Chất diện hoạt (chất hoạt diện hay chất hoạt động bề mặt): các chất mà phân tử của

nó có 1 đầu phân cực thân nước và 1 đuôi không phân cực kỵ nước.

Phân loại: dựa vào tính chất của đầu phân cực:
+ chất diện hoạt cation: đầu phân cực bị phân ly thành ion dương trong
dung dịch: cation amoni bậc bốn, am inclohydrate
Về các amoni bậc IV:
- Hoạt tính cao trên vk gram (-), giảm hoạt tính do Ca2+, chất hoạt
diện anion.
- Độc tính thấp nên được sử dụng nhiều.
Cơ chế tác động:
- Tạo nên các hạt micelle, các hạt này tương tác tĩnh điện với màng
của vi khuẩn -> cản trở sự trao đổi chất của vi khuẩn với môi
trường xung quanh, giải phóng polysaccarid dẫn đến ly giải tế bào.
- khuếch tán vào bên trong vi khuẩn,làm biến tính các protein và
enzyme từ đó tiêu diệt tế bào vi khuẩn.
Trong đó điển hình là

Benzalkonium clorid: một loại muối amoni bậc bốn được dùng phổ biến làm chất
hoạt diện cation.
+chất diện hoạt anion:đầu phân cực bị phân ly thành ion âm trong dung
dịch gồm: xà phòng ,các ankyl sunfat, ankyl sunfonat, ankyl laurysunfonat.
+chất diện hoạt không ion hóa: đầu phân cực không bị ion hóa trong dung
dịch. Do không bị ion hóa -> không tích điện -> ít bị ảnh hưởng bởi nước cứng.
gồm các sorbitan ester (span)và các poly sorbate (tween)
+ ngoài ra còn có chất diện hoạt lưỡng tính: khi bị phân cực thì đầu phân
cực có thể mang điện âm hay điện dương tùy pH của dung môi.

Tài liệu tham khảo:

https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsos.190378

amidin, biguanid,polyamin
amidine: một lớp dẫn xuất của oxoacid, oxoacid tạo nên amidine phải có dạng
Rn(=O)OH, trong đó =O được thay bằng =NR và OH được thay bằngnhóm NH2.
Ta quan tâm đến các diamidine và hoạt tính khử trùng của nó:
Hexamidine được sử dụng làm chất khử trùng và tẩy uế thông dụng:

Sử dụng trong phẫu thuật, nha khoa, sts khuẩn da,…

BIGUANID: hợp chất hữu cơ công thức HN(C(NH)NH2)2

Ta quan tâm tới clohexidine và dẫn xuất của nó là clohexidine dilohydrate:

-
Urea:
 cấu trúc của ure
Ta quan tâm đến triclocarban: sát khuẩn, rửa da, khử mùi:

triclocarban
- Tác động kìm khuẩn trên gram (+), ở gram(-) thì yếu hơn
- Có thể gây kích ứng da
- Ngày càng ít dùng
- tương kỵ với các chất cation:amoni bậc IV, clohexidine,
hexamidine.
- Phân hủy ở nhiệt độ >50 độ C
Chất màu:
 Triphenylmethane
- Kìm khuẩn gram (-)
- Tạo phức với các hợp chất lưỡng tính của thành tế bào vi khuẩn,
ức chế tống hợp thành tế bào
 triphenylmethane

tím tinh thể: tác dụng kháng nấm,

kháng vi khuẩn. dùng điều trị nhiễm trùng da và mắt, ứng dụng trong
chăn nuôi.
 Arcidin

- ức chế tổng hợp RNA của vi khuẩn.

proflavin: chất khử trùng tác

động trên nhiều vi khuẩn gram (+), được biết có thể gây đột biến
AND.
 Phenolthiazilium: sát khuẩn kém, không độc, thường dùng khi nhiễm trùng
da và đường tiết niệu

xanh methylene: dùng làm thuốc giải

độc và sát khuẩn, 1 số tác dụng phụ như:nôn mửa, thở dốc, huyết áp
cao,…