Dobro došli u

praistoriju
 Definicija
■ Praistorija je period prošlosti ljudskog roda, od
nastanka prvih ljudi do pojave prvih pisama.
■ Ovaj period deli se prema materijalu od kojeg su
izrađivana oruđa i oružja i načinu njegove obrade na:
■ Kameno doba:
o Starije kameno doba (paleolit)
o Mlađe kameno doba (neolit)
■ Metalno doba:
o bakarno doba
o bronzano doba
o gvozdeno doba
■ Osnovne odlike praistorije
■ • Pojava čoveka
■ • Pojava prvih ljudskih zajednica
■ • Upotreba kamena i metala
■ • Pojava prvih ljudskih zanimanja
(lov, ribolov, stočarstvo,
zemljoradnja, trgovina i zanatstvo)
■ • Prva otkrića – vatra i točak
 Pojava čoveka
■ Starost ljudskog roda procenjuje se na oko 3,5 miliona godina,
a prva čovekolika bića pojavila su se na prostoru istočne
Afrike
Negde je nešto pošlo naopako...
 Prvi ljudi
■ Hominid- ljudi ili “druga bića” koja hodaju
uspravno
Prvi ljudi

■ Hej, vidi! Bez ruku!

 Faze u razvoju čoveka
■ Prelazni tip čovekolikog bića, izmedju čoveka i majmuna
pripada grupi hominida
■ Najpoznatiji izumrli rod hominida pripada grupi
australopitekus (južni majmun)
■ Najpoznatiji fosil australopitekusa otkriven je 1974.god.,
otkrio ga je američki paleontolog Donald Johanson i dobio je
naziv “Lusi”, po u toj vreme popularnoj pesmi Bitlsa Lucy in
the Sky with Diamonds
 Kameno doba
(starije kameno doba)
■ Pre oko 2.000.000 godina pojavljuje se prvi pravi čovek
(homo)
■ Ono što ga je činilo čovekom bila je veština pravljenja
oruđa
■ Zato su ga naučnici nazvali Homo habilis (vešti čovek)
■ Koristio je vatru za grejanje, ali samo ako je pronađe u
prirodi
■ Živeo je u hordama, u prirodnim skloništima, ali nije ulazio
u pećine
■ Pre oko 1.600.000 godina pronađen je Homo erectus
(uspravni čovek)
■ On je pravio kvalitetnija oruđa od prethodnika
■ Napustio je afrički kontinent i prebacio se u Aziju i manjim
delom Evropu
■ Poseban tip praistorijskog čoveka naziva se
neandertalac (po dolini reke Neander u Nemačkoj)
■ Pojavljuje se pre oko 100.000 godina
■ On je bio odličan lovac, živeo je u pećinama
■ Prvi je sahranjivao mrtve uz određene ceremonije,
prvi je praistorijski čovek koji je živeo u okviru
porodice
■ Daljim razvojem, pre oko 35.000 godina
nastaje homo sapiens (veoma razumni čovek),
odnosno savremeni čovek
■ Njegova osnovna karakteristika bila je govor
■ Najpoznatija podvrsta homo sapiens sapiensa
je kromanjonac (dobio je ime po pećini
Kromanjon u Francuskoj
 Kameno doba
■ Razvili su jedostavno oružje i oruđe i govorni jezik -
komunikaciju.
■ Tokom ledenog doba ogromni glečeri leda pokrivali
su delove Azije, Evrope i Severne Amerike. Da bi
mogli da se nose sa hladnoćom počeli su da traže
utočište u pećinama, da koriste vatru i životinjsku
kožu za odeću.
 Čovek je evoluirao tokom dužeg perioda i razvija mozak, što mu je omogućilo da
prilagodi svoje okruženje tako da odgovara njegovim potrebama
.

Australopithecus Homo Erectus Homo Sapiens

4,000,000
4,000,000 PNE
PNE –– 1,000,000
1,000,000 200,000
200,000 PNE
PNE –– 10,000
10,000 PNE
PNE
PNE
PNE
2,500,000
2,500,000 PNE
PNE –– 200,000
200,000
 Starije kameno doba
■ Ovo je najduži period u prošlosti ljudskog roda, trajao je
od oko 3 miliona do oko 10.000 god. p.n.e.
■ Obeležio ga je nastanak i razvoj hominida i pojava prvih
orudja i oružja
■ U ovom periodu ljudi su živeli u pećinama
■ Ovladali su korišćenjem vatre
■ Hranili su se lovom, ribolovom i sakupljanjem plodova
 RELIGIJA PRAISTORIJSKIH LJUDI
■ U kamenom svaka ljudska grupa imala je neku
vrstu sveštenika maga ili vrača čiji je zadatak bio
da brine o ritualnim obredima, naročito u vreme
priprema za lov, sahrane pokojnika i sl.
■ Svaka zajednica imala je svog zaštitnika.
■ Za totema su uzimane biljke, nebeska tela i
životinje.
■ Nastaje – totemizam (viši stepen obožavanja)
■ Svaka zajednica imala je svog zaštitnika, za koga
se verovalo da je predak zajednice
■ Za totema su uzimane životinje ( lav, soko, bik),
biljke (određene vrste drveta) i nebeska tela
(Sunce, Mesec, zvezde)
■ Totema nikad nisu ubijali i odnosili su se sa
poštovanjem. Običaj očuvan negde i do danas
(Indija krava sveta životinja)
■ Prinosene i žrtve.
 UMETNOST PRAISTORIJSKIH LJUDI
■ Umetnost je nastala da bi zadovoljila čovekove potrebe , zbog
religijskih razloga .
■ Prva umetnička dela stvorio je kromanjonac pro oko 25 000
godina . p . n . e .
■ Pored slika i reljefa praistorijsku umetnost čine : figurice žene ,
Venere- božansta plodnosti
■ Slike scene iz lova i svakodnevnog života.
„apstraktana umetnost“
■ U pećinama su otkriveni crteži životinja,
primeri praistorijske umetnosti, najpoznatiji
primeri su u pećinama Altamira u Španiji i
Lasko u Francuskoj
Altamira
Lasko
Život u savani i
na glečerima
 Pronalasci starijeg kamenog doba

■ Upotreba vatre

■ Jednostavno
oružje

■ Pećinsko slikarstvo
Alat
Reč tehnologija se odnosi na
sposobnost ljudi da naprave stvari
koje koriste da kontrišu svoje
okruženje.Tehnologija na početku
ljudske istorije bila je sasvim
jednostavna. Sastojala od
sposobnosti da naprave kameno
oruđa.
KAKO SU PRAVILI ORUĐE?
Oružje od kamena i kosti
■ Ljudi su u starijem kamenom dobu živeli u malim lovačkim i
sakupljačkim zajednicama od po 20 do 30 ljudi, koje se zovu
čopori ili horde, najnižim oblicima društvene organizacije
■ U potrazi za hranom i vodom čovek se selio sa mesta na
mesto i takav oblik života zove se nomadski
■ NOMADI- ljudi koji se stalno kreću se od mesta do mesta
prateći životinje i različito voće, orahe, žitarice i povrće
NOMADI
■ Živeli su na otvorenom, ispod krošnji drveta, u
pećinama ili u zemunicama.
■ Bili su organizovani u HORDE (ČOPORE).
 Starije kameno doba
■ NOMADI – ljudi koji se
stalno kreću se od mesta
do mesta prateći životinje i
različito voće, orahe,
žitarice i povrće

■ Lovci i sakupljači grupa

nomada čija ishrana zavisi
od uspeha u lovu i količine
sakupljenih
 Prelaz iz starijeg u mlađe
kameno doba

■ U ovom periodu ljudi i dalje žive u pećinama, ali i već grade prva
trajna naselja
■ Iz ovog perioda potiče nalazište Lepenski vir
■ Arheološka iskopavanja na prostoru Đerdapske klisure
organizovao je čuveni srpski arheolog Dragoslav Srejović
■ Naselja na ovom prostoru izgrađena su izmedju 6.500 i
5.500.god. p.n.e.
Lepenski vir
 Mlađe kameno
doba
■ Mlađe kameno doba – glavna
obeležja početak zemljoradnje i
stočarstva, kao i pojava stalnih
naselja, čime umesto nomadskog
načina ljudi prelaze na sedelački
način života
■ Ljudi su živeli u zemunicama i
sojenicama
Zemunice
 Mlađe kameno doba
■ Društvo se delilo po krvnom srodstvu na: rodove,
plemena i plemenske saveze

Pleme u kamenom dobu

Tehnološke promene:
■ Počeli da koriste glačani kamen da prave
motike, srpove, ručne mlinove ...
■ Počeli da prave tekstil koristeći konac ili
vunu od svojih životinja.
■ Izmislili su grnčariju.
■ Rad je postao specijalizovan u selima.
Neki ljudi su radili na zemlji, drugi ljudi
bavili stočarstvom, a ostalo su bili
zanatlije.
GLAČANO ORUĐE
■ Najznačajnija nalazišta na Balkanu iz ovog perioda su:
Starčevo (kod Pančeva) i Vinča (okolina Beograda)
■ Čuveni spomenici iz ovog perioda su megalitski
spomenici (monumentalne kamene građevine,
načinjene od ogromnih stena)
■ Najpoznatiji spomenik te vrste je Stounhendž, ne zna
mu se tačna namena, ali se pretpostavlja da je služio
paganskim ritualima
 Od starijeg do mlađeg kamenog
doba

2 millon godina PNE 8000 godina PNE 3000 godina PNE

Oružje i oruđe se Početak Oružje i oruđe se

pravi od kamena zemljoradnje pravi od metala
 Prekratnica?
■ Neko je možda bacio seme i vratio se
sledeće godine i shvatio da su semena
izrasla u biljke
 NEOLIT

■ Od oko 8 000. do 5,000. godine PNE.

■ Neolit ili mlađe kameno doba.
■ Ljudi su naučili da pripitomljavaju životinje i da
gaje biljke.
■ Ljudi postaju sedeoci – žive u stalnim naseljima
■ Ova serija promena naziva se
neolitska revolucija.
 Mlađe kameno doba
■ Ljudi su naučili da obrađuju zemlju i pripitomili su
životinje
■ Ovo dovodi do viška hrane i porasta populacije u
nekim oblastima
■ To je dovelo do pojave prvih sela
 Koji su uzroci poljoprivredne revolucije?

■ Promena klime
– Povećanje temperature dovodi do duže
vegetacije a zemlja više nije previše vlažna

■ Povećanje stanovništvapotreba za novim

izvorima hrane

■ Potreba za stalnim i sigurnim izvorom hrane

 Prosečna temperatura
Broj stanovnika u
18 milionima
16 160
Posledica
14 Početak 140 razvoja
zemljoradnje zemljoradnje
12 120
10 100
8 80
6 60 Početak
4 40 zemljoradnje

2 20
0 0
25 20 15 10 5 1 25 20 15 10 5 1
Koje su posledice poljoprivredne revolucije?

■ Seku drveće i travu, spaljuju ih da bi napravili

polja za obradu
pepeo→zemlja postaje plodnija
■ Pripitomljavanje – životinja za ljudsku upotrebu
 Uspostavljanje zajednice
■ Zemljoradnja je zahtevala da se ljudi nastane u
blizini svojih njiva
■ Na taj način su stvorena prva sela i gradovi
■ Stvorena je mogućnost da podele posao i da
rade zajedno
■ Zajednička odbrana
Sela u mlađem
kamenom dobu
 Mlađe kameno doba
■ Sa viškom hrane i povećanjem
stanovništva ljudi počinju da se
specijalizuju u poslovima
■ Neki od tih”specijalista” su
zemljoradnici, sveštenici, stočari i
ratnici
■ Ova prva sela su prerasla u prve
civilizacije
 Nova zanimanja

1. Stočar
2. Zemljoradnik Trgovci

3. Zanatlija

4. Grnčar

Proizvodnja hrane omogućila je da se ljudi bave i drugim

poslovima, a to je dovelo do podele rada i socijalnih razlika
 Grnčrija
1. Meka glina je oblikovana rukama.

2. Predmeti su bili ukrašeni geometrijskim šarama.

3. Predmeti su pečeni u jamama ili kaminima.

 Početak trgovine

■ Trgovina = posao
kupovine i prodaje ili
razmene proizvoda
■ Trgovina je dovela ljude u
kontakt sa novim ljudima
iz udaljenih mesta
 Rezime
■ Poljoprivdeda je promenila način
života ljudi
■ Stabilno snabdevanje hranom
■ Stalna staništa i zajednice
■ Novi poslovi i trgovina
 Kameno doba
Nekiljudi
Prvi lovcisui nomadski
sakupljači lovci
su napredni, ali nisu
i sakupljači bili
i morali
u stanju
su da sedastalno
razvijukreću
naprednije društvo
da bi našli hranu zbog
stalne selidbe
LOVCI I SAKUPLJAČI SELA GRADOVI

Počinje 2 miliona godina PNE Počinje oko 8000 godine PNE Počinje oko 3000 godine pne

• Prave oruđe
• Otkrili vatru
• Razvili jezik
• Umetnost
Poljoprivreda Neolitska revolucija
je promenila način na koji su ljudi živeli :
Oko
Ljudi 8.000
nisu višegodine
morali pre nove
Višak ere,doveo
hrane dolazi je
dodo
neolitske revolucije i povećanja
da budu nomadi ljudi su otkrili kako da
stanovništva
pripitome životinje
Poljoprivredna sela
LOVCI I SAKUPLJAČI
su nastala duž
SELA
rečnih
GRADOVI
dolina zbog plodne zemlje i navodnjavanja

Počinje 2 miliona godina PNE Počinje oko 8000 godine PNE Počinje oko 3000 godine pne

• Prave oruđe • Ovladali znanjem o

• Otkrili vatru uzgoju biljaka
• Razvili jezik • Pripitomili životinje
• Umetnost • Višak hrane
 Oko 3.000 godine prerevolucija
Neolitska nove ere, od nekih
poljoprivrednih sela nastale su složenije
civilizacije.

LOVCI I SAKUPLJAČI SELA GRADOVI

Počinje 2 miliona godina PNE Počinje oko 8000 godine PNE Počinje oko 3000 godine pne

• Prave oruđe • Ovladali znanjem o • Podela rada

• Otkrili vatru
• Razvili jezik
• Umetnost
uzgoju biljaka
• Pripitomili životinje
• Višak hrane
• Pisani zapisi
• Kompleks institucija
• Napredna
tehnologija
• Razvijeni gradovi
Nastanak civilizacije
 Metalno doba
■ Ovaj period deli se na: bakarno doba, bronzano doba (legura bakra i
kalaja) i gvozdeno doba
■ U ovom periodu pojavljuju se trgovina i zanatstvo, trgovina se
obavljala razmenom proizvoda
■ Bakarno doba vezuje se za 3.milenijum p.n.e., oruđa od bakra bila su
suviše krta i lako su se lomila
■ Zato su ljudi oko 2.200.god. p.n.e. bakar počeli da mešaju sa kalajem i
tako nastaje bronza
■ Smatra se da gvozdeno doba počinje negde oko 1000.god. p.n.e, na
prostoru Bliskog istoka
■ Prvi narod koji je koristio gvožđe bili su Hetiti na prostoru Male Azije,
koji su uspešno čuvali tajnu proizvodnje gvožđa, već negde od
1500.god. p.n.e.
■ U Evropi se gvožđe prvo pojavljuje na grčkim ostrvima otprilike u
12.veku p.n.e
 METALNO DOBA
■ Pre oko 7 000 godina, ljudi su počeli da
prave stvari od metala kao što su oružje,
nakit ili oruđe.
■ U početku su koristili bakar, zatim
bronzu i na kraju gvožđe. Po tom eje
metalno doba podeljeno na tri perioda:
-Doba bakra;
-Doba bronze;
-Doba gvožđa.
■ Tri najvažnija pronalaska su:
točak Brod na vesla,
a zatim na
jedra

plug
■ Potraga za metalima dovela je do
stvaranja novih trgovačkih puteva.
Trgovina dovodi do stvaranja bogatstva
pa se sela pretvaraju u gradove
okružene zidinama.
■ Pojavljuju se nova zanimanja, kao što su
rudari, livci, kovači, sveštenici, ratnici...
■ Bogatstvo je podeljeno neravnopravno i
nastale su društvene klase.