CHƯƠNG 2

CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT CHI TIẾT MÁY

Chất lượng bề mặt là một chỉ tiêu trong chất lượng chế tạo chi tiết,
nó có ảnh hưởng rất lớn đến khả năng làm việc của chi tiết máy.
1. CÁC YẾU TỐ ĐẶC TRƯNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT

Các yếu tố đặc trưng cho bề mặt CTM:

• Hình dáng (đặc tính hình học) lớp bề mặt (độ sóng, độ nhám...).
• Trạng thái và tính chất cơ lý lớp bề mặt (độ cứng, chiều sâu lớp
biến cứng, ứng suất dư...).
• Phản ứng của lớp bề mặt đối với môi trường làm việc (tính chống
mòn, khả năng chống xâm thực hoá học, độ bền mỏi...).
 Chất lượng bề mặt chi tiết máy phụ thuộc vào phương pháp và điều
kiện gia công cụ thể.
 Tính chất của vật liệu gia công
 Phương pháp gia công (tiện, phay, bào, mài…) Bề mặt CTM
 Chế độ cắt
 Độ cứng vững của hệ thống
 Thông số hình học của dao
 Dung dịch trơn nguội
1. CÁC YẾU TỐ ĐẶC TRƯNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT

1.1 Chất lượng hình học của bề mặt gia công

Bề mặt sau khi gia công không bằng phẳng một cách lý tưởng mà có
những nhấp nhô. Những nhấp nhô này là do:
• Do quá trình biến dạng dẻo của lớp bề mặt chi tiết khi gia công
• Do vết của lưỡi cắt để lại trên bề mặt gia công,
• Do ảnh hưởng của rung động khi cắt và
• Và nhiều nguyên nhân khác.

BÒ mÆt CTM sau khi mµi

BÒ mÆt chi tiÕt m¸y sau khi gia c«ng (Mµi)
1. CÁC YẾU TỐ ĐẶC TRƯNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT

Hình dáng hình học bề mặt CTM được đặc trưng bởi: Độ nhấp nhô tế vi
(Độ nhám) và Độ sóng.
• Độ nhấp nhô tế vi (độ nhám bề mặt): là tập hợp tất cả những vết lồi
lõm với bước cực ngắn để tạo thành profin bề mặt chi tiết trong phạm
vi chiều dài chuẩn l
Phân loại độ nhám
 Độ nhám dọc (trùng với phương của vectơ tốc độ cắt)
 Độ nhám ngang (vuông góc với phương của vectơ tốc độ cắt).
1. CÁC YẾU TỐ ĐẶC TRƯNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT

• Độ nhám được xác định bởi hai thông số sau:

 Chiều cao nhấp nhô prôfin theo 10 điểm, RZ
 Sai lệch trung bình số học của prôfin Ra

• Chiều cao nhấp nhô prôfin theo 10 điểm, RZ: Là trị số trung bình của
tổng các giá trị tuyệt đối của chiều cao 5 đỉnh cao nhất và chiều sâu 5
đáy thấp nhất của prôfin trong giới hạn chiều dài chuẩn l.

5 5

H
i 1
Max   H min
i 1
Rz 
5

Với:
- l: Chiều dài chuẩn
- Hi: Chiều cao nhấp nhô tính từ đường tham chiếu (chuẩn)
1. CÁC YẾU TỐ ĐẶC TRƯNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT

 Sai lệch trung bình số học của prôfin Ra: là trị số trung bình của
khoảng cách từ đỉnh trên đường nhấp nhô tế vi tới đường trung bình
OX.
l
1 1 n
Ra   hx dx   hi
l0 n i 1
Đường trung
bình OX

Với:
- l: Chiều dài chuẩn
- hx: Chiều cao nhấp nhô tính từ đường trung bình OX
- n: Số nhấp nhô được đo
1. CÁC YẾU TỐ ĐẶC TRƯNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT

Theo tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) Chất lượng Ra(m) Rz(m) ChiÒu dµi chuÈn
CÊp nhẵn bề mặt l
độ nhám được chia thành 14 cấp, Kh«ng lín h¬n
bãng (mm)
trong đó thấp nhất là cấp 1 và cao 1 84 320
nhất là cấp 14. Trên các bản vẽ kỹ 2 40 150
8
Thô 20 80
thuật Rz được dùng cho trường hợp 3
4 10 40
độ nhám từ cấp 1-5, cấp 13, 14, từ 2,5
cấp 6-12 thì sử dụng Ra. 5 5 20
6 Bán tinh 2,5 10
7 1,25 6,3 0,8
8 0,63 3,2
9 0,32 1,6
Tinh
10 0,16 0,8
11 0,08 0,4 0,25
12 0,04 0,2
13 Siêu tinh 0,02 0,1
0,08
14 0,01 0,05

Ghi chú: Chữ in đậm màu tím là ký hiệu độ nhám được sử dụng trên các bản vẽ
 Bảng 2. Cấp chính xác và cấp độ bóng bề mặt đạt được bằng các phương pháp gia công

Phương pháp gia công Cấp chính xác Cấp độ bóng Độ chính xác gia công: là mức độ
Tiện ngoài, tiện trong, bào thô 5 1-3 chính xác đạt được trong quá trình
Tiện ngoài, tiện trong, bào bán 4 4-7
gia công so với yêu cầu thiết kế.
tinh 3 7-9
Tiện ngoài, tiện trong, bào tinh 4 1-3
Phay thô 3 4-5 Trong thực tế độ chính xác gia công
Phay tinh 5 4-6 được biểu thị bằng các sai số về kích
Khoan, khoét 3 5-7 thước, sai lệch về hình dáng hình
Doa thô 2 8-9
học, sai lệch về vị trí tương quan
Doa tinh 2a 6-8
Chuốt thô 2 9-10 giữa các yếu tố của chi tiết được biểu
Chuốt tinh 3a 6-7 thị bằng dung sai. (20 CCX)
Mài thô 2 8-9 01 và 0 : cấp siêu chính xác
Mài bán tinh 1 9-10 Cấp 1 đến 5: Cấp chính xác cao,
Mài tinh 2 10-12 dùng ở các chi tiết chính xác, dụng
Mài khôn thô 1 13-14
Mài khôn tinh 2 6-8
cụ đo.
Nghiền thô 1 8-9 Cấp 6 đến 11: Cấp chính xác trung
Nghiền bán tinh 1 9-11 bình dùng cho các mối ghép.
Nghiền tinh 4 5-6 Cấp 12 đến 18: Cấp chính xác thấp
Xọc răng, phay răng thô 2 6-7 dùng trong các mối ghép tư do (
Xọc răng, phay răng tinh 2 8
không lắp ghép
Cà răng
Chú ý: Cần phân biệt độ nhẵn, độ nhẵn bóng với độ bóng… độ nhẵn là độ nhấp nhô trên bề mặt, còn độ bóng là độ sáng của bề
mặt, nếu bạn không mài kỹ để cho nhẵn thì sau khi đánh bóng sẽ lộ hết các vết sước trên bề mặt khi đó bề mặt có bóng nhưng
không nhẵn
1. CÁC YẾU TỐ ĐẶC TRƯNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT

Ký hiệu độ nhám trên các bản vẽ kỹ thuật:

Rz40
Ghi theo Rz:
5
Ghi theo Ra:
1. CÁC YẾU TỐ ĐẶC TRƯNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT

Trong thực tế sản xuất, người ta thường hay sử dụng ký hiệu  để chỉ
độ bóng bề mặt. Ký hiệu này cũng được sử dụng rộng rãi trong các bản
vẽ của các nước công nghiệp phát triển như Nhật Bản, Đức, Mỹ v.v.
Tuy nhiên, khi ghi độ bóng người ta thường kèm thêm phương pháp gia
công.
Ví dụ: G có nghĩa là bề mặt đạt độ bóng đó bằng phương pháp
mài.
: Tương đương với Ra= 10-20m G
: Tương đương với Ra= 2,5-5m
: Tương đương với Ra= 1,25-0,32m
: Tương đương với Ra= 0,16-0,01m
1. CÁC YẾU TỐ ĐẶC TRƯNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT
1. CÁC YẾU TỐ ĐẶC TRƯNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT

 Độ sóng
Độ sóng là tập hợp tất cả độ nhấp nhô được lặp lại theo chu kỳ trên bề
mặt chi tiết. Độ sóng được xác định trên một chiều dài chuẩn lớn hơn so
với độ nhám bề mặt (từ 1-10mm).
• Nguyên nhân gây ra độ sóng là do độ
cứng vững của hệ thống công nghệ
(máy-dao-chi tiết-đồ gá)
• Độ nhám bề mặt ứng với tỷ lệ:
l/h = 0 ÷ 50
• Độ sóng bề mặt ứng với tỷ lệ:
L/H = 50 ÷ 1000
1. CÁC YẾU TỐ ĐẶC TRƯNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT

1.2. Tính chất cơ lý của lớp bề mặt gia công

Tính chất cơ lý được biểu thị bằng độ cứng bề mặt, sự biến đổi cấu trúc
tinh thể lớp bề mặt, chiều sâu lớp biến cứng bề mặt.
a) Hiện tượng biến cứng lớp bề mặt
Trong quá trình gia công, lực cắt làm xô lệch mạng tinh thể của kim
loại lớp bề mặt, gây biến dạng dẻo ở vùng trước và sau lưỡi cắt làm cho
kim loại của lớp bề mặt bị cứng nguội, chắc lại và có độ cứng tế vi cao.
Phoi (H¹t kim
lo¹i bÞ kÐo dµi)

H¹t kim lo¹i

trªn líp bÒ mÆt

H¹t kim lo¹i gèc

1. CÁC YẾU TỐ ĐẶC TRƯNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT

Mức độ biến cứng phụ thuộc vào:

- Tác dụng của lực cắt
- Mức độ biến dạng dẻo của kim loại
- Ảnh hưởng nhiệt trong vùng cắt.

Thay ®æi ®é cøng trong líp bÒ mÆt mµi

1. CÁC YẾU TỐ ĐẶC TRƯNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT

b. Ứng suất dư trong lớp bề mặt (residual stress)

Khi gia công trong lớp bề mặt chi tiết thường xuất hiện Ứng suất dư.
Các nguyên nhân chính gây ra ứng suất dư trong lớp bề mặt gia công:
- Khi cắt một lớp mỏng vật liệu trường lực gây ra biến dạng dẻo không
đều. Khi trường lực mất đi, biến dạng dẻo gây ra ứng suất dư.
- Biến dạng dẻo khi cắt làm chắc lớp kim loại bề mặt. Lớp kim loại bên
trong do không biến dạng dẻo nên vẫn bình thường. Lớp kim loại bên
ngoài có xu hướng tăng thể tích nhưng không tăng được nên gây ra ứng
suất nén, để cân bằng lớp bên trong gây ra ứng suất kéo.
1. CÁC YẾU TỐ ĐẶC TRƯNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT

Nhiệt sinh ra tại vùng cắt nung nóng cục bộ bề mặt, làm giảm môđun
đàn hồi của vật liệu. Sau khi cắt lớp bề mặt nguội nhanh, co lại gây ra
ứng suất dư kéo, để cân bằng lớp trong gây ra ứng suất dư nén.
Kim loại chuyển pha và nhiệt cắt làm thay đổi cấu trúc lớp kim loại bề
mặt và gây ra ứng suất dư nén nếu có xu hướng tăng thể tích.
1. CÁC YẾU TỐ ĐẶC TRƯNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT

Các phương pháp kiểm tra chất lượng bề mặt CTM:

- Đo độ nhám: Bằng dụng cụ quang học hay bằng các thiết bị đo tiếp xúc
- Đo độ cứng tế vi: Dùng các thiết bị đo độ cứng Knoop
- Đo ứng suất dư: Dùng phương pháp chiếu tia Rơn-ghen
1. CÁC YẾU TỐ ĐẶC TRƯNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT
2. ẢNH HƯỞNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT TỚI KHẢ NĂNG
LÀM VIỆC CỦA CHI TIẾT MÁY

2.1. Ảnh hưởng tới tính chống mòn ma sát.

1. Ảnh hưởng của độ nhám bề mặt.

§é mßn
Mòn khốc liệt
(Mòn phá hủy)

Mòn bình thường

Mßn ban ®Çu (ch¹y rµ)

Thêi gian lµm viÖc

Mßn cña mét cÆp ma s¸t trong qu¸ tr×nh lµm viÖc
2. ẢNH HƯỞNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT TỚI KHẢ NĂNG
LÀM VIỆC CỦA CHI TIẾT MÁY

Mòn ban đầu: Do bề mặt hai chi tiết tiếp xúc với nhau có nhấp nhô tế vi nên ở
giai đoạn đầu hai bề mặt này chỉ tiếp xúc với nhau trên một số đỉnh nhấp nhô
cao, diện tích tiếp xúc chỉ bằng một phần diện tích tính toán và tại đó có áp
suất rất lớn, thường vượt quá giới hạn chảy, có khi vượt cả giới hạn bền của
vật liệu, làm cho các điểm tiếp xúc bị nén đàn hồi và biến dạng dẻo các nhấp
nhô, đó là biến dạng tiếp xúc. Đây là giai đoạn chạy rà của CTM.

Biến dạng tiếp xúc được xác định theo công thức kinh nghiệm sau :

 = C.px (m)

Trong ®ã :
C, x – hÖ sè vµ sè mò phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn thùc nghiÖm.
p - ¸p suÊt t¹i chæ tiÕp xóc.
2. ẢNH HƯỞNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT TỚI KHẢ NĂNG
LÀM VIỆC CỦA CHI TIẾT MÁY

- Mòn bình thường: Khi các đỉnh nhấp nhô đã bị biến dạng dẻo, diện
tích tiếp xúc của hai bề mặt tăng lên  áp suất tiếp xúc giảm  tốc độ
mòn giảm. Đây là giai đoạn làm việc bình thường của CTM
- Mòn khốc liệt: Khi các đỉnh nhấp nhô đã bị biến dạng dẻo hết, khi đó
xẩy ra hiện tượng kim loại khuyếch tán vào nhau giữa chi tiết này với chi
tiết khác  làm bong kim loại ra khỏi bề mặt CTM. Đây là giai đoạn
mòn phá huỷ của CTM Phải sửa chữa phục hồi hoặc thay thế.
2. ẢNH HƯỞNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT TỚI KHẢ NĂNG
LÀM VIỆC CỦA CHI TIẾT MÁY

c b
Lượng a
mòn

Lượng
mòn cho
phép

T T T T T T
Thêi gian
Mòn của các cặp ma sát có chất lượng bề mặt khác nhau

Chất lượng bề mặt:

a: Tốt, b: Trung bình; c: Xấu
2. ẢNH HƯỞNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT TỚI KHẢ NĂNG
LÀM VIỆC CỦA CHI TIẾT MÁY

Lîng mßn ban ®Çu 2

§iÒu kiÖn lµm viÖc nÆng

§iÒu kiÖn lµm viÖc nhÑ

0
Ra1 Ra2
Ra

Quan hệ giữa lượng mòn ban đầu và Ra với các điều

kiện làm việc ban đầu khác nhau
2. ẢNH HƯỞNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT TỚI KHẢ NĂNG
LÀM VIỆC CỦA CHI TIẾT MÁY

2.2.2. Ảnh hưởng đến độ bền mỏi của chi tiết máy
a. Ảnh hưởng của độ nhám bề mặt.
Độ nhám bề mặt có ảnh hưởng đến độ bền mỏi của chi tiết máy, nhất
là khi nó chịu tải trọng chu kỳ có đổi dấu, vì ở đáy các nhấp nhô có ứng
suất tập trung lớn, có khi vượt quá giới hạn mỏi của vật liệu.
Với thép 45: RZ = 75 m thì -1 = 195 MN/m2 (195 N/mm2).
RZ = 2 m thì -1 = 282 MN/m2 (282 N/mm2).
b. Ảnh hưởng của lớp biến cứng bề mặt.
Bề mặt bị biến cứng có thể tăng độ bền mỏi khoảng 20%. Chiều sâu và
mức độ biến cứng của lớp bề mặt đều có ảnh hưởng đến độ bền mỏi của
chi tiết máy, vì nó hạn chế khả năng gây ra các vết nứt tế vi làm phá
hỏng chi tiết, nhất là khi bề mặt chi tiết có ứng suất dư nén.
2. ẢNH HƯỞNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT TỚI KHẢ NĂNG
LÀM VIỆC CỦA CHI TIẾT MÁY

c. Ảnh hưởng của ứng suất dư.

Ứng suất dư nén trên lớp bề mặt có tác dụng làm tăng độ bền mỏi của
chi tiết, còn ứng suất dư kéo thì ngược lại.
-1b = -1a - d
-1a – giới hạn mỏi khi không có ứng suất dư bề mặt;
-1b – giới hạn mỏi khi có ứng suất dư bề mặt;
d – ứng suất dư bề mặt lớn nhất;
 – hệ số phụ thuộc vật liệu
2. ẢNH HƯỞNG CỦA CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT TỚI KHẢ NĂNG
LÀM VIỆC CỦA CHI TIẾT MÁY

2.2.3. Ảnh hưởng đến tính ăn mòn hoá học của lớp bề mặt chi tiết
a. Ảnh hưởng của độ nhám bề mặt.
Các chỗ lõm do nhấp nhô tế vi tạo ra là nơi chứa các chất ăn mòn. Như
vậy chiều cao nhấp nhô càng thấp thì càng bị ăn mòn.
b. Ảnh hưởng của lớp biến cứng bề mặt.
Cấu trúc kim loại có hạt cứng (peclit) và hạt mềm (ferrit).
Hạt mềm biến dạng dẻo nhiều hơn  khả năng biến cứng cao hơn
 mức năng lượng nâng cao không đều của các hạt  thế năng điện tích
của các hạt thay đổi khác nhau
 ferrit trở thàh anốt (+) peclit trở thành catốt (-)
c. Ảnh hưởng của ứng suất dư :
Ứng suất dư hầu như không ảnh hưởng đến tính ăn mòn
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng bề mặt chi tiết

3.1. Ảnh hưởng của các yếu tố hình học của dụng cụ cắt và chế độ cắt
in dập lên bề mặt gia công.
Chế độ cắt khi gia công bằng phương pháp cắt gọt (có phoi) gồm: Tốc độ
cắt V (m/ph); Lượng tiến dao S (mm/vg) ; Chiều sâu cắt t (mm)

- Bước tiến dao S

+ Víi S > 0,15 mm/vg :
S2
Rz  ,
8r
+ Víi S < 0,1 mm/vg :

S 2 a min  r.a min 

Rz   1  2 
8r 2  S 
Lượng tiến dao lớn Lượng tiến dao nhỏ
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng bề mặt chi tiết

Rz

Rz theo lý thuyÕt

Rz=S2/8r
Rz thùc tÕ

0 0,01 0,02 0,03 0,05 S (mm/vg)

Quan hệ giữa chiều cao nhấp nhô Rz và lượng chạy dao S (Lý thuyết)

Giữa lý thuyết và thực tế có sự khác nhau ? Do nguyên nhân gì ?

3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng bề mặt chi tiết

- Ảnh hưởng của thông số hình học dụng cụ cắt:

Rz t¨ng khi:
- T¨ng , 1
- Gi¶m b¸n kÝnh lìi c¾t
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng bề mặt chi tiết

- Ảnh hưởng của thông số hình học dụng cụ cắt:

Sandvik
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng bề mặt chi tiết

Sandvik
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng bề mặt chi tiết

- Ảnh hưởng của thông số hình học dụng cụ cắt:

Sandvik
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng bề mặt chi tiết

- Ảnh hưởng của chiều sâu cắt t

Chiều sâu cắt ảnh hưởng không đến độ nhám bề mặt trên phương diện
hình học nhưng nó lại tác động đến Rz thông qua lực cắt và rung động
Dry grinding Cool-air grinding
Vｆ

3
BÒ mÆt chi tiÕt m¸y
sau khi mµi b»ng ®¸
CBN víi c¸c tèc ®é chi
9
tiÕt kh¸c nhau

15

SEM observation after 200 grinding passes

Vｆ=3, 9, 15 mm/s, V＝30ｍ/s, a＝7μｍ
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng bề mặt chi tiết

3.2 Các nguyên nhân phụ thuộc vào biến dạng dẻo
Mức độ biến dạng dẻo của lớp bề mặt phụ thuộc vào: Vật liệu gia
công, Chế độ cắt, thông số hình học của dụng cụ cắt, dung dịch trơn
lạnh…

- Ảnh hưởng của vật liệu gia công:

+ Vật liệu dẻo và dai (thép ít C) dễ bị biến dạng  độ nhám tăng khi
biến dạng dẻo tăng.
+ Độ cứng của vật liệu tăng  độ nhám giảm.
Vì thế khi cắt các loại vật liệu có độ dẻo cao thì trước khi gia công
thường tiến hành tôi cải thiện để tăng độ cứng  Cải thiện độ nhám bề
mặt CTM
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng bề mặt chi tiết

- Ảnh hưởng của vận tốc cắt V (m/ph):

Ảnh hưởng của tốc độ cắt tới chất lượng bề mặt thông qua tốc độ biến
dạng, lực cắt cũng như nhiệt cắt sinh ra trong quá trình gia công. Nói
chung, tốc độ cắt là một thông số quan trọng ảnh hưởng tới chất lượng
gia công chi tiết nói chung và độ nhám bề mặt nói riêng.
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng bề mặt chi tiết

Rz lín nhÊt

¶nh hưëng cña vËn tèc c¾t V tíi Ra khi c¾t thÐp 45
+ Khi V < 20m/ph, do tèc ®é biÕn d¹ng nhá, nhiÖt c¾t nhá nªn chÊt lîng bÒ mÆt tèt.
+ Khi V =20 - 40m/ph, c¾t ë vïng tèc ®é nµy chÊt lîng bÒ mÆt kh«ng tèt do xuÊt hiÖn
lÑo dao. LÑo dao lµm cho qu¸ c¸c th«ng sè cña dao thay ®æi
+ Khi V>40m/ph: ChÊt lîng bÒ mÆt tèt do lÑo dao ®· bÞ nãng ch¶y vµ bÞ phoi cuèn ®i
 C¸c th«ng sè cña dông cô c¾t trë l¹i c¸c gi¸ trÞ ban ®Çu.
Nãi chung khi gia c«ng ph¶i tr¸nh vïng tèc ®é c¾t sinh ra lÑo dao
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng bề mặt chi tiết

§é nh¸m bÒ mÆt ®o ®ưîc

- VËt liÖu chi tiÕt: C45
- VËt liÖu dông cô c¾t: P20 (T15K6)
- Tèc ®é chaþ dao S: 0,2mm/vg;
- ChiÒu s©u c¾t t: 1mm

¶nh hưëng cña V tíi Rz trong thùc tÕ gia c«ng

3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng bề mặt chi tiết
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng bề mặt chi tiết

PhÇn lÑo dao

BÒ mÆt gia c«ng

LÑo dao sinh ra khi c¾t kim lo¹i

3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng bề mặt chi tiết

LÑo dao ë c¸c vÞ trÝ kh¸c nhau trªn cïng mét lưìi c¾t
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng bề mặt chi tiết

NhiÖt ®é bÒ mÆt khi tiÖn c¸c vËt liÖu kh¸c nhau víi
c¸c vËn tèc kh¸c nhau
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng bề mặt chi tiết

Quan hÖ gi÷a nhiÖt ®é bÒ mÆt vµ tèc ®é c¾t

3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng bề mặt chi tiết

¶nh hưëng cña lưîng ch¹y dao S

3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng bề mặt chi tiết

§é nh¸m bÒ mÆt khi gia c«ng víi c¸c chÕ ®é c¾t kh¸c nhau
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng bề mặt chi tiết

3.3. ¶nh hưëng do rung ®éng cña hÖ thèng c«ng nghÖ

Nguyªn nh©n g©y rung ®éng lµ do lùc c¾t kh«ng ®Òu. Rung ®éng sÏ t¹o ra
chuyÓn ®éng t¬ng ®èi gi÷a ph«i vµ dao  ®é nh¸m vµ ®é sãng bÒ mÆt.
Rung ®éng trong qu¸ tr×nh gia c«ng cã hai lo¹i: Rung ®éng cìng bøc vµ tù rung.

Gi¶m rung b»ng c¸ch:

- T¨ng ®é cøng v÷ng cho hÖ thèng c«ng nghÖ.
- §iÒu chØnh m¸y tèt, n©ng cao ®é chÝnh x¸c cña c¸c c¬ cÊu truyÒn ®éng.
- Thay ®æi h×nh d¸ng h×nh häc cña dao sao cho lùc c¾t gi¶m theo híng cã rung.
Nãi tãm l¹i, ¶nh hưëng cña 3 yÕu tè trªn ®Õn ®é bãng bÒ mÆt CTM phÇn lín
mang tÝnh ngÉu nhiªn. C¸c thÝ ngiÖm cho thÊy, chiÒu cao nhÊp nh« Rz cã thÓ
thay ®æi tíi 10 lÇn trong cïng mét chÕ ®é gia c«ng. Do ®ã ngêi ta thêng dïng
ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n ph©n tÝch phøc t¹p ®Ó x¸c ®Þnh chÝnh x¸c h×nh d¸ng h×nh
häc tÕ vi cña bÒ mÆt gia c«ng cã tÝnh ®Õn sai sè hÖ thèng vµ sai sè ngÉu nhiªn
cña qu¸ tr×nh c¾t.
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng bề mặt chi tiết

3.4. C¸c nguyªn nh©n ¶nh hưëng ®Õn ®é biÕn cøng líp bÒ mÆt.
Nguyªn nh©n do S vµ t : Khi tiÖn : S t¨ng, t t¨ng  P t¨ng  biÕn d¹ng
dÎo t¨ng  biÕn cøng bÒ mÆt t¨ng.

Nguyªn nh©n do gãc tríc () :  tõ (–) ®Õn (+)  gi¶m c¾t tèt (P
gi¶m) biÕn d¹ng dÎo gi¶m biÕn cøng bÒ mÆt gi¶m.

Nguyªn nh©n do V: V gi¶m P t¸c ®éng l©u  ma s¸t t¨ng  chiÒu s©u
biÕn cøng bÒ mÆt t¨ng
 3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng bề mặt chi tiết

3.5. ¶nh hëng ®Õn øng suÊt dưbÒ mÆt. y v

Nguyªn nh©n g©y ra øng suÊt dư bÒ mÆt: do biÕn
d¹ng dÎo, biÕn d¹ng ®µn håi, biÕn ®æi nhiÖt, chuyÓn
pha trong cÊu tróc kim lo¹i.
VD: Khi bµo, lùc tiÕp tuyÕn P g©y ra biÕn d¹ng tr-
ît vµ kÐo, lùc ph¸p tuyÕn N g©y ra biÕn d¹ng nÐn. N R

 ®iÒu kiÖn ®Ó t¹o ra øng suÊt d nÐn trªn líp bÒ z

mÆt chi tiÕt gia c«ng lµ : P

P
N  P vµ  cot g
N
Khi ®ã: =+-900, víi  lµ hÖ sè Poatxon, -
gãc ma s¸t gi÷a dao vµ bÒ mÆt gia c«ng; - Gãc
c¾t cña dao. Th«ng sè h×nh häc cña dông cô c¾t vµ lùc c¾t khi bµo

NÕu =10.5 th×:

1  0 . 5  cot g (    )  45 0  70 0  (    )
Như vËy rÊt khã ®¹t ®îc øng suÊt d nÐn trong ®iÒu kiÖn gãc tríc dư¬ng, mµ chØ ®¹t
®ưîc khi gãc tríc ©m  Thưêng xuÊt hiÖn khi Mµi
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng bề mặt chi tiết

¶nh hưëng cña c¸c th«ng sè c«ng nghÖ ®Õn øng suÊt dư:
- T¨ng vËn tèc c¾t V hoÆc t¨ng lîng tiÕn dao S còng cã thÓ lµm t¨ng hoÆc gi¶m øng suÊt
trªn bÒ mÆt gia c«ng

- T¨ng lîng tiÕn dao S lµm t¨ng chiÒu s©u cã øng suÊt d

- Gãc tríc  gi¶m ®Õn trÞ sè ©m lín g©y ra øng suÊt d nÐn tuú thuéc vµo gi¸ trÞ cña tèc
®é c¾t V vµ tèc ®é tiÕn dao S

- Gia c«ng b»ng dông cô c¾t b×nh thêng vËt liÖu gia c«ng gißn thêng g©y ra øng suÊt d
nÐn, gia c«ng vËt liÖu dÎo thêng g©y ra øng suÊt d kÐo

- Gia c«ng b»ng ®¸ mµi thêng cho øng suÊt d nÐn.

- Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn gia c«ng ®· x¸c ®Þnh cã thÓ xuÊt hiÖn nh÷ng øng suÊt tiÕp tuyÕn
vµ øng suÊt híng trôc kh¸c nhau.
4. Phương pháp đảm bảo chất lượng bề mặt gia công của chi tiết
máy.

Chän phu¬ng ph¸p gia c«ng hîp lý ®Ó ®¶m b¶o ®é nh¸m yªu cÇu, v× tõng ph¬ng ph¸p
gia c«ng ®¹t ®é nh¸m nhÊt ®Þnh.
YÕu tè ¶nh hëng BiÖn ph¸p gi¶m Rz vµ gi¶m chiÒu s©u líp biÕn cøng
- VËt liÖu gia c«ng -Søc bÒn cao, giíi h¹n ch¶y cao, ®é cøng cao
-Lîng tiÕn dao S - Gi¸ trÞ S, Sz nhá (Nhá nhÊt kho¶ng 0.03mm/vßng)
- ChiÒu s©u c¾t t - ChiÒu s©u c¾t nªn chän nhá (Nhá nhÊt kkho¶ng 0.01mm)
- VËn tèc c¾t V - VËn tèc c¾t cµng lín cµng tèt, tr¸nh vïng lÑo dao
- VËt liÖu dông cô c¾t - §é cøng nãng (kh¶ n¨ng chÞu nhiÖt) t¨ng
- Dung dÞch tr¬n nguéi - Sö dông dung dÞch tr¬n nguéi phï hîp víi chi tiÕt gia c«ng
- Th«ng sè h×nh häc cña
dông cô c¾t:
+ Gãc tríc - Gãc tríc lín
+ Gãc sau - Gãc sau lín
+ B¸n kÝnh mòi dao - B¸n kÝnh mòi dao bÐ
+ §é mßn dông cô - §é mßn dông cô nhá
BiÖn ph¸p c¶i thiÖn chÊt lîng bÒ mÆt gia c«ng cña CTM khi c¾t b»ng dông cô c¾t thêng
 Kh¶ n¨ng ®¹t ®é nh½n bãng bÒ mÆt cña c¸c ph¬ng ph¸p gia c«ng
Phư¬ng ph¸p gia c«ng §é nh½n bãng bÒ mÆt
Rz(m) CÊp nh½n bãng
C¹o 1-3 ®iÓm/cm2 10 – 40 4–6
3-5 ®iÓm/cm2 2,5 – 10 6–9
§¸nh bãng: B»ng v¶i 0,06 – 0,25 12 – 14
B»ng bét 0,12 – 0,4 11 – 13
NghiÒn: Th« 2,5 – 10 6–9
B¸n tinh 0,63 – 4 8 – 10
Tinh 0,04 – 1 10 – 14
Mµi siªu tinh 0,05 – 0,8 10 – 14
Mµi kh«n: Thêng 0,25 – 1 10 – 12
Cã dao ®éng 0,04 – 0,63 11 – 14
Mµi: Th« 10 – 40 4–6
B¸n tinh 4 – 10 6–8
Tinh 0,1 – 4 8 – 13
Phay: Th« 40 - 100 3–4
B¸n tinh 10 – 40 4–6
Tinh 1,6 – 10 6–9
Doa: Th« 4 – 10 6–8
Tinh 0,4 – 4 8 – 11
Khoan, khoÐt 10 – 80 3–5
Chuèt: Th« 2,5 -10 6–9
Tinh 1- 2,5 8 – 10
TiÖn: Th« 40 – 100 3–4
B¸n tinh 10 – 40 4-6
Tinh b»ng dao hîp kim cøng 2,5 – 10 6–9
Tinh b»ng dao kim c¬ng 1 – 2,5 8 - 10
4. Phương pháp đảm bảo chất lượng bề mặt gia công của chi tiết
máy.

- Phư¬ng ph¸p qui ho¹ch thùc nghiÖm

B¶n chÊt cña ph¬ng ph¸p lµ dïng “Qui ho¹ch thùc nghiÖm” ®Ó x¸c
®Þnh mèi quan hÖ gi÷a c¸c th«ng sè cña chÊt lîng bÒ mÆt víi c¸c th«ng
sè c«ng nghÖ, råi tõ mèi quan hÖ ®ã ta sÏ chän ®îc chÕ ®é c¾t phï hîp
®¶m b¶o ®îc chÊt lîng bÒ mÆt gia c«ng theo yªu cÇu.