Osnovi penzijskog i invalidskog osiguranja

Penzijsko i invalidsko osiguranje (PIO) obuhvata:

1.Obavezno PIO - kojim se obezbeđuju prava osiguranih lica za slučaj starosti, invalidnosti, smrti i
telesnog oštećenja

Svojstvo osiguranika za PIO ne može se steći pre navršenih 15 godina života (jer je to donja granica za
radno sposobno stanovnoštvo)

Obavezno osigurana lica u smislu propisa o PIO su:

1.1. Zaposleni

- lica koja su u radnom odnosu ili obavljaju rad van radnog odnosa (osim lica koja su na
školovanju i imaju do 26 godina života)

- civilna lica na službi u Vojsci i vojnim jedinicama i vojnim ustanovama

1.2. Lica koja samostalno obavljaju delatnost - u stvari i to su lica u radnom odnosu (zaposleni) i lica koja
obavljaju rad van radnog odnosa (samo drugačija podela)

1.3. Poljoprivrednici - obavljaju rad van radnog odnosa

ili lakše - to su zaposlena lica (koja obavljaju rad u radnom odnosu) i za njih poslodavac obavezno
uplaćuje doprinose za PIO, i lica koja obavljaju rad van radnog odnosa za koja poslodavac nije obavezan
da uplaćuje doprinose za PIO ali lica koja obavljaju rad mogu ih sami uplaćivat (tj da se ulljuče u
obavezno PIO, kao što se uključuju u obavezno ZO)

Prava iz PIO:

1. Za slučaj starosti - pravo na starosnu penziju

- kada navrši 63 (muškarac), odnosno 58 (žena) godina života i najmanje 20 godina

penzijskog staža

- kada navrši 65 (muškarac), odnosno 60 (žena) godina života i najmanje 15 godina

penzijskog staža
 - kada navrši 40 (muškarac), odnosno 35 (žena) godina staža osiguranja i najmanje 53 godine
života

U staž osiguranja računa se vreme koje je osiguranik proveo na radu po osnovu koga je obavezno
osiguran i za koje je plaćen doprinos za PIO (koje je uplatio sam osiguranik ili koji mu je upatio
poslodavac a nije bio obavezan - za rad van radnog odnosa, npr. za privremene i povremene poslove). U
staž osiguranja računa se i vreme koje je osiguranik proveo u svojstvu vojnog osiguranika.

Staž osiguranja koji se računa sa uvećanim trajanjem zavisi od težine, opasnosti i štetnosti rada,
odnosno od prirode posla i može iznostitiu najviše 50% (tako je moguće da neko ima 53 godine života a
40/35 godina staža osiguranja). Satž osiguranja s auvećanim trajanjem raćuna se samo ako je osiguranik
na poslovima za koje je predviđen ovaj staž proveo ukupno najmanje 10 godina, i to samo za vreme koje
je efektivno provedeno na radu. Poseban staž u trajanju od 2 godine računa se ženi-osiguraniku koja je
rodila treće dete

2. Za slučaj invalidnosti - pravo na invalidsku penziju

Invalidnost je oštećenje zdravlja koje prouzrokuje potpuni gubitak radne sposobnosti.

Osiguranik kod koga nastane potpuni gubitak radne sposobnosti stiče ovo pravo:

- ako je invalidnost uzrokovana povredom na radu ili profesionalnom bolešću odn.

oštećenjem zdravlja koje je u vezi sa radom

- ako je invalidnost prouzrokovana povredom vam rada ii bolešću pre navršenja godina života
propisanih za sticanje prava na starosnu penziju (63 za muškarca i 58 za ženu) i najmanje 5 godina staža
osiguranja

- ako je invalidnost prouzrokovana povredom vam rada ii bolešću pre navršene 30. godine
života, po posebnim uslovima predviđenim zakonom

Visina starosne i invalidske penzije određuje se tako što se lični bodovi osiguranika pomnože sa
vrednošću opšteg boda nadan ostvarivanje prava. Lični bodovi osiguranika utvrđuju se množenjem
ličnog koeficijenta osiguranika i njegovog penzijskog staža.

2. Za slučaj smrti - pravo na porodičnu penziju penziju i pravo na naknadu pogrebnih troškova

Pravo na porodičnu penziju ostvaruju članovi porodice umrlog osiguranika, koji je:

- imao navršenih najmanje 5 godina staža osiguranja ili je ispunio uslove za invalidsku penziju

- bio korisnik starosne ili invalidske penzije

Članovima porodice smatraju se bračni drug, deca i roditelji koje je osiguranik izdržavao.

Lice koje je prouzrokovalo smrt osiguranika namerno ili krajnjom nepažnjom, ne može po tom osnovu
ostvariti pravo na porodičnu penziju.

Porodična penzija se određuje od starosne ili inavlidske penzije koja bi osiguraniku pripadala u času
smrti, u procentu koji se utvrđuje prema broju članova porodice koji imaju pravo na tu penziju.

Pravo na naknadu pogrebnih troškova u slučaju smrti korisnika penzije, pripada licu koje je izvršilo
sahranu.

3. Za slučaj telesnog oštećenja prouzrokovanog povredom na radu ili profesionalnom bolešću - pravo
na novčanu naknadu za telesno oštećenje

Telesno oštećenje je bitnije oštećenje delova tela koje ptaževa normalnu aktivnost organizma i iziskuje
veće napore u ostvarivanju životnih potreba, bez obzira da li to prouzrokuje ili ne prouzrokuje
invalidnost. Pravo na invalidnost stiče se kada je telesno oštećenje najmanje 30%. Preme težini, telesna
oštećenja se razvrstavaju u 8 stepena (0d 30% do 100% oštećenja).

Povreda na radu je povreda osiguranika koja se dogodi u prostornoj, vremenskoj i uzročnoj povezanosti
sa obavljanjem posla po osnovu koga je osiguran.

Profesionalne bolesti su određene bolesti nastale dužim neposrednim uticajem procesa i uslova rada na
radnim mestima, odnosno poslovima koje je osiguranik obavljao.

Fond PIO, koji ima status pravnog lica, vodi matičnu evidenciju o osiguranicima. Svojstvo osigiranika
obezbeđuje se uvođenjem u matičnu evidenciju i izdavanjem potvrde o prijemu prijave na osiguranje.

2. Dobrovoljno PIO

Uključenjem u dobrovoljno PIO ostvaruje se veći obim prava od obima utvrđenog obaveznim PIO.
Opsta bakteriologija
Morfologija i struktura bakterijske celije
Bakterijska celija je prokariotska celija, celija koja nema pravo jedro vec je jedarni materijal rasut po
citoplazmi. Sastoji se iz: celijskih omotaca (kapsula, celijski zid, citoplazmatska membrana), citoplazme,
organela, i jedarnog materijala i izraslina na celijskoj povrsini Jedarni materijal je predstavljen
dvolancanom DNK dugackom 1mm savijen u vidu snopa. Ona predstavlja hromozom i nalazi se rasuta po
cpl u vidu kracih ili duzih fragmenata. Bct mogu posedovati i ekstrahromozomalnu DNK koja se naziva
plazmid. Ribozomi su granule sastavljene od RNK i proteina na kojima se vrsi sinteza bct proteina.
Ribozomi imaju dve subjedinice. Spajanjem vise ribozoma nastaju strukture nazvane poliribozomi.
Granule su cestice razlicitih organskih molekula kao sto je skrob, glikogen ili lipidi i njihova je uloga da
deponuju energiju koja je nastala sintezom ATP.
Razmnozava se prostom deobom dve identicne cerke celije. Bakterije zive i razmnozavaju se u prirodnim
uslovima (na coveku, zivotinjama ili biljkama) i vestackim uslovima (hranljive podloge i kulture celija).
Prema odnosu organizma i bakterijske celije sve bakterije se mogu podeliti na: nepatogene (saprofiti),
uslovno patogeni (oportunisti), i patogeni (paraziti). Bakterijska kolonija je skup velikog broja bakterijskih
celija koje nastaju razmnozavanjem jedne bakterije na cvrstoj, hranljivoj podlozi (in vitro) i vidljiva je
golim okom. Po obliku se mogu podeliti na: coccae, bacillae, coccobacilae i spiralne bct.
Coccae – su bct loptastog oblika, velicine od 0.4-2nm. Prilikom razmnozavanja mogu se dobiti razlicite
formacije koje se uocavaju pod mikroskopom: diplococcae (ukoliko nakon deobe dve celije ostanu
zajedno, spojene citoplazmatskom membranom), streptococcae (ukoliko su ravni deobe paralelne a
celije ostanu povezana nakon deobe dobija se duzi ili kraci lanac cocca koji se naziva streptokok), tetrade
(ukoliko su ravni deobe uspravno postavlje), staphilokok (ukoliko se celije razdvajaju ili su njihove ravni
deobe pod nepravilnim uglovima dobijaju se nakupine bct, nalik na grozdje). Bacili – su stapicaste bct
cija debljina moze biti od 3-15nm. Isto kao i coccae u zavisnosti od ravni deobe mogu formirati razlicite
formacije: diplobacili (spojeni krajevima ili duzom osovinom), streptobacili (formiraju krace ili duze
lance) i kokobacili (prelazni oblici izmedju bacila i koka, obicno su kratki, zdepasti i izduzeni). Spiralne bct
– su dugi veoma tanki stapici ili niti koje imaju manji ili veci broj spiralnih navoja ili uvojaka, duzine oko
30nm, debljine do 1nm. U zavisnosti od broja izgleda rasporeda navoja mogu se podeliti na: vibrione i
spirohete. Vibrioni su blago zavijeni, u vidu zareza, i predstavljaju prelazni oblik izmedju bacila i pravih
spiralnih bct (vibrio cholerae). Spirohete su treponema, leptospira i borelia. Treponema su dugi, veoma
tanki, stapici sa zasiljenim krajevimai pravilnim spiralnim navojima. Leptospira imaju veci broj plitkih i
gusto zbijenih navoja a krajevi su u vidu kukastih zavrsetaka. Borelia imaju nepravilne spiralne zavoje
razlicite dubine i oblika.
Omotaci bakterijske