BÖLÜM 7.

BİRİM SİSTEMLERİ VE
BİRİM DÖNÜŞÜMLERİ
7.1. Birim Sistemleri
 Genel Kimya, Akışkanlar Mekaniği,
Termodinamik, Reaksiyon Mühendisliği gibi
birçok temel ve mühendislik derslerinde
karşılaşılan problemlerde, herhangi bir
fiziksel büyüklüğün anlamlı
yorumlanabilmesi için boyutları ile birlikte
verilmesi gerekir.
 Boyut ölçülebilecek bir büyüklüğün türünü
(uzunluk, kütle, zaman) gösterir.
 Birim ise boyutları gösteren büyüklükler (m,
kg, s), olarak tanımlanır.
 Ana boyutlar: Kütle (m) uzunluk (L)
zaman(t) ve sıcaklık (T) vs.
 Türetilmiş boyutlar: ana boyutlar
cinsinden ifade edilebilir: hız(v) enerji (E),
hacim (V) vs.
 Birim sistemleri:
◦ CGS
◦ MKS
◦ FPS
◦ SI Birim Sistemi
 Bir niceliğin sayısal değerini başka bir
birimle ifade etmek için çevirme
faktörleri kullanılır.
 CGS Birim Sistemi
 CGS Birim Sisteminin temel fiziksel
büyüklükleri ve bu büyüklükler için seçilen
birimler Çizelge 7.1’de verilmiştir. Bu temel
birimlerin yardımıyla diğer fiziksel
büyüklüklerin birimleri de türetilebilir.

Çizelge 7.1. CGS birim sisteminin temel

birimleri
Fiziksel Büyüklük Birimi Simgesi
Uzunluk Santimetre cm
Kütle Gram g
Zaman Saniye s
 Çizelge 7.2. CGS birim sisteminde kullanılan bazı fiziksel
büyüklükler ve birimleri

Fiziksel Büyüklük Simgesi Boyutu

Alan cm2 L2
Hacim cm3 L3
Hız cm/s L T-1
İvme cm/s2 L T-2
Basınç dyn/cm2 M L-1T-2
Yoğunluk g/cm3 M L-3
Kinematik viskozite cm2/s L2 T-1
Dinamik viskozite g/cm s M L-1T-1
Hacimsel debi cm3/s L3 T-1
Kuvvet dyn M L T-2
Enerji Erg M L2T-2
 MKS Birim Sistemi
 MKS Birim Sisteminin temel fiziksel
büyüklükleri ve bu büyüklükler için seçilen
birimler Çizelge 7.3’de verilmiştir. Bu temel
birimlerin yardımıyla diğer fiziksel
büyüklüklerin birimleri de türetilebilir.

Çizelge 7.3. MKS birim sisteminin temel

birimleri.

Fiziksel Büyüklük Birimi Simgesi

Uzunluk Metre m
Kütle Kilogram kg
Zaman Saniye s
Çizelge 7.4 MKS Birim Sisteminde kullanılan bazı
fiziksel büyüklükler ve birimleri

Fiziksel Büyüklük Simgesi Boyutu

Alan m2 L2
Hacim m3 L3
Hız m/s L T-1
İvme m/s2 L T-2
Basınç N/m2 M L-1T-2
Yoğunluk kg/m3 M L-3
Kinematik viskozite m2/s L2 T-1
Dinamik viskozite kg/ms M L-1T-1
Hacimsel debi m3/s L3 T-1
Kuvvet kgf M L T-2
Enerji kgfm M L2T-2
 Kütlesi “m” olan bir maddeyi yerçekimi
ivmesinin “g” olduğu bir yerde, yerin
merkezine doğru çeken “mg” kuvvetine
eşit olarak tanımlanan ağırlık için MKS
birim sisteminde birimin simgesi

olması gerekirken bu sistemde kgf

kullanılmaktadır.
FPS Birim Sistemi (İngiliz Birim Sistemi)
 İngiliz Birim Sisteminin temel fiziksel
büyüklükleri ve bu büyüklükler için seçilen
birimler Çizelge 7.5’de verilmiştir.

Çizelge 7.5. FPS MKS birim sisteminin temel

birimleri.

Fiziksel Büyüklük Birimi Simgesi

Uzunluk Feet ft
Kütle Pound-kütle lbm
Zaman Saniye s
Çizelge 7.6. FPS Birim Sisteminde kullanılan
bazı fiziksel büyüklükler ve birimleri

Fiziksel Büyüklük Simgesi Boyutu

Alan ft2 L2
Hacim ft3 L3
Hız ft/s L T-1
İvme ft/s2 L T-2
Basınç lbf M L-1T-2
Yoğunluk lbm/ft3 M L-3
Kinematik viskozite ft2/s L2 T-1
Dinamik viskozite lbm/fts M L-1T-1
Hacimsel debi ft3/s L3 T-1
Kuvvet lbf M L T-2
Enerji kgfm M L2T-2
olması gerekirken bu sistemde lbf kullanılmaktadır.
SI Birim Sistemi

 SI birim sistemi MKS birim sistemi ile

temelde benzer özellikler göstermektedir.
Ancak MKS birim sisteminin keyfi olarak
tanımlanmış bazı birimleri, özellikle kgf
ilişkisinde olduğu gibi karışıklıklara yol açan
bazı yönleri SI birim sisteminde bilimsel
temellere oturtulmuştur. SI birim sisteminin
birbirinden bağımsız olan 7 temel fiziksel
büyüklüğü Çizelge 7.6’da gösterilmiştir.
Çizelge 7.7. SI birim birim sisteminin temel
birimleri

Temel Büyüklük Birimi Simgesi Boyutu

Uzunluk Metre m L
Kütle Kilogram kg M
Zaman Saniye s T
Elektrik Akamı Amper A I
Termodinamik Sıcaklık Kelvin K K
Madde Miktarı Mol n N
Işık Şiddeti Kandela Cd Iv
 Çizelge 7.8. SI birim sistemindeki kimi
büyüklüklerin türetilen birimleri

Fiziksel Büyüklük Simgesi Boyut

Alan m2 L2
Hacim m3 L3
Hız m/s L T-1
İvme m/s2 L T-2
Basınç N/m2 M L-1T-2
Yoğunluk kg/m3 M L-3
Kinematik viskozite m2/s L2 T-1
Dinamik viskozite kg/m s M L-1T-1
Hacimsel debi m3/s L3 T-1
Kuvvet N M L T-2
Momentum Ns M L T-1
Enerji Joule M L2T-2
Güç Watt M L2T-3
 Kuvvet Newton, N 1 N = 1 kg m/s2
Basınç Pascal, Pa 1 Pa = 1 N/m2
Enerji, iş, ısı Joule, J 1J=1Nm
Güç Watt, W 1 W = 1 J/s
Çizelge 7.9. SI birim sisteminin as ve üs katları

Üs Katlar As Katlar
Birim Birim Adı ve Birim Birim Adı ve
Çarpanı Simgesi Çarpanı Simgesi
10 Deka, da 10-1 Desi, d
102 Hekto, h 10-2 Centi, c
103 Kilo, k 10-3 Mili, m
106 Mega, M 10-6 Mikro, 
109 Giga, G 10-9 Nano, n
1012 Tera, T 10-12 Piko, p
1015 Penta, P 10-15 Femto, f
1018 Eksa, E 10-18 Atto, a