Foreign Rule PDF

√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î
(Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›, flÎF›ı÷fl Áı‰Î,

¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷, Œfl…‹˘¿>ŒÌ,
⁄fl÷flŒÌ ±fiı w¬Áÿ)
Ïfi›‹˘, 2002
i
©
‰Ê˝ 2005 — ’˛◊‹ ±T≤ÏkÎ 15,000 fi¿·˘.
Áfl¿ÎflÌ ‹K›V◊ ‹ƒHÎÎ·›, √Î_‘Ìfi√fl.
ii
±Î‹¬
¤Îfl÷fiÎ Á_Ï‰‘ÎfifiÎ ±ÎÏÀÛ¿·-309fiÎ ’fl_÷¿ ËıÃ‚ ‹Îfi. flÎ…›’Î·lÌ

¶ÎflÎ ‹_⁄≥ flÎ…›‹Î_ CÎÕÎ›ı·Î ‹_⁄≥ ‹S¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹Îı ÷ÎflÌ¬ — 1-5-60 fiÎ
flÎı… √…flÎ÷ flÎ…›fiÌ fl«fiÎ ◊≥ I›Îflı flÎ…› Áfl¿Îflı √…flÎ÷ ±ıÕMÂfi ±Î_˜Œ
·Î˜{ (VÀıÀ ±ıLÕ ¿L¿flLÀ Á⁄…ı¿ÀÁ) ±ÎıÕÛfl, 1960 ËıÃ‚ ±’fiÎ‰ı· Ë÷Î. ±Î
Ïfi›‹Îı‹Î_ Á‹›Î_÷flı ◊›ı·Î Á‘ÎflÎ ÷ı‹… ±√ÎµfiÌ ’ÏflÏVJÎÏ÷‹Î_ ±Î‰ı· ⁄ÿ·Î‰fiı
K›Îfi‹Î_ flÎ¬Ìfiı, fiÎHÎÎ Ï‰¤Î√fiÎ Áfl¿ÎflÌ ΩËıflfiÎ‹Î ø‹Î_¿ — ∞±ıfi-31-38-
∞ÁÌ±ıÁ-102001-1598-«, ÷ÎflÌ¬ — 15-11-2002 ◊Ì √…flÎ÷ ‹S¿Ì
Áı‰Î Ïfi›‹Îı, 2002 CÎÕÌ ±_√˛ı∞‹Î_ ’˛ÏÁK‘ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î »ı.
±_√˛ı∞‹Î_ ’˛ÏÁK‘ ◊›ı·Î √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹Îı, 2002 ±fi ¿>‚÷Î

±◊˝ı Ï‰WÎ›‰Îfl ±ÎÃ ’ÏV÷¿Î‹Î_ ’˛ÏÁK‘ ◊›ı· »ı. ±Î ±_√˛ı∞ Ïfi›‹ÎıfiÎı √…flÎ÷Ì‹Î_
±fi‰Îÿ ±Ïfi‰Î›˝ …wflÌ›Î÷ »ı ÷ıfiı K›Îfi‹Î_ flÎ¬÷Î_ √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹Îı,
2002 ÷ˆ›Îfl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î »ı. ±Î ±ı¿ ¿’w ±fiı ¿ÏÃfi ¿Î‹ Ë÷_ …ıfiı ’ÒHÎ˝
¿fl‰Î‹Î_ …ı ¿Îı≥±ı ÁË›Îı√ ±ÎM›Îı »ı ÷ı ÁÎˆ ±Ï¤fi_ÿfifiı ’ÎhÎ »ı. flÎ…› Áfl¿ÎflfiÎı
‰ËÌ‰À √…flÎ÷Ì‹Î_ ◊Î› »ı ÷ı◊Ì ±Î Ïfi›‹Îı √…flÎ÷Ì‹Î_ ’˛ÏÁK‘ ◊‰Î◊Ì flÎ…›
Áfl¿ÎflfiÌ Ï‰Ï‰‘ ¿«ıflÌ±Îı ±fiı ÷ıfiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±Îı / ¿‹˝«ÎflÌ±Îıfiı Ïfi›‹ÎıfiÌ ±Î
’ÏV÷¿Î±Îı ¬Ò⁄ … µ’›Îı√Ì ◊Âı. ±Î Ïfi›‹ÎıfiÎ √…flÎ÷Ì ±fi‰Îÿ‹Î_ ¿›Î_›
¤Ò·«Ò¿ ËÎı› ±fiı ÷ı fiÎHÎÎ Ï‰¤Î√fiÎ K›Îfi‹Î_ ·Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰Âı ÷Îı fiÎHÎÎ Ï‰¤Î√
±Î¤ÎflÌ flËıÂ ı.
(ÕÎ˜. ‹_…\·Î Á⁄˛‹H›‹)

ÁÏ«‰Î·›, √Î_‘Ìfi√fl. ±Ï‘¿ ‹A› ÁÏ«‰,
÷ÎflÌ¬ — 15-11-2005. fiÎHÎÎ Ï‰¤Î√.
iii
iv
’˛V÷Î‰fiÎ
¤Îfl÷fiÎ Á_Ï‰‘ÎfifiÌ ¿·‹-309fiÎ ’fl_÷¿ ËıÃ‚ ‹_⁄≥fiÎ flÎ…›’Î·ı, ’Îı÷ÎfiÎ

¿‹˝«ÎflÌ±ÎıfiÌ Áı‰ÎfiÌ Âfl÷Îı (’√Îfl, ¤J◊Î, flΩ ±fiı ’ıLÂfi)fiÎ Ïfi›‹fi ‹ÎÀı ‹_⁄≥
‹ÒS¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹Îı ⁄fiÎT›Î Ë÷Î. ÷ÎflÌ¬ — 1·Ì ‹ı, 1960fiÎ flÎı… √…flÎ÷ flÎ…›
±ÏV÷I‰‹Î_ ±ÎT›_ I›Îflı ±Î Ïfi›‹Îı ‘ √…flÎ÷ ±ıÕMÂfi ±Î_˜Œ ·Î˜{ (VÀıÀ ±ıLÕ ¿L¿flLÀ
Á⁄…ı¿ÀÁ) ±ÎıÕÛfl, 1960 ËıÃ‚ ±’fiÎ‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë÷Î. √…flÎ÷ flÎ…›fiÎ ¿‹˝«ÎflÌ±Îı
‹ÎÀı ±fi ¿>‚ ŒıflŒÎfl ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›Î Ë÷Î.
»ıS·Î 40 ◊Ì ’HÎ ‰‘ ‰WÎ˝ ÿflÏ‹›Îfi ±Î Ïfi›‹Îı CÎHÎÌ ‰¬÷ ’fi‹˝Ïƒ÷ ±fiı ±z÷fi
¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›Î Ë÷Î. ÷ı‹ »÷Î_ Á‹›Î_÷flı CÎHÎÎ ⁄‘Î Ïfi›‹Îı Á‹›ÎfiÁÎfl Á_√÷ fi◊Ì ±fiı
CÎHÎÎ ⁄‘Î Ï⁄fi …wflÌ ’fl‰Îfl ◊›Î »ı ÷ı◊Ì flÎ…› Áfl¿Îflı, √…flÎ÷ ‹ÒS¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹Îı ÷ˆ›Îfl
¿fl‰Î ‹ÎÀı ¤Ò÷’Ò‰˝ Ïfi›Î‹¿, ’ıLÂfi ±fiı ’˛ÎıÏ‰ÕLÀ ŒoÕ lÌ ±Îfl. ±ı‹. ‹Ëı÷Îfiı Ï‰fi_÷Ì
¿flı·Ì.
lÌ ±Îfl. ±ı‹. ‹Ëı÷Î±ı ±Î ¤√Ìfl◊ ¿Î›˝fiı ’ÒHÎ ¿fl‰Î ‹ÎÀı »ıS·Î ¿ıÀ·Î¿ ‰WÎÎ˝ı Á‘Ì
±Ï‰fl÷ ’HÎı ¿Î‹ ¿›* »ı √…flÎ÷ ‹ÒS¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹Îı, 2002 ±ÎÃ ¤Î√‹Î_ »ı. ‹_⁄≥ ‹ÒS¿Ì
Áı‰Î Ïfi›‹Îı‹Î_ ±Î…Ïÿfi Á‘Ì‹Î_ ¿flı·Î ÷‹Î‹ Á‘ÎflÎ ±fiı ŒıflŒÎfl ±Î Ïfi›‹Îı‹Î_ ±Î‹ı…
¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›Î »ı. ±Î Ïfi›‹Îıfi_ √…flÎ÷Ì ¤ÎWÎÎ_÷fl Ë‰ı ÷ˆ›Îfl ◊≥ flËı· »ı.
±Î ¿Î›˝ lÌ ±Îfl. ±ı‹. ‹Ëı÷Î ‹ÎÀı ’Îı÷ÎfiÎ ’Ïfll‹ ¿fl÷Î ’HÎ ’Îı÷ÎfiÎ ±Îfi_ÿ
±fiı Á_÷ÎıWÎ ‹ÎÀı ÁÏ‰ÂıWÎ Ë÷. lÌ ¿ı.ÕÌ. ‹ÏËÕÎ, ±Ï‘¿ ÁÏ«‰(Áı‰Î) fiÎHÎÎ Ï‰¤Î√ ±fiı
÷ı‹fiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±ÎıfiÌ ÀÌ‹ı Á÷÷ lÌ ‹Ëı÷Îfiı ÁË¿Îfl ±Î’ı· »ı ±fiı ÷ı±Îı ±Î ¿Î›˝
ÁŒ‚÷Î’Ò‰˝¿ ’ÒHÎ˝ ¿fl‰Î ‹ÎÀı ±Ï¤fi_ÿfifiı ’ÎhÎ »ı. √…flÎ÷ ‹ÒS¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹ÎıfiÎ Á_¿·fi‹Î_
’Îı÷Îfi_ ±‹ÒS› ›Îı√ÿÎfi ±Î’‰Î ⁄ÿ· Ïfi›Î‹¿lÌ, ÏËÁÎ⁄ ±fiı Ï÷ΩıflÌ; Ïfi›Î‹¿lÌ,
’ıLÂfi ±fiı ’˛ÎıÏ‰ÕLÀ ŒoÕ ÷ı‹… √…flÎ÷ Áfl¿ÎflfiÎ ‰ˆ‘ÎÏfi¿ ±fiı Á_ÁÿÌ› ⁄Î⁄÷ÎıfiÎ
Ï‰¤Î√fiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±Îı ±fiı ¿‹˝«ÎflÌ±Îı±ı ±Î’ı·Î ±‹ÒS› ›Îı√ÿÎfi ⁄ÿ· ±Î¤ÎflÌ »Ì±ı.
±Î Ïfi›‹Îı‹Î_ ¿Îı≥ «Ò¿ ¿ı hÎÏÀ ⁄ÿ· K›Îfi ÿÎıfl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı ÷Îı fiÎHÎÎ Ï‰¤Î√
±Î¤ÎflÌ flËıÂı.
(±ıÁ. ∞. ‹Î_¿Õ)
ÁÏ«‰Î·›, √Î_‘Ìfi√fl ±√˛ ÁÏ«‰,
÷ÎflÌ¬ — 15 fi‰ıQ⁄fl, 2002 fiÎHÎÎ Ï‰¤Î√.
v
vi
±fiø‹ÏHÎ¿Î
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ - 1 - ÁÎ‹ÎL›
1. À>_¿Ì Á_iÎÎ ±fiı ±Îfl_¤ — 1
2. T›ÎÏÅ — 1
3. ±◊˝CÎÀfifiÌ ÁkÎÎ — 1
4. »^À»ÎÀfiÌ ÁkÎÎ — 1
5. ¿flÎflfiÌ Âfl÷˘fiÌ ¿Î›ÿıÁfl÷Î — 1
6. ’√Îfl, ¤J◊Î_ ±fiı flΩfiÌ ‹Î√HÎÌ±˘fi_ Ïfi›‹fi — 1
7. ÁkÎÎ ‰Î’fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ÷ıfiÌ Á˘Ó’HÎÌ ⁄Î⁄÷ — 1
8. »^À»ÎÀfiÎ ¿ÎflHÎ˘ ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌfiı ÿÂÎ˝‰‰Î ⁄Î⁄÷ — 2
≠¿flHÎ - 2 - T›ÎA›Î
9. T›ÎA›Î — 3
(1) ““¬flı¬fl ‹ÁÎŒflÌ ¬«˝”” 3
(2) ““ŒÎ‚‰HÎÌ”” 3
(3) ““ΩıÕÎHÎ”” 3
(4) ““’ÏflÏÂp”” 3
(5) ““Ïfi‹c¿ ¿flfiÎfl ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ”” 3
(6) ““±ı≠LÀÌÁ”” 3
(7) ““±˘ÏÕÀ ¿flfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌ”” 3
(8) ““Á_‰√˝”” 3
(9) ““‹¿Î‹ flÁÎ·˘”” 3
(10) ““‹¿Î‹ Áfl_Ω‹”” 3
(11) ““‰√˝-4 fiÌ Áı‰Î”” 3
(12) ““‰‚÷fl ¤J◊_”” 4
(13) ““ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ”” 4
(14) ““¤Îfl÷ Áfl¿Îfl ±◊‰Î flÎF› Áfl¿Îfl ±◊‰Î Á_CÎ flÎF›ZÎıhÎfiÎ ±ı¿ÏhÎ÷ Œ_Õ”” 4
(15) ““Á_Ï‰‘Îfi”” 4
(16) ““‰ÎËfi ¤J◊_”” 4
(17) ““≠◊‹ Ïfi‹c¿fiÌ ÷ÎflÌ¬”” 4
(18) ““ÿˆÏfi¿ ¤J◊_”” 4
(19) ““Ïÿ‰Á”” 4
(20) ““Q≤I›-ÁË-ÏfiT≤ÏkÎ √˛ıF›¥ÀÌ”” 4
(21) ““’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õ Ïfi›Î‹¿”” 4
(22) ““’ıLÂfi ‹ÎÀı «Ò¿‰HÎÌ ±Ï‘¿ÎflÌ”” 4
(23) ““Œfl…”” 4
(24) ““‹‚÷fl”” 6
(25) ““¿Î›˝’Î·¿ ¥…fiıfl”” 7
(26) ““¿<À<_⁄”” 7
vii
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
(27) ““ŒÌ”” 8
(28) ““≠◊‹ Ïfi‹c¿”” 8
(29) ““N·ıÀ flıÀ flıLÀ”” 8
(30) ““flÎF›ı÷fl Áı‰Î”” 8
(31) ““fi‹Òfi˘”” 8
(32) ““flÎ…’ÏhÎ÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ”” 8
(33) ““Áfl¿Îfl”” 9
(34) ““¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ”” 9
(35) ““¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎ”” 9
(36) ““‹A› ‹◊¿”” 9
(37) ““ΩËıfl flΩ”” 9
(38) ““‹Îfiÿ˚‰ı÷fi”” 9
(39) ““CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_”” 9
(40) ““Ωı¥fiŸ√ ÀÎ¥‹ (ËÎ…fl ◊‰Îfi˘ Á‹›)”” 9
(41) ““flΩ”” 9
(42) ““flΩfi˘ ’√Îfl”” 9
(43) ““‘ÎflHÎÎÏ‘¿Îfl”” 9
(44) ““V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊_”” 9
(45) ““÷⁄Ì⁄Ì ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ”” 9
(46) ““÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚”” 10
(47) ““‹Î¥·ı… ¤J◊_”” 10
(48) ““¿Îfl¿<fi ‰√˝fiÎ ¿‹˝«ÎflÌ”” 10
(49) ““Á√Ìfl”” 10
(50) ““‹ÏËfi˘”” 10
(51) ““Ï⁄fiÁfl¿ÎflÌ ÁP›”” 10
(52) ““±‰ı∞ ¿Î‹√ÌflÌ”” 10
(53) ““’√Îfl”” 11
(54) ““¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_”” 11
(55) ““’ıLÂfi”” 11
(56) ““’ıLÂfi’ÎhÎ ’√Îfl”” 11
(57) ““’ıLÂfifl”” 11
(58) ““’ıLÂfi «Ò¿‰HÎÌ ¿«ıflÌ”” 11
(59) ““’ıLÂfi «Ò¿‰HÎÌ Ë¿‹”” 11
(60) ““’ıLÂfi ‹_…^fl ¿flfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌ”” 11
(61) ““¿Î›‹Ì …√Î”” 11
(62) ““’√Îfl ±fiı ÏËÁÎ⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ”” 11
(63) ““±_√÷ ’√Îfl”” 11
(64) ““Á_¤Î‰Ì ’√Îfl”” 11
(65) ““±…‹Î›ÂÌ (≠˘⁄ıÂfifl)”” 12
viii
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
(68) ““¤Îfl÷fi˘ ¿ı flÎF›fi˘ ΩËıfl ÏËÁÎ⁄”” 12

(67) ““ΩËıfl ‰ÎËfi”” 12
(68) ““’ıLÂfi’ÎhÎ fi˘¿flÌ”” 12
(69) ““flÏ…VÀÕ˝ ‹ıÕÌ¿· ≠ı„@ÀÂfifl”” 12
(70) ““¤ÎÕ< _ ” ” 12
(71) ““flËıHÎÎ¿fiÌ Á‰·÷”” 12
(72) ““ÁÌ·ı@Âfi √˛ıÕ”” 12
(73) ““Áı ‰ Î’˘◊Ì”” 12
(74) ““¬ÎÁ ’√Îfl”” 12
(75) ““Œfl…fi_ ZÎıhÎ”” 13
(76) ““≠‹ÎHÎ¤Ò÷ ¤ÎÕ<_ (VÀÎLÕÕ˝ flıLÀ)”” 13
(77) ““Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊_”” 13
(78) ““¿Î›‹Ì ’√Îfl”” 13
(79) ““±‘ÌZÎ¿ ¥…fiıfl”” 13
(80) ““µ’·Ì ¿ZÎÎfiÌ Áı‰Î”” 13
(81) ““¿˘Ã˘ (Àı⁄·)”” 13
(82) ““Ë_√Î‹Ì …√Î”” 13
(83) ““Ë_√Î‹Ì ⁄ÿ·Ì”” 13
(84) ““‹t÷Ì …√Î”” 13
(85) ““’√Îfl ‘˘flHÎ”” 14
(86) ““⁄ÿ·Ì”” 14
(87) ““‹ÁÎŒflÌfi˘ Á‹›”” 14
(88) ““‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_”” 14
(89) ““Ï÷ΩıflÌ”” 14
≠¿flHÎ-3 - Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹›
10. @›Îflı ‹‚‰Î’ÎhÎ — 15
11. ±L› Áfl¿Îfl˘ ËıÃ‚ fi‰Ì …√Î ’fl Ïfi‹c¿ ‹‚Ì Ë˘› ÷ı‰Î ¿Î›‹Ì Áfl¿ÎflÌ 15
¿‹˝«ÎflÌfiı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀıfi˘ ‹‚‰Î’ÎhÎ Á‹› —
12. ±ı¿ … ‹◊¿ı Ïfi‹c¿‹Î_ ŒıflŒÎfl — 15
13. ⁄ÌΩ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÁÎ◊ı ≠‰ÎÁ‹Î_ ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀıfi˘ Á‹› — 16
14. ±fiÁ_‘Îfiı ±Î‰÷Ì flΩ±˘fiı ¿ÎflHÎı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹›‹Î_ ·_⁄Î‰‰˘ — 16
15. ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ ¿ı‰Ì flÌ÷ı ¿fl‰Ì — 16
16. ±ı¿ …√Î±ı◊Ì ⁄Ì∞ …√Î±ı …÷˘ Ë˘› ÷ı Á‹› ÿflQ›Îfi Ïfi‹c¿‹Î_ ŒıflŒÎfl 17
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı ‹‚‰Î’ÎhÎ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› —
17. ±ı¿ …√Î±ı◊Ì ⁄Ì∞ …√Î±ı …‰ÎfiÎ Á‹› ÿflQ›Îfi ·Ì‘ı· flΩ — 17
18. flΩ ÿflQ›Îfi Ïfi‹c¿ ◊÷Î_ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ — 17
19. Ë‰Î·˘ Á˘Ó’‰ÎfiÎ V◊‚ı◊Ì ΩıÕÎ‰‰ÎfiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ — 18
20. ≠‰ÎÁ ÿflQ›Îfi ≠‰ÎÁfiÎ V◊‚ı … ‹A› ‹◊¿ ⁄ÿ·Î› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_ 18
…^fiÎ ‹A› ‹◊¿◊Ì fi‰Î ‹A› ‹◊¿ı ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ —
ix
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
21. Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fiÌ ‹_…^flÌ ‹ÎÀı ¬ÎÁ Ωı√‰Î¥±˘ — 18

22. ‰¿˝«Î…˝Õ ¿‹˝«ÎflÌ√HÎfiı ‹‚‰Î’ÎhÎ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› — 18
23. ‰ı¿ıÂfi ÿflQ›Îfi ⁄ÿ·Ì — 18
24. ‰ı¿ıÂfifiı flΩ ÁÎ◊ı ΩıÕ‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı ‹‚‰Î’ÎhÎ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› — 18
25. F›Îflı Ë‰Î·Î‹Î_ Ï‰Ï‰‘ ¤_ÕÎfl (VÀ˘Á˝) ¿ı »^À¿ ¿ı Ï‰V÷Ïfl÷ ¿Î‹˘ ±◊‰Î ¿«ıflÌ±˘fi˘
Á‹Î‰ıÂ ◊÷˘ Ë˘› I›Îflı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› ·_⁄Î‰Ì ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — 18
26. Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fi˘ Áfl¿Îfl ¶ÎflÎ ·_⁄Î‰‰˘ — 18
27. ¿›Î Á_Ωı√˘‹Î_ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ·_⁄Î‰Ì Â¿ı — 18
28. ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌ ¶ÎflÎ Ïfi›‹-27 ËıÃ‚fiÌ »^À»ÎÀ Á_⁄_‘ı Áfl¿Îflfiı ±Ëı‰Î·
‹˘¿·‰Î ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎfiı ¿Î›˝‰ÎËÌ ¿fl‰ÎfiÌ ΩHÎ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 19
29. ’˘÷ÎfiÌ Ï‰fi_÷Ì◊Ì ◊›ı·Ì ⁄ÿ·ÌfiÎ ≠Á_√ı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰‰Îfi˘ Á‹› ‹‚‰Î’ÎhÎ fi◊Ì — 19
30. ±Ï÷fl˘¿ÎHÎ — 19
31. Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹› ÿflQ›Îfi ’√Îfl — 19
32. ±L› Áfl¿Îfl ËıÃ‚fiÌ …√Î±ı ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀı ‹‚÷˘ ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› — 20
≠¿flHÎ-4 - flÎF›ı÷fl Áı‰Î
33. T›Î’ — 21
34. ±Î Ïfi›‹˘ ±‹·‹Î_ ±ÎT›Î ⁄Îÿ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ◊›ı· ⁄ÿ·Ì fi‰Ì ⁄ÿ·Ì √HÎÎÂı — 21
35. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì @›Îflı ±V‰Ì¿Î›˝ — 21
36. Á_‹Ï÷ Ï‰fiÎ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ¿flÌ Â¿Î› fiÏË — 21
37. flΩ ÿflQ›Îfi flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì — 21
38. flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î ’ÎÁı◊Ì ’√Îfl ±Î¿ÎflHÎÌfiÌ ÷ÎflÌ¬ — 21
39. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÎ ‹Ëıfi÷ÎHÎÎfiÎ Ïfi›‹fi ±_√ıfiÎ ÏÁ©Î_÷˘ — 21
40. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ≠Á_√ı ¿fl‰ÎfiÌ Âfl÷˘ ±fiı ⁄˘·Ì±˘ — 22
41. ÏfiT≤ÏkÎ ’Ò‰ı˝fiÌ flΩ ÿflQ›Îfi flÎF›ı÷fl Áı‰Îfi_ Ïfi›‹fi — 23
42. ÏfiT≤ÏkÎ ⁄Îÿ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ «Î· flËı‰Î ⁄Î⁄÷ — 23
43. flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi flÎ…’ÏhÎ÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı
ÏÁÏ‰· Á…˝fifiÌ ÁÎfl‰Îfl ≠ÎM› ¿flÎ‰‰Î ‹ÎÀıfiÌ Âfl÷˘ — 23
44. ’ıLÂfi ±fiı flΩfiÎ ’√ÎflfiÎ ¬«˝fi˘ ŒÎ‚˘ «Ò¿‰‰Î ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ≠Î◊Ï‹¿ …‰Î⁄ÿÎflÌ — 23
45. ’ıLÂfi ±fiı flΩfiÎ ’√ÎflfiÎ ŒÎ‚ÎfiÎ ÿfl — 24
46. ±‹¿ Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ ŒÎ‚ÎfiÌ ‹ÎŒÌ — 24
47. ŒÎ‚ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌ ‹·÷‰Ì flÎ¬Ì Â¿Î› fiÏË — 24
48. ŒÎ‚˘ «Ò¿T›˘ Ë˘› I›Îflı ’ıLÂfi ±fiı flΩfiÎ ’√Îflfi˘ ÿÎ‰˘ — 24
49. «ÕÌ √›ı·Î ŒÎ‚Î ’fl «Ò¿‰‰ÎfiÎ T›Î…fi˘ ÿfl — 25
50. «œı· T›Î…fiÌ ‹ÎŒÌ — 25
51. ŒÎ‚˘ fiÏË ¤fl‰ÎfiÎ ’ÏflHÎÎ‹ — 25
52. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_◊Ì ’fl÷ ±Î‰÷Î, ’√Îfl ±fiı ŒÎ‚˘ ±Î’‰Îfi˘ ⁄_‘ ◊‰ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ — 25
53. ⁄Ï‚›Î ÀÎ_¿fiÎflÎ±˘fiÎ ŒÎ‚Î±˘fiÌ ›ÎÿÌ — 25
54. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_◊Ì ’fiflÎ√‹fi / ’Î»Î ⁄˘·Î‰Ì ·ı‰Î — 25
55. ¿¥ ÷ÎflÌ¬fiÌ ±Áfl◊Ì flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_◊Ì ’fl÷ ±Î‰ı· √HÎÎ› — 26
x
56. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı flΩ ±◊‰Î flΩfi˘ ’√Îfl
V‰Ì¿Îfl‰Î ±_√ıfiÌ ÷ıfiÌ T›„@÷√÷ …‰Î⁄ÿÎflÌ — 26
57. flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ ¿‹˝«ÎflÌ±ı flΩ ±fiı flΩ ’√ÎflfiÎ Ïfi›‹˘◊Ì ’˘÷Îfiı ‰Î¿ıŒ flÎ¬‰Î Ωı¥±ı — 26
58. ¤Îfl÷‹Î_ flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi flΩ ±fiı flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ «Ò¿‰HÎÌfiÌ ‹_…^flÌ — 26
59. ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi flΩfiÌ ‹_…^flÌ — 26
60. flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi ¤Îfl÷ / ¤Îfl÷ ⁄ËÎflfiÌ fi˘¿flÌfiÌ √HÎ÷flÌ — 26
61. ‹_…^flÌ ÏÁ‰Î›, flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î ’ÎÁı◊Ì ’ıLÂfi ¿ı √˛ıF›¥ÀÌfi˘ V‰Ì¿Îfl Ï⁄fi’fl‰Îfi√Ì ’ÎhÎ — 27
62. flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ÷ıfiÌ Á_‰√˝‹Î_ ⁄œ÷ÌfiÎ Ïfi›‹fi ±_√ı ÏÁ©Î_÷˘ — 27
63. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ı ¿ı ‰‘ …√Î±˘ ‘ÎflHÎ ¿flfiÎflfiÎ ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 27
64. Áfl¿ÎflfiÌ Áı‰Î‹Î_ Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi ’√Îfl ⁄Î_‘HÎÌ ‹ÎÀı
flÎF›ı÷fl Áı‰Îfi˘ ’√Îfl √HÎ÷flÌ‹Î_ fiÏË ·ı‰Î ⁄Î⁄÷ — 27
65. …ı‹fiÎ ·Î¤ ‹ÎÀı ¿ı …ı‹fiÌ Ï‰fi_÷Ì◊Ì …√Î±˘ ∂¤Ì ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›
÷ı‹fiÌ ’ÎÁı◊Ì ‹Ëı¿‹fiÎ ¬«˝ ±_√ı ¿fl‰ÎfiÌ ◊÷Ì ‰ÁÒ·Î÷ — 28
≠¿flHÎ-5 - Œfl…‹˘¿>ŒÌ, ⁄fl÷flŒÌ ±fiı w¬Áÿ
66. ⁄fl÷flŒÌ ±◊‰Î w¬ÁÿfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ’√Îfl ±fiı ¤J◊Îfi˘ ±_÷ — 29
67. Œfl…‹˘¿>ŒÌ ÿflQ›Îfi flΩ ‹‚‰Î’ÎhÎ fi◊Ì — 29
68. Œfl…‹˘¿>ŒÌ ÿflQ›Îfi Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ ±fiı ‰‚÷fl ¤J◊Î — 29
69. Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊Î‹Î_◊Ì Áfl¿ÎflÌ ·ıHÎÎ_ ‰ÁÒ· ·ı‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı
Œfl…‹˘¿>ŒÌ ÿflQ›Îfi fi˘¿flÌ fi V‰Ì¿Î›Î˝ ⁄Î⁄÷fi_ ≠‹ÎHÎ’hÎ — 30
70. F›Îflı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ±’Ì· ¿ı ’fi—Á‹ÌZÎÎfiı ’ÏflHÎÎ‹ı ÷ıfiÌ ⁄fl÷flŒÌ,
w¬Áÿ ¿ı Œfl…‹˘¿>ŒÌ flÿ ¿flÌ fi˘¿flÌ‹Î_ ’fi—V◊ÎÏ’÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ÷˘ ÷ıfiÌ
Œfl… ’flfiÌ √ıflËÎ…flÌfiÌ ‹t÷ ‹ÎÀı ’√Îfl ±fiı ¤J◊Îfi_ Ïfi›‹fi — 31
71. fi˘¿flÌ‹Î_ ’fi—V◊Î’fiÎfiÎ Á‹›ı Œfl…‹˘¿>ŒÌfiÌ ‹t÷fi_ flΩ‹Î_ ’Ïfl‰÷˝fi — 32
72. ¿˘¥ ¿Î›ÿÎ ËıÃ‚ Ï√flN÷Îfl ¿ı ±À¿ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌ — 33
73. Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ ±Î¬flÌ «Ò¿‰HÎÌ ÁÎ‹ı Áfl¤fl ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 33
74. ’Î›flÌ ¿ı …√Î µ÷Îfl, w¬Áÿ ¿ı ⁄fl÷flŒÌfiÎ ’ÏflHÎÎ‹ı, ÷ıfiÎ ±ı¿ ‰Ê˝ ⁄Îÿ
¬Î·Ì ’Õı·Ì …√Î±˘ ¿Î›‹Ì ‘˘flHÎı ¤fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 33
75. fi˘¿flÌ‹Î_ ’fi—V◊Î’fiÎ◊Ì ’√Îfl ±fiı ¤J◊ÎfiÌ ‹_…^flÌ ¿Î›˝¿ÎflÌ √˘Ã‰HÎ flÿ ¿flÌ Â¿ı — 33
≠¿flHÎ-6 - ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷
76. ±P›ÎÁfiÌ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î◊Ì K›ı› ’Îfl ’Õı ÷ı‹ Ë˘› I›Îflı
¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl‰Îfi√Ì’ÎhÎ fi◊Ì — 34
77. ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi ’√Îfl ±fiı ‰‚÷fl ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 34
78. ’flÿıÂ‹Î_ flΩ ÿflQ›Îfi T›„@÷fiÌ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ — 34
79. ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ — 34
80. ¤Îfl÷ Áfl¿Îflı ÃflÎT›Î ≠‹ÎHÎıfiÎ ÿflı ‹Îfiÿ˚‰ı÷fi ÷ÒS› fl¿‹fiÌ Ï‰ÿıÂÌ ËÒ_ÏÕ›Î‹HÎfiÌ √HÎ÷flÌ — 34
81. ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi flΩfiÎ ’√Îfl ±fiı ’ıLÂfi’ÎhÎ ’√ÎflfiÌ
√HÎ÷flÌ ‹ÎÀı ’√Îflfi˘ ÏfiHÎ˝› ›˘B› ±Ï‘¿ÎflÌ ¿flÂı — 34
82. Ï‰ÿıÂÌ «·HÎ‹Î_ ’√ÎflfiÎ ÏËVÁÎfiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 35
83. ’flÿıÂ‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 35
84. Ï‰Ï¤Lfi ÷Î·Ì‹Ì ›˘…fiÎ±˘ ËıÃ‚ ’flÿıÂ‹Î_ ÷Î·Ì‹ ·ı‰Î ‹ÎÀı ≠›˘Ï…÷ ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰ı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ±_√ıfiÌ Âfl÷˘ ±fiı ⁄˘·Ì±˘ — 35
85. ’˘·ÌÁ ‹ËÎÏfiÿıÂ¿, ’˘·ÌÁ ¿Ï‹Âfifl ±◊‰Î Ïfi›Î‹¿, ÷⁄Ì⁄Ì Áı‰Î±˘ ±fiı ±Îfl˘B›
±fiı ÷⁄Ì⁄Ì ÏÂZÎHÎ ±fiı Á_Â˘‘fifiÎ ±ÎÿıÂÎfiÁÎfl ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷ — 35
xi
≠¿flHÎ - 6 - flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ
86. flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ — 36
’ÏflÏÂp - 1 √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (ËÎ…fl ◊‰Îfi˘ Á‹›, Œfl…‹˘¿>ŒÌ ‰√ıflı) Ïfi›‹˘,
2002 ËıÃ‚ …ı±˘fiı ÁkÎÎ Á’fl÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı ÷ı ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ 37
’ÏflÏÂp - 2 √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹˘, 2002 fiÎ Ï‰Ï‰‘ Ïfi›‹ Á‹E«›˘fiÎ
Ëı÷ ‹ÎÀı ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î ±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiÌ ÁÒÏ« 41
’ÏflÏÂp - 3 Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝ « ÎflÌ±˘fiÌ flÎF›ı k Îfl Áı ‰ Î‹Î_ ≠Ï÷Ïfi› „ @÷
±_ √ ı fi Ì ≠‹ÎHÎ¤Ò ÷ Âfl÷˘ ±fiı ⁄˘·Ì±˘ 46
’ÏflÏÂp - 4 flÎF›ı k Îfl Áı ‰ Î‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝ « ÎflÌ±˘fiÌ
⁄ÿ·Ì ±_ √ ı ‹Î√˝ ÿ Â˝ ¿ ÁÒ « fiÎ±˘ 48
’ÏflÏÂp - 5 flÎF›ı k Îfl Áı ‰ ÎfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝ « ÎflÌ±˘fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ flΩ ±fiı
’ı L ÂfifiÎ ŒÎ‚Î ±_ √ ı fi Ì ‰ÁÒ · Î÷fiÎ Ïfi›‹fi ±_ √ ı fi Î Ïfi›‹˘ 51
’ÏflÏÂp - 6 ¤Îfl÷ ⁄ËÎflfiÌ ≠Ï÷Ïfi› „ @÷fiÎ Á‹›√Î‚Î ‹ÎÀı
‹ Á ÎŒflÌ ¤J◊Î_ ÷◊Î ’ı Á ı … fiÎ Ïfi›‹fi ±_ √ ı fi Î Ïfi›‹˘ 53
’ÏflÏÂp - 7 ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı Ï‰ÿı Â ‹Î_ ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝ « ÎflÌ±˘fiı
’√Îfl ±fiı ¤J◊Î, ±Î‰‰Î - …‰Î ±_ √ ı fi Î ’ı Á ı … ‰√ı fl ı ‹_ … ^ fl
¿fl‰Î ±_ √ ı fi Ì Âfl÷˘ ±fiı ⁄˘·Ì±˘ 55
Œ˘‹˝ - ±ı ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı Ï‰ÿıÂ‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl …÷Î Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌ±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ¬÷ 58
Œ˘‹˝ - ⁄Ì Ω‹Ìfi¬÷ 59
Œ˘‹˝ - ÁÌ …ı‹fiı Ï‰ÿıÂ‹Î_ ÷Î·Ì‹ ±_√ıfiÌ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ / ÷Î·Ì‹ ±_√ıfiÌ flΩ ·_⁄Î‰Ì
±Î’ı·Ì Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ’Òfl¿ ¬÷ 60
Œ˘‹˝ - ÕÌ ’Òfl¿ Ω‹Ìfi¬÷ 61
--------------
(1) √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹˘, 2002 (Á_’ÒHÎ˝ ±fiø‹ÏHÎ¿Î) 1.1 - 1.31
(2) ⁄Ì.ÁÌ.±ıÁ.±Îfl. 1959‹Î_ ÿÂÎ˝T›Î ‹…⁄fiÎ Ïfi›‹˘fi_ 2.1 - 2.4
∞.ÁÌ.±ıÁ.±Îfl. Ïfi›‹˘, 2002 ÁÎ◊ı ΩıÕÎHÎ ÿÂÎ˝‰÷Ì ›ÎÿÌ
xii
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›, Œfl…‹˘¿>ŒÌ ‰√ıflı) Ïfi›‹˘, 2002
ΩËıflfiÎ‹_
fiÎHÎÎ_ Ï‰¤Î√
ÁÏ«‰Î·›, √Î_‘Ìfi√fl.
÷ÎflÌ¬ 15‹Ì fi‰ıQ⁄fl, 2002
¤Îfl÷fi_ Á_Ï‰‘Îfi
fi_⁄fl — ∞±ıfi-32-∞ÁÌ±ıÁ-102001/913-« — ¤Îfl÷fiÎ Á_Ï‰‘ÎfifiÌ ¿·‹-309 fiÎ ’fl_÷¿◊Ì

‹‚ı· ÁkÎÎfiÌ w±ı √…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î· ±Î◊Ì fiÌ«ıfiÎ Ïfi›‹˘ ¿flı »ı —-
≠¿flHÎ-1 - ÁÎ‹ÎL›
1. À>_¿Ì Á_iÎÎ ±fiı ±Îfl_¤ — (1) ±Î Ïfi›‹˘ ““√…flÎ÷ ‹·¿Ì Áı‰Î (Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›, flÎF›ı÷fl
Áı‰Î, ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷, Œfl…‹˘¿>ŒÌ, ⁄fl÷flŒÌ ±fiı w¬Áÿ) Ïfi›‹˘, 2002”” ¿Ëı‰ÎÂı.
(2) ÷ı flÎ…’hÎ‹Î_ ÷ıfiÌ ≠ÏÁÏ©fiÌ ÷ÎflÌ¬ı ±fiı ÷ı ÷ÎflÌ¬◊Ì ±‹·‹Î_ ±Î‰Âı.
2. T›ÎÏÅ — ±L›◊Î V’p÷Î flÌ÷ı ±◊‰Î √Ï¤˝÷ flÌ÷ı Ωı√‰Î¥ ¿flÌ Ë˘› ÷ı ÏÁ‰Î› ±Î Ïfi›‹˘ fiÌ«ıfiÎfiı ·Î√
’ÕÂı —-
(¿) …ıfiÌ Áı‰ÎfiÌ Âfl÷˘ √…flÎ÷ Áfl¿Îfl ÃflÎ‰‰Î ÁZÎ‹ »ı ±ı‰Ì Áı‰Î±˘fiÎ ±fiı ÷ı‰Ì …√Î ‘flÎ‰÷Î ÷‹Î‹
ÁP›˘fiı, ±fiı
(¬) …ı T›„@÷fiÌ Áı‰ÎfiÌ Âfl÷˘, ’√Îfl, ¤J◊Î_ ±fiı ’ıLÂfi ¿ı ÷ı‹Î_fiÎ ¿˘¥’HÎ ±_√ı ¿flÎflfiÌ Ωı√‰Î¥◊Ì
±Î‰flÌ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ±ı‰Ì ¿˘¥ ⁄Î⁄÷ ’flI‰ı ÷ıfiÌ ÁÎ◊ı ¿flı·Î ¿flÎfl‹Î_ ¬ÎÁ Ωı√‰Î¥ ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰Ì fi Ë˘› ÷ı‰Ì ⁄Î⁄÷.
3. ±◊˝CÎÀfifiÌ ÁkÎÎ — ±Î Ïfi›‹˘fiÎ ±◊˝CÎÀfi ±_√ı ¿˘¥ ≠ë µ’ÏV◊÷ ◊Î› I›Îflı ÷ı ±_√ı flÎF› Áfl¿ÎflfiÎ
fiÎHÎÎ_ Ï‰¤Î√fiı ’Ò»ÎHÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı ±fiı ÷ıfi˘ ÏfiHÎ˝› ±Î¬flÌ flËıÂı.
4. »^À»ÎÀfiÌ ÁkÎÎ — Áfl¿ÎflfiÎ ‹÷ı ±ı‹ …HÎÎ› »ı ¿ı ±Î Ïfi›‹˘ ’ˆ¿Ì ¿˘¥ Ïfi›‹fiÎ ±‹·◊Ì ¿˘¥ T›Ï@÷
¿ı T›„@÷fiÎ ‰√˝fiı ±fiÏ«÷ ‹U¿ı·Ì ∂¤Ì ◊Î› ÷ı‹ »ı, ÷˘ ÷ı‰Î Ï¿VÁÎfiÎ ÏfiW’ZÎ ±fiı Á_÷Ï·÷ L›Î› ‹ÎÀı
¿ÎflHÎ˘ ·ıÏ¬÷ fi˘Ó‘Ìfiı Áfl¿Îfl ÷ı‹fiÎ ·ıÏ¬÷ ±ÎÿıÂ ¶ÎflÎ, ±Î Ïfi›‹˘‹Î_ …ıÀ·Î ≠‹ÎHÎ‹Î_ ±Î‰U›¿ …HÎÎ›
±fiı ÷ı‹fiı ›˘B› ·Î√ı ÷ı‰Ì Âfl÷˘fiı ±ÎÏ‘fi »^À»ÎÀ ±Î’Ì Â¿Âı.
’fl_÷ ±Î‰˘ ¿˘¥ Ë¿‹ fiÎHÎÎ Ï‰¤Î√fiÌ ’Ò‰˝Á_‹Ï÷ ÏÁ‰Î› ⁄ËÎfl ’ÎÕÌ Â¿ÎÂı fiÏË.
5. ¿flÎflfiÌ Âfl÷˘fiÌ L›Î›ZÎ‹÷Î — Áfl¿Îflı ¿˘¥ T›„@÷ ÁÎ◊ı ÷ıfiÌ Áı‰Î Á_ÿ¤ı˝ ¿›Î˝ Ë˘› ÷ı‰Î Ï‰ÏÂp ¿flÎflfiÌ
¿Î›ÿıÁfl L›Î›ZÎ‹ Âfl÷˘ ±fiı ⁄˘·Ì±˘ ±fiı Âfl÷˘ ±Î Ïfi›‹˘fiÌ Ωı√‰Î¥±˘◊Ì µ’fl‰À flËıÂı.
1
6. ’√Îfl, ¤J◊Î_ ±fiı flΩfiÌ ‹Î√HÎÌ±˘fi_ Ïfi›‹fi — Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î_ ±_√ıfiÎ ‹Î√HÎÌfiı
…ı ÷ı Á‹›ı ±‹·‹Î_ Ë˘› ÷ı‰Î ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î_ ‹ı‚‰‰ÎfiÎ Ïfi›‹˘ ·Î√ ’ÕÂı ±fiı ÷ı flΩ ‹ÎÀı ±fl∞
¿flı ±fiı ÷ı ±fl∞ ‹_…^fl ◊Î› ÷ı Á‹›ı ±‹·‹Î_ Ë˘› ÷ı Ïfi›‹˘ ÷ıfiÌ flΩfiÌ ‹Î√HÎÌfiı ·Î√ ’ÕÂı; ÏÁ‰Î›
¿ı Ωı ±Î‰Î ŒıflŒÎfl˘ ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›Î fi Ë˘÷ ÷˘ ÷ıfiı ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊Î÷.
7. ÁkÎÎ ‰Î’fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ÷ıfiÌ Á˘Ó’HÎÌ ⁄Î⁄÷ — (1) ±Î Ïfi›‹˘ ÁÎ◊ı Á_·√# ’ÏflÏÂp-1 fiÎ ¬ÎfiÎ-3 ‹Î_
ÏfiÏÿ˝p ÁkÎÎ±˘fi˘ ±‹· ¬ÎfiÎ-4 ‹Î_ ÏfiÏÿ˝p ÁkÎÎ‘ÌÂ, ¬ÎfiÎ-5 ‹Î_ ÁÒÏ«÷ ‹›Î˝ÿÎ±˘fiı ±‘Ìfi flËÌ ¿flÌ
Â¿Âı.
(2) ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) fiÌ Ωı√‰Î¥±˘fiı ±‘Ìfi flËÌfiı, ±Î Ïfi›‹˘ ËıÃ‚fiÌ ÁkÎÎ±˘fi˘ ±‹· ¿ı Á˘Ó’HÎÌ
Áfl¿ÎflfiÎ fiÎHÎÎ Ï‰¤Î√ ÁÎ◊ı ’flÎ‹Â˝ ¿›Î˝ ÏÁ‰Î› ◊¥ Â¿Âı fiÏË.
’fl_÷ fiÎHÎÎ Ï‰¤Î√, …ı Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ ¿ı Ï¿VÁÎ±˘fiÎ ‰√˝‹Î_ ±Î‰Î ’flÎ‹Â˝fiÌ ±Î‰U›@÷Î flËıÂı fiÏË
÷ı ¬ÎÁ ¿ı ÁÎ‹ÎL› Ë¿‹ ¶ÎflÎ fiyÌ ¿flÌ Â¿Âı.
8. »^À»ÎÀfiÎ ¿ÎflHÎ˘ ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌfiı ÿÂÎ˝‰‰Î ⁄Î⁄÷ — ¿ÎflHÎ˘ …HÎÎ‰‰Î ÃflÎT›_ Ë˘› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ±˘‹Î_,
…ı Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ ’ÏflÏÂp-1 ËıÃ‚ …ıfiı ÁkÎÎ Á˘Ó’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· »ı ÷ı Áfl¿Îfl ÏÁ‰Î›fiÎ ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ,
±Î Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ F›Îflı ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı »^À»ÎÀ ±Î’÷˘ ±ÎÿıÂ ‹˘¿·Ì ±Î’ı I›Îflı ÷ı‰Î ¿ÎflHÎ˘fiÌ
±ı¿ fi¿· ±ÎÿıÂfiÌ ÁÎ◊˘ÁÎ◊ ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌfiı ‹˘¿·Ì ±Î’Âı.
2
≠¿flHÎ - 2 - T›ÎA›Î
9. Á_ÿ¤˝ ¶ÎflÎ ±L›◊Î ±Î‰U›¿ fi Ë˘› ÷˘ -
(1) ““¬flı¬fl ‹ÁÎŒflÌ ¬«˝”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı, CÎflfiÎ ¬Îfi√Ì fi˘¿fl˘ ±fiı ±_√÷ ÁflÁÎ‹Îfi
ÁÏË÷, ±L› V◊‚ı …‰Î ‹ÎÀı ‰ÎËfi T›‰ËÎflfi_ ◊›ı·_ ¬flı¬w_ ¬«˝, fi˙¿Î¤ÎÕ<_ ±fiı ±L› À˘· ¿ı ‰ıflÎ
«Ò¿T›Î Ë˘› ÷˘, ÷ı ÷◊Î ‹¿Î‹ ‹ÎÀıfiÎ Áfl_Ω‹ ÁÎ◊ı ·¥ …‰˘ ±Î‰U›¿ Ë˘› ÷˘ ÷ı ·¥ …‰ÎfiÎ ¬«˝fi˘
’HÎ ÷ı‹Î_ Á‹Î‰ıÂ ◊Âı, ’fl_÷ ÷ı‹Î_, Ë˘À·˘ ¿ı ‹ÁÎŒfl ⁄_√·Î‹Î_ flËı‰ÎfiÌ Á‰·÷ ‹ı‚‰‰ÎfiÎ,
±S’ÎËÎfl ‰√ıflıfiÎ ¿ı …wflÌ «Ì…‰V÷±˘ (VÀ˘Á˝) ¿ı ‰ÎËfi˘fiÎ ËıflŒıflfiÎ ¿ı «Î·¿fiı ⁄ÏZÎÁfiÎ ÷◊Î
±ı‰Î ¬«˝fi˘ ±◊‰Î ¿Î«fiÎ ‹Î·ÁÎ‹ÎfifiÌ ÷ÒÀeÀ ¿ı ŒÏfi˝«flfiÎ CÎÁÎflÎ …ı‰Î ±Î¿„V‹¿ fi¿ÁÎfi ¿ı
¬«˝fiÎ ÷ı‹… CÎfl¿Î‹ ‹ÎÀı fl˘¿ı·Î ‰‘ÎflÎfiÎ ¬Îfi√Ì fi˘¿fl˘fiÎ ¬«˝fi˘ ±ı‹Î_ Á‹Î‰ıÂ ◊÷˘ fi◊Ì.
(2) ““ŒÎ‚‰HÎÌ”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ ‹ÎÏ·¿ÌfiÌ, ¤ÎÕÎ’|Î◊Ì ¿ı ±Ï‘√˛ËHÎ ¿flı· flËıHÎÎ¿fiÌ Á√‰Õ ‹ÎÀıfiÌ
…√Î ¿ı ÷ıfiÎ ÏËVÁÎfi˘ flËıHÎÎ¿ ÷flÌ¿ı µ’›˘√ ¿fl‰Î ‹ÎÀı ÷ıfi˘ ¿⁄Ωı ‘flÎ‰‰Îfi˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı
±Î’ı· ’fl‰Îfi˘.
(3) ““ΩıÕÎHÎ”” ±ıÀ·ı ±Î Ïfi›‹˘ ÁÎ◊ı Á_·Bfi ΩıÕÎHÎ.
(4) ““’ÏflÏÂp”” ±ıÀ·ı ±Î Ïfi›‹˘ ÁÎ◊ı Á_·Bfi ’ÏflÏÂp.
(5) ““Ïfi‹c¿ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ”” ±ıÀ·ı …ı fi˘¿flÌ ±◊‰Î Ë˘tÎ µ’fl◊Ì ÏfiT≤kÎ ◊‰Î ¥E»\¿ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ
÷ı‰Ì fi˘¿flÌ ¿ı Ë˘tÎ ’fl Ïfi‹c¿ ¿fl‰Î ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ.
(6) ““÷Î·Ì‹Ì (±ı≠ıLÀÌÁ)”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_ flÎ¬‰ÎfiÎ Ëı÷◊Ì ¿˘¥ T›Î’Îfl ¿ı ‘_‘Î‹Î_ ÷Î·Ì‹
±◊ı˝ ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı T›„@÷ ¿ı …ıfiı ±Î‰Ì ÷Î·Ì‹ ÿflQ›Îfi Áfl¿Îfl ÷flŒ◊Ì ‹ÎÏÁ¿ ÿflı
«Ò¿‰HÎÌ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì Ë˘› ’HÎ …ıfiı ¬Î÷Î_fiÎ Á_‰√˝‹Î_fiÌ ¿˘¥ ‹Ò‚ ¬Î·Ì …√Î‹Î_ ¿ı …√Î ÁÎ‹ı
fi˘¿flÌ‹Î_ flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰Ì fi Ë˘› ÷ı T›„@÷.
(7) ““±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌ”” ±ıÀ·ı …ı‹fiı ¤Îfl÷ Áfl¿ÎflfiÎ ¿˘QMÀˇ˘·fl ±fiı ±˘ÏÕÀfl …fifl·ı Ïfi‹c¿ ±Î’ı·
Ë˘›, ¤·ı ’»Ì ÷ı‹fiÎ ÁkÎÎ‰Îfl Ë˘tÎfi_ fiÎ‹ √‹ı ÷ı Ë˘›, ÷ı‰Î ÏËÁÎ⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ ¿ı ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌ
¿ı …ıfiÎ ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflZÎıhÎ‹Î_ ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ fi˘¿flÌ ¿fl÷˘ Ë˘› ±◊‰Î ÷ı‰Ì (fi˘¿flÌfiÎ
¬flÎ’HÎ ±_√ı) fi˘¿flÌ ¿flÌ Ë˘›.
(8) ““Á_‰√˝”” ±ıÀ·ı …\ÿÎ ±ı¿‹ ÷flÌ¿ı ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Áı‰Î ¿ı Áı‰ÎfiÎ ¿˘¥ ¤Î√fi_ Á_A›Î⁄‚.
(9) ““‹¿Î‹ flÁÎ·˘”” ±ıÀ·ı ‹¿Î‹fiÌ ËıflŒıfl ¿fl‰Î ‹ÎÀıfiÎ ÁÎ‘fi˘.
fi˘Ó‘ — ‹¿Î‹fiÌ Œıfl‰HÎÌ ¿fl‰Î ‹ÎÀıfiÎ ÁÎ‘fi˘ ¿ı ““‰ÎËfi˘”” …ı‹Î_ ¿ı‰‚ ÁflÁÎ‹Îfi ‰ËıfiÎflÎ ¨À˘,
⁄‚ÿ˘ (‹¿Î‹ ‹ÎÀı …wflÌ «Ì…‰V÷±˘ ‰ËÌ …fiÎflÎ ‹…^fl˘ ÷◊Î ±Î‰U›¿ ⁄‚ÿ˘ ±◊‰Î CÎ˘ÕÎ±˘ ‰√ıflı
ÁÏË÷fiÎ) √ÎÕÎ_, ⁄‚ÿ ËÎ¿fiÎflÎ ‰√ıflı ‹¿Î‹ ‹ÎÀıfiÎ ÁÎ‘fi Áfl_Ω‹ ¬ÁıÕ÷Î ‹…^fl˘ ±fiı ¿ÿÎ« ÷_⁄
∂¤Î ¿fl‰Î fl˘¿ı·Î fi˘¿fl˘ ÏÁ‰Î› ±L›fi˘ ±Î T›ÎA›Î‹Î_ ±Á_ÏÿB‘ Ïfiÿı˝Â »ı, ’fl_÷ ÷ı‹Î_ ±_√÷
¿ı ‰‘ÎflÎfiÎ fi˘¿fl˘fi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊÷˘ fi◊Ì.
(10) ““‹¿Î‹ Áfl_Ω‹”” ±ıÀ·ı ‹¿Î‹ ¬ÁıÕ‰Î …wflÌ ±ı‰Î ÁÎ‘fi˘ ±fiı ÷_⁄±˘ ∂¤Î ¿fl‰Î ‹ÎÀı ±Î‰U›¿
‰V÷±˘fi˘ ±◊‰Î ÷_⁄±˘ ·¥ …‰ÎfiÎ fi Ë˘› ÷˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ‹ÎÀı ΩËıfl Áı‰ÎfiÎ ÏË÷‹Î_ ’˘÷ÎfiÌ
ÁÎ◊ı ≠‰ÎÁ‹Î_ ·¥ …‰Ì …wflÌ Ë˘› ÷ı‰Ì ‹¿Î‹ ‹ÎÀıfiÌ «Ì…‰V÷±˘fi˘ Á‹Î‰ıÂ ÷ı‹Î_ ◊Î› »ı.
(11) ““‰√˝-4 fiÌ Áı‰Î”” ±ıÀ·ı ‰√˝-4 fiÌ Áı‰Î ÷flÌ¿ı ‰√a¿Ú÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı …√Î ’flfiÌ ±◊‰Î
…ı …√ÎfiÎ ’√Îfl ‘˘flHÎfi˘ ‹ËkÎ‹ ’√Îfl w. 4000 ◊Ì ‰‘ fi Ë˘› ÷ı‰Ì Ï⁄fi‰√a¿Ú÷ Ï⁄fiflÎ…’ÏhÎ÷
…√Î ’flfiÌ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ±ÿÎ ¿fl‰ÎfiÌ fi˘¿flÌ.
3
fi˘Ó‘ — ±Î Áı‰Îfiı T›ÎA›Î √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î, ‰√a¿flHÎ ±fiı ¤fl÷Ì (ÁÎ‹ÎL›) Ïfi›‹˘, 1967
fiÎ Ïfi›‹-2 fiÎ ¬_Õ (2) ËıÃ‚ ““ÏfiQfi ¿ZÎÎ Áı‰Î”” ÷flÌ¿ı T›ÎA›ÎÏ›÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı.
(12) ““‰‚÷fl ¤J◊_”” ±ıÀ·ı Ï‰ÏÂp Á_Ωı√˘‹Î_ Œfl… ⁄Ω‰‰ÎfiÎ ¿ÎflHÎı ◊÷Î ±Î‰U›¿ ±_√÷ ¬«˝fiı
’Ë˘Ó«Ì ‰‚‰Î ‹ÎÀı ±’Î÷_ ¤J◊_ ±fiı ÷ı‹Î_ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
(13) ““ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ”” ±ıÀ·ı ¿˘¥’HÎ ÁkÎÎ ‰Î’fl‰ÎfiÎ Á_⁄_‘‹Î_ Áfl¿Îfl, ±◊‰Î ±Î Ïfi›‹˘ ¶ÎflÎ
±◊‰Î ÷ı ËıÃ‚ ÁkÎÎfiÌ Á˘Ó’HÎÌ …ıfiı ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı‰Î ¿˘¥’HÎ ±Ï‘¿Ú÷ T›„@÷.
(14) ““¤Îfl÷ Áfl¿Îfl ±◊‰Î flÎF› Áfl¿Îfl ±◊‰Î Á_CÎ flÎF›ZÎıhÎfiÎ ±ı¿ÏhÎ÷ Œ_Õ”” ±ıÀ·ı ¤Îfl÷ Áfl¿Îflı
‹ı‚‰ı· ÁCÎ‚_ ‹ËıÁÒ·, ÷ı Áfl¿Îflı Àˇı{flÌ Ï⁄· ¶ÎflÎ ∂¤Ì ¿flı· ÷‹Î‹ ·˘fi, ·˘fi ±◊‰Î ÁÎ‘fi˘’Î›
’ıÂ√Ì±˘ ¶ÎflÎ ∂¤Ì ¿flı·Ì ⁄‘Ì ·˘fi ±fiı ·˘fifiÌ ’fl÷ «Ò¿‰HÎÌw’ı ‹‚÷Î_ ÷‹Î‹_ fiÎHÎÎ_◊Ì ±ı¿ÏhÎ÷
V‰w’ı fl«Î÷_ Œ_Õ. ““¤Îfl÷ Áfl¿ÎflfiÎ ±ı¿ÏhÎ÷ Œ_Õ”” ÷flÌ¿ı ±˘‚‚ÎÂı ±fiı flÎF› Áfl¿Îflı/Á_CÎ
flÎF›ZÎıhÎfiÌ Áfl¿Îflı ‹ı‚‰ı·_ ÁCÎ‚_ ‹ËıÁÒ·, ÷ı Áfl¿Îflı / Á_CÎ flÎF›ZÎıhÎı Àˇı{flÌ Ï⁄· ¶ÎflÎ ∂¤Ì ¿flı·
÷‹Î‹ ·˘fi, ·˘fi ±◊‰Î ÁÎ‘fi˘’Î› ’ıÂ√Ì±˘ ±fiı ·˘fifiÌ ’fl÷ «Ò¿‰HÎÌw’ı flÎF›/Á_CÎ
flÎF›ZÎıhÎfiÌ Áfl¿Îflı ‹ı‚‰ı· ÷‹Î‹ fiÎHÎÎ_◊Ì ±ı¿ÏhÎ÷ V‰w’ı fl«Î÷_ Œ_Õ ““flÎF› Áfl¿ÎflfiÎ / Á_CÎ
flÎF›ZÎıhÎfiÎ ±ı¿ÏhÎ÷ Œ_Õ”” ÷flÌ¿ı ±˘‚¬ÎÂı.
(15) ““Á_Ï‰‘Îfi”” ±ıÀ·ı ¤Îfl÷fi_ Á_Ï‰‘Îfi.
(16) ““‰ÎËfi ¤J◊_”” ±ıÀ·ı ‹›Î˝Ïÿ÷ Ï‰V÷Îfl‹Î_ ±ÁÎ‘ÎflHÎ ≠‹ÎHÎ‹Î_ ≠‰ÎÁfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊›ı· Ë˘› ÷ı‰Ì
ŒflΩıfiÎ ’Î·fi‹Î_ ≠‰ÎÁ ’Î»‚ ◊÷Î Á_¤Ï‰÷ ¬«˝fiı ¬ÎÁ ±fi·ZÎÌfiı …ıfi˘ ’√Îfl Ïfi›÷ ¿fl‰Î‹Î_
±ÎT›˘ fi Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷_ ¤J◊_.
(17) ““≠◊‹ Ïfi‹c¿fiÌ ÷ÎflÌ¬”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_ ≠◊‹ Ïfi‹c¿fiÌ …√Î±ı
Œfl… Á_¤ÎY›ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ ±◊‰Î Ωı ±Î ÷ÎflÌ¬ ‰Ëı·Ì Ë˘› ÷˘ ’ıLÂfi ‹ÎÀı √HÎ÷flÌ‹Î_ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì
Ë˘› ÷ı‰Ì ¿˘¥ Œfl… Á_¤ÎY›ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬.
(18) ““ÿˆÏfi¿ ¤J◊_”” ±ıÀ·ı ‹A› ‹◊¿ı √ıflËÎ…flÌ ⁄ÿ· ÷ı‰Ì √ıflËÎ…flÌfiÎ ’ÏflHÎÎ‹ı ÷ıHÎı ¿flı·Î ÁÎ‹ÎL›
ÿˆÏfi¿ ¬«˝fiı ’Ë˘Ó«Ì ‰‚‰Î ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷_ ≠Ï÷Ïÿfifi_ ¤J◊_.
(19) ““Ïÿ‰Á”” ±ıÀ·ı ±ı¿ ‹K›flÎÏhÎ◊Ì Âw ◊¥ ±fiı ÷ıfiÎ ’»ÌfiÌ ⁄Ì∞ ‹K›flÎÏhÎ±ı ’Òfl˘ ◊÷˘ Á‹›√Î‚˘.
(20) ““Q≤I›-ÁË-ÏfiT≤ÏkÎ √˛ıF›¥ÀÌ”” ±ıÀ·ı √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’ıLÂfi) Ïfi›‹˘, 2002 fiÎ Ïfi›‹-
81 ËıÃ‚ «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì fl¿‹.
(21) ““’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õ Ïfi›Î‹¿”” ±ıÀ·ı ’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õ Ïfi›Î‹¿ ±◊‰Î ÷ı±˘fiÌ
¿ı ÷ı±˘ ‰÷Ì ŒflΩı ±fiı ¿Î›˘˝ ⁄Ω‰‰Î ‹ÎÀı Á‹›˘Ï«÷ ±Ï‘¿Ú÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î ±L› ±Ï‘¿ÎflÌ
…ı‹Î_ ‰√˝-4 fiÎ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ ±_√ı ÏfiT≤ÏkÎfiÎ ·Î¤˘ ‹_…^fl ¿flfiÎfl Ï…S·Î ÁËÎ›¿ ÏfiflÌZÎ¿fi˘ Á‹Î‰ıÂ
◊Î› »ı.
(22) ““’ıLÂfi ‹ÎÀı «Ò¿‰HÎÌ ±Ï‘¿ÎflÌ”” ±ıÀ·ı ÏfiT≤÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ, √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’ıLÂfi)
Ïfi›‹˘, 2002 ËıÃ‚ ±Ï‘¿Ú÷ ¿flı·_ ’ıLÂfi F›Î_◊Ì ‹ı‚‰ı »ı ÷ı (1) flÎpˇÌ›¿Ú÷ ⁄ıL¿fiÌ ÂÎ¬Î, ±◊‰Î
(2) ’ıÀÎ-Ï÷ΩıflÌ ÁÏË÷ Ï÷ΩıflÌ ±fiı ’ıLÂfi «Ò¿‰HÎÌ ¿«ıflÌ.
(23) ““Œfl…”” Œfl…‹Î_ fiÌ«ıfiÎfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı —-
(¿) ±…‹Î›ÂÌ ÷flÌ¿ıfiÌ fi˘¿flÌ;
(¬) ËÎ…fl ◊‰Îfi˘ Á‹› (Ωı¥fiŸ√ ÀÎ¥‹);
4
(√) Áfl¿ÎflfiÎ Ë¿‹◊Ì ±◊‰Î Ë¿‹ ‹…⁄ ±Ï‘¿Ú÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î ÏÂZÎHÎ ¿ı ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀıfiÎ
±P›ÎÁø‹˘;
fi˘Ó‘-1 — ÷Î·Ì‹ ·ı‰ÎfiÎ V◊‚ ±fiı ÷Î·Ì‹ ·ı‰Î ‹ÎÀı F›Î_◊Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ fl‰ÎfiÎ ◊Î›
÷ı V◊‚ ‰E«ıfiÌ ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀı ±Î‰U›¿ ‰Î…⁄Ì Á‹› ’HÎ ÷Î·Ì‹fi˘ ±ı¿ ÏËVÁ˘ … »ı.
fi˘Ó‘-2 — ’˘·ÌÁ ÷Î·Ì‹ ¿Î˜·ı…‹Î_ ¿ı ÂÎ‚Î‹Î_ µ‹ıÿ‰Îfl˘±ı ÷Î·Ì‹ ‹ı‚‰‰Î ‹ÎÀı √Î‚ı·
Á‹›; ±fiı ±P›ÎÁø‹fiÌ Á_÷˘Ê¿Îfl¿ Á‹ÎÏÅ ±fiı Œfl… Á_¤ÎY›ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ ‰E«ıfiÎ
Á‹›√Î‚˘ ±Î Ïfi›‹fiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı Œfl… ÷flÌ¿ı √HÎÎÂı.
fi˘Ó‘-3 — fiÂÎ⁄_‘Ì ±fiı ±Î⁄¿ÎflÌ ¬Î÷ÎfiÎ µ‹ıÿ‰Îfl˘±ı ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı ’ÁÎfl ¿flı· Á‹› ÷ı‹…
±P›ÎÁø‹fiÌ Á‹ÎÏÅ ±fiı Œfl… Á_¤ÎY›ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ ‰E«ıfi˘ Á‹›√Î‚˘ ±Î Ïfi›‹fiÎ Ëı÷
‹ÎÀı Œfl… ÷flÌ¿ı √HÎÎÂı.
fi˘Ó‘-4 — ÷Î·Ì‹fiÌ Á‹ÎÏÅ ⁄Îÿ, Ωı ±ı¿ ¿ı ‰‘ ΩËıfl flΩ±˘ ±Î‰÷Ì Ë˘›, ÷˘ ÷Î·Ì‹fiÎ
Á‹›√Î‚Î‹Î_ ÷ı ΩËıfl flΩ±˘fi˘ Á‹›√Î‚˘ ‰‘Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· »ı ÷ı‹ √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(CÎ) (1) Áfl¿Îflı Ïfi›÷ ¿flı· ¤ÎÊÎfiÌ, ’flÌZÎÎ‹Î_ µ’„V◊÷ ◊‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ’fl‰Îfi√Ì
±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘›, ÷ı ’flÌZÎÎ‹Î_ µ’„V◊÷ ◊‰Î‹Î_,
(2) ¿˘¥’HÎ ŒflÏ…›Î÷ ¬Î÷Î¿Ì› ’flÌZÎÎ‹Î_ µ’„V◊÷ ◊‰Î‹Î_,
(3) ΩËıfl Áı‰ÎfiÌ ¿˘¥’HÎ ÂÎ¬Î‹Î_ µE« Ë˘tÎ ‹ÎÀı ’ÎhÎ÷Î ‹ı‚‰‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı,
Ωı ¿˘¥ ’flÌZÎÎ‹Î_ µÏkÎHÎ˝ ◊‰Îfi_ ŒflÏ…›Î÷ Ë˘›, ÷˘ ÷ı‰Ì ’flÌZÎÎfiÎ V◊‚ı …‰Î ‹ÎÀı
÷◊Î I›Î_◊Ì ’Î»Î ±Î‰‰Î ‹ÎÀı …wflÌ ‰Î…⁄Ì Á‹› ÁÏË÷ ’flÌZÎÎ‹Î_ µ’„V◊÷
◊‰Î‹Î_.
- √Î‚ı· Á‹›.
±Î Á‰·÷ ÿflı¿ ŒflÏ…›Î÷ ’flÌZÎÎ±˘ ‹ÎÀı ⁄ı◊Ì ‰‘ Ï¿VÁÎ‹Î_ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı
fiÏË.
fi˘Ó‘ — ’flÌZÎÎfiÌ ÷fl÷ ’Ëı·Î ¿‹˝«ÎflÌ±ı flΩ ·Ì‘ı· Ë˘›, ÷˘ ’flÌZÎÎ ’ÒflÌ ◊¥ √›Î ÷ÎflÌ¬
’»ÌfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì flΩfi˘ ≠Îfl_¤ ◊›ı· √HÎÎÂı. ’fl_÷ ¿‹˝«ÎflÌ flΩ µ’fl Ë˘› ÷ı ÿflQ›Îfi
¿ı flΩ ’ÒflÌ ◊›Î ⁄Îÿ ÷fl÷ … ÷ıfiÎ ±fiÁ_‘Îfi‹Î_ ’flÌZÎÎ‹Î_ µ’„V◊÷ ◊Î›, ÷˘ ÷ı‰Î
Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ ’flÌZÎÎ V◊‚ı …‰Î ±fiı I›Î_◊Ì ’fl÷ ±Î‰‰Î ‹ÎÀı ¤˘√‰ı· ±Î‰U›¿ Á‹›
ÁÏË÷ ’flÌZÎÎ‹Î_ ⁄ıÁ‰Î ‹ÎÀı …wflÌ Á‹› Œfl… ÷flÌ¿ı fiÏË ’HÎ flΩ ÷flÌ¿ı √HÎÎÂı.
(«) fiÌ«ıfiÎ Ï¿VÁÎ±˘‹Î_, F›Îflı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı Ïfi‹c¿fiÎ ±ÎÿıÂfiÎ ±¤Î‰ı, Ïfi‹c¿fi˘
±ÎÿıÂ ‹‚ı fiÏË I›Î_ Á‘Ìfi˘ ±Î‰U›¿ ŒflÏ…›Î÷ ≠÷ÌZÎÎ ¿fl‰Ì ’Õı ÷ı‰˘ Á‹›√Î‚˘ —-
(1) ⁄ÿ·ÌfiÌ …√Î±ı ËÎ…fl ◊‰ÎfiÎ Á‹› ÿflQ›Îfi (ÀˇÎL{ÌÀ‹Î_) ⁄ÿ·ÌfiÎ Ë¿‹˘ ‹·÷‰Ì
flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘›, flÿ ¿fl‰Î‹Î_ ¿ı Á‘Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘›, ±◊‰Î
(2) flΩ ¿ı ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl◊Ì ’Î»Î Œfl÷Î_ ±◊‰Î ‘ÎflHÎ ¿flı·Ì …√Î fiÎ⁄ÿ ◊÷Î_
Ïfi‹c¿fiÎ ±ÎÿıÂ˘fiÌ ŒflÏ…›Î÷ ≠÷ÌZÎÎ ¿fl‰Ì ’Õı· Ë˘› ÷ı Á‹›, ±◊‰Î
(3) …ı …√Î ’fl Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı fiÌ‹‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ Ë˘›, ÷ı …√ÎfiÎ ‹A› ‹◊¿ı
’Ë˘Ó«÷Î_ »^ÀÎ ◊fiÎfl ¿‹˝«ÎflÌ ’ÎÁı◊Ì …√Îfi˘ Ë‰Î·˘ Á_¤Î‚Ì ·ı‰ÎfiÌ „V◊Ï÷‹Î_ fi
Ë˘› I›Îflı.
5
Ïfi‹c¿fiÎ ±ÎÿıÂ ‹Y›Î ⁄Îÿ ËÎ…fl ◊‰Î ‹ÎÀı ¤˘√‰ı· Á‹› Ïfi›‹ÎfiÁÎfl
‹‚‰Î’ÎhÎ ËÎ…fl ◊‰ÎfiÎ Á‹› (Ωı¥fiŸ√ ÀÎ¥‹) ¿fl÷Î_ ‰‘ ◊‰˘ Ωı¥Âı fiÏË ±fiı
÷ı Á‹›fiı ŒflÏ…›Î÷ ≠÷ÌZÎÎ ‹ÎÀı ·_⁄Î‰ı· Á‹›√Î‚˘ √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(») ¬ÎÁ ¿ı ⁄Ì∞ Œfl… µ’fl ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÷I’Òfl÷Î_ fl˘@›Î ÷ÎflÌ¬◊Ì Ë‰Î·˘ Á_¤Î‚ı
÷ı ÷ÎflÌ¬ ‰E«ıfi˘ Á‹›√Î‚˘; ’fl_÷ ÷ı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı
‹‚‰Î’ÎhÎ ËÎ…fl ◊‰ÎfiÎ Á‹› (Ωı¥fiŸ√ ÀÎ¥‹) ¿fl÷Î_ ‰‘Îflı Ë˘‰˘ Ωı¥±ı fiÏË.
(…) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı fiÌ«ı ÿÂÎ˝‰ı· ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı √Î‚ı· Á‹› —-
(1) ≠ÎÿıÏÂ¿ ÁıfiÎ Ï‰Ïfi›‹˘, 1948 ËıÃ‚ CÎÕı·Î Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ·U¿flÌ Áı‰Î‹Î_ ¿ı
≠ÏÂZÎHÎfiÎ ‰ÎÏÊ˝¿ ÷Î·Ì‹ ±P›ÎÁø‹˘‹Î_ √Î‚ı·Ì ‹t÷.
(2) ¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎfiÌ ‹_…^flÌ◊Ì B≤ËflZÎ¿ ÿ‚fiÌ ÷Î·Ì‹ ¿ı B≤ËflZÎ¿ ÿ‚fiÌ ŒflΩı ±_√ıfiÌ
÷Î·Ì‹‹Î_.
(3) fiıÂfi· ¿ıÕıÀ ¿˘MÁ˝fiÎ Ïfi›‹˘ ≠‹ÎHÎı ÷Î·Ì‹‹Î_ ¿ı ÏÂÏ⁄fl (¿ıQ’) ‹Î_ √Î‚ı· ‹t÷
÷ı‹… Ïfi›‹Ì÷ ¿‹ÎLÕŸ√ ±˘ÏŒÁflfiÌ √ıflËÎ…flÌ ÿflQ›Îfi ±ı¿‹˘fi˘ ±‰ı∞ Ë‰Î·˘
‘flÎ‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Ë˘› ÷ı‰Î fiıÂfi· ¿ıÕıÀ ¿˘MÁ˝ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ (ÁÌÏfi›fl
Ï‰¤Î√) ±ı √Î‚ı·Ì »^|Ì (‰ı¿ıÂfi) fiÌ ‹t÷.
(4) ⁄˘¥{ V¿ÎµÀ ÏÂÏ⁄fl‹Î_ ÷Î·Ì‹‹Î_.
fi˘Ó‘ — ±Î Œfl… ‹ÎÀı ‹ÁÎŒflÌ ¿ı fl˘¿ÎHÎ ¤J◊_ ‹‚‰Î’ÎhÎ fi◊Ì.
({) ’˘÷ÎfiÌ ΩËıfl ÏË÷fiÌ ŒflΩı ±ÿÎ ¿fl÷Ì ‰ı‚Î ΩHÎ‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ÷ı‰Ì Ë¿Ì¿÷˘ Á_⁄_‘ı ’ÒflÎ‰˘
±Î’‰Î ±◊‰Î ÿÌ‰ÎfiÌ ÿÎ‰Î‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ÿV÷Î‰ıΩı fl…^ ¿fl‰Î ‹ÎÀı Œ˘…ÿÎflÌ ¿ı ÿÌ‰ÎfiÌ
¿Î›ÿÎfiÌ ±ÿÎ·÷˘‹Î_ ±◊‰Î ·U¿flÌ ±ÿÎ·÷ı ±◊‰Î ¿˘¥ ¿Î›ÿÎ ËıÃ‚ Á_V◊ÎÏ’÷ ÁkÎÎ‹_Õ‚ı
¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ⁄˘·ÎT›˘ (Á‹fi ¿flı·) Ë˘› I›Îflı ÷ıHÎı ÷ı ‹ÎÀı √Î‚ı· Á‹›.
(À) √…flÎ÷ flÎF›fiÎ Ï‰Ï‰‘ Ï‰rÏ‰zÎ·›˘ (›Ïfi‰ÏÁ˝ÀÌ±˘) ‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı -
(¿) Ë˘tÎfiÌ w±ı ±◊‰Î Áfl¿ÎflÌ ≠Ï÷ÏfiÏ‘ ÷flÌ¿ı,
(¬) ¿˘·ı…fiÎ ±Î«Î›˝ …ı‰Î ’˘÷ÎfiÎ ÁkÎÎ‰Îfl Ë˘tÎfiÌ w±ı, ±fiı
(√) ±P›ÎÁ ÁÏ‹Ï÷fiÌ (⁄˘Õ˝ ±˘Œ VÀÕÌ{) Ï‹ÏÀ_√‹Î_ ËÎ…fl flËı‰Î ‹ÎÀı,
- Á_V◊Î±˘ ’flI‰ıfiÎ ¿Î‹¿Î… ±_√ı √Î‚ı· Á‹›.
(24) ““‹‚÷fl”” ±ıÀ·ı -
(1) ’√Îfl,
(2) ¤Îfl÷ ±◊‰Î flÎF›fiÎ ¿ı Á_CÎ flÎF›ZÎıhÎfiÎ ±ı¿ÏhÎ÷ ÏfiÏ‘‹Î_◊Ì ◊÷Ì «Ò¿‰HÎÌ, ±fiı Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiı ‹ÎÏÁ¿ ’√Îfl ±fiı ¤J◊ÎfiÎ Ïfi›÷ ‰‘ÎflÎfiÎ w’‹Î_ ¿˘¥ …√Î‹Î_ ±Ï‘¿Ú÷
‹Ëıfi÷ÎHÎÎ_fiÎ ¤Î√ ÷flÌ¿ı, Ωı «Ò¿‰HÎÌ ±◊‰Î ŒÌ ‹‚÷Ì Ë˘› ÷˘ …ı ÷ı Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ flÎ¬Ì
Â¿ı ÷ıÀ·˘ … ÷ı ŒÌfi˘ ÏËVÁ˘.
(3) ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_, √HÎ‰ıÂ ¤J◊_, ’˘ÂÎ¿Ì ¤J◊_, Á‰·÷ ¤J◊_, ¬ÎÁ Á‰·÷ ¤J◊_, CÎ˘ÕÎ ±fiı
∞fifiÎ ÁÎ…-ÁÎ‹Îfi ‹ÎÀıfiÌ √˛ÎLÀ ±fiı ±ı¿w’ √˛ÎLÀ ÏÁ‰Î›fiÎ ¤Îfl÷ ±◊‰Î flÎF› ¿ı Á_CÎ
flÎF›ZÎıhÎfiÎ ±ı¿ÏhÎ÷ Œ_Õ‹Î_◊Ì «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î_ ‰‚÷fl ¤J◊Î_.
6
(4) fiÌ«ı ÿÂÎ˝T›Î ÏÁ‰Î›fiÎ_ ’ıLÂfi ±fiı ’ıLÂfi Á‹¿ZÎ Q≤I›-ÁË-ÏfiT≤ÏkÎ √˛ıF›¥ÀÌ —-
(¿) √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’ıLÂfi) Ïfi›‹˘, 2002 fiÌ Ωı√‰Î¥±˘ ËıÃ‚ CÎÎ ±√fl ¥Ωfi_
’ıLÂfi ±fiı ¿<À<_⁄ ’ıLÂfi.
(¬) ¿Î‹ÿÎfl ‰‚÷fl ±Ï‘Ïfi›‹, 1923 ËıÃ‚ ≠ÎÅ ¿flı· ‰‚÷fl.
fi˘Ó‘ — ““’ıLÂfi”” ÂOÿfi˘ ±◊˝ ’ıLÂfifiÎ ¤Î√fi_ w’Î_÷fl ¿›Î˝ ’Ëı·Î_fi_ ’Òw_ ’ıLÂfi
◊Î› »ı.
(5) Œfl…‹˘¿>ŒÌ ËıÃ‚ Ë˘› ÷ı‰Î ±fiı …ıfiı Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊_ ‹‚÷_ Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ
Ï¿VÁÎ‹Î_ Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ÎfiÌ fl¿‹.
’fl_÷ Ωı ±Î‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ’Î»‚◊Ì Œfl…‹˘¿>ŒÌfiÎ Á‹›√Î‚Î ‹ÎÀı ’√Îfl
±Î¿Îfl‰ÎfiÌ ‹_…^flÌ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı, ÷˘ ÷ıHÎı Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊Î_fiÎ Á_ÿ¤ı˝ …ı CÎfl¤ÎÕÎ_ ¤J◊_ «Ò¿‰ı·
Ë÷_ ±fiı ±_÷ı ÷ıfiı ‹‚÷Î ‹‚÷fl˘fiÎ ‘˘flHÎı …ı CÎfl¤ÎÕ<_ ÷ıfiÌ ’ÎÁı◊Ì ‰ÁÒ· ¿fl‰Îfi_ ◊Î›, ÷ı
⁄_fiı ¤ÎÕÎ ‰E«ıfi˘ ÷ŒÎ‰÷ ÷ıfiÌ ’ÎÁı◊Ì ‰ÁÒ· ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı —
ÏÁ‰Î› ¿ı ‰‘‹Î_ Ωı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı fi˘¿flÌ‹Î_ ’fi—V◊ÎÏ’÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ±fiı ÷ıfiÌ
Œfl…‹˘¿>ŒÌfiÎ Á‹›fiı flΩ ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰ı, ÷˘ ÷ıHÎı Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ÎfiÎ Á_ÿ¤ı˝ …ı CÎfl¤ÎÕÎ
¤J◊_ «Ò¿‰ı· Ë÷_ ±fiı fiÌ«ıfiÌ fi˘Ó‘-2 fiÌ T›ÎA›Î ËıÃ‚ ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊÷Î ‹‚÷fl˘fiÎ Á_ÿ¤˝‹Î_
…ı CÎfl¤ÎÕ<_ «Ò¿‰‰Î’ÎhÎ ◊Î› ÷ı ⁄_fiı ¤ÎÕÎ ‰E«ıfiÎ ÷ŒÎ‰÷ …ıÀ·Ì fl¿‹ ÷ıfiÌ ’ÎÁı◊Ì ‰ÁÒ·
·ı‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
fi˘Ó‘-1 — flÎpˇ’Ï÷fiÎ ’˘·ÌÁ ±fiı ŒÎ›fl ÁÏ‰˝ÁÌ{ ‹ıÕ·, ’˘·ÌÁ ‹ıÕ· ±◊‰Î ¥„LÕ›fi
±˘Õ˝fl ±˘Œ ‹ıflÌÀ, ’fl‹‰Ìfl «ø, ‹ËÎ‰Ìfl «ø, ‰Ìfl «ø ÁÎ◊ı Á_¿‚Î›ı· ¤J◊Î_±˘fi˘ ±Î
‹‚÷fl˘‹Î_ Á‹Î‰ıÂ ◊÷˘ fi◊Ì.
fi˘Ó‘-1 — flΩ µ’flfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ‹‚÷fl˘ ±ıÀ·ı ÷ı ¿‹˝«ÎflÌ±ı flΩ ’fl …÷Î_ ’Ò‰ı˝
⁄Ω‰ı· ’ÒflÎ ±_√˛ı∞ ‹ÎÁfiÌ Œfl… ÿflQ›Îfi ‹ı‚‰ı· ‹‚÷fl˘.
(25) ““¿Î›˝’Î·¿ ¥…fiıfl”” ±ıÀ·ı …ı Ï‰Ï‰‘ ≠¿ÎflfiÎ Áfl¿ÎflÌ flËıHÎÎ¿fiÎ ‹¿Îfi˘fi˘ Ë‰Î·˘ Á_¤Î‚÷Î flV÷Î
±fiı ‹¿Îfi Ï‰¤Î√fiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ, ±fiı ÷ı‹Î_ Áfl¿Îflı √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (Áfl¿ÎflÌ flËıHÎÎ¿fiÎ ‹¿Îfi˘‹Î_
‰Á‰ÎÀ) Ïfi›‹˘, 2002 ËıÃ‚ …ı ±L› ¿˘¥ ±Ï‘¿ÎflÌfiı ÁÿflË ÁkÎÎ Á˘Ó’ı· Ë˘› ÷ıfi˘ ’HÎ ÷ı‹Î_
Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
(26) ““¿<À<_⁄”” ±ıÀ·ı ›◊Î≠Á_√, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ÁÎ◊ı flËı÷Î ’IfiÌ ±√fl ’Ï÷ ÷ı‹… ÷ıfiÌ ÁÎ◊ı flËı÷Î
±fiı Á‰˝◊Î ÷ıfiÎ µ’fl ±Î‘ÎÏfl÷ ±˙flÁ ¿ı ÁÎ‰¿Î ⁄Î‚¿˘. ±Î µ’flÎ_÷ ÷ıfiÎ ‹Î÷Î Ï’÷Î, ⁄Ëıfi˘, Á√Ìfl
¤Î¥±˘ ¿ı …ı±˘ ÁÎ◊ı flËı÷Î Ë˘› ±fiı ÷ıfiÎ µ’fl Á‰˝◊Î ±Î‘ÎÏfl÷ Ë˘› ÷ı±˘fi˘ ’HÎ ÷ı‹Î_ Á‹Î‰ıÂ
◊Î› »ı.
fi˘Ó‘-1 — ““¿<À<_⁄”” ÂOÿ‹Î_, ±Î Ïfi›‹˘fiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı, ±ı¿ ¿fl÷Î_ ‰‘ ’IfiÌfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊÷˘ fi◊Ì.
fi˘Ó‘-2 — Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ±_√÷ ¿Î›ÿÎ ËıÃ‚ Ωı ÿkÎ¿ Ï‰Ï‘ √˛ËHÎ ¿Î›ÿıÁfl √HÎÎ÷Ì Ë˘› ±fiı
÷ı◊Ì ÿkÎ¿ ·Ì‘ı· ⁄Î‚¿fiı ±˙flÁ ⁄Î‚¿fi˘ ÿflFΩı ≠ÎÅ ◊÷˘ Ë˘›, ÷˘ ÷ıHÎı ÿkÎ¿ ·Ì‘ı· ⁄Î‚¿fiı
¿Î›ÿıÁfl ±˙flÁ ⁄Î‚¿ √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
fi˘Ó‘-3 — ±˙flÁ ¿ı ±˘fl‹Îfi ⁄Î‚¿, ‹Î÷Î-Ï’÷Î, ⁄Ëıfi, Á√Ìfl ¤Î¥ …ı±˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÁÎ◊ı flËı÷Î
Ë˘› ±fiı …ı‹fiÌ ⁄‘Î jÎ˘÷˘◊Ì ◊÷Ì ’ıLÂfi ÁÏË÷fiÌ (’ıLÂfi µ’fl ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊÷Î Ë_√Î‹Ì ‰‘ÎflÎ ÁÏË÷fiÌ)
‹ÎÏÁ¿ ±Î‰¿ w. 500 ◊Ì ‰‘ ◊÷Ì fi Ë˘› ÷ı‰Î ÁP›˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ µ’fl ““’ÒHÎ˝÷— ±ÎÏl÷”” √HÎÎÂı.
7
(27) ““ŒÌ”” ±ıÀ·ı ¿ıLƒfiÎ ±◊‰Î flÎF›fiÎ ¿ı Á_CÎ flÎF›ZÎıhÎfiÎ ±ı¿ÏhÎ÷ Œ_Õ ÏÁ‰Î›fiÎ ⁄ÌΩ ¿˘¥ jÎ˘÷
¶ÎflÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ’fl¤ÎflÌ ¿ı Áfl¿ÎflfiÌ ‹K›V◊Ì ¶ÎflÎ ±ÎÕ¿÷flÌ flÌ÷ı ‹ı‚‰ı· ±Î‰÷˝¿ ¿ı
±fiÎ‰÷˝¿ «Ò¿‰HÎÌ; ’HÎ ÷ı‹Î_ fiÌ«ıfiÌ fl¿‹˘fi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊÷˘ fi◊Ì —-
(1) Ï‹·¿÷˘‹Î_◊Ì ◊÷Ì ±Î‰¿, ÕÌÏ‰ÕLÕ, Ω‹Ìfi√ÌflÌ±˘ ’fl ‹‚÷Î T›Î… …ı‰Ì ±fi’Î∞˝÷
±Î‰¿, ±fiı
(2) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ÷ıfiÌ fi˘¿flÌ ÿflQ›Îfi ≠ÎÅ ¿flı· iÎÎfi ¶ÎflÎ ÁËÎ›w’ ⁄fi÷Ì fi Ë˘› ±ı‰Ì
ÁÎÏË„I›¿ ÁÎ_V¿ÚÏ÷¿ ¿ı ¿·ÎI‹¿, Ï‰iÎÎfi ¿ı ÷¿Ïfi¿Ì Á_⁄_‘Ì ≠T≤ÏkÎ±˘◊Ì ◊÷Ì ±Î‰¿.
fi˘Ó‘-1 — √…flÎ÷ ¿Î›ÿÎ ±Ï‘¿ÎflÌ (Ïfi‹c¿ ±fiı Áı‰ÎfiÌ Âfl÷˘) Ïfi›‹˘, 1965 ËıÃ‚
±ı¿ÏhÎ÷ Œ_Õ‹Î_◊Ì «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì ŒÌ fiı µ’fl˘@÷ T›ÎA›Î ·Î√ ’Õ÷Ì fi◊Ì.
fi˘Ó‘-2 — Áfl¿ÎflÌ Ï‰¤Î√ ¿˘¥ Ï⁄fiÁfl¿ÎflÌ Á_√Ãfi ‰÷Ì ¿˘¥ ¿Î‹ ËÎ◊ ‘flı ±fiı ‰‚Ì ÷ı
¿Î›˝ Ëı÷ ›˘B› ±Ï‘¿ÎflÌfiı Á˘Ó’ı, ÷˘ ÷ı ¿Î›˝ ’Òw_ ◊÷Î_ ¬Î÷Îfiı ‹‚ı· fl¿‹ ≠◊‹ ÷⁄yı Áfl¿ÎflÌ
‹ËıÁÒ·fi˘ ÏËVÁ˘ ⁄fiı »ı. ±Î◊Ì I›Îfl⁄Îÿ …ı ÷ı Á_⁄_Ï‘÷ ±Ï‘¿ÎflÌfiı ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· «Ò¿‰HÎÌ
Áfl¿ÎflfiÎ ±ı¿ÏhÎ÷ Œ_Õ‹Î_◊Ì ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì √HÎÎÂı ±fiı ÷ı ¿ÎflHÎı ÷ıfi_ ‰√a¿flHÎ
‹Îfiÿ˚‰ı÷fi ÷flÌ¿ı ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(28) ““≠◊‹ Ïfi‹c¿”” ±ıÀ·ı …ı T›„@÷ ±√Îµ ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ Ïfi‹c¿ ’fl flËÌ «Ò¿Ì Ë˘› ÷˘ ’HÎ
Ïfi‹c¿fiÎ Á‹›ı Áfl¿Îfl ËıÃ‚ ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ ‘flÎ‰÷Ì fi Ë˘› ±ı‰Ì T›„@÷fiÌ Ïfi‹c¿.
(29) ““N·ıÀ flıÀ flıLÀ”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ’ÎÁı◊Ì ±Ï‘¿Ú÷ flËıHÎÎ¿fiÌ Á‰·÷ ‹ÎÀı ∂«¿ ‹ÎÏÁ¿
ÿflı ‰ÁÒ· ¿fl‰Îfi_ ¤ÎÕ<_. √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (Áfl¿ÎflÌ flËıHÎÎ¿fiÎ ‹¿Îfi˘‹Î_ ‰Á‰ÎÀ) Ïfi›‹˘, 2002
fiÎ Ïfi›‹-18 ¶ÎflÎ fiyÌ ¿flı· ±fiı ÷ı‹Î_ ‰¬÷˘‰¬÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Á‘ÎflÎ ËıÃ‚ ¤ÎÕÎfiÎ ‹ÎÏÁ¿
ÿfl flËıÂı.
(30) ““flÎF›ı÷fl Áı‰Î”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ …ı fi˘¿flÌ ‹ÎÀı ¿ıLƒfiÎ ±◊‰Î flÎF›fiÎ ¿ı Á_CÎ flÎF›ZÎıhÎfiÎ
±ı¿ÏhÎ÷ Œ_Õ ÏÁ‰Î›fiÎ jÎ˘÷ ¶ÎflÎ Áfl¿ÎflfiÌ ‹_…^flÌ ËıÃ‚ ’√Îfl ‹ı‚‰÷˘ Ë˘› ÷ı‰Ì Áı‰Î.
(31) ““fi‹Òfi˘”” ±ıÀ·ı ±Î Ïfi›‹˘ ÁÎ◊ı ΩıÕı· fi‹Òfi˘.
(32) ““flÎ…’ÏhÎ÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ”” ±ıÀ·ı …ı ±Ï¬· ¤Îfl÷ ¿ı flÎF› Áı‰ÎfiÎ ÁP› ±◊‰Î ¿flÎfl ¿ı Âfl÷˘
ËıÃ‚ …ıfiÌ Ïfi‹c¿ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ±fiı …ıfiÌ Ïfi‹c¿ flÎ…’hÎ‹Î_ ≠ÏÁ© ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›
÷ı‰Ì T›„@÷. ÏfiQfi ¿ZÎÎfiÌ ‹S¿Ì Áı‰ÎfiÎ ÁP›˘ ¿ı …ı‹fiÌ Ïfi‹c¿ ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ¶ÎflÎ flÎ…’ÏhÎ÷
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ÷ı±˘ Ï⁄fiflÎ…’ÏhÎ÷ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ »ı. L›Î›Ï‰Ê›¿ ⁄Î⁄÷˘‹Î_ ±ÿÎ·÷˘ K›Îfi
’fl (¿˘BfiÌ{LÁ) ·ı ÷ı ‹ÎÀı Ï‰Ï‰‘ ±Ï‘Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ΩËıflfiÎ‹Î ¶ÎflÎ Á˘Ó’Î›ı·
ÁkÎÎ, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ ±Î ’ıÀÎ-Ïfi›‹fiÎ ±◊˝CÎÀfi ‹ÎÀı flÎ…’ÏhÎ÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ ÁkÎÎ
≠ÎÏÅ ¿fl÷Î fi◊Ì.
’fl_÷, ±Î ¬_Õ‹Î_fiÌ Âfl÷˘fi_ ’Î·fi ◊÷_ fi Ë˘› ÷˘ ’HÎ Áfl¿Îfl ±ÎÿıÂ ¶ÎflÎ ÷ı‹Î_ ÿÂÎ˝‰ı· Ëı÷±˘
‹ÎÀı ¿˘¥’HÎ ¿ZÎÎfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flÎ…’ÏhÎ÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÷flÌ¿ı √HÎÌ Â¿ı »ı.
±’‰Îÿ — …ı‹fiÌ Ïfi‹c¿ ¬Î÷Î±˘fiÎ ‰ÕÎ ±√fl ÷Î⁄ÎfiÌ ¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎ ¶ÎflÎ ‰√˝-2 fiÌ Áı‰Î±˘
¿ı …√Î±˘ µ’fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ±fiı ÷ı‰Ì Ïfi‹c¿ flÎ…’hÎ‹Î_ ≠ÏÁ© fi ◊¥ Ë˘› ±ı‰Î
±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiı flÎ…’ÏhÎ÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ √HÎ‰Î.
8
(33) ““Áfl¿Îfl”” ±ıÀ·ı ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î ±◊‰Î ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰fiÎfl ¿˘¥ ¿Î›˝fiÌ ⁄Î⁄÷‹Î_ Ï‰Ê› ±◊‰Î
Á_ÿ¤˝◊Ì Ï‰w© fi Ë˘› ÷˘ √…flÎ÷ Áfl¿Îfl.
(34) ““¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ”” ±ı ÂOÿ˘‹Î_ ’ÏflÏÂp-2 ‹Î_ ÿÂÎ˝‰ı· ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ ’ˆ¿Ì …ı±˘fiı ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ÷flÌ¿ı
ΩËıfl ¿›Î˝ »ı ÷ı ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ ÷ı‹… Áfl¿Îfl ‰¬÷˘‰¬÷ ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ÷flÌ¿ı …ı‹fiı ΩËıfl ¿flı ÷ı‰Î
±L›fi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
(35) ““¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎ”” ±ıÀ·ı Áfl¿Îflı ΩËıfl ¿flı· Ë˘› ÷ı‰Î flÎ…’ÏhÎ÷ ±Ï‘¿ÎflÌ, ±fiı ÷ı‹Î_ ¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎ
÷flÌ¿ı …ı‹fiı ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ±ÎÿıÂ ¶ÎflÎ ÏfiÏÿ˝p ¿flÎ›ı·Î ±ı‰Î ⁄ÌΩ ±Ï‘¿Ú÷ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ¿ı
T›Ï@÷fi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
(36) ““‹A› ‹◊¿”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ Ïfi‹c¿ ¿flfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌ ¶ÎflÎ ±◊‰Î ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ
¶ÎflÎ ÷ı ¿‹˝«ÎflÌfi_ ΩËıfl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ¿ı ΩËıfl ◊fiÎfl Ë˘› ÷ı‰_ ‹◊¿ (V◊‚) ±◊‰Î ±Î‰Î
ΩËıflfiÎ‹ÎfiÎ ±¤Î‰ı ÁÎ‹ÎL›÷— F›Î_ ¿«ıflÌfi_ ÿN÷fl (flı¿Õ˝) flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı ÷ı V◊‚.
(37) ““ΩËıfl flΩ”” ±ıÀ·ı -
(¿) ‰ÀÎµ¬÷ ±Ï‘Ïfi›‹, 1881 ËıÃ‚ ÃflÎ‰ı·Ì ±√fl ΩËıfl ¿flı·Ì ΩËıfl flΩ; ±fiı
(¬) ¿˘¥ ¿«ıflÌfiÎ Á_⁄_‘‹Î_ Áfl¿Îflı ±◊‰Î ¿˘¥ Ï‰Ï‘Áfl V◊ÎÏ’÷ ÁkÎÎ±ı flÎ…’hÎ‹Î_ ΩËıflfiÎ‹_
≠ÏÁ© ¿flÌ ±◊‰Î ⁄Ì∞ flÌ÷ı ÷ı‰Ì ¿«ıflÌfiı ¿˘¥ Âfl÷ ¿ı ±’‰Îÿ ‰√fl, Áfl¿ÎflÌ ¿Î‹¿Î…
‹ÎÀı …ı Ïÿ‰Á ’Òfl÷Ì ⁄_‘ flÎ¬‰Îfi˘ Ë¿‹ ±ÎM›˘ Ë˘› ÷ı Ïÿ‰Á.
(38) ““‹Îfiÿ˚‰ı÷fi”” ±ıÀ·ı ¿ıLƒ ±◊‰Î flÎF› ¿ı Á_CÎ flÎF›ZÎıhÎfiÎ ±ı¿ÏhÎ÷ Œ_Õ‹Î_◊Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı
≠ÎÁ_Ï√¿ ≠¿ÎflfiÎ Ï‰ÏÂp ¿Î›˝ ‹ÎÀı ‹Ëıfi÷ÎHÎÎ_ ÷flÌ¿ı ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì ±Î‰÷˝¿ ¿ı ±fiÎ‰÷˝¿
«Ò¿‰HÎÌ.
(39) ““CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_”” ±ıÀ·ı …ı V◊‚˘±ı CÎfl¤ÎÕÎ_ ¨«Î Ë˘› I›Î_ CÎfl¤ÎÕ<_ «Ò¿‰‰Î ‹ÎÀı ±◊‰Î Ïfi—ÂS¿
flËıHÎÎ¿ ÁÏ‰‘ÎfiÎ ⁄ÿ·Î‹Î_, ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷_ ‹ÎÏÁ¿ ¤J◊_.
(40) ““Ωı¥fiŸ√ ÀÎ¥‹ (ËÎ…fl ◊‰Îfi˘ Á‹›)”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı fi‰Ì …B›Î±ı ΩıÕÎ‰Î/ËÎ…fl
◊‰Î ±◊‰Î …ı V◊‚ı Ïfi‹c¿ ◊¥ Ë˘› ÷ı V◊‚ …‰Î ±◊‰Î I›Î_◊Ì ±Î‰‰Î ‹ÎÀı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷˘
Á‹›.
(41) ““flΩ”” ±ıÀ·ı √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002 ËıÃ‚ ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ±ı Œfl… µ’fl◊Ì
√ıflËÎ…fl flËı‰Î ‹ÎÀı ±Î’ı· ‹_…^flÌ.
(42) ““flΩfi˘ ’√Îfl”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ flΩ ’fl Ë˘› I›Îflı ÷ıfiı Áfl¿Îfl ¶ÎflÎ «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì
‹ÎÏÁ¿ fl¿‹.
(43) ““‘ÎflHÎÎÏ‘¿Îfl”” ±ıÀ·ı ’˘÷ı ‹Ò‚ …ı …√Î±ı Ïfi‹Î›˘ Ë˘› ±ı‰Ì ¿Î›‹Ì, ‹t÷Ì …√Î ÁÏË÷fiÌ …√Îfi˘
÷fl÷ … ±◊‰Î √ıflËÎ…flÌfiÎ ¿˘¥ √Î‚Î ¿ı √Î‚Î±˘ ’ÒflÎ ◊›ı, V◊Î›Ì flÌ÷ı ‘ÎflHÎ ¿fl‰Îfi˘ Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfi˘ Ë¿.
(44) ““V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊_”” ±ıÀ·ı Ï‰V÷ÎflfiÌ ¬«Î˝‚ ÷◊Î Ï⁄fi±Îfl˘B›÷ÎfiÎ ¿ÎflHÎı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷_
¤J◊_. …ı Ï‰V÷Îfl ‹ÎÀı ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ÷ıfiÌ ±_ÿfl …ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fi_ ‹A› ‹◊¿
±ÎT›_ Ë˘› ÷ı‹fiı ±Î ¤J◊_ ‹‚‰Î’ÎhÎ »ı, fiÏË ¿ı ±Î‰Î V◊‚˘±ı ¿ı‰‚ ‹ÁÎŒflÌ ¿flfiÎfl ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı.
(45) ““÷⁄Ì⁄Ì ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ”” ±ıÀ·ı ÏÁÏ‰· Á…˝fi ±◊‰Î ÏÁÏ‰· ËÎ˜V’ÌÀ·fiÎ ±‘ÌZÎ¿ ±◊‰Î ›◊Î≠Á_√
÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚.
9
(46) ““÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚”” ±ıÀ·ı √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (fi˘¿flÌfiÌ ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘) Ïfi›‹˘, 2002 fiÎ Ïfi›‹-
13 ¶ÎflÎ fl«Î›ı· ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚.
(47) ““‹Î¥·ı… ¤J◊_”” ±ıÀ·ı ¿flı· ±‹¿ ‹ÁÎŒflÌfiÎ ±_÷flfiÎ ±Î‘Îflı √HÎ÷flÌ ¿flÌfiı ‹ÁÎŒflÌfiÎ ¬«˝fiı
’Ë˘Ó«Ì ‰‚‰Î ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷_ ¤J◊_; flı·‰ı ¤ÎÕ<_, ⁄Á¤ÎÕ< ¿ı flV÷Î ¶ÎflÎ
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀı fl˘Õ ‹Î¥·ı…fiÎ V‰w’ı ±Î ¤J◊_ ±Î¿ÎflÌ Â¿Î›.
(48) ““¿Îfl¿<fi ‰√˝fiÎ ¿‹˝«ÎflÌ”” ±ıÀ·ı ‰√˝-3 fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ …ı±˘fiÌ Œfl… Á_’ÒHÎ˝’HÎı ¿Îfl¿<fiÌ
≠¿ÎflfiÌ Ë˘› ÷ı‹… Áfl¿Îfl ¶ÎflÎ ±ı flÌ÷ı …ıfiı ¬ÎÁ ΩËıfl ¿›Î˝ Ë˘› ÷ı‰Î ±L› ¿ZÎÎfiÎ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fi˘
¿˘¥’HÎ ‰√˝.
(49) ““Á√Ìfl”” ±ıÀ·ı …ıHÎı ±œÎfl (18) ‰Ê˝fiÌ ‰› ’ÒflÌ ¿flÌ fi Ë˘› ÷ı‰Ì T›„@÷.
(50) ““‹ÏËfi˘”” ±ıÀ·ı ¿ı·ıLÕflfi˘ ±_√˛ı∞ ‹ÏËfi˘. ‹ÏËfiÎ±˘ ±fiı Ïÿ‰Á˘‹Î_ ⁄÷Î‰÷˘ Á‹› √HÎ‰Î ‹ÎÀı
ÿflı¿ ‹ÏËfiÎfiÎ Ïÿ‰Á˘fiı K›Îfi‹Î_ ·Ì‘Î ÏÁ‰Î› ≠◊‹ ¿ı·ıLÕflfiÎ ’ÒflÎ ‹ÏËfiÎfiÌ ±fiı ’»Ì ’ÒflÎ
‹ÏËfiÎ◊Ì ‰‘÷Î Ïÿ‰Á˘fiı √HÎ÷flÌ ¿fl‰Ì.
ÁÒ«fiÎ — ‹ÏËfiÎ ±fiı Ïÿ‰Á˘‹Î_ ÿÂÎ˝‰‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ fiÌ«ı ‹…⁄ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı
—-
(¿) ÷Î. 25‹Ì ΩL›±ÎflÌfiÎ fl˘… ±fiı ÷ı ÷ÎflÌ¬◊Ì 3 ‹ÎÁ, 20 Ïÿ‰ÁfiÌ √HÎ÷flÌ ‹ÎÀı fiÌ«ıfiÌ
flÌ÷ ±’fiÎ‰‰ÎfiÌ flËıÂı —-
‰Ê˝ ‹ÎÁ Ïÿ‰Á
25‹Ì ΩL›±ÎflÌ ◊Ì 31‹Ì ΩL›±ÎflÌ 0 0 07
Œı⁄˛±ÎflÌ ◊Ì ±ıÏ≠· 0 3 00
1·Ì ‹ı ◊Ì 13‹Ì ‹ı 0 0 13
¿< · 0 3 20
(¬) ÷Î. 30‹Ì ΩL›±ÎflÌ◊Ì Âw ◊÷Ì ±fiı 2 ∞ ‹Î«˝ ’ÒflÌ ◊÷Î Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ fiÌ«ı ÿÂÎ˝T›Î
‹…⁄ ¿<· 1 ‹ÎÁ ±fiı 4 Ïÿ‰Á ◊Âı —-
‰Ê˝ ‹ÎÁ Ïÿ‰Á
30‹Ì ΩL›±ÎflÌ ◊Ì 31‹Ì ΩL›±ÎflÌ 0 0 2
Œı⁄˛±ÎflÌ 0 1 0
1·Ì ‹Î«˝ ◊Ì 2 ∞ ‹Î«˝ 0 0 2
¿< · 0 1 4
(51) ““Ï⁄fiÁfl¿ÎflÌ ÁP›”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÏÁ‰Î›fiÌ T›„@÷ ¿ı …ıfiı ÷’ÎÁ ’_«‹Î_ ¿ı ⁄˘Õ˝ ±◊‰Î
Ïfi√‹ ¿ı ÁÏ‹Ï÷fiÌ ⁄ıÃ¿ ¿ı ’ÏflÊÿ‹Î_ ‹Îfiÿ˚ ÿflFΩfiÌ w±ı ΩËıfl Áı‰ÎfiÌ ŒflΩı ±ÿÎ ¿fl‰ÎfiÌ
±Î‰U›@÷Î »ı.
(52) ““±‰ı∞ ¿Î‹√ÌflÌ”” ±ıÀ·ı …ı …√Î µ’fl ±L› T›„@÷fi˘ ‘ÎflHÎÎÏ‘¿Îfl Ë˘› ÷ı‰Ì …√Î ’fl Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌ±ı ⁄Ω‰ı· Œfl… Ωı ¿˘¥ ¬Î·Ì …√Î ’fl ±L› Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ‘ÎflHÎÎÏ‘¿Îfl ‘flÎ‰÷˘ fi
Ë˘›, ÷ı‰Ì …√Î µ’fl. ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiı ›˘B› ·Î√ı, ÷˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±‰ı∞ ¿Î‹√ÌflÌ
⁄Ω‰‰Î Ïfi‹c¿ ¿flÌ Â¿Âı.
10
(53) ““’√Îfl”” ±ıÀ·ı √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’√Îfl Á‘ÎflHÎÎ) Ïfi›‹˘, 1998 ËıÃ‚ ÃflÎ‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
Á‘Îflı·Î ’√Îfl ‘˘flHÎfi˘ ‹Ò‚ ’√Îfl ±fiı ÷ı‹Î_ V◊Ï√÷ ¥ΩŒÎfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
(54) ““¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_”” ±ıÀ·ı ’˘÷ÎfiÌ Œfl…fiı ¿ÎflHÎı …ıfiı T›Î’¿ ≠‰ÎÁ ¿fl‰ÎfiÌ ±Î‰U›@÷Î
Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷_ ¿Î›‹Ì ‹ÎÏÁ¿ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ
Œfl…fiÎ ZÎıhÎfiÌ ±_ÿflfiÎ ≠‰ÎÁ ‹ÎÀı ±L› V‰w’fiÎ ÷‹Î‹ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÎ ±‰ı…‹Î_ ±Î‰_ ¤J◊_
±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı ±fiı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÷ıfiÎ ‹A› ‹◊¿ı √ıflËÎ…fl Ë˘› ¿ı fi Ë˘› ÷˘ ’HÎ ±Î¬Î
‰Ê˝ ÿflQ›Îfi ±Î ¤J◊_ ±Î¿Îfl‰Îfi_ Ë˘› »ı.
(55) ““’ıLÂfi”” ±ıÀ·ı √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’ıLÂfi) Ïfi›‹˘, 2002 fiÎ Ïfi›‹-44 ¶ÎflÎ ÏfiÏÿ˝p ‰‚÷fl
’ıLÂfi ÁÏË÷fi_ ¿˘¥’HÎ Áı‰ÎfiÎ ≠¿Îflfi_ ’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌ. ’fl_÷ µE« ∞‰fi ¬«˝fiı ·Ì‘ı
’ıLÂfiflfiı ‰‚÷fl ÷flÌ¿ı Áfl¿Îfl ¶ÎflÎ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î ‰‘ÎflÎfiÎ Ë_√Î‹Ì ‰‘ÎflÎfi˘ ¿ı ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ
flÎË÷fi˘ ÷ı‹Î_ Á‹Î‰ıÂ ◊÷˘ fi◊Ì.
(56) ““’ıLÂfi’ÎhÎ ’√Îfl”” ±ıÀ·ı √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’ıLÂfi) Ïfi›‹˘, 2002 fiÎ Ïfi›‹-43 fiÌ
Ωı√‰Î¥±˘ ËıÃ‚ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı »ıS·Î ÿÁ ‹ÎÁfiÌ fi˘¿flÌ ÿflQ›Îfi ‹ı‚‰ı·˘ ÁflıflÎÂ ’√Îfl.
(57) ““’ıLÂfifl”” ±ıÀ·ı ÏfiT≤kÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ¿ı …ıfiı ’ıLÂfi ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›_ Ë˘›.
(58) ““’ıLÂfi «Ò¿‰HÎÌ ¿«ıflÌ”” ±ıÀ·ı ’ıLÂfifl˘fiı «Ò¿‰HÎÌ ¿fl‰Î ‹ÎÀı, ΩËıfl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ¿«ıflÌ ±fiı
÷ı‹Î_ Ï÷ΩıflÌ ±fiı ’ıÀÎ-Ï÷ΩıflÌ±˘fi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
(59) ““’ıLÂfi «Ò¿‰HÎÌ Ë¿‹”” ±ıÀ·ı Ïfi›Î‹¿, ’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õ ¶ÎflÎ, Áfl¿Îflı ±Ï‘¿Ú÷ ¿flı·
fi‹ÒfiÎ‹Î_ ’ıLÂfifiÌ «Ò¿‰HÎÌ ‹_…^fl ¿fl‰Î ‹ÎÀıfi˘ ±ÎÿıÂ.
(60) ““’ıLÂfi ‹_…^fl ¿flfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌ”” ±ıÀ·ı …ı‹fiı ’ıLÂfi ‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÌ ÁkÎÎ Á’fl÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì
Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflfiÎ ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ.
(61) ““¿Î›‹Ì …√Î”” ±ıÀ·ı ’√Îflfi˘ ÏfiÏç÷ ÿfl ‘flÎ‰÷Ì ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì ±‹›Î˝Ïÿ÷ Á‹›fiÌ
…√Î.
(62) ““’√Îfl ±fiı ÏËÁÎ⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ”” ±ıÀ·ı ±‹ÿÎ‰Îÿ ±fiı √Î_‘Ìfi√fl‹Î_ µ’„V◊÷ ◊÷Î_ flÎF›fiÎ
·ı‰Õ-ÿı‰ÕfiÎ T›‰ËÎfl˘ ‹ÎÀı ’√Îfl ±fiı ÏËÁÎ⁄˘ Á_¤Î‚‰ÎfiÌ ¿Î‹√ÌflÌ …ı‹fiı Á˘Ó’‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı
÷ı ±Ï‘¿ÎflÌ.
(63) ““±_√÷ ’√Îfl”” ±ıÀ·ı -
(¿) ‹t÷Ì …√Î ÏÁ‰Î›fiÌ ¿˘¥ ¿Î›‹Ì …√ÎfiÎ Á_⁄_‘‹Î_, ’√Îfl Á‘Îfl‰Îfiı ¿ÎflHÎı ±◊‰Î ÏÂV÷
¤_√fiÎ ’√·Î_ ÏÁ‰Î›fiÎ ±L› ¿ÎflHÎı ¿Î›‹Ì ’√Îfl‹Î_ ◊÷Î ¿˘¥ CÎÀÎÕÎfiı ·Ì‘ı Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiı ¿Î›‹Ì ’√Îfl‹Î_ ◊÷Î fi¿ÁÎfi‹Î_◊Ì ⁄«Î‰‰Î; ±◊‰Î
(¬) ±’‰Îÿw’ Á_Ωı√˘‹Î_ ±L› ±_√÷ ¿ÎflHÎ˘Áfl.
- Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷˘ ‰‘ÎflÎfi˘ ’√Îfl.
(64) ¿˘¥ …√Îfi˘ ““Á_¤Î‰Ì ’√Îfl”” F›Îflı ¿˘¥ ±ı¿ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ Á_⁄_‘ı ÿÂÎ˝‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı, I›Îflı ÷ıfi˘
±◊˝ ±ı ◊Î› ¿ı ÷ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı Ωı ¿˘¥ …√Î ‘ÎflHÎ ¿flı· Ë˘÷ ±fiı ÷ı …√ÎfiÌ ŒflΩı ⁄Ω‰‰Î ⁄ÿ·
÷ıfiı …ı ’√Îfl ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊Î÷ ÷ı ’√Îfl; ’fl_÷ ¿Î›˝ ±fiı …‰Î⁄ÿÎflÌ±˘ ⁄Ω‰‰ÎfiÎ ±‰ı…‹Î_ ÷ı …√Î ÁÎ◊ı
¬ÎÁ ’√Îfl ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ÷ı‰Î ¿Î›˝ ±fiı …‰Î⁄ÿÎflÌ±˘fiı ÷ı ¿‹˝«ÎflÌ Ïfi¤Î‰÷˘ fi Ë˘› ÷˘
÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_ Á_¤Î‰Ì ’√Îfl‹Î_ ¬ÎÁ ’√Îflfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Âı fiÏË ±L›◊Î fiÏË.
11
(65) ““±…‹Î›ÂÌ (≠˘⁄ıÂfifl)”” ±ıÀ·ı ¬Î÷ÎfiÎ Á_‰√˝‹Î_ ¿Î›‹Ì ¿ı Ë_√Î‹Ì ¬Î·Ì …√Î‹Î_ ±◊‰Î ¬Î·Ì
…√Î ÁÎ‹ı ±…‹Î›ÂÌ ‘˘flHÎı fiÌ‹‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ.
fi˘Ó‘-1 — T›„@÷fiÌ Ïfi‹c¿ ÁÎ◊ı ±…‹Î›ÂfiÌ ¿˘¥ ÏfiÏç÷ Âfl÷˘ Á_¿‚Î›ı· fi Ë˘›; ÷˘ Á_‰√˝fiÌ
¿Î›‹Ì …√Î ’fl ’Î¿Ì Ïfi‹c¿ ‹ı‚‰÷Ì T›„@÷, ±…‹Î›ÂÌ (≠˘⁄ıÂfifl) √HÎÎ› fiÏË.
fi˘Ó‘-2 — ¿‹˝«ÎflÌ (¿Î›‹Ì …√Î ’fl ’Î¿Ì Ïfi‹c¿ ‘flÎ‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÏÁ‰Î›fiÎ) fiı F›Îflı
Ë_√Î‹Ì …√Î ’fl ⁄œ÷Ì◊Ì Ïfi‹c¿ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı, I›Îflı ÿflı¿ Ëı÷ ‹ÎÀı ÷ı Ë_√Î‹Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ
√HÎÎÂı.
fi˘Ó‘-3 — ±L›◊Î Ïfi›÷ ¿fl÷Î Ïfi›‹˘ ÏÁ‰Î› ±…‹Î›ÂÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ÿflFΩfiı ¿Î›‹Ì ÿflFΩfiÎ
·ZÎHÎ˘‰Î‚˘ √HÎ‰˘.
(68) ““¤Îfl÷fi˘ ¿ı flÎF›fi˘ ΩËıfl ÏËÁÎ⁄”” ±ıÀ·ı ¤Îfl÷ Áfl¿Îflı ¿ı flÎF› Áfl¿Îflı ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (14)
‹Î_ ÏfiÏÿ˝p ¿flı·Î Ë˘› ÷ı ÏÁ‰Î›fiÎ ‹ı‚‰ı·Î ±◊‰Î ÷ı‹fiÎ ‰÷Ì ‹ı‚‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î_ ±L› ÷‹Î‹
ΩËıfl fiÎHÎÎ_.
(67) ““ΩËıfl ‰ÎËfi”” ±ıÀ·ı µ÷Îw±˘fiÌ ËıflŒıfl ‹ÎÀı ±‹¿ Ïfi›÷ Á‹›Î_÷flı fiÏË ÷˘ ’HÎ Ïfi›Ï‹÷’Ò‰˝¿
Ïfi›‹Ì÷ ‹Î√ı˝ «Î·÷Ì flı·‰ı, VÀÌ‹fl, Ï‰‹Îfi ±◊‰Î ±L› ‰ÎËfi˘, …ı µ÷Îw±˘fiÌ ¥E»Î ‹…⁄ Ïfi›÷
‹Î√˝◊Ì ⁄ÌΩ ‹Î√ı˝ Œ_ÕÎ÷Î fi◊Ì.
(68) ““’ıLÂfi’ÎhÎ fi˘¿flÌ”” ±ıÀ·ı √…flÎ÷ flÎF› ‹S¿Ì Áı‰Î (’ıLÂfi) Ïfi›‹˘, 2002 ËıÃ‚ ’ıLÂfi ±fiı
√˛ıF›¥ÀÌfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı √HÎ÷flÌ‹Î_ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì Œfl… µ’fl ¿ı ±L›◊Î ⁄Ω‰ı· Áı‰Î.
(69) ““flÏ…VÀÕ˝ ‹ıÏÕ¿· ≠ı„@ÀÂfifl”” ±ıÀ·ı √…flÎ÷ ‹ıÏÕ¿· ¿Îµ„LÁ· ±ı@À, 1967 ±◊‰Î √…flÎ÷
‹ıÏÕ¿· ≠ı„@ÀÂfifl ±ı@À, 1963 ËıÃ‚ fi˘Ó‘‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î ±◊‰Î √…flÎ÷ Ë˘Ï‹›˘’ı◊Ì¿ ±ı@À,
1963 (√…flÎ÷ 36/1963) ‹…⁄ flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î fi˘Ó‘’hÎ¿‹Î_ fi˘Ó‘‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î ±◊‰Î ÷ı‰Î
⁄ÌΩ ≠‰÷˝‹Îfi ¿Î›ÿÎ ËıÃ‚ √…flÎ÷ flÎF›fiÎ ±◊‰Î ÷ı ±_√ıfiÎ Ï‰Ï‰‘ flÎF› Áfl¿Îfl˘fiÎ Ï‰Ï‰‘
¿Î›ÿÎ±˘ ËıÃ‚ fi˘Ó‘‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ÷⁄Ì⁄Ì T›‰ÁÎÏ›¿˘ (≠ı@ÀÌUfifl˘).
(70) ““¤ÎÕ<_”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ±◊‰Î Áfl¿ÎflfiÌ fi˘¿flÌ‹Î_ fi Ë˘› ÷ı‰Ì T›„@÷, ÷ıfiı ŒÎ‚‰‰Î‹Î_
±Î‰ı· ±◊‰Î ¤ÎÕÎ’|ı ±Î’ı· flËıHÎÎ¿fiÌ Á‰·÷fiÎ ¿⁄Ω ±fiı ¤˘√‰ÀÎ ‹ÎÀı, ‹ÎÏÁ¿ ÿflı Áfl¿Îflfiı
«Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰÷_ ‰‚÷fl.
(71) ““flËıHÎÎ¿fiÌ Á‰·÷”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflfiÌ ‹ÎÏ·¿Ìfi_ ‹¿Îfi, ⁄_√·˘, @‰ÎÀfl ±◊‰Î N·ıÀ …ı flËıHÎÎ¿fiÎ
Ëı÷ ‹ÎÀı ŒÎ‚‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ±Î‹Î_ Áfl¿Îflı ÷ı Ëı÷◊Ì ¤ÎÕı◊Ì ·Ì‘ı· ±Ï‘√˛ËHÎ (flı@‰Ì{ÌÀ) ±◊‰Î
¤ÎÕÎ’|ı ·Ì‘ı· ‹¿Îfi, ⁄_√·˘, @‰ÎÀ˝fl ±◊‰Î N·ıÀfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
fi˘Ó‘ — ±Ï‘√˛ËHÎ (flı@‰Ì{ÌÀ) ¿flı· ±ıÀ·ı flı@‰Ì{ÌÂfi ±fiı ±ı@‰Ì{ÌÂfi ±˘Œ ¥‹‰ı⁄· ≠˘’Àa
±ı@À, 1952 ËıÃ‚ ±Ï‘√˛ËHÎ (flı@‰Ì{ÌÀ) ¿flı·.
(72) ““ÁÌ·ı@Âfi √˛ıÕ”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflfiÎ Ï‰ÏÂp Ë¿‹ ¶ÎflÎ ’Á_ÿ√Ì ’√Îfl ‘˘flHÎ ÷flÌ¿ı ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰ı· ’√Îfl ‘˘flHÎ.
(73) ““Áı‰Î’˘◊Ì”” ±ıÀ·ı Áı‰Î’˘◊Ì ±fiı ÷ı‹Î_ ¿˘¥ ÁÏ‰˝Á fl˘· Ë˘› ÷˘ ÷ıfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
(74) ““¬ÎÁ ’√Îfl”” ±ıÀ·ı fiÌ«ıfiÎ Á_Ωı√˘ ±fi·ZÎÌfiı ¿˘¥ …√ÎfiÎ ¿ı ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ‹‚÷fl˘‹Î_
’√ÎflfiÎ V‰w’ı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷˘ ‰‘Îfl˘ —-
(¿) Œfl…fiÎ ÁÏ‰ÂıÊ ’Ïfll‹fiÎ ≠¿Îflfiı,
(¬) ¿Î‹‹Î_ ¿ı …‰Î⁄ÿÎflÌ‹Î_ ◊÷Î_ ¬ÎÁ ‰‘ÎflÎfiı.
12
(75) ““Œfl…fi_ ZÎıhÎ”” ±ıÀ·ı …ı Ï‰V÷Îfl ’Òfl÷Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ŒflΩı ‹›Î˝Ïÿ÷ Ë˘› ÷ı Ï‰V÷Îfl.
(76) ““≠‹ÎHÎ¤Ò÷ ¤ÎÕ<_ (VÀÎLÕÕ˝ flıLÀ)”” ±ıÀ·ı √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (Áfl¿ÎflÌ flËıHÎÎ¿fiÎ ‹¿Îfi‹Î_
‰Á‰ÎÀ) Ïfi›‹˘, 2002 fiÎ Ïfi›‹-18 ±fiı ÷ı‹Î_ ‰¬÷˘‰¬÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Á‘ÎflÎ‹Î_
ÿÂÎ˝‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· …\ÿÎ …\ÿÎ ≠¿ÎflfiÎ flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ˘ ‹ÎÀı ÏfiÏç÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ≠‹ÎHÎ¤Ò÷
¤ÎÕÎ (VÀÎLÕÕ˝ flıLÀ) fi˘ ‹ÎÏÁ¿ ÿfl.
(77) ““Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊_”” ±ıÀ·ı …ıfiı ’√Îfl ¿ı flΩfi˘ ’√Îfl ‹‚÷˘ fi Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±Î’‰Î‹Î_
±Î‰÷_ ¤J◊_.
(78) ““¿Î›‹Ì ’√Îfl”” ±ıÀ·ı ’˘÷ı ¿˘¥ …√Î‹Î_ ¿Î›‹Ì flÌ÷ı Ïfi‹Î›˘ Ë˘‰Î◊Ì ±◊‰Î Á_‰√˝‹Î_ ’˘÷ÎfiÌ
¿Î›‹Ì „V◊Ï÷fiÌ w±ı …ı ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Ë¿ÿÎfl ◊Î› ÷ı‰Î ¬ÎÁ ’√Îfl ±fiı ±_√÷ ’√Îfl
ÏÁ‰Î›fi˘ ’√Îfl.
(79) ““±‘ÌZÎ¿ ¥…fiıfl”” ±ıÀ·ı ‹Î√˝ ±fiı ‹¿Îfi ¬Î÷ÎfiÎ …ı ±Ï‘¿ÎflÌfiı ÷ı ≠‹ÎHÎıfiÌ Ïfi‹c¿ ±Î’‰Î‹Î_
±Î‰ı· Ë˘› ±fiı …ı‹fiı Áfl¿Îfl ¶ÎflÎ Á_⁄_Ï‘÷ Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ÁkÎÎ Á’fl÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›.
(80) ““µ’·Ì ¿ZÎÎfiÌ Áı‰Î”” ±ıÀ·ı «˘◊Î ‰√˝fiÌ Áı‰Î fi Ë˘› ÷ı‰Ì ¿˘¥’HÎ ≠¿ÎflfiÌ Áı‰Î.
(81) ““¿˘Ã˘ (Àı⁄·)”” ±ıÀ·ı ±Î Ïfi›‹˘ ÁÎ◊ı ΩıÕı· ¿˘Ã˘ (Àı⁄·).
(82) ““Ë_√Î‹Ì …√Î”” ±ıÀ·ı ’√Îflfi˘ ÏfiÏç÷ ÿfl ‘flÎ‰÷Ì ‹›Î˝Ïÿ÷ Á‹› ‹ÎÀı ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì
…√Î.
fi˘Ó‘ — Ë_√Î‹Ì …√Î‹Î_ ¿Î›‹Ì Ïfi‹c¿˘ ±‹¿ ‹›Î˝Ïÿ÷ Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ … ¿fl‰Ì Ωı¥±ı, ÿÎ.÷. F›Îflı
⁄‘Î … ≠›˘…fi ±fiı Ëı÷±˘ ‹ÎÀı …√Î±˘ ¿Î›‹Ì …ı‰Ì (@‰˘ÁÌ ’fl‹ıfiLÀ) Ë˘› ±◊‰Î hÎHÎ ‰Ê˝
¿fl÷Î_ ±˘»Ì fiÏË ±ı‰Ì ‹t÷ ‹ÎÀı ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›, ±◊‰Î hÎHÎ ‰Ê˝fiÌ ‹t÷fiÌ ±_ÿfl ±ı
…√Î±˘fiı ⁄_‘ ¿fl‰Î‹Î_ fiÏË ±Î‰ı ±ı‹ ‹Îfi‰Îfiı ¿ÎflHÎ Ë˘›, I›Îflı Ë_√Î‹Ì …√Î‹Î_ ¿Î›‹Ì Ïfi‹c¿˘
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. ⁄ÌΩ ÷‹Î‹ Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ Ë_√Î‹Ì …√Î±˘‹Î_ ±‰ı∞ ‘˘flHÎı … Ïfi‹c¿˘ ¿fl‰Ì.
(83) ““Ë_√Î‹Ì ⁄ÿ·Ì”” ±ıÀ·ı ±L› ‹◊¿ı Œfl… µ’fl ⁄ÿ·Ì …ıfi˘ Á‹›√Î‚˘ 120 Ïÿ‰Á ¿fl÷Î_ ‰‘
ÿÂÎ˝‰Î›ı· fi Ë˘›. ±Î Ïfi›‹fiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı ≠Ï÷Ïfi›„@÷fi˘ ÷ı‹Î_ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı. F›Îflı ±Î‰Ì Ë_√Î‹Ì
⁄ÿ·Ìfi˘ Á‹›√Î‚˘ ⁄‘ ‹‚Ìfiı «Îfl ‹ÎÁ µ’flÎ_÷ ·_⁄Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı Á‹›fiÎ ·_⁄ÎHÎ ±_√ıfiÎ
Ë¿‹fiÌ ÷ÎflÌ¬ Á‘Ì …ı ÷ı ¿‹˝«ÎflÌfi˘ ‰‚÷fl ¤J◊Î_fi˘ Ë¿, «Îfl ‹ÎÁfiÌ ‹›Î˝ÿÎfiı ±‘Ìfifiı flËÌ
±¿⁄_‘ flËıÂı.
(84) ““‹t÷Ì …√Î”” ±ıÀ·ı ±ı‰Ì ¿Î›‹Ì …√Î ¿ı …ı T›„@÷√÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ’fi—Ïfi‹c¿ Ï‰fiÎ
‹›Î˝Ïÿ÷ Á‹› ¿fl÷Î_ ‰‘ ‹t÷ ‹ÎÀı ‘ÎflHÎ ¿flÌ Â¿ı fiÏË.
fi˘Ó‘ — fiÌ«ıfiÌ …√Î±˘ Áfl¿Îflı ‹t÷Ì …√Î±˘ ÷flÌ¿ı ΩËıfl ¿flı· »ı —-
‹t÷fi˘ Á‹› (‰Ê˝)
(1) √…flÎ÷ Á‰aÁ ±˘Œ ±ıL∞fiÌ›Á˝
(‰√˝-1) fiÌ Áı‰ÎfiÎ ‹A› ¥…fiıfl - 5
(2) Á‹Î… ¿S›ÎHÎfiÎ ‹ÿÿfiÌÂ ÕÌflı@Àfl˘fiÌ hÎHÎ …√Î±˘ - 3
(3) ΩËıfl ⁄Î_‘¿Î‹ ¬Î÷Î‹Î_ µ’ÁÏ«‰ ±fiı
fiÎ›⁄ ÁÏ«‰fiÌ ⁄‘Ì Àı@fiÌ¿· …√Î±˘ - 5
13
(4) ¿Î›ÿÎ Ï‰¤Î√fiÌ ÏfiQfiÿÏÂ˝÷ …√Î±˘ —

(1) fiÎ›⁄ ÁÏ«‰ (hÎHÎ …√Î±˘) - 3
(2) Á˘·ÌÁÌÀfl ±fiı Ë˘tÎfiÌ w±ı Áfl¿ÎflfiÎ
fiÎ›⁄ ÁÏ«‰ (±ı¿ …√Î) - 3
(3) ¬ÎÁ ±Ï‘¿ÎflÌ ±fiı Ë˘tÎfiÌ w±ı
Áfl¿ÎflfiÎ µ’ÁÏ«‰ (±ı¿ …√Î) - 3
(5) ÁÏ«‰Î·› Ï‰¤Î√‹Î_ ±˘√HÎÌÁ (19) fiÎ›⁄ ÁÏ«‰fiÌ
Á_‰√˝ …√Î±˘, …ı‹Î_ ¿Î›ÿÎ Ï‰¤Î√fiÎ fiÎ›⁄ ÁÏ«‰˘fiÌ
…√Î±˘fi˘ ÷ı‹… ΩËıfl ⁄Î_‘¿Î‹ Ï‰¤Î√fiÎ Àı¿Ïfi¿·
…√Î±˘fi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊÷˘ fi◊Ì. - 5
(6) ÁÏ«‰Î·› Á_‰√˝fiÌ ¿<· ¿Î›‹Ì ±fiı Ë_√Î‹Ì …√Î±˘ ’ˆ¿Ì
±ÎÃ µ’ÁÏ«‰fiÌ …√Î±˘, …ı‹Î_ ¿Î›ÿÎ Ï‰¤Î√fiÎ
¿Î›ÿÎ ZÎıhÎfiÎ µ’ÁÏ«‰˘ ÷◊Î ΩËıfl ⁄Î_‘¿Î‹ Ï‰¤Î√fiÌ
Àı¿Ïfi¿· …√Î±˘fi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊÷˘ fi◊Ì. - 5
’fl_÷ F›Îflı ¿˘¥ µ’ÁÏ«‰ ¿ı fiÎ›⁄ ÁÏ«‰fiÌ ±Î‰Ì ‹t÷Ì …√Î, ÁÏ«‰Î·›fiÎ ¿˘¥ ±Ï‘¿ÎflÌ ‘ÎflHÎ
¿flı I›Î_ Á‘Ì ÷ı‰Ì …√ÎfiÌ ‹t÷Ì …√Î ÷flÌ¿ı ±˘‚¬Î÷Ì ⁄_‘ ◊Âı.
(85) ““’√Îfl ‘˘flHÎ”” ±ıÀ·ı ±Î Ïfi›‹˘‹Î_ ÏfiÏç÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ¿˘¥ Âfl÷˘fiı ±‘Ìfi flËÌfiı ‹t÷Ì
¥ΩŒÎ ¶ÎflÎ L›ÒfikÎ‹◊Ì ±Ï‘¿kÎ‹ Á‘Ì ‰‘÷˘ ’√Îfl.
fi˘Ó‘-1 — L›Òfi÷‹ ’√Îfl, ±Ï‘¿÷‹ ’√Îfl ÷◊Î ¥ΩŒÎfi˘ Á‹›√Î‚˘ ±fiı ¥ΩŒÎfi˘ ÿfl Ωı
±ı¿Áfl¬Î Ë˘› ÷˘ ÷ı‰Î_ ’√Îfl ‘˘flHÎ˘, Á‹Îfi ’√Îfl ‘˘flHÎ˘ ¿Ëı‰ÎÂı.
fi˘Ó‘-2 — Ωı ⁄ı Á‹Îfi ’√Îfl ‘˘flHÎ˘ Ë˘›, ±fiı ÷ı …√Î±˘ ¿˘¥ Á_‰√˝‹Î_ ¿ı Á_‰√˝fiÎ ‰√˝‹Î_ ±Î‰÷Ì
Ë˘› ±fiı ±Î‰Î Á_‰√˝ ¿ı ‰√˝ ·√¤√ ÷ı … ≠¿ÎflfiÌ ŒflΩı ±◊‰Î ÷ıÀ·Ì …‰Î⁄ÿÎflÌ‰Î‚Ì …√Î±˘
¤fl‰Î ‹ÎÀı, ¿˘¥ Áı‰Î‹Î_ ±◊‰Î ‹Ëı¿‹‹Î_ ±◊‰Î ‹Ëı¿‹˘fiÎ …^◊‹Î_ ∂¤Ì ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›, ÷˘
÷ı ±ı¿ ’√Îfl ‘˘flHÎfiÌ ÷ı … ’√Îfl ‘˘flHÎ µ’flfiÌ ⁄Ì∞ …√Î ÁÎ◊ı Á‹Îfi ’√Îfl ‘˘flHÎfiÌ »ı ±ı‹
¿ËÌ Â¿Î›. …ı◊Ì ±‹¿ …√ÎfiÎ ’ÿ‘ÎflÌfi˘ ’√Îfl ÷ı ’˘÷ı ÷ı …√Î ‘flÎ‰ı »ı ÷ı Ë¿Ì¿÷fiÎ ±Î‘Îflı fiÏË
’HÎ ÷ıfiÌ Á_‰√˝‹Î_ ±◊‰Î ‰√˝‹Î_ ÷ıfiÌ „V◊Ï÷fiÌ w±ı fiyÌ ◊Î› »ı.
(86) ““⁄ÿ·Ì”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ’˘÷ı F›Î_ ¿Î‹ ¿fl÷˘ Ë˘› ±ı ‹A› ‹◊¿fiÎ V◊‚ı◊Ì ±ı‰Î ±L›
V◊‚ı fiÌ«ıfiÎ ¿ÎflHÎ˘Áfl ≠›ÎHÎ —-
(¿) ¿˘¥ fi‰Ì …√ÎfiÌ ŒflΩı Á_¤Î‚‰Î; ±◊‰Î
(¬) ÷ıfiÎ ‹A› ‹◊¿fiÎ ŒıflŒÎflfiÎ ’ÏflHÎÎ‹ı.
(87) ““‹ÁÎŒflÌfi˘ Á‹›”” ±ıÀ·ı ‹A› ‹◊¿ı◊Ì ≠‰ÎÁfiÎ Ïfi‘Î˝Ïfl÷ V◊‚ı ’Ë˘Ó«‰Î ‹ÎÀıfi˘ ±◊‰Î ¿˘¥
±ı¿ V◊‚ı◊Ì ±L› V◊‚ı ≠‰ÎÁfiÎ ÁÎ‹ÎL› ÁÎ‘fi˘ ¶ÎflÎ ’Ë˘Ó«‰Î ‹ÎÀı √Î‚ı·˘ ¬flı¬fl Á‹›.
(88) ““‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_”” ±ıÀ·ı ΩËıfl Áı‰ÎfiÎ ÏË÷‹Î_ ’˘÷ÎfiÌ Œfl…fiı ¿ÎflHÎı …ıfiı ≠‰ÎÁ ¿fl‰˘ ’Õ÷˘ Ë˘›
÷ı ±_√ıfiÎ ¬«˝fiı ’Ë˘Ó«Ì ‰‚‰Î ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷_ ¤J◊_. ±Î‹Î_ ‰ÎËfifiÌ
Ω‚‰HÎÌ ‹ÎÀıfiÎ ¤J◊Î_fi˘ ’HÎ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
(89) ““Ï÷ΩıflÌ”” ±ıÀ·ı Ï…S·ÎfiÎ ‹A› ‹◊¿ı V◊Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ï÷ΩıflÌ ±fiı ÷ı‹Î_ ’ıÀÎ-Ï÷ΩıflÌ ±◊‰Î
’√Îfl ±fiı ÏËÁÎ⁄Ì ¿«ıflÌfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
14
≠¿flHÎ - 3
Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹›
10. @›Îflı ‹‚‰Î’ÎhÎ — Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı -
(1) ’˘÷ı …^fiÌ …√Îfi˘ Ë‰Î·˘ Á˘Ó’Ìfiı, ¿˘¥ flΩ ¤˘√T›Î ÏÁ‰Î›, ±ıfiÎ ±ı … ±◊‰Î fi‰Î ‹◊¿ı, fi‰Ì
…√Î±ı ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀı;
(2) fi‰Î ‹◊¿ı ±◊‰Î fi‰Ì …√Î±ı fiÌ«ı ÿÂÎ˝‰ı· flΩ ’fl◊Ì ’Î»Î Œfl÷Î ËÎ…fl ◊‰Î -
(¿) » ‹ÏËfiÎ◊Ì ‰‘Îflı fiÏË ÷ı‰Ì flΩ,
(¬) fi‰Ì …√Î ’flfiÌ Ïfi‹c¿fiÌ ’Òfl÷Î Á‹›fiÌ fi˘ÏÀÁ ‹‚Ì fi Ë˘›, I›Îflı ’ıÀÎ-¬_Õ (¿) ‹Î_
ÏfiÏÿ˝p ¿flı·Ì flΩ ÏÁ‰Î›fiÌ flΩ.
- ÷ıfiı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀıfi˘ Á‹› ±Î’Ì Â¿ÎÂı.
fi˘Ó‘-1 — ¬_Õ (¬) ËıÃ‚ ¿˘¥ Ï¿VÁÎ‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ’Òfl÷Î Á‹›fiÌ fi˘ÏÀÁ ‹‚Ì »ı
¿ı fiÏË ÷ı ±_√ıfi˘ ÏfiHÎ˝›, ⁄ÿ·Ìfi˘ Ë¿‹ ¿flfiÎfl ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ¿flÂı.
fi˘Ó‘-2 — ¿«ıflÌfiÎ ‹A› ‹◊¿fi_ V◊‚Î_÷fl ±ı¿ÌÁÎ◊ı ⁄ÌΩ ‹◊¿ı ◊Î› I›Îflı ÷ıfiÎ ’ÏflHÎÎ‹ı,
±ı¿ …√Î±ı◊Ì ⁄Ì∞ …√Î±ı …‰Î ‹ÎÀı ’HÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±Î Ïfi›‹ ËıÃ‚ Œfl… ’fl
ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀıfi˘ Á‹› ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊¥ Â¿Âı.
fi˘Ó‘-3 — ±ı¿ ¿«ıflÌfiÎ ‹Ëı¿‹‹Î_ CÎÀÎÕ˘ ◊‰Îfiı ¿ÎflHÎı »^ÀÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î ¿˘¥ Ë_√Î‹Ì
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ⁄Ì∞ ¿«ıflÌ‹Î_ ŒflÌ fiÌ‹‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î_, Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀıfiÎ Á‹›
ÿflQ›Îfi, ÷ı F›Îflı ÷ıfiÌ …^fiÌ …√Î µ’fl Ë˘›, I›Îflı ÷ıfiı Ïfi‹c¿fiÎ Ë¿‹˘ ‹Y›Î Ë˘› ±fiı
÷ıfiÌ ⁄ÿ·Ì ΩËıfl ÏË÷‹Î_ »ı ±ı‰_ ≠‹ÎHÎ’hÎ Ïfi‹c¿ ±Ï‘¿ÎflÌ±ı ±ÎM›_ Ë˘› ÷˘ ÷ı ’√Îfl
÷◊Î ⁄ÿ·Ì ‹ÎÀıfiÎ Ïfi›÷ ‘˘flHÎı ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î ‹ÎÀı Ë¿ÿÎfl flËıÂı; Áfl¿Îfl‹Î_ ±√Îµ
⁄Ω‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì fi˘¿flÌ ±ı fi‰Ì …√Î µ’flfiÌ Ïfi‹c¿ ‹ÎÀıfiÎ ‰Î…⁄Ì ·ı¬Î÷Î ¿ÎflHÎ˘‹Î_
±ı¿ √HÎÎÂı. ≠‹ÎHÎ’hÎ ±Î’‰Î‹Î_ ±ÎT›_ fi Ë˘› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı Œfl…
’fl ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀıfiÎ Á‹›fiÎ ’√Îfl ±fiı ⁄ÿ·Ì ±_√ıfiÎ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î ÏÁ‰Î›, Œ@÷ Œfl…
’fl ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀıfi˘ Á‹› … ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı …^fiÌ …√Î ’fl◊Ì »^ÀÎ ◊›Î ⁄Îÿ fi‰Ì …√Î µ’flfiÌ Ïfi‹c¿fi˘ ±ÎÿıÂ
‹Y›˘ Ë˘› ±fiı ÷ı‰Î ¿‹˝«ÎflÌ fi‰Ì …√Î µ’fl Ï‰fiÎ Ï‰·_⁄ı ΩıÕÎ›, ±fiı Ωı fi˘¿flÌ‹Î_ ’Õı·Ì
÷ÒÀfi˘ √Î‚˘ hÎÌÁ Ïÿ‰Á◊Ì ‰‘ fi Ë˘› ÷◊Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì »^ÀÎ ◊›ÎfiÌ
÷ÎflÌ¬ı ±˘»Î‹Î_ ±˘»Ì hÎHÎ ‰Ê˝fiÌ Á‚_√ fi˘¿flÌ ¿flÌ Ë˘›, I›Îflı …ıfiÌ ËıÃ‚ ≠‰÷˝‹Îfi Á‹›ı
÷ı fi˘¿flÌ ¿fl÷˘ Ë˘› ÷ı ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ±Ï‘¿ÎflÌ, fi˘¿flÌfiÎ ÷ÒÀfiÎ Á‹›√Î‚Îfiı, Ï⁄fi’√ÎflÌ
Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀıfiÎ Á‹›‹Î_ ’Ïfl‰Ï÷˝÷ ¿flÌ Â¿Âı.
11. ±L› Áfl¿Îfl˘ ËıÃ‚ fi‰Ì …√Î ’fl Ïfi‹c¿ ‹‚Ì Ë˘› ÷ı‰Î ¿Î›‹Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Î
‹ÎÀıfi˘ ‹‚‰Î’ÎhÎ Á‹› — Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÷◊Î ±L›˘ ‹ÎÀıfiÌ ¬S·Ì V’‘Î˝I‹¿ ’flÌZÎÎ ±◊‰Î w⁄w
‹·Î¿Î÷fiÎ ’ÏflHÎÎ‹ı fi‰Ì Ïfi‹c¿ ≠ÎÅ ¿flÌ Ë˘›, ÷ı‰Î ¿˘¥’HÎ Áfl¿Îfl ËıÃ‚ ¿Î›‹Ì ËıÏÁ›÷ ‘flÎ‰÷Î Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiı ’HÎ Ïfi›‹-10 ËıÃ‚, fi‰Ì …√Î±ı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀıfi˘ Á‹› ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
12. ±ı¿ … ‹◊¿ı Ïfi‹c¿‹Î_ ŒıflŒÎfl — (1) Ïfi‹c¿‹Î_ ◊÷Î ŒıflŒÎflfiı ¿ÎflHÎı ¬flı¬fl ¿«ıflÌ ⁄ÿ·Î÷Ì fi Ë˘›,
÷˘ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀıfi˘ Á‹› ‹‚‰Î’ÎhÎ fi◊Ì.
15
(2) fiÌ«ıfiÎ Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ ±ı¿ Ïÿ‰Á◊Ì ‰‘ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› ‹‚‰Î’ÎhÎ fi◊Ì —-
(¿) fi‰Ì ¿«ıflÌ‹Î_fiÌ ¿˘¥ …√Î µ’flfiÌ Ïfi‹c¿ ◊÷Î_, ±ı¿ ‹◊¿ı◊Ì ⁄Ì…ı ‹◊¿ı flËıÃÎHÎfi_ V◊‚
Œıfl‰‰Îfi_ …wflÌ fi ⁄fiı, ±◊‰Î
(¬) ±ı¿ … ‹A› ‹◊¿ı ¿«ıflÌ ¬flı¬fl ⁄ÿ·Î¥ Ë˘› I›Îflı.
(3) ±Î Ïfi›‹fiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı, flΩfi˘ Ïÿ‰Á ±◊‰Î flÏ‰‰ÎflfiÌ √HÎ÷flÌ ±ı¿ Ïÿ‰Á ÷flÌ¿ı √HÎÎ› »ı.
fi˘Ó‘-1 — ±Î Ïfi›‹fiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı, ¿·ı@Àfl˘ ±fiı ‹ÿÿfiÌÂ ÷◊Î fiÎ›⁄ ¿·ı@Àfl˘fiÌ ¿«ıflÌ±˘ ±·√
±·√ ¿«ıflÌ±˘ √HÎÎ› »ı.
fi˘Ó‘-2 — ±ı¿ Ïfi‹c¿ µ’fl◊Ì ⁄Ì∞ Ïfi‹c¿ µ’fl ⁄ÿ·Ì ◊÷Î_, ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ, ÷ıfiÎ flËıÃÎHÎfi_
V◊‚ ⁄ÿ·ı fiÏË ÷˘, ⁄_fiı …√Î±˘fiÎ ‹A› ‹◊¿ ±·√ ±·√ …√Î±ı Ë˘› ÷˘ ’HÎ ⁄ÿ·Ìfiı ·Ì‘ı
÷ıfiÌ fi˘¿flÌfiÎ ‹◊¿‹Î_ ŒıflŒÎfl ◊÷˘ fi◊Ì. ’ÏflHÎÎ‹ı ±Î‰Î Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ ‹‚‰Î’ÎhÎ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ
Á‹›fi_ Ïfi›‹fi, ±Î Ïfi›‹ ¶ÎflÎ ◊Âı.
13. ⁄ÌΩ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÁÎ◊ı ≠‰ÎÁ‹Î_ ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀıfi˘ Á‹› — ‹A› ‹◊¿fiÎ ŒıflŒÎfl ÏÁ‰Î› Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄ÿ·Ì ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ±fiı ÷ıfiı ÷ı … ‰¬÷ı ±L› ¿˘¥ ≠‰ÎÁ µ’flfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÁÎ◊ı
ΩıÕÎ‰ÎfiÌ Œfl… ’ÎÕ‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›, I›Îflı Ïfi›‹-12 ËıÃ‚ ‹‚‰Î’ÎhÎ ±ı¿ Ïÿ‰ÁfiÎ Œfl… µ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘
Á‹› µ’flÎ_÷ Ïfi›‹-15 ËıÃ‚ Ïfi›÷ ¿flÎ›ı· ‹¿Î‹fiÎ ≠‰ÎÁı …‰ÎfiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ ≠‹ÎHÎıfiÎ ±ı¿ Ïÿ‰Á
¿fl÷Î_ ‰‘ Á‹›fiÌ ’fl‰Îfi√Ì ±Î’Ì Â¿ÎÂı.
14. ±fiÁ_‘Îfiı ±Î‰÷Ì flΩ±˘fiı ¿ÎflHÎı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹›‹Î_ ·_⁄Î‰‰˘ — Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fiÎ
±fiÁ_‘Îfiı ±ı¿ ¿ı ‰‘ flΩ±˘ ±Î‰÷Ì Ë˘› I›Îflı ΩıÕÎ‰Îfi˘ ÁÎ‹ÎL› Á‹›, ±Î‰Ì flΩ±˘fi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î›
÷ıÀ·˘ ·_⁄Î‰‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ »ı ÷ı‹ √HÎÎÂı.
15. ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ ¿ı‰Ì flÌ÷ı ¿fl‰Ì — ±ı¿ ‹◊¿ı◊Ì ⁄Ì…ı ‹◊¿ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄ÿ·Ì Á_¿‚Î›ı·
Ë˘› ±ı‰Î ≠Á_√˘±ı, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfi˘ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› ‰‘ÎflÎ‹Î_ ‰‘Îflı hÎÌÁ Ïÿ‰ÁfiÌ ‹›Î˝ÿÎfiı
±‘Ìfi flËıÂı. ÷ˆ›ÎflÌ ¿fl‰Î ‹ÎÀı » Ïÿ‰Á ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı ±fiı ÷ı µ’flÎ_÷ ¬flı¬fl ‹ÁÎŒflÌfiı ±Î‰flÌ ·ı‰Î
‹ÎÀıfiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ fiÌ«ı ‹…⁄ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı —-
(¿) ±ı¿ … Ï…S·Î‹Î_ ±◊‰Î Ïfi¿À‰÷a (ÿÎ.÷. ¿˘¥’HÎ Ï⁄_ÿ µ’fl Á‹Îfi Ëÿ ‘flÎ‰÷Î) Ï…S·Î‹Î_fiÌ
…√Î±ı ⁄ÿ·ÌfiÎ ≠Á_√ı, ≠‰ÎÁ ‹ÎÀı ±ı¿ Ïÿ‰Á.
(¬) µ’fl˘@÷ ¬_Õ (¿) ÏÁ‰Î›fiÌ ¿˘¥ ±L› …√Î±ı ⁄ÿ·ÌfiÎ ≠Á_√ı, ≠‰ÎÁ ‹ÎÀı ⁄ı Ïÿ‰Á.
(√) ±Î Ïfi›‹ ËıÃ‚ √HÎ÷flÌ ¿fl‰ÎfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı flÏ‰‰Îflfiı Ïÿ‰Á ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰÷˘ fi◊Ì, ’fl_÷
‹ËkÎ‹ hÎÌÁ Ïÿ‰ÁfiÎ Á‹›√Î‚Î‹Î_ ÷ıfi˘ Á‹Î‰ıÂ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
(CÎ) ±Î Ïfi›‹fiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı ΩËıfl flΩfiı Ïÿ‰Á ÷flÌ¿ı √HÎ÷flÌ‹Î_ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
fi˘Ó‘-1 — ⁄ÿ·ÌfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì » ‹ÎÁfiÎ √Î‚Î‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ, ±Î Ïfi›‹ ËıÃ‚ ‹‚‰Î’ÎhÎ Œfl…
’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹›, ±ı¿ ±◊‰Î ⁄ı √Î‚Î‹Î_ ¤˘√‰Ì Â¿Âı. ÷ıHÎı fiÏË ¤˘√‰ı· ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fi˘
⁄ÌΩı √Î‚˘ ’√Îfl ±fiı ¤J◊ÎfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı, ¬ÎÁ ≠ÎÁ_Ï√¿ flΩ ÷flÌ¿ı √HÎÎÂı —
’fl_÷ ≠◊‹ ⁄ÿ·Ì ‰¬÷ı ÷ıHÎı fiÏË ¤˘√‰ı· ‹‚‰Î’ÎhÎ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰‰Îfi˘ ⁄ÌΩı √Î‚˘, ⁄Ì∞
⁄ÿ·ÌfiÎ ≠Á_√ı ÷ı ¤˘√‰Ì Â¿Âı fiÏË.
ÁÒ«fiÎ — Áı‰ÎfiÌ …wÏfl›Î÷fiÌ V’p ±Î‰U›@÷Î Ë˘› ±fiı F›Îflı ÷ıfiı ÷ı ‹…⁄ ±ı‰Ì ÁÒ«fiÎ ±Î’‰Î‹Î_
±Î‰ı I›Îflı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ …ı …√Î ’fl fi‰˘ Ïfi‹Î›ı· Ë˘› ÷ı …√Î±ı ÷ıHÎı ⁄fi÷Ì I‰flÎ±ı ΩıÕÎ¥
16
…‰Îfi_ flËıÂı ±fiı ±Î Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ‹‚÷Î Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀıfiÎ ’ÒflÎ Á‹›fi˘ ·Î¤ ·Ì‘Î ÏÁ‰Î›
Â@› ÷ıÀ·Î …·ÿÌ ÷ı ÷ıfiÎ fi‰Î ‹◊¿ı ’Ë˘Ó«Ì …√Î ’fl ΩıÕÎ¥ …Âı ±ı‰Ì Áfl¿Îfl ±’ıZÎÎ flÎ¬ı »ı.
¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiı ‰‘‹Î_ ›Îÿ ÿı‰ÕÎ‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı ¿ı ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄ÌΩ ‹◊¿ı
Ïfi‹c¿ ¿fl÷˘ ±ÎÿıÂ ±ı ‹‚‰Î’ÎhÎ Á‹› ‹›Î˝ÿÎ‹Î_ fi‰Ì ¿«ıflÌ‹Î_ ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀıfi˘ ±ÎÿıÂ »ı ±ı‹
√HÎÌ ÷ı‹fiÎ ÷Î⁄ÎfiÎ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı fi‰Ì …√Î±ı ΩıÕÎ‰Î Ï‰fiÎ Ï‰·_⁄ı Œfl… ’fl◊Ì ‹@÷ ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰ı, ÷ı Ωı‰ÎfiÌ …‰Î⁄ÿÎflÌ ÷ı‹fiÌ flËıÂı.
16. ±ı¿ …√Î±ı◊Ì ⁄Ì∞ …√Î±ı …÷˘ Ë˘› ÷ı Á‹› ÿflQ›Îfi Ïfi‹c¿‹Î_ ŒıflŒÎfl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı
‹‚‰Î’ÎhÎ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› — Ωı ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±ı¿ …√Î±ı◊Ì ⁄Ì∞ …√Î±ı …÷˘
(ÀˇÎL{ÌÀ‹Î_) Ë˘› ÷ı ÿflQ›Îfi ¿˘¥ fi‰Ì …√Î±ı Ïfi›„@÷ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı, ÷˘ ÷ıfi˘ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀıfi˘
Á‹›, ÷ıfiı …ı Ïÿ‰Áı Ïfi‹c¿fi˘ ±ÎÿıÂ ‹‚ı ÷ı ’»ÌfiÎ Ïÿ‰Á◊Ì Âw ◊Âı; ’fl_÷ ÷ˆ›ÎflÌ ‹ÎÀı » Ïÿ‰ÁfiÌ ⁄Ì∞
‹ÿ÷ ÷ıfiı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiÏË.
17. ±ı¿ …√Î±ı◊Ì ⁄Ì∞ …√Î±ı …‰ÎfiÎ Á‹› ÿflQ›Îfi ·Ì‘ı· flΩ — ±ı¿ …√Î ’fl◊Ì ⁄Ì∞ …√Î ’fl …‰ÎfiÎ
(ÀˇÎL{ÌÀ) Á‹› ÿflQ›Îfi, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ flΩ ·ı, ÷˘ ÷ıfiÌ …^fiÌ …√Îfi˘ Ë‰Î·˘ Á˘ÓM›Î’»Ìfi˘ ’ÁÎfl ◊›ı·
Á‹› ÷ıfiÌ flΩ ÷flÌ¿ı √HÎÎÂı. flΩ ’ÒflÌ ◊÷Î_ ÷ıfiı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ ÁÎ‹ÎL› Á‹› ±Î’Ì Â¿ÎÂı.
18. flΩ ÿflQ›Îfi Ïfi‹c¿ ◊÷Î_ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ — (1) ±ı¿Á˘ ‰ÌÁ Ïÿ‰Á◊Ì ‰‘ fiÏË
÷ıÀ·Ì ‹ÿ÷fiÌ ≠ÎÅ flΩ µ’fl Ë˘› ÷ı‰Î ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı fi‰Ì …√Î ’fl fiÌ‹‰Î‹Î_ ±Î‰ı, ÷˘ ÷ıfiÎ
…^fiÎ ‹◊¿ı◊Ì ±◊‰Î ÷ıfiı F›Î_ Ïfi‹c¿fi˘ Ë¿‹ ‹Y›˘ Ë˘› ÷ı V◊‚ı◊Ì, ⁄ı‹Î_◊Ì …ı √HÎ÷flÌ ÷ıfiı Œfl… ’fl
ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀıfiÎ ±˘»Î Á‹› ‹ÎÀı Ë¿ÿÎfl ÃflÎ‰ı ÷ı √HÎ÷flÌ ‹…⁄ ÷ıfi˘ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹› √HÎ‰Î‹Î_
±Î‰Âı. Ωı ÷ı ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl flΩ ’fl Ë˘› ±fiı …ı ⁄_ÿflı µ÷fl‰Îfi˘ Ë˘› I›Î_ ±Î‰Ì ’Ë˘Ó«ı ÷ı ’Ëı·Î_ Ë¿‹ ‹ı‚‰ı,
÷˘ ±Î Ïfi›‹fiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı ÷ıfiÎ µ÷fl‰ÎfiÎ ⁄_ÿflfiÎ V◊‚fiı ÷ıHÎı Ë¿‹ ‹Y›Îfi_ V◊‚ √HÎÎÂı. ÷ı F›Î_ µ÷fl‰Îfi˘
Ë˘› ÷ı ⁄_ÿflfiÎ ‹◊¿ıfiÌ …√Î µ’fl ÷ıfiÌ ⁄ÿ·Ì ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı …√Î µ’fl Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀı ÷ıfiı
±ı¿ Ïÿ‰Á ±Î’‰˘.
(2) ±Î Ïfi›‹ ËıÃ‚ ±Î‰÷Î Ï¿VÁÎ±˘‹Î_, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ’˘÷Îfi_ ±_√÷ ¿Î‹¿Î… ‰√ıflı ±ÎÀ˘’Ì ·ı‰Î
‹ÎÀı ÷ıfiÎ …^fiÎ ‹A› ‹◊¿ Á‘Ì ¬flı¬fl ≠‰ÎÁ ¿flı ÷˘, …ı V◊‚ı ÷ı flΩ ¤˘√‰÷˘ Ë˘› ¿ı …ı V◊‚ı
÷ıfiı Ïfi‹c¿fiÎ Ë¿‹˘ ‹Y›Î Ë˘› ÷ıfiı ·ZÎ‹Î_ ·Ì‘Î ÏÁ‰Î›, ÷ıfi˘ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀıfi˘ Á‹›
…^fiÎ ‹◊¿ı◊Ì fi‰Î ‹◊¿ Á‘Ì √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(3) Ïfi›‹-17 ËıÃ‚ ±Î‰flÌ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î Ï¿VÁÎ‹Î_ ±fiı ÷ı ÏÁ‰Î› Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÷ıfiÌ flΩfi˘
±fiı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› ’Òfl˘ ◊÷Î ’Ëı·Î_ Œfl… ’fl ΩıÕÎ› ±ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_ ¿ı …ı‹Î_ ÷ıHÎı ±ı¿
…√Î±ı◊Ì ⁄Ì∞ …√Î±ı Œfl… ’fl …‰ÎfiÎ Á‹› (ÀˇÎL{ÌÀ) ÿflQ›Îfi ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎfiÎ ±Î‘Îflı
·Ì‘ı·Ì 120 Ïÿ‰Á◊Ì ‰‘ fiÏË ±ıÀ·Ì flΩ ·Ì‘ı·Ì Ë˘› I›Îflı flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌfiı ’Ò»ÎT›Î
Ï‰fiÎ, ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ±Ï‘¿ÎflÌ, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩfiÌ √HÎ÷flÌ ‹ÎÀı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀıfiÎ
’ÒflÎ Á‹›fiı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ flΩfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_◊Ì ¿‹Ì ¿flÌ Â¿Âı. Ωı ¿˘¥ Ï¿VÁÎ‹Î_ Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiı ‹‚‰Î’ÎhÎ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ ’ÒflÎ Á‹›fi˘ ·Î¤ ·ı‰Î ¥E»\¿ fi Ë˘›, ÷˘ ÷ıfiÌ flΩfiÎ
ÏËÁÎ⁄‹Î_, ÷ıfiÎ Ï‰¿S’ ËıÃ‚ flΩ ±fiı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›√Î‚Îfiı Áfl¤fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
fi˘Ó‘ — ’˘÷ÎfiÌ …^fiÌ …√Î±ı◊Ì 120 Ïÿ‰Á◊Ì ‰‘ fiÏË ±ı‰Ì ≠ÎÅ flΩ µ’flfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ,
÷ı±˘ flΩ ¤˘√‰÷Î Ë˘› ±ı‰Î ⁄ÌΩ ‹◊¿ıfiÌ fi‰Ì …√Î µ’fl Ïfi‹Î› ÷˘, ÷ıfiı ‹‚‰Î’ÎhÎ Œfl… ’fl
ΩıÕÎ‰‰ÎfiÌ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ Ïfi›‹-10 ‹…⁄ ¿fl‰Ì. ±Î Ωı√‰Î¥ Ïfi›‹-12 fiÎ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (2)
fiÎ ¬_Õ (¬), ËıÃ‚ ±Î‰÷Î Ï¿VÁÎ±˘fiı ’HÎ ·Î√ ’Õı »ı.
17
19. Ë‰Î·˘ Á˘Ó’‰ÎfiÎ V◊‚ı◊Ì ΩıÕÎ‰‰ÎfiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ — …√Îfi˘ Ë‰Î·˘ ÷ıfiÎ ‹A› ‹◊¿fiı ⁄ÿ·ı ±L›
V◊‚ı Á˘Ó’‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±Ï‘¿Ú÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı, ÷˘ ÷ıfi˘ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀıfi˘ Á‹›, …ı V◊‚ı
÷ı Ë‰Î·˘ Á˘Ó’ı ÷ı V◊‚ı◊Ì √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
20. ≠‰ÎÁ ÿflQ›Îfi ≠‰ÎÁfiÎ V◊‚ı … ‹A› ‹◊¿ ⁄ÿ·Î› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_ …^fiÎ ‹A› ‹◊¿◊Ì fi‰Î ‹A›
‹◊¿ı ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ — ≠‰ÎÁ ÿflQ›Îfi Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfi_ ‹A› ‹◊¿ ≠‰ÎÁfiÎ V◊‚ı … ⁄ÿ·Î›
±◊‰Î ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ¶ÎflÎ ÷ıfiÌ ÷ı V◊‚ı Ë_√Î‹Ì ⁄ÿ·Ìfiı ¿Î›‹Ì ⁄ÿ·Ì‹Î_ ’Ïfl‰Ï÷˝÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷ı‰Î
Ï¿VÁÎ‹Î_, ÷ıfiÌ CÎfl‰¬flÌ ±ÎÀ˘’Ì ·ı‰Î Ωı ÷ı ÷ıfiÎ …^fiÎ ‹A› ‹◊¿ı …‰Î ¬flı¬fl ‹ÁÎŒflÌ ¿flı, ÷˘ ÷ıfi˘ Œfl…
’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› ÷ıfiÎ …^fiÎ ‹A› ‹◊¿ı◊Ì √HÎÌ Â¿ÎÂı.
21. Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fiÌ ‹_…^flÌ ‹ÎÀı ¬ÎÁ Ωı√‰Î¥±˘ — ±Î Ïfi›‹˘‹Î_ ¿˘¥’HÎ Ωı√‰Î¥ Á‹ÎÏ‰WÃ
Ë˘› ÷˘ ’HÎ, ÏÂZÎHÎ ±◊‰Î ÷Î·Ì‹fiÎ ¬ÎÁ ±P›ÎÁø‹˘fiÌ ÷Î·Ì‹ ·ı÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı, ±◊‰Î √…flÎ÷
÷⁄Ì⁄Ì ±◊‰Î ’ÂÏ«Ï¿IÁÎ Áı‰ÎfiÎ hÎÌΩ ‰√˝fiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiı hÎHÎ ‹ÎÁ◊Ì ‰‘ fiÏË ±ıÀ·Ì ‹t÷ ‹ÎÀı ‹ı‚Î
±◊‰Î fl˘√«Î‚Î ±_√ıfiÌ ŒflΩı ’fl Ë_√Î‹Ì ‘˘flHÎı Ïfi›@÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ±◊‰Î ÷ı±˘fiı ‹A› ‹◊¿ ⁄ÿS›Î
Ï‰fiÎ ⁄ÌΩ Ï‰V÷Îfl‹Î_ Œfl… ’fl ’Ë˘Ó«Ì …‰Î ÁÒ«fiÎ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı, ±Î‰Ì ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ‹_…^fl ¿fl÷Î
¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±ı K›Îfi‹Î_ flÎ¬‰_ ’ÕÂı ¿ı ≠I›ı¿ ≠Á_√ı ÷tfi …wflÌ Ë˘› ÷ıfiÎ ¿fl÷Î_ ‰‘Îflı Œfl… ’fl
ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ fi ±Î‰ı.
22. ‰¿˝«Î…˝Õ ¿‹˝«ÎflÌ√HÎfiı ‹‚‰Î’ÎhÎ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› — ΩËıfl ÏË÷‹Î_ ⁄ÿ·Ì ◊÷Î_ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_
‹ı‚‰‰Îfiı Ë¿ÿÎfl Ë˘› ÷ı‰Î ‰¿˝«Î…˝Õ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ’HÎ ›◊Î≠Á_√ Ïfi›‹-15 ±fiı 31 ËıÃ‚ Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ‹‚‰Î’ÎhÎ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹› ±fiı ÷ı Á‹›fiÎ ’√Îfl ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
23. ‰ı¿ıÂfi ÿflQ›Îfi ⁄ÿ·Ì — Ïfi›‹-15 ‹…⁄ √HÎ÷flÌ ¿fl÷Î_ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› ‰‘÷˘ Ë˘› ÷˘ ’HÎ,
‰ı¿ıÂfi ÿflQ›Îfi …ıfiÌ ⁄ÿ·Ì ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÷ı‹fiÌ fi‰Ì Ïfi‹c¿fiÌ …√Î±ı
‰ı¿ıÂfifiÎ ±_÷ı ΩıÕÎ¥ Â¿Âı.
24. ‰ı¿ıÂfifiı flΩ ÁÎ◊ı ΩıÕ‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı ‹‚‰Î’ÎhÎ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› — ‰ı¿ıÂfi ±fiı ÷ıfiÌ ÁÎ◊ı
ΩıÕ‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì flΩ±˘, ⁄_fiı ‹‚Ìfiı ¿<· ‹ÿ÷ ±ı¿Á˘ ±ıÓÂÌ Ïÿ‰Á ¿fl÷Î_ ‰‘÷Ì fi Ë˘›, ÷˘ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Î
‹ÎÀıfi˘ Á‹› Ïfi›‹-10 fiÎ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (2) fiÎ ¬_Õ (¿) ‹…⁄, ±fiı ÷ı ÏÁ‰Î›fiÎ ±L› Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ Ïfi›‹-
10 fiÎ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (2) fiÎ ¬_Õ (¬) ‹…⁄ Ïfi›‹fi ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
25. F›Îflı Ë‰Î·Î‹Î_ Ï‰Ï‰‘ ¤_ÕÎfl (VÀ˘Á˝) ¿ı »\À¿ ¿ı Ï‰V÷Ïfl÷ ¿Î‹˘ ±◊‰Î ¿«ıflÌ±˘fi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊÷˘ Ë˘›
I›Îflı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› ·_⁄Î‰Ì ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — Ï‰Ï‰‘ ¤_ÕÎfl ±◊‰Î »^À¿ ’◊flÎ›ı· ¿Î‹˘fiÎ
Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ F›Îflı Ë‰Î·Îfi_ ±ÎÿÎfi ≠ÿÎfi ’ÒHÎ˝ ¿fl÷Î_ ’Ëı·Î_ Ë‰Î·˘ Á’fl÷ ¿flfiÎfl ÷◊Î V‰Ì¿ÎflfiÎfl Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌ±˘±ı Á_›@÷ ÏfiflÌZÎHÎ ¿fl‰_ ±Î‰U›¿ Ë˘› I›Îflı ±Î‰Î ÏfiflÌZÎHÎ‹Î_ T›÷Ì÷ ◊›ı· Á‹›fiı, ¬Î÷ÎfiÎ
‰ÕÎ, ‰‘ ’Õ÷˘ fi √HÎı ÷˘ Ë‰Î·˘ Á_¤Î‚Ì ·ıfiÎfl ¿‹˝«ÎflÌfiÌ Œfl… ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
26. Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fi˘ Áfl¿Îfl ¶ÎflÎ ·_⁄Î‰‰˘ — ±Î Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ¿˘¥’HÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ ‹‚‰Î’ÎhÎ
ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› Áfl¿Îfl ·_⁄Î‰Ì Â¿Âı.
27. ¿›Î Á_Ωı√˘‹Î_ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ·_⁄Î‰Ì Â¿ı — Ïfi›÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ‰‘‹Î_ ‰‘
hÎÌÁ Ïÿ‰ÁfiÌ ‹›Î˝ÿÎ‹Î_ flËÌfiı, ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ’˘÷Îfiı ›˘B› ·Î√ı ÷ı‰Ì Âfl÷˘±ı, fiÌ«ıfiÎ Á_Ωı√˘‹Î_ Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiı Ïfi›‹ÎfiÁÎfl ‹‚‰Î’ÎhÎ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹› ¿fl÷Î_ ‰‘ ·Î_⁄˘ Á‹›, ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı —-
(¿) ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀı ÁÎ‹ÎL›÷— ‰’flÎ÷Î_ ÁÎ‘fi˘fi˘ µ’›˘√ ¿flÌ Â@›˘ fi Ë˘› ±◊‰Î ’˘÷ı Â@› ±ı‰Ì ¿Î‚∞
flÎ¬‰Î »÷Î_ F›Îflı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀı Ïfi›‹ÎfiÁÎfl ‹‚‰Î’ÎhÎ Á‹› ¿fl÷Î_ ‰‘ Á‹›
·Ì‘˘ Ë˘›; ±◊‰Î
18
(¬) ΩËıfl Á‰·÷ ‹ÎÀı ±◊‰Î ±fiÎ‰U›¿ ¿ı ¿ı‰‚ ±˙’«ÎÏfl¿ ⁄ÿ·Ì◊Ì ◊÷Î Áfl¿ÎflÌ ¬«˝fiı ⁄«Î‰‰Î
‹ÎÀı F›Îflı ±Î‰Ì ‹t÷ ·_⁄Î‰‰Îfi_ …wflÌ …HÎÎ÷_ Ë˘›; ±◊‰Î
(√) F›Îflı ±‹¿ Ï¿VÁÎ‹Î_, ±Î Ïfi›‹˘fi˘ ±‹· ¿Õ¿ flÌ÷ı ¿flı· Ë˘›, ÿÎ.÷. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ‹ÁÎŒflÌ
ÿflQ›Îfi Ï⁄‹Îfl ’Õu˘ Ë˘›; ±◊‰Î
(CÎ) F›Îflı »^ÀÎ ¿flÎ›ı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÷ıfiÌ Ïfi‹c¿fiÎ V◊‚fiÎ Ë¿‹˘ ‹ÎÀı, ‹‚‰Î’ÎhÎ Œfl… ’fl
ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹› µ’flÎ_÷ ≠÷ÌZÎÎ ¿fl‰Ì ’Õı I›Îflı, ÷ıHÎı Ë‰Î·˘ Á˘ÓM›Î ÷ÎflÌ¬◊Ì Ë‰Î·˘ Á_¤Î‚Ì ·Ì‘Î
÷ÎflÌ¬ Á‘Ì (ŒflÏ…›Î÷ ≠÷ÌZÎÎ Á‹›√Î‚Î ÁÏË÷) fiÌ Á_’ÒHÎ˝ ‹t÷ ’Òfl÷˘, ±Î‰U›¿ ±ı‰Î ≠‹ÎHÎ‹Î_.
(«) Œfl…‹˘¿>ŒÌ ËıÃ‚fiÎ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ Œfl…‹˘¿>ŒÌfiÎ Ë¿‹˘ flÿ ◊Î› ±fiı ÷ı Œfl… ’fl ’fi—Ïfi›@÷ ◊Î›,
I›Îflı ÷ıfiÎ Œfl…‹˘¿>ŒÌfiÎ Ë¿‹ flÿ ¿fl‰ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ ±fiı ’ÿ ’fl ’fi—V◊Î’fifiÎ Ë¿‹˘fiÌ ÷ÎflÌ¬
‰E«ıfi˘ Á‹›√Î‚˘, Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹› ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
28. ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌ ¶ÎflÎ Ïfi›‹-27 ËıÃ‚fiÌ »^À»ÎÀ Á_⁄_‘ı Áfl¿Îflfiı ±Ëı‰Î· ‹˘¿·‰Î ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎfiı
¿Î›˝‰ÎËÌ ¿fl‰ÎfiÌ ΩHÎ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌ, ÷ıfiı …HÎÎ÷Ì Ïfi›‹-27 Ï‰w©fiÌ ±Î’ı·Ì ¿˘¥
’HÎ »^À»ÎÀ ±_√ı Áfl¿Îflfiı ±Ëı‰Î· ‹˘¿·‰Î, Á_⁄_Ï‘÷ ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ±Ï‘¿ÎflÌfiı Ï‰fi_÷Ì ¿flÂı. Áfl¿Îflfiı
’Ò»ÎHÎ ¿›Î˝ Ï‰fiÎ, ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ±Ï‘¿ÎflÌ, ±Î¬flı ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌfiÌ µ’fl‰À …¥ Â¿Âı fiÏË.
29. ’˘÷ÎfiÌ Ï‰fi_÷Ì◊Ì ◊›ı·Ì ⁄ÿ·ÌfiÎ ≠Á_√ı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰‰Îfi˘ Á‹› ‹‚‰Î’ÎhÎ fi◊Ì — Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ
Ï‰fi_÷Ì◊Ì ⁄ÿ·Ì ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›, ÷˘ ÷ıfiı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› ‹‚‰Î’ÎhÎ fi◊Ì. Ωı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ
flΩ ‹ÎÀı ±fl∞ ¿flı ÷˘, ÷ıfiÎ …^fiÎ ‹◊¿ı◊Ì Ë‰Î·˘ Á˘Ó’‰Î◊Ì Âw ¿flÌ ±L› ‹◊¿ı Ë‰Î·˘ Á_¤Î‚Ì ·ı‰Î Á‘ÌfiÌ
‹ÿ÷ ‹ÎÀı ÷ıfiı «œı·Ì ±fiı ‹‚‰Î’ÎhÎ flΩ, ÷ıfiÎ …^fiÎ ‹◊¿ıfiÎ ¬Î÷ÎfiÎ ÁkÎÎ ‘flÎ‰÷Î ±Ï‘¿ÎflÌ, ’˘÷ÎfiÎ
Ï‰‰ı¿ÎfiÁÎfl ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı.
30. ±Ï÷fl˘¿ÎHÎ — …ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÷ıfiÌ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹› ÿflQ›Îfi ÷ıfiÌ …√Î ’fl ËÎ…fl fi ◊Î›,
÷ıfiı ÷ıfi˘ ÷ı‰˘ Á‹› ’Òfl˘ ◊¥ √›Î ’»Ì, ’√Îfl ±◊‰Î flΩfi˘ ’√Îfl ‹‚‰Î’ÎhÎ fi◊Ì. Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘
Á‹› ’Òfl˘ ◊›Î ⁄Îÿ Œfl… ’fl ΩHÎÌ⁄Ò{Ìfiı √ıflËÎ…fl flËı‰_ ±ı √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (fi˘¿flÌfiÌ ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘)
Ïfi›‹˘, 2002 fiÎ Ïfi›‹-27 fiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı √ıfl‰÷˝c¿ √HÎÌ Â¿ÎÂı.
31. Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹› ÿflQ›Îfi ’√Îfl — Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹› ÿflQ›Îfi Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Œfl… ’fl
√HÎÎÂı ÷◊Î ÷ı fiÌ«ı ‹…⁄ ’√Îfl ‹ı‚‰‰Î Ë¿ÿÎfl ◊Âı —-
(¿) Ïfi›‹-10 fiÎ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) ËıÃ‚ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı, I›Îflı Ωı ÷ı …^fiÌ
…√Î ’fl «Î· Ë˘› I›Îflı ÷ıHÎı …ı ’√Îfl ±Î¿Î›˘˝ Ë˘÷ ÷ı ’√Îfl, ±◊‰Î fi‰Ì …√Îfi˘ Ë‰Î·˘ Á_¤Î‚Ì
·Ì‘Î ⁄Îÿ …ı ’√Îfl ±Î¿ÎflÂı, ÷ı ⁄_fiı‹Î_◊Ì …ı ±˘»˘ Ë˘› ÷ıÀ·˘ ’√Îfl.
(¬) Ïfi›‹-10 fiÎ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (2) ËıÃ‚ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ≠ÎÅ
flΩ ’fl √›˘ Ë˘÷ ±fiı ÷ı Á‹›ı ÷ıHÎı ±Î¿Îflı· Ë˘÷ ±ıÀ·˘ flΩfi˘ ’√Îfl.
’fl_÷ -
(1) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ ÷◊Î ±L›˘ ‹ÎÀı ¬S·Ì V’‘Î˝I‹¿ ’flÌZÎÎ ±◊‰Î ‹·Î¿Î÷fiÎ ’ÏflHÎÎ‹ı
fi‰Ì …√Î ’fl Ïfi‹c¿ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿Îfl ËıÃ‚fiÌ ¿Î›‹Ì ËıÏÁ›÷◊Ì ¿Î›‹Ì
…√Î ±◊‰Î ¿Î›‹Ì ËıÏÁ›÷◊Ì √…flÎ÷ Áfl¿ÎflfiÌ ¿ı ±‘˝¿Î›‹Ì ¿˘¥ …√Î ‘flÎ‰÷Î fi Ë˘›
I›Îflı …ı ÷ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ (¿ı„Lƒ› Áfl¿Îfl ±◊‰Î ±L› ¿˘¥ flÎF› Áfl¿Îfl ÁÏË÷) fiı ’ıÀÎ-
Ïfi›‹ (1) ‹…⁄ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fi˘ ’√Îfl ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiÏË.
19
(2)
Ë‰Î·˘ Á_¤Î‚Ì ·ı÷Î_ T›Ï÷÷ ◊›ı· Á‹› Ïfi›‹-25 ËıÃ‚ Œfl… ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î‹Î_ ±ÎT›˘
Ë˘› I›Îflı Ë‰Î·˘ Á˘Ó’fiÎfl Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ fiÌ«ı ‹…⁄ ’√Îfl ±Î¿ÎflÌ Â¿Âı -
(¿) (1) ¿Î›‹Ì ËıÏÁ›÷◊Ì ‘flÎ‰÷˘ Ë˘› ÷ı‰Ì ¿Î›‹Ì …√Î µ’fl◊Ì ÷ıfiÌ ⁄ÿ·Ì
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› I›Îflı ÷ı …√Î µ’flfi˘ Á_¤Î‰Ì ’√Îfl,
(2) ±‰ı∞ ËıÏÁ›÷◊Ì ‘flÎ‰ı·Ì …√Î±ı◊Ì ÷ıfiÌ ⁄ÿ·Ì ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›, ÷˘
÷ı …√Î µ’fl ‹‚‰Î’ÎhÎ ±‰ı∞ ’√Îfl ±◊‰Î ⁄ÿ·Ì ◊›Î ’»Ì ÷ı …ı ’√Îfl
‹ı‚‰ı ÷ı ’√Îfl, ±ı ⁄ı‹Î_◊Ì ±˘»˘ Ë˘› ÷ı ’√Îfl,
(3) ¿Î›‹Ì flÌ÷ı ‘ÎflHÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì …√Î ’fl◊Ì flΩ µ’fl µ÷›Î˝ Ë˘› ±fiı
÷ı‰Ì flΩ ’fl◊Ì ’Î»Î Œ›Î˝ ⁄Îÿ ÷ıHÎı Ë‰Î·˘ Á_¤ÎY›˘ Ë˘› ÷˘, ÷ı …√Î
µ’flfi˘ Á_¤Î‰Ì ’√Îfl, ±fiı
(4) ±‰ı∞ ËıÏÁ›÷◊Ì ‘ÎflHÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì …√Î ’fl◊Ì ÷ı flΩ ’fl µ÷›Î˝ Ë˘›
±fiı ÷ı‰Ì flΩ ’fl◊Ì ’Î»Î Œ›Î˝ ⁄Îÿ, ÷ıHÎı Ë‰Î·˘ Á_¤ÎY›˘ Ë˘› ÷˘ ÷ı …√Î
µ’flfi˘ ±‰ı∞ ’√Îfl, ±◊‰Î Ë‰Î·˘ Á_¤ÎY›Î ’»Ì ÷ıfiı fi‰Ì …√Î µ’fl
…ı ’√Îfl ‹‚Âı ÷ı ’√Îfl, ±ı ⁄ı‹Î_◊Ì ±˘»˘ Ë˘› ÷ı ’√Îfl.
(¬) √…flÎ÷ ÏÁÏ‰· ÁÏ‰˝ÁÌ{ (’√Îfl ±Î‘ÎÏfl÷ ¤J◊Î) Ïfi›‹˘, 2002 ËıÃ‚
‹‚‰Î’ÎhÎ V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊_ ±fiı CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_.
Ë‰Î·˘ Á’fl÷ ¿flfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌ ’ÎÁı◊Ì Ë‰Î·˘ Á_¤Î‚Ì ·ıfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌfiÎ Œfl…
’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›Î‰Ï‘fiı, ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ““Œfl…”” ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î ÏfiHÎ˝› ¿flı ÷ı‰Î
Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ fiÌ«ı ÃflÎ‰ı· fi‹ÒfiÎ‹Î_ ±ı¿flÎfl ¿fl‰˘ —-
±ı¿flÎfl
(fiÎ‹) ......................................................... (Ë˘t˘) .....................
±ı¿flÎfl ¿flı »ı ¿ı lÌ ........................................................................
(…√Îfi˘ Ë‰Î·˘ Á_¤Î‚Ì ·ıfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌfi_ fiÎ‹ ±fiı Ë˘t˘) ±‹¿ Ï‰V÷flÌ÷ ¿Î‹
±fiı/±◊‰Î ¤_ÕÎfl (VÀ˘Á˝) fiÎ Á_›@÷ ÏfiflÌZÎHÎ‹Î_ ........................... ◊Ì
.............................. ‹t÷ ÿflQ›Îfi Ë‰Î·ÎfiÎ ±ÎÿÎfi ≠ÿÎfi ±_√ı fl˘¿Î›ı·Î Ë÷Î
±fiı ÷ı ‹t÷fiı Ë_ ‰‘ ’Õ÷Ì ‹t÷ ÷flÌ¿ı √HÎ÷˘ fi◊Ì, ±fiı lÌ
.................................................................. (Ë‰Î·˘ Á_¤Î‚fiÎfl
±Ï‘¿ÎflÌfi_ fiÎ‹) ÷ı ÿflQ›Îfi Œfl… ’fl Ë˘› ÷ı‹ √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı
ÁËÌ ..............................
V◊‚ .................. fiÎ‹ .................................
÷ÎflÌ¬ ................ Ë˘t˘ ................................
32. ±L› Áfl¿Îfl ËıÃ‚fiÌ …√Î±ı ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀı ‹‚÷˘ ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› — √…flÎ÷ Áfl¿ÎflfiÌ ‰ËÌ‰ÀÌ Ïfi›_hÎHÎ
ËıÃ‚fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄ÿ·Ì ±L› Áfl¿ÎflfiÎ Ïfi›_hÎHÎ ËıÃ‚ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı, I›Îflı ‰‚÷Ì ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀıfiÎ
Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fi_ Ïfi›‹fi ÷ı Áfl¿Îflı CÎÕı·Î Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. Á_›@÷ Á_‰√˝fiÎ
±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiı ±Î Ïfi›‹ ·Î√ ’Õ÷˘ fi◊Ì. ÷ı±˘fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_, …ı Áfl¿Îfl ËıÃ‚ fi˘¿flÌ ‹ÎÀı …‰Îfi_ Ë˘› ÷ı
Áfl¿ÎflfiÎ Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fi_, Ïfi›‹fi ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
20
≠¿flHÎ-4
flÎF›ı÷fl Áı‰Î
33. T›Î’ — ±Î Ïfi›‹˘ ±‹·‹Î_ ±ÎT›Î ⁄Îÿ …ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ◊Î› ÷ı‹fiı ±Î
≠¿flHÎ‹Î_fiÎ Ïfi›‹˘ ·Î√ ’Õı »ı. ÷ı ÷ÎflÌ¬ ’Ëı·Î_ …ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄ÿ·Ì ◊›ı·Ì Ë˘› ÷ı±˘ ÷ı‹fiÌ
⁄ÿ·ÌfiÌ ÷ÎflÌ¬ı ±‹·‹Î_ Ë˘› ÷ı Ïfi›‹˘fiı ±‘Ìfi flËıÂı.
34. ±Î Ïfi›‹˘ ±‹·‹Î_ ±ÎT›Î ⁄Îÿ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ◊›ı· ⁄ÿ·Ì fi‰Ì ⁄ÿ·Ì √HÎÎÂı — ±Î Ïfi›‹˘ ±‹·‹Î_
±ÎT›ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ ±√Îµ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ¿flÎ›ı·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ ÷ı ÷ÎflÌ¬ ⁄Îÿ ’ÒflÌ ◊÷Ì
≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÌ ‹t÷, ‰‘ ·_⁄Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı, ÷˘ ÷ı ‰‘ ·_⁄Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ fi‰Ì ⁄ÿ·Ì
√HÎÌ, ±Î Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ÷ıfi_ ÏfiflÎ¿flHÎ ¿fl‰Îfi_ flËıÂı.
35. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì @›Îflı ±V‰Ì¿Î›˝ — fiÌ«ıfiÎ Á_Ωı√˘ ÏÁ‰Î› flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ¿flÌ Â¿Î›
fiÏË —-
(¿) ⁄ÿ·Ì ’»Ì ⁄Ω‰‰Î‹Î_ ±Î‰fiÎflÌ ¿Î‹√ÌflÌ ±ı‰Ì Ë˘› ¿ı ΩËıfl ÏË÷fiÎ ¿ÎflHÎ˘Áfl Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ
… ÷ıfiı ⁄Ω‰‰Î ›˘B› Ë˘›, ±fiı
(¬) …ıfiÌ ⁄ÿ·Ì ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷ı ¿Î›‹Ì ¿ı Ë_√Î‹Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ⁄ÿ·ÌfiÎ Á‹›ı, flÎF›fiÎ ±ı¿ÏhÎ÷
Œ_Õ‹Î_◊Ì «Ò¿‰b_ ¿fl‰Î‹Î ±Î‰÷Ì Ë˘› ÷ı‰Ì …√Î ‘flÎ‰÷˘ Ë˘›.
36. Á_‹Ï÷ Ï‰fiÎ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ¿flÌ Â¿Î› fiÏË — (1) ¿˘¥’HÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ÷ıfiÌ Á_‹Ï÷ Ï‰fiÎ
flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ¿flÌ Â¿ÎÂı fiÏË.
ÏÁ‰Î› ¿ı, Áfl¿ÎflfiÌ ’ÒHÎ˝÷— ¿ı ‹A›÷— ‹ÎÏ·¿ÌfiÌ ¿ı ÷ıfiÎ ¶ÎflÎ Ïfi›_ÏhÎ÷ ¿ı Á_V◊ÎÏ’÷ ◊›ı· Á_V◊ÎfiÌ
Áı‰Î‹Î_ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄ÿ·Ìfiı, ±Î Ïfi›‹ ·Î√ ’ÕÂı fiÏË.
(2) ±Î Ïfi›‹-39 fiÌ Ωı√‰Î¥±˘fiı ±‘Ìfi flËÌ, ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ, flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ‹_…^fl
¿flÌ Â¿Âı.
37. flΩ ÿflQ›Îfi flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì — flΩ ’fl Ë˘›, ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄ÿ·Ì flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı, I›Îflı ±Î‰Ì ⁄ÿ·ÌfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ÷ıfiÌ flΩ ’ÒflÌ ◊Î› »ı ÷ı‹… ÷ıfiı flΩfi˘ ’√Îfl ‹‚÷˘ ⁄_‘
◊Î› »ı.
38. flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î ’ÎÁı◊Ì ’√Îfl ±Î¿ÎflHÎÌfiÌ ÷ÎflÌ¬ — flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_fi˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ,
Áfl¿ÎflÌ Áı‰Î‹Î_◊Ì ÷ıfiÌ …√Îfi˘ Ë‰Î·˘ Á˘Ó’Ì ÿı ÷ı ÷ÎflÌ¬◊Ì flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î ’ÎÁı◊Ì ’√Îfl
±Î¿ÎflÂı. Ïfi›‹-39 fiÌ Ωı√‰Î¥±˘fiı ±‘Ìfi flËÌfiı, ÷ıfiÎ ’√ÎflfiÌ fl¿‹, ÷ıfiı ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊÷Ì Œfl… ’fl
ΩıÕ‰ÎfiÌ ‹t÷ ±fiı ±Î‰Ì Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÌ ‹t÷ ÿflQ›Îfi ÷ıfi˘ ’√Îfl, flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î ÁÎ◊ı
’flÎ‹Â˝ ¿flÌ, ⁄ÿ·Ì ‹_…^fl ¿fl÷Î ±Ï‘¿ÎflÌ ÏfiÏç÷ ¿flÂı.
39. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÎ ‹Ëıfi÷ÎHÎÎfiÎ Ïfi›‹fi ±_√ıfiÎ ÏÁ©Î_÷˘ — (1) Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiÌ ¤Îfl÷‹Î_ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı, I›Îflı ±Î‰Ì ⁄ÿ·Ì ‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÎ ±ÎÿıÂ‹Î_
±Î‰Ì Áı‰Î‹Î_ ÷ıfiı ¿ıÀ·˘ ’√Îfl ‹‚Âı ÷ıfiı ‹‚‰Î’ÎhÎ ’√Îfl ⁄ÿ·Ì ‹_…^fl ¿fl÷Î Ë¿‹‹Î_ V’p flÌ÷ı Ïfiÿı˝p
¿fl‰˘ Ωı¥±ı, Ωı ÷ıfiÎ ‹Ò‚ ’√Îfl µ’flÎ_÷ ¿˘¥ ‹Ëıfi÷ÎHÎÎ ±◊‰Î ±ÎÏ◊˝¿ ‹ÒS› ‘flÎ‰÷Ì Á‰·÷fi˘ ÷ı µ’¤˘√
¿flı ÷ı‰Î µtıÂ Ë˘›, ÷˘ ±ı‰Î ‹Ëıfi÷ÎHÎÎ ¿ı Á‰·÷fi_ V’p V‰w’ ±ı … ≠‹ÎHÎı ±ÎÿıÂ‹Î_ ÏfiÏÿ˝p ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰Âı. ±ÎÿıÂ‹Î_ ¿˘¥ ‹Ëıfi÷ÎHÎÎ ¿ı Á‰·÷fiÎ µ’¤˘√ ±_√ı ¿˘¥ ÏfiÏÿ˝p ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›_ fi Ë˘›, ÷˘ ¿˘¥’HÎ
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÷ı ‹ı‚‰‰Î ¿ı ÷ıfi˘ µ’¤˘√ ¿fl‰ÎfiÌ ’fl‰Îfi√Ì ±Î’Ì Â¿Âı fiÏË, ±fiı Ωı ±ÎÿıÂ‹Î_
21
±Î ±_√ı ¿˘¥ µS·ı¬ fi Ë˘›, ÷˘ ÷ıfiı ±‹¿ ‹Ëıfi÷ÎHÎÎ ¿ı Á‰·÷fi˘ µ’¤˘√ ‹_…^fl ¿fl‰Îfi˘ ±ÎÂ› fi◊Ì
±ı‰_ ±fi‹Îfi ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(2) ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ±ı, ⁄ÿ·ÌfiÌ Âfl÷˘ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_, fiÌ«ıfiÎ ⁄ı ÁÎ‹ÎL› ÏÁ©Î_÷˘fi_ ’Î·fi ¿fl‰_ ’ÕÂı
—-
(¿) …ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄ÿ·Ì ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ÷ıfiÌ ‹_…^flÌ ±_√ı ±ı‰Ì Âfl÷˘ ·ÎÿÌ Â¿ÎÂı
fiÏË ¿ı …ı◊Ì flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î µ’fl ±fiÎ‰U›¿ ¤Îflı ⁄˘Ωı ’Õı;
(¬) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_ …ı ‹Ëıfi÷Îb_ ‹ı‚‰ı ÷ı‹ Ë˘› ÷ıfiÎ◊Ì ‹_…^fl ¿flı· Âfl÷˘
±ıÀ·Ì ⁄‘Ì ‰‘Îflı fi Ë˘‰Ì Ωı¥±ı ¿ı Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ ¿fl÷Î_ flÎF›ı÷fl Áı‰Î CÎHÎÌ ‰‘Îflı ±Î¿Ê˝¿
·Î√ı.
’fl_÷, µ’fl˘@÷ ⁄ı ÏÁ©Î_÷˘fi_ ’Î·fi ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷˘ ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ, flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ
Ïfi›˘@÷Î ¶ÎflÎ fiÌ«ıfiÌ »^À»ÎÀ˘ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı. ±Î‰Ì »^À ÁÎ‹ÎL› ø‹ ·ı¬ı ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰Âı fiÏË, ’fl_÷ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì ±Î‰Ì »^À V◊ÎÏfi¿ ≠HÎÎ·Ì ±fiı flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ
Ïfi›˘@÷ÎfiÌ ¥E»Î ≠‹ÎHÎı Ë˘› ±fiı ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiÎ ±Ï¤≠Î› ‹…⁄ Á_Ωı√˘ ËıÃ‚
L›Î›’fl—Áfl Ë˘› ÷ı‰Î ≠Á_√˘‹Î_ … ÷ı ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_fiÌ Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiÎ ’√Îflfi˘ ›˘B› ÿfl fiyÌ ¿fl÷Ì ‰¬÷ı, Á‰·÷fi_ ±ÎÏ◊˝¿ ‹ÒS› K›Îfi‹Î_ ·ı‰_ …
’ÕÂı —-
(¿) flΩfiÎ ’√Îfl ±fiı ’ıLÂfi ’ıÀı ŒÎ‚Îfi_ Ïfi›‹fi ¿fl÷Î ÁÎ‹ÎL› Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ±Î‰Î
ŒÎ‚ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌ;
(¬) Áfl¿ÎflfiÎ ≠‰ÎÁ ¤J◊ÎfiÎ Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ±◊‰Î flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›‹˘ ËıÃ‚fiÎ
≠‰ÎÁ ¤J◊Î ±fiı ¿Î›‹Ì ≠‰ÎÁ ¤J◊Î ±◊‰Î ‰ÎËfi ¤J◊ÎfiÌ ‹_…^flÌ;
(√) ≠‰ÎÁ ’fl Ë˘› I›Îflı ÷_⁄±˘, Ë˘ÕÌ±˘ ±fiı ‰ÎËfi T›‰ËÎflfi˘ µ’›˘√;
’fl_÷ ‹‚‰Î’ÎhÎ ≠‰ÎÁ ¤J◊ÎfiÌ fl¿‹‹Î_ ÷tfiw’ CÎÀÎÕ˘ ¿fl‰˘ Ωı¥±ı.
(CÎ) ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ¥p …HÎÎ› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_, ÁÁF… ±fiı ÷ıfiı µÏ«÷ …HÎÎ› ÷ı‰Î
≠‹ÎHÎ‹Î_ Ïfi—ÂS¿ Ïfi‰ÎÁfi˘ ·Î¤ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı.
(«) ‹˘Àfl˘, CÎ˘ÕÎ√ÎÕÌ±˘ ±fiı ’Â±˘fi˘ µ’›˘√.
(3) µ’fl˘@÷ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (2) fiÎ ’fl_÷¿‹Î_ ÏfiÏÿ˝p fi ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ¿˘¥’HÎ ·Î¤ ≠ÿÎfi ‹ÎÀı Áfl¿ÎflfiÌ
‹_…^flÌ ±Î‰U›¿ »ı.
40. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ≠Á_√ı ¿fl‰ÎfiÌ Âfl÷˘ ±fiı ⁄˘·Ì±˘ — (1) …ı ±Ï‘¿ÎflÌ±ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ
flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ‹_…^fl ¿flı· Ë˘› ±√fl flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÌ ‹t÷‹Î_ ‰‘Îfl˘ ‹_…^fl ¿flı· Ë˘› ÷ı Ë¿‹˘fiÌ
fi¿· ÷ıHÎı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±fiı ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌfiı ‹˘¿·‰Ì ’ÕÂı.
(2) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ’˘÷ı, ’˘÷ÎfiÎ ’√Îflfi_ ±˘ÏÕÀ ¿fl÷Î ±Ï‘¿ÎflÌfiı Ï‰fiÎ Ï‰·_⁄ı ±ı¿ fi¿· ‹˘¿·‰Ì
’ÕÂı ±fiı ŒÎ‚ÎfiÎ ÏËÁÎ⁄ ±_√ı ±Ï‘¿ÎflÌfiı ÁÒ«fiÎ ‹˘¿·‰ÎfiÌ Ë˘› ÷ı ±_√ıfiÌ ÁÒ«fiÎ ÷ı‹fiÎ ’ÎÁı◊Ì
≠ÎÅ ¿fl‰Ì Ωı¥Âı; ÷ı‹… flÎF›ı÷fl Áı‰Î ’fl …÷Ì ‰ı‚Î±ı, flÎF› Áı‰Î‹Î_ Ë˘› ÷ı ÿflQ›Îfi ±fiı flÎF›ı÷fl
Áı‰Î‹Î_◊Ì ’fl÷ ±Î‰ı ÷ı ‰ı‚Î±ı, ÷ı …ı‹Î_ ’ZÎ¿Îfl Ë˘› ÷ı‰Î ¿Î›˝¤ÎflfiÎ Ë‰Î·ÎfiÌ ⁄ÿ·Ì±˘fiÎ Á‹›
±fiı ÷ÎflÌ¬˘fi˘ ±Ëı‰Î· ÷ı ±Ï‘¿ÎflÌfiı ‹˘¿·‰˘ ’ÕÂı ±fiı flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ’˘÷Îfi˘ ’√Îfl, ’˘÷ı
22
·Ì‘ı· flΩ, ’˘÷Îfi_ À’Î·fi_ ÁflfiÎ‹_ ÷◊Î ÷ı ±Ï‘¿ÎflÌfiı ±Î‰U›¿ ÷ı‰Ì ±L› ‹ÎÏË÷Ì ÷ıHÎı ÷ı‹fiı
‰¬÷˘‰¬÷ ’ÒflÌ ’ÎÕ‰Ì ’ÕÂı.
(3) …ıfiÌ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ◊¥ Ë˘› ÷ı‰Î ≠I›ı¿ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ, flÎF›ı÷fl Áı‰Îfiı ·√÷Î
Ïfi›‹˘◊Ì ‹ÎÏË÷√Îfl Ë˘› ÷ı‰Ì ±’ıZÎÎ flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ÷ı flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ Ë˘› ÷ı ÿflQ›Îfi ÷ıfiÎ
’√Îfl ±fiı fi˘¿flÌfiı ·√÷Ì ⁄Ì∞ Âfl÷˘fi_ Ïfi›‹fi ¿fl÷Î Ïfi›‹˘ ±fiı Ë¿‹˘ ⁄flÎ⁄fl ±fiÁfl‰Î‹Î_
±Î‰ı ±fiı ±Î’‰ÎfiÎ ◊÷Î ŒÎ‚Î Ïfi›Ï‹÷ flÌ÷ı «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷ı ÷ıHÎı K›Îfi‹Î_ flÎ¬‰_ ’ÕÂı.
(4) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ’ÏflÏÂp-3 ‹Î_ ≠‹ÎHÎ¤Ò÷ Ïfiÿı˝ÏÂ÷ Âfl÷˘ ±fiı
⁄˘·Ì±˘fiı ±‘Ìfi flËÌ ¿fl‰Ì Ωı¥±ı.
fi˘Ó‘ — ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ±˘ ÷◊Î flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î±˘, ±ı ⁄_fiıfiÎ ‹Î√˝ÿÂ˝fi ‹ÎÀıfiÌ
ÁÒ«fiÎ±˘ ’ÏflÏÂp-4 ‹Î_ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· »ı.
41. ÏfiT≤ÏkÎ ’Ò‰ı˝fiÌ flΩ ÿflQ›Îfi flÎF›ı÷fl Áı‰Îfi_ Ïfi›‹fi — (1) ÏfiT≤ÏkÎ ’Ò‰ı˝fiÌ flΩ ÿflQ›Îfi, ¿˘¥’HÎ ≠¿ÎflfiÌ
(¤Îfl÷‹Î_ ¿ı ¤Îfl÷ ⁄ËÎflfiÌ) flÎF›ı÷fl Áı‰Îfiı, Ïfi›‹-37 fiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı ““¬Îfi√Ì fi˘¿flÌ”” ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î‹Î_
±Î‰Âı; ±ıÀ·ı ¿ı …ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Áı‰Î ÏfiT≤ÏkÎfiÌ ™‹fl Á‘Ì ’Ë˘ÓE›˘ Ë˘› ±◊‰Î ’Ë˘Ó«‰ÎfiÌ fi∞¿ Ë˘›
÷ıfiı flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î ËıÃ‚ ÷ı fi˘¿flÌ ⁄Ω‰÷˘ Ë˘› »÷Î_, Ωı ÷ıHÎı ±Î‰Ì fi˘¿flÌ V‰Ì¿ÎflÌ fi Ë˘÷,
÷˘ ÷ıfiı ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊Î÷ ±ı‰Ì flΩ ‹ı‚‰‰Î ’fl‰Îfi√Ì ±Î’‰Ì ±fiı ’ıLÂfifi˘ ŒÎ‚˘ ‰ÁÒ· ¿fl‰˘ fiÏË. …ı
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ «Î· Ë˘› … ±fiı ÏfiT≤ÏkÎ ’Ò‰ı˝fiÌ flΩ ÿflQ›Îfi ÷ı … Ïfi›˘@÷ÎfiÌ Áı‰Î‹Î_
«Î· flËı‰ÎfiÌ ¥E»Î flÎ¬÷˘ Ë˘›, ÷ı±˘fiı ±Î‰Ì »^À ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiÏË. ÏfiT≤ÏkÎfiÌ ™‹flı ’Ë˘ÓE›Î ’Ëı·Î_
ÏfiT≤kÎ ◊÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ, flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ fi˘¿flÌ ‹ÎÀıfiÌ √˘Ã‰HÎ ¿flÌ ·Ì‘Î ’»Ì ¿ı ÷ıfi˘ ≠V÷Î‰ ‹Y›Î
’»Ì, Ωı ±Î‰Ì flΩ ·ı, ÷˘ ’HÎ ±Î »^À ÷ı‹fiı ±Î’Ì Â¿Âı fiÏË; ±Î‰Î Ï¿VÁÎ±˘‹Î_, ÷ı‹fiı ÏfiT≤kÎ ◊‰Î ±◊‰Î
flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÌ Âfl÷˘ V‰Ì¿Îfl‰Îfi_ ±Î‰U›¿ ⁄fiÂı.
(2) …ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ¤Îfl÷‹Î_ ¿ı ¤Îfl÷ Áfl¿Îfl ¶ÎflÎ Á_«ÎÏ·÷ ¿ı ‹ÎÏ·¿ÌfiÌ Á_V◊ÎÏ’÷ Á_V◊Î‹Î_
flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ Ë˘› ÷ı ÿflQ›Îfi, ÷ı ÏfiT≤ÏkÎ ’Ò‰ı˝fiÌ flΩ ‹ÎÀı ±fl∞ ¿flı, ÷˘ ÏfiT≤ÏkÎ ’Ò‰ı˝fiÌ flΩ
ÿflQ›Îfi ÷ıfiı ÷ı flÎF›ı÷fl Ïfi›˘@÷Î ËıÃ‚fiÌ Á_V◊ÎfiÌ fi˘¿flÌ‹Î_ «Î· flËı‰Î ‹ÎÀı ’fl‰Îfi√Ì ±Î’Ì
Â¿ÎÂı fiÏË, Ωı ÷ıfiı flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ÏfiT≤ÏkÎ‰›fiÌ ÷ÎflÌ¬ ’»Ì «Î· flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷˘ ÷ı fi˘¿flÌ
¿ı‰‚ ¬Îfi√Ì fi˘¿flÌ‹Î_ √HÎÎÂı.
42. ÏfiT≤ÏkÎ ⁄Îÿ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ «Î· flËı‰Î ⁄Î⁄÷ — flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ µ»ÌfiÌ fi˘¿flÌ ±Î’ı· Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_◊Ì ÏfiT≤kÎ ◊›Î Ï‰fiÎ Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì ÏfiT≤kÎ ◊Î›, I›Îflı ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌ±ı
flÎ⁄ı÷Î ‹…⁄fiÎ ›˘B› ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ ‹ÎflŒ÷ ÷ı‹fiÌ ÏfiT≤kÎ ◊›ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ ±fiı Áfl¿Îfl‹Î_◊Ì ‹‚÷Î ’ıLÂfifiÌ
fl¿‹ ÿÂÎ˝‰÷_ ’hÎ¿ ‹˘¿·Ì ±Î’‰_ ’ÕÂı, …ı◊Ì flÎF›ı÷fl Áı‰Î Ïfi›˘@÷ÎfiÌ ±ı‰Ì ¥E»Î Ë˘› ÷˘ ÷ı‹fiı fi˘¿flÌfiÌ
Ï‰z‹Îfi Âfl÷˘‹Î_ ŒıflŒÎfl ¿fl‰ÎfiÌ ¥E»Î Ë˘› ÷˘ ±ı‰Ì ÷¿ ÷ı‹fiı ‹‚Ì flËı.
43. flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi flÎ…’ÏhÎ÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÏÁÏ‰· Á…˝fifiÌ ÁÎfl‰Îfl ≠ÎM› ¿flÎ‰‰Î ‹ÎÀıfiÌ
Âfl÷˘ — flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ flÎ…’ÏhÎ÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ …ı Ï…S·Î‹Î_ ±◊‰Î …ı Ï…S·Î fi∞¿ fi˘¿flÌ µ’fl Ë˘›
÷ı V◊‚fiÎ ÏÁÏ‰· Á…˝fifiÎ ËÎ◊ı, fiÌ«ıfiÎ ≠Á_√˘±ı ÁÎfl‰Îfl ‹ı‚‰‰Î Ë¿ÿÎfl »ı —-
(¿) Ωı flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î±ı ¿˘¥ ÷⁄Ì⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ ‹ÎÀı ≠⁄_‘ ¿›˘˝ fi Ë˘›, ±◊‰Î
(¬) flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î±ı ≠⁄_‘ ¿flı· ÷⁄Ì⁄, flÎ…’ÏhÎ÷ ÿflFΩfiÎ fi Ë˘›.
44. ’ıLÂfi ±fiı flΩfiÎ ’√ÎflfiÎ ¬«˝fi˘ ŒÎ‚˘ «Ò¿‰‰Î ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ≠Î◊Ï‹¿ …‰Î⁄ÿÎflÌ — (1) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ
flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ Ë˘› ÷ı ÿflQ›Îfi ÷ıfiÎ ’ıLÂfifiÎ ¬«˝ ’ıÀı ŒÎ‚˘ ÷ıfiÎ ‰÷Ì, flÎF›fiÎ ±ı¿ÏhÎ÷ Œ_Õ‹Î_ ¤fl‰˘ ’ÕÂı.
23
(2) Ωı flÎF›ı÷fl Áı‰Î ¤Îfl÷‹Î_ Ë˘›, ÷˘ flΩfiÎ ’√ÎflfiÎ ¬«˝ ±_√ıfi˘ ŒÎ‚˘ ’HÎ «Ò¿‰‰˘ ’ÕÂı.
(3) µ’fl˘@÷ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) ±fiı (2) ËıÃ‚ ·ıHÎÎ ◊÷Î ŒÎ‚Î, flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î «Ò¿‰‰Î Á_‹÷
fi ◊Î›, ÷˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı Ω÷ı … ÷ı ¤fl’Î¥ ¿fl‰Î ’ÕÂı. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ Ë˘› ÷ı ‰¬÷ı ·Ì‘ı·Ì
flΩ ÿflQ›Îfi ÷ı±˘ ŒÎ‚Î «Ò¿‰‰Î Ωı√ ◊Âı fiÏË.
(4) Ïfi›‹-59 ËıÃ‚ ¿flı·Ì ¬ÎÁ √˘Ã‰HÎÌ ËıÃ‚, flΩfiÎ ’√Îflfiı ¿ÎflHÎı ŒÎ‚Î ±Î’‰Îfi_, ¤Îfl÷ ⁄ËÎflfiÌ
flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÌ ⁄Î⁄÷‹Î_ ’HÎ Œfl‹Î‰Ì Â¿ÎÂı, ±fiı ÷ı flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î±ı «Ò¿‰‰ÎfiÎ
flËıÂı.
(5) √…flÎ÷ ’˘·ÌÁ Áı‰ÎfiÎ ±Ï‘¿ÎflÌfiı flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›@÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı √HÎ‰ıÂ ±fiı
·ÕÎ¥fiÎ CÎ˘ÕÎ («Î…˝fl) ±_√ıfiÌ √˛ÎLÀfiÎ ŒÎ‚Î ’HÎ, Áfl¿Îfl ‰¬÷˘‰¬÷ ÏfiÏç÷ ¿flı ÷ı ÿflı, flÎF›ı÷fl
Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î ’ÎÁı◊Ì ‰ÁÒ· ¿fl‰Î ’ÕÂı. ±Î ŒÎ‚Î flΩ ÿflQ›Îfi ’HÎ «Ò¿‰‰Î Ωı√ ◊Î› »ı.
fi˘Ó‘-1 — ±Î Á_’ÒHÎ˝ ≠¿flHÎ Á_⁄_‘ı ’ıLÂfi‹Î_ ‰Ï‘˝÷ ¤Ï‰W›ÏfiÏ‘‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ¬Î÷Î‹Î_
Áfl¿Îflı ¤fl‰Îfi˘ ŒÎ‚˘, Ωı Ë˘› ÷˘, ÷ıfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
fi˘Ó‘-2 — flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ÷ıfiÌ Áfl¿ÎflÌ Áı‰Î ÿflQ›Îfi ‘ÎflHÎ ¿flı· …√Î fiÎ⁄Òÿ
◊›ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ÷ıfiÌ ÷ı …√Î ’flfi˘ ‘ÎflHÎÎÏ‘¿Îfl ’HÎ √‹Î‰ı·˘ √HÎÎÂı ±fiı, ÷ı ÷ÎflÌ¬ ’»Ì ŒÎ‚Î
‰ÁÒ· ◊¥ Â¿Âı fiÏË. ÷ı ÷ÎflÌ¬◊Ì ÷ı ¿‹˝«ÎflÌ Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì ÏfiT≤kÎ ◊›ı·˘ √HÎÎÂı ±fiı ÷ı
‰¬÷ı flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î ’ÎÁı◊Ì ‹‚÷Î ’√Îfl µ’flÎ_÷ ÷ı Ë¿ÿÎfl ◊÷Î, ‰‚÷fl ’ıLÂfifiÌ
fl¿‹ ±Î¿Îfl‰Î ‹ÎÀı ÷ıfiı ‹_…^flÌ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
45. ’ıLÂfi ±fiı flΩfiÎ ’√ÎflfiÎ ŒÎ‚ÎfiÎ ÿfl — (1) ’ıLÂfi ±fiı flΩfiÎ ’√Îfl ±_√ıfiÎ ŒÎ‚ÎfiÌ √HÎ÷flÌ ’ÏflÏÂp-
5 ‹Î_ ÏfiÏÿ˝p ÿflı ±fiı ’©Ï÷◊Ì ¿fl‰Ì.
(2) ŒÎ‚ÎfiÎ ⁄ÿ·Î‹Î_, Áfl¿Îfl ’ıLÂfifiÌ ±fiı, Ωı flÎF›ı÷fl Áı‰Î ¤Îfl÷‹Î_ Ë˘›, ÷˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ
flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ …‰Î⁄ÿÎflÌ V‰Ì¿Îflı »ı.
fi˘Ó‘ — »Î‰HÎÌ (¿ıLÀ˘L‹ıLÀ) fiÎ …_√·fi˘ Ë‰Î·˘ Á_¤Î‚‰Î Á_flZÎHÎ ÁkÎÎ‰Î‚Î±˘fiı µ»ÌfiÎ ±Î’ı·Î
√˙HÎ ‰fi ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ·√÷˘ ’ıLÂfifi˘ ŒÎ‚˘, ±Î Ïfi›‹ ËıÃ‚ ‰ÁÒ· ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
46. ±‹¿ Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ ŒÎ‚ÎfiÌ ‹ÎŒÌ — ¿˘¥ ¬ÎÁ Ï¿VÁÎ‹Î_ ¿ı Ï¿VÁÎfiÎ ¿˘¥ ¬ÎÁ ‰√˝‹Î_ ·ıHÎÎ ◊÷Î ŒÎ‚Î Áfl¿Îfl
‹ÎŒ ¿flÌ Â¿Âı.
fi˘Ó‘ — ’ÿÎ‰fi÷ ¿flı·Ì ¿ı ÏfiT≤kÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfi˘ ŒÎ‚˘, Ωı wÏ’›Î ’Î_«◊Ì ‰‘ fiÏË ÷ıÀ·˘ Ë˘›, ÷˘ ÷ı
¤flÎ¥ √›ı·˘ »ı ÷ı‹ √HÎÎÂı.
47. ŒÎ‚ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌ ‹·÷‰Ì flÎ¬Ì Â¿Î› fiÏË — flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_fi˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Ïfi›‹-44 ËıÃ‚
«Ò¿‰‰Î’ÎhÎ ŒÎ‚˘ ¤fl‰Îfi_ ⁄_‘ ¿flÌ Â¿Âı fiÏË. ÷ıfiı flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Îfiı ¿ı ¿‹˝«ÎflÌfiı «Ò¿‰Î›ı·Î
ŒÎ‚Î‹Î_ Ï‹·¿÷fi˘ ¿˘¥ Ë¿ flËı÷˘ fi◊Ì ±fiı ÷ı fl¿‹fiÌ ‰ÁÒ·Î÷fiÎ ÿÎ‰Î ±_√ıfi˘ V‰Ì¿Îfl ◊¥ Â¿Âı fiÏË.
48. ŒÎ‚˘ «Ò¿T›˘ Ë˘› I›Îflı ’ıLÂfi ±fiı flΩfiÎ ’√Îflfi˘ ÿÎ‰˘ — (1) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_
⁄ÿ·Ì ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì fi Ë˘÷, ÷˘ Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ ±_√ı …ı ’ıLÂfi ÷ıHÎı µ’ÎÏ…˝÷ ¿flı· Ë˘÷, ±ıÀ·_ ’ıLÂfi
ÁflÏZÎ÷ flËı ÷ı ±ÎÂ›◊Ì ’ıLÂfifiÎ ŒÎ‚ÎfiÎ ÿfl˘ ’ÏflÏÂp-5 ‹Î_ ÃflÎ‰‰Î‹Î_ ±ÎT›Î »ı.
(2) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfi˘ flΩ ’√Îfl ÁflÏZÎ÷ flËı ÷ı µtıÂ◊Ì ·Î√ ’Õ÷Î flΩfiÎ ’√ÎflfiÎ ‘˘flHÎı ±fiı
Âfl÷˘±ı, ÷ıfiÎ flΩfiÎ ’√ÎflfiÎ ŒÎ‚ÎfiÎ ÿfl ’ÏflÏÂp-5 ‹Î_ Ïfi›÷ ±Î‰ı· »ı. ‹‚‰Î’ÎhÎ flΩfiÎ
’√ÎflfiÎ ÿflfiÌ √HÎ÷flÌ ‰¬÷ı, Ωı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÷ıfi˘ ’˘÷Îfi˘ ŒÎ‚˘ ¤fl÷˘ Ë˘›, ÷˘ flÎF›ı÷fl
24
Áı‰Î‹Î_ ±Î¿Îflı· ÷ıfiÎ ’√ÎflfiÎ ÏËVÁÎ‹Î_◊Ì ŒÎ‚Î ÷flÌ¿ı ¤flÎ÷Ì fl¿‹ ⁄Îÿ ¿flÌfiı, ÷ıfiı flΩfiÎ ’√ÎflfiÎ
Ëı÷ ‹ÎÀı, ’√Îfl ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
49. «ÕÌ √›ı·Î ŒÎ‚Î ’fl «Ò¿‰‰ÎfiÎ T›Î…fi˘ ÿfl — (1) flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄Î⁄÷‹Î_ ·ıHÎÎ
◊÷Î flΩfiÎ ’√Îfl ±◊‰Î ’ıLÂfi ‹ÎÀıfiÎ ‰ÎÏÊ˝¿ ŒÎ‚Î …ı ÷ı fiÎHÎÎ_¿Ì› ‰Ê˝fiÎ ±_÷ı ±fiı Ωı ÷ı fiÎHÎÎ_¿Ì› ‰Ê˝fiÌ
Á‹ÎÏÅ ’Ëı·Î_ ÷ıfiÌ ⁄ÿ·ÌfiÌ ‹ÿ÷ ’ÒflÌ ◊÷Ì Ë˘›, ÷˘ ÷ı‰Ì flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ ±_÷◊Ì ’_ÿfl Ïÿ‰Á‹Î_ Ωı
«Ò¿‰‰Î‹Î_ fi ±Î‰ı, ±fiı Áfl¿Îflı ¬ÎÁ ‹ÎŒÌ ±Î’Ì fi Ë˘›, ÷˘ flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î±ı ’_ÿfl Ïÿ‰ÁfiÌ
‹ÿ÷ ’ÒflÌ ◊›ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì Âw ¿flÌ ŒÎ‚ÎfiÌ ±Î¬flÌ «Ò¿‰HÎÌ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷ı ÷ÎflÌ¬ Á‘Ì ±Î’‰ÎfiÌ ◊÷Ì
ÿflı¿ w. 100fiÌ «Õ÷ fl¿‹ ’fl ≠Ï÷Ïÿfi ⁄ı ’ˆÁÎfiÎ ÿflı «Ò¿‰ı· ŒÎ‚Î ’fl, Áfl¿Îflfiı T›Î… «Ò¿‰‰_ ’ÕÂı.
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ŒÎ‚˘ ¤fl÷Î Ë˘› ÷˘ T›Î… ÷ıHÎı ’˘÷ı ¤fl‰_ ’ÕÂı ±fiı Ωı ŒÎ‚˘ flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î
¤fl÷Î Ë˘› ÷˘ T›Î… ÷ı Ïfi›˘@÷Î±ı ¤fl‰_ ’ÕÂı.
fi˘Ó‘ — ¿˘¥’HÎ fiÎHÎÎ_¿Ì› ‰Ê˝ ‹ÎÀı, ±Î Ïfi›‹ ËıÃ‚ ·ıHÎÌ fiÌ¿‚÷Ì T›Î…fiÌ fl¿‹ Ωı w. 5 ◊Ì ‰‘÷Ì
fi Ë˘›, ÷˘ ÷ı ¤flÎ¥ ◊¥ √›ı·Ì »ı ÷ı‹ √HÎÎÂı.
(2) flΩfiÎ ’√Îflfi˘ ±fiı ’ıLÂfifi˘ ŒÎ‚˘ …\ÿÎ …\ÿÎ ÏËÁÎ⁄Ì Áÿfl‹Î_ …‹Î ¿fl‰Îfiı ’ÎhÎ ◊÷Î Ë˘¥, ÷ı
⁄_fiıfiÌ ±·√ ±·√ «Ò¿‰HÎÌ ¿fl‰Ì. Áfl¿Îfl ’ÎÁı◊Ì ·ıHÎÌ fiÌ¿‚÷Ì fl¿‹, ±Î ŒÎ‚ÎfiÌ fl¿‹ ÁÎ‹ı,
¿˘¥’HÎ ÏËÁÎ⁄ı, Áfl¤fl ¿flÌ Â¿ÎÂı fiÏË.
50. «œı· T›Î…fiÌ ‹ÎŒÌ — Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ¿ı Á_⁄_Ï‘÷ flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷ÎfiÌ ¿˘¥ ¤Ò·fiı ¿ÎflHÎı Ï‰·_⁄
◊›˘ fi Ë˘› ÷ı‰Î ±’‰Îÿw’ Á_Ωı√˘‹Î_ … ·Î_⁄Î Á‹›◊Ì «œÌ √›ı·Î ŒÎ‚ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌ ’flfi_ T›Î… ‹ÎŒ
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. ÿÎ‰˘ ±Î‘ÎÏfl÷ …ı Ë¿Ì¿÷˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ¿ı Á_⁄_Ï‘÷ Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷ÎfiÌ ΩHÎ‹Î_ Ë˘›,
÷ı Ë¿Ì¿÷˘fiı ±Î‘Îflı ÿÎ‰˘ ¿fl‰Î‹Î_ ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌ ÷flŒ◊Ì ◊›ı·Î Ï‰·_⁄fiı ¿ÎflHÎı T›Î… ‹ÎŒ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı
fiÏË.
51. ŒÎ‚˘ fiÏË ¤fl‰ÎfiÎ ’ÏflHÎÎ‹ — ŒÎ‚ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌ «Õ÷ flËı I›Îflı ÏËÁÎ⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ±ı ÷ı ⁄Î⁄÷ flÎF›ı÷fl
Ïfi›˘@÷ÎfiÎ K›Îfi µ’fl ·Î‰Âı ±fiı Ïfi›‹-49 ËıÃ‚ T›Î…fiÌ ‹Î√HÎÌ ‹Ò¿Âı. Á_⁄_Ï‘÷ T›„@÷±˘fiÌ ¿<· flΩ
±fiı ’ıLÂfi ±_√ıfiÎ ŒÎ‚Î±˘fiÌ ·ıHÎÌ fl¿‹, ÷ıfiÎ µ’fl ÏÂZÎÎI‹¿ ÿflfiÎ T›Î… ÁÏË÷, flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ
Ïfi›˘@÷Î ’ÎÁı◊Ì ‰ÁÒ·Î÷’ÎhÎ ⁄Î¿Ì fl¿‹ ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
52. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_◊Ì ’fl÷ ±Î‰÷Î, ’√Îfl ±fiı ŒÎ‚˘ ±Î’‰Îfi˘ ⁄_‘ ◊‰ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ — ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ
flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_◊Ì ’fl÷ ±Î‰ı, I›Îflı ÷ıfi˘ ’√Îfl flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î ¶ÎflÎ «Ò¿‰‰Îfi˘ ⁄_‘ ◊Âı ±fiı
÷ıfi˘ ŒÎ‚˘ Áfl¿ÎflÌ Áı‰Î‹Î_ ’Î»Î Œfl‰ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ⁄_‘ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
53. ⁄Ï‚›Î ÀÎ_¿fiÎflÎ±˘fiÎ ŒÎ‚Î±˘fiÌ ›ÎÿÌ — …ı ⁄Ï‚›Î ÀÎ_¿fiÎflÎ±˘fiı Áfl¿ÎflfiÎ ’ıLÂfi’ÎhÎ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ ΩËıfl
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ±fiı …ı±˘ »Î‰HÎÌ±˘‹Î_ (¿ıLÀ˘L‹ıLÀ) ¿ı fi√fl’ÎÏ·¿Î±˘ ËıÃ‚ fi˘¿flÌ ¿fl÷Î Ë˘›,
÷ı±˘fiÌ ⁄Î⁄÷‹Î_ ŒÎ‚ÎfiÌ ‰ÁÒ·Î÷ ◊¥ √›ı· √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
54. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_◊Ì ’fiflÎ√‹fi / ’Î»Î ⁄˘·Î‰Ì ·ı‰Î — flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_fi˘ ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ’fl÷
±Î‰÷Î ’˘÷ÎfiÌ ¥E»Î ±_√ıfiÌ fi˘ÏÀÁ Áfl¿Îflfiı ±Î’ı ±ı ’»Ì, » ‹ÏËfiÎ‹Î_ ‹Ò‚ …√Î±ı ’fl÷ …‰Îfiı Ë¿ÿÎfl
◊Âı, ’fl_÷ ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ¥E»ı ÷˘, ÷ıfiı ‰Ëı·˘ ’fl÷ ±Î‰‰Î ’fl‰Îfi√Ì ±Î’Ì Â¿Âı.
’fl_÷, ÷ı‹ »÷Î_ Ïfi›‹-36 fiÎ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) fiÎ ’fl_÷¿ (1) ËıÃ‚ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ¿flÎ›ı· Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiı ±Î Ïfi›‹ ·Î√ ’ÕÂı fiÏË. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ, ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ¶ÎflÎ √‹ı
÷ı Á‹›ı ’Î»˘ ⁄˘·Î‰Ì ·ı‰Îfiı ’ÎhÎ »ı.
25
55. ¿¥ ÷ÎflÌ¬fiÌ ±Áfl◊Ì flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_◊Ì ’fl÷ ±Î‰ı· √HÎÎ› — Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_ ÷ıfiÌ …√Îfi˘ …ı ÷ÎflÌ¬ı
Ë‰Î·˘ Á_¤Î‚Ì ·ı, ÷ı ÷ÎflÌ¬◊Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ, flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_◊Ì Áfl¿ÎflÌ Áı‰Î‹Î_ ’Î»˘ Œflı »ı; ’fl_÷
flÎF›ı÷fl Áı‰Î ’ÒflÌ ◊›ı ÷ı ÏfiT≤ÏkÎ ’Ò‰ı˝fiÌ flΩ ·ı, ÷˘ ÷ı …ı ÷ÎflÌ¬ı flΩ µ’fl µ÷flı ÷ı ÷ÎflÌ¬◊Ì Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_
’Î»˘ Œ›˘˝ »ı ±ı‹ √HÎÎÂı.
fi˘Ó‘ — flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_fi˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÏfiT≤ÏkÎ ’Ò‰ı˝fiÌ flΩ ‹ÎÀı ±fl∞ ¿flı, ÷˘ flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î
flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î ¿ı fi¿Îfl‰Î ‹ÎÀı ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ fi◊Ì.
56. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı flΩ ±◊‰Î flΩfi˘ ’√Îfl V‰Ì¿Îfl‰Î ±_√ıfiÌ ÷ıfiÌ T›„@÷√÷
…‰Î⁄ÿÎflÌ — (1) flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_fi˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Ïfi›‹-58 fiÌ Ωı√‰Î¥±˘fi_ ’Î·fi ¿fl‰Î ‹ÎÀı
T›„@÷√÷ flÌ÷ı …‰Î⁄ÿÎfl »ı. ±Î Ïfi›‹ ËıÃ‚ ÷ıfiı fiÏË ‹‚‰Î’ÎhÎ flΩ V‰Ì¿ÎflÌfiı ±Ïfi›Ï‹÷ flÌ÷ı ±Î¿Îflı·
flΩfiÎ ’√Îflfiı ’fl÷ ¿fl‰Î ⁄_‘Î›ı· »ı ±fiı ’fl÷ ¿fl‰Îfi˘ ¥L¿Îfl ¿flı ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_, …ı Á‹› ‹ÎÀı ÷ıHÎı …ı
±Ïfi›Ï‹÷ flΩ Á_⁄_‘ı flΩfi˘ ’√Îfl ·Ì‘ı· Ë˘›, ÷ı ‹t÷ flΩ ±fiı ’ıLÂfi ’flI‰ı √˛ÎèÎ √HÎÎÂı fiÏË.
(2) flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_fiÎ ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ±Î Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ÷ıfiı fiÏË ‹‚‰Î’ÎhÎ flΩ V‰Ì¿ÎflÌ
»ı ±ı‰_ ÏËÁÎ⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌfiÎ K›Îfi ’fl ±Î‰ı, I›Îflı ÷ı ±Î‰Ì flÌ÷ı ‹_…^fl ¿flı· flΩfi_, Ïfi›‹ÎfiÁÎfl
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ …ı flΩfiı ’ÎhÎ Ë˘› ÷ı flΩ‹Î_ ’Ïfl‰÷˝fi ¿flÎ‰Âı ±fiı ‹‚‰Î’ÎhÎ fl¿‹ ¿fl÷Î_ ‰‘
·Ì‘ı·Î ¿˘¥ ‰‘ÎflÎfiÌ flΩfi˘ ’√Îfl ’fl÷ ¿fl‰Îfi_ ÷ıfiı …HÎÎ‰Âı.
57. flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ ¿‹˝«ÎflÌ±ı flΩ ±fiı flΩ ’√ÎflfiÎ Ïfi›‹˘◊Ì ’˘÷Îfiı ‰Î¿ıŒ flÎ¬‰Î Ωı¥±ı — flÎF›ı÷fl
Áı‰Î‹Î_ …ıfiÌ ⁄ÿ·Ì ◊¥ Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı, flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ Œfl… µ’fl ËÎ…fl ◊÷Î_ ’Ëı·Î_, ÷ı‰Ì
Áı‰Î ÿflQ›Îfi flΩfiÎ Ïfi›‹fifiÎ Ïfi›‹˘ ±_√ı Ω÷ı ‰Î¿ıŒ ◊‰_ ’ÕÂı.
58. ¤Îfl÷‹Î_ flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi flΩ ±fiı flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ «Ò¿‰HÎÌfiÌ ‹_…^flÌ — …ı Áı‰Îfi˘ ÁP› Ë˘› ÷ı
Áı‰Îfiı ·Î√ ’Õ÷Î Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ Ë˘› ÷ı ÏÁ‰Î› ¤Îfl÷fiÌ ±_ÿfl flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±L›
flÌ÷ı flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı fiÏË ±fiı ’˘÷ı ¬flı¬fl Œfl… »˘ÕÌ flΩ ’fl Ω› fiÏË, I›Î_ Á‘Ì Áfl¿Îfl ’ÎÁı◊Ì
÷ıHÎı flΩ ·ı‰Ì fiÏË ¿ı ÷ı flΩfi˘ ’√Îfl ·ı‰˘ fiÏË.
59. ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi flΩfiÌ ‹_…^flÌ — (1) ¤Îfl÷ ⁄ËÎflfiÌ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_fiÎ Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩ ÷ıfi˘ Ïfi›˘@÷Î ’˘÷ı fiyÌ ¿flı ÷ı‰Ì Âfl÷˘±ı ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı. ¿˘¥ T›„@÷√÷ Ï¿VÁÎ‹Î_, ⁄ÿ·Ì
‹_…^fl ¿flfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌ, Ïfi›˘@÷Î ÁÎ◊ı ’flÎ‹Â˝ ¿flÌfiı Ïfi›˘@÷Î ¿¥ Âfl÷˘±ı flΩ ‹_…^fl ¿flÂı, ÷ı ±√Îµ◊Ì
fiyÌ ¿flÌ Â¿Âı. Ïfi›˘@÷Î±ı ‹_…^fl ¿flı· flΩfi˘ ’√Îfl Ïfi›˘@÷Î «Ò¿‰Âı ±fiı flΩ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ flΩfiÎ
ÏËÁÎ⁄‹Î_ µ‘Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiÏË.
(2) ¬ÎÁ Á_Ωı√˘‹Î_, ¤Îfl÷ ⁄ËÎflfiÌ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ‹_…^fl ¿fl÷Î ±Ï‘¿ÎflÌ, flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ
Ïfi›˘@÷Î ÁÎ◊ı ±ı‰Ì √˘Ã‰HÎ ¿flÌ Â¿Âı ¿ı Ωı flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î ’ÏflÏÂp-5 ËıÃ‚ ÃflÎ‰ı·Î
ÿflı, flÎF›fiÎ ±ı¿ÏhÎ÷ ÏfiÏ‘‹Î_ flΩfiÎ ’√Îflfi˘ ŒÎ‚˘ ±Î’ı, ÷˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÷flÌ¿ı ÷ıfiı ·Î√
’Õ÷Î Ïfi›‹˘ ËıÃ‚, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı.
60. flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi ¤Îfl÷ / ¤Îfl÷ ⁄ËÎflfiÌ fi˘¿flÌfiÌ √HÎ÷flÌ — ¤Îfl÷‹Î_fiÌ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_fiÎ
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı, Ωı ÷ıfiÎ Ïfi›˘@÷Î Œfl… µ’fl ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ‹˘¿·ı, ÷˘ ÷ıfiı ¤Îfl÷‹Î_fiÌ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_
Ë˘› ÷ı‹ √HÎ‰˘. ±ı … ≠‹ÎHÎı ¤Îfl÷ ⁄ËÎflfiÌ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÷ıfiÎ Ïfi›˘@÷Î ¤Îfl÷‹Î_
Œfl… ’fl ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ¿flı ÷˘ ÷ıfiı ¤Îfl÷ ⁄ËÎflfiÌ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ Ë˘› ÷ı‹ √HÎ‰˘. ±Î flÌ÷ı ≠Ï÷Ïfi›@÷
¿flÎ÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ fi˘¿flÌfiÌ Ë¿Ì¿÷, ÷ıfiÌ Áı‰Î µ»ÌfiÌ ±Î’fiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌfiÎ K›Îfi ’fl ·Î‰‰Ì
Ωı¥±ı, ¿ÎflHÎ¿ı ‹‚÷flfiÎ ≠ëfiÌ ŒıflÏ‰«ÎflHÎÎ ‹ÎÀı ÷ı ±Î‰U›¿ ⁄fiÌ Â¿ı.
26
fi˘Ó‘ — Ïfi›‹fiÎ »ıS·Î ‰Î@› ËıÃ‚ …wflÌ ‹ÎÏË÷Ì ±Î’‰ÎfiÌ …‰Î⁄ÿÎflÌ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ »ı.
61. ‹_…^flÌ ÏÁ‰Î›, flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î ’ÎÁı◊Ì ’ıLÂfi ¿ı √˛ıF›¥ÀÌfi˘ V‰Ì¿Îfl Ï⁄fi’fl‰Îfi√Ì ’ÎhÎ
— flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ◊›ı· Ë˘› ÷ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Áfl¿ÎflfiÌ ‹_…^flÌ ÏÁ‰Î› ’ıLÂfi ±◊‰Î √˛ıF›¥ÀÌ
÷ıfiÎ flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î ’ÎÁı◊Ì V‰Ì¿ÎflÂı fiÏË.
62. flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ÷ıfiÌ Á_‰√˝‹Î_ ⁄œ÷ÌfiÎ Ïfi›‹fi ±_√ı ÏÁ©Î_÷˘ — flÎF›ı÷fl
Áı‰Î‹Î_ …ıfiÌ ⁄ÿ·Ì ◊¥ Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ, ÷ıfiÌ ⁄ÿ·Ì ’Ëı·Î_ ÷fl÷ … ¿Î›‹Ì ¿ı ±‰ı∞ ËıÏÁ›÷◊Ì
…ı Á_‰√˝‹Î_ ÷ıfi˘ Á‹Î‰ıÂ ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ Ë÷˘ ÷ı‹Î_ … Á‹ÎÏ‰p flËıÂı, ±fiı ≠‰fl÷Î-ÁË-√HÎ‰kÎÎfiÎ ‘˘flHÎı
±ı¿ ¿fl÷Î_ ‰‘Îflı fiÏË ±ıÀ·Î ±Ï‘¿ÎflÌfiı ÷ıfiÎ …^Ïfi›fl ¶ÎflÎ ¤flı·Ì Á_‰√˝‹Î_ ¬Î·Ì ’Õı·Ì ±ı¿ …√ÎfiÎ Á_⁄_‘‹Î_
≠˘Œ˘‹Î˝ ⁄œ÷Ìfi˘ ·Î¤ ±Î’‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ »ı ±ı Âfl÷˘fiı ±‘Ìfi flËÌfiı, ⁄œ÷Ì ±Î’‰Îfiı ›˘B› Ë˘› ÷ı‰Î
±Ï‘¿ÎflÌ fiyÌ ¿flı ÷ı ≠‹ÎHÎı, ÷ı Á_‰√˘˝‹Î_ ±Î‰Ì ¿Î›‹Ì ±◊‰Î ±‰ı∞ ⁄œ÷Ì ÷ıfiı ±Î’Ì Â¿Î›. ⁄œ÷Ì ±Î’÷Ì
‰¬÷ı ±Î‰Î ±Ï‘¿ÎflÌ±ı, flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¿flı· ¿Î‹√ÌflÌfi˘ ≠¿Îfl ·ZÎ‹Î_ ·ı‰˘.
±ı‰Î ¿˘¥ T›„@÷√÷ Ï¿VÁÎ‹Î_, Áfl¿Îflfiı ±ı‹ ·Î√ı ¿ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄ÿ·Ì flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ◊¥ fi
Ë˘÷ ÷˘ ÷ıfiı Á_‰√˝fiÌ ⁄ËÎfl ’HÎ ÷ıfiÌ ’˘÷ÎfiÌ … lıHÎÌ‹Î_ ⁄œ÷Ì ‹‚Ì Â¿÷, ÷˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±Î‰Ì
⁄œ÷Ì ±Î’Ì Â¿Âı.
fi˘Ó‘-1 — µ’flfiÎ Ïfi›‹‹Î_ ‰’flÎ›ı·Î ““÷ıfiÌ ’˘÷ÎfiÌ lıHÎÌ‹Î_”” ±ı ÂOÿ˘, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ, ’˘÷ÎfiÎ ¬Î÷Î
±◊‰Î ¿«ıflÌ‹Î_ ⁄œ÷Ì ‹ÎÀı ÁÎ‹ÎL› flÌ÷ı ±’ıZÎÎ flÎ¬ı ÷ı‰Ì …√Î±˘fi˘ Ïfiÿı˝Â ¿flı »ı.
fi˘Ó‘-2 — ¿˘¥ ¬Î·Ì ’Õı· …√Î‹Î_ ≠˘Œ˘‹Î˝ ⁄œ÷Ìfi˘ ·Î¤ ≠‰fl÷Î-ÁË-√HÎ‰kÎÎfiÎ ‘˘flHÎı ±ı¿ ¿fl÷Î_ ‰‘
fiÏË ±ıÀ·Î ±Ï‘¿ÎflÌfiı ±Î’‰ÎfiÎ ÏÁ©Î_÷fiÎ ±‹·‹Î_ ’Ò‰˝Âfl÷ ±ı »ı ¿ı F›Îflı ⁄œ÷Ìfi˘ ≠ë µ’„V◊÷ ◊Î›
I›Îflı …ı±˘ ¨«Î ÿflFΩ‹Î_ ±◊‰Î ¨«Î Á_‰√˝‹Î_fiÎ ‘˘flHÎ‹Î_ ÁÌ‘Ì Ïfi‹c¿fiÌ ⁄ËÎfl Ë˘› ÷ı‰Î ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÎ
ÿÎ‰Î±˘ ±_√ı Ï‰«ÎflHÎÎ ¿fl‰Ì, ÿÎ.÷. …ı Á_‰√˝‹Î_ ¿, ¬ ±fiı √ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ µ’fl / flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ Ë˘›
I›Îflı ¨«Î ÿflFΩ‹Î_ …√Î ¬Î·Ì ’Õı I›Îflı ÷ı‹Î_ CÎ ⁄œ÷Ì ‹ÎÀı ›˘B› …HÎÎ›, ÷˘ ¿, ¬ ±fiı √ fiÎ ÿÎ‰Î±˘fi˘
Ï‰«Îfl ¿fl‰˘, ±fiı ““¿”” fiı Ωı …√Î µ’fl ⁄œ÷Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı, ÷˘ ÷ı ‹ÎhÎ ±ı¿·˘ … ±Î Ïfi›‹˘fi˘ ·Î¤
‹ı‚‰‰Î Ë¿ÿÎfl flËıÂı. ±’‰ÎÿfiÎ Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ …ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ≠˘Œ˘‹Î˝ ⁄œ÷Ì
±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı‹fiı …ı‹ ⁄fiı ÷ı‹ …·ÿÌ ±fiı ±Î Ïfi›‹ ·Î√ ’Õı ÷ı ÷ÎflÌ¬◊Ì » ‹ÏËfiÎ ¿fl÷Î_
‹˘ÕÎ fiÏË ÷ı‰Ì ÷ÎflÌ¬ı ’Î»˘ ⁄˘·Î‰Ì ·ı‰Î. …ı Ï¿VÁÎ±˘‹Î_, ±Ï‘¿ÎflÌ ·Î_⁄˘ Á‹› ±Î ·Î¤ ·ı‰ÎfiÌ ’fl‰Îfi√Ì
±Î’‰ÎfiÌ Ë˘›, ÷˘ Áfl¿ÎflfiÎ Ë¿‹˘ ‹ı‚‰‰Î.
63. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ı ¿ı ‰‘ …√Î±˘ ‘ÎflHÎ ¿flfiÎflfiÎ ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ±ı¿ ÁÎ◊ı ⁄ı
¿ı ‰‘ Ïfi‹c¿˘ ‘flÎ‰fiÎfl Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfi˘ ’√Îfl Â@› Ë˘› I›Î_ Á‘Ì √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î±˘ (’√Îfl)
Ïfi›‹˘, 2002 fiÎ ≠¿flHÎ-5 fiÎ Ïfi›‹˘fiÌ Ωı√‰Î¥±˘fiı ±Î Ïfi›‹˘fiÎ Ïfi›‹-38 ±fiı 39 ÁÎ◊ı ‰_«ÎHÎ‹Î_
·¥ ÷tfiÁÎfl fiyÌ ¿fl‰Îfi˘ flËıÂı.
64. Áfl¿ÎflfiÌ Áı‰Î‹Î_ Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi ’√Îfl ⁄Î_‘HÎÌ ‹ÎÀı flÎF›ı÷fl Áı‰Îfi˘ ’√Îfl √HÎ÷flÌ‹Î_ fiÏË ·ı‰Î
⁄Î⁄÷ — flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_◊Ì ’Î»Î Œfl÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı, Ωı Áfl¿ÎflÌ Áı‰Î‹Î_ ¿˘¥ …√Î µ’fl ±‰ı∞
‘˘flHÎı ¿Î‹√ÌflÌ ⁄Ω‰‰Î fiÌQ›˘ Ë˘›, ÷˘ Áfl¿ÎflÌ Áı‰ÎfiÌ …ı …√Î µ’fl ÷ı ‘ÎflHÎÎÏ‘¿Îfl ‘flÎ‰÷˘ Ë˘›, ±◊‰Î
Ωı ÷ıfi˘ ‘ÎflHÎÎÏ‘¿Îfl ‹˘¿>Œ flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı· fi Ë˘÷, ÷˘ …ı ‘ÎflHÎÎÏ‘¿Îfl ÷ı ‘flÎ‰÷˘ Ë˘÷ ÷ı …√Îfi˘ ’√Îfl
÷ı‹… …ı …√Î ’fl ±‰ı∞ ‘˘flHÎı ¿Î‹√ÌflÌ ⁄Ω‰÷˘ Ë˘› ÷ıfiÎ ’√Îflfiı √HÎ÷flÌ‹Î_ ·¥fiı ◊÷˘ ’√Îfl; ±Î¿ÎflÌ
Â¿Âı. ÷ıfi˘ ’√Îfl Ïfi›÷ ¿fl‰Î ‹ÎÀı flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_fiÎ ÷ıfiÎ ’√Îflfiı √HÎ÷flÌ‹Î_ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiÏË.
27
65. …ı‹fiÎ ·Î¤ ‹ÎÀı ¿ı …ı‹fiÌ Ï‰fi_Ï÷◊Ì …√Î±˘ ∂¤Ì ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı‹fiÌ ’ÎÁı◊Ì ‹Ëı¿‹fiÎ ¬«˝
±_√ı ¿fl‰ÎfiÌ ◊÷Ì ‰ÁÒ·Î÷ — ¿˘¥ Ïfi›Ï‹÷ ‹Ëı¿‹‹Î_ ±ı‰Ì Âfl÷ı ‰‘Îfl˘ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ¿ı ÷ıfi˘ ¬«˝ ¿ı ÷ıfiÎ
¬«˝fi˘ ¿˘¥ «˘yÁ ÏËVÁ˘, …ı T›„@÷±˘fiÎ ·Î¤ ‹ÎÀı ‰‘ÎflÎfi_ ‹Ëı¿‹ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷ı T›„@÷±˘
’ÎÁı◊Ì ‰ÁÒ· ¿fl‰˘, ÷˘ ÷ı ‰ÁÒ·Î÷ fiÌ«ı ‹…⁄ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı —-
(¿) Áı‰Îfi˘ ¿ı Áı‰ÎfiÎ ¤Î√fiÎ …ı ÷ı Ï¿VÁÎfiı ±fiw’ Áı‰Îfi˘ ±ı¿_ÿfl ‹_…^fl ¿flı·˘ ¬«˝ …ıÀ·Ì fl¿‹ ‰ÁÒ·
¿fl‰ÎfiÌ flËıÂı, ±fiı ÷ı‹Î_ ¿˘¥’HÎ ‹ÎÁfiÎ ‰ÎV÷Ï‰¿ ¬«˝ ËıÃ‚ ŒıflŒÎfl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiÏË.
(¬) ‰‘ÎflÎ‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ‹Ëı¿‹fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_, ’ÏflÏÂp-5 fiÎ Ïfi›‹-4 ËıÃ‚ Ïfi›÷ ¿flÎ›ı· ’©Ï÷fi_
±fiÁflHÎ ¿fl‰_.
(√) Áfl¿Îfl ‰ÁÒ·Î÷˘fiÌ fl¿‹ CÎÀÎÕÌ ¿ı ‹ÎŒ ¿flÌ Â¿Âı.
fi˘Ó‘-1 — ¬_Õ (¿) ‹Î_ ‰’flÎ›ı· ““Áı‰Îfi˘ ±ı¿_ÿfl ‹_…^fl ¿flı· ¬«˝”” ±ı ÂOÿ˘fi˘ ±◊˝ ±ıÀ·ı Ωı ÷ıfiÌ
Ï‰w©fiÎ ¿˘¥ ¬ÎÁ Ë¿‹˘ fi Ë˘›, ÷˘ ‹Ëı¿‹fi˘ ÁflıflÎÂ ¬«˝ ±ı‰˘ ◊Î› »ı.
fi˘Ó‘-2 — F›Îflı T›„@÷±˘fiÌ Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì ⁄ÿ·Ì ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì fi Ë˘›, ’HÎ ⁄ËÎflfiÌ
T›„@÷±˘ Ë_√Î‹Ì ‘˘flHÎı Ïfi‹‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì Ë˘›, I›Îflı ±Î Ïfi›‹ ËıÃ‚ ±Î‰÷Î Ë_√Î‹Ì ‹Ëı¿‹
⁄Î⁄÷‹Î_ ’ıLÂfi ŒÎ‚Î ±_√ıfiÌ ‰ÁÒ·Î÷ ¿flÌ Â¿ÎÂı fiÏË. Ë_√Î‹Ì Áı‰Î, ≠Á_√˘’Î÷ ’ıLÂfifiı ’ÎhÎ
◊Î› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ±˘‹Î_, «ÕÌ √›ı·˘ ŒÎ‚˘ ›˘B› ±Ï‘¿Îfl ËıÃ‚ ‰ÁÒ· ¿fl‰˘ ’ÕÂı.
fi˘Ó‘-3 — ±Î Ïfi›‹fiÌ ⁄Ì∞ ·ÌÀÌ‹Î_ ±Î‰÷Î ““÷ıfi˘ ¬«˝”” ±ı ÂOÿ˘, ±Î Ïfi›‹fiÌ ’Ëı·Ì ·ÌÀÌ‹Î_
±Î‰÷Î ““‰‘Îfl˘”” ÂOÿ ≠I›ı Ïfiÿı˝Â ¿flı »ı. ±Î Ïfi›‹fi˘ ±_÷ÏË˝÷ µtıÂ, ‹_…^fl ◊›ı·Î ‰‘ÎflÎfiÎ
‹Ëı¿‹fiÎ ¬«˝fiı ±Î‰flÌ ·ı‰Îfi˘ »ı. ±Î Ïfi›‹fiÎ ¬_Õ (¬) ËıÃ‚ flΩfiÎ ’√Îfl ±fiı ’ıLÂfi ‹ÎÀıfiÎ
‰ÁÒ·Î÷’ÎhÎ ŒÎ‚Î, …ı ¿Î‹ ‹ÎÀı ¬flı¬fl ‹Ëı¿‹ ‹_…^fl ◊›_ Ë˘› ÷ı ¿Î‹ı flÎ¬ı·Ì T›„@÷fiÎ …^fiÎ ±◊‰Î
/ ±fiı fi‰Î ’√ÎflfiÎ ÿfl ’fl ≠Á_√Îfiw’, ±Î‘ÎÏfl÷ Ë˘‰Î Ωı¥±ı.
fi˘Ó‘-4 —
(¿) (1) ±Î Ïfi›‹ ËıÃ‚ ‰ÁÒ·Î÷fiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı, ⁄Î_‘Ì fl¿‹fiÌ √HÎ÷flÌ ‹ÎÀı CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_,
‹Ëı¿‹fiÎ ÁflıflÎÂ ¬«˝fiÎ ±Ï‘¿÷‹ ÿflı √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı, ±fiı
(2) flΩfiÌ ‹t÷ ÿflQ›Îfi ·Ì‘ı·Î ‰‚÷fl ¤J◊Î ±fiı CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊Î ’HÎ, ±Î Ïfi›‹
ËıÃ‚ ‰ÁÒ·Î÷fiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı, ÷ı‹Î_ Á‹Î‰Ì ·ı‰Î ’ÕÂı.
(¬) ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊Îfiı ·Ì‘ı, ±Î Ïfi›‹ ËıÃ‚ Áı‰ÎfiÎ ±ı¿_ÿfl ‹_…^fl ¿flı· ¬«˝fiÎ ““’√Îfl”” CÎÀ¿‹Î_
¿fl‰Îfi˘ ‰‘Îfl˘, ≠I›ı¿ Ï¿VÁÎ‹Î_ ·Î√ ’Õ÷Î ÿfl˘fiı ±Î‘Îflı √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
fi˘Ó‘-5 — ¿ıLƒÌ› ¿ı ±L› flÎF› Áfl¿Îfl˘fiÎ ¿Îfl˘⁄Îfl Á_⁄_‘ı ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î ‹Ëı¿‹fiÎ ‰‘ÎflÎfiÎ
Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ ’HÎ ±Î Ïfi›‹ ·Î√ ’ÕÂı.
28
≠¿flHÎ-5
Œfl…‹˘¿>ŒÌ, ⁄fl÷flŒÌ ±fiı w¬Áÿ
66. ⁄fl÷flŒÌ ±◊‰Î w¬ÁÿfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ’√Îfl ±fiı ¤J◊Îfi˘ ±_÷ — Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ⁄fl÷flŒ ±◊‰Î w¬Áÿ
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı ±Î‰Ì ⁄fl÷flŒÌ ¿ı w¬ÁÿfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ÷ıfiÎ ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î_ ⁄_‘ ◊Î› »ı.
67. Œfl…‹˘¿>ŒÌ ÿflQ›Îfi flΩ ‹‚‰Î’ÎhÎ fi◊Ì — Œfl…‹˘¿>ŒÌ ËıÃ‚fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı
fiÏË.
68. Œfl…‹˘¿>ŒÌ ÿflQ›Îfi Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ ±fiı ‰‚÷fl ¤J◊Î — (1) Ïfi‹c¿ ¿flfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌ±ı …ı Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiı Œfl…‹˘¿>ŒÌ ËıÃ‚ ‹Ò¿‰Îfi˘ Ë¿‹ ¿›˘˝ Ë˘› ±◊‰Î Œfl…‹˘¿>ŒÌ ËıÃ‚ ‹Ò@›Îfi_ √HÎÎ› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌ fiÌ«ıfiÌ «Ò¿‰HÎÌ±˘ ‹ÎÀı Ë¿ÿÎfl ◊Âı, …ı‹¿ı —-
Ωı ÷ı ±Õ‘Î ’√ÎflfiÌ flΩ ’fl Ë˘÷ ÷˘, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı …ı flΩfi˘ ’√Îfl ‹Y›˘ Ë˘÷ ÷ıfiÎ …ıÀ·Ì
fl¿‹fi_ Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ ±fiı ÷ı µ’flÎ_÷ ±Î‰Ì flΩfiÎ ’√Îfl ’fl ±Î‘ÎÏfl÷ ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊_.
’fl_÷, Œfl…‹˘¿>ŒÌfiÌ ‹t÷ » ‹ÎÁ ¿fl÷Î_ ‰‘ ◊÷Ì Ë˘›, ÷˘ …ıHÎı Œfl…‹˘¿>ŒÌfi˘ ¿ı ÷ı‹ √HÎÎ÷˘ Ë¿‹
¿›˘˝ Ë˘› ÷ı‰Î ±Ï‘¿ÎflÌ, ’Ëı·Î » ‹ÎÁ ’»ÌfiÌ ¿˘¥ ‹ÿ÷ ‹ÎÀı, Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ÎfiÌ fl¿‹‹Î_ fiÌ«ı ‹…⁄
ŒıflŒÎfl ¿fl‰Î ÁZÎ‹ ÁkÎÎ ‘flÎ‰ı »ı —-
(1) Œfl…‹˘¿>ŒÌfiÌ ‹t÷, Ωı ÁÿflË ±Ï‘¿ÎflÌfiÎ ‹÷ ≠‹ÎHÎı, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ …ıfiı ‹ÎÀı ÁÌ‘˘
…‰Î⁄ÿÎfl fi √HÎÌ Â¿Î› ÷ı‰Î ¿ÎflHÎ˘fiı ·Ì‘ı ·_⁄Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷˘, ÷ıfiÌ ·ıÏ¬÷ fi˘Ó‘
±Î‰Î Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ÎfiÌ fl¿‹, ’Ëı·Î_ » ‹ÎÁfiÌ ‹t÷ ÿflQ›Îfi ‹‚‰Î’ÎhÎ Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ÎfiÌ
fl¿‹fiÎ ’«ÎÁ À¿Î◊Ì ‰‘ fiÏË ÷ı‰Ì ›˘B› fl¿‹◊Ì ‰‘ÎflÌ Â¿ÎÂı;
(2) Œfl…‹˘¿>ŒÌfiÌ ‹ÿ÷, Ωı ÁÿflË ±Ï‘¿ÎflÌfiÎ ±Ï¤≠Î› ±fiÁÎfl Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ …ıfiı ‹ÎÀı
ÁÌ‘˘ …‰Î⁄ÿÎfl √HÎÌ Â¿Î› ±ı‰Î ¿ÎflHÎ˘fiı ·Ì‘ı ·_⁄Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷˘, ÷ıfiÌ ·ıÏ¬÷
fi˘Ó‘ ¿flÌ, ±Î‰Î Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ÎfiÌ fl¿‹fiı ’Ëı·Î » ‹ÎÁfiÌ ‹ÿ÷ ÿflQ›Îfi ‹‚‰Î’ÎhÎ Ïfi‰Î˝Ë
¤J◊ÎfiÌ fl¿‹fiÎ ’«ÎÁ À¿Î◊Ì ‰‘ fiÏË ÷ı‰Ì ›˘B› fl¿‹◊Ì CÎÀÎÕÌ Â¿ÎÂı;
ÁÒ«fiÎ — Ïfi›‹-68 (1) (¿) fiÎ ’fl_÷¿fiÎ ¬_Õ (1) ‹Î_ …HÎÎT›Î ‹…⁄ ÷ıfiÌ Ï‰w©fiÌ
÷’ÎÁ‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ±ÁË¿Îfl ÏÁ‰Î›fiÎ ¿ÎflHÎ˘Áfl Œfl…‹˘¿>ŒÌfiÌ ‹t÷
·_⁄Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›, ÷˘ ±Î Ïfi›‹fiÎ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) fiÎ ¬_Õ (¿) ◊Ì ÏfiÏÿ˝p Ïfi‰Î˝Ë
¤J◊ÎfiÌ fl¿‹ ÷ıfiÎ ≠◊‹fiÎ » ‹ÎÁfiÎ Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊Î ¿fl÷Î_ ÿ˘œ √HÎÎ …ıÀ·Î ‰‘Îflı·Î ÿflı
≠◊‹ » ‹ÎÁ ⁄Îÿ «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. ’fl_÷ µ@÷ ‰‘Îflı· Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ÎfiÎ ÿfl ’»Ì ’Î»‚◊Ì
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ±ÿÎ·÷fi˘ ±ÎÂfl˘ ·¥ ‹fiÎ¥ Ë¿‹ ‹ı‚‰ı ±◊‰Î ÷ıfiÌ Ï‰w©fiÌ ’Õ÷fl
÷’ÎÁfiÌ ≠√Ï÷‹Î_ ±L›◊Î ±Õ«HÎ˘ µ¤Ì ¿flı, ÷˘ » ‹ÎÏÁ¿ ÁÎ‹Ï›¿ Á‹ÌZÎÎ ÿflQ›Îfi ±Î
Ïfi›‹fiÎ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) fiÎ ’fl_÷¿ ËıÃ‚ ÷ıfiÎ Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ÎfiÌ fl¿‹ ’«ÎÁ À¿Î ¿ı ÷ı◊Ì
’HÎ ‰‘ fiÌ«ıfiÎ ÿflı CÎÀÎÕ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(3) ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊Îfi˘ ÿfl, µ’flfiÎ ’ıÀÎ-¬_Õ (1) ±fiı (2) ËıÃ‚ ‹‚‰Î’ÎhÎ Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ÎfiÌ
≠Á_√˘Ï«÷ ‰‘Îflı·Ì ¿ı CÎÀÎÕı·Ì fl¿‹ ’fl ±Î‘ÎÏfl÷ flËıÂı.
(4) Áÿfl ±Ï‘¿ÎflÌfiı Á_÷˘Ê ◊Î› ¿ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı …ı ¬«˝fiı ’Ë˘Ó«Ì ‰‚‰Î ‰‚÷fl ¤J◊Î
‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë÷Î_, ÷ı ¬«˝ ¿fl‰Îfi˘ «Î· flÎ¬ı· »ı, ÷˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ‰‚÷fl
¤J◊Î ‹ÎÀı Ë¿ÿÎfl ◊Âı.
29
(2) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÁkÎÎ ‘flÎ‰÷Ì ±ÿÎ·÷ı ÿ˘ÏÊ÷ ÃflÎ‰Ì ¿ıÿfiÌ ÁΩ Œfl‹Î‰Ì Ë˘›, I›Îflı ±Î‰Ì ÁΩfiÌ
÷ÎflÌ¬◊Ì ÷ıfiı ÁÎ‹ÎL› ÿflı Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊_ «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰Âı ±fiı ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ±ı w¬Áÿ ±√fl
⁄fl÷flŒ ¿›Î˝fiÌ ±◊‰Î fi˘¿flÌ‹Î_ ’fi—V◊ÎÏ’÷ ¿›Î˝fiÌ ÷ÎflÌ¬ Á‘Ì ÷ı ≠‹ÎHÎı Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ÎfiÌ
±Î¿ÎflHÎÌ «Î· flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
69. Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊Î‹Î_◊Ì Áfl¿ÎflÌ ·ıHÎÎ_ ‰ÁÒ· ·ı‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı Œfl…‹˘¿>ŒÌ ÿflQ›Îfi fi˘¿flÌ fi V‰Ì¿Î›Î˝ ⁄Î⁄÷fi_
≠‹ÎHÎ’hÎ — (1) ±Î Ïfi›‹-68 fiÎ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) ‹Î_ √‹ı ÷ı ‹…¿>fl Ë˘›, »÷Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı
Œfl…‹˘¿>Œ µ’fl ‹¿fiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌ, Œfl…‹˘¿>ŒÌ ËıÃ‚fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊ÎfiÌ ±◊‰Î ‰‚÷fl
¤J◊ÎfiÌ ±◊‰Î ⁄_fiıfiÌ «Ò¿‰HÎÌ ±À¿Î‰Ì Â¿Âı ±fiı ÷ı fl¿‹ Áfl¿ÎflfiÌ ·ıHÎÌ fiÌ¿‚÷Ì fl¿‹ ’ıÀı Áfl¤fl ¿flÌ
Â¿Âı.
(2) ‹Ò‚ Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊Î‹Î_◊Ì …ı ·ıHÎÌ fl¿‹˘ ‰ÁÒ· ¿fl‰Î ‹ÎÀı fiÌ«ıfiÌ Ωı√‰Î¥±˘ ·Î√ ’Õı »ı —-
(¿) ŒflÏ…›Î÷ ¿’Î÷˘ — Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊Î‹Î_◊Ì fiÌ«ıfiÌ ¿’Î÷˘ ¿fl‰Ì ’ÕÂı —-
(1) ±Î‰¿ ‰ıfl˘ ±fiı T›‰ÁÎ› ‰ıfl˘,
(2) CÎfl¤ÎÕ ±fiı ±ÎfiÊ_Ï√¿ ¬«˝ …ı‰Î_ ¿ı ‰Ì…‚Ì, ’ÎHÎÌ, ¬flÂÌ Àı⁄· …ı‰_ flÎ«fl«Ì·_
‰√ıflı,
(3) Áfl¿Îfl ’ÎÁı◊Ì µ»ÌfiÌ ·Ì‘ı·Ì fl¿‹˘ ±fiı ’ıÂ√Ì±˘fiÌ, ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ›˘B› flÌ÷ı
fiyÌ ¿flı ÷ı‰Î ÿflı ’fl÷ ¤fl’Î¥,
(¬) ‰ˆ¿„S’¿ ¿’Î÷˘ — Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ·ıÏ¬÷ Á_‹Ï÷ Ï‰fiÎ, fiÌ«ıfiÌ ¿’Î÷˘ ¿flÌ Â¿ÎÂı fiÏË
—-
(1) ’˘VÀ· ·Î¥Œ ¥LV›flLÁ ’˘·ÌÁÌ ±_√ı ·ıb_ ◊÷_ ≠ÌÏ‹›‹;
(2) ¿˘-±˘’flıÀÌ‰ VÀ˘Á˝ ±fiı ¿˘-±˘’flıÀÌ‰ øıÕÌÀ Á˘ÁÎ›ÀÌ±˘fiÌ ·ıHÎÌ ◊÷Ì fl¿‹˘;
(3) ÁÎ‹ÎL› ¤Ï‰W›ÏfiÏ‘‹Î_◊Ì µ’ÎÕı· ’ıÂ√Ì±˘fiÌ ’fl÷ ¤fl’Î¥;
(√) ⁄Ì∞ ¿’Î÷˘ — Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊Î‹Î_◊Ì fiÌ«ıfiÌ ¿’Î÷˘ ¿flÌ Â¿ÎÂı fiÏË —-
(1) ÁÎ‹ÎL› ¤Ï‰W›ÏfiÏ‘‹Î_ ¤fl‰Îfi˘ ŒÎ‚˘;
(2) ±ÿÎ·÷fiÌ …M÷Ì±˘ ±_√ı ·ıHÎÌ fl¿‹˘;
(3) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ …ıfiı ‹ÎÀı …‰Î⁄ÿÎfl Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿Îflfiı ◊›ı· fi¿ÂÎfifiÌ fl¿‹.
(3) Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊Î‹Î_fiÌ ±Ï÷«Ò¿‰HÎÌfiÌ ‰ÁÒ·Î÷ ¿fl‰Î ‹ÎÀı ¿˘¥ ⁄Î‘ fi◊Ì, ’fl_÷ ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ
’˘÷ÎfiÎ Ï‰‰ı¿ÎÏ‘¿Îfl◊Ì fiyÌ ¿flÂı ¿ı ’Òflı’ÒflÌ ‰ÁÒ·Î÷ Œfl…‹˘¿>ŒÌfiÎ Á‹›√Î‚Î ÿflQ›Îfi ‹·÷‰Ì
flÎ¬‰Ì ¿ı ÷ı ’Òflı’ÒflÌ ¿ı CÎÀÎÕı·Î ÿflı ‰ÁÒ· ¿fl‰Ì; ¿ı …ı CÎÀÎÕı· fl¿‹ Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ÎfiÌ (‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊Î
±fiı ±L› ‹‚÷fl ¤J◊Î ÏÁ‰Î›fiÎ) fiÌ fl¿‹◊Ì ÁÎ‹ÎL›÷— ±ı¿ I≤Ï÷›Î_Â◊Ì ‰‘ fiÏË ±ıÀ·Ì fl¿‹fiÎ
ÿflı ‰ÁÒ·Î÷ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(4) ÿfl ‹ÎÁı «Ò¿‰HÎÌ ◊Î› ÷ı ’Ëı·Î_, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ fiÌ«ı ‹…⁄fi_ ≠‹ÎHÎ’hÎ ±Î’ı fiÏË I›Î_ Á‘Ì,
Ïfi›‹-68 (1) ËıÃ‚ ¿˘¥’HÎ «Ò¿‰HÎÌ ¿flÌ Â¿ÎÂı fiÏË.
““Ë_ ≠‹ÎÏHÎ÷ ¿w_ »\_ ¿ı ≠V÷÷ ‹t÷ ÿflQ›Îfi ‹ıÓ ¿˘¥’HÎ ¬Îfi√Ì fi˘¿flÌ V‰Ì¿ÎflÌ fi◊Ì ¿ı T›Î’Îfl
±◊‰Î ‘_‘Î‹Î_ fl˘¿Î›˘ fi◊Ì.””
±Î ≠‹ÎHÎ’hÎ ±_√ı ±Ï‘¿ÎflÌfiı Â_¿Î ’Õı ÷ı‰Î ¿ÎflHÎ˘ Ë˘›, ÷˘ ÷ı ±Î ≠‹ÎHÎ’hÎfi_ ¬flÎ’b_ ÷’ÎÁÌ
Ωı‰Î ’˘·ÌÁfiı …HÎÎ‰Ì Â¿Âı ±fiı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¬˘À<_ ≠‹ÎHÎ’hÎ ±ÎM›_ »ı ÷ı‹ …HÎÎ› ÷˘ ÷ı
√ıfl‰÷˝fifi_ ±ı¿ ¿ÚI› ·ı¬ÎÂı ±fiı ÷ıfiÌ ÁÎ‹ı ÷ı ±ı¿ ‰‘ÎflÎfi_ ÷Ë˘‹÷ ⁄fiÂı.
30
(5) Œfl… ’fl Ë˘› I›Îflı ’˘·ÌÁ ·Î¥fi‹Î_ ¤ÎÕÎ‹@÷ flËıÃÎHÎ˘ ‘flÎ‰÷Î ±◊‰Î Áfl¿Îfl ¤ÎÕ< ¤fl÷Ì Ë˘›
÷ı‰Î flËıÃÎHÎ˘‹Î_ flËı÷Î ’˘·ÌÁ‹ıfifiı Œfl…‹˘¿>ŒÌfiÌ ‹t÷ ÿflQ›Îfi ’HÎ ÷ı‹Î_ flËı‰ÎfiÌ »^À ±Î’Ì
Â¿ÎÂı.
(6) …ı ‹◊¿ı Œfl… ’fl Ë÷Î ÷ı ‹◊¿ı … Œfl…‹˘¿>ŒÌ ËıÃ‚fiÎ Á‹›ı ’˘÷ı ±◊‰Î ÷ıfi_ ¿<À<_⁄ ±◊‰Î ⁄_fiı …ı
‹t÷ ‹ÎÀı ¤J◊ÎfiÌ ‹Î_√HÎÌ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı ‹t÷ ‹ÎÀı flËı÷Î Ë˘› ÷ı‹ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ
≠‹ÎÏHÎ÷ ¿flı ÷˘ …, ÷ı Ïfi›‹-68 (1) ËıÃ‚ Œfl…‹Î_◊Ì ‹˘¿>ŒÌ ¿fl÷Î ±Ï‘¿ÎflÌfiÎ V‰Ï‰‰ı¿ÎfiÁÎfl,
‹_…^fl ◊›ı· CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_ ±fiı V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊_ ±Î¿ÎflÌ Â¿ÎÂı.
(7) ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (5) ‹Î_ ÿÂÎ˝‰ı· ÏÁ‰Î›fiÎ ⁄ÌΩ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı Œfl…‹˘¿>ŒÌ ËıÃ‚ ‹Ò¿Î›Î ’Ëı·Î_
¤ÎÕÎ‹@÷ flËıÃÎHÎ˘fiÌ Á‰·÷ ‹‚÷Ì Ë˘› ÷ı‹fiı Œfl…‹Î_◊Ì ‹˘¿>Œ ¿flfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌ Ï‰‰ı¿ÎfiÁÎflfiÎ
±ıÀ·Î Á‹› ‹ÎÀı ±fiı ÷ı ±Ï‘¿ÎflÌ ÁÒ«‰ı ÷ı‰Ì Âfl÷˘◊Ì ÷ı‰Î flËıÃÎHÎ˘fiÌ Á‰·÷ ¤˘√‰‰Î ’fl‰Îfi√Ì
±Î’Ì Â¿ÎÂı.
70. F›Îflı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ±’Ì· ¿ı ’fi—Á‹ÌZÎÎfiı ’ÏflHÎÎ‹ı ÷ıfiÌ ⁄fl÷flŒÌ, w¬Áÿ ¿ı Œfl…‹˘¿>ŒÌ flÿ
¿flÌ fi˘¿flÌ‹Î_ ’fi—V◊ÎÏ’÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ÷˘ ÷ıfiÌ Œfl… ’flfiÌ √ıflËÎ…flÌfiÌ ‹t÷ ‹ÎÀı ’√Îfl ±fiı
¤J◊Îfi_ Ïfi›‹fi — (1) ⁄fl÷flŒ, w¬Áÿ ¿ı Œfl…‹˘¿>ŒÌ ËıÃ‚ ‹Ò¿ı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı fi˘¿flÌ‹Î_ ’fi—V◊ÎÏ’÷
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı, I›Îflı fi˘¿flÌ‹Î_ ’fi—V◊ÎÏ’÷ ¿fl‰Îfi˘ Ë¿‹ ¿fl‰ÎfiÌ ÁkÎÎ ‘flÎ‰÷Î ±Ï‘¿ÎflÌ±ı —-
(¿) Œfl… ’fl ÷ıfiÌ √ıflËÎ…flÌfiÌ ‹t÷ ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î ’√Îfl ±fiı
¤J◊Î ±_√ı; ±fiı
(¬) Áÿfl ‹t÷fiı Œfl… ’fl √Î‚ı· ‹t÷ ÷flÌ¿ı √HÎ‰Ì ¿ı fiÏË, ÷ı ±_√ı; Ï‰«ÎflHÎÎ ¿fl‰Ì,
- V’p Ë¿‹ ¿Îœ‰˘.
(2) ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) ‹Î_ …HÎÎ‰ı· ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiÎ ±Ï¤≠Î› ±fiÁÎfl Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Á_’ÒHÎ˝÷— ÿ˘Ê‹@÷
Ã›˘˝ Ë˘› I›Îflı ±◊‰Î Œfl…‹˘¿>ŒÌfiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ ÷ıfiÌ ±Î‰Ì Œfl…‹˘¿>ŒÌ Á_’ÒHÎ˝ flÌ÷ı ±L›Î›Ì Ë÷Ì,
÷˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı, ≠Á_√ÎfiÁÎfl, ÷ı ⁄fl÷flŒ, w¬Áÿ ¿ı Œfl…‹Î_◊Ì ‹˘¿>Œ ◊›˘ fi Ë˘÷ ±fiı …ı
’√Îfl ±fiı ¤J◊Î_ ‹ı‚‰‰Î ÷ı Ë¿ÿÎfl Ë˘÷, ÷ı ’Òflı’ÒflÎ_ ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î ÷ıfiı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(3) ±L› Ï¿VÁÎ±˘‹Î_, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ÃflÎ‰ı ÷ıÀ·Î ≠‹ÎHÎ‹Î_ ±Î‰Î ’√Îfl ±fiı
¤J◊Î ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
’fl_÷, ¬_Õ (2) ¿ı (3) ËıÃ‚ ¤J◊ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌ, ±Î‰Î ¤J◊Î …ı ⁄Ì∞ Âfl÷˘fiÌ ‹›Î˝ÿÎ‹Î_ flËÌ
‹‚‰Î’ÎhÎ ◊÷Î_ Ë˘› ÷ı ÷‹Î‹ Âfl÷˘fiı ±‘Ìfi flËıÂı.
(4) ¬_Õ (2) ËıÃ‚ ±Î‰÷Î Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ Œfl… ’fl √ıflËÎ…flÌfiÌ ‹t÷fiı ÷‹Î‹ Ëı÷±˘ ‹ÎÀı Œfl… ’fl
√Î‚ı·Ì ‹t÷ √HÎ‰Ì.
(5) ¬_Õ (3) ËıÃ‚ ±Î‰÷Î Ï¿VÁÎ±˘‹Î_, Œfl… ’fl √ıflËÎ…flÌfiÌ ‹t÷fiı, ¿˘¥ ¬ÎÁ Ëı÷ ‹ÎÀı ÷ıfiı Œfl…
’flfiÌ ‹t÷ ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î ‹ÎÀı ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ¬ÎÁ ±ÎÿıÂ ¿flı ÷ı ÏÁ‰Î›, Œfl… ’fl √Î‚ı·Ì ‹t÷
÷flÌ¿ı √HÎÎÂı fiÏË.
ÁÒ«fiÎ — Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı …ı ‹t÷ ÿflQ›Îfi ¬Îfi√Ì fi˘¿flÌ V‰Ì¿ÎflÌ Ë˘› ±◊‰Î ÷ı T›Î’Îfl ¿ı
‘_‘˘ V‰Ì¿Îflı· Ë˘›, ÷ı‰Ì ¿˘¥ ‹t÷ ‹ÎÀı, ±Î Ïfi›‹ ËıÃ‚ ’√Îfl ±fiı / ±◊‰Î ¤J◊ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌ
±À¿Î‰Ì Â¿ÎÂı. «Ò¿‰HÎÌ ¿›Î˝ ’Ëı·Î_ ÷ıfiÌ ’ÎÁı◊Ì, Ïfi›‹-69 fiÎ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (4) ¶ÎflÎ Ïfi›÷ ◊›ı·
≠‹ÎHÎ’hÎ ‹ı‚‰‰_ ’ÕÂı.
31
(6) Ë_√Î‹Ì fi˘¿flÌ‹Î_ flËı·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±Î Ïfi›‹ ËıÃ‚ ¿˘¥ ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î ‹_…^fl ¿fl‰Îfi˘
ÏfiHÎ˝› ·ı÷Ì ‰ı‚Î±ı, ±Î‰Ì Ë_√Î‹Ì Ïfi‹c¿ …ı ‹ÿ÷ ‹ÎÀı ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı ‹t÷fiı
Ï‰«ÎflHÎÎ‹Î_ ·ı‰Ì ’ÕÂı.
(7) w¬Áÿ ¿ı ⁄fl÷flŒÌfiÎ ’ÏflHÎÎ‹ı ¬Î·Ì ’Õı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ …√Î‹Î_ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì Ïfi‹c¿,
w¬Áÿ ¿ı ⁄fl÷flŒ ¿flÎ›ı· ¿‹˝«ÎflÌfiı ÷ı … …√Î‹Î_ ’fi—V◊ÎÏ’÷ ¿fl‰Î ‹ÎÀı flÿ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı
÷ı Ïfi‹c¿ flÿ ¿fl‰Îfi˘ ÷ı Ë¿‹ ÷ı µ’fl˘@÷ Ïfi‹c¿fiı ’çÎÿ‰÷a ±Áfl ¿flÂı fiÏË; ±fiı flÿ ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰÷Ì Ïfi‹c¿ ÷ıfiı flÿ ¿›Î˝fiÌ ÷ÎflÌ¬ Á‘Ì ÿflı¿ Ëı÷±˘ ‹ÎÀı, ±‹·‹Î_ Ë˘‰Îfi_ √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
71. fi˘¿flÌ‹Î_ ’fi—V◊Î’fifiÎ Á‹›ı Œfl…‹˘¿>ŒÌfiÌ ‹t÷fi_ flΩ‹Î_ ’Ïfl‰÷˝fi — (1) ±Î Ïfi›‹ ËıÃ‚ fi˘¿flÌ‹Î_
’fi—V◊ÎÏ’÷ ¿fl‰Îfi˘ Ë¿‹ ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ, ≠Á_√ÎfiÁÎfl, Œfl…‹Î_◊Ì ‹˘¿>Œ ¿›Î˝fiÌ, ⁄fl÷flŒ ¿›Î˝fiÌ
¿ı w¬Áÿ ¿›Î˝fiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ’fi—V◊ÎÏ’÷ ¿fl‰ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ Á‘ÌfiÌ Œfl… ’flfiÌ √ıflËÎ…flÌfiÌ ‹t÷fiı
Ïfi›‹ÎfiÁÎfl ‹‚‰Î’ÎhÎ flΩ‹Î_ Œıfl‰Ì Â¿ı »ı. ÷ı‹ »÷Î_ √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002 fiÌ
Á_⁄_‘¿÷Î˝ Ωı√‰Î¥±˘ ËıÃ‚ Ë˘› ÷ı ÏÁ‰Î›, Œfl…‹˘¿>ŒÌfiÌ ‹t÷fi_ Ï⁄fi’√ÎflÌ flΩ‹Î_ w’Î_÷fl ¿flÌ Â¿ÎÂı
fiÏË. ±Î‰Ì √ıflËÎ…flÌfiÌ ‹t÷fiı ’√Îfl ÁÏË÷ ¿ı ’√Îfl Ï‰fiÎfiÌ flΩ‹Î_ Œıfl‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı, ±Î Ïfi›‹
‹…⁄ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı·_ Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊_ ‹…flı Áfl¤fl ¿fl‰_ ’ÕÂı ±◊‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ
’ÎÁı◊Ì ‰ÁÒ· ¿fl‰_ ’ÕÂı.
(2) Œfl…‹˘¿>ŒÌfiÎ Œ@÷ ¿˘¥ ¤Î√fiı flΩ‹Î_ Œıfl‰‰Îfi_ ’fl‰Îfi√Ì’ÎhÎ fi◊Ì. ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ Œfl… ’fl
√Î‚ı·Ì ‹t÷fiı flΩ‹Î_ Œıfl‰‰Îfi˘ ÏfiHÎ˝› ¿flı, ÷˘ Œfl…‹˘¿>ŒÌfiÌ ’Òflı’ÒflÌ ‹t÷fiı Ïfi›‹˘ ËıÃ‚
‹‚‰Î’ÎhÎ flΩ±˘‹Î_ ’Ïfl‰Ï÷˝÷ ¿fl‰Ì ’ÕÂı.
(3) ‰‚÷fl ±fiı CÎfl¤ÎÕÎ …ı‰Î ¤J◊ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌ Áfl¤fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷ı ’Ëı·Î_ ÷ı ±◊‰Î ÷ıfi_ ¿<À<_⁄
±◊‰Î ⁄_fiı …ı ‹t÷ ‹ÎÀı ¤J◊ÎfiÌ ‹Î_√HÎÌ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı ‹t÷ ‹ÎÀı Œfl…‹˘¿>ŒÌfiÎ Á‹›ı
…ı ‹◊¿ı Œfl… ’fl Ë÷Î ÷ıfiÎ Á‹Îfi … ¤J◊Î ‹ÎÀı Ë¿ÿÎfl Ë˘› ÷ı‰Î ‹◊¿ı … flËı÷Î Ë÷Î ÷ı ‹÷·⁄fiÎ
≠‹ÎHÎ’hÎ˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ’ÎÁı◊Ì ‹ı‚‰‰Î, ÏÁ‰Î› ¿ı, ±Î Ïfi›‹˘fiÎ Ïfi›‹-68 fiÎ ’ıÀÎ-Ïfi›‹
(1) fiÎ ’fl_÷¿ ËıÃ‚ Á_⁄_Ï‘÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊_ ±fiı CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_ ±√Îµ
±Î’‰Î‹Î_ ±ÎT›_ Ë˘›, …ı ‹◊¿ı◊Ì ±◊‰Î …√Î±ı◊Ì ÷ı flΩ ’fl √›Î Ë˘÷ ÷ı ‹◊¿ı ±◊‰Î …√Î ’fl
÷ı ’Î»Î ŒflÂı ÷ı‰Î ‹÷·⁄fiÎ ≠‹ÎHÎ’hÎ˘ ±Î‰Î Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ …÷Î ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(4) ±Î Ïfi›‹ ËıÃ‚ Œfl… ’fl √ıflËÎ…flÌfiÌ ‹t÷ √HÎ‰Î ±_√ı ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiÎ Ë¿‹˘ Ïfifl’‰Îÿ
»ı ±fiı Ë_√Î‹Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ·Î√ı ‰‚√ı »ı ÷ıÀ·Î ’Òfl÷_ hÎHÎ ‹ÏËfiÎ◊Ì ‰‘Îflı Ï⁄fi’√ÎflÌ flΩ
±Î’‰Î ‹ÎÀı µ’flÌ ÁkÎÎfiÌ ‹_…^flÌ ‹ı‚‰‰Îfi_ ±Î‰U›¿ flËıÂı fiÏË.
(5) F›Îflı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÏÂZÎÎI‹¿ ’√·Î_ ÷flÌ¿ı fiÌ«·Ì …√Î ¿ı ’Î›flÌ±ı µ÷ÎflÌ ‹Ò¿‰Î‹Î_ ±Î‰ı
±fiı ⁄Îÿ‹Î_ ÷ıfiı fi˘¿flÌ‹Î_ ’fi—V◊ÎÏ’÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ±fiı ÷ıfiÌ ’ÿÎ‰fiÏ÷ ¿ı ’Î›flÌ µ÷Îfl Á_’ÒHÎ˝÷—
±L›Î›Ì Ãflı, ±◊‰Î ¬Î÷Î¿Ì› ¿Î›˝‰ÎËÌfiÎ ’ÏflHÎÎ‹ ÏÁ‰Î› ±L›◊Î ÷ıfiı fiÌ«·Ì …√Î±ı √ıfl‰Î…⁄Ì
flÌ÷ı ’fl÷ ‹Ò¿‰Î‹Î_ ±Î‰ı ±fiı ’»Ì◊Ì ±Î‹ ’fl÷ ‹Ò@›ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ÷ıfiı ÷ıfiÌ ‹Ò‚ …√Î±ı
’fi—V◊ÎÏ’÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı, ÷ıfiı …ı ‹t÷ ‹ÎÀı µ÷Îfl‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ Ë˘› ÷ı ‹t÷ ‹ÎÀı ÷ıfiı
µ÷Îfl‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ fi Ë˘÷ ÷˘, …ı ’√Îfl ±◊‰Î flΩfi˘ ’√Îfl ±◊‰Î ⁄_fiı ±fiı ¤J◊Î_fi˘ ÷ı Ë¿ÿÎfl
Ë˘÷ ÷ı ±fiı ÷ıHÎı ¬flı¬fl ‹ı‚‰ı· ’√Îfl ±◊‰Î flΩfi˘ ’√Îfl ±◊‰Î ⁄_fiı ±fiı ¤J◊Î_ ±Î¿Î›Î˝ Ë˘›
÷ı ⁄_fiı ‰E«ıfi˘ ÷ŒÎ‰÷ ÷ıfiı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
32
72. ¿˘¥ ¿Î›ÿÎ ËıÃ‚ Ï√flN÷Îfl ¿ı ±À¿ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌ — (1)
Ωı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÿı‰Î ‹ÎÀı ¿ı ¿˘¥ Œ˘…ÿÎflÌ ±Îfl˘’ ‹ÎÀı ±À¿ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ¿ı √fiÎ Ïfi‰ÎflHÎ
±_√ı ±À¿Î›÷fiÌ Ωı√‰Î¥ ¿fl÷Î ¿˘¥ ¿ÎfiÒfi ËıÃ‚ ÷ıfiı ±À¿‹Î_ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘›, ÷˘ ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiı F›Î_ Á‘Ì ±À¿‹Î_ flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı ±√fl ÷ı ¿ıÿ ¤˘√‰ı ÷ıÀ·Ì ‹t÷ ‹ÎÀı ÷ı Œfl…‹˘¿>ŒÌ ËıÃ‚
√HÎÎÂı ±fiı F›Î_ Á‘Ì ÷ıfiÎ Ï‰w©fiÌ ¿Î›˝‰ÎËÌ ’ÒflÌ ◊Î› ±◊‰Î ›◊Î≠Á_√, ÷ıfiı ±À¿Î›÷‹Î_◊Ì »^À˘ ¿flÌ
fi˘¿flÌ‹Î_ ’Î»Î ΩıÕÎ› I›Î_ Á‘Ì ÷ıfiı Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊Î ÏÁ‰Î› Ïfi›‹-68 fiÌ Ωı√‰Î¥ ‹…⁄ ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î_
±Î¿Îfl‰Î ’fl‰Îfi√Ì ±Î’Ì Â¿ÎÂı fiÏË. ’fl_÷ Ωı ÷ı ÷Ë˘‹÷ / ÷Ë˘‹÷˘‹Î_◊Ì Á_’ÒHÎ˝ ÿ˘Ê‹@÷ ◊›˘ Ë˘› ±◊‰Î
÷ıfiı ÿı‰ÎfiÎ ¿ÎflHÎı ±À¿‹Î_ ·¥ ¿Î›˝‰ÎËÌ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı‰Î ≠Á_√ı ’Òfl‰Îfl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ¿ı
ÿı‰ÎfiÌ …‰Î⁄ÿÎflÌ ÷ıfiÎ Ïfi›_hÎHÎ ⁄ËÎflfiÎ Á_Ωı√˘fiı ¿ÎflHÎı µ’„V◊÷ ◊›ı· Ë÷Ì, ±◊‰Î ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ
¶ÎflÎ ÷ı‰Ì ±À¿Î›÷ ±L›Î›Ì √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›, I›Îflı ±Î ‹t÷fiÎ ’√Îfl ±fiı ¤J◊ÎfiÌ ’Òflı’ÒflÌ fl¿‹,
…ı ÷ı Ï¿VÁÎfiÎ Á_Ωı√˘ ËıÃ‚ ‹…flı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(2) Ωı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ Ï‰w© Œ˘…ÿÎflÌ ±Îfl˘’ ’Õ÷fl Ë˘› ¿ı ⁄Î¿Ì ÿı‰Î ‹ÎÀı ÷ıfiÌ ±À¿ ¿flÌ ¿Î›˝‰ÎËÌ
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ±fiı Ωı ±Îfl˘’ ±√fl ¿Î›˝‰ÎËÌ ÷ıfiÌ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÷flÌ¿ıfiÌ ËıÏÁ›÷ ÁÎ◊ı
Á_⁄_‘ ‘flÎ‰÷Ì Ë˘› ±fiı ÷ı ÷ıfiÌ ŒflΩı ⁄Ω‰‰Î‹Î_ ±¿‚Î‹HÎ µ’„V◊÷ ¿flı ¿ı fiÌÏ÷ ¤˛p÷Î Á_Õ˘‰Î›
÷ı‰Ì Â@›÷Î Ë˘›, I›Îflı ¬flı¬fl Ë‰Î·Î÷‹Î_ ±À¿ ËıÃ‚ Ë˘› ¿ı fi Ë˘› ±√fl ¿ıÿ‹Î_ Ë˘› ¿ı fi Ë˘›
(…ı‹ ¿ı Ω‹Ìfi ’fl »^Àı·˘ Ë˘›) ÷˘ ’HÎ ÷ıÀ·Ì ‹t÷ ‹ÎÀı ÷ıfiı ¬ÎÁ ±ÎÿıÂ ¶ÎflÎ Œfl…‹˘¿>ŒÌ ËıÃ‚
‹Ò¿‰˘ ’ÕÂı. ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î ⁄Î⁄÷‹Î_ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) fiÌ Ωı√‰Î¥±˘ ·Î√ ’ÕÂı.
73. Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ ±Î¬flÌ «Ò¿‰HÎÌ ÁÎ‹ı Áfl¤fl ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — Ωı Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ÎfiÌ fl¿‹ ±Î¿ÎflÎ¥ «Ò¿Ì Ë˘›,
÷˘ Ïfi›‹-70 ±◊‰Î ›◊Î≠Á_√, Ïfi›‹-71 ±◊‰Î 72 ËıÃ‚ ‹‚÷Î_ ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î ±√fl ÷ı±˘fiÎ
ÏËVÁÎ‹Î_◊Ì ⁄Îÿ ¿fl‰Ì ’ÕÂı. ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î ⁄Î⁄÷‹Î_ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) fiÌ Ωı√‰Î¥±˘ ·Î√ ’ÕÂı.
74. ’Î›flÌ ¿ı …√Î µ÷Îfl, w¬Áÿ ¿ı ⁄fl÷flŒÌfiÎ ’ÏflHÎÎ‹ı, ÷ıfiÎ ±ı¿ ‰Ê˝ ⁄Îÿ ¬Î·Ì ’Õı·Ì …√Î±˘ ¿Î›‹Ì
‘˘flHÎı ¤fl‰Î ⁄Î⁄÷ — Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı, fi˘¿flÌ‹Î_ fiÌ«ı µ÷Îfl‰Î◊Ì, w¬Áÿ ¿ı ⁄fl÷flŒ ¿ı ŒflÏ…›Î÷ ÏfiT≤kÎ
¿fl‰Î◊Ì ¬Î·Ì ’Õ÷Ì …√Î±˘, ±Î‰Ì ’Î›flÌ ¿ı …√Î µ÷Îfl, w¬Áÿ ¿ı ⁄fl÷flŒÌfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ±ı¿ ‰Ê˝ ’Òw_
◊Î› I›Î_ Á‘Ì, ±◊‰Î Á_⁄_Ï‘÷ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ±’Ì·, Œıfl÷’ÎÁfiÌ ±fl∞, ¿ÎfiÒfiÌ ¿Î›˝‰ÎËÌ ±◊‰Î ÿÎ‰ÎfiÌ
fi˘ÏÀÁ ŒÎ¥· ¿flÌ Ë˘›, ÷˘ ÷ıfi˘ »ı‰Àfi˘ Ïfi¿Î· ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Î_ Á‘Ì, ±ı ⁄ı‹Î_◊Ì …ı ≠Á_√ ‹˘Õ˘ ⁄fiı
I›Î_ Á‘Ì, ¿Î›‹Ì ‘˘flHÎı ¤flÌ Â¿ÎÂı fiÏË.
75. fi˘¿flÌ‹Î_ ’fi—V◊Î’fi◊Ì ’√Îfl ±fiı ¤J◊ÎfiÌ ‹_…^flÌ ¿Î›˝¿ÎflÌ √˘Ã‰HÎ flÿ ¿flÌ Â¿ı — Ïfi›‹-70, 71
±fiı 72 ËıÃ‚ ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î ¿ı ’√Îfl ±fiı ¤J◊Îfi_ ±‹¿ ≠‹ÎHÎ ‹_…^fl ¿fl‰Î◊Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ
Œfl…‹˘¿>ŒÌ ¿ı w¬Áÿ, ⁄fl÷flŒÌ ¿ı ’Î›flÌ ¿ı …√Î µ÷ÎflfiÌ ‹t÷ ÿflQ›Îfi ±‹·‹Î_ ‹Ò¿ı·Ì ¿˘¥’HÎ ¿Î›˝¿ÎflÌ
√˘Ã‰HÎ flÿ ◊÷Ì fi◊Ì.
fi˘Ó‘ — F›Îflı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄fl÷flŒÌ ¿ı w¬ÁÿfiÎ Ë¿‹˘, ±ı ¿ÎflHÎı flÿ ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›Î Ë˘› ¿ı ÷ı Ë¿‹
ΩflÌ ¿fl‰Îfi˘ ÷ı ±Ï‘¿ÎflÌfiı ±Ï‘¿Îfl fi Ë÷˘ ¿ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ¿ÎflHÎ˘ ÿÂÎ˝‰‰ÎfiÌ ’Òfl÷Ì ÷¿ ±ÎM›Î Ï‰fiÎ
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë÷Î, ÷˘ ÷ıfiÎ ¿ÎflHÎı ’fi—V◊ÎÏ’÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ Ï¿VÁÎ±˘ ’HÎ, ±Î
Ïfi›‹ ËıÃ‚ ±Î‰flÌ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
33
≠¿flHÎ-6
¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷
76. ±P›ÎÁfiÌ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î◊Ì Ëı÷ Áflı ÷ı‹ Ë˘› I›Îflı ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl‰Îfi√Ì’ÎhÎ fi◊Ì
— ±P›ÎÁfiÌ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î◊Ì, ¿˘¥ Ï¿VÁÎfiÌ ±Î‰U›@÷Î±˘, ’Òflı’ÒflÌ flÌ÷ı Á_÷˘ÊÎ¥ …÷Ì Ë˘›, ÷˘ Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiı ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl ‹Ò¿‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiÏË.
77. ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi ’√Îfl ±fiı ‰‚÷fl ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — Ïfi›‹-85 fiÌ Ωı√‰Î¥±˘fiı
±‘Ìfi flËÌfiı, ¿˘¥’HÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı Áfl¿ÎflfiÌ V’p ‹_…^flÌ Ï‰fiÎ, ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl Œfl… ±_√ı ≠Ï÷Ïfi›@÷
¿flÌ Â¿ÎÂı fiÏË. ¤Îfl÷‹Î_ ‘ÎflHÎ ¿flı· …√Î Á_⁄_‘ıfiÌ Œfl… ±_√ı ±◊‰Î ¿˘¥ ¬ÎÁ Œfl… Á_⁄_‘ı Ë_√Î‹Ì flÌ÷ı
¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ›˘B› ‹_…^flÌ◊Ì ≠Ï÷Ïfi›@÷ ¿flı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı fiÌ«ı ≠‹ÎHÎı ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î_ ‹‚Âı —-
(¿) ¤Îfl÷fiÎ ⁄_ÿflı◊Ì VÀÌ‹fl ’fl «œuÎfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ’flÿıÂfiÎ ⁄_ÿflı µ÷›Î˝fiÌ ÷ÎflÌ¬ Á‘ÌfiÎ Á‹› ‹ÎÀı,
Ωı ÷ı ¤Îfl÷‹Î_ Œfl… ’fl Ë˘÷ ÷˘ ÷ıHÎı …ı ’√Îfl ±Î¿Î›˘˝ Ë˘÷ ÷ıÀ·˘ ’√Îfl;
(¬) Áfl¿Îfl ‰¬÷˘‰¬÷ ¬ÎÁ ¿ı ÁÎ‹ÎL› Ë¿‹˘◊Ì ÃflÎ‰ı ÷ı ≠‹ÎHÎı ÷ı ’flÿıÂ‹Î_ ‰‚÷fl ¤J◊Î_ ‹ı‚‰Âı.
78. ’flÿıÂ‹Î_ flΩ ÿflQ›Îfi T›„@÷fiÌ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ — Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ F›Îflı ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl flΩ ’fl Ë˘› ÷ı
ÿflQ›Îfi ÷ıfiÌ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı, I›Îflı ÷ı fiÌ«ıfiÎ‹Î_◊Ì ±ı¿ Ï‰¿S’ ’Á_ÿ ¿flÌ Â¿Âı —-
(¿) Ωı ÷ı flΩ ¤˘√‰Ì ·ı‰Î ¥E»ı, ÷˘ ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_ ÷ıfiı ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÌ ‹t÷ ÿflQ›Îfi ÷ıfiÎ ¤Îfl÷‹Î_fiÎ
’√Îfl◊Ì ±ı¿ ÊpÎ_Â …ıÀ·_ ‹Îfiÿ˚‰ı÷fi ÷ıfiı ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı, ±◊‰Î
(¬) ÷ı flΩfi˘ Á‹›√Î‚˘ ±À¿Î‰Ì ‹_…^fl ◊›ı· flΩfiÌ ÂıÊ ‹t÷, ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÎ Á‹›fiÌ Á‹ÎÏÅ ⁄Îÿ
¤˘√‰Ì Â¿Âı.
⁄_fiı ≠¿ÎflfiÎ Ï¿VÁÎ±˘‹Î_, Ωı ÷ı ÿÂÎ˝‰Ì Â¿ı ¿ı ÷ıfiÌ ÷ı‰Ì Œfl…fiÌ Á˘Ó’HÎÌfiÎ ¿ÎflHÎı ÷ıfiı ’˘÷ÎfiÌ
flËı‰ÎfiÌ T›‰V◊Î‹Î_ ÷ıfiı ‰‘ÎflÎfi˘ ¬«˝ ◊›ı· »ı, ÷˘ ’ÏflÏÂp-6 fiÎ Ïfi›‹-7 ‹Î_ ÏfiÏÿ˝p ÿˆÏfi¿ ¤J◊_
‹ı‚‰‰Î ÷ı Ë¿ÿÎfl ◊Âı. Œfl… ±_√ıfiÎ ±Î‰U›¿ ≠‰ÎÁ ±_√ı ’ÏflÏÂp-5 fiÎ Ïfi›‹-5 ËıÃ‚ ‹‚‰Î’ÎhÎ
‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ ’HÎ ÷ı ±Î¿ÎflÌ Â¿Âı, ’fl_÷ ÷ı ’ÏflÏÂpfiÎ Ïfi›‹-6 ËıÃ‚ ¤Îfl÷ ’Î»Î Œfl‰ÎfiÎ
‹ÁÎŒflÌ ¬«˝ ‹ÎÀı ÷ı Ë¿ÿÎfl ◊¥ Â¿Âı fiÏË.
79. ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ — …ı ÷ÎflÌ¬ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ¤Îfl÷‹Î_fiÎ ’˘÷ÎfiÎ Ë˘tÎfi˘
Ë‰Î·˘ Á˘Ó’Ì ÿı, ÷ı ÷ÎflÌ¬◊Ì ÷ı Ë˘t˘ ’fi—Á_¤Î‚Ì ·ı ÷ı ÷ÎflÌ¬ Á‘ÌfiÌ ‹t÷ ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÌ ‹t÷ √HÎÎÂı.
±Î‹ »÷Î_, Ωı ÷ı ≠Ï÷Ïfi›@÷fiÎ Á‹›ı ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl flΩ ’fl Ë˘›, ÷˘ ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÌ ‹t÷, Œfl… ±_√ı
÷ıHÎı ¬flı¬fl √Î‚ı· Á‹› …ıÀ·Ì flËıÂı.
80. ¤Îfl÷ Áfl¿Îflı ÃflÎT›Î ≠‹ÎHÎıfiÎ ÿflı ‹Îfiÿ˚‰ı÷fi ÷ÒS› fl¿‹fiÌ Ï‰ÿıÂÌ ËÒ_ÏÕ›Î‹HÎfiÌ √HÎ÷flÌ — Ïfi›‹-
77 ¬_Õ (¿) ±◊‰Î ¬_Õ (¬) ËıÃ‚ ‹_…^fl ¿flı· ’√Îfl, ‹Îfiÿ˚‰ı÷fi ±◊‰Î ‰‚÷fl ¤J◊Î ÷S› Ï‰ÿıÂÌ
ËÒ_ÏÕ›Î‹HÎfiÌ √HÎ÷flÌ, ¤Îfl÷ Áfl¿Îflı ÷ıfiÎ Ïfi›_hÎHÎ ËıÃ‚fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ ‹ÎÀı ÃflÎT›Î ≠‹ÎHÎıfiÎ ÿflı
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
81. ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi flΩfiÎ ’√Îfl ±fiı ’ıLÂfi’ÎhÎ ’√ÎflfiÌ √HÎ÷flÌ ‹ÎÀı ’√Îflfi˘ ÏfiHÎ˝›
›˘B› ±Ï‘¿ÎflÌ ¿flÂı — Ïfi›‹-77 fiÎ ¬_Õ (¿) ‹Î_ ±Î‰÷Î ““Ωı ÷ı ¤Îfl÷‹Î_ Œfl… ’fl Ë˘÷ ÷˘ ÷ıHÎı …ı ’√Îfl
‹ı‚T›˘ Ë˘÷”” ÷ı ÂOÿÁ‹ÒË‹Î_ ““’√Îfl”” ’ÿfi˘ ±◊˝ ÂOÿÂ— Ïfi›‹-9 (52) ≠‹ÎHÎı ¿fl‰˘, ±fiı ÷ı ¿‹˝«ÎflÌ
¤Îfl÷‹Î_ Œfl… ’fl Ë˘÷ ÷˘ ÷ı ¿ıÀ·˘ ’√Îfl ±Î¿Îfl÷˘ ÷ı ¤Îfl÷‹Î_fiÎ ›˘B› ±Ï‘¿ÎflÌ±ı, ±Î Ëı÷ ‹ÎÀı fiyÌ
34
¿fl‰˘. ¿˘¥ ¬ÎÁ ¿Î‹ ‹ÎÀı ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›@÷ ¿›Î˝ fi Ë˘›, ’HÎ …ıfi_ ¿Î‹ ¤Îfl÷‹Î_ ÷ı‹… ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl
¿fl‰ÎfiÌ …wfl ’Õ÷Ì Ë˘› ÷ı‰Î ¿Ï‹Âfi ±fiı ÁÏ‹Ï÷±˘ ’fl Á÷÷ Áı‰Î ‹ÎÀı ‹Ò¿‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄Î⁄÷‹Î_, ÷ı±˘ ¿Ï‹Âfi ±◊‰Î ÁÏ‹Ï÷ ÁÎ◊ı ¤Îfl÷‹Î_ Œfl… ’fl «Î· flèÎÎ Ë˘÷, ÷˘ …ı ’√Îfl
‹ı‚‰÷Î Ë˘÷ ÷ı ’√Îfl ÷flÌ¿ı ÷ı ’ÿfi_ ±◊˝CÎÀfi ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
82. Ï‰ÿıÂÌ «·HÎ‹Î_ ’√ÎflfiÎ ÏËVÁÎfiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — ’flÿıÂ‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ
’√Îflfi˘ Ï‰ÿıÂÌ «·HÎ‹Î_ ’fl‰Îfi√Ì’ÎhÎ ÏËVÁ˘, Áfl¿Îfl ‰¬÷˘‰¬÷ ⁄ËÎfl ’ÎÕı ÷ı‰Î ±ÎÿıÂ˘ ËıÃ‚fi˘ flËıÂı.
83. ’flÿıÂ‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — ’flÿıÂ‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊ÎfiÌ ‹_…^flÌfi_
Ïfi›‹fi ¿fl÷Î Ïfi›‹˘, ’ÏflÏÂp-6 fiÌ Ωı√‰Î¥±˘ ‹…⁄fiÎ flËıÂı.
84. Ï‰Ï¤Lfi ÷Î·Ì‹Ì ›˘…fiÎ±˘ ËıÃ‚ ’flÿıÂ‹Î_ ÷Î·Ì‹ ·ı‰Î ‹ÎÀı ≠›˘Ï…÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiÌ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ±_√ıfiÌ ⁄˘·Ì±˘ ±fiı Âfl÷˘ — …ı ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flÎpˇÁ_CÎ, ¿˘·_⁄˘ M·Îfi,
‘Ì ’˘¥LÀ Œ˘fl ≠˘√˛Î‹fiÌ Ï‰Ï‰‘ ÷Î·Ì‹Ì ›˘…fiÎ ¿ı ÷ıfiÎ …ı‰Ì ¿˘¥ ›˘…fiÎ ËıÃ‚ ±fiı (fl˘¿ Œı·fl, ŒÎµLÕıÂfi,
Œ˘Õ˝ ŒÎµLÕıÂfi ‰√ıflı …ı‰Î) Ï⁄fiÁfl¿ÎflÌ ‹_Õ‚˘ ‹ÎflŒ÷ «Î·÷Ì ¿˘¥’HÎ ›˘…fiÎ ËıÃ‚ ÷Î·Ì‹ ·ı‰Î ‹ÎÀı Ï‰Ï‰‘
Áfl¿ÎflÌ Ï‰¤Î√˘ ¶ÎflÎ ’flÿıÂ‹Î_ ’flV¿Ú÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı ÷ıfiı …ı ’flV¿÷Î˝ Ï‰¤Î√ı ’ÏflÏÂp-7 ‹Î_ Ïfi›÷
¿flı· ⁄˘·Ì±˘ ±fiı Âfl÷˘ Á_÷˘ÊÎ› ÷ı, ÁÏfiÏç÷ ¿fl‰_ ’ÕÂı.
85. ’˘·ÌÁ ‹ËÎÏfiÿıÂ¿, ’˘·ÌÁ ¿Ï‹Âfifl ±◊‰Î Ïfi›Î‹¿, ÷⁄Ì⁄Ì Áı‰Î±˘ ±fiı ±Îfl˘B› ±fiı ÷⁄Ì⁄Ì
ÏÂZÎHÎ ±fiı Á_Â˘‘fifiÎ ±ÎÿıÂÎfiÁÎfl ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷ — (1) ’˘·ÌÁ ‹ËÎÏfiÿıÂ¿ ±fiı ’˘·ÌÁ
¿Ï‹Âfifl, √fiı√Îfl˘ ÁÎ◊ı …‰Î ¿ı ÷ı‹fi˘ Ë‰Î·˘ Á_¤Î‚‰Î ‹ÎÀı ±◊‰Î ’˘·ÌÁ ±Ï‘¿ÎflÌ ÷flÌ¿ıfiÌ ÷ıfiÌ
¿Î‹√ÌflÌfi˘ ¤Î√ Ë˘› ÷ı‰Î ¿˘¥’HÎ ¿Î›˝ ‹ÎÀı ¥LV’ı@Àfl˘fiı ±fiı ÷ıfiÌ fiÌ«ıfiÌ ¿ZÎÎfiÎ ’˘·ÌÁ ±Ï‘¿ÎflÌfiı
¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ¿˘¥’HÎ ÿıÂ‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ µ’fl ‹˘¿·Ì Â¿Âı.
(2) Ïfi›Î‹¿ ÷⁄Ì⁄Ì Áı‰Î±˘ ±fiı ±Îfl˘B› ±fiı ÷⁄Ì⁄Ì ÏÂZÎHÎ ±fiı Á_Â˘‘fi Áı‰Î±˘, ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl
…÷Î ÿÿa±˘fi˘ Ë‰Î·˘ Á_¤Î‚‰Î ¿ı ÷ı‹fiÌ ÁÎ◊ı …‰Î ‹ÎÀı ‹ÎfiÏÁ¿ fl˘√˘fiÌ ËÎ˜„V’À·fiÎ ±˘‰flÏÁ›fl˘
±fiı ’Ïfl«Îfl¿˘fiı ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl ‹˘¿·Ì Â¿Âı.
35
≠¿flHÎ-6
flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ
86. flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ — √…flÎ÷ Áfl¿Îflı ±’fiÎ‰ı·Î ‹_⁄¥ ‹S¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹˘, 1959 fiÎ Œfl…
’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›, flÎF›ı÷fl Áı‰Î, ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷, Œfl…‹˘¿>ŒÌ, ⁄fl÷flŒÌ ±fiı w¬Áÿ ÁÎ◊ı
±fiw’ …ı ¿˘¥’HÎ Ïfi›‹˘ Á_⁄_Ï‘÷ Ë˘› ÷ı Ïfi›‹˘ ±Î◊Ì flÿ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
’fl_÷ ±Î‹ flÿ ◊›ı·Î Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ¿˘¥’HÎ ¿Î›˝ ±◊‰Î ¿˘¥ ’√·_ ±Î Ïfi›‹˘fiÌ Ωı√‰Î¥fiÎ
±‹·fiı ±Áfl ¿flÌ Â¿Âı fiÏË.
√…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î·lÌfiÎ fiÎ‹ı ±fiı ÷ı‹fiÎ Ë¿‹◊Ì
(Á‘Ìfl ‹Î_¿Õ)
Áfl¿ÎflfiÎ ‹A› ÁÏ«‰
36
’ÏflÏÂp - 1
[…^±˘ Ïfi›‹-7 ±fiı 8]
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (Ωı¥fiŸ√ ÀÎ¥‹, flÎF›ı÷fl Áı‰Î ‰√ıflı) Ïfi›‹˘, 2002
ËıÃ‚ …ı±˘fiı ÁkÎÎ Á˘’‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı ÷ı ±Ï‘¿ÎflÌ±˘
ø‹ Ïfi›‹ ÁkÎÎfi˘ …ı‹fiı ÁkÎÎ T›Î’ fi˘Ó ‘ Ï‰‰flHÎ

ø‹Î_¿ ≠¿Îfl Á˘Ó’‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
»ı ÷ı ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ
1 2 3 4 5 6 7
1. 9(23) Œfl… µ’fl ‰ËÌ‰ÀÌ ’_ÿfl Ïÿ‰Á ’_ÿfl Ïÿ‰Á

(«) ËÎ…fl ◊‰Î Ï‰¤Î√ Á ‘ Ìfi˘ Á ‘ Ìfi˘
ŒflÏ…›Î÷
fl˘¿ÎHÎfiÎ
Á‹›fiı
Ïfi›Ï‹÷ ¿fl‰Î
±_√ıfi˘ ±Ï‘¿Îfl
2. 9(34) ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ‰ËÌ‰ÀÌ fiÌ«ıfiÌ Âfl÷˘fiÎ ’Î·fifiı

÷flÌ¿ı Ï‰¤Î√ ±‘Ìfi ’ÒHÎ˝ ÁkÎÎ —-
±Ï‘¿ÎflÌfiı 1. ±Ï‘¿ÎflÌ ±˘‚¬Ì
ΩËıfl ¿fl‰Î Â¿Î› ÷ı‰Ì Á_V◊ÎfiÎ ‰ÕÎ
±_ √ ı Ë˘‰Î Ωı¥±ı.
2. ±Ï‘¿ÎflÌfiÎ ’√Îfl
‘˘flHÎfi˘ L›fi÷‹ ’√Îfl
Áfl¿ÎflfiÎ fiÎ›⁄ ÁÏ«‰fiÎ
’√Îfl ‘˘flHÎfiÎ L›fi÷‹
’√Îfl ¿fl÷Î_ ±˘»˘ fi
Ë˘‰˘ Ωı¥±ı.
3. ±Î ±Ï‘¿Îfl ‹ÎhÎ
‰ËÌ‰ÀÌ ¬Î÷ÎfiÎ ÁÏ«‰
¶ÎflÎ … ‰Î’fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı.
3. 9(52) ⁄ı ‹ÎÁ◊Ì ‰‘ ÿflı¿ ¿«ıflÌfiÎ ÷ı‹fiÎ Ïfi›_hÎHÎ µ‹ıÿ‰Îfl˘fiÌ ‹ÎL› ›ÎÿÌ
fiÏË ±ıÀ·Î flÎ…’ÏhÎ÷ ‰ÕÎ ËıÃ‚fiÎ ‰√˝-3 Ωı flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰Ì
Á‹› ‹ÎÀı fiÌ …√Î ‘ÎflHÎ Ë˘› ÷˘ ÷ı‹Î_◊Ì
¿Î›˝¿ÎflÌ Ïfi‹c¿ ¿flfiÎfl Áfl¿ÎflÌ Ïfi‹c¿˘ ±Î’‰Ì.
¿fl‰Î ±_√ı ¿‹˝«ÎflÌ±˘ ±Î‰Ì ⁄‘Ì Ïfi‹c¿˘fiÌ
ΩHÎ ÁI‰flı Ïfi‹c¿
±Ï‘¿ÎflÌfiı ¿fl‰Ì.
37

ø‹Î_¿ ≠¿Îfl Á˘Ó’‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
1 2 3 4 5 6 7
4. 9(52) ⁄Îfl ‹ÎÁ ÷‹Î‹ ÷ı‹fiÎ Ïfi›_hÎHÎ 1. ‹ÎL› ¿flı· ¤fl÷Ì Ïfi›‹˘fiÎ
¿fl÷Î_ ‰‘ ¬Î÷ÎfiÎ ËıÃ‚fiÌ ‰√˝-2 ±Î‘Îflı Ïfi‹c¿˘ ¿fl‰Ì.
fiÏË ÷ıÀ·Î ‰ÕÎ±˘ fiÌ …√Î ‘ÎflHÎ 2. ⁄œ÷Ì ±◊‰Î ⁄ÿ·Ì
Á‹› ‹ÎÀı ¿fl÷Î Áfl¿ÎflÌ ÏÁ‰Î›fiÌ Ïfi‹c¿˘ ΩËıfl¬⁄flfiÎ
¿Î›˝¿ÎflÌ Ïfi‹c¿˘ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ‹ÎK›‹◊Ì ¿fl‰Ì.
¿fl‰Î ±_√ı 3. Ïfi‹c¿˘ ±_√ıfi˘ ±Ëı‰Î·
ÁI‰flı Áfl¿Îflfiı ‹˘¿·Ì ±Î’‰˘.
4. ÁÌ‘Ì ¤fl÷ÌfiÎ L›Òfi÷‹ ’√Îfl
‘˘flHÎ µ’fl Ïfi‹c¿˘ ¿fl‰Ì.
5. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ
’Á_ÿ√Ì ›ÎÿÌ flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰Ì
Ë˘› ÷˘ ÷ı‹Î_◊Ì ⁄œ÷Ì µ’flfiÌ
Ïfi‹c¿˘ ¿fl‰Ì.
5. 9(52) ⁄Îfl ‹ÎÁ 1. ÏÂZÎHÎ ÏÂZÎHÎ ±Î’‰Î µ’fl˘@÷ ‹tÎ-4 fiÎ

¿fl÷Î_ ‰‘ Ïfi›Î‹¿ Á_⁄_‘ı ŒflΩı Ï¿VÁÎ‹Î_ ÿÂÎ˝‰ı·
fiÏË ÷ıÀ·Î 2. Àı¿Ïfi¿· ⁄Ω‰÷Î ÷ı‹fiÎ Âfl÷˘±ı.
Á‹› ‹ÎÀı ÏÂZÎHÎ Ïfi›Î‹¿ Ïfi›_hÎHÎ ËıÃ‚fiÎ
¿Î›˝¿ÎflÌ 3. ±Îfl˘B›, ‰√˝-1 fiÌ …√Î
Ïfi‹c¿ ÷⁄Ì⁄Ì Áı‰Î±˘ ‘flÎ‰÷Î Áfl¿ÎflÌ
¿fl‰Î ±_√ı. ±fiı ÷⁄Ì⁄Ì ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı.
ÏÂZÎHÎ ¿Ï‹Ufifl.
6. 9(52) ÷Î·Ì‹ ±_√ı flΩ ±_√ı ’Õı·Ì ÷ı‹fiÎ Ïfi›_hÎHÎ µ’fl˘@÷ ‹tÎ-4

≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl ¬Î·Ì …√Î±˘‹Î_ ËıÃ‚fiÎ ÷‹Î‹ fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_
‹˘¿·‰Î‹Î_ Ïfi‹c¿ ¿fl‰Îfi˘ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ÿÂÎ˝‰ı· Âfl÷˘±ı
±Î‰ı· Áfl¿ÎflÌ ±Ï‘¿Îfl ‘flÎ‰÷Î
¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ¿˘¥’HÎ
V◊Îfiı ¿Î›˝¿ÎflÌ ±Ï‘¿ÎflÌ
Ïfi‹c¿ ¿fl‰Î
±_ √ ı
38

ø‹Î_¿ ≠¿Îfl Á˘Ó’‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
1 2 3 4 5 6 7
7. 9(60) ’ıLÂfi ‹_…^fl (1) ÁÏ«‰Î·›fiÎ Á_’ÒHÎ˝ ÁkÎÎ ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎfiÌ

¿fl‰ÎfiÌ ÁkÎÎ ‰ËÌ‰ÀÌ Ï‰¤Î√˘ ⁄Î⁄÷‹Î_
¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ
(2) ÿflı¿ ¬Î÷ÎfiÎ µ’fl ‹…⁄ ÏÁ‰Î›fiÎ ‰√˝-1 ±fiı
‰ÕÎ ‰√˝-2 fiÎ ÷‹Î‹ …
±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiÌ
⁄Î⁄÷‹Î_
‰√˝-hÎHÎ ±fiı ‰√˝-

(3) Ïfi‹c¿ µ’fl ‹…⁄ «Îfl fiÎ ÷‹Î‹ …
±Ï‘¿ÎflÌ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ
⁄Î⁄÷‹Î_
8. 27 Ïfi›‹ÎfiÁÎfl ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ Á_’ÒHÎ˝ ÁkÎÎ ÷ı‹fiÎ Ïfi›_hÎHÎ

‹‚‰Î’ÎhÎ hÎÌÁ ËıÃ‚ ±Ï¬·
Ïÿ‰Á ¿fl÷Î_ ‰‘ ¤Îfl÷Ì› Áı‰ÎfiÎ
·Î_⁄Î ÁÿV› ÏÁ‰Î›fiÎ
Á‹›√Î‚˘ ÷‹Î‹ Áfl¿ÎflÌ
ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹› ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÎ
‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÌ Ï¿VÁÎ‹Î_.
ÁkÎÎ.
9. 36 (2) flÎF›‹Î_ … ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ Á_’ÒHÎ˝ ÁkÎÎ 1. ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎfiÎ ±◊‰Î

flÎF›ı÷fl ’˘÷ÎfiÎ ËÎ◊ fiÌ«ıfiÎ ±Ï‘¿ÎflÌfiÌ
Áı‰Î ’fl …ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ Ïfi‹c¿
⁄ÿ·Ì ±_√ıfiÌ ÁkÎÎ Ë˘› ÷ı±˘ ⁄Î⁄÷ı.
¿fl‰ÎfiÌ ÁkÎÎ
2. ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÎ ÷‹Î‹ Ï¿VÁÎ
±fiı ÷ı ±_√ı ≠◊‹ ‰Ê˝ ‹ÎÀı
⁄˘·Ì±˘ ±fiı Âfl÷˘fiÎ
Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ ÷ı‹… ÷ı ⁄ÎÿfiÎ
≠Ï÷Ïfi›„@÷fi˘ Á‹›√Î‚˘
·_⁄Î‰Ì ±Î’‰Îfi˘ ÏfiHÎ˝›
ÁÎ‹ÎL› ‰ËÌ‰ÀÌ Ï‰¤Î√ ±fiı
fiÎHÎÎ Ï‰¤Î√ ÁÎ◊ı ’flÎ‹Â˝ ¿flÌfiı
‰ËÌ‰ÀÌ Ï‰¤Î√˘ ¿flÂı.
39

ø‹Î_¿ ≠¿Îfl Á˘Ó’‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
1 2 3 4 5 6 7
10. 54 ≠Ï÷Ïfi› „ @÷ ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ Á_’ÒHÎ˝ ÁkÎÎ Ïfi›‹-36 fiÎ ’ıÀÎ-

’fl◊Ì ’fl÷ Ïfi›‹ (2) ËıÃ‚
◊›ÎfiÌ fi˘ÏÀÁ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl ⁄ÿ·Ì
V‰Ì¿Îfl‰Î ¿flÎ›ı·Î Áfl¿ÎflÌ
±◊‰Î ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_.
≠Ï÷Ïfi› „ @÷
’fl◊Ì Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiı ’fl÷
⁄˘·Î‰Ì
·ı‰ÎfiÌ ÁkÎÎ.
40
’ÏflÏÂp - 2
[…^±˘ Ïfi›‹-9 (34)]
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹˘, 2002 fiÎ Ï‰Ï‰‘ Ïfi›‹ Á‹E«›˘fiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı
¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î ±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiÌ ÁÒÏ«
1.0 ¿ÚÏÊ, ÁË¿Îfl ±fiı √˛ÎQ› Ï‰¿ÎÁ Ï‰¤Î√ —
1.1 Áfl¿ÎflfiÎ ÁÏ«‰
1.2 ¿ÚÏÊ Ïfi›Î‹¿
1.3 ’Â’Î·fi Ïfi›Î‹¿
1.4 ¬Î_Õ Ïfi›Î‹¿
1.5 Ïfi›Î‹¿, ÁË¿ÎflÌ ‹_Õ‚Ì±˘
1.6 ±K›ZÎ, √…flÎ÷ flÎF› ÁË¿ÎflÌ L›Î›’_«
1.7 ⁄Î√Î›÷ Ïfi›Î‹¿
2.0 ÏÂZÎHÎ Ï‰¤Î√ —
2.1 Áfl¿ÎflfiÎ (ÏÂZÎHÎ) ÁÏ«‰
2.2 Áfl¿ÎflfiÎ ÁÏ«‰ (÷Î_ÏhÎ¿ ±fiı µE« ÏÂZÎHÎ)
2.4 µE«÷fl ÏÂZÎHÎ ¿Ï‹Ufifl
2.4 ¿Ï‹Ufifl, ‹K›Îé ¤Îı…fi ±fiı ÂÎ‚Î±Îı
2.5 Ïfi›Î‹¿, ≠Î◊Ï‹¿ ÏÂZÎHÎ
2.6 Ïfi›Î‹¿, ÷Î_ÏhÎ¿ ÏÂZÎHÎ
2.7 Ïfi›Î‹¿, ±ıfi.ÁÌ.ÁÌ.
2.8 Ïfi›Î‹¿, flÎF› ’Ïfl›˘…fiÎ √…flÎ÷ ≠Î◊Ï‹¿ ÏÂZÎHÎ ’ÏflWÎÿ
2.9 Ïfi›Î‹¿, √…flÎ÷ ÂˆZÎÏHÎ¿ Á_ÂÎı‘fi ±fiı ÷Î·Ì‹ ’ÏflWÎÿ
2.10 Ïfi›Î‹¿, ÁÎZÎfl÷Î ±fiı Ïfifl_÷fl ÏÂZÎHÎ
2.11 ±K›ZÎ, √…flÎ÷ ‹ÎK›Ï‹¿ ÏÂZÎHÎ ⁄ÎıÕÛ
2.12 √…flÎ÷ ≠Î◊Ï‹¿ ÏÂZÎHÎ L›Î›’_«, ±‹ÿÎ‰Îÿ
2.13 Ïfi›Î‹¿, √…flÎ÷ ÂˆZÎÏHÎ¿ Àı¿fiÎı·Îı∞ ¤‰fi
2.14 ±K›ZÎ, √…flÎ÷ flÎ…› ’flÌZÎÎ ⁄ÎıÕ˝
2.15 flÎF› ’Ïfl›˘…fiÎ Ïfi›Î‹¿
2.16 ±K›ZÎ, Àı¿Ïfi¿· ’flÌZÎÎ ⁄ÎıÕÛ
3.0 ∂Ω˝ ±fiı ’ıÀˇ˘¿ı‹Ì¿· Ï‰¤Î√ —
3.2 ‹A› Ï‰z÷ ≥LV’ı¿Àfl ±fiı Ï‰z÷‰ıflÎ Á‹ÎË÷Î˝
3.3 ÁÏ«‰, √…flÎ÷ Ï‰z÷ Ïfi›‹fi ±Î›˘√
3.4 ’ıÀˇÎıÏ·›‹ Ïfi›Î‹¿
4.0 fiÎHÎÎ_ Ï‰¤Î√ —
4.2 Ïfi›Î‹¿, ÏËÁÎ⁄ ±fiı Ï÷ΩıflÌ±˘
4.3 ¿Ï‹Ufifl, ‰ı«ÎHÎ‰ıflÎ
4.4 ≠‹¬, √…flÎ÷ ‰ı«ÎHÎ‰ıflÎ L›Î›’_«
4.5 ‰Ì‹Î Ïfi›Î‹¿
4.6 Ïfi›Î‹¿, ’ıLÂfi ±fiı ≠ÎıÏ‰ÕoÀ ŒoÕ
41
’.0 ±¯Î , fiÎ√Ïfl¿ ’fl‰ÃÎ ±fiı √˛ÎË¿ÎıfiÌ ⁄Î⁄÷ÎıfiÎı Ï‰¤Î√ —
5.2 fiÎ√Ïfl¿ ’fl‰ÃÎ, Ïfi›Î‹¿
’.3 ±¯Î Ïfi›Î‹¿
’.4 ±¯Î ±fiı fiÎ√Ïfl¿ ’fl‰ÃÎ Ïfi›_hÎ¿
5.5 flÏ…VÀˇÎfl, √˛ÎË¿ ÷¿flÎfl Ïfi‰ÎflHÎ ±Î›˘√
5.6 Ïfi›_hÎ¿, ÷˘· ±fiı ‹Î’ Ï‰iÎÎfi
6.0 ‰fi ±fiı ’›Î˝‰flHÎ Ï‰¤Î√ —
6.2 ±√˛ ‹A› ‰fi Á_flZÎ¿
6.3 ‰fi Á_flZÎ¿
7.0 ÁÎ‹ÎL› ‰ËÌ‰À Ï‰¤Î√ —
7.2 flÎ…›’Î·lÌfiÎ ÁÏEÎ‰
7.3 flÎ…›’Î·lÌfiÎ B≤Ë Ïfi›Î‹¿
7.4 ÷’ÎÁ ¿Ï‹Ufifl ±fiı ÁP› ÁÏ«‰, Á÷÷ ÷¿ıÿÎflÌ Áı·
7.5 ±◊˝ÂÎjÎ ±fiı ±Î_¿ÕÎÂÎjÎ Ïfi›Î‹¿
7.6 ‹ÒS›Î_¿fi ¿Î›˝ Ïfi›Î‹¿
7.7 ÁÏ«‰, √…flÎ÷ ΩËıfl Áı‰Î ±Î›Îı√
7.8 ÁÏ«‰, √…flÎ÷ √ÎˆHÎ Áı‰Î ’Á_ÿ√Ì ‹_Õ‚
7.9 ‹A› Á_’Îÿ¿, √…flÎ÷ Ï…S·Î Á‰˝ Á_√˛Ë
7.10 ¤ÎWÎÎ Ïfi›Î‹¿
7.11 ÷Î·Ì‹ ¿Ï‹Ufifl ±fiı Ïfi›Î‹¿, ÁflÿÎfl ’Àı· flÎ…› ‰ËÌ‰ÀÌ ¤‰fi
7.12 Ïfi‰ÎÁÌ ±Î›¿÷, fi‰Ì ÏÿSËÌ
7.13 ÁÏ«‰, BÎ…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î L›Î›’_«
7.14 flÏ…VÀˇÎfl, ‹ÎfifiÌ› ·˘¿Î›@÷ ¿«ıflÌ
7.15 ÁÏ«‰, flÎ…› «Ò_ÀHÎÌ ’_«
8.0 ±ÎflÎıB› ±fiı ’Ïfl‰Îfl ¿S›ÎHÎ Ï‰¤Î√ —
8.2 ±ÎflÎıB›, ÷⁄Ì⁄Ì ±fiı ÷⁄Ì⁄Ì ÏÂZÎHÎ ¿Ï‹Ufifl
8.3 ±Ï‘¿ Ïfi›Î‹¿ (±Îfl˘B›), ±Îfl˘B›, ÷⁄Ì⁄Ì ±fiı ÷⁄Ì⁄Ì ÏÂZÎHÎ ¿Ï‹UfiflfiÌ ¿«ıflÌ
8.4 ±Ï‘¿ Ïfi›Î‹¿ (÷⁄Ì⁄Ì), ±Îfl˘B›, ÷⁄Ì⁄Ì ±fiı ÷⁄Ì⁄Ì ÏÂZÎHÎ ¿Ï‹UfiflfiÌ ¿«ıflÌ
8.5 ±Ï‘¿ Ïfi›Î‹¿ (÷⁄Ì⁄Ì ÏÂZÎHÎ), ±Îfl˘B›, ÷⁄Ì⁄Ì ±fiı ÷⁄Ì⁄Ì ÏÂZÎHÎ ¿Ï‹UfiflfiÌ ¿«ıflÌ
8.6 ÷⁄Ì⁄Ì Áı‰Î Ïfi›Î‹¿ (¿Î‹ÿÎfl flÎF› ‰Ì‹Î ›˘…fiÎ)
8.6 Ïfi›Î‹¿, ¤Îfl÷Ì› ÷⁄Ì⁄ ’©Ï÷ ±fiı ËÎıÏ‹›Îı’ı◊Ì
8.7 ¿Ï‹Ufifl, ±Lfi ±fiı ±˙Ê‘ Ïfi›_hÎHÎ ‰ËÌ‰ÀÌ Á_V◊Î ÷_hÎ
8.8 ‹K›V◊ ÷⁄Ì⁄Ì ¤_ÕÎfl Á_V◊ÎfiÎ ¤_ÕÎfl‘Îfl¿ Ïfi›Î‹¿
9.0 B≤Ë Ï‰¤Î√ —
9.2 ’˘·ÌÁ ‹ËÎÏfi›Î‹¿ ±fiı ‹ËÎÏfiflÌZÎ¿
9.3 ‹ËÎÁıfiÎ’Ï÷, Ë˘‹ √ÎÕ˝˚{
9.4 ±Ï‘¿ ’˘·ÌÁ ‹ËÎÏfiflÌZÎ¿, ’˘·ÌÁ ¿˘QM›Àfl ÁıLÀfl
42
9.5 …ı·˘fiÎ ¥LV’ı@Àfl …fifl·
9.6 ‰ÎËfi-T›‰ËÎfl Ïfi›Î‹¿
9.7 ÁÏ«‰, √…flÎ÷ ÷¿ıÿÎflÌ ±Î›˘√
9.8 ÁˆÏfi¿ ¿S›ÎHÎ Ïfi›Î‹¿
9.9 fiÎ√Ïfl¿ Á_flZÎHÎ Ïfi›Î‹¿
9.10 Ïfi›Î‹¿, L›Î› ÁËÎ›¿ Ï‰iÎÎfi ≠›˘√ÂÎ‚Î
9.11 ±Ï‘¿ ’˘·ÌÁ ‹ËÎÏfi›Î‹¿ ’O·Ì¿ ≠ÎıÁÌ¿›Âfi
9.13 ¿Ï‹Ufifl ±fiı ±Ï‘¿ ’˘·ÌÁ ‹ËÎÏfi›Î‹¿, fiÂÎ⁄_‘Ì ±fiı ±Î⁄¿ÎflÌ …¿Î÷
9.13 ’˘·ÌÁ ‹ËÎÏfi›Î‹¿ ±fiı Ïfi›Î‹¿, ·Î_« wr÷ Ï‰flÎı‘Ì ¬Î÷
10.0 µz˘√˘ ±fiı ¬ÎHÎ¿Î‹ Ï‰¤Î√ —
10.2 µz˘√ ¿Ï‹Ufifl
10.3 ¿ÀÌfl µz˘√ ¿Ï‹Ufifl
10.3 ¤ÒV÷fl Ï‰iÎÎfi ±fiı ¬ÎHÎ¿Î‹ ¿Ï‹Ufifl
10.5 Ïfi›Î‹¿, Áfl¿ÎflÌ ‹ƒHÎ ±fiı ·ı¬fi ÁÎ‹√˛Ì
10.6 ≠‰ÎÁfi ¿Ï‹Ufifl
10.7 «Ò¿‰HÎÌ ¿Ï‹Ufifl
10.8 T›Î’Îfl ±fiı ‰ÎÏHÎF› ¿Ï‹Ufifl
11.0 ‹ÎÏË÷Ì ±fiı ≠ÁÎflHÎ Ï‰¤Î√ —
11.2 ‹ÎÏË÷Ì Ïfi›Î‹¿
11.3 ‹fiÎıfl_…fi ¿fl ¿Ï‹Ufifl
12.0 fi‹˝ÿÎ ±fiı …‚ Á_’ÏkÎ Ï‰¤Î√ —
12.2 ‹A› ¥…fiıfl˘
12.3 ‰÷˝‚fiÎ ±Ï‘ZÎ¿ ¥…fiıfl˘
12.4 …‚Á_’ÏkÎ ÷’ÎÁ ‰÷˝‚fiÎ ±Ï‘ZÎ¿ ¥…fiıfl˘
12.5 ZÎıhÎ Ï‰¿ÎÁ ¿Ï‹Ufifl
12.6 ±Ï‘¿ ¿·ı@Àfl˘ (ÏÁ_«Î¥)
12.7 Ïfi›Î‹¿, √…flÎ÷ ¥…fiıflÌ Á_Â˘‘fi Á_V◊Î
12.8 ÏËÁÎ⁄Ì ‹A› Ïfi›_hÎ¿ (fi‹˝ÿÎ ›˘…fiÎ)
13.0 l‹ ±fiı flÎı…√Îfl Ï‰¤Î√ —
13.2 ‹…\fl ¿Ï‹Ufifl
13.3 √˛Î‹ ‹…\fl ¿Ï‹Ufifl
13.4 flÎı…√Îfl ±fiı ÷Î·Ì‹ Ïfi›Î‹¿
13.5 flÏ…VÀˇÎfl, ±ÎˆzÎıÏ√¿ ±ÿÎ·÷ ±fiı ‰ı÷fi ⁄ÎıÕÛ
13.6 flÏ…VÀˇÎfl, ‹…\fl ±ÿÎ·÷
14.0 ¿Î›ÿÎ ÔÏ‰¤Î√ —
14.2 ±ıÕ‰Îı¿ıÀ …fifl·
14.3 «ıflÌÀÌ ¿Ï‹Ufifl
43
14.4 ‹A› L›Î›Î‘ÌÂ, V‹Îı· ¿Îı{ ¿ÎıÀÛ
14.5 ‹A› L›Î›Î‘ÌÂ, ÁÌ‰Ì· ¿ÎıÀ˝, ±‹ÿÎ‰Îÿ
14.6 Ï…S·Î ±fiı ÁıÂLÁ ……
14.7 ±ÎıÏŒÂÌ›· ÀˇVÀÌ ±fiı ±ıÕÏ‹ÏfiVÀˇıÀfl …fifl·
14.8 ‹A› L›Î›Î‘ÌÂ, ÁÌÀÌ ÁÌ‰Ì· ±ıLÕ ÁıÂLVÎ ¿ÎıÀÛ.
14.9 fl∞VÀˇÎfl, √…flÎ÷ ËÎ≥¿ÎıÀÛ
14.10 √…flÎ÷ flÎ…› ¿ÎfiÒfiÌ Áı‰Î ÁkÎÎ ‹_Õ‚fiÎ ÁP› ÁÏ«‰
14.11 ‹A› L›Î›Î‘ÌÂ, Œı‹Ì·Ì ¿ÎıÀÛ
14.12 ÏfiflÌZÎ¿ ±Ï‘¿ÎflÌ (¿ÎıÀÛ ŒÌ{) ±fiı ËÎıº˚ÎfiÌ w±ı ‹A› ÏfiflÌZÎ¿ (¿ÎıÀÛ ŒÌ{)
14.13 flÏ…VÀˇÎfl, √…flÎ÷ ΩËıfl ⁄Î_‘¿Î‹ ¿flÎfl Á_⁄_‘Ì ÷¿flÎfl ·‰Îÿ L›Î›’_«
15.0 ’_«Î›÷, √˛Î‹ B≤Ë Ïfi‹Î˝HÎ ±fiı √˛ÎQ› Ï‰¿ÎÁ Ï‰¤Î√ —
15.2 Ï‰¿ÎÁ ¿Ï‹Ufifl
15.3 √˛Î‹ Ï‰¿ÎÁ ¿Ï‹Ufifl
15.4 ÁÏ«‰, √…flÎ÷ ’_«Î›÷ Áı‰Î ’Á_ÿ√Ì ‹_Õ‚
15.5 Ïfi›Î‹¿, flÎ…› √˛Î‹ Ï‰¿ÎÁ ±fiı ’_«Î›÷Ì flÎ… Á_V◊Î
15.6 √˛Î‹ Ï‰¿ÎÁ ¿Ï‹Ufifl
16. ‰ˆ‘ÎÏfi¿ ±fiı Á_ÁÏÿ› ⁄Î⁄÷ÎıfiÎı Ï‰¤Î√ —
17.0 ⁄_ÿflÎı ±fiı ‹IV›ÎızÎı√ Ï‰¤Î√ —
17.2 ‹IV›˘z˘√ ¿Ï‹Ufifl
18.0 ‹ËıÁÒ· ÏTÎ¤Î√ —
18.2 Ï…S·Î ¿·ı¿Àfl
18.3 …‹Ìfi Á‘ÎflHÎÎ ¿Ï‹Ufifl
18.4 ≠‹¬, √…flÎ÷ ‹ËıÁÒ· L›Î›’_«
18.5 flÎË÷ Ïfi›Î‹¿
18.6 ÁÏ«‰ (±’Ì·˘)
18.7 ÁıÀ·‹ıLÀ ¿Ï‹Ufifl ±fiı …‹Ìfi ÿŒ÷fl Ïfi›Î‹¿
18.8 ÁÏ≠LÀıLÕıLÀ ±ÎıŒ VÀıQ’Á
18.9 ≥LV’ı¿Àfl …fifl· ±ÎıŒ fl∞VÀˇıÂfi
19.0 ‹Î√˝ ±fiı ‹¿Îfi Ï‰¤Î√ —
19.2 ‹A› ≥…fiıfl
19.3 ‹A› V◊’Ï÷ ±fiı fi√fl Ïfi›˘…¿
19.5 Ïfi›Î‹¿, VÀˇÎŒ ÀˇıfiŸ√ ¿Îı·ı…
19.6 Ïfi‰ÎÁfi Ïfi›Î‹¿
19.7 µ’‰fi ±fiı ⁄√Ì«Î Ïfi›Î‹¿
19.8 ‰÷˝‚fiÎ ±‘ÌZÎ¿ ¥…fiıfl˘
20.0 ÁÎ‹ÎÏ…¿ L›Î› ±fiı ±Ï‘¿ÎÏfl÷Î Ï‰¤Î√ —
44
20.2 Ïfi›Î‹¿, Á‹Î… ÁflZÎÎ
20.3 Ïfi›Î‹¿, ±fiÁÒÏ«÷ ΩÏ÷ ¿S›ÎHÎ
20.4 Ïfi›Î‹¿, Ï‰¿Á÷ÌΩÏ÷ ¿S›ÎHÎ
20.5 Ï‰¿·Î_√ ¿Ï‹Ufifl
21.0 ÂËıflÌ Ï‰¿ÎÁ ±fiı ÂËıflÌ B≤Ë Ïfi‹Î˝HÎ Ï‰¤Î√ —
21.2 ‹A› fi√fl Ïfi›Îı…¿
21.3 fi√fl’ÎÏ·¿Î Ïfi›Î‹¿
22.0 fl‹÷√‹÷, ›‰Î ±fiı ÁÎ_V¿ÚÏ÷¿ ÏTÎ¤Î√ —
22.2 ¿Ï‹Ufifl, ›‰¿ Áı‰Î ±fiı ÁÎ_V¿ÚÏ÷¿ ≠T≤ÏkÎ±Îı
22.3 Á_√˛ËÎ·› Ïfi›Î‹¿
22.4 ’flÎ÷I‰ Ïfi›Î‹¿
22.5 ±Ï¤·ı¬Î√Îfl Ïfi›Î‹¿
22.6 √˛_◊Î·› Ïfi›Î‹¿
22.7 Ïfi›Î‹¿, √…flÎ÷ ¬ı·¿<ÿ ÁkÎÎ‹_Õ‚
23.0 ‹ÏË·Î ±fiı ⁄Î‚ Ï‰¿ÎÁ Ï‰¤Î√ —
23.2 ¿Ï‹Ufifl, ‹ÏË·Î ±fiı ⁄Î‚ Ï‰¿ÎÁ Ï‰¤Î√
24.0 Ï‰iÎÎfi ±fiı ≠ÎˆzÎıÏ√Ï¿ Ï‰¤Î√ —
25.0 √…flÎ÷ Ï‰‘ÎfiÁ¤Î ÁÏ«‰Î·› —
25.1 √…flÎ÷ Ï‰‘ÎfiÁ¤Î ÁÏ«‰Î·›fiÎ ÁÏ«‰
45
’ÏflÏÂp - 3
[…^ ± ˘ Ïfi›‹-40 fi˘ ’ı À Î-Ïfi›‹ (4)]
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝ « ÎflÌ±˘fiÌ flÎF›ı k Îfl Áı ‰ Î‹Î_ ≠Ï÷Ïfi› „ @÷
±_ √ ı fi Ì ≠‹ÎHÎ¤Ò ÷ ⁄˘·Ì±˘ ±fiı Âfl÷˘
1. lÌ ................................................................... fiÌ ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÌ Á‹›‹›Î˝ÿÎ ÷ı‹fiı »^ÀÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı

÷ı ÷ÎflÌ¬◊Ì ±ı¿ ‰Ê˝ ‹ÎÀıfiÌ flËıÂı.
2. lÌ ............................................ fiı ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±ÎT›Î fi Ë˘÷ ÷˘ ¬Î÷Î‹Î_ ’˘÷ÎfiÌ √˛ıÕfiÎ
’√Îfl ‘˘flHÎ‹Î_ …ı ’√Îfl ±Î¿Îfl÷Î Ë˘÷, ÷ı ’√Îfl ÷ı ±Î¿ÎflÌ Â¿Âı. ±hÎı µS·ı¬ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ’√Îfl ±ıÀ·ı √…flÎ÷
‹S¿Ì Áı‰Î (’√Îfl) Ïfi›‹˘, 2002 ‹Î_ ’√ÎflfiÌ T›ÎA›Î ≠‹ÎHÎıfi˘ ’√Îfl.
3. * ÷ı ¿˘¥ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ¤J◊ ±Î¿Îfl‰Î Ë¿ÿÎfl ◊Âı fiÏË. ÷ı fiÌ«ı ‹…⁄ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ¤J◊ ±Î¿Îfl‰Î Ë¿ÿÎfl ◊Âı —
(Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ‰ı‚Î±ı ≠‰÷˝‹Îfi Ë¿‹˘ ËıÃ‚ ±ÏË_ ’Ò÷˝÷Î ¿fl‰Ì).
4. ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi ’˘÷ÎfiÎ ‹Ò‚ ¬Î÷Î‹Î_ ⁄œ÷ÌfiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_, ÷ı‹fiı √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’√Îfl) Ïfi›‹˘, 2002
fiÌ Á_⁄_Ï‘÷ Ωı√‰Î¥ ËıÃ‚ ÏfiÏç÷ ¿›Î˝ ‹…⁄fi˘ ’√Îfl ‹ı‚‰‰ÎfiÌ ’fl‰Îfi√Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
5. ÷ı‹fiı ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±ÎT›Î fi Ë˘÷, ÷˘ ‹Ò‚ ¬Î÷Î‹Î_ Œfl… ’fl ÷ı‹fiı …ı ¬ÎÁ ’√Îfl ¿ı ±_√÷ ’√Îfl
‹‚÷Î Ë÷Î, ÷ı ±Î¿Îfl‰Î ‹ÎÀı ’fl‰Îfi√Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
6. ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’flfiÌ …√ÎfiÎ ’√Îfl ‘˘flHÎfi˘ Ï‰¿S’ V‰Ì¿Îfl‰Î ÷ı±˘ Ë¿ÿÎfl flËıÂı fiÏË.
7. ÷ı‹fiı ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±ÎT›Î fi Ë˘÷ ÷˘ …ı ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊_ ‹ı‚‰÷Î Ë˘÷ ÷ı ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊Î ‹ÎÀı,
≠Ï÷Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi, ÷ı Ë¿ÿÎfl ◊Âı.
8. ÷ı‹fiı ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±ÎT›Î fi Ë˘÷, ÷˘ Œfl… µ’fl ÷ı‹fiı flÎF› Áfl¿ÎflfiÎ Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ …ı V◊ÎÏfi¿
‰‚÷fl ¤J◊_ ±fiı CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_ ‹‚‰Î’ÎhÎ Ë÷Î ÷ı ±◊‰Î ÷ıfiÎ Ï‰¿S’ı ±L› Áfl¿Îfl / ¿_’fiÌ±˘ / ¿˘’˘˝flıÂfi ‰√ıflıfiÎ
Ïfi›‹˘ ËıÃ‚, ±Î ¤J◊Î_ ‹ı‚‰‰Î ÷ı Ë¿ÿÎfl ◊Âı.
9. ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÌ …√Î ’fl ËÎ…fl ◊‰Î ‹ÎÀıfiÎ ÷ı‹… flÎF› Áfl¿Îfl‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl◊Ì ’fl÷ ±Î‰÷Î_, flÎF› Áfl¿ÎflfiÎ
Ïfi›‹˘ ±◊‰Î ±L› Áfl¿Îfl / ¿_’fiÌ±˘ / ¿˘’˘˝flıÂfi ‰√ıflıfiÎ Ïfi›‹˘ ‹…⁄ ÷ı ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î ±fiı ËÎ…fl ◊‰ÎfiÎ
Á‹›fi˘ ’√Îfl ‹ı‚‰‰Î ÷ı±˘ Ë¿ÿÎfl ◊Âı.
10. ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÎ Á‹›√Î‚Î ÿflQ›Îfi ÷ı‹fiı flÎF› Áfl¿ÎflfiÎ Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ±◊‰Î Ï‰¿S’ı flÎF› Áfl¿Îfl / ¿_’fiÌ±˘
/ ¿˘’˘˝flıÂfi ‰√ıflıfiÎ Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_ ‹ı‚‰‰Î ÷ı±˘ Ë¿ÿÎfl ◊Âı.
11. ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÎ Á‹›√Î‚Î ÿflQ›Îfi, flÎF› Áfl¿ÎflfiÎ ‰¬÷˘‰¬÷ ±‹·‹Î_ Ë˘› ÷ı‰Î flΩ, ’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ
Œ_ÕfiÎ Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ÷ıfiÌ flΩ, ’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õ ‰√ıflıfi_ Ïfi›‹fi ◊Âı.
12. ±L› Áfl¿Îfl˘ / ¿_’fiÌ±˘ / ¿˘’˘˝flıÂfi ‰√ıflı flÎF› Áfl¿Îflfiı √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (Ωı¥Ïfi_√ ÀÎ¥‹, flÎF›ıkÎfl Áı‰Î,
¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷, Œfl…‹˘¿>ŒÌ ÿflÏ‹›Îfi ÷ı‹… ⁄fl÷flŒÌ ±fiı w¬Áÿ ÿflÏ‹›Îfi «Ò¿‰HÎÌ) Ïfi›‹˘, 2002
ËıÃ‚, ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌ ÁÎ◊ıfiÎ ’flÎ‹Â˝ ‹…⁄ flΩ ±fiı ’ıLÂfi ±_√ıfiÎ ŒÎ‚ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌ ¿flÂı.
13. flÎF› Áfl¿ÎflfiÌ flΩ ≠‰ÎÁ flÎË÷ ›˘…fiÎ ËıÃ‚ ±◊‰Î ÷ıfiÎ Ï‰¿S’ı ±L› Áfl¿Îfl˘ / ¿_’fiÌ±˘ / ¿˘’˘˝flıÂfi ‰√ıflıfiÎ
Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ flΩ ≠‰ÎÁfi˘ ·Î¤ ‹ı‚‰‰Î ÷ı Ë¿ÿÎfl ◊Âı. ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÎ Á‹›√Î‚Î ÿflÏ‹›ÎfifiÌ ±Î‰Ì flÎË÷
±_√ıfiÌ …‰Î⁄ÿÎflÌ ±L› Áfl¿Îfl˘ / ¿_’fiÌ±˘ / ¿˘’˘˝flıÂfi ‰√ıflıfiı ÂÌflı flËıÂı.
46
14. ÷⁄Ì⁄Ì Á√‰Õ˘ flÎF› Áfl¿ÎflfiÎ Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ±◊‰Î Ï‰¿S’ı ±L› Áfl¿Îfl˘ / ¿_’fiÌ±˘ / ¿˘’˘˝flıÂfi ‰√ıflıfiÎ Ïfi›‹˘
ËıÃ‚ V‰Ì¿Îfl‰Î ÷ı±˘ Ë¿ÿÎfl ◊Âı. ±Î ±_√ıfiÌ …‰Î⁄ÿÎflÌ ±L› Áfl¿Îfl˘ / ¿_’fiÌ±˘ / ¿˘’˘˝flıÂfi ‰√ıflıfiı ÂÌflı flËıÂı.
15. Ωı ±L› Áfl¿Îfl / ¿_’fiÌ±˘ / ¿˘’˘˝flıÂfi ‰√ıflı ¶ÎflÎ ÁÁF… fi Ë˘› ÷ı‰Ì flËıHÎÎ¿ T›‰V◊Î ’ÒflÌ ’ÎÕ‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷˘
÷ı‹HÎı ÷ı ±L› Áfl¿Îfl˘ / ¿_’fiÌ±˘ / ¿˘’˘˝flıÂfifiı ÷ı‹fiÎ ‹ÎÏÁ¿ ‹‚÷fl˘fiÎ ÿÂ À¿ÎfiÎ ÿflı ±◊‰Î VÀÎLÕÕ˝ ¤ÎÕÎ◊Ì
…ı ±˘»\_ Ë˘› ÷ıÀ·_ ¤ÎÕ< ±Î’‰_ ’ÕÂı. Áfl¿ÎflÌ ±Î‰ÎÁ ’ÒflÎ ’ÎÕ‰Î‹Î_ ±ÎT›Î Ë˘› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_ ’√ÎflfiÎ ÿÂ À¿Î
±fiı ÷ı‰Î ’ÒflÎ ’ÎÕ‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ±Î‰ÎÁ ‹ÎÀı Áfl¿ÎflfiÎ flV÷Î ±fiı ‹¿Îfi Ï‰¤Î√fiÎ Ë¿‹ ËıÃ‚ ÏfiÏç÷ ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰ı ÷ı ±ÎÏ◊˝¿ ¤ÎÕÎfiÌ fl¿‹ ‰E«ıfi˘ ÷ŒÎ‰÷, ±L› Áfl¿Îfl˘ / ¿_’fiÌ±˘ / ¿˘’˘˝flıÂfi ‰√ıflı±ı ¤˘√‰‰˘ ’ÕÂı.
16. Ωı ÷ıfiı √Î_‘Ìfi√fl‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ±Î‰ÎÁ ŒÎ‚‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ËÂı, ÷˘ ÷ıHÎı Áfl¿Îflı ‰¬÷˘‰¬÷ ¿flı·Î Ë¿‹˘ ‹…⁄,
÷ıfiÎ flÎF›ıkÎfl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Îfiı ÷ıfi_ ¤ÎÕ< ±Î’‰Îfi_ flËıÂı ±fiı ÷ı ¤ÎÕÎ ±fiı ÷ı‹fiı ŒÎ‚‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ±Î‰ÎÁ
‹ÎÀı Áfl¿ÎflfiÎ flV÷Î ±fiı ‹¿Îfi Ï‰¤Î√fiÎ Ë¿‹ ËıÃ‚ fiyÌ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷ı ±ÎÏ◊˝¿ ¤ÎÕÎfiÌ fl¿‹fi˘ ÷ŒÎ‰÷
flÎF›ıkÎfl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î±ı ¤˘√‰‰˘ ’ÕÂı.
17. flÎF›ıkÎfl Áı‰ÎfiÎ Á‹›√Î‚Î ÿflQ›Îfi ±◊‰Î flÎF›ıkÎfl Áı‰ÎfiÎ ±_÷ı ÷ıHÎı ¤˘√‰ı· flΩfiÎ Á‹›√Î‚ÎfiÎ ‰‚÷fl
¤J◊Îfi_ ÷‹Î‹ ¬«˝ ±L› Áfl¿Îfl˘ / ¿_’fiÌ±˘ / ¿˘’˘˝flıÂfi ‰√ıflı±ı ¤˘√‰‰_ ’ÕÂı.
18. flÎF› Áfl¿ÎflfiÌ ’Ò‰˝ Á_‹Ï÷ Ï‰fiÎ, ±L› Áfl¿Îfl˘ / ¿_’fiÌ±˘ / ¿˘’˘˝flıÂfi ‰√ıflı ÷ı‹fiı µE« ’ÿfiÌ, ’Î›flÌfiÌ / ’√Îfl
‘˘flHÎfiÌ ⁄œ÷Ì ±Î’Ì Â¿Âı fiÏË ¿ı fi‰Î ±◊‰Î ¤J◊Î ‰‘Îfl˘ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı fiÏË.
19. flÎF› Áfl¿Îfl‹Î_◊Ì »^ÀÎ ◊›Î ÷ÎflÌ¬◊Ì ≠Ï÷Ïfi›„@÷fi˘ ±Îfl_¤ ◊Âı. flÎF› Áfl¿Îfl ËıÃ‚ ÷ı‹fiÎ ’ÿı◊Ì »^ÀÎ ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰ı ÷ı ÷ÎflÌ¬◊Ì √HÎÌ flÎF› Áfl¿Îfl ËıÃ‚ ÷ıfiÎ ’ÿfi˘ Ë‰Î·˘ Á_¤Î‚Ì ·ı ÷ı ÷ÎflÌ¬ Á‘Ìfi˘ Á‹›√Î‚˘ ≠Ï÷Ïfi›„@÷
÷flÌ¿ıfi˘ √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
20. ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÎ Á‹›√Î‚Î ÿflQ›Îfi ÷ıfiı ¿˘¥ ¥Ω ◊Î› ±◊‰Î ÷ıfiı ◊›ı·Ì ¥Ωfiı ¿ÎflHÎı ÷ıfi_ ±‰ÁÎfi ◊Î›, ÷˘
flÎF› Áfl¿ÎflfiÎ Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊Î› ÷ı‰Ì √˛ıF›¥ÀÌ ¿ı ’ıLÂfifiÌ «Ò¿‰HÎÌ ‹ÎÀı ±L› Áfl¿Îfl˘ / ¿_’fiÌ±˘
/ ¿˘’˘˝flıÂfi …‰Î⁄ÿÎfl ◊Âı.
21. ±L› Áfl¿Îfl˘ / ¿_’fiÌ±˘ / ¿˘’˘˝flıÂfi ‰√ıflı ËıÃ‚ ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÎ Á‹›√Î‚Î ÿflQ›Îfi ¿˘¥’HÎ ≠¿ÎflfiÌ ±Â@÷÷Îfi˘
¤˘√ ⁄fiı, ±fiı ±Î‰Ì ¥Ω / ±Â@÷÷Î ÷ı‹fiÌ ±L› Áfl¿Îfl˘ / ¿_’fiÌ±˘ / ¿˘’˘˝flıÂfi ‰√ıflı ËıÃ‚fiÎ ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÌ
Á‹ÎÏÅ ’»Ì T›@÷ ◊›ı· …HÎÎ›, ÷˘ ’HÎ ÷ı ±_√ıfiÎ flΩ ’√Îfl ‰‚÷flfiÌ «Ò¿‰HÎÌ ‹ÎÀı ±L› Áfl¿Îfl˘ / ¿_’fiÌ±˘
/ ¿˘’˘˝flıÂfi …‰Î⁄ÿÎfl ◊Âı.
22. ’˘÷ı Ïfi¤Î‰ı· ‹˘Àfl¿Îfl ±◊‰Î ±L› ‰ÎËfi ‰√ıflı ‹ÎÀı ‰ÎËfi ¤J◊_ ±√fl ±L› ¿˘¥ ¤J◊_ flÎF› Áfl¿ÎflfiÎ Ïfi›‹˘
‹…⁄ ±◊‰Î ±L› Áfl¿Îfl˘ / ¿˘’˘˝flıÂfi ‰√ıflıfiÎ Ïfi›‹˘ ‹…⁄ ±Î¿Îfl‰Î ÷ıfiı ’fl‰Îfi√Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
23. Á_⁄_Ï‘÷ ¿_’fiÌ±˘ / ¿˘’˘˝flıÂfi±ı ΩËıfl ¿flı ÷ı ⁄˘fiÁ «Ò¿‰HÎÌ, 1965 fiÎ ¿Î›ÿÎfiÌ Ωı√‰Î¥±˘ ÷◊Î Áfl¿Îflı
±‰Îflfi‰Îfl ¿flı·Î Ë¿‹˘fiı ±‘Ìfi flËÌ ⁄˘fiÁ / ⁄˘fiÁ ‰flÎÕı flËı‹flÎËı «Ò¿‰HÎÌfiÌ fl¿‹ ±Î¿Îfl‰Î ÷ıfiı ’fl‰Îfi√Ì
±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
24. ÏÂV÷ ±_√ıfiÎ ’√·Î_ ±fiı ¬Î÷Î¿Ì› ¿Î›˝‰ÎËÌfiÌ ⁄Î⁄÷fi_ Ïfi›‹fi flÎF› Áfl¿ÎflfiÎ Ïfi›‹˘ ±fiı ‰¬÷˘‰¬÷ ¿flı·Î
Ë¿‹˘ ¶ÎflÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
25. ±ÏË_ V’p flÌ÷ı Ωı√‰Î¥ fiËÌ ¿flı· Áı‰ÎfiÌ ±L› Âfl÷˘fiÎ Ïfi›‹fifiı ·√÷Ì ⁄Î⁄÷˘, Áfl¿ÎflfiÎ Ïfi›‹˘ ±fiı Áfl¿Îflı
‰¬÷˘‰¬÷ ¿flı·Î ±‹·‹Î_ Ë˘› ÷ı‰Î ±L› Ë¿‹˘ ¶ÎflÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
26. ÷ı‹fiı ·Î√ ’Õ÷Ì flÎF› Áfl¿ÎflfiÎ ¿‹˝«ÎflÌ ‹ÎÀıfiÌ ‰Ì‹Î ›˘…fiÎ ¶ÎflÎ Ï‰Ïfi›‹fi, ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÎ Á‹›√Î‚Î
ÿflQ›Îfi ’HÎ, «Î· flËıÂı.
27. ÷ı‹fiı ’˘÷ÎfiÎ ‰÷fifiÎ ÂËıflfiÎ Ï…S·Î‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl ‹Ò¿÷Î_ ’Ëı·Î_, Áı‰Î µ»ÌfiÌ ·ıfiÎfl ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ±ı Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ÷ı‹fiÎ ‰÷fifiÎ ÂËıfl/Ï…S·Î‹Î_ Ïfi‹c¿ ±Î’‰Î ±_√ıfiÎ Áfl¿Îflı Á‹›Î_÷flı ¿flı·Î Ë¿‹˘ ÷◊Î ÁÒ«fiÎ±˘fi_
ºœ’HÎı ’Î·fi ¿fl‰_ ’ÕÂı.
* ·Î√ fi ’Õ÷_ »ı¿Ì fiÎ¬‰_.
47
’ÏflÏÂp - 4
[…^ ± ˘ Ïfi›‹-40 Ëı Ã ‚fiÌ fi˘Ó ‘ ]
flÎF›ı k Îfl Áı ‰ Î‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝ « ÎflÌ±˘fiÌ ⁄ÿ·Ì ±_ √ ı ‹Î√˝ ÿ Â˝ ¿ ÁÒ « fiÎ±˘
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flÎF›ıkÎfl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ¿fl÷Î ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ±ı ÷◊Î flÎF›ıkÎfl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î±ı
’Î·fi ¿fl‰ÎfiÌ ‹Î√˝ÿÂ˝¿ ÁÒ«fiÎ±˘ fiÌ«ı ‹…⁄ »ı —-
1. Áı‰Î µ»ÌfiÌ ·ıfiÎfl ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ±˘fiı fiÎ‹˘ ‹˘¿·Ì ±Î’‰ÎfiÌ ’©Ï÷ —
F›Îflı ¿˘¥ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ’ÎÁı◊Ì Ï‰fi_÷Ì ±Î‰ı I›Îflı µ»ÌfiÌ Áı‰Î ·ıfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌfiı hÎHÎ ◊Ì «Îfl ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ
›ÎÿÌ ÷ı‹fiÎ ¬Îfi√Ì flı¿Õ˝ ÁÎ◊ı ‹˘¿·Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı ±fiı ÷ı‹Î_◊Ì ’Á_ÿ√Ì ¿fl‰Îfi_ ÷ı ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ’fl »˘ÕÌ ÿı‰Îfi_
flËıÂı. √…flÎ÷ Áfl¿ÎflfiÌ Á_’ÒHÎ˝ ¿ı ‰V÷÷— ‹ÎÏ·¿ÌfiÌ ¿ı ÷ıfiÎ Ïfi›_hÎHÎ ËıÃ‚fiÌ fi Ë˘› ÷ı‰Ì Á_V◊Î±˘‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›„@÷
’fl ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì ›ÎÿÌ‹Î_, ±ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fi˘ Á‹Î‰ıÂ ¿fl‰˘, …ı±˘ I›Î_ …‰Î ¬ÂÌ Ë˘›. ±L› Áfl¿Îfl
±◊‰Î ’ÒHÎ˝’HÎı ¿ı ‰ÎV÷Ï‰¿ flÌ÷ı √…flÎ÷ Áfl¿ÎflfiÌ ‹ÎÏ·¿ÌfiÌ ±◊‰Î ÷ıfiÎ Ïfi›_hÎHÎ ËıÃ‚fiÌ Á_V◊Î±˘‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›„@÷
’fl ‹˘¿·‰Îfi˘ ÏfiHÎ˝› ·ı‰Î‹Î_, Á_⁄_Ï‘÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ ¥E»Î ΩHÎ‰ÎfiÌ ±Î‰U›@÷Î fi◊Ì.
2. ≠Ï÷Ïfi›„@÷fi˘ Á‹›√Î‚˘ —
(1) ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÌ ≠Îfl_Ï¤¿ ‹ÿ÷ ±ı¿ ‰Ê˝fiÌ flËıÂı, …ı ⁄ÌΩ ‰Ê˝fiÎ Á‹›√Î‚Î ‹ÎÀı ‰‘ÎflÌ ±Î’Ì Â¿Î›,
’fl_÷ ±Î‰Ì Á‹›Î‰Ï‘, ‰‘‹Î_ ‰‘ «Îfl ‰Ê˝ ¿fl÷Î_ ‰‘‰Ì Ωı¥±ı fiÏË.
(2) ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÎ ÷‹Î‹ Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ ≠◊‹ ‰Ê˝ ±fiı I›Îfl⁄ÎÿfiÌ ÷ıfiÌ Á‹›Î‰Ï‘ ·_⁄Î‰Ì ±Î’‰ÎfiÎ
Á‹›√Î‚Î ‹ÎÀı ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÌ Âfl÷˘ ‰ËÌ‰ÀÌ Ï‰¤Î√ ÁÎ‹ÎL› ‰ËÌ‰À Ï‰¤Î√ ÷◊Î fiÎHÎÎ_ Ï‰¤Î√
ÁÎ◊ı ’flÎ‹Â˝ ¿flÌ fiyÌ ¿flÂı.
(3) ‰‘‹Î_ ‰‘ «Îfl ‰Ê˝ ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flÎF›ıkÎfl Áı‰Î‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ µ’fl flËı‰Î ‹ÎÀı ’fl‰Îfi√Ì
±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. ±Î◊Ì ‰‘ Á‹›Î‰Ï‘ ·_⁄Î‰Ì ±Î’‰Î ‹ÎÀı, ÁÎ‹ÎL› ‰ËÌ‰ÀÌ Ï‰¤Î√fiÌ ±fiı ‰√˝-
1 fiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_, flÎF›fiÎ ‹A›‹_hÎÌlÌfiÌ ¬ÎÁ Á_‹Ï÷fiÌ ±Î‰U›@÷Î flËıÂı ÷ı‹… ±L›
Ï¿VÁÎ±˘‹Î_, ÁÎ‹ÎL› ‰ËÌ‰ÀÌ Ï‰¤Î√fiÎ ÁÏ«‰ ¿ZÎÎfiÎ ±Ï‘¿ÎflÌfiÌ ’Ò‰˝Á_‹Ï÷ ‹ı‚‰‰Ì ’ÕÂı.
(4) ±Î‰Ì ·_⁄Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÌ Á‹›Î‰Ï‘ ‹ÎÀı, Áfl¿Îflı ±‰Îflfi‰Îfl ⁄ËÎfl ’ÎÕı· Ë¿‹˘
ËıÃ‚, ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ¤J◊ÎfiÌ ’fl‰Îfi√Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(5) ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÌ Á‹›Î‰Ï‘ ’ÒflÌ ◊÷Î_ ’Ëı·Î_fiÎ ±˘»Î‹Î_ ±˘»Î ⁄ı ‹ÎÁ ±√Îµ◊Ì ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ·_⁄Î‰Ì
±Î’‰ÎfiÌ ÿfl¬ÎV÷ ‹˘¿·‰ÎfiÌ flËıÂı.
(6) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±ı¿ Á_V◊Î‹Î_◊Ì ⁄Ì∞ Á_V◊Î‹Î_ ’fl¤Î›Î˝ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı, I›Îflı «Îfl
‰Ê˝fiÌ Á‹› ‹›Î˝ÿÎfiÌ √HÎ÷flÌfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı, ÷ı ⁄_fiı Á_V◊Îfi˘ ¿<· Á‹›√Î‚˘ √HÎ÷flÌ‹Î_ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
±Î‹ Á_‰√˝ ⁄ËÎfl Á÷÷ ≠Ï÷Ïfi›„@÷‹Î_ √Î‚‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ¿<· √Î‚˘ √HÎ÷flÌ‹Î_ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
3. ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÌ Á‹› ‹›Î˝ÿÎ ·_⁄Î‰Ì ±Î’‰ÎfiÌ ÿfl¬ÎV÷ fiÌ«ıfiÌ ÷’ÎÁ ›ÎÿÌ‹Î_fiÌ Ë¿Ì¿÷ ÁÎ◊ı ‹˘¿·Ì
±Î’‰Ì ’ÕÂı.
≠Ï÷Ïfi›„@÷ µ’flfiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiÌ ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÌ
Á‹›Î‰Ï‘ ·_⁄Î‰Ì ±Î’‰Î Á_⁄_‘ıfiÌ ÷’ÎÁ ›ÎÿÌ
1. ±Ï‘¿ÎflÌfi_ fiÎ‹ ÷◊Î ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÌ
…√Îfi˘ ËÎ·fi˘ Ë˘t˘ ±fiı ±Î’‰Î‹Î_
±Î‰÷˘ Ë˘› ÷˘, ¬ÎÁ ’√Îfl.
48
2. ‹Ò‚ ¬Î÷Î‹Î_ …√Îfi˘ Ë˘t˘.

3. ËÎ·fiÌ Á÷÷ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’flfiÌ ‹Ò‚ ÷ÎflÌ¬.
4. «Î·Ì flËı· ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÌ Á‹ÎÏÅfiÌ ÷ÎflÌ¬.
5. ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ±L› ’Ò‰˝ ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÎ ±fiÁ_‘Îfi‹Î_ »ı ¿ı ¿ı‹ ?
6. Ωı ÷ı‹ Ë˘›, ÷˘ ’Ëı·ÎfiÌ ≠Ï÷Ïfi›„@÷fi˘ Á‹›√Î‚˘ ÿÂÎ˝‰‰˘.
7. ±√ÎµfiÌ ≠Ï÷Ïfi›„@÷fi˘ √Î‚˘ ·_⁄Î‰Ì ±Î’‰ÎfiÎ ¿ÎflHÎ˘ ÿÂÎ˝‰‰Î.
8. ÿfl¬ÎV÷ ËıÃ‚fi˘ ’fi— ‰‘Îfl˘ -
(¿) ÁÎ‹ÎL› (±ıÀ·ı ⁄ı ‰Ê˝ Á‘Ìfi˘)
±◊‰Î
(¬) ¬ÎÁ (±ıÀ·ı ⁄ı ◊Ì «Îfl ‰Ê˝ ‰E«ıfi˘)
±◊‰Î
(√) ±’‰Îÿw’ Á_Ωı√˘ ËıÃ‚fi˘
(«Îfl ‰Ê˝ µ’flÎ_÷fi˘) »ı ¿ı ¿ı‹ ÷ı.
9. ¿ÎflHÎ˘ —
(¿) ‰‘ ⁄ı ‰Ê˝ Á‘ÌfiÎ ‰‘ÎflÎ ‹ÎÀı.
(¬) ¬ÎÁ ¿ÎflHÎ˘ («Îfl ‰Ê˝ Á‘ÌfiÎ)
(√) Ωı ÿfl¬ÎV÷ ËıÃ‚fi˘ ‰‘Îfl˘ «Îfl ‰Ê˝◊Ì ‰‘ Á‹›fi˘
Ë˘›, ÷˘ ±’‰Îÿw’ Á_Ωı√˘fiÌ V’p÷Î ¿fl‰Ì.
10. ¬ÎÁ ÏÀM’HÎÌ —
4. ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ¤J◊Îfi˘ ÿfl —
(1) flÎF› Áfl¿ÎflfiÎ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ΩËıfl ÏË÷‹Î_ … ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›, I›Îflı ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ¤J◊_
‹‚Ì Â¿Âı. flÎF› Áfl¿ÎflfiÎ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ ’˘÷ÎfiÌ Ï‰fi_÷Ì◊Ì ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl √›Î Ë˘› ÷ı‰Î ±L›
Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ ÷ı‹fiı ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ¤J◊_ «Ò¿‰Ì Â¿ÎÂı fiÏË.
(2) ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl …÷Ì ‰¬÷ı ±‹·‹Î_ Ë˘› ÷ı‰Î Ë¿‹˘ ËıÃ‚ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ¤J◊_ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(3) …ı ⁄˘Õ˝ / ¿˘’˘˝flıÂfi‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ¬Î÷ÎfiÌ ¿Î‹√ÌflÌfiÌ ÷⁄ÿÌ·Ì ◊¥ Ë˘› ÷ı‰Î ⁄˘Õ˝ / ¿˘’˘˝flıÂfi‹Î_ ¿˘¥
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄ÿ·Ì / ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı ÷ı±˘ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ¤J◊_ ‹ı‚‰‰Î Ë¿ÿÎfl
◊Âı fiÏË.
5. flΩ —
Áı‰Î µ»ÌfiÌ ·ıfiÎfl Ïfi›˘@÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩfi˘ ÏËÁÎ⁄ flÎ¬Âı. flΩfiÎ ÏËÁÎ⁄fi˘ µ÷Îfl˘, flÎ…’ÏhÎ÷
±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌ ±fiı Ï⁄fiflÎ…’ÏhÎ÷ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ ¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎ ÷ı ±Ï‘¿ÎflÌfiı ’Òfl˘
’ÎÕÂı. Áı‰Î µ»ÌfiÌ ·ıfiÎfl Ïfi›˘@÷Î Á_⁄_Ï‘÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩ ≠ÎM›÷Î fiyÌ ¿flÌ, flÎ…’ÏhÎ÷ ±Ï‘¿ÎflÌfiÎ
Ï¿VÁÎ‹Î_, ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌfiÌ ΩHÎ ËıÃ‚ flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı ±fiı Ï⁄fiflÎ…’ÏhÎ÷ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_, ¿«ıflÌfiÎ
‰ÕÎfiÌ ΩHÎ ËıÃ‚, …ı ÷ı Ï¿VÁÎ ≠‹ÎHÎı flΩ ‹_…^fl Â¿Âı. Áı‰Î µ»ÌfiÌ ·ıfiÎfl Ïfi›˘@÷Î, I›Îfl⁄Îÿ Á_⁄_Ï‘÷ ±Ï‘¿ÎflÌfiı
flΩ ’√ÎflfiÌ «Ò¿‰HÎÌ ¿flÂı. I›Îfl’»Ì Ï¿VÁÎ ËıÃ‚, ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌ / ¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎfiı ±‘˝‰ÎÏÊ˝¿ ‹Î√HÎÌ fl…^ ¿flÌ
«Ò¿‰ı· flΩ ’√ÎflfiÌ ¤fl’Î¥ (flÌ¥Q⁄Á˝‹ıLÀ) ‹ı‚‰Âı. ±Î Ëı÷ ‹ÎÀı, ÷ı‹HÎı ’˘÷ÎfiÌ ‹Î√HÎÌ ÁÎ◊ı ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’flfiÎ
49
±Ï‘¿ÎflÌfiı ‹_…^fl ¿flÎ›ı· ±fiı ÷ıHÎı ¤˘√‰ı· flΩfiÎ ≠¿Îfl ÷◊Î flΩfi˘ √Î‚˘, flΩ ’√Îflfi˘ ÿfl ±fiı «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
flΩ ’√ÎflfiÌ fl¿‹fiÌ Ï‰√÷˘, flÎ…’ÏhÎ÷ ±Ï‘¿ÎflÌfiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_, ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌfiı ÷◊Î Ï⁄fiflÎ…’ÏhÎ÷ Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_, ÷ıfiÎ ‹Ò‚ ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎfiı ‹˘¿·Ì ±Î’Âı. ±‘˝‰ÎÏÊ˝¿ ¤fl’Î¥ ’Ëı·Ì ±ıÏ≠·◊Ì hÎÌÁ‹Ì
ÁMÀıQ⁄fl ±fiı ’Ëı·Ì ±˘@À˘⁄fl ◊Ì ±ı¿hÎÌÁ‹Ì ‹Î«˝fiÎ Á‹›Î‰Ï‘ Á_⁄_‘ı flËıÂı. ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌ ±◊‰Î ¿«ıflÌfiÎ
‰ÕÎ Áı‰Î µ»ÌfiÌ ·ıfiÎfl Ïfi›˘@÷Î±ı fl…^ ¿flı· ‹Î√HÎÌ ‹‚÷Î «¿ÎÁÌ ·¥, ‹Î√HÎÌ ‹‚÷Î_ ±ı¿ ‹ÎÁ‹Î_, ÷ı ±_√ıfiÌ
fl¿‹fiÌ ¤fl’Î¥ ⁄ıL¿ ÕˇÎNÀ ¶ÎflÎ «Ò¿‰‰ÎfiÌ T›‰V◊Î ¿flÂı.
6. flΩ ’√Îfl ±fiı ’ıLÂfifi˘ ŒÎ‚˘ —
Áı‰Î µ»ÌfiÌ ·ıfiÎfl Ïfi›˘@÷Î ŒÎ‚Î±˘fiÌ I‰Ïfl÷ «Ò¿‰HÎÌ ±fiı ›˘B› …‹Î fi˘Ó‘ ÁÏfiÏç÷ ¿fl‰Î fiÌ«ıfiÌ
ÁÒ«fiÎ±˘fi_ ±fiÁflHÎ ¿flÂı —-
(1) ’ıLÂfi ±fiı flΩ ’√ÎflfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_ fiÌ¿‚÷Î ÷‹Î‹ ·ıHÎÎ_ fiÎHÎÎ_fiÌ ¿<· fl¿‹fi˘ ±ı¿ ÏÕ‹ÎLÕ ⁄ıL¿ ÕˇÎNÀ
·¬Âı.
(2) ±Î ÕˇÎNÀ ±ı¿ÎµLÀLÀ …fifl·, √…flÎ÷, ±‹ÿÎ‰Îÿfiı ‹‚‰Î’ÎhÎ Ë˘‰˘ Ωı¥±ı.
(3) ÕˇÎNÀ ø˘Á ¿flı·˘ Ë˘‰˘ Ωı¥±ı.
(4) ÕˇÎNÀ fl‰Îfi√Ì’hÎ ÁÎ◊ı ‹˘¿·‰˘ ’ÕÂı, …ı‹Î_ fiÌ«ıfiÌ Ï‰√÷˘ ÿÂÎ˝‰‰Ì ’ÕÂı —-
(¿) …ı T›„@÷ / T›„@÷±˘ Á_⁄_‘ı ŒÎ‚˘ «Ò¿‰ı· Ë˘› ÷ıfi_ / ÷ı‹fiÎ fiÎ‹;
(¬) ŒÎ‚˘ ¿›Î Á‹›√Î‚Îfiı ·√÷˘ »ı ÷ı;
(√) fl¿‹˘fi_ Ï‰¤Î…fi —
w.
(1) flΩ ’√Îfl ±_√ıfi˘ ŒÎ‚˘.....
(2) ’ıLÂfi ±_√ıfi˘ ŒÎ‚˘....
¿< · w.
(5) Áı‰Î µ»ÌfiÌ ·ıfiÎfl ±ı¿ … Ïfi›˘@÷Î ËıÃ‚ ±ı¿ ¿fl÷Î_ ‰‘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl Ë˘›,
I›Îflı ±·√ ±·√ ÕˇÎNÀ ‹˘¿·‰ÎfiÌ ±Î‰U›@÷Î fi◊Ì. Œ@÷ ±ı¿ … ÏÕ‹ÎLÕ ÕˇÎNÀ ‹˘¿·Ì ±Î’‰Î◊Ì
Ëı÷ ⁄fl ±Î‰Âı. ±Î‹ »÷Î_ µ’fl˘@÷ ¬_Õ (5) ‹Î_ ÏfiÏÿ˝p fl‰Îfi√Ì’hÎ‹Î_ ÿÂÎ˝‰ı· Ï‰√÷˘ ±Î’‰Ì ’ÕÂı.
7. Ωı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ΩËıfl ZÎıhÎ µ’ø‹, V‰Î›kÎ Á_V◊Î ±◊‰Î V◊ÎÏfi¿ ÷_hÎ‹Î_ Á‹Î‰Ì ·ı‰ÎfiÌ ÿfl¬ÎV÷ Ë˘›
÷˘ µ»ÌfiÌ Áı‰Î ·ıfiÎfl Ïfi›˘@÷Î±ı ‹Ò‚ ¬Î÷Î ÁÎ◊ı ’flÎ‹Â˝ ¿fl‰˘ …wflÌ ⁄fiÂı, Áfl¿Îflfiı «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ’ıLÂfi
¿ı flΩ ’√ÎflfiÎ ŒÎ‚Î ¥I›ÎÏÿ µ’fl Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ±◊‰Î µ»ÌfiÌ Áı‰Î ·ıfiÎfl Ïfi›˘@÷Îfi˘ ¿˘¥ Ï‹·¿÷ Ë¿ flËıÂı
fiÏË ±fiı ÷ı ’fl÷ ±Î’‰ÎfiÌ ‹Î√HÎÌ±˘ V‰Ì¿Î›˝ ⁄fiÂı fiÏË.
8. Œ@÷ ¿Î›‹Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘, …ı±˘fiı ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi ΩËıfl ÏË÷‹Î_ ΩËıfl ZÎıhÎ µ’ø‹, V‰Î›kÎ
Á_V◊Î ¿ı V◊ÎÏfi¿ ÷_hÎ‹Î_ Á‹Î‰Ì ·ı‰Î‹Î_ ±ÎT›Î Ë˘›, ÷ı‹fiı … flÎF› Áfl¿ÎflfiÎ ÷ıfiı ·√÷Î Á_⁄_Ï‘÷ Ïfi›‹˘fiÌ Ωı√‰Î¥
ËıÃ‚ ’ıLÂfifiÎ ·Î¤˘ ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊Âı.
50
’ÏflÏÂp - 5
[…^ ± ˘ Ïfi›‹˘ - 45, 48, 59 ±fiı 65]
flÎF›ı k Îfl Áı ‰ ÎfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝ « ÎflÌ±˘fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ flΩ ±fiı
’ı L ÂfifiÎ ŒÎ‚Î ±_ √ ı fi Ì ‰ÁÒ · Î÷fiÎ Ïfi›‹fi ±_ √ ı fi Î Ïfi›‹˘
1. flΩ ÷◊Î ’ıLÂfi ±_√ıfiÎ ŒÎ‚ÎfiÌ ‰ÁÒ·Î÷fiÌ √HÎ÷flÌ Œ¿flÎ-6 ‹Î_ Ïfi‘Î˝Ïfl÷ ÿfl˘ ≠‹ÎHÎı ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
fi˘Ó‘ — F›Îflı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ Áı‰Î µ»ÌfiÌ ·ıfiÎfl Á_V◊Î / Áfl¿Îfl‹Î_ ¿Î›‹Ì ‘˘flHÎı ⁄ÿ·Ì ◊Î› I›Îflı ÷ı
Á_V◊Î / Áfl¿ÎflfiÌ ŒÎ‚˘ «Ò¿‰‰ÎfiÌ …‰Î⁄ÿÎflÌfi˘ ±_÷ ±Î‰Âı.
2. (¿) ±Î ’ÏflÏÂWÀ‹Î_ Œ¿flÎ-6 ‹Î_ ‰’flÎ›ı· ÂOÿ ““ÁÏø› flÎF›ıkÎfl Áı‰Î”” ‹Î_ ±ı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ
Á‹›√Î‚Îfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı, …ıfiÌ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flÎF›ıkÎfl Áı‰Î‹Î_ …‰ÎfiÎ ±√fl I›Î_◊Ì ’fl÷
±Î‰‰ÎfiÎ ≠Á_√ı ÷ıfiı ’fl‰Îfi√Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì Ë˘› ±fiı ÷ı‰Î Á‹›√Î‚Î±˘ ‹ÎÀı µ’fl˘@÷ ŒÎ‚Î
÷ÿfiÁÎfl ‰ÁÒ·Î÷’ÎhÎ ⁄fiÂı.
fi˘Ó‘-1 — flÎF›ıkÎfl Áı‰Î‹Î_ …÷Ì ‰ı‚Î±ı ≠¿flHÎ-3 fiÎ Ïfi›‹-10 fiÎ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (2) ËıÃ‚ Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌ±ı ¤˘√‰ı· Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹› ±_√ıfiÎ flΩfiÎ ŒÎ‚ÎfiÌ ‰ÁÒ·Î÷, ÷ıHÎı flÎF›ıkÎfl Áı‰Î‹Î_
¿Î›˝¤Îfl Á_¤Î‚Ì ·ı÷Î_ ±Î¿Îflı· ’√ÎflfiÎ ±Î‘Îflı ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
fi˘Ó‘-2 — flÎF›ıkÎfl Áı‰Î‹Î_◊Ì ’fl÷ ±Î‰÷Î ’Ëı·Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ≠¿flHÎ-3 fiÎ Ïfi›‹-10 fiÎ
’ıÀÎ-Ïfi›‹ (2) ËıÃ‚ ·Ì‘ı· flΩfiÎ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fiÎ ±fiÁ_‘Îfiı ¤˘√‰ı· Á‹›√Î‚Î
±_√ıfiÌ flΩfiÎ ŒÎ‚ÎfiÌ √HÎ÷flÌ, ÷ıfiÎ flΩ ’fl …÷Î_ ÷fl÷ ’Ëı·Î_fiÎ ‹‚÷Î ’√ÎflfiÎ ÿflı ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(¬) fi˘¿flÌfiÌ ·_⁄Î¥ ±ıÀ·ı Á_⁄_Ï‘÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ Á‚_√ fi˘¿flÌ.
fi˘Ó‘ — ‰›ÏfiT≤ÏkÎ ‹ÎÀıfiÌ ’ıLÂfi’ÎhÎ fi˘¿flÌ‹Î_ Ïfi›‹ÎfiÁÎfl …ı ‰‘ÎflÎfi˘ Á‹›√Î‚˘ …ı ±ÿÎ·÷Ì
±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiı ‹‚‰Î’ÎhÎ Ë˘› ÷ı‰˘ ‰‘ÎflÎfi˘ Á‹›√Î‚˘ ’ıLÂfifi˘ ŒÎ‚˘ ÏfiÏç÷ ¿fl‰Î ‹ÎÀı ÷ı‹fiÌ
fi˘¿flÌfiÌ ·_⁄Î¥‹Î_ µ‹ıfl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
3. flÎF›ıkÎfl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ’fl √›ı·Î Ë_√Î‹Ì ‘˘flHÎı Œfl… ⁄Ω‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ ±_√ıfi˘ ’ıLÂfi ŒÎ‚˘,
¿Î›‹Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÎ Ï¿VÁÎ ‹…⁄, Œ¿flÎ-6 ‹Î_ Ïfi‘Î˝Ïfl÷ ÿflı flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î ’ÎÁı◊Ì ‰ÁÒ·
4. ≠¿flHÎ-4 fiÎ Ïfi›‹-65 fiÎ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (¬) fiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı fiÌ«ıfiÌ ¿Î›˝’©Ï÷ ±’fiÎ‰‰Ì —-
(¿) ‰√˝-1 ±fiı ‰√˝-2 fiÎ ÁP›˘fiÎ Á_⁄_‘ı, ’ıLÂfifiÎ ŒÎ‚ÎfiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ Ïfi›‹-6 fiÎ ¿˘ÃÎ‹Î_ ⁄ÌΩ ±fiı
hÎÌΩ ¬ÎfiÎ‹Î_fiÎ Ïfi‘Î˝Ïfl÷ ÁflıflÎÂ ÿfl˘±ı ’ıLÂfi ŒÎ‚˘ ‰ÁÒ· ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. ‰√˝-3 ±fiı ‰√˝-4
fiÎ ÁP›˘fiÎ ’ıLÂfifiÎ ŒÎ‚ÎfiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_, Ïfi›‹-6 fiÎ ’ıÀÎ-Œ¿flÎ (1) ËıÃ‚fiÎ ¿˘ÃÎ‹Î_ ±fiø‹ı ¬ÎfiÎ-
4 ±fiı 5 ¶ÎflÎ Ïfi‘Î˝Ïfl÷ À¿Î‰ÎflÌfiÎ ÁflıflÎÂ …ıÀ·Î, ‹_…^fl ◊›ı· ÷‹Î‹ …√Î±˘fiÎ ‹ËkÎ‹ ¿<· ‹ÎÏÁ¿
’√ÎflfiÎ ÁflıflÎÂfiÎ ÏËVÁÎ ‹…⁄fiÎ ŒÎ‚ÎfiÌ ‰ÁÒ·Î÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(¬) flΩfiÎ ’√ÎflfiÎ ŒÎ‚Î ±_√ı ÷‹Î‹ …√Î±˘fiÎ ’√Îfl ‘˘flHÎ˘fiÎ ÁflıflÎÂ ‹ÒS›fiÎ 11 À¿ÎfiÎ ÿflı ‰ÁÒ·Î÷
5. ‰Ï‘˝÷ ¤Ï‰W›ÏfiÏ‘‹Î_ ŒÎ‚˘ ¤flfiÎfl Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flÎF›ıkÎfl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ◊›ı◊Ì ÷ıfiÌ flÎF›ıkÎfl Áı‰Î
‹ÎÀı ±Î¿Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î ‹ÎÏÁ¿ ’√ÎflfiÎ ‘˘flHÎı ¤fl‰ÎfiÎ ◊÷Î ŒÎ‚ÎfiÎ ÿflfiÌ √HÎ÷flÌ ¿flÌ ÷ı ‹ÎÏÁ¿ ŒÎ‚˘ «Ò¿‰Âı.
≠¿flHÎ-4 fiÎ Ïfi›‹-44 ËıÃ‚ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· T›‰V◊Î ËıÃ‚, Áı‰Î µ»ÌfiÌ ·ıfiÎfl Ïfi›˘@÷Î ±◊‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ
’˘÷ı, ’˘÷ÎfiÌ ÁÏø› Áı‰ÎfiÎ Á‹›√Î‚Î ‹ÎÀı, ÿflı¿ Ï¿VÁÎ‹Î_ X + XY ÁÒhÎ ‹…⁄ Ïfi‘Î˝Ïfl÷ ◊÷˘ ‰‘ÎflÎfi˘ ŒÎ‚˘
51
±Î’Âı. ±Î ÁÒhÎ ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Ωı flÎF›ıkÎfl Áı‰Î‹Î_ √›˘ fi Ë˘÷, ÷˘ …ı ŒÎ‚ÎfiÌ fl¿‹ ÷ıfiÎ ‹ÎÏÁ¿
¤Ï‰W›ÏfiÏ‘fiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_ …‹Î ◊¥ Ë˘÷ ÷ı fl¿‹fiı X ÷flÌ¿ı √HÎ‰Ì ±fiı ÷ı Ëı÷ ‹ÎÀı ÷ıfiÌ flÎF›ıkÎfl Áı‰ÎfiÌ fi˘¿flÌfiÎ
’√ÎflfiÎ ÿflfiı ‹‚÷fl˘ √HÎ‰Î; ÷◊Î ÷ıfiÌ flÎF›ıkÎfl Áı‰Î‹Î_ ‹‚÷Î ’√ÎflfiÎ ±fi’Î÷◊Ì ‰ÁÒ·Î÷’ÎhÎ flΩfiÎ ’√ÎflfiÎ
ŒÎ‚ÎfiÌ fl¿‹fiı Y √HÎ‰Ì.
6. (1) flÎF›ıkÎfl Áı‰ÎfiÎ ’ıLÂfifiÎ ·Î¤˘ Á_⁄_‘Ì «Ò¿‰‰ÎfiÎ ◊÷Î ŒÎ‚ÎfiÎ ‹ÎÏÁ¿ ÿfl -
‹ËkÎ‹ ‹ÎÏÁ¿ ’√ÎflfiÌ À¿Î‰ÎflÌ
fi˘¿flÌfiÌ ‰√˝-1 fiÎ ‰√˝-2 fiÎ ‰√˝-3 fiÌ ‰√˝-4 fiÌ
·_⁄Î¥ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ Áı‰ÎfiÎ Áfl¿ÎflÌ Áı‰ÎfiÎ Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌ±˘ ¿‹˝«ÎflÌ±˘
1 2 3 4 5
0-1 ‰Ê˝ 4 À¿Î 4 À¿Î 5 À¿Î 7 À¿Î
1-2 ‰Ê˝ 4 À¿Î 5 À¿Î 5 À¿Î 7 À¿Î
2-3 ‰Ê˝ 5 À¿Î 5 À¿Î 6 À¿Î 8 À¿Î
3-4 ‰Ê˝ 5 À¿Î 5 À¿Î 6 À¿Î 8 À¿Î
4-5 ‰Ê˝ 5 À¿Î 6 À¿Î 6 À¿Î 8 À¿Î
5-6 ‰Ê˝ 6 À¿Î 6 À¿Î 7 À¿Î 8 À¿Î
6-7 ‰Ê˝ 6 À¿Î 6 À¿Î 7 À¿Î 8 À¿Î
7-8 ‰Ê˝ 7 À¿Î 7 À¿Î 7 À¿Î 8 À¿Î
8-9 ‰Ê˝ 7 À¿Î 7 À¿Î 8 À¿Î 8 À¿Î
9-10 ‰Ê˝ 7 À¿Î 7 À¿Î 8 À¿Î 8 À¿Î
10-11 ‰Ê˝ 8 À¿Î 8 À¿Î 8 À¿Î 8 À¿Î
11-12 ‰Ê˝ 8 À¿Î 8 À¿Î 8 À¿Î 9 À¿Î
12-13 ‰Ê˝ 9 À¿Î 8 À¿Î 9 À¿Î 9 À¿Î
13-14 ‰Ê˝ 9 À¿Î 8 À¿Î 9 À¿Î 9 À¿Î
14-15 ‰Ê˝ 9 À¿Î 9 À¿Î 9 À¿Î 9 À¿Î
15-16 ‰Ê˝ 10 À¿Î 9 À¿Î 10 À¿Î 9 À¿Î
16-17 ‰Ê˝ 10 À¿Î 9 À¿Î 10 À¿Î 9 À¿Î
17-18 ‰Ê˝ 11 À¿Î 10 À¿Î 10 À¿Î 9 À¿Î
18-19 ‰Ê˝ 11 À¿Î 10 À¿Î 10 À¿Î 9 À¿Î
19-20 ‰Ê˝ 11 À¿Î 10 À¿Î 11 À¿Î 9 À¿Î
20-21 ‰Ê˝ 12 À¿Î 11 À¿Î 11 À¿Î 9 À¿Î
21-22 ‰Ê˝ 12 À¿Î 11 À¿Î 11 À¿Î 10 À¿Î
22-23 ‰Ê˝ 13 À¿Î 11 À¿Î 12 À¿Î 10 À¿Î
23-24 ‰Ê˝ 13 À¿Î 11 À¿Î 12 À¿Î 10 À¿Î
24-25 ‰Ê˝ 13 À¿Î 11 À¿Î 12 À¿Î 10 À¿Î
25-26 ‰Ê˝ 13 À¿Î 11 À¿Î 12 À¿Î 10 À¿Î
26-27 ‰Ê˝ 13 À¿Î 11 À¿Î 12 À¿Î 10 À¿Î
27-28 ‰Ê˝ 13 À¿Î 11 À¿Î 12 À¿Î 10 À¿Î
28-29 ‰Ê˝ 13 À¿Î 11 À¿Î 12 À¿Î 10 À¿Î
(2) ÁÏø› flÎF›ıkÎfl Áı‰Î ÿflQ›Îfi flÎF›ıkÎfl Áı‰Î‹Î_ ±Î¿Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î ’√ÎflfiÎ 11 À¿Î ‹…⁄ flΩ ’√ÎflfiÎ ‹ÎÏÁ¿ ÿflı◊Ì
flΩ ’√Îflfi˘ ŒÎ‚˘ «Ò¿‰‰Î’ÎhÎ ◊Âı.
52
’ÏflÏÂp - 6
[…^ ± ˘ Ïfi›‹˘ - 78 ±fiı 83]
¤Îfl÷ ⁄ËÎflfiÌ ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÎ Á‹›√Î‚Î ‹ÎÀı ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_ ÷◊Î ’ıÁı…fiÎ Ïfi›‹fi ±_√ıfiÎ Ïfi›‹˘
1. ±P›ÎÁ ±_√ıfiÌ flΩfiÎ Ïfi›‹˘ …ı‰Î ¬ÎÁ Ïfi›‹˘ ·Î√ ’Õ÷Î Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ ±Î Ïfi›‹˘ ·Î√ ’ÕÂı fiÏË.
2. ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl Œfl… ’fl ≠Ï÷Ïfi›@÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ’fl÷ ±Î‰‰ÎfiÌ ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀı Áfl¿Îfl
ÏfiÏç÷ ¿flı· ÿÏfl›Î¥ ’ıÁı…fiÎ ‰√˝ ¶ÎflÎ, Ïfi—ÂS¿ ’ıÁı… ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı.
3. Ë‰Î¥ ‹Î√ı˝ ‹ÁÎŒflÌ ¿fl‰Î ±Ï‘¿Ú÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı F›Îflı ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl Œfl… ’fl ≠Ï÷Ïfi›@÷ ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰ı ±fiı ÷ı±˘ ¬flı¬fl Ë‰Î¥ ‹Î√ı˝ ‹ÁÎŒflÌ ¿flı I›Îflı ÷ı‹fiı fiÌ«ı ‹…⁄ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰Âı —-
(¿) ’˘÷ÎfiÎ ‹A› ‹◊¿ı◊Ì …ı Ï‰‹ÎfiÌ ‹◊¿ı◊Ì ’ıÁı… ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ Ë˘› ÷ı V◊‚ı, …‰ÎfiÌ ‹ÁÎŒflÌ
‹ÎÀı ≠‰ÎÁ ’flfiÌ ‹ÁÎŒflÌ ‹…⁄fi_ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_;
(¬) µ÷fl‰ÎfiÎ Ï‰‹ÎfiÌ ‹◊¿ Á‘Ìfi˘ ≠‰ÎÁÌ (¥¿˘fi˘‹Ì) ‰√˝fi˘ Ïfi—ÂS¿ Ë‰Î¥ ’ıÁı…;
(√) ›fl˘’ ±√fl ±‹ıÏfl¿Î‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_, µ÷fl‰ÎfiÎ Ï‰‹ÎfiÌ ‹◊¿ı◊Ì √_÷T› V◊‚ı …‰Î ‹ÎÀıfiÎ
πB·ıLÕ‹Î_ ¤Îfl÷Ì› µE« ¿Ï‹Ufiflı CÎÕı·Î ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊ÎfiÎ Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ Ïfi‘Î˝Ïfl÷ ‹‚‰Î’ÎhÎ ÿfl◊Ì
±fiı ±L› ÿıÂ˘‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ ¬flı¬fl ¿flı· ‹ÁÎŒflÌ ¬«˝.
(CÎ) ‰‚÷Ì ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀı Á‹Îfi ÿfl˘±ı.
4. ‹‚‰Î’ÎhÎ Ë˘› ±fiı ¬flı¬fl ¬«˝ ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ Ë˘› I›Îflı fiÌ«ıfiÎ ‰√˝fiÎ ¤ÎÕÎ ‹…⁄ ‹ÁÎŒflÌ ¬«˝ ‹_…^fl
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı —-
’√Îfl lıHÎÌ Ë¿
w. 16,400 ±fiı ÷ı◊Ì ‰‘ ±ı.ÁÌ. ≠◊‹ ‰√˝
w. 8,000 ±fiı ÷ı◊Ì ‰‘ ’HÎ w. 16,400 ◊Ì ±˘»˘ ±ı.ÁÌ. Ï¶Ï÷› ‰√˝ À< ÀÎ›fl V·Ì’fl
w. 6,500 ±fiı ÷ı◊Ì ‰‘ ’HÎ w. 8,000 ◊Ì ±˘»˘ ≠◊‹ ‰√˝, Ï¶Ï÷› ‰√˝ ±ı.ÁÌ. ◊˛Ì
ÀÎ›fl V·Ì’fl / ±ı.ÁÌ. «ıfl ¿Îfl. *
w. 4,100 ±fiı ÷ı◊Ì ‰‘ ’HÎ w. 6,500 ◊Ì ±˘»˘ ≠◊‹ ‰√˝, Ï¶Ï÷› ‰√˝ ±ı.ÁÌ. ◊˛Ì
ÀÎ›fl V·Ì’fl / ±ı.ÁÌ. «ıfl ¿Îfl. *
w. 4,100 ◊Ì ±˘»˘ Ï¶Ï÷› V·Ì’fl ‰√˝
* F›Î_ flı·‰ı‹Î_ ‹ÁÎŒflÌ Âw ¿fl‰ÎfiÎ V◊‚ı◊Ì ‹ÁÎŒflÌ ’ÒflÌ ◊‰ÎfiÎ V◊‚ Á‘ÌfiÌ Á˙◊Ì À>_¿Î ‹Î√˝fiÌ √ÎÕÌ‹Î_
≠◊‹ ‰√˝ / Ï¶Ï÷› ‰√˝ ±ı.ÁÌ. ◊˛Ì ÀÎ›fl V·Ì’fl / ±ı.ÁÌ. «ıfl ¿ÎflfiÌ Á√‰Õ fi Ë˘› ÷˘ ±Î ‰√˝fiı ’ÎhÎ ‹ÁÎŒflÌ
¿fl÷Î ¿‹˝«ÎflÌ±˘ Œfl… ÷◊Î ⁄ÿ·Ì ≠‰ÎÁ ±_√ı V‰ıE»Î±ı Ï¶Ï÷› ‰√˝ ±ı.ÁÌ. - À< ÀÎ›fl V·Ì’fl ¶ÎflÎ ‹ÁÎŒflÌ
¿flÌ Â¿Âı.
flÎ…‘ÎfiÌ ±ı@Á≠ıÁ Àˇıfi ¶ÎflÎ ‹ÁÎŒflÌ —
’√Îfl lıHÎÌ ’ÎhÎ÷Î
w. 16,400 ±fiı ÷ı◊Ì ‰‘ ±ı.ÁÌ. ≠◊‹ ‰√˝
w. 8,000 ±fiı ÷ı◊Ì ‰‘ ’HÎ w. 16,400 ◊Ì ±˘»˘ ±ı.ÁÌ. Ï¶Ï÷› ‰√˝ À< ÀÎ›fl V·Ì’fl
w. 8,000 ◊Ì ±˘»˘ ’√Îfl ‹ı‚‰÷Î ±L› ¿‹˝«ÎflÌ±˘ ±ı.ÁÌ. «ıfl ¿Îfl *
* …ı Àˇıfi˘‹Î_ ±ı.ÁÌ. «ıfl ¿ÎflfiÌ Á√‰Õ µ’·O‘ fi Ë˘› ÷ı Àˇıfi‹Î_ ±ı.ÁÌ. ◊˛Ì ÀÎ›fl V·Ì’fl‹Î_ ‹ÁÎŒflÌ ’fl‰Îfi√Ì’ÎhÎ »ı.
53
Â÷Î„Oÿ ±ı@Á≠ıÁ Àˇıfi ¶ÎflÎ ‹ÁÎŒflÌ —

’√Îfl lıHÎÌ ’ÎhÎ÷Î
w. 16,400 ±fiı ÷ı◊Ì ‰‘ ±ı@{Ì@›ÀÌ‰ @·ÎÁ
w. 16,400 ◊Ì ±˘»˘ ’√Îfl ‹ı‚‰÷Î ±L› ÷‹Î‹ ±ı.ÁÌ. «ıfl ¿Îfl
5. ¤Îfl÷ ¬Î÷ı ’fl÷ ◊‰ÎfiÎ ’ıÁı…fiÌ ‹_…^flÌ ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÎ Á‹›√Î‚ÎfiÌ Á‹ÎÏÅ ⁄Îÿ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÷fl÷
… Œfl… ’fl ’Î»Î Œflı ±ı Âfl÷fiı ±‘Ìfi flËıÂı, ’fl_÷ ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÌ Á‹ÎÏÅ ⁄Îÿ ÷fl÷ … ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎfiÎ ±Î‘Îflı
F›Îflı flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›, I›Îflı ±Î Ïfi›‹‹Î_ »^À»ÎÀ ±Î’Ì Â¿ÎÂı.
6. ±Î ’ÏflÏÂpfiÎ Ïfi›‹-8 fiÌ Ωı√‰Î¥fiı ±‘Ìfi, ¤Îfl÷ ⁄ËÎflfiÎ ¿˘¥’HÎ ÿıÂ‹Î_ Œfl… ’fl ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ¿flÎ›ı·
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ¤Îfl÷fiÌ ¿ıLƒ Áfl¿Îflı ÷ı‹fiÎ ÷ÿ˚fiw’ ÿflFΩfiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ ‹ÎÀı, ÷ı ÿıÂ ‹ÎÀı ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ‹ÎÀı
‹_…^fl ¿flı·Î ÿflı◊Ì, ÿˆÏfi¿ ¤J◊_ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
7. ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flΩ ·ı‰Î ’fl‰Îfi√Ì ±Î’Ì Ë˘› ±◊‰Î ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÌ Á‹ÎÏÅ
‰ı‚Î±ı ’fl÷ ‹ÁÎŒflÌfiÎ ±Îfl_¤ı flΩ ·¥ ≠I›Î√‹fi‹Î_ Ï‰·_⁄ ¿fl‰Î ’fl‰Îfi√Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›, I›Îflı ÷ı flΩfiÎ
Á‹›√Î‚Î ‹ÎÀıfi_ ÿˆÏfi¿ ¤J◊_ ⁄_‘ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
8. ±L›◊Î ÁÒ«fiÎ ±Î’‰Î‹Î_ fi ±Î‰Ì Ë˘›, ÷˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ’˘÷ÎfiÎ ¿Î‹fiÌ …√ÎfiÎ ‹A› ‹◊¿ı flËı‰_
±’ıÏZÎ÷ »ı ±fiı ÷ı◊Ì ’˘÷ÎfiÎ CÎfl ±◊‰Î flËıÃÎHÎfiÌ …√Î ±fiı ‹A› ‹◊¿ ‰E«ıfiÌ ≠◊‹ ±fiı ±_Ï÷‹ ‹ÁÎŒflÌ
ÏÁ‰Î›fi˘ ±L› ¿˘¥ ¬«˝ ‰ÁÒ· ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiÏË.
9. Àı@ÁÌ ±fiı ¿ı⁄fiÎ ¿ı ¤ÎÕı◊Ì ·Ì‘ı· ‹˘Àfl ‰√ıflıfiÎ ±Î‰U›¿ ≠ÎÁ_Ï√¿ ¬«˝ ‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÎ ±Ï‘¿Îfl˘ µE«
¿Ï‹Ufiflfiı Á’fl÷ ¿flı·Î Ë˘‰Î◊Ì, ÷ı ÷ı‹fiÌ Ï‰‰ı¿⁄Ï© ËıÃ‚ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı. ±‹ıÏfl¿Î ÏÁ‰Î› ±L›hÎ ’·‹ıfi ¿Îfl‹Î_
⁄ıÁ‰Î ¿ı Á‰ÎfiÌ …√Î ‹ÎÀı ¿flı· ‰‘ÎflÎfi_ ¬«˝ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiÏË.
10. ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÌ Á‹›Î‰Ï‘ ÿflQ›Îfi Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¬flı¬fl ¿flı· ¬«˝ ’fl ±Î‘ÎÏfl÷ Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ ¤fl’Î¥
‹_…^fl ¿fl‰Îfi_ Áfl¿Îflfiı µÏ«÷ …HÎÎ›, ÷˘ ±Î√‚fiÎ Ïfi›‹˘fiÌ ¿˘¥’HÎ Ωı√‰Î¥ Ïfifl˘‘¿ ⁄fiÌ Â¿Âı fiÏË. ±Î ’©Ï÷
±¬I›Îfl ¿fl‰Î ÏfiHÎ˝› ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ ÷ı ÏfiHÎ˝›fiÌ ΩHÎ Á_⁄_Ï‘÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ¤Îfl÷ »˘Õ÷Î_
’Ëı·Î_ ±Î’‰Ì ’ÕÂı ±fiı ÷ıfiÌ ‹Î√HÎÌfiÎ Á‹◊˝fi‹Î_, Â@› Ë˘› I›Îflı, ‰Îµ«fl˘ fl…^ ¿fl‰Îfi_ ±’ıÏZÎ÷ ◊Âı ÷ı‰Ì ÁÒ«fiÎ
±Î’‰Ì ’ÕÂı.
54
’ÏflÏÂp - 7
[…^ ± ˘ Ïfi›‹-84]
÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı Ï‰ÿı Â ‹Î_ ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝ « ÎflÌ±˘fiı ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î,
±Î‰‰Î-…‰Î ±_ √ ı fi Î ’ı Á ı … ‰√ı fl ı ‹_ … ^ fl ¿fl‰Î ±_ √ ı fi Ì ⁄˘·Ì±˘ ±fiı Âfl÷˘
1. Á_›@÷ flÎpˇ Á_V◊ÎfiÌ ÷Î·Ì‹ ›˘…fiÎ ËıÃ‚ ¿˘·_⁄˘ ›˘…fiÎ, ’˘¥LÀ Œ˘◊˝ ›˘…fiÎ ¿ı ±ı‰Ì ⁄Ì∞ ¿˘¥ ›˘…fiÎ
±◊‰Î Ï⁄fiÁfl¿ÎflÌ jÎ˘÷˘ ¶ÎflÎ Á_«ÎÏ·÷ ›˘…fiÎ±˘, …ı‰Ì ¿ı fl˘¿ N·fl ŒÎµLÕıÂfi, Œ˘Õ˝ ŒÎµLÕıÂfi ‰√ıflı ËıÃ‚fiÌ
›˘…fiÎ±˘‹Î_ ÷Î·Ì‹ ±_√ı Áfl¿ÎflfiÎ ¿˘¥ Ï‰¤Î√ ¶ÎflÎ Ï‰ÿıÂ˘‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ±_√ıfi_ Ïfi›‹fi fiÌ«ıfiÌ Âfl÷˘±ı ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı —-
(1) ’√Îfl — ¤Îfl÷‹Î_fiÌ …√Î ’fl◊Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ Á_’ÒHÎ˝ √ıflËÎ…flÌ, ÷ıHÎı ¤Îfl÷‹Î_ … Œfl… ’fl flËÌ
…ı ’√Îfl ‹ı‚T›˘ Ë˘÷ ÷ı ’ÒflÎ ’√Îfl µ’fl ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÎ Á‹›√Î‚Î ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı ±fiı ÷ı
≠‹ÎHÎı ÷ıfiı ’√ÎflfiÌ «Ò¿‰HÎÌ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(2) ‹˘_CÎ‰ÎflÌ ¤J◊_ — Ωı ÷Î·Ì‹ ±_√ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Ï‰ÿıÂ √›˘ fi Ë˘÷, ÷˘ …ı ÿflı ‹‚‰Î’ÎhÎ Ë˘›
÷ı ÿflı, ÷ıfiı ÷Î·Ì‹fiÎ ≠◊‹ » ‹ÎÁ ÿflQ›Îfi ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊_ ±Î¿Îfl‰ÎfiÌ ’fl‰Îfi√Ì ±Î’Ì Â¿ÎÂı. »
‹ÎÁ ⁄ÎÿfiÎ ÷Î·Ì‹fiÎ Á‹›√Î‚Î ‹ÎÀı ÷ıfiı ¿˘¥ ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊_ ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊Âı fiÏË.
(3) ‰‚÷fl ¤J◊_ — Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Ωı ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı Ï‰ÿıÂ …‰Îfi_ fi ◊›_ Ë˘› ÷˘ …ı ÿflı◊Ì ¤Îfl÷‹Î_fiÌ
…√Î µ’fl ¤Îfl÷‹Î_ ÷ıfiı ‰‚÷fl ¤J◊_ ‹‚÷_ Ë˘÷ ÷ı ÿflı, Áfl¿Îfl Á‹›ÎfiÁÎfl ÁÎ‹ÎL› ±◊‰Î ¬ÎÁ
Ë¿‹˘ ¶ÎflÎ ÃflÎ‰ı ÷ı ≠‹ÎHÎı, ÷ıfiı ÷Î·Ì‹fiÎ ≠◊‹ » ‹ÎÁ ÿflQ›Îfi ‰‚÷fl ¤J◊_ ±Î¿Îfl‰Î ’fl‰Îfi√Ì
±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. » ‹ÎÁ ⁄ÎÿfiÎ Á‹›√Î‚Î ‹ÎÀı ÷ıfiı ¿˘¥ ‰‚÷fl ¤J◊_ ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊Âı fiÏË.
(4) CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_ — Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Ωı ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı Ï‰ÿıÂ …‰Îfi_ fi ◊›_ Ë˘÷, ÷˘ …ı ÿflı◊Ì ÷ıfiı ¤Îfl÷‹Î_◊Ì
…√Î µ’fl ¤Îfl÷‹Î_ CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_ ‹‚÷_ Ë˘÷ ÷ı ÿflı ±fiı Áfl¿Îfl Á‹›ÎfiÁÎfl ÁÎ‹ÎL› ±◊‰Î ¬ÎÁ
Ë¿‹˘ ¶ÎflÎ ÏfiÏç÷ ¿flı ÷ı ≠‹ÎHÎı ÷ıfiı ÷Î·Ì‹fiÎ Á_’ÒHÎ˝ Á‹›√Î‚Î ÿflQ›Îfi CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_ ±Î¿Îfl‰Î ‹_…^flÌ
±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. ÷ı‹ »÷Î_, Ωı Á_⁄_Ï‘÷ ¿‹˝«ÎflÌfiı Ï‰ÿıÂ‹Î_ ÷Î·Ì‹fiÎ Á‹›√Î‚Î ÿflQ›Îfi Áfl¿ÎflÌ flËıHÎÎ¿
«Î· flÎ¬‰Î ‹ÎÀı ‹_…^flÌ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›, ÷˘ Ωı ÷ı ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı √›ı· fi Ë˘÷ ±fiı ÁÎ‹ÎL›÷— …ı CÎfl¤ÎÕÎ
¤J◊_ ÷ıfiı ‹‚÷_ Ë˘÷ ÷ı … ÿflı CÎfl¤ÎÕÎfiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ ¿fl‰Îfi_ ÷ı «Î· flÎ¬Ì Â¿Âı.
(5) Ï‰ÿıÂ ›ÎhÎÎ ¬«˝ — ‹ÁÎŒflÌ ’Ì. ±fiı ±˘. VÀÌ‹fl ¶ÎflÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı ±ı Á‘ÎflÎfiı ±‘Ìfi ±Î Ïfi›‹˘fiÎ
’ÏflÏÂp-6 fiÎ Ïfi›‹-3 ◊Ì ÃflÎ‰ı· ‘˘flHÎ ËıÃ‚ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı, ÿÏfl›Î¥ flV÷ı ±Î‰Î ±Î‰‰Î-…‰Îfi_
‹ÁÎŒflÌ ¬«˝ Ïfi—ÂS¿ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. Ë‰Î¥ ‹Î√ı˝ ›ÎhÎÎ ¿fl‰Î ¥E»\¿ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı
Áfl¿ÎflfiÌ ’Ò‰˝‹_…^flÌ ‹ı‚‰‰Ì ’ÕÂı. Á_›@÷ flÎpˇ Á_V◊Î ±◊‰Î ÷Î·Ì‹ ›˘…fiÎ ≠›˘Ï…÷ ¿flfiÎfl ±L›
¿˘¥ ±Ï‘¿Ú÷ Á_V◊Î, …ı Ï‰ÿıÂ ›ÎhÎÎfi˘ …ı ‹ÎhÎÎ‹Î_ ≠‰ÎÁ ¬«˝ ¤˘√‰÷Ì Ë˘›, ÷ıÀ·Ì ‹ÎhÎÎ‹Î_ ±Î ¬_Õ
ËıÃ‚ ◊÷Ì «Ò¿‰HÎÌ‹Î_ CÎÀÎÕ˘ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(6) ’ıÂ√Ì — ‹ÎÏÁ¿ w. 4500 ◊Ì ±˘»˘ ’√Îfl ‹ı‚‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ⁄ı ‹ÎÁfiÎ ’√Îfl …ıÀ·Ì fl¿‹fiÌ
’ıÂ√Ì ‹ı‚‰‰Î Ë¿ÿÎfl ⁄fiÂı ±fiı ÷ı ’ıÂ√Ì ⁄Îfl ËÅÎ◊Ì ±˘»Î fiÏË ±ıÀ·Î ËÅı ‰ÁÒ· ±Î’‰ÎfiÌ flËıÂı.
w. 4500 ◊Ì ‰‘ ’√Îfl ‹ı‚‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ±ı¿ ‹ÎÁfi˘ ’√Îfl ±◊‰Î w. 10,000 ‹Î_◊Ì …ı
‰‘ ËÂı ÷ıÀ·Ì fl¿‹fiÌ ’ıÂ√Ìfi˘ Ë¿ÿÎfl flËıÂı. ’√ÎflfiÌ ±ı¿ I≤Ï÷›Î_Â …ıÀ·Ì fl¿‹fiÎ ‹ÎÏÁ¿ ËÅı◊Ì
±Î ’ıÂ√Ì ‰ÁÒ· ±Î’‰ÎfiÌ flËıÂı, …ı‹Î_ ±Î‰U›@÷Î ‹…⁄ »ıS·Î ËÅÎfiÌ fl¿‹‹Î_ ›˘B› CÎÀÎÕ˘ ◊¥
Â¿Âı. ’ıÂ√Ì fiÌ«ıfiÌ Âfl÷˘fiı ±‘Ìfi flËıÂı —-
55
(¿) ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’flfi˘ Á‹›√Î‚˘ ±ı¿ ‹ÎÁ ¿fl÷Î_ ±˘»˘ Ë˘‰˘ Ωı¥±ı fiÏË.
(¬) Ë_√Î‹Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ’ıÂ√Ì ±ı Âfl÷ı ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı ¿ı ’ıÂ√Ì ‹_…^fl ¿fl÷Î_ ’Ëı·Î_, Áÿfl
’ıÂ√ÌfiÌ ≠V÷ÎÏ‰÷ fl¿‹ ±_√ı ¿Î›‹Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı Ω‹Ìfi√ÌflÌ ±Î’Ì Ë˘›.
2. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ Ï‰ÿıÂ‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›„@÷fi˘ ÷Î·Ì‹fi˘ Á‹›√Î‚˘ Ïfifl’‰Îÿ ±Î‰U›@÷Î ¿fl÷Î_ ‰‘ ·Î_⁄Î
Á‹›fi˘ fi Ë˘‰˘ Ωı¥±ı.
3. fiÎHÎÎ ÁËÎÏ›÷ ›˘…fiÎ±˘ ËıÃ‚fiÌ Ï‰ÿıÂ‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ÷Î·Ì‹, ±«Ò¿’HÎı Á_⁄_Ï‘÷ ‰ËÌ‰ÀÌ Ï‰¤Î√
¶ÎflÎ ≠ıÏfl÷ Ë˘‰Ì Ωı¥Âı. V¿˘·flÂÌ’ ‹ÎÀı Ï‰ÿıÂÌ Áfl¿Îfl ¿ı Á_V◊Î ÁÎ◊ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Ω÷ı ’fl¤Î›˘˝ Á_’¿˝ ¿ı ’flÎ‹Â˝
¿flÌ Â¿Âı fiÏË.
4. …ı Ï‰Ê› ¿ı ZÎıhÎ‹Î_ ÷Î·Ì‹ ‹ı‚‰‰ÎfiÌ Ë˘›, ÷ı‹Î_ Á_⁄_Ï‘÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ±Î‰U›¿ M≤WÃ¤ÒÏ‹ ‘flÎ‰ı »ı ¿ı
¿ı‹ ±fiı ÷Î·Ì‹fiÌ Á‹ÎÏÅ ⁄Îÿ ±˘»Î‹Î_ ±˘»Î ‰Î…⁄Ì Á‹› Á‘Ì ÷ıfiÌ Áı‰Î ≠ÎÅ ◊÷Ì flËıÂı ¿ı ¿ı‹, ÷ıfiÌ ¬Î÷flÌ
÷ıfiı Ï‰ÿıÂ‹Î_ ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı ‹˘¿·÷Î_ ’Ëı·Î_ ’flV¿Ú÷ ¿fl‰ÎfiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ ¿flÌ ·ı‰Ì ’ÕÂı.
5. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀıfiÌ Ï‰ÿıÂ‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ fiÌ«ıfiÌ Âfl÷˘fiı ±‘Ìfi flËıÂı, …ı‰Ì¿ı —-
(1) Ï‰ÿıÂ‹Î_ ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı …÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ -
(¿) F›Îflı ±L› Áfl¿Îfl ÷ı ±_√ıfi˘ ±Î_ÏÂ¿ ¬«˝ ¿ı ’ÒHÎ˝ ¬«˝ ¤˘√‰ı I›Îflı, ±◊‰Î
(¬) F›Îflı flÎF› Áfl¿Îfl ÷ıfiı ¿ı‰‚ ‹‚‰Î’ÎhÎ Œ@÷ ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î_ «Ò¿‰÷Ì Ë˘›, ’fl_÷ flÎF›
Áfl¿Îflfi˘ ¿‹˝«ÎflÌ Ë˘‰ÎfiÌ w±ı ‹K›V◊ Áfl¿ÎflfiÌ ¿ı fl˘¿Œı·fl Œı·˘ÂÌ’ ±◊‰Î ÷ı‰Î ±ı‰˘Õ˝ ¿ı
V¿˘·flÂÌ’fiÎ ·Î¤˘ ÷ı ‹ı‚‰÷˘ Ë˘› I›Îflı -
- ÷ı‰Ì ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı Ï‰ÿıÂ‹Î_ …÷Î_ ’Ëı·Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı, ±Î ’ÏflÏÂWÀ ËıÃ‚ Ïfi‘Î˝Ïfl÷
fi‹ÒfiÎ-¿ ‹Î_ fiÌ«ı ÿÂÎ˝T›Î ‹…⁄ … ±ı¿ ¿⁄Ò·Î÷ ±Î’‰ÎfiÌ flËıÂı ¿ı —-
(1) F›Îflı ÷Î·Ì‹fi˘ Á‹›√Î‚˘ » ‹ÎÁ ¿fl÷Î_ ‰‘Îflı Á‹›fi˘ fi Ë˘›, I›Îflı ÷Î·Ì‹ ⁄Îÿ ’fl÷
±ÎT›ı◊Ì ±ı¿ ‰Ê˝◊Ì ±˘»Î fiÏË ±ıÀ·Î Á‹› ‹ÎÀı Áfl¿Îfl‹Î_ fi˘¿flÌ ¿fl‰Î ÷ıHÎı ¿⁄Ò·Î÷
±Î’‰Ì ’ÕÂı, …ı‹Î_ «Ò¿ ◊÷Î_, Áfl¿Îfl ¿ı ±L› Á_V◊Î±˘ ¶ÎflÎ ÷ıfiÌ ÷Î·Ì‹ Á_⁄_‘ı ◊›ı·
¬«˝ ÷◊Î ‰¬÷˘‰¬÷ ≠‰÷˝‹Îfi Ë˘› ÷ı‰Î ÿ_ÕfiÌ› ÿfl◊Ì T›Î…, µ’flÎ_÷ ÷ıHÎı ÷Î·Ì‹fiÎ
Á‹›√Î‚Î ÿflQ›Îfi ±Î¿Îflı· ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î ±fiı ±Î µ’flÎ_÷ Ωı ÷ıfiÌ ÷Î·Ì‹fi˘
Á‹›√Î‚˘ ±ı¿ ‹ÎÁ ¿fl÷Î_ ±˘»˘ Ë˘› ÷˘ ÷ıHÎı »ıS·Î ±Î¿Îflı· ’√ÎflfiÎ ÿflı ±ı¿ ‹ÎÁfiÎ
’√Îfl …ıÀ·Ì fl¿‹ ±fiı ÷ıfiÌ ÷Î·Ì‹fi˘ Á‹›√Î‚˘ ±ı¿ ‹ÎÁ ¿fl÷Î_ ±˘»˘ fi Ë˘› ÷˘
÷ı ÿflı ⁄ı ‹ÎÁfiÎ ’√Îfl …ıÀ·Ì fl¿‹ ÷ı ¤fl’Î¥ ¿flÌ ±Î’Âı.
(2) F›Îflı ÷Î·Ì‹fi˘ Á‹›√Î‚˘ » ‹ÎÁ ¿fl÷Î_ ±˘»Î Á‹›fi˘ ’fl_÷ ±ı¿ ‰Ê˝◊Ì ‰‘Îflı Á‹›fi˘
fi Ë˘›, I›Îflı ÷Î·Ì‹ ⁄Îÿ ’fl÷ ±Î‰ı◊Ì hÎHÎ ‰Ê˝◊Ì ±˘»Î fiÏË ±ıÀ·Î Á‹› ‹ÎÀı
Áfl¿Îfl‹Î_ fi˘¿flÌ ¿fl‰Î ÷ıHÎı ¿⁄Ò·Î÷ ±Î’‰Ì ’ÕÂı, …ı‹Î_ «Ò¿ ◊÷Î_, Áfl¿Îfl ¿ı ±L›
Á_V◊Î±˘ ¶ÎflÎ ÷ıfiÌ ÷Î·Ì‹ Á_⁄_‘ı ◊›ı· ¬«˝ ÷◊Î ‰¬÷˘‰¬÷ ≠‰÷˝‹Îfi Ë˘› ÷ı‰Î ÿ_ÕfiÌ›
ÿfl◊Ì T›Î…, ÷ıHÎı ÷Î·Ì‹fiÎ Á‹›√Î‚Î ‹ÎÀı ±Î¿Îflı· ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î_ ±fiı ±Î µ’flÎ_÷
÷ıHÎı »ıS·Î ±Î¿Îflı· ’√ÎflfiÎ ÿflı hÎHÎ ‹ÎÁfiÎ ’√Îfl …ıÀ·Ì fl¿‹ ÷ı «Ò¿‰‰Î ’ÎhÎ ÃflÂı.
(2) ’˘÷ÎfiÎ ¬«ı˝ ±◊‰Î ¬Îfi√Ì ÂˆZÎÏHÎ¿ ÀˇVÀ ±√fl ¬Îfi√Ì Á_V◊Î ¿ı T›„@÷ ’ÎÁı◊Ì ·˘fi ¿ı √˛ÎLÀ ‹ı‚‰Ì Ï‰ÿıÂ‹Î_
÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı …÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı, flÎF› Áfl¿Îfl ¿ı‰‚ ÷ıfi˘ ·ıHÎÌ flΩ ’√Îfl ±Î’÷Ì Ë˘› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_,
÷ıHÎı ±Î ’ÏflÏÂpfiÌ ËıÃ‚ Ïfi‘Î˝Ïfl÷ fi‹ÒfiÎ-¬ ‹…⁄fiÌ ¿⁄Ò·Î÷ ±Î’‰Ì ’ÕÂı …ı‰Ì¿ı —-
56
(1) F›Îflı ÷Î·Ì‹fi˘ Á‹›√Î‚˘ ±ı¿ ‹ÎÁ ¿fl÷Î_ ‰‘ fi Ë˘›, I›Îflı ÷Î·Ì‹‹Î_◊Ì ’fl÷ ±ÎT›Î ⁄Îÿ
±ı¿ ‰Ê˝◊Ì ±˘»Î fiÏË ±ıÀ·Î Á‹› ‹ÎÀı Áfl¿Îfl‹Î_ fi˘¿flÌ ¿fl‰Î ¿⁄Ò·Î÷ ±Î’‰Ì ’ÕÂı, …ı‹Î_
«Ò¿ ◊÷Î_ ÷ıfiı «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· flΩ ’√Îfl ’fl÷ ¿fl‰Î µ’flÎ_÷ ÷ıHÎı »ıS·ı ±Î¿Îflı· ’√ÎflfiÎ
ÿflı ±ı¿ ‹ÎÁfiÎ ’√Îfl …ıÀ·Ì fl¿‹ ¤fl’Î¥ ¿fl‰Î ÷ı …‰Î⁄ÿÎfl flËıÂı.
(2) F›Îflı ÷Î·Ì‹fi˘ Á‹›√Î‚˘ ±ı¿ ‹ÎÁ ¿fl÷Î_ ±˘»˘ fiÏË ±fiı » ‹ÎÁ ¿fl÷Î_ ‰‘ fi Ë˘›, I›Îflı
÷Î·Ì‹‹Î_◊Ì ’fl÷ ±ÎT›Î ⁄Îÿ ±ı¿ ‰Ê˝◊Ì ±˘»Î fiÏË ±ıÀ·Î Á‹› ‹ÎÀı Áfl¿Îfl‹Î_ fi˘¿flÌ ¿fl‰Î
¿⁄Ò·Î÷ ±Î’‰Ì ’ÕÂı, …ı‹Î_ «Ò¿ ◊÷Î_ ÷ıfiı «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· flΩ ’√Îfl ’fl÷ ¿fl‰Î µ’flÎ_÷ ÷ıHÎı
»ıS·ı ±Î¿Îflı· ’√ÎflfiÎ ÿflı ⁄ı ‹ÎÁfiÎ ’√Îfl …ıÀ·Ì fl¿‹ ¤fl’Î¥ ¿fl‰Î ÷ı …‰Î⁄ÿÎfl flËıÂı.
(3) F›Îflı ÷Î·Ì‹fi˘ Á‹›√Î‚˘ » ‹ÎÁ ¿fl÷Î_ ±˘»˘ fiÏË ±fiı ±ı¿ ‰Ê˝ ¿fl÷Î_ ‰‘ fi Ë˘›, I›Îflı
÷Î·Ì‹‹Î_◊Ì ’fl÷ ±ÎT›Î ⁄Îÿ ⁄ı ‰Ê˝◊Ì ±˘»Î fiÏË ±ıÀ·Î Á‹› ‹ÎÀı Áfl¿Îfl‹Î_ fi˘¿flÌ ¿fl‰Î
¿⁄Ò·Î÷ ±Î’‰Ì ’ÕÂı, …ı‹Î_ «Ò¿ ◊÷Î_ ÷ıfiı «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· flΩ ’√Îfl ’fl÷ ¿fl‰Î µ’flÎ_÷ ÷ıHÎı
»ıS·ı ±Î¿Îflı· ’√ÎflfiÎ ÿflı hÎHÎ ‹ÎÁfiÎ ’√Îfl …ıÀ·Ì fl¿‹ ¤fl’Î¥ ¿fl‰Î ÷ı …‰Î⁄ÿÎfl flËıÂı.
(4) F›Îflı ÷Î·Ì‹fi˘ Á‹›√Î‚˘ ±ı¿ ‰Ê˝ ¿ı ÷ı◊Ì ‰‘ Ë˘›, ÷˘ ÷ıHÎı ÷Î·Ì‹‹Î_◊Ì ’fl÷ ±ÎT›Î ⁄Îÿ
hÎHÎ ‰Ê˝◊Ì ±˘»Î fiÏË ±ıÀ·Î Á‹› ‹ÎÀı Áfl¿Îfl‹Î_ fi˘¿flÌ ¿fl‰Î ¿⁄Ò·Î÷ ±Î’‰Ì ’ÕÂı, …ı‹Î_
«Ò¿ ◊÷Î_ ÷ıfiı «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· flΩ ’√Îfl ’fl÷ ¿fl‰Î µ’flÎ_÷ ÷ıHÎı »ıS·ı ±Î¿Îflı· ’√ÎflfiÎ
ÿflı hÎHÎ ‹ÎÁfiÎ ’√Îfl …ıÀ·Ì fl¿‹ ¤fl’Î¥ ¿fl‰Î ÷ı …‰Î⁄ÿÎfl flËıÂı.
(3) ±L› Áfl¿Îfl ¿ı ±‘˝Áfl¿ÎflÌ Á_V◊Î ¿ı V◊ÎÏfi¿ Á_V◊Î‹Î_◊Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ Áı‰Î ·˘fi µ’fl ·ı‰Î‹Î_
±Î‰Ì Ë˘› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_ ÷˘ …ı ÷ı Ï¿VÁÎ ≠‹ÎHÎı ÷ı‰Ì ±L› Áfl¿Îfl, ±‘˝Áfl¿ÎflÌ Á_V◊Î ¿ı V◊ÎÏfi¿
Á_V◊ÎfiÌ Áı‰Î‹Î_◊Ì ÂıÊ flËı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfi˘ fi˘¿flÌfi˘ Á_’ÒHÎ˝ Á‹›√Î‚˘ ±◊‰Î Áfl¿Îfl ÁÏfiÏç÷
¿flı ÷ıÀ·˘, ±◊‰Î ÷ı◊Ì ±˘»˘ Á‹›√Î‚˘, Áfl¿Îfl ‹ÎÀı ≠ÎM› flËıÂı ÷ı ‹÷·⁄fiÌ ¿⁄Ò·Î÷ Áı‰Î µ»ÌfiÌ
±Î’fiÎfl ±Ï‘¿Ú÷ Á_V◊Î±ı ±Î’‰Ì ’ÕÂı.
(4) ÷Î·Ì‹Î◊ı˝ …÷Î ’Ëı·Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ …ı Á_‰√˝‹Î_ Ë˘› ±fiı ÷ı …ı ’√Îfl ±Î¿Îfl÷˘ Ë˘› ÷ı Á_‰√˝‹Î_
±fiı ÷ı ’√Îflı, ÷ıfiÌ fi˘¿flÌ ’fl ËÎ…fl ◊Âı ÷ı‰Ì ⁄Î_›‘flÌ ÷ıHÎı ±Î’‰Ì ’ÕÂı.
(5) ÷ıHÎı ±Î’ı·Ì ¿⁄Ò·Î÷fiÌ ⁄˘·Ì±˘ ±fiı Âfl÷˘fiÎ ›˘B› ’Î·fi ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ⁄ı Ω‹ÌfiÿÎfl˘
±Î’‰ÎfiÎ flËıÂı. F›Îflı ¿⁄Ò·Î÷fi_ ’Î·fi ¿fl‰Î‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÏfiWŒ‚ Ω› I›Îflı ◊÷Ì «Ò¿fiÌ ÷ıHÎı
«Ò¿‰‰Î ’ÎhÎ ◊÷Ì ÏfiÏç÷ fl¿‹fiÌ ‰ÁÒ·Î÷, …‹Ìfi ‹ËıÁÒ·fiÌ ·ıHÎÌ fl¿‹fiÌ ‹ÎŒ¿, ±◊‰Î ÷˘ ÷ıfiÌ
’ÎÁı◊Ì ±◊‰Î Ω‹ÌfiÿÎfl˘ ’ÎÁı◊Ì ‰ÁÒ· ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. Ω‹ÌfiÿÎfl˘ ’ÎÁı ±Î‰U›¿ ¿⁄Ò·Î÷ ±Î
’ÏflÏÂp ÁÎ◊ı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· fi‹ÒfiÎ-¬ ‹Î_ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(6) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ±˘»Î‹Î_ ±˘»Ì ’Î_« ‰Ê˝fiÌ fi˘¿flÌ ’ÒflÌ ¿flÌ Ë˘‰Ì Ωı¥±ı. …ıfiÌ ÷Î·Ì‹ ‹ı‚‰‰Î
‹ÎÀı ÷ıfiı ‹˘¿·‰ÎfiÎ Ë˘› ÷ı Ï‰Ê› ¿ı ZÎıhÎ‹Î_ Á_⁄_Ï‘÷ ¿‹˝«ÎflÌ ’Òfl÷Ì M≤WÃ¤ÒÏ‹ ’HÎ ‘flÎ‰÷˘ Ë˘‰˘ Ωı¥±ı.
(7) ¿˘¥ T›„@÷fiÌ ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı Á_‹÷ ◊÷Î_ ’Ò‰ı˝, Ωı ¿˘¥ ›˘…fiÎ‹Î_ ¬ÎÁ ÏfiÏÿ˝p ¿flÎ›ı· Âfl÷˘fi˘ Á‹Î‰ıÂ
◊›˘ Ë˘› ÷˘ µ’fl˘@÷ ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘ ¿fl÷Î_ ÷ıfiı ≠◊‹ ≠Î‘ÎL› ±Î’Ì ÷ıfi_ ’Î·fi ¿fl‰_ ’ÕÂı; …ı‹¿ı
÷Î·Ì‹Î◊a±˘ ‹ÎÀı ‹ËkÎ‹ ‰›‹›Î˝ÿÎ ÏfiÏÿ˝p ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì Ë˘› ÷˘ ÷ıfi_ ’Î·fi ¿fl‰_ ’ÕÂı. ’fl_÷
›˘…fiÎ ±‹·Ì ¿flfiÎfl ¬Î÷Î ¿ı Ï‰ÿıÂÌ ±ı…LÁÌ±˘±ı ±Î‰Ì ¿˘¥ ¬ÎÁ Âfl÷˘ ÏfiÏÿ˝p ¿flı· fi Ë˘›,
÷˘ ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı T›„@÷fiı ≠Î›˘Ï…÷ ¿fl÷Î_ ’Ëı·Î_ µ’fl˘@÷ ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘fi_ ±«Ò¿’HÎı ’Î·fi ¿fl‰_ ’ÕÂı.
(8) Ï‰ÿıÂ‹Î_ ÷Î·Ì‹ ±_√ıfi˘ Á‹›√Î‚˘ ·_⁄Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ÷ı
‰Ï‘˝÷ Á‹›√Î‚Îfiı ±Î‰flÌ ·ı ÷ıÀ·Î Á‹›fiÎ ÷Î·Ì‹ ¬«˝fi_ ’Òfl¿ ¬÷ (⁄˘LÕ) ±fiı Ω‹Ìfi¬÷ Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌ ’ÎÁı◊Ì ±fiø‹ı fi‹ÒfiÎ-√ ±fiı fi‹ÒfiÎ-CÎ ‹Î_ ‹ı‚‰‰_ ’ÕÂı.
57
Œ˘‹˝ - ¿
[’ÏflÏÂp - 7, Œ¿fl˘-5]
÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı Ï‰ÿıÂ‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl …÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ¬÷
±Î ¬÷◊Ì Á‰˝fiı ΩHÎ ◊Î› ¿ı Ë_ ........................................ flËı‰ÎÁÌ ..............................

Ï…S·ÎfiÎ ................................. √Î‹fi˘, ËÎ· ................................. ¬Î÷Î‹Î_ / ¿«ıflÌ‹Î_ fi˘¿flÌ ¿fl÷Î ‹fiı
............................... (±ÏË_ ÷Î·Ì‹fiÎ ≠¿Îfl ±fiı V‰w’fiÌ Ï‰√÷˘ ±Î’‰Ì) ±_√ıfiÌ ÷Î................ ◊Ì
÷Î........................ Á‘ÌfiÌ ÷Î·Ì‹ ËıÃ‚ ........................... (ÿıÂ / Á_V◊Îfi_ fiÎ‹) Áfl¿ÎflÌ ¬«ı˝ ÷Î·Ì‹‹Î_
‹˘¿·‰Î‹Î_ ±ÎT›Î Ë˘‰Î◊Ì ÷Î·Ì‹ ±◊ı˝ …‰Î Áfl‚÷Î ¿flÌ ±Î’‰Î ±P›ÎÁ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î◊Ì / ‹ÎflÎ ’ÿflfiÎ ¬«ı˝
±◊‰Î ·˘fi ¿ı √˛ÎLÀfiÎ V‰w’‹Î_ V◊ÎÏfi¿ ÂˆZÎÏHÎ¿ ÀˇVÀ ±◊‰Î ¬Îfi√Ì V‰w’ı fiÎHÎÎ_¿Ì› ÁËÎ› ≠ÎÅ ◊‰Îfiı ¿ÎflHÎı
÷Î·Ì‹ ±_√ı ◊÷˘ ¬«˝, ‹Î√HÎÌfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ¤Îfl÷ ±fiı ÷ı ÿıÂ ‰E«ıfiÎ Ï‰Ïfi‹›fiÎ ÁkÎÎ‰Îfl ÿfl◊Ì ÷ı ÿıÂfiÎ «·HÎ‹Î_
«Ò¿‰‰Î’ÎhÎ ◊÷Ì T›Î…fiÌ fl¿‹ ÁÎ◊ı √…flÎ÷ Áfl¿Îflfiı (Ë‰ı ’»Ì Áfl¿Îfl ¿Ëı‰ÎÂı) «Ò¿‰‰ÎfiÌ …‰Î⁄ÿÎflÌ◊Ì Ë_ ‹ÎflÎ
‰ÎflÁ˘, ±ı@{Ì@›À˘, ‰ËÌ‰ÀÿÎfl˘ ±Î ¬÷ ¶ÎflÎ ºœ÷Î’Ò‰˝¿ ⁄_‘Î¥±ı »Ì±ı. Áfiı 200...... fiÎ .............. ‹ÎÁfiÌ
................ ÷ÎflÌ¬ ±fiı µ’fl˘@÷ ⁄_‘fi‘ÎflÌ lÌ .......................................... Áfl¿Îflı ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ËıÃ‚ ‹Ò¿ı·
»ı / Áfl¿Îflı ÷Î·Ì‹ ±_√ıfiÌ flΩ ‹_…^fl ¿flı· »ı.
Ë‰ı µ’fl˘@÷ ¬÷fiÌ Ë¿Ì¿÷ ±ı »ı ¿ı µ’fl˘@÷ ⁄_‘fi‘ÎflÌ lÌ .................................................
÷Î·Ì‹fiÎ Á‹›√Î‚ÎfiÌ Á‹ÎÏÅ ⁄Îÿ Œfl… ’fl ËÎ…fl ◊›Î Ï‰fiÎ ±◊‰Î ÷ı ÷Î·Ì‹‹Î_◊Ì Œfl… ’fl ’Î»Î Œ›Î˝ ⁄Îÿ
√‹ı ÷ı Á‹›ı ....................... Á‹›√Î‚Î‹Î_ flÎ∞fiÎ‹_ ±Î’ı ¿ı ÏfiT≤kÎ ◊Î› ÷ı‰Î ≠Á_√ı Áfl¿Îflfiı ±◊‰Î Áfl¿ÎflfiÌ
ÁÒ«fiÎ ‹…⁄ ÷ıfiı ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ËıÃ‚ ‹Ò¿‰Î ⁄ÿ· / µ’›˝@÷ ÷Î·Ì‹ ±_√ıfiÌ ±P›ÎÁ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î ⁄ÿ· ‹Î√HÎÌ
¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›ı◊Ì µ@÷ w........................ (w’Ì›Î ................................................ Œ@÷) fiÌ fl¿‹ Áfl¿Îflı
¬S·Î ⁄Ωflı ·Ì‘ı· Ï‘flÎHÎfiÎ ÿflı◊Ì, ‹Î√HÎÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì T›Î… ÁÏË÷ ÷Î⁄Õ÷˘⁄ ‰ÁÒ· ±Î’‰Î µ’flÎ_÷ ÷ıHÎı »ıS·Î
±Î¿Îflı· ’√ÎflfiÎ ÿfl◊Ì ................. ‹ÎÁfiÎ ’√Îfl …ıÀ·Ì fl¿‹ ¤fl’Î¥ ¿flÎ‰‰Î …‰Î⁄ÿÎfl ÃflÂı ±fiı ±Î ¬÷fiÎ
fiÎHÎÎ_fiÌ fl¿‹ …‹Ìfi ‹ËıÁÒ·fiÎ ⁄Î¿Ì ·ıHÎÎ_fiÌ ‹ÎŒ¿ ‰ÁÒ· ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
±fiı µ’fl˘@÷ ⁄_‘fi‘ÎflÌ lÌ ........................................................... ±ı ÷ıfiÌ ‰ÁÒ·Î÷ ±Î’÷Î_
µ’fl˘@÷ ·ıÏ¬÷ …‰Î⁄ÿÎflÌ flÿ⁄Î÷· ±fiı ±ÁflËÌfi ÃflÂı, ±L›◊Î ’ÒHÎ˝÷— ±fiı ‰V÷÷— ±‹·Ì flËıÂı.
±Î ¬÷ ±_√ı ¤fl‰ÎfiÌ ◊÷Ì VÀıQ’ ÕuÀÌ ¤fl‰Î Áfl¿Îfl Á_‹÷ ◊›ı· »ı.
lÌ ........................................... ±ı Á‹ZÎ ’˘÷’˘÷ÎfiÌ ÁËÌ±˘ ¿flÌfiı Á˘M›_.
ÁÎZÎÌ±˘ (1) ..................................... (2) .....................................
V‰Ì¿Îfl ¿›˘˝
√…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î·lÌ ‹ÎÀı ±fiı ÷ı‹fiÎ ‰÷Ì
58
Œ˘‹˝ - ¬
[’ÏflÏÂp - 8, Œ¿fl˘-5]
Ω‹Ìfi¬÷
±‹˘ (1) lÌ ............................................... ±fiı (2) lÌ ......................................... (…ıfiı
±Î‹Î_ Ë‰ı ’»Ì “¿‹˝«ÎflÌ” ¿èÎ˘ »ı ÷ı) fiÎ Ω‹Ìfi ÷flÌ¿ı ’˘÷Îfiı ΩËıfl ¿flÌ±ı »Ì±ı ±fiı ¿‹˝«ÎflÌ±ı …ı ¿fl‰Î ±fiı
…ıfi˘ ±‹· ¿fl‰Î ‹ÎÀıfiÌ √…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î· (…ıfi˘ ±Î‹Î_ Ë‰ı ’»Ì “Áfl¿Îfl” ÷flÌ¿ı µS·ı¬ ◊›˘ »ı ÷ı) fiÌ ÷flŒıHÎ‹Î_
÷ÎflÌ¬ ....................... fiÎ ÷ı‹HÎı ¿flı· ¬÷‹Î_ ⁄Î_›‘flÌ V‰Ì¿ÎflÌ »ı ÷ı ÷‹Î‹ ¿ÚI›˘ ±fiı ÷ıfi˘ ±‹· ÷ı ¿flÂı ÷ıfiÌ
±‹˘ ¬Î÷flÌ ±Î’Ì±ı »Ì±ı ±fiı ¿‹˝«ÎflÌ ÷ı‹Î_ «Ò¿ ¿flÂı, ÷˘ ±‹˘ ±‹ÎflÌ Ω÷ı Á_›@÷ ±fiı M≤◊¿ flÌ÷ı Áfl¿Îflfiı
w................... ±fiı ÷ı‹Î_ ◊›ı· ZÎÏ÷◊Ì Áfl¿Îflfiı ◊›ı· fi¿ÁÎfi ¿ı ËÎÏfi ¤fl’Î¥ ¿fl‰Î Áfl¿Îflfiı ’Òfl÷Ì …HÎÎ› ÷ı‰Ì
fl¿‹fiÌ «Ò¿‰HÎÌ ¿fl‰Î ⁄_‘Î¥±ı »Ì±ı ±fiı ‰‘‹Î_ Áfl¿Îfl ÷ı ‹ÎÀı …ı ±L› µ’Î›˘ ›˘…ı ÷ıfiÎ ’Ò‰˝√˛Ë Ï‰fiÎ µ@÷ fl¿‹
±‹ÎflÌ ’ÎÁı◊Ì …‹Ìfi ‹ËıÁÒ·fiÌ ⁄Î¿Ì ÷flÌ¿ı ‰ÁÒ· ¿flı ÷ı ‹ÎÀı ±‹˘ Á_‹÷ ◊¥±ı »Ì±ı. ÷ÿ’flÎ_÷ µ@÷ ¬÷fiÌ Âfl÷˘‹Î_
ŒıflŒÎflfiı ¿ÎflHÎı ±Î ¬÷fiÌ ËıÃ‚fiÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ±fiı ±‹ÎflÌ Á_›@÷ ±fiı M≤◊¿ …‰Î⁄ÿÎflÌ±˘‹Î_◊Ì ‹@÷ ◊¥Â_ fiÏË
÷ı‹ ºœ÷Î’Ò‰˝¿ Á_‹÷ ◊¥±ı »Ì±ı.
Áfiı 200............. fiÎ ................ ‹ÎÁfiÌ ..................... ÷ÎflÌ¬
÷Î............................. µ’fl˘@÷ Ω‹ÌfiÿÎfl˘±ı fiÌ«ıfiÎfiÌ w⁄w‹Î_ ÿV÷¬÷ ¿flÌ ±Î’ı· »ı.
(1) ....................................... (2) ....................................
59
Œ˘‹˝ - √
[’ÏflÏÂp - 7, Œ¿fl˘-5 (8)]
…ı‹fiı Ï‰ÿıÂ‹Î_ ÷Î·Ì‹ ±_√ıfiÌ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ / ÷Î·Ì‹ ±_√ıfiÌ flΩ ·_⁄Î‰Ì
±Î’ı·Ì Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ’Òfl¿ ¬÷
±Î ¬÷◊Ì Á‰ı˝fiı ΩHÎ ◊Î› ¿ı Ë_ ........................................... flËı‰ÎÁÌ .............................
Ï…S·ÎfiÎ .............................. √Î‹ ............................... fi˘ ËÎ· .......................... ¬Î÷Î / ¿«ıflÌ‹Î_
........................... ÷flÌ¿ı fi˘¿flÌ ¿fl÷Î, Áfl¿Îflı ‹Î√HÎÌ ¿fl‰Î◊Ì «Ò¿‰‰Î w....................... (±_¿ı w’Ì›Î
..................................... Œ@÷) fiÌ fl¿‹ ÷◊Î ÷ıfiÎ µ’fl ‹Î√HÎÌfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ‰ÎÏÊ˝¿ ÿfl .............. ◊Ì ◊÷ T›Î…
±fiı Ωı «Ò¿‰HÎÌ Ωı ¤Îfl÷fiÌ ⁄ËÎflfiÎ ÿıÂ‹Î_ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷˘ ÷ı ÿıÂ ±fiı ¤Îfl÷ ‰E«ıfiÎ ÁkÎÎ‰Îfl ÿfl◊Ì Ï‰Ïfi‹›◊Ì
◊÷Ì Á‹Îfi fl¿‹ ÁÏË÷ √…flÎ÷ Áfl¿Îflfiı (Ë‰ı ’»Ì Áfl¿Îfl ¿Ëı‰Î›ı·) «Ò¿‰‰Î Ë_ ÷◊Î ‹ÎflÎ ‰ÎflÁ˘, ±ı„@{@›Àfl˘
±fiı ‰ËÌ‰À¿÷Î˝±˘ ±Î ¬÷◊Ì ºœ÷Î’Ò‰˝¿ ⁄_‘Î¥±ı »Ì±ı.
Áfiı 200............. fiÎ ................ ‹ÎÁfiÌ ..................... ÷ÎflÌ¬
Ë‰ı ÷ı◊Ì µ’fl˘@÷ ⁄_‘fi‘ÎflÌ lÌ .................................................. fiı Áfl¿Îflı ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı
≠Ï÷Ïfi›„@÷ / ÷Î·Ì‹fiÌ flΩ µ’fl ÷Î..................... ◊Ì ÷Î........................ Á‘Ì ‹˘¿S›˘ Ë÷˘ …ıfiÎ ±‰ı…‹Î_
÷ıHÎı √…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î·fiÌ ÷flŒıHÎ‹Î_ ÷Î....................... fiÎ fl˘… w........................... fi_ ¬÷ ¿flÌ ±Î’ı·.
±fiı Ë‰ı µ’fl˘@÷ ⁄_‘fi‘ÎflÌfi˘ ≠Ï÷Ïfi›„@÷fi˘ .............................. (÷Î·Ì‹fi˘ ≠¿Îfl ÿÂÎ˝‰‰˘)
÷Î·Ì‹fi˘ Á‹› ÷Î.......................... ◊Ì ÷Î......................... (Á_V◊Î ¿ı ÿıÂfiÎ fiÎ‹) ¬Î÷ı ·_⁄Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
Ë˘¥ Áfl¿Îflfi˘ ¬«˝ / Áfl¿ÎflfiÎ fiÎHÎÎ_ Ï‰¤Î√fiÎ ’Ïfl’hÎ ‹ı‹˘ ø‹Î_¿ — ÕÌ±˘±Î¥/1060/40158/…ı, ÷Î. 2-11-
1962 fiÌ Âfl÷˘ ‹…⁄fiÌ Ï‰ÿıÂ - ÁËÎÏ›÷ ›˘…fiÎ‹Î_ ÷ı‹fiı ÷ı‹fiÎ ’ÿfl ¬«ı˝ ±◊‰Î V◊ÎÏfi¿ ÂˆZÎÏHÎ¿ ÀˇVÀ ¶ÎflÎ
·˘fi ¿ı √˛ÎLÀfiÎ w’‹Î_ ±’Î›ı· ¬Îfi√Ì fiÎHÎÎ_¿Ì› ÁËÎ›◊Ì .......................... ‹¿Î‹ı ÷Î·Ì‹fi˘ Á‹›
÷Î....................... ◊Ì ÷Î......................... Á‘Ì ·_⁄Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘¥, ±fiı µ’fl˘@÷ ⁄_‘fi‘ÎflÌ±ı fiÌ«ı ·¬ı·Ì
Âfl÷˘±ı ’Òfl¿ ¬÷ ¿flÌ ±Î’‰Î Á_‹÷ ◊›ı· »ı.
Ë‰ı µ’fl˘@÷ ¬÷fiÌ Ë¿Ì¿÷ ±ı »ı ¿ı, µ’fl˘@÷ ⁄_‘fi‘ÎflÌ lÌ .................................................
÷Î·Ì‹fiÎ Á‹›√Î‚ÎfiÌ Á‹ÎÏÅ ⁄Îÿ Œfl… ’fl ËÎ…fl ◊›Î Ï‰fiÎ ±◊‰Î ÷ı ÷Î·Ì‹‹Î_◊Ì Œfl… ’fl ’Î»Î Œ›Î˝ ⁄Îÿ
√‹ı ÷ı Á‹›ı ....................... Á‹›√Î‚Î‹Î_ flÎ∞fiÎ‹_ ±Î’ı ¿ı ÏfiT≤kÎ ◊Î› ÷ı‰Î ≠Á_√ı Áfl¿Îflfiı ±◊‰Î Áfl¿ÎflfiÌ
ÁÒ«fiÎ ‹…⁄ ÷ıfiı ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ËıÃ‚ ‹Ò¿‰Î ⁄ÿ· / µ’›˝@÷ ÷Î·Ì‹ ±_√ıfiÌ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î ⁄ÿ· ‹Î√HÎÌ ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰ı· µ@÷ w........................ (w’Ì›Î ................................................ Œ@÷) fiÌ fl¿‹ Áfl¿Îflı ¬S·Î ⁄Ωflı
·Ì‘ı· Ï‘flÎHÎfiÎ ÿflı◊Ì, ‹Î√HÎÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì T›Î… ÁÏË÷ ÷Î⁄Õ÷˘⁄ ‰ÁÒ· ±Î’‰Î µ’flÎ_÷ ÷ıHÎı »ıS·Î ±Î¿Îflı· ’√ÎflfiÎ
ÿfl◊Ì ................. ‹ÎÁfiÎ ’√Îfl …ıÀ·Ì fl¿‹ ¤fl’Î¥ ¿fl‰Î …‰Î⁄ÿÎfl ÃflÂı ±fiı ±Î ¬÷fiÎ fiÎHÎÎ_fiÌ fl¿‹ …‹Ìfi
‹ËıÁÒ·fiÎ ⁄Î¿Ì ·ıHÎÎ_fiÌ ‹ÎŒ¿ ‰ÁÒ· ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
±fiı µ’fl˘@÷ ⁄_‘fi‘ÎflÌ lÌ ........................................................... ±ı ÷ıfiÌ ‰ÁÒ·Î÷ ±Î’÷Î_
µ’fl˘@÷ ·ıÏ¬÷ …‰Î⁄ÿÎflÌ flÿ⁄Î÷· ±fiı ⁄Ìfi±‹·Ì ÃflÂı, ±L›◊Î ’ÒHÎ˝÷— ±fiı ‰V÷÷— ±‹·Ì flËıÂı.
±Î ¬÷ ±_√ı ¤fl‰ÎfiÌ ◊÷Ì VÀıQ’ ÕuÀÌ ¤fl‰Î Áfl¿Îfl Á_‹÷ ◊›ı· »ı.
⁄_‘fi‘ÎflÌ lÌ .................................................. ±ı, lÌ ............................................ Á‹ZÎ
’˘÷’˘÷ÎfiÌ ÁËÌ±˘ ¿flÌfiı Á˘M›_.
V‰Ì¿Îfl ¿›˘˝
√…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î·lÌ ‹ÎÀı ±fiı ÷ı‹fiÎ ‰÷Ì
60
Œ˘‹˝ - CÎ
[’ÏflÏÂp - 7, Œ¿fl˘-5 (8)]
’Òfl¿ Ω‹Ìfi¬÷
±‹˘ (1) lÌ ............................................... ±fiı (2) lÌ ......................................... (…ıfi˘

±Î‹Î_ Ë‰ı ’»Ì “¿‹˝«ÎflÌ” ÷flÌ¿ı µS·ı¬ ◊›˘ »ı ÷ı) fiÎ Ω‹Ìfi ÷flÌ¿ı ’˘÷Îfiı ΩËıfl ¿flÌ±ı »Ì±ı ±fiı ¿‹˝«ÎflÌ±ı
…ı ¿fl‰Î ±fiı …ıfi˘ ±‹· ¿fl‰Î ‹ÎÀıfiÌ √…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î· (…ıfi˘ ±Î‹Î_ Ë‰ı ’»Ì “Áfl¿Îfl” ÷flÌ¿ı µS·ı¬ ◊›˘
»ı ÷ı) fiÌ ÷flŒıHÎ‹Î_ ÷ÎflÌ¬ ....................... fiÎ ÷ı‹HÎı ¿flı· ’Òfl¿ ¬÷◊Ì ⁄Î_›‘flÌ V‰Ì¿Îflı· »ı ÷ı ÷‹Î‹ ¿ÚI›˘
±fiı ÷ıfi˘ ±‹· ÷ı ¿flÂı ÷ıfiÌ ±‹˘ ¬Î÷flÌ ±Î’Ì±ı »Ì±ı ±fiı ¿‹˝«ÎflÌ ÷ı‹Î_ «Ò¿ ¿flÂı, ÷˘ ±‹˘ ±‹ÎflÌ Ω÷ı Á_›@÷
flÌ÷ı ±fiı M≤◊¿ flÌ÷ı Áfl¿Îflfiı w................... ±fiı ÷ı‹Î_ ◊›ı· ZÎÏ÷◊Ì Áfl¿Îflfiı ◊›ı· fi¿ÁÎfi ¿ı ËÎÏfi ¤fl’Î¥
¿fl‰Î Áfl¿Îflfiı ’Òfl÷Ì …HÎÎ› ÷ı‰Ì fl¿‹fiÌ «Ò¿‰HÎÌ ¿fl‰Î ⁄_‘Î¥±ı »Ì±ı ±fiı ‰‘‹Î_ Áfl¿Îfl ÷ı ‹ÎÀı …ı ±L› µ’Î›˘
›˘…ı ÷ıfiÎ ’Ò‰˝√˛Ë Ï‰fiÎ µ@÷ fl¿‹ ±‹ÎflÌ ’ÎÁı◊Ì …‹Ìfi ‹ËıÁÒ·fiÌ ⁄Î¿Ì ÷flÌ¿ı ‰ÁÒ· ¿flı ÷ı ‹ÎÀı ±‹˘ Á_‹÷ ◊¥±ı
»Ì±ı. ÷ÿ’flÎ_÷ µ@÷ ¬÷fiÌ Âfl÷˘‹Î_ ŒıflŒÎflfiı ¿ÎflHÎı ±Î ¬÷fiÌ ËıÃ‚fiÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ±fiı ±‹ÎflÌ Á_›@÷ ±fiı M≤◊¿
…‰Î⁄ÿÎflÌ±˘‹Î_◊Ì ‹@÷ ◊¥Â_ fiÏË ÷ı‹ ºœ÷Î’Ò‰˝¿ Á_‹÷ ◊¥±ı »Ì±ı.
Áfiı 200............. fiÎ ................ ‹ÎÁfiÌ ..................... ÷ÎflÌ¬
÷Î............................. µ’fl˘@÷ Ω‹ÌfiÿÎfl˘±ı fiÌ«ıfiÎfiÌ w⁄w‹Î_ ÿV÷¬÷ ¿flÌ ±Î’ı· »ı.
(1) ....................................... (2) ....................................
61
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î
Ïfi›‹˘, 2002
Á_’ÒHÎ˝ ±fiø‹ÏHÎ¿Î
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹˘, 2002 Á_’ÒHÎ˝ ±fiø‹ÏHÎ¿Î
1.2
[1]
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (fi˘¿flÌfiÌ ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘) Ïfi›‹˘, 2002
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ - 1
ÁÎ‹ÎL›
1. À>_¿Ì Á_iÎÎ ±fiı ±Îfl_¤ — 1
2. T›ÎÏÅ — 1
≠¿flHÎ - 2
T›ÎA›Î
9. T›ÎA›Î — 3
≠¿flHÎ - 3
fi˘¿flÌfiÌ ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘
10. ’ıLÂfi’ÎhÎ fi˘¿flÌ ‹ÎÀıfiÌ ¤fl÷Ì ±_√ı ‰›‹›Î˝ÿÎ — 15
11. fi˘¿flÌ‹Î_ ¿Î›‹Ì Ïfi›„@÷ ±◊‰Î fi˘¿flÌ‹Î_ «Î· flÎ¬‰Î ⁄Î⁄÷ı ÂÎflÌÏfl¿ ›˘B›÷ÎfiÎ
÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ ±_√ıfiÌ ’Ò‰˝Âfl÷ — 15
12. ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ µ’fl ¿˘HÎ ÁËÌ ¿flÂı — 16
13 ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚ — 16
14. ¬˘Õ ‘flÎ‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄Ì∞ ¿«ıflÌ‹Î_ ⁄ÿ·Ì — 17
15. Ë_√Î‹Ì fi˘¿flÌfiÎ » ‹ÎÁfiÌ ±_ÿfl ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎfiÌ fl…^±Î÷ — 17
16. Áı‰Î’˘◊Ì‹Î_ ÷⁄Ì⁄Ì ÷’ÎÁfiÌ fi˘Ó‘ — 18
17. ±Â@÷÷Î ’ıLÂfi ‹ı‚‰÷Î ’ıLÂfiflı ’fiÏfi˝›„@÷ ’Ëı·Î_ ÷⁄Ì⁄Ì ÁÏ‹Ï÷fi_ ≠‹ÎHÎ’hÎ fl…^ ¿fl‰Îfi_ ŒflÏ…›Î÷ — 18
18. ÏfiT≤ÏkÎ ⁄Îÿ ÷fl÷ ’fiÏfi˝›„@÷ — 18
19. ¬˘Õ¬Î_’HÎ ±_√ı »^À»ÎÀfiÌ ¿˘HÎ ±fiı @›Îflı ‹_…^flÌ ±Î’Ì Â¿ı — 18
20. ‘ÎflHÎÎÏ‘¿ÎflfiÌ ≠ÎÏÅ ±fiı ±_÷ — 18
21. ±ı¿ … Á‹›ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ¶ÎflÎ …√Î±˘ ’fl ‘ÎflHÎÎÏ‘¿Îfl ‘flÎ‰‰Î ±_√ıfiÎ Ïfi›_hÎHÎ˘ — 18
22. ‘ÎflHÎÎÏ‘¿Îfl …‚‰Î¥ flËı‰˘ — 18
23. ‘ÎflHÎÎÏ‘¿ÎflfiÌ ‹˘¿>ŒÌ — 19
24. ’Ò‰˝·ZÎÌ ‘ÎflHÎÎÏ‘¿Îfl ‹˘¿>ŒÌ ±fiı ’ÏflHÎÎ‹Ì ⁄œ÷Ì — 20
25. ‘ÎflHÎÎÏ‘¿Îfl ¿ı ‹˘¿>Œ flÎ¬ı· ‘ÎflHÎÎÏ‘¿ÎflfiÌ Á‹ÎÏÅ @›Îflı fi ¿flÌ Â¿Î› — 20
26. ⁄Ì∞ …√Î ’fl ‘ÎflHÎÎÏ‘¿ÎflfiÌ ÷⁄ÿÌ·Ì — 20
27. ±˘»˘ ’√Îfl ‘flÎ‰÷Ì …√Î±ı ⁄ÿ·Ì ’fl‰Îfi√Ì ’ÎhÎ — 21
28. ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î_ ¿¥ ÷ÎflÌ¬◊Ì ±Áfl¿Îfl¿ ⁄fiı — 21
1.3
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
29. ⁄ÿ·Ì µ’fl »^ÀÎ ◊fiÎfl ¿‹˝«ÎflÌ±ı ⁄ÿ·ÌfiÌ …√Î±ı ËÎ…fl ◊‰ÎfiÌ Á_¤Ï‰÷ ÷ÎflÌ¬fiÌ
ΩHÎ Ë‰Î·˘ Á˘Ó’fiÎfl ¿‹˝«ÎflÌfiı ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 21
30. Ë‰Î·˘ Á˘Ó’‰ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ ¿¥ flÌ÷ı ÏfiÏç÷ ¿fl‰Ì — 21
31. Ë‰Î·ÎfiÌ ·ı‰Õ-ÿı‰Õ ‹A› ‹◊¿‹Î_ Ë‰Î·˘ Á’fl÷ ¿flfiÎfl ÷◊Î
Á_¤Î‚fiÎfl Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ ËÎ…flÌ‹Î_ ¿fl‰Ì — 21
32. ⁄œ÷ÌfiÌ ÷ÎflÌ¬ ¿¥ flÌ÷ı ÏfiÏç÷ ¿fl‰Ì — 22
33. ≠˘Ï‰ÕLÀ ±fiı ±L› Œ_Õ — 22
34. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfi˘ Á_’ÒHÎ˝ Á‹› Áfl¿ÎflfiÎ Ïfi›‹fi’ÎhÎ »ı — 22
35. Ë_√Î‹Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ fi˘¿flÌfiÌ Á‹ÎÏÅ — 22
36. Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì flÎ∞fiÎ‹_ — 22
≠¿flHÎ - 4
Áı‰ÎfiÎ flı¿Õ˝fiÌ Ω‚‰HÎÌ
37. ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiÎ Áı‰ÎfiÎ flı¿Õ˝fiÌ Ω‚‰HÎÌ — 25
38. flÎ…’ÏhÎ÷ ±fiı Ï⁄fiflÎ…’ÏhÎ÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÎ Áı‰Î’˘◊ÌfiÌ Ω‚‰HÎÌ — 25
39. Áı‰Î ’hÎ¿fiÌ Ω‚‰HÎÌ — 26
40. Áı‰Î’˘◊Ì‹Î_ ≠Á_√˘fiÌ ÷◊Î …L‹ ÷ÎflÌ¬fiÌ fi˘Ó‘ ¿fl‰ÎfiÌ ’©Ï÷ — 26
41. ÏfiQfi’ÿı flÎF›ıkÎfl˘ËHÎ ¿ı fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì ÿÒfl ¿fl‰Î ‰√ıflıfiÎ ¿ÎflHÎ˘ Áı‰Î’˘◊Ì‹Î_ ÿÂÎ˝‰‰Î ⁄Î⁄÷ — 28
42. «ÎÏflh› ±_√ıfiÎ T›„@÷√÷ ≠‹ÎHÎ’hÎfi˘ Á‹Î‰ıÂ Áı‰Î’˘◊Ì‹Î_ fiÏË ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 28
43. ¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÷ıfiÌ Áı‰Î’˘◊Ì ⁄÷Î‰‰Î ⁄Î⁄÷ — 28
44. ⁄ÿ·Ì ≠Á_√ı Áı‰Î’˘◊Ì ’ÒHÎ˝ ¿flÌ ‹˘¿·Ì ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — 28
45. fi˘Ó‘ ¿fl‰ÎfiÌ ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎfiÌ …‰Î⁄ÿÎflÌ — 28
46. Áı‰Î’˘◊Ì ±fiı Áı‰Î ’hÎ¿fiÌ ‰ÎÏÊ˝¿ ¬flÎ¥ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 29
47. ’˘·ÌÁ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÎ Áı‰Î ’hÎ¿fiÌ Ω‚‰HÎÌ — 29
48. Áı‰Î’˘◊Ì ±fiı Áı‰Î ’hÎ¿fiÎ ÏfiflÌZÎHÎ ⁄Î⁄÷ — 29
49. fi˘¿flÌfiÌ Á‹ÎÏÅ ⁄Îÿ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÷ı‹fiÌ Áı‰Î’˘◊Ì Á’fl÷ fiÏË ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 30
50. fi˘¿flÌfiÎ flı¿Õ˝‹Î_◊Ì ‰Ì‹Î ¿_’fiÌ±˘fiı µ÷ÎflÎ ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — 30
≠¿flHÎ - 5
‰îÎÎÏfi¿ ±fiı Àı¿Ïfi¿· Á_Â˘‘fi‹Î_ fl˘¿Î›ı·
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı (±ı¿ÎÏ‘¿Îfl) ’ıÀLÀ ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷
51. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¿flı· Á_Â˘‘fi ±_√ı ÷ıfiı ±ı¿ÎÏ‘¿Îfl (’ıÀLÀ) ‹ı‚‰‰Î µ’fl Ïfi›_hÎHÎ ⁄Î⁄÷ — 31
52. Ïfi›‹-51 ·Î√ ’ÎÕ‰Î ⁄Î⁄÷ Áfl¿Îflfi˘ ÏfiHÎ˝› ±Î¬flÌ — 31
≠¿flHÎ - 6
flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘
53. flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘ — 32
’ÏflÏÂp - 1 √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (fi˘¿flÌfiÌ ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘) Ïfi›‹˘, 2002 ËıÃ‚
…ı±˘fiı ÁkÎÎ Á’fl÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı ÷ı ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ 33
1.4
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
’ÏflÏÂp - 3 µ‹ı ÿ ‰Îfl˘fiÌ ÂÎflÌÏfl¿ ›˘B›÷ÎfiÌ ÷’ÎÁHÎÌ ±_ √ ı fi Î Ïfi›‹˘ 41

±fiÁÒÏ« - ¿ 46
±fiÁÒÏ« - ¬ ‹ÎL› Ωı√‰Î¥±˘ Á_⁄_‘fiÎ Ïfi›‹fi˘ 46
ΩıÕÎHÎ - ±ı ÿflı¿ Áı‰Î±˘ ‹ÎÀı ≠Î◊Ï‹¿ ºÏp ‘˘flHÎ
…^◊ - ¿ 47
…^◊ - ¬ 47
…^◊ - √ 47
…^◊ - CÎ 47
…^◊ - « 47
ΩıÕÎHÎ - ¬ ÏfiHÎÎ˝›¿ ‹_Õ‚fiÎ ‹Î√˝ÿÂ˝fi ‹ÎÀıfiÎ Ïfi›‹˘ 49
±fiÁÒÏ« - √ ÂÎflÌÏfl¿ ›˘B›÷ÎfiÌ ÷’ÎÁ ¿flÎ‰‰Î …÷Î µ‹ıÿ‰Îflı
·¥ …‰Îfi˘ ΩHÎ¿ÎflÌ ’hÎ 50
±fiÁÒÏ« - CÎ ÷⁄Ì⁄Ì ÷’ÎÁ ‹ÎÀı ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î µ‹ıÿ‰Îflı
¿fl‰ÎfiÎ ±ı¿flÎflfi˘ fi‹Òfi˘ 51
’ÏflÏÂp - 4 fi˘¿flÌfi _ ≠‹ÎHÎ’hÎ 52
’ÏflÏÂp - 5 …ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝ « ÎflÌ±˘fiÌ ŒflΩı ‹ Î_ ‰ˆ i ÎÎÏfi¿ ±◊‰Î Àı ¿ Ïfi¿·
Á_ Â ˘‘fifi˘ Á‹Î‰ı Â ◊÷˘ Ë˘›, ÷ı ± ˘±ı ¿flı · Ì Â˘‘fiÎ ±ı ¿ ÎÏ‘¿Îfl
(’ı À LÀ) fiı Ïfi›‹fi ¿fl÷Ì ÁÒ « fiÎ±˘ 54
±ı¿ÎÏ‘¿Îfl ¿«ıflÌfiı ’fl¤ÎflÌ ±ı¿ÎÏ‘¿Îfl
≠ÎÅ ¿fl‰ÎfiÌ ±fl∞ ŒÎ¥· ¿fl‰Î ±_√ıfiÌ Ï‰fi_÷Ì ÷◊Î ÷ı ÁÎ◊ı
ΩıÕ‰Îfi_ ¿Î‹«·Îµ Ï‰ÏÂp Ï‰√÷‰HÎ˝fi 57
-----------
1.5
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›, flÎF›ı÷fl Áı‰Î, ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷,
Œfl…‹˘¿>ŒÌ, ⁄fl÷flŒÌ ±fiı w¬Áÿ) Ïfi›‹˘, 2002
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ - 1 - ÁÎ‹ÎL›
1. À>_¿Ì Á_iÎÎ ±fiı ±Îfl_¤ — 1
2. T›ÎÏÅ — 1
≠¿flHÎ - 2 - T›ÎA›Î
9. T›ÎA›Î — 3
≠¿flHÎ-3 - Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹›
10. @›Îflı ‹‚‰Î’ÎhÎ — 15
11. ±L› Áfl¿Îfl˘ ËıÃ‚ fi‰Ì …√Î ’fl Ïfi‹c¿ ‹‚Ì Ë˘› ÷ı‰Î ¿Î›‹Ì Áfl¿ÎflÌ 15
¿‹˝«ÎflÌfiı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀıfi˘ ‹‚‰Î’ÎhÎ Á‹› —
12. ±ı¿ … ‹◊¿ı Ïfi‹c¿‹Î_ ŒıflŒÎfl — 15
13. ⁄ÌΩ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÁÎ◊ı ≠‰ÎÁ‹Î_ ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀıfi˘ Á‹› — 16
14. ±fiÁ_‘Îfiı ±Î‰÷Ì flΩ±˘fiı ¿ÎflHÎı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹›‹Î_ ·_⁄Î‰‰˘ — 16
15. ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ ¿ı‰Ì flÌ÷ı ¿fl‰Ì — 16
16. ±ı¿ …√Î±ı◊Ì ⁄Ì∞ …√Î±ı …÷˘ Ë˘› ÷ı Á‹› ÿflQ›Îfi Ïfi‹c¿‹Î_ ŒıflŒÎfl 17
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı ‹‚‰Î’ÎhÎ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› —
17. ±ı¿ …√Î±ı◊Ì ⁄Ì∞ …√Î±ı …‰ÎfiÎ Á‹› ÿflQ›Îfi ·Ì‘ı· flΩ — 17
18. flΩ ÿflQ›Îfi Ïfi‹c¿ ◊÷Î_ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ — 17
19. Ë‰Î·˘ Á˘Ó’‰ÎfiÎ V◊‚ı◊Ì ΩıÕÎ‰‰ÎfiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ — 18
20. ≠‰ÎÁ ÿflQ›Îfi ≠‰ÎÁfiÎ V◊‚ı … ‹A› ‹◊¿ ⁄ÿ·Î› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_ 18
…^fiÎ ‹A› ‹◊¿◊Ì fi‰Î ‹A› ‹◊¿ı ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ —
21. Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fiÌ ‹_…^flÌ ‹ÎÀı ¬ÎÁ Ωı√‰Î¥±˘ — 18
22. ‰¿˝«Î…˝Õ ¿‹˝«ÎflÌ√HÎfiı ‹‚‰Î’ÎhÎ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› — 18
23. ‰ı¿ıÂfi ÿflQ›Îfi ⁄ÿ·Ì — 18
24. ‰ı¿ıÂfifiı flΩ ÁÎ◊ı ΩıÕ‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı ‹‚‰Î’ÎhÎ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› — 18
25. F›Îflı Ë‰Î·Î‹Î_ Ï‰Ï‰‘ ¤_ÕÎfl (VÀ˘Á˝) ¿ı »^À¿ ¿ı Ï‰V÷Ïfl÷ ¿Î‹˘ ±◊‰Î ¿«ıflÌ±˘fi˘
Á‹Î‰ıÂ ◊÷˘ Ë˘› I›Îflı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› ·_⁄Î‰Ì ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — 18
26. Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fi˘ Áfl¿Îfl ¶ÎflÎ ·_⁄Î‰‰˘ — 18
27. ¿›Î Á_Ωı√˘‹Î_ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ·_⁄Î‰Ì Â¿ı — 18
28. ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌ ¶ÎflÎ Ïfi›‹-27 ËıÃ‚fiÌ »^À»ÎÀ Á_⁄_‘ı Áfl¿Îflfiı ±Ëı‰Î·
‹˘¿·‰Î ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎfiı ¿Î›˝‰ÎËÌ ¿fl‰ÎfiÌ ΩHÎ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 19
1.6
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
29. ’˘÷ÎfiÌ Ï‰fi_÷Ì◊Ì ◊›ı·Ì ⁄ÿ·ÌfiÎ ≠Á_√ı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰‰Îfi˘ Á‹› ‹‚‰Î’ÎhÎ fi◊Ì — 19
30. ±Ï÷fl˘¿ÎHÎ — 19
31. Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹› ÿflQ›Îfi ’√Îfl — 19
32. ±L› Áfl¿Îfl ËıÃ‚fiÌ …√Î±ı ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀı ‹‚÷˘ ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› — 20
≠¿flHÎ-4 - flÎF›ı÷fl Áı‰Î
33. T›Î’ — 21
34. ±Î Ïfi›‹˘ ±‹·‹Î_ ±ÎT›Î ⁄Îÿ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ◊›ı· ⁄ÿ·Ì fi‰Ì ⁄ÿ·Ì √HÎÎÂı — 21
35. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì @›Îflı ±V‰Ì¿Î›˝ — 21
36. Á_‹Ï÷ Ï‰fiÎ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ¿flÌ Â¿Î› fiÏË — 21
37. flΩ ÿflQ›Îfi flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì — 21
38. flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î ’ÎÁı◊Ì ’√Îfl ±Î¿ÎflHÎÌfiÌ ÷ÎflÌ¬ — 21
39. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÎ ‹Ëıfi÷ÎHÎÎfiÎ Ïfi›‹fi ±_√ıfiÎ ÏÁ©Î_÷˘ — 21
40. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ≠Á_√ı ¿fl‰ÎfiÌ Âfl÷˘ ±fiı ⁄˘·Ì±˘ — 22
41. ÏfiT≤ÏkÎ ’Ò‰ı˝fiÌ flΩ ÿflQ›Îfi flÎF›ı÷fl Áı‰Îfi_ Ïfi›‹fi — 23
42. ÏfiT≤ÏkÎ ⁄Îÿ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ «Î· flËı‰Î ⁄Î⁄÷ — 23
43. flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi flÎ…’ÏhÎ÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı
ÏÁÏ‰· Á…˝fifiÌ ÁÎfl‰Îfl ≠ÎM› ¿flÎ‰‰Î ‹ÎÀıfiÌ Âfl÷˘ — 23
44. ’ıLÂfi ±fiı flΩfiÎ ’√ÎflfiÎ ¬«˝fi˘ ŒÎ‚˘ «Ò¿‰‰Î ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ≠Î◊Ï‹¿ …‰Î⁄ÿÎflÌ — 23
45. ’ıLÂfi ±fiı flΩfiÎ ’√ÎflfiÎ ŒÎ‚ÎfiÎ ÿfl — 24
46. ±‹¿ Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ ŒÎ‚ÎfiÌ ‹ÎŒÌ — 24
47. ŒÎ‚ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌ ‹·÷‰Ì flÎ¬Ì Â¿Î› fiÏË — 24
48. ŒÎ‚˘ «Ò¿T›˘ Ë˘› I›Îflı ’ıLÂfi ±fiı flΩfiÎ ’√Îflfi˘ ÿÎ‰˘ — 24
49. «ÕÌ √›ı·Î ŒÎ‚Î ’fl «Ò¿‰‰ÎfiÎ T›Î…fi˘ ÿfl — 25
50. «œı· T›Î…fiÌ ‹ÎŒÌ — 25
51. ŒÎ‚˘ fiÏË ¤fl‰ÎfiÎ ’ÏflHÎÎ‹ — 25
52. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_◊Ì ’fl÷ ±Î‰÷Î, ’√Îfl ±fiı ŒÎ‚˘ ±Î’‰Îfi˘ ⁄_‘ ◊‰ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ — 25
53. ⁄Ï‚›Î ÀÎ_¿fiÎflÎ±˘fiÎ ŒÎ‚Î±˘fiÌ ›ÎÿÌ — 25
54. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_◊Ì ’fiflÎ√‹fi / ’Î»Î ⁄˘·Î‰Ì ·ı‰Î — 25
55. ¿¥ ÷ÎflÌ¬fiÌ ±Áfl◊Ì flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_◊Ì ’fl÷ ±Î‰ı· √HÎÎ› — 26
56. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı flΩ ±◊‰Î flΩfi˘ ’√Îfl
V‰Ì¿Îfl‰Î ±_√ıfiÌ ÷ıfiÌ T›„@÷√÷ …‰Î⁄ÿÎflÌ — 26
57. flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ ¿‹˝«ÎflÌ±ı flΩ ±fiı flΩ ’√ÎflfiÎ Ïfi›‹˘◊Ì ’˘÷Îfiı ‰Î¿ıŒ flÎ¬‰Î Ωı¥±ı — 26
58. ¤Îfl÷‹Î_ flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi flΩ ±fiı flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ «Ò¿‰HÎÌfiÌ ‹_…^flÌ — 26
59. ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi flΩfiÌ ‹_…^flÌ — 26
60. flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi ¤Îfl÷ / ¤Îfl÷ ⁄ËÎflfiÌ fi˘¿flÌfiÌ √HÎ÷flÌ — 26
61. ‹_…^flÌ ÏÁ‰Î›, flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î ’ÎÁı◊Ì ’ıLÂfi ¿ı √˛ıF›¥ÀÌfi˘ V‰Ì¿Îfl Ï⁄fi’fl‰Îfi√Ì ’ÎhÎ — 27
62. flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ÷ıfiÌ Á_‰√˝‹Î_ ⁄œ÷ÌfiÎ Ïfi›‹fi ±_√ı ÏÁ©Î_÷˘ — 27
63. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ı ¿ı ‰‘ …√Î±˘ ‘ÎflHÎ ¿flfiÎflfiÎ ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 27
1.7
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
64. Áfl¿ÎflfiÌ Áı‰Î‹Î_ Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi ’√Îfl ⁄Î_‘HÎÌ ‹ÎÀı

flÎF›ı÷fl Áı‰Îfi˘ ’√Îfl √HÎ÷flÌ‹Î_ fiÏË ·ı‰Î ⁄Î⁄÷ — 27
65. …ı‹fiÎ ·Î¤ ‹ÎÀı ¿ı …ı‹fiÌ Ï‰fi_÷Ì◊Ì …√Î±˘ ∂¤Ì ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›
÷ı‹fiÌ ’ÎÁı◊Ì ‹Ëı¿‹fiÎ ¬«˝ ±_√ı ¿fl‰ÎfiÌ ◊÷Ì ‰ÁÒ·Î÷ — 28
≠¿flHÎ-5 - Œfl…‹˘¿>ŒÌ, ⁄fl÷flŒÌ ±fiı w¬Áÿ
66. ⁄fl÷flŒÌ ±◊‰Î w¬ÁÿfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ’√Îfl ±fiı ¤J◊Îfi˘ ±_÷ — 29
67. Œfl…‹˘¿>ŒÌ ÿflQ›Îfi flΩ ‹‚‰Î’ÎhÎ fi◊Ì — 29
68. Œfl…‹˘¿>ŒÌ ÿflQ›Îfi Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ ±fiı ‰‚÷fl ¤J◊Î — 29
69. Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊Î‹Î_◊Ì Áfl¿ÎflÌ ·ıHÎÎ_ ‰ÁÒ· ·ı‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı
Œfl…‹˘¿>ŒÌ ÿflQ›Îfi fi˘¿flÌ fi V‰Ì¿Î›Î˝ ⁄Î⁄÷fi_ ≠‹ÎHÎ’hÎ — 30
70. F›Îflı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ±’Ì· ¿ı ’fi—Á‹ÌZÎÎfiı ’ÏflHÎÎ‹ı ÷ıfiÌ ⁄fl÷flŒÌ,
w¬Áÿ ¿ı Œfl…‹˘¿>ŒÌ flÿ ¿flÌ fi˘¿flÌ‹Î_ ’fi—V◊ÎÏ’÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ÷˘ ÷ıfiÌ
Œfl… ’flfiÌ √ıflËÎ…flÌfiÌ ‹t÷ ‹ÎÀı ’√Îfl ±fiı ¤J◊Îfi_ Ïfi›‹fi — 31
71. fi˘¿flÌ‹Î_ ’fi—V◊Î’fiÎfiÎ Á‹›ı Œfl…‹˘¿>ŒÌfiÌ ‹t÷fi_ flΩ‹Î_ ’Ïfl‰÷˝fi — 32
72. ¿˘¥ ¿Î›ÿÎ ËıÃ‚ Ï√flN÷Îfl ¿ı ±À¿ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌ — 33
73. Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ ±Î¬flÌ «Ò¿‰HÎÌ ÁÎ‹ı Áfl¤fl ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 33
74. ’Î›flÌ ¿ı …√Î µ÷Îfl, w¬Áÿ ¿ı ⁄fl÷flŒÌfiÎ ’ÏflHÎÎ‹ı, ÷ıfiÎ ±ı¿ ‰Ê˝ ⁄Îÿ
¬Î·Ì ’Õı·Ì …√Î±˘ ¿Î›‹Ì ‘˘flHÎı ¤fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 33
75. fi˘¿flÌ‹Î_ ’fi—V◊Î’fiÎ◊Ì ’√Îfl ±fiı ¤J◊ÎfiÌ ‹_…^flÌ ¿Î›˝¿ÎflÌ √˘Ã‰HÎ flÿ ¿flÌ Â¿ı — 33
≠¿flHÎ-6 - ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷
76. ±P›ÎÁfiÌ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î◊Ì K›ı› ’Îfl ’Õı ÷ı‹ Ë˘› I›Îflı
¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl‰Îfi√Ì’ÎhÎ fi◊Ì — 34
77. ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi ’√Îfl ±fiı ‰‚÷fl ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 34
78. ’flÿıÂ‹Î_ flΩ ÿflQ›Îfi T›„@÷fiÌ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ — 34
79. ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ — 34
80. ¤Îfl÷ Áfl¿Îflı ÃflÎT›Î ≠‹ÎHÎıfiÎ ÿflı ‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi ÷ÒS› fl¿‹fiÌ Ï‰ÿıÂÌ ËÒ_ÏÕ›Î‹HÎfiÌ √HÎ÷flÌ — 34
81. ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi flΩfiÎ ’√Îfl ±fiı ’ıLÂfi’ÎhÎ ’√ÎflfiÌ
√HÎ÷flÌ ‹ÎÀı ’√Îflfi˘ ÏfiHÎ˝› ›˘B› ±Ï‘¿ÎflÌ ¿flÂı — 34
82. Ï‰ÿıÂÌ «·HÎ‹Î_ ’√ÎflfiÎ ÏËVÁÎfiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 35
83. ’flÿıÂ‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 35
84. Ï‰Ï¤Lfi ÷Î·Ì‹Ì ›˘…fiÎ±˘ ËıÃ‚ ’flÿıÂ‹Î_ ÷Î·Ì‹ ·ı‰Î ‹ÎÀı ≠›˘Ï…÷ ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰ı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ±_√ıfiÌ Âfl÷˘ ±fiı ⁄˘·Ì±˘ — 35
85. ’˘·ÌÁ ‹ËÎÏfiÿıÂ¿, ’˘·ÌÁ ¿Ï‹Âfifl ±◊‰Î Ïfi›Î‹¿, ÷⁄Ì⁄Ì Áı‰Î±˘ ±fiı ±Îfl˘B›
±fiı ÷⁄Ì⁄Ì ÏÂZÎHÎ ±fiı Á_Â˘‘fifiÎ ±ÎÿıÂÎfiÁÎfl ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷ — 35
≠¿flHÎ - 6 - flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ
86. flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ — 36
’ÏflÏÂp - 1 √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (ËÎ…fl ◊‰Îfi˘ Á‹›, Œfl…‹˘¿>ŒÌ ‰√ıflı) Ïfi›‹˘,
2002 ËıÃ‚ …ı±˘fiı ÁkÎÎ Á’fl÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı ÷ı ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ 37
1.8
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
’ÏflÏÂp - 3 Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝ « ÎflÌ±˘fiÌ flÎF›ı k Îfl Áı ‰ Î‹Î_ ≠Ï÷Ïfi› „ @÷

±_ √ ı fi Ì ≠‹ÎHÎ¤Ò ÷ Âfl÷˘ ±fiı ⁄˘·Ì±˘ 46
’ÏflÏÂp - 4 flÎF›ı k Îfl Áı ‰ Î‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝ « ÎflÌ±˘fiÌ
⁄ÿ·Ì ±_ √ ı ‹Î√˝ ÿ Â˝ ¿ ÁÒ « fiÎ±˘ 48
’ÏflÏÂp - 5 flÎF›ı k Îfl Áı ‰ ÎfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝ « ÎflÌ±˘fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ flΩ ±fiı
’ı L ÂfifiÎ ŒÎ‚Î ±_ √ ı fi Ì ‰ÁÒ · Î÷fiÎ Ïfi›‹fi ±_ √ ı fi Î Ïfi›‹˘ 51
’ÏflÏÂp - 6 ¤Îfl÷ ⁄ËÎflfiÌ ≠Ï÷Ïfi› „ @÷fiÎ Á‹›√Î‚Î ‹ÎÀı
‹ Á ÎŒflÌ ¤J◊Î_ ÷◊Î ’ı Á ı … fiÎ Ïfi›‹fi ±_ √ ı fi Î Ïfi›‹˘ 53
’ÏflÏÂp - 7 ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı Ï‰ÿı Â ‹Î_ ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝ « ÎflÌ±˘fiı
’√Îfl ±fiı ¤J◊Î, ±Î‰‰Î - …‰Î ±_ √ ı fi Î ’ı Á ı … ‰√ı fl ı ‹_ … ^ fl
¿fl‰Î ±_ √ ı fi Ì Âfl÷˘ ±fiı ⁄˘·Ì±˘ 55
Œ˘‹˝ - ±ı ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı Ï‰ÿıÂ‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl …÷Î Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌ±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ¬÷ 58
Œ˘‹˝ - ⁄Ì Ω‹Ìfi¬÷ 59
Œ˘‹˝ - ÁÌ …ı‹fiı Ï‰ÿıÂ‹Î_ ÷Î·Ì‹ ±_√ıfiÌ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ / ÷Î·Ì‹ ±_√ıfiÌ flΩ ·_⁄Î‰Ì
±Î’ı·Ì Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ’Òfl¿ ¬÷ 60
Œ˘‹˝ - ÕÌ ’Òfl¿ Ω‹Ìfi¬÷ 61
--------------
1.9
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ - 1 - ÁÎ‹ÎL›
1. À>_¿Ì Á_iÎÎ ±fiı ±Îfl_¤ — 1
2. T›ÎÏÅ — 1
≠¿flHÎ - 2 - T›ÎA›Î
9. T›ÎA›Î — 3
≠¿flHÎ - 3 - ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘
10. flΩfi˘ Ë¿ — 16
11. flΩfiÌ ±fl∞fiÌ ‹_…^flÌ ‹ÎÀı Ï‰«ÎflHÎÎ — 16
12. flΩfiÌ ‹_…^flÌ◊Ì Á_‰√˝fi_ Á_A›Î⁄‚ ±fiÏ«÷ ≠‹ÎHÎ‹Î_ CÎÀ‰_ fi Ωı¥±ı — 16
13. ÁÎ‹ÎL›÷— ±ı … ‹◊¿fiÎ ±◊‰Î Ï…S·ÎfiÎ ⁄ÌΩ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ‹ÎflŒ÷ı flΩ
’fl √›ı·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ŒflΩıfiÌ ⁄…‰HÎÌ — 16
14. flΩfiÎ ±ı¿ ≠¿Îflfi_ ⁄ÌΩ ≠¿Îfl‹Î_ w’Î_÷fl — 16
15. …\ÿÎ …\ÿÎ ≠¿ÎflfiÌ flΩ±˘fi_ Á_›˘…fi — 17
16. Á‚_√ flΩfiÌ ‹ËkÎ‹ ‹ÿ÷ — 17
17. ŒflÌ flΩ ·ı‰ÎfiÎ ±ÎÂ›◊Ì flΩfiÎ ±_÷ı ±˙’«ÎÏfl¿ flÌ÷ı Œfl… ’fl ËÎ…fl ◊‰ÎfiÌ ’fl‰Îfi√Ìfi˘ ÏfiÊı‘ — 17
18. ±L› Áfl¿ÎflfiÌ Áı‰Î‹Î_ Ë_√Î‹Ì ⁄ÿ·Ì ‰¬÷ı ±◊‰Î flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi Ïfi›‹˘fi˘ ±‹· — 17
19. flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ¿ı flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÌ Á‹ÎÏÅ ‰ı‚Î±ı
flΩ ’√ÎflfiÌ «Ò¿‰HÎÌ ±fiı ÷ıfiÌ ¤fl’Î¥ (flÌ¥Q⁄Á˝‹ıLÀ)fiÌ ’ÎhÎ÷Î — 17
20. flΩ ÿflQ›Îfi fi˘¿flÌ ¿ı fl˘…√ÎflÌfi˘ V‰Ì¿Îfl — 17
21. ±ı¿ ‰Ê˝fiÌ Á‚_√ fi˘¿flÌ ¿flı· Ë˘› ÷ı‰Ì ≠◊‹ Ïfi‹c¿ »˘ÕÌ ÿÌ‘Î ⁄Îÿ » Ïÿ‰Á‹Î_
ŒflÌ Ïfi‹Î›ı· Ë_√Î‹Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩ ±Î√‚ ¬ıÓ«‰Î ⁄Î⁄÷ — 18
22. fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì »^ÀÎ ¿fl‰Î◊Ì ¿ı flÎ∞fiÎ‹Î◊Ì flΩfiÌ ÏÁ·¿fi˘ ±_÷ — 18
23. ‰‚÷fl ±◊‰Î ±Â@÷÷Î ’ıLÂfi ’fl ÏfiT≤kÎ ◊›ı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ŒflÌ
fi˘¿flÌ‹Î_ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷ı ’Ò‰ı˝fiÌ fi˘¿flÌ flΩfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı √HÎ‰Î ⁄Î⁄÷ — 18
1.10
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ - 4 - flΩfiÌ ‹_…^flÌ ±fiı flΩ ’fl◊Ì ’fl÷ Œfl‰Î ⁄Î⁄÷

24. flΩ ‹ÎÀıfiÌ ±fl∞ — 19
25. flΩfi˘ ÏËÁÎ⁄ — 19
26. flΩfiÎ Ë¿fiÌ «¿ÎÁHÎÌ — 19
27. flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ — 19
28. ’√Îfl ±fiı ÏËÁÎ⁄ ±Ï‘¿ÎflÌ ¶ÎflÎ flΩfiÌ ’ÎhÎ÷Î ≠‹ÎÏHÎ÷ ¿›Î˝ ⁄Îÿ … ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎfiı flΩfiÌ ±_Ï÷‹ ‹_…^flÌ — 19
29. flΩ µ’fl Ë˘› ±◊‰Î ËıflŒıfl (ÀˇÎL{ÌÀ) ÿflQ›Îfi ±ı¿ ¬Î÷Î / ¿«ıflÌ‹Î_◊Ì ⁄Ì…ı ⁄ÿ·Ì
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩfiÌ ‹_…^flÌ ±fiı flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ «Ò¿‰HÎÌ — 19
30. ±‹¿ Á_Ωı√˘‹Î_ flΩfiÌ fiÎ‹_…^flÌ — 19
31. À>_¿Î Á‹›Î_÷flı ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ ±Î‘ÎÏfl÷ ‰Îfl_‰Îfl flΩfiÌ ‹_…^flÌ — 19
32. ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚fiÌ fl«fiÎ — 20
33. ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚ Á‹ZÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ µ’„V◊Ï÷ — 20
34. ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚fiÌ ⁄ıÃ¿ ⁄˘·Î‰‰Ì — 20
35. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ‹Î_ÿ√ÌfiÎ ¿ÎflHÎ˘Áfl flΩfiÌ ‹_…^flÌ — 20
36. «˘◊Î ‰√˝fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ‹Î_ÿ√ÌfiÎ ¿ÎflHÎ˘Áfl flΩfiÌ ‹_…^flÌ — 20
37. ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ ¿ÎœÌ ±Î’‰Îfi_ Ïfi›‹fi ¿fl÷Ì Âfl÷˘ — 20
38. ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ◊Ì flΩfi˘ Ëy ≠V◊ÎÏ’÷ ◊÷˘ fi◊Ì — 21
39. flΩ ’fl◊Ì Œfl… ’fl ’Î»Î Œfl‰ÎfiÌ Á_¤Î‰fiÎ fi Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flΩ — 21
40. flΩfi˘ ≠Îfl_¤ ±fiı Á‹ÎÏÅ — 22
41. flΩfiÎ Ïÿ‰Á˘fi_ ΩËıfl flΩ ÁÎ◊ı Á_›˘…fi — 22
42. flΩ ’ÒflÌ ◊÷Î_ ’Ëı·Î_ Œfl… ’fl ’fl÷ ⁄˘·Î‰‰Î — 23
43. flΩ ’fl◊Ì ’fl÷ ±Î‰‰_ — 23
44. flΩ ’ÒflÌ ◊›Î ’»ÌfiÌ √ıflËÎ…flÌ — 24
45. flΩ ’ÒflÌ ◊‰ÎfiÎ ±fiı flΩ ’fl◊Ì Œfl… ’fl ËÎ…fl ◊‰ÎfiÎ Á‹› ‰E«ıfi˘ 24
Á‹›√Î‚˘ ±Ï÷ø‹HÎ (±˘‰flVÀı›·) √HÎ‰Î ⁄Î⁄÷ —
≠¿flHÎ - 5 - ·ıHÎÌ ±fiı ‹‚‰Î’ÎhÎ flΩfiÎ ≠¿Îfl˘
46. ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î±˘ ÏÁ‰Î›fiÎ ±L› ¬Î÷ÎfiÎ ¿‹˝«ÎflÌ ‹ÎÀı ≠ÎÅ flΩ — 25
47. flΩ ≠‰ÎÁ flÎË÷ Á‹›ı ≠ÎÅ flΩfi_ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl — 26
48. ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷_ — 26
49. ⁄ı Ïfi‹c¿˘ ‘flÎ‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ — 27
50. ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_ ¿Î‹ ¿fl÷Ì T›„@÷±˘fiı ≠ÎÅ flΩ — 27
51. ±fi√Î‹Ì ±fiı ’çÎÿ√Î‹Ì ΩËıfl flΩ±˘fiı ‰ı¿ıÂfi ÁÎ◊ı ΩıÕ‰Î ⁄Î⁄÷ — 27
52. ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷ÎfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ’˘÷ÎfiÎ ¬«ı˝ flΩ ’fl◊Ì ’fl÷ ⁄˘·Î‰‰Î ’ÎhÎ — 27
53. ‰ı¿ıÂfi fiÏË ¤˘√T›Îfi_ ±˘ÏÕÀfiı ±Î’‰Îfi_ ≠‹ÎHÎ’hÎ — 28
54. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ‰ı¿ıÂfifi˘ ÏËVÁ˘ ¤˘√‰‰Î ’fl ÏfiÊı‘ — 28
55. ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_◊Ì fi˘fi-‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ◊÷Î_ fi˘¿flÌfiÎ √Î‚ÎfiÌ Á‹ÎÏÅ — 28
56. ’Ò‰˝ÁÒ«fiÎ Ï‰fiÎ ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷ÎfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ flÎ∞fiÎ‹_ ±Î’ı ÷˘ ÷ı ’√Îflfi˘ Ë¿ÿÎfl fiÏË — 28
1.11
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
57. ±‘˝’√ÎflÌ flΩ — 28
58. w’Î_÷Ïfl÷ flΩ — 29
59. Ï⁄fi…‹Î flΩ — 30
60. ±ÁÎ‘ÎflHÎ flΩ — 31
61. ±…‹Î›ÂÌ ¿ı ±ı≠LÀÌÁfiı ‹‚÷Ì flΩ — 31
62. ÏfiT≤ÏkÎ ⁄Îÿ ’fiÏfi˝›@÷˘fiı ‹‚÷Ì flΩ — 32
63. ŒflÏ…›Î÷ ÏfiT≤ÏkÎ ¿ı fi˘¿flÌ »˘ÕÌ ÿı‰ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ ’»ÌfiÌ flΩ — 32
64. fi˘¿flÌ Á‹ÎÅ ◊‰ÎfiÎ Á‹›ı flΩ Á_⁄_‘Ì flΩ ’√Îflfi_ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl — 33
65. flΩfi_ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl — 34
66. flΩfiÎ ’√ÎflfiÎ fl˘¿Õ fl¿‹fiÌ «Ò¿‰HÎÌ ‹ÎÀıfiÌ ¿Î›˝flÌÏ÷ — 34
67. flΩ ’√Îfl — 35
68. flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ ’ıÂ√Ì — 35
≠¿flHÎ - 6 - ±P›ÎÁ flΩ ÏÁ‰Î›fiÌ ±L› ¬ÎÁ flΩ±˘fiÎ ≠¿Îfl

69. ≠ÁÒÏ÷ flΩ — 36
70. Ï’I≤I‰ flΩ — 36
71. ¿Á‰Î‰Õ ¿ı √¤˝’Î÷fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ flΩ — 37
72. ¥flÎÿÎ’Ò‰˝¿ ¿flı· ¥Ω ‹ÎÀı ¬ÎÁ ±Â@÷÷Î flΩ — 37
73. ±¿V‹Î÷◊Ì ◊›ı· ¥Ω ‹ÎÀı ¬ÎÁ ±Â@÷÷Î flΩ — 38
74. ËÎ˜„V’À· flΩ — 39
75. fiÎÏ‰¿˘fiı ‹Î_ÿ√ÌfiÌ flΩ — 39
76. ZÎ› / ¿ıLÁfl / ¿<WÃ fl˘√fiÌ flΩ — 40
≠¿flHÎ - 7 - ±P›ÎÁ flΩ
77. ±P›ÎÁ flΩfiÌ ‹_…^flÌ ‹ÎÀı Âfl÷˘ — 41
78. ±P›ÎÁ flΩ ‹ÎÀı ±Ï‘¿÷‹ Á‹›√Î‚˘ — 42
79. ±P›ÎÁ flΩ ‹_…^fl ¿fl÷Î ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ — 42
80. ±P›ÎÁ flΩ ‹ÎÀıfiÌ ±fl∞ — 42
81. ±P›ÎÁ flΩfiÌ ±fl∞fiÌ fl…^±Î÷ ±fiı ÷ıfiÌ ‹_…^flÌ — 42
82. ±P›ÎÁ flΩfi˘ ÏËÁÎ⁄ ±fiı ⁄ÌΩ ≠¿ÎflfiÌ flΩ ÁÎ◊ı ÷ıfi_ Á_›˘…fi — 42
83. ±P›ÎÁø‹ µ’flÎ_÷ ·_⁄Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ±P›ÎÁ flΩfi_ Ïfi›‹fi — 43
84. ±P›ÎÁ flΩ ÿflQ›Îfi flΩfi˘ ’√Îfl — 43
85. ±P›ÎÁ ¤J◊ÎfiÌ ‹_…^flÌ ±_√ıfiÌ Âfl÷˘ — 43
86. ±P›ÎÁ ¤J◊ÎfiÎ ÿfl — 44
87. ±P›ÎÁ ¤J◊ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌfiÌ ’©Ï÷ — 44
88. ±P›ÎÁ ¤J◊Î µ’flÎ_÷ ±L› ¤J◊Î_fiÌ ’ÎhÎ÷Î — 45
1.12
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
89. ±P›ÎÁ flΩ ÿflQ›Îfi ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 45

90. ±P›ÎÁ ‹ÎÀıfiÌ ŒÌ fi˘ ¬«˝ — 45
91. ±P›ÎÁ flΩ ⁄Îÿ ÏfiT≤ÏkÎ ¿ı flÎ∞fiÎ‹_ — 45
92. ⁄_‘HÎÌ¬÷ ¿flÌ ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — 46
93. ±P›ÎÁ flΩ ÏÁ‰Î›fiÌ flΩ ÿflQ›Îfi ±P›ÎÁø‹fiÌ Âw±Î÷ — 46
94. ⁄œ÷Ì, ’ıLÂfi, ≠‰fl÷Î (ÁÌÏfi›˘flÌÀÌ) flΩ ±fiı ¥ΩŒÎfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı ±P›ÎÁ flΩfiÌ √HÎ÷flÌ — 46
≠¿flHÎ - 8 - ≠¿ÌHÎ˝
95. flΩfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı Ë_√Î‹Ì ÷◊Î ±‰ı∞ fi˘¿flÌfiÌ √HÎ÷flÌ — 47
96. ±ıÕ‰˘¿ıÀ …fifl·fiı flΩ — 47
97. ¿flÎflfiÎ ‘˘flHÎı fiÌ‹ı·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı flΩfiÌ ‹_…^flÌ — 47
98. ‹Îfiÿ‰ı÷fi◊Ì fi‰Î…‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flΩ — 47
99. ±_Â¿Î·Ìfi ±fiı Ï⁄fi Á÷÷ fi˘¿flÌfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı flΩ — 47
100. ÂÎfl¿Î‹fiÎ Ï‹¿ıfiÌ¿, ‹¿Îÿ‹ ±fiı ÷Î·Ì‹ ’Î‹ı·Î ‹…^fl˘ (¿>·Ì) fiı flΩ — 48
≠¿flHÎ - 9 - flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘
101. flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘ — 49
’ÏflÏÂp - 1 √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002 ËıÃ‚
’ÏflÏÂp - 3 ‰ı¿ıÂfi / fi˘fi-‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_ fi˘¿flÌ ¿fl÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ ÁÒÏ« 60
fi‹Òfi˘ - 1 flΩ ‹ı‚‰‰Î ±◊‰Î ·_⁄Î‰‰Î ‹ÎÀıfiÌ ±fl∞ 62
fi‹Òfi˘ - 2 flΩfi˘ ÏËÁÎ⁄ 63
fi‹Òfi˘ - 3 Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flΩ, flΩfiÎ Ïÿ‰Á˘ ·_⁄Î‰‰Î ±◊‰Î
w’Î_÷Ïfl÷ flΩfiÌ ¤·Î‹HÎ ±_√ıfi_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ 65
fi‹Òfi˘ - 4 flΩ ’fl◊Ì ’Î»Î Œfl÷Î_ ›˘B›÷Î ±_√ıfi_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ 66
fi‹Òfi˘ - 5 Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ¿<À<_⁄fiÎ ÁP›fiÌ Ï⁄‹ÎflÌfiÎ
±Î‘Îflı w’Î_÷Ïfl÷ flΩ ‹ÎÀıfi_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ 66
fi‹Òfi˘ - 6 ±P›ÎÁ ±_√ıfiÌ flΩ ’fl …÷Î ¿Î›‹Ì fi˘¿flÌ
’flfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ¬÷ 67
fi‹Òfi˘ - 7 …ı ¿Î›‹Ì fi˘¿flÌ ’flfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ±P›ÎÁ ±_√ıfiÌ flΩfiÌ
‹t÷ ·_⁄Î‰Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı±˘±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ¬÷ 68
fi‹Òfi˘ - 8 ±P›ÎÁ ±_√ıfiÌ flΩ ’fl …÷Î ¿Î›‹Ì fi˘¿flÌ ’fl fi Ë˘›
÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ¬÷ 69
fi‹Òfi˘ - 9 ±P›ÎÁ ±_√ıfiÌ flΩ ·_⁄Î‰‰ÎfiÌ ‹_…^flÌ ‹ı‚‰÷Î ±fiı ¿Î›‹Ì
fi˘¿flÌ ’fl fi Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ¬÷ 70
----------------
1.13
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’√Îfl µ’flÎ_÷ ¤J◊Î) Ïfi›‹˘, 2002

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ - 1 - ÁÎ‹ÎL›
1. À>_¿Ì Á_iÎÎ ±fiı ±Îfl_¤ — 1
2. T›ÎÏÅ — 1
≠¿flHÎ - 2 - T›ÎA›Î
9. T›ÎA›Î —
≠¿flHÎ - 3
‰‚÷fl ¤J◊Î_
10. ÁÎ‹ÎL› — 15
11. ‰‚÷fl ¤J◊Î_fiÎ ≠¿Îfl˘ — 15
≠¿flHÎ - 4
V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊_ (ÁÌ.±ı·.±ı.) ÷◊Î CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_ (±ı«.±Îfl.±ı.)
12. V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊ÎfiÌ (ÁÌ.±ı·.±ı.) ‹_…^flÌ ‹ÎÀı ÂËıfl˘fi_ ‰√a¿flHÎ — 16
13. V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊Îfi˘ ÿfl (ÁÌ.±ı·.±ı.) — 16
14. CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_ (±ı«.±Îfl.±ı.) ‹_…^fl ¿fl‰Î ‹ÎÀı ÂËıfl˘fi_ ‰√a¿flHÎ — 17
15. CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊ÎfiÎ ÿfl — 17
16. CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_ (±ı«.±Îfl.±ı.) ±Î¿Îfl‰ÎfiÌ Âfl÷˘ — 18
17. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Ë˘› ÷ı‰Î ’Ï÷-’ÇÌ ⁄_fiı F›Îflı ’˘÷ÎfiÌ ‹ÎÏ·¿ÌfiÎ ¿ı ¤ÎÕÎfiÎ ‹¿Îfi‹Î_16
flËı÷Î Ë˘› I›Îflı CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊ÎfiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 18
18. flΩ ÿflQ›Îfi ŒÎ‚‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ¿ı ’fl÷ ¿flÌ ÿı‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Áfl¿ÎflÌ flËıHÎÎ¿fi_ CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_ — 18
19. ’˘÷ÎfiÌ ‹ÎÏ·¿Ìfi_ ‹¿Îfi ‘flÎ‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊Î ‹ÎÀıfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 19
20. ¤ÎÕÎ‹@÷ Áfl¿ÎflÌ flËıHÎÎ¿ ‹‚‰Î’ÎhÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı
V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊Î ¿ı CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 19
21. Áfl¿ÌÀ ËÎµÁ / √ıVÀ ËÎµÁ / flıVÀ ËÎµÁ / ’Ï◊¿Îl‹‹Î_ fl˘¿ÎHÎfiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊ÎfiÌ ±’ÎhÎ÷Î — 19
22. ⁄ÿ·Ì ◊›ı· Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 19
23. ⁄ÿ·Ì ◊›Î ⁄Îÿ Áfl¿ÎflÌ flËıHÎÎ¿fi˘ ¿⁄Ωı ‘flÎ‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_ — 20
24. ¤ÎÕ< fiÏË ¤fl÷Ì ‹ÏË·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 20
25. flΩ ÿflQ›Îfi V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊Î ±fiı / ±◊‰Î CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊Îfi_ Ïfi›‹fi — 20
26. Ë_√Î‹Ì ⁄ÿ·Ì ÿflQ›Îfi CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊Î / V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 21
27. Ωı¥fiŸ√ ÀÎ¥‹ ÿflQ›Îfi V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊Î / CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 22
28. Œfl…‹˘¿>ŒÌ ÿflQ›Îfi V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊Î / CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 22
29. ¤Îfl÷‹Î_ ÷Î·Ì‹ ÿflQ›Îfi V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊Î / CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 22
30. Ï‰ÿıÂ‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊Î / CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 23
1.14
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
31. ÏfiT≤ÏkÎ ⁄Îÿ ’fiÏfi˝›@÷ ¿flÎ›ı· ’ıLÂfifl˘fiÌ V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊Î / CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊Î ‹ÎÀıfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 23
32. ÿflı¿ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ±Î’‰ÎfiÎ ◊÷Î ≠‹ÎHÎ’hÎ˘ — 23
33. µ’ÎÕ ±fiı «Ò¿‰HÎÌ ±Ï‘¿ÎflÌ±ı ±Î’‰ÎfiÎ ◊÷Î ≠‹ÎHÎ’hÎ˘ — 24
34. flΩ / ÷Î·Ì‹ / Œfl…‹˘¿>ŒÌ ¥I›ÎÏÿ Á‹›√Î‚Î ‹ÎÀı ±Î¿Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊Î
/ CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊Î Á_⁄_‘ı µ’ÎÕ ±fiı «Ò¿‰HÎÌ ±Ï‘¿ÎflÌ±ı ±Î’‰ÎfiÎ ◊÷Î_ ≠‹ÎHÎ’hÎ˘ — 25
≠¿flHÎ - 5
ÕÎ_√ ¤J◊
35. ÕÎ_√ ¤J◊ ‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÌ Âfl÷˘ — 26
36. ÕÎ_√ ¤J◊ — 26
≠¿flHÎ - 6
fi˘fi-≠ı@ÀÌÁŸ√ ¤J◊
37. fi˘fi-≠ı@ÀÌÁŸ√ ¤J◊ ¿˘fiı ‹_…^fl ◊¥ Â¿ı — 27
38. fi˘fi-≠ı@ÀÌÁŸ√ ¤J◊ÎfiÎ ÿfl — 27
39. flΩ ÿflQ›Îfi fi˘fi-≠ı@ÀÌÁŸ√ ¤J◊ÎfiÌ ‹_…^flÌ — 27
40. ËÎ…fl ◊‰ÎfiÎ Á‹› ÿflQ›Îfi fi˘fi-≠ı@ÀÌÁŸ√ ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 27
41. flΩ ‰√ıflı ÿflQ›Îfi fi˘fi-≠ı@ÀÌÁŸ√ ¤J◊ ±Î¿Îfl‰Î ±_√ıfiÎ ≠‹ÎHÎ’hÎ˘ — 27
≠¿flHÎ - 7
‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi ±fiı ŒÌ
42. ÁÎ‹ÎL› — 28
43. ‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi ±fiı / ±◊‰Î ŒÌ ‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÎ ÁÎ‹ÎL› ÏÁ©Î_÷˘ — 28
44. ‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi ±fiı ŒÌ ‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÎ ¿ÎflHÎ˘ — 28
45. ‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi ±fiı ŒÌ ‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÌ ¿Á˘ÀÌ — 29
46. ±ÿÎ·÷ ¶ÎflÎ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi ±◊‰Î ŒÌ — 29
47. ’ıLÂfifl ±fiı ¿Î›ÿÎ ±Ï‘¿ÎflÌ ‰√ıflıfiı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î ‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi ±fiı ŒÌ — 29
48. ‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi V‰Ì¿Îfl‰ÎfiÌ ’fl‰Îfi√Ì — 29
49. ’flÌZÎÎ ¿Î›˝ ‹ÎÀı ‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi — 29
50. ÁıfiÎfiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiÌ ’flÌZÎÎfiÎ Á_«Î·fi ‹ÎÀı ‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi — 30
51. Áfl¿ÎflÌ ±fiı Ï⁄fiÁfl¿ÎflÌ ±_Â¿Î·Ìfi ‹Ëı‹Îfi T›ÎA›Î÷Î±˘fiı ‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi — 30
52. Ï‰rÏ‰zÎ·› ¶ÎflÎ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì ŒÌ — 31
53. flÎF›fiÎ ±ı¿ÏhÎ÷ Œ_Õ‹Î_ …‹Î ¿flÎ‰‰ÎfiÌ ŒÌ — 31
54. ŒÌ V‰Ì¿Îfl‰Î ’fl‰Îfi√Ì — 31
55. ‰˘Õ˝{ ±ıVÀıÀ‹Î_◊Ì ŒÌ fiÌ «Ò¿‰HÎÌ — 31
56. ⁄ËÎflfiÌ ¿˘¥ Á_V◊Î ‰÷Ì ·ı‰Î÷Ì ’flÌZÎÎ‹Î_ ¿Î‹ ¿fl‰ÎfiÌ ŒÌ — 31
57. ¥fiÎ‹ ‰√ıflı ‹ı‚‰‰Î ‹ÎÀı ’fl‰Îfi√Ì ±fiÎ‰U›¿ — 31
58. ⁄ıÃ¿ ŒÌ — 31
≠¿flHÎ - 8
‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊
59. ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊ÎfiÌ ‹_…^flÌfiÎ Ïfi›‹fi ±_√ıfiÌ Âfl÷˘ — 33
60. ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊ÎfiÎ ÿfl — 33
61. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ’√ÎflfiÌ fl¿‹ ±’ÒHÎÎ*¿ wÏ’›Î‹Î_ ±Î‰÷Ì Ë˘› I›Îflı ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊Îfi˘ ÿfl — 33
62. ‹ÏËfiÎfiÎ ÷ÒÀ¿ Á‹› ‹ÎÀı ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌ — 33
1.15
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
63. Ωı¥fiŸ√ ÀÎ¥‹ ÿflQ›Îfi ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 33

64. Œfl…‹˘¿>ŒÌ ËıÃ‚ ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 33
65. flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 33
≠¿flHÎ - 9
flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘
66. flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘ — 34
’ÏflÏÂp - 1 √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’√Îfl µ’flÎ_÷ ¤J◊Î) Ïfi›‹˘, 2002 ËıÃ‚
Ï⁄ÕÎHÎ ±⁄˝ fi ±ı B ·˘‹flı Â fi (ÂËı fl Ì …^ ◊ ) (Â.…^ . ) fiÎ 44
CÎÀ¿˘ - …fi√HÎfiÎ, 1991
-------------
1.16
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’ıLÂfi) Ïfi›‹˘, 2002

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ - 1 - ÁÎ‹ÎL›
1. À>_¿Ì Á_iÎÎ ±fiı ±Îfl_¤ — 1
2. T›ÎÏÅ — 1
≠¿flHÎ - 2 - T›ÎA›Î
9. T›ÎA›Î — 3
≠¿flHÎ-3 - ÏfiT≤ÏkÎ
10. ÏfiT≤ÏkÎ ‰› — 15
11. ÏfiT≤ÏkÎ ¿Î›˝¿ÎflÌ ËıÏÁ›÷◊Ì ‘ÎflHÎ ¿flı· …√ÎfiÎ V‰w’ ‹…⁄ Ë˘› »ı, fiÏË ¿ı ÷ıHÎı ¿Î›‹Ì ËıÏÁ›÷◊Ì
‘ÎflHÎ ¿flı·Ì …√Î ‹…⁄ — 17
12. ÏfiT≤ÏkÎ‰› ’»Ì fi˘¿flÌfiÌ ‹t÷ ·_⁄Î‰‰Î ⁄Î⁄÷ — 17
13. ’fiÏfi˝›@÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı Ïfi›‹-10 ·Î√ ’ÎÕ‰Î ⁄Î⁄÷ — 17
14. ÏfiT≤ÏkÎ‰› ±◊‰Î ·_⁄Î‰Ì ±Î’ı· fi˘¿flÌfiÌ ‹›Î˝ÿÎ Á‹ÎÅ ◊÷Î_ ’Ëı·Î_ Ï¿VÁÎ±˘fiÌ Á‹ÌZÎÎ — 17
15. ÏfiT≤ÏkÎ ±_√ı flÎË÷ ⁄Î⁄÷fiÎ ÿÎ‰Î±˘ fi V‰Ì¿Îfl‰Î ⁄Î⁄÷ — 17
16. fi˘¿flÌfi˘ Á‹› ·_⁄Î‰Ì ±Î’‰Î ¥L¿Îfl ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı, ÷ıfiÎ
±fi√Î‹Ì ¶ÎflÎ »^À˘ ¿fl‰Î‹Î_ fi ±Î‰ı I›Î_ Á‘Ì fi˘¿flÌ‹Î_ «Î· flÎ¬‰Î ⁄Î⁄÷ — 17
17. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ fi˘¿flÌfi˘ Á‹› ·_⁄Î‰Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ Ë˘› I›Îflı ⁄œ÷Ì fiÏË ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — 18
18. √ıfl‰÷˝fi, fiÎÿÎflÌ ¿ı Ï⁄fi¿Î›˝ZÎ‹÷Î ⁄ÿ· fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì w¬Áÿ ¿ı ŒflÏ…›Î÷ ÏfiT≤ÏkÎ — 18
≠¿flHÎ-4 - ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘
19. ’ıLÂfifiÌ Á_A›ÎfiÌ ‹›Î˝ÿÎ — 19
20. CÎÎ ±◊‰Î ¥Ω ’ıLÂfifiÌ ’ÎhÎ÷Î — 19
21. ¬ÎÁ Á_Ωı√˘‹Î_ ’ıLÂfifiÌ ‹_…^flÌ — 19
22. ’ıLÂfifiı fiÏË ’HÎ √˛ıF›¥ÀÌfiı ‰ÎÏÊ˝¿Ì‹Î_ ÷⁄ÿÌ· ¿flÌ Â¿Î› — 19
23. ’ıLÂfi ÁÎflÌ «Î·«·√÷fiı ’ÎhÎ — 19
24. ’ıLÂfi ’Î»\_ ¬ıÓ«Ì ·ı‰Îfi˘ ¿ı ‹˘¿>Œ flÎ¬‰Îfi˘ Áfl¿Îflfi˘ ±Ï‘¿Îfl — 20
≠¿flHÎ-5 - ’ıLÂfi’ÎhÎ Áı‰Î
25. ’ıLÂfi’ÎhÎ Áı‰Î — 22
26. ’ÎhÎ÷Î fi˘¿flÌ ±_√ıfiÌ Âfl÷˘ — 22
27. ¿¥ ™‹fl ’»ÌfiÌ fi˘¿flÌ ’ıLÂfi ’flI‰ı √HÎÎÂı — 22
28. ’fiÏfi˝›@÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ ÏfiT≤ÏkÎ ’Ëı·ÎfiÌ ‹S¿Ì fi˘¿flÌfiÌ √HÎ÷flÌ — 23
1.17
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
29. ·U¿flÌ Áı‰Îfiı ’ıLÂfi Áı‰Î ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î ±_√ıfiÎ Ï¿VÁÎ — 24

30. Œfl…‹˘¿>ŒÌfiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ — 24
31. fi˘¿flÌ‹Î_ ‹Ò‚ …√Î ’fl ’fi— ‹Ò¿‰Î◊Ì ’Ò‰˝ Áı‰ÎfiÌ √HÎ÷flÌ — 25
32. w¬Áÿ ¿ı ⁄fl÷flŒÌ ◊÷Î_ Áı‰Îfi_ flÿ ◊‰_ — 25
33. flÎ∞fiÎ‹_ ±Î’÷Î_ Áı‰Îfi_ flÿ ◊‰_ — 25
34. Áı‰Î‹Î_ ÷ÒÀ — 25
35. ±V◊Î›Ì …√Î ’flfi˘ Ï⁄fifl˘…√ÎflÌfi˘ Á‹› — 25
36. Ï⁄fi’ıLÂfi’ÎhÎ Áı‰Î ’ıLÂfi ‹ÎÀı √HÎ‰Î ⁄Î⁄÷ — 26
37. ‰›ÏfiT≤ÏkÎ ’ıLÂfi ‹ÎÀı ’ıLÂfi’ÎhÎ Áı‰Î‹Î_ µ‹ıfl˘ — 26
38. fi˘¿flÌ‹Î_ CÎÀfiÌ ‹ÎŒÌ ±fiı µ‹ıfl˘ — 26
39. Ï⁄fi’ıLÂfi’ÎhÎ Áı‰Î — 27
40. ¿˘¥’HÎ Áı‰Îfiı Ï⁄fi’ıLÂfi’ÎhÎ ÷flÌ¿ı ΩËıfl ¿fl‰Îfi˘ Áfl¿Îflfi˘ ±Ï‘¿Îfl — 27
41. hÎÌΩ ’ZÎ ’ÎÁı◊Ì Áı‰Î ¬«˝ ‰ÁÒ·Î÷ — 27
42. ‰ÌÁ ‰Ê˝fiÌ ’ıLÂfi’ÎhÎ Áı‰Î ’»Ì Áı‰ÎfiÌ ’ÎhÎ÷ÎfiÌ «¿ÎÁHÎÌ — 27
≠¿flHÎ-6 - ’ıLÂfi’ÎhÎ ’√Îfl
43. ’ıLÂfi’ÎhÎ ’√Îfl — 28
≠¿flHÎ-7
’ıLÂfifiÎ ≠¿Îfl ±fiı ’ıLÂfi ‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÌ Âfl÷˘
44. ’ıLÂfifiÎ Ï‰Ï‰‘ ≠¿Îfl˘ — 29
45. ‰›-ÏfiT≤ÏkÎ ’ıLÂfi — 29
46. ÏfiT≤ÏkÎ ’ıLÂfi — 29
47. hÎÌÁ ‰Ê˝fiÌ ’ıLÂfi’ÎhÎ Áı‰ÎfiÎ ±_÷ı ÏfiT≤ÏkÎ — 29
48. ‰ÌÁ ‰Ê˝fiÌ ’ıLÂfi’ÎhÎ Áı‰ÎfiÎ ±_÷ı ÏfiT≤ÏkÎ — 30
49. ’«ÌÁ ‰Ê˝fiÌ ’ıLÂfi’ÎhÎ Áı‰Î ’ÒflÌ ◊›ı◊Ì V‰ˆ„E»¿ ÏfiT≤ÏkÎ — 31
50. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ V‰ˆ„E»¿ ÏfiT≤ÏkÎ ±_√ıfiÌ ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘ — 32
51. ΩËıfl ZÎıhÎfiÎ µ’ø‹˘‹Î_ ¿ı ÷ıfiÌ ËıÃ‚ Á‹Î‰ıÂ ◊÷Î_ ’ıLÂfi — 33
52. ±Â@÷÷Î ’ıLÂfifiÌ ‹_…^flÌfiÌ Âfl÷˘ — 35
53. ±Â@÷÷Î ÏÁ‰Î›fiÎ ¿ÎflHÎ˘Áfl »^ÀÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î_ ±Â@÷÷Î ’ıLÂfifiÌ ±√˛ÎèÎ÷Î — 35
54. ±Ïfi›Ï‹÷ ±fiı ±Á_›Ï‹÷ Àı‰˘fiı ¿ÎflHÎı ◊›ı· ±Â@÷÷Îfiı ¿ÎflHÎı ±Â@÷÷Î ’ıLÂfi ±√˛ÎèÎ — 35
55. ±Â@÷÷Î ’ıLÂfi ‹ÎÀı ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎfiÌ fl…^±Î÷ — 35
56. ‰‘ Áı‰Î ‹ÎÀı ±›˘B›÷Î ⁄Î⁄÷fi_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ — 35
57. ‰‘ fi˘¿flÌ ¿fl‰ÎfiÌ ±Â@÷÷Î ⁄Î⁄÷ı ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ ’fl ÁËÌ ¿fl‰ÎfiÌ ÁkÎÎ ‘flÎ‰÷Î ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ±˘ — 36
58. ±Â@÷÷Î ’ıLÂfi ’fl ÏfiT≤kÎ ¿fl‰ÎfiÎ ÏfiHÎ˝›fiÌ ΩHÎ ¿flÌ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÷⁄Ì⁄Ì
±’Ì· ⁄˘Õ˝fiı ±’Ì· ¿fl‰ÎfiÌ ÷¿ ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — 36
59. ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚ı ±’Ì·fiÌ ÁfiÎ‰HÎÌ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 36
60. ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ¿‹˝«ÎflÌ flΩ µ’fl Ë˘› I›Îflı ÷ıfiÎ ±Â@÷÷Î ’ıLÂfi ‹ÎÀı ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚fiÌ fl«fiÎ — 37
61. Ïfi‹c¿ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiÌ ΩHÎ ⁄ËÎfl ±Â@÷÷Î ±_√ıfi_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ fiÏË ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — 37
62. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÂjÎÏø›Î ¿flÎ‰‰Î ¥L¿Îfl ¿flı ÷ı‰Î Á_Ωı√˘‹Î_ ±Â@÷÷Î ±_√ıfi_ ÷⁄Ì⁄Ì
≠‹ÎHÎ’hÎ V‰Ì¿Îfl‰Î ±_√ıfiÌ Âfl÷˘ — 37
1.18
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
63. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ±Â@÷÷ÎfiÌ ÷’ÎÁHÎÌ ‹ÎÀı ¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎ±ı ±Î’‰Îfi˘ ±Ï‘¿Îfl — 38
64. ±Â@÷÷Îfi_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ fl…^ ◊÷Î_ fi˘¿flÌfi˘ ±_÷ — 38
65. ‰‚÷fl ’ıLÂfifiÌ ‹_…^flÌ ‹ÎÀıfiÌ Âfl÷˘ — 38
66. flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi ‰‚÷fl ’ıLÂfifiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 38
67. »^ÀÎ ¿fl‰ÎfiÌ fi˘ÏÀÁ ±Î’‰Î‹Î_ fi ±Î‰ı I›Îflı ‹‚‰Î’ÎhÎ ‰‚÷fl ’ıLÂfi µ’flÎ_÷ ±Ï‘¿ √˛ıF›¥ÀÌ — 39
68. ‰‚÷fl ’ıLÂfi ¿fl÷Î_ ±Î¬flÌ ’ıLÂfi ±˘»\_ fi Ë˘‰Î ⁄Î⁄÷ — 39
69. CÎÎ ±◊‰Î ¥Ω ’ıLÂfi ‹ÎÀıfiÌ ¿Î›˝’©Ï÷ — 39
70. CÎÎ ¿ı ¥Ω ’ıLÂfi ±_√ıfiÎ ≠‹ÎHÎ’hÎfiÌ fl…^±Î÷fiÌ ‹_…^flÌ ‹ÎÀıfiÌ Âfl÷˘ — 39
71. CÎÎ ¿ı ¥Ω ’ıLÂfifiÌ Ë_√Î‹Ì ‹_…^flÌ ±fiı I›Îfl⁄Îÿ ÷ıfiÌ ‹t÷‹Î_ ‰‘Îfl˘ — 39
72. CÎÎ ¿ı ¥Ω ’ıLÂfifi˘ ±Î‘Îflı ±Â@÷÷Î «Î· flËı ÷ı µ’fl — 39
73. CÎÎ ¿ı ¥Ω ’ıLÂfifiÌ ‹_…^flÌ ‹ÎÀıfiÌ Âfl÷˘ — 40
74. ±’‰Îÿw’ Ï¿VÁÎ‹Î_ CÎÎ ¿ı ¥Ω ’ıLÂfifiÌ ‹_…^flÌ — 40
75. CÎÎ ¿ı ¥Ω ’ıLÂfi µ’flÎ_÷ ‰‘ÎflÎfiÎ ’ıLÂfifiÌ √˛ÎèÎ÷Î — 40
76. ¿Î‹ÿÎfl˘fiı ‰‚÷fl ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷fi˘ ±Ï‘Ïfi›‹, 1923 …ı‹fiı ·Î√ ’Õ÷˘ Ë˘› ÷ı±˘fiı ’ıLÂfifiÌ ‹_…^flÌ — 40
77. flËıÏ‹›÷ ’ıLÂfifiÌ ‹_…^flÌ — 41
78. ›˘B› Ï¿VÁÎ‹Î_ Áfl¿Îfl ¶ÎflÎ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷_ flËıÏ‹›÷ ’ıLÂfi — 41
79. ÿflı¿ Ï¿VÁÎ‹Î_ flËıÏ‹›÷ ’ıLÂfifiÌ fl¿‹ Áfl¿Îfl fiyÌ ¿flÂı — 41
≠¿flHÎ-8
’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌfiÌ fl¿‹fi_ Ïfi›‹fi
80. Áı‰Î √˛ıF›¥ÀÌ / ’ıLÂfifiÌ fl¿‹ — 42
81. Q≤I›-ÁË-ÏfiT≤ÏkÎ √˛ıF›¥ÀÌ — 42
82. Q≤I›-ÁË-ÏfiT≤ÏkÎ √˛ıF›¥ÀÌfiÌ «Ò¿‰HÎÌ ‹ÎÀı ¿<À<_⁄ — 43
83. ¿˘fiı √˛ıF›¥ÀÌ ‹‚Ì Â¿ı — 43
84. fiÎ‹Ïfi›„@÷ ±„V÷I‰‹Î_ fi Ë˘› I›Îflı √˛ıF›¥ÀÌfiÌ «Ò¿‰HÎÌ — 44
85. fiÎ‹Ïfi›„@÷ — 44
≠¿flHÎ-9 - flÿ ¿›*
86. flÿ ¿›* 47
≠¿flHÎ-10 - ¿<À<_⁄ ’ıLÂfi ›˘…fiÎ, 1972
87. ¿˘fiı ·Î√ ’Õı — 48
88. ±Î ≠¿flHÎ‹Î_ ‰Î’flı· ÂOÿ˘ — 48
89. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ÷ıfiÎ ¿<À<_⁄fiÌ Ï‰√÷˘ ’ÒflÌ ’ÎÕ‰Î ⁄Î⁄÷ — 48
90. ¿<À_⁄ ’ıLÂfifiÌ fl¿‹ — 49
91. ¿<À<_⁄ ’ıLÂfifiÌ «Ò¿‰HÎÌ ¿˘fiı ¿fl‰Ì — 49
92. Á√Ìflfiı ¿<À_⁄ ’ıLÂfifiÌ «Ò¿‰HÎÌ — 51
1.19
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
93. ‹ÎfiÏÁ¿ flÌ÷ı ‹_ÿ, ±_‘ ‰√ıflı Á_÷Îfi˘fiı ¿<À<_⁄ ’ıLÂfifiÌ «Ò¿‰HÎÌ ⁄Î⁄÷ — 51
94. ¿<À<_⁄ ’ıLÂfi‹Î_ Ë_√Î‹Ì ‰‘Îfl˘ — 52
95. Áı‰Î ’ıLÂfi ‹ı‚‰÷Î ’ıLÂfiflfiÎ ±‰ÁÎfi Á‹›ı flÎË÷ — 52
≠¿flHÎ-11
’ıLÂfifi_ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl - ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘
96. ’ıLÂfifiÎ fl˘¿Õ w’Î_÷fl ’fl Ïfi›_hÎHÎ — 54
97. ’ıLÂfifiÌ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷flfiÌ ‹›Î˝ÿÎ — 54
98. ’ıLÂfifi_ w’Î_÷fl @›Îflı Ïfifl’‰Îÿ ⁄fiı — 54
99. w’Î_÷flfiÌ fl¿‹ ‹‚÷Î_ ’Ëı·Î_ ’ıLÂfiflfi_ ±‰ÁÎfi — 55
100. ’ıLÂfifiÌ w’Î_÷Ïfl÷ fl¿‹fiÌ √HÎ÷flÌ ⁄Î⁄÷ — 55
101. ÏfiT≤ÏkÎfiÎ ’_ÿfl ‰Ê˝ ⁄Îÿ ’ıLÂfifiÎ w’Î_÷Ïfl÷ ÏËVÁÎfi_ ’fi—V◊Î’fi — 55
102. ¿Î‹«·Îµ ’ıLÂfifiÎ w’Î_÷flfiÌ ’fl‰Îfi√Ì fiÏË ‹‚‰Î ⁄Î⁄÷ — 55
103. ’çÎÿ˚‰÷a ±Áfl◊Ì ±Î¬flÌ ’ıLÂfifiÌ Á‘ÎflHÎÎ — 55
≠¿flHÎ-12
÷⁄Ì⁄Ì ÷’ÎÁ Ï‰fiÎ ’ıLÂfifi_ ‹ÒÕÌ¿Ú÷ w’Î_÷fl
104. T›Î’ — 56
105. ’ÎhÎ÷Î — 56
106. ’ıLÂfifiÎ w’Î_÷fl ‹ÎÀıfiÌ ±fl∞ — 56
107. ’ıLÂfi «Ò¿‰HÎÌ Ë¿‹ ¿›Î˝ ⁄Îÿ ’ıLÂfifiÎ w’Î_÷fl ‹ÎÀı ±Î‰ı·Ì ±fl∞ ’fl ’ıLÂfi
‹_…^fl ¿flfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌ±ı ·ı‰ÎfiÎ ’√·Î_ — 57
108. ÏfiT≤ÏkÎfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ±ı¿ ‰Ê˝ ’Ëı·Î_ ’ıLÂfifiÎ ¿Î√‚˘ ÁÎ◊ı ¿ı ±·√ flÌ÷ı, ’fl_÷ ’ıLÂfi «Ò¿‰HÎÌ Ë¿‹
◊›Î ’Ëı·Î_, ‹‚ı· ’ıLÂfifiÎ w’Î_÷flfiÌ ±fl∞ ±_√ı, ’ıLÂfi ‹_…^fl ¿flfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌ±ı ·ı‰ÎfiÎ ’√·Î_ — 57
109. ’ıLÂfi «Ò¿‰HÎÌ Ë¿‹ ¿›Î˝ ⁄Îÿ ¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎfiı ’ıLÂfifiÎ w’Î_÷fl ±_√ıfiÌ ‹‚ı·Ì ±fl∞fiÎ ±Î‘Îflı
’ıLÂfifiÌ w’Î_÷Ïfl÷ fl¿‹fi˘ Ïfi›Î‹¿, ’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õı ±Î’‰Îfi˘ ±Ï‘¿Îfl’hÎ — 57
110. ’ıLÂfiflfiÌ ÏfiT≤ÏkÎfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ±ı¿ ‰Ê˝ ’Ëı·Î_, ’fl_÷ ’ıLÂfifiÎ ¿Î√‚˘ ÁÎ◊ı ’ıLÂfi ‹_…^fl
±Ï‘¿ÎflÌfiı ‹‚ı· ’ıLÂfifiÎ w’Î_÷flfiÌ ±fl∞ Á_⁄_‘ı w’Î_÷Ïfl÷ ‹ÒS›fiÌ fl¿‹fi˘ Ïfi›Î‹¿, ’ıLÂfi
±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õı ±Î’‰Îfi˘ ±Ï‘¿Îfl’hÎ — 58
111. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Ï‰w© ¬Î÷Î¿Ì› ¿ı L›ÎÏ›¿ ¿Î›˝‰ÎËÌ Âw ◊›ı· Ë˘› I›Îflı ’ıLÂfifi_ w’Î_÷fl — 59
≠¿flHÎ-13
÷⁄Ì⁄Ì ÷’ÎÁ ⁄Îÿ ’ıLÂfifi_ ‹ÒÕÌ¿Ú÷ w’Î_÷fl
112. T›Î’ — 60
113. ’ÎhÎ÷Î — 60
114. ’ıLÂfifiÎ w’Î_÷fl ‹ÎÀıfiÌ ±fl∞ — 60
115. ’ıLÂfifiÎ w’Î_÷fl ‹ÎÀıfiÌ ±fl∞ ‹‚÷Î_ ¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎ±ı ·ı‰ÎfiÎ_ ’√·Î_ — 60
116. ÷⁄Ì⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ±ı ·ı‰ÎfiÎ ’√·Î_ — 61
117. ÷⁄Ì⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ — 61
118. ÷⁄Ì⁄Ì ÷’ÎÁfiÌ ŒÌ — 61
1.20
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
119. ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚ Á‹ZÎ µ’„V◊Ï÷‹Î_ «Ò¿ — 61

120. ÷⁄Ì⁄Ì ÷’ÎÁfiÌ ’©Ï÷ — 61
121. ⁄Ì∞ ÷⁄Ì⁄Ì ÷’ÎÁ — 62
122. ÷⁄Ì⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌfiÎ ÏfiHÎ˝› Ï‰w© ±’Ì· — 63
123. ±fl∞ ’Î»Ì ¬ıÓ«‰Î ⁄Î⁄÷ — 65
124. ¿˘ÃÎ‹Î_ ÿÂÎ˝‰ı· ‹ÒS›‹Î_ ŒıflŒÎfl ⁄Î⁄÷ — 65
125. Ïfi›Î‹¿, ’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õ ¶ÎflÎ w’Î_÷Ïfl÷ ‹ÒS›fiÌ «Ò¿‰HÎÌfi˘ ±Ï‘¿ÚÏ÷ — 66
≠¿flHÎ-14
’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌfiÌ fl¿‹˘fi˘ ÏfiHÎ˝› ±fiı ÷ıfiÌ ±Ï‘¿ÚÏ÷
126. ÏfiT≤kÎ ◊÷Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fi_ flÏ…VÀfl — 67
127. ÏfiT≤kÎ ◊fiÎfl / ◊›ı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ ›ÎÿÌ ⁄fiÎ‰‰Î ⁄Î⁄÷ — 67
128. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ’ıLÂfifiÎ ¿Î√‚˘fiÌ ≠Ïø›Î ±_√ıfi_ Á‹›’hÎ¿ — 67
129. flÎF›ıkÎfl Áı‰Î ±_√ıfiÎ ’ıLÂfi ŒÎ‚Î ÷◊Î flΩ ’√ÎflfiÌ ‰ÁÒ·Î÷ ⁄Î⁄÷ — 68
130. ’√Îfl ⁄Î_‘HÎÌfiÌ ¬flÎ¥ — 68
131. fi˘¿flÌfiÌ «¿ÎÁHÎÌ — 68
132. Áı‰Î’˘◊Ì‹Î_ flËı· hÎÒÏÀfiÌ ’Ò÷˝÷Î ⁄Î⁄÷ — 68
133. ÏfiT≤kÎ ◊÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ’ÎÁı◊Ì ·ıHÎÎ_fiÌ ‹Ò·‰HÎÌ — 69
134. Áfl¿ÎflÌ flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ ±_√ıfiÎ ·ıHÎÎ_ ÏÁ‰Î›fiÎ ·ıHÎÎfiÌ ‰ÁÒ·Î÷ ±fiı ÷ıfiı Áfl¤fl ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 69
135. Áfl¿ÎflÌ flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ‹Î_ ‰Á‰ÎÀ Á_⁄_Ï‘÷ ““·ıb_ ⁄Î¿Ì fi◊Ì”” ≠‹ÎHÎ’hÎ — 70
136. ’ıLÂfi ‹_…^fl ¿flfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌ±ı Ï‰√÷˘ ‹ı‚‰‰Î ⁄Î⁄÷ — 70
137. ’ıLÂfifiÎ ¿Î√‚˘ ’ÒHÎ˝ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 70
138. ’ıLÂfifiÎ ¿Î√‚˘ Ïfi›Î‹¿, ’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õ ÷flŒ fl‰ÎfiÎ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 70
139. ““fi˘ ÏÕ’ÎÀ˝‹ıLÀ· ¥L¿‰Î›flÌ”” / fi˘ ¥‰ıLÀ ≠‹ÎHÎ’hÎ — 70
140. »ıS·Î ’√Îflfi_ ≠‹ÎHÎ’hÎ — 71
141. ’ıLÂfifiı ±Áfl¿÷Î˝ ¿˘¥’HÎ CÎÀfiÎfiÎ Á_ÿ¤ı˝ Ïfi›Î‹¿, ’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õfi˘ Á_’¿˝ ÁÎ‘‰Î ⁄Î⁄÷ — 71
142. ’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌfiÌ ¿Î‹«·Îµ «Ò¿‰HÎÌ ⁄Î⁄÷ — 71
143. ¬Î÷Î¿Ì› ¿ı L›ÎÏ›¿ ¿Î›˝‰ÎËÌ ’Õ÷fl fi Ë˘› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_ ¿Î‹«·Îµ ’ıLÂfi
±fiı Q≤I›-ÁË-ÏfiT≤ÏkÎ √˛ıF›¥ÀÌfiÌ ‹_…^flÌ — 72
144. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±Îfl˘’fiÎ‹_ ±Î’‰Î‹Î_ ±ÎT›_ fi Ë˘› ±◊‰Î L›ÎÏ›¿ ¿Î›˝‰ÎËÌ ±Îfl_¤Î›ı· fi Ë˘› »÷Î_
¬Î÷Î¿Ì› ÷’ÎÁ ⁄Î¿Ì‹Î_ Ë˘› ÷ı‹fiÌ ⁄Î⁄÷ı ¿Î‹«·Îµ ’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌfiÌ «Ò¿‰HÎÌfiÌ ‹_…^flÌfi˘ Ë¿‹ — 72
145. …ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Ï‰w© ¬Î÷Î¿Ì› ÷’ÎÁ ’Õ÷fl Ë˘› ±fiı ÷ıfiı ±Îfl˘’fiÎ‹ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ±◊‰Î
÷ıfiÌ Ï‰w© L›ÎÏ›¿ ¿Î›˝‰ÎËÌ ±Îfl_¤Î›ı· Ë˘› I›Îflı ¿Î‹«·Îµ ’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌfiÌ fl¿‹fiÌ «Ò¿‰HÎÌ — 72
146. ¿Î‹«·Îµ ’ıLÂfifiÌ «Ò¿‰HÎÌ ‹ÎÀıfiÌ Âfl÷˘ — 73
147. ÏfiT≤ÏkÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ ΩËıfl ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 73
148. ±Ï‘¿Îfl’hÎ ±ÎM›Î ⁄Îÿ ’ıLÂfifiÌ Á‹ÌZÎÎ — 74
1.21
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ-15
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ fi˘¿flÌ ÿflQ›Îfi ±‰ÁÎfi ’Î‹ı ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_
¿<À<_⁄ ’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌfiÌ fl¿‹fi˘ ÏfiHÎ˝› ±fiı ±Ï‘¿ÚÏ÷
149. fi˘¿flÌ ÿflQ›Îfi ◊›ı· ±‰ÁÎfi ±_√ı ¿<À<_⁄ ’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌfiÎ ÿÎ‰Î±˘ — 75
150. ’ıLÂfifiÎ ¿Î√‚˘ ’ÒHÎ˝ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 75
151. Áı‰Î ±_√ıfiÎ ±’ÒHÎ˝ ÿN÷flfiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ ¿<À<_⁄ ’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌfi˘ ÏfiHÎ˝› — 76
152. Q≤÷¿ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ Áı‰Î ±_√ıfiÌ ÿN÷flfiÌ ±≠ÎM›÷Î — 77
153. Ïfi›Î‹¿, ’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õfiı ’ıLÂfifiÎ ¿Î√‚˘ fl‰ÎfiÎ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 77
154. ¿Î‹«·Îµ ¿<À<_⁄ ’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌfiÌ ‹_…^flÌ — 77
155. Ïfi›Î‹¿, ’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õ ¶ÎflÎ ±Î¬flÌ ’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌfiÎ ±Ï‘¿Îfl’hÎ — 78
156. Áfl¿ÎflÌ ·ıHÎÎ_fiı Áfl¤fl ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 78
157. ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl Ë˘› ÷ı ÿflQ›Îfi Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ±‰ÁÎfi ’Î‹ı
I›Îflı ¿<À<_⁄ ’ıLÂfi ±fiı Q≤I› √˛ıF›¥ÀÌfiÌ «Ò¿‰HÎÌ — 78
≠¿flHÎ-16
Q≤÷¿ ’ıLÂfifl˘fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ ¿<À<_⁄ ’ıLÂfi ±fiı ⁄Î¿Ì √˛ıF›¥ÀÌfiÌ ‹_…^flÌ
158. Q≤÷¿ ’ıLÂfiflfiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ ¿<À<_⁄ ’ıLÂfi ±fiı ⁄Î¿Ì √˛ıF›¥ÀÌfiÌ ‹_…^flÌ — 79
159. ’ıLÂfi ±fiı ⁄Î¿Ì √˛ıF›¥ÀÌfiÌ «Ò¿‰HÎÌ ‹ÎÀı Ïfi›Î‹¿, ’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õ ¶ÎflÎ
±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î ±Ï‘¿ÚÏ÷ — 79
≠¿flHÎ-17
’ıLÂfifiÌ «Ò¿‰HÎÌ
160. ’ıLÂfi ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊Î› ÷ı ÷ÎflÌ¬ ⁄Î⁄÷ — 81
161. ‹ÎfiÏÁ¿ ±„V◊fl T›„@÷fiı ’ıLÂfifiÌ «Ò¿‰HÎÌfiÌ ≠Ïø›Î ⁄Î⁄÷ — 81
162. CÎÎ ¿ı ¥Ω ’ıLÂfi ±fiı ¿<À<_⁄ ’ıLÂfifiÌ «Ò¿‰HÎÌfiÌ Âw±Î÷ ¿fl‰ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ ⁄Î⁄÷ — 81
163. CÎÎ ¿ı ¥Ω ’ıLÂfifiÌ «Ò¿‰HÎÌ ‹ÎÀı ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎfiÌ ±Î‰U›@÷Î ⁄Î⁄÷ — 81
164. ’ıLÂfifiÌ «Ò¿‰HÎÌ ¿›Î «·HÎ‹Î_ ¿flÌ Â¿Î› — 81
165. ’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌfiÌ «Ò¿‰HÎÌfiÌ flÌ÷ ⁄Î⁄÷ — 81
166. ’ıLÂfiflfi_ ±‰ÁÎfi ◊÷Î_ ⁄Î¿Ì «Õ÷ ’ıLÂfifiÌ fl¿‹fiÌ «Ò¿‰HÎÌ — 81
167. Ï÷ΩıflÌ Ïfi›‹˘ ·Î√ ’ÎÕ‰Î ⁄Î⁄÷ — 82
≠¿flHÎ-18
’ıLÂfiflfiÌ ’fiÏfi˝›„@÷
168. ’fiÏfi˝›„@÷ ÁÎ‹ÎL›÷— ⁄ÌΩ ’ıLÂfi ‹ÎÀı ’ÎhÎ fi ⁄fiÌ Â¿ı — 83
169. ’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌ ±◊‰Î ⁄˘fiÁfiÌ fl¿‹ ⁄Î⁄÷ı ’fiÏfi˝›@÷ ’ıLÂfiflı ¿fl‰ÎfiÎ ±ı¿flÎflfiÎ‹Î ⁄Î⁄÷ — 83
170. ’fiÏfi˝›@÷ ’ıLÂfiflfiı ±Î ≠¿flHÎfiÌ Ωı√‰Î¥±˘fiÌ ΩHÎ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 83
171. ·U¿flÌ ¿Î›ÿÎ ËıÃ‚ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· CÎÎ ¿ı ¥Ω ’ıLÂfi ±◊‰Î ±Â@÷÷Î ’ıLÂfi «Î· flÎ¬‰Î ⁄Î⁄÷ — 83
172. ÏfiT≤ÏkÎ‰› ’ıLÂfi ¿ı ÏfiT≤ÏkÎ ’ıLÂfi ‹ı‚‰÷Î ‹S¿Ì / ·U¿flfiÎ ’ıLÂfifl˘fiÎ ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ ⁄Î⁄÷ — 83
173. ‰‚÷fl / ±Â@÷÷Î ’ıLÂfi ‹ı‚‰÷Î ’ıLÂfifl˘fiÌ ’fiÏfi˝›„@÷ ‰¬÷ı ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 84
174. À>_¿Ì fi˘¿flÌ ‹ÎÀı ¿Ï‹ÂLÕ ¿flÎ›ı·Î ±◊‰Î ¥‹fl…LÁÌ ¿Ï‹ÂLÕ
1.22
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
±Ï‘¿ÎflÌfiÌ ’fiÏfi˝›„@÷ ‰¬÷ı ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 85

175. ’fiÏfi˝›@÷ ’ıLÂfifl˘fiÌ ⁄œ÷Ì ¿ı ⁄ÿ·Ì µ’fl ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 85
176. ’ıLÂfifl˘fiÌ ’fiÏfi˝›„@÷ ⁄Îÿ ¥ΩŒÎfiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 85
177. ’fiÏfi˝›@÷ ’ıLÂfifl˘fiı ¤J◊ÎfiÌ ‹_…^flÌ — 85
178. ’fiÏfi˝›@÷ ’ıLÂfiflfiı ‹‚‰Î’ÎhÎ flΩ — 85
179. ’fiÏfi˝›@÷ ’ıLÂfifl˘fiı Q≤I›-ÁË-ÏfiT≤ÏkÎ √˛ıF›¥ÀÌfiÌ ‹‚‰Î’ÎhÎ÷Î — 85
180. ÁÂVhÎ ÿ‚˘fiÎ ’Ò‰˝ ¿˘Q⁄ÀLÀ @·Î¿˝ ±fiı ’Ò‰˝ VÀ˘Á˝‹ıfi ±_√ı ¬ÎÁ Ωı√‰Î¥±˘ — 85
181. ’fiÏfi˝›@÷ ’ıLÂfifl˘fiÎ ’√Îflfi˘ «˘yÁ ÏfiHÎ˝› — 86
182. ’fiÏfi˝›„@÷ ‰¬÷ı ’√Îfl fiyÌ ¿fl‰ÎfiÌ ÁkÎÎ — 86
183. ¿Î‹«·Îµ ’√ÎflfiÌ ‹_…^flÌ — 86
184. ‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi ‘˘flHÎı ’ıLÂfifl˘fiÌ Ïfi›„@÷ — 86
185. ’√Îfl fiyÌ ¿fl÷Ì ‰¬÷ı ’ıLÂfifiÌ ±ı¿_ÿfl fl¿‹ K›Îfi‹Î_ ·ı‰Î ⁄Î⁄÷ — 86
186. ’fiÏfi˝›@÷ ’ıLÂfiflfiı Ïfi›‹-28 ·Î√ ’ÎÕ‰Î ⁄Î⁄÷ — 87
187. ±L› Áfl¿Îfl ±◊‰Î ’_«Î›÷‹Î_◊Ì ’ıLÂfi ‹ı‚‰÷Î ’ıLÂfiflfiÌ ’fiÏfi˝›„@÷ ‰¬÷ı ’√Îfl ⁄Î_‘HÎÌ — 87
188. ·U¿flÌ ‰˘flLÀ ±◊‰Î fi˘fi-¿Ï‹ÂLÕ ’ıLÂfifl˘fiÌ ‹S¿Ì ¬Î÷Î
ËıÃ‚ ’fiÏfi˝›„@÷‹Î_ Ïfi›‹˘ ·Î√ fiÏË ’Õ‰Î ⁄Î⁄÷ — 87
189. ÏfiT≤ÏkÎ ⁄ÎÿfiÌ ‰ÎÏHÎ„F›¿ Ïfi‹c¿ — 87
190. ÏfiT≤ÏkÎ ⁄Îÿ ¤Îfl÷ ⁄ËÎflfiÌ Áfl¿Îfl ËıÃ‚ Ïfi‹c¿ ⁄Î⁄÷ — 79
≠¿flHÎ-19
Ë_√Î‹Ì ‰‘Îfl˘ / ’ıLÂfi µ’fl ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ flÎË÷
191. Ë_√Î‹Ì ‰‘Îfl˘ / ’ıLÂfi‹Î_ ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ flÎË÷ — 90
≠¿flHÎ-20
flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ
192. flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ — 91
’ÏflÏÂp - 1 √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’ıLÂfi) Ïfi›‹˘, 2002 ËıÃ‚
Àı⁄· 101
Œ˘QÁ˝
Œ˘QÁ˝fiÌ ±fiø‹ÏHÎ¿Î 105-106
Œ˘‹˝-1 ◊Ì 34 107-156
-------------
1.23
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flËıHÎÎ¿fiÎ ‹¿Îfi˘‹Î_ ‰Á‰ÎÀ) Ïfi›‹˘, 2002

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ - 1
ÁÎ‹ÎL›
1. À>_¿Ì Á_iÎÎ ±fiı ±Îfl_¤ — 1
2. ·Î√ ’ÎÕ‰ÎfiÌ ‹ÎhÎÎ — 1
5. ¿flÎflfiÌ Âfl÷˘fiÌ L›Î›ZÎ‹÷Î — 1
6. ‹Î√˝ ±fiı ‹¿Îfi Ï‰¤Î√fiÎ Ë¿‹˘ — 1
7. ÁkÎÎfi˘ ±‹· ±fiı ÷ıfiÌ Á˘Ó’HÎÌ — 2
≠¿flHÎ - 2
T›ÎA›Î
9. T›ÎA›Î — 3
≠¿flHÎ - 3
flËıHÎÎ¿fiÎ Áfl¿ÎflÌ ±Î‰ÎÁ
10. flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ — 16

11. flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ˘ ’Àı, ¤ÎÕı ¿ı Á_’ÎÏÿ÷ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 16
12. flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁfi˘ ¤˘√‰À˘ — 16
13. ±ı¿ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ‹Î_ ⁄ÌΩı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÏËVÁıÿÎflÌ◊Ì flËı÷˘ Ë˘› I›Îflı — 16
14. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ≠‰ÎÁ ±_√ı √ıflËÎ…fl Ë˘› I›Îflı flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁfi˘ ¤˘√‰À˘ — 16
15. flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁfi˘ ¿«ıflÌ ÷flÌ¿ı ±_Â÷— ¤˘√‰À˘ — 16
16. flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ˘fi_ ‰√a¿flHÎ — 16
17. ‹˘…^ÿ ‹¿Îfi˘fi_ …\ÿÌ …\ÿÌ ¿ZÎÎ‹Î_ ‰√a¿flHÎ — 17
18. ¤ÎÕÎfiÎ Ï‰Ï¤Lfi ÿfl˘ — 17
19. Áfl¿ÎflÌ flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfi˘ Ë¿ — 18
20. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ’ÎÁı◊Ì ‰ÁÒ· ¿fl‰ÎfiÎ ¤ÎÕÎfi˘ ÿfl — 19
21. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ¨«Ì ¿ZÎÎfiÎ ±Î‰ÎÁ ‹ÎÀı ¤ÎÕÎfiÌ ‰ÁÒ·Î÷ — 19
22. µE« ÿflı ¤ÎÕ<_ ‰ÁÒ· ¿fl‰ÎfiÌ Áfl¿ÎflfiÌ ÁkÎÎ — 19
23. ¤ÎÕÎ‹@÷ ±Î‰ÎÁ ±fiı ¤ÎÕÎ‹Î_ CÎÀÎÕ˘ — 19
24. ¤ÎÕÎ‹@÷ ±Î‰ÎÁ˘fiÎ ±‰ı…‹Î_ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊ÎfiÎ ÿfl — 20
25. ¤ÎÕÎfiÌ ‹ÎŒÌ — 20
26. ±Ï‘¿ Áı‰Î±˘fi_ ¤ÎÕ< — 21
27. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ ÏÁ‰Î›fiÌ T›„@÷±˘fiı flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ ¤ÎÕı◊Ì ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — 21
28. Áfl¿Îfl ¶ÎflÎ flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ˘ ’Àı ±Î’‰ÎfiÎ Ïfi›‹˘ — 22
1.24
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
29. flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ˘ Áfl¿Îfl ¶ÎflÎ ’Àı ±Î’‰ÎfiÌ Âfl÷˘ — 22

30. Áfl¿ÎflÌ flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ˘fi˘ ¤˘√‰À˘ ¿fl÷Î Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiı ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı — 22
≠¿flHÎ - 4
flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘
31. flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘ — 23
’ÏflÏÂp - 1 √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flËıHÎÎ¿fiÎ‹¿Îfi˘‹Î_ ‰Á‰ÎÀ) Ïfi›‹˘, 2002

ËıÃ‚ …ı±˘fiı ÁkÎÎ Á’fl÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı ÷ı ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ 24
’ÏflÏÂp - 3 flËıHÎÎ¿fiÎ ¤ÎÕÎ‹@÷ ±Î‰ÎÁ˘fiı ‹‚‰Î’ÎhÎ ’ÿ‘Îfl¿˘fiÌ …√Î±˘fiÌ ›ÎÿÌ 32
---------------
1.25
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_) Ïfi›‹˘, 2002
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ - 1 - ÁÎ‹ÎL›
1. À>_¿Ì Á_iÎÎ ±fiı ±Îfl_¤ — 1
2. T›ÎÏÅ — 1
≠¿flHÎ - 2 - T›ÎA›Î
9. T›ÎA›Î — 3
≠¿flHÎ-3
‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÎ ≠¿Îfl ±fiı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fi_ ‰√a¿flHÎ
10. ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÎ ≠¿Îfl — 15
11. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fi_ ’√Îfl lıHÎÌ±˘‹Î_ ‰√a¿flHÎ — 15
12. ‹Î¥·ı… ¤J◊Î_fiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fi_ ‰√a¿flHÎ — 15
13. ’çÎÿ‰÷a ±Áfl◊Ì ⁄œ÷Ì / ’ÿÎ‰fiÏ÷ / ’√Îfl‹Î_ Á‘Îfl˘ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı ’Òfl¿ ‹Î√HÎÌ±˘fi_ Ïfi›‹fi — 15
14. ’fiÏfi˝›@÷ ’ıLÂfiflfiı ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fi˘ Ë¿ — 15
15. ’ıLÂfiflfiı ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 15
16. Ï‰ÂıÊ »^À»ÎÀ˘ — 16
17. ±ı¿ ’ÿ ’fl◊Ì ⁄ÌΩ ’ÿ ’fl …÷Î ÀˇÎ„L{À‹Î_ …÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ¿ZÎÎ ±◊‰Î ’√Îfl lıHÎÌ — 16
18. ¬_Õ Á‹›fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ¿ZÎÎ ¿ı ’√Îfl lıHÎÌ — 16
≠¿flHÎ-4
¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_
19. ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÌ fl¿‹ fiyÌ ¿fl‰Ì — 17
20. ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÎ ±‰ı…‹Î_ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 17
21. ‹ÎÁfiÎ ÷ÒÀ¿ Á‹› ‹ÎÀı ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÌ √HÎ÷flÌ — 18
22. ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_ µ’flÎ_÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¿fl‰ÎfiÌ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 18
23. ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ Á_¿‚Î›ı· Ë˘› ÷ı‰Ì ⁄ı ¿ı ÷ı◊Ì ‰‘ …√Î±˘fi˘ Ë‰Î·˘
Á_¤Î‚÷Î ¿‹˝«ÎflÌfiı ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 18
24. ≠ÎÁ_Ï√¿ flΩfiÎ Ïÿ‰Á˘fi_ ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 18
25. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ÷Î·Ì‹, flΩ ÿflQ›Îfi ÷◊Î flΩfiÌ ±Î√‚ ¿ı ’Î»‚ ΩıÕ‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
flΩ±˘ ÿflQ›Îfi ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 18
26. ±ı¿◊Ì ⁄Ì∞ …√Î ’fl ËÎ…fl ◊‰ÎfiÎ Á‹› (Ωı¥fiŸ√ ÀÎ¥‹) ÿflQ›Îfi ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÌ ’ÎhÎ÷Î — 18
27. ¿Î›˝¤Îfl V‰Ì¿Îfl‰ÎfiÎ ¿ı Á˘Ó’‰ÎfiÎ Ïÿ‰Áı ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÌ ’ÎhÎ÷Î — 18
28. ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 18
29. ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ ‹ı‚‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ¶ÎflÎ Áfl¿ÎflÌ ‰ÎËfifi˘ µ’›˘√ — 18
1.26
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ-5
‰ÎËfi ¤J◊_
30. ‰ÎËfi ¤J◊_ ¿˘fiı ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊Î› — 19
31. ‰ÎËfi ¤J◊Î_fiÌ ≠Îfl_Ï¤¿ ‹_…^flÌ — 19
32. ‰ÎËfi ¤J◊Î_fiÌ «Ò¿‰HÎÌ ±_√ıfiÌ Âfl÷˘ — 19
33. ‰ÎËfi ¤J◊_ ‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÌ Á‹› ‹›Î˝ÿÎ — 20
34. ‰ÎËfi ¤J◊_ ‹ı‚‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ·˘√⁄¿ Ïfi¤Î‰‰Î ⁄Î⁄÷ — 20
35. ‰ÎËfi ¤J◊Î_fiÎ ÿfl — 20
36. ‰ÎËfi ¤J◊Î_fiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ ‹ÎÀı ≠‹ÎHÎ’hÎ˘ — 20
37. ±ÎÃ Ï¿.‹Ì. ◊Ì ‰‘ ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀı ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 20
38. flΩ ±◊‰Î Ë_√Î‹Ì ⁄ÿ·Ì ÿflQ›Îfi ‰ÎËfi ¤J◊Î_fiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 21
39. ËÎ…fl ◊‰ÎfiÎ Á‹› ÿflQ›Îfi ÷◊Î ÷Î·Ì‹ ÿflQ›Îfi ‰ÎËfi ¤J◊Î_fiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 21
40. ’Ïfl‰Ëfi ¤J◊_ — 21
41. ÁÎ›¿· ¤J◊_ — 23
≠¿flHÎ-6
‹Î¥·ı… ¤J◊_
42. ‹ÁÎŒflÌfiÎ …\ÿÎ …\ÿÎ ≠¿Îfl˘ ‹ÎÀı ‹Î¥·ı… ¤J◊_ — 24
43. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ √ıflËÎ…flÌ — 24
44. ‹ÁÎŒflÌfi˘ ±Îfl_¤ ±fiı ±_÷ — 24
45. À>_¿Î ‹Î√ı˝ ‹ÁÎŒflÌ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 24
46. À>_¿Î flV÷Î ÏÁ‰Î›fiÎ ‹Î√ı˝ ¿flı· ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀı ‹Î¥·ı… ¤J◊_ — 25
47. Ï‰‹Îfi ¶ÎflÎ ‹ÁÎŒflÌfi˘ Ë¿ — 25
48. Ë¿ÿÎfl fi Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ Ë‰Î¥ ‹Î√ı˝ ‹ÁÎŒflÌ — 26
49. flı·‰ı ¶ÎflÎ ≠‰ÎÁ ¿ı ⁄ÿ·Ì ≠‰ÎÁfiÌ ‹ÁÎŒflÌfi˘ Ë¿ — 26
50. ¤ÎÕÎfiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 27
51. flV÷Î ‹Î¥·ı… ¤J◊_ ±Î¿Îfl‰ÎfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ ¿ZÎÎ±˘ — 27
52. flV÷Î ‹Î√ı˝ ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀıfiÎ fl˘Õ ‹Î¥·ı… ¤J◊Î_fiÎ ÿfl˘ — 27
53. fl˘Õ ‹Î¥·ı… ¤J◊Î_fiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ ‹ÎÀı ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘ — 28
54. ‹ÎÏ·¿ÌfiÌ, µ»ÌfiÌ ·Ì‘ı·Ì ¿ı ¤ÎÕı ‹ı‚‰ı·Ì ¿Îfl‹Î_ ¿flı· ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀı fl˘Õ ‹Î¥·ı… ¤J◊Î_fi˘ Ë¿ — 28
55. Ï‰‹ÎfiÌ ‹◊¿ ±fiı flËıÃÎHÎ ‰E«ı ’˘÷ÎfiÌ ¿Îfl ¶ÎflÎ ‹ÁÎŒflÌ — 28
56. ΩËıfl ⁄Á ¶ÎflÎ ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀıfi˘ Ë¿ — 29
57. ¿·ı@Àfl˘ ÷◊Î Ï…S·Î Ï‰¿ÎÁ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiı ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÎ ±‰ı…‹Î_ fl˘Õ ‹Î¥·ı…fiÌ ‹_…^flÌ — 29
58. Áfl¿Îflı ¤ÎÕı ±Î’ı· ‰ÎËfi ¶ÎflÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀı fl˘Õ ‹Î¥·ı…fiÎ ÿfl — 30
59. Áfl¿ÎflÌ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiı ¤ÎÕÎ ’©Ï÷◊Ì ŒÎ‚‰ı· Áfl¿ÎflÌ ‰ÎËfifi˘ ¬Îfi√Ì µ’›˘√ 30
60. ±‹ÿÎ‰Îÿ ±fiı √Î_‘Ìfi√fl ‰E«ı ‹ÁÎŒflÌ — 30
61. ‹A› ‹◊¿ı ÷◊Î ≠‰ÎÁ‹Î_ Ë˘› I›Îflı ‹¿Î‹ µ’fl◊Ì V◊ÎÏfi¿ ‹ÁÎŒflÌ±˘ — 31
62. VÀÌ‹fl ±◊‰Î ·˘L« ¶ÎflÎ ¿flı· ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀı ‹Î¥·ı… ¤J◊_ — 32
63. ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÌ «Ò¿‰HÎÌ ‹ÎÀıfiÌ ·ıHÎÎ ◊‰ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ — 32
64. ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fi˘ ÿÎ‰Îfi˘ Ë¿ ·M÷ ◊‰Î ⁄Î⁄÷ — 32
65. ‰HÎ‰’flÎ›ı· ÀÌ¿ÌÀ˘ ±_√ı ¿ıLÁ·ıÂfi «Î∞˝Á — 32
1.27
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

≠¿flHÎ-7
ÿˆÏfi¿ ¤J◊_
66. ÿˆÏfi¿ ¤J◊_ @›Îflı ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊Î› — 33
67. ÿˆÏfi¿ ¤J◊_ ±Î¿Îfl‰Î ±_√ıfiÌ ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘ — 33
68. ÿˆÏfi¿ ¤J◊Î_fiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ ‹ÎÀı ÂËıfl˘fi_ ‰√a¿flHÎ — 33
69. ÿˆÏfi¿ ¤J◊Î_fiÎ ÿfl˘ — 35
70. ÿˆÏfi¿ ¤J◊Î_fi_ ‹Î‚¬_ — 36
71. ’˘÷ÎfiÌ ‹ÎÏ·¿ÌfiÌ ¿ı µ»ÌfiÌ ±◊‰Î ¤ÎÕı ·Ì‘ı· ¿Îfl◊Ì ‹ÁÎŒflÌ ¿fl‰Î Ë¿ÿÎfl
±Ï‘¿ÎflÌ±˘ F›Îflı ΩËıfl ‰ÎËfi ¶ÎflÎ ‹ÁÎŒflÌ ¿flı I›Îflı ¨«Î ÿflı ÿˆÏfi¿ ¤J◊_ — 37
72. Ë˘À·‹Î_ flËı‰Î ‹ÎÀıfiÎ ‹‚‰Î’ÎhÎ ÿˆÏfi¿ ¤J◊Î_fiÌ √HÎ÷flÌ — 37
73. ≠‰ÎÁ ÿflQ›Îfi Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flËı‰Î ÷◊Î …‹‰Îfi_ ‹Œ÷ ±Î’‰Î‹Î_ ±ÎT›_ Ë˘› I›Îflı ÿˆÏfi¿ ¤J◊_ — 37
74. Áfl¿ÌÀ ËÎµÁ, flıVÀ ËÎµÁ ‰√ıflı‹Î_ fl˘¿Î÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ÿˆÏfi¿ ¤J◊_ — 37
75. ≠‰ÎÁ ±◊‰Î Ë_√Î‹Ì ⁄ÿ·Ì ±_√ı ÿˆÏfi¿ ¤J◊_ — 37
76. ÷Î·Ì‹ ÿflQ›Îfi ÿˆÏfi¿ ¤J◊_ — 38
≠¿flHÎ-8
⁄ÿ·Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_
77. ⁄ÿ·Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ @›Îflı ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊Î› — 39
78. ⁄ÿ·Ì ’fl ±ı¿ …√Î±ı◊Ì ⁄Ì∞ …√Î±ı …‰Î ‹ÎÀıfiÎ ËÎ…fl ◊‰ÎfiÎ Á‹› ÿflQ›Îfi
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ⁄ÿ·Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fi˘ Ë¿ — 39
79. ±ı¿ …√Î ’fl◊Ì ⁄Ì∞ ±fiı I›Î_◊Ì ’fi— hÎÌ∞ …√Î±ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄ÿ·Ì — 39
80. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄ÿ·Ì ◊÷Î ’Ëı·Î_ ±◊‰Î ÷ı ’»Ì » ‹ÎÁfiÌ
±_ÿfl ÷ıfiÎ ’Ïfl‰ÎflfiÎ ÁP›ı ¿flı· ≠‰ÎÁ ⁄Î⁄÷ — 40
81. ’Ï÷ ±fiı ’IfiÌ ⁄_fiı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Ë˘› I›Îflı ⁄ÿ·Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 40
82. …√ÎfiÎ ‹A› ‹◊¿ ÏÁ‰Î›fiÎ ±L› V◊‚ı …√Îfi˘ Ë‰Î·˘ Á’fl÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı
±◊‰Î Á_¤Î‚‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı ⁄ÿ·Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 40
83. ≠‰ÎÁ ÿflQ›Îfi ‹A› ‹◊¿ ⁄ÿ·Î› I›Îflı ⁄ÿ·Ì ≠‰ÎÁ ¤J◊_ — 41
84. ’Ïfl‰ÎflfiÎ ÁP›˘ fi‰Î V◊‚ı ≠‰ÎÁ ¿flı I›Îflı ⁄ÿ·Ì ≠‰ÎÁ ¤J◊_ — 41
85. fi‰Ì …√Î±ı ΩıÕÎ÷Î_ ’Ëı·Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ·Ì‘ı· flΩ ⁄Î⁄÷ — 41
86. ·Î_⁄Ì flΩ ’fl◊Ì ËÎ…fl ◊›ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ fi‰Î V◊‚ı Ïfi‹c¿ — 41
87. ⁄ÿ·Ì ±_√ı Ë‰Î¥ ‹Î√ı˝ ‹ÁÎŒflÌfi˘ Ë¿ — 41
88. ⁄ÿ·Ì ≠Á_√ı flı·‰ı ¶ÎflÎ ¿flı· ≠‰ÎÁ ‹ÎÀı Ë¿ — 42
89. ΩËıfl ‰ÎËfi ¶ÎflÎ ¿flı· flV÷ÎfiÌ ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀıfiÎ ‰√˝fi˘ Ë¿ — 42
90. ⁄ÿ·Ì ≠Á_√ı ΩËıfl ‰ÎËfi ÏÁ‰Î›fiÎ ±L› ≠¿Îflı flV÷ÎfiÌ ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀıfiÎ ±Ï‘¿Îfl — 42
91. CÎfl‰¬flÌ — 42
92. Á_›˘Ï…÷ (¿˘Q’˘{ÌÀ) ⁄ÿ·Ì ¤J◊_ — 42
93. ⁄ÿ·Ì ±_√ı flı·‰ı ¶ÎflÎ CÎfl‰¬flÌ ·¥ Œıfl‰‰Îfi˘ Ë¿ — 42
94. flı·‰ı◊Ì Á_¿‚Î›ı· V◊‚˘ ‰E«ı flV÷Î ¶ÎflÎ CÎfl‰¬flÌ ·¥ …‰Î ⁄Î⁄÷ — 43
95. ±ı¿ V◊‚ı◊Ì ⁄ÌΩ V◊‚ı …^fiÎ ±◊‰Î fi‰Î ‹A› ‹◊¿ı flV÷Î ‹Î√ı˝ CÎfl‰¬flÌ Œıfl‰‰Î ⁄Î⁄÷ — 43
96. …^fiÎ V◊‚ ÏÁ‰Î›fiÎ ±L› V◊‚ı◊Ì CÎfl‰¬flÌ Œıfl‰‰Î ⁄Î⁄÷ — 43
97. ““{Õ’Ì ‰Ëfi Áı‰Î”” ¶ÎflÎ CÎfl‰¬flÌ ·¥ …‰Î ⁄Î⁄÷ — 43
98. CÎfl‰¬flÌfi˘ ÁÎ‹Îfi ’ıÁıL…fl Àˇıfi ¶ÎflÎ ·¥ …‰Î ⁄Î⁄÷ — 44
99. CÎfl‰¬flÌfiÎ ÁÎ‹ÎfifiÎ ’Ïfl‰Ëfifi_ ¬«˝ — 44
1.28
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
100. ⁄ÿ·Ì ’fl …÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfi_ ‰ÎËfi ·¥ …‰Î ⁄Î⁄÷ — 44

101. Â˘Œfl ±◊‰Î @·Ìfiflfi˘ ≠‰ÎÁ — 44
102. flı·‰ı ¶ÎflÎ ‰ÎËfifiÎ ’Ïfl‰ËfifiÎ ¬«˝fiÌ ¤fl’Î¥ — 45
103. ‰ÎËfifiı ’˘÷ı … Ë_¿ÎflÌ ¿ı Àˇ¿‹Î_ ·ÎÿÌfiı ÷ıfi_ ’Ïfl‰Ëfi ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 45
104. flV÷Î ‹Î√ı˝ ‰ÎËfifiÎ ’Ïfl‰Ëfi ‹ÎÀıfiÎ ÿfl˘ — 45
105. ⁄ÿ·Ì ±_√ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ‹‚÷_ ‰‘ÎflÎfi_ ¤ÎÕ< — 46
≠¿flHÎ-9
±L› ‹ÁÎŒflÌ±˘
106. ÏfiT≤ÏkÎ Á‹›ı ‹‚‰Î’ÎhÎ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_ — 47
107. ÏfiT≤ÏkÎ Á‹›ı ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÌ ±Î¿ÎflHÎÌfi˘ Ï‰¿S’ — 48
108. ÏfiT≤ÏkÎ ‰ı‚Î±ı ‰÷fifiÎ V◊‚ı …‰ÎfiÌ ‹ÁÎŒflÌ ±_√ıfiÎ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_ Ï⁄·˘ ±Î¿Îfl‰ÎfiÌ ’©Ï÷ — 48
109. Œfl…fiÎ »ıS·Î V◊‚ı … ÏfiT≤ÏkÎ ⁄Îÿ V◊Î›Ì ◊‰Î ‹ÎÀıfi_ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 49
110. fi˘¿flÌ‹Î_ Ë˘› ÷ı ÿflQ›Îfi ±‰ÁÎfi ’Î‹ı·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ’Ïfl‰ÎflfiÎ ÁP›˘±ı ¿flı·˘ ≠‰ÎÁ — 49
111. flΩ µ’fl …÷Î_ ¿ı flΩ µ’fl◊Ì ’Î»Î Œfl÷Î_ ¿flı· ≠‰ÎÁ — 51
112. flΩ ±◊‰Î Œfl…‹˘¿>ŒÌ ÿflQ›Îfi ≠‰ÎÁ — 51
113. flΩ ’flfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı Œfl… ’fl ŒflÏ…›Î÷ ’fl÷ ⁄˘·Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı ‹‚‰Î’ÎhÎ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 51
114. Ï⁄fiÁfl¿ÎflÌ Á_V◊Î±˘fiÌ ⁄ıÃ¿˘‹Î_ ËÎ…flÌ ±Î’‰Î ‹ÎÀı ≠‰ÎÁ — 51
115. flΩ / Œfl…‹˘¿>ŒÌ ÿflQ›Îfi ÿV÷Î‰ıΩı ‰√ıflıfiÌ ÷’ÎÁHÎÌ ‹ÎÀı ¿flı· ≠‰ÎÁ — 52
116. Áfl¿ÎflÌ ŒflΩı ⁄Ω‰÷Ì ‰¬÷ı K›Îfi‹Î_ ±Î‰ı· Ï‰√÷˘fi˘ ’flÎ‰˘ ±Î’‰Î ‹ÎÀıfi˘ ≠‰ÎÁ — 52
117. ÏfiT≤kÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ¬Î÷Î¿Ì› ÷’ÎÁ‹Î_ ËÎ…fl flËı‰Î ‹ÎÀıfi_ ≠‰ÎÁ ¤J◊_ — 53
118. ’flÌZÎÎ‹Î_ ËÎ…flÌ ±Î’‰Î ±_√ıfi˘ ≠‰ÎÁ — 54
119. ≠¿ÌHÎ˝ ≠‰ÎÁ˘ — 54
≠¿flHÎ-10
‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î__ Ï⁄·˘ ‹ÎÀı µ’ÎÕ ÷◊Î Ïfi›_hÎHÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘
120. ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î__ Ï⁄·˘ µ’fl ≠Ï÷ËV÷ÎZÎfl — 56
121. Ïfi›_hÎHÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ — 56
122. Ïfi›_hÎHÎ ±Ï‘¿ÎflÌfiÌ ŒflΩı ±fiı ±Ï‘¿Îfl — 56
123. ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_ ‹ÎÀı Ï⁄·˘fiÎ µ’ÎÕ ±Ï‘¿ÎflÌfiÌ …‰Î⁄ÿÎflÌ — 56
124. ¬˘ÀÎ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_ Ï⁄·fiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ ‹ÎÀı ÏÂV÷fiÌ ¿Î›˝‰ÎËÌ — 56
125. ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î__ Ï⁄· ±_√ıfi_ flÏ…VÀfl — 56
≠¿flHÎ-11
flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘
126. flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘ — 57
’ÏflÏÂp - 1 √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î) Ïfi›‹˘, 2002
ËıÃ‚ …ı±˘fiı ÁkÎÎ Á’fl÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı ÷ı ±Ï‘¿ÎflÌ±˘
Ωı Õ ÎHÎ ±⁄˝fi ±ıB·˘‹flıÂfi (ÂËıflÌ …^◊) (Â.…^.) fiÎ CÎÀ¿˘
- …fi√HÎfiÎ, 1991 67
--------------
1.29
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’√Îfl) Ïfi›‹˘, 2002

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ - 1 - ÁÎ‹ÎL›
1. À>_¿Ì Á_iÎÎ ±fiı ±Îfl_¤ — 1
2. T›ÎÏÅ — 1
≠¿flHÎ - 2 - T›ÎA›Î
9. T›ÎA›Î —
≠¿flHÎ - 3 - ’√Îfl
10. Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_ ≠◊‹ Ïfi‹c¿ ‰ı‚Î±ı ’√Îfl — 17
11. ‰‘ ‹ËI‰fiÌ ŒflΩı ¿ı …‰Î⁄ÿÎflÌ‰Î‚Ì ±L› …√Î±ı Ïfi‹c¿ ‰¬÷ı ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 17
12. Ïfi›‹-11 ËıÃ‚ fiyÌ ◊÷Î ’√Îfl ‹ÎÀı Ï‰¿S’ — 17
13. ‰‘ ‹ËI‰fiÌ ŒflΩı ¿ı …‰Î⁄ÿÎflÌ‰Î‚Ì fi Ë˘› ÷ı‰Ì ⁄Ì∞ …√Î
’fl ¿‹˝«ÎflÌfiÌ Ïfi‹c¿ ‰¬÷ı ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 17
14. ±ı¿ … …√ÎfiÎ µ’·Î ’√Îfl ‘˘flHÎ‹Î_ Ïfi‹c¿ ◊÷Î_ ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 17
15. µ’·Ì …√Î±ı◊Ì fiÌ«ıfiÌ …√Î ’fl ’Î›flÌ µ÷ÎflfiÎ Á‹›ı ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 17
16. ±ı¿ … ±◊‰Î ⁄Ì∞ Á‹Îfi ’√Îfl ‘˘flHÎ‰Î‚Ì ÷ı … ±◊‰Î ±L› …√Î ‘ÎflHÎ
¿flÌ Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 17
17. Á_‰√˝ ⁄ËÎflfiÌ …√Î ’fl◊Ì ‹Ò‚ …√Î ’fl ’fl÷ ±Î‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 18
18. Á_‰√˝ ⁄ËÎflfiÌ ±ı¿ …√Î±ı◊Ì Á_‰√˝ ⁄ËÎflfiÌ ⁄Ì∞ …√Î ’fl
Ïfi‹c¿ ◊÷Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 18
19. ’˘÷ÎfiÌ Ï‰fi_÷Ì◊Ì fi‰Ì …√Î ’fl Ïfi‹‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 18
20. ±…‹Î›ÂÌfi˘ ±…‹Î›ÂÌ Á‹› ’Òfl˘ ◊÷Î_ fiyÌ ◊÷˘ ’√Îfl — 19
21. …^Ïfi›flfiÎ ’√Îflfiı ±Î‘Îflı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfi˘ ’√Îfl ‰‘ÎflÌ ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — 19
22. ““’»ÌfiÎ fiÌ«ıfiÎ Ïfi›‹”” fiÎ ·Î¤ ±fiı ÷ıfiÌ ÷¿ — 20
22. fi‰Ì Ïfi‹c¿ Á‹›ı ’√Îfl — 21
24. …√ÎfiÎ ’√Îfl ‘˘flHÎ‹Î_ ŒıflŒÎfl ◊÷Î ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 21
25. ÏÂZÎÎI‹¿ w’ı fiÌ«·Ì …√Î±ı µ÷Îfl‰ÎfiÎ ≠Á_√ı ’√Îfl — 22
26. ÏÂZÎÎI‹¿ ‘˘flHÎı ’√Îfl‹Î_ CÎÀÎÕ˘ — 22
27. ¿Î›‹Ì ±fiı ¿Î›˝¿ÎflÌ ’√Îflfi˘ Á_⁄_‘ — 23
28. ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ZÎÏ÷’ÒHÎ˝ ⁄œ÷Ì ¿ı Ïfi‹c¿ Á‹›fi˘ ¤Ò· ¤flı·˘ ’√Îfl — 24
29. ±L› Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±_√÷ ÿflı …ı …√Îfi˘ ’√Îfl Ïfi›÷ ¿›˘˝ Ë˘› ÷ı‰Ì …√Î µ’fl ¿Î›˝¿ÎflÌ ’√Îfl — 24
30. ±˘»Î ÿflı ¿Î›˝¿ÎflÌ ’√Îfl fiyÌ ¿fl‰ÎfiÌ ÁkÎÎ — 24
1.30
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
31. ‹Ò‚ ’√Îfl‹Î_ …ıÀ·˘ ‰‘Îfl˘ ◊÷˘ Ë˘› ÷ıÀ·˘ ±_√÷ ’√Îfl‹Î_ CÎÀÎÕ‰Î ⁄Î⁄÷ — 25
32. ≠ÏÂZÎHÎ ±◊‰Î ÷Î·Ì‹fiÎ ±P›ÎÁø‹ ÿflÏ‹›Îfi ’√Îfl — 25
33. flΩ ’fl◊Ì ¿ı ¬ÎÁ Œfl… ’fl◊Ì ’fl÷ ±Î‰÷Î ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ŒflÏ…›Î÷ ≠÷ÌZÎÎfiÎ Á‹› ÿflÏ‹›Îfi ’√Îfl — 25
34. ’˘·ÌÁ ÷Î·Ì‹ ‹ËÎÏ‰zÎ·›‹Î_ ÷Î·Ì‹ ËıÃ‚fiÎ ÷Î·Ì‹Ì±˘fiı ‹‚‰Î’ÎhÎ T≤ÏkÎ¿Î (VÀÎ¥’LÕ) ⁄Î⁄÷ — 25
35. ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÎ V◊Îfiı ¿Î›˝¿ÎflÌ ⁄œ÷Ì ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — 25
36. ›˘B› ‹_…^flÌ ÏÁ‰Î› ’˘÷ÎfiÌ …√ÎfiÎ ZÎıhÎÎÏ‘¿Îfl ⁄ËÎfl √Î‚ı· Á‹› ‹ÎÀı ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î ‹‚‰Î’ÎhÎ fi◊Ì — 25
37. flÎF›’Î· ±◊‰Î ‹_hÎÌfiÌ ÁÎ◊ı flËÌfiı ’˘÷ÎfiÎ ZÎıhÎÎÏ‘¿Îfl ⁄ËÎflfiÌ ‹_…^fl ◊›ı· ±Ï‘¿Ú÷ √ıflËÎ…flÌ — 26
38. ÁÎ‹ÎL›ø‹ ÷flÌ¿ı ¥ΩŒÎfiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 26
39. ¥ΩŒÎ ‹ÎÀı √HÎ÷flÌ‹Î_ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì Áı‰Î — 27
40. V◊Ï√÷ ¥ΩŒ˘ — 29
41. ËÕ÷Î‚fiı ¿ÎflHÎı Œfl… ’fl◊Ì √ıflËÎ…flÌ — 30
42. ±’Ïfl’@‰ ¥ΩŒ˘ — 30
43. ¥ΩŒ˘ ±À¿Î‰‰ÎfiÎ ¿ı fiÌ«ı µ÷Îfl‰ÎfiÎ Ë¿‹ flÿ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ±◊‰Î ŒıflŒÎfl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı — 31
44. ¤Ò÷¿Î‚fiÌ Á‚_√ fi Ë˘› ÷ı‰Ì ¿Î›˝¿ÎflÌ ¿ı Ë_√Î‹Ì fi˘¿flÌ ¿ıÀ·Î ±_Âı
¥ΩŒÎfiÌ √HÎ÷flÌ‹Î_ ·¥ Â¿Î› ÷ı ⁄Î⁄÷ — 31
≠¿flHÎ - 4 - ±ı¿ ¿fl÷Î_ ‰‘Îflı …√Îfi˘ Ë‰Î·˘
45. ⁄ı ±◊‰Î ‰‘ …√Î±˘ ’fl Ïfi‹c¿ ±_√ı ’√Îfl — 33
46. ’˘÷ÎfiÌ …√Î µ’flÎ_÷ ±L› ‰‘ÎflÎfi˘ Ë‰Î·˘ Á_¤Î‚‰˘ — 33
47. ¬ÎÁ ’√Îfl / ‰‘ÎflÎfiÎ ’√ÎflfiÎ ÿfl — 33
48. ‰‚÷fl ¤J◊ÎfiÌ ‹‚‰Î’ÎhÎ÷Î — 34
49. ¬ÎÁ ’√Îfl ±◊‰Î ‰‘ÎflÎfiÎ ’√ÎflfiÌ ‹_…^flÌfiÌ Âfl÷˘ — 34
≠¿flHÎ - 5 - flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘
50. flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘ — 36
’ÏflÏÂp - 1 √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’√Îfl) Ïfi›‹˘, 2002 ËıÃ‚

-------------
1.31
1.32
√…flÎ÷ ‹·¿Ì Áı‰Î (Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›, flÎF›ı÷fl Áı‰Î, ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷, Œfl…‹˘¿>ŒÌ, ⁄fl÷flŒÌ ±fiı w¬Áÿ) Ïfi›‹˘, 2002
[2]
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›, flÎF›ı÷fl Áı‰Î, ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl
≠Ï÷Ïfi›„@÷, Œfl…‹˘¿>ŒÌ, ⁄fl÷flŒÌ ±fiı w¬Áÿ) Ïfi›‹˘, 2002 fiÎ Á_¿·fi‹Î_
√…flÎ÷ Áfl¿Îflı ±’fiÎT›Î ‹…⁄fiÎ ±fiı ÷Î. 15-11-2002 ◊Ì
flÿ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î ‹_⁄¥ flÎF› Áı‰Î Ïfi›‹˘, 1959 fiÎ
Ïfi›‹˘ ÁÎ◊ı ¿ÕÌ ÿÂÎ˝‰÷Ì ›ÎÿÌ
fi˘Ó‘ — ±Î ›ÎÿÌ ¿ı‰‚ Á_ÿ¤˝ Ωı‰Î‹Î_ ÁËÎ›¤Ò÷ ◊‰Î ‹ÎÀı … Á_¿Ï·÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı ±fiı ±ı‹Î_ µS·ı¬
¿flÎ›ı· ¿˘¥’HÎ ÂOÿ≠›˘√◊Ì Ïfi›‹˘fi_ ¿˘¥’HÎ flÌ÷ı ±◊˝CÎÀfi ◊Î› »ı ±ı‹ √HÎ‰_ fiÏË.
√. ‹. Áı. (Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ ‹_. ‹. Áı. Ïfi. √. ‹. Áı. (Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ ‹_. ‹. Áı. Ïfi.
Á‹›, flÎF›ıkÎfl Áı‰Î ‰√ıflı) 1959 fi˘ Á‹›, flÎF›ıkÎfl Áı‰Î ‰√ıflı) 1959 fi˘
Ïfi›‹˘, 2002 fi˘ Ïfi›‹ ø‹Î_¿ Ïfi›‹ ø‹Î_¿ Ïfi›‹˘, 2002 fi˘ Ïfi›‹ ø‹Î_¿ Ïfi›‹ ø‹Î_¿
1 2 1 2
≠¿flHÎ - 1 9 (9) .................... 9 (9)

1 (1) .................... 1 9 (10) .................... 9 (10)
1 (2) .................... fi‰˘ 9 (11) .................... 9 (27)
2 .................... 2 9 (12) .................... 9 (12)
3 .................... 3 9 (13) .................... 9 (13)
4 .................... fi‰˘ 9 (14) .................... 9 (13-¿)
5 .................... 4 9 (15) .................... 9 (13-¬)
6 .................... fi‰˘ 9 (16) .................... 387
7 .................... 6 9 (17) .................... 9 (14)
8 .................... 8 9 (18) .................... fi‰˘
≠¿flHÎ - 2 9 (19) .................... 9 (15)
9 (1) .................... 9 (2) 9 (20) .................... fi‰˘
9 (1) .................... 9 (2) 9 (21) .................... fi‰˘
9 (2) .................... fi‰˘ 9 (22) .................... fi‰˘
9 (3) .................... fi‰˘ 9 (23) .................... 9 (16)
9 (4) .................... fi‰˘ 9 (23) .................... 9 (16)
9 (5) .................... fi‰˘ 9 (23) .................... 9 (16)
9 (6) .................... 9 (4) 9 (24) .................... 9 (17)
9 (7) .................... 9 (5) 9 (24) .................... 9 (17)
9 (8) .................... 9 (8) 9 (25) .................... fi‰˘
2.1
1 2 1 2
9 (26) .................. 9 (18) 9 (62) .................. ’Ïfl.-50

9 (27) .................. 9 (18-¿) 9 (63) .................. 9 (44)
9 (28) .................. 9 (19) 9 (64) .................. 9 (46)
9 (29) .................. fi‰˘ 9 (65) .................. 9 (47)
9 (30) .................. 9 (20) 9 (66) .................. 9 (47-¿)
9 (31) .................. fi‰˘ 9 (67) .................. 9 (48)
9 (32) .................. 9 (21) 9 (68) .................. 9 (42)
9 (36) .................. 433 9 (69) .................. 9 (48-¿)
9 (37) .................. 9 (24) 9 (70) .................. fi‰˘
9 (38) .................. 9 (25) 9 (71) .................. fi‰˘
9 (39) .................. 9 (26) 9 (72) .................. fi‰˘
9 (40) .................. 9 (28) 9 (73) .................. fi‰˘
9 (41) .................. fi‰˘ 9 (74) .................. 9 (49)
9 (42) .................. 9 (30) 9 (69) .................. 9 (48-¿)
9 (46) .................. 663 9 (70) .................. fi‰˘
9 (47) .................. 395 9 (71) .................. fi‰˘
9 (48) .................. 9 (35) 9 (72) .................. fi‰˘
9 (49) .................. fi‰˘ 9 (73) .................. fi‰˘
9 (50) .................. 9 (36) 9 (74) .................. 9 (49)
9 (54) .................. 383 9 (78) .................. 9 (53)
9 (55) .................. 9 (40) 9 (79) .................. fi‰˘
9 (56) .................. 9 (41) ±fiı 9 (80) .................. 9 (54)
Á.’ı.Ïfi. 41-¿ 9 (81) .................. fi‰˘
9 (57) .................. fi‰˘ 9 (82) .................. 9 (56)
9 (58) .................. fi‰˘ 9 (83) .................. 91-¿
9 (59) .................. fi‰˘ 9 (84) .................. 56-¿
9 (60) .................. fi‰˘ 9 (85) .................. 9 (57)
9 (61) .................. 9 (43) 9 (86) .................. 9 (58)
9 (87) .................. fi‰˘
2.2
1 2 1 2
9 (88) .................. 9 (59) ≠¿flHÎ - 4

9 (89) .................. fi‰˘ 33 .................. 103
≠¿flHÎ - 3 34 .................. 106
10 .................. 79 35 .................. 109
11 .................. fi‰˘ 36 .................. 107
12 .................. 84 37 .................. 110
13 .................. 84-¿ 38 .................. 112
14 .................. 84-¬ 39 .................. 113
15 .................. 85 40 .................. 107 (¬)
16 .................. 89 41 .................. 110 - fi˘Ó‘
17 .................. 90 42 .................. 112 - ÁÒ«fiÎ
18 .................. 91 43 .................. 145
19 .................. 88 44 .................. 119 ±fiı 268
20 .................. 91-¿ 45 .................. 121
21 .................. 85 fi˘Ó‘-1 46 .................. 127
22 .................. fi‰˘ 47 .................. 131
23 .................. 92 48 .................. 122
24 .................. 80 49 .................. 129
25 .................. 101 (¬) ’fl_÷¿ (3) 50 .................. 129-¿
26 .................. 94 51 .................. 130
27 .................. 95 52 .................. 139
28 .................. 95 - ÁÒ«fiÎ 53 .................. 142
29 .................. 101 (¬) ’fl_÷¿ (1) 54 .................. 108
30 .................. 102 55 .................. 138
31 .................. 101 (¬) 56 .................. 133
32 .................. 102-¿ 57 .................. 657
2.3
1 2 1 2
58 .................. 133 73 .................. 157

59 .................. 136 74 .................. 158
60 .................. 115 75 .................. 159
61 .................. 132 ≠¿flHÎ - 6
62 .................. 111 76 .................. 605 fi˘Ó‘-2
63 .................. 114 77 .................. 605
64 .................. 137 78 .................. 606
65 .................. 140 79 .................. 608
≠¿flHÎ - 5 80 .................. 605 fi˘Ó‘-3
66 .................. 150 81 .................. 605 fi˘Ó‘-4
67 .................. 153 82 .................. fi‰˘
68 .................. 151 (1) 83 .................. 605 fi˘Ó‘-1
69 .................. 151 (2) (¬) 84 .................. 608-¿
70 .................. 152 85 .................. 607
71 .................. 152 fi˘Ó‘ -2 ±fiı 4 ≠¿flHÎ - 7
72 .................. 156 86 .................. 864
2.4

Foreign Rule PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Foreign Rule PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

√…ﬂÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î

(Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›, flÎF›ı÷fl Áı‰Î,

Áfl¿ÎflÌ ‹K›V◊ ‹ƒHÎÎ·›, √Î_‘Ìfi√fl.

¤Îfl÷fiÎ Á_Ï‰‘ÎfifiÎ ±ÎÏÀÛ¿·-309fiÎ ’fl_÷¿ ËıÃ‚ ‹Îfi. flÎ…›’Î·lÌ

±_√˛ı∞‹Î_ ’˛ÏÁK‘ ◊›ı·Î √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹Îı, 2002 ±fi ¿>‚÷Î

(ÕÎ˜. ‹_…\·Î Á⁄˛‹H›‹)

¤Îfl÷fiÎ Á_Ï‰‘ÎfifiÌ ¿·‹-309fiÎ ’fl_÷¿ ËıÃ‚ ‹_⁄≥fiÎ flÎ…›’Î·ı, ’Îı÷ÎfiÎ

(68) ““¤Îfl÷fi˘ ¿ı flÎF›fi˘ ΩËıfl ÏËÁÎ⁄”” 12

21. Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fiÌ ‹_…^flÌ ‹ÎÀı ¬ÎÁ Ωı√‰Î¥±˘ — 18

fi_⁄fl — ∞±ıfi-32-∞ÁÌ±ıÁ-102001/913-« — ¤Îfl÷fiÎ Á_Ï‰‘ÎfifiÌ ¿·‹-309 fiÎ ’fl_÷¿◊Ì

(2) ÷ı flÎ…’hÎ‹Î_ ÷ıfiÌ ≠ÏÁÏ©fiÌ ÷ÎflÌ¬ı ±fiı ÷ı ÷ÎflÌ¬◊Ì ±‹·‹Î_ ±Î‰Âı.

(4) ¿Î›ÿÎ Ï‰¤Î√fiÌ ÏfiQfiÿÏÂ˝÷ …√Î±˘ —

√…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î·lÌfiÎ fiÎ‹ı ±fiı ÷ı‹fiÎ Ë¿‹◊Ì

ø‹ Ïfi›‹ ÁkÎÎfi˘ …ı‹fiı ÁkÎÎ T›Î’ fi˘Ó ‘ Ï‰‰flHÎ

1. 9(23) Œfl… µ’fl ‰ËÌ‰ÀÌ ’_ÿfl Ïÿ‰Á ’_ÿfl Ïÿ‰Á

2. 9(34) ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ‰ËÌ‰ÀÌ fiÌ«ıfiÌ Âfl÷˘fiÎ ’Î·fifiı

ø‹ Ïfi›‹ ÁkÎÎfi˘ …ı‹fiı ÁkÎÎ T›Î’ fi˘Ó ‘ Ï‰‰flHÎ

5. 9(52) ⁄Îfl ‹ÎÁ 1. ÏÂZÎHÎ ÏÂZÎHÎ ±Î’‰Î µ’fl˘@÷ ‹tÎ-4 fiÎ

6. 9(52) ÷Î·Ì‹ ±_√ı flΩ ±_√ı ’Õı·Ì ÷ı‹fiÎ Ïfi›_hÎHÎ µ’fl˘@÷ ‹tÎ-4

ø‹ Ïfi›‹ ÁkÎÎfi˘ …ı‹fiı ÁkÎÎ T›Î’ fi˘Ó ‘ Ï‰‰flHÎ

7. 9(60) ’ıLÂfi ‹_…^fl (1) ÁÏ«‰Î·›fiÎ Á_’ÒHÎ˝ ÁkÎÎ ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎfiÌ

‰√˝-hÎHÎ ±ﬁı ‰√˝-

8. 27 Ïfi›‹ÎfiÁÎfl ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ Á_’ÒHÎ˝ ÁkÎÎ ÷ı‹fiÎ Ïfi›_hÎHÎ

9. 36 (2) flÎF›‹Î_ … ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ Á_’ÒHÎ˝ ÁkÎÎ 1. ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎfiÎ ±◊‰Î

ø‹ Ïfi›‹ ÁkÎÎfi˘ …ı‹fiı ÁkÎÎ T›Î’ fi˘Ó ‘ Ï‰‰flHÎ

10. 54 ≠Ï÷Ïfi› „ @÷ ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ Á_’ÒHÎ˝ ÁkÎÎ Ïfi›‹-36 fiÎ ’ıÀÎ-

1. lÌ ................................................................... fiÌ ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÌ Á‹›‹›Î˝ÿÎ ÷ı‹fiı »^ÀÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı

2. ‹Ò‚ ¬Î÷Î‹Î_ …√Îﬁ˘ Ë˘t˘.

Â÷Î„Oÿ ±ı@Á≠ıÁ Àˇıfi ¶ÎflÎ ‹ÁÎŒflÌ —

±Î ¬÷◊Ì Á‰˝ﬁı ΩHÎ ◊Î› ¿ı Ë_ ........................................ ﬂËı‰ÎÁÌ ..............................

±‹˘ (1) lÌ ............................................... ±ﬁı (2) lÌ ......................................... (…ıﬁ˘

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

’ÏflÏÂp - 3 µ‹ı ÿ ‰Îfl˘fiÌ ÂÎflÌÏfl¿ ›˘B›÷ÎfiÌ ÷’ÎÁHÎÌ ±_ √ ı fi Î Ïfi›‹˘ 41

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

64. Áfl¿ÎflfiÌ Áı‰Î‹Î_ Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi ’√Îfl ⁄Î_‘HÎÌ ‹ÎÀı

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

’ÏflÏÂp - 3 Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝ « ÎflÌ±˘fiÌ flÎF›ı k Îfl Áı ‰ Î‹Î_ ≠Ï÷Ïfi› „ @÷

√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

≠¿flHÎ - 4 - flΩfiÌ ‹_…^flÌ ±fiı flΩ ’fl◊Ì ’fl÷ Œfl‰Î ⁄Î⁄÷

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

≠¿flHÎ - 6 - ±P›ÎÁ flΩ ÏÁ‰Î›fiÌ ±L› ¬ÎÁ flΩ±˘fiÎ ≠¿Îfl

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

89. ±P›ÎÁ flΩ ÿflQ›Îfi ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 45

√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’√Îfl µ’flÎ_÷ ¤J◊Î) Ïfi›‹˘, 2002

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

63. Ωı¥fiŸ√ ÀÎ¥‹ ÿflQ›Îfi ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 33

√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’ıLÂfi) Ïfi›‹˘, 2002

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

29. ·U¿flÌ Áı‰Îfiı ’ıLÂfi Áı‰Î ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î ±_√ıfiÎ Ï¿VÁÎ — 24

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

119. ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚ Á‹ZÎ µ’„V◊Ï÷‹Î_ «Ò¿ — 61

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

±Ï‘¿ÎflÌfiÌ ’fiÏfi˝›„@÷ ‰¬÷ı ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 85

√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flËıHÎÎ¿fiÎ ‹¿Îfi˘‹Î_ ‰Á‰ÎÀ) Ïfi›‹˘, 2002

10. ﬂËıHÎÎ¿ﬁÎ ±Î‰ÎÁ — 16

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿