CONRADl GESNERI

medici Tigurini Hiftorise Anima

lium Lib. L**de Qiaadru

oPVs PhiIo(bphi's,Medi'cis,Grammatids,FhiIotogis,Poeti's,SComnibiis
rerum linguarum^ uariarum ftudiofis.utihffimum fi*
mul iucundilTimum^ fuciirum*

AD LECTORE
HABEBIS inhocVotumine ^optime leilortHon folumjlmpUcmmm<(liumhiflommifedetMmuetuticoms
tnentarios copiofos^o" cafligationesplurimas in uetcrum ac reccntiorum de animalibus fcripta qut uidcre ha{leim nobis
UcuUomni4:priecipue uero in ArijioteUs,Plinijy Aeliani, Oppiam^ authorim rei rufiicte^Alberti MagniyZ3‘c. de animalibus

lucubrationes^ Tuum erit,candide Ledor , diligentij^imum cr laboiiofij^imum Opus^ quod non minori tempore qudnt
quidam de elephantis fabulantur, conceptum ejfbrmatum^ nobis y diuino auxilio nunc tandem in lucem adimus , tm modo
boni confulere,fed etiam tantis conatibus («f alterum quo(^ Tomum citius cr alacrius abfoluamus) ex animo fauere ac bea
ne precaruzT Domino Deo bonorum omnium authori feruatoriq-, qui tot tantasq; res ad Vniuerji ornatum,0‘ uarios ho=
ninumufus creauit,ac nobis ut ea contejnplaremur uitam, ualetudinemyOtium cr ingeniwH donauit,gratias agere maximas^.

riGVRI APVD CHRIST* F RO S C H O VERV

 AMPLISSIMIS ET MA» • •

GNIFICIS VIRIS. PIETATE, PRVDENTI A.

omnfcp uirtutum gcnercfpedlatiffimiSjConfulibus & Senatoribus Reipub,
Tigurina: , Domiflis fuis ucnerandis , Conradus
GefnerusTigu»nus S, D, P,

NIV E R s A quidePhilofophia, Ampliffimi uiri,undiquacp otafmv «u

optima & pulcherrima, omnibus fui partibus amore cultutf crmmtmo,
mortalium,ceu clientum Si amatorum, digniflimaeft, ut opti
mi Si fapientiffimi quique omnibus feculis indicarunt. Sed
quoniam ingeniahominum diffident, exi multas in nobis opi
nionum uarietates,educatio,cenuerfatio,confuetudo. Si uitx
uicluscp commoditas, & aliasforfitan complures caufa:, eftici»
unqquae fuis pleruncp praeiudicfjs mentes humanas,non in lU
teris tantum &religione,(ed fere nufquam no occupant : hinc

adeo fit ut alrj aliam partem literarum fequantur,quam fcilicet uel omnino,uel pro occa«
fioneSi ftaturerum pra:fenti commodiorem fibi ftatuerint. Sicfatftum eft utipiea
puero, a cognato rei medica: ftudiofo educatus, profeffionis iftius amore ab adoleicen^
tiaimbiberim. Et quanquamprogreffu artatis uariarum rerum cognitionem degufta*
rem,nonnullis etiam immoratus rem medicam plus quam par erat relinquerem, redn ta
nienpoftca,requirente id etiam rei domefticje cura, ad medicin® ftudiu. Cum uero ma*
ximam huius fcientia: cum naturali philofophia cognationem animaduerterem , necui»
Ium egregium aut certe dotflum medicum haberi, qui non altius prima methodi meden»
di rudimenta exiibris de natura tan quam fonte haufiffet, coepi &ipfe philofophorum
qui de rebus naturalibus cotnmentati funt feripta cognofccre ; In quibus illa femper in
primis me delecTtabant, qua: de metallis, plantis Si animalibus tractata reperiebam. Idcp
duplicinomine:Primum, quia certio’rdeiftis fcientia haberi poteft, quam demeteoris,&
aliis quibufdam,uel nimium fubtilibus Si argutis,ac procul a fenfu remotis, uel eiuimw
di ut firmam eorum cognitionem nec ratione nec fenfu latis fperare liceat.
Deinde quod
non folum ad medicinam ,
fedrem familiarem quocp adminiftrandam &
alias artes, mul

to utilior Si propemodum neceffaria, mediocris faltem iftarum

rerum contemplatio ui*
deretur.Itacp plurimum hoc in ftudio temporis pofui.ita ut fuccifiuis
horis (quibus uul»

gushominu,&literati etiam multi, otiofeabutuntur,deambulant,ludunt,c6potant)&

quoticfcun<5 ab alfjs ftudiis aut negotqs recreari defiderabam, ad iftos
tanquam amores
iam annis Reflexerim. Et quanqua de plantis permulta obferuarim,
meos cupide multis
ante me non animacfuerfa,certc in lucem a nemine me
priore prodita, (in dicio fuerit
aliis

Cataloous plantarum nofter quatuor linguis , ueluti rudimentum

quoddam Si progym
editusT&paffimhocipfe.ui
nafmaffifti aliquando uoluminis parandi, ante decennium
eis confcribe»
Opere digreffiones) minus tamen neceffarium uidebatur in pr*fentia de
re cum multi hodie erudite utiliter&de plantis fcripferint &:etiamnumfcribant,utdc

etiadodiffime utiliffime^ Ge. Agricola, uiruel eo nomine

multalaude dignif»
metallis
fimus. Quamobrem ad animalium hiftoriam perpaucis noftri feculi, & fete per partes
tantum tradlatam.animum adieci. Hic cum uiderem parum me pra:ftiturum, mfi do»
adiungerem.aliquot Germania:
mefticis ftudqs Si letflionibus peregrinationes quoque
primum mox etiam Italiae pauca, non hoc tantum no»
loca(non multa quidem illa) adi),
habebam, ut omne fcripto
mine fedinfuper Bibliothecie noftrae, quam tum in manibus
enumerarem.locupletandae.Qubd fi Mecccnas aliquis contigiffet.uel
maior
rum genus
fortunameafuiffet,muItaprofc(rto maris terracpremotiflimaloea,animaliuminprimis
cognitionis pofteritati tradenda: gra»
hiftoriK,deinde plantarum pariter aliarum^ reru
 Epiftola
• tiS,et(i non firma; ualetudinis homo.Dco fecundante, lam peragrafTcni. Id quoniam no
quod potui, aliquot in diuerfis Europae regionibus mihi comparaui amicos,
licebat, feci
qui benigne,candidc,liberalitcr,m ultas animantiu omne genus effigies ad uiuum reprae
fentatas,quanmda etiam nomina in diuerlis Wnguis & hiftorias, mecum comunicarunt.
Ego interira nonfolum auufgo,& quibufuis peregrinis, qui exuarfjs nationibus ad nos
• uen titabant,auc hac forte tranfibant,plurimafubindequaefita annotaui ; &fimul omnia
ueterum ac recen|iorum,qua:cun(5 de animalibus multis &
diuerfis linguis, fiue ex proa
poterSmnancifci, conferebam diligenter
fclTo, fiue etiam obiter edita &
in unum quafi
'
corpus componebam. Itapaulatimcreuit opus, magno quidem & diuturno labore
meo, nec paruo pro meis fortunis fumptu. Hoc cum ad iuftam magnitudinem tandem
aliquando peruenifiTeiam uideretur (quamuis opus prope in finitu appareret, cui fem* &
per accedere multa poflrent)excolerc tandem quicquid haberem &
publicare decreui; ne
fi diutius differrem plura potius inquirendo quam qua: adeptus eflem perficiendo oc*
,

cupatus,humanitus aliquid mihi acciderct,ac tot tanticp labores noftri perirent. olui V
autem primo loco Librum de quadrupedibus uiuiparis (qua; non ouum,fed perfeflum
animal &
concipiunt &
in lucem edunt ) emittere : qui fimul maximus, fimul caiterorum
utilillimus uidctur,poftuIante id etiam ipforum animalium dignitate.funt enim hacccajs
teris fine dubio digniora, perfeifliora, homini tu corporis partibus &
affedibus , tum
animi facultatibus ac moribus propin quiora. De reliquis omnibus (hoc eft quadrupedi
bus ouiparis,auibus,pifcibus,ferpentibus &
infedtis) alterum T
omum huic,ut contjcio,
magnitudine parem futurum, fi diuina fauerint, breui dabo, materiam enim omnem in
promptu iam habeo. Haec de Operis prima occafione,incremcto editione^ dixerim,
tnllia er ope ^ Sed mirabitur forte non nem£i,& quos ff udus, quantum opersepretium, tan tu uo
Mpretim.
lumen, tanti labores fecum ferant,inquiret. Cui refponderimiPrimum hanc naturalis
Adrmme&i philofophig partem plurimum prodeffe medicina;,id^ uarqs modis. Vno, in genere fe«
re circa plerafcpanimantes.quoniam plurimte uel integrae, uel exparte aliqua in cibo fua
inuntur,aut ad medicamenta intra extraue corpus humanum requirunmr. altero, priuas
tim circa quadrupedes uiuiparas, quae propter fimilitudinem temperamenti Sc corporis
humani multos eofdem cum hominemorbos patiuntur, quos in pecoribus armentis itu
mentisep pallores acueterinarp curant, fed &
animalium quaeda feipfa, multa enim mor
boruauxiliaabeisinuema conflat, hincmulta ad hominis quotp falutem medicus non
&
indodus transferre poteft. Iam ferpentium lacertoru fere genus, infeda quaeda, & &
quadrupedes eriam nonnull*,prscfertim in rabie,nec non pifces,morfu fuo iduue, aut fi
in cibo fumantur, feu quauis, feu certa aliqua partefui, homineautuehementer laedunt,
autinterimunt.hicmaxima medicorum diligentia opus efl.netpenim paromniu curan*
diratio.Prartereadrcacibum,potu,fomnu,uigiliam, &
motum, quietem animi a Ifcdus,
quaru ufu deemte fanitas conferuatur, fecus corrumpitur, plurima
alias tp res naturales,
paflim a brutorum exemplis in ufum hominis eflderiuare',Ego certe maxima medicinae
parte inter prima huius arris rudimenta a brutis tranfumpta uideo,tum ab qs rebus quas
illa per naturam faciefaant,aut fortuito patiebantur, tum illis quas hominesin ipfis
cxpe=
riebantur. Nam tuto & citra impietate periculum remediinoui dubijuein beflia facere
conceditur, in homine non item. Poftremb cum uaria medicamenta ex plerifcp ut dixi)
(
animalibus habeantur,qua; nos in fingulorum hiftori-js uno in loco ordinerecenfemus,
hac comoditatefruetur medicus, ut cum aliquod animal ad manus eius peruenerit, quas
nam eius partes prxeipue ad ufum medicu referuare debeat, infpeda illa ex partibus fin.
kdjpptram gulis remedioruenumeratione, intclligat. Idem &
coquus in uniufcuiufip hilloria Ic*
giborum.
gcnqqugnam ad cibu & quomodo, quo apparatu,& quam falubriter uenian t, 'C^od
Aduarias gftes
fifingulatim confiderarehbeqpermulta: fe offerent ad uitam homini fuflincnda
itlitcrdau ncceifa*
riaeartes,qu® omnes circa animalia earumue partes occupantur.Nempe
cibi gratia
pifca
tores omneaquatiliu genus uenatur,parrim fibi.partim
utucdant.Reipccuaripftudiofi
omne pecorfi genus emunt,alunt,diuendunt;& quiLadari) uocantur,cafeos,butyr5,&
alia
 Nuncupatona.
alraexlaflepecoruopera coficiunt.qui maximus montana?
Hcluetia:fnionecc(rarfusnif*
tflus &qua?ftuseft, hic fcicntia de curandis bobus,ouibus&
capris requiritur, in alrjs qut
dem regionibus alia?etiamanimantes,equi,afini,alces,rangifcri,camcli,ladis&qui inde
fiunt ciborum gratia nutriuntur* Venatores feras capiunt diuerfas*
Sunt qui corpus rau
niencii caufa coria &pellcs elaboranqalutaribpelliones.cdriarq,
calceolarii, &
qui thora
cesaliascppclliceksueftes,&; qui cphij5pia,marrupia,&huiufmodi coficiunt.
Quidam u« ,
na cum pilis diuerfarum quadrupedu pelle^d ueftimcnta hyberna parant. Alrj lanas 8C
pilos tondent curantcfjfimiliter ad iieftes& ftraguls,utouium, caprar”u, cameloru. Bo*
bus & tumentis agricola? utuntur. lumenroru quidem ufus,pra?fertimequoru, latiffimc •

patet,neccllarius agricolis, ut dixi,ad arandu? iifdem & hominibus adueefiuras, ad

alrjs
Itinera in pace belloqp coficienda. Eflcnim equitatus res in pace ciuitaiibusS^ principia
busdecora,in bello neceiraria,terribilis,8il ubi camporu planicies patet,planemaoni mo
nt enti. Sunt & in »dificrjs,& alrjs operibus multa.ubi nili iumenta uchendi alios^ labo^
res obirent, (equos dico,muIos,afinos,camelos,elephan tos, alces & rangiferos, ) nonne
hominu opera, nec fatisfa (Sura tamen, pro beftijsrequircrcturrlam canum ^multiplex
fit utilitas quis nelcitCDomos,pecora,homines,cuftodiunt, defendunt,amat. Venantur
ijdem,& feras aut fugant,aut retinent, aut occidunt. Sed quid in lingulis ha?reo,inremi.s
nimeobfcuraC^Sat fu erit in fumma affirma Ife, ad multas &diuerfas artes multoru anima
lium magnuimonecelTarium ufumclTe, S^pofletraifiariunumquodcp melius, ad &
Ium felicius conucrti,ab eo qui natura eius tum alrjs in rebus, tum qs quas naturales(ut di
xi)mcdiciappellant,pleneperfpe(ftahabucrit. Sedinipfo Opere qui nam e fingulis
animantibus homini ufus contingere poffinqad remedia, ad cibum, ad ueftes, ad iieiftus
ram,ad prognoftica tcmpeftatu, ad uoluptate 8i:lu(los,adalia diuerfa, fatis in finguloru
hiftoria explicatur, nec opus eft minutatim in pra?fentia perfequi omnia, & quali obtrus
dereLedlori. Quineiia mores acuirtutes in homine formandi exempla 8c documenta Ad phibfojiha
abanimalibusabundefuppetunt, quod quidem cumalq quidacruditi,tum longe doclif*'”''”!’"'
Gmus ille Theodorus Gaz* ubiin Ariif otelis de animalibus libros a fe conuerfos pracfa
tur.copiofe & eloquenter declarat. Vnde nos eius uerba pra?fationi noftrf ad Leiftorem
fubqcicmus. Caeterum ad ccconismicainftitutione.quantum conferat animalium hi» AdacomMeZ
fl:oria,(i pluribus demonftrarcm,merit6 prolixus 8i uerbofus exiftimarcr. nam cum iam
antea agricu!tura?,rei rufticai,pecuaria? Sc coquinarise, ut ita uocem, quibus res familiaris
coferuatur limul &C augetur, longe utililTimam hanc cognitionem effe docuerim, eadem
opera oeconomise utilem elTc oftendi.
Porro quanquam non magna? nec multa? utilitates ab animalibus ad homine redi» biyAiUf er «3
mimIu
rent,ea?^ tanto maiores,quanto qui utitur eis natura? ipforum peritior eft .'non pania ta
men in eoru contemplatione uoluptas, homini bene ac liberaliteriiiftituto , tam uana &
mira animaliu diferimina inter fe conlideran ti oboritur; fiue ea in corpore, fiue animo &
^tdmirMdni
utriufcpacTtionibusfpecn:®, Qifldailmirandu magis qiiarundamauicularucxtempora» apenimbcA
neo cantui" cuius fuauitate ne numcrofilTimusqutdeMuficorum hominu uocibus fimul
&inftrumctis quibufuis fumma arte utentiu chorus ne longo quidc intcruallo attigerit»
Quantus eft in unius lufcinia? admiratione fummus ille Sdexquifitae
in huiufmodi rebus

dotftrina? uir PliniusC Quis formicularu mirifica & apicularu corpufcuIa,ingenia,opera,

&in tantillis membris tantas animas, fatis digne uel admiretur ucl pra?dicetf Atqui nullS
eft animal in quo non aliquid fuu,illuftre,raru:imb non aliquid, ut ita dicatg, diuinitatis
fpetfletur.Quamobre ineptus fim,(i pluribus in pra?fationeca tracfte, quas paflim in ipfo
opere copioGftime refero. Ariftotcles illephilofophoru princeps, inter casteragencrijili
&liberalis animi argumenta,hocetiaponit,animalibus,pra?cipuerari,iucundiaiitadmi#
randiquippiapra?ferentibus,obleiftari.Illiberalisbcrde8ifordiduseftanimus,quifquiS
ubicj utilitate 6ilucrufpe(ftat. Quam plurima enim &
pulcherrima nullum defeemolu*
mentuafferuntpoiridenti,fedipfafui pulchritudincfolaplacent, Sdanimos fibidcuin*
ciunt. Sic gemmipretiofifTimae, adamantes, topazij, hyacinthi, fmaragdi,chryfolithi,8C
* t
 .

Epiftola
* ali* iiinufflcrjc.non cjuod morbos geftat* aut alia quedam fjeficula auertanf,(quod qui
&
dam fuperftitiofc ne dicaimpie credut.)fed fola illa fpkndoris luminis in
quocucp co-.

lorcpuriffimapulchritudine.quain minimo eode^ folidillimo corpore illibata

ppetu»
ftell* qucda terrcn*,m ho
{?ruare uidcntur,tan^ coeleffis materi* qu*daparticul* aut
minum thefauros ueniunt,&’ipf* libi pretium funt,nec alium de fe frudtu pr*beiM.Inte<,
quauis non utilem aa
' rim faxauulgaria *dilicijs,molares piftrinis, cote?ferro acuendo,
tum fed necelTarii} uit* ufum prgftent,ftupidiffimus tamen habeatur &gallo Aefopi 15»

milis.qui ea gemmisnobilitate aut fjr*tulerit aut etia*qUarit, Atqui hpc inanimata funt
corpora, immobilia , ignaua , inertia. Longe plus admirationis animalibus
debetur : &
inter animalia plurimu illis,qu* in anguftilfimo eorpore tara multiplex organorum ge^,

nus,qu* admotus SiaiTtioncs corporis requiruntur.conclufum habent. Nam

&pr*cla
ri artifices inoenq uim in exigua magis quam ampla materia oftentant. Alexander Ma»
gnus(ut SolSus membranis feriptam habuit, ut tefta nu*
refert) Iliadem ita fubtiliter in

as clauderetur. Myrmecid* Wilefij & Callicratis Laced*monij opera (ut fetibit Aelia»
nus)propter nimia exilitatem in admiratione habentur. quadrigas enim fecerut qu* fub
mufea poffent abfcondi.St: in fefamo diftichon elegeium literis aureis infcripferunt. Soli
nus Callicrate formicas ex ebore ita fcalpfiffe feribit , ut portio earu a c*teris fecerni ne#
quiuerit. Sic natura in paruis quibufdam & inutilibns(ut uidetur)animalculis,maiori
ni»

fu &cotcntionequantupr*ftarc poffit, &

experiri ipfa nobis oftetareuidetur. Nam
in omnirequ* ex materiaetformac6ponitur,pr*ftatiorhuius,uiliorillius dignitas eft.
At corpus materi* ratione habet;animauerb eius^ fcntiendi,moucndi,&agendi facul»
tas,form*, quare ubi e*de omnes fecundu forma & anima facultates,motus, a^lionesq^
fuerint in minimo & prope nullo c(irpore,quale {brmicaru,apicularum & fimiltu eftina»
&
turam fe quantu fieri potuit a materia abfi rabere uoluilTe, ueluti nuda oftentando for
mam,(i n5 utile opus,dignu tamen admiratione cotemplatione^ efficere, omnino ueri»
limile eft.Hi tanqua ludi quidam natur* n o cotemnendi nobis fed fpedfandi proponun
tur. Quod fi homine miramur , qui paruo corpore omniu i* natura refu imagine geratj
&
animo uerb patris opificis Dei,.pximo certepofl homine loco in admiratione anima*
lia uenient,qu* & corporis partibus & anim* facultatibus homine imitantur. Certe ns
tura reru omnium parens,(ut inquit Plinius,non redfe natura pro Deo nominans)nnll5
animal ad hoc tantu ut pafccretur , autaliafatiarct,narciuoluit, artes^ falutares inferuit
& uifccribus,quippe cum furdis ctia rebus fnferuerit, lam fi qu* animaliuhomini utilia
funt,ut pccora,iumenta,& alia multa, in illis non tantu cotemplabimur natur* imb Dei
fapientia ac potentia, fed infuper gratias agemus benignitati eius qui tam uarias animati
tes in ufus humanos produxerit, earucp fpecies perpetuo conferuet. Si qu*uero inutilia
nidebuntur,in illis tantu admirationi accedere, quantu utilitati decedit,exiftimare debe#
mus.Non enim comunes folum animi corporis^ motus, uires fenfus,in minutis illis
animalculis habetur omnibus.no minus in boue aut elcphafito,quod ipfum per fefa»
^
tis magna admiratione mereretunfedinfuperinquibufdaeoru longe excellentiora inge
nrj epera,'^ in ullis mlignis rcperiaturbeftrjs. Vidc^ mirifice domiciliafua parentapes
et fimilia eis genera,ct formic*. quantu indufi:ri*,quantu artis in illa coferuntCQu* ob»
fecro eloquentia fatis infe<floruiftorumafriduitate,prouidentiam,&ciuileillam ac per#
petub concorde unius operis adminiftratione , alias^ uirtutcs,fiuc a ratione aliqua pro»
feiflas,fiuenauralespotius,edifireratC'N5cftautequodideo minus aliquis admirationi
habenda h*c animalcula putct,Q uirtutes ift* non proprix.hoc cfl:,non ex ratione & uo
luntate ipforum oriri uideaturtnecp enim ideo minus mirabimur opera Dei, quibus per
naturam indidit, ut illius fponte eadem multa prrficiat,qu*hominesuixlongo tempore
dotfii exercitati^ pr*ftare pofiTunt.Luculeta certe h*c omnia diuinitatis nihil non ubicp
replentis tcftimoniafunt;& mirabilis eft Dominus Deus in operibus fuis,fiue per natu»
ram,fiueperrationeaut uoluntatcm, (quxutracfcriam abipfo pendent, ) fiue nullo in»
tercedente medip moueat, Quomodo uerb ufquam abeffentpotentia , fapientia boni &
 „« .

Nuncupatoria.
tas dmina,uel quomodo ufquam in mundo ccITarent.nedum fn Homine, qu* in conrerfi
ptiffimis iftis & minimis corpufculis,fjpe tantillis utuifum fallat,necabfunf,nECCcirantj
cdunte Nam quod moucntur&agunr,potentiseEft:
fedilluftriapraEfcntiaifua: indicia
quodfcnfibusutuntur.&inde utilia fibi cognita fEquuntur,contrariauiianc,quoddonai
cilia ftruunt.quodprouident de ui(rtu,fapienti®efi::qubdfoetusfouent&: alunt,
quod le
inuicem aman t aut amare uidentur,diJra degunt grcgatim,dum omnes ad unu opus toii
fentiuntjdum hoftes autfures coiundis uiri{jusrepellunt,bonitatis, Harum uirtutUj aut
&
quomodocuntf appelles,primu perfediifimum exemplum,aut ut pnilofophi loquurl
tur,prima idea,caufa &
origo in Deo eft.Haecigitur tam miranda in uiliiTimis etiS &
&=• -

pe ex putredine nafcentibus animalculis Deum opt. max, non fortuito aut temere nobis
exhibuilTe credemus, fed ut hocargumeto nobis conftaret, omnia ditiinitatis effe plena*
(cum nepalTerculus quide ullus fit cuius non meminerit, aut qui citra uolun tatem ipfius
in humum cadat,) &
uere quamuis ethnicu poetam Aratum fcripfiffe, mw« .16 a.os pS&
«yw^, VKinui/l’ m/lfimmi/ A SiPixKx, Non poffum hic mihi temperare, quin Ari*
fto telis uerba ex primo de partibus anim, libroquoniS optime huc faciunt, adfcribami
,

necp uitio mihi dabit aliquis,fi quidredequanquam alienis uerbis protulerim.non enim
&
tam fpcdadum eft quis dicat, quam quid dicatur,quam^ comode opportune. Sic igi*
tur fcribit: In qs etiam quasin animantium genere minus grata noftro occurrunt lenfui,
natura parens SC author omniu miras excitat uoluptates hominibus, qui intelliguiit cati?
fas,at(5 ingenue philofophantur.abfurdum enim,nullacp ratione probandum eft,fi ima ,,
gines quidem rerum naturaliu,non finedeledationepropterea infpedamus. quodinoo,
nium una contemplamur quod illas condiderit , id eft, arte pingendiaut fingendi. Reru >,
autfipfaru naturae ingenio,mira^foleniaconftitutaru contemplatione non magis per*,,
fequamur atep exofculemur.modo caufas perfpicere ualeamus, Qiia ob rem uilioru ani» j,
malium difputationc perpenfionemcp faftidio puerili quoda fpreuifle, moleftecp tuliffe »
dignunequaepeft, cum nulla res fitnaturg,in qua non mirandu aliquid inditu habeatur.
Et quod Heraclifft dixifle ft^-unt ad eos, qui cum alloqui eum ueilent , quod forte in cafa t,
furnaria quadii caloris gratia fedente uidilfent.accedere temperarunt, ingredi eninm eos »
fidenter iu(rit,quoniam,inquit,nehi»ic quidem loco dq defunt immortales. Hoc idem ini,
indaganda quocpnaturaanimantiufaciendu eft. Aggredi enim qutccp fine ullo pudore,,
debe.mus, cu in omnibus natura: numen, & honeftu, pulchrum^ infit ingeniu. Quippe „
cum natura: operibus iunduillud praecipue fit, ubi nihil temere, uicecp fortuita comitta* „
tur,fed alicuius gratia omnia agantur,finisaute,cuius gratia quicqjuelconftaquel condi,,
ditu eft,boni,honefti^ obtinet rationem. At uero fi quis ca:teroru animalium cotempla „

tionem ignobile,abied:am^ putat, iam hic de fequoqp idem arbitrari debet. Non enim ,,
poteft,ut ea fine magna abominatione infpiciamus, ex quibus corpus conftathuma.,'
fieri

num,ut ranouine,carne,oira,uenas,reliqua generis eiufde. Omnino ita cenfendu, ut qui

dequauis corporis parte,»uc deflafe aliquo difputat,no dcmateria,aut eius materia: gra, „
tia doceatjfed forms totius ratione.ficut &
cum de aedibus agitur, no delateribus, no de ,»
luto,n 5 de lignis, fed de forma ipfaru aedium docemus, Pari ratione, qui de natura ^git, a
decopoficione,tota^fubftantiatradet,n 5 deqs,qua:nunquaeuenitutafubftatiarepa*,j
ren turjHtcc ex Ariftotele,prolixe quide,fed non praeter inftitutu noftrum,qui omnia ib ,j
liusde animalibus feripta in hoc Opus cogerenda,ppofui.quamobre ea etiam qux prae»
fationislocoadcomendationem totiusHiftoriae pertinebant, nequa^omi^enda duxi,
H»ccu ita fehabeiiqfingulas animaliuhiftorias,fingulos quafi hymnos sftimabimus di
uina: fapientia: & bonitatis,a qua tanqua perenni &
purifliir» fcaturigine,quicqd ufqua

bene,pulchre,& fapieter fit emanaqper mentes primu cocleftes &: fpirituu angeloru^ oir
dines,deindehominu animos, a praeftatiflimis ad infimos progrediendo, (nam in horni
•

nibus etia donoRt Dei &

excellentiae non una ratio eft,) &
ab hominedcfcedendo per di
uerfos animaliu oradus ad zoophyta &
plantas ad inanimata ufep corpora , itau t infericJ

ra femper ad imitatione fuperioru tanquam umbra: qua:da

quodamodo compo nantur,
 Epiftola
• Sfffqiiide dminitas in res tum fupra natura fitas tum naturales defcendittnos uero
ad eius
contemplatione uiceueria per eofdem graduscofcendimus.Ipiainterim diuinitas perpc
tua tina eademcp &
fibi nunqua non (imilisperfeucrat,necin fcipia decrefcit;fedin cor*

poribus tan^ fpcculis^ materiae formaru^ diuerfitatc magisminusue lucidis aliter at^
alita-refulget. Sicin corporibus noftris anima.Iicet tota toti infit corpori.nec ulla pars ea
carcat,iltuftrius tamen facultates alias in alijs cxer&t partibus,V eruanima ita conexa eft
corpori,id^mouctacperficit,utaliquidal4 eo uicillimpatialur,& damna eius nonulla
fcntiat,& corpore fuo ceu loco & domicilio circufcribatur.quoRt nihil in Deu cadit ; qui
* itaomnibus fe c6municat,ut netp fubftanria neqp pars eorum ulla Gt, nec afficiatur ab cis
quicqua.necp includatur, fed kaGt ubi (5 S^omnia in omnibus ut extra ommacmincat,et
mundu uniuerfum ac coelos omnes fuperioripfctcrminct ac cocludat.Veruhfcnetpuer
bis nc<5 cogitatione humana,fatisexpriraiautcogitari poffunt. noideo tamen ab omni
cotcmplatideablterreri & abftinere nos coucnit. Quin potiusaliquoufcp cotemplando
progrenbs,porcntiaciushumiliteragnofcerc,infirmitatcnoftram>boniConfulendo;fa»
piencia eius admirari, noliraminfcitiam emendando tdenitj bonitati eius gratiasagere,
malitia noftram deprecando oportet. Quod G ita affefti; circa inferioraifta &ueItttipo*
ftcrioraDeijpio&Gmplicianimouerrereur.omniaharcdiuinitus nobis produtftacntn
oratiaRta(ftioncagnofccntes,necimmoremurtamen,fedfubindeadipfumopiGcecriga*
&
mur, Slrebusalris omnibus occaGonistantu admonitionis loco aut tan^ftimulis SC
calcaribus de authorc ipfaru cogitandi utamur, qniam tales fumnsin hoc mundi theatro
ut admoneri &incitariad cotemplationererumdiuinarumlemperindigcamustrelidis
paulo poflautcertepofthanc mortale uitam externisiftis &
infcrioribus&pofferiori*
bus,pcr oratiaDei patris ducedomjnonoftrolelu Chrifto,qni primus &
unushancuia
nobis mortcfua pra?parauit& offendit, ad ineffabilis illius intimi, fummi &
primi boni
confortiu admitremur. Attj hic eft finis &C fcopus tum rerum omniu naturaliu confide*
.. .. ratianfs,tumuniuerfajhominuuitae. Sed ne forta (fis quifqua arbitretur, noftrahatc
maiMjit,
tar,tuautphilofophorugentiliumdi(ffaeffe,necullisSacraE/cripturart?ffimonijsdefen*
di,paucaquardam exfacris literis mihi adferenda funt. Primum igitur in ipfo mundi ex*
ordio,Deus hominem creaturus,qui in hoc mundcrquaG theatro quodam fpedaret om
nia, omnibus uteretur, omne prius animalium genus produxit,utin domiciliomundi*
qua <5 inftruflum 8<labfolutuhomo ingrederetur.Deinde omnibus animalibus ad eum
addu(fiis,nominafingulis ab eo imponi uoluit.&quanquam credimus no animalia tan*
tum fed reliqua etiam omnia ab homine,iuo quodqp nomine duraturo in pofterum, ap*
pellata. Scripturatamen per excellendam quandam de folis animalibus hoc' praedicat.
Exprimit etiam difcrte.omne animalium genus, pifccs,aues,pecora fiue quadrupedes, 6£
reptilia,in eum finem produiftum cffc,ut hominis imperio, ( non (ruftrafcilicet, necinu*
tilQfubijceretur. Idem mox inbencdicn:ionc,quam Deus in hominem confert,repctitnr,
EtirerumpoftdiluuiuminbenedidlioneNIoae &filiorflm eius: Timore (^inquit Deus)
& &
Slmetu ueftri afficietur omne animal, terrenum uolucre, quodeunqf terra produ*
cffcaitin mari dcgit,©mnia iuris ueftri funt. Quicquid mouetur &
uiuit , ad cibum uo*

bis permittitur. Etiaminftantediluuioiuffus eft Noas omne animalium genus, quod

in aqua uitam degere non poteft,in arcam inducere, de auibus quidem animalibus pu
ris/eptena Gngulorumconiugia,deimpuris uer6fingiila,nimiru ut fpedes eorum con*
feruarentur; quas hominis caufa Deus produxerat. Vbi illud animaduertendum im*
pura etiam animalia, noneontemptafuiffe. Porro in hiftoria Regum de Salomone le*
gimus, contuIilTe ei Dcurif tantam fapientiaefacultatem.utdodiflimos quofi^Sd cele*
berrimosuiroslongoafeinteruallorelinqueret.moxinter frudius& opera fapientiaeil*
lius commemorantur Parabolarum triamiHia, Carminaquinqucfupramille, Hiftoria
plancarum acedro tifep ad hyflropum,poftremb Hiftoria animalium, auium,repdliumS£
pifcium. Quid eft:homo(inquitDauid Pfalmo 8.)ut memoriam cius habeasfPraefi:*
ciftiillum operibus manuum tuarum, di omniafubieciftipedibus eius; oues &boues &
animalia
 Nuncupatoria.
animalia ruris,uolucres quoque & pifces maris,& quicquid per Eequor Et rutf
tranfiif. •
fusPfalmo 148. Laudate Dominum de terra dracones & omncsabyfli, fcr;e& eunda
,

pecora,reptilia &
aues alatae, &c. Atqui beftiaeDeum agnofcereuellaudarenon pof*
iun tinos igitur adinonerour,Deum propter illas laudare,
&
gratias ei agere, bonitate &
fepientiam eius in omnibus iftis rebus quas ad uniuerli ornatum, noftrum^ ufum pro*
duxitagno{centes,HinceflquodD,I^aulusadRomanosfcribit,ethnicos etiam inexcu* •
fabiles cfre,qu6dcum Deum agnoucrint cx«operibus eius,quantum iijde fcilicct homini*
cognofeere datur, non tamen ut Deum coluerint, n2(j grati fuerint. Siquidem quae funt
"
inuifibiliaDei(inquit)excreationcmundi,dumperoperaintclliguntur,peruidentur,ip*
facp aeterna eius potentia ac diuinitas, Poftremb locus extat copioGflfmus & luculcn* itiirgrm hm
tus de prouidentia Dcl,qua animalia bruta dignatur ac profequitur, hiftoriae lobi capite hcmfojl pr<
58.&j9.quemncflmprolixiorhocin loco omittam. Haechadenusde dignitate &exrf'*'“"'“‘''*'^*
cellentia hiftoritE animalium quibus ubi fubiccero clariffimoru uirorum circa eandem
:
ftudrj exempla , ut non modo homine hbcrali fed printape etiam dignam imb regiam
, ,
hanc cognitionem efle appareat, finem praefandi laciam,
€ Alexandro Magno rege inflammato cupidine animalium naturas nofcendi , dele* exemfk ckrif,
gataqp haccomentatione Ariftotcli, fummo in omni dodrina ufro, aliquot millia horni «i'»»

num in totiusAfiae Gr^ciae^ tradu parere iuira,omnium quos uenatus, aucupia, pifca*
tus^ alebantiquibus^ uiuaria,armenta,aluearia,pifcinac, auiaria in cura erant : ne quid
ufquam genitum (alias,gcntium)ignorareturab eo: quos percontando, quinquaginta
ferme uolumina illa praeclara de ammalibus condidit; qu* a me colleda (inquit Plinius)
in ardum cum rjs qua: ignorauerat,qu®lb ut legentes boni cofulant , in uniuerfis rerum
naturae operibus, mcdiocp clariflTimi regu omniu defiderio cura noftra breuiter peregri»
nantes,Ha:c ille. Alexander Macedo Ariftoteli hiftoriam animalium ei offerenti fc*
ptingenta,uel utinquit Athena:us(libro nono Dipnofophift.mAeTKiiwZj/ ^xyitarmii hoc
Ariftotelis opus appellans)odingcnta talenta rependit. Regium enim munus eam ideo
exiftimauit,qub<finter pluritna regia qua: hic traduntur,prgcipue colligi polfint, & equi
tandi,&uenandi,8i aucupandi rationcs,quaefuntregia:excrcitationcs,Niphus. Ale*
xander Magnus dono dedit Ariftoteli odoginta, ( Viues etiam odoginta legit, malim
odingenta cum Nipho.ex nono Athenaei ubi oiT^ksokc legitur: fed apparet ex pretrj arfti*
matione,qute mox fubqcitur,crratum clTe librarij non auth oris, quod odogintahoc lo*
co legitur) talenta( auri , ) quadringentis odoginta coronatorum millibus xftimanda,
Ha:c autem aeftimatio ita colligitur: Centum enim talenta Attica ex abaco ualentfexa*
ginta coronatorum millia : qua: multiplicata ogdoade, numerum conftituunthocloco
rcpofitum,Robcrtus Cenalis.Eadem GuiLBudati^ftimatio eft libro fecundo de AflTe.
&
Quod fi hodie uiueret Alexander,intelligcret profedo miraretur inter innumera eius
regia opera, nullius merito tantam adpofteros gloriam & famam ipfius tranfmiffam,
quantam ex hoc uno apuH uulgus hominum contempto opere. Orbem fere terrarum
uicit, ampliflima regna fubegit, urbes ingentes condidit, fed regnum eius in multas par^r
tesco defundo diuifum, in poteftatem Romanorum, aliorum^ re^um ucnit. urbes^ut
deleta:,aut mutatis nominibus,autbarbaris incolis habitata: literarum &
hiftoriarum o*
inniuraimpcritis,conditoremfuumnon agnofeunt. Interciderunt etiam quam plurimi
feriptores, qui gefta eius literis mandarunt, ut uix unus aut alter ex poftrcmis extet. At
animalium hiftoria, cura Sefumptu eius perfcripta,conferuatatothadenusffculis,annis
fere mille nongentis , maximo femper apud omnes bonos &cruditosinprctio fuit,
magnte femper gloriae cum ipfi regi tum conditori eius Ariftdteli. Non folum uero glo*
ria maior exhacin philofophum regis liberali tate ad pofteritatem manauit,fed
etiam fru

dus longe uberior, quam ex multis illis uidorris &

regnis ab eo partis. quid enim inde
quod illius etiam feculi homines ueheraeter fibi damnofum
adiuuari pofteri potuiflent ,
experiebantur.Multahominum millia ut fuum pro libidine imperium unus Alexander
6^
propaoaret fubindcj occidebantur, refpublic* mutabantur, uaftabanturrcgioncs!,
 Epiftola
alia multa publica priuata^ mala,ut folcnt in bellis, multis magnis^ regnis obueniebaf,
Nlihil igitur tam honeftum Sc gloriofum, nihil tam utile
quod ad noftram durarit memo
animalibus libros con»
riam.rex ille regum perfecit , quam quod elegantiffimos illos de
fcfibendi liberSiffimus author Ariftoteli fuit. . Omnem fere
aiiimaliu hiftoriam ( in*
qui hanc iplam con*
quit Petrus Gillius ) ucl a regibus ftudiofc animaduerfam, uel ab rjs
fcripniTent.ijfdcm religiofe dicatam &
confecratam uideo. Nam
ut omittam alios nobi*

liffimos reges,non optimos folum 8C diligcntifflmos pecuarios

habitos.uerurn etiam cu

riofos in exquirendis animalium nahiris fuilTetluba, Hieron, Attalus, Philometor,

Ar*
chelaus reges de ui natura^ animalium diligenter perfaipferunt,HtEC ille.
Quas uero no
ftra fuper regum iftorum fo-iptis fententia fit, exponam
in fine Catalogi ueterum no ex*

tantium,qui de animalibus fcripferunt. Oppianus Anazarbenfispoetalongedodif

fimus,cum fua de animalibus poemata Antonino imperatori Seueri filio Romg obtulif*
fet, poftulare iulTus quod uellet, non reditum modo
patris exulantis, quem folum pete*
accepit, quo
bat.facile impctrauit,fed etiam nro fingulis uerfibus fingulos numos aureos
dono exhilaratus poemata fua aureis literis exarauit, ut merito aurea appellentur. Sunt
autem duorum eius poematum,depifcibus & de uenatione, quorum utrucp ad Antoni*
num fcripfit, circiter quinquies mille offiingenti uerfus. C. Plinius SecundusHifto
riam mundi,in qua cattera breuiter,plantas & animalia copiofiflime tratfiat, Vefpafiano
imperatori dedicauit, cui charilTimus &
familiaris erat. Auicenna uir in re medica SC
V
omni fcientiarum genere excellens ziro Perfarum regi a confilqs fuit , a qua dignitate
pleritfeum principem nominarunt, non dubitauittamen aliquot de animalibus libros
edere, &: multa de ijfdem Ariftotelis feripta interpretari. Non
mirum autem maius
olim cognitionis animalium ac totius eorum naturae ftudium fuifle; fiquidem(ut arro V
fcribitlib.i. dereruft. )deanuquisilluftriflimusquifqnepaftorcrat,utoftendit Graeca
&Latina lingua,& ueteres poetf,qui alios uocant mhvccftxs,alios alios

qui ipfas pecudes propter caritatem aureas habuifle pelles tradiderunt^ ut Argis Atreus,
utili Colchide Aeetes,8ic, Romanorum uero populum
a‘paftoribus' elTe ortum quis

nondicitCquis Fauftulum nefeit paftorem fuiCfe nutricium, qui Romulum &

Remum
educauit? non ipfos quoque fuifle pallores obtinebit, quod Parilibus potiflimum con*
didere urbemCnon idem,quodmul(fiaetiamnum ex uetere inftituto bubus ouibus &
dicitur:&r quod 3ES,antiquifflmum quod conflatum, pecore eftnotatnmC Et quod nomi
na multa habemus ab utrotp pecoreJa maiore, & aminore, ut funt, Porcius , Ouinius,
Caprilius,Bquitius,Taurus;item cognomina, ut Annq Caprae, Statilq T auri,Pompo*
nii Vituli.Harcille. In facris quidem literis Abrahamum pecoris ditilTimumfuilTele
gimus,& Dauidem patris fui greges panifle. Hueperrinet etiam quod proditum elli
fummos olim uiros anatomes,hoceftdiflre<flionis partium corporis humani perquam
ftudiofos fuilTe, & pueros etiamnum inter prima mathemata literarnm in ea exercuilTe,
Petebant autem cognitionem illam partium corporis noftri,'non ex ipfis flatim huma*
nis corporibus , fcd aliarum animantium , ut fimiarum , porcorum , canum , aliarum&
qutdrupeduminfpe2lis, ut his rudimentis imbuti, promptius deinde ac certius indiflfe*
cando humano corpore uerfarentur. In primis autem Marcus Romanorum imperator,
corporum confe<fiionis,& lingularum partium naturae peritus fuifle memoratur. Aegy
ptt) reges fuis ipfi manibus anatomen adminiftrare noii dubitarunt, lam Boethus &
Paulus Sergius Romanorum confules , SC altj quidam principes uiri, Galeno animalia
dilTecanti faepe adfuifle leguntur,

f Hocigitur &:huiufm'odi Opus, & tantorum uirorum ftudffs nobilitatum, Hillo*

riam inquam animalium cum elaborarem, &C primam eius partem de quadrupedibus ui*
uiparis hoc tempore in publicum darem, Bxcellentiteueftne darilTimi S^prudentiflimi
uiri.omnino multis decaufis confecrandumexiffimaui. Primum publico nomine,qu&d
&
omnes bonas literas fau ore ueftro dignemini , ftudia tum facra , tum quae illis fubfer*
uiuntlinguarum&philofophi£e,liberaliterinrepub. ueftraiuuetis atque promoueatis.
Deinde
 Nuncupatoria.
Deinde meo priuatim.quid
loci ciuis flim uefter,
r/iiic futn A •_
quid Academi*
1
ueftr* k puero alumnus

ns fu^nde benefici,
s per u^afFecSus.confcripfi &
*dendacuraui.Has omnes obcaufas
mquiffimumuidebatur ut Opus mepruai
operum.nififalIor,pr*ftantiffimum fub rfo-
minis ueftnaufpiaoin lucem ueniren Vos
«cipietis hanc dedicationem Cqu* ut uobis
pro beneuolentia ueftra humanitate ita &
honefta
SCgloriofa effet quantum inoenio
,
&laboreefficerepotui,nihilferiintermifi>itexternietiamhominesjquipietatemrpru.
dentiam &
fortitudinem ueftram mirantur, propertfum
animum ueftrum in bonas hte.
ras quoque earumip cuhores patrocinium non uulgare '

me amplitudini ueftr*commendatumhabebitis
Quod G feceritis. Si
intelligant.
, ad reliq^s etiam animalium
niltori* libros maiore animo Si alacritate
abfoluendos
accedam. V
alete. T iguri anno Salutis
M. D, n. Mcnfe Augufto,

tvpographvs Lectori, 0 S
Epitome huius Operis.

D a b i m V s brcui,fi deo pIacucrit.Epitomen huius Operis,

logiam& Linguas pertinenr.utillis etiam quorum tenuior
grauioribus fiudqs.quam ut in iftis obledari eis
omiffis fcilicet iis qua: ad Philo*
cflformna,ac iis qui occupatiores
liceataut libeat, per nosconfulatifr.
Et ut
horoh^”
hoc obiter dicam^ediiTemus lorte etiam primi orni T Bibliothec* ex officina noftra fuperioribus
an
nis Epitomen. nifi lam a nefeio quo infcijs nobis id fieri
audiremus, qui noflfis in compen
dium redadis,aut potius plurimis qira in uolumine noftro erant,
(ut funt prxfationes.cenfurs^ar*
gumcnta,&rc,)omiffis.aliquot authortim nomina adiecit,que
prehendi potuerant. Verum nas eadem omnia feorfim &
quidem per fe aedi paucis foliis com
cum quamplurimis uLrum recentio*
alijs

'»«m dabimus.quod ad hoc ufep tempus di

fluhSus ut eo copiofiorem Appendicemaiiam
fluhmus colligeremus. Vale,
lumptibus primi in publicum alicuius operis xdendi authores
&
fatte illis potius qui maenis
extiterunt.quam quilucri fpe behui.
no more aliena inuolant.prjter hominis Chriffiani officium, (quo
quidem inter nos.fi boni uiri elTe*
mus.uei citra leges a: priuilcgia fpontenos uti oportebat
omnis alu honefti lucri
: qtiafi in tanta rerum
) &
literarum copia
ratio SC occalio defit, nifl quae cum iniutia Si damno aliorum fufeipitur.
 QVAE ANTE OPERIS INGRESSVM
TRACTANTVB.,
DB Operis ratione ad Leflorem admonitio,
9 '

» De prouidcntia Dei circa animalia.exhiftorialobi,

j Defrudlu exanimaliu hiftoria pcrcipiendo,ex Theodori Gazae prxfatione in con«

uerfionem fuam Ariftotelis de animalibus librorum,

4 Catalogus ueterum non extantium,qui de animalibus fcripferunt,

5 Catalogi librorum extantiumjquibus ad hoc Opus uG fumus,

6 Catalogus doiGorum uirorum noftri faeculi.qui aliquid ad animaliu hiftoriamfimi

gines,nominain diuerGslinguiSjdefcripnones)nobifeUfflcommunicarunt,gra
titudinis ergo inftitutus,

7 Ordinis ratio.quemperGngulasfereanimaliufflhiftorias in Capitum partitionere*

cuti fumus,

fi Enumeratio quadrupedum uiuiparoru,eO ordinC quo in hoC ubiumine defcributiA

tur,cum numeris paginarum^

4 Eorundem copioGorindexalphabeticus«
• >

<t ,

ifi EorundemindicesaliquOtalphabeticiirtdiuerGsh'nguis,Hebraica,ChaidaiC3 jAra

bica:PcrGca,Graeca,Italica,HifpanicajGaKica,GermanicajAnglica, Illyrica,

tll OPERIS flNC,

Paralipomena quxdam cum figuris aliquot.

Additiones & cafiigadones.

 CONRADVS GESNERVS
CANDIDIS LECTORIBVS
•

S-

Ntpillola nuncupaton'a,qira occafiSne ad hoc Opus acceflerim, quantum in eo elaborS=

uertm.qui inde frudus fperari pg(nnt,&: quanto ftudio tum reges Si principes, tum multJ
magni 5C dodifTimt uiri animalium hiiloriam excoluerint, fatis' mihi iam explicatum eft» •
Hic reliqua de quibus admonendum LjtSorem in Operis ingreflu duxi,feparatim propo
nam.ne^ enim in dedicatione ad Reip.noftrae uiros principes fada,prolixiorefc me efle decebat.
Et quoniam ipfa libri magnitudo, antequam legatur quicquam, de prolixitate apud multos me
pnUxit»! tKt
accufatura uidetur, hate anteomnia mihi excufanda fuerit. Primum igitur non mirum eft ma.
‘
gnumeuafilTeVolumen.inquodomniaomnium.quotquothabercpocui ante nosde animalibus
(cripta fummo ftudio referre conatus ilm ! ueterum inquam recentiorum, philofophorum, medfc
eorum, grammaticorum,poetarum,hiftoricorum,8f cuiufuis omnino authoru generis; nec eorum
duntaxat qui Latine aut Graece, led quorundam etiam qui Germanice, Gallice aut Italice lucubra,
tiones fuas tediderunuEt diligentiflfime quidem illorum, qui de animalibus ex profeflb aliquid fcri=
pfere.minori uero cura aliorum qui obiter tantum.ut hiftorici 6t poetae, nonunquam de ijfdem me.
minerunt. His plurimas obferua tiones proprias adieci.cum nullo pudore a quibufuis,dodis,indo.
(Sis,ciuibus,peregrims,uenatoribus,pifcatoribus,aucupibus, paftoribus, SC omni hominu genere,
multa fubinde interrogando colligerem.Per literas etiam ab hominibus doflis, quas illi «x diuerfis
regionibus ad me dederunt non pauca cognoui. Imagines quocp animantium, operis molem auxe.
runt.Pratcipue uerd primus liber, quem nunc damus, de quadrupedibus uiuiparis.excreuit immo=
dice.quoniam hoc animaliu genus.ut homini familiarius.ita noliusipraecipuenoftro orbi) & utilius.
& multi de lingulis libellos aut etiam libros iuftos fcripferunt, ut de equis Hippiatri Graicc, Latine,
&: alijs in linguis recentiores.Kc.De canibus etiam multi multa prodiderunt: de pecoribus Si armen
tis,bubus,capris,ouibus, fuibus, plurima rei rufticz conditores Gratce Latinecp. Dicat aliquis
non fUilTeex omnibus fed exopumis tantum libris confcribendamhiftoriam.Bgo uerd nullius feri
pta contemnereuolui.cum nullus tam malus fitliber.ex qdo non aliquid haurire boni liceat.fi quis
iudicium adhibeanquod potidimum fit.collatis melioris notat feriptoribus, Graecis cum Latinis,ue^
(eribus cum nouis.Itatp licet nullum genus feriptorum praeterierim , Si a barbaris etiam Si obfcuris
(n diuerfis linguis hon pauca excerpferim jnon temere tamen id fecitita ut neque negligentior indi
cari polftm.qui temere fidem cpiibufuis habuerim: neqj arrogans aut parum modeftus, qui ullius
lucubrationes contempferim.Ea fanc quae falfaaut quouis modo abfurda occurrebant, uel prorfus
omifi.uel ita pofui ut argueremiaut fi qujndo id non feci.fiue per ignoratiam.fiue aliam ob caufam,
quod tamen rarius commilTum puto, (praeterquam in ijs quf ad medicina pertinent.ubi faepe multa
Ium falfa tum fuperftitiofa retulimus, ut amuleta forte Si alia, quae eiufmodi funt, ut a mediocriter
etiam eruditis uiris bonis facile agnofeantur ) eX ipfoauthoris nomine quantum quidip fidei met ea
tur fere indicabit Letflor.necp enim ego fidem meam ubiip aftringo, contentus aliorum uerba Si fen
lentias redtalfe. Qiiamobrem diligerer Si r<fi^fccaui,ne ufquam nomen authoris omittere, qiian
quam in paruis etiam Si uulgd notis rebus:ut licet dubitationis nihil rebus ineffet.de uerbis tamen
&; locutionibus conftarct,a quo proficifCerCntUr authore,fi quis imitari uellet . Itatp copiOflor fepe
fui, ut non folum reru cognitione prodeifem ; fed ijs eriam qui foluta aut numerofa oratione Grxei
LatineuedilTerere aut feribere ucllent,fyluam uocabulorum locutionum^ fuppeditarem. Ceterum
ut omnia Latine Si pUre feriberetur fieri fatis comode non potuit.cum quatda ex barbaris defumpta
jjfde pene uerbis recitarim, praefertim fi quae obfcura uel dubia erant:reliqua uerd ab illis deictipta,
ad mediocrem linguae Latinae ufum deflexi, non quod melius non polTem, fed quod tales authores
talis elocutio magis decere uiderctur. Quae ueroex bonis
8i Latinis authoribus tranfcripfi, illorum
curaefuifle, ut l^non
nihil mutaui . De meo quidem ftllo.non aliud dicam.quaffl hoc praecipue Aihi
eleganter SCgrauiter.nec ad ueteris alicuius imitationem.mediocriter tame Latine Si clare dicerem.
Nam necB otium erat ftilum excolendi, cum in rebus ipfis tam uartjs tam innumeris occupatiflimus
efrem:6Cfercadprtelumdefcriberemca quae annis aliquot prius congefta repofueram, ut fi excudi
contingereqnon res amplius inquirendae admodum.fed feriptiofere tantiS.Sf ordo,6C cura ne quid
fruflra repeteretur, me detinerent. Quin SC argumentum operis non
gratiem Si ornaftim flilum.fed
perfpicuum Si mediocrem requirebat.S; pleruncpgrammaticum,hoceftinterpretationiapta.Non
explicationem
eniin recitare tantum uerba authorum uolui.fed plerScp etiam, ubi bpus uidebatur,
adieci.ita ut hoc Volumen n5 tantum Hilloria fit animalium.fed etiam
expolitionis loco in plerofm

omnes qui de animalibus aliquid prodiderunt.futurum. Nam qui librum aliquem explicandum lu
Si aliorum fimiles locos confe.
fcipiunt,duo pracipuecurant.ut uerba Si fenfus authoris declarent,
quorum
rJt, pofterius quoniam in hoc opere fummo ftudio perfeci, collatis tum aliorum tum unius
eadem dere diuerfis inlocisdifla.minusoperapretium fuit pluribus declarari authorum
authoris
Sicubi tamen opus uide*
uerba cum ipii inter fe loci tam diligenter coUati mutuam lucem afferant.
 Pr^fatio
b3fur,iierba etiam Si^fentcmias pro mediocritate mea, tum aliaSjtmti per parcmlicfes, ut iiocafitjCi:»
pofuijAcceditprarterea quod natura animioOili cultu 8^ omni affediatione fim
alicnusibaccura is

lis relicila quibus uerba ma^is quam res funt cordi, Sed ut copiofius
dii^a paucis repetam,proIixum
quod fiepe
hunc librum fieri oportuit, primum quod ex innumeris authoribus confeflusell; deinde
Biulta de meo declarandi caufa adicci. Poterat tamen fic qiiocp multo breuior eire,fiPhilo!cgiani
noftattigilTemjinquamenimium fuilTefateortfedriancquorp diligentiam, lino admodum
utilem,

tamen grammaticis dC alijs quibufdamfore (pero, mihi certe magno labore, multis
uigia
ineundam
Kjs conflitit.Philologiam autem appello,quicquid ad grammaticam,&: linguas diuerfas, proitcrbia,
fimilia, apologos, paetarum di(3-a,deni<j ad uerbe magis quam res ipfas pertinet.Hatc &:huiufmodi
magna ex parte ad odlatium flue ultimem de unoquotj animante caput reieci aliquones tamen in
:

eiufmodi Icui
priora etiam capita irrcpferunt, partim quod ego uoluptate quadam ad digrelfiones
afferre uide«
occafione inuitabar, partim quod lucis nonnihil authorum locis commode lliic recitatis
gtammatiris,me>
renturtut cum alibi tum fecundo capite, ubi de partibus animalium fcribcbam,ex
erat, fiepe ad
dicis 8«:altjs fiepeplufcula attuli. In tertio, ubi de cibis animalium 5C morbis agendum
plantasiquibus illa uel nutriuntur falubriter,uel fortuito guftatis Iteduntur aut etiam necantur) cev
uenato»
pioflus defer ibendas diuerti:& fimiliter in quinto capite, fi quar tales erant ftirpes, ut ijs per
res cum aliqua efca obieflis animalia perirent.Ex profeffo nero in ipfa philologia, plantas illas
nomi
nare 8f interdum multis deferibere folitus fum, quar quouis modo nomen futim ab aliquo animali
traxerunt.lam capite feptimo, quod eft de remedijs exanimalibus, SI noxis quas morfu itSuue aut
Eft
in cibo fumpta inferre folent curandis,non raro multa altius repeto,rci medica illuflrada Audio.
ubi loca autbortim depratiata Sf reftirucnda,digredicndi occafione pr^buerunt. Breuiter.ubicuni^
rarum aliquid,aut alijs indi<ffum,fe offerebaqquod explicatum communes literas illuftrare uideres
tur.facilius ad idenarrandum ab inflituto deceffi . Nam cum a puero in grammatica & philologia
ftudijsGracis Latinis^ educatus fim.Sfadolefccns adhuc eadem profiteri coeperimtdonec adultus
ad maturiorem philofophia prafertim naturalis Sf rei medica profelTionem accefli, qtianquam ex
illis quoip philologiam non parum auxi ac folidiorem clFeci;£«: auidilTime femper
uarijs letSionibus

me exercuerim, polfe me aliquid amplius in rerum dC ditffionum uariarum explicationibus quam

uulgus ftudioforum prafertim atate inferiorum, ST alijs occupatorum ftudtjs, mihi perfuaferam,
Qiiamobrem liberius fape SC copiofius"multa fcripfl, ucteres ac recentiores reprehendi, nullo pro>
fetSouel obtredlandi aliena,uel mea oftentandi animo, fed candide 8f fimpliciter,ut quantum in me
effetpublica fttidia promouerem.Quod fi nemo improbat illorum libros, qui nullo ordine utquidtp
«n mentem uenerit,uariorum authorum uerba & locutiones in utratj lingua enitcleant,ut apud ue,
teres Macrobius, Gellius.CafIiodorus,&: quicuncp uaria fcripferunt, quorum pTui imos in fecunda
Bibliotheca noftra parte recenfui:& apud recentiores cum altj multi, tum pracipue Gtiil.Budatis,
Calius Rhodiginus Si Calcagninus,Politianus,Erafmus j^ot.Sfc.fed tanquam optimemeritis qui-
cuntj uir bonus Si uel mediocriter dotffus, magnas agit gratiasrnon uideo quo iure uituperetur no^
fter hic labor,inquo multa quidem ab alijs di(ffa,fed contufe,multa a me primum prodita, ita digeflj
& difpofufiut propemodum nihil non fuo locoredditum fit. Siquidem omnium non folum ftia funt
capita.fed capitu etiam partes, certi ordines,priores,pofleriores,media, uno fere Si perpetuo per
uniuerfum Opus ordine feruato. Et quoniam non rarenter incidebat, ut aliquid diueribs in locos
cx illis quos inftitueram referri polfe uideretur,ne nimius eflem repctcndo,fere ab uno loco ad alte>
rum lecfforemremifi.nifires tota paucis repeti polfet. Hac Sf alia quadam (ut diuerforumauihorS
uerba, Kftili uarietas) inaquale,interruptum,& falebrofum ut ita dicam Opus, 8f(ut aliqnis forte
obtjciet) fcopis fimile diffolutis reddideiBt: quod uititim egoetfianimaducrterem.committeretame
non recufaui,dum ita prodclfem Erit autem hoc quicquid eft uitij multo minus,fi quis fecum reptr,
tet.me omnia non eo inftituto compofuilfe, titcontinua leiSionis f«rie ccgnofcerentur a ftudio>
illa

flstfcd itatempera fle, ut quicquid aliquis fuper quouis animante nofle defyderariqid fuo ftatim loco
repertum, per fe etiam legere SC clare intelligere polfit. Itaij fi quis tantum ad inquirendum per in,
term-lla hoc Opere uti noluerit, qui DitSionariorum Si aliorum huiufmodi communium librorum
ufus eft, hocredle facere porerit.quod fi perpetuo fere nobis obferuati ordinis non meminerit, indi,
cem alpiiabeticum confulaqqucmm totius Operis.id eft fine fecundi Tomi, utricp Tomo commu,
nem ademtis, fi nihil interim aliud, uthemines fumus, acciderit Idem fere Plinius in Natura hifto»
.

riacauitmaminprafatione ad Vefpafianum, Qiiia occupationibus tuis(inquit) publico bono par.

cendum erat, quid lingulis contineatur libris huic epiftola fubiunxi, fummacp cura ne perlegendos
hos libros haberes operam dedi , T
u per hoc Si alijs praflabis ne perleganttfed u t quilq) dcfldcraue.
rit aliquid,id tantum qiiaraqSrfciat quo locoinueniat. Hoc ante melccit in litci ts Valerius Sora,
nus inlibris quos EOTr^iVwf/ infcripfit,Hac Plinius. Qui in arte grammatica proficere cupiunt.
Si alicuius lingua iifum ab optimis grammaticis qui methodo compofiiiiia(ut uo
fibi compararc,illi
<ant)artemtradtmt,a literis Si fyllabis ad ditftiones Sf otSo fermonis partes, SC pofiiemo fermonem
ipftim,8i fyniaxin progrefli, artis notitiam petunt.interim tamen LcxicorumC in quibus flngula di.
tfliones locutionescp enumerantur longe aliter quam in prpeeptis artis, tibi nec omnia flngillatim nec
eodem ordine recenfebantur ) utilitatem non negligit, non ut a principio ad finem perlegat, quod
opero.
 •
Ad Ledo rem.
opfrofiusqiiam utilius ficrct.fcd ut confulat ea per interualla.Ica qui awiirialium hifforlam rogflitUs
rus eft.a: continua fcrie perledlurus, petat illam ab Ariftotele, &fi qui fimiliter fcripferunt ; nollro

liero V olumine tanquam Onomaftico aut Lexico utatur . Non enim me latet quod Ariftoteles do.
cet de partibusanimalium i. 4 .multo praedare (ad philofbphicam defcriptioncm
) &
eruditius ede,
de animalibus ita fcribere,ut tum partes tum affedus pluribus communes fimul tradentur, per lo=
cos quofdam communes explicata eorum hiltoria, primum ea perfequcndo qu* communiiTima
funt,ac paulatim ad minus communia, pofiremo ad ea quae certis lantum generibus ac fpeciebus in.
fimis propria fucrint,deicendendo.nam fi in fingulis animalibus partes d( afFedus aliquis ftngulas

tim confideret,multa fubinde repetenda erunt, qvod perabfurdum(inquit)& prolixum fuerit. Hoc
ego difcrimen j[uamuis(ut dixi)animaducrtcrem,uolui tame animalium hiftoriam iingulatim per»
fequi,quodid noftro tempore, quo nomina plurimorum non amplius intelliguntur, multo utilius
futurum iudicarem ; S( nonnulla frequentius repeti minus abfurdum putarem, propter ordinem
eiufmodi inl)itutum,ut inquifitioni magis quam continua: ledioni fertiiat hoc Optis.no tamen om.
nia qua communiter alicui generi infunt, in fingulis etiam animalibus pofui, tum quod quadam
nulli non nota (int,utcommuniffima quadrupeda partes: tum quod in quibufdam fi quis dubita»
uerit, facile ad Ariftotelis locos,in quibus generatim illa tradantur,recurrere poifit, dC fortalTis nos
etiam aliquando de animalibus fecundum genera Si fpecies nonihil commentabimur. Adde quod
commodius erat per fingula animalia hiftoriam a nobis condi fti etiam nomine, quod non phyfice
aut philofophice tantum, fed medice etiam Si grammaticede unoquotp tradare flatucram. Nec ca.
ret tradatio ifta exemplis ertiditorum.de plantis enim uix unus aut alter, ut Theophraftus, Ruel.
lius.itixta methodum illam qua: comunibus partibus Si affedibus plantas fingulas fubtjcit, aliquid
prodiditifingtilas uero feparatim plurimi deicripferunt Si olim Si noftro feculo, prscipue medici,
Vnus Ruellius fere in utro^ elaborauit,utGalenus quotp, fed in facultatibus tantum deferibedis.
Fateor equidem potuilTe me quamuis inftituto meo manente, in multis multo breuiorem efle,niii
praeter catteraexquifitum etiam iftud diligentiae mea: ftudium me obledaftet.Vbi in mentem uenit
Liutj illud quodam uoluminefic orfi:Iam fibi fatis gloriKqua:fitum,8i potuifte fe definere,nifi ani»
mus inquies pafceretur opere, Quanquam, ut inquit Plinius,maius meritu elTcqoperis amore(qtiod
ipfum non fuaefed Romani nominis gloriae compoftiifledecuiOno animi caufa perfcucraire:8ifhoc
populo Romano praeftitifle non fibi. Ego quamuis Liuiuifi non folum uel animi gratia uel quacren.
dx fibi gloriae, ied magis etiam hiftoria: ueritatis Si populi Rom. illtiftrandi catifa,fcribendi labores
ftiftinuifle exiftimotmodeftius tamen dixifle iudico,ita ut dixiune fi eo modo quem Plinius requirit
dixiflet,arrogantior uideripotuiflctjUtquiclariffimo totius orbis populo Si gentium nidori ornas
menti quippiam ftiis feriptis ais^elTurum de fe praedicalTct. Ego fimiliter etfi totum hoc Opus quale,
cuntj eft,non mihi fed Reip. Sii Academiae noftra:moderatoribus(qui mea' puero fiia liberalitatefo
ucruni,fouent^etiamnn,etadea qti^ ejepi alacriter perficienda hortanturjuniiici fumdeberiuolo,
ac fi quid inde gloria: nafei poteft, ad illos potiflimum recidere : modeftius tamen, ni fallor, hacc re.
ticeo,8^ aliorum relinquo ittdicijs, an laudis Si gloriofac famae ex opere quanquam non illaudabili.
Senatui Si Academiae multo iam tempore multis nominibus pietatis, dodrinae Si uariaru uirtutum
clariftimis.accedere quicquam pofltt,
^Sed nimium forte hic etiam prolixus fum,dum Operis prolixitatem excufo, quanquam obiter
fimul alia qu jdam egi,ut commoditates quafdam eius oftenderem,ac fiylum nofti tim qualemcuncp
excufarem. Pergo ad reliqua.Et quanquam de immenfo labore noftro ex antedidis fatis coftarc
pofl“it,ac ipfa Voluminis tum magnitudo,tum uarietas Si difficultas explicatarum in eo
rerum pro
me loquatur,addam tamen nonnulla,fi ita fortaflis aequiores ac benigniores mihi cenfores contin.
ganthomines dodi, (nam de indodis parum curae, ) (icubi me ofFendifle animaduerterint. Magni
enim Sf ardui conatus,etfl qpn peremnia refpondeant,ueniam merentur:S((ut ille aitjopere in ma=
gno fas eft obrepere fomnum. Plinius fe naturalem hiftoriam fuam confecifle fcribit ex exqtiifu
lis authoribus centum,adiedis rebus
plurimis.quas aut ignorauerSt.aut poftea intienerat uita : neC
dubitamus(inquit)multa eftequj Si nos pratterierint.Eadcm de hoc noftfti uolumine accipi qjlim;
quamuis non folum exauthoribus centum,fed multo pluribus id mihi concinnatum fi't,ut facile eft
computare ex catalogo eorum quem infra pofui. Erat autem primo perquam laboriofum omnia di»
ligenter SC cum indicio legere,deinde excerpere, Si ad fuos redigere Ordines : ac rurftis inter Opus
expreffis authorum nomini»
feribendiS conferre,cttm permulti eadem diccrent,alij ab alps mutuati
bus.alij fuffurati fuppreflis. Qiiam uero SC difficile Si t*dio
plenum fit authorum feflpta fic inter fe
nihil repetatur temere, nemo
conferre,iit omnia in unum quali corpus redigantur,nihil omittatur,
hoc quidem ita contingiquel duos autfres tantum libros conferendo,
facile intelligit nili expertus,
multo maxime uero complures utnos fecimus;idcp tam diligentcr.utadaliosauthoresfuperfifdem
rebus minime pofthac fit recurrendum,fed qui Volumen noflrum
habucriqomniadeiifdcmCcripta
xumpoi/ <iMa.y,Hoc cum
Habere fe perfuafus elfe debeat, unum fcilicet pro bibliotheca,unum
inquit, qui de animalibus fcripfe»
ante nos Petrus Gillitisfeciflet, fed in paucis authoribus,Gra:cos,
etiam Calfium,qui Mago
runt.non modo Latinos fecimus,quod facillimumfuilfctifcd Dionyfium
nem’conueriit,imitati,ordinem Si iudicium adhibuimus.Sed haec ego multo iuftius
de noftris dixe.
 Praefatio
riiw,qm' Sf ordinem multo C(Snmodiorcm feqimtus fim. Si longe pitira irontufer/in inter aiithoniiri
feripta.tiim alia(utfiipra dixi) tum plcracp ex Gratcis translata, Si ab alijs Siab ijsfo
Gillio. liaij Caca

pius Grsca appofui,iibi iiel interpretes lapfi uidebatur: aut uocabula loqumionesue raritm aliquid
autpulchrum,autrei prsfenti peculiate cominebant.Multa etiam ipfeconuerti.ucl quod translata
Ifttftenus non eflent.uel quod obuium in Grscis loQum ipfc potius transferre, quam apud
interprd

tem diutius inquirere nolebam. Ex Germanicis etiam, Gallicis, Si Italicis quadam Latina feci.
Hos lucubrandilabores.legendo, colligendo, conferendi?, tranferibendo, multis annis fuliinui qui :

certe quales & quanti fuerint,non facile credi poteft,nifi ab expertis,

an quifquam rem fimilem etfi

tentarit.ut omnia omnium, quotquot haberi poiJbnt unius argumenti ftriptores, in imum corpus
redigeret, non faede dixerim.nam qui ex multis quxdam confcripferint quofdam noui, qui exom.
nibus neminem, Quamobrem pofllim illud de laboribus meis dicere, quod Ariflides de elegantia
Smyrnte urbis, quam nemo nifi qui utderit cogitatione polTit alTequi : Aoxa eif xe lai ‘ns ij JHyitx 7rS&
rrwscKiSwt.wira-eg vtinJ i)(ic/lvHS epxa-i (xs tisAet/ Aeyeti oM’ a osH a-iiTfijiertatSvTfti

V wAWtfS i</h'v7i (tovu yfSivovSvci^H «jjTiHStt

^fQiiod ad ftilum attinet,etfiin praecedentibus quaedam dixerim,obiter digrefltiSjhicpriuatim

quadam adijeiam. Vfiis fum igitur dieSione humili Si minime aflFedata, ob caulas fuperius enume«
ratas. Nam in his feriptis in quibus lerum cognitio quaeritur (ut Maflarius inquit in fimili argumen-
to,)nonluculenta: orationis lepos,fed incorrupta ueritas exprimenda eft. Certe huiufmodilucubra
tionesfut cum Plinio dicam)nec ingenij funt capaces, quod alioqui nobis perquam mediocre erat;
nec admuttunt excelTus aut orationes, fermonesue, aut cafus mirabiles, uel euentus uarios, aut alia
iucunda diiSu,aut legentibus blanda.Sterili materia rerum natura,hoc eft uita narratur, haec for &
didiflimaquoque fui parte, ut plurimarum rerum aut rufticis uocabulis aut externis, imo bai baris,
etiam cum honoris pr 3cfationeponendis,HaecPlinius,Qiiod fi ille homo doiftiflimus idem^ omnia
iudicio cloquentifltmus,qui^ caftitatem lingua: Latinx cum la(Sehauferat,& alijs commoditatibus
ufus,8C unde plurimum excitati fertior ingenij poterat JVIccoenateadiutus imperatore Vefpaftano,
de ftili angufiia 8C ruditate, in fimili fere argumeto excufationem inftituere uoluit; multo catilatius
ipfe hoc facerem multas ob catifas, quas ne fim prolixior non enumero. C ur quadam paflim in
hoc Opere diuerfis in locis repetantur.r^tionem reddidi iam ante, nempe quod ita pOftularet inftft
tutus a nobis ordo, 8C capitum partium^ in fingulis diuifiotut non negligentiae noftra,fed accui atg

potius curiofe^ interdum diligentiae id Sed repetuntur quadam aliquando

adferibendum fit.
eodem in loco,qua iiideri eadem poffunt obiter cognofcentijfi quis uero preffius confideret, nonni
hil(quantulumcun^)intereire inte!liget,uel in re,uel in uerbis. nam loquutio qusndocp peculiaris,
aut elegantia uerbor um,ut id facerem, inuitabat; ut haberet etiam qfiod dicendo imitaretur, fi quis
eadem de re aliquid quouis modo dicere aut feribere conaretur. Parenthefts quoip ( ut uocanf
grammaticilad ftilum pertinent,qua paflim in toto Opere«plurima funt. id^ plui es ob caufas.aut
quia uaria erat Icdio.atit feribendi modus difliflebat.aut noftra aliotumue caftigatio addebatur, aut
ut interpretarer.aut ut de meo explerem, fi quid deeflettaut ut Graea adderem.fiue quod eleganna
fua placerent.aut peculiariter ad rem prafentem facerent.fiue quod Latina ex eis non fatis bene red
dita uiderentur: deni^ fimpliciter ad clariorem intelleiftum illorum quibus interferuntur. Quan.
tum ad orthographiam, non femper eadem uocabula eodem modo fcripfi,fed fecundum authotes
quorum uerba recitabam nonnunquam uariaui,

^ Hac de ftilo SC elocutione, Quod ad res ipfas.earum^ iteritatem Si certittidine.fidem meant

in plurimis non aftringo,authorum(penes quos ea efto)nomina pofuilTccontentus.Ea certe magna
&
ex parte fidem merentur, qua multorum eruditorum multis iam feculis confenfu muniuntur, ut
bacetiam gratia authores a nobis complures nominatos.SC quadam fortallis non magnoalioquifru
<ftu repetita non fit poenitendum. A
multis enim teftibus res unafi uerbfc ijfdem dicatur, ed fide di.
gnior Fateor nonnulla leuicula efle, ( ut Gillius etiam in Aeliano fuo, quem nos in nofttum
eft.

Opus tranftulimus,)fcd£a non multa funt, Si cum alijs infinitis grauibus SC doiflis compenfanturr
ac tatiquam naui in articulo pueri deletftabunt Alcaos, hoc eft non ftultos alieni operis aftimato-
res.Ego uitilitigatores non curo, tales enim potiflimum funt, ut Cato pronunciat, homines uera lau
dis expertes. 'Qtiod fi non ad plenum fatisfecerim, ( utor ijfdem uerbis, quibus in fua de pifeibus
feripta lVlaflrarius)nonerit culpa defiderij mei.quod fane ardentiflfmum eft.fed quod plus facerehoc
temporenon potui. Aequi ledores boni cofulcnt tam difftific materia quam fulcepimus maximam
partem a nobis traditam eflTe.netj enim tanta rei fatisfaiSurS me unquam fperaui.Qtiin prius quan
tum nos in iuuandis bonis artibjis fecimus, alij tantum quoqi faciant. ac deinde blaterent.Nec enim
animoferemus.iniquo.fiad hancimmenfam difficillimam^ a nobis fufeeptam prouinciam in auxi,
lium peritiotes aduenerint.nos^ etiam fuperauerint.Padarelum ferut egregium illum uirum, qui
quum in trecentorum numero ledus noneflet, qui ordo apud Lacedamonios honore praftabat
abiret^ hilaris acfubridens.reuocatur ab Ephoristinterrogatusqj quid rideret.refpodit: Quoniam
equidem ciuitati gratulor, qua dues trecentos habeatmeipib meliores. Iam etfi profeflris fum
omnia fere omnium hadenus quat ad manus meas peruenerunt de animalibus fcripta.in noftris Iu,
cubrationibus comprehendimo tamen idcirco fuperfluos aut inutiles pofthac aliorum libros
haberi
uelim.
 •
Ad I ^cdorem.
beUin,nc(^ enim id ut efficerem unquam cogitaui.Quin omnibus fuuth locum.fuum honorem
oia»
nere &; aequum eft,cum prodeffe omnes uolwerinr.Si: ipfc omnino cupio. Meretur enim alij propter *
antiquitatem, religiofe ut obferuentur:alij etiam propter methodum philofophicam &
dialcflicam,
aut aliam a noflra diuerfam.alij propter elocutionem, quidam propter ha;c omnia, Grtccos fane im.
primis linguae ipforum fauentesobferuabimus^. Sunt qui Ariftotelem, Plinium, & alios neterfs
(inquit Gillius)omnem animalium naturam feriptis comprehendiffe prardicabunt, a quibus adeo
diffentiOjUt ab eis prf clare inchoatam mulom animalium uim,non plane perfodiam audeam dicere.
Cur enim tot tantis^ religiofiffimis authoribus de ui 8( natura animalium extindis, non amplum *
locum hominibus minime inertibus ad nouam commentationem relidum effe jrbitremurdeum fex
cehtis apium feriptoribus nondum perditis, AriftarchumSolenfem confiet duodequadraginta an.
nos nihil aliud cgiire,quam earum mores tum obferuaffe, tum feriptis mandaffe.
ijf Res ardua (cum Plinio loquor)uetuftis nouitatem dare, nouis authoritatem, obfoletis nito. Efiloguti
rem,obfcuris lucem, fafiiditis gratiam,dubns fidemtomnibus uero naturam, 8C naturae fua omnia.
Itatp etiatn tton affecutis,uoluiffe, abunde pulchrum attp magnificum eft. Certe peculiaris in ftudijs*
caUfa eorum ell,qui difficultatibus uieffis, utilitatem iuuandi prsctuleruntgratiteplacedi. CJuid uetd
laudabilius ex omni humanitatis liudio quam fufeipere tam liberale tam^laudabile munus reno,
tiandae uetuliatis, uel ab interitu potius uendicandac,& nornina rebus.Si res nominibus reddendid
Magna debetur gratia ijs qui uias publicas Curant,fternunt,muhiunt,repurgant, aperiunt,compla.
nant,explent,dirigunt,ut faciles uiatoribus.iumentis &curribus fint,ac fine impedimentis fine pe.
riculo peraganturtetfi non omnia illi impedimenta, fed maiora tantum fuftulerint. Nec parum in
re literaria merentur, qui Opus aliquod publicg Utilitatis ergo fufeeptum ita excolunt,ut reliquis in
eodem argumento nihil aut rninimUm difficultatis in pofterum fit futurum. CJiiod ego fi circa infii.
tutum meumjUt uolebam fumconfequutUs,ualde gaudeo; fin minus, aliquid efi magnam me par.
tem pra!ftitiffe,ut non magno nCgOtioexcitatia nobis hominCs dodiquod reliquum eft aliquando
abfoluant. Fauete Igitur optimi Sd arquiflimi Ledores Operi laborlofo, honefto, iucundo, utili,
Uario; SC Deo opt. max. gratias agite,6( orate ut fi diutius in hac mortali uita degenda fit,quoniam
otiari non prodeft,in naturat potius indagatione 6C operum Dei aepatris noftri grata celebratione,
quam altjs quibufuis qUae uel ambitio Uel auaritia didat ftudijs, fande pie^ uerfcmur,& multo con
qUifita labore pofteritati commUnicCmus.Interim obfecro tonos dC fludiofos omnes, fi qui habue-
rint quicquam quod ad huius Operis perfedioncm momenti aliquid afferre poffit,ut funt.cuiufuis
generis animalium imagines,authiftoriat,hOCeftquicquidad earum naturam plenius cognofeen.
dam facitiaut teptf henfiones eOrum in quibus nOs haliucinati fumus, quae certe multa effe,qui ho-
&
mo ftm,non dubito, ingenue 8» candide nobifeum ut communicent, tanquam publicum Opus
ac inmedio pofitum illuftrenttquteres SC ipfis gloriofa,& mihi iUcunda,5( hominibus ftudiofis per.
petuo utilis eft futura . Certe Operis egsegtj, quantUlumcunep iuueris, participem fuiffe. In gloria
ducetur.Ego etfl in pauciffimis uel una tantum in re, aut admonitus de errore, fuero,candide mox
emendaboiaut aliquid rtoui edodus,adijciam,fiue adfecadumdereliquisanimalibusTomum,liue
feorfim in AppendicetEt nC ingratus in illos uidear qui aliquid contulerinqprteter amorem quo il«
los perpetuo profequar,fi aliud nihil (ut tenuis eft fortuna noftra) benefici) in eos referre dabitur,
candida faltCm commemoratione nominibus ipforum in catalogo illorum per quos profeci enume.
ratis,animum meum declarabo. C^uod fi qui uel deftituti occafione ad nos feribendi mittendlue ali.
qUid,aut alia caufa affeduue impulfi, publice etiam errata aliqua noftra caftigare uOluertnt, quod
fciomtiltos facere poffegrauiter Cmul8( dode, ati^ ut faciant opto, illis quo^ gratias habebo, hoc
unum oro,ut candide SCmodeftefcribant.quicquidaduerfum me feribere UilUm fuerit, attpita ut
tempub.literariam promOuendi magis, quam ucl fuam ambiendi gloriam, uel nos reprehendendi
caufa id fecifle,ut uiros decst magnanimos, uere Uideantur.Ego omnino eX quorumuis iuftis cafti.
gationibus mea emendare, nec fua laude quenquam ptiuare paratus fum. Spero enim, abiit inui=
dia,ad omnem pofteritatem duraturum hunc laborem noftrum,non quidem dodrinte noftrar,quac
exigua eft,fed diligentite merito, quae tot tantas^ lucubrationes ex innumeris autlioribus in unum
quali thefaurum accuratiffime coniunxit, V alete.
 DE CVRA ET PROVIDENTIA QVA
DEVS BESTIAS RATIONIS EXPER-TES
dignatur dC profcquitur, locus ledu digniffla
mus ex lobi capitibus 584 5^ 59*

Vm tu uenaberis leoni Quis CORVO

N praedam, ftT paftum catulis eius iuppeditabist*
de cibo profpicit,cuni pulli eius famelici ad
Noftmetempu»quo
Deum clamantes oberrante’
capraefer AE^rupibuspariunt:' Anobferuaftipartum c eRs
VAR V M ,
aut numerum menfium quos implent, & parturiendi tempus c' Submittunt le illae, in*
curuatae® foetum magnis doloribus ^dunt. hinnuli adolefcuntjS^ pabulo iam coniirmatire*
Tum
lida matre non redeunt. Quis a s i N v fylueftremCpo-Oliberum dimirit,autquis o N a G R f
m
in folitudme poi
(arud^Hcbm tum pere tumarudafinum frrum interpretantur') uincula foIuit^Ego domicilium eius
*
fui, 61!! cubile in loco fterili, Itai^ ridet turbam oppidanam,nec audit
clamores agaronis. Pafcua iibi
mmontibus dirquiritj&flirpesomnegenusuircntesfeiffatur, Voletne monoceros tibf

feruirc,aut morari ad prafepe tuuc' An loro ipfum uincies,ut fequendo te fulcos aratro imprimere,
permittere laborem?
aut glebas frangere uelit Auiisn^illi credere, tanto^ robore pracftanti tuum
c"

Sperabisnemeflemtuamabeoconuehenda,HCcondaturinhorreumf‘ En pulcherrimas s
alas
^
cicoNiAE^
THI o NI S (p(t«o/iK/fcHn(iMm(t&oj,aMtg(iiI(JjlKf^m)aIas,quantufuperantpennas,&
{Qtffdam uertit:An idedjliijaUs plaufibUcs pauonibui,aut pennas ciconi* cr phmasf )Sed deferit in terra oua ^

in pullos
uere foueantur:nec cogitat pedibus ea diflipari,6Ca beftijs conculcari poffe.Ita immitis eft
fuos,ac fi fui non efl^ent:^ ita pro eis folidta no cft,uc pe^eriife fruftra uideatur. Nullam
enim men
tem aut intelleiSum diuinitus accepiLQuo tempore uero fublimis euolar, ridet equ 5 fimul
equi" &
tem. Tune e oy o dabis ut generofus dC bellator fitfut alta ceruice ferociat, hinnitum *dat? &
An fperes te illum excitare aut terrere poilc inftar locuftae^Atqui nares eius ferociam fpiran^alci'*
bus folum fodicat,'^ fortitudine fua fuperbus armatis occurrit. Metum omnem contemnit, no fran
gitur animo, non expaueicit micantem gladium. Non pharetra: ibnitum,non hailam
uibratam,non
hnceam aut cufpidem curat. fr^rmitus 5C tumultus cietur, terram fodit, nec tubae fono mo-
Dum^
uetur.Claifico tuba iigno animofe adhinnit, ac eminus praelium, QC ducum clamorem
tumultum^
tanquam odorans percipit» per tuam fapientiam fit, ut a c c i P i t E R uolans alas fuas
Num
uentis committat? TuonciuiTufublimis a q_v l a i fertur, 2^ nidum in alto ftruit ? Incolit illa

{Vultur incolupetraSyCrc.LXX.ScdcadaueribuspiifciMatthteictiamcap,iA-‘iquilanonmlturiadfcribitur)p€txaSidCinzcceirzs

rupium ueluti arces inde fibi de efca prouidet, longe late^ perfpitaciiiima circumfped^ans, Pulli
:

cius fanguinem forbent:ipfacadaueribus ubicun^ fuerint, aduolat.

DE FRVCTV EX ANIMALIYM HISTORIA

PERCIPIENDO, EX THEODORI GAZAE
praefatione in coniierfionem fuam Ariftotelis
de animalibus librorum.

O Mnis philofophandiratio naturalis, ubi a primis illis naturae initrjs, materiam dico, formam,
finem, agens,6f motumcut ica Ioquar)emerferit,hic uerfatur,ac diutiilime immoratur,hic fuas

malium,cr in Perfequitur ordine diferimina omnia, quibus natura fuas animantes differre inter fe uoluit: colligit
qumfinem^ fumma genera, reliqua figiliatim exponit : partitur in fpecies gtnera:af fingiila, quae eirciter quin?
«AU ^ a«a^ »% »a a» a» M »b «.ai. 1» ». »» a».aa» » n^ n V O /1 m TIVl 1^.* O f T
genta numero in his continentur libris, dcfcribit:pergitqux(^ cxplanans,quemadmodum oriatur,
.M a a a* aJ
aaa a. .a . I>v . » ^»»»1
a*. a\ I I I

iiuc tcrreftria,fiuc aquaticatquibus nam confient membris, quibus ucfcantur alimentis,quibus affi*
ciaiKur rebus, quibus moribus praedita fint, quantum uiuendi fpacium datum cuiij efi, quanta coj*
poris magnitudo, quod maximum, quodminimumefi: quae forma, quis coIor,qu3cuox,quaeingeaa
nia,quae officiatdcnicp nih*il omittit, quod in animalium genere natura gignat,alat, augeat, dC tueas
lur.Ciuae omnia eo fpedant,ut, quod fandiffimus quoepauthor ille, quem deus fibi ueluti fuppelle*
dilem quandam preciofam elegerat,admonet,ex ijs,quae a natura proueniunt, deum immortalem,
ex quo ipfa pendet natura, intelligamusjadmiremur, at(^ coIamus:qua re nihil pulchrius, nihil gra^
mnutorm ani uius, nihil dignius homini effe poteft. Tantus frudus horum librorum eft.Nec audiendi funt,qui
molium contm inquiuttMulta
Ariftoteles de fiiufca,de apicula, de uermiculo, pauca de deo.PcrnuiIta enim de deo

pktio nort^fT is tradat,quidodrinarer 5

conditaru exquifitiirima,conditoreipfum declarat: necuero mufca,nec
nenda. V
uermiculus omictedus eft,ubi de natura: mira folertia agitur. t enim artificis cuiufius,fic naiur^ in
Caufarii cogfik genium in minutiffimis
potius contemplandu eft. ^uinetiam cum rerScaufas cognofeere puU
tio qumnoA
eherrima fitChac enim una cognitione,homo perfici,abfolui^ poteft, ut deo immortali fimilis, quo*
adeiusfieripoteft,eiTadat)hisfanelibrisplenedocemuf>curquaEcp res in animalium genere ita fit;
plane^ felicitatem affequimur illam nobiliorem,quse in adione animi confiftiqquam fapiens quocp
* poeta
 poeta pratdiVans : Felfx, inquit, qui renim potuit cognofcere caufas.
• Quid de anima loquar, de
qua toties publice, priuaiim^ dirputaturf Ntifquam fuonmi librorum, tam aperte pliilofoplnis *
hit
fuam opinionem exponit, quam in Ilis libris, quid anima fit, unde^ in corpus recipitur. Ad Iikc VHShis K/ios
mores illi, K uii tutum officia, quibus uirum appellamus bonum laudc^profequimur
, longe ,
Itus hinc accipi poffiint,
$ iiel a rhetore quem Grteci fophiftam uocant
, ,
uel a pra-dicatore, nomiae mm, cr ma
lam trtto Latinis auribus, Iis enim fatpenumero uita diferepata pr«ceptis,&: melius hortantur alios
tmoguu
quam ipli officio fungantur: ut interda fruftra illa uirtutis egregia laus recitatafit, prolixam eorurn
pi Kceptio uacet, dC iaceat, cum exempla deliderentur uitac praeceptoris SC authoritas, *
quam quire.
fpicir, facilius & monetur ad uirtutem &C ia officio tenetur. At itero in conteijplandis
, animalium
moribus exempla fuppetunt omnium officiorum , & effigfes offeruntur uirtutum ftimma cum au.
thoritate naturae omnium parentis , non fimulata: non commentitia: non inconftantes SC labiles'
, ,

fed uere ingenua: atep perpetua:.Quis enim tam peruerfa natura hoffis fui generis eft quin emen*.
,
detur,8i mitigetur, cum nullum animal occidi a fui generis beftia uidea turtQiiis tam inparentes
im
pius, ne cum ciconia auis, aut meropis pietatem erga parentes intelligat, pientior efficiatur
f Quis
adeo inhumanus, illiberalis^ eft, quem offifragac benignitas in pullos aquilae non faciat benignio.
rem cQuis tam pigcr,iners,a fegnis cft,quin excitetur ad uita: munera, cum formicarum,aat apum
labores, atque induftriam intueturcQuem non pudeat per metum peccare, cum non folum leonis
animum inuitftum cogitat, fed etiam reguli auiculae qu* cum aquila pugnat, certat^ de imperio?
,

Quis principem bonum non colat at^ obferuet cum fi rex apn in itinere aberrauerit, omnes etim
,

inquirere, odoratucp fagaci perfequi.donecinuenerint.cognitum habeat geftari: etiam regem a ple=

be.ctim uolare non,poteft,3i: fi perierit, omnes difcedere t Niinquid parum exempliad boni princi.
pis fiue deflderium,fiue obferuantiam datur? Quis princeps non ad clemetiam facile inuitetur, cum
reges apum armari quidem aculeo, fed eo nuquamutiintelligatfQia: fides, quis amor in canibus?
Quanta in elephantis manfuetudofQua: in anfereuerecundia? Quantum ftudium ornatus, aepos
liturae inpauone? Quanta opera uocis amcenae, fuauis^ in lufciniaf Quid de iuftitia apum dicam*
quae colligunt quidem ex ijs, quibus aliquid dulcedinis inefl.fed fine ullo fruCluu detrimentoCQuid
de caftitate elephantis, qui quam impleuerit coitu, eam rurfus non tangitf Aut columba, qua netp
coire cum pluribus patitur, necp coniugium iam inde a primo ortu initum deferit.nift ui3ua,aut cce
lebsCDifciplina autem SC eruditio elephanti, quem non faciat ftudiofiorem? Omnino nulla pars
uitac humanae eft, quae non fuorum officiorum exempla commodilTime hinc accipiat. Nam, ut omit= luUtuMlUIH
tam artes illiberales, qua: SC ipfe ingenijs animalia non parum iuuantur, ualetudinis exempla qti*. tumdm.
fo unde commodiujpeti, quam ex animalibus poffintfLoca pro temporis conditione folentilla mu.
tare: non plus edunt, aut bibunn quam fibi falubre fit: non diutius dormiunt, quam ratio ualetudi.
nis poftulat.modS mouendi,quiefcendicp feruant: nouit fua qiiodcp medicamentaiuiuit ftia quodt^
forte contentum,?? gaudethaec late a medicis praecipiuntur. At uero exempla, in qliibus itis maior,
quam in praeceptis eft,ab animalibus certiora praebetur. Addo utilitatem, quxin dicendi faculta- Addicendi fi,
te ex hac animalium ratione afferri poteft. Comparationes enim, altimilationes^ illa, quas Grad ciilutem.
parabolas uocant, quae plurimum orationem exornant, auditorem^ tenent, bine uarie, copiofe, ap.
tiffime^ accipi poffuntiut fiue oras, fiueeomunem partiris cum alijs fermonem . eloquens, aptus,
fuauis^ effe poffis. Poeta uero unde nam pulchrius fua illa rara 6c mira accipiat quam ex his li. Adfu^iianf.
,

bris.qui natur* arcana rimantur, eiiarrant.aperiunt? Medicus autem , quod fatetur, fe fua inde Adremmcdlu)
ordiri, ubi philofophus definit, nufquam plenius, quam hic uiderittquod^ a Galeno medicorum pnptn-m,
principe traditur, Ariftotelem primum anatomen , hoc eft, membrorum diftediionem fcripfifte. hic tomen.
agnofeet: SC quod idem SC primus, SC optimus fuerit author, percipiet. Iam SC philofophi noftr* Adprimd phjia
Statis, qui quadrifariam rerum caufam ex prima illa librorum naturalis aufcultationisinftitutionc,;?^ pari™ ile
accipiunt quidem communfquadantrationeiled quemadmodum his natura utatur, in conftitutio= aujis,
ne, generatione^ animalium,parum,authore Ariftotele,uident, inopia fcilicet exemplaris Ariftote
lici quod legerepoffint.hicuidiffealiquandogaudebunqSf Phyfici,quos fe appellan', dignius deca

tero profitebuntur.Rationes enim ideo qusrimus uniuerfales, ut demum res particulares, SC fe*li=
les teneamus. Accedit ad hsc uoluptas, qua iuuari, ac perfici quamuis adlionem Ai iftoteles ait, yokphUi
quam in contemplandis rebus naturs aiiidiflime capimus. Nam fi pieftor nos uehementer oblecftat,
cum animal feite pinxerit ; quanto uehementius natura ipfa afficiet uoluptate, cum eius tam multa
8? uaria animalia, mira membrorum conuenientia.inaudlta^ moderatione 8? elegantia fadracerna
musfGum hos legimus libros,c5templamurprofed6 quam uarius.ac pulcherrimus frutSUshorum
librorum,?? utilitas amplior, qUam utuerbis exprimi poffit, Hsc Theodorus Gaza.
e 4
 Cataloe,!
CATALOGVS V*ETERVM Plutarchus in libro de
^ Epicharmus
fluuijs.
Syracufanus pecudum medidi
NON EXTANTIVM, QJ I
nasdiligenti(nmeconfcripfit,ColumelIa.
de animalibus fcripferunt. ^Leonides Byzantius fcripflt depifcibus oratio

, nefoluta, Athenaeus.

ristoTELIS librum f Numenq librum Theriacum citant Scholiain

Athenaeus alicubi citat, non pe=
lySi/dij/,
Nicandrum, ^
^[Nuraenius Heracleotes de pifcibus poema com
culiarem ullum puto libra quo carea-
* didit.AAenaus.
^
mus intellteens.ied partem aliouam hi o i, o NT ^ .

ftorte animalium, in qua de pifcibus tradatur, f Petrichi Ophiaca adducttScholiaftes Nicana

dri.
K
Nam libro feptimo Ariftotelis uerba de pifce ^ancratius Arcas Halieutica reliquit carmine:
anthia citat ex libro qusc tamen a-
hiftoria: animalium li= item Pofidonius Corinthius, Athenaus,
pud Arifiotelem leguntur
Seleucus Tatfenfis Halieutica adidit profa, A.
bro 9.cap.57,quod caput Gaza aut alius Eatine
fluuiatilium thenaus.
infcripfit de ingenio marinorum
pifdum pro ratione commodioris uitac. Circa fi= f Sofiratus fcripfitde natura animalia, ut Athe.
Athenaeu£,cx Ariftotc naus8CNicandriScholiaflescitit, Eiufdem
nem quidem libri feptimi
animalium uerba htee re fecundum de uenationc libra citat Stobaus
lis libro quinto hiftoriae
t oi jtAssfc* o:!TTJ:|7wiTovaJE, in Sermonequo Venus uituperatur.
citatjOfreiwslj Hsa
Strato Lampfacenusphyficus feripfit de gene
ci jiy-niyil ^ Jixivia

i<©',&c.qu£c lierba eo in libro, capite nono

apud ratione animalia. Item de animalibus, de qui.
bus dubitatur, 8C de fabulofis animalibus,
Arifiotelem inuenio. Alibi tame eodem in
libro
Ariftotelisuerba qus legantur Laertius.
Athenteus citat
i(, v alphefien pifeem efle
qua: nos apud Arifiotelem nufqua reperi-
KS* ^fTheophraftus Ereflius (Laertio tefte) fcripflt
de diuerfliate tiocis animalium eiufdem gene
Kpflif,
rislib.i. De animalibus quafaperedicun.
mus, ut fufpicemur qtisda ipfius de
animalibus
de pifcibus,nobis amifla. Pii. iur,unum, Dehis qua in. ficcci morantur,
fcripta,pr:efertim
g-af duos. Deanimalibus,l^tem, Debisqua
nius libro odauo Arifiotelem quinquaginta
condidifle affir. colores immutant,unum. De his qua latf.
clara uolumina de animalibus
bula faciunqunum. Deautomatis (flepu.
mat, atqui Theodorus Gaza libros de
animali»
fo uocat, qua non ex coitu, fed ex putredi.
bus ododecim efle ait, nouem fcilicet
de hifioria
tie nafcuntur)anlmalibuj,unum. Compen*
animalium,quatuor de partibus,quinq^ de gene
& par dij ex Arificftele de animalibus libros 6. De
ratione.his Plinium libros etiam de anima,
animalium prudentia moribus,unu. De
iia ut uocant ) adnumerafleapparet.
naturalia (

quinquaginta.Niphus. NI frinSibusSi animalibus uerfus mille centum

fic enim omnes erut
aconiti 8£ oifteglntaduos. Horum nonnullos etiS
candri Scholiaftes in Alexipharmacisin
Athenauscitaqnempe tsi 91^ ij»
metione, Arifiotelis ex libro decimonono de
anis

malibus uerba citat de panthera, quod fumpto a.

xC&TT item
conitoad excrementum humanum in arbore fu itirra&xfiyovTbiif Aliata

Ttry aga JlasTJstSp;

fpenfum a uenatoribus alTultando tanquam ad
remedium exhaufla tandem extinguatur, Qtiod ^ Xenocratis Ifiirfim de utilitate qua ab anima!»
libUs capitur citatGalenuslibro ic.cap.^.de'
Ariftoteles no alibi quam nono libro cap.6.
hifto
etiam in Mirabili, iimplicibusV
rie animalium refert,quamuis
bus meminerit. Diogenes LadliUs author efi f Auguftlnus Niphiis ih pr jfatioiie commentati
compofitis anima riortunquosin Arifiotelis de animalibus Ii.
fcripfifle Atiftotelem.etiam de
animalibus bros ^dTdit, complures alios authores ueteres,
libus libra unum, item de fabulofis
quorum libri de animalibus Icripti non ex.
librum 1.8C Anatomicos odo,& Seledum anato
tor^cumunum.hiomiKS nobis interciderunt. tet,enumeraf,mamafuscx Indice Plinij qui
ex loco primi libri habetur. Authores enim alis
Catterum' copofita animalia intellexerim, qup
qtiot quos ocfiatio praecipue libro Plinius nO.
parentibus genere aut fpecie diuerfls nafcuntur.
CAlexandriMyndi) liber de animalibus, SI hi. minaqtanqtiam omnes de animalibus fimpll
iumentora, memorantur ab Athenato. Nipho numerantur,cUm il-
Citer fcripferint a
fioria
tantum in operibus fttis uel res gC.
obiter
Antipatri hbrum de animalibus citat Plutar-
li
f fias uelremrufiicam continentibus, anima,
chus in librode cautis nat.probl.;8.
lium quorundam meminerint. luba, Hie»
Antipho rhetor fcripflt de paqpnib. Athen^us.
ron, Attalus, Philometor 8C Archelaus reges
CArcheftratus de uarijs animalibus ad cibum
aptis,corumcp ad gulam &C uoluptajem appa
de ui natura^ animalium diligenter perferi.
pferuntjGillius. Ego regum iftorum nomina
ratu carminibus fcripflt, quEcperfaperecitat
Aahenacus.
citari quidem apud Plinium reperio, de ani.
carmine, malibus uerd ex profeiTo eos fcripflfle nuii
Cadus Argilius de pifcibus fcripflt

Athenaeus.
quam legere memini. Hiero quidem, Philo,
metor, Attalus SC Archelaus de cultura agri
f Callifthenis librum tertium de uenationc
citat
fcripfe.
 Authorum.
fcr/pfcnmt , ut refett Plinius 8, p Tuba uero
1
breuiter esfDiofcoride contractius eil»
tum alia, tum de Arabia fiue Arabica expedi 5. * Adamanti) Phyfiognomica»
tione, eodem tcUefe, 17, &: 11. 14. in quibus 6* Aefchylitragcedise.
libris multa eos de animalibus fcripftlTe con« Aiftrj non omnia
7. fed plerax^ cuolui dC ex»
jjdiOjexprofeflbnufquam, , ceipfi jintegrumuerolibrum 15. qui eft
de uenenis uenenatis animalibus.

CATALOGVS AVTrfO» 8.
*
AelianihifioriaanimaliumjPetroGillioin»
tefpretCjCUmeiufdem additionibus ex
RVM EXT ANTI VM, QJV 0« • OppianOjPlutarchoj Porphyrio & He*
rum fcriptisad hoc Opus ufi liodoro, ut libri fitulus habet. Sic autem
fumus* Aelianiomnia adiedia funt,utnihilaci
rem pertinens omitteretur, nam fiquan

C Plinius Secundus
*mineaiuhorumquos
in fuo de namra Volu*
fequitur nomina,
paffim adijcere, dC in fronte Operis ad finem ca»
do filius luxuriari iifdcbatiir dC leniter
eiiagari,aut hominem cum brutis ccnfe
rendo reprehendere, (quod impius facit,
,

pitumciTiur(^Ijbriprxtci{:ere uoluit.Eft enim be ut qui profeifione rhetor fuerit) plerut^

nignum(inqiiit) utarbitror, SC plenum ingenui contraximus.
pudoris, faieri per quos profeceris, no utplericp * Eiufdcm uariae hiftoria: libri 14*
cx{js,quos attigi, fcccrui. Scito enim conferente * Eiufdemdcinftruendis aciebus liber.
me authorcSjdeprchendiiTe a iuratiiTimis et pro» 9*
* Alexandri Magni epiftola ad Ariftotclcm
ximis ucteres tranferipros ad uerbum, ne(^ no» de rebus Indicis Cornelio Nepote in»
minatos. Obnoxtj profedo animi, infelicis iri" terprete.
gcntjeft, deprehendi in furto malle, quam mu» 10* * Alexandri Aphrodifienfis problematinn Ii»
ruum reddere, cum praciertim fors fiat exufura: bri 1.

Harc Plinius, quem nos etiarh fecuti authoru per II. AlexanderTrallianus medicus.
quos profecimus catalogum adferibemus. EnU' 1 1. Ammonius de differentijs uocum»
merabuntur autem illi tantum quorum feripta 15;.
* Annonis Periplus.
extant.nam fi illos etiam nominare uellem qui , 14. Apollontj Argonautica, cum Scholijs»
ab alqsjprscfertim ueteribus citantur, etfi non fi. 15. Apoftolfj Byzantij paicemiae.
nc exemplo id facerem tamen catalogum nimis
, 16. Appianus hiftoricus.
augerem, dC hominis ambitiofi ac oftentanxis fu- 17. Aratus,cum Scholijs*
fpicioncm de me relinquerem. Afterifeono 18. Anfiidesrhetor.
ratiimus illos, ex quibus omnia fluar de animali, 19. AriftophaniscomotdiafjCum ^holtjs.
bus habebat defumpGmus,fiuequdd toti deani. ao, Arifiotelishbrf integri, quod particulares
malium hiftoria conferipti ciTent, fiue miilfe paf» hifiorias attinet, *Dehiftoria, degene.
fim ex autetiam obiter de animalibus
inftitiito, ratione & de partibus animaliuin* Phy»
pauca continebantiita ut nthil amplius ad parti, fiognomica. De mirabilibus. Decolori»
culares animantium fingulorumhiGortas ab ijs bus. Pania naturalia, ut uocant. Proble
petendum fit.NamcxhiGoricis,poctis&^aIns ait mata. in ceteris libris, aut nullum aut ra
ihoribiis , non omnia quscunqj de animalibus riiTimum ullius animantis nomen oc»
apud cos haberentur excerpri,qu6d id prolixius curret.
quam futurum uiderctur, (cum n<hi! fere
utilius II. MichaelisEphefi) Scholia in libros degene
nduiin rebus ipfis apud illos rradatur,redelocti. rationCjquatloannis Philoponi nomine
tio tantum uariet,)fed ea tantum quae fortuito fi» publicata funt. Niphus fcnbir Michae»
ue in ipforiim libris, fiue apud grammaticos ci. iis Ephcfij Scholia in hbros de generas
tantes occarrebantSi quae tatflen ad res ipfas fa tione extare , expolitionem noa extare,
cere indicabam, cx omni genere auihorum icdu 11, ^Arriam' periplus Euxini Ponti*
* Eiufdcm Periplus rufcri maris.
Io tranfcripfi,

LIBRI HEBRAICI» Eiiirdem de rebus geftis Alexandri

* Eiufdcmindica,
hiftoi1|.

I. Vetus Teffamentum cum annotationibus 15, * Athenat Dipnorophifiae.

Seb.Munfterf 14. Biblia facra,hoc cft Vetus NouumTefta
1, Eiufde Munfteri Didionaria, Hebraicola. mentum Grsce. •
tinum, qiiadrilingue. 15 Caliimachipoemataquaedam.
5» Epiftola presbyteri loannis, ut iiocant.hoc 16. Cl. Galeni libr^: alrj quidem multi fparfima
Aethiopig regis ad Pontificem Rom,
cfl: nobis cogniti : integri uero propter ani»
de rebus Aethiopicis. malium hifioriam.quircquuntur.
* Libri de fimpHciu facultatibus. Deanti*
fl[ARAB c oSjhoceft ex Arabica lingua trani^
1

latos, nominabo inferius inter obfcuros* dotis. De iheriaca ad Pifoncm. Deci

bis boni 6C mali fucci. De alimentora
G R AE c I*
facultatibus tertius. De parabilibus Ii»

4. * Adliiarij liber de Serpentibus & uerienis. bri tres, quoru primus incipit, Cum ara
 Cataloei
mcdica circa nullas (Inquam urbes. Se- «Liber de liide 6C OCride,
cundus^ad Solonem, acephalus. TeCi «Caufae naturales.
tius Galeno adreriptus, incipit ; De gtir* 65. Polyaeni ftrategemata.
gulionis uitiis.
66. Polybius hiftoricus.

Diodorus Siculus hilloricus. ^.Procopius Gazaeus fophiftainotSateuchuni

±7 -

ueteris Teftamenti,
18. Diogenes Laertius de uitis philoibphoril,
19. Dion hilloticus. 68. Q. Calaber poeta.

Dionyfius Afer defitu orbis, etEuftathius 69. Theophrafti opera.

JO.
* 70. Theocritus.
interpres. •
Diofeorides. 71. Xenophontis opera diuerfa.
?'•
Epigrammatum Grateorum authoresdL «De uenatione.
5 i«
uerfi.
« De re equeltri.
« Hipparchicus.
5J-
Bpillolarum Grtecarum authores diuerli,
quos Aldus olim uno uolumine con.
iunxit.
LATINI AVTHORBS
79. Veteres,
?4 Etymologicon.
J5.
Euripidis tragoediae. »
71, Ael. Lampridus,
5v. Eullathius in priores quintj Iliadis libros.
« Geoponicorum,id eft de reruitica ad Con* 7j. Ael.Spartianus.

ftantinum Cacfarem librorum authores 74. Alb.Tibullus.

diuerfi.
7j. Ammianus Marcellinus,
decem. 76. Aulus Gellius.
58. « Heliodori Aethiopicte hiftorij libri
Heraclidisdefcripiionesrerumpub. 77. Aulus Peritus.
j9. «
48. Herodoti hiftorte. 78. Aur.CorneliusCeIfus.
40
«Cael.Apiciusdere culinaria,
41. Heiiodi poemata, cum Scholijs.
80. C. lul. Caefar.
4 » « Hefychij Lexicon.
81. C.Iulius Solinus,
HippiatriGratei, Abfyrtus, Hierocles,Pc.
4J. « 8i.«C.PIinij Secundi Hilloriamtindk
lagonius bC alij uno uolumine joniudi,
Hippocrates, praecipue libri de natura mif 8j, C.Suetonius Tranquillus,
44.
liebri, de morbis muliebribus, de inter*
84. C.VaI.CatulIus,
nis affedlionibus. 85. Decius Aufonius,

Homerus,cum Scholijs. 86. FI. Vegetius Renatus ^eremilitarl»

41 -
* Eiufdem Mulomedicina.
lofephus.
4t 87. Fl.Voplfcushifloricus,
loannisTzetzaeuariahiftoria.
47 ,
88. Gratijliberdeuenatione.
«lulius Pollux.
89. lul. Capitolinus hilloricus.
49. Lucianus.
Lycophron cum Scholiafte. 90. lunius luuenalis poeta Satyricus.

Nicadri Theriaca &C Alexipharmaca, cum 91. L. Annarus Seneca,

^1. *
Scholijs. 91. L.Apuleius.
L, lunius Moderatus Columella de re ruft,
«1. Nicolai Myrepii medicamenta compofita fc
SC hortenii.
eundum genera, Leonharto Fuchfio in.
terprete. 94. Macrobius Ambrofius Aur.
-^ Oppianilibridepifcibus.&lde uenatione. «• Marcellus medicus Empiricus, quem fitiw
55 pliciter Marcelli nomine citato inter re.
* In eiufdem libros de aucupio para plirafis.
«Orpheus. media ex animalibus intelligi uolo, non
Hori Hieroglyphica. R^rcellum Vergilium illum noftri fecu
iv* Ori uel liqui Diofeoridem tranflulit, SC annota
Palaephatus de fabulis.
Paulus Aegineta wedicus. mentis illuftrauit.
.7
* Succidanea cum eiufdem, 8C cum Galeni 0. 96. M. A<4 ius Plautus Comicus,
peribus coniungi folita. 97. M.AnneiLucaniPharfalia.
Paufanix libri de regionibus Grsciae. 98. M. Aurelij Olympij Nemeflani poetae deut
,8
.

Philes qui de animalibus fenarios iambicos

natione liber,
S9 -
cot^idit,omnia ab Aeliano mutuatus. 99. M.Catoderertift.
|oo. M.Manilij Aftronomic6n libri.
60». Philoftrati Icones.
«Eiufdem libri de uita Apgllonij. 101.«M.Terentius Varro de reruft.
« Idem de lingua Lat,
6i.*Phurnutus de dtjs.
61. Pindarus, cum Scholijs. I»!. M.Valertj Martialis epigrammata,
IO}. M.Viiruuiusdearchiteflura.
65. Plato. ,
uero, 104. Nonius Marcellus de lingua Lac,
64. Plutarchi uite.et alij uarij libellitlntegri
« Vtrum terreftria aut aquatilia animalia fint ioy. Palladius de reruft,

fapientiora. 106. Pomponius Mela.

«Gryllus, uel quod bruta ratione utantur. 107, P.V ergilij Maronis Bucolica SC Aeneis.
*Eiu£
 Auchorum
* Emfdem Georgica; ris.)ait aut c5 frequchter
ItS. P-Ouidtj opera, falfa fcnbcrf,
151. Kiranides etiam nefeio (^uis ab Aggregato*
* Eidem falfd adferipta Philomela de
, iioci» re& altjs rccemioribus, in remedtjs pras
bus animalium, & Pulex, cipue ex animalibus fubinde citatur.
*
Eiufdcm Halieutica.
* Syluacici Pande(fl«e medicinale»*
109. Quintus Horatius Flaccus,
154. R.Mofes*
11», *Q. Serenus Samonicus.
. 15 V* Petrus Aponenfis de ucnetiis.
111. Seruius in Vergilium. ij6.'''Rafis in libro de fexaginta animalibus^
I Sextus Platonicus de remedijs ex animalib.
>57* SemeryonuelHarcn^meryon, abAlber*
sij. Sexti Aureli) Properti) Elegia;. • to Magno in hiftoria animalia frequen»
114. Sextus Pompeius Feftus de lingua Lat,
Serapio. (tcrcitatuf.
115. Sextilultj Frontini Strategemata.
IJ9’ Vincentrj Belluacenlis de animalibuslibri
11*. Silius Italicus poeta.
7,nempe decimusieprimus Speculi na*
117- Statius PapiniusNeapoI.poeta,
turalfs cum fex fequentibus. Speculi
118. Titi Calphtirntj Siculi Bucolica,
do
dlrinalis etiam libro decimoiexto rurftis
119. T.Liuius hilloricus, de ijfdem breuiter agit.
110. Valerius Maximus, 14®« Liber de natura rerum autiioris innomina-'
tf>pa(Tim a pud recentiores illos quorum
IIBRI LATINE Q_V IDEM EDITI, impurus fermo Latmus cft citatur, Vin-
fed admodum impure, ut ex Arabica lingua con centium,Aibertura: ex quibus nos om«
iierfi pleri^ fuperioribus feculis ,8f illorum qui nia quae non prorfus abfurda erant mu-
tales authores imitantur: in quibus frequentif. tuati fumus.
fima etiam circa res ipfas errata funt, par- 14*** Andrear Bciluncnfis Gloflemata in
Auicen
tim authorum,partim inter, nam, utilia lane 6C erudita, quaiiis ditfJio
ptetum imperitia. nis noadmodu pur*. fuit enim Iingiise
Arabice peritus,ita ut orthographig etia
111. Aerculapius nefeio quis, ex animalibus re. {criptarum ab eo didtionum maior iitha
media defcripfit,qu j plerai^ eade apud J3enda fides, quam ab alijs quorum plca
Sextum Platonicum reperio. ricp miferevllam corruperunt.
lll.*Alberti Magni de animalib. libri.innumeris 142. Laurentius Rufius Hippiatrica peritinime
errorib. inquinati, ita ut Niphustotide feripf t.quanquam itilo n5 fatis Latino^
erroreyneife fcribat quot uerba.
fere 143:. liiciorus Etymologici fui libro11. de anima,
115. Alexander quida authoroiifcurus, abalijs libus quaedam fcripfifnoninutilia. me*
eiufdem farinte authoribus citatur , ipie retiir autem medium fere locum, ni fal-
non uidi: ut & Rodolphus in Leniticu. Ior,inter clailicos dC barbaros authores,
114. Arnoldus de V
noua, in ijs qute de ani» 144*
illa ut Monachi illi quorum commentarij
malibus feribit , ut in libro de theriaca, 146. in Mefuen ante annos circiter odio Ve-
Arabum eorumue interpretum tum no, 147. netijscxcurifunt,
mina tum errores fequitur. i4y.*Eiurdem ordinis fuerint Petri Crefccn* &
lij.*Bartolema:i Anglicide proprietatibus rerS tienfis de re rufl. libri.
libri 19,
118.
116. Auerrois libros Ariftotelis degeneratione LIBRI RECENTIORVM MEDIO*
8C de partibus paraphraflice reddidit. Ii. cri aut etiam egregio ftilo Latine editi, quorum
119.
cetmeo iudicio perpera interpretet. Ni, authores aut noitra memoria uixerimt uel etiam
pIius.Ego cum ex his feriptis nihil egre. num uiuunt,autpaucisante noftramme.
gij fperarem, netj apad nos reperirem,- moriain annis e uita ex»
accerfere nolui, ut necp Auicennat de a, ceiTerunt»
nimalibus libros, in quibus pleraqjom»
niaAriftoielis cITeputo: Sf fi quid pra:- *AenexSylutj Afia? Qc Europa defcr/pfib*
ter illa adiedlSeft, in Alberti lucubratio * Alexandri ab Alexadris
I.C.Neapo!.Dies
nibus, (quibus nos ufi fumus, )c6tineri. geniales.
U7.*Auicenn3c opera medica. Deeiufdcm Ii, 148. Alexandri Benedidli Veronen. de morbis
bris animalium in Alberti Magni men. curandisopus. •
tione iam dixi. 149 .
* Aloifij Ca da mu ft n a liiga tio*
i

*Elluchafcm Elimithar medici de Baldath i^a.+tAloiftjMund^lypepiftolx medicinales*

Tacuini. 151.* Americi V efpunj nauigationes*
'*Ferdinandus a Ponzeto cardinalis , deue. 151.'^ Andrear Alciati Emblemata.
nenis, Andreae Vefalij opus Anatomicum*
ijo.^Iacobus Dondus Patauinus, quem uulgd 154.* Angeli Poliriani opera*
Aggrega torem uocant. lyj *Antonn Mufe Brafaitoli libri de medica*
Iji, loraciiicuiufdaliberdeanimalib. ab Alber mentis ufitatis fimplicibus dC copohus*
IO Magnofspe citatur, (&: ab alijs obfcu Antonius Thylefius*
 Catalosii
157.* AuguRini Nfphi comtflentari^ in libros A. 19^ loachimi Camerarij Hippocomus, Rbeto.
rica.
dc animalium hiftetia, genera.
riflotelis
tione,Si parnbus. 191.« loachimi Vadiani Commetari) in Melam#
191.* Io. Agricolae A mmonij de fimpheibus
me»
« Eiufdem de augurijs liber,
dicamentis libri 1.
i^.* Baptiftae Fier* Mantuani ccsena,
Baptiflae Platinac Cremonenfis dc honefla 19;.* lo.Bocmus Aubanus de moribus omnium
159,
gentium.
uoluptate SC ualetudine libri, .
IS4. Io. Brodaei annotationes in
epigrammata
li •. Bafflanus Landtis Placentinus de humana
* 198. Graeca.
hifloria. .
Fernelitis Ambianus de abditis rerum
161,* Belifarius Aquiniuns AragoneuS Neriti' 19J.* Io.
199.
norumduxde uenatione,ex Oppiano 100.
caufis.
(fert. 196. lo.Kufherus medicus Germanus.
•«Eiufdem de aucupioliber.
lo.IouinianusPontanus.
161.* Brocardus monachus de Terra fantSa. 197.
«Io. Manardi Ferrarieniis epiRol* mediefc
i«j.*Caclij Calcagnini opera.
naies.
i64.«Carii) Rhodigini Antiquarum letSionum
* lo.Rauifij Textoris Officina.
uolumentquod frequentiflimein Opere
«Io. Ruellij hiftoria plantarum.
noftro Caeli) {impliciter nomine citatur.
169. Calius Aurelianus Siccenfis,( hic pertinet 101. lo.Vrfiniprofopopoeia animalium camf»
16 j.
170. ueterum.) ne, cum annotationibus lac.Oliuarij.
ad ordinem
Calij Secundi Curionis Araneus.
loi, «IodociVuillichij Annotationes in Geor^ ,
if 6.
it7.*CaroliFigulidialogi,aIter de muflelis.alter ca Vergili).
loj, *IuIianus Aurelius Leflignienlis de cogno»
dc pifeibus inMofella Aufonij,
175. Stephani feripta de uocabulis rei
minibus deorum gentilium.
ii8.*Caroli
hortenfis, Seminari) Vineti. lo4.*Lazarus Bayfius dc re ueftiaria,de re natfc
tica.deuafculis.
* Chriftophori Columbi Nauigatio.
«Chriftophori Orofei) Hiipani Annotatio» j, Leonelli Faucntini
110.
lo V
de idiorijs, de meden
dis morbis liber.
nes in Aetium Si eius interpretes.
opera. ae 6 * Lilij Gregorij Gyraldi Syntagmata de dqs,
I?!.-» DefiderijErafmiRot,
,

» Eiufdem Chiliades adagiorum.

,
V
ao7.«Ludouici artomani Romani patriti) Nac
171. * Erafmus Stella de Borufflat
antiquitatibus. uigationum libri 1 1. V
« FrancifeiMarij GrapaldiParmenfisdepar ie8, «Marcelli Vergili) in Diofeoridem Anno»
tibusxdium libri i,Tra(Rat autem de 114.
tiones.
179.
animalibus libri primi capitibus.f, 7.8.9 409. * Marci Pawli V eneti de regionibus Orien»
l74.*FrancifciMairarri Veneti in nonum Plinij tislibrij.
* Matthias a Michou de Sarmatia Afiana ab
180. de naturali hiftoria Cafligationes Sf An 118.
notationes. que Europaea.
119.
Francifei Nigri Baflianatis Rhaetia. 110.
111. Medicorum recetiorum cum aliorum tum
17'j.
111. qui parum Latine de curadis morbis iit»
176. FrancifcusRobortcllusVtinenfls.
181. commentari) in Sa gulatim fcripferunt libri diuerfl.
!77. Gabrielis Humelbergtj
111.« Michael Angelus Blondus de canibus SC
monicum.in Sexnim de medicinis ani.
malium.a: inApicium. uenatione.
encomium. 11;.* Nicolai Erythrtci Index fn Vergilium#
178. GafparisHcldelini ciconiae
* Georglj Agricolae libri demctalIis.De pon Nicolai Leoniceni opera.
deribus K menfuris. if).* Nicolai Leonici Thomaei Varia hiftoria.
114.
Eiufdem liber de animatibus fubterraneis. 116. Nico'ai Perotti Sipontini Cornucopiae.

« Georgij Alexandrini prifearum apud au» 117. OthSnis BrKnfelfqPandetSaemedicinales,

thorcsreiruflicac enarratio. « Paulus louiusde pifeibus,
lingu* * Idem de Mofchouitarum legatione.
18^ Guilielmi Budaet. Commentari)
Graecae. *Petrus Crinitus.
* Petri GalliflTardi Araquaei pulicis Enco»
Eiufdem Philologia.
‘Gul.PhilandriCafiilionij GalK in Vitru. miiim.
Ilium annotationes. lii. «Petri Gyllij Galli Additiones ad Aeliani Ib
Tumeri Angli liber de auibus. bros de animalibus a fe translatos.
l8j.« Guilielmi
g4.»Gyberti Longolij dialogus de auibus. » Eiufdem liber de Gallicis nominibus pi«
,

Barbari Cafligationes in PliniS. fcium.

i8).'« FIctmolai
Corollarium in Diofeoridem. * Phyfica. llj. «Petri Martyris Oceaneac dccades.de nauiga
Hieronymi Cardani de fubtilitate libri. tionibus noui Orbis.
18 6. *
* Hieronymi Vida poema de bombycibus. «Philippi Beroaldi Annotationes in Colu»
187!
medicamentis fimpli» mellam.
iSs!* lacobi Sylut) libri de
cibus deligendis Si praeparandis. 115. Pinzoni naiiigatianes; Si Magellani ad in#
in Galena de Moluchas.
189.« lani Comari) Annotationes
filias

comp.pharm.fecundum locos. 116. «Polydorus Vergilius de Anglia,

«Idem
 Audio mm.
‘Hem de rerum iniientoribus,
4l.7.*Raph. Volaterranus, CATALOGvS DOCTOi
ai8.*RobertusCenalis de ponderibus &:men= RVM VIRORVM, qjr I V T O P V S
furis. hocnoflrum Si rempiibditerariam illuCrarent,
ai9.*Roberti Stephani Appendix ad Didion^ uel aliunde imagines animalium, aut nomina
SC
rium Gallicolatinum, deferiptiones miferuntiuel prafentes communi»
»jo.*Scriboniiis Largus, carunt, HorSnonnulli fuperius quoij no»
»ji. * Sebafliani Munfteri Colmograpbia uni» nrinati fune, quod infirper feriptis
uerfalis. > eorum publicans adiu=
i5i.*Scbaftiani Sigmarij cicadteEncomium. • tus Cm,
15J. Strozijpoetsc,pater&fi!ius.
*54 Theodoiius 7 rebellius
' Foroiulieniis, con» A Chilles P.GalTarusmedicus Germanus,
cinnaior Diflionarij
quod Promptua» ri-Alexander PeijerScaphufianus.
rium infcripiit, AloiCus Mundella Brixienfis medicus,
ajV* Valerius Cdrdus de medicamentis compo» Andreas Martinus Roftochienfis. .

Ciis apud Pharmacopolas ufitatis, Antonius Eparchus Corcyraus, Graea lingutg

profeiTor Venciqs,
GERMANICI, Antonius IVffifa Brafauolus illuftrifflmi Ferra»
ria ducis Herculis Eftenfis archiatros.
iji, Balthafaris SteindeI DillingenCs Opfarty. Antonius Stuppa Rhatus.
rica, Arnoldus Peraxylus Arlcnius Germanus.
1J7. Eberh ardus Tappius Lunefis de accipitrib. Bartoleraaus Caflromuro canonicus Curieii»
tl

* Eiufdcm prouerbia Germanica

cum Lati» fis in Rhatia.
nis &: Graecis collata, Calius Secundus Curio Italus.
T
ijS. ‘Hieronymi ragi hifioria plantarum. Calius SozinusSeneniis.
159, loannis Elip feripta de uocabulis uenatorijs Cafpar Hedioccclefialies Argentinenlis.
in libro eius de fcientia feribarum publi Chriftopborus Clauierus Tigurinus archiatros,
corUm, Cornelius Sittardus medicus Germanus.
a4o.‘Io.Stumpf(j Chronica Heluetiar. Dominicus Monthefaurus medicus Veronefis,
a4i.*Michael Herus de quadrupedibus, Florianus Sufz Rolitz a Varfhauia.Polonus,
»41, Olai Magni tabula &
libellus de infulis Si Francifeus Belinchetius mercator Bergomeniis,
regionibus^Sceani Septentrionalis Eu- Ge, Agricola conful Kempnicij.
ropaei. • Ge.Fabricius poeta, Schola redor Mifena.
145, V arij libelli H/ppiatrici, Medicinales.et ali), Gisbenus Horftius Amflerodam? medicus Ro»
parum excufi,partim manufcriptt, Gregorius Mangoit Confiantieniis, (ma,
GuilielmUs Gtatarolus Bergomenfis, medicus.
I T A E I c I* GUilielmusTurnerus Anglus medicus.
HenricUs Stephaniis Roberti filius, Parifieniis.
i44.Francifci Alunni(no Ariunni, ut fepeferi Hieronymus Fracafldrius Veronenfis medicus,
pfimus in hoc Opere) FerrarienfisFa. Hieronymus Frobenius Bafiliefis typographus,
brica mundi. Hieronymus Tragus Germanus,
i45‘P®hdAndreae Matthatoli Senenfis comen» io. Altus HelTus.
tarij in Diofeoridem. io.Culmannus Goppingeniis,
146, Terrae fandae deferiptio authoris innomi» lo.Derhfcliwam Germanus,
nau’, io.Eflniycus Anglus.
*
G A L EI crt. lo.Falconerus medicUs Anglus,
io.Kentmannus Drefdenfis medicus.
14% GuIielmusTardiuus de accipitribus ea» lo.OporinUsBafilienli^typographuSi
nibus uenaticis, Io, RibittUs facrarum literarum interpres feu»

1484 Andreae Furnertj liber dedecOratiPnehui faniia.

manx natura. luftinUs GoblerUs I, C. Si principi NaifaUlenfi i
149. to,Goeurotus,de Conferuatione uitae, coniilijs,

ajo. ^Thoma Eliots Didionarium Anglicola, LucasGynusmedicusItalUs. ,

tinum. Michael Alyfius Gallus TrecenCs medicus,
iji, Sigifmundi Gelenij Lexicon fymphonu La» Nicolaus Gerbeli^s Phorcentis I. C,
tina, Graea, Germanica SC Illyrica lin. PettUs DafypodiUs Gtacarum literarum profef
gnarum. for Argentorati.praceptormeus,
Petrus Gyllius Gallus,
Penus Merbelius Germanus, Carold v,aCdhfla
lijs Mediolani.

Petrus de Mefnil Gallus,

Petrus PaulUs V
ergerius , ohm epifeOpUs lufti»
itepolieanusr
^
 '

Ordo
SebaBianiis Munficrirs Hett-a(ca: linguae profef ^ Lucas Schan pfiSor AfgentofatenBs aiics

forBafrles. plurimas aduiuum nobis eyprcBir, & quai un.

Sigifmundus Gelcnius Bohcmus.
SimonLithonius Valefius.
Theodorus Biblianderfacrarumlitcrarumapud
nos profeBbr.
dam hiBorias quoij addidit, uir piiBurae fimul S£
aucupi) peritus.
, ^Hi fere funtquorum diligentiae beneuoleu
erga me pariter Si bonas literas,tu rpfe plu.
tiaecp

Thomas GybibnAnglus, medicus. rimstm debeo, tum omnis Budioioru poBeritas

debitura eB. Quodfifortealiruius per que pro«
Valentinus Grauius uirdoiBus Si Cenator Mi-
fen^. * fecinomen inpracfenria prietertjjidiileobliuionl
-
Vincentius ValgriCusGermanus.typdgraphus potius &
ex iemporaneaefcriptioni,quam ingra»
Veneiijs, titudini ut adfcribai etiam attj etiam oro.

ORDINIS RATIO. QVEM PER SIN#

OVLASrEREANIMAUVMHISTO'
tias fecuti Bimus,

DE PICTVRIS ANIMADIVM
in hoc Opere,

B M
o A N I imperij principes olim adhucmaximaeorbis terrarum partis domini, tnulta pe-
regrina Bibinde animalia populo fpeiSanda offerebant,ut ita illius animos Bbi deuinciref.
Atqui illa non nifi breui tempore, quo Btilicet durabantfpeiBacula, infpici eteonfiderarf
poierant.Noflracuero icones, quas omnes aduiuum fieri autipfecuraui,*aut ab amicis
fide dignis ita facBas accepi , (nifi aliter admonuerim.quod rarum cfl,)quouis tempote di perpetud
fe fpeiBandas uolentibus,abf^ labore, abftj periculo,ofFeret. Nam
animalia quadam uiua,propter
periculum excrudelitateipforumautuiueneni, quis comminus infpicere BiBineatfut lauos leo-
nes, urfos immanes, crudelifllmas tigres, rabidas pantheras, infefliiTimos crocodilos, SC in mari ca.
nes,filuros,lamias,cete:dcnitp uenenara uiperarum,afpidum,cheIydrorum,ct alia ferpentium fera-
rum^ gencra,quaE uel folo alpetIHi, cornibus, ricBu.dentibiis, unguibus,calcibus, aut aliter uulnera
& mortes minitantia,protinus homini fe inimica declarant. Atqui eadem pitSa non modo fine terro
re,uerum Sf iucunde fpedamustSi; tantomaiori quam innoxias animantes uoiuptate, quanto mi-
nus uiua accurate sede proximo infpicere fufiinemus : Cuius rei Aufam Arifloteles etiam in pro-
blematis inquirit. Optaffem equidem cum fuis coloribus excudi potuifle effigies: quod quoniam
fieri non potuit, typographus pro ijs qui Bimptum facere Sliquanto maiorem non recufabunqcxem

plaria aliquot piiBoris manu coloribus illuflranda ad archetypum noffrum curauit. Minora ani
malia,inter aues,pifces,8<; infetffa praecipue,ea qua uiuunt magnitudine pleruncy exprefla funt,fi If
bri uel charta: fpatium admittebat. Maiora uerd necelfarid imminuta funt ; quod fi non fatis certa
proportione inter ca ferua ta ubiij faiffa eff imminutio illa,cxcufare me poterit, partim picBorum df-
uerfitas quibus uii fumus,id^ diuerfis temporibus 8i locisipartim occupationes plurima:, qua: me
tum libro conferibendo tum alias intricabant, ut pitffuris operam dare fatis non poffem, eam^ cu«
ramfere in typographos reqcerem.Sed de magnitudine, Sii magnitudinum inter fe proportione nS
admodum referi,dum ca:iei a bene habeanqin quo quidem curando pro mea parte diligentiae nihil
intermifi,

DB PRIMO CAPITE S.

S I N G VI o R V-M fereanimaliumhiffqriam, (perpaucis exceptis ubiid commode fieri not»

po?crat,ut ab initio flatim in Alce,propter multas diuerfas^ authorum de ea fcntentias)per ocBo ca
pita, 0 (ffo prioribus Alphabeti Latini hieris maiufculis infignita partiti fumus, ut A fit primum ca-
.

put, B . fecundum,8f fic deinceps. VItimum uerd caput H.rurfus in totidem partes per minores hte
rasdiuifi,ut Philologia quotj eodem ordine tra(Baretur,pera.b,c.d,e.f,g. &
h, literas. quanquS g,
qua: pars de medicamentis elt, perraro in Philologiam uenit,cum aliquod forte G. maioris idefffe-
ptimi capitis paralipomenon fe offerebat.Sed fingulorum capitu argumenta ordine profequamur.
A. igitur quamu(sca:teri{|Collatuni capitibus breuiffimum Bt, plurimum tamen plerunqj in eo
laborandum erat, continet enim nomina diuerfarum gentium, Hebraica fere primum 5C Hebraicis
finitima, (ut Arabcr, Chaldaica, Saracenica:)deinde Perfica,Gracca,ltalica, Hifpanica, Gallica, Ger
manica, Anglica, Illyrica, ubi hsc omnia habere potui, quod in quadrupedibus facilius fuit. In aui,
bus fane multis Si pifeibus , ferpenttbus , ac infetBis , aliquando unius tantum aut alterius lingua
,

nomina reperfiSf forte aliquando nullius, ut uel mnominatumfueritrelinquendum animal, uel no

menei fingendum.Initio quidem flatim de Latino nomine confliiuendo laborandum erat, id quod
per
 Capitum. .
perdifncile eftJioc feculo. mfrn (lOc uidebi tur hominibus doflis , rtfm PflHlUi itfr
ipfoUtcmeiinguarfi^florenams,fimiliterconqiieraciir,inha:cueiba:[lludfatismirarinon
quco.
intercidifle quarundam arborum memoriam, atrj etiam nominum qu* authores
, prodidere notii
fiam. Quis enim non communicato orbe terrarum maieliate Romani imperij,
profecifle uitamputti
comercio rerum ac focietate feftae pacis, omnia^ etiam quae occulta ance fuerant, in
promifcuo ufi»
fatSa f At hercule non reperiuntur qui noriut multa ab antiquis prodita, defidia rerum
internitione
memoriae indutSa. Huius quidem ignorantiae prtccipua uideri caufa debet linguarum
mutatio,
neq^ enim Italia iam Latine loquitur, Gothorum SC Langobardorum ut bellis «pprelTa, &
coloniis
T
occupata, fic uocabulis inquinata. Graecia urcarum feruitio premitur, nec amplius Grtece fed
bar
bare loquitur, adeo ut non rerum modo, fed etiam locorum illuiirium nomina fint nouata.
Quam
obrem nemo nobis uitio dabit, fi aliquando uocabulis deflituti notia finxerimus, tum In liernacula
lingua,tum Latina, aut Grgca,quod tamen nifi admonito letSote.ut par eft,nufquam fiet,in
auium
pifcium.ferpentium &
infeflorum duntaxat hiftorijs,»: in illis quotp raro: in quadrupedibus
nui^
quam aut rarillime.
Hebraica uocabuIa,cumfuis interpretationibus praeceptor noder Theodorus Bibliander
facra
tum literarum in ^mnafio nodro profedbr, magnae doedrinas S^incredibilis diligenti* uir, pleracrt
nobis iuppeditauit,Inquiliui autem &: ipfe nonnulla.cum aliunde tum ex Arabum libris qui in re
,
medica extant,8C multa animalium nomina continenqquac ex Graecis trandulerunqquamuis Grte.
ca nomina perdepe retineant ita pleruntp detorta deprauata ut uix agnofeantur 'qualia plurima
ex Aridotele Auicenna trandulit ut apud Albertum legimus: quod indicium illius etiam feculi in-
,

fcitia:eft,ut nondt mirum dofliflimos etiam ludteorum hodie nihil certide rerum nominibus,
ut aa
nimalium,plantarum,metallorum,uedium,indrumentorum,arc. docere pode. Certe R.Abraham
abenEzra,qui claruit anno Salutis 1117. huiufmodi rerum nomina Hebraica prorfus obfeora eilb
alicubi fcribit,qudd in rebus naturalibus diuerfae regiones diuerfa proferant in ijs uet qu* artes
, 6
faciuntlonginquitastemporisplurimumimmutet. Reliquarum linguaruuocabulapartim ipfe
ufu cognoui, Gallica enim SC Italica mediocriter intelligo partim ex duSionattjs, partim ex
, amicis
diuerfis didici,
DE B, L ITERA,
c A p V T fecundum docet quibus in regionibus anirnalia qustp repenatur,& quomodo fecun.
dum illas differanoi&l fifpecies eius diuerfae reperiuntur, aut ali* quadam differenti*, ut in equis
fecundum gretfum dC celeritatelb, Sfc.illas etiam cxplicat,Pr*cipue uerd corpus deferibit, prima &
corporis magnitudinemtdeinde partes lingulas, fimplicCs primum, externas internas^, fol idas & Ii
quidas, Ut funt, pellis, pili,(Kqui aceiditfis color, )ranguis,adeps,mcdulla,ofra,uen*,nerui,&r.de=
inde compofitas a capite ad pedes, ut caput,cornua,cerebrum,oculos, aures, nafum,os, lingua, dcir.
tes,petffus,dorfum,cor,pulmones,uentricuIum,hepar,fel,lienc,inteftina,genitalia,crura,pedes, un
gues uel ungulas, Kc.Cquanquam cornua Si Ungues, alia quadam ex pradiiSisfimpIices cOe
partes non ignoro.hocordinetamencollocaui propter fitum ) In quibufdamqu* ab hominibus
aluntur, ut pecoribus, tumentis, canibusieleiSio.iis etiam notas in hoc caput inferui,

DE c. H T E R A.
TERTIO capite comprehenduntur naturales corporis a(Siones,qu*ucIaduit*conferu3tio3
nem, uel fpeciei propagationem pertinent, fingulatim uero , Animantis cuiufq;. Vox, Senfus, Cia
bus,Potus,Somnus,Somnia;Excrejpenta aliti, uefic*, genitalium, fudor, menfes, lac : Loci in qui.
bus uerfantur,ut montes,fyfu*,paludes,frigidi,caIidi,8ic.latibula: Afliones corporis quod ad mo.
tum Si quietcm,ingrcirus,curfus,uolatus,ferptio, natatio, cubatio Sanitas, Si eius figna, & confer.
:

uatio,pr*cipuc circa pecora, Si ea qu* abhomine aluntur animalia, (quanquam hanc tuend* feni,
tatispartem qii* fita eft in hominis cura, ad quintum fere caput reieci,
) Libido, Coitus, Conce *us,

Geftatio Si piagnaniium cura, Abortus, Partus, Fcetarumeura, Fottiis eius^ educatio. Aetas, Si
cius dignotio. V
it* fpatium.Morbi,eor5^ caur*,ligna,pr*cautioncs,remedia Et ex illis comunes
primum toti corpori,iiue quod uniuerfumoccupenqut febres, pellis, uenena , fiuequdd in quaiiis

eius parte fieri potfint , ut uulncra, ulcera, fcabies, abfcelTus : deinde particulares a ctrpite adpedes,
Qu* ad ornatum magis quam fanitaiem pertinent, fere ad quintum caput differuntur.
•
DE LITERA D.

CAPITE quarto de animi alFecHibus moribus Si mgentfs

,
agitur, qu* fiiiguloritm animi botia

Sllt uirtutcs,qu*mala aut uitiafint.tum inter fc,tumergafoetusfuos,crga hominem. Sympathi*

K antipatlii*,hoc eft naturales qusdam concordi* Si dilTenftones finguiorum, primum ad alias ani
mantes, deinde ad res inanimatas.
DE ErTERA E.
GAPVTquintumeft de tifti ex an.maUbus percipiendo, extra cibum tamen ac remedia, De
f *
uenatfone am'ma!ium,8^ quomodo capiantur.Quomodo domctifuf uel ciourerituf
Quomodo traa
.

dentur fiue curentur, 6^ nutriantur, fanitatis tuendae praecepta : dC m pecoribus qiiaeadpaitores

&
greges dC flabula pertinent. De inflrumentis quibus ad ufum eorum homini prarfiandum opus eir,
iJi in boue de aratro, in equo de re curiili,quamuis iWam in Equo ad e. id
eft quintam partem Philo*

logiae retulimus. Exhibitio eorum in ludis SC rpedaculis. Precium & pecunia quae ex ipfis ec^
rumue partibus uendendis habetur, Vfusdiuerfi hominibus utiles ex fingulis partibus, ut pelliti
ad uefiesj cornuum aut ungularum fuiFitus ad fugandos ferpentes, excrementorum ad ftercoran'
dam terram, fiCc, »Prognoftica tcmpeftatum,S^alia fi quae ex ipfis habentur commoda*

DET. LITER A*

SEXTO capitetradaturdcalirnetoexanimalibusjtumintegrisjtumperfingulaspartcsjfimrf
pliciter primum quae in cibum admittantur, aut non. deinde medice quam falubritcr id fiat, dC quaa
!e alimentum ex flngulis corpori accedar, &
fi quid aliud huiufmodi medici feriptum reliquerunt*

Tertio de apparatu &C condimentis fingulorum,ex Apicio,PIatinajAthcnaco,uulgo,&rc. Opfar*

tytica,id eft cibos dC obfonia paraudi condiendi^ arte apud ueteres Graecos fci ipferiit, Acefias qui»
dam,Mithaecus,duoHeraclidaeSyracuram,Glaucus Locrus,Dionyfius,Agis,Epaenetiis, Hegefip*
pus,EraiiftratiTS,Eiuhydemus,Criton,Stephanus,Archytas,Aceftius,Diocles,6iPhiIiftion,enumc
rati ab Athenaeo libro ii. Ide nspiiTime multos Archeftrati uerfus recitat, ex poemate cius quod
Gaftrologiam uel Dipnologiam uel Opfopoeiam infcribunt,de uartjs cibis ad uoluptatem dC gulam
parandis condito. Melefermiis etiam,Suida tefie,rcripfit MatyftoXH^iJiTrisohSifyid eft de re culinaria
cpiftolarum librum unum. Sed hos omnes intercidiffe non eft quod magnopere doleamus. plus
fatis enim huius uoluptuariae artis, dC multorum tum animi tum corporis uitiorum caufse,non locu*
plctcs folum fed plericj etiam e uulgo periti fumtS^extant paflim huius argumenti libelliinuulga»
ribus linguis, Italice, Gallice, Germanice, quos ipfe uidi, nec dubito quin aliae etiam omnes linguae
hodie ufitatae fimiles habeant, cum plericp non edant ut uiuant,fed uice uerfa» De alimetis ex ani
malibus multa quidem diligenter, fed parum Latine, confcripfit Antonius Gazius medicus, in Co^
rona fua florida, utmfcribit.fed magna exparte uecerum tantum teftimotua aftert, quatnos exipfis
fontibus petere maluimus»

CEtiTERAd. •
*'

SEPTIMVM caput remedia ex animalibus homini utilia comprehendit, id^ ordine, pffci

mum ex integris animalihus,deinde ipforum partibus tum fimplicibus tum eadem fere
compofitis,
ferie quam in partibus enumerandis capite fecundo fequor.Et quoniam faepe ab una parte multa ua
ria^ medicamenta fumuntur,in morbis etiam quibus refifiunt percenfendis, ordine certo utor, ut
prius communes morbi, deinde particulares a capite ad pedes progreflTu fa(3o commemorentur,
Auihores fermecitantur ifti,Plinius,Marcellus,Sextus,Raiis de fexaginta animalibus, Galenus Si
fecuti eum medici tum Gratci tum Arabes,&ic. Scripiit Si Xenocrates olim librum
. hii
uteitat Galenus de fimplicibus 10,4. Catterum quod fuperftitioia nonrard pofue.
rim,cum alibi faepe.pratfertim in Philologia, tum hoc in capite imprtmis,cxcufatione utar,(i quis re
prehendat,partim communi, omnia omnium congerere me uoluiHetpattimquod cum quaeda eiuf=
modifintjUt non omnibus,etiam eruditis forte,fuperftitiofa irideantur, fimpliciter omnia mihi rect.
landa.iudiciumleflorirelinquiendum exiftimarim. Egoquiclem amuleta omnia Khuiufmodi fu.
perfiitiofa in uniuerfum damno.ita ut retjciendo potius modum excedere uelim,ac limul etiam non
inutilia quaedam fed fuperftitiolis fimilia excludere,quam exreuera fuperfiitiofi's(qualia certe innn
merafunt.quatuulgus eiufmodi elfienon putat) uel unum aut alterum duntaxatadmittere. Se«
cunSo poft remedia ex animalibus loco, de morfibus uel iflibus animalium in homine curandis tra
<fio:&methodum medendi primum in genere prsefcribo,deinde pcrfingula medicamenta diligena
tilTime apud authores obferuata,

• DE H, LITERA, HOC EST DE PHJLO"

logia eius^ partibus.

O c T A V V M caput,quod totum philologicum Si grammaticum eft, (nift forte cum paralipts

mena quatdam praecedentium capitum inferuntur,quod raro fit, ) ex Graecis Latinis® dieSionarqs
inter fe collaris, Si lecftiombus uartjs confe(ftum,fimiIiier in totidem partes diirccui,minoribiis
alijs

notatas literis,a.b.c.d.e.f.g,h. a. id eft prima pars Philologiae, in fecftiones feptem plerun® dia
ftrahiiur. Prima nomina habet,Latina Si Graeca praecipue,quac fcilicet minus ufita ta fiint,u t poi*
tis aut alicui dialecfto peculiaria,aut etiam fitSa Si ridicula. Si nominum etymologias.ex GracisLa-
tinis^dicftionarijs magna exparte.Item propriaanimaliumnomina, ut PerfacaniSjSic. Secun»
da eft de epithetis, primum Latinis, deinde Graecis, Tertia, de metaphorico nominum ufu, de^
deriua»
 r

dcriuatis Latinfs. Si Grarcis reparafim riibftantiiiis etiam Si adietSlu/s^ere (e/iinilto.

, Quarta, de
imaginibus animalium alicubi piciis,fculptis,fufis,auc aliter expretTis. Poterant huc etiam emble
mata quxdam Alciatireferri,qua: ad finem Philologi* diiferre placuit. Qiiinta, de lapidibus, fed
potiilimum de plantis, qu* ab aliquo animali denominantur, Sexta.de animalibus alijs, qu*’noa
men a pratfenti deducunttaut aliqua ex parte c?conferuntur,quod poiicrius tamen aliquando ad 15.
retulimus. Septima, de nominibus proprijs ab animalis pratfentis nomine fumptis.aut certe ita fi.
mihbus,ut inde fumpta iiideri poiTintjhominum primo, uirorum Si mulierum in utram lingua ieor
fim,deinde regionum, oppidorum,fluuioruro,&c.
b, c. d. e. f. g. eiufdem argumenti funt, quibus*eirdem lijeris notata fed maiftribus, prxcedentii
,
capitathoc tantum intercft.qudd hic grammatica folum.philologica Si poetica, in e.uero Si
g, ctiaiti
quatdam attigimus:& aliquando prtecedentium paralipomena. Pars quidem g.hoc eli
fuperftitiofa
de medicamentis, raro inuemtur, quod omnia huius argumenti fere femper ad fepiimum caput re*
lata fint.
h. hoc eft ultima pars Philologi* , uaria continet, ea maxime qu* ad nullam partem pr*cedcn>
tem commode referri poterant. Diuiditur autem fere in quintpfetSiones. Primahabet hifiorias
tum ueras tum fabulofas. Secunda ad pr*diiSioncs pcrtinet,de prodigtjs,oftcntis, portentis, moti
ftrls,(quanquam in c.etiam ubide partu, aliquando monftra pofijimus,) ominibus.aufpicijs, augu*
rtjs. Tertia ad religionemtDeanimalitim quorundam fepulturis,qu* quibus dijs facra fint. de fa»
crificijsex eis,8<: fi quid huiufmodi eft,cum aliunde,tum ex Gyraldi Opere de dijs.& obferuationi,
bus proprijs. Qtiarta enumerat prouerbia ab cis fumpta, ordine hierarum fere : ubi f*pc qu*dam
adiecimus ab Erafmo nonanimaduerfa, qu*dam prolixius qu*dam breuius quam ille reddimus,
,

qu*dam caftigamus. His fubtjciuntur quandoij prouerbia quedam aut eis affinia,ex uulgaribus
linguis autSacris defumpta literis. Qitinta Si ultima compleditur interdum paucas fimihtudii
nes, Aldati emblemata, &: apologos qui apud authores alios occurrilfent. Illos enimquiAcfopi
fi'

nomine circunferuncur,ne prolixior eirem,omifi'.

HatSenus enumeraui ftngula capita eorum^ partes Si fediones triginta aut amplius fi minu*
,

tiusdiuidas,qu* in magnis Si communibus animalibus, ut quadrupedibus fere, pler*cp reperlun=

tur: quibufdam plures, alijs pauciores defunt, ubi nihil ad eas referendum occurrebat, funt quibus
integra defini capita.qu*damfortafrisunumduntaxat&altcrum,ui de nominibus,& corporis de.
fcrlptione caput habebunt, fi modo nomina mihi ulla cognita fint.nam corporis deferiptio femper
aliqua futura eft. Huius uarietatis gratia literis ut capita eorum^ partes defignarem uti uolui po.
tius quam numeris? abfurdum enim uidebatur, quartum caputnominare ubi tertium deeifet nec ,

placebat quod in uiia hifioria ^ertium fuifletde corporis adionibtis, id in alia dei ingenio Si mo»
ribus aut alio diffimili argumento fub eodem numero proponere cum ilatuifiem fub eadem Utera
:

aiiteodem numero, idem femper argum*entum afferre. Sed neque capitum partium^ fingula=
rum inferiptiones integras apponere libuit, ut uerbis parcerem in opere alioqui fatis uerbofo. In
uerd aliquam ponere , pr*cedente omilTa , minus abfurdum quam in numeris uidebatur.
literis
Quod fi non ubitp propofitam hic partitionem exaefie fecutus fum , quod forte in prioribus quibut
dam quadrupedibus.antequam prorfus hunc ordinem mihi confirmaiTem, non multis tamen com.
miflum efitin nonnullis uerd propter uarias SC confufas feriptorum opiniones , ut ab initio ftatim in
Alce, feruariredfe non potuit; eft quando uoluptas ftudiorum me quafi oblitum mei addigreftioa
nes K
philologiam, non fuoloco, ut prioribus feptem capitibus, admifccndam inuitauit: in omni*
bus tamen aliquam ordinis rationem fecutus fum, ut facile a bonis SC eruditis LetSoribus,
qui operis molem Si materiam adeo copiofam retSe diiponendi difficul
tatem aeftiqjauerinqueniam mihi benigne datum
* iriperfuafusacquiefcam,
> t
 N omina
ENVMERATIO QVADRVPEDVM VIVIPA**
IN HOC VORVMINE
RORVH, EO ORDINE QVO
defcribuntur. Numerus adieflus paginam defignat.

A. Canes priuatarum & publicae Lamia 63S

Leo 64*

B
rum adium cuftodestSC prie
Alcida fara fabulofa mum de cuftodibus quaeda LepUs 6S1

igiiiuoma i invenere Luca uel luci boucs, id eft ele.

Afinus 40, Canis inutilis, 5C atdium phantes 4’’^
5
priuatarum cuftos 169 7y, Lupus 7i7
Hinnus, innus,K ginnus i8
Onager 19 Canis mimicus 17<> Lupo congeneres, Thos, Pan»
j.
Capra ^7° ther,Lycopantheros, Lupus
Afinus uel onager Indicus 11
Onocentaurus 15 Hircus Armenius, Cicalus, Lupus
Hexdus ?'4 canarius, Lycaon, Pathio,
Axis fera Indica, maculofa, hin
nulipclic,ncc aliud 15 4y, Caprae fylueftrestSi Ru- 766.& deinceps.
B. picapra figura 519 Lupus ceruarius,Chaus,Lynx
BoryesSf pantherae in Africa, Strepficeros 5^5 769
nec aliud 1; Caprea,capreolus, dorcas 514 Lupus Scythicus ?75
De Boue in genere , Si Pygargus 55° Lutra ^73
IS,
Vacca priuatim 14 Bubalus caprearS generis 550 80. Lutra c6genercs,Latax,
Taurus yo. Ibex , uulgd Capricornus Satyrium, SatheriS,Porcos,
Vitulus 114 ;?• 777
Bubalus qui uulgd bufFalus 159 Dama Plini),cornibus in aduer M,
Boucs fert diuerfi 14^ fum curuatis 554 Mafolus,animal quadrupes irt
15. Bifon 14; Dama recentiorum, id eft don India, uitulo fimile, nec a>

Bonafus 145 cas feu caprea platyceros liud 77S

^
Catoblepon, Libyca fera tauro Mclcs,uu!gd taxus 77S
uel uitulo fimilts lyi. Caftor feu fiber 55® Monoceros 78i
Boues feri India 154 Catus feu feles 544 Mofchi capreolus 786
Libyci boues lyy yy. Catus fyluefiris yyj 8f. Muluet •
793
3LO. Tarandus 156 Certius 354 •Mus 808
Vrus 157 Colos 39; Mures diuerfi 81S
C. Cuniculus • 594 Mus maior domefticus, uulgd
Cacus 179 D. rattus 81?
Calopus 1(0. recentloribus bar DiiSys 399 Mus aquaticus 830
baris memorata fera,ignota. E, 90, Mus peregrinus 850
Camelopardalis 160 60, Echinus feu erinaceus Mures agreftes 830
ly, Camelus i6j 40° Mus fyluaticus 833
Camelus dromas 171 Bale 599 Mus auellanarum 833
Canis in genere 175 Elephas 41° Mus napelli 854
Canes diuerfi ajy. Spinter cate Equus 445 qy. Sorex 834
ros de Cerbero quotj. G. Mus Noricus uel Citellus 855
Canes uenatici in genere IJ9 Genetha £19 Cricetus 856
jo. Canis uenatictis robtiftus 6y. Glis ^19 Mlires diuerfi fecundum regio
aduerfus magnas aut fortes Gulo tif nes, ordinelitcrarum 857
feras « 147 H. Poficus feu Venetus mus,uul*
Decane fagace, &: animalium Hyatna 614 gd Varius 859
inueftigatione ijo Hyana partim cogeneres, par los. Musalpinus 840
Canis uelox lyy tim nominibus tantum diffe Mus Lalficius 844
Canes aucupio feruicntcs,& a' retes, Alxabo, Ana, Belbus, Mus araneus 844
quatici • 159 Lacfa, Lupus uefpertinus, Muflela 8yi
Canes mixti uel bigeneres 159 Zilio,Crocuta, Lamia, Leu= Mufiela lylucftrcs diucrfa :SC
jy. Canis focius &C fidelis iiqj crocuta,IVIantichora,6i9.Si primum demufiela fylueftri
poft mortem domini i6=> deinceps. feu ruftica in genere, mox
Canis defenfor hominis SiibeL Ad hyanam accedere uidetur de V iucrra, Furone, Ididc,
licoftis lupus aureus 717 86a,6c deinceps,
Canes ctiftodes, SC primum de Hyfirix 6ji loy. Martes 86y
pafiorali i6y I. uulgd
Putorius.iltilTus 868
Canis uillatictis dC nauticus 7», Ichneumon <53 Mufiela Sohella,Noerza, Vor
167 L. mela,Chiurca 869
Neades

t
 1

Latina.
NeadcsueINeides
N.
INDEX EORVN- Sdifig. Cuftodespriuatarfi

O.
S70 DEM ANIHALIVM AD Si publicarum sedium 168
pliabeticus, & copiofior, infer, Priuatarum
Oryx 169
870 tis etiam »lijs parum Latinis Canis defenfor hominis
Ouis 16 j
iio. 871 nominibus , quat recen= Canis fidelis uel poft morte do-
Aries ^11 tiores quidam u. mini lio
Veruex 915 furpant, Canis fluuiatilis,i,lutra 779
Agnus gi7.
Canis inutilis 169
Midinon uel mufimon , fera no A, Canis mimicus 170
^fimilis oui, caprino iiillo.
rRlCANA,idefi,pa. Canes mixti uel bigeneres 159
Sic, 954, Oues ferat, Ibid, I
thera 956 Canis nauticus 167
P.
i Agnus
l
917 Canis paftoralis 165;
II j. Panthera feu Pardalis, Par
Alce quaedam in Paralipo
1, 6<: Canis fagax, SC de inueftigatio.
dus, leopardus 9;^ menis, ne animalium lyo
Feles zibethi 948 Alpinus mus 840 Canis focius Sf fidelis a6o
Poephagus 9J0 Alzabo,idcfl: hyaena Canis uelox
R. » Ana 619 Canes uenatici in genere 159
Rangifer uel raingus 950 Anabula i6a Aper 1040 Canis uenaticus robuftus, ad.
Raphius 770 Araneus mus 844 uerfus magnas aut fortes fe.
11«. Rhinoceros 9^1 Aries 91I ras
S.
147
Armelini 851 Canis uillaticus 167
Sciurus 9y^ Simia 917 Afinus 4 Capra 170
Simis diuerfa: 96« Aiini cornuti in Scythia A. Caprae Indicae imagines , in Pa»
Simia caudata , cercopithecus, frica 11 ,
ralipom.
115. Cepus 9«9
(967. Aiinus Indicus 11 81:781, Capra: fylueflres
Callithrixiimia caudata barba. J19
Axis i5 Caprea, capreolus
ta^ 514
969 B, Capreoli figura in Paralip,
De fimrjs uel cercopithecis Pra Belbus, id eft hyaena ijo Capreolusmofchi
fianis Si alijs magnis
786
970 Bifon Capricornus,uide Ibex,
Cynocephalus
>
4?
97 Bonafus '41 Cartazonus 7S1
De fatyro limia, d^ Satyris ds Boryes Cailor
monibus 974 Bos Catoblepon
14
Ijo, Monftrum in ditione epis Boues feri diuerfi 141 Catus feu feles
fcopi Salceburgenfis in faltu 944
Boueffferi Indici '54 Catus fyluefiris
Hanesbergio captum , anno Boues Libyci Catus paludis
'55 77 j
Salutis lyji. 978 Boues Paonici 'S8 Cmtauri yyo, 8f deinceps
DeSphingelJmia 979 Boues Troglody tici Cepus
'57 969
De Sphinge fabulofa Ibid, Bubalus de genere boum, uul Cercopithecus
Simiuulpa 967
981 go buffalus 159 Cercopitheci Praiiani et alij ma
Subus 981 Bubalus ueterum, de genere ca gni 970
'
51 Sus
.
981 prearum ;;o Ceruus
Aper j^4
1040 Burdo 19, 8^794.103, Certius fubulp
T. C, Ceruus Achaeines Ibid,
Talpa i°fT ^CUS iy9 Chaus 769
Tigris i«£a Callithrix fimia Chiurca muftelarum generis,
969
V. Calopus 160 Choeropitheci 966. C870,
Vrfus io6y Camelus ilmpliciter.uel Badria Cicalus
140, Vulpes
^66
1081 na i6j Citcllus uel mus Noricus 855
Paralipomena, in quibus co.
Camelus dromas uel Arabica Colos 595
tinentur. •71 Cricetus de genere muriu S;6
Camelopardalis , uel Camelus Crocuta 6io
De alce SC uris qusdam, Indica 160 Cuniculus • 594
Caprs Indicte imagines, item Campe 175 Cynocephalus 971
Capreoli, Ibicis , Dam^ feu ca. Canftreps, idell cynocephalus, •
preae platycerotis, Canis 17; (97! Dama Plintj , cui cornua in ad.
Tragelaphi.cum hiftoria, Canes diuerfi ijy uerllim adunca 594
Genethat pellis, Canes aquaticijhoccilinaquis Dama receniiorum id eil ca.
,
Melis feu taxi figura. mergi SCnatarecofueti 1^9 prea platyceros 559
Appendix de cornu monocero Canes aucupio feruientes 1^9 Dama uel damula proraullela,
Muris agreftis icon, (tis, Canes bellicofi 165 Didys (8
599
S VMM A hiftoriarum ,
centum Canes bigeneres uel mixti 1^9 Dorcas, id eft caprea 514
quadraginta. Canes cufiodes in genere it j Dromas camelus , uulgd dro.
y 4
 Nomina
mcdatiu! 171 Mulus 795 Mus 8®8
850 Satherium 777
E. Mures agreftes Ibid.
Muris agreffis maioris icon, in Satyrium
Eale J99
4° o Paralip. • Satyrus fimia 974
Ecliinus tcrreftris Ibid.
Musalpinas 84” Satyri datmones
Elephas 410 Emptra 840
Scifmi 867
Equus 44? Mus aquaticus 8?°
Mus araneus 844 Sciurus 955
Erinaceus uel echinus 40 o 161
F. • Mus aqellanarifm 855 Serapha
Mus exetts , qui araneus, Sefquiuolus 978
Feles feu catus 544
844.accipitur etiam pro tah Simia 957
Feles zibethi 94®
pa >“55 Simia callithrix 969 .

Fiber feu caftor 556

Mures diuerQ 818 Simia caudata 967
Furo 861. alias fureitus,furun»
Simiat diueriac 966
culusjfretta. Mures diuerfl fecundum regio
G. nes ordine literarum 857 Simia Praftan* 86 alia magnas
Genetha *19 Mus Indicus 970
Simiuulpa 9®*
Genethat pellis exprefla in Pa. Mus maior domefticus, uulgo
819 Singularis pro apro ie4®
Ginnus 18 (ralip. rattus
Glis Mus Lafficius 844 Sobella e genere muflelatum
GiralFa 161 619
Gorgon deinceps. Musnapelli 854 869
1 Ji 8C

615 Mus Noricus uel Citellus 855 Sorex 854

Gulo
H. Mus peregrinus 850 Sphinx fimia 979
Mus Pharaonis ^55 SphinX fabulofa Ibidem
Hinnus '8
Hippardiutn 55“ Mus Poticus feu Venetus, uuF Spiriolus 95®
gd Varius 859 Strepficeros 5^5
Hippelaphus 511. 51I, 55».
Musfyluaticus 85; Subus 9®^
Hircoboues 554
Hcedus Mus Venetus 859 Suillus pro ichneumone 655
Hircus 5=1 514
*?! MufmonuelMufimon 954 Sus 9®*
Hyftrix
^ Mufiela 851 T.
Muflelaruftica 86x Talpa 1*55
Ibex jji.Ibicis figura maior in
Ichneumon (Paralip. Muftelae fylueftres diuerfe 86t Tarandus ij6,86inRangifero
655
•
IrSis 861 Innus tg Muffela Sobella 869 95"
N. Taurus i"5
L.
Ladfa Nabis 160 Taxus ,uide Meles
^
6?® NeadesuelNeides * 870 Thos 766
Lamia g?o.
mus agreftis
850 Thtiro lyd.inTarando
Lardironi 87 o Nitedula. i.
Noerzamuftelaru generis 869 Tigris >‘®«
Laflicius mus 844
Latax 777 O. Tragelaphus 5ii.8ir5il.Eiufd2
Lauzanum <>57 Leo 641 Onager 19 piiSura cum hiftoria appen
Leopardus gjy.Sfpriuatimde Onager Indicus 11, & 781 dice in Paralipom.

Lepus 6gi (eo 458 Onocentaurus ij V.

Leucrocuta 650 Lupus 717 OraflusuelOrafius 161 Vacca *4
Lupus Arabire 615 Oryx 870 Varia, idellpanthera 956
,

Lupus Armenius 767 Ouis 871 Varius,idcftmus uelfciurus

Lupus canarius Ibid. Oues ferat 955. 8fi6i. ouisf«*a Poticus aut Venetus 859
Lupus ceruarius 769, SI 767 pro camelopardali, Veruex 915 Vitulus 114
Lupus uefpcrtinus tay P. Viucrra 86x
^
766 Vormela uulgo ditSa egenere
Luga ‘ 775 Panther
Lutrs congeneres 777 Panthera uel pardalis, pardus muftelarum 869
Lycaon 767 Paihio 7 68 (955 Vncia 957
Lycopantheros 7^8 Pirolus 956 Vrfus i«6j
Lynx 769 Poephagus 950 Vrus 157. Etquadamin Para
•M, Porcos 777 lipomems.
Matfolus 778 Putorius uulgo ditUus 868 Vulpes i«8i

Mantichora 651 Martes 86^ Pygargus caprearum generis X.

Meles, uulgo taxus 778. Eiuf= Pygmaii 966 (550 Xandarus 157
dem effigies in Paralip. R. Z.
Monoceros 781. Appendix Rangifer uel raingus 950 Zabo,id eft hyana 6 15
de cornu eiufdc in Paralip. Rhinocephalus 9yy Zilio 6;o
Monops 151 Rhinoceros 951 Zibethi feles 948
Monflrum in ditione epifeopi Rhizes 159 Zobella generis mufielatS 869
Salceburgcn. captum '
978 Rupicaprat figura 519, bifioria Zubro 15X
Mofchi capreolus 786 Ji'
 . ,

Hebraica*
NDICES alphabctici noftiinum quibus animalia in diucrfis linguis appellantur, Ntimcriis pagi*
I nam defignat,qua quaip hoc in Opere rcperiuntur. Non eft auicm ullus tam copiofus auiperie»
(&US animalium catalogus QC index quam Latinus iam prius a nobis pofitus. in Graecis enim uoca'
,

btilis quanquam aeque copiofus effe poterat, no uifum eil tamen neceflarium eum adeo extendere,

cum rariora ut poetica dialedis peculiaria, adlndicem toti Operi communem differre liberet. Itf
caeteris linguis,partim infeitia mea,partim earum inopia, quod multis pracferiim peregrinis anima»
libus nomina definqindiccs nominum imperfetSos facitGermanicus etiam, ut uernaculus, caeteris
pratfcrtimbarbaris.copiofiorame confici potuitltyeliquis externi homines fuiquifep patrtj fermo»
nis uocabula.fi quae omifimus adqcieqSf in ijs quae pofuimqs orthographiae errata emendabit. Hoc
etiam quifep fecum acfiimabiqmultas cuiufip linguae dialetSos effe : Sf in eadem etiam dialeClo, bar«
baros praecipue homines, hoc eil, alia quam Graeca aut4-atina lingua Utentes , alios aliter feribere:
ideo^ facilius mereri me tieniam , qui a diuerfis £C maxime peregrinis hominibus diuerfa nomina
conquifiuijfi non per omnia fatisfecerim.

INDEX NOMINVM HEBRAICAE LINGVAE

ET AEFINIVH, CHALDAICAE, ARABICAE, SARACENICAEt
quae faepe articulo tantum, (al. articulum Arabes praponere folent) aut terminatione fo*
Ia, (Chaldaei fere aleph in fine adtjciunt) aliaue exigua mutatione uariant.
Apponemus
autem difccrnendi gratia ChaldaicisCh. Si Arabicis Ar. Saraccnica pauca tan»
Wm dC Latinis literis feripta habemus, (puto aut eadem Arabica effe,)

Caetera Hebraica funt. Syriaca quotp linguam a Chal.

daica in paucis differre audio.

detur a karas ) quan» 787 'Diws

BENAVlsSyrls qua alibi uocem Graeam fa s

cit ut fic animal dicat quaii GazeI,gazclla,Ar. 915. jjt
,04 ,
Sed Arabice coijcio Vijr feti»
. .. — 44J ^
archos.id eft ptinceps, fed
nam ain litcram aliqui per
bi,
ridicule.
idubul uel AdulbusjAr, 651
681 Ar. 317« gamma pronuntiant, ut ab
8yi. 968 Ibid. DJ.idcft capra, defccnderit,
Arueph lepus Saracen.
851 quonia capreoli genus eft,
Ch, «017«
161, 794. Chal. tmwnw 681
7317« 16 Ar. 'D''W
681
»5 Ch. «DW« '''S
loyj 3' 4' 9^7
n'«
Ar. (« 7« Gadcia Ch. 314
ay- J5?‘ 9
V”». 9
niiw 649
554. 87J. 9'» Algiazar 164
Ch. 3
J14 91I Ar. 77 «3 9
TlV«
Ch. WK 861773 301 161 Vw
87? 7W33 161 Ch, K'?’as
871 Ar. Vsas 911
Ar. V«73 871 Ar, C«JS
409
911 TO373 7
Alierhi Ar. 6ii
7«W3 yi6 Ch. «0«7
917
787 'wro Dabha uel dahab Syris 690
Ar,
Ar. 778 • Ar. \E’«7«7
Anit /i.Sarac.VoXorta,ut 443 •=7
7733 716 Ar.
uidcttir.abHebr. V I?"*
16X. 3^5
Bakcra Ar. i.6 Adib Ar. 717
Chald.SV!; 9l 6 Ch. urfus, io6y. ex
TtplS Baccara Saracenis
556 kgJ Hefychio.uox tranfpofita ui
tipiKn 787
401 Ar. ^«JJS detur pro aldube.
8d 844 nv-wn 794
Ch. K7’>J3 Aldub Ar.
641 Ar. 70« 4'9
»1 7p3 i86y
7p«
??'
Ch. «Mav« 873 773 D iibbc A & Saraccmce,
r, i o 65

917 Ar. ^«7373 160.S67161 Ch.

Ar. vt7« 785
35» Ar. 773 95086789
rt’'7«uel’’7« aoi
641 fcribitur8fn7«5 911 811 Ch,
Ch. «'TS
641 409 Ch,
Ch. ^V7« Beruet PerficUm aut Ar.uide. te
641 tur,766.pro thde apud Aui» M
rhinoce
Arclia Ar. Alberto pro 40186844
mihi ui' cennam.
lote. (uox corrupta 1
V
 Hebraica.
Hanub Syluaticojliirciis ‘jci uoxHcbr.fii Ar.'
ncfdo cuius Ungue. Anubin 556 B
quidem Aegyptij colunt ea» 957 Ar. nwa 610 Ar. “'«a
pite canino.Sunt qui lingua aVa SC 808. eftautem mus, Sara
17?
• Aegyptia anubin canem dici CI». wVa cenis hodie fara. apud Aui.
I7J
affirment, Kepb uel kolb Sarac, 175 cennte interpretem far.
Alhauar, 164. Ar. puto. Bellus 851 Ar. Alfhed Ar. ^jfe.quida alpheth
neniis camelum exponit. 895 Ar. feribunt, uel alphec, uelal.
* pheil.nullum probo.
AlhameI,Ar.puto.6ellunenfis <45 , VBB
arietem interpretatur, joi 86785.8^911 4=9 Ch. V’'a

Hefel Sarac. uitulus, fi tedelc' Alchercheden ( Ar.) id eft uni» 794

git ur. Hebraice quidem Vjy, comit, Bellunenfis 785 lojv * pwa
egel,fcribitiir. i£i 641 Ar.
161 rWf 875 awa 16 'a
His hyrzus , uoces Perfica: 544 114 "ifis

uel Ar. pro muftela,apud A»

uicennam. <4» Ch. oV.
1 641 B^sb
395 Ar, 641 PB^ab ludatfe.quod tigris Grac»
55* Ar. bfn »5 Si <59 n’'b’'b Hefych, 1060, Ego hanc
cis,

401 Ar. 641 8^ ie<e 5»’b uocemfada clfeputoa t^^a

5 6 ax Ch. Ba''b Hebr. quod mulum , non ti«
716 3K5 175 wab grim fignificat.
bsk; 16 157,3
716 53
Alfebha Ar, 645 471 Ar, wn 594
19 %6 jr

1 6^i6q« ’\•a^ 19 Ch. B^5’5’n 87* iBy

160 Ch. r-BKnt Mefchuelmifch 787 <15 jna*
n 1 Zabo 81: aizabo Ar. <*5
''31
595 „ oih Alnegib i<4 Ar. 5*4
p8^ oC ioJ9« •5'5n 851 TPiai 86 foemininum tnt '
Ibid.
Ch. 171 86 87*’ yix
98J 15 81^641
98j / n”\5n 95< *)5a5 ‘1586967 'D’'7r

851 ntVt) Alnemer Ar. 95< 1055 Ar. t73ias

S51 Ch. 95< Ch, B-iiaj 87* I5W
851 3'7t5 0 501
7’'Qy

3 44* 050 171 Ch, 157’'as

1.55 mnanan 44* BD10
V Sufuatha Ch, 445 S51 86957.86 9<7
514 Ar. •a\) 778 Ch. BlTOO 401 Cb. B 7B 5V
J14 Cb. K'30. pro alias Bl'i;ilW 400 Ar. •iBBlp
quo Adorum nono wMx y 7B7

9<7
legitur.
Ch. wo
16S8114
875 Ar.
V
bjy
395
409
Kipod
TB?
775
«75 rhv 16 ibsy 400 wbv
J9S Ch, 171 \y 400 I^B?
49
*7I Ch. BtP 401 53?
19.611^ 14^4 8^210* 171 bwj? 785 86'951 5»7?
[acnmura Ch, '9 Azel.uidc Gazelfuperius. 875 TIO')»?
4ci bV- 171 Ch. 5
401 bVi »5 78586951 BBT
1581:794 5 Ch. 871 bm
55 »
ft by' 785
5 .
55 > 8< 55 » Oh. 6le 868c8 aaay 55 “ Cb, Bia^n
a • Aebera Clx, . Ibid, 785 BIW
5 lo6a "'Bbjj 794 55537
Katt Saracen ?44 87* Ch. Bjy 86 441 Syris
871 5*5 aay Ar.
445 03537
9'» t-lt. 19 B-»j? Ar.
595 337bK
871 r- 'Jixi 19 Ch, w
-
794 .'

19 171 Ar. r-Bw

794 0 "
'ia 17181:501 5VJ? ?®55 rnBw
<4J
 Perfica. Ling^u^ dmerfc^.
64? Ar. Vi'® riffon gi hericio uel echino, 85' nirn
87 J n® 'OT>XO 106». tigris,
'»n raV® 1«
J44 l!^’\:’'® SsVo 1051 talpa, His 86 hyrziis, uoces Perfica:
loSi ISllWO 400 tartuga, id ell te. uel Arabica pro mullela a.
15 a; 104 -^i® liudo, [taheum 26 Gallicum pud Auicennam,
&
641 7 68 26 6j6 Vn® ell. 160 715^75
64? Ch. TSytT® BIV'? 7>7 P*'° Graco lycos, id 871 i®'Tain
ShyrndSaracen. 164 ell lupus, W. Tigris 1060. uox Perfica, alij
Alshali 767 kV®®!® 851 nTuftela. , Armenifam, Indica aut Me*
Samada, id ell iimia, Syluati. 967 pro uulgri uoce dicam faciunt,
ciis.(Ar.piito.) 957 Italica maimon, id ell fimia 681 W®"\3
917 ri^iaia® caudata,
J
409 ys 851 marturo,pro mar-
9% 3® ^13
J44 M® muftela,uox Italica,
te 610 86808 ®'i'ais
1551:17166501 21:974 Vyw 1^5 967 pauo. Nadgaueha 16. alias Madaga»
171 ’0''(yr ®1*\®® IITS aut ITMQ 851 furo mu,
, ueha,
6 81 15® llela, • 911 ®'''a'M
778 Cb. KTO®® k5t5’'S® 400 Gallica uox clue,
17? x>
alij initium per duplex fa= ta,id eft nodua. 501 86 911 '
7; l'n3’5!ii
mechfcribunt. lW'’'n 77S pro Gallica uoce 19 86 140 86 551
»"'
'n® 'pi;>

n teflbn.qua taxum, id ell me» 641 7®

140 86870 ISO lemlignificat. 161 70®
967 V''n f Guzden.irbea, babeniu ,
pe.
16 Ch, Iagoz.colty,koky,io55. Per»
16 S010 Ch.apud recentiores. PERSICA. fica uidentur aut Arabicae
mafculin,86 torata foemin. uoces,
778 PRAEPONVNT autem Pera
149 fa fapius an articulum, VOCES aliquot in diuerlis pe.
J9I ut Arabes al. regrinis 86 barbaris
50186875 linguis.
501 Ch, ?H
•
16 501 pnos AEGYPTII canem anubin U09
1055 44? cantifelem bubaftum
544
Ic8i Ch, Vjjn 778 ,
•(OOS A E T H o pice nabis camelopar
I

Thealaia Ch, |o8i Allir 164 dalinfonat i6a

1081 Ar, aVyn 171 TO Tigris uocabulum ell lingua
TharneguI Cb. 19 171 •''Vs 113 Perfica : uel Armenica , uel
??» ini3 113 Indica, uel Medica 1060
Buskahalebufan ?i4 I ND is Cartazonus ell monoce»
VOCES ALIQVOT QVAS 171 1113 ros 781 86 fandabenamer,
Rabini autIudSi recetiores,ex 5 «n nn3 rhinoceros 951
alij s linguis ,
(ut Latina , Gallt 409 ins HEdicanemfpacauocant 175
ca ,
Graea , ) mutuati funt, 595 noj:i3 genus quod,
PArthisol(.<of ell
tum alias, tum Hebrai» Beruet 766. Auicenathos,Per dam muris fyl,
cas interpretandi , dica uel Arabica uox uidef. PHRygS lingua exis uel exit»
gratia, 785 n-is erinacelisdicitur,
641 iw PVnica lingua mures quidam
W“vai 556 pro fibro. ?f4 11® liyXioi didll %iS
40S, Gallica
I®'''!'!!
uox eft.he 87» 11S501J S cythice meytiM canis ell 174
 1

rfl^o^«A«ir
F<5y>V'«A<s
Trihu^i 9^9
16° PfiyjVif
K:«j<»A»;TCg(y?«AJ 5

KccfiwAs? 161
Ka/xsAw «^ooftees • 17* Pi6»HSS«'5n3s|

K«ff'J^'ct'joS 95 ^ nostfcrj^S

KaTJjfl? 1040 Fflgc^jtAtfi

rogMS?
Ka-^^sff 544
Kkto) j^fc9rt t/(5iK)J/) 1 5 Pgfl^K-TSp

544 Kfc^As? 969 Pt/jrojg-y^s

x;| 171 KtfWTJl^SK&S 9^7 Pt/yfCCCMI

jio.»: 551
4®**^ j^CcAsf 97® VXSHS
Ax£tv^oypi§os ^55
KfcgH9 tf 856 VlVOKl^US
AAx« *

AAiT«| >o8t KhHoS 969 i;<rv^t genus murium

Afiwc 9^5 KwTTTff Ibidem
^X'«#4V5 ^4«' ^ 77^* HoAss 595 i:x 6 i&oir

Zcerv^^op
5 841
: Kezos 9 *^
ScCTVgflJ
A^viop 9^5 Keo 2 ‘?®/^S 9^5
^«r«A«| I®15 KfOHS-^KS ^5 ® z»V»? e genere murium
* SKfl:Afl^s, talpae
KvVCKi^X^SB 97*
BjV&jjr 14? Kviep 175
Bovxo^oS *45 Kt/ft»i/7re7K/Wff 775
bbBuAss 5Jo.S<^ 14“
hisBaMt >4°' 595
b5 e 16 Accj«}/«§&)S 610 STvccj^eS

*4^ A«}'aig 681 Svff

A(c/xi<e 658
*

TttA» »«trtixWM5 851 Aa7tt| 777

r<«Awaj^SW< 861 AtJSse/o^tff pro cuniculis 681 T«g«vo^fle »5^
Tcwos 614 AfcWt^ ^4 % TfO/gflfi 105
Sji.6^85; 7^7^*799 TiTpxyavoTtfQCvmi ferae amphi*
Al/^l
r«A#j^gcs Ibidem Avwaip 767 bix 775
tims 18 «19 AvfiSTmvSH^os tiyfiS 1060
rAwcs 6^-4 AViOS 717 Tga^fi 501
rvA«& ^5? if

A» Kiouaa^ss 778 Youvct 614

AaftaA/j mcvTtyu^xs 4 $i v>| Sij.SC 855
^xffVTnss ^^$tSiC 6 Sl Mc^uo^ct Ibidem Vs 9*5
TJimos 1946^1040 ^sBiJ 651
Aa-^/KSff 595
AtKTVs 599 mvOKi^US 781
AOfWf 519. 6(^514 MO^iiU 640
A0JX«f7TAiJCTVX6g*)P 555 114
Mc^B ^gXfiCj 786 "KKsvhb 1040
Xg^f0^v^o5«;^«<g0)^vAios 594» 6^
Vlvyx^M 844
Mvfos 610 655.di^68i
Mva|off Ibid. xci^iTn&HifSi 0C,$
mfunTilayi nifi Icgendiim liVfpH Xoifflff 985
HS)Aift)£') 1^0«5^ 64^
>77 808
2. taOs x^^^cuob S;i Graeci hodie utuntuo
81S lAvshv^os 8;9
H, N. ^7 e4“jdama 5?5
870 AAi>:T»,lUllpes Ic8i
794
• 0, A^KoiltMfos, al* <!Cj>n6j0/^cM/o;, fimia
0*
7<6 Oii 875 .
958
Ovxy^ai '9 Afvi, agnus 9 »I
861. 8<r 864 Ovos £ei<^j!io2dus 514
5
18.19 oVl^ 870 K«7js, catus 544
441 d(^ojxecx»S 658 Ac^yepus 681
9f 6 p. Ao^jCeruus 5J4
V(Cv 5h^ 76«’956 Avys, lupus 717
Hi
 1

Icakca. Hifpanica. . Gallica.

957 Mitfeo ^87 Efquilo 956. fciurus
n4 Muferain itelmuzaaigneRh^ Furam 86j. uiuerra
uel mullela Gamo
, tis 845 5;^
851 Muftela Rhatas LatinS notnen Gato 544
ropTiHSffjirius 808 retinet 851 Gato montes j jj
PfoBctTt^XjOUis 875 Orfo 106} Harda 956. fciurus
canis ‘75 Pantegana Venetis, musma. Huron 86;, uiuerra
ior domefticus 808 lauali io4a? aper
ITALICA. Pardo
,

9 j8 Leon 64}
Pecora 879 L,eonpardo,uel Icon pard^I 956
A Gno 917 Porca fattrice 985 Licbre 681
/lAlicorno 785 Porco 98} Liron 6n
Lafino 5 Porco caffrato 985 Lobo 717
AfiftibafiardiueI nani 18 Porco fyliiatico 1040 Marta S65
Ballottula 851 Porco fpinofo 6j; Mona 958
Beccho 501 Ratodicafa 8o8> Mulo 794
Bertuccia 958 Riccio uel rizo 401 Mufeo 787
Bitiaro uel beuero 556 Schiriuolouelfchirato 956 Niitria 776. lutra
Bue 16 Scrofa 98} Orfo uel ofo,uelollb 1065
Bufald 59 Simia 958 Oueia 875
Camcllu 164 Sorgomorgange 850 Perro 174
Gane '74 Sorgio mofchardino 850 Puerco 984
Capra 17 Sorice alias forgio S08 Pucico filueflro ,
uel Puerco
Gapretto 5'4 Sourco 8(8 montes 1040
Capriolo uclcauriolo 5»4 Stainbucc 551 Puerco efpin 6;j
Cartoreo 5$6 Talpa ioj5 Rapofa ‘ io8t
Caftrone uel ca lirato 915 Talfo 77 8. Rh tetis tafch. Rat 808
Cauallo 441 Tigreueltigra 1060 Raton '

808
Caurcttouelcapretto 5'4 Topo 8 c8 Raton pequenno 854. in So-
Ceruo 554 Toporagno 845 rice, S6 845

Giacco Florentinus* 9S5 Toro 104 Sorce 834

* Troia uel troiata
Giauarello 5'4 985 Tailigo 77S. meles
Cinghiale uel cinghiare 1040 Vacca Temera 114. uitulus
Conigli 596 Vefina Rhsclis ibex fozmina Texon 778, meles
Daino uel danio 555 ??« Topo 105S
Donnola 851 Vitello 114 Vaca 16
Dromedario 17« VIzoI 5'4 Vnicornio 185
Foino 851 Volp^ 1081 Ximio 958
Galero 611, glis Vmcerno 7S5 Zorlita J14
Gatto 544 Rebelli uel zibelli S69
Gattomaimone 968.
611
GALLICA.
Ghiro uelgliero
HISPANICA*
Hillrice
Ifirice
Lardirono uel lardirolo
655
6i;
611 Sno
» A Gneau
Afne
Babion
j
971
917

,
j
Leocorno 785 ./^Buey 16 Baccal circa Metas mullela uo«
Lcofante 409 Bufano 141 eant,.(Gallice puto.) 1^31

Leone 645 Cabra i7i Bcdouo778. meles

Leonpardo 936 Cabrito 5'4 Belette,bclotte,balotte 85!
Lepre 681 Cabron 561 Belier 915
^
Lieuora Ibid. CabronziIIo montes J»4 Beuf 16
Camello Bcuffl6 * 141
Liocorno 785 164
Lionfante 409 Camero 9'5 Biche
Lodra lodria ucllontra 775 CaiiallO 445 Bfeure ;56, fiber

Lonza 957 Cieruo i55 Blaireau, alias blaureau 778.

Lupo 7‘7 Comadrefet 851 meles.

Lupo ccruario 767 Coneio 596 Bouc joi

Maialc 985 Cordero 917 Brebis 87;

MarturOjUel martaro, ue! mar= Corza 555 Caion 984
turcllo 8648^865 Dromedario 171 Cerf 555
Montoneuel ariete 91J 81:915
Elephante 4=9 Chameatt 164
Mulo 794 Enzo Chat 544
 1

Gallica. Germanica.
^ueb» '‘8"
Cheual 44? Sotiris 8 08
ayi TalTon, tailTon, talxon, teffon 5uii'(54(f 981
CheureueI chicute
furette _ 863
Cheiiieau J'4 778
Taulpe • 10)6 <B.
Clieureul 514
Chicn 174 Tigre lc6o (Salti 984.999
Chiens angues 147 Toreati 104 <Scip i7i‘ ^nbifcbe
Truye 984 1.97. 1098
Chienlimiet »47
Vachj * 16 (SethA ?i9-?«
Coche • «84
Veau 114 ©enitbtdiS 619. ii°i
Cochon 984
Connin J96 V errat 984 (Bi^e ?'4
839
Dainueldaim j?J f^Celtica uetus lingua cereo, ©rauwcttE
Dromedcre 171 pithecos uorabat kH^iyits ffiteul _
Elephant 409 968
Efcurieuuelcfcureau 4oSIemltit 8j»
956
Fcina uel fouina 86 J GERMANICA. ^a$m '°4
s^ummel 9'?-9i1
Furon, furet, uel fufon, fufet
,^^4mfler«berb(»iiic|tcr 856
86; 2t.
GnTart 778 iffjambail 844
Herminnc 8;i ^/Cfetmug 8;i ebee b44d 681
Leopard uel lyopard 936 ^laebee 984 ^ufelmu^ 8 ;;. ©r9|fcb«t
958 felmug 611. 8 ;S
Lcroc 8;;
LcureSabaudis lutra 776 Zlp 97? sf^tilmiber 9'5

Loir 6n 21 uw«t 94)9 "44 4«9

Loup 717 4^etmelit» 8ji
767 !8rtbi»it 971 4.^e5b»»b 1)8
Loup ccrtiter
Loup dhatt, 770. ( V ide in Ad- ;s^c«berb(er ic6; 5)1
Jfifn
distonibus Si caftig.fupcr ea 984 4^tnbc/bmbC4lb 5)i
dem pagina.) ^tber 9 ?« ;4^tc5/bi»/bitr4> 5)1
Loutre 776 ^Stlcbmu^ 8;6 ;i^ebe)in)tbe; 9"?
Lieure 68 35ifcmtbiet 787 ..^«uptb^r "“Si
501 • "74
Licorne 18; jftuitb
Lyon 64; 911 'sf^imbaictcl 4"»
Lironuelrat tiron 611 »9lt 104 4Aufm«tbef 86 j
•
Martre 865 iSeumntdrba 867 3 *

MartcsfoubKnes 869 :Seumcut(i; ??? ^d^biiub 1)»

Mouton 9iy ^toeSett l;8.i;8 a^bfeb «bet ybf4)dcig 55<
Mulet, mulus, fcemina, mule
lioi 39el 4“*
3ltid 864. 868
794
Mullot 8;i fel 'l8 3jfct«jV«C 4'"
Mufc 7S7 !&»4)md(bcr S6j
lVluferain,ueI muzerafgne 845 ©• "Rdlb "14
mus araneus ©«m/bSmlw/brtm^ite/ bdS TRumcelebetbSmeltbfa 164
Mufet.uel mufette,idem Sabati lk45;44. TPilbetdB ?)5
dis 845 ©45» 778. u°? 'p.iQlcirt 5'4
Ours ic6y 99;ilf4»wew 6;j iRnatrcbtt 911
Pore chaftre 984 >£• RemfStIe 836
P jfc fanglier • 1040 )etcb*tn uel eyc^9tit 95* iRimele/ftim^Ie/fiinlcm 596
Pore efpic 63J ACmbem "8? •Ru 16
Porceaii 984 /CldJ/elletib •
Rllif b<il"^ 148. Corlici ca.
Poreelet 984 ^£1^ 158 nes
Poutoisuelpoytois 868 ieilenb I
%.
Pouttet • 868 )£rbmu^ 85' ifltttb 917
Ran 91;, aries TLa^iti S44
Rangier uel ranglier 9^0 jLefrdt 956. 95 8
Rat 808 JStleobetvStle '984 ILcibtbSttb 1)"
Rac d' cau 8;i> futtebernutt 1.4 iecmobctlemmcr muris gea
Ratlironuelratueul 6ii ^eebobetveeeb 839 gus in Norduegia uocatur
Rcgnard 1081 Jclbmdtbit 867 818
Sanglicr 104. felsmug 831 ieppdtb 9; 6
Sery Burgundis mus araneus 5ic(J)tm4rbcc 867 iet» 64;
84; ^tetteobet ftcttel 86; %k<^tmatit>a Str
Singe 958 9»? l.»(bbfti"bl« 1)1
 '9

3.40$
Gcrmanica. Ano^liCci.
984 ©te(itb«c6 CaTFe „4
2.uci)«6^ctlug ‘767,770 ©beinmdrbet Camcl ,64
Xuctmug 8?i ©tiee Cat544. Caiiim montahum
00. ©t«gmug Angli pro leopardo dicunt
(?0rtt{i«t9tetm(trtei;
865 ©UTO/fu/irt» 958.
TDil&mfltbct 867 ©twiael Cony 596
(Oeaia^qiS. TRUirttmwr. Cow
frtQot 970 ^«dimurber Deer
•
865 778
(Occtf4)'^^rt ijj C4cbs Dogge •
77f. ii“5 ,74
(?t)i(tbellerle 840 ^454» Dormufz 855
45J
(DsU&crnwImug lo^t.Flan 'C{)4ttnm4tb<t 867 Erdfbrew.VideShre».
drice. (?3«llm«g S45. Cbietwelf 767.770 Faloiiue deere 555
Hollandis. Cycttbice Feret uelferrette
1*60 865
9S4 V. Fitfche 868
<OfilIctcfel j pdtr/fijtc Foxe u8t
104
<?3ult()tet/mi)lefcl 794 VStle/filtk/verI 984 Geldid fu 9S4
<Pulajetf«S)etm»lwutff 1056 "Peiii/feet) Gotc 171
8591
Saxonicc "lOilfrag Gotebucke 501
614
(Oummelfticr 104 ‘t)l[ent«&<rw<fc(tt ( alias \>«& Cray 778
(?Dutm<ltbut / murmeittle fent) 159. 144. 159. 0t4|fe Mare 681
S49 vifctiti58 Harte 555
COu$ 808 p^aclbiittb 159 Heflfar 114
844 ‘P^iffcitbbtttib 159 Heggehogg 401
rr. 'VtA loSi.VulpcsFIandrice Hogg,hogge,hog 917. 984
JTfojft 869 ptocj)» 158 Horfe 44 i
n»liitug«b<cm'elmug 8;i. H Kydd 5,4
iio4 nj4ibcra '9 Lambe 917
d, TP 4(fcr()iinb »49 Lybardeuelleparde 9^1$
16 IDuiTcimUg SjO Libdhog 948
Simt 776 TttJcrce 859
Libdfu 9S4
P* ITibct Marmofet 968
.. 9'F9»T
Pantgertbici; 956 JDllpicdbt ccrua Mmeuer 851
• Molle
Pile 855 'SPin&fpil 158. ^urcEifcbe
potwpict wiiib 158 Mows iTcl mbufe 8c8
pultbcett 859 Wifelc’ 8ji Mide 794
TP«lff 717 Munkai 9(18
?vKm4)en 91; irojmlefit 869 Mufkekattt 787
2ta5 8‘8.8 i9 T!?Bc!jer|Tier/b4dw64)ee 104 Olyfant 409
2t£l)«berrec(^ 514.109803. Otter 776
p1eolus.Ec5j5.pro hinnulo
5 >

Oxe
Sibctbfas 948
ccrui gyfd ebcisjeijel 855.845. Pygg« 984
lKello»ct3tcllrmig fii gigmeug we Porlc 984
856,
'Sicen/ttin/ttfnct/tainstt/ tm 845 Porkepyne 655
febier»» 9T» 114 Ram 915
UtSrtb l4 Ratuelratte 808. 8i9
SoJpel 869
44*4 Roo J14
51<>|]5
5 »(jbm 4 t&er 867
Sheepe
3tiihctt 148,165.167 gyj
©. Shrcw.^rewe, fhroW) erd.
64!rta(f 875
A N G L G A* I fhrcw
©4>St o&et f4>Stiiiug 1056 Squyrrcll 956
©4)»wmug
©^iettelc 975
©iw5U/r4)n)C<lt984, Tt>il&
851
A
Babons
P E
Afle
958
5
971
Suuelfowe
Tup
Vnycorne •
J84
9,j
785
febw^n 1040 Badgeruelbagert 778 Vrrhin
©diemmifcU&errtmmc 958 BaroWehogge 984 TPant 1056
fimiaFlandris Baufon 778 TUatterratte gjo
Sluepratte 855 Flandricum, Beer uelbeare 1065 TPPefcl, uel «jefyK, uelvpeafyll,

©partfStU 984 Beuer 556 851

©pt^mug 845 Boriielboore 984. Boreio4o TPetherfhcpe 915
SpurbtiitP 15' Brocke 778 "JPolfe 717
655 Bugill 141
@t4cbelf<i>wC5t»
©tetnb^t «'65 BugleuelbufTe 158

v'
 nosarMofcouitas 61?
ILL YRICA.- Kozoroziecz
Kralikuelkroltjk
35»
396 Sarna 3*4
Sczurck Polonicum 6ai
EXtenditur aiicem hxclingua Krticze 1036
Sczurcz 8t8. 819
hodie per innumeras getcs. Bo Kun Bohemicum 444
Syfel Bohcmice 83^
hcini, Poloni 5C Molcouitae pe= Lanij 553
LaniiCcerua)PoIotiicum Sfcop 873
cutiaria quaedam habent nomi* 553
Laftca Polonicum 844 Skrzeczick 856
na in hac lingua, ut ple»
Lero 645 Sion 4°4
run^ notaui»
Lenrhart 956 Sniatky Mofcouiticum 593
mus.^ „
Lifska. leSi Sobol uel Soboi 869
toni Bobemicum, Srna 3*4
B Abion
97> 131.

Bauwol I4' tos f Swinie 984

Malox 401 Tchorz 86*
Beram
Bobr 3;6 Mezeck 794 Tur uel thuro Polonictim 136

77« Myfs 808 Tzuuijerzatko 4”'

Cernito
GaynusBruflistnarteseft 867 Morska koczka 968 Vijdra Polonicum 868
Nedwed Bohcmice »63 Vislijcanes robuftiUlmi Polo»
Gednorozecz 185
Gelen f^icmegka myfs 843 nis 148
J35
Gefs 4“' Nouogrodela PoIonicS 844 Vuelblud 164
Gezwerz 77* Opicze 938 TPeprz IC40
Polonicum
lelijenij 355 Ofcl 3 Wewer Polonicum ie63

>'4 Otzijfchax 401 TPewerkauelwijewijerka 936

lunecz
Keret Polonicum 843 Owcze 875 Vuydra 776
Koczka 544 Pes uel pas '74 TtPlka 717
Kolczaoia 83» Pouuod Polonicum 1 TEPiil 16
Porcofpino Zagicz 68 a
Koni) 444
Koza 171 Prafe $84 Zubr uel zubrffl 158 86 159
Kozel 3“' Rys 770
Koziel Polonicum '314 RoiTomak animal apud Lima» I> I H I 8.
 .

CONRADI GESNERI TP
GYRINI HISTORIAE ANIMALIVM
UBER 1* DE Q^V A D R V P E D I B V S
VIVIPARIS.

DE ALCE*

visuram hanc a piiffore quodam acccpi, quam ucranheffe tejlantur oculati tejks : ut etiam comd,quie gemina hi^et Nof wiwii
hic feorjim pinximus.

L cE S,alcis:ucl aIcc,aIces:«Aw^,paroxytonum potius quam oxytoniim:Gcrma*

nice uel Client» , aliqui 1 geminant,
arpirationcm pr*ponunt , utapud
alij

Latinos etiam nonnulli, quod non proboJIlyriVe Los,Polonice limiliter, dC apud

alios Pouuod ut ex indigena quodam nuper acccpi. Illyrij etiam ceruum^Gelen
,

iiocantj fieri poteft ut inde nomen huius animantis ad Germanos translatu iit,
propter fimilitudinem eius cum genere ceruino Nullum huius animalis nomen .

alixgenteshabentjcum peregrinum omnibus fit prxterqiiamScandinauiae, quod Teiam: proinde

Io non aflentior ludsis illis, qui Deuteronomij cap. ! 4 »“\'a^zamer alcen interpretatur :quaquam alij
pro eadem rupicapram, alij camclopardalin reddunt : mihi ad poftremam animus magis inclinat*
in tam rara igitur dC longinqui Toli feft authores inter Te uariare,minus mirabimur. Ego fingulo*
rum uerba apponam feoriim,cum alioqui fatis commode conciliari non polTint . Inter Grxeos fo*
Ius Paufanias (qui Antomni tempore claruitjinEliacis diflerens deelephanji creditis den^ uulgo
tibus,quod cornua fint no dentes, haud omnibus enim eodem loco cornua nafci:argumento fun^
inquit, Aethiopici tauri, dC alcaf ferae Celticae ,
ex quibus mares cornua in fupercilijs habent, foe-
mina caret Sed forte lioc loco Paufanias alcen confundit cum quadrupede illa quam hodie ran.
.

giferiim uocant,cui cornu c media fronte procedit, ut fuo loco dicemus. Eiufdem in Boeoucis uer*
ba haec funt: Alce nominata fera,rpecie inter cenuim &
camelum eft, nafeitur apud Celfas, expio*
rari iniicftigari^ ab hominibus ammaliumfola non potefttfed obiter aliquando , dum alias uenan
tur feras, haecetiam incidit. Sagaciffimam eifc aiunt, dC hominis odor^per longinquum interual*
V
Ium percepto,in foueas dC profundiflimos fpecus fele abdere, enatores montem uel campum ad
mille ftadia circundant, dC contrad^o fubinde ambitu,nifi intra illum fera delitefcat, non alia ratio
ne eam capere pofTunt.Haec Paufanias, qui ut pl^rit^ ueteres Germaniam totam QC Septentriona*
les finitimas regiones uno Celticx nominecomprehendit,
^Cacfar lib. 6. Commentariorum dc bello GalIico:Sunt item in Hercynia fylua qux appellan*'
tur Alces, harum eft confimilis capris figura, SC uarictas pellium : iedmagnitudine paulo anteces
dunt,mutiIg^runtcornibus:8Ccrura fine nodis articulis^ habet:ne^ quietis caufa procumbunq
 A

De Qi^drupcdibus
a; fum arbores pro cubi.
poffimt.His
riiMpiTarenofTlint.Hi;
r^n» -iiTi- fiibleuare
necB fi quo affliifix cafu cosciderunt, erigere fefe aut
quietem capiunt, quarti tx ueiiigifs cum
libus.ad eas fe applicantiattS; ita paulum modo reclinata;
lub.
til animaduerfum a uenaroribus,qUd fe
recipere confueuerint, omnes eo loco, aut aradicibus
ftantium relinquattir: liuc cum le
rutmnaut abfcindiint arbores tantum, ut fumma fpecies earum
confuetudine reclinatierint, infirmas arbores pondere affligunt,
atm una ipfa; concidunt, bub
Gordiano Roma fuerunt Alces decem, Itilio Capfitolino teftetqui totidem
m
quoque fcifle icribit
rofirataCn,Pompeij.C.Pliniusnatural.hijtori9li.8.cap.
Gordiani fyluamemorabilipiiflain domo
ic.Septentrio fert Alcen, ni proceritas aiiriu QC certiicis
diftinguat,iumento fimilem.ltemnot^ m
narratam,machlin,haud diflimu
Scandinatiia infula,nec unquam uifaril in lioc ,brbe,mulris tamen
Icmillijfed millo fuffraginum flcxuiideo^ non ctibatem.fed
accliuem arbori in fomno, ea^ incila i»
prargrandeiob id retrograditur
adinfidias capitur, alias uelocitatis memorata, Labrum ei fuperius
inpafcendo,neinpriora tendens inuoluatur. Ha;c Plinius, K
apparet eum de alce &machlitan«
fcriplifle ea, quaeCacfar in unam Alcen coniunxit. Sunt
qui coni)ciant
quam diuerfis animalibus
dicemus alq ucto ta>
machlin feram illam cllc,qua; uulgo cctner appellatur de qua in Rangifeto
:
:

apMret: & Olaus

randum.In figura quam damus alcis etiam labrum fuperius perquam, cralTum
eue alces
bfagnus Gotthus tiir propter eruditioiieac regionis uicinitate fide dignus , uelocilumas
teftatur.ut paulo poft dicam.Qiiamobre ciim Iblus quod fdam Plinius
machlin feram nominaue»
rit nec deea qiVicquam fcripfcrie, quodalij authores
alcibus non attribuant , animus mihi inclinat
credi,
non animatis fed nominis tantum differentiam efre.-hifi forteledio corrupta ell.quod potius
propter prj lo
derimiin quibufdam enim codicibus non machlin fed iterum alcen legituriquanquam
tamgnarratam alcen,
cedentia uerbaficleginonpoflit.loanncsAmmonius Agricola legit, multis
hauddiflrimilcmbubusfyluefl:ribiis,8<:nullofuffraginumflexu.SolinusrimiaPlinijficfcribitcap.
fuperiore, ut nifi rcctfdentes in pofterio.
ij.Sunt &: alces mulis comparanda;,adcd propenfo labro
raiicftigiapafcinon queant. Scandinauia infula eregione Germanis mittit
animal quale Alces,
cubat cum dormiendum cft . Ta.
fed cui fufffagmes.ut elephamis.fledH nequeuntipropterea hon
men fomnolentum arbor fuftinet,qua; prope cafura fecatur.ut fera, dum afluetis fulcimentis inni.
capi. Nam in illo rigore poplitum in.
titur, faciat ruinam. Ita capiturralioqui difficile eft eam manu
comprehenfibili fuga pollet.
Nunc uetertim feriptis fubdam recentiora.Matthsus Michauanus in deferijf tione Sarmatia
f
tumlApud Mofchos Bifontes funt Afces,quarum crura abfij articulis prslonga. Mofchi appel jo
lant Lbzzos,&: Germani .^^ellenb . Erafmus Stella in libro de Origine
BrulTorumilbidem inqiitt
funt Alc{, non tamen ex afinorum agreftium generemam illi tantum in Africa 8C Afia reperiun.
amittit , dC popter
tur. Alce autem quafl medium genus inter equos dC ccriios , cornua quotannis
timiditatem gregarium eft. Apud Albertum Magnum, uirum in rerum cognitione non infelicis
ter uerfatum.nominibus uero imperitiflime abutentem_, libro hiftoris animalium ii. ubi quadru.
pedum hiftoriam ordine literariim exponit, pro alce primum Alches feribitur, deinde Aloy.pofiea
in E litera,Equiceruum duorum generum facit unum quem Germani uocitant fClettt, cuius ta.
,

mennomenclatursteftemnullum producit: Si alteruaSoIinodefcriptum, de quo infra dicemus.

Csctertim libro i, eiufdem operis de Alce in hanc fentcntiamfcribit,& uere ut ego iudico Equicer;

uus nobis cognitus equo fimilis eft,fed altior, uulgo i£UnC, Sf ad equitandi ufum cicuratur : tan=
tundem enim uno dic fpacij, quantum equus triduo perficit. Cornua eius folida ramofa funt.

txilore
 .

De Alce. Lib.
colore quo ccrui. Ab initio ubi cnafcumur ad tres uel quatuor digitos rotunda funt deinceps Ia.
j
ta Si tenuia alTeris inftar , Si circa finem multosproducunt ramos . Farit hac latitudo ut fcahellis
idonea fint. Pondus cornuum ingens . Magnus horum animalium numerus eft in fyluis Prufliai
V ngaria.Silllyria.Maiora funt ceruis 8ihirfutiora,(imili tamen pilo , in cateris cauda folum cer*
uis iimilia.Frontis latimdo ad duos palmos. Hac Albert. Videtur aut palmS pro dodrante dicere,
C Nunc reliqua addam.qiiauulgo apud nos feruntur. Cornua lingula libras circiter dttode»
cim appendunt,longitudine fere duorum pedum, non ramofa ut ceruorum.muaonibus tamen a*
liquot diuifa, dodrantem lata, armi potius quam cornu figura aduehuntur ex Lituania. Germas
,

nicum nomen miferiam fignificattSi uere miferum eft animal, fi credendum eft quod fape audiuli
IO mus,quotidianum ei morbum comitialem ingrue«e,a quo non prius leuetur quam dexui { fi bene
lueminijpofterioris pedis ungulam auriculx finiftra: immiferit quod ego fi fit fortuito fieri fufpii
;
cor,conuulCs diftortis morbi magnitudine membris, Vngulam habet ut bos bifulcam. Illam, uel
partem eius.aut annulum inde fatSum.eiufdem morbi amuletum geftanuunde fit ut maximo pre.
tio ueneat.Scio id non raro profuifie fiepius tamen fruftra tentatum : caufam alij in morbi diferi.
,

nienreijciant, ego animi perfuafionem fuperflitiolis rebus magisminusue aut nullo modo conffc
fam effedlus rerum maxime uariare crediderim.Captauel modico utilnerelarfa.expiratftatim.prae
timiditate nimirum. Pro ungula eius argyrta: nonnulli bouinam uendunt, probatur odore, raditur
enim dC bene olet, ut fertur ,bouis fcetet. Alutarij pellem cius ad thoraces pifeium adipe(ad hunc
ufum alumini praferendo)pra:parant, ut imbres arceat. Veneunt Cngulj, ut audio,tribus autqua
4o tuor denarijs aureis, A ceruina,cui fimilis eft,infpirata difeernitur , fertur enim tranfmittere fpirfc
tum ut ab oppofita manu percipiatur, cum fit plena meatibus Sdpiliineaconcaui. Ego ungulam
integram cum ima tibia: parte pilofa uidi, nec ullamin pilis catiitatem reperi quamuis fieri poteft
:

ut meatus quidam qui in uiuis eranqmortuis collabantur, praefertim longo poft tempore.Denfa Sd
folida eft ade6 ,ut uehementes etiam idiis puntSim caelim^ fatffos auertat , Sii ferrei thoracis inftar
hodie expetaturtquod Aelianus Tarando etiam attribuit,qui ex boum fylueflriS genere eft quan :

quam Si Alces medici quidam SC feplafiarij hodie tarandulos iiocitent , ut loannes Agricola Am«
monius feribit; qui etiam de ungulis huius ferat prodiditifufpenfas ita ut nuda cutem attingat, epi»
lepfiam curare, Si ab acceffione eius liberare hominem, quamuis iam ore fpumantem. Audio prae,
terea ramenta uel fcobem ungulae aduerfus eandem noxam in Polonia propinari.In Scandinauia,
J® ut dixi, plurimae funt Alces, qua: gregarim degunt, Sifupra aquas gelu aftritftas, irruentes ineas
montanos lupos excipiunqhanc pugnam uenatores obferuant, Si partem uidfam perfequuntur.
Trahuntur a cicuratis homines in uehiculis per niues Si glaciem inSuediatquod in Gotthia non 11
cet, ne tanta uelocitgtejexploratores ff ui poffint, Alces uiua: capta: principibus aliquado inter mtl
neramittuntur . Elegans & argutum eft Andreae Alciati e]
Alciata: gentis iniignia fuftinet alce.
Conflat Alexandrum fic refpondifie roganti.
Nun^(inquit)differreuolcs,quodSi:indicatalce. Fortior hac dubites, ocyor annefiet.

ALCIDA FERA FAEVLOSA,

DIODORVS Siculus Iib. 4, de fabtilofis antiquorum geftis; MineruS ferSt alcidam peremifle
feram ftupcndam,ex terra natamiSi antea,ut qus natura plurimum ignis ex ore euomereuinfupe
rabilem pugna.Ea primum in Phrygia appartiiqregionem quandam comburens,quahucul^ ex.
ufta Phrygia didla eft. Deinde ad montem Taurum trafeendens, fyluas continuas uf^ ad Indos iti
cendio uaftauit.Poftmodum per mare in Phoeniciam reuerfa, fyluas Libani incendit per^ Aegy. :

ptum in Libyam profedla,adloca perucnitoccidUa.PoftremdIyIuis circa Ceraunia deftrudlis, om

nicp incenfii regione , cum homines partim flamma abfumpti eflent , partim timore patriam lin.
qUentes ad remotiora diffugqrent looa.Minertiam ferunt eam fera necafle , pellem pedori circun.
dedifle. At uero alcidae morte terra commota, deorum hoftis,gigantes peperit. Hac ille, Liuius lib.
i.Decadis j.Mineruam Alciden cognominatam feribit.

DE ASINO.
uM S I N V s , Gracis o.®- 8f <u»»s, Hebrais "iAVsn chamor Detit y. Perfis care. Interpres

»Gracusferme\OTi{»).«(/ucrtit. Caterum mrpS atonot afin»,in mulritudifiis numerei

g^ 1&'
gaiedor,
latio Chaldaica
x
ubi® ponitur. No placet quod L x.iiiU»>'ss,id eft mUlos uertunt,et Hieronymus afinos
genere mafculino.InuenioS^ a pofterioribus ludatis pro tdino poni tria hac uocabula,
tartak SC ^«3 caar.Eft Si TJ» air afini pullus uel afellus, GeneC;!. ubi tranfr
ili habet, Perfica «n borah ha, Arabica atan,L x X. >r4a»s Cmplici.
Italis lafino, Hifpanis afno.
fo teruertunttSiludicum IO. aliqui pullos equorum etiam exponunt .
G3 Tl.sim<Tarne.Germams l£rel,<touI,<?DulUrercl, Illyrice oieI,Anglice an aire,Afellus,.Vi,/>.(/,«r«.
4 Dc Quadrupedibiis

pfr contemptum ponatur.Narcitntiir aSt parui j uel uteri uitio . uel aliam ob caufam prater natu.
ram,uel propter loci frigiditatem. Columella ab initio lib. r.Principiu (inquit) tenebit minor Arca
dite.uilis hic uulgaris^ afellus.Minor Arcadia:, id eii Arcadico afino , qui SC maior &
preaofus eft, J»
B.

Afiftus animal gerulum , pl agarum &

penuriae inter iumenta tolerantiffimus , tardius reliquis
armentis deficit, laboris SC famis maxime patiens,corpore macileto Si deformi. Frigoris impatiens
eftiquapropter Pontica &Scythica terra &finitimae afinis carent, ut etiam Celtica ( Gallia fupra
Hifpamam fita)propter immodica frigus.Parui funt inlllyria.Thracia,&i Epiro,cum catteras qua«
drupedesEpiroticaterramagnasferat. ^ In mulis ctiatn,afinis communia quatdam dicemus. Afl
ni fpcciofi Si mularum generi feminando commcdifsimi forma,in mulis infra deferibetur. Ab afpe
<Su(inquit)ncn aliter probari debeqqtiam ut fit amplifsimi corporis, ceruice ualida, robuftisac la*
pedore mufculofo SC uafto,fcminibus lacdrtofis,cruribus compadis , coloris nigri uel ma
tis coiiis,

culofi, aut etiam rubei,fecundum Palladium, Nam murinus cum fit in afino uulgaris, tum etiam 4®
non optime reipondet in mula.Murius apud VarronemiEgo, inquit, de afinis potiUimum dicam,
&
quod fumReatinus, ubi optimi maximi fiunt, e quo feminio ego hic procuraiii pullos &ipfis ,

Arcadibus uendidi aliquoties. Igitur afinorumgregemqui facere uultbonS, primum uidendum

ut mares,foeminas9bona jta te fumat, utitp ut quam diutiifimefrudum ferre poilint,firmos,omni
bus partibus heneftos, corpore amplo,feminio bono.ex his Iocis,iinde optimi exeunt:quod faciunt
Peloponnenfes, cum potiffimum eos ex Arcadia emebant, in Italia ex agro Reatino. Non enim ij
murenae optimae flutae funt in Sicilia & helops in Rhodo , corsinuo h^pifccs omni mari fimiles na.
fcuntur. Et alibi apud Varronem: Quod fimiles parentum gignantur, eligendi, SC mas foemina
cum dignitate ut lint.In mercando item ( ut caeter a: pecudes) emptionibus. Si traditionibus domi,
&
nigm mutant , de famtate ac noxa folet caucri. ^ Afino tauro inter
SC ea quae animal generant 5 *
crafliflimus Si nigerrimus fanguis eft. Plinius afinis pinguiflimum , homini tcnuilTimiim efte feri.
bit.Caputgrade (quanqtiam Ariftoteles in Phyfiognomonicis paruu id facit: ) aures longp iata;^.
Tummas,tumfoeminatrigefimomenfe dentes mittit priores;fecundos autem fextomenfe, atque
etiam tertios quartos^ eodem.-gnomonas hos quartos a dijudicanda aetate nuncupant. Quo dfino
prius peper^Te quam decidant poftremi,flerilitas certa.Cor ei pro portione maximura,ut omnibus
timidis,aut propter metum maleficis. Venter unicus, ut reliquis quae folidas habent ungulas,
Eelle caret.ut folipeda omniasMammas binas gerit inter femora , in anteriore dorfi parte circa fca.
pulas debilior.ubi Si cruris figura in eo appareupofierius Si circa lumbos ualidior.Caudam habet
quam equus longiorem.Cur pili e cicatrice nafcantur eis,tjcp candidi, Ariftoteles quaeritProblema
te i9,&: 51 .fcdlionis 10. Corpore afinorum exanimato fcarabeos gigni putant, ^Stygis aqua ex pe= 60
tra proflues infigni frigiditate cfijdiflrlientibus uafis omnibus, afini modo ungula excepta,aut mu
lae,ficuti alij prodidere,ni mendofa funt Grzcortmi exemplarisi,Certe in libro de primo Irigido Plu

tarchus
 DeAfinbB.G; Lik I.
f
tarchus de alini ungula intclIcxit,quod facit in hiftorijs item loSnes monachus in Alexandri mcn;
tione. At libro triceiimo Plinius, mularum ungulis contineri modo Stygis aquam prodit, facilis
hi
pfustnam Graece «e©' alinus eft;mulus autem uel mula, «/wr©'. Aut iitruncp eft; aut for fan labitur
Plinius, Nam in Alexandro Pliitarchusors yfhhi dicit quanquam interpres equi ungulam reddri
;
diqCcelius Rhodig. Vitruuius etiam libro S.mulina tantum ungula Stygis aquam conferuari poi=
fe diciuluflinus Iib.i7,feu Trogus,equi.Currius autem lib. lo.dum tumenti ait, in mediu relinquit*
Aelianus non ungulis fed cornibus afinorum Stythicoruni contineri feribit,

,
C.
Tardus 5C piger inceflu alinus, eo^ uerberibus promouendus,inter quae duriflimus eft.RudiUj
ma e«:abfona uoce rudit,de qua plura mox in Philologia, flpcrulg afinis gratifflmg funt in pabulo;
catteris uero iumetis prxfentaneo ueneno;qua de caufa id animal Libero patri affignatur,cui 8^ fe
rula. Ocimum V enereftimulat,ideo etia equis afinis^ admiflurf tempore ingeritur. Spinis quocp
adhuc teneris uefeitur aflnus, SC frudibus arboru. Qiiin SC eo rure (Columella tefte) quod pafcuo
caret, cotineri poteftcxiguO,& qualicuncp pabulo cotentus. Qitippe uel folijs fpinis^,uel perticis
falignis alitur,uelobiedo fafeC farmentoru. Paleis uero, quibus fere omnes regiones abundant, etia
glilirit, Q,Hortenfius maiore cUram fibi habet ne eius efuriant mulli inpifeinis qua ego habeo ne
,•

mei in Rofea efuriant afihi, SCc, Ego enim uno feruulo, ordeo, non multa aqua domcliica , meos
multinumos alo annos,Varro;8ialibi,Commode(ait)pafcunturfarre Sifurfuribusordeaceis. Eaa
dem fere in paftu obfer uantur quatin equis. Aquae potu pinguelctre eos ferunt, Kex cibo cd magis
So proficere quo plus biberint.Pullum afina: a partu recetem fubijciunt equae , cuius lade amplior tit,
dC hippothelas uocatunpraterea educant eum paleis,foeno,hordeo . Non nifi affiietos potant fon«
tes,qui funt in pecuarijs,arcp ita ut ficco uamite ad potum eant. Nec pontes tranfeSt per raritatem
eorum translucentibus fluuijs.(Hic pro eorum alias legitur plancarS in Pliniotqua uox etiam Gal
lica eft,S<l pontium tabulas lignificat : ut non approbemus illos qui placarum , aut ut Hermolaus
phalangarum legere malunt.) Mirum^ didu,litiunt:£«: fi immutetur aquac,ut bibant, cogende ex
onerandsue funt, Plinius. Apud Afros paftorales aiini reperiuntur impoti,id eft, qui nunquam bi
bunt,Herodotus lib,4.Dealini paftu &potu nide etiam in equis. Non nifi fpaciofa incubitant
^
laxitate. Varia nancp fomnio uifa concipiunt idii pedum crebro : qui hili per inane emicuerit re«
, ,

pulfu durioris materiaeclauditateillico affert. Afinicur plus excrementi ficci egerant quam hu«
jo midi Ariftotcles inquirit Problemate 58.fedionis lo, Afinat tenuiorem reddunt urinam quam ma«
res. Purgantur menfibus,amplius quidem quam oues &
caprat, fed multo ex proportione minus.
^Anna foccrEfau primus equis afinos copulauit, ut ludat» afferunnlfiodorus. Multus eft in coitu
afinus, minus tame guam equus. Tam mas quam fotmina menfe tricefimo coitifed magna ex parte
&
nequeunt generarciuerum inbipiatu, aut trimatu femiffe.Sed iam uel annicula uentrem gellifle
afellam aiunt, ita ut quod pepererat , educari ac perfici potuerit, Ariftoteles. Et Plinius fimilite»-,
Partus(inquiOa tricefimo menfe ocy(rimu5,fed a trimatu legitimus: totide quot Cquj SC eifdem men
fibus,& fimili modo. De afinis ad coitum idoneis lege Conftantinum lib. fi.cap. lo. item cur equae'
i

in Elide ex afinis concipere non potuerinqLeonicenum i. 6i. Afinus nifi a prima dentium mutatio
negenerareincipiat,nunqtiampoftgenerat,fedfterilis omnino perdurat, Ariftot. Superftitiofe a
4j) quibufdam proditum
eft,afinas non concipere tot annis , quot gratia hordei muliebris purgationis
fangiiine contatfta ederint, Non equinotftio ucrno,ut equa: SC extera pccua,admiirartjs iunguntur
natura: frigiditatem,ut tempore calido pulli nafcaittur.eode cnini
afinte. fed athiiio folftitio, propter
tempore parit,quo coierit, Ariftot. Admittuntur ante folftitium , ut eodem tempore alternis annis
pariant, duodecimo enim menfe conceptum femen reddunt, V
arro. Mares in remiflionc operis de'

teriores ad generationem funqquamobremab operenon diftungunt- Afinus eqiiam fuperueniens

citius implet quam equus. Si equus fuperuenerit afinam , quam inierit afinus , non peruertet afini
initum; fed fi afinus fuperueaerit eqeam , quam equus inierit , peruertet ( ita ut abortus fequatur,
Plin.lpropter feminis fui frigiditatem, Ariftot.Et alibi, Afinus quidem equi genituram corrumpit,
fed equiis afini minime,cum eqiia iam afini initu conceperit, Cum uel equus cum afina,ucl afinus
cum equa inierit,multo magis abortus confequitur,quam cum unigena inftr fe iungantur : ueii»!
* gratia , equa cum equo , aut afina cum afino. Eucnit etiam tempus gerendi uteri, cum equus cum
afino coicrit,maris normatid eft,ut quanto fpacio temporis mas perficitur fuo in genere, tato etiam
fa:tus,quem ipfe procreat,abfoluatur. At magnitudine corporis,fpecie, SC uiribus, magis fceminp,
quam mari fimileeuadit quod nafeitutifi frequenter coeanqnem ullo interpofito tempore cefient,
qiise itaiunguntur breui fotmina fterilefciu qua de caufa non frequenter ita coniun^nt, qui cua
,

tam huic adhibent rei,fcd tempus aliqiiod interponunt; Non afinum equa ut afina equurii recti
,

pii, nifi afinus fit, qui equam fuxefit. Adininunt de

induftria quos hippothelas uocant ac fi equi, ,

tnulgos cogriomincs,qui inpafcuis modo equorum uiribus bonis fiiperantcs coeant. Reijcit afina;
femen a coitu nifi interpelletur: quamobrem ftatim a coitu iterberat infeflantur^, Ariftot. Plinius
6 o rem eandem his uerbis exprimit, Incontinens uterus urinam genitalem reddit, ni cogatur in curJ
fum uerberibus a coitu.Parit duodecimo menfe(ann2 uterum fert SC afina SC cqua)fingulatim maW
gna ex parte procreat prolemiea nanif natura eft, ut unum pariat, fed nonunquam gemellos etiamf
a 5
6 De Q^drupedibus
aditxrarifltme tamen. Mulus ex afina Si onagro genitus omnes antecelliti Parere uel in confpeflu
|iomims,uelinlucenoiit,fc^ tenebras quacrit(alias in tenebras dudtur)cum parturit. A
partu dieie
etiam pautur bolet
ptimomari iungitur , eow dieiiinda maxime recipit initum , fed poftmodtim
.

htee,nifi priiifquam gnomonem amittat,peperit, nunquam

poftea initum recipere t iin antea

rcrit, parere tota fua ktate poteft.Gignit tota uitaCtcfte PIinio)qu* eft ei ad trigefimum
annum. Aa
6^ paljrebrarum pilos aiunt; quamuis eniiri
unico»
mularum maxime partuSjaurium referre in his
lor reliquo corpore, totidem tamen colores quot ibf
fuere, reddit. Pr jgnantes opere leuMt. eiuer V
quodremiffione labo,
enim labore nationem reddit deteriorcm.Marem non diflungunt ab opere,
ris fit deterior. Secundum partum pullos anno non
rembuent a matre. Proximo anno nodfibtis pi
tiuntur effe cum his.a: leuiter capiftris , aliaue qjia rehabet uinflos . Admittuntur
ante folftitium, w
ut eodem tempore“alternis annis pariapt : duodecimo enim menfe
conceptum femen reddunt, m
maius,per
paftu eadem fere obferuant quse in equis. Partus charitas fumma, fed aquarum radium
Ignes ad fcems tendunt.Eatdem,fi ritius minimus interiit, horrent, ita ut pedes omnino
caueant tin
gere.Dolent eis a foetu mamm£c. idco fexto menfe arcent partus.cum equae anno prope toto
prabe.
ant.Lac grauidae habent menfe decimo,uel ut Plinius lcribit,praegnantes continuo ladicfcunt.
Pul
lis earum.ubi pingue pabulum,biduo a partu maternum
lac guftafle laitale eft. Genus mali uocatiir

coloftratio.CralfiUimum afinaclac eft, ut quo coaguli uice utantur; tenuius equa;, tenuiflimum ca'
meli.Haec Plinius, quomodo autem crafliflimum Iit afina; lac paulo poft diireremus. ita afinis ad V
trigefimu annumCalias amplior afinis triginta) fcemina uiuacior mare eft. Vno maxime morbo ^
iaborant,quem malidauocant,quod uitium in capite oritur,facitcp utper nares pituita multa,ru£. i»
fa^ effluat, qua; fi' ad pulmonem defcenderit,moriuntur:led fi in capite Iblum eft, non infert interi
tum.Soli inter animalia pilofa,non a pediculo tantum,uerum etiam rediuo immunes funt. Plinius
cues etiam a pediculis infcftari negat, Afino morienteuifo celerrime deficiutrarb alioquimor
f
bis afflciuntur.Grammatici Gratci maliafmon effe dicunt catarrhum per nares in
afinis. a: tormina;

etiam eis accidere;a neutro morbo eos euadere. Malie,(Mt;ii«,apud eofdem,affe(Sus iumentoru cum
tufliunt.Sd malis,aphtha,id eft,oris ulcus,inflammatio. Abfyrtus demorbis equorum cap.x. Maxi
ma (inquit) aegritudo eft , a quo equi non facile conualefeunt, quam plericp malin, alq catarrhum,
Romani fumperium uocant,eft autem reucra articularis morbus, deinde eius figna Si curationem
fubijcit.Nos plura de hoc morbi genere in Boue dicemus. Si oues utantur ftabulo,in quo mul 5 ,aut
equi,autafinifteterunt,facileinciduntfcabicm, Columella. Circa Abderam St limitem qui Diome j»
dis uocatur , equi nafcentibus illic herbis pafti , inflammantur rabie, circa Potnias uero afini. Pii.
nius. Afini in Thufeia depafti cicutam, tam graui fomno premuntur, ut ftupidi fenfu^ priuati, ca.
dauera uideantur.Et fepe accidiqut dum a rufiicis propter pellem excoriarentur, iam dimidia par
tedetra<fta,tum primum expergifccrentur,excoriantibusinde uehementerccSlernatis, Petrus At»
dreas Matthteolus.Ad urinse difficultatemafini, utSuidas feribit, fuperflitiofi quidam hate uerba

immurmurabant,Gallus bibit & non meqqmyxus non bibit Si meijt. Ego pro myxohtc myoxum
id eft bufonem accipio,utruo loco repetam copiofitis Ad morbos particulares in equis, afinis. Si
.

muliSjfanguinis detraiSione utendum eft Hippocrates in Geoponicis Eidem fere morbi afinis Si
,
.

equis infelti furat, fimiliter curantur.proinde afinos curaturus ad equos tranfibit,

D 4°
Afiniis ineptiliimis eft moribus. Si degenere anitiid,ih primis Ihanfuetus.ingenij pIaCidi,ftoli.
dus,nec ulla utcunqi magna Si iniqua onera detretftat. Obuijs in uia cedere nefeit . oce hominis V
confuetam intclligit, & meminit iter quod aliquoties ingreflus eft . Mauruftj afini primum ut fe in
uiam dederuntjincredibiliter incitata celeritate iter conficiunt, ut euolare , non excurrere uidean,
tur.Deinde eos cito feifos de uia, 6d pedes Si fpirittis deficiunt,ac pedit tarditate ad currenda con.
ftriiftiinfiftuntjK acerrimas profundunt lachrymas,non tantopere,mco iudicio,ob futuram mor.
tem.quamob pedum infirmitatem,quare ut captiuiadequosalligatilrahuntur, Aelian. ^Afino
SC tauro cornus aduerfatur, quippequiaduolans feriat, Sdeorum oculos laceret. Cumfaloetiam
auicula pratlium ei cftiSpinetis enim fe fcabendi caufa atterens, nidos eius diffipat:item cum fpino,
cui uicftus a ucpribus.quas afinus tenellas adhuc pafeit. Sunt SC lupi eis inimici, ut qui carne alan. ja
tur,ita<j ab illis circumueniuntur. Cum lupum afinus praefentem uiderit, caputin latus uertit, ne
afpiciat,&i uifu auerfo inuaditur.Pratterea colotf hoftis eftidormit enim colota in prafepibus,Sf na
rem fubiens afini, ne comedatjimpedit. Plura de colota lib.i, in Stellione docebo. Qujrunt afini afi,
plcnon herbam.ut minuant atram bilem, ((f Ammoniantis Syriano cognatus, poetarum interpre.
afinum fapientiac auditorem polfidebat. Sui.
tationi Si CTrtecK lingira elegantia; deditus erat , atqj
das.CJiiod afini etiam difeernant genus,fpeciem ac indiuiduum,Galenus cofirmat lib. i. Methodi,
his iierbis. Adeo^(inquit) efteuidens, ac omnibus natUra infitum, tum hominibus, tum brutis, ut
aliud quid ceu in fubftantia fubiedum, aliud ceu fpecie unum intelligantit uel afinorum (qui tatne
omnium brutorum ftupidiflimi indentur) aliud efle fpecie tinum , aliud numero , notitiam non fu.
giat.Confpecftanan(jcamelo,afinus fe retrahit, & fugit, ac timet, fi nunquam ante camelum con.
dS
'
ipexinfin aute uidere iam afliieuiqquamtiis aliam aliam^ illi dcmonftres, tamen propter confuetti
dinem non amplius timct,fed ueluti unam fpeciem intuetur, St illam cui infueuit.St hanc qu^ nunc
^rimun»
 DeAfino. D.E: Lib, E j
primimi apparet. Ad eundem modum nec homines timet propter
conruetudinem;fcdhos quoque
V
uelut unam (peciem uidet. erum fi curatorem infpexit, no folum
ut Iwmmem.fed eoam iiiinC m
horomemagnofcit,&:mtcataunbus,a<: caudam quatit, &:rudit,a:lafciuit,cumeumafpcxit
Utica
indicans fe Hunc itatp tum ut hominem, tum ut familiarem nofcit.Eum aiS
familiarem agnofcere.
tem quem primum lam uidet.ut hominem flmiliter, familiarem non limiliter. m
Et paulo poft Eo
demmodo uiS norunt, non tanta abfoluteut uiam.fed etiaut hanc aliquam
Uiam.Naminingreffit
uia quam non nouit, afinum fiatiie , attende^ tit illam perambulet, ac totam
peragat, in neutram
partem declinans, nifi ficubi in diuerfa fdnditur,uti^ declarans fe fpeciem
ipfam uis meminilfc ec
clare agnofcere. Quippe inambulat eam,qira trita elbquatenus
autem ignorat, fallitur. Necn enim
IO una9 numero sii,hanc quam n5 nouit, peragere poteft.^qua;
recordatione eius,qu 3c infedilis
iequuntur reliqua, ^Huius loci funt etiam quae in Phyfiognomonicis
Ariftotelis legimus ubi
ex aliqua hominis 5f partium eius ad afinum fimilitudine de ingenio pronunciat,Afinis,inquit
fuibiis V
communis eii intemperantia circa enere; Afinis propria, cura & folicinidine carete. Qui
^
afinosreferStcaDiteoaruo.ferpfimf ftiTnicii-OiTifjrfPi-at-nnrx j,- /-v r

o 5 * T -
***“&**** vjrccct rnauis;vbatffae,/\cla
mannus etiam illos quorum oculi Qciitaflnis prominent
, dementes afcontumeliofos effeconijeit.
,
8.
Tertio anno domare incipiat ad eas res i ad quas qutf^ eos iiWt haheire
in ufu. Greges eorum
10 non fane fiunt.nifi ij, qui onera portent, ideo quod pleritp
deducuntur ad molas, aut ad agrictiltu.
ram,ubi quid uehendtim eft, aut etiam ad aradumiubi leuis eii terra,ut in Campania. Greges
fiunt
fere mercatorum.ut eorum
quie Brundufio aut Apulia afellis dolTuarijS comportant ad mare olea;
autuinum,iiemcpfrumenta,aut quid aliud, Varro. Caeterum Columella lib. 7. initiotPrincipiiim
(inquit)tcnebitminor Arcadte.uilis hic uulgaris^afellus, cuius pleriqj ruliicarum rerum
autores
in emendis tuendis^ iumentis praecipuam ratione uolunt effeinec iniiiria: nam abfm
ullo fere fum
ptu aliturtut fupra cxplicauimus)&; imprudentis cuftodis negligentiam fortilfime fuftinet. Huius
animalis tam exiguae tutela plurima SC necelfaria opera fupra portionem refpondenticum
faci> &
lem terram, qualis inBatica lota^ Libye lit.leuibus aratfis profeindat. In Byzacio Africa illa cen
tena SC quinquagena fruge fertilem campum,nullis cum ficcus ell arabilem tauris,poft imbres nili
afello.Si a parte altera iugi anu uomerem trahente , uidimus fcindi, Plinius. Ad hac
uehicula hon
nimiopondere trahit Sapeeriam ut celeberrimus poeta memorat. Tardi coftas agitator afelli.
Vilibus aut onerat pomis, Iapidem^ reuertens Incuffiim , aut atra malfam picis urbe reportat,
&
lam uerd molarum conficiendi frumenti pene folennis efthiiius pecoris labor. Qitare omne rus
tanquam maxime neceifaria de^dcrarafellum: qui,ut dixi, pleraqj utenfilia, 8C uelicre in urbem,
6C reportare collo uel dorfocommode poteft, Columella. Apud nosmolitores maxime afellis utun
,

tur, 8 ritftici
(: ad lignationem. Si rebus fuis.uehendis mendici, dufcqiiid per afellum fieri poteft tii-
lifrimcconftat,Plin.Mulis,equis,aIinis ferianulla,nififi in familia funt, Cato.Qiiotiuga boa,mu-
lorum, afinorum habebis, totidem ploftra efle oportet , Idem. Alibi quoqi afinos ploftrarios, afi» K
niim molarium.-at iugum afinarittm apud Catenem nominari reperto. Afinum oij,numrAum em.
4
40 PW" QtAxio Senatori ,
autor eft M. arro, haud fcio anVomnium pretio animalium liiflo, Plin;
CJtixftusexijsojiimapraediaexuperat.Notumeftin Celtiberia fingulas quadragenis milibus nii,
moru enixasialias emi)Plin, Afini Arcadici in Grarcia nobilitati,in Italia Reatini.uf^ ed ut mea me
moria afiniis uenieritfefterttjs millibus fexaginta, efunaquadrigatRoms conftiterint quadrin=
gentis millibtiSjV an o.Et alibi, Optimum eft (inquioReatimim feminium, ubi tricenis ac qtiadraa
genis millibus H s .admiffarij aliquot uenierunt. Qiiadragfnta
ualent acre Gallico bis mil«
feftertia
le libras Turonicas,hoceftmille folatos bilibres.Tanti comparata referunt afinamRcatinamgem
Iam,aratricem &C prolificam.Quo fitat fexaginta milia feftertiorum nummora, quibus afinum fita
V
memoria emptum arro miratur.folatorum mille quingentorum compleant £cftimationem,ut Ro
bertiis Cenalis calcuIauit.Et quoniam afini propter mulorum generationem praecipue utiles ac pre
}o tiofi funt,multa & afinos admiflarios pertinent.dici poteraift.nifi commodius ui#e
hic quae ad eam
retur in mulorum mentionem ea differri.Ex onagro & alina genitus omnes antecelliqPlinius,
iifip

Carmani propter equorum inopiam afinis in bello plurimum utatur & afinum Marti : facrificant,'
quem folum Perfe ex omnibus colunt, & bellicofi funt, Strabo
dtjs
f Afininum lac mifcent lib. ly.
ad Phrygium cafeum conficiendum, Ariftot f Stercus afinorum primum eft maximct)ortis:dein,;
&
de oiiillum,&: caprinum, iumentorum, Palladius. Brafficis fimum atininum maxime coniicnitj
Plin.Qiiidam bubulo iumentorum fimum pracferunt,ouillum^ caprinoiomnibus uero afininumi
quoniam lentiflime mandant; e contrario iifus aduerfus utruntp proiftinciat. Idem. ^'Tibisc ludi,
erae nunc eloto offtbuscp.afini &
argento fiunt,Plinius.-8C alibi, Afinorum(inquit;oira ad tibias ca.-
nora funt.Tibiarum artifices ceruinis ofribus,quorum olim ufuseraqafinina proponunt, tanquani
60 argutiora:&f Aefopiisapud Plutarchum in fapientum conuiuio miratur tam craffum Sf a MufiS
alienum animal offa maxime tenuia SC mufica habere. Niloxenus etiam eodem in libro Bufiritm :

inquitNaucratitas nos accufanqquod ex afinis offa tibijs adhibere coepimus ; cum iplis ud tubany
a 4
8
audire nefas fit, quod afiniuoccm
afsimilet.quipropterTyphonem eis exofus eft.CqIyrahemas co
uento mfeilarentur, illum aucr-
enominatus eilEmpedoclas Laertio teileiNam cum Agrigentini
nlTedicitur circumpofitis urbi pellibus afinorum innumeris.
Apud Cumanos, midier in adulte.
lapidiinfiftens omnibus eflet confpicua Deinde
impo.
rio deprehenfa ducebatur in forum, ut illie
.

lapidem , ut ibi rutius ellct

fiiam afino,atm ita per totam duitatem circumdUdam, reducebant ad
8C ignominiat gratia orufeTis
omnibus fpcdacUlo . His adis habebatur infamis per omnem uitam,
deieftabilishabebaturinquofteterat
dicebaturfquodafinumequitalTet.Lapis autem iiefaftus ac
mulier Plutarchus in Problematis . Qitadrabit hac
nomenclatura adagq mftar in quamtm prolti.
onobatides eodem fenfu legimus. Oneaba.
tuta fa’ma,ln Varini Camertis Lexicoonoboftides SC
etia apud Parthos ignomimaducebatur^udum lo
tes Stephano oraftirst.Acgypti urbs eli.Maxinja
afino inuehi, Suid. <r Mesha Arabic»nomin«tur
pannus contextus ex pilis afinorum BC capra,
SC faccos fibi conficiunt , An«
tum uel caprinis tantumtunde Arabes folitudinum incola tentoria
etiam afinj.Credun
dreas Bellunen.Equa caluaria.fednon uirginis,intra hortum ponenda eflj uel
tur enim fuaprafentiafoecundarc qua fpedant,Palladius,Columellalib,io.interrufticorunircme
Hinc caput Arcadici nudum cute fertur afelli Tyrrhenus
dia aduerfus tempcftates.flc feribit;
Cxifle Tages in limite ruris.
^
Pullos afinarum epulari Meccenas inflituit, multum eo tempore pralatos
onagis tpoft eum
interqt autoritas faporis,Plin. Ailftophanis interpres in V
efpis leribit afinos Athenis in cibum ue
om spuos, 10
nifle,fuper his uerbis poeta:dT«e(f(ty«5"eare}'^«p}'fcfo*'T©'HAi(tsii»,(M'7i'7ill bithi/
orSunt qui afinorum domefticorum, etiam cum fenucrunt,cames mandat : qua
peflimi funt fucci,
infuauestimcmad.
ac concodu diificillima.ftomachum^ Ipdunt, SC praterea inter edendum funt
modum equorum ac camelorum carnes , quibus etiam ipiis homines , animo corpore afinini ac
camelini, uefcuntur, Galenus lib.j.de alimetorum facultatibus. ^Lac muliebre
temperatiffimum
eft,mox caprillum.hinc afininum.ouillumcp.pofiremo naccinum, Aegineta. Archigenes Phil^ &
grius omne lac incommodum elTe calculofis pronunciat,prater afininum, quod
fubfiantia tenuil.

fimum eft, SC facultatis facillime diflblucntis . Igitur mirabiliter articulorum tumores SC nodos
(quos ad callofa duritiei modum eX uitiofi ladlis ufu pueri fuftinere cogStur) leuigat SC deletiunde
admonendum duxi ut ipfum calculofis affidue heminae menfura exhibeatur, poft matutinas deam.
bulationcs,atipidpracferuandi alapidisgencratione^atia,praEOmnibus alijsfiat.Meminithorum ^
Aerius in curatione lapidis ueficat.Idem feriptor alibi de fuppuratis renibus traflans.his uerbis uti
turiLacitai^ cum meile poft puris eruptionem eis praebendum primum quidem afininum aut
cquinum,adulceraenim repurganda conducit: quum uero repurgatione amplius opus non ha.
bent,8«: morfus fiunt obtufiores,indiget^ ager nutrimento,tun(ieriam bubulum
lac eis exhiben.

dum duarum aut trium heminaruminenfura, Bubulum, afininum, SC equinum lac, uentri magis
idoncafunt,fedipfum turbant, Diofeorides, Maxime petpurgatlac equinum,tum afininum, dein.
V
debubulum.tum caprinum, arro. Pullum afininum a partu recentem fubijciunt equar, cuius laa
dfe ampliores fiunt: quod id lac quam afininum,ac alia omnia dicutefle melius,ldem.Dulciflimura
ab hominis lade camelinum,efficacifrimum ex afinis,Plin. Bubulum lac pinguilTimS eft, ouinuni
SC caprinum multo minus,afinarum minimum pingue habet. Q.uamobrcm perraro alicui in uen. 4*
tre coagulatur, fi recens mulfiim SC calidum adhuc bibatur: quod fi fal Sf mcl adijeiantur , fierinon
poterit ut amplius coaguletur in uentre. Eandem ob caufam aluum magis fubducit.qudd ferum ei
copiofius infit, minus autem de cafei natiira,cuius ratione lac aluum fiftit, Galenus lib. j.de alimen
torum facultat. Et alibi , Equinum lac ocyus defeendit , fimili^ modo afininum, f^ustritur apud
recentiores medicos, an afininum lac fit omni alio tenuius : quoniam Galenus fecum etiam in hoc
pugnare uidetur,lib.(..de fanitate tuenda inter omnia ladfis genera tenUiffimum dicens : tertio au.
tem de alimentorum facultat. paulo ante citatum iam locum eamelinum SC equinum ei in tenuita.
te praeferens, Ariftotelem tertio de animalium hiftoria fecutus.Hos locos loan.Manardus in epifid
lis ita conciliatiSexto de fanitate tuenda,inquit, Galenus afininum lac leptomereftaton, id eft, ma.

xftne tenuium partiunt affirmattin tertio uero de alimentis , camelinum afinino .‘noti in tenuitate j®
fed in humiditate prsfert.hygrotaton enim dicit, Q.uare nifi fateri uoluerimus Ariftotele aliud fen.
fiffe quam Galcnum,dicere oportebir.quod per tenuiflfmum non intellexerit tenuiflimarum par.

tium,fed maxime humidariim.Hsc ille. Ego Galeni uerba fic accipio,afininum lac tenuiffimum re
die dici,fi comparetur animalium latfti quae apud nos SC plaerafqj gentes mulgeri folent, naccarum
nempe,ouium,8(caprarum:fimpliciter uero, S(comparationead animalia quorum inufitatumfe.
re ad cibum SC potum in Europa lac eft , ut cameli SC equi non tenuiffimum, fed craflius Sic etiam .

Plinius tenuiffimum lac canftiis eife fcribit,mox equabus, craffiffimum afin3c,Ut coaguli uice utan
tur.Crafflifi mum dixiffe uidetur,prO craflius quam cameli SC equx.Leptomeres,id eft, tenuiu par.
tium uocatur,quod non craflis necp uifcofis partibus conflat, SC cito ac facile corporum meatus fU
binidquodlatflied magis conuenit,qu6 liquidius eft,minusmcafeofgfubfiantijhabet,utGalenus 6a
ipfe exponit.Sednefimlongior,&f fi plura hoc in lococontraManardum dicenda haberem , ad re.
media tranfeo qua ex afino SC diuerfis eius partibus apud feriptores celebrantur.
 DeAfino. G, Lib. 1. p
-
.
. G.
Ex eadem aqira,de qua bos aut afinus biberit paululum fumptum 8*potatum
, tollit efficadtct
capitis dolorem, Marcellus SC Plin, Ad comitialem prodeft aCni cerebrum ex aqua mulfa , infuma,
tum prius in foli)s,femuncia per dies potum.Plinius lib.i8.cap.i6.Numerus dierum
in exemplari
bus uulgatis non eft exprelTustex fequentibus tamen confiat non pauciores efle
quam 50. Ridicui
Ium efi quod apud eundem legitunSi quis afino ( inquit) in aurem perculTum a fcorpione'
fe dicar
tranfire malum protinus tradunt«Eft genus febrmm quod
amphemerinum uocar, hoc liberari tra»
duntjli quis e uena auris aiini tres guttas fanguinis in duabus heminis
aquae hauferit ; item ucnena
taomma^cenroafinipuImonefugCre,Plm.IdemfitritusbibaturadanhelitumS(:tufrtmcommen
10 datur ab Haly Arabe* Sunt qui ex afino mare m'grom cor edendum cum panciub
dio prima aut
^ prsccipiant contra morbum comitiaIcm,Plin« • lecur inaflatum efu
r comitialibus pro
dclt,rcdieiunis edendum pratcipitur,Diofcorides*Alrj admixta modice panace,
ori inflillandu do-
cent,id<p diebus quadraginia:fic a comitialibus morbis dC alijs infantes tueri, Plin.
Aridum tritum
cum pctrorelini partibus duabus, 8^ nucibus iugladibus tribus purgatis ac meile illicis (alias ac mei
Ic tritum)in cibo datum hepatico ieiuno mirabile eft, Plinius 8C Marcellus.
Cinis ex co cum oleo acf
fcrophulas utilis eft.-item ex hepate QC carne cius cinis ad fiifuras frigore c6tradas,uc
Auicenna feri
bicego Diofeoridem magis approbo^, qui utracp harc remedia ungularum cineri attribuit,
ut etiam
Rafis .Ad lienis uitium efficacifltme datur inueteratus lien afrni
, ita ut in triduo fentiatur utilitas,
de fplenc afini arefatfto quotidie iciunus pauxilluifi manducet, ita potenter fanabi’
Plin, St lienofris
4o tur,ut intra triduum utilitas remedij huius appareat, Marcel. Splen contritus &
ex aqua impoiiuis
m^illis lac prouocat,Sextus.Lien mueteratus ex aqua illitus,mammis abundantiam facit, uuluas
fumtu corrigit, plin. Splenis afinini leuiffimuspuluis, cum feuo urfino dC oleo admellis craffitiem
rcdadus,S^ilIituSjfupercilfjs pilos reftituit, Rafis* Renes iniieceratitriti^, &in iiinomero dati,
uefiese medentur, &C urin^ incontinentiam cohibent, Plin. Eidem arefadi at(^
exufti triti^jid eft in
puluerem tenuiflimum redatfti, & ex menfura conchulae unius cum uim' meri cyathis duobus ftran
guriofo potui dati efficaciter medentur, Marcellus* Cinere genitalis afini fpifTari capillu putant,
dC e canicie uindicari fi rafis illinatur, plumbo^ tritis cum oleoiPlinius.Coitus ftimulat dexter
afini
teftisinuino potus pro portione, uel adalligatus brachiali ; nec non ciufdem a coitu fpiima colled^a
rofeopanno,&incIuraargenro,utOfihanestradit. SaIpegenitaIe(afmi)moleumferuensmfergiiu*
jo becfcptiesjco^ perungi pertinentes partcs:BiaIcon cinerem cxcodem bibi* Teftesfaleaflcrua=
ti,&^ afpci fi potioni , in afinarum maxime iacf^e uel ex aqua ad comitialem profunt, Plinius» Fel
,
tauri uel afini utrumcp per fefe aqua infractum, maculas in facie tollit, cuitatis-r^iibus ac uentis poft
detradam cutem. Sanguis afini fedar fluxum fanguinis ex uelaminc (id eft, cerebri cunica, nifab
Jor) Barbarus quidam; ( Diofeorides hanc uim cerebro gallinaceorum attribuit Eiufdcm ties ud
)
quatitor gutca: cum uino hauftar,febres quotidianas fanant, Aefculapias quidam, PIiniu5,ut paulo
ante retuli, idem firribitdctribusguttisiangiiinisex ucna auris,mduabus heminis aquae hauftis*
Sanguis afinini pulli ex uino, regio morbo meddur,Plin. Adipem tradunt cicatrices corpori con
coloresreddere,Diofcorides:uelut alij,ueftigiacuris aboletuit Plinius.cicatrices nigras reducit ad
colorem, Sanat ScTuuluarum exulcerationes idem inucicratus, &
in uellere appoficus duriciem uul
40 uarum cmollit:per fe uero recens SC inueteratus ex aqua iiiims,pfi]othri uim obtinet, Plin. Si me
dulla afini aut feuo , is qui comitialem patitur , loco calido inungatur plurimum iuuabitur, Rafis*
Scabiem hominis afinini medullae maxime abolent, Plin, Seno cicatricibus aclichenilcpris^
maxime color redditurtSole adufta eodem aptiffime curantur, Plin. Coitus ftimulat anferis mafcull
adipe permixto ilIitum,Ph'n.Sextus fimtliter,qui non feuum fed adipem redius uocat, dC ad anum
hoctnedicamentumapponiiubet. Pellis iniec'^aimpauidos infantes facit, Plin. CfTaconfrada bC
decoda contra leporis marini uenenum dantur. Vngiilariim afini cinis per dies multos(toto men
fc,Plinius)binis cochlearibusCwcl ut R-afis habet, pondere trium aureorum &rdimidtj)potus, prodi-
tur comitiales adiuuareteaedem oleo fubadhe ftrumas difeutiunuS^ illitae (puluis ficcus illitus per-
)
nionibus medenturjDio(corid.fi<^ Galenus lib. 11. de fimplicibus pharmacis Perniones Grteci chP
,

jo metla uocant, aliqui iniam citato Galeni loco non rede phygeda legum , StrTimas difeutit ungui*
afini uel equi cinis , ex oleo aqua illitus ,^urina calefada, Plin. Curat etiam ea quae ierpimt ulce-
ra, infperfuSjldem.Vngulae afininae fuffit^ partum maturant, ut uel abortus cuocctur:nec aliter ad
bibetur, quoniam uiuentem partum necant, Plin, Cinis ex cifdem cum afinac lade inundus, cicatri
CCS oculorum 8^ albugines tollit, Vtleucomata oculorum efficaciter difciitias, ungulas afini wiuen
tislima,6C fcobe earum quam tenuifflmo, quileuitate fua oculos non offendat, cum la«e muliebri
mixto, frequenter inungito,Marcellus. Annuium ex ungula afini, in quo nigri nihil fit , ab epileptP
cogeftatiim, prohibere aiunt ne concidat,Hodie idem pollicentur de alintilo ex ungula alces, Ca;
pilli &barba nafeentur etiam glabro, fi lichenem afini, id eft collectionem duram qua eft circa cru
ra eius, comburas, & teras, puluerem illum ex oleo uetere i^''’^onas;hocita ualidum eft, ut fi mu*
licri inde maxillam unxeris barbas ei nafei fcias , Idem. Lethargicos excitat illitus ex aceto, Plin*
,

Exquacun^ caufa graiiedinem capitis exortam, qua intcmpeftiimm concitet Ibmniim,fine dolo-
re difcuiiqii quis impetigines in afini cruribus naturaliter natas detrahatjcas^ fri fcobe deUmata»^
IO Dc Quadrupedibus
_ ex iure fump« phthiilcis mf den^.
Immixto aettonaribuj penitus obflipet.Marcell, Carnes
quid apud Auicennam legitur, buntqui
cenere maximein AchL Arantid malum, Plinius. Simile
contra morbum eominalem pr«l
carnemafini,fanguinemaln aceto dilutum, per dies 4 o.bibendum
piuiit,Plin. f
ATin.numlaccummellepotuidatum.uentremfacileKfmepericulofoluit,lVlarrd.
DiofcoridesSialnfimpliciteraluum mollire fcribunt.Bubulum,afininum,&equinumlac,uentrima
peculiariter collutos dentes gingiuastp ita-
Ris idonea runqfedipfum turbant, Diofeorid. Afininum
confirmari notutneif,
&lit,ldem.Eodemla<Sepercuiruuexatos dentes, auidentiumeiufdem cinere,
abftergendo conducit. Comi,
Plin.Non folum enim dentibus innoxium eft,fcd ob tenuitatem etiam
utiles tradnt teliiculos arietinos inueteratos
tritoscp dimidio «>«1 pondere in aqua,
tialibus morbis
uel lacSis afinini he»ilna.Interdicitur uini potus quinis
diebus ante SC poftea,Plin. Ad comitialoiut di i*
ximuslcoagulumuituli marini bibunt,rtimla<Se equino afininoue,
autcumpunia luccoiquidam ex
aceto mulfomec non aliqui per fe pilulas deuorant,Idem.
Lac afininum meile mixtum Galenus luue.
ante omnia cft.cax eft potus equiferorum
ni qui fere cotabuerat,a balneo ftatim exhibuit. Sufpiriofis
tres he.
fanguistproxime laflis aiinini tepidi cum bulbis decotlihita ut (erum ex eo bibatur , addito in
ubera, ladis armini potu
minas cyatho nafturtij albi.pcrfufi aqua, deinde meile diluti, Plin. Si dolent
Stomachum exulce
mulccnturiquod addito meile fumptum SC purgationes mulierum adiuuat,Idem.
obolis tCTnis ex aqua
ratum ladtis ciufdem potus reficit,item bubuli, Phn. Ariftolochia uel agaticum ,
calida, aut laiSe afini pota ftomachi uitia fanat,Idc ,
Heraclides orthopnoicis dedit anifi reminis,quod
afinino, Plin. Comendamr ctiani ad ni(.
ternis dig tis prehendcrit,tantun<fem hyofcyami cum lafle
fim,cxtenuationem,lputum fanguinis,hydropem SC duritiem fplenis. Capftl
tamen infirmo,« uer^ is
gine aut tinnitu laboranti non conuenit.Priuatimprodeft contra
gypfum,Kceruram, alolptar,K
argentum uiuumtitem dui a; aluo m febri.Gargarizatur quoif faucibus exulceratis utihlTirne: bibh K
uocant. In febri etiam quae careat dolore capi-
tur ab imbecillitate uires recolligentibus, quos atrophos
in ar-
ti*, Pueris ante cibum ladfis
afinini heminam dari, aut 15 in exiiu cibi roiionem fentircnr,aniiqui

canis habuerunttfi hoc nonelfeqhabuerunt ecaprino,Plin. Eiuidem potus utilis eft coeliacis 6: dyfen
tcrlcis,additomelle,Plin.'rencfmus(id eft crebra & Inanis uoluntasegerendDtolliturpoiolatfteaiini-
lumpodagra chiragra ue;
no,item bubuIo,Idem. Sunt inter exempla qui lac afininu bibendo liberati
Alii uero feriafinini potu eofdem morbos prorfus
euafcre,Plin. Aqua mulfa contra hyofryamiim fa.

lutaris eft cum Iafle,maximeafinir.o Idem.

Afininoladfepotouenenareftinguuntur. Peculiariter fi
hyofcyamumpotumflt autuifcum(chamsleonixiaspotius)autciruta,autlepusmarinus,autopTC3r
pathiim,autpharicon,auidorycnmm;5£^Ii coagulum alicui nocuerit: nam id quo^ uenenumcltin
prima latft s coagulatione. Sed memimire oportet recenti utendum , aut non multo poftea
tepefafto.
recc;mes,feu cinere adfer
fsiullum enim celerius euanefcit.Plin.Cancn fluuiatiles triti potife ex aqua
uato.conua uenena omnia profunt.priuatim cotra fccrpionum iOlus cum latSe afinino : uel fi non fit,
caprino,uelquocun<B:Addi 6f uinum oportet,Idem.Rupta,conuulfa, cancri fluuiatiles triti in afini.
noladic maxime ia nant, Idem. Aiininum lac conlert e aliquid candori in mulierum
cute exiftimatur.

Poppea ccrie Domitij Neronis coniunx,quingemas per omnia ferum fcetas trahens, balnearii etiam
folio totum corpus illo latfle macerabat, extendi quotp cutem
credens, Plinius; St rurfus alibi. Cutem
(inquit)infacie erugari Sf lenerefrere.Sf candoremcuftodirelatfte afininoputat,
Nommep eft quafc
dam quoridic quin geniatum cuftodito numero fouerc P oppea hoc Neronis principis inftituit, bali» 4 *
:

ncarum quom fic lolio tem perato, afinarum gregibus obhoc eam comitantibus. ^ V tina afini attri.
liiscalciamcntorum cum luto fuo illita fan.?i;uem fcabicm hominis, Sfun'gues fcabros.Plin, Lepras ac
furfures tollit tauri,iiel addiio miro utina afini circa canis orium,Plin.Alini urina tradiiur nephriticis
fiiie renum uitijs mederi inpotu,OioIcorid.-s. Eadem cum mclanihio prodeft contra omnes impetus
fuppiirationesfiue panos apoftcmat..,>'^lin Ali) ulceribus exedentibus humidis utilem prat=
dicant, Sideratis urina pulli afinini nardo admixto pei uniSione prodelTe dicitur, Plinius, Eadem ra.
pilltim denfari putant, admilcent^ nardumlafi dij graua, IdeiTi. Vriiwmtili tielmute uelafinicum
fuo luto illita, &
clalios abolet.Sf callis medetur, Maicel, ^Fimum afini recens cum tofaceo in graul
taie aurium tepidum inftillatur.Plin. Vlcera capitis fubito nata fanantur,fi afini flcrcoris fucco, fcil &
la*ontrita quantum fatis uidcbitur.Sf bubul^adipis rantiindcm mifcucris, atep ad capitis ulcera iic- j,.
luti ceroto iifus fueris,Marcel. Tam afinorum quam equorum fimum, iiue ct udum,
fiue crcmaium,

addito aceto, fangiiinis eruptiones cohibet, Diofeorid, Stercus almae aridum naribus inlruftumfangul
nem fine intermiftione fluentem citocompefrit,Plin.Idem firer ens imponatur, profluuia fanguinis
mirefedareiiiritur litem cinis exeo. Qui uuluacetiam prodeft impoliius , Plin. Ad fanguinem un.
dectini^ fluentem adhibeturificnaribus profluar,fuccus expreflTus inftillaiur ac retinetur. St obftrii-
antiir eo uenarum uel arienarum aperta ofcula , fanguis contineiur. Filtius afini calidus uino mifce.
tur,cuiinrin(f5 a ut affatim iuccum goflampina , ad fluxum farguiniscoercen.
ectr bibant linamenta
dum locis affecftisimmittDtur.Rafis. Etnpiaftrum ex eodem liontiimpoliium fluxionem aucrtii.Ra
fis. Atmcntartj equi uclafim.qui herba pafciiur,ficcum fimum liquatum
in uino, mox poium,conira

fcorpionum iiSus magnopere auxiliatur, Diofeorid. Afinini fimi cinis ex uino coeliacis & dyfeniericis 6»
confert, Plin.Fimum afmini pull .quod primum aididii a partu, polcan uocant Syri, dant in aceto nnil
fo contra lienis wttwOwWem coeliaci* SC dyfemeticis confcrulnlapa decotfinni, colo magnopere pro-
deli:
 DeAfmo.H. Lib. 1.
defcDatum fabae magnitudine e uino medetur morbo regio intra diem t«rtium:Eadem
et ex equino
pullo nmiliter^ uis Eruptionibus pituitae afinini fimi cinis illinitur cum butyro, Plinius,
eii, Plinius.
bquwu uirus a coitu Anaxilalis ^didit in lychnis accenfum equinorum capitum uifusreprafentai
e
monurificeifimiliter ex afinis ,Plin.Membrana partus earum, ptacipue fi marem
peperermt
r )
oliada >
accedente morbo comitialium reftftit.Pliniusi
H. Philoibgiadeaiino.
f a. Afinus Grateis ms dicitur iritjtt t«(/ «V«o-((>,quod hominum opera iuuet, unde iumenta Ll
tinis didla. Aspitfi» oV»s, mulus eil.Cyrenenfes aitnurn %«()(/ uocitantCretenfes quidam Hmx-
Aiui, quidam w»ui(/,alij(t4y«/«i«M(/animiauocisabrurd«ate.oV(tf«(i,«Vi<i'u(i,eti«rfis,diminutiuafunt.Afct
IO la pro ala ^uoip fiue axilla reperitur, unde illud in factis, Prouer. 19. &
16. AbfeOndit piger mana fub
afellatficaqualoquafillum dicimus. Kttfii/Aoi/sVarinus aCnos interpretatur qutc uox ad
,
canthelios
acceditlnueniuntur Si hacc nomina apudGraccOs,>tKrS<«t/,unde uocatus cantharus id eft
fcarabeus> ,
qui ex fimo fobolem fibi pavattsiitt* quod talUm quoqt fignificaKiiif»w(i apud Varinum haud
afini
, ,
fcio quam redle fcriptum.Huraqut DCyrillus in Ofee propheta exponiqalij uerd magnam
belluam,
quae propter feritatem folitaria pafcatur.proprie tamen aptum fignificat, qui folitarius degit.
Suidas
etiam lupum folitarium interpreta tur.nawt, afinus rufcus,Etymologicon . nuTjoSij/
lifoiy «Vij/ 1im\i »i*iW«,apud Varinum. Trgvras, afinus labore SC fenio cofeiSus: accipitur
m
enam pro ho
minefene&aitateexhauilo.osfijSuoafiniiSiUel aries agrefiis,Suid.A{i 5itms etiam pulpita dicuntur,
t^’»i(/(!i<fB(/W«s-i(/oiKir(!«ji 7’iM,w»si;«fil!arT 6 t,Camers,Ariftophanesin Vefpis,ii'r
40 xMtSics
d(«i(0TitTinr Sm
sra^iai. KAswf « dicuntur miniflri publici qui homines ad iudicia
Uocant,item
teftesqui uocantutiied poeta sAsTsgos hic dixit v^cmay «stI rioyw « sitiavv. Et alibi in eadem co*
moedia, EsiKascuarfurJSt/TarrsrrAsT^JTgvyi KAsTsfiAflsax^giriitsaa-iKrltiffieKoTii Hic item RMT«fi di<
xit pro afino,eft autem fcomma in fenemifiAiiA<Ms«i; . rf®Sii.«,anus putida, uel afina ucmlaiijii^sjrai/t,
afinus regius, Varinus.Mv)(Aes,libidinofus,moEchus.ut(<(cjtAiis:Phocefcs aiinos quocp admiffarios my
chlos nominant, f
Afini epitheta apud poetas Icguntur,tardus,onerarius,doiruarius, uilis plau^
,

ftrarius,molarius,pigcr,pandus,uuIgaris,Arcadicus,Mxnalius,ignauus, lente gradiens,auruus,in'

ers.rudens, fegnis,horripilus, turpis,cliiellarius,lentipes,quadriipes,infulfus,miferanda:fortis. Eta-
pud Graecos rai^sCjTneAirJgiilsffjciyKsswS, virstt At/ra^yot, iroAvirKccg^iiiir ; yirsAaTsj/ cyof/ inierprerantur
Grammatici t* iirn!;,quod epitheton cani fagaci aptius ell.Extat egregium Pallada; epia
Jo grammainafinumfegnem.nonindignumhiclegi.
ArrlaiTx^dlitiui ti 5 owj/ nnaf laiuUyi, Tiiii oiAsmaerst.
Vioy ^ Tdy mamt^irlcvTCtii
fD e afello iniedo multipede.&^eiufdcm nominis pifce,fuis locis diceturrutrumcp eriam Graeci on3
uel onifeon uocanKutriqj a cinereofquem Germani etiam afininum uocant)colore nomen. Aflnius
& Afellitis nomina propria iiirorum leguntur. Heratia infula efl, quaeantea dicebatur Onus Plin,
,
Aflne,Ao-/n(,Fe:oponnefl uel Achaiae urbs iuxta Hcflcniam, unde linus Afinacus: Lucanus, Qtias
Afinc cautes , &
quas Chios afpcrat undas . Eft Si Laconica urbs dida ab Afine filia Lacedamo.nis,
item Cypri &
Ciliciae. Prxterea uafis genus eft Sns apud Ariftotelicos inter exempla homonymiar,
quodafiguraficdidumconijdo, utorchamabellua marina. Infigno cancri duae funtftcliiepar»
18. Exiguum inter illas fpatium obtinet nubecula, quod prsfepcdt
^0 usAfelli appellat», Plinius libro
citur,Ladantius.In cancri deformationis parte,ut Hyginus feribit, funt quidam qui afini appelian=
tur,a Libero in tefta cancri duabus ftellis figur ati.Liber enim a lunone furore obiedo, dicitur mente
captus fugiife perThcfprotiam,cogiias adlouis Dodonaei templum peruenire.unde peteret tefpon
fum,quo facilius ad priftinum ftatiim mentis rediretifed cum ueniftet ad quandam paludem magna
quam tranfire non pollet, de quibufdam duobus afellis obuijs fadlis dicitur unum deprehendilfe co
rum,8d ita clTe tranfuedum, rtt omnino aquam non tetigerir.Itacp cum uenilfet ad templn Ionis Do
Noo,
donaei,ftatim dicitur a furore libera tus, Si aleilis gratiam retuliiIe,£C inter aftra eos colloieafte.
nulli euam dixerut afino illi quo fuerat uedus,uocem humanam dediffeltam poftea eum cum Pria*
po de natura contendiire,&i uidum ab eointerfedum.Pro quo Liberum eiifi mifertS in fiderihas ,

annumeraffe,Et ut fciretur id pro deo,non pro homine timido(quia lunonem fugerit) fecifle, fupra
cancrum conftituiqqui deae beneficio fuerat affixus aftris. Dicitur etiam alia hiftoria de afellis , utatt
EratofthenesiQuotemporelupiter bello gigantibusindido,ad eos oppugnandos omnes dcoscon-
uocauiqucniffe Liberum patrem, Vulcanum,Satyros,Silenos, afellis uedosiquicum non longe ab
hoftibus abeflentidicuntur afelli pertimuiiTc, Si iia pro fe quif^ magnum clamorem St inaudimin
gigantibus feciire,ut omnes hoftes eorum clamore in fugam fe coiecerint , Si ita lint ftiperati , Haec
V
Hyginus, Poftremam fabulam arinus etiam in Lexico flio in afini nftntionc affert; 8. hanc obcaii
fam afinis hunc honorem habitum inquiqut in cancri fydere occafum uerfus collocaretur, Achar
nici afini, de magnis afinis dicebatur, V
arinus. onviti ucrbtim apud Thucydidem Aelius Dionyiius
mouere SC circumagere exponitiet apud Hippocratem oVtvt^SiM eft roifovxy ims^oifus om enim
funt funes dudarij ex canabi ftuppa aut lino,nimirum ad machinas uel ergatas Idonei, uel alioqui
ad trahendum aliquid.Nam Si cameli funes magni uocantur,a quibus anchorae fufpendStur.
etiam, id eft uedes machinarum, or« nominantur. Latini fuculas uocant u adorij generis machinas}
12 De Qi^drupedibus
aequa exmtibus longittia
qua! confiant tereti ligno dHobus aut pluribus uetfiibus iraiecfio.utrintj
dine:quaE dum uerfantur funis diuSarius circa eas obuoluitur, Galli
turnOS dicat, Germani pdlpel,
genus illud earu quo ex hypogeis cupae fubuehattir, uel in ea demitiutur.owsv7r7r«|
fcomma cral m
nadrudisingenij hominem apudAriftophanem,nimirumafunibusiam didis tradum.Apudbui-
dam ovas legitur diuiiis didionibus per n fimplex,cum tamen apud
sv-mxf
eundem in s. per tr gemi,
num ftyppaxiquod magis placetjiine interpretatione habeatur. Caeterum ergata machina wado»
axe effcretflo^Nam etiam uetflibus ficut fucula uerfattir^, non
ria uel hoc.a fucula differt quod
m quu
&
dem brachiorum dti(Su,fed obnitentibus ambientibus ue(fliarijs:Itali arganum uocat , m
m
Philander feribit Vitnmium;Germam' cm xvmbm. Ad h^c aws umtas eft in cubis
uel teflkris,P^

luce teftedit canis in talis)qu:E etiam cubus dicebatur , eodem nomine quo integra
ipla ^ i®

co fenfii accipitur in prouerbio « Tgacfc| k Tf«s xv£{w,hoc eft uel maxima uel minima fumm ,
a Merito
iadum,
autem aliquis per iocum miretur in ijfdem Midam,cui auricula: afihinarjfelicifflmum fuiffe
cum alinusipleinfelicifflmus fuerit, owVkos, ferra fabrilis, Varinus,T!li;</tVi/j>(ivA(iMH-iij/,<iM*iiirs(/AM|i!
«{««(/ if 4<4«B7iA,Pollux. Superior mola lapis qui circumuertitur, Latine catillus,Grace owqinfe
rior Latinismeta.XcnophonIibtoi.de expeditioneCyriioij tMinams orat «AtTittsjvf?»*''”: apudPof
lucem etiam eros aArflaii/ legitur fimiliterpro lapide molari.Cato molarium alinum,& Paulus lurecon
fultus afinum molendinarium appellat, no lapidem,fed ipfum iumentum, Afinaria mola,qua
ab afl
no circumagiturtut Matt,i8.Qitt offenderit unum de pufillis iftis,qui in mc credunt,praftafct eifu
fpendi molam afinariam a collo eius, ac demergi in profundum maris.Grace eft (liAos «Viitos. Hippo.
crati chirurgicum eft inftrumentumonircus,luxatorum curationi accommodum,
Afininomenin i,
ludis literarijsilli imponitur.qui in fiudijs uel moribus deliqueritlis enim protenfis
indice SC auricii

lari digirisafinum uendere iubeturjhoc eft tantifper hac ignomima notati , donec in alium propter
Cmile peccatum eam transferat.Sunt qui e collo ftipitem.afini uel nomine tantum , uel etiam figura
onocephalum,eandem ob caufam pueris appendant.Similitcr et alij quando^ derifuri quempiam,
digitis ut dixi protenfis auriculas afini imitantur, 5C fibilum addunt . Hinc Perfius:
OIane,a tergo quem nulla ciconia pinfit. Nec manus auriculas imitata eft mobilis albas.
tn-iV»7joo(i“««5,iif’s>'«&iri,Pollux:rotulamncndiinftrumetumintelligo.Licebitetiaml!w(/ uocitare,
quem girgillum Latini, inftrumentum quo ffla reuoluuntur , too/yit/is apud Pollucem ludi genus
eft,in quo pila ad pauimentum uel parietem ui illidebatur,& repercuffa manu ludentis fubindere.
ijciebatur,cui plutes continui pilae faltus fuccefrilTcntjrcx appellabatur, &C imperabacuidus autem j®
afinus,8i: imperata qufuis exequebatur. Alius apud eundem ludus puerilis oftracinda deferibitur,
in quo deprehefus in fuga fimiliter afinus dicebatur. Telia erat ab interiori parte pice illita: ea aliqs
ad lineam in terra dudii eminus proijciebat,fimul pronuncias,no5,dies,propter colores tefta: diuer
fos.quorum alterum altera fibi fadio eligebattpcrfequebatur illa fugientem alteram,cuius in proie
i^orTts, ansA <d’
da tefta color eminebat. Plato in Theaeteto;Oi/f ccnxfiiiy K«kJ'a'T!u,5iaxri^ 5<

«y Tn^iylvHitu. irxyeffims, Uxa-iUvs «luSy, Commodus Caefar(ut Lampridius refert) habuit homine
cuius prominebat penis ultra modum animalium,quem onon appellabat,id eft afinum, fibi chariflj
mum,quem SC ditauit,&r facerdotio Herculis ruftici propofuit.Hinc etiam onobelos dici coniedat;
funt autem hi qui uiriiioresuldentur,utin Heliogabalo fentitLampridius,uelut afini telum praefe.
rcntes,Caclius. Buclio ille Plautinus paupertatem fimulans adMegadorumdiuitem filiam cius am 4®
bientein Aulularia fic loquitur: Nunc fi filiam locaffim mea tibi,in mente uenit, Teboueeire,8d
nieefleafeila,ubi tcctim coiundus fiem, Vbi onus nequeam ferrepariter,iacea ego afinus in luto.
Tu bos me haud magis refpicias,gnatus quam nun^ flem:
fi Et te utar imquiore,& me meus ordo
irrideat:Neutrobi brabea ftabile ftabulS:fi quid diuorttj fuat, Afini mordicib. fcindat,boues incur
fent cornibus . Hoc magnu eft periculume ab afinis ad boues tranfccdere, Chriftiani cur afinarfj
per ignominia nominati fint,& Chriftus onochelus, mox in onagris (Jocebimus. De Ariftone Ephe
fio &Onofcclide eius filia abfurdior eft hiftoria in PIu tarchi P arallelis,^ ut hic referri debeat. A b a-
fino defeendifle mihi uidentur Graecorum uocabula,oi'Bii!«,oVoir«,oVrei)!,oVoTi{e{»,8i alia huiufmodi,
l^pisfpccularisinquibufdamltaliatlocisuulgoipeculumaflni dicitur, f^Onopordon herbamfi
comederintafini,crepitusredderedicuntur.Trahiturinas 8^mcnfes,aluumfiftit,fuppuranones0i j®
collediones difcutit,Plinius:ncc alibi aliud,utignota fiihodie,ficut etiam onocichla , cui flos diutur
nior per partes florenti apud eundem.lnter uuas damnantur uifu cinerea, SC rabufcula SC aflnifca j
colore nimirum didalcui eadem forte fuerit «Viyid» Varino memorata. Afinaftrac,fi bene memini,in.
ter ficorum'gencra nominantur.Pruna feriora maiora^,afinina cognominata a uilitate, eodem co.
lore funt quo hordearia, Plin. Auriculam afini Galli quidam uulgouocant fymphytumalterS: Sa.
baudi lotO pratenfem, paneili afini.Inter fiirpium nomenclaturas Diofeoridi attributas, onomorda
hclxineeft:afini fanguis Acgyptijs,filix:afinus ichrei Magis,fampfuchum. Oniris etiam herba ex o-
riganigeneribus,alinum nominepraEfefert:NicanderoMviiri7«Aain/ uocat, quod folium eius afinis
pabulo gratum fit.Onobletum herba linguae fimilis Hippocrati contra foeminartim profluuia in uel
Iere apponitur.Onopyxus folio Sd caule fpinofuseft,Plin.Anoninquida ononidamahmt uocare, 6»
Idem. Grammatici oWif/ exponunt T«pT«or«i«ifiA5irit|/.Huic nomine fimilis onuriseft,alias oenothe
ta dida,qujin potu data fetas quo<5mitigat,Plin,Onogyrus planta eft raak olida, qua alij anagyrg
 .

DeAfino. H. Lib. I. ij
A
iTOcantjproucrbio etiam cclcbris:itcm mn' nome. bubus Athenis Buzwges nobilitatus,
Argis
iiogyrus, V
arro.Onophyllon eadem anchufe eft.quse Arabicae linguse autoribus etiam aCmi lacfiir*
ca iiocatiir, Anchufamipram quo® Graeci onocleam iiocant,6i;^fo]ijs laducae defcribuuLycopfis
e=
liam a nonnullis anchufa uocatiir,hducaE folrjs:quae et onofmati herba: apud Diofcbridem tribium
• tur. Anchufac genus alterum apud Diofcoridem^onochiles appellatur alij onochilo uel onocheiim
,
fcribiint,Badem eft Alcibiadion Diofcoridis contra ferpentcs, praecipue uiperas, efficax : nec aliud
Alcibion Plinij lib.iy, cap. y» quamuis ille qualis ea herba effet apud authores libi repertum neget*
Barbara Arabica quxanchufaefiuelatfiucae afininEc ScT generibus eiuidem tribuuntur nomina,
qus in Arabicorum nominum interpretatione in Auicenam Andreae Belluner^is , & antiquioris
Io cuiufdam innominati reperiutur, haec funt: Achatini,hearph*lus,ferula,almiphar,anfadius, lenuat^
renchar,fengiar,aliangiar:rimarem uel fincarem genus anchufe exteris maiusiahiigilifejlacffucelia
maior:abiigilera,argialerirs,abuchalefa,achafunas.Ceteruonocardio,dipracusmteliigitur(qiiafiali
ninius carduus, ille nimiru qui in prouerbiu abijt, Similes habet labra la(4ucas:)a quo loge dif?at ana
cardiiim frudus arboris Indicx, Dipfacum nonnulli etiam uirga paftoris uocat,&: lac'^ucam aCni cu
ea confundut.Onobrychis folia habet lentis, 8(:c.Diofcorides * Onocecidas Galenus a rufiicis feri*
bit appellari gallas cas,qux grandefciint fungofe^quafi afininaSjquod ignaux fim &: minus cfficds
CCS. Afinaria fcftitm erat Syraculis mefe MaiOjab Aiinaro fluuiq appellatione dud^a,apud quem
Athenienfium imperatores Nicias SC Demofthenes capti. Eiufdeifi nominis comccdia exeat Plauti*
na, in qua mercator pro-alinis emptis pretium numerare introducitur Lconidxferuo, cui Samiam
lo 2cricnlem,cui numerari debuerat, fe fingebat: De hac poeta in prologo feribit, a Demophilo prius
Grxee edicam onagri nomine. Onofander philofophus fuit Platonicus, cuius librum de optimo im*
peratOrehabemus, ^b. bi'accxf6«,afininxcarnes,Varinus, cutis uel pellis alini:oVe<c,«,paroxy
tonum, idem, uel forma afmi,V arinus.b:/<s oVSos, fimus afini pofterius etiam de bubulo Homerus
:

dixic,Polliix. oytMXKj excremctaequi,utoVjAs afini, Varinus. MvxAcWjlinexnigrxinalinoru

collis dC pedibus nalcchtesjdem . mvkPios reduplicatio quxdam in ahnorum
, &
boum collo , Idem*
Afini colorem refert tarandus,cum ei libuitfui coloris elfotqucm fxpe immutat. Cercopithccus pi=»
lo eit afinino. Leucrocuta afini fere magnitudine eft,Plin. pleriip legunt afini feri,id eft onagri * Ad
Cadaram rubri maris peninfulam bellux exeunt quxdam aiinoru capifibiis,alix alijs, dC depaicun
turfata,Plin* i[[c. Vox afino apprime rudis, uc merito rudcre'Latinisdicantur:hinc dC Grecorum
50 onomatopcciXjjOfwizscr/fjSffio^xaixbKCquod de mulis etiam dicitUr)5^oy?tKc&T%:poecx quidam afinos oyw
5KS cognominann6;^x«^f4o? afini clamor, Grammatici exponut de afinis maribus , citm prx
fame exclamant, ttcc^xJo S^coiiHs nysy /«c&ia,V arinus citans Paulaniam . « epeovn
iioyis.ovosJ^^a>ix.ioitivo?yH ajnus rudens per efuriem, aut pabulum edens uel auenam, qiiani
Grxcibromonappellant.PerfiusSat.^. Findor,ut Arcadixpecuariaruderecredas. Ouid. lib.j*
V
de Arte: t rudit a fcabra turpis afella mola « Abufiue etiam dc Iconibus dC de hominibus dicitur
apud Vergilium. InPhilomela poemate obfcuri authoris hic uerfiis legitur, Qiiirritat iierresttar*
dusrudiCjOncat afellus. Oncare uoccmGrxcam cilc dixi, nec apud ullum Latinorum legiffememi
ni.NulIus in terra Scythica necp afinus net]^ mulus gignitur,ac ne ullus quidem uifitur propter fri*
gora, lta(^ rudeces artni perturbabant Scytharu equos:&[ cum Scy tlie fxpenumero Perfas adoriren
”40 tiir, eorum equi exaudita afinorum noce, coffernati auertebantiirjarredis auribus ftupefadi, iitpo
ceinfolentia tum uocis,quaprius nonaudiffent; ci[formx,qiiam nunquainipexiffcnr, Herodotus
!ib,4. Onocrotali aues ab afinino clamorcnominatur. Ovo^xj&y de afinis proprie dicitur cum equas
infccnduntjPoIlux.Homerus ut afini tardum SC neper uim quidem celeritatis capacem inceffum fi
gnificarequcl ut Grxee dicam kj kri-ijHroiJ Tro^&ai/ tf/ to Kx§n^&i/ , hoc uerfu ufus eft , ns or
CV05 Trar/ IBihQxto 7rcu<Axi, d, oywj/^wSjafininus, afini inftar ftiipidus* ^fe. ii\ovoi^U^ti^^novi}(po^ov?,
()Vcivs,Varinus:doffuarios afin<»s inteli:go,quos o-KtTl/flifofifSjGrxcis uocitare ufitatj
us efi, Clitellx funt quibus farcinx colligatx mulis uel afinis portantur. Hinc clitellarium 3^ clitcb
latum lumentum dicunt.Catocap.io. Almos iniiratos,clitellan'os, qui ftercusuedent, tres. Et Plaii»
tus in Moftell. Nam muliones mulos clitellarios Habcnt;cgo homines habfoclitcllarios: Magy
50 funt oneris, quicquid imponas,irchunt. Sed quas homines baiuli gerunt clitellx, muli Mariani po
tiiis dicunturffiirculx fcilicet,quibus religatas farcinas uiatores gcftam. Protinus
libro 4, Stratege*

matum.-C.Mariiis recidendorum impedimentorum gratia, quibus maxime exercitus agmen onera

tur,uafa &: cibaria militum in fafciculos aptata furcis impofuit,fub quibus &
habile onus bC facilis
requies elTet.Grxci hxc aut flmilia inftrumeta «vx(j>opa,x?i^xK[«,dCKti<pUv^x nuncupat, A?iqui iumen
arinus «sf <rxy(iOcrt?Aioi/ interprecatiir,cum
torum clitellas etiam
dubitatione tamen an totum potius iumen tum,non folx clitellx, hocnCmine accipiendum firapud
Demofthcnem contraMidiam:cum alioqui mulum femper fignificec Mulorum, equorum , afino*.
.

•?
ritmcp genus fub fellisaut fagmis folo tergore prxftat officium, Vegetius a. -59. Kxl'lH^la, (rcc>yiJ.xTx
cyfii>j/,& qux eis imponuntur ex uimine contexta: SC ligna incurua in
puppi nauis ad infirucndas at*
60 tcgias:S^ montes Bithyni^Varinus.Sagma/agmx.-udfagmafagmatiSjfellaquamuulgusCapudlca
mollior tiat Icffio:
los bC Gallos)baftum uocat,fuper quo componuntur rarcinx:uel inftratum,quo
fed et pro farcina qiiandos^ ponitur, Cxlius libro 1 1 * Forte hinc etiam patrio fermone equqs bC aliW
 ^

14 De Qi^drupedibus
nosclitenariosiiocamr»umro(r3&T<’»m£ra;utGrseciLatm.^pragmanos:Krarc^
foumC«tIta!ifcmam;Graedputoetiam>w)8<:fellamipfamcmfdUm|rtml. /-'
anthel/ Xe-'
rdrgerirpatiumextcnduntur.&ponderedeprefefuperiuscuruamuruelu afim
^
nophon.Varinus canthelios magnos afinos interpretatur:^ '

do tardi® ingentj homine.Polybius, £(,}-«? TWjtariArftiiOTu ywt ™ifo«u«^Per

ft&sTiyo «-? ixUitxrt lis snZis, i ywtwe »-vref» irief a ?rxvms (to-tf «AtntTOi/
r„i]' ,,
iter pai are Iclla
Variniis.o>'«ii i7ncrot|«, afintim ad
canthelta clitellas intclligo.fwriV.»- soetort-,
farcina impoflta Herodotus.Xenoplion de
equo etiam hoc tierbiim tifurpauit,Pollux.B.tr/re|i«,6tr
LjB;r«i5l^IiT«,-^Varinus.dr«-.|i,lhbulumafi»orum.Varinus.
oV«AOT«s.oray«(r,©-,orKygo!, «vMf»f&!,«rMv</'m©'.ut m Vari-
Va l lo’

nos ut agafo qui Iqtios curaqapud Goecos

fimiliter Dorice apud Va.
nushabff.uelDorice Suidas 5C Pollux.-pro eodem
fupra afinum efle diximus: apud Pollucem
rinum legitur.quod probo.nam
qui SC Ki/r»>«s,redte dici puto:ut Vannus
quod noi placet in hac fignificatione:pro uenatore tamen, a
oraAKTBf-uerbum Polluci, .
QUO® errauerit>«»iir>cT»>tumafinarium tum uenatorem exponens.
M
num aeere. KAa.w«s,o ns y^m7«s ^
t sf '/. o?©',S{' A(tK«<ri(/ i,n<r ifx<nvf‘si/

ad fiftultc imitationcm.KA<.[tAB ^
«raAjc™
Mysvjax,
msims id eft fonus qui ore editur ab afinartjs

,.l^«tiTf«sn«i,.»B,.3 >cAa.ywW3t*,Varinus.
^f.Utyerfas rexCelatnarumfuit uirtioracifM^^^^^^^
de quo Sofitheus Tragicus apudAthenaetim, e.»7 «“TW A tjst»! «Assiforte

diuerfis mulierum ingenqs alias ex alqs ani,

M»(iUs. Ch.Simonides poeta perquam feftiuus pro txTtttiro-
& &afinonatarnhisfenarqs depingit:
malibus natas fingit, inter cacteras ex cinere
Eft|^si/a!r»TO,l^!n)r«ir«TO,_ AfWt,n-
JiUsmsrxfjrwiSi&mli, nVif/T «vay»«iev(/T’twn-«Vi(/(toy«,
o,iis5 .g nfls tf
y»!/ «:<f ?» An»? EA«orrwiuj.i/ «m
primus occurri(ret,interimei et.
yL iAixio. Alexandro Macedoni quum reddita fors elfetiEum qui
oraculo confeftim imperatiit. Atis
ubiquendam przfe agentem afellumuidir.arripi hominem ex
Anteambulonem fuum no fe peti ex re
iamiam iugulandtis,intelleaa mortis ratione, proclamauit:
Nicandrum de ahno tabula le,
fponfo.quando is obuiam latus efletprior. Perquam lepida apud
qui iuuentutem a loue hominibus donatam, & fibi
impofita,cum iialde fitiret, dipfadi ad ion
nittir
Hinc eft quod dipfas fenedute exuta lu
tem moranti,ut ad potum innoxius admitteretur, tradidit.
iienefcit &: propter afini deriuatam in fe
fitim,eandem hominibus morfu inHigit bed iplos poetae .

uerfuspropter elegantia non omittemus. Aftont,» ia)le'r'

A >M.cof5«7'is5 «troriteTi. mhytfxcvrsms jo
pitTS,i(^ T* A»i?r«. At!ritfyo(/ interpre.
BuopfiUevTO AOTiipj/M
tesexponuntiiw(/’:ritjiT<iTiiA«yoratx«f''“^’‘»f'-Etpaulopoft.N5e«(-rf%),«Aw(-iif»(r«Tes»tsA«|Ar« ««j

AsEkt». AfinumCoptitatapudAegyptiospraecipitemagunt,&; homines rtifdS iniurqs afficiunt in

contumeliam Typhonis,qtiem rufi SC afinini coloris ftiilTe feruntTiufiritte & Lycopolit* tubas no
admittunt ut qua: fonum rudentis inftar afini edant . In fumma ,
afinum impurum datmonictiin X
animal efle credunt propter fimilitudinem cum Typhone,
tum colore tum animi ftultitia improb» X
tate; &: faciunt in facrificiis Payni
cum placentas X
Phaophi menfitim , infigniunt eas nota afini li=
cognomine notaueruntialias, Ar
gatiPerfarum etiam regem Ochum uehementer eis inuilHm,afini
taxerx:* cognomen fuit Ochi)unde commotus ille.
Atqui afinus ifte(dixit)botiem ueftrum uorabit
& Apin matftauit. Illi uero qui dicunt Typhonem fuper afino ex pugna euafifte,
cum feptem die X
tum itinere aufugiflTcqfilios procreafte Hierofolymum &: ludsum ,
res^ ludaicas manifeftis fabulis

implicant , Hxc Pltitarchus , ut nos tranftulimus ex libro de Ifide:paulo aliter Aelianus , qui Petro
idcirco tubs fonitum ab auditione fua de
Gyllio interprete ita fcribit;Bufirit£c,Abydus,Lycopolis,
f eftantur,atcB execrantur,qudd ab
afino rudente eius clangor difsimilitudinem non habet: fimul X
eis qui Serapidis religionem obleruat, odio eft
afinus, aiqj acerbitati. Cuius rei non ignarus Ochus

Perfes,Apim quidem interfeciqafinumautem a; confccrauit,&:fanCtiirimareligioneco!iiufsit,Ae

eyptios ut moleftia afficeret. Sed is fane tanti fecleris facro botii perfoTuit poenas ,
nec iniuftas , necp
minus graueis, quam Cambyfes dedifleqqui primus bello facrilcgo religionibus indido eitifmodi
uppictatem commiferi.t,Hadcnus Aelianus. Cur in Confualibtis feftis equos afinos coronant X
X otiari fimmtf An quia Neptuno equeftri feftum hoc peragunt,
&
afinus cum eciuo libertate com yo

muni fruiturf Aut quies ifta itimentis concefta eft,quod mare tranquillum nauigationi commo. X
dum fe prabuiftetf Pltitarchus in qusftionibus Romanis cap.47.0nofceli damones ftint inaquo.
faSf arida corporibus arefcentifausfrequentantes,afininiscruribus.Hifcfemares plurimum exhi.
bent.interdtum qiioij leonem K
canem induere uidentur, Caelius. Lecftuminhiftoria eft ab Hyper.
boreis item Apollini afinum immolari, cuifententiacaftipuleturCallimachus,Tfc55rao-iAiii-ctj£uifoi&(>
mxifxym,id eft pingues Apsllinem obledtant afinortim iugulationes . Sed de Hyperboreis Pin. X
darusinPythijs,Payoifi5roT£Ftg<nvst(7«i<ra7-aAccytTcte AiIiiiitT tcrtA^wpKABTctsbVwf/ fcK«ToVf«s. Ladanti.
us lib.i.de falfa religione cap.ii.ait Lampfacenos Priapo afinum in ultionem etludibrium madarc
confueuiffe.-quod quum is deus Veftae dormientis pudicilite infidiaretur,illa intempeftiuo afelli cla
more fit excitata, 8C deteda infidiatoris libido.Otiidius Faftorum 6. prolixius hanc fabulam pcrfe= 6»
quitur,Sc: afinum in deae V actinae fefto feriari,K c pane monilibus floribus^ coronari folitum tcfta
tiir in Vefts gratiam, IdemFafteriim >. firaillimam de Sileno eius^ afello et Lotide nympha fabella
^
recitat:
 DeAfino. H. Lib^ L ly
fedtat-a; lib,, de Arte,Silcmim afino delabcnte inducit, cum Bacchii in Ariadnes raptu comitare
i,

tur, Afinos a Scythis Marti immolari, Apollodorus 5C alij prodiderunt, tcfle Arnobio, Phornutus
fcribit propter bellicum clamore uociferationera^ aiinos Marti immolatos. Gentes qutcdaolim
ut
ait D. A thanafius, in dijs fuis humana cum brutis mifcebant,6f qua: in natura-diffimilia
erant,deos
fuos fecerunt, cynocephalos, ophiocephalos,onocephalos,criocephalos:hoc eft.qui canis , ferpetis,
afini, 8C arietis elTent capitibus. Non eft hic fifentio prxtereunda mirabilis illa Bileami afina in fa
eris libris Numerorum cap.ai, celebrata, cui &C angelum Dei uidere, dC dominum infidentem allo-
qui diuinitus datum eft. An non etiam ipfe rerum dominus Chriftus , dum futim ipfe ingenium ab
omnifaftu alienifljmum oftendit,8t: indomito adhi^c afello uehitur, ut ditius Zacharias olimfutUa
Io rum pra:dixcrat,maximam huic quadrupedi gloriam adiecij ( Extat Luciani lilJer Lticrj uel AiinI
titulo, &: L.Apuleij libri undecim Aftni aureitidem titrifep argumentum , fed Apuleius omnia co.
piofttistradat 5C multa intermifcet.Inftitutumeft natura mortalium SC mores humanos obiter de>
Signare, ut admoneremur ex hominibus afinos fieri, quando uoluptatibus belluinis immerfi afinali
ftoliditate brtitefcunt , nec ulla rationis uirtutis^fcintilla in eis elticefcit. Sic enim homo, ut docet
Origenes in libris peri arch6n,fit equus K mulustfic tranfmutatur humanum corpus in corpora pe
cuina.Rurftis ex afino inhominem reformatio fignificat calcatis uoluptatibus exutis^ corporali^
btis delicijs rationem refipifccre, dC hominem interiorem, qui tiertis eft homo , ex ergaftulo illo cce.
nofo ad lucidum habitaculum uirtutibus Si religione ducibus re*igrafle,ita ut dicere pofflmus iti
lienes illicio uoliiptatum poiTelfos in afinos tranlraiitari: mox fenefcentes.ociilo mentis uigente,cS
10 uirtiites iam maturefcunt,cxtita bruti effigie humanam refiimcre. Proeliis nobilis Platonicus moa
net multos elfe in tiita lupos,multos porcos, plurimos alia quadam bruti ipecie circumftifos. Quod
minime mirari nos oportet,cum terrenus locus Circes ipfius iit ditierforitim , in quo animae aut un=
guentis delibuta:, aut pharmacis epotis inebriatg,transfigiirenttirin brutas animates.Pharmaca au
tem funt oblinio, error, infcitia;Qtiibtis anima confopita brutefcit,donec guftatis rofi's,hoc eft fcien
tiaCqiiae mentis illtiftratio eft,cuiuscp odor fuauiffimus)auide haufta in humana formam, hoc eft ra-
tionale intelligentia, reiiertattir: HtecBeroaldus inApulcij Afiniim, Afini encomitimfcripfit Hem
Cornelius Agrippa,in pofirema parte libri de tianitate fcientiariim. Aegyptij in Hieroglyphicis
onocephalum pingtint,hominem rudem &ntinqiiam peregrinatum fignificates, titqiiinechiftori
as cognoticriqnecp ea qtite alibi fiiit perfeniircat,Horus. Appion Pofidonij K Apollontj Molonis
jo mendacia fectitus,ut lofephus fccudo adtierfus ipftim libro redarguit,Iudsos Hierofolymis in tem-
plo aureum afini caput ingentis prettj coltiilTe fcribit.-idcp deprehenfiim eife ab Antiocho Epiphane
cum templum fpoliaret. Atqui cum uari)cafiis{inquitIolephus)noftramcitiitatemuexauerint,8i
Theos ac Pompeius magnus ac l^idnius Craffiis, & poftremo Titus Caefar citiitatem ceperint , ni=
hilhuiufmodiillicinuenCTe,fedpuriffimam pietatem. Antiochus tiero pecuniarum inops,cum non
e!rethofiis,fed fcedere ittnflus.focios SC amicos nos aggrefltis eft, nec aliqtiidin templo derifione di
gnum inucnit,titmulti &: fide digni fcriptorestcftantur,PolybitisMegalopolitanus, Strabo Cappa
dox, Nicolaus Damafceniis, Timagenes, Caftor Chronographus SC Apollodorus : qui omnes An=
tiochiim pecunijs indigentem a: foedera uiolafrc,£<: templum auro argento^ plenum fpolialTe fcri=
biint.Haic Aegyptius Appionc6fyderaredebuerat,nifi cor afini ipfeporius habiiiflet.&i imptiden.
40 tiam canis,qui in Aegypto aifoletcolfiHarc lofephus, Meminit liiftoriaihuiusNic. Leonicenus eti
amiib.j.cap.jo. PlutarchiisSympofiacortim lib, 4, problemate Probabile uideturCinqtiioItid^os
fuem colere,utpote feminandi dC arandi magiftram.tit afintim qtioty colunt, quod aqua: fontem eis
aperuerit. Huc facit Petri Criniti ex primo libro dehoncfta difciplma caput 9. V
erba funtiinquit)'
Corneli) Taciti,quo loco hiftoria de Itidteorum origine SC moribus fcribit. AiTenfere ludxi Mofi du
ci,[at^ omnium ignari fortuitum iter incipiunt fed nihil teqiie quam inopia aijtix fatigabat; lam^
haud procul exitio totis campis procubtierant.ctim grex afinortim agreftitim.e paftu rupem nemo
re opacam confeendit. Secti tus Mofes,conie(5iura herbidi folfilargas aquarum uenas aperit. Hic uul
gatiffimi codices depratiati funt; fed ita legendum eife conflat ex Apologetico Tertulliani , ubi ille,-
RefertCinquioTacittisIudxos Aegypto expeditos ,fiue(utputauit)extcrres^uaftis Arabia aquaj^
•50 locis egentiffimos, cum fiti macerarentur , onagris , qui forte de paftu potum petituri exiftimaban,
tur, indicibus fontium ufos.ob eamcp gratiam confimilis beftia fuperficiem confecra{re.Sedhacc
me
ra mendacia funt. Nos in facris legimus Genefeos 56. quod Anafocer Eiati dum paicit afinos
patris

fui in deferto,inuenerit 'Q''ia’'iemim,mtilos interpretantur rabini Saadias SC Salomon, ut edit

Stetfa

chtis SC Santftes ex noftris.Hieronymtis aquas calidas.fecutus qtiortindam ludaorumbpinionem.

Sic enim icribitin Quaftionibus;Altj putant iamim maria appellata, Sftioltint illum aquarum
cons
gregationesreperifie.quxiuxta idiomalingtia: Hebraicae maria ntincfipantur.Et paulo poft;Nona
nulli putant aquas calidas itixta Punica: lingua tiiciniam.qua: Hebr^^ contermina eft,hoc uocabu
reperifi,
Io iignari. Sunt qui arbitrentur onagros ab hoc admifibs efte adafinas,6iipfumiftiufinodi
fe conctibitum;ut tielociftimi ex his afini nafcerentur.qui tiocantur iamim * Plericp
putant quod e»
quarum greges ab afi'm's in deferto ipfe curauerit primus inicendi, titmulorumindenoua contra
naturam animalia nafcerenttir. Aquila, Symmachus, Theodotion SC Lxx.tiocem Ebraicani
relia

qtiertint,qux tamen a librarijs uitiata eft,du alij icribwnt i«fief;,alij Chaldaica translatio habet
 A ,

id De Q^drupedibus
^<'^>^55ffltaraia,^de(lfortcs^A.rabicaVw:kcga!:PerficaMaranaftarta.R.DauidKtahl^
Rornaniueteresp^^^^^^^^^
cuSoa exponit, quem dcaoreahodiefequuntur. Cauterum
xquc ac ludaeos afinarios uocaritm,obftinato uidelicet
ftianos ,{5 j c
m Chrifti , ,

Chr.ft.an.a.H^^^^^^^^
mqaiametiamChreflumpcremetSappeUabam.Sedct%uriap.fluns 9
doinfandoetiampiflurae genere Deum noftrum
'

librum gcftans & togatus

foret auribus afininis,pede altero inungulatus,
tent Chrifti effigiem dedecorarunt: Deus
tali titulo
nomen
.
Chriftianorum ««x»''®'!
_ „„1

formam confpiceret, Harc Crimtus .

&
'P‘^Wnuidem
0^ Non
™
i Saur^ure a rifu abftinuit.cum ipfum
Bibltjs libro ludicum cap. 15. P''°P°*J[‘“'';
mittenda eft ho^c loco Simfonis hiftoria , quar in fecris maxilla af.n. ar-
in ipfum inermen Philift^i irruerent,
,

(bn uh apud ludios omnium fortifflm«s,cum

laboraret, proieda maxilla p^-
quLmis iam marcida hoftes mille proftrauitindecum nimia fiti
impetrauit.Sunt qui uocem He
repta
ceLdDeum fudit. Silaqua ex dente molari profluentis fcatur/ginem
braicam WP^taTi hamatftefch.non uerum dentem
molarem , fed faxum dentis Pp^^^
'"vf
appellato. Notum eft laptdes quofdam
quod fuerit in loco illo tum reces a re geftaL^hqid eft maxilla,
quoniam funt generis, ex quo prsltail
molares uocitari.non folum qui iam in ufu mote funqfed
illius

molares fiue catilli, quos afinos etiam Grxei nominant.

liores fiunt
Andre* Alciati Emblema in auaros.
Septititis populos inter ditifftnus omnes. Arua fenex nullus quo magis ampla tenet.
Defraudans genium^ fuS,menfas9 paratas. Nil prster betas,durafe rapa uorat.
Cui fimile dica hunc, inope que copia reddit!' An neaiino^Sicefttinftarfficeius habet.
Nan^afinusdorfopretiofa obfonia gcftat, Se^ rubo aut dura carice pauper alit,
^
Z.iK2sv</loVy9Vog AceAw*

TiVTc t ayiasiii «rfiltrap mv xmy if i^nrtis, Tugoi/ «Aaisrms ifthcJxn

^
^Sus a<’‘dyms, mories
ovy&M 5 t7 ,

fi»’ iTi m pruMinp tf tTi Hit (1« x»? ™Ai»(t «ifivi ymtf (Cftif.

PROVERBIA,
infetSenturs cohuellant, laceret,
Afiiius Acgyptius,pro cp qui derifui fitomnibus,quem9omnes
Afinus inter apes, de
CaliusRhod. Afellam agas, Afinus alia porrat, alia Lacon. Antronius afinus.
iis qui in mala inciderunt, Er afmus
X
Sitidas. Sus fui pulcher,afinus afino. Afinus auis.Eraf. &: Suid, jo

Afinus auriculas mouens.Erafmus SC Suid.HAiflios Ttyq» i/!rtgifv«is«p,K^

riufe.o» iiiipt(«s ms
vKAiTCji tMem !TiSlSK,(rvym ci t ; Verba hacc apud Varinum ex authore innominato
citantur. Auriculis demiflis,prouerbiu a iumentis dueftum,
cui aduwfari uidetilf illud. Auribus arre.
dorfofubij tonus.
Horatius Scrm.i, Dcmittoauriculas.utiniquxmetisalellus t^uum grauius
rftis.

Nos etiam aures illum demittere dicimus,qui fpe fua fruftraiur,<£t I(t|3tbfe oteit
ipfi nihil frutftus capi
res,uide paulo inferius in Mida. Afinus balneatoris.in eos qui ex fuis laboribus
aflnis ad boues tranfeendere , eft ex
Ab
untiftc Germani, f£in f (ttger rcy 4>et tjlfi ©«lomone cfcl.
recitauiihus, Afini ho
humiliore conditione ad ditiorum partes tranlire,apud Plautum in Aul.ut fupra
mines pro fiupidis Kftolidis apud eundem in Pfeud. Camelus uel fcabiofa complurium afinorum ge
ftat onera.Erafmus. H xwsA©- '/•mg ra ra(alias Ksii '/aif
lira^noMtfp oVaip imllvim. if>iJi*,at «yAaisp ^ySovi
KerkiAtH,-^! Ait/J'©' wttif its,Suidas fitiVarinus.De Laide meretrice didum puto.quat iam uetula
fpe

culum Veneri cofecrauit, utAlciatusEmblemateperquamlepidoexpreflit. Si uel afinus canem mor

deaqlitem mouebit, Canthelius.tardus ingenio,rudis,uel magnus afinus, Suidas.KneWAait,»;!»,
fo?,Varinusifortelegendum,K«efl«A,©.oi'©.,(«yfo?, Afini caput nelaues nitro.Similia nobis funt
net 6(t« nwtt bic ffium f4)trt/nMn pflncEt eber fmgt ft i>e 4 weL SC, dOan fel bie fcct nitt
f(t’ittt
)

Itlit fcibert ltc()en. Afini cauda. Afinus compluitiiriCcphifodorus apu^ Suidam,EKiffT«!(,’,'Ej,io S troii
Aoyoi! i/i)(,m;in eos qui maleditSis nihil omnino comouerentur. Nam affnus ob cutis duritiem adeo

plituia nihil offenditur,ut uix etiam fuftem fentiat.Huic affinia funt apud nos.^ij) bllt fe nflfli « 1 « IcJ)
^crbcij mngt&l.TPcMJ iij> ben rect fcjiuttcl/fe faltct ce ollcs «b. Afinus Cumanus , uel apud Cu=
manos,»!'©' at.Kvjiwuf/.Erafmus Sf Tzctzes in uaria hiftoria 4. 10.& i.de rebus raris Sd inopinatis di.= jo
1

citur,Apoftolius. Afinos noncuro. Abafino delapfus.Abequis adafinos.Equus ex afino. Afinus efu

riens fuftenegligicHuicrefpodetGermanicti, ,j^ungctige ftugcn ebcrmuctcnbeiflr«»brijwrpflF.
Fabulam narrare furdo afello, Horatius 1. epift, Suidas etia refert in prouerbio.dV©' to »t»c Afi
num fub ff Eno currere doces,hoc eft indocile doccs.Namequusad curfum idoneus ,
afinus ad eque,
lirem curfum inutilis. Horatius, Infelix opei am perdas.ut fi quis afcllum In campum doceat paren,
tem currere freno. Vtere curru tuo de afinis nihil laborans, Amitiis'/ o-ssej^Klst, atifonni/iicrlyVsAii:
hoc eft, Cura res tuas hisep fruere, nihil inquirens de alienis. Nam cui plauftrum eft domi.non opiis ha
bet deportandis oneribus afinos aliunde conducere. Afini lana. Ab afino lanam, SC Afinum tondes,
’inmmuA-!ir'm<u.,6ny nafBp, de inutili uelimpoftTibili labore. Afinus in pelle leonis : Notus eft Aefopi
apologus. Afinus ad lyri-dros Acf«!c,fcilicet Oros Ai/foes xirs tic Str; in imperitos &C laude 69

digna non approbantes, uel ea laudantes quae non intelligunt.fecundum illud, Afinus auriculas mor
uens. Apud Menandru ficeffertur.dV©' vjrs »iu;i,i(^ ir»Kwiy^ vs, Pythagorei de animalibus folunj
afinum
 :

De Afino. H. Lib. 17
afiniim affertfnt ad harmoniam non fadiim efTe, proinde abfiirdam bcftiam nullo fenfu
ad lyr^ fo-
nitum afFicij Aelianus, Miretur fane aliquis cum natura auriculas longfbres illis addiderit animan»
tibus i quas-auditu procellere oportebat, SC fbnos promptiffime apprehendere, cur non
eodem fo,
&
nos iimiil argutius difcernant : ceruus eniin difcernit afficitur, aiinus non item. An non tam
ad
cognitionem dC uoluptatem aurita funt animalia quodam quam ad corporis incolumitatem tuen-
,
damfprofertim cum timida ea omnia fintProiiidein ftupidum dC ea quo non intdligit fe intelligcs
re iimulantem prouerbin hoc conuenient; Fms yXf cu/ yivoi-Ti ttcci^x iymxlycu »(g6t ti^o tou
K« lr«li^yd^a cVi^jSuidas.Eiufdem argumenti funt apud Suidam, Afinus ad tibiam,
i>
aI
finus tubam audit, oi/©- fliAoi/, ows «k^oxtxa Malo afino uehitur, m
wb
I* v©-,in eum cui res funt parum fecundo : felices enftn eximiis equis iniidere gaurfent: nec infcite
ia*
cietur inhominem parum feliciter coniugatum. Simile eft iflud Vueflphalorum, tytttyn gCit
perbt.Nps uulgo hominem ira temere commotum afino inequitare dicimus. Afini maxilla uel man
dibula,oj/ov ).ra(/«,iocus inhominem uoracem apud Eupolidem.Eiufdenominis Laconio promon*
torium eft,quod ftadijs ab Afopo ducentis diftat, Paufania tefie, a figura forfitan appellatu. Midas
auriculas afini, Suidas VarinusmMidomentionetin ftolidos Ss: craffis auribus pingui^iudi*
cio hominesruel cotrajqui aliquid eminus audiunt, quibus uulgo aures tenues efle dicimus: tyran>
nos profertim , qui corycoos 8f aufcultatores quafi oblongas aures habent qua prouerbij figura
,
longo etiam regum manus dicuntur. Nullum aliud animal acriu^ afino audire ferut, mure tantum
excepto. Lucianus in libello cui titulus , non efie facile credendum delatoribus , Calumnio depin*
lo gens imagincm,Mido aures illi tribuit. Argo poeto complures oculos attribuunt, quodhomo foa
iers ac perfpicax QC fuerit : fic auditioni procipue intentum afini aures habere didita»
mus, Mido aures quomodo abierint in afininas Ouidius libro ii, Mctamorphofeongraphice dea
pingit, Afini mortes, dr^uy ^xvixhovSi deijs qui narrarent abfurdaridicula^ didu, ut Apuleius in A*
fino fuo. Muli afinis quantum proftant. Afinus niyfteria portans, dwf «^{///ys«g;<v,in eum qui pro
rer dignitatem in munere quop.am uerfatur : ut fi quis ignarus literarum bibliotheco proficiatur*
Athertis olim res quibus ad peragenda facra Elcufinia opus erat, afino impofiro deportabatur. Huc
pertinet apologus ille, quem Alciatus inter Emblemata uerfibus illuftrauit, fub titulo, Non tibi,fed
religioni,
tardus gefiabat afellus,
Ifidis effigiem Pando ucrenda dorfo habens myfteria.
jo Obuius ergo deam quiiquis reuerenter adorat, Pias® genibus concipit flexis preces,
Aff afinus tantum proflari credit honorem Sibi,a intumefeit admodum fuperbiens;
Donec eum flagris compefeens dixit agafo, Non cs deus tu(afelle) fed deum uehis.
In Myfia rari reperiotur afini quibus reda fint dia: inde nato adagio ut oV(fvj/ KxjHyws^Nyovy xccjiceydify
id eft ile fradum habens, dicatur^ex Myfia afellus,Colius Rhod. Afino offa daSjCani paleas. Afi»
nus in paleas, di»©' «s eos qui proter fpem in bona quadam incidunt, tjs^ fruuntur abunde.
De afini profpedu, dwv 5Ta:f«xv4t&)S , in eos qui ridendo titulo quempiam calumniantur , aut de fri*
uolis rebus aliquem in tus uocanr, Prouerbij occafionem altj aliam referunt, ut Erafmus recenfetj
ego ne nimius iim,ad reliqua pergo. Rex aut afinus;id efl uidor aut uidus:Tradum eft adagium a
fphoro ludo , de quo fupra diximus. Eodem fenfu noftri quidam , Wll flrt*

40 ProLierbium olet quod feribit Horatius inEpiflohs:

Q_ui male parentem in rupes protrufit afellum, Et merito:quis enim inuitu feruare laboret:*
Qiiadrabit in quofdam peruerfo natos ingenio, qui cum ipfi non fapiant, nolint tamen bene confli
lentium monitis obtemperate. Afinus inter fimias , ubi ftolidus aliquis incidit in homines nafu-
cos 2^ contumeliofos. Simile habent Germani, f^in euk vn^cr ciricm huffcn Afinus ftra*
men maiiult quam aurum. De afini umbra, ovov<rKiKs in illos qui temere quamuis ob caufam d'

ne frudu contendunt, quod noftri dicunt, 'Omb tubmb:^ct Ridiculam hiftoriam ex

qua ortum eft prouerbium p 5tcemio^raphi referunt, Archippus comoediam fcripftt titulo Vmbrx
afini, Afinus in unguento, di/©'^f*vgft), Erafmus S^Suidas. ^2vj'{q/aoxi'©'Titu6wfu^, Torquet
piger funiculum, prouerbium apud lonas celebratum, ut Paufanias feribit i^ Phocicis, cuius uerba
50 paulo aliter quam ab Erafmo translata fubfcribam.Ex Polygnoti piduris(inquii)hec etiam eft.
quidamCapud inferos)fedet,quem titulus Ocnon efle indicat. Facftus eft autem ad hunc modum, ut
ipfe funiciilu torqueat, aftante afella, quae quod tortum fuerit affidue abrodar. Hunc Ocnum aiunt
hominem fiiiffe induftriiim operi® intentum, fcd uxorem habuiffe fumptuofam dC prodigam,qua:
omnia illius labore corrafa mox abfumpferic. Cognitum autem eft mihi etiam ab loniljus dici fole>
re, fi quem confpexiffent in re quapiam elaborantem, quse nihil adferret emolumenti, Hic homo fu
niculum Ocni contorquet. Pidurx hoc genus Delphis confecratum (^lit, Plinius inter Socratis pfl
dforis argumenta,Et piger,inquir,qui appellatur Oenos, fpartum torquens quod afellus arrodit. Ef*
rac Varro quidefidem&Tignauumhacpicfturaftgniftcari putauit, cum laboriofus potius 8i^indu>-
ftriuSjfed cui uxor prodiga fir,defigiietur, qiiamobremaflna, non afinus, in pieftura eft : quodPaufa*
60 nias de induftria annotauit,auihores reliqui neglexerunt Idem argumentum marmore caelatum, Ro*
V
mse duobus uifttari locis,nepe in Capitolio dC in hortis atteanis Hermolaus Barbarus teftis eft. Hoc
intcfini admirandum, non folum cur Plinius, ut Erafmus putat, fed Paufanias etiam dC a!ij,ipfum ho»
b 5
18 Dc Quadrupedibus
pigrum appcllauerint potius quam afimim.cui conucnit tum
res
mfnem Ocnofl.id eft

Samm ncmcn.cumon*os Poenos una^antumliteradifreranuKPropcrUusnonOcnon^

confirmetiDigmor obliquo fanem qui torq^at Cc
qlcre fanem, fcd illum ipfi toqueri his uerfibus
Aeternusfa tuam pafcatafelle famem. Plutarchusinlibrode
ammi
no
OheioCodumapudinferosdepiausisquifanemtorquet.permittitafmoutdcpafcensabfumat
obliuiofi&lfiupidihomines.millaprattentotumrationeh^
idquodtortumfaeritlitapleri^ rudes
faturaremperexpe<Sam,&:pr3cfentiaabolent.H:ecprolixiusadqcioutquaeErafmusnecGrK
bita
ce retSe legit, nec apte Latine reddidit,
emendentur.Sunt qui ex hoc flgmentoCreferente Suida, Eraf
musenimpr«ternftprouerbiumi,Wirie«de rebtis nullo fine perficiendis interpretentur,
utiro>ii« „
•
nonipfa abrodere &: qitafi tondere fingitur, Qpmetiam proiier^
aifaiitellera finqfed funiculi qtios
interpres ad eandem fabula retei i quali no
bium TO si «*i/.id cfl, Qir* apud inferos, Ariftophanis fomnqscp limilia ap«
:

inferis poeta nugantur, ut omnia mania

in senere ad omnia pertineat, qua de
qui primi hac confinxerunt,Cratinus 5C Ariftophanes ,
ueterum poc.
te licnominemus. Mihi fane
fabulas imitati uidetur,qui alias quoij apud infaos
poenas iimihter per.
tarum SC Homeri maxime
netuas infinitas celebrarunt , ut cribra Danaidum ,
& Sifyphi
, faxum Tityi icciir,a m Caucalo
labor,potna illius fuerit, qui uiuu^el inu«
Promethei.ut hic ipfcperpetuiis in torquendis funibus
Aldati Emblema hoc titulo : Ocm cm«
Xoremluxurioram,uel in meretricem prodigus faiffet.Extat

Gies'Dehis qui meretricibus donant, quod in bonos

iifus uerti debeat.
Humida^ artifici iungere fila manu. lo
Impiger haud ceiTat funem contexere fparto,
Protinus ignaui uentris afella iiorat.
Sed quanta multis iiix torquet ftrenuus horis.
Foemina iners animal,&cili congefta marito Lucra rapit.mundum prodigit ir.cp fuum.
monuero ocnon etia dici Grjds auem ex ardarum
Sed defino tandem Ocni fune torquere,!! prius
eeneremaximame«:pulcherrimam,teftePaurania,quamAriflotelesflcllaremuocati&:olimcferuo
'
taauemtranfiiflefabuIamnarrarifcribit,quoniam ut cognomen fonat iners otiofa^ fit. Empufa
prouerbrj loco ab Erafmo refertur. Ariftophanes enimmeminitintiarias ea
formas mu.
mutabilior,
fari
utbomXmu!i,canis,a:rurfusmuIieris formofte. Interpres fcribitfpedrum quoddam efte quod
miferis St calamitofis.Quidam exiftimant meridianis horis appa
ab Hecate foleat emitti uidendum
autem infacris etiam Pfalmis mentio meridiani datmonij.
rere folitum ns qui parentant manibus.Fit
uno uideri pede, unde SC nomen additu j»
Sunt qui hanc ipfam Hecaten affirmant efleinarrant autem
putantEixmiirXi/ far» lrfa».n«H£ecErafmus.InEtymologico
legimus Empufam elTe diflam rrafcija
o-xoTai-Ji/ rCTaij/ iifcunro Tojt ji«>ntwis . xvth
t5 t trif ofi Tro/l* j(!eaiiS(i fcxfc»
XtimMliif , « hri
m
«m iriAs.Suidas habet fic didam ri ivi mJUlay t tTifOj/ vii/lx yxhxiy txsi';quieledio fimiliter
pede, quem AaiTimi/ uocant;
inEtymologico reftituenda eft . Vocabatur etiam owiiiiA» ab afinMo
enim proprie afinorum fimus eft.Caeterum dsmones quofdam onofcelos didos fupra
anno
mentio fit fubnedemus,& qua: eis te
tauimus f Nunc Germanica qufdam adagia.in quibus afini
fpondent Latina, nulla tamen eiufdem animatis mentione. t£m efclbciffctbeit rtltbercit fncbtrrtcrer,
id eft
Afinusafinumfaccigerulumuocacquofenfuilludufurpatur.Loripedemredus deridet, ©f
cft,Cardui afino acetarij loco funt; cui conuenit. Similes habent
ffeln finb&eo eftl® («Ultticuter/id
labraladucas. bllfccE finb&es efela tofet/id eft, Multifacci afinum opprimat uel enecant: Huiuf. 40
ben efel tltti» t fel btmn fecEe tr<tgcit id eft,
modi eft. Cedendum multitudini. «ti tftfft ,

fimiliter monent,Porro a loue at<^ fui

Afiniis lion uocatur ad aulam nili pro faecis portandisiLatini
mine. IPenn bem erd 5« w«l ift/ fa «
«uff bite tanm
I «n?» «n beiii enemey , id
eft,Cum afinus lafciuiqin glaciem faltaturus progreditur, Sc crus perfringit. Eiufdem argumeti eft
illud. Viro Lydo negotium non eraqfed ipfe egrelfus emit,

DE HINNO, INNO, ET GINNO.

!l s,innus,afginnus,animalia nobis per Germaniamignotafunt(nili,quisuiIes8i
NNV
(
nominare tielit, uteri uitio nanoslquanquam ne aliarum quidem
parttos afellgs etiam (ic
gentium nomina pratter Grjca reperio,a quibus Latini qtioijmutuati funt,Nam Itali qui J»
nanos
: &
baftardos afinos uocant, circumloquuntur. Qiii ex equo Sd afina concepti ge.
neran^quamuis a pairenome traxerint quod hinni uocatur,matri per omnia magis fimiles funt,
Columel.Equo &
afina genitos mares.hinnulos antiqui uocabant: couaqp mulos quos afini £C equae
generarent)Plin,Hinnulus,fcetura capreoloru,caprarum,damaru,leportim, fimilium^iite ex equo
& afina genims,ldem. Inulos accipiunt nontilli ceruinos pullos : hinnos aut &
hinnulos cu flatili ac
duplici cofonante, ex afina egeeptos mares equi feminio , Caelius Rhod. Muli 6C hinni bigeneri atq^
infittj,n6 fuopte genere ab radicibustex eqtta enim SC afino,fit mtiltisicoira ex equo &C afina hinnus,
uterm eoru ad ufiim utilis.partu.ff udu,uentre.Et paulo poftiHinnus minor eft quam mulus corpo.
re.plcrtin^ rubicundior, auribus ut equi.itibam K
cauda fimilcm afini habet. Item in uentre eft, ut e,
quus,menfes duodecim. Hofce ite ut equulos &: educant Sl alunt, Sd aetate eorS ex dentibus cognof. do
eunt, Varro. Himus,hima,&lhimulus,K hirnula ttocatur,qui ex equo SC afina nafcunf,quos quida
burdones appellanqPerot, Ego in quatitor his ditTiionibus librariorum culpa fatSu puto , ut m pro
dtiplit^
 De Hinno. Lib. I. ip
diipl^in tegatur, Burdo amem dicSus uideturaOT-riS^^ofTOj;, rdefi,
oneribus : natn SC Graceaniid
cjuofdam recentiores i legitur:uel quod bardum, id eft ftupidum^fatuumfit
animabaut ibr
lan ab Hebraica uoce pered qua mulum flgnificat, utpirdah mulam.
Sunt enim hinni etiam muli
quidam, cum «t«»rM,id eft, ex altero parente afini ftnt» Latini grammatici
hominem bardum dici pu»
tant a Lrracco Sf xJ'us, qui tardus ingenio fit. Manni feu mannuli
equi dicebantur, haud ita magni
ac pratmites,uulgus (uti fcribit Porphyrio)bUrdes uocabat: Burdones dici
uidentur quom ab lure*
conlulto.Digeftorum triceCmofecundo,ac De legatis tertio,C;elius Rhodig.
Peculiare qdodda mU
m
lorum genus Gallia circa Gratianopolin haberi audire aliquando memini,
quod ex afina SC tau-
ro narum uernacula lingua iumar appellant. In Heluetix alpibus fupra
Curiam ad pagu Spelugam
<0 ex equa &
tauro natum equum ex uiris fide dignifaccepi. Hoc tempore in aulategisGalliarnanL
mal nutriri aiunt ab anteriore parte afini, pofteriore ouis fpfoe. Sed prster inftitutum eft
bigenera
hic omnia perfequi. Ferrariat in aula principis inter peregrina ammalia
afeUi etiam pinnili aluntur*
De mulis pomilijs Martialis diftichon extat;
His tibi de mulis non eft metuenda riiinaj Altius in terra pene federe
^ Mulus cum equa coniundHis innum procreaiiit: poft deinde fuperuenireno folet,
' -'erprete
GazaiGrarci codices yirwi/ habent cum gamma &
fofes*

hic. Si mox de equo nano, Plinius

Ariftoteles in*
8,44,
hacc ita reddiclnplurium Gracorum eft monumentis, cum equa muli coitu natum, quem
uocaue.
rint hinum, id eft partium mulum, Hinum icribit per n fimplex, prodeunt
quos ginnos uocant ex-
equa,cumin gerendo utero atgrotauit, more pumilionum in ordine hominum, aut porcorum
quos
40 pofthumos uocanc Si quidem ut pumilio, fic ginnus modum fuo genitali excedit, Ariftot. 6.
14. hi.
ftoriat animalium. Et alibi in libris de partibus animalium; Ex equo OC
aiino ginni proueniiint, cum
conceptus in utero aigrotauit. Aliqui non ginnum fed iVrilti fcribimt pro manno uel equo
pumilo.
Ginni apud Ariftotelem deminuta forma equi dicuntur: quos SC gygenios ab Strabone
nuncupa*
rijputant nonnulliiquanquam &
muloru genus fic in Liguria uocetur,Calius Rhod.mt apud Gra:
cos filifl uel nepote fignificau Sf fieri poteft ut ab hac uoce iumenta nana qusuis Griece mi SC yimt
dicantur,quod pullorum magnitudinemnunquaexcedanu&apud Latinos hinni Si liinnuliA'
for
te ginni quocp.Quanquam apud cos complurium quadrupedum fo:tus,fimiliter,ut fupra diximus,.-
appellentur.Etymologiam literatores afferunt quod hinniant SC uocem reddant equing fimilem,
fic

quam ego no probo; neq; enim in ceruis SC leporibus, SC alijs huiufmodi talem percipimus uocem;
SCGrscx magis quam Latina: originis uocabuluin apparet. Vt mulus Ik SC burdo fterilis eft, Hie
equum magis refert, Sf uocem edit equiiille afinum.AlbenusMag;
DE pNAGRO SIVE ASINO SYLVESTRL
NAGRVf apudV aeronem, imitatione Gr 5 ca, i'a:^@'.‘Latinis ufitatius onager dicitur,
2
pi|arinus eft ferus aut regionibus noftris ignotus, dici tamen poteft uernacula lin.
fylueftris;
gua cir» "K* rtl&cfcl. Hiftoriac lob capite 6. «-iQ pere exponunt onagru Latini &
Greci: item
es^Hicremiscap, 14. Peted uero in eadem lingua mulus eft. Propheta Ofescap. Sjcgituf
nV •'^'3 pete boredlo, Latini transferunt Onager folitarius apud fe. Septuaginta omnino nu!
tum hic animal nominant, V
arinus meminit Cyrillum in huius prophets interpretationc(i«i'i»,/ aii.
40 num exponereialios uero magnam belluam, quat ob ferocitatem fola pafcatur. mtviis alioqui aprum
folitarium(ignificat.Ego hanc uocem in translatione Lxx. interpretum fine uulgataGrsca non
reperio.-fi omnino locum capitis 8. pertinere puto. Non couenit au>
in aliqua alia reperitur.ad hunc
tem onagrum gregarium animalfolitarium uocari: nifiquis ita accipiat, quod licet gregatim in folt-
tiidine tamen degat. Et forte diuerfa onagri genera funt. Ego pratter hoc genus monocerotem ona.
grum legi,de qUo paulo poft dicemus. DieSio KiQ pere,ponitur etiam adietftiue pro fylueftrfiut «"la
Q-iS pere adam,id eft fylueftris homo,Genefeos cap. 6. '''VS rt,ziz fchadafiPfalmo 8o.Gr®cus inter
prestranftulitiwrws Cftaldatus tharnegul, id eft gallus fylueftris, Bbraeorum alij auem omnia
maximam interpretantur, alij ferarum omnium commune nomen.^'^ntl^iachmur Deut, 14. animal
eft fimile magna: capra:, tefteR.Iona, cui etiam apud Arabes nomen idem. Qhaldaica translatio ha.
bet iachmura. Perfica kutz cohi. Septuaginta &
lofephus.bubalus. Eft autem bubalus etiam de A-
prearumgenere.Sunt ex noftris qui fuijiicentur afinum fera lignificari.n'i"iy arod coftanter omnes
onagrumuertunt:8it^'^p ere etiam Iob;9.Dcuoceiemim, quam in Gencfi quidammulos ex onaa
gris SC afinabus natos interpretantur,fupra diximus. meroda SC arda quoij a Seb. Mun
ftero onagri nomine redduntur. Martialis libro j, •
Dum tener eft onager,folacp lalifio matre Pafcitur,hoc infans,fed breuenomen habet.
Noftra memoriarex Saracenorum,qui apud Tunim in Africa im periit, Ferdinaiido regi Neapolu
tano alinumingentemiforma confpicua acuaria dono mifiqRaph. Volaterranus. Onagri in Phry.
gia SC Lycaonia prateipui funt, fed pullis eorum tanquam fapore pratftantibus Africa gloriatur hos :

lalifiones appellant,Plin.Onagrorum inPhrygiadf Lycaonia funt greges multi, Varro. Angermait

60 niat ducatus, tenet feptentrionalia ad confinia Laponteeius traiftus eft totus fyluofus, SC ibi in pra:=
cipuis feris tienantur uros SC bifontes,quos patria lingua dicunt elg, id eft afinos fylueftres, lacobus
Zieglerusui Schondia, Alces feras quofdam inepte onagros interpretari reprehenfum eft fupra*
b 4
20 De Q^drupcdibus

quidam fcribunt onagrum squinoaio ucrno.ud Marti), per

SC lorath
horas femcl rugircf dC indeatquinodium cognoIfci:item terram
pedibus terere lodere, atque inde & i«
cynocephalum pro onagro lomniat&
ad fitim SC fugam prouocari, Apparet afitem iftos orygem uel
Errant 8f alij recentiores qui fcribunt domarinon pofle hoc animal, Sf
hominum conluemdinem a
idoneus eft , quod ciero til
intolerabilem eiTe.Nam.urM, Varro teflatur, onagrus adfeminationem
unicorne onagrum cum
tnanfuetus facile, Sf e manfueto ferus nunquam.Sed illi forfan Indicum
tiulgari confundunt.Epitheta onagri reperiuntur afininus,
timidus C erg.lib. j.Gcorg. ubi canes a^ V
fide digni authores , mini»
lendos confulit,Stcpe etiam curfu timidos agitabis onagros) 2f iegnis. At
propter alia e»
me fegnem,fed uelociffimum faciumtut claret his Oppiani uerfibus , quos libentius
tiam epitheta adfcribo, » , . , r , , ,

^«'»5 1/M|/, orojf«(/,

«Vv*,
oVn nrUa ,pcu4=isylv«S «fiu&JS^svs Wl&tt, Aj.y Vf4©'pjoi/al,<ilAlx?«T®', oJi/vK-r©' M
In his carminibus attribuuntur ei ungulat bonae dC robufiat , uelocitas
ucnto comparanda , corpus
latis amplum , latum, pulchrum arpedu. aures longir, color argenti : ego cinereum fplendidum
&
intelIigo,ut
V
eodem pertineat; nifi quis ita accipiat ut ergilij aeripedem ceruam, quod mi-
aerea
nus probo:nc® enim quenquahoc fenfu ufurpaffe memini. Gramatici apud Graecos poetas
exponuntoblcurum,nigium,nebulofum.Ncbulae color utpotc cinereus afinoconuenitiuideturau
tem ^
idem afini onagri color eire,ut conijeio ex Polluce, cuius hzc uerba funt , KiAmj/ color eft ue.
ftium.quem nunc onagrium uocant. Dores enim alinumcillon uocant. Quod autem onager non
totus fit albus quamuis a poeta didus j apparet ex fequentibus, Teum </i ttelxaxiii’
,

trlw yajot' Xiofifciis fcKicTiijSflfc st^aVsoi, id eft, uitta nigra medium occupat dorfum,
quam ambiunt fine® utrinq; niuea. Nam totum corpus album eflet dorfo excepto, fiuftracandi-
fi' J»
da- illxlinea: memorarentur.Magnus tamen ille SC unicornis Indicus
onager,ut Philes tcftatur, to-
fere uta Petro Gyl
to corpore albet,capite tantum rubet. Sed adijeiam reliqua etiam ex Oppiano,ita
lio Latineexpreifa funt Onagri paftu aluntur herbarum quas abunde fundit terra, fortibus feris
.
,

opima prxda fiepefiunqmagna fccminarum multitudinegaudcnt*quoquo maritus ducit, fotminae

fequuntur.fiue is ad paftiones,fiue ad fontes proficifeitur, ara ad uefperam una cum ipfo ad dome»
fticam fedem redeunt.Ex aimulatione &
riualitate tantopere laborat, ut fui pulli de matrefintei fu.

fpedi.ltaij fccminat parienti proximus afiides, partum expedaqac fi foemina editur, amat partum,
SC lambens ipfum lingua conformat ; Sin autem editum marem uidet, tum
fime animo incitatur, SC

ex Ecgritudine laborare incipit, quod alter mas natus fit, qui matre aliquando potiri poffit quamob .

rem furenti animo SC prompto pullorum te. iculos aggreditur abfcinderejMater etfi pariendi doIo= 40
ribus debilitata, fuo tamen infelici filio cotra patrem auxiliari molitur: SC quemadmodum in bello
cum hoftes filio interfedo matrem retrahunt, quae gnatum adhuc cade palpitatem amplexa magno
gemitu plorat, genascp lacerans infra mamillas fanguinem effundinSic illa uidens pullum uicinum
ad moriendum,miferabiliter lamentatur, Sf lugenti perfimilis eft. Diceres miferam (iium partum cir
cumeuntem fuaui SC fupplici locutione dicere:Marite,cur tuus afpeiftus tam truculetus C Cur oculi
tui,qui ante lucidi efient , fanguinei apparent f An ne Medufae faciem uides , qus homines in faxa
conuertitfan immanis draconis uirulentum foetum f an leaenae catuliTm mqntiuagae fltane filium
communi fufeeptum uoto caftrabis f O me miferam qua: partu edidi infelicem ob frelus paternum,
O filium hoc miferioregi.quod non unguibus leonum fcd plus quam hoftilibus patris dentibus ob
,

riflalem inuidiam caftraris. Poft haec elegantiffima eft epiphonefis poets in aemulationis SC zelo. 5»
typiae uim, cuius partem quin fubfcribam temperare mihi non polTum:
24V ttktC}) oxeoy ttjt/ i^hAsio 'iscutay^ioy Kwoy epvtn&'

eitHSti (fi sm/gdE ^tydeuj (fi heAxiiautuvoy wTnunxg aog,

otl (S9uf'xs rfifttcn (fi?svs yAi/xi^ofca inKwajy, Ouy n t(ohwy^VKoi(f(^ dticM^se,

OTTuc-mii i^ttAtos 74 «tnrtT©- m/TiSiAiiT».
ifflii Sitis impatientem efie hanc feram , conflat ex

Pfalmo c i.Dominus,inguitpfaltes,fontesimmittitfluuijs,utintermonies praetermeentibibut

1 1 i

inde animalia cuncfta, SC fitim fuam extiiiguunt peraim, id eft onagri. Nam cum in regioni,
bus calidis flccis^ tantum reperiatur, SC ob timiditatem fubinde locum mutet magna cum celerita.
tc,praefertim cum natura corpore ficco fit,afinini nempe temperamenti funt emm fylueftria eadem (

qua urbana temperie, fedficciora fere calidiora^lnecelTe eft fjpe fitim pati. Videndum eii tamen ne 60
oryx,quem phyfiologi ucteres SC boni authores perpetua fiti ardere fcribunt, non item onagrum,st
recentioribus SC impetitis cumonagrohacinrecpnfundatur.Vtruntffane Africae finculofaeregio-
nispe.
 A

De Onagro. Lik L ^21

»is peculiare animal eft , fed magis oryx, Metuit 8C fugit feras omnes
ca.niuoras.ideocB, ilt pleram
timida, udocitateualet, Venatio leonis onager in foliiudine, aCpafcua
diuitum paut^res, Siracb
cap, i;. & Oppianus, xyxU Hiins otmTo fcfo-i. Addunt recentiores aquam puriffims’tantum
xfxJtiQts
ab onagro bibi.nec facile aliamiSi: cum urgetur a canibus, excrementa alui odoratum
reddere circa
quod illis detenns ipftim effugere! Foeminam nimis libidinofam elfe, eo^ nomine mari
fepemole.
itam: Mares IibidineaccenfoSjfifaminaedefuit, montes rcandere,uentumnaribus
haurire, &uocc'
tCTribili rugirq Cor onagri pinguiflimum elTe Feram ipfam :quanto magis capta manfuefeit , tanto
dieratiorem die antequam capiatur. Sed horum omnium grauem authorem habeo
neminem : nifi
quod Plinius teftatur fotminas gaudere copia libidgiis. In hoc genere iinguli imperitant gregibus
IO
foemmarum.AemuloslibidinisfuKmcmunt.Indeeftquodgrauidasfuasferuant,utineditismari.
bHs,fi qua facultas fuerit, generandi fpem motfu detruncent quod cauentes foeminar,
: in feceffibus
partus occulunt, a: parere furto cupiunqSolinus &
Plinius, Afini feri gregatim pafcunfiqui uenan-
tur eos,equitesperfequuntur,acdefellbs tandem anhelos^, &
plurimo puluere excitato impeditos,
partim iaciilis conficiunt, parum uiuos capiunt 5C catenis uinciunt partim nimia perfecutione
; pera
culfos attonitos^ equis alliganqquos praecurrentes fequiintiir, Pollux, Martialis libro ii,
illi

Pulcher adeft onager,mitti uenatio debet. Dentis Erythrsi iam rcmouete finus.
Aelianus feribit onagros in Mauritania curfu pernices elfe, cito^ defiftentes Sd anhelos a
uenatori=
V
bus capiiRaph. olaierranus. Generantur ex equa k
onagris mWifuefadis mula: ueloces in cur"
fu,duricia eximia pedum, uerum ftrigofo corpore, indomito animo,fed generofo, Plinius
8. 44, Hi
io forte funt muli quos Ariftoteles Syriae peculiares feribit, celeritate prarftantes, nec fieriles
ut ^oprie
didi muliiquibus tamen commune nomen forti ti funt propter formae fimilitudinem: ut afini feri ur=
banorum nomen accepere, quibus tamen longe praeftant celeritate. Onagro SC aflna genitus mulus
omnes antecdliuPlin. fl^Pullos afinorum epulari Meccenas inftituit,multum eo tempore pratlatos
_

onagris: poft eum interijt autoritas faporis, Plin, Galenus libro de alimentorum facultatibus, Cer-
iiina caro,inquit,non minus quam bubula SC ouilla,fuccum uitiofum generat ac cocodu difficilem;
His fyluellrium afinorum, bono habitu praditorS ac iuuenum, caro eil propinqua,
f Plinius cum
ex afinino lade Si offibus remedia contra uenena quatdam rccenfuiiTet.- omnia eadem onagris effica
cioraeffefubiungit. Ad panos &: apoflemata inquacuntj parte prxcipuiim remedium traditur in
calculo onagrhquem dicitur cum interficiatur reddere, urinam liquidiore initio, fed in terra fpilfana
50 tem fe,Hic adalligatus femini, omnes impetus difeutit, omni^ fuppuratione liberat. Eft autem rarus
inuentu,nec ex omni onagro, fed celebri remedio, Plinius 15. ly, Fel cius extirpat morum fuper ,

abfcefTuum ucftigia utiliter illinitur; Admifcetur etiam emplaftris contra ignes facros quos curare
,

dicitur; priuatim ad ^cphantiaUij 3C uarices adhibetur Adeps cum oleo collino comendatur ad re.
:

&
num dorfi dolorem, quem crafTi flatus produxerint : illinitur qiioqj ad panos falubriter, Auicen«
na.Caro contra dolorem fpinac dorfi dC coxendicum iuuat,Rafis.Caro dorfi afini fylueftr/s cum oleo
cataplafmatis inftar articulis dolentibus applicatur, Auicenna. Vrina eius lapidem in uefica frangit,
Galeno tcfte, ut Auicenna citat, Vngulx cremata; cinis comitialibus prodeft; ide oleo admixtus ftru-
mas dilfoluit ,
£<f alopeciam emendat ii cataplafmatis inftar adhibeatur, V incentius Bell. Medulia in.
undla, podagras curat, & dolorem extinguit
Fimum uiicllo oui permixtum fromi illinitur ut fam
: ,

40 guis erumpens fiftatur: Idem crifpat capillos cum fellc bouino inundlum Aridum cum uino hauftu
:

contra fcorpionis idlum maxime celebratur, Rafis. f

o(xc uocantur pelles onagroruro,Suid. Afini
feri magnitudine Leucrocuta eft, Plin, alij codices non feri, fed ferehabent.Fabulam apudCorn.Ta-
citum ludios onagris indicibus fontium ufos cum in defertis Arabfe fui macerarentur, in Philolo»
gia deafinofupra retulimus. Onagrum fabulam infcripfit Demophilus, quam Plautus tranftulit A«
finariae nomine, ut fupra diximus. Onagri item machinie funt quae harpages uocantur , quibus
inietflis accedentes quofuis argipere Sd attrahere licebat, Suidas. Harpagem alioc|ui uocant SC

SC K5ti!^ai/,inftrumentum coquinarium, quod quidam fufeinam interpretantur. jotJ uel «gmys pa

roxytonum,Latincharpagoinftrumentum eft quo fitulas SC aliaeputeis extrahimus ; item quod na-
uibus in bello nauali inijcitur,iicut coruus Si manus ferrea. Licebit Si uncun^ figura nominare, 'Sfe
jo getius 4.1;. lupum inflrumcntum quoddam deferibit in modum forficis dentatum, quo contra arie
tes in oppugnationibus oppidani funibus alligato utantur. Onagri nomen, ficut &
creagrte ST po=
dagi'X pedicae,«5ro toO inditum apparet, quod uerbum comprehendere lignificat. Qtiamuis
etiam uetSem fonaqnon quemtiis tamen,fcd quo machinae uerfantur ; dC fieri poteft ut impro.
prie pertica etiam cui uncus inferituriVo;jyojnuncupcttH',quafi msayftmi/,id eft uedis ad compre.
hendendum aptusifed noftra hiec coniedlura fit. Nos huiufmodi onagros certis locis per ciuitatem
publice expofitos habcmus.utcum incendiorum calamitas poftulaurfit, omnibus ad manum fint.
V
Nunc de alio eiufdeij^nominis inflrumento dicendum, Flaiiius egetius libro 4. de re militari ca=
pite ii,poft defcriptioiiem baliftac, quae funibus, ncruis, chordis^ tenditur, 81I quanto maior fuerit,
tanto fpicula longius mittitlOnager autem, inquit, dirigit lapideslfed pro nemorum craffitudine Si
60 magnitudine, faxorum pondera iaculatur. Nam quanto amplior fuerit, tanto maiora faxa fulminis
more contorquet.His duobus generibus nulla tormentorum fpeciesuehementiorinucnitur.Saxis
enim grauioribus per onagrum deftinatis, no folumequi eliduntur 8^ homines, fed etiam hofliui»
 1 K

De _
Qindrupedibus
^ * — A ^^ /"11 C 1 ^ 3

??“s:ra?rss=l?^^
defuper habet eredum: cui etiam onagr.uo.
clic" ao torqiminfcorpio autem, quoniam aculeqm
Sa^Sa;S:Ua,eare:quodafimfericT.muenatibusa|h^^^^
dtfp o»
teroa calcitrando emittunt, ut perforent
pedora fequentm,aut perfradts oflibus capita ipfa
cius
Formam qui quarit ex ipfo petat : ego hoc tantum adferam fummitati
dant Hac Marcellinus: quoniam uncos, ut ex Suida do
iinco’s ferreos coMiIari c quibus pendet ftupeauel ferrea funda; & _

cutos rgro^^V-canqin^de aHqt4^

exponiturtac orajf .&T*,loca pafccndts altius apta.
fadS coniecerit. dri^fis oxytono.pro afinario

DE ASINIS SCYTHICIS, ET AFRICANIS.

cornua Arcadia fluminis Stygis
I N s C afini cornibus praditi nafcunttir , quorum
Y THIA
ex ferro. Hac cornua a Sopatro appor.
aquam continent, quatranfmittituafa omnia, etiam fi fint
tata fuiffe aiunt Alexandro Macedoni ,
&
illum admiratum mtftfle Delphos , ut dedicarentur Py.

thia Aelianus. Vide fupra in B.de afino. Proprie didos afinos fupra ex Ariftotele S^tlit ^epe m
Herodotus
riri Apud
negauimus. Afros, qui Aratores cognominantur , afinos cornutos reperiri,
authorefl;libro 4 ,

DE ASINIS, VED ONAGRIS POTIVS, INDICIS. «

SYEVESTRES afinos equis magnitudine non inferiores apud Indos nafci accepi, eos^ re«
oculis^nigris (caruleistiertitRaph.VolaUefle.cor.
liauocorpore albos, capite uero purpureo,
additfefquicubitalelcuiusfuperius puniceum,mfe.
nufein fronte gerereunictim: (Volaterranus
rius autem album,mediumueronigrumfit:attp
no omnes quidem Indos,fedpotentiores,cum tan.
tpfis bibere folere.
quam armillis quibufdam brachia,fic cornua auro.cettis fpatijs ornarunt,exhis
Ex hoc cornu bibentem ab infanabilibus morbis tutum fieri, neque eum priiis peftilens biberit,
ipfum couullionibus cor»
tipi nccB facro morbo tentarijUet^
uenenis ullis ferunt. Qiunetiam fi quid
quibufctintj in terris fint, tam
tum id aiomere.tumm ad fanitatem redire. Cum autem cateri
afini,
talos habeant afinos Indicos cornigeros
domeftici, quam fylueftres tum folipeda animalia non
, , ,

primum, qsmnigris,pra:ditos efle,Deinde fi quis eos confregerit, interiora quo»

Cteflas inquit,talis
que nigra deprehenfurum efie; nem modo corporis uelocitate longe
multum^ careros afinos lupe
uelocitate eadem multo equis & elephantis prsftare. fura autem
in uiam fe dederunt,
rare fed K
confirmantur ad contendendum iter, eos qui
tardius primo inmediuntur,deinde paulatim tantum
concedatur. Pofieaautern quam
dem ut fequi op«'ofum fit, eorum uero curfum tranicurrere nulli
cuftodia uerfantur, eorS^ com.
fcemime pcpererunt, patres circum pullos a partu recentes fumraa
inuadunttir, pullos fuos adhuc
morationes locis Indix defertiflimis funt. Cum a uenatoribus Indis
eis propugnanttcontraequites audent uenire,
atate infirmos a tergo fuo pafcentes habent, al^ pro
quin ftatim 81 concidat , SC
eos® ferire. Tanto iane hi robore exifiunt , nihil eis ut obfiftere queat ,
perdatur.equorum® incurfu latera difcerpunt.ac lacerant, 8^ uifrera difr
umpunt:ex quo fit,ut
capitalem utriftp multflam mii^abt
COS equi appropinquare ualde metuant, appropinquatio enim
liter infert, cofliiSu non equi modo,fed Si afini pereu t pergrauiter calcibus pugnant;
Ex eo nan® :

diripiant : ex
eorum morfus eatenus acerbiores exifiunt , ut quicquid comprehenderint , funditus
funt. Carnes eorum quod amariffimac fint,
his uero qui funt confirmata a:tate incomprdienfibiles
haudquaquam efculen«;Hxc Aelianus Petro Gyllio interprete.Raph. V olaterranus male tranftti
8i: potionem ex hoc poculo ad ignem facr«m conferre. iS am
8C fellis tie»
Iit hanc fer am felle carere :

ficam habet,&: potio illa contra morbum facrum.id eft, comitialem,

non ignem facrum prodicatur:
breuitis defcribitur : ovciy^K«iuy
ut in Graco Philo codice legimus: a quo fimiliter, ut Aeliano fed ,

animalis cornu confedo biben

cfm 7)! (ilyat.Facit Jiitem ille Indorum regem ex cratere de huius
tem.quem fplendidum (Axvyi) Si cubitalem effe dicit Feram ipfam inter folipedes folam Si talum
; .jo

Si bilis ueficam habere. Afinus Indicus corniger tamen eft.fed fingulare cornu gerit,
licet folipes

follis infolipedum genere talum pofiidet, Ariftoteles.SC

Plinius. Cornigera fere bifulca. Solida un»

gula Si bicorne nullum: Vnicorne afinus tantum Indicus. Vnicornebifulcum,

oryx. alos aCnusi’ T
Indicus unus folidipedum habet,Plinius: Si alibi. Cornua folidipedum nulli, excepto afino Indico
qui uno armatus eft cornu.Recentiores quidam obfcuri, onagrum
Indicum, magnam Si crudelem
feram defcribunt.cornu unfco.duro, acuto Si longo : Robur ei tantum efle.ut ingentia faxa de ru7
pibus euellat.id^iantS uim fuam experiundi gratia. Monoceros alius eft fisspliciter ditSus , quem
Indi Cartaxonu uocant.nifi authores errauerint.quod in rebus adeo peregrinis facile fit : alius item
rhinoceros.quem faipe cum monocerote quidam confundunt:alius deniij oryx, omnes unicornes.
Cornu quod tanto pretio hodie contra morbos quofdam Si uenena celebratur, plteriq; hodie rhino, $»
cerotis efie aiunt, alq monocerotis (impliciter: Aelianus Si illu fecuius Philes,(criptores Grseci.non
alterius unicornis quam afini Indici, ut diximus.dotibiis iftis pr jdicantlin hiftorijs fane horu trium,
afini
 ^

De Onocentauro. Lib. L 2*
afmi Indici, monocerotis, QC rhinocerotis plurima communia rcperio
, :
p«uca diuerfa; ut fufpicetur
aliqins duo tantum diuerfa animalia eire,unum rhinocerotem,
&: aliud monoceros ex media fronte
quod alt| aliter nominauerint, QC cum rhinocerote imperiti quidam confuderint.
Plura uide infrain
Monocerote* Magnus Indorum rex quotannis diem unum proponit tum hominum
, tum beflia»
rum certaminibus:committuntur autem pugnaturae inter fe behiae,feri tauri, arietes manfueti
afini
«no armati cornu, hyaena, poihremo elephanti, Aelianus,

DE ONOCENTAVRO,
^ ^^ RVMquifquis uidit,non incredibile ducet, quod fama'pq;uagat eft,
5 Cen«
PjP
ip tauros iuiiic,necpfiCTorcsatcp picflores in eorum defcription#errafle. Verum iiue re uera
fuerint, fi*
ue omni cera flexibilior, ad fingendum habilior, fama illos finxerit, prEctereo, Quacuero deono*
Centauro fama accepi,hxcfum.Eiim homini ore &C promiiTabarhafimilemeflc,
fimulSC collum, SC
pedIus, humanam fpeciem gerere;mammas diftantes tanquam mulieris ex
pediore pendere; humes
ros, brachia, digitos, humanam figuram habere : dorfum, uentrem,laterajpofteriores pedes, afino
perfimiIes:&quemadmodum afinumjfic cinereo colore cifo-imum uentrem leniter exalbefcere:du
plicem uiiim ei manus proflare j nam celeritate ubi fit opus eat manus procurrunt
ante pofteriores
pedes; ex quo fit ut non cacteroriim quadrupedum curfu fuperetur: Ac ubi
riuTus habet necefle,uel
cibum capere, uel aliud quiddam tollere, qlii antea pedes eflentjm^hus efFiciunturjtumffinon gra=
ditur,fed in ieifione quieicir. Animal eft graui animi acerbitate,nam fi capiatur,
non ferens feruitu»
ao tem,libertatis defyderio ab omni cibo abhorret, ^ fame fibi morte confeifeit, licet pullus adhuc fue-
rinHoc de onocentauro Pythagoram narrare td^atur Crates ex Myfio Pergamo profedius, Aelia»
nus &. Philes. Raph, Volaterranus fcribit quod anticam corporis partem fimile humano habeat,
pofticam aftnino, colore (it albo,idq^ ex Aeliano ietranftultfle: exqitonos iam interprete
P. Gyllio
cinereum colorem ei tribuimus, imo uentritantiimmodo albicantem. Ignobiles quidam authores
onocentaurum aiunt monftrofijm animal eire,qiiod noncumcoteris ab initio creatum, fedpofiea
temere ex adulcerina commixtione prognatum fit uocem articulatam aliquatenus fonare non ta*
:
,
men humanamrin perfecutores ligna uel lapides rcijcere;fed nihil horum aiuhoritate mimiunt.La*
pidum certe reietflio onagris conuenit, utfupra docuimus. apud Aquilam trichioiies,
ideft,pilori didli,domones quidam corporei, fuperficie obrcLira,<r««(/ qiiida ex Hebraica uoce tran*
5 ° ftulerunt, V arinus, Efaio capite 54, Hebraica iierba ^3? ny;
Seb.Munfterusreddit,Occurrentfibi(beftio)fylueftres&in.fulares,&faty
rus uociferabitiir ad focium ftium; quin dC lamia ibi quiefeee, Vulgata translatio, Ht occurrent do>
monia onocentauris,^ pilofus clamabit alter ad alterum : ibi cubauit lamia. Septu,aginta, j(gcc <rvyxv-
rHcns<rt J^cuiAmx ovoKiVTxv^oiS tt^s ^'infoy, xvxTTKva-ovJcu ovoki^txu^oi. Mimfierus
in annotationibus,'D’'T3?^Cinquit)fauni pilofi funtA monftra quodam deferti:Hebroi communi*
ter mterpretantur domones;ficm 3C per lilit , mfauftum quoddam noefiurnum mtelli*
guntmonftrum, puerperis maxime infeftum dC multa ftultiflime de eo fibiperfuaferunt. Porro per
:

’D’'^«ijm lonathan intelligit catos ferales:Hoc ]V!unfterus,pcr ferales puto feros &: iylueitres
accipiens,ri’'y tziah folicudine fignificar,iinde tzijm incolo deferti,qui funt Aethiopes:^: ani«
40 malia inlocis defertis quonT^lnemiot uocant;ego lamias interpretor; altj daemonia, draconesjca»
tos marinos, Ide in Didionario fuo. De lamtjs laruis , ex illarCr genere quas Empufas dC Mormoly»
cias uocat, mirabilem hiftoriam recenfet Colius Rhodiginus libro a^i icap.-y, ferunt eas in amore
Vencrem proclines effe , & humanas carnes uehementer expetere , V enereoru^ cupidine allicere
multos,quos deglutiant mox. Dicuntur 8C Libyco fero quodam cfle ciufdem nominis,de quibus 111
litera L Onofcefos domonum quoddam genus fupra nominauimus 8^ Empufam quo® afimno
, .*

pede fingi diximus:ex qiiorugi genere forfanS^ onocentauri fuerint. Credibile efl; enim fiukos dC
fuperftitioibs quondam homines, uarias apparitiones domonum ipecies naturali animalium ge-
neri temere adnumeraffc.Quod fi' quiin rerum naturaonocentaiiri,fatyri, lamio 8C fimiles fero exa
tantjCxfimiarumgenereeasomneseflecrediderim: utfuoloco copiofius eiffequemur, Vhilo,ij|
5 ° Efaia cap. 15. ab omni translatione, nomine ipfo Hebroo tjm appellantur : pro his Septuaginta tanm
onocentauros in translatione pofueruntjEucherius.Eruditi quidam per i) bubonem intelligunt,

auocc querula dieflumtnam dC dolentis interiedio eft, Dauid Kimhi etiam aia, id eft, uiilturem
uelmiluum efle fufpicatur. VIulo fane apud Hebroos etiam aliud nomen habentJdem R. Dauid li-
lit exponit animal folitarium dC nocftu clamofum.Sunt qui auem magnam interpretentur, quo uena

to uiditet, 8C alio nomine uocetur, Quidam dcm(]p ludoorum furiam clfe fulpicantur,

D E A X r,

CTESIAS in India nafei feribitferamnomine aXin, hiniiulipelle, pluribils carididioribtis^

maculisjfacram Liberi patris, Plinius,
60 B o R Y E s.

B OR YE s,panthero,th6cs,8^alioferodiiierfoinAfricaapiidPafloralespopuIosOricntefi*
«erfus gignuntur, Herodotdibro 4.
 sp

ua
DE B'OVE SIMVL IN GENERE ET
VACCA PRIVATI^

0 S pfoprie didtur qui cafiratus eft ut aptior aratro fiat, aut ut fagineturtfed praeter futim
proprium fignificatum, taurum quocp uaccam^ comprehendit, alfe Iib.4. V bubulo
genere(ut feribitV arrojtetatis gradus dicuntur quatuoriPrima uitUlorir, fecunda iuuen»
corum,tertia boum nouellorum, quarta uetulorum.Difccrnunturin prima uitulus, oC uU
tularin fecunda iuuencus SC iuuehcaiin tertia Si quarta, taurus Si uacca.Quae fterilis eft uacca.tau» 60
ra appellatur: quae prxgnans, horda. Ab eo in faftis dies hordicalia nominantur , quod tunc hordat
boues immolantur. Iiiuencus(&: iuuencalqui iam (ut ait Varro) ad agrum colenda iuuare pollef,
Plautus
 . Bos & Vacca A. Lib. I. ^25*
PlautiisTruc, Vidi equidem iuuencumtx indomito domitum Ficri,at«aIiii!btUuu. Plimus
lib.S.Optimecumdomitoiuuencusimbuitur. •

VaccuIa,diminit.Verg.Vacculanonnunquafecreta cubilia captans. Bucula,

Verg. I. Georg. Aut bucula coelum Sufpicienspatulis captauitnaribus auras. Plinius lib.54,
cap.8. Myronem Eleutheris natum,a: ipfum Ageladis difcipulum,buc^i!amaximenobiliiauit,&c.
Et Cicero 6. Verr. AutexKrcMyronisbuculame Idem i.de Diuinat. Itacp ex eo auroquodex'
terebratum effet, buculam curalbe faciendam, & eam in fummacolumna collocauiile* V
erg. i.Gc'

^oOtg.Aut errans buculacampo. Buculus(aliasbucolus)nouellusbos6etyfuncuIUs.CoIumelUib,

6. ^uum deinde buculos comprehenderis, extra ftabiilum producito.
^Hebraice ichor nomi*
naturj-iiw, Deut,i4, in mafculino tantum genere, bos uel «urus exponitur ; bakar ueeo '^V^,bos,
26 De Qi^drupedibus
Hebr{is,Daniclis 4,inde nifnirUm Gratei *t
armentum, aut uacca.Thor Chaldaice, idem quod fchor
Latini taurum dixerunt.InBcniiur &
tora apud recentiotcs,«-,’'n mafculinigeherisiiit
torata

afllicfaflione ad labores didus uidetur.Pfa mo

g.pro alaphim.
nini. Aleph etiam nVs a docilitate &
tauri,Gr atgis iJmt.Latinus armema. Arabs bakar. Alpha ctl
Id eft boues.Chaldxus reddit tore, id eft
duo genera, ut o>
am Gratei grammatici caput bouis exponunt,Satra: litetac diftinguunt pecus in «'-i^meria ge.
ues K capraedicantur VW
tzon,id gregestatmenta nero
eft & iumenta, ^V2bakar. ,

boues SC oues ,imclligann nam

nus boum magnorum, bubalus. Sunt qui bene faginatas pecudcs,ut
conunentarijs Amos p.
liox marah faginare iignificat,ut fcribunt rabini Kimhi 8C Salomon in
dicit maius boue,quod in
Hieronymus pinguia uertit. Abraham ex fentemia R.Saadia, animal efle
hifcc regionibus qpn extet: Arabica translatio
hebet la^iattxEruditi apud nosmeria pro nomine ad> ip.

etiam baria.wan tachafeh Exodi ay. animalis no

icdiuo accipiunt,quod altile & faginamm ronet,ut
coloribus diftindum.Onkelus uertit fafgona.R.SalomonEzechtecap.ifrtaxumexpo»
tnenuarijs
nit quod eruditi fere noftri temporis approbant:
quanquam Hebrari quidam boucm expiMuerint.
Cxterum egela nW
Gene.ij.SC Ierem.46.iHuencam potitis quam uaccam uerterim.cumajj? egel
&C Arabs habent egela Perfa gofalai:
iiitulum fignificetExodi ca.;i.pro egel Hebraico Chaldteus
:

eft uitulum. Vaccat etiam nomen ab Hebraris dedudum non dubito

qui bo
Septuaginta
uem bakar uocant, ut uaccam Saraceni hodie baccara, quae & para Hebraice dicitur, ut
iuuencus.aut uitulus,cum additur ben bakarifimpliciter autem bos in genere. Genefeos
cap,
par
nadgaucha, uel madagaucha,
ai.pro Hebraico parim,Chaldactis uertit tore; Arabs bakcra, Perfa
Latinos etiam. Italice buc,
aut bos in genere. Bss apud Grat cos communis generis habetur,ut apud
Gallice beuf,Hifpanicebuey,Germanicc »4)^ &rmt>inmafculino
genere tantum.Anglice ope,U.
lyrice wul.Baulbulis pro urina bouis apud Syluaticiim
legi.ceu Arabicam uoccm. ^Vacca,ltalice

etiamnum uacca, Gallice iiaclie, Hifpanice uaca , Germanice TkS uel TKub* , Anglice cow. Simili
ceuas
uoce in Italia quondam Altinat regionis incolacuaccas humilis flaturae Siladis abundantes
appellabant.iefte Columella. iunix,iunicis,tenerae aetatis bos foemina,qiiae iam celfauit uitula eife,
necdum tamen ad fummam magnitudinem peruenit.Perfius Sat.i. Tot tibi quum in flamma iuni.
cum omenta liquefeat. Plautus Milite , Quam mox ad ftabulum iunixrecipiat fefe pabulo . hJjtus
uitul*,qu* paulo adultiores fa(ftae</'a(«xABt.8<: poetis (/'«iiiAeudicunturmeutrxiugum, neutrae Ve«
nerem expertae; adultae demum JiiaM eft uaccat dicuntur, Varinus Vaccam Florentinus author
.

Graecus aut damalin reddit, J»

B,
&
Bos in lege Mofaica animal eft facrifictjs cibo concefTum , qtiotiiam ruminat ungulam ha,
bet bifidam. De antiquis illuftriflimus quifque paftor erat,ut oftendit Graeca,& Latina lingua , qui
srMvfisT« cognominantaliquos.Bos certe in pecuaria maxima debet eife authoritate; nec dubium,
quincut ait Varro) caeteras pecudes honore ftiperare debcat.pracfertim autem in Italia , quae ab hoc
nuncupationem traxifle creditur, quod olim Graeci tauros iTaAij uocarenK&in ea urbe, cuius mot«
nibus condendis mas dC foeminaaratro terminum fignauerunttuelut pecus, quod item Athenis Ce
reris 6e Triptolemi fertur miniflertqiiod inter fulgentiiTima fydera particeps coeli , quod deinde la,
boriofiflrmus adhuc hominis focius in agriculturatcuius tanta fuit apud antiquos ueneratio, ut tam
capitale efretbouemnecafle,quamciucm,HaecVarro.Hoc animal, tantae apud priores cur* fuit, 4»
lit (it exempla damnatus a populo Ro.die ditfta , qui concubino procaci rure omafum edifle fe
inter
ncgante,orcidcrit boucm.acSusqj in exilium tanquam colono fuo interempto. Quare dicam de bu
bulo pccore,quam acceperim fcientiam.ut fi quis quid ignorat,difcat:fi quis fcit,ubi nunc labar ob
feruet.Quod ad laudes excellentiam boum, alia etiam quadam infra dicemus. Qu* in emendis
bubus fequenda,qua^ uitanda fint.non ex facili dixerim,cum pecudes pro regionis cixlicp ftatu,ct
habitum corporis, ingenium animi,& pili colorem gerant: ali* forma funtAfiaticis,alijGallicis,
Epiroticis aliatnec tantum diuerfitas proiiinciarii.ied ipfaquoffl Itaka partibus fuis diferepat. Cam
pania plerunq) boues progenerat albos 6C exiles,labori tamen K cultura patrij foli non inhabiles,
Vmbria uaPos,et albos,eadcm^rubros;nec minus probabiles animis, quam corporibus.Hctruria
fc Latium rompatfto^fed ad opera fortes. Apenninusduriflimos,omnem^ difficultatem toleran,
tes.necab afpetSu decoros. Qua cum tam uaria K diuerfa fint, tamen quadam quafi communia,
certa pracepta in emendis iuueeis arator fequi debet,eacp Mago Carthagineniis ita prodidit, ut nos
deinceps memorabimus. Martio menfe comparandi funtboHes,qui tamen fiue denoftris capian.
tur armentis,fiue emantur,idcirco nunc comparabuntur utilius,quia necdum fagina temporis ple=
ni,aut calarepofliint fallaciam uenditoris,8fuin3fua,autreprignandb'domitura contumacem ple
ni roboris exercere fiduciam. Hac figna fpeiSanda funt in bobus, feu de noftro feu de alieno gre.
gc fuerint comparandi,ut flnt boues nouelli , quadratis &grandibus membris , dC folido corpore,
denfo breuiqstmufculis, actoris ubiip furgetibus,colore nibco,uel fufco,ta(ftu corporis molliflimo:
cornibus proceris ac nigrantibus &
robuftis,acfine curuatura prauitate lunati.s(camHris, Vergil.)
fronte lata &
crifpa.magnis &
hirtis auribus:oculis labijs nigris (fubnigris , nigrantibus)naribu$

refimis patulis^, cerHiceIonga,torofa 8C compaiftaCcui plurima ccruix,V erg.)palearibus amplis 8C

pene ad genua promiffis^eircagenuafluentibuslpedioremagnotarmis uaflis;capaci et tanquam im
plente
 Bos Sc Vacca B. Lib. I. 27
plente utero(iicntre non paruo)lateribus porrecflis,Uimbis latis, dorfo reflo plano® ,ucl
etiam fubii
dente, clunibus rotundisicruribus neruolis.folidis, copaflis ac reflis, fe*d breuioribus potius
quam
longisincc genibus improbis, ungulis magnis, caudis longifflmis SC fetofis piiofis^. Magni intereft
cuiufmodi quscp pecus flt ad fruflumiltacj potius bouem emunt cornibus nigramibus quam albis,
V arro. Nec milii difpliceat maculis infignis bC albo; Aut iuga detreflans,interdum^ afpera cor
mi: Etfaciemtauropropior,qua£&arduatoi*, Verg. Optimatorux Forma bouis, cui turpe
caputjldem, fV aecas etiam mente Martio maxime parabimus : &
quanqua eadem fere in iplis
dcfyderentur qux &C in maribus, priuatim tamen carum ligna referemus,ut tietcrum eriam aliqui fe
cerunt. Ergo qui uaccas aut gregem armentorum emere uult obferuare debet primum, ut fint hx
,
pecudes atate nouellXjSC potius ad fruflus fcrendSs integra quam iam expertafut fint bene com.
pofitx(corporebcnecompafla)utintegrismembris,oblongx,ampla,magnitudinecommoderata,
forma altifllma, statis maxime trimx,ialtem non minores anniculis : quia ufij ad decennia fbctura
ex his procedet utilior: bima aut trima fruflum ferre incipit: corium attaflu non fit afperum ac du«
rum.colore potiHimum nigro, deinde rubeo, tertio heluo, quarto albo.Mollifflmus enim hic, ut du.
rillimus primus. De medijs duobiis prior quam pofterior melior, uiritp pluris quam nigri & albi,
Probantur item uaccx ceu maxime gencrofs , flauefcentcs colore, nigris^ cruribus. Ad hsc per
fingulas partes commendantur,fi fuerint cornibus mgrantibus uentiffis &
l^uibus ; latis (latiffimis
uel altisjfrontilius; oculis magnis, patentibus bC nigris: pilofis ueljetofls auribus: compreilis malis
fubflmisue, gibberi fpina leniter remilTa taAtKTtoy yva^ovt cvrcsaAicJirois «t/j-
TKS)apertis naribus, labris fubnigris, ceruiiibus craffis ac longis: ampliflimis a collo palearibus de-
milfisibene cofiats (JSxSu^Mviu) maximis & capacibus uteris, latis humeris, lato tergoibonis clunia
bus : coda amplilfima di profufa ufij ad calces, ut habeat inferiorem partem frequentibus pilis fuba
crifpam : compaflis cruribus hirfutis, nigris & modicis, potius breuioribus quam longis:-
reflis genibusCo-xtAio-uaieminulis.diftantibus inter fc, pedibus non latis, necp ingredientibus qui di
ipIodantur,(^ 7iAt^vvo(tSU/ais modicis (breuibus) que
y.» a-tf gfl:7pi&f4JU'«s:)ungulis

non diuaricent,S<l quarum ungues fint Isues ac pares, Pulchrum fane fuerit decorari lignis omni=
bus naturalibus: Gn minus, at certe pluribus. Omnis bos indigena longe melior eli quam peregri»
nus:nam neq; aqux,nec pabuli, nec cceli mutatione tentatur, necp infeftatur conditione regionis, fi>
cutille, qui ex planis, SC campeftribus locis in montana 8C afpera perduflus efl, uel ex montanis in
,

* campeftria : itaij etiam , cum cogimur ex longinquo boues acccrferc,curandum cft.ut ex fimilibus
patrijs locis traducantur. Illud ante uniuerfa curandum eli , ut uitibus ad trahendum comparentur
xqindes, ne ualentioris robur alteri procuret exitium. Dentes bimiis emittit bos, nec uniuerfos, ut
equus. Nerui bubus prat exteris animalibus duri: tauro duriores quOT boui caftrato, Caro eis ficca
bC atribiliaria. Cornua tauris robufiiora qu^m naccis, Ariftot. circa finem libri 4 .dehiftor. anima-
lium:quo in loco Albertus Magnus contrarium habet,his uerbis: Cornua uaccarttm fortiora bC ma.
tora SC longiora funt cornibus taurorum: deceptus forte Plinij uerbis, qui tauris minora quam bu»
bus tenuiora^ elTe cornua feribit, cum Plinius boum nomine non uaccas, fed boues exeflos intelli»
Gerunt autem boues eflomi* , id eft
gat. Similiter 8C Rafis errat cornu robuftius naccis attribuens.
caftrati,cornua maiora, eadem ratione qua fpadones caluieffici nequeSt, Nam coitus cerebrum ma
4“ xime debilitat &; imminuit. Bubulo pecori caftrato Democritus ait tortuofa, gracilia, longa nafei
cornua. Contra teftibus prsdito enafei fecundum radicem, craffa.refla, multo^ minus prolixa, eofi
demcp latiori,quam alteros fronte effe; Nam hic ibidem cum multx ucnx funt, ab tjs offa dilatantur,-
fiinui bC cornuum eruptio quoniam craffior exiftat , frontem huic in latitudinem proferunt. Caftta-
to uero quod fedes cornuum bC initium enafeendi perparuum habeat circulum, minus dilatantur.
Pars caua cornuum in bubus,ut alijs etiam fere omnibus, ex cute potius oritur, quam folidum quid»
dam offe enafeens ftibit, implet^ totam.Cornua uaccx calefafla facile in quamuis partem fiefluns
tur. Cornua iuniorum tepefafla in cera flefluntur, ducuntur^ facilequd uolueris,Ariftotel,Boum
attritis ungulis, cornua unguendo aruina,medentur agricola: Adeo^ fequax natura efi,ut in ipfis
uiuentium corporibus feruenti cera fleflantur , at® incifa nafcentium in ciiuf tfas partes torquean»
tur, ut lingulis capitibus quaterna fianr, Plinius. Plura de cornuum natura , uidepaulo poft in bif»
bus Nomadibus. Mutili dicuntur boues qui cornibus carent, Columella lib.y.cap,;. Lapillum ha»
bent in capite.ut fertur,quem expuunt fi necem timeant. Dentes eis continui, & bis mutantur.Rii
minant, nam fuperiore dentium ordine carent , id elf^ primoribus quatuor , ut oues etiam bC omnia
qux ruminant.Oculi boum nigri funt, Ariftoteles: item lati plani^. Cor fine offe omnium, quxnos
nouerimus,prsterquam equi, &generis boum cuiufdam,quod in cordecfficulum continere aiunt,
Ariftot.In equorum corde bC boumoffareperiuntur interdum, Pliniu% Neruofam uero cordis bu»
buli effe naturam,fignificatur uel eo offe quod in nonnullis gigniturimaxime uero taurora cor eiuf.
modi eft. Palearia a pelle dicuntur, qux cum laxa prolixa^ a collo dependet, generofitatis fignum
in boue eft. Seneca in Hippolyto,Mufco tenaci peflus ac palear uiret.Ouiditis Mctamorph, 7 .Pen,
dula palearia dixit.Palearium uero locus eft ubi conditur palea. V
accpmammas binas inter femora
habenecapra etiam 5C cerua Sireliqua generis eiufdem mammas parte eadem gctunt:Cuius rei cau
£i eft, q> hsc furfum uetfus 'capiat fui corporis incremeta. Ita^ ubi confluuiS SC
copia excremeti faa‘
 De Qj^drupedibas

magnitudine omnium praftantiffimi. Vcruntamen mites.K

adhominum genus manfocti, facile im
la
cerioaudientesfum,Aelianus.Ariftoteleseuamboues in Aegypto maiores quamtn Graecia nalci
ferinfitAoniorum iiarns coloribus diftindiorum perpetusindiuifatep ungula funt i eorundemcp
Plurimum laiSis eft naccis Alpinis, quibus
unicum cornu, quod ex media fronte exiflit, Aelianus.
iundis.Plinius.Columella idem fcribit de
minimum corporis, plurimum Iaboris,capite non certiice
t, quas incola eius
Altinis per regionis ceuas appellenti id ijuod magis probo. Altinum enim urbs
oliminlittore Venetia florentiirimafuitiuxtaAquileiam,aquaAltinatespopulidi(!}i. Vacca A.
qui permultum generofg propagationis nutrimen
rabica propter alentium humorum confluxum,
carenqos humorem capere folitum, fo.
tum cornibus praftat,eifdem excellunt: qua uero cornibus
lidiushabent,8Chaudquaquamhuncipfumfibihumoremreciperepoteft.Qiiare incrementi caufa
crafliffima uena humore,quantum ferre poffunt,
cornibus exiflit influcntia,quam fane plurima et
crauidata infundunt, Aelianus. Armeni)s duplex
cornu fic erraticis flexionibus tanquam hedera j,
retorquetur: Ac fi mucrone appetitur,ob
corneam duritatem , non fine damno ferrum retunditur,
monocerotis fit(ut etiam Aoni) boues ) propter cornua in
Aelianus. Inquirendum eft an genus hoc
fe reuoluta 2? mucronem
eorum dtiriflimum. Circa Boeotia urbem Pcemandiiiam,qua 8^ Tanagra
fatftum-Potmandria nomen, Carici in
dicitur,optimi boues nafcuntur, Varmus: Apparet inde
aceruicibus eminente.luxatis cornibus,excel!entes in ope
parte Afiafcedi uifu, tubere fuper armos
candiditie.ad laborem damnantur,Plin.(Similia uide moxin Scy thl
re narrantur:cateri nigri coloris
fertEpirotica terra: quas incola Pyrrhicas uocant : paftum enim a-
cis.) Boues pradpue magnos
orbe ( inquit
bunde prabeqSf loca fingulis anni temporibus accommodata habet, Ariftot.ln noftro
Plinius)Epiroticis laus magna,a Pyrrhi(ut ferunt)iam inde regis cura.Id
cofecutus eft , no ante qtta

drimatum ad partus uocando.Pragtandesita^ fuere, &: hodie® reliquia 11 irpium durant. Atniinc 4,
annicula adfcecunditatempofcatur.tolerantiustamenbima.Hinius.TheodorusexAriftoteletran
llulit Pyrrhicas uaccas ab incolis per annos nouem intatftas V enere feruari: ego cum Plinio annos
quatuor potius quam nouem legerimifacilis lapfus ex in J.Has numero quadringentas efte.et pro
prias regis accipimus, nec pofTe uiuere locis alijs,quanquam tentatum ab aliquibus
cft,Ariftot.Fue.
reinEpiroPyrrhicaboues,qH3s atauros uocabant,intatSas Venere, ui incrementum ampliter ca*
perenqquafi fetauras dicas. Sic uero creduntur ditfla ab ignea mobilitate,aut a colore ; funt qui di.
minutiuumputentex forma Aeolica.Alij Pyrrhicas intelliguntEpirbticas, detegis Pyrrhi nomine,
Ctelius. Scribunt Graeci Epiroticos boues Earinos dici ab Larino pallore, cuius meminit Athenjus
quo9,qui ab Hercukredeunte ab Geryonis nece,exceperiteducauerit^:unde Epirotica mox ar.
fhenwfintcelebrata.Etiamfifunt qui ab narium magnitudine dicilarinosuelint.uteftab interpre. ^
te Ariflophanis adnotatum,fi quidem ?ut particula intendendi uim habeat,/i«s uero
nares fintCaite
rtimCellrini quo® uocatur, qui LarimXaciius. Athenaeus libro 9.Larini boues ( inquit) didli funtsi
^«5iv/f/ii&K,quod A,triTi{tiSta,id eft faginati.Sophron,Bii5 Ji AxgirilViitTm.-uel a Earine Epirotico uicor
uel a Larino pallore.Hinc aliqui abufiue fues etiam larinos dixere.altilcs nimirum 8f pingues. Epi.
rotictcuaccte prae fua praecipua magnitudine, amphoras fingulasfingulaeimplentla(ftis,menfuraE®
eius dimidium mammis diebus praeftant. Eretflus qui mulget, aut paululum fe inclinat ; quoniam
fedendo ubera contingere nequeat. Caeteras etiam quadrupedes magnas terra eadem Epirus gigs
nit,exceptoalino!fed praecipue boues &canes,attp etiam oues Pyrrhicas, a Pyrrho regeeognomt.
natas, AriHotErythraci boues mobilia fimiliter cornua ut aures habenr, Aelianus. idcm altj de Phry.
gijsfcribunt,ArgiuumHerculemmifrum ede ad Geryonem ut boues abigeret , Hecataeus fcribit, 6®
non quidem ad terram Hifpaniam,nec ad Erythiam ullam infulam.fed loca circa Ambraciam ati^
Amphilochos Geryonem imperio tenuifleeinde^ abaiSas boues, quae mira fpecie in illis comperian
 Bos & Vacca. B. C. Lib^ 29
tur tocisiherbida regione Si pafcuis admodum l«a, Caelius. V
aeexin Frifia.HoIIandia & Selan»
dia,proptcr abundantiam pabuli in regionibus illis magna corporahab*entt&Dmnes fere quarum
maculofaefuntpelles,ladeabundant,tefteAlberto Magno. Boues quidam carniuorifunt inftar
luporum, Rafis. In India boues folidis ungulis unicornes Ctefias nafei feribit, Plinius. Aliqui eti.
amtricornes.Bubus Indicis camelorum altitudo traditur,cornuainlatitudinem quaternorum pe.
dum.Plin. Ptolemaeo fecundo ex India cornu allatum ferunt, quod tres amphoras caperet . Vnde
conijcerepoirumus,bouemillum,a quo eiufmodi tantum cornu extitilTet, maximum fuifle Aeli»,
,
nus. Inbubulo pecore, quod incitato curfu ualet, curam Indi ponunt: Si fimul deeorum iielocitate
rex Si permulti principes decertaqneij turpe ducat pro huiufcemodi animalia genere auro argen.
It)touefpenfionem facere. Currendi meta bobus haectonfiituitur,ut inter ic nexi litigati triginta fta
dia currat, Aequales et pares boues equis currut,necp iielocitate boues ab equis internofeas : Ac fi
quando rex de fuis bobus cum quopiam fponfionem feceriqin tantum contentionis ftudium proce
dit,ut is ipfein curru fequatur,atque adeo aurigam incitet.Is fane quidem equos fliihulis cruentat,
a bubus uero manus abftineqfiquidcm ij nullis admotis ftimulis incita tiilimo curfu feruntur: Ac ni
mirum tam ambitiofa eft bubuli certaminis contentio.ut non diuites modd,fed inferioris flatus hd.
mines in eiufmodi concertaminibus permultum uerfentur. Sunt item apud Indos alij boues qui
,
maximos hircos magnitudinenonfuperareuidentur.Ii uel coniiigatiiielocilTimc currunt, necmi.
nus firenue quin Getici equi curfum conficiunt, Aelianus. Ar^ftctcles ait Leudlricorum boum
cornua attp aures.ex una ftirpe cognata Si fimul contexta elTe, Aelian, Garamantum armenta ob
40 liquis ceruicibus pabulantur.Namfireied-airedafortejadpallimiora dirigant, officiunt prona ini
humum cornua &: obnixa,Solinus:V ide inTrdglodyticis mox.In Africa regio eft ( Garamantuni
aut tricina qu£cdam)ubi boues prxpoftere pafcuntur,quod cornua inflexa anterius habenqetob id
celfim euntes pafcuntur Nam offenfantibus in terra cornibus,progrediendo pafei nequeunt, alio,
.

qui nihil differentes a cacteris bobus,pr3cter craflitudinem pellis atq; duritiam, Herodotus lib.4. In
Libyaindis finitima rctrouerfuspafcentium boum elTe armenta auditione accepi. Caufacurfic pa.
fcantur eft, quod ante oculos cornua habent, & qus ante pedes funquidere non queant. Ex quo fit
ut ingrellionem ad caudam retorquentes, herbam depafcantur, Aelianus: ante quem primus fo.
Ius opinor Herodotus in Libya boues illos opifthonomos reperiri fcripfiqid exprimetibus cornibus
quae adnuunt proclinantur ip in imateius hiftoriam conuellit Athenjus fub aliena perfona, quonia
a nullo praeterea hiftoricorum fit coprobata.Cjlius. Apud Myfios,boues cornuum expertes fiint,
non item in Scythia,ubi minime cornibus boues mutili funt,Nec mihi moleftus quifpiam elTe debe
biqqudd contra fer ibam atque Herodotus,cum aitbubulo generinon efle in Scythia cornua: Iccir
cocp cornibus mutilum eft, quod uniuerfum caluariac os nullas commiffuras habeat, nihil^ humo=
rum confluentium propter duritiem refifientem capiat, &uero uena per hoc ipfum os pertinentes,
propterea graciliores SC debiliores.quia minus alanttir.-Item^ eorundem qui a cornibus nudi funt,
ed ficciorem ceruicem,acminus fortem efle necelfeefljqudd ipfortim pertenues uenffint. In No=
madibus,qui ad Mjoticas paludes hyemanqSi dies aeftiuos in camporum ^quoribus uiuunt, ex bo
bus partim fine cornibus nafcuntur,partim fcrrula ideo exfccantur,quod hate pars uim frigoris fuf
ferre non queat, Aelian. Pufilla; buculae quas Phafiana regio ferqfingufe abunde beneficio pabu.
40 li mulgentur, Ariftot. Phoenicum libri teftanturiindigenas naccas ea eiremagnitudine,ut uel pro
ceriffimi pallores cum mulgent ftare,atque adeo in fcabellum afeendere habeant necefle , ubera ut
poffint pertingere,Aelianus:idem Arilloteles de Epiroticis. Boues in Phrygia et alibi funt qui cor
&
nua perinde ut auriculas moneat, Ariftoteles Plin. Aelianus ide de Erythr|is tradit. Boues Phry.
gijrubrocoloreflf flammeo, altaffifldtorofaceruicepraeftanq Eorum ab alijs cornua longe diuerfa
funttneque enim conliftunqfed flexibilia huc illuc fledluntur, Aelianus, Scythici in quorum dor.
fo gibber eft,& proceriflimi K ex omni parte albi,perparuis cornibus funq&l minime acutis: fimili.
tercp ut cameli eminenti dorlSexiftunt: fimul SC cum dorfo cUccIIx imponuntur,perinde ut cameli
gemi fle(ffunt,rurfumcp fufeepto onere furgunqquod ipfum hominum, qui ijs ad grauiflimorum o.
nerum ue.ffiones utuntur,difciplina facere folent.Qiijrendum num quid diferant dCaricis,de qui
bus paulo ante diximus ex Plinio.-nec diffimilia de Syriacis nunc adferemus, ut fufpicari quis pt*
fet autliores confudiffe, Syriacis nonfunt palearia,fedgibbcr in dorfo,Plin, Nodos
fcapularum fle.
tffunt ut cameli. Aelianus abfcp ulla gibberis mcntionc,hac feribiuSyrij bellicofi funt, magno
robo
re,&: lata fronte, cornibus robuftis,afpe(ffu truculento,nonobero corpore,neque rurfus
macilento,
ad curfum K pugnam pracftant, Aelian. Troglodytarum armentis cornua in terram diretffa fimt,'
qua de caufa obliqua ceruice pafcuntur.Plin.ldem Solinus de bubus Garamantum prodit.
c. , . .
,

Boues dentibus fuperficiemtantumherbarum carpunt, radices nonlacdunt. Animaliuin foli

6il retro ambulantes palcuntur, apud Garamantas quidem haud aliter.Laudantur
multi cibi eda-
ces,ueru in eo conficiendo lentunam hi melius cocoquunnideoi^ robora cor porocitra macie cofer
60 uantjqui ex comodo,^ qui feftinanter mandunt. Sed tam uitiu eftbubulci pingue, qua exileboue
reddei’e:humilis enim,& modica corporatura pecoris operartj debet effe,neruis^ et mufculis
robti

llatnon adipibus obefa,ui nec fui tergoris molc,ncc labore operis degrauet, V aceas pafei oportet ini
50 De Qjaadrupcdibus
butyrum, ut audio,cOa
locis uir/dtbas5C aquofistamant enim pafcna locorum irriguorum. Qiiamiiis
faporecBprzfiantius fit ex pafcuis ficcioribus.quam paluIlribus.Si regionis ratio patitur,nuUu3
lore
melior cibus eft quam uiride pabulum. V
bi ucro dccti.eo ordine minifiretirr,quo pabuli
copia Si.
melius Irutetis ec
borum coget accefflo. Maritima aprica hyberna hoc armentum dcfydcrat , quia
nemorum commonde pafcetiir ubi uirgulta
bis herba imernafcente iaiuratur: atftate in opaciffimis ,

a: frons multa; SC in montium altis frondofisqj magis

quam planis pafcuis. Nammelius nemoribus
Nec fluuios riuost^ely-
herbidis Si frutetis Si caredlis, quam lapidofis locis duramur ungulae.
derant quam lacus manu fadosiquoniam fltiuialis aqua,qu:e fere frigidior
eft, parium abigit, coe=K
leftis iucundior eft, Columella. Qiiamuis circa
fluuios redie propter amoena loca pafcantur; toemra
aqua tepentes tor- i»
tamen aquis tepidioribus adiuuatur , unde magts utilius habentur , ubi pluuialis
eft , ideo^ tacile
mat lacunas, Palladius. Omnis extremi* frigoris toleramior equino armento uacca
fub dio hybernat. Boues autem rctfie pafcendi non una ratio eft_ ; nam
fi ubertas regionis uiride pa-

bulum fumminiftrat,nemo dubitat, quin id genus cibi cateris praponendum finqiiod tamen niliri
eft,quod fufficit una
EUis,aut rofeidis locis non contingiilitatp in ijs ipCs uel maximum commodum
ficcioribus agris
opera duobus iugis, qua eodem die alterna temporo uice uel arant, uel pafcuntur:
Columella. Boues
ad prafepia boues alendi funt, quibus pro conditione regionum cibi prabentur,
ijs, qua flatum cient, ut eruo, fit fabafrefa, ait^
etiam ipfa
fit fruge fit herba uefcuntur: pinguelcunt

fabarum herba. Et feniores.fi cufe iheifa fpiritum adigas, deinde prabeas pabulum,pingues
facies.

Ad hac hordeo uel integro,uel pinfito. Si i gluma feparato pinguefeunt, fit dulcibus,ut ficu, fit paf=
frondibus ulmilfed pracipue fole,fit lotione calida aqua, Ariftot, 10
fatuino etiam fit

^Cytifum in agro efle quam plurimum maxime refert, quod bubus fit omni generi jiectidum uti
linimus eft, quod ex eo cito pinguefeit, fit latSis plurimn prabet ouibus: tum etiam quod otfto
men.
agro, quamuis macerrimo cele
fibus uiridieo pabulo uti,fit poftea arido poffis: praterea in quolibet
ritercomprehendit: omnem iniuriam fine noxa patitur. Satio autem cytifi uel autumno circa idus
OtSob. uel uerc fieri poteft. Cum terram bene fiibegeris, areolas facito, ibi^ uelut ocymi femen cy-
tifiautumno ferito. Plantas deinde uere difponito, ita ut inter fe quoquouerfus quatuor pedum fpa
tia diftent.Si femen non habueris,cacuminacytiforum
uere deponito,a: ftercoratam terram circum
aggerato. Si pluuia non incelTerit, rigato quindecim proximis diebus fimulat® notiam frondem age
re cCEperit,farrito,fit poft triennium deinde cadito Si pecori prabeto. Equo abunde eft uiridis pon-
do XV. bubus pondo uicena,cateris^ pecoribus pro portione uirium, PoieftetiamanteSeptcm- je
brem fatis commode ramis cytifus feri, quoniam facile comprehendit, fit iniuriam fuftinet. Aridum fi
dabis,parcius prabeto,quonia uires maiores habet, priusfe aquamacerato,fif exemptum paleis per-
mifccto.cytifum cum aridum facere uoles , circa menfem Septembrem, ubi femen eius grandefeere
incipiet,cadito,pauciscp horis, dum flaccefeat, infole habeto; deinde in umbra exficcato, fit ita con-
dito, Columella.Serendain tenuiore terra qua non multo indigent fucco,ut cytifus fit cicer, Plinius.
f^Qiiontam uero tam falutarem non omni folum pecudum generi, fed etiam homini fruticem, fit
non medicis modo, fed poetis quocp Gracis Latiniscp celebratum, quinam hodie fit ubi eflet, nemo
adhuc ex eruditis,quorum ego feripta legerim, nos docuit: comodum hinc digreffus ea dere ftudio.
fis candide quod habeo communicabo : recitabo autem primum aliorum opiniones, Primum igitur

Marcellus Vergilius (qui Florentia in Italia uixit) in commentarijs fuis in Diofcoridem,cytifum ho= 49
die in Italia nufquam apparere, fit non paruum anuqua
in antiquum ac natale fibi folum rcuerfum ,

amantibus defiderium fuireliquifleiaut fi fit,incognitum fine honore iacere conquerittir.Poft hunc

loan.Ruellius Gallus cyttfum hodie in fegetibus pracipue hordeaceis inucniri feribit, fruticem albi
cantem,cui omnes cx deferiptione Diofeoridis nota conueniani;Sed alio in loco hunc cylifum fu-
um meliloto tam fimilem facit, ut difficillime difcernatur:difiinguit autem hocmodo , Cytifi (inquit)
folia digitis friata fubolent erucam,melilotus magis crocO iucundo feqiiitur odore Guftus quo^ dl
.

ferime facile prodef.nantj cytifus manfu cicerrefipii. Hieronymus Tragus Germanus trifolium pra
tenfemaius,afpcriusc]3,folijsdurioribus,oblongis,fit mucronatistin Italia nonnulli trifolium lunatu
uocanOpro cytifo accipit.Pofiremo Penus Andreas Matihgolus Senenfls,in Italicis fuis ad Diofeoti
Am commentartjs,fic fcribit.tit nos tranftulimusiCytifus hoc tempore copiofiflimus per omnem Ita yo
liam prouenitjDiofcoridis ac Plinij deferiptionibus undiquatp refpondens. Sunt qui uernacula liti
gua trifolium caballinum uocant,alt) nibolum. Ramos primum cubitales producit , ac fepe maio-
res,qui folijs ueri nifoltj ueftiuntur,cum cofta e medio fatis prominente. Frondes eius albicant, SC
C manu fricentur,acrem ceu eructe odorem fpirantifi mandas ciceris recentis guftum repryfentat.
Flores mufeofi racemafim hatrenqalias flaui , alias candidi. Hu notae cy tifum adeo exprimunt , ut
quin ipfiflimus fit negare pi^t nemo. Caballinum autem trifolium uocat , cd quod plurimum eius
pabulo deletSentur equi,qui liberi yftate paicuntunid quod fententite noftry confirmandae accedit:
namfut Plinius inquitlcytifus equis tam gratus eft,ut pra; eo hordeum negligant.Fuchfius Si Mo»
nachi qui commentarios in;Mefucn ediderunt, cum hanc ftirpcmuerumcytifrimeffencfcirentjtr i.
folij odorati fpeciem fecerunqHatSenus Pet. Matthpolus . Praeter illos qui noftra tempcftate ullam

cytifi mentionem faciat,reperio neminem.Eft autem communis hic Ruellij, Tragi Si Matthatoli er.
tor, quod cy tifum arborefeete non animaduertermiqid^ non modo proceritate, fed materia qtiocp
ligtioU
 Bos&Vacca. C. Lib. I, 51
adnumerare debuerat, RueUius quidem cytifum fuum fruticem
nominat, fed cum laboret in d^iftin-
guendo eo a meliloto herba, fruticis nomine eum abufum, ut fepe
Rt,non eft dubium-Ebeni duo se-
nera facit Plinius,unum arboreum, alterum fruticofum
cydli modo.Sf tota India difperfum Anit
fir-
tem de cyti^fointer peregrinas arbOTesiFrutex eft,‘inquit, inuentits
in Cythno infula, inde tranflLus
cafei pfouentu jjpter quod maxime
miror rarum
effem Italia.^Hid eft ^itur quod Matth9olus per omnem Italiam :
copiofillimum elTe fcribit ^ Ego cu
annoSaludsChtiftians y
4 adialtamingrelTus Pjtauium uenilTem jinhorto Petri BembiOirdi.
1

IO nato arbufculam nunquam priusameitifam.ec

omnibus qu4mecumaderantign3tam,utprimum
uidi guftaui^,mox uerum cytifum elfe intellexi. Procera eraqfi
bene memini fex circiter cubitos fo
liaiquacadhuc feruojitbicp terna omnino loti fiue trifolij pratenfis
,
, minora tantumigufiu dulcia K
glunnofa,malu9propCmoduminftar:idquoddecytifoGalenus(a:pofteumAeginefa)prodidifCv
tificmquitjfolu ulm habet difaitiendhfed aquofo tepido^fucco
dilutam, quemadmodum euam maU
uat.Deinde cum per alpes in Germaniam redirem,fion procul Tridento,
idem omnino genus fvlue-
ftrereperi, longe minus Kftuticofius fatiuo.Io.Quintinus,qui
de infula Melite libellum ardidit cviP
Ium m ea abundare teftatlis nullam eius defcrrntionem adiuxit.Nos,ut a ftudiofis
diligentius pofthac
animaduertatur,plura quae tum formam tum facultates eius attinenti ex
ueteribus repetemus & nrh
mum ex Diofeoride. Cytifus frutex eft albus in totum, ut rhamnus,ramDS ipargens cubitales’ maio=
1, resqs inrerdum.in quibus folia foenigrjci.aut loti uifolte, minora tantum dorfo medio prominente,-
,
ea digitis irita erucam olent, guftata^cicerCaliM cicer uiride)fapiunt.Foliarefrigei
ant,tumorcs inter
initia dilcutiunc,fi cum pane trita illinaturidecotftum eorum potu
urinam ciet.f^onnulli quod apes
al«ciat,propealuearia fcrunc,Hac Diofcoridesiin cuius etiam codicibus
nonnullis nomenclatura cy
tifoiftie attribuuntur, teiine, lotus grandisjtrilblium, dC
apud Romanos trifolium maiusiomnes fcili*
cet a foliorum fimilitudine diuftacinam telis fotnumgrjcum eft. Columella
cin.Sttrifarin uocarifcribit:a:eiregcminam,hoce(lfaiiuam,a: alteram
cytifum &: -^eas cafnfa &
fuafpontis.PauiUs Aeginc-
(acomamcytifiiubetpratcdrdijs priegnantium contra uomitiones ex uetere uino
imponi. Plmius
libro ij,C3p.i4.Frutex eft(inquit)K cytifusiab Ariftomacho Athenienfi miris
laudibuspredicatus pa
buloouium.aridusuero etiam fuumifpondetmiugero eius annua Hs, MM.uelmediocrifolo
redh
V
50 tus. tilitas quse eruo,fed ocyor fatictas.perquam modico pingucfccnte quadrupede ita ut iumenia
,
'

hol deumrpcrnant.Non cxslio pabulo lacflis tnaiof oopi^jaut melior, fuper omnia
pecorum medici)
na a morbis omni ufu prjftante.Quin Sf nutricibus in defecftu latSis aridum,aK? in aqua dccodum,
potui cum uino dari Sibecfirmiorcs celfiores^ infantes fore. Viridem etiam gallinis.aut
fi aruerit ma
defarftum. Apes quocp nunquam deforecytifi pabulo contingente, promittunt
Democritus KAria
fiomachus.Nec aliud minoris impendtj eft. Seritur cum hordco,aut uere femine ut porrum,uei cau^
le autumno ante brumam. St femine, madidum. Ec fi defmt imbres,fatum fpargitur.Planta cubitales
ferunturfcrobepedali.Seriturpoftaquihotftia tenero frutice.Perficiiirruiennio. Demetitur iicrna
Kqiiinofflo cum florere definit,ucl pueri,uel anus utiliftima (forte iiiliflima) opera Canus
.afpedtrs
breuiter^ fi quis exprimere fimilitudinem uelitianguftioris trifolij frutex. Datur animalibus poft
bi.
40 duum femperiHyemc ticro quod inaruit, madidum. Satiant equos dena librte, &: ex portione mino.
ra animalia,obiter9 inter ordines allium &
cepe feri fertile eft.Non 9fiuum,non frigorum, no gran,
dtnum.am niuis iniuriam expaiiefcit. Adijcit Hyginus,ne hoftium quidem, propter nullam gr^am
lignl,Hucuf9 Plinius. Idem alibi; Glaux cytifo
&! lenticulae folijs fimilis ( quod Diofeorides quotj
fcribit) &;c.coquitur in forbitione fimilaginis.ad excitandum ubertatem tadis,eam^ qui hauferint,
balineis uti conuenit.Et alio in loco: Glaucio quoijcinquioladis ubertas intermifla refticuitur; fumi,
tur eius rei caufa ex aqua.Hic^go no glaucio,(ed glauce legerim.GIaUctj enim ufus eft extra corpus
tantu applicatiCctimfit odore tetro,8i:gufluamara)ad ophthalmiam maxime aprincipio, ignes fa.
eros no ualidos, Diofeoride dC Acgineta teftibus. Foliaramulofafuntulmo 8C cytifo,Plinius.QuiJ
autem hJc fibi uelit uox ramulofa non fatis mihi confiat nec : iiideo quid iilnwis cum cytifo circa fc^
jo lia camune habeat; digcruntui*enim ulmi folia lingula alternis ad ramulorum latera Cornelius Ccl,
.

fuslib. 4 .cap. 9 .incurationelienis:intereaquicurinammouent&:fieniprofuni,uttrifolijfemcn,cu.

minum,apium, ferpyllum,portulacam,& reliqua,cytitum quoij connumerat. A cytifo dulce pin
gue lac producitur. Mulieres quidem,fi lacSis inopia premimtur,cytifiim aridum in aquam mace
rari oportet, Si cum tota noifte permaducrit,poflero die exprelii fucci ternas heminas permifeeri mo
dico uino,atcp ita potandum dari;fic ipfae ualebunr , &
pueri abundantia laflis confirmabuncur,
Columella 9,11. Fimum adagrostetificandosalij aliud proferunt: quidum cuiufcunij quadrupedis
&
ex cytifo. Molefta arboribus eft hedera adnafeens,& uinciens : moleftus Sf cytifus , nam omnia
fermenecanfedeoiialcntior auro(alim6frutex)eft;hicenim iiel cytifum ipfum interimit, Theophra
fius interprete Gaza.Et alibi, Spilfa 8C roboris medulla,quod atrum cognomiaantiatrj etiam magis
60 cytifi.quippe cumhsc proxima ad ebenum accedere uidcatur.Principatus quidem ei in pabulisda
tur,propter ladlis inde copiam bonitatem^lincommodum tamen tantifper dum floret, ut inquit Aa
tiftoteles, apium examina elidiinianquanquam Democritus prsdicet; nunquam de flore cytifipaa
c 4
 « ,

^2 De Qi^drupedibus Apparet
ftrangulat,RuelIius.
bulum continaere, Hedgra: modo uincit &:
'

citato libn4.cap.ulnmoficfcribit: »|«^

caflonem ex Theophraftofumpfiffe, qui locoiam

air«aA7r-i)j4 trari’ is «Vei/. '"0“'^'’^"

iris </£ H9« S xiTlwt. «troAtradego „^,'d Sd
7Kr«j/.Hic iraja^i/if*»®' uox Lmonyma efttnam arinnafci ucl circtimnafci
durifflma & offea
»deo ut u J
iuxta nafci.qtiod cytiro,cuiue materia cum
ftt,
hedera conuenit; iiel
radicibus fms alimentum
hebenumprouocet,mimmeaptaeftfle<Si&:uincire, Sed iuxta nafccns
fucci plenus apparet, utplurimum attrahere
opus fit.
arboribus praripiqguflantiemmutmalua
circumuoluta, ut fciunt qtii herbam nouetunt(quan
Sic orobancheuicinf ftrangulat,no fuperficie
quamTheophraftus alicubi per imperitiam proximis herbis couolui
eam fcribat,ut etiam Het.An. ,«
attrahentibus
dreasMattheolusredeobferuauiofedradicibus.fiuefuccumduntaxatterrgomnem
alimon frutex propinquum necat cytifiim, non aliter quam
& ial
illis fiue etiam circtimtiolutis.Sic

iiic!nerua,cuuis uiprxfens caetens affertur calamitas.

Nam proxima inuad^e muolui alimon, a
de hedera pro
exbonis authoribusnemotradidit.TheodorttsinhocTheophraftiloco,
&
tiinciensiquod licet in hedera congruat, crradi tamen
aniam KueU
r©-, id eft adnafeens, addidit,
transferret . Quod fi quis contendat Theophrafiitm omnino
lio dedit, ut idem uerbiim ad cytifum
ampletdi.erralfe etiam in cytifo eum dicam limiliter ut ra
fenfiife cytifum arbores iuxta fe ramis fuis
occurrit, quem Britum no
orobanche. In iy!yfia,qua parte noftra: prouinciafinitima eft, tradus
admiratione confpexi : quanquani deteriora
minant, in quo mei Attico fimile penitus magna cum
monticulus quidam non magnus, laxolus to.
plane mella ibi quocp proueniant.Extabat autem ibi
agri cytifo qiiampkirimo abtindabatiex eo collts do.
IUS thymo SC origano plenus, ad cuius radices
ftiperaret,acre tamen ut Atticum no
minus mei ufqj adeo colligebat, ut hac in parte Atticum etiam
natifeam cito commouebat,fi paulo liberalius come.
erat ftatimm iVcirco fe gtiftantes auertebat,&
feriptores uno ore tradunt , apes excytifi floribus plurimum
ftiim fuilfetTHoc fiquidem de cytifo
eft, eam altitudinem attingens.ad quam myrtus cre.
mellis excerpere. Friiticofa uero planta cyiifus
recenfet.Necantinuiceminter fefe
fcifHxc Galenus libro i.de Antidotis,ubioptimi mellis indicia
iimbra,ucl dcnritate,att5 alimenti rapina.Ncca t SC edera uinciens,
Nec uifctim prodeft 6C cyuTiis^
loquensitranflulitautemad uerbumpene
Plinius’libro i7,cap.i4.circafinem,de morbis arborum
Graea Thecphrafti uerba qua paulo ante pofuimtis , hoc tantum intereft , quod uifei mentionem
ledionem ftiilTe, eam^ ab je
addifut non immerito aliquis conijeiat diuetfam huius lociTheophrafti
aliquo in margine tiel uerfuum interftitio annotatam , in
textum aftitarn . Ego certe Theophraftf
Graea flciegmmiXaACTi)! tH m
» ‘|V ig i xi-ffiUmTl^vcr, ycy !r«VT mj aVsf/.ij^v-

Titiffiiii.Hoc eft,Nocet etiam uilcus fi adna^catur. nocet item he.

poTCPOfi t2t3^ ciAriiofi.itJrpaavP'1
dera,quainuniucrrum fere omnia necatialimorifolumea ualidius eft ; nam hederam quotp necat.
Facilis tranfitus fuitab i|iis iniu77«,6(: a iut7« in awiire-tnam inGracis quoi^ exemplaribus Diofeo
ridis .aIiquot,ubi glaucis herba folia cytifo
comparantur,uti Plinius etiam exponit, it7s) pro «niTiir^i
legittir.Huicledioni confirmanda accedunt Theophrafti uerba, quibus eiufdemrci caufamenu»
cieat lib. yde caulis plantarum capite ii.qua ex
Theodori translatione huc apponam conferendo :

enim rede conuerfa animaduerti . Qua autem ( inquit) uicinitale iuxta fatorum , aut contagione
fponie fe alTociantium.corruptiones cofei untur,has alimenti prorfus rapina folet committereteo^ .

celerius,qud ualidiora plura^fintquainfeftanqceti quafylueftriafunt.quaradicenumerofaco.

harenqquemulto indigent alimento,quaabfcindere,ampledi,firangulareat(jirrepereaptafunt,
interimere pof.
ut edera Nam uifctim quocp, SC omnino qua aliquam plantam pro lede capiunt ,
.

funt.Edera &: auro, nimio pabuli defiderio,faIfugine9 fibi ingenita,arbores necant: fed auroperni*
ciofioreft,quod plHshabetfaIfuginis,Hac ille.Nulla hic cytifimentio.utuel caco appareat, redea
nobis emendatum effe tum Plinij locum, tumTheophrafii fuperiorem. Obtinuimus itatp redam no
Jnuolutam plantam elfe cytifum.Hoc uel corollarij loco addam,non ?ytifon,fed citton , id eft hede.
ram,omnia corrumpere,a Theophrafto hic feriptum efle.Nam libro j.hiftor. cap.ultimo, ijfdem uer
bisdehcderafcribiUA^oaavcriyi^irarTfltK^Ktfiri/armjmcgaifSfilli^TitiTpo^iil/, Notandus eft inluper
TWarcelliVergiltj error, quinon modo cytifum cum Plinio &
Theedoro &:Hcrm,Barbaroapud .j,
Theophraftum inepte legiqqtiod tantis auihoribus eum facere tolerandum eraefed inftiper ita uer»
tiuTheophraftus (aii)teftatur hederam alias arbores hederam uero cytifum, cytifum tandem hali.
,

mum enecare . Ridiculus ifte kAii«:| plane falfus eft, SC nufquam in Theophrafti neip integris ne^
corruptis codicibus repetitur Sed forte . V
ergilq ex Bucolicis uerftis in mentem ei uenerunt,

Torua leana lupum fequiiur,lupus ipfe capellam. Florente cytifum fequitur lafciua capella:
Et Theocritus, A «i| t «vtio*/,» aw©' txij tu-yx Jime, Qiiare cum SC ipfe de cytifo feriberet, eandem
figura eft imitatus. Sed quoniam comodum hos de cytifo V
ergilij uerftis rccitaui,fubijcia SC reli»

quos eiufdem,in quibus cytifi mentionem facit. Aegio. 1. Non me pafcente capella, Flotentem cy
tifum,8^ falices carpetis amaras. Sentius fuper hoc loco cytifum genus fruricis uel herbam efleme
minit,qua nafcatur inter campos SC fyluas in Cytiza ciuitate : fic enim feribitur , fiue per authoris
imperitiam,fiue librariorum uirio; nos ex Plinio fupra docuimus in Cythno infula una Cycladum
primum inuentum hunc fruticem, Scribitur autem Cythnus rede per r afpiratum, Kvfre-apud
Steph.
 Bos&Vacca. C, Lib. L JJ
5 teph.cuius etiam Oiiidms meminit libro 7. Mctamotphor. Florentemfe Syron , Cythnon.pla.
nam^ Seripho. Cytifum uero Graece omnes per t fcribunt,non thiLatinc nero indodi quidarn per
th. BtAegI.9. Sic cjftifo pate diilentent ubera naccae. Aegl, m. Nec
cytifofaturantur apes, nec
frende capella. EtGcorg.i.Tondenturcytifi,tadasfyIuaaltamim'ftrat, Pofiremo Georg.
j.
At cui ladis amor.cytilum I010S9 frequentes Ipfe manii,falfasfp ferat prafepibus herbas.
Cytifi epitheta apud poetas leguntur, florensjuiiadis.agreftis, tenuis, ut loan. Rauiiius
obferuauit.
Eupolis poeta in fabula qutc inteibitur Aeges , inducit capras de cibis fuis alia quadamiadan.
tes,KM Uf « Tteio-ij/ It’ hoynimy n,iJi «imaif Kbi/s.&c.ut Macrobius citat. Satis iammuU
tus in cytifo fuiiTe mihi uidercr,niii ex praedidis occafionem pauca quadam adiungendi haberem.
IO Nam quod fupra diximus Democritum pradicareVunquam de flore
cytifi pabftlum contingere
apesiadmonctme laburni de qua Plinius Iib.i6.cap.i8 . Labfirnum ( inquit) aquas odit: Alpina SC
hac arbor, nec uulgdnota,dura ac candida matcrie,cuius florem cubitalem longitudine apes non
attingunt,Hac Pliniusmec alibi apud ullum authorem laburni mentionem reperias.Nos arborem
uidimus dependente flore luteo pedem lor^iore,forma qua pilorum flores : nam SC filiqua fubnaa
fcutur.Florem aute appellamus oblongam ex multis floribus pendulam congeriem. Folia ei terna,
Ccut inloto pratenfi aut cytifo, fed maiora.Ruflici prope Orthodorum inter ortum Rhodani &Le
mannum lacum leuit,aut lebit.fua lingua indigetant; 8i florem reflantur apibus infeftitm quo tiel
,
aluearibusimpofitodiffugiantifimiliterclauoex arboris materia igipado. Materiam ne fub terra
quidem in sdificijs putredinem fentire.Reperitur etiam in montibus circa To^enburgum Fleluea
lo tiac regionemtnec procul Bononia in Apennino.Hanc arborem fi quis Alpinum cytifum nominet,
propter foliorum materi*^ fimilitudinem,6f eimdem aduerfus apes effedumi fi modo uere feribit
Democritus)meo quidem iudicio non errauerit.Cytifus auget lac,ut eruumtfed dum floret incom»
modus eft,urit enim tantifper Sfextinguit lac,Arittot.lib,5.hift.animal.cap.ii.Non mirumigitur a
eo tantifperabftineantapes.Alb er tus &g.eoinloco,utfolet inepte omnia, pro cytifo cocSurcmlc'
gtt,Sf adhucineptiusuiciam interpretatur.Pratercytifum8(: laburnum, arboremqua: folia iiinilia,
iimiliter^ digefta,hoc eft terna habeat, anagyrin folam in monafierij cuitifdam horto Venetijs ui»
di.Haec etiam fruticofa eft arboris inftar,6c femen in corniculis gignit oblongis-.fcd graui tetro^ O'
dore a laburno ac cytifo facile diftinguetur.Fruticofum illud arbuftum.quod Galli uocant ba
aulde,Germani alicubi (Bafileat enim in hortis uidflverbtutii? autem proprie nominant
5 “ placentarum genus nirgidum & &
rotundum, fpongiofum intus imagine fauacea Iftis enim pia.
.

centulis fiue globulis figura SC inanitate fi-uticis huius folliculi belle refpondent.Folia tamen ei non
terna,fed bina.c regione,qualia in cicere, pifis,&; altjsmultistnetp facultas ulla quae in guftii malua:
comparari polTit.Quanquam autem Diofeorides glaucis foliatam cytifo quam lenticula: compa.
rat: lenticula! autem bina eifenon terna conflat , non tamen necelTe eft cytifi quotp bina efle figu.
,

ram enimflngulorumfoliorum,non quo digeruntur ordinem, Diofeorides inifla comparationere

fpexit. At Plinius trifolio tamfimilem fecit cytifum, ut abfij flmilitudinis notaipfum trifolq nomen
ei tribuerif.breuiter enimiinquitjfi quis exprimere fimilitiidine ue|it , anguftioris trifolij frutex eft.
Hoc eft,fingetrifolia(anguftiorib.tanta folijs)lignefccre etadolefcerein frutice, cytifum habes.Sic
alibi de liguftro.'Bade(inquit)arbor eft qua: in oriente cypros.ctrm non eandem reuera.fed undiqua
40 quefimillimam indicaturus eflet. Sed redeo ad bagenauldam Gallorum, qua: hic Sf propter gene
ris cum cytifo affinitatem, Sf ufumad pecora,fl modo colutea Theophrafti eft, omitti no debuit. Co.
luteaCinquit Theophraftus libro j hiftoriac plantarum cap, 17.) Lipara: propria traditur , arbos ma«
gnitudinepr3cftans,fru(ffum in filiqua ferens,magnitudine lentis , qui oues mirum in modum pin«
guefaciuNafeitur femine,&; fimo praecipue ouillo.Tempus ferendi,cum ArtSurus occidit: ferendS
Kmine praemadcfa(fto,cum iam in aqua pullulare incceperit. Habet folium non abfimilefcenograc»
co:germinat primo unicaulis, triennio maximetquo quidem tempore baculos decidunt. Elegantes
enim illos proferre uidetur:St fi ita quisfRuellius no retfte legiqfi quis nimis , quafi ad baculos tam
tum referret,non ad cacumen)decurtauerit,mox arbor emorieturihaud enim latere plantigera co.
ftat.Spargif deinde inramos.quarto^ annoarbotefcit,HKcTheophraftus£oIutea(inquitRuelli
yo us)iam etiam in Gallia prouenit,omnibus notabagenauldenomine.Nant^ frutex eft quadriennib
fe in arborem effcrens,ramisexilibus,foliofoEnogracci,membraneo folliculo, pellueente, prattumi.
do.Sfueluti quodam fpiritu diftendente turgido , itautdigitis fi prematur, crepitans difitliat:ii»
quo femen atrum, durum, lat3 ,lentis magnitudine, pifi guftu.Mauritani fermone fuo uernaculo fe-
K
ne nominant,duo^ eius faciunt genera, fua fpontis,& hortenfe . Nam femine nafeitur , in fimo
pracipueouillo. Addunt ubim filiouas oblongas, quibus femina in ordinem utrintp 'digefta clau.
duntur,tcnui pendere pedictilo.Ob id facile uentorum impetu deturljari hterentes^ pertinacius
,

perticis decuti.Caducas opiliones lcgunt,faginandis ouibus perquam utiles, Haec Ruellius : cuius
fententiam Leonardus Fuchfius etia fequitur, nempe coluteam Theophrafti dC fene Arabum ean.
demeffeplantam.Mamfeftum autem illis eft qui utranqpinfpexerunt , ftirpes toto genere diuer.
60 fas effe. Nam colutea frutex eft anno quarto arborefeens : fena uero herba cubitalis tantum di an.
nua:folliculis etiam multum difcrepant.Fol(js forte aliquo modo conueniunt,&: ut quidam feribut
purgandiuiribus.Deferibitur fena a Serapione,quodautem filiquattenaciushatrentespetticisdsa

»
 -74 DeQi^drupedibus
reperio. Petrus Andr.Mattl^oI^
curiantur,utRuellui! tangiiam ex Mauritania fcribir.nufqiiam
commentarijs Italicis fuper Delphinio Diofcoridis , fenam diligenti iin
Sencnfis in ^
Ruellij errorem refellit, Quamobrem non
immorabor hic prohxius; faifuerit hoc indicalR
Ltia.fenamGrteci,La^is9uetenbusfuiireincognitam:bagenauldam..erocoluteameffeet^
opinionis mdetiir.hlud
ipfe fentio.a: nifi fallor Mattfaolus quocp eiufdem
adiiciemus,uideri nobis Matthsolum errare,cum
herbam illam quam pro trifolioodorato in prima
planta quam ipfe pro uero cyuib accipu.flauis
editione Fuchiius pinxit.eandem eife putat cum illa
(quod ille a me admonitus trifolium
DiofcoriAs noa
aut albis floribus. Nam trifolium illud Fuchfij
lotum fylucftrem potius, in fecunda editione qua; folas imagines habeqin lotum urbanam
eife fcd
albis quidem, fed canis, aut ex albo ^bcoeruleis. Fre,
uertiO flauis flortbus nuncp apparet , imo ne
ig
cafeifecundarq genus, Claronenfemuo.
qucntillimum autem apud nos feritur propter quoddam
potilTimum herba condire folent; De qua egi in Libello noifro
de operibus Ia
eant quod noffri hac
aarif s :
&
agam forfitan alias copidCus. Hadfenus de cy tifo altjs quibufda cytifl
& oceafione her
pratterinftitutu.quod ad animalium hiftoriam^on enim
bis prolixius quidem fcripli.non tamen
apibus , gallinis , ot ipli etiam
bubus folum,fed omni pecori, prxeipue autem ouibus, capris.cquis,
cytifi ufus a maximae aiithoritatis feriptoribus
promittitur ; dC qux hic uerboiius
homini.maximus
Non difficile autem fuerit cyiifum
didfa funt, in animalibus cjteris repeti nihil opus erit.
aliunde ac
interim loco eius frondibus ulmeis potiliimit
cerfitam plantare, cum nullam rsgionem afpernetur :
utemur.Nam Columella illam cteteris praefert frondibus,ut mox ex eius uerbis
pateto : bt Ari.
K bu*
floteles ulmum apibus gratam,8tfrondibuseiusbouespingucfcere tcftatur, lucundiuimiim
appetunt, Varijs generibus foli proueniC quam
bus pabulum adfert ulmusicaprac etiam St oues id
latiorcp quam
obrem a plerifcg feritur. Maxime autem commendatur Attinia, quae procerior
continebuntlatfiis, Sotionin
”°CCyt ^0 aut Medica herba nutrimus boues laiSantesificenim plus
GeoponicisGrscis.Ariftotelescontra,lib. 9 .hiflor.anim.cap.ii.Pabuligenus(inquit)aliudcopiSla
<5fis cxtinguit,ut Medica hei ba.St pracipue
ruminantibus; aliud auget, ut cytifus &
eruum .idem
s.cap.s. Herba: Medica: prima falx tiitio datur , St eum foetida aqua rigatur ,
incommoda elt.
libro
Et libro 9 .cap. 4 o. Expedit confeuiife apud aluearia , piros , fabas,
Medicam herbam , furiam , 8fc,
D ioicbrides.pratenfi trifolio(inquit)fimilis Medica recens nata eft: crefeenti deinde contrahitur K
a nguftius fit folium, profert^ fimiles trifolio caules, in quibus
femen lenticulae fimile inflexum^ j,
,

corniculorum modo:quod ficcatum fuaultatis gratia condimentario fali mifcetur. Id uiride empla.
firi modo impofifum.prodefi his quairefrigeranda
funt. Tota autem herba pro gramine utuntur,
qui quadrupedes V
iumenta pafcunqHtecille ex translatione Marcelli ergilij, qui mutflum cor>
ruptumm hunc de filiquis St feminibus locum fufpicatur.Ruellius 8C Matthsolus ita tranftulerunt;
Medica iiliquas habet corniculorum modo intortas,in quibus femen lentis magnitudine dependet.
Ex Hifpania(rcribit Marcellus in Annotationibus)integros herbp quam illi Medicam cenfenqciim
fuo femine caules afferri nobis curauimus, Eft autem illius in Hifpania quotidianus in iumentorS
pabulo ufustcaiiles cubitales geniculatos^ profert,a-ifolio undiif fimiles. Audiuimuscp ab ijs qui
in Hifpania rem obferuaruntjqiiod de ea ab antiquis fertur,quicquid inctfule affurgit, in folqs con
trahhniillo cibo prius magis^ laitari & pinguefeere iumentyiecus^ omne: parcius dati, quoniam
^
inflct&(multumcreetfanguinem,quemduccrepofteanecelfefit:denicp nihilnonab antiquistra.
ditum de ea nunc etiam inueniri.Quodnon conuenit fcripiori huic,fcmen eft: quod hic lentis ma.
gnitudine indicat, 8C intornim;in illa uero exiguum, panici minus, papatieris uero femine no adeo
maius,cumrotunditateoblongum,coIoreflauefcentcuidetur:quorumnihilinDiorcoridisMedicg
femine eft.Siliquam non licuit uidere , fed ut conijeere ex feminis quantitate facile eft , gracilem SC
uitis filiqua graciliorem credere oportet, STc. Verba illa , v taiii/xTt&crTrhfvKitfasdv ittytS©',
tibn eodem modo in cun<ftisleguntur,arguit^uarietasuitium,Hadenus Marcellus. Ruellius pro
i^iTitkgit h(iMs,id eft filiquis. Nunc Petri Matthatoli ex commentarijs in Diofeoridem uerba fubijci
am.Medica{inquit)qujnquam olim uulgaris fuerit, 8C per totam fata Italiam pro pecore, noftrota.
tfien tempore prorfus nos defcruilfeuideiur. Abundat hodie(ut quidam fcribimt , in Hifpania , 8C
fumma diligentia propter pecora colitur.ucrnaculalingua alfalfauocant.quat quidem uox origi.
niseftArabicae.Nam apud Auicennam in capiteCot,alfafafatCalias,alafelet:al(as,aliftifcat) nomina
tur.Hatc Matthaoltis.Ego his diebus ab Hifpano accepi patrio fermone alfalfes uocari hanc herba,
ad Aios aut tres ad fummum cubitos excrefcere,folia terna loti pratenfts inftar proferre. lo.Roderi.
cus Lufitantis , qui annotationes quafdam in Diofeoridem reliquit , Medicam Hifpanice melguas
tiocitari author eft , Alaffel^authore Ebenbitar,uox Perfica , idem fignificat quod faffafa,qute efi
fpecies trifolij, quod datur equis faginandls,6tin Syria pabulum eft pecorum omnium : ficcum ap.
pellant cot,rccensalrathbe,Andreas Bcllun. Nunc Plinij uerba apponemus exhb.i8.cap.i6.Medi
ca(inquit)extcrna,etiam Gracciac,ut a Medis adueifta per bella Perfartim , qute Darius intulit, fcd
ucl in primis dicenda:T anta dos eius efi,cum uno fatu amplius quam tricenis annis duret . Similis
eft trifolio caule folijsfp,geniculata:quicquid in caule alfurgiqfolia contrahuntur . V
num de ea dC
tytifo uoUimen Amphilochus fecit confufim.Solum in quo feratur,elapidatum purgatum^ fubigi-

«
 ,

Bos & Vacca. C. Lib. 1.

fer autrniinGimex aratum &: occatum integitur crate iterum
SC tertium, quinis diebus interpofitis
fano adduo, Pofcit autem^Ticcum fuccofum^.uel riguum. Ita
^
as pruims obnoxia.Opus eft denfitate feminis omnia
praeparato feritur menfe ali- mL;
occupari, internafcentesm herbas excludi-
id
pratltam m jugera modia uicena.Cauendumne aduratur, terra^
protinus integi debet.Si iit humi
dum foIumherbofumue,uincitur,8(; defeifeit in pratum. Ideo pronnus altitudine
uncialiherbis o.
nimbus Uberanda eft manu potius quam farcul». Secatur incipiens florere Si
, quotiens refloruit
Id lexies euenit per annos, cum minimum quater. In femen maturefeere
prohibendum efi,quia na’
bulum utilius eft ufm ad trimatum, Verno feri debet,liberari^ catteris herbis; ad mimatum
marris
ad lolum radi.Ita(j reliqus herba intereunt fine ipfius damno, propter
altitudinem radicum. Si e.
10 mcermt herba,remcdium unicum eft aratroifepiuS uertendo,donec omnes
aliatadices intereant.
Uari non ad fatietatem debet,ne repellere fanguinem necefle (itiSC uiridis
utilior eft, Arefcit furcii
ore,ac poftremo in puluerem inutilem extenuatur. De cytifo cui SC
ipft principatus datur in pabu
Iis, affatim diximus inter frutices, Hadenus Plinius. Medica
herba ftercoris dfurinacaufa perit
ut quidam dixere,Theophraftus.Et alibiiHerba quadam diminuta tonfjc»
meliores cuadunt,ceu
porrum,bralUca, Medica, Sfc. tollitur enim acredo SC ficcitas,8<: radices ualidiores
redduntur. Mub
tis egionibus Medica natu fatis morofa
1
alijs cumulatim emergit: cum leritur decem
, annis durat*
perannum deindequaterre<fte,interdumfexies demetiturtagrumftercorat omne
emaciatum ari
,
mentum ex ea pinguefcit:?grotanti pecori remedium eft. Ad maciem equorum, ut Columella
pro.
didit,nulla res tanta quantuniMedica poteft.Flos in purpureum colore
fpediat. Hac herba (Ruellii
io uerbis utor)pleri(^ ti acitus Gallia uirent, quam uernacula conluetudine
grande treflon ,
quafi tri.
folium uocant . Alij quod allatum fit a Burgundionibus femen auorum noftrorum
memoria , Biir.
gundienfe foenum agricolae nominanc.R.ura quaedam etiam apud nos foenaciare iermone patrio di
qunt, Ruris difciplin* prudentes Medicam iatftatofemineferunqadledta noftratis
auena; portiun
cula:eamfiquidemradiculis fundamenta iacere putant, quibus comprehendens
firmius nitatur
Sed SC plera^ prata fcatent apud nos Medica, quat uel naturg fponte.uel coeli conditione nata eft*
nifiqutcdamolimillicfatacreliquiarumueftigia reflent, qu5herbofo(utifolet)cerpiteuida,dcrciuit
in pratum.Hanc Marcellus V
ergilius dum in lucem reuocare conatur magis cius
obliterauit co»
V ,
gnitionem. ereor fime ne cytifum ille pro Medica uideritinam hac fere facie,quam
explicat rept e
fentatur.SfHifpanijs etiam frequens. Fieri oleum ex Medica tradunt ad neruorum
tremori effu
jo cax,HaiSenus Ruellius.Qiiod autem oleum alcot ad tremorem maxime commendetur author eft
,
Auicenna.Bgo liquorem ex alfalfes Hifpanorum ui ignis elicitum per inftriimenta egregiam
, ad.
uerfus calculum opem ferre audio. Medica herbj genus effe crediderim quam in Heluetia
noftra
quidam trifolium majus uocant,gt»|]en tIcqHieronymus Tragus foenogracum fylueflre folia ei :

loti pratenlis,fed bina: ternis aut quaternis per fingulos ramulos binorum foliorO
ordinibus quo= ;
rum in guftu dulcedo tanta.ut uel glycyrrhizam prouocent. Coliculi cubitales ,
& aliquando bicu=
bitales,ab una radice plures exeunt, tranfuerfi fereper terram fparfi',fubriifFi,geniculati, multis
ala
rum cauis.Flores caftdicant.Siliqua modice incurua SC lunatj in mucronem excunqtriangula, e.
minente ab una parte angulo per longitudinem qua duorum digitorum eft ab altera carinata in •
,
quibus femina foenograco minora p auld,angulofa,fpede renum, colore lutea, fapore uicia. Radix
40 alba,cubiti aut fefquicubiti etiam altitudine defcendiqcraffltudine pollicari, lenta SC tenax
, uem-
flate ruffefeiuminus dulcis quam fuperficfes,imdfubamarafcrc.Nafcituriuxtam'as,&:locis'ficcis
ut montams uel arenofis interdum.Herba omnino in multos annos uiuadfflma.Hieronymus Tra!
gus lotum fylueftrem fiue Libycam effe fufpicatunfcd fapor medicatus abefi. Ego iam olim no. &
ftro faculo primus fylueftrem lotum illam effe oftendi,quam noftri uocant (f unWrrtUt.Rtiftici qui
dam apud nos folia trifolij maioris fui ad uoraitum prouocandum edunt , aduerfus crapulam pr*.
fertim: nimia enim fui dulcedine & nefeio qua indicibili qualitate naufeam ciet, Medica (inquit
Hermolaus Barbaruslimperitia uulgi melica ttocari ccepit.Hac quondam plena erat Venetia fcd ,

pridem perij t:nunc in eandem prouinclam reuerti eam quafi' poftliminio curauimus,ab annis mul.
tis fere non uifam in Italia, fed ne intelletftam quidem magnopere qualis efleg allatam ex Africa
in
Jo Campaniam. Semen eius fiib dente phafeoli recentis faporem prtefentaqHtec Hermolaus. Impuft
eum opinor in hunc errorem Albertus Magnus , qui circa finem libri 5. de animalibus , Qtixdam
pafcua(inquit)lac minuunt,ut granum quod melcga uocattir , SC a nonnullis fiirigum. Arifloteles
hoc Medicat attribuerat: Alberto nominis uicinitas impofuit. Culmos rnelega(uelforgi, utFuchfi.
IIS appellat:cuius hsc uerba funOquatuor aut quintp habet, altos.craflbs.geniculatos, rubicundos

folijs ueftitos longis j latis SC in fummitate acuminatis , harundini non dilfimilibus fpicam
quitrt :

panicum maiorem ac denfiorem,rufam SC barbatam,in qua femen ru%m,rotundum, lentis magni

tudine,& acuminatum.Florem luteum, Radicem multis fibris capillatam. Semen dulce eft SC gu- ,

ftu plane panicum refert Hatc Fuchfius Ex iubis eius fcopae ueftiaria: fiunt Errat Ruellius cum
, . .

fcribitpanicum in Italia melegam uocitari.Melega enim Longobardorum, non alia eft quam forgo
So alibi dl(fta,8f inHetruria fagina (nimirum a faginando pecore ) Panicum uero per omnem Italiam
prifeum nomen Latinum retinuit. mteOm 7roa,H ifJn/M©- « , arinus fed V :

in huiufmodi rebus grammatici fide digni no funt.In Graecia tempore Euftathij archiepifeopiTbe-f
 De Quadrupedibus

fer (Somtifcofo, odorato, abftinent eo

boues. ut et urtica: fimili herba foztfda,a^ marrtibt) quodam ge
quamballote,longioribus SC in acutum exc.
nere fetido, quod inaniis &: nonalibus nafcitur.aliud
untibus foliis crenatis.De alijs quibufdam herbis qua: bubus
noxi* aut uenenofa: (unqrnox morm
bis eorum dicemus. Bobus ( inquit Columella ) pro teporibus anni pabula difpenfantur. lanua.
rio menfefingulis frefi,8^ aqua macerati erui
quaternos fextarios miflos paleis dare conuemquel Iu 5»
pini macerati modios,uel cicerculx maceratae
femodium, SC fuper haec affatim paleas: licet etiam, fi
paleismifcere.Ncc du
fit leguminum inopia,& elata.S: ficcata uinacea.qu de lora eximuntur, cum
j
pr2beri.poffinf. nam Sdcibr,
biumeft quin ea longe melius cum fuis folliculis antequam eluantur,
pecus faciunegrano abfiincmus. Frondis
& uini uires habent, nitidum^, 6^ hilare, SC corpulentum
pondo triginta, uelfi non, modim uirn
arida cotbis pabulatoria modiorum uiginti fufficiqucl feni
ilignea frondis.-fed his, fi regionis copia permittat, glans adijeitur
qua nifi ad fatieia-
dis laurea,a(;
fabae frefepr^ben* Mele
tem detiir,fcabiem parittpoteft eriam fi proiientus iit4litatefacit,leinodius
Februario plerunque eadem cibaria fufficiunt, Martio, & Aprili debet ad foeni pondus a^ci, quia
fingulis dari : ab Idibus tamen menlis Aprilis
terra profeinditur : fat autem erit pondo quadragena
ufcB in Idus lunias uiride pabulum rede fecatur.-poteft ctia in
Calen, lulias frigidioribus locis idem 4,
pntftari.a quo tempore in Calen. Nouemb. tota sfiate,&;
deinde autumno fatlentur fronde, quae ta.
men no ante eft utilis,qufe cum maturuerit uel imbribus, uel affiduis roribus; probaturif maxime
&
ulmea, poft fraxinea, ab hac populneaiultima: funt ilignea,« quernea,&:
laurea^fed poli aftatem

nccelfarie deficientibus ciEteriSjpofrtint etiam folia ficulnea probe dari,fifitcoru^opia, autflrin'

gere arbores expediauilignea tamen uel melior eft quernea, fed eius generis,
quod fpinas no habet
nam id quoque uti iuniperus refpuitur a pecore propter aculeos, Nouemb. menfe ac Decembri.per
fementem, quantum appetit bos, tantum praibendum eft : pleruntp tanen fufficiunt fmgulismodij
glandis,S^ palea: ad fatietatem datae, uellupinfmaceratimodij,uel erui
aqua confperfifextarij v 1 1.
«rmifti paleis,uel cicercula fimiliter coniperfte fextarij x 1 1. mifti paleis,uel finguli modij uinaceo
r#m,fi ijs.ut fupra dix^large paleae adijcianiur,uel fi nihil horS eft,per fe feni pondo quadraginta, jo
HxcColumella. Fcenum alibi bis tantum, alibi ter aut quater etiam anno fecatur. Armentorum
id cura,iumentorumm progeneratio luumcuiqj confilium dabit
optimum, maxime quadrigarum
quKftus,Plinius. Sufficiunt fingulis boum iugis erui modij quini fati.Martio menfe fatum, noxium
fieri primo uere fatum. Idem, Bu-
effe bubus aiuntiiem autumno grauedinofum: innoxium autem
bus glandem circa brumam afpergi conuenit, in iuga fingula modios 140. Largior ualetudinem in
feftat:Sf quocuncp tempore detur,ii minus triginta diebus continuis data fit, narrant
uerna fcabie
peenitere, Plinius. Lupini modij finguli bouem unum fatiant.ualidumm praeftant. Idem. Palea plu«
res gentium pro feno utuntur:Melior ea qua: tenuior minutior^, SC pulueri propior ; ideo optima e
milio.proximahordeo.pelfimacxtritico.praeterquamiumcntisopere laborantibus. Culmunffaxo-
(is locis &
cum inarui t,baculo fi angunt fubliratu animalium. Si palea defecit, culmus teritur. Ratio 6<>

hKC, maturius defedus muria diu refperfus, dehinc ftccatus in manipulos conuoluitur, atque ita
profenobubus datur, Plin, Vinaceos per autumnu quoiidierecentes fuccerni te: Ledlosexftccato,
ceftibua
 Bos & Vacca. C. Lib. I. 57
rcfiibus fubtentis, cribro illi rei parato.iiccos conculcato in dolia picata, uel in laaim trinarium pi-
catum, id beneopcrito,iubeto9 oblini, uti habeas quod des bubus per hy%mem Cato. Hordei fflpti
,
lambubusgratil!imamferuant,Plin. Maxime illidendum eftiit competentibus rcdSdantibtism
faturi femper habeantur dC pingues, Omnis enim Kgritudo exordium fumii ex macie. Exhauftutn
animal celerius labor frangit,£ellus uexat, frigus penetra t.Kon foliim enimafliuis menftbus pafcu-
um fufTiciqubt frondes diuerfi generis addantur^ minuat uarietas ipfa fafiidium. Hyemc non tan-
tum paleis,fed fceno quoij dC hordeo, fepius eruo faginandi funtboues. Nullus autem uberiores
ciborum repudiabit expenfas,qui confiderare noluerit boum per inopiam pereuntium quam cario.
rafuntpretia,Vegetiusj.i.M. Varro turdorum fimo ex auiarijs ad agros Iftificandos principatum
to danqtiod etiam pabulo boum fuiimcp magnificat, ne<^ alio cibo celerius pinguefcsrcafleuerat. Pii,
Boues quidam luporu inllar carniuori funt,Ra(is. TheophrSilus prodidit boues quocp pifce uefri,
fed non nili uiuente. Apud Parones qui Praiiadem paludem habitant , equis &fubiugalibtis pifces
pro pabulo praebent,Herodotus,In Narbonenfiprouincia nobilis fons Orge nomine eiltin eo herb
j
nafcuntur in tantum expetitae bubus,ut merfis capitibus totis eas quaerant. In remotiffimis ad Sepa
tentrionem Oceani Germanici infulis boues adeo pinguefcunt,ut periculum eis fit ne moriatur prae
pingui!udine.Facilefaginantur,filaboreabftineant, Augentur iuuencar amplius cum plus tempo»
ris expertes Veneris degUntjUt iam in Epiroticis diximus, Ariftot.
K K
^BoueS equi forbendo bibunt, ut reliqua animalia quorum dentes continui fimt, Ariilot.
&; Plinius, Bos contra quam equus nifi aqua fit clara , frigida attp rimpida,biberc nolit, Ariilot A.,

io quam quidem iiiius generis animal non requirit nitidiirimam,nec uCj adeo laeditur fi fordidam bi.
berifiSed tamen bubulci diligentis eil procurare,ut mundam femper 8C optimam bibat, Vegetius,
Per arilatem boues aquam bonam SC liquidam bibant, femper curatO,ut ualeant refert,Cato. Theo.
phrailus in Thurijs Crathin,candorem facere tradit,Sybarin nigritiam bobus ac pecoribus, Plin,
Aellate ad aquam appellendum bis,hyeme femel, V arro,
^Bubus tantum foeminis uox grauior,in alio omni genere exilior (tenuior 5i acutiorjquam m ari.
V
bus,quod maxime in homine patet, Ariftot.K Plin, itulis etiam uox grauior quam adultis , perfe.
tfristptquamobrem his callratis uox e contrario mutatur; tranfeiint enim qutc caftrantur in fcemina,
Incaeteris animalibus uox maribus grauiof,fotminis acutior efl,Ariilot,Albertus Magnus uaccam
ait eb quod corpore atribiliario.id ell frigidae Si cralfac coflitutionis fit,grauius fonare; tauros autem

jo beneficio fexus magis ad temperamentum accedere, eius^ gratia uocem habere acutiorem. Cattera
omniaCinquit Ariftot.lcum natu minora fiint, uocem mittunt acutiorem ; uituli autem bubuli gra-
uiorem,ut 5C naccae quam tauri. Vituli enim 6i naccae pariem quam mouent non habent ualidam,al
teri propter actatem,altere propter foeminei fexus naturam . V as nempe per qltod primum fpiritus
fertur,amplum in tjs efl,multum^ aeris moUerecogitur.multum autem, pratfertim fi tarde moueaf;
graue fonat.Catteris animalibus uas illud angullius efti
^Boues grauidas negant praeter^ dextero uUluae finti ferre,etiam cum geminos ferant,Plin,Tau
rus quidam cum ftatim a cailratione intjiret,impleuit:quoniam nondum exedi effent meatus, Arill,
Boues etiam fomniare palam efttut omnia ferequte animal parium. Impendentem pellem , SC ter-
rte motum,8i cceli falubritatem,8i frugum fertilitatem prpfentiunt;Neij,tametIi ratione carent , ab

40 eorum qus fibi aut falutem,autperniciem afferre qucunt,intelligentia aberrant, Aelianus, Vita foe.
minis quindecim annis longillimatmaribus uiginti:robur in quimatu, Plinius, Viuunt magna ex
parte fcemina annos quindccim,atm etiam mares excifitnonnullis atas,|uel ad uiginti annos, ahj e-
tiam plureSjfi corpore bene habito Imunamexcifos alfuefaciunqSC duces conllitutmt boum,utoui-
iim,qui plus temporis quam cateri uiuunt ufu exercitij,8f copiapabuli. Vigent quinquennes maxi
me.-quocirca Homerum quidam rede dixilie aiunt, Qiiinquennem taurum, SC bouis lullro flore,
tis. Idem nantp fignifiicari arbitrantur, Arillotel. Aetas boum
dignofeitur ex dentibus : mutat enim
anteiiores anno euoluto dC d?cem uel odo meiifibus.-deinde poft fex menfes paulatim amittunt pro.
ximos, donec intra triennium omnes mutauerint.Qiio quidem tempore optime habiti funt,a: in ui.
gore ad decem ufip uel duodecim annos perfeuerant, Viuunt ad qUaiuotdeym ufep uel quindecim
Si sequalcs; qui per fenedutem eis imminuuntur, iS.
JO annos.In Ilatu dentes babent pulchros,longos
grefcunt,&; corroduntur,Pet.Crefcentien(is. Nollri ex circulis quibufdam qui circa uaccarum cor
nua nafcuntur fuperne fere, de atate iudicantiilli in quimatu fere terni funt , poilea plut es. Sunt qui
quoties foeta fuerit, toties fingulos adnafei circulos exilliment. Bubulum lac fertilius Cafeo eft,quam
caprinum. Cum enim ex amphoraladis caprini formaginesobolaundeuigimiconficiannir, bubus
Ium eadem menfura triginta faciqut pallores confirmant, Ariftot. Bouis lac cralfilTimum ell: cur au-
tem paucius proportione fui corporis f(t,in caprini mentione infra dicegius ex Arillotele. Pufillae bu
culaquas Pliaiiana regio fert, lingula abunde beneficio pabuli mulgentur : &
Epirotica uacca
prafuapracipua magnitudine, amphoras fingulasfinguteimplentladis.menfurj^ eius dimidium
mammis duabus prailant.Qtiantum ladis proucnerit primum concrefeens , perinde ut lapis dure.
60 fciitquod ita accidit,nifi aqua admifreatur.Lac a partu utile ell: antequam peperii,caretlade. Arill,
&
Vacca purgantur menllruis menfura quidem amplius quam oues capra proportione autem' :

multo minus, Arillot,In uaccis interdum purgatio ipenlltua quinto quotf menfe apparet inr egio»'
 De Quadrupedibus
eft,quod urina fixmU
nibus lialdc calid(s,rcIiquo tempore cum urina excerniturtctiuis rei indicium
narum omnium animalia fenuior eft cum grauida funt quam alias, Ariftot Vacca; acriorem quam
.

taurireddunturinam,Idem.Menfes Siuaccis fiunt, ut equabus, fedminus, Idem. Bos femina cum

coitum afFe<Sat,Ieuiter purgatur menfibus, quantum heminae dimidium,aut paulo
plus.Tempus au»
tem coeundi tunc potifflmum eft cum purgatur, Ariftot . Adferemus SC infra nonnihil de
libidine K
coitu taurorum praeter ea qua; hic dicuntur, in Aegypti uico SchufTa nuncupato,non
magiw quide^
fcd certe eleganti, qui in Hermopolitac prsfedluram cenfetUr , V
enerem religiofe &
fandiffime co»

lunt,quam Vraniam appellant; Attp uaccam etiam ideo uenerantur,quia affinitatem 8C contieniOT
tiam cum deaipfa habere exiftimetur.Etenim huiufcemodi beftia tStopere ad V
enerem incitata eft,
ut cum maris mugitum audiqad coitum ueliemPtiffime exardefcat. At® adeo, flcut
harum rerum ex ig
quafi tefTera
perientes confirmant, taurum a triginti^ftadijs ipfo mugitu amatoriam fignificationem ,
Veneris dantem,exaudiat.Item^Ifimbubulis cornibus Aegyptij SC fingunt,&i pingunt, Aelianus»
Vacca cum appetit coitum(appetit autem non diutius quam tres horas)tum quam maximum poteft,
mugitum edit, Acnift hoc trium horarum fpatio taurus accurrerit,in aliud certum tempus,quod per
appetitionem
raro accidit,naniram clatidinTaurus autem uellongo loci interuallo,ex clamore illius
auribus concipiensicelerrime ad coitum accurrere feftinat, Aelianus. V
acca: ex feminis potiflimiS,

poft equas,libidineincenduntur.TauriUnt enim SC efferantur adeo,ut bubulci eas tenere aut

capere
nequeant.Indiciuffl tum equae tum uacca; fuae libidinis praeftant,genitalis fpecie prominetiore, Vac
cac etiam mingunt crebrius inorccquarum,Adhaec,uaccac tauros fupcrueniuntj&
fequuntur fedu»
Io, & alTiftunt. Turgent ad coitum prius minores nani,quam maiores, tum in equorum genere , tum lo
in boum, Ariftot. Menfem unum uel triginta dies ante admiffuram obferuari folet, ne feminat cibo
K potione fe impleant-quamobrem pabuH pars eis fubtrahenda eft; quod exiftimatur facilius graci'

liores Si macr* (macefcenteslconcipere,ae femen attrahere;nimia uero corporis obefitas fteriles red
dit. Contra tauros, duobus menfibus ante
admiffuram herba 8C palea ac feno pleniores facere conue
nit, 8t a feminis fecernere,ut uires habeant Si fortius ineant . Hoc et armentartj Si
opiliones obfer.

Itant. Vnum V
marem quindecim uaccis fulFicere abunde eft,Columel. arro habere fe tauros totide
Atticus, ad matrices feptuaginta,duos,unum anniculum,alterum bima. Hoc fecunda
feribit, quot

aftri exortum fe facere,quodGratci uocant lyram,fidemLatini!tum deniif tauros

in gregem redige

te. luuenca aliquando annicula peperlt,ut educari augeri^.quantum genus exigeret, licuerit . Re,
centior uero quam annicula V
non patitur enercm,nllioftento.Iam enim uel quarto attatis menfe co jg
ifleperfpciSum eft, Ariftot, Non minores oportet iniri quam bimas,ut trimf pariant,eomeliusfiqur
drimte.Pleraetp pariunt in decem annos, quaedam etiam in plures, V
arro.Cum excelTerint anno s de
cem fetibus inutiles funt.Si tame ante bimatum conceperint,partum earum remoueri placet, ac per
triduum, ne laborent,ubera exprimi,poftea muliSra prohiberi Nec ante aetatem trimam tauros hiS
,

cportetadmitti.Sed erit ftudiumdiIigenris,amotisfenioribus,nouellasfubinde conducere, &:fteriles

aratro ac laboribus dcputare.Pallad. Coitus a delphini exortu ad pridie nonas lanuarij diebus trigin
fa,aliquibus Si autumno.gentibus quidem quaelatSe uiuuntita difpenfatus , ut omni tempore anni
fuperfit id alimentum, Plin. Maxime idoneum tempus ad concipiendum a delphini exortu tifque ad
dies quadraginta aut paulo plus.Quac enim ita conceperint, femperatifflmo anni tempore pariunt,
Varro. Tempus admilfurae optimum, fecundum alios, medium tieris exiftit Initium coitus pluri,
.
4«
mis quidem menfe Aprili di Malo: fed nonullat etiam ad autumnum uftp tempus coeundi deducat,
Ariftot.Menfe lulio feminae maribus pleruncp(maxime)permittend{,(fubmittcndacjtit eo tempore
conceptos proximo uere adultis iam pabulis edant: quia decem menfium partus fic poterit maturo
uereconcludi.Nam decem menfibus uentrem perferunt, necp ex imperio magiftrijfedfua fponte
marem patiuntur. Atij in id fete.qi!od dixi, tempus, naturalia congruunt defyderia, quoniam poli
uernam pinguedine gefticntes, 8i pabuli nimietate exhilaratae lafciuiunt,Columel. 8i Pallad,Qitod
fi aut femina recufat,aut non appetit taurusieadem ratione qua faftidrentibus equis mox prsedpie.

nius)elicitur cupiditas odore genitalium admoto naribus, Columel, Si autem naccae non exceperint
tauros,praccordium fqijilIae,hoc eft tenerrimsfquillaepartes,attj(utquifpiamdixerit)pingueipfum
a^ua tundendum eft, ex eo^,ubt fuerint abfterfi,uaccarum linus un^endi.C^iintilij, De tauris ad !i-
bidinem excitandis feorfim etiam infra dicemus. In uaccis equabus^ maxime conceptus indicium
fi t,cum menfes celfarunt, fpacio temporis bimeftri,trimcftri,quadrimcftri,fcmeftri : fed id percipe-

re difficile eft,nifi quis iandudum fecutus,airuetHS^ admodum ficquamobre non defunt,qui men»
fes in his animalibus negent, Ariftot. Hoc admirandum , quod fertur , ex boue caftrato etiam, fi fta
timadmiferis,uaccam condpere.Si abundantia pabuli eft inregione.qua pafeimus, poteft annis om
nibus in feturam uacca fubmittiSi uero indigetur hocgenere,alrernis temporibus onerandae funt,
maxime^, (i eaedem uacca; alicui operi feruire confucuerunt,Palladius. Sed non dubium efl,ubi pa
buli fit la;tiua,pofre omnibus annis partum educari:at ubi penuria eft,alternis ftimmitti: quod maxi
mein operarijs fieri placet,ut Si uituli annui temporis fpatio latffe iatientur,nec forda fimul operis,
Si uteri grauetur onere. V acca cum partum edidit,nifi cibis fulta eft,quamuis bona nutrix labo 6a
te fatigata nato fubtrahit alimentum. Itacp Si fetae cytifus uiridis, 8i torrefaiflum ordeiim , macera-
eruuin pr«bemr,«d teneto olere comnufto, torrido, molito^ milio, Si per unam nodem la-
de
 Bos & Vacca C. Lib. I.
59
«Se macerato raliuatiir.Melius etiam in hos ufus Altinae uacc3cprobantijr,quas eius
regionis ineo,
lae ceuas appellant: eae fimt humilis ftaturae,Iadis abundantes, propter
quod remotis earum fcetibus
generofum pecus alienis educatur uberibustuel fi hoc praefidium non adeft,faba frefa, SC uinumrc’
(3 e tolerat, id^prateipue in magnis gregibus fieri oportet, Columella.
Boues foetae pinguefeunt d3
gerunt uterum,edunt^amplius,ut etiam aliae quadrupedes, Boues circa Toronam,paucrs'an;c
par
tum diebus,la<Sc carentireliquo tempore liabent^erpetuo. Ventrem ferunt decem menfes Varro.
,
Pariuntmenfedecimo;quicquidantegenitum,inutile eft,&i non tiitale.Suntauthores, ipfocompli
te decimum menfem die,parerc,Plinius.Quandiu uiuunt SC coire folent parere, Parium fingu.
Ios,geminos raro, Ariftot. Ferunt uterum mefes nouem,decimo pariunt.Sunt qui decem totos nien
IO fes,exceptis paucis dicbus,afFirment,Quod autem In lucem praecurrerit haec temj5bra,id abortiuum
£ft,uitale^minime,etiamfi paulo maturauerit partum: praemolli namp imperfeiSa^ ungula pro^
,
dit,Ariftot. Mas tibiiuuencam fuperuenit, certis fignis comprehendere licet, quem kxum genera-
uerit,quoniamfi parte dextra defiliuit,marem feminafle manifeftum eft:fi lxua,fa:minam;id tamen
uerum effe non aliter apparet quam ubi poil unum coitum forda non admittit taurum quod &ip=
:
fumraro accidit.Nam qtiamuis plena foetu no expletur libidine, adeo ultra naturae terminos etiam
in pecudibus plurimum pollent blanda: uoluptatis illecebrae,Cclumella, Varto,a: Africanus. C:e=
terum fi defyderes utid quod orietur fit mafculus,quo tempore coeundum cft,uineulo findirum te
flem excipito.Sin autem fcEmina,dextrum fimiliter deligato. At nsnulli id ipfum naturaliter faciSt:
qui quidem fi mafculum nafei uolunt,fpirante Borea eongrefiiis praparant: fin contra, fceminam,"
io exiftente Auftrino, Africanus. Aprili menfe uituli naici folenqquorum matres abundantia pa=
buli iuuentur,utiufficerepofiint tributo laboris,&:ladis.lpfis autem uitulis tolium molitum^mi
lium cum la(Semifceatur,faluiatimorepraebendum,Palladius.Cum parere cceperint, fecundum lla
bula pabulum feruari oportet integrum.quod egredientes dcguftare pollint , fallidiofae enim fiunt,
Varro.Vaccs per tefiatemfotcundiorespluuiofaminllarehyemem indicat. Alias, Cum uaccxplii
les grauidx funt, 81 facile initum patiuntur,nimirum pro figno hyemis SC imbrium id accipitur, Ari
fiot.Neij enim fieri poflet,ut Alberto placet,animal ficcum foecudo Sf genitali humore abundare,
nifi iam a cotlelli influxu liellarum.qua: annum regiit, humor in eis commoueretur.Tolcrat frigus
hoc armenti genus,et potefl facile hybernare fub dio:prouidendum tamen quo recipiunt fefrigidus
locus ne fit: algor enim eas &
fames macrefeere cogit,Calore igitur fub dio, frigoribus intra teeSum
jo manere oportet.Sed laxo fpatio confepta facienda fttnt,ne in anguflijs ilent,aut feriantur, aut con.
currant, & ut inualida fortioris idlus effugiat,nec iniuria fiat grauidarum,8C conceptum altera alte-
rius elidat. Propter tabanos etiam 8f belliolas quafdam minutas,aliqui folent includere leptis ne c5
citentur.OtSo pedes ad fpatium ftandi fingulis boum paribus abundant, SC in porredione quinde.
cim.Stabula equorum uel boum meridianas plagas refpiciant.non tamen egeant feptentrionis lu.
minibus,qua:perhyemcm claufanihil noceant,per teflatem patefada refrigerent. Optimafimt fa.
xo aut glarea(glareis)flrata,nonincommoda tamen etiam fabulofa:(arenis ilrata)illa, quod imbres
refpuant:hac,quod celeriter forbeant tranfmittant^:Sed utraij deuexa fint ( propter ungulas ani.
malitim ab omni humore fufpenfajut humorem effundant,fpeclent^ ad meridiem, ut facile ficcen.
tur,8f frigidis uentis non fint obnoxia(uel, propter flatttsglacialcs,quibus aliquis refiliere debet ob
40 iedus,) 3 ubilerni oportet frondem aliudue quidin cubilia, quo mollius conquiefcat.Boues nitidio.
res fient,fi focum proxime habeant, SC ignis lumen intendant, Praefepium oportet extrtidura efli
diligenter.ne quid pabuli inter pedes animalium pereat. Bubilia bona bene^ a:dificata,bOnas pra:-
fepes,falifcas habeat clatratas.Clatros inter fe oportet pede diilare.Si ita feceris, pabulum boues no
eijcient,Cato,In incendijs fi , nec recurrere oues bo.
fimi aliquid egeratur e ilabulis,facilius extrahi
iies^fertur,Plinius.Hyberns ilabulationi boum prarpatandafunt ilramenta , qua: menfe Augu.
fto inna dies triginta friblattcmeffisprarcifa, inaceruumextrui debent.horumdefrdio cum pecori,
tum agro ell utilis : liberantur*arua fentibus , qui alliuo tempore per caniculae
ortum recifi,plcra(p
radicitus intcreunt,8f ftramentis pecoris fubiedi plurimum flercoris efficiunt. Haec cum ita curatie
rimus,tum SC omne genus pabuli praeparabimus, dabimus^ operam,ne pctuiria cibi macrefeat pe-
jo cus. Leuis autem cura pafcui efltnam ut lattior herba confurgat, fere ultimo tempore aiilatis inceti?
ditiir: ea res SC teneriora pabula recreat, SC fentibus uflis fruticem furredurum in altitudinem com

pefcit.Ipfi's tiero corporibus affert falubritatcm,iuxta confeptum faxis SC canalibus fal fuperied-us,
ad quem faturj pabulo libenter recurrunt,citm pallorali figno quali receptui canitur:nam id qtio^
femper crepufciilo fieri debequt ad fonum buccinae pecus,ii quod in fyluis fubflitcrit, fepta repete,
re confuefeatifie enim recognofci grex poteriqnumerus^ cenferi,fi ueluti ex militari diiciplina in«
traflabiilarij cafiramanfcrint,Coltimella,
^De boum fanitate tuenda complura funt , qua: exferipta ex Magonis libris , armentarius fiiui
crebro ut legeret M. Varro curabat. Laborant armenta uehementiiis pruina folicitata quam hiue.
Qiiocunq; autem tempore,fed maxime tcllate,fi boues concitentur ad curfum,aut alnus eorum ad
60 perniciem foluitur, autfcbricutecommouentiir.Natura enim pigrum animal bos,£fe labori potius
quamuelocitati accommodum,uehcmcnterlEeditur fi ad opus cogatur inluetum.Cdliim, SC ege. V
tiiis. Plantae oliuarum primo futculari debent, ita ut (implex fiylus alritudiiiem maximi ferobisi
d a.
40 corpons offendat.optimum
cxcedat:dcinde arando ne.roxS bos aliamue partem
pr^cipue eft.ne aut cuifu nimio^a § _
plantas circumurare caueis.Columella.CaucndB .

enim
Liuentur.uel ullis grauioribus certconeribus affliganturtmmiam
tudi. &: omne animal eft debile fi rumpitur. V
eget, V
t longsui SC

prouidereuddommum.utafi-igoribus calidtfTimocubiljinuniantur,
i
n*
uidmfintboties.Quodamembenefidonaturalidufniodia^^^^
exudat,fiuecoeepta ex paftuueloperefr,gusexpellit,fe
CuTcltoLa^^ftifer humor Ita 9 quotidie pa.
eft, aflidue^mundandu.
mar^halitu interna curant. Bouilc loco ficco flatuendu
fubfternaf.ut boiies Accius &C mollius cubet,Paru qiio^ faftidq eft cu boues
bula ad edendu mutile
perfundanf.8f diutiflimeperfricetiir.Cu uero de uia la
teuocanf ex opere, ut colla eorS ex uitvo tepido
iielpaftu redeat luculentia adhibita, priuf$ deducant ad bouile.aqua diluendi pedes, ne ‘nh^rcte®
faciant molliores.uel certe moleftiam
manducantAus.
corpori fordes ulcera generent,uel ungulas
uel taquietudine affer!nt dormituris.Sed hyeme
omni folertia frigus eft prohibendu , udut teftiuis
menfibus pura aura quxrenda.Per diem igitur fub umbra,per
nodem fub diuo boues ftare conue
morbos, Veget. Omnes fere meer
nit.Non enim pauciores fi atfiuauerinqquam A alferint, colligunt
enim difeere aliquis pofrit,aut a quo percontari, quona
atte
ti funt obfcurim animaliu affedus.Qui
et nigro innares il is
du aut morbo ipfum animal cofiideff Si igif filphiu cotufum ex uino meraco ipfo incipiete,(quillj
ut uere
infundas,omne obfcuru affed3.facilc Efanabis.Democritus aut cofulit
ater, rhamni radiceboB poculo
permifceamus.quatuordecim dieru fpatio.Si uero manitefto morbo
aqua, qua bibituri luntbo jo
laborent.elelifphacS(id eft faluiSjmontano ex loco col!ed5,prafiumtj.in
ues pari dieru numero infundes offeres® illos reftitues.Id
^d no folB bubus,fed etia altjs p^ecoribus
nutrimetis cofufura.coducit mire. (Multi largo fale mifcet
pabula,ColHmel.)
opitulat, Sal praiterea
aduerfus omnes morbos potio ifta luc
luuat et Medica herba.Paxamus. Inter exordia tatdiatiboui
radices tener* popinu (uox ut apparet
currifTres femuncias fquill® miniitatim c6cifas,prattcrea
ponderaiforte pondojaddiro fex
corrupta)effoffas SC diligenter lotas,c6tundes in pila,et tria ex eis
tario falis, muim fepte fextarios mittes, et per fepte dies p os bobus fingulos fextarios digercs.Quod
fi toto anno aduerfus omnes
aegritudines defpcracasjboues ftagnare(lego feruare,uel faluiarc,iiel fa
liuare)uolueris incipiete uere,id eft ab idib.Februarij quindecim diebus cotinuis hahe potione da>
bisqu* uf® adeo falutaris eft, ut approbatu At integro anno boues Ac curatos nullius morbi cotagi
cne tentari^egenin cap.de malide SC morbis cotagiofis bou. Non jrderit
cibis fatiari pecora.niA Jo
pmniadiuuenfdfligenAa.utfalubri Antcorpore.uires^ coferuennqu* utra^ ctiftodiunf largeda
&: cum aqua node u.
per triduu medicamento, ^deoponitur pari pondere triti lupini, cuprefti^
to
na fub diuo habitotid® quater anno fieri debet ultimis temporibus ueris,*lfetis, autumnqhyemis,
Columel. Idem ferme remedium V ege Aus Ac deferibit; Folioru lupini( Ac enim
lego , non caprina)
tres diligenti Aime deteres , Sf infun-
foliorS myrti fylueftris, foliorum cyprefli,fingulorum uncias
inde unicui^ tepefados per tri-
des in congium aqu* SC una node fub diuo manere patieris , SC
,

duum Angulos fextarios dabis,idcp quater in anno, ut pr*didum eft, S*pe etiam langor SC naufea
difirutitur.fiintegrum gallinaceum crudum ouum ieiunis faucibus inferas, ac poliero die fpicas ufr
pici uel cum uino conteras SC innaribus infundas,Columel,Ouum crudum cum hemina falis
alitj

SC fextario uini per fingula capitaCfcptimo)diffundi percommodum eft, Vegetius Bos fi *grotare
,

‘coeperit, dato continuo ei ouum unum gallinaceum crudum

integra facito: pofiridic capu t unum
,

fublimiter Bos^ ipfus,

ulpici conterito SC id uafe ligneo terito Sf cum hemina uini facito bibat
, ,
;

etiam A allium tunfum hircino mi

&: qui dabit.fubUmiter ftet.leiunus ieiuno boui dato,Cato. luuat
fceas fepo,herbam quo® uerbenam additam deteras rutam herbam etiam
, ,
pollinem iniungas SC ,

cum uino per os digeram Vegetius. Boum morbis commendatur feuum, fulphur uiuum, allium
fyluefti e, ouum codum: omnia h*c trita m uino danda, aut uulpis adipem, Plinius.Qiiidam mar
rubium dederunt cum oleo K uino, Vegetius idmane infundenefum ait.Qiiidam porri fibras,
alijgrana thuris.alijfabinam herbam rutam^cummerodiluuntiea^ medicamenta potanda pr*.
bent,Columella.Thiirispuluerem cum mero Aue per nares inieceris. Ane per os dederis prodeft,
Vegct.Nec minores medicina bobus horum Copia(malim;per illorum inopiajfubminiAranf. Nam yo
porros,rutam,apium,&:herbamfauinam, Aquislargedeteratetmifceatuino, ternas® heminas prj
beat ad potande, agrotanti fubuentqldem.Multi caulibus uitis alba SC ualuulis erui bubus meden
tur,Columella.Plurimi caulem uitis alba concifum,at(p ferpyllu SC fquilla parte in aqua macerant,
ternas^ heminas per triduu digerut.qua potio uentre purgat, uires quocp cofirmat,Veget.Nebo,
ues debilitenf.orobu (id eft eruujcominutum aqua diftemperans,propina Angulis mefibus, Coftan
tinus.Bubus fi morbum metues , fanis dato falis micas tres , laurea folia tria,porri fibras tres.ulpici
fpicas n-es,allij fpicas tres,thuris grana tria, herba fabina plantas tres,ruta folia tria,uitis alba cau
lcstres,uini fextarios tres. Hacompia fublimiter legi, teri, dari^ oportet, leiunus Aet, qui da-
bit. Per triduum de ea potione unicuique boui dato. Ita diuidito.cum ter unicuique dederis,
'omnem abfumas: Bos^ ipfus, SC qui dabit, facito ut uterque fublimiter ftent; uafe ligneo da, 6o
tOjCato, Nonnulli pellem ferpentis obtritam cum uino mifcent, Columella, Anguina pelle SC
f,i»
 Bos & Vacca. G* Lib. L 41
fale K farre cum ferpyllo contrWs uno dic.deiedis^ cum uino in fauces boum uua maturafcente
foto anno eos ualere quidam firdpferunt ; Vel fi hirundinum pulli tres iribus
offis dentur, Plinius!
Similiter Cato,fedalijsuerbis!Vbiuua(inquit)uariaeccepcrintfieri, bubus
medicamentum dato
quotannis, uti ualeant, Pellem anguinam ubi uideris,tollit0, SC condito ne qujras
, cum ouus fiet.
Eam pellem.a: far,a:falem,ei ferpyllum.hzc omma una conteritd.cum uino dato bubus omnibu!
ut bibant. Eft etiam remedio cum dulci Uiho trimm ferpyllum, concifa &: in aqua
macerata fcil.
Ia , Qtra omnes pratditfip ponones trium heminarum menfura fingulis diebus per
( ) triduum da!
tae,aluum purgant, depulfis^ uitijs,recreant uires.Maxime tamen habetur falutaris
amurca,fi tan.
tundemaqua mifceas,a:ea pecus ihfuefcastquia prorinus darinonpoteft,fed primo cibiafpersun
IO tundeinde exigua portione medicatUr aqUa.mox pari menfura mifta
datur ad fanetatem.ColumcI
‘ Ia. V
egetius,Paxamus, De eadem Cato fle fcribit:Boues uti ualcant,&: curatibene fient:
&: qui fafti
dient cibum,uti magis cupide appetant:pabulum,quod dabis,amurca fpargitO primo
, paululum
dum confuefcant,poftea magis: Sedato rarenter bibere,c6mmiftam cum aqua arquabiliter quartd
quinto^die.hocflfeceris,itaboucs &corporecuratioreserunt,&morbus alierit.
Vottimprobu
bus,ut ualcant.fic facito.Marn Syluano in fylua intcrdius,in capita fingula bouiH ijotumfacitoifar
ris adorei libras tres,& lardi pondo quatUor,pulpx pondo quatuor femis, uini fcxtaribs
tres femis.
Id in urnas liceto contjcerc,& uinum idem in unum uas liceto conijcere.Eam rem diuiham uel fer!
iius,uel liber licebit faciat. Vbi res diuina
fada er{t,ftarim ibidem confumito. Mulier ad eam rem
di
uinam ne adfit,ne ue uideat quomodo fiat. Hoc notum in annos fingulos , fi uoles , licebit uouere
io Cato.Idem alibi,Dapem(inquit) pro bublis pyro florente facito Eam hoc modo fleri
.
oportet : lout
dapali culignam uini quantum uis poluceto. Eo die feriat bubus K
bubulcis . qui dapem& facient.
Cum polucere oportebit, fle facies.Iupiter dapalis,quod tibi fleri oportet, in domo familiam mea cu!
lignam uim' dapi dus rei ergd.Matfle uino inferiori cfto.Made hac iliace dape polucendaefio, Ma.
nus interluito:poftea uinum fumito.Iupiter dapalis,ma(fleiftace dape polucenda efio. MacSc uirio
inferiori efto. V
eftac fi uoles dato:daps loui affaria pecuina urnx uini louicafte. Profanato
fine coti
tagione.Poftea dape fatSa ferito milium,panicum,lentim,allium, Ha:c ex M
. Catone utcunen fu-

perflitiofatranfcripfi:quiuoletobelifcum inducat. Non omittendum eft etiam illud ex Vegetio

remedium,quoddiapenteuocaripoteft,quoniamunotantumpharmaco, betonica nempe, theria.
cam diateflaron apud ueteres antidotum excedit; Tres uncias baccatum lauri , gentiante , ariftolo.
50 chis longae, myrrhat, a: betonica, diligentilTlme detere Sf mifee cum mero ex quo trinas’
, heminas
triduo iugiter iumento per os dabis.Morbos agritudines^ depellit. Auris uulneratur.&: fanguis
eius in os datur agrotanti boui» Sili uel fefeli Creticum quadrupedum qtiotp aluum fiftit fiue tri,
,
tum potuiinfufum,flue mandendo commanducatum cfale:Boum morbis trituminfunditur Plin.
DruidaGallorumfamolum herbam hominauerenafcenteminhumidis: SChanc iiniftra manti
legi a ieiunis contra morbos fuum boitm^ iuiTere.nec refpicere legentem, nec alibi quam in canali
deponere,ibi^ conterere poturis, Plinius lib.a4.cap.i i.nec alibi ufquam hoc nomen haAenus repe
ri. Hoc etiam Letftorem hic admonere opera pretium uidetur,FiauiUm Vegetium, qui boum re.
media tradidit libro tertio Veterinaria per quatuor capita,omnia fere ad uerbum 8C eodem ordine
(paucis ab initio exceptis)tranfcripfi{re ex libro fexto Columella,a capite quarto illius libri uf® ad
1^0 Hiccfimum,copiofius tamen fape quam apud Columellamlegantur, Codex VegetijBafilcaoIim
excufus multis modis deprauatus eft. Curantur Sf fanguinis detratftione quandotp boues.inci.
fis iuxta caudam 3C in roftrouenis.Noftratium quidam aridas iuniperi baccas dC urticarum folia te
runt,8f pabulo aut fixno intermifcet,ad uifcerum incolumitatem, pulmonis $C iecinoris prxeipue,
conducere perfuafi.Sunt qui pueri impubis urinam infundant. Abluuntur aliquando boues deco
tfto ueratri albi in aqua cUm fauina SC axungia uetere,ut cum alijs fordibus ac moleftijs tum pedicii

lis liberentur;Iuuencas tamen hoc decotfto tanquam uehementiore contingi uetant. Porro ne infe.

flentur a mufeis, lauri frucfluBi contundens oleocp inCoquens,exeobouesinungito:aut bubula

etiam faliuailline, Africanus. Bubus multa: xgritudines accidunt, tum occulta:, tum manifefta::
8e laflitudinesjqua proueniunt ex nimio labore at^ calore, quK cognofeuntur ex faftidio cibi , uel
50 modo edendi mutato,& frequenti decubitu,8f lingua ob calorem exef ta,alijJ^ mutationibus.qua*
facileanimaduertSt illi qui fanos SC incolumes eos prius cognouerint. Cacterum boues fani, fortes,
8C agiles nofcuntur,fi facile fe moneant cUm tanguntur aut purigunturtmembra eifdem plena, SC
auricula: ere<SaE,Pulchros fimul SC ualidos iudicabis,quibus membra tum plena fuerint, tum pro.
portione inuice bene refpoderint,Pet, Crefeent. Apud antiquos erat pabuli genus.quod Cato ocy
mum uocat,quofiftebant(l^o citabant)aluum bubus. Id erat e pabulis fegete uiridi defetSa ante^
gelaret.Sura Manilius id aliter interpretatur.a; tradit fabtc modios decem, uicia: duos , fantundem'
6c eruilise in iugero autumno mifceri 5C feri folitos:Melius Sc auena Gt?ica,cui non cadit feme , ad.
mixta.Hoc uoettatum ocymum.boum^ caufa feri folitum. Varro appellatum a celeritate pfoueni,
cndi.a Graeco quod iJws fficuntcPlinittsjquod ualet cito: firniliter quoqueocymtim (lego ocimumj
fio in horto. Hoc amplius didum ocymum.quod citat aluum bubus , Varro nimiriitn intelltgens de
:

ocymoSuraeManilij.Ocimumperiotaherbaillaodorataeft, quam uulgo nomineGraeco bafili,

i:iim,id eft olus regium, etiam Gamani appellatiSf hoc didS uideri poteft a uerbo ‘Uv quafi ozimuj
«1 5
42 DeQ^drupedibus

far ferro cajfum, farrago didfi : aut quod primum in farracea fegete feri coeptum« Ea equy imenta^
uerno tempore purgantur, ac etiam faginantur, Varro* Plinius
ocymum antiquos appellalfe tradit
prouemat. Cato in iiinea ueterc
pabulum, umbra pSiens. quod celerrime ( tertio flarim a fatu die)
Li iubet.nifimacVafit.a«odfecaleatcpfarragoappellatur(Gallisfegle, Germanis w^^ert)oecart
tantum defiderat. Taurini fub alpibus aliam uocant, deterrimum,
K
tantum ad arcendam tamem
fimplex.uel triticum aut far mifce
utile Duplici ratione apud nosCinquit Ruelliusjfecaleferitur.aut
miftellam quafi mifcellam nominat: Con. i»
tur squis fere paftibus. Mifccllaneam hanc fegetem Galli
appellant-queroadmodum 8^ fafces SC
ditiuamfp excuffis etiam granis, farraginem ruflici noflrates
tnanipukis inde compofitos.farreum. Ea per hyemem iumentorS
peciidum^ pabulo cedit, quibus
genus fuerit. Farrago ex recremen,
eriam pro tetamineeft.idcaufa:fuitcurfecalePlmiofarraginis
tis fartis prsdenfa feritur, admifla
K
aUquando iiicia.Bade in Africa fit ex hordeo, unde hordeacea
farrago dicitur. Farragim qira exhordeo eft,Columella
pabulorumfecundas partes tribuiteam in
reftibili ftercoratiffimo loco dC altero fulco ferere couenit . Fit
optima cum cantherini hordei decem
modijs iugerum obferimr circa a:quinot5ium autumnale, fed impendentibus
pluuijs, ut cofita riga.

tacK imbribus celeriter prodeat,^ confirmetur ante h jremis uiolenria ,

N am fi^igoribus cum alia pa.
fi depalcere l^ius uo*
bula defecerunt, ea bublis caeteris^ pecudibus optime dilTetffa praebetur, 8^
les,ulcB in menfem Maium fufficii.Quod fi etiam femen ex ea
uoles percipere,a Calendis Martijs pe i,
frugibus.Haiftenus Ruellius. Hinc
cora depellenda,S<: ab omni noxa ciefendenda eft,u t fit idonea
colligimus farraginis uocabulum ad diuerfa tum pabula, tum remedia.tum fimplicia, quam compo.
fitapertinere.Farragofimplexeil,utfecale,hordeum,ocymum,far aut farris recrementa potiusimi.
mifcentur in farione, Graeci
xta cum triticum.uel auena.uel qusuis legumina alicui iam diflorum
mixtam farraginem ad equos purgandos graftinuocantifed quae circa farraginem ad equos priua,
tim fpeiSapt,m illis dicemus luo locoiHic enim communia quaedam
libet de farragine adferre,quo(f

ea non bubus folum.fed omni pecudi conueniat; Semenrim facito ita.ocymum, iiiciam, fcenum
gracum,fabam,eruum,pabulum bubus ferito,Cato cap.iy.Plinius lib,i7.cap.ai. circa finem, ocy.
mum ipfum a ueteribus pabulum appellatum Icribit, cum Cato 8^ hic difiinguat, SC rurfus cap. 54.
his uerbiSjPeruer cum arabitur antequam ocymumnafcatur.des quod edant bubus pabulum. Id jo
hoc modo parari,dari^ oportet. Vbi femeniim patraucris,glande parari.legi^ conuenit, 81: in aqua
contjci,Inde femodios,fingulis bubus indies dari oportet,aut modium uinaceorum, quos in dolium
condideris. At fi non laborabunr,pafcaniur,farius erit, Interdiupafcito,no(!}Hfoeni pondo XXV,
lini boui dato. Si foenum non erit, frondem iligneam SC ederaceam dato. Paleas triticeas, SC ordea»
ceas,uiciam,acus fabaginum,uel de lupino, item de caeteris frugibus omnia condito. Cum ftramen.
ta condes, qua: herbofillima erunt in tedo condito,8i: fale fuperfpargito. Deinde ea pro foeno dato,
Vbi uerno darecozperis,modiumglandisautuinaceorum dato,autmodiumlupiniraacerari, SC foe
ni pondo x V.Vbi ocymum tempelliuum erir.dato primum. Manibus carpito,id renafeetur ; quod
falcula fecueris,nonrcnafcctur,V% ocymum dato,donec arefcat,ita temperato, poft uiciam dato,
poflea panicum dato,fecundum panicum frondem ulmeam dato.Sipopulnea habueris, admifeeto, 40
ut ulmea faris fiet, Vbi ulmeam non habebis,qucrneam 6C ficulneam dato. Nihil eft quod magis ex.
pediat.quam boues bene curare. Boues nifi per hyemem cum non arabunt, pafei no oportet. Nam
uiride cum edunt.femper id expedancEt fifcellas habere oportet, ne herbam fedentur cum arabat,
Hacc Cato:8C alibi capite 60. Bubus cibaria annua in iuga fingulalupinimodios c XX, ac glandis
modio ccxt.fcenipondo LXxi.ocymitantundem:fabaemodiosxx.uiciaemodios XXX. Prate
reapeneratim uidetoutifatisuicraferas.Pabulum cumferes.multasfationesfaciio, Omnepabu» .

V
him primum, ocymum, farraginem, uiciam, nouiffime fcenum fecan oportet, arro 1. 51. Eodemin
loco Varronis erratum elTe puto,qudd ocymum in horto,hoc cli bafilicum,ut ego interpretor.fimi.
liter per ypfilonfcribat|8i ab eodem uocabuluiiTOt, quod ualetcito,deducat:Quod etfi admittam,

l^r iota tamen differentiae caufa feribi debuiqut ueteres Grxei omnes feribunt, Exiftimo certe ocy. yo
mum fui generis plantam elfe : deinde etiam quafuis fegetes fiue unius fiue diuerlbrtimgeneru qua:
uirides fecabantur pecudum uel pabuli uel purgationis caufa eodem nomine didas apud V
arrone.
Tertio etiam farraginem proprie didam,hoc eft feminum 8ii.leguminum diuerforum mifcelam:po*
firemo bafilicum olus.quodrecentiorum quidam cum ocymo pabulo cofundipet ocymum interpre.
tatus genus illud frumenri,quod uulgo fiei6cnEMrt,id eft paganicum fiumentum appellamr, ( non
alia ratione motus,quam qupd pecudibus faginandis utile fir, in eum^ ufum in nonnullis Germa.
niae locis feratur ) eadem ei attribuit qua feriptores ocimo oleri bC herba odorata, a qua id prorfus
non diftinguit, ac per imperitiam illos reprehendit qui bafilicon ocimum Diofeoridis faciunt. Sed
nimis operofum foret omnes omnium praferrim noftri temporis errores reprehendere. Io. Ruellius
idem frumentum paganicum.ueterum eryfimon ccreale uel irionem Piinij efle contendiefed impro 6»
batur a Matthacolo Senenfi, inde quod irione uirente nullum animal uefcatur, bC folia ei fanguinea
ttibuanturifr umenti uero T urcici non folia fed caulis rubeatinec eo abliineani pecudes, imd auidc
uefcantur:
 Bos&Vacca. G Lib. I.

&: frumentum Turcicum, quod anorum atafe e Grscia uel

Afla uenerit,Folimn cihederadum
pus glandis pcrfaOigium paniculas exerit.triangulis rariufcule fca
coaceruatis granis, quie foliaceis
membranis concepta detinetur . Ea pecudem omnem cactera^ ueterina
quam optime famnant • SC
ui candidiifimam teruntur moluntume farinafti.qiiae
cum annon* premit inopia in paSicia ftib*
mdccogitur.Cum ematuruit pnumfuis apludis explicitS faginsglandis
nucleo fimile nofeitur
quod incoquunt ruftici,ut bubus, iumemis pecudibus^ cedatin pabulum
, cuius ufu uehementej
glilcitfagina:mireenimabeildemexpetitur,Iamagripleri<pinGalltahacfrugerubent.Trionutn
,0 conflat ubi^ non irionem aTheodoro uerti,forlitan quod
^
femen trianguIumTlinius herbs
«Cfat.quseryflmonquotp Grjeis nuncupatura eereali longe diffides,
oL
uires permiflim affignauit.
Haec RueIIius,Et quanquam haec ad fuperiorem locum de pabulo
quadrare uideantur,irreSrunt
tai^ huc nobis ocymi farragine ratione,quibus ueteres ad medicados
boues Kiumeta utebant.
f^LimeumherbaappellaturaGaIlis,quafagittasinuenatu tingunt medicamento
quoduenc.
mtmceruar.umuocant.Exhac^tresmodiosialiuatiadditur,quantuminunafagittaaddifoIet:
boum faucibus. n morbis.Alligaripoftea ad prsfepia oportet, donec
ita offa demittitur. n
purgen,
turlnfan.reen.mrolent.S.fudor.nfequ.tur,aqua frigida perfundi,
Plinius.ferbie limei menione
milquam alibi ullam reperitexiftimo autem de generibus aconiti tirc,quod
Ariftoteles in Miris nar
rat.on.busxenicumappelIet.Namidquo.pucnenumeflefcribitquoCeIttefaeittasinficiant,cer.
ioUosaI.as ferasucnaturi.Toramliodieuocant.utinLupisoccalioneaconitidocebimus.InGallia
9
Oncante non multos annos aconiti coerulei radicibus ad purgationes
criam hominum periculofa
&
capital, inferna utcbanturtciuod ec lo.Syluius in Gallis
fuis reprehendit, aiipfein Sabaudia fieri
obferuaun fl^In Galeni libello de medicinis parabilibus cap, loo, fuperflitiofam curani
ut nebo»
lies argrotet hiuufmodi legimusiCerui cornu fuper Panis
dei facellum ponito, candelam® defupi
accendito, K
ne interdiu accenfam obliuione demittito; &: in tempore fandum
Demu&rim iniioca
toactollitotarmentatua&uitaincuftodient. Noftrates quidam ualetudinis gratia bubus confer
1 ., // „
uandac pridie diuiMartini,hocefl quarto idusNouembris cepas pra:bent
autingerunt Sunt qui ^
ad omnes occultos morbos,uircerum prsfertim.ut pulmonis &: iecoris tam hominum quam ^ ",
, peco= /
rum edemdasofferantradiculasrubfefyluatic*,quam uulgduocamus wutbmtlflct ab excellem
jo tia,8^ Irtbcrrtrtm^ideftiecorariam.Naicitur ni lyluis tantum 6Cumbrofi’sIocisialia quam uiilgaris^ *»
*// x /
rubia agreflis,congener tamentbreuior ea, caulibus redis,folijs maioribus,fimiliter
per geniculata
diatis,candidis flofculorum corymbis,de quaplura in Cane rabido dicemus,ubi
mentio inefi
alyffi 5-^
det. Periuoresquftlamnoflratium,feptimoquoqjdie,fidomilitpecus:Cnabfitinmontibus per
iingulos menfes femel remedium hoc cum lindudalcm fle uocaOuorandum exhibent: quod ex he. •TA ry .tviv —
j

deraterreftriuulgodida,baccisiuniperi,uifcodcpyroarborc,8<: pulmonaria arboribus adnafeen,

te conficiuntipratferuat a morbis uifcerum. Ingeritur eis etiam contra
omnes morbofas fufpiciones
gentiana quadam fpecies, flore ccEruleo,radicibus albis amariffimis,a«:quaflde induflria decuffa.
tim incifis.unde aliqui uernaculalinguaradice cruciata uocitant,alijm»6clge«r.Nafcitur
in ficcis,
afperiSjK faxofls colIibus.Celebratur cius praconiS, mobcigccr. i/f «Uct f rtuttr cm Cer. Priuatim
40 ucro aduerfus lumbricos &: peftilentia luem laudatur. Tempore uerno,&: apud nos menfe Maio
potiffimtimjros mellitus interdum cadit, Graci aeromeli 8C drofomeli uocant.Ebrai mannam
,
no*
ftri bimmel()un^,id efl mei ccelefte,hoc rore madidas herbas fi pecora pafcant, multi peflem fc
qui perfuafi funt, Chamaleontis nigri fuccUs iuuencas necat angina modo quare a quibufdam
;
illophonon uocatur, Plinius.Helleboro nigro equi,boues,fues necanturtitatp caucnt id, cum can,
dido uefcantur,ldem, Circa Scytharum SC Medorum didam Thracia regionem, locum effe aiut
uiginti ferefladiorum fpacio ,qui hordeum producit, quo homines uefcuntur, equi uerd dC boues
catera^ animalia abftinent, Arifloteles in Mirabilibus. Gramen quod nafeitur in Cilicia, ab in*
colis cinna didum,inflammat boues qua id frequenter comedunt dum efl uiride.Diofcorides.For
fan a: hac aconiti aliqua fpecies efltna Theophraffus aconitu deferibit herbSbreue qua nihil flipjr
50 uacui habeaqfrumento limiiem,feminc tamen non fpiceq.Quod fi ita efl, nihil impedit quin etiam
graminifimile,autquada eius fpecies dicatuf-Nam (ut obiter monea)aconiti nomen ad uariasfor*
mis^ plurimum differentes herbas uagumuidetur, cum aliudcyclamini,aliudplatani,aliudferidis
aut iridis potius folijs aconitum ab antiquis commemoretur, Sola inexpugnabilis ucneni uis tabifi*
caomnibusillis,utuidco,communis efli fProuenitapudnosnoxiaquadaherba, quanonip.
fa folum boues abftinent, led etia gramine circumcirca nafccnte licet eodem equi uefcaiitur. Rus
,
ftici quida apud nos malum florem.alij malum Henricum appellat: ut dtriplicis qiiodda fylueftre ge
nus bonum Henricum.Caulis ei albus, peda!is,folidus,&lubfi:antia quadam humidamollim infaf
dus.Flores hirfuti,purpurafcentes ,in fpica congefti ut in tcfticulo canis ferc,femina rotundainftar'
milij.Guftu fubaftringit.Radicc albiffima.nodis quibufda exafperata &C ueluti fquamata(ut faxiff a
60 alpina,cui folia quina funt fimilia fraxini folijs.a: utfanicula alba Hefforum)longifflma,ad quin
que uel fex cubitos defcendentetquamuis raro integra effodiaturirecens plane frigida humidam ta
dupercipitiir.Vitesuicinas corrumpit S^frigorefuo Isdit. Qiiamobrem diligenter a iiinitoribu»
d 4
44 DeQj^drupedibus
comprehendere poffit Plurimum circa e^ ^anunis
effoffa in aquam rcijcitur.nc in terra demio
abundat.FolHs caret, Vis enafcenti tanta, ut uel per pauimentum,(t
quod obiiitat,eIuflnur . Vere
triduum ui fofe marcefat. Natales et Ul
tantum prodit. Flosfolis impatiens, crafrus,aquofus, intra
erumpit.Eade,nifiiallor,jgolethros
nex colline,&: prata fyluis proxima. Autumno, ut audio.rurfus
exitio SC iumentorS quide , fed prxcpue
Plinii fuerit,de quaille lib.li.cap.ij.Hcrba eft(inquiOab
caprar5,appenataegolethros.Huiusfloresconcipiuntnoxiumuirusaquofoueremarcelcentes.lta
fit ut non omnibus Tunis fentiatur hoc
malumlEx ftis floribus apes Heraclexro ^nto mei uenena.
legi.Mel Heracleottcumfut
tum conliciunt,H|c PliniusiNec alibi quicquam de ea aliud proditum
feribit Ruelhus lib. j.cap.ii.)ex herba fieri
candida commemoranqquxxgolethros uocetur: Simili
ter edam Hermokus Barbarus legit, tan^ ex Plinio.Quanquam autem illius noftrx fuperficies ex ,,
nihil cognoui: fed alia Plintj libro i8.
albo palleat,radixalbiflima linex Plinip tamen de colore eius
ca.i7:hcrba albauidef.panico fimihs, occupas arua,pecori
quocg mortifera, Forfan SC hxc aconito
lib.o. cap. jy. mter
Theophrafti,quod frumento fimilefocit,congenerfucrit.HieronymusTragus
uiriafrugumfexto loco deferibitherbam panico culmis nodis^ ac foliorum uaginu fimilem ,
pror^

fus inutilem SC uitiofam, inter milium SC panicum^ nafcentem .

Et mox aliam fuperiori non difflmi-
lem,fed longe maiorem;cuius folia ab initio plane milium referant, longis QC alperis ariflis armata,
qux lapparum inftar ueliibus hxreant in aruis milio SC hordeo confiris frequentem.Hanc ait ualde
noxiam efl'e,a:euitari a bubus.Harum altera proculdubio erit illa Plinperba alba panico flmilis,
Hieronymus ipfe alteram phalaridem Diofeoridis elTe conijeit, quod ne fim prolixior in prxfentia
non refutabotalteram miliariam Plinij,qua ille milium implicando enecare feribit , cum ex duabus lo
tllis ab Hieronymo deferiptis neutra implicet,Foriitan
autem illa pofierior non aliam ob caufam
bubus noxia eft , quam quod interiora partium fuarum afperitate Ixdat, Herbx iam di<3'X,qua
agolethron reor,perquam flmilis orobanche eft,nifi radice differret: S: caule magis purpurafeente;
SCquomam eaquocp adboues SC alia quxdam animalia pertinet, diligentius eam deferibemus.
OrobacheCinquit Diofcorideslcauliculus eft fefquipedalis, SC interdum maior, fubruber , hirfutus,
tener,fl'nefolio,pinguis,florefubalbido,Sf(aliasuel)in lutea uergente,radice digiti cralfitudine, SC
cum ariditate flaccefeit caulis,fiftulofa(cum radix ariditate flaccefeit fcapus dehilcens in rimas difli
|it,Ruellius.)Hanc inter quadam legumina nafciconftaqSC eafirangulare, unde orobacha ftbi co
gnometum ufurpauit.Eftur,utolus, cruda, Kin patinis,afparagimodo(dum tenera eft, Plinius)de
co(Sa;legumentis addita, cotftionem accelerare creditur,Hac Diofeorides , & Plinius flimiliter fere.
’
In quibufdam codicibus adduntur SC ifte nomenclaturx Sunt qui cynomorion, qui Iconem appel-
lent,Cyprtj thyrfinen,h'ngua communis lupum.Plinius etia libro ii-ca. ultimo ait a flmilitudine ca-
nini genitalis cynomorion ab aliquibus nominaritnonmala nem inconcinna fimilinidine, planta fl'

contempletur aliquis:qua a radice furgens,nudo, glabro lingulari^ cau!e,inTummo folia aliquot

confer<Sa,S< inter ea emergentes habet flores fimul,Sf quafiin glomerem colletftaomniatqua forma
caninum genitale in fummo cft,crafflus SC quafi galeritum. Vidimus nos eruiangina ,[nec quicqua
inter fegetes 8C legumina per atftatemffequentius inuenitur, Marcellus Vergilius.Miror autem q>
cum orobanchen fibi notam profitcatur,nihil interim dicat in Theophraftum, cuius uerba citat, qui
non rede de orobanche feribit quod circumhgado fe herbas adnatas ftraguletcMarcellus etia inep,
tius efferqcirris quibufda circumligado fe,fcribens)id quod Plinius quotp Theophraftum , ut folct, 40
imitatus,libro iS.cap, i7,his uerbis fcribit,Eft herba qus cicer enecat 6C eruum circumligado le, uo
catur orobache.Quauis Matthxolus fe aliquid huiufmodi apud Plinium Icgifle neget; qui 8C ipfe fu
N
per hoc errore Theophraftum non immerito arguit. am Theophraftus libro y,de Caufls , cap, ai,
fic icribiqH ntAsttHv» TAy cj afity tw tCj tp n
n yigi zrttftt^w/iSwy.Hxc Grxee apponere malul,ne quis non authorem,fed interpretem erroris in.
cufaret. Orobanche certe, ut fciunt oculati teftcs,nequa$ amplexicaulis eft ; fed fola praefentia fua
non attadas etia necat,ut Matthxolus fentinego radicis hoc maleficium effe putauerim,aut quia ali
N
mentum omne uicinis fubtrahit,ut apparet ex eo quod fucci pleniffima eft. afeitur autem non in,
ter legumina lblum,fedctiain aruis frumento et cannabi confitis. Flores etia ut caulis adrubicundii
florem uergunt,minustamen,magis^ albicat. Cynomorion apte uocatur, quod fumniitate quae jo
flores continet crafltore,8i infra ea caule tenuiorc,genitale caninum referat, ut Matthatolus obfer.
uauitiqui hxc etia addit,a rufticis in Italia hanc herba uocari lupa,co quod plantas uicinas deuora,
reuideatur.alibicaudaleonis:alibi tora,quoniacertdconftecutprimum uaccx hanc herbaguftauc
rint, tauros ab eis requiri. Alias herbas tora nominx in Lupo infra demonftrabo in mentione aco-
niti.OrobachenffigidaSfficcaeffein primo ordineGalenus Aegineta feribunt A recenti Grx.
cia ofprioleon,quafi legumen leoninum,autleonteos botane ( alias leontobotanon quod eft herba
)
leonina dicitur. In Parifienfi agro tenia , a tenendo ,
ut arbitrortinquit Ruellius)quod tenaci noxa
faba,cicer,eruum8Cuiciaobuoluat:cincinnis^ uel cirris tan^ brachijs ftridim amplexetur, ut ea
penitus obftragulen uel quod pellis hxc pertinacius hxreat ,ut manantia capitis ulcera, qux utilgus
eorum angulis, & medio,rho 6»
appellat tineas,in pueris.ln aruisCut aiunonon prodibit,!! in quatitor
dodaphnx ramuli pangatur.hoc eodem remedio putat legumen omne a noxa uindicari, Qiii uolBt
banefrugumpeftemprorfus aboleri, quinque teftas creta depingunt, Herculis effigiem leonem
ftrangu.
 BoscS*: Vacca C. Lib.
ftfangulantis referentes, &: in quattior agrorum angulis sttp in medio
I.
45 '

c9lIocant.Suntquidelineata;
eo modo tcftam in arca tantum media, ut hanc amoliantur perniciem, iubeat obrui.
Democritus af-
firmat orobanchen herba confcftimabigi,fi mulier quat in menftruisefijfolutis
crinibus Si nudo
corpore, gallum in manibus tencns;arcam circumeat.Ita ualidiora coalefcere legumina teftantur
qui hac fuperftitione funt imbutiiquippe cum herba gallinaceum uerens gallum delitefcat
, Hac
Ruellius.Apparetautem nonrecSe cognita ei orobanchenfuilfe, cum leguminibus eam obuolui
fuisffi ea brachtjs amplexari, Plinium SC Theophraftu fecutus,fcribat: quod
aut falfum eft, aut alia
Diofcoridis,alia Theophrafti orobanche' fuerit, quod mihi uerifimile non fit- fere enim una
unius rei
eadem ubiffi noxa eft.ldem Ruellius libro i.cap, S.orobanchj folia pinguia tribuincumDiofeoridej
jo eam fine fofijs faciaufed excufari poteft quod omnino breuillimacaUli^ haretia &
alternis digefta
liabeaqut nulla uideri poflint nifi quis de proximo intueaturjquod autem in fummo caule folia ali.
quot ei conferd-a fint,ut Marcellus tellatur,nufquam uidi.Hoc infuper obferuaui guftu fubdulcem
eire,utnon fit mirum in cibis recipi folitamtfloribus fuauitcr odoratis,cauis, oblongis, in cacumine
ipicatim harentibus,ficut in cynoibrchheundem radici thyrfo ac floribus colore elfe eluteo candi-
dum.radicem craflam, nodofam, plurimis capillatam fibris. Cyprios thyrfinen appellafle fuipicor,
quod tota fere ihyrfiis fit,id eft fcapus plane redus. Ab imperitis quibuidam falfo hypocifthidis no»
mine appellatam olimaudirememini.Qiiipiduram eius defiderat, in Germanico de plantis libro
HieronymiTragireperiet.inter fatyria(utuocai) nono loco: in que mireris cur flores ei neget, cum
cofdem imago adieda depidos exhibeat:Nafcinir(inquii)in humidis di umbrofis fyluis mefe Maio,
ao caule pingui fatyrio fimili,color€ligni aut fungorum in fyluis naicentium, radice multis intricata ff
bris,ut in Phu & V
elleboro nigro; itium omnino inter herbas jUt apparecHaec Tragus. ^Aconi.
tonullum pecus, nullum animal pafeitur: etfi frudum Si folium nil nocere pracdicenquim mortife
tam in radice tantum haberi. Boues,oues,ium.enta,omnem« quadrupedem necaqimpofita uerens
dis fojminei fexus radice,folio quidem intra eundem diem, Ruellius, Ego in motibus circa ipfa uac
'carum ftabula Sd tuguria paftorum magnam fiepe coerulei praecipue aconiti copiam uidfinam cum
a bubus non attingatur, copiofiflimum prouenit. Quemadmodum Si alia quadam herba mire fre,
quens circa eadem uireqqua fimiliter boues abftinenr, bonam uel boitc Germanice uocat, cubitali
aut altiore caule,eredo: foltjs incanis lapathi quodammodo fi bene memini ) figura, floribus luteis,
(

odora tis,fed parum grato odore,calendulae fimilibus.minoribus tamen &

anguftioribus in capituli
jo circuitu folijs. Herbam lixiuio inijciunt.ut flauo colore id commendet : Hanc caltham alpinam uo.
care licebit,donec alius aliud nomen adferat. Eft di alia qua boues abhorrent, amplexicaulis, an.
nua,conuoluolo fimilis natura folijs^, qua eriam proxime ad paganicum frumenta hederj foltjs fit
pra deferiptum accedlint, acutiora tantum nigriora^ funt : cuius Si femen refert figura triangula,
fedminus eo ac nigrius eft:Hinc quotp lingua uernaculafcjtwttr^ wmben,id eft tiolucrum nigrum
appellaturiab alijs fpin,ed quod coliculis fuis tanquam filis tenuibus proxima quam intricet. Si ir=
retita in folum deprimat Radix palmi longitudinem non excedit, fimplex,rotBda, Luxuria omnis
.

in coliculos abit, quibus color fpadiceus,genicula ut in polygono. Flores plurimi, albi, exigui, in.
odori,infipidi.Nafcitur cum alibfitum inter cannabin.eamcp inuadit, Hanc Hieronymus Tragus
fibro i.cap.jporobanchen propter fimile maleficium effe fufpicatur, non affirmat tamen cum defert
40 ptio ueterum longe diflideat.Poftrcmo quadam blrtffcnGermanis ditfta.ut audio(perfonatam efle
conijcio)folijslatis,cumroremadidaa bubus depafeitur, inflat eas adeo, ut aliquando rumpantur,
nifi curfu agitati incalefcant,& per aluum reijciant. In Burgundia frequentius hoc malum euenire
aiunqquod maior eitis herba illic copia fit. Cum rore non madet, obefle negant, K
appeti alioqut
ab ipfis, ^ Conuenit huic loco etiam machina defcriptio.quaquam communis omnium maiorum
quadrupcdum,qua claufa iumehta boues^ curentur. Machina igitur(inquit Columella) fabrican,
da eft,ut Si propior tutus^ actelfus ad pecudem medentibus fit,nec in ipfa curandne quadrupes re
lutftando remedia refpuat. Eft autem talis machina forma:Roboreis axibusCafTibusJcompingitur fo
&
lum.quod habet in longitudinem pedes nouem, in latitudinem pars prior dupondium femiflem
(pedes duos femis,V egetius)pars pofterior quatitor pedes. Huic folo feptanum pedum ftipites i£
JO (fti ab uuoqj latere quaterni applicantur: tj autem quatitor angulis affixi funt, omnes^ tranfuerfis
fex temonibus quafi uacerra inter fe ligantur,ita uta pofteriore parte,quf latior eft.uelut in caueam
quadrupes pofiit induci,nec exire ah'a parte prohibentibus aduerfis axiculis:primis autem duobus
ftatuminibtts imponitur firmttmiugum ( tranfuerfiim tigillum ad modum iugi, ad quod equorum
capita uel boum cornua religantur, Vegetius)ad quod iumenta capiftrantur,uel boum cornua reli-
gantur:ubi poffunt etiam numelli fabricari, ut inferto capite defeendentibus per foramina regulis
ceruix teneatttr.-caeterum corpus laqueatum, 8f diftentum temonibus <!bligatur,fic^ immotum arri
-malmedentis arbitrio eft expolitum. Hschadfenus.
^Deinceps de morbis fingillatim dicemiis,gcneralibus primum Si contagiofis.poftea reliquis.
Morbus qui appellatur malis de quo etiam in Afino iam diximus diucrfo genere palfionum emi.
( )
'60 grans, equini generis perplures contagione confumit, boues quocp idem interficit, fed a diuerfis di.
iierfo nomine uocatur.Si quando bouem tcntaueriqiftis ^nofeitur fignis: Erit bos pilo horridus 8£
triftisjftupentibus oculis, ceruice deie(fta,faliuis alfiduepcr os fluentibus, ineelTus pigrior, fpina w
46 Dc Quadrupedibus tcntaueris, difcrimen em-
fi inter tiiitia fubuemre
eidior fafttdium maximuis.pauca riiminatioicui
morbi non poteft fupcrari pernicies ro.
der fi per neeligcntiam adbibatur tardior ciira.uetuftioris
borata. Inter e^rdia igitur adhibebis remedia
qux ftipra defcripfimus tanquam aduerfus omnes
t e la
niorbos,qua:paranturexfciUa,uellupino&:cupreiro,uelallio,uelmarrubio,uelamurca.ue
Si porcinum llercus, pratfertim fuis atgra, bos deuoraucrit, ftatim pefiilentiatn
cam diai^nte, SCc,
femel in ^egem uel armentorum uel do.
contagionis folius mallei(malidis)fuftinet motbi. Qui cum
habuerint, de poU
tnitorumincefleritiumentorum.ftatimomnia animalia quatleuemfufpitionem
ubi nullum pecus pafcitur,ut ““ inuicem nec
feffione tollenda ftmt.Sf diftribuenda illis locis,
aliis noccant.Confeftim(inquit
ColumeIla)mutandus eft coeli flatus Sf in pliires diflnbuto pecore
it^ fegregadi a fanis morbidi, ne quis
interueniat quicotagionc I»
loainquxregiones peteds funt.at^
inficiunt, bibendo fontes,flabulo praefeptaiet
quamuis fani
exteros labefaciat. Na pafcendo herbas
boues odore morbidorum afflante depereunt. Vf<^ ed etiam mortua cadauera ultra fines
uillx pro
interna fanorum
ijcicnda funt.& altiffime obruenda fub terris,ne forte ipforiim corporumihalitu )

enumerare no
<rVno quidem uocabulo peflilentia appellatur,fed habet plurimas Ipecies quaS
licetffacilius ipfa principia a diligentibus inlclligi
ita^ humidus humor animidamalis)
poflint. Efl
&' faftidium xgritudo^ confequitur.Eft ficcus, quoti,
quoties per os &: nares humor effluit bobus,
nullus humor apparet, fed animal quotidie macefeit SC fit deterius, ncciuxta confuetudmem ap.
es
articularis.quoties interdum deprioribus,interdum de poflerioribus
pedibus clau
cetit cibos, Eft
a poflerioribus debilitas appa 1»
dicant boues, cum habeant ungulas fanas. Efl SC fubrenalis.quoties
farciminoftis , quoties per totum corpus bobus tubercula exe.
ret Sf lumbi dolere creduntur. Eft
unt aperiunt fe,£f quafi fanantur, &: iterum in alijs lOcis exeunt. Eft &C fubtcrcutaneus,quoties hu
tnor pellimus in diuerfls partibus corporis
bobus erumpit & decurrit. Efl elephantialis quones
flmilitudine lenticulae, Eft mania, quae
uelut fcabies minutx cicatrices exeunt extra corium. St ad
folito,nec uideantiex qua paffione ceterime mo
infeiSis bobus eripit fenfum.ut nec audiant more
funt pleni, 8f fi unum
riuntur,quamuis hilares pingues^ uideantur. Hi omnes morbi contagione
integris armentis, aut om
animal apprehenderint,celcriter ad omnia tranfeunt,8f fic interdum aut
Ilibus domitis afferunt interitus.Scd de malide morbo , eius^
nominibus , differentijs SC remedijs
plura dicemus in Equis.minc ex Vegetio Sf Columella boum contra
hanc peftem remedia fubiun
propulfandi. Panacis j»
eamus. Eiiincendi funt igitur quamuis peftiferi morbi, &: exquifitis rcrnedtjs
Si eryngij radices foeniculi feminibus mifcendx,8f cum
defruti ac moliti tritici farina,candenti(jj a.

qua conlpergcndx.eo^ medicamine faliuandum aegrotum pccus,ColumeIla. Panacem a

feplafia.

rrj s compara.Eryngion autem

herba dicitur, qux in littorc nafeitur prope urftiam maris, florem ha-
lylucftris , inter arenas littorum
bet quafi aureum uel galbineHm,folia eius funt quafi folia cardui
iii umbra ficcatas fei uabis,aduerfus morbum tam equorum
largiffime fpargiturihas effodies,
boum plurimum profunt. Potio ex eis componitur tftaiRadicum panacis 5C eryngii &C feminis fex.
liiculi,fingulorum uncias ternas pariter deteras diligenter,addas^ farinae triticcx fextarium.ita ut
prius frumentum frangas SC molasiquae omnia de calidaferuente confperges,8f cum meile uel fa.
pa nouenas offas fingulis diebus digeres, Vegerius. T
um paribus cafixmyrrha:^ SC thuris ponde
ribus,ac tantundem fanguinis marinae teftudinis mifcetur potio , cum uini ucteris
fextarijs tribus, 49
& ita parua res infunditur.Sed ipfum medicam.entum pondere fex unciarum diuifum,portione g,
qua per triduum cum uino dedtlfe fat erit.Columella.Sangtiine marinae teftudinis colliges, Sicum
iiino per os dabisiquaquiainuenire difficile cft,uulgarium tefiudinum prodefle aeflimant: Qiiod
utrum beneopinetur.ufus uiderit-Namaudores de terrcftrKmarina legendum putojteftudine tra
dauerunt.Pulueremetiacafix fiftular.necnonetiam thuris pro xqua parte admifccbis , exeo una
fcmuncia cum fextario uini ueteris in die per nares bouis inftmdesi^uod medicamentum per tri.
duum facies. Morbi qtioij quos fuperius nominauimus amari funt, & no nifi amaris potionibus
fuperaniur.Nam contraria contrarijs potionibus curantur ratione medicinar,ideo^ puluerem her-
bxabfinthij Si crudosum lupinorum,herbp quoij centaurea: uel peucedani aquis ponderibus diii
genter mifceto.&i in fextario uini ueteris trina cochlearia fingulis diebus, addiii-s uncijs tribus olei, yo
per os dato. Veget. Noftri etiam pafiores SC opiliones abfinthij flores aridos c ontritos fali^ permi- ,
ftos,ouibus ac bubus probent, quotidiana experientia cdotftfromne genus interior es morbos abfin
thio curari, dolores fedari, Si excrementa purgari,Hieron.Tragus. Prxfens aduerfus peftem re
medium cognouimus radiculat,quam paftores cofiliginem uocantCalij pulmonaria,aItj tantundem
radiculam, Vegetius. )Ea in Marfis montibus plurimum nafcitur,omni^ pecori maxime eft faluta
ris. Latia manu effoditur a«tc folis ortumific enim letSa maiorem uim creditur habere . Vfiis cius
traditur talisiAcnea ftibulaCacti uel acuto cuprino)pars atiriculp latiffima circiim.icrtbiturtquafiin
circulo iignaturjita utmanante fanguine tanqua olitera dudtus appareat orbiculus. Hoc Si intrin
fecus Si ex fuperiore parte auricula cum fatSum eft,media pars deferipti orbiculi eade ftibula trafl
fttitur. Si fatfio foramini pradicfta radicula inferittmquam cum recens plaga comprehendit, ita con 60

tinequt elabi non poflit, In cam deinde auricula momnisuis morbi,peftilenscpuiruseliritur,donec

pars qtiafubtilaeii cunifcripta eft, demortua excidat, &; minima- partis iaclura caput confertiatur.
 Bos & Vacca. G
E<1 auKm conffligo herba flla quam Germani leuefrut, id en
Lib. 1.
pediculariam uocant ( nam hac quem
4f
ut ueratro albo contra pedtculos pecorum utumuDaliqui
fc^IrtKgcitwutedtGaUi pedem leonlull
ponieUam id e^ulmonariam.Sabaudi Martcam herbam ; Gratci recetiores
uetertnarij diapyron
id en ferutdam &ignea: facultatis het bam.Btt enim temperameto
calidinimo, per omnia ferMdem
quibus ueratrum nigrum uiribus praedita. Plinius a Marfis repertam
feribit,
nomen faflum uidetur.Cum filigme nihil plane «tmmune habet, ut fufpicer
& inde Sabaudiem
Latinos cum Graeam
ns OTf»iid en tritico, cuius fpecies filigo cn.uoccm
compofitam
crcdidinetcum ab igne potius defcenderit,ul iam onedi.Inen autem fertior
cipue.Non aliud uidetur enneaphyllonPlinijicohueniunt enim numerus foUor8
ille radici& femitii pr*
SC uis caunica
IO quore eius qui per ignem elicitur in uitreis uabsiin nonnullis
Sabaudia locis adu^fus penem homi
nibus quocp propinant,utfudores moueat.CaEteraquxde ha*cherba
cognoui, quia niliil ad anima-
lium hinoriam per tinent, in aliud tempus differo. Confiligo H defit, ellebori
nigri radicibus eode fuo
ccffu,non bubus folumj fed equis etiam K
fuibus medicandis utemur. In equis tamen
cuti pedoris
forata: radicem inferunt.non auricula: ut in bubus 6C fuibus. Cornelius
Ceifus eriam uifei folia cuirt
ilino trita per nares infundere iubet, Columella. Sufflmenft quom
plurimum iuuant, fulphur bitu.
menjallum.origanUm,femen coriandri, carbonibus infperge, SCcooperta
boumCcapita)fuprauas
m quo fuffimenta incenderis.diutifflme continebis.ut fumus eorum capiat.ac nares impleat aten ita
ad cerebrum & interna falutari remedio penetret.Sed SC totum fugire percommodum
eff ut ab eo,
dem morbo pernicies expellatur, SC catera pefidsnnx contagio non coinquinet. Vergilius
° in Gea
%o orgicis boum peftem his carminibus deferibit;
Ecce autem duro fumans fub uomere laurus ConhdiK&lminum fpumis uomit ofe cruorem-
Extremos^ ciet gemitustit trifiis arator Moerentem abiungens fraterna morteiuucncum*
Atep opere m medio defixa relinquit aratra.Non ambrx altorum nemora, nOn mollia poliunt
Prata mouere animStnon qui per faxa uolunis Purior eledro campum petit
amnisjat ima '
Soluunflatera,at(f oculosfiuporurgetinerteis: Adterram^flultdeuexoponderecCruix
In RhxtiaHeluetica prope thermas Fabarias pagus eftVtew appeUatus, ubi
cum peflilectia tSei
cort ingruit,fchedas qualdam magicis charadertbus deferiptas &
funiculo alligatas fupra ui‘'m ex
tendunt,»: pecudes ut fubtus tranfeant impellunttSicpeftem illico finiri aiunt.Schedas
illas a mago
quodam ante annos centum dono fe accepiffe teftantur.ut rcconciliarenturicum ille a uicino
monte
30 dedudo dracone herbas Si fruges qua duxerat ptoftrauiffet. Pellilentem in quadrupedibus
Uiein
ruftici uarijs nominibus uocant, ©«6 ff ctbe«/ efi^/ ter fiticlm. Eli quando conquerantur
pecora noxio uento afflata cffe, 5)rt« vific fyem(in gf«ltccy&cr bdfen wm6 e«mme)J,quod ex info.
lito tremoreapparet.-Huicmalo medentur aftrantiafiueimperatOTwherba
radice, qute luna cre-
fcente effoffa fit. fDe oeliro quo boues infeftantur, & in furorem aguntur nonnunquam. inter
in
feda tradabimus. fGeneralia igitur remedia aduerfiis morbos generales cotagiofoscp
retulimus
nunc aduerfus ualetudtnes.qujfinguUs animalibus accidunt.nec in alia n anfeunt.reincdia
fubiun-
& &
gemus, Vegetiusi (flHadenus ex Vegetio Columella de malide peflilctibus morbis
diximus:
quibus adhuc addedum uidetur malum quod Ariftcteles «jitfjoj/ uocatlit, quam Theodorus
Gaza'
nefeio qua ratione flrumam tranfiulit.-Eucnit flruraa(inquit)ut calidius frequetius®
fpiretunquod
40 denitj in homine febris.ideminboueftrumaefitindiciummorbi, ut dcmtlfe aures flacceant'& ut
comedere ncqucantibreui moriuntur, adapertis^ pulmo infpicitur putris, HzcGaza cx Atilio.
tele,libro8.cap.ij. Grammatici xfKijsy exponunt ficcum.aridum.&friabilei&Kfmfsiirmorbiinial
ueariiim.cum uermes SC aranei innafeuntur. In fuibus eriam Arilloteles paulo ante de eodem mora
bo dixerarifi rede habent codices cxcufi) capitis dolorem &: grauitatem definiens,
qui pltr.
res fimul inuadat,»: tribus ucl quatuor diebus pcrimat.interdum tamen uino per nares infuVo cure
tur.V entris etiam profluuiumjncurabile eodem nomine uocari fcribit.Branchum etiamcGaza
raii
cedinem reddiOin fuibus motbitm effe Arilloteles ibidem prodit, in quo maxillte pra:clpue
& par.
tes circa branchias inflammenturteum^ in alijs qiiocp corporis partibus fieri.ut pede iiel aure’
inter
dumtpuirefcere protinus membrum SC ulciis ierpere.donec ad pulmonem d«weniat,quo tado.moj
Jo temfequitcrefcerehocuitiumceleriter.necpoffefucmquicquamederecumttafgrotaccurariapor
carijs cum malum adhuc modicum fenferint,haud alio modo quam tota parte abfeiffa qua cceperit.
Albertus Magnus Graea iioce corrupta crocharon inepte nominauit, ineptior eriam cum uocein
Arabicam effe airirede ticrd.ut ludico.mali originefacit a defluxu capiiisiadditexperimento conila
re,heptaphyIlon(uel ut uulgus uocat,tormenrillam)tum bubus tum equis faluberrime contra harie
luem in potu paftuue dari, Fiac omnia hoc loco referre placuit quoniam «if oj Arilloteli didus
;
morbus.tum inbubus tum fiiibus.non alius mihi uidetur qiiam malis hirinida a Vegetio SC recentio
ribus Grads appellatus ; quibus cum eriam branchiis propter periculum.eius^ celeritatem Si pul.
monis noxam couenit, differt autem quod in quibufuis eriam extremis partibus incipiat, ijs fedis
curetur. Nonaliuseriamquammalishumidauideturmorbusilleboum.quemlialt uulgo.ut Pe.
^
60 trus Crefcenticnfis fcribit,guttam robeam uocant. Is iniiadit cx pabulo potuue nimio, pr jcipue poft
humidas depallas herbas,»: propter otium &: aeris humiditatem. Vultus» oculi tnflanturr», nifl
curetur, bos moritur.Curatur aut dettado fanguine fub lingua, hoc modo: Dujglandulgfub lingual
48 De Qimdrupcdibus
cultriacutffniicroncpIurib»smlocisfecantur,Kfanglnscdpioredem.-tur
toeadnarcsboui,. ^Nulloautemtempore.8dmimme^flate,atikeftbouesm
autem febricitantis bouis figna , calor totius
«rf-nam ea res aut cit aluum.aut mouet febrem. Sunt grauatum.&nutans.ocu t
coruoris maxime circa os.Iinsuam.S^
aures,manantes lachrymx, caput
os; ca!idus,long or,
liDPi compreHitfemiclaufOet^introrfum
ceu in foueam recoditiifluidum faliuis
eTcum quodam impedimento traiSus fpiritus.intefdum cum gcmituiuenarum&
boues cum
fefiXm.Caufefunt,immoderatuslaborautcalor. Fere enim argrotant
propter frigora, aut propter nimium laborem.aut otium diuturnum , aut fi cum
Drouter xftus aut
dederis.ConUenit autem febricitant, abftineri ci=
Sieri sftalim fine interuallo cibum potumue
fub cauda emitti atij interpofita hora mo. ..
br^o d iCPoflefo deinde exiguum fa.iguinem ieiuno ,

liquamine) falu.at. more de-

ex oleo
d°crr^rnifudinis codos brali.«coficulos triginta
garo (
^
dari Pratterea cacumina lennfci aut ole* , uc t&
mitti(disferf:)eam9 efcam per quincp dies ieiuno
.

labra detergeri^ aquam

™[riLm quanmWdem, aut pampinos uitis obijci.tum etiam rpongia
fub teflo fieri debeqnec ante fanitate bos emit.
frigidam ter die praeberi potandamtQtite medicina
accipiens gramen edlauan-s febrienu boui
uorandum porrigito;
bColumella.Exumbrofolocis
danda efi.ea^ in loco maxime urnbi atili.fed ex
aut uitis fimiliter folia. Aqua autem illi frigidillima
lunt. Alq
Dofito fub dio.Quinetiam fpongia perfufa
aqua, tum aures tum nares ipfat perfrigeranda:
collocantur, ftigmate inurunt : quas poflca fpongia lotio
frciem bouis,casffi partes quse lub oculis
calido&ueterimadidata,b.sfouentfingulisdiebus,donecdeddant.pfaeefchar*ulceribus<pcica-
i.
trix induaafuerit.Aures etiam
exafperantur, donec fangtiisuidcatur effluere. Suntquilatuigan.
tes farinam uino,eam comedendam
apponant. Alt) ubi lauertint muria,boucm amiculis tegunt oC
calefaciunt. Alii cytifum ex
uinoporrigunt.Didymus.Conducit eis uiditis rano frigida tquamobre
a labore celTent & frigido contineatur falicum frondibus SC pampinis obtedilln cibo etiam
in loco
conueniunt,a:qu*refrigcrentherb*.S«:hordeuminfrigidatum.Sipleniorcsuide
falicum frondes
buntur detrahatur fangtiis. Aquam bibat de malis
acidis &C prunis , ipfa^ mala pruna comedat, K
perungitur oleo &: uino tepefado.Siricn,
Pctr.Crefcentienfis.Bos febricitans perfunditur aqua,&
ti datur frigida. Si hac
V
non proficitur, demitur fangtiis maxime a capite, arro ut Petrus Crefeent.
in his qui publicati funt libris Varronis ulla
citafEgo htccnufquamapud Varronem reperiinetp
quicqtiam inter remedia profertur.
pecorisremedia leguntur, nccg in Geoponicis Gracis ex eo
^ irBtibus perfrigeratis uinura nigrum infundendum eft.Florentinus. f Bos ofla non detlora. 5»
bit fi ad prafepe fufpenderis,Paxamus . Suis fimum fi forte deuoretur a bubus , ladit
lupi caudam
facere ualet, ut fupra diximus:
mirum in modum. Pracipueaute quod egerit fus agra peftilentiam
procul igitur a prafepibus fiies arceanturtnec minus
gallina.Nam bos cum gallina fimum inter pa
inflatuscp moritur : Cui hacrationcfuccurri
bula fumpfcrit.ftatim nimio uentris dolore torquetur,
libras mellis commifee, 6C fepi,
conuenit. Aptj feminis uncias ires,cuniini fextarium femis, 5 duas
(:

dum per os infunde,ac tam diu ambulare compelle, &: confricandum cura manibus plurimorum,
donec uentrem potio moueac.Gifnidiox corrupta uidetur)quocp cum
uino deterere,&: per os dare
uel cuitifctmq) generis ligni cinerem,
creditur falutare remedium. Lixitiitim quocp ex arbore ulmi
dummodo benecoflum, cum oleo mifcere.&liquidum ac tepidum diffundereper fauces, aduerfus
fterctisCgallina)plurimum prodeft, V
cgetius.Pro Gifni forte legendum folia fici, nam Abfyrtus e^ 40
quis hoc uenenopericlitaniibus folia caprifici triduo ex aqua tepida
bibenda prabei. Alia etiam co
tra hoc malum remedia equis adhiberi folita apud
Veterinarios leges , Miretur autem aliquis cum
adeo noxium fit fler cus fuillum.iumento tamen cui natura exciderit loco remedij in potu dari a Ve
getio libro ;.cap.9. f Buprefiininfedumfibubulum pecus deuorauerit.tantopereinflammatio.
nibtis torquetur,ut£Crumpatur,Sf non ita multdpoft efflet halitum
extremum, Aclianus.lnGrat.
cis Geoponicis libro ly.cap. ly.Paxami uerba inferipta ^
duo Latini interpretes de bu.
nihil referat an
prefti uertunt.ego potius de uentris boum inflatione uertendum iudico; ut par.
ticulahicintenfiuafit.an ad boues proprie peruneatQiianquam enim ex buprefti infetSo uorato
xurgeat 8C infletur u»nter, idem tamen affedtis alias quotp ob caufas interdum inuaditMulomedi.
t£ xtrttwr©' ngu aoryoV©-Tr^turtij »701 tiiif vestriyifit autem talis inflatio y»
ci in equis Kfcroa-gsiriy uocant.id efi

alias in uentriculo.alias ininteftinis. Accedit quod iri Geoponicis caput iam citatum irS^SiiTrijHaiiat
inferibitur per non per s in pentiltimaiEt Columella tria inGeoponicis capita , de cruditate bu»
o- ,

prefti.a: torminibus infcripta.fub uno dc cruditate comprehendit.ntilla bupreftis mentione fada,

fonitum autem uentris SC inflationem tanquam figna & fymptomata cruditatis non omittit. Sed
jdem fottaflis remedium iitricp malo conueniet.quod Paxamus ita prteferibit: Aduerfus hanc noxa
quidam oleum in nares infcndunt bubusialij caprifici groflbs aqua diluunt £b naribus infundunt,
poftuomitiones oc
Diofeorides certe poittiomitiones
Uiolcorides ciyiteres, caneas m ciou
Sdclyfteres.caricasin pruueue uuict,
cibo prodeife w.cum
docet. Si umo potu
cum uino potura
carum decoeSum aduerfus bupreftin inletTrumiCaiterum oleum bubus per nares infundi donee ru-
flent ad inflationem fedandam,in Plinio legituriNec tamen negauerim oleum contra omnia uene-
na bibi cum alias,tum ad uomitumproritandum.Bupreftim herbam magna inconftantia Graeci in 6 »
laudibus ciborum etiam habuere. lidem^ remedium tanquam contra uenenum prodiderunt: Et
ipfum nomen indicio eft,boiiin certe uenenum cire,qiios diffilire dcguflata fatentur : Qiiapropter
rir»/»
 Bos & Vacca. C, Lib. L 49
nec dehac plura dicemusjHKc Plmiiis. Videtur autem animal bupreftiq,
quod bubus uenenofum
cli.cum^ herba emfdcm nomims confundere, idco^ Gra:corum inconftantiaih reprehendere
Leci.
tur lane apud Hippocratem bupreftis nomen oleris fylueilris;& grammatici
quidam finapi fimile
tacmnt.Rarum in ltalia(inquit Plinius)animal bupreflis efl.lohgipedi fcarabeo
fimillimum Fallit
inter herbas bouem maxime, unde &: nomen inueniudetioratumcptatSofclle
ita inflammat.utrum
pat.Nouerunt nunc etiamfut in commentarijs ia Diofcoridis librum a fcribit
Marcellus Vergili.
.

us)Itali:erura hoc malum: uidimUs^ nos peremptum aliquando eo

uenenobouem.Non fatis ta.
men oilcndunt ruftici eius animalis formam, ditierfis^ appellationibus diuerfis locis diuerfa
for
ma defcribitur ec appcllatur.Hacille.Et rurfusin librum 6.Bupreftis (inquit)nunc frequentior Ita
ID liae ecquam agreftis fortuna ac res Jiatiatur.interempto quotidie boue inueniria^icola: lamentan
tur. Sed de buprefti fuo loco plura,
f
Eli etiam parua rana*in arundinetis 8C herbis maxime
ui.
uensimiita ac fine uoce,uiridis,fi forte hauriatur,uentres boum diilendens, Plinius.
fMagnam
etiam perniciem fepe affert hirudo hauftacum aquatea adhairens faucibus fanguinem
ducit(trahit)
incremento fuo tranfitum cibis pracludit.fi tam difficili loco eft(interius) ut manu
detrahi non
poffit,fiiiulam,ucl arundinem inferito,8e ita calidum oleum infundito: nam
eo contadu a n. m.l c3
fcftim decidit.Poteft etiam per fiftulam deufti cimicis nidor immitti, qui ubi fuperponitur
igni fu-
mum emittit, a: conceptum nidorem fiftulauf^ ad hirudinem perfert,is^ nidor
depellit herentem.
Si tamen uel ftomachum,uel inteftinum tenet,caIido aceto per coijiu infufo necatur. Has
medici
Has quamuis bubus adhiberi praceperimus,poffe tamen ex his plurima etiam omni maiori
pecori
ao conuenire, nihil dubium eft, Columella. Aduerfus hirudinem ab equis haufta plura uide apud Hip.
piatros, SC infra in Hirudine inter aquatica animalia.lncauti quocp ttorant interdum
araneos, SC re.
uomunt.Eft etiam mortifer tjs ferpentis idus,eft dC magnorum animalium noxium uirus nam 5C
.
uipera.Sf caecilia fiepe cum in paffua bos improuide fupercubuit,laceffita onere morftim imprimit;
Mus^ arancus,quem Graeci appellant, quamuis exiguis dentibus (parui quidem
corporis
V egeonon exiguam peftcm molitur. V enena fuper fcafificationem ferro fada her
tiiperae depellit
ba,quam uocant perfonatam, & cum impofita: plus etiam eiufdem radix contufa prodeft;
trita fale
V Symonianum trifoliumCcaret eo Germaniajquod inuenitur confragofis
el locis
efficaciflimum, ,
traditur, odoris grauis,necp abfimilis bitumini, & idcirco Graeci eam icr^BATisj; appcllant,noftri aus
tem propter figuram uocant acutum trifolium:nam longis.S: hirfutis folijs uiret,caulcm9 robuftio
50 rem facit,quam pratenfe. Huiiis herbs fuccus uino mifius infunditur faucibus,atcp ipfa folijs,cum
fale tritamalagmatis more.fcarificationi intenditur(ipfa foliacum fale trita imponuntur. Veget.)
uel fi hanc herbam uiridem tempus anni negat, femina eius colleda , Sileuigata cum uino dantur
potanda, radices^ cum fuo caule trira, SC farina (cum fucco caulis SC farina hordeacea. Veget.) 8C
fale commiftacex aqua mulfa fcarificationi fuperponunmr.Eft etiam praefens remedium fi conte-
,
ras fraxini tenera cacumina quincp librarum cum totide uini,a: duobus fextarijs olei, expreffum&
fuccum faucibus infundas:item^ cacumina eiufdem arboris cum fale trita latfac parti fuperponas.
Caeciliae morfus tumore, fuppurationemcp molitur.Idem facit etiam muris aranei.Sed illius fanatur
noxa fubula xnea,fi locum tefum compungas, cretaw cimolia ex aceto linas. Mus perniciem, quam
tntulit,fuo corpore luiKnam animalipfum oleo merlum necatur, etcumimputruit,conteritur,eo^
V
40 medicamine morfus muris aranei linitur (confricatur.) el (i id non adeft,humor^ offendit initiri»
am dentium,cuminum conteritur,ei^ adijeitur exiguum picis liquids,et axungiae,utlentorem ma
lagmatis habeat.ld impolitum perniciem fubmouet. Vel fi antequam tumor difcutiatur,in fuppura
tionem conuertitur.optimum eft ignea lamina(uel cauterio colledtonem aperire, Veget.)refecare.
S>C quicquid uitiofi eft inurere.attp ita liquida pice cum oleo linire:folet etiam ipfum animal uiuum
creta figulari circundari:qux cum Hecata eft, collo boum fufpenditur.-ea res innoxium pecus a mor
fu muris aranei praibet, Columella. Mures aranei,ut a rufticis noftris audio , apud nos quidem mi.
nus uenenofi funt morfmfed diiudmalum inferunt,ungulas boum in ftabulis erodentes. Quodad
morfum,magis conqucr 5 tur|demiiftelis:a quibus uulnerataspartes,pellemuftelina eum in ufum
referuata demulcent. Vipera colubri iniuriasVergiliusin Georgicis exprimit, hifceuerfibus;
^0 Sa:pefubimmotispracfepibus,autmalata(Su Vipera delituiuccelum^ exterrita fligit; •
Aut tetfto afflictus coluber fuccedere.et umbre. Pellis acerba boum.pecori^ afpergere uirus,
Fouithumuicape faxa manu,cape robora pallor. Tollentem^ minas, 8( fibila colla tumentem
Dcijce;iam^ fuga timidum caput abdidit alte. Cum medij nexus, extrema^ agmina cauda:
Soluuntur,tardos^ trahit finus ultimus orbes. Si boue aut aliam quamuis quadrupede ferpens
momorderit,melanthtj acetabulS.Sf quod medici uocantfmyrnium,conterito in uini ueteris hemi.
na.Id per nares indito, &
ad ipfum morfinti ftercus fuillum apponito:Eydem hoc (fi ufiis euenerit)
homini facito,Cato. Non defunthodieqiii allium cum butyro cotftum in aqua pecori a ferpentibus
morfo exhibeant, Infeftanf boues tum rediuis.et pediculis, Arift.Ricinus nuncy in iumentis gignit,
in bubus fi-equens,Plin. ^Eft SC infefta pellis bubulo pecori, coriaginem ruftici appellant, cum
60 pellis ita tergorftdorfojadhaeret, ut apprehenfa manibus deduci a collis non poffit. Ea res non aliter
accidifquamfibos aut ex languore aliquo ad maciem perdud}useft,autfudans in opere faciendo
refrixit, aut fi ftlb onere pluuia madefatftiis eft,Qua: quoniam perniciofa ftinqcuftodiendum eft,uf
£
fo D( Kl 2i
cum ab opere boues redierint, adhuc stftuantes anhelantes^
uino afpergantur, K
offe adipis ( o&

uino infufa, Veget) faucibus eorum inferantur. (^lod fi praidiflum uitium mhaiient,
fula panis
proderit decoquere lauru, K V
ea caldacS: cum calida, eget.)fouerc terga,
multocp oleo &: umo con
a:attraherepellem(etuelutacoftisfeparare,Ve
feftimfubigere,acperomnespartes apprehendere,
calidillimo Veget) Cuidam fraces mno,
eetius.)Id| optime fit fub dio fole feruente , (aut in loco
&adipe(aiungia,Veget)commifcent,co9medi«amento(tepido,Vegetius)poftfomemapraediaa
remedio curatur rabiofac canis, uel lupi
utuntur. «rScabies extenuatur trito allio defridoteodem^
tamen &ipfe impofito uulneri uetere falfamento,xque bene fanatur.Et ad fcabiem prx
morfus qui
fentior alia medicina eft,cunila bubula, &fulfur
conterunt, admifta® amurca cum oleo,aquaCahas
aceto
') incoeuuntur Deinde tepefad-is fcilTum alumen tritum fpargitur. Id medicamentum^ ,o
atCK .
ualetudinem infeftat, 5C uerna fere
caninte fole illitum maxime prodeft.Columella. Glans largior
inde generari autumant. Scabies at(^ exanj
fcabiem efficit, ut fupra diximustnoftri lumbricos etiam
refina dC humida pice uino Iimul uni
themata boumjurina ueteri atm butyro illita curantur* Alij ex
un2unt,ac fic medentur, Florentinus, Sal pecorum fcabiem QC boum illitus
tolliudatiir^ lingena
tis
oculis iumentoruminfpuitur,Plinius*Corchoro Alexandrini cibi
herba boum fcabiem ce«
dus
ulnfera boum curabis m aluam arborefeentem contundens admo
lerrime fanari inuenio,Idem» ^V tum floribus in fepibus
iienscRjDemocritus. Frutex quidam pericIymeno non diffimilis tum
foltjs ,

locisSafperis&:raxofisnafcitur,ramuIis albicantibus.FIoribusacmirotundi omnes

gemini fubna-
contufa boum ulceribus, ut audio,
icuntur, colore rubroihunc gemellum appellemus licctifolia eius
rufttci imponunt, fVIceribus galte trte remedio funt,nec minus fuccus marrubij cum fuligine, m
prouedibo.
Columella. Si in ulcere fit pus colledum, ulcus ipfum eftabftergcndum,urina9calida
tenui lale fi^pice humida imponendum emplaa
uis latiandum, lana cp molli fouendum, ac deniqp ex
ftrum.Didymus. Suppuratio melius ferro refeindif , qua medicamento.Exprefllis deinde finus ipfe,
pice liquida.a: oleo imbutis colliga
qui eam continebat,calida bubula urina eluitur,atcp linamends
ttir. Vel fi colluiicolligari, Vegetius)ea
pars non poteft,lamina candenti feuum caprinum aut bubti
V
Ium inflillatur.Qiiidam,cum uitiofam partem inulTerunt, urina uetere(htimana eget. )eluuni, at.
que ita aquis ponderibus incofla pice liquida cum uetere axungia linunt,Columella. Malis farcimi
nofa,quoties per totum corpus bobus tubercula exeunt, aperiunt fe, K quali fanantur, Kiterum in
alijs iocis excunt,diiSa fuperius,ut etiam
ElephantialJs. ^Solent etiam negleda ulcera fcatere uer-

rmbus,qui fi mane perfunduntur aqua frigida,rfgore contradi decidunt uel fi hac ratione non pofc j,
i

celerrime necat pradi.

funt eximi,marrubium,aut porrum conteritur,& admifto fale itnpom'tur:id
da animalia; (uel calcis uiuaf puluis infpergitur,aut cucurbita uiridis fuccus cum aceto mittitur, Ve
getius. ) Sed expurgatis ulceribus.confeftim adhibenda funt linamenta cunipice, 8C oleo uetere^
axungia: &: extra tiulnera eodem medicamento circumlinienda, ne infelientur a mufeis, qua ubi ul
i(l;;uu pro uermi.
ceribus infederunt,uermes creant, Columella. In Geoponicis Grateis rede legitur
bus ulcerum,ut Cornarius etiam reddidit : Andreas a Lacuna inepte legit, &C transfert r>(ts,id eft ci,

catrices.Puluis ueratri intritus fuppurationibus cum oleo uel butyro, aut per fe etia necat uermes.
Sunt qui hyofcyaraum imponant ut excidant uermes . Commendatur SC chelidonium eodem ufu,
Kperficaria; Aliqui abfinthij,marrubij,a; phu decodo uerminantialoca ablu5t,Sunt quifolia Per.
fici contufa cum fuo fucco uulneribus indant : Alij caftrangulam
herbam urtica iimilem (Germani 4*
appendunt. Aliud item genus
mali noftri uulgo uermem uocant, ©et «JUtttt Vnb 6er Vlt9t)4mpt eft autem genus ulceris ma=
:

ligni, contumaciirimi,quod artus prateipue extremos infeftat,fed SC alias partes, &

oflTa quotj ui.

tiaCcuius plurimas differentias faciunt. Id in Equo etiam memorabitur ; hic fatis fit monuiffe in bu.
bus contra hoc uicium herbas cotufas imponi,chelidoniam;uel clymenum,cui uulgo nomen gtiwe
Itrt4)tfc|»rtttuel gentiana illam fpeciem quam paulo ante cruciatam a
radicis incifa figura nomina,

ui. Alij aliter medentur:quidam incantationes adhibent,ut ad paronychias etiam hominO.quas uul.
gus codemuocabulo appellat, f Fere omnis dolor corporis, fi fine uulnere cfi:,rccens melius fomen
tis difcutitur.-uetus uritur,8f fupra ufium,butyrum,uel caprinus inftillatur adeps, Columella, f Si
yiccori fanguis per aiflim , aut uterum aut nares profluat farinam triticeam cum ouo SC butyro SC
,

lotio ex equili haufto permifce.&l maflam inde coadam in cineribus calidis coques ac pecori dabis.
Sunt quiherbam, quam Germani columbae ingluuiem uocant in aqua decoquunt, ac infundunt. De
fanguinefifi:cndo,qui cum urina autlade profluit, inferius dicam, Si qui boum artus luxati fue
rint,in aqua natare compelluntur,ut commotione illa reftituantur, ffStepe etiam uel grauitate Ion
V
gioris ( uel ab afperitate itineris, eget.Jucl cum in profeindendo, aut duriori folo, aut obuiac radici
obludatur conuellitarmos.Qiiod cum accidiqe prioribus cruribus fanguis mittendus eft;(i dexn u
armum laclit,tnfiniftro;fil3?uum,indextro:fiuehementiusutrun(puitiauit,itcm(ctiam VegOinpo.
fterioribus cruribus uenae foluentf Prgfradis (Perfradis, Vege.)cornibus linteola fale, atep aceto,
oleo imbutafuperpoiYtntur,ligatism per triduum eadem infunduntur.Qiiarto demum axungia
pari pondere cum pice hquida(arida, Veget.)&l cortice pineo, Icuigato^ imponitur : Et ad ultimum 6»
cum iam cicatricem ducunt,fuligo infricatur, Columella. ^Si in opere collum contufum erit, prae»
fentiflimum eft remedium fanguis de aure emiffusiaut fi id fadu non erit, herba, quae uocatur auia.
 Bos & Vacca. C. Lib. I.
ciim falc trita, & impolita. Si ccriiix mota SC ddcfla eft.confydcrabimut quam in partem deciinet
a ex diuerfa auricula fanguinem detrahemus. Ea porro uena.qua in aure uidetur
efle ampliffima*
farmento prius uerberaturideinde cum ad iflum intumuit cultello foluitur.&poflero
, die iteru ex
eodem loco fanguis emittituriac biduo ab bperedatur uacatio.Tcrtio deinde dic leuis
iniungitur la
bor,£Z paulatim ad iufta perducit. Qiiod fi ceruix in neutram partem dciedla eft.mediam
intumuit
ex utra^ auricula fanguis emittitur, qui cum intf a biduumCtriduu, Veget.)quam bos uitin
cccpit el
miffiis non cft,intumefcit colla,nerui^ tendunt, &: inde nata durides iugu non patitur Tali
uitio
.

&
competimus aureum elbe medicamenta ex pice liquida, &: bubula medulla hircino feud, 6«:
iiete-
V
rc olcoc egetius axungiam quotj ueterem addit)arquis ponderibus compofita
, at® incotSa . tfac
IO compofinone fic utenda eft,cB difiungif ab opcre,in ea pifcina,ex qua bibit,tumor*CCTuicis aqua
ma
dcfadusrubflccatur(lauatur,Vcget.)pradi(fio medicametodefi-icatur,&:iilimttir.Siextotopro
9
pter certiicis tumorem iugum reciifet,paucis diebus requies ab opere danda eft
ceruix . Tum aqua
frigida defricanda,8<: fpttrna argenti illinienda eft.Celfus
quidem tumenti ceruici herbam, quK uo
caturauia(ama,Vegct.alias amati Karnatictim, Veget. )Utfupra dixi, contundi, &:imponi fiibet.
f
Clauorum,qui fere ceruicem infefl:ant,minor rooleftia eft.-nam facile operanU lucerna infiiUa»
tur.(nam facile fanantur jjefardentem lucernam oleo inflillato. Veget.) Potior tamen ratio eft
cii,
fiodicndfnc nafcantui :Neue colla caluefcanqqute non aliter glabra fiunt, nifi cum fudore,aut
plti=
uia ceruix in opere madefada eft: itaque cum id accidit, ueteri latcK later conteritur, eo® intrito
pr«
us quam difiungantur(puluere lateritio trito priufquam dciugantur, Vegct.id eft a iu^ foluunf,)
10 colla confpergi oportendeinde cum id ficcum erit,fubinde oleo imbui, Columella, Ladittir colla
nimio iugi pondere, Sf maxime fi pliiuia aecefierit. Interdum etiam colledis humoribus exulccrao
tur locus affedtis.pharmacis quxeonfolident cutim^ generet curandus, qualia in equis etiam ufita
la funequamuis &
peculiaria qusdam habent qui bubus medentur, qualia fere funi ex quibus un
gentum Agrippa: didum componitur, Petrus Crefcenticnfis.
Cum bos aures demittens non comedit cephalalgia torquenir. Qiiare thymo tiino eommace
^ ,

rato,allijs^ SC fale.ipfa lingua fricanda eft.Hordeum etiam crudum ex uino fumptum opitulatur,
Qttinetiam foliorum lauri quantum manu apprehendi poffiqin os inferens, aut tantundem corticis
mali Punici,mire contuleris. Myrrham praeterea ad magnittidinem fabae cum duabus fimiliter hemi
nisuini diftemperans, infundens^ per narcs,dolorcm exterminabis, Paxamus. Mania bobus
f
jo eripit fenfum,ut nec audiant more folito,ncc uidcant,dida fuperius inter fpecies malidis. Ndftra
les infaniacquoddam genus uocartt cerebri uitio, cui uertigo fiue in orbem difeuifus
adiungatur. luniores frequentius hoc morbo uexari putant, prefertim fi inter cornua fiepius alit ue
hementius fcrianturtael cornua nondum confirmata nimium contredentur. Sic affedos fi mada»
tierint lanij,carnemuendere non licet. Pltires moriatur, nonnulli ttero curantur terebello iuxta cor
nua‘ frontem uerfus ad craneum ufip adado,ita ut fanguis effluat- funt qui uerme eriam uiuum ali.
quando ex tiulnere illo egredi affeucrenqut ex paronychijs hominum: Mihi quidem neutrum ueri
iimile fit, ^Oeftra fiue afili pungendo refonandocp boues in furorem adigunuminime autem ac>
cedent eis, fi quis contufas lauri baccas SC aqua incodas.per loca in quibus pafcuntur boties eas di.
fperferittmox enim diffugient nefeio qua natura: ui.Qtiod fi adhuc infcftare non definant,ceruiam
40 bubus aqualeuigatam inungunt, Sotion.Pluradecefirisinter infeda. ^Malis humida uocatur
quoties per os SC nares humor effluit, & faftidium a:gritudo^ confequitur,de qua fupra didum eft
copiofius inter reliquas malidis differentias. Pituita pecoris curatur furculo hellcbori nigri per ati
rem mature traiedo,&poftridie eadem hora exempto, ^Oculorum uitia plertincp meile fanan.
turtnam fiue intumuerunt, aqua mulfa tririceae farina: confpergi tur, imponitur; fiue album ino.
culo efl:,montanus(foirilis V
eget.)fal,Hifpanus,uel Ammoniacus , uel etiam Cappadocus minute
tritus, Kimmiftus melli uitium extenuat: facit idem tritafepia: tefta,8f per fiftulam ter die oculo in.
fpiratatfacit SC radix, quam Grteci nKtfion uocanquulgus autem noflra confuetudine laferpitium ap
pellat: huius quantocunqj ponderi decem partes falis Ammoniaci adijciuntur,ea^ pariter trita ocu
lo fimiliter infunduntur(cumfiftulainfufHatur,Veget.)uel eadem radix conaifa,&: cum oleo lenti.

JO fci inunda uitium expurgat. epiphoram(fi gente humorem profundunt, lachrymis^ uifus cdnfun?
V
ditur,Vegct.)fupprimit polenta (ex hordeo, eget.)confperfa mulfa aqua , SC in fupercilia genas^
impofita:paftinaca:cp agreftis femina,8£ fuccus armoracea:,cum meile collinita oculorum fedant do
loremCpaftinaca quocp agreftis,quam armoraceam tiocat.cum mcllc trita oculorum fedat dolorem,
Vegct.)fedquotiescun(jmei,alitisuefuccusremedtjsadhibetur,circumliniendus erit oculus pice
liquidacumoleo,neamufcisinfeftctur:nam8fad dulcedinem mellis,aliorum^ medicamentorum
non hte fol{,fcd X apes aduolantfSf uefpae, V eget)CoIumclla. Itimeatorum et boum oculis Tra
gafaeum SC Ba:ticum falem antiqui laudabant,Plinius. Interdum SC tumore palati cibos refpuit,
crebrumcp fufpirium facit, Si hanc fpeciem prabequt bos in latus pendere uideatur : ferro patatum
opus eft fauciare,ut fanguis profluat, exemptum iialuulis eruum maceratum , uiridem^ fronde,
60 uel aliud molle pabulum, dum fanetur prtebere,Columella . Hunc morbum recentiores hippiatri
lampafcum,ut conijcio,in equis uocauerunt. Interdum duriufculus tumor, qui pofiea fuppura-
tur,ruftici apud nos uocant niandentes impedit adeo utcmacien.-
5*^ Dc Quadrupedibus
lantjs ad cultrum
turproinde hancob caufa»n nonmmquam niaflanti.r,am lmgu* ^tas r^
afferre uinofa incrementa
f Solent etiamCpcriculofa addit Veget.)faft.diacibi
allio pariter trito uulnera defricamur, do,
nasueterinarii uocLt.Ha^cferroreciduntur.&falecum
(melius creditur (i ad acutam
nec laceffita pituita deddit.Tum uino perluitur os,
unius horae fpaiio uirides hcrb», icl frondes
nulam.poft uino os lauatiir.&ic. Veget.)&: interpofito
fuerint, netj aluus citata , of niliilo minus
dantur.dum fada ulcera cicatrices ducant.Si necp'»'ans
cibos non appetet, proderitalliumpinntum
cum oleo per nares mfundere.uel fale uel
care fauces.iiel eandem pariem allio tonfo (tunfo) K halecula hnire. Sed hate his Iblum
accipiolinftar lati ulceris linguam oceupat,
fubnigi n , SC no.
Columella. Rans iiitinftit a noftris
deHuens.Curatur cufpide bgnea qua rana rubeta tra^ ..
no die nifi curet i'hterimit:fignum efl faliua candido,fale,tuta,hihgine, &C
fixa fit melius uero fi in eadem
aruerit. Sanatur etiam ftercore canino
hnguac infricaris, Cxterum linguae puftulis ita medeberis;Boue
faliiia pariter contriti's,6i: exertac
habeat, infpicerc : quas quidem
ODortet collocare fupinum,fi^ capite reclinato linguam, an puftulas
agreftis oleae folqs contufisdal^^^^twm , ulcera
candenti ferro aciuocp exurere conucnit.Dein uero
inungenda font:autSletcnuiinmo&oleo:autbutyro&:fale:Aut cucumeris agreftis radix ficca
contufaunacumficubusinpaftumcftapponcndajAutctiamfarinx hordeac^ , critici^ tonch*
tftipollinis fingulorum heminas duas uino
madidatas ofFerto,Florentmus. fPuenda onsulcera,
bic muntlfaleTin quibus SC uen* fub
lingua inflat* apparct,aceto &C induratis uini fecibusaiiquo.
f Abfccffus quidam feupuftulaem faucibus
ciescolluuntiuide pauld ante in linguae ulceribus,
noftra lingua uocant frap t(A<C blut ; ill^ uel lo
nafeuntur unde locus multo anguiiior fit, quidam
dieitis uel ligno inferto comprimunt,
repurgantep locum affedaffanguis &: humor foetidus effluit,
nifi curarentur interituris.Q.uidam
ad incantationes confugiunt. Haiidfcioan idem malum fit,
uel coniundum fuperiori.ucl omrano
diuerfum,quod aliqui nominant b4a gAcb blSt, hoc efl fubf
autem nihil ah.
tum fanguinemia: de pecude fic affefla dicunt, brte bl 5 t brtto <j(igcfto(fen,uidettir
ud effe inflatio fiibita,»: cruditatis fpeciesCde qua nonihil fupra
quam in buprefti dixi, &
dicam eti
am plura paulo poftlquamuis imperitia uulgi nefeio quem fanguinis impetum caufetur. Huic mor
bo ut medeantur manum aliqui in ahium adigSt.uel ftacim.uei uirga pracmiffa, ficca cxcremen»
&:

ta proruunt, interdum SC grumos quofdam tanquam fanguinis, uc audio. Alij culinarij colluuiei a.

quam, cis infundunt, 8f ad curfiim propelhmqquo calefafl* ftercus liquidum

cmitrunt,&:
allcuan.

nir. fPecori pulmonario noflratium quidam, agarii-o,gentiana,8C rhapontico permixtis meden }•

uitfa SC toflim dantur , tum bubus ut
tur, Afari contrit* radices cum fale tum ouibus ad pulmonis
purgentur, Hieron,Tragus.Tuflim Si anhelitus angtiftiam nonnulli iiinaceis aut iuniperi baccis
fali admixtis inhoc animali curant. Alij aduerfus eafdcm caufas Si lentam ‘pulmonum pituitam

beronic* herba, cui uulgo nomen eerenpteyg.pollincm fali immifcent,Hferon.Tragus : C^ui eande
herbam Teiicrion ueterum Gracorum effe contjcit.partim alijs rationibus id ut crederet adducSils,
partim ($ mira cius uis ad remedium lienis explorata fit, fi quis uinum in quo maceretur per dies ali
quot bibat.Bgo qiian$ ucronicamnoftram reiSe pro Teucrio itfurpari poffe admitto, nec admodS
repugnauerim indicio Tragi: magis tamen animus mihi inclinat ad illam herbam quam Leonardiis
Fiichiius primus fic appcllauit, cuius hic iierba fubfcribam;Teiicriu(inquiOofficinis ignoto Germa
ipfe confinxit ) dicitur A Diofeoride
nfs grog bfltbengelcid eft betonica maior, quod nomen puto .
40
chamadrys etiam nominatiir.utpote chamadryi fimillima,adcd iit tiiciflim etiam chaBiadrys hoc
nomine diiSa fitTeucrion.Maius tamen quam chamadrys Teucrioneii.utmerito Germanis beto
niea maior nuncupari qiicat.Niif^ quod fciam fponte in Germania prouenitjn Cilicia, Diofeori.
dc tefie abundat Ego id ante annos aliquot in hortis quibufdam Italia itidi, nec un^ alibi lunio
,
.
.

ac Iulio menfibus floret.lncidendi Si tenuium partium facultatis eft , quare lienes fanat ordine
, &
fecundo calida,tcrtio ficca exifiimari poteft,ut Galenus feribit. Herba eft inquit Diofeorides , iiir,
,

ga referens effigiem, champdryi fimilis, tenui folio, non miiltii ciceri diffimile. Apud Pliniu liemionf
tis quotj Teucrium cognomina tur, nimirS q/ fimiliter lienofis medeatur, Imtenit Si Teucer eadem
atateCqua Achilleon gichilles)Teucrion,quam quidam hermion uocat.fpargentem iuncos tenues,
folia parua,afperis locis nafcentem , auftero fapore, nun^ florentem; Neip femen gignit, Medetur yo
lienibus. Conftatcp fic inuentamiCum exta fuper eam proieifta effent, adhafiffe lieni eiim^ cxina«
,

niffe.Ob id a quibufdam fplenionuocatur. Narrant fties, qui radicem eius edunt fine fplene in«
,

ueniri,Qiiidam ramis hyffopi furciilofam, folio faba, eodem nomine appellant, &' colligi florentem
adhuc iubent,ade6 florere non dubitant, maximecjex Cilicijs &: Pifidiamontibus laudant, Hac
Plinius ly. y. Apparet autem T ciicrion illud quod priore loco dcfcripfit.&: hermion a quibufdam 110
cari prodidiKcodices quidam imprefli non hermion, fed hermemon habent, Hermolaus recfe refti»
tuit hemionion:hermion uero inter eryngtj nomenclaturas apud Diofeoridem legimus , non etiam
afpleni quod Hermolaus in Plinium feribitiomnino Diofeoridis hemionitin effe f utcunm refrage»
tur Maflariiislquam Si ipfe fplenion cognominat:&; fimiliter fine flore,ac fine femine dcicribit , pe^.
trofis nafcentem locis, guftu aftringete: cum aceto ad minuendos lienes bibi Infoltjs folum non eo 6»
.

qua Plinius parua efle fcribiuDioicorides dracunculo fimilia & liwoaJ^ti^id eft lunata: uel,
ue-nit eis,
ut Marcellus V ergilius transfert, luna nondum tumentis in globum figura. Sed uidetur Plinius ca
diuerfii
 .

Bos&Vacca C. Lib. I. 5-3^

diiierfa Tcucrij genera non difccrncret,alten'us qiiod Diofcorides Teucrion irocat,foIia, tenuia Sd
ciceri fimilia,huic attribuifle. Aut error potius librariorum eft,ut Hermolaus
fentit,Sd legedum ari
uel curuaia Maffario enim no rede fuper hac caftigatione reprehenditur. Porro
alterum Plinii Teit
crion ramis hyflbpi furculofum, omnino cum Hermolao Diofcoridis Teucrium elTe
crediderim;
nam id fimile chamaedryi fcribitur,quam infiar hylTopi ramis furculofam efle conflat: Accedunt 8C
natales eidem ex Ciliciae 6d PiCdiie montibus ; npc obftiterit quod fabae folium Plinius
ei tribuat,
Diofcorides ciceris.Nam ubi uno excepto omnia conueniunt, facilis excufatio efl; pr^fertim
in illis
rebus quae ex aliorum didis pendent, ut haec duo Plinij Teucria, quoriS neutru ab ipfo cognitu
uer-
ba eius fatis declarant. Qtiamobrem non probauerim illos qui fabam inuctfam uulgo didam altera
IO hoc Plinij Teucrion eife fufpicantur ; refrigerat enim illa humedat^ ( licetmodicifimul aflringat)
ac portulacae propemodum per omnia uires habeCtantS abefi ut lienem obftrudione liberare poC>
flt.Eadem ratio efl cur non probem Antonium Brafauolam, cui Teucrion Diofcoridis pimpinella
idilgo dida uidetur.cum illi plurimum aflridionis infitiTeucrion uero fecundu Galcnfi incidat
ac
attenuet.Noui quidem aflringentia plurima lieni prodefle.fed illis opus efl acrimonia aliqua uel a.
maritudine cOnlunda,ut ad locum tam rcmonim penetrare ualcant. Horum uero neutru in pimpi
nella deprehendas.Proindecum prius illud Plinij Teucrion, no aliud
§
Diofcoridis hemionitis fit,
aut Plinius errauiuaut Fuchfius,qui lienis exinaniti hifloriamnon hemionio Diofcoridis ut Plini»
us,fed eius Teucrio attribuit, Hemionion(inquitHcrmolaus)afpleno fimilis efl in tantum, ut difflet
le fit internofeere; eadem fere MarcelliVergilij fententia efl . Ego Si foliorum figura ( ut fciunt qui
lo ueram afplenon uulgo ceterach apud Arabes et Italos adhuc didum norunt) &
alias permultum in
terefle uideo.Quan^ Plinius afplenon etiam hemionion uocari fcribat,lib.a7.cap.y. Afplenum( in
quit)funtquihemionionuocant,folijs trientalibus, multis;radicelimofa,eauernofa,ficutfiIicis,can»
dida,hirfuta:neccaulem,necflorem,nccfemenhabet.Nafcitur in petris, parietibus opacis, humi»
dis,laudatiflimainCreta.Huius foliorum iure in aceto decodo, per dies quadraginta poto lienem
abfumi aiunnqua; 3C illinuntur eadem ui(fic enim legendum, ex Diofeoride.) Sedant fingultus.NS
danda feminis, quoniam flerilitatcmfacit,HacPU'n.Et libro i6,cap.7, Singultus (inquit) hermio=
nium fedat,legendum hemioniS. Hoc etiam philologis annotatu non indignum uidebitur, ubi Dio
fcoridis interpretes feribunt Teucrion nafei in Cilicia eius^ partibus quas Gentiadem Ciflade&
uocant.in Graeco codice impreflb legi,;» KiAimtf ri tjf/ TvifiMu Rsa/s?* msairfiiwapud Plinium ue
jo ro in Ciliciae 8f Pifidife montibus;unde apparet Diofcoridis locum elTe corruptum; ego Plinij Icdio
nem praeiuIerim.Nam netp Cifladis neij Cepidis ullius loci nomen ufquam hadenus legere memi
ni. De afpleno Diofcorides eadem omnia qux Plinius feribiuae infuper, folia ei efle fcolopendrae in
fedo fimilia,polypodii herbae modo incifuris diuifa,infcrne afpera &C fubflaua,fiiperne uiridia ; Fo.
lia ueficac ftillicidio , 6c fellis fuffufionibus fubueniunt . Calculos ueficac frangunt. Creditur flerili.
tatem facere afplenos per fe, fi cum muli liene corpori adalligetur ; iubent® in hunc ufum node

effodi filenteluna,Hsc Diolcorides, Theophraftus lib.9.cap. 19 hemionon iic uocari fcribit.qima

Ii libenter ea uefcuntunamare eam loca montana & petrofaiRadice tenui eire,& ad faciendam ho»
minis flerilitatem dari,additis mulina ungula & corioiuel ut Gaza uertit, femine; nam &
tro-tj

(i« Gracis finitima funt Scolopendrion herba (inquit Franc Malfarius) quam Diofcorides etiam
. ,

40 afplenon appellauit, gignitur in pctris,& umbrofis etiam montium,&l circa fontium riuulos maiore
ex parte prouenit,AipIenonuocatumefl:,quodanimalibus lienem abfumat,hocmodo inuentum
teftante Vitrtiuio circa Potereum flumen, quod efl: Crets inter duas duitates Gnofon et Gortyna;
dextra enim Si finiflra eius fluminis pafcebantur pecora, fed ex tjs quae pafcebantur proxime Gno»
fon fplenem habebantiquac autem ex altera parte proxime Gortynam . non habebant apparentem
fpleneratunde etiam medici quaerentes de eare,inueneruntinijs locis herbam,quam pecora roden
do imminuerant lienes: ita enimherbam colligendo curabant lienofos hoc medicamento : quam ob
caufam afplenon Sifplenion tiecaueretnon autem, ut ridicule expofuit Marcellus, quod longitudine
latitudine^ fua fafciolx Si emplaflelli formam haberet. Plericp omnes medici hadenus pro fcolopen
drio aliam omnino plantam acceperunt, (quam SC alij uulgo &
Germani linguam ceruinam uocant)
50 qua; prouenit foltjs lapathi, longioribus duntaxat adultioribuscp,modo fenis,iflodo feptenis,interiu%
lcuior,auerfis annexos exiles ceu uermiculos pratferens.in opacis hortis^ nafeitur , aufleri guflus,
caule, flore, femine deficitur. Sed phyllitis hac non fcolopendrion uocatur a Diofcoride,qua redius
Si magis proprie quam qua fcolopendrion appellatur, lingua ceruina a Latinis interpretaretur, ut
Theodorum omnino taxem, qui fcolopendrion in Theophrafto linguam ceruinam improprie con»
uerterit.Non defunt qui Sl hemionion (fcilicet Theophrafli) efle fcolopendrion affirment, Hac Fr,
Malfarius Ego in iam citato Theophrafli loco, ubi de hemiono,id efl afpleno Diofcoridis feribity
,

Jt v (fiiTtjif! <riai!u7rti'J'(i^,id cft folium fcolopendrio fimileceffe uel habere aiunt : nem enim ipfc
herbam infpcxit,ut ex uerbis eius appareOuellibrariorum erratum efle puto, ut feribendum fitciwAa
ideftfcolopendraanimalimultipedi,utredeapud Diofeoridem legitur his uerbis, o-xsAririr»

60 ii'597fi^«jiiii,KresipfadeclarafuelipfiusTheophrafli,quodfacile fleri potuit, qui rem fibi non uF

fam, Sf ab alijs tantum auditam defcribauuel fcolopendrion uocem diminutiua forma eodem fenfti
quo primitiua fcolopendra, animal fciliceqaccipienda efle. Nullus certe ueterS ufquam fcolopedrij
6 S
54 DeQindrupcdibus
Qiiamobrem nouatn Pr, Maffarij oJriniMe ne
herba feorfiw tanquam ab afplcno diuerfa meminit.
herbas digreffiis, du hemionotl 1 heo.
nua® probauetim, quiin comentartjs fuis in nonu Plintj ad
contmdit. Theophrafti uerba.non
chrSi ab afplcno fiUefcolopendrioDiofcoridisdiuerfam elTe radice nu
Theodorus hemionon
Graca,fed ex translanone Theodori fuis confirmandis adducinubi
imprcirusfi{«sat^«!,ideftradices tenues io
merofa8ftenul conflare tranftulit, cum Gracus codex
uerba.cum ait afpleno muto elTe tolia
Ium commemoret, non etiam numerofas.Deinde Oiofcoridis aiple-
ab una radice, siilwra emi ims fit«s ftxii*'*.lrac torquet ut fimplicem 8C iingularcni radicem
una radice, id efl uno radicis
no a Diofcoride tribui exiftimet, cum Diofcorides non id fentiatfed ab,
fummoprincipiocquodinplaerifm plantis unum &
fingulare repetitur, licet inferiora mdiuerfasa»
(:infilicefffiminafieriuidemus,Scdhemiomos,inquit, la
beant partes;plui«ftatimenafcifolia,qUod 8
efl nigra, numerofa, tenui,
quam modo citherach receniiores appdlant,ut re» ipfa monftrat,^ radice
inotnnibus fere cum hemionio prattraquam ini_a'
ut capillamenti fpeciem referattafpleno ucroCquat
quae omnia Plinius ei tribuit ) itaif di.
dice conuenit)Iimofa,cauernofa,licut filicis,candida,hirfuta (
ipfe myofotida radicem unatndi=
uerfam eife necefle efl. Addimus etiam (inquit) quod Diofcorides
citi craflitudinis multis capillamentis fibratam
habentem, in totum fcolopendrio comparauerit. Hfc
attinet,uariartt ahquan
duo poftrema MalTarij argumenta non difficile eftrefellereinam quod colore
do authores,&: colores ipii pro natalibus ac aetate uariant: K cum fuperficics tantum
unius coloris,
cumfatpecontingatra
interior uero pars tota alterius cft,nil mirum fi difrideantauthores,praelertim
dices non receter effbflas.fed purgatas intueri. Poftremo quod
hcmionon tenues radices habere Icri
numerofac lo
bitTheophraftus,decapilIamentis quibus fibrata efl accipi poteft, praefertimeumeaetam
fint,ut maior flue una fiue plures.ijs inuoluta occultemr ,
Obtinuimus igitur nifi fallor hemionon
Diofeoridis aliam quam
Theophrafli non elTc aliam quam Diofcoridisafplenon.Hcmionitin uero
hemioWeire,iyiairariusrede fatetur, fn Theodori translatione hoc etiam mihi dif^licei, quod he.

mionon montanas planicies amare conucriit. In Graeco legimus of ara w

mijjoa»/!», id efl loca
non
montana laxoia: neq^ em'm ut plana flntrequiritur. Adeo difficile efl hominem in rebus iplis
&
exercita tum,utcun(j linguarum peritia polleat, boni interpretis officio fatisfacere.
Sic proxime ante

citatum locrqcratei reddidit pro cratatogoni, idffi lini modo ruffum nafeitin Gr wo efl
tfvniu Ji

Sxrme hmi/ vn^my, hoc efl melampyro herbae fimile nafciwr. Catterum quomodo accipiendum fit lii
natum hemionitidis folium,non facile dixerim ; intelligi enim poteft uel folio ad totum latus alteru»
trumin dimidiatum circulum contratSotuelqualatiffimum cftfohum circa primum a pede ortum,
gencre,cminentibus utrinip
Ut in aro confpicitur Si anaxyridc ob eandem figuram fic dieflo rumicis
eanquam cornibus. Alio modo lunata funt dracunculi maioris folia, ratione caulis cui haerent incur-
crejlidi, (enafeentia enim
uati. Linguam ceruinam uulgo ditffam quamuis aliquado hemionitin elTe
primum folia lunata funOnunc phyllitin potius clfe perfuafus fum), partim dotSiflimorum hominum
Buricij Cordi,Pctt-i Matthacoli, & Franc. Maflartj fententiam fecunisC quanquam Leonicenus, Ma=
nardus,Ruellius 8(Fuchfius aliter fentiat)partim uerbis Galeni commotus, qui phyllitidi acerbitate,
ideft,uehementcmaflri<fi:ioncm tribuit, ut opuma ratione diarrhoea dyfenteria eius potu iuuen.

tur : hemionitidi uero, quam nulli hodie cognitam puto, aftritSionem una cum amariuidine,
ideo^
cum aceto potam fplenicis prodefie . Atqui in lingua ceruina noftra amaritudinis nihil percipimus,
Qiiamobrem non fubfcribam Hieronymo Trago phyllitin Khemioninn unam SC eandem herbam 40
a Diofcoride pro diuerfis deferiptas affer enti,eam^ linguam ceruinamnoftram elfe . Idem cum ge-
nus quoddam montanae filicis polypodio fimile longioribus folijs SC acutioribus , ac pluribus circa
unam radicemcquae forte altera lonchitis Diofeoridis fuerit) ucrum fcolopendrion efle afieruilTet,

mox ceterae etiam Italis diiSum,herba longe diuerfam fimiliter fcolopendrion tierum facit. Matdijo
Ius feribit fea quibufdamrei herbariae peritis Sil fide dignis hominibus accepilfe, hemionitin ueram
abunde prouenire in agro Romano, unde ipfi erutam in hortis plantaucrint, Hemionitidi con.
numeranda uidetur filicula illa quam Hieronymus Tragus defcribft libro 1, ca. 184. rara inuentu,
in fyluis aliquando inter faxa prominet,radice capillata, ex qua plurimi iunci fetarum inftar tenues
cnafcuntur.trientales fere, finguli fingula folia in cacumine erigunt, angufta, breuia. Si ab altera
^.rarte friabili quodantpuluere,ut filicum genus folet, obfita : horum quaedam modice lunata funt, yo

alia corniculorum inftar finduntur, ^Obijeiet aIiquis,Ciuid haec ad boum remediatRefpondco.

Quoniam ueronicam uulgo ditffam , celeberrimi in medicandis bubus experimenti herbam , non-
nulli ueterum Teucrion efle credunt , Si Plinius Teucrion a Diofeoridis hemionitidenon fatis di*
ftinguit, Si alij hemionitin cum phyllitide et fcolopendrio uel alpleno confundunt, de omnibus una
eade^ opera dicendi occafione me natffu exiftimaire,prsfertim cum omnes ad animalia qugda per
tinerent. Proinde quae hic de fcolopendrio herba attulimus,in fcolopendra infetffo non repetentur:
ne^ in mulo, quae de hemiono SC hemionitideme^ in ceruo,quae de lingua ceruina. Adde quod af«
plenos ad animalium omnium, non fuum| 8f pecorum duntaxat lienem atgrum,Him habet maxima
bubulo etiam pecori proculdubio profuturam. Sedredeo ad ueronicamnoftram ctTeucrion.lnlta
lia quidam circa Tridentum abrotono etiam ueronicae nomen attribuunt , Sednoftratueronicaea 60
uetoniese (altj per u,altj per b fcribuntlLatini per t fimplex,Grsci per duplex)quadam fimilitudine
nomenfatffumfulpiconneq^enimunafolumiietonicaeft, quae uulgo apud omnes fere gentes no-
men
 Bos&Vacca. C. Lib. I. 5*5^
men reanuiRfcd etiam altm Pauli Acginetae, quam ille his iterbii
defcribfcBettonica ramulos du.
legq ipargu, tenuiores, guftu fere mfipido.nafcitur maxime in
petrofis. Vfus eft eius inter nenhriti.
medicamenta.BtTTwoui harrixUivis
g
Hanc noftro tempore qua:
!Toit,Herm.Barbarus
<®) (rsrcwvA©- 5
liadenus nemo indicaumne® fan^ ex
elTet
legit C Unicaulem reddit
breuibus adeo deferiotioni'
bus certum aliquH indicari poteft.Orit apudnos in parietibus, et in afperis
fatis
montanis locis her
bula odora ta pulegio fimilis adeo, ut pulegium petraSi appellari
poffieminor, tenuior, flofculis fub
cai mei coloris, guftu fere fatua.Haec fane irideri poflet Aegmetac bettomca,hcct
ulu «anonymos ncgligatur.Proxima quidem Aeginetj deferiprioni etiam
m
nullo apud nos
pfeudochamidrys efl
qua multi haeSenus falfo pro chamatdrye ufl funtifimilis enim efl; flore coerulea
anagallidis /unde
10 coeruleam aut fatuam aiu inodoram chamatdryn nuncupar^^licebicGermani
uo#ant bl^utttcubec
ltn/i>er^i^ hteutnit/belfft/fritUUJCItbi^ Sif4)uffEr(tUt:quodnomenpoftremumabouibus
ei indi
tum eft,quibus agris,in tulfi prxfertim,liac herba medentur. Mirum in ea quod ad latera
tantuflo
res aperiat,nunquam in medij caulis caciimine.Caule eft redo, fed altera
fpecies cius in fyluis repe
ritur «faxis.quod piilegij inftar per humum fe extendit. Qiiemadmodum
&
ueronica,una reda al
tcrafupinaetUqua&lpfafortaflis alicui ad Aegineta: bettonicam proxime accedere
uidebitur.
Ego ex uibus iftis generibus ad nominis huius authoritatem primo loco a me deferiptum
prte este
ris admiferim.Chamsdryn fatuam fiue coetuleam Hieronymus Tragus
a Teucrio Diofeoridis non
excludiuinquafentenria Matthsoliis etiam fui{reuidetur,cumfcribit
uulgaremquandamSdubitB
nafeentem herbam, chamxdryi tam ftmilem ut eam mentiri poflit homini parum
exercitatOjftepius
aofecogicairepiofcoridisTeiicrionefre.Seddenommibusueterum quar quibus noftris plantis ac-
commodari debeant,non ego cuiquam iialdecontenderimibiuoluptatis gratia magis quteex
ifto
ftudiorum genere mihi accedit , quam ferio tiel tanquam contentiofus in eis immorari
foleo . Duo
tantum necelTaria funt,primum ut qua de re fermo fit nobis conflet quacunm tandem illa
, uetere
aittnouo aut inter nos fido nomine ueniatialterum ut certam de uniufcuiufm facultate
iudicandi
methodum ex faporum,odorum,ac exteris qualitatum formis calleamus.Namplurimi prorfus ame
thodi, imperiti SC audaciflimi homines de plantarum nominibus prolixe ac impudenter
contendut*
Qiiippe ut aliud nihil nunc adferam, tales omnino fiint qui fatuam chamxdryn,nonfolum
nomine
fed authoritate ac uiribiis cum iiera coniungunt,
f Redeo tandem ad boum circa thoracem morbos, additurus prima reliqua de tuflf SC afthmate
jo ut incoeperam. Recens tuflis optime faluiato farinxordeacex difcutitur,(Si recens fuerit, fextari»
us farinx hordeaceae cum uno ouo crudo SC hemina pafli per os datur ieiuno. Veget. )Interdum ma
gis profunt gramina concifattunfa^, Veget.)&: his admifta frefa fabaiLentes quo® ualuulis
exem
ptx,8<: minute molitasjmifcetur aqux calidx fextarij duo,fadacp forbitio per cornu infunditur
. Ve

terem tuflrm fanant duxlibrx hyffbpi macerati fextarijs aqux tribus. Nam id medicamentum teri,
tur,& cum lentis minute,ut dixi.molitx fextarqs quatitor more faluiati datur,ac poftea aqua hyflb
pi per cornu infunditur. Porri etiam fuccus cum oleo.uel ipfa fibra cum ordeacea farina contrita re
medio eft. Eiufdem radices diligenter lotx.Sf cum farre triticeo pinfitx , ieiuno^ datx uetuftiflimS
tulfimdifcutiunt.Facitidemparimenfuraeruumfineualuuliscum torrefado ordeo molitum, K
faluiati more in fauces demiirum.Columella, Hordeum redaiftum in pollinem madefaciens.at®
pa
40 learum partes tenerrimas optime repurgatas , cum illis^ farinx orobimifeens heminas tteis.diiii.
dens^ totum in partes ternas,bubus tuflientibus tribus uicibus edendum dato. Quidam Artemfs
fiam herbam purgantes, macerentes^ aqua.ex ea exprimunt fuccum,quem quidem ante aliud pa.
bulum fpatio feptem dierum infundunt, Didymus. Pulmonariam qux arboribus adnafeitur, cum
fale edendam bubus anhelofis 5C tulfientibus tiulgus noftrum commendat,maxime cum pulmo tiir
gidior excreuerit,8^ ut ipflloquuntur collum fubiuerit, Nullam huius herbx apud ueteresmentio.
nem repetimus: pulmoni exulcerato fanguinis fputo conferre creditiiriliccat enim SC aftringit,
utMatthxolus teftatur.Suntquiinfuper facultatem ei adfcribantuulnera fanandi, &: ulcera geni,
talium;& fluxiones uteri tum pituitofas tum cruentas,nec non dyfenteria SC uomitus biliofos iiften
di, EftSf alteraeiufdemnominis,folijsfereborraginis,hirfutis 8fafperis,fed acutioribus figura,
Jo maculis paflimalbis,guftu etiam borraginis. Natales ei fyluxSf montes, lo?i^ opaci. Primo uert
cauliculi dodrantales fubcceruleos flores in corymbis proferunt ,cynogloflx floribus fpecielimiles.
Radices ei plures,nigrx,8f glutinofx.Hanc etiam ad explenda pulmonis ulcera eruditi celebrant.
In Italix hortis maculofa uidifolia.apud nos ucro femper abf^ maculis: extero nihil diflabant. Ea.
dem aut eiufdem generis proculdubio eftPlinij pulmonaria,quam aliquicinquitjpepanumuocant,
bugloflifolio,fedpromiflb magis atcplxuiori, colore infupcrdilutiore,albicantibusmaculis notato,
inftar pulmonis,inde nomen: nafeitur in humidis. Volunt aduerfus morbos uifceris fui nominis pe
culiarieife remedio, in cibo fHmptam,uel potam,Hxc Plinius.ln HelTia, ut audio , quidam Germa-
nice uocantblitwcit tiugentrefl, id eft etiphrafiam coeruleam . [n Gallia quidam fecundum genus
atiriculx muris apud Diofeoridemeflfe putant: Videntur autem falli ; nam folia oblonga &angii-
i 0 fta non habet,quanquam quxfuperiiis cauli adnafeuntur talia|fereiint:inferiora oblonga quidem,
fed palmi plerun® latitudine, circa extremitatem demum angufta in mucronem exeunt, fubtus al.
bicant, plurima
ilurimaab
a una radice , pediculis oblongis, per quos neruus tranfit, diftradis etiam ipfis iiu
e 4
 De Quadrupedibus

ScXrt;Vb;;maanoftris appellari audio yeUW« yclicb« tquanquam K chamarpityi

probomecp enim ratio nominis eadem
nuper quidam nomen idem communicauerint,quod minime
ei conuenit.Quippe folani perpetui corticem
aut radicem quo quis mandit diutius, eo dulciore lub=
initio amara SC infuauis eft guftu , ita
inde fcntiqunde nomen ei impofiiumichamacpitys uero ut ab
nihilo fuauior fitquantumcunm immoreris mandendo.
Audio etiam mortale a quibufdam cogno^
perfuafus fum , nec unquarn ab
tninari,eum ueneni minus quam ullum folani genus habeat,ut ipfe
eius ufu incommodi quicquam uei homini uel
quadrupedi natum audiui* Et cum caetera lolani ge= jo
SC inlanum, ex quibus
nera qute Greci ueteres nobis defcriplere(hortenle,iielficarium,lbmniferum
ideo^ noxia fint, praefertim
duo priora tantum nobis cognita funeomnia,tefle Galeno, refrigerent,
copiolius fumpta,ut frigida uenena folent: illud de quo hicagimus,cum
duleiffimum fu , &
pulmo,
multis experimentis certum
nis iecorism obllruiSioncs expediat, ac pituita: lentorem incidat, ejuod
fit , Si diUe
eft,ncquaquam refrigerare dicemus.Suceum uero acinorum refrigerare,cum fubacidus
care,utMatthacolus refert,non negauerim: Additidem admaligna Sf contumacia
ulcera, ac utilne.

rum inflammationes, egregiam huius fucci uim fefe expertum, Damnauerunt in eo fortaflrs odoris
grauitatem.qute in folijs Sf baccis percipitur, qui primi mortalis cognomen
addiderunt . Acini qui=
fere figura. Qiiod olim hortenfe fuit, in
dem omnibus folani generibus communes funt,& foliorum
natum paflim circa hortos fatis copiofiimhabetur.Netp enim af= 40
hortis iam'colidefijt,fponteuero
fenttor Hieronymo Trago, quifolanum illud fylueflre,radice
maxima, acinis halicaccabi,fed nigris
efl(in Italia folanum maius uel bella
SC nudis, quod inter cognita nobis folani generanocentiflimum
donna uocant,nos f4)l<t4^bee(e)pro hortenfi capiendum docende quo plura inter futim remedia di
cemus.C«erum folani noftri perpetui nomen apud tieteres,nifimalacociirHs Plinij fuerit.nullum a»
gnofco.MalacociflusCinquit PliniuslDemocritus aquilex mellibus hedera folijs depingit.caule tene
rOjfefe cuicunt^ quod fuerit natflus inuoluente.Stibeife aquam ubi reperitur
affirmat Hac deleri,
,

ptio quamuis etiam conuoluolo conueniat,qui aquas SC ipfe amat,6f l^dera folijs
fimiltor uidetur,

malo tamen folanum noftrS antiquo ilio nomine interim donare, donec aliunde certiora difeamus.
Nam Ruellij fententiam de| frutice illo amplexicaule,quem figillutn D.Maria aliqui uocant, Sf ipfe

*bi malacociffum.alifii cyclaminon alterum facit,Matthaolus iam reprehendiqcui nos libenter fub i»
fcribimus.Praterea ueratri nigri fpeciem,abrotoni folijs, quam Hieronymus Tragus deferibit lib. 1,
cap, ij-j.itidem a fimili effediu contra afthma quidam uocant bl>lifcl;6r(IUt:nec non gnaphalium her.
bam,quam aliqui tfit6r<lUt:quoniam torminibus medeatur:defcribitur autem ab eodem Trago lib.
i.cap.io9.ubiidpoliumalterumDiofcoridiseffeconijcit,fcdfalfd. fludtei hodiectim propterdi.
uerfos carnem non fani bouis abominantur,de quibus in libris eorumThalmudicis per
alios affeiSus

multa praecipi audio, tum fi pulmones coftis adhaeferinquel omentum peritonaeo : quos quidem ad.
hxfus partium exulcerationem interdum fequi crediderim. Eft autem SC illa gratiis pernieies, cum
pulmones exulceranturiinde tuflis Sf macies, ad ultimum phthifis intiadit. Quae ne mortem affe.
rant,radix coryli inufta ita,ut fupra docuimus,perforat3c auriculte inferitur, tum porri fucetis inftar
heminae pari olei menfurac mifcetur,6f cum tiini fextario potandus datur diebus compluribus. Colu 6»
mella. Apud Vegetium uero fic legittinradix conflliginis,fuccus porri,omnium hemina pari men-
fuis olei mifcemtjfifc.Ego Columelljledionem protulerim. De crauro fiue ftrtimaCut Theod.Gaza
reddidit)
 Bos & Vacca. C
rcddMit) afFe^uiit iiMetur peftilente, cum tabepulmoms coniimflo,
Lib. I.
in^sracedentibus diVSum efti
^Cruditatis figna funt crebri rudius, ac iientris fonitus, faftidia cibi, neruorum
intentio, hebetes
oculi.Propter qua bos nei^ ruminar, ne^ lingua fe deterget.Remedio erunt
aqua calida duo con:i
gq, oC mox triginta braflica caules modice co<Si,K ex aceto dati. Sed uno die abftinendum eli alio
ci
bo.Qiiidam claiifum intra teda continent,nepafci poffit ; Tum lentifci,oleaftri«
cacuminum pon.
&
do n 1 1 . libra mellis una trita permifcent aquatOBgio,quam node una fub dio
habenqatm ita fau
cibus infundunt. Deinde interpoflta hora macerati erui qua tuor libras obijciat,
aliam potione Talio
V
cibo uel potione, eget,)prohibent.Hoc per triduum fierr,dum omnis caufa
langumis difcutiatur.
Nam U negleda cruditas eft,8i; inflatio uentris SC inteftinorum maior dolor infequitur, qui nec ca=
Io pere cibos finit, gemitus
exprimit, I0C09 patitur,fepe decumbere, &: agiTare caput Ve.
(
getius non agitarecaputhabet,fed uolutarecqgit,)caudamcp crebrius agere(commouere.
Veget,)
Manifeftum remedium eft proximam clunibus partem caudat uincuIo(refticula uel lino, Vegenus)
iiehementer obftringere,uini^ fextarium cum olei hemina faucibus infundere, atm
ita citatum per
mille SC quingentos palTus agere ( botiem currentem trahere, Veget. Si dolor
) peTmanet.ungiila*
circumfecare,8d unda manu per anum inferta fimum extrahere,rurrusm agere currente.
Si nec hec
profuitres,caprifici arida: conterimturiKcum dodrante aquae calida datur,
Columella. (Vegetius
fic legit,Si tardius proficit, tres partes lauri diu conteruntiir.a: cS duplici aqua calida
dantur )Vbj
nec medicina procellit, myrti fylueflris foliorum dua libra deligantur ( tunduntur in pila.
Veget.)
totidcm9fextarij(libra,Veg,)calidaaquamiftiperuasligneumfaucibusinftmduntur;Atqiicita
lo fub cauda fanguis emiititurfquatuor digitis ab ano percuffa uena ) qui cum fatis profluxit, inhibe.
turpapyriligamine.Tum concitate agitur pecus eouf^, dum anhelet. Sunt SC ante detradionent
fenguinis illaremedia; tribus heminis uini,tres(quatuor.Veget.)unciapinfitiallijpermifcentur,8i
poft eam potionem currere cogitur. Vel falis fextans,cum cepis decem(decem uncijs ceparum,
Ve,
getiusXonteritur,8i admifto meile decodo collyria(longiora,ut uentrem refoluani, Veget,)immit.
tuntur aluo, atep ita citatus bos agitur, Columella, Eadem ferme remedia ad ftrophos,id di tormina
Paxamus pratfcripfit.ut paulo poli referemus.etfi idem prius de cruditate feorfim agat. Bubus cru
ditate laborantibuscinquit Paxamus)medebimur aquam calidam prppinates, braflica®
aceto per.
fiifa apponentes fafciculum unum. Aliqui partes teneriores braflicae elixantes SC connmdentes
ex
oleo eas illis per cornu infundunt; ftragulis^ fimul bouem laborantem calefacientes.lenta illumcx»
50 ercentdeambulatione:Id quod non folumboues, fed omnia pecora iuuat. Altj rurfus agrellisolca
folia,aut coliculos aliarum arborum teneros con tundentes, aquam^ infpcrgentes diftemperant,
ac
tandem una SC altera die fex heminas infundunt. Haec Paxamus, Si cruditas SC uentris difienrio
male habeant bouem.eaudam eius deorfum magna ui trahito SC extendito.Plura de inflatione dixi,
mus retroin metione bupreftis,& rurfus ftatim poftpuflulas faucium, Matricariam quoqj herbam,
ut uocant,contra hocmalum cum fale mifeeri iam antedidum eft. Bos cum gallina fimum deuol
rauertt, ftatim nimio uentris dolore torquetur, SC inflatus moritur : huius etiam ucneni remedia fti.
pra requires t Hoc^tamen hicadtjciemus, noftratcsnontamde fimo quam plumis gallinaceis con.
queri, fi boues forte uorauerint. fnflantur boues(ut feribit Petrus Crefcent.)uentribus ipforum ob
ffrudis aut flatu repletis, fi manu uel digito feriantur partes circa ilia SC coxas, tympani modo refo.
40 nant; tiifii etiam inflati apparentSCdo!oretorquentur,SC quando^ in terram fe profternunt, ac IP
benter proctimbunt.Curantur clyftere uel cannula, ut equi etiam; aitt manu pueri oleo illita extra.
Iiuntur ftercora;aut uena caudte acuto cultello inciditur, qute parte inferiore quatuor ab ano digitis
diftat.Periculum SChoc iiitij affert, tjuo uulgus interdum queritur.boues ruminandi facultatem aml
Ruminantibus enim omnis fere cibus ore dabitur, unde totius corporis macies ftatim confequi
fllTe,

tur. Curandum eft igitur, ut manu inferta in fauces ingeratur,fiue illud ipfum quodboui aegro ex.
cideratjfiue quod alteri ruminanti cx ore fubtradum fuerif.ita tamen ne nimium uel omne altmen.
tum illi fubtrahatur , ac idem qui in aegro curatur affc:dus,in fano creetur, Abfurdo ruftici quidan»
pharmaco ruminanonem reftitui putant, fordibus uaginarum excuffis SC buccellte panis ori infe.
rendae infperfis. Si bos cibum faftidiat, pabulum eius amurca: fufficienti portjane infpergito Olei ;

yo etiam, refina: aut tercbinthins.fin^ulortim aequis partibus miftis, ad radicem ufep cornua bouis de-*
lingito, Florentinus. Pteroftp fanc affedus faftidtj fymptoma comitatur, ut raalidem humidam, capi
tis dolorem,cruditatem, tumorem palati, alui profluuium, tormina SC uetris dolote.SCc. Vide etiam
fupraubideranafublinguadiximus. Nullo autem tempore, &
minime aeftate, utile eft boues in
curfum concitari; nam ea res aut cit aluum,aut mouet febrem. Cholera affedis crura cauterio ufque
ad ungulas exurenda funt, poftea^lauacrocalidte aquae aflidtie fouenda, contegenda^ ftragulis,
Florentinus. V
entris & V
inteftinorum dolor fedatur uifu nantiumfanferis, eget. )ct m axime anatis,
quam fi confpexerit,cui inteftinum dolet,celeriter tormento liberatur. Eadem anas maiore profecffi!
mulos, SC equinum genus confpedlu fuo(celeriter)fana t. Sed interdum nulla prodeft medicina. Se-
quitur torminum uitium;quorum lignum eft cruenta 8C mucofa uentris proluuies Remedia funt .

60 cupreflim' quindecim coni, totidem^ galls, SC utrorumtp ponderum uetuftiflimus cafeus , quibus
in unum tunfis admifeentur aufteri uini quatuor fextarij, qui pari menfura per quatriduum difpeit
fati dantiirinec definit lentifci,myrti^,£f oleaftri cacumina uiridis(ita ut leptiici myrti^ SC oleaftri
 De Qi^adrupedibus
^ -• •mrWl

hxins hordei cotylas diias,a: farina; tritici torrefaifii mediam cotylae partem
‘
m{
ofFerimt, Alii
milia OllCrUlil.r^UI
mifta / r-. T 1 -1 /J«
quidam — noftris /Uwxotili
ex ferpyllum xM contra uentns t^vrvfll
i
ri
profluutum
'
TITi 1»T»
1

fcentes aqua,porriaimt.Paxamus.Hodie
liquido laborantes noltralin
commendanttalfj burfam paftoris.Qiiidam boties foriolos SC ftercore
humoribus infarcitur, unde no
eua uocant tctthi^. f Lien boum etiam quandotf lentis craffls^
liberantur, diuturnus fitalFedlustdfgnolcuntur ex tulli,cum alias infeftante , tum
maxime quan
quoties a pofterioribus debi
do ad curftim aguntur,Petrus Crefccnt. ^Malis fubrcnalis uocatur
inter fpecies malidis memorata. Eiufdem , m fallor,
litas apparet,& lumbi dolerc crcdutur,fuperius
locialFefluseli,quemnoftratesuocant 6 KblrtKmV»&Cir bemStag, &:nefdoquid concreti fan.
gutnis illic reperiri aiunt,foris nihil appareretremedio efle urticae
fafciculum cum radicibus , quem jo

puto faucibus eorum ingerunt,ut rtimpattir abfcelTus. ^Cum fanguinem mingunt boues , raro
cuadunt. Aiunt autem cum prata pafcuis aperiuntur, propter nimiam pabuli
pinguitudinem fole^
re aliquando hunc morbum fequi,aut5o nimirum fanguine ex alimenti copistinde
nomen etiam ei
apud Germanos eft morbus ex graminetfereenim oborit cum a montibus ucl macris

pafcuis adlatioramigrauerint.Remediatentantur huiufmodi; hordeuminaqua

decoquitur , li,.
mulwlardum &panis;decoflum illud infundunt. Aliqui blitum (quod circa fimeta SC folo pingui
proi^nire folet,nomine fanguinaria, caulibus SC folijs rubris ) tufum falitumcp prabent. Nafeitur
£C herbula qusdam in collium montium^ humidis dC glareofis locis,herba ipfa felTilis ell, fine cau«
ex uiridi pallidis, trium digitorumcfi bene meminilpingtiibus ac fi oleo illita elTenqflofculis
lc,folijs
colore a: figura fere uiolarum,qu 3 S Martias dicimus, perfingulos pediculos lingulis ; hanc ahqui 40
noftrorum a loco natali uocant me^yele , 5C ad fanguinis midlum commendant:& mulierum quo
quemcnfibusfiftendis, Alij fecreto experimento iuglandiunucameta in ouoexhibeda celebrant,
Suntquiipfam cruentam urinam dum redditur excipiunt, ac rurfus ftatim per os infundunt . Mu=>
lierculx quadam fupcrflitiof<cfpinaappendicisCquamGallifpinam albam uocat,;nosJ>rtgCltb«m’)
fpinam unam in terra defigunt eo in loco, in quem lotium cruentum defluxerit,fi cum primum cni
enta elTeincipit id fecerint, malum delitura perfuafa. Praterea ad lillenda fanguinis mitfium ui»
quicquatn efRcaciiis eile aiunt herbaRoperri iiel gratia Dei uulgo at (fla, quam eam ob cauiam* paa
ftores in montibus noftris uocant fiamKtdUt, id eft urinalem, Qliamuis enim uerbum l)Mncn finu
pliciter urinam reddere fignificet; ruftid tameh apud nos aliquando priuattm de cruenta urina eo
iituntur.Inferlint autem herba Roperti manipulos aliquot contufos, Alij tormetilla herbam fimul fo
SC radicem terunt acfali mifcent. Alij mufeum de nuce arbore in cibo prabenf.&l nili profuerit, bu=
tyrum crudum admifeent. Alijdt bene memini)oxylapathi folia conttifa falita^ ori immittunt.Opor
tet autem hoc morbo periclitantes boues.in ftabulo quiefcere,ne fubitaneusCut uocantlfanguis fu«
pertieniat; SC foeno tum alio tum cordo falubri pafei. Si membrum coxendicis uitio , alimentum
non fentiat,ai contabefcat,fape diucp illines hoc unguento, quod recipit ceram iuglanis magnitua
dine, axungiam derulfbmaialfimedullamfabuci arboris, bubulam medullam ac feutim SC lalem,
qua omnia ad ignem bullire &lmifceri debent. Alijdeopimabubulacarnc,poftquam diu bulliea
rit,innatantem pinguedinem auferunt,mox iure quod reliquum eft, locum alFetSum lauant , dein-
de pinguedinem perfricando illinunt ad folemiaut fi folis copia non fitjalTerem igne calefatSiS mem
bro admouet. Alij inungi iubent,allio,axungia, herba fabina SC fuligine tritis mixtis^, bobus fimul (a
equis utili medicamento.
^Eft quando lac etiam cruentum excernitur:quoanimaduerfo,muIiercH!s lac omne emulfun*
aqux
 Bos&Vacca. C. Lib. I. 5-9

c.b,excrementum extenuatum per ileticam tranfm.ttebatUr.difTetfiusm

anus denuo propeTe coale
fccbat,necrcfecandoeutncereumumpoterant,AriftotcIes.
BouesgregalescutArffiotelestobto
morb.sduobustentantur,ftruma.dequafupradicSumeft;a:podagraaffecSu^recurabili:faShcc
ut pedibus mtumefcMt: a: quamuis non intereant, tamen ungulas
amittant ; tialent melius cotnu
bus pice dlitis calida, Hac Ariftot.Et alibi, Vngulas cum dolore
articulorum laborat bos non amit=i
tit,(ed pedes tantummodo intumefeunt
uehementer.Et rUrfus alibi,Nec pedum dolores fentiSt
ues,fi eoru cornua illinantur cera,aut oleo, aut
bo
pice,Boa attritis ungulis cornua ungedo aruina
!o dentur agricote,Plinius.Non fubteri pedes boum fi prius
me
cornua pice liquida pertingantur, reperl
miis,ldem.Boues pedes ne fubterant,prmfquam muiamquoqtiam
agas, pice liquida cornua infiV
ma unguito,Cato. Per cornua hic ungularum fubftantiam inteI!igo,ut etiam
uernacula lingua ap-
pellamusllicet Plinius non ita accepifle uideatiir.Subtriti pedes
eluuntur calefafla bubula urina-de
inde fafce farmentorum incenfo,cum iamignis in fauillam recidit,
fetuentibus cineribus cogitur in
fiitere,ac pice liquida cum oleo.uel axungia cornua cius
linuntur , Columella. Sanguis dimiffiis
in
pedes claudicationem affert: quod cum accidiqftatim ungula
infpicititntaiff us autem feruorem
de.
monitratmec bos uiriatam partem uehementius premi patitur. Sed fi fanguis
adhuc fupra ungulas
in cruribus eft, meatione aflidua(ad triduum triti falis perfricatione
, Veget,) difeutitur ; uel cum ea
nihil promit, fcarificatione demitur. At iam in ungulis eft,
ii' inter duos ungues cultello Icuiter (leni.
10 ter)aperies.(a:mundabisintus,Veget.)Pollealinamenta(ftuppa)faleattB
aceto imbuta applicati.
tur,a^olealpartea pes induitur, maxime^ datur opera, ne in aquam pedem
letur,Hic idem fanguis nifi emifllis fuerit, faniem creabit, qui fi fuppuraiierit,
mittat, & ut ftee^ ftabit
tarde procurabitur: ac
prinioferrocircuncirus,&:expur^atus{expurgaturaduiuum, Vegct.)deinde pannis
& oleo madentibus inculcatisialias impletur, Veg.)mox axungia uetere, & feuo hircifioaceto aifale
pari pon.
deredecotftisCalias ferro candenti flillantibus,Veget.)adfanitatemperducitur.Sifanguis
in inferio'
re parte ungulas eft(V eget.addit,nec aperturam facit, & tantum claudicat animal,) extrema pars ip
fius unguis ad uiuum refecatiir, K ita emittitur.ac hiieamcntisiftuppa ucllinteolis cum fale & oleo
V
Si aceto infufis, eget.)pes inuolutus fpartea munitur.Mediam ungulam ab inferiore
parte non ex
pedit apcrire.nifi eo loco iam fiippuratio faiSa eft. Si dolore ncruorum claudicat,
oleo &: fale genua
?0 poplites^, crura confricanda fimt, donec fanetur. Si genua intumuerunt, calido aceto foiicnda
funt,ailinifemen,autmilium detritum,confperfum^(infufum^, Veget.laqua mulfa imponenda:
fpongiasquoi^ferucntiaquaimbute.&expreifejat^melleliiasrcae genibus applicantur, acfa-
fcijs circundantur.Qiiod fi tumori fubeft aliquis humor,fermcntum, uei farina
ordeacea ex’paffo,
aut aqua mulfadecoaa imponitur; a: cum maturuerit fuppuratio refeinditur ferro/camemiffa,
, ut
fupra docuimus,linamentiscuratur.Pofluntctiam(ut Cornelius Celfusprscipir)lilijradix,autfcyl,
la cum falctuel fanguinalis herba, quam Grieci appellant, uel marrubium ferro reclufa fa.
nare.Fere autem omnis dolor corporis, fi' fine itulnere eft, recens fomentis melius difctitituriuetus
au
tem urituriSf fupra uulnus butyrum uel caprinus inftillatiir adeps, Columella, Si ob partis frigidita
tem(inquit FIorcntinus)bos claudicet, pedem abluere conueniqlocumcp affecSum (ubi fcalpello
fud
40 rit manifefiams)fouere ueteri urina.Dein nero fale cofpergere,at(p ex fpongia peniculoue alio murt
dare.His faeSis, adeps hircina, aut bubula, probe contufa.parti dolenti ex ferro calido inftillanda eft.
Sin autem, 9 calcirit eredlum palum, aut aliquid fimile,bos claudicare uidcatur,ca:tera quidem oni
niafimiliter faciendafunqceram aut cum oleo ueteri,melle , &
orobi farina , folutam rcfrigeratamcH
ulceri imponere debes,Pofteauerd,accipiens incretam teftulam,ficus9 aut mala Punica
tundens
atcf permifcens,ulceri circumponitotac limeo aliquo deligato adeo curiofe,ut externarum reru ni.
hil fiibingrediatur, donec bos tofe firmiter poffit ftare.Sic fiquidem percurabitur: tertia autem
dic fi.
mili medendi ratione fuccurriKi.Si claudicet ob materia: influxum,oleo Si paffo concoeSis, pars ipfa
calefacienda eft,acdein calida polenta hordeacea illi imponenda. Casterumubipars ipfa tenera SC
mollis eftreddita,aperiendaeft,extcrgenda^.Pofteauerbfolialiliorum,autfijuillam exfale,autpo
Jo l^gonon,autdeni(^praflumcontufum imponere expediqHatSenus Florentinus. Si quidpedem a*
liamue partem bouis penctraueriqcurandum eft ut extrahatur cum radicibus arundinis tritis,ud ra
dicibus diftamni fuperpofitis Si fafeia alligatis , uel alijs medicamenris quie fpinis extrahendis adhi
bentur in equis,ut in illorum hiftoriadocuimus,Peirus Crefeent. Si talum,aut ungulam uomer Ito
ferit,picemduram,&:axungiamcumfulfure,S<;lanafuccidainuolutam candente ferrofupra uul.
nus inurito,(a!ias iiuioluito,8i: candente ferro fupra uulnus imponito,&; ungito. Veget.) Qiiod idg
remedium optime facit exempta ftirpe,fi forte furculum calcaueriqaut acuta tefta,ud lapide ungit.
Iam pertudcriqquto tamenfi altius uulnerataeft,latius ferro cfrcunciditut,a; itainurifut fupraprg
cepiideinde fpartea calceata per tridua fiiffufo aceto curat, item fi uomer crus fauciarit mafina la-
,
(5 uca quam Gratci -nSiiixMati uocanqadmifto fale imponit Minus claudicabunt armenta fi operd
.
,

60 difiuneftis multa frigidalauenf pedes: Sf deinde fuffragincs,coronto,acdifcrimen ipfum,quo diuifs

eft bouis ungula, uetere axungia defricef, Columcllar Cu fiffurto in pedibus dehilcat, pitufen oScE
f<|)run&Cfi,fangtriiiem detrahi iubent. Hetrijriamyriophyllon(Hermolauslegitmillefolia)appellst
6o De Quadrupedibus

montanis ficds SC afpcris , Diofcorides ferpenriutn ueneno

potam radicem, uelillitam comam,refi>
flere docet. Afclepion panaces et Chironion
Heracleo calidiora funt,Cego cum Galeno potius minus
calida lenerimjhinc floribus ipforum &: femine ad
malefica ulcera & phymata utuntur, Paulus Ga K
Icnus, Arnoldus de V illa noua uirgam auream apprime laudat a
liiribus urinae ciendae calculi re«

num fr angcndi:Italorum quidam herbam ludaicam uel paganam uocant. Auicenna per herbam Itl'
unam fideritidis fpeciem eodem nomine uocitant, quam
daicameruumintelligitirecemiores etiam
Noftratescoftumhortenfemquoqf nominat willt&CWlIt, Tragus froUWCtt
alti tetrahit.

CriJUt Sic fit ut cum uel una res diucrfls

nominibus appellatur, uel rurfus diucrfae uno, magria apud
plerofcBrertiminfcitia SC confufionafeatur. f Boues fi intumuerint, calendute fuccum cum aqua lo
potandum eis mifceto. Sanicula SC eupatorium ( quoduulgus agrimoniam uocat
»mo decofla,
MartiO cum lale
boum uulneribus imponuntur. Si bos a ferpente morfus fuerit, butyrum de mefe
demulce. Si ulcus maligna, quod uulgo ucr.
ad focum permifcc,& illine,'uel pelle muftelina locum
mem appellamus,infeftat, carduos edendos apponito, tum bubus, tum equis praecipue; autradiccm
Valerianae ore commanfam fuperilligato, quod SC hominibus prodeft. Boui
pulmonario herbam
pulmonariam arboribus adnafccntem,contrita,pani^ cum fale infperfam in fauces demittito, Ad=
( de quo fupra, ubi de inflatione dixi,
uerfus malum,quod noftrates fanguinem fubitaneum uocant.
mus ) urticarum radices ex tribus plantis colleclfae,in cibo medentur. Cum fanguinem ex ueficared
Si boui aut
dunt boues, quieti in ftabulo permittendi funt,ne forte fanguine fubitaneo corripiantur.
immittes, 8f panem toftum infperfo fale:
uitulo altius nimium fluat, toftam auensfarinam faucibus
oxylapathi quoip femen in cibo iuuare certum eft. Contra, fi excrementa alui retineantur, mufeer-
dam & cannabis femen in fauces infetito 5 uel naccinum lac calidum,uel coquinariam colltiuiem ue
terem infundito. Boum SC uitulorum lumbricos expelles infufo fuccq quem exprefleris e folijs
SC ra
didig
dicibus bets rubeat : Idem medicamentum pueris etiam conducit. Alij pollinem burfac paftoris
aduerftis cofdem commendant ; quos ego errare iudico ; alia enim herba eft, quam uulgo Germani
WUtmfcftUt appellanqnafturtij fylueftris genus,cui fimillima feminum conceptacula burfj paftoris
funt,ad lumbricos maxime commendata. Cum uacca fottauerit, ex auena fomentum ftatim admo
uetor.ut prorfus liberenir. Si poft foeturam uiribus exhaufla erit, adeo ut confiftere uix queat,
flo=

res fceni facco falario infariSi SC in aqua decodli, dorfo lumbis^ bene calidi imponantur : bis
die fal

offeratur,»: in folem progredi permittatur, ac cibus ibidem praebeatur. Si uaccam taurire uoles,fah 40
fam bouis carnem iuglandis magnitudine in os ei ingerito. Vel, Cum uitulus menfis unius aetatem
attigerit,falem uacca lingendum tam calefacito, quam ferre calidiflimum manu potes, SC quater aut
quinquies uacca offerto,mox taurum defyderabit. Pediculos boum 8C uitulorum hoc ungento as
molieris,quod conflat crema ladis fefquifextario, butyri menfura qua duas iuglandes aquet,» re.
fina pari,falem abunde addes,» pariter feruefacies; cum opus erit illines, fSi quid noxij aut ue-
nenofi boues deuoraffe uidebuntur,quod cum ex alijs fignis,tu inflato corpore, facile eft conijeere;
praflantiffimam antidotum » omnibus theriacis uulgaribus ( nam iflas quocp pecori uenenato qui-
dam infundunt ) longe praferendam,» multis experimentis celebrem, ab amico quodam,dum hac
fcriberem,excepi huiufmodilGentianaradix in pollinem reda(ffa,»ftillatitio liquori ex fecibus ui=
<ii ( aquam ardentem uocant ) permixta infunditur in fauces bouis : Aut fi gentiana defueriqliquor yo
etiam folus.Idem pecori uehementer noxium effe aiebat genus illud glutinis aerei(fic enim appello,
»
cum nomen aliud ignorem ) quod colore fubflauo, molle, coagulatum in muris interdum her. »
bis adharens inuenitur. Ruftici quidam traijcientibus in aere ftellis id nafei aiunt :»gramen etiam
cuihaferit, licet aquis pluutjs ablutum, uenenofam uim retinere afferunt. Non defunt qui ius in
quo hordeum diutiflime codum fuerit, una cum cremore llue ipfo hordeo, bubus contra quemuis
ignotum morbum infundant.
D
Non probat Plinius illos qui fubtilitate animi conflare non tenuitate fanguinis putant, fed cute
operimentis cp corporum magis aut minus bruta efleiboum tergora,fetas fuum obftare tenuitati im
meantis fpiritus.necpurum liquidumcptranfmitti.Suntfanebouesingeniomiti, remifla:.» mini, 60
me peruicaces,Ariftot.Agnofcuntuocembubulci,uocati^ nominibus proprijs intelligunqiullis^
armeniarij aut prafeiSi parem K
obfecundaiit, Florentinus, Mores in operario bone quales proben
tur.
 Bos&Vacca D. E. Lib. I. 6i
fur.infra dicemus. Boucs caliimolfatflantcs/e^tambcntcs contra pilum, tempcfiatem
prafasi,
untjf Imius. buIias boues numerandi fcientiam tenere Ctefias Gnidius
fcribit.NsSufis regi flngii
ia quotldiii emtum cados ad irrigandos hortos hauriunt Qiiem quidem
laborem , fiue quod fit cis
certus a cohftitUtus.flue etiam quia diu multum^ in eo fe exercuerint, promptilTime obeunt; Nul-
.

lam enim earum ad opiis remollefcere uideres.necp ad alterum fupra quam diximus cadum exhau»
tiendum,necuerberibus,necblanditijs inducere' poires,Aelianus,Plutarchus etiam in
libro terre-
ftriane an aquatica animalia plus fapiant,;idem feribit in hac
uerbaiBoues Siifis hortos regios uer,
fatili machina SC modiolis hauftorljs numero certis riganqcentenos
modiolos in dies fingufijs fingu
li boum ducuntE natura etiam bouis eft,cum ex feritate ad
manfUetudinem tradudlus efl ut ad pa
10 rendum facilis fit.Enimuero ad feretrum portandum fub iugum milTus quietus manet,fiue
uelis e.
umCredio capite quielcere,liue ad terram inclinato abtjci,tum inceruice Se dorlb
puerum puellain-
uegeRari patitur. Equidem ipfe uidi, qui fupra nihil fe commonentes tauros faltarent.
Itembbues
inliimti fefe in theatris mclinanqSi erigunt.ee motus uel homini ipfi difficiles
faltant,AeIianus,Bo
liem licet manliietir , no facile tame illius quifibillimulos admoiietobliuiocapinatiniuria
animo ac
memoria uel longiffimointeruallocott'nens,pcKnaspromaIeficiofibiillatofumit.Namcaeft
fub iu
gum miirus,Ioris^ confiriiSus, quodammodo fimilis efl hominiin uinciila conie<So,Se fe quide tra.
hi quo impellitur,acqiuefcit,y t uero follitus eft,ali^ ad bubulco uerfus pedem fuumlaxans,aliad
membrum contriuitalias fepein cornua incitatus, incurfuilluminterfecit:
illius
Cum tam en in ca
'‘leros fubito manfuetus exiftat,ac quietus in Habilium ingrediacnei^ enim ferus in eos exiflit
,
qui
10 iram fibinonmouent, Aelian,Boues Se pafcunt per focictates at^ confuetudinesiSe flunus abena»
rit, reliqui fequunturiquapropter boari) nifiprameherint, totum armenmm
requirant, necelfeeft,
Arifioteles.Eximiaboum aratorum in focios pietas animaduerfa eli;nam alter alterum, quoctim
a’
rare confueuit.il forte derit,requirlt. Se frequente mugitu defyderium teflatur, (Quanto
foetus fu.
os amore profequantur uacca Oppianus his uerfibus pfaidicauit.
mTtsiSfSK «mnik
.

Kiimmi/, KOTSS o-i/raAyi/rao-i Rubram ueftem non ferunt qui ad bcues accedunt ne
que fplendidam qui ad elephantos, quod eiufmodi colore eas beflias conflet etFerari,GylliHs,
Apud
nos cum exaefla hyeme uaccac primum in pafcua emittuntur, quteuis proximam cornibus adoritur;
quK tum uidla fuerit, totam deinceps arflatem alteri cedit. Sunt qui allium cum fale uaccis fuis prii
3 mum emittendis in cibo pra:beant,ut reliquar omnes propter odorem eas auerfenturtfed minus pia.
°

cidarinde fieri exiftimantur.Sunt qui nefeio an allium an aliud quidpiam bubus edendum ingerat,
ut a csteris nitentur, &
ipfi herbis abunde fruantur. Boues lupus inuadiqalitur enim carne Ari’
,
ftoteles. Sibos ferus fiine laneo ligetur,manfuefcet,Ra(is, Bti tmif olrtrw <niirnas «««i«'it;hoc efl
bos grauitatem quandam SC limplicitatem uultu ac moribus prae fe fert, Adamantitts. Ariftotelcs
in phyfiognomonicis illos quibus facies carnofa eft,remiiri&: negligentis animi efle coijcic quibus
magna.ignauos feu tardostquibus oculi magni,fimiliter;quibus admodum caui, mites : Si illos etia
ignauos, quibus frons magna fifpoftremd querulos &
indignabudos, quibus uox primum gratiis*
in fine acuta fuericquod eadem omnia in bubus fimiliter fe habeant.
E.
40 Multiplicem ex bubus utilitatem capi Philes poeta recentior iflis uerfibus complexus dh

Km yidiX OTIS, ypxpiiZxs igxia, Mtric stAiilTOj/ Jtpit (ts Ai^^ai e|o!j,8.

Hoc eft,Boum ufus extenditur ad ucduram.agri culturam , lac Si opera latflaria , deni^ ad apum'

reftaurandam fobolem. Quid, inquit Cicero , de bobus loquarc" quorum ipla terga decorant non
elTe ad onus accipiendum figurataiceruices autem natat ad iugum,tiim uires humerorum &latitu.
dines ad aratra extrahenda, quibus quiS terrae fubigerentur fiflione glebaru, ab illo aureo genere,
ut poetae loquuntur, uis nulla unquam afferebatur. Ferrea tum proles exorta repente efl, Aufa^
funeftum prima fabricarier enfem, Etgttftaremaniiuiniflum domimm^iuuencum. Tanta puta
batiir utilitas percipi ex bobus,ut eorum iiifceribus iiefci fceliis Haberetur. •
^
Jo ^Curandum efl omnibus annis in hoc sque atep in reliquis gregibus pecoris, ut deledlus habea
& &
turmam enixte Si uetuftae,quaegignei e defierunt.fummouendat friiit, iiti^ taurac,qua locum
foecundarum occupanqablegandie, uel aratro domandae , quoniam laboris , Si operis non minus
quamitiuenci propter uteri fterilitatem patientes funqColumella. Iiiuencus caftratiis aptior fit iu*
go. Si manfuetior traiflabilior^. Si laboris focium mirifice diligit, ut fupra diximus. Boum tiulgarl
um quidamfunt maiores, quoru ufus efl in locis planis.-alij minores.qui fere ad montes remittutur:
mediocres utrif^conueniuntlocis : Oportetautem adultos boues non iuniores laboribus deftina.
re.Petrus Crefeent. f Qua: in emendis bubus fequenda.qua:^ uitaiidh fint, no exfairili dixerim
(inquit Columella)cum pecudes pro regionis coeli^ flatu Si habitum corporis, &i ingenium animi,
Sf pili colorem gerant;aliicformacfuntAfiaticis,aliacGaIlicis,Epiroticisaliae:iiec tantum diueriitas
60 prouinciarum.ied ipfa quotp Italia partibus fuis diferepat. Campania plerunij boues progenerat al
bos Si exiles.labori tamen &
culturae patrij Ibli non inhabiles. 'Vmbria uaflos Si albos,eadcm^ ru
&
brosmec iminus probabiles animis quam corporibus, Hetruria Larium compados , fcd ad opera;
62 afpeflu decofosiQitf cum
fortes. Apenninus durifflmosiomnem^ difFicuItatem tokrantcs,nec ab
tS uaria SC diuerfa fint, tamen qua:dam quaficommunia « certa praecepta m emendis miiencisa-
ita prodidit, ut nos deinceps
memorabimus Pa ^df
rator fequi debeuea^ Mago Carihaginenfis
cornibus proceris(ampl,s)n,^an
funtbouesnouelK,quadrTti(uiribus magnis)grandibusmembris,
auribus, oculis SC labqs tnpris, naribus
tibus a: robufiis, fronte lata et crifpa.hirtis armis
ceruice longa ac torcfa, palearibus amplis ,&
pene ad genua promiffls, pedoremagno(kto )
utero, lateribus porredis.lumbis latis(Maflis coxendicibus) dor
uaflis capaci &C tanquam implente
ac reflis, fed breuiori
fo redio plano&,ueUtiam fubiidente, clunibus rotundis,cruribus compaAs

bus potL c® I6»gis,nec genibus improbis , ungulis

magnis , caudis longiltois & fetofis
corporis molliirimo.Haaenus^liimella de
corpore denfobmiim, colore rubeo uelfufco, taaii
elediole. Bouem rubeum ab aratoribusprobaridifcimus: qualis fortaffeeft, qiiem
boukaratoris
appellitant: Nec enim idem prorfus edor eft rubeus,
hodie Veneti agricola: lorum fuouocabulo
Graicis dicitur.Nic.Erythraeus. Talis notae uitulos id eft luuencos uel
qui ruber a nobis,a if

indomitos SdrudesCinquitrurfusColumellaloportet cum adhuc teneri funt.confuefcerema

boues
nu frequenter traflari.ad praefepia religari.ut exiguus in domitura labor eorum,8f minus m
Ii. Verum necB ante tertium, necp
poft quintum (quartum, V arro)anntim uiuencos domari placet,

quoniam illa tetas adhuc tenera eft,hacc iam prEedura.Columclla 8C

Pallad.Domitura boum m
trima

fera, ante pramatura,Plinius. Eos autem,qui de

grege feri comprehenduntur lic iubigt
tu.poftea
dotnitor facile uerlari,&: unde di<
conuenit.Primum omnium fpatiofum ftabulum praeparetur.ubi
fint,fed aut campus, aut tita latepatens.ut i»
eredi fine periculo pofflt. Ante ftabulum niillat anguftiat
aut obiacenti cudi.
cum producentur iuuenci, liberum habeant eXcutfum.nc pauidi aut arboribus,
betreifeimplicent,noxam%capiant,Inftabulofintamplaprsfepia,fupra(Btranfuerfialprestnmo
polfint iuuenci(boues mdo
dum iugorum a tdrra feptem pedibUs elati configantur jad quos religari
a iempeftatibiis,o^ a rehgionibusCimpedimen
mitiO Diem deinde, quo domitura au(piceris,iiberum
tis omnibus)matutinum eligito;(quo
capri perducantur ad ftabulum ) canabinist^ funibus cornua
pellibus inuoluti fint, ne tenera fronte fub
luuencorum ligato:fed iaculi,quibus copulantur, lanaris
producito, 8^ ad ftipites re^
cornua Ixdantur. cum deinde bucolos comprehenderis,extra ftabulum
lisato ita, ut exiguum laxamenti habeant,
diftent^ inter fe aliquanto fpado , ne in colludatione ah
Si nimis afperi erunt patere unum diem notft emep defaeuiarit (
inter uincula miri,
ter alteri noceat. ,

ut dfaliquis ante,& a tergo com

gentur ieiuntjs)fimul atm iras contuderint,manu producantur,ita
plures qui fequantur,rerinaculis cos corineant; 8C unus
cum claua falignea procedens modicis idfi-
boues erunt,uel eodem die, quo al
bus fubinde impetus eorum coerceat.Sin autem placidi &: quieti
compofite,ac line pauore am=
ligaucris,ante ucfperum licebit producere, Sd docere per mille palTiis
bulare. cum domum pcrduxeris,ar<fte ad ftipites religato, ita
ne capite moueri pofflnt : tum demum
ad alligatos boues,ne(K a pofteriore parte,ne<pa latere,fed adiierfus
placide , & cum quadam uocis
adulationeiappellationibus blandis,&: illecebris oblatorum ciborum)uenito
(bubulcus admulceat)

«t accedentem confuefeant afpicereideinde nares perfricato, ut

hominem difcantodorari.Moxetfc
am couenit tota tergora Si tra(Sare,K refpergere mcro.quo familiariores bubulco fiant; uentri quo
que, « fub femina manum fubijcere,ne ad e^ufmodi tadum poftmodum
pauefcant.&: ut ricini, qui
plxruntn feminibus inhaerent, eximanturtid^ cum fit a latere domitor ftare debet, ne calce(aut cor.
Poft hgc didii
nu)cotingi poflitCquod uitium fi in primordijs eftetSui fibi ceUilfe fenferit, obtinebit.)
diis malis,educito linguam, totumcp eorum palatum fale defricato,
librales® offas in praefulfac adi.
fextartos per cornu fau=
cis liquamine tin(fras,lingula(in gulam,Pallad.)demittito,ac uini fingulos
cibus infundito.Nam per hsc blandimenta uidiio fere manfuefcunqiugum^ quarto
die accipiSt,

cui ramus ii liga tur,6f temonis uice trahituriinterdum pondus aliquod (leue)iniungitur,utmaio
re nifu laboris exploretur patientia, poft eiufmodi experimenta uacup ploftro fubiungendi,ddpau.
latim longius cum oneribus producendi fimt.Sic perdomiti-mox ad aratrum inftituantur.fed in fub
atfro agro.ne ftatim difficultatem operis reformident,naie adhuc tenera colla,dura profeiflione ter-
gx contundanuOiremadmodum autem bubulcus in arando bouem inftituat , primo ( inquit Colu-
mella)praccpiuolumine:curandumne in domituraboscalce,aut cornu quenquamcontingat-nam jo
nili hac caneantur, nunquam eiufmodi uitia,quamuis fubafla.eximi poterunt. V
erum ifta fic agen
da pr jcipimus,ii ueteranum pecus non aderiuNam fi aderit, expeditior, tutior^ratio domandi eft,
quam nos in noftris agris fequimurinam ubi plauftro,aut aratro iuuencum confuefeimus, ex domi
tis bubus ualenti{rimum,eundem^ placidiffimum cum indomito iungimus , qui 5C procurrentera

retrahat, Sd cunflantem producariSi uero non pigeat iugum fabricare,quo tres iungantur.hac ma.
chinatione confequemur,ut etiam contumaces boues grauiffima opera non recufent : nam ubi pi.
ger iuuencus medius inter duos ueteranos iungitur.aratro^ initindo terram moliri cogitHr,nutIa
eft imperium refpuendi facultasilitieenim efferatus profilit, duorum arbitrio inhibetur : feu confi.
ftit, duobus gradientibus eriam obfequitur.-feu conatur
decumbcre.a ualentioribus fubleuatus tra.
hitiiripropter quae undimneceffitate contumaciam deponit , SC ad patientiam laboris pauciflimis 6«
uerberibiis perducitur. Eft etiam poft domituram mollioris generis bos, qui decumbit in ftilco; ea
'

nonfacuiti 3 ,fedrarionecenfeo£mendandum:namquiftimulis,autignibns,alijs^tormenris id ui-

tfunt
 Bos & Vacca. E. Lib. I. dj
tiiim eximf melius mdicant,uerxratibnisignari funt.qtioniam pcruicax
contumacia plenmoife,
uientcmfatigat.Propter quod utilius cft citra corporis uexationcm fame
bouem emendare; nam eum Uehcmentius afficiunt naturalia defyderia.quam
potius &
fiti cubitOTcm

plags.Itaqj fi bos de-

cubuit.uuliffimumcfific pedes eiitstiinculisobligari.ne aut inflfiere,
aut progredi.autmfciooflif
quo tado media, &: fiti compulfus deponit ignauiam, qua: tamen ratiflima eft in
pecore uernactilo*
longe^ omnis bos indigena melior eft quam peregrinus:namneq5aquae,nec
pabuli, nec coeli hm"
tatione tematurj^ne^ infeftatur conditioneregionis.ficut ille,
qui ex planis , ec campeftribus locis*
in montana eOafpera perduflus eft,uel ex montanis in
campellriautam etiam, cum cogimur ex lom
gmquo boues arceifere, curandum eft, ut ex fimilibus patrijs locis traducantur: item
cuftodiendum
IO cit,nem cotporationeCalias comparatione) uel ftatura, uel
uiribus impar cum uale* tiore iungatur-
nam uuatp res inferiori celeriter affert exitium.Mores huius pccOriscbouis operarijlprobabiks
hal
bentur, qui funt propiores placidis quJm concitatis fednon inertes
, ( arguri, manfuedjPallad.) qui
lunt uerentes plagarum,& acclamationum, fed fiducia uirium,necauditu,
nec uifu pauidi nec ad
ingredienda flumina.aut pontes formidolofitmulti cibi edaces.uerum in eo
conficiendo lenti; nam
Ili nielius concoquunt.ideo^ robora corporum
citra maciem conferuantiqui ex commodo
quam
quifeftinanter mandunt, Sed tam uitium eft bubulci pinguem, quam exilem
bouem redderefiumi
jis enim &: modica corporatura pecoris operari) debet
effe.neruis^ BC mufculis robtifta: non adipi-
bus obefa.ut nec fui tergoris moIe,nec labore operis degrauetttr Hatftenus Columella.
, Nouellos
cum quis emerit iuuencos.fi eorum colla in furcas deftinata incluferiqac dederit cibum, diebus
pau
io cis erunt manfueti, 5C ad domandum proni, Tum ita fubigendum
ut minutatim affuefaciant, Bi. tiro
nem cumueterano adiunganuimitando enim facilius domantur.Et primum eos xquo in loco, & fi.
ne aratro,nim eo leui fimul arare faciant, & principio per arenam, aut molliorem terram dum
coiw
fuefcant.Quos ad uetStiras alimus item inflittiendum,ui inania primum dticant platiftra,
&: fi pof.
Cs,per uicum,aut per oppidum,ubi creber crepitus fit,ac uarictas rerum coftietudine
celeberrima,
ad utilitatem adducito. Nc^ pertinaciter quem feceris dextertim in eo manendum. Quod fi
alternis
fit finiftei ,fit laboranti in alterutra parte requies. Vbi terra leuis,ut
in Campania.ibi non bubus gra
uibus,fed uaccis aut afinis quod arant, ed facilius ad arauum leue adduci poffunt,8i; ad molas,
sfad
ea, fi qua funqqtia: in fundo conuehunf. In qua re alij afellis,alij uaccis ac mulis utuntur,exindc
ut
pabulifacultaseft,Nafacilius afelltis
^ uacca alitur,fed fruduofior hac. Cauto agricola hoc fpcda
5“ dum, quo faftigio fit fundusiin confragofo enim ac difficilihac ualentiora parandum BC potius
, ea,
quaplus frudum reddere poffunt,cumidem operis faciunt, Varro. Araturos boues quam ardiffk
nie iungi oportequt capitibus fublatis arenffic minime cdlla contimdunt.Si inter arbores uitesm
a.
retur.ftfcellis capiftrafi.ne germinum tenera pracerpanqSecuriculam infitiuam pendere qurin.
,
tercidaturradices.Hoc melius quam contielliaratro,boues9 ludari, HacPlin. apud quem plura
adarandidifciplinamlegelibroi8,cap.i8.8ideinceps:&:apudColumellamlibroi,ca.i,j.e^4’Btri
bulctis fiue arator nun$ ftimulo laceffat iuuencum.quod detredantem calcitroftim^ eum reddit;
nonntin^ tamen admoneat flagello, Columella.Fortiffima bouis pars caput eft,ideo^ cornibus prj
dita.qua iugo alligatur.Ceruix etiam ei firma robtifta^ carnis eft.quamobrem non deftint qui iu-
giim ceruici committant, Syria tenui fulco arat, cum multifariam in Italia odoni boues ad Angulos
40 uomeres anhelent, Plinius. Vno boum iugo cenferi anno facilis foli quadragena itigera; difficilis tri
V
cena,iuftum eft,ldem.Saferna apud arronem ad iugera ducenta arufbottiuga duo fatis effe feri.
bicCato in oliuetis ducentorum quadraginta iugerum boues ternos,ita fit ut Saferna dicat uertim,
ad centum itigera.iugum opus elfe.fi Cato ad odogena.Sed ego neutrum horum, Inquit Varro, ad
omnem agrum conuenireputo.Si utrutp ad aliquem. Alia enim terra facilior aut difficilior eft alia.
Terram duram profeindere nifi boues magnis uiribus non poffunt, BC fepe frada bura relinquunt
uomeres in aruo.Ne boues operantes laflentur,olea BC terebinthinam concoquens, ungito cornua,
Democritus Boues ferfjs coniungere licet; Hoc licet facere, trahant ligna, fabalia, frumentu quod
.

non daturus eriSjCato.Tribula uel tribulueft tabula faxo uel ferro afperata,qua frumenta tererent:
V
in frequenti etiam nunc Italia: ufu, arro.E fpicis In aream excud grana opoaet, quod fit apud ali.
*
Jo ositimentisiundis BC tribulo, 8ic. Varro 1. 51.
^Ne boues in arca ad trituram accommodata fpicas interim edant, dum proculcant, eorum bu-
bulo fimo nares illinenda: funt ; Qua: aftuta machinatio perficit, ab illarum ut fefe efti abftineant-
Hoc nimiru animal huiufmodi tetri odoris afperfione deterritum, nihil.ne fi fame quidem acerrima
premeretur,unquamedcret,Aeliantis. ^Vaccarum ahteftintmagnac Si mediocres, qusfobolis
gratia nutriri folcnt,ut uituli madandfac boues plauftris Karatris neceffarfj.exeis generent. Haru
lac, licet ad cibum Bi conficiendum cafeS utile fit, tolli tamen cis non debct.fed pro nutrimento ilitu-
lis relinqui. Alia minores funqqtialadis tantO &
cafei gratia nutriunt : ideo^ uituli quindecim a
partu diebus elapfis occidendi funt.Eligenda funt non nimiu parua, tuberibus magnisc BC caudis
Iongis,utaIiquiaddunt)Petr.Crefcent,Nondegcnercsexiftimandieciam minus laudato alpedu:
taplurimumladis Alpinis, quibusminimucorporis.plurimu laboris, Plinius.Alrinas apud Columel.
V
lam non Alpinas legimus. Boues dicuntur matrices arronfquas BC fruduarias rede appellaris.
Cenomani Orobij quida quotidiano fermone Bergaminos appellitat, quos Vaccarios alij dicut;
f a
64 De Quadrupedibus Gm
grcgat/m in montibus pafcuntur.teg0 em’m
.

Gei mani fcfim: 5i bcrgaminas ipCas uaccas qua:

manimontemuocantninde ac Bergomum didum quod in montibus
m nJmani Ge^
fenomam Ger^
populiillius regionisindedidietymoGr^co. quod uiia montibus aganu &
manico, quafiiinnm«rt«ert,ideftuiiiuaccarij:uelceuomani,aceua,ideftuacca,utGermaiuhodie
a; oliminitalia Altini uocabant. - n,„v
anniculus, alter 1 imus.Qut
, ,.

«rNumerus de tauris, uaccis fic habedus,ut rn fexaginta unus fit

K .

dam habent aut maiorem,aut minorem nUmerum gregum, Nam apUd cum duo tauri m
gregum alius alium facit. Quidam centenarium
modicum putant elfe
ta matribus funt. Numerum
utStticuscsptumuigintihabet,utLucienus,Varro,NoftriLadariiuaccascncne ,
fic K uaccis dele=
quadraginta ut riurimum in uno grege habent. Vt reliquis gregibus pccuarps,

ausquftannishabendus,&:reijculiereijciunda:,quod locum occupant earum,

qu* ferre poliunt
& plaufirum renuunqmadantur « cuni :

frudus Varro. Vacca cum uel ftcrilefcunt,uel aratrum lubinrte

iietula iam dentibus amifiis non amplius bene
aluntur. Boues euadent habitiores, fi c.,lida
adigat, Plinius. Poli laborem pingue,
laucntunfie fi quis incifa cute fpiritum in uifcera harundine
Noftripragnantes etiam iracca»
fcunt atfiantelaboremuidu&lotio abundent, citius moriuntur.
geftationis tempus. Pinguetacies bo.
ad madandum faginant,idm optime fieri aiunt circa medium
ues { ut Sotion docuit ) fi prima die ubi redierinta paftu,
comminuens brafflcas,acet09 acri periun.
id in dies
dens eas illis porrexeris ;& poftea paleis cribro tranfmillis furfur triticelim permifeens ,
in pollinem heminas quatitor appo.
quinCE fimiliter appofiieris Caterum fexta die hordei redadi
.

exhibendi alimenti bobus,

nens paidatim curriculo dierum (ex nutrimentum augebis. Sed tempus
galli occinunt: fecundo autem,circa matutinum crepufculum
‘^uo.
byemc crif,primd quid€m,dum
uefpcri exhibendum eli.At
temporeetiam dandus eft potusiac reliquum alimenti quod fupereft,-id
stilate, primo quidem, diluculo nutriendi funt boues:fecundoautem,poftid,hoc cftmcridic.acfubs
iiide potus eft dandus Qiio quidem modo,circa horam
nonam iam tertio cibans, denuo aquam ad,
minillrabis. Verum hyeme quidem potus fit illis calidior aquaitepida
autem allate. Lotio etiam ipfo
uolfella aufe.
rum buccas colhiito.extrahens adnatam pituitam : linguam^ a uermibUs repurgato,
rens ( gignuntur fiquidem uermes in linguis boum ) ac fale denitj
linguam ipfam infpergito, Hac
Sotion. Varro memorat iuuencam quandam pinguitudine carnis adeo audam elTe, ut in eius cor.
Quod in fue etiam in Arcadia fpedatum
pore forex exefa carne nidum fecerit, 8f mures pepererit :
ariifticis feritur, ut Clail. 5«
fit.Eruum boues impinguat.Diofcorides.Eruumueru Lugduni uidi, ubi
diiis Millenis medicus illic mihi retulitlid fi fues
nimium uorauerint, fanguinem per urinam eis mo
Sicolcr, quicortice exteriori
ueri aiunt, quod ueteres etiam eruo attribuuntinhominibus: accedit
detrado intus rubet,qiiod in Lugdimenfi illo legumine ipfe obferuaui,8f Aduarius
de eruo feribit:
globofa,
Hypoftafis orobeai inquit ) a leguminis fimilitudine nomen habet in urina, cuius inftar eft
ac eiufdem excorticari colorem refert, qui rubeus eft,uitello oui rubeo fimilis.In
Germania hadenus
legumen hoc non uidi.Ciceris etiam genus alterum orobiacum tiocant,ab erui fimilitudine, Sf quod
fimiliter fubamarum fit. Ciceram Columella non tam leguminibus
quam pabuli generibus annume
inutilis, fapore nihil differens a cicercii
rat,qux bubus erui loco detur frefa in Betica.nec hominibus
Ia:colore tanta difcernitur, quo lbrder,obfoIcrior uidelicet nigro propior, Hermolaus Barbarus.
Idem in Corollario ad Diofeoridis caput de lino, fic feribit: Oleo feminibus lini cxprelTo fraces 8f re
trimenta quocp ipfa reponuntur, faginando iumentorum generi, praecipue bubus, obefitate fola in.
figmbus futuris: Qiiales ad nos Mediolano coronari ueniunt,principibus quotannis effleij gratia do
nantibus : uifccratione hinc folenni orta, magifiratibtis diuila carne globulis : quos quia fere pares
fimt,lbciolos confiietiido appellat : quidam non fociolos, fed fuccidulos a fuilla uifccratione iiocare
malunt, quat lingulis annis ante curiam ucnationis die agitur.Haec Hermolaus. Qiiidam bralTicae ca
pitatae folia, etiam ea quae tanquam inurilia feparantur, bubus plurimum alimenti conferre putant.
Genus graminis in Cilicia nafcitur,quod indigenae cinnam appellant, quod uiride obiedum boues
inflammat.Sunt tamen qui boues inde pinguefeere contendanqnato alterutris errore, quod alij s-ifi.
Uf«n(/,alij WfinAsiri lagant.fenfu longe diuerfo, Ruellius. De cibis boum copiofiusegi fiipra, Kde
ocymo ac farraginis generibus feorfim, quibus non purgantur foltim fed etiam faginantur boues, yo
fVerres,iuuencos,arietes,hcedosdecrefcente luna caftrato, Plinius. McnfeMaiocaftrandi funt
uituli.ficutMago dicit, tenera actate.ut filfa ferula tefticuli comprimantur, &C paulatim confi-ada re.
fbliiantur.Sed hoc luna decrefeente uerno.uel autumno fieri debere prarcipit. Alq ligato ad machfi
nam uitulo,duabus anguftis regulis ftagneis,ficut forcipibus ipfos neruos appreliendfit, qui Grjce
KgiiiKs-ijisdicuntur.Hiscomprchenfis ientostefticulosferrorefecant,8f ita recidut, ut aliquid de his
capitibus neruorum filorum dimittatur haerere, quatres&lfanguinis nimietatem prohibet, SC non
omnino iuuencos fubdudo roboreuirilitatis effbeminat. Nec admittendum eft, quod plcritp facifit,
ut ftatim caftratos coire compellant, nam certum eft ab cis generari,fed iplbs fluxu fangiiinis interi. ,

re. Vulnera ucro caftraturac,cinere farmentorum &

fpuma linentur argenti. Caftratus abftineatur
apotu,Sf cibis pafcatur exiguis. Si fequenti triduo praebeantur ei tenerx arborum fummitates, Si 6o
fruteta mollia, & herbs uiridis coma: dulciora fagina roris, aut fluminis. Pice etiam liquida milio ci-
nere, Kmodico oleo poli triduum .uulnera diligenter unguenda funt, Sed melius genus caftrationis
fequens
 Bos & Vacca. E. Lib. I.
(5f
hoc ferramento, iugladi)fimn.tudmsmteneat.Ia enim
drcaipfamregulamferriatteaSent^^^^^^
prim.tur,un09 &
moram doloris beneficio celeritatis abfumit, Se nilis ueriis.ac
xu fangumts ftritSis.plagam cicatrix quodammodo cumipfo uulnere pelltet L*
nata defendit Palladius Ad
copiainlaAsme lus Altinat uaccaeprobantur.qJas
humilisftamrac,laeils abadantes,CoIumella.Apud
eius regionis incolte cenasTpS
nos etiam humiles se breitioribuscruribusuac
cas tana lade facundiores ma^ts probant.
Ouillum lac caprinumm.mox bubulum
, cominSs efl
^‘*''°''&'^nd»™«ponend^&cafeS,Aril}ot.BubulSlaccafeofeftiliusacaprinfiexeadcmme^
'®!^“5,*P.™^ p‘'V““’^!‘”'^^^J,'^°“'«‘a”’^>y’onduplam,fedfefquialterat^ fere
coIligimus.Cafei bubuh maximi (imtcibi,6(: difRctllime
proportionem
tranfeum fumpti, Varro. Bos ante oartum
lacnonhabet quo tcmporeanoftrisdicitur3c3u(fjrt4„.per dies
circiter decem,fubquodCpS
lacdenfiusredditur.8egrauiusolet!,juasobcauras,8enefcetuiiamgrandiori a!
•™'f‘;"^"""“';?^P»;"°f=‘"P«ip3«“coloftrafiunt,niadmifc?afaqua.inpumicism^
men?3 fubS
tmt duritia, Plin. Coloftru, id eli primum a partu lac. Germani
uocant bienfl , ruiiici quidam ein

.
pr,)(feH.lmproban audio
fcri,u pote pinguius.
quod omniu primum eft, illud uero quod llatim fequ
M^hiduacdnu(apudArabes)elllacuaccina,iquo propter multam
utre aut alio uafc concufflonem extradu eft butyrum,
Andreas Bellunenfis Bubulci quidam
Vaccarq apud nos,uaccas a medio Aprilis pleruntp ad autumnu
.
flue
ufm conducat, pro quo tempore
S
f inter dllicias ceT

tiofexc.rcitermenfiabutyriibrasftrefeptuagintaquintp(Iibramdico^uodecimunciarB)locatorte
pendunt. Vaccas nonnulli emut,Se qldem rurfus aut alijs locant
nutriendas, propter fpem fobolis
qusaddpminuSecondudoremcxarquopertinet Qttod fi foboles quotanms
non prouenit cerS
pccuniaacondudorcnumeratur.Siquiddamninullacondudorisnegligentiainciderit,hocetiam
exaiquoad utro% fpedat.Pecudes armenta» Se iiimenta,
falemaximefolidtanf adpaftum m -
to largiore lade.multoq, gratiore etiam in calJo dore,Plin.EiTaf©-
aut Hirvfoi-.fiue maris fiue neu
7
irogenercpronundet,nihilrefert:epinguiflimaSeoleofaladispartefit.interdSunacumcaferr7
linquitur, leumdo foliim fcro;undecafei quandoc^ tam opimi,iu
adipofiim hiimcrem dcftillent Rir
tyrumabouenominatur,ccuiusladecopiofifl;imaconfit,utmirefDiorcoridem Galenus
q, excin
prino se ouillo confici lade dixerit. Ex caprino tamen fieri folere tcftis eft
Plinius,Hermolaus Eon
50 butyri nomen quoties abfolute ponitur,de bubulo femper acceperim;
quod Se nominis ratio Se
cudishuiiis excellentia poftulanuoptimu enim plurimum^ ex
naccino lade fit. Authores fi aliarn
pecudum butyra intelligant,nomen illar8,ut caprinum aut ouill8,adtjciunt Inula in
: oleo difeoda
(inquit Marcellus Empiricus)8e contrita. Se cB butyro ouillo Se meile
impolita, cacoethe malisma e
mendat. Sed quan^j butyri nomen fimpliciter pofif a de bubulo femper accipienda
mihi uidratur"
non alitet tameninhoc Opere de butyro agam, nili per fingula aninialiaubi fingulorB
nomen addi
m
turuiKuam delade.icrOjCCcafeo.Namqux de iftis umuerfum 8^ communi' quadam
ratione di»
ci pollunt,ea explicantin Libello noftro,qucm de lade 5: operibus
Marfjs priuatim adidimus 8^
*
fi uitamperfit, aliquando dabimus audiorem.

^Boum cornua,magna prateipue Se fenioru, apta fimt pedinibustolTa tefleris Se

culteUorfi ma.
40 nubrijs,Petrus Crefcent.Bou cornibus ueteres pro poculis utebanf, utin
Philologia dicemus Cor.
nua dicebantur olim,quac nunc tubac,edq, ea quae iamfunt ex !cre,tunc fiebant ex bubulo cornu
VarrodeLinguaLat.Raucoftrepueratcornuacantu,Vergil.Aeneid.8.Hinccornicinesdidi vl
tinir hodiecp cornu in bello,mugitu terribili,Heluetiorum pagus
Vria.^uibombardas ut uocant
gerunt milites, puluerem accendenda in cornibus pulchre adornatis recondita habent,
«f Boa co»
rijs glutina excoquitur,taurota9prxcipuum,Plinius : id Grxd
taurocollam uocant, utin Tauro
dicemus.T ergo bubulo lentoi;quidam mucofus abunde ineft,ex quo glutinum facere
folent Arift
Gummi albelatcut Alchuinus Se Ebcnbitar feribBOres eft compofita ex glutinecquod e pellibus uac
carum fitjSe marmore trito.Suntqui interpretetur pharmacum quoddam fimplex quod ex
India
afferaturtfedprimaopinio uerior eft, Andreas Bcllunenfis.Confecftos cafi* fis-culos corio
bubulo,
f 0 pracfuunqut eo putrefeente enati uermes lignum erodant, Theophraft. Coria boum adultorum fo.
leis calceamentorum conueniunt,Petrus Crefcent.Carbatinas Grsci uocanqut
Xenophon, calce,
os faclos ex rudi corio bubulo,!» rif/ rw/ttfriay^ai'!/, Varinus Itali hodie calandrellos
, nom’inant,
Pollux calceamentum rufticum exponit,cui nomen a Caribus inditum fit, Hermolaus
Barbarus iii
Corollario ad faxifragam Diofcoridis,Carbatinis ( inquit ) legenda in fecundo
hiftorfa animalium
uolumine Ariftotelis cap. i. (ubi camelos quae per exercitum' longiore itinere fatifeunt
, carbatinis
calceari feribiOnon carbafinis eft. Sunt autem carbatina, quas Catullus ad VitSium
carpatinas cre
pidas uocauit,calccamcnti genus e Caria translatum,quod hodiefp uulgd fic uocatur,detra(ftis
uti
qucpofterioribusfyllabis,& f litera principio adieeSa , utalTolet. Nam
aicarpiTculus calceamenti
gcnuseft,utFl.Vopircus ait in Aureliani Cxfaris uita. Quidam tamen carbafa etiamnum
uocant
(0 boum coria,quac Caeiar alutas appelIauit;na,utSuidas ait, ubi dcfcciftcntcalcei,carbatinis uteban
tur,ex crudis boum tergoribus recens dctrac!}is,ut illud Vergilianum; Veftigia nuda Cniftri
Infti
tuere pedis, nudus tegitalterapero, Nofiri hodie tergoribus bubulis utuntur etiam ad conficien.
f $
66 DeQigdrupedibus
quos fircundaittam
dum pulucrem tormentorum bclIicorum.Nauigant Britanni uimineis allicis,
compofin^a is e^. angm«
frigidariae
bitione tergorum bubuloru(alias bubaloru)Solmus.Malthac
&
nem bubuia.florem cakis.fcoriam ferri, pilo uniuerfa contundes, ceron
inflar efficieSjM "ir^bis

adlinire,ficubi frigida balnei inter rimas labetur.Palladius.

qui etiam paulo ante ad maltham cali a
riam fanguinem taurinum requifiuerat. Eft & limiriofa ratio uites ferendi , ut quatuor mal coli
bubuli cruris,uel per colla h.
uehcmenti iiinculo colligentur in parte luxuriofaJat^ ita iiel per offa
tSilia traiccSfobruanf binis eminentibus gemmis,&:c.Plin, 17.11. Scabritia charwra ieuigatur den.
te cochaue,fed caducte liters fiunt, Plin.Noflri boS praecipue dentibus ad charta polienda 1«“« w*
B«f«»(/Grammaticiexponuntgaleamfat5 amexcapitebouis. f AduerfusmuresagreftesApu
leius afferit femina bubulo felle macerandaante^
fpargas.Mures abiguntur cinere mullelac, uel le- lo

lis diluto, a; femine fparfo.uel

decoflarQ aqua.Sed redolet(frumentum)uirus animaliu eoru , ena
putant,Plin.Si radici arboris feluaccinn illinatur,
in pane : ob idfelle bubulo femina attingi utilius
felle bubulo,Plm.bt ali«
non accedent ad eam formic£E,Rafis.Lycium adulteratur etiam amurca ac
biiLyciumlndicu aliqui fellebubulo adulterant. Extinguuntiir cimices amurca «
felle bubulo le- ,

Africanus^
flisautlocisperundis.PaUad.Boues neinfeftentura mtifcis bubulam faliuam illine,
eis minam homina
Corni arboris flore deguft ato,aluo concita moriuntur apes,remedium praebere
iielbouiTS Circumlini alueos apum fimo bubulo, utiliffimum.AIuearia hyeme ftramento operi
C
« crebro fuffiri,maxime fimo bubulo.Cognatu hoc ijs innafeentes beftiolas necat, ara*
ri conducit,
neos,papilioncs,teredines:apcs9 ipfas excitat, Pliniiis. Per uernos dies , ut Higinius ait
( circa ca^

lendas Aprilcs,Palladius;)curandae funt apes adapertis alueis.ut omnia

purgamema qUK funt hy-
berno tempore congefta, eximantur, QC araneis-qui fauos corrumpunt detractis ,
fumus immitta*
tur faflus inctnfo(&ficco,Pallad.; bubulo
fimo.lsenim'quafiquadam cognatione generis, maxi.
me eftapibus(apiumfalutOaptus,Columella.Tincac« papiliones plerum^ fanis adharentes deci-
dunt,fi fimo medullam bubulam mifceas.a: his incenfis nidorem admoueas. Idem. Gaftrandis al.
conuenit
uearibus fumus admouetur ex arido fimo bubulo, quem in pultario fadJis carbonibus
excitarCjPalladius.Quidamtegrisexaminibus apum, ne intereant, bubulam uel hominis urinam
(ficut Higinius affirmat ) alueis apponunt. Campas nonnulli
ficulneo cinere perfequuntur : fi per.
manferint,urina bubula « amurca ^qualiter mifta conf€rueant,« ubi refrixerint, olera omnia hoc
imbre confperge,Pallad. Apes quomodo ex iuuenco percmpto.uel(ut alij uolunt) ex uentribus bii
bulis,uel(ut alij) offibus procreentur , explicabimus in hiftoria Apum . Fimus bubulus fiercoran=

dis agris 5C arboribus ac uineis utilis eft, Petrus Crefeent. Acerrimus

hominis fimus ell,ut «
Chav
todras,omniiim optimum eum effe affeueratffecundum fiiillum, tertium caprarum, quartum ouin,
quintum boum,fcxtumiumentorum,Theophraftus:«Pliniusfcrefimiliter:quitame_his omnibus
Columella e columbarijs
a Varrone praferri feribit turdoriS fimum ex auiarijs;cui proximuiinquiO
faciqmox gallinarijs,«c,Et alibfQiiidam etiam bubulo iumentoru fimum praferiinqouillum^ ca
prino.Ne quod animal paflu melefico decerpat frondem , fimo boum diluto afpergi folia iubent,
quoties imber interueniat, quoniam ita abluatur uirus medicaminis , Plin. Area ad meffem creta
pr*paratur,Catonfs fententia amurca temperata, V
ergilij operofius.Maiore ex parte aequant tan-

«
tum, fimo bubulo dilutiore illinunttld fatis ad pulueris remedium uidetur , Plin. Cato argillae
uel cret* harenam fimiim^ bubulum admifceri,atcf ita uftf ad lentorem fubigi iubet, id^ interpo- 40
ni « circumlini, Plin, 17, 14. de inlitionc feribens.
F.
Bubula caro multum nutrit, qui ab ea gignitur fanguis fupra menfuram craflior eft,proptcrea
«
his qui temperamento funt melancholico, diuerfos « melancholicos morbos infert. Difficulter ena
concoquitur « redditur. Sed fi concoquatur, abunde(« probe)nutn't;« cum ouilla carne coni,
fi'

paretur, frigida eft,fanguine^ melancholica gTgnit.Si quis uero eanjcomcdere expetat, uel cogaf,
eius Isfioncm qua futura timef,fic modereturicum aceto allijs SC ruta intingat. Solis hac calidosC ee
uakntesjuentriculos habentibus c 5 fcrt,«: his infuper qui ualde SC cotinenter exercentur, Symeon
Setlii.Hirci «
boues carnem quidem habent minimum humidam,pituitofam ac lentam: nocent ta.
tnen admodum ob duritiem,« in alterando difficultatem,Galenus de attenuante uidu. Idem libro ya
j.de alimentorum facultatibus cap. Carnes bubula(inquit)alimentum corpori fuggerunt non me
1.

diocre,net5 diflipatu facilc.-fanguinem tamen generant,^ ccnueniat,crafiiorem.Quod fi quis tem.

peramento naturali melancholicas magis fuerit, affetffu aliquo melancholico prehendetur , fi largi*
us his uefcatur, Affeiffus autem melancholici funt, cancer, elephas, fcabies, lepra, febris quartana^
SC qux peculiari nomine melancholia nominatur. Lien item quibufdam a tali fucco intumuit qiiS ;

remcachexfa,ideft prauus habitus,8f hydropes fepenumero funt confecuti. Catferu quaniti car-
nes bubui* totius fuac fubftantiac craffitie fitilla fuperant, tanto fuillac bubulas lentore antecedunt.
Porro quemadmodu ex fuibus,qui aetate funtfloreri,ijs iuuenib.qui bono corporis funthabitu,c6.
uenianfic «
boa,quinond2 florentem state attigerat. Bos enim temperamento eff ^ fus,mulid fic.
ciore: quemadmodum « uir state florens,^ puer.Iure igif ijs animalibus, qus natura temperamen 6»
to funt ficciore,adokfcens stas ad mediocritate ipfamconferuhumidiora uero natura.quod fibi ad
probam acconuenientem temperiem deeft,ab*tatefloremiadfiimit,Nonmodo itatpuituli carnes
babent
 Bos&Vacca F.G. Lib. I.
6f
abundant.habitioraamt,acpinpia,nobis
9alcnclisaccomniodattorafQuamobremilla,quibiishcr
bas denfiores pafci eft iiaturale,hyeme, uere primo ac
medio fiunt gracilia, ac praui fucci nitboues
qiu pr^edente temporemanifefto fiunt obcfiores, fiicci^
melioris, cum herb* augentur
icunt, & ad femen producendum fefiinant. QuS uero eiSgua ac ac denfe’
gracili herba nutriri queunt, ea
pri,
Pf®<^3nt,ut ouesjatftate prima ac media capra,cum fratieS
tiffim^^F^ germina funt frequera
“‘^i™"/^^"7^*“f,^™l‘‘?''°>Cf''°'^P°™'"‘%"g»ta«”qu«demgignitcrafnorem,redmd
quam bubula SC omlla, Ite in aphorifmos 1,8 Caro bubula tardius 8C paulatim aliL Frigida
1 .
ac ficc*
lopatura hac caro eft,impurumacatribiliariumprallatalimentum,
8£hiorboseiuf3e humoris aluma
‘'J5«>g^“^«‘“«®>f^=‘biem,lepram_ifplenis uifia 8C hydropem, in illis prafertim quorvi
temperiem
iltis aftetSibus aptam mueneritttarde a irentrieulo
defeendit. aCaluum liftit, Ifaat 6C Platina
PracF
pueautembotim adultorumcarnesuitiofumruccumgenerant,tSCcontumacesruntco(
3ioni,’idq!e(i
magis quo feniores fuerinttluniorum enim temperata funt, corpus
bene alut, roburm ec fanitaiem
eius tuentur. Petrus Crefcent.ElixaelIedebet bubula
eCuaccinacaro,P!atina.CauleTcaprifici fi ad
dantur magno ligni compendio eam percoquunqPlia Quam ob
caufam pleritp cibos craiTos atque
ditiicfles concoquere facilius polTunqut carnes bubulas
faciles ac fucci compoTes laudabilis
;
ut pP '

fccsfaxatiles,egrcconcoquuntcRationemalijadconfueiudinemreferunt.alijadhabitumquendam
naturalem ingenio humano inexplicabilem : alij uentris calore
immodico cibos cocotSu faciles ultra
'ao modum pro fua facilitate concoqui, ita^perfiringicorrumpim ( fubito
corripq deuri £C fumigari ut
cruditatem pene quod accidit imitetur cenfencdifficilc uero ac
) quod modice immutatur.coScoqiil
tantum,non praterea quicquam uitiaritNam 8C paleat quoniam perquam
facile afficiuntur, in cine,
rem uertuntur ab igne largo SC rapido,'quod ligno querno accidere non poteft. Materiam
enim pa,
tientem caufaerefpondcre efficienti coniienit t aliter fieri non poteft ut effetSus
is prodean quem uel
natura.uel hominis ingenigfpeciat,Alexader Aphrodif.i.-ji.e<:i.i7.
Bubula caro ualida eft,fiftit&.
SC difficulter concoquitur,quoniam craffl SC multi fanguinis eft hoc animal,
carocp &; fangiiis SC lac
grane efttQuorum lac tenue eft.fic DC fanguis SC caro, ut Hippocrates libro i. de ratione
uitfttis tefta
tur.Celfus ex domefticis animalibus bubulam plurimi ahmenii&ftomacho
aptiifimam effe dicit, &:
inter ea connumerat quat minime intus corrumpantur. In uittilinam flue
bubulam cum porris fucci
jo daneis.uel cepis,uel colocafijstliquamen,
piper, lafcr SC olei modicum, Apicius. Charis albachar Ara
bice.ab Andrea Bellunenfi exponitur cibarium ex came bouina, fGenus farciminis eft.quod no
ftri uocant J)tf nwurff ,id eft cerebri farcirhen,& hoc fere modo parant:
Inteftinum retSumbouis aut
uituli cum bona parte falis in aqua bulliqmox pulmo, lardum SC aromata minutatim
conciduntur
Kincluduntur inteftino.unS cum cerebro, & ouis quatuor, 8C laflis fextario &
apio; Sic paranim
farcimen 8C feruefaflum in craticula torretur, unde uel ficcum.uel cum dulci SC aromatibuscondito
iufculo apponitur, f
Pingiiiflimum eft lac bubulum ; ouillum uero ac caprinum habent quidem
j
SC ipfa pinguedinis qtiidpiam.fed multo minus.Galeniis. Bubulum,afininum cquinumm lac,magis
aluum emolliunt quam ouillum, quod dulce.craifum SC pingue eft.Bubulum,afininum,8<: equinum
lac uentri magis idonea funt.fedipfumturbantjDiofcoridesi Lac arcafetis ex naccis non
tam con-
40 ueniunt hominis nutrimento quam ex oiiibus, Petrus Crefeent. Lac quod maxime 'perpurget eft
equinum, tumafininum, deinde bubulum, tum caprinum, 'Varro. Quod prKftat.'' Caprtc. Pofti .

Ouis.lndefBouis,Bapt.FieraMantuanusdelacSe. Lac muliebre tcmperaliffimum eft, mox caprib

lum,hinc afininum,ouillum9.portrcm6 uaccinum, Acgineia. Caprinum lac fubftantia temperatu,
pargando quidem bubulo imbecillius: ad reliqua uero fatis idoneum. Lac bubulum pinguiiflmum,
cratiiffimum^.nutriendo SC moderate penetrando idoneum. Quatdam exiguo gqftu famem ac fri
timfedanqconfcruant^uircs^utbutyrum.hippace.glycyrrhizon. Cafeorummaximicibifuntbii
buli,& qui difficillime tranfeant fumpti, Varro. Equinus cafeus multum nutriqe^ bubulo quodama
modo fimilis eft.
Ga •
Jo Ex cornu bubuli fummis partibus cinis, tuffim fanat, Plinius. Bubuli cornus mucronem exu*
fitim duorum cochleariorum menfura, addito melle.pilulis deuoratis, phthificis prodclle tradunt.
Idem. Cinis de cornu iiacca cum aceto illitus, impetiginem ( morpheam foli contrapolitam curanSi
)
naribus immilTus fanguinem profluentem fiftit.Rafis. Cornum bouis combures ex ea parte, qua ca
piti adhaeret, in piiluerem tenuiffimum redige.atq; ex eo piiluere cochlearia duo, cum aqute calP
da cyathis tribus, & paululo aceti.ieiuno fplenitico per triduum da bibendum, Marcellus, f
Bo.
Itis ungula cinis ex aqua (illitus
) ftrumas dilcufit, Plinius.Af ngula uacca ufta SC potaa muliere cui
lac defecerit.reftituit lac,& corpus ladlantis corrobqrat.Rafis. ^ Coxa boum uruntur bibuntur^
ut fanguinem fluentem SC menfes cohibeant, Rafis:Galenus tauri femora ufta fanguinem fifterefcri
bit.Vaccarumfemoracremata.fanguinis diialui quotpprofluuitim compefctint, Auicenna ; Galea
nus de fcobe taur/hi cornu idem rclert. Scobs de t A L o bouis uino excepta SC dentibus mobi*
libus appofita eos confirmaqGalenus : alij non fcobem tali, fed cremati cinerem, & detes gingiuas^
laxas eo con&tcari iiibentCut Plinius; 8< Rafis SC Haly, quotum interpretes pro talo calcaneum 8( esi
^ 4
 ^

68 De Quadrupedibus
bouiIeimperiteuertemnt)dcntesltafirmandos&mitigandumdo!orempollicW.Eni^^
„yrrhadmtifriciiimeft.PIinXum cera etiam etrncdullaceruinaambuflfeniedemr.Scobsemscum
«meile perimit lumbrKos cucurbt.
mLlepotalumbricum rotundum educit, Galenus: Cum uino
eranis fimiles.Rafis.Cum aceto mullb fcobs eadem(alias Os bouis in cinerem redaflum
tx albam , Galcm
miLitturcidulum, Galenus, Rafis,Haly.ToHitpratiereaIeucas,td^impenginem
Haly.Friuolum licet
Lepr* prodeft,Haly. Venerem mediocriter excita^Galen.ft: no^
iuuenct quadraginta diebus
mm omittendum propter defyderia mulierum: Talum candidi
busc8,donec refoluatur in liquorem, decocSum, &
illitum linteolo , candorem culis^ erugationem

crsltare Plin.
j|fAriftolochiaoblongainfummagloriacft,flmodoaconcepm admota uuluis in
carnis bubulae prxpinguis coxendici boiS «equo, ,
carne bubuja,maresfigurat,ut traditur,Plin.lus
explicaui. Ad hominis morfus car.
rum alimentum non fentieti quomodo conferat,fupra in morbis
quintum diem loluamr , TItn.
nem bubulam decoflam imponi iubent elFicacius uiuili, fi non ante
Bubula caro impofita tumorem fanat. Idem . Calida tmpofita panos « apoftemata difcunt , ut lan,

euis etiam « feleiufdem pecudis,Plin.Caro uaceina(bubula,Plin.)rccens uereuo impofita, ulcera

temperat ex
eius «epiphorasmireperfanat,Marcellus.Eademrancorem(rofiones,Plin.)ltomacht
iiini « aceti aequa portione difcoifla « cibo
fumpta,ldem.Bubulac carnis ius uentris nitxus ex
bile compefcit,SymeonSethi. Ius e carne
uaccina,ut medulla etiam.ulcera i^is « rimas lanat, Plin.
«rCorii bubuli cinis cum meile phagedaenas in ulcerum genere adrodit, Phn. Veteris Iole* cre.

mawcinis calceamentoru attritus fanat, Plin.& Diofcorides, qui ambuftis

etiam« inierlrigmlbus

bunc cinerem mederi ait,fi illinaturiHermol. Barbarus ex lini oleo Illinendum

tranftulit. Perniones „
calceameto.Plin. De glutine ex corio bubulo ciuscp ufii
fanat corium combuftn,mclius fi exuetere
medicinali uide infra in Tauro.nam Graeci laurocollamuocant. f Boummcdulla «feuum ner»
uiscommo’tisronferunt,«molliHnt fi inungantur, Rafis. Medullabubula ex dextro crure p-|ore
trita curn fuligine,pilis,« palpebrarum
uitijs,anguloru^ occurrit icalliphlebari^ modo fuligo m
bocufutcmperaturioptimeellychnio papyraceo, oleo^fe&mino, fuligine in nouo uafe pennis de-
terfa.Efficaciirime tamen etiulfos ibi pilos co?rcet,Plin.Luccrnam
fidhle de papyro «
medulla uac-
cinaconcinnato,at<B cius fumo fiuefuligine,procalliphlebaro utere, quo palpebras exefas « gla.
brasfepiusinungendo,dccentiflimasfades.Marcellus.Medullabubulina(fortebubulaaut bubali,
na a bubalolegendumluel taurina liquefada, tepens^ infufa auribus , plurimum prodeft Marcel. ,

Vlcera oris emendat ceruina uel uaccina rnedulla cum refina,PIin.Cerutx boum fi media intumuit
«
competimus aureum elTc medicamentum ex pice liquida bubub medulla « hircino feuo,« ue«
uaccina cum fari-
tere oleo sequis ponderibus compofitum at^ inco<Sum,«c.Columclia.Medulla
na tenui fuba(Sa,« uclut excodhis panis cibatui data,mire dyfentericu fanaqmaximt fi «cafeus bu
«
bulus recens manducetur,Marcellus. Vituli aut bouis medullae excoquutur cum farina cera, exi
giiocpoleo,utforberipoffint,pro coeliacis «dyfentericis. Medullaetiam in pane fubigitur, Plin.
Plura de medullis in genere ex Galeno dicemus infra in Vitulina,
f Seuumuitulinum feu bubulum contra ucnena quae exulceratione enecant, auxi!iatur,Plin,
Clauos feuum bubulum faiiatcum thuris polline,Plin.Lcpras,furunculos,lichenes« pforas fal e,
mendat cum pafla uua exempto eius ligno, & feuo bubulo atqj origano ac fermento uel pane , ma.
xime Thebaicus,Plinius.Et alibi,In furunculis(inquit)illinitur feuum bubulu cum fale,fimili^ mo
do caprinum, Sole adufta feuo bubulo cS rofacco aptiflimecuranf. Idem. Suppuratio mbubtis fer-
ro refcinditur,expreirus deinde iinus ipfe.qui eam continebaqcalida bubula urina eluif: uel fi collui
ca pars nonpoicIi,lamina candenti feuu caprinum aut bubulu inflillatur,Columella.BoummeduI
la «feuum nentis commotisconferunt,«inun(3amolliunt,Rafis,Sanguis bubulus concoquit ab
fceirus,fi cum feuo ad ignem emplaftrumfiat:cmollit etiam tumores diiros,Rafis,Vlceracapitis fu,
bito nata fanantur,fi afini flercoris fucco , « «
fcillse contrita: quantu fgtis uidebitur , bubula: adi-
pis tantundem mifcueris, attp ad capitis ulcera ueluti ceroto iifus fueris , Marcellus , Oculorum epi-
phoras bubulo feuo cum oleo codoi!linunt,Plin, Seuu bubulum cum adipe anferino tepefadum
in auriu grauitate infi»ndunt,Idem.Seuu uituli uel bouis,cum adipe anferino impcfitum,rimas fcif
luras® oris optimciungit,Marcell, Vlcera oris ac rimas feuum uituli uel bouis cum adipe anferis et jo
ocimi litcco emendatjftn.Rigores ceruicum bubulo feuotquod « ftrumis prodeft cu oleo) optime
perfricantur; nam continuo mollefcunt « «
dolor omnis abfcedit, Plinius Marcellus, Datur « fc,

iium uitulinu aut bubulum coeliacis « dyfentericis, Plin, Adeps bouis efficax eft uitijs fedis, Plin.
Taurinus adeps,bubulus,« uitulinus aliquantum adftringunt,Diofcorides Reprehenditur aute
:

aGalcno libro undecimo defimpliciumpharm.factiltatibuscap. 4 ,quddadftringendiuocabulo ab»

utatur.ut cum caprinum adipem fuillo magis adftringere fcriblt,cum acriorem efte fertbere debuift
feuqua: tamen interpretatio iam citato Diofeoridis loco dc tauri,bouis,« uituli adipe non conueni
rc uidetur.Porrd bubulum feuum, renibus maxime detradum, exemptis membranis.aqtia marina
ex alto petita eluendum eft: mox in pila tundendum diligenter, affiifa maris aqua.Cum uerd diflblu.
tum fueriqinfidilem ollam conijciendum,«marina aqua, quaenonminus dodrante fupereminc. 6»
at,prolucndum:decoquendumdonec omnis aboleatur odor,additis ad lingulas feui Atticas minas,
quaternis Tyrthenic* cer* drachmis;excolatum^,deiradis qua: pelTum ierant fordibus , in nouo
fidiU
 .

Bos&Vacca. G: Lib. I. 6^

10 bcra parcms.Bibimt autem uacdnum quoniam omniuorte fere funt in herbis,

, Plin. Vt in Arcadia
bubulum biberent phthifici/yntedici^.a: cache(Sac,diximus in rarione herbarum
, Tdern. Stoma,
cho accommodatiffimum caprinum,bubulum medicatius.auo & ahms rnUr.v,.. Di.„ r.. .

cgen,Phnius & Diofcorides.Cortex glandis(arboris,ncn fruausjdecotftus lade uaccino

ferpentis
plagx illinitur, Plin, Nitrum in facie exulcerationes fanat cum meile &
laflc bubulo, Plin. lL bu.
bulum oris uulnera recentia ad fanitatem reducit,ut quidam citat ex Diofcoride. Lade
bubulo aut
caprino tonfillx & arteria; exulcerata leuanturtgargarizatut tepidum, ut efl expreffiim, aut calefa.
lo dum caprinum utilius cum malua decodum & falc exiguo, Plinius. Lac caprinum
uel bubulum
ucl ouillum receits mulfum,dum calet, uel etiam calefadum gargarizatum, lonfillarum
dolores 8d
tumores cito fedat, Marcellus. Lac bubulum recens mulfum »
lento igne calefedum gargarifatum
arteriam conftridam infufo catarrho.a: fauces exafpcratas.priftinac fanitatireftitutaperfanat.Ma^
ccllus.Picemprtecoquam.iiuequam uifcofamuocant,& rubricam Scythicam, quam alii piiTafphal
iumuocanr,cumfeuiceruinircmiiri cyatho uno, &:ladisbubuli,uelouilliparimenfura,n' quis
iam
periclitanti phthifico in potu uel in cibo quotidie dederit, mire ei fubuenit, Marcellus.
Lac bubulu
tepidum incodum fubinde fumpmm, exulceratum quoqi ftomachum fanabit, Marcellus. Stoma,
chiim exulceratum ladis afinini ponis reficit , item bubuli, Plinius. Alui exulceratos fluores
te. &
ndmos,ouillumbnbulumue aut caprinum lac fiflit ignitis calculis ( interpres addit, marinis) deco-
50 dum,Dicfcorides.Laborantibus tenefmo.id eft qui de perfridione aflidue federe cupiunt, &L nihil
deiiciunt,lac bubulum decodum frequenter potum,maxime prodeft, Marcellus . Tene(mus,id
eft
crebra &inanis uoluntas egerendi, tollitur poto lade afinino,item bubulo, Plin. In biliofis fluxioni
bus lac bubulum aut caprinum tepidum recens muldum auxiliatur in potuiaut ad ignem decodij,
aflidue^ agitatum, donec ad tertias fit redudumtquod ipfum fid per fluuiales filiccsinKxaiiws Grtccl
uocanOferri^ laminas igni candefadas ac in lade extindas , fieri poicft. Catterum in decoquendo
fuperftantem concretionem fiue fpumam cochleari aut penna auferre oportet. Hoc enim nullum
compendiofius remedium ad fluxiones biliofas reperire poffis. Qiiandoquidem autem febricitanti,
bus lac ipfum in nidorem aut etiam acorem conuerti confueuit.maiuscp nocumentum quam com.
nioditatem inferreitunc fanein pratfens, ipfum exhibere uitabimus: aquat uero quarta pane ad lac
43 ipfum affufa,decodionemfaciemus, donec dimidium eius c6fumatur,atq! hoc modo exhibebimus,
'Actius.Qiii eadem fere etiam in ccetiacorum diaeta tradit,
ita exhibitum fimul fiftere ac temperare
fluxiones inquiens.Bubulum lac potum dyfentericos iuuat,Galenus.Bubuii ladis decodi potus in
ter cotliacorum3C dyfentericorum remedia numeratundyfentericis addi mellis exiguum pracipi»
uneSf fi torminafint,cornus ceruini cinerem,aut fel taurinum cumino mixtum, & cucurbita car»
nes umbilico imponere, Plin. Contra rofiones inteftinorum a medicamentis fadas lac infunditurj
Et fi urat dyfentcria,decodui^cum marinis lapillis,aut cum ptifana hordeacea.Itcm ad rofiones in=
tcftinorum bubulum aut ouillum utilius,Plin.Noftri ut dyfenteria occurrant in uaccino lade tepi.
do ftomoma fiue aciem ferri optimam nouies candefadam extinguunt, idep calidum propinant a.
gro. Nonnulli in aqua etiam agro bibenda aciem fimiliter extinguunt. Alij laf naccinum in olla ad
jo ignem ponunt.Sf duos lapides nigros fluuiatiles fimul Sf aciem candefaciunt,& ladi imponunt,ac*
ne exundet ebulliendo cauent Lac ita medicatu quam calidiflimu bibi pracipiunt Aetius de fup.
: ,

puratis renibus tradans,Lac(inquit)cum meile poft puris eruptionem eis prabendumiST primum
quidem afininum aut equinumiad ulcera enim repurganda conducittquum uero repurga tione am
piius opus non habcnt,& motfus fiunt obtufiores,indiget^ ager nunimento.tunc etia bubula lao
eis exhibendum duarum aut trium heminarum menfura. Conceptus adiuuari aiunt uaccini ladis
potu,Plinius. Vulnerato inteftinorefpiratio prodit inferneincofpicuaiuxtauulnus, 8f euacuan
tur pedoratDato igitur lac 8f uinum,pari aqua menfura ammixta,Hippocratcs libro i. Epidemio.
rum fedionc 6, Et alibi eodem libro.Capitis os (inquit)fi doleat fradumue Iit ,
lac uinum^ pari mo.
do propinato, Noftro tempore aliqui aduerfus quartanam remedium pradicant, fi ex uino lade
confufis liquor in balneo Maria ( ut uocant ) extradus per aliquot dies bibatur. Praterea Hippo,
crates in libro de natura muliebri. Cum fluxus albus obortus fuerit, qui uel uentris mouct profluui»
iim,uel ad uterum uertmir,Sf c. pharmacum bibi iubet,a quo fuperna purgentur, SC lac afininum,.
 De Qi^drupedit us

prodeffc dentitioni: Item cerebrum eiuidcm ad eundem uliim

cite exemptum adalligatumfe mire
adalligari iubent.Plin.Ex eadem aqua de qua
bos aut afinus biberit paululum fumpmm dC potatu,

tolliiefflcaciter capitis dolorem, Marcellus-ln

iuuencarum fecundo uentre pilae rotunditate ragri,
tophus reperitur, nullo pondere; fingulareiut putant)
remedium jrgre patientibus , fi tellurem
cans
reperiatur,fubdit:Nam de pumicc.qui
con attigerit, Plin.Et alibi lapillum memorans quiin ceruis
in uaccarum utero fimili modo
inuenimr.diximus in natura boum : non aliS quam citatum iam lo.
gargarizatum,Plin.bubu
cum fignificans. Lingu» exulcerationi Si arteriarum prodeft ius omafi j.
illo enim latSe proxime dixerar.quan^ fimul etiam
de caprino, lecur uac
Ii accipiendum puto,de

cinumctxliacis Sf dyfentcricismedetur,Plin.lecurbouis uftum potumcj},uentris &

fanguinis pro.

fluuium inhibet,Haly. fLyciS Indicum aliqui felle bubulo aduItcrant,Plin. V

accinii fel ualidi.

us eft quam aliarS quadriipedn.Mifcetur emplaflris ad ulcera quae eryfipelati &

dolori uehementi
Fel boum mej
iungunf,Auicenna.Fel tauri calidius eft magisep dcficcat § boS caftratorS,Galenus.
Ii admixtS,ferrum infixum uel fpinam
extrahit Bdellium in eo diflblutu iuntfto aceto , 8f fiftul* in>
fubatSC Si illi,
fufum,iuuat,Rafis.Permixto alumine Si myrrha fel bubulii ad craflitudinem mellis
uinocotftaretfte imponit,
tum ea qua ucretris ferpunt, mira celeritate perfanat: fupra etiam beta
V
Marcellusiapud Plinium uero li.i8.rap. ly.fic legftur, itia quaejn
uerendis ferpunt , fel bubula fa.
beta ex uino coiSa impofi
nat cB alumine Aegyptio ac muria ad craflitudmemellis fubatSB,infuper
fel bubula difcutit,ut fanguis etia Si
ta,ut caro quom bubula. Panos Si apoftemata in quac89 parte
caro bouis calida impofita,Plin, Strumas difeutit fel aprinum,uel
bubulu tepidum illitn,Plin. Mar.
uerbisiFel bubulu uel caprinB ad incipi,
cellus nonaprinu fed caprinu ad flrumas commendaqhis
crefeerenon finetur,fi eo adfidue
entes ftrumas optimefacere experimenta docuerut.Nam penitus
tanganf.Cicatrices nigras reducit ad candorem.cqm felle bubulo erucae femen, Plin . Bubulu
fel c6

eft etiam ad collyria contra

nitro Si Cimolia furfures amolitur.fi caput inde lauef, Auicenna.Intifu
ungues oculoro.Fel uaccae nigr:e,fi eoiilinanf oculi debiles.fcripturam amilli non percipientes,pro.
deft,Rafis:quid fibi uelit upx amilli non aftequortfenfus forfltan eft.iuuari eos qui Icripta remorio-

j-a legere non polTun^qtiosGracci iiiaiTtxs uocant,lufciofos uel lufciriofos Latini; Plinius tamen ny.
tftalopas lufciofos interpreiatur,eoru9 oculos felle caprae a qtitbufdam inungi feribit In felle bo. j»
um Inuenif aliquid lapidi fimile,figura annuli,quod philofophi uocant alcheron,quod tritu Si nari-
bus attra<Sum,aciem oculoru promouet,ai prohibet ne quis humor defeendens in otulis colligat;
&
Item fi magnitudine lemis inde capiat cum fucco betae, hauriatur naribus , comitialibus prodeft.
Quod fi defit alcheron,fubftituaf ei fefquidenarius de felle tauri nigri, Rafis. Hune lapidem in felle
bouis repertum.aliqui etiam guers Si maifata uocant, ut Matth*us Syliiaucus feribit, Arabica nimi.
rumdialetfto-Videin felle tauri infra. Fel bouis tinnitui Sffonisauriuinteftinismedet.fi cum gof
fipio imponatur. & fi cu oleo inftillef,contradfi ex frigiditate dolorem aurin lenit, Haly, Aduerfus
grauitatem audiendi fel bubulu cu urina hircfauriculae quae moleftiam ftirdiginis paiitur,inftillabis
iiatimep fubucnies,Marcel.Sigrauitas fitaudiendi,felbubulu cum urina ppraeuel hirci medef, uel
fi pus fit, Plin. Fel teftudinu cum
uernatione anguiu aceto admixto, unice purulentis auribus pro. 6»
deft:Qiiidam bubulu lel admifcenqdecotfiarucp carniu teftudinis fuecu,addita aeque uernatione an
guiatfeddiuinuino teftudtnemexcoquBt,Plin,Seneif}usferpentium(qu« nonuetuftior anno fit)
fetuente
 Bos & Vacca. G. Lib. L 71
ferucnte tcRa ufta inftillatur auribus rofaceo admixto, contl-a
omnia quidem uitia efficax, fed cotra
graueolentiampraecipuetaut ii purulentsfunt ex aceto, melius cum felle
caprino uel bubulo aut
teltudmis marmatildcm alibi. Aurium dolori uitijs medetur fel apri uel fuis uelbubulSf
^
ricmo ac rofaceo aequis portionibusipracipueuerotaurinS, cum porri fucco
cum oleo
tepidum uel cummei
le li fuppurent;contra% odorem grauem per fe tepefadu
in mali corio, Plin.Bouis felle palatum illi,
nituradprouocanonem,Auicenna:forteapophlegmatifmum,ideftpituitKa capite detraiSionein
prouocatioms uocabulo accipere conuenit. Simtqui morbum regia pelli credat
fafcialinea ihbu-
&
bulo felle calido tindia, corpori fub coftis incindiarquod triduo faciendum aiunt ita
, ut quotidie
renouetur medicamentu.Si mulier diu non concepit , menfibus apparentibus
tert^ aut quarta dic
IQ alumen tritum unguento dilutum,Iana exceptum apponat, 3d per tres dies appolitum habeat* tertia
uero die fel bouis radito,8d ramentum oleo dilutum ac fubadium, linteo exceptum
apponite, 6d tres
diesappofitumhabeacfequenti uero cu uiro concumbat,Hippocrates in libro
de natura muliebri
Induratam uuluam aperit fel bubulum rofaceo admixto,foris uellere cu retina terebinthina
impofl
ta,Plin.Fel bouis mixtu uino 8<:medullKcolo«nthidis acmelli,anoilliio,aluum
proritat Rafis He
moirhoides aperit, Auicennatin quem ufum Galenus SC alij taurino prxdpue
uiunf. Marifexaut
fici,ut quidam fcribunt,fi fellebubulo Iinantur,indubitantcr abolentur.Genus
maligni &: dcpafccn
tis ulceris,intibijsprscipue,quodnoftri lupum uocant,fanari quidam
promittunt, impolito cata.
plafmate,ex fucco carlmac(qui radice contufa exprellus fioed chelidonij maioris dd felle
bubulo , ita
iitpartcsiinguloruaiqualesmifceantur.
f Uenbubulusinmelleeditur.Sdillinituradlienisdolo.
ao res;ad ulcera manantia cummclle,Plin.Inueteratus ex uino datur adfienem fedandumjrecens aut af
fus uel elixus incibo,Plin, W
f Vlcera infacie tolluntur membrana e par bouis madida, iTln
uefica bouis allij capita uiginti tufa cum aceti fextario imponuntur ad lienis dolorem.Plin.
Aeris flo.
rem tritum bene cum finapi,aut etiam folu.mittes inacetu,fimul<^ in bucculari decoquest ita ut ali,
quandiu illic bulliant, 6: ad iimilitudinem pulticulg fpiflentur.polieain uaccinam uefficam calida ea
transferes,ita ut duobus digitis liquori huic uefflea maior fit, tum fpleni fatis calidu
medicamen ad,
pones,ligabis fafeia, tertia die folues,mirabili gratulaberis remcdlo,Marcellus, Ad colicam
remediii
ufu perfepe comprobatum ab amico quodam nuper accepi huiufmodi; Later ignitus 5C fafeia ma.
dente inuolutus,pedibus»gri in ledo bene cooperti applicetur: Mox lac caprinum prius feruefa-
dum in ueficam bubulam infundes et umbilico impones quam calidiflimu.Hinc fudor
copiofus ma
jo nabinproinde ne aluus fiftatur,fimul etiam parum olei agro propinetur : quod et ipfum aliqUj cali.
dum bibi uolimt, Boues ne infeftentur a mufcis,bubulam faliuam illine, Africanus,
f
fi
f
Aiunt
bouis caflrati urinae cinis arboris myricae immifceatur,uel in potu , uel in cibo, Venerem finirhCar
b09 ex eo genere urina ea reftindus in umbra condituri idem cum libeat accedere,refoluitur, Plin,
Si quis fe infundat in urina bouis, ftomacho ob frigiditatem aegro conducit : item ad htemqrrhoidesj
Haly.Noftro tempore quidam militibus quos dira oris ulcera populari lue per exercitum graffata
iicxabant(noftriuocantbiebJHHe)uaccarum lotium gargarifandu dedit, ac plerofcp magno lucro
fuo curauit,y ulnera fada igne, dum fanefcunqdefricarc bubula urina conuenit, Colimiella ubi a-
git de cauterijs boum ad epiphoras oculoru. Suppuratio boum melius ferro refeinditur quam medi
camento.ExprefTus deinde finus ipfe,qui eam continebat, calida bubula Urina eluitur, 8fc,Colume!
. „ la.Corni arboris flore deguftato,aluo concita moriuntur apes,remedium praebere eis urinam horni
nHm,uel boS, Plinius,
f Stercus animalium uim habetmaxime digerentem. Verum ftercus humanS ob fcetorem abo-
minandum eft. At bubilis, caprinis, Sf ex alijs quibufdam animalibiis,ne^ grauiter olet,&: multa ex
perientia non tantum nobis,fed flC altjs medicis me natu maioribus comprobatum eft, Galenus de
iimpl.medic.facultatibus libro io,cap, i7,Etraox cap.ij. Stercus bubulum (inquit) pro paftu uario
exiguam habet difFerentiam,eft^8f ipfum facultatis exiccatoriac. Verum attradoriam etiam obti.
net, ut monftrat dum apum uefparum^ morfus iuuat . Qiianquam haec ut a proprietate fubllantia
totius iuuentur fieri potcft.Catterum medicus quidam medicamentorum peritus in Myfia qua in
,
Hellefponto eft, aqua interentem laborantes bubulo ftercorc oblinens, in foleftt exponebat, Atque,
jo hic ipfe impofuit SC partibus riifticorum phlegmone obfeffis , humidtim illud uere colledum , cum
'
herbam boues pafcuntur,Manifeftum autem eft hoc elTe alio moderatioribus multo uiribus s dico
autem aliud cum paleis uefcuntur.Nam hoc medium eft inter id quod modo diximus, SC quod proa
uenitabcrHipaftu.Liquetergo,quemadmodumidquod expafcuo herbaceo prouenit, adphleg.
monas accommodatur, ficiftud aqua infeftatis efle idoneum. Scire tamen oportet , omnia id genus
medicamenta duris agreftium hominum corporibus aptari,nempe fofToribtts SC mefforibus , SC qui
opus obeunt tam ualidum;in quibus iitim Myfius ille medicus SC adehoerades adhibeat,-Si ad tumo,
resomnes fcirrhofos.ex aceto in cataplaimatis formamcompofitumimponens, Hac Galenus, Illi-
nitur in his qua rumpere opuseft , fimum bubulum in cinere calefadum , aut caprinum in uino uel
aceto decodum,Plin.Medetur aduerfusapum& uefparumidus.Ratis;&Galenus,utfuprarecitaa
uimus.Omnes tumores SfabfoelTus calidos cum aceto impolitum fedat, Auicennatai Galenus , ut
pauldantcdidumeft,Ignifacrouftulinumfimumrecensillinitur,uelbubulum, PUn. Armentaria'
bouisfimum Crecens admo«eatur,uuIneriim inflammationes mitigat: Folijs autem inuoluitur , 56
72 De Qindrupcdibus

ouorum.uetcres calceamentorum fole»,« bubula

h u
ftae Fimum bubula naribus

puerorum unna illinat digitos peda, manibustj

Imo^laturneft Magi fimi bubuli cinereconfperfo

fimo re
arquatum pelli ferunt recentiores quidam, fi c bubulo
ra fluenti falubre eli.Rafis. Morbum inflrumcnto f .
uiridi,utru£8 enim ex lingua noftra transferri poteft)liquor in chymiflico
centetaut foccum
bubula recens exprime per linteum
oaratus potetur. Ad c3i doloremtftercus
remedia efficacifflma effe mifl»
eius in qualibet potione colico dabibcndum,ftatim fubueniestquod
«e^pe^imentadoeuerunt,MarceUus.Germani(pratrertimnofai)colicametiammatric.suocaWOi,
aut etiam apud nos medicamenta illud Mm-
nomtont SC fid abfurdius eii in uiris quotptcelebratur
“m diaumtFimum uaccina nempe uino permifcent, fuccumcp linteo percolatum,atgrotoca^
dum propinant. AIH hoc fima magnitudine oui dimidiati
quintpuna)sutnip«mixtum colant , 5C

minutimtacifaadduntaromata,zingiber,caryophyllos,macis,&ctnnamum!Hocar^a,ubiprtma
haurire, Si infuper fudare praecipiunt, Bouis fiercus
aridum uflu, tri,
noxam fcnferit,una potione
bus cochleariis potum hydropicos
iuuat,GaIenusadPifonemcap. ii. ^ Hydropicis auxiliat
SC bubuliCde armentinis loquoriquod bolbiton uocant,
cims co-
fimi ceruini, maxime fubulonis.fed
foeminae in mulieribus,^ ex altero fexiun uiris,quod uelu-
chleariora trium in mulfi heminaibouis
magi,Plin.Hydropicusillitusfimobubuloiuuatur,fidiuttus ad folemdc.
Smvfterium occultarunt
ficcetur. Antiquus quidam, SC Galenus
utfupra ex eo citaui . Hydropico plurima prodeft fimo bu> 5»

inungi ad fole et confricari corpus tota,Rafis, Ex

eodem arido, aceto opt>«"o
bulo ^
uentri calida contra aquam citrinamCid eft,hydropem) utihl.
rio diligenter admixtis.cataplafma toti
rimeimponitur,Rafis.ProdeftS(:uitulifim8,utinfradocebimus. Bouis fimum coxendicis
crucia»
fimum bubula imponunt, calfaflum in folqs cinere ter.
tus fotu compefcit,Diofcorides.lfchiadicis
uenti Plin Fimum bubula feruentem,quem in cinere ardeticalefeceris, coxarum dolori imponito,
ifchiadi , Auicenna. Recens caliduniodagr am 1^
Dlurima prodeft , Marcell. Emplaftrum ex eo fit
inftar podagram impofitus leuat,Rafis.Priuatim fuffitu
fimi quod
nit Marcel-Recens cataplafmaris
a mafculo boue redditum eft, procidentes
uulua reprimuntur, Diofcorides. Maximum beneftciimi
muliera fumigatus propendentibus. Antiquus quidam, Amt
nreftat fimus mafculi bouis,hyftericis
8d fuffitu fimie mare boue,procidentes
reprimi,partus adititiari, Plin. Hippocrates
iiuluas libro 40 m
de naturamuliebrfiubimedicamentarefertmenfibus &
fecundis detrahendis idonea, cum odora»
meile fubigcnda) recenfuiffet. Hac
menta quadam, (croca,calama,rofas, ftyracem, cneora pauco
formetur, habeat^ iunda tenue , lit
(inquiofufftantur ftercorebubuloiid uelut acetabula olearia
Ignis autem fit farmentitius,in quo ftercus iaceaqS.: ex illo
mulier in{idens(srtf,J3«™) contecSa
ficce
bubula
Etpaulo poft,Stercusbubula,cedriramenta,8(: bitumenfitffito.Btrurfus.Stercus
fuffiatur
adiefla,leniter pro fometo ad
contufum ac cribrata,aceti dimidia mcnfitra,a:deco<fti erui dimidij
hibeto S^c.Et paulo poft initium eiufdem libri, adiierfus
aquam interentem uteri, pharmacum (in=
bubuliftercoris fomen
quiOdeorfum purgans bibendum dare oporteqpoft pharmacu nero, uteros
• to fouere, Aqu9 pota,qus debouis aut afini potu reliifta eft,capitis dolores fanat, Plinius.
f H. plI

producimqrc
Bos,o bos,K datittus pluralis bobus.uel fecunda ueteres bubus.primam fyllabam
liqui cafus omnes corripiunt,Sertiius.P«jTis
&
8C aifT*|(inuenio srofis ) pro iuuenca dicitur a Grs-
cis.itemifaiiiA» Dorice uclii'wo«Ais,quam nos iunicem
uocamus, /«fiiiAssuero iuuenca fignificat,
quemin Alexandri Caifaris uita Lampridius damalionemuocaiiit . Vtercpfexusinmofcho conti.
netitr.Photion damalinuocari omne animal exiftimat in iuuenta ,
Hermolaus Barb. &: Ariftopha»
ditftam teftatur , dC AMi"7<ix«fTir(/ RiJix
nes grammaticusiquiiuuenca etiam a Sophocle
ysywii

Aiji apud Aefchyla legi. Videntur fane

authores non femper uituli SC iutienci diferimen obieruare,
quod ab state eft,cumhicillonatumaior fit(ut diximus fitpra in A .circa principia , rurfus circa
finem.) Ariftophanes iam citatus.Ta A' V
num nobis uocabu»
Ium eft,&(t6 mbuifie, id eft bubula pecus, quo omnes eius fecundum fexa 8C statem differentias 60
comprehendimus.Iuuencauocamus cilt5Cyt»^^. iuuencam eitt3Crt6S, reliqus gentes circumlo-
quuntur,Kid(«Mi boues funt s»jrAiil'g«,i5(y2<i<,‘il'i3(i« , id eft robufti, quadrati, coftis^ Si coxis plenis.
Varinus.
 Bos&Vacca H. Lib. I. “/r

&(/.IonesKAttia<nfammmo genere proferunt, ut

etiatn&5,;toj,J^,„Vsj.8C*iras.Sf£rnificataute
nonflngutos tantum, fedenamgregern aut armentumbbum,
Varinus. Gr*ciJ«nom(na”afunt
com.™ir,nasfuturarunimtumcisPonux.Ejfetiamappenarel,cebitchytropodem.quiamS
alias,&:Aj™wTOeux«ts«:,i«“('.^W'7»=»''>‘«»i'Uocatur,Ide,DebouepircepIanocara1aginco
cftdmendilocus SaIpamquo® p.Tcem aIiqui£i(,u6cabant.Pl.mus alius
libro 8. tradit elephfntes ItaS
iud.(repr.mumPyrrh.bello,&bouesLucasappdlafre,inLucanisuifos.DeboueplaLtamoxfa-
erprouerbtadi emus.B«procoriobubuIo,totumproparte,uteIephaset.amGrjc.sprodemefo
5
IO lo,buftathius.B<«s
etiam,apudpoetas prxtipue,pro iis ponitur,a:agrammaticts
expoLur fcutg
p_elta,.^?a(,,corium,pifcisquidam.Bii,„{*fayapudHomerum,utalibiii«<S«,&:a!ib/
4
r»«i«<.(,<A,tr«T^.^ fFcrennam^<4..i.™^,ideft crudi
corijbubuU,Varmus^
n.turapudSu.dam8CVar>num.Menfemprmcip,sd.drat.oneDrpheus,.««J5««^,w’deftuni
cornemuitulumnuncupaUit;cmusreimemmitfuperlliadosprtmumEuflatbius.Siqu.demmen'
fis fimp iciter,ut generationis effe(f}cr,bos appellatur.Qudd
uero habeat nmc primam fubftantia:
domeacsi«$»x,,,mofchos^deftuitulus,uel(utmqUitEuftathius)=ft<ixiri«f<ij,id;j-i,s™«'
i r x Cali?
us.Artnentidefcriptio inter Claudiani poemata extat,
fBubulus,iyemciubdboumus,utIacbubt.lum,Piin.libroi8.StomachumexuIceratumlacSis
arimnipotusreficit:iternbubuIi^icbubuIurnpecus,Varroi.deReruft.Bubu^
10 CO dixif PIaut.Sticho.blmt qui Sc bouilln rede dici putant.6^ citant Plinij loca,Bouilte
carnis iure
facflecuratur,quemnosinPhnionuf5 repetimus. B, /<««(, bucula
eft,trifyllabum pro tetrafyllabo
i.;ci}«^CeruuseftanimaladeofimpIex,utequoautbuculaaccedetepropius,homin™iuxtauenan
lem no ccrnatjaut fi CCTnat, arcu ipfum fagi ttas§ miret, Plin. Vaccinus
adiediuffnomea uacca, lac
uaccinu apud Pliniti.Qjiod fcorta paffim uacchas nuncupamus,
ex antiquitate profltixit.in com ce,
di)s quippe Anftophanis comperitur fuifle Athenis celebres
meretriculas Cynnam dC Salauaccha
Csltu^Fix<tA« Varinum:a;iis«x«rit.quicornuahabetw«W«(iii;* re
flexa. Tauras naccas fteriles dici exiftimant,hac de caufa.ij
non magis $ tauri pariant, Feftus. Cd=
jumellalib. 6. Et uuffi taurte qua loca occupant fcectindarum
ableganda, Varro libro i . de Re ru
ltica,^uallenliseftuacca,taura appellatur. f^Bouis SC uacca epitheta hac repetimus: Arator
30 armofus,a^eftis.agricola.Aeripes Ouidio.qui habeat pedes tan$ ex are folidos.Albus,
Horatius
incarimneSeculart, Qui^ uos bobus ueneraf albis, Cerebrofus.Coliimella
i.ii. Contumax Crud
Horat.Ep^.Candens.Corniger.Cornupeta.Decoriabafpedu,Colum.Durus.DiirifBmi,Colum!
Eormoia,Ouid.i.deArte.Ferus,Hirfutus.Immunisaratri,Ouid.Metam.5.rncuflodita,idemFaft.
i.lndigena,Ouid.Amor.j,Indomita,Valer.ltb.4.Argo.8i Porphyr.Intada id eftiugS
, non palTa
Horat,Epod.4.Ledus,Ouid.Metam. 6.Minaces,idem Metam, 1. Nitida SC niuea, Omd.
1
Omniuoo
V
rain herbis,Plin. 15. 8, Opimi, arro de Reriift, i.i, Odofus, Horat. Carm.3. Paffa
iugum Ouid.
Metam. 5,Pafti,Verg.Aeg,y.Patuli,quoru cornua in diuerfiim fiipra modum patenr,Plautus
Paul
di,Claudian.Panegyr. 5 .Perdomiti, Colum.6.i.Piger,Horat.Epift,i.TolcranteslaborS,
Colum Ru
ncola.Ouid,Fafl:.i.Boues perpetuo epitheto tornos poeta uocanqqipracipua frontis
afperitasiii
40 hoc pecore apparct:Claudianus, Vitulam non blandius ambit Torna parens, id eft uacca . Vm
de Toruitas,ut Pompeio placet, quali tauroru acerbitas dtida. Tardi, Ouid, Amor. 1. Trux.
Turni.
dus.Tutus,Horat.Carm.4. Validus. Vetulus,Iuuenalis Sat.io, Armenti epitheta,bucera,ualidd
montanum.toruum,fpumans,lanigcrB,difcolor. Bucerie.botim greges.Lucret.lib.i.Buceriam
are
ges.Nonius.Bucerus,a,um,ut Ouid. 6, Metam. Armeta^ bucera pauit,id eft boues ipfos ualdl
cor
nutos. Lucret, lib. 5. Lanigera^ fimul pecudes, S: bucera fecla, hoc eft boues. luuenci
BC iuuehca
cpitheta,cornigera,formofa,fertes.laborifer,lunatifronte,petulans,toruafronte,pulcher, rudes o^
pcrum,toruus,ualidus.Iuuencusdehominequocpiuuene,Horat,lib.i.Carm. Te ftiis matres me,
tuunt iuuencis, Tefenesproci,mirera^nuper Virgines nupta. Porphyrioh,[uuenci ergo
no
tantum boues dicunf,fed hominesiquamuis in iifu fit, ut non nifl per diminuntonern iliuenCulos
di,
jo camus.Catullus ad puerum,Epigr. Qui flofculus es iunenculorum, Ouid, Epift.
y. Graiailiuenca
uenit. Plin.libroio.Exiisiuuencapluracpucteres,fedminoraouapariunt.-deauibus. A^yci&kt
apud Homerum,non albi,cum nigri mortuis immolarehfmecp ueloces , hos enim Mm/txs uocare
folet poc ta;fed qui iam excoriati propter pinguitudinem
albi apparent, diwatt, qiii uini colorem rc
ferunt,nigri:quo fenfu etiam ‘iimx zrwxufi poeta cognominat.Bo« quibus creefra funt capi
tamam xjiufje Attice caput eft.Ei^Wis Ms, qui pedes inter ambulandum conuoluunt Paufanias
,
mulieres etiam ahimMxs uocat.EAisif.eodem fenfu quo uAiar» As.ueI quorum fiiffragines
commode
uoluunturautfledunfmelnigriditai tAiMi/iJ.fiiif aquam nigram interpretantur :)uel qui cornua
habent tAixusifBjhoc eft intorta. Ha:c omnia in V arini Lexico legimus. Pharos aratio eft botris
,
etiam epitheton, Catlius ex eodem,
fBoarium,quod ad bouem pertinet. Arua boaria, in quibus
<0 boariumforumRomsfuit.Propert.Iib.4.Elcg, Arua^ mugini fancite boarialongo, Feftusta.
men boarium forum Roms diiSum ait,q)ibi uenderentur boues; 8C Plinius bouem areiim ex Aegi
na captum in eo confpici fcribit,£C Herculis cognominati Triumphalis ftatuam. boarii'
g
 4 ^

74 DeQi^drupedibus
hanc Diofcoridis Arcton nidico , quaiti a Romaa
radix e iiino pota articulis mcdetur.Plin.Ego
eiusieodem te,
nis perfonatiam lappam uocari fcribit. Accedunt etiam uires fimiles. Radix cnim
&
ftelconcifa BC emplaftrimodo impoflta.obortos membrorii
fragis offibus circa articulos dolores le.
qiiod cu pro
dat. Vulgo lappant maiore bardana appellant.Boariac nomen ei fadum crediderim,
«
areliquiseiufdemn^inisCElini| uer,
cera fit.btibusfacileadhtereacutlappa canaria canibus, quae
Graecoru effe Io. Kuellius li,
bis iitor)fola humilitate differt, Cunilam bubulam origanum fyltieftre
appellatam conqcio,cp in-
bro r.ca.ir.deftirpibus ualidiffimis argumentis conuincit.Ego bubulam
lolum mentionem
ter boum remedia forte olim in ufu fucrit.quan^ apud feriptores in Hippiatrica
uenter intume^
ei'usmuemam:fi,ceninifcribitColumeliahb, 6 aCap, 5 o-SibiHsmolefta iumento cft,
fcit, nec emittit uentos.Manus unfla
inferitur aluo,&lobfeffi naturales exitus adaperiuntiir, exem ,,
deco(Sa,mdli miTcentii^
ptocB flercorepofita cunila bubula, 8C herba pedicularis cum fale trita,&
atcB ita fadia collyria fubtjciuntur,quaeuentrcm
mouent,bilemcp omnem deducunt,HKc ille, Eli oc
proditur . Crateuas ajnia
butes origanum apud Cydoniatas,idem nimirum bubulo,tit uel nomine
Nicander fyluenre
Grtecos Ligufticu falfo cunila appellaticacteri fere conizoides,cunilagine, Plin.
origanum cunilamcs(iriA«t') 8^ panaces Heracleu uocat.Paronychiam herbam Romani
bouinalem
fale trita,Hi. Videndum
iiocabant.Femur bubulu appellatur herba, neruis utilis,reccns in aceto
addita axun
an eadem fit, quam alibi fcribit myriophyllon dici, in Hetruria,qua boum nertii abfcini
^BflSflcyMiKtTrr, ideft,bouinauerba,grandia,fublimia, fuperba, 6(1 foni
plena apud
cia Iblidentur,
Ariflophancminterpretantur.B«a«,coria,fcuta,8Clorabubulaexponunt:Ji«Ji'«,0(/'<l(/,«yf(i»(iitt(.Cre-
tenfes imnxii uocant ueftibuli ianuam,id efi primam a uia ingredienti.
Foenograteu aliqui buce
f «
ras uocant, quoniam corniculis iemen eft fimile, Plin, Alibi apud eundem
buceros Iegit,nimirum
/issifiBSUtrhinocerosifuntquibuceron feribant. Apud VarinS pro eodem femine^astfas legitur:
fons
Bucerao appellari etiam anagallidemherbamMenetheus teftis eft,Galenus inGloffis.Bs«{«is
eft Platearuiitem Bi«j« lacus fic olimditSus.nuncuerogenus
hetbar. Vitem nigram aliqui bucra-

nionuocitantiidem nomen aliqui antirrhinotribuBt.Bugloffos boum linguatfimilis,Plin,Ego fimi

litudinem iftam ad figuram pariter 8C afperitalem refero.utruntp borragini noftra: couenit; quancg
Si alia quadam herba ad buglolli deferiptionem accedant , omnes fere uiribus eifdem pradita , ut
pluat, ne
fupra oftendi.Cato cap. 4 .de infitione loquens.Infuper(inquit)lingua bubula obtegito, fi
aqua inlibru permeetieam linguam infuper librum alligato, ne cadat. Citat hunc locS etiam Plin,
17, 1 herba genus interpretat. Arabica &C Perfica nomina huius herba 8<1 generS eius inuenio,
.

marmacor,marmues,fumufe,fcaluc,alfafrens fumufe.meifidaf,keuzauguen. Syluaticus betonica

quotp tribuit lingua bubula uel equina nomen, Cirfio folia bouis lingua fimilia,minora, fubcandi
da,ron. Aliqui bugloffum magnam pro cirfio dixerunt. isfieres &
fiintsoi/, genera funt herbarum,

Varinus.Btiphthalmus fimilis boum oculis , Plin. Romani olim boariam uocauerunt . Herba hac
apud nos in cibS tienit, Varin. Arabice chiaugefem nominat. Ebenfis in lib, de fimplicibus medie,
albchar buphthalmu facifccum altj ocimi genus effe feribant. Aizoon maius alij buphthalmo tiocat;
alij zoophthalm 6 ,Plin. Apud Diofeoride bubophthalmos inter eiufde herba
nomenclaturas legit,
Boephthalmo Ofthani lideritis.Boanthemo Galenus in Gloflis buphthalmo exponit,^d dC chryfan
themo uocef, Bupleura,genus oleris.Varin. Defcribif a Plinio herba fponte nafcens,caule cubiialj
foltjs multis longiscp,capite anethiihiidata in cibis Hippocratfiet Nicandro in medicina.Meo
quide
4*
iudicio inter paftinacas erraticas cenferi debeqquibus et deferiptione Si facultatibus fauet.Bupleu
rum, bouis colla. Si eft dulbub, Syluaricus. Dulbub autem quid fit nondum reperi . Binfxsis uel fa-

HfssiS potius,genus oleris fylueftris fimile flnapi, Varinus.De hoc pluribus in buprefti infedo. bct
TO«i/,trifoliumhcrba,Varinus.Butomo Theophraftus folium reddit artindinaceum,angulare;cau-
lem inoffenfiflimum,qui malO magnitudine fida proximum in lacu producaufoeminaro Herilem ef
fe,ad nexus utile, 8iic. Democritus in Geoponicis eft author butofflupi in paludibus nafei folia fer-
,

re irinis proxima, quibus boues iucunde uefcantur,unde nomen ei datum: iibicuntp prodierit , fo-
Ium excauandis aquilegijs idoneum fatetur. Herbarij 6^ officina, utRiiellio placet, uocant hodie
^iuncum cabacinum,«(udd folijs eius tegetes 6C fportiila,ficut 8C fparto texuntur: nanqiie corbulas
quibus ficus SC uuas paffas recondunqporbas uel potius cabas folent appellare, 5»
particula in compofitone fapenumero nihil aliud ^ magnitudinem innuit Graci 'emTUTi,
,

mii uocanf.fic etiam equi nomen propter eorporis magnitudinem in compofitis uftirpatur , ut
hippofelinon,hippolapathon,hippognomon.Tauri nomine apud ueteres omnia magna SC uiolcnta
fignificabantiir,unde Si particula,ut quibufdam uidctur,a boue diitfta eft,Euftathius, Lapatho-
rum generibus Solon bulapathon adiecit, radicis tantum altitudine differens , SC erga dyfentericos
effe(ftu,potu ex uino.Plin.lVlihi quide ticrifimile fit eande effe hippolapathon a Diofeoride disftam,
qua rumicum maxima locis prodit paluftribus,nec uiribus a cateris diffidet. Pro eadem hydrolapa
thum qiiotj acceperim, cuius loci natales nomine produntur. Diofeorides trium rumicum,agreftis
oxylapathi, 8ioxalidis, femina in aqua uinoue contra intcftinoru tormina utiliter bibi author eft.
Oxylapathum quan^ paflim nafeitur, latius tamen copiofiiis^in montibus, prafertim circa boS t»
ftabula,ipfisinta(flS.Bumaftiuua tument mammarum modo, in pergulis feruntur alba nigra^,
Plin.Varro bumammas uertii, Macrobius bumammias circa fiuem libri 5 ,Huius generis effe puto
quas
 Bos&Vacca. H. Lib. I.

lameirepmoexqua menfatelegantioresconficmntur. Bufelinon

prodidere quidam diifcrrph,
mtatecauhsafatiuo 8'radiciscoloreruffo.eiufdemeffedus,
pr^uaLe
Imim.PIm. Menas apud Varronem, Noui(inqiiit)maieftatem
boum, se ab his diciplerammlmf
''“‘y” gf^^diores & fatus fici authore F?fto
no mar uut •

"(««TOab Heftodo dicuntur fr/gidiffimidies

quibus flante Aqinlone tum boues tum alis quadrupedes in
excoriantur • Boreas enim inquit kJ,
^fimSocngyiTta^t («ij/ wjia.de qs qui boum inftar excoriari
„
mererentur Su/d bU,.^
fioltdus.B,Mss,manfi,ctus,(impIex.aptidMenandrum.B,„Wf„. magnus
perbus,a nimia corporis mole diflus uidetttr, &:c,uide
&flupidusiSs««ffi:
EtymLgicol B.eJli^gLdula in inguine
lum.da,abuparticula.ntendete,&£i^£i^r.,*,.ife^J,'j,t,5|^„,_Etymollg.Bubones3
foere tumores «muerfi pi ster naturamtmox ita priuatim nuncupati, qui in
foemoribtis, alis protu,
berarent accollo,Csliu^B 3 eA<in(t iloiia-sr*, iiiOT,diuerfa uocabula rem eandem
fignificant fa,
&
mem fcihcet ingentem, tmiuerfam ; Indo Aores fuperiore fsculo medici
bolifmum famem uac &
4oc.namuocaruntLudXshushbroa6.abinitio.multafcit^debulimofcribit,tumalia,tumqiridab
appetitii canino differat,GelIiustranfiulituimfamis
non tolerabilem Suntqui TOfP?«i.vn<i,i%iom
.

tdeftorisuentrieuhmorfum&famemintempefliuam,bulimonuocitent,Csl. Dores
cut, quod Xenophon PoIlijx.Reperitur 6C flue d bu tiocula intendete.
fiuc ab ipft quadrupede, quod ita alFc A boues integros efurire uideaturftiel boues madare
cogan.
tiir)ut deHerculis uoracitate legimus. Sut qui btibroflin dolore aut
triflitia ingentem aUt mifencor
dia accipiant, unde cor 8C animus confumacur^apud Home.
Iliados «,£ «««« i?icwv<{ Eiiirdem
prsterea nominis deam quandamueldsmonem Ionum legimus,
temploeiinSmyrnadcdicato a-
L holtes deuouebant, Bav^/uxii » Bnhiiimljij, uehementer efurire,
K" Debulimo plura Suidas;
pebuphagomoxinterprouerbia. BseAifcHs.iiicsiiloi/AiresiytoMj, populi prope Liburnidas infui
5olas,Dionyliuspoeta,B»e.^«/is{/accelerareexponunt,utiitidemquodi3o»</J=o,ua>autj6«»«e?f/
cumcla=
more accurrere tnifimalis a bu particula ob uehementem curfum,
auesqusdam flint in
Ixeuticis Oppiani. Dedit a
noftra lingua auibus nonnullis nomen a bubus.-nam
fturnos uocat tilt-
WrltrtK», regulos «iifcnouglc, &: ardearum quoddam genus me0u
uel vrtinb. bivwss apes a
poetis itocari dixi tAriftoteles etiam Centauros uocat SiywSdC
nUuica
iiel graucdo immoderata: &i!ow®ft/5j,ftupidus, nimis imperitusiquem Sf *sio(.rfo(i
eadem ratione di
cimusjtit cui cerebrum muco ai^pituita occupatum fit. Bmtrxis eft
grandis puer, adolefcens ( qui ex
pueritia in pubert^e tranfit, que d^Trd^/Kx uocat : Germanica uox eius setacis
etn bub
V
proxima Grses cft ) 8f pifeis quidam, arintis; item apicula, iic difla quod
ex bubus nafcatur. Bii
!r«Asi, almus. perifeelides, femoralia. BMgvns, amnis rapidus &
ualdc fluens Varinus
40 b»i, 7.?i«kc, magna prscipitia SC colles,ldem. Varinus; uox nufquam alibi mihi coni
perta. Biv/fcgrmy xoigxvct timeirfiBj/.nauium ualde oneratarum principes.Suidas.
capaciffl.
ma:utB3yx,<«'</'«sA6^«!,quiuelbouem_caperet,inEpigramate.B»i;(,^t^,fertilis,ln/V?»!.utincarminc
P««S %iAsi/ xfpTSfi! Agtex^ins. Bmjp^sy autem nomen efl: locfiapud Suidam tamen fimiliter per
ioC3lcribit.BovTtiiis(itxvgi!m>itxoi'n</i'gx-n;Simgii!iJ!t![!ismr,Suidas)boues{eriens;Bm'ngi>i/^4xxxsfiii/
«tfoi/, xTpxTTc^y Varinus. BsTxgoSyO '^yys Idem, eovtwi'», pars nauis(longte)cui clauus
alligatur ; uel flagrum, «TOTitftsT' CmaxsiSiixx»
xiHxi ficenim Icgoapud Varinum nimirum kot ;

mo xqc<(j^x tsA, quodpratdidis omnibus conuenit. Alexandri equum bucephalan uocarunt,

Cueab afpedu tortio, fiue ab infigni taurini capitis armo imprefli, Pliniu^ Dehoc plura
dicei
mus in Equo. Bucephalum etiam inter tribuli nomenclaturas aptidDiofcorWem legimus. Buphaf
50 gus.tiorax.helluo, Cleonis epitheton,fiueper hyperbolen, tanquam qui boues integros uoret,ut
de Hercule fama efl; fiue a bu fimpliciter intendente particula. Nam &: in alijs quibufdam
compofi,
tis apud Grscos dubitari poteft,ab ipfis ne bubus, an qua diximus
tiocula, nominentur. Bupreftis
fiue fcarabei genus boues inflantis.fiue alia uentris inflatio accipiatur, aeque ad ipfos
boues ac mor.
bi magnitudinem,uocabuIi etymon referri potefl.Sic bi buryncho pifei cetacco
.apud Varinu.figu.
rancroAi an amplitudo nominis caufa fuerit,dubites.B 3 uj.Ki’3 iiIIiadislib,i .Gramaticiexponut,bos
5
tie operarium, uel tardumKcf aifo corpore homineiuel imperita &
ftupidum ( qualem Galli quom
fualingua appellantgrand ueau,id eftgrandem uitulum) uel denicp arrogantem & iacflabtindunq
& fimpliciter V arinus.Samlj lafleuiAtantem bC imbecilla Hotiymy uocant. Apud Herodo^
tum hifloriarum fecunda obelifei btipori nominaturtquos Rhodopis quteflu ditata meretricio Del
io phis dicauit.Nec ambigitur apud Graecos, quinmagnos intclligcreoporteat.ctiamfiaflandis bobus
aptos Valla buporos accipit,ridicule,ni fa!!or,CaElius.Buflris Aegypti rex a quo ciuitati quot» no
(
men ) ab auialo in naccam mutata hoc nomen forte Inditu habetjucl vrxgx v Uss a^fti,ut Etymologici
76 DeQmdrupcdibus
et iimgendis bobus,ut qui uel folus duos bou« f^ fu^includi
autlior cGnHcit,id eft I conferendis
catena uinflutn ducere uale.
rpnoflcfud7r«f«v£ssKsaT«(/<rsf«(/,ulpoteadeorobuftusutboucm
Perpauca tot qu^primam fyllabam bu
purum habent ,nec tamen cn
dSrTfertr
fbDerforibusutuidetquicacommune.exquibuscenreoquxfequuturBr«»»««^»(;.»>«v«©',a</,

excorrationemfonare. m,
^cabtom rarum, necalibi mihi repertum, apparetautem dC %iB(«t,forte a Hiv Sf
»
»'
r VarinSS'rtoS“;r;on"";;;“e;ta
'c
i magnitudine corcoris. t?a! enim corpus
eft :

adnumerati,bufta
funt,apud quos tarandus fera nafcitur,Gdonis
Budfnl Bstfira.Sarmatix populi
thiusinDionyfiBm,Pannonij,fecundumaliquosBs},«f»i,Idem;Bulgarinimirum.
Varinus. Boacinitaha appellaM ferpcntes >n: «
nem exeunt, ut diuo Claudio principe , occfem Vaticano fol.dus inaluo fpe.
tantm magnftud
aSS^ns-Alunturprimobubuliladis fucco. undenomen traxere, PIm.Apudeundcm boa
fppelbturmorbuspanulLum,cumrubentcorpora:isfambuciram
bulifoliis contritis K e uinouetereimpofitis. .... , r j • v
Cb Homerus regiam a; eximiae authoritatisinhomineformamhocuerfudepingiq
in Sarmatia nafcitur,magmtudme bo
TarSdus fera apud Budinos
ui7Eufttourrsi«W!(iiM».,ts, Callimachus dixit,
membra bouiseUxantesjA?«Varmusexpo
“ cap tbouisrquod 8f una uoce dicitur,Bucephalus appellatur equus cuius coxis inuftu
eft2L«(i(diasf«sir»ii)ideftbouiscaput,Etymolos. &
f Si ocui piam lati fuermtboum ocu.
bs toite
exiftimatUdamantiusJnlndicomariarbufculasnafci ferunt co orebubuli cornus, «
docet homines pr^frados r^
6C
mof™ a:c Plutarchus in Sympofiacis Decade 7. Problem.a.
Plin.
XSmorifaus,«intraaabiles«f«<tfiAstuocarifolitos,quamuocemhaudfatiscommodeuerter.s
Latine Sumptam autem metaphoram
ab agricolis , apud quos femina quae priufain terram deci.
boum, dicantur, (Hermolaus Barb.leguminainobfequiofaaCcon
darLwandn cornua
tumacia uocat,)Hacc aiuntprouenirecKteris multo duriora, unde K uocantur. Qtii cn»
DrEtvmologiconindicathancuocefemelduntaxatufurpatamaPlatone.fumptamcpalcgumin.
quxdam uidemus admixta leguminibus minuia
b s au2 nec igni nec aquamollefcanticuiufmodi fulminis tadupraedu.
apudPlatonem libro de Legi.g.ubi interpres inepte uertu
nigrafB.Locus eft
in cornua boum impegerint,
rami?fi»f<wwBiA«di<ftumefret.Porrd cur id aocidat,ut femina quae
proueniant ficciora duriora9,Plutarchus hanc adfert
caufam q. ea qaeu a jo
aut non proueniant,aut
:

manu calida ftatim excepta terra fouetur,magis adiiuiant

calore, qm feminibus eft amicus. At qusc
Tbeophra-
»ncornuaincidant,proie<ftamagi's uidemurquamieminata,&mo^fri|iiscoIh^inu
ftus dubitat,num friuolum fit, quod
de cerasbohs ladant agricola:, Haec Eratus Roterod, in Ch^
eft tener et moIUs,cui cg»
liad, Homerus ccn^xi^oy mf appellat
>n mafculino genere profertur. Gaza apud Theoiihraftum
trarius ««f i(i«.t-:neffi enim We»!'-©' ^
.««jwiiii/T «r«f,Arifloph.
teramnonincoaibileucrtit,y<d»e«7fe«(i™(/,aquacruda.M»y!««Mj
cornea: fibrs. Circa Philippos ateramon nomimnt pm. m
in Vefpis pro uiro inexorabili,dnro,&
necatur. tcramon,qua in macro,cum udam quidam uentus
aftlauit,Pltn.
erui folo herbam,qua faba
ieminaqiwdumfpargunturboumcornibusattaaaftierint.noneuaduntinbonamfrugem.&gra
uerifimile fit ortam hanc perfuaflonem de feminum duri» 40
na producunt exigua,Rafis.iy!ihi quidem
tenacitatem a: infuper colorem pra: fe fe.
rate ciuddquadiira &:inco£!liliafunr,cornuduritiem ac
rant tanefi uitioper contagium
nato.Similiter falfam illorum credulitatem reor , qui fatis ramentis
decornuarietisarparagosnafcitradtderunt;NamiHorumquocpfeminacornufubftamiamrepraca
HermolausBarbarusinCorollarioadfabamDiofcoridis,PIinius(inquit)Theophraftum
fentant.
tranfeat , cum uapore ati^ halitu terra: madidam^
intelliginnonnim® fieri ut teramos in ateramon
ind.genaquidauentusafflauerit.AliterTheodorus,quidiioilla,tera«oa:ateramonflueateramno
nuncupatis accipit.Thcophrafius certe alio loco tok
nro codlibili &: inco(ftibiIi,non pro herbis ita
fonificat uerioremThedori a Plintj fenfum
fuilTeiTantum Hermolaus, apud quem pro his Plimj
fuppofuerunt . de qua in Macrobio . Macrobius certe
ilrbis teramon quam macro folo , librari)
alienum tamen ab illorum uocabulorum eiynM j»
quod feiam nullam huius rei mentionem fecitmon
quodidemexFaborinofcribitterenumSabinorumliguaraollefignificare.undeTerentios quo
eft
que diiSos putat VarroiHinc 8^ Horatium molle Tarentum dixiire:& Tarentinas oues nuces^ uo
qusfinttcrcntinK,idcft,molIes.ApparetfancGr5corumT4fsi/Sabmosretinuiire,Romanosail
cari
grammatici etiam tedlura domus expontinq&rc.
tem tranfpofitis literis tenerum dixiffe. rif «iimi/
Boum cornua cur in Auentino fufpendantuiscum in cacteris Dianx templis certiorum tantummo.
Problem.Roman.4.BMS *is*s apud Homerum elTe ai»
do cornua alfigantur.lege apud Pliitarchum
unt cornu quodlinexpifcatonieiuxta hamum
circumponitur,alii pilum Varinus. Coronius ap-
.

lunata,Ca:lius.Kij»i|,bos qui cornu alterum peruerftim

pellatur bos, cui cornua funtiiswaif^id eft
Lbet Varinus.In Scythia maximum frigus mihi uidetur elfe caufa,cur omnino cornua bouino ge-
neri non fuccrefcanqaftipulante fententia:
mee Homeri carmine OdylTcat quarto , tjuod ita habet: 6»
EtLibyen,ubi funteornuti protinus agni.Qiiod retSe dicuntin locis calidis mature cornua exifte»
rc.Nam inuchememibus frigoribus, aut non oriuntur ftatim pecoribus cornua;aut fi or iuntur,ui>i
orumtLir.
 Bos&Vacca. H. Lib. I. 77
brumtiir,Herodotuslibro4.VergiIiusfanemGcorgfcismemmft bouesm
Scvtiiia nfmio
perire, cum non in ftabulis fed campis
nuiofis hyemem agant: Intereunt
prumis Corpora magna boum. Cornu uox etiam
pecude flant circtindliea
ad ungulas propter fubflantia: flmilitudirem
transfertur,!» m uernacula lingua circa boues & equos, fle apud UuLs, Solido grauto fonat’ un
^ poeris . Hoc non animlduerfo deceoms
indetur Plimus cum fcribitiBoum unguTis cornua ungiiendd ariiina medetur
attritis
deomfequax natura agricola • a!
efliumfpfisuiuentfumcorporibusferuenticerafle<Santur,afc,utflnguS'ct
fi^t. Apparet eiim ex dluerflsauthorum
locis.quaalibi de proprie didis fn capite
Sin
rormbus legerat, dealibidecornu, ideft cornea fubflantia
ungularum , flne iuicio coniunxdTe
10 Qiiid enim ungulis cum cornibus capitis ita commune,
ut hac illis attritis ungi debeantrin flmili
er'
rore Gracos quofdam Grammaticos deprehendomam
nat,Buftaihius expomt,noncornipedem(flcuteiiam
ubi Dionyflus Afer nL
cognom"
Latini poeta capripedem&femfcaprLwl
na uocitantifed o|vKij»,(,,id qu, acuta capitis habeat cornua,iSs tisi
funt)o|vT«7K Atosi©', w* 0 ^m hac eL uetba
«J»ri/xi« JfM if«(<W.Sed quid opus eft longus interpretationi
que
ibM —
fohdis .irM fi fimplex
Ideft
multifidis pedibus proprie dicitur,
ungula)pro chela id eft ungula bifulca accipiatur
.
utide
Miretur autem altams

pellamus,
f eft reduplicatio quadam in aflnorum
&: boum collo, Varinus.E.is pleo=
ao na mus eftapudHomerumprOcoriobouis,quod&:^a«lW„^uocatur,VarinUs.Ki««eft
uel corium dorfl bubuli
glutinum
unde glutinum excoquitur , de qup plura mox in Tauro,
taurocoila uocis
occafione.Collopas uocant Graci coria duriora circa
ccriicem futim SC boum,ex quibus fiunt ma
A it&iididi,id eft clauicuh quibus intenduntur &remittuiitur
fidCs in Cithara, Varinus Dionvfius
m Periegdi delbcria, HnyymvHn
^lersc-i JJocJs,id cft ibericam terram flue
.

Hifpaniam rorio ,
bubulo aflimilant figura nimirum Hyda menfura terra apud
: .
Anglos authore Polydoro VrbP
,

” ^ nghcana.uiginti iugera Anglicana comprehendens, nomen

(id Germani r ^
tere hydam aut hutam appellant)quod in tenuiflimas
fortita a corio bub ulo
laminas fedum hyda quantita-
tem circumfcribere polPeuideatuRqHod fi uerum cft longe abeflet hyda ^ uiginti
, iugerum dimem
Cone. Verum nihil prohibet eam didionem ab una flgnificationc in aliam
fiiifle transfatam ut cen,
jo turia etiam V
erumaiithorem habeo Henricum archidiaconum Hintendiinenfem
.
qui affeuerat
hydamtotinfecapcreiugera,quotuniaranoannuocultiifufFicerepoirent,Quodfiuerumeft ide
forethydaapud Anglos,quodmanfumapudlureconfultos, Robertus Cenalis,
Dido foror Pyg
malionis, Agenoris filia,cum Synchao marito Tyrum habitabai; Illum
Pygmalionutpcciinias eius
obtiiieretin peregrinatione clam occidit, Occifiis ille uxorem in fcninism™cnn
fuga ftbicaucret a
fratre impio.quimaioris pecunias quam natura leges facei ct.itaqi
is in Libyam fugit, alTumptisali.
quot Tyrtjs St pecuniarum copia.Et cum Iarbas Nomadum rex non admitteret eam
, tantum loci
quantum bouis corium occuparet fibi uendendum petijr. Hoc impetrata, corium difeidit
in lorum
angufium oblongum, eoc^ loci quantum potuit longe late^ !nclufit,tta Ut maximam
tem conderet, qux primum noua duitas, deinde Carthago dida eft: &: arx eius Byrfajid eft
co ciuita^m
corium,!
4„Euftathius in Dionyflum.Cicerolibroa,dcNaturadeOriim,duitatcmliancaCarthagine
Herculis
filia didam fcribit,cum Byrfa prius diceretur.Repcritur St alia hiftoria
ab Euftathio ibidem prodi,
ta,quod cum Elif* flue Didonis comites urbem condituri terram foderent, capite bouis
inuento cce
ptum reliquerint, perpetuos libi labores et feruitutem illic futura,quales boum ftint inde augurati;
,
Poflea cum alio loco efFoffb equinum caput inueniflenqbonura omen interpretati, tanquam
St otii
Um St nidus aliunde fuppeditandus defntura non eflent, Carthaginem illic extruxerunt qua: eam
,
ob caufam uernacula lingua (siccabc(ititKii«&)dida uidetUr,hoc eft equi capiit, A(uyxlf,uy\ t SoSy v
!iOTTsjiii:)j«Asi/yjlA!ti7-(M,yarinus:fortepalearia,ItcmA(»iy».«(i(csf©'7!!i<rio(iCT©-,Idem,Ks7s:fa(,,^g;„Vi.
^iiiip'n!i^«‘>s,«VKj.|va-tjaKafJfo:,ldem:ForteIinedtftindione legendum viSiJlMsiiiriijJiNufquaalibl
hanc uocem inuem'o:conijcio autem efle partem illam carnofam.quam Latirglumbos,
Graci
JO proprie uocant, bet flt)lu4jbj4te(t.Noftri bubulum uentrem multiplicem ruminationi deftinaium
nominant mcnfgf<jlt:quo nomine puto comprehendunt , omnes illos uentres numero tres, in qutV
bus ruminando alimentum praparatur, quorum fingulos Graci fuis nominibus efferunt! Eorum
primusCinquit Ariftotelesdepartib.animalium;,i4.)cibum recipit inconfedum, fecundus aliqiran
tulum cqnfedum, tertius plenius, quartUs perquam plene confedum. Nomina hcc Gracc indita
funt,iMiAi«,H9i! «iicf i/iJwAO-.iisii iyii'©',!®" «rospoptqua Latine,interprete
Gaza, fic reddi pofftmqucn,
tcr,arfineum fl'ue'reticulum,omafum,abomafum. Sed de his alibi agendum erat, ubi de
animalibus
in genere tradabitur.C^ui Germanica eorum nomina defyderat.fi qua ftint a bubularijs cognofeee
fic illos uoco qui inteftinadiucndunt, Nam Grunnius Porcellus in teftamento ludicro bubularijs
inteftina ftia donat, Graci eofdcm uocant.non illos folum qui farcimina uendunt ut ,
60 uelexhocAriftoplianisinEquitibuslocopatct,T<(i i yit4’i!i/3AwH(/ tccsTwsxwAiitp, raA«i/«TO{iA
AiwTOSiEchinumEuftathius exponit interna uentris feu uentriculum , Nicandri fcholiaftes bouis
«emricvilimi proprie hac uoce fignari aiuconiecerit autem aliquis eminentium partium afperitatg

Si
 :

78 De Quadrupedibus
grammatici exponunt pinguius attp craffius
eaiifam huius nominis fuiffe. Omafum
nuodlnnullibubuh.meirecrcdunt,HoratiusSerm.a.Seupingu.tentusontaoE^^^^^^^^^
urfis quod fatis e&t.
Patinas coenabatomafi Vilis.&:agnini.tribus .

edilTe fe negati, bouem occidit, fupra diiamus

ex Plimo.
rure omafum *'”
figura eum dixiffe. f 9diaphragma
fidum exiftimo,a fltu. R-eticuia uero imitatione uocis Gratca: a ,

noftri appellant Ijiffeit ; aiq

branas cum alias,tum diaphragma 3C peritonaeum^riuatim
,id eft cormcem,nercio quam ob caufam. Alianomma uernacula paruum illarum
priuatim btc
mis in laniena feorfimuenirefolent, paulo poftadferaminf.litera. a- o
^ «[Pulmo elephanti quadruplo maior bubulo,Plinius. Bucardia gemma bubulo cordi fimilis Ba.
multis ren^us compofiti. Idem, |*
bubulis limiles.uelut e
bvlone tantum narcitur,Idem. Homini renes pedem nomi»
fimilesbubulis,fed minores paulo. Idem. Bm-meJ'» Attici bouis uiucmis
Camelo tali
Hippopotami ungulxbinae.quales bubus,
nant mortuiautemjBcWn-o-fa.Varintis&Ammonius.
«rB«Al}is»i-&:;iiVvr%uclJ3
»Ais»(/,a:AJAi-nj,bouisfimusproprieaGrammancisexponi.
Plinius.
item Srfe apud Homerum, qu* uox ad
tur ( improprie autem quorumuis animalium, Etymolog. )
Pollux.Boliton afellorum proprie dici retrimen
aflnum magis pertinere uidetur,ut oVis etiam,author
uocantur. Quod uero boliton pronuntiant Attici, reliqua
ta mitanffed SC boum fuperfluitates ita
interprete inBatra.
GrieciaCprtefcrtim Iones,Etymologus)bolbiton,CadtusRhod.exAriftophanis
alterum habeat te£i7iM(i,id eft afininum. Agnofeunt uo«
thos ubi de Empufalegitur quod pedem
bulbitare putat, quod fignet
cem Latini quoque: fiquidem Pompeius Feftus inde inflexum iierbum
cucrili ftercore inquinare,Cslius.
Ariftophanes in Acharnenfibus;Erjoi^tT»i- 1(- wn Mm,s: fcholia lo
omnibus delicijs & bonis,fiuc xavyiixf.mm fermo de bobus erat: flue quod fter
lies exponit,in
corata qiw plantantur aut feruntur
omnia fetiora ucgetiora9 _prouemunn Idem^ in Equitibus
tosMiws hic Aaitos interpretatur B«V!iws,uel -mt Umi/ ornamt : ubi
«Sraiv St' 'iyvmtf
item. HoAitsi oi anMkt 9 Roxy, id eft boum fter»
SC hic uerba leguntur ,h Tiii j3ms 1^4
«siAite

eft afinino.fupra dixi. BjAtoi/ prouerbium in cos qui ob mi

cora. De Empufe pede bolitino,id
ninia delida puniuntur; extabat enim
Solonis lex etiam aduerftis fimi bubuli fures, Suidas, Arifto»
nhanis interpres, ScErafmus in prouerbioBoliii
poenam, ubi i!i)AiTO 5 |i<rKtAsj inepte exponit crus ue«
luti c bubulo ftercore conflatum,
mmy
appellatur, quafi Jids Mvii : quodliquidiorafint bouis ex.

crementa quam cstcrorumanimalium, Etymolog. Citat autem

&
Hipponadem.qui toim» xxayv»
THy dixerit.fceminam opinor extreme
contemptam, In Phryfiorum agris uidere eft domos bolitinis J*
parietibus’in aliis bubulum ftercus ad ignis materiam (
propter ligni inopiam ) iiccari Qitin SC ho. ;

quem infigniter contemnunt, iliAmi/ appellant, Erafmus R.ot. fimetum ucl fter
die noftrates
quilinium eft.KS^il', ubi boum a iumentorum ftercus
reponitur: Significat etiamlocum in portu
rege loci Boeoto, quem Arne mater mulier
ubi alligafe flintanchorae. Boeotia regio nomen habet a
Aeolis cnixa,ut patrem lateret.abiecit Mva
( id eft ftabulu.urego interpretor ; Cyrillo &oxy, Svk,
illi impofitum. Ouidius, Metamorpho.libro 6.
cuftodia eft apud Alexandreos ) unde nomen Boeoti
Te quot» mutatum toruo Neptune iuuenco Virgine in Aeolia pofuit, Pallas fcilicet tela fua. m
riiifxV<:(rai/'imfi'/lxiixi>sxyliJHTiiiiiaTtti, eam-nyi/t orimivi,TvygfxxAi?imJiamjis, o^t
Euphorion,
Boeotiam didam malunt a boue.quam ex Apollinis oraculo
Alij
fx -xTxipmxiiMy KTnlnxxn
regio illa Aonia 4»
Cadmus fecutus eft, quo in loco illa moribunda procubuit,Thebas condidiucum
&
prius diceretur.Etymologicon. Huic fabufe qui prolixius
immorari uoluerit, legat Ouidium libro
tertio Metamorph. Bolbitinum Si Bucolicum, duo
funt ex hoftrjs Nili, non genuina, fed effofla,
EuftathiusinDionyf „ < • -j n .

Rwcitoy «xmy, id clt

re. Biw(i«,loci paluftres uel alq bubus pafcendis aptitapud Suidam legimus
boues pafcatur.MiiAo'&'ȣ Reviius, In Epi
littus pafcuum, 5C Rnniymt fe/sj>o(f KS,loca in quibus
grammate de Mycenis dirutis. BMmy, A.pafcuum; Strabo , RsRmotu EoaStff.V « Tiing
(8ots flfcfsc nyovTXi^ Etymologicon, BBTjoox-w^.eruum, V
arinus, malim per w.in penultima:cft enim cruS
pofteriore ftgnificato legen
in boum cibo laudatum. Baveioc, J3oirK»T«gioi/,i(5ci yoyyvJix/lt 2iwrtp,Idem:pro
dumuidcturUsriV. Liituspratenfis apud Diofcoridem.dodorum omnium confenfu uulgare trifo.
fium eft.quo in quibufdam Italiae locis.ut Brixiae Sf alibi, etiam agri conferuntur.cum pecort.bufaus f»
prxfertim.plurimum optimum^ praeftet alimentum: eft enim fubdulce : SC femel fatum reftibili per
aliquot annos facunditate germinat. Lotum arborem (ut obiter dicam) alij alia facie deferibunt,
quamegoinProuinciaGalliaeficpriuatimnominatauidi circa montem Peflulanum. folijs refere-
bat urticam maiorem fere.baccis nigricantibus rotundis, paulo minoribus qtifa ceraforum.exigua
carne.dulciffimis:arbor eft fatis magna, uulgus illic ledonnier appellat. Gramen paflrm cognofei.
tur.geniculatis ramulis ferpens.radiccs^ ab ijs geniculatas 5C dulces fpargens. Folia eius in tenuita-
tem cacuminata Sf dura.ut arundinis paruxlata.bubusiumentis^ pabularium.Nec ullaiumentis
herba gratior.fiue uiridis.fiue in fano ficcata, Ruellius. V
ulgus noftrum graminis nomine plures
ufu facie^ confimiles herbas appellat, P linius quocp tria facit genera, in quibus difcernendis no-
ftri temporis medici contendunt: Diofeoridis autem &
ueterum medicorum grame, unum SC unius 60
generis eft, quod cum alijs notis.tum denticulatis praecipue radlcibus.ftue radicum mucronatis ger»
minibus difceinitur, 2< loca amat arenofa, Petrus Matthaolus reprehedit Ruellium 8C Leonicenum,
qui
 ,

Bos&Vacca H. Lib. I. 7p
qm grammis genus aculeatuma Plinio defcriptum.coronopodem Diofcoridis eiTe
arbitrantiir.Gra.
men jn otticinis(mquit R-UclIius)nomen feruauiqrura dentem canis Sc
olitores appellant Vulsa
ris elt herba, nuncp fe ab humo
attollens.flagellis teretibus articulatis, exilibus foliis
tahigiatis, radice etiam geniculata
Scin , cacumen
guftu non ingratae dulcedinis. Gramen aculeatum rura
, noftra
«lam canarium dentem appellant.-aliqui c uulgo capriolam,<j capris grato fif
pabulotmulti ab effe-
etulanginnariam,quodaculeifoliorum quini iiSiiue in echinatum faftigium una
conuoluti nares
farciunt diciendi fanguinis gratia cum extrahuntur.Crus
gaUi etiam Latini appellauere quod llv,
!us C mcdt)s folijs exurgens in pedem galli conformatus
articuletur,reliquamexhibens cruris effigi.
em, badem rarione Gracis SfDiofcoridi coronopus,id eft cornicis pes
ab eadem figura nominatur
IONan^ gramen aculeatum,crusgalli,fanguinariahac,una&: eadem efthcrba,qufcoronopusdiciI
tur Diofcoridi,T antum Ruellius.Plura uidein Cornice infra libro
5. De cunila bubula fupra dixi;
CUIUS mentionem hic repeto, Ut Georgium Alexandrina reprehendam,
qui eandem eiTe qua nunc
cotula SCbouis oculus appellet imperitifflmeferibit. Polygoni
iiuefanguinarixmarisgehus quod-
dam elt pufillum,cui Germanicum nomen gtwwel , frequenuus rqicritur aiftatibus
& pluutjs per
arua,pratdpue rapis coniita, Herbula dodrantalis,fruticofa, pluribus ab una
radicula alba inutili re
fla defeendente cauliculis, quorum geniculis folia adnafcuntttr angulia,incana.
&in omnibus ala.
rum cauis flofculi minimi numerofi (ubuirides flellati^ prodeunt. In pabulo mire expetitur bubus,
.quamobrem multis inlocis fafccs eis colleflos offerunnln uino cofla pota calculos imminuit
&
urinae ftillicidiumemendat.Defaibitur ab Hieronymo Trago li.i.cap.119
&
Quemadmodum alia &
lo ei flmilis fere fed per omnia minor, femine pleniffima botryos inftar breuiffimis foliolis,a quibufdara
herbaeancri diflatalia tamen ab heliottopioleiufdemfere facultatis cuius fuperlor, eodem
libro ca-
pite 118 .Germani uocant butrtftrtut.id elf urinalem, in Gallia aliqui centigraniam
uel millegrani.
am.fapore eli fere betae, uinofo,linguam 8C os uellicante. Licebit hanc polygonon minimam
filiam
minorem uel mediam appellare. Intei- uitia frugum eft,quod triticum naccinum uulgd
uocatur,
tuwcyj](:n,noftri bUun» Huffcit. nefeio qua nominis rationctherba eft caule pedali uel altiore, folijs
nigricantibus,binis,mucronatis;fpfcamfIorHmpurpureaadit,folijsetiaminfcraseiurdem fere co.
loris,afperfismaculis quibufdam flauistradice breui inutili, meffis tempore poftquam defloruit in
,
fingulis conceptaculis bina ternauc femina.tritici fimillima, colore tamen puniceo
produdt.Eodem
colore panisjfi forte immifccatur,infici folet. Proucnitin agris qui triticum uel zeam alunt Defcri.
,

jo biteam Hieronymus Tragus libro a. cap. ji.iifu nullo.

^BsMOT,pr9fepeboum.ic«!r7Bj/ enim eft edere.Tjtti|iir«funtreIiquiaE aTquifquilite, qua a prafe.
pibus equorum,boum,&: aliorum pecorum ueliumentorum decidunt, arinus. V
^ Vaccam fce
V
tam ergilius dixit.-eft autem ftxta &C grauida,&: partu liberata,Seruius. Antiqui etiam fordamdi
xerunt bouem pragnantem,Ouidiusli.4,Faft. Forda ferens bos eft foecunda^ difla ferendo.
Etrurfus, Pontifices forda facra litate boue, Eandemhordamappcllabant,undehordicalia Ro.
ma fella, quo die horda boues immolabantur, Hermolaus. niiis H-jpxifus, Varin, id
eft uacca qua alitur SC pinguefeit. Forbeam antiqui omne genus sibi appellabant, quam Graci^nj’.
3 fii/:His uocabulis propinquum eft Germanicum fflter,»: Gallicumfourrage, nili quis a farragine
jl

potius deducat. De caprifico,quo ita boues(uel tauri)cdomentur, ut prope immobiles eonfiftant,

4.0 res perquifita eaam Plutarcho ih Sympofiacis,iniuria temporum defidcratur.-Si quis curiofior ratio
nes aut coniefluras requirat, adeat Catlij Calcagnini epifiolicarum qujftionum libri 1, epiftolam y. r

Mugio,fiflitium uerbum a uoceboum.AdHerenn,li.4.Imitationis liocmodo: Vt maiores rudere,

uagire 3imugire, 8e murmurate SCfibilareappellauerunt.Litera mugiens, Qiilntil.Ii.il, Indecum
aflabouesqu3cdam,addeliderium(utfii)reliflarummugiireni, &fc. Liuius i.ab Vrbe, Proendes
implerunt falfis mugitibus agros, Verg.Aegloga 6.Dicitur etiam de alijs animalibus,utmonoccro.
te apud PliniumtEtdeinanimaiis, Terram mugire uidebis,Verg.Aendd.4. Malus mugit Africis
procellis,Horat.5.Carm.Equidem Sd monrium fonitus,nemorum^ mugitus praedicunt, Plin. Ii. 18.
V
Crebris mugitibus fonant amnes, erg.Gerorg. j.Mugitus boum (umifici,luflifonl,rauci, SC terrt.
fida poetis nominantur.Diros uiflima mugitus edidit,Ouid,Metam. 7. Et qpxaflenfu nemorum
jo ingeminata remugit, Verg.Geor.j.SiTin Aeneide, Sequitur clamor coelum^ remugit.Eft auis quj
boum mugitus imitetur in Arelatenfi agro taurus appellata,a!ioqui parua,Plinius. Greges mugien
tium,pro boum, Horatius. BoarCjboum uidetur proprium,ctiam ab ipfa uoce,quemadmodum bau
barecanum:boirePacuuio,CIamore8efonltu refonantes bount, fed hoc antiquum Sfinuiitatum
eft, Bouare dicuntur boues,cum uocem emittunt, tefte Varroneli.6. dclingua Latina: boare tame

magis eft in ufu, Grsci de boum uoce iwKHitx dicunt, iivwfih ®- , Pollux : omnia
per i/.fisiiKcSM enim per «.caprarumeft.fit/KsSfiSi/foiisirtiJijii/.Homcrusildemlliadost.^iifii/lVi/AMiiw
«0(1 sgitcS, portae cceli refonuerunqid eft apertae funt,EtymoIcg.Dicuntur SC Jitin/xtu boum mugitus,
Varin. IWaJKXTatjBSs tstcv'^ s^ik «lUeaTlryi-

AKj/, V arinus. Hanc uocem irridendi iignificatione etiam fermo Gallicus habet.HwiiJoiet, 7rx;x 3 - «=

60 V arinus.MycaIeflLis,(ii/Kfl:A»woff,urbs mediterranea BcEone,Thucyd.

«r,o i/'f iAirA©-,«VagdT«i/ 11 %, eft

lib. 6. fic difla,qudd uacca, quae Cadmum cS exercitu Thebas duxit, mugitum illic ediderit. Eft Si
aliaCarise;itemmonseregionc S^i,Stephanus.Mycale,mons quidam Didymo: Herodoto pro--
g 4
 .

86 Dc Quadrupedibus
indenatum , qttod tdiqiia Gcrgdi
montorium in continenti fitum:Stephanourbs CariacNomen
eft mugientes eo in loco reuocarint. A liqui Mychakn
nominanqquod iita fit
yi itw
iies
vM-ZKitfiwtoM.idcft in receilu Carici mariSjStcphanus. , ^ r-
confpexiflctfebaciam fegetem morfica
fd. Narratur Pythagoras.bouem ubi prope Tarentum
proterentem pedibus.bubtilcoinflnuaffe Boucm moncreqftugibus
tim corrumpentem.tum etiam
qtiiuidcre fcliqlarum id genus cxpe«
parceret, Ridens bufequa.-EgocinquiObouatim nbn didici,tu
, iiii artificq quxpiam im»
riens.obeasuicem meam. Eueftigio Pythagoras auribus fefe admouens
murmurauit.Res additur miraiObedientiflimus bos.utab eo qui amplilis fapa cqedoflusdacerare
mox fegetem deftitiKquin etiam in futurum eiufmodi pabulo abflinuit;fed & bubulum
dcfrjt obfe«
confenuitjdemanibushoroi
quium,fa(Sus9*derurefiri colono ambulator urbanus, Tarenti placide
num uiiSitans>Cxlius. . , , , r r
Ce, Cunda legumina fiiic frumenta bobus merito aratrisi^ debentur
umearum : iplarum ulus

periret nifi eorum adminiculis fubuehendis carpenta fudarent.CJiiid

de diuerforum onerum coma
pene reddatur inia
paratione referamus, dum inter mobilia SC quicquid grauius eft , abfip uehiculis
mobilet' Reliqua quoqj animalia, ipfx^ cohortales aues,ex eorum
capiunt labore fubftamiam, Vn
de enim equis hordeum.unde cibum canibus , unde porcis pabulum domihorum
folertia miniflraa

faciatn, bobus debet alimenta quicquia

f et , ni pararentur boum labore frumenta cEtne longum
ali poteft. Apud alios genus mulorum,apud alios camelorum,
apud paucos elephantorum licet exia
guus ufus eft, nulla poteft natio efle finebobusj Hacc Vegetius in prologo in librum V
eierinariac.
prifearum legum bene-
Multatio olim non nifiouium boum^ impendio dicebatur, non omittenda
uolentia.Cautum quippe eft,ne bouem priuf^ ouem nominaret qui indiceret multam, Plin.Multa
V
etiamnum ex uetere inftituto bubus dC ouibus dicitur, arro. Aes quod anuquilTimum conflatum
eft.pecoreeft notatum,ldem,Seruius rex ouiumboum^ effigie primus xs
apudHomerS mulieres bene dotatMuf boues multos pro dote acciperet:nS&?8(/ etiAif «irsii fonat
inuenire,acquirere:8<:«A?n,tt/{iinc,Tifc», Varinus, Nota eft illa lliados fexto armorum permUtatio,

ubi Glaucuscum Diomede mutauit xffAuBMi/, hoc eft arma aurea prett)
:

centum boum, pro armis areis qua uix nouem bubus redimeremur.Hoc fenfii etiam /i/aelcxBiloKp
repetitur, quod duodecim boues pretio aquet,Ba7iiifl(/,3iji('«T0f/,bouis pretio redemptum, arinus, V
Bmmw.iSt miSoStt xyD^iKriMx « Kvnfitis Idem. Va^vRimt diuites 6c qui multa
armenta polfideant , Varro SC Varinus, Vrbscum condita eft, tauro SC uacca qui eflTentmuri defi. }•
nitum, Varro.
f Boues ad aratrum, Diodorus libro quarto SC quinto, ait Dionyfium fecundum ex loue 5C Pro-
ferpinagenitum,uel ut aiij fentiunt.ex Ccrete , primum iunxiffe, cum terra prius manibus hominS
coleretur.Plinio uero libro y.tefte, aratrum Briges Athenienfis inueniqut alij tradunt,Triptolemus,
de quo Poeta in primo Georgicorum intellexiqcum dixit: V
nci^ puer monftrator aratri. Quo in
loco Seruius;Alij,inquit,Triptolcmum,alij Ofirim,quod uerius eftmam Triptolemus frumenta dl
uifit. Tacuit aut de nomine, quia no unus in orbe monftrator aratri fiiiqfed diuerfi in diucrfis locis.

Ex quo Trogus prodidit Habidem Hifpania: regembarbarum populum primo docuifle boues ara
tro domare, frumenta^ fulcoferere.DcOfirideutoftendimus,fenut etiam Tibullus. Carterumo.
mnia ferramenta ruftica, quibus terra uertitur, fimtil, ut puto, cum aratro Cererem compe. 40
rifle, Vergilius proculdubio hoc iierfu demonftrat: Prima Ceres ferro mortales uertef e terram In-

ftituit. Quod uelSeruiusapprohat,dicens;Ceres prima omne genus agriculturshominibusindi»

cauitmam quamuis uel Ofirim.uel T riptolemum aratrum inueniffe dicanqilla tamen omnem agri,
culturam docuiuquia ferrum dicendo.omniaagricultura ferramenta expreffit . V
eru aut illi quoi
commemorauimus,nouinimi,uelalij alibihacccommonftrarunt:nam,utEufebtj atep Laflantij tefti
monio conftat,ante multas tempeftates quam eflet Ceres.firumenti u jps apud mortales erat, praefer'
tim apud Hebrsos fle Aegyptios, uti ex lofephocognofcere licet, 6fc.Haec Polydorus Vergilius de
rerum inuentoribus libro i.cap.i.Baccho cornua attribui quidam iudicant, quod primus coniun,
rgendorumboumaudjorfuerit,Diodorus Siculus. Buzyges.Hercules,qudd bobus iuniffis terram
arauerit.a quo familia Buzygia, V arinus. Alij Buzygen quendam heroen, arationem inuenifle.&fa y»
milia nomen dedifle fcribunt.Iugatinus deus colebatur, quod coniuges coniungerequel quodiuga
committebantur, Auguftin.libro 4 .de Ciuit.Dei.Bmf(ti«ditffa Minerua iritjet v irvrafticVm xs«
id eft quod coiunxeritin iugum 8C aratrum boues.Colitur autem hoc nomine apud Boeotos, Vari=
nus, Pallas Bse! 8 itcognominatur,quia humana excogitatum prudentia eft,boum opera terram cole
te,Caclius.Bobus terra aranda eft, 8f nulla cum eis altera animalia iungenda funttfed proprium hoc
genus Ut ad arandum. Semina fint munda Si impermixta, lofephus libro 4 . Antiquitatum inter le-
V
ges Mofaicas. Pharos aratio eft , 8i biipharos terra quae arari facile poteft, arinus.EsKji©' arator,»
ir8|/ Rtxri Kuroij/ Tjj uel meflbr a bu uocula augente &
xm/u -n xctiJx Hga uel deniq; biibiilcus,
Iugerumuocabatur,quod uno iugoboum in die exarari polfet. AiSus,in quo boues agerentur.cum
aratur,uno impetu iufto. Hiceratexx. pedum, duplicatus^inlongitudincmiugerum faciebat,
Plinius.Manfum nonnulli terram effe aflcueranqculiurae annuat unius aratri capacem circiter ui= ;

ginti iugera continentem, 8fc,Robertus Cenalis.Bos yiw©' dicitur ueluti colonus, a terra uidelicec
aqua
 .

Bos&Vacca. H. Lib. L 8t
«qua etiam Ca;Sr<ii»^nominataputant.ficem-mItaIf8(:Tar<mtimniercenaria,aiite&mnidemho
inmcmacplancbrutumuocabant,C2lius.i(r»$iif«iJ3«s apudHomerum OdylTea
libro i8 au^exa^i
quo progrediuntur , aut aquale pondus trahunt, Varinus. Genus
quoddam feribendi
Graci uocant(ut Paufanias ait Eliacorum libro i.arcam Cypfelihoc modo
inferiptam fuifle tradest
?“S“^“!?""”'*^“'‘'>®®"^'“'‘‘'^l'‘^^‘P''‘°"S““li's>fecundumuerfumconuertere,utin diaulo cur
Iu tit.l><Sum uero efl ab arandi ratione.cumin extremo
fulci in alterum fulciim boiiesconuertim
tiir.ut Grammatici 0bferu3ntGraEci.De hac eadem
re lic Ifidorus libro 6. VeriUs autem
uulgd uoca
0,quialiclcribebantantiquificutaraturterra:aliniftraenimad dextram primum
deducebant ftv.
liim.^inde conuertebatur ab inferiore rurfus ad dextram uerfus.quos SC
IO cantjHatc ludorus,uc Lil.Greg.Gyraldus obferuauit,Bi»A<(T»s eft qui boues fub
hodie rsilici uerfus uL
iugo ducit, Pollux*
qui a: (^y»A«T»s uocaturiflOTilicat etiam bubulcum . apud eundem is uidemr qui ueni
dit boucs.Mio-«&p proprie eft boues iungere.abufiue uero etiam alia
animalia.ME«jB« dicuntur in,
cilura iniugo.quibusquadrupedum ceruices alligantur, Variniis. patra,
itigum boum, Idem. 2.d/',
j,a«, TOT £»ajj(««(«ora(> frtxTii, Idem, Es^tij.oii,iti,bouisiugum,Lexicon
fine autliore.Athenienfesfoli,
tos ftgimus arariones n-eseelebrare,quas Sc^irm nuncuparent it{M-Barum
tierd prima in Sciro erat
uetuftifflmartim arationummonumemumifecundainRhariauertia fub Pelinto qui locus Bu-*ygi
on TOcabatur.Omnium autem harum facraiiffima eftniiptialis fatio.id airis®*.atqrara.
tio a* !r(u<i!mKra«r«,hoc efl quat fiat ad liberorum procreanonem. At dipolos terra.id eft bis arltaiSi
apud Homerum iripolos,id eft tertiata,nil ad negotium praEfens.Catliiis. Ajiotftp funis inter utrum
.io bouem iicl cqniim temonis uice protenfus: inuenio dC apud Varimim eiiifdem fignificatio:
onis.quod ita fcribi tamen probo. aiwj/ oso ptf s awdarojji £Aitsf/,flT«
iay«l)M<pofnx,K -n-immtiiiici! tos cwytnfvmivyiuy Hinc uerbum , apud Callima,
chum trahere (ignificat,apud Lycophronem xxKmxSai/, laboribus SC atrunis fatigari: proprie autem
cum emru progredi.Eft SCxitmf funiculus quo iuba equina colligitur, Stiipfa habena. Ai«|« currus
bouni,«f(«: mulorum, V
arinus in 2to|M.B5Aicriis, tempus uefpertinum quo boues a labore
& aratro
foluimus,lde,Si: Tzetzes Chiliade 8.cap.i;i.utit hac uocc Arrianus, citante
Suida.Cubitor bos qui
libenter decumbit in fulco,8C uitio decumbendi obnoxius eft, Columella. laculaiur lupiter imbres
Grandine dilapidans hominum^ boum^ labores.id eft artia SC fegetes.Idem. Bawwf/ flagelltirn in
terpretatur Varinus.Bs!ni»|,ftimulusquo punguntur boues,-eftautempralongaaruDdo.authaftile
jo culpide quapiam acuminatum, quo
SChodieutunturltali.iSaitiKTfiiipiundebuflequs^sit^iTOi dicun
tur,V arinusiutinprouerbio, PcMci JixKf^vxvu^Trxii^gt tfS nyiis «foxsgts.Suidas hunc uerfum citat poe-
tae innominati, i^^xpxgTn^avvyiijy^ Jiuspe^x etiam flagrum eft ex loro bubtt
loiitem fecuris qua bos occiditur, V arinus. JlaTrtsyts.pafliue, a bubus idlii&jaiiyts uerd a(5iue,qui fe
riunt boues, Idemihoc penanflextim, illud proparoxytonum eft.YtcirA»|,ftimuItts SC fcutica:di(fta
q>
fiat ex fetis fuillis, unde S: vspil SC vspjx'» nomina tiir, Mviod- &
infedum eft bubu s infeftum, SC ftimu=
Ius quo urgentur ac punguntur limiliterutabinfeiftoillo; proutroip melius per t/diphthongum
feribitur pi/m^flpro Itjfciolb autem, uel illo qui non nifi admota oculis uidct.pvsid- per ypfilon folum.
Erat 8f prioribus acacna didla uirga, exagitandis bo
btis accommoda ; fed SC eodem modo metiendis a-
gris inftrumentiim dicebatur, pedum decem; tit feri
bit Apolloni) interpres, ab Theflalis excogitatum.
Ex quo 8C Callimachus:Aii(fortfflf/,«^yjooi/7s
ijefss.Qimm ftimuliim fignat, dicitur etia btt
ptajooi,

ceniru. Acaena agros metiri in Aegypto exorfus eft

primum Thcifalus quida,nomine ab re indito, quia
cognofcentibiis fingulis agri fui modii fublatatfunt
cacdesiunde nuncupata actena, quali xtjixx xiris ts
« lurSi/.Hinc SC Pelafgida uocatiii acanam Apolloni
us Argonauticon tertio,ueIutfab Pelafgis comper,*
tam, id eft Theflalis, Calius. Multa hic de aratione
adferripotetant, fed quoniam illa prater boues ab
aliquib.quoi^ quadrupedibus, ut equis etaiinis per
agit , difteremiis in alium locii, ad reliqua de btibtis
narranda hinc progrelfuri, (i uetere aratri figura,et
quale deferibit Heiiodus,prius appofuerimtis; nihil
autem impediet quod SC alia quadam ruftica tnftru
menta ftmul depitfta fint.
Aratri partes a Polluce defcribijtur Ii, 1. cap. 15. Ex-

tat Archia Epigramma in boues trahentes natiigia}

Ov [ioygtf ^xfoiyioi/ Jins «Vif e/dh' cwfxaac Tt/rrn)/,
A3\ ’
1 A KXH TTCVXit VMXS

U^yay^ «gsrss xv
 DeQi^drupedibus

mamcmautdauciiidiiu.jT iiwv r- r ,. •
^
fubulci.quibus tardis elle non licet per por-
Ser uium, &: alios, bubulci hoc loco legendum effe.non
negledla mentio confulto a uate ttii^
corum celeritatem, quos fequuntur.Qiiorum pallorum etiam
etiam Theocritus introducat:&: tria tantum fint.quod Si Aelius
Donatus fcribit.pa-
cum nufa eos
omnium minimi tepoli,
florum genera.qux dignitatem in Bucolicis habeant, buco!ici,opiliones,8i
id efi caprarii. Quin Si ille ipfe Theocriti ucrftis.quem Vergilius aemulatus eft, nullam fubulci men 1«
uhSoy roi JUroa^-ni TrwftJlvtfjCUTrrAsf Nic. Erythraeus* Gergitius canis Ge«
tionem habet
corpore flatiirofus,
ryoms quibouesferiiabatfraterfuitCerbcri, Pollux. Titormusbuirequa fuit
cuius hiftoriam in Tauro adferemus. Bs«9A©-,id ell
bubulcus,nomen habet, tiel tanf ^wO-inam
Si hippocomum dicimus qui equos curaOuel quoniam Graeci
cibum etiam colon uocant : unde
eft apud Homaum, ut luinA©- at-
^
colax.id ell adulator appellatus, BsJi/ iJiJJsKs'/!©' iw/is.pleonafmus
3,tf(/,Multa in Lexicis Gracorum bucoli fynon)rma
rcperimus,qualia funt.l3a7j»t$©',&$»f^«5,
J(ETO5,U!rtni'A©',Uttr»(x©',jSM<nt®-,£«twe©-,J3sTss,A:?i><»a;l!ta>(os,13stM(tl&',£si'i™s,uel&!'iTiisoxyton.i3i»

wT»!,jl!«»Aiw«s.Horumpollremum Pollux a bubulco dillinguit , Si exponit pro eo qui boues iugo

Si btibidcus La.
fubmittit: Videtur autem pro aratore magis accipiendum; fed poteft pro utro^,ut
tinis.BS)«rainK.boues agere.BwsSjjSssoAe-.Ksa « nn&iimhm vk &tfow« it^ naetifu* fcul'uis
j,
in/m’to(*!«|/,Varinus.Bgo lic uerterim; Butes, bubulcus ell , Si facerdos qui in Dijpoltjs fello Bu.
phonia celebrabat id eft boue madlabat: quod in prouerbiu etiam abijt.de illis rebus quj fine appa
,

ratuSifmpliciter(uetcrequodamritu)fieient, 6v iAimxmpinmmoxxTtRiTHS,piony{iusde
IvIefopotamia.Hos uerfus, AvmfiRima Ar7i©-bc
citatSuidas ex poeta innominato.Ite in Bs(tMj,iis,is ell qui uaccas mulget,Kij«j BafoAyts Toff ssAttov
alij mcifore,altj aratore, allj denicp bubuicu accipiat.Diphilus in Nicandri
Theria»
cis nome .ppriu interpretat, V
arin. AtcjtTrfis «y i bomt»s,>c| cu iityisu uul tst» tjjsfOTiTOi-ni, Demoli,

cotra MidaBootes llella eft iiixta Vrfam maiore, fic dieSa Cf inllar bubulci plauftrS fequi uidef, Ci-
cero 1. deNat.deorum: Ardlophylax uulgo qui dicitur elTe Bootes, Quod quafi temone adiuniSa
prs fe quatit Ardlum. Ouidius, Ardlophylax formam terga fcquentis habet, luuenal. Frigida 4»
circumaguntpigrifarraca Boo». Aratus, Tardus in occafum fequitur fua plaullra Bootes.
Sunt qui Arcadem louisex Califtone filium in Booten mutatum dicanuPIuribus tamen placet Ga=
lifioneminVrfammaiorcm,Arcadem in minorem conuerfum.Boi»TS(i;, idem quodUmAaTsi/.id eft
boues agere, Bucolion filius Laomedontis fuit,telle Homero in Iliade , Guardalbia uel Guarum.id
ell bubulcus caniniis.apud Matthaeum Syluaticum legitur , haud fcio quo fenfu.5:iTfl’o Atn«0©',ac
clamatio ell bubulcis ufitata,a:limiIiter'fiVfiAi!r«0©',Varitius:rcperitur autem apud Theoert-
tum.EanoABii eft boues pafcere,bubulcitari;Homerus improprie etiam de equis hoc uerbo ullis ell-
A
Et Euripides, roA</& ny AaHwTt! iWolisKoAsr. Dionyfius de Nomadibus Libyae populis, Altiavims
«KTC fiifSS ara l!aK5^OTitti,quod paulo ante dixerat BoVm-r-njetirilj/ rnaev w’ nviei^iy n ksm vMy.V fur-
patur etiam jSaiisAsi/ uerbum pro fallere SC decipere.aliqucm ucluti bouem 8d liupidum uana fpe Ia- 59
dlare;<rr$iJiite,!ra5aWj,i{s&a.Lucianus,Ei/tia'Aai/‘<al3s«iA« roii tA-ri^a ,
«!r«Ta lisu A t^sridees
ays.Et alibi,AJAoTj3;»( «sVfMi 71 tfvnxi aiif otss UrrusASo-jf/thoc eft, Afeititius ornatus naturae dedecus et
turpitudinem fallit.mitigat , lenit.Et incertus quidam citante Varino, «flora re ituiiKmmy iyithn,
SaKSAoIir.UsKSAaf ig i^xmtTxy Boi/ns^aii iMUhra u&TAeisoy ka int£*Asj,l^tc3ii!, t|are£TCt(< Mm 2»
wjK^/fiare (Twaf 5«S/(/, Aramonius in Dilferettjs-.Pofterioris uerbi explicatio corrupta mihi uidef. Ego
ita acceperim ut t|aiTOTai/ quoquo modo decipere fonet,J3awAei/ autem cum quis longo tempore o‘
pinione uel fpe ab aliquo fallitur.Gcrmani dicunt, (turbem TOOn l4|]en/frt5cn/<;m notreofet! Vnu
Ad haec Bnvshay capitur pro (4tf/(»TOi/,curare,fouere,multum amare.Hinc nomen UassAs.
Jiebctt/Silc.
l^x,&hy«7piiy,k7n'^imyx,Snrri7HlMyV arinus;hoc ell,mulcimentum, lenimen, Iblatium , ut.-S-rastxw ^
SsnsAsfia-^ Av!r»s,BaH9Ai»,maIedicentia,Varinus.&*«Ais},»,terra pafcendis bubus apla.BucoIicos,nii 4«
lites rullicos legimus apud Capitolinum,Caclius. Bucolicum carmen dldlum a cullodia boum, Id eft
a-ziii T UsKSAaiy.-praccipua enim funt animalia apud tullicos,boueS)SeruiHs, Ouid.i,Trill, Bucolicis

luuenis
 Bos&Vacca. H. Lib.
Jmienfe lulerat ante modis, Dianam Siculi Lyen cognominarunt, quoniam ab
I.
8?
felio ea eilen t morbo in
foluti:undenaium,utrufiicamultimdotheatrumingreirauiaoriamcaneret
lanis mox adeptus eft rex Hiero.quac quamdeSvracu
prima creditur Bucolicorum origo.que
mine Daphnis celebrant, omnium orinceL car
mox Theocritus,CaElius. Diomedes heroicum uerlim, etiam
hexametru
nomimbus dici teftatur.Bucqlici tamen propricditSi uerfus
TOiW hoc fere a cateris hei
quintum locum dadylus claudit abfoluta di(Sione,qualis
r
iV dulcia linquimus
nes ai
eft. Nos paui* fia
arUa. Bucohfmus uel buColiafmus, genus
melopreia, id eft cantioL & fab
^fffptUmril.Varinus. BtteoheUm, Bucolifeus, Bua
^n\^^ aliquot apud Theoctiwm,
.
IO Mbitmum &: bucolicum hoftia Nili funt manu efFoira,cum catera quinmnempe cmarti, 6. 8. a 14
natUr^peruerit Euftt
thiusmDtonyfium. Bswtouocabulum non bubulcos tantum
iignificatjed etiam^ahimalia qua.
dam, Etymologicon. Ego hutus nominis animal
ntillum hatSenus reperi : niTi quod bucolinen
cliim auem Vannus interpretatur. Panaces cin.
quod e Macedonia affertur,bucolicon uocant, armen.
tarqs fponte erepentem fuccum excipientibus:
hoc celerrime etianefcit, Plinius. Diofeorides hoc
panacis genus Heracleum uocat,ut ab Afclenio &r,hironin ° r,° '
panacisgenusHeiacieumuocat,t^bAM^i;&5;;;;;;;;;i:,^;;;s^:^^^ .1.1.. i
momcints
tnofticints pnarmacopolarum
pharmacopolarum adhuc retinet. Herbam ipfam' ipfam in
n h
quibufdam inhortis
hortis
haliautdt, folio fere fici.a: per omnia fphondylio
noftro ( quod aliqui brarteham urfina
^ fimillimam,C«erum panaces HeracleonPlinij,ne quis erret’
T n
^
P'auedmeriumeft.abHercule(inquit)tnuentumtradunt,alijoriganumHeracleoacumfyluefttd
’ of 'g^uo Umile, radice inutili. bshsaA, urbs Pharfaliie aut Thracite,
R Varlnus.
fBubil^locusubibouesmomnttinPlaut.Peri: Etenim metuo ne poffim In bubile rencere, ne
uagentur.i^iKdamexemplanahic legunt bubilcmmafc.genere.
Columellalib, t. Domitis armens
Catocap.4.Bubilia bona.bene^ *dificata,8<:c. ut fu.
pra inC. Boftar.locusubiboues ftare confueuerunt, Calepinus
fineauthoreT Bouilia dicuntur irt
qutbus boues morantur, ut Calepinus probat ex Columellx
loco libro 5. in qUo tamen nunc bubilia
legitur. Mtjaole(is»TiBt7 «nK,&mhix,ta 7nhm,-miiLV,x.mi
BmKiX
cus : sj «e «OA» «sBirsHss Pollux lib. 1. cap. 11. bsksa,»,, igitur proparoxytonum,armcntum
uel gregem boum fignificat quo fenfu etiam HsnsAt* apud V arinum legimus Bsn6A9»i/ uero
:

Hexum, Si bubile & gregem ipium, ut quidam feribunt, egoproftabulo penan

:

tantii acceperim. BiicoUa

5i> m Aegypto apud
Hieronymum,ceii bubulcorum intelligimtiir loca, Cslius.Hippoftafttim
elfe uW
detuir eqiioru liabulu, ficud boum buftafiiim, CacUus. K9^ "n Suidas*fortc
Wwf/ l^gcndunonWt/?wf/,Sat8<:aliafynonyma,W^Acoot/.i3a5n-;i»,,6ws»wi<,«A«wt/,i^
& iJ».»(/,utinfra dicam. AvA« Sio-anst proprie de caulis ouium
Si caprarum dicuntur, authore Polluce*
ied inuenio in genere etiam ufurpari,ut apud Varinum,ntu-4o<K
c-nvsiUi, iWa.(i: Et apud DionyI
fium, OvA Amyiivmliu! isAhay y
Caula fere pro otiili in ufu cft,tiorc forfan deriuatawV
«iA«s:quat uox Grscis ouile aut caprile notaqut iam eX Polluce
probauimus. Mandrs ttocabulo ne
Latini quidem abltinent,m ugnificatione fpeluncae,cubilis, dC receptaculi
pecudum ; luuenalis Sa^
tyratertia.Et flantis conuicia mandrae Eripiunt fomnumDrufo.
TanagraBceotitemcditerra.
neieoppidum eft nobileiquod prius Poemandria dicebatur;producit autem boues
prarftantiffimos
«
40 Stephaniis Varinus. fSibas Indicam gentem ab exercitu Herculis illic reliiftam aiunt ; nani
pellibus amiciuntur, fcytalas(id eft baculos uel fcuticas) gerunt,
S^bubusclau» notam inurunt,
Arrianuslib.8* ApiculamGraeci^»}itr«cognommant,qubdex bubulis offibus
gignantur, Varia
nus. Animas etiam in myfterijs gentilium theologorum meliftas QC jflsjisres
8C Bucloputn
appellatas,
deum qui generationem latenter CaliusRhod, prodit
audiret, In ueterumlcriptismencid
fit de eo fcEdere,quod inter Gabios BC R-omanos atftum eft,
TarquinioRomanum imperium regeri
te; Vbi iiludinprimisnotandwm, quod in corio bubulo eius capita dC conditionem
exararunt prii
C ut refert Dionyfius
) cum^ inftar clypei foret in templo louis locarunt. Qua in rePom==
Icis literis
peius Sextus Dionyfio accedit, ut in eius commentarijs probamr,quos a Verrio Flacco collegit
; etfii
Kiramentum Dionyfius uocat, in quo fanciendo eximium bouem immoIaruTit. Clypeum (
inquit»
50 Pompeius) ob rotunditatem ueteres corium bouis appellanmt,in quo Romanorum fccdus cum Ga
btjs foret deferiptum, Petrus Crinitus 16.5» Kij^oEs prima fignificatione cornu, fecundaria tum alia
quadam tum poculum indicat» Antiquitus enim cornuum bubulorum pro poculis ufuserat, ante*
quam inuenta eifent alia. Eam ob caufam Bacchus quoi^ cornutus fingebatur taurus appellaba>
tur,& in Cysico effigie taurina colebatur, Hinc fadum aiunt «ig«cr(Muerbum,quod eft aquam uind
permifcere:&: poculum quafi xsy«T«j>.Eiufmodi pocula rhyta uocabant-Quale fuifle exiftima*
tiir etiam Amalthea cornir,quod miliaris fabula caprx attribuit. Eiufdem
generis poculum quod**
dam ^iKUTiJs, id eft annus dicebatur,a magnitudine nimirum BC fumma capacitate, Ingetia enim cor
niia quaedam praegrandium boum habenturjquales Pasonum BC Moloftbrum fuerunt, ex quibus po
cula conficiebantjiabris eorum argento uel auro indutftis. Maxima capacitas, cogiorum Atticorum
60 quatitor, ut apud Aihenxum BC V
arinum legimus. Ariftotelcs ab initio Mirabilium narrattonunt
monopis fylueftrisjn Paeonia bouis corpore amplillimi cornua fingula dimidiati congtj menftirarrt
coiitinerercnbit,Couiualium corniitim mentio fit paffim apud Xenophoatem, his iiiiocis,
 ,

84 De Quadrupedibus W®'™« «« Bt
Sira wSfetEWsl/.itSK frM'A!aAlfsm.Kxi
v xEf«! S oiwx»©' ““•K“ «f « {‘«“I' > .

anudAefchvlum.cuminquiK^jwSO^aws tiptm^^vmsiiuxir^trSiSMiiSlj/ois.Ptnd^tus.quocfcennu,
«£«'^4.!/ «raj-.Non eft autem quod
quis fufpicetur pauperibus tantum mufu
ros inducit
rorMapropo1ulLfuifecum&regesijfdemuterentur:PhiIippt«nenm.rege_ma,m^^^^

cruSrudSc;i:rte^^ fieferibiu
XLi,.EialibLKi?™»i,«E5«™«5ir«Tae^«, Sophocles inPandora,K=iEirt«£ES««or«Kv«.(-«^^^^
citante Suida , «ra ti!) hsjusjums, « e» tiSi xi£cw(«tT@'
TO /’ «1 «£«5 «$ ctot’ aMii,ap_ud poetam quendam
,

“^CASeWt^lmnrbubula,PIautus in Aululariatid quat ex corio bubulo fiebatjsst

eft fcutica

n flasrum aut i<ftus;idcm fsTTWs.bd fupra dixi . T

luuenalis Sat, 6, amea punit Continuo

flki crimen facinusfe capilli, fcholiaftat fcuticam

ex corio bubulo exponunt. Zea uel zeteion uo,
allufit poeta nofter comicus in AimariaCn»
canir locus quo feruitiapimienda mittebantur, ad quod
falloricum dixit.Qui polentam pranfitant,8ii ubi
uiuos homines mortui incurfant boues,HermoI,
Barbarus, cSeuibubuli maximus ufuseftad candelas: laudatur prxeipue ex iuuencisK circa
ifRura noftra uulgari didf o uernum aut Maij menfis examen apum, uel boiiis utflita,
trimatum
B,««i/T«s,quibouesimmo
ternsquarecdebrant.-iSmtOcy^ni^nb 3(lrtldSBtdl9 eilt rmj>. f
lat autmadat,»: fecuri ferit,
Varinus.Iudji non feriunt,fed cultro adaiSo iugulant.Btltypos Argo i,
fecurim bom impingit,
nauticorum fecundo apud ApoUonium dicitur,qui inter facrificandutn
nso<«vir‘^Kriwi«(/.'proparoxytonum,utEtymologiconhabet,inquoetiamfacerdotishoc ottici-
Ti/ 7

um fuifle legimus: Alij penuldmam acuunt, BunTr®- c «i SvoiMk fs! tw irsAExa ^ Tt-!i7<»('

fefe erigat, Y arinus B^f/ isjio.

iiehementiorera autem ille idum illidet fi ia fummos pedum digitos
.

diBji,t5iKi'4)-nSi !iA«f<«(',% usa iTriiiSmy tregi Tois sraAnmis v

’fa)|uTO|/ MamSs uSinsf(««ii Atyt-
,

quiuis truncus eftieaJjcwt/

WI, Varinus.Eft autem truncus in quo coqui et lanij fecant carneslKSjiioj
autem dici conijeio cbs 'nsi u^Jt/uBtu cdjv>ii ims Lanionia menfa apud Suetonium in qua Icindi
tur caro mach2ra.Spartianusin Geta,Percufflthoftiam
popa nomine Antonius. Propertius, Suc-
cindicB calent ad nona facra(alias lucra)popae.Pops dicebantur qui
uidimas habebant uenales, Si
ligabant eas ad altare,ferlebant9.Suetonius in Calig. Admota
altaribus uidima,fuccindus Caligu jo

la poparum habitu,elato alte malleo,

cultrarium madauit, Perfius Sat.6.Mihi trama figurae Sit reli-
opimus.quales erant uidimarij . Lanius uel
qua,!!! illi tremat omento popa uenter,id eft cralTus &:
lanio,qui carnes in carnario uendit,q> pecora concidat,lanict^ didus. Lanij qui ad cultrum bouem
emunt, Varro.Laniena, officina in qua fiunt SC uenduntur carnes Qui fuccidiam in carnario fu=
.

fpenderit potius ab Ianiario,quam ex domeftico fundo, V

arro li.i, de Re ruft. Laniarium hic lanie>
nam cxponunt,mihi uidetur delanio etiam accipi poffe.Culnarius idem qui uidimarius, is qui ui,
dimam cultro immolat, f Apud Armenos noftro tempore ( ut feribit Bartolemxus Georgeuits)
mulier adultera fuperafina uicatim ducit,K nudaflagris ca:ditur,a: tandem inteftina
bouisincollo
geftans lapidibus obruitur,CKterumuiradulter,im'eduscarccribus,poft aliquot
menfes pecunia
redimitur. _
4®
.£ Heluecfd boues commendant a teneritudine carnis, cum alibi, tum luxta Zofingam oppidii
agri Bernenfis,In Sueuia quocp nobis uicina circa regionem Bar, pingues praecipue
feuo habetur,
Pinguiffimi Hungaricbqui hyemes etiam fub diuo tranfigunt,8f liberi pafcuntur , unde fit ut pariS
manfuetifint,8^ minus tenera carne.Bubula abfolute,fubauditur caro,PlautusinAulularia:Agni«
nam caram,caram bubulam. Pollux iSouMi/njiaE dixit carnem bubulam,utfuillamvai(Si/:egoSaoii
VBII/ malim.Baf4A«,K£6it Hia*, V
arinus.Lanij noftri bouem primutty n duas partes fcindunt, ante,
feriorem uocant beti v«tbctcit fd^tlt:pofteriorem,bcit bih&CKtt Deinde anteriorem,liue tho.
racem, trifariam diuidunttprimum feparant armos, carnem adiundam,ac in frufta aliquot fecat,
eliqui thoracis par»em pronam Sf circa fpinam , appellant bdtru^^cn , hoc eft dorfum fuperius,
uerd.qux os stgwy coprehendit, in catteris pecoribus,^ uitulis etiam, bic bf uff, yo
irtTttifgtMt/.-fupinam
id eft pedus,s;S©':ln bubus priuatim brtft fiberjlucE. Appetitur ea pars propter pinguedinem, quat
folidior efucp gratior eft.sjijttA» ns xw<5=a*s,b<t bfUjtberncit.-folent autem cum ea plerS^ lanij fein.
dendo relinquere iuguli partem cruentam 8i ingratam emptoribus , bc» fllij). Catterum inferioris
dorfl partem, qua renes continentur,ex catteris animalibus SC uitulis, quoniam aflari folet cum fua
pinguedine,uocantntetb:(ttCft,ideftaflariam renum:inbubus uero fcblu^bMtcnuellummcIctt,
quafilumbos,ideftpartem carnofamStmufculofamiuxtarenes,oire uacuamtunde pingue uelfe.
K
uum potius feparatur ad lucernas alios ufus. Coxas cum natibus uocant brtfijtoBle, fif in duas
partes diuidunt;alteram,cui ubera in uaccis adhaerenqbda «bet fpcltle : SC alteram ab ea feparatam
carnoram,biia vtibCtfpeltle.Pofterior hate pars,ficut 8^ lumborumcaro,cum offibus careant, in ol. 6a
lis affari folenqhoc modo.Caro lota inuafe reponitur affufo aceto cum fale SC iuniperi baccis , SC fic

uel horis aliquot uel etiam diebus macerata.cum iureillo admixta aqualixatur, donec modicumiu
fis fupecfittadditur autem aliquid butyri co Ai cum iuris pars fere media confumpta uidetur , Sic Sd
tenerior
 Bos & Vacca. H. Lib.
tenemr &: palato gratior fit. Vbcra elixa, mox incifa, torrentur
I.
in craticula, &: fale et aromatibus
8S
fni
P^‘^"SCcaryophyllrsntax.me)infperguntur,Similis&lingu*apparatuseft:&pedur™^^^^
buccs uel fimau.s,rofir..Alg has partes,pedes inquam
&
buccas,qu*in carnario eKxa emantur
ex aceto frigida ederemaluntcum cfepitio a:pipere,Uneua ’
etiam per mediuincifa
caro 8Cinfumarifolet,dbodiuitibusetiamgrato.iiuibufdaminlocis
bubulas linguM prSdDibns
debcnctanta earum ailimatio.NoueruntnimirumetiamMercurijoIimfacerdotef
hanc lautftiam

m ^
to,H^Aa.-^ 7¥x,fi,™,-™(,„f.«,«i,i,ucunda
prsconibus donabatur. Hinc iocus ille Ariftophanisin
amphibolia . cum lingua tam pr:eCom»qHjmbouis
lo.telligipoffit.UeminPace,Hj,A<«f«iya.eit^K7«i,quod interpres
Plu
in“
admonctprouerbialtedidum Ho
«nerus,OdyireKli.5,A^
“3;‘”'‘''r‘r'>''^'^*''^P"^l^‘“tarchum Antipater cumincidifTetmentiode
° ‘ ffa<So(

Aon 5 ,uelut, inquit , ex immolata uiAma , folus uenter SC lingua fu.

perell. Apparet fane hnguam ceu profanum membrum facris
adhiberi non
dem adgulamhominum,pracipuefacerdotum,religionem praetexentium, folitum , quod efo qui-
retulerim.Pr:Efcrtur au
tem in cibo bubula cateris,e<: a nonullis operofius paraturmam
condimentis fardam in ueru alTant.
Alarum pecudu quia minores funt cum fais capitibus relinqui folent. Pars circa ceruicem
durio,
re &:tenactoreneruofaq) carne confiat,diffiaIiorconcodu.
Intellina etiam elixa adferuntur ex la-
niena. Si domi modico uino affufo,cum butyro,cepis,careo
8<:;aromatibus percoquuntur, d™ai,
JK'=t"}'?fW»tT©-»a.«sr-«,AriftophanesinVefpis:<«iiw,Wir r^>
ao Aegyptq mhil ere domellica confumunt,fed eorum fingulis
4
^^^ 4
quotidie cibi facricodi prelio funt SC
«rnisbubuls&anferintefatisabundem, Herodotus. Antiquiffimosboue
aratore &: immolando
8i comedendo abftinuifre,paulo poft,ubi de facrifictjs boum,
dicemus. Hercules cum inDryopia fi
lio Hyla efur^nti pauxillum cibi a Theodamante peteret,nec ille
quicf daret , iratus boucm ei per
tiimabftulit,&:ma(SatumepulandocOnfumpiit. Hanc hihoriam fiue fabulam
prolixius defcribit
Vannus in Hjit«a»s yims. Milo robuftiflimiis athleta boucm aliquando in theatro
geftauit SC eun-
dem poftea deuorauiqMwritj, Herculem ea in re imitatus.EuftathiUs in Dionyf.Hinc aibimhasus
altcrumHercuIiscognomen. 01 ympia;perftadiumingreiruseireMilodicitur,quumhumerisfiTlfi.
neret bouemuiuuni,CicerodeSenedute. Tureas inmagnis epulis
e^nupttjsboues integros affare
audio !etbubusinfertamfuem fuigallinam,gall!n2oua.Vcruaran^maxima.inquibusetiambo
?o ues affari poffent,6imfsso&iss Gracis appellari fupra
diximus. Varinlis etiam Ssoimss liabet.Ouod
autem carnes bubulas uerubus transfixas ueteres affauerint,pauld poftin facrifiens
boum ofiende
mus.Boues caflratos,tie»(£i«Si Graeci uocannpofterius apud Galenum legimiis
bubulam carnem apud nos fale condiunt (quod fere idibusOdobris
Oui
uel circa feftiimD Galiimi
mum faciunt,S(: deinceps per hyemem tantiim)in plenilunio incipiendum putantific
enim maibrc
iiegctioremip carnem permanfuram .-ut magis fapidam,fifub interlunium
fakatur.Si diutius feruas
ri uelintiferuant autem multi integro annojper dies circiter uiginti
in uafe falitam relinquunt ac in,
fumandam poftea in camino fufpendunt,ubi donec bene ficcetur dies plus minus
duodecim’ relin-
quitur,prout altius aut humilius pependit,8i plus minusue ignis ac fumi paffa
eft.Vbi primum fu=
fpenfa eft,accenfis iuniperi ramis & mox extindiis platiim fumigant. Nonnulli carnis colorem com
40 mcndariputant.8i:rubefcercmagis,fi aridis urticatfafeibus fuffiatur. Qiiiferuare nolunt uno die
cum fale relitSam fufpendunt,»: mox poli unum aut alterum diem elixam; fle enim plerifi tenere,
fcerc acin cibo fapidior fieri uidetur. Ante^ fufpendatur quae diutius in uafe
falita fuit , niuria fiia,
quae ex fale Si carnis fucco confluxit,diligentcr abluuttfunt qui frigida lauare malint
. Optima qua

de iuuencis aut uitulis rumitur,uetulorum nimis dura 8dingrata,certe difficillima concotftti

fit cum
fuliis inftar durefcat-Hoc etiam obferuari folet, ut caro fallenda iuxta fornacem
prius expolita ali,
quandiu incalefcatiinde falita eperta^ in uafe in penus
collocat. Carnes offibus adiuneSa cateris
fuperponuntur.ut ad ufum fubinde auferantur.-feruata enim deteriores fiunt,
« f Qui «aecas mulget , Bniahyi; Gracis efttnos uaccarium aut laiftarium appellare poffumus,
ut fuperius etiam dixitquanf Lampridius inHeliogabalo latftarios nominault qui cibos ex
ladfecS»
ficiunt.Implebunt multSralia uacca,Vergil.inGeorg.BsTi/foj/is', butyrum eftcxcremala(!}is.-£wi/.
5©- autem herba quadam Dionyfio, Varinus.
ffh.Abobusdi(ftaefiBubonadea,utabelloBellona,D.Augullinus.PauraniasinMeffeniciscir
ca finem,quanto in pretio boues olim fucrint,his uerbis exponit: In Pylo duitate agri Meffenii fpc=
iunca eft,in qua Neftoris Siante eum Nelei boues ftabulatas aiunt. Videtur autem genus hoc boum
Theffalicumeffe,&ab Iphiclo Protefilaiolim patre defcendiffe.Has enim Neleusa procis filia fua
dono petebattS: harum caufa Melampus ut fraui Bianti gratum faceret in Theffaliam uenlnubi uin
dius a bubulcis Iphicli, cum illi roganti uatidnium aperiret, boues pro mercede accepit. Hoeicilicet
maximo fuit antiquis ftudio,ut equorum et boum greges tan^ illius faculi diuitias fibi compararer^
Hinc eft quod Neleus de acquirendis Iphicli bubus folicittis fuit: Et Euryftheus Herculi Geryonis
armenra.cx Iberia,quorum percelebris erat fama , abigere pracepit. Videtur SC Eryx Sicilia pi in.
ceps tantopere boues ab Hercule ex Erythia abdudos amaffe , ut earum gratia cum Hercule lucfta-
torus, uidoriliius boues acquirere, uidus uerd regnum fuum amittere uoiuerit, Homerus infuper
h
 Dc Quadrupedibus
praecipua dona Coceto centtmi betifs prd
in Iliade de Iphidamante Antenoris filio refert, cum inter
^Paicc^airturau**
iponfa contuhire.Quamobrem ueicres plurimum bubus deletHatosfuilTeconimt
tem, ut ego conijeio, Nelei boues ut plurimum extra Pylium agrum:
qui ubim fere arenouis eu, nec
toties Pyli are-
pafcuis tam copiofis idoneus: id quod uel Homero tefIeprobauerim,quiNeuorem
noik regem cognominatjHaec PaufaniaSjUtnos^ex tempore conuertimus. B£.iiS':^s epitheton lunoa
nis apud Homerum,q)boum inliarexcelfos Si rotundos oculos habcat:ucl ut altj,magnos, quodila
muliebri facie laudabatur, Si inde etiam Europat nomen impolitum uidetur . Conuenit
amem haec
appellatio aeri , quem fub lunonis nomine tegebant , ut qui longe late^ pellucidus
uifui peruius &
circumquatp pateat Quidam a fono Si uoce deducunt, wKj* •#$ &«(' m
imt, propter fonitus qui in ae
Si pulchris decoram oculis.Thra:
re reddi folrat, Varin.Etymologus in Itmone exponiqformofam
cesDianamBsirJifni/appellantjVarinus. Qtiimyfteriagentilium tratSant, JSsysret intcrpietantur
in generationem pergentes animas:SiBuclopum deum qui generationem latenter audiat , Carlius,
alijs bubulam effigiem mdu=
Fluuiorum alios twSfuTrafcof ifss,id cft humana fpecie effinxere ueteres,
xerutVnde Acheloum inTrachintjs uocat Sophocles,id cllTm/jc)tfCT«('. In ijs Eralinus eft,
Eurotas item apudLacedatmonios, Afopus apud Sicyonios ac Phlyaftos , apud Argiuos Cephtfus.
Hominis figuram pr»fcrt Alpheus, Cephifum Athenienfes hominem monftrant titiqj fed ita, titi ,

promant fe nihilominus cornua, AutSor in Deorum natura Phurnutus.fluuios effingi pleruncp ut-
i(^ TwgiSmtc.ex undarum uiolcnto impetu , qui mugitibus affimileinfonct quiddam. Nam
£C de Scamandro Homcrus,»iiyw«s“s m
Tdiif i^.Qiiin Si ratione eadem Neptunus Mycetas nuncu

patur,cui Si tauros immolabant ant(«f»tAw*s,ob maris colorem.Taurinar forrnae rationem illam pro=
mit Sophoclis interpres.qiueluti boues flumina terram profeindant, uel quod fluutjsfcre adiacent
pafcua.Calius- Cur Eleorum mulieres Dionyfium prccenturutbouinoadfe pedeueniat, Plutar.
chus explicat in Graicanids problemate 56, De ifidequam uacca: forma Aegypti) colebant , iam ftt.
pra dixi ex Aeliano,
^ Ex bobus uidimx opimae. Si lautillima deorum placatio, PliaBotiem uel boues facrificare
Grafci his uerbis efferunt, j8as V itflima ipla , Si uidfi*
marius mu insfrajej/, «rsf, V arinus.Ego ilfarum uocum nuU
lam alibi ufqiiam reperio.Bsirtajost apud Aetolos uocatur qui facrifiicijs pr jfetflus eff, Idem. Boues ab
tiles ad publica faginati dicuntur opimi, Varro. Qiii Anathanmunimentum , quod flucn=
facrificia
tis Euphratis circumluitur, contra lulianum Si Romanos defendebat, cum Romanis fe dedidiflent, jo
prKfebouem coronatumagentes,quode’flapud eosfufccptat pacis indicium , delcendere fupplici»
ter, Ammianus Marcellinus libro 14. fOuemaliqui.altjboucmuitSoriapotitiimmolareconrue*
lierunt, ut feribit Roberttis V alturius de re militari libro la.cap.i.De^ triumphato uifeera tofta bo
ue,hoceftoccifo in triumphi factificio.Ouid.Faft.5.Prouerbium,Boucmfacrificauitncmo uncpbe
. Ceres ab Hermionenfibus eximia colitur uenerationc,et
nefico praeter Pyrrhiam ,inferius require
felium eius Chthonium appellatum magnifice concelebrant.In his ferunt boues magnitudine uilen
da Si ferocia ad aram ex armento facile agi immolandos a Cereris facerdote , quae uctula plaeruntp
tll,ac uiribus praetenuis.Super qua re carmina circumferuntur apud Graecos , quae Si appofui, au>
tSore eorum Arillocle:
TirAvititgirtjin/ k Kcte TTKg’ 71 fiiya itgirtrcM,
4«
ffifQir? 60£T«i/gdf', 0 (/t «rtgtsoVc/f itkxsty

Tstsi/ jpou/s SHyeea jiors lioruf' scct©' tAsa ToriTI ’ ^ Jiodiio^yO t/C ^ imitibi ttms tTnTtO,
(hee|;ea 7lg,(ro(/ 3io^fcl'©',iAft©'sie, Keu aiKrT»t/ fitlAfli
T aura,id ell Herilis uacca, inferis immolatur,ld^ merito propter infoecimditatem : fic Si ouis no
nigra tantum (Sis fiiAitc,fortc aries niger ) fed nigerrima tjfdem, propter tenebras inferorum , af ih, V
Pelle olimLacedsmona diuexante redditum oraculum,utPlutarclitfs refert, mali tiim celTaturam,
flnobilem uirginem quotannis immolairent.Quum obtemperarentLacedaEmontj,ac fortematSan»
da dticerettirfuo ornatu Helena.deuolans aquila gladium abreptum, Si ad armenta, qua: HshsA/uuo
eant, delatum fuper iwuencam demifit.Qiio prodigio Tm^CinKitiiixiiyid ell uirginum immolauonem
defiife.quod Arillodemus auilor tradit. Idem obuenilTe Romae in V
aleria Luperca, ratione confims
lijUoIuminc 19 . Italicarum rerO Arillides prodidit,Caelius:ex Parallelis Plutarchi minoribus,quam*
ipfe non citet, ut netp alios authores folet.Si quis Mineruac bouem facrificalfet oportebat eriam
Ilis ,

Pandryfoouem una cum boue facrificare: quod facrificij genus CTsiScui/ ueliSiJi&j/ appellabant, eo
quod poli bouem immolatum celebraretur.ut feribunt Lycurgus in libro de facrificando,8i Philo-
chorus lib.a.(cuiusuerba funt quae iam pofuimus)8i Staphylus lib, 9. de Athenis, Varin.Ern.So©',fa
crificium ex boue. Idem, Hecatombe (apud Varinum}nonquoduis, fed fumpuiofum facrificium
€ft,Si proprie quod bubus centum conftacid quod quis retfle etiam Ustoj/ fecundum Tragica
ille apud Herodotum filiae fuae procos Si ciues excepit Sic Sf
appellauerinquali fcilicet Clillhenes .

chiliombeamillenario numero dicitur.Improprie uerd hecatombe dicitur etiam de alijs animalibus

60
fiue pecoribus prster boucm:interim tamen per excellentiam tancp folis bobus conflaret nomen re-
tinuit.Numcrusquotpcentenariuspromultitudinclimpliciter ponitur, ut cum dicimus
Kw^id ell multorum iugortim nauem.Hecaiombaeon menfls dicebatur, qui apud Latinos limius,
edqudci
 '

Bos&Vacca. H. Lib I. 87
coqiiodpIimmarincohccatomlbsfiercnt.Varimis. HicmcnfisapudAihenienfesSoIi
faccr erae
CUIUS quia tunc magnus fit ciirrus,inde tempori fadum
nomeniquando numerus fignai emi
gnmidmem aduertitur plerunq;;fiebat autem m eofolftmum *ftiuum. Idem
«Cronion dicebam?
a facrificijsyiaeSaturno flerent.Crfius. Hecatombxus Iiipiterin Gortyna.ut
Hefvchiiis ait annei
latus eft,&; a Caribus, &
a Cretenfibus.Sunt qui putent primum Graicorum
menfem Hecatombii
nauocatumabIoue.utdocuimusinlibrodeanni4a:menfibus,&c.Sed&:hdcnomlneAoollonun
cupatmab/^hcnicnfibus;quinHarpocration,altj9libentiusmenfemipfumApolIiniattribuunt
LihusGreg.Gyraldus. Idem alibi hunc menfem a Lacedamonijs fic appellatum
fcribit, Sc Hiacvn’
m
*ia fefia eo celebrata. Igftur fuit hoc facrum(inquit idem;interdum
centum boum : fed aToiiium
I» interdum afcaprarum,&fuum. Fuerunt SCqui ex omni
generehocfacrum peragerent qui etiam
lyfcionpd eft opacum dC umbrofum nuncuparunt. Sunt qui cennim
pedum uitfiimarum dixerint.
K
Inuenimus buproron facrificium quoddam, ex centum ouibus SC boue
unoialtj dCJiaxtmdicunt
ut notat Hefychius.Sane quidam non a uiAmarum numero, fed quod centum
Peloponnefi urbes
id lactum tacerent, dici noluerunt. Hae quo<^ ratione qua hecatombe
dicitur, 6^ SC noetice
tBKSisi£«B facrificia.exuiginti bobus dicuntur,HicGyraldus.
Ego quidemhaiSenusHWilL aut
alterius numen eiufdem terminationis in o«i- facrificium nullum legi
; fed omnia huiufmodi
tit tK»-
OT^J™i/,fic Tc^itW, (fi antepenultima reeSe per alpha legitur in
Vanno) SC fimilia,de rebus illis dicuntur quae totidem fiuebdum fiue numorum
,
rent, Vanno tefte,Nam aureos quofdam numos, boues appellatos Etymologus refertpretia arqua
in Hecatom
be. Sunt enim qui bouem in uocabulis iftis compofitis numum intelligunt,cui propter
xqualc ore
tium bouis effigies impreffk fuerit : alrj uerd certum pondus. Alij denim
accipiunt non
quod exade centum, fed quod multorum boum,id eft quorumuis pecorum.per fynecdochen
partis
pro toto,pretio conftet, Varinus.Hersa ciuitas eft.qus &: Hecatombaia uocatur.
Celebrantur au.
tem ab Argiuis Hecatombxa centum bubus deat ( nimirum lunoni) immolatis.Prsmium tunc
cer
«aminis fcutum atneum proponebatur,» corona myrtea. Vel ut alif.in certamine
Hecatombeorum
Argis,aes prarmium daiur,quoniam Archinus qui rex Argiuorum fuit » huius
certamims author
cum apparatus armorum cura ei delegata effeqarma etiam pratmij loco donari uoluit-Nomen Hcca
tombsis,inde quod in magna pompa boues centum praecederent, unde uifceratio
ciuibus eundis
dari folebat. Pindarus Diagoram in Hecatombaiis uidorem Argis maxime celebrat,
Vafinus. He
50 fychius ab Hecatombaco Apolline Athenis dido Hccatombsa celebritatem
SC certamen nominata
docet. Boi/fcri* non folum facrificium ex bubus eft, fed quoduis regale »
magnifica facrum: uel con.
uiuiumopiparum, &magnificus apparatus, utErafmusetiammeminitinprouerbio, Nemo
bene
merito bouem immolauit.Sic SC Wi/Tdj/ uerbum proprie eft boues facrificare, per catachrefin
uero
uel a bu particula intendente, magnificos amplos.^ fumptus facere. Diuitumenim eft, uel
regum
potius,boues immolare, E Ariftophanes in Pluto: a.
butitur(inquitScholiaftes)buthylite uocabulo,ut facrificij magmtudinem » perfedionem indica,
ret,quod hecatomben uocant.Perfedum enim facrificium fue, tauro, hirco &: ariete conftat,
quod
trittyn appellant : A thenienfes uero eodem nomine facrificium ex reliquis tribus etiam abf®
boue,
Tfi^vK facrificium a tribus animalibus didumiconftabat enim duabus ouibus 8C boue, Epicharmo
40 tefte;uelboue,capra a:oue:uelhirco,ariete,» tauro, Hoc facrificij genusiiiiyafosctiamdicebatur,
edquod bos prxcederequtproranauim. Videtur etiam trittyanquandaminfinuare Ariftophanes|
&
cum Chorus inquit a Chremylo immolari fuem.hircB, arietem. Sic <f'u</liHXKis hmx. ( uel t/luAttscAt
potius ut Gyraldus habet,uel rfa. A««rs ut Suidas,altj /siAiar/s) a duodecim animalibus nomen acce,
V
arinus: Apud Gyraldum sjoikti/*
pit, & SC ipkrafcc legi, ego harc omnia inepte feribi arbfa
Ifor,» femper trittys oxytonum,fixmininigeneris feribendum, nonin neutro plurali ut Gyraldus
accipere uidetur.Nam cum a ternario dicatur, omnino iota in prima fyllaba retinere debet ( fed hue
librariorum,non Gyraldi,err«em exiftimo ) quemadmodum idem nomen cum tertiam partem tri.
&
bus fignificat eodem plane modo ipiilis feribitur ; hoc poftulat etiam analogia ; fic enim a quaters
' nario «apasTi/j formatur.Qiianquam autem TfU'?!/*,» in accufandi cafu iptijvxi/
apud Varinum le
gatur,non fatis tamen grauis ille author eft quem fcquamur : SC apud Ariftjphanis fcholiaften in.
Plutum,loco quem ipfe citat, trittyn SC trittys legimus.-fic etiam apud Suidam SC Etymologum. lam
trittyn quoij pro tertia tribus parte,nonniilli per limplcx t.pcrperam fcribunt.Sed redeo ad Gyral,
dum-f quem ut nibus iftis modis,nec ullo retSe trittyn feriberet, Hefychius decepit SC fecufus eum
V
arinus ) hic ex Hcfychio annotat facrificium hoc Enyalij, id eft Martis efle, quod tribus animali,
bus cum tefticulis,id eft non caftratis fieret: uel ut alij trado t(Callimachus apud Etymologum )fuc,
ariete, tauro,fere Romanis Solitaurilibus fimile. Hoc ex Hcfychio addendum, triadem alio nomine
dicihocfacrificium,nimirumeadcm ratione qua aliud dodecadem fupraiiocari monuimus, Ifter
quidam,ut Etymologus habet, ex bubus, capris,» fuibus hoc facrificium perfici author eft:qup qui,
*° dem omniamafcula »trimaeflent. Apud HcfychiS nonre(Selegitur,fo'i7Kt3
Quanquam Latinorum quidam nullam hoftiam maiorem minoremue bidente, id eft, bima elle de,
buifIeprodiderint.Sed nimis forte digredior, dum corrigenda authorum loca feqiior auidius, Bauyso
{«(/(inquit V
arinusjfacrificium ex centum ouibus conflabat,» boue uno; « <i£ 7-»(/M*OT(/
h a
 n « ,

88 DcQi^drupeditus
..t ... * Pan/rnlmtr.s^ tale
lulius Capitolinus) racnficitim efl ; centum aras
talcfacrifiCttl
<r«ii«K8 i/E «JK t1 jS58foViBOT(/.Hecatombc(inquit
fues, centum oues maflantur Nam fi mpcrato
uno inloco cefpiiitis cxtriuintur,8<: ad eas centum
legunt, oues, quod parum mihi p'acet
rium facriflcium fit, centum leonesCuel ut aliqui ecOraecl
feruntur . Ciuodc^uidcm
raldus)centumaquilx,&:cactera huiufmodi animalia centena
imperatoribus id celebratum con
quondam feeiffe dicuntur,cum peftilentia laborarent,& a multis
RiudUii li«r7i(*£»,id eft ouorum hacatombe , per iecum
apud ueterem qucndam legitur. Cinnamo-
Aflabi
mum in Aethiopia gignitur,nec metitur nifi permiferit Deusilouem hunc intelligunt aliqui,

num(aliasSabin)illiuocant,quadraginta & arietum extis

quatuorboum caprarum^ impetrauir
tK«'rf|xi!«(/,Homcrus Hecatomben aliqui perteftu
uenia CEedendl,Plin. AjuSe
.

bubus,fiue a centu pecoribus id eft uigmti quinqt animali- ic

facrificiitm intefpretantur,fiue a centiJ
,

efle,fiueacentiS pcdib.pecore uigmti quir.^ . Huc pertinet

bus Etvmologus.Apparetaetlcgendu nfn luii ime
iocofus^ ille Ariftoph anis locus in Bquit,
loquif autquidaadfenatuA thmienfem lArifloiS
EtW ccy(iScua7ii Evcc^fcAzit Avej/ iJtfCTTf/ Mi t« ^

as Ww(i « jBsA» mtAii/. ms

AisHS^iMoiiSsirii/TOraKsrTJiin:
T!;ci'’«^««pi»>^xiAi“('s™fsnCt
^
Euviil/artlWiSaivifiitfiaiiiiriieWiis JUljpixiAsaytPoU itomiirei .

Addit Callimachum imperatorem Dianx uouiffe tot boues immolandos quot banr
hic fcholiaftes ,

baros occidilTet In Marathoneicum liero ingens eorum

numerus cecidiffet , nec ille tantum boum
ATraMaiwOTABiKrastiatiJdiiiE a^sxijov
haberet capellas immolauit. Epo-ioinA’
perfeflas dixiffe hecatombas,quai omnino centum pe.
vIto» Homerus Iliados lib. i. Videtur autem
magnifica facrificiatNifi quis ad uidimarum potius $ nume
cora comp!e(Serentur,non (impliciter
ri nerfeflionem referre
malit Oportebat enim perfeda animalia.id eft integra dC non mutila immo,
fuifle Ho-
lartEft dC aliatatiOjqua triityn fupra dixi plenum perfedum^ facrificiiim appellatum .

ftia fi maior erat,auratis

cornibus plerucp immolabatur, s c .extat de ludis Apollinaribus primum
.

faciendis quod Macrobius recitat primo Sat.in

quo decemuiri prjceptum fuit, ut Grjco ritu hoftijs
facrumfacerent,Apollinibouiaurato,S^ capris duabus albis auratisiLatonxboueformina aurata:
eft.hinc Ouidius aitlnduta^ cornibus auro V»
Judos in Circo populus coronatus fpeaare iulTus
(Sima uota facit. Etalioloco, Blandis induta cornibus
aurum ConciderantuSaniucaceruicciu
Afranius in decimo Ae.
uenca. luucnalis.Frontem^ corufcatjdixinjipier fcilicct cornua aurata.
neidos apud Vergilium, Etftatuamantearasauratafroteiuuencum
Candentem, pariter^ ca. ^
put cum matre ferentem, lam cornu petat , 8Cc. Quo loco Seruius qua loui conueniret uiiSima
perbelleexponit,TantumGyraIdus. T.Liuiuslib.i.quintaDecadis,Q!.iodcaputiecinoridefuif

frt tribusbubus perlitafTe nequiuii,fenatus maioribus hoftijs u% ad litationem lacrificare iulTinU

tare uerd eft rite facrificare,& impetrare,ut
authorum teftimontjs Gyraldus probat Hocnimintm .

Graci dicunt ii(iaKjB(/,>«tAcSs ii itjit vr»ia(/: Arrianus ii itf « dixit j-ijvuSk cum exta appareret felicia.

Xerxes in Pergamo Priami regia Minerua Iliadi mille boues immolauit , quarum
libamine MagJ
lege immolari a Meflenijs folita.m
heroibus parentauerunt, Herodotus libro 7.Hecatomphonia ex
Septem fapientum conuiuio ainftor Plutarchus eftuanf ex hoflibus centum interemiirem u t ina ,

quit Paufanias.ld facrum obijt Ariftomenes loui Ithomata , Calius.

Epigrammatum Anthologij
libro i.fetftionejj.cxtatPhilIppicuiufdam epigramma in
iuuencam, qua cu Diana immolandapar- 4« •

turiret,quomam hac dea parturiginum prafes cft,dimiira fuit, f Pythagoram proditur memori?
cumnouiquippiamexcogttaflet'inGeometria,Mufisbouemimmolafie.quod(inquitapudCicero.
nem Cotta)non credo.quoniam ille ne Apollini quidem Delio hoftiam immolare uoluerit, ne aram
fanguine confpcrgereqCalius. luiiitiamaiunt propter iumentorum(boum)cademuiolentam de*
reliiSis terris ad fyderumremcalfeconfortium. Veget.
Ritus facrificandi uarios, 8^ quicquiddefa
crifictjs gentilium afferri poteft.copiofe dodtiffimeq;
profecutus eft Lilius Greg.Gyraldus in Ope,
re fuo de dijsinos hic pauca quadam,non de facrificijs in
genere.fedi^ua ad boues facriticandos prl
uatim faciunt adiungemus ex primo Iliadis Homeri libro; ubi is hecatomben cum Chryfeide filia re ,

miirampatri,&; Apollini immolandam his uerlibusdefrribit; .

Al/ |uS» jor
• ACTOfW8f’?v|<«'7¥,l(5asA9X.VWS7>«>^8')lS|/711, tf !/((£(/

Kms 5^i{ss « if’ adcim oiwi/ A8ft.«w3 mtj’ «.t irwitu&aM

Ai/ wg ITTS (J«f ti(K»,Kso larXiexx''’
urimv-n, IwicvMoji t if tSmu, iiuf’ oftAsroij/ raegep,

^TrlwratJ n -mivivc* Ai/TWg la-ft is«ij(reufn n clouTir,

Atam'T,ovJ'i fli/pis tiV»!. Eifde uerfibus Odyflea libro ii.ab Vlylfis focijs Solis

boues matffatos frribiuaddit ant praterea, !^i'f«f<Xi'«(aliasi/'' u-fiKS.

St/yi^fcXopKfiAdTAispti/inAstauTii/sdf,

AJa’ iJlien na-yd/oi/TO iTrlmJufi iyKStia imvm. Confiat fanc, partim aliunde , pariim ex his Car,
minibus,immolantcs precari primum &
uota deo facere folitos : Deinde prothymata celebrare : lio
'

uocant qu? ante facrificiiim fieri confueuerctut efl uaporatio ihuris,aut id genus primitia quacim- 6o
que,ut filigo.uel etiam placcntulaiitem ulochy ta,id eft hordeum (ale confperfum,quod ante facrifi
eium aris infundebatur, de quo plura Calius Rhodig, ii.i.Si Gyraldus circa ultima partem Operis
fui
 Bos&Vacca H. Lib. I.

uamconuerCoi&manuuofculauoapudGrscosi&facrificulusfttas inter corntta

uiAmte manj
excerptas tan§ prtma libamina m
ignem mittebatiTum uinum fimpulb circumferebat
ut aftaii
tes pariter litarent(quod
proprie aefai/ ue! axryuAsj, dicitur ; hinc illa phrafis
apud Pollucem «avi bL
«»«»i»«^5vo78^.)Moxui(!}imarmsfeccrpitamifi-onteadcaudamui(Simg ducere,
&readTrientc
uerterefolebat, quodmfacrificio habebatur primS.Secefpitaalij
tultrn.alij fecurim,aln dolabra ex
ponunt. In quocunisfacro faces adhibebantur ex teda: ligno,
quas folos mares ferre fas erat Tum
uiflimam immolare fuccindos miniftros facerdos iubebat.Hi
autem uidimam fupra uerticem ple
IO runtp intra lugulum feriebant , id^ pro dei uel animalis ratione.
Graci quidem litceleflibus deis
immolarent.fichoftigcaputftatuebant,utceelumfpe<?}aret:(hincilludHomen>’
feris.ut defpiceret terram. Interim csfa uieSima alij
4 v(«(/)fluerdin.
fphagia uafa.ut cruorem exciperenneadenti
ttia lupponebanitalq tiidimam decoriabant,alia9
ha
peragebant.Mox arufpex, flamen, aut facerdos
cultro ferreo uifcera & exta rimabatur, & extifpidum fiebat.Et tunc exta reddi dicebantur, c6
pro’,
V
bata aras fupponebanmr,ut notat Seruius, ergilius
Georg.i.Lancibus pandis fumantia reddi-'
mus exta. Eadem dicebatur profe(Sa,cum aris dabantur ex fibris pecudum
Aflefla.Extis porro im.
Ipeflis.ex omni lufcere &membro primitias partes^ defeftas farina farris inuolutas, in Calathis
fa-
crificanri offerebant: &: tunc hoftia perfefla dicebatur. Has
facerdos aris imponens accenCs igne
cumburebat , addito igni thure &: cofto, alijs^ odoramentis,prout facrum ferebat
Sf ritus. In rnari
lo nmisfacriticl)s,qusdijs marinisfiebant.extainfludfusia(flabantur,unde illud, Porricit infludus
Sane exta uero affa apponebantur,pr»terqj arietis quar elixare mos erat.
Sed etiam coxas cum ini
guimbus cniHa,td eft adipe operientes conburebant. Sic ultimarum quidem uifcera,
licet nunquS
abluta,elixa per fefe fiebant : uinum^ aris poftea fundebatur
^ «
tunc porrici hoftia dicebatur Ex
quo emanauit prouerbium illud,Inter cafa dC porreifta.Ex reliquis autem hoftia partibus
feu mem
bris cocnam apparabanqquibus qui facris interfuiffenquefei licebat.
Hac ex Gyraldo compendio
m
quodam decerpnmus* ^Apud ThufTas Aegypto, ubi Venus cornuta colebatur, uaccailliim-
moIabatur,ldcm.Mmeruam Graecorum quidam uocanqfiue tanquam ducem populoru
fiuequod indomita fit ficuti boues armentins,quas etiam praicipue ei factificabant,Phurnutus
In
hoftijsquxdam fuere qu:cmiugesuocabantur,ideftqu:e nun^ domi® ac iugo fubdi®
fuerunt
30 Harum & V ergilius meminit. Nunc grege de intacfto feptem madfare iutiencos Prsfiiterit totii
,
dem ledas de more bidentes, Etutiniuges euidentius exprimeret,adiccit. Etintada totidem cer-
Ilice iiiuencas. Manilius Chreftus in libro dehymnis deorum,aitMincruxiniuges boues
facrifica
ri folitas,id eft iugum qira nun$ lulerunnilla uidelicet caufa,qubd
bC uirginitas iugum nefeiat mari
ta!e,S^ Hirtus nun^fit iugo prementi fubiedaildem Fulgentius in libro ad Chalcidium
repetit.
Ex bobus,uitulis, dC pecudibus, laudatiflima: uitula: ad deorum placamenta habebantur.ldcirco loa
ui a flamine omnibus idibus bos candidus, & ex agro Falifco.aut Meuania immolabatunillos enim
ad facra faginabant,8i deorum fupplicijs feritabant. Bos autem qui iugo fubadus fuiffet, purus n
5
putabatur. Foetus bouis non antetricefimuni diem idoneus facris ac purus putabatur. Creditu
quo
que bouem quinquennalem, infignem loui uidimam effe, Aegypttj boues ruffas Typhonimadare
foliti fuere p^arxKvioy His <»rey«:t,PoIlux, Bidentes non oues folum,fed omnes
.
beftias bimas olim ap
pellabant,&: antiquiores eafdem bidenes quafi biennes,quia neip maiores aut minores licebat
, ho,
ftias dare,Macrobius.Nos &:bouem quinquennem loui immolari iam diximustS:
pecora trima in
facrificio quod trittyn uocauinius.Nullum etiam ex authoribus locum puto affciri pofle, undebi=
dentem bouem didum aliquis intelligaude ouibus uero plerofip omnes: Vnus Pomponi) Attellana
rum poetae locus Macrobio citatur,quo Marti uouetfefadurum bidente uerre. De bidentibus irri,
tur in Oue dicam:nam fl ueteres SC quorum libri non extant,de ali)s etiam animalibus hac uoce uli
funt, nihil ad nos.Lucianus in Isbello
de facrificijs uaria effe facrificia prodit pro perfonte facrifican»
tis qualitate: Agricola,inquit,de boue rem diuinam facit,opilio de agno.atpolus de capra '
.

pud Suidam uocanir qui bubus ad facrificia emendis publice proficiebatur : quod quidem hone>
50 ftilfimum erat munus, &r imperatoribus procipue deferri folitum.Diu feruatum apud Athenienfes <

bC Solonis lege interdidum,Ne bouem.cuius opera,uel aratro uel curru uterentur,omnino immoa
larenqSaj «ci Svesss t K>ivmis:id eft,quoniam & hic colonus fit, ac
laborum quotp noftrorum particeps.Bouem aratorium immolafre,nefas cefebatur fummiim, Athca
nienfes autem primos hifce non abftinuifTe uel in cibis, audor eft nobis Theon. Vlyftis quocp fbcios
non temperafle,cccinitHomerus:quo fit nomine indignatus Sol, quippe utSolem intueamur, cau.
fam uideri hoc bruti genus,quia fit vjiecfas OTf/sJusf/, id eft alimenta fuggerat, Caelius. Plinius author
eft. Omnia plenilunio maria purgari:quodam Si ftato temporeicirca Mefanam Si Mylas fimo fimi

lia expui in littus purgamenta. Vndefabula, Solis boues illic ftabulari. Meminit Sfloci & bouni
Apolloni)' interpres libro 4, Myla:(inquit)Siciliae Cherronefus, in qua Solis boues pafcebantur. Sed
<0 &: rem quocj cum fabula recenfuit in Naturalium Q.ua;flionum libris Seneca, Has quidem Solis bo
ues Homerus OdylEeacprimo uideturnouifte. Verum fcireconucnit, quando® prioribus recepti
fuiffe moris, Soli animalia dicare;quod apud claffices obferuatum autliorcs eft.Nam Si Apolloni^
90 De Quadrupedibus
qu*mfinuIomVoeftJacrasSolioucs’fS,Gr«ifcribunt,CaIte.Memm^
tunc emm obtjffedlos.cum ’
2s boiies a foetis Vlyffls deuoratos, annos fignificari: ^
l^^osdsuTucremfatiserat,exadHconfampd^eirentSolen.m«^
progreffitermtnumretrogredmntur,ttabo^^^^
ftifulcisaratrodefignandts, bouesad certum
utruncB folftitiiim,canquam 6 )ssfixfH(/liir,(\jum
pera^t motum, ut ue (tx
Apolltncm bubus deleflattim hitile, mox
^ Paufa
fluram boues nro annis Soli tribuantur.Cattcrum
S”rrSfaraS!supraetiamexEuftathiodoeulmcnfcmuituU.m«to^^^^
Genefeos
facit fomnium Pharaonis,aMofe defcnptttmUbrO

hus.ffoues opimas feptem interpretatur annos

tottdemtacuaosaaDuuuau..sa.. „
?e£f,fenarius
ciuos mox alii feptem fteriles et inopiofi fubfecuturi eirent.B«!
inaufpicata cffeconijcitur. Apud Aegypttos
quo^ ^
»
apud Suidam.quo quxtiis de bubus fomnia dicam.prtc cum '
bouis litftorta P
uem marem Soli facrum fuiire,pauld inferius in Apidis
Soleft,fed
pter cornuum fpeciem,(qua: uelutiminor
exiftimare: Quanqttam Homerus de Solis
bobus infamint
fiir-ratio poftulabat Soli tauros facros
Hia nimirum Attico more utruncp ftxum tta compitus.
no genere loquitur,
Ir Apud Aegyptios SC Phoenices, ficut
Porphyrius feribit, humanis carnibus potius ufi fuiifent,
nuam naccam comediffenti&lquamuis tauris haudquaquam abllinerent, tame naccarum ufus non
interdtiSus fuit, Aelianus. Ab Ae^pto
modo menfartim confuetudini, uerum etiam facrificationi uaccinum MflantesCqttia i»
uiflitantes ac laae,nihtl
Td Tritonidem lacum Paftoritij Afri funt, carne
uacca.Nec Cyrenss foemtnat ferire ftbi fayiuiant,
nec Aegyptii guftant fuem) nec alentes quidem
2bI&iemyieftinAegypto,ci,ietiamieiuniaKdiesfeftosaguntftudiofe. At mulieres Barcaiar,
abftinent,Hcrodolus libro 4, Inter exepla eft dam
non modo gufiu naccinae carnis,fed etiam fuillae
procaci rure omafum ediffe fe neganti, occiderit
natus populo Romano die didla.qui concubino
a
bouem ; ac^usen in exilium , tanquam colono fuo interempto*
Huc referenda Uint etiam Ciceronis
primus Hyperbius Martis fflius, Prome-
uerba,qutefupra pofui in E.circainitium.. Animaloccidit
theusbouem,Plinius. ffBuphoniafeftumuetus,quodAthpienfespoftmyfteriacclebrabantper
Hsu me.
bouis immolationem,undc SC nomenclatura, Ariftophanes,flex“«
inquit Paufanias. buphonus eft appellatus,
tiM* «octKssflAi/BwifonVScdSClouisPoliei facerdos,
imperante Athenis, a Buphono primum in lo= j.
Cxlius;8C alibi,Inuenio (mquitiin literis,E>echtheo
Buphomis prortF*.
Ilis immolatum bouemiquo peracfo,fecuri relida, mox fe e regione
Poliei ara
ac abfolutatid^ quotannis ut fieret,feruatum traiwr.
Meminit
At in iudidum uocata feniris eft,
etiam Aelianus Variorum libro 8.3»?«« Athenis
agebantur feirrhophorioms, id eft Marti) menlis
die quartodedmo,multis bubus immolatis,Btymologicon.
Apud Varinum legimus Buphom^nti-
qui pkcentam facrihcio deftina.
quiffimum felium Athenis cffe,inde orlum,quod in Dijpolijs bos
fit, idcp ut deinceps tta ferua
tam uorauerat a Baulone quodam,qui forte cum fecuri aderat, occifus
returinftituium. Vocabatur autem UsTstquiinhoc fefto
buphonia peragebaq De Butarimuami.
lia fupra diximus. VideErafmumin
prouerbioCecidis Si Buphoniorum : 8C Gyraldum in Opere
de di)s ubi facrificia deferibit. tuos His, bos loui facer, felium
Milefiorum, V
arinus. Boalia, ludi

diis Inferis confecrati,Sipontinus.Fiebant

autem cum bubus, quemadmodum nunc quo^ lieri lo= 4»
Scpniagefimai tempore, quod tempus quidamCarniptiuium uocant,
Bubetia fme
letapuditalos
SC boalia,boum gratia inftituti, teliePli
bubetii ludi, quos ueteres a bobus pecore^ appellarunqqui
nio.ln eo enim felio folennis boum SC taurorum uenatio fieri
folebat.quemadmodum nunc quoque
Ve'neti1 s, 8C fere per totam ltaliam,fieri folet eo die,qucm
louedi graiib appellant.

f
Apides dij erant apud Aegyptios culti, uituli fcilicet qui per longum temporis interualltim ex
fplendore Iunx ( tx nMtK nhims ) gignebantur.-quo faCio magna feiiiuitas agebatur,SC facerdo-
natum confecrati epulas publicas proponebant, V gtinus. Fuit SC Apis Aegyptio*
tes circa bouem
rum rex Phoronei filius. SC eodem nomine infula ante Cretam fita.ldcm. Sed quoniam paifim apud
authores Apidis bouis frequentiffima mentio incidIt,pleniorem eius hilloriam ex Plini),
Aeliani.SC

• Herodoti feriptis hic adiungemus. Primum igitur Plinius libro 8.cap.46. Bos(inquit)in Aegypto 50
etiam numinis uice colitur, Apim uocant.lnfigne d in dextro latere candicans macula,
cornibuslu
nxcrefcereincipientis.Nodus fublingua,quem cantharum appellant. Non eft fas eum certos uitx
excedere annos,merfum^ in facerdotum fonte enecant.quxfituri ludu alium quem fubftiluanr,8C
donec inuenerint moerent,dcrafi's etiam capitibusrnec tamen unquam diu quxritur. Inuentus de.
ducitur Memphim a facerdotibus.Sunt delubra ei gemina.qux uocant Thalamos, auguria populo,
rum. Alterum inttaffe Ixtum eft,in altero dira portenditRefponfa priuatis dat,cmanti confulenttS
cibum capiendo.Germanici Cxfaris manum auerfattis cft,haud multo poft extintSi . Cxtero fecre.
tus cum fe proripuit in coetus,incedit fummoto lidorum.grex^ puerorum comitatur carme honori
cius canentiumtintelligere uidctur,SC adorari uelle. Hi greges repente lymphati futura
prxciniint.

Foemina bos femel ei anno ofteditur, fuis SC ipfainfignibus, quanquam alijsTemper^ eodem die SC i#
inHenirieam,8CextingHi tradunt,Memphi eftiocus in Nilo, quem afigura uocant Phialam, omni,
bus annisibiaureampateramargenteam^mergentes, diebus quos habet natales Apis: feptem hi
funt.
 Bos & Vacca. H, Lib. I. pi

|cribens.!5carabeum animal rerum duimariim (ndocSi

abominantur, quod Aegyptii fummopere
ucnerantur.animatam SoKs effigiem putantes.Lunaepraiterea taurum
dedicarunt, qUem AninnS
cupant, nigrum pra:ca;teris,6(:figna Tolis attplunat habentem,
Mutuatur enim exfole luna lumeh
bolis lymboliitn eft coloris nigredo ( nam &
foliaardor, nigriora reddit humana
corpora^aCqui fub
lingua eft fcarabeus. Luna: uero coloris diuifio, Adijcit in
Ifide Plutarchus,lta cantharos pilulam
ex
cremcnntiamfenriminaduetfum protrudere, ficuti contrarium mundo fol
curfum agat dumab
occafii mexortum fertur : Hsc ex Lodoiiid Cslt) Rhodigini obferuationibits
Nuncac Aelianiuerbafubdamus.Apis (inquit)apud Aegyptios efficaciffimusideus
creditur ex
•
uaccaqute fulgure afflata conceperit nafcitur, Epaphum Graciuocant. Atm
huiusgeneris anti
quamftirpcm repetentes, Io Argiuam Inachi filiam illius matrem fuiffe
teftantur.Scd hunc fermo
ncmAegyptijutmendacemreijciunqtemporislonginquitatemteftemcitantes.EpaphSenimmuL
poli feculis extitiffe ferunt.Primum uero Apim permultis annorum
lis
milibus in homines ucnit
fe.lnfignes eius notas Herodotus,&: Ariftagoras explicantiQuibus
Aegyptij nonaffentiuntur-no
uem enim Si uigimi eas huic facro boui aptas, et confentaneas effe dicunt, Qiranam fint
tum
admodum per corpus fparfe,tum utipfis quafi floribus inflgnitus lit,aliundeintelligendum qucni
Cuiuf
nam autem ex fideribus naturam unumquodij infigne per notas defignet, Aegyptii fans
fupercR de
claranr.Etenim Nili afcenrum,unum iniigne lignificarc aiuntialia^ infignia aliarum
rerum fiSiift
cationes effe.haud profecfto prophanis,8i diuina: hiftorfe imperitis intelletSu
facilia. Cum autem fa
ma emanauit, Aegyptiorum deum exortum effe; ex feribis Si facerdotibus quidam ut documenni
,
procreationi apatre traditum infignium notarum indicium accurate exquirant,
ed ubi diua nacca
partum cx lefeedideriqaccedunt, atque ibidem domum ad orientemfolem,ubifanealatur,quatuor
nienfes,excitant,Poftea autem quam ibi nutritus eft exoriente luna,fcrib;e,facerdotes,&
prophetx
eodem proficifcuntur.afimul nauem huicfacram inftruunt, eacp ipfum Memphim nanfportant
ubifedes huic funt dC commorationes fuauesitum eurricula,pulucrationes,exercitationes,&;
uacca
rum formae pr^ftantiainiignium xdes,tanquam thalami in quos ingreditur, quum quam amatfu^
peruenireappetiultem^ eft puteus,8<: fons aqua potabilis,Nam eiufmodihuic fem per
conducere
miniftri SC facerdotes alierununon item ex Nili potione, ne propter dulcedinem in
immenfam mo-
Icm pinguercadam uero quas pompas, qua facrificia Aegyptij conficiat, cum noua alluuionis
J„ ad,
uentum,tum dei exortum celebranies,quas etiam faltafiones tum agant,quos conuentus habeant
tum quemadmodum omnes ui bes S: uiri immortaliter gaudeant, longum eftet explicare. Is autern
ex cuius armento hsce diuina bcllia exorta fueriqbeatus habetur, fummamro Aegyptiorum admira
tionem habet, Is bos prajfenlione ualecNecfane ucl puellas,uel aniculas ad tripodem fellitantes
ha
bcqneij facta potione implenfed pueri diuino afflatu concitatfextra ludentes attf inter le ad nu=
,
merum faltantes,confulentibus futura pradicunqHadenus Aelianus. Cteterum Herodotus libro
i.de facro ilio Aegyptiorum boue in haec uerba fcribinSaccrdotes in Aegypto boues mares Epaphi
effe cenfenqea^ de re hunc in modum explorant ; Si pilum in eo nigrum uel unum uiderent , ne,
quaquam mundum cenfentExpIorat autem liaec facerdotum a!iquis,ad id conftitutus, linguam pe
flantis cre<ffa:,tum refupinate exerendo, fi immunda fit, his (ignis,qus ego
40 f alio meram
^ inlibro.Infpicit SC cauda: pilos , nunqtiid habeat fecundum naturam procreatos. Eam, fi fuerit his
omnibus munda, notat alligato cornibus cannabo(J3i&«)deinde applicata terra figillari anulo im,
abducunt,Nam immolare non notatam poena morte fsncita eft. Et hunc quidem in
preffa,at <5 ita
modumpecusprobatur.Sacrificandiautemiseiseftritus:Pecude,qujobfi'gnataefl:,ad aram ubi im
molatur abdufta,pyram incenduntideinde fupra pecudem libato contra templumdj?/ IjsiWjuino
ac deo inuocato.eammadlannmadatK caput afportant.&corpus reliquum excoriant. Caput aute
multis uerbis exeera ti in forimi fi nundinse fint, df cis Grfci negotiatores affuerint, attj illis uendSt:
qui fi non affuerinqin flumen abijciunt.Exccrantur autem capita in haec ucrbaiSi qtud mali aut ip
fis immolantibus, aut uniuerfe Aegypto futurum fit, id in caput hocconuertatur . Eodem ritii circa

capita pecudum immolandarum,& uini libamina,omnes pariter Aegyptij a<f omnia templa(if Ki;u«
tuntur.Atq^ ex hoc ritu nemo Aegyptiorum de capite ullius animantis deguftat, Eft tamen facrorS
delc(3us,Sf alius apud alia templa adolendi modus ab eis infiitutus , Quem uero damonem maxi»
mum putant, &: maximo fello colunt, hunc pergam dicere, Poftea^ ieiunauerunt ante feftum , atij
preces fuderunt, uaccam immolanqeam^ corio exuunt, et toto aluo uacuant. Vifcera intra uentr^
adipemep linquunt, crura truncant, df externos lumbos armos^ ac ceruiccni His adlis reliquum
.
,
uaccae corpus ftipant panibus puris, df meile, df uua paffa,df ficis, di thure, df myrrha, anp alijs odo
ribus.ybi hacc infarfcrunt,adolent,multum uini,olei^ infundentes,leiuni tamen priuf^ facrificet.
Dumfacrificiu ardeqomnes uerberantur. Pofteaqj uapulauerunt,dapes ex facrificij reliquijs propo
,
io nuntur.Boues mares eofdem^ mundos, ac uitulos uniuerfi Aegyptij immolant, Foeminas eis im-
molare non licet,utpote Ifidi confecratas. Nam Ifidis fiinulacrum muliebre eft , bubulis praiditum
cornibus,quemadmodum Io Gra:ci defcribunt.Boues^fceminas omnes itidem Aegyptij ueneraf
ex omnibus pecudibus longe plurimumico^nemo Aegyptius, Aegyptiaue, Graeci uiriaut os fua>
h 4
o!2 DcQuadrupedibu^
^a«wr, aut cultro, ucruue,uelolia!^rabou.VcLeGr=ecoc«ltromdfau™
influmenabijcmn ,ma
demortuifunt,huncmmodumfepe!iunt:FcEminas quidem
extante.figni gf computruerunt, t . . ^
urbanis (inguli defodiunt, uno aut altero cornu Del a m
infula nomine Profopitide , quae eft
tempus adueniqpraflo eft ad fingulas urbes nauis, ex
urbes,tum
Tuemm fcheenorum ambinis. fn qua cum alite funt frequentes
Veneris extrudum eft. Exhacurbealq
naues a1oiratol!enda,nomineAtarbecliis, ubi teftiplum
permultiuacanturmaIiasurbcs.VbiefFoderunton:a,afportam,ea9imoinIoc0 cundi • fepe in
enim apud eos circa htec legi
Quem in modum boues.in eundem defuniSa alia pecora fepeliunt.lta
Pfammitichus pontus Aegypto,
comparatu eft. Hadenus Herodotus li.i.Et rurfus in
eodem :
tum eregione uefiibulo. i.
fecit in Memphitn tum Vulcano ucftibula ad uentum auftrum uergentia,
columnis cinflam, ac toris relertami
rum aulam Api, in qua,cum apparuit, Apis educat, undim
in oua aula loca fiant columnarum colofti
duodenum cubitorum . Apis autem, Grsca lingua
j.CambyfeMemphimregrefro,partecopiarumami(ra,Apisapparuir.
Epaphuseft. Etrurfus libro
celebrando fello operam dare , Id
Aegyptmubi Apis extitiqueftimenta quam puleherrima ferre, Sf
res a fe malegeftas , prmfus illos eue in his
tuncfacientes Aegyptios Cambyfes intuens,ratuscp ob
gaudiis, praepofitos accerfit Memphis, infoli tat ab ijs laetitia caufam requirit: Qui cum refponde»
&
apparere folitum)omnes Aegyptios fo
rent.quo tempore deus illis appareretftongo auteinteruallo
facerdotibus eadem referentibus,
lennem celebrare ItctitiamrmeniiriiulTos morte muldtauit.Mox
ut fe non latcret:& A pim em adducere luf
dixit Si quis deus manfuetus adAegyptios uenireqfore
fitEft autem hicApis,idemm Epaphus e
uaceagenitus,quac nullumdum alium poteft concipere te lo
Habet hic uitulus , qui appellatur
tum quam Aegyptii aiunt fulgure iiftam concipere ex eo Apim.
canderem figura quadrata, in tergo ethgi
A pis hac figna-.Toto corpore eft niger,in fronte habens
em aquila.cantharum in palato, duplices in cauda pilos.Pofteacp Apim
facerdotes adduxere, Catn
ferire uentrem,femur perculTit.cachtnnastp ad
byfes ueluti uecordior,ediufto mucrone cum uellet
prgditi.&l ferrum
facerdotes inquitiO capitanequam,huiurcemodi dij exiftunt.fanguineatffi carne
fentientesf dignus nimirum Aegyptijs hic deus.Nos certe ludibrio habuifle non iuuabit. Hac locu.
facerdotes quidem flagris caderent, Aegyptios aiitemdic
tus imperauit his quorum munus eraqtit
ell.Sacerdotes muldati : Apis faih
quencB feriantem adipircerentur)occidcrcnt.Ita felium folutum
Satus femur,in templo iacens extabuit.quemeuulnereextinflu tumulauere facerdotes, clamCam
byfe.Ob hoc fcelus(ut A tgypttj aiunt)continuo Cambyfes infanij t,cum ne
compos mentis quidem 5'»

germ ana fratrem fororem qua ei

fuiir«exorftis primum perpetrare facinus necando Smerdim
& uxor erat in Aegyptum ufip fecuta.Hademis Herodotus.Porrd Memphita Apim bouem
licuti
Mneuin bouem pro deo coluerunt qui in
facrum habuereiita SC Heliopolitani poli Solis templum ,

feptoquodamnutriebatur.AmmianusquotpMarcellinus inter multa qua de Apidefcribitlib.ar.

hili. 8?hoc fere aiclnter animalia ab
antiquis.confecrataNeumis K
Apis reponuntur. Neumis qui
figuris expreirus,&:c. quare confideran
detir Soli, Apis uerd Luna dedicatusiqui diuerlis notarum
dum an Mneuis pro Neumis legendum apud Marcellinum , apud quem SC longe plura intienies.
Veneri Vrania uaccam facram cullodiebant in Hermopoli prafe(flura,in foco SculTa nuncupato,
V
Gyraldus in Apideiidem alibi,in enere. Legimus quotjcinquiOapud Thuflas ( fic enim ibi feribit
non Scufla)in Aegypto cornutam Venerem cultam,cui SC uacca immolabatur . Fortallis etiam Iu= 40
dai ab Aegyptijs,cum recens ab eis migraflcntjhoc idololatria genus acceperunt ut uituli aurei ef
proponerencK fieri poteft ut inde occafio nata fit gentilibus calumniandi,aii
figiem fibi colendam
rmm afini caput ab cis adoratum fuilTeifchor enim bouem lignificat: literis uero tranfpofitis rofeh,

caput.Deboue lignea Mycerini in Aegypto culta.pauldpoft dicemus, Caterum an Serapis eade

uocabuli origine nominatus fit, qua feraphim Ebraice angelorum genus ob ardorem amoris uel cla
ritatem uifionis ita di(ftum,peritioribus huius lingua difeutiendum relinquo. Mihi quidem pulchre
conuenire uidcf,non folii uox in utrifij,fed uocis etiam ratio-.cum alifa fulgure, altj Luna fplendo,
reSerapinconcipiuolucrint.VideSuidam, quiSarapimuocat. Vfurpatur autem faraph uerbum
apudEbraos pro ardere SC urere , Aeqnius fane ell Aegyptio deo Ebraicum SC congeneris lingua
V
•nomen quam Graca*attribuere.^amobrem non lentio cum arrone,qui Nymphodorum fecu= 50
tus,ut frequenter circa etyma nugari foleqcur Apis poli mortem Serapis appellatus frt, hanc ratior
nem reddit.Quia enim arcaCinquiOin qua mortuus ponitur, dicitur Grace, SC ibi cum uencra

ri fcpultum coeperunt, priuf^ templum eius elTet

cxtruiSum,uelut Sorapis primo, deinde una lite,
ra commutata Serapis didlus eft,&c.Ille autem bos (feribit hac Auguflinus lib. 18. deCiuitate dei)
quem mirabili uanitate decepta Aegyptus,in honorem eius delictjs affluentibus alebat, quonia eum
line farcopfrago uiuum uencrabatur, Apis non Serapis uocabaturtquo boue mortuo quoniam qup.
rebatur &
reperiebatur uitulus coloris eiufdem,mirum quiddam diuinitus fibi procuratum efle cre
debant. Minus etiam probo Plutarchi conic(fturam,cui Serapis didlus uidetur m^xmirfiViSvci >>

ffa&asfj 7!inrei'7«5a(tit>i»'sci(i,<jdcusipfe Iit uniuerflmotusaucftor.Honorisbouiimpenli caufam no io

nulli eam tradunt,quod Ofiride a Typhone interfetfto, Apis eius membra collegerit, collcdla in boa
«em ligneum corio bouis albocircumtedlumconieceriqidco^ciuitatem Bufiridem appellatam, ut
feribit DiodorusiAlij aliam.Serapia prifei medici uocabaqunde fyruporum nome ad nos manaititi
ut ego
 ''

Bos ScV^CCd. H. Llb. I. nr

ut ego conijcio,qiiod manlfeftiim
ex Afluario: niminim qiiod agri i Serapidis
fit
facerdotiliir. tdi,
quadam medicamenta dididirenrundeetiam fimifiadpoftelis
eodSi nomSrsttnt at

•
apt^ GaIe. deprehend.mus:Non raro em-m pgros

f
otacula, remedia a dijs accipere, ut
I deo, cuius nomen non exprimit
^^PhisAepptiorum regia Apidis templum habet, quiidem
feptoquodamahtur
monitos
eftquodOfiris.Ibibos Aoisirt
&prodeohabetur, albus froeitem &quardamparuas corpors^
S
cx locis aliquot'

aula qujdam lacet.m qua eft aliud leptum

matris eius. In hanc aulam nomumquam Apis
emiuitur >

' oftendatur. Videtur enim per feneftram

' quandam in fepto,&: Ltra etiam fi
IO uehm Vb
Imt . Vbi uero paululum lafciuient, rurfiim
m
propriam manlloncm recipimr,«Strabo libro
it
‘atione Aegyptius cultus oftendit.uel quia apud
“T
Um taurum
iTm tr”" v'^ r"”
Soli confecratum.quem Netiron(alias
Neuton )cognominant,maxtac
Heliopol
colunt: uel quia
bos Apis in ciuitate Mcmphi.Solis inftar excipitur: uel ‘
quia in oppido Hermunthi magnifico ApoL
Imis templo.confecratum Soli colunt taurum, Bacchin
( alias Bacin ) cognominante! infignei^mi
raeuhs conuenientibus naturae Solis. Nam
Si per lingulas horas mutare colores
alfirmatun &
fiitus fetis dicitur m
aduwfum nafcentibus contra naturam omnium animalium:
Vnde habetur ue.
hir-

luii imago Solis inaduerfam mundi parte

nitentis.Macrobius Sat. i.n. De alio boue Ifoneo in Sai
in quo Mycmni regis Aegyptiorumfilia lepulta
fuit.cui etiam odores omnifarii quotidie
infereS
tur.infcriusdicam^Bouein adorantetiam hodie m
Lac regno idololatrae Habraiam, in ultima parte
1 . diK uerfus meridiem
m
f Eft frequens prodigijs prifeorS bouem locutum : quo nunciato fena.
Tempore loannisTzetzacuulgo ferebatur oraculi inftar
dnftum, B»s
hoc
Ksa T<a-5« «f quod ipfe ita interpretatur, ut per bouem in foeminino
:
'

genere
Conftantinopolin (qus ingenti exercitu Alemanorum,
&aIiorum,a Romanis nimirum miffo tum
temporis oblidebatur ) intelligat.qu* a tauris, id eft Italis fiue
Romanis
condita eftmam taurum (in
uocabancExclamanteautem boue.ideli Conftantinopoli, nimirum
eo & claflico clMiore.taurum.id eft 1 taliam repugnantem
ploraturam inquit. Chiliadis a cap
belli

Wiuuicus eft tribus Oeneidis m Atticafuel ut Stephanus.Aegeidis, Vannus uicumilluin 177

appellat ) cuius etiam incolar Biuadae dicebantur.a Bute quodam
facerdote:cuius polleri Butad^
Eteobutada: uocatifunt.EtymoIogicon.Scira felium erat Mineruae.uel
ut alK Cereris
J » In eo Erechthei facerdos umbellam ferebat albam.quac uocatur fciron Agebatur
&
Profernine
. autem ScirophS
rionis, id eft Marti) duodecima. Sunt qui feribant Palladis
lacerdotem ac Solis.cu fciro ex arce pro.
mre in lo™m V
quem dicBt Sciron. mbellaro fen e loliros.qui nocentur Eteobutadx.li
fuere nobiles
facerdote propagatiiEx qua familia producebantur
'1 . facerdotes.Id uea
roiymbolice apud illos inftituium, dum quencp lummonerent tacite, tempus
aedificandi Si tedtum
aliquod fibifuftruendiiamiam appetere, Caplius.Bw»:, inde patronymicuniUsTi/»},
Neptuni filius
Eaymologicon. Apud Stephanum uiri nomen legimus Bists non Bmi.Pandionis
non Pofidonis id
eft Neptuni,filij(quod
magis placet) a quo Butadae uicus in Aegeide didlus li't.Fuerunt '

Sf alii Butie
quos in Onomaftico memoramus. Bs^^oVisordo quidam facerdotum inde nomen
habuit quod bo^
ues publice dijs immolandos nutriret, Etymolog. DeBuphago in prouerbijs
mox dicam’ Buzuges
40 Athenis bubulo pecore nobilitatus eft, Argis Onogyros, Varro. Inuenio Buzygiam Aihenis fuilTe
familiam facerdotio praeditam a Buzyge quodam heroe, ali) Herculi Buzygi idem
( attribuunt ) qui
omnium primus lunifris bobus aralfe terram crediiur,C:tlius & Eiymologicon. Athenienfes tres
fa
cras arationes celebrabant, primam in Sciro, fecundam in Rharia.tertiam fub Pelinto; qui locus Bis
zygiumtiocabatur.Caclius.Buzygxus mons eft Thelfaliac, Plin.4.8. Anthermi Chij fculptoris
filii
fueruntBupalusai Anthermiis.clariirimiineafdentia.Olympiadefexagelima, Plin. Princeps
om-
nium Bupalus Fortunae fimalacrum fecit polum in capiie geftans.bf manuum altera fuftinens Amal
thex cornu.Caeliiis: Vide Onosnafticon noftrum. Bafliads celebrantur in A^ina.generis
audlore
Baftb.eiiamfi apud Pindarum Birdidas legit Didymus.deBudione progenitore, Cslius,
fBods KSm.Hellefpontiurbs.Gcrmanicopolispoftea diifta.Plin.Boofura(bouiscauda)urbsCy.
JO pri infulac.uicina Palaepapho.Strabo.Pella urbs Macedonia;,nomen acceptiirffrefert boui.a quo in
•
uentaeftta-tMsi/enimuocant bouem coloris nigri,ut&pelianafinum,EtymoIogus.Bofphorus,Gra:
bubus meabili tranfitu diiSus eft.propter anguftias freti.ut Pii.
ci Btozrogoj/ fine afpiratione fcribunt.a
nius docet-Sunt autem duo Bofphori.alter iuxta Byzantium, qui Thracius dicitur, omnium angu.
ftifltmusicui nomen.ut V
alerius Flaccus fcribit.a traiedu Ionis in uaccam dcformatsialter in innoi
tu Maotidos paludis.per quem ipfa palus in Pontum defluit.qui Cimmerius M^oticus cognomi.
ItaturjCum urbe eiuldem nominis. T. [1? ©^.ixioy 50^.0: Bxurcps.uf/TrKyotisu h^ss i^rieisOTt/
Tittsepc, Dionylius AferiVbiEuftathius inCommentarijs fuisprxter
cKterahoc fretum quatuor
ftadiorum elTe fcribit, 8£ aliquando Myfiiim appellatum 3 minoris Afiac populis, qui e regione Thra
cum habitant: pofteauerOBofphorum Thracium diiSumfiue quod louacca oeftro percita illic tra-
^0 naueritifiue, ut alijsplacetcArriano tefte ) quod alia quaedam uacca,quam Phryges monente.oracii-
lo fequebantur.ut eam ducem itineris haberent.intrepide anguftias illas maris inter Chalcedonem!
Byzantia traieceritiqua Sf illi tuto iccuti funttad cuius rei memoria bos gnca apud Chalccdonio^
94 De Qimdrupedibus
poftea conflata ell; SC eandem forlaflis ob
canfam locus quidam illic
Catterum Ionis uacese traiedlus ad Bofphorum
Cimmerium ab ali)s re er i
.
r
qui mutatis
Bofphorus.Etpractereaeiurdemnommisportiis iuxta Byzantium ,
.
i

cu^ .
torum ex
perperamitauocatuseft pro NamcumPhilippusmobfid.onecun
?©'dicfla,Iumenafacibus,quaep r
improuif6 opprefluruse(rct,Hecateija)tri7 0 J
p.-a-cUj™ gje*,
„ibLsoftendinundeilIiobfidioneliberatiPhorph.rionc^itatemnuncuparuntEufta^
phanus.PlurauideillicinEuftathijCommentarqs.&inOnomafticonoftro.Va^nterboum^w
Cimmerius ab eis di<!inunt,EsAt<n!,uicus gy A
des recenfet quod Bofphorus unus Thracius.alter
poft multos tma
pti,& dea.Nam Io Inachi filia inbouem mutata,K ab^te
impreffiuquatcumregMlliusloci
ereira,cum pertiumidumagrumincederetAieftigia luto ,,

rioribus pedibus iota literam.a pofterioribus o

mega prsferre mderentur , 1° «omen
fuic,&uicumabouisgreiruBnbafinnominauit,EtymoIog.Etrurfus,Bi,a«^™A«iU 3 ,^M^
'
viTO OTAiKgentile Bubaftites.In hac Dianat,
quam Bubaftm nominant clariffirnum fuit
&:cutinOnomafticodiaumeft.C2terumBubafusregioeftCari3E,BubartdesuiderenUrUs,Outd.
& Creta circa Bubonem Pbmus ;.y.
Metamorphor 4 Bubo duitas ell Lyci*. Nafcimr in Lycia
.
,
.

latronibus condita runt,SKphaniis Bubo Ly=

BaJlip & Lyci* oppida, a Bubone SC Balburo
cum Bubonius dici debtnflet Mi r*.
caoni* ciuitas ell, a Bubone latrone dida, cuius ciuis Ba&viiys
Balburam&BubonemLycnsadieciqStrabo libro i5.Bubula cum alqs CyrcnM urbibus Pmio
na
Aidem.Bubetani.Campa
comemoratur li.y.ca.c. Bubeiumnatio ell uel oppidum Cyrenes,Plimus
qu*daminAegyptonominatur.Stra a,
ni*populiCoriolanisuicini,Plinius ?.y,Bubulcortim ciuitas
Iuxta lfti*as SC Cerinthum oppimilum in
bo lib. i&BsaJapsp promontorium ell Salamini oppofitum. profpedantem,
habet Salamis in Atticam
Aeolia Budorus amnis eccuius appellationis montem
Strabo li. to.Ephorus callellum in Salamine elTc fcribit,fed
pro caftello Budaron per a apud Siepjia
a
Budor* infui* du* prope Cretam.Plinius 4, 11. BeSm, ciuitas lllyri* fic ciicta,
num legicur.Sunt
ciuitate condiderit,
CpCadmus eXhebis fugiens iugobouminueduscelerrimcillucperuencrita
agiAar©' Sophocles in Onomacle(iota nimii ti ^ro
K» T jSoMf' 1« kcSs
nsi UmScji OT:jo;^MiSKi(addendum uidetur, t K(w7,
pter carmen adiundo)Alij didam uolunt,i«
BsSiauero lo-
Lviel d Buto uiro.t in th mutato,Etymolog.Sunt qui inepte Buthye per y feribant.
Buchiam exiguum Ioni* locum efte Icribiq
ri* ciuitas ell SC regio, Stephanus.qui paulo poft edam
risciuuaiicil o r-
rs . 1/1 e-.'-.'.-- 'Tu-»r^^e>«-«c/-«>-rtr»<«r>r«riTmnr»rtiTm.iifF,iinarhius habet
Buthrotum urbs ell Epiri in ThefprotijsCprope Oricum portum, utEuflathtus
m
• r^-
Dionyliu,
habct in Dionviiu,,
Helenus Priami filius: uel Epiri colonia
uel ut StraboOrchimum,quod no probo )in qua regnauit
uclutotraDOtwjrcmmuinjquouiiLjpiwuw^imvjwa r
fcribic quod cum He.
non longe ab Ambracio finu.Huic nominis caufa fuit, ut Teucer Cyzicenus
Icnus ex patria in Epirum ueniflet a bouem pro foelice ingrelTu immolare pararet, bos uulnere no
letali affedus aufugerit, afinu quodam Epiri illic traiedo, in terram egreirus,mox collapfus
obie.

tit. Quo in loco Helenum aiunt religione

motum urbem condidiire,a ab euentu Butrotum nomi«
naire,Etymologicon:pl*ri(^ per Icribuntlled li aboue uulnerato didam uelimus,per t
feribendii
quod cum
erit. Vide etiam in Stephano Gr*co,BBxa«c urbs ell Phocidis in Parnalb, fic dida ,'inde
Deiicalio a Pyrrho diluuioingrueteilluc fugilPent feruati^elTenqincol* quotannis magnO boue
comburant,
acclamantes,a
in ftruem lignorum accenfam intrudanqpatrio moreifirt Bii
«;f/'^jS 9f/,Etymologicon.BLicarteroniniienio
montem elTc Afiaf^Bwitfflcpalus quondam ucdicra. E*
lymolog.Et rurfus,Bs>itj(ti j fons ell Plat*is,fic appella tus.quoniam Polybus poft
diluuium Denca,
lionis fcculo ex Argis illuc uenilTe fertur, bouem ex oraculo
ducem fecunis (ut quondam Cadmus
quocR)qui cum procumbens terram cornu feriret, fons emicuit, ut feribit Theon incommentarijs in
Callimachum,Etymolog,Bstif « 015(1 regio ell Elidis StrabonitStephanus non regionem folum Elidis
cfiefcribiqfed etiam ciuitatem,aHuuium,auicum(iBi'TO«<«(')non
paruum,aBupralioquodapria
cipe.Buplanodillos apud Ilium tumulos in Alexandra uocat Lycophron,quod ex Myfia bouem in
lectitus IluSjibi demum urbem condiderit Ilium, ubi interquieuiflet ea, C*Iius .Bura , ,
ciuitas

Achai* mediterrane* in finu Corinthi0,b^tifta a mari,alias Buris didatOuidius Metam, ly.Si qup*
&: illic armentorum ftio
ras Helicen SC Burin Achaidas urbesGondidit eam Hexadius Centaurus,
• rum llabulahabuit, proinde dida ell Bura viii tos jSss i»5^|i,id ell a cuftodia boum, ut ex hoc uete=

riscuiufdam uerfu appareqBsgaTi Ai:|a(iJlra«I5oosaoi5 0aaK(/^«5, Etymolog. Videtur autem uel priore
etiam loco Dexamenus pro Hexadio legendum.uel contra in uerfu pro MfxiMta, quod mi
nus placet, Bsetr* apud Theocritum fons ell in Italia,a limilitudine cum naribus bouis.fiue arte exci
fo lapide a Chalcone quodam ad bouini capitis fimilitudinem,ex cuius naribus aqua flueret: fiue lo
co fponte ita formatotfiuequddmagna aqu* copia inde manarettnam aliqui Bafa«j/ feribunt,** aiSl
JSS ioiTOTJxi.Ksa -nsi ;a(i;fiue aliam ob' caufam. Lege V arinum qui a nonnullis etiam Biyy<(/ feribi aiq
:

Eajf «
TO(uel B!!j(t7i»(/ OT,ut Strabo uocaOurbs Epiri, cuius meminit Demoflhenes in Philippicis: Hac
PhiloftephanusCalias Philochorus)lic nominatam putat eo q Themis in Deucalionis diluuio boue
inueda, uAlJ!o«ox.!i(<*r«,illucdcuenerit,Hinc gentile Buchetius.EtymoIog.Terminiregionis Mega.
lopolitarum SC Hcr*enfium funt circa fontes Buphagi fluuijicui nomen inditum aiunta Buphago
heroe, Iapeti SC Thornacis filio. quem in Pholoe monte pudiciti* eius inlidiantem Diana fagittis co.
foderit, Paufanias in Arcadicis.Eiwj©' idem quod bucephalus fonatell autem nomen fluuij in Sa.
tamine
 Bos&Vacca. H. Lib, I
lamine apud Lycophronem.K«7i as IxhtKccy •nSi Bsnaiga 7reTOt.S,PoIybuis
Buceuhalas n,
Pf
Achais ucl A tticsiBucephalea urbs Indis ab Alexandro
Itis eft
condita, lomine cqm fui ilUc fe
r' oppidum fuit in Latio haud procul ab urbe Roma uia
bat, o
, qus Anciam duce=
Omdms.Ortafuburbanis qusdam fuit Anna BouillistltcdiiSum quali
boius hilis cped uulne
rata bos fua tr^iens imefiina deuencrit,
Bouianijm , Sarnmtum colonia uetus,Plin. ?. tx.Bmaux m
Pella poftea di(fla,Idem.Bunartis,Libys duitas,
Idem.Eubcea infula Abantis olim dicebatur
u fcriptis affirmatAriftoteles profeflideAba Phocidisciuitate Nani
Thraces, infulam Incolue”^^
illius inquilini Abantes diduSunt qui
ab heroe Abante ita nominatam primum dkant.ficut
herbi,
10 ca indolis matronam Euboeam ci cognomen
tradidiffepoflea.Fortaffls autem quemadmodum
in httore lituni antrum quoddam in Aegeum uergens &:
Aula bouis uocatur,ubi Io Epaphum pepci
riffefertur eadem ex caufa hoc notnen adepta fuit
m quam Hellcpiam quom nominauereab
Ionis fiho Hellope.fiUe ab Ascli &: Cothi ff atre,ut alfj perhibent,qui
aliam etiam condidilfe Helio»
m
piam dicitur ea qus noinin^ur Oria Iftisa terra, Strabo libro lo,
paulo poli initium libri.
luuenca exBafan furibunda Kaeftro percita lo.Tzetzes CDe
mentionem facitChiliade lo cap 706 SC
Bafan fecundum aliquos Scytharum duitatem interpretaturlSed ‘

uerfus eius aliquot recitabO'

TT^ias J'g^ms Bx<rky

C^fa^HKiTn-rcuitipyuTay,
tK -nSI m aAo,. Et ^paulo ^poli-
o i<r^xHKmf,!sfKnyusJ'iytch,sci 4i&-,
rxMyBf^xiiiSisi/Ixyit^isAMxyiiSIjHr^Qyy Aliijsyrx!<jy,Aximn 9 ;^iymyxsTuy, 7,ty'a
MyxTiasMaxSixyl&^aSxyxfmt, P^y«ms
DeNeRi^bipuideNicLeomccni Varia.i.;5.^nosfupraqusdam attulimus exPaufania circa
finem Meirenicorum. ^Myron celeberrimus fuit ftatuarius Eleutheris
natus et Ageladis difcipir
lus(Phnius; 4 8 .)Syracufanus, cuius uacca feubucula ex sre
.
multorum poetarum epigrammatis
celebratur. Propertius, A tip aram circum fteterant armenta
Myronis Quatuor artificii inuida fi,
gna,boues,a:c. Aeginetico sre Myron ufus eft,Dcliaco Polyclenis
, squales atqi condifcipuli : s,

” J
Anthologtj epigrammatum GrscorUm libro
•
4. Sedione
7. dilticha lunt Elegiaca unum SC triginta diuerforum poetarum, omnia in
Myronis buculam tetra,
Iticha quatuorthexaftichon iambicum unum: In eandem apUd
Aufonium epigrammata decem le,
50 gimus,raquibus uel unum apponCmus.BucuIa loquitur; Vbcra quid ptilfas frioentia matris
aa
hens O
uitula,a: fuccum ladis ab sre petis f Hunc quoij priEftarem.fi
me pro p-arte paralfct
Exteriore Myron, interiore Deus. Epigramma in bouem &
hircum cslatos inorbe uelquadraex
argento apud Sindam extathuiufmodi: r^sJiis^anxlixaymhxtisisySssliyyas,
tu^^s; P»ssx<>t9K<ri; 7re£vWsaW 7pIxft. '

yxy.Dc hac re uide infra in prouerbio .Bos in quadra argentea. Leguntur quandoqj
4s?.kyxayii
SC A tabyris
boues,demonas Rhodij nominelicnuncupats.Csterum snes fucrunths, quas
malo ingruente
aliquo folitas mugire proditum eft.Cslius &
lo.Tzetzes Chiliade 4, cap. ijS.Pindarum SiCallima
chum authores citans.Meminit etiam Leonicenus in Varia hiftoria ;. 105. In templo quodam Elidis
boues srei duodedicati uiftintur.altcrd Corcyrsis,abEtetrienlibus alter. Qiiamobrem
uero Cor,
«
40 cyrsi bouem unum Olympijs alterum Delphis confccrauerint , dicam cum de Phocenfibus fer,
mo erit.Csterumde anathemate iplbrum in Olympia rem fic habere audio.Ciim paruus puer fub
hoc boue federet demiflb capitcltiiitans, QC fubito caput erigeret,sri illiilim confregit, non
6t mulus
poft diebus ex uulnere obijt. Qiiamobrem Eleis bouem tanquam homicidam ex Alti luco
facro de,
portaturis,DeIphicum oraculum redditum eft ut ritibus ijs bouem expiarent, quibus circa csdem
inuoluntariam Grsci uterentur.Hsc Paufanias circa finem primi libri Eliacorum. Phalaris
Agri»
geminorum tyrannus nimiun»crudelis admirandis & nouis tormentis homines cruciabat K torque
batlQiiod animaduertens Perillus artifex iuuencam ex sre fabricatam a fe dono dedit regi.ut hofpl
tes inipfam coniedosCfubditoigneluiuentcs exureret; sdebat aitte iuuenca mugitum
naturali con,
fimilem, At Phalaris eo folum tempore iuftus.ipfum artificem primum iniecit.Oorotheus libro re,,
1.

i" rum Siculariim.ut recitat Stobsus in Vituperio tyrannidis.Plutarchus in Parallelis minoribus ijf, ,

dem fere uerbis rem defcribitlutrifij damalin.id eft iuuencam fttifie conuenit ; Ouidius tamen libro
i.de Arte, taurum faciqhis uerfibus; Et Phalaris tauro uiolentus membr,a Perilli Torruit, infelix
Imbuit author opus. Item Plinius Iib.;4.cap.8. Addunt quidam huic boui ianuam in latere fuifle.
fMycerinumAegyptiregem Chcopisfiliu ferunt, 9 cum filia deftintSa excellentiori aliquo ge
nere fepelire uellet, fecilTe ligneam bouem uacuam quamcum Inauraftet in ea filiam fepeliire de,
, ,
funiftam.Necp humo bos hate condita cft,fcd ad meam iiftp memoriam in propatulo fuit in urbe Sai
apud regiam,in conclaui quodam exornato pofitaiCui lingulis diebus omnifarij odores inferuntur;
noiftibus autem perpetuo incenfa lucerna aftat.In altero contiguo conclaui imagines ftant concu,
binarumMyccrini,utinurbeSaifacerdotcs aiebant.StantcnimcoIoiri,id eft grandia fimulacra,cir
to citer uiginti,eIignofabricati,nudi plericp:qui quarum fint mulierum, non pofliim dicere, pratter^
quae narrantur. Sunt qui de hac boue coloftis ha?c rcferantiMycerinum amore filiiefuaccaptumy
«im illi mmlifleideinde ilkm cum prat marore fe fulpendiflet, patrem in hac boue fepeUlTe ; malt?
o6 De Quadrupedibus
prodidi(rent,pr*eidiire;&: nunc «nimjtsc ^ITe fimufa
autem manus m;mfirarum,qu* filiam patri ™
cra eius mali, quod uiux paflk fuiiTent.HaccCut
ego opmor)dicunt nugatores,ut
diurmtate
bus colofforumtquippe qiias ipfi uidimus temporis
exterum corpus operta eft Phixmceo pallio, tum
ad pedes eorum ftrata uifebantur.Bos quoqj cum
cornua circulus annexus ineft,
ueroceruicem 8^ caput crafib admodum auro: Cuius intermedia
eft bos,fcd in genua cubans,
Nem flans magnitudine quanta eft grandis «ac<:a Et .

Soli afflmilatus.
fertur autem e concldui quotannis.Et poftf
Aegypti) uerberarunt deum quendam,quem tn tali ne-
gotio non puto mihi nominandum,tunc & bouem in lucem proferunt. Aiunt enim eam oralfe pa-
intueretur,HacSenusHerod. fl^Paliphae
trem Mycerinum , utdefimtSa quotannis femel folcm
eft in fabulis)nefando tauri amore
deiiagrautt : cui opera „
filia Solis,8^ uxor Minois regis Cretx(ut
corio:exy:o cimcubitu natus eft
Dxdali concubuit intra uaccam ligneam inclufa,& fepta iuuencj
tnrtmo mpHiiisretaiiriis- Seruiiis (cribitcaiTi inuomo
lV!inotaurus,mediusfciliccthomo,mediusffitaurus.Seruiusfcribiteami cutn J. air«
r-
rofcribaregiocoqire,&:hincdatamfabulxoccafionem.Verg,Aegl.6. Et fortunatai^i
nun^ara
Aeneid. Hic crudelis
menta fiiiflent, Pafiphaen nitrei folatur amore iuuenci. Etcopioliuslib,6.
monftrumfuiqparnm hominis
amor tauri. Sic. Meminit etiam Ouidius lib,4.Metam. Minotaurus
partim tauri forma: quod Minos inclufit Labyrintho(ut feribit
Homerus libro 8 Odyffej ) cum . K
uefeeretur humanis carnibus , coegit Athenienfes , qui
Androgeum filium fuum interfecerant , ut
feptem filios ac totidem filias in Cretam mitterent ad alendum
monftrum . Quo demum
quotannis
cum uenilfet Thefeus filius Aegei regis Athenarum,beneficio Ariadnes Minotaurum
ocodit, « e-
greflits eft Labyrintho.De Paiiphae,Minoe,Minotauro,Dxdalo bi Icaro multa fcribit Io. Tzeizes ao
Chiliade i.cap.i9.nos hxc pauca excerpfimus:Cttm Cretenfes
Minoi regnum non permitterent,Ne
fe immolaturum:a cum ftatim
ptuno uottit.fi quid figni ad confirmationem eius ex mari appareret,
egregius appafuiflet,ad regnum admilfus eft.Ipfc uero taurum Neptuno
alium immolauit,
ex hoc Pafiphae Minotaurum Am/Sitemif kigiii/
8i illum qui apparuerat armentis fuis immi&uit :
natum aiunnCgterum hiftori j ueritas huiufmodi eft:Cum Cretenfes Minoi regnum negarent.T au
rus imperator cum clalTe fuperuenit,a: regnum ei confirmauit, Cum
hoc imperatore , non in boue
in Creta facie bouis fuit,
lignea;fed domo arte Dsdali fabricata,Pa(iphae concubuit Minotaurus ,

reliquo corpore uiri.Varinus in Scylla. Aquilam Romanis legionibus C.Maritts in fecundo confu»
alijs:lupi,Minotauri,equi,apri^,fingulos
latu fuo proprie dicauit.Erat Si ante prima.cum quatuor
(alias.qute fingulos)ordines anteibant.Hinc egregium illud Alciati
emblema:
j.
Limine quod c5co,obfcura Si caligine monftrum Gnofiacis claufit Dxdalus in latebris,
Depieftum Romana phalanx in prjlia geftat, Sem.iuiro^ nitent figna fuperba boue:
NoscBmonent debere ducum fecreta latere Confilia:authori cognita techna nocet.
Sed q> Minotaurus cum hocepigrammate,antertorepartehumanum prsferatcorpus.pofteriorebo
uinum, cu contra apudPhurnut. Si Varin.legaqerratumfortefuerit. Ariftoteles degeneratione a.
nimalium libro 4.cap.;,Iam puertim(inquit)ortum capite arietis aut bouis referunttidem^ in cate
ris membrum nominat animalis diuerfi : uitulum capite pueri ,
Si ouem capite bouis natam afieuc.

rant. ^Motyc,M«Ti«,urbsuelmaritimumcaftellumSiciliat,aMotyemulierenomen habet, quat

Herculi prodidit illos.quiboues eius abegeranqStephanus.BoKTi/as Hercules inde didIusqiGeryo
nis boues loui adduxcrit,Etymologicon.Ouidius Faft. i. Ecce boues illuc Erythreidas applicat he 40
ros,id eft Hercules,qui Geryoni iuxta Gades regnanti eas abftulit . Dionyfius in Periegefi de Ery,
thea Si Geryone fic fcribit: ^ ^ _
urvi vMuoi Bscrjooipsy ArAm/T©' Aflionstt,

vitili «yvyonijCi trod ’

iHSttro Tfi^vov&' lj?l rfiryuy aywrijf ©-.

Hoc eft, Aethiopes Macrobi) circa Erytheamdiel etiam in ipfa) bubus abundantem infulam habi.
tanqiuxta Atlanticum mare,qui quidem illuc poft Geryonis mortenj uenerunt. Nani dum ipfe ui-
iieretcut Euftathius fcholiaftes aiOinhabitabilis erat propter ipfius inhofpitalitate.Fertur autem Her
cules boues eius abadlurus xreo lebete in eam naui^aire,ut Euphorion teftatur, ‘XshmttxtdHv HanA»
Egvflsccs:item iWexander Ephefius,Xa:A««<jj j ht&in ytyxy tfiivti^xrt rrvvny^ Fortalfis autem lebes

nauigij genus fuerit, cui etiam lembi pirarici uocabulum colludit:id^ aereum appellari potuit, pro j»
pter aliquid in eo ex xrefa(ftum,utroftrumxratum,uelinfigne aliquod aereum in prora pupplue.
Sunt qui Erytheam infulam ipfas Gades interpretentur, contra Dionyfij fententiam : alij infulam
quandam uicinam.qux a Gadibus freto unius ftadtj tantum diftet; in quam fententiam eos addu.
xit pafcuoru illius loci ubertas:nalac ouinu illic ferum reddere negat,Sf adeo pingue uel craiTum ef
fe, ut ad cafeum conficiendum aquam copiofam affundi defyderet , Si pecus intra dies triginta fufii
focetur,nifi minuatur fanguis.Hucufqj Euftathius.Idem alibi in eunde poetam, Hercules (inquit)
cum proficifeeretur abaeSum boues Geryonis, in Scythiam peruenit , ubi ex uipera mixopartheno
(cui fuperna pars corporis mulieris,inferna ferpentis erat)Gelonum, Agathyrfum dC Scytham tres
filios fufeepit. Erythea uel Erythe,infula eft Geryonis in Oceano , fic didia ab Erythea Geryonis 5C
Mercuri) filia, tcfte Paufania,Stephanus.Theogonix Hefiodicac interpretes,Herculis nomine Sola i»
rem intelligSt poteftatcm:Geryonem uerd,cuius boues ab illo orbi terrarum illatas fabulantur,hye
mem elfe uolunt, «s tjSi ssj i3 w(/,ob hyberni temporis tumultu , Hyeme uero Sol perimit

ab
 Bos&Vacca H. Lib. I. 97
at hycmali tropico ad uermim comierfiis aqiiinodimm.Atboitm nomine tonitrua intelligunt,qua
dam foni fimilitiidine.-quaE Geryonis dicuntur, quod hyeme quidem non fiant, fed illam ftatim con,
fequanturtuel quia ex humedia eius natura mox htec proueniant,CKlius. Vnde nam Geryonis bo.
ues Hercules adduxerit, ex Arriani fententia fupra dixi in B.litera.ubi de Epiroticis bubus Plura ,

de Geryone Erythea, uideinOnomafticonoftro. Orthiis canis Geryonis fuit in Erythea, quica.

nina capita duo habuit, draconum feptem,VarinusinScylIa.Pal£cphatHs Orum huc canem uocat:
de Cerbero eiufdem Geryonis cane , infra in cane\licam Gergittium quo^ unum ex Geryonis
.

canibus fupra nominaui.Leonicenus in V

arijs i.jj.de Geryonis bobus fcribit,quas Eryx habere cii
piens ab Hercule fuit interfedius; S£ nos idem paulo poft ex Paufania referemus Plura uide in Pa»
.

IO Isephato capite i6.Io filia fuit Inachi regis Argiuorum,quam cum lupiter ob formae elegantiam ma
xime diligeret, ab Inacho fluuio redeuntem tenebris fuperinduflis detinuit Sd opprflfit luno aute ,

cum ex alto tenebras Uideret,fufpicata maritum fuum alterius amoreff ui,in terras defeendit , tene,
bras^ foluit.Qiiod lupiter fena'ens,nepaterct crimen,puellam in uaccam transformauit,eamcp Iu«
noni pofcenti aegre conceiTirduno autem nec tum ftifpicionibus libera Argo centoculo cuftodien,
damtradidit,quemMercuriusa louemifllisfopitum interfecit.Qtiapropter luno dolens, naccae oe-
Urum immitit,quo per multa loca agitata, tandem in Aegyptum uenit,ibi^prece louis a lunone ei-
dem forms reftituta eft Si ab Aegypitjs Ifis nominata Oliridi regi nupfit : poft mortem ucro pro
,

dea culta eft,cui anferem immoIare,eius^ facra Ifiaca dicere folebant, luuenalis Satyra 6 Si candi, ,

daiufteritlo, IbitadAegypti finem, &fc. In fabulalus deferibenda prolixus eftOuidius libro i,'
V
lo Metamorph, Meminit etiam alerius Flaccus libro 4, Argonauticorum, Argis olea nunc etiam du
rare dicitur, ad quam lo in uaccam mutatam Argus alligauerit,Plinius. De Epapho fiue Apide filio
paulo ante copiolMime ditftum eft, Si quaedam de ipfa etiam lone.Qui hiftoricam interpretationem
requirunt, legant Palaephatum capite qiiadragefimorertio. Violam idcirco didam ion Graeci pu,
tant.qudd cum Io in iiuccam comierfa eflet, terra florem illum pabulo bonis eiiis fiiderit.No-
ftri quocj uiolam quafi uitulam, imitatione Graeca uideri polTunt appellafte, Ths ceAtr®'

itKXatss»!, V
arinus fine authore.Mycen3e ciuitas Pcloponnefi fic dida cfta mugitu, quem lo tiacca,
cum illuc iicnifret,cdidit,quan^' alij alia etyma proferant,Stcphanus, Europa filia fuit Agenoris re
gisPhoenIcum,quam lupiter forma bouis aut iiiuenci raptam, abduxit in Cretam :ibi^ ex eaMi-
noem,Radamanthiim,8^ Sarpedonem genuit. Vide Ouidium Metamorph. lib.i, luno ab Argiuis
30 colebatur olim in templo quodam extra urbemteo mulier facerdos currui bobus albis iundo init,
dens folennidie quotannis uehi folebat.Cum autem boues albi quondam deelfent, facerdos filioru
mater duorum, iiigo boum loco eos fubmifit, 2 fic ad templum intiedaeft. Cum autem a dea mune=
i;

ris aliquid pro hoc labore filtjs fuis petijlTetjfilq ea nocle in fomno e uiiiis excelTcrunt Palaephatus
,

cap.ultimo,8<l Stobaiis ex Pliitarcho in Sermone de laude mortis- Thebani (autor Paufanias in Ar,
cadicis)Apollini PolIo,id eft cano, tauros olim immolabant.Et cum aliquando in fefto taurus deef.
fet,K diutius cundarentur qui milii erant addudtiri,decurru bubus iundo , qui forte appulerat,
alterum bouem deoimmolaueruht,8i; inde boues etiam operarios facrificadimos eis inolctiit. Sunt
qui narrent,Cadmum ex Delphis in Phocidem profedum boue duce itineris,quae ex Pelagontis ar
mentis empta fuerit; Sf in utroi^ bouis latere lignum adhuc uifi album,luntc orbi cum plena eft con
40 fimile,Hacc Paufanias.De Cadmi boueOuidilis initio libri 5, Metamor.Noui ( inquit Menas apud
Varronernimaieftatern boumtSf bouem efle fcio,in quem potiflimum lupiter fe conuertit,cum cx,
portauit per mare e Phoenice amans Europam .Hunc elfe.qui filios Neptuni a Menalippa fcrtiarir,-
ne in ftabulo infantes grex boum obtereret.Haiid fcio an tec fuerit Menalippe illa Antiopes Ama
zonum regins foror, ab Hercule in bello capta.In Achaiaiinquit Paufanias) templum eft Apollinis
Sf fimulachrum eius nudi,calceos tamen pedibus induti: quorum altero bouis cranium calcat A- .

poUinem enim bubus imprimis gaudere Alcaeus feribit in hymno in Mercurium,qucm etiam Apol
lini boues fuffurantem inducittk longe ante Alcsum Homerus fingit Apollinem
armenta Laome
dontis mercenarium pauiftetS Neptunus inlliade Apollinem fic alloquitur,c>oi&,<rt/ /fuAiWatUi
Wts BSs &H5Ak(ntw,H£ec ille. Eft autem pleonafmus,iJss UsraAsi;. Cattertim quamobrem Apollo Lao,
jo medonti feruierit , quain re alij aliter fentiunt explicatur a Varinoin Baxs&imay. Apollo cur
,

uocatus fit Nomius,uaris redduntur caufe.Dicunt enim aliqui nomenhoc ideo tributum ei, quod •
Cyclopibusinterfedis,amiiracpdiuinitate,rcgis Admeti armenta pauerit; nyay enim eft pafcerc.
Alij malunt didum a legibus,hoc eft «s M(«ii(>;Ipfum fiqtiidem Arcadibus quondam imperaffe, le

gesffi cis dcdifle,uera ob nimiam earu feueritatem regno puirum,ad

Theflalix regem Admetu con
fugifle.ab C09 eam que circa Amphryfum eft regionem impetrafletinde^ fadum eire,ut
eius pcco

ra pauiffe creditus fit. luno in uacca mutata alicubi ab Otiidio inMetamorphofi defcribitur.fi
be,

ne memini; iuuencus in ceruum. Prottus Abantis regis Argiliorum filius fuit,ei^ fiicceiftt in e, 1

gno.Hic teftc Homero lib. 11. Odyfe ex Antia uxore filias quatitor habuit:qua;(tefte Pherecyde)
quu in forma feu pulchritudine felunoni pratuliirenc,offenfa dea cis furorem talem immifit,utuac
,
°
V
cas fe efle arbitrarentur, &: aratra timentes fyluas peterent. Hinc crgil. in SiIeno,PrcEtidcs imple,

runt falfis mugitibus agros , HarS furorem emedata ferunt elleboro a Mclampode:a
quo ellebori ge
Azania Ajt
nus nigrum appellatur Melampodion, Eudoxiiis apud Stcpllanum, fontem quenda in
 De Quadrupedibus

mum illud nollrum eft, TP& ntt mag mit Uym mrtutett ^>ud,: K m»g mit
mort Ixit. Equus in quadrigis,m arairo bos Hoc clt, :
umilquil(j ad id ne»
feat pfctbeit pfliigctt t>I«
vi/' «joTjoa &t. Trajii
gotifadhibcatur.ad quod naius uelinftitutus eft. Pindarus, r$’
i^vv'i'rt('jits«fAih^U^i&'7^ai jQsASIjWtj ipoVot' xwec (/'a TAaiiiy(«i/ «i/.Sic Germani, ^£llt }liunc|>
c/J’
rfd/f/

ifl ntcrdcna bi(|cr bonfumEloffcr/

em&ieb niergcrtaboti» «m galgot- Confine eft iUi.Bos fub iu.
6|aiMtW, dei]s quia»
sum, Bist-JwJvjroj/.Bos alienus lubindc foras pro^e<f^at,Bovffa:^o7j3wra:7TcA\K
pud alienos non fatis ex animi fententia tradantur, eocp facpius fuos defyderam: Hucalliififle PIu»
fiiis aliunde pendet : Sic Satyricus,
tarchus uidetur.cum t|siJSAtWi' iHum fcribit,qui non contentus
Nec te quafiueris extra. Ab afinis ad boues tranfcendere, eft ex humiliori conditione ad ditiorum
partes tranfiretcuius argumenti Plautinos uerfus recitaui in
Afino H. a. Homeri carmen lliados x,
cv yxf mTitr’ ««is ’«Aitraj/,si/'t iiHr iTnnx, id eft, Nunquam enim meos boues abegerunt nec equos,

aPlutarchoprouerbiali figura ufurpatur, pro eo quod eft, Nunquam me laferunt aut affecerunt
iniuria. Bos capite ultra.Taygeton porredo, nide inter
prouerbia a tauro fumpta. Oleum perdit
SC impenfas,qui bouem mittit ad ceroma,D, Hieronymus
ad Pamachium. Ceroma dicitur unguen
tum quo olim ungebatur athletj: bos autem ad certamina inutilis eft.Ita^ bouem ad ceroma mittere
dici poteft,qui docet indocilem: aut ad id muneris
quempiam afcifcit, ad quod obeudum minime fit
N
idoneus. Bos in ciuitate.BtSj tp 7r»Af,ubi quis ad nouos honores euehitur, am Lyfias bouis imagi»
nem Kream in arce collocauit Athenistquac res in uulgi iocum ceffit. Nam in agris boum ufus, non
in urbibus. Refipit huius prouerbij naturam Germanicum illud, ©ic (titl v(f bie bCMct ftljm. Et il
lud in indigne honoratos, «tt bitbcn Vom galgen mmmen, Solidos e clibano boues apponere, in 59
prodigos;deuorare,inhelluones dici poterit. Ariftophanes in Acharnenfibus, rxgtTiW
BS sx^ijSxxiTos; Antiphanes
Sass
apud Athenaeum facit quendam que»
w
rentem de frugalitate Graecorum, qui paululum carnium apponerent,quum maiores folerent totos
boues, ceruos 3f arietes affos apponere.Et ibidem ex Herodoto tradit, apud Perfas diebus natalitijs
fuiffemorem,utdiuitesbouem,afinum,equum,8^ camelum apponerent, totos in clibano aut cami
no co(ftos,HxcErafmusChiliade;. Centuria 1. 6f rurfus Chiliade4. Centuria j. fuper eodem pro=
uerbio fcribit,per obliuionem nimirum. Qiiintilianus Inftitut. Orat.lib. j.parotmiae, quam ait effe
ccubreucmapologum,hoc adfert exemplumiNon noftrum onus,bos clitellas^ Satis conflat, inquit
Erafmus,ex apologo fumptumtuerum quis fit is apologus,equidem nondum reperi. Poteritairtem
hoc prouerbiumduplici forma efferriiBoui clitellae impofitaefunt, ubi mandatum eftnegotiumpa. 40
rum apto.Et, Bos clitellascut fubaudias,ferat: ubi quis deprecatur prouinciam, cui paru fit idoneus,
aut quam fibi ducat indecoram. Boum fanc terga non effe ad onus accipiendum figurata, fupra in
E. ex Cicerone diximus. Currus bonem trahit, sAalrfderequa: pratpoftere geritur.
Lucianus in Terpfione,Ni/t/ tp tife' « «lixjx t JiSy TirAAaxts Simile eft, canes ceruus tra*
hit uel ducit; 8f apud Germanos, bterofftiiinbet bm Witgeit fptjltlicil. Cyprioboui merendam,
Verfum hunc Sotadicum exEnnioFeftus Pompeius citattofienditi^ conuenire, quoties conuiua
fordidus &C infipidus fordido attp infipido accipitur conuiuio.Gratci hoc prouerbium efferunt, Kii»
TifKl ^iii/5,id eft Bos Cyprius, quod Varinus ait conuenire fsn asi axottoa,hoc eft in fordidif
fimum SC uiliffimum hominem.-ucl ut Suidas habet,jit«i^iu»t; api CTiuSii-rs.Erafmus in brutum acftolfi
dum iaci folitum ait^rropterea quod Cyprtj boues magis bruti ferantur, quippe qui ftercorc huma- yo
• nopafcantur.Refertur aDiogcniano.Eudoxus etiam afferitCypriosboues as^tjuif «}.«(<. Sf Plinius
libro i8.cap,ultimo,narratCypriosboues hominum excrementa appetere,non paftus caufa, fed ut
hoc remedio torminibus medeantur.Interpres Ariftophanis in Plutum feribit Bceotios boues o-xxtz
iyuvs fuiffe, id eft Ego fane in Ennij uerbis non merendam legerim, ut Erafmus,
oletum edentes ,

ied mcrdam,utrcs ipfa habet: Sf fenfus inde prouerbio fit clarior. Deinde quod ftolidos Si brutos

hoc n»mine Cyprios boues Suidas & quod ftercus uorent tego potius adingenq
exteri effe aiunt,
ipfortim fagacitatem remlerim,qui torminibus Ixtali fxpe morbo fic medeantur. Qiiis enim parda.'
lindixeritftupidam.quodaduerfus aconiti uenenum eodem remedio utaturf Qtiinetiam homines
ipficum coli dolor SC uentris torfiones urgenqad auxilium ab excrementis boum ( ut fupra retuli)
uel equorum,uel gallinarum fxpe confugiunt. Miranda potius hxc ingenij folertia eft, certam illic iSo

opem inuenire,ubi nemo fperaffet.Redeo ad prouerbia, Expetfta bos aliquando herbam, ilis mn
•imi Vbi quid fero contingit,Laborat enim bos in agricolado>fcd aliquando guftattjra her.
bana
 I )

Bos&Vacca H. Lib. I.
pp
bam cnatam.Fimrimum illi, Et adhuc tiia meffis in herba eft. Boues melUs tempus expedantes bsJo
ijMVj/ 'tTriTu^ivns, uel Bat m i(r»«(/:dici folitum.ubi quis ingentium emolumentorum fpe laborem fu
tneret.Nam boues meffis tempore inter trituram pafcutur interim, & pabulum laruius annoninir
Altjs liero teporibus moleffior eft arandi labor, quod nullo prf fente fruiftu leniatur.Bos
in faUcibus'
explicabitur inferius inBuphago. Bos Homolottorum, B,Cs Of«As’?£i/,|dicebaturin
plurima diftra’
dius ac uelutidiiTeiftus negotia. Poterit&ad remreferri, ut fi quis argumentum minis
minuta rfm
diuidat. Zenodotus prodidit Homolottos populos,di(redlo in minimas partes boue,
foedus iup-ere
Quem morem Scythis fuilTe teftatur Lucianus inToxarideiHsc Erafmus, qui errat quod Homolot
tos facitpopulos,qui nulli funt. Accipiendum autem de MoloffisiSd «articulum efle,
clariffimum eft
,0
apudSuidam. Non probo etiam quoddehominemultisnegotijsdiftradloprouereiuminterprcta.
tur ; de rebus emm folum minutatim fedlis femper ufurpandum exiftimo Suidas : exponit 7= s’t
atqui hominem
nemobni
nor Gtece peritus dixerit. Immolare boues, de amplis dC magnificis ftimptibus ’iam
copiofius explicatum nobis eft. Nemo bene merito bouem immolaiiit prster Pyrrhiam ftipra
!!<///(«, inhominemgratumiPyrrhtehiftoriam Erafmus
ex Plutarchi Oua;.
ftionibus Grscanicis recitat. Meminit etiam Aelianus in V
arijs. Inuitos boues plauftro
indircere
fimile eft [nuitis canibus uenari. Videtur autem ex Theognide fiimptS M«i
,
;f^*/«(-tA<a.«.Taledidlum etiam uulgoperfeuerat,(©ttvtiiwilligcitecbfe(tot>crpfetbeiiiffnitttfit
pfjggct). Diuus Hieronymus ad b. Aur. Auguftinum feribens, eumre deterrere cupiens
ne iuue
jonisfenemprouocet'. Memento (inquit) Daretis ddEntelli, fid uulgaris prouerbif quod
boslaffiis
fortius figat pedem. A
ueteri triturae
,
more diidlum apparet,cum circumadlis a bubus ftiper manipu'
los plaiiltris grana excutiebanturipartim a rotis in hoc armatis, partim a taurorum
ungulis Huiuf-
modi eft illud Germanoru , TPgr fuji an Stc «Itm Ecflel teibt/btt befcbcrgt
fidp gent;nifl hoc forte
magis ad reprehenfionem,illtid ad laudem fenedliitis facit. Nccadmoditm hinc abludit illud, AtjjI,
Ii«^»t,id cftLenteC uel placide) bos,fubaudiendum incedit,uel monet pedemmam fenfim
quidern
mouet,at grauius premit. Congruet in illos,qui placide ac patilatim,citracp tumultum,fcd
tamen af.
ftduitate rem conficiunt. In facris precibus tradit Plutarchus ( in commentario de
Ofiride fid Ifide
mulieres Eleas publicis aefolennibus uotis ad hunc modum folitas Bacchum inuocare, ut
accederet
BotMOTifi.ideftbubulopede, fiue quod huic animanti, cum fitiiiribusimmenfisprsditum, deinde
jo tanta corporis mole, tamen peculiare uide.atur mollitcr,quafi^ pedetentim
ingredi,nullomftrepitu;
uel quod bouis pedes arua calcatu reddunt meliora, quum reliquorum animantium noceant.
Boue
uenari lepore, quale illud Homeri eft, Kiyiyj mia ; Sd Germanoru, Uti wht «tlt fcbimpffy
bUB mrtlt cm bufeit mit 5>a trumiticn fienge. Lemnij bouis Ia tera A thos CKlat,
aut moleftiiseft,aut gloriam cuiufpiamobfcurat, aut alioquin obfiftit.
Mi^vixs&ics: ubi quis officit,
Tradunt in Lemno bouis fimulacrum ingens.candido fadlum lapide; Id Athos Thracia; mos'
fuiffe
tametfi longo diffitusintcrua!lo,tamenobfummamcellitudinemobfciirat umbra ftia. Nam,
utSte*
phanus fcribit,adftadiatrecetaumbramlacit:utPItitarchus, per feptingentaferme. Theocriti Scho
liaftes uerfieuhim hunc citat ex Sophocle, Altas ina «(4 mm
«Aot, Athos obumbrat terga Lem.
ni) maris, f Bos in lingua, Ks quinon audent libere qUod fentiimt dicere, Tfanft
yAi-?«s,de rjs
40 latum uel a robore animantis, quafilinguam opprimens nonfinatCam loqui: ilei hinc quod Athe.
nienfium niimifma quondam bouis obtinuit figuram . Hinc iadlatum nouimtis, ut quiciinffi pecu*
niacorrupticaufamfilentioprodant(quodfecifte quum Oratores alios , tum uerd Demoftfienem,
fubnotauit hiftoria ) dicamus, iSSs tti yAmsH id eft bos linguam infccndit , Ex qiia loqiiendi
figura facetifflme Ariftophanes , StTiiabriRva-xs «{(«coi 7?/»'3t{!af',id eft. Os rhetorum obturans ftipe,
Cailiiis. Philoftratus in Scopeliano fophifta : Koi i a mmt/ltiiilm t»(/ -nns, Rifi
tttfmlxsar WA»(itTO. Aefchylus in Agamenone, T«of ccMitoiycS, bUsxij/,
Ita corruptos homines, eleganibr bugloflbs appellabimus,ut apud V
arinum obferuaui, qui feribit,
ra{«(«ctl^fc7tli(/!£ojBss,wo'myt7rij8ayAan«iy(/,fc(;TOi3Bf/tmy?i£«os»g^s{fs, Apud Athenienies nummus erat
bouis fculptura £d nomine infi'gnis,a Thefeo inftitutus primum, Plutarcho tra^ete,uel ob Maratho.
JO nium tauriim,uel ob Minois ducem,uel quod ad agricolationem perlicere ucllet ciues.Iulius Pollux *
etiam libro 9. feribit olim apud Athenienfes numifmatis gentis a fculptura uiilgo boiiem ditflum;
ideocp in fpcdlaculo apud Delios,fi cui mimus dandum erat,pr:cconem pronuntiare folitiim, tot bo
ucs illi donandos effe.Bouem autem ualuilfe duabus drachmis Atticis : unde fuiffe qui cf cdcrcthoc
niimifma Deliorum fuiffe proprium,no Athenienfium. Addit item in Draconis legibus extaremen
tionem, injl msi oIwBmiij/jid eft de pendendis decem bubiis,id eft nummis decem. Necjj de*
fuilTe qui fenferint, Homerum quoqs de numifmate locutum, non de animante, cum ait:
Xf ma
gtMaiaii.iygxiitRii ^yixRdxi/.V erum hanc opinionem alio in loco refellit luliiis Pollux, oftendens iL
lam fuiffe commutationem rerum citra nummosiHac Erafmus ex Polluce, apud quem 'nmTvitRtt pro
w BCapoftropho corrupte lcgitur:iinde Cadius Rhod, deceptus,' nouem boum heca*'
ifumtiRii, ciim
fo tombenexponiqignorans locum hunc effc de armorum Glauci Sd Diomedis permutatione. Pbiio-
ftratusinuicaApollonij.rAftjTncyTUctTiyffliasKc^fwjr&iytrvrtj^i.iJa;/!-^ twT» «lajrss fci/fw(/ <ily(«c: dePy*
thagora loquitur filentij authore.Scholiaftes inHomeriimlib,2,fcribitprifcos inaltera partenumifif
|rvr* De Quadrupedibus
\ ^ u,..

auriieicuricidm aryexiiJ,uuL ciiuirtcimmo r

inopia.uei hominum leu
i.

duabus, 8^ folidis totidem. Nunc autem urgente

» auri — r
funt libris Turonids
luntunns 1 UrUIHClSUUaLJUS,OHUU>4i.> '
r. r
amplius. tt rurlus a»
temporum iniquitate, fcutum coronatum ea aiftimatione permutatur, paulocf
aureum folidum fuilTe docet,unum drachmalem,alterum didrachmalem , tertiu
libi triplicem olim
fextularem.eft autem fcxtula, unciae fexta pars.His confirmatis,
Aureus ifte didrachmalis Cmquty
fuccelTit apud Anglos num. „
sequabatpondere Philippeum nummum, qui olim apud nos erat: cui
Cur autem b^ dt.
mus Odoardeus.feu Nobilis ad rofamtnecobflat quod hodie pluris aellimetur.
dius fit nummus,triplex mihi ratio reddi polTe uideturtuna
ab effigie, altera ab aequali preuo,cd ter.
(ia forte a magnitudine nummi,qi is
inter aureos maximus fuerit Huiufmodi igitur bouem num.
.

olim fuiire,nec amplius etiam bouis communis pretinm,hucu%

dixerim.Redeo ad proitcrbi
mum
um.Bos inlingua.ut moneam fimilia a Germanis celebrari illa; einer fllbcrot bttcpfrit

S(fcbe|Tc«:ietb«tt)ICS<ltrtt4)t. Quibus Si illud proximum,

Argentanginam patitur.
rLocrenlisbos,A»sf(iis£a!,dereuili,autdemunereleuiculodicipotell.Locrefesenimaliquan.
lignis bouis fimulacro,
do publicum facrum fadluri.cum bouem deliderarent.compofito ex minutis
tx enSi Sm av 'nu&ms illi dicuntur,
dijs rem diuinam fecerunt. Ex ipfo boue lora fumere , ,

lora cadunt cboum ter.

qui quo Isdunt quempiam, ex ipfo quem laedunt accipiunt. Agricola enim jo
retulimus. Caterum cum
goribus, quibus boues uinciunt, Alinus ad lyram proucrbium.in Afino
Cleon quifpiam,cui nomen inditum Boui.fcite caneret uoce, lyra uero «on perinde uteretur. Strato
nicus canentem audiens; 01 im,inquit,afinus ad lyram didlus ell,nunc uerd bos
ad lyram. Bos ma
in prace.
rinus.uide paulo poli Bos inftabulo. Boues melTcm cxpeflantes,& Bos Molottus.uide
dentibus. Contra bouem ne opta.M» Sutis tSSff adagium admonet non elfe uitam inftituendam
. ,

iuxta notum animi.netj quiduis fperandum a fuperis.fcd ut ea duntaxat fibi quifep promittat,
qua
poffit indullria confequi.Refertur in Colleflaneis Dicgeniani. Videtur autem
dudta metaphora ab
agricola.quincgligens adhibere bouis operamin colendis agris.optat ut citra futim laborem proue
legas «nil., ut ita
niat fegcs.Erafmus.Mihi quidem fenfus clarior uideretur.fi pro iistm prjpofitione
reddatur.Ne optes fine boue. Oppido ^ eleganter Horatius hoc carmine. Optat ephippia bos pi 49
ger.optat ararecaballus,uitium illud fignificat humanis ingenijs infitum.ut femper alienam fortem
magis mirentur, fuamcontemnantacfaftidiant.optentinraperta.experta^damnent. Veter esbubus
arabant non equis. Hefiodi carmen,M«^’«t' Sss kttjAwt’,» wsssn», id ell. Nec bos intere,
at.uicinus fi improbus abiit, Columella tan^ prouerbiale refert. Bos ad praefepe, oSs
emeritos dici confueuit.qui^ iam ob aetatem ocio ati^ abdomini feruiunt.ElTertur item ad hunc rho
dum,EJs im «iAia yqa:fi,Bos in llabulo fenex.Rurfum hoc modo, Bis ^ «itiiu i«tfe,Bos in ftabulo defi
&
des, de ijs qui molliter in ocio uiuunt.Stratonicus inebriatus , dixk fe ab illo qui ipfum inuitauca
rat,tani| bouem ad praefepe data coena occifum.ut copiofius ex Aiheneo Erafmus refert. Cogruet
& in illos, qui in fuum aluntur exitiumiquemadmodum q qui fe uoluptatibus mundi explent, orco
• quid aliud ^uidlimxnutriunfc' Bosaduerfusfeipfumpuluerem mouet,Bisii}>’t«/TOKSriaTttj, ubi yo
quis ad fuum ipltus malum uolens lubens^ ducitur. Nam boues ut funt manfueti, facile fe prxbent
uinciendos.neij grauatim obtemperant iugo.Kwm;. enim Graecis fignificat fellinandi lludio ciere
pulucrem.Quidam accommodant in eos.qui prudentes ac fcientes, femet in pratuifum periculum
inijciunt.bouis in morem, qui fibi patitur intjci uincula, quibus ad caedem ducatur.refertur a ZenO'
doto,Erafmus:Ego xSwaj/ 66 «svisTtti.hoc cum circumflexo in pcnultima illud in ultima, Graice dici
non putotfed npvhit paroxytonum, 81 proparoxytonum. Quancp enim a futuru itsei.
eiicu formari pofflqfcnfus tamen prouerbtj tempus prsfens requirit. Bos in quadra argentea in eo» ,

qui perfonam fuflinent officium aliquod egregium pollicentcm.nec ulli tamen funt ufui.nifi ad uo=
luptatem aut faftum. Simillimum ell illi quod alibi retulimus Bos feptimus, Erafmus. Deinde recita,
tis Suidat uerfibus.quos nos etiam fupra Graece pofuimus.rie .SSs Naactjjiaij/.Slc. fubdit. Meminit hu. (0
tus bouis lulius Pollux libro frcap.ii.tan^ 8lbos in quadra placenwaut cibi aliquod genus fit , li.
militer ut bos fcpamus.Vnde apparet ipfum ucl non animaduertifle, uel non intellexiffe Suidae uer
ba {lite
 Bos & Vacca. H. lol
cum m tabella argentea (ftc emm potius uerterim,^ quadram)c£latos
fiuefculptos
Quodfi ex euf
grammate uelapologo potws prouerbium facerel,bet.conuenietinotiofos,&/gnauos .
.

na fpecte tantum,nonreipra munus fuum exercent.lulius Pollux loco quSer

citato nullam hmuslrn
gi fed feptimi boins tantum, id eft placentae, mentionem facit. o-
'
Regia uaccula uel btici b '

^.%,deprodigiofafotcuncbtateferebamr.nattm,emiraculorei|efti^.AeL^

hoceft,
Bosfenexnonlugetu
fenum mors q, tempeftiua uideatur,non lugetur
"Z“
ab amicisf
« /1 Bos confenelcit, at opera multa funt bouis,prouerLlis
fenarius,
i

.0 t.simbec.lhtatemal.qu.smutd,sredd.turadobeundummunus.Senarijfenfusclar*ius ita
femihuudctur,Bos licet iamfeneaainuttlis,merito tamen illorum
reddi Sf
operum.qua plurima iam obm
contemni non debet. Bos feptimus,ri!<f»ii©.^«,oUm
confecit, rcqci uel
in ftupidos brutosm dic"
batur.Id liinc ortum effe tradunt, q. antiquitus poli fextam lunam
bouis imaginem e farina pinferc
confueuerint.quifeptimam lunam
cornibusreferret.Suntquimalinthincn!tum,q,cumamidut!
teresfexanimantiumgeneramaflaridiisrolerent,ouis,fus,capra,bos.gallina,anfenpauperesnon
habentes uiuum animal quod immolarent, bouis fimulachrum
^ farina fingere confuLrint-
niamfenfuuita careret,.nftoliditatisabijtprouerbium,Erafmus.Bos
isquo
9 genus eftplacentte,qu^da
batur antrum Trophoni, fubiturisieo
$ in adyta defeendentes mugitus audirent.Etymologus.Eraf
mus dum ex Suida transfert.antiquos poli fextam lunam bouis imaginem
efarina pinfere confue^
10 uiire,qui feptimam lunam cornibus referret,duplicem committit
errore. Scribit enim Suidas hanc
placentam cornutam tuilTe KitTKntjiHni/ Ttfot-nipKis 7 6
( if )'n{pvvs per v habet Vannus) nAwHs hoc
eft
inUar lunae quse a coitu Phimum apparet:quo tempore eam
Graeci etiam aoTtTttfSi/QCmvo&J^Htiocznu
Latmi cormculantenr.inde dichotomos,id eft diuidua uel dimidio
orbe catfa uocatur.primo fcilicei
ut nos loqiiimur,fui motus quadrante confetSo. Sed fefellit
Erafmum q, Suidas fcribit%-or om fe Todi
«Aw«s«rt«v™sootti!A,i©^;ubiilleperrexlunasnonfexpIacentas,utdebuit.-fed Lunaris
motus
fex dtesaccepitinecanimaduerutqi mox ipfe Suidas lunas
interpretatur placentas latas& rotun,
das,qualesnoftrt uocantflu&cil.EafdemPaufaniatefteirsAKissuocabant,
ut Varinus citat, exqtio
etiam ™rms mSuida Erafmus hallucinatus dcprchendemr.Solebant
nonnulli etiam uoi tio^xm m-
mtw«,tdclt poii quatitor placentas, communes fcilicet, quinto loco
bouem , id eft placentam unam
50 cornutam immoIare,quan^ frequentius poft fexiproindc eodem
ienfu prouerbiali quintum aut fe.
ptimiim bouem aliquis proferat, nihil interefl.Pollux pelanosplacetas
a bubus diftinguit: nam diis
omnibiw eas communiter immolari folitas ait,boucm iierocid eft cornutam
placentam^priuatim A*
pollini, DianatjHecats,& Luna?. Addit prseterea pclanos
a fiqura didlas efte^ut etiam boucs:fed qua
lis earum frgura fuerit, nec ipfe cxprimitinec alibi repcrio.nifi
quod Etymologus inter caitcra pe!a=
m etyma,a£s ts m^cwrwSiu, deriuatum conijcit,id eft a latitudine.
At latitudo non figura eft, fed figii
rat.aut quantitatis potius,accidens,Ariftophanis interpres in Acharnenfibus, cum expofuiftet lAx.
rieitplacentam latam flue panem latum, quae pulte fuperimpofita
yccgi.»? 8 i, 57
imnio!aretur:fubijdt,8Vio?
Kg«T«A<ty(t»Jii;)(^ii-aiwMmi:j'Eve<i«>».-nimirumutindicaretexlaosplacentishuius
A« ^
gene»
ris, alias uentroias & intus inanes fieri, alias uero iblidas. Empedoclem quocp ferunt, cumOlyma
40 pia uiciflet equis, qi animatis ex pr^icripto abftinerct,utpote Pythagoricus,ex myrrha, thure, & aro
matibus bouem concinnaire,quem ad panegyrin conuenientibus difiribuerit;quod parcemias
alr}s

quadam imagine ufurpari a nobis poteft,in ijs qux de faccaro paftim coaptari coformarim animad.
uertimus,Cglius ex Athenaei lib. i.Mx^ns £«,bos ex farina confedius, Varinus.
Scruabis bouem,
udbubulcuseris.BsnSiA»Vsj:hocuelut;enigmatciignificabantexilium.Siquidemqui per oftracifma
eijcicbantur,inArgiuamexulatumibant;acillicboserat xnetis infigni magnitudine. Refertur in
PlutarchiColledlaneis.-HefychiusteftaturextitiireinPhafmateMcnandri. Bosinftabulo,uidcfu.
pra Bos adpr:Efepe.Erafrnus quidem in Suida fc legifie feribit Bis ^(cAi&',id eft Bos marinus.
fufpfr
cari tamen iiiatim elfe SC ^oiAi©' legendum. A pud me uero certum
eft, nctp ^kA;©', necp ^vm/Ai©-,
fed f ou/AiV, id eft in ftabulo legendum.Nam fi'c habent excufa Suids.qute nosjioc temporeinfpexfr
mus exemplaria,id^ bis repctuntfic Apoftolius Byzantius, fic alij auihores habent. PMoi *
il'inyiis «jovija.Qui taurum ftimulent,multi,fed rarus aratonin eos
qui uirtutis infignia aut
famam habent, fed uera uirtute tiacant. In tergore bouis defedit,Ein inscSili-n id eft fiipplcx ,
implorat auxilia.Natum a confuetudineScytbarum,ut teftaturLuciamisinToxaride.Nam apud
hos fi quis forte lafuseiret.netpfuppetcretulcifcendi facultas, immolato botie carnes minutimfe.
flas coquebat, ipfe in tergore humi flrato fedebat, manibus in tergum
reduflis.Idcp maximum fup.
plicandigcnusapudilloshabcbatur.Acecdebatqiiicimcpuellet opitulari, &: carnium portionegua
ftata,dextro^ pede tergori impofito, pollicebatur pro uiribus auxilio futurum
. Atej hoc fcediis a.
pud Scythasfanfliifimum habebatur. Totodeuoratoboueincaudadefecit,P»vaiKij>!tj.iii/f iJsfi
fisr\e^xij «a-6i(S!fii!i..-hoc eft,reliquo negotio peraflo, in extremo
fine delalfattis eft. Boui trituranti
os non obligandum, Mofaica Iex,Deuteron,iy.prouerbii locum habebic,cum
ftgnificabimus dignfi
efle mercede untimquent^ in quouis labore,^ illo pracipue
fruflu qui ex eiufdem laboris genere'
percipi polIit,priiiari non debere, Vide fupra in prouerbio,Bps apud aceruum. Boue uenari lepok
 : '

102 De Quadrupedibus
tranquillitate, ueluti de re uehementerabfurda.fluEi
rem Pliitarchtis in commentario de animi
a"
ta acprapoftera ufiirpat.his uerbis :

NefibosquidemuocematdatAl^^hronmepi^
(.KTOste,«a:('
fiolaGlycers adMenandrum.AMi^TjSiw^AsofcwTpw^
Nara in annalibus frequenter commemoratur bos
humanam uoceni reddidifle, Vo.
iiMvm /biijiUOTruutere iUonim opera qui ex ammofacumt.Stultitiaeft
lentem bouem ducito,
praceden
alia quatdam prouerbia.q^* in
«datura ducere inuitas canes.tit ait Plautus, f Sunt Si de
qux a bolito, id efl ftercore bubulo fumuntur
.

bulimia, buthyfia,budoro more. Si

tibus atuei.ut
quileserecopiofiusuoluerit, Chiliadas Erafmi adeat. De buphagotantumnonnihiladi|aa „
quibus
fupra leonis id effe epitheton monuerim, Si de
homine uoraciffimo dici uide H,
mus oiianquam Si
filio nominatum, Si Hcrculcmbuphagon
uel btuhee.
b.SC ArcadiKfluiiiumeffeaBuphago Iapeti
lo. indicat larum attem Herculi attributam a prilcis, quod Si ille
n'an cognominari. Athenaeus libro
fuerit «riyts.atcB itidem uocatam.Huc Si illud pertinet, Bouem in faucibus poi tat,
elTe

Bwtw yv(t&/!ijtsf,in hominem edacem, mindicantZenodotus Si Suidas. Natum,uticont)cio(in«

quitErafmus)uelaTheageneathletaTha{io,uelaiVliloneCrotoniata,quorLtinalterbouemfo!ida
authore Pofidippo apud Athenaeum
fclus comediqtefte etiam Graeco epigrammate, tum
narrat apud eundem Theodorus Hierapolites, in
Olymptjs taurum quadrimum humeris luliuht,
die folus comedit;Cuius rei meminit 8C A, Gellius.
Caeterum Hercules ut buphagus,
eumcR eodem
quodmulti cibi effeqflc eipolyphagus,etaddephagus,Si ab
Orpheo in eius hymno pamphagus uo «
catur' 6i philopotes quod multum
biberet,unde et fcyphum eidem dicarunt,ut gauiam propter eda
citatem, Apud Lindios pium eft BHphagum,id eft
Herculem execraritqitod in dei cederehonorem
creditur fi in eum multa conuicia dicantur,Gregoriu$
N
az. aduerfus lulianum. De Buphonijs
etiam multa retro dixi. Erafmus in prouerbio Cecidis 8i
Buphoniorum Ariftophanis tterba in Ne,
bulis citat, A^^cucc A
y A, ‘aroAiai<ti«,itfl« arittitsie, K«r KsiteA JSeif oWftiiitQu^ fic interpreta,

tur • Prifea hae fane atm obfita canis,nec non

oppleta cicadis. Ac Cecide cum Buphonijs : cunj
antiquifflmalouis fefta,quo
niiOTAiiA in emendatis codicibus legatur.id eft qusDijpoliarefipiunt
aliouoties Gyraldus etiam meminit. Vfus prouerbij efl de re
magnopere prifea, SC ob uctufta.
rum
temiampridcmobfoletadefueta^. Buphonia feftum eraqSfc. Huiufmodi ludos adhuc durareuide
mus apud Italos,pra-cipuc Romanos,prifcaeuidelicetetiamnuminfaniaeueftigia,quos illiTaureos
uocant. uustiiiunKii., Bife srtf/rfoiTa, deleuibus ac
^Buthus obambulat,
^jDuum» flolidis — : amoribus Buthi
dicebatur

cuiufdam athlet»,qui uicic in Pythijs ludis: meminit Hefychius. Fieri poteft ut ab edacitate id nemi.
dicipofleinedaces quoque, Erafmus.
nis ei inditum fucrit,uteriam Herculi ASnV^tVnde indetur
Apud Varinum Bmlis oxytonum legitur, exponitur &-f Hiu t SC rurftis alibi
t qu* 'ocus apparet corruptus. Ego
apud eundem fic legitur, BtiqssMofimtfK i* malim bMos,
ingenio,ui Butalionis
ut apud Suidam quotp legitur. Videntur fane Gr^ci a fluito dC iimplicibouis
Ai/dW») to oi<(«t:(lego
quod Etymologus alicubi fcribit,fic etiam Buthi nomen finxifle. Bsv'A«s,wKf it

««(,«) Kt/4i|/i/It7isil3»* Seimif liiiAitt. Seleucus infipientem SC flultum exponit, Hefychius.

leMiS'.... J A
^ ^^ A/ .'A.TieO-CX
^Animus heptaboeiis, ©v#tos i'^ci^oaos apud Ariftophanemjde forti magnotB dC inuidro.NamHo
^..'/1 CV C..4

merus Aiacis clypeum hoc epitheto mfi'gnit,quod feptem boum tergoribus eilett obdutflus,
obdu atcB ob 40

id impenetrabilis. Ouidius, Dominus clypeileptemplicisAiax.

Augfeftabulum, At/yaw£sHt««,
in hominem, aut in rem maiorem in modum inquinatam. Lucianusin
Pfeudomante ofledithuitis-
ftabtila tantum habuiflecongefti fimi, quantum ter mille boues
pluribus annis reddere potuerint,
Seneca in libello de morte Claudij,In quos ( inquit ) fi incidiflcs,ualdc foriis licet tibi uidearis , ma-
luifles cloacas Augi?purgare,multd plus ego ftercorisexhaufi.
Paufanias Eliacorum libro 1. paulo
poft initium fic feribit: Eleorum princeps fuit Eleus filius Eurycydac Endymionis fili^, patre Neptu
qo, fi quis credat. Polleri HAaov nomen in HAi»mutauerunt,8C Solis HKjntlei filiii faciunt Augeam,
ut fpkndidius de eo loquantur. Augeas ille boum caprarum^ greges tam numeroibs habuit, ut
magna pars regionis propter fimum illorum inutilis iam efiet . Proinde Herculi expurgadum illum
aperfuadct,fiue regionis parte, flue alio munere promiflb . Quod ille mox fluuio Minyeia immiflb y*
perfecit. Cteterum Augeas, cum res arte magis quam labore confeda uideremr, mercedem negas
uit; Si Phyleum maiorem natu inter filios, a quo tanquam iniquus in hominem bene meritum repre
hendebatur,ciecit,&c. Grteci hanc Augiac flabuli repurgationem, inter duodecim eius labores mi»
merant,ExtatEpigrammatum Graecorum libro i.fedlione 46. aenigma elegantiflimum de numero
armentorum Augiar. Odiapedes, dxTO!mAj,Scythico prouerbio dicebantur, qui duos poffiderent
boues SC currum unumtmeminit Lucianus in Scytha . Dici poterit per iocum , in hominem qui fibi
locuples uidealur;ucl in eum cui ruflicanafunt opes, f Fcenum habet in cornu,longefuge,Ho,
ratius in Sermon.conuenit in homines maledicos Sd feroces.Indc translai 3 ,ut Aeroni placet, quod
antiquitus bubus cornipetis fanum pro figno in cornu appenderetur, quo fibi caucrent qui forte
occurriflenl.Id^ ideo fieri folitum Plu tarchtis in problematis Roman.y i.aummahquod copioiiore it
pabulo, non modo boues, fed 8d reliquae animantes ferociant. Hic locus me admonet ut Ebriorum
etiam leges de feoueeornupeta referam, ex lofcphi Antiquitatum Iib,4. Bouem cornu pcrcutictem
(feribit
 Taurus. A; Lib. I. io^
licribit lofephus, interprete Rufflno)
dominus interficiat. Si uero aliquem interficiat pcrcuticns tau
rus.ipfe quidem lapidatus moriatur, eCnecp ad cibum utilis habeatur. Si uero culpabilis
etiam ap.
probetur dominus.prxfcius eius natura;, nec canens, SCipfe moriaturttanf ipfe eius qui a boue
per
emptus eft.autormortisextiterit.Siueroferuumuel ancillam bosperimatjipfequidem lapidetur:
triginta uero fidos eius domino, lapidati dominus dare damheiur; Bbsautemfia boue percufliis
mortuus fuerit,uendatur,6f qui mortuus eft,»: quipercuffit; 3C pretium amborum eorum Hom.n.
fibidiftribuant.
^Habent praterca Germani peculiaria ilia prouerbia a boue fatSa, ex qiiibus nonnulla coronidi
adiecimus.Prxponemus aute Latina uel Grxea eodem ienfu uritata,iine bouis mentio,
dis uice hic
jo ne.'DeouoIctc,uel uimine nauigabis: V
ueiiphali dicunt , Tt>4nir ©»tt n>ll
fo f fllfcct *ll4) Wol cilt
od^fetSi Deus uoluerit etiam bos uel taurus foztabit. Anus bacchatur : V
ueiiphali ©ie olbe
j toc
wil byljeh, Vacca uetula mordere uel moriicatim Indere appetit,in praeter xtatem indecore lafciui.
entes. Camelus falt^Germani, Vacca in grallis(ut quidam uocant) incedit. Dij bona laboribus
uendunt: Gerinani, ©ott^ibt Cinem wolstnocbfen/rtberttit bep btirbothcr*»» Deus bouem ali.
quandodonat.fednoncormbus apprehendendum. Noaipmere eti quod uulgd diditanttGerma.
C6 blttmlmcobeir blumejf)»
iii,(?prtit beiflet fcltcii cif» em punrcn flecSci» Bos rard floris
,

nomine appella tur,nifi macula uel una infignis fit.SoIent enim ruri maculofas uaccas flores appel.
lare nolirfiut alias alijs nominibus, bWIJie/bomle/tn^tftble.Remodiofam £C moleftam quam quis
,
maximefug(at,deryderari dicimus ut uefpae a uaccis :
Irtufft f m
n<l4) WICCitt ^5 wc|pi>tc«.
ao Hominem qui immoderate 8(^uno hauftu plurimum bibat, «fn/yiTuVaf/cicunt Graeci, nofiriinflar
uacc^jtri^cf eit Wie cilt tti:Sic dC Nicander in Theriacis de percuiJb a dipfade;
Avnc^oy «uar Tcd/j’©- \aa£jn OTTor/xora rtrtflsws
^Hsc hadenus de boue SC uacca dixcrimtquibus immorari jrlixius uolui :
quonia bos principai
tS inter animalia homini utilia iemper obtinuifSC cum Heluetia noftra boum armentis abundet, co
piofius de eis icribendum mihi exiftimaui. Multo enim utilius iudico ncftratiS animalia naturas ha
bcre peripecftaSjCp ijs negledfis aiitparcius tracSatis,moram in peregrinis facere.

DE TAVROr

A VR V s bos eft ad procreandum referuatusjdux SC maritus uaccarum. Accipitur etiam

:fimpliciterprofortiboue,VergiliusGeorg.i. Ergoageterra: Pingiiefolum primis ex-
templo a menfibus anni Fortes iniiertanr tauri. Sed nos hic tantum de proprie dido tau
ro loquemur.non de boue caftrato.Qiiatcunq) de boue in genere afferri poifunt.quorum
plurima ad tauros etiam pertinent,iam ante diximus. Gratci etiam uocat,i3s.t/ liAmii wi svo;x»l'y
i 4
 ^

io4 DcQmdrupedibus
ariiiuenco
id cnbouem mafem.adultum(utauitulo
VidcfuprainEbraWanommibusbcu^
rantW.ahquibouemfimpliciKr interpretantur:
Arabica dialedoinam & Chaldaei t r appellat,
thxus Syluaticus taur exponit taurum, nimirum ex
per excellemiam uel antonomafiam abir^im
numero m^titudinis.
abir robuflum lignificat,8<:
protaur.isrobuftiseiponiturPfaI.ia.aIijcabalIosrejlduntJtaliccroro.Galliceto^^^^^^

uocanteWV4tie«i'elf4«:.forfanaparEbraicauoce,quiea:iuueneuma:bouemfimplic.terfigmf.
boUmmam et Angli dicunt a bulle,ut Illyrrj wul boueni m genere.hdpn taurum
lunecz
cat;alij cltt

quafiiuucncuin.
B,
ualid^ pugnj
Taurus ammal robuftifflmum,pra!cipuc colli SC capitis robore ualct; 5C fronte
funt , Ariftotcle tme;
idoneam liabet.Cornua eis infefta natura dedit,Plin.Ea ^ tiaccis robuftiora
in .Homtoes caitra>
minora edam tenuiora^ ^ bubus, utPlinius feribit. Plura uide fupra in Boue b
ti ita commutantur, ut etiam caeterarum
animantium quaccuncp caftrata.Nam dC tauri, a uerueees
fua cornua e contrario gcruncqi fcemin|i quom eorum contra,^
mares armantur cornibus. Itatpip
Ii maiora excifi gerunt, hi minora. Arift^les ietfiione lo.
problemate jS.Et mox iterum eiufd^ ie..
dlionis problemate y6.eandem dubitationem Ibluit cur boues cadrati
maiora cornua gerant . Tauri
potilfimumneruofiliinq&idurioribus^cafiratineruis. Cor etiam eorum neruofum elfcin Boue
didium eft.Collopa Graeci uocant pellem inceruice bouis.undc colla,id eii glutinum fit, ut
mox ex
plicabimus capite quinto.Taurorum fanguis fibris refertus eftiquare omnium
celerrime coit 6ddu= lo
SC nigerri.
refcit,Ariftot.Etalibi,Tauro a:afino,inquit,inter ea quaanimal generant, crairiffimus
mus fanguis efl, Venenofameius naturam,& contra eam antidota capite y.referemus. Arnobius IP
bro 7.ridens antiquorum fuperfiitiofa facrificia.Non enim placet,inquit,carnem (irebulam nomP
nare,qu» taurorum e coxendicibus demitur.Str ebula authore Fefto.lingua Vmbrorum appeliaba.
tur partes carnium facrificatarum.Taurorum colla &C truces in fublime iadius,tigrium rapinas, 6dc.
miramur,cum rerum natura nuf^ magis in minimis tota fit,Pli.In felle bouis inuenitur lapis , que
^
ArabesGuersappellant,dequofupra'inG.diximus.Syluadcustaurifelpriuatimmamacur tioca=
ri meminit; uide infra in G. ^MenfeMartio,cuicordieftarmenta conilruere , tauros compara.
bit,aut his fignis a tenera tetate fummittetiut fint alti,membris ampli£rimis(ingentibus) moribus pia
cidis,mediaactate(8dmagtsquaciuuentute minor eft,^quae declinet in fenium , cetera fere eadem j,
omnia in his obferuabimus,quaeinbubus cligendisineepenim alio didat bonus taurus a cadrato,ni
fiquddhuictoruafaciesed,uegetiorafpe(Sus,breuiora(parua)c6rnua,torofior ceruix,6ditauafla.
«t fit maxima portio corporis,uentrc paulo fubdri(f}iQre,qui magis red}us,8f ad ineundas foeminas
babilis dt,Columella SC Palladius. Addunt alij,generofum taurum probari,fi facies fitminax; ii an.
teriores pedes fortiter figat ac terra fodiat: fi cauda eredfa.fed modice incuruata Ct;d cornua in proni
V
ptu ad feriendum, Obleruandum ed.inquit arro, ut boues mares feminis boni fint , quorum S£
forma ed fpe(Sanda,&: qui ex his orti funt, ut refpondeant ad parentum fpeciem.Et pretcrca quibus
regionibus nati funt,refert.Boni enim generis in Italia, plcriij Galliciad opus. Contra iugatortj Li.
gudici.Tranfmarini Epirotici non folum meliores totius Grieciat, fcd etiam Italiae , tametfi quidam
de Italicis.quos propter amplitudinem praedare dicunt,ad uitSimas farciunt,attp ad deorum feruat 4«
fupplicia;Qiii fine dubio adres diuinas propter dignitatem amplitudinis , &C coloris praeponendi,

, § V
Qiiod ed magis fit qi albi in Italia no tam frequetes qui in Thracia,ubi alio colore pauci, arro.
^Diuerfa boum genera propofuimus fupra in Boue cap.i.Caeterum Oppianus poeta Grscus li
bro i.de Venatione, ubi de tauris feribit, non boum fed taurorumCtauri nimirum nomine tanquam
digniore omne bubulum pecus complediensldiuerfa facit genera SC primum Aegyptios comme»
:

inorat tauros,non aliter^ nos boues fupra: mox etiam Phrygios dmiliter, qui colore
Tijid ed dauo SC dammeo.Deinde Aonios, Armenios, &
Syriiss dmiliter ut nos fupra ex Ae-
liano. Syrios quidem etiam Affyrios 8fPella:osuocat, KinChcrronefonafcifcribit;atijhosipfos
ede, quos Herculem Geryoni in Erythea abdulidc fama fit.Ed autem Pella ciuitas Syriae, quae alias
,Apamea,a Pella Maftdoniae fic difta,& Berenice podea,Stephanus.ldcm Cherronefum Syris ciui jq
tatcm,eandem Apameae facit, Secundum alios, Pella Coelefyri® ciuitas cd,que SC Butis uocabatur.
Paufanias tame fentire uidetur, Herculem boues ex Macedonica Pella abcgide,cum loca circa Am
braciamatep Amphilochos Geryonem imperio tenuide tradat. Aethiopici tauri non alij^ rhino.
cerotes funtiut boues luci,clephanti; Vnde apparet bouis &
tauri nome ad quadrupedes fyluedres
maiores diuerforum generum a ucteribus applicatum fuide, Cibyratici tauri apud Suetonium in
Gordianis,nominatur a Cibyris.Stephantis Cabalidem urbem ede docet prope Cibyram, iuxta dor
fumMa:andri,&; Cibyriatas a Lydis ortos ede, qui regione illa occtipauerint Meminit etia Strabo,
.

c.
Vita bubus foeminis quindecim annis longidima,maribus uiginti. robur in quimatu,Plin. Gra:
moris erat,tauros explorare farina appofita.Na fi gudare .abnuident, concipiebant t»
cis facrificaturis
inde,haud ualere fatis,Calius. Lafer e filphio cauernis dentium in dolore indi cera inclufum, Plini
usnonfuadenquoniamtautos inflammet natibus ilIitum,6Cferpcntes auididimas uini admixtnm
rumpat.
 Taurus. C. Lib. L lof
himpatSi tauris oleo rofaceo nares inundat fuermt,obtenebrantiir, Africanus in
Geononicis Co^
irc tum mares, tum foemin* anno statis primo perado incipiunt.quoad facultas
fit procreandi ue •

riim quod magna ex parte flt.uei anniculi, uel nadi odauum menfem Venerem
adeunt Sedenini
quod maxime confeffum habemus,bimatu generant, Ariftot.Qiii quadrimis minores
funt (qui an-
num fecundum non attigerint, Pidymus)maiores 9 ? duodecim annorti, prohibentur admiiTura'
illi, quoniam quafi puerili state feminandis armenus parum habentur
idoneithi, quia fenic funt ef
focli,Columclla,Idemdeuaccisintclligendumeft,Didymus.Generarioncmquadrimiimplent
fingulis dena eodem anno traduntur, Plinius.Taliriduo fufficiunt matribus feu
&
matricibus fepma
ginta,uide fupra m Boiie cap, j. Duobus ante congrelTum mentibus cum uaccis tauri pafei non
dc«
IO bentideindcadmitnndifunt.nec impetus eorum coercendus.SuntautemexplendTherba.
Quod ti
paftura non fatis cireuideatur,ciccra,autorobos,authordetim macerare eis otFerre conuenit
Didymus,Tcinpus admi^fiiirs optimum.mediuhi ueris. Necp enim omni anni tempore
Veneris \U
bidincflagrat.fcd decurfo breulterlafciui ardoris fpacio,alias femper tan® ratione
quadam mo. &
do fea coeundo ahffinetSalax minime ihter mares bos eft,AriftotPotl conceptum uaces niinquS
cum illa ceitQiiamobrem Aegypttj uirum fortem eundeina temperatum fignificaturi taurum^in-
,
tcgrsualetudmis pingimt,Horus.Tauri nonfapius
§ bis die ineunt, Plinius . Seniores nec fspius
quidem feminam eandem,eodemfuperueniuntdic,nifiex intcruallo.Atiuniores.a: eandem
fapi.
IIS cogunt, a; pluries pctuntacfuperueniunt,uigorefuj:etatis,Ariftot Taurus tanto
ardoregenita
Icm neruum contendit ad uaccam adiundus,u t fine motu ullo femen emittatiac fi a muliebri
lenita
li ncruus in aliam corporis partem aberrauerit, uaccam rigidiflima
intentione uulnerat, Gyllius ex
Horo Apolline.Bos uno initu implet:id^merito,agitenim tam uehementer.utfemina uix toleras
fuccumbat, Arifiot.Taurorum ccruorum^ fomins uim non tolerantiea de caufa ingrediuntur
in
conceptu,Plin,Boueslaboriofius epequi coeunt,Aritiot.Si forte conceptio pererraucrit,
uicefimo
poftdiemarem feminarecipit,Atiftot,uelrepctit,utPlinius.Qiiodfitauriad coitus torpefcat,cait
dam ceruinam urens 8C conterens, att^ Isuigans cum uino, pudendum tauri atm telficulos ungito;
confeftimt^ucl adinfaniam V
ul^ pruriet in enerem.C^iodquidcm haud in tauris duntaxat, fede.
tiam in animalibus csteris,m Ipfo^ hominum genere fimiliter ufu uenict. Soluit autem
pruritum il
Ium exorbitantem, oleum inunifrum.Iam ucro poiylpermos,polygonus^ uocata herba, animalia ip
fa reddet multis numeris fecundiora.Quintilij.Ego unam &
eandem hSbam utrifque nominibus
jo iftis intelligo:Quan$ cratacogonon quo^^ diuerfam a polygono herbam ,
& polycarpoil appellari^
8C fecunditatem augere inueniam. f 'laurus tempore coitus tantum cum feminis pafeitur, csel
teros^ oppugnat maresuemporibus exteris mares inter fe coiierfantur quod coarmentari dicitur,
:
lam Epiri prouincix tauri fspius trimeftri temporis fpacio non apparent, Ariflot, Per libidine taq.
ticffcrantur,utetiamarieies,a;hirci.Qiiienimfupcrioie tempore foctjiugi concordia pafcercn.
tur, coitus tempore diffident, & alter alterum libidinis rabie inuadit.Idem. Coit qui uiceriticumm
is
Vencreiam debilitatus langueri t, aggreditur uitSus ille languentem, ecpierim^fupcrat.Arifiot,
Hanc taurorum concertationem elegantiflimus poeta Oppianus lih. i. de Ventione pulcherrime
defcribii,quem locum ut a Petro Gyllio translatus SC Aeliani hiftorix de animalibus hiftorix infer,
tus cft,huc apponam.Sequitur (inquit)ut dicam, quemadmodum pro uaccis taurorum maxime ri.
V^oUalis perpugnax natio, aceri ime inter fe certet. Vnus prxftantiffimus in minorum taurorum dC
uaccarum armentum dominatur.Hunc magnum regem perhorret grex armentorum cornibus ar.
matum, uaccx hunc maritum fuum impotenti ferocitate exultantem , eo maxime tempore timent,
cumdiuerforum armentorum tauri ali) in alios mugiunt,& ab reliquis feparati, ceruicem iadantes
inter fcminitantur.Tumfaneutrincp uehemes inftat pugna.PrImum infefto obtutu inter fe intuen
ardentes.ignem naribus ipirant,&( terram pedibus fpargunt,
tur,at(j agrefti iracundia pulueru,
uterqueprouocat alterum. Ac poftea^
lenta iadlatione,Kmartiali fpiritu contentiflime uociferans
tuba lignum dederunt, ad pugnam acerbam effreni impetu ruentes , inter fe mutuis uulneribus ex,
dunt.Et quemadmodum in pugna nauali dux prxftantes naues permultis militibus armatis fulgen
tes.Siuchcmenti uento remispropulfx,contratijs proris roftra inter femutua allidunt, concre
yo pant armis, &
ftrepitu uirorumific taurorum in coelum tandiu fonitus fertur concurrentium dum •
,
eorum alteruter ex certamine uidforiam retulerit. Vitfrus cum dolens de pugna a fe male pugnata,
tum uerecundans in armento comparcre.in fyluam proficilcitur.ai feparatim a exteris pafeitur, ac
in montibus aliquandiufe tanquam athleta quifpiam exercet, dum collegerit uires quibus cum fe
,
confirmatumfcntit,fl:atimuociferatur,aded ut fyluaad eius mugitus uehementer refonet; Aepo»
fieacp ualidioremftiumii hoftis mugitum elfeperceperitjiam robori fuocofidereincipit, ad prx&
lium defeendens, facile ante uitfrorcm uincit, ut qui paftionibus fe exercuerit SC remotus abomni
,

V
enete uirium encruatrice uixerit, HatSenus Gyllius ex Oppiano ; Nos pauca circa poftremam
partem Grxciscollataemendauimus. Rem eandem Vergilius Georgicorum libro j, tanta uirtute,
poetica defcribit,ut temperare mihi nequeam.quinea quocp operi noftro afeifeam:
&
Sedno ulla magis uires induftria firmat, (afferuat) Qj' Venerem, cxciftimulos auertere amoris;
Siueboum.fiueeftcuigratiorufus equorum, Atij ideo tauros procul.atij in fola relegant
Pafciia,poft monte oppofitB,et trans flumina lata; Aut intus claulbs fatura ad prxfepia feruanfe
io6 De Quadrupedibus
FceminamecnemorSpatifmeminiffenecherbsr,
Carpftenimmrespaijlatim.urftffiuidendo
Dulcibus illa quide illecebris, etff pe fuperbos Cornibus inter fe fubigit decerncreamantes.
Pafciturinmagnafyluaformofaiuuenca: Illi alternantes multa m praelia tni cent
Vulneribus crebristlauit ater corpora fanguis: V erfa^ in obnixos urgenmr cornua ualio
liabulare;led alter
CB gemitutreboat fylugm et magnus Olympus; Nec mos bellantes una
.T S.-.L.-.
V x/.
iiSus abffilonge^ ignous exulai oris;
1 Multa gemens, ignominiam, plagas^ lupetbi
Vi(floris,tum quos amific inultus amores: EtftabulaafpeiSans regnis excefflt auitis.

Ergo omni cura uires exercet:& inter Dura iacet pernoxCaF pernix) infirato faxa cubili.
Frondibus hirfutis,et carice paftus acuta: Et tentat fefeiatcp irafei in cornua difeit,
Arboris obnixus aunco,uentos^ laceffit Idibus. K fparfa ad pugnam proluit arena. I»

Holt uw
Poft ubi colledum uires^ receptat.
roour.uires.^
collectum robur, recepi*. Signa mouct: prateepsep oblitum fenur in hoftem.
Fludla ut in(aFuti)medio coepit cfi albefeere poto Longius,
ex alto^ iinum trahinutfe uolutus
Ad terras,immane fonat per faxatnec ipfo Monteminor procumbittat ima exaftuat unda
Vorticibus,nigramm alte fubie(Sat(aF,fubue(!}at)arenam. Plura uide infra in prouerbio, Abijc
taurus in fyluam, Qiiam acute tauri^s audiat uaccam tempore libidinis
mugientcm,&
&
longillimo accurrat, in Boue fupra diiSum eli cap, Graci affer unt, fi mares creari uclis,finiltrum
tauros diu ante abltincndos (Ve«
Cauri in coitu ligandum efletefticulumifi foeminas,dextrum:tame
Martio ; SC Africanus
nere)ut cum tempus eft acrius in caufas dilati feruoris incumbat.Palladius in
in Geopon.Gracis:qui &C hsc addit: Vt mafculus nafcatur,fpirante
Borea quidam congreffus prat
parant;utfcEmina,Auftro. Si tauri poft coitum ad dextram partem abeant, generatos mares effe lo
rradunt.fiinlauam,foeminas,Plinius:a:Horusin Hieroglyphicis, Qiiamobrem Aegypti], inquit^
mulierem qus filiam pepererlt,iignificaturi, taurum pingunt finiftorfum refpicienteifin filium,tau«
rumquifeuertatdexn-orfum. In Gallia circa Gratianopolin muli uelinni genusnafei audio ex
alina &tauro, quod uulgd iumar appelletur. Apud nos etiam iiiros fide dignos affirmantes audiui,
uifum fibi equB ad pedem monas SpelugiCut nos uocamus)in Rhsiia ex equa SC tauro generatum.

Tauris in afpedlu gcnerofitas.torua frontc,auribus fetofis,cornibus in prociniftu dimicationem

pofcentibus.Sed tota cominatio prioribus in pedibus flat, ira glifeente alternos replicas, fpargens^
folus animalium eo
in altum harenam, (infperfopulueread luiSam procinguntur,Plutarchus )
ftimulo ardefeens. Vidimus de imperio dimicantes, SC ideo demonftratos rotari, comibus cadentes 50
excipi,iterum^ refurgere,modo iacentes ex humo tolli,bigarum^ etiam curfu citato uelut aurigas
«nfiftere.Plinit^, Tauri animofi,iracundi,furibundi^funt,Sanguis enim eorum fibris refertior eft,
quare omnium celerrimecoit SC durefcit,Ariftotel.Contra,quorum fanguis tenuis SC fine fibris eft,
ut leporis SC cerui.timida funt. Cur taurus iratus coftas per caudam uerberet, in Leone qui idem fa
cit explicabimus. Taurus nifl caftretur,ferocit SC infeftatcornibustad
iracundiam facilis, prxeipue
fi prouocetur.Extra armenta folitariusfere,norilongttamenauaccispafcit.
Taurum color rubicun
dus ad iram excitat,utamplius in Philologia dicemus.Non eadem in tauros ( qua: in uaccas ) cxer«
centur imperia,qui freti uiribus per nemora uagantur.liberos^ egreffus reditus^ habenunec reuo«
cantur,nifiadcoitusfoeminarum; Columella, cum dixiffet de uaccis crepufculo reuocandis fono
buccinat. Animalia fortia grauiorem habent uocem, ut taurus &leo:timida acutam, Ariftoteles in 40
Phyfiognom.Nos in boue fupra,ex ipfo etia Ariftotele, docuimus tauri uocem acunore effe quam
uacca:. Prpinde illam hoc in loco compararione aliorum animalium grauem dicemus, non item uac
cg.Cui obiecftioni forfan ut occurrat.mox addit; Verum pratftiterit fortaflis non ex acumine autgra
uitate uocis,animal timidum aut forte iudicareiled ualidam uoce fortitudinis,remiffam Sf infirmam
timiditatis fignum facicmus.eviua//;,^ eft animola funt,quorum craffa SC plena ceruix eft:rcfetun
tur enim ad tauros animofos,Ariftot. ibidem. Taurus animo incitatus,eo impetu cornibus appen t,
ea impotentis animi effrenatione fertur,nihil ut eum, necp bubulcus,1ieque metus ullus reprimere
queat. Atqui eum quidem ipftim homo flftit,attj ab impeni continet, fi dextrum ipfius genu fafeia
deligauerit, Aelianusj^ Hinc eft forte quod Rafis fcribit,bouem ferum fi fune laneo ligetur,manfue
•fcete. Caprificus taurps quamlibet feroces collo eorum circundata, in tantum mirabili natura com- J»
pefcit,ut immobiles pr9ftet,Plinius. Huius rei rationem Crfius Calcagninus inquirit libro a.epifto,
larum. Gyllius ex Plutarcho citat fi ad ficum (non caprificum ut altj)alligetur,manfucfcere.Ego de
caprifico intelligere malim : Nam caules caprifici, fi carni bubula inter elixandum addantur , ut
Plinius alibi fcribit,magno ligni compendio eam percoquunt. Hominem nouifflma calamitate calli
gatum defignaturi Aegypti], taurum pingat, caprifico illiganim:hic enim cum mugit, fi de caprifico
ligctur,reddiiur manfuetus,Horus Apollo. ^ Midiridates Ponticus cum fomnum caperet, fui cor
poris cuftodiam non modo armis SC fatellitibus excubitoribus committebat: fed 8C tauro SC equo SC
ceruo.quos manfuefaflos habcbauli enim ad cuftodiani eius dormientis aduigilantes,fi quis accede
fenfum ex ipfa refpiratione quam moxpercipiebant,atcp ille mugiar, alter hinnitu,alius fua
ret.illius
propriauoce,eumafomnoexcitabant,Aelianus. ^Taurum uriiis aperto Marte aggreditur, con» f**

ferta iam pugna,fternit fe refupinum,dum^ taurus ferire conatur, ipfe fuis brachtjs ampledinir cor
nua,oremorfumarmisdefigit,profternit5aduerfarmm,Ariftotcles. Vrfi tauros, ex ore cornibuscp
eorum
 Taurus. E.F.G. Lib. 1. 107
conim pedibus omnibus Mpenry,ondere fatigantrNec alteri an,-mahum
in maleflcfo
tior.Plin. Taunfokntdmerfi affiftere clunibus continuati,
&
cornibus facile propulfare lupL.
Varro, ratmcattens animantthis fat.s manfuetos fe prtebent, prwer$
illis qu* rapacitate a^S
adonuntur.Has utribus comunAs fepetmpugnanue^ linguas in certainine ,
cierunt! Author ob!
fcuriis. Tauro dC almo aduerfarius eft coruus:qm'ppe qui
aduolans feriat.et eorum oculos lacerer*

Boum cortjsglutinum excoquitur, taurorum^pr2cipuum.Prsllantiffimumfit ex

auribus tau
rorum Si genitalibusiNecquicf efficacius prodeftambuftis.Sedadulteratur
nihil a:qu^,quibufu,“
pellibus inueteratts.calciamentts(5etiamdecoAs.Rhodiacumfideliffimum,eocBpiaores8i„iedu
10 Iitunturjd quoq^ quo candidius,eo probatius.Nigrum
ci
S^:iignofum damnaturjRlfnius; Et alibf
IchthyocollamdnqutOquidam ex uentre pifcis eiufdem nominis,non ex
corio fieri dicunt, ut ulutk
numtaurmum.Collan,,deftglutinum aliqui xylocollanuocant,q, in ligno
ferruminando eis fit
ufus,ali) taurocollan, Probatilfimum Rhodium eft.Ex boum cotijs
conficitur, colore candido Sdlu
cem tranfmittitmigrum deterius,Diofcorides.Dsdaloinuentoripr*ter
ferram,afciam.perpendici.
Ium, Si terebrum, glutinum quocp debemus(tellePlinio)quo tenaci nexu
hwerent filul qu* alia
ratione conumgi apnus nonpoterant.lneftcorijs omnibus mucofus lentor,
aliis minor , alfis conio»
fior,ut_inbubus:exquoglutinumfaciunt.FabriafRrmant.ubiconglutinatafunt ligna minus
fran
gi , quam ubi continua.Collopa Graici uocant pellem taurinae certiicis
(uel partis inferioris in cer»
uice)una cum pinguedine adh2rente,undeprifci collabos faciebant, Alq
fuum SCbotim duriora co
io ria circa collum inierpretantur,unde collabi fierent. Sunt autem vsMxSii fidium epitoniaud eft
claui
culi in cithara,quibus intenduntur 8C remittuntur fiides.K«»«
pellis in dorfo bouis unde glu
len conficiebant, Mw, coriorum qusdam fegmenta ex quibus glutinum coquitur.Syliiaticus
tria»
felaicum(nelcio qualem uocem,crediderim autem a laurocolla
corruptam)gluten taurinum expo
niuDegluiinandi ratione docet Plinius libro i6.cap.4;.Glutinum uulgare
e pollinis flore tempera»
tur feruete aqua.ininimo aceti afperfu.Na fabrile gummism fragilia
funt,Plin,Et alibi, Scammonia
(inquiOlaudatur Colophonium.Myfium,Prienenfe:fpccie autemnitidum
SC quam fimillimum tau
rinoglutini, fTaurorumfelleaureusduciturcolor,Plinius;HermoIausaddit,»ramentis atque
pellibus, qualia cholobaphina cognominant. Xiifeip(if®',x»as.j«eira,aTO
i, -A
Plinius alibi, Taurino prscipua potentia, etiam in are, pellibus
pji/Gso?» tii«:As&(/,Pollux.Et
cb colore
5 ° aureo ducendis. fTaurca,fcuticaexcoriobubulo:IuuenalisSac.6.Taureapunit Condnuofle
xicrimen facinus^ capilli. ^Maltha calidaria adbalneacompofitiohuiufmodieft, Sanguini tau
rino SC oleo florem calcis admifce.SiT rimas coniunAonis obducito.Item ficum,
S^ picem duram, Sd
oflreiteftas ficcas fimul tundes.His omnibus iundluras diligenter
adlines,Palladius libro i, Tit, 41,
Ex eodem frigidaria maltha compofitione,qua cum careris fanguinem bubulum recipit, fupra po
fuimus inBoue.Eftfpemalthis aptus bubulus fanguis, quod caterorum animalium crafflor fit,
^
ec cito coeat duretur^ipracipue taurinus, qui eo nomine etiam inter uenena eft: ideo& is
calidaria
maltha, ubi craflior et firmior materia requiritur, frigidaria aute bubulus fimpliciter
pigrammatumGracorum libro i.feA;;.extatepigrammaPhilippiin tauros, qui trahebant naues,
Editur, E,= f
r.
40 Tauris Aegyptij uefcebantur.riaccis non item, ut fupra diximus.Hircortim caro tum ad
coquen
dum, tum ad fuccum bonum generandum , eft deterrima:hanc fequitiir, arietum: poft, taurorum.
Porro inijs omnibus carnes caftratorum funt praftantiores:uetulorum autem pelfima tum ad co»
,
quendum,tum ad fuccum bonum generandum, tum ad nutriendum, Galenus libro 5. de alimento-
tum facultatibus.
G.
Serpentium fenciftus in pelle taurina adalligata fpalmos fieri prohibet, Plin, T
aurini cornu
fcobs cum aqua pota,fanguinjm profluentem fiflit, Galenus SC Rafis. Similiter fumpta uentris etia
profluuium fiepenumero cohibet, Galenus.Taurini cornus ueteris ex parte ima cinis, infperfus po»
tioni aqus,aluum fiftit,Plinius, Tauri cornu combures eo loco ubi ferpentes fuerint,
SC ftatim fugi»
S° ent,Sextus SC Aefculapius, ^Sanguis taurinus difeutit mollitcp durities cuai polenta illitus.Dio
fcorides.Panos SC apoftemata in quacunij parte taurinus fanguis aridus tritus difeutit, Plinius: qui
idem etiam de bubulo fimpliciter eodem in loco tradit. Galenus de medicam, fimplicium uiribus Ii»
bro io.cap.4, reprehendens curiofum ufum ex fanguine animalium quorundam,quorum loco faci»
liora paratu alia 3C praeftantiora medicamenta habemus: Vrferum(inquit)fanguis,fi
abfceflibus im
ponatur,fieri poteft utconcoquat. Adijciam uero etiam caprinum, hircinum.taurinum.Licct^ tibi,
fi uoles,prateritis fexcentis
medicaminum parabilium.quibus concoquatur abfcefliisiurfos, tauros
ac hircos maArc,quolibet fcilicet ufmNec enim quiipiam femel impolito in pariem medicamento,
promifllim eius exigennec etiam fi refrixerit ut iam cogatur. T auri fanguis ferpentes necat, Aefeu
lap. Maculas omnes illitus de facie
tolliqSextus SC Aefculapius.Calidus olTa fraifta fomctaqrnnomi-.
0“ natus:foric legendum ferruminat.
Si fanguis rei)ciatur,efFicacem tradunt bubulum fanguinem, mo
diceet cum aceto fumptum:Nam de taurino credere temerarium eft,Plin,Taurinus fanguis aridus
tritus contra parotidas prodeft,PIin, Magnificant quidam aduerfus
podagras fanguinem tauri pef
 «

108 De Quadrupedibus
fe,PIim\ts.AridusciimcotylcdonehcibaphagedsnisKMufoimmitt.mn^^^^^^
ta«rm(fang.unmKncnum
quens medicis iifus eft,quamobrem quo nmauedines idem apparatus ex tequo
o: Diofcoride.praefertim cum ad
aliorum
f„iUus euulfiim pingue profluente
pertineat.Priuatim(inquiOta«rorum pmgue ficcuraridebeuR^^^^^^
I iin
amnis aqua abluitOjdetradis^.tumcis, ,p
^ ueliementer
^

qtisuerba tnterpretes omtc

cmarioportettclnGrteco additur, K apri.&cameli,a: equi,S;rimilia :

tamen cameli adipem

habeantur Phnms
tunt eam nimirum ob caufam quod in titulo capitis non
quo fupra ettam bubuli fetii curationem feorfim dedi
j

Cmiliter curari teftatur)H£cc Diofcorides.ex

Plinium audiamus:Qt>* tatio adipis(inquit) eadem mh.s qme ruminant.
mus Nunc e,dcm dere
h[smodisnonminorispotcntiie.Perficituromne.exemptisuenisaquamarmauelfalfalo. ,
Crebro poftca coquitur , doi^c odor omnis aboleatur.
«r mox ta pila tufum , afperfL marina.
renibus autem omne laudatiffimum eft St uero uetus 19
Mox^ffidtio fole ad candorem reducitur, A
,

reiiocetur ad curam, liquefieri prius

iubenemox frigida aqua lanari fepius,dein liquefacere rfufo
iterum ac impius coquunt , donec mrus euanefrat Multi
uino quamodoratiffimo. Eodem^ modo
.

pantherarum, S< camelorum pinguia curari lubent, Vfus dice.

priuarim fictaurotu, Iconum^ ac
odoramentis imbuendi,taurinum &C intulinum nec non ceruinum
nir ftiis locis,Plinius.Ca:terum
haec eft.Pingue quod odoram reddi debet, dem,
pinatie dC citifdem animalis(cerui)medullam,ratio
QC uino quamodoratiffimo,nulla maris aqua
diluto/er
Dtis°quo diximus modo,mcmbranis,elotum
uefacium.pernotflare finiturialteriim id genus
uinttm eadem menfura infunditur.c^iquatur.etex
feptem drachma: adqciumur . Quod fi ipfam
quifitecolaturmouemcp eius heminis, iunci Arabici
3 floris eiufdem drachmac,cum paribus
pa!m»,calami, OC
odoris fragrantioris fieri uoles,quadragint
fingtilat drachmat,cinnamomi,cardamomi nar-
cafis modis addtmtur,&:xylobalfami,afpalathi j,

di fingul* uncie.Omnia exaftiiis

tunduntur, Silaffufo uino odorato.in tiafe operto, quod fupra car
fit ter efferuefeunt SC femoto ab
igni uafe mibi pernodat : poftridie ut-
bones firmiter collocatum ,

mimeffiinditui\aliudcR generis
cmrdemadrjdtunterfimiUmodobeneconferuercat: demdematua
polire
"is exempto adipe uint effundaturiK abluto uafe, fi quid imo fubfidehs hrft,detergatur:
m
md eliquatum pingue&excolatum.adufusreconditur.Hoc autem modo fibi odorametorum ui
odoramentis imbuitur,-
folent,quo facilius
ouod antea curatum eftiuerum ante ditSa prius infpiffari
res adfcifcant.ItacR alfumens quodcunij
horum uoles.cum uino feruefacito,impofitis una myrti ra
ttifo.-aliqui tamen adhunc ufum,nno dtintaxat hotu
mulis ferpyllo cypero, item aipalatlio plenius
contenti funfcum autem ter efferbuit, exemptum
leniter, &
linteo colatum aromatis , uti expoli, .

tum eft imbuitur, HacftenusDiofeorides. Nunc de adipis fiue feui taurini facultanbus in genere 40
entis igitur libro de
primum agemus ex Galenoldeinde particulatim ex ditierftsauthoribus.Ga
11.

fimpliciiimpharmac.facultatibuscap.4.Taurorumadeps(inqmt)fiullo multo calidior eft «licet.

or,Hocinterimaddendum,marem femina eftetum calidiorcm.tum ftcciorcmimarem autem cafira
iutienilia fermna m^e humi,
tum adfimilari femins,uelut qiiicqtiid iuuenilis eft atatis. Et inter
« minus calida,Sic « adeps uitulinus taurino minus tum calidus eft,tum liccus. Caterum
dior eft
Iconino.Itacp tanf in medio co,
quanto ficcior calidior® fuillo eft taurinus adeps, tanto fuperatur a
fiftens.metito utriqp medicamentorum mifcctur generi 6c ei fcilicct^uod
,
fcirrholis nicdetur ; aa
cera,refina, pice
quod phlegmonas concoquicctiiufmodi eft tetrapharmacum quod uocant,ex
,

hiicinum,fiue caprinum , fiue ftiillu

adipe conftans.Nam fiue in hoc taurinum.fiue uitulinum,fiue
m indideris «
femper puN mouendo aptum, concodlorium medicamen effeceris.! aurinus tamen
loi

fiue ob naturalem temperiem , fiue

foribus «meffbribus.Sf omnibus carnem duram habentibus,
de adipe in genere; quibus
ex rationeac forma uit;e,magis conuenit,Hacc Galenus:e<: alia quaedam
quibus etiam
explicatis reprehendit illos qui aftringcndi uocabulo apud Graicos abtituntur.-ex
Diofeorides nonrccSe caprinum adipem fuillo magis afiringere Icribicitem
taurinum,bubultim,«
uitulinum aliquantum afiringere ( quant^ pofterioris huius didli
Galenus illicnonmeminit)cum
potius aliquid caloris K
acrimonix habere dicendum ei fuilfet; «caprinum fuillo acriorem elTe ,
calidiorem ficcioremep.. Vincit maculas in facie taurinum fenum uitiilinumue fel , cum femine
f Plinius. Sepum tauri cumre,
cunilae,ac cinere e cornu ceniinojfi canicula exoriente comburatur,
fina «creta Cimolia impone.omncm duritiem
difcutit,Scxtus:Acfculapiusfimilitcr, nili q> pro cre

la Cimolia ceram habetiquod magis probo.cum ad Galeni iam diiftum tetrapharmacum accedat, 0>
Arborum relinar panos «fimilia cum fcuo taurino « meile fanant,Plin. Parotides miro remedio
comprimit adeps «rfinus,pari pondere cum feuo taurino « cera permixtus, atej adpofitus, Plini^
 Taurus. G. Lib. L lop
KMarccHus. RuM«ncndatmnligmes,uerrucas, Brumas, KfimiUa.cumftrychno&adipcfuilIo
ac taurino feno, Plinius. Ad fceminarum Brumas cinis afpidum cum feuo taurino imponitur, Plin,
Podagris medetur urfinus adeps,taurinum 9 feuum,pari ponderet cera* addunt quidam
hypoci
flhidema:gallam,Plin.lVIedicorum aliqui axungia ad podagras Uti iubent, admixto anferis
adipe,
taurorum^ fcuo,3f otfypo, Plin. f
Taurina medulla terno loco poBceruinam Siiuitulinam lauda
turtfequuntur eam caprina 5C ouilla.Diofcorides.Ex medullis optimam femper expertus fum cer.
uinam, deinde uitulinam, At hircorum et taurorum, tum acrior eB,tum ficcior.Itatp durities fcirrho
fas emollire nequit, fl qua etiam memoria manet eorUm,qu* in quihto libro de his funt prodita,
Ga.
lemis defimplicib.ii.y, Taurtmedullamuinotrita&potata,tormirtorosemendat,Sextus.AefcuIa
le pius non torminofos habct,fed tremulos,quod forte magis probandum efi, cum Rafis etiam ad ner
uorum contrafliones ea utatur,qttan^ foris illita,his UerbistMedulla tauri ad ignem liquata , fl mi.
fceatur quarta pars myrrlitc rubentis, olei laurini tahtundem.manus^ ac pedes inungantur dilu
culo SC ucfpcri.nerUOriim contrafliones foluit,lenit^ artus. Gliris pingue, &: gallinae adeps 8^ me.
j
dulla bubulina, ueltaurina,liqucfadatcpens^,infiiia auribus plurimum prodefl,Marcellus,
^ Taurinum fclDiofcoridesouillo, fuillo, hircino attp urfino praefern&poflea, Vrfinumfin.
quioouillumue, eadem taurino potefi.fed minore elficacia.Galcnus de flmplicium pharmac. lib. lo,
cap.ri.Taurorum bilis(mquit)calidior 3Cflccior efi,^boum caflratorum.Etquorundam ego tauro
rum bilem uidi coeruleam, flaua nimirum fuperaflataC quod ob nimiam fatigationem, Kfltimfa.
mcm^contingit)quam medicamento praeparando inijei tietui.Facile autem eB ex colore conijee.
lo re,quodnam fel calidius acrius^fit.quod cotra. Taurinum fel mifcetur cum meile uulnerarijs em
plaBris.theriacis^ medicamentis quae foris inunguntur,Piofcorid, Meile mixtum ulcera maligna
fanat, Rafis, Vlcera extera fanantur fclle taurino cum cyprino oleo Plinius cum de ulceribuscru»
,

tum & tibiarum paulo ante locutus eflct,Contra phagedxnas cum meile utiliter inungitur , Diolc,
Phagcdxnis fiflulis immittitur cum fucco porri aut laifle mulierum Plinius. Ambuflis
, prodeft
fel tauri, Plin.lllitum fuper flmfemorfum,perfanat,Sextus. Vlcera in capite tan^ proprius morbus

praecipueinfantibus nafcuntur,fed SC uiros SC mulieres grauiter moleflant : hac ergo felle taurino
cum aceto tepefado iniita, efficaci remedio fanantur,Marccllus,Mixtum cum nitroSf uino SC oleo,
quod fatis fit, ulcera capitis tiel feniefeentem fcabiem fanat,Marcellus,AIopccias felle taurino cum
AegyptioaluminctepefadlisillinuntjPIin.Cum nitro cretauecimolia, lepras furfures^ efiicaciflis
jome exterit, Diofc.Fel tauri uelafini,utrum<p perfefe aquainfra<Bum,euitatis^ folibusac tientis
poft detradam cutem, maculas in facie uincit,Plin.In faciem illitum, lentigines purgat. Comitiali,
bus datur feuum caprarum cum felle taurino pari pondere decodttm.SC in folliculo lellis reconditu,
ita ne terram attingat, potum uero fub limine ex aqua.Pli. AIcherort,id efi duram lapidis inflar fub.

Bantiam, qux in felle bubulo reperitur,Comitialibus prodeife.K aciem oCulortim promoilerc, ac ne

quid humoris in oculis colligatur prOhibcrc,fupra in Boue docuimus ex Rafl: Qiidd fi defit alche.
ron,fubfiituetur ei fefquidenarius de felle tauri nigri, eodem authore.Felle tauri cum oui albo colly.
ria fiunt, aqlia^ dilToIuta intinguntur per qUatriduum,Plin,Cum meile & balfamo oculorum uitia
curat, Aefculapius. Ego,ut apud Sextum repetitur, potius lcgerim,hoc modo: Cum mulfo SC meile
Attico inundum , fuffufionem SC caliginem oculorum fanat. Mulfo infufum, SC auribus inflilla.
4» tum, fanat earum doIorem,Sextus. Aurium dolori SC uitqs medetur prjcipue fel taurinum, ciirn pof
ri fucco tepidumtuel cum meile fi fuppurenKconua^ odorem grauem,per fe tepefadum in mali co

Sanat purulentas aures,8^ in his rupta,cum caprino humanoueladeinflillatum, Diofe.

tiO, Plin,

Purtilenis SC obtufe auricuix SC dolorem tolles, 8f auditum confirmatiflimu reddes, fl prius eluas
eam lafere cum recenti caprino aut mulieris lade permixto , deinde inBilles tepidum fel taurinum
cum oleo cedrino xquis portionibus mixto, Marcellus.Fel tauri confert ulceribus in aure recenti*
bus, Auicenna.Si dux uel tres guttx eius infiillentur auri tinnienti,conducit,Rafi's.Cum porfi fuc.
cofibilis aurium medetur, Dioicor.Efficax habetur 5C caprino lade collui dentes , uel felle taurino,
Plin.Contra anginas cum meile inungitur,PIinius SeDiofcor.Mellepermixtum Sdextrinfecus fati
cibus appofltum,ueI pro unguine indudum, anginas efficaciter fanat,Maf cel.^cllis taUrini, falis, a»
J» ceti, mellis,oIeiueteris,xquas partes in unum mifceri oportet, se cum opus fuerit pinna perfricare •
fauces diutius Iaborantes,Marcellus,BubuIi ladis decodi potus,inter coeliacorum SC dyfenterico.
rumremcdianUmeraturtdylentericis addi mellis exiguum prxcipiunt;8ilfitorminafint,cornuscer
uinicmercm,aut fel taurinum cumino mixtum , SC cucurbitx carnes umbilico imponere, Plinius.
Ad lumbricos egerendos felle taurino madefadam lanam umbilico adpone, Marcellus , Sedis Uitia
ufip ad cicatricem perducit, Diofeor. Sedis tiitijs prxclare medetur in linteolis concerptis , rimas^
pcrducitadcican'icem,PIin.Vlceribusaniprodefl,Auicenna, Qjui occlufas hxmorrhoides tauri,
no felle aperiunt, tjs interdum imbccillum,intcrdum uero fupra ^ conueniebat acre apparuiftfacile
autem ex colore quodnam fel uehcmentius,quod remiflius fit,dlfcernetur, Galenus, In lana colle-
dum,8i fuppofitum ano,uentrem foluiuldem facit SC infantibus fuper umbilicum pofitum.&llum.
{o
l^Peos proijcit,Scxtus.Cum abfinthio tritum ac fubditum paflillo, aluum foluit, Plinius Malagma
.

purgatorium ad paruulos,fi ob infirmitatem potionem purgatoriam bibere.aut fuflinere no poffunt.-'

LupinoscrudosficcosinollamnouammilTos in furno torrebis, ficcatos^ ac tunfes uel molitos c®
 ,

IIO De Quadrupedibus Q/ imiim

..
pro malagmate
1 • 1

fclle taurino ucl uitiilino

mifcebis SC fubiges:&:
uo”abl^m°pcfl'
orfum uerfus impones . Nam fi fuper umbilicum ^
deducet >
K
tum aSt deorfum uerfus, df bilem detrahet, pitmtamd.g.torumIcuaUqua ’„wda
calida diffolutum qui. •

cum meile utiliter inungitur Pterygia

feroti dolores
Plm. «
dam adijeiunt fulphur alumen,pari pondere omnit^,
« ^“3
S^tis (.proaeiie aiut
taurino cum oleo evorino aut laurino perfricSa
genua fanantur,Marcellus,Podagris
fellc taurmo,omn a pa
maunfoinK hvam Jdnerem,cum lingua &
dextro pede uitulimarim,addito
Amcenna. Mulici ii
hyana: pelle,Plin.lllimmtur felle taurino uuluat in doloi%
ritef coda atm illita
KmtrinmCor
—fonfs ?iuu^ fuccidaappofitumiOlympias Thebana addidithylTopum
«
bSs S
msferrnicEpotustitemuuluaslaborantes, illitu^
Plin.Tauri fel trium dimidiorum obolotiim
dumdato-k elFormata
dumaato.cxe trormata
o quom cx
quocR ex ipio
ipfo
Atticorum pondere,
catapotia
<.aiapuu«i
mulieri in partu 'abo^nti cito partum
.^(..^^yiieninpartulaboranti.citopartutn
m umo teiume biben.
deuoranda.ut menfes detrahantur,a Hippocrates
utuwi i a
de

natura muliebri. Cum aqiii colocynthidis recentis datum ,

^
" eft.HancemendariOlympiasTheba.v
‘
Iterilitatemob partus uexationem fieri certum -
edudt,Raris.St€riHtatemoDparui5»ucji.duwii«i*x*'>*»— ‘
.v.
r Qr tnorl/rofis tnris ante coiws,
coinij?-
taiirino.Kadipeferpentium,&atrugme,additomelle.medicatislocis
affirmatfelle
na Sextus.iic df glu.
Plin cMembrum tauri in aceto maceratum df illitum, fpendidam facit factem,autei pondere pro
.Genitale tauritubri aridum tritum, et
tinum ex genitalibus tauri, utinfra dicetur
pinatummtilicri.faftidiumcoitus affert,
Rafis.Recentioresquidamcontrautmmtis Venerem exci
mnttaurimembrumcteterishuiusfacultatismedicaminibusadmifcent. ^fFemora tauri (ut cor.
^Tauri fimus tumores at^ duritias foluit, Acfculap.
nua etiam)uff a fanguine cohibent.Galen.
alopecqs impomto, Sextus Com-
Cum aqua calida potatus, omnes dolores fanat.Sextus.Calidum
.

buftus &afperfus iiino aut

aquaferuente.combufium fanat.Sextus. Fimo taurino malas riAefcc.
meliustfed foueri frigida SC ante dC poftea tubent,Plmius, Suffitu fi=
re aiunt non erocodileam illini
mi quodamafculoboiieredditumeft,procidentesuuluareprimuntur,Diofc. f Lepras ac turtu
afini circa canis ortum, Plinius 6«; Marcellus. Lotio taurino ca.
res tollit urina taiiri.uel addito nitro
piit fi laucris, porriginem
uetuft iUimam tollit.Marcelltis. Ad porrigincm.iitcp non tjdia animalium
capillis incrercant,felhircinum cum urina tauri prodeft.Plinius, Capitis ulceramanantia urina tau.
ri dficaciter fanat: fi uero uetus
fit, etiam furfures adiedfo fulphure emendat.Plin.
rina tauri fi cumV
myrrha inflilletur, aurium dolores lenit.Diofcor.Si maior fit grauitas aurium, urina capri uel tauri,
iiel fulloniaCid eft
humana)uetus calfatSa prodcft,uapore per lagenae collum fubeunte:admifcent ct
aceti tertiam partem.df aliquid urina:
uituH.qui nondum herbam deguftauerit.Plm. Bialcon ad Ve
pubem.Plin. Purgatorium fi
nerem flimulandam tauri a coitu urinam bibiiubet.luto^ ipfo illini
muliebri libroiT auri urinam (inquit) collige trium
mulier non concipiat.cx Hippocratis de natura
adiantum.ct laurum uiridem.
heminarum menfura, Deinde artemifiam hcrbam.aut partbenium.Sf
in effolfa ferobe carbones accende.df impoflta olla urina
&: cedri ramenta fimul contunde. Deinde
poftea feliam circumpone , dC artemifiam herbam aut
tauri mfunde,8f contufa in mortario adifee
,
:

hy flfopum aut origanum impone; df muliere fuper hac collocata

,
donec fudet.foue.
, bi uero tuda. V
rit laua cum calid^Sf in lauacrum
artemifiam df laurum immitte, Deinde fubdititium medicamen,
ad tres
tum adhibe. Aut artemifiam, aut bulbium in uino albo tritum lana inuolutum fubdat.Hac
dies faciat, a: deinde cum uiro dormiat. ^fDe taurino glutino, SC quodnam optimum fit, quo. K .

modo adtiltcretur.fupra dixi cap. y.Ptaftantifflmu fit ex auribus taurorum df genitalibus, nec quic.
quam efficacius prodeft ambiiftis.Plin.Ciim meile 6«: aceto ambuftis illini Auicenna iubet. Scabiem
hominis abolet in aceto liquefacftum.addita calce.Plin.Cum aceto illitum impetiginem tollit ,
SiC fca.

biem fiptofunda nonfuerit, Auicenna. Aceto rcmiflum.adieiftofulphureuiuo leni igne decodum,

ita ut ad mellis craflitudinem perducatur, furculo®
ficulno dum coquitur agitatum, ac bis per diem
• ' -.-ij-nr —ntiuime fanat.Marccllus.Recentes
fanatjMarccllus.Recentes plagas
plag: ferro illa,
impofitum, impetigines agrias, id eftferas.potentilfime
las fanat.liquefadum 8f tertio die folutum, Plinius. Cum
meile Si aceto mifcetur , ea^ lotione len*
des tolluntur, Auicenna . Membrum
genitale tauri in aceto maceratum Si illitum fplendidam red>
ditfacicm.ut fcribit£cxtus:fiienim hocmodo glutinum candidanda: cuti.di: fcabiei tollenda: idone
’
um.Medetur dentibus fabrile glutinum in aqua decodum illitum^, mox paulo detradum, itaur&
confeftim colluantur uino.in quo decodi funt cortices mali punici dulcis, Plinius. Glutinum tauri,
num tribus obolis cum calida aqua bibitur in uetere fanguinis excreatione.Plin. Ad eundem ufum
Marcellus Empiricus commendat glutinum quo charta glutinatur hoc enim (inquit) calidum in
modum lorbitionis
forbitionis hauri turtuei ex aqua calida fanguinem excreantibus datur Glus taurina aqua
hauritur:uel .

calida refoluta.coeliaci uentris inflationi utiliter imponitur, Marcellus,-Ego magis probo Plinij ledio
nem, qua huiufmodi eft, Infundunt dyfentericis K
glutinum laurinum aqua calida refoliitum: in-
difeutit uitulinum
Itiones autem uiicuut
flationes fimum iii
uiituiiiuiii iiinuiii umu decodum.
in uino uiw.
^Sequitur ut de taarini fanguinis maleficio.cius^ fignis Si antidotis, collaris amborum locis do.
ceamus.Hic celerrimecoit atij durefcitdit fupra diximusjideo peflifer potu maxime, Plin, Miror au
tem Cui
cur aullcrDlUiTi maxime <tuumci
aduerbium inaxiiiic ii,L|uaii ciiam
addiderit.quafi etiam «tmci quam potus ladcre
aliter v^udui ictuci c pvjticij quod ai
id ijuuu
pofiet, iti authoru 6o
««fwrs tradidit,
nemo nf>rr^tic,
trr,AiAit nec indirar.Neos enim
ratio indIcat.Nccp entm tota fubftantia fua ucnenofus htr fanguis.non
iicncnofu-s eft hic fano-in»! not» maCTts
magis
^ lac:fed ex accidenti, cum coagulanturtquod fit in fanguine priuatim cum recens bibitur, no ni aliasS
Sfnc
 Taurus. G. Lib. L in
K nc tum quidem, exemptis fibris.qug codenfationis cauramhabent,Taurinus fatiguis recens inter
uenena eft, excepta Aegiradbi enim fteerdosTar* uatieinatura tauri
ranguinemb.bit,priufquam
defeendat m
(pecus Tantum poteft fympathia tlla de qua loquimur,ut
aliquando reliaione uel loco
fiat,Plin. DeTerra dea eius® oraculis GyraldusfcribitinOperede dijs
cum alibi.tum Syntasma:.
te iy.mThemide.Simtle gd lupra retulimus, nempe uaticinij caufa defcenfuris in
Trophonii antrS
bouem placentam dari folitam,eo quod intus mugitus quidam aderetur.Aegiraurbseftinti
Aeto
los8iPeloponnef,acos,PlinioSCPomponioteftibus:eft&AegirainrulaapudPlinium.i{Wfi„,
quit Stephaniis) urbs eft Achaia: ab Homero Hyperelia di<3a:Philon Cilicia urbem
facit Aegeiran
Midam illum ueter^ multaip temporum fabulofitateinuoluium
, Plutarchus in (jbro de fiipcrfit
0 tione fcribit,contrafla ex fomniorum diritate aninii agritudine,cum mali nullum fe promeret alie-
uamen,tauri fangutnecopiofius haufto.cocefflfleab humanis.Ciuod item Strabo teftaf
li.i.Taurini
fanguinis uenenum deprehenderunt in diuina re mortales, cum iugulatis ad facrificium
tauris, qui
aderant fiiperltitioitores calentem adhiic biberent, Nullus tamen clarius hoc genus
mortis qua The
miftoclesfecitiquipoftpulfumeGraciaXerxenexulapatria, accepto ab Artaxerxe
exercitu flue
nolens,fiue defperans qua illi contra Gracos pollicitus fuerat praftafc, in Ionia
Magncfia decepto
cultrario ipfe taurum in facrificio tenens,(fimulato Diana facro.quam Lcucophryn
uocat Calids )
exceptum poculo fanguinem repente haufit. Hinc in Helena Sophocles, MioiitasrpiSli
Tulcsy'
imwii, Kiiinytiasi» TOr.i' Et Afiftophanes in Equitibus,
maff, o
(StiusvKf^imyofhm^^vrimsos. Frequentius quondam taurini fanguinis periculumhoc
40 fuit:noltraatate,nuIla id afferente religionis occaflone, nullum autrariffimumcl}, Marcellus
Vergi
lius. Thucydides tamen Themiftoclem mortuum modo fcribit,ae in Attica clam
humatum. Tauri
recens iugulati fanguis epotus ipirandi difficultatem ftrangiilatum^ cocitattfaucium
tonflilarumcn
meatus praduditeumneruorum diftcntionc,lingtiarubefcit:dentes inficiuntur; quadam
concrerf
fanguinis ueftigia,inter eorum commiffuras reflant, Diofcorides.Aegineta omnia
Diofeoridisuer.
ba flipcr hoc ueneno in fuum codicem transfcripriunariat autem in nonnullis, qua ut hjc feribendo
cbfcruaui,breuiter annotabo,(.iTOjmy(<ijS(j^i/fJ,AeginctaproB-!'ij/(ishabetairitir((9 idfn
, probo ham
ymyiti,id eft fuffocationis mentionem iam prius fecerat. Proinde etiam interpretes’reiS
non fuffoca
tionem.fed conuulflonem uel neruorum diftentionem uerterunt. Et Nicander in Alexipharmacis,
ubi dehoc maleficio tratflat,fic feribir, Otfiiairflcdjriwij/ecAvaiy ^Std/t/st^ycuft
50 Hoc eft , Ille uero conuulflonibus uexatus Subinde humi fpuma pollutus palpitat, Pofterius hoc
fignum de fpuma,quam ore nimirum reddit qui bibit, aliorum nullus commemorat. Sed non opus
eft quod quis folicitus fit de fignis huius ueneni : neij enim ita latere poteft, aut cibis potienibusue
immifeeri ut alia quadam uenenatEuenire tamen polfetutin ftultisautinfanis hominibus, qui uel
fponte uel oblatum bibiffent hunc fanguinem,aliquis horum (ignora ufus eflet, Rurfus ubi in Dio
fcoride rede lcgitur,oi/!>V7ts Jk&aitHimM eft cruento colore infedi dentes: Aegineta &C Aerius
perpe
ramhabent &J3 fi»tiilr<i/,utriu((p interpretes quidam incptiffimeredduntcorroli. Nicandri fcholiaftes
Ariflotelcm citat de fanguine taurino,his uerbii.du AcuSirfy ij waM* Aasyilfi* rreMte
Ki! BytOTTOlt; ist yOf •nd x SMaij/ {isij/ «(.«nt.ojj AvsmkHs: mp^ieus Bm, 7tns IcmHst^n^iy-
ajv Ksfi TiAiiliTOci.Et rurfus paulo poft, ATOiTKTcj/traVTOj/ cUinahtip AeitwMs uSiTt' ifsn. Ego
40 apud Ariftotclem KTtwy HOcem,qua infirmum figniflcat,de taurino fanguine nufquam reperio;fed
libro5.hiftoriaanim,ca,i9-ita legimus, TxwyynrToj* ci44iY,TKi/g^i(SUor0£r^Bcr,
Quamobrem in Nicadri etiam (choliafte pro «OT£l)nf«(/,uel sne;jirtfo(/,uel ltg*Sj uel utracp:
pro «irriTamy eadem uocabula in fuperlatiuogradu,Hoc admiflb,ut necefle eft, uerbo-
bL fimiliter
rum qua ex fcholfjs citauimus,hic fenfus erit: Cum catera uenenafape fallant, 8i lateant, uttiel ab
inuitis cautis^ fumantur: taurinus fanguis eiufmodieft,utpotenigerrimus KerafTiffimusintota
fanguinis genere, Ariftotele etiam tefte,iu latere non poflit,nec nili a uolentibus fumflqiiibus ftulti.
tia aut defperatio hoc faciendum perfuaferitiCJiiamobrem rede Nicander dixit,fi quis hoc uenenS

biberit «4i{oiri/r»,id eft fuapteftulritia,non fraude dolo aut infidijs, Tranfeo ad remedia. Vomi,
tum a fanguinis iftius hauftu ( monente Diofeoride
) uitabimus:fangui'nis enint globi feugruifii,at>
5 “ traduillo in fublime relati, magis *
gulae inculcantur.ldem Aerius Aegineta praecipiunt. Cacteruni
Galenus libro i.de Antidotis cap,4i. Aduerfus taurinum fanguinem epotumiinquit,remedium eft
acetum bibere et uomere.Mihi quidem Diofeorides alij uomitum retftc prohibere uidentur.illmn

qualis poft cactera uenena moneri folet,nempe ab ufu dulcium pinguium^.ut olei,hydrelsEi,
fcilicet

hydromelitis,8^c,Galenusprobat,feda(blo accto,utquod grumos dilfoluatihetj (Impliciter educat

& gulte infarciat. Certe a lade coagulato in ucntriculo, fimiliter uomiliones uitandas Diofeorides;
Aegineta, & Aerius pracipiunt, ne hairens in gulae angufiijs coagulatum lac ad exitum eludando
Hoc etiam obiter monuerim.eadem fere omnia quj lac in uentre coagulatum diflbliiunt, 5C
fuffocet.
quae fanguinem fuum cuiufi^ in uentriculo uel alibi concretum difeutiunt, contra fanguinem tauri
ntim quoij antidoti locum obtinere , Statim autem ( inquit Diofeorides exhibenda funt medica*
)
menta, qus concretum fanguinem difcuriunt,atuum fubducunt: Sertirfus paulo poft aluumrefol.
uendam confulit, ut Galenus quotp loco iam citato ; bC Nicander hoc uerfu, Hi usii JWm« KttTttxfe
tjMTB y*sj>«'t,id eft uel etiam exprimas onerati excrementa uentris, medicamento fcilicet purgante;
k 1
 w

m
Nam quod
Dc QijaclrLipedibus
_ -tf?. . j j/.
fcholiaffcs illic addiq^iaw-^ in'«M ? T^ora.tanquam nortade corticcficj
t-inniTam poeta
IMcm
llSkm
«aaccipine9fen(us&conftruaiolociilliiisadmittit.nemciimal.)sfcnptonbusconuemt
K^i;G(-<j>«<r(4vitKfit.ideftpoetaaIiiumclyftcreuacuandammonet.
btAeiqi ter .

fcholiaftes feribit
pres,Aluus(inquit)pinguibus «lubricis infufis cluatimEgo
'

ScneniremeV\onreprehcndam.authorestamennihildecopraecep.irecon«nder.m
Nam «Ni
purganteper os fumpndo acceperis. Aetq locu ajip» «
candri uerba commoddis de medicamento
,

Aaj ms n,
enim,a quo is fua tranfcripfit, fic habet,
ret corruDtus Diofeorides
kSuoSiKt 4k i.i</l»(Aegmeta melius, »lw«.>l»)td eft, Aluu foluercopor
egeri confueuerunt ; Ruell.us legit
teTNam iis qui^feruantur ftercorofa «fetida per fedem
eft ftercorofa «fluida. Praeterea ftomachum «
iientrem hordeacea farina ex aqua „
formam redacfta fouere)oportet,Dirfcor. Pro.
muftk perungerecw-nwineor^l/.id eft in cataplafmatis
deritquomu^entremfubducere,eundem9lupinorumfarina«nitroinoxymel.tedecodisc^
epomphalqs dicSis medicamentis, Forfan«apud
sere GalOTUsmimirum ut inde fluat, Ut (olet ab
«
foW^legendumiNam ad aliium ciendam, ad grumos difloliicn.
Diofeoridem ilon mStm fed
« ,

fciunt, Meminit huius uenem ena Ferdinandiis

dos quantiJ lupini hordeo praftent, medici omnes
,

recetiores quoru libros inpraefentiaadiui.

Ponzettus cardinalis, fed nihil adfert egregia, ut necpalij
literarum, mbnectam, ut inuenire
Nunc remedia quse particuladm apud aiuhores inueni ordine
per fe prodeft ad uomitum ciendum,ut ex Galeno
dixi : ali^ id ne^i
e>C conferre facilius fit . Acetum
Cpofcamuocant)aIia medicamenta
Quaquam ad uomitum exhibent, fed uel mero uel aqua diluto
nu^ fansuinis si umos diflbiuere poffunt,admircent. Ad lac quot^
coagulatum .acetum per febibi
Galenus comunt,
ualenus non tamen au
confulit,non uwuuuuxitiii* Amarantus, Aetio, ^
ad uomitionemt —
Dfbfcorides
-- -
fit,ucl quonomine Iwdic
hanc herbam helio^^
, medici
chrvfon uelhelichryfon uocat,Q.U£cnam uero hsecnobis
putant eandem effe qux hodie, uulgo Itichas «tri-
contendunt, Eurycius Cordus fiC Leon.Fuchfius
ageraton Diofcoridis eile conqcio jo*
na nominatur,in qua ego abrotoni folia derydero,&^ potius
fententix magis accelTerim , qui helichry-
Ruellius cotulam non fcetidam,Ego Matthatoli Senenfis
pratis ficcioribus,collibus, c^arenolis numu
fon apud Tufeos abunde nafei feribit, locis incuhiSydC
num ripis, altitudine cubiti, folrjs abrotoni, per interualla digefiis in caule quem retftum
folidum
auteupatortj Mefuei fpeciem referat: flo-
habet*umbella in cacumine aurea, quae uulgaris millefolrj
initio ueris antecp ali} proueniant,
res uelarididiutiffimeuigent,&:feruantcolorem,quamobrem
Italice feriptis Rara apud nos hac herba
ufus eorum ad corollas, Hac ex Matthaoli commentariis j»
,

eft aiitnuUatapparet autem athanafiac

uel tanaceti uulgo di(fli generibus admimerandamcfie, ut
uocanqin Italia quidam herbam Iu
etiam Meiliei eupatorium,quodMonfpefruliherbamD,Maria
unaflorumfpecics,umbellauldelicet aurea, florum co«
liam contralumbricos utentes. Omnibus
quod decerpti etiam longo tempo.
rymbi ficci,quod pulchre cum Diofeoride facit;« hac caufa eft,
re feruenturtnihil enim aut parum fucci amittunt. Omnibus fapor acris cum amaritudine quadam;
rciipere uideatur Qtiare
omnibus odor quidam fiius eft, non ingratus, « qiiitiel mofchi aliquid .

minimam in hoc genere itiam mofchatam nonnulli appellant , quam ex agro Mefauci oppidi iiallis
TelHna,ut uocant, amicus quidam ante annos aliquotadme mifit.llla
quam deferibit Matthatolus,
emicat, qua torrens influit Nos
aut certe congener prorfus,Bafileacproxime urbem locis arenefis .

praeftanda qu* de helichry- 4»,

tanacetum noftrum in aliorum locum non minore effeiftu, cum ad alia
fubftituemus Hclichry fi Gale.
fo ueteres promittunt, tum ad fanguinem ubictinij refoluendum ,
.

nus meminit in amaranto tantum, ut Aerius quoque Aegtncta in Amaranto

;
primum ex Galeno,
deinde in Helichryfo ex Diofeoride, quafi unam« eandem herbam
efle nefdret AmarantumCin. .

quit Galenus)incidit « attenuaccoma eius cum uino pota menfes detrahittquod « Plinius feribit)
in quem ufum c3
Creditur «
fanguinis grumos non in uentre foIum,fed etiam tieftca liquefacere ,

uino mulfo bibendum eft.In fumma, fluxiones omnes potum exiccgt.fed ftomacho nocet. Hclichry
«
fum Diolcorides etiam chryfanthemum amarantum uocari (cribit, eo^ iimulacra deorum coros
nari:{quoddiligentiflrimeferuauitPtolemacusrex Aegypti,Plin,)Virga(mquit)eft candida, uirens,
re(3a,firma uel foliiia.Folia habet ex interuallo angufta.abrotono fimiliaicomam aureae lucis, in or.
bcmnimbcllam circinatam, quae flccis iieluti corymbis conftat,(ad folis repercuirum.aurcx lucis in
orbem ucluti corymbis dependentibus,qui nunquam marcefcunt,PItn.)radicem gracilem( « in fu
pcrficieterrx,Theophr.)Nafcitur in afperis« torrentium alueistxKfitiiHiiilmiijaquofiscomiallibus,
Marcellus Verg Pliniusinfrutedis nafei fcribit.)Coma cum uino pota medetur anguftijs urinar,
ferpentium morfibus,coxendicis doloribus(lumborumuittjs,PIin.)«ruptis.Men(es eadem trahit,
«
concretum^ in grumos in uefica uentre fanguinem cum mulfo pota abfumit. Catarrhum etian»
trium obolorum pondere ieiunis data in diluta uini albi poiione.Mifcetur etiam ueliibus,ut in
fiftit,

tegras ab erofiontim noxis tueatur, (Plinius addiqodorc non inelegantijHxc Diofeorides- Duritias
etiam «inflammationes difcutiqPlin.Marcellus Vergilius in fua translatione iiirgam ei breuem
non reifte attribuit, ubi nos in Graeco JuJiifiW A-iliiwd eft uirgam albam legimus.Theophraftus cer.
te lib.^.cap.li. tribuit ei tyvMoj/ kJa t xtwhofi Ji it9« trKAsgoj/jid eft folium candidum ,
ca ule ('o

uero tenuem« durum, Plinius lib.ai.cap.ii.Theophrafti uerba fic reddit, Heliochryfos florem ha-
bet auro fimilem, folium lenueicauliculum quo^ gracilem, fed durum.Hoc coronare fe magi ,fi5i
unguenta fumamur ex auro, quod apyron uocant, ad gratiam quocj uit:e glotiam^ pertinere arbi
trantui?-
 ,

Taurus. G. Lik 1.
trantii^Hinc paKtPImuimmTheophraftone<5cauIemne<p folium
A^V^,,id,ftaIbumfedutrun
que eft tenue ueigracile legiiTe : Fpfe praeterea
loquendi modus
caulem quo® tcnuem(ficen.mpotius uertendum, quam caulem uerd) altam
quompartem de oua
pnus dixeruf.md, ter tenuem elTe oportere admonet.Gra:cl quidem
folum quod craflb oppon.tur.fed ftmp teter paruum. Conuenit etiam
eft anguftum dix.qa Theophrafto
fepenumero&„dfcunt^n3
quod DiofcMides
appellari.Quod ad caulem, fl le^as in
Diofeoride
S
ta exemplaria Iiabent,A^.„^XA»;»(',tdeft candidum uiridem.abfurdus erit
fenfus.nifl quis A

phrafto&PlimoAt,^.|,legere,quam de noualedfione diulnare. NonproboetiaisRuellium

oul
,0 f?J3*f’;cexDiofconderamulumtransfert,cumuirgamatitcauIemdebuiiret:namTheoph7Xs
«to/Aoit habet Plinius coliculutmCiuanquam libro ii.cap.i iquod totum
5 deheliochryfo eftfpiinius
etiam fibi diltailis.ita fcribitiHeliochryfum ramulos habet candidos.folia
fubalbida, 8ic. Sed nec
illud quod reddiqueluti ficcts corymbis depedentibus,quan$ aliumPlinij
locum inhoc
imtatus-
ne®eniminGrtecisdependereeoslegimus;a:resipfadeclaratintanaceto&:fimilibusherbls
bellas fiuccorymbos(ambigunt enim fere inter utrun< )non pendulos fed um'
5 reiSoseire Reord en
dendus eftenam Theodorus, quiinTheophraftiloco iam citato.pro heliochryfo
aureliam reddens’
ficuertitiAureliafoliumhabet candidum, frudum tenuem
durumfe.-abfurdiffimus hic error eft’
quo pro cmile lemen fuppofuit. Seminis enim mentionem nullus feriptorum facit,
caulem uero hu-
iufmodieire, omnibus conucnire fatis ex antedidis conflat. Venio
ad uires amaranti: Vtuntu^
Ilo eo ad ferpentium morfus e uinota; ad ambufla cremato Si melli
mixto,Theophrafl. f Plinius flmn
citer.ambijftis cum meile imponitur.)Hg uires ad herb*
fuperficiem,6«rcomam uel Lrem maxime’
pertinent:Theodorustmro itatranflulit,uc herba ne an radix accipienda
iit in dubio relinquatur
Iam prMiis uerbis DiofcoridiSii^M «5« eft fiflit etiam catarrhum uel
deflillaflonem a ca
piteab Hermdao redditur,proHiun'a mulierum fiftere.Legitur fane in
maniifcriptis qiiibufda Gra:
cis codicibus Diolcoridis,ut Marcellus Vergilius obferuauit
,
non fed pi, tantum , id eft
profluummianc legit etiam Plmius,fedfluxionis uocem ad muliebrem tantum
contraxipNam Ii.
pondere mulierum profluuia in tiino albo fiflere
Galenus legit, icribensiKiwoTKi/Twti tsty
icribit.Nec aliter forte
|«pfse 7i««:fed melius
Plinius,ad quemuis fluxum non muliebrem tantum uim uocabuli extendit.
, Hoc etiam melius a
5° fluxiones ulu cius,n6 fimpliciter fifli.ut Plinius & Diofeorides uerbum iW? ufiirpansfqtiod aflrirt
gentium potius a; obftruentiumeflXedexiccari doceitmemor fcilicet incidendi
attenuandiq, 5C
menfes prouocandi facultatem ei feattribuiife. Aegineta hclichryfum Catarrhis
fubuenire feribir
^uod fi muliebria profluuia exiccaqde pituitofls precipue &albis (ut uocanOintellexerimica e ni 7
SC diureticis Si menfes cientibus,ut afaro ac fimilibus,ab initio praefertim
adhibitis , multo felicius
quam aflringentibus folis curantur. Inter Diofeoridis nomenclaturas,chryfocome etiam Si
centau.
riiim minus amaranti cognomen habent , Si ocimaflrum amarantis
cognominatur; nihilominus ta
raen Si inter fe Si ab heliochryfo diuerfa: funt omnes ha: plantx.nit improbandus
Ct Aeginetx inter
pres Andernacus,qui amarantum Aeginetae (quod Si Galeni amarantum. Si
heliochryfos Dioflo
ridis efllcentaurium minus interpretatur,de qi lo tamen Aegineta
alibi feorfum agit. Plinius ii,
ir,
4“ hcliochryfon inter uernos flores commemoratiSeqiimrr (inqiiiooenanthe
, melanion , ex fylueflril
biisheliochryfostquemlocum ex Theophraflihiftoria plantarum libro 6.cap.7.tranftulit.Eft&:aIa
terum amaranti genus , quod Plinius libro ii. cap.8. ita defcribit,Am<arantonon
dubiearsa natu,
tura uinciturihoc eft nullum in ueflibus aeque formofum purpura: fplendorem ars
ulla effingerd
poteft,ac in amaranto natura nobis exhibuit.)Eft autem fpica purpurea uerius
,
quam flos aliquis,
efiple fine odore. Mirum^ in eo,gaudere decerpi, &
laetius rcnafci.Proiienit Augufto menfe.Diil
ratin autumnum. Alexandrinp palma, qui decerptus alTeruatur.Mirum^jpoftquam
defecere curi
i!}iflores,madefa(Sus aqua reuinifciq&hybernas coronas facit. Sunma eius natura
in nomine eft
appellato, quoniam non marcefcat,Hmc PliniusiCuius poftrema uerba. Summa eius
natura in nol
minceft,ficinterpretor,quafimedicina:inutilem hunc amarantum dixiffettnS: ob aliud appeten. «
10 dum, quam quia Si elegans flos eft.8( non marcefeinqua: ftimma eius laus uel ex nomine
deprehen
ditur.Huiusamaranti(quemPIinij,uel^urpureumamarantum,cognominandumcenfeo,difcrimi
nis gratia)nec alius quifquam ueterum,nec ipfe Plinius alibi, mentionem
facit.Recentiorcs’ quidatri
florem amoris uocant, Germani rete holblltt /aliqui
tmifcntfcjlon : Galli ialoiifiam , qtiafi zeloty*
pam.ac nobiles flores, Si palTeuelours quod ferici uilloft purpuram uincat Itali
, : fioruelluto. Si altj
fior di grana.id eft florem fericiuillofi,& florem
cocci, De quo pluribus fcriberem,(i quid admcdici
nam faceret , etfi iam nimis longe digrefliim me uidco.Hoc faltem pra:ta-eundum non duxi,
dupli
cem in eo Matthxoli errorem efte: prim iim, quod Aetij de amara n to uerba quae ille ex Galeno mu.
,
tiiatus eftmon intelligit omnino ad aureum amarantum,id eft heliochryfum
pertinere , SC tanquant
de purpureo accipi debeanqconfidenter afleritideindc, quod Ruellium Si Fuchiium
immerito re>
£o prehendiqquod amaranti potionecutno fluxus omnes liftifcripferint, qum quidem non
illorum •

fed Galeni uerba funt,ut fupra oftendi. Accedit tertius error quod Aetium teftcm
,
citat fluxiones
omnes eo prouocari,cum ille non prouocari fed contra flccari Icripferit Galenum in hoc fecutus.
, ,

k j
II4 De Q^drupedibus helichryOim ucro Unariae
Hieronymus Tragus amarantum purpureum Circcam cffe fufpicatur ,
relinquo.IVIihi fatis Utin unica p anta
fpcdem quandam,quos errores inpracfentia alijs refellendos
agendo indicalie, Pergo tan em ut
tam multos uariosm ueterum & recentiorum errores aliud
,

cceper am.remediaTUa ordine

alphabetirecenrere,qusccomracaurinumfanguineminuentrecoa=
gulatum a iicteribus commendantur. BraUicaefemenconfert.DiofTOr.Nicanderidemcum aceto
copiofopropinat.Brairicacfylueftrisfementoftumauxiliatur.Plin. Caprifici fru(
3 us(Latimgrof=.
’ fos,Grsciolynthosuocant)la(Seofuccoturgentes,expofca,Diofc. Marcellus Vergilius
pro oiyii'
arboris
ihis eo in loco reddit ficorum caprificortimue
groflbs: quoniam Grxca uoxCinquiOutriufcp
habere potcftatem
immaturum adiiuc pomum fignificet, a: Diorcoride5lib.i.utriuf<5lacjqualem
tradiderinGroffl caprifici cum pofca nitro, Acgineja. Caprifici groffl aceto dilutae ,
Galenus , OC »
teires exponat ol^thos,
NicanderiquigrolTos caprifici teirij uocat.arbor ipfa isinis dicitur-.fcholia
quod minus placet.Groffl caprifici potx refiftunt fanguini taurino poto,ala«i
eoa.
uclramos fici,
euhto Plinius, Groffi ex ficomaximefylueftriliquoreplcni, cum nitro &pofca, Aetiiis. Authcf
iticcuseodem modo, Idcm.Aut ramuli fici triticum nitro SC pofca, Idem, At uerofylueitrisfictiuc.
cus etiam ficcus comeftus,eueftigio grumos diflbluit,ldem,
Aggregator citat ex Plmij libro 15. «u
am lignum caprifici fumptum prodell'e,ego eo in libro cap. 7, ubi de caprifico agit Plinius,ex
groflii
Prodeft autem etiam
tantum remedium inueni.Ex fici lignorum cinere lixiuium,Diofc,Si Aetius.
contra lac coagulatum llxiuij genus quod uocant,Diofcoride tefieiinterpretes «m uo
Aegineta
cem relinquunqquidam luto traiedum aut uino fadlumreddit.Idem fic nominat
libjo %,

cap.i. SC libro y. cap. 57. &: alijs multis locis; a: Galenus circa
finem libri io.de compofitione medic^
mentorum fecundum locos, vif^w^arsAsamsoisdi/uocat; Item libro 6. fecundum genera, Sffaipc alias
quale figulis in ufu
Gra:cis medicis hsc appellatio in ufu eft.Efl autem nihil aliud quta lixiuium ,
cft. Galenus libro 6.Methodi,Cum nullum medicamentum ad manum habcrem,petiui coman fla-

c}cn,id eft lixiuium liquidum.ubi tiidiffem pelopoeon,id efl figulum sgro

uicinum.Eadem eft bkT»
•r TtAumma Aerio libro 11.cap.41.HsEC ex lani Cornarij commentartjs
in Galenum de compof.lc*

eundum locos. Ego uerd nullum lixiuij ufum apud noftros figulos reperio: quod li quem Cor.
narius nouerat,quale id lixiuium effet indicare debuerariSed quorfum elfet ( ad lutumne
lauandnf
friiftra nimirum,quod uel prouerbiummonet,quo laterem lauare pro
inanem fumere operam di.
cimus.Melius certe fecerunt, qui uocabulum hoc tanquam ignofum praiterierunt, 5C aquam ItxiuS
nobis fimpliciter reddiderunt. Decepit ipfum(ut Linacrum etiam ante, libro 6.Methodi Galeni uer
tendolquod paflim omnes codices mJemiiniif per « fcribunt,cum per iota deberent. Nam otaIs per
« lutum ii'gnificat,underiraA«!rt(ifl»i/ a: aliqui figulos interpretantur: osAtOTulj/uero in ea fi.

gnificatione.nufquamhaflenus legi. PiAsmiids autem per iota , di inde formata uocabula masowuwf,
wjA»7m/ct,7!mo™i'>i»,legimus apud Pollucem libro 7.cap.;o.Eft autem pilopoeus hic artifex qui snAss
uel •mAi«,uel id eft pileos aut pileolos coficit ex lana,illa prateipue puto quam Feltriam uoca
nrus,uulgo ftlQ.Eundem artificem SC TnAouTsf/ uocant,Pollux:aIiqui etiam 9rtA«.
TKeiElJtGctmanifiBttlKlctjet.llIorum opera snAMTOGrseci nominant, quod lana: inter fe confertSac
conftipatte^ fint:mAii>m(; di iri/(4mA«m(/,denfationem huiufmodi.Q.uamobrem non capitis folum, fed
etiam pedum tegmina, uel tibialia fic parata Graeci 'xfAss nominant. Nam
cum reliqui ex lana pan.
ni,a textoribus contexi foleant, hoc genus conftipando tantum fit.Pilotarij igitur ifti , pratfertim cS 40
rubro uiridnie colore lanas tingere uoluerint, lixiuio utuntur . ex cinere quem uulgo clauellatum
uocant,noftri «>eihAfc{)Clt:qui combuftis animalium offibus fit, Audio alicubi pileos omnes iam fa»

d}os,cuiufcunej) coloris fint,tali lixiuio ab eis ablui. Vtuntur eo &

alij tintSores.ad certa colorum ge

nera.Noftri prteferunt cinerem illum qui ex fa:ce trini in malfas coatfta cremata^ fit,HaEC lixiuij ge
nera quoniam plusacrimonia:habent,8f dilTecantis abfiergentis^ facultatis funt, uulgari lixiuio
non folum ad laiftis aut fanguinis grumos in uentriculo concretos, if d ad alios etiam ufus extra cor
pus,a medicis prsferri debcnt,ut nemorum ulcera,fcabiem malignam, 8fc, Haec admonere operat,
pretium uifum eft,cum fex aut feptem Diofeoridis, Galeni, &
Aeginctat interpretes , hac in re om»
nes hallucinati fintAduerfus lac coagulatum quidem lixiuium pilotariorum auxilio efle foIusDio
* fcorideSjSi imitatus eum Aegineta fcripfcrunt.Galenus, Aetius Sd Nicander , ubi de eodem uene: jo
no agunqnon meminere.Hoc omnino monendus eft medicinae tyro , non temere lixiuium ullum,
prxfertim uehemens, intra corpus propinandam eire,cum erodendi di fepticam uim propemodum
habeat-Et fi quando ufum eius neceflitas poftularit,recuratione utendum per pinguia, di abluentia
uel obtundentia morfus,ut butyrum.Sf c. Coagulum omne cum accto,radice^ filphij feu laferis,
aut eiufdem liquore, taurini fanguinis grumos difiipat, Diofeo, Ego Aeginetae letSionem pradero,
&
qui coagulum ex aceto feorfim commendat, rurfus filphij radicem cum liquore feorfim : fic enim
habet, ifihcfa 'filxo-iy ra oVa.cAduerfus lac coagulatum quo^,coagulum quoduis cum aceto da.

turtaut filphij radix liquorue cum pofca,apud Diofco.Galenus coagulum ex aqua propinat,uel Ia-
ferpittj et nitri tcquas partes ex aceto mulfo.)Nicander coagulum probat capreae (w4 «oj 3 ifh Ayes:.
.fi^.Scholiaiuel hinnuli, uelhoedi.uel leporis.-id^ raro linteo percolari iubet dfmifceri, pofetenimi 69
rum.Coagulumhoedifumitur contra fanguinem taurinum, contra quem &: leporis coagulum ex
aceto, Plinius.Calaminthx, id eft nepets arida folida,eorum^ fuccum Diofeorides aduerlus laccoa
gulatum
 ,

Taurus.G. H. Lib. L

H.
40 armentidaxeft.PoIIiix.Hinccft, quodHomeriis Ii-broi. Iliados
Agamemnonem Gi Kcorum imperatorem tauro coparat; hVti His icylnipi
rm(ts,cyxs n Hkk!, xy^nvSjmm: Bss Tcdifos per appofitionem dixit,
“tTsfA-n mt™
quafi^rs Jf». Accipitur
etiam improprie, pro quouis boue, tum i Latinis, ut fupra dixi in
A. tiim^ Grscis, ut in hoc uerfu
lir7rayvie$««i«(ij,tneit,TTOj»,c/iVaiwi!j,.
Ta;f©-,inquitElymoIogus,di(!iuseftquail«r«.ip©'.acau!
dat exienfione:ueI quafi j,»f(^,id eftfupeibus Ego a tor Chaldaica
. uoce appellatum pokisfupra
dixi. Italia a bubus nomen habere exiftimata eft. Grscia enim antiqua
( ut fcribit Timsus ) tauros
.uocabat .«Aas, a c(uorum multicudine &: pulchritudine &fetu uitulorum Italiam dixerunt. Alii
fcriprerunt,ciuod c Siciha Hercules perfecutus fit ed nobilem taurum, qui
diceretur Italus Varro,
Etalibi, Italia ( inquit ) a uitulis didia eft, ut fcribit Piib, Tyrrhenorum
lingua taurus dicitur Italus"
r Proptereaab uno ex tauris Geryoms abdudlis ab Hercule, dicSa eft Italia: quum prope
RhcgiUrn
enataliet in Siciliam in Eryon campum, ac regnum Neptuni filij peruaftaftet,
C*lius ex Grtecis in.,
terpreiibus ut ait. Italia olim armentofiflima fuit.Perottus,
nf«i/,taurus exponitur Hefychio SC Va-
rino. Siiidac SC nihilquam eminenuor montis pars eft, KmMSmAxt, tauri, Hefychius
Si
Varinus. T«/ei'A<ii/,paruus taurus,Suld. Tauras etiam uaccas fteriles nominari fupra
indicauimus.
Omnia magna aiuiolenta Gratci tauri nomine appellant, unde Si j8a particula intendendi apud
iplds, ( de qua multa fuperius Euftathius in Dionyf Si
) T
Stephaniis in auri montis mentione, nam
illiim quotp a magnitudine aliqui fic dieftum putant. Extat loachimi Camerari) in Exercitiis cius
Rhetoricis de tauro elegas xnigma.htiiufmodi.- Mcechus eram regis;fed lignea membra fequebar.
Et Cilicum mons fum, fed mons fUm nomine folo. Et uehor in coelo, fed inipfis ambulo terris.
40 Taurorum epitheta, Aeripedes,Ouidius,id eft pedes atre folidos habentes. Agreftes difterfit
afylucftribus,Plin.lib.8. Alacres.Claudian.a.Pancg. Acer.Silius lib.ij. Arator,Ouid.i.Fafto.
rum. BeIlator,Staf.j.Thebaid. Corniger,apud Cicer, de Nat. ex Poeta, SdOuidiusiy.Metamor.
Eximijprarftanti corpore tauri,Verg.4,Georg. Iners,Stat.9.Thcbaid. Ingens, Verg.i. Acneid.
Macer,AegI.;. Nitens,Aeneid.j. Tomus, Ouid.8. Metam, Trux,g,Metam. Validus,7,
Me.
tam. Et apudGratcos, «pstiairumf, «^OTy^^TK^iSx^s^fts, •mTxcs^yol, i/^Uujyys/iSnyisy^i^it^m/ois
i^iJivKSSy
^yiiHfss: KfxTtdmvs, Pindaro., AiScans, «yaTSfor, lityxtii-ni^is, 'iHiii/iAnimi, Ay^mlti, Stvitfdi, xijutAnkj,
iyeulu/JU, mxrnva ^Aocrefol, ^«Abimus, Xbft/j.Ww.' quteomnia licet ab OppianoSyrijs
, priuatim ui,
buafitui-,de omni taurorum genere dici poflimt.Idem taurum uocat armenu
xtf raii dyxii «ytiiemx;Si
sneil' iyvmm, Quintilianus libro 8. Sicut in his quae homonyma dicunt 9 r, ut Taurus animal
-J° ne lit,an mons,an lignum in coelo, an nomen hominis, an radix arboris, nifi diftindium
non intelligi
tur.De tauro fydere dicam infra in h. Ephefij pincernas appellare tauros folebant, Hefychius ; non
quoslibet tamen, nec ubiuis, fed in Neptuni tantum fefto,uttepetemusinfra. Eft
auis quae boum
mugitus imitetur in Arelatenii agro taurus appellata, alioquin parua, Plinius. Tauri uocantur
fcarabei terreftres ricino limiIes,nomen cornicula dedereiali) pediculos terrae uocant.Plin. Tidlf©.
pars eft membri, &r pro ipib membro per fynecdochen accipi Uidetur. Taurum & orrhon,ut fcribit
Ammonius, Graeci eam uocant partem quae tefticiilos interiacet, quam in auibus orrhopygion 110«
eant. 0{«s (malim per duplex f.)locus eft fecundum nates, srojicTstyAsTO, quem aliqui taurum
fcripfit Herennius Philo, V
arin, to i/tjxifH iM nforaiaot, vsi «/E t xxuAiii ts Syai liixa
a-teirttu,/ oVs,ri£<(i7ta, l(g« il£poS,Pollux.QlI5
6a eius iierba ita intelligo,ut
taurus ei fit locus ille qui inter anum &
ferotum imeriacei,linea autem me
diaqus fub cole eft.ac inde per ferotum Si taurum future inftar extenditur ad anum ufep, tramis Si
orrhos Sf perin«on appellctur,neinpein homine, In auibus enim alia ratio cft,quanqua in ijs quotp
k 4
 11(5 DeQindrupedibus
medius.uel potius finis loci illius eminentior orrhos nominet. Sic igitur taurtM
locus tater tcfticulos
/ a ctetcris tribus nominibus difFert,qua tamen
aliqui cum tauro cofundunt Aliqiu
Galeni haec uerbalegimus,
feri' snetrai/ per i

bunt:aliqui in mafcuIino,alq in neutro genere proferunt.In Gloffis

locus(inquit)inter icrotum SC anum, ubi ueficx collum utum en, ht paulo polr,
autem
pseivxT TTioJfioi/ ; in libro autem de htemorrhoidibus &
fiftulis,anum ite appellare uideiur.bfc^chius

ine/>'«(<cxponit 7nei'i»i'&i pudendum, K^’WinfmviiS«.nieUi©', pudendum, Suidas.Fieiw©',pn

dendum,penis,fcrotum,fcilicet taurus, Varinus. t(su ^alpqTnetVt©' : (tsjSJj

J|io,v®«^^a 7i{,Ariilot,libroi.hift.anim.Theodorusfictransfcrt,Parsinteriorfemoris
8!:natis coma
munis,coles;c 3^crior fubnatale.Sed colis in hac lignifleatione uocabulum fidium
ab eo reor, ego in
terfeminium potius appellarim.TgaftisSuidteanuscft, exteris ipfum;aniforamen,r'7jo;(/if^i.i)=«:in w
Hahcafs yaoioi/,
Hefycltio corrupta uoxeli^pMj^txit pro 7)OHtw:.ot3'r®^’ni)'rv?ni(leg07»a‘j()ttfcj)gt
id eli, Alij uero tramin exponunt partem ab ano ufep ad
initium balani, id eft glandistfic uocatur ex
trema ueretri pars. Accufatiuus ijuxiay per » in Hefychio SC Etymologo perperam fcribitur,cum de
beret per iota.Poftrcmo Tjoiftis fecundum aliquos interpretatur ofyos(quam uocem cum acuto in pe.
nultimafemper feribere malim, ad eftfcri difFerentiam quodultimamacuit)5v74f(>(/,ii'i5^i»(/,He
fychius,Tcciig©^,5'eaijT) Etymologus.Hxc uerba non in.

telligens quidam,in Lexico GrxcoIatino,Taurum Achaix locum ridicule interpretatur , cum non
•,^'r«j^ct®f/,led-\^'wo 5(Mt' legendumfit.Vided^fltt&l deinceps apudVarinum. .Redeo ad tau.
i um,id eft penem uel interfeminium;ab hoc itTOi/f
aii©' uox pro caiia uirgine apud Tragicos con
fidla eft,Pollux.dt)iKoi’«T«/gi7ti</>o:lfa3-j3i«i/.Suidas.Eft autem Ariliophanisuerfus in Lyfiftrata.Si.
gnificauit eo(inquit Erafmus in prouerbio, Abtjt SC taurus in fyluam)uitam coelibem fceminae , ne.
gligetis taurum,id eft maritum. Sic SC Horatius pereat male qux te Lefbia quxrenti taurum,mon
ftrauitinertem.Qiiod autErafmus impudicam tauri fignificationem omittit, modeftiat caufa magis
quam per ignorantiam fecifle uidetur.Eodem fcnfu,fed alia ratione,«T«i/{i«i uel xTrii-mioi potius Ari.
ftotcli dicuntur Pyrrhicx iuuenex, Theodorus fetauras transfert , quat annis aliquot enere inta» V
<ftafetuabantur,utincrementnm ampliter caperent.A tauro uidetur etiam uerbum rmpy forma.
ri,undc SC mulier «r«/ 5 ioT»,quK uito coniunda non fuerit, tanquam iuuenca taurum non experta,
Varinus. Hippobinum Grxei quidam uocantillum,qui meretricio amore debacchetur: aut qui in-
explebiliter V
enerea confedetur,quem Latinorum nonnulli etiam laftaurum dicunqfed Grxee ta
men,utex Athcnxoliquet,Nam eo uetbo Pompeius Leneus nobilifflmo hiftorico , uelut natuum j»
tnulflt,[d uero lignare hominem libidinis ualidx.in libro de grammaticis SC rhetoribus audior Sue.
tonius eft.Cuiufmodi narratur Proculus inter minufculos Romanorum tyrannos .Vocabuli ratio
hxc.quia Grscorum linguaM(Attice,Etymologusldid}iones intendit: taurus uero eft pudendorS
pars,ficuti adnotatum a Galeno fcimus,nec non a Quintiliano.Eam fub ofeheo politam Euftathius
interpretatur. Alt) laftaurum dici putant quafi AiOT 0 T(a/ 5 «[/,quod hifpido fit pudendo , ut idem Eufta'
thius aftruit,(Sd V
arinus.) Nam laftaurocaccabum apudChrylippum in libro larAS i(si «olOTS.le
gimiis elfe delicatioris eduli) genus(«is«(' sf iw-rei i<rxs ir4ttfyr45«t,Suidas)uti eft apud A.

thenxum,ut quod fit libidinis incentiuum.Laliarnos quidam ( Hefychius ) malunt feribere ut fint ,

it T offoy t/laa-Gi 9« Tirgroi

1( Tirtff oVass, Cxlius.Ei 71? 57 -Ttis eMsotj/ s ttIs
mms traljw ex authoreinnominato.Apud Etymologum SC Varinum lego
sidjSKTiAiais «(Ki/,Suidas

quxdam ueftis,uidetur autem ea uox

etiam, Aitxmf©',':» iViTOj/jiwdAsysjAJ' 7? AiiJ7nif,7B oliffatTituilis
aLatinorumlacernainterpolata.Aiii/ra<,7n!frm,Hefychius. Tiu/5«iiinfuper7e«iilf«s»i/ exponit Hefy.
chiiis, Sdmuliebre pudendum. TKlyMG|/,Ta£yfl|/7iri«G|/, Varinus, Arn!T«i'§r/d!e©',9g«cri/ro|u)fi'®',id eft atl
dadler 8d fuperbe aliquid dicens aut faciens , V
arinus 3C Hefychius. Phanodemus hordeum feribit
quoniam cornutum fit, Hefychius. Arifias forfitan quibus hordei fpica armatur,
appellari Tiaigoj/,
cornua aliquis dixeritT aurion eft inter lychnidis coronari* nomeni^laturas apud Diofcoridem.De
tora herba uulgd didla apud Italos,quam Diofeorides orobanchen uocat,fupra dilferui in Boueea.
pite 5 Eft SC altera tora.uulgo didla, prima fcilicet aconiti fpecies, de qua in lupo dicemus. Hoc fal«
.

tem in pratfentiamotiendumledloremduxi,lychnidi 6d aconito non folum nomina communia eC.

• fe,'cum illa taurion,hoc tora uel taura uoceturtfedeuameffedlus, utrauis enim admota fcorpiones
|o
torpefeere Diofeorides tradit: 8d licet aliud nihil eis commune exiflimem,ad philologiam tamen hjc
non taceri pertincbat.Taurus apocathemenes Magis.lychnis lylueftris eft Diofeorides. Eft 8C alia ,

taura, de qua Hermolai Barbari uerba haec funtiSunt qui oxyn putent elfe quam uulgus tauram 8C
triada,hoc eft trinitatem,a: fphragida,hoc eft figillum Salomonis appellauit folio triplici,aut uno :

potius in terna difpofito,radicc capillamentis multiplici:florecum maculis quibuldam candidis cce

ruleo.AftringiqadftomachumdiflblutumSdenterocelasincibo datur, Hermolaus Barb. De f
nauigqs tauri nomine,infra dicam in h. fA
maiore pecore nomina habemus,Equitius,Taurus:
&:cognomina,StatiIijTaurqPompontj Vituli, Varro. Taurus illequiEuropamPhamifiam rapuit,
Creiacrexfuit.fid Gortyna codidit.Tauri cuiuida quacftoris ad Armenia mifti, meminit Ammianus
Marcellinus libro 4 .Taurus medicus celebris in Creta fuit, 6d alij quida hoc nomine, Varinus.Tau C»
i

rus Berytius philofophus PIatonicus,uixit fub Antonino Pio,&:c. Suidas. De Tauro illo ex
quo
Minotaurus natus fertur, dixi fupra in Boue cumPafiphac. Tauroflhenes proprium uiri nome eft,
de quo
 Taurus. H. Lft). I. 117
de quo Aelianus inV arijs lib.9.ca.i. Taureas nomen propria, Sttidas.nec plura. Taurea
lubelili
Campani, uiri memoranda fortitudine l)Iftoria,defcrIbIt Liulus llb.i.de bello Punico.
Vide In OncJ
maftIconoftro.TaiirIfcumfjuum tyrannum qulGalllas Infeflabat,HercuIem
Amphitryonis filium
occldlfle aluntGalll, Ammianus Marcclllnus libro ly.TattrifcI Cyziceni fculptoris
meminit Pllnl,
us libro 54.cap. ii.T aurifcus pinxit DIfcobolum,Clytamneftrara,PanIfcum, Polynicen reunum
re
petcntem,aiCapanea,Idem lIbro55,cap.ti.HermerotesTaurIfcI,non calatoris
illius,fedTraHIanr
inter monumenta fua fpcdlarluoluit Pollio Afinlus.ldem
56.5. Taurites quidam itlrrobuftus fuit’
unde apud Phlletaerum quidam de ulribus luis gIorIans,inquit; t TwetVsi/ toIs mvais fe*
9
narius cll. ScueroAIexandroimperante,TaurinusauguIluscfFedlusell,S.Aur.Vi<flor.TM,5/«7»wj
,0 proparoxytonum , a tauro occifus : paroxytonum autem is qui occidit Ammonius SC
, Cyrillus.
De taurea,id eft fcutica alibi dIxI:EuuopIus autor eft Superbum Tarquinium excoeitafle primum
uincula, taureas, fulies, adc.Et feriunt molles taurea terga manus, id eft tympana Ouidius
, libro
Faft, dixit autem taurea pro taurlna,id eft ex corio taurino. Vergilius lib, 1, Aeneid, Taurino
quanl
tum poffent circundare tergo, Lucanus libro i.Tauriferis ubi fe Lucania campis Explicat. Tor
uusataurodicitur,afpe(!lufeucrusSfterribilis,ToroItas,utPompeioplacet,quafI taurorum acer=
bitas dicitur.Eft autem toruus proprium bouis epitheton. Trux etiam quafi taurux diditis
cxifti»
matur,ideftfcrox,crudeIis;undetrucitas,trucuIentus,8d trucido uerbum,Perottus.
f b, «<<«f$»i/,Horatius Aufidum
tauriformem dixit: Exprimebantur autem a' prifcis fluuiota
imagines bucrani,id eft boum capitibus, uel taurina forma, &: cornuti, ut fupra in Boue
dixi. Flua
16 uij cur taHrocrani,ideft taurinis capitibus fingcrentur,quatuor ferecaufas afferimtntnam,
q> ubi fe
inmare exonerant,remugiunt:Homerus , ris J'’ tKjixfhi nuxi/u)!»©- wn
riwg©': alteram quod
,
boum inftar fulcant profeindunt^ tellurem:tertiam,quoniam pafcua circa ripas efle folent polire
:
md,quoniam curuis ambagibus cornua imitantur, Varinus,Taurus,utidem habet, Alpheo* feiuio
immolabatur,utNcptunoquoij.lnuniuerfumenim taurus amnium naturi conuenit cum alias,
&
tum quia uiolentum eft animal, cornibus terram retjcit. & mx
tMx hv&ixiCic habent impreL
codices,Cllius reddit in LibyalMyi^tlirtt «pol xpa jipxyctydig
fi 071 'nti'ny HyTrMtay 0 Tcd/g©-, 0
iv^my iyxyay,Poiliix i. <).Buropcn qui rapuit aurus apud TLycophronem,non aliud fuerit q4am
7w/j0(i»fifiii/T(/iri<j(«itaA»i»,idcft tauri forma prifignenauigium.CiliusSi: Varinus
Nominabantur .

antnaues nominibus illorS qui pritendebantinflgnium:&: maxime uerilimilecft,cent?.urumpi,

5° ftrim^,&;cun(fta id genus,ea ratione ditfia prolatacp a Vergilioin quinto,Bayfius,Hac dere copio'
fius feribit Nic.Erythrius in Indice fuo V
ergillano in Scylla. Taurocercuri, naues fiuuiatilcs Sui=i
,

das.Eft autem cercurus,gcnus nauis breuioris,Icmbus,uidc Bayfiuni,

f T(u/{B»,pellis tauri, Vari
lius:&;galeaexpelletaurina,Hcfychius.Inuulgaribus Lexicis legiturTKi/jtm, tegmina ex taurina
pelle, quibus caput Si ceruix obuoluuntur.Sanguinem taurinum Grici dicunt &yx. Magi
marrubium tauri fanguinem uocant,Diofcor. Alexandri equum bucephalan uocarunt fiue ab
,
ab inftgni taurini capitis armo imprcfli',Plinius. AdCadaram rubrimaris pen.
afpe<ftutoruo,fiue
infulam exeunt pecori fimiles bellui in terram,pafta^ radices fruticum remeant: &: quidam equo
rum,afinorum,taurorumcapitibus,quidepafcunturfata,Piin.T«i/fa»</;B,i«4«A«,«'iititi/'s«:ref(i rx
fi»7iVii/s,Hefychius:uidetur autem locus corruptus. Kofs»/^,taurus offc'*if»!,ut)Ofii'/©'bos cui cor.
4 ° nua funtlunata:Cilius.V arinus,Si Hefychius.Tauroccros tribulus cognominatur apud Diofeo.
ridem,I&jtf 7i«t,y£a/et(w,fuperbi, pettt^ns\ztior]eirtcc^^v 4-cajy%vivTci>y'T(w^ciiyy id eft a tauris
qui fero.
cipres bC elata ceruice funt,Hefych.^lo. Tzetzes Chiliade ii.cap, 595. genus taurorum Scyihico>
rumyais uocari feribit. Si pai<roy?Lvtpis exponit TxtjfoyAvtpiS,
^c. Nicander in Thertacis de percuftb a dipfade, Avtwj oy’ ni/n TxO^^^^tfTtiwyotdvivilms
Ki«/i'iy,xiaipTi-r:y if'lyy'na 7aiiy, -rm^&iyj.yynh^ Si apud Varinum, taurus uehementent
adensmugitn:apudeunde,i5^t/?i©'legitur,uox(utmihiuidef)corrupta,T(a/ja»ifBi'«,Suid. Txu^iip,
^®jj^t,qui uocem taurini itmilem idunt, V
arinus.Hgt/yaiy taurus mugiens cUm ma(ftatur,uel
fanguinem erudlans diftecfto iugulo: bIomerus,Hgt ws o-n Tctug©-, Sde, Varinus. Germani de uehe.
menti illa bouis aut tauri per dolorem uel iracundiam emiffa uoce, dicunt btl^CIt. ergilius libro V
duodecimo Aeneidos : Mugitus ueluti cum prima in prilia taurus Terrificos ciet: (atepirafeiin*
cornua tentat Arborisobnixus trunco:uentos^lacefltt I<ftibus:8iifparfaadpugnamproludIt a»
rena.) Inclufa parenthefi leguntur etiam libro j.GcorgIcorum ut fupra citaulmus,eadcm prorfus,
nifi quod pro tentat illic difeit habetur. ^T«uetw naccarum eft cum tauros appetunt,quafi' tauria
re dicas:ficutiBtwf«(/,id eft
fubare,cumfcrophi libidine pruriuntSd apros dcflderanttutraqjenim
hic uerba de foeminis tantum dicuntur.non etiam maribus ut quidam putauerunttiTtfMiysAM dicun
tur tauri «I jpACTiwro <Ai qui etiam robore fuo fre
«xy.«y y-mk^m-ns, id eft ferociores bC ualidiores,
ti folitartj pafcuntur, V arinus. xTtycJ^rly eft contemnere : inde nomen quod «ytAsy ,
id eft gregem Sd
gregatimpafciafperncntur.Hi etiam x’niixyUxm(ms.\imkTiyxyi?Msaipet^) 3 fud Varinum dicun>
tur.Kif*! Bs(t»A},os lAxny i7)(t«j,tAt(,Citerum cur tauri a riualibus certamine liidli grege dea ,

ferto folitartj pafcantur.ut copiofe profectui fumus fupra cap.;, aliam rationem habet, neque retSe'
quis illos i-nyxy,,}^sy dixeriuneqp enim uel uirium fiducia, uel gregis Si naccarum contemptu , fed
meni SC dolore id faciunt. Ariftoteles etiam feribit tauros cum ipft inter fe tantum abfif naccis pa*
 ii8 De Quadrupedibus
fciintiir a7fwevtAswdici:qiTamuocem Gaza coarmentari reddit, contrario planefenfu, OtreAc ob-
abarmcntari uertendum crat:&: fic forfitan
fcruauit Erafarastdearmemari enim potius iiel
lit,peruerterunt autem librarij.Theocritus in Bubulcis,
X
«y*^ ^ ^
ATj^j-.negationem omittit, qua
6J^^ « 7i^>vA<rt;ms:Hunc locum Varinus explicans in ^
rediesaiuK^r^ii fcribit
miffa contrarius tierbi fenfus euadet.Erarmus non
ec per omicron: «Titixythxs enim per« cum acuto
penultim^

ge uaccarum fpreto^&: reliflo feorfim pafdtur.injyluam

SlSim^dGr.cos.The-;^^^^^
" bis uerbis amans quidam fe iam pridem ab amica relidum ,plurimumc^ effe

trahere,ut ii quis amicos priftino^aut folita ftudia

Licebit etiam ad alios diuerfos ufus prouerbium
defcrattattt a conuiflu hominum abhorrens fecum uiuatScholia quae feruntur in Theocntum,pro.
aurus enim fi femel aum geri t in iylua,
T
tierbium interpretantur de his, qui abeflent non reuerfuri,
Vnde non inconcinne quis dixerit maritum diutius ab uxore fecubantem
capi non poteft.
Aai/tTantum Erafmus. «Bos iniror, taurus eli procreationi referuatus. P“'
ti fubmittite tauros, Vergilius
Aegl.i.Submittereprofubllituereaccipit Palladius, K
lultinianus

inftitutionum lib. a. de Rerum diuifione;Sed fi gregis, inquit,

ufumfrudum quis habeit , in locum
demortuorum capitum ex fastu fruduarius fummittere debet, ut CC luliano
uifum efl : K
in uinearu
India Icrpentes a»
demortuarum uel arborum locum, alias debet fubftituere« Megafthencs fcribit in
intantammagnitudinemadolefcere,utfolidoshauriantceruostauros9,Plinius.
fd, &C e. Odientis fignum eft limis oculis afpicere &
taurine, , ut inquit Plato :
de qua
leones^ mappa pro
uoce mox plura inter prouerbia, ^aurum color rubicundus excitat,urfos
ritaqSeneca libro ;-de ira.Rubram ueftem non ferunt qui ad boties accedunt , &c.
quod eiufmodi
coloreeos conflat efferaritGyllius ex PIutarcho,qui tamen in libro de
Alexandri forturia,8f rurfus
Martialis inlibro
inconnubtj pr£eccptis,tauros,nonfimpliciterboues, hoc colore irritari
fcribit,
Veftesuetufiatedilaben
fpetSaculorum de rhinocerote. Quantus eratcornucuipilatauruserat,
id gentis pilares dicere uefles pof-
tes ac lacerastinquit CsliusjAriflophanes lacidas uocauittLatini
fent.Quod Martialis fignificaqquum Epigrammatum libro i.de toga ftia , quam pertritam confcifl
famm intelligi uolebat,ita fcribit: At me,qua: pafla efl furiofi cornua tauri. Noluerit dici quam pi jj
fcribit, pilg uiriles effigies attj item muliebres
Ia prima fttam. Erant fiquidcm,ut Sextus Pompeius
ex lana,qu 5 compitalibus fufpendebantur in compiris,quod effe deorum inferorum putat ent,quos
uocandarestquibus tot pilte,quot capita liberorum,reruorum,mulierum circa compita habitabat,
ponebanturtut effentijs pilis Sf fimulacris contenti,uiuis^parcerent.Hifce uero imaginibus nulli
us omnino pretij uefles circumponebantur. Proinde pannofos etiam quandom Martialis pilas uo»
eat ut Epigrammatum decimo in Laurum : Sed qui primus erat lufor,dum floruit
actas. Nunc
,

poftquam defijt ludere, prima pila eft. Ab hac pilarum fimilitudinc,ut fcribit Martialis interpres, uc
fpedaculo tauris obtjccrentur irritandis, pilj funt nuncupatsetquod a tauris peterentur,
ftes qtisc in
lanquam hominum. Vel, inquit,pilac dicebantur, quod in globum fliluforte p'ila fpeciem
effigies
conuolut*ia<flabantur:Quanquam rudis antiquitas, ut Paedianus audior eft,hominese ftramine
formaret ad cum tifum. Poftea,inquit,Iuxus in tantum auaus eft, ut uefles etiam purpureae obijee.
rentur, Qiiod duodecimo Metamorphofeon fignificaffe Ouidius quotjuidetur, quum ita canit.
Haud fecus exarliqquam circo taurus aperto. Cum fua terribili petit irritamina cornu, Phani.
ceas uefles, elufa^ uulnera fentit,Sed quod ille per luxum inftitutum ait ut phocniceac obijeeretur;
id minus iteritate connititunnam ex natura rerum oborta confuetudo eft: Quam 6C iureconfultus
Vlpianus Digeftis de furtis non ignoraffe uidctur,ubi aittCum eo quj pannum rubrum oftendit,fu
gauit^ pecus,ut in fiires incideret, furti adlio eft.Hoc SC in Inftitutionibus relatum inucnies De ob
ligationibus qute ex delidio nafcuntur,Had}enus Caelius. Martialis in libro fpediaculorum, de rhi
nocerote feribens, Nan<^ grauem gemino cornu fic extulit tirfum ladlat ut irapofitas taurus in a»
*ftra pilas. Et mox de Carpophoro qui ceruum 8d leonem in fpediaculo telis confecerat,Illc tulit ge jo
minos facili ceruice iuuencos, Extat in eodem libro Epigramma in Domitianum,quem Alciden uo
cattQiiicum futurum coelum 8d immortalitatem fibi uellet reprefentare, tauro infidelis fuperiores
fcenae partes in fpeciem ctxli confedlas petijt acmuladone Herculis , cuius nomen etiam fibi indide»
rattnam Alcides appellabatur, Qui taurum ex Creta in Atticam ducens eius dorfo infediffe fertur,
Domitius. Ornithonis oftium debet effe humile dC anguftum, dC potiffimum eius generis , quod
V
cochleam appellant,ut folet effe in cauea,in qua tauri pugnare folent, arro, Theffalorum gentis
intientum eft equo iuxta quadrupedante cornu intorta ceruice tauros necare ; primus id fpeflacUj
Ium dedit Roma: Caefar didiator, Plinius, uel «{«nAxeSt ucI KijsAasi , qui tauros corni,
bus trahuntiVarinus SdHelychius.KiuxtfsAxsssirasw.^ataifoitsyijAuthor innominatus.Supraiii
ter epitheta tauri xs{t«AxHt,id eft cornibus robufti,ex Oppiano pofuimus. KsjttAxos, etiam exponitur it
qui cornibus trahit aratrum. taurus nimirum.id eft bos robuflus.Sic item uocant lisiAsifi
,
id
efl funem antennarum ( fiinet opiferos Latini dicunt J Heiychius idem Apollinis cognomen eft,
.-

Varinus,-
 Taurus. H. Lib. I. hp
Varimis. ffrorw n ‘r‘p«’<Si/ tauri nomen pro qitouis boui portitur ut fu.
pra etiam monui- ffVeterestaurorumcornibuspropoculisufifunt,utinbouefupradixi
iiiH e
Tmjan.fcutum uocatur.a fuperficie quae taureo tergore operitur, per fyntcdochen
’ Varlnus Sii ‘
pra qiiocp fic appellari diximus galeam ex corio taurino.
h, Afphaltites lacus animal nonliabet,nihilin eo immergi potefi.-tauri etiam
f camelife imnune
ibi fluitant, Soltmis. f
AlciatiEmblemaarex»i(9a«3-ix»,adpidurambubulcitaurum ium
uaccas
uinflum tenentis huiufmodi eft; Et toleranda homini triftis fortuna ferendo eft. Et nimium
felix
fepe timenda fuit. Siifline(Epiaecus dicebaOdC abftine, oportet Multa pati, illicitis abscK tenere
manus. Sic ducis imperium uindusfertpoplite taurus In dextro.-flcic continet a srauidl,
rLa
10 aantius 4.Theb,comment.Hetrufcos confirmare ait,nympham qua cum nupta fuiffet
, prxdkaf,
fc, maximi Del nomen exaudire hominem per naturg fragilitatem pollutionem^ fas non
elTe; quod
ut documentis allereret.confpcau exterorum ad aurem Dei nomen nominaffe, quem illico iit de.
roentiacorreptum, 3 nimio turbine coatStim exanimafle.a: reliqua. DeTitormo
i:
btiflequa Acto
lo ferunt, quod ftans in armento
ferocilfimi omnium maximi^ tauri pede correpto,furentem
ac in-
de fe proripere adnitentem fruftra , retinuerit conftantifflmc ; ac infuper manu alte’ra prteteretmtis
forte tauri alterius pedem apprehenderit audaciffime, ac comprelferit ferociter. Id cum
intueretur
Hilo Crotoniates,in ccelum manibus fublatis, exclamalTe fertur; OIupiter,an alterum profemina-
fti Herculem hunerHineprouerbij demanafleprimordia memorant, Hic alter Herculcs,Cx.
nobis
lius, Polydamas Herculis amulator leonem in Olympo inermis confecit idem boum
: ingrelfus ar-
10 mentum, inibi taurum magnitudine infignem ac praecipue ferum confpicatus,ex pofteriOribus alte
rum arripuit pedem,retinens9 pertinaciffimc,fei ocientem, ac impetu prxrabido profilientem non
dimifit prius,quam indignabundus ac furens, tandem in Polydamantis manu chelam, id efl
ungu.
lam reliquiqCslius.Milo quum quotidie uitulum geftaret,eundem taurum fadum citra negotidm
geftalfe dicitur. De Apide tauro,&: Minotauro,& tauro Minois(qucm SC Marathonium
uofant,ex
quo natum ferunt Minotaurum, uide plura in Onomaflico noftro in Marathone, &:ibidem in Her=
cule nono labore eiusiSci Leonicenum in Vartjs a. 17. &
Paufaniam in Atticis, Kc.) & xneo tauro
Perilli quem Phalaridi donauit , fiipra in Boue egimus . Taurus Europx raptor rex
Cretx Gorty=
nemcondidit,Eufiathius.De loue tauro raptore Europs lege Ouidium libro i,Metamorphof.
Nos
iam prius oftendimus taurumiftum ab eruditis naucm taurina forma infignem exponi Idein hic .

jo taurus quod Europam incolumen tranfuexerit in Cretam, inter aftra conflitutiis

fertur , Euripide
teftetde quo plura apud Hyginium aftrologos Icgetalq hoc lignum elFigiem Ionis in uaccam mu-
tarxelfemalunquide Varinum.Verfus iftosVergilij ex primo Georgicorum, Candidus auratis
aperit cum cornibus annum Taurus,8i: aduerfo cedens canis occidit aftro, Macrobius exponit
Ii,
i.cap.ig.in Somnium Scipionis. T auri fydus Veneri confecratum, Ibidem 1, a Et Saturnaliorum
1, ca
pite u.Cum primum fignum aries{inquit)Marti aHignams fit,fcquens mox Venerem, id efl
taurus
accepit: Sf rurfus eiufdem libri cap.ii.Taurum adfolem referri.multiplici ratione Aegyptius
cultus
oftendit,&c.utftTprainApidisbouishiftoriarecitauimus. f^Medea apud OuidiumMetamor.li
bro y.iugiilato Pelia pennatis ferpentibus per aerem fuper diuerfa loca inuehitur,et inter alia fuper
Cycneia tempe, CJux fubitus cclebrauit olor.-nam Phyllius illic Imperio pueri uolucres^ ferii^
,

4" leonem Tradiderat domitositaurum quoq; uincere iulTus V

iceraf&i ftrido toties iratus amori,
Prxmia pofcenti taurum fuprema negauit. Ille indignatus cupies dare,dixit:& alto Defiluit faxo
cunifli ceddilTe putabant: Fadltis olor niueis pendebat in aere pennis,
_
f
Arnobius libro quin-
to,de Cerere a loue deltifa in tauri forma;Parit,inquit,menfem poft feptimum, luculenti filiam cor.
poris,quam xtas mortalium confequens,modo Liberam,modo Proferpinam niScupauit. Qiiam cu
uerueeeus lupiter bene uaIidam,floridam,& fucci clfe conipiceret plenioris, fife, mox fubdit,In dra
conis terribilem formam migrat,ingentibusfpiris pauefadam colligat uirginem fub obtentu fe.
,

ro molliir.luditattp adulatur atnplcxibusifit ut K

ipfa defemine fortilT.compIeaturlouisifed non ea
dem conditione qua mater.Nam illa filiam reddidit lineamentis deferiptam fuis;at ex partu uirginis
tauri fpecie fufa lottialis monumenta pellaciae. AutSorem aliquis defiderabit rgi tum illum citabi.
,
yo musTarentinum,notumcpfenarium,quem antiquitas caniqdicens: Taurus draconem genuit, Sd •
taurum draco.Ipfa nouilTimc facra,et ritus initiationis ipfius,qtiibus Sebadtjs nomen eft, teflimonio
elfe poterunt ueritati.In quibus aureus coluber in fintim demittitur confecratis, 8d eximitur
rurfus
ab inferioribus partibus atep imis,Hxc quidem erudite Arnobius. Porro SC Eufebitim audiamus de
eade re loquentem:Cercs,inquit,Pcrfcphonen peperiqeducatur puella, nsf» fcilicet Pherephatten
(
nonnulli appellant) cui Iupiter,qui gcnuit,draco fadlus coniungitur. V
nde in Sabaziorum myfte-
rqs draco in fpiram inuolutus,in facrificijs,ad fatftqrum mcmoriam,immd uero in teftimonium tan
tae turpitudinis, ut fic dixerim, adhibet, Peperie
5C Pherephatte tauriforme filium,unde poetx quoip
•
nonullitauroIatidantdraconispatrCjSddraconerurfustauripatre.Etinmontearcana hxcfaiSa dti
centes,paftoralefiimula ceIebrat:paftoraIe{ut puto)ftimulB,ferula,qitod ligni genus bacchantes fe-
<0 ninCjappellatesjHaec ex Arnobio 5^ Eufebiojiita Gyraldo citant Syntagmate 6.m Proferpina. Seri
bit infuper demensionem commutatum angue intuliiTeProferpinahliguitiu,
undefitnatus Dio»'
nyfius.Quo argumento eciamSabasiorummyftica draconem prsferuncm orbem complicatum^
 «

120 DeQ^drupcdibus

- ----
ni: H€Croralicintusciainasiioiuennanamma5,
uultus,pratfixa^comuaierro, ruluereacp
Obiiius it. Vertere truces iieniends ad ora Terribiles
folumpedepulfauerebifulco, Fumifids^locum mugitibus impleuere.&c.
CVenetitc fluuius Silis ex montibus Taurifanis fluit, Plin.Iib.j.cap.iS.
Kmoxcap.ig.Tamla»
8C Ocra; Tau-
nos Ifli ix populos facii-Et rurfus ibidem, In hoc fitu(inquit)interiere,Carnis,Segcfte
rircisNorcia,Etcap.io.rncotealpiummultipopuli,redilIuflresaPola adTergeftis regionem. Se- lo
cufles,&c.iuxta®CarnosquondamTaurifci appellati, nunc Norici. Lepontios a
Salafos i ^rL

fes gentis Cato arbitratur.Taurifci,T«/eio-«si populi iuxta alpes(alias T

aurini)PoIybius lib. J-Ef a-

tofthenes Terifcos,Tieiwt,uocat:Dicebantur etiam

Tf£«,Stephanus,DeNoricisuel Oticis «No
ricijs plura feribit Eui athius in Dienyfium; &
Strabonem citat tefiem , inTaurifeis Noricijs iuxta
Aquileiam.ad duos fub terra pedes ftatim aurum inueniri foflTile.Orici (inquit idem Euflatb.)iuxta
einfdem re
Polybium habitant circa initium Adriatici maris: Norici uero uel Noricij iuxta intimum
cefluni. Taurinum Cut hodie uocant) urbs Celtica eft Maflilienfium
colonia , Tiu/fiesStephano di.
ciues eius Tauroentij. Apollodorus feribit conditores huius urbis uetflos eflfe
naui Tio/g«f oj?.,
&:«
id efl cuius infigne erat taurus.-qui a Phocenfium dafle reiedi, ad
terram appellentes , urbem inde
nominauerunuGcniilcTaurini.Stephanus.TaurinipopulifuntltaliaETranfpadanacinAlpiumra
dicibus,Plinius;.7.TranfpadanteItaIia:coIoniaeftAuguftaTaurinorum,antiquaLigurumftirpc,
inde nauigabili Pado,PIinius j.iy.Prstermediam « compendiariam magistp celebrem Alpium ul
am (per alpes Cottias fcilicet ) funt etiam aliat multo ante temporibus conflrtiiflx diuerfis r primam
«
Thebanus Hercules ad Geryonem extinguendum, ut relatum efl , T aurifeum lenius gradtens,
prop e maritimas compofuit alpesihic^ harum nomen indidiuMonoeci fimiliter arcem & portum,
1 au
ad perennem fui memoriam confecrauit, Ammianus Marcellinus libro 15. Tauri popnliiunt
tica Septentrionalis regionis in Europa incolec, Iphigeniae « Oreflis aduentu maxime memorati:
moribus funt immanes,immanem 9 famam habent,folere pro tiicflimis aduenas caedere, Pomponi.
IIS, Vide Onomafticum noftrtim.l auri Scythica gens ab Aegyptijs
colentibus boucm « Apim 0 =
Tctujti -n Xxu-
riundi,ut quidam ex Etymologico tranftulit,in quonos hsc tantum uerba repetimus:
Tinicnj/ Ly^ioi esB JJsc Hi» r Asnii. Alij fle diiflos aiunt a tauro, eo quod Ofiris illic bubus

iuneflis terram arauerit;Apud hos eft Taurica infula(uel Cherroneftis potius ) quae « Maeotica no-
minattirihabitatquocp didhim Achillis ctirftim,«c.Euflath.Dionyfius poeta de BofphoroC imtne-
rio,tt ancga tiuMoi vero "^-vpgtowr^iTKw^s.AliusCinqtiit Etiflathius)hicTauruscft,quam
qui in Orientem uergiuautSeptenuionalis quaedam eius portioeft , fub qua Cimmerq habitant,
gens Scythica: «Taurica Cherroneftis ingens fita efl uerftis occafiim Maeotidis faucibus adiaces,
quam aliqui aiCit tum figura tum magnitudine Pcloponneibparemeflc.Regionisillius incolae Tau
rofcy thac uocantur a Tauro monte qui illic efl.-quod etiam Herodotus non ignoratiit,cum et ipfe de
montibus Tatiricis,ict eft Scythicis mentionem faciat, Euftath De Taurofcythisab Antonino Pio
.

"didis hiftoria refertur apud Itilitim Capitolinum. AdSyriammonsTaurus nomena pecore ha. jo
bet, Varro.Taurtis mons Afitc,ab Eois tteniens littoribus.Chelidonio promontorio difterminatur:
immenftts ipfe « innumerarum gentium arbiter, dextero latere feptentrionalis, ubi primum ab In.
dico mari exurgit,&c. Vide Onomafticum noftrum. Nomen ei uel a magnitudine:Nam ueteres tau
ros uocabant omnia magna « uehementiaitiel quod eius pars ad mare prominens , taurinam faci.
emC 7ife'«j.«|/)referat:Gentile Tatirianus, Stephanus, Caelius non a tauro quadrupede , a quo reli- «
qua magna tiiolentacp tauri dictintur.tit Stephanus « Euftaihiusfcribtint, Tauro montinomenin
ditum ptitauled conua a Tauro monte magna uiolentafe omnia tauros appellari ait : quod ego non
probo,« Stephani Etiftathijcp uerba contrario quam debebat fenfu eum accepifle uideo.Dionyfius •

Apher Taurum montem appellatum cani t,Ov>’EiB£T«i/ 5ci}«ti'«K9““ii'>a<{»i'©'(alias ofJisfiafS-JiidifVla

di/fsmfiwTO/iowi. Qitx uerba Rhemnius Fannius Cc reddit. Cornua nam ftimmusfcopulisimfta= C»
ttiracutis. Suidas hunc montem tauro bouiperfimilem ait, ersijTOraj i-^nSiias m/lxt

et W©- , 87K T niiyfrx wjtos -KssjKifSra ; id eft, faltanii « pofteriores pedes in altum reiedanti ,
mox
 T:aurus. H. Lib.I. I2I
mox collum incuruatum attollenti. Alms pratcrea Taurus mons uidetur de quo apud
Etymoio^
gum a Varmumlegimus ex authore innominato, Taurus mons regionis illius glandes
producit
pabulum fuibusipendebant etiam ex monteillo tributa.qusredditUs Tauricos
ap|el!abani Tau
rominium, T«/jo(A-ii{/,mons efi Siciliae multis bobus abundans, &: fupra eum urbs
eiufdem nam,'
nis,Perottus,Diodoruslibroi6.inPhilippiregishiftoriafcribit,Andromachun^S!X?cin^^^
trcni,coadis in unmP qui cladifuperfueranqab Dionyfio Naxo etierfa,
Taurum urbi uicinum coi
Icm diutius mcolmfleiquare Tauromenq nome loco conciliatum, qua mox opulentior
fuit ciuitas
TaurominitanumliituscurCopriadi<Sumrit,inBoueindicatii. Tauropolis.urbs
Cariie Stenha'
nus. Taurania,urbs Italiac,btephanus. In Campano agro intercidit Taurania,Plinius t. ,.’Tam ial
m
num,BrUtiorum oppidum Italia iuxta Rhegium,Mela lib.i. Ad Brutium littiis iS
Italia, intus in
pettinfulaMctaurusamniseft,&:Tauraniumoppidum,Plihiusj,y. TaururumPiolemad
i,i«
idemTaurumi Plinio j.ay, alio nomine Alba Gratca,BeIgradum hodie,uulgo
©rtediircb
btir^.ubi Danubio mifcetur Sauus.Eft autem Vngariae urbs d Turea nupe?
expugnata Tauri am
phitheatrum apud Suetonium nominatur,in quo C.Cafar Caligula munera
gladiatoria aliquot edi
derit. Tyburtina porta Roms aliquando Taurina dida eft,d capite tauri.quod
illic infculptB erat
Perottus. Alexandria Aegypti faUacibus itadis, tribus omnino aditur alueis,Tegamo
Pofldonio’
Tauro, Plinius y. ;i, Taurus item fluuitis eft apud Troezenem, ex quo apud
Sophoclem nomina’
eurTaiiria aqua,
_

Varinus K K
Eullathius Iliad.A. Athenaus libro;, addunt autem
illi fontem enam quendam HyoeiTan a Sophocle uocarhqua uerba
nonintellexit Calius ineptered
10 dens fontem HyocTan etiam uifi apud TrcEZenem. Tid-ff»;,
4* a ,y8T«ij3 rm&a
sW{ix»?»xAs,OT;j Hacuerbaapud Hefychiuma: Varinumcorruptillimdlegun,
mr. quamobrem hic emendata citare uolui. Emendatii autem tum ex Athenao, tum alio
Varinilo=
co cuius initium Terif©, Ivmx. Sic tauriformisuoluitur Aufidus,Horatius4.Carm.
f Nunc de facrifictjs dicendum: Diximus autem iam in Boue prater alia quadam bubulo per,<a<
facrificando communia, boucsmaresabAegyptijsEpaphoiramolari,&: quomodo ab eis exiiWn=
tur an puri fint ad facrificium,explicauimus ex Herodoti libro i. Apud Homerum
leguntur, id eft feledittales enim facrificari oportebatiSic Vergilius, MaeSant ledas dcrfibre biden
tes.Gr^cisfacrificaturis moris erattauros explorare farina appofita-Nam fi guftafeaBnmlTenqcon
cipiebant inde haud ualere fatis, Calius &Gyraldus. Druida uifcum omnia Chanteni appcllan,
tesfuo uocabulo,facrificio epulis^ rite fub arbore praparatis^duos admoueit candidi coloris tau»
ros,quorum cornua tunc primum uinc{antur,8i:c,tCECundiratem eo poto liri cuicun^ animali lIc,.
rili arbin-antur, contra^ Iienena omnia clTe remedio. Tanta gentium it\ ebus friuolis plerunq», rtlC

gio eft, Plinius. Qtioties aut thus,aut uinum fiiper uidimam fundebatur,dicebant,Madus elt tau
tus,thure,uel uino:hoc eft,cumulataefihoftia,&:_magis audatid qiod & Ilidorus libro lo.fcriptum
reliquit,Gyraldus. Homerus, aw7w:7'unccnimdefacr:sbcnefibi
V
promittebant Iones, cum taurus madandus magnum gderet luigitum, ariniis in Helice. Meile,
nij taurum quem manibus Ariftomenis madaturi funt, coluiinai qute in eius fepulchro eft alligat:

Qiidd fi ille, dum uinculum cuadere conatur SC faliendo tunultuatur, columnam commoueritTlte.
tum omen interpretantur;finminus,triftc, Paufanias in ficffenicis. Cum Agamemnon in Aulide
40 ccrliuin Dianae ignarus occidiiTeqdea irata uentoriim fatus amouiqut natiigare non pollent. Ora.
culum confulentibus refponfum eft Agamemnonio fnguine deam elTe placandam , Mifliis igitur
Vlyffes Iphigeniam filiam aftU a Cly taEmneftra fubiry textu fadi tum Achille matrimonij impetra
tam adduxiccum^ iam immolari pararetur, dea raferta illam ftiftulit, ceruam^ pro ea fuppofuit,
uirginem autem inTauricam regionem tranftuli(8tc.Qiiidaminurfamfcribunt mutatam elfe, ali)
in taurum,alij in anum,iti teruam alij.Sed h» mea: fabuli funqres ipfa autem fic habet. Cum Iphi,
genia iamiam immolanda elfet, accidit forte Ut.inum aliquod ex praedidis animalibus fe obtulerit,
quod comprehenllim mox IplUgcniac loco matatum eft.Non eft autem abfurdum rem ita coUgifie
credere,cum in facris etiam literis Ifaaci immolandi locO arietem fe obtulifle legamus, Vai inus iii
Neoptolemo, ubi plura etiam de Iphigenia afert ex Ifaacij Tzetzse inLycophrjncm commentarijs
J» deprompta, Perottus in Cornucopite, foh'taurilium8<rquopadofiant,inctninitCatodeReru >
ftica cap,i4i,SimiIeeis facrificium Grtcci fittyn uocant,de quo in Boue fupra dixi. Trittys
uel trias
facrificiumcdnftabatcxhirco,ariete,6f tairo.Varinus. Populus RomanUs cumluftratur Solitau.
rilibuscircUmagunturuerres,aries,taivus, Varro. Perfedum facrificium fue,taufo,hirco8C ariete
conftabachoC hecatomben Graeci SC tottyn uocabant,ut fupta cxpofui.Solitaurilia facra fuere,qu5
finguloperfedoluftroperCenfores celcbrarimos fuit, ad hiftrandamurbem,fue,ouc,8f tauro: aut
uerre, ariete, tauro, qUi circum u bem ducebantur, tumep multa religione luftrum condebatur;
SolitaUrilia,Fcftus inquit, hoftiarun trium diticrfi generis immolationem fignant,tauri,arietis,ucf
ris,quod omnes integri folidi^cci-poris fint: folum enim lingua Ofeorum fignificat totum, & foli»
dUm:hac Fcftus,fed Qc Grxei dicUnt totum& integrum , Porro de Solitaurilibus meminit Li>
t» uius,Afconius,QuintiliaHus,aljcp,GyraldUs, Tauri cuamKtaurilia ludi erant in honorem deoi
rnm inferorum fadfiqui hac decaufa inftituti funt. Regnante Tarquinio Superbo cum magna in=
tidilTet peftilcntia in mulieres STauidas,exiftimantcs Romani eam fadam ex carne taUrorS diutius
 , k

De Qmdrupcdibus

Apollini facris nonnihil

ue ubi Cadmi mentio inddit,de taurorum etiam hoftijs
maris Perfici fpledide colitur Apollo TcwfOTnxO^^ucl eodem
cognomine Diana, Eultathius in Dio
Ia
nyfium, A pollini taurumjoui non item immolabant, uide paulo
mox in tauris Neptuno facris ex
docuimus:& ubi armen*
Macrobio. Ex eodem fupra in Boue(ubi de Apide)taur5 ad Solem referri
genitus Bacchus ab Argiuis c(>
torum Solis meminimus* ^ Bugenes,jS»)^«s iuovvo-<^M eft boue
<foi/,id cft tauriformem Bacchum,a
id eit
lebatur.Hunc Graecorum plscricp T<w/f
tauricipitem,item ab Orpheo(didum)efFingebant,6(: appellabant : natum^ ex Perfepho. ao
ne, ut Clemens in Strom. ^ Eufebius in i.Praep*Euang.tradunt ( quorum uerba paulo ante adnu.
merauimus ) ut alios mittam, Qiiinimo etiam taurus didus cft, &
illi cornua attiibuta S^cogno*
,

Alexipharmjdem
men etiamfadum T^a/?oH^^&)2,id eft tauricornis.ut eft apud Nicandri commet. in
«C ab Orpheo in Hymnis bC AVtgas uocatur,id eft bucerus 8^ bicornis,Hinc Ouidius, Accc
da^ttcapiti cornua, Bacchus eris. Ideo autem cornua Baccho funt attributa, ut Diodorus
lib y, tra>
.

dit,qc4i primus bouesiugo iunxerit, Bacchus idem fit &: Ofiris, Idem tamen in quarto idcirco
cornutum^^ionyfium prodidit,qu6d Ammonis filius fuerit, qui arietino capite cum cornibus fuifle
dicatur. Suntiui cornua pro audacia fumunt,ut Phurnutus, quod audaces trucesq^ uinum faciat.
Hinc.OnidiuSjTuncpaupcr cornua liimit. Sunt qui BC fcribant cornuacriftasuocari^^c. cin= &
cinnosintcrpretemirrac ideo Mofen cornutum Hebraeis uifum putant, ut etiam Lyfimachum re*
gem in eiusnomifma&us uidemusrfed Armenios adhuc BC Lydos facerdotes, cum huiufmodi citu
cinnis &capillis Romae onlpeximus, Porro diT illud item legimus,ueteres cornu bouis pro poculo
ufos fiiiiTei&inde fadum eTcjUt non folum cornua Dionyfio finxerit antiquitas , ftd etiam taurus
ipfe diceretur SC tauriformis iiGysico coleretur : &
xtpca©',id eft cornutus dicatur a NicandrOjGy*
raldus, Bacchus Kififn<pvHS BC tauus dicebatur, STc.ut fupra monui cum dicerem ueteres cornibus
pro poculis ufos, Athenaeus libro iPlato(inquit)fecundo deLegiLus uini ufum fanitatis gratia con
cefllim ait. Verum ab ingenio homimm ebriorum,Dionyfium tauro BC pardali conferunt, eo quod
inebria tifaepe qugdam per uiolentiam''.gereconentur, Alcseus
•7J3lIio^wy(^cgp (fortiif^y«75 <^fc©')id eft uiiio placidum aliquando ingenium co
tingit,aliquando uehemens 5^ uiolcntius qiam uerbis exprimi poflit, Quidam etiam ^v#</K9yd eft fc
roces&f animoft.fiunnqualisnimirumtauriseft, Euripides, tccD^ck/I^
cft, Tauri proterui funt BC cornibus ferociumSuntqui natura pugnaces prorfus efferantur, ut par
conueniat. Haec Athenxus. Sophocles in tragoedia quae inferibitur Tyro (Tereus
dalis effigies eis
perperam fecundum Varinum)taurophagum tocat Dionyfium, id interpretantur quia ditliyram.
borum poetis in uidforia daretur bos, (in quo tanen aliqui Ariftarchum mendacrj argiiunt Suid.) ,

Alij crudelem 8^ immitem(«/*ss«f/)accipiunt,quanto BC Ariftophanes Cratinum ita infamauit Sed ,

ad uinolentiam magis referendum alij putant, quoophiloenus effetit,hoc eft uino indulgeret largi*
^is,uel audax Baccharum inftar,Caelius, Varinus,Sddas,Etymologus. At forfitan wnHsny hic inter-
pretari conueniet,non fimpliciter crudelem BC immicm,ut Caelius iranftulinfed d)tio<fKyoy,id eft qui
^ cruda non coda*uoret. Arnobius enim libro y.aduo-fus Gentes, Bacchanalia etiamcinquit) prae, y
terminemus inania,quibus nomen Omophagtjs Graectm efi,in quibus furere mentito, &[feque>
uos anguibus.'at(^ at uos plenos dei numine ac maieftate do-
firata pecftoris fanitate,circumplicatis
ceatis, caprorum reclamantium uifcera cruentatis oribuidiffipatis , Suidas citat Ariftophanis cx
Ranis uerfus, quibus Cratinum taurophagum uocat: Bacchum eadem ratione mofchophagum
cognominat, ^De tauro quem uetula Cereris apud Hermnnenfes facerdos ducit BC facrificat , in
boue fupra diximus in h, h, ^DianaTauricadicitur,Graecfi etiam TKi/g»(ut habet Varinus)quae
siTauris populis colebaiur:eadem Thoantea uel Thoantis, Or€ftea,Fafcelis , Aricina BC Nemoren*
fis apud Romanos ditfta eft. Nam Iphigenia iam immolanda, ut iipra narrauijnuminis miferatione

fubtra(fta,6(r adTauricam regionem translata, regi Thoanti traditi efl,facerdoscp fadf a Diana ubi :

cum fecundum ftatutam confuetudinem humano fanguinenumea placaret, agnouir fratrem Ore* ^9
ftem:qui accepto oraculo carendi furoris caufa cum amico Pylade Colchos petierat: et cum is occifo
'Thoante fimulacru fuftuIiffet,abfcon,du5 fafce lignorum, unde BC Fafcelis diciturCab ahjs Faccli& aut
Facelina»
 Taurus. H. Lib. I.
P^^MaeMzcccum^uapmgitur.propter .

fitimnue eft a Iignorinii onere & fafce) Ariciam demhtAc.Gyraldiis

amDianaaquibufdam cognominat4,non alia quam Taurica uidetur Tauror,nl.-,n -
® ‘

criamDiodli. 5 Jdema:Taurcp^Iiafacnfida^au.^
boquoyl,bro.4.a.cinlcarra.nfulaparoPerficimarfsmfula,DioriyfiusAfer)templumDlM
fuinc,(btephanUsidexeodcmStrabonisl.bro,mSamofui(retradiOquodTauropoliUmidcadice
rctur.id quodm deamofextorepdiqubifuit
&:oraculum.T.Liuit^libr04.qufma;Deca^s Am!
phipolim cum lam fama pughar perueniflet, concurfus^ matronarum
in templum Diame quam
Tauropolonuocant,adopemexpofcendamReret,&c.Varinus,Tauropolori(inquit)Dianamdix"
,0 runt, quoniam ut tauris circumeat ommatud qubd taurum Neptunus
immiferit kppolycd furem
temotftroperoimi^ fere terraimudquodlphigenia^Scythia fugiens,
inAtticaflmulachrumDfa
na: cohftituerit. 8C Tainopolon Dianam appellarit, quod a Taurica gente tum
primum ueniffcL
Dionyfius Afer in firu Orbis, non a gente tantum , fed a tauro, Tauropolon
Dianfm denominatam
aitiquia,utEu(iathius,earegioarmentisabundet,quibusprefitdea:feuquiaDranaLunacrcdat«r:
quare&Tauropus,T«,j^m.!,dKSaeft,quodflt uttaurus afpedu.Gyraldus.Cslius
Euftathij locum
melrus ficreddir^id quia cum Luna eadem fit,qua tauris uedatur,&; TauropUs dicitur.
Sane Hefy
chiusnonmodoTauropolamDianam, fed&Mineruam uocat.AIij Tauropolan
didam aiiint
stocd» «£!. Tm/fttoQ-.-inde quod telum immiferit(tauro nimirS; unde Si. Talirobolos
appellata eft
quo nomine Mineruam quoi^ in Andro uenerabantur, S.uidas, Alf) non Tauropolon
eam fed Tau
40 rophagon nominauerunt,quod taurus pro Iphigenia in facrificio fuppofitus iit,Etymologus.
r«,qUKinTaurisScythia:colitur,(icdidatanquam greguma; pecorum
prafes.perfynecdochen^
partc;uel_<luodnonaliaquamLunaefl,&:taurisinuehitur,quametT«/5i»OT(/appcllant. lifinim-
apud Sophoclem inAiace; Multos enim furentes poe«
fingunt i
Luna affedos dre,eo quod illa fpedris nodurnis pra:fit,Suidas.
llimatum,ut exponemus mox ex Macrobio,
f loui taurum immolare nefas exi
f Mineruam quoq, Tauropolam cognominari, ex
Hciychioiam docui.Suidas eandem Ttofc^oAri/ didam in Andro coli fcribinidcirco
quod Anius rau
rum Amdis dederit, & ubicuncp ille de naui exiliret,MincruaE xdem condendam
iuflerit ita enim fe
eundam forenauigationemiTaurus autem in Andrum exiltji, De bubus Mineruaiimmolari
folitis
in Boue dixi, f Mirabile di Olympia: facro certamine, nubes mufearum immolato
tauro deo qui
5“ Myoden uocant, extra territorium id abire.Plinius.
f Tctij.©- ud rxige©-, Nepnmus, Hefychio*
apud Suidam TM,ei(&- fcribitur.TweM, felium Neptuni, Hefych. Si Varinus. t©- woi»©-'
Hefiodus in Scutotubi Scholia addunt Ttoji©- epitheton Neptuni dfe, Boeotice, q, ei
f
deo tatirima»
dabamur in Heliconctuelut alij dicunqin Onchdio : idm ud propter undarum fluduumfe foni,
tumiex quo etiam 'r»£ 0 Kfcw©',id di tauriceps didus di.Ciyraldus.Qiii potus minilierio
prtdiciun.
tur.dici quidem oznochoi folentitn Neptuni tamen fcfio(apud Ephefios>etiam tauros
fcio appella.
toS,CsliiisexAthenso quem tamen non citat. Euangeliis apud Macrobium libro
j.cap.io. Et ex
his(inquit}qu:cnotafuntnobis,Maroncmpontifictjdifciplinamiurisnefciireconiiabit. Qiiandoe»
nim dicerer, Ccdicolfim regi madlabam in littore taurum, li taurum immolari
huic deo uetitumc'
autfididicilfeqquodAtteius Capito comprehenditlCuiusuerbacxIibro i.deiurefacrificiorumhec
40 funtiltaq loui tauro,ucrre,aricie immolari nen licet. Labeo nero libro 6 S. intulit, nifl Neptuno A.
pollini & Martfitaurum non immolari. Ad hxc Pratexratus renidens
,

Qtiibus deorum immoletur

taUro,fi uis cum V ,
ergilio communicare,ipfe te docebit, Taurum Neptuno, taurum tibi pulcher
A.
polio. Vides in opere poetie uerba LabeonisC Igitur ut hoc dode, ita illud argute. Nam
ofiendit i=
deo non litatum,ideo fecutum Horrendum didit, SC Uifu mirabile monflrum. Ergo refpiciens
ad
futura hoftiam contrariam fecit.Sed&rnouerathuncerroremnondfeinexpiabilem.
Atteiiiscnim
Capito,quem in acie contra Maronem locafii.adiccit hxc uerba.-Si quis forte loui tauro fecerit, pia.
culum dato. Committitur erg«-es.non quidem impianda, infolita taracn.Etcommittimr non inno.
tantia,fed ut monliro locum faceret fecimiro.Hucufip Macrobius. Paufanias in Corinthiacis
men.
«ione Danai fada,eius^ lblij,Ibidem(inqUit)Bitonis imago eft,humeris taiiru ^fiinens: de
quo Ly.
J" ceas poeta fcripfiqquod cum Argiui facrificiiim loui in Nemeam ducerent, Biton uiradmodtim ro. *
buftits,humeris fublatum gdlauerit, Taurus utfluutjstcaufam fuperius indicaiiijfic etiam
Neptii
V
no aptura facrificiiim indicatur, arino teftc. Immolabantur autem ei, tauri TrKiint^xns, id dl niger,
timi iiel undequatj nigri.propter nigrum aqua: coloremia quo poets mmdicunt, 8fOT>71 (/
»i^a^ix,Si iearfl6ic,Varinus.Eft autem carmen Homeri in Odylfca Tid/fsj rrajiuinonte
,
mxS»! Kvuinjprii.In Pindaro ToiifM «fyKCTtj Neptuno facrificantur, id eft albi quod quidem
,
fieri po.
KAit,id eft propter canum maris colorem. Sed ueteres «lycu/ms imdiigunt albos pin.
guedineiiit cotra quxda pinguia albis dicunt ; qualia funt xpijiyvx
p laa Aaa, Varin.
Pindarus Neptuno taurum immolandum cratiepoda uocauit qui fuus fuit Delpho-
infiiper alibi
rum mos,Calius. Homeri Scholiaftes,T auros (inquit)ei immolabanqpropter, maris Uiolentiam : ni.
groyiero.propter aqua: colorem.ex maris profundo. Idem fere feribit Phiirnutus, Varinus in itfis
WAk taurum Neptuno immolari iolitu ait,c^ 7® 7^ trcpec^oTxTK «irsetto: TT^KKyiKoy iti liga yvuijt
,
7KS
^ 7a iJlsn tatfimcjjcfinsj/ Pindarus in Olympijs ( forte ijjiwTir, uf

1 3
 De Quadrupedibus non alburni
interpretantur, propter mans fpiimastaltj
fuDra cx Varino ) ill( afcribit-quidam album

Argiphonte
cnominatos uidemustSed de hac uoce cimi alibi, tum in
•! __ 1 l^ (ut in Boue fupra oftendi)uel
de iimenca poti is
«
rem facram faciebant. ^ITfin
fiinoni de tauro albo antiqui
t-l<“

teftimoniis comprobat. Putatus in

alba ut dofli autumant, quod Gyraldus poetarum
T«,g»$oV«,7j»«T«eirf?i r,iAxnFcmM=
laudem AlcimedisAeginetg,Ef-jif‘'ew™V»i/
tauri Neptuno fenrentm Repetebant atitfra
Interpres taurophonon trieteridem exponit, in qua
:

flmSus ladlabantur.mnde
Hihmforumcertamentertioquocpanno. In maritimis facriftcqs extain
placauerathoftia taurus, laflacp coeruleis innabant fluflib^
illud Siit) hbro 17 . Cui numen pelagi
exta GrEEci aliquot Neptuno de cruribus
taurorum rem facram faciebant : Vlyffes ariete,apro,8i
uel Apollini.fed 8«: alias quandotp uiflimas im.
tauro litauit. Non folos tLen tauros uel Neptuno
Heroibus tauro,capro,8i ariete litabat,Gyraldus. ^ De lupo qui
taurum confecit, quo
molabant.
aufpicioDanaiisregnumobtinuit.inLupodicemus. j n ' ’ '

PROVERBIA, Tauricum uel taurine tueri, BAtWp T«if so^op, pro eo quod elt toriie,
Ariftophanes in Ranis,de Aefehylo cuius irati faciem exprimit:
sp T«rfs</l«p ww.
Plato demoniirat hunc Socrati fuiffe morem, taurinis oculis obtueri.
Optima torusc r orma l^uis,
Vergilius, rm^uMy vOTjSAMrip apud Pollucem legimus. Odtj
lignum eli limis oculis afpicere tau K
rine ut inquit Plato. Vueliphali trucem afped^um hoc prouerbio notant, A6i:fi4>trtUeirt0cpft bcii
’ e..*. _t /sr ... /T I a,AmY <> ToIeV
uSulanijenalit. ^'o
7 aurum
»T *•! TrM tollet n W ui-
tT\l Pf qui ITI,.
Sctufleifcilb^lfWtfWtkffertill: Tuetur inftar tauri, qui ab
-• I I

tiilimi fuftulerit: adagium in fornice natum,

uti uidetur ( inquit Erafmus ) fed quod ad ufum uere= l 1
^
peccatura adultiim,qui puer
cutidicrem commode torqueri poflit,fiquandoli'gnificabimus maiora
uitiis minoribus airueuerit. In fragmentis
Arbitri Petrontj, Qiiartilla mulier omnium impudiciffi-
:r!i: ma,Infans(inquit)cum paribus inquinata fum.a: fubinde prodeuntibus annis, maiorib.us
me pue.
ris applicui.donec ad hanc atatem perueni. Hinc etiam puto natum prouerbium illud, ut polle di-
catur taurum tollere, qui uitulum fuliulerii. Haec illa.Catterum
non abfurdum uidetur adagium ad
folitus,eundem tau-
Milonis Crotoniata facflum referri, qui quotidie uitulum aliquot ftadijs geftare
rum fadlum.citra negotium geftalTe legitur: Atrp ita quadrabit in eos,qui paulatim rebus etiam ma
ximis affuefcunqErafmus. Simile noftri prouerbium habent, mng^eytltib ftummett/Uoe cill
gu«t b4^3 f»l wctbcit. Mature curuetur oportet lignum, quod commodus uncus euafurum eft,
Tto/f©- vmfitWas T^Wyvmp i» TiSi Evfi»TOOTi6p,id eft, Taurus
porrerSo ultraTaygetft capite ex Eua ;•
•
..o .Y/>u.>«-.s»ni-s.r
•
Itmtilimiim iHt OiTid fi ro?IiTm riiat Proucrbium natum cx
bibit, de re uehememer abfurda, iimillimumiilt. Quid fi coelum ruat?'
•
f'
rota
Apophthegmate GeradaeLacedtemonijiis ab hofpite quopiam interrogatus, qux poena foretadul.
' !' vi

teris apud Laced 5 monios,negauit ullos elfe adulteros apud Lacedarmonios. At

inftans ille. Quid fi

quis exifteret,inquit,quam prenam darettis.inquit, taurum maximum dependeret, qui produdo

ultra Taygetum montem capitc,biberet ex Eurota. Cum^ bofpcs arridens,Et unde taurus tam in.
;
'5
> ,
genst Lacedxmonius uicilfim. At unde apud Lacedamonios adulter i Refertur a Plutarcbo in uiw
i
Lycurgi,Erafmus. Abijt & taurus in fyluam, 8f prouerbia, fuperius enarraui capite j,
(IDrw&rybe «in Vdtrett gcit (Deirtpelicr/ "Rumpt er
fGermanicum didum apud Hollandos,
etiamft longiffime abducas,bos manet Horatiani carminis
Wtber et bly bt Ciit (Itet, hoc eft, Bouem :

fenfumhabet, Coelum non animum mutant qui trans mare currunt. ^‘Prouerbium,Nonfiteru,^,
peris, ex apologo natum, ad Ranam differetur.

DE V ITYLO-
1 1 T V L V s bos iunior dicitur. Difcernuntttr in
prima atate uitulus Si uitula.in fecunda
i iuuencus SC iuuenca, V arro. Nos iuucncum Si iuuencam fupra comprehendimus in ge.
de folis uitulis feorfim diduri. Attulimus autem fupra quoque
nerali bouis uocabulo.hic
V
j

nonnulla^qua ut bubulo generi in uniuerfum lic uitulis quo^ conueniunt. ^ itulum

Ebrai uocant Vm? egel,uel “\Si par cum additur ben bakar: fimpliciter enim pofitum par, bouem in 5»
genere fignificatjUt fupra expofui in Boue. Rabi Salomoni AbrahamEfra egel interpretantur
unius anni bouem,nifi quis uertatprimi anni. GraciMni» uocant ks^ (iow(/ trds irajSaji,
id eft bouem anniculam, Varinus, Saraceni, utlego, uitulum hefel uocant. Graeci (roj^oj/, quae uox
ad utrumtp fexum pertinet.tefte Ammonioia quadiminutiuum extatiioeyo/eiof' Grxei tiulgo hodie
uitulum (laexeei nominant. Itali uitello; Galli ueau : Hifpani temera, nimirum a teneritudine : Get
V
mani etlt tfllb, Angli a calfe. itulus in mafculino genere Tm/aafrof/ etiam dici pofte uide.

tur, Germanice elti |f tctic : Vitula in fceminino,bucula Si Ebraice egela, de qua uo.
ce pluribus fupra docui:quidam Germanice exponunt cmjCltSu, quae uox tamen adiuuencam ui.
tulo atate paulo fuperiorem pertinet: Anglis anhelfaroryongecome,
B.
Vituli ungula fl in utero non abfpIuatur,moritur,author obfcurus.Cjtera quj ad partes corpo
ris,fupra cum Boue requires.
De
 Vitulus. C.E. Lib. 1.
c,
be cibo potii^ iiitulorum, nide mox quadam in E. De fotura Si partu uaccarum etiam in Bo.
uedixi- f
Vituliitemcurgrauiusmugiantquamboues.cumanimalia catera nouellauocema.
cutiorem adant.iam fupra explicauimus. f
Adfaac, remedia uitulorum non pauca boum rernc»
,
dijs pariter coniunximus.Pratercatera/oIetttuiluIis nocere lumbrici: qui ferenafcuntur
crudita.
tibus, Itam moderandum eft,ut bene concoquannaut ii iam tali uitio laborant, lupini femicrudi
co.
teruntur.ee ofe faluiati more faucibua ingeruntur; Poteft etiam cum arida fico &
eruo conteri her.
ba Santonica, formata in offam, ficiitfaluiatum demitti.Facit idem axungia: pars una
tribus par*
tibiis hylfopi permifta.Marrubij quotp fuccus Si porri ualet eiufmodi necare animalia, Columdla.

10 Vergilius in Georgicis pedem pecorum defcribens. Hinc latus uituli uulgo mori«ntur in herbis*
Et dulces animas plena ad pratfepia ponunt,
E.
Poft partum cura in tutulos traducitur omnis: Continuo^ notas 8e nomina gentis inurunt,
Etquos autpecorimalint fubmiitere habendo: Autarisferuarefacris.autfcindere terram, Et
campumhorrentemfradisinuertereglebis.VergiliusinGeorgiejs, Podhsc primum de doinitu.
ra eorum pracipit , de qua nos fupra etiam in Bouecap.y, deinde de alimonia ipforum his uerfibus:
Interea pubi indomitae.non gramina tantum. Nec uefcas falicum frondes, uluam^ paludrem:
Sed frumenta manu carpes fata.nec tibi fota: R5 ore patrum niitea implebuntmuldralia uaeex:
Sed tota in dulces confument ubera natos. Si qua ( matrix ) amifit uitulum , ei oportet fupponere
10 eos, quibus non fatis ladlis praebent matres. Semedribus uitulis obijeiunt furfures triticeos Si fari,
,
nam ordcaccam,& teneram herbam;6C ut bibant mane Si uefpcri curant, Varro. In alimonijs ar
mentitium pecus fic contuendumjlatdentes cum matribus ne cubent, obteruntur enim. Ad eas ma.
ne adigi oportet, cum redierint epadu:Cum creuerint uituli, leuandae matres, Si pabulum uiride
obijeiendum in praefepijs.Item his.ut fere in omnibus dabulis.lapides fubdernendi , autquiditem,
ne ungula: putrefeant. Ab acquinoidio autumnali una pafcunttir cum matribus, Varro. Menfc A.
prib uituli nafei folent.quorum matres abundantia pabuli iuuentur.ut fufficere podint tributo labo
ris SC lacSis, Ipfis autem uitulis todum molitum^ milium cum lade mifccatur faluiati more pra:ben.

dum.Palladius.
^‘luniomcnfe uituli rtcSe.ut ditdum ed ante,cadrantur,PalIadius:Qiiomodo autem cadrari de.
5» beantjUerba eius ut in Maio docuerat, pofui fupra in Botie ca.y, Hoc in loco aliorfi etiam authorS
dc cadrationc fententias adiungam, V
ittilis tempus cadrandi anniculis ed alioquin minores dc=
,
formiorescp etiadunt, Aridoteles. Cadrare non oportet ante bimatum:qu6d difficulter, d aliter fe.
ceris.fe recipiunt. Qui autem podea cadrantur, duri &: inutiles fiunt , Varro K
Sotion in Geopon,
Cadrare uittilostinquit Columella)Mago cenfet.dum adhuc teneri funttnetp id ferro facere, fed fif.
fa ferula comprimere tcdiculos &
paulatim confringere ( &
paulatini confradlis refolttere.Pallad.)
Id^ optimum genus cadrationum putat.quodadbibetur aetati tenera: fine iiulncre. Nam ubi iamin
duruit, melius bimus.quam anniculus caltrattir.ld^ facerecuerno.utretde addit Pallad.)uel aurum
no Luna dccrcfcente pracipit, uitulumcp ad machinam deligare: deinde priufquam ferrum admo.
ueas.duabus angudis ligneisCdagneis.Pallad, forte danncis.fed neutrum probo)rcgulis, ueluti for.
40 cipibus apprehendere teditim neruoscquos Gratci ab co appellant.qudd ex illis genitales
partes dependenDquibus comptehenfis.datim tedes(tentos tcdiculos, Pallad.;ferro refecare.&Tex.
prcifosiPalladiusfimpliciter liabet,ferrorefecant,&itarecidunt)itarefcindere,utextrema pars eo.
rtim adhaerens praeditdis neruis(capitibus ncruorum fuorum)relinquatur,Nam hoc modo nec erii
ptionefanguinis periclitatur iutiencus.ncc in totum cffoeminattir adempta omni iiirilitate.forma^
feruatamaris.generandi tiim depofuit.quam tamen ipfam no protinus amittit. Nam
fi patiaris eum

fominam inire.condat ex eo pode generari: Sed minime id permittendum , ne

a recenti curatione
profluuio fanguinis intereat.V erum uulnera eius farmentitio cinere ( cinere fimpliciter , Sotion in
Gcopon.Jcum argenti fpuma linenda funt:abdinendus^eo die abhiimorccpotu.Pallad.J&exiguoi
cibo alendus. Sequenti triduo uelut aeger cacuminibus arborum, &
defetSo tiiridi pabulo obletSan.
diisCprf beantur ei tenerae arborum fummitatcs.Ss: fruteta mollia, &
herba: uirRjis coma.dulciora fa
ginarorisatttfluminis,Pallad.)prohibendus^multa potione.Placct etiam pice liquida, 6^cinerc,ca
exiguo oleo (ut Sotion etiam habeptilcera ipfa pod triduum{a cadratiene fcilicet)linireCuiilncra dili
genter ungere, Pallad-iquo Si celerius cicatricem ducant.nec a mufeis infedentur , Haec Columella
Si Palladius. Sed melius genus cadrationis(inquit Palladius) fequens ufiis iniienit. Sic, quo fer.
ramentis ignitis tediciili deciduntur.ut fupra in Bouecap.y.recitaui. Vitulis(inquit Aridot.lib.9.
hidorisc anim, cap. 50, )tempu; cadrandi anniculis ed,alioqui minores deformiores^ etiadunt. Mo
dus cadrandi hic ed.TratSos deorfum tedes,at(p obtentos, prelfos^ in imum fcoru, cultello adatdo^
extriidumtmox fibras fiirljiim, quoad maxime fieri poted.reprimunt,& plagam infarcitintcapilla.
menEis.iit fanies effluere poffifK fi inflammatiir.ignem adhibent fcorto , Si refpergiinr,Si bos a rea
centi cadratuineat,procreare potefi, Ha:c Aridoteles interprete Gaza.Gra:ca in codicibus imprcC,
fis fic habent: o< tH wnnvov'nu

l i
nd Dc Q^drupedibus TlKifsffi^
»r f k a>fAVU0UVH.HSt7ttK(wG
<fSiytiou.v!ijH£tWKCw&VTl(s
tufcu ws i£ct)?jsaJ^'^'f6iAHijS^ifiJiw<n(j,07rsii6i'^^
«h In hiSuerbis milita corrupta>inu ’

conabor4Pn'm5 igitur pol haec uer a,€«

ab interpretibus uariereddita:quibus ego pro uirili mederi
H^l^KTfasyivovTtu ht J^ixiiKhfis,vc'r^vov'TW. c/S, S^c» De uitiilis
maribus loqauur quos
,
ic20
^«t.KMs)itocant,teftc Ammonio quanquam a foemimno etiam Mcc,
Graci propriccfit/ictAas (aredo ;

formari poteft.Eij (i«,finminus,id eft finon caftreniur cum

annicu
tus^K, fimilitcr c/'«(ictAss iri plurali
Ii funt.fed poft illam atatem, minores SC deformiores euadet
iuuencKqtiauis emm
atas proxime
eandem fiqnificationem fere habeant, fepe tamen rfiitiwMS pro iuuenco accipiturlqu^
ante,omtdaammalta u dum
uittilum excipit, Sf ita conuenit hic interpretari. Dixerat autem paulo ,

crefctintcaftreiftur, maiora 8C elegantiora quam non caftrata

euadere; fed fi pouea$ adoleuerunq la

& iam incremento conftiterunt,caftres,nihiI prteterea accedere ad magnitudin^ poteft. Proinde

non aflentior Auguftino Nipho.qui ubi hunc Ariftotelis locum interpretatur,MinOias(mqUit)de.
formioresm euadunt,fcilicet fi infra annum caftrcntur. Nam quod de caftratione poft
anni primi j.

tatem,fie quo tempore iam crefrere definunt,non ante illam fada Ariftoteles loquatur,manifeftum
eft ex iam didis. Addit Niphus,fi autem fupra annum, non fine periculo agitur ; at nos ex Souone
V
arrone lam docuimus jUon ante bimatum cafirandos efle Sed cfto ut poflerius didluirt Niph/,
;

pugnantibus inter fe authoribus,uel excufandum,uel etiam uerum fitt prius certe omnino Ariftoa
telis fententiac aduerfatur,quod uel AlbertusMagnus ipfum
monere poterat. Genus illud caftratio
nis,quo uitulorum,dum adhuc teneri funt,tefticulos fiffa ferula comprimere, Sd paulatim confringe
re, Palladius 80 Columella ex Magone docentiminus frangere uires.ideo^ tutius elTe in tenera acta
teexiftimauerim,niinus etiam eftccminaretcum teftes eis non omnino demantur,fed atterantur tati ,

tum.Id quod teftibus iam gtatis progrelfu durioribus,utdifncilius,ita nimio eum dolore fieret.Ho=
minem ita caftratum Grxei ^AjtnViuel quod minus placet)uel flA(J3iit(/appellant, a connitis
contufiscB coleis. Hic modus quoniam fine ferro fit,nec tantum doloremaffett, nec fangirinem pro»
frindit,non pugnatillts qui anniculos autbimos demum caftrari uolunt: imelligunt enim illi dcca.
firatione ferro aut cauterio fada. Varia fpadomim inter homines genera, Alciatiis in libro deuerbo
rum fignificatione proponit, Paulus Aegincta libro 6.cap. 68. duplicem caftrandi modum explicat,
- alterum ii?(SA«in(/,id eftper contufionem.alterum usct isis(j»c,id eft excdionem.Pofteriorad Arifto
etiam.iierba lucis nonnihil afferet,is huiufmodi cfliCaftrandus in fedili rcfupinatur,60 ferotum
telis

ciim tcfticulis finiftrx manus digitis premitur: 80 per ferotum ita extenfum duas lineas redas , per ja
utrumtp tcfticulum unam,fcalpello incides: ubi exilierint tefticuli , cute detrada excidentur , ita ut
tcnuiflimum folumnaturale uaforum commercium relinquatur, Atij hic modus, eo qui per contua
fionem fit,magis probatur. Nam quibus teftes folum connifi funt,nonnunquam enerem appetSc V
nimirum quod pars aliqua tefiiculorum contiifionem fubtcrfugerit,Hacc Aegineta.-qui de contufio
ne etiam fcribit,eam in infantibus (blum fieri lblere,86c. Quod fequitur apud Ariftotele wtotiAimk,
ns t&t huiinnms Sfe . fic uerto , V
itulis refiipinatis , feroto^ incifo, teftes per inferiorem

feroti partem exprimunt (80 abfeindunt uel excidunt , quod deeft in Gratco:addendum igitur , usi
«TifivaOT.uel fimile uerbum; ) deinde nertrps i quibus pendebant , quam penitilTime fieri poteft fur.
fum recondunt.QiTod Ariftoteles dixit,4»SAii!soi(t,id eft digitis uel inlfromemo aliquo extrudunt,
Aegineta fic efferttMOTrfl.Ctmsj oi Proprie (ancWsoiKi/ dicimus r> t*jA<J3o/iSes(/,
ut pom.orum nuclei digitis expre(ri,Gra;ciU;rvfiiW(e(/uocantproprioSO eleganti iiocabulo, Alber.
tus Magnus totum hunc locum fic reddidit, Profternitur ad terram uitu!us,80 diuiditur corium os
fchei,80 exprimuntur teflieuli,80 ligantur nertii tefiiculorum fortiter: SC tunc abfeinduntur tefticir.
li,80 eriguntur (id eft furfum reponimtur)radices neruorum,cineribus Iniedisin iiulnus:Etf/cO'
qiianturcid eft urantur)nerui,melius erit contra fanguinis fluxum. Quae plcraq^ ad Ariftotelis fen.
tentiam quadrare puto:quanquam de fuo adiecit neruos(fcilicet crcmaftercs)pratligari,ex uulgi ex.
perientia nimii um:Nam quod cineres pro capillamentis fupponiqcum ueleres rei rufticz authores
«n hoc imitetur,facile condonabimus. Nam
80 in libro de fimplicibus medicamentis ad Paierniana,
qiii inter nothos Galeni circumfertur,ita legimus cap.148. Cinis in recentia uulnera pemtius infar*

, <ftus,fanguinem fiftftiideo^ omnibus pecoribus caftratis cinis impofitiis prodeft, omnibus^ abfcif
fis.Theodorus Gaza pro xaTOKAiVoms legille uidetur (BtSUiiSms, cum non opus eflet qnicqttam mu
tare.Obfcurum eft etiam quod uertit,Etfi inflammatHr,igncm adhibent fcorto, SO.refpcrgtint: Prfr
nram enim loco inflanimato,ignem uel cauterium adhibere,nereeft ignem igni addere 80 augere ,

malumtdeinde quod inflammationem rcfpergi ait , necquifquam unde uel quonam medicamento
ea refpergi debeat ex uerbis eius intelligere queat,reprehenfione dignum mihi uidetur, Paftores (in
quit Niphus Ariftotelis uerba,utaliquomodoGazK translationem fulciat)puluerem
aut aliud medicamentum ad hoc praeparatum infpergunt.Sed abfurdum eft Ariftotelcm remedij in
fpergendi nomen tacuifie putare, piaefertim cum eo omifre,obfcHra 80 ineptae conftrudlionis relin.
quatur oratio. Albertus Magnus ridicule fimul 50 indoOfefic uertiuSi autem apoftema acciderit irt
loco illo,puluerizatus tcfiiculus 80 loco fuprapofitus,erit conueiiicns cura ipfius. Mihi poft njr«r, 60
mtiGtms diftinguendum uidetur,non poft 03/iits ut Gaza fecit : 80 ita iiertendum Qu8d fi locus in.
:

flammetur,urunt,SOfcrotoinfpcrgunt:mtelligoautcniidem remedium quod proxime tmlneri in.

" farciendui»
 Vitulus E. F. Lib. I. 127
r,rciendumdkerat,ncmpeTeix«t,ideftcapilIamenta,autIanas.Lan»cnim

ex fimihloco Ariftorelis hbri i.degenerationc aniin.cap,4.ium ex Gaz® conuerfion^ & Cokimcl,

Palladtj^ uerb.s confirmari poteft.Hatc fiacSenus dixerim fuper uitiilorum
„ lac
caftr^tione non tam
reprehendendi St emendandi aliorum fcripta,^ negotium ipfum darius explicandi
infiituto.
fApes ex uitulis aut iuuecis.&c, quo modo generentur, in Ape hiftdria proreqtiemur.
Apes cre
dunturnontugere.lilterCUsprimogemtiuituliadlinamusoribusuafcUlorum, Palladius.
«rCafe
usfitlade coagulato.hoidiilo imprimis uitulcrumue coagulo, Plinius. Pelles uitulins
ad uarios u*
fus parantur, Uel cum pilis, ttel ijs detradistSt uel diuerfis coloribus tindiejuel natiuo relids
ad cu=
leos, peras, tibialia prxlertim mulierum in Germaniaiueftiuntur eifdem hbri, mira
elegantia pra cce
°
teris enimnitoremlscuorem^politaiadmittunt.
F.
Vtfuios iant] ad cultrum emunt, Varro.In omni animalium gcncre,carnes uetuloritm
durte, fica
C3e,St &
concodu difficiles funttiuniorum contra,bumidat, molles, at^ idcirco commodius conco=
quuntiirthis tamen exceptis, qua: ubi in lucem a:dit:e funt, protinus in cibo fumuntur
. Nanqj om.

ries eiufmodi mticcofs funt, ac priecipue qua: fuapte natura humidiore fint carne,ut
agni &: fuesiue
rum hcedi dC uituli.ut qui natura funtficciores.multd melius concoquuntur nutriuntqj.Galenus in
libro deboni St mali fucci cibis.Ex eiufdem libro ;.de aliment.facuk.rupra in Boue de
uitulina car,
lie iudicium recita uimus,nempc quod btihuls pracftet concoquatur. Vituli naccarum
facilius
illarum, quas ladlis tantu et cafei caufanutrimus, quindecim a partu diebus elapfis occidendi funt:
carnes eorum temperata funt SC faciles Concodu, falubres^ illis qui Uitam degunt otiofam, Petrus
Crefeent. Hanc ita^ non iniuria menfse nobilium .crebro repetUnt.Pla tina. Affiduos
habeant iib
tulum tua prandia in ufus. Cui madida &
fapida iunda tepore caro eft.Bapt. Fiera. Elixatur iii.
tulina ut reliquorum pecorum caro: quidam Ut appetitui confulant excitado, eodem fete modo
quo
pifcescoquunt,in aqua primum elixantdefpumantcp.&lfaliunti parcius autem ea faliri conuenit,
in qtiibus itis magna ex parte feruendo confumi debet ) &
cum femicoda tiidetur.uinu affundunt’
deinde cepas per tranfuerfum concifas, pofiremo cum parum iuris iam ftipereft butyrum feriiefa*
dum : aliqui butyro in fartagine farina: aliquid addut, SC aceti modicum, 6C croceum ex aromatibus
polIinem,ipfas^ cepas. Similiter etiam exta parantur,fic uoco arteriam cum pulmone corde 8C ie>
core cohsrentibusjGermani ih Uitulo priuatim bus csticf.nofiri etiam gtltl: Appontitur enim aut
fimpliciter elixa, aut condimentario itire cun»uino coda, ut de carneiam diximus 1 fed ius illud cum
carne femper coqui fdlet donec modicum fuperlitl cum extis uero interdum relinquitur copioftim,
et aromatibus cum croco adiedis pani/«^im./io(. diffedo in patinis infunditur(cilt grielfuppcnlidcp
4ti inter laUta etiam primatmenfaefercula numeratur. Ventrem citm infeftinis uitUli, Germani priuM
fiminuitulis SCheedis nuncupant bua ftd^; quae itidem elixa 2C aromatibus condita initio menfe
ipponunt. Lixatur &C uituli captit ad prima fercula prandiorura,id^ arietino longe prtefertur pre
,
flo fuperans fefquialtCrO, Cerebrum inde feorfim etiam in aqita modice codum, mox tunicis libera=

tUm,inuino coquitur.SC infpergitur aroma tibus:Sunt qui cumlademixtum SC cepis mimitatim in.
cifis,butyro frigunt, 2C aromatibus cOndiunt. De uitulina carne falienda fupra in Boue dixilrelina
quitur autem cum fale in uafis fere non ultra diem antequam fufpcndattir in caminum. Gelu in pa.
tina tum ex pedibus uitulina, ttim metaphreni feu dorfi fuperioris carrtib.Pedes etiam elixi cum
fit

aceto 5t pipere eduntur; uel friguntur cum butyro inuoluti confradis tudicula ouis, Apicius Ib
bro S.cap.y.uitulinarcarnis uarios apparatus praefcribit.his uerbis:In tiitcllina frida;Piper,Ligufti
50 cuin,apij femen, cuminum, origanum.cepam ficcam,uUam pairam;mc!,acetum,uinUm,liqu,ameri;
olcum,defrutum. In uitulirtam fitie bubulam cum porris fUccidancis, uel cepis,uel colocalqs:liqua
men,piper,lafer SC olei modicum.
In uittilinam elixam:Teres piperjligtifticumjCareum, apij feme:
fuffundes mel,acetum,!iquamen,oIeUm : Calefacies, amylo Obligas,& carnem perfundes. Aliter in
uitulina elixa.-Piper.Ligufticum, feniculi femcn,origanum,nuclcos,caryotam: mei, acenim, liqua»
mcn.finapi SC oleum, DorfUm tamen feu fpina affaturam requi
qf Elixum effe debet uitUli pedtis:
riflCoxas eiufdem in pulpamentum rediges,Platina.
^Artocreas quomodo paretur ex carne uituli, SCc. Platina librd 8.Cap.;6,his uerbis docet: Aiit
uituliaut hozdi aut capi carnem clixabislelixam SC encruatam.minutatim concides, SC in mortario
tundes.Huic deindeparum cafei recentis, tantundem ueteris SC triti, parum petrofelini SC amaraci
60 concifi,ouaquinqpbene diffrada, abdomen porcinum, aut huber uitulinum concifum, modicuni
piperis.plufciilum cinnami, minimum gingiberis,tantiim croci ut colorem concipiac,addes. Cura,
bis coquatur eo modo,quo albam diximus.f^oe edant Scaurus SC Caelius, qui nimiam macilentiarii
 De Quadrupedibus
«T 1 /-rtmiTC nhp(af

nam ca. 19. Carnem mtiilmam in fr ufta non

maiora oiio ita concidito.ne alterum ab altero refeinda-
ttir-falemcB ac coriandrum, aut fccniculum tritum
flatim infpergito;afperfam, inter duas tabulas alr«

qu5tulumopprimito. Veru deinde traieda cum teffella laridi, ne fe contingant,neHe nimium defic-
centur ad ignem uoluito.donee coquantur. Multi hoc eli &
groffl alimenti , tarde etiam concoqui»

tur Kaluumaftringit. Etfubindecap.io.EfitIum

ex pulpa: Ex coxa uitulina pulpam accipito, c,
con
amfe uel cum adipe emfdem,uel cum larido minutatim concidito. Amaracum SC petrofelinum
tundito, uitellumoui cum cafeotritotudiculaagitato,aromatainrpergito,corpusunumfacito,aco= 5»
teirellatim incifum,
mnia cum ipfa carne mifceto.ln omentum deinde uel porcinum uel uitulinum
decoquito. Morudeb
hoc pulmentum ad oui magnitudinem inuoluito,ad focum in ueru lento igne
eft.Tarae ob
lam uulgares hoc efititim uocant,quod certe parum incotSum quam nimium,fiiauius
Rurfus cap. 11, Farci»
hanc rem concoquitur, obftruit,calculum creat, cor tamen &: hepar iuuat.
minaiPulpte uitulins atij adipi fuill* bene tunfe, tritum cafeum tum ueterem
tum pingucm.aroma
ta bene tunfa,duo aut tria otia tudicula agitata; falis tantum
quantum res ipfa requiret , croci quo
crocea fint , admifeebis : admixtaque in inteftinum Ijene lotum , &C
perquam tenuatim produ »
^um , inijeies, CodVuram in cacabo requirunt* Bona non nifi biduo durant,Seruari tamen in dies
quindecim aut plures poterunt, fi plus falis &C aromatum addidetis,(iiie ad lumum deficcaueris.
Et
uo»
cap.jo.Caput uitulinum aut bubulum,inquit,aqua calida depilato,ut fuem confuefti , fi elixum
les. ubi codlum fuerit, in alliatum mergiio;fi alTum
placuerit, repletum aromatibus , allio ac plerif^

odoriferis herbis,in furno decoquito. Et mox cap. ji. In cerebrum uitulinumtEx capite elixo ac co
piperis,parum
flo cerebrum erues,cum quo duo uitella otiorum tudicula bene agitata,modicum ^
grefltr.falisquantumfateriqmifcebis. Mixta haec omnia infartagine cum liquamine tantifper
fri«

ges,donec,quod breiii fiet,concreta fimiil fuerint. Comedi cito hoc pulmentarium debet: ubi
reiri«

xeriqnil inlipidius. V
Item cap.5j.In uentriculum uitulinum; itulinum uentrem in angulo leniter
omnes eximito.'in lotum uentrem,h3ec quae dicam,indito: Ex caleo tie
perloratOjft ercus^ ac for des
integras, pe
teri oua quatuor bene fafla(frafla)parum piperis leniter ttinfi, croci modicum.pallulas
trofelinum,amaracum,mentam concifam.Mixta omnia et in uentriculum claufa,in cacabo bene co
, quantur. Etcap.iftPulmentariumincarbone.Carnemmacramexcoxauitulinainbuccellasnon jo
&
nimium fubtiles concifam,cultri coftacontunditoifale deinde foeniculi femine bene trito utrintp
afperfam,inter duas tabulas per dimidiumhorac comprimito. Indein craticulaad carbones conco.
quito, in utranc^ partem crebro uertendo, addendo^ telTellas laridi , ne igne inarefeat . Coqui noa
admodum hoc pulmentarium debetcalidum item conuiuis apponatur,quo magis appetentiam SC
defiderium bibendi excitet. Hoc Bibulus utatur, qui fitim in fe demortuam quairit. Idem j. ij. Non
difplicuit mihi Palelli hofpitis noftri patina,qui pedes uitulinos bene lotos, &; coflos cum iufculo atq
matibusinfperfo,inccEnam more Romano attulit. Inditum quo^ aliquid ex aceto putarim: adeo
appetentiam ex citabant. Apponi h*c patina prima menfa confueuit.Boni SC facilis extat alimenti;
peflori confert, tuffim leniqmeatus urinae exulceratos fanat, dyfentericis prodeft . A
medicis tame
anteriores magis quam pofteriores,animalium partes probantur. Efititim ex abdomine porcino.jij
aut uitLilino parandum,ex eodem Platina referemus in Porco. Genus farciminis quod nollri no-
tant cerebriiarcimcntcerebrum enim cum condimentis reiSo inteftino bouis autuituli infarcitur)
fupr»
 Viculus. G. Lib. i. 120

W0
Caro ufwli reccMia uuincra non patitur intumefcere.PIin.Caro iritulina recens
cum
aceto coiSa
inadida 9 alisimpofita,foetOTemIiirdteterrimumtoIlit.Marccllus.Adhominismorfiiscarncm
bu.
bulam codani tmponunuefflcacius uituli.O non ante quintum diem roIuant,Plinius:&;
alibi, Canis
rabidi moi Iu radia uulnera cirCuncidUnt ad uiuas ufcp partes quidam,
carnem® uituliadmouent ec
ius ex eodem carnis decodis dant potuiiaut axungiam cum calce tufam,
fcilicetadmouent.Cornel.
Cclfuslib.5.cap.i7, agensdecurationecommuniaduerfus omnes
10 morfus ferpentium : Si ne® qui
exugat(inquit)ne® cuciirbitula eft,forbere oportet ius anferinum,uel ouillum,uel
uiiulinumj& uo
mere.ViiuIims uulgariter datum, inter auxilia coeliacorum QC dyfentericorum
tradunt, Plinius,
Carne uiuili fi cu ariltolochia inafTata ed 3 t mulieres circa conceptu, mares parituras,
^mittut Plin,
«‘tuli cinis fordida ulcera, Sdqu» cacoethe uocant, eladiemulierisTanat,PliniusI
fMeduIIj animalium uim habent dura 8d fcirrho alFedia eorpora mollicndi,(iue mufculi,fiue ten
dincs,fiuc ligamen ta,fiue denii^ uifeera induruerint, Semper autem optimam
expertus fum ceruP
nam, deinde iuuencorum feu ttitulinam.Hircorum uero 8d taurorum acrior eft magis®
deficcaqim
defit ut fcirrhofas durities dillbluerenonualeat.Csterum exuitulina
SC ceruina medulla peffi*etia
,
am mollientes ad matricis qusdam uitia componuntur. &Tpharmaca ex medulla confedla molliena
,0 di^uiprxdita foris quocp utero imponuntur. Accipitur autem non tantum oflium medulla, quae
uere medulla eft,fed ex fpina quoqj dorfi,qua: reliqua iiccior fqualidiorcp eft,ed
eam ob caufam idor
iimutraiipreponOjHatc Galenus lib, ii,defacult,fimpl,cap,5,plura mox inferens de
Vecondendifid
feruandi medullas ratione. Communis ratio medullarum eft:(Plinij uerbis
utor) Omnes molliunt,
explent,ficcant,excalfaciunt,Pro his uerbis in Diofeoride legimus dWarmt) aci (.iiAitK7iioi,ijmiB7ia
,
iffl(,%it!ref7no;,7rt»jaj7i)oi tAs<«i/.Pro SiixrrilTtvji legendum hgiuuTinsi cum Plinio : Diofeoridis intera
pretes noftri feculi calfacere ex Plinio transferuntiuerum de Graeco textu emendando nullus memi
nit, /Sf qdem rarefacere transferuntiaf redfe quidem meo iudicio fecerunt quod non in hac
«BTiioi
,
etiam uoce Plinium imitati finqquilsfiwTiKpi legit, medullas autem ficcare,nc® ratione ne® authori
tate ulla niti opinor,Qi.ianquam enim malad}ica,id eft mollientia ea proprie dicantur
^qus calfaciSt,
}o exiccanqfed utrum® moderate,magis tamen calfaciendo ea quam ficcando primi ordinis modum
excedere polTe icio.Nam Galenus mollientia conferens pus monentibus : haec squalem calorem ei
qui in homine fecundum naturam eft.elBcere docer.-illa multo maiorem , Proinde ut mollientia ple.
ra®, ita medullas maxime,calfacere ablblute dici poteflfquod meum eft iudicium)ficcare non itemt
nificum additione quod moderate omnino Sd in primo ordine,Nihil enim eorum qus fcirrhiinmc»
reminduratafunt(inqtGal,)uel ualide flccantibus,uel excalfacientibus ualide.curari poteft,Simi!i-
ter i£iu4iTO(t,id eft rarefacientia Galenus calida moderate 6d tenuium partium efte
feribit , ksu «xica
fupoarfcid eft SC minime ficcare.-non quod non ficcent.fed quod minimum ftcccnqcuius generis cha
msmalum efte aiqordine primo calidum 5C flccum. Verum Diofeorides qui non raro Grscis uo'
,
cabulis abutitur quod ad fecundas medicaminum facultates, hac etiam uoce rarefaciendi pro laxati
40 di abufus mihi uidetur in medullisimolliunt enim medulls qus dura funt, laxant® intcnfa magis
,
quam rarefaciant dcnfa, aut obftrtitfta aperiant , prsferrim cum pinguiufculs fint Si emplafticsfa*
cultatis nonnihil habeant,recentcsprscipue.'accedunt enim medulls natura in ruminantibus ad fe
uum,in csteris ad adipem, Quamobrem rede Galenus ubi de medullis agit, non calfacere , non lic.
care, non rarefacereaut aliud tale eas prsftare feribit, fed mollire tantum quanquam SC JixtMw , id
:

eft tribuiqnon fatis propria iignificatione. In translatione Serapipnis.pro ip laa.

diflbluere obiter eis
smsi habetur refolutius,8d pro &f«inil 7i)ts(,fedatius.'unde hoc faltem coftat olim etiam hunc locuin
incerts ledionis fuiire,ut minas mirii fit PliniiS quo® SC Diofcoridem,qui ab alqs nimirii hjc defcrl
pferc.no eode modo legifle. Porro §d Plinius medulla explere, Diofeorides ulcera explere dixiqnec
ipfe rede didu exiftimo,nec apud ullB ex probatis inuenio medicis,Na qus farcotica,id eft carnem
yo generare SC ulcera explere proprie dicunt, ficcare modice Si abftergerc fine morfu debent. ego uero
nullam in medullis abfterfionem fentio,Fleri quidem poteft ut per accidens aliquando carnem indu
cum altjs mixts,Multa enim per felsdunt, alrjs admifta eundem affedum fanant;
eant, prsfertim
Qiiod farcoticis etiam contingit. Oleum fordes colligit, fic SC ceraisrugo rodititria hsc mifta carne
,
regeneranqmagis etiam (i quid farcotici adiungas.Scio Plinium commendare medullam ceruinam
aut uaccinam ad ulcera oris,fed cum refinaiitem uituli ucl bouis,ad dyfentericos,fed altjs admixtis;
SC uitulinam priuatim ad exulceratas utilitas cum feuo, quibus tamen alia ratione quam farcotica
prodeftiaut fi illa quo® interdo, per accidens tamc.Sed fatius eft hifce relidis, uera medullarO fa culta
tem Galeni uerbis luperius recitatis addifcere.-quibus hsc addi poiTunt, Medullis (ut etiam adP
pelrecentibus laXando,ueteribus infuper difeutiendo utendum efte, MedullarumCinqiiit Diofeo
(0 rides)probatiirima eft ceruina,mox uitulina,poft hanc taurina.tum caprina SC ouilla, Laudatifli.
ma(inquit Plinius)ceruina,mox uitulina,dein hircina SC caprina. Curantur ante autumnum recen-
tes lotSjficcats® ia umbraper cribrum, Dein liquatsper lintea exprimuntur, ac reponuntur in S»
 1^0 DeQi^drupcdibus
fint medullae. Vimiime.
Vide etiam Diofcoridem quomodo^ad ufum parandae
flili locfe frfeidis.
addito otio , duritiae genarum illinuntur. Phniu^
dulte cum pari pondere cerae Si olei.ucl rofacei ,
rofaceo ^uis ponderibus liquefafla , Si
Marcellus paulo aliter ,McdiiIla(inquiO cum cera Si oleo
Si fi qua illic in modum pdulara
permixta, Si ad cmplafiri modum impoiiia, duritias palpebrarum,
Lrcuntu?,commollitacdifcutit,Marcel. Vitulimedullaadmixtocummotritomfafaprodeftmatl
feuo. Recens littuli medullacum cy
rium dolore Si erauitate,Plinius.Simile remedium uidemox in
ftalimreleuat.SimiTatrtduumtolIit.
mino contriia fafufacp.quamuis magnos dolores auriculae
legitur)uel uurmaiti medullam Iiquetaclara,
Marcellusiex quo in Boue etiam dixi,bubulinam(fic
uittili.uel fi uaccina fit, ulcera oris ac ri.
tenentemcB infulam auribus,plurimum prodeiTe.Medulla
mas emendat Plin. Vituli aut bouis medullae excoquuntur cum
farina Si cera.exiguotfoleo, ut lor i,

beripofiint pro coeliacis Si dyfenterlds; Medulla

etiam in pane fubigitur.PIimus; Marcellus item
in cibo datam.mire dyfentetiam fana,
uaccinani,cum farina tenui fubadam, 8iinftar excotSi panis
refcribit maxime fi Si cafeiis bubulus recens
manducetur. Manantia uerendorum ulcera fanat fe.
uum cum medulla uituli.Plin. Medulla uituli in uino ex aqua decoda cum feuo exulcerationibus
iiultiarum impofita prodeft,Plin. Componuntur ex ea medicamenta
ad molliendum uterum , tum
foris applicanda, tum pellis inditis, ut ex Galeno fuprarecitaui. ^
fuprain Tauro ex
C ViiulinB pingue quomodo odoramentis imbui debeat, copiofeexplicatS eft
adipem
Diofeoride. Ide quomodo a putredine confcruef.uidein Anferino
cx Diofeor Vitulinu
. ali

Seuii uimii cg fale fubadu iitilif.

quanti! afiringerc Diofeorides fcripfit,uide fupra in bubulo adipe.
eft.Plin. Adipe uituli fi pal xt
fime adhibet pityriafi , Marcel.Cq fale tritu capitis ulceribus utiliffimu
pebrascralTiores pcrunxeris,extenuabis eas,S<: adfanitate pcrduces,Marcel.Scufi uituli cg anferis
adipe Sfocimffucco,genarg(palpebrarg)uitijs aptilfimBeft,Plin.IdemremedigaIibiadauriBdolo
reni Si graiiitatemcommendat,Plinius:S«: Marcellus quoiJ,quitepiduminfundtiubet.Etrurfus ali
bi in Plinio idem remcdium(nifi quod nihil differre ait.uitullne an bouis
feuum capiatur) ulcera o.
ris Sfrimas emendare docet. Eft SC alia mixmra(inquit)feuo uituli cum medulla cerui,Sf albat fping
folijs tritislldcm praeftat SC medulla(uidelicet uitulina)cHm refina, uel fi naccina fit.
una V imli a=
dipemfiicco ocimi adiedo,fi pariter tepefadam auricula infuderis, amariflimo incommodolabo.
rantem continuo liberabis.Marcellus. Cuminum fylucftre auribus inftillatur ad fonittis atij tinni
tus,cum feuo iiitulino uel melle,Plinius;Qtiid fi legas ( uel medulla , ut fupra habuimus ex eodem
autore,Sf Marcello quocp. Vituli adeps ex foeminaCid eft uitulaifed malim ex femine,ut paulo poft ja
exinouinibuslfublata.cum aqua cotylis tribusdeco(fta, 8fforbitionis more fumpta,co£liaco pluri.
mum'prodeft,Marcellus. Datur SC feuum uitulinum aut bubulum.dyfentericis SC ccsiiacis,Plinius,
Manantia uerendorum ulcera fanat feuum cum medulla uituli in uino decocfium,PIinius, Infiario*
nibtis in fede feuum uituli aiixiliatur,maximc ab inguinibus,cum ruta,Plin.Medulla uituli in uino
ex aqua dccotfta cum feuo.extilceraiionibus uiiluarum impofita prodeft,Plin. Teftium tunior,cum
feuo uituli,addito nitro cohibetur, Plinius. De eodem remedio Marcellus, Adeps uituli ( inquit ) Si
nitri modicum, una permixta, Stlccroti modo impofita lefticulis, tumores omnes SC dolores perfana
re dicuntur. V ngiics fcabros feuum uituli emendat,Plinius. Sal prodeft contra incipientes uerrii
cas cum feuo uitulino.Plin. Author quidam obfcurtis ex Plinio citat,feuum uitulinum podagricis
5C articularijs morbis prodelTe : quod ego apud Plinium non de feuo, fed fimo uitulino , nec eo fim. 40
pliciter,fed eius cinere legi, ut inferius recitabo. ^Leporino coagulo pares habent iiires , hcedi,
agni, 8fc, SC uituli coagulum, Diofeor . Lethargicos coagulum uituli adiuuat in uino potum oboli
pondere, Plinius libro ji.qui totuseftde aquatilibus , proinde hoc in loco non uituli terreftris , fed
marini, coagulum accipiendu eft. A recentibus SC calidis adhuc uituli extiscid eft arteria,pulmo
ne,cordc £c iccore)minutarim concilis,liquor in uaCs chymifticis elicitur, cui aequales partes faluia
mcliflbphylli liquorum fimiliter extratfforum,admifcentur:inde membra frigida,uel refoIuta,uel
tabida,mane£iuefpcrialiquandiu perfricantur, & mox calidis pannis inuoluuntur. ^flecur ui*
tuli mafculi, 6i taniundem foliorum faluiac,minutatim pariter concidantur : colletftusinde flillatiti»
us liquor potui datur tum uiris tum mulieribus,qui durum tumexem tranfuerfum in imo uentre fu
. pra pudenda perceperint. ^Vincitleprasacfurfuresuitulinumfel,cumfeminecunilat, accinere }»
e cornu cerHino,fi canicula exoriente comburatur,Plinius, Felle uituli caput perunflum lendes
exterminat,Marcellus. Alopecias fanat urina hominis uetus,fi cyclaminum adijciatur, 8f fulphur:
efficacius tamen &
uitulinum fehquo cum aceto calefadlo tolluntur £fIendes,Plin. Fel tiinili cale»
fatffum cicatrices extenuatiMedici adijeiunt myrrham SC mei, & crocum , atrea^ pyxide condunt:
aliqui &florem xris admifcent,Plinius libro aS.in fine capitis iS.imperitiffimcad cicatrices cutis re
ferens, cum ad oculorum cicatrices tantum pertineat, quod uel ipfa medicamentorum ocularium
materia monereipfumdebuiiretldem medicamentum Marcellus Empiricus inter oculorum rem e*
dia his uerbis defcribiuFel uituli diligenter colledum ad cotylae menfuram in uas aereum mittitur,
fenui^ igneadmotoita excoquitur ut fpiiretur,deindemellis boni tantummittitur, quantum fellis
illius decoeffiremanferit: adijeiuntur poftea myrrhae tritae drachma duae , Si croci una , SC aeris flos 6t
pauxillum, ac poftea fimul omnia diu coagita ta,ad tertias dccoquunturiquod medicamen in pyxi.
de area debet teponi,faiis utile £C leucomaqs 5C cicatricibusj&l omnibijs uitijs oculorum, Ii adfidue
inde
 Vitulus G. H. I.Lib. ijt
inde KopporWhc inungantur. Cum felIeuitiilino&: aceto pati menfuraferpentfefenec^us
ideft
exum* dcco(3 x,oi: lanula raadefada medicamentum auricula: infertum, maximte
utilitatis eiTe crea
dicur fi prius feruenu aqua de fpongia aurem foueris, Marcellus. Ex
eodem malagma uentri fol-
ueiido de felle taurino uel u.mlino parandum, iam in Tauro fcripfi.
Vitulinum fel fiin purgatio-
nibus fuerit fub coitu afperfum uulua, etiam duritiam uentris emollit,
&: profluuium minuit umbi-
lico pcrund}o,atm in totum uuliis prodefl.Modum ftatuunt fellis pondere denarii ad apii tertiam
ammixto amygdalino oleo, quantum elTe fatis appareat hoc in uellere imponunt.
Mafculifel uituli’
cum mellis dimidio tritum, feruatur ad uuluas, Plinius,
illitus.ulciifculaorisfanat, Plinius.
f
Lien uituli in uino decodus.tritusiB K
Adlienemfedandum,emilienemuituliquantiindicatusfliu
IO bent magi.nulla pretq cuntltatione, quoniam hoc quo^ religiofe pertineat! diuifum^ per
longitudi
nemanneai tunica: utrmm.ec induentem pati decidere ad pedestdeincolledum in umbra
arlface^
re : Cum hoc iiat.ltmul relidere lienem tegri uitiatu, liberari^ eum morbo dicitur,
Plinius. CGlu,
ten uitulinum aceto reminum,admixta modica calce uiua.ut craflitudinem mellis
habeat, illines lo
cis leprolis.atcp ilhc iiccari medicamenpermittes,efficariter proderit, Marcellus.Lichenas oris
pr*.
ftantiffime uincit glutinum fadtiim e genitalibus uitulorum, liquatum aceto cum fulphure uiiio ra.
nio ficulneo permixtum,ita ut bis die recens illinaturiitem lepras, ex meile
8f aceto decodum Plin
Simile remedium in Tauro ex taurocolla diximus, quae &
ipfa ex genitali tauri fit. Auribus fradis
glutinum e naturis uitulorum fadum.Sfin aqua liquatum medetur,Plinius. i([ Fimo uimli fuffiri
percuTos a fcorpione prodeft,Plinius. Sanguinem fiftit fimi uitulorum cinis illitus ex aceto Plin.
40 Vlcera qua fordidata funt,fi'mi uitulini cinere & muliebri lade purgantur, Marcellus. Igni
facro
uitulinum fimum recens,uel bubulum illinitur,Plinius. Varicum dolores
fedat fimi uitulini cinis
cum hlrj bulbis decodis addito meile modicotitem^ omnia inflammata &: fuppurationes minantia!
Plinius. Verrucas aufert uitulini fimi cinis ex aceto, Plinius. Aeftates,
&
qua: difcolorem faciut
cutem, fimumuicultcumoleoa:gummimanufubadum emendat, Plinius.
Oefypumcum meile
Corficano tritum appoiittim, abolet de facie omnes maculas,quidam &: butyrum
^
&: uituli fimus, &; fel caninum mifceatur,medicamen utilius erit, ita
addunt : fi uero
ut pariter temperata omnia de.
coquantur,Marcellus. Melancholicisfimumuituliinuinodecodumremedioeft,
Plinius, Fimum
recentem ii quis ex uino potui dederit his quos Gratci cholericos tiocant, manifeft
uituli
o periculo
Marcellus, Hydropicis auxiliatur fimum uituli mafculi illitum fimi
liberabit,
uituli cinis cum fe=
:

30 mine ftaphylini,a:qua portione ex uinOiPlinius. Inteftinorum inflationes difcutit uitulinum

fimum
in uino decodum,Plinius, Teftium tumor cohibetur uitulifimo ex aceto decodo,Plin.
Manantia
uerendorum ulcera feuum cum medulla uituli fanat, in uino decodum, uel caprinum cum meile
V
tubi^ fucco: el fi ferpant, fimum etiam ( uitulinum intelligo, quod fupra etiam ad fordidata ulce-
ra & Ignem facrum prodefle oftendi,quanquam &
capra: ftercus cancerofos cum meile mixtum fa.
nare apud Sextum legitur; prodefle cum meile dicunt, aut cum aceto, Plinius, Luxatis
) recens
fimum aprinum uel fuillum,item uitulinum prodefl.Plinius. Vitulinum fimum recentem articulis
laborantibus illines, ftatim fubuenies, Marcellus. Podagris medetur bouis fimum cum aceti fece;
Magnificant uituli qui nondum herbam guftauerit fimum,Plinius. Articulorum attritis mede,
nondum herbam guftauerit,fimum,Plinius, Fimi uitulini cinis.cum liltj bulbis deco.
tur uituli, qui

40 dis addito meile modico, podagris prodeft &

arricularijs morbis, e maribus pr*cipue tiitulis.Plinius,
Si dolor fit &
grauitas aurium,urlna capri medctur,uel tauri.tiel fullonia uetus calfada, uapore per
lagena collum fubeunteiadmifcent Sf aceti tertiam partem,& aliquid urina uituli qui nondum her
bam guHaucritiFimum etiam,mixto felle eiufdem,Pllnius,
H.
f Vitulus bos iunior uituIando,id eft lafciuiendo didus:uel ut Ifidorus contjcit, a uiridi aa
efl:,a

tate,ficut uirgo (aut forte quia Graci uitulos olim iW», &
mmMa.itel rnTh^es dixerunt.) Sic ui &
: cum primum enim peperit nominemutatoiuuenca
tiila uacca eft uiridioris atatis, necdum enixa

aut uacca dicitur. Sed hanc nominum proprietatem Latini non perpetuo feritant, Vergilius Aegio
gatertia: EgohancuitulamCneforterecufes, Bis uenit ad muldram,binosqJit ubere fcetus) De
pono. Et libro tertio Georgicorff,quos prius uitulos uocauerat,domitura iam idoneos, hoc uerfu;
Iam uitulos hortare uiam^ infifte domandi, paulo poftiuuencos nominat. Iunge pares 8( coge
gradum conferreiuuencos. Nec poeta folum.ied etiam Columella, T alis notj uitulos(inquit)id eft
iuuencos uel boues indomitos &
rudes, &c. Plinius alicubi uitulum mafculum dicit, taquam alias
de uitula etiam intelligi potuiflet ; mihi quidem in exteris cafibus non opus uidetur fexus differen.
tiamaddere.cum infledendi ratio uitulum a uitula ubitp diftinguat,prxterquam in datiuo abla»
ttuo pluralibus, proinde rede alibi Plinius uitulis maribus dixiunecp enim ita uitulabiis ut equabus
apudauthores repetitur. ApudGrxcos etiam generis communis eft, authore Ammonioa
Apud Theocritum Daphnis Idyllio 9. L/lv
uel propter carmen. Cxterum uituli nomen ufurpaturetia dealijs
ic qu^fltupedibiis maioribus,ut elephantis dC balxnis apud Plinium. Sic S( damalin Gra:ce Photion
omne animal uocari exiftimatin iuucnta.Stulte quidam in Didionartjs fuis Vergilium in carmine
iam citato, Iam uitulos horiar e,8(c,uitulos de equis interpretantur,cum proculdubio debou uitulfti
 « ,

^2 DcQ^drupcdibus
aliqiiarvdo.Io. Tzctzcs B« anj
intellisatpocta.Esi/uocamus Si naccam, ST taurum,K uitiilum
.

illic

itx a’«l«dj/, V arinus.B«it/}i>i/ n,€t apud V arinum et Hefychium,ad utriin^

comienire uideiur.de boue iicl per aetatem iicl aliter partio: Latini
buculum uel bucolum (ut Colu,
Etymologiis, d.dtus eli uelqiiod,.ai
mella habet)demare,de femina buculam dicunt.Mdji©'!
(lego f*»”?*'*
iioccm acdat:» mtja 771 oVi,c«<&a 7« (.«rpi.i OTijic -ri (45 r. C»TO,it^
“I'

7n57Trm«|/(maIim 711157«
t<5 i/ BdoSi/ 7k vt* (7»« latAsTTO, Poll- Diminutiua reperibjixojtieaii.&l
K«7,ut 3 «X7)i.i««(-)apud Varimrm &
Hefychium.AKniUaS «
TnfTOs.uitulat funqncq, Venere
contraria ratione quam (^«17«^ pro uxore)
necR iu20 domitaectit per antiphrafin tAKitkT^&t uocentur ,
adhuc appellantur. qdem adul
•TdLiS autem minores funt quam 7«(<«Afcuitiili mares ladlentes
ci

in Boue, ab initio odVaui capitis. Apud Varinum /!«( «}-»uox corrm „

7
ti tauri Varinift.Videfupra
A diminutiua fit 7n>'s7tt| inmafculino genere.et ab hac
pta efl pro 7^ct|7itA«t. TtdfTis feminino licet.uox
abundantCT-litera . Dicitur autem metr, 5»«f« T\7«se«;,,
rurfiis OTPTKMoji.ut iam dixi.nijTit pro rnifii
O-KIPTSTJSI/ yi' 1 clitfTaAis. Varinus;uel potius ut
Etymologus SC Stlidas habent, tiHj-tis « &is,« af|«

^ t?I rsi7«(/ 7ired«t,uel <rlii^xMs i 7> J'vmiMi.ego porin a par Hebraica uocc dedtixe
%
rim. ythWtjs ted©-, «yxe TugTi©- it Hois, apud Hefiodu, V
arinust Apud LycopIirohCm Tiryy/s legitur

per "duplex rho.utSuidas SC Varinusobfertiarunt.Po 6

t!TK,!!-«57i 5 , oteicsS, non in alio quam arini V
Lexico reperi. pogTw^ei.T/^pcftoiAi^tTrti.Herychius 8 tl V
arinusiaKitttAi^te&ox tiocem nuiqtiamlegi , uides
eft laetari.uel iuueniliter extiltare u t uitu,
tur autem idem fignificare quod uitulari aptid Latinos.id
li folent, P»f 77<f«f»i apud Helychium 8C
Varinum exponuntur, 07 iu^oms tk ks/J»i« asi x iiiLuy.Si quan
quam ratio uocis compofitae interpretari poftulatproijsquiuitUlos humeris pftant: tamen uocabu
ksj 4« uel KSf i™) facit ut illos etiam
Ium KSff ««(pro quo KB/yiit per iota legendum puto , id eft
qui pueros aut puellas humeris imponunt, ut fepe per ludum fit.fic
appellari putem. A«(7 «AB.)}ii( ,iu. 7

iiencula.aptid Varinum legitur in KAiriTdpii.Ki/j^ojsV^iS/ttitaAiSfiirej/tiBe.fic legitur inGeoponicia

Conftantiniex Varrone.pro uacca Venerem expCrta SC grauid 3 jiniproprie.Pt{«s ttiyis.iran 'ixaniig
ms tTKtjKs j(.‘“2i!oV)''^''“jbdefychius.Malim srtfts ut meretrices quae organa rtlufica non habe

tent, SC organis tanquam equis carerent, 5n 5«,id eft pedites, iitpote ignobiliores diccrenttirtqtiemad
modum SC miiif id eft orationem pedeftrcm dicimus , cuius comparatione quae numeris liga-
equo ftiblimis uocatur.Pt(m, iiiytijinufiu « x“eis ojyiraiii as mmtTrimx
tur tTiux©- quafi Va
rinus. Videtur fane uox iriltu. tum de uitulis bou.tum de meretricibus illis dici pofte.ut defit coniiin
tftio ly uel «poft (7035015 in Lexicis Graecis. KoAsfoiAs.ut Sigifinundtis Gelenius obferuauit.ad Germa
j,
nicam uituli uocem accedicut («Aos (fic enim uitulos olim a Graecis uocatos Varro fcribit) ad lilyri
Cam tele. Eetriis.rMS Jlss.Hefychius SC Varinus.rfws £>is , bos annicula, (« (tore irds troe ,
mutato tin s)
genititiumiirioliS-facit, uelliriO-lonice,
^ ^

Achaeus Erctrienfis in Aethone Satyrfco fues !n7aAt(/'«s dixit,cum uituli proprie orlwAo/ dican*
tur a cornibus, oT«i/ tdr7«tK!rt7aA(ttx“7’i', Athenaeus libro 9. Caelius ecpetala interpretatur patula , uel
partia exiliacpiego pofteriorcm interpretationem priori contrariam improbo , Nam ut a-tTsAsf. pro
paruoreperiaturfquodnufquam fieri puto apudGracos, praeterquam insrtTrsAas, quas Hefychius
exponit palmas paruas SC fruticofaslficut apud Latinos petilum.WsrtTwAsi/ tamen nunquam hoc fen
fu accipitur:fed patulum SC planum SC in latitudinem exienfum femper fignificat, proinde plana SC
latiora pocula, qitales paterae funt Latinis a patendo ditftar, SC phialae Graecis, mneix
minant. Quin SC folia latiufcula letwAit Uel utTsAa dieunturtEt !rt7«Aiii»>(/,quod
tio.
amplum uegetum^
^
fucrit.fnde SC fues linTKAiVle.himirum opim^SC petafus genus pilei lati.SC alia plurima, quae omnia
a uerbo Ttimie formantur.quod eft extendere SC dilatare. Et quoniam plana lata^.eadem fupino fi.
tu eireuidetur,in7aA9t9ia pro W7>S78j>(su7j=i/9'«(; exponitur HefychioSC Varinotcuius fignificatio.
nis etiam vnf‘x](yi’7ra uerbum apud eofdem extat.quam feripturam egO non probo ntaKAi/aj/, .

id eft fuumffic enim legendumjper translationem a uitulis.qui nrlrsAsi dicuntur, arinus SC Hcfy. V
chius.Hs^ -7 d(W(et««(7 5r^7wAw(/ itsu TrexseAe fcKjrfc7«Aa,7«7jA«Tt«, V arinus.ntvwxrijf/, XktsvtuTsij
ediip.iisa dem.Fufcwra to fcxirfcTaAie.Ksii Hefychius SC Varim
7j(Asec(i«(lego if(aA9«tri«)7reT«e7«,

Sed hxc fuper ecpetali fignificatione fufficiantipraefertim cum ipfe Caelius alibi WewAa pocula Ia.
tiora interpretetUr.quoniam mTwA* folia perampla fint. Debuerat fane eum res ipfa monere ne ec= jo
petala parua exiliacp cornua redderet.aUtreddi polTe dubitaret, eum Athenaeus fues petalidCs , id
eft praepingues faginatos^ a petalis, id eft uitulis quorum ecpetala cornua funt n anslato nomine
appellare teftetur. Pingue uero paruo SC gracili contrarium cfiAufus eft quidam in LexicoGjrco.
latino ecpetala cornua ramofa exponere, SC falfae interpretationis illius A thenxum teftem merifiri.
At poterant hominem utciim^ Graeci fermonis indoiSum oculi fui docere , nunqUam fibifamofis
cornibus aut bouem aut uitulum uifum. Helychius SC Varintisjlocus
mihi parum integer uidetur.
^Vituli epitheta. Ferox. Templis maiurus.ruuenal.Sat.ii. Imbelles, Staf.g.Theb. Latften
tcs.Ouidius Metam. 10. Tener, Horat.4.Carffl. ^Apud Grarcos.ATraAde.MutASsNicandro, fly^xu
Asi OTetw Homero Odylf *. ^ Menfem principis dieiCratrsrinslratione Orpheus nuncupat (Mcosije it
7« (703(0j/,id eft unicornem uitulUm.utinBoue iam explicauimuSinH. a. ^De mofcho odorato
tiel aromatico, quem uulgo mufctlm uocitant , fiio loco uratSabo in M , litera, iwoj^©- , xm/Ade i v
f
 Vitulus. H. Lib. I 155
$i^«ylii5T»7<a,Eutoth.inDiony(;Mofchos k pediculum fignificat. quo frondes &:frud}us ramis
annex.pendentqui&penolus&aPanadmtenaxuocatur,Hermolaus.mi^^^
(Icgox«/A«s)yarmm^Hefychius;apudSuidam fu^©' nudum iineinterpretationelLmr
mil
«*
;^;i, etiami,ro(<.^i/mHcfych.ocorruptum eft, quod uel ordinis ratio prodit.

^r|^$v«.(-«s™^,Hefychius:inVarmo,xi;^sperperamlegitur:Suidasnonmeminit.Diofcori=
destocem marem defcribithis uerbis,
hoc eft, folia ftint fine caule, fme flore.fine femine, ex uno
pedicUlo cubitali mamitudine
Quodinfilice(inquttMarcellusinterpres)fupraterram extollitur, pediculifoliorum, non caulis
rationem habet, «inoniam negato illi femine.merito caulem natura etiam negauit
Propter femen
,0 enim|alerunmcauhseft.Rurfusinthelypteride,ideftfilicefoemina,T,i/;^

<"X* f =
hoceft,Foha man fimilia habet.non tamen uno iingulari^ pediculo Iwrentia : in hac
fignificatione fepe in Theoplmfto legimus;facile autem ab alijs
fignificationibus difeerntar, quo.
niam femper cum foli) aut frutftus mentione profertur. m.V«s, putamina K
rciecftamenta pomorum
funqPiftlux. Dicitur e^mofchos,riue quod idem eft ofchos,pampinuse<:
capreolus &claiiirii
Ia,quxGraed helicas 81: ligna &clemata,6£: amphidas quocj appellant, ut Galenus
inquit Hermo=:
laus in Corollario. Sunt autem hsc uerba Galeni ex Gloffis in Hippocratem 6
a«S8ci?« ^nsuTl C^os m ^ «iUixrs;
^m, : rM i, i* ^
Hermolai translatione errores qua tuor inueniotquorum duo forte
in^cJh kw
;iiyM.ln
librariorum funt qui li
gna pro legna,&: amphidas pro amphideon fuppofuerunt: reliqui ipfius Hermolai, cui
errandi an.
10 lam dederunt exemplaria perperam uelfcripta uel excufa; Namhiecuerbaiy©-)^
notio Initio legi debenqut in uulgatis exemplaribus leguntur fed prxcedenti
^
non i
, uoci coniuneft
quod uel yy prapoiitio addita oftendit.Cornarius Galeni uerba fic transfert! 05,,
circa uteriofculum eminentia: ; enimS:
V
pampinoformi
farmenta 8f pampini uitis. Idem etiam iMi'/™
nominatSiAtyr*.To«/7i,„fciliceto’xM(-.ideft.eandemmuliebrispudendipartem,Hippocratesalibi
amphideon uellegnauocat:heIicas autem, id eft capreolos plantarum, Grscinufquam
uel amphi,
das uel legna appellant, ut male conuertit Hermclaus.neqiiaquam ita conuerfurus
fi Galeni uerba
quibus in eodem libello Amphideon &: legna ordine alphabetico interpretatur
legiifet Ea C ut nos
•

tranftulimus ) huiufmodi funt, Amphideon orbicularis extremitas eft

ofculi matricis,(imilis cucur.
bita!labijs;du(fta metaphora ab armillis muliebribus, quas Gratcia
circumligando &
in orbem com
;o prehendendo amphidea ( ift, Pollux
) uocant. Et in Lambda,Legna (inquit) ofculi matri,
cis ora uel extremitates funt, per translationem a Icgnis id eft fimbrijs
ueftiumiHas oras alibi amphi
dea nominat Hippocrates, Ha-c G
alenus, De Hermolai igitur erroribus conflat. In Comari)
transla
tionenon probo quod Umes SC Khiiixm pampinos &
farmenta reddit, k
helicoides pampiniforme,
Melius eo Hermolaus capreolos &: clauiculas Latine reddidit, funt enim capreoli
coliculiintorti uel
cincinni quidam in ipfis pampinis tenerioribus,quibus uitis ueluti manibus
luti
quibufdamfinquit
Cicero)adminicu!a compleditur ac comprehendit : Germani ncflriafigura furculas uocanqa
qua
etiam ( ut mihi uidetur ) clauiculas Cicero &: Plinius dixerunt : Varro capreolos a
capiendo, Gr sci
ab inuoluendo helicas. Plinius etiam crines &
uiticulas appellat. Pampini autem uitium dicuntur
uirga feu rami folioli a brachijs uel palmitibus, atq? adeo ipfis caulibus, &: ( ut inquit
Plinius) alate.
40 ribus exeuntes: Videntur &
frondes feu folia uitium ucteres quidam pampinos dixifle. Hac huius
uocabulilignificationem propriam innumeris teftimonijs confirmarem, ftopus eflet:
ubi ueropro
capreolo accipi uideatur,unus tantum in Plinio locus eft libro .j.Polypi ( inquit pariunt
) uereoua
uibrata pampino Hic forte fynecdochice pampinum pro parte eius clauicula dixit.
tortili .-

Sed hoc
non defendit Cornarium;nam ubi multa propria uocabula fuppetunt, ijs omillis improprio uti ne-
mo laudauerit.Gra:cum uocabulum xA«iJor,ubi(j apud authores pro pampino proprie dido, SC pal=
inite,& farmento legiife memini, pro capreolo nunquam : nec aliier Grammatici
interpretantur.
Proinde in ijs etiam plantis, quae nec amplexicaules funqncij capreolos habent ullos, oblongos te.
neriores^,6( flagellorum inftar flexiles ramulos clemata Graeci frequentiflime uocaht.Galcnus
au.
tcmhoc in loco Si tAiiqts coniungit,non tanquam fynonyma ( nili quis improprie Si per fy.
jo necdochen dema pro helice capiat, quod apud authores fadum non repet io ) fed ut ofehon uel mo.
fchonuocemununtp fignificarc doceret. Quanquam ea pampinum Sf cuiufuis arboris ramulum
tenerum proprie fignificat, helica fortaflis improprie, neque enim eo ufu apud authores inuenimus:
Latini tamen uiticulam utracp fignificatione dicunt. Sed his relidis ad rem
prtefentem ; Galeno fer.
mo eft de ore matrtcis,quod quia foris apparet orbiculare ( eandem enim ob caufam cucurbita ori
ipfum comparat, 8( A vi interpretatur )a figura dici exiftimat:
quoniam & in ofchis,id eft capreolis, ut ipfe interpretatur,figura orbicularis apparet.Mihi certe hpc
Galeni interpretatio &ofchij muliebris etymologia parum arridet. Alia enim orbicularis figura eft
oris ciicurbita,cui aptius extremum muliebre pudendum confertur,
ab ipfo etiam Galeno: alia uc.
ro clauicularum Si caprcolorum,qus per fpiras Si anfradus in fe non
redeuntes fit. Prsterea quod
ad rem ipfam, amphideon ab Hippocrate dici totum quod foris apparet mulieris pudendum pu to,
ideo^ in lingulari numero poni:partes aute eius uirinij &
oras legna in plurali.- ofehion uero aliam’
partem intaiorem, nempe prominentem carunculam, quam Grarci nympham quoip nominat, quae-
1^4 Dc Quadrupedibus partem emittentem dixeris,
tJrtiKesSeJMd eft
interdum adeo cxcrefdt ut ferro fecanda fitdianc rede
fed non quod Galenus aut ipfe finxit, aut ab alio
d^erim.ut Ga entis.
,

dicium fallit, o^ua autem eandem partem non a figura 9 r i Pg^

molles pr^cipue : Vnde forfan Se ofeheo
&
enim &
(<»Vi uocantur ramuli
prominentcs,teneri
Videtur autem n tira
idrili ideftfcrotonomeninditum.quodEtymologus
«s rti «jcH'*' deducit.
fctotumconfumpfit.inmul.eribt.sad.pforumofchionq^^^^^^
«rnelflamquam in uiris circa
pti
rumfcroium nanftuliire.SedGalcnoficrrauit.errarefaciliusfuit.qiiodtrcsiftepartesmuIicbris
cius ofculum liabeaptur.Ego Hippocramm uirum
dendi omnes coniumSie loco K circa extremum
uocabulaprotulifle uixcre=
Sermonis.aeproprijsuocabulisutifoIitum.dereeade tria diuerfa
4o$WceIebritas feu feftiim Athenis fuit, cuius apud audores, & inprimis Plutar= „
dfde m. €
pueri ingenui pubefeentes ( hiduoerantgenereec
diui.
ciium crebra eUentio. In Ofchophorijs palmites cum
eximii ofehophori didi, Varinus ; eligebantur, qui ferrent »^«, id eft ramos ac
ths ,
interpretantur )m templum Mmerusc Sciriados. Fuit
fuis racemis (ficHefychiusa; Varinus
Athenis locus Ofehophorion nuncupatus. aPhalero
non procul, ubi Mineruie templum fuit, He.
fychius &: Nicandri interpres in Alexiph. Ab his
Ofehophorica carmina dida.de quibus in primo
fynonyma facit,ut fupra dixi, tin
de Hiftoria poctarB egimus, Gyraldus. Galenus 'iytv SC
legitur ac exponitur
inmafculinoeenere: inLexicisGr^cis omnibus 03t«fotmin!num
eandem a quibufdam uocari. In neutro etiam
iE«PT»(i«stWlSuidas KHefychius addunt
iLere, multitudinis numero Sjt** apud Hefychitim &
Varintim pro qfdem palmitibus ftribitur,
«ri«o 5(©',«mrAof, Suidaslnomen adiediuum
pro tenero &
nouello. Hmc illud apud Homerum, lo
SC Herodotus translationem elTe aiunta tenens bubus.id
ni Jpi Aivioi, tenetis uiminibus : Appion
to ^^ct
eft uitulis, fs* Tii w id eft ad molles &: flexiles plantas (
j
addunt.lygosnon dequalibet arbore uimeneil.fediU
lege dxiTOi-in Etymol. ) Quanquam.utijdem
la priEcipucqu* Grxeis agnos
uocatur.Latine uitex uel Amerina falixihabet enim illa prjcipue fle
xiles a
uitiles ramulos, Dicuntur etiam per fe &: fubfiantiue (lijc", nouelli ramuli ac teneri in
f hmfai, Varinus : furculi
quibufuis arboribus ; Kh«J'ai n(ii,BkesHiixmmifv7a; tAxMcrm
ilhvyii,

turiones aliquando reddere licebinfic uo

recens enati.annotina germina SC apta infitioni, Forfan SC
quae pecori in cibo conueniunt, ut hominibus
cat Columella teneritates fummas ipfarum arborum,
etiam ex fruticibus SC herbis quos Graeci afparagos
nuncupat, de quibus Galenus libro i. de facuF
tat. afpharagos ( inquit Attico more, liue afparagos dicas, nihil intereft . Sic autem uo=
alim.Siue )
teneros, dum creicunt SC ad frudum aut le-
eant omnes fere Graeci csii «meAse Kcu/Asj.id eft coliculos
eft germina huiufmodi, tum ole
men proferendum pergunt. Producunt fane iiiJ3A<ts»(i«TO
illis ad cibum decerpuntur.In braflica priua
ra multa,tum flirpes in generc.non ab omnibus tamen
tim nili* quafi per fyniereftn appellantideinde de diuerforum olerum afparagis ages, fubijciK
Aliud afparagorum genus eft in fruticofis planas, ut rufco,chamaedaphne,& oxyacanthaia quibus
bryoniae,
differuntiper excellentiam didi aiparagi ) regius SC paluftris(Latinecorruda)poftremo
Galenus.Cymas de braflica Latini etiam dicunt.Plinius libro i^.Brafr
id eft uitis albs afparagi.Hac
fica toto anno prima fedione prsftat proximo ucre ; hic eft quidam ipforn cau..
feritur, SCc. cymas a

lium etiamnum cymas aut cymolas uocant: hinc SC Germanis

delicatior tenerior® cauliculus. Itali
natum uideturfuumt)imm&:fymlc.Columellalibro io.Grtecorum imitatione gcnerencutro pro= 4 ,
tulit.Frigoribus caules SC tieri cymata mittit. Quod autem de hokribus quotf dicantur, ex
uerba funt,
etia probari poteft.cuius htee « Sp
Etymologo
4 hoc eft, tio^urtc&o-ctierbumnutriri&crelcere fignificatl proprie autem dicitur
de mofchijs , id eft teneris holerum aliarumue ftirpium furculis . uocat, qus alij pro ;

AB^Splego «wKAiSji exSuida, qui exponit «mtAiifi/w nsfi Atej^raf/. Notandum au

tem 4 i/Tij; tiocem quae totam plantam proprie fignificat.per fynecdochen pro furculo accipi.In E^>
mologico etiam iJi/to potius quam (fvrax legerim, quam ifmrSii ex Suidaiut talis fit ledio,
&
Tptif tTca, «veidis m « ? «mnAiiii/ 'fx-ircH Verum pro etiam,
truum
|M^j(4iT«imallem:Verbumenim(<«ir)(4'f((,utinferius
|<0(r^iiU{t7Tuinaliem ;
dicam, fatpe apud aulasv/a
authores V,J legitur,
av^aLua , r*”'
(«irxWf'
A. »» _
^

niTnniTam.niiodfriam. Huc formationis etiam analogia accedit.Nam licutao®A9t,o</'ijt,)(i»A«,&c.

licutao®A9 t,W'ijt,vaiA«,Stc. >
nunquam.quodfciam.Huc 1

uerba
ueroa fiunt,ftc
intvoi iiuiiL,iic
intt/co SC a (iSo-x©'
ce rarifltma
itoiryfju’, lai 1 . 1 ....^ funt in
.u,.. im
i.i wr&i a nominibus in os, ut a Kx^os
f^xiifis At^vrw,
hxoofvva.

m<r/ix (malim (Mo-)(^iicparoxytonum,ut moris eft in dimintitiiiis ) amcAcc i?i/TO,id eft plantat tenerae: ni*
mirum recens plantatx uel infitae, uel potius ipft furculi, fiue ad inferendum idonei, qui SC
SC («oirxiiBfMTO dictintur.nec non tM'ir)(iji,ut iam docuimus, Mofchia uocant item Graeci conceptacula
«n cepis quaedam femen adferuantia,&: admaturitatem perducentia, Caelius: Apud Hefychium SC
( Thallos ceparum uocat
Varintim nihil aliud intienio quod ad hanc rem, quam ageptiivs -io
Columella
t, UL UCl
Oilimtliiaa ii.j.ut
. 1 1 ClCtlCi tld exponit )
Beroaldtis lidemiioVjji* interpretantur
J AXwC.lli K.I.AAAttAA id eft uituli carnes;
|*Al»**

ifVi feribi rif^PSOf Jl/l/iersii/Aiyie ^exvminn tre>r-C>T

in qua tamen fignificatione penultima per s.diphthongum debet. ivi«ir;(i'Aa,germina recentia,
.

&ruiminanoua ac tenera, item fici nouellae, id eft nuper plantatae, Varinus. Ntit irtiKiVej/,

Ariftophanes in Acharnenfibus; interpres exponit iwrytlMitxm xmnn', iia Jt «jt AsiTea «i vixt trvxM, Fla
gella dicuntur Latinis cymae arborum SC ipfarum fummse partes.qtij ad cuiufcunq^ uenti flatum mo
uentuKtinde etia nomen traxerunt, ab eo quod flatibus petatur, V erg.Neue flagella Summa pete.
Mihi
 )

Vitulus. H. Lib. I.
1‘^f
Mihi inde dicSa uidentur,quod flagellofn inftar lenta flexilia^ fint. Hac quo® mofchos mofchia &
Gr^ce dixerim. Qiiodliarbormutiliquadam fruticatione multos ucluticaudicesemittereuidea.
tiir, cuiufmodi folent cerafus, prunus, corylus tantum is caudex iufte appellabitur,
;
qui efl medius
& robuftiortalij autem uicini ab eadem radice prodeuhtCs.qui quidem defecari 6c transplantari fo,
lent.utarborcraffiorfit,Si:nefoboles luxurians parentem enecet, ftolones appellantur,
a uulgo in
Gallia reietSons quaft repetendi; Ab his ( inquit Varro ) Licinius Stolo primus
coanominatui eft
quod nulli in eius fundo reperiri poflent ftolones,quos cireS arbores c radicibus effodiebat. Huiiifl
ccmodifioloncs uocantur etiam ibboles ab Olelcendo, Columellae; Jnuineis appellantur
pampini;
unde pampinare uites,fupcrfltios ftolones refecare. ( In uite fobolem Si ruftico uojabulo fuffragil
Io nem uocant,R.uellius, ) Eofdem Cato cap.yt. pullos arborum uocat Ab : arbore ( inquit ) abs terra
pulli qui nafcentur,eos in terram deprimito.Pullulos quoij nominatiit Plinius libro i7.Hinc pullu.
lare K pullulafcere uerba.quafi pullulos emittere, Carolus Stephaniis in Scminario.Egoiftos quo.
queftolones Graece appellauerim,& mofchidia Kc-quanquam Si alias &: Tmpx,
asxiiii Theophrafto dicantur.Pulli certe appellatio moichis pulchre colludit, Pageeotraj/, ftolones ad'*
nafcentes cuellere. in literis facris interpretati funtuitulamen, cum Latine
uiuiradix dici
poflet, Hermolaus. Virgulta appellat Vergflius,quae quibufdamuulgdplantalia,altjs
femina appei
lari placuiunonnulli etiam palmites uocantmempe furculos eos qui terra committuntur,
ut in arbo
rem infurgant. Virgas interdum appellant Plinius Si Columella, interda etiam uirgas malleolares.
His itidem nomen non negabimus. Arborum furculi qui in terram pangutur, uel feruntur, •

40 uocantur etiam femina, Sd planta,plantaria,feminaria,8d Gracis quotp axt^iucrx, quod Carolus Ste
0
phanus(flne authore tamen)afretit. ^uanquam feminaria Si plantaria alioqui uocantur ipfi agri
no
uellis plantis nutriendis deftinati. viuixsJt-mixuTTytxvag ^ ySslms ixipinais^ xhHiiirxii -^c/ltv,
( for telegendum , T* ifizrino r> is a? ixifinais ‘r KrMitxmi>,Sium
) oi tro'
vnis, «5 Umi! K(/ m^x&MxHjixm , » xam PAktwk !wxRAxs«itxm m-niPcKm tutTmita, (wAiffi/i/ v
nm
,

irtaiTO! K5!^4V, B! to A'?iaM rina rS unii ? usirdy yiyfxpifxi, M» xul^xxi^lji/, tmJi

: t(/ j.ej/

(itAiVfcgisc/Sttftfir^Pollux libro 7. Et pauldpoft addit de arborum nutricatione dici, aut

fi Grace mauis.ai xuxTjipfiy m tyvrx quod moneo,ne quis forte uerbum poAKUtJ/ perperam feriptum
(

exiftimetpro (xoo-xM/'/;;, Automolias(id eft, ftolones, Si

pampinos)ut Pollux uocat,nufquam alibi hac
uoce reperio : Pro luiMiy uero poAs^j/apud Varinum, interpretatur autem iynspifiy ris m^xif vxJ^xs,
5« id ell pullorum fobolem recidere, pampinare. Ego KS^svjy uerbum in ea fignificatione malim, quod
plane ufltatum eft pro amputare,mutilare,a: imminuere. Cacterum iuxyS\l^yidem lignificare mihi ui
detur apud Theophraftum de caulisplant.lib,;,cap.;,ubi cum docuilTct phyteuteria, id eft furculos
inferendos laues Si minime fcabros efle debere, nec ullos habere nodos, fiue cacos, fiud etiam fanos
Si germinantes; quoniam Uis in germina abeat Si fruticando difpergatur: fubdit , Eandem enim ob
caufam hh t Ji snetMf Sn -r^hlA^xy rSy «Aotfaiji, id eft arborum ftolones circa
truncum infra Siradicem.aliqui refecant, alij etiam luxuriantem in ramis germinationem abfein.
dunt,nempc in fuperiore parte arboris.Etpauld poftfeminis.id eft furculi inferendi,infirmitaticon
fulendum monens;Ideo,inquit,qui inferunt curant, ut furculi ad eandem coeli regionem fpeeSent,
quam prius in arbore fua,Sd ut in fimili uel meliore folo infitio fiat, deniij ut a robuftiore parte arbo
40 ris furculi auferanturttales autem funtquicircaimum truncum K itixta radices nafcunturcpullos
& ftolones uocant )
quos refedtos inferunt,fic enim uerto Qtiafi diceret,
eo tempore quo arbores a ftolonibus purgant, eodem mox aliquos de ijs plantat. Ed autem robuftio.
res funt omnes fere arborum furculi quo inferiores in trunco nafcuntUr ; habent enim illi tanquam
rudimenta qusdam radicum,aut uim ad crefeendum maiorem ob radicum uiciniam, (w t/jrt»
Gaza nonre(fteuertit,qua fibris fufftilta funt) xaSBtnf yitury^tAiai/, id eft quemadmodum ftolo
recifus. Cupio equidem ftudiofos cum Gazte translatione conferre noftra Si iudicare. Omnis au.
tem illius errer inde mihi ortus uidetur, quod femper pro uiuiradices facere exponit, cum
plattuntpfimpliciter ftolones recidere fignificet,Sedquid fi uiuiradix de fola uitedicaturf ( eft enim
h»c uitis furculus cum radice exemptus, quo ipfo a malleolis SL taleis differt )«Jt non Gaza folum,
5 “ fed Hermolaus, Buda£us,& alij recentiores hatffenus circa haC uocem decepti fint omnes quod ego
;
quidem in prasfentia nondum aflTero , fed illis quibus ottj plus eft Si rei rufticK amor inquirendum
propino : &
hoc etiam inter ctetera an Budatus uiuiradicem recfte tfviihxuwy Graece nominauerit,
cum Theophrafto libro j.cap. 6, de caufis, eyvninuwy uel ifvvy, Si alibi efir^yx, furculum inferendS
fignificeqquem SC femen Latini dicunt, ut illic Gaza tranftulit; Qiianquam idem mox capite fepti»
motubi lapides circumponi iubet n-igi n aTyiyny 7!i)^ii/TiJl/T»eis,transfert,circa ftolone plantse, retftius
translaturus circa trUncum
( ut Palladius etiam uocat ) cui infltus eft furculus . Mihi certe rede no.

minari uidetur ^vTHriemy in genere quicquid nonellum plantanda eft, flue id uiuiradix fit, fiue fur.
quam proprie didum fcme,ut apparet ex fine captas 1. Si initio
culus,fiuc ftolo, fiue talea,fiue aliud
plantarum Theophrafti.
terti), libri a.hifloriat Qiiin Si propagines forfitan tum uitium tum arbo
(c>
idem mofchidioru nomen admittentur,quod quis ex hilce Varini uerbis conijeiar.
(inquiOapud rufticos eft palmites inuerfos in ferobem imponere ut radices mittant, &f poftea trans,
platare : Aut fi Grsce mauis, mxy^iy Tm^xywiyais m tahyxm: iy a^yyxis y«jy

m 1
[56 De Qmdrupedibus
lego inra:cfv7^ihvca. N
5 Theoplirafiiis libro primo decaufi*

piant. cap.i.ubi palmam arborem non feminefolS nafei

fcribitjUtreliqiiac arbMcs qua nrr* fim« ^
fed ct/am uirgis eam Eabylonios plantare,
plici caule funt, &: circa imum traincum non pullulant,
bis uerbis utitur: T«s Tcyc^’ _p«j6e?»s (fxo-i
B«J3 i/Awv(r tks aWKAfitwTWSj^iy eny iyjiixtrxin yinx^
iy ms trcf
i •riy t^^ete7« -nmis,
ixya-!n:<s 4 x! -ns kc» ifmlXa-H^yi^my, &lc. tai
</!’ «(/ » usi
lvmy&' 'h yS Ti/y ws.aic. V
Hoc cft,ut Gaza uerfit, irgas enirb tenetrimas Babylonms uiuiradices ef
ficere,adultascp transferre accepimus, Qiiin £C Graecia fi
quis ramos fuperne decilos ferat, radix dc
inittimr,8fc.ltem fi truncus inuerfus deponatur, fit^ folum
hume(f}Hm,8fc, ideri pofTet hic Theo- V
pharaftusiacxidi^uetbum aliter quam aliasunquam accipere,nempepr6 eo quod eftramosafupC' .

cum pullos fiue flolones inferius nullos habeat Ego ucro hunc locum
riore arboris pa*f te recidere, 1«
.

itaexponendi puto,palmam non femine folum nafci.fed aliter quocj,in Babylone enim flolones
fynonymu
eam producere qui ferantur.&l cum in terra comprehenderint (.\y&iy uocaqcui
transferantur In Gracia uero quanquam fimplici & fine flolonibus
;
trunco proueniat, illic tamen
refecSis SC terra commiflfs plantari. Pliniusccrte
quoffl aliter quam femine.nempe ramis fuperne
libro ly.cap. 10, fruticationes a radieibus ( a quibus ut etiam d trunco imo
uirgulta plantanda fumuiib

tiir) palmis manifefte tribuit, tjs^ ut flmiliter ulmis, arboris fua Sf ramorum
umbram nihil obeife
aiticum eadem in cateris arboribus qua hanc fobqlem habent, umbra pleruncp pereant IBandem .

tem inhiftoria plant.lib.i. cap.i. Theppbrsftum ita tradfare legimus, Am cart^yxTts yiny <fvimumy
7^ Koivotfa^vy, t7i (/£ TrtAy sajstp B*ilvAcJri 115« t yxjit/lwyw; tpxcri wts yuKviy Gaza fic reddit, Ex
fltjp :

femine tantum nafcUhtur omnes comfcra,item palmaini forte apud Babylonem e uirgis quocp pro.
ueniat,ficut nonnulli aflTeuerant, pro iwf.i<ly legendum cenfeo yt<ry^!imy,ut fupra. Quod fl quis ob-
tineat Theophraflum omnino palmas abfi» flolonibus elTe intellexifle, SC tame y(!x)(^'ly
uerbum de
eis ufurpaflTe coneedam illi iuryf^iy interpretari pro eo quod eft in
:
ieminarium uel plantarium (ue*
luti uitulum aut pullum ad nutricem ) pangere SC deponere ramum, ut iam adultus
inde transfera»
tur:qua tamen expofitio a nullo haeSenus clare prodita eft mihi quidem fatis probatur Eft autem
: .

hoc quotj notadum in fuperioribus uerbis, ubi Grace legitur in excufis codicibus, Vn S'' xyTAcJyui,
Gazam uertifle.fi truncus inuerfus deponaturteui uerfioni nonnihil aftipulantur arini uerba hac V
fuperius recitata, yoxy^^y wtsfcMfcfi.fais 7« KA«t.a7w. Plinius libro i7.cap,io,Folia palmarum

{inquit ) apud Babylonios feri, attp ita arborem prouenire,Trogum credidifle demiror At ego Pli« .

nium magis miror,qui cum ex illo Theophrafti loco ubi is de prouentu palmarum docet , multa in j<,

fuum opus tranftulerit,nonobferuauerit Theophraftum hoc de uirgis palma non foltjs C quod ridi.
culum elTet ) narrari feribere. Porro libro i.cap. j.hiftoria plantarum,Theophraftusi.«irxiil'(«i nomi
nat,plantam e femine proprie ditfto fatam : Amygdala quo^, inquit, femine feta degenerat, tum fa.
pore,tum quod dura ex molli redditurtidcirco adultam inferere,aut plantam feepius transferre prp,
cipiunt hic pro mofcheuma Theodorus plantam rede conuertit Qiianquam igitur ut plurimum ,

etiam uerbum yjxryfiiy Theophrafto.non ad quafuis plantas ramosue aut furculos plantandos fcd ,

ftoloncs SC pullos tamen interdum ab eo accipi, nulla contentione negauerim

accommodetur, aliter
(nam qua hic feribo, dubitando magis Si interim ipfe mecum addifeendo inter tot authorum diffl-
cultates,quam docendo aflerendouc feribo ) de infitionc certe nufquam ab eo ufurpari teperi Ha. .

bet enim infitio alia SC fibi propria uocabula, KSx]fClyx,wxy }> o:wA<i(/,Nicandri intcrpres.Muo-xiiliiwt, 4»
yimhxxs, HefychiusSiVarinus. mx^iSlliiy,yimpvTC\liiiy, transplantans, transfercs,Suidas:Quietiam
in hisEiinaptj uerbis, ovTsi (tUfwAtitMtTcs vTniMxy^oyr mPiiyoyiid eft. Illi quidem hoc in loco manen
tes bellum clam fouebant SC nutriebant ) exponit i/alspifocC lego iTriTpapty ) 8f i/truf
(.ccTtt e fcj tas fcTtufAjSeac ywf«S yxJiCoy b tvc tpvrC\jyx‘7x yrxvrwy x ^/livc/joxy : 071 tx; yi^xs tw 5 hbcSiu
ylSCxs X (yvTChttxTXy «ibu/ss scrccs wrnTtix 7X </i yLiycxyCl/y^x ( fic enim lego) ixyyjOTi^x 1(SCt ifljfivs cuiTthxy^a
yvrsi',™ (forte 5re)(ja)xifi/TO(/, as /tXexJttrci.jSjot/dniBa, Sic. Verba funtThe0phraftilibr05.de
caufis cap. ly.Qua quidem ego longe aliter quam Gaza fic uerterim,Comroune hoc omnium arbo.
rum eft,ut mofcheumata,id eft auulfi a trunco inferiore rami, magis quam reliqui id eft minores 6f (

fuperne decerpti futculi ) folo humido mandennir. Ratio eft, quoniam humor radices furculorum
qua deorfum emittuntur infirma, putrefacit ftolonum uero uel auulfionum planta cum robuftio. y»
:

res finqftatim comprehendunt Sunt autem cralfiores planta humido folo aptiores. Artificiofas
.

plantationes,qua non fponte natura, fedarteSf induftriafiunt,praterinfiriones Theophraftus de

hiftoria plantarum,initio libri a.quint^ comemorat, 4» srefKoirde)©', &it «jif.»©-, 4«
siAiy»s,'rt> |iAa latTOKSxwTis as (.ixjoil: hoc eft,auulfionc, ramo, furculo, ipfo trunco, ligno minuta tim
concifo,interprcte Gaza. Hic licet ex profeffo SC copiofe de plantandi difFerentijs agatur, molcheu.
matum tame nulla mentio; unde apparet,mofcheumaus proprie ditSi SI ex auulfione plantationem
eandem efte. (Plinius 17.10.hunc Theophrafti de ligno minutatim concifo locum nonintellexiqfid
manifefto errore ad infitionem illam tranftulit quaftifo arboris trunco fit. ) Eft autem eius quod
auellitur,difFerentia triplex,aut enim radicis aliquid fimul auellitiir,aut feltem ftipitis,auc nec huius
nec illius quicquamtquo poftremo modo punica et malus uerna exoriuntur,ut ibidem feribitTheo 4 «

phraflus.Et mox capite 1. Axo Tm^xasrxCl®- tfi nji ^i(»E seisp cpxoi x jiti TmfxRhxstcrovrmy axkw .

ruy Ttf^es «
y iwes, n «s 5rKJ«w«ei©', njit itj « 4« tntf «jvii/'©-, myisH rt i»
 )

Vitulus. H. Lib.i. 157

li^HS « Gaza fic uertit, Amilflone aut radice nihii ex ijs, qua: ab imis plantiVera
me^xifvis ?.Qiik
non
fint, exoriri poflc arbitrantur Cundorum autem, quorum generatio numerofior eft, ea
.
qua aiiul.
iionc,alcp etiam magis qua fobole perfici poteft,ocyfflma,ai auefii perfacilis ab radice foboles
accipiatur.Conftat rgitur auiilfiones trium generum elfe, qtia licet omnes parafpades SiC mofcheu.
mata Gracis in genere dicantur.illa tamen quf c3 radice fimul euuifa lit.priuatim nomi
nari (fobolem ex Plinio apte reddit Gaza: ; Si hanc folam Latinis uiuiradicem nominari, idm
in ui.
tibus ucl folum Uel maxime t Graci imfiilcy uel a&lai/ mftufvMx ut Theophraftus de cauf.i, 1,
(
«(<05(i(1/(«edicunt,tuminuitibustumincateris arboribus: Caterum ea quaabimo plantigera non
funijfcd ficca.fimplicitp ftipite {lH^x,iun(fvi,x7i«ijiS:hxsx ) nec auulfione, nec ramo atit furculo plan
lo taripoire,docetTheophraftusIibroi.decaufiscap*i, DidymusinGeoponicis Gracis libro y, qui
dc uitibus clljUiuiradices liocat cretea malleolos aute awcq? propaginem «Trla^vyx
x>,«ltxxyix furculos qui arboribus immittuntur uel inferuntur
;
unde SC uerbum ^kiixxiytj
infefere: deni^ truncum in quem infitio fit, ifvny. Idem libro 10. quatuof modis ar.
bores plantari doceqaut femine,aut4s wKfnamtWiaj/ t Aiy<?(iil<;a(;(ro5^<n/ficiTai(/,id eft auullione Siiiiui.
radicibus ( hetp enim difiinguit ut Hermolaus.qui differre quidem parum ait, fed quomodo differat
omittiKcgo hon aliter differre puto,quam quod interdum de alijs etiam ramis foleat efferri;
canquam communius uocabulum:parafpades unam & certam fignificationem de imis circa truni
cum SC radicem adnatis perpetuo retinent: ) aut 4» 5rKOT«(tei/,id eft talea,aut 4» «iiec<dio(/,id eft furcu.
lis.Tranftulit hincquxdam Varro,libro icap.59.8i;4o.8iparafpadesuelmofcheumatauiuiradices
10 uidetur interpretari. Plinius libro i7.cap.io,Natura&plantariademonftrauit,multarSarborum
radicibus pullulante fobole denfa,&: pariente matre quas enecet,8fc, Nullis ijero tales pulli prouea
niunt,nifi quarum radices amore folis atm imbris in fumma tellure fpatiantur. Omnia ea non fiatim
moris eft iri fua locari,
fed prius nutrici dari ( hoc etiam Theophraftus dicere uidetur ) atm
infeminarijsadolefcere,iterummmigrare,Ha:cPlinius;funtauiempulliilliexradicibus paraphya
des Thcophrafti.Et mox pauldibt aliud genus ( inquit) fimile natura monftrauit,auullicp arboribus
ftolones uixere;quo in genere SC cum perna fua audiuntur partemm aliquam e matris quom cor-
,
poreatiferunt fecum fimbriato corpore:Ha fcilicet parafpades SC mofcheumata Theophrafti funt:
quas dum iri arbore funt 7m^xSih.xsHcres etiam &
Ttftiyix nominat, nepotes Gaza cbnuertit. Errat au.

tem Carolus Stephanus qui ftolones cum pullis Plinij confundit. Ex eodem euentu eft ( inquit Pii.
S° nius ibidemlfurculos abfciffbs ferere. Viuiradicum certe in hac arborum plantatione nufquam me.
imnit.Ca:terum ramorum Si furculorum plantaria ut Theophraftus.non diftinguit; ( nam Theoph,
libro i.cap. io.de caulis, IVluIta,inquit,4»>cAiiJv« nafei non poflent,
4» isj s/iw©- pofflinO quemadmo.
dum Si alia qusdam aliter quam Theophraftus quod ad hoc negotium attinet, eodem in loco tradit;
Qute nos letffori relinquimus:qui ifta a nobis rei rufticae ftudio cOllecffa utut fefe' offerebat,
boniconfulet. fMoiryiHwiqirwjiTsTiHsi.HefychiusSdSuidasilafciui&lexilientesuituIorum inftar.
morem uituli,ut TiaijsoIof/iNicander in Alexipharmacis eum qui bupreftin hauferit,
^^»irysil'iJ(i,in

ex mamillis fugere iubens,itafcribit,

lac hS^ i(5afe»s4n^».6fiif©' iumaiiwrt fioo-ys )
mvy titrffMy xy.ihyt‘- miryinAx apud Hefychium &V
arinum exponitur tj«c )(su miMims, id eft
continuo deinceps dueffu Oifineintermiflione,qualisforte&iuitulorumfu(ffuseftex uberibus ma-
4“ tr3,ut proprie ad potum referatur, quo fcnfu tamcnn»trx»i/'<)i/ libentius dixerim Si ifivsi. Wirxws; f
aries triennis, Euftathius, Mofthite lepores ueftigia habent odora tiora, quorum odore canes in fu.
rorem aguntur.Pollux. Violam idcirco ditffam ion Gra:ci putant, quod cumloin uaccama loue
conuerfa eflet, terra florem illum pabulo botris eius fi.iderit,Noftri quocp uiolam quali uititlam, imi.
tatione Grtcca uideri polTunt appellafte, Hermolaus. Miirym/Kms,- i S «ctl»

tX<"P)Hefychius; Varinus SC Stridas non habent, nec mirum cum ttox fit corrupta,
^Pomponius Vitulus itiri nomen apud Varronem, Idem circa fine libri 1, Difcedimus (inquit)
ego Scrofa in hortos ad Vitulum Nigrum Turannium, Mofchifophiftac hydropotte meminit
Cstlius Rhodig.lib.6.infine capitis 4, exAthenari libro 6. Mofchus grammaticus Syracirfanus,
Ariftarchifamiliaris,alter aTheocritoBucoIicorum poeta, Stridas. Antiquum tle atomis dogthaffl
Pofidomo credimus) Mofchi eft, hominis Sidonij,quianteTroianasres fuit, Strabo libro r6, Mo-
fchionisOT:j«<ii«! uel OTrfitfMio-Bis mentio eft apitd Athenteum libro 6. Si Mofchionis coci celeberri.
inilibroii.
^b. quadrupes in India.uitulo fimile, Varinus,Hefychius, Elephanti pariunt
iw««»Xss, animal
magnitudine ttituli trimeftris,Plinitts. Bubalos proprie ditflos gignit Africa, uititli cerume
Itrigulos
quadam fimilitudine, Plinius.*aoirx«,» i£i iMr-yx i/t^Xyid eft pellis ttituli apud Anaxandriden, Pollux.
M(!(r)(t»,idem. (0' nvx^cu AiflKxy iK i/lxtixAxy usc^x J^ifyx-rx : rxx yiot KTTKimrff, Ai4- nsitxfoy Kr?
noOTKs tTiVoiJi, Theocritus Idyllio 9. Aron herbam aliqui ititlgo pedem uituli uocant, Syluatictts;
Antirrhinon iiocatur herba flore hyacinthi, femine ttituli narium, Plinius : Hanc bitcranon tto.'
eant, Galenus in Gloffis.-Diofcorides etiam femen eius uituli naribus conferttEft et ititer hippogloflj
•° nominaantirrhinon; ... , , .

a
otsTc^t/frJlvaitirtitXBfVTrrojr^itTJftoirx©- Nicanderin A.
fexlphar.ubicontraBupreftisucnenumlae exubaibusfugendum confulit, lofephus auihordfli
m i
 ’

158 DeQindrupedibus
in tcmplo.uitulam inter manus faerificantiiim pepfc
in mutatioflelcgfs facrifidorum Hicrofolymis
tilTe agnam. Alli tus Magnus. Vitulum
aliquando capite pueri natum efle tcftatur Ariftotclesde
pener.animalium.librc quarto, capite tertio, _ ^ . t ,

«feros « as
rd.
« l<rypa-\K?ii ocdtvein^vHa)ijyMcuecif<piiii7}fft
r*cr«
'
Xlix <rx«pwj(/ yiwnuMi-n
M«74jces:»sfc;*fexam iTS^t'^oy Q^^(Xhy-oi<n,i Loquitur autem'VlylTes dc foctjs.cum ex belluina forma
inl)ominesredtiircnr,apudHomerumOdyireplibroio.
a v
Cicero libro 1 de Dium. An tu.inqrat.caruncii.
- ' .• ’
L .«a , r>. •

«f, Caro uitulina nominatur Plauto in Aulul. C-- „

.

iKuitulintE maftis.quam imperatori ueteri crederet

Idem Pattolib-^-lntegram famem ad ouum af»
uitellinum legunt, fed uetus exemplar mtulinum
fero itaqjufcB ad aiTum uitulinum ( quidam hic
habet ) opera perducitur, Kp Ln y.i(rfmy Gratci dicunt:
Apicius uitellinam dixit, Irali hodie pro ui. K
dixerat. Ne quis uitulinam efitalTe carnem uellet
tulo uitellum. Imperator Valens legem Orienti
dum agricolationi confultum ctiperet, Ca:lius. Aegyptios Agefilao uitulos faginatos miliHeapud
partem, noltra^
Athenaeum alicubi legimus. In uitulis prtecipuemufculofamSt fuperiore femoris
cesuocanttotbt(JtCI1 ,quoniamosfemorisineacannacfpeciemrefert,
^h, Bacchus curTKi/go^K}'©'£'itwe7(()(pcejosdid'Uslit, ex Ariilophanis interprete in Tauro olien<
Salamine Cypri, He^chius Varinus apud
di, Movfc^xyixj iarrificium quoddam celebratum in
.

T.fimplex legitur ; dubitauerit fane aliquis an /xiKrypifxyix fcribi debeat :

MonophagorS
Suidam per^ tn 1J PlutarchiQuacftionibus ni'3»rio
Grxcis :• Eli fV alia
Fifr SC alia aiuoa
celebritatis apud Aeginefes Gyraldus meminit ex
^xyixdi&a. fVitulamdeam Vifloriam dici Pifo putauit : cuius reihoc argumentum protulit, i».
quod poftridie nonas lulias re bene gefta.cum pridie populus a Thufcis in fugam uerfus elTet.unde
Populifugia diflafunt, poftVidloriam certis facrific^ fiebat uitulatio.
Q.uidam interpretati funt
quod potens elTct uiw tolerandjihinc illi pro frugibus facra fiebanqquod obferuat Macrobius. Hyl
his in lib.de Deis, Vitulam deam ait qualstias praeelTet : undeetiam
Vitulauo 8^ Vitulari. Varro
inlib.Rerum diuinarum ait.quod pontifex in facrisquibufdaiiitulari foleat, quodGratci sxixnlii/
uocant(Hinc illud Vergili), Lxtum^ choro pjana canentes.) Titius uero uitulari interpretatus eft,
noce Istari.Qiiidam de hac dea Vergilium intellexifle uol5t,cum cecinit. Cum faciam uitulafpro
uitulatione.facrificio ob laetitiam faifro)pro frugibus ipfe uenito, Hatc Gyraldus ex Macrobi) lib,j,
cap,i.Saturn. Vitulari ueteres dixerunt pro laetari, teftibus Felio Si Nonio, Plautus in Perfaj
Comrnodantilubens.uitulor^merito. ^Dc Apideuitulo.copiofeinTauro locuti fumus j ubi dC J«
iiituli aurei a ludxis idololatris in Choreb mentionem fecimus, f Madatos crederet
confecrati
illic Ladientes uitulos, Amathufiacasq^ bidentes, Ouidius Metam.q. Dum faciam uitula profru.
gibus.Vergil.SicSeruius uidetur legere, Sd Macrobius lib.j,cap,a.Sic Columella, Nili prius catu-
lo feceris. Alij malunt uitulam quarto cafu legere.ut dicimus rem diuinam facere ; fed illi a dodiori» ,

bus non approbantur. Circa uitulos dutefacrificantibus didis leges .-Vitulum probari, fi articu.
Ium fuffraginis caudacontingatibreuiorenonlitari: Vitulos item ad aras humeris hominum alla-
tos, non fere litareificuti nec claudicante, nec aliena hoftia deos placari, nec mahente fe ab aris, Cac.
lius ex Plinio. Ariliophanis interpres in Acharnenfibus ( ubi poeta dixerat x»*?»? oxi

Ktfwj/ sKtxfjtdeli porcum norieffe idoneum facrificio, ebquod cauda careret) addit, colura, ideli
mutila non licere facrificari. Bouis foetus facrificio tricefimo demum die purus eli.Plinius. Boues 4«
mares.eofdem^ mundos Sd uitulos.uniuerfi Aegypti) immolant.Herodotus. ide nonnihil etiam V
fupra in facrifictjs ex boue. Ex bobus,uitulis,8d pecudibus lauda tiffimac uitulae ad deoru placamen
tahabebantur.Gyraldus. Veteres Grteci hoedorum.agnorum.uitulorum^ infpediis intellinis.fu
tura prtedicebant.Gyraldus.exPaufania, In Lunae deliquio Aemylius Paulus aduerfus Macedo»
nas imperator.uhdecim ei uitulos.id eft mofchos.immolalfe narratur.-etiamfi eo uocabulo tauros ac
cepit interpres, Caelius, De immolando porco,agno,uitulo,menriofit apud Catone cap.i 4 i,ltaliatn,
a uitulis didiam V
arro fcribit.authorem citans Pifonem Regionem tertiam Italiae tenuerunt priua.
.

timdidiiltali.Plinius. Vitella, EmJaa, oppidum Italis, unde Vitellinus.Stephanus, Mofchouitas

quidam interpretantur populos illos qui a Ptolemaeo Hamaxobij.a Pomponio Mela Hamaxobitae
dictintur.populi Sarmatite in Europatqui aedium uiee plauftris utebaturihamaxa enim Grxeis piati yo
firum efttquamuis alio hodie loco quam olim fiti uideantur.
^p R o uerbium, Taurum tollet qui uitiilttm ftifttilerit.in Tauro explicaui, Msiry^aJ'{i!y BosxTKy,
Mofrhus canens Boeoticum, in multiloquos &C inepte loquaces, Mofchus hic citharoedus fuit impe-
ritus.qiiicitrarefpirationemuocem in longum producebat. Boeoticum autem uocantcantionisge.
nus ueltiti Phrygia aut Doricum,Erafmus,Suidas Sd Apoftolitis Arift.ophanes in Acharneniibus,
.

vm yoxyai A6|iflt©- eitrHAS eft, Sedaliudeftquodmeoble*

eccaySU^ Boiuxtoyiid
dlauiqcum fcilicet I-m liixyu Dexitheus ingreifus eft ut caneret Boeotium.Scholiaftes t-m expo
nit poft Mofchum.qui ineptus citharoedus Agrigentinus fuerit: Alij propter uitulum.eb quod nido
ri praemium daretur uittilus, Boeoticum autem melos Terpandrum inuenifle ferunt, fictitdd Phryi
gium. Caeterum Dexitheus optimus fuit citharoedus, Sduidor in Pythijs: alij eundem frigidum
8d ineptum fuifle aiunt, Haec Scholiafies Aliquid cito fadium fignificaturi tieftphali dicunt,
. V ,

brtmj brt6 Efllb fem «uge lectt, Antequam iiitulus oculum lambatjut Latini Citius quam afpa
ragi
 Bubaltls'. A.^ Lib. I.' ijg
ragi coquantur ; Lufciofum Latini
lolio uiditare prouerbiali ioco dicunt Germani
quidam in
,
eundem, TP»«rK4)tttl«tjj)rtu^ri4>t/6<« WCtbOJfe^ic trtlbablw&t, Si oculos in domuiSi con.
uertatiuttulos excxcabii,

DE BVBALO.

A.
V B A L I nomen omnino incertum eft, non bodie foIum,fed iam Plinfj ieculo confuRimi
Alius enim GrEccorum bubalus ell,cui nullum aliud apud Latinos nomen contigit, ut pea
regrinis plerif(j;de hoc alio loco intercapreas.quibus adnumeratur, docebo, Alius quem
uulgo bubalum uocanqqui de boum fyluellrium genere eh.nec ullu pecu iare apud Grat
cos.cjucd fciam, nomen habet.Cum inter fylueftres ali) quidam certa habeant nomina, fiue propria,
fiue a regionibus fumpta,ut bonafi,bifontes, Indici, SCc. Accedit hoc etiam difficulatis, quod diuer'
fos fylueftres boues ut Plinij tempore olim urosjhodie multi, pratlertim in illis regionibus ad quas
(
aliunde adducuntur)uulgus bubalos appellat. Pauciffima animalia{ inquit Plinius libro 8.) Scythia
gignicpauca contermina illi Germaniatinfignia tamen boum ferorum genera,iubatosbifontes,ex«
cellcnti^&uiSiiuelocitate uros, quibus impieritum uulgus bubalorum nomen imponit ; cum id
gignat Africa uituli potius cermue quadam fimilitudinCjHa-c Plinius, Sed quanquam diuCrfi bo
ues fylueftres bubali nominentur a quibufdam, maxime tamen 2^ a plurimis bos ille, cuius effigiem
-jo appofuimus a pratftantiflimo medico Cornelio Sittardo Norimberga ad me miflam, bubalus appeL
inter cicures SC fylueftres medius fere mihi uidetur , Hunc Perottus apud ueteres in ufit
latur.-qtii

fuifle negatOf addit, ex Africa primum id animal allatum prodi. Ego Plintj uerbis iamrecitatis, qui
btts proprie di<ftum,id eft Grjcorum bubalum,in Africa gigni fcribiqhominem deceptum fufpicori

Qiianquam bufaali,quos priuatim fic uocitamus,ex quibus locis primum aduetfti flnt, certi nihil ha
beam. Albertus Magnus meminitmagnorum bubalorum fylueftrium, qui vifmt apud Germanos
appellentur ,hos ego bilbntes intcrpretor.de quibus pluribus dicam inferius.Erafmus Stella in libro
de origine BtulTorum, Buffelus, inquit, quadrupes habet barbam ueluti capra, alioqui fimilis boui
per omnia, &c. Hunc ego urum efle docebo infra.Ifidorus etiam bubalos caprearum generis ciS bu«
balis bubus confundit:Bubali( inquit )uocati funt ed quod ftint fimiles boum, adeo indomiti, ut prae
<0 feritateiugueeruicibus non recipiantthos Africa proceat.Atilliqiiicaprarumfylueftriumgeneris
funt bubali,quos in Africa nafei confla t,necp bubus{uitulis tamen aliquo modo ) fimiles elTe, nil mia
tum fl iugum non recipiant, Qiiod aute de noftris non Africanis agat bubalis Ifidorus, uel inde ajw
la 4
 , «

140 De Quadrupedibus quendam

naret quod bifontibiis cos coniungit. Martialis in Libro rpcdaculonim, Carpophonim
interpres retSe bubalum exponit urum,i>
laudans, Wi ccilit atrox bubalus attp bifon. Domitius
proprie Urus dtcitur. Plinius bubalum
Ium dico qui inter boues fylueflres omnium maximus eft.Si;
uulaaremintenigereuidetur.ubifcribit^bouefyluefirinigro.fifanguinericinilumbiperunganmr
mulieriCTdium Veneris fieri dicitOfthanes.AriliotetesapudArachotos(lndiacauitatem)bouesfy»
ucftres elTe tradit, qui differant ab urbanis. quantum inter
fues urbanos «
fylueltres mtereWrcolorc
lortccongene-
auo, corporerobufto,ri(Su leuiteradunco,cornuageruntrefupinatiora.Hibubalis
res fuerineconfentiunt enim color,robur,&
cornuum etiam frgura.ut paulo mox dicetur. De rictu
iiidicabiint illi cfcu praefentes habent bubalos,
quibus noftra regio caret, ^Seo rcuctis caeteris,wm
Africano bubalo, tum fylucfiribus bubits.de illo
folum agamus hoc in loco.cuius imaginem adiuiu i,
comprehendi
ximus Huius igitur nomen apud Ebracos nullum reperiri puto^ nifiquisfub^Sn tco
arbitretur.Nam DauidKimhiexpohitper-\an
>\^wfchorhabar,idcftboucm ferum Deuteronomtj
cap. i4.Chaldaica translatio pro to habet turehalah,(
nam tor tiel tota taurum eiS fignificat,balah(n|
fallor )feru:unde camelopardalis anabulah.id eft ouis fera Chaldaice ditfla tiidcri poteft.)Arabica
taietal, Perfica badek. Septuaginta Hieronymus orygem.Sunt autem uerba legis eo in loco ; Ve-
unicorne, boue fyluefiri,
fcemini bubus.ouibus SC capristitem ceruo.caprea.bubald.capricorno,
alce ut Sebaftianus Munfterus tranftulit. Vnde
apparet teo animal fuilTe purum, &: in cibis concef.
funrquamobrem non poterit idem effe quod th6s,id eli lupus ceruarius,ut quidam coniecerutpro
pter nominis affinitatem. Idem nomen tt-p to feribitur Efaiae cap.yi.Fili) tiii ( inquit propheta, inter-
prete Munftero ) iacuerunt mcercre affetSi in capite omnium
platearum.ficiitbos fyluellris reti (ca-

ptus, pleni furore Domini, increpatione Dei tui.

Hieronymus hicorpgem illaqiieatum reddit,Se,
)
ptuagirita,<rilkTaio(/ «t<ii^.Soi/,id eft betam femicodam. Meriah Ebraicam iiocem in factis literis aliqui

bubalum reddunt, ut fupra in Boue dixi.-fed magis probaucrim illos qui pecora ( boiics uel oueslboi
ne facrinata rcddunt.nam marah faginare eft. Propheta: Amos capite
6. in translatione ttiPronyml

fic Icgitur.Nunquid currere equi

in petras quent.aut arari poteft in bubalisf Error eft, nam Ebraice

bckarim legitur, id eft bubus fimpliciter.Septilaginta fic habent, b Ai|orT«i ip wsTjctus irrOTqa mtf*,
CTS)a^«<rwittitpta8«!; Cttterum Deuter.cap.14, loco proxime iam citato, ubi bubalum reddiderunt
lofephus,Septuaginta,Hicronymus, $C Munfterus , Ebraice legitur iachemur uel iachmur ( quod
&
Arabes etia Chaldai fimiliter rcddidernqPerfa: kutzcohi ) aliqui ex noftris afinu feru efle fufpieS
tur cum alia tame onagrorS nomina Ebraicahabeamus, bubali Grateorum ucro
nullum fi iachmur j,
dernas.Ego certe iachmur bubalum proprie didum aGrgeis effe crediderim, de caprearum genere,
ISam R.lona animal fimile magnae capra: interpretatur:etIudjiquidam,Munftero tefte,capramru
pirolam reddunt Hoc certum eft non effebubalum uulgaremtprimum quia lofephus Septuagin
ta iSMuasp Graece reddiderunt,quem de genere fylueftrium caprarum efle eruditorum nemo dubi-
taudeinde quia tertio Regum libro,cap,4.inter lautiores Salomonis regis cibos adnumeratur.Qtlo
tidie enim confumebantur in aula Salomonis ( ut illic legitur ) decem boues faginati, 6C uiginti gre«
garii,aique centum oues, praeter ceruos,capreas 8£ capras fylueftres att^ aues caflratas;h!c Munfte.
rus iL hmur non bubalos uertit.ut in Deuteronomio,fed capras fylueftres : Hieronymus hic quoqi
bubalosiSeptuaginta omiferunt Bubali uero uulgares nequaquam polTunt inter lautos cibos cen.
.

feri.Sed tandem.ut c(xperam,concludo,aut nullum Ebrxis nomen effe bubali uulgaris, aiit fiib to, 4,
id eft boue fylueftri,tanquam fpeciem fub genere contineri. Syluaticus didionem iamus bubalum
exponit : uideiur autem corrupta a iachmur . Aufeac in ueteri Expofitione alphabetica uerbof uni
Arabicorum Auicenna interpretatur coagulum ceruinum.Si genitum buffaliiapparet autem gdii-
tum uocem corruptam efle. ^Sed ne Grf ci quidem,qUod fciam,quo bubalum noftrum appellem;
nomen habent: Nami3 siJitkss& Ustois oxytonumfynonymaeuoces caprearum generis funt,quod
fape iam repetijiQua autem his animalibus etymi ratio fit,non facile dixerim ; fed barbarum & pe.
regrinum utpoie Africanis nomen effe putoiquodcum uulgus Italorum audiuiffet, SC uocis fimili.
tudine deceptum bubuli pecoris genus efle fibi perfuaderet , poftea boues fylueftres ad fpedacula
addiidos fic appellatfe uidetur,tanquam Latino nomine. Ariftophanes grammaticus feribii dama,
lin.id eft iuuencam,ab Aefehylo uocari £sj3 itAip(proparoxytonauocc) quod prteda: Ieo= y»

num expolita fit.'& a Sophocle ysytr» /JsUitAry ; ego rsytr» potius legerim,quanqiiam enim rsytr»! uo-
cem nufqtiam reperiam in Lexicis. dici tamen poffe exiftimo ( Ut poeta: multa huiufmodi uocabula
prafertim compofita K epitheta fingunt)provMj,«'«,ut etiam rsyaTOti eodem fehfuiexponimfenim
ii‘«(.irA<(<»>«oyi'opT*i!o«yyra(.it.Mea hac coniedUra eft.qiii aliter cur id eft terrigena diCattir
iuiienca.non uideo. nili forte quod ex terra dC herbis alatur,quod nimis late patet, ApUd Suidam le.
gitur ytyeM jSofcf,rU i^](cuiu,nsu «ftrwtKwSyiy&os, Liceret QC jStiytrH if appellare differentia caufa;
cum damalis alioqui omne animal in iuuenta Uocetur , Photione tefte. Sed hic nihil ad uulgarem
bubalum.cum de uitula uel iuuenca tantum dicatur.ueluti uox diminutiua uulgaris autem buba«
:

Ius etiam adulto boue maior atep altior fi't;In Etymologico tamen in didione Eaj0 ie/f«!,IegimUs AiBip
tsi/, ittyit Usiii OTAti.-Hefychius exponit (.tya.quod magis probo; fed quod addit i<^ iJww legen
dum V
id eft afmus ex arino : manifeftius ex Suida.Ba particula aUget, sreMfy concutere eft;
magnum autem «flTe oportet quod ualdoSi Uehementer cocutitur.ut fi quis dicat, nemo
de’
 Bub. A.B.C.D.E.F. Lib. i. 141
d<-fanial)aftaim£l!igct.Afinusautem 5 «rt:*(ifapudAriftophanerti dicl mihuiidetur. cjj: -n irMx
pmftsiSoa TOS f Poftquam igitur Latini bubalo pro boue fylueftri ufurpare coeperunt
alia-
tum etiam linguarum prouinciat idem nomen ab_ eis mutuata: funt : neij id mirum, cum perpauci»
jnimalibus peregrinis alia nomina habeatur ^quam a Latinis uel Grscis accepta,licet illi
plurima pri
inum a barbaris, id eti quibufuis altjs gentibus aece perim . Gra:ci inquam, fitie fua fiue aliunde aca
cepta uocabula Romanis SC Latinis communicauernnt,illi poftea nationibus cateris prafertim
a fe
deUiiSis. r
Vifuntur Roma permulti,tit audio,bubali;uutgUs adhuc udeat bufalos, Galli
beufflci
Hifpani bufano,Gcrmani btifcl, Angli bugill.Illyrica lingua baiiwol,
B.
jf
Bubalt imlgaris C fie enim appellabimus ad differentiam Afficanl,&: uri, 5( bifontis ) deferiptioi
nem in libris Alberti Magni, Petri CrercentienCs,8i: recentiorum quorundam, huiufmodi repmo
BubaU exgencre boum iylueftrium funt, perquam robufti,&: boue comuni maiore» aItioresm:corI
poreualdecrairo,cutednriirima, membris macilcntis:pilisnigris,paucis6^paruiscminimis
itautiti
f auda fere nulli fint, Albertus ;) fronte afpera , crifpa Si intricata pilis : Capite ut ^urimum prono
ad terram,paruo fi conferas ad reliqui corporis modum, Albertusietfl autlior libri de
natura rerum
caput ingens eis attribuaqlntuitu fimplicitatem Si manfuetudinem prse Ic fert
iimplicitcr
. Cornua

cis !onga.intorta,nigra: Albertus barbara diflione ualliculofa eis cornua tribuit, et nigra ficut
capre-
Et rurfus,Cornua eorum (inquioparua funt,ficut cornua caprat domefticae. Si alias interius iuxtd
collum dependent uerfus internam pedforis partemjalias eredla funt. Pr^tefta collum bubalis crafi
10 fiim eli.uel ut author quidam obfcurus habet, longum Inferior dorfl pars caudam uerfus decliuist
caudabreuis.parua.Si nullis fere pilisicruracraira,robHfta,8ireliquicorporisrefptaubr£uia.
C» .

Bubalus ungulis terram fpargit. Mugitus ei terribilis, Vaets Siboiics fylucftres,quxruflice

dicuntur bufala:,lac habent Si tempore coitus. Si in principio partus, Auguftinus Niphus. In hoc
gcnercuacca alterius quam fui generis uacca: uituliim non admittit uberibus,fed odore agnitum re
tjcicfin autem tiiiulus uaccino ftercore illinatur, odore decepta laifrat,et pro fuo educat, Albertus.
In
aquis morari gaudet, Petrus Crefc,
ii.
Bubalus quanquam remiflirs alias 8i fatis manfuctus,(i tamen irritetur perquam Iracundus Si
j
5 “ indomitus euadittPugnat autem prtecipue pedibus Si ungulis, quas magno nifu defigit. Si iterum
iterumep conculcat ea quibus irafcitur.Perfequendo refla fertur, necp declinat, Albertus. Ira com,
motus aquam ingreditur Si fe mergit ad Os Uf(j,ut fanguis xfluans reftinguatur: Nam Si csteri bo-
ues aqua refrigerari per atflum oiHnes defyderant,PetrUs Crefeent. Pueri multis in locis ludendo
molefti funt buba!is.qui iniidentibus illis eorum dorfo,aquam fi quae uicina fit ingrefli fe fubmittuti
unde pueri quandocp periclitantur. Colore uario Si rubro prouocantiir: qua de re pluribus egi in
Tauro in H.d, Bubalus crocodilo infeftus cft, eumcp exira aquam repertum conculcat, Albertus
ex AuicennaiEgo Auicennam de Africano bubalo locutum crediderim, tum plerai^ omnia fua ex
Graecis defcripferiteaccedit quod crocodilus Africae peculiaris efi.
E.
40 Bubalus quoniam robuftus efi Si patiens laboris, pallim dticendo curfufiSi uehendif oheribus,
ac etiam terra: aranda eo utuntur,Perottus, Ad plaufira Si aratra non fatis idonei funt,fed in tra«
hendis per terram magnis ponderibus Cxerccntur,ligari artificialiter quibUfdam catenis, Penus Crd
fccntienfls.Maximo conatu onera trahut, adeo ut ad primi impetus nifUm maiorem in genua fe de.
mittant, Si rurfus erefli pergant. Vnus tantundem ponderis, quantii equi duo ferme, trahere ualetj
Albertus. Quod fi nimium fit onus in terram decumbit. Si ne uerberibus quidem facile ad furgen=
dum cogitur, nifi leuato prius onere, Author obfcurus. Ferreus aut arreus circulus per nares ei fra
ijcitur,cui alligato fune uel habena ducitur ac regitur qiio minus homini repugnare poflit Coria.
,
bubalorum minus probantur quam aliorum boum, etfiualdecralTa, Petrus Crefc, NaUigant Bria
. tanniuimineis alueis,quos circundant ambitione tergorum bubalorum,Solinnsiuide ne legendunt
1 ° fltbubulorum. In lege. Argumento funttSed firagulas Si bubolonicas, quK equis infterni folentt
Sunt qui fentiat hoc in loco lcgendum,bubalinas,ut fubtntelligatur pelles elle non ueftes : tanquam
ex bubaloru pellibus firagulis ad equos fieri folitis. Ego uero ( inquit Bayfius in libro de Vafculis
j
legendum puto Babylonicas, quam leflionem mox tefiimonijs fulcit.
r.
Bubalus hinc abeat.neuc intret prandia nofira, Non edat hunc qnifquam,fub iuga fcriipcr eaq
Baptifta Fiera. Carnes bubalina: nimium melancholictc funt. Si ne boni quidem faporis, quare pa
rum probanturterudae adhuc forma Si colore non adeo indecorae funt, coflae Uero omnino, Petrui
Crefc, Cafeus de lafle bubali ualdc folidus SC terrefiris eft, Albertus,
o.
•0 Ex ungulis uel cornibus bubali uulgaris, annuli fiunt, qui fi in digifis uel manuum uel pedunt
fubindegeftentur,mirifice a quibufdam laudantur aduerfus neruorum conuulfiones leu fpafmosj
Sunt qui ijfiiem quaterna fila ex totidem metallis, auro, argento, SC ferro fabricata ianeflant|
 ,

42 DeQ^drupcdibus
lanquaiii efficacioribus fic futuris, tum ad fpaftrios,tum ad alia quatdam uida. Aliqui tantunde fpe«
rant ex annulo confetSo de folis iftis filis inter fe contortis. Non defunt qui infuper mentiantur ai^
nulos ex cornu uel ungula bubali in coitu diililire , quod alloqui puto chryfolithis 8C fmaragdis tri.
buiiur,Reliqua ex bubalo remedia quacrecentiores ci'adfcripferunt,ad bubulum Africanum perua
nent, de quo fuo loco.
H,
Vulgare conuitium eB,ut crafli 8C inepti homines, iimiores prxfertim Si ferui, bubali apud Gee
manos appellentur,

DE BOBVS FERIS ET SYLVESTRIBVS DIVERSIS» i.

A.

B |

I
o V I s nomine ucterts multa percgrina&iyluellria animalia, magna cornuta prsci,
puc,quorum propria nominalgnorabanqappellauerunt:utclephantos,boueslucas,rhi
nocerotes, Aethiopicos boues : Cafar etiam alces SC rangiferos boum nomine compre-
hendcre uidetur , nimirum propter ammalium illorum magnitudinem dClatBis ufum,
qfTauri agreftes differunt a fylucfiribus.Plinius hbro 8, Aethiopia, inquit, atrociffiraos habet tau
ros fylueftres, maiores agrefiibus. Egofylueftres intelligoferos.utfunturi, bifomcs , SiTali), quos
Grteci uocant.non tam a locis ab hominum confuetudinc remotis, quam natura flue ingenio
fero SC lylueftri. Agreftes ijdcm «wiu/tos uocanqqui quanquam manfueti lint , SC ex mafuetis nati, fo
liberi tamen foluti^ inagrorum,iyluarum,aut montium pafcuis relinquuntur,nec ad ftabula teiio.
cantur ut uaccar,&c, ut iiipra in tauris «Tifwytaats dixi. Homerus, B n
wr hjfcaesio Riis mjac infii
£imx, reddunt grammatici,in agris uerfantes aut pernoeSates. Proinde 8C pallores
!isi cognominantur a poetis,qudd fub dio morentur.Oppianus tamen libro i,de uenatione hanc dif-

ferentiam non feruaunam de tauris domefticis coitus tempore pugnantibus canit, tSitxo-rt imximutf
e^iMjSoitj&fc.BoKjjiicfcutafuni ex pellibus boum fyluefiriumtitem Ipolia exbellorelata.TOixfMj
Attifvf*, Varinus.Apud HefychiuJloi^iK, «atrii ; malim in «(/genere neutro,ut

Varinus habet; & boagria numero plurali.Boa^i^ fluiiius eft.uel potius alluens Throni-
um fitum in mediterraneis mi KmuM©- ; eft enim Locrorum qui Epienemidij dicuntur , Varinus,
IMeminit eius Homerus &
Strabo libro i, pluribus libro^.undefua Varinus transfcriplit.Vide-
’
tur autem fic appellatus ab alluuionefubita : nam cum exiguus alias torrens fit, utStrabo teflatur,
quandoi^ ad bina late iugeta effunditur,ut redeimpetuofo SC fero boui comparetur. Keejpijtms,
It UMjfM.Attaairic, Varinus Si Hefychius, ^DcEbraicauocetouelteo, quambouem fyluefitem
exponunt,pauld ante in Bubalo dixi. Taurus Gracis 8^ Latinis de boue mare non caftrato dici.
turtVarinus tamen in uoceA«(<«A»!,T«25«(/etiamfylueftrem boucm priuaum fignificare admonet,
^E boue fylueftri nigro fi fanguine ticinilumbi perungantur, mulieri taedium Veneris fieri dicit
Ofihanes,Plinius, ^SuprainBoummanfueiorumhiftoriacap.i,diuerfaboum genera enume.
raui, quorum aliquot fera effe non dubito.ut Aonios SC Armcnios,quos tamen ab alijs non fepara.
ui,quomam authores fetf ne an manfueti cllent non fatis exprefferunt, ^Citea Paeonium agrum
at(j Creftonicum fuper amnem Chidorum leones multi funt,8f boues agreftes prxgrandibus corni
bus qui ad Gr^cos ueniunt,Herodotus libro 7. Hi mihi bonafi fiue monopes uidentur , ut infra o, ’ •

ftendam. ^Taurilylueftrisepuheta,iwx“«s, r*rm(.i/«©-, Cynegeticis Oppiani.

^In taurum fyluellrem ^ui Macedoniam uaftabat ad pedem Orbeli montis Macedonis a Philip
po rege iaculo((«ya«4a >n/r«}.tTi.i)Xonfoffum,cuius deinde pellem SC cornua efyvicucc oel wsctfxKiuJl:
K«c/iai§«,in ueftibulo templi Herculis confecrauii; extant epigrammata dodiffima , Simmix duo
Antipatri unum, Anthologtj Grxei libro d.Pollux libro a. 'vtKiuAiittiSufxKifx exponiqqux palmos,
uel ut ipfe uocat.palsftas quatuor digitorum,xquent numero fedecimefcd hxc nondum attingunt
orgyian,id eft ulnam, Dora uero quinqp digitorumCpalmum maiorem uel medium recentiores qui.
dam uocantlnumer^ fedecim, proxime ad ulnam accedunt.Sed non eft neceffe tam exade has men
furas refpondcre,ciim orgyiyon etiam fimpliciter magnum exponatur; SC poetis maior inuocabulis 5"
licentia fit.De orgyia SC palmo menfuris paulo poft in Bonafo copioiius agam. ^Taurus ille quem
Phyllius uiciffe fertur,ut fuperius retuli inTauro ex Ouidij Metamorphofeon libro y.fyltieftris fuif
fe uidetur. ((iDe bubus opiflhonomis,id
qui retrocedendo pafcuntur,meminit Ariftoteles Ifr
eft
broi,dePartib,anim.cap.i6,de elephantis ffribens, quod nifi naris eorum mollis apta^ adfleden
dumfuiffet,impedijffeteos in cibo capiedo logitudinc fua, ut boues opifthonomos fuaxornuanifl
retrogrediantur:ubi autem illi reperiantur non meminit.Herodotus audor eft in Libya boues opi.
fthonomos effe, id exprimentibus cornibus,qux adnuunt proclinantur^ in ima
, &: oculos obum.
brent,tametfi hiftoriam comiellit Athensus fub Vlpiani perfona, quoniam a nullo prwerea hifiori
eorum fit comprobata,Cxlius,Dealce etiam diximus.tamcraffa ei prominerelabraut pafcendore
uogredi opus habeattSed opifthonomos boues non puto fylueftres effe cum armentorum nomen
C»
a Plinio Si Solino eis tribuaturtai Herodotus excepta cornuum figura nihil a exteris bobus differre
ait prsier ctalfrtudtnem pellis attp duritiam, Solinus in Garamantum regione armenta obhqtiis cer
Ilicibus
 Boucs fylueftres. A. Lik I. 145
liidbus pafd fcribit propter prona in humum cornua 3C obnixatldem Plinius de Troglodyticis.He
rodotus uero & Aelianus Libycos boues propter eundem cornuum fitum,opifthonomos, id eiire.
tropafcentes uocant.Egoomnes deijfdembubuslocutosputo: Libyci enim omnes ftint, nec pua
gnatobliquisiimulceruicibusairetrogrediendopafci.Sunt&lalij Troglodyticiferi, dequibusfta
tim dicemus, f Boues quidam fylueftres habemur in Gallia iuxta mare mediterraneum prope
Montcmpeffulammijin parte loci quem Paludem uocant, mutis cinda. Manfuetis longe maiores
funt.ut audio, &: capiuntur a uiris qui celerrimis equis infident cum haftilibus,hl uel fiatim confici,
iint boues,ueI in anguftum quendam locum adadios includunt: Sua lingua uocant beuf brau per
,
onomatopceiani. ^Aethiopicitauriijdemquirhinocerotesfunt Paufaniar in Eliacis , de quibus
10 fcribit quod cornua
ih naribus producant. Errauit Angelus PolitianuS in Miicellaneis cap,y6. tau^

ros Aethiopicos quorum Paufanias in Bceoticis meminit, non ueros rhinocerotas eiTe aflcrens , fed
per fimilitudinem tamtim a quibufdam ita uocatos. Atqui Paufanias illic non Iblum rhinocerotas
didos tauros illos Aethiopicos fcribit, fed addit fingulos fingula in naribus cornua habere , 8f inftt»
per aliud fuperne exiguum , quod omnino proprie ditflorum rhinocerotum eft, ut uel ex pidfura^
quam ad uiuum faflam dabimus,inferius patebinlmmerito igitur Domitium Martialis interpretem
reprehendit Politianus,reprehendendus ipfe.Quanquam enim Si alij quidam Aethiopici tauri fyl-
ucftres fint,a rhinocerotibus longe diuerfi,ut iam dicemus, Paufanias tamen nequaquam de illis in
tellexinquod quidem ita manifellum fit collaris Paufania:S(: aliorum feriptis, ut neminimum qui=
dem dubitare quifquam poffit. AethiopiaCinquit Pliniiis)atrociffimos habet tauros fylueftres , ma
iores agrcftibus,uelocitate ante omnes,colore fuluos,oculis coeruleis pilo in contrarium uerib , rfc
,

du ad aures dehifcente,iuxta cornua mobilia, tergori duricia filicis.omne refpuens uulnus Feras .

omnes tienantur.Ipfi' non aliter quam foueis captijferitatefemperCmaIim,fua)intereunt. (Eadem o*

mnia fcribit Solinus cap. yy.delndicis tauris.) Detjfdem Aeliani Uerba in hiftoria animaliutti Petro
Gyllio mterprete,h£cc funttFeri tauri Aethiopici, fi cum Grateorum bobus conferantur, duplam ha
bent magnitudinem,ac uelocitate corporis fumme excellunt: tum rufis pilis ueftiuntur , tum catftjs
oculis ornanturta; alias quemadmodum auresjfic cornua mobilia habent. Ateniminpugna ita ani
&
mi feruore contendunt erigunt, pugna ut nulla fletftt queant Eius enim tergora tanto robore
:

funqiit nullis necp fpiculis , neq^ telis penetrari poilint In equorum

. boum armenta feras om.
neis inuadunt.Itacp paftores ad tuendum fiium pectis , occultas foueas in magnam altinfdinem dea
5° preiras,machinantes,moIiuntur eis inlidias.Hi cum decidcrunt.acerbc ferunt , &
atroci animi ex.
candefccnria fuffbcantur. De eodem & ipfe Gyllius in Corollario ,
fic fcribit.FeruS taurus, ficut
Oppianus aiqomnium animalium maxime carnibus uefcitur,&; domefticis tauris maior eft.ac cum
equo in uelocitatis comparatione coniiingitur. Oris ritftus ad aures ufque pertinet tum rubro colo
tenitefcit,K oculorum candore nodu fulget, iimiliter^utaures,cOrnua alias mobilia habet. Inpu«
gna uero conftanter firmat, pili contra naturam aliarum beftiarum ad caput uerfus fpedant. Inui,
&
do robore cum altjs animalibus belligeratur , quat poftquam deuicit , exedit conficit , egregie^
paftorum uires &
canum multitudinem contemnit: eius pellis ab idibus cife dicitur inuida . Non
ui coniprehenditur,ac fi in foucam incidit, aliaue dolofa machinatione capitttr,priftinae libertatis re
tinentilGmus,fibi mortem confcifcit.Troglodytac,apud quos huiiifccmodi belua nafeitur, prxftan.
4» tiffimam indicant, cui infit leonis uis,equi celeritas,tauri robur: qriod magnam admirationem ha
beqferto non concedit Ha:c Gyllius . Nil mirum autem ii idem taurus Troglodyticus appelletur,
,

cum Aethiopia: uicini iint Troglodyia:. Qiianquam & alios Troglodyticoseic Plinio fupra com.
mcmoraui,qui propter inclinata terram uerfus cornua obliqua ceruice pafcantur . Ea qua: Gyllius
fcribiqnufquam apud Oppianum reperio , quem ipfe teftem citat, Phrygios tamen boues deferibit
Oppianus,qui ut Aethiopici iam deferipti tum cornua habent mobilia,auricularum infiar , tum fi-
milcm corporis coIorem.Nam n if m,ut Oppianus in Phrygtjs habet: fuluum,ut PIF
nius in Aethiopicis, pro eodem accipio: Aelianus in Aethiopicis rufum facit , Gyllius in fuis rubru.
Cornua quidem Phrygtjs mobilia etiam Plinius alibi tribuit,nec non Ariftoteles, Aelianus Erythrga
is.-dequibus aliudnihaiegiirememini.Erythra urbs Ionum eft, alia Libyae, alia J.ocridis, aliaBoeo.
1° tiat,&: aliaCypri quae nunc Paphus, Stephanus.Phrygqs etiam prater mobilia cornua, dC altam to=
rofam^ceruicem,nihil aliud attributum inuenio.Cjuod ad Aethiopicorum oculos,Plinius coerule
os effe Ictibit, Aelianus glaucos, id eft caefios,Gyllius in fuis nodti fulgentes, qua omnia facile con»
ciliantur,ut nihil diuerfum fit. Boues quidam luporum inftar carniuori funt,Rafis: Idem Gylli
f
usde Acthiopico,uel(utipfeuocat)Troglodyticofcribit.quamobrem merito ei ridus adauresuf.
que dchifcit.ut Plinius 8f Gyllius teftantur: Aelianus etiam omne genus animalium ab eis inuadi.
fl^SutSi rhizes apud Hefperios Aethiopes taurorS generis fyluenriu,dc quib.in fine capitis de uro»

DE BISONTE.
r o N T E M bouem eifefylueftrem conuenitomnibus.qualis uero is flt,^ qtio hodie no
s
mine appellandus,magna inter recentiores uarietas Sf infeitia eft. Confundunt enim bP
fontem alij cum bubalo, alij cum uro,alti cum rangifero appellato , alij denit^ cum bonafoy
uel tarandojuel uro , Ego quoad eius pofliim hac genera difiinguam. f bcy thia anim^
 .

144 De Qu^adrupedibus
lia gignit patldffima.inopia fi'u(5uum:pauca contermina illi Germania, infignia tamen boum fero-
rum genera, iubatos bifontes, excellenti^ & ui 8i uelocitate iiros,quibus imperitum uulgus buba<
lorum nomen imponit, Plinius, In his Plinij uerbis Raphae! V olaterranus Si altj,pronomen quibus
non ad uros folumreferunt,ied etiam ad bifontes, quod ego non probo,Si ad uros tantum bubali
nomen a uulgotum temporis translatum opinor; proinde Martialis in hocueriir. Illi celTit atrox
bubalus ati^ bifon, bubalum pro uroftit Domitius rede exponiOfeorfim nominat. Sed idem eui.
dentiusconuinceturexSolino.cuiusharcfuntuerbacap.ij.Intradu faltus Hercynrj,5£in omni
Septentrionali pIaga,bifontes frequentifflmi funqboues feris fimiles,fetofi,colla iubis horridi , ulira
tauros pernicitate uigentes.capn affuefcere manu nequeunt . Sunt Si uri , quos imperitum uulgus
uocat buba!os*Hxe Plinij fimia Solinus.Sed licet obtineamus uros tantum, non etiam bifontes ,0,13
limbubalosauulgodidos,hodietamen(utfupramonui)auda nominum confufione Si infcitia re,
rumjbifontibus qUotp bubalorum nomen apud quofdam tribuitur:quemadmodum Si bifontu no«
men in lingua Germanica tum proprie didis bifontibus tum uris, ut mox Alberti uerbis declarabi,
tur. f Bifon cerui fpeciem fimilitudinem^ gerit, cuius a media fronte inter aures unum cornu in
excelfitatem magis dirigitur, quam ea qua nobis nota funt cornua, Sic. Hac ucrba Petrus Gyllius
in Aelianum fuum tranlcripfit ex libro 6 C.Iulij Cafaris de bello Gallico , nulla authoris , ut foleq
mcntionefada.EgoeoinIoco nihil prorfus de bifonte reperiodic enim habent exemplaria noflra,
Eft (in Hercynia lylua)bos cerui figura,cuius a media fronte inter aures unum cornu exifiit exceift
us,magis^ diredumhis,quanobisnotafunt cornibus:ab eius fummo ficut palmae, ramim late
difftinduntur.-eadem eft famina maris^natura,eadem forma magnitudo^ cornuum. Hac Cafar. i»
Hoc autem animal ego alibi docebo rangiferum hodie didum elTe.Nam quod non fit bilbn,ex uete
rum defcripuone,Oppiani praEfertim,claret.ln eodem errore uerfatum deprehendo Si alios recen-
tiores Silo.Pinicianum in Promptuario uerborumeius,in quo bifontem unum habere cornujicri-
bit ex media fronte, f Apud Mofchouitas multi funt Iroues feri ( rtuwete4)fctt ) quos aliqui uros,
altj bifontes uocitant,01aus Magnus. Albertus magnus etiam urum cum bifontejconfimdere uide-

tur:namlibroaa,deanimalibus,VnXinquit:licet codices excufi habeant urni) quos nos Germani»

ce »ifcntuocamus,cornua ingentia duo geftant, qua capacilfima funt, ita ut multi potum in ea in»
fundantjSi referuent etiam in eis.Idem alibibubalosfylueftres magnos vifent apud Germanos uo
carimeminit.Vrfontes etiam apud eundem in V litera,ubi quadrupedes literarum ordine enume»
rantur, corrupte legitur pro uilbntes(uel ut recentiores quidam fcribut,uefontes)Si id rurfus pro bi J»
fontes, AnimakinquiOeft boui fimile,collo fetofo Si iubis ut equus,fed pernicius Si truculentius, ut
captum domari uix uel nunquam pofltcHsc eum exSolino tranfcripfilTe apparet, Caterum libro
i,cap.i.Inueniuntur(inquit)ingenere boum nigri,magni,quiaquibufdamuocantur bubali, Sia-
pud Germanos veefcnt (fic enim illic feribitur , melius IPtfcnt ut alibi habet) hi perquam robufii
funt, adeo ut irritati equum fimul Si equitem cornibus uennlent, magnitudine aequant magnum de
xtrarium(fic egregium Si infignem equum Itali uocant) Si facies illorum boum (utor ipfius uerbis
quancpbarbaris,quoniam oblctiriorahocinloco uidetur)aliquantulum declinatinferius.-ita quod
habent eminentiam fuper mediam lineam defeendentem inter oculos ; Si declinatio artus illius eft
uerfus os, Si uerfus frontem declinatio alia. Si eleuatio in medio. Cornua eis maxima Si ad dorfum
recurua,ut facilius cum eis eleuare Si uentilare feti reijcere poffint quod inuaferint , Plura eorum 4«
genera funt.-quibufdam alta Si longa cornua;alijs breuia, cralTa 8C robufta Nota hate genera funt
.

Sclauis Si Vngaris, Si finitimis Germanis.Ex his Alberti uerbis manifeftum eft vifeitt diuerfafyl»
ueflrium boum genera appellari, ex quibus ego minores bifontes dixerim,quod uocis etiam cogna
tio declarat; maiores uero urosBonafi enim eflenon poflimqquibus cornua ad pugnam inutilia
.

funt. apud Mofchos repcriunttir,Matthteus Michauanus in delcriptione Sarma-

Bifontes Si alces
tiarum. In Brullia etiam bifontes funqfed non admodum multi noftro feculo, tauris omnino adft.
miles, Si iubas habentes proxime cornua.Erafmus Stella in libro de origine BruflbrO. Angerman,
nix dueatus tenet feptentrionalia loca ad confinia Laponiae;eius tratSus eft totus fyluofus , Si ibi in
prateipuis feris uenantur uros Si bifontes, quos patria lingua dicunt elg,id eft afinos fylueftres.tantp
proceritatis ut fummo dorfo tequent menfuram hominis' porretfti in brachia elata. Sed htec altitudo
50
uris conuenit,non proprie diiftis bifontibus, qui minores funt.
fBifontesfiuebifones,GraiceiirartsapudPaufaniam Si Oppianum,quanqtiam excufi codL
CCS Oppiani Rkma habent, quod uel carminis ratione reprehenditur : manuferipti quidam Rimas,
fcd omnino legendum eftiSiraras.nomen habet a Thracia,quac alio nomine Biftonia uocatur, unde
8i Bifloniam gruem poetae cognominant. Sunt enim Biftones Thraciae populi a Biftone Ciconis fi-
lio dii}i,Philoftephano tefte,Varinus . Eft Si b/sotis nii^m , id eft Biftonius lacus Diepaproximns in
Thracia, Herodotus lib.7.Biftonia cithara, a Biftone filio Terpfichores, (fic enim lcgenda,cumTer»
pftehora Mufp cithara attribuatur) V arinus.Scribcndum
eft autem per omicron.Ouidius, Felfacp
Biftonia membra lauabis aqua.Et alibi. Tuta tamen bello Biftonis ora fuit Sunt qui uelint 8S fta2
.

num &: prouinciam a Biftone rege nomen accepiirc,uide Stephanum In Biftonio iuxta Abderam
. 60
ftagno cuncfta natantia demergi legimus,
f T urpes clTcda quod trahunt bifontes , Martialis libro
I. Tibi dant uartepeftoratigrcs, Tibiuillofitergabifontes, Latis^ feri cornibus uri, Senecain
Hippolyto. Etrurfus in eadem tragoedia, Amaiinfani Bellua ponti, luci^ boues
Vendicato-
 Bjsvyi^&‘(Ssmxmg^aysc^-n?x. }i^imix«^iyM!tKn,(nif
At,Xtn^«AMOT,©a(«(> «TO^9r«Jl}^/eMs: OlcJ-nhx^^fnnti^TTf^lss.A&iYfn

lixr^imisyfXii^oTinifiTreiaJwilcyxisfcmfi: Ati! syisi-niomii •^ctrmti ccTH^Usmii

10 N«lisn svyitii/ xiiami, «xw: V*7^<« cd’ «Cjosii/to

^
HsecGylliusita reddidit.Biftoncs ad faciendas csdes pronipti,horribilicerm'ce
pingui, rubro ol &
Io, &oculisterribihbus:cornuummucronibusaduncis,6<: hamatis,
noninterfereflexis/edfurfum
uerfus furgcntibus. Eos cum impegerunt uel in hominem uel feram, in fublime
tollunt .Eorum lin.
gtiaqmdem anguiia,fed aljperrima,tanquam ferrum limare potcft,ut cum lingit, fanguinem eliciat
HarcqiiicumGratcis conferet, faciledeprehendet, primum omiiTapoeta;
uerba, quibus bifontera
iubam circa armos terribilem in craffa ceruice quatere ait,nec no circa maxillas aut mentum
ut ita
uocem,ut barbatus uideaturtDeinde ubi iubatis fiue hirfutis, ec fuluis, 8C terribili
afpedu leonibus
bifontem comparat, hoc totum a Gyllio in bifontem congeri nulla interim
leonis mentione-rit poeta
prjter iub5 reliqua non conferat.-Ego certe bifontes nonjnefe, id eft
fuluos,et multo minus rubros
JO utGyllius reddidiqeife puto,fed nigricantes: ut fupra ex Alberto retuli. Qiidd
ad cornua OppianI
nerborum fenfus hic mihi uidetur.ea non efle patula.uel extcnfa,ut in cateris bobus
nec eregione
indiuerfumadlateraabireuelextendi.Cepicarfionenimtranfucrfumeftlfed retSa furgere
ita ta-
men ut iint, id-eft dorfum uerfus inclinent : SC circa finem hami
inftar tum recurua tum’ acuta
effeiunde SC xynpx uocat ab acumine.Talis cornuum fpecies, ut pania magnis
conferam, in capreis
noftris alpinis apparet Gyllij uerba, non inter fe reflexis, nullam in Grxeis
rationem habent. Quod
autem ad dorfum recurua bifontum cornua fint.cx Alberti etiam uerbis paulo ante recitatis
coliat,
Sicetiam boues fylueftres apud Arachotas cornua gerunt id eftrefupinatiora, ut Gaza
ex Ariftotele uertit Ad haec linguam bifontis Oppianus propter afperitatem limx
confert,’non ante
inftar ferri limare polTe dicitme quis forte intelligat,eam
limarum quocp ufum proflare. ’ Ego me
Jo ante paucos annos bifontis cornu uidere memintquod aurifeber quidam habebat, ut labra
argento
includeret ad ufum poculi:nigredinc fplendebat,duos dodrantes longum, aduncum
inftar unguiiS
in rapacium auium genere,unde imperiti quidam gryphis pedem efleconijciebat.
capiebat uini plus
quam duas libras. fReliquum eft,ut quo tienationis modo bifontes capiantur ex Paufania per,
fcribatnus.Is igitur in Phocids ita fcribitiBifonis tauri Pteonici
caput ex sre fatftum Dropion ( Ajk
forte •/tic/ihas 7ir©-)rex Delphos mifit.Sunt autem bifones illi ferarum
omnium difliciU
limi captu,nec ulla ui retium detineri poffent. Locum igitur decliuem ac
deuexum fepimentis pri.
mumnenatores circunclaudunt.deinde totam decliuitatem.arid quod ad primum cius ingrelTum
planiciem attingit pellibus recentibus detraeSis confternunttac firecentibus carent,
ficca coria ut lu
brica efficiantur,oleo madefaciunt: Poft uero qui maxime equitandi periu'
funt, eiufmodi tauros in
4o loci illius anguftias undique compellunnii autem ad primas pelles delabuntur,atmper accliuitatem
eo praecipites aguntur, quoadin planiciem delati fuerint:quo abietfti primo non
iifij
curantur:Dein
de quarto aut quinto ad fummum poft die,cum iam fames 6C labor eorum prscipuum
animi robur
ffegerit,hominesquiad manfuefaciendas beluas praeftant,ijsadhuchumiftratis,pineosnucleosde-
tradis inuolucris,ne(^ enim alium cibum ab initio admitterent, edendos obijeiunt,
ac deni® uincit
liscoftridos abduoStjHucufcp Paufanias,utPetrus Gyl, ferccouertit.RaphaeI Vola. li, 7 .eode pla=
ne modo bonafos a Lituanis capi feri
bit. ^Vros a; bifontes Grpeiin ex,
perimentis nonhabiierSt, quanqua
boue fero refert* Indiefyluisiporiio
ne tamen eadem, eflicaciora omnia
( qua ex domefiicis Uel gregarijs bn
bus)ex his credi par eft.uidelicet
ad medendi uim, Plin. Fortaflis etia
thuro Polonorum, quem moxin Ta
rando defcribam,bifontis genus efti

DE BONASO.

n
 .

De Quadrupedibus

laiis naiurMciipcv.itdiiuiioaiiiM**»*!'' — i -
.
' , r r
locum in quo pariant, fe quali uallo cir-
n •

Sed priurquam fceium xdant, excremento alui circiter eum

cundanteCmuniunt:largam enim quandam eius excrementi copiam
hscbcHHa egerit, Haflenus
ijfdem fere uerbis ab initio libri Mirabilium narratio
Arifloteles Defcribit autem rurfus hoc animal
Mirab.narrat.ipfa fe.
numego qua: conferendo utrobim differre obferuaui, paucis notabo.In libro
rebullior deferibitur pro bonafo , legitur bolinihiis;
ra non magnitudine tauri,fcd boue maior ;
prolixa ad oculos,
pro Meflapo monte, Heiracnus.‘pro
ne ii,TO,ita ul
additur a uerticc.Cornua adunca, i(lt7ur«(.dl!i;*.id eft deorfum
uerfa.ig
fub cornibus aures,
mucro inferne uixta aures fiticonira quam in hoc poetae uerfu, patulae camuris
<r$o 4=* svM,<Hscs>t£iif
tum infra tum fupra aures cis habeatur.Et pro itihiwm i«ia« iqb Ai?rafic,nait(/
etfi
uerbo Aiffiu» a quo Sf Aitncirfiosihoc fenfu, Cornua aiunt ni
<ft’ciiter«AiAemir(illr«,legoMAi5nwnltfit a j»

ero colore adeo faturata effe,ut tanquam perundla fplendeant.Qiiod ad

Gazae translatione, miror
STtCfaiasoxy tonum , Graeca
cum in comparatione bonafi coloris ad IfnnK nfKy«(tf,in Hefychio legitur
uocem reliquiffeCquamuis partos in iierfione corrupte legitur pro paroosjcum alibi fempcr.etiamfl
miu Atyontai iiraoi nfn r>;jiS(«t
defint, Latina fingere foleat. In Hefychio et Varino legimus,n«f
id eft,paroi dicuntur quidam equi colore rufi. Mihi animus inclinat
parcos dici qui inter rufum 8£
fenfus,hoc pa
cinereum colore fint equi, ut sjt negatio abundenfic enim multo comodius cohatrebit
cfro.Iuba bonafi inter cinereum 8f rufum colore eli,qui in parois didis
equis confpicitunhoc tamen
infra ucro , id eft
intereft,quod fqualidior bonafis pilus eft iubat(Gaza rede addit fupra,id eft foris )
intus,lantcinftar mollis. Vetus translatio pro wtTiiityuertiqpili cius in alijs membris
lana aflimilan
tur:& pro cruribus hirfutis,rari pili, contrario fenfu,quod cum negationelcgerit ifiwtar. Item pro 4»,
li

tjracis uerbis Trv^fVjid eft inter cinereum riiffum,ut Gaza uertit habet inter ni.
,

grum K rufiimtquod forte probari poteft propter fcquentia,ubi necp nigros admodum nei^ rufos
inueniri bonafos Ariftot.fcribitiquafi eofdcm colores femper in ds raifceri
innuat, ^lam quod
7M (ityUa ao-dxiMux transfert magnitudine palmari,melius dodrantali tranftuliflet nam per Ipiiha.
:

oien eruditi dodrantem intelligunt.Et licet triplicem palmum faciant nonnulli paruum ,
quatitor ,

digitorum,quem mOmsiti mafculino uel Tnramsiifit foEminino genereGraci uocant, Polluce tefte:
maiorem, quin9,d6ron Grace didum,etri Pollux doron &
palaftcn pro eodem accipiemaximum
odo digitorumidodrans tamen tres minores SiC proprie didos palmos contineqid eft digitos duode
cim.Polluci fpithamc extenfio eft a pollice ad minimi digiti finem,lichas uero ad finem lichani,id eft
indicis. Quamobrem parum uitanda gratia homonymia, praftiterit fpithamiaon reddere dodran. y»
taleipartim ut proprie loquamurinam pro duodecim digitorum menfura palmi nomen rariflimum
efl,pro quamor ufitaiiffimB. Porro dubitauerit aliquis quo nSmodo cornua magnitudine dodran
talia fint, Slad qua dimenfione menfura ea pertineat, longitudinmi ne an circumferentia, an circfife
reniia diametrumiquod fi quis capacitatem confideret qua dimidiati congij eft,omninoad ima cir
cumferentia diametrum, qua cauitas orbicularis maxime patet, dodranus menfuram pertinere intel
ligetNccp enim alijs duobus modis bonafi communes boties excedunucum illis plcruncp tum lon«
giora dodrante tum ambitu etiam ampliora cornua fint, diametro autem ima circumferentia do-
drantali nunquam, ^Caterum in eadem cornuum capacitate pro Graea uoce «('xaf', qua dimh
dium congij fignificat,Gaza imperitiffime femifextarium uertit: cum chus,id eft congius fcxtariiim
fexies capiat,unde SC fextario nome apud Latinos in Mirabilibus narrationibus legitur «Vx® ^
id eft plus quam dimidium congij. Eft autem congius menfura liquidorum , qua utni uel aqua li«

fcras decem capiqtefte Paulo Aeginetatqui etiam fextario uncias uiginti attribuit • Alius eft ari-
dorum
 DcBonafo. Lib. I. 147
iorum fcxtarius.UT^l-t apud Graecos , cufus dimidium «Vramj/.Huic nomen quod
medimni Attici
pars fexta finchoenices capit odotconftituunt autem choenices oiSo modium
Aegyptium uel Itali-
cum. Chotnix xcfias(id eft fextarios liquidorumjduas capit.Q.uod fi quis de illo imelligat
femife’
xtarius choenices quatuor capiet, id eft fextarios liquidorum odo, qui uiiii uel
aque libras tredecinf
CC uncias quatuor caperent.lta femifextarius aridorum ad femicongium liquidorum
duplus errf
&: fupertripartiens quintas, ut uncias quatuor omittam . Sed chus liquidorum eft
metifura SC Ari
ftotelem de li^iidis intellcxilTe uerifimilius eft,quoniam cornibus huiufmodi
pro poculis utebani
tur.Scd forte Gazam defenderit aliquis D. Hieronymi authoritatc, qui commentariorum
in Ez^
chielem libro i. choa Atticum.fextarium Italicum elTe feribit. At hoc authorum alii»
nemo feribit
(0 ut omnino memona uel reimfcitia lapfum Hieronymum aut librarium potius credam qua de re
; ad
uerfus AlciatiimHieronymo patrocinantem,Georgius Agricola libro i. de ponderibus
Sf menfu.
ris dodiflimc difterit. ubi Plinium etiam erroris inculat,qui in uini nedaritis
apparatu ubi DiofCorl
des choas,id eft congios fex habet,ipfe fiue ex Diofeoridefiue alio Grffco authore transferens
toti-
dem fextarios reddit,quod itidem uel ipCus uel librariorum negligentia fadum conftat cum’ alibi
femper pro Grscorum fextario congium reponat. Sed Gazam fortalTis offendebat
nimia capad
tas,li dimidium congq reddidiflet. Atqui alia legimus longe capaciora cornua,
qualia Plinius uro,
riim elfe feribit, ex quibus barbari fcptentrionales potant, urnas^ binas capitis unius
cornua im-
plcnt.Amphora duas capit urnas.urna congios quatuor, Volufiorcftc,Si:approbanteGe
Agrico
la.Vnumigitur uri bouis cornu congios quatuor caperepoterat. Aelianus Ptolemao
fecundo ex
40 India cornu allatum fcribit,quod nes amphoras caperequt Aelianus tradit . Tres amphorx congi,
OS uigintiquataor efficiunt.
^ ®
f lam nequis mereprehendatquod/if(«t difflmulanterprteteream, quamuis cermni
nihil habeo quantum hoc fpatium^ fit.proferam tamen in medium conieduras
meas , 8f aliquot au,
thorum loca,ut initium faltem dC aliquod inquirendi ftudioiis prsbeam,quod ante me nui
Ius adhuc publice fecit,quod fciam.Qiianquam enim de triclinio &C fimilibus uocabulis,
6C triclinii
forma, &: ueterUm accumbendi more,primus(ut profitetur ) Gulielmus Philander in
Annotationi»
bus fuis in librum fextum Vitruuif diligeter quafiuerit-de fpatio tamen quod uel triclinon uel
peii
taclino uel alijs huiufmodi uocabulis didum a uetenbus fit,quannim illud fuerit
magnitudine,nul
Ius adhuc ne inquifiuit quidem, Qiidd autem ueteres certam menfuram hifce uocabidis defignaue.
r rint.non minus quam fi cubitos bf pedes nominaflent , apparet , ex iam citato Ariflotelis loro ubi
pellem bonafi extefam fpatium occupare ait eis t'^«>taiM(;,Gaza uertit locum feptem
accubantium:
In Mirabilibus narrationibus de eadem pelle feribitur, excoriatam wriyBi/ -rbn-cy uWsAira, Ih eodeni
libro fontem in Siciliat palifcisiPalicis habet Stephanus ; eft e feribit ibs
, id eft qui circiter
decem accumbentium obtineat locum. Veteres Grcci oiTup non modo domum, fed etiam domus par
tes cocnaciila,uel ccenationes(quanquam diftingui hsc (cio)£C cubicula uocabannHinc
Pollux lib.
i.cap.8.AtyvT«i5o«©'7joi*Ait©',!rw«saii©-,i(^c/Iu(««aii'©',i(^«m\dsOT®sv'(.it7po(/'Wi(«yISss«'5=*;iii'i»p
non quoduis eft conclaue aut quacuis ccenatio,fed certi fpatij tantum: po
i5ie(i«..TricIinium igitur
fteriores tamenhoc uerbo abufi funt non ad quafuis modo coenationes,fed etiam adificia quando,
que, Seruius Aeneidos i.fcribit antiquos ftratis tribus ledis epulari folitos:errarefe eos qui tricli,
40 nium dicunt ipfam bafilicam aut coenationemiquam eius fententiam de triclinij flgmficatione Git-
lielmus Philander non approbat,cum Vitruuij eo ipfo in loco.quem illic exponit lib. 6. cap.y.
uerbd
hac fint. Tricliniorum quanta latitudo fueriqbis tanta longitudo fieridebcbicAltitudines omniuni
condauiorum qua oblonga fuerint, dCc.SC paulo poft,Sin exedra aut ceci quadrati fuerint SCcxt.
,
Qiiibus quidem uerbis ut triclinium, conclauium,exedram Sf cccon.fynonyma facere alicui parum
animaduertenti uideri poteftinam «hsp ipixhimiieK Polluce iam diximus;De exedra uero apud ean
dem fic legimustAt^^/cnaj iwi/j^iii,im<runcuny ii <^tJj°it,htt(rvyitscSavr<xi,Ti’ja-vymmii k ia) ^
y irt/mmy
yn myxrijllJty oVx©- ijji<iAin&',8fc. ut fupra.Ego oecon tum apud Vitru,
uiumSi Pollucem, tum aliaSjCommuniorifignificatioiie accipioitriclinium uero, uel ut Graci dii'
eunt ipUhtmy «««(/,certa forma SC magnitudinis oecon,aut mefam faltem cert» magnitudinis cum
tribus ledis,uel uno qui tres capiat. Vitruuius eodem in libro mox capite fexto Hunt autem (itt,
,
quiOetiam non Italica confuetudinis ceci,quos Graci Cyzicenos appellant, bdc.ita longi dC lati, uti
duo triclinia cum circuitionibus inter fe fpedaniia poffint elfe collocata habeant^ dextra 5C fini,
,
fira lumina feneftraru ualuata. Hunc Cyzicenu 0Eco,quonia duo triclinia
capit,hexaclinOn aliquis
forte nominandum fufpicetur,a: fic recentiores nonnulli exponunnmihi fecus uidetur, nam in he,
xaclino fpatio menfam unam collocari airero,quafexconuiuascum fuis ledis 6f circuitione recipi
attat otcus Cyzicenus duo triclinia inuicem fpedantia habet, uuami^ cum fua circuitione. At iuxta'
unam menfam ledos duos triclinos ponere contiguos, aut hexaclinon unum,idem fuerit.Triclinia
hyberna,aftiua,&; autumnalia ad quam quaecp coeli regionem fpedare debeant,idem mox ibidem
cap.7,pra:fcribit,Pinacothecac(rUrfus cap,y.)uti exedrp amplis magnitudinibus funt conftituendg:
Oeci Corinthi] tciraftylicp,qui9 Aegypti] uocantur, longitudinis bd latitudinis, utifupra triclinio,
rum fymmetria: feripta: funt(id eft ut longitudo ad latitudinem dupla fit ) ita habeant rationem ; fed
propter columnarum interpofltionesjipationoresconftituantur. Etpaulopoft, in oecis AOgyptijs'
n 1
148 DeQj^drupedibus
ornantur, 6^ inter columnas fupcriorcs fenei
fupra columnarum epifiylia 8^ ornamcnta.lacUnarijs
flrLollocantur,itabafilicarumeann,ilitudo.nonCorinthiorumtriclm,orumu,deturefre.H.ctrl.
clWauocat.qu4auloantececos;Cormthios.Etinferiusca..o.ub.deGrrec.sard.fic.isIoquuur.Or
cL autem m portibus, triclinia
&
quotidiana.cubicula etiam cellae familtartcte conilttuuntur . Et

poft;GrscorumdomushabenttricliniaCyzicena,qUacadfeptepmonemfped}ant:admerid«
paulo
uti faciliter in eis . tricliniis quanior
em nero fpeflantes oecos quadratos tam ampla magnitu^ne ,
operis,locus poflit elfe fpatiofus.In liis oecis fiunt uirilia couiuia.
Aratis, miniflrationum ludorum^
amimberc. H:ec fae nec plura a.
Non enim fuerat inftitutum matres familiarum eorum moribus Cicerolib.a, de Orato, de bcopa
Quintil.quod
pud Vitruuium de triclinijs reperio.VaIer.Max.et
loQuens conclaue dixerat, triclinium interpretatur. V eteres,pranfuri aut coenaturifinquit Gul. Phi i»
accubiiorios.diuerios fcilicet ab eis in quibus dor
landerjfolebantledos nonnunquam tres fternere
mirent (Nam Heliogabalum tradit Lampridius
folido argento habuiiTe ItdM triclinares &
cubicu
Plautus quarto aeSu Bacchidum , biclinium
!arcs)unde uocatum triclinium ; aliquando duos , inde
dixerunt,Phtynichus bC yimmarvop uiur.
formauit Antiphanes KAhaxandrides
libro y. feribit Callixenus ad proram nanis
pauit, ut eAapudAthenaUm libro a.Etapud eundem
PhilopatrisfuiirefiiOi/7r««ia.Aiw>iaiK(»,utconieaurae fit locus plures aliquando
Aratos leflos pro
celebrantur . Confueuilfe autem
conuiuarum numeroiNam in Platonis fympofio conuiua: uiginti
in leilfis ueteres diicumbere 6C accumbere,uel ipfa
nomina indicant , authorum aliquot teAimoa
ledis uideas coenare quaternos,Horatius,quem locum fic ia
riis Philander comprobat, Sape tribus
lerpretanturaliqui.utconuiuatorisauaritia notetur, qui tribus ledis noluerit coenare
duodecim, lo

potius quam quartum ledum 8«: menfamAernere.

ceu non amplior effe deberet ledus quam qui
potuiffe quartus ledus addi , ut noua raenfa non opus cL
tres caperet nifi anguAe, At mihi uidetur
fet nifi alteraforetbrcuior. Ledis
accumbere Germani etiam folitifunt , fed mos ille paulatim fol.
uiturtfunt autem illi fex fere pedum longitudine, ut
Anguli tres conuiuas capianf.quanquam fingu
Ii tantum huiufmodi ledi
in Angulis zetis uel hypocauAis,ut uocant, noAris habeantur . Sedilibus
tamen,qu:e uel Aragulis uel etiam puluinis aut ledis Aernantur, circa
menfas , quas fere quadratas
fabricata funt,ut alTcrcs a dor
aut rotundas habemus,pluribus aliqui utUntur;Eorum nonnulla Ac
fo modice inclinati accumbentes ac innitentes
recipianuQiiidam fellis quoij profundioribus in Ara
tiscB cum anaclintro.id cR parte qux dorfi
reclinationem excipiat,accumbunl magis quam affident
mmfis.Huiufmodi uidentur kAio-jcm bC KWrmfss Graecorum fuilfejde quibus apud Grammaticos le> Jo
gimUS,KAii'T»{,</'(<P5®'«'««Ar'niS,Hii'©'if»s«s:»>tAmVl»(/ tyoymxK>^j(rjs,miivvvyK?^mta:lt<0=iay, Btymo\ 0 ‘
i « xnkKhnipiy TtSinsu rxTrns 'Ji te» t-musToi,
EUS 8c Varinus.K;u(r(iiJC,»
Sfto-«ii}.<U««|/eI»Aitc/lli,VarinUs.Huiufmodi equidem «AiraiAngulas bC earum menfuras intellexej

rim,a quibus ipUhiyiy bC aliae uoces formantur, ita ut in Angulis

conuiuae Anguli federent , non au-
tem quales aut quanti Romanis ledi quidam fuerunt,in quibus nes aut quatuor difcumbebant,qui
non clinxAmpllciter,fed clina triclini uel tetraclinifunt.VeriAmileeR autem huiufmodi accubito,
tias fellas non ulna duos cum dimidio pedes latitudinem extcndiife.ne
menfa fpaAa uacarent,cum
amplitudo ilia difeumbenti fufficiat.Iam fi fellas feptem ordine ponas deinceps cpnt{guas,Iongitu.
dinem omnes efficient pedum xvil-cum dimidio.HacquoffibonaApcllis longitudo uideri pote.
rit,ne<j id mirum cum uri multo longiores deferibantur a noliris. At AriAoteles
quamuis pellem 4 ®
eius h^taclinon uel odaclinon faciat, animal tamen ipfum v liAiKSj/ TWf ©-, id eA magnittidi

ne tauro aquale effe fcribit,8f non oblongum fed in latera audum.Mihi quidem in hoc erratum ui-
detur nam in Mirabilibus idem animal multo maius fimul bC robuflius boue facit deinde fieri po.
:
;

tcAjUt cauda quotp longitudo fuperiorimenfura adiagendaAt.Heptaclinos igitur bonaAlongitu-

do non breuior erit pedibus feptendecimtqua uero latitudo fit,ex proportione longitudinis ad lati,
tudinem in communium boum pellibus deprehendetur. Ego certe eandem omnium iAorumfpa*
tiorum, quaaclincnomen habent, latitudinem fuiffeperfuadeor, 8f longitudine folum differre:
quod menAs oblongis uterentur,non ut noAri frequentius quadratis roiundisue,quod ex itruuij V
etiam uerbis pateref)oteft,qui triclinia proprie fic difla longiora duplo quam latiora effe uult, Cre.
diderim infuper ab uno tantum latere menfa Aratos fuiffe lecSos, non utrinij nec e regione. lubet e-
nim Vitruuius triclinia duo in oeco Cyziceno fe inuicem fpetSare, ubi per triclinia couiuas accum
bentes fynecdochice accipio , uel letSos conuiuis paratos quos ab utratp parte Aratos , non rc<3 e fe
:

fpc<l}are,id eA eregione effe diceres Commodius etiam erat miniAris mefe inferuire,ab altero latere
uacuotadhaec commodius auferre menfam.Toties enim menfas quoties fercula bC oblbnia mutari,
8<f onuAas a duobus ferri, conuiuis^ accubatibus apponi folitum fuiffe, ex Alexi poeta apud Athe

nxum libro 9. 8f Plutarcho Pelopid» coniecimtts, inquit Philander. PoAremo fi Graeci fuas
in uita
clinas utrincp habuiffenqpari femper numero fpatium inde denominatum proferre debuiffent,ut di
clinon,tetraclinon,hexaclinon:Nunc quoniam etiam impari numero triclinon,pentaclinon,8«;c, di
eunt, ab altero tantum menfae latere letSulos ordine pofitos conijeio. Suetonius in AuguAo, Necp
ccenauit una,niA ut in imo ledfo a lAderent.Et poA, Incerto cafu fpem mercantium uel fruArari uel 6«

explere folebat,ita ut per fingulosledos licitatio fieret. Valerius lib,i.FoeminaE cum uiris cubanti-
bus fedentes coenitabat.RomK uidimus, inquit Philander, in sde D.EuAathijjSf alijs locis, Muiing
 DeBonafo. Lib. I. 14p
etiam, rcalptlim in ihsrmoribus fingulis iacentem in
ledo hominem fubiedo puluillo cubitOj appoii
ta ad Icdum
tripede menfa, aliquando monopodiotHanc deinde rem(id eft accumbendi
apud uete
resritum)duabus piduris appofitis declarat. Soleas etiam(inquit)demerefolitoseire,puluin(sffi in-
niti ccenantes,pr«er marmora , multis Martialis &
aliorum locis probari poteil . Plures tribi« al^
quando in ledo accubitorioiacuiiTe, indicat Martialis Epigram.libi9.in Mamurram: Et teliudine,
ummenfus quater hexaclinon, Ingemuitcitro non fatis eircfuo. Querebatur Mamurra
quodle.
dus quem comparare uclle uidcri optabat.minus quadraret, cum fex tantum capereqipfius autem
menfa amplior eifet attp capacior. Ex recentiotibus quida in Lexico Gr Jcolatino clinen menfarn in
terpretaturiquod aneauthore puto fecit. Ctelius Rhod.Antiquarumled.iy.apObferuatumefttin
Io quit)ex Pollucis thefauris fup» quibus accumbamus dicia/iirac.aAirioicerjKAiri^^Snjhoceif lcdos,le(fltl
losue.attpitemfcimpodas.SiuWat.uel Etymologo pars eft grabati, 8C fynecdochice pro ip,
ib grabato accipitur. Apud Athenatum 8C Gellium icimpodium deminuta forma legitur, Eibanius
in libro de fua
ipfius uita.Quum domi (inquit)fum,iaceo in ledojubi uero in fchola,in fcimpode.id
eftinledica,utCaElius interpretandum putatiqui 8ChocaGrarcis annotatum fctibit .fcimpodion fli

gnificare »> ysiAsaf «J}* 5 e,id eft cla udum grabatumjo-mtieifsf/, claudicare, Erudims inter Grpcos gram
maticus fic finit, KhiviJliiy iumnsimti,id eft
fcimpodion eft ledulus uilior in quo de»
cumbat unus modo.KAira,’* Kj«f6i)7J3(/,Suidas 5C alij. /iritsiOT©' i ^«criAids h A)Bf©-,«7iff aoj/ Tpi
aAii'»(/'5-yBAiextgm!,Ss(riJsn'o?iiVjo AyitsiOT*x(isAs^'7tt<,Sitidas.H!c7f>iitA(i'»i/,fubaudio(>wt/,ba(ilicamfi
ueregilim aidificium intclligo : (quo aibufu etiam architriclinum dixerunt, qui quantocunqj conui»
*o Ilio pr3eeiret)nam cum proprie dida triclinia diuites folum conftruerentjut mihi uidetur,in quibus
epulabantur,integras diuitum domos poftea per fyncedochen aliqui inepte triclinia uocauerunt i
,

parte totum:contra fadum apparet in bafilicae nomine,qux cum palatium aut integram d6mum,uc
iiiiii((/fubaudias,regiamautregtsfimilempropriefigniFicet:aliquiad partem domus tranftulcriint
(ut ex Serui) fupra citatis uerbis aparet)fp!endidiorem fcilicet, qualem pleritj hodie in diuerfts lin>
giiis recepto uocabulo fallam appellant, liue corrupto a bafilica nominetfiue a falutatione. Eftenim
bafilica,ui Sipontinus
fcribiqlocus amplus, ubi a diuitibus expedantur faliitatores, dC conuitiia fu
unt maxima, 8C faltationes,8cludi.Poftcriores aedem facram priuatim bafilicam nomirtarunr. Ex
grammatici quidam triclinium interpretantur menfarn quadratam,ad cuius tria latera fingti
noftris

li uacuum relinquatur: quod ii tale triclinium eft , quid heptaclinon

fternantur ledi,quartum uero
J" cnneaclinon efte dicentf menfas nimirum odo tiel decem laterum, in quibus uacuum rclinquaa
turunum.ScioScruium,ut fupra citaui, antiquos ftraris tribus ledis epulari folitos feribere quod :

ut nulla audioritate munit , fic mihi ridiculum uidetur : nam pro conuiuarum numero uel tres uel
plurcsfterncbant:8i: locus ipfe,qtiamuis nullos haberctledos autmenfas,promagnitudtnis tamen
ratione triclinos aut tetracIinos,&c,dicebatur:funt enimhpc nomina adiediua,6Cmcnfurm, ac iipe
dalcm aut cubitalem dicas.Proinde etiam menfarn triclinon dicere licebit, non ipfam menfarn , fed
magnitudinem eius fignificantes.Item leditm triclinon,ucl tecraclinon.qui tantus fit ut tres uel qua
tuor conuiuas capiat. Subftantiue uero ipfum locum triclinium Latini dixifie uidentUr, in quo tres
hmufmodicltns commode ponerentur,ab uno fcilicet latere tantum. Rede igitur 8C Icdum unum
triclinon appcllabimus,in quo tres difeumbant. locum uero au t fpatium triclinon iiuc quod unum ,

4 ° maiorem ledum in quo tres accumberent cdtineqfiue tres minores & luvmmt. ttmiihins enim norr
dumlegi.Erratigitur etiam Grapaldus qui triclinium interpretatur in quo tribus toris , uel quod
,

magis ridiculum eft, totidem menfis ftratis comedebant. Plautus in Bacchidibus, Inbicliniocum
amica fua utercp accubitum eatis. Ita negotium eft,at(B ibi in ledis ftratis potetis cito : Qui locum
ipfum biclinium hic accipere uolet,permittam:ego(ut Philander quo(p)lcdiim in quo bini difeuma
berentintelligercmalotut etiam in Heliogabali triciintjs,qu:c apud Lampridium uerfatilia fuilfele
gimiistin quibus(inquit) quando® amicos fuos ponere confueuir , eoscp uiolis floribus obrutos
opprimere, fic ut aliqui animam efilauerint, Cicero ad A completa militibus eft,ul
tti.lib. 1;. Villa ira

uix tticlinium,ubicoenaturus ipfe Cacfar eflfcLuacaret.Plura apud Ciceronem locaj

in quibus triclt
nij mcminiqih Nizolij indice reperies. Ledos mulierum fcimus iam pridem totos operiri argen.

1 to,&l uiclinia quardam,quibus argentum addidiife primus traditur Cartiiliiis Sollio eques Roma*
“

mis,non ut operiret, aut Deliaca fpecie faceret,fed Punicatidem aureos fecit, Plin.jj. 11. Et paulo
poli, Cornelius Nepos tradit ante Syllae uidoriam duo tantum triclinia Romte fuifie argentea Hic .

ipfePliniiis triclinia ledos interpretaturtnamcoenatioires totas argenteas fuifie quis credatcltem It

brojq cap. a, Tricliniorum pedes 2C fulcra Deliaco sere exornari folita feribieSf mox cap. j. Triclia
nia arata Cn.Manlium primum inuexilfe.Et libro 9 , T
eftudinum putamina fecare in laminas , le*
doscp &: repofitoria his ueftire,Carbilius Pellio inftituitthinc eft quod tcftudineum hexaclinon di*
xitMartialis.R,cpofitorium grammatici interpretantur id quodfuper antiquorum menfa repone*
baturadferculacollocanda,quafubindeuna cumipfo repofitorio adferebantur Si auferebantur*
Plinius lib.iS.Bibenteconuiua menfarn fic repofitorium tolli, inaufpicatiifimum indicatur, Videa

Io tur autem per epexegefin addidiflTe SC repofitoriumdnnucns non integram

menfam,fed repofitort*
um tantum cum ferculis auferri folitum. Proinde cum ueieres afferri auferri menfas meminerSt,
petfynecdochen de repofitorijs tantum inielligo.Solcntetiamnoftrimenfis repofitoria, id eft opeta
a i
 )

t^o Dc Quadrupedibus
poffiint , unde ST appellata mihi uidento^
cula lignea iinponcre, (quae commode eis demi reponi^
per cretam fijper eis fiatiuel ornato, ut cS
uel munimenti gratia.ut pretiofisiuel ufus, ut calculatio
uel denitp ut latiufculae menfa tiantilunt emm
repou
«fitierfis coloribus florum alijs'ue inducuntur.
bis 5j.ii,Repofitorijs(inquit)argennim ad
loriaipfis quas tegunt menfis latiora, ut conflat Plinijuer
di fua memoria coeptum Feneflella dicit, qui obijt nouiffimo
Tiberij Qfaris principatu.bed teftuK
folida.nec muko maiora quam men.
dinea tum in ufum ueniffe. Ante fe autem paulo lignea rotunda
fas fuinc.Seqnldem pueroquadrata 8(compada,aut acere operta,autcitrocapiffe: mox additum
repofitoria uetCTum
argenmm in angulis.lineas^ per commifliiras.Qiiod fiquis nec ufu nec figura
dicat , hoc certe conuenit (refpondebo)
(quibus tamen nec ipfis certa figura fuit) noftris conuenire
ufum. Errat igitur i»
quod utracB menfis imponatima: pofTent noflra.fi moris eflet, eundem praflare
aliquid reponatur
grammatis qui repofitorium limpliciter exponunt loculos uel reconditoria ubi
uel rccodatur; Qiiod &
Bayfius ante nos animaduertit.qui in libro de uafctilis repofitoria ditSa pu
tat non folum in quibus opfonia.fed etiamin
quibus menfa collocarentur, citans uerba Plintj ex eo
dem capite.quo nos alia iam fuperius citauimus,ram uero 8C menfas(inquitPlinius) repofitortjs im
ponimus,&: ad fuflinenda opfoniainterradfmus lateraimenfarum intcllige,ut addit Bayflus ) 8C in.
terefl quam plurimum lima perdiderit. Ego fufpicor legendum menfis repofitoria, cum hac illis ma.
iorafuerint.RepofitoriumexAthenaoe»j8»|iappcllatum,ibidemdocetBayfius:a;idgenusrcp0fi'.
toriaGallice chapeletz oocari,quot um ufus fi t ad fuflinendas lances &
difeos ; in quo quidem ipfe

fibi parum conflare uidetur.lnuenioJi'A>(/ per iota

folum apud^ammaticos pro calatho ex folijsco
texto in arca uel cifta formam. Tricliniarium, idem quod triclinium,uel quod ad
triclinium perti lo

net.Varroi.de Reruft.QuoelaborantutfpeiScntfuaafliuacricliniaria adfrigusOrientis.PIinius

lib.19.Q11a purpura quis non iam nriclimaria faciuTricliniaris etiam adiedtiuiim in tiftt eft,presquci
alij triclinarisdiceremalunt.PIin.lib.jy.Letflos
tricliniares tres. Bellos conniuasSfctJnUidforesfa

ciles in candida,non pulla uefte accumbere decet-T ametfi coenatoria SC triclinaria conuiuis dari ani
tiqui moris fuit, Alexander ab Alex. Habentur &
domeftica ac cibaria uefles,quales intra domefli
cos parietes geflamus,quas triclinares &C coenatorias appellamus,Calius Calcagn . Periflromata cS
ad triclinia SC coenacula accommodantur, triclinaria appellanturiqualia Plinius triclinaria Babylo,
nica nuncupauit. Idem. In uiclinio choa apud Quintilianum , anigmatice didlum in bibacem arbi
traturGalius Rhod,i9. Accumbere GraciiBr7a*s.33,i(i«wxot?ii<Sw,edai'«*8.3; dicunt, Varinus.ViI
licus fit frugalitatis exemplum,ncc nifi ferijs diebus accubans ccenet, Columella 1. i.Triclimum pro P
ledo difctibitorio Cue accubitorio etia Varro dixit lib. de Reruft. j. ca.i}.Eratlocus(mquit)celfus,
ubi tricliniopofito coenabamus.Etli.i.ca.y9.inquoquidamctiatricliniumfternerefolentccenandi
cauia.Legi alicubi(inquit Philander)nec fucurrit locus, apud afitiqUos tres menfas fuilTe, unde 8C
triclinium uocaturaefletiprimam domini uxoris liberorum ^.-fecundam holpitum: tertiam feruo-
rum 8( domeflicortim.Ego apud idoneum authorem de triclinio tale quid legi, uix crediderim . Iu>
uenalis,Tertia ne uacuo ceflaret culcitra ledo, V
na fimus ait. Apuleius lib. 10. Iam deni^ coena.
ti e triclinio dominidecefleramus.CJuintilianuSjV ix eo limen egreflb,uiclinium illud fupra conui.

liascorruittCicero de eadem re. Hoc interim fpalio conclaue illud concidit. In triclinijs cateris^
coclauibus maximus eflufusluminum,Vitruu.ConflattricIinittm(inquitCalepinus,aut fi quis ad
iecit) &
ledos difcubitorios,8i; ipfam coenationem,id efl locum ubiccenaturidilcumbebanqfignifi 4*
care. Sed poflea triclinium per abtifionem apparatus ad menfam fadUs dici confuetiit , 5C coada in'
locum unum paranda paucorum coena fuppellex neceflaria.Idem triclinarium Uocari dicit, iii tri»
clinio miniflru.^[Hac funt qua dum folicite inquiro de heptaclino pelle bonafi,obiter fe mihiob.
tulerunt;qualicetparerga,ledori communicanda iudicaui.ne labor hicnobisperireqin ea prafer»
lim re, de qua pleriqp grammaticorum uel nihil uel perperam docenticum quintuplicem sp/eAirsuo'
cabuli fi'gnificationem(dequauiscoenatione: de certa forma magnitudinis coenationetdeledo
qui tres accumbentes capiat.de certa menfura cuiuslibet rei,ut fontis, ut pellisldeni^ dc toto conui.
uij in triclinio apparatu)pauciflimi intelligant. Redeo ad bonafum.
K
Non placet quod orgyias Gaza uertit paflus : quanquam Valla apud Herodotum ifa neri
terit,8( uenis hoc irfloco Ariflotelis translatio,ut apparet apud Albertum Magnum in Enchyto Ii,
bro 11. Licet enim palTus didtis uideri poflit a pafliSjid efl extenfis manibus, fecundum grammati,
costapud authores tamen in hac fignificatione nufquam inueniri puto; proinde a pedibus paflis, id
,eft quam maxime fine periculo poffrint diuaricatis extenfis^inome hoc porius fadum crediderim,

Eflenim eamenfura circiter quinij pedes,uel paulo maior , Qiiod autem paffum pro quintp pedi,
bus ueteres dixerinqfacile efl calciilarecxPlini) libro i.Stadium,inquit,cxxv.noflros efficit paf.
fus.hoc efl pedes fexcentos xx V Efl %itur paffus duorum greffuum, ut fit greffus cubitus unius
.

pedis, hoc efl pedum duorum femis . Orgyia uero Graecis efl v pnm iii'iB(iyaji5(/ (it-jjouf/, ut Sui*

das doceqid eflmenfura quie manibus exfenfis fiqqiis fuacui^ etiam flatura uel proceritas effe fo
let. Efl autem cubicorum quatitor, id eflpedumfex : hinc uerbum brachijs extenfis metiri:'
8( i^yvi£®- pro magno uel longo fimpliciter . 05j,i;i*oxytonum,ueI fecundum ueteres Atticos pro. (n
paroxy tonum,extenfio manuum efl una cum petSoris latitudine ( quod SC Pollux feribit libro 1.
tliifla sreja tpef w UtbVsi/ Txyi/StjS Jij Varinus, Errant qui trium cubitorum orgyianf
«fle
 DeBonafo. Lib. I.

hennonem ingemo mdear.In manufcriptis qiiibufdam codicibus Plinii Moenia

pro Paonia repcri=
wr.quah ledione forfan Solinus etiam ufus Maoniam intellexit. Porro qiidd idem
bonafi cornua
multiplici Hexu mfe recurrere fcribit.fine autlrorefacitiego in
unum foliim circulum imperfedum,
ea conuerti^puto, cuiufmodi in effigie apparent, quam adieci ; Mifit autem eam
ad nos Norimbcrsra'
jo, Cornelius Sitiardus medicus, una cum bubali uulgaris p/ctura fuperius
collocata* CCxtera quod
adMcdiam regionem licetduobusinlocisMW',a,i(,per «.apud Ariftoteiemfcribatur, nono
inqiiara
libro hift,anim,a: ab initio Mirabilium.-eandem tamen effe non dubito.
qua Stephano per ta
diphthongtim fcribitur.Media(inquit)ciuitas eft Thracia prope Macedoniam,
a qua Madi populi*
diuerfiaMedisAiiK, Hinc pratfetSura Maedica Thracte,uicinaPaoniar.HorumnonnulliadMaceI
dones migrauerunt,Maedobithyni didi. Bft &: alius Ariftotelis locus in
Mirabilibus.in quo fle feri,
bimr, Circa Scytharum et MedortimCMitf!«(/,cum epflloin prima fyllaba &
6 circumflexo in ultima)
, aiunt fluuium efle Pontum nomine, 8ic. Hefeni, Hiralra, montis ut in Mirabilibus
legitur, mentio,
nem nufqua inueniotmalim Meflapi ut in Hift.anim. Gaza transfert, licet imprelTi codices MuwamV
habeant. Apud StephanumMsi7ra*(/ Euboeae montem legimus, &Mrfapiam
Apuliam olini aMefa.
40 P° didam; led haec nihil huc faciunt. 41 Bonafi Ariftoteles meminit etiam libro
j.cap.a.depara
tibus anim.Bonnafls(inquit,fic enim illic feribitur per n. duplex &: f fimplex
) quoniam cornua eis
ad fefe reflexa funt, excrementi proftifionem natura pro auxilio dedit : hoc enim cum
metuunt fe
tuentur. Hac eadem profufione alia quoepieruari certum efl.In eo loco
Gaza oblcurius uertit, qui
bus pariaduncitatecornua reflexa inter feorbem colligunnpoflent enim accipi hxc tierba,
tanqtra
de alijs quoij flmiliter aduncorum cornuum animalibus eo in loco tradalTet Ariftoteles,quod
tame
non apparet. Nam bubalis 8C capreis, de quibus proxime dixerat, licet aduca 8f parum utilia
pugna:'
cornua forte fint,non pari tame aduncitate.fed longe alia quam bonaforum funt. Alijs
item in locis,'
bonaftim feribit fylueftrem elTe, bifulcum, capronarum equorum inftar, iubam habere, 6^ cornua
bina orbem inflexu mutuo colligentia, ut Gaza uertit pro Graicis uerbis yxy-4 « 7f&s zMsa* qua: iti=
:
50 dem translatio obfcurior eft.intclligi enim poteft ac cornua pariter incuruatalmbo in orbem coi.
fi'

ligatur.ut fi quis brachia ante pedus extenfa in gyrum uertat;cum

per fe utrumcp fubtus aures cur.
uata eft adunca potius quam orbiculare fit.Rurfus alibi bonafum interiora omnia
bubus'
limilia
continere tradit Ariftoteles.
f
Aelianus libro 7. interprete Gyllio , hoc animal a Pteonibus
monopemuocari feribit, pilolb tauro magnitudine fimilemietfterciis eius, quod uexatione acre
prf
&igneumreddit,fi in uenatoremquempiaminfequentem inciderit, mortem afferre; cum Ariftote.
leSjPliniusSCSolinus adureretantum fcripferint. fPaufamasinBceoticisPjoniostaurosRomg
in Jcdactilis fibiuifos meminit, qui tum reliquo corpore pilofi(c/iairss)
fuerint, tum maxime circa'
pedus genyn.id eft mandibulam. Hos egonon bonaibs,ied bifontes effe crediderim; nam dC alP
Phocicis bifontem taiirum Patonium uocat ipfe Paufaniast&Oppianus iubam eumgeftare
>
Icriblfj Av)(t<n7i1ceMotot.K(Uundi‘ »Tiic^s oi'\^&oK.
7 Accedit aiiod anird pbirhnrr.s honafiTm itpI mnnnn«»m.

n 4
 T

jf2 De Qijadrupcdibus
teftatur: quippe excepta
cies masninidinc folum differentes effc
coris,rdiquauideturomniacumbifontec6mtmiahabere. Bonafi certe foltis An
Aliorum
&
nam Aelianus Plinius fua proctildubio ex Arittotde Latini,bonal5 nomen nunquam at
Gracci tum
uero authorum quotquotbifontis memincrunqtum
.

tantum uros ab eis nominatos ue^u a

tinguntiut ueriflmile iiideaturboum fylueftrium maximos
losfminores uero omnes bifontcs.Cornuum quidem
nem magnitudo necp
quantum, licet eiufdcm generis uel Ipe.
am ftatuere noffunt.cum in domcflicis cornutis pecudibus
quodadftercorisreiedHonem^latraqp anima
cieianimanL cornibus differant, notifflmtimfit.lam longius. te«
tum in curfu,prolixiore pracfertim,id rcijciunt,feruidius^ quam in humore
quiete folerent,&: i

flatibus excitatis, ut fit in quibus inclufis uio- 1»

fcilicet cuFfu calefadis,&: ob calorem
:
ftinis
Accedit & locorum compreffio ex uehemenn mo.
Lta per anguftum magno impetu eruptio fit ;

atramentum.cxcrementa emittunt. Hac adfarelibuit,

.

tu Nonnulla etiam in metu.ut fepia futim

illas regiones habitant, de boum
illorum differentia diligentius
Iiulli quibus occafio eft,&: propius
Augtiliintis Niphus bonaftim feribit a recentior/bus uaccam
Indam iiocariim quo de
inquirant.
Indicis dC bonafo diuerfis in locis fcripta , conliin^
cepit eum Alberttis Magnus.qtiiSolini de tauris
dit.Albertus Magnus circa finemlibri ii. uro quem
ziibronem uocat.fimilemfimieiaculationem
attribuit. Raphael Volaterranus libroz.bonalbs eodem raodoaLituanis capi feribit, quo nos lu.
pra bifontes capi docuimus Paufaniar uerbis.
Bohemi.ut audio.monopem uccant loni.Liermani
fadliim monopis uelmonapi nomen aliqui^onie.
itibam uocant mineCut Angli etiam mane) inde
ccritutpotebouisiubati.NamAriflotelescertenomenhoc non Graecum fed Psomeum
elle Icru M
lingua eadem qua Illyrica eft . Apud Albertum Magnum libro
11 bonachus
bit Psonum autem .

E.litera,EnchytoSj^ubi omnia qua nos lu.

pro bonafo corrupte fcribituriac rurfus in eodem libro in
recitantialq enchires fcribunt,
pra recitauimus Ariftotelis de bonafo uerba ex tietc ri translatione
occafionibiis alijs.nifi quod ex Arabicis translatio-
nefeio quibus tam barbare SC abfurde fer ibendi
abfurdiffime corrumpunt, adeo ut origi-
nibus fumpta tiidentiir.qui Grxeotum didliones plerafqp
nem amplius non agnofeas. Alij tauro fyluellri.quem duram uel daran uocant, eadem qua bonafo
Arilioteles adfcribunticiim haec nomina potius ad tarandum pertineat,
de quo paulo poft agemus,
illum quem Philip,
r Superius in capite de diuerfis bubus fylueftribus bonafum mihi uideri dixi
Sd cornua eius txmA
pus rex Macedonum ad pedem Orbeli montis in Macedonia iaculo confodit,
id eft fedecim palmorum in ueftibulo templi Herculis
confecrauitiSed forfitan urus fuerit j,
potiusinam fi bonaforum cornua in fefe.ut diximus refletSuntur, minus conuenire eis uidetqr ifta
menfura.

DE catoblepa vel CATOBLEPONTE liby*

CA fERA TaVRO VEE VITVLO SIMIE R
vM mulfipitees SC uarias Afnca procreat be^ias , tum Catoblepontem fi'c ntincupaturn

H parere exiftimatur , Tauro fimilis fpedatur, trucuIentuSyterribOis^ arped^tcalta ci dC den

non perinde qutdem magm' ut bubuli fubqciuntur/anguinc funu-
fa funt fiipercilia:oculf
ri:non diret^e,red terram uerfus intuetui :a uertice incipiens iuba,equins fimilis , per eius
frontem promittitur, qua: fi uf<^ ad faciem pertinet, formidabiliorem eum reddit* Mortiferas depa.
feitur herbas, ac fimul ut taurino afpedu confpcxitjfta tim horret , tubam erigit : Ea autem in ex-
ceifum excitata, atqs apertis labris per guttur quiddam uehementer acutum 6C horrendum emittit,
ut aer fupra caput obducatur, 8C inftciatur. animalia autem appropmquantia,qux hoc coelum hau
rianf,grauiter affligantur, uocis ufiim amittant, in letales^ conuulfiones incidantjH^c Aelianus
ab initio libri 7.Caf tcrum Plinius lib.S.cap. 7* Apud Hefperios (inquit) Aethiopes fons eft, Nigris,
ut piserit^ exiftimauere Nili caput, ut argumenta quae diximus perfuadent* luxta hunc fera appel-
latur Catoblcpas,modica alioquin,ca:teris^ membris iners, caput tantum praegraue argre ferens, id
dcietftum femper in terram, alias internecio humani generis, omnibus qui oculos eius uidere confc
ftim expirantibuSjHacc Plinius; ex qiio etiam Solinus tranfcripfit in fuum Polyiftorem cap. 55. ubi t®
aliquiTigrinproNigrifontc perperam legunt, ut Hermolaus annotauir. ^In Libya Gorgones
funt animalia x^tco €AtTroP7«,id eft;fempcr dcfpedlantia,ouibus creduntur agreftibus fimiliaiaut uint
Iis,ficutiqiudam uoIiierc*Peftilens ijs eft oris halitus, quippe intereunt mox afflata omnia* Sed nec
innocentior ab oculis radius manans,ubi concufla,qucC a fronte in oculos propendet, coma, fpccf^a-
rint aliquid.CognitiJ&aMartj militibus aduerfus lugurtha bcll antibus, Cael, Rhod cx Achenfili.f*
circa fine* Vbi Cacl.Rhod.uertit, Gorgones, funt animalia WTfiojSAt^ovTcc, id eft femper defpeCtatia*
Graece legit, wjf yo^ywx •n {afuf/ Ct ^ Noi*«<^i5,o7rv yivcTW, Hstru ^ Ab^roj/.HiC poft yin^nU dl
ftinguendS cft,utrc(ftius uertar.Gorgone animal in Libya Nomades, apud quos etia nafcit^catobles
pon uoeSt. Miru eft aSt nec^ Pliniunecp Aelianu in huius animatis dcrcriptione,eande efieeorgone
prodere:quod ne aliorum quidem fcriptorum,quod fciam, ullus docuit. ^Caeterum qu^ halitu ^9
eam occidere ucrtit,&( afflata ornnia mox interire.-quanquam ea Aeliani qiic^ fententia fuiffe u/de
tur,ex Athenio umennon rede conuerfum eft;Cuius uerba adnumerabo^ut eruditiiudicenc.-
^ aU
 k f

DeCatoblcpa. Lib. I. ITT

5
cwn 'iticwTHy cwKTrysNif^Sisi TrUvra r ^tvxoVto
hlyy(ni' ^WO) <
'THy igf 7j{l yvTUTns usth'
l^eikgo Hlxhy^Hy ^cr « dipthongum in antepen.)^
Jix^vTH^
^ 4c<r«^arMAA5«
7H -? ^i.i,^rccy
J
^ pKfjf-OT18.HXC ego fic tranaulerim, Aiunt autem uim quandam adeo
uencnofam ab hac fera
mitti, ut omnes quim eam inciderint, enecettiubam enim geftare a frote demiiTam
qua oculi obum.
brenuir.qua dilcul(a,quod quidem aegre facit propter grauitatemj qucmcunc»
intuetur interimit
non fpiritu aut haluu(or.s)led nefeio qua ui ab oculis eius emiffa.Obijeiet alimiis
oris hali
tumfiffpirattonemfigniftcaretquodut concedam.latiitS tamen paieti&Tne
quis in hoc errare nop
fet,difcrte Sf expolitionis loco additur,»

beatjhoc
V
!^e'«’'t«’n, 4 »i<f,&c. Mox addit Qiiod
modo cognitum cft.Cum milites quidam Marium contra lugurtham feciiti*,
autem res ita fe ha. ,

IQ sorsone uifa
oucm feram cHe putarent, cum & caput ad terram ei inclinaret, SC ipfa motu tardo procederet da^
diis confeiTuri meam irruerunt.
Vnde illa tiirbata.iubam oculis incumbentem difctiint, ^milites
irruentes moxnccauit.(Nuilahic fpirationis aut halitus ullius mentio.) Deindeciim
iterum ate® ite
rum quicunij aduerfus feram pergcbanqinterirent omnestquidam fers naturam abinrolis dichee,
runtiundcMarq iutUi Nomades quidam equites eminus per infidias eam iaculis
confecerunt &:irrt
peratoriferam attulerunt, Qiiod autem talis, qualem defcripfimuSjea fue; ic pellis
etiam &! Marti ex
crcinis,lcfttaoniofunt.Hscrum Vlpianus apud Athensum dixilTet, Laurentius
Romanus qui
dipnofcphilias excipiebar, affcnfit.ac Marium ferarum illarum pelles Romam
mifilTe addidit, de
quibusciiiufnamanimantiscnentpropterformaf infolcnuam conrjccrcnemo potuerit:
fufpenfas
autem eas eife in templo Herculis , in quo imperatores triumphantes ciues epulo
excipere foliti
fuerint, ucmuItiLannorumpoey&hiftoricitradidcrunt
f Gorgonis uocabulum apudGra-cos
pluribus modis in ufu cR,yofywy .cvi^;'^^y^s,,^:yc;yoU,cm:S^ Attice
^,7«, Gorgones, ut poerx
finguuf,d.a»fumPliorcymstilu(nonPhorci,utquidamrccennoresrcHbunt Medufam Phorcydi
nsdem Ciridiiis cognominaO& Cctus,rciIicetMedura Sthenio quam Hefiodus
, (
Euryale.Qiig Dorcades infulas in Oceano Aethiopico fitas habitalfe dicuntur,
Sthend uocac ) k
contra Hefperidum
hoirosrScnbii Diodoruslibro^Biblioih.fominasfinffcin Africabellicofas,aduerfiis
quas Perfe-
us bellum ge(rerit,ct ea» um reginam Mediifam debeilaucrit ac interfccerit.Nominatur
autem fecmi
Diodoro & alijs Amasones.diuerfe ab Amazonibus Sauromaticis ucl Scythicis,
nac ifta a
Gorg;3
numS^ Hefperidum domicilia Strabo lib.y.obitcr nominat. Perfeus l»ua fupra auriga renet
Gor»*
30 goncum ad fummum caput, Vitruuius 6*ubi fydera a zodiaco Septentrionem uerfus deferibiri
Gorgonum unam Perfeus interemit lonchodrepano,<d cfthafta faIcata;,Suidas. Gorgonam capi-
tadraconum fquamis obitrafuifledicunturidcntes maximi,ruaminftar;itemmanus &:a!» quibus
per ah aferri dicebantur: a: in fe imucntcs in faxa uertei e L x 0 ibus ueroMcdufa
mortalis fertur
.

fuiire,fdeo^a Perfeo decollatarrcliqutc duar forores immortales Pei ic m nequtuere cofequi ,

quod
Orci galea obtediu(ut ait Hyginus)noii cernebattinhinc diu tandem cum perfeqm dcfiuere.My-
quod reliqua? Gorgones mycomena? , id cll mugientes , Mcdtife caput
caleurbs Caris eft,fic didfa
comlocoreuccarint.cumPcrfeum mfequcremur,Sreph Gorgonas Seruiiis, in extrema Africgcir
ca Atlanticum montem fuiile lcribit,unumcpomnesoculum habuine.quoinuiccm
utcrcnttir.Sere
nus tamen ait puellascas fuiifc unius pulchritudmis:quasrum ufdidcntadolen
entes, ftupore torpe
^(,bant:unde fingitur, quod fi quis eas uidifiet,uertebaEur-n lapidem Hat um allegoriam
in primo ex*
plicat Fulgennus,8f eo fubtiLuslo.Zezcs grammaticus in commentario
inHeii'odum,Gyra!das»
Grsa?quotj{utidem fcribit)Phorci(Phorcyi5 uel PhorcyniN)&i Cetus filia? innumero nympharum
habita tuere, tres, Pephredo, Enyo, &Dinon:(Hef(odus Dinon non habct)ficnimcupat^,qLiod
fta
tim ut nata? fune, anus fuiflb ferunt, 6^ unicum fibus oculum imicumc» denem quibus
,
,
uiciflim
inter fe uterentur, Gyraldtis. Has aliqui cum Gorgon.btis confundunt.
Plura de Gorgonibus uide
apud Palarphaium cap.55. cuius fiiper his laniis omnia in librum futim paroemiarum Apoftolius
tranfcripfitjin prouerbio To^yovee Ptj<rtt/s lyfi-^toQic'n: item apud Eralfnum in prone» bio Orci
galea SC :

Lucanum libro g A' Cnomaflicon noftrum in Eurya e,tMcdufa,fii^ Pegafo.Pcrfei1 Medufx fabui
lamprofequitiirOuiduisMecam,ltb.4.Sanc indetur Gorgonis nomen ad pueylia teri iculamentai
30 c^i‘‘fidtum,utctiamLamia?exeadem Africamulierisinam monftrofa plerat^ in Africam rcijcieban
tur. bic noftri aliquando
nodf urnas muberes pueris mina;- tur,fic I udici de fiia Lilith nugantur , uc
in Onocentauro dixi, Gorgonem Ttgi«7wAff{w3|/, id eft monlfrofiim animal Etymologiis exponit,
^Gorgoncs,pro uoraceSj^ojStfoi e?yiysf//iaj>j'(a(f,Sindas:raIes etiam lamix finguntur: Horatius,
Neu pranfx lamia? puerum iiiuum extrahat aluo. AuftophanesmP«ce,nj>o<7-.^f«;*t6«5ij'£‘7Pi/7«fey,
Sfiwj/ow fcholia exponunt Trxya-x^'®' ^vnhiiJL^, KcuytpyV
««7-{{/'off,Ariftophanes:Gorgonem vreef -^vuxy dixit pro H^gt^ivANf» Hoit^nyx irrotHiny
xtifi«A« 5 ,Suidas.Ego
in AcharnenfibusAnftophanis carmen repcdo,Ttsyofyey'y^»y&fty\KT& myn»»
T(^,ideft,Qii!sgorgonem excitauit ex theca uel lioplochccar' ut icholiattcs exponit: loquiturenim
poeta deLamacho, qui fcutum gorgoneinfignitumhabuit Kca Ti^iTicmc dij yi<^yom
60 lego apud buidam)7n°oAo:Aflj/ Aelianus: uidc btiidam in Gorgonis mcnttonci
rogyo5,^(ji3t^(35jSuidas:
,
igp Etymologiis, ariniis V . V
identiir dC Gorgones dictae'
-nyo-^ygy f' c^^ci;Afi»(f,id eft,a
terribili oculoru inEuitu,£^y)'^gj^TaT(!t o|vt»t« t
 ;

15*4 DcQi^drupedibus
in lapides uerteban^Etyinolo^is._ At
J,».T«S. terribili enim acri obmm fpedantium cor
pora
‘ *
_ , t /-\ ' - y>»i-

rattrmquMamrutS^^^^^^^^^
alFeflos aiunt. Hi fententiam aGrg
Rhod.non horribili fed formofa facie intuentes ftupore quodam
hauriireuidenf.&rsrrsrKpulthritudincmintcllexifle.quofcnfu apud authores
no repentur.
cis
Nam ut wvJi/ adiedimim in communi dialedo horribile fignificat, Attica nero ^«tiksi/
ut ita dicam, SC in aflione promptum ac uelox.fic etiam
yafycTHS lub=
^
tMau id efi agile uel aeSuofum
fenfu capitur.Hermogenes
rV>LH Itimt
ftantiuum ufrocp **'**‘''^t>'-**
— libro .CT- /- . /

orationis,qua uiuida SC concitatior eft, animos auditorum erigit at^ excitat , remiffae fupmacp
K
a’®i«'T(i«7iKSy«'»(Kli»TKre,&'c.Apud Ciceronem tamen in Verrem
legitur,GorTOnfe (
* ^ ' T-".» .1 . ciTinnfafiTm
annotatumeft.
>-• pIt. CjOf i

puUrherrimUcinfli^^^^^ .

cus paroxytonum nomen eft,cuius meminit Suidas.Gorgias rhetoris nomen fuit.a quo j,i«
tiiri w ^

Graccolatmo fchema rhetoricum,

l<{y declamare, p«'7tg<^V£/.rug}'0t/quiciammterprecatur mLexico
quodetpariron&homceocatak^f^ondicatur.-nonrcaeputotlauusenimpatet^og/Tjje-forma.rop-
laciniofum. ut quidam fcribunt.a Gorgia rhetore .Fuit ««atuaru
K
y,^i, dicendi genus arduum
tragoedum, Phn.Phli* lau.
Gorgias apud Plinium, aApelles pinxit Alexandri* Gorgofthenem
ussGorgiasapudPlmuin.. c, ^
olet, Gorgoni:
datiffimi fuere Damophilus & GorgafiiSjtjdem^ pidores,Plm* Paftillos

^To^yuynsy yo^yi>7nylc(joxy,<pojii^ixy H»k<(}oxy,Suid,Tofyw,»fi7K^

us hircum, Horatius.
Homeros iliad.Ii.S.ro^j^K cW«T’txajp,EtymoIo.exponit^5,o«is finycTj^os,
tnnnrie.*:
i[r(jPvo(/J3AtW^ aliquoties anud Lucianum pro acribus ocuiis tueri fumpta e tabula Perlei bC Gor
apudLuctanumproacribusocuiismerifumpti
cus, dic!fum putant quod irati acribus oculis obtueantur, Homerus Iliad>t/.'.deHe*
^ uc uca
(fiaax€y^opyss Hcft' .G^orrasiya . V eteres(inquit C*Iius R.hod.)pulchritudinemadeo ad
mirati funt,ut Gorgonem propter eximium ucnuftatis decus,ftupidos reddentem fpeiSatores, in fa
xaeosdeformarcfabulofoconfinxerintinuolucro. f r.syWptfirAsixse^ca^.GorgonemPcrfeus
adortus clf.in Grarcorum colleflaneis tanquam prouerbium citatur, ubi quis im egregium facinus
cceptat,Erafmus,ApoftoIius hanc paroemiam exponit de tjs qui rem magnam SCinfignem ftrenue
confecerint: Si xsfSt' eft uincere ac fubigere, utnonfolumadeos qui adoriuntur aut incipiunt ali»
quid pcrtineat,ficutErafmus interpretatur eciamfi apudillos quotj dici pofltr, hortandi animan,
:

dic» gratia, rojyitt.uel ya^yHx potius 8i javwc.ui Suidas SC arinus habent, perfonat funt &:iar« V
ti^t^alcs hiftrionum in tragozdqs erant. Ariftophanes in Vefpis Choro loquente^ad Lamachum,
Cvki/AiifLilthlfiii!n-r’!rSsiuftiiv&, Scholia addunt, mix o AeJizity®^
j,

; STias tx<j!i&7jo«i/,Ksti m TifKruvraxm^fxiujiuhvxijcc^xtp^i •xyixyiiiiii^miuna. Alibi

etiam in Scholtjs huius poet* Lamachum inlignc fcuti gorgonem habuilfe legi : Proinde in Achar=
neniibus fic loquitur , tcazriei©' kvkM^, Gorgona Mineruam Cyrenenfes , ut ^
Graci gramatici notant : fed SC hoc nomine eam Romani inuocabantM.TulIius ad Equites: T em,
inquiqTritonia armipotens Gorgona Pallas Minerua,&ic, Gyrald. Gorgonia autem Minerua dida
eft, fit: apud Suidam ( i» aij mfixitpxfjuKS t kcariA ) quod cx amputato Gorgo, w &
nis capite galeam habeat, Varin. Legendum eft autem Gorgolophaabfm ftgma, ut in Ariftophanis
Equitibus habetur, item in Acharnf nfibus. Gorgones infula obueria funt promontorio, quod
f
uocamus Hefperionceras:has incoluerunt Gorgones monftra,& fanc adhuc monftrofa gens habi,
taudiftant a continenti bidui nauigatione. Prodidit denitp Xenophon Lampfacenus, Hannonem 40
Pcenoi um regem in eas permeauiiie, repertas^ ibifoeminas aliti pernicitate : atej ex omnibus qua
apparuerant duas captas, tam hirto atep afpcro corpore, ut ad argumentum fpetSanda rei, duarum
cutes miraculi gratia inter donaria lunonis fufpenderit.qua durau^c uftp in tempora excidij Car,
thagincn(is,Solinuscap.ultimo:tranfcripfit autem ex Plinijhb.6.cap.;i. Timomachopidoriars prg
--iTxtrrl SiTfrJ-^rr» /•orrnominontr»!'
cipue fauifte in Gorgone uifa eft,Plinius. Gorgones Tithrafia apud Suidam cognominantur, ^^71
L>l,'r««iTc-

thrafo fluuio aut loco Libya ubi habitabant. Gorgonia gemma nihil aliud eft quam corallium, no,
minis caufa,quod in duritiam lapidis mutatur, Plinius: Ouidiuslib.4.IVleta.coralq uirgas impofito
Medufa capite in littore primum induruilfe fabulatur . Afpungitani populi ex Maotis inter Pha,
nagoriam 8i Gorgepiam habitant, quingetorum ftadiorum fpatio.Strabo.rojyiims ityam, id eft Gor
gdpis lacus, in Corintho apud Cratinum, V
arinus. Propertius etiam alicubi Gorgonei lacus memi' y«
nit. Syndicus, urbs contigua Scythia cum portu, aliqui Goigipen uocant, Stephanus. Gorgippia,
urbs India,Ide.Gorgyia,locus in Samo ubi Dionyfius Gorgyienfls colitur.Gorgythion apud Ho,
merum Iliad.S. Priami filius ex Cafiianira,

PE B O BV S F E R I S I ND I AE.

HjUij. ,|
ARAMANTVM bubus cornua in terram direda efte.idco^ obliqua cerulccpafci,u£
Solinus fcribiqKc.fupra dixi inter diuerfos boues feros, i N D i A fyluas boue fero refertas
habeqPlinius. ^Magnus Indorum Rex quotannis diem unum proponit hominum cur= f*
fibus K
pugillationibus,tum ludationibus beftiarum,qua fane inter fe cornibus appeten
tes, mirabili natura quadam eatenus ftrenue decertat, quoad aduerfarium funditus uicerint: Sic^
omni
 De bobus Indicis. Lib. L 15-^
omm' ncruorum contentione, quemadmodum athletae.ut aut maximo afficiantur prsmio , aut sIo:i
liam capiant certaminis.nituntur. Rationis quidem expertes funt feri tauri, arietes manfueti, afini
uno armati cornu,hyen 3e,poflremi in certamen ueniunt elephanti;!) inter feuuIneranq&alterVape
alterum uincit,attp adeo interimit : farpe etiam uterque tiulneribiis confeaus,fimul decumbit Hxc
Aclianus.Cuiusfupra etiam alium locum recitauiinBouecap.i, de Indis qiii bubus iundis uebeif.
limo curfu In certaminibus ferantunquoniam illic feri ne an manfueti effient hi boues non diffinxe=
ratlHoc autem in loco omnino feros effieapparet;: &: res ipfa oliendit boues domefticos tanta uelo-
citate minime pollere, f
India generat boues folidis Ungulis ; unicornes, PliniusjEt proxime
ante.
Aethiopia Indicos bouesfid eft Indicis iirniles, nempe unicornes ) unieornes,tricdrneS& gignit. Soli
10 nus utrunt| locum coniunxiqnefcio qtiam retfle ; Boues ( inquit ) tiiiicornes Si tricornes (olidis uri
gulis, nec bifidis.in
India reperiuntur.Bubus Indicis camelorum altitudo traditur) eorniia
in latitu..
dinem quaternorum pedum, Ptdlemato fecundo ex India cornu allatum ferunt quod tres amphoras
caperet, Aclianus.Sunt item apud In^os ali) boues qui maximos hircos magnitudine rton fliperard
uidenturlliuelconitigati uelociffimecurrunt,nec minus llrenuc quam Getici equi curfum conii,
ciunt, Idem. Hos etiam fyluellres exiliimauerim. &
Rangiferum certe nofirum , boue fylueftrerrt
ceffiqSi omniu in hoc genere ucIociffimitmjSi ad certamina curfus^ apUffiimum.a: partim tinicora
nem partim uicornem dici poffieinec in Scandinauia folum.fcd altjs etiam Adj regionibus inuenirii
alias docebojut Indicosboues eiufdem generis credamus.Sohnus no retfle Indicos boues nominat;

quos Aelianus Aethiopicos,8C Plinius etiam lib.S.cap.n.ut fupra in Aethiopicis dixi, quibus corI
10 nua mobilia, SCc.Decepitciun fortaffis quod paulo poli fcquitiir apud Plinium,Inlndia et boues fd
lidis ungulis.&fc.quafi Si aliud antea quod in India nafeeretur commemoraffiet, quod fecit quidem
corruptamon enim eofdem legendum jfed Indos, in his uerbis. Apud eofdem nafei Cte;
fed iiox ell
fcribiqquam mantichora appellattquod condat ex Aridotele dehid. anim.a.i t Errorem hunc
lias

Hermolaus SC alij no animaduerterunt. r

Apud Arachotas(lego Arachotos)bOues fyluedres funt;
quidiffcruntab urbanis,quantum inter lues urbanos &
fyluedres intered.Sunt colore atro,corpo.
rerobudo,ri(fIuleuiteraduncoCt 7d)j'i/?rt!)cornuageruntrefupinatiora,AridoteIes. Arachoti,A,’*X“i
Tti, Indiae ciuitas ed,ab Arachoto diutio fic didla,qai ex Caucafo profluit. Sunt &: ali) prope Maffa.
getas,Stephanus.Sed Arachofia potius uocanir ciuitas illa Maffiagetis uicina , a Semiramide condi,
ta, qua: etiam Cophenappellabatur,Stcph.Cornuarefiipinata,c^i/a^i'.tJii'7itr, qualia fint,inbifontc ex

plicaui. ^[AnimaliaqtiaEAriflotelesBtufxuocaqideflmanfucta, Theodorus urbana uertere foa

letiquodmihi parum arridet, Nam
ut de plantis urbanum fyltiedri contrarium dicatur (ficut Plinfl
us arbores urbanas dicere foletjanimal tamen urbanum ad o:j'5fc„id efl fyluedris difcrimen,an apud!
idoneum authorem ullum reperiaiur,nefcio;manfuetum uero haefignificationeponi fcio ; Plinius
lib.ii.Pratterea cum apes flnt nccp manfueti gencris.neqp feri,8fc. Cicero Philipp. j.lllud qutrrd cur
tam fubito manfuetus in fenatu fuerit, quum in edidlis tam fuiffiet ferus,Plin.lib, 9. Lepores manfue
fcuntrard,cum feri dici iure non poffiint. Complura nan(jfuntnccplacida,necfera,fedmcdigin
ter utruntj naturtc,ut in uolucrthus hirundines,apes,in mari delphini. Cicur uero animal non tara

manfuctumcfl,quammanfuefa(3 um,quod prius icilicet ferum fuerit;undecictirare,manfuefacere:

tiidetur tamen pro natura manfueto interdum abuflue accipi.Cicero i,deNat.deorum Qtia! uero
,

4 “ K quam uaria genera befliarum,uel cicurum uel ferarum:' Hoc obiter addam, cicur a Graecis mihi
deriuatiiuiderijis T »>xef!»fls(t,undcetiaxse!»j' SiCsraxseoj/ pro cicure manfueto^.-fed hpc
latius palent: nJxwoj/ uero ad animalia proprie,cui oppofitum Legimus etia domedicura
animal apud Plinitim.Quamobrem miror cum uocabula propria Theodorum non deficerent, qui.
bus redderet «fttjoi/.urbanum dicere uoluiffieiquodcerteetiamfi de animalibus fimpliciter manfue.
tis dici concefferim, poterit tamen tam de illis qua: in urbe nutriuntur
,
quam de manfuctis,qua: ne
ruri quidem deftmt,intelligi.In plantis enim(ne quis illas mihi obijciaDalia ratio efl.

f Cynamolgi,qui ab indigenis Agri) appellantur,comati Si barbati funt.Hi canes maximos alat,

quibus Indicos boues uenantur e uicina regione uenientes , flue a feris puIfos,fiue pafcuorum ino.
pia, Strabo libro 6 Ctefias Cnidius in libro de rebus Indicis,apudCynamolgqs populos, innume-
i -

J ° ros boues feros degere fcribit,qui quidem ab atdiuo folflitio ad hyemem uf^ mediam, gregatim ho»
mines inuadere foleat.Cynamolgi canes eis oppontmqquos ea gratia plurimos alunt , Hyrcanis ma
gnimdine pares. Hi bubus feris immifli,facile eos debellant Si interemunt, Aelianus,

DE LIBYCIS BVBVS.
COR VM boum tanta efl innumerabilitas,tanta item celeritas, ut unum inIequenteS

n
is Y
uenatores interdum fallantiir,quod nimirum in alios feros incidant, Si illeinterimfubdil
meta,faltus’ue fubiens fe fubducat,altj autem fimiles exoriantur,8d uenatorum oculos faU
lanuquorum quempiam fl quis ingrediatirr infequi,ne equo quidem, fed feffum longina
<0 fluitate temporis comprehendet- Quod fi quis uitulumadhuc tenerum coeperit. Si non ftatim ocef.
dcriqex eo duplici commodo afficietur Nam praeterquam quod Si iple commoditatem affert,mai"
;

Item fijamin captiuitatem inducit, Poftea enim quam uenaior uiiulum fune alligauit, ab eofecedife'
 - ,

15-6 De Quadrupedibus rtfte eum abducere:

filh' dcfidcrio inflammata, tanqiiam
afilo ftimulata fertur.cupiens dilToIiita
illa
ac nimirum cornua compingit, ut uinculum laxet 8C diftrahat.
m
At enim cornibus funis complica
tionem infcrtis,una cum uitulo conftriiSa tenetur.Cuius uenator
cum iecur detraxit, 8C ubera exci-
Libycis bubus, quAus ter«
dit, & pellem exemit, carnes relinquit auibus dC feris. Hac Aelianus. De
ex Herodoto «Aelia,
ram uerfus diriguntur cornua. eam ob caufam retrocedendo pafcentibus,
no dixi fuperius.in capite de diuerfis bobus fylueflribus. Philes fcribit eos ideo retrogrados eire,quo
uifus eis inutilis fit , retronon item,
niam cornua lata oculos eis obumbrent , ut ad progrediendum

, DE TARAN DO. ”
ar AND o magnitudo quae boui.caput maius ccruino,nccabfimile;cornuaramof3,un=

H gula bifida.uillus magnitudine urforulnCurfino colore, «

ant. Colorem omnium arborum,fruiicum,florum, locorum^ reddit
pariter uillo profundo , Solin.)

Sed cum libuit fui coloris efle.afini fimilis eft.Tergori tanta duritia. ut thoraces ex eo faci*
metuens , in quibus
latecideo^ raro capitur. Mirum elfet habitum cor^rc(id eft cute)tam multiplicem dari.mirabilius
& uillo.Plinius.Et paulo ante.Mutat colorestinquioScyiharum tarandus.nec aliud ex ijs quae pilo
ueftiuntur.nifi in Indis lycaon.cui iubata traditur ceruix. Ruborem,pallorcm,liuorem, homini et
belliis cutem mollem habentibus,« minime uillofis.accidere.nihil mirum :
Tarando uero animali,
cui eft tergus impenetrabile,« uillus urfortim magnitudine, admirabile uideri debet:
feipfum enim
cum uillis fuis hic uertit.mille^ colorum fpecies cum fummo uidentium ftupore reddit. Scythicum
animal eft.dorfo «
magnitudine tauro iimile.eius corium ne fpiculo quidem penetrari poteft, Aelia
nus.CwerumSoliniis capijj.cumlycaonem dixiflet Aethiopiam mittere, fubdit. Mittit «tarandS;
cuius erroris occafionem prteter ofeitantiam « negligentiam ipfius,nullam uideoicum Plinius dilu
cidcScytharum,id eft Scythicum tarandum appellet-lycaonem uero non in Aethiopia , utSolinus,
fed in Indis nafei ibidem fcribit.Hunc tarandum,addit Solinus,affirmant habitum metu uertere:«
cum delitefcat, fieri alTimilem cuicuntj rei proximauerit.fiue illafaxo alba fit.feu fruteto uircns, fi,
ue quam aliam praeferat qualitatem.Faciunt hoc idem in mari pdlypt.in terra chamtcleontes.Scd «
polypus «
chamaeleon glabra funt,« pronius eft cutis lenitate fpdculi modo proximantia amulari:
in hoc nouum eft ac lingulare.hirfutiam pili colorum uices faccre,Sol/n,Tarandus , /«{«’</!©' , ani,
mal eft ceruofimile, cuius pellibus ad thoraces (x<™r«t)Scythac utuhtur.Hefychius «
Varinus.Bu-
’
dini Sarmatij populi funuapud hos tai andus nalcitur,animal 3dmirabi!c,magnitudinebouis,facie
(np TiH Ti!i-«p)ceruum reprjfeiitansldifFicile captu,propter mutationem pilorum,quos pro
loci colore immutat, ut chamaleon etiam «polypus.Stephanus in murop, Euftathius in Dionyli,
«
um, f^Barbari quidam authores pro tarando corrupte parandrum pyradum feribunt ; aliqui
etiam tanquamdiminutiua uoce tarandulum.quod ridiculum eft cum animal boui fimile fatean.
tur.-qtiidam adhuc abfurdius faciunt cum tarandum a tarandulo diftinguunt.Ioannes Agricola Am .

monius tarandulum interpretatur clenb,quam nos fupra alcen efle docuimus. Georgius Agricola
rangiferum.cm Kert.Et quanquam plera^ tarando «rangifero noftro eadem fint , libet tamen ab
co diflentire.no certe dofliflimum uirum reprehendendi animo.ftd ut hominibus ftudiofis diligen,
tius inquirendi occafionem praebeam, Tarandum igitur efle exiftimo feram illam , quam Poloni tur .
’
uel thuronem appellant,Inuenitur in unafolum parte regni PoIonici,in ducatu Mazouif inter Of=
zezlce «
Garuolifn;maior boue raanfueto.minor uro, ore diflimilis uttitp , pratacutis in fine corni,
bus.perniciffimo curfu,« ualderobufia.Defcriptionem hanc nobis communicauit , nobilitate do,
cftrina« omni uirtutum genere uir ornatiflimus FloriantisSufliga Rolitza VarshauiaPolonus,
Haec ferafi iubata elTet.quod nondum certo fcio,bifontiadfcribcrem;Namreccntiores quidam ih II
ronem Polonorum,zubronis,id eft uri fpeciem faciuntCaetcrum ut tarandum credam , plura con*
currunt.primum magnitudo «
fpecies bouis,fed caput uel os abfimile.deinde quod boum fylueftri
imirariflima eft. «in Sarmatia capitur uicina Gelonis,apud quos tarandum reperiri legtmusacce
dit etiam nominis aginitas.namin barbarorum quorundain recentiorum libris, daran huius bouis
«
nomen legitunquamuis alij duran uel durau feribant, bonafum interpretentur, num eft quod 1® V
obijei poteft,cornua thuroni non efle ramofa,qualia Plinius fuo tribuit tarando.Rerpondeo,uideri
mihi ueteres tarandum uel cum alce.uel cum rangifero forte confudilTemam «
alce «
rangifer ra-
inofaprtetenduntcornua,Defcribunt autem alcen quoepueterum alij aliter;qudd in adeo peregri,
nis animalibus mirum non eft; cum ea fere foleamus ut ex diuerfis auditu accepimus deferibere,
Hacc fi cui non fansfaciunt,ucl tarandu pro rangifero accipiat, ut Ge. Agricola «
ante ipfum Elia»
Ia Anglus, quibus cum ego fuper haere non contenderim:aut fi quid melius inuenerit, in commu.
ne proferat. Hoc addam pro corollario, ex Plinij deferiptione tarandum animal inter ceruumbo,
iiem^ medium uideri pofleteerui enim caput,cornua, «
metum habet , cattera fere bouis. Thuro-
nem lanctaurumnonmeticulofum, fed taurorum omnium prsfertim fyluefirium inftar, animo,
«
fum efle credidCrim.Iam quod Plinius fcribit caput ei maius ceruino efle , magnitudinem bouis, (t
rangifero faris conuenit, quoniam in uniuerfum multo maior ceruo eflTe fertur Capiuntur etiam a-
.

pud Gelonos aut uicinos populos : quidam etiam colorem afininum ei ti ibuunt : prwterea bifulcps
effe
 De Vro. Lib. I. 15*7
efli conRat,Hac tam multa cum comicmant,fii dc coloris etiam mutatione certior fiam,Rne cuniSa.
lionerangiferumpro tarando accipiamtS^ Polonicum thuronembifontibus adiungattl.Nam quod
de corio tertur.ufum eius efle ad thoraces.ut quod ferrum non facile tranfmittat, nihil impedieqple
lafij enim magnas feras inregionibus frigidis huiufmodi pelles habere crediderim, quales etiani al.
ces habent, quae ad hunc ufum in Germania communiores funt . Omnino quidem maiora minori.
bus,feradomellicis,ai in frigidis regionum qu^ calidis, animalia pelles crafflores folidioresm
ge=.
r unt, Sed
rangiferi hiftoriam integram in R.liiera dabimus.-in prafentia fatis fuerit mihi non
tam dif
fentiendo quam dubitando de eruditorum quorundam interpretatione, ud ipfos, uel alios ad ihuro
nis iimul rangiferi hifrorias maiore fru dio inuefr igandas excitafle, dC frepticorum infrar in utraqn
lopartcmrationesattuliiTe,
* ^
^De T R oglody tarum bubus, qui cornua terram uerfiis habent direefra, camfc ob caufam ob.
liqua cCruice pafcumur,fupra dixi in capite de diiierfls bubus fyluellribus. NdaruSjSiu-o?*
{©'.animal fimile boui.iuxta Atlanticum mare.Hefychius 6C Varinus, Omnino uox Corrupta eft
a
tarando;ncc obftat quod tarandi nomen apudeofdem fuo loco legatur; nS dC alia huiufmodi errata
innumerain ipfqtu Lexicis deprehendimus.Dicat aliquis xandarum a tarando diuci fum ciTe.quo.
niam ad Atlanticum marenafcatur.quod de tarandoaneminememoriar proditum fit. Refpondeo
nafci.qua Afrar.S Europ* partim, maritimas ad Oceanum regiones compledla
tarandiS in Scythia

tur: Atlanticum mare autem dici.non fcliim occiduum illud Si Aphricani partem Oceanufed uni
iiEifum etiam Oceanum apud tieteres.ut apparet ex hisuefbis Ariftotelis in philofophis Compen.
.
lo dioad Alexandrum: Ji ^iiSlilfcc-^hxsiMiis kihM/Ttxsy KtrAsTto.itgii »(j«s;hoc
ell.utGuilielmiis Budxus tranfttilit.Porrd autem pelagus quod extra orbem nobis habitatum fu.
fiim eft,&i Atlanticum dicitur, 8C Oceanus.a qiio ipfi circumluimur.

DE VRO.

®N fylua Hercynia nafcimtur,qiif appellatur uri.Ii Tutit ttiagmtitd/ne paulo infra elephart.
tos/pecie 6^ colore 6^ figura tauri: magna uis eft eorum, & magna uelocitasjnec^ homini,
^
^ ne^ ferae, quam confpexerunt, parcum* Hos ftudiofefoueis captos interficiunt. Hoc fe la
boredurant adoIefcentes,at(^ hoc genere uenationis exercent : dC qui plurimos ex his irta
^ publicum cornibuSjqug fint tefl:imonio,magnam ferunt laude. Sed aiTuefeere
terfecerunt, relatis in
ad homines, dc^manfuefieri, ne paruuli quidem excepti polTunt. Amplitudo cornuum, figura, 8^
4^ecies multum a noftrorum boum cornibus differt * Hatefiudiofeconquifita ab labris argento cir*
o
 :

iT 8 De QLndrupcdibus
e.belliGall.PauciffimaScy
cundudiint,at<sin ampliflimis epulis pro poculis utuntur.Gafar libro
Germania.iniignia tamen boum ferorum genera,
thia uiffuit inopia fruticum; pauca contermina illi
tubaios bifontes,excellentim& ui &:uelocitateuros.quibus
imperitum uulgus bubalorum nomen
Plinius, Vrorumcornfr
imponit, cum id gignat Africa uituli potius cerufue quadam fimilitudine,
implent. Ah)s pralixa his
bus barbari Septentrionales potanqurnascp binas capitis unius cornua
pila cufpidant. Apud nos in laminas fedananslucent.alffi etiam
lumen inclulum latius fundunt,
qua: ceroifrota pidur* ge-
multascR alias ad delicias conferuntur, nunc tindfa, nunc fublita, nunc
quaedam uidi,quaeex bubalo»
nere dicuntur,Plinius. (Ego cochlearia tum nigra,ium rubra,& alia
tiim cornibu%fada aiebant.) Iftis quos uros dicimus , taurina
cornua in tantum modum proien=
duntur,ut dempta ob infigiiem capacitatem inter regias menfas potuum
gerula liant, Solinus. V- n
SdbifontesGraici in experimentis non habuerunt, quanquamboue fero refertis
Indis fyluis;
ros
portione tamen eadem omnia ex his efricaciOra(qtiim ex bubus domellicis)credi par efl,Plin. Ti-
feri cornibus uri , Seneca in Hip.
bi dant uarispedora tigres. Tibi uillofi terga bifontes, Latis^
polyto. Et alibi in eadem tragosdia, Amatinfani Belliia ponti
jlucitpbouesiHic quidam lucos bo
ues,fylucftresexponit,utfiinturi aut bifontesiego pro elephantis potius acceperim. Incarmineil-
lo apud Martialem, Illiceffitatroxbubalus,atcpbifon, bubalum pro uro
exponunt ex Plinij iierbis
proxime recitatis. Vergilius libro i.Georgicorlim,de uititim cultura, Texendarfatpes etiam, pe
cus omne tenendum: Prscipuecumfronstenera,imprudens^laborum, Cuifuper indignashye
mes.Solem^ potentem, Syltieflres Uri affidtie, capres^ fequaces Illudunt, S^c.Sylueftres uri (in
quit Seriiius)bouesagreftesfunt, qui in Pyrenab nafcuntur monte, pofiio inter GalliasSe Hifpa. j,
niastSunt autem exceptis clephantis,maiores carteris animalibus , didi uri i* -f id eft a monti»

bus.quod Ifidorus etiam feribit. Idem libro j.Georg.de peftilentia boum, Tempore non alio,dicBi,
r^ionibus illis Qusfitas ad facraboues Iunonis:8e uris Imparibus dudos alta ad donaria currus.
Hsc poette iierba interpretes referunt ad hiftoriam Cleobis SC Bitonis, quae ab Herodoto narratur
lib.i.&aCicerone libro i.TufculananimiVidefuprainBoue H h. Exponunt autem Wc quoij u»
.

rosjboues fylueflres.ego potius pro quibufuis magnis egregtjs bobus acceperim hoc in loco ut
,

tauri nomen etiam ufurpaturiS: Acheloi pro qualibet aqua.In Gratcorum enim feriptis Argius frr»
noni,de qua htc mentio.fimpliciter boues albos,facros fuifle legimus: iiide Palspbatumcap. ultimo
delunone. Vergiliiisperegrinauerba non refpuit,utinillo,Sylueftres uri afTidue.Vri enim Galli-
ca uox eft.qua feri boues fignificantur,Cscinna Saturnal.Macrobij libro 6. Csterum uri uocabu» j»
luminGallicalingua,qtishodie(icuocatur,nufquam inuenio; innoffrauerd retinetur , nufqiiam
tamen fimplex , fed in compofttione femper , pro fylueflri aut ueteri aut principali : dicimus enim
urum bouem,quem Sueiii Batiari Se altj quidam Germani u noftrUm in au mutare fofi»
ti,i»uu''er04)^ appellant; Se propter limilemuocis mugitum auem quandam ardearum generis ali»
qui vttitt&.alij nlinctipant.Sic VibOtf quafi gallum urum, id eft fylueffrem dicimus: pro tie
teri autem uel principali, ut in nominibus wjdit/ VsAltt/ VffptUttg/ VJ?)db Sf uidcripotefl
VJ in hoc fenfu fadum per fyncopem d prapofitione v** . Apud Mofchouitas frequentes funt «)U»
boues fyltiefti es,quos aliqui uros,alij bifontes interpretantur:fed fupra docui uros
Germanice dici gtofftXiirmt,id eft bifontes: uel buffcl.ideft bubalos fylueftres ma,
gnos;ubi etiam Alberti Magni uerbis oftendi,in illorS praecipue cornibtis(qua maxima allifsima^ ^
finOlingulas quotannis rugas adnafei. Erafmus Stella in libro de origine Bruflbrum,Buftelus(in.
quii)quadrupes,habet barbam ueluti capra,(imilis alloqui boui per omnia, SC eft in Bruflla quidem
ferociflimus.Caligula Cafar hos primus Roma exhibuit in theatro, quos populus putauit elTe tau»
ros fylueftres. Sunt qui feribant boues fylueftres Germanice didos 4uwet'd4ir^ll Pruflfia nafci,fll
miles fere manfuetis,nifi quod breuiora eis cornua Cnt, SC barba ftib ore prolixa ; Ho^erquam a»
trocesefre,non homini no feris parcere: Se fi alienatoribus, qui inter arbores fe continent, telis Si
iaculis petatur,adeo exardefeere Si efferari ubi fe cruentos uident,nec ulcifei fe poffe hoftem, ut cre
bro inipfas arbores impetu fe ipfi conficiant, Addunqea magnitudine efle, ut cornuum interuallS
duos fedentes recipcat,Munfterus libro j. Geographia fiia in deferiptione Pruffia . Dubitet autem
aliquis ad urum ne an bifontem deferiptu his uerbis beuem potius referat. Vri enim magnitudo ui» j»
detur, Si nomen Germanicum:cornuum itero breuitas,8i barba,bifonris.Nam hominem Si anima
lia omniainuadere,plerifcpomnibusfylueftribUs bubus commune eft.Barbatumuero effe bifonte
conijeioexOppiano, qui ;<»«!/ ei attribuit, non folum circa ceruicem,fed eriam ai>fp’
Et Paufanias boues Paonicos circa pedus Si.jlJ(Ii/(/ maxime pilofos facit; bifontes autem ex Paoni»
eorum boum genere effe alibi dixerat. Ego certe fufpicor,qiioniam ex diuerfis aduenis percundari
folemus, alium de alio,quem ipfe uiderii uel audiueriqfylueftri bouerefpondere,Si ita in unum ani
mal congeri quod diuerforum eft.
fVrumlllyricalingua audio uocarizubr uel zubronem:EliotaAnglus uros fualingua expo.
nii bugles uel buffes,tanquam hocnomena bubalodiuerfum fit, quem alibi a bugill intei prctaiur.
In Angermannia ducatu Europa: maxime Septentrionali Si cofini Laponia:, in prxeipuis feris per
fyluas uros Si bifontes uenantur,quos patria lingua dicunt elg,id eft afinos iylueftres.tants proce
ritaus utfummodorfo aequent tnenfura heminis porredi in brachia elata, lac, Ziegler, uiSchondi»
fua.
 D< Lib.I. lyp
fua. Tiif ud thiif oncm Polonis nominariboucm fyliieBrem domeftico maiorem,
minofem uro eti
am fupra monui, f
Zubrones.ut fertur , boum funt generis longitudine
, aliquando quindecim
cubitorumiCormbus maxtmis, trium cubitorum longitudine, colore fubnigris. tanta
uelocitate ut
(cum impetu) reiedam alui proluuiem conuerfum ( rettoadum ) ammal cornibus quandocs
excioi
at, antequam in terram cadat: (addunt quidam, Sii cornibus exceptam longius prondat
in canes lln
fyluis maxime feptentrionalibus degit, tanto robore ut equum cum equite (hominem Sc
equumXor
nibHsinaltumproqciat.iterum 5 excipiatdonecenecauerit.Capialiternonpoteftquamfoueis aut
uenatore circa craliiffimi trunci arborem circumeunte, &
fera infelfantis latera interim uenabulo
perforantis. Alui excrementum tanto cum flatu eiaculatur, ut iniequentem canem^ut
uenatofem
1« inquinatuminutiIereddat,uelutalij,excacet;(quoditemdcbonafoAriftotelesfcribit,fedadurere
addit, KcornuaciuspugnaineptafacioHjcAlbertus circafinem libri ii.parenthelinmeisuerbis
infenii.Ibidcm paulo fuperius , V
rni (inquicfic fcribitur pro uri) funt boucs
quos Germanice vi.
fcnttalias «q|mt)uocamus:cornua ingentia duo geftant copiofi liquoris capacia: proinde
nonnulli
pro poculis utuntur;His iracundi hominem cum equo uentilant. Vide plura in Bifonte fupra
^Alba Ruffla fiue Mofcouia,qua iungitur Lithuania,uros in Hercynia fylua producit Antonius
,
VuiedintabulaMofcouia.Alibi etiam legimus in Lithuania multos efle uros, qui
homineth cata*
phradum etiam facile cornibus fublimem rapiant, Ifidorus arbores K
armatos milites cornibus cos
eleiiare fcribit.Ioannes Boemus urum in Polonia reperiri,author quidam obfcurus inBoemia.
Ego
Moguntia &: yuormaefe, Germaniae ad Rhenum ciuitatibus , ingentia boum fylueftrium capita,
jo duplo(utmihiuidebantur)domefticismaiora,cumreliquijsquibufdamcornuum,a:difidjs publicis
alRxa(ante faecula aliquoqut fertur)olim cum admiratione infpexi, Vrum aiunt quidam iuxta
ar,
mos alliorcmcfle,parte pofteriore magis depreflum.pilis fubnigris. Ex corijs urorum apud Polo,
nos fiunt cingula cum ipfo pilo, qui nigerrimus eft (ut ex nobili Polono audiui:)8<: commendantur
tanquam morborum quorundam amuleta,ornant ea nobiles auro SC argento,
H I Z es uocantur,ut author di Iphicrates,belluae forma tauris periimiles uita uero fld magni,
,

tudine, pugnandi uiribus,ciephantes referunt, Nafcuntur apud Hefpcrios Aethiopes, Snabo Idrro
17. Hi fortaflis rhinocerotes funt, quia: tauri Aethiopici appellantur, magnitudine etiam 6^ uiri,
bus elephantis fimilcs:fed praeftat diuerfos credere, quoniam rhinocerotum libro 16, feoriim memi.
nit Strabo,uifum a fe deferibens,

r
DE CACO.
[
ACVM recentiores quidam inepte animalibus adnumcrauerunt,occafioncfumpta ex
I
Aencidos Vergiliana: libro S.ubipoeta fic canit:
Hicfpelunca fuit uafto fubmota receflit Semihominis Caci.facies quam dira tegebat
Solis inaccenfam radijs.femper^ recenti Cgde tepebat humus: foribus® ?fFixa fuperbis
Ora uirum trifti pendebant pallida tabo. Huic monftro Vulcanus erat pater,illius atros
Ore uomens ignes,magna fe mole ferebat, &:c. Et paulo poli de cadauere e fpelunca ex
tradiCaci, Nequeunt expleri corda tuendo, Terribilesoculos,uultum,uillofa9 fetis
^0 Pedora fcmifcri,at^ extindos faucibus ignes. Grammatici aiunt hunc Cacum Latium
tmdiif latrocintjs SC incendtjs infeftafle: demum Herculis quo® exHifpania occilb Geryone rede
,
untis a apud Euandrum hofpitantis,boues nodu cauda traxilfe in antrum fuum
. Has cum mane
diminutas cerneret Hercules,nec quorfum erraflent fcire poiTet, forte fortuna ad hoc antrum perue
nit.fcdcum ueftigia omnia foras uerfa uideret,cum reliquis abijt. Abeuntibus autem csteris, occlit
febeues aliarum defiderio mugierunt,Hercules igitur audito mugitu, Caci fraudem cognouit,ra,
pta^ claua iratus recurriefed Cacus ipelunca fretus in eadem fe abfcondiqclaufls foribus ingeti fa
xo.Quod Hercules uidens,ad montis cacumen tendit, Sdad extremn dcieda maxima montis parte,
in anna defiliens,Cacu flrangulauit,boucscp fuas recepit. Sunt qui afltrmet hunc Caca
Euadrifuif,
fcfcrua.quiin eo loco Itali» omnia latrocinio SiincediouaftaueriqSdob id Vukanifiliu appellatu,
J“Ouid.fabulaturill8tricipitefuiflecainquit,Mjnalioiacuitfufus triatemporaramo Cacus,&c.Ve
ritastame fecunda philologos SC hiftoricos hochabet, HBcfuilTeEuadri nequiHimu feruaaefure,
Nouimusaatmalaa Graecis HScmJ dici.quem ita illo tempore Arcades appellabancpoftea translato
accentu Cacus didus efl.utEAira Helena, Ignem autem didus eft uomere,quod agros ignepopula,
batur Hunc foror fua eiufdem hominis prodidit unde etiam facrum meruit in
.
:
, quo ci per uir,
gmes V eflae facrificabatur,H»c Seruius enarrans iam citatum Vergiltj locum. In huius rei memo
nam Petirij 8£ Pinari) Herculis facrificuli Romae conftituti funquide Macrobium Saturn. ;. cap. 6,
Alberti Magni Sc imitatorum eius nugas de Caco,tanquam feranaturali,
ualde ridiculas praetereo.
Similis fete huic eft alcida fera fabulofa,quam ex terra natam,infuperabilem
pugna , plurimu ignis
ore uomuiire,a; PhrygiaCqug Inde nomen exuftg
retinuiocombullifle ferunt, demiim a Minerua oc
00 eifameflejUtfupraexDiodoroSiculorecitaui,
i6o
DE CALOPODE. SI QVAE EST. A RECENTIO*
RIBVS BARBARIS MEMORATA FERA,

H ALOP vs apud AlbcrtumMagniTnij&r cius imitatorcs,ucl anaIopos,iicIantap!on, ftcl

aptalosfut nominum corruptorum nullus eft modus)ammal eft
tis cornibus, quibus etiam arbores, licet
&
acutis , longis SC ferra-
magnas altas,fccare ferturtffpius autem dura
rami SC uirgulla cornibus adaiSis cedunt.eis inuoluitur,retinetur^:unde fit
clamore fe prodat
ut uoce £C
uenatoribus.In Syria iuxta Euphratem inuenitur, cuius aqu* pom propter frigi
ditatem gaudqf,aflutum SC mira uelociiate,ut uenatores
citans ndcio quem [orach,a quo tamen
facile effugiat.Hatcfere Albettus authore
farpius tanquam parum probat* fidei dilfentit. Alrj antapIS
cornua (int : quibus poft '•
fuum capreolo fimilem faciaqcorpore fiKtido,cui bina peracuta SC falcata
potum ex Euphrate alacrior tanquam ludendo, arboresftiel, ut alij,frutices SC dumctalfecare foleat
e^fie autem genus quoddam
fruticis.longis,tenuibus,tcntis^ uirgis fcu uiminibus.quac cum refeca
re conatur,implicari inuolui^ eius cornuat&: ita ex uoce.quam
indignabundus emittit, a uenatori.
bus deprehenfum occidi, Ego apud ueteres SC idoneos audiores netp hanc feram, nc^ fimilcra
ei ullam reperio,praitet unum locum circa finem epiftola: Alexandri
Magni ad Ariftotelcm de mira
bilibus lndia,cuius translationem inferiptio Cornelio Nepoti tribuit: Inillaftatim
poft Gangis SC
Euphratis riparum mentionem, ficlegimusiEuri ucmi flatus fccuti incidimus in malignas feras , de
quarum capitibus uelut gladij a uertice acuta ferrata^ eminebant ofla.Et hat arierino more aducr.
fushominescurrebantlTuminuiiSat plurimorum militum clypeos cornu fuo tranfuerberabant.
“„

Qiiatum occifis ad modum otfto millibus quadringentis quinquaginta , (ic inde ad Porum exerci.
tus meus cum fummo tandem labore ac periculo meo peruenit. Hic procuidubio illorum calopm
fiue analopos eft.

DE CAMELOPARDALI.
ammAMELOFARDA
linfacrac literar uo
^^^Scant.>iar Warner,
Deuteron. 14, ubi
Chaldaica translatio habet
Ha’’’Adeba, Arabica
faraphah , Perfica rs*!! fera
phah. Septuaginta
!TOf<nixAi(/ , Hieronymus ca-

melopardum. Dauid Kimhl

prztcrea teftatur Rabi lona
fcribere,zamer animal Ara
bice uocari farapha . In tan.
to igitur ueterum intepre.
tum confenfu , nihil mouca
bunt nos recennores iiue ,

iud*i(qui merito magna re

rum omnium inicitia labo*
rantjfiue alij,qui rupicapra
aut alcen Bbraicam uocem
zamer exponunt Alces e-
.

nim Syri* pcrcgrin*funt,

tupicapr* uerd aliud Ebrai.
cum nomcnhabent,utfuo
tcco dicemus. Numeratur
autem zamer inter animalia
cibo hominum conccflatncc
obftat quod cameloparda.
lin nufquam in cibum ucnif
fe lfgerimus:raritas enim SC
peregrinitas facit ut cibo ea ;

nemo experiatur. Camelo»

pardalin Aethiopes nabin

res fortaflis Albertus SC alij,

anabulam fua dctorferunt.f*pc enim in Arabicis ditSionibus a uel ha prima fyllaba articuli ratione
abundat,Paufanias camelum Indicam Bocat,Reiiquzgentes , quodfciam . omnes non alia quara
Arabica
 De Camelopardali. Lib. I. i6r
Arabica uoceferapham appellant, fedaltj aliter <cribuntgyrapham,giralFam,zirafam: Albertus
9 fimfe, oraHum dC oraimm dicere aufi funt. Hieronymus, fi illius eft translatio uetus Biblica
cius
quam habemus,»: recentiores quidam indofle camelopardum pro camelopardali efferunt Fue-
runtfubGordianoRomaelephanti;i.a:c.camelopardaliio.a:cacterahuiufmodianima'iainnume
ra SC diuerra,qusomma Philippus ludis fecularibus uel dedit uel occidit,Iulius Capitolinus- came-
lopardalum diMt mafculino genere.inflexione fecunda (nifi uitium librariorum eft ) cum
authores
reliqui omnes, Graecos imitari, in foeminino genere dC inflexione tertia tantum protulerint.
Politia^
nuschamclum Sichamclopardalinper ch.fcribit,anriquo morefortallis qui chenturionem pro cen
turione dicebantLatine etiam ouis fera dici poteft^ut ex Plinio patet; Perottus in Plinio ouem
fimpll
legit, fers nomen omittit codices quidam fere aduerbium habent, id accipi
.-

,0 citer poffet pro pleruncn

uel apud multos camelopardalin ouem uocari. Camelorum aliqua Cmilitudo in duo transferri^
f
animaliaiNabim Aethiopes uocant, collo ftmilem equo, pedibus dC cruribus bouiCucl ceruo,
Alben:
tus ) camelo
capite, albis maculis rutilum colorem diftinguentibus:
Vnde appellata camelopardalis
didatoris C^faris Circenfibus ludis prima uifa Romat.Ex eo fubinde cernitur, afpedlu
magis quam
fertaieconfpicuatquare etiam ouis fers nomen inucnit, Plinius 8,i8. Alias oues feras,
quibus cor.
poris dC cornuum fpecies idnomeii dedit, fuo dicemus locoinam camelopardalis pratter
placidos SC
Bianfuctos mores nihil cum ouibus commune habet,
In Lexico trilingui SebaftianiMunfteriinue.
nio Siy ana pro oue poni, Chaldaicam uocem exiftimoiinde potius anabula hoc animal quibufdam
didum uidctur,quam a nabi cum articulo,ut fuperius diuinabam . Quod fi anabara uel anabura di=
cereiur ponus quam anabula, ouis fera: nomen ex integris duobus uocabulis Chaldaicis haberemus
compofitum fed balali etiam uidetur fylueftre ftgnificare
.-

nam turebalah bouem fyluefirem Chal.

.-

d$iiiodtant,ut fupra annotaui. Albertus Magnus apud Plinium non nabim fed anabulam legit; SC
codices quidam Pliniani nabuna habent, ut Ifidorus etiam legit quanquam antiquior Icdio fit na.
;

bin,qu® apud Solinum quoqj extat cap.jj.tefte Hermolao per n. in fine.Strabo libro id.camelopar
dalin^oiTKsfw effe fcribit.id eft pecudem uel ouem,sfl«aiV,id eft nonferam.quod ingenij
feri non fit. •

Hac ratione in Plinio legendum,ouis,nonferaE;utpoft ouis diftinguatur,»: fera

accipiaturfubftaii
tiue. Porro uerba hac camelorum aliqua fimilitudo in duo transfertur animalia cum
Plinij
, folius
camelopardalis, cui cameli fimilitudo conueniat, mentio fubiungatur.obfcura funt: Pratercamclo.
pardalin quidem ftruthiocamelum auem fcimus a fimilitudine cameli di(dam,fed iiulla hic
eius men
Jo tio.fortaffis de equo K
bone Plinius intclligi noluit: huic enim cruribus,illi collo fimilis eft. Camelo
pardi nafcuntur ex his duobus, a quibus nomen habenticamelis minores &
breuiores colloicapite,
Vngula: fiffura eadem quaicameli, caudalonga ut pardi, Diodo^
oculis, colore, pilis.pardi fimiles;
tus libro j.Biblioth.interprete Pogio.Gracum exemplar infpiciendum eft pardumne an
, pardaliii
habeat Quod ad caudam, Oppianus paruam ci tribuit ut mox fubtjdam,
.-

^
V
f Oppianus libro j, de enatione, camelopardalin ( ioAsp i^cs, if luAftiiti.iittf
ytr®-) ualde miratur;»: eius deferiptionem accuratam inftituit; quam nos ita conuertimus : Came,
lopardalin mixtam ex pardali Sf camelo naturam habet. Corpus ei uarium,sjK->i>(/:collum oblon.
gum,am-es cxigua;caput etiam partium, ( 'fiai)rt)pedes longi,ueftigia (-wjo-a;) lata, fed crurum SC
pedum inaequalis menfura eft, maior ( altior ) multo prioribus, minor pofterioribus, quihumiles SC
ixaifimpjid eft ad terram fc fubmittentibus limiles funt. A medio capite iuxta aures utrintp
,^(1 in tempo
ribus bins eminentis feu tubera, ueluti cornua exilia xigmu ) reda procedunt. Os ei me.
(
diocie ( itf «oj/ 3C tenerum ut ccruhdentes parui SC albi utrin^;oculi fplcndidi.caudaparua
) ut ue.
locibus capreolis (sJufmtAicftiwi.ceruis.Gillius ) dC nigris in extremitate pilis hirfutav ^[Heliodorus
libro IO. Aethiopica camelopardalin elegantiflime depingit, nos ita conuertimus; Axiomi.
hiftoriae
tarum legati Hydafpi regi Aethiopum inter cstera peregrinum dC mirabilis naturs animal dona,
banneui proceritas »: altitudo cameli cranpcllis color floridis uarius maculis.^oaiOT; partes pofterio
res infra ilia, humiles »: leoninae forma:; anteriores uero circa armos SC pedus, &
pedes priores,
aldorcs multo quam pro csterarum partium portione. Collum gracile, »:liceta reliquo
corpore
craffo procedens, adeanini (asKi/raoi/ijitfii;y«, ut habentlibriimpreffi:PolitianiJsIegttxwao(i,quod

jo pta;fero)uel olorini potius gutturis modum defluebat. Caput forma quidem cameIi(Politianus hsc
nonredelegit)magnitudiiieuci-opaulomaiori quam dupla ad ftruthiocameli caput. Oculis tan-
qua piflis ciflxhiiis v7nyiy^«iiiiXjiss jSaso-cfas ir»J3OTit,(Politianus uertit,fuBfcriptos^ uclut oculos tor.
ue motans conniuebat.) Inceffus longe alius quam animalia ulli uel terreftri uel aquatico;
neq; enim
crura dextra »: finiftra uicibus mouebat alternis, fed alterutra
firnubut dextra pariter ambo, inde fi'
nmra ( £vj,Bj'J(,,id eft iundimific enim legendum, SC ftatim i/a-ijmsif ita ut utruncp latus
)
cum fuis pedibus fimul totum loco moucrctur.Trabenti autem regenti^ magiftro tam facile »: man
luetum fe dabat, ut tenui funiculo capiti circumuoluto.pro illius arbitrio
quo modo & quocSij uel.
Ict ageretur, non
minus aefirobuftiffimo uinculo dudCi fuiffetjHrec Heliodorus: ex quo cranftule.
runthunclocum,Angelus Politianus Mifcellaneis,»: Pen us Gyllius cum Aeliano fuo.utriqpin fuis
» translationibus reprehendedi. Dion Prufenfis Romanae hiftoriae ]ib,
Io Romano
4 ;. Csfarem hanc primo popu
fpedandam dedifle commemorat;»: addit, ex ceteris quidem partibus camelum uideri:
«ra uero difparia habcre,nampofiei-iora prioribus
breuiora funqut a clunibus.quafi confecnfio.
o i
i 62 De Qi^drupedibus
nis gradus.eius exccifitas Icuiter attoIlatiii,coi pus^ rcliqtiS excelfiim prioribus cruribus fuflinca»
tur.CoIorefimilitermaculofoutpantheradiftinguitLir. Apud Hefperios Aethiopes tuni alfe fera
tum camelopardales gignuntur, Strabo libro lydtem libro i6.Intjs locisCinquit, ^'rea mate rubrum
puto) Camelopardales nafcunturj nullam cum pardali fimilittidinem habentes. Coloris enim uaric»
tate hinnulo fimillima eft,uirgatis pilis dilfindlo ; poficriora quoc^
humiliorafunt anterioribus, ut a
cauda federe uideatur,ad bouis altitudinem. Anteriora uero crura a cameli cruribus non iuperana
tur.collum redum cft,2c:in altum atiedum, uerticem paulo fublimiorc camelo habet,
unde propter
Artemidorus,
hanc incommcnftiraiionem,nec tantam celeritatem habere eam puto, quantam dixit
qui eam excellentem facit. At nec fera eft, : fed pecas,Jliiriaitic,
Camelos Indicas colore llmiles
pardalibus Patifanias in fpedaculis Romanorum fibi tiifasicribit in Bototicis :ego non alias quam
camelopardales intclligo. f Gyrapham, id cll camelopardalin Laurentio Medici a Sultano Aegy,
ptio donatam,Italia longo poft tiidit tempore, Egnatius. Hoc animal paucis ante annis
in Hetruria

uidimus.quod a rege Tunis ex Africa Laurentio Medici dono miflum fuerat,Raph. olaterrantis. V
Diuerium conftifa gentis panthera camelo, Horatius in epiftola ad Auguflum: qua enim uocamus
panthcram.Grff ci pardalin. M V
* arro in libro de lingua Latina ad Ciceronem , Camelus’ (inquit)
fuo nomine Syriaco, in Latium uenit , ut Alexandrea camelopardalis nuper adduda , quod erat fu
gura ut camelus,maculis ut panthera. Camelopardalin Lauretio Medici miflam mirati fumus habe,
re cornicula, quanqtiam mas erat, quoniam de his nihil hadenus in ueteribus memorijs legeramus,
donec Heliodori ftiper hac re uerba legimus.Centum Gordiani principis ludis exhibitas teras oties
accepimus, audore CapitolinotPolitianus, Videtur autem feras oues camelopardales exponere: de i»
quo ut dubitem facit partim ipfe Capitolinus qui alio loco camelopardales decem fub Gordiano Ro
m* fuille feribittpartim quoniam alias oues feras nouimus, de quibus alias, Orafius anteriori
parte altus, ualde eminet, ita ut extenfo capite uiginti cubitorum aldtudinem pofltt attingere.In pos
lleriori uero pattedemiiTus eft inftar cerui . Collum habet extenfum , caput equinum, lieet minus!

pedes 8C caudam ut certius: pellem uero lic omni colorum genere diuerfimode uariatam, ut
homo fruftratentet artificio namralcm eius pulchritudinem imitari. Hoc animal noftris tempori,
bus a Soldano Babyloniorum tranfmiiTum eft imperatori Friderico Romanorum attgufto , Htec lii.
dorus:ex quo etiam Albertus Magnus defcriptiufed addit pratterea.quod licet multis coloribus im
fignisfitoraflus(liclegitur)album tamen Sf rubeum frequentiores habeat Sd cum fe fpedaDttbiis
.

admirationiefleintelligit,hucillucfeuertcre,8fundiqua(pinfpiciendum praebere. Hoc animalfim j,

quiOtemporibus noftris uifumeft,8f Arabiceferaph uocatur.Alrj quidam obfetiri authores anabu
lam colore ualde rutilo, pellem eius propter ornatum in magno pretio efle feribtint , Qiiidam in
deferiptione Terrae fandae, ex qua etiam hanc imaginemmtituati fumus ,giraphamcaprscompa
rat,8^ pellem eius in uentre pifcatorio reti,ob uirgulas nimirum cancellatim digcftas, ^Florenti,
nus inftiis Georgicis ait Romae fe uidiileolim camelopardalim,quod animal in Antiochia ego etiam
uidi ab India translatum, Author Geoponicortim Graecorum.

DECAMELO,
A. 4*

l|M
I
L
B A M EL t nomen apud Ariftotclcm & ueteres abfolute pdfitum, non ad BatSrfanam folum

hodie/impliciter camelum nunctipamus.fed Arabicam etiam, quam Strabo carae,

I
tlromadem,recentiores dromedarium uocanqcxtenditur.Cum camelos quinqtiagin
i
ta annos iiiuere percepi, tum Badrianos ad centefimtim annum, Aelianus;ex quibus ucr
bis apparct,cameli nomen commune efl'e,ne(6 Badrianis duntaxat,quibus geminum in dorfogib»
ber,proprium.Dicam igitur priore loco tum de camelo in genere, tum fimtil etiam de Badriana: po
fieriorefeorfim pauca de dromade, quoniam figura dorfi praecipue differt, &
cameli nomine a«
pud rccentiores nop appellatur,
4fCameltis HebraiceViasgamabDeuteron. 14, ChaldaicenVlSJgamela. Arabice Viajgcmal, Per, l’
Cce^tmi; fchetor.Manifeftum eft fane linguas alias plerafcp hanc uocem debere Hebraicae. ca
mclus uocatur a Chaldaeis, Hefychitis V arinns. Varro in libro de lingua Latina,Camelus inquit,
fuo nomine Syriaco in Latium uenit achaftranim.Efther 8, IJauid Kimhi mulos interpre
tatur,animalia magna Sf magni pretij ex equa & afino.-Septuaginta prratcrmittunt.Hieronymtis ue
redarios: aliqui tefte Abrahamo Efra peradimpd eft mulos.R. Salomon ex camelis celeriter
currentibus. nSiSbikra fcemininum:Efaix 6o,bikre plurale mafculinum reperitur : ubi ah Hieros
nymo tiertitur, dromedarii MadiantaSeptuagintaaytAMiBefrsAsjj', id eft greges caraelorunna Kiralii,
cameli parui,(ftint autem dromades camelis crateris minores.pChaldaice.l^WP, hogenain,id eft di o
medarij.Rtirfus uocem Kimhi camelum partiam interpretatur, Hieronymus capream :ab A=‘
quila Symmacho SC Theodotione e/htitais redditur, id eft ctirfor.pro dromade tiel dromedario nimi.
^
rum:a Septuaginta od-Md eft fero.Nobis ex Theodori Bibliandri fententia camelus dromas fccmina
«idetiir, niiaia kirkarotjEfaira 66.Chaldaice kudanuuan,quod ludrai mulos imerpretan»
tiir»
 i64 DeQindrupedibus
tur
itemSepmas;nta.AbrahamEfragenuscamclorumexcdIens;R.SaIomoncameIosautaIiaani-
maliauelocifflmtiEGdem modo Kimhi explicat iniibro radicum.
Sed magis congruit interpretatio
noftrorumhominum,ut currus antcarrucasintcUigamus. Nam Hieronymus & Symmachus car.
quae Hieronymus limbracula 5C ba.
rucas uerteriint.alii uoce confona .joj ««Septuaginta (nuxJlmy,
in IibrK medicorum
fiernas interpretatur, &
dormitoria. fHisfubiungamnominaqusreperio
feripta uideantur. Uemel, came»
cx Arabica lingua, quanquam corrupta quadam ex illis bC inepte
Ius eft inde baul gemel,id eft urina cameli,Syluaticus:
Antiqua expofitiouocabulorum Auicenna
fylueftribustfecundum alios uero eft
zemel habet per z. Camelus alnegib,td eft qui pafdtur in locis
appellant, AndreasBellunen=
camelus ualdeaielox greflli 6^ curfu ftio.quem Latini dromedarium
fis in Auicennam,in Camelo SC
in Alnegib.ln PandedisSyluatici legitur anegibus(corruptc pro al „
camelorum, Idem. Ebenars,
ncgiblid eft camelus. Alhauar,camelus,Andreas Bell. Algiazar,id eft
camelus,Syluaticus. Aftergar feu aftergazi quid fiqinter authores Arabes
non conitenit. Legitur
libello de ftmplicibus Alch»
enim in libro Benagi Albian quod fit radix aniudenCid eft fllphijtia; in
uin, aftergar efte uocabulum Perficum i quoniam aftir Cnos'MMl? fchetor fiTprafcripfitnusexPera
fica translatione in Deuteronomion)Perfice idem fit quod camelus,& gar
Ipina , ut aftergar fi't fpi«
na camelorum: Alij corticem radicis aniuden exponunt, Andteas Bell. Bartolemaus Georgieuitz
camelum Saracenice ihymel uocari fcribit.quac uox aecedit ad zemel fupra di(ftam,ea rurfus ad ge
mei. f Camelus Italice SdHifpanicecamello.Gallicechameau, Germanice CSmelt^icr, Anglice
camel,lllyrice Vuelblud,,
B,
Camelos armenta pafcitOriens,quorum duo genera,Ba(ftriani
inter K
Arabici: differunt |quod
illi bina habent tubera in dorfo.hi fingula.ar
in pedore alterum cui incumbant,PIin Camelus pro.
.

pritim inter cacteras quadrupedes habet indorfo.quod tuber appellanuled ita,ut Badrianac ab Ara.
bijs differant. Alteris enimbina,alteris lingula tubera habentur. Sunt etiam omnibus fingula parte
ima, quale in dorfo,tubera,quibus incumbat reliquum corpus, bC firmetur ^ quoties in genua indi*
nantur, Ariftoteles interprete Gaza. Grjca uerba,4i«i?itfscri S^' tu-zhnpm AixBi<»y,xc
my i&ssju- </'"'« ymy , Plinius multo clarius quam Gaza reddidit, ut non dubium fit quin Badrianis
duo dorfi tubera, Arabicis unicum fiunam utilleptonomen Latinis ad remotius, hic ad proximius
refertur;fic Graecis i^bCo Hac differentia ex Gazte trstnslationecertahaberi non poteft.Impu.
Iit eum fortaffis Solinus,ut deinduftria ambigue uerteret.Is enim errore manifefto contra quam de j,
’
buit,Arabicis tubera duo,Badrianisunum atuibuiqhis uerbis cap.yi. Badri (inquit) camelos for-
tiflimos mitttmt,licet bC Arabia plurimos gignat. Verum hoc differunt, quod Arabici bina tubera
in dorfohabenqfingula Badriani. Errat etiam Sipontinus qui Badrias camelos,quibus bina tube-
ra,uulgo dromedarios uocari feribit, Albertus magnus in diftinguendo a dromade camelum mec6
fentit.Qiiod autem res contra fehabeat.qumi SoUnus fcribiqfacile Didymi etiam teftimonio com»
probatierim. Is enim Badrianam camelum inijs montibus, qui ad Indicam pertinent, concipere
cxapris(cri/tqf»fi)fi'mulpafcentibus,profitetur. Natus autem cxfi.ie(7!!i<ri;ijj)St camelo foemina came
Ius duplicigibbo eft. Verum quemadmodum in equis Sfafinis plurimas notas patris fert mulus:
fic camelus ortus ex femine fuis tanquam indidum,uirtutis robur,pilorum^ denfitudinem contra
hit.Nec in luto ein facile camelus talis dilabit,fed erigitur ftatim fuis uiribus, ponderis^ fert duplo
quam ceteri. Vocant a5tipfos,& merito fane Badrianos,quod primo fuerint in Badris orti,Hpc ex
^ ^
GeoponicisGrKcis in fine libri i6.S<rmoxdedromadibusleorfim. Vocatautem J^kv^Tty iUnmcai
duo lint tubera: pro qua uoce medum eft Bibliotheces tertio apud Diodorum:ubi dilili feriptum re
perias pro dicyrtfiCatlius. Vide an dityli forte legi pofiit , a tylo de quo paulo poft . Arabia multa bC
diuerfa camelorum pra:bet genera , tum pinguium tum macilentorum, quorum quidam ditili agib
bo duplici nominantur,&lc . Diodorus interprete Pogio, Cameli in dorfo tuber Grrcci uocant hy*
bon,quanquam bC eo nomine intelligitur collo qui eft obtorto,Calius. ^Boues Scythici fimiliter
ut cameli eminenti dorfo exiftunufimul bC cum dorfo clitellat imponuntur perinde ut cameli genu
,

fledunt, Aelianus. <BouesinSyrianodosfcapularumfledunt,utcameli, Ariftoteles. Bubuslndft

cis camelorum altitudo traditur, Plinius, Nabim Aethiopes uocant animal collo fimile equo,camc
'
Io capite, Sfc.Plinius. fCamelus inter biftilca maximum eft, Ariftotcles.Et alibi, Camelis opitula
ta eft natura magnitudine corporis;fufficil enim hsc ad necem arcendam Colorem habent cameli
.

pullum atep natiuum,ob id uulgo pullum colorem camelinum uocant.Sipontinus, Buber,ideftla«

na cameli, And. BeiLTvA»,7iis wsas i* T'yitx«Bj-ra««fU(<./itf(«t,id eft fuprema (dorfi) cutis poft collB,
V
Hefychius Sf arinus:forte quia callofa fifproprie enim tyli dicu tur, inquit Hefychius,callofa: par-
tes animalium dgfluariorum circa humeros, uel fcapulas,ex frequenti affridu nimirum bC compref
fione praeter naturam. Potefttamen tylos etiam fecundumnaturamdici,titapudNicandrum ca-
ro protuberans, circum oculos anguiinn:indc TvMiyx Grammatici etiam tuber exponunq&inferio
rem pedis partem. Protagoras primus quam nuncupant TvA»i.,in qua onera portant,inuenit,Laerti.
us libro 9 , Nihil igitur obftat quin apud Diodorum legamus Mrvtsy, id^ elegantius meo iudicio, r,
quamc/fiwfjTi/.procamelo cui geminum tuber. ^Cameli non funt utrinm dentati, quamuis cor-
nibus careanqcuius rei caufamreddit Ariftoteles libro j.de partibus animalium cap
, 14, Camelus
,

una
 De Camelo. B.G. Lib. I. i6f
una cx Ijs qux non funt cornigera , in fuperiorimaxilla pnmoremon habent dentes,Plinius Bt ali.
bi,Dentiiim(inquii)fupcriore ordine carent in utroa genere,id eft tum Badirian»
tum Arabia
Cameli adiuuantur proceritate collorum,Cicero de Nat, Anhar,id eft locus qui eft in inferiori
"par
Latine fonat milnerario cum lanceated quod camelus ibi cum lancea
K gula, percuiTus, citius quam
ullo alio uulnere Cameli uenter cur multiplex fit, declarat Ariftoteles libro
moritur;Syluaticus.
?
Defenem, adeps zirbi.id eft omenti eameli,Syluaticus, Camelus fel non
de partib.cap. 14. difere
ium.fedHenHlis quibufdam confufum habet, Ariftot.Iib.4.cap.i. Et paulo poft, Camelus quia
fellc
carcqdiu uiuit. Plinius etiam camelos felle carere feribit. In uentre(uel ut alibi,inter femoralmam
mas duas ctim papillis quatuor habet,modo liaccar, Ariftot. Genitale camelis neruofum eft , Arift,
10 Et
alibi,NetuoCinquit)ita conftat,ut uel ex eo confici poflitCneruus)quo arcus fidiftimeintendatur.
Captes, funt in natura cameli prominentes carnes jCslius; nos clarius
ex Suida dicemus
mox capite vubi de caftratione cameli. Caudam habet camelus aiino lirailem,genitale retro, Arift,
Genua (ingilla in fingulis cruribus funt,6d flexus artuum,non ut quidam perhibent pUirestfed pro'
plures efle uidentur.Habet etiam talum fimilem bubulo
pter alui interuallum : clunes proportkme

magnitudinisparuos.Bifulcum id animal eft,necutrin(jdentatum.Sed bifulcttmficeft,ut

pespar
te fuperiore feiflus paululum iit ad flexum digiti fecundumtparte autem priore fumma, quadriparti

to findatur diferimine paruo,quantum primotenus digiti inflexu, &: quiddam inter fi(ruras,perinde

m in anferum pedibus adiedlum contexat. Pes ueftigio eft carnofus u t urfe qua de caufa
, ,
eas qu*
per exercitum longiore itinere fatlfcunt,calceant carbatinis, Ariftoteles , Camelo tali fimiles bubu.
lis,fed minores paulo. Eft enim bifulais diferimine exiguo pes imus cameli ueftigio carnofo ut ur.
,

ii, qua de caufa in

longiore itinere fine calciatu fatifeunt, Plinius, Coitus tota die eft camelis
folis cx
omnibus quibus folida ungula,Plinius.Carbatinas calceamenti genus efle ex rudi uclrecente corio
bubulo fupra docui in Boue cap.y.Apud Varinum legimus etiam SC ic^&Uxs, SC «jir»A«fea
eundum Cyprios,calceamentorum genera. rui y^i<riiUx,xiRHhctyi m
i/'6s(rit7«,Hefychius
V
ariniis.Ego ita potius legerim, ArflrfocfsAcCjTw t^wiiSiMx ^k^nxxx, J3 sA« Txxfo^x* Nam
Asp alibi exponunt, xmnisi/
crpiiAiV Herodotus fci ibit camelum in pofterioribus cruribus
gcrerequatuorfemora,8f totidem genua.Aclianus. Ego pergenua articulos intelligOi per femora
uero ofla quae inter articulos retSa habentur.Haec autem terna efle in prioribus cruribus, in pofteri
oribus quaterna, ipfe dum haec feriberem in dromade obferuaui.
Pedes nunquam atterunt; funt ea
jo nim illis reciprocis uefligia carnulenta. Vnde Sf contraria eft labes (id eft
quibufdam pulmunculis
lapfus uel lap(io)ambulantibus, nullo faucnte praefidio ad nifum infiftendi.Solinus. Auicenna au»
thorefi camelos quofdam filTos haberepedcs,alios uero equiinftar foIidos,Albertiis,Camsius ani.
maleft deforme,collo cruribus longis, Idem,
Cs
Genus camelorum utrumtj.Batftrianum dico afij Arabium, pedarim (lilf «tA^)incci’t curti
,
pes limfter non tranfii dextrum fed fubfequitur , Ariftot. Omnia animalia a dextris partibus ince.
duntjiiniftrasincubantCideft finiftrisinreriminnituntur:)Reliquaut!ibitum eft gradiuntur; leo tan
tum SC camelus pcdatim,hoc eft ut linifter pes non tranieat dextrum, fed fubfequatur, Plinius, Ap-
paret autem eum non intellexifle locum Afiftotelis qui eft libro a.cap.i. hiftoriat
anim.de greflliani
malium;nam ubi Ariftoteles dixit reliqua animalia Jixttixpafi ingredi,quod fit cum ftatim poft an
teriorem dextrum pedem flnifter pofterior progreditur, 8f poft anteriorem finiftrum dexter pofte.
tior;Plinius uertiqut libitum eft, Afefefeni,id eft paftura camelorum. Antiqua expolitio in Atti
cennam . Schotmianthos aliqui paftum uel fcenum camelorum uocanttnam ubi nalcitur,Ionge Ia.
tetf omnia occupat,ita ut pafcendi coptam abunde prabeat. Amant hordeum, cuius pabulu fubito

gliitiunt, aipofiea totanodieruminantSiunusabftineat in ftabuIOjCatteri tani| condolentes in

ftabulo fimiil abftinent, Albertus.Quaidam prae fui corporis
magnitudine,aut diff icultate cibi non
ad concodionem idonei, fed Ipinofi dC lignci.multiplicem habent uentrem, ut camelus . Et haec qui.
demquanqttam cornibus caret,tdeo non fupertie dentata eft quod ei magis neceflarium eft uentre
,
talem habere, quam dentes priores, Sic.Ruminat etiam camelus more cornigerorum, quoniam
uen
50 ttes fimiles cornigeris habeat, Ariftot, Paftus columbarum
8C camelorum , eft herba habens granft
jimikgranomyrti,quapafcuntur cameli, nec inde latdimturquicquam, cum fituenenum uermi.
bus,Syluaticus&i Antiqua exp, in Auic, Aftergar, ideft fpina camelorum, titpaulo ante dieflum
«t cap.i. Arabes Scenita: pafcua
omnis generis pecorum, praefertim camelorum , optima habent;
mtabo. Scliotnuanthos quidam
Arabice adeher appellant, Cameli SC equi turbulentam
actaflam aquam fuauius bibunt quippe quacne ex fluuio quidem prius
,
hauriant, quam pede
mtiirbent.Po(rtmt uel ad quatuor dies tolerare fine polit,mox bibunt quam tnultum, Ariftot. Sitim
SC quatriduo tolerant.-implentur
K
cum bibendi occafio eft, 8d in pratterittim in futurum.-ob turbata
conciiIcaBone prius aquataliter
potu non gaudent,Plinius,Dtdymus in Georgicis ait triduum inte
pum tolerare fitim camelum .Lvituletas aquas captanqpuras refugiunttdeniij nifi coenofior liquor
^ iuent,ip(iaffidua conculcatione limum excitant,utturbctur,Solinus.Ba(Srtj minus infeftantur fiti^
* Wffliaboris patientiores funt,Ca!ius. Irati findent horribiliter, Author
obfcurus. In auerfum{es
auerfo,ab aiierfo)mingit,
5f mas 8C fcemina. alioqui quadrupedum foeminac omnes id faciunt, Arifl.
i66 De Quadrupedibus
in Vefpis Ariftophanes feftim'llime, Plio
Fer nidum animal camelus eft,proinde^ lafciuumiex quo
carum(inquit)odorem habebant,lamia: uerd telliculos illotos, cameli autem
podicem, ^ottus aiier

fus elephantis,camelis,tigribus,&c.quibus auerfa

genitalia, Plinius &
Solinus.Cameli fedente foe.
mare,ut exterae quadrua
mina(-^ K!tfe(Ui»»s)coeunt,nec auerfi ( wwrnuvyti) fed compleiSente
Plinius qui camelis auerfum pera
pedes asimt,K coitum toto dieexercent,Ariiloteles.Erratigitur
Ki coitum fcribit,quod Hermolaus
etiam in Caftigationibus Plinianis obferuauit,Intcrim miror qui
tiat quod auerfs non coeant more aliarum
omniu quadrupedum,qux genitale retro uertunt.Tem»
coire in trimatu ; femina
pus coeundi in terra Arabia.menfe Septembri. Incipit aCmas dCfoemina
poft partum usointerpofito anno coit, Arili. trimatu pariunt uere, iterum^ poli annum implen-
A
turapartu, Plinius. Verepariunt,Ariftot. Petuntreceffiiumfoliiudines
cum libet coire.nec aliquis „
Ariftot.Coituri folitudines aut fecreta certa pe*
ed potefl tuto accedere, prxterquam pallor armenti,
die eft tantum ijs ex omnibus.quibus folidaun
tunt.neqj interuenire datur fine pernicie.Coitus tota
cula.Plinius.Geniturx cupidine eiFerantur aded,ut feuiant cum V
enerem requirunqSolinus. Ca*
melus mas feuit tempore coitus,fiuehomo,fiue camelus accedat: nam equis
quidem odio naturali
aduerfantur, Arillot. Maffagetx cum uxoribus in propatulo concumbunt , ut Herodotus feribit:
atcameli coeundam Veneris focietatem nunquam palam inter fe ducunt. Qtiod quidem fadi 'ne ue
rccundia an admirabili naturx munere faciant, Democrito alijs^ difputandum relinquo. Cum au*
tem inter eos coniuntflionis appetitum pallor exoriri fentit,aliqud concedit, Aelianus. Nec matri
nec forori mifcetur camclus,Didymus. Camelos in Admirabilium relatione tradit Ariiloteles nun
quam coilTe cum mane.Obferuatum id K in nono Auicennx libro, qui eft de animalibus Cslius, ,
-

Camelus cum matre nunquam concumbitrCuius rei exemplo eft pallor quifpiam.is cum feminam
quoad eius fieri poterat, exceptis genitalibus obtexilTet.deinde^filium matri iic opertx admiflflet:
hic ex latebris coitus appeutione falfus,raacrem imprudes fuperuenit fuam,quod ubi intellexilTcr,
camelarium fcelerati coitus admiffarium ,& mordicus premens, Si ad terram abiedlum genibus at
fligens,cum fummis doloribus interfecit, attp feipfum prxeipitem agens, uoluntariam mortem fibt
confeiuit. At inter homines Oedipum cum matre commififte inceftum, condat : Si elephum etiamT
commiirurumfuiire,nili eos diuinodudtu draco diremilPet, Aelianus ex Ariftotelis dehiftoria ani*
malium lib.15.cap.47. Camelus uenuem fert menfes duodecim,parit lingulos , Arillot. Si Plinius,
Vniparum(ficlegendum,nonuiuiparum)nancpeft,Ariftot.Iib.y.cap. i4.hiftorixanimal. Came-
lus fert uteru menfes dece, Ariftot.hillor. anim.6.i. pro ifiwi lege o?i</'si(e;,ut loco iam citato ; nam U. j,
Plinius Separant prolem a parenteannicuiam,Ariftot. ^Tenuiffimumlac camelis.mox
ita legit.

equabus,Plinius.T ertio loco afinx, AriftotLac camelinum liquidiflimumjtenuiflimum ac minime

pingue,licet^ plurimo fero abundet, tardius tamen fecedere longa experientia compertu eft.Came
lilachabent,doneciterumgrauefcant,Plin.Lacfuumuf<jc6 ieruanqquo iam conceperint, Arifto,
Syluaticusaufalac camelinum exponit. ^fCamelusquiafellecareqdiuuiuitjArillotelcstEt alibi,
Viuit diu, plus enim qufe quinquaginta annos, Et rurfus alibi , Viuit magna pars camelorum an*
nos triginta, fed multo plures nonnullxtnam uel ad centeltmum annum facultatem uiuendi protra*
hunt. Viuunt quinquagenis annis,quidam Sf centenis:utcu<j rabiem Sf ipfi fentiunt,Plinius. Ou*
tant in annos centum, nifi forte tralati in peregrina,infolentia mutati aeris morbos trahant,Solinus,
Scabies cameli cedria curatur , Didymus, Rabiem SC ipfi fentiunt aliquando, Arillot, Sf Plinius. 40
Camelis accidit rabies Sf podagra,imde facile moriuntur: quamuis enim non amittant ungulas, do»
lent tamen uehementer cum per itinera dura SC falebrofa incedunt, Albertus Sf altj recentiores , Ca
melos necare traditur in Babylonis regione gramen id.qtiodiuxta trias nafcitur,Plinius,Iuban adit
cetaceo pingui omnium pifeium adipe , negociatores in Arabia camelos perungere,ut afilos ab
his fugent odore,Plinius.
D,
Oiiantopereincellum cum matre fugiatcamelus, paulo ante dixi. Odium adtierfus equos gea
runt naturae, teftibus Ariftotele &C Plinio. ^
Cum Xerxes per Pxonium agrum atqueCreftoni*
cum iter faceret fuper amnem Chidorum , leones impetum dederunt in camelos , qui commeatum
portabant, Sub nodem enim relidis locis conflictis ed dcfcenderunt:nul!o^ alio nctj iumento ne® yo
homine tado,in camelos gradati funt.Cuius rei caufam adniiror:quod leones quoties aliunde eis eft
quo indigent,abllinent ab inuadendis camelis,quod animal nunquam antea nec experti fuerant il-
lic.nec uiderantSunt autem per ea loca leones multi, Herodotus libro 7 , Onerandi cameli fi uel
modice a camelario fuper genua calce percutiantur, ftarim flexis cruribus fe fubmittunt,
E.
Camelos inter armenta pafeit Oriens, Plin. Omnes iumentorum in ijs terris ( Badris SC Arabia)
dorfo fungunf.-atcp etia equitant in prxlijs. V elocitas inter cquosCid eft xqualis equoru uelocitati)
fed fua cuicp menfura,ficuti uires, Nec ultra alTuetum procedit fpatium,nec plus inftituto onere rea
cipit,Plinius.Suntalij oneri ferendo accommodati, alij leues ad pernicitatem : fed nec illi ultra iuftS
pondera recipiunt.necifti amplius quam folita ipatiauoluntegredi.Solinus.Currunt Cameli celeri
us iquam equi NilTani, propter laxiore fui gradus glomeratione, Arift, Formicx Indicx Indos auro
abipfis congeftumfuramesjcrebro lacerant, quamuis ptxuelocibiis camelis fugientes, Plinius.Ca*
melis
 De Camelo. E. F. 167
tnelisiunflis Indi tendunt ad aurifurta,quodcuBodiriauinta formicis, qtis uulpes
excedant ma*
gnitudine, Herodotus. Adijcit Philoftratus Indos ad curfum camelis uti.his^ uno die ftadiorn mille'
conficere, Carlius. Thus colledfum Sabotam camelis conuehitur.PIinitisTOnerafexaginta
ftcr came
lorum memorantur in facris literis libro 4.Regumcap.8. &: fex milia camelorum, Iob4i. aerurfus
quinque milia.primo Paralipomenon cap.j, Nonnulli fuperioris Afiat incolj camelos uel ad tria mi
lia poffident. Ex ditylis camelis(id eft quibus bina
dorfl tubera prominent) quidam ferendis onerP

fcus apti,fupra
dece frumenti minas, homines uero quinqp in ledio iacentes uehunt,Diodorus
lib, j.
Biblioth, interprete Pogio, quibus Graccicodiciscopia eft, iiuolentconferant ^CaftrannircameU

mares,ut pugnaciores fint,a Bacftris populis, fic petulantia excifa robtiftiores fieri.aiujit,Cquod 8C So
linus fctibiwQiiinetiam
foeminis uuluas ferro exulcerari, ut partibus illis qtra ad furorem libidinis
,4
incitant aduftis,ad
bellum aptiores exiftant, Aelianus.Cameli etiam fcemina caflrantur.ctim eis uti
inpraliolibet,neconcipiant utero, Ariftot. Caftrailttir fceminatfues fic quocp uti cameli, poft
bidui
inediam, furpenfepermsprioribus,uuluarecila,Plinius,Capreae,K*n-5t«, carnes funteminentes in*

tra pierygomata
pudendi, quas excindut cum ad bellum parantur ,neamplius coire pofl3 nt,Suidasi
Picrygomata pudendi foeminei labra funt,qup Kfnitrai ab Hippocrate uocatur, ambitus genitalis mu
liebris Cornelio Ceifo;
intra hac quacprominetearo in camelis capreas uocantGrteci,
Hippocrates
in mulieribus
«3,1«!/, aliqui nympha. Ad
belli ufum, camelorum quoip gerula opera expetitur
; ex ca*

melis etiam Badirtj pugnat, quod fint equis celeriores, &: magnitudinis ratione formidabiliores etiSj
&:hirfutiores;8d quia non infeftantur fiti,ac laboris patictiores funt, ad diuerfos uftis bellicos magis
jt,
idoncfCsIiUs ex Pollucis libroprimo. Camelos aliquantae nationcs(inquit Vegetius deremilinj;
i5.)inaciemproduxerunt,ut Vrcilani in Aphrica, Mahetes hodie quoij producunt. Sed hoc genus
animalium arenis Sd toleranda fiti aptum, confufas etiam in puluere uento uias abiep erroredirige*
teraemontur.Caterum propter nouitatem, ftab infolitis uideatur, inefficax bello eft.
fVrinam camelorum fullonibus utiliflimam ede tradunt, Plinius, Lycion apdflimum medi-
quod eft fpumofum, Indi in utribus camelorum aut rhinocerotum id mittunt, Plinius. Ex pilis
cina:

camelorum SC dromadum, quimediocriter molles crifpicp funt,ucftes audio confici, camelotas inde
uulgo diiSas. Ccerulei coloris ueftis dicitur SC cymacilis, inquit Bayfius. Hic undas imitatur, habet

a nomeab undis, Ouidius: mi^x enim flutftus eft. Nec me latet quofdam per cymatilem Ueftcm
Plautum intclligere undulatam, id eft de camelouquod haud fcio an ridiculu fiqHarc Bayfius.
Diuum loannem baptiftam legimus indutum fuiffe uefte ex pilis camelorum jcontexta nimirum ex
pilis, noncamelotajidcftipfacameltpelle.utpitftores&ftatuarij fingunt. ^Genitale camelis ita
neruofumeft.utuelneruus ex eo confici poffit., quo arcus fidiffime intendatur, Ariftoteles. Allia*
cab Arabice eftncruus camelorum contufus in uillis, quibus fimul cum colla inuoluuntur arcus Ii.
gatione forti, ficut fit in Damafco.binc etiam in humana corpore oflium ligamenta feu chords slhs-
cab dicuntur, Andreas Bell,
F.
Camelus in facris literis animal irt cibo uetitum efttquanquam enim ruminat, ungula tarneii noni
omnino diuidit.fed parum aliquouftj, Sd fuperne tantumtimum enim ueftigium omnino planum
folidumcp eftnta ut inter bifulca 6^ folidipeda ambigere mihi uideamr: proinde SC Plinius alicubi fcj
40 lidam ei ungulam tribuit, ut in B . fupra ditftum eft. Sunt qui afinorum domefticorum mandunt
f
nec non infuaues : ita etiam equorum ac camelorum
carnes, peflimi fucci.acconcotftu difficilimas,
nonnulli, animo fcilicet SC corpore afinini
ac camelini homines, uefcOtur,Galenus libro j.de alimeii
lorum facultatibus . Cameli tum lac tum caro , fuauiftima omnium eft : bibitur eius lac ad unam
menfuram duabus aut tribus aquae admixtis, Ariftoteles SC Pliniustqui tamen lacftis foIum,n6item
camis fuauitatem commendatiEt alibi,Dulcilfimum ( inquit ab hominis ladle camelinum eft. Ca
)
melorum duplici gibbo infignium, carnibus lacfte^ uefcuntur incola: Arabie, Diodorus Sic.libro
^
j,
Biblioth. Apud maiores noftros, inquit Antiphanes Comicus, boues integros aflabanr, ceruos.a*

gnostdeniep coquus quidam integrum monfirum affatum, nempe calidam camelum, magno (id eft
Perfarum ) regi appoiiiit, A thenjus libro 4. Lac camelorum partui uicinarum biityti SC cafeofe fub
- flantis minus habet, ac tenue eft Equarum lac eft ficu t camelorum partui
: uicinarum, tenue, aquo-
flimiOmne lac obftruiqiecur pratfertim, excipimus camelorum foetarum lac SC fimiliumCaflninum,
cquinumlin quo parum cafeofieft,8daquolitatefuaabftergit, Auicenna. Inlatfte camelino falfedo
elyndequodamant acetofum, Auiceniia: (forte legendum, Salfumcfle camelinum lac, quoniam
cameli appetunt falfa.
Acetofum uero lac,&lc.a nono initio.) Ladiis ufus fepe inducit fordes (alba*
ras,id cfljUitlliginem
profundiorem ) praterquam camelorum recenter foetarum : ex hoc enim raro
timentur albaras,Auicena.Aluum
mollit lac equinum, camelinum, Sdafininum, Idem. Camelinum
lac omnium
tenuifflmum eftjSd meliorem tenuiorem^ fuccumgigniuextenuat crafTos humores ex
cremeniitios;aluum mollit, Sd obftrutftionibus liberat, propter uchementem calorem qui ei per na*
turam ineft,Rafis,|
Arabes nouimus camelorum latfte ucfci,a carnibus fuillis uero abftincre impri*
0
Ms,oopisiielraritatisutrumij ratione. At camelos deteftanturin Septentrionem reiedli, Cailius,
Hdiogabalus comedit faepius ex Apicij temulationc,ut Spartianus proditjcamelorumcalcanea/trw
Itas gallinaceis
demptas uiuentibuSjSdc. .
 t

i68 De Qj^drupcdibus
infedhis.flneceflitas poflulet, coHo^
Camellis calido Si ficco temperamento eft,Rafis. Veneno
fiqiiidem calor iiioru animalium refoluit uenenum , Si
tur in uenirem muli uel cameli recens occifi;
Ponzettus cardin. ^Caro
f^Caro cameli prouocat ut urinam.
fpiritus partescp corporis omnes corroborat,
Auicenna:Bel!linenfisceruinoncameIi,legendummonet. Camelorum p.n^e quomodo
cameli fuffata,iuuat hOTor
dum iil.ex Plinio ee Diofcoride praedixi iam in Tauro, Adeps degibbo diuturno alui pro;
rhoides’Auicenna. Sanguis cameli fricatusOegefrixus)dyfenterixprodeft,a:
Armenac ueneno aduerlat,
fluuio Haly Siccatus &
frixus, fluxiones fiftincum uino potus , fagittat
a. K„O™.t'cTationemueromenriumD0tum(h0c forte adlac cameli pertinet)concep,tepro.

mederi,Plinius,
cerebmm arefaeSum, potumm ex aceto, comitialibus morbis aiunt
ffCamSoee-s j ^0<»nfrc 1311^0 fricantur.
^Dentes quando fricamur, inteftinis
uicenna & Galenus in libro de theriaca ad Pifonem cap. ii.
/-I.-!
1 CII

excoriatis manifefte profunuS: hjmorrhoidas impofiti

fanantimifcentur item cum alTagh.id eft un
dolor hacmorrhmdum
cento Si liuole cum aqua porrorum nabari,quo remedio inuntflo efficaciter
tollitur, Raiis. Spuma cameli cum aqua pota ab homine ebrio,reddit eum djmoniacum,Ralis.
f biberit,cKcitatem incurret, Rafis. f:FeJ
*rSi quis de pulmone cameli arido Si uito pondus aurei
cum meile potum comitialibus morbis aiuntmcderi,item angina, Plinius. Solum per fe fronn illt.
tum,prodcfl aduerfum caliginemtfed ne omnino lippiatur, decoaum cum
mellis optimi cyathis tri

bus,’&: croci uncia in unum mifcebis,a: fic

fuffufionem ad oculos facies , uel etiam ftiperlinp inde
caligantes 5^ lippientes oculos. hoc medicamine etiam excrefeentes
carnes in oculis K
cicatrices cu-

rantur, Marcellus. Cauda cameli arefafla aluum folui aiunqPiinius.Setas e cauda contortas,et
liniftio brachio adalligatas, quartanis mcderi,ldera,
Lac camelorum recenter foeurum auxilia
f
addunt,recenter foetarum ambulan
tur afthmaii Si anhelofis , Auiceiina. Lac camelorum(quidam
tiumlprodeft adticrftis hydropem Si duritiem lienis.ut caprinum etiam K
afininum, Auicenna, Ca
meli lac roboratiecur,obftrU!ffioncs aperit,lienem craflfum extenuat;8C iituat hydropicos ,
fi calidS

bibattn-jprtefertim admixto ei faccharo alazur , Rafis, Lac camelorum recens foetarum cum oleo
de alcanna{alias,alkerua)partibus internis induratis auxilio eft, Auicenna. Lac omne fpleneticis

Si hepaticis,& uidu attenuante indigentibus,infalubre,excepto camelorum fatarum laiSe

:hoc e.

nim confert affetffibus plerifi^ fplenis 8(:hepatis,afrenouat(aliMhume(ffat,aliasimpinguat)hepar: ’

Conducit prf tcrea in hydrope , maxime fi bibat cum urina camelorum recens fatarum Arabicaru;
excitat etiam appetitum cifai,fed finm facit, Auicenna. Prouocat menies,et confert hacmorrhoidum
iiitijSjIdem.Epoto ueneno anridoium eft lac camelitidem corruptam temperiem corporis emendat.
Si auget uentrcm(id eft aluum deijcit,)HaIy. ^Fimi cameli cinere crifpari capillum cum oleo aiut;

Si dylentericis prodeft illitus cinis, potus^ quantum trinis digitis capitur , 6f comitialibus morbis,
Plinius . Stercus cameli prohibetremanereueftigiauariolarum , Si tollit uerrucas ; Si fluxum fan*
guinis c naribus fiftit,2d cum medicamentis potum comitialibus confert, Auicennatauthor quidam
obfcurus falfd ex Plinio citatiFimus cameli albus cum meile tritus Si impofinis , tumores reprimit,
ftluulneradeficcata expurgat: refoluit bothor ac ulcera,fcrophulas quoip fortiter,8fc. Ha:c ex Dio
fcoride citata, neij apud iplum, ne^ apud Serapionem intienio. Apud Auicenna itero ficlegimus,
’
Stercus cameli reloluit bothor Si ulcera; 8d Cmiliter ftercus pecudis fuper mellinum : ftercus capra.
rum refoluit fcrofulas fortiter,Oi: iimiliter ftercus cameli quod etiam articulorum dolores fedat Si ab
fceffus eorum fanat,Hsec Auicenna. f^Vrinam ulceribtismanantibus utiliflimam eifetradunt.
Barbaros eam feruare quinquennio, &: heminis pota ciere alimm,Plinius. Vrina cameli pulli cum
a ladle feparatur,foluit uentrem;8d nifi foluerit,medicamento aluo deijciendte apto utendum,Ralis.
Vrinariim uliliflima eft,quam reddit camelus Arabica, quam alnegib uocannfurfuresabftergit ,li
caput ea abluatur.odoratui la:fo prodeft(uetus translatio non redle habet,fatori narium) &obftru.
V
flum os, quod colatorium iiocant,efficaciter aperit, Auicenna. rina cameli, ut hominis etiam , re»
medium eft hydropiieadem illinitur fplen, praecipue cum latSe cameli, Auicenna. Sal Ammoniacus
fecffitius hodienebis affertur ex Germania pleruntp: licet nonnulli ex urina camelorum ariequada J*

denfata fieri credant,Petrus Mat±a:olus.

H,
^a.Recentiores quidam chamelum per cafpirattim icribunt, ut PolitianusK Calepinus, forte
ueteres imitati Latinos qui chenttirionem pro centurione dicebannaut propter etymologiam qua
Graeci iwtisasp dici arbiti antur,quafi f i® ipnfmif , id eft quoniam humi fe.
denti,uel potius cubanti onus imponitur . H t/i tw x(2Aa , tccuT«[/ ec 7« sijrir,
Suidas in uoce KolA<c,iine authoris nomine, ut Iblet. Altj quafi didam conijeiunt,
!t -it (isfssyv ly' i(«fli(eiS«:,id eft ab eo quod femora infledat cum ad fedendum cubandum
f
ue fe demittit. Scribit Onirocriticorum primo Artemidorus,cxEucni fententia in Eroticis ad Buno
mum,camelum dici tielut wiisfoy.quia ttvm wi (iBfss:quo argumento prpnonftratam cruris U
nomen foret Camelus. Artemidoro fubfcri.
debilitatem fomnianti.hofpitio fe exceptum in fuga.cui
bitHorus, apud Aegyptios camelum inquiens, indicare hominem inceflu tat dum qugniam inter ;

animalia
 DeCamelo. H. Lib. I. idp
animalia camelus modo ,
unde etiam nomen ei contigerit. Ex Strabonis
tameii inter>
preiamento Geogr . libro 17. conicaare licet camelum efle Affyrium uocabulum
: gamal enim di»
cuntilli.unde uico conciliatum nomen
Gangamela,uclut domus cameliiquod eftab
Dario imnofl
tum Hyfiafpis filio, ^lum fatigatas camelo abmentorum ratione locum contribueret j Ganaamela
tamen pronundant Grpci, forte per infcitiam.quiagentium illarum proprietate, gan.locum
dicunt
n,uratum.McmimtlociacinterprctamentiinAlexandroPlutarchus,Calius.
rCameliimGraci
omnes, ni faIlor,fcEminino genere tantum proferunt,quanquam recentiores quidam
generis com-
munis faciunt; Apud Latinos euam foeminjnum frequentius inuenias,mafculinum rarius.
Recen»
tiorcs quidam in uet^rum fcripds foemmine polita cum mentione cameli nomina, pe^
imperitiam in
10 mafculina uerterunt,ut apud Pliniim ubi uetus ledio Ba(fh-ias,et Arabias camelos
habet,id^ recSc
(naraAritoteks etiam fichabct,KGazarimiliterreddidicBadh-ianos Si Arabicos
fuppofiurunt-
noti gencrefolum mutato/cdpoiTeffiuis etiam nominibus gentilium loco ufurpatistquorum utruc^
aifaat,malim tamen Si antiquum SC magis proprium
poffe aliquis
licet tieri morem feruare. Sic ca-
melus dromas tceminino iolum genere a Grxcis profertur, pro more oxy tonorum
irt as que fledim
tur per adosiapud Liuium in mafculino legimus, Ante hunc equitatumtinqUit libro 7.bclli
Maced )
falcat:tquadrigs,a: cameli quos appellant dromadas.
f
CamelinUs adiedfiUum, utlac cameli,
num Plinio. Afinorurn etiam^ uetulorum,ut equorumbe camelorum quoquecarnibus nonnulli
iiefcunmr, caSfmi 'fi/x"!' w
"-“W ••'«cTiss n xait wi-sAi/st, Galenus. rCataelus hon tantum
fignificat si iyfc? w
(my, id eft quadrupedem dofruariam,uel iumentum
ioilliim funem nauticum cui anchora alligatur, a fimilitudinecameli animantis
clitellariumifed Si craifum
tortuofijCKlius8e
Theophyladlus in Matthaei Euangelium. Latini , ut Caefar libro primo belli Ciuil.
anchorarium fu,
nem,autanchorale uocant , Plinius libro decimofexto . Vfus eiits anchOralibus
ftiaxime nauium
pifcantiumif tragtflis. Limus libro fecundo belli Punici, Vixdum omnes confcCnderant
quutn
refoluuntoras, aUt anchoram uellunt, alij.nequid teneat, anchoralia incidunt.
alij
Ammianus Mar
cellinus Per anchoralia quadrupedo gradu repentes in fcaphas fefe iniedabant.
,
, Jb sj,.,-
WCT®';«ifi»^®'««ia«8i/,utinEuangelio legimus, Matthaicap. 19 . id efl camelum
uel anchoralc
per foramen acus tranfire aut tranfmitti (quod feruator nOfter facilius elTe
pronunciat ,
quam diui,
tcm in regnum Dei ingredi. Acus foramen Graeci uocant: ) prouerbiali fenfu de re impollibili
proferiur: V t 6j'»yoi Tt/ipasi ii Jivhiitms
illud etiam Matthmicap. aj,
Jt KtsTOsnwr,.
7«, id eft, Duces cteci, excolantes culicem, camelum autem gUitientes; CJtiod prsceptoris
noftri le,
jo fu diflum eft in fuperftitiofos Si praepoftere meticulofos honiines, qui uel ignorante Uel
, dillimu,
lantes, quibus in rebus fita fit uera Chriftiana^ pietas, in nugis fibi nunc placent nlinc trepidant,
,
inmaximis fecuri , pleni ludaicarum fuperfiitionum , uera charitate uacui In hos
Chriflus huiufi
:

modi torfit prouerbium. Culicem liquant, camelum glutientes. Ab hoc Uon abhorret
cluod alibi re,
tulimus, yntfyecAifsj/, id eft. Statuam colare gutture. Haec Erafmus.
Videtur autem mihi
liquandi uerboabuti,pro colandi: deindey»:fy«?,.'{e(-, quod titillare
fignificat,utrcdle Gaza ex Ari-
ftotele tranftulit, una litera deCeptus inepte tanquam idem
fit quod ya^yxdlsij exponit. Nos
sar yx^yxhi(eii
,
non faucibus colare ftatuam , fed titillare uertemus quod conueniet in cum qui im.
:
poflibile aliquid conetur quO fenfu mortuo mederi Si
, , mortuo uerba facerC didmus longe , alio
4i>qiiam(itproucrbij Camelum glufire, colareculicem,cuiusoccafionehucdiuerti. Diuus Hiero*
nymusMatthtei cap. 19, camelum de animante quam funeintelligere maluit. CalepinUs
Camelum
pro animali communis generis facit, pro fune autem mafculini tantum,
quod tamen nullis teftimo*
nqs comprobat ; nec equidem probari poffe crediderim , cum fethel tantum in factis literis cameli
nomen pro fune legatur, nec alibi tifquam quod fciam. St illic quoque funisne porius quamani-
mans accipi debeat incertum fiti EgO de animali potius acceperim,
parum quia Domirius liofter
In alio etiam prouerbio quod iam retulimus,
cameli nomine tanquam animantis utitur quod uel
,
indcconftat quia culicem aliud animans ei opponit
, partim quia doClifflmi apud Grscos gram,
:
Watici ,
Ariftophanis interpres, Suidas Si Varinus
,
per iota in penitltima , non per li cum
rnnemlignificat.fcribendum docent, fCameli epitheta, Hirtus, deformis jfinens. luuenalis,
J» Dciormis poterunt immania membra cameli, Perfiits Saty. Tolle recens
y. primus pipere fitien'
te camelo .nam quod quatriduo toleret, fupra didiim eft,
fitim uel
^K«|i«AiT»siJsj axa> wtefiifr©-, Suidas:
qws bonem,cui tuber in dorfo
arinus V ^
Hefychius non habent : ConiecCrif autem ali.
camelorum inftar promineat, fic appellari, quod de Caricis, Scythi.
*’“*’“* tteteresquidamferibunt: St infuper Syriacos, nodos
fcapttlarUm fledere, uf
ca
camelafio paulo poft dicam in e. Carnei ftomachi(uetriculi potius) eft fuperficies
IV ipfiits
lln”^ '
machuntrinfcca,crifpa, inftar fuperfleieipanni uel lana pilis eredis St
crifpis, Andreas Bell,
me a, genus uaris,cuius
meminit Ouid. 4. Faftorum his iterbis, DUm
licetappofita ueluticraa
P°t^®jPttrpuream^fapam, Non prietercundum hic camelaucium eft
e° m
^ uicinitatem, Suidas St V arinus HffiiHAcwtuoy frribtintper s. in fecunda fyllaba. St Ro*
ttocabulum efle docet, quod
tamenaGr^cis etiam ufurparipoflit uel etymi ratione, sra:j>a rn'
enjnipilei feu galeri genus lati, quo aftiuo tempore qui iil
etlantur,utuntur;cuius forma: St ufus uulgo ex triticeis alijsue culmis contexi fblent,

P'
170 .
De Qijadrupedibus
. . w • . ..m nr
^,»T«iT^i/«$*A«i/*W.AriIlophaZn^charnenfibus:tribuitautempoetaTeIcp^
Sn(quasLcesapudPollucemquo^kg.mus)q«odnunc,inqmtfcholiaftes,»
uir ner Sfilon.Caliiis galericulum
V t camelaucion fic K caufia.xiwi», nome habet,
interpretatur.
y
aenus pilei fit 5.?« ««ifut.id cft aduerfus acftum,
idonei : de i^uo Antipater ThelTalonicen. m
auod
Latinos nufquamle^ Caufiam uero
t?J:Orus apud Etymologum. Ego camelauctj nomen
apud
Maximus hb v Quemadmodum
KauSacedonum infigfe fuiffe grammatici tradunt. Valerius
moreMacedonu habebat, Plautus in Mi-
Antieonus caput Pyrrlji texit, caulia, qua tielatum caput
aliqui etiam
HtfpSutueniasornatuhuc naucleriaco. caufiam Habeas ferrugineam. nter nomencl^ „
*Sponun“&pileumlatumcontraimbrem. fCamelopodion pro marrubio.
rrasheAarLlegimus;forteclinopodionpotit.slegendum:florumen.muertic.ll.smarrub.um 3£
diaa,conueniunt. f Camelani Wi* popul'
fexta regione, Nar
aha herba proprie clinopodion ora m
ignobiles Mileto u.cmae,
Camelides, infulae du*
S*us SC Nucerinis uicini, Plinius.
Camelocomi,K«,.»AsKs,«.,populi Arabi* funt, a camelorum
mttru.one8i
nte.egionis,Plinius5.5..
cura,utapparet,nuncupati:mcminiteorumStephanusinChatramontesuocabulo. AlnfuntCa.
(inquit^ fluminis tranfitu Scenasufque, eft Iter di^
melit* apud Strabonem libro 1 6. Ab Euphratis
urbs in ludata udSyi ia,Siephanus K
rum uigintiquinffii hic funt Camclitaciaic. Gamale, ruiacA»,
inTito,Tarrhachiam ( inquit ) 8f Gamalen urbes uali,
lofephus Antiqutotum libro 4.Suetonius
camelo appellata, quam Hebraei ga
diflimasludsainpoteftatem redegit, Videtur fanehaec etiam a
DeGangamelauicoPerfidispaiilofuperiusinhoccapitedixi.
maltiocant. , .

foleo,qui Romanos fub Lucullo imperatore in Afia primum

camelos ui-
<[ b. Salluftium mirari
non eos primum qui cum Scipione Antiochum deuicere, netp iterum
diflfe feribit arbitratum forte

Olli cum Archelao ad

Orchomenum 5C Chaeroneam nuper conferuerunqcognfcuilfe camelum, Plu
praeter nomen in Aufonij carminibus legi.
tardius in Lucullo. Hippocameli nihil
corporis partes ueluti moflri alicuius defcribit;
Ariftophanes in Vefpis Philocleoni aiiribuiqcuius
«iW elTe docent : id eft camelum libidinofam 6f feruido ano efle:
fcholia
plebeiae turiiitudinis,ideo^ honeftis auribus uitandi.
fneciem habet prouerbij inlibidinofos, fed
tsi lirans, &:c.Xenophon de inftitutione Cyri libro 7. Nos ita uer
«-e. M (161/ -m nttiiulwtfiJief (xow|/
timustCameli nihil quam terrori equis erant. Nam qui
infidebant eis^ neij caedebam hoftium equis

tes nec ab ipfisc*debantur,cum

equus nullus propius accederet.Hocquanquamtuncutileuifum j,

eft nullus tamen uir honeflus

8f ftrenuus camelum inequitandi gratia alere uellet, neij eas in hoc
exercere &: inftruere eas ut pugnari ab ipfis poflit. Quamobrem
priftino habitu refumpto, inter ia.
rerum Graecarum, kA «a»
menta impedimentis deftinata degunt, Haec Xenophon. Idem libro 4.
iisAsi «ft' vtts
tA»$fetr«|/, Aj.snA*©' ts T/iy EAAiif* mr«},«).6|/,id eft Cameli etiam,quas Agefilaus
«s
Grs. m
cameli. Infignioris notat cenfebatur olim,
Ciam fecH abduxerat, tum captae funt. f
K«i.»A«T»,pellis

fi quis camelo infidcns,ac

per urbem circitmdudus.uifendum fe omnibus praeberet. Qiiod contu,
conuidlum, prompfit quando^ impera-
meli* senus Byzantij in Arfacem Armenium,proditionis
in Afino fupra ofiendi. Caput Gebanitaru Thora
tor Iuftinianus,C*lius. Similem irfami* notam
naabeftaGazanoftrilittorisIudsse oppido lxxx. xxvil. M. palT.quoddiuiditur inmanfio-
nes caraelorumLxii, Plinius II. 14. circa finem: Et
mox. Sumptus in fingulos camelos denarium 4,
DCLxxx. ad noftrum littus colligit. Manfio,inquitSipontinus,iter cft unius diei. Idem iam cita.
tum Plinij locum fic legit, Abeft a Gaza Sic. M D . . xxx vi I. millia pa(rufi,quod diuiditur in raan

fiones camelorum fexaginta duas.Hinc percipi poteft iter cameli unius diei efle circiter qtiadragin
cuius calculationem bis mille quin,
ta aut paulo amplius millia pairuum,H5c Sipontinusifecudum
genta K trislntafeptem millia pafliium legendum mihi uidetur : aut
minores manfiones facienda,
riis «rd/ w«As MnViS-Mi/ Ariftophanes citante Suida Medi enim in Graeciam uenerunt ca
:

melis inuedi, Camelarij dicuntur qui camelos equitant in acie,K!i;(/»Ainia Hcrodianolibr04,pof

f uel ducit. KaiisAsAaei* mu«
funt a:w»A«HsVcpidlci,ut Arabiae populi. K<t(i»A»AiT»j,qui camelos agit
nusinftitutumcrafcimpedimentis exercitus agendis SC comportandis in expeditionibus publicis,
'IureconfultitituloDemuneribus,camelariamdicuntcamelorum curationem, quae publicapeamia ^
alebantur, & camelarios curatores ipfos.Qiiod munus,inquit Arcadius.perfonale eft. Sunt qui c;^
melafia dici arbitrentur camelorum praebendorum munus tabellarijs publicis transmittendis, Caeli.

us.Camelafium eft apud Ammianum Marcellinum libro i7.Faduni,inquit,tHnc eftjSf deinde unfc
nomine
us anni firmitate, ut praeter folita nemo Gallis qtiicquam exprimere conaretur caraelafij
inique. Apparet exadionis genus eflTe.
h, Afphaltites lacus animal non habetnihil in eo immergi poteft, tauri etiam
cameli^ impune
ibi fiuitant,Solinus. Arabes pingues ac faginatos camelos in ara Ignoti dei facrificabant/nuptu
f
r*uirgines camelis deos propitiabant,Gyraldus,
PROVERBIA. Cameli in fabulis didum circumfertur ex Libani) declamationibus , Dum plu-
ra affedo,etiai)squ*habulfumexcuflrus,Caelius.Camelus cornua defiderans, etiaaures
perdidit,
MiBi(i»A©'ii^Sv('»»«&«i‘t™(/)<stt'7aaW7iS>GnriA6«(/,IneGsquidumpercgrinafedantur,nefua qui.
dem tuenturifumptum ab apologo de camelis, qui per oratorem cornua poftularunt a loue, qui of*
ienfus
 Dc Camelo. H. Lib. I. 171
aures quotj refecuit.
fenfus fluita poftulatione fCamelum BaAianam, usi id
cftbieolorcm hominem , ucmlTe m
prouerbium in Aegyptia hiftoria animaduertimusuduerrus
cos
quidem, qui ea promunt, qira admirationi putant futura, re autem ipfa uel meticulofa funt uel
pla«
ncridicula. Adagium rationem habet eiufmodi. PtoIema;us Lagi duo qutedam inufitata
in AcctD'
ftim induxit,
camelum Badrianam infigniter nigram.bicoloremitem hominem.ita iit
medietas qui
dem ex squilibrio fumme foret nigra,reliqua porno albedinem prrferret eximia . Conuenientibus
igitur in theatrum
Aegyptijs, alia utitp non pauca fpedaculo digna exhibuittDemum
ftuporem no
uitate rei, ac inufltaw
ipecie inuedurus,camelqm produxit SC iemialbum
hominem.Caterum Ae
gyptij cameli arpcduterrin,paulo minus profilientesmandaruntfugaeprsfidium,etiamfi
auro ef.
,0 letornata cgregie,ac purpura inftrat3,freno quocp lapillis interlucentibus confpicuo" e thefauris Da
tij tegis,
uel Cambyfe.aut ipfius Cyri. Ad hominis autem illius ita coloribus
diftindi,3i: (ut fic dixe,
rimluariegati intuitum, partirn fufitis riferunt,partim ut monftrificum quiddam auerfati
funt.Hinc
Lucianus, w wimA©' ^ Aiynifiais s.Sum ueritus,inquit,ne libelli mei perinde fiat
accamclus apud Aegyptios,HsccCacIius. ^ Camelus uel fcabiofa complurium aflnorum
geftat
onera, h‘w»a©' muy <w«n'StTKt if »571«, prouerbium in Afino fupra relatum,
fijcarmcn. Tolle recens primus piper e fitiente camelo, Erafmus citat in proucrbioA7n>i(«TO3?i/a=
f Per,,
pi;,t,quodcxponit,Afubeunteportumnaui,adrefertad celeritatem qutead qualium plurimum
iiajeataradoprouerbio.ut ipfe ait,a negotiatorum dihgentia,qui merces ftatim emunt ab ipfis nau.
tisin portum appcllentibus.-Non alium autem huius prouerbij authorem uel teftem citat, quam
Sui
daimcuius uerba commmorabo, ut Erafmi error intelligatur; fic igitur fer ibit, aot KstmiAviiiiSiiHs, As-
J,
(71 w A«&! Stf olis-.faf
? iiiTTrjojp « (atWTfoji,»/ 1» wolMfiWsj 7? VWS 'iit «y ActlSxn «j.SrTTa,hoc eft
utnos conuertimus: A naui ^ua fubmergi incipit,fubaudi,quicquid acceperis lucruni efl.duda me
taphora amercatoribus,qui e naui iamiam fubmergenda,quicquid abftulerint, in lucro ponunt, Fe
fellit Erafmum v»mS'vi&xi uerbum,quod appellere exponit, Sd portum fubire, quoniam
aliquando
fimpliciter fubire uel ingredi Cgniflcaucatertim de naui appellente plurima apud Pollucem libro
i.
uabz\egimus,«SimyxytSvc!,Ksc-nj!a,iW7W 7!fi<PJ<rxc,a(p^yiGi>Sl^ 7!&^sy,-7Te>!rSxAay,&Cc.t(Sf7aJ'viS«tnu(ck
hoc fenlu,f Formica camelus,Mi/j>tt»| « , de uehementer inaqualtbus,8d modo minimis,

modo maximisiquod jrerinde fit,quali repente camelus in formicam uertatur.Lucianus in prima e’

pifiola Saturnalium.sitr </£
Nam utnuncuiuitura
viy\oiAj/,yviiui^i KstyxMB-,ws » arajoifM* ^»inV,ideft,
57 nobis,formica camelus, quemadmodum prouerbio dicitur. Loquitur de opibus inaqualiterinter
mortales diftributis,ut huic plurimum fuperfit,huic multum defit. Ne^
intempeftitie dicetur in eos
quifibinonconftant,in utramcp partem immodicfiHac Erafmus.Ego errorem fufpicatus,Iocumin
ipfoLuciano requirere uolui,in quo (ivffr»! « reperi , id eft formica aut camelus , &: omnino
fic proferendum puto longe clariore fenfu quam fi articulus « prO difiundiua coniundione « pona
tur.utErafmusfecit.Similia huic qiuerbia funt. Rex aut afinus,blfcbofiF«bCcbrtbCt,Autterfex aut
tres telfcra.Aut regem aut fatuumnafei oportet, Qiiod ad fignificationem prouerbij, Germani ele=
ganti difiicho eam exprimunt, CjB IfiBcl vn& Vil/ TC)crl)5nt dllcfpii/ id eft, Parum dC nimiu
tibiipnocent, fl^Camelusfaltat.ubi quis indecore quippiamfacereconarur,8t:inuita,fi'cutaiuntt
Minerua.Velutifi quis natura feuerus ac tetricus, affedet elegas acfeftiuusuideri,natura genio^
fuo uim inferens.Hieronymus in Heluidium RifimusCinquit) in te prouerbium Camelum
, uidi- ,
miis faltitantemiTaxat autem hominis ineptiam,qui cum aMufis effet alieniflimus, tamen difertus
haberi uellet,Erafmus.Ca:lius htee prouerbia,LenticuIam decoquens unguentum ne indideris. In
oleribus piper,Camelus ialtitans omnia eiufdem fere fignificationis facit de quo uiderint
, quibus
,

uacatmihi non admodum probatur. Ad camelum faltantem proxime accedit Germanicum no.
Itrum, Sic fit grtftt dllffjf clgcit,id eft, Vacca grallis(ut uocanoincedit
, Prouerbia a Domino no.

lito in factis literisufurpata. Facilius camelum per acum tratjci.Sf Camelum glutire , colare culice,
fiiperius in prima huius capitis parte pofui, Ts^mny s)(ap,inuerecundius eft quam ut repeti me
Itatur, cum uel fupra a nobis pofitum difpliceat,

DE CAMELO DROMADE.
^^SffiAHEL V s dromas Graecis a curfu 5C ueIocitatedida,S( Arabica cameIus,omnia fere cum
^^gflrpcriore commuma babetrpriuatim tamen quae apud ftriptores reperi aut ipfe obferua.
1
^^^iui,dc ea literis mandare uifumeft,cum figura etiam differatiutpote unico dorfi tubere, cu
geminum fit,Dromedarij nomen plerprp gentes ufurpant,Itali,Galli, Germani,
fuperiori
Hifpani.Grscci dromadem folum foeminino genere dicunt, nec unquam quod fciam fine cameli no
mraeprapofito.Plura qute ad nomina eius pertinent, S( alia quardam de hac quadrupede in came.
Io dixi, nili j| eorum
h!c repetiturus. ^ Vidi (lego id=oy«J'xs) id eft dromedarios camelos,
flttttncurfiiipfociim componi poflenqimo nero etiam qui illos uincerentjDidymus in Geo.
equis
® pon. Dromeda
genus eft camelorum,minoris quidem ftaturte,fed uelocius , unde Sd nomen habet;
nain dromos
Graece curfus dC uelocitas appellaturiRuminat Kcut bos &
ouis Sf camelus , Ifidorus.
Audio regi GallorS nuper duas camelos dromadas albas ab impcratoreTurcaru dono milTaselfel-

P »
172 De Qmdrupedibus

4*

Dromas quam mdi dum hxc fcriberem , altifudmc erat quinqUc ciib/torum dodrante dempto,
longitudine circiter fextfuperius labrum m medio feifTum habet ut lepusiln pedibus duos ungues
latos:biiulci apparent, ied diuifio fiiperne
tantum eft,necpenetrat ad ima ueftfgia/quaecarnofa ei ct
plana lata^funt, orbis cibarq Tuber durum glabrum habet infra in pectore cui incumbit,
inftar.
8(!!fingulainfingulis cruribus ruperius:reliqua ut Badiriatuac cameli. Camelos quinquaginta zn*
nos luuere percepi, Bai^rianas ad centefimum irfq^, Aelianus. Liuius libro 7, belli Macedonici, Ana
tehunccquitatumfalcat^quadrigaCjS^ cameli quos appellant dromadas, Ht alibi apud eundem ni
fallor. Dromades cameli inter dona erant uelocitatis eximiae, Diodorus hbo^.Bibliothecac
de came 6 *
lis dityliSjideft gemina tubera habentibusjocutus, fubdit:
Anacoli ucro ligariffi.qtii dromadum
funtforma,pUirimimuiiaeconficCunt.'prafcrtimper defertaSC aquis carentia loca.labeUo quoque
^ duo»
 De Cane. A. Lib. I. 17^
duos In certamtn fagittarios ferunt.dorfo contraiiemmceitt infidentcs; alterum a fronte aduerfus
pugnantes, Hacc Diodorus de Arabia fcribens interprete
,
SC amplius miliaria uno die pergere folent,Ifidorus. Dicunt eos camelis dromeda,
Pogio, Centum
triginta fexaginta uedierumitinere, diebus undecim peratSo.rem confeci(re,Strabo.libro.K. in
rijs
qnam ego inter fcribendumhax:uidi,onus gcftarc dicebatur con=
fuctum libras
mille quingentastinterdum etiam ducentis fupra bis mille onerari. Inclinat fe in ter.
ut uel felTorem admittat, uel onus recipiat,ffiox denuO furg{t,Eft enim omnino fa
tam acprocumbit
cil£ a morigerum animal, quod in tanta corporis mole mh eris.Per iracundiam calcitrat,fed rardr
«Dromadi raui curfus pernicitas nome dedit, Caelius Calcagninus. Efl Sdpifcis hoc nomine apud
Ariftotclejt-.azauertitcurfore. Vfurpatur etiSpro fcOrto, ut Pollux, Hefychius,&:-Varinus fcri-
''bunt:indcforfitan,quodcamelorumgenus(utfupradixi)ualdelibidinorumfit. Af}(in,j/,cancerpar«
lUiSjHefychiusiapud Terentium ferui nomen. V
currere, arinus.Ajsjaiifsf/, curriculo cur.
,
(im,Varinus,A{»(«“®'d'’«A9s{/ iw'«f,8d c/joojttms aduerbium,Suidas,

DE CAMPE.
-..W 10 N Y S I V S contraiSo exercitu, per loca arida ac defcrta feris^ infeff a profedi us,ad Zam
urbem Libya: peruenit.lbi feram indigetem,campes nomine, multis eius orm mor
i
i { talibus perniciofam, peremit; quz res magnam ei gloriam penes accolas tulit, Vt autem

fcmpiterna occife ab fe beftiae gloria extare t, erexit ibi tumuhim ingentem qui ad polle,
,

ros uftp perfeuerauit,

fu» uirtuds monumentum , Diodorus Siculus libro 4, de fabulofis antiquo*
lumgcte'

DE CANE IN GENERE.

quadrupes terrefiris, Hebraice 3^2 keleb,Chaldaiceti 5^akalba, Arabice 3^3 kelbc

pu™ fcheua fub media fimul SC ultima confonante.Perfice XD fag- Inuenio SC OYJb lamas,
junquam Hebraicum Hebreisfinitim3enomen,inlexico trilingui Seb. Rlun.
aitt linguae
““feri, Antiqua in Auicennam expofiiio,gaukileb urinam canis interpretatur. Apud Syl
uatif um nomina
haec reperi,kilbu,id eft canis:Lafenel chelbe.id eft lingua canis; haraltis , id efl: fler.
tu? eaninum:baul!eb,id
eft urina canis.Bulzuzemct,id eft urina catulnchos alkeb,id eft tefticuli ca
^ Jis:catilabfcet,ideftftrangulator canis, aconitum, -apud Auicennam. Recentiorilm quidam canem
mracenicekepbuelkolpbuocarifcribit. Graece xi/'ai(/,8e hodie uulgoe-xiAe-.quod nomen corruptu
fcylax, Medi canem
Ipacauocitant, ut Herodotus feribit libro i.hisuerbis;Aftyagisrcgisbu>
P i
174 De . ^
Quadrupedibus
I-.*. J J C

inDilOSreuuiluamjVi. -•oipwo vywpwig«vL.i. V/. ’ » r y n.

.
‘ •
v.

(ijeit ex arquo)
tuscorriimpitur,foztori aucfcabiel obncSxia, Alberius, ^Canisexproportiorie
Idem SeAia.probie.i}. I-tona
utriufcR parcis incremeta capit, Ariflot, Hybernum pilum
amittit,

totius corporis hirfuta habet, Idem, Medulla non eftnifi cauis offibus, nec cruribus tumcntorum
f Plinius. ^|Cani$cal
autcanum.Qiiarefratfla non ferruminantur,quod defluente euenii medulla,
Aelianus, Generofis
ua nulla otfea commiflura conflat, fcd oflis perpetuitate continetur, Ariflot.
Platone, Cani os refciljum eit,
canibus imat nares rotundae, folid^,8tl fere obtulk funt, Albertus ex
dentes lunt, canibus, ferpen
AriftOt.Serrati pedinatim coeuntes ne contrario occurfu conterantur
tibus,pifcibus,Plinius et Arifloteles. Dentes cani mutantur canini tantum
appellati.ut etiam leoni, «
Plinius, Dentes canes non mutant, praeterquam eos.quos uocant caninos, coscp quarto etaiis men
fetamfceminj.quam mares. Vnde fiqutdiuerfa fit authorum femetia.Alij enim quod duos tantum
modo mutant, negant ommno ullos mutari, cum eos paucos reperire difficile fitialij cum hos uide.
alibi. De canibus(inquit)di.
rint,CEeteros quocp pari ratione mutari cxiflimant,Arifloteles.Etrurfus
opinentur,alij caninos tantum ap^el
uerfa fententia eff,quippe cum alij nullum ijs decidere dentem
latos mutare uelint,quos etiam homo amittitmern
hoc latete,proptcrea quia non ante mutam, quam
eft.Et quidem cani,
pares intus enafcantur.Quod idem uel in cacteris fcilicet feris euenire uerifimile
nos tantum mutare perhibentur. Aetatis tudicium ex dentibus fumituriquippe
cum iuniores can
didos habcant,&acutos;feniores nigroscfufcos croceos,Albefius) &
hebetes, Ariflot, Sil Aelian,

Cuntfla interiora canis fimillima funt leonis uifeeribus, ut quidam feribunt. Caninus uentrfl
culus unus parttus Sf ardius eft,nccmultd amplior inteflino,lacuiscp intusihabent
autem omnia fete
UD-inm dentata uentriculum aut canino aut fuillo fimilem, Arifloteles. Canibus imeftinum qua
uentti iungitur, laxius eft: qua definit, artflius : quamobrem uehementinixit,
nec fine cruciatu eam
partem leuant excremento, Arifloteles &
Plinius. Alutis angufliffima canibus,Plinius. Pedius cani
ar^tiflum acuminatum^ eft. Splenem habetlongum fictit homo bC porctis, Atiftot. Teftes men.
tula cani foris dependent,intra pofteriores pedes,ut etiam leoni. Cattum degeneres ftib altium refle^
tlltintcaudam, Arifloteles. Priores pedes fleiflut ut homo brachia: 8itiice brachiorum eifdemtittiii
tur,Blondus.Pedes priores quinis diftindlos digitis habent, pofteriores quaternis, Arifloteles. Qtii.
qtiaterniileones, lupi,
btis ex rapina tiidlus quadrupeda, quini digiti in prioribus pedibus, reliquis
canes, &pauca, in pofierioribtis quoque quinos ungues habent, uno itixta cruris articulum depen.
dente, Plinitis.Rapacibus unci funt ungties.carteris redii, ut canibus,pr3rter eum quia crure
plerifij

dcpendeqPlinitis. ^Canes quoniam nttmerofo partu &

multifidae funt, mammas plures per uen.

erem duplici ordine utrotj de latere gerunt, Arifloteles, Quae ntimerofo fcectinda partu, quibus &
digiti in pedibus,hacc plures habent mammas toto ueire duplici ordine, ut fues,- generofie duodenas,
uulgaresbinisminus;fimiIitercanes,Plinius. Bipedes Sd quadrupedes qua: animal procreant, om.
nes uuluam aut uterum.infra feptum transuerfum continenqut homo, canis, fus, Ariflot, Et alibi.
Quae inn a fe 2d foris animal gener anquterum habent in a!uo,ut canis. Fimum cani ficcum efl,ut lii
po. f Canis animal efl temperamenti calidi 8d ficci, fi ipfum per fe confideres : nam comparando
alijs animalibus, coqjraria etiam temperamenta ei attribuerentur ; Qiiippc ad hominem fi conferas,

Ccctis eft: ad formicam,humidus:Rurfus hominis refpedlu calidus eft, leonis frigidus,Ga!enus. i*

&
Somnus 8C uigilia.incrementum SC corruptio, uita 5C mors, extera^ accidentia ex fenfibus,
funt in canibus.ficu t in equis bC hominibus, Author obfcurus. Cani uita producitur ad decimum»
V
quartum annum, A elianus, iiiunt Laconici annis denis.fotminte duodenisicactera genera qiiinde.
cim annos, aliquando uiginti,Phntus. Laconici fanegencris forminar, quia minus laborant, quam
mares, iiiuaciores maribus funnatuerd in caeteris,& fi non late admodum coftat, tamen mares uitii.
ciores funt, Arifloteles. Et riirfus alibi, Cxteri canes ( inquit, exceptis Laconicis ) maxima ex parte
ad annos quatuordecim,fed nonnulli uel ad uiginti protrahunt uitam, Quamobrem reiSe apud Ho
merum canem Vlylfis iiicefimo anno mori aliqui iudicant. Canis cum uocem tedit altiorem, latrare
dicitur:quod uarias ob caufas faciuEfl 5d gannitus quidam eius fubmiflior, ut adulando, uide infra
inH. c. Canes etiam fomniare palam eft,id^fuo latratu declarant, quem per quietem agunt, Ari.
ftoieles,£d Plinius, Cubile fuum luftrat canis bC Circuit antequam eubet:quod quide non alia caufe,
facere
 DeCaiie. C. Lib. L
faccrt
ufdttiir.quam ut fle commodius in orbem fe coIIigat:pleri<^ enim ita fe componunt ad fom.
&: iuniores pra:fcrtim,qui corpore tenero ac flexili liint. Canes, boues, alitei»
num, minores beftis,
impendentem peftem.Si; tetrat motum, coeti^ falubritatem.SC frttgum fertilitatem prafentiunt, Ac-
liamis, Fere
omnes quidem fagaces funt, quidam tamen cateros uincunt fagacitate SC inueiligatio.
quotum ad uenandum ufus eft.de quibus feorfim dicam poftea, Leones mares canum initar u«
crurefublatoreddirnt.Plin. Exiftimantur in urina attolIcrecrusferefemeftres,ideftfiCTnutn'
tinam
confnmraatiuirium roboris,&: initij coittistfaminac hoc idem fidentes j Plinius Si Ariftot. Verum
eriam nonnulla crure elato mingunt, Ariflot.Ex maribus quidam ferius quam fexto ew
,x feminis
lis menfe
crus toIlunt,quidam maturius, Idem.Quandocun^ id faciuntj indicium cft atatem coeun
Arifiot.Foemin* in urina reddenda fedent.id eft dtfponum fe ae fl federe utilent Alber,
di adeffe, ,

iiis.Mas nunquam
ante i8o.dies a natali crus eri*git,BIondus. Omnes fcrecanesiuuluas & pofterio
ta odotanluqK
forfitan ut fagacts funt, qualitates habitudinum in refolutionum corporis odore cd
onoftiini,Albert. Canes a curfu uolutatio iuuat,ut ueterina i iugo,PIin,
f Caterse canes (prxter
Uconicasleiia femeflres coitu patiunt, PliiLTam mares f foeminae anniculi,magna quide ex parte

cKunnfed nonun^ uc! menfe ocffauotquod magis foemina: euenit,^ mari, Arift. Huic
quadrupedi
ne^ fatminx.nccp mari, nili poft annum permittenda Venus eft.-qiiat fl teneris conceditur,earpit SC
6.' uires.animoscp degencrat,Columella, Canum generibus annui partustiufia
corpus ad parienda
annua atas,Plin. Qtiodadfoeturampnquit Varro 8dPhronco)principium admittendi faciuntue
ris
enim dicuntur catulire, id eft oflendere fe uelle maritari, Qua tum admifl£c,parL
principio: tunc

10 iintcirciter folliitio.swfcj/ apud Ariftotelem Gaza uertit canire, luitio Februari] canes fere fecun,
dumnaturam coitum appetunt,rariusIanuarii,Tardiitus. Canes flepius coeunKcoitum nunquam
afpernamuDpariimtm propter teporem pabuli ubertatem,ut alia etiam animalia qua cum horni
nc miiuni, Ariftot, Indicium in mammis etiam apparet, cum atatem coeundi iam habent Fit enirti,

perindeae inhominibits, tumor iri papilhs mammarum, Sd cartilago quadam C id eft folida
,
qmdam ucl gnimofa denfttas.qua turgent mamillarquidam flmpliciter cartilaginem, ut Albertus:
aliigluten,ui BIondus,ineptcrcddidcriint;)confiftit:fed difflcileid perceperis,nifthabeas ufltm rei,-
carent enim harc indicia magnitiidinerhoc igitur
foemina eucnire certum cft.mari nihil eiufinodi ac
cidirrfcdqito primum tempore crus tollit,coircincipit , utfupra didium cft. Cumfe plurimum in
currendo exercuit canis.multd effufioremadres Venereas exiftere ferunt, Aelianus; Ariftoteles ta
menpccuIiareLaconicisfaciquccumlaborarint, coire meliirs quam per otium poflint. Auei tun»
50 tur in coitu canes, lupi, phoca,in medio^ coitu,inuici^ etiam coharent , Ariftot . Vt canes in terra

coeimt,ficinmari leiiudines SC phoepomnes diu copulantur ,tanquam colligati pbftcrius Dppta«

,

misHaliein.i.Qriamobcaufam canes foli ex omniitm animantium numero colligari poft coitum

Venereum foleanqinquirit Aphrodifleniis problem.i.7j,Impletur canis uno initit.quod in furti trjs
maxime conflat initibus; implent enim qui femel inierint, Ariftot. Implentur omnes uno coitu Plt«
,

niits. Canis uterum gerit diebus fexagima Si uno, aut duobus,

aut ad fummurn tribus ; nec minus
quam fexaginta diebus; quod ft quid celerius prodieriqeducari ac perfici nequit. Cum
peperit , ruf«
fum fexto poflmenre,necpi'ius,coi tu impletur, Ariftot, lib,p.cap.i4.hiftoria anim, Ceterum libro
dr.
tep.io, Laconicamcanem priuatim iexto menfe a partu coire feribit. Gaza tamen illic quoc^ de cas
4« nibus in uniircrfiim interpretatus en;id^ meo indicio redfe fecit, memor nimirum Ariftotelem fu«
praquo;^ de canibus in uniuerfum id icriphfle:nccnonF'linium,cuius htecuerba funt,Ineuntur
a
patiufexio menfe, Vbi Gaza uertit coitu imp!ctur,in Grjco tantum eftoj(Sl;'iT«i,id
eft initur. Sunt
que parte quinta anni uterum ferant, hoc eft duobus
SC fcpniaginta diebus (imprefli codices Latini,
innitprete Gaza,falfo habent
fexaginta:)quarum catelli duodecim diebusfqua tuordecim in Gra:^
Apud Pollucem corrupte 'yjoirNij aaa
co,lib,6,cap,io.
legitur;) luce carent : nonnullae quarta
anni,hoc efl tribus menfibus ferunt,quarum catelli diebus decem SC feptem luce carent.Tana
parte

tnndem temporis canire etiam fixminae

putantur(quantumfcilicetgrauidaefunt,Ht in Graeco addi»
tut;)Ariftot,ex quo eadem Pollux defcripfit libro 5, cap. 7, Conflat igitur ex Ariftotele, canum alias

P^tte, alias quinta,alias deni^ quarta, geftare uterum: reliqui author js no diflinxerunt,
far
5* ''“'“npliciter altj duos,alij' tres mcnfes,canes
gtauidas elfe fcribunt.Geruntin utero fexagenis die
uSiPuniiis;qiii ex duobus fupra
citatisAriftotelis locis, priorem folum legiffe uidetur.Nemefianus
tliaminCynegeticis duos folummenfes cani grauidac tribuit. Praegnantes folent
elfe ternos mcn.
tS|Vato & Fronto de cane
paftoral/, Obferuaui in canibus noflris nonullas catellas gcifllTe uterS
prwile diebus
fexaginta,n6nullas uno infuper aut duobus, Peregrina leporaria noftra excelles tu«
‘uitetum diebus
6j.AuguftinusNiphusin Ariftotelis hiftor,amm,Iib;5,cap,!4, Ibidem addit , ex»
a partu non ante fextu menfem impleri.ierius uerd in quam plurimis fe obfer
“3 e, M
Multifi(|a,utcanis,&lupus,multapariunt,Arifiot, Canes,fcles,£f ichneumones, arquales
^iimero feius
parium, AriftoqCanis cur numerofopartU fit, Ariftot.ScA 10, problemate 16, Gig.
,
quo largiore aluntur laifle,eo tardiorem uiflim accipiunt. Non tamen unquam ultra*
t iceimum primum diem.nec ante
fepiimum. Quidam tradunqfi unus gignatur.nono die cernere:
gemini, dcclmo.ldem^
in fingulos adijcftotidemcpdretarditatis adlucemdics.Etabea quae foe.
Hat cx primipara
genita citius cerni, Optimus infoetvqquinouiffime cernereincipit,autquen»

P 4
 ,

iy6 DcQi^dmpedibus
cscinafcunt..r, i partu^ tredecim
primum fert iflcubilefceta, PlmiusXatell.
£safFc(!Hfunt;poftea acerrimum
ocukx-umfenfumacquirunijAehanus.yifum
. ,
^ ,

concepere, diutius caecos habent

bus uiginti, Fronto dC Varro. Qua: ante iufium tempus acquirant ex
catulorum alq prius, alq tardius uifum ,
nec oiSnes totidem diebus.Plinius.Quomodo
duodecim, complurimum.fed magna ex pa^
Anftotelis fententia paulo ante expofui. Parit canis
te quincR aut fex-un^ etiam aliquam peperifle certum eft, Arifloteles.Cur &s « canisl nt tam fax
uuluam,& feminis cellas recep.
cunda-, 1 :multipars, Democritus caiifam affert, quod multipliem
tatrices multas habeant.Eas omnes
femen non uno initu explet/ed iterS 8^fatpiu.^x pi ofemina^
frequentia feminis receptacula impleantur , Aelianus . Nos ex Ariftotde SC Plmio fupra »
tur;,ut
ndimus
^nuimus canem
cauciii etiam
curttii uno initu
»****•'•» impleri.
****^’*'-***
*• Partus duodeni, quibus numerofiffimi,c3ctero quini, Ic
ftendimi -
r * • * r» •

aliquando finguli,quod prodigiofum putantificut omnes mares^^aut omnes K‘gn> P'*-

ni.’
&
i

* • -
pariunqin cacteris alternant.fi
fi ,t^tronrr\nrtnrrtTnn
ineant opportuno redo menie, Pii Alba
P/ rPf^^^onlCnle.Pll. Albcf tus
tUS feri
iCri
quocp mares
mos UI-IvJh?
fnOS ***“* H*** ‘ ' * * . Q/ / /
canem e genere maftinorum.qu fimul nouendecim catulos pcpereritia ruriiis proxt
bit uifam iibi j
te
mopoft partu oi3 odecim,& tertio tredecini.er3tautcm(inquit)nigra,ctma^ocorpore.bingulos
delicijs alunt, propter uteri exiguitatem , A
re pariunt paruac illae catulx quas mulieres in
Quadrupedum multifida,ut canis, leo, fifc.omnia caecos generant, poli palpebr* dehilcunt,
Ariitot.

Multifidx qux pariunt impcrfcda.omnes multiparac fiinqQuo fit, ut

partum adhuc recentem ait re
nutriendum non fufil
polfint.audum iam adeptum^ magnitudinem nequeantiled cum corpus ad
ciat parum emittant, ut ea qux uermem pariunt.
Quaedam enim ex tjs catulos inarticulatos prope»
modum pariunt, ut uulpes,urfa,lexna,a:alia nonnullaifed omnia fere cacos,ut ea qua inodo dixi; i,
atro etiam canis.lupa.lupusceruariiis, Ariftot,
&
Capra Si oiies,ut reliqua facundiora multipa &
raanimalia.partus interdum monfirofos edunt,ut etiam multifida; multipara enim id
genus amma
liafunt.nec partum pcrficiunt,utcanis.cacosenimmagnaeoruparsfolctparerc,Aiift.ideSed.i';.
a,aues'moftra pari
probi, fco.caufam monftrat cur canes Si reliqua pania quadrupedes(fues,capi
ant fi cquentius quam maiores, Canis etfi permultos cx fefe parit catulos , horum tamen e
mima o
primus prodiens iniucem patrem rcfcrt,omnino^fimilitudincm, fpeciem^ illius gerit: caieri ut
cafus tulerit, nafcimtur Quod fludio Si prouidemia natura fieri uidetur,ciimroatri
anteferentis pa

erem, tum careris catulis prim igenium longe anteponentis. Coitus cani femper opportunus , A rift.
Mares quarto anno gignere inc.pitintflego incipiant, opera fcilicet hominum admiitcntium tunc
"risgencrandafobolisgratiajfaminatertiotifcpin
primiimtobuftiorisger „ .
nonum , Vetiisquidam. Ca*
nes non per totam coeunt uiiam,fed ufqi ad quendam atatis uigorcimad annos enim duodecim ma
gna ex parte, 6i coeunt, Si implentur. V erum iam aliquibus, tum faminis, tum maribus , ucl annS
oiSauum Si decimum, aiij etiam uigefimuit) nadis facultas non defuit pi olifici coitus nam i)s qiio» :

que feneifius tiim generandi, pariendi^.ut Si cateris tollit, Ai iffotel Non tota atate fua generant,
.

ferea duodecim defincntcs,Piinius. 1 empusad conceptum Si profreatiomm,itt mare optimum

cum quadrimus elTe iam cotperit.id^ deinceps,fednon ultra oiSauum annum ; famina a tiiciiii o
ad fexenniiim ufep circa fobolem occupetur, Pollux. Mares ituienilitcr ufqj in annos decem proge
neranepoft id tempus ineundis faminis non uidentur habiles quorum femorum pigra fotoles exi»
fiit.Fcemina cocipiunt uftp in annos noue , nec funt utiles poli dccimum,Co!umclla.ln cane fami,
na atasbima ad procreationem probatur magis quam minor,Tardiuus.Ciim mares appetunt coi. 4«
tum,dies aliquot abftinendi funt, donec genitalia eis inflemur 6i turgeant, Idem, Ftsminain Si nia.
rem domi retinebis.fi mazam nim pauco falc uelperi cis cbieceris, Idem.Simasad Venerem frigi,
dus fit, fuillam aut ouillam carnem pinguem una cumiureeiappone,Tardiuus. CanesSi fiiesma
res initum matutinum appciere.faminasauicmpofi meridiem blandiri,diligcntiores tradunt. Pii»
nius. Canes a partu ualde ferociunt, Ariftotclesiqtii Si caufam cur tum temporis fteiiiant inquirit
Seifl.io.problemate 57.Mares libidinis copia placidiores fiunqldem, Prominetgeniiale in faminis
cum ad coitum ftimulantur,8i locus hiimcfciqArilldt.Et alibi.Menftrua(inquit) huius animalis die
bus feptem moiientur,limuI^ euenit, ut genitale prommeatiueriim nondum per id temporis coitS
patiuntiir,fed fequ^tibus feptem diebusitcmptisenim quo toto canis libidine tenctur,diebusqua.
tuordecim magna ex parte defcribitiir. Verum nonnulla: etiam adfextumdccimum pruriunt, Put' j»
gatio autem qua: coniimcSa partui efl , una cum catellis nafcentibus proucnit, craflb pituitolc^ hu
moreiredduntur etiam tenuiores a partu , At iftot. <[ Lac ante diebus quinqj quam pariant ha. ,

bent magna ex parte; uertim nonnullis etiam feptem aut quatitor diebus anticipat: tile fla tim ut V ,

pcpcrint,efl,Ariftot. canum quam cacterorum animalium, laccft, excepto ferofe ac lepo»

Craflius
riSjldem. Canes mifcentur coitu non inter fe ibliim generibus diuerfis,fed alqs etiam feris, ut infra
docebo,iibi de Canibus mixtis agam. Oportet autem ada:qiiarc naturam actetatem Sf mafcultSf
V
famintciSd caue ne canes ex eadem matre prognatffimul coeant, arro in Gracis Geop.
amouendusefi iquoniam truncula.nec rccfe nuti it, Si educatio totius lia
4[ Primus eftotte partus
bitusaufertincrementum,Columella:apparetfane eum loqui decane quae primum peperit. Infa,
tura dandum potius ordeaceos quam triticeos panes:magis enim eo aliintur.S; laiflis prjbcnt mrio.
^
rem facultatem, Varro. Seroquodacafcomanauitquamoptimecanes niitriiintur; plurimum e.
nim eis alimemum pt jfiat,Diofcorides,Si Auicenna, Veloces Spartj catulos,acremm MololTum
Pafce
 '

De Cane. C. Lib. I. 177

Pilee fero pingui, Verg.Georg.j. Cancs,feles,ar ichneumones uefcimtur cifeiem cibis, Ariftor;
Canis quoniam ficci temperamenti efi,humido nutrimento reficiendus eft, Albertus. Grauidas ca
nes nutriemus non triticeis, fed hordeaceis panibus , ut quimaximi nutrimenti fint. OITa item ouiu
exuta carne apponemus,fed co(Sa,ut eorum medulla temperet H
pinguefaciat ius ipfumiQiiod eti
am pqijibus comminutis poftea infundentes, tundentes^ rurfus, fimiiiter offeremus . Enixis autem
hordeacea farina.caprillo bubulouB ladVi permifta, offtreda efttoflium^.ut diximus,elixorum , dc«
codlB ipfum erit potus quo litentur, Ipfis uerd catulis recens ortis opitulabimur; matris enim mam=
ma non fulFicit:ac proinde ladfe bubulo lurecp offluin imbuentes panes , in pabulum eis offeramus;
6cd apponenda etia illis fimt ofla.ut tum roborent tum confirment,ac fimul exacuant dentes , Hkc
V arroin Geopon, Grateis. Cibatus canis propior hominis,quam ouis.Pafcitur enim e culina, of &
fibus, non herbis, autfrondibus. Diligenter uthabeant cibaria prouidendum, Famesenimhos ad
qusrendum cibum ducet,(i non pratbebitUr j8l a pecore abducet. Nifi ii{ut putant quidam)etiam iU
ilic perucnerinqprouerbium ut tollunt antiquum UsAiiuk «uhij/ aperiant, de Atffaione, attp in domP
num afferant dentes. Nec non ita panem ordeaceum dandum, ut no potius eum in lafle des intritu;
quod eo conftieti cibo uti, a pecore non cito defeifeunt. Morticina ouis non patiuntur uefei carne,
ne dutSi fapore minus fe abllineant.Dant etiam ius ex olfibiis, BC ea ipfa offa contufa . dentes enim
facit firmiores, K os magis patulum.Proptereaqudd uehementius diducuntur malae , acriores cp fi.
unt propter medullarum faporem.Cibum capere confuefeunt interditi, ubi pafcunturtuefperi , ubi
V
(fabulantur, arro in opere Latino de Re ruft. Vbi primum canis pepererit flatim reijciedi funt de.
5 generes,aut
uitio aliquo maculati. Ex feptcm porro feru andi funt tres aut quatuor;duo autem ex trf
Eus.Qiiibus quidem paleas fubflernunt,ut mollius incubent calefiant.Eft enim impatiens frigoa
sis buiufmodi animabCatuli bimeftri fpatio cum matribus funt liquendi,Fronto in Geopon. Qtian
V
quam autem de pafforali cane priuatim illic loquatur, ut etiam arro in loco iam recitato: uideban.
tur tamen hsec huiufmodi effe.ut commode communi decane tratSationi adfcriberentur.ficut & fe.
quentium quardam.Subflernitur eis acus, aut quid aliud , quod meliore cubili facilius educantur,
Varro. Catu!osfexmenfibusprimis,dumcorroborentur,emittinonoportetnifiad matrem lufus
«clafciuitecaufa.pofieaSlcathenis per diem continendi, SiinotSibus foluendi, nec unquam eos,
quorum generofam nolumus indolem confcruare,patiemur alienj nutricis uberibus educari: quo»
niam femper Ol lac,& fpiritus maternus longe magis ingenrj,atq! incrementa corporis auget : quod
'fi effoetalaiffe deficitiiriCaprinum maxime
> conueniet prxberi caiuiis.dum fiant mcnlium quatuor;
Columella, agens de cane pecuario. Si plures funt catuli.fecundum partum ftatim eligere oportet
quos habere uelis.reliquos abi|rere.Qtiam paucilfimos reliqueris.tam optimi in alendo fiunt prop.
ter copiam latffis, Catuli ladfe fiue maza.uei aqua latffis alendi funfncc ullum aliud alimentum of
ferendum:quia laxus(largus)ui(Sus folet effe maximo damno . Yetum adulti ficcis uefcantur ed ii
libus:paneuiddicet,&;oflibus,& hoc fiat digeflis horis.ut concoffio peragatur, 6^ potius famefeat
paululum,^ non exadlis horis pafcantur,Blondus.Ncmelianus etia in Cynegeticis catulos cum mu
tribus lero.Sf ladfe.uel pane cum ladfepafcendoscanit.a tempore uerno ad folftitium ufip nam c3:

Sol in cancro fertur,confuetamminuifre faginam Profuerit,tenucscp magis retinere cibatus: Nc

grauis articulos deprauet pondere molles. Nam tum membrorum nexus nodos^ relaxanr,8^c. ffic
.0 enim legendum. )Mox cum iam fextum artatis menfem agunt catuli, Tuncrurfus mifccreferoCe.
realia dona Conueniet, fortem^ dari de frugibus efcam, ^ Non permittendum eft ut nimium
indulgeant fomno canestnam cum natura calidi iint.calor internus per fomniim etiam atidfior pra
uos humores ad uentriculum attrahit.unde morbi fcaturiunt Parum igitur a cibo dormiant , quo.
,

ad cibus mediocriter concoquatur, Albertus. ^Canitanta fagacitas narium, utnunquam cani,

nam carnem, ne uarietate quidem condimentorum fallaciffima temperatam.deguftet, Aelianus, Fel
ceruo in cauda aut inteflinis effe putannldco tantam habent amaritudinem.ut a canibus non atrirt
gantur,Plinius. Abftinent fraxini frutSu, licet fues eo faginentur,quod dolorem uet tebrte coxatS
inde incurrant.SuntKcoprophagicanes:quamobrePlinius,Venenati mellis, inquit,mal3(quoho
tno infedtus fucrit)certum eft per excremeta.ad canes etiam peruenii e,fimiliter^ torqueri eos. Cor
1“ ut a; canes inebriantur oenutta herba, Atheneus. Vinum auerfantur, unde canintim prandium dft

tftum.ut infra explicabo:Panem tamen uino tintftum dcglununt. Canis atftate frequentius quam
hyeme cibandus eft.tit aftiuis diebus longis 5C calidis durare poffinlnfringatur ei panis in aquam;
Si tamen fepiusquam par eft cibetur.uentriculus ei fubuertitur.Lac aut panis ladf e madidus opti,
mealunt.Si cumini tunfi cibarijs cius modicum intjciatur.uentris flatibus non erit obnoxius Caro ,

ficcata in cibo ei conuenit. Olei parum aquae bibendj fuperfufum,habiliorem fimul uelociore^ rcd.
dit.Si ciba faftidiat,panis atri micas aceto maceratas, in nares cius exprimes. In magna fame butyra
recens cum pauco pane calido ei obijcies,pau!o ante reliquum cibum.Tardiutis, ^Bonum catula
ladlentcm 8C prp caferis eligendtim.ita cognofces.Praeftat qui pondere uinett reliquos, proinde dili
genter lacSandum curabis:Vel ille.quem mater primum ore fuo reportat: V
el qui poliremus uome

0 re incipit. Alij prgftantiorem hac induftria difcernunt.Locum fatis amplum circumquaqi farmentis
aut cremtjs includunt,K catulis impofitis accendunt , quicum totus ardet in circuitu.matrem foris
detentam dimittunt quaEmoxinfiliens optimum quencp priore effert, poflremouiliflunBjTardiuustt
178 De Qimdrupedibus
Vfdewr autOB NcmeOam Cynegeticis haec eligedi indicia ciTe tranferipta! nan^Iud a loco igne
ambito fumptum,omnino flmiliter deicribit. Quod uero ad
pondus, contra quam Tardiuus, leuio»
Corporibustple*
rem praeferre uidctur,hisuerbis: Pondere nam catuli poteris perpendere uires,
ues granibus praenoicere curfii* Ego ita conciliwim,ut ad robur praeterendi unt,grauiores:ad cele^
ritatem,leuiores,
DE MORBIS CANVH.
per feptem
rOfferes cani nonnunquam ius elixationis hederae: quoniam fl illud exhibueris falte
(per feptem dies, forte
feruabis canis fynceritatemtquia et ouem paftus hederj feruat,Blondus;
dies,
intelligit.feptimoquomdieOEIleboritenuifflmaeradicesbreues^acuelutdccurtatjctiamhaelegun
fumtfla qua eft craffifflma.cepis fimilis.canibus tantum datur purgationis caufa,
Plinius.
tur.Nam „
Venter cani mollitur aut purgatur potu latHis caprini; aliqui falem contritum deglutiendum inge«
alicuius uentre in
runt.aut cancros contritos cu aqua mifcent,eam^ in potu exhibent: aut animalis
ciboealij iiaphifagriam contritamcum pauco oleo in ouo prabent,etmoxa purgatione lacmulfum,
Tardiuus. Canes humidis potius quam ficcis edulqs ales : cum enim natura ficcifini , accedete in.
fuperab alimento ficcitate, alooallritfla periclitantur faepe ac pereunt. Obflrudionisfignura eil,
quod fubindegemcndouociferantur,SClocomanerenefciunt, 8C prae nimio deq ciendi conatu febri
citantium inftar tremunt.Hoc frequens ell in catellis mulierum, quarum plurimae aluo moriuntur
obftrudla.Detur ergo eis malTa auenacea ex aqua calida, ut inftar denfe pultis edulium fianuel pa?
ne auenaceo molli Termentato pafcantur, BC fero latSis intadum ; fic ucloces BC bonae ualetudinis
euadent,Albertus.Ego auenam,praEfertim in denfa pulte, aftringere magis quam mollire alliti con. j,
tra Albertum dixerim. fCanes tribus laborantuirijs,rabie,angina,podagra:Ariftoteles,Pollux,
infeftos canibus morbos cB remedijs luis enumerabo,
Aclianus.Ego ex recentioribus longe plures
^Vulnerantur canes uel fuigeneris hoftium morfibus,uel alieni.a feris, ab hominibus. De uul.
neribus eorum curandis Gratij ( Uel ut Blondus citat, Maximi ) elegantiflima carmina haec funK
Nec longe auxilium,licet alti uulneris ora Abftiterint,ulro^ (lego utero^)cadatc 6 faguine
Inde rape ex ipfo qui uulnus fecerit hofte V
irofam eluuie.laceri^ per ulceris ora (fibrae.

Sparge manu.uenas dii fuccus coprimat acer. Mortis enim patuere uiaettum pura monebo
Circum labra (equi.tenui^ includere filo. At fi pernicies angufto pafeitur ore,
Contra pande uiam,fallenteis^ argue caufas. Morborum in uitio facilis medicina recenti.
Sed taiSu impofitis mulret pecuariaC.i,canes)palmis, (Id fatis)aut nigrae circa picis unguine Cgnat
Qiidd fi diftriiSo leuis eft in uulnere noxa, Ipfe habet auxilium ualidae natale faliuae,
Blondus hunc locum paraphrafl reddens, uifcera 8C fibras reponi iubet,ac labra filo cofiii, SC de.
tradlos pilos illius qui intulit uulnus fuperponfiaut uirofam eluuiem.donec linguis fiftatur:indeca
ni lambendum relinqui, N aturam enim canem ita dotafle, ut lingua medeatur uuincribus :BC fe bre
ui tempore uulnus latiffimum hoc modo confolidatumuidiffetldem feribit Aelianus, Strecentiores
&
aliqui.Curare uulnera fua 8^ aliena dicuntur lambendo, fi uulnus attingere lingua nequeat,pede
faliuam ingerunt BC fanant, Albertus.Si uulnus ( inquit Blondus )lingua fua canis contingere non
poffit.medicamentis BC methodo utilicebit,ijfdem quibus in uulneribus humani corporis, V
ulnus
iimplex uel cani tantum lambendum dimittes, uel infperges cinerem de capite canis, qui maxime
prodeftiuei falem tenuem torrefacftum cum pice liquida impones.Blondus. Si canis a cane morfus
fit, fquamte ferri pollinem pice, excipe Si inunge.Tardiuus;(qui errat picem liquidam Gallice uer.

tendo poix fondue.)Canibus morfls anagallidem uenatores imponunt: quae etiam hominibus a ea,
ne rabido morlis prodeft.Hieron. Tragus. Albertus anagallidem no ad uulnera.fed uermes in uul.
neribus canum adhibet, ut paulo poli dicam. Canem a fera in uenatione morfum.cui roftrum ualde
intumuerat,moribundum fere.dtilTime curauimus, primum extradlo fanguine( circa uulnus)cum
incifioncjfic enim uenenum euocatur:poftea oleo de hypcrico illito.Blondus. Cimices profunt cani
aferpentemorfOjPlin. libro 19 . ^Remedia contra morfus quos canis rabidus homini inflixerit.
Infra docebo cap.y.Sf mox anteilla.de morfibus canis non rabidi in homine curandis. Aduerfusri
&
mas ulcera remejjium Tardiuus praeferibit ex teila uel olla: fragmento, quod tritum aceto^ forti
mixtumimponatur : uel cum adipe anferis terebinthina. Senecio (fic uocatfifymbrium alteram, y
btunncit6tt(]l4) ) cum lardo recenti tritum SC appofitum, tumorem in cane fedat, SC faniem fundi,
tus exuahit.a: ulcus ac uulnus confolidat, Albertus. Si canum uulnera intumuerint.butyro inun-
gito:hoc enim tumores depelli creduntur:fi maxime lingere uulnera confuefeant: (melius, ficcon.
luefcent,)quod pcrunle canibus eftifenationibus (id eftfirymbrio altero )praefertira tritis, eSaxun.
gia uel hircino feuoappofitis,Aquiuiuus:qui ex AlbertodefcripfilTeuidetur, Albertiuerba de fe.
necione herba fupra pofui : is butyro quidem illini iubet ulcera uerminamia, ubi uermes in eis per
aha medicamenta iam enecati fuerint:Butyro,inquit,menfe(Martio,addiderim)fa(llo, inungantur;
per hoc etiam ipfi tumores depelluntur S( partes fic illitas canis lambet libentius, quod perutile
:

eft.
f Sifpina uel aculeus in pede aliaue parte canem lacferit,furfurefca cum lardo trita SC appofl.
ta,extrahit, 8(: faniem denudando aperifldem facit puluis hirundincllarum in olla noua cum parti,
bus inteftinis combuftarum: quod medicamentum tanquam faluberrimum in pyxide referuandum
eft, Albertus.Furfurefcam.ut uocat, herbam, uideo no aliam effe quam bechion, id ell tulltlagincm,

uulgo
 De Cane. C. Lib. I.
tiulgo|-«||3 ()tib:nam illam quo® nonnulli ex
ucteribu* farfariam uocauerunt, forte oiiod -
folia al
bis qtiibufda,ceu furfuribus obditcatunhuius folia, ut apud Ruelliu legimus.tela
omnia infixa cor*
pori extrahunt.Qiiod ad hirundines , ( fic enim &
Aquiuiuus etia ex Alberto legit ) hunc ciiieris
ii
pfarir ufum apud ueteres in prafentia nonreperio : ca;tcr3 harundinis, qua
phragmiten cognomi*
nat, radice concifam per fe.Si una cB bulbis illita, furculos SC culpides extrahere,D’iorcoridmradit •

f Vlceribus quar nafei folentcx prauorn fuccorBdecurfu,maximcrodcntiS.medcmr

quoduis cor!
rodens pharmacui&ipfa lingua canis(lambendofcilicet,)Blondus.Accidit etia
utuermesinnafeat»
tur in poftci ioribus cruribus, quos ut enecesjpratter unguenta apolloloru flue Aegyptiaca
cerata
inijeies ulceri fuccu folioru perfichfic mortui confeftim exibuntueliqua cutS
faliuK canis permiue!
10 Sic enim quodep putrido ulcus Si uerminofumcuraturjquamuisquidacofueuerunt^
falefparge
re, 8i dulci oliuo inungere.Hatc nifi profuerint,utcnd6 ea rationequa in hunianoru
corpora ulceri
bus medici prsefcribunt.Blondus. Vulnera uel ulcera uerminantia canu fucco hippix,queuocatur
tanaceta agrefte,perfundantur quoad exringuanturuermes. Venatores quida experti affirmant
omnes huiufmodi uermes in omnibus brutis animalibus interire,ri fticas citriha collo cora fufpen!
datur,ubi primu aruerit.Porro iam exttnflis uermibus,butyro de mefe Martio locd inuriges,
quod
8C tumore remittit.K canes ad lambenda inuitat, Albertus. Hippia: nomine anagallidd inKlligodSc
enim uel Arabes,uel barbaros quofda appellare inuenio) cui ca tanaceto nihil commune eft quani
,
quod uermes fimilirer interimere poteli.nimiru acri SC niuofa facultate fua,qua bet* fimilis atir etia
fuperior eft, quod ipfe obfetuauiiquamobre idem ad apophlcgmatifmos uuiufi^ ufus. De hac parta
, lo ante etia ex Hieron, Tragi fententia locums fum, Conira uermes ulceribus innatos: Vermi^an
tes partes aqua calida ablue, ST pofcatdeinde pice,calce,8i fimo bouis inaceto mixtis,laaatoloca,ct
in((rergc puluere ellebori nigri , T ardiuus. Vlcerain uentre canis oborta,pice liquida (de poix cie
re, id elf pice pura uel purgata)inunge:&:puluerem infpergc qui recipit arquales partes opopanacis
Si radicum flammula,Tardiuus,
^Si icabies infeftabit,cy tifi dC felami tantundem conterito, & citm pice liquida permifeeto, uitid
fam^ partem linitorquod medicamentum putatur etiam hominibus efle conueniens:Eadempeftis
fi fuerit uehementior, cedrino liquore aboletur,Columella. Si fcabics,impetigo aut lepra, qus tria
pro uno connumeramus.caneminuaferit: primum fanguis detrahatur a quatuor cruribus e uena
maiori, qus in externa cruris parte defcendittpoftea fiat unguentum ex argento uiuo,fulphure,'8£
o femine acalabis(urticamintelligo)uito:acquales parces deduobus (lego, tribus)cum duplo axungij
nereris uel butyri mifce,8i inunge locos afte(Sos,curabitur. Confert etiam lupini decocftio Sf aqua
,
falfa, Albertus. Decotffione lupinorum ablue canem rcabiofum.Rafis. Gratius poeta aduerfus caa

ntim fcabiem remedium praEfcribit,bitumine,pice,& amurca fimul ad ignem mixtis; Inde lauant te»
gros, forte lintint legendum, nifi intelligas inungendos primum canes, indelauandbs. Hoc medica*
mine illiti canes, pluuias frigora ititent: 8( locis tranquillis, calidis apricis^ contineantur, ut uitiS
exudcntj&lmedicamenti uis poros fubeat.Sunt qui fcabiofos canes aqua marina merganr. In Sici*
lia fpecus eft,ubi Stagna fedent uenis,olco^ madentia uiuo(petroleum intelligo:)Huc pecudes ma

la tabe affedlar fajpeducuntur, cum alia remedia non fucccflerinufacra Vulcano fiunt.&c.Necmo'
ra (lic lego) fi medias exedit noxia fibras, Hts laire prgftdijs. SCc. Qtiod primam fi fallet opem di>
„ mifla facultas: At tu prgcipitem,qua fpes eft proxima.labem Adgredere,infubito fiibita eft medi
cina tumultu.(forte,in fummo fumma eft,ut conueniat huc fententia Hippocratis, Extremis morbis
extrema remedia tentanda.) Stringendae nares, fcindenda ligamin3(articuli)ferro Armorum, ge
minacp eruor ducendus ab aute. Hinc(a fanguine)uitium,hinc illa eft auida: uchementia pefti.
ilicet auxilijs feirum folabere corpus; Subfiduas^ fracesfid eft amurcam) diffufa^ Maftica prifed
Sparge cado.Liber tenues e pedore curas Exiget; eft morbo Liber medicina furenti, Haec Gratiusr
Sepe fcabies contagiofa plures fimul canes inficit,aut etiam perimit, Qtiin acidos Bacchi latices(id
eftacetSjTritonideoliua Admifeeredecet, catulos^ canes® maritas Vngere profuerit, tepido®
offendere Soli; Auribus tineas candenti pellere cultro,.Nemefianus. Scabiem adufta ferebilis^
aut falfa pituita generat, Comprimunt eam aliquando leiiiora remcdia,ut funt,decodio fumaria:,la«
o pathi.lupi fali(ftarij,borraglnis,uel ferum ladis in quo eadem macerata fuerint. Prodeft ettani lauari
lixiuiOjUel aqua marina,uelgarotcmperato,uel aqua fabrora ferrariorum in quo ferrum candens
extinguunquel deni® decodionefumaris cum radicibus inula: Sf lapathi. Aufertur 8f fanguis no*
ntmquaam,uerum moderatius. Praeftiterit autem ante omnia purgante medicamento bilem deijci,
Blondus. Tardiuus ad fcabiem commendat unguentum, quod conftatpice nigra,fulfure,lithargys
rio.oleo Sf urina.Locus fcabiofus(inquit)tondendus eft, inde panno uel penicillo fricandus donec
fanguis appareat: poftremd ungentoiam dido calido inungendus, Sf loco mundo continendus do«
nec unguentum decidatthinc iterum unges.fedabf® fricatione, Sfiterum dum decidat locomun.
do continebis. Canum fcabies fanantur bubulo fanguine recenti, iterum® inarefeatiUito,^ pofte.
ro dieablitto cinere lixiuio,Plim'us. Pix liquida prteftantiflitmim remedium eft ad canu iumem&
j torum fcabicm.Plin.Diofcorides oleum lentifcinum Sf cedriam quo® commendat. Amurca fcabia

fis canibus auxiliatur.Thcomneftus. ^6i tumor in aliqua parte oriatur.remedium cft.alcacam cura
aqua tritam,mifcere cum paftafid eft malTa farinaelSf fimul fiibigeremanjbus,ac iam cerat inftar trtt
i8o De Qmdrupcdibus
cSabilcm imponereialij pannum cx cannabi imponunt, maxime cumino infperfum ; alij eundem a»
qua madidum pilis circa tumorem prius rafisiLac acidum quoij bene agitatum d£ impofitum, dolo
«m fedaqK reprimit tumorem:Item lini femen cum recenti fanguine coiSumiBetuIa trita 8iapplica
appofiti , tumorem fanant,
ta:Seneciones(id eft fiiymbrium alterum)cum aqua lardo recenti triti
&faniem funditus extrahuntia: ulcus ac uuInusconfolidant.Albertus. Si tumor abftp ulcere aut
uulnere fuerit, de oife fepif puluerem emplaftri modo impone. Quod fi
etiam
ueficactpapulae ex- uel

anthemata)adfuerint,coques iimulgalbanirm,ftyracem, medullam cerui,ceram,oleum, falem ama*

rum,&: mebhoc pharmaco dorfum &: locos affecSos canis per decem dies inunges. Tumori poil uul
nus fado medeberis,ii furculis arboriS calefacientia in aqua decocSis, locum laucris ; dabis aute fta-
tim poflea edenda butyrd cum meile, Tardiuus. ^Verrucas ita tollestprimu diligenter fricabis et i,

purgabisdnde pinguedine aliquam illines ut molIiantur:deinde impones medicamenta inftar em=

aceto. Aut aloen trita cu finapij
plalfriex puluerede cortice cucurbitaCjSffale minuto cum oleo
embammate mixta,applicabis,ut ercdatur.-Poftea decotSis in aceto folijs falicis cS fcoria ferri ( id ell
micis illis qira inter fabricanda profiliunt, utTardiuusexponif,cumhaEcfquamapotius(it quam
(coria dicenda)etiam uerrticas colluito, f Idem aduerfus clauos(cloux Gallice) remedia defcribit,
quod componitur ex fimo arido,cortice cucurbitar,6f pane hordeaceotquibus flmul crematis adda
tur puluis c plumbo, Sf aftundatur aceta, ut claui perff icenturtQuos etia pofca prius abluere iubet,
ac deinde prjfcriptS pharmacu emplaflri inftar imponere, Gignuntur aliquando in canibus ri
cini,ut pedes etiam & pulices, Plinius. f^Quidam nucibus Graecis (amygdalis amaris, Fronto,
quas Columella etiam contra mufeas commendapin aqua tritis perungunt aures 8C inter digitos , ^
mtifcs,6<:ricini,&;pulices(8fpediculi,Fronto)foleantclihocunguine non fis ufus)ea exulcerare,
Varro.Aduerfus pediculos ftaphifagria contrita infpergaturtuel tota corpus lauetur calido deco*
(So radica aceris contufaraTtodeft radix cedrfifed mandragorae radix pracfertur.Cauendu eft in
terim ne quid de his medicamen tis,utpote uenenofis,in os canis perueniat. Tutius abluentur dcco=
dio radica cyperi, quod pediculos omnes extinguit,Blondus, Pulicofae cani remedia funt, cymina
tritum pari pondere cum ueratroaqua^miftutfeu cucumeris anguini fucctistuel fi haec non funt,
«etus amurca per totu corpus infufa,Golumella. Pulices extingues ac perimes, aqua marina atque
etiam muria perfundens canem,pofiea^ inungens illum eyprino,cu elleboro,aqua,cymino,&: utia
immatura; aut ex radicula fylueftris cucumeris aqua diftempcrata:(Remedium fimile contra alfar.
den, id eft ricinos apud Rafin legimus,)Sed multo melius fuerit, amurca corpus inficere,quj etiam ,
fcabiofis canibus auxiliabitur,Theomneftus . T ardiuus decodlo ftaphifagrite , aut foliorum dC fru=
’

dtuum cucumeris agreftis loca pulicofa lauari itibettAlbernis oleo ungi: fic recelTuras pulices , nec
cito redituras, ^Canibus proprium ricini uitium eft , qui inde etiam nomen cynoraiftae accepit,
Ariftot.Noninfeftariricino locum amygdalis amaris illitum paulo ante dixi, Nemeflantis oxelato,
inquit, fcabiem canum Vngere profuerit,tepido^ oftendereSoli, Auribus tineas candenti pel*
!ere cultro, ricinos puto tinearum nomine intelligens.Canis qui habet alcarden ( id eft ricinos ) ab«
luatur cum aqua marina,aut aqua falfa,et deinde ungatur aceto uini fid cymino,extinguentur alcar
dcn,Rafis. Fere per atftatem fic mufeis aures canum exulcerantur, faepe ut totas amittant: quod ne
fiat,amaris nucibus(amygdalis amaris,ut fupra)contritis liniendat funt.Ciudd fi ulceribus iam prat*
occupata; fuerint, codam picem liquidam fuillo adipi uulnei ibusfttllari c6ueniet:lioc eodem medi* ,,
’
camine cofttadiricini decidunt, Nammanu non funt uellendfineut ante prtcdixeramfaciantulce*
i-a, Columella. Plura de ricinis uide in libro de Infedis.ubi euam de eynomyia,id eft mufea canina a*

gemus, Amaris nucibus Grtecisillitaloca,aricinis,mufcis,alijscp uitqs tuta ene,paulofupra didura

eft. Chamaeleontis fucco ricinos canum necant,Plinitts. ^Sapes aut ucfpae, aut fimilia infeda
canem pupugerint,remedio erit ruta ufta,&(ex aqua impofita:Qudd fi pundura mtifcae maioris(ut
crabronis)ftierit,aquam infuper tepidam adhibe,Tardiuus, fl'Cancs Sd alis pleretpbeftte impen
dentem peftem,Sdccelifalubritatempracfentiunt, Aelianus. Si peftilentia ingruerit, ititandi conta-
gij caufa canes adhuc incolumes in aliamregionemttasfcranttir.Experimento autem probatum eft
praeferuari canem^ib hac lue , fi uel puluis uentriculi ciconiac,uel eiufdem partis in aqua decodum
in os canis apertum infundatur, Blondus, Gratius etiam in libro de uenatione canum peftem defert 5*
bit,8d primum effe ait ad eiiitandum contagium,mutare ccelum:fin illud fieri non poUit,iecundtim
ut medicamentis utamur: Sed uartj motus,nec in omnibus una poteftas, Difceuices,&, quae tu*
tela eft proxima,tenta. Muli 8d canes apud Homerum libro i.Iliados,ingruente pefle primi infici*
unturteaufam inquirit Euftathius in commentarijs,8d Caelius lib.iy.cap.iS.Heraclides Ponticus(in
quioputatiumenta pefte infici primum,quia deieda in terram Sd prona in paftum,tso wo-iifes Ixiiki/
BT(iss trahant procliuius homine,cuius eft furrediim corpus,8d purius fublimi infpirato acre, 8dc.
Apocynum frutex eft folio hederx,molliore tamen,»; minus longis uiticulis,femineacuto,dt
uifo,lanuginofo,grauiodore,canes8(: omnes quadrupedes necat in cibo datum,Plinius.Apud Dio
fcoride apocyni alia nomina legimus,ab eodem effedu,nempe cynanchen, cynomoron,cynocram*
ben,cynodonon.cynaricam,&: caninam : Sd apud Paulum Aeginetam cynodonon , ut Marcellus Ct
Vergilius legit.-noftra exemplaria cynomoronhabent,8drede,cum apudGalenum quocp fic lega*
tur.Csterum cur cynocrambe,quafi canina braffica.iiem braffica rufiica nominetur a quibufdam,
non
 De Cane. C. Lib. L iBt
non uideo nifi quod fliiquas profert, fimiles forte braffica: flliquis: ucl potius a fimilimdine braflVca
marinae, cui fimilia habetfoIia,nempehederacea:fimiliter etiam fucco turgent, qiiamuis apocyuoii •

luteo.illacandido.Habentinfuper ramulos fimiles,nam quales Diofcoridcs apbcyno tribuit, Ion.

gos si lentos: tales ipfe in bralTica marina,id efl foldanella uulgo ditffa obfertiaui . Plinius femen acu
ttim , diuifum , Sf lanuginoftim apocyno tribuit, Diofcoridcs imfimita
Marcellus tranftulit,femina dura, exigua,nigram:R.uellius,femineintus albo,duro, paruothic (.lA*
rit iiocem tanquam fuperfluam oml(lf,ille Siliquae eifinquit Diofcorides)quales in fabis, dN
talcs,follicularifpecie:uiriculae parttae ( ut Ruellius uertit;long5,utMarcelIus.iHi«5i!(/cnim8tV»5?i<
qua uoce aliqui
facile pcrmtitanturOAi/yil/sijid eft lentae SC uitilesipro legerunt, id cft, lou
10 tid3e,quod admitti poteft,cumo?i/SfM>is5 uox fequatiif, idem fere Cgnificans quOdAcjo/af. Hoc a.
pocynon qui hodie norit neminem efTeputO.quodquidenlfcriptis publicatum flt.Egoprorftts con
genCrcm ei herbam illam exiftimo quam aliqui ridiculo nomine Noli me tangere uocitant,ed quod

uel Icuiter attatSac eius filiqua: iam maturae mox difliliant SC femen eiaculentur,quod 8C cucumeris
anguini frudfus facit.Semina in filiquis dutiufcula 8f alba producit fuccum luteum continet ; non
:

femel enim libros,quibus ramulos huius herbteimpofueram,hoc poftea colore tineSos inueni. Vim
acrem SC erodentem habet,ut ftepe guftando cognoui.Flos ei luteus aconiti inftar cuctillatus. Vene
nofam arbitratur etiam Hieron,Tragus,qui ultimum inter tithymallos locum.fed perperam, ei attri
buit.Btquanquamfoliis Mercurialem uel atriplicem quodammodo referat,nonidcotamcnnullum
apocyni genus efttNam Si Diofeorides cyniae herbae ( quam itidem cynocrambenuocat) folia uel
Mercurialis uel hederae folijs comparat, Ego interim apocynon minus,noftram hanc herbam appeb
labo,donec alius aliquid melius attulcriunec admodum refert, cum nullus in medicina eius fit ufusr
canendi tamen gratiarefert:nam Si homini uenenofum apocynon eHe,quod Galenus ait, facile cre«
do,cum lupos, uulpes Si pantheras interimar,ut Diofcor.fcribit, Si ut Plinius quadrupedes omnes.
Hoc obiter monebo Letlforem, aliam elTe cynocramben apocynon ditffam, ac prorfus ucnenofam,
quamDiofcoridcsdcfcribit libro 4.cap.79. Aliam uerocyniam,cui item cynocrambes cognomen,
eodemlibro cap.184. Marcellus Vergilius tcftatur inuetullifflmis Graecis Si Latinis codicibus hoc
caput non legiipraeterea fi nomen(inquit)folum expendatur, eadem apocyno eft,de quo non multo
ante hoc ipfo uolumine egiufi uires, Mercurialis eliemerito credetur,pr£efertim ijfdem penitus tier.
bis inhoc feriptore tratSata.qua: enim de ea feruntur, femen eam fecus folia habere, exiguum rotun
lo
dum^tpotam praeterea aluum foluere,Si olerum modo cocfam,bilem Si aquas corporis trahere:o'
mnia paulo ante didlae Mercurialis herba:fHnt.Scd nec Plinius,quodhadenusdeprebenderim,aut
Theophrallus,de hac cynocrambe ufpiam agtinulnclinatidco animus nobis , adulterinum feripto.
rishuius elTe hoc caput,8i alterius Mercurialis herbae traditam ab aliquo fub hoc titulo hiftoriam ef
fe,H 3ec Marcellus. Ego flue ab alio adiuntflam , flue a Diofeoride primum deferiptam , hanc cyno.
cramben, fui generis herba elfe cxiftimo.nempe Mercuriale fylueftte,qua ijfdem fere uerbis,quibus
comunis Mei Curialis,defcribi nihil miru eft,quum Si forma SC uiribtis non aliter ab ca diferepet, ^
folentagreftia ab urbanis, De nominibus equidem neminicontendermr.reipfauero Mercurialis ge=
ncra duo fylueftriacognofco; quorum unum in fyluis fere nafcirur,nigrius,8f reptantibus per tranf
ucrfumradiculis,quod Leon,Fuchfius pro cynocrambcpinxit.maiusalterum,a candidius, hirfu»
, . tumm circa oppida Si rudera palTim emicat.Foemina,quod fciam,in neutro fylueftrium genere re»
* peritur: utrumi^ gemella femper feminum conceptacula inter folia geriqut rciflea Diofeoride Mer-
curialis fylueftris mas cognominetur, Si ftatim poft uulgarcm ac locis tantum cultis nafcentem Mer
curialem collocettir.MatthatolusRuellium reprehendit, quihanc cynocramben atriplicem fylue-
ftrem elTe putauerit,quum atriplex ifta libro a. poft fatiuam ftatim aDiolcoride commemorata fit.
Qua quidem in re cum Matthaeolo fentio. fed dineniio ab eodcm.quod immerito Ftichfium notet,ut
qui depinxerit apocynon a Diofeoridis deferiptione prorfus alienum;cum Fuchfltis non cynocram
ben apocynon,fed cynocramben cyniam depidam dederit. Perfuafit forte Ruellio ut ita indicaret
herba: odor:eft enim genus quoddam atriplicis fylueftris circa parietes interdum nafcens, omnium
fcetidiftimumidefcribitur autemapocynon quocp graueolens Diofcoridi,d«{vay(«i/:quod tamen ali
« ud quamfoetidum,quamuisGalenusolt«rdtfltsdixecit.[demMattha:olus perperam Galeni uer.
eft
bade apocyno citat,quod maturandi ttim habcaqctim apud Galenum fimul Si Aeginetam diapho
tetica,id eft difeutiendi facultas non maturandi ei tribuatur, id^ merito, quoniam { ut inquit Gale»
nus)non inftrenue calefacit , non a:que tamen exiccat : huiufmodi enim difeutientia funt. Apud A c
ginctam non placet quod lcgitur,cam ualde fetidam Si calidam efle,abfque flecandi tamen faciilta
tetquam quidem Galenus ei non negauiqfcd minorem quam calefaciendi cfte dixiq Difeutiendi fa,
ne uim Mercurialis etiam habet: Se haud fcio an apocynon Si cyniam Galenus alij^ fectiti ctirn coti
fuderint.cum alterius folum mentione faciant. Hoc quidem Galeno frequens elfe uidetur,ut ex uiri
btis plantarum, a Diofeoride pratfertim fcriptis.de temperamento earum Si qualitatibus primis pro
nuncieqquod tamen perfatpe non flne errore fit,ne prorfus ftirpes quafdam ignorafle exiftirhetur.
(0 Epicharmus braflicamfylueftremcontra canis rabiofi morfum imponi fatis efle tradit, melius ficu
lafere SC aceto acrhNecari quotp canes ca,fi detur ex carne, Pliniustfentit autem de apocyno,

$ Chamsleonis albi radix mixta cum polenta , uel ( ut interpretes reddunt ,in Gtaco tamen cft-

q
I82 De Quadrupedibus

transfert. quoniam imer Diofcoridis nomenclaturas a quibufdam ftc appellar, chamtdeoncm ntgfa
leaerafipfecommuneutritBnOmcnfecitHocfanealiquismfretur.curfohalfcochamskonttcanea
alfasqiquadrupedesnecanSiuenenumadfcribatur,c«mnigrum)ongcpermc.ofioremGalenuscat.'
tcriq;faciant.&inter illius qtiom nomenclaturas cynomazon (quafi
maza cani obi)cienda)habca»
tur St cynozoion propter grauitatem odoris, tefte Plinio :
nam apud Diofcoridcm male Icribitur cy= g,
ulophonon iiocatui , Plin.
noxylon.quo etiam iuuencac pereunt anginae modo, quare a quibufdam
CZinziber caninum uel aquaticum olus eil quod interficit canes , folia habet falignis fimilia,
,
zinziberis,Sylua ticus fine authore: deferi»
led pallidiora (magis citrina ) ramulos rubentes lapore
^R.hododaphnes(recentio,
ptio adperltcariam uulgo didjam uel hydropiper Diofcoridis accedit.
res oleandrum appellant flos 8<l folia,canes,alinos,mulos,8^ plerafcp
quadrupedes perinmnr, Dio*
)
feorides K Auiccna. Idem facit elleborus albus apud Serapionem fecundum EbenMef. &Auicen
nam. Nuces uomicac etiam uenenum funt canibus.Chryflppus docet canes occidi jfi aqua cis detur
in qua decotfltts fuerit afparagus,PIinius,Diofcorides,& Auicenna,
^Plumbi ftmus canes oeci,
dit, Plinius libro 14 ut Aggregator citat. ^Vencnatimellis malum (quo homoinfcdusfiicrit)cer
tum cft per excrementa, adeanes etiam peruenire,iimiliter^ torqueri eos, Plinius. Circa Scytha,
rum a: Medorum didam Thraci* regionem, locus eftuiginti fere ftadiorum fpatio, qui hordeum
producit, quo homines uefeunturtequi uero & boues abiiinencimd fues etiam K canes cxcrcmen*
ta hominum qui mazam aut panem ex hordeo illo comederint.auerfantur, tanquam
mortis pericu-
lo. Ariftoteles in Mirabilibus, Si canis non cibi inopia, fed aliquo pratter naturam afledu inma
f
cicminciderit,teraut quater butyro abunde eum nutricstiindcnififtatim habitior fiat, fignum eft
'

eum uermes fub lingua aleretillos igitur acu extrahcs:Qiiod fi ne fle quidem corpulentior fiat, incu
rabilem SC breui periturum exiftimato, Albertus, Sunt qui fafeinatos etiam paulatim emaciari cre.
dant, ut proxime dicam, Si ex pigro ignauo^ agilem &
uelocem reddere cupis.pane auenacco
accuratecodo fermentato^ fubindepafce, Albertus. Gratius quidem etiam ueterno quandotj la.
berare canes author eft. 50

^ De rabie canum, tjs^ omnibus qua circa eam conCdcrari poflimt: 5C quomodo in canibus cu
rari debeat, 5f qua: auxilia fint homini aduerfus morfum canis tum rabiofi tum non rabiofi.infra dif
feram cap.6. ^Blondus nugatur qupdam defafcino.quac ipfius omnino uerbis apponam.no quod
probem, fed ne quid omittam, Canis ( inquit ) ut Si infantulus, frequenter inficitur fafcino.ita ut de.
iieniat ad extremam maciem.CDuorundSenim hominum oculi, adeo ligant, ut quem ligauerint non
patiantur liberum eire.quinimonecmentis compotem. Fafeinum autem dicimus efle genus ineam
tationis,ut patet apud Virg. Nefeio quis teneros oculus mihi fafeinat agnos , Morbus autem is ori>
tur e fpiritu fafeinantis. Sed fafeini eft ingreflus per oculos fafeinati ad ipfum cor ufi^ , Propterca
cauendum eft ne catulus perfpiciatur ab inuidis hominibus donec adeleucrit.CJiioniam hate eft ma
xima conferuatio falutis eiustquia remotis qua: inficiunt,falubcrrimus feritatur, Pleritp autem alij 4»
ex corallio baccatum monile circundant collo, C^ttidam SC facris herbis praetegunt, & cingunt fron-
tem bacchare. Horum tamen ufus eft minus proficuus.Concluflo uerum prohtbet fafeina, uelut far.
mentorum ignis,H*cBIondus. ^Lippitudini uel lachrymis canis medeberis, fi afpergas aquam
tepidam.a; mox farinam cum albumine ouicataplaflnatis modo adhibeas, Tardiuus. ^fAdalbugl
nem oculorum canis.os fepip crematum tritumep mane SC uefpcri adhibeto.Si uero inueterata albu.
go fuerit.illines medicamen compofitum,pari portione croci,fellis bubuti.fucci fojniculi, Sf mellis,
Tardiuus. ^Adfurditatem, qua: deprehendetur ex pigritie canis Si tarditate. Si omni alacritate
amifla, oleum tofaceum uino mero permixtum.ter die auribus immittes, Tardiuus. ^Inflatis ud
tumidis auribus refliedium prtcftant cortices granatorum oxelato incotfti, quod auribus inftillabis.
Idem. Vulnus poft tumorem apparens,acetolauabis,8( mox infpcrges fpongiam tritam. Tardi, pt
UHs. Vermes etiam in auribus occides, fpongia trita albo oui excepta S( cataplafmatis inftar appli.
caca, Idem, ^Cynicus fpafmus.id eft canina conuulfio in homine appellatur, oris prarter naturam
diftentio.ita tit canis irati inftarringi uideatur.quod fercfltmufculis ab altera parte remiflis, Celfiis
oris diftentionem, Auicenna torturam faciei uocauit. f[Si calor nimius palatum canis inuaferiq
butyrum melli commixtum in cibo dabis.T ardiuus. Eandem partem fi durities aliqua uel cancer in.
federit.falem Si myrrham teres.ac mifcebis aceto.ut locum affetSum perfrices, Tardiuus.

^ Anginam barbari fquinantiamuocant, corrupto uocabuIoaGrtccofynanche uel cynanche.

Kcrayys morbus eft canum, ttficc V arinus: lege Trvtyitci ex Hefychio, id eft horni

num fuflbcatio.Qitidam cynanchen interpretantur morbum faucium, a canibus quos infeflat. Cy.
nancheeft pratfocatio notfturna.humore craflb Si tenace ad bronchum, id eft arteriam delapfc, ma fe
xime in pueris,Pollux;qui anchonen etiam ( )
purulentum abfcellum inter epiglottidcm SC
lingu* radicem interpretatur, SynancheCut ait Paufanias citante Hermolao Barbaro^ mni<uli.s qui
funt
 De Cane: C. Lik 1. ig-f
fuM intrita fauces, inflammatis oriturjficutfjs quicxtra,parafynanche. Ad eundem mods cynarti
che fit, cum mufculi gutturis interiores accendunturtparacynanche cum exteriores Galenus
, ta.
,

men libro 4 .deIocis aflTetflis cap.y.Si Prognoft.j, commem, lo. hoc diferimen reprehendit, Celfus
cin facit angin|genera: Synanchen,uti fynanchen(aj ^«^^«yiJparafynancheh.ln
aliter, tria
primo
nec tumor nec rubor comparet ullus,fed corpus aridum eft,uix fpiritus trahitur, membra folimn*
tur.In fecundo lingua fiiuces^ cum tumore intumefcunt,uox nihil fi'gnificat,oculiuertuntur, faci
es palkqlingultusm eft.IIIa communia funt,a:ger non cibum deuorare.non potionem poteft, fpiri..
tus eius includitur, In tertio.quod leuius eft,tumor tantum rubor eft,cstera non fequuntur, Hip
pocrates dC alij ueteres.omnia mala quatin gutture &: faucibus accidunt, quas quidem fpirandi co.
ip mitatur difficultas, anginatnomine appellant, Cynanche,id eft angina interimit canes, Ariftoteles,
Pollux-Albertus additintrafecundum,auttertiHm,autquartumdiem, Ego innumeros tiidi canes
angina affeflos, quorum nullus euafit, Aug.Niphus. Quid dicam tuffis , quid mcefli damna
f
ueternif Gratius decanibus.Tuflfsclamofa.id eft canina,Syluaticus.Tuiris canum ucnationem.fld
cuftodiam indigentem taciturnitatemaxime impedit, Ideo utpaftoresoui tuflientiper nares infuh
dere confueuerunqita SC cani inijeies, uini cyathi duos fiite paulo minus , in quo dulces amygdala
contuf3e,ac mundae, fuerint foluw,Blond.Tardiuus pulegia maius in oleo, meile dC uino cotSS,cani
deglutiendu offert. Anhelitus difficultas cani ingruit ab aere cralTo: quamobrein aerem puriore dii
cendus eft:Sf nifi aere mutato curetur, aures eius ferro perforentur, ut fpiratio leuior flai,Blondus,
f Caninus appetitus dicitur apud Galenum De locis affe(Sis,ubi canum more , aut nil omnino,
10 autprauiaffetffantur cibi a mulieribus fecundo aut tertio poft conceptum mcnfe. Sic grammatici
quidam inDiiffionartjs fuis falfddocent,8f fimul Galenoiniuriam faciunt. Nam ille De locis affe«
<3is libro y.cap.y.inter affetSus oris uentriculi fic feribit; Conftat quod etiam cittx uocatx mulieris
bus accidunt.ubi hscparticula affetffa eft. Quae enim aut canum morc,aut nihil omnino , aut malos
cibos appctunt,tjs appetentiae inftrumentum Ixhicn effe certa eft,id uero os uentriculi effe demon»
ftratumiam eft, HycGalenus.Et licet inde cittamfiue malaciam, aliquando a canino appetitu nihil
differre iudicari poflit,faepe tamen ab eo differt; &: mulieribus folum accidit, circa tertium geftatio.
pismenfem praecipueeut Galenus fcribitlib.i.cap, 7 de Sympt.caufis,)quod non poffit tum foetus,
.

iitpote imbccillus,quicquid ad uterum alimenti ratione fertur abfumere.Sed de hoc afteiffU in Pica
aue plura.Caterum xvraioiw of i|«,ucl v kwki/Iws ailyk&u, omnibus dC uarias ob caufas accidit. In Gr
j
1° co textu Galeni De locis aflT.pro his uerbis Graecis,dVms j<A SfiycftUiius xwm/lils,a liiiiFcfj»! ofcyopilims,
yiynivu, rmm mVwTjii ojsjias cfyiinsTncShiutm tfiij/,&rc.Ego fic lege»
rim, 0 (r« yc^,ut referatur ad in mafculino genere ubitp, quoniam non ad mu«
lieres folum pertinent ifti affedua,fed quoslibet homines ; So-ms certe legi nulla conftruendi fermo»
nis ratio patitur.Eft igitur fecundum Grateos medicos canina appetentia,contrarium amiflioni ap«
petitus malum.Qui enim ftclaborant,plures appetunt cibos &
ingerunqquorum deindemultitudi
ne grauati,8i afliimptos cibos citra noxam ferre haud potentes,ad uomitum diuertunt Poftea rur« ,

fiis cibo le explentes, denud ad uomitum reuertuntur, quemadmodum canes: unde etiam malum
'

hoc appellatione accepit, Aetius lib.^.cap.ii.Plura uide apud medicos.De bulimo in Boue dixi,ca
pitis S.parte i.Caninum appetitum a bulimo fcitcdiftinguit Cslius Rhod. initio libfi i6. cum prius '

4° ly.^.confudilTet.In Hippocratis Aphorifmum libro i.Famcm uini potio folUit,Galenus non quam
libet famem,fed caninam flue caninum appetitum intelliginqua de re pluribus tratffat Caelius ly. <ji
Sunt qui caninum prandium ad caninam apperirionem contra Gellium putent referendum , Caeli,
us. Si quod os gulae canis impatSum fuerit,nafum apprehende SC collum uerfus aliquandiu deprl
me;& oleum faucibus infunde ut excites tuffimetulfiendo enim os fepe excutitur: Aut oleum aqug
tepida: infufum paulatim immine in gulam canis,ut remollito laxato^ loco os cedat , T ardiuUs. Si
hirudines adhaereant gulae canis, accipe quintj mufeas illius generis quae per acftatem ante cquorS
capita uolitant(Galli racines uocant) ex his crematis nidorem canis ore excipiat, &
hirudines ca.
dent,Tardiuus. ^[Aluiincaneobftruflaeremediaiamfuperius propofui. Vomitiones canis
monftraffe homini uidetur,Plinius. Canes cum morbo laborant,herba(alias hftba qUadam)inge.
fta cuomunt,atcp ita purgantur, Ariftot.De canaria herba uide in H. a. Cum redundantia canis ue
xatur,herbam in macerijs nafcentem nouit,qua comefa,omne id,quo affligitur, cum multa pituita
bile euctmitjfibi^ haec uomitio falutem affert,iine ullius medici opera, quo ad expellendam bilem
nihil ei opus eft:rabiemhsc niii tollatur,facit, Aelianus.Et rurfus alibi,Cum autem utruntp uentre
exhaurire habent nccetre,herbam dicuntur quandam comefle, cuius ui partim euomendo , partini
deijcienda aluo fuperfluemes cibos etjciunt,Vnde Aegyptios aluos purgare didicilTe ferunt. Si ca-
nes parcius netj craffis alimetis nutrias,non adigentur ad uomitum, Blondus.Si fiomachus debilis
fuerit, cruditate ac Uomitulaborarit,offabouis in aceto cotffa rodenda obffeies ,Tardiuus. Ven»
trem fluentem fiftet cafeus uetus ac durus in cibo, item palumbes coeffa afperfa aceto , T ardiuus.
Ad tormina uentris proderit cani,fi coopertum igni admoneris: Sf gulae eius inlerueris allium tritu
oleo calido mixtum,Tardiuus, Ventris tormina cum frigidis ex caufis oriuntUr,calidis iuiculis,6d
potibns piperatis uincuhtur,oleis etiam uel aliquo ex pinguibus oblatis. Forinfecus autem lauda»
mUs quodtj linimentum calid* uirtutis,ut eft oleum liliaceum,TtltacCum, nardinum , dC laurinum,'
q' »
 194 De Quadrupedibus
durii circiimuoUnntrojrrf potai^
ceratum dia!the3e,Hara-aton,uelAgripps.&:cineratispanms
affedibus.Tum etiam fi per os euomucrit fiiccum e uentriculc, curatur . negkas prxfi.
in frigidis
tiirtus ualida fuerit
adcxpellendutnnocu “"dus.
dtjs omnibus. Vana itam erunt prtefidia fi
Anftot. fegctem herbelcentem depa.
CCanes cumlumbricislifeftanttir, herbam tritici comedunt.
fii lumbricos expellunt, Aelianus.
Podagra in canibus qiian$ diffmhs.non tamen incurabilis eft,
Aelianus. Lumbricos in uentre canis occides
Pollux ex AriftoteIe.Perraro ex ea conualefeunt,
hoc medicamine, femen abfintliij.cornu cerui,
Klumbricos , arida tere Kmifce
eft,coriandruminiaae8^aqua cochi
Tardiuus Camfaneumem per urinam reddentl,remedium
granis piperis contruis, quae omnia com
cum pauco oko,a<: duabus libris lemicute,& quadraginta
Atitinettruata li qua eft tutela podagrae.Gratius de canibus.
r
mixta ut edateurabis, Tardiuus. ,,

Podaaracanumpedesextrorfumincuruat.Albertus. AuguftinusNiphus canes duos

podagricos

fe curafTe fciibit,nunquam tamen efficere potuifle quo minus poft unum aut ad plunmu duos cur-
calida)tcntati pauci eiiadere poflunt, Ariitot.
fus claudicarent,Podagra(Albertus addit
cinerem lixiuium C cen,
« CumplanM pedum canis ob terrae calorem feruidiores aut uftae funt,
propter laborem tumidas, oxclato tepido
dre UfleOmelli mixtum fuperilligabis. Plantas aut coxas
inunge. Si pellis aut ungues a pede fepareniur,farinam aquat
mixtam infuper deligato: Aut corti,
in’olla , cui canis jicdes immittes quam
ces mali piinici &C falem contCrito.Sd cum aceto feriiefacito
tepido medicamefo
ferre poterit calidilTime- A
ut gallas cum chalcantho contere ac mifce aceto,eotp
canis pedes lauato,Tardiuus. fHiferccanummorbifunt.quosafcriptoribus memoratos iiwe.
inquit) Mille Knent pelles, ^
nio’quanquam SC alij plures eis contingere po(runt.ISlam ut (Gratius
Morbilatentespracteriamdidos, fola ignis calefadtione.a: graminis
Curalp potentia maior, f
cfu curantur, Albentis. fl^Reliqua canum uitia,Ccut in catteris animalibus prxeepimus, curan-
de morbis canum ttadlatio definiqad
da funt,Columella. In Geoponicis Gracis libro i^.cap.j.ubi
icdlum eft: Kfiniyasjj mw a«ws fins ‘f mmiSt/ (/'vcarxlisi^ojf iii a-Ziuc mS&f s*^*.
pro KTsrai(i,id efl pecorum.legit Kvrwf/,id eft canum, et ita reddidit: Ricinos QC
TS)l/dpsiiJlei«.Cornarius
alios morbos canum, corpus peius affcdlum habentium,
curabunt ea quat ad oues funt relata : An>
infeftanttir xgrius aut diffici,
dreas a Lacuna maluit uertere.Ricinos aliosm morbos pecorum,quac
gCc.Ego cum Cornario fenferimjKvTOi/.id eft canum omnino legendiS effe.o^emnfls! uero quam,
litis,

uis plerunw fignificet id quod natiuo quodam robore

praditum difficulter a noxijs caufls uincitur,
in Grammaticorum Lexicis
iiidetur tamen lioc loco poni pro male affedlo ut Cornariiis uertiunam j,
cxponitur:S( iflt/coraKj/jiatsais trejpiji,
f^Canem detenturus ne fugiatjbutyro a capite ufef ad caudam illines, lingendum^ butyrum da.
bis, aut humida arundine a capite ufip ad caudam eum menfurabis,Fronto
in Gcopon.Gracis. Tar
diuus alas tantum oleo illinendas feribiqut a curfu impediantur. Canis fcqtietur te,fi alterius canis
fecundam obligatam panniculo, ipfi olfaciendam dederis , Fronto in Geopon. Canes non allatra,
bunt,qui dentem canis nigri manu tenuerit, quamobrem fures 8C latrones eo uttmtur.Rafls.Bt rur«
fuperftitio ex
fus. Non allatrabitur a canibus fuper quo dens canis fufpenfus fuerit. Videtur hxc
'

Diofeoridis uerbis non intelledlis nata, qiix funt; Ad praecanendum etiam utuntur (morfi fcilicet a
cane rabido,ne in memm aquae incidant, de quo proxime egeratjdente canino illius qui momorde-
rit canis, folliculo ex aluta claudentes, 81I ex brachio fufpendentcs.Marcellus etiam
incommentartjs
addit,Diofcoridem fibi uideri loqui depraecautione metus aqtiae,non rabidi canis impetu : fuura ta,
menCinquiOrelinqiiatur legentibus indicium. Conftanrinus in libello de incantatione , contra mor,
fum canis amuletum facit,citans Diofeoridem. ^Cor canis fi quis fecum habuerit, canes ei moleftt
nonerunt,Sextus.Coftanbenluce fcribit,fi quis cor canis fupra fe habuerit , no morderi a canibus:
fed quamtiis.accelierint 6C olfecerint eum,fiatim refugere, Albertus.Blondo non fatis uidetur
fecS

habere,aut ftipra fe canis cor.fed idem uorandum,aut(quod prteftantius fit ) tritum bibendum fua,
det furibus Si illis qui notSu ad amores fiios accedunt, fica nullo cane aIlairandis:quod furibus (in,
quioSiamantibus^redendum dimittimus.Ego quifquis haec credit, non caninum duntaxathabere
cor,fcd totum clTc canem credo. Sed Blondum fefellit.quod cor canis potatum , pro portatum , ut c,
goconqcio,apudAefcttlapiumlegitur, Canis latratum auertit, linguam canis in calceo fubditam J”

pollici portare,Plinius lib.19.Item ex fecundis canis membranam habere, Plin. lib. 50. Et cor canis
ficcum(fecum)habere tiel linguam eius fummam pofitam fub pollice pedis,Sextus.In ftniftra manu
tenerelinguam in panno ligatam,canesobmutefcerecogit,Kiramides. Leporis fimumucl pilos te,
nere.Pliniuslib.jo.Muftelacuiuentis caudam abfeiflam in pede portare, ficutdidttim eft de lingua
canis, Plinius libro 19. Rana uiua data in offa,Plinius libro ji.FItec omnia ad cohibendos canum Ia,
tratus,cx Plinio,Sexto,8(( Kiramide ab Aggregatote citantur . A
quo htec etiam canes fugantia re,
cenfentur.Cor canis portatum,Plin.i9.finiftra manu portandum Kiramides addit tam lingua eius
in panno ltgata,Kiramid.Corpus inuntSum lapathi &
cyclamini fucco, Theflalus.Nigidius fugere
tota die canes confpedlum eius, qui c fue ricinum eueIlerit(S<( adalligatum gcftatierit nimirum) feri. _

ptum reliquit, Plinius. ^ Canum morfus aticrtentia,cap.7.recenfebimus. (i

D.
Canis caeterat rationis expertes animates cum alijs dotibus excellit, tum quod hominesj a qtiibus
alitur
 I

DcCane. D. Lib, I. 155*

aliturpotf[nmum,amet,agnofcat,dscp feruiat, f
Impetus canum &: feuitia mWgatur ab Iiomi»
ne confidente humi, Plin, Clementis &
excelfl fimul ingenij fignificationem canes
prsbent ftatim
iitfcdemifitis quem petunt, ardoremremittentes.Notum eft illud Homeri OdylTegf.
di^sinA».
joms d/i/mds ilvnn^foirwtfyfKml^ay J'tiitK7nnysiis. Necpenim
quihiimife de,
tjcitacfpeciemfupplicisprrfert,amplius inuadunt.Plutarchiis in libro Vtraanimalium.&c.Natu
rale praefidium eft-ad auer tendos canes, federe, &
baculum dimittere,ne poflint infidias (iifpicari ca
ncs,Homcri Scholiaftes, Aelianus in Animalium hiftoria canem ratiocinatione quadam ac diale,
dica uti fcribit.y enatica enim canicula qu 5 dam,inquit,cum leporis qui nufqUam uidebatur uefti.
giis infiftercqeam perferutando ad folPam perueniflet, dextrumne potius an Isuum ad foflam
iter
10 ingrederetur dubitando aliquantifper haerebat. A t ubire perperifa netp hac neij iftac leporem abijfs
fe lecum conclulifleqcum nulla per folTam ueftigia apparerent, tranflIijt.Eadem derePlutarchi qud
V
que uerba adiungam ex libro tra animalium, aedd^ ed libentius quoniam tadem opera diale,
,
dicos ille refutat, Dialediciigitur,inquit, canem quoties ad illa uenit uiariim diuerticula multifida,
eo quod ipli e pluribus diflundum uocant argumentationis genere uti, 8C hoc pado apud fe conftia
tuere dicunt, aut hac fera abtjt aut iflhac,atqui necp hac ne^ ilihac illae igitur ut abierit reliquurii
,
ellieam^ ad rem nil fenfum quam apprehenfionem nudam conferrejrationem uero dC fumpta 6C
,

fumptis ipfam mox concluConem efficere. Atqui ilio quidem Dialediccrum teliimonio falfo nimia
rum &C adulterino canis non egeuNam fenfus ipfe.qua elapfafera fit,ex ipfius ueftigijs curfu de-
prehendit, ualere longum tam diffundis quam conitindis iliis DialedicorUm dices, Alia tamen fiut
lo dia funt officia^ & opera innumcrabilia,quac uifu nullo, fed nec olfadiqranone uero fola, fola men
te cum fieri tum deprehendi certum ell,e quibus adlimare naturam canis licet,
f Canes animofp,
amatrices,&afl"entaulcesfunt,Ariliot,Canemmaximeomnium animalium hominis amantiffimu
dicunt,Cum homini occurrit, eum declinat, rcuerentia quadam Sf pudore dudus , cum uero iniu,
ria aftedum hominem ab alia fera pefpexeriqtum ei auxiliatur, Aelianus. Soli dominum nouere:
& ignotum quocp,fi repente ueniat,intelligunt:Soli nomina fua, foli uocem domellicam agnofcBc
quamuis longa meminere.Plin.Nihil fagacius canibusiplus enim fenfus cateris animalibus
Itinera
habent-Nam foli nomina fua cognofeunt recognofeunt dominos fuos SiC diligunt,& eorum teda
,

defendunt, ac pro dominis fuis fe morti obtjeiunt,Ilidorus.Difeernit canis dominum fuum ab extra
neis.neceos quos infedatur odit: fed pro eo quem amat aemulatione folicito^ amore dudus inuigi
jo lat, Author obfcurus. Sibilo uocem domini pleri^ dignofeunt Venerijs canis quidam in medio fo
.

ri poli triennium agnouit fuum dominum,BIondus. Bellias Si fures latratu produnt. Sunt qui pe
culiare quoddam genus efle canum fcribant,quod odoratu fures deprehendat, & a exteris homini=
bus implacabili odio difeernat, Author obfcurus. Fideliffimi ante omnia animalia homini canes
atij equi,Plin.Hinc ell quod canem illum maxime probant,qui uerberibus quantumcBip afflidus,,
non fugit:fedetiamrepulfus,mox ad dominum uertltur, ceu neniam petens , quamuis innoceUs,
Blondus. Impartitxalimomat memoriam feruaqgratiam^ refert, Ambrofius. Maxime omnium
animalium canes defixis oculis deorum liraulacra intuentur, Aelianus. ^Qiiiparuam& latam
habent frontem,liolidi indicabuntur, ed quod caninam referant frontem, Qtribus frons quadrata
eli,8<r pro faciei portione mediocris,magnanimi,ob fimilitudinem leonis. At qUibUs corrugata ac tic
^0 luti nubila(inuj«ifs)peruicaces ac duri,oiS«tf7^s,a taurina forma: c3tra quibas ferena Sf exporreda,
alTentatores.ab affedu frontem huiufmodi reddere confueto.HoC fane in canibus manifelium efi,
quod alTentantes frontem exporrigant, &ic.Arilloteles in Phyliognoraonicis: ubi textum Grxeum
mutilum quomodo expleuerim,partim ex ipfo fenfu.SB fequentibus uerbis Grxeistpartim ex uete
ri translatione Latina, qui nollra cum Grxeis contulerit, animaduertet Hoc notandum xsaetatre 5C
.
,

ab Ariflotele opponi,
iuili<Aas & oppoCtis in fronte lignis cognofcqquj funt yxAsroj/ SC (nmtfts, A da
mantilis cdSisf^as iudicatillos qui habeant iitTOmt K«T»jyi^;,melius per unum rho: 8C forte <rw«if«le,
gendum:lin minus, ea tamenutriufcp ffgnificatio fuerit : licet Cornarius pro altas reddide
ricquodnon placet, quanquamxdiTsft^tsVarinusvd-sAiiiiexponiCulTaTiti/ uero </4»Ao(' iara antea
ab Adamantio nominatum erat. In hoc tamen probo Cornarium quod ibidem firrnTia nmyStix id ,

^0 ell frontes explanatas legit, nomvTpxiiyStix ut Parifienfis xditio habebat.Exporredx fronti, tum «u»
ttifii tum yi/M-«'j/>id ell nubilam Si rugofam opponi indico, fed diuerfa ratione. ^Glaucam cithari»
liriam a cane amatam fuilTe audio:alij dicunt non a cane, fed ariete : alij ab anfere Apud Solos Cili,
:

cix populos puerum, cui nomen erat Xenophon,canis amauit, Aelianus. lam uero caniculum Si=
culum adulteris infeliiffimum fuiffe auditione accepi. Cum adultera mulier coniugem fuum pere«
greredire audiflet, illum qui cum ea liupri confuetudinem haberet in latebras bene penitus, ut ipfa
putabat,occultauit;uerum etfi ex feruis non lautifflmi modo, fed Sf ianitores pecunia corrupti, cura
dominam adoccultaiionem adulteri) iuuabant, tum adultero confidentiam ad inferendum liuprS
afferebant.Tantum tamen huic mulieri hxc allutia abfuit ad prxcauendum,ut certe perparuus ca«
nis partim locum illum, quo adulter abdebatur allatraret, partim pedibus fores conliupratoris rece-
<0 ptauices eouffj conuellere adoriret, domino ut non mediocris terror inijeeretur, ex eo^ fufpicare»
tur ibi malum aliquod latere. Quareforeseffregit,adnlterum comprehendit, qui eo animo cindlus
gladio nodem expediabat, ut primo dominum domus interficeret, deinde uero, quam ante dixi,
q i
ig6 De Qi^drupedibus
uxorem duceret, Aelianus. ^Cattis animal eft adeo docile, ut ad uarios ludos inflitui poffit , M/re
folicituscp expedlationc
ualet ingenio: di per quatidam diiaplinai ac obedienti^ formulam,timidus
furpendi folet,donec ad peragendi licentiam iigno mittatur, Author obfcurus, Qpi
canes aut catii

losdomant ac erudiunt,obfequentes delinimento aliquo demulcentjteluiflantes uirga compellunt,

Blondus. FrancifciisMarchio]VIantU3C,parens Federici Ducis,comprehenlam uocem habens,
morbi defe(5u,inftr0xerat canem,ut uocaret quem uolebat eX curialibus.is tandem utebatur cane,
quis utitur officio optimi fer
in aduocandis hominibus quos prafcipuc defiderairet,qucmadmodum
ui,BlondiiS. Plutarchus fcribit,fe non debere prteterire eam canis difciplinam, quam ipfc Ro»
mx fpedaflet. Mimi docenris nimirum fabulam,in quatiaria &C multiplex perfona agebatur, no mo
do appofite canis alios fubiedos afFetSus imitatione confecutus eft:fed etiam cum ueneniCquod qui= „
dem tanquam mortiferum poemati fubiedum elfetsueruntamen tum duntaxat uim conciliadi fom,
nihabereOin eofpfo cane periculum fieret : is panem,ad quem uenenum admiftum cfret,fumplit,a:
deuorattit, ac quam mox prafe trementis dC ebrietate oppreffi, animo^ deficientis fimilitudinem
fpeciem^ geffitjac nimirum fe tandem ad terram abqciens, tanquam mortuus, humi ftratus iacuit,
9 huc illuc.ut fabulat ratio ferebat, trahendum permifit, atque etiam cum ex
fe
didis Si adis intcl
IcMt tempus elfe excitandi, fefe fcnfim primum tanquam ex ardifflmo’ fomno experredus mouit,
&: alleuato capite afpexit, deinde ilhnc furrexit, fimul 8i ad eum quem oportebat, dC neceife erat
cum gaudio profedus eft,ut omm'um fane fpeda torum, dC iplius Csfaris ( nam aderat efpaflanus V
fenex in Marcelli theatro ) admirationem Sf affenfionem commouerit, f
Canes fi exeidantur,cef.
fant a relinquendis heris ; nec adcuftodiam autuenationem deteriores fiunt, Xenophon deinliitu, lo
tione Cyri libro feptimo. f Inter canes cibi nulla cll focietas, ut perfaepe de olfe inter fe fic lace^,
rent&ldiftrahant,quemadmodiim de Helena Paris 6C Menelaus, Solos uerd Memphificos canes
in medium auditione accepi rapinas proponere, communiter uiuere, Aelianus, ^Canes hy,
lena capit uomitionem homims imitando, Ariftoteles. Hyatnam traditur uOmitiOnem hominis
imitari ad follicitandos canes, quosinuadat: pratterea umbrae eiuscontadu canes obmutefeere,
Plinius.
E.
Canum,ficutaitCicero,tamfidacuffodia, tam^ amans dominorum adulatio, tantum^ odium
In externos, K
tam incredibilis ad inueftigandum lagacitas narium, tanta alacritas in uenado, quid
Cgnificat aliud, nifi fe ad hominum commoditates efle generatost Sed de canum fagacitate, ac ue»
j,
’
natione,homlnum^ dC adium Sf pecora defenfione,pofIea dicam per fingula cana genera, ^Do
minorum ufiii canes feruire,8i res domelficas his plane feint adminifirare.&l pauperi fatis ad famu»
latum eft,unmn pofI?derecanem,Aelianus. Canes diuerfi generis feris noftro tempore no mifcen
tur, Pares iungendifuntparibiis:Btadmittendiquiprimilafciuierint, Blondus, ^Catulorum cau
das poft diem quadragelimum,quam fint a:diti,fic caftrare eonueniet: neruus eft, qui per articulos
Ipinac prorepiquf® ad ultimam partem caudtetis mordicas eomprehenfus, dC aliquatenus edudus
abrumpituriquo fado ne^ in longinidinem cauda foedum capit incrementum, &(ut plurimi pafto
res affirmant ) rabies arcetur letifer morbus huic generi, Columella. Equis Si canibus curatores
illos praefecit Cyrus.quosexiftimabat reddituros haec pecora ad ufum fuum quam optima, Xeno»
phon, ffCanis fimum cum urina putidilfima mifcetur,8i funditur circa plantas aut femina, quae a
^
pecore tangi noIis,Democritus in Geopo, ^
Ex canino fimo gluten quodda faciunt, qui profitetur
artem coriariam, adgliitinandas pelles, Blondus,
r.
Quid loquar de canibus,quos iuuenes ac pfngues,8i potillimu cum fuerint caftratijapud quaC
dam gentes ffequentiffime mandunt,cum muln' fint qui pantheris uefcanturfGalenus libro ;.de ali
ment.facul. Canum dC uulpium carnem nunquam equidem guftaui, nee faneguftare unquam fui
adadus,ne(j in Afia,ne^ in Graecia, ne<p in Italiataiunt tamen hanc quoq^ mandi: coiedare tamen
polfum uim eiinelfecarni leporum fimilem. Nam canis. St utilpes, utfummatim dicam, tempera,
mento funt Ccco, Qalenus de attenuante uidu. Plura de cane dici cogunt prifeorum mores:Catu.
los ladentes adeo puros exiflimabant ad cibum,ut etiam placandis numinibus hoftiarum uice ute, 5’
renturhis.GenitomanecatuloresdiuinafiqStincoenis deum etiamnum ponitur catulina; Adtjcia.
libus qtridem epulis celebrem fuiffe,Plauti fabulae indicio funt, Plinius. Petrus Martyr Oceanica:
decadis primae libro j.infulam quandam in nouo orbeclfe feribit, in qua canes non latrabiles, afpe-
dus fcedifflmi,hcedorum inftar comedantur, f
Cynamolgi Indiae populi canes mulgent dC lade
iiefcuntur,ut infra dicemus in Canibus diuerfis, Adhuc nonuidentem catellum fi edas,nu!lum fen
ties doIorem,Sextus.
G.
Praecordia uocamus uno nomineexta in homine, quorum in dolore emufeun^ partis , fi catu.
Ius ladens 3dmoueatur,apprimatur^ his partibus.tranfire in eum morbus dicitur, id^ exenterato
perfufo^ uino deprehedi,uiriato uifcereillo quod doluerit hominis,et obrui tales religio eft.Hi quo C»
que quos Melitaeos uocamus, ftomachi dolorem fedant applic ati facpius.-Tranflre^ morbos tcgritii
dine eorum intelligitur,plerun(p dC morte, Plinius, Plinio fubfcribit Serenus capite deprjcordijs fa
nandis^
 DcCane. G. Lib. I. i87
Jiandfs,inqu(ens, Qiiin etiam catulum latSentem apponere membris
Comtenit.omnc malu tranf
currere ferpir in illum Cui tamen extindo munus debetur humandi. Humanos
quia cotadus
mala tanta icquuntur, Et iuntSus uiuum ducit de coniuge coniunx. Idem
remddium Marcellus
Empiricus ex Plinio, ut uidetur,defcripflt,cap,ii.Et Plinius ipferurfus alibi, Sunt
occultirtnquiOin
teraneorum morbi,de quibus mirum proditur: fi catuli priufquam uideant airplicentur
triduo fio
macho maxime ac ped-ori,»: ex ore aegri fudum ladis aecipiartt,tranfire uimmdrbi,pofiremd
exal
nimari,di(rcdis9 palam fieri ajgri caufas.Mori,8f humari debere eos obrutos terra,
Spleni dolenti
quidam incifum fiifumep catulum imponunqSextth.Idem aduerfus Omnem dolorem remedium de
icribiqfi quis nondum uidentem catuluth edat, Aduerfus rabiem,necanmr catuli fiatim in aqua
ad
IO fexum eius qui momorderit,ut iecur crudum deuoretur ex tjs,Plini
f In Leonelli Fauentim' libro
de curandis morbis,capite de paralyli,Ungenticatulini,tttuqcat,dcfcriptioncm,iftamreperio:Cateb
li uibrufi exentera^ m
aqua decoquantur donec o^Ia^eparent^r,8^ infijperfine prorfus nuda
appa
reanttdeinde refrigerato uafeinquobulIierunt,quodliquaturaeft(imelligopinguefupernatans)
colligi debet,&: inde inungi fpinadorfi.8(: membra refoluta,
Cibarariumin Antidotario uirili un=
guentum chinarium ( ex cynarijs ) a catulo canis didum,Syluaticus. Vermiculus efiib lingua
fci.
licet) canis rabidi in collo fufpenfits,fanat morfum a canerabido, Sextus,
Aliqui morfis a cahera-
bido utapauore aquae tuerentur, uermem e cadauere canino adalligauere, PliniuS, Sanguis
ricini
euulfi cani, pfilothrum eft,Plinius,-Alij ipfum canis fanguinem pfllothrtiin faciunt.
Canis cinere
ex oleo illito fupercilia nigrefeunt, Plinius. Aduerfus Urinae ineontinentia Magi uerrini genitalis
lo cinere poto ex uino dulci,dem0nfirant urinam facere in canis cubili,ac uerba
adijeere. ne ipfe uri=
nam faciat ut canis in fuo cubili, Plin. f- Defiillationes fedat canina cutis cuilibet dfgitdcircum=
data, Plinius. Corrigio caninocalibi etiam in genere neutro utitur)rudi nec unquam uin(
5 o,quilibet
digitus in qUauis manu ligatuS,remedium deflillantibus naribus prafiat, Marcellus.
Corrigiam ca
ninam ter collo circumdatam remedio elTe tradunt aduerfus anginam, Plinius ; mire anginam rele.
uat, Marcellus. Ad capitis dolorem pluribus femperep prodefi limacis inter duas orbitas
, inuentae
olliculum per aurem cum ebore traietfitim.uel in pellicula canina adalligatum Plin. Corrigia
, ca»
nina medius cingatur qui dolebit uenuem, fiatim remediabitur.Marcellus.
f
Neruofa card canis
pota,aduerfus canis morfum laudatur.BlondustAefculapius ficum adijcicEgo non nerUofa,fed
ra
biofi canis caro legere malim. Saliuntur carnes canum qui rabidi fuerunqmorfis a cane
rabido in ci=
bo dandas, Plin. Caninusfanguiseommodcabhisbibitur.quosefferatatnrabiembeftiamomorde
50 rit. contra epotum toxicum auxilio eft.Diofcorid, Sanguine canino contra toxica nihil
prxfiantius
putatur, Plinius. Sanguis canis nigri illitusfrefperfus, Plin.) omnibus parieUbus domus
inqua eft
maleficium,tollit,Authorobfcurus. Torminofifanguinemcanisbibant,mirefanantur,SextHs;Alij
ex Aefculapfti ha:c uerba citantes, tremulofcs legunt ; 6C Blondus etiam tremori conferre hauftum
fanguinem caninum feribit. Scabiem curat ante omnia fangtiis caninus,Plinius. Auicehna Gale
num citat qui fcripferit fanguinem cariis pilos euulfos renafciprohiberetPIinius non canis, fed rici.
ni cani euulfi fanguinem pfilothrum eife meminit.
abflnthtj auribus (moderatc,ISextus)infiilIata,
f Canis adeps cum oleo uetere &C fucco'
quacucp ex caufa exfurdatas aures.miro modo repa-
rare creditur.Marcellus &C Sextus.Canis adeps cum abfinthio & oleo uetere grauitatem aurium fe,
40 daqPIinius, Canis adeps podagram SC aurium dolorem fanat, Aefculapius. Lendes tolltintiir a«
dipe canino,Plin. Caninum adipem cUm alumine feiflb faba magnitudine.ad urina incontinenti,
am prodefle tradunqPlin.nifi quis potius adhydrocelicos referaunon faris difiintfie enini dehis ui.
tijs eo in loco agitPliniustSed malim ad urinam cum Marcelliis quoijftcfcribat, Vrinam
continet
lac caninum, & adeps eius cum alumine datUs,ita ut fit faba magnitudine globulus qiii datur,
f Medullam canis ex uind uetere fubige, SC emplaftri modo impone condylomatis ,
potenter ea
fanabis.Marcel, f Pilos caninos panno adalligant capitis doloribus, Plin. Quidamuttuerentur
a pauore
aqua, in morfu canis rabidi, pilos de Cauda canis combufios infuere uulneri, Plinius , Pili
uulncribus qux cariis hoiriiniinflixerif,applicati,8t fanguinem compefcunt,8fuulnus de.
.canis in
fendunt quo minus ulcus tabidun? fiat.debent autem mox ab inflidto uulnere adhiberi, Blondus,
jo f OlTibus fratfiis medetur caninum cerebrurii linteolo illito fuperpofitis Iariis,qua fubinde fuffuri.
duntur fere quatuordecim diebus,folidat,Plin. Infandum didu cundiis procul abCt amicis , Sed
fortuna potens omen conuertatin hoftes, Visindignanouofifparferitoirafragore, Conucniet
cerebum blandi canis addere fratfiis. Lintea deinde fuper® indudu nctfiere lariasj Stepius dCfuc.
cos confpargere pinguis oliui, Bis feptem credunt reualelcere eunda diebus,Serenus.Idem reme-
dium apud Sextum legitur.qui addit, Fradura autem debetfolida alligatione uti. Glaucomata di.
eunt magi cerebro catuli feptem dierum emendari,fpecillo dimiflb in deitram partem, fi dexter ocii
luscuretur:inCniftrain,fifinifier,Plinius, Caluaria canis finditur, fidexter oculus laborat, iri
dexteriorem partem fpicella demittiturtfin finifier finifiram,Sextus.MarcelIUs glaucomata efflea»
,
ciifime detergi fcribit,fi eatello dierum feptem,caput uiuenti diffindatur,
K
de dextra parte cerebri
fo oculus dexter, de finiftra iinifter.intindo illic fpicillo inungatur.
C Summa uis in canini capitis cinereiexcreicentia omnia Ipodij uice erodit ac perfariat, Pliriius.
In ulceribus genitalium fpodtj uim fuperac, Marcellus, Cariisnon rabidi caput cOnbuftam, 8C idemf

q 4
188 De Qi^drupcdiBus
cinis in cancerofa uulnera afperfus,fanat,PIin. Caput canis a fi onte fuperius combuflum tritum , fl
fuperfundatur oleum rofaceum,&i accurate teratur,fiat<jemplafl:rum exeo
fupCT ulcera capitis.de

(iccat eajRafis, Albertus Galenum citat^quod caput canis

combuftum,oleo infuium , oC fepo canis
eiufdem,deticcat ulcera capitis &: fcabiem, Albertus ex Rafi. Ambuftis
canini capitis cinis medet,
fuperfparges; aut fal tenuis torre,
Plin. Cum uulnere canis afficitur .cinerem capitis canis uulneri
faiffus cum pice liquida imponatur. Capitis canini cinis a
cane i abido morfos perianat,Sextusiuel
Plinij uerba funt,In canis ra
caput iifttim tritum^, Aefculapius. Sed certiora fuper eodem remedio
bidimorfu(inquit)tueturapauore aquae capitis canini cinis illitus uulneri: Oportet autem comburi
omnia eodem modo, ut femel dicamus.in uafe fitffili nouo argilla circumlito, atep ita in furnum indi
toffdem & in potione proficinQuidam ob id edendum dederunt. Medetur
teffibus farina ex ofli,
„
tumores tefticillorum mire
bus canini capitis fine carne tufis,Plin.Caluaria canis trita SC impoffta ,
fanat.Sextus Tetris teftium ulceribus Sf manantibus auxiliantur canini capitis recentis cineres,
.

tabidis 8C humidis ulceribus in«

Plin. Caninicapitisrecentisexufticinisueretriueltefticulorum
fperfus,aut cum aceto adpofituSjadeo prodeft ut fpodium Si utilitates eius,in hifce curationibus uia
cat.Marcellus. Sedis uitijs efficaeiifimus efteanini capitis cinis , Plin.Ficus qui in ano nafcuntur,
afperfus fanat,&: rhagades Sd omnem fpurcitiam.Sextus.Rhagadas adfperfus adiungit,Marcellus,
Si pili in caudis equorum defluant,capitis canini cinerem.loco prius butyro inuniSo,infpcrgcs,Pes
lagonius. Reduuias &
quatin digitis nafcuntur pterygia.tollunt canini capitis cinis aut uulua de.
cotffa in oleo.fuperillito butyro ouillo cum mclle,Plinius,Idem cinis appofitus pterygia quat nafeS,
tur in digitis,urit,6<: cicatrices tollit,Sextus. Omne iumentumCwJre-jmorbo aut peffe afflitffum, (i j,
capiitcaninum uratur &
fumum reddat fubcapiteeius,leuatur,Abfyrtus,Inmulfo medetur mor.
bo regio.Plinius.Rabidi canis caput contufum Sc commixtum cum uino,potatum mire lanat mor,
bum regium,Sextus, Dentium doloribus.ut magi narrant,medetur canum qui rabiem pratferuni;
capitum crematorum cinis finecarnibus.inftillatus ex oleo Cyprioffego cyprino ) per aurem cuius
e parte doleant, Plin. f Sordes aurium canis cum uino mixtae, ftatim inebriant Albertus ex Ra.
,

fi. Apud ipfum tamen Rafin legimus, Si uinum in quo infufi fuerint allcarden, id eft ricini, propines
alicui, inebriabis. Sordes aurium canis, fi eis peruntffa licinia (ellychnia nimirum) degoflipio nouo
in crucibuloCuafe teflaceo)uiridi extendantur cum zambac(oleo, Albertus)puro,tjs acccnfls capita
pr^fentiumcanina(calua,Albertus)uidebuntur,Rafis. Magorum quidam ricinum ex aurefiniftra
canis omnes dolores fedareadalligatum tradunt, bCc. Vide inRicino. Caninus dens flnifler ma
f
ximus,circumfcarificatoeoquidolcat,medetur,Plinius. Colluuntdentes dolentes caninis dentibus
decotffis in uino ad dimidias partes, Plin. Cinis eorum pueros tarde denrientes adiuuateum meile:
fit eode modo Si dentrifriciu, Pii. Dens canis cobuffus &; cB meile tritus.gingiuas reprimit.ut dentes

fine dolore crefcat,Sext.Dens inde cotatffus cito emittit, Aefculap. Puluis dentiu canis,doIores den
tiuetgingiuas curat, Aefcul, SiirifantiSgingiit3eCanisdentccontcranf(affficent)citiuseuocantur
denteslupinodete(qualilupinodenteperfricarenf,utegointerpretor,)Blond.Dentecanis[cobure,
&. cinere eius in uini hemina decoque, ex eo gargarizet cui dentes dolent,fanabif,Sext. Dens ca
nis cobuftus et tritus impofitus.gingiuasCalias tumores gingiuar3)fanat,Sext.lde cicatrices oculoru
extemiat,Aefculapius:Blondus pultiere dentium canis contatffa dcatricumcfimplicitcr) figna, pelli
icribit,inquo eum erralfe puto,utin permultis etiam alijs,quod ueterum uerba attinende rcipfae®
nim nondifputo,quanquam Si hoc ridiculum eft cicatricem folo contatffu tolli. Molares dentes ca
nis rabioft qui momordit hominem, in corio alligati brachio, canis rabiofi morfum amoliuntur , Se-
rapio citante Syluatico,uide fupra in c .circa finem. Canis nigri dentem longiflimum in quartanis
adalligari iubent, Plin. Dentes canini fufpenfi fupta i(fiericum,conferunt,Rafis. ^ Canis lingua
lambendo Si fiia Si aliena tum ulcera tum uulnera curat,ut fupra dixi cap.j. Vulnus fl fimplex
paruum fucrit,canis lingua lambendo. Si natali faliute fucco emendat , Blondus. V
ermes qui fub
lingua rabidi canis inueniutur.excilbs Si circum arborem Herilem ter latos Si datos, qui ab eo mor*
fus fuerit, fanabitur, Sextus, Eft limus faliuac fub lingua rabiofl canis,qui datus in potu fleri hydro
phobos non patitii(*,PIin. Canis rabidi id quod fub linguahabet acceptum Sf potatum cum aqua
calida,uel ex uino.mirifice fanat hydropicos,Sextus:lege hydtophobos ex Plinio : quos non fanat, jt
fed tales fieri prohibet.
^Si fumas de coagulo catuli parui Si conficias cutn uino.diflbluit colicam folutionelcui,&l al!&
uatiir atgereadem hora qua biberit.Rafls. Vomitus canum illitus uentri.aquam trahere promitti'
fur,Plinius. Vomitum canis hydropico fuper uentrem pone,ftat(m incipit per fecelTum aquam C'
mittere, Sextus, Aduerfus aquaemetummultdutiliffimciecur eius, quiin rabie momorderit , da*
fieri,crudummandendum:fiminus, quoquo modo coflum, aut ius incotffis carnibus.
tur,flpoflit
Plura uide infra circa finem remediorum ad morfos a cane rabido, ubi de metu aquae. Maculas in
facie,oefypum cum meile Corfieo,quod afperrimum habetur,extenuat:item fcobem cutis in facie cg
rofaceo impofitum uelleretCJuidam SC butyrum addunt . Si uero uitiligines fint , fel caninum prius
acu compuntSas.Plinius, Marcellus Empiricus idem remedium defcribit.fed uariat in quibufdam,
proinde uerba eius apponam;Oefypum(inquit)cum meile Corfleano tritum Si appolitum , abolet
de facieomnes maculas, quidam ^butyrumadduc. Si uero Si uituli fimus Si fel caninum miiceaf,
medicamen
 DeCafie. G. Lik I. igp
ftiedicamen utilius er it,ita ut pariter temperata omnia decoquantur.Hsec Marcellus
Quod aiiteiii
Uitulifimus etiam atflates &
difcolorem cutem emendet, ex Plinio annotauimus in Vitulo
.

; proinde
dubito Marcelli ne an uulga torum Plinij codicum leiSionem pnafcram, Fel canis cum meile curat
Oculos, Aefculapius. Felle catelli dierum feptem oculi ex meile inuniSi.cito a leucomate liberabun.
tur,Marcellus. SufFufionem oculorum canino felle malebat quam hysen» curar^ Apollonius
Pita-
hxus cum meile: item albugines oculorum, Plinius, Fcllis aut laflis canini fcrUpulutn unum, 3£
melIisoptimitantundemmifcebis,contcres,Siiriftrlgilicalefacies,a:auricuteinfundes,&lanaob.
dudes:NihiI potentius netp certius hocmeicamine,etiamfi intriniecus cancerauerintaures, Mar-
cellus. Podagras lenit fel caninum, ita ne manU atlingatur,fed penna illinatur, Plinius. Fel canis
»0 aquatici aut canis rabidilentis magnitudine fumptum,feplcm diebus interficit,quibus fuperatis cf
fe poteft fallitis fpes.BertrutiuS. Fel cailis mgri mafculi amuletum efle magi dicunt domus totius
fuffltae eo purificatar ue contra omnia mala medicamenta, Plin. ^Splen canis in uino potatus,fple
nem fanat,Sextus. Caninus lien Ii uiuenti exprimaturjSi in cibo fumatur,lienis dolore liberat. Qui
dam recentem fupcralligant. Alij duorum dierum catuli ex aaeto fcyDitico dant ignoranti, uel herfc
nicei li(inem,Plin. Caninus fplen recens fupra fplenem hominis imponituridicenteeo qui adponit,
remedium fe fpleni facere, poftea fplen intra parietem dormitori) cubicuB tediorio, id cft capfella ina
clufus,reponitur,8i dcfuperternouiesfignatur,Marcellus. Splen uiuenti catulo exemptus,cibom
fed codus fplenittco datus ignoranti.liberat eum quamuis grauiter laborantem.Marcel. Catellum
lacientem de canna occide.Si de ipfa canna fplenem eiUS tollc,ac nefeieuti fplenitico,in carbonibus
i-o codum,uel alfatum, manducandum dato,Marcel,
f Genitale canis iub limine ianute deloifum,
magi amuletum elfe dicunt domus totius, contra omnia mala medicanienta,Plin. Corio uirgacaa
nisTi inuoluatur terra fuper quam quis minxerit, & ligetur , urinam emittere impedietur :
& qu^m
diu hoc ab aliquo feruatum ligatum^ fuerit, non poterit ille urinam reddere, Ralis. ^Redimias
&: quat in digitis nafcuntur pterygia, tollit canina uulua decoda in olco.fuperiUito butyro ouillo c5
meile, Plin. Partus cuocat membrana ecanum fecundis.ii terram non attigerit, Pfin. ^Quidam
«n ewiis rabidi morfu.ut tuerentur a pauore aqu3c,menftrua canis in panno fubdidere calici, aut irt
tus ipltus CA VD AE pilos combuftos infuere uulneri,Plin, V
ide circa finem huius capitis, inter re-
media Contra aqua metum. ^Mendacem magorum compofitionemquainuidosfaciunq&firg
ter alia canis ungues adhibent cum cauda draconis, &c.in dracone exponam.
^Primiparae canis lacpotum.contra uenena antidoti uicemobtinct,Diofcoridcs. Cinis cum Ia.
Ja de canis- primi partus , cuulfis pilis quos renafcinoluntiuel nondum natis perundis partibus, alij
non furguni,Plin. Serenus etiam. Ergo locum crinis uulfi tange lade canino, Auulfam^ uetat
rurfus procrefeere fyluam. Pilos oculis moleftosdiligduilfimeuelles.atij eorum loca canino lade
coutinges.Marcel. Lac caninum euulfos pilos non patitur recrefeere, fi locum ftatim linieris unde
lubiattlunt.Sext. Vt pili non crefcant, 3i decidant: Lac caninum Si lachrymahederx Silae tithya
malli in uino mixtum, euulfos pilos non finit crefeere, fi mox linierislocum.Sext. Primiparacanis
lade perundos,narrant glabrefcere , Diofeorid. Canis lac bibitum ( lego ilIitum)pilos Si capillos
crefeere prohibet, Aefculap. De lade canino quidam manifefle mentiti funt,qudd in palpebris pf.
los renafei prohibeat, fi prioribus eiiulfis eo loco foret illitum unde pilorum radices extradj elfent;
40 Ad eundem modum qui fcripferunt,quod celerem pilorum in pudendis exortum reprimat, fi qui.
demforetantepubertatemillitumtcuii^ quod foetus emortuos eijceret potum, tierum non protule»
re.Sed Si alia quaedam pratftigiaturis contaminata, tum de borum,ttimdeafiorumquorundamani
malium lade confcribunqquat me ab initio diduriim ncgaiii,ctiamfl experientia didicilfem uera di
xifli,Hatc Galenus libro io.de fimpliciumfacult.cap.8. Albugines emendat canini ladis inftilla.
riOjUtquidam ex Plinio citatinos fupra fel ad eafdem ex Plinio ualere fcripfimu«,quod magis proba
mus.Blondus ridicule de canini ladis albugine fomniat, tollere eam aurium dolores et pondus, Sic.
Canini ladis inftillatio fedat dolorem aurium,Plin . Ex lade aut felle canino remedium ad aures^
fiiuli} ante Marcelli uerbis defcripli. Caninum laeinQillaium dolorem etgtauitatem aurium fedat,
«t quidam citat ex Plinio:apud quem tamen fic legituriCanini ladis infiiUatio (edat aurium dolore;
grauitatem adeps cum abfinihio Si oleo uetere. Dolor aurium fedatur canino lade, SC urfino, fi re
censinftilletur,Marccllus. Lade canino fi aiiidue infantibus gingiuas tangas, dentes eis fine dolo.
recrefcuntjSextus. Si feruentia os intus cxuUerint, lade canino ftatim lanabitur.Plin, Vrinam
condnetlaccaninuiTi, Marcellus, Caninum lac abortus mortuos expellir,Diofcorides: quodpati.
16 ante ex Galeno falfum efte oftendi. Lac canis etjciet mortuum(foetum)fi mulier continue biberit
eum meile Si uino pari menfura,Sextus Si Aefculapius, Si Rafis:qiii ad difficilem qao(p partum ide
remedium pollere feribit. Partus conceptosmaturat caninum lac potumiEiiocat membrana e ca-
num fecundis,fi terram non attigeritiLumbos parturientium potus ladis ( nefeio an de canino ad*
tiuc inteliigat)reficit, Plinius. ^[Canino lotio defliiuntpili,Sextus. Lotium caninum lutum fa*
diim.in lanacolledum,callos SCucrrucas mire fanat Si tolfit, Sextus. Verrucas omnium generum
fanat urina canis recens illita cum fuolu^o,Plin. Auicenna, Marcellus. Lotium caninum cum ni.
iro, lepras Si prurigines tollic,Diofcorid. Lotio canis fi addideris pordunculam falis nitri , Si egio
1

morbo £i prurigini apponetur. Recens lotium credimus quodomnemuerrucam tollat, BlonduS

igo
puto. Qin'inur/nam canis fuam ingeiTcrit, torpoferii lumborum dicitur fentirc, Plinius, 8^ alib/,
fundunt,euulfa,ne ferro attingatur, Iu
ad Venerem pigrior fieri, Herba iuxta quam canes urjnam
xatis celerrime mcdetur,Plinius, ..0,1 .

CStercus caniim,ubioflibus duncaxatuefciintur,nc<pgrauitcr olet, cC multa experientia, npn

.

eft,Galenus libro io.de facult*

tantum nobis, fed SC alijs medicis me natumaioribus,comprobatum
fimpl.cap. 18. mox cap. 19. Sane ego memini ( inquit ) me admirandam tum humani, tum,onini
ftercoris expertum facultatem. Canino uti confueuit prsceptorum
noflrorum quidam, ibla ofla ca.
ni edenda exhibens duobus continuo diebus, ex quibus
durum, candidum acminime foetens fter.
poftea ufus ciTet, facile ad leuorem poffet
cus prouenicbat.Hoc igitur acceptum deltccabat,ut cum
inueterata ulcera : Et paulo poft. In ulceri. „
redigi. Vtebatur eo ad anginam,dyrenteriam,& fumme
bus extreme malignis multam experientiam habeo ftercoris canini, cuius
paulum quiddam medica
mentis probatis mifcui,&: manifeftd feipfo ualentius redditum eft
medicamcn,H3cc Galenus.Stcr.
Gratius poetain uul
cus canis tritum cum fucco coriandri, rubentes abfceflus illitum fanat,Rafis.
nere canis fangiiinem fiftit fimo canino his uerfibus,
Nec longe auxilium,licet alti uulnei is ora Abftitcrint,utero^ cadant cum fangume fibra;
Inde rape ex ipfo qui uulnus fecerit hofte Virofam eluuiem,lacei i^ per ulceris ora
Sparge manu.uenas dum fuccus comprimat acer. BIsndus pilos caninos ad fanguinem fidendum
commendat. Verrucas omnium generum fanat fimi canini cinis cum cera, Plinius: Marcellus huc
cinerem impofitum etiam abf^cera ucrrucas curare feribit. Cinere fimicanini candidi cum rola»
ceo ucrrucas efficaciffime tolli aiuntjPlinius. Oftibus in canino fimo inuentis,aduftio infantium, j,
quae uocatur firiafis, adalligatis emendatur,Plinius. Stercus canis album potatum cx cineris lixi.

Ilio, caducos mire fanatjSextus. Rana uitium linguam occupat uclut latum ulcus,fiibnigi um. no
ijo die necat nifl curcturtfignum eft faliua defluens. Curatur flercorccanino candido,faIe,i uta, fu.
Ijginc dC faluia; quibus fimul contritis in pila, lingua exerta perfricatur, quod rufticorum experi.
menta docent. Caninum Si humanum ftercus gutturi impofitum anginis auxiliari, inter omnes

cus canis ad fynanchen Si faucium abfceflus iam maturos, optimum eft remedium, celeriter enim
ca conflringit, Rafis. Recentiorum quiflam ad anginae abfcelfus canino flercore una cum hirundi
nis cinere utuntur, ut in Hirundine exponam. Canis fimum cum meile oppugnat angina glan- &
dularum ( tonfillarum ) inflammationes illitum, Blondus. Quidam ex chirurgis noftrisad uuam,
hoc medicamenta aridum faucibus indunqqtiod fitex albo flercore canino,pipere longo, liltj mon
taniluieis radicibus, ftifolano perpetuo. Caninum fimum album morbo regio medetur, Audior
cbfcutus. Idem flagranti(rimocamsfydereexceptum,cum uino aut aqua poturo,fiftit ahium, Dio
fcorides.Rafispraecipueadhunculumcommendatftercuscanumquioffa edunt. Stercus canis
ficcatum,fumptum(colle<fium) triginta diebus Iulij,& in ortu Solis pondere aurei potum, cum de.
codionc gallarumigalli decrepiti, Albertusiquod non placet) autcum aqua malorum granatorum,
ftringit natui am(uentrem,Alberuis ) (blutam,Rafis. Ad dyfenteriam flercore canino ( quali prat.
didum efi;quid3m ex prateeptoribus Galeni utebatur : ladi illi admifcens,cui decedo calculos uo.
catos (inquit Galenus ) ignitos inijei ante pofuimus:aut,ut ego poftea ob parabilitatem ad 40
ferrum confugi, id candens ladi probe decodoinijciens,quod quidam non proprie lac fchiflum ap
pellant, Cacterum prarceptor ille meus, fter cus caninum ladi, in quo extindi erant calculi marini,
clam iiiijriebatjSi id folum generofiflimos quofip difcipulos docebat. In his ergo duobus(ad dyfen.
teriam 6c anginamjmultum expertus fum ftercus caninum, ceu medicamentum mirabile. Tantum
Galenus. Stercus canis combuftum Si cum meile illitum, tineas infantium tollit, Sextustuetriforte
Si umbilico illinendum intelligcns. Stercus canis ficcum Sin potionem afperfum, hydropicos fa.
nat.Sextus, Ad uterinum dolorem ( ut noliri appellant, farpe etiam colicam improprie intclligcn.
tcs)commendari inucnio fimum canis album 5( a fuperficie repurga tum,ficcatum^,bib£dnm cuni
liquore cbymicis usSis collcdo ex floribus liliorum. Ad ifehiadem remedium. Cera rubea, Si fter-
cus canis quod eft album,hoc ficcatum in folc,8(in modum farinjeribratum cum fuerit contufoiii, yo
lento igni cerat remiflae admifeetur per partes, &r olei parum, tantum ut mollius idem efficiatur medi
camen.fcd antea tamen colocynthide 6c centaurio curetur cui medendum eft ( per clyflercm nimi
rum ) utdego et ) non profeccrit,curationem iterum adhibeas, Marcellus, Cinis fimicanini cana
fi'

didi cum rofaceo rhagades curat,aiun t^ inuentum Aefculapij efte, Plinius, Stercus canis cum roa
facco tritum & impofitum, rhagades ftatim fanat, Sextus. Stercoris albi canini &: betae cinis in,
fertus, rhagades adiungit, Marcellus. Ficos feu maritas ani, ut ex chirurgis noftris quidam polli-
cemur, hoc modo curabis; Caninum ftercus aIbS Si folia allij fuper foco concrcmabis,ficos axungia
iniinges,deinde cinerem allij infperges, poftea fimi:experimcnto confiat. Aliqui fimul utrunq; cine
rem cum oleo fubigunt,8( inungunt. ^fSi quis biberit uinum, cui inieflus fuerit lapis a cane tnef.
fus, exclamare cogetur, Rafis,
G, id eft
 De Cane. G. Lib; I. jpt
G; id cll Capitis feftimi de Cane.pars ir;

f De morfibiis canis non rabioii. fDe rabie canum in genere. Quomodo in ipfis
canibus caneatur aut curetur, f Methodus curandi tnbrfos ab eis homines,
f Me.
dicamenta contra rabidi canis uenenum moffu inflieSuin foris admouenda, compoij
taprimum,deindeiimpIicia,ordinC literaruih. Amuleta, ^c. Medicamenta in.
tra corpus fumcnda,cOmpo(ita
f
flmplicia. eodem OrdinC;

f Gratci Kvn^HKns uocaht a cane morfos fimpllciter.aliquado tamen a rabiofo cane.qlidialn me

!ius appcllancIylTa enim rabies icft.OsetaifssTit
(fcllicet tAssjGrteci uocant.nos befliarum

ro morfus:xmii'«sTic illi.nos canum morfustqui fi rabidi fuerint, avwtiTisswab illis nominantur, Maa
nardus. Apud Latinos etiam ubi de canis morfumentio incidit pleritj diftineSionis caufa rabiofii
, ,
uclnonrabiofi,addunt:quidam omittunt, ut Diofeorides cum fcribit caninam urinam ad’pcrfun.
dendos canis morfus idoneam eife.Ruellio interpretemam Marcellus Vergilius rabidi canis mori
ftis conuertiuEt in commentario fuper Diofeoridis deforniculo capitc.Qua Diofcorides(inquit)hic

&r alibi KvviiAhKm fimpliciter uocaqnon fimplex eius animalis uulnus fignificanqfed cum rabit
in &
rabie illatam homini ilio dente noxamtfiquidem non rabidi canis mOrfus ab alijs aliorum animalifi
morfibus Sl uulneribus non diifert.Neq; Diofeoridem oportebat priuatim de eo in radicibus foeni
culi aliquid docereteommuni enim aliorum uulnerum curatione non rabidi canis morius curadus
eftjHatc Marcellus; Ego quanquam conceilerim canis morfus fimpliciter pro rabioii canis morit.
10 busaptid authores aliquando uiurparij nonubicj^ tamen nihil interelTe contra Marcellum affero.
Nam Aetius de rabioii canis morfu libro 6. cap.i4.copiofe aginde canis autem non rabidi raorfu,
!ib. ij.cap.iubi etiam de hominis Si crocodili &C aliarum ferarum extra rabiem moffibus curandis

differit. Sic &

Plinius Valcrian.expi eiTecoua canis no rabidi morfus medicamina aliquor proferet
&C alia rurfus contra canem rabidumfeorfim.Qttamuis enim non tantundem ueneni habeant, ac ii
rabie tentarentur canes,nonomnino tamen uenenocarent huiufmodi morfus , ut diferte leiiantur
authores.Et ratio didat, non inflar limplicis uulneris curanda cffe,qua; dentibus inflida funt, utpo
teanguftiora&inonnunquamprofunda.rracuffdiaquoq) caput maxime petens animantis irata-,
ueneni nonnihil fuggerit,Quamobrcm Aegineta etiam libro t.cap.j.docet wibVtoKroWic™;; irji
eft de moriisa C,tab.& aquam pauentibustmox autem _cap.4.feparatim praeferibit cura.
tionem7r®S7K-r(4<iAi/'?i<n'T<»i/KH'iIt/o1«^(r«7*,hoceftadmorfuscanumnonrab. Adhatc Pliniusubi
Diofeorides Ji(/fW»KT«habet, fere femper canis morfus llmp!iciterrcddit(fiuccx Diofeoride fiue a.
Itjs Gr£ccfs:)ubiAr/MoJ'«if7«,additrabidi.In remedijs quidem ex urina clare diilinguit.hisuerbistSua

cuicp urina maxime prodeft,confeftim perfuib canis morfu, echinorum^ fpinis inhacrentibus,8<; in
fpengia lanisuc impofica :aut aduerfus canis rabidi morfus, cinere ex ea fubado : contracp ferpen.
tium idus, Hinc non folum diiiinxiffe eum apparet.fed quo modo etiam; nempe ut efflcaciora uehe
mcntioracp iint remedia illa,qua: contra C.rab.niorftis faciunt,qH3mobrem hic urinae cinerem ad*
dit,a: contra ferpentium etiam uirtilentos morfus commcndaltqua quidem adiedionis nota admo
nitialibictiamKi/vcVssTaMTlAtnwoolWfflj/pleruncpapudauthoresinterpretabimurjfecus, non item.
Ad fimplices uero canis morfus, urinam iimpliciter pollere fcribit,qucmadmodum etiam cxtralicir.
40 dis echinorum fpinis,qiiae nihil ueneni habenequamuis morfus illi, non nihil ut iam di>ci ^ fcd
. exi.
;guum Hirus habeant. Nuces iuglandes cum cepa Sifale 8C meile, canis hominisfe mortiii imponit
tur, Plinius, Hic facile apparet eum fentire de morfu canis nonrabioii i quoniam hominis morfum
fimpliciter eiconiungit.Aeginetaquocpidcmremedium,niii pro iuglandibus origanum poneret,
ad morfus c*nis non rabidi commendat, At alio in loco,Nucleiiuglandium (Inquit Plinitislaieiuno
homine commanducati illiti^jpraefenti remedio effe dicuntur contra rabiofi canis morfus. Mihifa
ncita uidctur,quatcun(p morfibus canum rabidorum impofita iuuant,eadem fimplicibus etiam ca=
num morfibus profundioribus pracfertim,ab initio prodeffe-quod SC Aelius tefiatur,libro ij.cap.i.
his uerbis, Si magnus fit morfus,quemadmodS a magnis canibus infligi folet,praefcriptaln fextofer
mone methodo curato,ueluti eos qui arabtdo cane funt fauciati.Fieri etiam potefi ut cfticaciora nq.
nunquam applicanda praeferibantur pharmaca ad iimpliciter morfos : in caufa eli , quoniam nullis
plcrunqj intra corpus fumcndis,ncc altjs fere foris illi remedijs curantur : Leuiora autem interdum
ad morlos a rabidis feris, non quod illa per fe fufficiant,cum multis uarijs^ alijs intus SC foris medi,
camentis illi exerceanturtfed caeteris SC maioribus omiflis.fiue per imperitiam, iiue potius tanquam
a iiudiolis rei medicae per fe intelligendis,qui fua ex aliorum feriptis colligunt.leuiora interdum fola
commemorant, ne toties uniuerfa curandimethodus repetenda tieniat, ^His ita confirmatis, re.
media aduerfus canis nonrabidi morfus enumerabo, ii prius unitierfalem eis medendi methodum
ex Paulo &; Aetio Graecis medicis praefcripfero. Paulus igitur libro 5.cap.4. Canis non rabiofi (ina
qilft)morfus,quum &
ipfi uirulcnta cuitifdam fubftantite iint participcs,ilatim aceto irrorans , lata
manu morfum ferito:infuper nitrum cum aceto tritum ab alto ftiperinfundicotdeindefpongiam re.
fo centem aceto, autipfonitrofoacetomadidamimponito,8Ceodemmedicamento uulnus per tridua
foue,tandcrncnimcDnfanefcet.C:etcra quae Aegineta ibidem perferibit pharmaca ordine literariS
paulo poft fubiungam,una cum cteteris ex Crrsccis &Latinis authoribus ad fimplices canis morfus
192 De Q^drupedibus
Sed AetK prius tierba libro ij.cap.i-de morfu canis non rabidi in
homine curando , ope.
remediis.
ra:pretiiim uidetur adiungere,quoniam pleracp Icitu d^na continet, prxiertim quod ad uniuerf^
km curandi rationeni,ab Aegineta omiiia.In his igitur(inquit)quos canis momordit , ftatim acetS
irrorato, 8^ expaiTa palma morfum percutito. Deinde nitrum
cum aceto tritum ex alto fupra mora
fum deftillato fpongiam nouam pofca aut aceto imbutam imponito,»: ad tres dies obligato , liga-
&
mentom fuperne ex poiira aut aceto prout uifum fuerit,madefacito Egregie enim auxiliatur . Poft
.

hec uero ut commune ulcus curato. Aut perdicium herbam cum

fale tritam imponito,quotidic eam

alierado donec excidat crufta.Deinde ubi ad cicatricem

perducere nolueris, ipfam per fe tritam im
ponito. Qiiodfimagnus fitmorfus.quemadmoduma
magnis canibus infligi folet , prscfcripta in
fextofermone methodo curato,ueluti eos qui a rabido cane funtfauciati. Si uero cauus & angu.
„
flus appareat morfus.in principio cum aceto,ut
didum cft,irrorato;Deinde nitrum itidem cum a.
ceto tritum ex alto fupcrliillato,»: anetho ficco uiio morfum expleto,»: linteoliun conuolutum ex
aceto madefadum indito,»: obligato.Poil triduum uerdfoluito, Si reperies morfum repurgatum.
K
Idem facit cuminum tritum morfuiinditum.Poftquamuerd ulcera fuerint repurgata, praedido
pharmaco utere liquefado ad hominis morfum relato, (Id conficitur,Mellis, terebinthinae, butyri, a-
dipis anferini,medulfecerui,autuituli,aEqualibus partibus liquefadis.)Siucro inflammatio fucce.
daqlenticulam cum mali corio codam »: tritam imponito: Veirubi folia comritaemplaftri modo
imponetaut panis medullam inbctae fucco maceratam, tritam^ pauco rofaceo admixto,pro cmpla.
ftro adhibeto. Ad uulnera uerd iam fuppurata,crui farinam cum meile fubigito,»: morfum exple
co. Summe enim auxiliatur. Aut irin cum meile SC linamentis indito: ac fuperne lenticulam codam j,
tritamcum modico meile,»: rofaceo pauco imponito.Repurgatis uerd iam ipfls cum prgdido liqui
do pharmaco expleto ac deinde his quae cicatricem inducere poffunqutitor . Emplaftra autem ad
,

demorfos a cane,ucl urfo,aut fimilibus animalibus, ftatim a principio commode adhibentur , ex fale
a:cerufa apparata, Etenim uenenofum humorem in morfibus ex dentibus relidunt expurgant, K
callofam ex impadis dentibus concretionem explanant,Hacc Aetius,

dfForis imponenda aduerfus canum morfus, ubi rabidorum nomen authores

non adiecerunqhatc funt,
^Acetum medetur canis morfibus, Plin, calidum cum Ipongia, Valerianus. Spongia aceto im.
butalimpliciter,Aegincta.acetouel pofca, Aetius. Linteolum conuolutum ex aceto madefadtim j,
indito uulneri,& obligato,fi caulis SC anguftus fuerit morfus:poft triduum foluito,»:reperics mor.
fum repurgatum, Aetius.Mifcetur SC alijs diucrfis in hunc ufum mcdicametis
acetum, ut deinceps
dicemus. Vide Spongia. Acetifex,Pliniuslib.ij,Eadecummelanthio, Valerianus. Adianthon,
Author obfcurus. Alabaftrum.Plin.jj, Alex in linteolis concerptis,Plinius: Valerianus addit cru
da. Allium appofitum, Plinius dC Macer.Cum meile tritum, V
alerianus. In uulnera ex canu mor.
fibus cum meile imponitur,Plin, Allium illitum prodeft, SC intra corpus fumptum,Galenus de pa.
rabii. Ampeloprafon,Plin. Iib.a4. Amygdala, Plinius lib.ij. Amygdalini nuclei cummelle triti,
V alerianus. Amygdalae amarae cum melle.Diofcorides 5C Plinius, Apiaftrum,uideMeliirophyllon
infra. Anetho ficco ufto morfum expleto, ii camis »: anguftus fit, Actius,
Ballotes folia,Galenus,Ballote,id eft marrubium nigrum cum fale,
f V
alerianus 8C Aegineta:fo 4,
lia ex fale trita.Plin, Bets fucco macerata panis medulla,trita^ pauco rofaceo admixto pro cmpla-

ftro adhibita, Aetius, Bulbi cnm meile triti,Plin.Bulbi omnes cum meile »: piperis polline illiti, Dio
fcor.Bulbus applicatus, Author obfcurus.
^Canis urina perjEufa,Diofcor. Captificus,uide in fico. Cepaefuccus cumaceto,ruta,»:melIc,
Diofeor. Cepaetritpecummclle,Aegineta,Crudxcummelleuelaceto,uelcodae cummelle 8( ui.
no appofitae, Macer, Virides ex aceto ilIitac,autficcaE cum meile 6^ uino,itautpoft diem tertiumfol
iiantur,Plin.lib,io. Cerri pifciscaro,nonfecusatmfalfamentum, Diofeor, Cecufa,uide in Sale
V
mox. Cinis uitium cum oleo.Plin, SC alerianustEx aceto illitus,Diofcor, Cucumeris fatiui folia
cum uino illita, Dtofcor.uide Pepones, Crocomagna.Plin.lib. 11. Cuminum tritummorfuiindi*
tum, Aetius, Cynoglofli folia cum fuillo adipe ueteri,Dioicorid.
Ehulus,Plin,lib.i4.Ebuli folia recentia SC tenera cum polenta illita, Diofeorid, Sambucus uel
f
chamataderefrigerat canis niorfum,cum polenta mollifllmis foliorum illitis,PIin, Erui farina cum
oleo fubada, Aegineta, Eruum cum uino, Diofe,
^Ficifolia,Plin,lib.i5. Nigra ficus folia cauliculi^,Diofc.Ramorum fici tenericauliculi cuti im
ponuntur,Plin.Cauliculitencribenetriti, Valerianus. Tum
fylueftris.tumfatiu* fici ladeusfuc.
cus inftillatus plaga, Diofeor. Caprificus aut lac eius,Plin.Groifi caprifici cum meile SC folijs,Plin,
Frudus.fi-ondes,»: folia cum meile, Plin. Focniculi radices trita cum meile, SC cataplafmatis mo»
do impofita, Diofe. Foeniculi radice in fucco,uel cum meile, contra canis morfum utuntur, SC con.
tra multipedem ex uino:Hippomarathron ad omnia uehementius, Plin. Fungi fiiilli canum morfl*
bus ex aqua illinuntur ,PIin. ^
^Garumomne, Diofeor. Garum,PIin.Ilb. ji. Gobius ilfitus contra ferpentiumcanum&mor.
fus,Diofcorides,
^
Helio.
 De Cane. G. Lib. I. iPT
^ Hippomarathriim.uideFanfcuIS, Hippofclini femen
cum
uino.piofcorides apud Serapionem:in noftr/s codicibus non inuenio,
Iris ex oleOj Plinius* Iris gemma eremataj Plinius libro
^ 5^. ut Aggregator citat*
j." Spongia. Lapathum cum meile 8C aqua, ThelTalus. Lafer
r,. cum aceto
Plinms hbro ii. Lafer e filphio cum ruta,uel cum meile, uel per fe uifco fuperlitirm,ut
htcreat Plin*
^
fMarrubium tunfum cum axungia uetcri imponitur.PlinIus SC Valerianus, Sic aute refertur
a Plinio ut uideatur ad utrunqj marrubium pertinere, magis tamen ad candidum.
Marrubium ni
grum.uideBallot^ Melanthium cum aceti fece, Valerian.
Melirophyllon,ideftapialirumimDO.
fimm ucl ilhtum, Galenus de parabil. Diofcorides. Cum fale tritura,MaCer, Menta cum fale illL
IO Diofcorid.&:Maccr.Cummellecontrita, Valerianus, Mitulorum carO unlillime
imponitur Dio’
fcorides& Plm. Mnria acida fotti prodeft, Diofcor. Myacescrematimorfus
canum hominumfB
cum meile lanant,Phnius.Myacum carnes, Diofcorides. ^
fNitrum addita relina,inittjs cum aceto illinituriPlinius, V alerianus axungiam addit SC
squis
ponderibus mifcet Nitrum cum aceto tritum ab alto fuperinfundatur uel
,
fpongia eodem imb^uta
:
imponatur. Nux iiiglans cum cepa fale &C meile ad canum hominu^ morfus
facit, Diofc. Plin. dC
Valerianus.Nuces, Auicenna 8C Plinius libro a5,luglandium carnes ab homine
ieiuno commandit
catatj Valerianus,

<|fOriganicomx,falis,cep»,paresflngulorummodi cum meile, Aegineta.

^Peponis cortex cum uino, Pliniuslibroio. Folia peponum (ut cucumerum etiam) cum
uino
»0 Plinius. Perdicium herbam cum fale tritam imponito,quotidie eam
alterando, donec excidat cru-
da': deinde ubi ad cicatricem perducere uoltieris.ipfam per fe tritam imponito,
Aetius. Pifccs falli
maxime fardin^,Serapio ex Gal. Polygonos,uide Sanguinaria, Porrum.maximefylueiire
Plin
libro i4.nigrum, libro 17, Plantago.Macer &: Author obfcurusiEx plantagine cataplafma
cum fa
le,Diofcorid. Pulegium recens cum uino bibendum, aut foris cum
melleimponendum,Macer.
^Rubi folia cum aceto tunfa cataplafmatis modo, Aegin, Aetius.
f
Exfale SC ceruifa.utfupra ex Aetio didlum eft, Salfamentum, uide Smaris.
Sambucus uide
Ebulus. Sanguinaria cum axungia &
pane, Apuleius, Schiftos lapis,Plin, libro
;6. Smaridis caro
non fecus attp falfamentum prodefta cane demoriis, Diofcorides. Spongia pofca aut aceto imbuta
Aetius. Spongia recens,uel lana fuccida, aceto K
oleo imbuta, Aegineta, Spongix minute concil
duntur.a: imponuntur infufic,uel ex aceto,aut ex aqua(frigida,Plin,)autmeIle,abundefubindehtt
Jo medIanda:,Plinius 5C V alerianus. Spuma nitri cum pinguedine afini uel axungia, Diofcorides &C
GaIenusapudSerap.a:Auicenna,baurach nominans, Squillacumpiceilhta, Plin.Iib.n.
StibiS
tritum, Plin.lib.51. Succida lana,uide in Spongia,
^Thunni conditanei caro.Diofcorides, ^
f Virorum capillus ex aceto, Plinius. Vitium cinis cum oleo, Plinius
libro 15. &: Valerianus
Sua cuicp urina maxime prodeft.confefiim perfufo canis morfu, echinorumm fpinis inharentibus*
& in fpongia lanisue impolita,Plinius. Vrina canis perfufa, Diofcorides. Ex
uiticisfuel agni cadi’
ut uulgo uocant) femine,cataplafma, Auicenna. Vrtica cS fale trita Si illita,Plinius,
Valerianus,’
Macer,Aiiicenna,Diorcorides apud Serapionem. Cum falecombufta,PIiniuslib,ii.utAggregaI
40 tor citat. Vrtica femen cmplafiri modo impoIitum,Galenus de parabilib.
“
fQiia potu aut efu intra corpus alTumi medicamenta pracipiuntur, ad canis morfum
fimpli,
citcr,pcrpaucareperio;ut. Allium tolium potui efui^ datum, Galenus de parabilib.
Calamintha
fuccus potus , Auicenna. Caro canis neruofa pota, Aefctilapius. Meliifophyllon ex
uino potum
Galenus in Parabil, Ego illa omnia qua contra xwlrfasia medici edi aut bibi iubent, ad
retulerimtqudd propter periculi magnitudinem, intus foris^,hic attrahentibus, illic
expellentibus ’
medicamentis impugnari defiderent.
^fCaterum ad feruidosiam morfus ( JnaT/gwfi^tfdegeurwft/wfiJlrflc.id eft lupptiratds, ut Aetius ha-
bet) erui farina cum meile fubaifta admoueturtpeculiariter enim his efficax eft. Inflammatione
con
fliifiantcs.argcntifpuma trita ex aqua oblinito, Aegineta. fHac aduerfus cani» morfum fimpli.
4« citer pofitaab authoribus medicamcnta.hatUenus recenfuerim. Hoc non diflimiilabo'
qua Aegre,
gator enumerauit,ex Opere eius hic repetita effe.nam et ipfe remedia contra canis
morius abfolute ’
£C contra rabidi canis morfus diftinguiuOtho Brunfclfitis,ut fpariim coIligit,ita
confundit.
f Qitomodo curandi fint morfus canum non rabidorum, quos ipfi inter fe intulerint, diiflum eft
fuperius cap.5.
De rabie canum ingeneret
4lRabies uel rabia apud antiquo's,morbus eft canum, quum ueluti furore quodam
aefli, huc atep’
illuc rapiuntur,nec ullum quietislocum inueniunt. Altj rabiem qiiafi fauiem dici putant.a raucitate
iiocis.quam rabiofi habent iimilem latratui canis.Gf aeci hunc furorem lytfan appellant, rreji si
avjii
V
T vS(/.Legitur etiam lyfpa apud arinum quod non placet. AvwtcfBSTss, id eft a rabido morfos, nori
60 quoins animali,fed cane folum Graci nominanctui non rcclle uertat interdum Ruellius beftias ra.
,
bie efrerataSj&c. Inuenio tamen de alijs etiam animalibus rabicinomcnpofittrm-MurEenat
etiam ra^
bie uexantur^ut cammim’ genas, GolttmclIa»Camelus etum rabie tcritatar, Ariftot, Circa
AbderS-
f
194 De Q^drupedibus
&:limitemquiDiomedisuocatur equipafliCnafcentibusillieberbiOinflanimantHrrabiejCircaPot
camticm(quodbarbarum nomen eft)Gu*
SasuerdafUpiinius. Rabiem.mquit Albertus, aliqui
caninaminfaniamuocant, Exdtatrabicsincanibusfurorem:&:qiKmomorderme,ommarab.«,
rabiat:
excepto homine!(quodpofteriomfairumciredeprehenderunt:namKhommesmotfifa:pe
de quo in H. h.) Intereunt canes
quodSC fcriptores teftantur.K proucrbium .

hoemorbo,&qu^morfafunt.ex;ceptohomine.Ariftot.lib.8.eapaa.Prouerb.spoflrem.s, excepto
homme.Grsce legitur «irSjirt: SC rede quidem meo ludicto:
Nam Pollux etiam Itbro ^ . cap.8.
hunc philofophilocumparaphrafticercddit his
uerbis,i>*(-r»»aat^«xer«tx»,^a/»x ,»'«f«™. 4
^yiy,,-na.Hoc eft. Omne animal a morfum interit:
cane rabido
««pa.tr©- «r©- a*
i)

rolushomononfinepericuIoeuadit.Nonrede igitur fufpicaturLeonicenus

7ij.:(:«r«f«.:ra,ideftprt=s

homine.potius legendum quam wdfims.Qiianquam homines quidam morfi longo poft tem
IIS
Doremoriantur.AIbertusreferthiftoriameuiufdammorfiinbrachio,cuicum anno peift duodech
quorundam aduocat ^ui
mo cicatrix recrudiiiiTet, intra biduum obijt, Auicenna quocp fententias ,

dicerent, potiduodecimum a morfu annum in rabiem aliquando incidere nonnullos.Quod iiero fe

natur* diffimilitudo.
fentiant bomines.efficit id
rius quam catera animalia tabificam rabiendi uim
Nam &: in contagiofis morbis, homines ab hominibus Si fanguine coniundiscumcanefuo atticiuntm tacilius,
Baldoquodamiurifperito,quiTridenti ludens
Calitis Petrus Matthsolus narrat de
fuifle nefcireqpoft quatuor menfes rabie Si
leniter in labiis morfus efl,»: re negleda,cum rabidum
in iam citato Ariftotelis loco legit aril»? ymis,
aquse timore correptus.mifere perijn Medicus quidam
id eft excepto anfere.qiii folus expedeftribus
morfus, nec rabiqnec moritur ex morfu : Et licet hoe j,
poteft h*cledio,cum nulla uerborum inter fe fl.
reipfa iierum fit fortaftismon facile tamen defendi
folus animalium homo a cane morfus 8C
militudo appareat, Aug.Niphus.Non mirum eft autem, fi
medicamentis ab utro^ prai.
rabiem &: mortem euadai,non femper quidem, fed f*penumero;cum
feruaripofflnqu* exteris animantibus nonatquecontingunqldem.
Omneanimala rabiofo cane
morSurn perimitur, Aelianus. Animalium quaedam nuUo pracedente
morfu fua natura rabiunt,
lupi,uulpes SC canesialia nunquam ra.
ut quibus dentes ferrati habentur.Michaele Ephefio tefte.ut
Sf extera id genus. Obfcraa
biunt nift morfa.uel raro Si non nifi ex magnis caufis, ut equi,8^ muli,
tum eft animalia quxdam acahe rabido morfa, rabiem non inddilTe.in caufa eft , quoniam ut rabies
ineft ueneni : neij e,
excitetur.canem eo folum dentc,uel ijs dentlbus,mordere oportet, ejuibus tiis
nim id ex xquo omnibus ineft , Aug.Niphus. Homo morfus a rabido cane excitatur ad rabiem ab
umbraforbi(corni,alias)quodnonnuIllmedictprOexpIoratotradunt,Idem, Cur foli ammantiS
xftatem, cautam
eanes rabiant per xltatem, ftiexanaer npnrouu.
caufam inquirit Alexander Aphrodif. iio. i. proble.
lib. 1. pi ouie. 74. y a Vgums nin
ergiliu^
uenit. Far
Georgicis peftilentem conftitutionem defcribens,Hinc(inquit)canibus blandis rabies
triticeo paiUjqUW
uel triUCCO
re UCl
tc pani,quo (.aiiCa liquor codx
canes pafcentur,admlfceatur aavjww» nam feruens
VWW»— fabx; fed tepidus , ..A...
rabiem creat, Columella. Pituitx 5C bilis redundantiam, canis herba quadam deuorata uomitu le.
uanqux nifi tolleretur, rabiem faceret, Aelian. Rabiem canum fanguinis menftrui guftatu incipere
fcriWtjPliniUs.kabies canum Sirio ardente homini peftlfera,8^ morfls leralis aqux metus , Plin.
Tanta uis mali eft, ut urina quo^ calcata rabiofl canis noceat, maxime ulcus habentibus. Remedio
eft fimum caballinum afperftim aceto, SC calfatftum in fico impofitum.
Minus hoc miretur, qui cogi
tet lapidem a cane morfum, uftp in prouetbium difeordij
uenifle.Plin. Aggraitari uulnera conflat 4,

introitu eorum, qui unquam fuerint ferpentium camsue dente Ixfi lidem gallinarum
. incubitus,

pecorum foetus abortu tiitiant.T anium remanet uirus excepto fernel malo, ut uenefici fiant uenena
palfi-Rcmedio eft ablui prius manus eorum,aquatg illa eqs quibus medearis infpergi,Plin, Quan
tam habeat uim afficiendx rei aptitudo.facile intelligitur in canibiisicum enim reliquorum animali
um nullum rabie capiatur, Iblus canis eo affetSu corripitur , atq^ tanta fit in ipfo humorum corru*
ptio.utfola eius faliua,fi humanum corpus contigerit, rabiem excitare polTit . Vt igitur ab exiguo
initio, laliux uidclicetqualitate,autSa quxdam in corpore alFecftio.quando ad magnitudinem
nota*

tu dignam perueneriqdifcernl poteft, id^ poft fex raenfes,cum nonnunquam ante id tempus nui.
lanota deprehen^aturtfic eodem modo uitiofo humore in animalis corpore genito , paulatim tra.
temporis,principalium partium aliqua confentit,a qua deinde uniuerfum corpus celeriw alte-
ifii jt

ratur,Galcnus libro 6,dc Locis affetftis. Canis rabiofl fel lentis magnitudine fumptum,feptem die-
bus interflciqquibus ftiperatis poteft efle falutis fpes,Bei trutius.Cum igitur tanta flt ueneni uis ex
rabido cane, quis fanx mentis ad morbum regium rabidi canis caput contufum , mixtumm uino,
quod remedium apud Sextum legimus,propinaueritf Multo tutius ex Plinio canini capitis fimplici
ter cinerem exmulfo ad eundem morbum aliquis bibericlicct ne hoc quidem probemus , inter alia
tam multa liberaliffimx naturx.homini familiariora remedia. Quam ob caufam aquam exiimefcSt
hydrophobi,quos arabido cane morfos dicimus, pudendum cum hypochondrijs flmul illis in-
tenditur:intremifcuntetiam,ac conuulflonem patiuntur.adeo^ delirant,ut canum ritulatratum x=
dantf Caflius problemate 7;, ffAd timentes canum impetumiNerij radicem collo circundato,et
iiberabiturtquod fi experiri uolueris,cum canis in furorem uerfus fit, illi circumponito, ftatlm^ fu- 6»
forem deponet, Galenus de parabilib.cap,67. Qiii edit allium &
fuperbibit uinum,iutus creditur a
morfu rab.C.quta fugitodorcm,PonzettHs.Caninus dens incorio alligatus brachio, auertit morfus
canis.
 De Cane. G. Lib. I. 195*
canis, iid ut altj inteipretantur, aquae metum ut fupra in C.dixi, Rabidas canes includere opor>
f
tetjillis^ in unam diem interdicere nutrimentum.Subindeautem ueratri aliquid in potu
milcenda
cft. Vbi uerd purgata: fucrint,hordeaceopanenutriendac funt. Similiter curabis et eos quos
rabidus
canis morfu impeiierit,Theomneftus in Geoponicis.Ellebori tenuilRmxradices breucsm ac uelut
,
decurtatae etiam ha: leguntur.Nam fumma quae eft crafflilima, cepis fimilis , canibus tamum
datur
purgationis caiifa.Plinius.Ell uermiculus in lingua canum, qui uocatur i Graecis lytta, quo exem.
pto infantibus catulis, nec rabidi fiunt, nec faftidium fentiunt,Plin.Sed hoc(inquit Ponzettusincmi
nem hatSenus expertum legimus. Nancpfabitnodisqualinguatenacibus haeret. Vermiculum
dixcre,mala attp incondita peftis,6ic. lam teneris elementa mali, caufas^ recidunt , deinde falem
IO uulneri infpergunt oleo permulcent, ut ftatim fanetur , Gratius. Catulorum caudas poft diem
^
quadragefimum qtiam fint aedili, ficcaftrare conuenief.Neruus eft qui per articulos fpina prorepit,
ufip ad ultimam partem caudjtis mordicus comprchenfus, 5i ahquatenus cdutSus abrumpitur.quo
fatSo netp in longitudinem cauda fedum capit incrementum; 8^(ut plurimi paftores affirmant ra« )

bies arcetUr letifermorbUs hulcgeneri,Columella, Columella author eft,li quadragefimo die quam
natus catulus,caftretur morfu cauda,fummusffi eius articulus auferatur , fequenti nertio exem»
fit

pto,ncc caudam crefcere,nec canes rabidos fieri,Plin, Mulieris qiix marem peperitlade guftato,
canes rabiofds fieri negant, Plin. Rabies letale periculum in canibus , feu coelefti corrupto fydere
manat,cumSoluelinCancrouelLeonemouetur, Exhalat feu terra fmus,feu noxius aer Caufa
maliifcu cum gelidus non fufficit humor. Torrida per uenasconcrefcuntfemina flammte. Qtiic,
.a« quid id eft, medeberis canibus. Tunc uirofa tibi fumes, multum^ domabis Caftorea,adtritu filicis
lentefcere cogens. Exeborehuc trito puluis,feaoue feratur, Admifcenscp diu facies concrcfce.
reutruntp: Mox latftis liquidos fenfimfuperadde fluores, Vtnoncuntftanieshauftus infundere
cornu Inferto poliis, furias^ repellere uiftes, Attj iterum blandas canibus componere mentes,
NemefianUs. Sirio ardente rabies canum homini peftifera eft. Quapropter obuiumittir per iris
ginta eos dies gallinaceo maxime fimo mixto canum cibistaut fi pracucnerit morbus, ueratro, Plin.
Rabidi canes fi helleborum cum polenta comederint euomunt , ac ftatim foluti a rabie refipifcimt,
Adtius. Si lymphaticus(inquit Albertus Magnu.s)aut rabiofus fuerit canis , ftatim ab alijs fepare.
tur,ne in fanos quoqB peftis ha:c detinetur. Arinetia rex Valentis docet canem rabidum in aqua ca
lida per longitudinem corporis mergendum efle diebus nouem,ita ut pofterioribus pedibus uix ter»
ramattingat.anterioribusfurfumeredis.Pofthoctempus extratfto de aquacaputradatur, fledili-
Jo genter deglabretur, adeo ut cutis etiam cruentetur.Sic rafum fucco beta: inungatur 8e perfundatur
f:cpius:aicibi,fiquos admittit,eodcm fucco tingantttr.Danda eft etiam fambuci medulla, cuius ad»
uerfus rabiem non exigua uis eft. Quod fi curatio intra feptem dies non proficiat, pro defperato oc«
cidaiur.Htec Albertus, Sunt qui rabidum canem ueneno quam ferro necare malint; Mori autem ai»
unt fi cibo immifceattir rifagalli parum.cum hyofcyamo Sd hermoda(f}ylis,Ponzettus Cattera quae
.

canes perimunt,fupra in c.recenfui. Tumorem quendam fub lingua canis rab.uermiculo albo fi»
milem,aufcrtocaniutprimuminrabieminciderit; deinde dabis ei panem edendum cum chelido»
nio trito Sf mixto adipi ueteri:& uulnus inde fatSum illine folijs rutK,fale contrito, axungia mel= &
lecommixtis,Tardiuus. Rabies eftmorbus canis.ueliraaccenfa non differens a furore. Accendi,
ajo ditur is morbus in uenis prope cor ipfum. Signum cft, quod canis agitur per fe 3C currit errado ceu
furore correptus; ut igitur is morbus comprimatur.ftudedum eftquieti & fomno canis.Subducen.
dus cibus,& liquida tantum aC forbilia offerenda funt: ne ha:c quidem ad fatUritatem ; quoniam
praeftat ftudere uentris lubricitati,negando offa SC fanguinem gignentia biliofum. Poft tertium die
«ena: turgentes tam in lateribus, quam in cruribus etiam fecandae funt-flue profjciendus cft in lacu
in quo fuerit hirudinum copia , ut multum fanguinis poffint fugere. Poft hoc caput SC corpus uni.
uerfum oleo rofaceo omphacino.fiue unguento populeonis illinendum cft, Per ds etiam cum opor»
ruerit medicamen inijciendumeft,quodipram bilem educatPoft hoc lauabis eum decotfto lapathi
acuti.rad.inulae dC furnariae, quoniam multum proficies. Cum ucrb canis iuuenculus patitur rabi»
&
em, cani admittatur mafculus focminac, foemina mafculo, quoniam fic educi folet rabies,Blondus.
50 Quid prifcasarteis,inuenta^fimplicis anni Si referam C non illa metus folatiatalfi Tam longam
traxere fidem.Collaribus ergo Suntquilucifugaecriftasinduceremelis Iiiflere.aut facris confer,
ta monilia conchis. Et uiuum lapidem, SC circa Melitefia necftunt Coralia,8C magicis adiutat can
tibiis herbas. Ac ftC offetSus.oculi^ uenena maligni Vicit,tutela pax impetrata deorum.Gratius.
&
^Canes rabidi fsepe nec uerbera nec uulnera curant, contra omne genus armorS hominem mor»
dent; quod ne fiaqquiftj fecum geftct canis dentem. Nam Diofcoi ides exemptum cani dentem ca.
ninum,St inuefictila brachijs alligatum, ad inhibendos canif impetus utilem facit, Bloridus.Nos fu
pra ad praccauendum potius aqus timorem, Diofeoridis tierba ifta intcrpretatifumus.Molaresden
tes canis rabiofl,quimomordit hominem,incorio adalligati brachio.prohibentamorfu canis rabidi,.
V
Serapio apud Syluaticum: idetur hac Serapio ex Diofeoride tranftulilfe , SC Serapionis interp. i ;

£0 pro caninis dentibus reddidilfe molares.

^Ancanisquimomorditrabidus fueritcognofcireferumtilti enim quia nihil graueftatim fe.
quebatur morfum,negledfis initio remedljs,£C uulneri cicatrice indutfta, incurabiles poftea obierat.
r X
ipd Dc Quadrupedibus
impone;
Qamobfcm nuces iuglandes bene contiiias ^commanfas , Ponzettus: ) iilcerf poftridie
^
obijce;is uel ea, inido quidcni abmnebit : fu
(poft duas horas,Ponzettus)gallo aut gallina: edendas
me autem urgente- fi deuorarit,obferua:nam fi canis qui momordit, non fuerit
rabidus , uiuet auis;
fellina;Et rurfus interpofitis aliquot diebus , fl.
fecus, morietur poftridie.Qiiod 11 fiaqulcus aperire
militer experire, ita ut cicatricem non prius inducas
ulceri,quam auis deuoratis nucibus illis inco«
6,defcribitur,&: a Ponzetto Cardinali.Simi
lumis deaat, Aeginetaex Oribalio.Idcm ab Actio libro
le experimentum(inquit Ponzettus)haberi poteS ex
medulla panis ulceri adhibita , &
pofimodurti
perfricabis, easm mox alteri cani porriges; qpas
aliis canibus oblata. Micis ex triticeo parte morfum

fi comederit, indicium eft non rabere canem.

fin abftinuerit,rabere,Ex ipfo quidem uulnere digno-

fcere nondatur, cum id libi fimile femper fi t,nec ab altjs ulceribus & ferarum morfibus diuerfum, „
Tritici grana undecim appollta uulneri donec humore mollita fe impleant, 81 intumcfcant,ptoijci-
to gallin!e,quae fi fallidiatt rurfus alia obijeito alias,quibus
fi fimiliter abllineat,periculoium &
leta.

!e lignum eli: finelfe coeperit, periculifublati,Apuleius ut Aggregator citat,Diofcorides,utinfradi

cam, tritici grana fimpliciter canis rabidi morfibus inferi laudat,
pratpofuit, quoniam id am'mal(inquit)
C[ Diolirorides fermonem de rabiofi canis morfu catteris
domeliicum ac freques elfe confueuit:8i in rabiem fepius agitur ac perit, ab eo^ caueri difficile: in.
-
de periculum ineuitabile hominem manet, nifi multis utatur auxilijs . Plerunip autem flagiantiiri,
mis teftibuscuel regionibus huiufmodi ) in rabiem efferatur ; interdum quoties fi igora incefferunt,
Diofc.sr-nitafiarfiSViKSxsvar/.-meliusapudAcginetamlegitu^uutTtTOirlivws. Frequentius Simanife
fiius quin cattera animalia rabiem patiuntur canes,quia uefcBtur cibis corruptis,cadauera mul- j, &
ta putrefacfla lambunt;accedunt, penuria cibi, timor, lan atus frequens , iracundia,
Sd alia undehu.
mores ad rabiem excitandam exardefcunt,autumno praefertim, Quanquam ctetera animalia, utlu,
pi,uulpes.8<:c.rabiema:llatepotiusquamhyemeincurrant,Ponzettus. fCams rabiofus potum
K efcam auerfatuntorue 8C folito niflius intuctur,Diofcor.Corpus ei llrigofum £C folico compret
fius confpicitur, Adiuarius.Largam fpumantem^ pituitam naribus SC ore protjcit, Diofeor . Hians
quam maxime anhelat,linguam exeriqlanguidae ei aures,cauda demifla : incefllis fegnis , ac ueluti
llupidusifi uero currat,celerius folito curtiqid^ intempeftiue Si inaequaliter, Aetius. Siticulofus eif,
fed potu fere abftinet. Mutus ut plurimum,ac demcns,ita ut ne fuos quidem familiares agnofeat, Ae
gineta.In omnes paffim fine lanratu irruiqaeque feras homines^, tam familiares quam ignotos mor
decnecprotinus infellummiicquaminfligit,nifi,utuulnus,dolorem:Exinde morbus ille,quiab a= j,
qu* metu hydrophobicus Graia eft uoce appellatus,contrahitur , Diofeor, Rabido cani caput ad
terram nutat:lingaa exeritur,id^ adeo Interdum ut retrahi non poiljt: timore plenus eft, SC folitudi
nem quaerit, Ponzettus. Oculirubcnttcaudaminterfeminainferinraucuseft.alienaturnonlblum
a reliquis canibus,fed fuis etiam catulis;fugiunt eum cateri canes (&: allatrare folenOac imbuto fan.
guine eius pane abftinent.Bertrutius, Aquae metu afficiuntuqut ea uifa pili pletunip inhorrefeant,
6C noiuiunquam ex ea formidine emoriantur,Textor:Mihi ad hominem potius a cane morfum haec
pertinere uidentur.Canis rabidi cauda demifla eflehngua porre(fla,8£ tanquam bile colorata : citra
rationem currit, deinde fubito rurfus confiftit, Galenus ad Pifoncm,Oculis uagis circumfpedat, et
prstereuntesintuetur,Tardiuus, ^fCaeterum illis quia rab.canemorfifunt corpus inarclcit,&:
conuellitur intcrdum,ac febri intus acri uritur, animus delirat, Galenus ad Pifonem, Si uel modicu
aquae uiderint, tremunt Si conuelluntur ftatim,8^ uigilfjs delirijs® detenti uel breui tempore uitam
finiunquel aliquanto poft,cum iam cuafifle uidentur,fubito rurfiis tanquam a recenti morfu peri.
cIitantur,Damociatcs in deferiptione antidoti diacarcinonapud Galenum lib,i. de antid. Somnia
eis accidunt tcrribilia,punift ura in corpore,lingultus &
ficcjtas oris , Galenus in Parabil , In ijfdcm

malum lignum eft,uox rauca , Quandiu uero intuendo fpeculum cognofeunt feipfos,lpes eft falu.
tis. Cum per terram uolutantur inftar canum,nihil fperandum praeter mortem ; licet morfus adhuc

mente conflet,Eft quando rident.Interdum aeger iplefibiuas uitreum uidetur , uel coelum metuit
ruiturum, Bertrutiusaddiqa rabido cane morfum intelligi,li uulnusdoleat magis quam pro ratio.
ne,afFet3us incidant atribiliartj.his accedere anhelitus difficultatem, aluum ficcari: urinam retineri,
K emitti quandoc^nigram,uella(Seam,S<; adeo craflamutcatuliinefreuideanturequandoi^ contra
tenuem SCaquofam;poftremo accidere fuffocationem cum fubita morte. Voces cteditee audiriin
corpore morfj(quorum etiam Gariopontus meminit libro i.cap. ii,in anteneafmo ) liint rugitus ua.
porum:qui etiam ex cruditate augeri folent in corporibus infirmis. Si ita conuerti in fonum quen*
dam fimilem illi qui auditur in cauernis quando plures concertant, Ponzettus, Accidit eis aliquan.
do gonorrhcea,id eft feminis profulio,Idem, Qui fanguinem in mortis ftatim congelari putanqfal
lunturtnam ne parum quidem fuperuiuerenqldem, f A rabidis canibus morfi, inaquieformidi.
nem carruunt,pratcipuequi prauis fuccis pleni fuerint,Aetius.Euenit autem cum diftentione ner-
uorum,totius^ corporis rubore,pr:efertim facieficum fudore SC languore quodam; lar kiieis:s,Dio
fcorides interprete Ruellio:qui aporiande eadem re apud AiSuarium uertit faftidium, Eft amem
aporia hoc loco proprie, anxietas SC prae dolore ac fpei inopia,corporis praeter rationem iadatio.
AliquiauratfplendoremfugiunqDiofc. Alij tenebras quaerunttalij triftitia mcerore^ contabefeSt,
Aduar, Alij fine ulla doloris intercapedine uexantur. Sunt etiam qui canum more btra tus * dant.
SC
 0

De Cane. G. Lib. 1. 197

te obuiam Facf^os morfu adoriuntur, ac mordendo fimili uitto Iabefad>an^ Diofcorides. FuCTumC'
aquam, ut necp afpicere nec^ guftare fuftineanttaliqui edam omnes alios liquores, Acgineta. Exoi i
tur autem hic aff'edus,nonftato definito^tempore, plurimum tame ad quadragefimum ui^ diem
jtcgiedl-is differri confueuitjDiofcorides: C plurimum a quadragelimo die fin negligences,fiuc reme
:

dia differentes aggreditur, interdum cxacfVo femeftri,Aduar. ) Poft iemeftre etiamnonniillos inuas:
ditiQitendam poft annum aquam horruiffe conftat,qua nobis uifu comperta fuerc,Narrant QC alia
quos poft feptennium aquae metu fiiiffe tentatos, Diofcorides. Differtur aliquando metus aqux ad
hebdomadem unam,uel duas,uelplures,Ponzettus. Noui hominem morfum, quife lauerac aqua
marina:5^ cumliberatus crederetur, poft aliquot menfes contacftu lignicdrmii ( corni, forbi apud
|o Aiig. Nipluim ) redijt morbus. Habet enim forte haec planta uim quandam occultam cOmmouend {
uenenum, Scribunt etiam Arabes ( ex Diofeoride nimirum ) poft feptem annos aliquando recrude
fcere malum, cum interim latucrit^nec aliter praeterquam ex habitu corpOris ad macritudinem per^
gentis cognofei potuerit, Ponzettus. Quidam fladm ac morfi funt, aquam extera^ humida formia
dant : quidam poft quadraginta dies aut ferius:alij denicp alrjs ita prius aut poftcrius,ut prauis hua
moribus plus minusueobnoxtj fuerint, Aetius. Aliorum faneTymptomatum rationes in promptu
funt, toto fcilicet corpore ui ueneni infedo: caeterum affedionis quam aquam metuuntjCaufam ali-
qui nimi^ ficcitati adrcribunt,tanquamomnis fubftantia humida prorfus eos dereruerit,(natiuus dC
fubftantialis humor penitus demutatus fit,CaeIiusJ At Rufiis melancholiae quoddam hoc genus effe
aitjUeneno melancholicum humorem imitante: fcimus autem melancholicorum alios alia metuere,
ao Qiiae quidem ratio etiam pro illis facit, qui ftc aftedlos imaginari aiunt uidere fe canem in aquis, Ae-*
gineta. Hi ubi aquam, uel aliquid aliud lucidum tanquam fpeculiim infpcxerint, propriam nimio
rum ipforum faciem adeo rubentem, uifum^ tornum dC plenum irartirri Contemplati deterrentur,
Caecerum philofophus quidam morfus a cane rabido, dC egregia iiircute animi palfioni refiftes,dunl
fibi canis imagoappareretinhalneoCilli enim quo^jficuti dC reliquis eodem morbo affedris appa*
rebat)diu intra remeditatiTS,Etquid,inquir,canicommunceftcum balneof quod effatus balneurri
intrautt,a^ imperterritus bibit, at^ ita morbum fiiperauit, 6^ fanitatem adeptus eft,Aetius. Qiiias
quam metuunt, fic afficiuntur, fiue quia canes in ea uidere fibi uidentur,fiue alia horribilia qusecilcp
olim uel animo cogitarunt, uel ufurparunt oculis, uel ab alijs narrata audiueruiit, fpecies eoriim 2^
iieftigia rennentememona,puta daemonum, furiarum, inferorum,quibus etiam fan^ mentishOrhia
5® nes deterrentur, Ponzettus. Mentiuntur quidam, in iirinamorfi a rabido cane, non item ab horni*
ne,apparei e imagines feu ueftigia catulorum:alij, ut mendacium augeam, catulos etiam uiuos p,er
urinam ab eis emitti,PonZettus. Exijs quiaquxpauorcmfenferintjncminemfcniatum uidimiis,
nili forfttan ex hiftoria unum aut alterum euafiffe aadiamusifiquidcm Eudemus fiiperaffequcdam
aftirmat.Tbemifonemaliquidemorfum in hunc furorem incidiffc dC euafiffe fatentur, Alij ipfum
cum amico aquam cxpaucfcenti morem gereret, officium exhiberet, quadam naturarum concor-
dia fimilem cotraxiffe affec51um:fed poft multos tandem cruciatus feriiatum exticiffe, Grauiffimutn
itacp malum aqu^ metus eft:red antequam illo tentarentur, multos 8^ ipft l eftituimus, dC complures
ab altjs medicis feruacos nouimus, Diofcorides. Ex canis rabidi morfu aliquando fit anteneafmos
(uox corrupta ) fpecies mania:, cuius meminit Gariopontus i.ii, iioftri uulgd choream S* Viti
40 appellant,
^Ratio medendi duplex eft; una communis, qua utendum in omnes morfus, quos uiriilenttc
animantes imprefferunt,alia peculiaris priuata^, eorum dii taxat quos rabiofi canes momorderint:
quae quidem fummam aegris opem afferre confueuir, illis tantum inutilis qui ex multo iam tempore
idfum acceperuntjDiofcorid. Canis rabiofi morfus immedicabilis hadenus exdtit, &c.PIin . uide
paulo poft in cynosbatOjintermedicamcntafimpliciaquarintra corpus aduerfus hunc afledumfis
mimtur. Sciendum cfl neminem perperam curatum effugiffe,Adius* Vtinflidia rabido cane,
fic omnes a peftiferis animalibus morfus, nifi per initia protinusrede curentur, codeueniunt lufum
meperniciofi fint.Qiia: igitur reda curatio eft an fcilicet uenenum extrahere, quod una cum idtz
c’

corpori percuffo inharfit:ideo^ ad cicatricem perducere, claudere^ue qiix huiufmodi funt, non ac*
5 ° celeranttfed contra agunt, ea^infuper minutimadmodumf^pe conciduntrianirjfdem quo® qiisc
calida acria^ funt, quibus^ attrahi uenenum liccari^poffitmedicamemis ob eandem caulam u-
tuntur, Galenus in libro de fedis ad tyronescap, 7 .
^[Morfoacanerab.exhibeatur primo medi>
eamen e cancris fluufatilibus,utprapcipit Diofcorides: (nos id ex Diofeoride dC altjs infra deferibe-
mus, cum eseteris antidotis compofitis intra corpus fumcndis.)Sed ut alrjs etiamnum auxilrjs con-
tra ineuitabilepericulum muniamur, nihil ca:teris uti prohibet.Satius autem multo fuerit,ectamfim
iianum aliquando fortaffis recidat, medicamentorum inhumanos tolerare cruciatus, quam per iner*
tiam ac defidiamin diferimen adduci, Diofeor. IjCanis rab.morfufada uulnefa,circUncidunt ad
iiiuas ufe^ partes, Plinius. V iilnus confeftim amplius efficies,carne multo interuailo orbiculari fi-
gura pr 3ccifa,ne facile ad cicatricem perueniaf,Galcnus ad Pifonem. Nec ita mdernorfis a rabiofo
^ animali maiora uulnera uereri oporter,uti minora, 8^ ulciirculis(«fct/j(o25,id eft dilaniatiunculis) cu:*
tis fimilia.’quippe maiori uulnere confertim copiofuscxfcvanns •!rK^x7rf>Hcnco'nfcc,meUiis Tr^&coy ut alias le*

gitur)ranguis emanans, poteft nonibil uiriilenti liquoris exhaurire: quod in minoribus non accidif»-
y 5
 198 De Q^clrupedibus
margines)acle rcafpeHi cir»
Qiiin a maioribus abfcedentes carnes auferreCfecarejSi labia(labiorum
In utriftj circum
cumfcribere,8i prehenfam hamulo aut uulfclla((»i/<i)^) carnem amputare oportet.
arceat, ne uenenum
dantia loca altioribus ulcufculisfcariflcanda, ut copiofior faHguinis uacuatio
tnembratim infinuctur,Diofcor, Locus hic apud A<Suaritim(intcrprcte quidem, nam Graea not»
Uidijturpitcr corruptus ex Diofeoride emendari poteft. Cucurbitulae cum multa flamma aggluti,
uata.id iuuamenti praftant,ut ueneni uis exirahatur,Diofcor,
^[Contra uirulentos itSus uftio expeditiffimum eft auxilium: Ignis enim qui uim omne fuperat,
Cinul SC domat uirus',&: ferri penitius non patiturifimul etiam pars ignem experta, poflea non uul.
care fundamenta curationi futura prabet, manente diutius exulceratione, Diofeorides interprete
Kuellioiqui eandem fenteniiam apud Aduarium paulo aliter tranftulit, &C melius quidem meo iu. ,,
uero pars ueneni aliqua intercepta fillitur, qua non mediocre curationi futu
dicio,his uerbisiSimul
ra iacit fundamentumimodo diu patens ulcus dehifcatinecpcitoeius oracoalefcant. Impdnuntur
falfamenta contra morfum canis rabidi: uel finonfint,ferro uflaplaga.corpora^clyfteribusexina
nira;hocperfefufficit,Pliniits. Suntqui ferreis cauterijs ulcus urant, Aegineta.Efch^rotica etiam
pharmaca uim obtinent, eius^loco ufurpantur,ut infra dicam in medicamentis copolitis qua
ignis
forisadhibentur. Ridicula eft igitur Ludo.Calij fuperftitiofimulSf ignorantia, quainhomine tan-
ta dodrina & tam uaria ledionis non polTum fatis admirari. Nam cum medici optimi quit^ rtullg
remedium aduerfus canis rabidi morfus cauterio praferant,Calius uel id ignorans,uel ut (ciens po
tius cS uulgo infaniret,8f naturales caufas fida religioni adicriberet, libro 7 ,eap, i8.Nobis(inquit)
i

potentius quam cynorrhodon Plinij,fuppetitmedicamen,fed SC ipfumcoelitus petitum.Eft inRho- y

diginis paludibus D. Beljinl templum miraculorum frequentia celeberrimum, &
affliixu hominum

etiam notiftimum.Ereda adis caufa fere publica eft.Pulfusis ditius Patauio,grairantibus nobilium
plcrirq3 ,quod feuerius fandius cpqiiam ab illis probari polTetjepifcopum agcrct;infcdantibiK^ini«
micitcraduerfarijs,inpaluftre agri noftrifolum, quindecim millibus pafTuum Rhodigio diftans, di.
uertit.Qiium manus hominum euafiirc uidcretur,canum rabiem non euafit,a quibus eueftigio con
uulfus difcerptusi^.mox in ditiorum indigi tamenta relatus , templum in iil/s emeruit locis , in quo
arca marmorea ferreis occlufa cancellis.laiet fandifltmum eiufdem corpus.TempIi uerd exnecis
genere ea coeleftis eft proprietas, fi quis clauem fibi quafieriqqua adis ualua rccludamur,ac ea ean
dcnte.quicquid rabie agitari orfum fic,a ttigerinprafentiftimum eft rcmedium,8f nunquam non ue
rum.Tantum Calius . Poft uftionem cum crufta decident , animaduertendum ne ulceris ora coa-
’
lefcant,&c, Ruellius ex Diofeoride: Sic autem uertere debuerat, (utrede apud Aduariumuertit)
V ftione perada mox danda eft opera ut crufta decidanqne ulceris ora claudantur.Bt fi fieri poteil
ad multum idi^ praftitutum tempus ulcerationes fordidas adhuc 8^ tumidas($a4).(««i'sGrt,Ruellius
vertit inflammationem minantcs)prorogariconuenit. Quod inditum tfs falfamentum optimeprae.
flabit, Kfylueftre alliumdetriium(intrita alliorum fpicpjAduariustqui pro agrion,ideft fylueftre.
aglithes Icgifle uidelur:qua uox nucleos in capite allij fignificat;)item cape; Si liquor, prafertim Cy
rcnaicus, aut qui Medicus.aut Parthicus appellatur: ad hac tritici genera pradpue commendant
inanfa ucl non manfa impofita(utin fimplicibus medic.foris applicadis inferius repetam,)H{c Dio
fcor. Poft crufta cafum tiftp ad dies quadraginta aut fexaginta,a cicatrice uulnus arcebis: ad quam
fifeftinet.rurfusuicisautficulneocinereaperies, Aetius. Sed quando tutum fit cicatrice claudere
’
«Irus, ita ut nulla refidentis amplius latentis^ ueneni fufpicio relinquatur,8C quo pado hoc experi.
ri oporteat iuglandium nucleis uel panis medulla tritis uulneri impofitis,8f poftea gallina aut cani
obiedis,fatis explicatum eft fiipra. Vicus apertum ut minimum per quadraginta duos dies feruet,
Aegincta. fAbluendum eft etiam ulcus chamamiali in aqua decodo , radicis fylueftris rumi-
cis, Acgin.Locumfordidumlauantaquacepa,Ponzettus, Notii egofenem quimorfosa cane ra-

bido,folo acido rumice(oxalide)curabat;primo enim ulcus eius decodofouebat,deindeherbamip-

famillinebat,eande^ potandam exhibebanquod quidem medicamentum tanquam efficacifllraum
fummoperecommendabatiplurima & turbulenta (a>cfi£Tit,id eft biliofa) qui illum alTumpferintme-
ijere folent, Sfcat.Nosquotpnonrardcum reliquis medicamentis eum mifeuimus. Similes uires
habet Sd agreftis riimex aculeatus(K?i/'^i</2«s)radice oblonga,ueluti raphanus pufilla, Aetius lib. i,
„
ca. J 4 Theriaca rofaceo diluta opume
. &tiitilTime ulcus ad cicatricem ducit, Aetiustuide infra in.
‘

ter compofita quae foris adponuntur. Chduda ulceri cicatrice,ad integram morbi abolitionem,eI.
leborus albus propinetur.Si tamen quidpiam ab elleboro prohiberet.fatis elTct hiera Rufi inferius
piirgari.Exhibenda edam hiera(* nxi/aitims, Aegin.)quotidie,non quidem purgandi gratia,
fed
tanquam medicamentum proprietate huic morbo refiftcns,detur^auellan? qHantitas,ciim cyatho
decodionisfaluiatcAegineta,cum decodo faluia;,fimpliciter)autlideritidisherba,quam Heraclea
uocanqqua etiam fola tituntur.aitmt^ non parum prodeire,propterea Sf alylTum appellant Aeti.
,
us. De alyflb plura dicam moxinter medicamina foris adhibenda, licethoc etiam intra corpus fu.
matur. ^Si uerd,quod perfape accidit.ante dies praefinitos cicatrices coirent.committerenturm,
manum poftulabuncnanij eas diducere(redtilcerare)carnem& fcalpello circinare carnes circiim n
(
auferre, 8f diflecare ferro.Aduar.Jautiterum urere expediet, Vbi uero propofitum tempus prste.
tijt, ulcus ad cicatricem ducendum. 8^emplaftto quod e falibus conficitur (dialondidjunr) locus
compre-
 De Cane. G. Lib. L iPP
«omprchendendus;hec multo poft (inapifmo utendum .Diofcorides.
^
Qu* ad partem tflam per
linent praefidta,ita fe habent. Catterum uiiSus rationem ex tjs qua; ueneno aduerfantur
, conflare o»
portet , Si in eum tendere fcopum, fimul ut tieneni uires hebetet reftinguat^ ; flmul ut
arceat , quo
minus ad intima pernicies illabatur. Afllimpta enim quaedam perniciofarum uirium penetradoni
obuiam eunt. Horum iitnmtp prsflare poteftsuim' meracioris, paflfi, Si latflis potus; ( om mitem faips-
^anvtn!,m yiAmi-©'. Aegineta.qui fua ex Diofeoride tranfcripfiqflc habet,!i(«!;,Ai/x!Ls
ixf ct« tiKAias {nif OTws.Prodeft SC uintim uettis meracius bibere, Atfliiarius.) Quippe
qui harc omniaChinc apparet tria faltem ab eo prius nominatatnam de duobus non dicimus Mnia;)
capiunt ad euram,nonnihil uenenoobiiciunt,quod omnem eius acrimoniam obtundat . Simili mo.
|o do alliorum,porroium,ceparum 9 cibus:quod ea difficulter conficiantur, uix^ aboleantur : nana
multos dies huius cibi qualitates remancnqquo tempore nec euincuntur, nec permutantur a mor=
tifera ui.fedcontrarijs illa uisexpugnatur.Cui rei antidotorum ufus accommodatur Si
, theriaces
Si Mithridati), Si eius quod eupatorio temperatur: ( lego Si Mithridati) Bupatoris: hanc enim
apud
Galenum etiam morfls a C.rab.dari lego.-antidotum uero ab Eupatorio nominatam nullam reperio)
demip omnium qua magnam aromatum partemflbiuendicannquippe aromata omnia uiribus Si
fubftantijs agre permutantur,quare in corporibus euincunt: V itflus ratio hoc modofe habet, Dio.
fcor, His adijeiara Ruffi ex Aetio uerba de uiilus ratione circa cibum pracipue feruanda. In uiSIii
(inquit)indigentia Si fatietas euitandatmagis tamen indigentiaihac enim fuccorum prauitatem ad'
auget, quod nequaquam expedit malefico ulceri. Ergo alimentum moderari oportet, ut &
retflecon
jD ficiatur,Si laudabilem fuccum corpori prabeat.Ncc minus egeflioni Si urinarum prouocationiflii
dendum : quod quidem , tum ea qua pradiximus , tum feniculum Si fcandix comefta efficiunt.
Crethmus (quidam inepte Ksiitnii legit Si pultem uertit)(imul Si aluum Si urinam ducit . Cichoria
agrefle crudum oblatum ftomacho confert,quam nonulli ferin,nonnulli ab amaritudine picrin ap.
pellant.Profunt6ibraiiicacyma,Si paluftris afparagus. Si hortenfis rumex , agreflis^ Si acidus
(oxylaphathum;)Si e pifeibusqui teneras carnes habent, Iocufta,cancri,Si echiriirecenteSiCum ui.
no mulfo: Si carnium extremitates; auicula^ omnes montana qua facile coquuntur, boni^ fucci
funt. Vinum album tcnue,nec ualde antiquum.Intra annum uero praferuatiorus gratia , acceden.
le occafione.hiera purgari expedit. At inflante die tribus iugiter diebus theriaca accipienda efl,Ha
(Senus Ruffus, ^f Inter principia demorforum a cane rabiofo curandi ratio talis eft, Verumenim
jo uero fi ea quf retulimus auxilia, primis diebus pretermilfa fuerint, nec fcalpro carnem circinare,nec
uftionem experiri operapretium eft, Diofeor. ( Aegineta addit etiam id eft cucurbitulas affi
gere:hxc igitur tanquamferaremediamtjcAss^w:/, id eft omittendafunt, ueI(i<imtfaA)i^!^wi,per «, id
eft non ufurpanda,)Non enim quod iam pertranfijt fatis euocare polfent. (Grxee fi'c lego,s’}<^ >K«.
tSs li n
mefaBAvfJr immyay i/5i/ra™.nam bC Aegineta flchabes,^flii:/&rT©' nSi iSyffipJo-ot praj a Jix
^©',)Nulla utiq; harum rerum occafio aut utilitas,fed incalfum corpora doloribus fternentur . AI.
ter uero curationis modus accedafdeiecftio magnum praebet iuuamentum , utpote cum monendo
corporis habitum tranfmutet,crt;fi(«t7K7iw8;S<: quat colocynthidem recipit hieratitem lac fchiftum
fimul deietSionem mOueaqSf uenenum domare poffit, (Aduarius hxc duo non lacSi fchifto folum,
,^
fed etiam hiera tribuit,(i reeSe habet translatio.)Cibi acres, Si meraculi potus,quibus uis ueneni ue
hementer retunditur,quotidie fumi debent, Cacterum fudores ante cibos, Si poft etiam ciendi , dro.
pacifmi,id eft picationesjfinapifmi^alternatim per totum corpus adtjciendi.cRuellius ex AtSUario
uertindropacifmo Si finapifmo,untuerfo corporeSi particulatim utendum.)Sed longe omnium ef.
ficacifflmum auxilium hdieborifmus cognofeiturtquo cum fiducia, nort femel attpiterum fed fre-
,

quentius ante quadragefimum diem,uel poft hoc tempus, uti licet. Taiitam enim uehementiam hoc
auxilium habere fertur, ut quidam qui iam aqutc metum fentirenqfumpto helleboro,fimulac prima
morbi impetumexperirentur,fuerintferuaci.Nam Si iamuitio tentatos,nemo unquam feruarepo.
teft,Diofcorides;Egopaftrenium membrum ficuerio,Nameoiamuitio occupatos ei/t
unis 71, pro ti lego yt)ne helleborus quidem feritare poteft, ^In libro quodam Germanico manu
feripto praeter extera a cane rab.morfi remedia quxdam iam recitatis fimiUa.quadraginfa diebus co
JO tinuis balneo utendum reperio. ^Apudlo.louianumPontanumin Antoni» dialogo, Neapoli-
tanus quidam refert fe ab Antonio quodam audiui(fecarmen,quooppidatim uterentur Apuli, ad
fanandum rabidx canis morfum.lnfomnes enim nouies fabbato luftrare oppidum , Vithum nefeio
quem e diuorum numero implorantestid^ tribus fabbatis no<ftu cum peregiffent, tolli rabiem otri'
tiem,uenenHm^extingui.Eftautemcinquit)carmcnhuiufmodi:Alme Vithepellicane. Oram qui
lenes Apulam, Littus^ Polignanicum, Qiiimorfus rabidos leuas, Iras^canum mitigas: Tu
fanSIe rabiem afperam, Ridus^ canis liaidos, Tufauam prohibeluem, I procul hinc rabies,
procul hinc furor omnis abefto. Qui aquam cxpauefcunt,uidcntur lymphatici etiam dici pof
fc.nympham enim, id eft aquam , Larini lympham uocant; Si lymphaticum expoliunt furiofum,qu(
V
uitium ex aqux confpedu conaaxerit. ulgo memorix proditum eft,inquit f'eftus,quicun(p fpe-
to ciem quandam e fonte, id eft effigiem nymphx uiderint, furendi nonfeciffe finem, quos Grxei vvittp»
Mt^cs uocant, Latini lymphaticos appellant. Aggregator fanelymphaticorum quxdam remedia iri.
letferitillis qux ad canis rabidi morfus funi, Nolumus illud etiam relinqi!ere,uideri nobis qu(«t

> 4
200 De Q^drupcdibus
Diofcoridcs fcribit, nullum ametu aqusferaa tum fciri.&Tc.credidifft aliquos de hismteiligeftdtim
eire,iiuinona rabido cane,fedrabientc & aquam iam timente homine morfi fuerint; DioiWes «
mentionem ad morfos a Crab,
men (impliciter tradidiiTeid uidetiir, Marcellus Vcrgilius.Clyfteris
libro i.de antidotis cap. 68 . Abfinthi)
Plinius faciqut fupra dixitinec alius prarterea quam Galenus
decoa-o(inquit)x2rum euacua/alism tantS immittes.ut clyfter uehemens reddatur, f
bi quis co

munem uenenatis morfibus cuntitismedendi modum defyderat.a Diofcoriderequiratinos fatis pro

lixi fuimus in peculiari ad canis rab.morfus
curationc.tum ex Diofcoridis tum aliorum fcriptis coi.
latis hadenus expofita. Aduarius fua omnia
huius argumenti ex Diofcoride , fed bmiius defcrip.
fit. Aegineta quxdam addidit, quj fuoloco
uel iam pofui.uel ponam deinceps; ut Poiidonq etiam oC
Rufi ex Aedo fcripta,&: aliorum. , . . c j
. j- '•

CNuncpoiluniiiCrfalcm huic malo medendi methodum,ad particularia deicendamremedia.eo

ordine fcruato,ut primum ca quae foris adWbentur
commemorem, deinde qu^ intro fumuntur : fiC
fimplicia;eacj omnia literarum ordine,
in lurifcp compofiia medicamenta prius quam

^Compoiita remedia quae morfui forinfccus adhibentur.h^c fiint.

E Brutia pice medicamentum Menippi, quo ufus e(f PelopsiPicisBrudae libra, opopanacisuncig
quatuoi (tres, Actio a: Aduario;86ipfi Galeno lib.ii.deftmplicib, cap. 50. ubi
Aefchrionem prKcc.
ptorem fuum hoc emplaftro ufum fcribiqpropinantcm interim per dies 40, antidotum c cancris , ) 3-
ccti(acerrimi)fextarius(Italicus.)Opopanacem dilfoluein cyathis quatuor aceti , 86 quod fupcreft
aceti unacum pice decoquitoiubi conftimpium id uideris, tum opopanacem addito , fed caueto ne 5,
SC grandia fplenia,
efferueatreum fatis inter fe commifta uidebuntur, plagellas bene magnas(longa
Aduar.)inde conficito,loco^ demorfo fuperindito.Galenus lib,i,de antidotis cap.74 Aedus, ace. ’

tc cum pice decoflo 8<:confumpto,(inquii)deinde contrito in mortario opopanacifiiperinfundcns

unito & colligito; atep ita iiulneri quadraginta aut fexaginta diebus applicato : prohibet enim cica.

tricem. Vtendum eft anadomoticiSjideft apericntibus(inquit Aegineta ) ex quibus primarium cft,

quod epice 86 aceto acerrimo 86 opopanace conficitur,in tradationc de neniis uulnerads diligen.
ter anobis deferiptum: CJiiod fi morfus cutem habet teneriorem. dilui potefi irino aut balfamo , aiit
aliquo fimili.Hoc Adf uarius etiam ex Galeno defcribiqftadm poli mentione antidoti diacarcinon.
Loco morfo prius dilatato cucurbitula agglutinetur, 86 poftea imponatur cataplafmaex allio 86ce=
pa fimul tritis fubadiis^ cum biityro.longe tamen praeftat emplalirum fadium ex opopanace, arilio= j,
lochia,86pice,Ponzettus. ^Bfcharoticon.id eft cruftaminducens, aridum medicamentum effica
ciifimum.abAetio 86 Aegineta defcriptum;Salisfoirilisdrach,odio,chalcitidis,fcillx,(ing.drach.fe
decim.rutat uiridis.atruginis rafilis.fing.drach.quatiior.fcminis marrubij drach. una. Infoletur in
pyxide renea,86 aridum applicetur.quoufqj ulceri crufta inducatur.'dcinde rofaceo temperetur, do
neccrufta excidat, Aegineta infolationisnon meminit, ffEmplaftrumdialdn(quo locum dum ad
cicatricem ducitur comprehendere iubet Diofcoridcs)nifi unum fuerit ex illis duobus . qus Gale.
nus deferibit libro 6.decompof.fecundum genera, cap.8,adextrahendum,aliudiam non occurrit
eiufdem nominis.Crediderim fane ea rede huc facere, utracp enim fale 86 cerulTa conftat,86 alijs qui
bufdam; feribit autem Aetius libro ij.cap,2,.emplaftra ex cerufla 86 faleftatim a principio commo-
de adhiberi morlis a cane,86c. Solent autem Grxei fales in plurali numero proferre etiam de uno tan 4,
tum falis genere. Aliud emplalirum ad morfos a C.rab.Damocratis fenarijs deferiptum affertGa.
lenus libro 1. de antidotis.cap. ii^.quod conftat ex terra ampelitide, bitumine, lithargyro, oleo, prO'
poli,ariftolochia,86 alijs pluribus. Eodem libro cap.yi.defcribitur Album Bafulimcdicamentum,
ad morfum Crab. quod 86 extrinfecus(inquit)ulceri imponitur, 86 per os intro alTumiutr , maxime
ab ijs quibus iam rabies dominatur, 86c,quod quidem non parum aliquis miretur , cum 86 cmpla.1
ftri formam habeat,86 ceruflam 86 argenti fpumam uenena copiofe recipiat. Et mox cap.77, Bafill
ca.qiis in aquarum formidincm(inquit)acgros incidere non permittit: hanc A ugufta apud fecom.
pofitam femper habuit. Habetamem emplaftri formam, utMenclai quocp medicamentum ibidem
cap,7t. ^Thcriaca e uiperis cumrofacco diluta, 86 ulceri appofita, confert, Aetius. Ego theriaca
aliquando oleo ex »olis confedlo dilui, 86 ceu medicamentum , quod linteolis concerptis excipitur ^0
(emmoton Graci uocanOin tiulnus indidi, ut cuciitbitulte cuiufdammodo exugeret, 86 ex alto ue.
nenum exirahcret,Galenus ad Pifonem,
Medicamenta fimplicia ad morfum canis rabidi foris imponen.
da, ordine literarum.

^ Acetum, Auicenna de agrella. Adamas,Plin.;7. Adianttim, uel capillus algol cum trino, A'
uicenna.ut Aggregator citat; Ego apud Auicennam ncnreperio. Diofeoridesueroadianti herba:
decotSitm fceioii'«iI™s,idcft morfibus uenenatis prodede ait:& riirfus. Cruda etiam, inquit, illinitur
n&s fceteifsKait.pofteriorem locum Serapio omifittin priore reddiquentrem aftringitli bibatur cum
uino,86 confert morfibus tienenoforum. Adeps anlcris,tiide Anfcr. Allium illitum foto prius til- 6»
cere,Acgineta,Ifaac.Sylueftris rofat radix pota, allio pratfertim uulneri impofito, Aquiuimis. Trito
allio rabiofa: canis morfus curatur, Columella, Allium fylucflre detritum, Diofeor, Amygdaht,
praicipue
 .

DcCane. G. Lib. 1 . 201

jj^,i^iuicur.|^ruus(rummcueueiaccto,n(n.lib.io,ue! cocratcum
i»vvLii»i mellei UlXiVjl.VJidCCrjrtCniIS«CX
/ f Q, r " '
umo,Macer,Aeriiis
'
fale P/
cum Ale» n tt i. i« - ’
I \ Tt
^pr\«c
cepis /-irrrt &: »-irM
rura cataplafma, Aegmeta, Auiccnna,Haliabhas,8^
. . .

Serapio fecimdiim Diofcori-

dcm.VidemoxmNucibus.LociimfordiduJauantaqiiacepp.Ponzet. Cham^malidecoflo
lauan
. dus eit locus, Aenus. Cinisficulneuscerotoexcep!us,Aeginet.Cinisuin'umcumoleo
Aegine a;
Si ulcus adcicatricem fellinet.rurfus uitis aut Sciilneo cinere
aperiesjAetiuS. Cucumeris fdia A*
’
uicennaicgoadfimplices canis morfus cB Diofcoride potius retulerim,
fEruumcumuino, Serapio fecundumDiofcor. cuius Graecicodices fimpliciter a cane
^ morfis
ipn/m commendat; [faaCjAuicenna, Colliget. Aliqui praeter uintim mei etia addunt
. Oleuin deoro»
JO bo,ide(leruc,Galen.deParabil. Euphorbium,Haliabbas:VidepauldfuperiusinCaniscapite
B,
qui fimus cum aceto caliduSjPlin.
f Faba: cruds commanfe.Galenus in Parabil. Fici folio trito ex aceto C.rab.morfus refirinmit
V
Plin.Nigrs ficus folia ex aceto, alerian.Fici folia recentia, Auicenna, Ficuinclis cinis
, uide inCil
nere,Ficus immaturae cum aceto,Plin. ij. Ifaac Sd Diofeorides apud Serapionem
; ego in codicibus
non reperio. Fceniciili radix, AuicennaiDiofcotides iimpliciter ad morfus canis refert. Fru
noftris
inenuim,uideTriticum,
f Gallinaceum fimum duntaxat rulFum,cx aedto impofitum.Plin.Kiranfdes, Valerianus^ GalH
criftacontrita,Plin.&;iKiranid, Gentiana, Auicenna,Habyx,

f
Hirci iecurimpofitum,Plin.i8.aqU!e metum auertit. Hirundinis pulli coffibuftuuel
glebula
4o«birundinumnido,iliitaexaceto,Plin.DegIebulisidemfcribit Valerian.Hirundinisfimus.Pon,
*
zet. Hominis capilli, uide Capilli, Hominis urina, uide Vrina.
^Iris rulfa cum melle.PIinius.
4' Kakillc herba marina, Auicenna.

f Lana fuccida morfibus inculcata poft diem Teptimum foIuittir.Plin. Lapathi , id eft rumicis^
tum acidi, tum fylueftris.ufus eft fouendo aut abluendo locum, & illinendo , ut ex Actio fupra do.
cui in ratione curandi, Lafer uel filphrj fuccus (barbari aftam uocant) praeftrtim Cyrenaicus aut
,
quiMedicus,autParthicusappcllatur,DiofcoriAiracumoleo,Auiccnna.Silphiumcumfale, Acgi-
neta. V
ide fuperius in Braffica fylueftri. Limacum caro ^
teiia, Serapio citas GaleniJ apud quem
,
ego nihil tale reperio.
yo fMarrubijfolia,Aetiifs,nj««,idcfiporri,feminaciimfaIe trita, Aeginetaimalim a-jit<TO,ideft
marriibtj.ut Aetius habet-quanquam porrum etiam contra hoc uenenum a Diofcoride laudari fcia,
fed in cibo. Marrubium fupra etiam centra fimplices canis morfus comendauimiis. Prafium ( id eft
marrubiumXumfale.Serapio fecundum Paulii,SC Auicenna. MelilTophylloil per le, uel cum fale^
Aegineta. Mcnta,Aegineta, Auicenna. Muris aranei caudscinis,ita ut ipfe cui abfcilTusfit.ui.
uus dimittatur, Plinius
fNucesiiuglandium nuclei, Plin.l a ieiuno commanfte Sd lilitK, Auicenna, PIin,ij, Videfupr»
ad morfus canis nonrab.
fl^OrobuSjUide Eruum. Olufatrum.Plin. Oftracorum carnes, Auicenna.
^Pecudis ftercus ullum 8C illitum cum aceto , Auicenna. Perfonaiiacradix cum lale matinoj
<0 Apuleius. Pifces omnes,&iuraeorum,&l capita falforumufta applicata Auicenna; VideSalfaa
,

menta. Kamen pifeis marinus tritus impolitus, Serapio fecundum Galenum. Plantago tufa Apua
,

leiuSjSf V
alerian.Lingua arietis cum fale contufa Apuleius ut citat Aggregator. Porrum, uide
,
 „

202 De Qi^adriipedibus
Sf aridae, Aetiusi
Marrubiirni-Potsmogiton cum fale illita aquat formidine arcet: ufiis eft dC recentis
CRutae folia trita uel commanducata imponuntur cum meile 8C fale,uel cum aceto OC pice deco.
<!la,PIinius.Rutac folia cum melle, 8i fale,&r picejApuIeius.Ruta cum uino,Apulcius ut Aggregaa

Satpx fuccus pcrfufus.aut cinere ex falpa fubatSo, Plinius. Salfimenta. Plinius. Salfamenta
orx coalefcant.Diofcorides. Rabiofae canis ud lupi morfus, impofito uuU
indita prtcflant ne ulceris
neri ucterefalfamentofanaturtobubus, Columella. VidePifccs.
Sambuci folia,uidefupra ad mor
fusfimplicesin Ebulo, Sene(fla,uide Anguis. Silphium.uideLafer. Sefan1 um,Auic«nna.
r Terra iigillata ( id eft Lemnia ) fecundum Galenum apud Serapionem, illita, fuperpofttis ali*

quibus folijsiVorum prarcipua funt alii} fylueftris folia, pdft centaurtj

maioris,demum
prafij. Tri=
,

tici grana, tam manfa,quam non manfa

imponantur, fiquidem fubada piftaue ( Artifufi/iHr*, quafi
fcrmcntata, 8i turgidala perfufione ( humore uel faniemanante ab ulcere ) uulnera dilatant . Sunt
qui amandentium ieiuniofibi aliquid afeifeere arbitrentur, quod fuapte natura refiflat. Verum id
certum non eft.cactcrumtcmpeftiuus eorum ufus,mimmee(lcoBtemnendus,Diofcorides.Triticum
tolium Kcommanfum,lfaac.Apuleius tritici granis appoCtis &
gallin* obiedlis,indecxper>tido.
cet rabid&sne fuerit canis qui momordit,ut fupra diflum eft,
Verbena uelherba facra impofita.Apulciiis. Vituli marini adipe inungatur facies timentis
aquam.Plinius}!, Viriumcinis.uide Vitis. Vrinahominismorfigoffipium intiniSum, Galenus
in Parabil. Vrina.cinereex eafubado.Pliniiis. Vrina cum nitro, Serapio fecundum Diofeoridem,
£i Auicenna . Vrina pueri cum baurach ( id eft fpuma nitri) Hali. Vrinae fex cum carbonibus ui, it
tis uiridis trita appofita frcqncnter.abluto interim quem extrahit humore, Apuleius ut citat Aggre-

gator. ^ Haec funtremedia quatueteresaduetfusrabidicanis morfus forisftnponendacelebraue

runcQuae fi cui non fatlsfaciunt,augcat ea ex praecedentibus ad fimplicem canis morfum comme,
moratis.efficadoribus praefertim, HlHis fubqciemus amuleta quada,id eft fuperftitiofa pharmacaj
quaegellata folum abfm ulla ratione a nonnullis conducere creduntur: 8f his fimilia,quae caufas qui
dem aliquas in natura habent, foris tamen ad auertendumaliquid ufurpantur,alligantur,inungun
tur,fubfternuntur. Ad arcendos aqus pauores utimtur dente eo, qui caninus dicitur : hunc i
f
cane qui momordit exemptum. Si folliculo inditum, pro amuleto, brachio adnedfunt, Diofeorides.
Arabes Si qui eos fcquuntur,pro canino dente molarem reddunt, qui coxis alligatus, uel a brachio
fu fpenfus, tueatur geftamcm. V
ermem e cadauere canino aliqui adalligant contra pauoremaque, j,
’
Plinius. Vermiculuscanismortuiincollofufpenfus,fanatmcrrfumaC.rab.Sextus, ^Genaana
dicbusfeptemcumhyMaepelleamuletilocogeftatur, Aduarius. Hysnac pellis utiliter fubfterni.
tur moriis a C.rab, Actius, Lupi uel lupulculi pellis fufpenfa ab eo qui a Crab. morfus eft, aquae
pauorem amolitur, Aggregator exHaliabb. f
Lais SiSalpe canum rabioforumorfuslcniriaiunt,
trcnftruoinlanaarietisnigri,argenteobrachialiinclufo, Diotimus Thebanus ueftis omnino ita in,
fedx portinncula,ac uel licio brachiali inferta, Plinius. Inter omnes conuenit, fi aqua potus^ for,
niidetui a morfu canis.fuppofita tantum calici lacinia menftruo tin<Sa,ftatim metum eum dilcuii, ui
deiicet prseualente fympathfa illaGr£ccorum,Plmius. lisquiiam aquam extimefeunt, ut bibant,
poculo panniculum ex fella ( jax©- is ) fupponito, 8i bibent,Ga!enus de antidotis libro i.ca
pite ijj.Ruellius apud Aduarium in mcdicametodiacarcinon is iif 64“a,no i ede uertit fiib fedem,
fella eft ad feceffiim.- V
arinum il(^^^^^ 5 c>fIt,in Lexico Grscolatino quida puer,
perium reddidit,fine tefiimonio, ^Succorutx perundos,aut etiam habentes , negantferiri ab his
iicneficijs ( apibus,uerpis,&'c.rane rabiofo ) Plinius libro jo. B uitice baculus a canis Si alijs mor,
fibus defendit, ut quidam ex Diofeoride cita uego nihil tale in codicibus impreffis inuemo. Aggrega
tor quidem ex Auicenna citat,cmplaftrum ex agno cafto morfis a cane prodefle, ^ Vrfi pellis, aut
uituli marini, utiliter a C.rab.moriis fubfternitur,Aetius,

Antidoti SC medicamenta compofita quae aduerfus C.rab, mor«

fus ( id eft ne in rabiem aut aquf metum quimorfi funt.incidant)
intra corpus fumuntur.
y
f cum ad alia quatdam, tum morfis a C.rab, falubris, deferibitur a Galeno
Aelij Galli antidotus
Iibroi.de antidotis capite 54 conftat uartjs aromatibus cum opio, qux meile excipiuntur.Itcm alia
.

ciufdcm cap.yi.tiidetur autem Si ipfa ad morfos a C.rab.facerc, propter antccedenria Si fequentia,

^afuli Albii Biforis imponitur, 8i intro fuminir,&rc,uidefupraintcrc 6 pofita foris applicanda,
f^E cancris paratur optimum aduerfus rabioforum canum morfus auxilium, quod Si plerifij
unum fatisfecit.eo^ cum fiducia utilicet.Eft autem huiufmodi. Cancros fluuiatiles in farmentis al,
bat uitis cremare oportet, Si cinerem eorum quamminutiftime tritum habere reconditu: itidem gen-
tianx radicem tufam cribratam^ reponere. quoties autem canis rabiofus morfum intulerit, in qua,
ternos cyathos meraci uini,bina cineris cancrorum cochlearia,unum^ gentiana: conijeiantur haec .'

in polentae dilutioris modum fubada,quatriduobibantur.lntcrprincipiamedicametum hoc modo}»

illato morfu bini terni ue dies fluxerinqctirationem aufpicabimur a triplicato pon,
dctur:atqui fi ab
derc,fupra id quod ab initio,retulimiis,Diofc.Similis hiiic extat deferiptio Damoaatis fenarijs iam.
bicis.
 De Cane. G. Lib. I. SO’5’
biciMpiid Galcfium de antidotis libro i.cap.iii.in paucis quiburdam K parui momenti rebus diffe
f cnstCodices Graici tamen corrupti funt,&: interpretes quatdam male transferunt.Eadem
cft etiam
Mithrea deferiptio eodem in libro cap. yo.qtio loco cUm Damocratis uerfibus collato, qua doli mei
dicamenti utendum fit illi, qui fecundo aut tertio diea morfu demuin iiti incipit.clarius patebiitnem
pe triduo a ieiunis bibenda tria cochlearia((»»sj’* Damocrat, Martianus redelegit id eil ,
parua)huius medicamenti, in totidem plus minus uini meri &
uetei is( dulcis, Damocrates) cyathis;
ita ut quotidie fumant cochleare unum (ut Martianus retSe uerrit,licet Grsci codices noftri
non ex
primanofcilicet par uum,cum tribus uini cyathis : id^ facere pergant per tres dies : uel quatuor
Q ,
maior fuerit morfus. Si quis uero fecundo die antidoto uti incipiat, duplum medicamenti capiat,
10 nempe cochlearia bina,& uini quantum prius, (tres enim cyathi uini, etiam duobus tribus cochle &
ar^s medicamenti temperandis fufficiunnfi redVe legitur,bis in iam citato Galeni loco,»
y<^ i:r&- «b-
TOfMt.Tres quidem cyathi uini appendent uncias quintp .Sed res ipfa quantum itini mifcericonue
niat ad commodam medicamenti potioncm,fatis docebioSfequentibus autem duobus diebus hoc * .
,

terdo Sf quarto a morfu,fat fuerit lingula quotidie medicaminis cochlearia , id eft drach. tres ut
efl:
,
infra dicam, ex pratditSo uini modo haurire. At fi quis tertio a morfu diemedicamento primum utaa
tur,triplum,id eft tria cochlearia eo dic bibat, &
fequentibus duobus quotidie lingula: ita enim fiet
ut tantundem hauriat,qui tardius bibere incipit, ac qui primo ftatim die incoepit,.Ex hac interpreta
tione Diofeor. etiam uerba clariora fienf.MarcellUs interpres apud Diofeor . dubitat utrum cineris
cancrorum cochlearia diio.gentiana: uero unum,meraci uini cyathis quatuor mixta,a prima die uCi
40 que ad quartam bibenda fint,ita ut quotidie hac menfura haurianturtan fingulis diebus ulq; ad quar
tam,quoniam uini cyathi quatuor funt,bibendus cyathus unus tantum iit.Nobis(inquit) in priore
illam rationem inclinat animus.Et merito quidem ille dubitat,cum neq» Dioftoridis hic locus inte«
ger mihi uideatunnecp altj eum fecuti, fatis aperte medicamenti ufum dcfcripferint . Multis omnino
modis exemplaria Grseca,tum Galeni diuetlis in locis, tum Aeginetac, Acttj , &C Arftuarij uariant: in-
terpretes etiam Latini alij aliter transferuncita ut rarione &indicio magis quam collatione codicunT
intelligeda ftnt omniatego in prafentia non omnia,fed ut fe obtulerint quatdam, partim conferam,
partim emendabo . In Mithtcac compofitione genuana ad cancrorum cinerem dupla eft ; ut apud
AduariS etia, contra quam apud Diofeoridem Damocratcm.In eadem, terebinthina etia adtjci-
tur pari cum genuana pondere:Martianus interpres eam uocem omittit, cui ego alTentior , licet mx
pratpolitio fequaturjqua: duo ut minimum ante fe nominata pharmaca poftulat : Videtur fane htec
uox ab aliquo adieda,qui nfiMim perperam legerat; (apud nullum enim alias reperitur) pro mrhX
iMks aut KiKS(<(<J!i'«s,aut alia fimili uocei Damocrates asAwituSj/s! dixit,lam cum in eadem compofitioa
ne Mithreat, triduo exhibendum hoc medicamentum bis feriptum fit, femel autem ad fex dies; MaC
tianus fex tantum dierum mentionem facifapud Aeginetam dies quatuor legimus, apud Diofeorij
dem uftp ad quartum,id eft tres.Aetius theriacam quocp primis tribus diebus propinat, Qttanquam
Aefchtionem Galenus futim e cancris medicamentum per dies quadraginta propinafte folitum feri
bicquod quidem ratione non carcqquoniam ad eum uf^ diem fere aqus pauor timetur . Cochka=>
ri) nomen non omnino certte femper fignificationis uidetur . Vbi Galens dicit sajiAraeioy idifirycStt,
Actius cochlearium ftmphciterfiabet.lamcti cochlearis magnum (quamuis id aliud uidetur quani
40 ’<(lif<t^te)uini tres uncias cum fcrupulis otfto capiat.tit Aegineta docetiquis taleuafculum arido puJ
ucre uel femel plenum, ut duplam K triplam menfuram taceam , unica potione hauriet tPrsftiterit
igitur cochlearium Kbfii^Sa de paruo intelligere.fed bonte menfurx ut uulgo loquuntur. Porro q»
Diofeorides feribit cancros urendos eftein farmentis uitis albae.K Galenus in uafe aeris rubri, Aegi
neta in unum coniunxit urendos mones ian xAsiraTicdmi/ Arfhxwf oiirnrtA» ^ KVTrfivx «^jytrwHyaAxii, fic fen
Ciens nimirum uri debere cancros in aeneo uel Cyprio uafc.cuifubietftus fit ignis ex farmentis uitis
albaeiuel uitis fimpliciter, ut Aerius habemutAoi/ |v'as/s ijrncAiras VOT*iuf(/:interpres non fatis

clare fimpliciter urere uettit. Diofeorides tamen fenfifte uidetur cancros ipfis farmentis dum urun»
tur,nonuafi imponendos elfe.Galenus parum curare uidetur ex qua materia fuccendatur ignis,
poftulatautemuasaerisrubrhnimirum quod ex aere etiam falutaris quaedam contra uenenum uis
iV cancris accedat.Ex Cypro quidem(inquit Marcellus)in omnes medicinx ufus Ss laudabatur Hu- .

ius medicamenti cochleartj menfuram quotidie cum aqua calida dabis ufij ad dies quadraginta : qpi
fi non abinitio,fed poftdies dema aliquot morfus uti incipiaqbina quotidie dabis, donec dies qua»

draginta expleas, AetiusiMontanus interpres dierum numerum omiflcFacile quidem fieri potuit,
ut negligentiores aliqui pro “ntfsa^xHSvTx feriberent aut legerent. Aegineta praeter caeteros
docet cancros crefeente luna fumendos eife, iduante Solis ortu, Diacarcinon antidotus, ex iicili*
quo cineris cancrorum,6f drachma gentianae contritae mixta,bis aut ter aut fepins ex uino albo da-*
Curiijs uero qui iam horrent aquam,frequentius exhibere conueniuut autem bibant,fappone pocU
Io lacerum pannum ex feIla,(poteft autem hoc faciendum intelligi , uel ut medicamentum bibant;
uel fimpliciter utbibant,cum potum omnem abhorreant; )A(Suariu5, Gentiana etiam per fe inftar
^0. cochlearium trium ex aqua efficax eft.dicbus quadraginta uel fexaginta, Galenus KAfluarius . In
libro Secretorum, qui Galeno attribuitur,cap. 59, eadem fere leguntur quae de fimplicium facultate
fibro iKap,5».8f medicamenti c cancris deferiptio talis, qualem ex Aetio infra recitabimus. Haju»
 204 Dc Qi^drupedibus
mcdicamenti(inquit)cochIearunummagnumexaquabibanir,necmmusquam drachinx tres bi-
batur, Myftritm fane fiue cochlearium medicum drachmas ires continet, ut
Ge, Agricola pro«
bat , apud quem plura reperies de cochlearq diuerfis fignificationibus , tum alias , tum inljquido«
rum 5C aridorum menfuris Sed his omidis Galeni de hac ex cancris antidoto uerba libro ii de
.
.

fimplicib capite 50 afferam, Fluuiatilium cancrorum cinis (inquit ) quanquam iimiliter prae*
< ,

didis ( cochleis , echinis ) exiccatorius eft , totius fubflantix tamen proprietate mirabilis eft ei,
us in ijs qui a rabiente cane funt morfi,effedus,tum per fe, tum cum gentiana SC thure multo prx.
ftantior, Thuris partem effe unam oporteqquincp gentianx,cancroru
decem.Et raro equidem aliter
illisullis nos fumus ufitexterum ad eum modum pleruntf ,quo Aefchrion empiricus.medicameri,
torum peritiffimus fenex, concinis ac prgeeptor meus.Patella erat xris rubri.in quam impolitis can ,^1
eris uiuentibiis.eos hadenus uffitjdum facile ad leuoremredigi polTentHic Aefchrion pararu fem
per inxdibus hoc habebat medicamen, urens cancros sllate poli ortum canis quando Sol in Leo=
,
.

, ' nem n anfiffeqnonnifr Luna decimaodaua.Porro bibendam hoc medicamen ijs qui a canerabido
fuiffent morfl prxbcbat quotidie diebus quadraginia,mcnfura cochleari) magni ( aqua in
fperfum, At fi non protinus ab iniiio,ucrum aliquot poft dies curam cepiffet demorfi.tunc quotidie
duo cochlearia aqua infpergebat.Intcrim uulneri emplallrum e Brutia pice adhibebat. Haec tametli
a prafenti inftituto aliena (inquit Galenus)fcribenda tamen cenfui,quia magnopere medicamento
huic ipfe cofiderem, nimirum cum nullus unquam eorum, qui illo fuerint Ult,fitmortuus,Pofthac
Pelopem praceptorem fuum notat,qui cur cancri,ij ^ fluuiatiles potius quam marini,a C.rab.mor,
fis mederentur, nihil proprietati fubllanlig tribuens,caufas nawrales ac certas afferre conabatunE»
goCinquit)cancros opinor ex proprietate totius fubllantia prodelTe, Volui autem hoc in loco ideo,
memorare, ed quod nullus eorS qui cancris ufi funt, totis fcilicet eorS corporibus, mortuus Cuquan
quam prater huius operis inllitutu,in quo de ijs qua tota fubllantia agunt dilTerere non propofue»
ram. Hunc locum Latinus interpres perquam inepte Sfbbfcuretranllulit. Quod fi eo tempore, quo
iam diximus ex Galeno.paratum medicamentum non habueris,non ideo delilles,fed quocutj tem
pore praparabis, Aetius. Conficies autem hoc modo, Cancrorum fluuialium congrua magnitudi.
nis,qui uiuentes in uafe rubri aris cremati fuerint.cineris uncias decem.gentiana uncias tres,(quin
que in Graco,melius)fynceri thuris unciam unam, Actius, |[[ De cancris per fe intra corpus fu»
mendis, paulo poft fuo oridine dicam, ^Eft aliud e cancris medicamentum Cratippi inferiptS
uiri egregij 8C carrum nutritoris apud Galenum de antid,llb.x cap, 71. quod prater cancros & gen ’ ,.'

tianam,myrrham recipit cum croco dC pipere; Sd denartj pondere cum uini diluti cyathis tribus da=
tunVide etiam Aggregatorem inter remedia morfus C. rab, in Cancri K
in gentiana mentione.
Nicoftrati quotp antidotus eodem libro cap. i;i. prater cancros gentianam, caftoreum ac lycium
cum meile excipit. ^Cl. Apollonlj theriaca ad rabioforum morius idonea deferibitur apud Galc
irum lib.i.de antid.cap.yj.qua prater cjteramuItaelcincodCcancris marinis exuftisconftituitur»
^fCyphi,uide paulo poft in Antidoto enucibus iugland,
Efdra compolitio cumuino fumpta,6f illita cum fuccomentj,Nicolaus.
^Hera Cappadocis antidptus apud GalenSli, i.deantidot.ca,;r.uidetur etipfa efficax effe mof
fis a C.rab, propter antccedeijtia SC fequentia,Caterum quj ibidem proxime fequitur Zenonis Lao
dicenlis,expreffead Ai/woolsitTss inferibitur,
Serapio Sf Haliabbas. Vide fupra in
C Hiera
curandi methodo.
Archigenis.ut teftantur Mefue, Auicenna,
’
,,

f Mithridatis Eupatoris diafeineu antidotus, Diofeo, ut fupra cmendaui,cum nulla ex eupatorieS

antidotum reperiam. Antidotus cum ad alia uenena,tum ad canum rab. morfus, a Mithridatio dia
feineu nihil fere differens,prafertim illo quod carmine fcripfitDamocrates,praterquam paucis in
fine adie(S:is,apud Galenum de antid.lib.i. cap. 117.
^Enucibus juglandibus antidotum apud Aetiumlib.6.cap.i4.morlisaC.rab.ctiamfi febricita-
re ccEpei int,confert,quadam aduerfus hunc morbum refiftendi proprietate,fomnum^ obiter con«
ciliat.Drachmam unam eius(inquit)cx aqua pluuiali calida in nodte poft febris uigorem dato,ita ut
mane quidem confediio ex cancris exhibeatur, uefpere autem e iuglandibustQiia fi non affuerint,
exhibeto quod cyptt appellatur, liue illudhabueris quodetrigintaquinjj rebus componitur fiue 5’
,

quod e uigintiotfto,
f^Theriacadiateiraron,Nicolaus. Theriaca magna.Auicenna.Aquapauorem morborum pef
fimum hoc medicamentum fape tollere conCueuit,&: mirabiliter tantorum malorum concurfui re,
fiftere, Galenus ad Pifonem,
^Ad aqua metum antidotus fiue potio,a: catapotia,utracp ex cafforio SC granis lathyridis com.
pofita,apud Galenum de antidotis libro 1, cap. 119. &
ijo. Et cap. 67.potiO praferuans ne morfiin ra
biem incidarit , ualde generofa , Lycij Indici oboli tres cum exigua uerbena ex aqua dantur ad dies
aliquot.

Medicamenta fimplicta, qua intra corpus fumuntur a ;

morCs a cane rabido. ^

c Allia in cibo , Dioicond* ActiiiSf Abfuithium potun?) Aecius, Arietis caro' aduHa cum uino,
Auicenna;'
 DcCane. G. Lib. L sof
AuMm:itfd«tir autem bitenda, f Alyfltn herba contufam edulio, rabiei canf,
Htederi nuta.
turiDiofcortdes.Huic planta nomen,
utapparet,apeIlendarabieiinpofitumeft.EtquonianiniM
certi de ea noftri feculi homines docent, SC ueteres quo^ alij aliter
defcribunt, qua ipfe obferuaue
nmled}oricommunicabo.Alyiron(inquitDiorcorideslibro5.cap,96.geapud alios
iocOexigtuM
frutex eft,unicaulis, fubafper, rotundis foltjstfrutSu duplicium
fcutorumefflsie.inquoeft fonen
quadantenu^tum.In montibus &: afperis locis emicat. Eius decodiim Cnuultus
fine febri notu dl
frunt-ldem efticit,fi quis ea aut teneat,aut odoretur: Cpoterit fanc hinc
etiam alylTon quafi alramdn
id cft finefingultu ditSum uideri.quod eum pellat.) Cum meile trita,uitia
cutis
in facie, St lenngmei
emendat.Contufa m
edulio,rabiei cams mederi putatur. Domibus appenfa
falutaris elTe creditur SC
1. homimbiis at9 animalibus fafcini amuletum. Purpureo linteo ( ad collum
) circumligata pecorum
morbos abigir,Hac Diofcorides interprete Ruellio.H!cprimum notatu dignum
eft quod Diofco.
rides fcribit rabiem canis fanare hanc herbam in cibo ei datam, hoc alios
ad homines i cane rabido
morfos tranftuliiTe Fieri tamen poteft, ututrifip conueniat, quemadmodum de
.
elleboro credituri
M,M««/As(-uocabulum,quod unicaule flgnificat, Marcellus interpres omifit,
quoniam ultimo inter
nomenclaturas locoponitur,utcodices uulgati habent; Ruellius in contextum
afeiuit Pro his uer

OT«(|/,ideftfemeneius
i?
decodfum
decodum potum,alias legitur H
& potum. Nomenclatura: eius iHatleguntur, afpidion ^
haplophvl.
lon,accyfeton,adefeton;S<: monocaulon,nifi id potius ad c6textum,ut
dixi,referri debeat. Afpidion
diflumapparetaformafrucSus.idefipericarptj, quo duplicem clypeolum refert.
AtratSylin etiam
lo afpidion cognominari legimus.Plutarchus libro j.Sympofiacdn.alyflbn numerat inter herbas qua
folo contatSu halituue , aut afpeau.prodelTe homini contra fingultum
polTunt.Gregibus etiamfin.
quiOouium & caprarum,fl circa ftabula plantetur,falubrem efleperhibent. Alyflbn
( inquit Gale,
nuslibro 6.de fimplicib.) nuncupata cft,quod mirifice iuuet morfos
a cane rabido Sed . &
rabienti’
quo9 data,ftcpe in totum fanauicattp hoc ex totius fubftantia fimilitudine efficit qua quidem fa.
:
cultas fola percipitur experientia. Experiendo fane ad multa aliquis cognofcet.eam habere faculta-
tem mediocriter ficcantem,& digerentem, &
fimul abfterforium nonnihil : eam ratione uitiliginem
& ephelin expurgat. In Arabum libris alyflbn inuenio nominari algacen,uelalguarcen
Aukcn*
uel alufeniqua: omnia a Grateo corrupta funt. Mattharus Syluaticus cap. jt.Latine
lilialem dici feri
bit.Lilialis ( inquit) folia habet rubia:,minora,fubafpera:per terram quom
rubia: inftar extenditur;
flore paruo,qualis in folano eft,lilij plane figura. Deinde Auicennam citaq
qui SC ipfe florem eius lil
lio fimilem faciat:& herbam ipfam calidam SC ficcam in primo ordine, panaricite,
id eft paronychi*
(alias pannojUtile.Pro lilio,ut Bellunenfis monet, Arabice legitur aItors,id eft
clypeus,undeherba
ipfa nominatur torfia,utGraecis arpidiomldem Syluaricus cap.17. Algacen,inquit,herbK flos eft fi.
milis lilio,eXiguus,minor flore fambuci,caule8i; foltjs rubia.Et alibi, Alahuch cft arbor
magna, fili-
alis di(fta,qua caremus. Auerrois eluoxat appellat; Sf renes quo^ ab ea obftrucftione
liberari fcribit,
Aeginetamin eo imitatustcuius uerba funt, •« Uiff Kj» At apud Galenum SC
Aetium nulla n!ff£y,td eft renum mentio fit,fed id eft uitiliginum, una cum ephelide. Apud
Diofeoridem uero eft lentiginis, quam ego ledionem omnibus prtefero/quoniam
8C cteteri
ex Diofeoride defcripferunt,aut faltem Galenus.alij ex Galenotfolet autem ut plurimum ephelidis
40 mentio ?«®isconiungi. Eandem efle uideo libro ». cap. ly, apud Auicennam Afefeni, uel ut Bellu
neniis caftigat,alfefani didam,dc qua tjfdem uerbis,quibus Aegineta fcribit,renes eampurgare,S£
mederi morfis a C.rab.hoc tantum de fuo addit, exiftimare fe eam efle pafturam camelorum, uel cor
uorum ut Bellunenfis emendat. Vide hominis infeitiam, duobus capitibus proximis eandem plan.
tam nomine tantum uariante bis deferibentis. lo. Ruellius reprehendit eos qui alyffon Diofcoi idis
herbam crucialem uulgo ditftam exiftimanl,cui flos luteus eft.quaterna in geniculis folia : item illos
qui liliaginem ruftice dicftam intelligunt , folio quadantenus 8i flore lilq purpureo Propitis autem
.

( inquit ) accedere uidetur ad eam,quam rufticam cannabim uocant herbari) qua ff uticofa herbit
:
Itf eft,unicaulis,folijs per initia fatis rotundis.ubiadoleuit oblongis, &:
per ambitum leuiter ferratis,'
frudlu duplicium fciitorum effigie,in quo eft femen quadantenus latum. Sed in hoc rurfus eum er-
roris notat Matthaolus Senenfis. Ego fane peregrinam nobis SC ignotam Diofeoridis alyffon reor,
ut MatthaolUs etiamtquod ut ita credam, Andrea Bellunenfis uerba in Arabicorum Auicenna uo'
cabulorumlexicopracipuemihiperfuadent.Aaulufen(inquit)uelaaluren,fecundfiEbcnbitarfcrfs'
bitur per duplicem literam alcph; herba eft folijs paruis,qua cito amittittfrutflus folns maior eft,ma-
gnitudine feminis cucurbita,effigie clypeifappingit autem binos clypeos ouata fere figura coharen
tes.) Gemina frueftUs tunica ceu uagina,utr09 femina lenticulis paruis fimilia continenttSC
per fingulos caules abundant huiufmodifrudlus.Ii fere palmo altiores non funt, Vocant autem A.
rabes ipfas uaginas ieu folliculos frueSuum nomine. Et quoniam hifrucftus referunt altors Arabice
diiSum,id eft clypeum,herba nominatur Arabice altorfia,id eft clypealis. Meminit eius Auicenna:
quarto canonis in capite de curatione morfus rabidi ; SC Ebenbitar in fibro de fimplicibus praftan^
<0 tiam eius contra morfum canis rabidi celebraoEli autem notiflima in Syria,Hac Bellunenfis. Ali*
eft alyflbs Galeni, uel potius Antonini Coi apud Galenum libro fecundo.de Antidotis cap.^g, Alyf
fifmherb3 c6tufam(inquit)8f cribratam repone;huitiscSopusfiierita rabido cane morfis cochleaif
 A

2oi5 De Qmdrupcdibus

ramulorum, quod Gr{ce non £legitur . 8

nus noni elte umit alylTon orbes habere in fummitatibus
uerticSli hoiufmodi totos ramulos
in gcnic ulis ambumt , nor»
reiofa in marrubio aefLilibus herbis
rZmosrntumHeceademdealyfroapudA<;iUariumlegimus.inmeni.o
cognomine Heracleam, ^u^
Dyadem Xro;. Altius fic fcribit,Alyfibn elTe ahmt fideritin
totaui^naStur,florcpurpurafccnJe,,K£<feei{.v«:folijscramoribus,(i<^™^^>i^
mirifice iimef.deinde eadem ci attribuit
qua Diofcorides fuo aly lTo
fla auod acanerab.morfos
I,

Galenus cidem,a quo tamen diuerfum eft.Hac uerba,i{9i m 5ntj(y7tf«,corrupt3 uidenti.r p p

uerticillos autem alpcnores habet, aempt
nuibus ex Galeno lecerim,sv«T <r$«ew Tjix^^infXyid cli ^
quoqt fcribit,
rtrXunr. cummim efie,'itidem eloaleL addendum eft.-NamDiofcorides
tpiramacce
(MeritmHeracleammarrubiofimiliahaberefolia,fedlongiora.adfaluiaaut quercus
dcntia.uerum minora his SC afpera,
getium etiam ? tiMifTjoxxv”?* P°^*
mus Caules profertquadrangulos,dodrantales,eCaliquandomaiorcs,gufiunoninluaui,cumaflr|
flione aliquaiin quibus per interualla uelut
in marrubio m
orbem circumafli uerticilli funt : &in

nitn'umfcmen,NafciturIapidofi5('^irt7f.««)locis.Poffum folia emplafiriiMdo impofita gbtf

Ws
arcere, Hatc Diofeor . Ruellius S£ fecums curn Mat.
nare iSlnera,K a uulneribus inflammationes
Heracleam efle putantes illam quae tertia huius nominis
a Dtofcoride j,
thxolus errant,hanc fideritin
obliti primam qtioi^ fideritin Heraclea Hocar4folqs
marrubt),«c,Hanc
coriandri foliis deferibitur,
tetrahit,ut pluribus probat Ruellitis.DiligeMores im
uulao hodie herbam ludaicam uocant, aliqui
quaex urticae mortux, ut uocant,generibus,huc faciat; qualis efl: quaedam ballotae
tmirentnum
milis.purpureisa:duIcibusfloribus,quamapespemntpr*cateriseiusgen«is.Matthaeolusalyf-
iptam,pa 0im in Italia imlgarem ciTe fcnbit,fed nullu eius
fonin fecundo de antidotis a Galeno defci
nome affert ut neqs dcfcriptionem.Csterum herba ludaica Auicennae, nihil aliud quam eruum efl.
criam,iurga aurea qmbufdam did^a,ab alijs ludaica udatur * Tetrahich^bse uires
Herba pasanica
ad matricem dCimnK meatus expurgandos,
item ad ftillicidium &
dimcultatcm urina! Platearws
Acgineta morfis a cane rab.purgans cficyonia pharmacum quotidie propinandum fcribit
celebrat
cum decoflo falute,uel lideritidis Heracleae, S(i Ksit olniawr» ji k» im, Marcellus Verg. melius legit «j/
j,
fuppurpureo Phocion Grammaticus defcribit.RuelUus.
KraSai/woi/wtASei. AlylTon folio
erythrodano{td eh ru
eVenio ad tertiam alyfli nomine herbam,de qua Plinius,Diftat(inquit)ab
biaTftutexalyflbnuocatus,folijs tantum K
ramis minoribus. Qiiippe nomen accepit quod a cane
commorfos rabiem fentire non patitur, potus ex aceto adalligatus^:
Mirum^ efl qiiod additur im
faniamialias fanicm.lego fingultum ex Diofeoride K
Plutarchol confpcflo omnino frunce eo iana.

ri ali& ficcari.Hanc Ruellius dC

Matthaeoltis rubiam minorem uulgo diflam interpretantur Euif, .

quafi matrem fyluse,8£

dem generis fuerit rubia fyluatica,quam noflri Wrtlt>mct(?er &: labcrErrtllt ,
Sd montibus,Iocis9 umbrofis prouenit,hreuior quamuulgaris rubta
a,
hepaficam,uocant,In fyliiis
foli)s maioribus,minoribus tamen quam
greftis.fcd uegetior afpeflu,caulibus reflis dodrantalibus,
corymbis;fcminibus,m fallor :gemeUis:raIutaris homini a
latiusc:candidis SC odoratis flofculorum
pecoribus omnibus creditur, ad omnes occultos morbos,uifcerum
prxlertim , ut pulmoms ieco, K
tis.fi edantur,aut uino inijcianmr,quo ufu etiam exhilarare putant heleni) inftar Homeri-
radicul*
ci, Inde impofito nomine bcrefreib-Hatc habui de
tribus alyffi' generibus,
Anagallidis fuccus potus a C.rab.morfos tuetur,Tragus. Aprinum iccur recens
aridum cum
itino potum,contra ferpentium dC canum morfus proficit, Diofcor.Iib.i inGtKcis codicibus habe»
tur,t{iTv^fitl<^l^»rl5 ^/</'»y^r*w‘^|f‘AB:Ruellius uerrit,contra ferpentium
uolucrum^morfus auxilio

eft. Marcellus legit xnmii, 8Cuenit quadrupedum. Ego ucro xi/mii, id efl: canum legerim , nam alibi
quocK non raro tfirtraf/ icsisumj/ AlyintreDiofcorides coniimgit, ut in gobio,
if ircTOf; Volucrum ucro aut
quadrupedum morfus,nullos ab eo alibi memoratos reperias Serapio .

hunc locum ex Diofeoride citans, nihil quam morfibus ucnenofis auxiliari uertit.Plin.libro aS.cap.
>

io. Apri iecur(inquit)inucfcratum cfi ruta potn ex uino,contra ferpentes

laudatur:fimili modo uerti

num iecur.&c.a: paulo poft de canis rabidi morfu agcns,Laudant hirci iecur,quo impofito, ne len-
tari quidem aqua metu affirmant, fecur hirci mature fumptum,fiibuenit,Por,zet. Sufpicctur fane
aliquis ascvii Graea uocem qua aprum fignificat, interdum a Latinis parS animaduertentibus pro
fuo capro,id efl; hirco accipi. Artcmifla, Aetius. Ariflolochia,Idem.
^Bitumen ludaicum omnium utilifflmum cff.ex tribus aqua cyathis potuldatur pondere fcril-
pull unius,alias drachma unius,Aet. Braflrica,8il eius decoflumin potu, Galenus de Patabil.
cap.

68. Britannica, uide inferius in Lycio.

fCepa 8C porri in cibo,ut fupra ex Diofe, diiffum eft. Cancrorum cinis epotus, Actius,Pliniiis,
Colligct,Albucafis:cum melle,Auicenna.Cancrorumfluuialium decoflum,cum quibus copia ane (i

qui momor-
thiclixata fiqldem. fCaninus fanguis,Diofc,i.89,a; Galcn.Sanguis rabidi C.illius Aggregator
dit,Auic«nna, Saliuntur dC carnes canum, qui rabidi fuerunqin cibo dandae, Plin.ij,
addit
 De Cane. G. Lib. I.
iddft.c.-us^pri£qmmomord.t.VidepaulopoftiniecoreC.r3b.exPlmXapit.scanmic^^^
(ut fupra diximusjilliws uulneri.-idem & in potione profldt;quidam ob id edendum
dederunt tue. •

turapauoreaquae,Plm.Sextus hunc cinerem (impliciteracanc rabido morfos

perfanare fer/bit
Vermis qut fub lingua rabidi canis inuenitur excifus, &;circum arborem
tus ilhciui ab eo morfus fuerit, fanabit.Pliniiis eundcm(exemptum
fterilcm ter latus &
da.
infantibus catulis , quanoiiS eti
am de alqs canib.exempto intelligi poteft)ter igni circumlatum dari feribit morfis
i rabiofri. ne rabi
di hant.Eft limus faliuar fub lingua rabiofi canis.qui datus
in potu, fieri hydrophobos non patiwr
Fhn Lanis rabidi id quod fub lingua habet acceptum &: potatum cum aqua
calida uel ex uino hv’
dtophoboseperperam feribitur hydropicos)miriflcc fanat Sext. Ego uermem
, uiuum in lineua uel
fub Imgua canis reperiri liullum puto,fed uel limum.ut Plin.fcribimiel
uenam aliquam uermis in.
Itar turgetitemcT ardiiiuS tumorem uermi fimilem dixitiin homine
quidem ranam appellant Graci
batrachonitumorem fub hngua,qui maxime pueros infeftet ja quali figura in
cerebro etiam’ mcatS
qtiehdam iiermiformem appellantmedici. Apparet autem etiam ueteres certi
nihil haede rehabuif
fe,ideo9 alios aliter,uermem,limum ralius,uel fimpliciter id quodfub lingua
eft nominalTe quof •

dath lierd e cadauere canis uermem. Videtur faiie hac de uerme pcrfuafio
a uulgo fumpta quod in
bubus etiam genere quodam infania.quam noftri uocant&immiUlg.terebello
iuxta cornua ada.
(ta uermem uiuum aliquando egredi affeueraqut ex reduuijs hominum,
lecur canis qui rabie exa
g(tatur,toltum,«^ in cibo ab emorfis fumptuni,ne tententur metu
aqua tueri creditur Diofeor He*
par canis qui momordit aliqui edendum dederunt, Aegineta,a:Auicenna.Aetius
addit aiTatu'; Se.
xtus,coaum.iVlultoutihffimciecur eius quiin rabie momorderit,datur,fipoffitfieri,
crudum man*
dendumifi romus.quoquo modo codium,autius incodis carnibus.Scio certe
quofdam,qui iecur af
fumC.r3b.fumpfere, manfiirefuperftites.uerumnonillo dtintaxatufos,fed etiam
alifs deinceps me
dicamentts.qua huic uenenorefiftere experientia nouimus.Quofdamuero cum
foli iecori fidem
adhibuiirent,polleamortuosaudiui,GalenusdeSimplic.ii.9. Necanturcatuhftatimin
aqua.adfe.
xum eius qui momorderiqut iecur crudum deuoretur ex ijs,Plin. Ladentis catuli iecur, &
eiufdem
coagulum,PliniusValerian.quo^ commendat, Catuli coagula ex aqua propinatum,
effleaciffima
eliiquod uel femel alfumptum, aqua: defiderium protinus exciiaqita ut &
reliqua humida uniuerfa
affatim appetantunopor tet autem catulum non prouedioris astatis effe, fed nuperrime
hucladentem, Aetius, fCaprificicortexcontiifus&:cxaquapotus,Aetius. Caftorei drachma
natum ad &
jo cum rofaceiahbi cyatho, Galen.de antid.cap.68. Centaurium minus
potum, Aetius. Chamsdrys
‘
pota.Idem, Chamsmalum,uideLeucanthemis paulo poli,
fCynOrrhodon. Ad canis rab,morfum(inqui[PIinius)unicum remedium oraculo quodam riu.
per repertum eli,radix fylueftris rofac,qira cynorrhoda appellatur.Et alibi. Herbas alias inuenit ca.
fus,ahas(ut uere dixerim)deus.Infanabilis ad hofce annos fuit rabidi canis morfus, pauorem aquas,
potus^ omnis afferens odium.Nuper cuiufda militantis in prastoriomatertiiditin quiete, ut radici
fylueftris rofar ,qua cynorrhodon uocant,blandita fibi afpedu pridie in ff utedo, mitteret filio bibeii
damin lade.ln Lacetania res gerebatur,Hifpania: proxima partescafu^ accidit,utmiliteamorfuca
nis incipiente aquas expauefcerc,fuperueniretepiftolaorantis,ut paraetreligioniiferuatus^cftex
infperai0,&: poftea quifquis auxilium fimile tentauit, Alias apud authores cynorrhodi una medici,
40 na erat, rpongiol:e,quae in medijs fpinis eius nafeitur, cinere cum meile alopecias capitis expleri, Hjc
Plin. Sylueffrisroferadix medetur emorfis a C.rab, allio prtefertimuulneriimpofito, Aquitiiuus.
Huiusremedijexcellentia,S6impofitumacanenomen, diutius huic plantat immorari me cogunt.
Cynosbatus idem 5C cynorrhoda,id eft canis rofa,qu6dam didus eft,quoniam flos eius rofeus'lit,86
rabidi canis morfibtis medeatur:Rura noftra paffiin eum nouerunt,maximuin inter rubos omnes,
& qualem in eundis Diofeorides defcripfit, Marcelliis V ergilius. Reprehendit eum Petrus Matth jo
lus,quod diuerfas(ut ipfe inquit)pIaritas,cynosbaton K cynorrhodon confundat, & pro eadem ac.
cipiat. Sed antequam argumenta Matihacoli proferam 86 refellam, cynosbati ex tietcribus dea
feriptionem perpendamus, Cynosbafon(inquitDiofcorides)funtquioxyacanthandicunt: frutex
rubo loge maior eft,arboris inftar.-folia habet longe quam myrtus latiora. Spina^n uirgis robuftas,
5 “ florem candidum, fi iidum oblongum,olius nucleo fimilem.cum maturefeit rubentem(a-i//j fub
5 ij(/
,

uefcentcm,RueIlius;fulueicit autem intrinfecus maxime,foris rubetiquod in tofis turn fatiuis tum

fyluefti ibus apparct:)qui flocculos,uel qutedam lanis fimilia intus continet Aluum fiftit aridus ei»
.

us frudiis in uino decodus SC potus,fic ut fine interioribus lanis illis fumatur; faucibus enim Sdar»
teriac nocenqHjc Diofcorides,Canirubus('7i ni/ricriicTrti.malim inmafculino gcnere.namin neutro
de frudu potius dicitur;) inquit Theophraftus lib. j.cap, 18. de hift. plan. frudum fubrutilum, ratf v,
^S^rCAdiensus lib, 1, citans h^cTheophrafli ue; ba, legit ifi/%ii(/)parit malo punico fimilem; eft inter
fruticem at^ arborem, Punicat non abfimilis, folio amcrinac,'3r5 «yr(Z(ils.CoIumella cynosba
lon uaftis fpinis paliuro rubis^ coniungit, cum in conferenda fepe praecipit femina uaftiffimarum
fpinarum Iblo credenda effe; cuius generis etiam ftiiit cynosbati, quos fua actas fentem canis appeU
60 lauitjMarcel.Verg.Rubi alterum genus eft.inquoroianafciturigignit pilulam caftanca: fimilem,
praccipuoremediocalcuIofis;Aliaeftcynorrhoda,dequa proximo dicemus uolumine, Plinius lis
broi4.ca.ij,Etmoxcap,i4,Cynosbatum,alij cynofpafton , alij neuroipafton uocant: folium habet
 ^ —

2o 8 De Quadrupedibus

= m nerrmim habet, unde r.eiirorpafics dicI

ireftiaio hominis fimile. Fert et imam nigram cuius acino _,j.-ri
•

ad remedia plenis SC
tur. Alia cft a cappari quam medici cynosbaton appellaucrum.Hmus thyrfus
manditur.Neritus eius cum mafticheChia commandtmatus os puigat,
inflationes coditus ex aceto
=;;^=axun^ae,nen.t,ac.^rum..^
nominatae defcribit;Arpcriores(inquiOwmuirgis
tum
hift.plant.6,7.fcorAm
taniu magnitudine ferunt. „ynosbati
fatiux, K florem minus odoratum.minus^ coloratum ,.nec
aftringit folia uero medioci Par'*»
fru(ftus(inquit Galenus libro y-de Simplicib.)non
paru
culans eius ufus haud ignotus eft. Canendum ab co
quod in fr itdu eius lanae fpcctcm h..bet, ceu ar.
teriamuitiante. Idem alibi cynosbata huius fruticis
frudus appellat, adnumerans eos alqs agi clh.
fucci,ut cornis, moris rubi,arbuti et halicaccabi
bus otii ut minimum alimenti habent, ita praui funt
diofpyriSjfi^c^MatthxolusSenenfisderubo canino feribens, cum hodie
ignotum arbitra
friid-ibus
adrab.C.morfus cdebrauit,Pnmam,ia
cynorrhodon uero rofam elTe ryiuelircm,quam Plinius
aitit* Lvnosbatiis eadem ro& fylueflri eiret,nihil opus fuiffet eam pluribus a Diofeoride deferibi.
T . ^ . r ri .n ii_„ j,, fatisfeciffet ledoribus-Sed hoc hnr tjrcTiTmcntiim
argumentum leniu.
fcd uno uerbo rofam fylueftrem appellando
dcbcauciim & alia quadam fykieftrcs planta, nominibits ueniam proprijsj^neciem.
Qiiam titrefelli
adicaionefylueftrisdrcumfcribantunlicrpinum
per adicctioneiyineiiris
r
cirt uiuiciiuaijLut.wt pruno
pro j,.
j,, ....w -j —
fylneftri dicimus
-
- ipfas m
iy.uea

Germani fno nomine, quod de fatiuis nemo diceret, tXJScnbiimn uel banbutrcl nomma
fires rofas
ait,cum Diofcorides non fimphei.
musiGalli efglantier. Deinde folia multum a myrti foliis diflFerrc
ter ea myrti folijs comparaiierit,fcd
tantum multo latiora efle dixeritmihi fane quamuis ierrata , ta>
menaliquo modo myrti foliis (imilia uidentur,& fimiliter per ramulos
digefta,bina uidclicet e regi,
^
one-Friiflus quauis longe maior fit quam nucleus olitia,
figura tamen fimtlicudo rcfpondet , de qua
foliim Diofcorides loquitur. Plinius quidem alibi
de cynorrhodo agitiqua rofam fylueftrem efle in-
ter omnes conueninquan^ SC lilii
genus, ut poftea dicS,fic appelleiur:)alibi uero de cynosbato led ;

ita deferibit ut prorfus ei ignota fuiffe

uideatur,&: ipfe fdpfiim intricare. Sed non dificrre cy.
hanc
norrhodon a cynosbato, id eft rofam' canina a rubo canino.uel litis uerbis ipfum aliquis conuincat,
fpongia ( licet in cynosbato pilula cafta-
VtricK a cane nomennitricp Plinius rofam attribuit,utriqi
nes fmilem appelleOntritf uim eandem in medicina contra alopecias.Nam libroiy. Alias apud au
thores(inquit)cynorrhodiuna medicina erat,fpongiolar,qu3cinmediis fpiniseitts nafeitur, cinere
rofa(inquit)alcpecias cum axungia
ctHu meile alopecias capitis expleri.Libro autem 14. Ruborum
emendat. Et quan§ hxc uerba ad proprie ditftos rubos refert, in eo tamen errare mihi uidetur , cum j,
hocremedium cynorrhodo debeatundequo paulo ante dixerat. Alterum genus rubi cft inquoro*
fa nafciturtgignii pilula caftaneac flmilem, prateipuo
remedio calculofis. Certe rofac fyluefiris fpon.
gia,pilula propter figura reiSe dicetur, refle etia caftaneac echino fuo
adhuc intcdtac comparabitur.
Errat igitur Hermolaus qui cynorrhodon a cynosbato non flore rofeo differre ait , que ferat
utrtiij:

fcd fpongiolis,qiias cynorrhodon habeat, cynosbatus non habeat, Galenus

circa finem cap.i. lib.i.

de compofitione lecundum locos , KvvQi^^oy iiocem reperta in acnigmatico qiioda medicamento ad

A
alopecia.cynosbatum exponit. pud Diofeoridem rubum etia proprie diiftiim.Grsee Sial-ny, cynof
&
baton cognominari legitur: ut etiam capparin cynosbaton phibftaphylon. Attribuuntur auiem
etiam cappari frutici apud Diofeoridem ,fpinac, ut rubi, in hami modum aduncaifrudliis oleae fi.
milis,qui cumdehifcens panditur florem candidum promit , quo excuifo , nonnihil glandis oh,
long* figura inuenimr.quod apertum grana acinis pimicorumfimilia offendit, parua, rubicunda.
Ex iftis notis multae cynosbato etia proprie dido communes funt.quac Plinium indentur fntricaffe,
ytcun^,certum apud me eft.Pliniurn cynosbaton ignorafle,&: qua apud Gracos inuenerat nullo
judicio manftuliire.Paulopofiinitiumcap.i4.1ib,i4'Aliaeftacappari(inquit)qua medici cynosba.
tonappellaucrunt.huius ihyrfus ad remedia fplenis bC inflationes conditus ex aceto manditur. Ner
uus eius cum maftiche Chia commanducatus, os purga t,Hac omnia de cappari inielligenda funucu
jusnon friidus foliim.fed etia thyrfos & cauliculos ad remedia fplenis condiri fcimus. Eiufdcm fru.
diim is$Aij.(<*7i{«(/,id eft per os purgare pittiitadetrahereDiofcorides aiithor cft.Plinius hocner
uo attribuitjCum psilis non de capparis fcddecynosbaii tan^ alterius plantat ncruo in acino eius
,

contento, locutus eflet. Proinde uel illa omnia ad capparin referre oportet,cui etia una conuemet ^
(qiiacynosbato nemotribuiOunde&philoftapbylonGrarciuocarunt, ac Plinius ipfe alibi opbeolf a
phylen; aut Plinium omnino erraffe fateri.Theophraftus,ut ccy^-UJis apud Athenarum,

non placct)id eft agni uel uiticis folium cynosbato tribuit, pro quo Plinius ijcriSc/l! uel iyicaS‘ts IcgilTe
liidetur.cum ueftigio humano comparet, V
ifum aferubiim quidateftantur in fyinishac fpecie, ut
qiiafl folea efle uiderctiir.Hermolaus.Mihi animus inclinat mutilum efle hunc Thcopl-rafti locum,
SC ayyiSiAiS legendum, referendumep ad frudum non ad foliumlreuera enim «ym/iss d f cynosbatt, id
cft rofte fylueflris.ut etia fatiutc fiiidus:hoc cft acerofus,&l floccis plcntis.quo fcnfu it y xCtS leiioiu
Diofcorides dixitieeyyst/ Varintis exponit «yygoti.Hsci 11 cyyaia/ts, ayrsvcioy. Cfeterum

ubi malo pimico fimilem cynosbati frudum eife Theodorus uertit,Grsce lcgitur,!(!t iirif/ -otij i/ff»fi lyj
jtsa TOfuutiioMj/^i^i^yiiiascAthenaciisnonrcdehabetOTjioia;) d eft frudum, uelicmcn potius, rubi, j,
eundum habet,&: mali punicacfeminifimilei&lficuertcnduni erat ne quis integro malo punico con
ferri arbitraretunquod ut cailcretMarcellus Vergilius in alium errore incidit, transferendo, ptinicg'
cyiiiis
 '

,
DeCane. G, Lib. I. 200
cynn6 fimflem.Id licet quod ad rem ipfam defendi pofficcytinus
enim non foium appellatur flos fa
nuatmalt Punies apud Oalenum libro «.deSiftipIic.fed etiam
prima poft florem poL ipflus nidL
p f
compoffecundaioc. Theophraflus tamen omnino grana
r
^ificaflrc
inttriora
mdemr.qu;clicetalbafintinfritflucy«osbati,rucco tamen rubente
circdmfunduntiir
«m^itudme figuram ad mali punicargrana quam proxime accedunt. Eodem planefenfu
Icondes de cappan fi:nl3it,fru(3um eius apertum grana Diol
acinis punicorum flmilia oftendere narua
rubicunda.Errat Ruellius in hiftoria fua plantarS,circa fine ’
capitis de rubo canis.cynosbaton r

quanntatem refertur. Opinor autem infolijs etiam fimilitiidinem efle

pote gemina fibi oppofita dC angtiftajmyrtoconferumur.Capparis
ham : & punic* folia , ut-
quamuis Si ip&cynosbatii5’apa
pellatur.ptoptcrfpmarum maxime flmiliiUdinemilongediuetfsetamennatureell,
quam noiirahec
cyno$batus,nec ulla eius fpeciesexiftimaridebet,utneC^aconiti,quamUisboc
etiam nomen ei tri-
buatur. enim homonyma.id eli ea quibus idem riomen eft, ratio uero
fubftantia diuerfa ad
num genus rcferridcbent.ErratigiturduplicinomineMattliacolus, qui Pliniulib. 14.
cap.id.’ duas
Cynosban fpecies facere alTerit.unam ueftigij humani folijsialteram foltjs
capparis. Non eninTfpecii
cs duas cynosbati illic Plinius facit,fed praeter cynosbaton capparin
quom fic appellari traditeappa
ri uero tolio limiletn.prater ipfam capparin(quam
ipfam fibi limilem elfe mhil mirabimur)cynosba
je wmnullum iant.bed quid opus eft pluribusfcum uel unica iftanota.de
floccis Si lanis in frticftu ftif
hciatCquae nulli almri fruduum conuenit.quod ipfe legendo uel aliter
obferuauerim)quam ut Dio.
icondes lob cynrabato attribuit.iia nos in folo cynorrhodo,id eft rofa
fylucftri.qiianffi in fatiua quo
illiartcnam infeftent,fepe pencLrbmcoipfedidid.HorUm
caitfa f6r«
taflis flatu auerfo
frudu huius IcgendB praecipiunt, alioqui periclitantur oculi ut
, Theophraft.fcrii
bitinhift.plant.9.9. Sed defcriptioneomilTa uires in medendo confideremustquas illi Diofo
lenus aftringedi ac aluum fiftendi tribuat. Atqui rofas fylueftres noflras cum
Ga &
alijs partibus idcR ma.
gis $ fatiuas, tum praecipue frutSu.ficcare.aftringere.fiftere.apud omnes
hodie in confeifo cft^ gu
itus ipfe manifefto oftendit.No eft autem quod miremur quo pafto tialide aftringentia ucnenis reli.
fiant, cum Si alia no pauca ciufdc generis habeamus, ut pentaphyllon, tormenulla, terra Lemniam
}• chalcamhum,8fc, fiiie tota fubftaiia id agat,(iiic quia partes corporis roborat,ita ut Si promptius
uc
nenrirepellat,&mcatibusclaufis minus ab eo afficiatur. Hieronymus Tragus etii dupliciter errat
primum q cynosbatonacynorrhodo feparat; deinde q fpina fepibus noftris uulgarem; quaplci
icB
hodie fpina albam uocat.cynosbato facit.ln qua tame,ut reliqua tacea,aculeorUm fpecies
ipfum do
cete poterat,cynosbati nome ei no coueniretbatonenim Graeci rubum appellat,
fruticem utilgd no
tiflimum,cui aduncae &
hamata funt fpinxia quaru fimilirtidine no in fniticu genere foium piatas
nomine uocauerflt Grsci. lU cynbrrhodon,capparin rtibu ip.
diuerfas cynosbati, id eft rubi canini
fum, fmilacem afpera,cui rubi uel paliuri fpinas effe Piofrorides teftaftfed inter animalia
ctia baton
pifccm planu,quem taiam Latini iiocat, Spins alb» uero fle uulgd ditS* retfis omnino
minime&
aduiKac fpiiiac rigOTt.Phnius genera ruboruiDjincjuit, rhamnos appeHatur a Grxcis.ra
mos fpargens rcdlts acuIcis,no ut caecert aduncis: proxime aute de rubo priuatim ditfro,& cynosba«
to locutus erat, u^uel inde coftet neutri illoru redios effe aculeos. RhamnB certe Graeci bati,
id eft
rubi generibusnSadnumerant.Plinio came iiiroLatinsSCpatriaelinguaedotffiffimo.infualfngtia
rubum comunius fccifte tiocabulum licuit, quam Graeci baton faciat. Inter Grxcula rofam SC mo.
fcheuton dicfi'a,qus funditur ecatile maluacco.folia olcacea habens,media magnitudine autumnalis
£ft,qua coroneolamuocatiomncs fine odore praeter coroneola d; in rubo nat3 ,Plin. si.4. Cumigif
fua in rubo rofa fit, quid obftat quin illam nunc a rubo cynosbafo.nunc a rofa cynorrhodon appelle
mus, nulla interim rei ipfius differentia f Apparet efia cx his Plintj iierbis rpfam in rubo odorata cf=
fc.-qtiod ideo dico nc quis imperite pro rubi rofa proprie didi rubi flores accipiat, quod ipfe Plinius
tn remedijs ex rubo fecit,ut fupra dixi. Maxime aSt odoratum eft rolae fyliieftris gtnus montana Si
catteris minus, no floribiis tantum, fed frutice toiOjnoftriobruauitateodoris uinaria appellant:
f» qua
cum femel 6^ iterii in hortoplantadem.ftattm degenerauit,&^ omnem qua prius undi(^ folrjs maxi« ,

me, fuauitate odoris fprrabat, exuit. Hcrm. Barbarus in proxime recitatis Plinij uerbis legit, pr^tcr
coroneolainrubo nata,iine copulatiuaconiundiionc qua noftri codices habent, quos ego magis
bo.Nouimus enim cynosbatiim SC rofam in rubo nafcentc,qus tamen autumno apud nos quident
nonfloret:nifiraro fortaiTi's:nam &fatiuas interdit autumno florere iiidimus. Ad hseccum alibi etia
cynosbatum rofam in rubo defcribaf,coroneolam tamen uocari nuf^ meminit, Hermolaum 8C
^
hac inrc& ali]s omnibus ubi de cynosbatofcribitfecutus eftlo.Rueilius:ldem, Coroneola (inquicy
in rubo nata,iucundi odoris eft, fed angufti.Rofa uines uocatiir flos fpinaeaIbar,SyIuaticus;hincer
raadi forte occafio nata quibufda.ut fpina albam cynosbatum facerent.ldcm Syluaticiis ciftiurm ro
^

^0 fam canina uocat,&r alia eius fpeciemdedon forte)rofaginem.Recentiores{inquitRueiJius)tum ro*

faginem cumrofam caninam uocant, fruticem thymo maiorem: f6lii's ocymi, rotundioribus, florem»
ii punic3e.’flos niafculorofaceuseft,foemin£ealbicans, Ego in fummis alpibus circa faxa odoratuotf

y 5
 „

210 De Quadrupedibus
nafcitur;foIijs oleae, pinguibus, ^rfs,8fruf-
fruticem, prorfuslignofum, humilem, Si copiofum ubi
Heluetij etiam in alpibus rd^Ctutifi retSe
fis parte fupinatflore mali PunieaE rofeofaeperepcri,quam
memini ) appellant. Sed rhododendron quo^ in Gallia rofaginem uocari Ruel. meminit. C[ Qui
damfentemcanis non redlepro uulgari rubo accipiunt. Cynacanthan in lexico Amb' Calepini
pro oxyacantha imperitilTime feribi SC exponi reperio. Stephanis agria apud Actium
cor rupte legi
putarit elfe, qua a noftris coroneo'
tur pro llaphifagria ad uitia pforas^ capitismifi quis fiephanida
&
lam uocari diximus, hoc eft cynosbatonnititp fi haec, ut rubi,;n)anantibus
in capite ulceribus praes

iidio elTe poteft, Hermolaus in Staphidem agriam

Diofeoridis. Phyfeius Locrus AmphitSyonis fi*
acceptis de fedibus fta
lius,cum Forte inter ei;m SC parentem obortum effet diffidium, multis ciuium
tuendis Apollinem confuluii-rerponfum^ tulit, ut eo loco urbem
coderer, ««!«{«(/ Tvxt'

Stcwt fraires, ubi a cane ligneo morderetur. In alterum itaqg

maris littus tranfgreffus, cynosbatum,
dies ulcere,co loco ubi oraculum iufle.
id eft caninum rubum pede compre0it;uexatusm plttfculos
rat,(locinatura interim cognita, jurbes condidiqPhyfcos ( Oi/o-xai ) Hyanthiam,8^ alias omnes, quas
Locri OzoIk coluerunt , Calius Calcagninus in Equitatione ; tranftulit autem ex Graecanicis Plu.
tarchi,problcmate ly.Errat autem abiniuotfic enim uertendumuidetur,Amphidlyonfiliumhabuit
Phyfcium,is Locrum,Locrus Cabyen Locrumtquo cum orto diffidio, pater multis ciuium afluin.
ptis, &c,Meminit etiam Athenarus libro i.&Cpelius Rhod. i7-a8. Canem
ligneam Theophraftuscy
nesbatum uocat,Varinus.llludferepraeterieraquodfupraiam didum oportuerat, quo fententia
noflra cynotrhodon non alia a cynosbato efle , uel maxime confirmat, ex eodem V arinotapudque
«crbabtec Grsce habentur, Kt/mo-fitT©- iJa/TOeiipiftiiijOftwopyWa usu /tr i»

isKf «(««»(' 'TOsyo(iu!,«TCij/o»^ii«!,Bs(«i'(if(s1 w.Hoc eft,Cynosbatus planta eft, quae frudum rofaeft»
tmlem habet-magnitudineinter frutice SC arbore; fimilis punicis arboribus uelrofis fatiuis.fpinofa.
Et paulo ante no"me ei a cane impofltum fcripferat,propter afperitate SC fpinas, quibus iia uidclicet
riget, ut canis ferratis dentibus fuis. Ki/ntj©- ancu/lx apud ueteres Graecos aliquoties legit quotum
,

uerba citat Athenaeus libro i. femper a6i adijeitur hxi>S«,id eft fpina . Hecataeus Milcfitis in monti,
bus altifltmis circa mare Hyrcaniu naici feribit «mvlxif stwttjajs.-Si alibi, In Chorafmioru montibus ar
bores funtfylueftres, cynara fpina,falix,myrica:nafcitur etia circa Indum fluuium cynara . Et Scy.
!ax uel Polemon,! n montibus(inquit)proueniunt cynara, SC aliae herbte , C jterum Didymus gram-
maticus apud Sophocle quid fit itcraf «««tfe exponens, dubitat an fit cynosbatus , cd q> afpcra SC
fpinofa fit piata, Hjc Athenacus:cum ab initio propofitum eflet loqui de herba cinara.Kiraf «(inquit, j,
in neutro plurali numerolSophocIes TOrijo-j/ per ypftlon uocat,in fingtilari focminino;quo modo eti
am ipfe paulo poft per iota feribit eandem efle putat herbam quae carduus Romae uocata
fit, SC in Sicilia cadusequan^ SC caules eius cados uocarent cibo idoneos , ut alia eiufdem caulem

a-tff/KKCalias iifi^vim:)SC in capitulo medulla ablatis pappis palms cerebro fimilem,afcaleron; unde
uulgare noftri temporis nome artichau natu mihi uidetur.Cynaron fortalTis efle cynosbaton, Hefy
chius etia SC V arinus Athenei uerbis feribunt. Apud Suida nudum nome legitur, jr xcrajut
forte,licet ordine repugnante. Kvritcdic, cynosbatum, uel planta qua capras dcpafciaiunt,Hefychius;
in Lcxico Graecolatino xvr(it,«o^ot,pro cynosbato exponif.Kwos, genus herbae Ipinofe fimilis rofis,
V arin, xOTmyvTiotf, herba quaEda,Hefychius SC V
arinusthaec etiam a cane SC aculeis nome habet,
ut non alia quam cynosbatus uideatur, Eft Si rubens lilium, quod Graeci crinon uocat; altj florem
cius cynorrhodomlaudatiflimum in Antiochia &LaodiceaSyria;,moxinPhafelide,Plin. Cynoro
don lilium eft hyacintho fi'mile,Hefychius &V arinus.Eft et rubens lili 3 ,fatis apud nes frequens,dif
ferens a purpureotflorem lilij nafceris in Italia cynorrhodon uocari Plinius eft author;quod SC Hip.
pocra tes accepit, cum rubentia cynorrhoda foeminaru purgationibus commedat in uino, Rueliius,
Ego cynoforchin hyacintho propiorem putauerim , flore purpureo,radicis bulbo gemino , quae aU
Hum ftftit c uino pota:qua facultate etiam menfes fiftcre pofle uidetur.
^llebori SC ellcborifmi uim fupra in curandi ratione ex Diofeoride docui.
^Gallinae cerebellum potum cum aliquoiliquorc, Galenus in Parabilib. Nemorfi a rabiolb
cane rabidi fiant, ocrebello gallinaceo occurriturtfed id deuoratum anno tantS eo prodeft, Plinius.
Gentiana proprietate quadam iuuat pota Si applicata , Auicenna, Si Serapio fecundum Habyx.
Qttida folius gentiante obolos tres in tribus aut paulo amplius meri cyathis per dies duos Si tiiginli
propinant,Galenus libro fecundo de antid.in uerfibus Damocratis; Si in fine eorundem cap. 1 19. fi.
militcr.fuccus autem(inquit)radiciprsftat. Vfum certe eius praeftantifltmum efle, ex nobiliflima
omnium e cancris antidoto.quam fupra defcripfimus, facile eft conijeere,
^ Helleborus,uideElleborus. Hinnuli ( vt&fi ) coagulum bibendum, Damocrates apud Gale.
num librofecundo de antid. Hippocampus marinus toftus.utiliter comedi proditur a rab.C.mor.
fistquod eius fanguis aqux amorem inducat,8f propria quadam ui pauori aqus refiftat.Qiiamob.
rem bis ac ter hippocampum comedi coguntteundem^ ex acerrimo aceto tritum uulneri applicat,
rabiem^ hoc medicamento frequenter peruicerunt, Aetius.Hippofelinum.id eft olufatrum potum
&: illitum,Plinius. Hirundinis fimus illitus uel potus.Ponzettus. Hirci iecur mature fumptum,
Ponzettus: V ide paulo fupra in Apri iecore. Hyanae carnes in cibo.ut magi feribunt, Plinius.
fLapathum tum acidum, tum agrefte, ut fupra explicaui in ratione curandi ex Actio. Lapathi
fucetis
 Dc Carie. G. Lib. I.'* 211
I^Liccits aim meile 5C oleo potus, ThelTalus. Lafer potum QC cum oleo impofitu, Auicenna
in Alfa
quantitate potus, Aetius. Cyrenaici aut
Medici liquoris obo’
Ius eduobus aquae cyathis, Damocrates apud Galenir, Leucahtliemis
herba pota efRcadfflma eft-
cui tanta meile uis traditur,ut uel poculi fundo fublita potionem
libenter admitti faciat • Idem alTel
nmtchamaemakim Lycium, Aegin* Lydj
efficere, Aetius,
Indici oboli tres ex aqua, cum
uerbcnacaiaut lycium per fe ex ouoforbili,Afdepiades apud Galenum
modico
de antid.Lycii Patarici uel
Indici,fi haberi potcll.obolos tres ex aqua ( aqux
cyathis Circiter tribus )Niceratus per dies
uiinti
duos letunis propmabat,«lebri ( ut aiebat ) experimento ; Idem cfRcere
aiunt Britannica: fucc^im
’
eodemmodoexhibitum,Damocratesibidem.Lyciumincatapotiodeuoratum Dioicorid
10 fMellinaumaut?otum,Diorcorid.ifaac,Auicennd. Mentam cum granis malieranati
aiunt
ellelingulareremedium,Pon:zettus:nonexptimitautemforis ne adhibenda
fit,'anintiacorpirsfu-
menda.Diofcorides ut berapio citat, &: Macer, mentam cum falead
C.morfus fimpIiciter,apponut.
Mergi iecur alfatum cum oleo & modico fale datur,mira facultate;ita enim
prefeiitaneum elTe aiiit
iit*gCrprotinusaquamflagitet,Aetius. Videntur fanemihimedicamentaquada
ab aquaticis anii
malibtrs aduerfus aqua metum a ueteribus tentata.no tam alia
ratione,quam quod natur* quadam
fimihtudme ei obfiilei epolle crederentur: ut ex cancris,mergo.caftore.hippopotamo
uitulo mari-
iio:&: urio etia forte fimili rationemam hicquotp nonnullis in
locis amphibius cft,ac pifeibus
«-wiwu*
uiiiit
Sicinter herbas ex potamogitone. ^
^fOluratrumjtndeHippofelmum*
4» i;Plantagopota,Plinius VaIer. Polium potum, ft etius. Porri,
uide in Cepis.
f Kut*denartjfexexuinopoti,Apuleius. Rut* fuccus acetabuli menfura e uino bibitur, Pii,
luusiapud V alerianum denariorum quindecim pondus bibendum
legitur.
^Spin*alb* femen potum,Diofcorides ut citatSerapioicodices Gr*ci
habent id
elt lerpenmim morfibus.

f Terra figillata, id eft Lemnia, cum uino diluto fumpta, ex acri aceto impolita foris,’ Galenus
&
deiimpl.ub,9cap.a.
pota, Actius,Quidam ius ex uitulo carnis decod* dant potui, Plinius, Vr
y
fini tellis mylira duo cum duobus aqu* cyathis.ieiunis triduo offerunt, acin magna admirationeha
bent,Damocrates apud Galenum,
f H*c funt qu* ex ueteribus, quorum hac de re feripta hoc
tempore habui, o^recentioribus nonnuiIis,in rei mcdicx ftudioibrum gratiam
pracipue fummo h*
JO bore colligere &conferre uolui;Qup fi cui non per omnia fatisfaciunt legat infuper
, qui de morfu
rabidi canis fcripferunt.Conliantinum Pradricae lib,7.cap, j. Sd recentiores,
i Arnoldum in Breuia-
rio 5,15.(8^5.16, ubi de canis non rab.morfu tradl'ar;)GordOnium
1,17, Varignanam parte 4, tradla,
tU5,cap,i,&Antonium Gayneriumcap.ii.de Venenis, Nuncantef ad Philologiam
aggredior
de paucis quibufdam adhuc medicin* candidari mihi admonendi funr; qu* licet opportunius
alia
alibi in pr*ccdentibiis dici potuiifent,hic corollartj uicem tenebunt, Arabes
non raro dum exGrc
non fimpliciter a C.morfa.fed a rab,C,ucrterunt.-cx recentioribus etia
cis fua transferunt, si/riAKia
multi confuderunt,quod mihi in colligendis medicamentorum catalogis, quos fiipra pofui
j
labore
adauxicRemedid qiip hydropIiobls,ld ell aqiia pauentibus falutaria inlcribimtur, uel ad hydropbo
&
40 bicum affedlu.fercfeniper accipi debent pro illis qu* alfedlum abfentem prohibent, ab eo prcTer.
liant ac tuentur, qu* etiam fimpliciter morfis a rab. C, auxiliaria dicuntur, &
ne morfi in rabiem in,
cidant-Horum plpraij intra corpus fumuntiir,ut fanas adhuc partes corroborent, SC uenenum ab
cis aucrtant-pcrpauca qii§ foris adhibentur eodem donantur pr jconio,ut aqug formidinem
arcere
dicanturtea enim potius ut alFei.'}um curent prjfentem,Cd quod adeft uenenum euocctin ufu funt,
ut non proprie fed per accidens ab aqu* metu pr*fertrai e dici polTint.Remedia qu*d5(inquit Gale
nusin aphorifmum ii,Iibri i.)ab affeiSioneadhuc abfente praferuant, alia pr*fentem curat : terti=
iim genus ex praferuationc 86 curatione miftumelf.quod proprio nomine carettatip idcirco alias
alia medici utuntur appellatione.nonnun^ praferuari dicentes.ne morbus qui iam incipit
genera,
ri.ad complementa pcrducattirrnonnun^ Uero curari.quemadmodu in ijs quo?canis rabidus mo
JO mordericQu* enim iplis adhibentur medicin*, duplicem habent appellationem. Nam nonnuncp
rabiei remedia dicuntur, ac ii rabiem facientis affediionis dicerentur NonnUnEp ucro non remedia
.

pr*fentis affedfionis appellantur, fed a rabie futura praferuantia. ^THyc fi quis prolixius a me ma
tSata exiftimaqis fecum perpendat uelim
^ laie huius argumenti ufus pateat. Necp enim ad rabio,
fos canes fohim quscuni^ liadenus didfa funt pertinere omnia cjuifqua arbitrari debet fed prste,
:
rea ad aliorum quoqj animalium morfus.id^ tribus diuerfis modis. Aut enim perpetuo uenenata
funt qu* mordent, ut uiper* 8C alij plericp ferpentes; Autnon tienenataiea^ uel non rabida, 86 flm«
plici morfu I*dunt, qui tamen non prorfus iicneno caret, in profundo pi'*cipueuulnere:ue] rabida
£6 cum morfu uenenum infligat nihilo mitius cf qii* perpetuo uenenata funt. Sed cum multa fint,
ut dixi,animaliaqu* morfu aut idfu nocent, medicis tamen pr*cipua cura fuit rabidi canis morfiis
60 impugnaretquod hoc animal, ut fupra didlum eft, frequentius homini £6 familiarius ftt, comminus
caueri poHit,Quifquisuerocxploratamhabueritmcdendimorfis arab.C, methodum, 86 fimulma’,
tertam fiiieparrictilarla medteameta cognouerit, eadem opera a qualibet animante morfis homini*
s 4
212 DcQ^dmpcdibtlS
^ A*. ^ ^ HoWs rant,adiieri
Potiones quscunq! cotra uiperaru morfus defcriptari
:

bus cum Deo opem feret.

erant,Oamocrates apud Galenum hb.a.de antid. Morfis a crocos
fus rab.C.morfus eiia efficaces
dtlo conueniut eadem emedia qiiat ad morfos a
i
cane ac ad reliquos relata funt,Acmis. Emplalira
a principio commode adhibentur ex fa.
ad demorfosacane uel urfo aut limilibus animalibus ffatim
leS^ cerufla apparata, Sic. Idem Etrurfus.Omnia fere
quae ad canis morfum diaa lunt, etiam a fele
morfis conducunt. Ent prieicrea.quod nemo ante nos monuit,
non mediocris occaho ab hac ctiran
propter afFcdfus & fymptomatum ac periculi fimilitudine,
ad febrim pefiilentem eiuscp ul
di ratione
animaducrtentinobis ad fequentia propcran*
cera curanda tranfeundiiQuod eruditi medici facile
dum cft, ab Andrea medico hydrophobus didf us eft.
CKwAw©'
H. Philologia. t . , ,

darefolcat. Grarcis *va.|/,«C5(t * sv»,

Ca Canis, a canendo,authore Varrone,quod latratu figna
amare nobis indicabut docuit Eullathius,Caelius;eft enim animal natura ifi^d«5<»OT|i,id eft ho
quod
uod a
Latino_s,ita ut hos uel has canes u.
minis amans, Varinus.Dubtj generis eft apud Graecos pariter dC
ritvA^,49{'n!iKvi'e(/(ah'as,»va(<)i(«a « Tntfxn
tritmq; fexum comprehendendo dicamus. Kv»(/,i
€uxii5,traufpofiticneliterarum;« ttayce-TooJd ariu^^oi/jVarinus, Kvriiriai2,7KC xvme.ur
phiaias phia* &
lifcas dicimiis,Suidas, Varin. Noftri peculiari iioce bcQ
in cane uocando utuntur.ab lllyrns tone

fumpta qui canem pes appelIant.Maeirs^ & V

pro cane, apud arinum legimus: pofterius cia
apud Hefychiu.Awt/flt®-, canis,?t«5!c’TC<toij[»i^(/ fflii/iasifMiirawc, Varin, ex IV!ethodio.aiwA®-adu
lator cft. AiteAxf^iejTayfl* Kv«i/,oM#ifl£7»K£ff,iy o^vwi/
non folum canu loetus dimu
fi«^i)i/,Hcfych. Catuli
tiue.uerum omniB animalium appellantur,Nonius:Catuli afpidis,uipcrarn , draconum lacertaru, ,

fimi*,tigridis,uulpium,muria,Plimo;ferpentis,Verg!lioGeorg.j. leonis, Claudiano Vergilio,

Egocumde canibus iniel!iguntur,abfolute poni puto,de cacteris non nifi cum additione. Catuium
canis Varro lib. 4, de lingua Lat.didum ait a fagaci fenfii &
acuto.Sie canibus catulos rimilcs,f r tua
tribus hcedos,Vergil.Chrylippus omnia in perfetftis SC maturis
docet elTe meliora, titin equo in ^
cquulo,incane in catulo, in uiro quam in puero, Cicero. Gi *ci plura habent uocabula : lcy'accs
$
(inquit Varinus ex Polluce)catuli canum SC luporudicimtur. A
fcylace diminutiuu fitkylacion.ca
de cane infante dicitur,** t» iuijj*!/ 'i-n -n vMk-
tellus.avfttji tJ Kvrx Aty»i7ij/,Hefych.Scyllos proprie
Tsi/,wwe5(yitui|,Orus.Scymnos paroxytonn dcleonis catulo, oxytonum uero de catulis alioiii ani»
&
maIium,EtymolPollux SC alij non diftinguun tinam Hefychius leonum SC alioru animalium <r<v
(irat paroxytona ditffioncuocatidc canibus neutroinueniri puto, Catuli
animalium illcrO quae pro-
j,
prium nomen non habent.fcylaeia uel fcymnia dicunf,Pollux,CatelUim Graci etia eyntdion SCcf
narion uocat, Varinus, Suid.non folum aut attaie exiguos fic uocat ,qui proprie fcylaces dicuntur,
fed potius natura, ut Latini caniculas.i(»A«i',«n’iiife«(',£KXT»e<V'«|i.id eft caniciila,bacillus, Hefychius
6C Varin.cgo pro cynarion malim fchoenarion,id eft funiciilusjcalos enim funis eft , u t calon lignS,
Tantillum loci ubi catellus ciibet.id mihi fateft loci, Plautus in Sticho, Os bi labra tibi lingit Ma«
nuella catcUus,Marlialis.Cato etia catelli dixit foem.genere. yuifimmi 9 *i«'i»(/,id
cffignatiillimi canes.aliqui tcftudines.altj cochleas interpretaturcemnibus ijs tai ditatis nota conue,
nit,)Hefychius Sf Varin. Xenophon lib.8.inftitut.Cyri,equos 8C canes fyxxiiixm.id eft pecora no
minat;& Grarius poeta.pecuaria.
^Epitheta, Acer, Horat.Epod.ii.Necnaribus acres Ire canes,Ouid. Amarus. Atrox. Ar*4»
gu ti,Senecatn Hippolyt.id eft fonantes. Scindent aiiidi perfida corda canes Oufd.in Ibin. A 11» ,

dax. Auritus. Blandi. Verg.Georg.j. Celeres, Oiiid.Epift.4.&(. Citi,IdemEpift.5, Clamoa

fus. Emeriti,Stat. j.Sy!uar6. Ferus. Fidus. Fidelescatuli,Horar,i,Carm.Acron exponit faga»
ceSjUelfilentiuinucftigado feruates. Horrendus. Horrifonus. Hiifutus. leiuna,Horat. Epod,

f.
Immanis, Immitis. Infeftus. Mjnaliiis. Mordax. Ohfroeni,Verg,i.Georg. Obefusla^e,
Claud.inEutrop. Odori,Claud.i.deraptuProfer. Odorifequus, Pernix canis pecuarius.Colu
mei. PeruigiljSenec.inHerc.fur, Properus. RabidfiSene.in Oedipo. R abiofa, Horat. 1. Epift.
Aut rapidis canibus fuccincflasfemimarmis Corporibus Scyllas.Luerci. lib. y. Raucus. Sag.x.
Solicitos uocat OiSd. II, Metamor.quod rem domini diligenter cufiodiant. Vocalis. Iniroijt mat«
des ater alienus canis.TerentPhorm, ^Epitheta Graeca, jljyi7ni,At, id eft celeres Homero. Afjai,

celeres uel albi, V arin. Aiunt autem albos, ut quorum corpora molliora rariora^ fint prius pelte in
fc(flos,Vide Varinumin^jas.Porphyriusceleres interpretari mautilt. Evecp , fagax. Kxffxfm,»
7ptty8!,afperi,Etymol, Dentium autem ratione maxime fic dici uidetunimde 8( xitf^foiAi/TsjabHo.
mero cognominatur,a dentibus ferratis,6tymol.iniBt5y«f. A(tf;«,Oppiano. Aingy®', ttoj* wAiii»
Bf yop « TOytij/ «nu,id eft a nimia uelocitate: V
ide infra inter prouerbia a cane, Xiytjirsc , AnSj to?axT«,
Fleiych, 6c Varin, V
ide ibid. YA*H9ii*i^«,apud Homer. Odyifeie l.dlvijiarw, Ariftarcho: mehus 01
'j=i/A«xT«i'(isfW{»(Ali'w,3<fti!rtOTv»((!!ai)i,icon(i/'Bi(9'7st,wA*«7i«9i,Scholiafte5;PiurauideinLexico Varini,
Jiijjrfijin epigrammate Anytes,
^ Veneti paftimPatarinumfrigus.nccnon hominem canem Patariniim.fumma eius initiriaap
pellant,Nic.Erythrattts. Canisuerbum eft,quo impudentibus inimicis contitrium fieri foiet. Nam ^
diiSum eft in hoftemcanisiSif apud Homerum prograui coniumeliain aduerfarium
militare dirif.

TwemiusEu, Diminuam egocaputi«umhodie,nifiabis. e.Ain’ uero canis f Donatus, ^ m cfi*

 )

De Cane. H. Lib. I. 21 f
l^tij^sJivKmi-Kwi/.Homenis.Etalibide impudentibus, nftuixy Y^lvyiixiKsx«gmt'}>ip!,n!.
impudentiam Oppianus libro ^.de Venatione notat, quamuis impudentiores
Canum
eis marinos facit his
uerfibus: E/<r<<A m
7joxcpi^$Ax^^oifcuvis,^ecxvrvK^n/
.iiyK^iotSiKaifrfgcwMe/^&syioxT^i^KuucuosMxJ'»?.
id eft impudens, proparoxytonum V arino:Herycbio & SuidacpropenTpomenon. KwcuJ^Q' ualde
V
fmpu^ns,Herychnis^& armusiHcrmolaus quocp per y. fcnbit,fed frequetior ufus
obtinuit eiia
apud Graecos, ut per iota rcribatur,id^ melius meo iiidiao;^ cane enim qui deriuet non
inuen/o au
thorem, KymxTrajCinKdljmoIIes, Ktyxix/lt^jO Kivog txtt/^sS)» ecnAyKS Kivayj EtymoL Kv!'a’(/'«Sjillibe''
ralis,rordidus,Herychius & Varinus, Kt/raf, impudentes, lidem, xt/n©' »-«?, inuerecundus animus
Hefiodo.Kyi'it'K,impudenti(nma,Varmiis.KV('iis apudHefychium. xwTfcj>of/,impudentius^grauius*
10 deterius, Hefychius 3^ Varinus.KvM«f<rHSjimpudenter audax, lidem. Kui' ea-sf, a,e. (qu^ uox mcmol
ratur etiam Erafmo in prouerbio Atticus afpedusjid eft impudens: ) ab afpecftus dC
oculorum impn
dentia dieftus, apud Homerum lliad,«, ircetieg^ eandem uocem paulo poft refpluit in harc
iierba, kwos oV/«cct Legimus etiam in alia declinatione HwtSTns. «i/m/r»?, n/lcg «, Kvm 7nJ'Q' de ,

uitio oculorum fntelligitur, ut Kvcwaimff^®' de laudeeorundem, Varinus qu^

oppofido mihi non
:
placet: cum pofterius ad colorem referatur, cceruleum aut nigrum, qui in oculis
probatur : prius
ad fixum QC impudentem afpedlum. Eadem ratio eft in dnflioncxtirtfjUAwjrt?, id eft xw/of/Sg^Tt?,
apud
Heiychium ^ Varinum, Canis oculum habere ( inquit Pollux apud Homerum dicitur is qui ni
)

tnio plus impudens eft.Et alibi apud Homerum legitur KViif/ twcu(/l»g^id eft impudens
canis, CkUusj
in noftro Pollucis codice (rt^t«chabetur;£i:^apudHomerum,ni fallor, xvof/
Ariftogiton etiam
Cydimachi filius cyon,id eft canis.iiocabatur propter audaciam; fiC cyncs,id eft canes/etfiatorcs An
tiftheniSjPoIiux.Cyniciphilofophididifuntabingenio canino, impiidente, audace, cotumace,Va>
rinus.Cyniciphilolbphiacanummuerecundtaditfii, no priuatim,fedpublicequcmuellenttanqu3
allatrantes reprehendebannCibum etiam in publico fumebant, dC quaruis alia in hominum confpca
dfu faciebant, Etymologiis. AthenxusIibiOi4.non procul a finc,adLicrfus cynicos,exCIcarchoSo*
lenii, conferens eos cum canibus,his uerbis utstur: Non frugalem QC abftinentem
uitam exerceris d
cynici,fed rcuera caninam uiuitis. Verum cu fciacquadrupes, quauior rebus ab animalibus
ca-teris
differat, uos ex iftis duo deteriora foliim uobis feruans. Exccilit enim canis fagacitate, C
5 fcnfu alie*
nos a familiaribus difeerne^': quadecaufa hominibus conucrfauirjSL tum demos tum alias res per*
tinentesaduitam,iiIorumaquibiis benefice tracftatur,lingularitidecuftodit Harum uirtutum neu
50 ti aprafdmeftis,uos qui cynice uiLiitis.Necp enim hominibus conuerfamini,ncqueexrjs qui agunt
aut colloquuntur uobifeum quenqua difcermtis:& fenfu fiuc fagacitare plerifi^ inferioj csdiiercein
acimprouidam uitam degitis.Atuitia canum, allatrandi nempe maledicendi licentiam, &C uora.
citatem:ncc non mifcriam nuditatem uita*, diligenter im!camini,3^c, Kvvtuss ^
0 KivHtricog Ttf &vitv ^tkVtws }x.fn<Aii»KUi\i Si V^raiias dA ; ttkvtks Ss «Axjrf
?tsyi(rf/.ss.Kvvi<r(ics^Ai‘f9 v©' \?r Varinus. xt/y«c/?pj/ (pi^stroip&i/, cynice uiuere, ucl

cynicam profitenphilorophiam:pofterius apiidSuidam legitur inAy 7J 9 x^o«i» 7oyo\95 prius,in Anti ;

ftheneapud eundem, quoioco plura de cynjca philoiophia difiernntur,&: indicftionexvw<rf4 o?. Inter
Lucianidialogos eft qui Cynicus inferibitur, colloquium cum Lycino. Kvyi&f/ Ss aurno^louiss^ pro
V arinus in Cynifmo. De cynico anno diram paulo poft in mentione caniculse fyderis. KwL

40 Varinus :Etymologus deducit v ximquafi per

iota. KvvHif^ot/, carfis initar, Hefychius,Varinus.bicLatine canatim apud Nigidium grammaticum
uiuenitur,aduerbiumobfoletum,Nonias,Hfl'^«X‘*‘'‘*«’t^«‘^i2r,»(g«xvy»i;i'<ifiwP5TA»(S«(7te7?ji6i/^i»^‘77)Tsoff^ff*
^ o-xfeAsfjSuidas. Abimpudecia canis xv^rAoiTr»! etiam dC xvvoxt^aAfs nomina fada funt^
o-iy liicpOfftt eis

uc inferius explicabo:item cynomyia,id eft canina mufea, pro impudentiftima : cuiufmodi 6C canis
&::mufca funt,Etymologus, Varinus: Vide plura inter infeda. ^
Cynura Lycophroni petrae dicuii
tur afperaejC^lius.Kvytffcujaftragalifunt.id efi:,taIi,Varinus.Kt/»'ofX'*Sj^®^*®»'‘’>‘^«> wr^cSTt/tfASjttVoAta)?,
Idem,& Hefychius.conieceric autem aliquis canem cecum,&J ciuitafem ludos quofdam hoc loco ab
cis dicijin quibus tefterarum aut talorum iacftus quidam hoc nomine appelletur : TrcAa? quidem ludi
nomen efte uel ex prouerbio notum cft, 7n>A«s Sed hoc ludigenus abfcp tefltris dC talis fiebat,
folis calculis hinc inde loco mouedis.NamCichus Calcagninus in lucubratione fua dccalculis, miil

tis rationibus probatcalcLiloiumfiuelatruncuIorum ludum ( quos Graeci dC uocarint:

lineis dtftmd-asin eo regiones, ttcV?
) non ahumefle, quam qui hodie paffim in iifu duodecim
calculorum ludus nominatur-Huius calculos( ir.quit)!arronum etiam dC canum nomine celebratos
agnofco,xvfti{/4«4‘<&' Uccs«tf/ 7n>Afl, Pollux. Omnia quibus datus eft talus, cruribus eum poftertor/*
bus conrinent,itautercdusinfuffragine parte ilii prona loras, fupina inrrorfum fpecfteti&^qug Vc
neres ( xaiA«,lege hSx uocantur, intus aduerfte fibi pofic^ fint : qua: canes ( x*<« legendum uide»

tur )foris:qux antennae ( xt^pcctu) fupra habeantur,Annoteies libro 1 dehift.anim.cap.i.interprcte

.

Gaza. Excafibusfeuiatftibirs talorum qui fex continebat, Cous dicebatur 8i^hcxites, qui Latine
fenio dici folet : qui nero unum,Chius dicebatur, dC cyon, id eft canis, ex quo prouerbium, x?© tto;*
60 faffccsKftJOf/ifxtao-a: uel pIenius,utStratides comicus fcnbit,?x t«Afey^f/,idcft, AtChuis adftans non fi*
nit Coum loqui: De ijs fc(licct,qui cii multo inferiores fint,eos tamen qui maiores liipcriorescp funt,-
compefcuc,Ad quod uidcEuraliuftfleAriftophanes in Ranis, de I heramene homine ambiguo at<^
214 . De Qiiadrupedibus

cr™rornecrhionmtaIo:redcconKchion„ocari.radit,Wcousi»fl
«canis, Alij tamen pauciCiit idem author eft)canem pro
monade accipiunt : chium
diius idem,qiii
ueropro chiliadc(w«s,non in noflris exemplaribus Pollucis legitur lib.^.curioli conierant)quj
canc aut kmone mitea
numerus cani fit aduerfus, Hermolaus in Plin. i,46*Talis latfJatus ut <^utfc^
i

tollebat imiuerfos^i^ui Venere iccc

rat,m fingulos talos fingulos denarios in mediS c6ferebat:quos
rat’ Suetonius in Oflauio Augufto,recitans
ex illius quadam ad Tiberin epiftola. Aspttj-sAitf.TOs
nfisWraSjKKiisilSBS WmqVarin. &
Hefychiusiapud que «sfxyuM etia in Angulari fimiliter exponit.

f &
Lupus, qui canicula.ferrcus harpaxiquo fi quid in puteum deciderit, rapitur
&C extphitur,
Kwnt/ltcrrinjiftfiidjKKgoTreSwSiidcft
Ifidorus. j,
uinculu praputtjipars fcilicet inferior, ubi adhareuEadem pars etia cyon
Etymologo dici uidetur,
mega -n kikotiSiSJ ^
g fcribit,K Wfi wroi i® •mSiHS,<rvii. 7riifuKas Afium
iS « oT«)dio!tiSj,Eiym,

At Pollux li.i. cynodcfmion interpretari uidctur,n6 pi acputq partcm,fed uinculum aut fibula qua
ligaretur, his uerbistJ^ </S tJ «sndSra,(Sf’(' t Airttin mm/liciiuy V idendum an hacc fit fl
bula illa Cor. Celfi y.iy.qua adolefcentes uocis aut ualetudinis caufa in praeputio
infibulabant. Ki/»ii

iic fcintilla eft a ferro ignito, dum cuditur,

profiliens,fi rede uerto Graeca illaV arini iietba, i Otmt

Tiii Kgya ^«aAo/uib©- tnrirjiif .Significat etiam pudendum uirile, eodem

tefte: Si muliebre,
ftkjls -nst

quod ex his eius uerbis colligi tur,tis uS («e» SmAi©. xavta,» ajsGfiUi!» kvpb^x dsAsi.Eadem figmfi
catione uvirk legitur,undc m/GAtj^ss turpiloquus apudEuftathiitm Iliad, q. pro quo Kvnfi^xs perpe»
ram,utputo,inGrKcisquibufdani8fGraEColatinislexicisliabetur.Eft&;morbi genus xvaj/ apud j,
Varinum,quod quale fitnonexplicattfucritaBtfortafflscynanche.ltem uinculum quo canum cer
uices muniuntur,de quo pluribus dicam quinta parte huius capitis. Kw«,pars ungula; equi, cla.
iii,dracones,Heiychitis si Varin.VideinEquo,ubiSf xt/resAoj/ Sd xi/roTredij uocabula ponentur.
Equos quofdam minus probandos cynepodas ftiifle nuncupatos inuenimus.Ctelius. Ego apud Pol
lucem xwlpmXas imrss in canum m entione (impliciter legi, Karafafiaj/, equus quidam fle dicitur , He*
fych.&l Varintis. ^K»me/»,«'iuts'sEi!!,«j'V«Av*»,Hefychuis Si V arinustlocus uidetur mendofustfor
te legendum xvpseii!,«sfxy«Ms; nam fupra quo(^ cynuras ex V arino aftragalos elfe dixi; quis nifi »v«

XK&cy agypMxsii feribendum exiftimet, nam Sd «fjoAi/atxitra! Pollux commemorat.

Sirius.saeiS-.ftella eft in ore canis cocleftis,quz omnibus annis, ut inquit Seruitts , oritur circa
f
V
calendas Itilias. erg, lib, lo. Aen. Sirium ardorem dixit.Lucanus lib. lo. Rabidus qua Sirius ignes
Excrit.VidcOnomaft/con noftrum,Etymologicon,Hyginium,Aramm,St alios aftronomos. Siria
Cato uocat cattiliim.Canicula ftclla,quz SC Sirius dicitur,in medio centro cccli : ad quam quum Sol
pcrueneriqdtiplicatur zftus,et nimio calore languent mortalium corporata qua dies caniculares uo
cathVidePlinium ig.aS.Stlib.i cap.iy. 61:40. Cicero i.deDiuiaVt enim Ceos accepimus ortu Ca
niculz diligenter quotannis folere fei uare.contedurani^ capere, ut feribit Ponticus Hcraclides,fa«
lubris ne ari peftilens annus futurus fi t. V
nde ab aftronomis iiocatur dies CanicHlares,ab ortu ad oc
cafum Caniculz,quos pertculofos elTe aitint.Sunt autem maxime circa triginta dies poft folftitiiim
Kftiuum,lbidem ltb.i,Huic poetz ueteres epitheta tribuunt, flagrantis,infanz,rubrz, fitientis Ca- .

nem zftiuum Tibullus dixiqacrem autumni canem Valerius FlaccusizftiferumVerg.Brigoniiim

Icarium OuidiustCanis fydus iniiifum agricolis Horatius. Plutarchus caniculares dies •h vaii xv,
vx xmiix dixiuEuftathius in Dionyfium feribens uulgo xvvsxcd>iMTX dici teftatur , ut Varimis etiam
in propter zftiis illo tempore immodicos. Quamobrem, inquit, poeta Sirium elfe ait malum fi.
gntim.Kmultas inferre febres inflammato aere.Poctz canem Orionis interdum cognominanuln fa
bulis enim eft Orionem optimum uenatorem defuntftum fyderibus adiuncftuni elfe, dC fimul canem
V
cum eo, arinustdV n xip’ Aeuep®- vpnxljmy xscJaopixi^ apud poirtam . Plerit^ putant caniculares di*
es caprifici dies efie,Gyraldus.Icartj canis filiz cadaucr Icarij monfirauit.'&: fl credendum eft poetis,
bic Sirius eft, Pollux lib, y. A cane fydereo,qucm aftrocynon dicunt Grjci, at folechyn Aegypti), Cy
nicum comperto annti appellari, qui annis compleatur mille quadringentis fexaginta r ifitatione V
porro id fydus facere quadriennio inierietfto.CzItus.De honoribus &
facrtficijs canum caniciilz fy
deri exhibitis,infra dicam parte S.huius capitis. ^Ard}os,id eft urfas cccleftcs fcribitTheonappcl it
lari mpa xx^xs KS» xtfx^xs TtSi xsitfis.qui fummz fint ac cotli uelut capita: Peculiarius autem Cynofura

dicficxcaudx imaginetquoniam xnis txf.quod eft, canis caudam habet, Csliiis; V

tdc apud Va
rinuro,

*
 De Cane. H. Lik I.
tfna.Hclicc K cynofiira in ralo dusc uifx funt,quas loms nutrices fuiflfe affit:alij una tantil evts mi
trice.alterS abeo amatS fuiffe ferSt, Pollux li.-jJo.Tzetzes in Coment.Hefiodi,
nomina nympliaru
quas Melias uocathjc etTe ait, Helice, Cynofura.Arethufa, Ide, £^c.G}rrald.Aega et HeU'cc,nympha
nim nomina,qu^ ex Oleno natx,8i: ip% louis nutrices ferunf,ut Hyginus alij^ prodidernt,Q_uida
Aega Panos uxore dixere, ut alibi docuimus, i qua Si Aegis dida.Plura Hygin. alij Helice Si Cyno
furam dixere, Hyginus infecundo, alij, Gyraldus . Cynolura,tribus Laconica, Si arx Marathonis
EubotamueritistSiurfaminort rtget w^SyTtUj Varin, dC Hes
fych. Cynofurium qui Mercurium appellauere, decepti elTeuidentur exuerbis qua: citant, Ste>»
,
phani.Ipfe enim Cynofuram uocari ait uerticem feu arcem Arcadia, a Cynofuro Mercurtj filio,Gy
IO raldus. Ouaurinafiuntincubationedereli<3 a,quiealijcynofuradixerunt,Plin. Ki/ri7as,«gKi(^,i(i
eli iirfa apud Macedones, Varin. Vifat^ canes ululare per- umbram, Verg. 6 . Aen, ubi Seruius
canes furias dicit, Lucanus,Stygiascpcanes in luce fupema Deftituam, Vlularc autem Si canum
Si furiarum eft.Infernat canes, Horat.i Serm, Varino etiam cyon exponitur erinnys id eftjfuria.
.
,
Cerberum ferpentem didum fuiffe 'ii/la ell canem infernaltm,reperio.Exitiales dtemones
ca
nes uocantur atritSi datmonum fymbolum triceps eft canistille fcilicet qui in aqua, terra, Si aere ucr
faf perniciofiflimus dxmon,Cal.ex Porphyrio. ^Xfdo-soi <(ea it/visSCtj/.Homcr;
^Canes Si caniculas libro 4.inter pifces numerabimus; MUtpitis ts twcit •«,Oppianus , Germani
etiam Si Angli fuis linguis canes appellant marinos pifces, quos
fic uctcresGrxci Si Latini nomina
m,ucrberabo te tan^ canem; Si itwKSa-w»» ots ai tioSy,apud Art
runqbUnbftfctt/bogfllciJ.KvMssa-iio-a
lo ftophanem in Equittbustfic loquitur coquus quidam,canis enim pifeis eft ( pifce fi deducas, expo
a
nendum uidetur irwnswsj; in partes fecaretnon enim puto canes etiam falparum modo uerberibus
antequam coquerentur praEmollitos.)ueI canino corio te feria, utpote afperrimo, Varinus ex Schoi
iiafte Ariftophanistcanis certe pifeis muficlorum generis pellem ualde afperam habet, Cynopotaa
mon,id eft canem fluuialem,Syluaticus caftorem exponit,caftoreum pro caftore proferens Cyno, .

pus SicynofdexiaaPliniojj.ii.inter pifces nominantur,ucl ammalia aquatilia, folis nominibus po

fitis,CYnoraiftas,id eft ricinos. Si cynoroyias; quas aliqui eafdem ricinis faci 3 t,interlnfeda quare.
Item ii;i'o'Aiji»i',blattam:t>iac)i»;/ enim exponunt, 8iivriAcfa,/,ifv;^ap,ut ab occultatione fui didauidea.
- tur.KvM^iyisii/ quocj ricinum efle puto.De cynalopece uideinferius inter prouerbia ex cane. Siceti
am dici poflent canes Laconici,quos primum ex cane & uulpe natos ferunt, Sed de canibus mixtis
&:bigcncris,id elinatis ex cane Si alterius generis animante,ut uulpe, tigride,Iupo,priuatim SCco.
Jo piefius dicam in fequcntibus.NvK-netMi Urna, id eft nodurni canes,iupi dicuntur, V
arin.De lupoca
nario.ut recentiores appellant, in pantherecnon pantherajdicam.Crocutas uelut ex cane lupoij co
ceptos,omnia dentibus frangentes,protinUs^ deuorata conficientes uentrc,Aethopia generat,Pli.
.

. nius, Arabice aut Syriace dabha uel dahab,uel abenaui, id eft babuin , nominatur animal mediurrt
inter lupum &C canem, Stic. And.Bellunen.

4 Cynse arbores Arabicae ex quibus ueftes fiunt, folio palmte (imili,Plin,li. 11. Vide CatUi, i7.ca.
]-

ly.Decynnara fiue cinnara (aliqui per n fimplex fcrihfit)rupra incynosbato dixi.Inucnio8<: fpinS
albam agriocinnaran.id eft fylueftrcm cyhnaram nominari; hanc frequentem uidi in Montepcifula
no;magnus Si albicans carduuseft,fatiuo non diffimilisteius flore lac coagulant per ieiunia quadra
4o gefims praecipue. Cania.urticac fylueftris genus,Plmio at. ly. Inuenerunt Si canes canariam, qua
faftidiumdeducunt,eamcBinnoftroconfpedumandunt;fed ita ut nunquam intcliigamr quae fit;
etenim depafta cernitur.Notata eft haec animalis huius malignitas in alia herba maior, Percuffus c=
nim a fcrpente,mederi quadam fibi diciiur,fed illam homine infpedante non decerpit, Plin. Inucn»
Ii cucumeres Si fine feminibus funt, macerato uidelicet femine farina cuiufdam herbat quam culi,

cem appeiiat(ut fcriblt PliniuslHermolaus in Corollario ad cucumerem Diofeoridis, Et paulo poft.

Herbam culicem(inquiOa Theophrafto conopa uocari cenfeam,nec ne, quoniam Si cynepa feriptu
. eft maiori parte, non dixerim.Thcodorus canis oculum SC canariam conuertif , quafi cynopa non
conopa probaucrit.Olus eft hoc,Thcophraftus inquit,primis^ poft sequinodiuw imbribus germi«
nat,K inter fpicatas herbas ponitur;a Plinio quots duobus locis didum, ut in caftigatione Pliniana
jo dcmoftrauinuts.Aphacecynops{canaria,Gaza)ci bupreftis, primis ab jquinodioprofiliOtimbrib.
Theophraftus lib,8.hift.ca.7. Hermolaus pro buprefti legit epipetron; ego bupreftin malo, utGrsc»
, ci codices noftri habent, Oi Gaza: etiam transIatiotEpipetron enim florere negatur.Eodemlibro ca,
io,Theophraftus,Spicofa funt, inquit, oculus caninus , Si cauda uulpina , Si plantago. Tranftiilic
hunclocum Plin.lib, II, initio capitis i7.Sicynopsuocem reliquit. Alia certe uidetur canaria Pli«
nij,qua canes fibi uomitumcient.unde nomen inueniqquK omnino ex graminis aut fozni genere
eft. Alia ueroThcophrafti canaria, qua: mihi omnino pfyllium elfe uidetur,ideft pulicaris herbatno

quidem conyza, quam Gaza apud Theophraftum pulicarem uerlere folet, fed Diofeoridis Si uete*
rum medicorum Si Plintj pfyllion.Qiite noftra opinio.nulli hadenus prodita,confirmari poteft., no.
minibus primumjquac quide pfyllion a cane accepit; ut funt,cynocephalion Si cynomyia apud Dia
ia fcoridem,Pfyllion(inquitPliriius)altj cynoides, alij cynomyianappcllant;foltjs(Rucllius legit flori.
, bus,quod probo)canino capiti non diftimilibus,fcmine autem pulici, unde Si nomen. Flores pfyllif
(inqtfit RuelliusJcanino capiti non difflmiles ftint,ob id eynocephalipn Si. cynoides uocaf.Et paula
2i 6 DeQj^drupcdibus
poft,Dio{corfdes imo gcncrc contentus eftjrecennores duoftatuerunt
Vnum
faftfgia . calamo exiti
magnitudine: alterum farmentofum , fida
QC longOjin cuius fpica continetur iemen pulicis colore
radice tenui Tuperuacua*
ribus canino capiti fimilibus ^ fabaceis capitellis , femine pulicis effigie ,
aliter nominatum Xhed*
Accedit nominibus res ipfa,quod piyllium quocp fpicatum cernitur: nec
chrafto repetiturJtacp nihil apud me dubij reliquS eft,quin Tbeophrafti
cynops pfyllium fit : quod
«PliniumignoralTeuideo, &:Theophrafti interpretem Gazam.‘imo(quod eruditorum pace dixe»
rim)quicunm fcripferunt hatffenus omnes.Obijciat aliquis cynopem olus effe ex Hermolai uerbis;
<dicam illum de fuo hoc addidiffe.Theophraftus enim eo in loco, unde eius uerba Hermolaus citat,
non folum de oleribus.fed ijs omnibus qutc in antis nafeuntur , arurata uocat, tradare inftituit : at
pfyllium quoip inaruis terrenis^Calias incultis)nafcitur,utRuellins ex Diofeoride tranftulit. Ad. „
monendi tamen fumus,inquit Hermolaus in Plinium ii, 17 in Theophraftolegi quandotp conopa,
.

quali culicem:non cynopa:»: fan^ culex nomen eft herbae Plinio. Haec ille. Plinius certe fi conopem
apud Theophraftum in locis iam citatis legit.prorfus errauifculicis quideherb* femel 8£ uno dum
eaxat uerbo meminit, ut fupra didum eft, de maceradis in ea trita cucumeris feminibus. Cum igitur
alia fit canariaPlinij quam Theophrafticynops, melius fecit Gaza ubi
cynopem oculum caninum
reddidit.quam ubi canariam.Grammatici quidam anemonem quoij interpretantur,
Antirrhinon Apulcius cynocephalion dC cerebrum canis cognominat. Magi anethum cynocephali
genituram aut capillos uocant,utinter nomenclaturas apud Diofeoridem legitur . Cynia non eft ea
quam Theodorus canariam interpretatus eft, ut in culice docuimus,Hermolaus in Corollario.Hos
de cynia illa Diofcoridis,qua: dC cynocrambe uocatur,faris prolixe fupra difleruimus. Cxterum Pii y
nq canariam, quam ex fceni genere effe dixi , Ruellius his uerbis defcribit.Canaria (inquit) humilis
eft hetbula,folijs tritici, multo minoribus,calamulo tenui, geniculis pyxidatim cohaerentibus articu
lato,internodijs modo tibiarum in fe infardis,quae trada fuis a uaginulis exeruntur.euanida fpicat
loco panicula, ita ut folio culmo triticum,cacuminearundinem aemuletur, Noftrates(Galli)herbS
canis appellitant,qua guftata canes praefentaneam elidunt uomitionem.fic ut excufforurfum uen.
tris onere,uorandi moliantur auiditatem,Ha:c Ruellius.Idem alibi, Gramen(inquit) in officinis no
V
men feruauiqrura dentem canis dC olitores appellant. ulgaris eft herba , nunquam fe ab humo at<
acumen faftigiatis,radice etiam genicula»
tollcns,flagellis ieretibus,articulatis, exilibus folijs,8f in
ta,guftu non ingratae dulcedinis-Gramen aculeatum rura noftra etiam canarium dentem appclISt,
aliqui euulgocapriolam,quod capris grato fit pabulo:multi ab effedu fanguinariam,8fc.HecRuel
lius.Ego ahquando fufpicatus fum canariam non certum graminis genus effe,nec peculiari aliqua
ui ad uomitum ciendum pollere.fed quoduis genus foenia cane uoratum.Sf non bene commanfum
(praecipue fi aut folia duriufcula,aut ^icam afperiorem habeaofauces 8C gulam ftimulando non a>
liter uomitum facere, quam in homine digitus aut penna iiel aliud quidpiam ficcum (ut linteolum)

paulo profundius immiffum; praefertim cum neminem certi aliquid hac in re obfeniaffe uiderem:8£
ucteres herbte illius nullum nomen poftiifle. Vide fupra de Cane in c, in mentione uomitus canis.
Nos fiepe canes per lufum etiam gramen obuium decerpere Sf mandere uidimus. Aliqui feles quo.
que deuorato gramine uomuiffelibi obferuatum aiunt. Hyofcyamum Latini caniculatam uocat,
Macer SC Syluaticus:qui canicularem quoij dici meminiqnominis caufa forte eft odor qualis catU'
lorum ladentium:cui iimilis fere in cynogloflb etiam percipitur. Genus alltj quod in aruis fponte 4*
nalcitur caninum a noftra gente didum . ampeloprafum uideturteanini autem nomen additum in
,

conuiciumuirofi odoris putotdefcribiturabHieron.TragoTomo i.cap. 7 i,quanquamf^uramei«

IIS pratcedente capite appofiierit. Eodem capite 7 i.allium caninum minus appellat , bulbi lylueftris

quoddam genu^,quod initio Aprilis pulcherrimos flores coeruleos in pratis profert, unde in hortos
etiam transferri coepit,folijs paruis porraceis: flofculis cattis S£ fpecie fimillimis lilq conuallium , ul
uocant,floribus:proinde eodem nomine,addita cotrulei coloris differcntia,a noftris nominatur bln
tl'C mcienty^lc.lpfe hyacinthi fpeciem faciqquod SC etfi improbare poffiim , in pratfentia omittam.

V iolas Martias fylsieftres ceeruleas,quarum flores maiufculi fed parum odorati funt,Germani qui.
dam caninas uocitant.Tragus. Rubum minorem,cui odorata et rubentia mora funt,noftri nominat
()ynbbe£tc,alij{)iinbbcete,ideftcanina mora.quamulsadueterumc;^nosbaii deferiptione nihil ac f»
cedancBryonia feu uitis alba, (lunbsUutba , id eft cucurbita canina a nonnullis uocatur , Tragus.
Syluaticus uitem canis faXifragam interpretatur. Squillam aliqui cepam caninam dicunt: alij cepS
muris,qudd mures interimat. Vetus expofitio uocabulorum Auicenna:, Cepe canis, uelaranllus,
uelccpefylneftre,GraEceazit(uidene ab hyacintho corruptum fit nomen) bulbum habet paruutn,
foris rubentem,intus album.folijs crocfiuenenofum, nullius in medicina ufus, 8C ideo non deferip.
tum authoribus.Syluaticus.Buffiorum fylueftrium generis eft, 8f forte Plinij bulbina !'
cui fimiliter
bulbus radicis rubeqintus candidus:abf<j fquamis.Flos in fpicis uiolaceus iiel ferrugineus ; femen
nigrum. Huius funt generis Fuchfij duo priores hyacimhi.Euafdalbiar,id eft bulbus caninus. Ve»
lUs expofitio in Auicennam.Guardalbia,bubulcus(lego bulbus caninUSlSyluaticus.Romaniman,
dragoram uocant caninum malum ,ut legimus inter nomenclaturas apud Diofeoridem. Zinzibil
alchel,zinziber caninum, herba nota eft.ftmilis hydropiperi,foltjs falicis(kalef)pallidioribus( magis .

citrinis)tamulis rnbentibus/apore zinziberis.'canes occidiuCalidum eft in fecundo ordine, ficcum

in
 DcCane. H. Lib. I. 217
in pttao.Rerens contritum cum
Jemine abftcfgit maculas faciei, 6C pannum, dC lentigines
inuete.
ratasiac limiltter impolitum abfccffus duros refoluit, Auiceiina
libro i,tra(S.i.cap,746 in iieieri ev
pofitioneAuicennacdidWonum.flmiliterdefcribiturzinziberCarmenumcuocCproculdubiocor'
rupta pro caninum ) addit eriam author credere fe perflcariam efle.
Aggregator quom a nonnullis
pcr^icariaexpontalt.Nafclturapud^osinmontanis&:f7Iueftrlbuslods,iuxtariuosfer^herbaad
hominis proceritatem.floribus purpureis,folijs falicisiflorCs
filiquarum rudimenus prafixi harent-
hliqua: trium fere digitorum longitudine floccis liue lanis
albis plenafunt, floret particulatimcaul
des K ramuli rubent-A nullo, quod fciam,qui nofirofeculo
plantarum hiftoriam excoluere, drfcri.
pta.bgo propter elegandam in hortum tranftuli,ubi Uiuax iam
aliquot annis uiret: hyeme fuperli,
IO ctem omnem falms radicibus amittit,guftu acris efttpropter
totam deni® fpcciem rhododapime mi
norappellari pofleqni fallor. Aut h*c,autperficariauulgodida,AuiCenna:zinziber
caninum Ilii
detur. Sed potius crediderim perflcariam elfe, &: Diofcoridis
hydropipertquoniam id flmiliter cum
femine illitum, tumores ac inueteratasKlurities difcutere ait,& fuggillataabftergere. De apocvno
fiirpetum pi op. le fic dicSa, tum cognomine brafflca ruftica.fupra fa t copiofe
docui. Eli SC apocvno
cliiculuin,in phrynifeu rubeta aut buffbnis latere compertum
finiftro
:
quoniam Canum impLis
inhibeat, Cfflius ex Plmio, Cacterum apocmon faltatioms genus
apud comicos fcnptura difiinsui*
,ur,Hermolaus. Cynanchon etiam uel cynanchen apocynon didam
refertur inter nomenclatiTra,
apudDiofcor. Cynocardamon nailurtium. Ibid. Cynochala, polygonum,
Diofcor. Cynodo.
non,apocynon,Heni.in LexicoGraccolatino uulgaricynocf^onon aconitum
exponitur, Cynoslof*
ao fus uel cy nogloflon herba uulgo nota eft,a foliorum rimilitudinc
ad caninam Imsuam appellata* PJi
mus redeer caulem tribuit quem Diofcorides negauit.Plantagini etiam nomen idem attribuitur a.
pudDiorcoridem.Cynoglofltpircisabugloflbdiuerfi Athenaeus meminitllbro7.
Cynomazon
chamaeleo niger, Diofcorides. KcmWa*,-™)®»»!»»?!*, id efl pruna,
HefychiusacVarinus.Caninurn
malum Romani mandragoram uocabant,utfupra monui,Cynomoron,>ii/KVof»(/ per
omicron apo,
cynum.a mmte quam canibus infcrt.Diolcoridcs, Atcynomorion quin® fyllabis,
orobanchen co.
gnominant Diofcorides &
Pliniustafimilitudine canini gcnitalis,ut Plinius ait. Nos pluribus
fupra
in t^uccap. j. de hac herba egimus, hic pauca addituri. Acgolechron herbam
eodem in loco docui
pei fimilem orobanchselTe; ^uae quoniam utcapris, fle Sf alijs nimirum
animalibus exitioeft forte
cynomoron etiam dida eft a canibus necandis: deinde idem nomen ad herbam ei fimillimam
ab im-
peritis translatum.Scd nomina rerum umbrae funt,de quibus minime
contendendum . Apud Syl.
Jo uaticumorobanche araris appellatur, &alibi altaniilc, ut flarim ex deferiptionibus apparet,
Araris
( inquit ) herba caulem fine folijs adienafeitur locis incultis:caulerubente8( genitali
canisfimili.La
tine cancellaria dida^. Galenus de compofliione ieciindum locos i.a.cynomoronCquatuor iyllabis^
conrjcit no aliud quam cynosbaton elTe-.Cornariiis eo in loco per omega feribere maluit, (nifi libra,
riorum culpa eft ) in penuirima, cum Grtectis contextus Galeni omicron habeat duobus in locis.
De cynocephalia herba fupra didis in mentione canaria dC pfyllij.eft quod addam: Plinius cynoce.
phaliam herbam in Aegypto Oliriten uocari Icribicdefcribitur autem oflris herba dDiofcoride.
Cy
&
nocephalon herbam aliqui anemonen uocat. Vai inus Hefychiusiforte quod pericarpion flue
fe.
minum eius receptaculum canini capitis quandam referat fpeciem. Sebeflen uulgo didos frudus
ajo Syluaticus Perfice inquit mamillam canis appellari,ucrfu etiam barbaro id confirmans : fed errat.fl
febeften Perficam elfe uocem putat. Graci enim myxa primum uocarunt, deinde in honorem Au.
gufli febaftos.Canis tefliculos nofirates Colchiron herbam uenenofam appellant,proptcr gemellos
Icminum Cynomorphos,croctis, Diofcorides. Cynoforchin(id efl canis tefticiilumjali
folliculos.
qui orchtn uocant, folijs olea:,mollibus,tcrnis,per femipede longitudinis in terra Uratis: radice hui.
bofa,oblonga,dupliei ordine, &c.Plinius. Herba uulgo nota efl.cum multis Sf diuerfis eius generi.
htis.Hippocrates radicem eius didymen,ideflgemeiramappcllauit.Cynozematiris,conyzamaior,
Diofcorides, Cynoxyfon,cham»lco niger, Diofcor.fed malim cynozolonjut Plinius habet lib.
n.
cap.iS.proptcrgratiitatem odoris, quidam foetore eius ricinos e canum auribus decidere fcribiint.
f Nominibus non longiirimis appellandi funt canes, quo celerius qiiiftj uo«tus exaudiat; nec
jo tamen brcuioribus,quam qu* duabus fyllabis enuncientiir,ficuti Grxeum eft Scylax,Latinum Fe.
rox:Graicum Lacon, Latinum Celer : uel foemina,utfuntGratca, aak», pijai: Latina, Lupa,
Cerua,Tigris, Columella in canepecLiario. Sic etiam Xenophon, rte,)’ miitxm amis
im feiicAsTO S. Omnia fanc quK Xenophon numerofa poniqbilfyllaba funt. Similiter Oppianus)
AtiTOj tHmafamy ar’ miuim vwAiisw/ B«it tjSs, Sui mvmjmfi hxSipti iiaf.Qtiid fi per Smp
intelliga.
mus ojv,&oxy tona efle debere cana nomina utava/«,
t" potius qua etA««: ar
gutiora enim magts^^ fonora funt quat ultimam acuunt nomina.Grammarici quidem Greci Wp acu
tum exponunq&raVas imsms ifm ! 8( rvuTitr W|/,quod umbra nodis in acutum feu conum deflnat,
:

If Sed canum nomina qua: apud ueteres reperi(quamuis alia alijs canum generibus magis cen-
iienirent, ut celeribus, fagacibus, pugnacibus, cultodibuSj&Tc. ) ex Xenophonte prscipue, Oui.
^0 dij Mctamorph.libro tertio, ubi Adatonis canes enumerat, ordine litcrarum enumerabo. X. litcra
pro Xenophonte addetur, O. pro Ouidio. Poft ueieribus ufflata nomina, leorflmrecentiorafub»
texam.
(
 V

2i 8 De Qijadrupedibus
*rAcalanth>sfoxYtonum)uideturnohihUimicanisnomen,imdeflludeftAriftophan(om,Aw:A«*
Acalanthis feftinabnnda occaecatos parit. Qiiidatn
tamen eo nomtne au«
ei!

intellistmt,
A gre naribus uttlis.O. Aglaodos ex patre
quas nonnulli bafilicas nuncupant, Cari.
Didso&mltreLaconide.utLabrosetiamAHyladlor.O. Aello curfu fortis, O. Aiesj.x.
X. Atoparoxytonum,Columell£c,oxytonunix.Alce Oind, AtSw.x. Arguscamsy.
Molotttcus, de quo inter MololTps
lylfis, Polluce tefte.^C. Albolus atris tiillis, O. Augeas canis
dicam. AuramcanisAtalantaeCalydoniusaperoccidit, Pollux, f b,«,x. ide PtAtif,
BfWx bpLsx. CK«i«f,x. In Calathinam canem facile enixam extat epigramma Antholo
??. Canache, O.
Grsci lib. i.SetS. Capparus canis cufios templi Aefculapij, de quo infra dice.
cri
CeruajColumel. XafccjX» Charon, Corax,
mus Cerberus inde mfradc canibus diuerfiscap,!. |,

Aerchylum, Corax, uidcCharoi^

Harovia fi^Lycitas,canuiTiAdxon{s nomina apud
Cvprfo(aliasCyprius)ueloxcafratreLycifca,0. ^Dorceus Arcas.O. Droma^O. fFerox.CoUt.
rri(r»!,x.Omniboniis legit Gnomon, f Et ni.
SrGergittitis canis Geryonis, Pollux. r«fi<ll!,X.

Harpyia una ex canibus AtSatonis O.et Ae

eram melo frontem diflintSus ab albo Harpalus.O.
Grylli filius fertur celebrem canem habuilTc,
lihylo ut Pollux feribit. Heba, H&, x. Xenophon
nomine, Pollux. Hormc,OfP»,x. Hybris,Yff,j,x.in Omniboni
uerfione Thybris
Hippocentauri
Hyleus.YA^VsiX.Hyljusfe ferox nuper per
Icgitur.quodnon placet. HyIaflor,0.uide Aglaodos.
liraPubltj catella apud Majalem, f La.
ctflfus ab apro,0. f Ichnobates fagaxGnofius.O.
bros Vide Aglaodos. Lachne hirfuta corpore,0. Lacon,ColumelIa.PracualidusipLacon,0.
O
Sicyonius ilia Ladon, O. Laclaps.O.fuit &: Cephali canis hoc nomine. Lampu ^
Et fubliritSa gerens
rus canis nomen apud Theocritum cft in Daphnide ac Menalca,ex ratione albicantis catidte , ut in.
-A Atcei/ ks“ sesp.id e(l a uidendi feruandi^
quit interpres;uel a peruigili cura &: folerti cunodia,5«s«
diligentiaiuel quoniam fit uulpi affimilis quam lampuron
uocant, Cal. Lethargus, A.fef,©-, canis
Hippamonis,Polliix. Leucon niueus,0, A<i;c5.(/,x.nifiLeuconlcgendumfii. Locridem canem
epitaphio celebrauitAnyte,Pollux, aoxjS-.x. aoj.)(«,x.
Lupa,Columclla. Lycas canis uenati.
cusSimonidis,Pollux. Lycitas,unusex canibus AdaconisapudAefchylum,Pollux. Lycifca.O.
uidcinCyprio. Lydiae ab apro peremptae epitaphion fcripftt Martialis, f Mufx canis Orionis,
Cei. ivwifut.X. Melampus Sparianus.O. Melanchactes,0.
Mclaneus,0, De^ lupo conce f
ptaNape.O. Nebrophonos.O. Nmt,x. Onien.Cicero i.de Diuinat.lumillear(3i.
fl‘oii'es,x.

us puellam complexus:Accipioomc,inquit,meafilia;eratautcmmortuusc3telluseonomine.
Ore j,

fitrophus,0. oj}-",x. Oribafus Arcas, O. fPamphagus Arcas, O. PerfacatellusL. Paulico

filiis apud Valerium Max. Pecudes^
fectita Poemenis,0. noAw,x.OmnibonusCnifi librariorii

erratum cft)ex hoc 8f fequente Bia unum fecit cancm,Poiyfibiam nominetConftat autem duos
elTe

uel ex fyllabatum numero,cum caeteraomnia bilfyllaba (int,ec hunc

numerum etiam Columellare
<tvA«|,x.
quirat,ut fupra didltim eft. rogwK|,x* nogW,x* ®Afcyia(/,x. e>(imf,x. e>{>iff«,X.^
Pterelas pedibus urilis,0. fpi(«»,x.&: Columella, xxvAafColumel. 23-£gx.®i/,x,f
SdColumel. 2«w«ii/,x. S'n//»t,x. X. X7ixi»p,x. Stifle.O. s:TUf»|,x, 2:i/a;t,tv»(/TC,7n.
Theridamas,0. Theton,0. Thous,0. evtiis,x.
Wfwi©', f TaJ(j,x, T%ai/,x. ©iAAiai/,x.

Tigris, 0.& Coliimel, Tfiitws canis Patcnica,quam Panes Psoniaefattapa dono dedit Alexandro
regi,Pollux. Tvg6w,x. X($o(/,x.malim per omega in ultima. 4»
^Nunc qua: apud rccentiores reperiuntur nomina canum,fubiungam, ^Tureus , Atig. Ni«
phus.Falco,leporarij nomen apud eundem. Qua: fequuntur, omnia ex Mich. Blondi de canibus li
Lo mutuatus fum,etfi qutedam ex eis parum probem. A Pio{inquit) nobis olim familiariHimo,ca.
nis uocatus erat Scymnis. Mantuanus uero canes his nominibus uocitauit , Hylaxe (malim Hylax)
Harpalagus,Tigrina,&: altjs iam recitatis:itcmRagonia,Serpcns,Ichtia,HeIor, Argus.Sunt Sf hac
canum nomina , Syagius(Syagrus potius)Menalcas,Graucis,Chiron,et Pilafler Recetiores etiam .

uarijs nominibus uocitant canes,ut Leonem,Lupum,Stellam,Quattociilum, Fulgur,

Bcllinam.lvu
binum, A patria etiam uocant,utBritannum;Gallum,Corficum,Croaciim, MilanumaMediolano:
& Africano a Tinjcto nomen imponunt. Alia deniq5Hifpanis,Gallis,Germanis,alia altjs gentibus
nomina funt.Nos noftram catellam Furiam appellamus, quod frequenti rabie infurorcm|conriicf. y,

Hac Blondus.Eft dC Satinus noflris non infrequens canis prafertim elcgantioris nomen; & a gente
Phafianus,quod ex gentili in proprium tranfiuit,ut alia quadam gentilia. &
^ Venio ad reliqua uocabula a cane deriuata. quf dam enim eorum prima huius capitis parte tam
recenftii. Canifera mulier nihil ad canem, ut prima fronte u.dctur;ficcnimiiocatur mulier qiiaca
num,id eft qualum fert,quodeft ciftagenus,Gra:dsn«i'»tfoi,©' di6a,Fellus Pompeius, Cynafbnes,
acus funt quibus mulieres caput exornant,Idem. ^Kwi:/lxs pro la^xs dicunt Dores, arinus. Ca. V
tulus quoddam genus uinculi,qui interdum canis appellatur, arro. V
uinculum eft litte
lignum,inquo fcorta.fi quid deliquiflent, tenebantur. Kmyy» fecundum aliquos uinculum eft ma-
nuiim,5 tf?i(ri*o2,(itdga)5Twyitos,(forte (Wc/).£)n-yiyixd?,)t(gKT«, V arinus, Kv^ay,» kvvxyyu 4tAAr;^«

Acr u^TiStfAvx flS ceii nvcvxxs ‘r usc-JXiAtKooirJux t*» tt/gainii Mxxv4'XjL,</hiry.is |vAii'©' ^
kA9i(}(/ opofix^teny,
^
ii
j itd Asiii(/,&ic,plura uidc apud Varinum. Cippum Latini uocant inftrumentum ad colligandos pe-
des,Cicfarlib,7.belllGal,Kvwiss,«;itjo£8Aiir(»(,ideftu.elitaliones,Hefychtiis &Varjn,inLexicoGtac
cbiatino
 , ^

DcCane. H. Lib. I. 210

tolatmo Kvvlras fcribitur perpcram.ut puto.
K(/m(/.uide parte quinta huius capitis
ubi de pileri aae

° '^’'‘'®©'>'°t'ufttis,wr4ir©',Varin. K«t»£<aKue^bum
Etvmolo
gusinivfflj/exponitewai^siSaiddeft colligatum efle,
KvnyKtipxf,®',!-^ fnwihslaix^m aV -J .n- '

,Hcfychius &: Varin.lego i djk •s'/«)(sai,ld eft,Cynencephalos

uocatur femen genita
le quoda capite &
cerebro per dorfi fpinam ad partes genitales defeendat.
Kwiif, nates Jiebre &m
^ uinculum.quofcorca coercebanfihinc etiam 4
.Ga*I^ a
^«<^f««s,Kii,mirt-yi{quaEaliaspygolampis,no<3iIuca.-&:iv««. 5rex«^'ia:uc
etiam i,/OT-™.Cyfaroii
apud Galenum uocatur inteftinumre(!ium,eiufdemutuideturori^nis;hinc&ii,GA4»sEuftathio
loproquo aliqui ivrMt3j«,,fcribunt(utfupradixi)turpiloquus;niiiqu.sper«diphthon^fcribeiema
Iit, eniin fcortari exponunt, Wssi/lupanar.iomAtx»’
«raji
adulterum. Kariciir*a(,,iJ&„fc «
.yiuA™r»^j„.i,.^,ca.«6(,Va„n.Hefychius.Hucpertineta-«iA*^
J(ir™p;S(:prouerbiumtw**j^(,^«faj,^„(,;qiiaomniauttupiirimaftint,ficablioneftisuirisexDli.
cari non debet.prorfus quidem omittenda, nili huc faltem
pioriimhominum conditionem qui his
facerent ut miferfimam gentilium
non modo tiocabulis ludere
& im.
ac libros replere fuos' fed
.pfisetiamcriminibustufpiffimefeinquinarefoIitifunqpleM
Ku^zic'/^
Kt™xfl'*'©-W^„J!«AAa,Hefych.Varin.aliquiflu<3 uraautprocellaminterpretantur.Ke««,a'«a.
pud buidam nudum nomen legitur.Kiirii<rajar,res nullius pretn,LexiconGr«oIat.
Cvnulchos ur.
eant ^1 leciim ducunt can^.C^l, Caterum cynuchiis pera
eii,uel lorum quo canis ligatur. Kmi,
j.|a^|.Koetr««,,?>'A;-.Hefych.SfYarin.
Hefych
^P”** Pollucem ad uenatiomiti
^r^nen
^Catulum, Catullum, Canmium.Canidium, a: Canulelum, propria
uirorum nomina apud itete
resl^manos legimus. VideOnomafticonnoftruminCatulis.efalibi.
Canius poeta fuit tempori
busMartialis, CUIUS meminit Maniahslib.pEpigr.ad Maximum.
Gratidia propriumnomenmtilic-
tis Neapolitanae maleficae, quaniHorat, in Epift.Canidiam
uocat. Scylacis Caryandei librum citat
lo.rzeizes 7.144. Cynna,Kvrr*, nomen meretricis, Hefych. apud
Siiidam df Varinum non reeSe
per n Iimplex fcribitur, Athenis admirauoni fiiilTe meretriculas Cynnam
SC Salauaccham apud Ari
llophanem legi tur. Cyne etiam per n iimplex in Vefpis Ariftophanis meretricis
nomen cft - oi Ami
jo mmiijSj/«. 7^ c<fSx^|x(S(J^was«nlyi!^^«^my^.Oeonem (inquitScholiaiies)cani propter
impudentiam
comparaturus, mutauit orationis figtiram.Kvra nj,apLid Varinum corrupte legitur pro iraCpa
roxytonum) yw» sij. Cynnid&familia facra Athenis,cui Cynes uel Cynides heros nomen
dedit E.
tymol. Cyneas ThelTalus Pyrrhi regis legatus , iiide Onomafticon noftrum
: meminit eius Plutar»
chus.Hunc Aelianus et legatum Pyrrhi & medicum illiimproditorem fuifle credidit falfd
Hermo.
CynifcaArchidami filia plurimum ftudij ad Olympiacum certamen contulitiprima
mulierS equos
nutriuit, prima etiam in hoc fexu Olympia uicit.Paufanias in Lacomeis.
Kvmyae©- uir Athenien
Cs,fortiirimusinbelloPerfico,&:c.VideSuidam&rOnomaft. Cynaras, rex Cypri.
VCyne Kvm
urbs Lydix Stephano-unde Cynci uel Cynij didi.Cynricum,Kw7ii(S(/, locus Iberia:
prope Ocranu’
incoteCynetes SfCyneflj.Steph. Cynetia.Kvrwaar, urbs in Argo uel Argolica, Stephan.
Idem Cys
nuran,KwS5«y, urbem in Argo uel Argolica facit,a Cynuro filio Perfei, Canarij
populi circa Atlaii-
temAfricatmoniemhabitant,di(5i quod tiidlus.utcanib IIS, eis promifcuusfitMeminit
eorum Plin.
libro y.cap.i.Hemicynes,Hw>it/i'ip,quali femicanes,non procul a Maflagetis
SC Hyperboreis habitat*
ec canum inftar latrant.Apollonij poette ucrfib.celebratfiqui apudStcphanum
recitantur, fed cor»
rupti; Vide paulo poft in Cynocephalis, Canaria infula eft in mari Atlatico Fortunatis
propinqua:
fic dida a magnorum canum multitudine ingentfimeminit cius PIiii.6 jj. KwiSy r»r@',id eft, Cal
,

num infula ad Libyam referiur.Steph, Cynopolis,uel duabus uocibus.KewSp otaij Stephano, Id cft
Canum ciuitas in Aegypto, in qua Anubis colitur,& honor fif facer quidam cibus canibus eft con.
ftittitus.Abhac Cynopolitanapraifedura appellata eft.quimeahabitanf Canarij dicuntur, Peror.
Cynofura Stephano promontorium eft Arcadiar.aCynofuroMercurtj filio.Ki/rifrsfK,»!^^ Laconi
JO. ca.Si promontorium Marathonis Eubecam uerfus; Varin
Cynos ciuitas inLomde.Liuius8,tertfeDecadis,Cynum Locridos emporium,StephanoKi;i!©-oI
puntis nauale uel ciuitas efiiai Homeri uerfus citatur, di Kvn-ny r, ootjvto' n,kxViix^y -n quali ea»
dem fit Cynos K Cynetosrhinc Cynij SfCynaeiiplura Varin. SfHermol.in Plinium y. 18. Cyon,
Kviiy,Caris ciuitas, Canebium prius diaa,Stephan.gentile Cyites. Cynocephali
, ut feribit Pliii.7!
a.homines funt in montibus terrae Itidte canitiis capitibus,qui ferarum pellibus tielannir, K latratu
pro uoceedunt,unguibus9 armati uenatti dC aucupio iiefcuntur.Vide Gellium Quidamhos
in
.
Aethiopia elTe fcribtmt,uiolentos ad falttim.morfu feros. Meminit etiam Aiiguftin. lib.
16. de CiuP
tate Dei.Plinius eoslatSe uiUere author eft.Eofdem ah alijs Cynamolgos dici
puto, India: populos.
(Solinus tamen Cynamolgos Aethiopes facit: de his infra pluribus, in prima parte decanib.ditier»
^o fistlSf Hemicynas aStephano,quanqttam loco aitthores feparant, capitis tamen effigies pro uo-
cclatratus conuenit. Cynocephali afperi funt ri(ftibits,ami(rri iicftitu tergorum,Solin;Et paulo
poft.
Sum qui fyltieftres, hirti corpora, caninis dentibus, ftridore terrifico , De Seraicanibus Sc Cynocea-
t 1
h20 Dc Quadrupedibus —
44 .p«CanftalA^
nhalisapiidHyperborcosSimmi*reriptarefertIo.Tzetz^ChiIiade 7
. e‘ . .cau_
'T^t>trr(><iC'hi\isdC’TXZ,]

S;;;pophagisma.tapaffiminh>ftorijsNoaic«
Aropophagismdtapaffiminhifto^^^^^^^^^^^
paruaregi
Canis capita , collis cftThelTaliat.K , - , j^ortianorum contra Philippum regem
doniafunt&The(raha.quari.malterainl^.eftu.dori^
adCaniscaput:italocusappcllabatur,uWT.Cl^^^^^
5i.i.Copias aduerfus Thebas
egifubi foffis om
d?,[aftaui't Xenophon in Agcfilai laudibusr
Lnis capita uocant, agrum omnem ad autem in
meminit etiam alibi.qui locus lam
non ‘
.
Canis
- capita uocant, capere peditibus
plan«m(inquit)proccderent,at«uter|Mpr .q
I

c7rsj»sr™"".™™
mtur curaw Prott. iil.at,muian* tanouuue
^

manumittebantur, undenarum
SXihius nDionyf. Cynadra, fons eft ex quo bibebant qui

fnScaproreureXteTpirrHerS‘Suto
K 4 rcuUparatamuic!limamoftendenteraptafemorainhunclocumdetul.t.Stephan.Nomenam
^ ox . _ * IQiomo temto Drooter
rflrritcitp. .

canis femora d.mirtiret.Didymus pro Djomo a.

refoonfXomiait, aram illic condendam effe ubi Hercules quotp fpurto
in eo gymnaflo fpurq nam
nud^rm paperU legitur.Exereebannirnati erant Imprecano In Cynofargcs^,fimilis eft
(
illi. In
exiftimmuOqui
tuille exiit
Liffe mati neutro parente ciue .
;q Examinabantur eo in loco
^ Cvnofarges in Chiliadibus Erafmi.

rinusexponensprouetbiumisforiCte^^s.Quidamacuuntultimam.fedproparoxytonumufitati^
per omicro,pars tribus Acgeidisefc
eft Ab hoc Diomo etiam Wf«t W«* dicitur. S»: Aiifie* uel Moiux
cius filium amaucrit,Steph.Cynofargcs niS
quod Hercules illic Colytti hofpitio fufceptus.Diomum
6^ Plutarchusi&Cynofargis templi.inquoHer
Hercides cosnominatus eft.ut meminitHerodotus
Attic. Piato non a cane alba,fed a
Cynofargo qTOpiam, Qno 4«
ralis SC Hebfs ara fuerint,Paufan.in y«profcrtur)diaam
fargen(malimCynofarges in neutro tantum genere:unde&:datiuus?vW 5
Ignobiles, GyraldCynof
aitit indequoffiadagiumdcduiftumeft,i«i8’siaw«jyac,ininfamesat<5
fepulchrum, qnonomine
flafUJs tar.'««w,alijper fimplex figma feribunOid eft Canis
Priami,qua doloris impatiens, poft elato eiutiuj
diflus eft tumulus Hecubaitefte Plinio)uxoris
paVrteaXrZin canem conuerfafertur.TumulusHecuba(inquitPom,Melalib.i.)fiueexfi^
fortraa in quam deciderat,
Metam. 11. ) fiue ex
ra canis in quam conuerfa tradituriuide Ouidium
Hellerponti,cuius etiam Thucydides libro 8.1^.
humili Aomine accepto.Eft autem promontorium
minit: Stephano,locus Libya, 8d alia quadam
regiq.Cwofemon locus eft Cherrranefi inqt^H
cuba captiua du<f«a poft captum Ilium,in mare deiilqt,&
uitam finiuit. Vannus Suidas . Vlylfe &
«repfprnaiTiCTans.cum Hecuba illic exercitui dira imprecaretur, ac tumultum
Cynoflema nominauit Suidas.’
obruit,^ iuxta mare obtexit(fepeliuit)ac locum .
mouer€t,lapidibusobruit,iXiuxtamareoDtexit(^iepeiiuuMti^Y^»‘^y»v»»'-“‘“*^"-‘;“'“^’-;;
mouereqlapidibus
n-.li uu ^
PolluxUb.tCynolTemainHellefpontoacelebri auodam canediflumputat,nifiquis(inqim)crede
rriHf»11#*rnnnfoa celebri quodam canedi<flum putat, nili

re malit, a tumulo Hecuba in canem

uerfy,nomen ei impolitum, Aliud eft
.

occifus,fepultus eft,Idem. Aliud eft Cynoffeinain

nios,ubi Aura canis AtalantaaCalydonioapro
Salamine,fepulchrum canis Xanthippi Periclis patris. Sed
de canum aliquot fepulchris plura dica

in ultimaparte huius capitis.

Cynna,Kir«,oppidulum prope Heracleam,ab una
pellatum : uel a Cynne fratre Ccei ,
Stephanus. Cynna. Philippi Macedonum regis filia, Athenaus

canino.pfyllion fupra cynoides appellauimus. Canibus inte.

b. Kii«B,/!«5,cani fimilis.afpeau
pleraq5,ut canum, Plinius. Pa= W
riora omnia limilia leones habent, Ariftot.Felium &: ichneumonum
fKer«-,pelliscanina,Pollux:&: pileus, dequoin c
thYoanimalmagnitudinccanis eft,Albettus.
mox.Suidas kimtt dixit, Cynocephali cognomenmm.quod quum alqs.tum uero
 De Cane. H. Lib. I. 22I
hsEfiiTe legimus, non fere aliud quam impudentiam 5C rapacitatem fignat.Carlius. Ego his uitKs Pe.
riclem notatum nufquam memini legere : fed contra potius, uirum bonum, liberalem,
8c pecuniis
intiiflum ftiiffe .Cleonem uero(in Equitibus Ariftophanis ) cynocephalum nominaiTe ftipfum
<w7i Ttii tflaw{/,<wai5^t/ra(/,iw,rJ(/,%7re»7j«iftex V arino dC Suida cofiat.Cratinus Periclem
dixit,Pollux libro i.lege ; fle in V ita Periclis feribit: Corporis quidem
enim Plutarchtis
fpecie Pericleshaud indecora fuit, capite ttero oblongo, nec cteteris partibus refpondenti Ex
quo .

omnes fere eius flatus uelanttir caffide,qtiod uidelicet nollent fculptores ea re hominem
deformio.
rem uideri.Et Attici poeta eum jjtrmtifitasi/contumelisgratiaappellarefolttifunqqUiaj-iruj/fcillam
interdum uocant.Deinde ab Eupolide eum cephalegeretam nominatum addit, SCaTeleclidecaput
1 0 cius IrAwKAiMi;. Videtur fane in Pltitarcho deefle quod Pollux fcribit.etim a Cratinbichinocepha.
Ion ditflumtquod omnino
addendum ptitauerim pofi hsc uerba Cratini , Ht/it S grt/ fini
ad rem. Ibidem Lapiis interpres Titanum pro tyrannum tiertit, nifi mendum librariol
alioqtii nihil
tum cfl;intelligit autem
Cratinus tyranni nomine ipflim Periclcm.Rurfus ibidem, Eupolis cum in,
terrogaret de fingtilis principibus qui ab inferis redtjflent, idcirco Periclem nominatum ultimum
clTe inquit,quia caput inferorum adduxerit:Grsce eft, 071 n-tj xi$(cara9i;,|egerim iit id
eft ed quod puluinum fecum ab inferis adduxerit. Magnum enim &
graue caput, quale Pericli tri«
buunt,aut etiam curis &
negotrjs grauattim c quod Teleclides de eo Icribit) puluinum SC quietem
defidcrareuidetitr.Eoaiitemfecum geflando impeditiun, poftremum ucnifle fingit. De cynoce=
phalis animalibus inter Simias dicam, Sunt enim fimia: quadam caninis capitibus,quas uoce
Grjca
io cynocephalosappellamuslatcanes cynocephalos dicere.quodGyllius in Aeliano fecit,
non minus
abftirdum efl,quam fi quis Latine canino capitccancm dicat. Kwonfii-mms, facie cani fimilis, Lexi.
conGracolat, Ki/wif««A(.i§ 7ttt,impHdenter intuetur, Varinus,Hefychius,&:Siiidas,aw*i,i.49ita(9i.
Hefychius&' Varinus.Kwimrss xw/oUAoiirss uoca. &
bulafuprapofita ftint. tortum, de canibus&fliibtis inter quadrupedes Grammatici
proprie dicifcrihtmt.Naftis canis alfiofus,a: plbruntp tatSu frigidus eft, quod SCmenis quibufdam
Germanicis teftamur. Kmiiyxs,mvc</luti,i<i eft dens caninuSjHefychius, Varin. Primores quatitor
in homine dentes Grsci a fecando ititas appeliantthis deinceps finguli utrintp canini hsrent; his o>
mnibus fingute radices infunn feqiiuntur gomphij, id eft molares uel maxillares, qui ut plurimum
in maxilla fuperiorc ternas,in inferiore binas radices habent,Galenus in libro de olTibus.Canini aii
, tem dicuntur quod acuti,Si caninis dentibus fimiles fint,Pollux.Noftri oculares uocant,quod octi
30 lis refla fubijciantur, Sitii extraflis oculi flepe Isdantur.Nefcio quis fcioliis inLexico Grtccolatino

Ariflotelem caninos cum goraphtjs eofdem facere. Si licere nobis cum Cicerone non folii caninos,
fed Si genuinos Si intimos interpretari, iilcptiflimet ne dicam mendaciflimc) feribit: Ariftoteles
enim de partibus anim.j.i.manifefte diftinguit. Olfa qtradam in homine armorum loco funt, qui,
bus praepedientia protelentur, ut quae trito medicis iiocabulo ex curtiitatis natura, ut ipfi interpre-
tantur,fimenia nuncupantur, ab Graecis cynolopha difla,id eft canina prominentia : Haec uero fu.
per dorfi fphondylos locum habent, Caelitis 5. 17. Clarius haec olfa Pollux deferibit libro i.his ticrbis,
rtf 1 Itis y tutis vniic ijp&yyiH-ns mitsamy.Sui tAio ijSJy,iU itvnc riiy itfamiy muwixy oVottafflftjlirsy, « Jtfi AseToe
limSafcc. iiifmj, xt TtAiym i/lUtM j Asiiria, xbto itftySiSiin, Catulire ( apud Ariftotelem.Gaza
40 canire)dicunturcanes(foeminae,ut'rKs{i(/etiam SiioeTirKf deuaccis&fcrophis proprie, non item
V
maribus ) quando enerem appetunt,uel(ut Varro inquiOoftendtint fe tielle maritari, quo tepore
etiam terra aperittir,ut Varro teftattir. Quum meam uxorem nidi catulientem, Plautus. Laberius
fcripfit catulientem lupam, id eft coitus appetentem. Catiilitionemrtiftici iiocant geftiente natura
femina accipere, antom inferente omnibus fatis, Plinius hbro ifc Simile eft Illud noftrortim
e^
initio ueris, ©ie @im
bubcUt' Lacedamonij hoc animal templis omnibus arcebant,quod impti*
rtim fit &: palam coeat. Canes etiam cum mulieribus Veneris conftieiudinem habere deprehenll
ftint.Nam Romae mulier adulterij acctifata a marito ftiifle dicitur: Adulter in iudicio canis efleprx.
dicabatur, Aelianus. YStwy 0 yfiums lixyty niict it ?if<!7«j/,Tzetzes 4, 116, Primus canis foetus parenti
fimilior eft,tit fupra dixi, ac ideo forfan praefertur. Foeta canis, Plautus, Canem mafculiim catellos
50 duos laflaffe Caelius CalcagninusEpiftolicarumquaeftionum libro i, epiftola ad^Thomam Calcag.
his uerbis teftatur:Quod catuli ( inquit ) duo ex eo genere quos tyy^iis Graeci uocant,tibi nuper do
no dati,fi: equenti fliflu,ex grandioris canis papillis lac euocauerint,ita ut nunc ille non fine magna
omnium admiratione matris uice educationis munere perfungatur: mimis tibi infoles ac mif tim ui«
debitur,fiintellexeris,hircum aliquando ita mulflraliaimpleuifte.ut coloftra inde coficerentur, Sic,
Sola ex omni calidorum genere canis SC fus, partu numerofo notantur,Theophraftus de cauf. 1, 17,
Etrurfus, Ex plantis qusdam ( inquit ) ut fici, ultes. Sic. aliae maturius, aliae fero fruflum ferunt. Ac
inter animalia genus nullum eiufmodi eft,cane excepto:fed omnia pari tempore Si ferunt in utero.
Si alunt cum pepcrertmnquanqtiam tempora pro locorum natura faepe permutat. Si praecipue quae
cum hominibus uiuunt, z>ii/A«i07f>»ij(B Oppiano, catulorum educatio.SxsAttxait Polluci tum nutri
^0 tionem catulorum, tum procreatione fignificat. zxsAiilifi/ Taixvraj (forte (rxi/Ait*<(l;Vc) eft per hyemem
eas foboleimplere SC admittere ad coitum, Tcmpeftiue autem admittentur, filaborepriiisexercitatae
fuerint, Si deinde aliquantifper quieuerint. Labor enim corpora duriufcula 5i folida reddit, quies
* 5
222 Dc Quadrupedibus ,

It I
concedendus eftnam cum uenantur , cibo fatu,
/>lir»tT5rrt «"Ilrt
roborat Si alitEodcm tempore cibus eis ad fatiem
rariinuiiIeeft.Conueniuntautemcatulisquinutriuniur,eduliauinomadida,PoIlux
i irievAaVswi RiMm, Homer. eft enim
canis animal prorfus philotecnon, id eft m iro erga
sraASos «f
bokmamorisafFeauprsditum.Ql^dereOppianilib.i.depifcationeaurciuerfushifunt: hM
l"Cala
^LxsVw,
,.Anthologt,,feA;;. Canis luxta die
thinam caniculam facile enixam Adai epigramma extatlib.
«-Canibus inter quadrupedes.inter anes uubiiri
noaumuidet.Ca:liusCalcagn.inrebusAegypt.
ficciora fint, nec aliorum modo humidum
bus prlcipua odorandi uis eftiForte quod animalia illa
=.„rn^^r,i,f/obnoxium cercbriim habeant. Vieilantiflimum natura canem effe ,
in aedium cuitode

Etiam ne meae in me Ia»

«Latrare proprium canis elf.cum impetum facit, 6^ uoce terret. Plautus,
trant canes.Et alibi, Nec gannio.nec latro.
Venaticus ex quo Tempore ccruinam pellem latrauit
Hanc habentes negant
allatratiitiSic Plinius,
in aula. Militat in fyluis catulus, Horat.Epift. i.pro
latraria canibus. Latrator Anubis,V ergilio SC Otiid, Saetiit
canum latratus iri auras, Verg. Apud
Hebraros uox nsi nabach.id eft latrauiqnon alibi reperitur inBiblijs
quam Efaiae cap.y6, Apud PoL
lucem de canum uocibtis hsc uerba legimus, ita**» m
vAitj,(«ie,K^ wA*>tT8i/,t/A«>i7i!ii'«5,KP« Unl«&u,

«OT 15w K£«

(Jollux.yAaBi/ ea
«{«««n «fi -nni =f jSAv$»(i (sa Uums.<rmixi>%-n KSiSMvitts

am pro vAiterBj/ accipitur(undc Si t/Ao/w^i & formantur,)Herych. &V

arin.yA«Aj(/,vA<i<rrti(/,
iyiBj/,canis uchementer cla
lidem.vAKKsViogw 6<lne,apiid eofdem.iit inter Epitheca retuli. X«Axm$i»i'©'
mansautlatrans,Varinus. Kvr«A«j-(i<ls,latratusperpleonafmum,Ai(7xan ime,canes latrant, Vari.
Kii8|i(iB</KT«f,yA«xTOiss!&fciiW('.y''«*T«t',Varin.KA«;jj.ii(/ uocem acutam non folu
nusd^Hefych.
in ftiibus.fed etiam canibus Homerus uocat.K4i<Atty|ii>,*wAiy|o(iia,lati:abofV arim proprie di
&xairJ'eiii tamen apud Theocritum vUmai/ fimplicitcr
citur de catulis,ut de adultis canibus t/A«»TS(i;
exponunt, Varin.Baubari,latrate:ucrbum fatftitium a noce canum . Lucret, lib. y. Et cum deferri
baubantur in jdibus omnes.Baubatus,latratus. Kri/(i&2,de auibus dicitur, Si de obfcura quadam
aefubmiffa canum uoceiqus ab hoc uerbo «reJiVw appellatur, blanda canum immurmuratio,a:
gannitus quidam. Inuenitur &
KvvZifiZrifi eodem fenfu participium, ut xviiliiiSU/x ttxu/IU apud Arifto

phanem in VcfpisiKaiwi/^itJlrcc ATH7s,mw7ii3iiA8m,(3</'itK5vm.Germanidicuntt»))tircn. }s

VarinusSiGalenus in Gloffis Hippocratis. Apud Hefychiumperperamfcribiturii/

J«9ttot-Reperitur etiam Ufvlx,xvviix,KnSiiis , omnia es msi UviliSxc per onomatopoeian a uoce canum,
tif t/j/«,uox,clamor:propric autem canum, V
arinus.iifvicSw dicitur de lupis, canibus Kleonibus cu,

per famem ululant; 2C de alijs animalibus qua: proprium uocis uocabulum nonhabent,Varin.PoI,
lux dc minoribus tantum,ut uulpibiis,thoibus,&: lupis, vAustsi/ SC asyttSuSf-ufurpari feribit, cum alte
nimprius canibus,alterum lupis peculiariter tribuiflet, Vlulare dicuntur canes, quum lamentanti,
bus iimiles lugubrem quandam &
querulam aedut uocem:Ouid.lib.i5.Metam , Incp foro circum^
domos &: templa deorum Nodlurnos ululaflecanes.Manet Germanis quotj eade onomatopoeia.
Et alte Per notftem refonarclupis ululantibus urbes,Lucanus, T»s </? t»|/ o-wA*»^ myi
Aiis,Homerus. Catulus glaucitac,Author Philomela:. Canina eloquentia , Qliintilianus 9.11. Vide 4»
inter prouerbia. Latrat Si in toto uerba canina foro.Ouidius in Ibin. Gutturacp imbuerunt infan
tia ladie canino.lbid. Hominem conuicijs SC maleditftis utentem canatim loquifcui iimile adticrbi.
umboiiatimeftjaliquis dixerit, Aduerbio hoc obfoleto ufus eft Nigidius, tefteNonio. Ringi.os
torquet e,quod canes faciunt latra turi,uel cum ex ira in rugas deducunt os . Ringi quidam a rfain,
quod GrtEcenaftimfignificat,&iago deducuntmt nares torqueri ftgnificet, Hinc rieftus oris diften.
'

fio.Ridum caninumiuuenalis dixitSatjna 19. Grarci canem qui ringitur oto-sjtviii dicunt, Xixt^xs,»
Ariftoph,per translationem a canibus timy yof S^yiyevmi mri^xmyxTixtsit,
oj(K'irx(B|/,apud

V arinus, Xxl^^ , uultu trifti,ucl truce SC iracundo efle.irafcfhoc uerbum altf a Scythis deriuant,
quodij natinafintiracundhaltj acanederiuaripoiTeconijciunt.utirKu^tiSKififA iinot/TOxjjBfiSiut,
uxvmvix Sm,Sfy v uiKrxvmir,V arinus. Ne canem quidem irritatam uoluit quiiquam imitarier, f>
Plautus in Capt. Caniculas quaedam Indicx nunquam latrant, ut infra dicetur.
&
« Canictc,furfures de farre a cibo canum tiocatae.Sex. Pompeius Nonius. Pleritjex ucteri»
bus ad manuum ablutionem ufi funt apomagdaliand uerbum lignat,molle (& medullam)panis:4d
quia mox obijeerent canibus Lacedaemonij cynada uocabant(Pollux 6.i4,)Significare id ipfum uf
detur Athenasus quoqjtPoft cocnam(inquit)!ibationes obibant,nec abluentes manus,tierum abfier
gentes buccella,& apomagdaliam afferebat untifquifcptid quod faciebant ob noflurnos in biuijs
rnetus.Idem libro ^.apomagdalias honores nuncupat.Meminit eius uocabuli Plutarchiis in Lycur-
goifed ita.ut intcllecftum eius uocis ncutiquam uideattir interpres animaduertiife.Innuit ipfum hoc
etiam Homerus illis ucriibus; nt t/l‘^^xttcpixvxx'r«ta/viS</lxcmSyvtav7w
lucmlviii. Sunt qui apomagdaliam elfe sMg finiant (Hefychiuslyi u msy^xs ^ 9*

Autftor item Eutiathius eft,magdaliam dici «59 •rt>('8'«t8(),eire^ zymoma quoddam , in quo abfterlis
cibariorum fordibus pinguionbus,inde canibus pararetur cibus, Hasc omnia Cslius 18. i. KuriA,
«
 De Cane. H. Lib. 1. 225
&is(«tj^«A;«c,Hcrych. K Varinus/malim una noce oxytona.mi7iT;«tyo?«Aii<l; aliqui paroxytonam
bnunqut Pollux, nifi deprauata efl fcriptura.M*j„i'«A.«/, m 9
( furfures iniell/go')
y £c
Iis
ad^ps S^ pingue.quod a cibo «rffiAtwOTCabflergebSe.mfflirum a ua.
abradehtcsja canib.obijciebant, Varinus.In prirlciputn et diuitutn sdibus.ubi
dilcis
canes a«
luntur, multis in locis.orbibus ucl quadris, fuper quibus carnem fibi
quifm fecat.fcgrnenta panis atri
Imponutuur.ut defluentem excipiant pinguedinem SC pofiea canibus dentur,
, &hsiui^^eiy
Graecis eftabftergere: inde apomagmata « apomatflra.fordesuel purgamentai&magdalia apud
Comicum, apud alios apomagdalia,8^ (etf(.«ytf?«Ai?;eft autem^fwftde.id efl buccella, qua manus a
cibo
canibus offerebant, Paulanias interpretat seeiio ^airwi/.ssd
19 pfiefli.aare ws sye;;, 6,QaMof/, Varinus.STKej, ^v^xya aA^^a,jrvy»;s(iS^^K^orTra«t.(ey«rjfl/,3H-rg tJtdiAsf, yfjoS
IMfX^rtifqu^ Uox alias mantile figni$ic^t)^yiw^i§yaetxyipi^ji 7msy •nTs xyet.Canisuiuense magda.
• lia.Kvar ^iSyhg (.«j-toicte.Euflath.in Iliados librum quartum oftendit dicifolitum in parafitos.et alie
no uidf itantes cibo.Erafmus in Cliiliad, ubi citans Pollucis uerbajat ^iegTw fixPxtf^y y«tTOdtf,non
reifle ucrtit quod in
pane ettmolle ac pinguius.ieus enim nonstaj folum.id cft pingue adipem fig &
nificat.fcd etiam farinam fubaCfam, ut ex
paulo ante citaris Varini uerbis apparet siu-mAs igitur in .

pane erit.non pingue.fed ipfa medulla quae facile manibus comprimi ec fubigi poteft contra quam
,
crufta.lbidcm, ssi quod abfterfo obfonio : legere debuerat ,
SC reddere,
quo cum abflerfis manibus,namasis(.«?d#ia»M, ut fupra pofui , Paufanias habet. Non enim lauabant
magdalijs.furfuribus.aut panis medtilla.manusfled nihil quam detergebant, ut Cxlius
quoqt erra,
ueritfcribens, ut fupra citaui.plerof^ ueterum ad manuum ablutionem ufos apomagdaliaimelius
fcripturus.loco ablutionis manttum.Redeo ad ErafmumtCaterum de apomagdalijs ( inquit)qua:
ante conuiuium dabantur.&lc. non ante fed poft conuiuium fcriberedcbuit.Et paulo politAthena:
us libro 4, tradit apud Arcades fuifle moris.ut a coena facrificarentdibarcnt potius) non quidem lo.
tis manibus.fcd iurefeu ofFa(&i(ia inepte legit pro efl buccella panfs)abfterfis; SC quo fe ab=
fterferatquif^id fecum auferebariidfaciebaiitob terrores nodfurnos.quiin compitis folentaccidc.
re.( Et arbitror fane non inutile remedium (inquit Eraf.)aducrfus canes in compitis adorientes uia.
torem.)Htec fane melius Ctelio conuertit Erafmtis.Errat enim ille id eft uicos.biuia uerten-
dOjSi: kgipiiny afferre pro auferre. Plutarchi inLycurgolocUm qiio pulcherrimeis deferibit LaconS
morem apomagdalijs calculorum loco utentium in reprobando uel admittendo aliquem ad conui.
i” tiiafua,mirornon intellexifleErafmum.quodipfefatetur.cUm clarius i5 Plutarcho dici nequaqiia
potuiflet.ita ut nihil defideres nifi pro forte legendum esueiVaji.id eft hsJhxiyallmyM enim om.
nino fenfus eft. Res erat huiufmodi.Geftabat minifter uas in eapite.tn illud couiuEe finguli apomag
dalias lingulas immittebantiqui probarent , fimplicitcr;qui reprobarent , manu digitis compref* &
fas,ut calculorum perforatorum fignificationemhaberent.Infpeflis deinde fufFragijs fi uel una com
prefla reperirctur.qui admitti petebat excludebatur ab eis, ut qui uellet omnes omnino inter fe fua.
* Ititer conuerfari . Sic exclufus LixstMSSra ( malim ut hcmei/lilae ficut t^espuai^aj/ thc.
,

, ma finper delta ucro duplex an fimplex feribatur, nihil referre puto)dicebatur:caddos enim (aeditio
Flprcntina habet Grammatici exponunt priuatum eiTe^ ut non opus fit a cado
^
_dedQcere.)uas cui apomagdalias inijciebant.uocabatur.Lapus omnia ftolideSC contrario fenfu red
didit. ZKvSx^sy^my tLvtTi^^oyTioyynausUvtnSxJOicyll^oy iiaKyi^^c/xSwti.Varin.S^Suid.HincilludinEpt
grammate.di/.^’ </la 7rvtJ^ts irxvfccA» 'Eyr&jcAxy as «AAss eiWs i^i, A7rCKjiVs(,,QSey^yf«Ai{si/, be
&C canibus obijcere.ut quidam inLexico Graecolat. interpretatur. Kirefjic, odor eftfub alis, uel
ftijs

caprarum.-altj canum cibum exponSt , quali tyMfiij>(i(/,fed fic per ypfilon feribi oporteret.Scholtaftcs
Ariftophanis. KuvSiy xTncvJay yavotpxyisttny^^s Svaxy ^ IcvxSw ,fcx ? TroAtaif/ t xxifyoy
ifii/lxt.-TSTssj T» ymiuSks Tvga.Suidas in Xm^yny. Obtjcitur cani pafta , qua calida abfterfa fit
yi» Isitr

facies,mamillac,inguina,pcdes 6C manus acgrotiieam fi comederit canis.ygrotus cuadenfecus.morie

tur.Kiranides. De canino prandio uide infra inter prouerbia. ^Canis Potttanl abhorrebat car
nes gallinae, ijs^ oblatis fugicbat;Obferuauimus etiam quod canes uulgo ftutnum horrent, Blond.
eft forbere.forbendo glutire: 8C proprie dicitur de canibus £C lupis.ac huiufmodi animalb
^
Jo busCquae fcilicet lambendo bibunt)peronomatopceiam,Varin.Idcmuerbum Germani ufurpant,
^Canes uehemciitiore cotra feras concepta ira qiiadocp occaecanf.Plutarchus in Sympofiacis,
Aeeiitt canesuocant.quae macie ftrigofacfunt,8C pilos amifcrunt:»TAiuifi!(;Apiyiti,Hefychius£<l Vari
ntis in uoce Aojot.id eft macilentus, pallidus, per a diphth.in prima fyllabatunde librariorum errore
exiftimo quod Asoks per » in prima apud titrofij legimus. De cynanche morbo a canibus didfofaut
forte a cynanche uinculo, quod collum ceu uinculo iniedfo fiiftocari inde uideatur) fupra dixi in c,
hic corollarium addam ex Caelio, Cynanchen (inquit)Galcnus dicit intima infeftantem colli ; fynan.
chen uero ad extima nuere amplius.minus^ periculofam efre,6C minus fuffbcare. Supra quoq; c3
de cane rabido agerem, nonnullos ab eo morfos in furorem quenda incidere dixi, quem noftri cho.
reamS. Viti appellentiGariopontus uoce corruptaanteneafmon dixit, proentheafmo, ut Graeci uo
io eant Qiian^ idem melancholias genus etiam extra canis rabidi morfiim nonnullis accidit qua de
.
i

re lo.Manardi uerba lib.y.epiftola j.apponcre uifum eft,pry fcrtimciim non d cane folum,fed etiam
lupOjSC tipulaitribus diuerfis animalibus nomenhuic infaniac contigerit, Affeiftionibus a melancha
t 4
224
proticnientibus ( inquit Manardus ) addunt Gratci ditiinam
quandam pafflonem j a qua detenti
lia
maioribus quibufdam efferri potcflatibus uidcntur, adeo ut
futura quotp pronuncient , propte» K
Arabes quam cutabutum ap«
reacnthcaflid uocaiitur.quafideo pleni, tit paulo poft , Addiderant
pellant,deriuatonomineabei}iola,quat irrequieto quodam motuuiper aquas modo
huc modo iU
infectum uocanqin paluiiribus locia
luc abfcR ordine uagatur;Latini(ut quidam uoluntjtipulam id
autem a Raze, inuentum,nece&
frequens. Hadenus putaui hunc morbum ab Arabibus, prateipue
fe eiusmentionem apud Grtecos. Dum uerd hxc feriberem, docente me fuprema ueritate , clare cc
enotii elfe quem Graci lycaonem,lycanthropiam,&
cynanthropiam iiocant, nomine a lupis uelca.
feptilchra pleruntp ua-
nibusderiuato.Dehis enim fcribitPaulus.Nodeexeunt.addiem ufep circa
eantur.lupos canes&Ccanes non dicitPaulus.fed Actius:) per
omnia imitantes , oculis concauis „
fleciffimam habenqualde fitiunqos faliiia cateqcru.
ficcis funt.craffe imbecilliter^ uidcnt.Iinguam
ram habent ob afliduas offenliones infanabilitcr ulcerata. Aetius fere eadem ,
unum addens , quod
mmfe Februario incipit.Quxficonferanturhisquatdecutabuto fcribitAuicenna, nemo ambiget
eum morbum ab eo defcriptum.quem Gratci(ut diximus)lycanthropiani uocant , id eft hominis in
lupum conuerfionem,pra:fertim cum Sf curatio, fere uetbiim ex uerbo, a Paulo fit affumpta , Huc=
&
ufmManardus.A canibus quidem lupis huic affecSui nomen impofitumreor, liuequod ha anu
mantes in rabie fimiliter afficiunt.fiue quod a rabidis ipfis homines morfi una cum hydrophobo in,
terdum hoc affedu capiantur, f Canis feu in mortem incidit,feu in furorem, fplenis noxa in caufa
eft,Calius ex Horo. toitTif/ , id eft caninam mortem, apud Ariftophanem, difficilem in.

terpretanturiquoniam difficulter animam efflare deprehenfum fitanimal hoc,Hefychius,V arinus, ja

Csclius, ^Morficatim inter fe 8(1 homini colludunt cancs,8C aliaquatdam animalia.
^d. At illtidnon modo non arrogantis,fed potius prudentis,intelligerc fe habere fenfum 8f ratio
nem,h:ec eadem Si caniculam non habere,Cicero lib. j. de Nat. Nos tamen de ingenio Si induftria
canum,multa diximus fupracap. 4 .Deimpudentiacanum,uide parte i.huiuscapiiis. f De fide
canum complura exempla proferemus infra ubi decanibus focijs,defenforibus,8f cuftodilnis aget.
Canis albusTymbolumefleputaturfidefiundcPicusMirandula cecinit. Signa quibus fubito ui,
fum eft oftendier albis Ex uillis animal , dominis domibus^ fidele. ^ Homines qui paruam 8f
planam habent frontem.nempe fimilem caninac,ftoliditi"<“^«5<)iudicabuntur: Item qui lerenam fiC
exporreeffam habent, affentatorestquod canes cum adulantur,fr ontem fimilem pra: fe ferant ut fua ,

pra copiofius dixi in D ,ex Ariftotelis Phyfiognomonicis: Ex quibus reliquas etiam a canibus fum- ’
ptas de hominum moribus pronunciandi conicifturas hic adferibam. Animalia fortia,inquit , graue
adiint uoccm,ut leo, taurus, 8f canis latrator, i/AitxTiiist.Et alibfioGi Jixfvusmi/ ifmim itiyx usa jrt,

oranti ual oso Klifisasii/raslLatinus interpres abfip omni lenfu transfert, Quicuntp gra
Ulter uocant,magnum ac perplexum.reducuntur ad fortes canes. Adamantius de hoc iiocis generd
fic feribit, om jj
itistiims «xsn, «3« m «9s,i(9« (ityaAwoitt auras KS<rita «/Ixtaoras,

Cornarius uertit,Qiii uero cauum Si grauem,ac minime flexuofum fonum ard tmt, his genei ofl mo
res funt,8^ magna fapientia ac iuftitia ipfos ornat.awtsia-n tpumji tiocat contrariam illi quam Ariftoa
teles in cintedis Si mulieribus *iKA«ir(iiiusji,id eft fraiSam nuncupat. Apud Ariftotelem igitur ex Ada
mantio,uel fic legemus, (afri jSagi/ «siAsp cpuvifn,t^%ycc?^cf^oviSjM«tfi^oV'nuu^ ww (il/giras ffvras: el alijs, V
fedadcundemfcnfum,uerbis.Siquistamen£aju4Mii pro i5«funs(M(i legere maliqnonimpedio.Nam
Si paulo ante Ariftoteles eo uerbo ufus eft,c5( i^iyx if siravns jSajurawf/, ufeisot : propter quem locum,
nebis uideatur de eadem uocis differenria agerc,hjc uerbaittya itsi n^snA4y(<Wiifi,tanquam differentij
uods relinqui polftint. Si moxfubtjci sctj.«Aoijifo»ic,autfimilc quid.Tranfeo ad re!iqua,Canibus (in
quit Ariftoteles)proprium eft7ti)isi</!i{«(i,id eft uox plena conuiciorum Si maledicentia.Qiii canibus
fimile aedunt uoce,canini ingenij homines exiftimabunf, Adamantius. Qui caput magnumhabet,
canum inftaqotS»™ funt. qui paruum,ut afinijWoi^sTO, Ariftoteles. Miretur autem aliquis cur
raslnc canes uocet,afenfus excellentia: quos alibi in paruat Si planat frontis memionewotiBnras uo«
caiiinnifi ita difcernamus,ut alias ad ingenium Si ueluti rationem animalium referamus uocabulu
fenfusialias adexteriorum fenfutim acumen Si fagacitatem . Rurfus , Quibus oculi, inquit , igniti
funt,impudenteshabeanf,obfimilescanumocuIos.Et de labris,Quibus(inquit)labra tenuia funt,
8if in angulis utrinepiquos Graeci xvyyaPiixs uocant)laxa;i»s iialflego ana yBAsi/r,8fc. id eft ita ut
pars fuperioris labriitixta angulum inferiorilabrofuperimplicetur,utita dicam, magnanimi funt;
hac enim fpecie leones,nec non magni robufii^ canes apparent.Idem de huiufmodi labris indicium
Adamanti} eft,fcdaddit tenuia elfe debere labra ioi si/utxi /id[m,id eft in ore amplo: corrupte autem
apud ipfiim legitur iut m a](8Aiaxif«,pro uStTois rayyaAioit a«f ats:qiiod Cornarius interpres facile de
prehendiffet ex Ariftoiele, nifi conferendi laborem ftigiffet, Et paulo poft.Hoc etiam caninum eft, fl
labrum fuperius SC gingiuac promineant.hos ad coniiicia Sif maledicendum pronos conijeito. Qui
bus circa dentes caninos labia prominentiiojt/ijaraa^malignficontumeliofi^tiociferatores Si maledi'
cifunt(uelfiGraccemauis,t«i:iis9t/)M(,vfeisai,»ja/x7ia,ia-tiriJoAsi:poftremumCornariusiadaiores expo
nit:)ut qui canes referant, Adamantius. Os nimis refcilfum,ualdeuoracem, crudelem, dementem ac (a

impium fignificat,Idem. ot T^ytVa xx^xtf fcgtTWi t«A rew ivrat.poft aKyap aliquid de*
eft, interpres actitum addluAdamantiuSj/iriis tpaxjopArajlijtjid eft nafi extremitate tenHem,iracundif
ndiciuia
\
 )

De Cane. H. Lik L 22 ^
fndicium fadt.Eandem fi craiTa.obtufa.rotflda SC foltda fit.qiialis in Iconibus SC gencrdiiS canibus
(pedatur, fortibus SC magnificis feu gloriofis uiris conuenire ait.oj htisyimti, 'ari

mentum habet acutum, dt^c. legendum forte lixxfoylms

cSi »i/r«,Ariftoteles. Interpres transtert,qui
(mentuin enim hominis tantum eftjquales, ut Adamantius inquit, non admodum improbi funt,fed
ioquaciorcs j naii \xr>xwjvmfti,Si fubmolliores, Cornarius ; fed quoniam eo in loco Arilioi.de pilofis
tantum partibus Ioquitur,eft quod dubitemus. Qtii fupralumbos in cindu ( lic uoco partem qua
cingimur 3 graciles funt ( favis uocat Ariftoteles, nifi mendum eli : Adamantius iiV^ivss, Cornarius
inepte fuccindos uertitXanum SC leonum inftar,uenationis lludio tenenturjmaximeautem fludioa
fiflimi uenationum canes.eiufmodi funt, Ariftoteles. Phocylides
poeta mulieres alias ex alijs ani.

,0 malibus natas
fingiqpro ingeniorum diuerlitate:a: inter catteras ex cane nata ysAitrui/niteK xywtii
id eli difficilis Kafperiingenij mulierem. SimonidesCqui idem argumentum fenarijsprofequitur)
Xinniii ( forte XuSxfytti legendum,de qua uoce inter prouerbia ex cane ) curiofam; oculis uagam;
clamofam,implaeabilem. Vide Stobartim noftrum in Sermone deuituperio mulierum,
Canis cuxix^iti dicitur cum familiaribus aurium &
cauda: motu blanditur.ali) hanc Uocem a gal
V
linaceorum barbis dedttcunqquas Grarci ««^iwnuncupant, arinus. Hcfychius exponit
fcjssriSVVl', legitur etiam VTmiiiMi’ apud euna
vri^iy.bC «wAsi/.adulatorem.Suidas >uvB(/,v>rv7f>tinitej
dem. Sittvaf W uel esvifw cognominanttir equi &: canes ; quod caudas fubinde moueant, arinus; V
(iMexwjiS-aivasKsjUigs *vl'*,VerfusapudSuidam. Xulvss ifiarece, uide mOx inter prouerbiat
Nuper in naui in Africa, cum nautis ablentibus canis in amphoram Oleo no plenam filices in>
4 p fjceret,bbftupui,qui
in mentem ueniffeqac unde fubqffet cani,grauibus fubfidentibus leuiora tolli

elidicp'AriftotirnusapudPlutarchuminlibro Vtraanimalium,&c. fimpetus canum amolitur

ncrij radix collo fufpenfaiuel dens ciniiius iti corio alligatus brachio, ut
fupra dixi ubiderabie cana
in ftniftro latete rua
in genere egi. Sf ibidem feorfim inter amuleta. Apocynonofficulum elTe aiunt
bets,quocanum impetus cdhibeantur,Plinius.Salpenegat canes latrare, quibus in offa rana uiua
data ’ftt,Plinius.Corcanintim habentem lugiunt canes; Non latrantuerd, lingua canina in calcia>
mento fubdita pollici: aUt caudam muftelat,qua abfciifa dimiffa (it,habentes,Plinius:Et alibi, mems
branam ex fecundis canis habentem,autleporis fimum uel pilos tenentem: aut qui hyaena: linguam
periftercon(id eft ucrbenacam herba)
in calciamcnto fub pede habeant, ut magi pollicentur; aut qui
habeant. Lapis inNilo niger fab* fimilis reperif.quo uifo canes non latranuabigit idem
dxmonia,
Thi afyllus in Aegyptiacis ut Stobsus citat.Lugduni in Gallia uidi lapillos
quofdam albos, latos, ro
fundos cochlex quadam fpccie,quas fabas marinas ( fi
bene memini uocant) SC appenlas lac nutri-
Herculis in foro boario.ncc mufcae,nec canes intrant.
cibus augere promittunt. Romse in tedem
Nuncutfumpollicitus(inquitColumella)demutiscuftodibusloquar:quanquacanisfairo
fe.
uel furem praedi
dicitur mutus cuftos.Nam qUis hominum claritis.aut tanta uociierarione beftiam,
cat quam ifielanatuCquis famulus amatier dominif quis fidelior cOmesCquis cuftosincorruptiorf
deniqp ultor aut uindeX conftantior C Qtiare uel im.
quis excubitor inueniri poteft uigilaiitior C quis
primis hoc animal mercari, tueri^ debet agricola:quod
&
uillam, dC frutflus, familiamm SC pecora

cuftodit,Columclla.lVlox autem lubtjcit uenaticum canem agricolae

inutilem effe : ideoip ditlfurum
de quibus nos etiam infra leorfim. In emptione canis, de fani.
fe de uillatico tantum EC paftoralij
exceptum eft. Alij pre.
A 0 tate SC noxa ftipulationes fiunqeatdem quae in petor e.nift quod hic utiliter bini catuli unius nu.
^ tium faciunt in fingula capita canum; Alij ut catuli fequantur matrem : Alij ut
pleriqj ut accedant canes qui confueuertmt effe
merum obtineant, ut folent bini agni unius ouis : ,
praecipue lo.
un^ Varro Quo colore eligendi fint canes docer Pollux y. i.fed ita ut de uenatorio
i

quiuideatur,quamobremcouf9 differemus. Turcjpilos incaudiscanuminficiuntrubrocolore,

clamore pardalin ftue pantheram illt.
Blondus. Canis in fyluis a uenatoribus tefticulis alligatur,Ut
ciat ut in Panthera ex Oppiano declarabitur. <rvxJ'HsM m as.

imdaevrfcUva Varinustlegcndum vir;,id eft fuibus tx

Suida,non aevi. Pelles canine ab artifictbus
(TII-

molles fiant, SC chirothecis aptae aduerfus imbres; quae aftate etiam

refrige
ita prsparantur,ut plane
exiftimantur. Ex ijfdem ocres fiunt corrigijs tranfmiffae, quibus utuntur qui mmida SC ulce.
rare
pars minus influentes r^ipit humores:&; Ia
10 rofa eruta habent.duplici commoditate; nam SC aftrida
contaflus, non exafperatur. Kvvxk,xs ( forte a» v «.« per «,
neis caligis,quarum fepe molefttis eft
Au-oMaiH JSotc fc^ra^Ao: Hefychms dC Vannus. Kt/<
ct ixjSvgtrss -nJ)
ituxM-ns

reKS7rsy,KsvByiinfcvi.«sJir£w^l/,uidefuperiusina. . , r r v
gratia aduerfus feras,uenatori)Sjmaxime
CCollaria canibus circundantur,prscipue munimenti
ornamento,^ difccrnendigra-
pugnantibus,neceiraria,nec non paftoralibus utiliaiquibufdam pro
iia-lc pro amuleto aduerfus rabiem,quod
Gratius poeta teftatur,bis tierbis: Collaribus ergo S unt
facris conferta monilia eonchis: Et ttititim lapide,
qui lucifugs criftas inducere melis luffere.aut
adiutant cantibus herbas . Quapropter hoc in loro,
& circa Melitelia netSunt Coralia, &: magicis
propter alti.
tanquamcommuni,decollaribusagereuolui,non inpecuartjsautuenatorqsfolum:a:
funqquibus aduerfum feras muniuntur arman-
io nitatem fimul etiam de loris.qus uenaticis propria
ly.it.lcollare munimenti caufa addifolitiim,
(quorettin.
turfo. Venaticis canibusCinquitCslius
di li^orutn impetus polTet^nouimus ex
Grammaticorum gloffematis , SC Pompeq prscipuebeltr,
226 De Quadrupedibus
qui id etiam itocari milium fcribit, Sed M. Varro Rerum r uflicanrm libro i. dicere mellum maluit.
Is millusex corio concinnabatur, ferreis confixus clauis. Inde fttflum , ut quicquid praefidio nobis
eft,proiierbio quodam, id cfle munimento pronuncicmus,perinde ac Iit millus cani.Poetac armilla»
ros uidentur appellaile canes ex hac ratione, quoniam millus fit ifs armillarum uice , Apud Graecos
derxambus eli latum corium (& firmum)ob canis collum. Dicitur SC perideracum.attp item peride-
ris. Xenophon in libro de uenatione ita feribinCanum ornatus funt,ii'sji«a,iVitl' 7it, rsa/iwiat. In quo

illud aduertendum.quas Xenophon ftelmonias uocauiqid eft ftfeias quibus canum latera pramu-
niuntur: Pollux telamonias dixit,HatcCxlius. Canibus,ne uulnerentura beftijs ,imponuntur coi
laria,qua uocantur mcllum,id eft cingulum circum collum , ex corio firmo cum clauulis Capitaus,
qii* intra capita infuitur pellis mollis,nc noceat collo duritia ferri . Quod fi lupus,aliusuc quis his „
V
tmlneratus eft,reliquos quoc^ canes faciqqui id non habent,ut flnt in tuto, arro. Attp armillatos .

colla MololTa canes,Propertius 4 ,Eleg. Ex pelle melis pharetras SC canum colla obtegunqinde me
lium(aliqui per I duplex fcribunOuel millium genere neutro,ut V arrouiel millus mafculirio, ut Fe.
Ilus utitur, nominatur. Scipio Aemylianus ad populum:Nobis,inquic,rei^ piib.prjGdio eritis,qua
h' millus cani.Pollux libro y.cap. 9 .de uinculis,loris, 8f fafcijs canum,fic fere fcribit : Caiies ad uena»

tionem ed\ic3ntmji‘tumitxxfu efl oblongo ligati loro,quod quidem anfam

habeat, id eft in fummo reflexum SC duplicatum fit,ut firmius manu inietfta retineatur. Xenophon,
0^3 i^vns ctyxvhxs 'th HSC^ws TKgs<n aws ^^yccciiRj/ot iit

Omnibonus uertit.Lori manibus anfas habeanqpracterea nihil;nc<j enim bene feritant canes, ficol
lariaexipfisc 6 textafuerint.Egoreitaintelligo,R.etinaculafiue]lora(Omnibonusmafculinogene'a,
re loros dicit,imitationeGra:corumputo)feorfim effe dcbere, 6<l annexos tantu collaribus,lion conti
nuosifed hate ab illis certius petenda funt,qui uenationem experti callent. Quod ad tiocabulum
eodem capite apud Pollucem pro 'i^HyyvTmiSi ,
yvTtui/SticafotK legendum ysyxvAoijiSvsiiSf rurfus
Kvrjtnutfiut ^«j-xi/AoiTOpotiiistubi de inferiore lori,quo canis ducitur, parte loquitur ,
eam a collari
pendere fcribens,Sf iuxta cynanchum annecftufiue quod annulo ferreo, quem «j-svAsp appellare li-
cetciyKvAiit catenarum annuli, V arinus)inne<ftatur,fiuecorio, utrouis fcilicet modo ita ut per fora,
men in una extremitate lori altera ttanfmittatur,quod nodi genus noftri uocant em lltf4> .-
iic enim
facile erit cum ad curfum dimittetur canis,nodum refoluere,uel ut Graece dicam,Tj «;j,i/A»(/K*AvB(f,
us pl TanftZni f«yyi/mi«t,Bi"‘yxvMoiJlfa,'^7ii«idixx,«tnj>ii!iiriiHrxVarimts interpreta tur,re(ftc quidem,
fed eo folum in loco,id eft ad exemplum propofitum, quod eft,E'jn xxminsTni msf i(suiiii a
fx yesyxt/A»|ilU'« tft^miai «Aariu, arcus tenfos,incuruatos, 8f ad fagittandum paratos. In lexico Grjco.
lat.«jyiAsj/ quidam exponit lorum in modum catenae intortum,line authore.Sed adrem,Ornamen=
«atm canis, inquit PoIlux,deraeambus dicitur,id eftcollare(utiam exCslio diximus;intra quod aflti
ta efle debet agnina pellis, ne collum canis corio atteratur,Telamonia, 7tAiti«ui'(<t,fimiIiter latum eft
lotum tnPtiiioifyiCsiiiClif[VIS lis TMlfitiTntimaii^xMif, is iUiiKfjinuii ii laii mt diiMnhxmth
Kf «t KSk nes A«yoe<ts nyoWi»t/,malim s£).B(/,id eft utrinqp a collari circa latera procedens obliquec^*»*/:
quod uerbiim ita inte!!igo,ut telamonis ambae fe mutuo decuflcnchoc eft,ut lateralis fafeia ea qiite
i dextra collaris parte incipit,obliquc feratur ilia finiftra uerfustquf uerd a finiftra collaris partepro
cedit, ad ilia dextra)ita ut ftimma dorfi pars.Grxci tenontas dicunt propter latos illius loci tendines,
pcft armos ptremos.Sf ilia quotj obtegatur. Verbi hanc cflcfignificationem apparet apud
40
SuidaminEritMBlyi/Isi/.TtwrTaspro ceruice Sf fiimma dorfi parte accipi ex Varino probari poteft,
Caeterum claiii,inquitPollux,«Asi«ij,« 5V!jsi,/fj,inteIamontjs eranuSf hxadimVe«i/(id eftlocumfu.
pra pudenda)uf(p cxtenduntur,ne canis iniri poflit.clauis infeendentium audaciam reprimetibus,
ne ex ignobilibus concipere poffint, Porro acollari longum Sfanguftum dependet lorum, quodiu*
xtacynanchuminnctftitunco^camscircundticifur. Sunt qui etiam terga canum tialidis corffso.
periant.qux SC ipfa a collaribus proceduntcWS vie vmi/liei/lxs cu/i4xirns)ita ut caneshocmodo mu
niti nequaquam facileapugnacibus feris, quas adoriuntur,uulnerari poffint,
Ha(ScnusPolIux,No
tandum eft apudPollucemi^f//ttM(; per duplex rho feribi, Aeolice nimirum,cum apud allosreperia.
tur cum fimplici r jio communiter. Apud eundem perideraon primum fimplici poftea duplici thd
,
legit: deriuan tiir enim omnes hs uoces i* i* i oJsjis, id eft a collo qua tioce deducunt Grteci a
, <9
'
uerbo ctitjai/
uel <^Bj«(',ciiioniam excoriari illic incipiant animafia; folent autem Aeoles uerba in
sf«,
paroxytonamutareinfcfyBjUtxsfBxtyyB.o^agwo^t^^ai.AtfsssjijOtrvrtyBf/iBibtTyittywAwff.Varinus.malimxw
e*»©;' proo-i/r^. uttn fequenteuocabulo; Mifisis.mviyxHixC&txuim©', Hefychius Varinus, &
iirm , lidem, aIj ««, tmipxyHU&' , Suidas SC Varinus d^xtx wi&iij»*. . ,
)(«Aiit,ariaywa.-'^<w»> Kp Afm/, Hefychius. Vi^ifyxvt, xChipx^oTixmxii.tx, Suidas. rsgKfqiwjt,
9^Tjj*y»Ai®'i<sir/«s,«s liii/UffH aioAis£s,<I ciiiixcmr Varinus. V7re./leij Polluci non a-
liud quam xCiiMs tiidetur, Hypoderaon SC hypoderidem Varinus exponit ornamentum mu.
liebre monile muramulam Derara , id eft collaria ( inquit Xenophon fint
.
, ,
) lata SC mollia , ne
atterant canum pilos Stelmoniae etiam ( faicias uertit Omnibonus ) loros habeant
.
latiores , ne
terant lagonas id eft latera uel ilia canum : clauata: fint etiam (encentridas
, id eft clauos infu,
,

tos habeant ) ira m 3^» tfvXxHxmy, ut ab anguftrjs defendant.Omnibonus.Ego

i,
uerterim , ut genera
canum conleruentur, nec ignobiliorum editu degenerenuclauos enim eam obeaufam pofterioribus
quotp
 .

De Cane. H. Lib. I. 227

qnocj tons 'addi Pollux monet,i7f)#ts tftijAKiSwrat «utws ^ «'fluuuti j(C£eit')id efi: ne ex miioribus canibus
concipiant, latum fcuti uel gladij,*» ttPtA^ttd «dg-n^tS^cos jtfcgrteiKiiff ygu t<^vfo5<6 JiccsKK»
TJjtfs,Vide V
arinum.E7tA/iow(ii,^f4ttTar, Hefych. V
arinus Hefychius telamonem fimificer exponit.
,

Item (^ixo-Kicff/. Sic SiT in atdtficrjstelamonesuocantuir Cigna qux fufi:inent,ucmquicSeruiu^,

Graeci adames uocitant^utra^ nimirum uocei» tjSI r?iscy,id eft a tolerando SC fulhnendo fada. Hc*
rodoto telamones funtlinteola uel fplcnia quibus uulnera obligantur. PtGti3 «A«if ws ^ei^as w/otf
3
•nhxtiwvccSjTrOioie/lHffi tu xA/v*<,lambIichus:id cft,Inicdis manibus eius uinciilis alligauit eum ledo.
Kv
« T wvx K^x'^c/ia-iAa5,Ko^7mij «?Afc^/sf(/,K;(«AKfti7*V 'n [ivpi)(pii in epigrammate
5 : eit etiam pcrjc uel

facculigcniiSjSuidaSjHefychiuSjVarinus.QLiserendiimanidem iint,lcwix^
10 X«?, SC To A c/};h-7t(ou. w» ijCJ t Uvvxy^y 'J^ny^ijKtaTM
,
i;? riris «y^TVi h
£Lv«|/,PoIUix:quibus uerbis licet periderxon a cynancho diftinguere uideatur, dubites tamen an ua*
riandi folum gratia(quod libri eius argumento conuenit)de recadem duoftaiim nomina pofueric:
qum&;fin!cxicisGr2Pcisi/l^j3<sHs/ct/y«^)(«sexpomtur. Kvvzy^yk)^hx(>^Zy dixerimmillumfine clauis
aut ex corio.Nam ^
ferreum inftrumentum cynanche erat, quo fontium colla clauduntiir/quod ca
tulum ferreum Plautus appellauit.-altj fimiliter,iuin canibus,coIlarc.Lucilius libro ^.Cum manicis,
canilo, collare^, ut fugitiuum, Deportem; ut citat Nonius, Eodem fenfucollartam foem.gcn.pro
tulit Plautus in C apt. Hoc quidem haud molefiu* ft iam , quod collus collaria caret. Sed de lontium
uinculis fupra etiam docui, prima huius capitis partc.Aflu#Ao;rt<^« quocp uinculum circa canis collum
fignificatjKcu -nty iibzlucey 7icuyo7n</lKy a-Kv^oc/xaiy^m epigrammate, Suid. V
arinus. Eandem uocem Suis
^0 das in AfcgcuoTsrfco^w, laqueum interpretatur quo capiuntur aiics:quanquam ipfe incertius feribit v> if^
7iK9f/ A(V, quod pro reti potius aliquis accipiat.KAsiospro collari tum canum tum fontium apud
Va
rinum legijTWga rn U\&<lyyid eft a claudendonnuenitur dC
^KvviHyLvuHyLvvlayLvv&H^omnh foem.gen.fix: Wors mafculinijnomina Grgds pileum, uel petafum
dC galerum iigmficant:aut ut aliqui interpretantur -^mipa^iutcyyid eft galeam, quod ab initio ex ca
nina pcllc(namad«vv«fiif fimiles noces feminini geii,«/i,;a,idcfl: pellis fubaudit, ium^vK»,vnef</ixAlif
&c.marcu]mum>ct/nce2ad5r?A9tireferripotcft:)riuetcrrcfeiscanis fiucfluuiatilis,uc Varinusferibit^
galeae uel ptlci tales fierenf.quibus poltea cx alia etiam matersa fadis idem nomen remanfir. Ego po
iamij,idcft fiuuiatilis canis mentionem non memini ufquamrcpeii(re(mfi quod Syluaricuscynopo^

tamoncafioi em expon!t:)marini frcquentiflime. Solebant autem ueceres capitis tegumenta ex pelli

50 biis diuafts conficere;proinde V
arinus, Diuerfajinquic, 7r^K-i<pecfiCuwy genera fiiiit ; dC inter cetera
x7Jc^U>cvi'fe«(ex pelle mufielaerufticar, aut lupi fecundum alios)6f qua! proprie cynea uocatur,alia ex

taurmo,alia ex caprino corio,uel ex quouis alio.ln Gci mania multis m

locis non ex caftoris, fcd Iti
trae pelle cumfuis pilis, tegumenta capitis parantur quae ditiores tantum fcrunt,nonruftici, ut uetes
res fuas cynas,fed in ciuitatibus.Non pcccaueritautem fi quis lutram qiioc^ canem fluiiiaalem ap.*
pcIlarit.Kvnocf/,alias Kvrwi/jinPeloponneib petalum uocabant, Varinus&iSuidas, apud quem 7r£A?>
‘artffmendofelcgicur.Hefychius Kai/Hi/pileum(-sr?A$f/,dequa uoccinTaurodocui) Arcadicum inter*
pretatur,ali^ Laconicum,Kttota:c,;rrApf3«x«§, VariniisS.' He1ychiiis: 6Cfortex.«g,id efi: manus prochi*
rotheca Qi manuum tegumento hic accipi deber.-ut quo^ non capitis tantum efi fed pedum ,

etiam ex fimili dC fimiliter parata lana. Dubitet aliquis quomodo canina pellis ucl aliorum animali*
^gum pericephal^^jid efi gale^ufum implere potuerit, cum propriedidagalea ex aereaiit ferro coiia
fictjfi^quamuis graucs ferri idiis tuto excipiat. Refpondeo pericephal^ae nome, ut etiam trApv, com
mune mihi uideri ad omne capitis tegumentum, non militare tantum. PiApf/ j<«A<(?f/,id efi pileum tcrca
umin Arifiophanis Lyfiftrat^IcgitcfiaturSuidas in Apud eundem podam in Acbarncnfi
hi^ST^iMyniiiyxTntray 7r^sTa?j:n^aiot,i/'«vof/^«v<AjtjxfcA^:fcholiafies exponit galeam exarre delap*
fam per petras uehementer fonuifieuit uideatur prozriAsf/ accipere,non ut alrj pro penna, quae
nullum fuo lapfu fonitum cietifed ex comicorum iocis propria uocabulorum figmficata recfe pro*
bari non pofilintjCumijs faepe abuti 6f7rKf’vt!roVoj<«(» loqui foleant.Kca/aais^i^^i^aAcacufTr^s
t^aivTBjVarinusudeftcyneis didis,iiel ex pelle canina pericephalKis,cona. apluuiamutebantur : at
galeis ferreis in piuuia nemo utitur: fednetpriifttci galeas portant, cum gramijiatici Kuvtiy expo*
50 nantpericephalaam quae rufiicisin ufu fitritem Mercurium pericephalsam habere petafum. Hinc
nemo non intelligit pericephalgae nomen efie commune tum galeis proprie ditfiis (quarum differeit
tias in hac uocc V
arinus cnumeraOtum alijs pileis diuerfis.Sic etiam kuvh alias tanquam commune
uocabuluin ufurpatur,alias pro lato crafib^ Of ruftico ac uiatorio pileo, quem a latitudine etiam pe*
tafum uo'cant:quaIem Mercurio uepote nuncio inbuunt.Eadcm puto forma galeri erar,Tccunda dC
lata, arcendis ^ftibus.Et temperat aftra galero,Staiiiis i.Theb.Flauo crinem abfeondente galero, lu.

uen.Sat.6,Nomen habecgalerus(uel galeriim)quod in modum galeae cfietfadl-us, ut inquit Varro,

De camelaucio Sd caufiain Camelo dixi.Strepfiades apud Arlftophan^in Nubibus conqueritur^
quod mifer no fecum domo «£«;«{/ attulerit, propter pluuiam nimirum. Tais^EiAajaiwf/ v^eisi^^y
6M'7tcilv(n'7r^i 7roL(^yKYy«’ny.ixy.'K.vvHy'nyo^Xmtsoy ,
Athenxuslibro 14. id efi, Helotis
autem opus omneiniuriofum ^
ignominiofum imperabanucogebatur enim quife ferre cynam,uc
Bayfius transfert.Qui Strabonis etiam uerba cx libro 6 de origine Tarenti citat, qiise fequimturj
.

Ceauenerat ut Hyacinthinis infultus initium fieret in populares, quando habita in Amyclxo lud»*
228 DeQi^drupcdibus
rum celebritate, Phalanthus capiti cynam imponeret. Loquitur inquit, de iniidijs quasLacedatmb*
niorumhelotes.id eft mancipia uocati, Parthenfepopularibtis ftruxerat, Cynam paulo poftidem
author C ut opinor ) ex Ephoro,pileum Laconicum appellat, licet aliter rem ipfam narret, Haec Bay-
fius, KutAftt/ aliqui dicflam putant a Cyne (*# Kuuos ) huius
nominis artificc,quiprimum^id^enus pi
lei paraucrit,Suidas,Etymologus, V arinus. Demofthenes contra Neaeram, ot j toc xturccc tws oueTtieg
txmns- Mercurius arietem fub axilla ferens, K
capiti geftans impofitam i<«i«i/,&c.anathema Arca,
dum in templo quodam Hierocaefarfe, Paufanias in Eliacis, Cynae diuerfa: fiebant, fed pulcherri-
ma in Bceotia,quas rufiici gellabant, V arinus.Theophraftus libro j.hift, plant.cap. lo.de abiete foe
mina icribens,^W
•nuifumTiMstiviuicuStSCc. legoxuatwj. Gaza imperite uertit cyathis. Minerua apud Homerum in „
Diomedis curru, ne uideretur a Marte Orci galeam ( KwSy ) fubiuit hanc aiunt omnium in na.
:

tura rerum nigerrimam elTe. Grammatici craflifflmam nubem interpretantur. Hinc prouerbialiter
if «f «r.id eft galeam ferre dicitur, qui in fraudulento
aliquo facinore latet, SC tanquam Orci ic.
nebris occultatur, Varinus. Pirj itprvir» Tus^Tti/lirvTtvtivorijotxcc T«f/aiV7©- Ktw»y^

Ariftophanes in Acharnenfibus.Hieronymus, inquit Scholiaftcs,in comoedtjs irridebatur tanquam

nimis comatus quapropter hic comico ioco Orci galeam ei attribuit, ceu qui fub nimia coma ea®
;

deformi 8C fqualida (quo fenfu Gratci uerbum xnew proferunt ) propemodum lateret. Vide Eral.
mum in proiierbio Orci galea, « xauK.Nauis autgalerus,dere ancipiti dubia,ut Suidas ex-
ponit textat apud Ariftophanem in Auibus: ubi Irin quae alata petafata aduoIauerat,quidam in.
terrogat, Poteratenimnauis appellanda iris uideri, ed quod alis tan, ao
quam remis aerem traijceret;limiliterenim extenfaealae fulcant aerem,ac remi aquam: uel quod ue=
ftis eius in curfu ( tiolatu ) finuata eflet.Km/» autem,uel galerus, propter petafum pileum, quo taru

quam nunciautebatur,ut Mercurius quoi^: nam &: Sophocles in Inacho cynam Arcadicam Iridi
atiribuit.Hfc fere Ariftophanis Scholiaftesrpro cuius uerbis,Pasroi//\,iatW ( fcilicetipfa Iris)

jt;« TK^tfi.ltesrtTaTtiaitxiira.dego *»iin«;)apud Suida fic legitur,

Ptsioit « jpih^as,
j(sa TO Sasnj xianuifacili quide lapfu ut pro i fei, feriberetur m ypiijaj: hincdeceptus
Erafmus multa de triremi di malo petafata nugatur, nulla interim Iridis eius^ habitus mentione, a
qua tamen primario prouerbium hoc defcendit. Canautas capitis ornamenta ueteres dixere, Fe,
flus. Hefychius bis exponit id eft domumtcuiusinterpretationisoccafionem aliam non
uideo,mfiquodfufpicor, aliquem o«i«(/ expofuiire,eam^uocempofiea ab imperito aliquo
j,
in luwH{/ mutatam:non pauca enim iimilia in Graecorum lexicis offendimus. Kai/sj/, pro
id eft adorare, uerbum recentiores quidam a cyna,id eft pileo faiftum putannquod adorantes pileum
a capite dimoueancfed huius eiymi neminem ueterum,quod fciam,authorem habenK«iA/s(/ proprie
amare iignificat uerbu deriuatu a primitiuo Lamachus in Acharn, Ariftophanis,TiVt <rv«ia/BB
fcholia frouvas exponunt.
^f. Canarij circa AtlantemAfricat montem diiSiluntpopuli,quo3ui(ftus eius animalis ijs pro.
mifcuus fit, Kutfcera ferarum diuidua, Plinius y.i, infehees Hiipanos, quiNicuefamiecuti, Bera*
guam habitandam elegerant. oppreflitegeftas tanta.ut nei^ a fcabioiis canibus.quos uenatiis flf tu.
telae caufa fecum habebant ( in certaminibus nancp cum nudis incolis canum opera plurimum ute.
bantur) neque aliquando a peremptis incolis abftinuerint, Petrus Martyr in rebus Oceanicis Et .

rurfus alibi, VafchumNunnez quendam nefeio quo in loco Noui orbis ad tantam inopiamper*
iienifle ait, ut fcabiofas canes dC coenofas bufones, ac huiufcemodi alia pro delicatis epulis edae fiie
rintcoaifti.

fh. De canequem VuIcanusexOTeMonelioconflauit,interuenaticoscelcresdicam. Alcia-

tiEmblcmain impetum inanem. Lunarem noiftu ( ut fpeculum) canis infpicit orbem: Se^ui*
dens.aliuma editineftecanem, Etlairauiedfruftraagitur uoxirrita uentis. Et peragit ciirfus fur
da Diana fuos. Anthologij Gratci libro 4 .inier epigrammata in imagines animalium, ultimum efl
authoris incerti in Priapum horti cuftodem, quem canem ficulneum uocat,
Tot@'oKvoii/ o[/ofxs^ai 7nxg' Svxir©-,d(c. Brodacus pentametrum
claudicarefcribit,8(Iegedum,ToM! ttJp Sj/ Mihi per nvixifmm^Kvani monofyllabum efferi polTe I*

uidctur.quam uocem ideo retinere malim, quia conuenit Priapo, cum pudendum Cgnificet, ut fu.
pra expofui. Epitaphia quedam canum diuerforum.in fuis infra generibus referam, ut uenaticiin»
ter uenaticos.&c. De canum quorundam ( Hecubae in canem mutatte. Aurae canis Atalanta:,
Xanthippi ) fepulchris.unde locis etiam impofita nomina.fuperius dixi parte i. huius capitis .Apud
MololTos canes inhumari folitos aiunt, Honori defundi canis ciuitatem conftituifle Magnum Ale.
xandrum Theopompus fcribit,Caclius. Badriani.ut Oneficritus fcribit,eos quiiam fenio morboue
confedi flnt.uiuos canibus apponere folebant , ad hoc ipfum de indufiria enutritis, quos^ illarum
gentium uocabulo fepulchrales iiocent,Ca:lius. Diogenes dicebat, fi canes eum lacerarent Hyrca.
niam hanefibi fore fepulturam:fin uultures.Cafpiam.Stobatus: apud quem tamen non Cafpiam, in
uulgatis limul SC manuferiptis codicibus.fed reperi. Verum rum ali) Indos, alrj Iberos bi Ca.
fpioscadauerauulturibus lancinanda propofuiflefcribant, Gyraldo icfie, «ay'!® uox corrupta ad
propius mihi accedere uidecur.
Ketearix uelKxisri»):
 DcGane. H. Lib. I. 22p
fKvi'5i/vAee},|iostxS{«»V»^’‘^»iJ5Aa%(/,Siti(ias,VaHnus.i.CamiinIatratus(mfomnisaudims)mall
aliquid ab inimicis metuendum monet. Afperi &
latrantes canes iniurias hominibus prafagiunq
Si magna damna: Alieni canes fi blandiUntur.doloi 5C infidias nunciantiKc. Artemidorusildem de
uenaticis, ctiftodibus, &
alijs, quid fignificent in fomnis, feorfim nugatur. ^Aethiopes Satnbris
proximi fummam regia: poteftatis cani tradunqde cuius motibuS quifnani imperitet, augurantur^
Solintis. Natio Aeihiopum eft qUae^anem,Si habet regem fuum,& illius etiam appetitui paret: fi
adulatur, eum non iratum efle credunt: fiiram agnofcunutum etiam Uellicationes.ululatusi
latrat,
difeurfus conietSantes, ei obtemperant, Aelianus,Apud Aethiopes genstNuiias quidam uocant)
tn Africa Ptoemphanj fuere, quibus regis uice canis dominabatur, quem miriflceobferUabant:exil
to litis enim motu ci nutu imperia,SC quaefient placita augurabantur, Gyraldus ex Plinio. Canem
locutumin prodigijs,quod equidem annotauerim,ac<;epimus:&;ferpentemlatraire,cum pulfus eft
regno Tarquinius, Plinius. EqUide etiam Uerbaprifcaefignificationis admiror. Ita enim eft in com
mentarljs Pontificum: Augurio canario agendo diesconftlmantur, priufquam frumenta uaginas
exeant, Sc antequam in uaginas perUenianf,Plinius, De facrifleio canariocquamuis Gyraldus cana
&
rium augurium facrificium idem faciat ) quod pro frugibus Caniculat fyderi immolabatur, inlcs
rius dicam. PaufaniasEliacorum lib.a,fcribitde ThrafybulotGyraldus ThrafyllUm uocat quo-
)
dam uate lamidaiex lami Apollinis filij familia) cuius imago in Olympia fit, cui galCotes ( id eft fteL
. lio,non muftella aut feles ut Caelius fufpicatur)ad dextrum humerum arrepat, & caiiis affiftatiucru
intercifus.aciecur patefaciens, quod is primus extis canum infpeiftisuaticiniuminftituerit.-quem Io
. >0 cum in LctHiones annquas fuas iranftulit Caelius ij.jy. Scribam fignificaturi Aegyptij.aut prophe-
tam,autfplencm,autodoratum, aut rifum, autfternutationcm, canem pingunt . Scribam quidem,
quoniam eum qui debet elTeperfedlus fcriba,oportetmulca meditarfiadlatrare omnes quodammo-
do.agreftem e(re,nemini gratificari, quemadmodum nec canes . Prophetam, quoniam prae cacteris
animalibus admiratur canis,&l obtutu firmointuetur fimulacra deorum, quemadmodum prophe.
tam. Splencm,quoniamleuiflimumfplenem canis habeuSf ex eomors cftilh,& rabies aliquando:
&
miniftri canem curantes, cum eft moriturus,ut plurimum fplcnetici fiSt.Odoratum uero, rifum,
fternutationemtquoniam qui planefuntfpleneticl.necp odorari,neqj ridere, neijfternutare po&
funt, Orus in Hieroglyph. interprete Bernardino V
icent. Magiftratum feribentes iterum canem
pingunt, cui addut regiam ftolam nudae figurae appofitam:Q.uoniam quemadmodum canis, ut ante
jo ditSum eft,in deorum fimulacra intentis oculis profpicit : fic Si magiftratus antiquis temporibus in
nudum regem profpiciebant,cuius gratia uendicat libi regiam ftolam, Orus ibidem. Et alibi, Canis
auerfionem fignificat.ln homine impudente etiam, pro quo ranam pingunt, canis memiiiit nefeio
qua ratione, nam cum ranam in oculis fanguinem h abere dixilTet ; S
impudentem efle, quibus tales
fintoculi,fubijcit,Hinc illud Homeri, diroj8*}is xms «VitaT quafi uero canis etiam fanguineos
habeat oculos. Canem album fidei fymbolum efle iam fupra in d.ex Gyraldo docui, cteres iu
rabant per canem, ut in Anfere diCemus. Cur facerdotemtflaminem dialcm)cane Si capra abftine-
re,2«: ne tangere quidem aut nominare oportuerit, explicatur a Plutarcho in quacftidnibus rerum
Romanarum. De capra alias : Qttod ad canem, inquit, minuS quidem ille libidinofus, miniis etiam
quam capra fcetiduseft. Dicunt tamen aliqui non fas eiTe canem arcem Athenis ingredi, ut neque
40 Delum infulam,e6 quod in propatulo cocant,tanquam boues fues &
equi in thalamis, non autem
publice Si: inuerecunde mifceantur. Sed illi ueramcaufam ignorant: iccirco enim a facris&l afyiis
templis canem arcent, utpote animal pugnax.ut tutum acceiuim fiipplices habeant. Videtur autem
louis quoq;facerdos,uiuaqua:damuela:desuelimagolouiscxiftimatus,adquam libere fupplices
nemine prohibente aut terrente confugerent.Qiiamobre ledulus eius in ueftibulo domus erat. Sic,
Ad hxc canis animal impurum credebatur,nec ulli coeleftium deorum facru.fed Hccaty, Marti, &c.
(ut inferius repetam,)H3:c Plutarchus.Canem alere in Delo nefas erat,Strabo lib. 10, Panegyrin
canum menfe Atigufto ab Romanis folitam celebrari.aiuSores Grjci funt, monumento urbis captj
ab Gallis.Tunc uero caedebantur canes, qui Si m/vHxK-n,, id eft fine latratu agebant, anferibus am.
pliter fonore^ incIamantibus.Hoc ipfum arbitror a Plinio fignificatum libro ig.ubi canes ait annua
yc pendere fupplicia inter aedem luuentutis &
Sumani,in furcas uiuos arbOre fixos fambucea,Caelius,
Viu* canes cruci fambuce* affigebantur a Romanis, &
anfere infidente inter aedes luuentutis S£
Sumani deferebantur, Gyraldus. Sed hac de re etiam in Anfere dicam. Caribus exta canis deis of-
ferremos fuit, unde fa^um eft prouerbium Caricum facrificiiim:nam pro hirco canem matffabanr,
authores Diogenianus,Heiychius, Arnobius.Meminit etiam Suidas. Catulos latffentes adeo puros
exiftimabant adcibum,ut etiam placandis numinibus hoftiarum uice uterentur his,Plinius. Apud
Boeotios expiatio fieri publice iblebat cane per medium duas in partes diffetffo.inter quas tranfibat,
Plutarchus problemate iam citato. Vbi apud Gr^cos canis immolaretur, Leonicenus in Varia hifto
ria 1. 6. Romani in Lyca:is,qua: Lupercalia uocanqFebruario menfe canem immolant,cuiiis rei cau-
fam Plutarchus in quatftionibus Ii.oman,inquirit:Canis facrificio,inquir,omnes fere Graeci uteban
60 tur,a:etiamnum quidam utunturadexpiationes.EtHecataccatuIos
cum alijs ad expiationem per-
tinentibus exponunt:& eos qui expiari opus habentcatellisluftrant, { snev«’?r‘'i) hoc expiandi gc
hus perifcylacifmon upeantes, Autquiacanis lupo inimicus eft,ideo inLupercalibus immolatur.
 '

De Quadrupedibus
quoniam Pani hoc facrifi.
Aut quia Lupcrcos in urbe difcurremes canes latrant Si moleflant Aut .

Plutarchus, l^tn in eo.

cium peragitur, cui canis propter caprarum greges gratus habeiur,Hacc
dem cur canis in urbe non appareret cum rem diuinam Herculi faciebantjhac rationem affert: quo*
niam canis Herculi femper moleftus fuerit:ut Grthus ( lic fufpicor legendum pro s«i)
Cerbe, ns: K
Kciim Licymnii filius Oeonus propter canem occifuseffet ab Hippocoontidis, praliaricumipfit
Coadus,prwer multos alios amicos Iphiclum fratrem amifit . Plurade Lupercalibus corum^ ritu
leges aplid Plutarchum in uita Romuli. Vide ne non redcGyraldus
ex Plu tarcho citet pcrircylatifr
mum facrum effe ex catulis : facrum enim uel facrificium ab expiatione differt. Cur Genera manat
eft bonus euadat,precantur f An quia Ge.
didite canem facrificant, 8d ne quis ex domefticis;j»sos,id
neta generationis dea eft; Sd quemadmodum Grad Hecata:, fic
Genera Romani canem immolant p
pro domefticisdSocrates quidem Argiuos fcribil Ilithyia:, id eft Lucin*
canem facrificaffe facilioris
fiat, non ad homines, fed ca-
puerperij gratia. An forte hate precatio ne quis domcflicorum bontis
nes domefticos pertinet f canes enim afperos 6d terribiles effeoportet. Anquiadefundios;s«rss&:
nstt-f as nominabant (id eft bonos ad elegantes )
ne quis ex domefticis moriatur,obfcur e petunt:' nec
mirum, cimi Arifioteles quocp referat in patSo Arcadum cum Lacedatmontjs (ts/wa;5ssi!(< arti^pro
eo quod eft neminem occidere feriptum fuiffc referat, Plutarchus in quatftionibus Rom. De Gyna:
cea ad Geneta deabus uide Gyraldum Syntagmate 17 Genito mane catulo res diuina
.
fii.gd in ca«

nis deum etiamnum ponitur catulina. Plinius. Ego pro Genito mane
legendum puto Genitoma»
nx uel ut Plutarchus feribitin Rerum Romanarnquacftioneyo.rtreTKiKrs.deatfciiicetitauocat*;
manum ueteres bonum uocabant,quanquam Gyraldus Bonam deamiqua: 8d Rhea uocatur et alto i»
nomine Gynscea.ut ipfe inquit,) a Geneta dea feparat Syntag. 17 * Cynetiam,*vn7M(/,Hefychius
8d Varinus interpretantur Xsmsidjsf.SAray, «pedi. C^uamobremlaribusijsqHospropriepvsB
dcs(pra:ftites)uocant.canis affiftit,£dipii canum pellibus ueftiuntur f An
quiaprtefidcs domus cu.
ftodes effe conuenit, externis terribiles, quemadmodu canis eft : domefticis uerdmites ac benignosd
An potius ucrum eft quod Romanorum quidam dicunt,8dChryfippophilofopho probatur, malos
quofdam dtemones circuirc,quorum opera dtj tanquam lidiorum 8d carnificum utantur puniendis
impijs Sdiniuftis hominibusSd ex horum numero etiam lares funt.noxij daemones uira 6; familia,
:

tum infpeiftoresicam^ ob caufam caninis pellibus amiciuntur, Sd canem affift entem habent, ut qui
caufis Rom. Lar fami
in malis hominibus inueftigandis puniendis^ acres natura fint, Plutarchus in
liaris ab antiquis.tefte Plauto, in canis figura eftormabatur,Gyraldus:Etmox,Valde(inquit)confi.
l*

derandum puto.quid ladem fibi Cornutus feu Probus grammaticus in Perftj Satyris noluerit, cum
fcribiuSuccindfis laribus,inquit,quiaGabinohabitucynomia, id eft canina pelle dei penates for*
mabantur,obHoluti toga fupra humerum finiftrum, 6d fub dextro. De Serapidis cane in Cerbero
dicam, Hecatae canis immolabatur.utqua: Proferpina exiftimaretur.utPlutarchus fcribit.S; Lyco
phronis interpres, citans illud Sophronis in Mimis, oyifmosf HmHilxsIu/imifxriicciw.hoc eft.Ca*
nis^ baubans diflipat phantafmata.Caelius addit, ficuti gris tinnitus quocp.auteiufmodi quippiam.
Huc refpexiffe uidetur Vergilius in Bucolicis,hoc uerfu, Nefrio quid certe eft,&; Hylax in hmine
latrat. Ab Hebro flumine haud itadiffitaefteiuitas nomine Zona, poft quam habetur
Orphei quer
cus fub quibus eft Zerynthium antrumtquod tamen in Samothrace ftatuunt alijrdd Lycophron effe
Zerynthium feribit *vnr<fxyis fli5,quam Hecaten interpretamur,CaeltHS,Hecaten •jpiKiKtfpxhati Au, 4*
fonius tergeminam uacat,quOd caput eius dextrum fit equi, finiftrum canis.meditim hominis agre.
ftiSgUt feribit Orpheus in Argonauticis, Caelius 10 6, Hecatae canes antiqui tribuebant,
.
Theocritus
in Pharmaceutria, A’ ngu oxvAteKteTjoDtiiar-TiiHoc eft,T erreftri Hecatae, quam 2d
catuli metuunt. Scholia addunt a poeta id dieSum quoniam catuli auferrent Hecata: coenam, Gyral
dus: Cmalim.quoniam catulos Hecatae pro coma offerrent, Plutarchus, xforiijj dlimrsi/ esbIts xitan,
Tibuli. Solaferos Hecates perdemuifle
#dfr©*«Si3®rc‘fasRvftiy,fc)e'rpojriwftif't{gai(fefl£e^iiift?pfc5rfcy</(icig£C(/,

canes. Scribit Sophron.dd item Lycophron,a Diana canes iugularn quin 8d fpcluncam fuiffe Heca
legit
tes inZerantho, Lycophronhoc fenario cecinit, zi^tuiUii^ipiiy^mvairi^kyTshi, ( uel ut Caelius
•fKvvic-ifxyisiiis “AiiTii/;) Zeranthon eft antrum Canifuoraedeae.Ptitauit autem id fuiffeinSamo
thraciaiStephanus citans huc fcnarium,in Thracia : Nicandri interpres ibidem ad quercus Orphei.
Verum enimuero ( inquit Gyraldus ) fi eadem Hecate &
Diana fit, non mirum illi attribui canes,
utuenatrici.HincLiuius Andronicus inhymno, ut eft apud Terennanum, Dirige odorifequosad
certa cubilia canes ; uerfus eft myurus. V
crgilius, Notior ut iam fit canibus non Delia noftris.

Pon o ait etiam Phurnutus.canes ideo Triuia facratos, quod illi iugulari folcrent, Alij, propter uc.
nationem . Qiiidam etiam atti ibufit.qtiod Si Proferpina putetur, cui cancs.id eft Furia; afcribeten*
tur. Horatius Serm. I. Viderat infernas errare canes .•(«vay.diiArM, Varinus:) Vel
quod.utait
Vergilius, NoeSurnis Hecate triutjs ululata per urbes. Ad haec feribit Hcfychius.fimulacrum He
cates canem fuiffe, uel quod ei immolarentur canes : uel quod ipfam nonulli cum capite canino,
hoc

eft cynocephalon effingerent, Gyraldus. Exta canum Triuiae uidi libare Sabaros, Et
quicunque
tuas accolit Aemeniues.Ouid. Defacrificio Hecatae celebrato Romae Idibus Auguftis plura uide
4»

apud Gyraldum Syntag. 17 , Canes adhibebantur Aefculapijtemplo.quod is uberibus canisfitnu-

trituSjFeftiis, Cynetheus lupiterfic cognominauis, quoniam ucnationem Arcades, utpote
rudes
 De Cane. H. Lib. I. 25!
(ruflicfcris uitac
homtacs)antiqmtus exerccbant.uenSdi nero ars cynegia Si cynegetice
caturtcynegetes a: cynegos uenator:quare cynegetes louis
Grarc ud.
potius cognomen ipfe putarihi.ffi Cyne
weusiltcetidlibetms do<Stquida(C?l, ifi.jjfcr/ptis fuis afferat, Gyral. CatuieanaMinerua InI di
.
'P^'^*''°™'^'^*^”‘*''°>‘^®*^^^'^“^^^S™*'*>uiuseft,ait,MineruaRoms aua:
^cit Catuleana , irfra Capitolium a Q. Ludlaiio Catulo dicata.
Sunt qui libentius CatulianI legat
Gyrald. Canes a Caribus Marti immolari Apollodorus
6C alij fcripferunt.tefte Arnobio.Marti ue!
tCTum quidam canesimmolabant, propter eius animalis audaciam,
Gyrald.EyA«m^«i^.riiy',jdv«i.i
TOrailliM/ Eri«cAi«TOvtea*s,^^,i,„,piutar Marti canes
. immolat.®-™ «saoiJig iSiStTnij, itikS Pluir
nutus.Lacedacmonij Marti Enyalio canem madabanqut ait Paufaniaj in
Lacon. Scribit cnini cphe.
P“S''®“’^*^“**'’‘”*^‘'’"“‘''>Marti canis catulum noflu Immolaffe, deo fcilicec
ualidiffimouiflimamualidiinmam inter cicures dicare fe arbittantes Subdit
. idcm,catulos quod
rciat,nonfacnficariabaltjsGratcis,Colophoniis exceptis, qui catellam nigram
noiSurno tempore
immolabant l nuix,->yy*«»^(«i.Quare mirum eftquofdamEnodio deo fcriptiffe
potius, cum Mercu.
j,m'°,™SP°"’'"^/'"^“*^‘b^yealdus. Quidam humanacumbrutisiungebanc&quein natura
oaqut ait D, Athanaf.deds fuos fecer 5 t,cyndcephalos,ophioCephaIos, 5<c.
diliimilia
Nec Anubin
modocanisfacic:fcda:canesiprqsintDtaCynopolitanapryfc(3uracolucrc,Gyral,Omnigenuq3 de
ummOnlira8GanatorAnubis,Verg.li.8.quolocoScruius,HuncuOlfftiinquit,effeMercuriu rdco
capite canino pingitur,quia nihil eft cane fagacius.Ternillianus &C
D. Auguftinus uidentur cynoce
phalum pro Anubi deo ponere,quod fcilicet capite iit canino,non enim cynocephalum
animal ini
4o tclhgunt.Nos in templa tuam Romana accepimus Ifin, Semicahesm deos,Ltican. Semihominem
canem Sedulius dixit. Plura de Anubi,& cur capite canino effiiSus fit, apiid
GyraldS lege Syntag;
9, unde hiEc etiam defumpfimiis, Aegyptus Harpocratem qucip habuit
Si cynocephalum iiuc A,
nubimiquoriim imagines digitis geflare,moris etiam Romani fuit quandom,Calius.
Canem ( alit
ad Anubinhoc referunt)Aegyptij ueneraniur,ex eocp legem quampia uocitarunticur
id faciant,
duplicem caufam afferunt: Alteram, quod cum lits ufquequa^ Oiyrim qusi eret,
canes prarcurrca
fes jpartim cum ipfa puerum inuefligare conarentur,partim feras reprimerent: Aliei aiqudd ca
una
canis ( quem Orionis fiiiffe faina celebratum cfQcxoritur.mm cum
liella
ipfo pariter Nilus fefe at
tollens irrigarionem in terram Aegyptum inuehit,in agros^ redundat.
Quamobrem canem utfer,
tilis a™*
conciliatorem Aegypttj Uenerantur,Aelian. Sunt qui lingua Aegyptia
Anubin canem
jo dici affirment. Aliqui eundem Mercurium interpretantur, &
Hcrmantibin quOq; liocant. StraboH
bro ly.in templi Heliopolitani deferiptiohe. In ingreffu fani.inquit.cff pauimentum latitudine
, iua
geri au t paulo minus,lqngitudine uero tripla quadruplauc, Si iiec Dromus
dicitur, de quo Callima
chus,o4oi(.@-,s5is*T«A-a^/,/'©'. Quid uerdiquod enixa NcphthyAnubim,iris fubqciffNcmpe
quod Nephthys ea eft obfcuritas qiidtftib terra lateclfis ea lux qua: fupra terram emicat At finitor .

circulus,quemhorizontemuocant,utriij communis Anubis dicitur; Sciure cani comparatur, lux*

taenim dienoiffu^ canis uidenSi: eam uidetur apud Aegyptios uim habere Anubis quam
apud ,
Graecos habet Hecate.catlo fcilicet terra^ pollens. Alij Aniibim Saturnum exiftim3t quod
ex ,
fe pa
tiat:8fobiditi«|/appellaluscreditur.AqdequodantiquitusabAegypt;js canis maximos honores
meruit,-quod occifo abiedlo^ Api a Cambyfc.cx eo nihil omnino guftarit,Calius
Calcag. in RcbiiS
4« Onolcclidamones,mares feutplurimiim exhibent, interdum quoqjleonem&canem iit
duereuidentur,Catliusi.47- C^nades.KtTO'i/'«s,Ncptunus,Aihcniscolebatur,Hcfych.S<; VaWn.
Meminit eius Gyraldus etiam, Canario auguriodit iupra etiam dixi)conftitUcbantur dies, priufef
frumenta uaginis exiren t,8f ante $ in uaginas perucnirenqa cane duiSo uocabulo. Siquidem rutilg
canes,id eft non procul a rubro colore immolabantur ut ait Atteius Capito canario facrificio prS
, ,
f: ugibus,deprccanda: fsuitiat caufa fydei is Caniciils,(hoc,ut feribit Feftus.Iulio menfe fiebat.) Lt.
gimus in Gr*corum monumcntis,Exurente quandocp Cycladas infulas Cane , attp inde fierilitate
multa ac ficcitate confcquuta,qui in Ceo habitabanqex oraculo Ariftaum Apollinis &
Cyrenes fii
lium accerfiucruntladuenit is, ex Arcadia fecum quibufdam duiftis templiimm erexit louis,qiieiii
,

uocauiticmaum.quafi tu pluuium dicas. Canem quo^ rebus diuinis operatuspIacauit.Ccis^le,

y* gem inftituir, finguhs annis eiufdem feruarent exortum cum armis , ac eide rem obirent diuinani;
Ex quo Argonauticon fecundo Apollonius.Kiw <iii 7i vCy iq«ts AratAt&y ii^Tnx^aiSi xvroc
Cur uero placandis Canicul* ardoribus immolarentur canes, nulla(quodfcia) idonea redditurrd.
tiomam&OuidiusFaftojumq itacanit, Procanefydereoifanishicimpomturara, Et quafefl
at,nii nifi nomen habet.Cur autem ruular,fbrian de Aegyptiof
um fuperfticibnc duxerit initia,quS*
do boues riiffbs gentium illarii ritu immolare permittebatur, quod Typhoni periimiles tiidcrcntur,
&ic.Caelius.Ego propter fimilitudinem rutili Caniculie coloris id potius obferuatum
cdnieccrim.
Feftum quo ex canibus res ditiina fiebar,re(fte a canum carde nominari Cynophontis poteft : ciiiuft
modi apud Argos celebratum uideiui' quandei^, Caeliiis. Ceos Iblerter quotannis ortum Caniculae
obieruare,8fc,iupraicripft ex Ciceronis lib. i, de diuin. Rubigo deo iicl Robigini dcaP,adarccndS
fo ex fegetibus robiginem iieceres menfe Aprili extis canis Si ouis faCrificabaqui Ouid.ifl Faftis tefla*
tur , Gyrald, Nifi prius catulo feceris, Columellai
u x
 '

2^2 DcQj^drupedibus
proverbia* a
4rAcnos canibus obiiccrc,PgofiaM«f/ws^tv(rif/agmj,
dicebatur qui imbellem
, i . i
a W^m
imperituni

calumniatoribus SC exercitaus exponeretihemiftichium eft

heroicum , Erafrtius ex Di^eniano.
LaeSes dicuntur mteflina molhpix
Auninis ladibus alligare canem, apud Plautum in Pfeudolo.
caft^amitut,uerum 8Cpr*dS
OSicanem allisat.inquit Efafmus,inteftinis agninis, isnon modo
Uhrddederitfuiitiuo/Sicquicredithominimalaifidei. Teipfum non
alens, canes alis: ipu «
uitam neceiranafuppedl.
in cum dabatur. qui cum per inOpiamfiblquafuntad
Si uel afinus canem mordeat,
«re non polTet.conaretur aut equos aiit famtllos habere dotni, SCc.
canis.in homines nimium uoraces : nam ^ttall
litem mouebit. Afino offa das.cani paleas. Attali
Quidcam&balneofT.t«.«|/la<»..3 A«„
f
canis cibum 2lutiebat,nongUftabat.RauiliUs Textor,
aKrdii.-VtiturLucianusaduerfumineruditummultos emptitantem hbros.ldeminParahtOjK«(^
©- -mi-Tiij Hhij iuf ^ tv»(/.Quadrabit in eos qut ad rem quampiam
y. ,/!ox«,w
prorfusfunt inutiles. Vfum huius prouerbtj non prouerbialem ,
cum philofophus a catle rab. mor«
fus ingredcretUr.fupraqliendi.Deufuhuiusprouerbij uide plura apud Catliumjoi i j,
balneum
aiitl^orcm degultant,bi ceu ranis cNilo
V canis e Nilo;Qiii leniter ac oSiter artem quampiam, aut
t
meminit Macrobius Satur,
deguffare dicetur.Id adagq natum eftcXapophthtgmate quoda, cuius
lib I.cap.i.ideft huiufinodiiPoft fugam
Mutineniem quatrentibus quid ageret Antonius, quida fa
miiiariseiusrefpondit;Quodcanis inAcgypto,bibit 8cfugit.Naminlllisregionibus confiat canes
raptu crocodilorum exterritos, bibere SC mgere(alias,currere &
bibere.)Solinus ait, eos no niii cur*

rentes lambitare, ne deprehendantur.Cerium eft iuxta Nilum

amnem currentes lambere.ne croco* as
dilorum auiditati occafionem praebeant, Plin.De quo dicam ctia infra cap, i.de diueriis canibus, u»
bideAegyptijs.SimilehabentGermajii,t£ttouf}t&itrtiberMle<mb«!nub<ttiiebei|fOTEolMI.
Ceruus canes trahit.in rem impoffibilem uel pratpofteram.Thepcritus in Thyrfide , Actif ris ia-a'
ff
. Germani, ©te roj^j bltt&et , Currus botiem
(riW.w TOS Wras
trahit. Kt/riirssSilcanisoculumhabere.inimpudentes.utfupraexpofui. Kia/KAimf, qui canina im
pudentiam cum uulpina aflutia coniunxit.Arifiophanes Philofiratum quendam(Athcnicnfcm) Ia
fciuiufculefe ornantem uocauitcynalopeca.ex cane SCuulpe concinnata didione.nifi ad Cynna
fcortum referre malueris, C^Kus: nam &
7jVfpoB«<rns^ fuiffe aiunt. V
oc5t itemcynalopecas canes La*
conicos cxuulpe a: canenatos.Varin.etHefych, Canis addbum.KTOf/i^iWOT^/.detjs quiinfug
properat exitium . Qiii canem uolunt occidere.cibo oftenfo alliciHnt.Hefychius fimilia effe ait, Bos js

ad ma(fiationem,&: Sus in uincuiaiVidcinfra, Canis in uincula. Catiis corio affuetusi uidepofi in

prouerbioCanisintefiinaguft. Digna canis pabulo, A|>««ida,/«ii3fo,'(iOT©',fermC perindeua
Ict ac fi dicas Dignus operarius mercede fua.Et uix quifqua eft tam inutilis
minifter , quin fi non
,

amplo falario, ceree uidu dignus effe uideatur Refertur a Suida Simillimum illud Germanicum,
. .

©(t 0 pfctbt i(l rtltis fflfcre WClbt. Canis digna fcde.^ia « Liiiif ovs.cum nouus honos obtigit cui
flj

piam immcrenti.Sumptum uideiur aMelitacis canibus, quibus nonnullae mulierculae maiorem ha*
bent honorem quam ipfis maritis. Nifi mauis referre ad Anubim Aegyptiorum deum . Refertur j
Diogeniano. Canes uel catellae dominas imitantes.ubi qui fubfunt eorum exprimunt mores Cfero*
ciam,arrogantia,fafium, 8^c.)fub quorum imperio degunt. Videas autem £C Melitaeas opulentarfi
mulierum delicias , faftum, lafciuia , totam^ ferme morum imaginem reddere.Plato libro g.de Re* 4 *
pub.de duitate licentiofae libertatis loquensePlane.inquit , etia beftiae quae ab hominibus nutriunt,
quato liberiores hac in duitate fint quam alibi.nemo nifi expertus crediderit. Nam catellx.ut ha.

bctprouerbium.pcrinde ac herae funt; 8C equi 8C afini tanta per uias libertate progredi confuefeSt,
V
ut in obuium quentj impetum faciat.nifi cefferit. na domus non alit duos canes, ih oiiOE s <AwxT«i
«ji rei /i» luwxs fenarius prouerbialis citatus ab Ariftophanis interprete, Nofiri etiam duobus
,

canibus in una domo.uel circa unum os conuenire.fuis prouerbijs negant. EmtWi/x©' “

siKf »/,oai/‘is,V arin.bt Hefych, Videtur allufum ad ipifxSiax et Icuta.qu j totidem bubulis co
rijs obdutfia erant, Homerus Aiacis clypeumia^afco»!' uocat,Ouidius feptemplicemtnon quodinte
gra feptem boum haberet coria.fed quod quantocunip corio fepties plicatcrconfiarenArifiophanes
6viiis 'oifxStaK dixit. Qui canem alit externum.huic praeter funiculum nihil fit reliqui, dlr tul/o: Tp»
4>a |iwp,TaTi>i(<fr»i' Arr©- (Alea.id eft.qui beneficium collocat in ingratum.perdit operam Nam . canis
alienus relido fune quo alligatur.priftinum dominum repetit, Noftrates perire aiut panem quiuel
pueris alienis uel canibus externis detur. Canem excoriata excoriare , Suidas ait dici folere de iji
qui iterum ea patiuntur.quibus aliquando fuerunt afflitfii.Ariftophanes in Lyfiflrata , Ts nS' ^qt*
Kf«7as,iiuh« i/iicfnf (tltvsp.Diogenianus ait conuenire in cos qui frufira fiimuntopera: alij in cos,

qui affligunt affli(Sum,Sx“»“t KiijixiaMxoit dt v ca</'«Mp,Suid. arin. V facundia: Salti

ftius apud Nonium Marcellum in didione Rabula, Canina (ut ait Appius } facundia exercebatur.
In cos, qui tantumad maledicendum eloqueniiarfludiumexerceremtarixa canum bfoblatratu,
fumpto epitheto, Siquidem r litera.qus in rixando prima eft, canina uocatur, D, Hieronymus in e»
piftola ad Ruft.monachum.Pomparum ferculis procedunt in publicum , ut caninam exerceant fa, f*
cundiam.Idem obtredatores fuos fubindecanes appellat. De canina eloquentia fuperius etiam in
V
uoce canum nonnihiltSi alibi ia Cynicorum mentione < Arifiophanes in efpis duos canes indu*
cil
 T

De Cane. H. Lib. I. 255

Canis feflinas cacos parit catulos , H ktoi; iaMJ'iDtc rvip^ lixTi, in eos qui
tJl srtAmi/TtxSs xfiwftRjss,
nimio feftinandi Audio rem patutn abfolutam jdunt.Galeiius in libro De femine, mJ xirxs «if» mv
» rrafoifua iJjboj mije Sisre tureotw.Quanquarh canum catulos Galenus mauulc imperfetSos
dici quam cacos, quum talpa propriecaCa dicantur, AtiRophanes inPace, Hiui^aiixHiiMvlls vrriy,
t&in tc^Ak TiWf, Caca parit properato Acalanthis tinnula nixU. Et intei im Graci grammatici du.
bitant qUid At acalanthis, altj putant nomen inAgnis canis dedtiiAum 5Titf(c»>«)BtAo|/js(,,idcA quod
placide currat; uel mej* »>iaicB;Mfji,'iid eA a blandiendo. Altj fufpicaiitur auem eife, AriAdphahis in.
terpres,Etymologus,Suidas. In Auibus quidem AriAophanes ubi diucrAs dijs diuerfa atiium nomi
r.u imponit, Dianam Acalanthin uocat, alludens ad aliud cognomen eius Colanin. ^Periculo.
Ami cA canem intcAina guAa (Te, xwxy^Vattt, Theocritus Idyllio lo. Admonet adagia
haud faCile temperare a peccando,qui femel illecebram ullam,uelut autoramentUm uitiorum degu
Aarit, 6v<Ai «vio(/ muu-Mr' it(/ «mc| nvitjpxyai/ fiKtiii|/,Lucianus. Effertur 6c ad huc modiim, ut Theo
crUi Scholia Aes indicat, 'XxhvTiiy tixiim xwy <rKv7tupxyay,ii eA,Periculofa res cA canis, qu* didicit
arroderecoria. Horatius in Sermonibus, QiireAfemeluno De feneguAariqtecum partita lucel.
Ium, Vtcanisacoiio nunquam abAcrrebitur unCto, IdemnoArisinufueA, 2tA bcrt leppltlt obci:
Ilemcn Ut lienb bic b Altb ISbet elfen,td eA. Canes rodendo corrigiaSjCorium edere difeunt; fic Lati»
ni, Dicendo dicere diicunt, Canis circum inteAina, Kvxy sucg' ^Tcgoir, ubi quis res eas, quarum eA
fet cupientiiAmus propofitas confpicCret,quibUs frui tamen non liceret. Canes enim oberrant cir»
cum imeAina.deiioratiiri nifi fuAem timerent. Suidas arbitratur accommodari poITe in res inutiles
. 8C infuaucsiinteAina enimnon facile degkuiri a canibus.ac deuorata reuomi plerun^. PrteAat ca-
nem irritate quam anum, liSiyi^iSixxx^my « >ti/i'«,fenarius Menandri.
^ retigitc uel cal
cauit ) lapidem a canemorfum,in iracundiorem K
ad diAidia propenftimi 8C fortC in hominem con
T
uiciatorem ac rixofum, Plinius 19.7. de iieneno rabidi canis agens ; ahta,inqttit,uis mali eA,ilt uri.
na quoip calcata rabiofi canis noccat,maxime hulcus habentibus. Miniis hoc mirctiir, qui cogitet
lapidem a cane morfum,Hfij in prouerbium difeordiae uehiAe. De tifu huius prouerbij tiide etiam
Caelium 16.17, div^'jKvvoc/IfiK-ny 0 H§V'i'XS?iiSoy STtcmiiTrri/Bgdrllcysff 'wistC/Asiff, Philes. Iracundos
fimul se timidos homines,(uelqui timiditate hoAempr»fcntem declinant, ac per diilimulationem
ad alias nugas dilabuntur, ut qui fecundum prouerbium cum adAt urfus ucAigia quxrunt: ) reCIe
aliquis comparet cum Platone lib.y. de Rep.isis xvvu/imsjc «i Aifcs -r JSx/icnxy id eA
51 catulis qui lapides mordent, cum eos qui ieccrint non auAnt attingere: confert autem Plato canibus
quilapidem mordent,eos quicxforu cadauerafpoliant. Refertur dC alibi ab Ei afmo, Canis fxuiens
in lapidem, Kvxy st vy Ai&(/ xyxvxxnm, in eos qui mali fui caufam imputant,non ipfi autori.fed al.
teri cuipiam. Pacuuius apud Noniiim in armorum iudicio. Nam canis cum eA percuAus lapide, no
tam petit illum qui fe ieciqquam eum ipfum lapidem quo iflus cA petit, Qtiare canes relitSo homine
quiieciqlapidemmorfuinfeflanturC VidePlutatchuminCauAs naturalibus;/, Alciati Emble.
ma.quod inferibitur, Alius peccat,alius pleCIitunArripit ut lapide catulus, morfu^fatigat. Nec
percuirorimutua damna facit. Sic plxri9 Anum uCros elabier hoAes, Et quos nulla grauat no.
xia, dente petunt. nAjyoi canes dicuntur.qui clam accedentes mordenqinde fenarius ille prouer
bialis, arirst Mxnm xixy Aolfaf yit s. Blandiendo moi dcs.SC canis Ixthargus es,in eos qui bene
io uolenria Amulado,l:edSt interim. Axxlxiyy exponit V arinus K^vif(i</lxKTHy€xiycy.Eto.Ubi,Axllxfy(it ku
niyXivvUisMxmTist 8CAa8Kfj,9),A«Sfm4), Htiiufmodi canem etiam 86 AsSfs/JiteTOi/ ditff um in.
uenio. Meus eA lAhic clam mordax canis, Plautus in Bacchidibus. Ajys^x f.;xirxt xyrxAimi(St,y« n
sluAsirs, tmSx^y, ncyyTng, Mxy xifM OTAi/<^»<(/, AriAophanes in Equitibus PhiloAratUm notans:

cuius fupr a etia memini, AiTTrgyoi/Vura.nraja Ater a§ycy « vxy^y sriw, Varinus, Aiiwg^/iriiJt,<rsij'T«ir(t,

Idem.' AM*gj«sper».nomenfuitcanisHippamonis, HucpertihetetiamadagiumKif«M!fm(>f(;,cau.

da blandiri, quod Iaceredicuntur,inquitErafmus,qui fpe commodi cuipiatn adulantur. AriAopha
ca yvTrtt aMoet yxxx^.
nes in Equitibus ,oc x^xu o'c«v«r,®’aV xy .f sjrvss fcsrJTsgwi/,
Pro eodemfrequenterufurpatmxsiWr.quod canum cA,auribus,cauda,totocp corpore blandientiu;
utineademfabula, TxtiSOit.liytv.xsxMy'^. CumcaneAmulSClorum, Et/j/ TOiivi>i,i(5« iViwTtt.Eudc»

50 mus indicat dici quoties Amul omnia pereunt.ut nihil omnino At reliqui,ne fpes quidem recuperan
di quod perijt. ^Canis magdalia uiuens.prouerbium fupra retuli parte j.huius capitis. Mafculi
canis complura cubilia, nsMorxi/ros iil/ral.hemiAichium heroicum prouerbiale, in hominem
mulierofum.peculiariter eum qui non contentus certo toro.palAm per aliena cubilia uolutari gau.
deat. Canis mendico auxilians, Kveay^^ :^a)j(£jScsfl(Zl/,ubi quis nobis aduerlatur Si diuerAs Audet
nitebamur.Nam canes infeAifuntmendicis, uelut oymyyiis, nifi A quando
partibus, is cuius auxilio
fr uAo panis corrumpuntur. QiiaA millus cani,ubi certum firmum^
praifidium AgniAcamus.tit fu
prain collarium mentione retuli. ^fNon magis quam canem : Odium Si contemptum uulgo de»
clarant canis uocabulo.Horatius,Odit cane peius. Plautus in Amphitryone, Expedtatum eum falu,
tat haud quiiquam magis quam canem : Ac enim legendum opinor, ut conAet ratio carminis, EraP
to mus. Prouerbium Odit cane (nimirum rabido) peius dC angue, etiam alibi tradlat Erafmus
Chiliad. i.Cent.9.
apud TheocritS
fCanis panes fomnianstSunt quibus prouerbiali Agura ditSura uideatur illud
2J4 DcQ^drupcditus
inPircaloribtlSj Kdeyc^^vTryotg *
Sclifus eftlinfou/^ Ca per

fomnu occurre: e^qu^ impeure dcryderat,ue] quibus magnopere deditus eft.Erafmus apud heocri J

tum pro «fTcos legendum ruCpicatur «^a;c,ideft agros, uel^pcs, id cft ucnationes:quoniamapud A»
riftotelem legatur, audire nos fepemimero canes dormientes iicnationcm Ibmniaie, Ego ipfum dfl
hxc feriberetEraimum fomniafle puto: nihil enim huiuimodiapud Arifiotelem reperiiiir; cuius dc
fomnrjs canum libro 4,hiftori3e animalium cap.io.uerba haec funtitem fomniare non folum homu
nes, fed etiam equos, canes,e<: boues palam eftj&c.DecIarant id canes fuolatratu quem perquic
&
tem agununec aliter Giseca habent, quar cum Ga&;e translatione contulimus Ad hac communius .

cft, &^aquc ad omnes pertinet canes panem fomniare

tucnatiofiem, non item Quaobrcm noneft .

ut cum Erafmo emendatiorem hac parte Theocriti codicem expetemus. Pellem

caninam rodere, ,,
prouerbiali metaphora dixilTc uidetur Martialis,proeoquod eft hominem maledicum improba &
conuierjs infedarb Sic enim fcribit in obtrct fatoi em quendam 5oblatratorem: Non deerunt la. &
menhacinurbeforfan, Vnus,uclduo,tresuc,quatu6rue, Pellem rOderc qui vtelint caninam.
Dudlus per phratores canis, quis incideritin eosquibtis pojnas det, ,

Phratria Athenis dicebat tertia pars tribus. In comittjs aut (i quis canis interrurnfict, continuo pcic
batur a populo. Incanis podiceminrpiccre:T^(»/I^fi7njfitf4ttuos5xvy«t/5§«t',Ar»ftophanes in Eccle-
fiazufis-Interpres admonet uulgo dici fciciein cacutjentes,(fl<?iflcirAfafiS‘»"7we,id eft lippientes, Vann.)
adferibes 8^ hunc trochaica, E<r xvyogTrvyri^ i(fiu •jysicJt/ aAoj^Tixaj/.Alluiit eodem in Acharnen
fibuSjTeijosiw/t Er almus Chiliadei,Cent,2,Et rurfiis Chil.4.Cenc.a, E canis
podice, didum(inquit)uidetur a Luciano, pro eoquod eft rebus anxijsai^ anguflis, quod ea pars ar i*
dliorftthuic animanti,quamobrcm &:excernuntdifricilius,Nam afinum Itium fmithis tierh»s,^7«w
6 x SiO/S (TOlTWgCTf/ ttft/Of/jKptt J^iot VK. W LtU/Og TiyaXTtfjTtfiTB «/?« 2
^ or»
lixx^ 7TKvv,H^ Sr 6o'j
c/fx
ava<rcoi& 5 . V
ulgo iacftabatur dC in Zenonem tefte Laertio, quod
incanis poftico de republica confcripiifletjUel quod nimis anxie, uel quod inepte. C anis in prslepi,
H Lvei>v<^ 7H(f(xfrvfiyineos qui nec ipfi fruuntur re quapiam, ne<^ reliquos item fmuntuD : ut canis in
prafepi nec ipfe uefertur hordeo, 8^ equum uctat uefci.Lucianus aduerfus indo(fttim,A^«'»'^
"TH <pQtrv^i($i'7ticKf<tiSMHS* «^Tt cu/TH
^
'iymut/lx/VsiiiSiJ/CfH^xyeiy u^TjOOTe. T« ^f(hv9
^
inproucrbfo cvf^tyTr^sr Aiavv<jvij\ Hoceft, adlers
A/wt/Gf/ajftfs/fcfijSuidas
quaead rem nihil attinent, ex hisueroquar pertinebant ad caufamproporiram nihil adiers. Caninu
prandium,ideftabfiemium,& mquonullumuinumbibemur:proptereaquod peculiari naturae
proprietate, canes a uino abhorrent, A Gellius libro i5.cap. ultimo:Ems autem loci in quo id p.ouer
biumeft,uerba haec fune, nimtrum ex M. Varronis Satyrarum ltbro,quiv</?togǤwt/,ideftaqua iiges
infcnbitur.Nonuides apudMneiithcum fcribi tria genera eiTeuini,nigrum,album, medium, quod
uocantw/fof/jid eft giIuum;nOuum,uecus,medium. Et efficere nigrum, uires.albiim, urina: med.um
pepfin,id eft conco^ionem.Nouiim refrigcrai c,uetus calfacere,medium uero cfleprandium cani-
num. (^id fignificet, inquit Gelhus,rcm leuiculam diu,Sif anxie quaefiuimus. Prandium autem ab«
ftemium,in quo nihiluini potanir,caninum dicitur,quon!amcams uinocaretCum igitur medium
«inumappellaflec,quodnc(j noiHjm,ne<^ueiusefiet &^plcrun(j homines ita loquantur, ut omne
uintim aut nouumcife dicant, aut ueius, nullam uim habere ftgnificatiit,netp noui, neq? uefcris,^d
medium eifet. Idcirco pro utno non habendu,quia necp refrigeraret. nei^ calfaccrei , Hatftenus Gel= 4*
liir». Plautus etiam mCafina,canmam cotnarn uocat,qua abftemia dC fmc uinoftt. Sunt qui caninu

prandiutn ad caninam appetitionem conira Gellium pticent refercndum,Cacl. inum medium pro V
aquaiieieribus uidetur accipi, qftoniam iiinum omne aut muftiim fit, autuetus,Calius:quicx Mnc
fithei Lierbis iam recitatis id probare conatur,mihi non uidetur.Cynictim conuiuium>id eft, cynico*
rum phiIofophorum,ubi lentes fere cibus erat,-aqua porus,Athenauslibro4.defcnbit. Promerica
neSjUide infra cap.9 decanibusinEuripidishiftoria, In puteo cum cane pugnare, iy <p^icc 7tL(wotf-X'
in eum cui res eifet cum improbo ahquo, quem declinare no poflet,ApoftoliHs. Simile huic eft,
In puteo conftridrus. piaro in Theaeteto, Ti yx^^tia-u «Tn/zaTtj-ro MycfjSi>oi)y^ o-v^cfi^sgi

Otiadrabic in eos,*nqiiit Erafmus,qui in anguftias eas redacfti funt,ut extricare fefe nullo modo pof
fmc. ^[Ptabidi canis morfus, ^«^05 At/^oByT^jproucrbfum in eos, qui infetfti ipfi malorum c 5 ‘

^
greffii, alios itidem inficiimt.Etenim recepta opinio eft,& expof ra a Lucianojnon modo rabie agita
ri dc aquam expanercere,quos ita affe 6 us canis momorderic.fcd & ipfos item retincreuim, eundem
Imprimendi morfum,atcp ita deinceps fieri hydrophouicos omnes, nc fiat quadam rabidorum cate*
lia.LucianUS,K«4 <rt' ocy-ws ^EvKf(eT2tC,«i'«X^«c>JGro ^^crft«T6of/, iiiTOc</lit/lcoK(iVeu

/^uynar®'» malo cane fuem repofeis, aj-tt Luvig o-vti aTrcur^gjid eft pro re uili pretiofam»
Sus enim efculentus, canis haudqtiaquam uefcus eft.Refert a Diogeniano. Canis peccatum fiis dc
pedit,Toicui/flSHfl:K9i/v^»Tfe7i<nj/:quoties protjsqua peccauitalius,aliusdatpccnas, Alitercatuli Ion

gc olent, aliter fucs,Plaut.in Epidico.Qiio dicfto fignificat non ucfte dignofci hominem ab homine,
uefumineflenatiuumquiddamjgenmnum acproprium in unoquocp, quodmipfo uuiru oculisi^
eluceat, quo hominum ingenia difcernas.Similiter Martialis,Omnia cum ferit Thaida Thais olet. ^
^W>^W-Sitcondus(uel, promus) in rel-quis canis cflo iilibetjirtEiafmtrs
«ierdt;In eumcuifcelicitas immerenti contigiflet,peculiaritermeunuchosi Tamis qusftores erant
Athenis,
 De Cane. H. Lib. 1.
Athenis, STc, ut Suidas rcfcrt.Erant SC tamiac triremiunj Js magiftratus
interdtim furacitiis commit
tebatur,non integris K
incorruptis uiris. Per ironiam dici poteft de eo, qui dignitarem inuadit, nihil
laborans quam eruditioncm.quosue mores poftuletea dignitas. Canes timidi
uehementius latrat:
C^Curtius lib.y.dcmonftrathuiufmodi proiierbium apud Badlrianos uulgd iaflatum
fiiiflc.Canis
timidus uehementius latratqudm mordet : Cui fimilem allegoriam fubtjcit, altilTinja
qust® flumina
minimo fono labi. Germani etiam utrant^fententiam innoftra lingua proubrbialem habemus.
f Canis in uincula,Kiai(/i7n quis feipfum in feruitute,autin malum aliquod inneeret;
J'ie-(i«t:ubi
A «mhus fumptum ultrd fe prabentiblis uinciendos cibi lenocinio, AutorZenodotus.Hefychius
K Suidas indicant in eandem fententiam dici Bos in uincula. Supra etiam ex Erafmo fimiliter expo
Canis uindiflam fubaudi palTus eft,aut aliud commo
dius; Macedonicum adagium in cos,qui pr*ter expeeSationem poenas dant ijs, quos aliquando Ix-
ferunttnatum ex morte Euripidis.de qua infra de canibus diuerlis cap. r.
Canis reuerfus ad uomf
tum Kmy in eos qui relabuntur in eadem fl 3 gitia,a' quibus aliquando fiint
expia
ti.Relerturin epiftola D, Petri, adietSo etiam altero ijmiliptouerbio,
Sus lota ad uolutationecceni.
In eandem Rntemiam Hebraeus ille Paroeiniographus, Sicut canis(inquit qui reuertitur ad
) uomP
tura fuum.lic imprudens qui iterat ftultiiiam. Nam
huc,m' fallordocum Petrus defonauit. Sumpta
°
metaphora a canibus reforbentibus quod euomuerint. e

f Cynadra fons prouerbio occafionem dediqiit fupra dixi parte i. huius capitis. Chius ad Coum*
hoc etiam lupra explicati^m eft ibidem.

j, f His fubtexam Gert^ica quadam adagia, in quibus mentid canis fit. Si Latina quibus fenfu
conueniumadiungatr.. 'SPdB&errtItc()unbbcl[ec/fofolmrtnrtuff5l)cn»
ProfpeiSandumuetulo
cane latrantcthoc eii nequaquam negligendum quoties fenes
periculum canendum admonent. Ca
nesemm ueiuli non latrat temere, quemadmodum iiiuenculi. Mem/nit Erafmus in prouerbio.
auicultanda,cui quanior funt aures. TPdti
Eum
m<tn 6en t)unt> fcjjldben wil/fo b 4 tt cr 1^ Ser dccPen:
Quoties canem uerberare libet corium uorafle dicitur, Occafione
duntaxat opus eil improbitati.
®^;”l*Ji*®^*'*dn&ercttSiefloc{p4b/TOte Sl^btinS; Alter alierius pulices legit, utcanes. Mutuum
muli icabiint. iUte {>im6 fmS nitt gitt bettSiJ jemndttn. Canes
uetuli non facile afltiefcunt loro,
Sms mutare linguam difficile, f^tn f4>lafeni>en bunS fol ttidit itit wecEen, Canis doimiens non
clt excitandus. Malum bene conditum ne moucas:Sic etiam leonem dormientem excitare adaciiim
prohibet*
jQ bcl>rtrff\>icrf4)u 4>jQtnncani curas relinque, is quatuor
«Idamentisegetjinfoiicitum anxium. TPUbwrtbllT' t)cr canes mprsIeporCff
Ceaendum multitudini. Aird i|| bcm ciftcrt bURb leib / ber ant^cr m tucjjc dnbr, Canis
dolet cum alterum in culina uidet, Figulus figulo. tre. bt Sle btinb «lig/ vnb gaat fclbo lltif.
Canes expellit, ac fimul iplcegrediturjin eum cui nihil omninonegotij fit in aulis principum.
tobten mtt. Canes mortui no mordent, Grarci fimpliciter,©/ Mor
tui non mordent, ©cr ijliu bcttJ J>0ttc, Vueftphalisufitatum:ucl, ©uxtirjlbeil bUttb tni
p^tte n^ben, Canis in olla, ubi ne bolum quidem rclidum efle intclligunt. 2lit
bcr bunb ifUtc^en/
anber()»rmwmcfcrt/ 2lijbcr niemf;nmh(ten:Camt'mchu^
dicatio, meretricum nutus, 6C mercatorum iuramenta, ex
aequo c»nnia fidem non merentur* ©it
j^oXVlltV^ttbcm^unbfcjjlacfcrcirt £dlbcntoufjPert,Fuftem peus (autlicitariO acanicidajHocefi,pc^
lis quippiam ab illo qui ipfc indigeat: Aquam
cpumice pofiulas.Simile efti©u \!Pur|f in bctti

DECANIBVSbiVERSIS*
|]ACTENV s decanibusdixi ca qii* canibus communiaomnibusiudebantiir:rc!/qua

j
eftutqu3e.fingulatim ad canes diueribs pertinent confcribam.Itac^ primo loco ordine lite-
|rarum dicam de ijs canibus^ quorum hiftoriac extant aliquar, nec tamen ad ullum genus fe-
h quentium commode referri poffiint. Nam qux ad iicnaticorum
gcncr;?ditierfa, uel paftoj
^6 ralcsjUel focios,UeI cuftodes,8fc.ptrr/nent,ieorfim poitea ad fuiim quatep genus referam,
^Canes in Aegypto minores quam in Gr^cia fiunt, Ariftor. Aegypttj cancsfugacifnmi funr,^
Namcumea quae in Nilo dcgunt,timeanlt3 abhisadmodumfugitiuifuntjnccnquamuis illuc fiiisad
bibedum cos attrahat, ferarum Nilicarum metus quiete illos potione fe complere permittit.
Ideo nc
quid eorum, qux infra aquam degunt ennneat foras, ipfos^ obtorta
gula de ripa in altitudinem ab^
ripiat,nonmclinationccorporis abiedia incumbunt ad bibendum, fed ut primum ad ripam accefle-
runt,fcftmanter,&in tranfcurfu lingua Iambentes,rapiiint,ac certe, ut ita dicam, potionem furan-
tur, Aclianus:Idcm feribit
i. cap. 4. Vide fupra in prouerbio^ Vt canis e Nilo bibir,Si
Variae hift.lib.
tugit. Solos Mcmphiticos canes in medium auditione accepi rapinas proponere,
uiuere, Aelianus.
communiter &
^ 1
canem habuit fexaginta minis uenaiem,mire formofiim: cuius caudam cum mutf-
tilatietjilli qui formam canis ab eo corruptam rcprehcndebat.-de induftria fe abfcidiiferefpondit, ut'
oocfaltcmjfinihiUIiudtitsKfw^Ef/jlegoaV^w^^^deeo Athenieufes diccrenc,Pollux.
'

w 4
^5^ Dc Quadrupedibus
riflu ingenti cibum glutiret, noi»
^Attali canis inter prouerbia eft,in homines uoraces :quod is

Alexandri fuifle ca-

rCelebris fuit etiam Cerberus Epiroticus canis, Pollux 5. •J.
qut Pollucis uerba male perpendit,
nent , adeo robuiium ut cum Iconibus congrederetur,Caclius:
dicam interius,
& canes diuerfos confudit. De hoc Alexandri cane inter robuftos
adeo duro.immanfuett ac teri exi
Carnianius iiir,a: canis eiufdem nationis.animo agrefti attf
f
ftimantur.ut natura manfueficri non queant, Aelian, r -rr L
fuiflc, tricipitem , occum ab
CCcrbcrus alius fuit, quem poetx fabulantur inferorum ctiftodcm
Hercule ad lucemCcriplici catena um(flus)extraheretur ex fpuma eius natum elle aconitum, ut Ni«
candercahit.CerberumquafiKffcciiogflf',idcftcarniuorum ditfium grammaticorum
conieciuraeit, 19

promontorio, cuius ueneno mortales extingue*

Fei tur quod hic fuerit ferpens in Tatiaro Laconise
Ditis canem dixeruiu:quem cum Hcr
bantur,Et quoniam in Tanaro ad inferos dicitur efle aditus,
cules triicidafletjnata eft fabula,canem triciptteintcremiflciAutquiaomnes
cupiditates cuntS^a a
terrena contempfitac domuit. Ouidius tergeminum &iiipereum
canem appellat, Seneca in
iiitia
i!lercilicet,quiinaqua,ter
tracoedns triformem 8<u Tartareum. Serapidis iymbolum canis eft, iriceps
ra,2<[ aere, tribus his clementis uerratur,perniciofiflimUS dacmon,ut ait Porphyrius,
Nam a
exitiai

les damones operte canes uocantur atri,6^ fiiriac canum nomine ueniunt • Serapidis fimulacro, ins

quit Macrobius, fignum tricipiiis animantis aduingtint,qUod

exprimiemedio eodem^ maximo ca
pite, leonis eftigiem:in dextra parte caput canis exoritur,
manfucta fpeCic blandientis; pars uerolX'
uaceruicis rapacis lupi capite finitur,cas^ formas animalium draco.connc^itjuoluminefuocapiic «
redeunte ad dei dextram,qua compefeitur monftrum. Quidam tria tempOi a interpretantur, pra:*
fens leoni,prieteritum lupo, futurum caneblandicntc: &
haec ferme Macrobius. Hecaten qiic nia
j
capita habuiife, equi, canis,6^ hominis agreftiSjfupra dixi. InHecamledum
monumentis eft, ftrif
feinTxnaro ferpentem meticuIofum(rcrrilMlcm) quem dixerunt canem,
id eft Plutonis

quoniam morfum eucftjgio inrcqucf emr mors,iiencni poteftate uiolenta Eum tamen ab Hercule
.

adEuryfthcafLnfleprodu(ftum,undeirrepreritCerberifabella,quemprincepsHomerus dixit A</'»

(t(wx , Cselius cx Paufani^ Laconicis ,ubi plura leget qui nolet fuper hoc cane,
h 's Ktffte/»? , « 'f m-
Tofimgot/, Ariftophanes in Rahis.Cimmerios intell/git,ut habent Scholia,
ludit autem allu*
jaHfe?,»
dendo ad Cerberum:quan^ apud Homerum etiam Cerbefios pro Cimmerijs aliqui fCTibunt.PIura
de Cerbero iiideapud Palaephatum, S^diucrfisapudGyraldumlocis in Operededijs.Kig£fcy«.a^i«
y©?, 5 Hftt
ow K<m WW.Kif fte/wt "A m ^ Jj
ifff Jt ti»

Hefych.KifftfflK*Mvi'©','7flrgTaf©-w;5flC,i(S«^t/fidi/ ArfV,

lidem. DeGergitiiocane GeryonisCcrberifratfe, dicanonihil incanepaltorali. Fuit&Orihus

^
Geryonis canis in Erythea,cui canina capita duo, draconum fepiem erant, Varinus in Scylla,
plura dc Cerbero cane uide apud V
arinum.
^Cyrus commemorabat fe ab uxore Mitradatis bubulci, quae Cyno uocabatUTjfuifTe educatum,
femper eam laudibus profequenSjita ut in omni eius fermonc effet Cyno. Quod nomen accipientes
eius parentes, ut dtuinius uidereturPerfis filius eorum fuifteferuatuSjdiuulgarunt a cane Cyrum,
cum eftet expofitus,fuifte educatum: Vnde hxc fabula emanauit, Herodotus lib, 1. Cyrum Manda,
ix filium a cane fuifle enutritum fama refert, Aelian. lib. 11. Variorum. 4*
' 4[ Diogenis Cynici feruus ftigitiuus,captus &
Delphos abdudus a canibus laniatus eft,fuggpC8
namheropcrfoluenSjAelian.in Varqslib.ij. ^ ^

^[Euripidem a canibus profeiflum interifle,fereomncs tradunt,ad locum BormiTciim,dc montis

Bormij nomine appellatum in Macedonia.Canes eas fcribii Stephanus ab indigenis Efterincas(Esv-

e4xas)nuncupari,ab Homero trapczeas,Kca/«s Ts-vA««f w, Iliad.x-Caelius.Hiftoria mortis Eus

ripidis a canibus illatxcopiofttis profequicur Erafmus in prouerbio Promcri canes, cuius &
Suidas
meminit: item in prouerbio Canis uindicftam, Kca/dc «/?/««f/,Canis ulndi<ftam,rcilicei paflfus eft: Mace*
donicum,inquit,ad3gium eft in cos,qui prxter expetftationcm pcenas dant rjs,qLios aliquando Ixfc
runt , ab Euripidi^interitu natum . In Macedonix uico , qui Thracum dicitur, quod olim a Thraci*
bus fitinhabitatus,cum canis quidam Archelai regis aberrairec,T!iraces demore fuo madlatumfa» f*
crificarunt,acdeuorarunt.Quodubi comperiflec Archelaus, talentum eis multftam dicit. Verum
cum illi foluendo non eflent>Euripidemfubornarunt,quiregcm exoraret ut fibi muldam remittem
ret,ita ut fecit,Poftea uero cum Euripides in fylua quaciam fclus eftet, Archelaus a ucnatu reuer
teretur, canes Euripidem cineftum difcerpfcrunt,deuoraruntm.Exiftimatum eft autem eos canes, ex
co prognatos fuifte canc,quem Thraces facrificarant. Valcr.Max.libro 9.cap.de morte non luilga*
ri, refert Euripidem,cum ab Archelao rege Macedonum coenx adhibitus fuiflet, domum a conuiuio
repetentcm,a canibus fuifte difccrptum.Eos canes ab xmulo quopiam immiflbs fuilfe confirmat
A.Gellius i5,ao.Suidas(in Euripide) addic hos xmuTos fuifte Arrid^um Macedonem, 8^Crateuaffl
Tlieftalum poetas,quos Euripidis gloria urehat.Hi finxerunt eum a regijs canibus dilaceratum fuif
fe.Sunt qui narrent eum nonacambus,fedamulieribus fuifte dilaniatum, cum imempeftanocfle^
Craterum adolefcentem peter et, Archelai amafium{uel utalij,uxorem Nicodemi Arethurtj.)Acco«
modari poterit hoc prouerbium etiam in hunc fenfum^quoties ^uthor illati mali diflimulatur; ueluii
cum
 Dc Canibus diucjrfis* Lib. I. 25^
tutn ucncno tollitur inimicus,8i fpargitur inuulgum rumor illum febri periile . Videtur hinc flu»
xiife quod hodie pafllm apud Germanos di(!Hiant,ubi quid accidit incommodi cerri, incerto autho.
re.quodcp nemini polTis imputare, id canis accidifle morfu,Hadlenus Eraf. Sunt qui Promerum no
minatum dicant Archelai minillrum,qui in Euripidem italde fibi exofiirii, quod ab eo apud regem
aliquando delatus efletjCanesqUofdam feroces foluerit. Vndenfvtfstuiss, id eftPrOmeri canes, pro
tiei bio dicantur, quoties potens quifpiSoffenfus, aliquos fubornatfubmittit^, qui alicui negotium
faccIfantRefcrtur a DiogenianojEraf,
^^Pratter Euripidem feruntur SC alij quidam celebres uiri a canibus laniari, quos illius hiilorix oc«
cafione hoc ipfo in loco memorandos duxi.Thrafl, Adlatonis, &
Lini , omnium hoc mortis genere
10 defun(florum,meminitOuidius inlbihhoc tetfailicho: Prxda^ fis illis , quibus eft Latbnia Delos
Ante diem rapto non adeunda Thrafo. Qui^ uerecundse fpeculantem membra Dianar; Qui^
Crotof)iaden diripuere Linum. Liicianiis quo(f Sartiofatenus fophiila,a canibus dilaniatas eft, no
fine ditiinac ultionis fufpicione;Nam Chriftianus primum cum a fide catholica defedlTet , animum
& ftylum ad lacerandam religionem conuertit.Io.Rauifius. Medio Limis intertextus acantho,
Leriteri^ canes, Statius Ubro O.Thebaidos. Milo(Crotonfates)a feris laniatus eft,uel (ut alij)a cani.
buSjVarin. Heracletus Ephefius philofophus cum hydropicus eiret.St medicorum operamrCcu.
faretjfuo ipfe perijt medicamento.Nam quumfeuo bubulo fe aliquando ut prius inunxiflet, ac dor.
iniens apricans^ Iblipratbuifletexiccandum, canum fato nefeioquo fuperuenientium inorfa la«
niatus cft,Io.Rauifius.
^Feri canes reperiiintitr.Ariftoteles.
^ De Hecuba in canem mutata,nonihil attuli fupra in itoce Cynoffema, inter nomina propria a
V
cane fa(Sa. ide Ouidium libro ijjMetamorph. ^ Hippamon canem habuit Magnetem, nomine
Letliargmn.qui cum hero fuO fepUltus eft, ut indicatur hoc epitaphio quod Pollux refert, Ar^i /ali»
ivnrattat/ KtitKvvi BxiJsj, Pollux 5C Caelius.

fln terra Indortim haud prope mare inuCnitur canis qui femper poteft uocari catulus. Isfe dome
fticUs eft canis.colore maculofac lynci perfimilis.PilOfus itatp reperimr.ac depilis.ut tonfus. Nec ta.
nien latrat.nec gemere fcit,aut fufpirare, ut retulit nobis Hifpanus quidam , qui maximam partem
Indix peragrauit.ltatp nullam emittit uocem, cum etiam necatur ; &
compar uidetur foeturae lupi.
Edit autem ac bibit.ut alius canis, eftij paulo minus mirior Italo caneiquibus eft domefticus.mouet
jo tantum caudam geftiens,8ii faliens, quod eft indicium amoris in dominum.BIond. fDe Indicis
* canibus magnis robuftis.infra dicam inter Venaticos. Petrus Martyr etiam in deferiptione No
ui orbis canum quorundamnon latrantium meminit,qui in cibum quotp ueniant : Et aKbi , canum
non latrantium roftro uulpino.
^Palamedes agricola canem habuit quem VlyfTem appellabat, 8^c,Blondus, nefeio ex quo au.
thore. ^[L. Paulo confuli cum forte eucnifrequt bellum cum rege Perfa gercret,domS e curia regref
fus.filiolam fuam nomine Tertiam,qutc tum erat admodum paruula.ofculatus ,
dC triftem animad.

uertens.interrogauitquid ita eouultu efletiqus rcfponditPerfam periiTe-decelTerat autem catellus,

quem puella in delicijs habuerat, nomine Perfa, Arripuit igitur ome Paulus, e^ fortuito di(So, qua.
ficertam fpem clarifflmi triumphi animo pracfumpfit, VaLMaxim. i.y. % Pholyes, fului dicuntur
ltcu/is,o; a-vyyoi, Varin.apud Helychium plenius,« wvffot orsas /xtAx
. ^ cancSjOre nigricante, C^lius.^tfAats
' rssrfWTO J;i(S4',«3'?i'Aitx<ts,(malimifvAoti((isproparoxytonum,ut canes cuftodes intelligantur. ) Idem
aoAw«i/ exponit /tiAvmy, id eft inquinare, ii forte inde pholyes dieSi
fuerint,quod ora nigra quafi &
inquinata haberent:Nifi quis ab aliquo loco fic diflos fuiffe maliqPhoIon quidem urbs Arcadia: eft;
Ci Pholoe eiufdem regionis mons fyluofus.
CSalcntinicanesa Varrone probantur in paftoralium mentione. , . .

ij' Scylla Phorci Si Cretheidos

Nymphatffecundum alios Hecates)filia fingitur a poetis. Inguina
Metamor.lib.14.Et Vergilius Aeg. fi.marinos canes di
eius in canes mutata clTe fabulatur Ouidius
cit de Scylla loquens. Vide Onomafticon noftrum, Si
Gyraldum in fine hiftoriae de marinis dqs. 11.
Ium Scylla rapax canibus fuccinflaMololIis,Vergilius in Culice. , < ,

<0 Cln Scythia canes cum afinis,in magnitudinis comparatione coniunguntur.quibus ad uehicula
mercatores utuntur,ac duo homines in uno uehi polTunfquodipfum ad lutulenta co.
rotis carentia
inuentum eft. Sex igitur canes ad uehiculum ordine ligantur.ij quocun^ab auriga
ficienda itinera
lutum tranfmittunt.
qui una cum mercatore in uehiculo iedet,diriguntur, eo plauftrum euehunt,&
Vnum iamdiem amplius laborem ferre non polTunt. Itaqjhis lailis recentes atep integri «nes mc.
cedunnnem tamen magna onera imponuntur.fed duntaxat negotiatorem , Si aurigam Si pelliurn
fefciculum uehunt.Ergo unoquot^ die negotiator habet randiunecelTe commutare
canes Si auri.

gas, quoad ad montes, ubi emat pelles. peruenerit.Aelian.

^Turearum imperatorem audio Gallorum regi,uno aut altero ante^ hgc feriberem anno, canes
dono mifilTe petftore Si uentre rubentes.
^ DE MELITAE IS CATVLIS, ET ALIIS
paruis qui in delicijs habentur.
f ACKYN 0 SiciIiaEpromontortoiraminetMelita,de qua catelh' portantur, quos Melitsosuo
 De Quadrupedibus
cant.Strabo libro S.Erant olim in pretio Si delicijs mulierum catuli qui naPcebantiir in Infula Melii
ta.lita in finu Adriatico non procul Ragufio ciuitatetEa nunc pauperes pifcatores tantum habet in,
colastnec ulli cius catuli amplius celebrantur, BIond.Mat7m«(i,/lta/i<i)o(/ fmtfof/, Heiychius , Varinus,

MiAiTTuie UtwiJix^u tui/ts /ztAftSgcijS/ 7ip'i-8 '9]ot^c^tJii'«,Suid.id eft Melit^i catuli funt,qiji
Melitati tiel

aduoluptatem folum altintur.Arillotcles problematum fedlione lo. Probi. 14. inquirens cur in ani-
mantium genere alia partto, alia magno confillarttcbrpore:Caufa,inquit, duplex reddi potefl: ; Aut
enim locus, autalimcntumidfacit,Locus, fi anguflus eft;alimentum,fi exiguum; quod etiam partti
iam edito nonnulli efficere conantur, utqui catellos in caueolisoccltilbs educant. Et paulo poft,Fit
ut aliqui,quamuis breues(parui)admodum finr,modice(<ri/t<(<ts]oBC)tafflcn coagmentatas omnes fui
corporis partes habeant^ut Melitenfes catelli, Ratio enim,ciuod non ut locus,fic natura futim effice
„
reopUsfolcat.CatelliMelitenflsmagnittidineitSisefitgenusmUfielaerufiicac.quam uiuerram inter.
pretor,Gaza)fcd minor,Ariftotcles.Graccchabctur,Hi/'’i)i7it,tsj^'ro(trj^^®' tawijUi/
9 (i«fif(/,id eil,I(Sis magnitudine xqtiat paruum illum catellum Melitenfem.T pro
quens locutio apud Graecos.Scd Utciin^ exiguis non deeft ingenium,ncc in homines amor. Nant
Theodori faltatoris Melitenfis catellus , ultro feipfum in heri tumulum infjciens,CDm ipfo una iepe
liri uoluit,ut Aelianus prodidinCatuli quos Melitacos uocant,ftomachi dolorem fedani applicati fa

piusttranfirem morbos acritudine eorum intelligiiur,pleruncp Sf morte,Plin.

f
Catella Meliwa,
iWiArTwii(i itur/i<flii(i,prouerbii ufti dicitur in eum qui habetur in delicfjs ac lautius in ocio alitur ad
uo.
Iuptatem,non ad ufum.Eff infamiltjs diuitum huiufmodi miniftrortim genus,quos illi non admini-
fterium,fed animi caufa domi habet,Erafmus Chiliad.}.Cent.j.Et rurfus Chiliad. 4.Cent.4. eodem
j,
proudrbio rcpcfito,RIelit*i Catuli(inqult)fic necantur nimirum ab infula Melita, inter Corcyram ni
gram 8<r Illyricum fita,author Plin.lib.j.cap.ullimo.itidem Strabo Sf Stephaniis Apud Lucianum .

inLapithis^MitsOTKc Alcidamantem Cynicum, (rtAituiof/iituii/lofiuocat . Athenteus libro 11. feribit

uehementer in delicijs fiiiffecanes Melitacos, Qui qUidem hoceffe uidentur in genere ra*
Sybaritis
num,quod nani 8f pumiliones inter homines, Hac Eraf. Canis digna throno, adagium fiimptum, ’
ut uidetur,a Mclitseis Catulis, Ut fupra dixi inter prouerbia in hiftoria Canis in genere.
<|f
Prper Melit^oS.qui hodie ex Melite, ut Blondus refert.nulli funt.diuerfi alij catelli mulieribus
praecipue delicatis &
otiofis nutriuntur Membris omnibus pufllli 8f graciles funt, quos nofiraies
.

Uulgdbs«ttt«tuocant,EberhardusTappius, Inferiores Germani.ut idem fcribit.huiufmodicanicu

lasneminantfunffrtltbtillbtgm.hincillud Vueftphaloruffl Subyiieff/rtioeinpihfernbiinbe.
’
tcn,i-atras delicati inftar catelli. Noflri a delicijs appellant etiam f(bo^bunblc/&emt|cbcnb«nbie.
Italifua lingua bottolo uocant catellum corpore exigtio.fed ferocem SC iracundum inftar rubet*, id
eft ranae uencnof£B,quam bottam dicunt. Nomina diminlitiuac form* a cane apud Latinos Grg &
cosufitata,fuprarecenfUicap.8.deCanepartei. Martialis diftichon in catellam Gallicanam, De.
litiasparuae (tuis audire catella,
Narramibreuiscftpaginatotamilri, Catellos per^ elegantes fii
pretiofos Lugduni in Gallia haberi audio.quorum finguli decem denartjs fiue drachmis alireis,ali«
quando uanCant. Catellus qui in delicijs habetur.inquit Blond.parUulus eft, pedalis uel femipeda
lisihabetur autem in maiore pretio.fi adultus non maior fit mure. Eligitur quadratus corpore non
,
teftaceusdic ille loquitur )capite etiam inilar capitis muris.roftro paruo.auribus non maforibiis cii-
niculi(abfurdum uidetur:)cruribus breuiflimis.pedibus angtiftis.cauda oblonga.Lauda tur etiam fi 4,
collum longiufculis pilis ad armos ufip ueluti iubatum fit.partes carterac tonfis fimiles. Blandus fero
ct praefertur, Color
candidus uel niger prae cateris probatur. Sunt ex eis nonnulli hirfuti admodum
prolixis pilis.alij propcmodum,H*c fere Blond.Et rurfus, Canis deltcatulus.in.
breuibus SC glabri
quit.placet cumhitcilluc faltitat,ac leniter latrat, Sfabf^morfumordicat: pracipue fi mundus effj
nec aliud $ oblattS tangit.Sunt qui eredli pedes anteriores mantiu infiar protendat, uel motat, et ut
uUlgUs loqttitur.feruiunnalfj quod proietSum fueritroftro reportant, BCc Lafeiu* mulieres pr*ci.
.

pueletSis admittunt, a:iambigaHdent,Blond.Eta!ibi.CatuIos (inquit) quos principes

Se matrona
in delicijs foUent,pr*cipuos gignit Hifpania.EtnirfustCatulis dngulum fericum collo apponunt
cupreis campanu^s circumfeptumific nantp matronae plurimum afficiuntur.
^S*pe iam uifum
eft caniculas fingulospeperiffefoetus.exlguas prafertim catellas, quas
in finu matrona fouent.pro «
pter uteri anguftiamtnam cum plurts Concipiunt, frequenter moriuntur, Albert.
Catellis matrona
rum altius fiepe obftruitur.unde plaeraetp moriuntur, Albert, De catellis qu* animi caufa niitriun
tur,8f ad ufum duntaxat muliercularum .illud Platonis eft. Te xmtJix
ms </Iwiwik id eft, ,
Catell* dominas imitantes , quod fuperitis inter prouerbia a cane retuli . Et Gorgo apud Theocri»
tum in Syracufijs profeflura duo mandat famulae, ut infantem uagientem placaret catellum re«
uocaret intro.Lucianus falfifiime ludit in Stoicum barbatum, cui in eodem
fedenti uehiculo domi,
na catellam committit.obteftans illum per ea quae funt in uita dulciffima ut diligenter curet Efafi
, ’
Martialis uerfus inlffam catellam Publij.tam lepidi funt.ut omninohic
adferibi mereantur.
Iffaeftpuriorofculocolumb*. Ilfa eft blandior omnibus puellis,
Iffa eft carior Indicis lapillis. *
Iffa eft delici* catella Publi. r,
Hanc tu.fiqueritur.loqui putabis. Sentit triftitiam^.gaudium^
Collo nexa cubat, capit^ fomnos, V t fufpiria nulla fentiantur.^
 DcCanibusdiuerfis.Lib. L, Sjp
^tdeliderio coafla iicntr/s. Gutta pallia non fefellit uUai
Sed blando pede iufdiat.toro^ Deponi monet, 8f rogat leuari.
CaUz tantus ineli pudor catella. Hanc ne lux rapiat fuprema totam.
Picflam Publius exprimit tabella; In qua tam iimilcm iiidebis Idam,
Vt fit tam fimilis (ibi nec ipfa, Idam deniip pone cum tabella,
Aut^ttranij putabis efle uerarti, Aut utran^ putabis ede pidlam,
DePerfecatellOjquem LPauli eonfulis filiola indelicijs habuerat przcedente capite dixi. ^Cof
oeem caprificus arboris detrahes, 8C dum recens eft,ad fplenem,uel etiam fi opus fuerit, ad iecur po
nes: 3C ubi tumor (iue duricies fplenis uel iecoris erit,ibi corticem diutius continebis : deinde in fu«
W moeam fufpendes Quod cum facies,rogabis,utficut cortex ille paulatim fumo iiccatus arefdt, (ic
,

fplen uel iecur laborantis arefcat.Hjc autem res tantum ualet,ut fi catulis recens natis flat.dicaniur
omnino noncrcfcere,MarcellusBmpiricus. InAnthologio Graco legitur A dati epigramma in ca=
(ellam,Calathinam nomine, facile enixam, Til UiMa KaAttflirs -om» trKvkcait^ lioycixrrt AsTtwls jostpuy SbTiS
«isji Io. Tzetzes Chiliade 5. a principe quadam muliere catellam nimis delicate nutritam his
uerfihus reprehendit, nv(/ jj xvvMy it Paj« ^incusis (pisiyXtttji ms xsAmis Aiuusaj/ m/rop
( quam feles reginat, dequa proxime dixerat, quod ex aureis Uafis ederet, Sic,) •ixHxt ddiumt
Kee Xy k^yv^ols t^iV, Ai/SgceTrcoy etuy xyu tUfTii Ttf
^Epitaphia tria
catellorum ex Blondo hic apponam. f^Roma,Corporis exiguos cura dum cogor in artus. Suba
dutSo matris la<fie,mifer perq. Netamen SC fatinomen uis afpera tollat, Leucippicineres hzcca.
i.nis urna tegit. ^Fr.Molfij, Vrnam quiuetulzuidescatcllz, Concretz teneros breues^ in ar.
tus. Mitis nerenuasfauerelinguz. Nam qui me exiguo folo recondit. Exemplum eft louiscpiia
mifecutus. Quo dante Erigones polo refulget, Obfummum catillus decus fidem^. ^R.lnfcri*
ptio, «>^«7ia^s Kvviiliu yhvKVTserty rov^ya 3 yyaxE
j . eft,Phratillz catellz dulcifiimz Plie
dericus Gonzaga I Lmemoriz gratia, ^Reperitur etiam catella diminutiuuni nomen a catena j
tefte CzliOiiapud Catonem.)
DE CANIBVS VENAtICtS IN GENERE.,
Canes uenatici,quos Gratd Sx^iluxis uocant ( Suidas in ) alij maioribus SC robuftis fea
ris opponuntur, ali) minores SC timidas perfequuntur.uel ut comprehendanque. Ut inretia adigat;
ali) fagacitate ualentialiqui fagaces fimul SC celeres funt ; alij Sf celeres &
mediocriter Tobufiiirobu»
j» fiilTimienimin fuo genere fimul &( celerrimi elienonpolfunt. Derobufto,celcre.fagace,fingillatiiH
dicam in fequentibusihic de uenatico in genere, Qiiamuis enim plzratj de uenatids canibus inge»
nere prolata,prKdpue apud Xenophontem, Polluccm& NemcfianUm Se Gratium, adcanesccle»
res, ut qui uel lepores,ucl ceruos alias^ feras in retia adigunt, fpedare utdeantur ; funt tamen non*
nulli quos (impliciter uenaticos dicas, quod celeritan' uel robur uel fagacitatem uel utrum(| coniuri
xerint. Hinc illa Platonis comparatio efi libro a. de Rep.tibi inquirit quae Si quales natura fintad
urbem cuftodiendam idonea, his uerbis. Exiftimasne differre naturam generofi canis, generoff &
adolefcentis ad cuftodiam agendam f Quorfum hscf V
truncp ipforum fagacem oportet euc ad iert
iiendum,8f uelocem deinde ad infequendum,ac demumrobuftu cum aflecuius fuerit, ad piignan,
dum capiendumep. Audax etiam Si fortis fit oportet, (iquidem bene pugnaturus (iti neutrum autem
4 * crit,mfi'enamiracundiis(^t//*fl6«/(«s)tuerit,fme,cqiius, fiuecanis* ^Canumduo genera, unum
uenaticuni,&^ pertmei; ad feras heflias ac fylueftres alterum quod cuftodiae caufa paratur,
: pei ria &
netadpaftorem,Varro*Mirandumm modum canes uenaticos diceres, ica odorabantur omnia dC
pcrucftigabant, Cicero 6.Verre Catulus uenaticus,Horat.i.epift, Turba uenatrix canum, Valeni^s
Argonaut.^* Amphitheatrales inter nutrita magiftros Venamxjfyluis afpera, blada domi, Mar
tialis in epitaphio canis Lydi», Ceu pernix cum denfa uagis latratibus impiet Venator dumeta

Lacon, Silius Iib.5* ^Sed quoniam uenationis ufus latiffime patet, quaecun^ ad eam in genere
pertinent, differam in alium librum, ubi de animalibus gencratim docer€propolui,&qu^ uel omni*
bus uel pluribus communia funt certis locis ac ordinibus rerum digerere. De feris etiam finguli»
quomodo in iicnatione canum opera capiantur, in fua cutuft^ hiftoria dicam, in*prarfentia non alta
fo deuenadone dicflurus, quam qux canibus peculiaria uel rerum uelnominum ratione uidentur,
^EA«7xxca xvt'ic,fl«j«7JKca,Herychius,Varmiis.’ego celeres potiffimumtAitT^xac dixerim, enim
8^ lAca/v^(/, perfequiefl::hinc8(C xvf'«A«:T«s uenator,qui cum canibus feras ciirfu perfcquitiir, xt/w*

uocatPollux:xvt'»).fls iiero, qui quouis modo canum opera ad uenationera utitur, qui dC Kt/r«
j-feTxs 8C Kvvxycnyos appellatur : Pollux diftinguit, his uerbis, Twifyci TStKWHyin Kwieybiyoi^ iTrTftcyuyott

nimirum ut cynagogus cynegetac inferuiat, canibus ducendis, Jjicip/am captare feras, QC reddere
pinu Cornua,& audaces ipiemotiere canes, Propertius lfb.a.Kvyffd3-eo/,^«jrfi/Tea,Hefychius;apud
Varinum penuidma per onferibicur. ETroxxwjits etiam dC fcsroxTyjss uenatores cum canibus proprie di»
cuntur,ApoIlonius in Argonauticis propiicatoribuspofuic. KvK«>feOTcj»,iprauenatio,Polluxinpr3c>
fadone libri y. ad Commodum, E;r« 5 xvi-syiCT&ii/ em» Etabinttioeiufdemlibrf, ®«g(«A>»
«jf K9wayj'«,Keccxt/i'«j.fc<7zcf/;fi«gaiTtJi;£;aa)'gw, n^xvvHyioix^^c^ ubi etiam hscuocabula fubiungiin-

tur (TvyKVVHyvTH^t 0
.*
xvvHykrft <rv;x7i5’a^fc>p:(5>iAsxt/»'»yfeT«5>xvi'»^7ixoj,xi/t'«^7ix«s,x!/i'«p^T«y.Et capite j»

H TKvvS^ kydiyu KvvHy\m^ enwvtivsru^yiii KvvHy&i/ idem quod arinusjKvrxj-Mj^

 ,

>240 De Quadrupedibus
uel KuWys>nomen proprium locicConftantinopoli pittojm quem abiidebantur Suid.
nwi
is UiWHw,m uenatorem qui nihil ceperac.Lucili) fcopticum;
ovalOT («^x©' tA»(, «uvsdor
K« StTijwS,!*?M! T A(«4>wt«, St/F 4Kri,(cl Aiyx^ TO}
iLffiiwwjrBSjmUcnatofcSjepitaphiaduo leguntur Anthoiog^ imroj.ie,
tc £^T»c)ww
<Sione i9.iiam tertium in aucupem eft. CynuIchOs uOcant qui
fecum ducant canes, Csl •^"*'he(
mallet, mentione feci iupra.Eu & kia,
louis a Uenatione di<Si,qUem Gyraldus Cynegeten appellare
legitur . s.vmf&^
y\-ns id eft uenatrix.inter Diana: cognomina, quan® apud
Pollucem
nut /cuiiswius «Vi -Tt&s vis 9 Shwh trvyKsmmtraS,}! til’ ojTti 7i®s Kci vttAt/imt ttjljfjssj Sui«

das in amt©- sj>«T»Vs,Kfii/l«Asi/,quoduis animal,iTOjii v Uv&t\/

proprie tamen murinum a,

nimal SchoHa Ariltophanis, ^[Venaticorumcanum,proprianominauaria recenilii fuprainCa

„
ne in generecap.S. Cianis alfelucbi.eft canis quo uenatores utuntur, ad Capiendas aucs aut qua.
drupedes, Andreas Belltinenfis,
^unc canes uenaticos ordine literarumenumerabo,fum fecundum regionum &C populorum
apud quos nafcuntur nomina,tum dominorum, Kc.illos imprimis,qui ad certum aliquod ucnaiico
rum genus,utrobuftum,ceIer,fagax,commodcreferrinonpoirunt:Si tamen hic ctiaillorum quof.
dam bteuiter atcigero,nihilominus fuis in locis repetam. ^Non tunc egregios tantum admirerc
Moloftbs, Cum parat(lego comparat,id eft,Caneshi uerfuti tantundem dolo efficiunt , quantum
Molollluiribusjhisuerfutafuas Athamania fraudes, Acyrus^ Pheraccp, &
clandeftinus Acama,

Sic K
Acarnanes fubieriint pr jlia furto Sic cai is illa fuos taciturna fuperuen.t hoftes. Gradus
inlibrode Venatione.ProAcyruslegoAcytus.Eftein Acytos Plinio 4 ii,infula,de qua fcfci ibit, j,

ftatim poft Sfjoradcsiivielos cum oppido,quam Ariftides Biblida appellat , Ariftoteles Zephyriam,
Callimachus Mimallida,Heraclides Siphnum 8f AcytontHaec infularum rotundiffima eft.Hmc icr
te Melos a mali figura appellata. A«VT^,infula iuxta Cydoniam Creca:,Stephanus.Mclos mlula in»
ter Cretam 5C Peloponnefum interuallo atquali fita:a Peloponnefo promontorium Scyllaeum, a Ci e
ta Didynn*Hmhabcns,Strabo. EftaStDiflynnacumpromontoriB in TityroCydoniatarummon.
tc.Hermol.Quod autem de hac infula Gratius intelligat, ex uicinis conftare uidetur quod diarum
:

quoij canes ad uenationem commendentur, utCretaK Amorgi. Vicina eft etiam Thera iniula,
quam altj inter Cycladcs,alij inter Sporades numerat , Plin. Stephaniis per » prima longa feri
bit. Gratius forte Theras in plurali numero dixit,ut legendum Iit,
Acytus Therae^, Sfc.de quo eru
diti inquirant quibus otium eft. Si quis Pherat legere malit, ut nsfasTheifatiac oppidum intcliiga- j,
musinon pugnabo. Situm enim hoc oppidum eft in Pelafgicorum camporum termino ad Magncfi,
am,tit Strabo doceuLaudantur autem ex Magnefia quocp canes. Accedit quod &C Athamania Thcf
fali* regio fiqquancjalij II yrise adferibant, authoreStephano. Acarnania regioS; parsEpiri eft,

inci famedio finu Ambracio, ut Plin, fcribii.Hanc ab Aetolia ditiidit amnis Achelotis , aut Pindus
mons ut Solino placet. Acytosigitur,Pherac,Acarnania,8f Athamania.omneseiufdemingenijca
nes producunt uenaticos, uerfutos,fraudulentos,clandcftinos,tacitiirnos:Aetoli uero contra, latra
tu feras difturbantantc^confpexerintide his dicam inferius inter celeres &
fagaces fimul. fAc»
gyptios Oppianus &ioAii»(/ «f s!,id eft armentorum cuftodes uocat; ego fiipra ab initio huius uaeSa.
tionis de canibus diuerlis.de Aegypti|s quocpdixi,fed nihil quod ad ucnaiionem,aiitpecoris cufto=
diam. ^Alopeciae, id eft uulpinac canes,uide inter Mixtos infra;itcm in Laconicis inter celeres.et
moxin Caftorijs. ^Amorgi, A(«s7<ii, inter uenadeos numerantur ab Oppianoipoflent Amor,
gini dici,abAmorgo infula una Cycladum Stephano. f Amyclaeum canem non alium efle puto
quam Laconicum ab Amyclis Laconia: ciuitate,in qua Caftor 5C Pollux educati funt. Vergilius pro
paftorali canepofuit,eotropo(nifallor)quoAcheloumproquauisaqua. ^Arcadesa Polluce 8f
OppianocommendanturrSi: in eodem uerfu Tegeatp,Tiyv«v«i,Oppiano;cum Tegea Arcadia: oppi
dumfit.Idem Arcades Eleis canibus commode milcerifcribir,cum Elis etiam, HA<E,Arcadij urbs Iit,
unde gentile Eleusrneij enim Aegyptiam uel Hifpanicam Elidem,quar6 Stephaniis meminit, poe
tam intcllexiffe crediderim. Arcadica: canes exlconib creduntur proueni(re,unde Aiorvt/ajBt di.

tftte funt.Cacliiis.Maenalius lepori det fua terga canis,Ouid.lib. 1. de Arte.^ Argiui.AfyaoqOppia

no; Argolici,fl«yoai./l!,Polluci,in catalogo uenaticorB funt. Athamancs,uidefuprainAcyto. fAu V
fonii,Oppiano;ldem Tyrrhenos canes Laconicis reflemifeeri ait,non alios puto quam Aulonios in
telligcns.
^De Britannis canibus inter fagaces dicam ex Oppiano Sf Gratio.
^Et uanae tantum Calydonia lir.guar Exibit uitium patre emendata MololIb,Grat.
4^Caies,Oppiano:quicofdemThracijscommifceripolfefcribit.Carinrc,K«fri'i«, Polluci celebran
tur,non alia: quam Cares,autin fo:mininogcnereCariacuelCarica:canes.NamK«ew» gentile no»
men foeminini generis apud Stephanum reperio.Quamuis apud eundem in mentione Carnes cinis
tatis Phceniciac, aqua gentile fitCarnites,hicLycophronis fenarius referatur, oMrnvmma. sifiiv»

iiii«,ubi ipfos nautas Carnitas canes appellare uidetur. ^Russeisi,

Harmodij Si Menelai»,

des,a dominis uel nutritoribus diiSi funt,PoIlux. Et riirfus,Caftorides Apollo Caftori donauit Ni. (• .

cander eafdem alopecidas uocat, ed quod Caftor canes uulpibus mifcucrit Xenophon , Tst j ytr» 9
.

•'fuitfissetwv^ivoni^i/TiwTspgSviKftss^iidecT» ^
V»
 De Callibus diucrfis. Lik I. 241
j*,M«!AisSww{^s4iwA*|».^’)
4 ii«snei^»|,vWiu<>»i/ w«4 ,uefriis apudSuidam abfcR authoris noa
f CeUacanes,U^ppianusKGratiushabent;uelCeItid,Ut Pollux, Maepi® diuerfos ex
tollitglonaCeltasjGrat.QuondamfacCinfultismaterdabit VmbricaGallis ^ ' '

UeUallfcoeancpIUraintCTcelebes. fChaonidas tanes aliqui a Cephali cane.Tld

genens rcra progenitas fu(|>i'cantiirjCah'as,Ego potius a Chaonia regione,
que in media Epiro eft
nominatas dixerim.hincenim Chaonis gentile foemininum fit.authore Stephano»
Ex Epirotis qui’
dem populiceleberr^ fuerunt Chaones etMolofsi;commendabantur autem Molofflquomcanes.
ut infra dicemus;qui dC ipii ex Cephali cahCjUtChaonideSjnati primum exiftimabantur.
CCretici
canes, Oppiano 6^ Polluci, Hos Oppianus ad ibbolem cum Paeonibus
commode iungi feribit, jCe.
IO nophon Cretenfes canes etiam apris immitti aitEx Creticis canib, alios diaponosdici
audio, alios pa
rippos.Et illis quidem in uenandugloria plurimainotSes etia feras impugnando
adduntlabori, Cx,
pe^ feris allidentes dormiunt,mox Orta luce depugnani.Parippi uero cum equis currere confueue
re, tanta quocp arte,Ut nde pratcedant unq^ fere,nec fubfequantur, Calius ex
Polluce. Cretica canis
maxime ualequt Cretenfes teftantitr,a: fama peruagatur, Aelian. Gnofus
cxpcditillima eft.faltUcp
urbs Cretae eft,unde Gnofij canes inter fagaces dicendi.Et patre Didxo, fedmatre Lacoriide
nati
Labros &: Aglaodos.Ouid.DidKUm Cretenfem intelligo ; eft enim Dide mons Cret* uel
, una ex
quatUOrpraecipuisUrbib.Crefae.Di(Sa:us etiam Cephali canis fuitMartiali. Acron
grammaticus Mo
loflbs etiam apud Horatium i,Sermon.i. Cretaos interpretatur e Moloffla
ciuitateCretatCde qua e-
go nihil apud clafficos authores reperiri ptito.)Sed paulo ante oftendi ab Epiri regione Moloma,nO
ac men his canibus inditum efle.Ichnobaten fagacem Gnoiium Ouidius cognominat, «rCvpfclli.
^
cae,UideMeneiaidespaiildpoft,8i:Pfyllici,
fElei cum ^rcadibus ad fobolem uenaticam procreandam mifcentiir Oppian.
, f Blymxis
nomen a gente flta in meditullio Badrotum SC Hyrcaniae, Caelius ex Polluce , Stephanus eam regio
nem Elymas, Plinius Elymaidcm uocat.Caeterum Elymiae urbi MacedonitC ab Elymo heroe nomen
contigit, uel ElymaThufeorum rege.De Elymxis Siciliat gente,ee Elymnio loco
Eubccx.uide Vari
num.Quid fi Elymai ex Eubcea potius oriundi fint, cum 6C Eretrici inde commendentur C ne tam
procul petendi flnt.Sunt K
lepores Elymaei, de quibus fuo loco. qfClarus eft Epiroticus canis Cer
bcrus nomine, Pollux.^ f Eretricas Eurytidte ab Apolline dono acceperunt ac nutriiieruqPolIux:
apud Caelium non rede legitur Eretrinac.Eretria Euboeae infulae urbs eft,&: alia Theiralte,Stephani
jo f Gallici, uidc Celts fuperius,&: infra inter Celeres. fGeloni fagaces Martem odere,
Gratius.
Traxere animos de patre Gelonac Hyrcano, Idem. fGnofij.uidein Creticis,
Harmodij a nutritore didi , Pollux, f Hyrcani, Pollux.Canes Hyrcana cX tigride concipit,
ut dicam inMixtis.Traxere animes de patre Gelona Hyrcano,Grat.
Iberi,i'&5«,Oppian.Gyllius Hifpanos transfert, l&exim , Pollux, Sarmatae Iberis ad fceturam
inifeeri poiTunt, Oppian. Nec quorum proles de fangtline manat Ibero fubatidi contemnantur,
,
Nemefian.Ciuatrendum an delberiaAftatica uel orientali accipere dcbeamui,quaregioflueftiua
xta Pontum inter Colchidem &Armeniam, ut eaedem canes forte fint Phafianx, quae nomen etiam-
num rctinent,Phafls enim Colchorum fluuius eft,Phaflana canis a partu non ante fexttlm menfem
impletur,fcrius uero in quam plurimis obferuaui,Aug.Niphus, CIndicae, uide inter Venaricos
40 fortes.

f LacOnici,Lacaenae,Laeedaembntj,uideinfraintetCeleres, ^[Libyci,Qjiinetiaiie<aLibyes
infinibus acres Nafcuntur catuli, quorum non fpreueris ufum.Nemeiian. Locrides , PoUux.
AMf »i,Oppian,Locrides canes Xenophon apris immitti feribit, Gratius cum Seras canes infra»
dabilis irae dixifleqfubdit.At contra faciles,magnifp Lycaones armis,id eft ea parte quam humeros
in homine didmus.Lycaonia regio Afij minoris eft prope Phrygiammel fecundum Stephanum Ly
cix er:lfaurisregio. Alij partem Arcadis Lycaoniam aocant, 5 tephanus totam Arcadiam ficdidam
feribit. Gentilia, Lycaom'us,Lycart,8t Lycaon,
Magnetes, Oppian, De Htopamonis cane Magnete , cui nomen Lethargus fuit , fupra dixi,
Magnefla Macedonia regio eftjTneflalia anncxa.Eft etiam urbs SC regio eiufdeqi nominis in Afia
i-fo adMaandrumCta,Stephan,Magnetes iuxta Maandrum aiunt alere canes praliandi focios,OTAL
-vaiKtffirisics.Pollux. ^Indocilis dat pralia Medus, Grat, Mcnclaides didjiunt a Menelao nu
«:ita,Pollux,Et rurfus,Menelaides Nicander eafdem Cypfellicis elfe fertbitteo quod Menelaus cas
nes duos ex eo loco fratres circa Argolicam educauerit. Vide mox in Pfyllicis.
^ Molofli,uide in
ter Venaticos fortes.
qf Paones, Oppian. Nec tibi Pannonica ftirpis temnatur origo , NemCflart . Paones SC Cretici
adfoeturamredemifcentur,Oppian.Videintercanesrobuftosinfra. ^Perfes fagax fimui&pu
gnaxcft.Grat. ^Phafiana, uide in Iberis paulo fuperius. ^fPheraus,utdefUpra inAcytos.
q[ Pfyllicl canes nomen habent ab urbe Achaica, Pollux, Calius dubitat an Cypfelici legendum fic
quoniam in Arcadia munitus locus Cypfela uocetur.cuius apud Thucydidem mentio fit hiftoriay.
Eft SC in Thracia nominis eiufdem adiacens Hebro ciuitas,Stephanus.
Sauromata,Oppianus:idem Sarmaticum canem cum Iberidefcemina coniungi pofle ait.Saf
itiatiapars eft Polonia hodie dida ; ubi uenatorij canes his nominibus habentur ; Vislij maximi
,
carminibus eiesanni»mcuui.ci. , , - .

Iunge pares ergo,8<r maiorum pignore figna Futuram, prodant^ ttm metagonta parentes,
forte)fua pec hoc imaneiuueta. Et primtr exptos animi, quj gratia pi imae»,
Oui tenuereigenucre 9
linVeneremiunguntltumfortiscurarecundac Nerenuatfpecies,autquardetre£lethonorem. i.
hirta; frontibus aures.
Sint celfi imitus, fint
Os magnumlSi: patulis agitatos morfibus ignes
Spirent,aftri<Sifuccingantiliauentris:
Cafaries non pexa nimis,non frigoris illa
Quod magnos capiatmotus,magnis 9 fupcrfit.
Mollis in officio-ficcis ego dura lacertis Crura uelim,a: folidos hac in certamina calces.
Altas in latebras, uni^ inclufa marito
Sed tf uftf a longus properat labor,abdita il non
Fcemina nec patit V enerisfub tempore magnos Illa,necp emerita feritat ueftigia laudis.

Primi complcxus,dulcifIima prima uoluptas. Hunc Veneri dedit impatiens natura furorem.
Si tenuitcunflos,a: mater adultera
non elf. Da requiem grauidx,folitos^ remitte labores.
fobolem eligendis uerfus, in
Vix oneri fuper illa fuo. Hac Grat. NemefianI de canibus uenaticis ad ;•

recitabo in Celere, de hoc enim ille potiffimum agere uidetur. C

Canis uenatici ( inquit Tardi,)
fra
fronte
partium corporis omnium bona fitproportio:caputleue,cerebrumamplum;piliacapiieai
antrorfumdirigantur.Auresfintmolles,laxa,pendula,longa,8imultum diflantes. Vena frontis
circa os barbam rele*
magnajoculi nigrfuiftls acutusinafus amplusifauces larga SiC profunda.Pili
rant,fimiles refedis.Multa SC crafla in ore faliuaifacies clara,collum
longum &: in fine plenumipe,
dius amplum Si cra(rum,cofta prominentesidorfum breue K
planum,non acuminatum circa uer*
fint ampla,&: fuperius toro,
tebras.Cauda non feparata a coxis,breuis,mollis,nodis robuftis.Coxa
ferpedes parui,digitis duris, &
apte coniundis.ne quid terra aut luti in uia admittant.Corporis po.
fterior pars altior anteriore probatur.Si pars in
crurib.prpminens,calcar appellant, cutfum impedi.
at,fccari debet. Laudantur qui lorum aut catcnaro,qua
uindii tenentur,fape Si ualidc trahunt. Ex ^
pulchrioribus prafiant . Niger
colore nihil certi fere pronunciaturifsepius enim turpi colore canes ,
albis,pcd}ore terram uerfus inclina*
tolerantior frigoris eft quam albus.Canis alba, oculis nigris aut
coxas deni(^ cauda longa QC crafTa alacris animora in iienationc efl , Hsec
to pelle longa inter ,
,

quo itidem Gratij uerba adferibam:

Tard. <1 A partu etiam catulorum deledlus habeanir,de
Me matrem indocilis natorum turba fatiget,
Tum deinde monebo
Perceniere notis,iamm inde excernere paruos. Signa dabunt ipix, teneris uix artubus
hatret^

Ille,tuos olim non defedfurus honores. lam^ illum impatiens arquj uchememia fortis
Extulittaffcdfat matcrtla regna fub aluo. Libera tota tenet*ea’^tergo liber aperto.
Dum tepida iij,dulget terris clementia mundi. Verum ubi Caurino pcrftrinxit frigorcucfper,
Ire plaect,turbam potens operitur inerti. Illius e manib. uires fit cura futuras y
PerpenfareSleuisdedticet pondere fratres; Nec me pignoribHS,nec te mea carmina fallent,
(Vide quxfupra diximus de catuli eledione in gcnere.)Memefianus rem cande clarius
defcribit,

Pondere nam catuli poteris perpendere uires, Corporibiis^leucsgrauib.praEnofcere ctirfu.

Sed hxc ad celerem canem magis pertinenqquam iienaticum^in generetquemadmodum SC illud for
te quod Ariftoteles ait ra» Adamandus) (6j)«S»fas sv«. auxi^vna iS os» Atorws KS«
\Jhi </C o!y Ttsffsu x (uwwi/ tw Idcm slibi in Phyfiognomomcis cetts in csni*
bus figna effe ait, ex quibus periti nenatores de ipforum ingenio &
natura coniedtiram facere pot
fint: Km ? {isipoi Tii&iKSCsvy uoisnj.wis woflifws J'vvMnxaStiiifeiJ

iuUUKyVTXtl IaWXS, ,

Xenophon canis uenatici formam, & animi corporis^ dotes,quKmaxime probentur, his uer ^
bis depingit. Primum,inquit,magnas elfe oportet,capite lcui,fimo,articulato. Si
fub fronte uenofo,
wwTwJij' TfsiTwa-fm^.oculis friblimibus, nigris, Si fplendidis(ard6ntibHS,P0Uux:)fronte
magn»
 De Canibus dluerfis. Lib* I. 245*
magna, lata, cauisdifcrirtimibusinfigrti, (cui apud PoIIitcem contraria eft iri rmplobando cand
catnofa frons; ) auribusCauriculis)paruiSj tenuibus, 8t a pofteriore parte giabris.ceruicc longa, mol
lato,non macilento, (carnofo,Pollux;)armis qui parum ab humeris diftent. An.
li,ac tcreti. peflore
teriora crura brCuia (int,red:a, teretia,folida,
stjBftt, Pollux habet ifvipfx ; Idem ctura tam ante quam

retro excelfa elfe uuiqlongiora tamen polieriora, dC vmeayx, id efl eurua, nimirum propter flexum
fuffraginis, (apud Xenophontem nonrede legitur Tuiemi ) cum anteriora iiSx, id efl reefla elTe de-
beant, non eminentia tn cubitis) quod Xenophon bis monere uidetur;primum,cum dicit trxtA» tk
(

ojW, deinde cum iyx£yxi offe, id eft cubitos redlos; xymy enim anteriorum crurum efl, qn/{
pofteriorum,id efl poples uel fulfrago. Latera non admodum profunda iint,prO Jlximi Pollux wtSj
IO yHc SxSvniiSJxs dixit, fed in obliquum tendentia, vifuisuApilvit Pollux,lego 7t4e5saA(tllv«.Lumbi funto
carnofi, inter longos SC breues medij, uel ut Pollux habet, inter duros & molles, Ilia quocp,ncc ma-
gna nec parua iinuuel iuxta Pollucem, magnitudine fimul 6t duritie mediocria. Clunes ( i^lx ) ro«
rudat, pofterius carnofie, parte fuperiori laxa:, («« <rvyil'it/liiArx ; inferius aftritflae, hetTuSiji irpottraAurii*,
ficenim lego: quamtiis a
in Polluce reperiam Ti^isxhi&Jx finefigma. Venter fubcoftis ftatim, SC
deinfeps,graciHs: cauda longa, re(Sa,quacpaulatim tenuior uel acutior euadat, Txyv^x, Pollux nide.
turc|ex;'interpretari:fcmoraduriufcula,legendum(««eii/'<* irxAsfic, ex Polluce, facile deprehender,
qui laudabilem bC uitiofam canis formam apud eundem contulerit. vtxkxUx, in Polluce -immlxx
perperam : hypocolion intelligo femoris partem inferiorem fupra poplitem ftatim ut fuperiOrem
,

circa clunes,acrocoIion; fic acrorean &C hyporean Gr*ci dicUnt,pro inferiore SC fuperiore montis
J, partetnifi quis hypocolion pro tota illa parte qus fub poplite eft accipiat, quaea PoIluCe' in lepore
hypofcelion nominatur,ut colon ficut fcelos crus integrum fignificct. Hypocolia igitur fint longa,
terciia,folida,iiljOT:y« Pollux, Poftremo pedes rotundi. Eiufmodi fi fuerint canes,robufl:x erunt,cor
pore agiles,habiIcs Uel partibus benerefpondentibus,ccleres,alacrcs,&rofirocommodo,<rtW.Mi, ro
ilro ualidae Omnibonus/PoIIux addit eft roftro rctfto yfi/ams enim fupra xsiims efle d/fla
;
eft,^fHaOienus de fignis canis laudabilis ex Xenophonte.Hunc ijs contraria ex eodem depromam.
In libro igitur de uenatione,de canibus.quas caftorias SC alopecidas uocant, locutus, fubdit : Dcte*
riorum uero maior eft numerus, cuiufmodi funt,paruaf,grypacCid eft nafo aquih'no,uel aftomi,id eft
roftro inepto,) oculis raua:, j4tjiiaitJ,lufcitiofae;deformes, durat uelfirigafae,infirm3r, glabra, procerae
uel alta, x<ritcmipoi,id eft qua corporis partes non bene refpondentes habent,pufillanimcs, non fa,
je gaces,Se«'M:non probis pedibus, Omnibonus uertitmollipedes.Siquidemparua
fape fruftrantur uenatione ob exiguitatem corporis. Grypa, prauo funt roftro, SC ideo leporem re-
tinere non polfunt. Raua oculis SC lufcitiofa,uifum habent uitiofum,Deformes,ucl afpedu turpes
funt,Strigoia uel dura membris, uenationes agre remittunt, jjtAtads e;? x amcAsaTattn,
(Omnibonus uertiqafaltu non facile abfiftunt.)lnfirma&l glabra, laborem non tolerant. Procera
8t quibus corporis partes non apterefpondet.propter corpusnon bene conftitutum magnitudine
&C proportione,tncurfulaborant,jS*gfcwsoit«ij(»Tat7ip, (hoc loco impreflt codices ctttiaarr habent pro
<ri(M:TO.)Pufi!lanimes laborem defcrunt.a: fub umbras afole fe rccipiunt ac rccubant.Qna uero fa
gaees non funqagre raro^ fentiunt leporem. Quarum pedes non probi, licet magnanima fuerint,
laboris patientes non funt,fed pra pedum dolore deficiunt. Hac Xenophon.
^fColor canum uenancorum.qui omne genus feras perfequuntur.ncc alhus,nec cotnileus ( ni.
grum intclIigo)probatur: neutri enim uel aftus uel frigoris patientes funt,ut Oppianus tradit. Lati
dantur qui ferarum colorem referunt, lupi, tigridis, uulpis,panthera.aut frumenti granora,n7»';(£m/,
quem recentiores aliqui ipiceum uocant- tales enim ueloccs pariter SC robufti efle foient. Color in ca
‘
nibus(inquitPollux)nccpomninocandidusplacet,nctjfaturatusnigredine,fed necplane ruffus;
fed finguli nonnihil alterius coloris admixtum habeant,fiue in fronte,fiue fummo nafo, fiue alia cor
poris parte. Xenophon fimiliter. Colores canum (inquit) nOn fint omnino ruffi, nigri aut albi, hoc
enim uilem SC fimplicem,aut ferinum potius canem notaqnon generofum, Ruffi igitur SC nigri pi--
lis nonnullis alhis circa faciem fplendcant : albi autem ruffls. Canes hyeme labore iolutae proli dent

operam,ut per quietem ad uernum ufij tempus geftantes foetum sedant generofugi. Nam hoc anni
tempus nutrin'oni&; incremento canum accommodatiflimum eft. Sunt autem dies quatuordecim
quibus libidine aguntur. Mittentur autem ad ftrenuos canes quo tempore ceffant, ut celerius con.
cipiant. Nec uero cum uentrem geftant uenatum fubinde ducentur, fed cum intermilfione, ne ala.
critatem amittant.Fcetse funt fexaginta dies. Catulos recens natos uenator genitrici relinquat, nec
aliense cani fubijciat.Minus enim proficit aliena cura matrum uero lac Se halitus borius eft, SC fo-
:

menta fuauia.Cum iam oberrant catuli,Iac ad annum ufep prsbeat, SC ea cibaria quibus omnem a.
tatem uidturi funqprxterea nihil. Graues enim repletiones canum crura peruertunt, morbos corpo
ribus ingenerant,^ interiora deprauant, Xenophon,
^Inter canes uenaticosnonleporarios,excellunt,tutlcribitAlbcrt,lib.ii.)quorum aures magnf
V
SC latf diretSse ad maxillas pendent.-S( fuperius labrum item longe dependet, ox probatur Ibnora;
60 cauda nonadmodumlonga,magis^dextrorfumeuruata,frequentererc(fta, Huiufmodi canes in
utroi^ fexu,quantum fieri poteft,magnitudine,colore, artate SC robore pares eligantur: quan^ colo
fts inter esetera minor cura eft,Foemina includi, Si£ macerari debet: OC mas fimiliter feorfim , deinde
X »
 4

244 Dc Q^drupcdibils
fatiirabis eos butyro.malto immixto cafeo recenti, Kfimu! per nouem dies ine!iides_, donec nideas
permittcs.Cuni autem coccpcrii oemu
carulam concepiffemec ullo modo ante hoc tempus cuagari
raro,inambulandi copia « concedas, mox
na,dimiffo marc,grauidam retinebis, ita ut interdum/ed
erit, eo copiofius ales.ut tatm poftealac
iterum ad cubile ex Orametis reuoccs.Qiid partui uicinior
hippetat.Prxbebis autem humida nutrimenta, ut lac bi ferum cum
partebutyri, quibus & pams ali
numies, itautnecobenor, nec
quid Sf carnis codKmircebis.Apartupronumero catulorum eam
qualitas propter pinguetudine fequa.
macilenta fiattne uel laiSis inopia propter maciem aut praua
ipfariim calor^,m corpo.
tur.Nam cum canum Jac natura crafriflrmiim fit, propter temperamenti
ie obefo trigidius ac tenuius euadit.Catuli fuo
tempore abladandi.Si cibaHjs commode nutriendi,
robori fufiiciat,defiderent. Serum
ut nec iufto fiant habitiores, nec alimentum quod incremento „
igitur curh aliquato la<3 e quod pinguiufculum fit,
primo dandum cft eis,S^ paulatim poltea cum i}
ut exa( 3 odfo mcnfibus pant retnolU
magiscB proficere uidentur detrahendum hOc alimentum.iia
is

intra annum canes fanos,agiles , fortes atij faga^

to in fero fine multo humore nutriantur,iic fiet ut
ces habeas, Poft menfes odfodecim exerceantur ad
uenationcm,idc^ primo moderate, ut ultro indi*
es magis magismfeexcrecant.Nimiusenimcurfus & labor ab initio, tenella adhuc membra exie*
inepta^ rcddiuMcdiocri uero exercitio,cxcitatus calor in cruribus alimS
ca[,£f uenationi inualida
tum attvahit,neque confumitiunde fit ut cruribus ualidiuenari fponte dcfidercnt,Hatc Albert,
alentur,ne granis cibatus molles articulet
f Media aftate.ex Nemefiani confilio,canes tenuius
&
pondere deprauet. Prodnus
f &
cultus alios, debita foetae Blandimenta fetes , cura^ fequere
tnerentem. Illa perinde fuos ut erit delata minores. Ac longam praeftabit
opemitum denitp foetu u
Cum defunt operffregitep induflria matres, Tranfeat in catulos omnis tutela relieSos. LaiSe no.
iiarn pubem, facili® tuebere maza. Nec luxus alios,auidaccp
impendia uitae Nofcant;baec magno
redit indulgentia damno,Grat. Et paulo poft de uena
tore,uel magiftro canibus proficiendo, Idcir
minifirans Tempe
eo imperium catulis,unus9 magifter Additur,ille dapes,pqenam9 operamip
rctihiinc fpedet fyluasdomitura iuucnttis.Sfc. f Venatici canes ( ait Oppian.)a teneris aifuefcat
equis uenaticis, & cundfis hominib.blandi fiinto,folis infefti ferismon faciles ad latrandum.filentiS
enim omnino uenationi conuenit,pratcipue inter inueftigandum. Canibus tacitis mittite habenas,
Seneca in Hippolyto.Pollux tyxfxrm canes laudanquos intclligo.uel abftinentes lan-atu,ucl qui fe«
ram captam ad domini aduentum confcrucnt,autore illatfam afferant,ut uertagus leporem. Ide pro
bat canem ^Quod ad cibum.lac maternum catulis
^
praecipue conuenit: deinde fanguis animalium quar ceperint canes, ut paulatim uenatorio alimento
affuefeant.PeSIux.Oppianus aduenationem educandos la(Saripraccipit,non domefticarum canS
ne® caprarum autoiiium uberibus, i^nes enim 8C debiles futuros-Sed ceruae, aut leaenj cicuris, uel
do^ alidis aut lups,ut robufti ac ueloces fiant. De uiiSu catulorum praecipue lienaticorum , ex Ne.
tnefiano docui fupra in Cane in genere. ^Sed ne9 conclufos(catulos)teneas, ne9 uincula collo
Impatiens circundederis,noceas9 futuris Curfib.imprudensicatulisnamfatperemoiis, Aiit ue
stare trabes, laceras aut pandere ualuas Mens erit, &: teneros torquent
conatibus artus, Obmn.
duntue nonos adrofo robore dentes. Aut teneros duris impingunt poflibus ungues , Nemciian.
fCanes uenatici Sf alij quomodo procreandi fint, 6f quib. parentibus , fupra ex Blondo dixi capite
ylde cane in genere. ^Caftraticanesceirantarelinqucndisherisineciamen ad cuftodiam aut ue,
nationem deteriores fiunt,Xenophon in Paedia. f Si canisinter uenandum nteifafiti laboret, duo
aut tria oua confiraifta in gulam ei immittes.-fic enim fitim extingues,S: a periculo heiSica: uel maraf
mi canem liberabis, Tard. Laudatur uenaticus canis, qui la:tus,alacris, 8e animofus eft,qui autica.
las fubinde mouet,&: frontem uerfus dirigitiqui circumfpeiSat imdequa9 dC
ferarum ueftigia, tra.
tSus,&f halitus fequitur SC olfad}at,T ard.
Canum inter uenandum continentiam,obedientiam, fagacitatem Plutarchus extollit in libro
Vtra animalium, 8fc. De admirabili canum fide in Niciam uenatorem dicam in Cane focio. Mira
uenatici canis difciplina fpe(Satur,dum paret domino, nec illum relinquit , fed fufpenfus expeiSat,
donec ad perfequnndi licentiam mittatur flgno:&: comprehenfam feram dum feniat, uel ad dominii
refert,Blondus. ^
Omnis canis uenaticus ex eo quod ceperit feram,non mediocri uoluptatc afficitur , Sf tanqua
pramiOjfi dominus ei permittat,fic ea capta utitur. Si quidem non conceditur, beftiam feruat, quo.
ad uenator aducntarit,de tota9 capnira pro fuo arbitratu ftatuerit.Quod fi mortuo uel apro uel cer
uo inciderit,non attingit quidem, nec enim alienis fe laborib.adlcribit.nec quae ad fe non pertineat,
fibiaflumiuex quo apparet aemulationum uirtutis natura eum non expertem clTc.Neeenim carnes
qiiatrerc,fed uiiftoriam amare uidetur, Aelianus.ldera canis ingenium Pliitar.in lib. Vtra animalia,
V
&c.his uerbis deferibit: enatici lepore cum mfequuntur,iiquidem necarunt ipfi,difcerperc Sf fan
guinem auide lambere gaudent: fin,quod perfaepe fit ,curfu confecSum,ac fpiritibus quantu fupere
rat,extrema contentione confumptis,exanimem aflequuntur.prorfus non attingunt: aflantautcra
cauda tantum gefticulantes,quafinon pulpae, (ed uirtutis ergo certaffe uideri uelint. (t

^ Equis Sf canibus Cyrus illos praefecit,quos exiftimabat reddituros htec pecora ad ufum fuum
quam optima, Xenophon. C*“SnesfingnIifeorlunIigaridebenfinaB»fiiBngatijr, putore, fcabie,'
 J

De Canibus dluerfis. Lib. I. 24 f

aut morbo aliquo afficientur,Cubabunf prope magiftrum,in ftraminejncIaIiocnbfIipuro,Bis quo
tidic aiu faltem femel a uinculis folucntur, dC mox iterum uinciaurinam (i diutius foluti fuerint, ala
critatem QC audacia amittent. Si manibus trad^entur,aut panno cutis eorum perfricenir, mollior QC
lenior fiet:8C canes ipfi magis deures &
in uenationc obedientiores erunt, cum uel reuocantur , uel
animantur, Tard. Socrates non quofuis homines conueniebatifed eos quinaturaboniexiftimaren
tiir,dodrinam uero negligercnt, docebat bona ingenia maxime indigere cruditioneiprobas id equo
riim excmplo,&c.8^ canum, ex quib4ingcniofac,fagaces,laboriofae,feris infi;diorae,bcnc quidem crii
ditae, optimae ac perutiles uenationibus fiirnne conuerfo uero,uanx,furiof9,ac inobedicntes,Xeno*
phon didorum Socratis Iib.4* IjfDecoIlarijsJoriSjSC fafctjs canum, tradatiimeftfupra in h. c« ubi
10 cynanchum etiam uel cynuchum Iorum efle dixi cirea collum, Xenophon in libro de uenationc fac
cum cynuchi nomine intclligitjhifce uerbis:EVa tftugujv ha tGt-Tia cu «gxu? ^
(forte H Kfltt j» ‘ni^vopT» <p^K7iiy tw c/lj/Ji<w,Omhibonus inter
pres copulS canum ucrtinpoteft fortaflis etiam Iorum intelligi ex pelle uitulina, quofami amputati
colligentur. Et fic facci uel receptaculi nomcn fubaudiendum ciTeuiin minus ^ 3^ cynuchon faecum
effe placet, ut Polluci,poft pundum notandum Cynuchus(inquit Pollux libro y.cap.4.>
eft.

pellis eft uiculina,in qua rete imponunt, eiufdem figurae cuius loculi ue! marfupia qu:c concrahun.
tur,a'ca7tg 'rkffvotTxsK .flaAKVTWf.Cancs agitentur aeflate ui«^ ad mcfidiem,hyeme per folidum diem :aii

tumno ultra meridiem.Vcre circa uefpera,^'^>c tasrt^aSjid eft circa uel intra ucfpcra, nempe a dilucu
lo fere uf^ ad uefperam.Hic enim modus feruadus efl,Xenophon. ^Canis(inquitTard.)ante de
ao cimum aztaus menCem exadum non educi debet ad iienationem: na fi prius educeret ur, ptriculum
foret aliquid interiorum rumpi, conuellijatic aliter affici:autfaltem canem deinceps fieriignauiore<
Aeftatis initio educatur canismatutino temporc,ad fecundam uf^ aut tertiam ahtcmeridianamhd
ram.Nam calore meridiano pedesofFendimtur,&^ritismoIella eft. Hyemedies toti ad uenationeni

commodi fum.Obfef liabit uenator coelum fereniuh &

tranquillum. Siquidem pluuiae 6i^uent/,o-
doratum impediunt.Nix parua gelu, nares ei aduruntmix uero magna, nihil obeft . Initio aftatis
parum Tagaces funt canes, non quidem cerebri uitiOjicd propter multos uarios^ florum odores.-mi»
nus per ipfam aeftateramimius enim ^ftus olfadum diflipat. Et quamuis leporum uefligia depreheni
derint(roicnt enim tu temporis &
lepores ^
uiilpes nodu ,pgredi)n6 aifequunt tame eos odore:fcci
ad diiierfa ueftigia uarios^ odores flupidijirafcuntur ac tetnerc latrant. Canem 4 uomitu uenatum
50 nc duxerisma cum debilis (it,nimiolabore &: tumultu male acciperetur. Cum ad uenationem exis,
canes exhiIarato,8^ fuis quofc^nominib.blandc appellato, ad uenandum irritato. Vindos quocp
ducito, ne difeurrendo fatigentur aut aberrent. Cum lorum folues, caue ne quis alienus canis adfit,
quo cum ludant, 8^ uenatum negligant. Palpabis cos,aduIaberis,animabis , Hatc omhiaTardiuus.
^Quibus remedijs utendum fit ad uitia pedum bC nimium in eis calorem, fupra in Cane ingenerd
cap.5. ex eodem authore retuli* C Canes foeminas cum fex menfium funt, mares odo menfium, uc
natum duces, Pollux lib.y.cap.^.Etibidemcap.^.Quouts tempore (inquit)uenationc utendum eft.
Experiri autem oportet canumnaturam.-frigido quidem coelo, an narib.lintiiifirmis rafiinoatitem
V
an folcm tolerent, bC ueftigia percipiant folc halitum eorum abolente. erno,an in uaria florum fra
grancia odorcs(u€ftigiorum)dircernant.Vcrniim fane fempus,quod ad adis temperiem, uenationi
4o_ commodius eft quam uel aeftiuum uel hybernum:hoc folum incommodi eil.quod flores ueftigia di>
fceriii impediunt. Autumnus, temperie ueri proximus eftmeqj floru odoribns,ne(j frugum,utqu5

iam recondit» fint,canes a uenationc auernc.C»terum inter niues euidentiora funt ucftigta, nec dif
ficilia inuentu:quare lepus facile capitur, praffertim cum etiam pilis fub pedibus eius globuli qiiida

adharrefeentes curfum impedianl,Hatfleniis Pollux, Canes leporem ueftfgent,cum nix ita cccides
rit. ut terram operiatmam hyems abfi^ niue(«
forte id eft fi inter

niiiem paffim terra apparear, quafimacul»nigrar,ut fit in pauca bC tenuiniue;hanc uocem apud ali
osquoc^ authores repen'mus,ilIamnonitem)ueftigabiUsnoncft, At cum ningit, fi Boreas fpirarir,
ueftigia diu manifeftaeminennnecj enim cito liquantur. Sin S(^aufterflauerit, bC fol fuperfulierit,
breui app^ennnam ftatim dilabunttir.Sed ne^ cum nix lugitcr cadit, ueftigia en^m obducit Net^ :

yo cum uentus acriter incumbit; niuem cnim conuoliiens incerta facit. Ad huiuftnodi igitur uenationc
cum canibus exeundum non eft;fiquidem nix canum nares adurit,3(f pedes,acleporis odorem ge^
lummiotollit:Sedfumptisretib,cumaIioueniens,8^c,H»cXenophon, ^ ^ , -/
wc
f Canes uindos foluere,^: ad curfum dimittere, Graci dicunt,-™? apud Lycophronem
«i/s

'tjv©' c«r»ttis jioUt

bC Eratofthenem^wfeTTOtS^fcVfte uu\qiS'iiy^'ca>g vif oirm^&i/tH^^niTn^fvfKtoiiiuCtistcpo^HNa-cuThej)»

vH^y/2tii'i-'E’7ii(nsoif^’n<rv^lov‘7Ks\7n7pw&y fiujjxg UiwHy<ctnois ,

Varin.&Etymologus»
E7ncn^»t3t^of;iK(7-a«,Hciych.E7fJ(n^«j,67ra(Ji«j ^5^«scfotte u^TTX^xg') Idem. Luun^Tt^

XW5 iUiiHCiy «x»,Hefych »}oy , «s

.
tk , pr» nimiq'
feruore ftridere,Suid. apud Hefychium/ « pro makiegitur, U&aTw ( V arin. t/iJJoncToi

ToTf KvciyjiyfCi^dhiTU ttts KuuxSf Tr^^triy**

. ,

^ AOTw,7rS>'^OTiTfti,fc5T%y®ffeTfit),o^jt«Tai,a'tffogficcTfit>,H5^‘^oM^<it,Pollux bC Varinils.
^Canem «enando feffum recreabis, fi duo oua uino infra(fta,edenda praebuei is,- is cibos intera.^
X 5
 ) «

246 De Qmdrupedibus
eo liquMe collum ac
nea eius refrigerabit. A!ij aquam pauco aceto mifccntjaim inicis panis atri: 8i
fQiiomodolupos, uulpes,urlos,ceruos, capreas, &:al.asferas.
dorfumcanis7llinunt,Tardiuus.
canum operai iiienatores capiant, in ipfis quae capiuntiir feris
fingulatim^^cxplicabimus, Venati, f
cum genus canum,nonfolumnih!lagricolamiuuat,fedK_auOcaMeMem^^ab^^^^^^^^^
Columella. ITl-epus Si uulpes canum metu exhdrrefcunt.K interduin uel lola canis lanantis de.
nundatione exloco undiq: fepto,uepribus & dumetis ueftito excitantur, Aelianus, f Nonneui.
xftimandam rem feflahtur,mUltamKhinaturf Dum
des quod etiam iienatores, dum lepores parui f. I... ........ ^./1.
.-I
canibusCat-rM
. -
Beirano
rsPiiCirin legit ixreVn
i nodu nafeendo oberrat, fagacibus
non probo, nc denuo deijfdem agat ) eos captant. Sed
KKS^quod
fe recipiunt,alios canes parant, qui qua redierint odore percipiant, dCm cubili eos deprehen^
„
cubile
confpeiflu etiam facile aufugiant, canum uelo aliud gentis
dant. Quoniam uero celerrimi lunt,iit a
intercipiunt.Etquia his etiam aliquando elabuntur, retia per frami,
m
Cium habent, quibus auolantes
fugiunt, difponunt, quibus tandem irretiantur.Haec
Socrates libro 5. Apomnemoneumaiu
tes qua
aDud^XenophontemjadTheodotam mulierem formoiam, Cuiilla, Quonam horum, inquit,
cius
^ o.. T ^oru> quempiam anitn
pro cane apud te
!#» hoIxe»U.'«
habebit
utar, ad meos captandos amatores C Si per louem, inquit
ille,

qui quidem lu primum eos

jnueftigatorem huiufccmodi amatorum.ata fortunatorum hominum,
forma ifthac tua, atep inge.
comperei it, dodliis arte, efficiet ut tua in retia concidant . Retia funt,
nium,8Cc. Vteru ferunt duobus menfibus; no oportet autem grauidam uenatum educere, cum
f
partui uicina eritjCTnJTs tmarl «« t.»j.fog©^,Pollux:Cancs ad uenatum educere non conucnitjfi ob.

iedfum cibum non auide admiferint, quod eas non bene

uakre fignificat. Nec fi iientus ingens fla. u
ftarepermittit.Quod fi horum neu.
uerit:nam ueftigia rapit.nec canes odorari.nec fagenas retiaue
uertit, triduum tdu,
trum impcdiat,tcrtioquoqiicdic educito ( e^ai/i^a^JiTsf^BnqxsiOmnibonus
cito.) Nec uulpes agitare afluefeant
canesiidenim non mediocre uitium,8<: cum oportet, nunquam
adfunt. Sed in diuerfos faltus educito, ( «£ mKiumyiim ntwilaMwre,) ut SC
canes uenandi,SC
prarfio
ipfe regionis peritus euadas . Exeundum cft autem diIuculo,ne ueftigatione frufirentur: fiquidem
tardiulculis neqj canes leporem inueniunqnec ipfiftuiSum capiunt, Neij enim diutius manet natu
ra uefiigfj.res plane euanida.
uiderat, mcertmm
rAtflaton ucnator Ariftati filius, ira Dianae, quam nudam in fonte lauantcm
mutatus, a fuis canibus laceratus cft,ut canit Guidius libro 5. Metamorphofeon ;
Canum AtSaconis
nomina fiiperiusrecenfui inter alia diuerfa canum nomIna.Scholiaftes in quartum Argonauticoru j.
celebrantes laniarim. Ad{o
Apollonii, Adxonem Mcliffi filium facit, quem mulieres Bacchi Orgia
nemCinqtiit Fulgentius ex Anaximene ) uenationem dilexifie aiunfis cum ad maturam perucniflet
Ktatem.confidcratis uenationum periculis, id eft,quafi nudam artis fuac rationem uidens, timidus fa
<Sus eft.Et paulo pofi. Sed cum uenandi periculum fugeret, affetflum tamen
canum nori depofuit,
quos inaniter pafccndo pene omnem fubftantiam perdidit. Ob
hanc rem a fuis canibus deiioratus
eft. Paulo extra Megara ( ut feribit Paufanias in Boeoticis )
fons eft ad dextram : paulo ulterius K
petra, quam Afeonis uocant,&i in ea quiefeere aiunt Adfaeonem folitum uenado dcfeffum.rn fon.
tem uero infpexifre,cum Diana in eo lauaretur. Stefichorus Himer acus feribit pellem ceruina adea
Adfaroni circumiedfam elTe.ut a canibus occideretur, nec uxorem duceret Semelen. Ego abfcp nu,
mine AiSxonis canes rabiem pafias puto : in quo quidem farorc etiam alium quemuis obuium lace
ra{rent,Htec ille. Plura de Aefiaeoneuidein Fabulofis Palaephati hiftorijs,cap,4. Adfjonem.inquit,
peculiariter HCna.
a proprfjs deuoratum canibus, falfum eft. Canis enim herum imprimis diligit : SC
tici cuntflis hominibus adu!antur,ai Tnxvms e^^uTnss Adlaionis quidem nomCn
aptum ueriatori mihiuidetur,8C eiufdem originis cuius 65nexT»5,id eft uenator,apud Gr2COs,acani
bus ducendis.Sunt qui feribant Indicos ex Acftatonis canibus prognatos:qui poft rabiem in fanita.
tem redeuntes,Euphratetranfmiiro in India errauerint, f Orion maximus fuit uenaior, quicum
uiribus fidens gloriaretur nullam elTefcram.quam non conficeret: dtjsinfolcns uerbum ulcifeenti'
bus, contigit ut terra fcorpionem parer et,a quo idfus perijt, Diana fatellitis fui obitum grauiflime fe.
rens.eum in coelum iuxta Tauri fydus confiituit. Lucanus a Diana fcorpione immiflb occifum dicit,
& deorum miferafionein coelum fublaium. Horatius abipfa Diana faginis confofium tradit, eo '

quod Ui uoluerit eam comprimere, &c. Plura in Onomaftico noftro. Macram dicunt Oviotiis canem
appellatum fuilTc, Caelius. ^ Atalanta Schecnei filia fuit, qu» Meleagri amore capta, aprum om.
nes Aetolia agros dcuaftantemoccidif,&fc. Vide Onomafticon in Meleagro, ^fLycadem nomine
canem Thelfaliram celebrem epitaphio,quod tumulo eius inferiptum fuit, Simonides fecit: quod ut
a Polluce refertur adponam . Hsc«/ k9“ cpkiikva.s C lego, h a-' cui cyki&iaii Wi
TKi/ cf^ oic^iif (AiyxPnMo[/,« T a^f/lK?ss Ocxa^Ki^cu^uvos T oimpci

fln fomnis canes ucnatici ad uenationem exeuntes, omnibus boni funt. Si atftioniim pra
nuncij:uerum reis Si in ius uocatis,maIi,Blondus ex Artemidoro. Et inferius, Qiii igitur ad iienatio
nem aluntur, ea qua foris comparantur bona fignificant,8^ aCtiones : quare bonum eftipfos uidere
uenantes, ^pCancs ucnatici dici polfunqqui alios clam aufculiantes produnt, ut Corycai;item mi
niftrimagiftratuum,fatellites,li<ftores.Tullius Adionein Verrem fexta, Apponit de fuis canibus
quciidam,qui dicat fe Diodorum Melitenfem rei capitalis reum tielle facere, Ibidem aliquanto poft,-
Qiil
 »

Dc Canibus diuerfis. Lib. \. 247

Qiii (imul at^ in oppidum quopiam uenetat, immittebatur illi continuo Cibyratici eancs,qui inue
(ligabant ac perfcrutabantur omnia.DuOs fraues Cibyratas appellat canes, quod ad furanda Vcr.
res illorum oculis, fed fuis manibus uteretur. Ac fuperius in eadem, Qtii pofteaquam uenerunt, mi«
randum in modum canes uenaricos diceres,ua odorabantur omnia Si ueftigabant,&lc,Ha:c fere ex
Erafmo.in prouerbio Canes uenatid, (twiSe « AtVM|<,id eft, Abfcp canib. retibus. Hoc quf &
dem fchemate Pindarus Nemeorum Oda j.fignificault fummam celeritatem, (i
ScholiaIl.)Quis enim pedibus alTequatur ceruos.nifi aut a canibus remorentur,aut implicentur reti
bus ( Conueniet tamen in eo qui clanculartjs artibus capiunt praedam , Pindari uerba fic habent,
KTBrufT lawSii Ahiufi f %f «ai|/,id ell,Ceruos Occidentem fine canib. ac dolofis retibus. Dice

IO tur fieineos qui non alienis pr3Efldijs,fed proprio Marte rem gerunt, Erafm. Pindarus de Achille lo.
quitur,quem Homerus etiam i celeritate mt/lwm appellauit. Inuitis canibus uenarirHoC adagio (in
quit Erafm. )fignificatur,non fat feliciter fuccedere,quod a nolentibus extorquetur:Neij eorum of
(icio utendum, qui non ex animooperamfuam nobis commodant.Apud Plautum in Sticho Pane
gyris patri interminans,ne fe fuam® fororem Inultas uiris collocettStultitia eil, inquit, pater , uena.
tum ducere inuitaScanes.'Addit^ientcntiam,quametaphoraexplicat:Hoilis eil uxor, inuita quae
ad uirum nuptum datur.EodCm prouerbio Germani utuntur,(Oit Vltmlllt^eit (>Unbett «(i nlt gut
i 43
<n.Et aliter, '50 unit ber (innb nttt lu(f ig ijtjnjugen/r» tcytet <r uuff bem ute.
DE CANE VENATICO B.OBVSTO, ADVER-
fus magnas autfortes feras.
40 De maximis & robuililTimis canibus, qui maiores Si fortiores feras conficiunt,feorfim aga. Hoc
animaduertendum lediori eft, nonnulla fuperius didla de cane uenaiico , tum ad robullos tum ca:te«
ros uenationi deliinatos canes communiter pertinere;quemadmodum rurfus plurima in tradaiio.
liede Cane in genere prolata,non aduenaticos folum.fcd reliquos etiam canes.
^Robullos Si pugnaces canes Oppianus libro i. de uena tione his fere uerbis defcribit.Cancs,in.
quit,bdlicofi,non folum inbarbatos(»oj^BS!,quales fylueftres quofdam ciTe docuimus ) tauros in«
iiadunt,&: apros occidunt,fcd neij leones fuos reges timent. Vallo funt corpore, zicTjoiijitit.-ziyiKo-,
mj/ ioiRSTTs roftro fimo,laxa Si horribili fupra oculos inter fupercilia pelle, oculis igneis ra
uo colore lplendentibus,a'vgflV''rs2 OTrcuoif/ -vainJslAfomt oVwirtus. Pelle tota hirfuta , robus

(lo corpore,dorfo lato.Hi non ueloces,fcd magno robore Si animi Si corporis, acerrima audacia&
praditi funt.Huiufmodi canes quaslibet feras impugnant. Canes uehementiore aducrius feras c5
50
cepta ira quandoij occaecantur, Plutarch.in Sympoliacis. ^
Tiii Luun. t mm tef 5 ,

carmen heroicum apud Varinum, r5si/'’57t«K5),«foiArTse!™iiuits,J/'r’i«lfl«jraV,8ic.Hamer. Ettru

culemus Helor certare leonibus audens, Baptilla Mantuan. Vide infra in Leone. Taurus Aethio*
picus(alius quam rhinoceros)pallorum uires & canum multitudinem contemnit , Gyllius. Vif Sj*
(AKCij/ tegoTjow ^SsyTrxfX vsjjy A?xpis. Jt jSaAA'or7) tfoyoi/ Umix

{B(<, Pindarus ut Erafmus citat in adagio Equus in quadrigis. Saepe

uolutabris pulfos fylucilribus

apros Latratu turbabis agens, Vergil. Epigramma in canem caprophonon.id ellapricidam , ex*
tindlum cum uifisdclphinisinmareinfili)irct,extatAnthologiiGrad libro i.fetS.j;. Hisgloriama
gnos Frangere apros,feuos his debellalfe leones, Etmolem ingentem eoi proftraffe elephanti,
4 o Stroza filius in Epicedio canis. AtalantaecanisAuranominefuit, quam cum Calydonia fus pere.
^ mifleqbruto fepulchrum indigens ilruxere,Cael. Hyljus^ ferox nuper pcrcuiTus abapro,Ouid.
Canis Lydia ab apro occifa epitaphium Martialis libro !i.reliquit,his uerfibus.
Amphitheatrales inter nutrita magillros V
enatrix fyluis afpera, blanda domi;
Lydia dicebar domino fidilTima dexuo, Qiii non Erigones mallet habere canem,
•
Nec qui Didltea Cephalum de gente fecutus Lucifera pariter uenit ad ailra deae.
Non me longa dies, nec inutilis abftulit ytas, Qiialia Dulichio fata fuere cani.
Fulmineo fpumantis apri fum dente perempta. Quantus erat Calydon,aut Erymanthe mus.
Nec queror infernas epuis cito rapta fub umbras. Non potui fato nobiliore mori,
Syagrus canis nomen apud Herodotum legitur. Syagrum dicit Sophocles caneinqui
fuum uenatio
yo nifihaptiilimus,Cal.Hincforte SeSyas canis nomenapud Hefychium. Qui homines a canibus
f
lacerati fint,uide fupra parte prima huius tradlationis de canibus
dinerfisinhilloriamortis Euripi'»

dis. ^ProcompertoeflBenignummartyrem,quumnullis ad
idololatriam tormentis poflet impcl

li,ab Aurelianofamelicis Si diuturna maceratis inedia canibus obiedlum,

mortis tamen periculum
euafiiTe.lnterfedlorum a Diocletiano Gorgontj Si Dorothei martyrum canes uel famelici multum,
T V
cadauera non attigere,Io.R.auifitis extor. identur autem magni Si ualidi canes fuiife quib. ob»
iedli funt, quamobrem hoc in loco Commemorare uolui-Eiuimodi nimirum
&iepulchrales fuere ca
nes apud Hyrcanos, de quibus dixi in Cane in genere parteultima capitis otllaui.
^Augues,ut audio, in Gallia uocantur canes, qui e Britannia ut plurimum ucniunt,capiendts
uel occidendis maioribus feris,apris,urfis Si lupis, utilestut qui ferocitate itmul Si
magniwdme infi
^gnesfint, Solent autem eos aduerilis ferarum, iniurias cilicqs quibufdam uel pannis cralfioribus ob
tegere,acmillocollomunire.lnNarbonenfiGalliacanemlimierappellariaiunt,magnumSf robu
dum, auribus magnis,quiferas maiores inuadat,Polonis ualidiffimi canes, quibus contra lupos,ur»
X 4
248 De Quadrupedibus
apud Ariftotelftn magni Kfobti
fosA apros iitUntur,uislij nominantur,ut fupra dixi.
fti cancs.duorum generum fuht.aln paftoralcs , ad uenationem utiles , utinira dicam . Albertus
alij

8C Airgliufurpant,haud fcio eurus ori^

feremaftinos proMoloffis uertit:quod nomenltali etiam
TtiiSttl appellant , forte quod rudes SC
nis.nifi quis mafiinum quafi maximum accipiat. Germani
horum igitur genere paftorali infra dicamrde ueriatico SC pugnace hoc in
prre ceteris hirfuti fint.De
locoiquanffi paftoralibus etiam aduerfus lupos aliquando
pugnandum ell.Ex canis cum l^o coitu
Albcrt.lVlaftini canes funt grandes SC ni^orda
Eienitur magnus canis qui maftinus uocatur a nobis,
undeuiginti catulos peperit , alio partu oflode.
ces FrancifcTAlunnus, Canem uidi quat fimul
illorum genere qui maftini ebeuntur , Al-
cim tertio trededmrerat autem nigra, corpore magno, ex
fimul SC ucloces fiunt, Albem ubi Ariitoteles habet it
bert Ex leporario SC maftino nati catuli,robufti
circa generationem fimiliter fc habet ut Icpora
ex Laconico SC MoloiTo.Maftinus lupo fimilis clf
ali debet,ldem. Mafltni (inquit Bell
riustfed cum ablaflatur nutrimentis ficciorib. 8^ craffioribus
farius Aquiuiuus)ex illo genere canum ilint,qui graurores SC minus ueloces habenturtquos in Dal
matia puto plurcs inueniri. Nafci enim folcnt(ut fcrturlin ea
parte,quam lllyrtj irrcolunt SC Liburni
quoqj. Eiufdem generis Albani uidentur , ex Plinio . InCoriica
quidem pliires funt,fcroces impris
dcbent,atroci uultu,ccruicc
niiSjK ad quarcuntj animalia inuadenda capienda^ audaciflimi.Eligi
rubicundis oculis , apertis narib. ore
SC capite maximo,labro fuperiori fuper inferius dependente,
tumentc,peiSore amplo, ita ut
quod ueluti Hammam hiatu euomere uidcaturtacutis dcntibus,collo
curuis unguibuSjUtfos
leonis iimilitudinem prte fe feranqmagnis pedib.difcretiscp digitisiduris ac
profternant conculcent^.His enim canum generibus u
Io inharere magis poflinqquoualidius feram
iienatus omnes fiipcrare facilius curfu SC capere ucnatores
poterunt,H?c Aquiuiu.Canumex Cor
fica(Eur6btinb)in Italia, Romjpr£ecipue,ufum effe aiunt aduerfus apros K
boues feros.
« Alanum canem Hifpanice ditSiim Fr. Alunnus feribit eudem elfequemltali uulgd Molofltim
iioccnt;8i: alibi Alantim canem uertagum interpretatiir.De uertago dicam inferius Alania regio
.

eflScythia EHrop?a,qua ad Maorin paludem pertingiqcuius incola Alani(propeinrum,Ptolem.)

quorum meminit Plin.4. li. ubi Alanum etiam Scythia fluuium facit. Ammianus feribit Alanos uo
cari,quos prifei MafTagetas dixerint. Etfequerer duros aterni Martis Alanos, Lucan. ^fDe At.
lali canib.dixi fupra in ptouerbqs a Cane in genere.
ma^itudinis
f Indiam petenti Alexandro Magnoapros,S;
rex Albania dono dederat tnufitata canem;
deinde damas emitti, cotemptu immobili iacente. I*
cuius fpecie deletSatus urfos,mox
iiiifit
iulTit. Nunciauithoc
Eacr, fegnicie tanti corporis ofFenfus imperator generofi fpiritus,eum interimi
fatnategi.ltam alterum mittens,addidi!mandata,nein paruisexpeririuel!et,fedin leone elephan.
to 'ueiduos fibi fuiflejhoc interempto praterea nullum fore Nec difiulit
.
Alexander , leonem^ tf a*
(Tnim protinus uidit.Pofteaelephantumiuflitinducl,haud alio magis fpetSaeulolatatus. Horrentfi
bus quippe per totum corpus uillis.ingenti primum latratu intonuiemox ingruit afliiltaSjConn 39
beluam exurgens hinc Si illinc , artifici dimicatione qua maxime opus efletinfcflans.atqteuitans,
donec alTidua rotatum uei tigine afflixit,ad cafum eius tellure concufra,Plin. Apud Albanos nati
canes feris omnibus anteponuntur,frangunt tauros.leones perimunr,detinentquicquidobie<Hum
cft.Solin.Et paulo mox, Hoc genus canum crefeit ad formam amplilfimam, terrificis latratib. ultra
*
leones rugitibus infonans, Albania eft regio Orientalis inter Colchon SC Armeniam,cuius incolat 4
Albaniia quibus orti funt quorum pars tn Peloponnefo,pars in Macedonia confedit iuxta Dyrtha.
chium,quorum dux fuit Georgius Scanderbegus.
^Arcadici ex canib. SC leonibus creduntur protieniffe primum,& Mtrttiayds diiUi, Pollux. ide V
fupraincanib.uenatidsingenercordine literarum,de Arcadicis.
^Canaria una ex Fortunatis infulis,repleta canib. (ingentibus)forma eriam eminentiffimis ; in.
de etiam duo exhibiti lubaeregi, Solin.& Plin. 6.51.
^Creticae canes.ut Xenophon feribit, apris opponuntur Et pugnaces tendant CreiTae Fortia
.

trito uincula collo , Seneca in Hippolyto Hac nimirum diaponi didlifunt. uide plura fuperiusin
.

Canib.uenat.in gerere, inter Creticas. ^

»
^Cynamolgos alij populos,alij canes eorum appellant.Reperio prope paludes qu? ad meridiem
funqelTe canes, qui dicuntur cynamolgi, quibus lac bubulum cibus gratiffimus : Hi Indicos boues
qui gentem illam aeftate inuadunt,expugnant,utCte(ias feribit, Pollux,CacI. Cynamolgos Aeihio.
pes aiunt habere caninos ritSus SC prominula ora,Solin. Vide fupra H .a. in Cane in genere. In his
libris.quos Cnidius Ctefias de reb, Indicis cofcripfiqCynamolgorum gentem, ait canes permultos,
magnitudine Hyrcanis canib.pares,alerefolere.Quamobrem fit harc natio tam canum fludiefa.cau
fam idem affert.Cum ab teftiuo folftitio ad mediam hyemem,tanquam apium examina qute ad al«.

ueos frequentes uerfantur,fic armenta numero ampliora boum ferorum eos cornib, uehementer in
citata appetant SC noceant,hi non aliter hsc retundere ualentes,canes quos magna cura aluerunt,
In ipfos immittunqqui facile boues debellant, 8f interimunt. Deinde ante commemorati homines,
quas efculentas carnes exiftimam.fibi auferunt, reliquas canib. impcrtiimt,libcnter^ communicat.
Reliquo anni tempore cum non amplius ed boues accedunqad uenandas alias feras fecum ducunt.
Iccttce^ Cynamolgi appellantur, quodacanib.lac exprimunt muIflra,tumueroficidipfum, quem
admodum
 De Canibus diuerfis. Lib. I. 24^
admcdum nos uel ouiIUim uel caprinum, bibunt, AcUanus* Cynamolgi.qui ab indigenis ap**
peiiantur, comati BC barbati funnHi canes maximos alunt, quibus Indicos boues ucnantur^ Ticina
regione ueniences^Iiue a ieris pulfoSjiiueparcuorum inopia, Strabo libro 16»
^Epirotica terra canes praecipue magnos fert, Ariftoielcs^ Clarus cft inter canei Epiroticus Cef
berusjPoilux.EpiriregioeftMoioflfiajdecuiuscanibusinferiusmox dicam* Chaonia etiam Epiri
parselbundc canes di&Chaonides :de quibus fiipra inter Venaticos in genere»
^ Hyrcani canes robufti dC feroces, ex cane quae conceperit ex tigri ; quanqiiam Plinius Indicas
etiam ex tigribus concipere fcribit.yide infra in Mixtis
^Indlc» canes apros, ceriios 8«:^ hinnulos uenantur, Xenophon. Indicos canes ex canibus Adafo
i o nis propagatos feribit Nicander CoIophonius,quac d rabido furorcrcfipifceces, Euphrate tranfmiflb
in Indos uf(p aberrarim, PolIux,C»lius, Apud regem In Babylone canum Indicorum tanta alebatur
multitudo, ut ad prfbenda eis cibaria,quatuor in eadem planicie magni uici attributi efrene, aliorum
tributorum immunes, Herodotus libro i. Arlftotclcs hos canes nafei feribit ex cane Sf tigride, alibi
uero ex cane & fera quadam non expreflb nomine .E tigribus canes(inquit Plintus)Indi iiolut con-
&
cipi: cb id in fyliiis coitus tempore alligant fcemtnas. Primo 8C fecundo fetu nimis feroces putant
gignijierno demum educant.Sunt qui Hyrcanos cri 5 canes e tigribUs concipi feribant, ut in Mixtis
dicam. Ex Indicarum rerum fcriptis,de his quae fubfeqiiuntiir docemitnCanes feminas multo gc
nei ofiflimasjtum ad inueftigandas feras narium fagacitate pracilanci{limas,tum uero ad curfum ue>
lociflimas in locatibi tigridibus eft habitandi confuctudo, iicnandt rationibus eruditi, perdudas ut
primum ad arborem alligarunt, aleam^ at uulgd dicitur,icccnrnt,dirccdunt*In has autem tigres in^
currentes tienationis inopia,cx fame laborantes lacerannfi autem ad libidinem inflammati, dC cibo
compleri finqcum canibus complexu uenereo iunguntur ; nancp illi quocp cum fuiit exfaiurafi^ue*
nerem meminerunt. Ex hac tigridum confticnidinc cum cambus,tigris quidem non generatur, fed
femen ad deterius delapfum, maternum genus referens, canis efficitur. Ii canes tigride patre nari,ut
uel cerui,iiel apri ucnatiim prxclare fpernunCjfic cum in leones incurrunt, gaudio uchemenri exi-
liuntjGyliius cx Aeliano. ^Celebris eit dC Alexandri canis, qui leones impugnaint, alumnus In*
di^, centum minis emptus, in cuius defundi honorem Alexandrum cimtatem coftiiuilfe T heopom
pus feribit, Pollux.Is etiam, quem Porus Alcxadro donauir,duos leones uicit,Pol!ux. Apponamet
Aeliani de canibus Indicis Alexandro donatis quatumuis prolixam hiftoriam, quod non exiguum
50 inde adacuendam animi fortitudinem pro iiirtutcS^ pietate retinenda argumentum uiriboni tra*
here poffintiSumma igitur Indus, inquit, nobilitate homo, Alex.;ndro Philippi regis filio, horum rO
boriscanum.ficpericuIumfccitjUtprimo ccrtium en inerec. canis exeo loco, ubi quiefeebat, eum
dcrpicatiffimum habcnsjnihil fc commouit:deinde ad aprum dimifliim, quemadmodu affedus fue-
rat in ceruum, immotus permanfintum uero ubi urfus imminiis firiflet,aquehunc, atqj alios defpi*
catui ducens, ab eo inuadendo fe tenuit: Ad extremum hic leonem quem proniliflent in medium, ut.
uiditjcum iraexarfic,acprofedotanquam!ufl:uslloffis in certamen defcendiiretjfine moraintrepi»
dtis inuaiit, aicp acerrima comprehenfione, leonem conffiidum tenens, illius fauces premebat, SC
fuffocabat.Tum Indus, quihoc fpcdaculiim regi praebebat, qui8p probe ibiebat cius robur animi 8^
conftatiam, primum huic caudam abfeindi iuflrtt,is prae ipfo lcone,quem mordicus tenebat, ftbi caii'-
dam facile abfeindi patiebaturtdemde etiam crus unum fuffi ingi imperaitir. is uero aeque ut a prinef
pio urgebat, 8«^ perinde nihil remittebat, quafiaUenum crus, dC ad fe nihil pertinens fuffiingeretur.
Poft alterum, undequot^ is nihil commotus ar<5Ic tenebat: tum tertium incidi praccepitjis iimiliter ue
ante nihtl ferelaxauit a retinendo leone: cum etiam quartum crus abfeindi noluit, is nihilo remiffior
fadus, nihilo^ minus Iconis retinens, maximo robore ad eius perniciem incumbebat. Denit^ etfi ca
puta reliquo corpore abrcifliim erat, illius tamen dcntcs,ex illa Iconis parte, in quam primum defixi
fuifiem,pcndebantfimul, Sequanis is qui eos in initiodefixifletjtam mortuus ertet,eius tamen ipfius
etiam nunc ex leone appcnrum caput fiiblime ferebatur Hic cum Alexander non mediocri dolore
.

afficeretur, ipfius admiratione uirtutis obftupefadIus,quod is qui tale uirtiitis experimentum dcdiP
fete uitajCpiam ex robore animi cedei e maluiffet. Qirare Indus tiidens Alexandrum cx huius cafii
je dolorem non mediocrem cepiffe, quatitor canes huic fimillimcs illius donauit ille cum gtato dC iu*
:

eundo animo eos munere accepititum uero eum ipfum qui dediffet tanto precio, quanto
prseftamiffimum regem, remuneratus eft. taq» horum quatuor munere Alexandefr cx me^roria do-
I

lorem qtiem ex primo furcepiffetjdeporuitjHadlenus Aelianus interpreteGyllio. Diodorus Sicu-

lus 5C Strabo Sopithen regem fiiiffe dicunt qui canes illos Alexandro donaiiit. Apud Pollucemh^
bto ^.cap.^.eadcm hiftoria refertur,ub! prohis uerbis^fecTOTwiOTH reponi debet tiP
quidam inepte SophitenCcribunt. Defmbimr etiam apud Strabonem libro 15. fed copiofiws
Diodorum Siculum libro i7.Sopitliesrex(inquit')pr|ter miiliaSirfplendidadona alia dedit Alc^*™
dro centum quinquaginta canes, qui prapgrandcs,robiiffifll[mi, alijs^ natur» donis pracftantes U ‘*^^
de erant, at(^ cum tigi ibus commifeeri dicebantur. Eorum uirtus ut Alexandro reipfa innotefeer^^
leonem fortiflimum intra fepta quaedam duci fecit Sopithes, duos^ imbecilliores enumero canum»
quos donaucrat,cotra feram immifit. Qui quum fuccitmbeieuideretur, duos alios addidit, fimul^
quatuor leonem proftrawerunt* Tunc a Sopitliequifpiam cum gladio miffus^ crus dextrum uniu^
25*0 De Quadrupedibus
fpiculatores adcurrcrunt,manitm^ homi',
canis cccp/t abfcindere.lbi Alexandro inclaniante,regtj
nis rctraxcrunt.luirit Sopithes atquo animo id ferrent
pro eo cane tresiquatuor, Strabo, Aelian.) a
concidere, necp unquam canis aut
ab fe dono accepturi. Isitur uenator reprehenfum crus paulatim
latratumautclamoremquempiam*didit:tantummodofrendesdentibUs(a««Mj},.(,a«,«,,„.c(„.e,s.
exanguis faausfuperleoncm ex
pX,©-,*»* tft «mVwt inini.rixAs)carniftcmam eam fuftinuit.donec
pirauicHxc Dionyf. Diiierfus ab his canis Indicus fuiffe uidctur.de
quo Pbitarch. in lib , tra ar V
aduerfus Alexandrum depu,
nimalium.&c.Cancm, inquit, qui inter Indicos primas tenebat.quitp
gnarat,inharenamprodue}um,quantifperceruus aut aper uriusue emitteretur .coniemptirn im-
harenamljiarlif
motumiacuiireferunt,Sedenim ubileoconfpeiSuscft.cxcitatummomento.pedib.
fe uelut hunc antagoniftam dignum fe
indicaret , c*teros omnes defpicarettir. „
hMs7recslfLinp,SCc. Philcs, eadem fere qux Aelian.fed
breuius fcribens, &
fmphcitcrdclndicoca-
Apud Prafios Indiat populos Megalthcncs fcribit , canes
ne quolibet, non Alexandri tantum, f
ualentiflTimos eflc,qinnon ante morfum djmirtant,quam
aqua naribunfundatLir:Nonnu»lis prg ftti
morfii oculos diftorqiien, nonnullis etiam cxcidci c, Iconem dC
taurum a cane dettnen, taura
dio m
in parte Indorum, ubi regnafle
mori ridu comprehenfum,priurquam dimutatur,Strabo libro j, i

nobiles ad ucnandum tt adunt

Sophites mcmoratur,&: gentem effe fapienria prxeipue infigncm,&:
cancs:t|ii!^ latratu abftineanteum uidcre feram,leonibusmaxime,infcllosj Caelius ablque autho*

^Lacaenae canes uenatorib. etiam aduerfus apros {cruiunt,X!enopIiouifcd dc

his infra jti Celere»

m. Locrenfes canes ucnanriir apros,Xenophon. j?

«I IndocilisdatprsclialVledus.Grat. ^

^ .Molofti canes ucl lVlolottici..(‘cAir?li(sa uel (<o\S'?i</Is,PoIlux> Moloflis Epiri populis didfi fiint.

Nam 8^ hi & Chaones celeberrimi ex Epirotis fuerunttunde&i Chaonides &: Epirotici canes com-
mendantur.Chaonides & Moloffl canes, exCephali caneide quo inter celeres) natos primum fabu.
lantur. Acron interpres Horattj Mololibs canes a MololTia ciuitate Cretat nominatos fommat. Ex
canib.maximi animi cli MoIolTus.quia acriter animofi funt MoloHi uiri, Aelian. Molotiiciim ge-
nus ucnaticum nihilo a exteris difcrcpat:at pecuarium longe dC magnitudine.et fortitudine contra
belluas prxftat Infignes uero animo SC induftria.cid eft fortitudine SC
curfu)qui ex uti ocp, Molotih
cum dico £C Laronirum.prodierint,Ariftoc.Albcrtus ex maftinoSi: leporario natum commendat;
hoc nomineLaconicS.illo Moloirumintelliges.Maftinushoc tepore, &: Germanis uulgortidiusdi
«Sus, alius paftoralis efl.de quo infraialius tienatieus.fed is quotp ingens ut ex
Aqtiiuiuo iamrettili;
cum Mololibs tienaticos nihil a cxtei is uenaticis diferepare feribat Ariftot. Molofius uel Molottus,

canis magnus &( paftoralis. Varin. Suid. Vergilius eiiamGeorg. y. pro paflorali accepithis tierfib.
Veloces Spartxcatulos.acrem^Moloflum Pafceferopingui.nun^Kuftodib.illis NotSurnum
ftabulis furem incurfustp luporum. Aut impacatos a tergo horrebis
Iberos. Apud MoIolTos ^
populos ferunt canes inhumari folitos. ®
Canis Moloflus,magnus &' mordax eft, ut canis eCor
uehcmcnter,e<: morfum fe-
fica.Fr. Alun. Mordacem dici puto.non quod temere moi dcaqfcd quod
ris infliiSumuixremittat.utdelndicis diximus,
NamCorficanum etiam audio, cum apro aiitboui
fylueftri dentes infixit, non aliter abflrahi polfe, nili uenator caudam eius mordicus apprehendat,
Scoppa indieSionario fuo Latinoitalico MololTum canem braccoucluraccoltalice dibtum inier» 4»
preta tiir, quod non placet. ^[Calydoniam canem Moloftb mifceri Gratius poeta probat. <fx«.
fsOTiTt ivi»as«r«,Oppian. Quando rure redierunt Moloflici, Odioficp &' multum incommodeftici,
Plaut in Captitiis.lncommodcfticiim quida exponii.qui incommoda inferat; ego immodeftum ma«
lim.&modinefcium. Exanimes ti epidarefimul domus alta Moloflis Perfonuitcanibus,Horat.
Serm.i.Sat.6. Teneant acres lora MololIbs.Scncca in Hippolyte. Atque armillatos colla Molofti
cancs,Propert,Eleg.4. Illum Scylla rapax canib fuccintSa Moloflis, Verg. in Culice. DeNictk
medis cane Moloflo dicam in cane delenfore:& ibidem UcEupolidis poetx cane Molotuco , cui no*
men fuit Alicas,
f^Pxonum canss o-i/rSsjoi.id eftircnationum foctj er5t,necnon prxIiortim,PolIux,Vide fupra in
parte i.dccanib.diuerfis. Nota cftTriacasnominecauisPxonica.quaPanesPxonigfairapaA. jt

Icxandrum regem donauit, Pollux.

^ Perfes.fagax (imul dC pugnax eft.Gi at.
^Inter canum nomina, qux apud Xenophontem legimus, robuftis prxeipue conueniuntifta;

^Canesdelenfores,quiS^ipfi magni robtifti^lunt, feorfiminfra commemorabo, utpaftoralcs

quoque.
DE CANE SASACE, ET ANIMA*
lium inueftigatione.
Sagacitas dc odoratu prxeipue dicitur,Plinius de guftu etiam protulit. Seneca fagacitatem fen-
futim corporis (impliciter dixit, transfertur etiam ad ingenium. Hinc faga mulieres dibla, qua (ut ji

Cicero ait)muka fcire uolunt.iicm perita facrorum.diuina,incantatrices,malefca. Plin. lib.S.de

muiibus, Quorum palatum in guftu fagacifflmum authores quo nam modo intellexerint, miror.
Sagax
 DeCaiiitusdiueriis. Lib. I. 2ft
Sagax catulus, Otiid.i.de remcdam.Fidelcs catuli, Horat.i.Carm*Acronexpom*tfagaces,ucI filcn

tiuminueftigando feruantes, Naris fagax,LucanJib, 7 . Plautus in Curcul Canem efle hanc quide
Magis par fuiunafum atdepol fagax habet.Sagaccs canes dicuntur atiihore Fefto,qui ferarum cubt
iia pracfentiunt* Anfer fagacior canibus, Ouid. i.Metarn* Acuto homine nobis opus
i natu-
ra ufti^ callido, qui fagaciter peruefligcqCic.i* dc Orat, Sagaciffime odorari, Ibid. lib.a. ^ Odori
canes,Claudian.lib.i.deraptu, Et odora canum uiSjVergihfic Lucret.lib, 4 ,Promifracaniimuis;
&: lib, 6.Cumprimis fida canum uis- Dirige odorifequos ad certa cubilia canes, uerfus eft myurus
Liutj Andronici. Nec naribus acres Irecanes,Outd. 7 .Metam, Etnaribus utilis Agre, Ibid.li.j^

f Germani hoc genus canum uocant pparbun&/lct^tbunt>,q«oi'uni aures(inquicPimciamis) lan-

ex recenrioria
io guidx funt dc flaccidat;idem tanqiiam Latino uocabulo hos canes plaudos appellat ,

bus puto barbaris, Noftrates priuatim |«^l)unb,id eft uenaticos,fagaces nominannaltjs enim uena*
ticis alia nomina tribuat. Angh',hoiindes iiel fpaynelles,fagaces uocitant.Horum maior
hodie ufus
eft quam olim.-indicatas enim feras aut exturbatas cubili, bombardis eminus petunt uenatores, iiC
pleruncp canum celeritate autrobore,ac retibus etiam parum fit opus. ^Carteiac in cetartjs poly*
pus e mari exire aflfuetus in lacus apertos, atcp ibi falfamenta populari , deprehendi non potuit , nifi
canum fagacitaterhi redeuntem circiimiiaferc nodu,8Cc.Plin, ^ Ckxcitxywris uocat,OppianuS
f'^1' Myc/x!U'i}t,V ariaintelligit autem canes fagaecs , non ichneumones

Aegyptios lutrarum generis, de quibus fuo loco dicam, Bft QC pifeis ichneumon, arindehnos Grac V
cis ueftigiumcft,proindeab inueftigandohaecfacfta funtriomina.ixJ'«'rBdt„{j^w<r»®;r8,Suid,&^Varm.

Varinus,ix>'«^«‘^'«,ipfainucftigatio, Kayoj axkouvhs&s tj?

Sophoclis fenarius apud Suidam in Bi5:a-/f.pV»AflCT8(',^ -r Uuu£y : licet etiamy<*'*«A«T «5 om

reper!atur,fl ttitSiWBtjJU'®' 7« cVjzw» Moff-^rrdl/VoUjf/KwAavHcrcKjHcfych, etu ^

j(p« lyy^THg UvayjUo\ TiP 6H^mT^,oiiot(os'j,lfir^yyCWxlfiT&y,
ta'rfVei<raQy,^^e/o'««{/,(7t/vi|dl/e/crx«{/.u^p FirurfuSjE/TfU^ff

t/l'Ky’lyyt!^^tyyH?<LX’nXji(^'i'^Hji(^c^Hii^X7Tt^£y,crviiJl0?i.x,^''nrv7r(ii[iiixx Tnyu^tyy^i/.xrtc^iyyix^ tyy^a'igj)(yHC^

^ce,?fbiife«,<rvtt!T67iA6yt^a,ciliV£Urf,rfl;^^ (medum uidetur) iflod(<oaa.o|i«/o'J^7K tx*'«,a7ni{^^ ht<pi^v

'rtttKTT ccu^ r> ?re<^Uyi.«:^o<rtiXi</lv<n(ritKy<^'ocritx. 'jvTX </lv<ryifk » «(/^v fcsTrvtovw Afcy»<r<{/,«/Acc 7« ICbxt^n
TXHj^v(rcu^H7VC7rv^l\jtiX'rte9’i^Sy^ r^oUvv&y,’n7T^iJAxKT&ii'7iftvH w.tfT/s'8(/>Pollux, ^lllud quo
50 que ufus inuenit,ut acerrimos ac fagaciffimos canes in turribus nun iant, Veget.libro 4 .de re rnilit.
^Canes fagaces odore dC importunis latratibus feram mfequuntur,coguntcp ad laffitudinem , do«
nec eam in manus uenatorum ucl leporariorum detjciant:^ quam iuftti uenatorum infequi 2 p©- ca

rint, non relmquunt,etiamfi multas alias inuenerint, Author obfcurus*

^Indagarepropric fignificat locum aliquemrctibus cingere,utferaubicunq^ fitintraid fpatiunl
reperiatLir,fcd improprie aliquando iimpliciter pro inquirere dC inueftigare ponitur:hinc
deducim
lur, indagatio, indago,inis:indagatrix,indaganter. Omnibus uefligi^s
indagare aliquid, Cicero ad
Atticu lib, i.Saltus ‘9 indagine cingat, Verg. 4 .Aen.id eft/erie plagarum faltus cmgcntium.Syluia
undic]p impeditilTimis,aut altiftimo flumine uel indagine munitum, Caefar 8 , belli
Gal.de campo quo
dam.Etfyluas,U3fta^ feras indagine c]audit,Lucan.li,6.Budxusindaginemmetaphorice interpre

^Vnius an uarij coloris indagatores iinf canes(inquit Belifarius)parum referre uidetur ut fta*
.*

retortis furfum na^

.
turx etiam paruae ne an magnae ftnt. Sat erit fi deietftfs ac propendendb, auribus,
nbusjodoratu acutiffimo fuermr,ut net^ aliud quam ucnatum latratu indicent; quo quid^
atrod
maximo^,qua incedant ferar per nemora uirgultacp ac uepres cognofei a ucnatoribus poflit 5 ut no
uenatores concitet*
iientorum ftrepitu aliarumiie rerum ad latratum inuitentur,ne falfa fufpicione
Debent autem uenatoru uoci ita parere, ut nec longilTimeprogredi aufint,nec prope
uenatores tait-

tum manere ueIint.Fit fanenon natura foIum,fed etiam arte difciplina^, ut canes ad obedkndum
faciles efficiantur. Albi coloris indagatores prarf€runtiir,qtUim
ferarum generibus longe diihmilio*
•-
reterunt, unae iienatorea
res finunigri enim interdum apros, rufi capreas autahas teras colore luo
«0 decipiuntur, Hadenus Belifarius, ^ .rr. j m
^Canem odorum(mquit Blond. )quidam autumantpracftantiflimUmquadratiitn clle •quemftoa
fl/ niiam adunco roftto.caoitc concinno.crurib-po fterioribiis
ts»*^’»Tpmrrimn nrvfni.^
porre*
eadem fere altitudine qua funt anteriora: petftore quod non fit maius uentre : dorio plano et
(fto ad caudam.OcuIi ftnt agiles SC crebro moneantur , aures
pendulae arrigantur fubinde : caudas
mutilas frequens motus, 8C roftri per terram odorus error. Qui dum praedam
quxrit,fentes ac

tA diutius odoratur, fagacior eft.Laudatur imprimis qui prxda inuenta,

domini accurfiim expeaat^
Quod ad colorem, inltalia eligunt narium, 6<: maculofae lynci perfimilemmcc tamen fpernendus clt
nigri coloris. Albus etiam ac fuluus color canem odorum decorat,- non uenatur, lorM tn s* Dum
enim graiiio^ reci
bulo uinciendus eft;& ficcis potius eduirjs alendus, qi pinguibus iufculentisjhaec
excrementis te cx*
60 dunt.Educendus tamen nonmmquam eft e ftabulo uind^us,in iiicos tantam, ut
Blond. Canis laga^
oneret promptms:mox iterum coercendus ufque ad tempus iicnationis.Hacc
folertia tPftntj uerb»
fingularum femitarum exordia tacitus perc 5 tJ^atur, 6^c.Ambroftus.Inuenaiu
 «

2^2 De Qiiadrupcdibus
ittor)^ fagacftas priecipua eft.Scrutaiur ufiftigia at^ perftquitur,
comitantem ad feram inquifitCM
rem loro trahens:qua uifajquam (iletts dcculta demonftratio cft » cauda primum , deinderoAro.
^ odorem captantes , prodentes^
Ered etiaih iened^a fcflbsjcaccoscB ac debiles finu feriintjUentos
^ P/minimpnrnmnri
^ fnnrn Op
latrandum iunto,
roftrO cubilia, Haec Plin.Canes praecipue fagaces, taciti fid minime prompti ad
/-* Ot»
A » . tUOAo€sA9t
Ay<^(^yHyiiluiV(Sif,(*iS07riS/^ee^ tuoAoGsAsft Ouuetoi-rtw.
OituxatT^K,
pian*
fWT*, Mt/|ai7i^n Ciumt ‘?TKpiyytx {r«f*«i/(w^,Oppia.fubindc aut adijcit,hominib»
5
ad inueftigandum commodiorem efIchyemem,quodticftigiatum temporis uel niuibusuelliitoint
prtiTa liquido appareant: uer canibus aduerfari propter iiarios florum
odores , aptiiTimiim ciTe aus
lumnum. In Aetna SicHwit Ariftoteles in Mirabilib.)antrum quoddam cflefertur.a: circa id un
diquaque magnam florum copiam toto anno prouenire praecipue ucrouiolis refertum efic locum 19
;

ampliflimumjqusc jfragratiafua locos uicinos adeo repleant, ut canes eo odore occupati, iruftf a Ic,
po^es inuefligent. ^Fugiunt cerul latratu canum audito , aura fempeir fecunda , ut ueftigia cum
“
ipfisabeant.l
it.Flin.— Nunc Xenophontis de inueftigationeuerbaadrcribam,partimnollra,par«
tim Omniboni translatione ufus,iibi ille non errafle uidetur. Diuerfat igitur, inquit, canum indagi,
nes fimt.Quacdam ueftigijs deprehen(is,mhil fignificantes pergunt, ut an inumigent nefeias ; ali*
auribus tantummodo micant , cauda immotsc manent .Aliae auribus immotis fummum raud* ui,
brant:nonnuUac demittunt aurCSjtrta/flq.rrt aw »7« , SC contradla fronte ueluti triftes (utpote nimium
intentat )caudam quo(^ immobilem demittentes, curium peragunt. Multae nihfl horum faciunt , fed
infanientes obambulant; St ueftigia circumlatrantes, cum in ea inciderint, temere figna confundnt.
Sunt qii* ambagibus multis ac erroribus ufac,nec tieftigia refla qua antrorfum ferunt fecutac,(V!ni.
MiiSxtto-iuiKrSivifiSili Vide num «osAinsrerscnu amugmMiimtna-iu legendum fit .uel ex

derelinquunt: St quoties ad uelligia redeunt , conic.

Polluce,vimAafii5(cK!<ria entueucm ij(r«.)leporem
fliiram faciunt. At ubi leporem uident,trepidant:necinuadunt,priurquam illum moucri conipexe
rint.Qi:* uerOinter indagandum St perfequendum, aliorum canum Inuenta praecurrunt, Stfaepe
refpeflanqfibi ipfae diffidunt: ut contra nimis audaces St confidentes funt quae peritas laboris foci,
as ante fe progredi non finunt,fed interturbando impediunt. Aliae falfa amplefluntur , St quicquid
nafla fuerint, plaudentes fibi SC iaflabundat procedunt, fuae fibi fraudis confeiae. Qiiaedam hoc idc
faciunt infciae.Surtt St ignauar,quac nufquam a tramite aut uqs('7]o,:i(<iSj/ legedum in ex:cufis,ex Pol.
Iuce)declinant,ucftigia refla ignorates. Damnantur Ctiam quae uelligia cubilium ( circa cubilia Ic,
portim)nodifcemunt:curfuu«o imprcffa,ccleriterperciirrunt.Suntquacabinitiocurfusmagna5’
contentioncutuntur.praemollitiedcinderemittDt. AliaeanteuernintCeamStscip Atticcaccipio pro
7rfi>fcn;PoIIuxcomngitw«fis5«sSt7jai»(<te,m'mirum6«57KfaJi«a9B,)Qiiaedammuias ftultc incidat,
aberrantfeSt reuocantes aegre exaudiunt.Multae ferarum odio,pIera:(phominum defiderio, ucna»
tione omiffa,recurrunt.Nonniillaeadueftigia clangentes (xHtjejvw, Pollux habet TO[7i«j}.vi«,ficut
Omnibonus etiam legiffe uidctur)fallcre tentanqpro ueris frJfa fimUlantes.Sunt quj hoc no faciat,
fed inter currendum ficunde clamorem audierinqad huc reliflo opere ferStur. Aliae temere fequun
tur, aliae multum pr*ucniat.Quaedam(reflc fe facere)putant,aliac fimulat . Nonnullae inter curren*
dum inuidia St aemulatione certat.fe^ mutuo iuxta uelligia irritant, ita ut alter ab altero no abfce,
da tjfcd una feratur. His quidem uitijs canes pariim natiHis,partim ex mala inllitutione ortis prjdi-
tl,inutiles cuadut: St homines etiam ftudiofos uenationis deterrere poffunt,Haflenus Xenophon: 4“
A quo ufurpatum imttaeii uerbiim (proquo Omnibonus imperitereddiditinterofculari. St adhuc
imperitius qiifdam eadem interpretationem in Grxcolatimim l_exiconrctnlit)certare 6t fe inuicem
irritare tranfltili.Naiti apud Hefychium St V
arinum legimus,&ivst,ijifr'^B{,imiTO/t.Et apud eofde,
IxKui/aijCuni acuto uel circumflexo in ultima, «s<»il(':lego,&*«u«,proparoXyionum, virnim n
tua» j/, id eft morbus canum; cum no corporis morbus fit,fed itiemV potius , id ell uitium animi , ut ex
Xenophbntepatenut ipfi canes hoc uitio laborantes Ixittu/si dicatur . Apud Pollucem y. ii. leguntur
hacc uocabnla,tt«iu/»i,ao(aaaitrM,«<xua8fi,fed abl^ ulla interpretationc:6t facile credo ipfos etiam Grj
cos grammaticos has uoces ut antiquas St obfoletas no fatis intellcxiffe.Scio t(u/s(/ exponi ofculari:
itxuasj/ uero uocem quam Pollux a canibus faflam effe ait.ncmo quod legerim,in ea lignificationc
“
poniuadde quod^oriji&,id eli inuide aptVd Xenophontem adiungitur,(quamuis Omnibonus im* 1

pcrite,ut folet ad praecedentia referaOcouenit autem inuidia irritarioni,ofculis minime. Hoc clarius
collat ex alio etiam Xenophontis loco,ubi fieferibit: Ejra^ip j tos
ic:e(rxtp'?awv»r7ta,cfr(eAo::*j8ccr«f/,£a)ff ky tUt^^oiy U/yl&K^y itf^iTsa-oLL Pix^a/^yii ^ ustry^ ^»7rf)(r{uCma!im

14« f4(cds:4»,Qu^rcndumanidem litfctKuaai*

quod alibi dixit ultra leporem uel eius cubile excurrere: quali de
curfu tantum contentio eis fit, non de lepore. St alter pr jcurrentem alterum ferre non poflit. Omni*
bonus uertit,liudio certandi uelligia pr:cterirc,quod Graece dixerim eji (pSmy ©AsKextxp tfa xs*
T ?sfsiftw,«j4« aSvtos co/'^. Eam ob caufam waAit(4;8em{/,id ellreuocare hos canes iubet,
tanquam defertores,non ignauia aut metu, nec crrore,qu* alia canum uitia funt, fed inuidia mutua
8t contenuone quadam ambitionecp.
4lCancs ita ueftigent(inquit Xenophon)Ht a uijs St tramitibus mox recedant, capita terra obii*
^a fic lego) admouentes;ad uelligia fubrideant, aures
^ demittam, St faciles fubinde ocu.
los
 )

Dc Canibus diucrfis. Lik 1.

ios per fingula uoluantta; caudis biandientes muitis in latera orbibus, per liefligia fimiil omnes pro
grediantur. Sed ubi ad lepore ipfum aderint,tum uero uenatori planum faciant pergendo celerius,
fignificando uehememius animo, capite, oculis, geftu corporistitituitum modo rctro,modo in lepo-
ris latibula dirigentes:diHcrfo impetu.in redum, in aduerfum, in obliquum ; Si uerc iaril arrigendo
animum ac gcftiendo,quod iuxta leporem funt. Iritenfius iteris premant ( perfeqtiantur leporem )
nec remittantiingenti clamore atij latratu cum lepbre qualibet euadentes.Cacterum uelociter alacri
ter^tranfmictant, ( (xeTKTjSfeTftirtif#, uidean legi pollit (ifcTirtfttTwftct/ ) frequenter rfcipicientcs SC fine
fraude clangcntes. nec itero ad uenatorem omiffls iielligijs redeant. Tales quidem forma SC in opere
fint;acinfupcrmagnanimj, probis pedibus,<(^'miii!4 t,Leonicenlisuertitduris:fagaces,hitidj,i<'ii>jo<xit,
10 Magnanims erunt, fl faltus ( 7Ki(vi'»j,‘<’t*)'pfittti opus uenandi) acftu urgente non deferuntSagacesi
fi leporem nudis uel glabris in lbcis,aridiSiaprids,aftro imminente ( fiib Cane fydere prarfentiunt.
)
Probis pedibus,fi eodem tempore diim montes fuperant, pedibus non fatifeunt. Et paulo poit; In
fummis femoribus,!umbis Si calida inferius,pilos habeant redos ac denfos, JixSast! prolixos, fupera
ne mediocres. ^Satius fuerit per montes fepCi per rura miniis agitare canes. Montes enim uefti»
gari poITlint, &
expedite tranfeurri : rura neutrum poffitnt, impedita tramitibus . Eli autem utile,
etiamfi non inuerilaturlepus,agitare per afpera canes : Nam
Se pedibus probis.Se corporainhislo
cis exercentes meliores eitadunt.6ec. Hatc omnia Xenophon. Pollux lib, p. cap. lo.defcribit etiam
uitia corporisiahimijSe ipfius uenandi operis,Iaudibus ex XemmhOnte iam relatis contraria ; qua
idcirco non adferibo ,
quoniam ex ijs qtia pofuimus intelligi poffunt omnia. Si quis tamen uerbO-
rum copiam ad uenationem deferibendam defideret,cOnfulat illum Pollucis locum i Nos ea falcem
adijdemtis
,
^ua in canibus initeftigationi deditis aptid ipfum laudantur
;
qua funfi Ut canis fit

wiiUiraTie, «eiraft' tos oViraff, rmtyvK : HSlTKcpai^xit

A tw /txy fc^vs s "3^ xvtflgtnxs sbruirsiralr^l/, 'rw ^

7rHi/l«{ie7l ttS) crki^axos, "r» Ttf 7i-&irftws,7x A«ir7iJ>flT«7l t th (/ETW^Ace|^ riV/iK,

Toiyj ( lege irxy Krxyex Xenophonte; mir o^itDCjXtts n-s^rlsiixci -a^tAmAs, 7« r

7TO (Tsa-iiiM 7^ BfKf, 7BJIcgc o-ajiA« cx Xenophon.);r«e fcTttKfxeiolme. ^Canes quomodo a uena,
toreadinueftigandumleporem,Seperfequendum emitti animari^ acclamando debeant. Si reuo-
cari,Sec.lcge apud Xenophontem. ^Canis fagaxCinquit Aelianus) longo Uenatoris uinculo alii-
jo gatlis,filentio odoratur. Sil ante uenatorem pracurrens.ad pergendum ire ulterius attrahit et allicit.
Vbiuero uefligia deprehendit, Si feram acerrimo harium fenfu afrequitur,hic fe fubito retinens, C*
frit pedem,Si qtiOd Uenationis proiientus prope fit, gaudio perfuftis uenatori bladittir. Ed ille tum

proxime acceirit,eius ofculatione pedum, Si complexu inuitat ad prsdam . Ac iimtil ad inilitutam

uenationem incumbere perfeuerat, Si pedetentim uftp ed procedit, quoad ad cubilis locum perue»
nerit,quem ultra non progreditur. Quo animaduerfo canis dux, propria uenatorum fignificatione
praedam adeire,hls qtti retia ferunt denuntiat,hi autem retia circumijciunc: canis intelligens uoce 0 =
pus cire,ad excitandam feram,Iafrat,ut ex fuga In calTes incidens comprehendatur.Ex haeporrd ca
pta, canis quemadmodum uiti.qui ex pugna uidtoriam retulerint,ficexultat laetitia, tritimphatgau»
dio',& quali uitulattir.Hatc Si captis apris.Si cernis agSt canes.Haec Aelianus. Atqui leporis ueilf
a 5 giaCinqtiit Xenophon)multtim hyCme procedunt.quia longae funt notSes: parum auiem acilate,quia
e contrario funt breues. Nec uero ftibolent hyeme diluculo, cum pruina fuerit, aut gelu, tixe enim
calorem halitumcp ( Calidum UapOrem) omnem ad fe actratHum fibi includit. Gelu uero' cohllringitj
Si congelando fiiiit.Quamobretorpefcenfes naribus canes ((ixAssiSs-m «eyiViej.utbis etia apiidPol
lucem legitur : ego tamen yxMiixM malim ; nam ft«'Ax» frigus. Si ex frigore fttiporem fignificat.

MaAaxitie, csii xaur t/sc KEKirsjtSTTrs Atxset, (rt/rtoirao-fiJhlas, VariniTs. tb veff® xvvvurxi^xi

TOt xsf«,Idem, 8ic. ) fentirenonpoirtmt.pi iufquSfol diesue procedens, omnia refoltiati tunc enim
Si canes odorantur. Si ipfa dum cuaporant uefligia redolent. Abolet autem ea ros quotj mulms fu.
perincumbens, xieTKif fcjsea ; legi potefl id Cii afpergens , Si humo permifeens. Imbres
etiam qui per intcrttallum temporis ( cadunt, odorem ab humo rapiente^ olfailum, donec
deteriora facit uefligia thumetfrans enim
fo exiccetur, difficilem reddunt. Ad hac aullralis tempeflas
diffundiuScptentrionalis uero,fi nondum refoluta fuerinp, contrahit Si feritat. Atpluuia: Si rores
diluunt.Prgterca Luna halitumCuaporem calidum , tw flt^ixaiOmnibonus legit 77 quod probo;
nam Si paulo poft fic legitur ) extenuat. prarciptie in plenilunio quo qttidem tempore uefligia funt
;

Incertiffrma,(i3fl:t'07tt7tt,mrte plurimum dlftantfa,iro:i'e|/ enim id efl tarum, poros habet diftantes,den

fum uero omnibus fuis partibus continuum Si folidum efl.) Namexiiltantes ad Lunam lepores in.
ter fe colludunt, Si ea loge diffipantes dirimunt. Sed perturbatiffima fiunt, cum ea uulpes antea per.
tranfierint.Ver propter anni temperiem ualde clara prabetueftigia.quariquam terra ficubi floret,
canibus nocet,dum in Unum fpirantes confundit odorcs.Exilia per atflate uefligia Si obfcura fiunt.
Nam terra feruens abolet, qoicquidhalitus ( calidi uaporis ) habent. Efl enim tentiisiSi canes tunc
<0 minus odorantur,quia refoluta funt corpora. Verum autumno pura funt ueftigia.Qiiscun^ enim'
terra producit, Si domellica iam repofita funt, Si fylueftria state labefaiiata, ut frinSuum odores ue
ftigijs mifcendi, canes no amplius impediat, Iam hyeme, Si sfiate,Si autumno, retSa funt iit plurimo

y
S5'4 Dc Quadrupedibus
iicftigia:iterno autem confiifa.Nam lepus coitum quxritcum alias fcmpcrjtum !ioe tcmpOfe:quani
cbicm fimuluagantes neccffanoiieftigiaimplicanc.Subolcnt autem iiefi gia cubiI»E»m(iuxtacubu
celciicer tranreurnt: uri
lij)diutuis quam curtu impre(f^a-llla enim lepus perambulat inli’ftcndo,haEC
II 18 referciatur humus, his leniter imbuatur.Syluofa
defit ut 1
item loca redolent magis quaritnuda.
Siquidem modo pe; currens lepus, modo procumbens, multa conC.ngii:& quacTequotur, in Icpdrit
h»iioria referenda*
^Braccum canem luilgo diifllim. alq canem Tagacem S^odorumjalij aliter interpretantur , utfu»

pra retuli. ^ Britannicicanesindagatores, foiresled parui funt, ipfi agafaeos uocant, (iyixo-cu®*
habet Oppianus:Xurui,>vg«,macilenti,hirfuti, oculis pigri:f€d unguibus probe armati,
tC dentibus multis acutis, odoratu &
indagatione prafftantiilimi , tum ad ueftigia dcfjrehendenda,
tum notandos aeris halitus. Hunc experturus ticnator, leporem uiuiim aut mor tuum e domo rus de
fert, no re(fla,fed obiique,modo ad dextra modo ad l^uam procedcns.Etctim
longius abfuerit, fl ro*
bc fadla inhtimaf.Mox reuerfiis canem educit, lu iit prope initium uiac.ls percepto ftatim odore, nui
lis apparentibus iiefligrjs anxius &C folicitus difcuriiti&circumobuiaquafi^inquirit, lapides, cob
jes,uias, arbor es, uiteSjf^peSjareas/iandem deprehenfo aeris traiffu,qua delatus eft lepus, illae omnis
uo per omnes ruris ambages (equitur,doncc ipfum attingat leporem. Quod fi in ipfa ucnationc ope
fa eius uti udis,uidebis quam caute uefi:igiapremat,quam taciieS^infdiole acccdat,cum prgeorpo
ris parilitate facile inter uites aur arundines culmosue lateat. Cum ucro
prope leporem fuerit, incic
mira alacritate prodam intiadit: qua
dibiliceleritate,ragictjeaiitexciraticlutibuIo ferpentisinftar,&^
partim unguibus acutis, partim denfib.fiibadla,utcunc^ grane onus uix magno labore ad ucnatore j*
referuQiii Ixtus occurrens canem tinacum leporea terra fublatum gremio reponit, Hafc Oppian,
infinelibri j.deucnatione.HisGratt) quocp ^Nemefiianide Briianniciscamb. uerlus adiunganii
Qiitd freta fiMoriniim dubio refluentia ponto Veneris, aiqjipfos libeat pcnetraicBritannosC
O quata eft merces, 6«: quante impcdia fupra, Si no ad (peciem mentituros^ decores
Protinus, h^c una eft catulis iacftura Britannis, Gratius. Diuifa Britannia mitnt
Veloces, noftri^ orbis uenatib,aptos,Nemcfian.
^Martem odei e Geloni, Sed natura fagax,Grat. Traxercantmos depatrcGelonf Hyrcano^
Idem. Id^Gnorijquo^ canes fagaces funt, quamobremOuidius intercanes Acftafonis ichnobate
fagaccmGnoftumfccit.Oppianus libro de polypo feribit, quiemariegrediaturolearum, quaru
^
trondeslibeierdcparcit,odoreillc<ftus; Hi>'t to- t^ot Km<m^^<£bQlvoio(itwosv-'ivcijOs ®»^cs

«•ksAikj/ jS«OTf/ 7i fuy wHit corrupte '

habent imprcfti codiccs)iCi/c/i’ WUtswy» Gnofus uei Cnoflus urbs eft Creise;de Creticisdi»
xi Tuprain Venaticis diuei fis.
^ Hifpanici canes,utaudio,Gallis efpaigneulx ditfti , auriculis fiintlongis , minus tamen quam
bracchi:lepores6(^ cuniculos excitant, pilis pieruc® nitidis, non hirfuns.

^ Ktoio? AXKBuvHs a-fi 7»s Quorum nares poi recftai funt longius , ut catirlorS
^«;CTff,Sophocles.
ualentAriftot.de generatione anim.^.x Nos de Laconicis mox in
(i£.cu/;c/?i'wi^)Laconicorum,oira(ftu

ter celeres dicemus;qin puto maiores iunCjfagaces ucro Laconici minores; nam Ariftoteles4wt(/iiis
uocauic.
^TufcicSmcndantaNemeftan.his ucrfib. Quin Tufeorum non eft extrema uoluptas ^
Saepe canu:forma eft illis licet obfita uillo, DiiTimilescphabeatcaculis uelocibiisartus.
Haud tame iniucuda dabn t tibi munera pr^da.Nant^ SC odorato nofeunt ueftigia prato,
Atep etiam leporum fecreta cubilia monftrant.
C Vmber ragax,red timidus eft, A
tftigit aduerfos idem quos repperit hofteis
Vmbcr.quanta Tanta foret iiirius,0<^ tantum uellet in armis, Grar,
fides, utina dC fole; tia naris.
Awtcxigit ViT.ber N
are fagax e calle feras, Sylhus libro;. Qiiondam inconfultis mater dabit
VmbncaGallis SenfumagiIem,Grac.
^Canum diuerfa nomina ex Xenophonte fupra retulimus, inter ea funt quaz fagacib. prsccipuc
conueniatjUt
fv EN A T eorum canum
t alij fagaces funrjin quibus tamen celeritatem dcfldcrcs jUtqtiosdixi»
rniisiampleriqjtalijolfaiftii & pedibusex «equo ualent, quos nunc recenfebo.
Qux laus pi ima canufquib.eft audacia praeceps.
-
Venandi^ fagaxuirtuSjUires^Tequcndi*
Quae nunc elatis rimatur naribus auras ..
EtnuncdemilToquatruntiieftigiaroftro,
Et produnt clamore feram, dominumcp uocado, Increpitannqucm fi rellatis efliugitarmis;
infequit tumulos^ canis,campos^ per omnes. Nofter in arte labor poftius, ipes omnis in illa^

Ouidius in Halieuticis.

^ fagaces^ Tuntjdequib.Grat, At clangore citat, quos nondum cofpicit apros,

Aetoli celeres
Aetola quaeciic^ canis de ftirpeCmalignum OfFiciiim)(iuciilametusconuitia rupit,
Seu fr uftra nimius properat furor;Et rame illud Nc uanum totas genus afpcrnere per arteis»
Mirum quam celeres, diT quantum naremerenf; Tum non eft uidli cui conccflei e labori. ^
f Britannicus canis Tagax celer eft,ut fupra docuimus.
%'Celtici canes ex Gallia Britannia^ ueniemes^odoratu curfu^ fiintinfigncs, Textor# De Gall^
 De Canibus dlUerfis; Lib. I.
to dicam infra inter celeres.Qiiod fi idem efi Cclticiis qiii Gailictis.cdcf taritiim,hon item fagax ui«
dcturQuondam inconfultis mater dabit V ittbrica Gallis Senfum agilem, Gratius.lnconfultis in*
lerpretor non fagacibus:&^ fenfiim agileni,fagadtatem: Vmbros autem fagaciflimos efle fupra dixi
mus. Sed non untUs generis Celtici canes uidentur j quod ucl ex Grattj ifto carmine conijcio^ Ma»
gnaOTdiuerfosextollitgloriaCeltas* ; .
.

^fMetagdntis canis nomefi apiid folum Gratium repcrio , uidetur autem illos fagaces (jariter ac
celeres tacitos facere,ut apparebit infra in Petronijs.Addithiftoriam Hagnonis Boeonij Hafiili*
dac(fortcAftylid|,id eft Aftyli cuiufdafdrj:nam &altj quidaAftylidi<fi-ifunt)quiprimusuenationis
ufum oftenderitjfolus in fyliias fine focijs retibus cgrediens,Metagonte tanta canem, cui Glympi
|o cus nonlen fuerit fecum ducens, fed ipfum podam audiamus.
V mts pr?efidium,at(^ operi fpes magna petito AdfumptUs Metagon,Iiifirac per tiota feratimi
Pafcaa,f)er fontes, per quas triUere latebras^ Primsc lucis opus: tUm figna uapore ferino
Intemerata legens, fi qua eftqUa fallitur eius Turba locijmaiorafccatfpatia extera gyro*
Atc^ hic egreiiu iam tuin finefratide reperto Incubuit fpatijs, qualis permiiTa Lecheis
Thelfalium quadriga decuSiquam gloria patrum Excitatj& prirhac fpes ambitiofa coron»;
Sed rie qua ex nimio redeat iadufafeuore, Lexdid-aorticijs,neUuocelaceflefet hofiem:
Neucleuem praeda, aitt proprioris pignora lucri Amplexus primos nequicqua olFenddet adus* ^
Iam Uerd impenfum melior fortuna laborem Cum fcquituriiuxta'^ domus quarfita ferarum
Admonet: fi forte Joci fpes prima fefellit, (Rarum opus)incubu!t fpatrjs^ad profpera fifer,
Intado repetens prima ad ueftig/a gyro. Ergo ubi plena fuo redijt liidoria nnc,
in partem praedae ueniat comes, &
fua naris Praemia.fic operi iuuet inferuiflebenignoi Haec
Gratius, Et riirfus in cledione cattis uenadci, lungeparcsergOj&Tmaiorumpignoreiigna
Fceturamjpfodant^ tibi metagonta parentes, Qui tenuere(£rtegenuere)rua pecus hocimma
ne iuuenta,6(fc,nam hos uerfus cum fequentibtfs fuperius in canis uenatici in genere eledione recu
li:non enim ad metagontem foliiin pertinere mihi uidebantur. Matagoniiim,;it7wyfi;mt' ^ Stephano
urbs eft Libyae,a qua gentile Metagonites. Aliqui promontoriumfaciunt,quod Africam a Numidia
diuidat,di(ftum quod angulare fit. An hic locus nomen canibits dederithaud feio^
^ PetrOiiiUm cane Gratius celerem 3^ fagace facit, fed non tacitu, his uerfibus: At te leiie fi qua
Tangit opus,-patiidos^ iiiUaf cdmpellere dorcas. Aut uerfuta fequi leporis ueftigia parui:
jo Petronios(ficfama)cafies,uollicfes^SicambroSj Et pidam macula Vertraham delige falfa,
Ocyor affecftu mentis, pinna^ cucurrit* Sed premitinuentas, non inucnturalatenteis
Illa fcras,quar Petrontjs bene gloria conftat. Qiiod fi maturo preflTames gaudia lufii,
Dilfimulare feras, taciti^ accedere pofTent: Illis omne decus,cJuod nue metagdntes habetis,

Conftaretfyluisjfeduirtusirrita damnoeft. Petronrjneauenatorib,&l dominis hicanesdidi

finKmuItos enim uiros Petronios adpeUatoslcgimus:)an ab aliquo loco,no‘n facile dixerim Petros
nia quidem nomen fluuij eft in Tyberim defluenris^didi quod per petras fluat,
^Vertagum canem grammatici quidam interpretantur,quifponteaduenationem exeat, pra^
darri^ domum referat. Martialis, Non fibi, fed, domino uenatur iiCrtagus acer, lilsfum lepore
qui tmi dente feret. Vertagos dicicaneslegimus,uerbo,uti uoliint, peregrino apud Firmicum Ma
^0 thefeos qilintOjfpontequi in uenationem exeant, leporibus infeftipr 2ecipue,CaEl, Vertagum recen*
tiores leporarium interpretatur, ut Scoppaiali) fimpliciter canem uehaticiim,ut Alunniis : Quidam
Gallice ung mefif,id eft mixtum, nempe ex cane fagace, cane Gallico celere:proinde fimul inda*
garc eum S pdfequi aiuflf.

^ Hac de celeribus & fagacibus . Sunt qua prater

fagacitatem robufta etiam &
pugnaces fint,
quales Indicas effe fupra ex Aeliano recitaiii:& Gratius Perfen quoi^ eiiiimodi facit,
f Sunt praterea parui quidam tanes,&l ipfi forte fagacibus adnumerandi , quos noftrates uoci-
tant Ucbbunblc ,id eft cauernafunf caniculas:rubeiint enim cauernas ubi uulpes &: meles latitant,
eoscR mordendo expellunt. Canis Uiilpem In locu fiibterranca fecuta in Orchomenis Boeotiae, c6 Ia
trando ingentem fonitum excitafletjUenaidres aditu effratfto ingreifi , locum qii?ndam per forami*
intus latere uiderCtnuqtixin urbem regrefli magiftratui hunciarunt,Ai
5« na illuftrari,&: nefeio qua:
riftoteles in Mirabilib,
D E C A N E V E L 6 C E.:
CANI pkrift^jmultacoiiueniuntquacfupraiamdiiffaruntin niftoriacams
ueloci, Ut etiam altjs
ingenere,Ctuenaticorumpoftea,quxcuncp ueroprfuaiim ad celeres pertinere obleruaui ieorftm
hunc in locum conferam, ^De ijs canibus qui celeres fimiil ^ fagaces funi,in proximo capite a*
rftum eft. ^ Fulmineo celeres diffipatore canes, Ouidvltb. i,Faftorum. Flortari celeres per iuga
fijmma canes, Idem in cpiftola Phsedrx ad Hippolytum. Sape citos egi per iuga fumnia canes , Ide
in epiftola Oenones ad Paridem, rofcf} ws arjjofc*

de celeritate Britaii'
fAcvTtc icc/iWs j(««s 7J 5 fi? 0
^ nsc'yY«?^oci3y oiKvi flof ip,Oppianus
^pnici. Ocyoraffecftumentispinna^cucurritjGfat.de Vertraha, Atte leue fiqUa Tangitopus,
pauidos^iiuxatcompellere dorcas. Aut uerfuta fequi leporis iieftigiapai ui,8^c,Idem. Ceruiur*:
geiU^ ui canum, uUro confugiunt ad homines,P]inus. Hos non immiftis canibus
agitant, ergil. V
 De Qmdrupcditm
de cmiis; Canes immittere dixit, quod GrEEciu^WJif/. Timidi damas, cerui^ fugaces, Nunc iib
&
ler^ canes, circum ted^a uagantur,Idem, Hyftrix aculeis fuis miffilibus ora urgentium figit ca
num,3d paulo longius iacuIatuCjPlin, H ,s&

hra^^-nifiit/iSLriSMa, Homerus Iliad. Tiln^’ liiTirismitkt.ni/ntuaJuiiiipil^rifi iitcxivi, Home<

lo.

rus,ni falloncitattir ab Etymologo in dmcut ihkcpottn^KvctiiJ teaiwMa (^xiAQc^ Philippus in E»

Kiftaj,

pigrammatc. Canes celeres a Polluce,€A«^g(t<,^iTe?wK«E cognominantur* ^fntcr canu

nomina propria, qua: fupra reccnrui,uelocibus ilia maxime conueniUnt, Aura,Laflaps apud Xe : &
nophontem,X!rtfx.“J'j^i™f“.‘^i"‘'Thous,Ouid.inter AiSatonis canes. Aello curfu fortis,Ibidem. Cy
prio uelox cum fratre Lycifea, Ibidem. V
olat acer Hylax,uoIat ocyor Euro Har^alagUs, Baptiftj
Mantuan.Graci de uenatore feras infequente una cumcanibus uelocib, dicunt <nmsy,nfmUy ,
Tttis Pollux . r nfgdf' «nfl/rs^est «wtAaiitj^T
yorsaf/ Utw9tQoofttia-eu,ldcm,OTeei''jSTmsi^'r^'t)(ni ttvxviSs Jik-yfanfV eulttwis,ttx xicn^icync ioest^edp.Xeno
phoniEt canem ipfum qiiocf,iaTW>iu,jtimSBy,iivrx<f>«KSf,iiiiBi7r^i/,>^ mfixt IrSwfliji t/lis/j.,

Idem, f Quomodo canes feris tmittantur, 6d ad celeritatem ac fortitudinem acclamante uenato*

re animentur,apud Xenophontem in libro de uenatione leges, ff Canis uelox Si idoneus immit,
ti in ceruos,lepores,ac darnas,corpore fitlogo,uaUdo,mediocriter magnocflcSf ««(/ exponoicapiie le
«.uf,nitido.in qiio oculi fplendcant coerulei, (nigri:) ore dentibus afpero, oblongo : auriculis pariiis,
quarum tenues fint membranartcollo procero, pedore robufio d£ latotpedibus anteriorib. breuiori
bus redistcrurib.longis Sdredis.fcapulis latis:coftis laterum obliquistiurabis non plnguibus,fed be
ne,id eft moderate carnoCstcauda denicp longa SC aftrida,id ell folida ac neruofa.Towi /y «rasinp i, ^
^oTtAilfftvrt .ijsfliifliei, -n Haec Oppian. Sed audiamus Nemefianfi
quoque de eligendis canib.ad foeturam praccipue,quoniam de celeribus maxime loqui uidetur, cu-
ius hi funt uerfus. Principio tibi cura canum non fegnis ab anno
IndpiatprimOjCUftifanustemjjorisaiithor Pandit inocciduum biflenis menlib.tetium.
Elige tunc curfu facilem, facilem^ recurfu, Seu Lacedjmonio natam,feu rure MololTo
Nonhumili degentecanemiiltcrurib.alus. Sit rigidis,multam^ gerat fub pedorelato
Coftarum fub fine decenter prona carinam, Qiiac fenfim rurfus ficca fe colligat aluo:
Renibus ampla fatis ualidis,diduda^ coxas: Cui^nimis molles fluitent incurfibus aures.
Huic parilem fubmitte mar5,fic omnia magna, Dum fuperant uires,dum laeto flore iuuenms,
Corporis SC uenis primatui fanguis abundat. Canis celer futurus, eligi debet, qui inter catulos ?*
pondereleuior fueriqut fupra dixi in cane in genere. Aliud canum genus efl(inquii Belifariits)
^
qui ad magna animalia fortia^ut apri funt St huiufmodi/uftinenda(impedienda)apti dicntur.quo
uftp fortiores grattiores^ canes aduenerint.Hi aprum fiflent, 8t in curfu aliquando mordendo im«
pedient.Eorum duo fttnt generattmum ftrigoiiorum,qui fi perniciores fuerint, uelociffima etiam fe
dari poterunt animalia. Huiuimodi canis tum corpore toto,tum capite SC collo oblongis efto: pedo
re acuto,coftis inferius longis, St ad ima paululum trahentibus ipratcordijs lateribus^ ita amplis, ut
fine difficultate canes fpiritum trahat.Nam quo facilior refpiratio fuerit, tanto expeditiores ad cur*
fum erunt.Ilia iint angufta St comprclIa:uenterexilis,nam crafTus currentem grauat. Crura alta,
brachia no atque, ne leporis capturam impediant. Anteriores pedes,ut in fele.rotundi potius quam
longi fint. Alterum ueromedium(interrobuftos St iam didos celeres)genuscft: cuius generis ca= 44
nes cum leuiorib.ftrigof oribus^ uelociffimis, ceruos domant St fternunt , cum ftrigofiorum nim
morfum^ ceruiparuifacereuideatur. Et hi quidem omnium generum canes,fi pedes uenatorfue-
riqftniftra manu ducendi fimcdextera uero,fi eqites,fl tamen lancea caruerit. Dexteris enim parti,
bus tum fera: fum homines commodius plignam committunt,Hadenus Belifarius, Leporarij qiti
maxime probcntur,dicam ex Alberto inferius in catalogo celcrum. Pedes celeris, pilos habeat den
fos,tenucs,molles,PolluxexXenophonie. Pecuarius canis neque tam ftrigofus aut pernix debet
e(re,quam qui damas ceruos^, St uelociffima fedatur animalia, &c.ColumclIa. Canem ex pi*
gro ueloce reddes, fi pane auenaceo bene codo St fermetato,alfidue eum reficias, Alber.f Catuli ce
leres futuri cum iiln quatuor menfium fuerint, Libera tunc primum confuefeant colla ligari,
Concordes 8tferregradus,claufi^teneri, lam cum bis denos Phoebe reparauerit ortus, P
Incipe non longo catulos producerecurftr. Sed parux uallis fpatio,fept 6 ue nonali.
His leporem promitte manu.non uiribus aequis, Nec curfus uirtute parem.-fed tarda trahentem
Membra, queant ia n unc faciles ut fumere pr jda. Nec femel indulge catulis moderamine curfus,
Sed.donecualidos etiam pracuertere fuefeant. Exerceto diu,uenandlmunere cogens
Difcere.St emerita: laudem uirtutis amare, Nec non confuetac norinthortamina uocis,
Seu curfus reuoccnqiubeant fcu tendere curfus, Qiiinetiam dodi uidam contingere praedam.
Exanimare uelint tantum, non carpere fumptam. Haec Nemefian. Venator cancsCinquitXc
nophon)uenatum agaqftxminas menfium odo,mares decem: nec eas ad cubilium ueftigia foluat,
fed fubmifras(</i)ioftW«,fiibnexas)longis detinens loris ucftigantes fHbrequatur, 8t per uefiigia cur
rerelinat.(HocIocoGra:celcgitur, TKiyr» tk
,/t' iix Avenr; legendu autem uidetur ifliroMiiob b.

qcict aligs Polluce, apud que li,y,ca, i.ueftigia iiUViw* St ii'l{««,uocabula coiunda utrai^ proparoxy.
icna.
 De Canibus dluerfis. Lib. I.
toha,tcgimus : quibus proxime adiungit Mihi' quidem Pollux fuo etiam tempore corrupta
iidce pro JfVi^oMTjdeccptus uidetur : bC quanquam cum ^pcm cOniungens tacite ciufdem iignia
ficationis facere uideturjnon tamen excufaturjcum omnino una tantum didio fit<<lJV«««:fedcum ea
accentu uariee, fieri potefl ut Pollux utrocp modo fcripferit, &
^»'«aK,hbrarij deinde corrupe^
rint.certc uocis nullum uideo Ctymon, nec in ullis reperio Lexicis : Dicuntur bC ipfi lepores
adicd^iue, '<i\jvcuoi b( nufquam^&c,) Porrdeum inuentus fueritlepus, fi pulchra indo-
le ad curfum alacres fuerintjnoncontmud dimittat:fed ubi praecurrendo lepus e confpedu abierit^
tum canes emittatinam fi comminus pariter )fpccie pulchras, fie ad curfum magnanimas fol
uerit ( dum lepus in confpedfu eft ) nondum firmatis corporibus, nitentes rtimpuntur^Hoc igitur uc
10 natori canendum eft, ( Eccf/ ?;(»'«, Omnibonus legitjTWRc/^spro nam
proxime fequitiir HffAac tk 'ims : proinde pro weAw etiam nflrAoe repono ; cum canum nomine fem-
per in fceminino genere utatur Xenophon, Notanda hit rara locutio KSthM QC quae moX
fequitur cU^tu tt&s qu* clariores fiunt cum tw eft fecundum corporis formas ad prio.

rem additur ; Vt ille dicatur TOftj/i^-jqui corpus ad uelocitatemoptime compara*

tum habet : cu^^ct contra, nulla pulchritudinis aut deformitatis ratione. ) Quod fi forma fuerincad
currendum fegniores,nihil eas emitti prohibet. Nihil enim erit periculi, cum ftatim fpem capiendi
leporis abtjciat,( Omnibonus nefeio quomodo inuertit fenteniiam:
) fed ad pedft ueftigia ( <^oncu.Xy
qus fcilicet iam primum e confpetftu elapfus lepus imprefferit ) trafeurrere finat, donec ad leporem
peruenerint.Prxdam captam ipfis lacerandam tradat. Caterum cum iam ad retia fubfiftere noluc-
3,q
rintjfed palantes auerf^ fuerint, recolligat eas, donec leporem procurfant€s(7ir3iff-flw(ra:£,accurrentes)
inuenireconfiieucrinr; ne fi femperhoc faciant,recia fcilicet aut ueftigia deferSt, id uitium tande tra
hat ut plane Iwvm fiant, quse peftima cofuetudo efti ( hoc eft intiidia aut xmulatione mutua da inter
fecertant, retium ueftigiorum^ BC ipfius ferae negligehtes, ut fupra expofui uocem kxttw«f/.)Porrd
cibaria canibus obijeiat ad retia uenator, dum
iuuenes funt, titinde fumant (tunc enim fufeiptuntj
Omnibonus:) OC fi quando inter uenandum propter imperitiam aberrauerint, ad locum redeuntes
falucntur. Nam cibaria tunc rcfpuent, cum iam feram hoftiliter oderint : &
hanc magis appetent
quam illa. Multis uero de caufis («5 lego «Ss pro «?, ut plurimum ) necelfaria ( cibos intelli*
«ffioJix V
arinus:)canibus exhibenda fiintC adde, ab ipfo uenatorc.) Nam
cum inopiampatiiincur(malim cum negatione, quae tamen in Grarcis quocp impreflis nulla eft ) au*
jo torem eius (cibi exhibiti, per enallagen numeri;non agnorcunc:at cuin auide accipiunt,exhibitorem
diligunt.Ha(ftenus Xenophon,
^CanumccIeritatcpraeftantium,quos ueteres commen
dariint,defcriptio fingillarim.
ffAlopecideSjid eft Vulpinae, uide in Laconicis. ^Caflon'des,uide fupra in Venaticis in genere^
^Crecicse,uide ibidem. Ex illis parippidiiftx celeribus, diaponirobuftis adniimcrSd^ uidentun
^ Lacdnicaej Lacaenar, Pollux, Laccdatmonrj, Oppianus. Elige tunc curfu facilem, facilem^ re*
curfu Seu Laced^monio natam, feu rure Mololfo Non humili dc gente cane,Nemefianus. Sed
non Spartanos tantum, tanifimueMdloftbs Pafccndum catulos^ldem, Veloces Spartae catulos,
acrem ^ MolofTum Pafce fero pingui, Vergilius in Geo g; Et alibi, Omnia fecum Armentarius
Ao Afer agit,te(ftum^,Iarem^, Arma^, Amyclseum^ canem, Crelfam^ pharetram. Amyclaeum
intelligo Laconicum,ab Amyclis Laconia ciiiita te, in qua Caftor bC Pollux educati funuquaquam
bC aliae fuerunt in Italia, cognomento Tacitae: dc Amyclae» quocp ciuitas bC portus in Creta, authore
Stephano, AtSpartanos (gcnuseftaiidax Auidum^feree) nodocailtus Propiore liga, Seneca
in Hippolyto, Ceu pernix cum denfauagis latratibus implet Venator dumeta Lacon, Syllius li-
bro 5 Ktu/csAxK£uvHS »5 71S
,
jSawjjWTc/ Jiii/}<7iSj Sophocles.uide in Sagacibus fupra. AcJxtupcci/ tTrt
Kwx fcg?n7tf/,PindarUs ut citat V
arinus in KvraJf/. Praeualidus^p Lacon, Oui
dius inter canes Adfxonis. Melampus Spartanus, Ibidem* Et pane Didlaco, fed matre Laconide
Labros
nati Aglaodos, Ibidem* ^Tyrrheni Laconicis ad prolem comifeentur, Oppianus, Xe
nophon Lacunas etiam adiierfus apros immitti feribit, ^Canes Laconici ex iiftlpc d^canegenc*
rantur,Ariftoteles. Alopecides,id eftuulpin* canes, cx canibus natae funt uulpibus, quarum
natura fpatio temporis confufa eft, Xenophon. Lacaenas aiunt primum oHm ex canibus bC uulp»
bus natas, alopccidas appellatas effe, Pollux. Apud eundem Nicander caftoridas 8f alopecidas con:,j
fundere uidetur,cum Xenopho clare diftingiiat. Vide infra in Mixtis. V furpatur bc KiwxAwTr/tf prc"
uerbiali fenfu, ut fupra retuli. ^ Coit Laconicum genus canum menfe fuac xtatis ocflauo, Ariftoce,
Coeunt quandiLi iiiuunt Laconici b^ mares bC fceminae,ldem.Oc'}auo mefe utrincp ( in iitroi^ fexuX
generant, Plinius. Geruntuterum parte fexta anni,haccft lexagenis diebtis,aiu uno uel altero plus
minus ue,Ariftot. Ferunt fexaginra diebus bC plurimum tribas, Plinius. Magna ex parte odofodo*
nos)pariunt, Ariftoteles bC Plinius. Coeunt a partu fextomenfe,- Af iftotcl. 6. ao. interprete Gaza.*
Grxee eft, rinsa-xj) Tnx/uy ox^UvTta txTw /4 nw. ProximC autem de Laconic;s dfxcrat,q(ftbus hate ucrbaf
^0 adhuc cohaerent, fed perperam ut uidetur: Vide fupra cap j.dcCaneingencre. Genus Laconicuiw
poft coitum diebus triginta,haberelac incipit, Ariftot. Huius fanegeneris Laconici peculiare cft,u«-
cum laborarim coire melius quam per ocium poffint, AriftoteJes 5 Aelianus tamen quouis cane^
X S
25-8 DeQi^drupcdibus
Cum fepIurimum(inquit)currendoex€rcuit,mult6 emiliorem ad Venerem efle ferunt, ^Laco
nici seneris foeminae, quia minus laborant quam mares, uiuaclores maribus lunnat uerotn catte»
uiuacioresfunqAriltonViuit mas Laconicus ad
ris 6^ fi non late admodum conftat,tamen mares
eo genere m^ibus laboris alacritas,
annos deccm,foemina ad duodecim, Arillot,8CPlin.Propria in
Lac6nicornm,oliaCf u pronant, Ariftot,
Plini drOtiorum nares porrediai funt longius ut catuloru
apertum eft, Infignes animo Qc in
In genere canum Laconico fotminas elTe fagaciores quam mares,
dico 8d Laconicum, prodierint, AriftotLaco
duliria canes funqqui ex utroque genete,Molotticum
Albertusleperarios interpretatur. Sed bracci
nici canes,inquitAug.Niph.uulgobracc* dicuntur.
nome hod^e inconftans efqut fcripttira quoquc.Nam aliqui per c limplex fcribunt,alij per cduplex,
alii afpirationem addunt,bracus,braccus,bracchus,aut
eadem in foeminino genere in a. Sigifmun, u
^{«tx©',G«nlacice bwct, U.
dus Gelenius broccum feribit per o,ut accommodet Grateo uocabulo
lyrice pracziecic. fl^Haud fdo an aliquid huc faciant iRx uoces,brocus uel brochus SC bronchus,
quafi brocho,id eft craflb &: prominete fit ore,quem canem brachum dicimus.Sencdutem in equis
intelligi negant pofle,praEterquam cum dentes fatfii funt brochi
fupcrcilia cana, V
arro. Senedua

in ueterinis imelligitur dentium brochitate,fuperciliorum canicie,Plin, Et ex eo enans duobus den

tibus,dextra &
finiftra paulo eminulis fuperiorib, diredlis potius quam brochis, 8i: acutis, arro de V
canib.Ioquens.Hinc patet brochos dentes dici prominentes ita ut adunci fint: quare hanc uocent
hRtitTt&txae fadfam conqciotpratfertim cum bronci etiam homines dicantur,produ<3o ore denti, &
bus prominentibus. A labris,inquit Plin.bronci labeones didi fiinf.emendatiores codices broci ha.
bent.Qiiidam bi ochum interpretatur cui mentum 5C dentes inferiores magis quam fuperiores pro. «
minent. Similiter &S didium crediderim brochum uasuinarium tundendo trino accommo
datum, 8d implendis deplendis culeis9 &C uafis conditorrjs , 8 d uino quocuntp modo tranfuafando,
quod Italis adhuc brocho diciturtquamuis Budacus fc» tiS) deducat quod fundere fignificet.
flnGermania quofda catellas quae in delicijs aluntur btricEctt uocare in Melitaeis dixi. Gallfiut au
dio.braccharn appellant uenaticam Canem (celerem Sd fagacem ) qus perpetuo curfu feram quam
primum confpexerit(in quam iuffu uenatoris inimifla fueritlinfequatur.utcunij plores fe olferantt
eandem 8d aues excitare aiunt.corpore humilem,auriculis longis,ore craflb.Fr. Alunnus cane bra.
co Italice didium exponit fagacem 8d odorum. Canisahus retro in lumbis, firidlus fidmagnusin
pcdlore,qui leporarius uocatur.coire aliquando incipit odiauo mcnfe, Albert. Quos Ariftoteles La
conicos,nos Italicos dicimus,Blond.Aliqui uertagum leporarium cxponunt,ut fupra dixi. 5“

Leporarij canes (barbari leuerarios fcrlbunt)nobiliflimi funt,pcd}ore ualent, latratus atderene

^
fciimt: 8dnifi producantur ad curfum,intra domum fe continent, Authorobfcurus, Leporari. f
IIS 8d melior erit.Longiini autem etiam arte reddetur,fi in faobe prolongitu*
collo longo pulchrior
'
dine canis effofla.ipfumCnimirum dum corpus adhuc increfeioquoties cibandus eft,colloces: £d ci,
|?umfcrobisor*imponas,utcanisnificollobeneextenfoafrequinon poflit. ^Leporarij (inquit
Albcrt.Joptimi funt longis 8d planis capitibus non enormib. auriculis acutis retrorfum diredlis SC
,

paruis.labro fuperiore fuper inferius non dependente,nifi minimum forte: collo longo, Sd aliquantu
Ium turgidiore quam caput, ea parte qua capiti iungitur.pedlore cnoi mi, 8d bene acuto inferius:eo.
flis longis 8d ualidis; ilibus ftrid}is;crurib.altis,macris potius quam obefi's;cauda noncrafla, nec ad,
modum longa.Rard uel nunquam latrent. Proprium enim his canib. eft fucccnfcre minoribus qui 4*
pro cuftodia latrant, Non quiduis inuadtinqindignum id fe exiftimantes Ladle magis quam fero
.

nutriendi fiint.Sed nutriendi educandi^ ratio eadem his, qua: uenaticis caeteris conueirit.Haec AI.
bert.Et alibi,Leporarios magnos,inquit,quos ueltres quidam uocant, ex coitu leopardi cum cane,
V
ortos nonulli dicut, eltro Italice uulgd didtus canis,uenalicus 8d curfu uelociffimUs eft, Fr. Alun.
quarendum an idem uertagus fi't,cum nomina colludant, Leuis ilia FaIco,Mantuan, Apud Aug.
Niphum Falco proprium nomen eft canis leporarij. ^Canibus uenaticis dorfum integunt pan.
nis diuerforum colorum, ad uerfus frigoris iniuriam,praEcipuc leporarijs; 8i pedib, adhibent calcia.
menta, quofaciIiusilIa;ficurfumexerceant,Blond,
4fPodicnitiaj FVIonis appellati canes , parui Sd celeres funt,quib.utuntur ad aues SC lepores,
4Cancs ueloces quidam Sd magni Germanice appellantur, TPtlt^il.nimirum a uelocitate ipfo 1°

rum uentis comparata: Alij funt qui nominantur ttiircfif4) W Irtb ,

T urcici canes; utrique in lepo.
res,uHlpes,ceruos, 8d fimilia animalia immittuntur,communi nomine jxgbuilb didi quod eria de
,
robuftislicet nonuelocibus dicitur,
Gallici canes fiue Celtici didi, diucrfi funttuide fupra in Celtis inter V
enaticos diticribs, SC inter
fagaces fimul acceleres inVertago. V
t canis in uacuo lepore cS Gallicus aruo Vidit, Sd hic prteda

pedibus petir,ille falutem,Ouid.li, Metam. Lepore^ latfum Gallici canis dente,Martial. Gratius
i.

Gallos canes inconfultos,id eft non fagaces uocaqideo^ ad prolem mifcedos Vmbris.Gallicos qui
dam leporarios interpretatur, qui in locis montanis optimi proueniant: SC eam ob caufam commen
dantTurcicos ex montib.DaImatiat,&: regionibus ad orientem fitis . Laudantur in eis, pedes duri,
auriculae longae.caudac fetofa: 8d prplixiorib.pilis. <0

^Et fubftrida gerens Sicyonius ilia Ladon,Ouid.intcr canes Adaeonis.

f Locridis nomine canis Anyte poetria Tegeatis , gloriam polleris tranfiniCt , hoc tetrafticho in
eius
 De Canibus diucrfis. Lib. I. syp
eius fcpukhru infcripto; Aok&
oSm/TOTOJi/dego MvwVsyxwA&aj/, T««(/sAo:iJiei{ora «« tj/KKxSiTT Vii(/(lego
) K^ia»
lij/

Aisxtj/ TirwAot/iBj©- fcj(fC, Pollux ^.5*

f ChaonidasKMolottidas aliqui tradunt proISefle eius canis, quem are Moncfioubiconflauit
V ulcanus.immilfa quoij anima,loui dedit donoiis uei d Buropa.hac Minoi ,
Minos Procridi ; illa
uero Cephali efle uoluit munus. Nec qui Didiaa Cephalum de gente fecutus Lucifera pariter ue
nit adalira dea,Martial.
Eiushacfuitnatura,Utuitarinonpoflet,ubi infequereturtficuti Teu.
tnefia uulpes fuifle narratur incomprehenfibilis.Qua ratio(ne ineuitabilem canem iiulpes effuge»
ret,aut uulpem incomprehenfibilem canis caperet)utrun<p deformauit in lapidem, Calius ex Pollu
10 cislib.^.cap.^.PlurauideapudTzetZenChiliadei.cap.io.&Ouidiumlib.y.Metam, qtiiLalapcm
hunc canem uocatum fcribicai Palaphatumcap.9. licet Telmefia apud cum legatur, TeumefTus
T
Boeotia mons eli,unde uulpes eumefia,Stephan.Telmiirus uero per iota in penult,Cafia uel Ly»
ciaurbs.Monefiumas quod fuerit nonrepcrio,TeuraelIiam uulpem Dionyfij ira In ThcbanOs ex
citatam ferunqquam cum Canis aDiana Procridi datus,capturus dTet, uiri^ inlapides mutati ftn»
guntur,Blond,
f Canicula quadam cum tienaretur,quamuis uentrem ferret,lepOrem cepit,cacpiam Capta pra
da,llatim domino cedens feceffiqatcp quam mox nouem catulos peperit, quos aluit poftea , Aelian,
^Anthologij Graci libro i. Se<3 15. legimus epigramma in canem celerem cui grauida uterus
.

uulneratus cicatrice concreuerat, partus autem tempore fecSus eft ut poffet eniti : QC aliud in canem
10 celerem fiti mortuum,
DE CANIBVS INSTRVCTIS AD AVES
capiendas, 8C aquaticis,
CA NES arte Se difciplina potius iniiru(ftae,quamfuopte ingenio se fagacitate ad aufum Capni.
raminferuiuncquamuis odoratu etia eas ualere oportet. Docentur aute hoc modo, Irretitis perdici»
bus primo circumducuntur farpius,Se per minas tandem affuefcirnt undiquatp circuire. Deprehen.
dunt autem perdices odoi ando,ii primo ueftigrjs captarum fopius imponantur, Albert. Noftrates
£e Galli hos canes coturnicum appellant, quod eorum opera hoc maxime auium genus capiant; Ita
Ii canes rctis.-retibus enim aifiliunqijs^ etiam fe obrui patiuiur,unde aliud eis nome apud noftros,

fotjfenh hunh.Eft dC aliud canum genus,quos communi nomine vogelhtitih uocitat, id eft auium
jo canes,quorum ufus efl ad uaria accipitrum genera. Canes coturnicum tota hyeme , ut audio foluti ,

se liberi funt, primo uerelegantur,8e per toram^flatem ad autumnum ufcp.aut faltem refedas fege
tes,detinentur. Canis alfeluchi,cfl canis quo uenatores utuntur in capiendis auibus aut qua»
drupedibus,And.Bellunen. Auisnullanoncanemparuifacit: unam otidem excipio, qtte prop»
ter corporis fui grauitatem Se tarditatem, canem perhorrefeit, Aelian . Genus canis quod in plerili^
regionibus hodie braccham appellant, auriculis longis,ore cralTo.Sec.dequo fuperius fcripfi inter la
gaees fimul 8C celeres,auib,exdtandis aptum eft.Poloni canibus,qui podicnitzij apud eos nuncu»
"pantur.adaues Se lepores utuntur. fNare fagax alius, campis^ undis^ uolucres QiiOTit,8e
ad nutus huc indefelfus. Se illuc DifcurriqStroza filius in Epicedio canis.
.

^Sunt quaedam genera urforumalborum, canum, luporum. Se fimilium quorundam animaliS

40 qua: uenantur Se habitant tam in aqua , quim in terra , Albert. Aquaticos canes uoco , quos noilri
roaffethutlh:quorumalijscaftores,lutras,8e anates fylueftres uenantur : alij fi quid in aquam inci»
deriqaut proicdum fuerit,reportant.Sunt autem aquanci canes pleruntp uillofi.Haad fcio an aqua
ticum intellexerit Bapt.Mantuan.cum feribit, Ichthya regis Delicia:,nomc patria: fortita marin
DE CANIBVS MIXTIS VEI» BIGENERIS.
MIXTI Sebigencri canes uocari polfunt.tum quiex utroqj patente cane.fcd diuerforum gene»
tum,ut ex Molofib Se Laconico apud Arillotelem celer fimul Se ualidus futurus nafeitur : tum qui
parente altero cane,altero fera.ut lupo,lconc,8ec.nati funt.Excogitarunt hanc mixtionem uenato»
res,prioris quidem generis,uel ut uitia quadam emendarent Se prateauerem in fobole ; uel ut dotes
quafdam adqcerentiPoflerioris uero.ut uel magis robufti ad uenandu aduerfus «naiores feras pro»
Jo ducerentur cancs,uel certe callidiores.ex ingenio parentis.-cum non corporum modo, fed animoru
quoque bonamalaueaparentib, in prolem deriuariconIfec.Dicaiil igitur primum de priore QC iim»
pliciore genere.

f PracftantilTimi quidem canes in fuo quii^ genere i^ori^i/Asi funt,id eft ex unius generis parenti»
bus prognati;uerum fuperflua uenatorum cura miicere etiam diuerfa genera.qua: quidem inmime
ra funt.adinuenit.Si quis igitur mixtis deletftabitur.coniungcre poterit Arcades Eleis, Paeonijs Cre,
tenfes.Cares Thracijs,Tyrrhenos Laconicis,Sarmaticum lberidi,Oppian. Iccirco uarfjs mifcebo
gentibus ufum. Qiiondam inconfultis mater dabit V
mbrica Gallis Senfum agilem , traxere ani»
tnos de parte Gelona: Hyrcano,St tianae tantum Calydonia linguae Exibit uitium patre emenda»
taMoloflb, Scilicet ex omni florem uirtutecapelPunt, Etfcquiturnaturafauens,Grat. EtpatrO
, Di(ft«eo,fed matre Laconidenati Labros 8«; Aglaodcs,Ouidius inter canes Atftaccinis. VertagS;
ex cane Gallico 8C alio quodam fagace mixtum eire,unde Galli uocant ungjmetif,ex quorundani
fenteutia fupra retuli.
y 4
 s6o Dc Quadrupedibus
^ NoUns temporibus canes non admifcenturuulpibus,Iupis, aut tignb. qucibiani tanta aftutia
£C feritate noh egemus, Blond. Hos quidem canes re^e aliquis femiferos appellabit, ad reliquorum
mixtorum diiFercntiam. ^Coeunt animalia, S^quorum genus diuerfum quidem, fed natura na
multum diiiatiii modo par magnitudo fit, dfT tempora xquent grauiditatis;rai o id liqfed lamfn fic*
ti&iin canibus,& in uulpib.SC in lupis certum eft,Ariftot,
fChaonidas canes aliqui a Cephali cane,alij de Chao luporum generis fera, progenitas furpicao
tur,Catlius.
<f Arcades canes primum ex canibus dC Iconib. natos
fama efl.Sf appellatos hiem/uyas, Pollux.
^Leporariosmagnos, quos Veluosquidamuocant.cx coitu leopardicum cane procreatos qui
dam dicunt, Albert. ,,
^Cum canibus lupi coeuntinCyrenenfi agro,AriflotcIcs, Si Pollux citans Ariftotelem. C iim
apud Roccam Vandream cum Federico Monfortio ucnaremur, in itinere reditus.qiiidam ex cani-
bus.Muccius nomine,infedatus eft lupam magno nifu, quam aflecutus canire deprehendit H cS ,

cacoiuit,Namcumnos uocib.Sc cornibus reuocantesnoncurarct,inquirentes tandem inueniinus

V
cum lupa coeuntem.fcritate utriuftp prae defiderio eneris remilTa, Aug.Niph. E lupis canes GalH
uoluntconcipi,quorum greges fuum quifip duderemteanib. 8^ ducem habent. Illum in uenatii
comitantur,illi parent,Nan(j inter fe exercent etiam magi(lcria,Plin. Ex canis cum lupo coi. u gi<
gnitur magnus canis,quimaftlnusuocaturanobis,Albert.aliblfimpliciccrmaftinum lupofimilem
facit. Idem al&i inepte linciflum uocat ex cane patre. Si lupa matre natum ! fimiliter 8f alij barbari
fcriptorestquorum aliqui etiam lintifeum fcribunt,& Ifidori uerba adducunt Plinium teftem citan, ^
tis canes ex lupis Si canib/natos,cum forte mifcentur,lintiicos dici.Ego nihil tale apud Plinium re»
perio.Videtur autem haicuoxdeprauata pro lycifcouellycifca , quod canis nomen apud VergiliS
legimuSiMultum latrante LyciicajAeg.j. Cyprio uelox cum fratreLycifca.Ouid. inter AtSieonis
canes, Refercns^lupumtoruooreLycifca ^Mantuan, Fuit SiLycas canis Simonidis epitaphio
nobilitata,utfupra retuli. Deep lupo concepta Nape,C uid. Crocuta appellatur fera,quam aliqui
ex lupo Si cane nafei putant, uide infra in Crocuta. Dum
hate feriberem canis iil urbe nofira erat,
lupo limilis,8i ex lupo natus uulgo ferebatur,
^ Canis rufus ex genere cuftodum, catulus adhuc cum fimia Uerfari confuetus multa iot ofa SC rl
fu digna facere confuefcittQued fi etiam coierit cum ea, natus ex eis canis omnium apnlfimus ad lu
dos erit, Albere.
^Canes ex thoibus natos Grat commendat, his Uerfib. HiciHagnon Beeotiiis qtiidamlfli ftmi»
feram ihoum de fangtiine prolem Finxit. non alio maior fua peCloi e uir tus.
Seunorit uoces,ieu nudi ad pignora Martis, Thoes commifrosiclanflirna fama)leoncs
Et ftibiere aftu,8i paruis domuere lacertis. Nam genus exiguu. Si pudeai ^informeuideri,
V ulpina Ipecieitamen hucexaCla Uoluntas, At non eft alius quem tanta ad munia foetus
V
Exercere uelis,8fc. In impreflis codicib. hic uerfus, ulpina fpecie. Sic .cum fequentibiis,fepara«
tur a cane ex thoibus nato.fed conflderandum eft an praccedentib.coharreat,
^ Ex tigride Si cane gigni confirmant Indicosiuerum non ftatim,fed tertio coituiprimo enim bel
luinos adhuc catulos procreari aiunt.alliganttir canes locis defertis. Si nifi bellua incenfa libidine
fit,faepe lacerantur, Ariftotel.Et alibi,Canes etiam Indici (inquit) ex bellua quadam fimili, &cane
generantur. Extigrib, canes Indiuoluntconcipi; Siob id in fyluis coitus tempore alligant foemi.
nas. Primo Si fecundo foetu nimis feroces putant gigni, tertio demum cducant,Plin. Plura deln»
dicis canib.uide fupra inVenaticis robuftis.Grat,Hyrcanos canes ex tigride nafei feribit his uerfib.
Sed nonHyrcanatfatis cftuehemcntiagenti Tantatfuispetiereultroferafeminafyluis.
Dat Venus accefllis.Si blando foedere iungit. Tunc Si manftietis tute ferus errat adulter
In ftabulis,ultro^ grauis fuccedere tigrim Aufa canis,maiore tulit de fangtiine fcetum.
Sed praeceps uirtus ipfa uenabimr aula. Ille tibi Si pecudum multocum fanguinecrefeet;
Pafce tamentquacun^ domi fibi crimina fecit. Excutiet fylua magnus pugnator adepia.
BaptMantuan.Tigrinam canem nomine proprio propter macularum fimilitudinern nominauir,
Et Tigrina notis tergum maculofa. f[Lacaenas aiunt ab inirio excanib.Si uulpibus natas, alopcci»
das appellatas e{re,ut fupra dixi fnLaconicis.Xenophonalopecidas canes uenaticos facit.Si faiie
uidentur uenatici quidam ueloces.utieporarij dicf}i,capitemagis in acutum tendente Si roftri figu
ra uulpem referre. Albertus non ad tienationemfedad mimica Si ridicula opera inftruendum ca»
nem,ex uulpeculanatum commendaqut dicam in cane mimo.
DE CANE SOCIO ET FIDELI.
SOCII hominum uocitari poiTunt, omnes qui ab hominibus aluntur canes,non folum ut reliqua
animalia manfueta,qu£e Graeci o-i/roicSgBij-sVoi.T®, quod hominibusconuerfentur, appellant: fedquiir
laborum curarumcp foclos hominibus fe pribent. Verum canibus alqs praeter ipfum hominem alb
us etiam fcopus eft,ut uenandioptis,Si ctiftodiendi domos, pecora, alias^ rcs.Quamobrem fociiim
canem per excellentiam hic appello,qui ipfius tantum hominis catifa nutritur, pricipue ut e domo i,
prodeuntibus Si iter facientibus comes fit,fiue fimpliciter SC tioltipiatis, aut etiam defenfionis gra.
«ia, Sed de ijs qui uiribus corporis Si animi fortitudine tantum poUent,ut homines uel priuanm trti
,
ia
 De Canibus diucrfis. Lib. I. ddi
itttellodefendant aduerfiis hoftes,mfeqaentibus dicam, hoc prius loco decanibui focijs fimplicfa
ter adlurus.Cacteriim canem animal elTe fummo in hominem amore fide^,dixi capite quinto, de Ca
•ne in genere,

^ Canis foda!is(inquit BIondus)eIigatur magnitudine inter canem SC catuUim nicdia, hlrfutus;

pilis oblongis,fiuecrifpis,fiueprotenfis:quadratus,capite ad rollrum ufij pilofo, placidus; SCquido
iiunocontinueairiflat,initineribusindefeirus,&moramem expediet.
Codri poStae canis apud luuenalem memoratur, nomine Chiron. Canum beneuolentiac pro=
prium in altores fuos illud de uiro Colophonio tellatur.ls ad nundinas proricifcens,uti quSdam ibi
emeret, nam eius in mercaturis faciendis uerfabatur induilfia: pccuniam,feruUm, SC canem fecum
I» accepit. Ac quidem feruus,qui eam ipfam pecuniam ferebat, cum ui* aliquantum procefliiTent, ad
deqciendam aluum ex inftituto itinere diuertit , quem fectitus eft canis, is pollquam neceffltati de»
dilTet operam,e terra marfypium tollere oblitus,difceirit. At uero canis ibi remanfit marfypio incu-
banstdeinde flmul ut ad emporium, dominus SC feruus ueniflent, re infedla, cum nummi cis abef«
fent ad emendum, eadem uia qita profedli fuiirent,reuerterunt at(5 cum ed ueniflent, unde prius ille
diuei tifletide reeJa uia ab itinere fufeeptO deflexerunt, eodem ubi fane nummos feruus reliquifletj
Vbi canem marfypio incubamem.praE fame uix fpiraritem offendunt.qui uix dum dominii &C con«
feruum fuum uiderat,cum a marfypio fe remouens imo df eodem tempore SC cuflcdia SC uita excef
fit, Aelianus.Eandem hiftoriam lo.Tzetzes narrat,Chiliade ?.cap. iji. hoc intereii,qnod Anacreon.

teniTeium.non uirum Colophonium, canis dominum fuifle feribit. Gelon Syracufaniis cum ardlif
lo lime dormiret,fe itSum e cotlo cogitabafHoc quod ei uidebatur,inlbmnium erat, is eifi dormiebat,
inter fomnium tamen contendfflma uoce clamabat, Canis igitur quem ipfe alebat; flmul atqj altoris
amici fui uocem audilTctitanquam quodpiam Geloni periculum crearetur, ihlidiacpcompararctur,
in ledum maximo impetu proflluit,8f circum dominum conuerfans,uehcmcntilTtmelairabat,ue
lut infidiatorem ulcifei cupiens.Gelon cum rei ftineliie metu, tum canis clamore fomno quamuis ar
diffimo teheretur,folutU5 eft, Aelianus.
^Tyrij aiunt Herculem captum fuifle amore nymphae cuiufdam illius regionis, cuinomenfuc.
tit Tyro, (Tt/f »{,lego Sequebatur autem Herculem canis quotj, prifeo more. Solebant enim
canes ad contiones etiam comitari heroes. Herculeus igitur ifte canis cum ad faium quoddam re»
ptantem uidiflet purpuram, carnem prominentem mordicus apprehefam deuorauit, SC labia cruore
jo tinxit.Hurtc incane colorem uirgo intuita^Herculcm deinceps admiiTuram fe negauit, nifi ucftem
ei caninis labris pulchriorem floridiorem^ afferret. Ita^ Hercules hoc animali inuento, SC cruore
colledo,munus puella: attulit, primus ut apudTyrios fama eft,Phccnilfe tindurte inuetor. Polluat;
^ Tobiam canem habuilfe comitem in uetere teftamento legitur.
^ Xanthippi canes,eo tempore.quOingenti bello Perfarum inGrjciam exardelcente Athenietl
fes monentibus oraculis relida patria in claflem demigraruitdominumfecuta: exAttica inSalaml
na traiecerunt, Aelianus. Tzetzes Chiliade j.cap. 150. Xanthippi, qiti Periclis pater fuit, canem ut
dominum fequcreiur nauigantem in Salaminem.in mare fe proiecifle feribit; 8C demum uiribus na»
tando exliaufium expiraffe, c. Afclepiades fepulttim etiam a Xathippo tradit,hoc uerfu.d nj» nvvii
uffAsn a-Siix ; Meminit SC Plutarchus in uita Themiftoclis.ut ftipra retuli parte 1, capitis 8. de

40 Cane in genereiubi alios quocp locos Cynolfema didos recenfui.

HISTORIAE CANVM, Q_V I EIDEM DOMI,
nis etiam poft mortem feruarunt.
Digna commemoratione funt canum exempla, qui in fide SC amore erga dominos poft mortem
etiam dominorum,conftantiflime perftiterunt,quod uel pro cis pugnando, ttel rogis fpqnte infiliena
tes commoriendo,uel cadaueribtis oftendendis,uel deni^ homicidas prodendo mirifice
declararSt,

Primum igitur de illis dicam qui pro dominis certauerunt,roox ordine de reliquis,
^Romte bello quodam cluiliCaluus Romanus cum necatus elfet, huius uiricaptit exhoftibu»
nemo abfeindere poterat, cum tamen fttmma contentione fexcenti certarent, SC fecinus iftud con»
fcifcere pulchrum ducerent, priufquam canem quem isaluiflret,interfeciirent.ei aifidcntem,&:benea
fb uolentiam erga illum ipfum fidiffime SC amantiiftme ieruatem, pro^ eodem humi ftrato, qui tam &
exnemum fpiritum effudiiret,(ic propugnantem, tanquam uirum commilitonem, SC contubernaa
&
lem bonum, ad extremum amicitiae obieruantem,Aelianus,6f Tzetzes Chiliade 5, cap. 151, ubi in:
rerpres Gallaam proCaluoperuertit;lVleminit SC Plutarchus in libro V
tra animalium,&c,fedomifa

fo Calui nomine, Dario qui extremus regnauit apud Perfas.in ea pugna quam contra Afexan
drum fufcepit,8f commifit,cum a Beflb ( al.per o*. unum ) SC NabarZane multis uulneribus con
ftratusiomnibus mortuum relinqucntibus.canis ab eo educatus iblus permart
foflTus efiet,fi>f iaceret

flt fidelis.eum^ tametfi non amplius fuum altorem, ficut tame adhuc uiuentem feruauit, Aelianus,'
Tzetzes Chiliade j.cap. iji. Darij a Befo occificanem iuxia fepulchrum, ut Silanionis canem man«
fiirefcribit:mrj«TO'7w.j>«,malimmsg«7ws4«j^,ideftiuxtacadaucr, Silanionis enim quotj canem caa
> daueri adh3efilIe,proximeex eodem authore referemus, Pugnaile aduerfus latrones canem pro do
° mino accepimus,confe(ftum^ plagis a corpore non receffifte,uolucres SC feras abigentem, Plinius,

41 Cum Silanion dux Romanus in pugna cecidifletjcadauer eius canibus,feris, SC auibus expoi»
•262 DcQindrupedibus
fitum, foliis canis omnium fideliflimUs multis dieb.fcruauit,&l partra eius pudendas operuit, donec
;.cap.i{o,SyIlanion nomen
aduenirent Romanorum duces, ^fcpdiri curarent, Tzetzes Chiliadc
fuit ftatuari) citiufdam, Sed fUper omnia in hbftro aiuo aflis popuW Rom.teftaturo, Appio lunio,
f
&:P. Silio coir.cUm animaducrteretUreiccaufa Neronis Getmanict fili),
inT.Sabinum ferumael &
tis, imius ex his canem,nec a carcere abigi potUilIe,nec a
Corpore recefljlTejabiedio in gradibus Ge»
circumftante,cx qua cum quidam ei «'
montis moeftos edentem ululatus,magna pop.Rom.corona
bum obieciifeqad os defundi tuliffe.lnnatauit idem in 'Tiberim cadauere abiedo fullentare cona-
tus,elFufa multitudine ad fpedandam animalis fidem, Plitii,
^Canis lafone Lycio interfecSo, cibs
capere noluit.inediacp confumptus efi,Plin. Daphnidem biibulcum
SyraCUfanUm canes quinque
primum deflerunt, deinde commortui funt,Tzeiz. Huiufmodi canes rede of/ramA-sirssrsTes, id e(l „
commoricntes, appellabimus, Gelonis tyranni canis a fepulchro domini fui , nec tti , nec tiliis
f
blandimentis abfcefflt, Aelian.Gelone Syracufano in fomnis clamante, iit qui fulmine idus fibi ui.
deretiir,canis latrare no defijt, donec excitauit,Tzctz,H5c canem Philifttis, tefte Plinio, Pyrrhuni
appellatum fcribit. Is uero,cui nomen Hyrcani reddidit Duris,accenib r^s Lyfimachi rogo, inie
citfeflammteifimiliter^ Hieronis regis,Plin,DeLyfimachi cane idem fcribit Plutarch,iHllb,Vtra
animalium,&:c.& Aelian.Claruseft Pyrrhi Epirota:canis,quicumPyrrhusinfomnisexclamairet,
circumiens eum culiodiebattmortui autem cadauer cum cremaretur,in rogiirn infilijt , Pollux. Ea<
dem eodem^ modo fecifle canem, quem Pyrrhus, non rex ille ,
fed priuatus homo educarat , fama
efticircum corpus exanime h*rentem,capulocum efferretur alfultantcm,poftrcmo in rogum fefe
abiicientem ac comburentem, rtutarch.ibidcm. Cum
Polus tragoedus ( hiflrio Tragicus, Tzetz.) u
defundus antiquo more cremarcniricanis eius alumdus in medios rogos fefe immittens, uiuus una
cum altore fuoexufluscfl; Idem delVlentoriscanib.fertur,Aelian. «Tzetz. fed TzCtzes uiium
duntaxat Mentoris canem id fecifle fcribit, f^Theodorum falfatOrem(pfalten,Tzet±.)ciim pro.
pinqui infcpulchrum impofuiflent,MelitenCs catellus eitis.ultro feipfum in cadaucris tumulum in
ijciens,paritct cum domino humari &
fepeliri uoltiitjAelian.&TZet^, f^Noftristcmporib.in ci.
iiitate Aften(i,cum mulieris cuiufdam genere clarse funus procederet , canis fado impetu fuper ca-
dauer infilip,^ pra: dolore difiedus eti defupcr,tanquam abaliqua fera laniatus, quoniam iinamo
rt uoluitjBlond. Eupolidis poetae canis,defiderio domini defundi, moerore inediacp contabuit , de
quo pluramoxinter defenfores. ^[TNicias quifpiamcx uenatorib.cumdeimproUifoin cafbona*
riam fornacem lapfus fuiflet,canes,qui cum eo erant hoc intuentes,non illinc difceflerUnt, fed pri. j,
mocirca caminum ingemifcentes,& ululantes cOmmorabanturltandemprartereuntesleuiterjCtfcn
iim morfu ueflium attrahebant ad id quod accidiflet,tanquam auxiliatores domino fuo implorantes
homines. Vniis igitur uidens hoc idem, fiifpicatus eft id quod erat St fecutus eft canes , inuenit^
,

Niciam in fornace deflagra tumcdcflagraffe pontis dixerim)ex reliquis coniedauit rem ipfam, Aeli,
anus interprete Gyllio:&Tzetz.Chil.;.cap.i}i.cuius hi funtuerfus.-quos appono , quoniam Gylifj
interpretatio non fatilfacit mihi: XToi-nsTifiiiviii/a.ni/jortrt oiTSTsitciitt, tlj

Vfl-de 'isnyaystcc, E|i(X«7i(Bp{i*(CKl'0V7SSBJ>t(XaCtyW7TagC('X«t, tU^'^tlSClUV6^J^axVV6VT^V^7TKS&t

Sed clarius res intelligetur ex Catlio, qui libro ij, cap. 17 . eundem locum ex Aeliano tranftulit cu- ,

ius ego poflreriorem tantum partem adferibam , Id autem (inquit) intuitus quidam , canem infecu*
tus ducem,fadum deprehendit,exuflum^ in fornace fpirantem Niciam,re prorfum coniedata ex
ijs qua in ignibus uifcbaniur reliquiae. Similis efl hifloria,quam BlOndus refert, his fete uerbis: Ma

rius Catfarirtus epatritiO genere Roma uenator acerrimus, dum equo infidens 8C canem ducens ad
tienationem eXit,inciditin profundam foueam;quod uidens canis creberrimis Ululatibus circumlaa
trabatfoueamtco audito ruflici quidam accurrerunt, 6t recognita hominem extraxerunt efouea,
in qua ei inedia pereundum fuiflet, relido mortuOequo. Annopofthunc cafum euoluto, eodem
die febri correptus,obfj t, ^ Icarij Erigonte filiae pa tris a rtifl icis interfedi cadauer canis oflendittct
fi credimus poetis,hic Sirius efi, Pollux HC alij. Cum Bacchus uiniufum hominib.monfl:raflet, 8t 1«
carius agricolis Athenienfib.id bibendum dediflct,illrincbriati, 8t feuenenum bibifle fufpicati, oc
ciderunt Icat ium^Huius cadauer cum filia non inueniret, cane monftrantc reperit. Huic etiam po.
ffeamorienti canis commortuus eft, Tzetz. Idem pulcherrimos fuper eadem re ilerfus ex Orphei '

Georgicis commemorat. Erigonae canis,fuac domina fepultura affeda immOrtUuS efl, Aelia. Qui
nonErigones mallet habere canem, Martialis in canis Lydiie epitaphio', Accepi a ttirisuerbo
rum non prodigis, fyluam effe non procul Atireliaiurbe Gallip Jubi cum gtaffatores hominem quen
dam intcrfeciflenuinterfcdum homicidij tegendi gratia inter frutices inhumaffenucanis ( qui latro
-num uirib. impar fuerat netp his potuerat reludari )' domini fui domum propero curfu redierit: ac
,

teicdo,quiofferebatur,cibo,uelutlachrymofus nunc egredicns,nunc reuertens, non prius latrare

deftiterit,quam prsftita tanti infortunij coieduraimpetrauerit, utredeunti fibi ad domini cadauer
aliquis daretur comes. Hunc ergo cum fecutus elfet unus ex doraeflicis famulus,fequentem reuolu
qs ubique femitarum ueftigijs ad inhumatilocum perduxit,ubi SC unguibus fcalpuriens, SC terram
dentib.effodiens.occultum corpus indicauit.Io.Rauifius Textor, ^Bononis puer quidam cani- fi
iumamabat,fempercumeooberrarefolitus.Huncpdftincellauinaria feipfum laqueo fufpenden.
(dm intuens catulus,perterritus conftitit; deinde paulo poli immobile uidens , parentes tanquam fu
 ;

De Canibus diucrfis. Lib. L 26 f

fpcnfi mtncuTs latrando curfu adfuit: 6^ fubindc furfum ac dcorfum recurrens , latrare non deftfritj
donec miferi parentes fccuci filium pendentem rcpcrcrunt,Bloi^d* ^Hefiodicahesamoi tuonon
recedcntesjlatratu homicidas prodiderunf,PolIux.PIutarch,in lib,Vtra animalium, ScTc. cum reri*
tafiTet hiftoriam canis qui apud Pyrrhum regem homicidas prodidit,quam proxime fubtjciam.Idem

<inquit)HefiodifapietisiIl!us canem feciiTe famaeft, cum Ganydloris Nauclettj filios,quorn manib*

peremptus eratjprodidiiTet. ^ Pyrrhus Epirota(Epirotar0 rex,Plufarjca iter faceret, fortuito inci
dic incane , cadaucri domini fui adiacente,& illud ipfum cu fumma diligcmia cuftodiente ,ne quis
poft mortem uiolarct,atcpimminucretJs autem iam triduum ferens inediam, diligenti cuftodia alfi*
duus illud feruabat. Hoc ft‘mulat(^ Pyrrhus intellcxiiTct, hunc quidem miferatus, fepulturaaffici luf
'1
0 fif.cani uero plenum cibum ad fe amandum allicientem dedit, paulatitn^ illum alledans abduxit, at
que adeo attraxit.Scd hate quidem hadenus.Poft paulum cum exercitum luftraret Pyrrhus,
wswi^TsfatTi&i-^^^Plutarch. quidam ucrtitjCuminquifitio per exercitum fieret:) milites^ recenicrer,
& uero canis adeffenis non manfuetus folum,uerum cactera quam tacitus erat, Vt uero m recenfio
ne militum iilterfedores domini animadufertifleijtum non fe continuitjquin uaflo latratu in cos fc.
rumperet, atque unguibus laniarer, (uociferatu horribili procurrit intonuit^, Plutarch.) fimul &fe
adPyrrhumconuertens quoad poterat, telfcminhancrem citabat, quod homicidas teneret. Latra^
tum religioni habuit Pyrrhus, ei^ in fufpicionem dC circumflantibus hi uenerunt de uiri mortc.lca
que quacftione adhibita, ea quorum accufarentur confefli funt,Adian.8i: Plutarch Meminit etiam
.

TzetzesChil.5,cap, i^i.cuius hifunt uerfus, ufem^oycis toj;

ao KT«t'<«'7ttTf^^gfti9ni4/ ixaraT^czjrmf/, Kcedv/uxKTU^ sk ^

i(gu

ug K(U'rSi'7ty\JlKcuuny^ skvQih^&xv«t^, De eodem hoc cane Plinij uerbahxcfunt, Ab

cane accepimus in Epiro agnitum in conuentu percuflbrcm domin/>laniaru &C latratu coadu,
alio
ut cogeretur fateri fcelus. Similecft(mquitT3et2es)quod Chronicus quidam paucis ante nos an
nis contigifle annotauit:Ncmpe cauponem quendam fepehfle cadauer(niinirum hominis a fe occi*
fi:)qi>ipofteaprodirusacanc, &
prxfedo urbis flaginum confeiTuSjCruci affixus fit. ^In Gallia
duo mercatores ad nundinas proficircebantur,quorum alter canem ducebat. Hunc alter nefanda I

auri cupidine captus,cum per folitudinem quandam equitarent,iugulauit,&^ humo condidit. Canis I

amiflb domino, nemora dC faltus ilios latratibus implcbat:quem accolar miferati in diuerforium du» I

xcrunt QC cibo refecerunt.Reiedus ille ad locum cadaueris fepuhi rcdibat.Itacp retentus efl ad redi I

in homicidam tanquam proprium hoftemconcifatus,flagia

50 tum mercarorumiquibusrcuerfiscanis
I

tiumeiusprodidit:quodillecaptusconfcirus^,laqueofurpenrus,mrpiffi'mofincpro fceleie dedit .a

^--/W p
I

p(xnas,Blond. ^MemimeriammGallia(mquicidcm)haud proculParifljs, contigifle ut adole» I

fcens quidam mulerem amaret:ad quam dum accedit afliimpto focio iuuenc,8(! comite cane,in mO
I

dio nemoris afocio rmalitraiecflusgladioexpirauit.Canis, quigencreBritannus erae, dtu locum

uauit,mquodominuserutoccultatus.Etctimexfamiiiaqu‘dani adolefcentem perquirerent,
folum repererunt iuxta fepuichi um,quod tamen non agnorcebatur:quoniam tumulus lerr^
’

Sociuscardis author ubmamcflctadolefcenshjterrogatuSjignorareprofitebatur.Sed prodiditeiim

*

canis irruens tanquam in proprium hoflem. Itaque ad redores urbis addudus efl * bC cum caufnm
proferre non poflet,c ur tantopere nunc infenfum haberet canem, haud aliter ciquam domino blan
ipfe mucronem
j o diri prius roIimm:iuirus efl duellum cum canecxperiri.Canis pelle coda integitur :
^ gcftansleui tantam linea uefte tedus,m duellum prodit, Canis gulam homicidae mordicus appre*
hendit,eum9profternit:€xclamatil)e,Mireremmipatres,caneauulfofateboromm'a.Confefl'us igi>

tur quod perpetrauerat Iccius, morte mulcatus efl, Haec Blond,

DE CANE HOMINIS DEFENSORE,
& bellicofo.
DE canibus fobuflis,fed itenaticiSjfupra diflerui;Nimc de illis dicendum qui homines uel i5riii2l
tim,uel in bellis publice defendunt , bC a-my-xifitpvXatK^g hominum . Hos a caercris robuftis tum
uenaticis tum pafloralibus,non alia re magis quam educatione bC inftitutione differre puto , Pluri-
mum faneroboris, ferociae, &
animi his, de quibus nunc agimus, adefle oportet, c«m aduerfus horni
50 nes bC armis mumios,& in iracundia ipfis feris ferociores, nonnunquam eis fit depugnandum Si* ,

millimuscrgocanisCinquitBlondOinpropellcndis iniurtjs hominum aiqp ferarum, operam fuam

praeflabittidem fideliter flabiliumdomi feruabit,8^ pecora foris cuftodiet. Canes tum defeniores
tum alfj, quomodo procreandi quibus parentibus, explicatii cap.y.hiftorix de Cane in genere ex
Blondo* ^ Canes uirorum nobilium cuftodeSjpilofi hirfutit^funt, ex Gallia petuntur , Blond.
^ Ad latrones imiefligandos,non quilibet canis idoneus efl,fed eligi debet canis ferox , ciui non di-
gnetur difeernere homines. Principio autem hoc modo inftituendus efl. Muniatur aliquis pelle den
fa,quam canis lacerare nequeattaduerfus hunc canis incitetur , bC is fugiens tandem ^ cane fe finat
capi, &
cadens ante eum mordere patiatur:Poftridie fimilicer in alium immittatur ^anis , bC hoc fiac
frequenter: tandem enim beneficio odoratus infequetur eamjfuper cuius ueftigia ponitur. Eam uc-
i ro ob caufam eligi oportet canem, qui homines non difeernat , ne fi
blandiri aliquibus afTuefcat, fe*
quatur ueftigia illorum quos diligit. Sed etiam forma odoris eorum remanens apud canem,cerebr^
cius confundit, adeo ut non dignofcatuefiigia eius qUeminfequi debet. Non pauci autem
eiufmodS
^64 DcQindrupcdibus
J-iperitinfur cancs,qai nenifnem ferme difcernerc dignantur. Quod uel inde conflat ; quoniam etft
am canes uenatici aliquando coniunduntur,cum fuper diuerfa ueftigia ferarum ponumiir, Sc erraa
re incipiunt, Htec AlbCrt. ^ Canis defenforius horridus fit,£e iempcr putaturo fimilis , omnib,
inimicus praeter dominumtita ut ne tangi quidem ie patiatur a familiaribus ; fed omnibus morfunt
minetur jtanquam hoflibus: dominum tamereCiis oculis feruet,Blond, Et alibi, Defenlbrius(inquic)
forni a prteftanti deligatur,qua terrorem intuetibus indticatlaudatur feuerus, minime blandus , qui
6C conferuos tanquam iratus infpiciat,SC citius excandefcatin exteros,item qui uigilantior fit,etcir
cumquatp profpiciaqut folcnt animofi.Sed quoniam canis raro natura defenfor boniis efl^ ideo hac
pueris. Anniculum iam Si adultff,
arte inflrueridus erit.Infans etiamnum irritetur ad iracundiam a
gladio laccffere Si obruere oportCqac impugnare donec felTus & uitSor os cruentum reportet ; fer-
„
uiis autem SC gladiator, uel lacer,uel uidius recedat.Poft pugnam uinciendus
eft,ne^ permittendi
ut follitus u 2 getur;fed in uinculis pafcatiir donOc euaferit optimus defenfor . Aggredi autem eunt
oportet ftritSis mucronib.Hac ratione fortiflimus fiet, & contra hoftes duci, Si dominum ab infidijs
fccurum reddere idoneus. Hoc enim ferUatur hac tempeftate etiam plerifi^ in locis Hi(paniac,ut per
cepimus, Hatflenus Blond. f Alexander Pheraetts Theflaliat tyrannus educafle fertur canem m.
foliiaemagnitudinis, atrocem, Si infeftum omnibus praeter domefticosatcp iliosa quibus cibum ca«
piebat Hunc dormiens foribus cubiculi ctiftodem adhibebat, ut qUi fibi metueret quod uarijs tor.
mentis multos fubinde afficcreqBlond. Eupolidi poetae comico Augeas Eleufinius munere do
f
canem, non modo genere Molotticum,fed etiam forma praEftantem:qtiem eodem nomineEu
trailit
polis,quo Augeas erat.appellauit.Canis iam nomine Augeas,cum longa confuetudine tum utro ci k
bor um illecebris alleflus,SC blanditijs, diligebat dominuiTi,ut praeclare oflendit, cUm aliqUaridofCr-
uus nomine Ephialtes dramata quaedam Eupolidis domini fui furripcret.T um non lattiit canem fii.
rax feruus.ls itacp acerrimo impetu,crudeli^incurritin hunc direptorem, mardicus^comprelien
dcnsinterfecit.Poft autem aliquantoin Aegina Eupolis exce(riieuita,ibi^ cius corpus ad fcpultu,
ram datum fuit.Htiius ueto canis morte illius ingemifcens,non tantum ululatu primo illius excefi
fum c uita luxit, fed deinde moerore inedia^ extabuit,in odium^ uitae adduflus ex altoris fui mor«
te,extindus eft.Ex eo locus hic,ad huius cafus memoriam conferuandam,Canis ludus appellatur,
Aclian. Eadem feribit Tzetzcs Chil.j cap.i?i. Apud Suidam haec uerba legimus , om ii irtiinuim
tiuiS Kmy -nt ti/lxs c-viiirtiHii ,
quae quidem de Eupolidis cane dida mihi uidentur. Me,
inoratur 3C Nicomedis Bithyniae regis canis, uxiore eius Cofingi lacerata , propter lafciuiorem cum
marito iocum,Plin.NicomedesrexmaximB SC fidilTifiiUm fibi charifiimum^ canem MolofTtim ha.
buit,huius conitrgem Ditizcleniex qifa Pr ufiam.Zidum, SC Lyfatldram fuiceperat) regi colluden-
tem, canis hofiem arbitiatuSjinuafiqfiC dextrum hUmeVum morfu auulfit,cai nes 3C ofla dentib.com
minuit. lUa moriens in ulnis mariti Nicomcdiffepulta eftin fepulchro tfeaUratojQuod quidam tem
potibus ]VlichaclisfilijThcophilicffbdientes,faltium adhuc mulieris cadaocrinuencrunt, uefieex
auro texfa inuolutumtqua in fornace fufa,auri libras trcdecim fupra cetitum repererunt. Cacterum
canem ipfum a regis confpcdu femota,defide'rio regis 8C moerore propter necaram muliere,plcriij
mortuu refci iJt,Hacc Tzetz. tefle citansArrianu in Bithynicis. Orpheu aucupio intentum draco
inuarurus erat, quem interceptum canes occiderunt, ut ipfe recitat in poemate delapidib, (quodeli:
amnum extat,)Tzctz. ^Apud nos Volcatium nobilem, qui Celelium ius ciuilc do^uif,aftttrco. qs
ne c fubutbano redeuntem, cum aduefperauiflet , canisa grallatore defendit : Item CatliUm fenato-
fenlrsgrS Placentia: ab armatis oppreiTuminec prius ille uulncratus efl.^cane interempto,Plinius,

^ His auxere fidem,quos noftro fulua fub ^uo Miratur,nutrit& Rhodos, culiodibus illis
Arua,& Carpathi) defenditiittora ponti. It nodes animolaphaIanx,inrtexa trilici

Pedora thoracum ttmica,facrum^ profano Seligit, &blande exceptum deducit ad urbem,

Illum autem rapit.Sil morfu difeerpit acerbo, StroZa filius in Epicedio canis. ^
Adolefccns fpeda
tae uirtutisi inter Danaos canCm habuit horrend» acerbitatis, quaefola picruncp bis fenos peremit
uiros.Blondus.
^Garamanftirrt>rcgcm Cancsdticentiabexilioreduxcre.praeliantcscontra refiflentes. Propter
bella Colophoni), itcm^Caftabalenfes, cohortes canum habuereieac prima: dimicabant in acie, nun ^
quam detredantes.Haec erant fidiffima auxilia, nec ftipendiorum indiga.Canes defendere Cimbris
catfis domus eorum plauftris impofitas,Plin. ^Cum Hyrcanis &
Magiiefijs canes quafi focieiatem
bellorum gerendorum inire folebant,hiscp maximo ad bella infer enda,adiumentoerant.ln pugpa
ad Marathonem cemmifla cuiufpiam Athenicnlis canis,fumma contentione illi tulit auxilium,ac il
mul ex ea adione utcrep in uarrjs feriptionibus honoris memoriam confecutus efl,Aelian. Magne
iCs qui iuxta Maeandrum habitanqferunt alere canes inpraclijs propugnatores,OTAs«»(i\arittiir<s*s:li>
miles autemerantPa:onumquoq5«o-vtfcjMi;tu/tt,ideftuenanonumfocfj canes, Pollux. ^Cert3
eftexuerbis Valcrij Maximi Mafiniiram regem Numidar0(quS parti fidei in hominum pedorib.
T
reponeretjcorporis fui cuftodiam canibus commifiiTe, extor. ^Tale(ex canibus) tibi auxilium
Colophon, tibi tale parafli Cafpia gens,partos^ aque partiris honores , Stroza filius in Epicedio (t

canis. Apparet cum Cafpiam gentem apud Plinium legiiTe, ubi codices noftrt rede habent Cafta.
balenfcs.Efl enim Caflabala Ciliciae Si Phoenicix ciuitas,quae &
Perafia dicebatur Stephaniis ex
,
Strabe»
 De Canibus dluerfis. Lib. I. sdf
Strabonis libro ii, f Hifpani qiiinouitm orbem perliiftranmt,i'ticcrtammibus cum nudis incolis
canum opera plurimum ufi funt, Petrus Martyr, Et alibi, Canes Hirpanorum (inquit ) in homines
nudosrabidiinfiliebantjhaudfeciisacmferosaprosautfugaces ceruos.nec minusfidos Hifpam
reperiuntin periculis fubeundis canes, quam fuos olim Colophoni) uelCaftabalenfes.Et rurfus.Pa-
eram regulum SC tres alios eum comitantes,hom{nes nefarios 6C extrema: iibidinisj Vafehus Hifpa
nus apud feaccufatos in bellatorum canum fauces coniecit,illorum^ lacerata cadaueta cremari
iulTit, De canibus, cum quibus pralia ineunt, mira referuntur. Ad indigenas armatos haud feCiis ir*

ruunt pra:cipites ac inceruos alit apros, fi digito monfirentur.Dataquandocp teifera canibus folu*
tispr^euntibiisagmen, toruoMolofforumafpedu at(]p infueto latratu perterriti hofteshacfitantes,
10 pugnas ordines^ ftupidi deferueriint. Verum Catamairenfes SiC Caribes ferociores, bellis^ gerens
dis aptiores, in ruentes canes eitius fulgurc i<3o uenenatas deftinant fagittas, 6CmuItosperimimt.
DE CANIBVS CVStODIBVS; ET PRIMVM
depaftorali.
CA N VM qui cuflodesdicuntur,&^cuftodia:caufa paratur, airj pecora, alrj uillas,altj domos pri
uatas,alij publicas,ut tcmpla,cuftodiunt. Aptacuftodum nomina apud Xenophontem funtPhyhx
6c Phrura, Plura de cuftodibus in genere, uidc infra ab initio tradationis de cuftodibiis jedium.Scd
primum de pecuario, inde difleramus de reliquis, fMolotticum genus uenaticummihil a cateris
diferepat: Atpecuarium,longe5(^ magnitudine, &: fortitudine contra belluas pra:ftar, Ariftoteles.
S -iTCtfi^iKos ngu fttyccj, Varinus dC SiiidastSed deMoloiiis uide fupramter Venaticos ro

ao buftos, Nectibicuracanumfueritpoftrema.-feduna Veloces Spartae catulos, acrem^ Molofr

fiim Pafce fero pinguununquam cuftodfbus illis Nod^urnum ftabulis furem, incurfus^ luporS,
Aut impacatos a tergo horrebis Iberos, 6dc. Vergilius in Georg. Pecuariii canem Aiig.Niphus ma*
flinum inrerpretatunSimt autemmaftiiii,ut fupra docui.quos (jermani irttbcn appellant*
^Nuncdemiitiscuftpdiblisloquarjquanquamcanisfaird dicitur mutus cuftos, nam quis hoa
minum clarius,aut tanta uociferatione beftiam,uel furem praedicat, quam ifte latratu d quis excubi*
tor inueniri poteft uigilantior d Qiiare iiel imprimis hoc animal mercari tueri^ debet agricolatquod
SC uillam, 8d frudusjfamiliam^ dC pecora cuftodit, Columella, Sed de uillatico alibi j hic de illo dice*
mus>qiii ( ut Columella inquit) propellendis iniurijs hominum ac ferarum comparatur: 8d idem ob*
feruat domi ftabulum, foris pecora pafcentia. Relinquitur(inquit Atticus apud V
arrone) de qua.
J® drupedibus quod ad canes attinetjmaxime ad nos,qui pecus pafcimits lanare.Canis enim ita cuftos
eft pecoriSjUt eius quod eo comite indiget ad fe defendendum.In quo genere funt maxime oues,de.
inde caprae. Has enim lupiis captare folet, cui opponimus canes defenfores. Infuillo pecore tamen
funt, quae fe umdicent,fues,uerres,maiales, fcrQfae:prope enim hgc apris,qui in fyluis fa:pe dentibus
canes occideruntQuid dicam depecoremaiorcrcum fciam mulorum gregem cum parcereiur,eocp
ueniftet lupus, ultro mulos circiinfluxiflejSd ungulis caedendo eum occidiftec’ dC tauros folere diuer
fos a (frftere clunibus continuatos, 8d cornibus facile propulfare lupos cHscilR,
^Pecuarius canis ( utor Columellae uerbis)ne<^ tam ftrigofus aut pernix debet efle, quam qui
damas, ccruos^, 5:1 uelociflimafecftaturanimaliainec tam obefiis aut granis, quam uillac horrei^ cu
frostfed Sdrobuftus nihilo minus,5l aliquatenus promptus ac ftrenuus,quoniam dC ad rixam, ad &
40 pugnam, nec minus ad curfum comparatur, cum dC lupi repellere infidias, SC raptorem ferum con.
fequi fugientem, prscdam^cxcutcreatt^ auferre debeat, Qjuareftatuseiuslongiorproducftior^ ad
bos cafus magis habilis eft, quam breuis,aut etiam quadratusiquoniam ( ut dixi ) nonnunquam nc.
ceffitas exigit celeritate beftiam confedanda. Caeteri artus fimilesmembris uillatici canis, aeque pro*
bantur, Hxc Columella, Canes ad pecorum ciiftodiam (inquit Varro apud Conftantinum) pr«.
cipue generoftjcorpore magno funt,uegcn's uiribus, animo non deie(fto,graui latf atu ai<p formida»
bili utentes ; CJui etiam in adeuntes non fruftra ac temere infiliunt, fed uires in fuum tempus refer*
uant,cum impetu opus erit. Hi fiquidem funt fortiores, atep aigre etiam capiuntur , (/Ivm

:intelligo qui non facile capi, id eft uinci a feris queant* Canis paftor^is ( ut Blondo pia*
cet) defenfori frmilis eligatur, educetur^ fimiliter.Laudat in eo colorem album CSlumella, qui fi no

5 ® reperiatur,quemuis potius quam uarium probabis: ut quem prifei ( Columella ) nec in uillacicis nec
paftoralibus laudauerim, Non mirum eft autem fi candidi canes hac tempeftatc probentur a pafto»
ribus,cum illi prx exteris facile dignofeantur a Iupis;nam exteri in tenebris quando^ non agniti a
paftoribusjpro ipfts lupis petiti funt, (ut fupra V
etiam in cnaticorum colore diiftum eft,) Hxc Blon-
dus, Paftor album probauquoniam eft ferx diftimilisjmagno^ opus interdum difertmine eft in pro
pulfandis lupis fub obfcuro mane,ucl etiam crepiifciiIo,ne fi non fit albo colore confpiciius, pro lu*
V
po canem feriat,Columella. Primum xtaie idonea parandi funt(inquic arro) quod catuli dC uetu
li,nec^ fibi,ne<^ ouibus funt prxfidio, 5l feris befttjs nonnunquam prxdx.Facie debent efte formofi,
magnitiidineampla,oculis nigrantibus autrauis, naribus congruentibus, na
fum eiufdem coloris habetes,FrOnto:Eiurdem coloris intelligi poteft iiel iimpliciter, ut unus in nafo
^0 color fit:uel ut idem qui in reliquo corpore: uel idem qui in oculis, quos Fronto proxime nigros tan-
tum probauerat:)labris fubnigrisautrubicundis,ne(j refimisfuperioribuSjnecp pendulis fubtiis.'
mento fuppreffbjS^ ex eo enatis duobus dentibus, diredis potius quam brochisCEortis,Crefcetienfis>
i66 De Quadrupedibus
se aciitis.quoshabcntlabro teeSos. (Fronto fimpliciter dentes acutos requtn't:)rapitib. Kaurjcuifa
magms,acflacci's(Crefcemten.pro flaccis habetlatis.exponensplicatis. In Frontone
id efl nigris capitib.perperam legi puto pro «Atrc, id eft magnis capitib.ut conueniat arro V
nijficut in cacteris fere omnibusipetflore Iato,Fronto:quod V
arro Latinus non habet. ) craflis ceru^
bus.ac collo:(«tiAv«i;(si'<lr itfa 7reAnjJKX»Asr.’>jo«x."^©' collum totum eft Graecis, pofterior,<t!if» an,

terior tantum pars,Fronto.)internodijs articulorum longis, (tntKstnoiAsijBfttxiWfts Kf»! <(sa tjp,

TO,id eft, artubus longis, brachijs folidis 8i cralTis, Fronto.) crurib.retftis, ac potius uaris quam ua.
cijs, (a-ittA» of S<£,a ) tiBjiTKirftiloTrfa (<itAAo(< «',deeft uox ^AmtriTij» , ut Andreas a Lacuna retSe ex Varro,
ne Latino conijcit.irw&i enim ueljotfw, Latinis uari appellantur,incedunt^ crurib.introrfum per
uerfisii3A<M(r«( uero.La tinis blaiq K uacij,cancrorum inftar crura extrorfum curuant.)pedib.magnis
"
& ingredienti ei difplodantur(7n!tri<ts inyohuij/i ly' usrvSiKrBf/TifteTvrotiJlMs.Fronto.jdigitis di
altis, qui

fcretiSjc/lBjSfafdlrwjiunguibus duris ac curuis:talo,nec ut corneo,nec nimium duro, fed fermentato

ac mollita feminibus fummis corpore fupprelTo.-fpina netj eminula.necp curua, (/ax'1'
5*5 iX«i'T<(tr,Fronto:)cauda crafla, (Fronto addit, 4« -f aiqinms (ra»e<{a(2r('5A«(/,id eft quae ab initio ad fi

nem ufo paulatim tenuior gracilior^ euadaOlatratu gr3ui,(grauiflimo,Fronto;)hiatu magnoicolo

re potiflimum albo, quod in tenebris(addendum uidetur aliquid,ut fic legatur,quod in tenebris a !ii
po dC alijs feris facilius dignofcantur,ut fupra etiam docuituel tale quid:) ipecie leonina , HatSenus
V arro.Poftrema eius uerba exFrontone dilucidius intelligentur.Is canes probat albos colore, pra-
fertim fi grege- /"qui debeanttrauos oculis,Sd leonina fpeciestuel fi Gratce mauis, jjtjunrsj mi
AtsTOB^Bj, Liubitet autem aliquis utrum AtoraBifas ad corporis uel fpeciem uel colorem.uel ad o.
itiu

culorum tantum colorem referanego de oculorum tantum in eis colore acceperim, quem Graciin
leonibus pracipuex*Si”>t(' appellant, ut Auraseiric interpretamenti loco ad charopos fiibiecetipNon
enim intelligi puto de reliqui corporis colore.quem album deiyderat.Quod fi quis de corporis fpe,
cie 8d figura accipere malit,illi non contenderim, ne V
arronem quoij errafle,aut locum efle corni,
ptum defendendum mihi finquanquam pofterius iam proxime probaui.Crefcentienfis,cuius modi
ca apud me authoritas eft, hunc V
arronis locum ufurpans.colorem leoninum fimpliciter in cane pa
ftorali laudaqnulla albi mentione.Oculis igitur charopis fiue rauis SC leoninis hoc genus canis de,
ligendum Fronto iubet,5p tv <^ic<r«s n 4iAsi,hoc eft fiue hirfuti fiue glabri fint, nem
pe reliquo corpore, ut in foemina etiam diceturtetfi hirfutos efle praecipue circa armos magis leoni,
num eflet. ^ Praeterea foeminas uolunt efle mammofas,atqualibus papillis, Varro. Fronto etiam
tn foeminis mm prfcedetes maris notas deflderat,tum ut magnas habeant mamillas, papillas in eis
magnitudine pares.quoniam nonnullae canes marcidas mamillas, SC inftar ligni ficcas durascp ha-
bent, 1(6« «iTi|aA»(dle*{.Nec admodum refert an reliquu corpus hirfutum glabrum fit; hir-
futies tamen canem magis terribilem reddere uidetur. ^fMagni intereftex femine efle canes eo«
V
dem,quod cognati maxime inter fe funt praefidio, arro. Canes funt nutriendi , affines affimb.iun,
<!}i:naturaliter enim illi fibi mutuo blandiuntur, ut Andr. a Lacuna uertit : ut Cornarius , mutuam
opem ferunt , Grace innitin legitur uoce corrupta : Cornarius uidetur loalmn Icgilfe ; qua: le.
<Sio ex pratcedente etiam Varronis fententia confirmari poteft. Videndum ut boni feminis fint;
ita(^ a regionibus appellantur, Lacones,Epirotici,Salentini, Varro. Videndum ne a uenaloribus
aut lanijs canes emastAlteri qudd ad pecus fequendum inertes: alteri fi uiderint leporem, aut ceruS,
quod eum potius quam oues fequeniur.Quare aut a palloribus empta melior, quae oues fequi con,
fueuittaut fine ulla confuetudine quae fueriticanis emm faCilius quid alTuefirit , eacp firmior confue.
tudo,qua:fit ad paftores,quam quae ad pecudes, Varro. ^Seruabimus eos collum eorum crudo
corio circumuallantes, guttur^ Sf totas fauces munientes, ab ipfo nimirum corio erigentes ferreos
aculeos. Siquidem fi aliquam harum partium attigeritfera, canem occidetfin uero alia partemmo*
morderitjUulnus excitabit duntaxaqV arro in Conftantini Geoponicis. At ne in eos graifennir fc
ra:,ut hyjnae SC lupi , munire illis guttur at^ collum oportet.ueluti ferratis thoracib.clauis^ acumi,
natis trans fixis, a fe inuicem latitudine digitorum duum aculeis ipfls diftantib, Fronto ibidem Sed .

de collarib.canurtt plura dixi parte y.cap.S.de Cane in genere.In locis faxofis 8C fenticofis, calcia*
menta pedib. adhibenda fttnt,quibus praetegantur ufep ad crura,ut integris pediKcanis ualidior ob
fiftat contra impetus beftiarum, Bioni Hos canes qui edttcant,collidunt, attp ad mutuam pu.
gnam impcllunt,deprimi tamen non finunt,ne pufillanimes fiant animo^ perculfi, fed in certamine
audaces alijs minime cedant, Fronto.Edttcunt eos,plures in unum locum, irritant ad pugnandum &
V
quo fiant acrioresmetp defatigari patiuntur quo fiant fegniores, arro. ^Publius Aufidius Pon
tianus Amiterninus non(lego,cum)greges ouium emiflet in Vmbria ultima, quibus gregibus fine
palloribus canes accelTiflenupailores ut deduxerut in Metapontinos faltus,& Heraclea emporiS,
inde cum domumrediflent,quiad locum deduxeracedefydcrio hominum diebus paucis poftea ca.
nes fua fponte,cum dierum multorum uia inter eflet, fibi ex agris cibaria quafiertinqatqB in Vmbri.
am ad pallores redierunune^ eorum quifquam fecerat, quod in agricultura Saferna pracepit , qui
uellet feacanefedlarijUti ranam obrjciatcodlam, Varro, Numerus canum pro pecoris multitudi= Is
ne folet parari.Fere modicum efle putanqut finguli lequantur fingulos opiliones , de quo numero
alius aliuit» modum conftitiiit.Q,uodfl funtregione* ubibeflis fintmult*, debent efle plures:quod

accidit
 ^

DeCanibusdiuerfis. Lib. I. 267

accidit ijs, qui per calles fylueftrCs lOrtginqiWs folent comitari in aefiiuajK hybCrna Villatico
. ucfo
gregi in tundum fatis efle duos,& id marem SC foemiftam.lta enim funt atfiduiores, quod citm altes
ro idem fit acrior; Si fi alter indefinenter (Crcfcentien.udcem indelinenter omittit) atgcr eft, ne fine
V
cane grex fit, arro. f Catuli duob.mcnftbus primis a partu, non difiunguntur a matre, fcd mi.
V
nutatim defuefiunt, arro &i Fronto. Confuefaciunt quotp ut poiTint alligari primum leuib, numel
lis(uinculis,Crefcent,)quas fi abrodere conantur, ne id confuefcant facere uerbcrib, deterrere fo.
,
lent, Varro. Aflliefaciunt cos uinculis,primo quidem loro,dein ueropaulatimferrcaccatente, Fron
to. Pluuijs diebus cubilia fubftcrnenda fronde,aUt pabuloipalea Fronto:)duabus de caufis,ut neob

linantur,aut pcrffigefcant.Quidam eos caftrant.quod eo mintis putant relinquere gregem ; Qtiida

jo nonfaciunt,quod eos credunt minus acres fieri, V arro. f Canis paftoralis colludit paiiori, grege
agnofcit,infi'diantes feras perfequiturtquat dotesfi ei natitia &
fpontanese fuerint, excellit in fuo ge
ncrCjBlond.Cattili quot educandi, quaedam ad procreationem, educationem SC cibatum per
alia
linentia, lege fupra in hifioria Canis in genere. Canes interdiu claUfos effe Oportet ut notfiu uigi.
,
iantiores fint,Cato ca ii4.qux eius uerba ad uillaticos & alios cuftodes potius quam paftorales per
linere mihi uidentur,8efi Petrus Crefcentien.in paftoralis hifioria ea recitet. ^ Cibaria fere eade
funt utricpgeneritpecuario &
uenatico)pracbenda.Nam fi tam laxa rura funt,ut fuftineant pecorn
grcgcs.omnes fine di ferimine canes ordeacea farina cum fero commode pafcunt . Sin autem furcu.
lo confitus ager fine pafcuo eft,farrco uel triticeo pane faturandi ftmt,admifto tamen liquore cotSa:
faba,fed tepidomam feruens rabiem creat,Collumclla. Non permittunt illis mortua tangere peco
JO rarne in uiuentia etiam afliiefcant impetum faceretreuocantur enim aegerrime, ubi iemel carnes cru
das guftauerint,Fronto.
^fEtdc orepaftoririi canis uirens exiluitranula,Apu!cius libro ^.Metamorph. Omnia fecum
Armentarius Afer agit, tctftum^, larem cp, Arma^,Amyclaeum^ cancm.Creflam^ pharetram,
Verg. inGeor. AiAluwis'^nSKQja«?n^vHv<rcu.^^ hviius JtflifTraii/Kga 7r&i3(CTft)f',K^7Kiji«is((X7^ae^aAft.
tcy t Xenophon in Oeconomico. VoiyviTUi Lmts , otTreAs, iuwis,
PollHx.Kid/tfIr?iW(<w's)i/ ifvAmts.Geopon. Graeca. Kui/«'crj8o7Kf*j,una uoce , Suidas exponit canes pa.

ftorales,adijciens, w3gtc7n(i,a^’tJai7Ji'(cs wmgs, quafi canis paftoralis natura

his uerbis declaretur,ut qui nulli familiarium noceat,externos uero quofdamfnimirum fures SC prj
dones)interimat. Pecudes^fecuta PoEmenis,Ouid.intercanes AtSaeonis. Aegypti) canes abOp
JO piano cognominantur Bj>«,id eft armentorum cuftodes.Geryonis canis,nomine Gergittios

Cerberi trater,armenta cuftodiens,fli ab Hercule cafus, in Iberiafcpulchrum habet, Pollux, dsJi

fiosis 7ri&. tisAce
^ kwAh, carmen Homeri quo fignificatur -ni gn/AtcM-fli/. AvJ«^
cj/’ c^flSritTajSic.astAisfiV^^eof, Office fiui/ts Tt set^Itaw (fifcrvtxe Eyyiau(^tpijov»^'7ii(A’^ <p^is

ciy «AK/yay «osg pxyyiivt^jalKuy Xt 3»

fcj ttiwewA9M,Homer.IIiad.f.ldem poeta a Glauco quodam ho
fpitio exceptus, cum caries non ceflarent ccenantem ipfum adlatrare,fic monuiCPjiI-rat/ Uva-i Jlim,
voywr' ojjAahin Svfticn Aww.t&j «yavoy.c yt^ nyu TrytSyvy cctiSft Aft/pas fisgds mVt©',
Sed horum quardam commodius ad uillaticum referennir. iSipfi' iumy(jT n^yaTrxLi/lx ) xyri

jc(j^oy,ei t/xorc K^ote ^ ^stmy ^t/lHyHomy.H^H i(SU « flsAex Lvxy xvy Tits rixms "PynJ^
«l/»'Sja'e«r»sdf),iG£en(«tA«stiJiW(tc8«i,Simocatus inepift. ^ Canis Silouis apologum Socrates apud
40 Xenophontem libro i. Apomnemon.his uerbis referuCum animantia effent uocalia,Ouem domino
fuo dixiffe ferunt iMirtim facis profedd , qui cum nobis, a quib.lanam,agnos,cafeumm habes , ni.
hil des nifi quicquid a terra capiamus:canem,qui nihil tibi tale prsebet,de quo tu comedis pane par.
ticipem facis. Canis uero cum hacc audifieqNon immerito per Ioucm,dixit;Ego nancp fiim ille , qui
& uos ipfas faluas facio,atcp cuftodio,ut nec homines uos furetur,ncc lupi rapiant, Qiidd fi ego uos
non cuftodiam,nec ad pafcua uobis proficifei licebit, timentibus ne pereatis . His ab eo ditSis , oiies
quoque fertur cani conceflifie.
DE CANE VILLATICO, ET NAVTICO.
CANIS quac^ iuntfta funt uills cuftodit,is obeCor aTgrauior efie debet quam
uillaticus uillam,
pecuarius, corpore etiam minus longo, cum celeritas in eo non requiratur,Colun«:lla. Noftrates ut
ja paftorales, fic uillaticos etiam eius plerunq; generis habent, quos rudios uocant,'3ttt&ett. illa cix V
ftos eligendus eft amplillimi corporis,uafii latra tus,canori^,ut prius auditu maleficum, deinde eti»
am conipecft u tcrreat, 3^ tamen nonnunquam ne uifus quidem horribili fremitu fuo fuget infidian.

temtfit aut coloris unius, is^ magis eligatur albus in paftorali, niger in uillaticotna narius in neutro
eft laudabilis. Villaticus, qui hominum maleficijs opponitur,fiuc luce clara fur aduenerit, terribilior
niger confpicitur.fiue node,ne confpicitur quidem propter umbrat fimilitudinem tquamobrem te.
dius tenebris canis tutiorem accelfum habet ad iriitdiantem. Probatur quadratus potius , quam Ion*
gus,autbreuis;capite tam magno.ut corporis uideatur pars maxima; deiedtis, Si propendentib.ati»
ribus.'nigris,uel glaucis oculis,acri lumine radiantibus: amplo, uillofocp petftore, latis armis, crurib,
cranis,&: hirtisteauda breukueftigioru articulis,et unguib, amplilTimis,qui Grecc tfpxxxi appellant:
<0 predpue laudandustmores autemne
(,^(tK9s,'3?5ittA«(<»f3?x®£“'>Varin.)Hic erit uillatici canis ftatus
que mitifiimi.necp rurfus truces, attp crudeles,quod illi furem quocp adulatur, hi etiam domefticos
inuadunt;fatis eft feueroselTe, nec blandos, ut nonnunquam etiam conferuos iratius intueantur,
z 3
268 Dc Quadrupedibus
uigilaccs confpicitnec errenet,
femper excandefeantin exteros. Maxime autem debent in ciiftodia
illi.nifi quod certum comperYunt.non indi,
(ed affidui:& circimipetSi magis.quam temerarijtnam
idcirco memoranda credidi, qma npn na-
cant:hi uano ftrepituA falfa £fpicione concitantur.Hacc
potcftas fuerit,eiufmodi probemus Si
tura tantunijfed etiam difciplina mores facit, ut cum emendi
;

natos, talib.inftitutis formemtis.NecmuImm refert an

ifllatici corporibu»
cum educabimus domi
gradu, quam eminus, «infpatiolo curfii
craues 5C parum uelocesfintiplus enim comminus, Siin
Icere debeminam femper circa fepta, dC intra tedificium confidere,
immo nelongius quidem rece.
aduenientemfagaciteradoriuntur,8i latratu co
dere debenttfatiscppulchrcfunguntur officio, fi Si
appropinquantem uiolenterinuadut. Pri,
terrenfnec patiumur propius accedere,ud confiantius
mum ed enim,non adtentari.fecundum ed.lacedttum fortiter Si perfeueranter uindicariiatque hic „
dedomediciscudodib.CoIumella. Blondusuillaticumlaudathirfutiscontraaisqf pilis, utipfelo-
altero dormiat j qui Icuiffimum propter
quitur:qui corpus in gyrum colligat, altero oculo uigtlet,
motum expergifcatunaurib.Si cauda domino faueat,eius^ manibus caputfiibtjciatSidorfumjan
quam ita blandior domino,6iincudodia uigilantior ftiturus: externis tamen, imo familiaribus qua
que domini, terribilis ede debet, f Canes potius cum dignitate Si acres paucos habendum,quara
dormire, Si catena iiiniff os eife,
multosiquos confuefacias potius noilu uigilare,6i interdiu clauibs
oportequt noflu uigilatiores Si acria
ut folliti acriores fiant, Varro i.ii.Canes interdiu claufos ede
res fint,Catoii4,Aduillaticos referri podimt
etiam fuperius pofita quaedam circa finem liidori*
KjSwiti/ (imix irvnziiot> ii«T»C,Simocatus in epid.de cudodiendis
uineis loqiiens.
de padorali. Kra
rNAVTIcvscanisedquia nautis uehitur,ut natiis Si rudentum mercium cudos fit Is eli^ ^ j,

turicorpore maximo, terribili latratu, qualis ed canis Crouaticus, pilis Si

magnitudine lupo proxi-
mus, afpetdu etiam affoce,B!ond,
BE CANIBVS B&iVATARVM ET P V B I, 1«

carum aedium cudodibus Et primum de cuftodi,

.

bus quaedam in genere,

Canes fi cadrentitr,
C A K ES ctidodcs ditierfos ede ftipra dixi ab initio hidoriac canis paftoralis.
cedant a relinquendis heris, ad cudodiam Si uenationem nihilo deteriores fadi, Xenophon. Et & 1

uifomna canum fido cum pedore corda, Lucretlibro 5. quod fomni dnt medici ac parce dormiant.
Cudos epitheton canis,quod domum altoris protegatjTextor. Exagitant Si lar. Si turbaJDiania
fures, Pertiigilant9lares,peruigilantcpcanes,Ouid,li,'{ Fadorum.canesiurbam Dianiam uocat, j|
nam ferociores quidem ca,
Boifctim pugilem Thedalum longe aliter quam canes tradare debetis ;
nes plericp interdiu uinciut.nsdu dimittunt: Hunc uos,d quod ^quum ed feceritis,
nodu uindum
tenebitis,interdiu folutum dimittetiSiXenophonin Expeditione Cyri ad finem libri -j. Vigil ,epi

iheton canis,quod pro foribus excubias agat ut rem domini tiieatur.Robudj^

fores, ^uigiliim|ca

num Trides excubiae municrantfatis,Horat.libro5.Carminum, Ode 16. Tenebris^ teguntur

Omnia,iamuigiles conticuere canes, Ouid.libro4.Fadorum. Catenarium canem legimus apud
Senecam libro j.de Ira:ed autem is qui ad fores domus alligatur cudodiac caufa. Kiu;ks -/pxiTi^xiTrv
toaijis.Homcr.Iliad.jt.communis lingua n-i/Anifis ianitores dicit. DeuoceTjopciri^iisuidc infra in Ca,
neinutili. Exanimes ncpidarefimul domus alta Molodis Perfonuit canibus,Horat.
Serm. i.Sat,
6. quocp ufus inuenit,ut acerrimos ac fagacidimos canes in turribus nutriant,
Illud
eget, lib, 4. 4» V
deremilit. ^Si eximios cudodes habere cupis,robudoselige,eos^ ligatos interdiufemper indu
de, nodu folue. Erunt enim mirabiles in cudodia, neminem omnium agnofeentes , nec admidiiti in
domum quenquam, Alberms, ^ ^ ^

Aedium priuatarum cudodes cancs,uno uerbo Graecis oiasf « appedantur. o«sj« xvm, cw
toBxxTsiiafrttyjSuidas, o.Kstoj©', Hefychius 8C Varinus, tej©- exponitur audax, ro,
oWjos
budus,magnus,impetuofus,bellicofus:»f«uero,cudos.CanHm qui communiter domus cudodiSii
&
quidam funt magni,quidam mcdij,quidam parui.-funt minimi nobilium matronarum : omnes hi
domos latratu defendunt, alienis importuni funt,Auihor obfcurus. Rufus canis ex numero cu
ftodum,idoneHstdutmimicusfiat,Albertus. Genus canum ignobilius, quod ad cudodiam dedi,
natur, ita ut plurimum ante menfam fe difponiqut uno oculo odium,altero largam domini manum ^
infpiciat, Albertus, Anfcr folertiorem cudodiam prabet quam canis, Columella. Ed anfeti K
cura, Capitolio tedata defenfo,per id tempus canum filentio proditis rebus,Plinius. ^Canes
iiigil

domus cudodes in fomnis uifi.uxores famulos etqiiaedtaspodediones fignificant, Artemidorus.

Canes etiam templis cudodes
^ &
sdituos multis in locis gentiles adhibueruqqui fures facri,

legos arcerent ac proderent. ^ Achata Pallas cognominata ed, cuius templum

( ut Aridoteles feri

bitin libro Mirabilium)in Italia apud Daunios ApuItepopuIos,in quo antiquitus fuide tradit cum
alia.tumfecures&enfescseteracp Diomedis eius^ fociorum arma. Huius templi cudodes canes
fuide perhibentur,qui Graecis adeuntibus blandirentur, cacteris mortalibus agredes feri, Gyral, &
diis Syntag.ii.dedijs.Et paulo pod, Ilias Minerua(inquit)cognominata ed in Daulia, cuius templo
canes alebantur,quibus id erat indituri ac moris, ut aduenien tibus Graecis blandirentur : barbaris ^
ucro fi aducnirent,Iatratuinfedierant. Scribit Dion Chryfodomtis Graecos aTroia abituros fpo,
pondide feMineruac Iliadi leliiSures maximum ac pulcherrimum Hoc Mincrui Iliadis
templum
 De Canibus diuerfis. Lib. I. 260
templum in Daulia eiTe Catlius edam meminit lib. i;. cap. jo. Achaeae uero Palladis apud Daunios
V
cum eiufdem illic ingenij canibus, Leonicenus in arijs i, 91. Daunia didta eft Apulia,uel a Dauno
Pilumni filiOjTurni auo.qui in ea regnauit : uel a Dauno Illyrica: geris claro uiro.Eius incola Dari,
ni didi.Si; fluuius in ea Daunus, Eft 8C Daunium, urbs Italiae, &: murus Thraciae,StephanDaulida
uero uel Daulis, Phocidis oppidum,! Daulide nympha didum,in quo Procne 8C Philomela fucrfi t
Utpoeta: fabulatur. Apud hos Daulienfes Minerug templum, &
ftatua ahriquiftima fuit, Stephaniis.
Vulcani templum in Aetna fuit cum igne perpetuo ac inextinguibili: ad cuius templi luci &
cuftodiam canes afiitilTe ferunt, qui adeuntibus cafte Of religiofeblandiendo alTociantes comitaban
tur,uti dei familiaribus. In fceleftos uero &contaminatosjfiuel templum, uellucum ingredi uellet,
10 irruebant, &
mordicus eos appetentes Iacerabant,c{terls aIIatrabant,Gyraldus;cuius uerborumpd
firema clarius intelligentur appofitis Cjltj Rhodipini uerbis,qui eandem rem libro ij.cap.iij, defcrf
bens,Qtiod fi manibus (inquit)non puris,fcelere^ aliquo pollutior templum inuifat, uel lucum, ira
ruunt mordicus, lacerant, conuellunt^.Caeteros ex coetu aliquo remeantes, lafciuiore intemperati
tiorcueinfedari modo, fatis fuper^ habet.ldem huius rei caufam redie in immundorum fpirituum
fallaciofam fedulitatem reijcit. f Scipionem Africanum ferunt folitauifte noeSis extremo, priu&
quam dilucularet,in Capitolium uentitaretac iubere aperiri cellam louis, atep ibi foln diu demorari
quafi confultantem derep.cum Ioue:a:dituos^ eius templi faepe elfe demiratos, quod fdlum id tem.
poris in Capitolium ingredientem canes femper in alio fteliientes , necp latrarent eum, nccp incurre.
rent,GeIlius7,i, Qiiid tacitos linquam,quosuerihaudinfcia Crete, Necfempermcndax.aitaii
4o rea templa tuentes, Parcerecp haud ulli folitos ( mirabile didu ) Doda Tyaneiftratos fenioris ad
ora Non magico cantu,fed quod diuinitus ollis Infita tiis animo uirtutis gnara latentis, Stroza fi.
lius in Epicedio canis, V
f Iftuc uerdiinquit Plutarchus in libro tra animalium, &c.) quod maioa
res noftri Athenis iam tum agentes fe uidifle narrare foliti funt.his qus diximus longe confpicuum
eft magis. Aefculapij templum homo quidam clam fubiens (node intempefta) magni ponderis auri
argcnticp donaria furripuit, ac latere putans tacite feie fubduxit. Canis autem qui tum ciiftos erat
templi, Cappartis nomine,quoniam latratus aidituorum nemo curabat,facrilegum fugientem infe>
cutus eft ipfeiac primo quidem faxis petitus non deftitit.-mox exorta iam luce, prope quidem ho ac.
ceftiqfed oculis diligenter hominem feruans fequebatur; cibum uero obiedum ne contingebat qui.
dcm.-iam ubicuncp quieuiiretille,excubabathiciuxta:rurfus cum procederet, fingens infequeba.
jo tur itemiuiatoribus etiam quicunip fe obuiam tum forte tuli(rent,adulabatur,cum hunc infefte fema
per allatraret,impeterct^. Hacc cum qui furem perfequebantur ex obuijs colorem fimul dC magni,
tudinem canis narrantibus fcifcitandocomperiffent,auidius iam urgentes, prehenfiim hominem a
Crommyone ufip rcduxerunt.Canis autem conuerfus exultans geftiens^ prxuolabat, ueluti fuam
predam capturam^ facrilegum illum faceret. Ei ut alimentum publice daretur, tum ut facerdotibus
curahuius perpetua incumberet, Athenienfes fciuertmt, Hademis Plutarchus. Eandem hiftoriatn
Aelianus deferibit, exquoeafolum adferibam in quibus nonnihil! Plutarcho diffidere uidetur.
Fur primum,inquil,faxis lapidatione fada,canem appetebatideinde ubi is latrare non defiftereqifi
Ium allicere conabatur,panem SC offas canum illecebras obijeiens : Verum cuftos incorruptus ca.
nis,uel fur cum euafilTetin domum fiiam, uel cum inde exiret, fe illi implacabilem inexpiabilem^
>(,
pr;ebens,furemlatrarenondeftnehat. Tandem in telledum eft ubi canis effet, $C in furem captum
^ Athenienfes uerberibus ac tormentis qutefiueruntiqui omnia confeffus ex lege capite damnatus, &
extremum dedit fupplicium. Meminit etiam lo.TzetzcsChiliadej.cap.iji.non unum, fedpiures
facrilegos facies,his uerfibus, Kva^ mn
fijotrvAirf, iwygis ciRitej «irr tn/jf vMyjJu

ifrTrsg i(^ fcx-t'Is$i<nry ,?s/io£n'x,

DB IHVTII-I CANE, ET AEDIVM

priua tarum cuftode.
IN V T IL t s canis,qui ad nullum hadenus enumeratorum generum pertinet, temere latrat, ci
bo tantum uorandooccupatur,quemfumitqualemcuncp.moxfomno 8C inertiae deditus,Blond,Ta
les plericp funt,quos uulgus domi alit, apud poetas ! menfis didi: quod iftas petant , & cir,
50 cum oberrent, tanquam parafiti.Homerus tamen etiam n-yAxmgat id eft ianitores
cuftodes porta*
,
^
rum.Tpamjjics dixiuCanes qus Euripidem laniarunt in Macedonia, ab indigenis Eftericas appella
ri Stephanus fcribit,ab Homero trapezks,C3cl. rSi/ 'k-ni iay^S&' (Mcitowii
aWwoiin Aixwit ontnfiws
>ivKwifi,Oppian.de Agafjis caniculis Britannicis feribes. -nas Jjpxvna

01 o’iKisgoi,Tgo: 7rt^s« 5 ,a^ Tgairifty?, jr«j>K(riT()s,axawa

'roe,Heiyc.Tg{en'fc^«T«siit/xj/,o'\XiiijiBETSj:f 730£tn'fc^s?,(c5 sdiphthogo in penultima, ut a nummulario dif

ferat, que per iota tiocanjSuid.apud que corrupte puto j) legit. TgfC

53S^«iC L(wdlr,oi ccyAaifCt <jvyit(i vsuic/ttnij «efl:K 7is. 7TXg«(ri'rti,fln(97j')i(Jss,ois 5ragKi.Jgo:o-is 'n,«s Tps
ipoy ^ fxtyalgoiiTi, Varin, ^ Oeonus Lycimnij filius,ca in Sparta domfi Hippocoontis trafiret.^Ttd/ilff ci
2:vaitifcn‘iif6gi'noi«agd5,o5'rii)'X®rnm«^«s latTWjSoiiiaT^ iiufc:,Paufan. in Laconicis. ^Lycurgus le'

gislator cum ciues diffoluto uiuendi genere ad honeftius moderatius cp transferre cupe»
ex molli SC
°
ret, catulos duos tjfdcm parentib. natos educauit; quorum alterum domi reliquit, &( ailae
indulgcre,

liguriendo lingendo^ uafaSf cibos permifit, alterum rus edudiim uenationi affuefecit. Poftea iil
270 DeQi^drupedibus
emi(ro:hic flatim leporem fe,
concionem duxttjubi flmii! SC cibarijs quibufdam propo(itis,&rlepore
cutuseft:illecibaria abliguriuit.&c.fluiarch.mLaconicis
apophtheg.
wo «sx^ias.Hefychius SC Varin.omnibus quidem iftis tarditatis uitiumcouenit.
nominatur tantum, non exponitur,
^ Lucernarius canis a quibufdam
demimicocane.
Canis animaldocilc cft, SC homini fecile inftituendum fe
prxbec quamobre agyrta &: circumfa,
opera canes alluefaciunt. Optimi
eanet homines quida, ad ludos diueribs SC mimica ucl hiftrionum
nati canes, Alberto tefie;quifi defint, rufl
iane mimi fuerint, id eft ad imitationem aptiflimi,ex uulpe
uerfentunex qua multa iocofa difccnt.
ex cuftodum numero deligantur, SC catuli adhuc cum fimia
genere praflantiflimus c.
Quod fl etiam ex coitu eius cum flmia natus fuerit canis,omnium in hoc
'*
uadet. Apud Aegyptios tanta multis canib. docilitas fuifle proditur,regnantePtolemao; ut lude-
ad fymphonia cantum moneri edodi fint : ac uicem feruorum pauperibus do.
re,falcare,si molliter
mi aliquando praftiteriut,Io.Textor. f Memorabilem mimici canis hiftoriam retuli fupra cap,4.
in Cane in genere.
DECAPRA.

1«

s*

*
1

i«

CAPRIGBS
 De Capra. A.B. Lib. 1. 271
A,
M
A p R I a E N V genus omnCi capras, hircos SC hoedos.Hcbrari uocant BiTy izia\;i noffl/.
natiuofingulari^jJez. Numerorum i^.leg/tur nvs na iPjideft capra annicula,
Chaldai.
cCjSiy cza: Arabice nWW rchaahiPerfice TObuz.Et eodem capite hircus caprarum, ChaU
daice,’irp ize; Arabice WTa maez;Perfice TO bufan. Adiunguntur illi nomina
nw feh,ut
pecus caprarum,KTyw feir hircus caprarum. Sacrs literx diiiinguunc pecudes in duo genera ut ,

ouesaCcapraedicanf^'iyzon,armetanV3bakar,AmafculinoTyW ieir,idefthirco,fccmininumfit
fcirahizim,capra.Seiralioquinonfubftantiuetantum pro hirco, alias pilofo&fatyro,
alias daemonio exponitur, fed adiefliue proprie hirfuium fignificacLcuit. 6 ubi pro capro accipit,
1 ,

Chaldaeus interpres habet nvQV zephirah, Arabs ntny atudiPerra^iVjTO buzgalaie.Catteru

azazel. Leuit. i6.Dauid Kimhi nome montis exponit, quod eS capra frequentent t quidam addunt
montem elTeuicinum Sinai. Septuaginta ES7re(«trii«(/emiirarium,&KS7ro(Ji5»V>emiffionem,intcrpre«
tantur:8(: ajoiejOp a^scij/.Componitur uox ab tJJ ez capra, ScVw azal iuit, ut fit caper ex
piatorius,qui abit SC aufert mala. Hieronymus captum emilfarium interpretatur. Aquila ad confir
&
matum deputatus.-Chaldaica Perfica translatio tiocem relinquut; Arabica uertit,Wtjr Vas , mons
Azaz. fGrtece&lcapramfonat.quaeuoxabtVez Hebraica formata uidetur. f Syluaticus
mier capram exponit idalch &: metaham Vetus Auicennae tiocabulorum interpres. Apud eofdem
nomina hate reperio,Baualmais, urina capraEtHaramiem^ftercus caprinum; Adalafi , ungula capri,
na, f Saraceni capram appellant anfe.Itali nomen Latinum feruant,ut Sf Hifpani,nifi p in b mll
tarent.Galli cheure,uelchieure:Germani Angli a gote.Illyrij koza.
B.
f Aegyptia: caprae foetus quinos parere ferunturtquod fcecundifflmas Nili aquas bibant. Quam
quidem paftores etiam lacjis inopibus pecudib. infacundis dare folent.Aelian. ^In Africae
quadam parte tonfiles caprae ftmt.ex quarum uillis nauta; rudentes conficiunt Textor, Aegypltj ,

affirmant capras fuas,quoiies cum Sole eodem plane loco Sirius oritur, in ortum omnes conuerfas
edrefpicere.at^ hoc fyderis cius reuolutionum argumentum certidimum eife.Plutarch.in libro V.
tra animalium, Cafpfe caprae 8C albiffimac funt.Sf cornibus mutilae, Sf ad maximorum cquorii
magnitudinem accedunt.Earum uilli adeo molles.cum Milefijs lanis ut mollitudine comparari pof
(int,ex ijs^ facerdotes & Cafpiorum ditidimi ueiies conficiant. Aelian, ^ In Cilicia circa^ Sy rtes,

•o uillo tonfill uefliuntur.Plin. C In Cephalenia caprae non bibunt quotidie, ut alia animalia : fed ad.
* uerfum fibi uentum ore hiantes excipiunt, Ariftot. in Mirabilib, ^apras in Gimanti natas Alexa
derMyndius feribit fexmenfes non bibere.fed tantum in mare intueri,Sf ore hiante illinc auras ex
cipere, Aelian. ^ Illyrica caprx ungulas quidem habent fed noH bifidas Aelian. ex Alexandro
, ,

Myndio . Apud Illyrios pecora aiunt bis anno parcre,geminos pleratp nonnulla etiam ternos aut
,

quaternos licedosialia quinos iiel pliires; praeterea latdis fefquicongium reddere, Ariftot. in Mirabi.
lib, Orthragoras in libris quos conferibit de rebus Indtcis.inquit in Coy tha uico fic nuncupato
ab indigenis pifces capris comedendos obijei, Aelian. ^Libycorum caprae ex pedlore ubera ap-
penfa habent.Idem. ^[CallifthenesOIynthius.caprasfcribit in Lycia denfifTimo Sf prolixiilimo
hirfutas elfe pilo.ut muliebres crines efle uideantur,8f pafTim tanquam oues tonderi, ex eifdemi^
. nauium fabros rudentes contexere, Aelian. Sardiniam pecudum optimam elTe parente, Nym.
phodorus feribit, capras^ procreare.quarum pellib.pro tieftimentis indigena: utantur , tamcp miri,
fica ui eire,ut hyberno tempore calefaciant , arftiuo refrigerent, fimul^ in qs ipfis pellib. cubiti ma-
gnitiidinepilosinnafcftat^ ei quitjs indutusfueriqfi commodum uideatuf eum eft frigida tempe.
ftas,pi!os ad corpus conuertiqut ab qs calefcat.cum autem eft atftas , inuertiqne calore uexetur.
^Scyrias capras, require cap.S.inter prouerbia. f Caprj in Syria funt auriculis menfuradodranta
Ii SC palmari.ac nonnullae demiftis ita,ut fpetSent
ad terra, Ariftot.Caprae Syri;e(forte Scyri3c)quan
tum alite nullte lac habere dicuntur, Aelian.Capra Mambrina in regione Damiata ditfta , fert equi.
tantem,fellam,frenum,Sd ctetera quib.equi inftruifolent.admittitiauriculas ad terram ufep demiflas
habet, cornua deorfum reuolutafub ore ; Haud fcio an fit ex capris fylueftrib, illijjs regionis , Italus
quida innominatus in dclcriptione terrg fancftg.Recentiores quidam hanc Indicam capram uocanr,
’ (ut pleratp peregrina Indica) addut cornua ei acuta eflfe.parum diftantia. corporis
colorem eundem
qui rupicaprisiteftes ut equiteaetero noftratib.capris non diftimiles : fylueftres tamen efle in altis
montib.reperirijUifuacutifttmo.Sd eam obcaufamaGraecis dorcades nominari. Sed ilii in dorcai^
nomineplurimum falluntur.ut patebit infra in hiftoria dorcadum.Mambre mons eft iuxta Hebro,
inde Mambrina: fatflum cognomen fufpicor. Inregionc Nubia,quam nunc Mauritaniamuccanr,
oues latiflimas habent caudas, 8<lc, Et inter auriculas caprorum caprarum illius terra:, palmi fere
(dodrantem intellige)menfura intercedit. Eteaprorum quidam caudas habent pendentes uftpad
terram: Sd auricula: eorum fere terram attingunt, Albert.MagnustSed locus omnino corruptus eft,
cum ita legendum fit,ut fupra ex Artftotele citauimus. Oues Indiae SC capras ad maximorum ma.
gnitudinem afinorum audio accedere.Qtiatuor fatus plerunij pariunt tres uero cum minimum:
,

Caprinacaudaineamproceditlongitudinem,uttcrramcontingat,AeIian. Capra:inNarboncn
fi Gallia, ut audio, auriculas latiores longiores^ noftris habent, ut quae ad dodraritcm longitudini»
z 4
 De Qmdmpcdibus
accedant, f Qiii caprinum grcgemcinquit Coflinius apud V arroncm)conftitUcre llult.ih digoj
do animaduertat oportet: Primum aetatem ut eam paret, qus iam ferre poilit frticilum , & de ijs eacn
potius,quaediutius:noueIlaenim quamuetus melior.De forma uidendum,utfint firmae, magn|(be
ne compa(ffse,magnae mulculofe, corporis^ fuperficiem lenem &C aequalem haberes, Floremin.)
corpus lene ut habeant, pilo crebro,ni(ifi glabrae llint, duo enim genera earum t fubroUroduas ut
mamillas penfileshabeant,quodhaefoecundiores funtiubere fint grandiore,ut 6^ lac-multu, ^pin*
gue habeant proportione. Capella,inquitCoIumella,praecipueprobatur fimillima hircofcuiitsfor
mam laudabilem infra deicribam)fi etiam eft uberis maximi,&: ladfis abundStifflmi. Capram am.
piam quam paruam potius eligutit, Varro.Caprarum generofitatis inlignelaciniat(mamillae , Var.
ro ut iam pofuituel uerruculae,ut in Hirco dicetur: Noneolae, papilla quae ex faucib. caprae depen. „
dent,Fefl.)corporibuseceruicebinaedepcndentes,Plin. ^Capraccoloremmutant, ut fcribit Ari
ftoteles SeAio.problematey.Capra: interdum uari*generantur,Idem. Longa BC acuta funt cor»
&
nua capris hitcisjfrons robufta, Albert. Non omnibus capris cornua,fed quib.funt, in his SC in,
dicia annorum per incrementa nodorum,Plin. Mutilis laiSis maior ubertas,Plin.Cornigerae 8Cbi,
fulcae funt, Ariftot. ^ Caprae oculi in tenebris fplendent,Iucem^ iaculantur,Plin.Conditos (quP
bus opponuntur prominentes)in homine oculos,clariirimc cernere putant, (icut in colore caprinos,
Idem.Hominum quibufdam oculi caprini funt,Aril}ot.Oculos aliquando habet capra colore dilfimi
leSjAuthorobfcur. f Caprae fuperiores dentes non funt, praeter primores geminos,Plin. Capris
pauciores funt dentes quam hircis, Ariftot, Sf Plin. ^fSpirillum uocari inuenio barbam caprae.
Dependet omnium mento uillus.quem aruncum uocant,Hoc fi quis apprehenfam ex grege unam
trahat,eaters ftupentes fpetSant.ld etiam euenire Caiunt)cum quandam herbam(eryngium,ut cap.
5.dicam)aliqua ex eis momorderit, Plin.In capris aruncum Ariftoteles cryngum appellauiqCjl. Bi
nas in feminib.mammas habenqnec alibi,ficut SC oues,Plin.Caufameius rei reddit Ariftoteles ut in
Vacca expofui. ^Pilicraniprodeunthircis,foeminis tenuiores, ^ Boues & caprae quaecun
que id genus cornigera funt,ob ficcitatem adipem plurimS generant, Galen, de facult.alim, Cer
ui &
caprae, &lc.felnonhabent,Plin,Capreae potius legerim.NamGrtcce legitur Tifomt apud Arido
telem. Apud Plin, SC alius locus eft,ceruorum SC caprarum fanguinem non fpilTarijflmilitercx A.
riftotele translatus: ubi iterum iipixtflr legitur Graecetunde apparet Plinium Tiyoitte uertifle capream,
librarios autem corrupilTe, Hoc Gaza etiam uel non animadtiertiquel non probauit : wfoate enim ex
Ariftotele damam transfert, non de Plinij credo dama, fed de uulgari intelligcns , quae proculdubio
’
caprearum generis eft. Ouium SC caprarum pars maxima habet fcl: 8C quidem terris quibufdam
adeo large ut exuperantia prodigi) loco, habeatur, ut in Naxo: fed ali)s quibufdam locis omnino ca=
ret,utapud Chalcidem Euboicam parte quadam agri, Ariftot, ^Plores habet uentres capra, quo
niam ruminat. Ariftot. f^Lienem bifulca inter cornigera habent rotundum.ut capra, ouis, Arift»
Cur capra inter femora mammas habeant, caufamalfert Ariftoteles de Partib.4, 10,
c.
^fCapras fpirare per aures falfo credidit AIcm*on,Ariftot. Si Plinius, apud qUem non Alcmatol»;
fed Archelaus.legitur.utapud Varronem quocp.Hoc idem (inquit Varro) paftores curiofiores ali.
quotdicunt.Paftores capras aurib.Si naribus refpiraretcftantur,Aelian.Philesflgnum addit, quo-
niam nafo obflrucfto.nihil offendantur. Huc facit quod Oppianus de fgagris.id eft capris fylueftrib, 4,
fcribit.meatum quedam a medio inter cornua loco ad pulmones peruenire.cui cera infufa fuffocen
tur. ^Traduntcaprasnoiftunonminuscernerequaminterdiu.ideo fi caprinum iccur uefcan.
tur.reftituit uefpertinam aciem his quos nyd-alopas uocant,Plin,Et alibi.CJuoniam caprae notSu j«
que quotj cernant, fanguine hircino fanari lufcioibs putant, nycSalopas a Graecis ditflos. Senfu au-
diendi ex omnib. ungula bipartita praeditis animalib.acerrimo eas efle putant, Aelian. Hominem a-
cuti auditus ftgnificare nolentes Aegypttj, capram pingunuhacc enim BC aurib, BC quadam parte gut
turis audit.Horus.Somniatetiam hoc animal, Ariftot.K Plin,
ffCaprae ruminannearent enim fuperiore dentium ordin€,Ariftot,Pafcnturuero(yIuas, Kfum
inaLyctei, Horr^nteis^rubos.&lamantesarduadumos.Verg.inGeorg. Gaudent locis monta^
*
nis.Florentin.Caprae in montofis potius lods SC fruticib.quam herbidis campis pafcuntur , arro. V 5

&
Aluntur herbis, arborum ramufculis quos ore poffunt attingere in montib. &
conuallibus , Ob-
fcurus.Inpafcendolocacrebropermutant,fumma^tantumcontingunt,Ariftot, Nec multo ali.
ter tuendum hoc pecus in paftu,at<^ouillum:quod tamen habet fua propria quaedam, quod potitis
fylueftrib.faltibus deledfantur quam pratis. Studiofe enim de agreftib. fruticibus pafcuntur.aiquc in
locis cultis uirgulta carpunt.itaip a carpendo caprae nominatac:ob hoc inlege locationis fundi exci-
pi folet.ne colonus capra natS in fundo pafcat,Harn enim dentes inimici fationis, Var. Vrentes cui
ta capellas, Verg.MorftiscarB arbori exitialis. Oliua lambendo quoquefterilemfaciunt.ea^excau
fa Mineruae non immolantur,Plin,Et alibi.Oleam fi lambendo capra lingua contigerit.depauerit^
primo germinatu.fterilefcere authoreftM. Varro. Capras inoccafum declini fole , in pafcuis ne.
ganteontueri inter fefe.fedauerfas iacerc:reliquis autem horis aduerfas, S( inter cognitioresdege it
cognatiorcs,)Plin, Haec Plinij uerba male intellexit Albert. ita fcribens.In die cum pafcuntur dicim
turrefpicereea, quae e regione funt oppofita.in fero autem tefpiciunt ea quae iuxta funt poGta.
Cubant
 Dc Capra. C. Lik I.
27f
Cubant oues capra^ uniucrfa per cognationem. Cum primum (bl conuerfus deftitcrft, capras non
adiierfis praierea mter fc ociilisjfed aucrfis cubare accepimus, Ariftoteles. Cubant difficilius oues
quam capra?, magis enim caprae quiefciint, accedunt^ ad hommem familiarius ; fed funt frigoris int
patiemiores quam oues, Ariftoteles* ^Ac(pipfae memores redeunt in teda, fuos^ Ducunt:fi<!
grauidofuperantuix ubere limen, Vergilius» Caprac&oues pinguefeunt cum gerunt partum^
edunt^ amplius, uc & exterae quadrupedes, Ariftotcles»
^ Eupolis elegans ueteris comcedix poda,in fabula qiix inferibitur Aeges, inducit capras deci*
bifui copia in hxcfeuerbaiadantes: Pea'»,H9^t^ga'n7^ofiflsi
huTpmyva-eu:, Koa rr^s vr KV7te-»y 7%, >(9« fffiihuKSC T»y 7n\0f
|0
Kenvoy, yti^Uy, <rvKHy, mifcyy yvQixsy^ ( al. forte feribendu pro
^^olM^oyy j>«(ivoy^<i>i^iioy{<p\oy.9y potiixs^id eft uerbafcn)<=»il%eJwf',>u^ci', ^HyoyJvttXj&vitB^xy.Widcthmc
uobis ciborum ifta fimplicitas,ubi tot enumerantur uel arbiffia uel frutices,non minus fucco diuer-
fa quam nominerHxc Euftathius apud Macrobium contra Difan'um,qui pecudes uti fimplici cibo*
dc ideo expugnari difficilius earumiquam hominum fanitatem dixerat Phafeon Theophraftus uo-
cat,quem alij fphagnon,rplanchnon,8^ bryon,penem(al.per n. ditplex)in cerro, id eft mufeum c ra-
mis eius dc cortice dependentem, odoratum, cubitali magnitudine, ut Hefychiiis SC an- V
nus exponunt, myricam aut agnum id eft uiticem fignificat.Reliquain Eupolidis uerfibus fatis nO'
ta funt. V
glubeo frondentia capris Arbuta fufficere, ergilfus. Arbutus, Grxeis arbu^
ftum eftquo Germania caret : frequens uidi in Gallix Narbonenfts nemoribus frudti omnium tar
lo
diinmOjtamfimilifragiSjUtmTi maior efter, dChneoimus colorc,non difccrncres» ^Caprinum
pecus dumeta potius,quam campeftrem fitum deOderanafpcris^ etiam locis ac fylueftribus optime
pafeitur, Nam nec rubos auerfaiur, nec uepribus offenditur, 8c arbufculisfrutctis^ maxime gau«
dec.Eafunt arbutus, at(^ alaternus, cytifuscp agreftis.Necminus ilignei qtiernei^ frutices, quiin al
titudinem non profiliunt, Columella» Alaternum qiiinouerit nlillius adhuc feriptalegt Frudum
arborum folaenullum ferunt, hoc eftne femen quidem, tamarix fcopis tantum nafeens, populus, al*
nus, ulmus attinea,alaternus,cuifoliainteriIicem 8^ oliuamj Pliniusi6,a6. Nafeiturapud nos fru*
tex,rariffimus alibi, iuxta fluutj Sili ripam, perfici arboris fapore foliorum fere, frudu dC femine nui
lo quod obferuauerimtquem fruticem perfiCum appellare licebit donec aliud nomen rcperianitts,
nam alaternum efte nondum affirmauerim,qudd folia latiufcula uideaniur. ^ Gramen aculeatunl
aliqui i uulgo capriolam uocant, quod capris grato fit pabulo, Ruellius» Gramen etiam apud Gr«
JO
cos xgicon cognominari inuenio»
^ytifum in agro efte quapliirimu refert, quod capris SiTomniS gcncripecudu utiliffiinus eft,
Coi. Sed de cytifo inBoue copioftiTime egi. Vbi etia reprehedi illoru opinione qui loti ftuc trifolij pra
tefis genus maius,durius,8d’ acutioribus folijs,cytifum effe putat, ed qudd loto fimile foltjs, capris &
gratum fit, unde noftri^eigblecappellant,alij fp!Qblce,ab acutis folijs.Nicd meretrix, ut Athenxus
fcribit,Capracognominabatur,edquodThallumnomine diiiitem cauponem confumpfifletjid eft
ad paupertate redegiftet: thallos enim Grxei olex ramos appellant, quos auide petunt caprx. ^ Pc
riclymenon frutex eft apud Grxcos,qui nunc caprifolium 8<!^materfylua dicitur uulgo: quanquam
Diofeorides matremfyluam pro hedera capit,cui periclymenon fimile eft,Hermolaus in Corollario»
Clymeno 8C perfelymeno multa eadem tum in Uiribus tum deferiptione Theophraftus 8C Diofeori-
40
des adf:ribunt,ut Hermolaus itidem monuindodfiGresdifcernant. Periclymeno xginx etiam fto^
menclatura a capris.fadf a apud Diofeoridem tribuiturteertum eft id efte quod noftrates uocant
^encsnforr/ Wrtltlll^cn/ jcwnlm^/ fpcctlil^cn; gejjgbUtC. Scribonius, dc qui eum in fua trafcnplit
Marcellus Empiricus,periclymenonfy!ux matrem interpretantur* ^Edera dicitur, quod liben-
ter a capris edaturnit barba hircina etiam,& rofa canina, ab hircis appetuntur, Syluaticus» f Lada
appellatur herba, exqua ladanum fitinCypro,barbis caprarum adhxrefcenSjPlmius. Arabia lada-
no gloriatunforte cafu^ hoc, 8^ iniuria fieri odoris, plures tradidere.Capras maleficum alias frondi-
bus animal, odoratorum uerd fruticum expetentius,tanquam intelligant pretia, carperegerminiirii
caules prxdulci liquore turgetes, diftillantem^ ab his ( cafus mixtura)ruccum improbo barbarum
utllo abftergere.Hunc glomerari piiIuere,incoqui ible-Et ideo in ladano caprara pilos efte Sed lioc ,

50
non alibi fieri quam in Nabatxis,qui funt ex Arabia contermini Syrix. Recentiores ex autonbus
ftrobon hoc uocangtraduntm fyluas Arabum, paftu caprarum infringi, att^ ita fucciim uillis inhx*
refeere, uerum a5t ladanum Cypri infulx efte. Similiter hoc dC ibi fieri tradunt, SC efteozfypum hir-
corum barbis genibus^ uillofis inhxrens,fed ederx flore derofo, paftibus matutinis, cum eft roni*
lenta Cypros.-beinde nebula fole difcuira,pu!uerem madentibus uillis adhxrefcere, atepita ladana
depecftijPIinius, Errat autem quod ederx flore derofo a capris ladanum fieri feribir. Grxei ederam
ciflbn appellant, cifton iicro(ueI cifthon potius cum a{piratione)fruticem odoratum, cuius alterum
genus ladon uel ledon ditftum, illud eft ex quo fit ladanum, nec quicquam cum edera commune ha
betrqua de re plura leguntur apud Marcellum Vergilium in commentarijs in Diofeoridem» ^Ca-
pris ^capellis («yMC9«X^^^S<'^)frbx largius datx copiam efficiunt latftis, Ariftot.de hift. anim.j.ii»
60
^ Herbam pcntada^ylOn didam (id eft quinquefolium ) priufquam bibant quin^ didiim fpai
cio illis liorandam dato,fic plurimum ladis habebuntiln eundem ufum uentribiis earum didamnuS
S74 Dc Quadrupedibus
allieatiir, Geoponfca Graea. Gtace legitur. W wiei «s uneMn, Paulo poli
pecora reddem lac copio,
tamen de latSe in omni pecore augendo ex Africano fic feribitur. Omnia
“''*‘'^»it^«>>°Mbautli lien
fum,fimulfcfoetum enutrient. ficytiaimcderint,«},<(tev''r»! 3'««S<“5
triillis ipfum lac applicueris.ut AndreasaLacunauertinriam
Cornariu^ic etiam pro reddit

ditSamntim, f CapratinCretaitSafagitta.quarumnafcentemillic dietamnum.Sic. Ariftoteles

hilioria dicetur, Serapion in libro de
In Mirabilib.intelligc feras capras.ut copioiius in illarum
lingentes(pafccntes)tafflaffcis frondes , qit*
Simplicib. citat Galenum feribentem fe uidiiTe capras
polleattiitius fenefee
pofteafinefplene inuentte fincltem alias lingentes ferpentesexcoriatos.eas^
fenefeere, Albert.& alij quidam barbafi.Ego hunc lo
re 5C albercere.alias Si poii albefccntes minus
cumneq) apud Serapionem, netpapud Galenum reperio. Si capr^ex uafis tamaricis biberint aut n
ederint,non habebunt fplenem,Conflantin.Melioris notat anthores de fuibus hoc feribunt, minui
eorum lienes alueis ex tamarice fatSis. ^ Si ex caprarum (uel ouium ) grege quapiam eryngium
herbam ore fumpferit.Plutarch.eam dicitprimum.ac deinceps reliquum caprarum gregem tandiu
Aelian. Si qnis apprehenfain
a progrediendo fuftinerc. quoad de cius ore herbam paftor detraxerit,
arunco ex grege unam trahat.ctcter^ ftupentes fpcdlanuldcmeuenire aiunccumquandamherbam
(eryngium intelligo)aliqua ex eis momorderit. Vide Marcelli Vergili) commentarium in cryngiS
Diofeoridis. ^ Huic pecudi nocet aftus.fed magis frigus, & praecipue fatae, qtiat geheidio hyerais
conceptum fecit. Nec ea tamen fola creant abortus.ied etiam glans cum citrafatietatem data eil.ItaB
quenifi poteft affatim pratberi.non eft gregi permittenda, Columella, fCJuibus in locis pecora
fcammoniam,ueratrum,clematidem,aut Mercurialem pafcuntur.lac omne uentrem et flomachum i,
fubuertittqualcin Itiftinis montib.effea nobis proditum eft.Siquidem caprae.quibtts candidum ue.
ratrum pabulo fuerit, primo foliorum partu,euomunt:ai eorum lac hauftum naufeam creat, 8C fto.
machum in uomitiones effundit, Diofeorid. Alibi etiam in ueratri mentione idem de capris feribit.
Lafer multis iam annis in Cyrenaica prouincia non inueniturtquoniam publicani, qui pafcua c 5
ducimt.maius ita lucrum fentientes.depopulantur pecorum pabulo. Si quado incidit pecus in fpem
nafcentis.hoc deprehenditur fignotoue cum comederit dormiete protinus.capra fternutante.Plin,
^Poftea quam capra proxima eft ut iuguletur.non amplius cibum attingit, Aelian.
^[Herbaeftab exitio,praciptiecaprarum,appcIlataa;golcthros,&rc.Plin.dehacabundc differui
inBoue. Sabina capris Si ouib.iienenum eft,PIin.lib.i6. Rhododendron in iumentis.ca»
pris^.&ouibus.uenenumefttidem homini contra ferpentium uenena remedio, PIin,Bt alibi. Pe- jt

cusSi capraefiaquam biberint, inquafolia rhododendri maduerint, moridicimtur. fEiiony»

tnus arbor ditSa.nalcitur cum alibi, tum in Lefbo infula.monte Orcynio , cui nomen Ordyno ma> :

gnitudinemali punicat.attp folio eiufdem.maiori quam uincaperuinca(chamacdaphne;)8i molli, ut

punica.Gcrminaremcnrefcptembri(Poflde6ne)incipit,floretinucre.floscoIorealba5 uiolat fimilis:
odoreinfeftus.uelutcruorem inferens, </'sril(',oiain54itrs.)fru(Suscumpataminefiliquarfcfam{
proximus.intus folidus.prtcterquam quod in uerfus diuiditur quaternos.hic pecus(oues)enecat gu
ftatustquinctiam folium idem facit: Si potiffimd capras, nifi purgentur, interimit. Purgantur autem
anocho(ellebcrum nigrum intelligo: Hippocrates edomon iiocat.apud Plinium entomon legitur,)
Hac Theophraftus in fine libri j.dehift.plant.necalibi.Tranftulithsec Plin.libroij.ca.ii.caiterafe»
re fimiliter.fed pro chamaedaphne laurum reddidicersyuti cum quid eifet non intclligeret, (impliciter 4»
lier tit.Succurrit aliquando praeceps alui inanitio. KKfwit «fs«(fi'c enim lego) utc

TOTiTjaiesMXiitftitWCmalim iirs)Ji\Siic(Aref/ fc» ? ,

SsesTy/rvs , n e wtjwtj ; pro
quibus uerbis Plinius habet, Intus granum quadrangula figura, fpiffum.letale animantibustnec no
Si in folio eade uismulla ouium aut caprarum mentione. Hanc arbufctilam effe fufpicor illam quae
uulgd apud barbaros.item Gallos Si Italos.fufaria ucl fufanus appellatur ab ufu ftiforum , propter
materiae foliditatem.-a nonnullis Gallice ferota facerdotum.a figura frudus;Germanice f^llimpftn^
fcl>Ugclc/eyctbtCt|lt>tlm/fpinbclbrtl)m/b<inI)o6le.Eft apud nos(inquitRuellius)montibus, Si uiuis
interdum fepibus nafcens arbor.punicac mali proceriiate.folio maiore, fatis ad laureum accedente;
flore luteo.albac ifiolae nondiffmili:filiquisquadrangulis,permaturitatcm purpureis: grano intus
folidOjCrocata membrana claufo, Arbulcula grauiter.cum delibra tur.olet. Hanc netp pecus, neque J«
capra nouellorum germinum etiam auida prorfus attingit, ligno intus buxeo , quam ad fufos netu
muliebri celebres tifurpantCulinf transfigendis lardo carnibus pro ueruculo frequenter utuntur.
Sed an fit euonymos.etfi multae deliniationes faueat.non aufim a,ffirmare.Fulamis(inquit Crefeen*
tienfis)eft arbor partta quae in fepibus oritur.ex cuius ligno fiunt fiifi optimi, alia hoc genus. Hie.
ronymusTragusTomoj.Germanicaefuacplantarum hiftoriae.fufariam nulla ratione euonymon
eflencgans.carpinumfacit.quodunicoargumento confirmat, quoniam ex dura eius materie ua.
ria uaforiim genera fiant. V
etenim aliqui carpinum fub acere comprehenduni.altj genus diuerfiim
faciiint.Sunt qui in montibus enatam carpinum.in campeftribus gallicam uocent.Carpino materies
eftflaua crifpa^.Theophraftus: Aceris genus tertium zygiam appellant, quod ex ea materia iumen
tis iuga comparant.rubentem.fiflili ligno,corticc liiiido &
fcabro.Hinc fatis conflare poteft.fiifart
^
am nequaquam effe carpinum aut zygiam. An opulus etiam arbufto gallico faciudo idonea arbor,
cornisfimilisjulmiproccritateadolefcensjfrondibusfereitiiigineisjbaccis racematim dependenti*
 Dc Cap ra C. Lib. L 575*
busamamritatepunice(s,&rc.aceris,ueIgaIIicar,uelzygtacgenus(}t(quoniamGracumnomen ali.
ud ei hacScnus non inuenQdoflis coniyderandum relinquo. Opulu» ( inquit Crefcentieniis ) arbor
cft fatis magna, ligno pulchro SC candidiffimo, cx quo fiunt optima iuga boum incifori*
, paflideS
(forte paropfides)8( aindes(afleres fortOpro delicatis operibus.Redeo ad capras,
f Aegyptij ho
&
minem oues capras perdentem fignifica turi, animalia ipfa pingunt conyzam pafcentia.- hjc enim
conyzam edentia moriuntur, fiti enetSa.Horus, f Ocymum Chryfippus dicit mfaniam facere, dC
lethargos, SCiecinoris uitiaudeo^ capras id afpernarithominibus quow fugiendum cenfct,8<fc. (ide
in Geoponicis Grateis legimus.)Secuta attas acriter defenditinam id elTe capras. Stfc.Plin. Caprae fa»
liuamhumanam perniciofam e(renofcunt(ut qua! marinas etiam fcolopendras interficiat ) itacp ui*
io tannnec unquam eas latet, Aelian, ^fCapra multis herbis uenenatis SC ferpentibus utitur , &
pro
ficit ex eis, Albert. At Plinius decapreis.non capris feribit, quod uenenis pinguefeant,
fl^Haufto
meile caprae ualde debilitantur, 8C mori periclitantur, Albert.
^fCapella per aftatem bis ad aquam duci debet.Columella, Caprs cum monentur polime.
f
ridiem plus aquarpotabunt, Albert. lubeo frondentia capris ArbutafufFicerc,a:fluuiospriebere
recentes, Vergilius,
^ Capris in Aethiopia ulta ellul^ adannos undecim.inorbereliquo plurimum oAo.Plin . Vita
capris ad oeSonos complurimum annos, Ariftot, Idem non capras, fed oues Aethiopicas ad duode-
cim uel tredecim annos uiuere feribit.
f Caprae coire incipiunt feptimo menfe.S; adhuc latScntcs. Mutilum in utrocg fexu utilius. Pri.
tio mus in die coitus non implet,fequcns elficacior, ac deinde concipiunt Nouembri menie , ut Martio
pariant turgefeentibus uirgultis, aliquando anniculte.fcmper bimf,in trimatu inutiles: pariunt otflo
.
nisannis.Abortus frigori obnoxius, Plin, Tempus admilfurae per autumnum fere ante menfem
Decembrem praecipimus, ut propinquante uere gemmantibus fruteris, cum primum fylua: noua
germinant fronde, partus aedatur, Columella. Oues & caprae anniculae coeunt, atep uterum ferunt:
fed capra: potius:marcs quocp in ijs ipfis generibus eodem illo tempore ineunrfed proles diflfertjqua
tenus prxftantior ea e{},quam fenefeentes mares & foeminte procrearint, Ariftot. Oues SC caprae
terno aut quaterno coitu implentHr:8( fi a coitu imber acceirit,abortum infert: pariunt maxima cx
partefingulos,fcdaliquando8i:binoSi6( ternos,& quatemos:ferunt quin® menfibus tum oues tS
caprae. V
nde fit ut locis nonnullis, quibus cceli clementia, 8( pabuli copia eft.bis pariant, Ariftotr V!
jo traotfto annos non funtmaresferuanditquia genus hoc languore fterilefcitSf artate, Pallad. libro 8,
Capra oui flmilis eft multis nominibus.Initur quippe ijfdcm temporibus. Qiiini^ menfibus ingraue
,
fcit fcctu.perinde utoues.Geminos etiam parit ut plurimum,Florentin, Commodiflimum tempus

eftuthxcanimaliacoeant,quodhybernumfolftitiumprscedit,Idcm. De maribus &foeminis ide

fere difcrimen.ut ali) ad denas capras fihgulos parent hircos, ut cgotaltj etiam ad quindecim, ut Me«
nastnonnulli etiam, utMurius.aduiginti.Varro. Capris proprite funtuoces ad Venereum coitu,
Ariftoteles, Animacaprisquamouibusardentior,calidiores^concubitus,Plin. Capra tota uita
coit:8( gemellos parit, tum pabuli beneficio, tum ft pater aut mater uim eam geminandi per natura
obtineat, Ariftot, Annicula: uel bima: capells ( nam utra^ stas partum atdtt) fubmitti hozdum n5
oporlet.Netj enim educare.nifi trima debet.Sed annicula confeftim depellenda foboles (quod tene
^0 riores maues generant tranfigendum eft,)bima: tandiu admittenda, duni poflit etfe uendibilis.Nec
ultra otfto annos matres(matrices)feruanda funt.quod afliduo partu fatigata: ftcriles exiftant,Colu
V
mella SC Palladius, Capra uentrem fert quinep menfibus, arro. De feminio dico eadem, qua: At
ticus in ouibusthoc aliler.ouium femen tardius efle.qiio hae fint placidiores. Contra caprile mobilia
us effe.Dequarum uelocitate in Originum libro Cato feribit haec.In Soratfti Fifcclio caprjferjfunt,
qua: faliunt efaxo pedes plus fexagcnos.Oues enim quas pafcimus.orta: funt ab oiubus feris:fic caa
pra:,quas alimus.a capris feris funt orta:, Varro. Qiiod ad foeturam pertinet, defiftente autumno
exigunt a grege e campis hircos in caprilia.Itemutin arietibus ditftum, quae concepit, poft quartum
V
menfem reddit tempore uerno, arro. Caprae pariunt SC quaternos , fed raro admodum . Ferum
quinque menfibus ut oues. Pinguedine fterilefcunt.Trimae minus utiliter generant, 8(in feneifra,
50 necultraquadriennium.Plinius. Parit autem.fi eft gcnerofapfoles.frequenter duos, nonunquam
trigeminos.Peftimaeftfoeturacum matres binae, ternos hocdosefficiut.Columella, Capra: &oues
(ut 8( reliqua foECundiora8(multiparaanlmalia)partus interdum monfirofos aedum, Ariftot.Idem
Problem,6o.fe!ftionis decimae.caufam inquirit cur caprae Kaliae parttae quadriipedes.monftra pari
ant frequentius quam maiores, f Caprae craffiorem reddunt urinam, quam fui fexus mares, Ari-
ftot. ^fCapris Si ouibus cur plurimum fit ladlis proportione fui corporis, Ariftoteles quaerit proble
mate6.fe(ftionisio. De menftruo caprarum fluxu.uidc in Ouibus,
^ Ouibus quidem robuftiores ftmt caprac.fed oues melius ualent , Ariftot. De emptione aliter
attji de ouibus dico.quod capras fanas fanusnemo promittit: nunquam enim fine febri firnt. Itaque

ftipulantur paucis exceptis ucrbis,ac Manilius feripttim reliquit.fic; Illas capras hodie retfte elfc 8£
^^biberepoife, habere^ retfte licere , ha:c fpondes ne : Varro. CJuid dicam de carum fanitate f quia
nunquam funt fana::nifi tamen illud unum, quod quaedam remedia feripta oportet habere magi«
ftros pecoris, quibus utantur ad morbos quofdam earum, ac uulneratum corpus, quod ufu fiepe ue»
27(5 De Qi^drupcdibus
locis pafcuntur, Varro. Gratcis facrificatu»
nit his, quod inter fe cornibus pugnant, attp infpinolis
ris moris erat, capras frigida aqua exploraretnam fi
gufiaf e abnuiltat,concipiebannnde haud ua
oC caprarum lalubrem elfe per-
Iere fatis, Ctel. f Alyffon fi circa fiabtila plantetur,gregib.ouium
Sympof.De alylTo copiofe docui fupra j inter medicamenta fimplicia intra
hibcnt,Plutatch.Iibro 5.
corpus fiimenda ab tjs quos rabidus canis momordit. ^ Capras nunquam febri carere Archelait*
calidiorestp concubitus , Plin.
author eftiideom fortafIis,quod anima his quam ouibtis ardentior j
Capra natura fua frigoris impatiens animal eft.utpote nunquam
non naturaliter feriens ; quod fi
qujdainbeltiae, cum impen
quando febris eam reliquerit, mox perit, Florentin. ^Caprae Si aliae
dentem peftem,tum liero terrjmotum, a: coeli falubritatem,a: frugum fertilitatem pratfentiunt, Ac.
lian. Nec capr» nec oues pefteinficicntur,fi ex ciconise uentriculo,aqua intritd,fingulis cochleare 1«

unum infuderis.Qiiintilij. f Alia genera pecorum Cum pellilentia uexantur, prius morbo Sc lan
concidunt , uelut aliqua ruina
goribus macefcimcfolx capella-, quamuis opima at^ hilares,fubito
gregatim profternantur.Id accideremaximefoletubertatepabuli.
Qiiamobrem lUtim cum unam,
tota die paiccndscjied mcdtjs qualUg
uel alteram peftis perculit, omnibus fanguis detrahcndus.Nec
or horis intra fepta claudendae. Sin alius langor infeftat,pabulo
medicantur arundinis,Si albae fpu
nte radicib.quas cum ferreis pilis diligenter contudcrimus,admifcemus aquam pluuialem , iblamta

potandam pecori prabemus.Ciuod fi ea res aegritudinem non depellit,uendenda funt pecora: uel i)
nem id contingere poteft.ferro necanda, falienda^.Mox interpofito fpatio conueniet alium gregem
rerarare;Nec tame ante quam pefiilens tempus anni, flue id fuit hyemis,ueriatur pftate;fiue autum.
ni, uere mutetur, Columella, f Oues 8Ccapratrediuos habent, pediculis uaeanf, Ariftot. In ouib. ri
SC in capris ricini folum gignuntur,pediculi SC pulices nulli,Plin. f Melampodis fama diuinatio
nis artibus nota eft. Ab hoc appellatur unum ellebori genus
MelampodiS . Aliqui pallorem eodem,
nomine inuenilfe tradunt, capras purgari pafto illo animaduertentem , dato^ lade earum fanalTe
Preetidas furentes,Plin. f Plutarchus(in quaeftionib. rerum Rom. ) capram pratter cactera ani.
malia comitiali tetari morbo refert.-proptereacp(ueI propter foctorcm,uel libidinem;) ueter es facerdo
tes ea uehementer.ut morbida, abftinuiifetquoniam guftantib.aut
tangentibus modo aliquid mor.
«fltyaciti.-iainJ-nSi rmflas tyoiiSj/oii .)Cuius cauiam alie,
bi eius alfricetur;^i{^
runqpororum flue meatuum angtiftiam, quib.obfeptis , fepiUime includatur fpiritus , quod arguat
uods tenuitas.Nam qui eo affedlionis genere tentantur , fimilem capellae uocem aedunt , Cael 6 . 9.
In morbo comitiali cerebrum nimis humidum eft. Cognotierit autem hoc ipfum quis maxime exo. p
uibus, SC prafertim capris.ha enim frcquentiflimc corripiunturtquod fi caput ipfarum diflecueris,
reperies cerebrum humidum SC fudore refermm ac mal^ olens , Hippocrates in libro de morbo fa, ,

'cro. fOculos fuftufos capra,iunci pundfo fanguine exonerat; caper rubi.Plin. Caliginem ocu.
lorum caprinum pecus probe curare fcirrCum enim conturbatum oculum, 6C non probe affedum
ad uidendum fentit,eum ad rubi fpinam SC admouet, SC referandum permittit.hsc ut pupugit,pitut
ta ftatim eUocaqet nulla pupills laefione fa(fta,uidendi ufum recuperat,Hinc etiam homines hoc cii
rationis genuscrrej medici in fuftiifionc uocanqeam quas acu fit pund}uram)didiciire exifti
mantur, Aelian. Capras negant Iippire,quoniam eat quafdam herbas edant: item dorcades Et ,

ob id fimum earum cera circundatum notia luna deuorare iubent, Plin, f Capris quas aues ea.
primulgi didla mulfere.caecitas oboritur.Plin. f Si capra diftedatur aqua cutis, quod uitium Gr* 4»
ciuocant hydropa,fub armo pellis leuiter incifa perniciofum tranfmittet humorcm,tum faClum uul
nus pice liquida curetur,ColumeIla. femen capris,quadrupedibus9 alijs bi.
^[Sefelis Maffilienfis
bendum datur ut partus faciles reddat,Diofcorid. ^Cum effoetac loca genitalia
tumebunt aut ,

fecundat non refponderint,defruti fextarius;ucl cum id defuerit,boni uini tantundem faucibus in.
fundatur, SC naturalia cerato liquido repleantur,Coltime!la. Idem cum de pefte dixiffet, qua to
tos greges infeftat,fubdit:Cum uero fingula domo laborabunt,eadem remedia , qua etiam ouibus
adhibebimus.Etrurfus,SednenuncfinguIaperfequar,ficutinouillo pecore dicftumeft,caprino me
debimur.
t/
D.
Quorum uox acuta eft 6^ caprarum uocem, p
id efl ftupidi funt , propter fimilem
Ariftoteles.Item quorum oculi funt ma^Tni, dC eodem colore quo caprini, Ariftotel. Quid fi pro oim»
Tirilegas MynTni Cnam aegopos oculos, inquitCseliiis, fubglaucos aliqui intellfguntfiC caprinos. Et
Ariftotelesipie libro quinto dc generat. anim.ca.i,OcuIi(inquit)quonmdam animalium rufii toto
genere funt, aut cscftj, nonnullorum caprini , ut caprartj generis enim Gaza reddit haec Graeca,
: fic
oAsy n A v» ? ceLri 7iA«^©-'.Ncc molieor quod La

tinus interpres barbarus innominatus legit flWfiw7i«f,tranftulit enim quibus uino colore fimiles funt»
Apud Adamantium nihil rcperio,quod huc faciat. Scio oim-my in cenfu colorum efle: nam dC cm^nc
hvoTTKsBoxi poetae dicunt; Grammatici nigrum exponunt;& bubus oculos nigros eife Ari
ftotclesloco iam citato feribit^Vinea urinadit Adluarij interpres reddir,necdubitoquin GraeceoVw'
9n>t/legatur)hepatis colore exiftit, aut uini paulo quam rubrum eft nigrioris,quaIe uel exiguum plus ^
rimae aquae mixtum, adhuc rubicundo colore fpedatur. V ineo pafleus intenfior eft, maxime fimilis
pafib quod ex uua nigra confinhtiiufmodi etiam cerafi ftucflus color eft«Sed de nigris oculis Arifio*
tele»
 De Cap ra. D. E. Lib. i.
proxime dixerat: 8C nigricantes colores non contieniuntcaprat, qimm ad lucem noflu funden
t^Ies
dam minime idonei fint. ^Solertiam caprarum Mutianus uifam libi prodidit in pome prxtenuij -

duabus obuijs e diuerfo.cum circumaiSum angufliac non caperent, nec reciprocationem longitudo
tn exilitatem catca,torrenterapidominaciterfubterfluente, alteram decubuifle, attp ita alteram pro
culcatat fupergreiTam, Plinius, ^Capra indignum putans fe in extremo ouilli pecoris agmine in-
. cedere, gregem quidem antegreditur, atipfamhircusbarbacfiduciaantecedit, Aelianus. ^Arun.
'

eo fi quis apprehenfam ex grege unam trahaqcieterac ftupentes fpediant, Plinius, Idem eis accidere
aiunqfiqua earum eryngium momorderiqut fuperius retuli: Sed confiderandum eii, anquieryn-
gio hoc attribuerunt, cryngi t fic Graeci aruncum uocant) nominis uicinitate decepti fmt. Curiali
IO experiantunego quod ad eryngiUrti,taliotus nihil tiideo.-cryngo autem apptehenfa una, exteras 11 ti
pere minus mirum eli,
E. ,
.
,
,

Caprarius, panor,cuRos,exercitor 9 caprarum efl,VtunturhacuOce Varro SfColumella.Gr*

ci M-mfsii dicunt, uel quali myinriA»(/,quod circa capras uerfetur , uel quod «arts, id eft ardua alta&
Ioca,uel iy &H'«,id efl In altitudine ( gaudent enim capra: locis mOmanis &
excellis) obambulet, Va
rinus,&Etymologus:Qiii5i«yr«(ii(/ hunc pallorem uocant, AntWj cUyyiiux, greges caprarum,
Eiymologus. AiotAsj luytfy, pleonafmus eft apud poetam. T«y cUyiSii i mivygs t iTOirxjTrey
W
E V
aimAiaif '(AiSmuii <pvA*x«, erfus Leonidae in Epigrammate in Mercurium. Locros Ozolas ali
qui cognominatos putant, quod homines foetidi fuerint.utpote mjix ns^ ipxyiiStid eli ouium hir»&
4 o eorum pelles gellai e,S^ plcrunqj inter capi arum greges uerfari folitos, Plutarchus in quxfiionibus
de rebus Graecorum. Tria tantum genera funt pallorum, qtix dignitatem in Bucolicis apud poe*
lashabeant.bucolici,opiliones,Sf omnium minime xpoli,id ellcaprarij,tit Ael. Donatus fer ibit.
fMagiller autem pecoris acer,dluUs,llrcnuus,laborispatientillimus,alarer,atipatidaxcire dea
bct,& qut per rupes, per folittidines,per uepres faciieuadat, S>C non utalterlus generis pafiores fe»
quatur,fed pleruncp ut antecedat gregem. Quare eum elle maximeftrenuu opus eli,Capcllx,dtml
dumeta pafcuntjCaptis ceduqfubinde qu* cedit compefei debeqne procurrat Sed placide, ac lente
pabuletur,ut8i largi fit uberis.&nonlirigofillimi corporis, Columella. Caprarrj leues Cf ueloces
funto.ut caprarum celeritatem alTequantur, Geoponica Gratca. fCanis cullos efl pecoris, quod
eo comite indiget ad fe defendendQtIn quo genere fimt maxime ouCs, deinde capra, Varro, fCa»
jo prile.llabulum ell caprarum. Difficilius fe recolligentes a ferpeniilim itflu,in caprilibus Optime cona
ualefcunt, Plinius. At/A/i Ksa a-HKisjim iisxsitMyK isKrTta, Varinus: led eadem nomina pro aliarum
etiam quadrupedum llabulisufurpantur, ut in Bouedix/. Ipfumuero caprile uel naturalifaxo,
uel manu conflratum eligi debet.quoniam huic pecori nihil fubfternitur, Diligens^ pallor quotidid
flabilium conuerritinec patitur flerciis.aut humorem tonfiffei e, lutumue fleriqua cundafunt ca<
pris inimica, Columella. Non tamen ita miiltx caprx.ut oucsiuua ftatione claudantur, quam lutd
Sfllercorecarereconueniet, Palladius, Stabulatur pecus melius ad hybernos exortus fi fpctSaq
quod ell alfiofum. Id ut pleratp lapide, aut tella fubftei ni oportet, caprile quo minus fit uliginolum
ac lutulentum. Foris ctim ell pernoiSandum.item in eandem partem coeli, qua fpetSent, fepta opor-
tet fubllerniuirgultis,nc oblinantur, Varro. Etllabula a uentisbybeino opponere Soli Ad inc-
dium conuerfa diem.-ctim frigidus olim lam cadit, extremo^ irrorat Aquarius anrio, Vergilius:
Superius quatdam explicata funt capite j, qiis huc referri poteran t.ln Ouium hifioria etiam n3
pauca dicemus, qux Capris ouibus communia funt. Caprx natura mobiles 8C celeres funt,
quamobrem pallores non proficiunt eis ducem, AriUof. H[Relinquiturdenunie.' 0,quiin gregi- ,
bus ell,minor caprino,quam in ouiIlo,qudd caprx lafciu»,Si qua: difperguntfe.Contra quod oueS
fe congrcgant,SC condenfant in locum unum : itaque in agro Gallico greges plures potius faciunt,
quam magnos,quod in magnis cito exillunt pellilentia:,qux ad perniciem eos perducunt. Satis ma
gnum gregem putant elTe circiter quincjuagenas, quibus alTentiri putant id, quod ufii uenit Gabe.
tio equiti Romanoiis enim cum in fuburbano haberet agrum itigerum mille, &
a caprario quodam
qui adduxit capellas ad urbem,denarios libi in dies Ungulos dari audilfet, cocgitEnille capratS gre»
jo gem,fpcrans fe capturum de prjdio in dies fingulos denarios mille . T
antum enim fefellit, ut breui
V
omnes amiferit morbo ; contra in Salenttnis SC in Cafinati ad centenas pafcunt, arro. Melior fit
grex.fi non ell ex collcdliscomparatusjfed ex conflictis una. Sed numerum generis huius maid.
rem, quam centum capitum fub uno clatifo non expedit habere,cum lanigerae mille pariter commo
de ftabiilentiir. Attp ubi caprx primum cpmparantur,mclius ell unum gregem tuum, quam ex plu
ribus particulatimmercari,utnecinpallionefeparatim lacinix deducatur, &
in caprili maiore cot»
cordia quiete confillant, Columella. Caprarum qu» coitum non patiuntur ubera, pallores montii
Oetx urtica perfricant uehementer.ut dolorem infligant.itatn primum cruentu humorem eliciunti -

V
mox purulentum, poflremo lac non minus.qUam ex ijs.qiiae enerem patiantur, Arilioteles.Alber
tus feribit fe hoc uidilTe in mulieribus tum uidtiis tum uirgihibus,qu<E idem in fuis experta mamil-
(g Iis,lac abunde emifetint. Ex animalibus fibi qito plus prolis nafcatur, harum rerum curatores, Si£
pallores ouium,caprarum,8i;equarum,genltaliatemporecoitus, delibutis multo fale fSi nitro ma-
nibus, perfricant: unde qs uebememior coitus appetido exoritur, Alij ea pipere, alij nitro perungo^
278 DcQmdrupcdibus
alii urticsE fruflu:funt etiam qui myrrha SC nitro eadem inungant Ex ea fanc fricatione foeminz K
libidinofiores euadunt,8^ mares fufiinent, Aelian, ^ De capris quod meliore femine eat , qu* bis
parianqex his potiilimum mares folerit fummitti ad admiiTuras; quidam etiam dant operam , ut ex
hcedocap.6.)eapras habeanqquod ibima
infula Medica(MdO potiuSjUt Pollux habetiuide infra in
V
ximi ac pulcherrimi fieri exiftimantur hoedi, arro. V
tilitaS ex peco« duplex, una eft tonilira
^ ,

oues £< capras detondent, aut uelIunqaltcra,quaElatiui patet, eft delacte

SC cafeo
,
quam fcriptores

Cjraeci ieparatim tyropceiam appellarucrunt,ac icripieriint

de ea re permulta, Varro, ^ Ha: quo
que iron cura nobis leuiore tucndir,Calias,H3cc tuenda.) Nec minor ufus erit.quamuis Milefia ma
hinc foboles; hinc largi co
eno Vellera mutentiir,Tyrios incodla rubores,(alias colores.) Denfior
pialaflis. Qtid magisexhauftofpumauerituberemulClra,
Lattamagis preffis manabunt ubera
„
(flumina, Aid. )mammis, Nccminusintereabarbas,incana^menta Cinyphtj tondent hirci, f&

tasfflcomanteis Vfumincaftrorum;SCmiferisuelaminanautii,Verg.libroj,Gcorg.Struiusinc 5
loricat, SC teguntur ta.
mentarijs, In ufum(inquit)caftrorum poeta dixiqquia de cilicijs expoliuntur
bulata turrium,ne iaClis facibus ignis pofllt adhaarerc. Celfus ait retuliffe V arronem ,
Cilicia fic aps

pellari,quod ufus eorum in Cilicia ortus efttfed de his iterum paulo pofl. € Capra,hotdo, laCie^
falubri,cafeo,pelleincaftrorumufum,hominemiuuatVnde8C hyemem continuare fub pellibus
maiores dicebantur. (Sub pelllbus,id eft in caftris ftatiuis.Cicero 4. Acad.Buda:us. Militum enim ta
bernacula apud antiquos pellibus conficiebantur. Apud Pollionem Trebellium legimus imperatori
Claudio donatas pellium tentoriarum decurias trigintatVide plura apud Caelium i7 ,i 4 .)His etiam
naut* utebantunuillis enim aquam pluuiam retjciunt. Cinyphiae capellae olim in pretioerant, quia lo
maiores menfe quinto pariunt.In quibufdam laiflis magna ubertas. Ex his hoedi laiScntes efui funt
optimi.Platina. ^llliciniuflfaeueniuntadmulClraeapelte.Horat.inEpodis, Butyrumaboueno
roinatur,e cuius lade copioflflimum confit, ut miretur Diofeoridem Galenus, quod ex caprino eto«
uillo conficilade dixericcx caprino tamen fieri folere tefiis eft Plin,Hcrmol. Pinguiffimum cftiac
bubulum, oiiillum uero ac caprinum, habent quidem CC ipfa pinguedinis quidpiam fed multo mi-,

nus,Galen, Caprinum lac tertia fere parte minus fcecundum eft ad cafeum conficiendum bubulo,
Ariftot.Bubulum cafeo fertilius eft quam caprinum,ex eadem menfura pene altero tanto,Plin.Cum
fal capris datur ante partum,multola<Sis prouentu uigebunt,
Albertus.

4 Velabrcnfes cafei didi funt caprini, quod fumo apud Romanos in Velabro condirentur. No
V
quencuntp focum, nec fumum cafeus omnem, Sed elabrenfem qui bibit,ipfe fapit,Martial.Et ca ,,
’
prarum gregibus fua laus eft, Agrigenti maxim^,eam augente gratiam fumo,qualis in ipfa urbe co
Ccitur,cundis praeferendus. Nam Galliarum fapor medicamenti iiim obtineqPlin. Cafeum Sicu>
lumIuliusPolluxmeminita:Ariftotc!cs, exouilloK caprino mixtum lade: quod hodie^fitubi
utriuftp copia habctur.Hunc Athenxus praeferri putat omnibus, uticp poft Achaicum ex oppido
Tromilia, unde Tromilicusdicatur,6faSimonideStromilius,ex caprino ladc,Hermol. flnPli.
nio legendum fitepityrum,an caprarHm,in mentione cafei libro ii.controuerfum diu fuinipfe non
epityrumfuerba funt Hermolai)fed caprarum lcgo;non quia epityrum oliuj fradac genus fit,utqul
dam putant quandoquidem oliuae genus illud pityrum SC pityrida non epityrum uocari conflat:
,

Sed illa ratione potius, quod nifljCaprarumgregib.fua laus eft, in recenti maxime eam augente fu.
mo gratiam;£d reliqua,ftc legamus, uix ftabitfenfus, nifi plane quis extorqueat. Praeterea cum de
bubulo SC ouillo cafeo dilTeruiflct author,maxime fequens erat,ut de caprinoquocp loqueretur ne :

quia IJt omnium fere deterrimus,improbari omnino indicaretur. Adde quod infumari non alius ma
gnopere cafeus quam caprinus aflbleuNec fere placet nifl miifteus atqp recens riVteie,» toixs» ia»*,
.

Varinus.Epityrimentio apud Catonem,Varroncm,&: Plautum fittapud Graecos nufquam , quod

fciam,quod miror in compofiuone uocis Graeca. Caprini cafeoli praeftantcs in Rhstia Heluetica
fiunt, prxcipucCquod fciam)ijs in locis qui circa thermas Fabarienfes montani funupartim ex capri
no mero,partim admixto bubulo ladle, ^Ex caprino hircino feuocandelx apud nos fierifo-
lent, 4 Caprino fanguine adamantem molliri Albertus feribit, de quo in Hircini fanguinis men*
tione dicam.San^iine caprino macula: contadhe abluuntur, Marcell. Ad ferpentes fugandos
^
quidam caprae ungulas urunqPallad. Caprs cornu uel pilis accenfis fugari ferpentes dicunt,
f
>

Plin, Caprina cornua conBciedis arcubus idonea eflc,apud V

arinum legimus, in didioneTw/jst.
Homerus Pandari arcum ex cornu capra fera concinnatum memoraqut in Ibice dicam. Cornua
caprarum tria circum arbuftum eredla infigito, acumine deorfum,aIia parte furfum fpe(flate:8i ob«
ruito,ut fumma cornuum pars paululum de terra promineat,quo pluuia delapfa defeendens , cor.
nua irriget.Hoc faiflo uitis ualdefertilis euadet,Africanus in Geopon. Grac. Iib.4, ^^Fel capra
in uafe aliquo in terra rcpofitum,capras ad fr allicere fert, ac fi illa non parum inde iuuetur,Albert,
Si pilos equi candidos producereuolueris, locum rafum felle caprino illine, Author obfcur.
^Caprina pellis,Cicero i.de Nat.Etcintflus uillofa tegmine capra,Maro inMoreto. Pelles ca.
prarum cum uillis fuis parant SC expoliunt pelliones, quibus ueftitur uulgus prafertim mulierum,
in Sueuia pracipuc,aduerfus iniuriam frigoris.CJuamobrem SC infantibus inde fiunt tunica Pel’ •

les amercatoribus rudes petuntur ex montanis Sabaudia locis circa Geneuam. Apta funt pellicnS
operis, ex teneris tantum hesdis SC capeUis, quales uerno tempore ma<Santur,atate duorum plus mi
nus
 ) ^ «

De Capra. E. Lib. I. 279

hwmenfiumiVfurpant etiam ex illis quKftatimapartumorifitur.utfiuroqiioij.Caprj pellis apud
Grscos Myis iiocatiir,Pollux:item <a;.»«,Suid.Varin.& «)-«», Varin. ‘jj^gyiii nl/[<uvxi/,m 7t
wii iaj.i<i'«,Suld.Sardos Getulos^ caprarum pellibus amiciri confueuilTe author eii Varro, Diphthc
ta, inquit Ammonius, caprarS ell.ut melote ouium./St^f^tf«,?TO|^i^elKir(/ Ji nlyinii «(/
»t;i;/oitA»i/(melius,l/csM(/)i(«Ar/iSf,i5j|jw(i‘i{(«i«T@',Varin.HefychiusdiphtherameXponitpellem,cori
um,!ibrum,^«(<(<«Ts«(/,HincdiphtheraldEphus apud Cyprios^«(«(<«w^(tl<c<ri(«A^,Herych, Varin.
quod literas membranis infcribendo illinat dum pueros docet.Elymologus (imiliter exponit, adi &
dit infuper Ai<(<: &C diphtheram didam conijcit qUaii tos Mi (ttftm tfiinQeiiyfmxxTx,
hoc eli membranam ab tmacp parte expolitam 8C inferiptam. Opifihographos Hermolaus interpre
tatur, quoniam utraip pagina feripti eflent.aduerra SC auctfa, minuris literis SC lituris pleni, wt' d&
10
««raj/ M
an cftijiJtjaj/, Authpr innominatus apud Etymologum, Bis </i^Si^xt
msifja:viiixs
y«f U
«ui-^S^^Witt oEffWiiiijsiniia-t ntsmhiiMaii ^ »? Ai««ai>«5,apud Suidam in Diphthera , McpSi^xs
<r(tttvK,lfi7!rinAit&(i(lego,as ^s'5n3iAitCt(i);^5T»>aifa, emxiwSytiiitiftxuulazroiiim! Jity&^xs&siiihifi&xc -f

icifcpst xi v/iBjjaptid eundem in KxftfH,KiuouJ}^li^M xKjif »t tjiTiiWfiBeMj&c. Arrian. ut ibidem cita»

tur. At/pftsj tJij-ijfc </)if ftfits tAUxI/Aorrnir, aumSyr ariStHstAi/r^ssn v imj^m^ix.TiSi itiJAoii tjvjut anti, is»
»fsy(/»i£iA«.Agaihias apud Suidam inX5raAi4ii'i(li-,Paulo poft tamen fpalioncs,telieMenandto,ma.
tliinas quafdam ftitlTe fcribit,bubulis corijs intedas,quas perticis quibufdam fupra fe geftabant mi
lites ad moenia perfodienda accelTuri, Atj>/8t Grarci appellant pelles nauticas quas nos uocamus fe.
geiiria,Feii. Otj ixxxttx-m Myinti m ,

ifv tois «uaxic xKioasuzix ix Aiixirxi/,>is%xvmi

y» toie ^«if ot, xstf
Tpitue xinrx fiitMtTta,Suid,in Diphthera, Antiquiora diphthera loqueris ,
ii X
JicfSlixs AkAbs,
to prouerbium in
eos qui nugas narranqatit de rebus nimium prifeis si iampridem obfoleris . Aiunt
enim diphtheram pellem f uifleeius captK.qu* louem ladarit.in qua creditum eil antiquitus, illum
omnia feribere qua: fierent, Erafm, Diphtheram fero infpexitIupiter,dzSVtiBrT8<if;ijoVi®-as«t</)^
fitjsss, fenarius prouerbialis in eos qui fero quidem, fed aliquando tamen pro malefadis
uantpcenas,
SC in principes qui diu dilfimulata tandempuniunt, Eraf, Ai'/.(tf«,ii'iAT©',«"</}if£tf* , Hefych, Varin,
Herodotus fcribitlones AfAsvs dicere «flifSsjitt.quod aliquando ob penuriam papyri, pellib, utcren»
tur,tum caprinis tum ouillis,VelutC;clius citat, Herodotus fcnbithircinas pellesSi oiiillas biblos
etiam didos ueteribus,quod papyri tricem impleuetintquandoip. Citat etiam Pollux hunc locum
in line libri S.dC addit diphtheras alio nomine i:?ts!rsuocari;qua: didio cum alibi, quodfciam, non

®
icperiatur:confiderandum an redius,iSAits uel ?ir«Ait5(utruncp eftapud
5 theram aliqui operculum libri exponunt item paftoricium(ut
V
arinum)legi point,Diph.
fupra dixi) ex pellib,indumentum,tjd
quidam uocant rhenonem,fagum pelliceum. Scorta ueieres,pellcs nominabant, unde penula fcor.
tea,quali utunf ij qui folenne habent iiifcre sedem D,lacobi Caleci, ite pcgafarif curfores,Bayfius.In
grediare tiiam cozlo licet tifcp fereno. Ad fubitas nufquam fcortea defit aquas,Martial. Hanc etiam
rede puto Graece diphiheran appellari, Rhenonem Grammatici quidam exponunt uefiem pellice. .

am.didam quod calidos teneat renesiflue qtiiayiMC pellis dicitur, iiue quod
Rhenani populi ea pes
culiariterutantur.NamCacfar lib. 6.bel,Gall,fcribit, Germanos uti parttis rhenontim tegumentis.
Sed hos Grammaticos Graece nefeiuiife apparctiomnino enim rhenones ab ouibus dicuntur , quas
Graeci yxvxs appellant: unde HippoctatisfmiHscs,x^«xi^x!,id eft agninas pelles interpretantur. Lice
bit tamen caprinas etiam pelles, rhenones appellare. Plurima enim his duobus pecorum generibus
indifferenter tribuuntur, Vtrun(j(i«A»(/ 7i*f«iTO(/nomine communi interdum continetur.Qiian
V
quam (‘«A* potius oues flnt,& i«a»t» pellis ouinatapud arinum,fcd etiam caprina apud eundem.
Hefychius diphtheram exponinSuidas non integram pellem aut ueftem, fed zonam pelliceam »««,
AiBT»?uocat.Cacterutt»A»T»cparoxytonum,opilionemfignificat, Hefych, Melota ( inquit Erafmus in
epiflola ad Hebr.ca.ii.)nontam pellem otiis fignificat,quam exuuiumthoc eft pellem corpori detra»
dam tin^ cum lana. Legimus item Daunijs tiel Calabris in more fuifle,pellibus incubare.quas melo
tas dicunt.id eft ouillas,in Podaliri) fepulchroificcp per quietem oraculis inftrui. Qiii Amphiarao fa
crificanqfacris peradis, arietis pellem fubftcrnebanqatcp ita dormiebant captantes fomnia , ut au»
thor eft Paufaniastad quod allufitVergil.itade Latino canens libro 7. Aeneid. {'ellibus incubuit
ftratis,fomnoscp petiuit. xiyis c>?£ji(«t, Galenus in Glofiis in Hip.aptid arinum per du V
S® plex lambda fcribitur.quod no placettut ne iilud quidem quod per Ggma feribit in diphtherae
mentione. Apud Hefychium etiam locus i'|<tAs,iaj:« Ji^x ot/stoo;, corruptus eftiego fic legerim.ijit/
As.iuyosiii.itjit^flitA^-jtTsifftTiHst. Ixaltis capra fylueftris eft, ut infra dicam, firKAiM,turdi,6e melotae ca

prina:,Varin.iSA«,mj,s«(MAiiu-»,«(«eit,Hefych &
Varin. ifneis iiox corrupta mihi uidettir: quid fl
«fVitxJt.legastXTtfifiiTip ij,s«5,pellibus caprinisthinc uerbtim xi^<y<Sxxt,SC Ibycus di»
xit, quod pellibus utantur milites, Varinus.mteA» K^itiSAiit,pellis,diphthera,habena,et calciamcn
tum puniccum,Hefych.& Varin. etiam pratteralia diphtheram fignificaqijfdem.NoA©', si.
€/)o(/,K<},a»p Hefych. de pelle caprina proprie
7]siXii(/ii'tpj.ar,Varin.Nid<i©'Ucl«c»»,
dicitur, utxQit/ltx uelKwe/lo^ideouilla.Idem.At^TKi t/ivaxx^ws htovaMxyxRilego^xJxxyi^p' atsMixwn bja.
KsrTiitr, V arinus.Hinc raaSTiATttt.qui lanas ouium tondent aut ueliHnt,Idem SC Hefych . xxxv
$0 exponit Tianm. nk*®»
ewti,Apttiie,Iidcm.Ntf«mt:,csu nJAat.Ksa -xx fctxwA/x.Iidcm. Hefychius vxtxixiii etinm

tum in mafculiho, tum in neutro genere profert, (melius vcixxi in mafculino genere prim» declina.
 '

^80 DeQuadrupcditus
'
tionfsjiu Etymologus habet)£^ vxxh m faminmo.ivGiwf 5 Ka«t«aofs^ n tfl
TT&iJaT», Suid. Ef TTftf/ 7K K%h^'(fi:$’n75 tiniai, i(su toc vHtk niiKv^iiJ vxHiniijit « 7ts w/osv vvktv^^

apud Suidam. Simonides ouis etiam pellem in Colchis

^ecvTwinfei/^Taft^/if/^ifiywyjlofephus ap-
enim proprie cil,Etymol, Omnia fere opera cx lana, naccae diciiti
pellatuCjfcd impropric,caprarum
tiir aGr^cis,Feft,Hxcuoxcum fua fignificatione ad mxTttmagis quam veUe-aut pertinere
mihi uidetur. KxT<ivxKHT^7^oy o^TiTiAfxAvflffSjAriftophanes in Ecclefiazufis,lcrmo eftde ancillis,K<cT4i

PXXHjtiXKTtC^ "T HStTOt Vx/K^^yTVTan ij^TXUSx j <f'Z?^HSS KSU

Twj/jScholiaft.Hefychius addit, S^fhfwAfio-rft.s^weilj Aiwaiat^ r«.

ei^x‘n^ rv^xvywi/ tmcwyjtpccnw^TWf/jiyflJvaroSV-nAe^ff #*« nstTixciy «s ^ 'xsv « ^rtArTt^^Suidas infuperjjtt^/^
^ yovKTvy n^f (/, Aeifi^at/sf, Ovk ^&'U‘ vttxi h AxKUpilr ««615 w
KxTCivxftSCS tpofivr^j- t^SevT^ Agi, &c.
n
Pollux catonacam craiTam laneam ueftemfuifleaitjCuiiis orae r«»t©-,id eft pellis caprina aflina fue^
rit.Sicyontjs olim in ufu, tyrannide jjrcflistfl^ Athenis fub Pifiiiraiidfs, ut puderet eos urbem intra^

re. Sunt dC HS^TODTiAsyXTnf «iV9(i«sx:^ Tui^ay cpo^vn^i^fixrcgy Hefych.& Varinusinilicaromidcs legas,

ut exomides. Bjcf(tH^xat,caprinse diphtherar apud Celtas, V arin,apud Hefychium pro ^ym le
gitur.Kanwflesl-mrww Xenophon memorat in Cyri inftit.«<'?*eVri/i^«TdlreA/-m, Pollux. lego i^nAoiTra*

Kaliwjtf enim apud Varinum exponitur ‘jnA»7i,hoc obiter, K«<rxv7*«t3

ytTwy U<^efft«T©'.</l'?fii:g«3«j'«»'dsx^'*‘“('5^‘^'’*?^^i'^^i'**^'^*“'^*>(*^^b’usparoxytonum,utinfra)
ucro nomine ^phocles fcenas barbaricasiiocat.Syfira aut(<r!/ff»j>«fcribitur)mnj
ca pellicea,cum pilis,manicata, in ufu Scytharum. Sifyra (xixv^x^uerOi tegumentum cx diphthera,
Ariftophanes,Ef'n‘y'««'*<rvjcafffcyx%»og^vA»(iitJiiJ©^. zwAaj praeterea thorax pelliceus eft apud Xeno»

phontem, ad humeros pertingens,ww««»fc2f?i^flf7^fl;ARi'@-,(int€ll!gononmanicatum.)Spolasct!ain .

pro thorace ponitur, Sophocles LibylTam cognominat, hoc uerfu : stita^s a/€vw«, ^'
. 1

goj, Harc omnia Pollux 7. ly. Ne bridas diphtheras Pollux 4, 18. cum tragico apparatu numeratEt
paulo poft,»3 Ofnv^H ilfcvnyiUgo ifxhhy)iH^MyjHsx 3]^xyfiy,Hs^7nf jqjm Tm^/^xXny v,
i^rt<rfift#«i'uud€ne haec ultima calii redo legi oporteat,Et paulo poft inter comica ueftimenta diphthe-
ram rufticis actribuic,Etrurrusiiiter tragicos feruos,d tDi^kzUsfyHSyw tyuy^-moix^xvey feys,&c,Eft
6c diphthcriiis inter muliebres tragicas perfonas, Pellis caprinae, inquitV arro,apud antiquos quex^
Graecos ufum fuifle apparet, qudd in tragoedijs fenes abhac pelle uocantiir diphiheriae:&:incomcie>
dijs qui in ruftico opere morantur,ut apud Caecilium in Hypobolimaeo habet adolcfces,apud Teren
tium in Heautontimorumeno fenex* Defiiyra,fifyrna,& fify, ueftimentis ex pellibus caprinisfiuc
V
cum pilis, fiuc abfcp illis,mu!ta legimus apud arinum,EtymologLim, QC alios quae breuitatis caufa
praetereo. Bcawi/jVarinus exponit melotam, diphthcram,fifyram . Baetan enim (inquit) uocanttcs
gmenta ex pclIib,(»^iQ(jAcu«ix x«J'ift){/)confuta. Attici eandem fifyram uocant:Ariftopliancs,Ef
<76 tyxwftf^vAsfillv^.Nos ca fifyrinia nominamus, Gr^ci bf tam.Bcarxf/ Dores diphtheram uo
, canc,Kdtt -fj yivxyfl(icm.BcuTHyAfy.x7iyoy ^e^vyx,ct fecundum alios fccna pelliccajHcfych.apud SuidS
diph therra exponitur, per duplex r.Baeca tum hyeme tum ^fi;ate bona^Bocr» xxy ia» ^ yftymi iyx»
Sci/:Suidas,qui huius adagq mcminit,adfcribitbsctam ucftis pellicear genus, quod in utrun(^ tempus
uidcaturappofitum.Namhycmc depellit ucntos,5ftat€folcm.luIiusPolliixhb.7. meminit tunicam
fuifle praclongamjqu* totum contegeret corpus.Conucnit igitur de re ad multa iifui futura , Eraf.
Sophron in Mimis muliebribus rufticorum diphtheras, baetas nunciipauit , Pollux lib. 10. ca.4p Et 4*
ruiTuB ca, 46, s%yxsf>t(/lx t/i(f>&%fxy iiulgo dici ait pelliceam tunieS £«rvy«(/ Etymologus Myaoy siyasfty
.

interpretatur: dCnTftyceySUcy ^ Aiymy 4 ;»u/fc»p, galeam uel pileum ex pelle caprinajHcfych. Va

rinus. A<y«oj/fttA^, pellis caprma,utcr caprinus, Suidas.A<)-wf/(rcdiusproparoxytonum)<>^tf/M£wj,fls
w Kfltt V
arin.X/yft©- «7w,uter caprinus,apud Homerum Idem . A<rx«A<«feftaerant A.
thcms,quibusinmedio theatrj,fuper utres inflatosobimdos^uno tantum faltabant pede,c«7*&iA/«
uocant:)utdelabentes rifum excitarent, id^ in honorem Bacchi, Ad quod allufic Vergilius libro
fft(/

a.Georg. Mollibus in pratis undos faliere per utres. Plura lege apudVarmum,qui utres iflos caprfc
nos fuifle feribit, ^Ladani fruticem efle dicunt mCarmaniaquo<p,colIigi^utgummiincifo cor
lice,& caprinis parilibus excipi, Plin. Seex©- Mymy^r^'^ aiyaoy,dC peram per metaIepfin,Hefychi<
us &: Varinus exponunt. Tffl;^</'fco-c«4,fandaliaexcotiocaprino,Iidem4
^In Cilicia caprx tondentur, ut alibi oiics,PIinms. 7 'ondentur caprae, quod magnis uillis funt,
in magna parte PhrygiaE:unde cilicia, & extera eius genens fieri folcnc. Sed quod primum ea tonfu
ra in Ciliciafit mftituta,nomcnid Cilicas adicciflc dicur, Varro. Aeneas Syiuius zambclottum uul«

go didum e caprarum pilis in Cypro fieri feribit. Lana mcrhazi,eli lana caprx fiibtiliflima, cx qua
fiuntzambcloti,&:aliauellcrafubtiKa,Andrcas BclIunenfls.Mathahazc, pannus ex pilis caprx,Vc
tus expolitio in Auicennam.Meflia, pannus contextus ex pilis alinorum & caprarum: dC interdum
cx folis caprinis.Ex hoc enim rudis panni genere qui deferta habitant At abes, tentoria et faccos fibi
conficiunt, Andreas Bellun. Tonfis caprarum' uillis in Africa nautacrudentes parant. Capra pilos
miniftrat ad ufum nautic 5 8CadbelIica tormm,& fabrilia uafa,Varro.CapnmpiIineccfl'aitj fune,
,

quum ad funes conficiendos, dC faccos, alia^ his fimilima:tum uel maxime ad rudentes nauricosj u
quumnet^ rumpantur facile,nec naturaliter computrefcant,nifi admodum neg!igantur,Florenti*
 Dc Capra,
Arabum Sccnitarum tentoria cilicina funt
E F. Lik I. 281
fluj. : ita nuncupant lielamcnta e capraruni pilis tex taj
’
Solinus.
^ Caprinum 8( ouilln flercus fedulo conferuato, Cato. Quidam hominis fimum’q) fit acerrimSi
( Ki(poii opponitur ) omnibus praeferunt, fecundum faciunt fuillum, tertium caprartt^

quartum ouium, quintum boum.fcxtum iumentorum,oi'ai(t,Theophraftus interprete Gaza. Huma

ni fimi mentionem ad (iercorandum ( quamuis noftrates eo utuntur alij authores, quod nunc mc'
)
minetim.non faciunt. Afininum uero in fimili comparatione diuerforum fimi generum, Palladius
profert, Plinius idem ab aliquibus pratferrifcribit.Facileautem fuit apud Grjcos hominis legere
proafini,uelcontra.namgcnitiuumabafinofcribuntlrn!, ab homine £« cum notaabbreuiatioms,
IO Obijcipoteii, non potTe legi ira, ideftafini.apudTheophraftum.-quoniamfexto&ultimo locoaiini
• ni meminerit. Refpondeo, Gazam non alinorumeo inloco,fed iumentorum uertiiTc, imitatum fcili
cet Plinium Si Palladium.a: quanquam afini quotp iumentorum nomine uenianqhic tamen iumen
tapro equis Si mulis acceperim ; aut pro mulo per excellentiam, ut illi pro mf
forte «iitimp Icgerinti
Nam de afinino 8i equino Plinius fuis tratSat nominibus,de muli fimo non item.Stercus afinorum
primum el},maxime hortis.deinde ouillum, Si caprinum. Si iumentorum, porcinum ucrd pelTimS,
cineres optimi,Palladius. Quidam bubulo iumentorum fimum praferunt, ouillum^ caprino : om«
nibus uerd afininum,quoniam lentiffime mandant. E contrario ufus aducrfus utruntp pronunciaq
Plinius.Et alibi. Aliqui columbaria pratferunt : proximum deinde caprarum eft, ab hoc ouium, de.
inde boum,nouiflimum iumentorum. f Adeocp nihil omifitcura.utcarminequoi^comprchen
ao fum reperiam,in fabis caprini fimi fingulis cauatis,fi porri.crucaE,la(fiucac,apij,intubi,nafturtij femi.
na inclufa ferantur, mire prouenire,Plinius.
Pi
^Vt uitulicarnes habent ad conficiendum perfetfiis bobus pr£ffantiores,fic hoedi capris. Capri
nanij temperamento, minus quam bos, eft ficcatfi tamen homini &
fui comparetur, multum fupe.
rat,Galcnuslibr0 5.de aliment,facult.cap. i. Et proxime poft, Caprina pi ster fuccumuitiofum acri*
monfam etiam habet.Et rurfus, Acftate prima ac media prsftantiores funt capt*,cum fcilicet fi uti.
cum germina, quibus uefei folenqabundant. Hcedi(inquit Symeon Sethi) fi fexmenfes excedant,
capellat iam tiocantur.Caprs SC hirci plurium annorum,conco(ftu difficiles Si mali fucci funt. Car.
nes captinse utiles funt patientibus puftulas SC bothor,fi praeparentur cum uino rubeo dulci. Hoedi
jo uocantur ufej ad fex menfes,Si annales poft annum, 8C duorum annorum poft biennium : ed dete-
riores,quo maiores natu, BIluehafem author Tacuinorum. Capellae atqj hirci fcetidi carnem ne de.
guftato, Platina. Caprarum &hircorum iecorafugito,ne in epilcpfiam incurras. Idem. Caprina
caro plurimum alit. Quamobrem Clitomachus Carthaginenlisnouac Academia; fetftator prfclatus,
Thebanum quendam athletam hac carne tielcentem, reliquos fua artatis athletas utribus fuperafle
feribit. Validus enim huius carnis fuccus Si tenax eft.undemultum temporis in corporibus dura,
re poteft: obijeiebatur tamen ei fudoris graucolentia. At fufllac 8f agnins carnes, cum in corporibus
incodfae manenqfacillime corrumpuntur propter pinguitudinem, Athenaus, Caprina; carnes quj
cunque bubulis infunt mala (hoc eft concotftu difficiles eflcjSCatribiliarias affetSiones exacerbare)
omnia habenqSi flatuofiores funt,8CrucStis ampliores faciunt, 5C choleram generant. Sunt autem
^0 odoratiffimat.folida; ac iucundilTimar, optima:, & percotft*, 8C frigida;. V erum iniucundilfimK, SC
graucolentes ac durs,pcffima:imd etiam recentes. Optimte uerd funt xftatis tempore, peffimae au.
tumno, Hippocrates inlibrode uitSus ratione inmorbis acuns. Mulier cui ulceratus eft utetus.ab.
ftineat carnibus porcinis,bubulis,Si caprinis, edat autem panes, Hippocrates demorbis muliebrib»
Rafis ad Almanforem caprinam carnem magis quam arietum ( ouillam ) refrigerare firibit, SC parti
nutrire. Homines ruftici uentres caprarum fanguine earum una cum adipe implent,uti Homerus
ait folitos procos Penelopes,Galcnus dc ftmpl.10.4,
^Allium minus tentat caprinumlac:quoniam pecus hoc afiringetibus pabulis,quercu,lentifco,
SC oleaginis frondibus, SC terebintho magna ex parte uefeitur; inde ftomacho accommodatiftimum
reddi foleqDiofcorides. Maxime alit quodeuntj humanum, mox caprinum ; unde fortaflis fabulas
50 louem ita nutritum dixere.Idem ftomacho accommodatininiumeftiquoniamcaprac fronde magis
quamherbauefcuntur.Lacfchifton quomodcfiatexcaprinolatfteaduerfus morbos diuerfos com»
mendatum,fequenti capite Plinij uerbis docebo. Multo minus pinguedinis habet quam bubulum,
Galen.Si capra aut alterius animalis fcammeniam aut tithymallum depafti, lac cibi loco quis ftim.
pferit, omnino aluus illi flucqldem.Et in libro de boni mali fucci cibis ca,6.Caprini(inquit^ lacftis
ufus,frequcns apudnos eft, apud alios bubuli.Caprinum inter cattera lacftis genera moderate fe ha«
bet,cum non admodum pingue cralTum^ fit,ob id^ medium quotj efle cenletur,quod in corpori'
busnoftrispra:ftat,&c,fed cum inter extera animantium genera capella; mediocritatem adepta
fint,inicr fe tamen inuiccmcollats,alio quam diximus modo differre uidentur . Nci^ enim harum
parua diferimina funt ab atate,a paftionibus,abanni tempore, abcoipfofpatio quo a partu adito
diftantrquaabunde tertio de facultate alimentorum libro diximus. Nunc uero id tantum referre fit
fatis,caprinum lac fine meile fumptumpericulofumeffe: plerifcp enim qui purum illud hauferunt,
coatftum eft ia ueiuriculo infpeciem cafei,qucd quidem cum accidit, mirum eft quam aggrauet hai
A 5
 S82 De Quadrupedibus
uentriculo reguletur , mellis,
minem ac flrangiilet.Eam ob caufam lac ubi futnunt nonnulli, ne in
aqii*,&: falis nonnihil admifcent,H*c Galen. Lac
muliebre temperatiffimuni cii.mox caprilium;
hinc afininum ouillum«,poftremb uaccimim , Aegirieta,
Caprinum lac fubftanua temperatum,
nutriendo tum parum efFi=
purgando quidem bubulo imbecilliusiad reliqua uero fao's idoneum,&
oxf Ouodpraftatf Capr*.PoflcOuis.IndefBGUis,Baplift.FieraManttlan.delatSe. Lac om.
ouillum , inde caprinum.
nium rerum,quas cibi caufa capimus,liquentium,maxime alibile eft,& id
Quodautemmaximeperpurgeteftcquinum,tumafininum,deindcbubulum,tumcaprinum,Var
rm f CafeimaximicibifuntbubulqSiquidifficillimetranfeatfum^ijfecundoomlUtminimici-
bhK qui facillime dei)ciantur,caprini. Caprae Scyriae lac augenqprjcipue autem cafei(nimirum ex
lade earum)maxime commodifunt,Hippocr.demorbismuliebr, i,

'

^Milia remediorum ex capra demonftrantur,flcut apparebit:quod quidem miror,cum febri ne-

efft diximus , Plin Et
getur carere. Amplior potentia feris eiufdem generis,quod numerofiffimum .

alibide anfere locimis,fubdit'.Multa pr jterea remedia funt ex anfere,quod miror aequ^uam in ca

^Difficilius fe re
pris:Nanffianfer coruus^,ab filate in autumnum morbo conflidf ari dicuntur. ^

colligentes a ferpentium idfu , in caprilibus optime conualefeunt , Plin.

Omnium quadrupedum
morbis capram folidam cum corio &C ranam rubetam difeodas , mederi reperimus, Plin. Laceri*
uiridis uiuie dextrum oculum effolfum mox cum capite fuo decifo,in pellicula caprina, cotra quar
perniones primeabolet,Mar,
ranas adalligariiubetmagi,Plin. f Caprini corij cinisexoleoilliras
Pellicul* Caprina ramenta cum pu.
cel. Iniurias e calceatu exoleo corij caprini cinis
f3nat,Plin. j,

mice trita,acetom permixta,exanthcmatis profunt,MarccI. Si foeminae fanguis ex narib. nimie de»

fluat, mamilla CIUS uinciantur corrigio caprino, Marcell. Corium
caprinum cum fuopilodeco.
d}um,fucco epoto,aluum fiftiqPlin.
f Pili caprini ufli.fluxus omnes fedant,AafcuIap. VftiSi aceto permixti,fanguincm denarib.
fluentem reprimunt, Sext. Combufti adiedapiceet: aceto, inferti naribus cito fanguinem fillunt,
Marcel. Eodemmodoinnaribusappofiti,lethargicos cxcitant,Sext. Caprini cornus nidor autpi.
lorum,lethargicos excitat,Plin. Fimum caprarum in mulfo,calculos expellit; pili quoij caprini ch
nis,Plin, Combuflitriti^ &:inpotionedati,flrangUriofos potenter emendanqMarcel. Caprarii
cornu uel pilis accenfis fugari ferpentes dicunt; cinerem^ eorum potum uel illitum,contra idus iia
lere,Plinius. 5»

' ^Comitialibus dantur carnes caprina in rogo hominis tofta,ut uoIuntmagi,PIin.Caprina caro
qua fuper focum, uel rogum hominis monui airatur,fumpta, caducis remedium efl, Sext. Lufeio»
fos,quos Graci nydalopas dicunt, quidam inalfatl caprini iecinoris fanic inungunt,aut felle caprj:
carnescp eas uerci,K dum coquantur,oculos uaporari pracipiunt : id quoif referre arbitrannir , fi
rutili coloris fuerint, Plin. Ego hic non fimpliciter capra carnem lufciofis edendam intelligo , fed ie»
coris carnemietfi ea minus proprie iic adpelletur,Graci in uifceribus parenchyma uocant. Capri-
no iure cantharides expugnari tradunt Graci, Plin.
q -v v Drtifus tribunus plebis traditur caprinum fanguinem bibifle.cum pallore SC inuidia ueneni fibt
v
\ tn.aTi infimulare Q,Cepionem inimicum uellet.Plin. De curiofo ufu caprini hircini^ fangiiinis ad
abfcefTus cocoquendos.in taurino fanguine Galeni uerba retuli. Sanguine caprino macula coma 4»
.da abluuntur,Marcel.Diofcorides leporino calente ephelidas Sd lentigines illini iubet. Caprinus
fanguis contra toxicum bibitur,Diofcorid.(quicum uino bibendum monet)8f Galenus libro 1. de
antid.Venenum potus extinguit.Aefculap.Decodus cum medulla contra toxica uenena ftimimr,
Plin. Hircinum aut caprinum fanguinem aliqui terra Lemnia mifceri folitum fcribtint; fed Gale-
nus id fuo tempore fadum negat. Commendatur ad antidota hoedinus quo^ fanguis aDiofeoride.
Potus humores rcmcdiat,Sextus:forte per humores.uentris fluores intelligit : Quanquam Plinius
fanguinem caprinum, uel medullam, uel iecur, aluum folucre feribit fed maior apud me Galeni K
;

Diofeoridis authoritas eft,quorum h!c uerba adijciam;Sanguis hirci,uel capra,inteftinorum tormi

na dC alui fluores Sftit, in quem ufum frixus in farragine ftatim fumitur,Diofcor. Sanguinem capra,
rum hydropicis quidam cum meile exhibent;aliqui ad dy fenteriam eodem tofto Si ad uentris fluxu Jo

funt uii: Videtur^ mihi quifpiam,craflam cius elfentiam &terream.cum caliditate exiccatoriam ef
fefufpicatus,adhuncufum perdudus.Galenus.Sanguis caprinus cum medulla,hydropicis auxilia
turiefficaciorem putant hircorum, utiij fi leniifco pafcantur.Plin. Sanguis caprinus decodus cum
medulla dyfentericisfubueniqPlin, Siiinttormina,fatis efleremedij in leporis coagulo poto e iri-
no tepido uel femel, arbitrantur aliquueautiores & fanguine caprino cum farina ordeacea Sf refi»

na uentrem illinunt, Plinius ubi de remedijs coeliacorum & dyfentericorum agit. Sanguinem ca-
prinum fi polenta; furfuribus,adieda refina mifcueris,at<j emplaftri modo ano uentri^ adpofueris,
pondus omne 5C libidinem deiedionis efficaciter reprimes.MarCel.Sextus non caprac,fed capri fan
guinem,cum retina 8Cpolline(malim polenta)mixtum,a: uentri fuperpofitum, torminoibs fanare
fcribit.Sed an capr* aut capri
fit fanguis,parum refert, ut patet ex Galeni uerbis paulo ante potiris.
^
Inuenimus etiam caprinum fanguinem renum calculos frangcre,MarCel. Verg.de hoc plura in hir
tino» Sanguis caprinus cum polenta impofims,ani iiitium omne perfanat , Marcel. Catteris uitija
fedis
 De Capra. G. Lib. I. 28 J
fedisCproximede mflationibus eius dixcrat)medetur fanguis caprinus cum polenta,
Plin,
^Adftringentior eft caprinus adcpsCaddunt alitjuijpafcuorum caura,)quamobreni
dyienter/cis
dauirjStTc, tu infra dicetur, Diofcor,Boues dC capr£c,& quaecuncp id genus cornigera , obficcitate
adipempIurimumgenerannSedfiueadfpem(feuum)fiuepinguedincm,totum oleofe QC pinguis
rubftantiaegenus in animalibus appelles.-non tamen licet citra mendacium adipem caprinum
humi>
diorem elTe dicere, quam fuum,&c.Cacterum caprinum adipem ijs qui mordicationes patiuntur,
aut
inretfio inteftino, aiuincolojpotius quamfuillum ini|cimus:non quod acrimonias plus
obtundatt
fed quodob craffitiem citius concrefcat, cum fiullus inlfar oleidefluat, Galenus deiimpiictbji.4.Et
paulo pofi:Ho2dorLim adeps(inquitjminus tUm calidus tum ficcus eft, quam capraru, fed 6^ capra-
10 nim minus quam hircorum.Et rurfus cum nonnullos aftringentia pro acribus dicere rcprehendif-
fer,fubdit:Sed illi in uocabulis potiuSiquam rebus ipfts hallucinari uidentur : & maxime illi quibus
Graeca lingua infueta eft, qualis eft Diofeorides Anazarbenfis,&c, Hic enim cum ait magis efte a-
ftricftorium adipem caprinum fuillo: fi quidem acriorem ftgnificare iielit per magis aftrifloriiim, ac-
cipimus fermonem ceu uerum:aciiillud,talcm habentem qualitatem, qualem rhus, rheon, hypoci-
fthis,balauftium,haud ucrum efte fermonem diccmus,Hucurcp Galcn. Seuum capr* adftringen-
tius eft feuo boum,Rafts, Caprinus adeps datur utiliter his, qui cantharidum uenena hauferunt,
DiofeonSeuum caprinum cum cera, contra idus ferpentium imponitur,PIin. Omni morfui &:lx
ftoni fubuenit, Aefculap, Fere omnis dolor corporis fi fine uulnere eft recens melius fomentis di-
,
fcutitunuetus uritur, dC fupra uftum butyrum, uel caprinus inftillatur adepsjCoIumella m remedijs
^0 boum. Et alibi, Suppuratio(inquit)in bubus ferro refeinditur : expreftus deinde fimis ipfe , qui eam
continebafjcalida bubula urina cluitunucl fi collui ea pars no poteft, lamina candenti feuum capri
numautbubuluminftillaturi Seuumcaprinum perniones farcit, Plin. Cum calce ftrumasdifcu
tit Plin, Adeps caprina cum calce fubada
, & &
appoiita,ftrumas ftatim diftbiuit fanat, Marcel. Ca
prinum feuum admixta fandaracha ungues fcabros emendat, Plin. Ex fepo caprino admixta fanda
rachacerotum,unguibuslepronsfuperpolitum,iinetormentofanat,Sexr* Cantharides licheni il*
litascumfuccotaminiacuuaCjSt^reuoouis uel caprae, prodefle non dubiumeft, Plin» Vlcera quK
ferpimt, cohibet feuum cum cera.-itcm addita pice ac fulphure pcrcurat,Idem. Manantia uerendo^
rum ulcera fanat feuum caprinum cum meile rubiep fucco,Plin. In furunculis feuum bubulum c5
fale illinitur.-aut fi dolor eft,intindum oleo,liquefaaum fine fale,(imilicp modo caprinum, Plinius»

I® Adeps caprinus cum rofis mixtus, puftulas,qux in nodegrauefcimt, tollit, Aefculap. Hoc etiam au
ribus inftiliatum furdos fanat,ldcm* ^ Comitialibus magi commendant feuum caprarum , cum
felle taurino pari pondere dccodum , 6c in folliculo fellis reconditum ita ne terram attingat, biben*
dum fub limine ex aqua, Plin» Zeae farina ex uino rubro ad feorpionum itftus tepida illinitur, tuffi
cum caprino feuo aut butyro, Plin.Ius decocflicapriniadipisjphtliificisin forbitionibus prodeft,Dio
fcorid, Caprae feuo in pulte ex alica,&^phthifin ^tuftim fanarijUel recenti cum mulfo Iiquefa<fto,ita
ut uncia in cyathum addatur, rutsc^ ramo permifceatur,non pauci tradunt,Plin.Idem alibi rupica»
prae feuo ex lacte phthificum liberatum feribiqut infra dicam. Peifana cum adipe caprino co(fta,tor
minofis in declinatione conuenir, Marcel. Caprinus adeps decoiftus cum polenta, rhoe& cafeo,dy
fentericis datur, & cum ptifanae fucco infunditur,Diofcor.Rafis ubi remedia ex capra deferibirdeo*
40 nis etiamfeuiCnifi interpres erraiiit, quod omnino furpicor)mentionem immifcec,cumdcIeone tra-
d^aflet ab initio libriillius de 60. animalibus ,nec ullum tale ex eius feuo remcdiumcmoraftet; Sepw
leonis, inquitjOmnibus praefertur:ob hoc quum clyfter ex eo paratur cum aqua ordei tofti : aut cum
aquafarinae toftae,5d fumach codii(co<ftum)8d liquefacflum cum cerajexulccraiisinteftinisfummoa
pere conducit. Seuum caprinum in forbitionealiqua inteftinorum uitijsmagnopercprodeft, ita
uti protinus hauriatur frigida aqua,PIin,(Sextus idemremedium hydropicis commcndat,quod n5
probo.)Seuo hirci aduerfus dyfenteriam utuntur, in pane qui cinere codtis fiucaprfjarenibusmaxi
me, ut per fehauriatur,procinuscp modice frigidam forberiiubent. Aliqui inaqua decocftum fe-
uum admixta polenta ^cymino, anetho, aceto^,Plin, Adipem caprinum de renibus fublatum,
mifce cum polentae furfuribus, ati^ adrjceillic cyminum, 81^ anethum, acetum, afquis portionibus,
atepexaqua decoque, colatum forbitionis more dyfcntericodatorumedum,mireceleriter^ fub'
uenicSjMarcel. Heixine imponitur podagris cum caprino feuo ceracp Cypria , Plin. Seuum ( ca-
pri, AlbertLis)cum ftercore caprarum co(ftum8d croco, ponitur (fricatur, AIbertiTs)ruper podagra,
ut dilfoluatdeniat, Albertus)dolorem,Ra{is*
^[Caprina medulla quarto loco poftceruinam,uituIinam,8d taurinam laudatur apud Diofeori-
dem,poftrema eftouilla.Laudatiftima ceruina, inquit PIinius,moxuitiilina, deinhircina capri-
na. Vide fupra in Vittilina,ubi multa de medullis earum^ uiribus in genere dixi. Sanguis capri*
nus decodus cum medulla, contra toxica uenena fumiturjPIinJdem remedium dyfentericis dC hy
dropicis prodeftjIdem.Et alibi cum ex caprino remedia quaeda docuiiTeqfubdiqNec abdicantfimn
ex meile illitum epiphoris,contra^dolores mcdulla,itcm pulmonem leporis': ut dubitet aliquis Ic-
^0 porinam ne an caprinam medullam accipiat.-ego de caprina intelligo. Sanguis caprinus, uel me^*
dulla,uel iecur,aluQ foIuit,Plin. Ego cotra fiftere potius dixerim, cum liccandi modice df emplaftica
fere facultatem pler^oinnesmedullschabeanu^uamobrem ad dyrentericoseciacaprinsc mcdullj
A 4
284 DeQi^drupcdibus
atuiim fiftere fupra dfxi Wem de iecore
ufus eft,ut hunc dicam.Qiiinetiam fangiiinem capn'num>
,

mox confirmaturus. Sanguis caprinus dccodus cum medulla dy fcntericis fubuenit r lin, San, >

guis caprinus cum medulla hydropicis auxiliaturefficaciorem putant hircorum, utit]p li lentiico pa
fcantur,Plinius. „ „ compo^onem apudj
/^ • r
^Cornu caprinum dextrum in Athanafiam magnam, fic appellatam Io.

Mefuen requirilur:itcm in antidotorum defcriptionibus fili) Serapionis SC Hali, « Atiicennar . A-

Hanc reprehena
pud Mefuen codices quidam uariam Icdiionem habent , Alias de cornibus cerui.
authores nonhabeatur.lo.Ma
dunt monachi qui nuper in Mefuen fcripferunqquoniam apud alios
nardum quofficfus Minerua)uituperant,qtii fcripferit iuperflitiofe dextrurn potius quam Imifirtim
ratione illud pracce!Iat,fiuc
cornu fumi: ipfi enim dextrum praeferendum putant, liue occulta nobis „
quod pugnando magis exerceatur: Sf alia multa multo rilii excipienda nugantur.
Non ignoro ta«
'men ex cerui cornibus alios dextrum, alios flniftrum prscferre,ut fuo loco dicetur.
Caprarum cornu
uel pilis accenfls fugari ferpentes dicunt, cinerem^ eorum potum uel
illitum contra idiis ualere.Pli

nius. Puluerem de cornu capr^,& eius lac cum origano, cum uini cyathis
tribus,a ferpente mor

fus bihatjUenenum excutiet,Sextus.Sed is confundit in unum remedium, quod

Plinius triplex fecir,

de cornu, de la(3e,e<: de cafeo capri.de cornu Plintj uerba iam retull,de reliquis quo^ mox lubmn.
gam:uidetur etiam corrupta quaedam in Sexto,quac omitto, Plinfj ieruandam Ictffionem moiteo.

Sudores inhibeteornus caprini cinisemyrteooleo perun<Sis,Plin. Caprini cornus uelfimicinis

ex aceto illitus.fanguinem fiftit.hircini uero iecinoris difledli fanies efficacior ; Et cinis utriufrp ( uel
cornus uel fimi caprini, ut hircini iecoris per parendiefln mentio inciderit ) ex uino potus , uel nari- j*
busexacetoil!itus,Plin. Adfacrumignem:Cornu caprinumin flamma uftulato, Sf cruflasqua:
exurgunt excuties in uas nouum,donec confumaturideindeconteres cum aceto fcillitico, 8f illinics
facr um ignem, mirifice fanabItur,Sextus. Cornu caprinum capiti infirmi qui non dormit,fuppofi=
tum,uigillas in fomnum conuertit.Sext. Caprae cornu furfure mixto cum oleo myrtino , capillos
fluentes retinet 5C crefeere facit,Sext. Caprini cornus farina uel cinis,magls^ hircini, addito nitro
8C tamaricis femine, Sf butyro oleo^,prius capite rafo , mire continent ita fluentem capillum, Plin,
Comitialem morbum deprehendit caprini cornus,ucl ceruini uftinidor,Plinius.Si caducus uer^ ca
ducus eft, caprinum cornu adufium naribus fl fump(erit(fi ante nares eius teneatur)mox cadeqSe.
xtus. Lethargicos excitat caprini cornus nidor,aut pilorum.Plin, Cornibus cerui Sf caprf uftis ma
xime utuntur.ut dC nos faepe ufi fumus,tum ad candorem dentium , tum ad contrahendas mollitie j,
fluidas gingiuas.Galenus.Cornu capra: ad albedinem ullum, dentes egregie abftergit, SC gingiuas
corroborat,earum^ turgentium dolorem reprimit, Auicenna;item 8C Rafis KAlbertus, qui dentes
eo confricandos fcribunnCornu capra:rafuminmelmixtum, 8f pifatum(contufum)mcdicatum(ex
medicinxmalicianatum, ut Humelbergius exponit, )uentrisfluxumreprimit, Sextus. Caprino
cornu fuffiri uuluam.utiliflimum putant, Plin. Otiiculac aut capra: cornu tufum,& ordeum tolium
ac frefum oleo fubigito ac fuffito , Hippocrates in libro de morbis muliebribus , inter medicamenta
muliebria diuerfa,& ita confufa.ut de multis ad cuius facultatis titulum referri debeant dubitemus.
&
Capra cornu, 8f gallam, adipem fuillum,ac cedriam, fuffito , Ibidem. Lotium caprinum cornu
caprino inditum referuatur ad remedia quaedam, ut in lotij mentione dicam.
^ Capra: ungulas ad ferpentes prohibendos Palladius uri iubet. Caprinarum ungularum cine. 4*
re perun<3ae ex aceto alopecia: fanantur, Diofeorides &C Rafis. Albertus acetum uehemens requirit,
SC malignam quocp alopeciam ita curari feribit . Quidam ungues caprarum deuilos , moxeg aceto
perfulbs,alopeci)s illinunttltacp fueritSf hic cinis facultatis extenuatoriae,Galen. Aefculapius ungu
V
las uflas cum pice liquida teri SC illini iubet. ngularu cinis cum pice, fluente capillu contineqPlin,
Talorum caprae recentium cinis dentifricio placet, Sf omnium fere uillaticorum quadrupedum,
nefatpius eadem dicantur, Plin.
^ Adrupta inteftina laudant caprini capitis cum ftiis pilis decoifli fuccum,Plin.Caprinum caput
cum pilis decodtum SC contritum, incifa inteflina folidat,Sext.Cum pilis fuis conttifum ,
atep difeo*
<!lum,cibocpfumptum,ruptainterius inteflina dicitur glutinare, Marcellus. ^Cerebrum capras
’
(capreae,Sextus:)magi per annulum aureum traie(fium,priufquam lac detur, infantibus inftillant
contra comitlales,caeteroscp infantium morbos, Plin. Caprae cerebrum cum meile carbunculos in
uentre fanat, Aefculap. Aqua quaecapra: palato efFundttur, 8f quicquid comedit, mifceatur cum
meile 3C falc,Si ex eo caput K
corpus fero fricetur,pediculi extinguentur , Sextus, Idem remedium
cftaduentrisdoIoremtfedSf uentremflritSum foluit, Sd fi plus biberit, purgat. Idem. ^Linguae
exulcerationi Sf arteriarum prodeft iusomafigargarizatu,Plin,omafumintelligobubulum:deilIo
enim latfie proxime dixerat, quanqtiam fimul etiam de caprino.
^[Caprinum iecur aifiim fi edatur,tum ad nyifialopas accommodari aiunt , tum eos qui comitia*
limorbofunt obnoxij, arguere, tontiulfionem^ illis accerferetldem poteii hircinum, Galenus, Pa
pilioquot^ lucernarum luminibus aduolans Inter mala medicamenta numeratur: Huiccontrari*
um eft iecur caprInum,Plin, Caprini iecoris inalfati decidua fanie , inungi Itifdofos (nydalopas) i»

prodeft: 8f dum coquitur apertos oculos halitu eius uaporaritprodeft in cibo toftiim ad eadem, Dio*
icorid.SCGalcnus.Capras traduntnotftu non minus cernere quam interdiuitdeo fi caprinum iecur
uefcantur.
 DeCap ra. G. Lik I. 285
“

iiercantiir,«ft(tu(t uerperdnam acfem his quos nydlalopas uocant, Plinius. Et alibi,Et quoniam ca*
praenotSu aeque quocp cernant/anguine hircino fanari lufciofos putant, nytftalopas Graecis dxftos:
Caprae uero iecinore in uino auflero dccofloiQuida inalTati iocineris fanie inungut.aut fcllc caprar.*
carnes^ eas C ipfum iecoris uifeus ) uefci, 8 dum coqiiantur,oculos uaporari ijs pr*cipiunt,Id quo»
i;

que referre arbitrantur, fi rutili coloris fuerint. Volunt oculos fufFiri,iocinerein ollis decoafioj
quidam inalfato,Plinius.Dum hepar capra: cum aqua SC lale decoquitur, comprimat fe oculis aper»
tis fuper uaporem huius aquat,cui uifus deficit no(4u,multum iuuat,Rafis. Celfus medicina* lib
poft multorum In oculis morborum curationes,de oculorum imbecillitate curanda fic prodit, Prx»
ter haec imbecillitas oculorum eft,exqua quidam interdiu fatis,no<Su nihil cernunt, quod in fcemi.

IO nam bene refpondentibus menfiruis non cadit. Sed fic laborantes inungi oportet languine iocino'-
ris,maxime hircini, fin minus,caprini,ubi adaflum coquitur,excepto;accp edi quoi^ iplum iccur de.
bct.Sext.haecremcdia ad nyiSalopas capreae iecoriadfcribiquideinfra. lecur alfum caprae cceliari*
fubuenit.magis^ etiam hirci,cum uino auftero decotSum potumcp,ucl cx oleo myrteo umbilico im
pofitum:Qiiidamuer 6 decoquuntal tribus fextarijs aquaead heminam (al. geminum) addita riitai .
Plinius. V &
ini ueteris feces, iocineris caprini fruftum fufficiens in ollam rudem mine, Sd facito ut
bulliat, atep inde ieiuno coeliaco fulFicienter da bibere.Marcellus. lecur caprae alufi foluit, Pliniusi
fed quod fiftat,non foluat, confiat ex eo quod coeliacis fubuenit,ut iam diefium eft,&c. Si pariens
inflata fuerit,hepar ouillum aut caprinum, calido cinere obrutum, edendum dato meracius ad dies
quatuor, 8f uinum bibat uetus, Hippocrates de natura muliebri.
1» ^F*l caprinum ueneficijsexmufiela rufiica fatfiis contrarium efi,PIinius. Felle caprarum pfi'«
lothri uis efiicitur,ficuulfis pilis triduo ieruetur illitumi Plinius: uide paulo poft in remedias huius
fellis ad palpebras dC fupercilia. Fel caprinum ad incipientes ftrumas optime facere experimenta
docuerununam penitus erefeere nonfinentur,fi eo aflidue tangantur, Marccllustapud Plinium no
caprinum, fed aprinum fel ftrumas difcuterelegimus, Fd caprinum cum aluminis cinere icahiem
hominis abolct,Plinius. Lepras iecur hirci calidum illitum tollit, ficut elcphantiafih fel caprinum,
PliniuslDiofcoridcs hircinum fel ad elephantiafis tumores commendat. Magi felle capra facrifica
ta:duntaxatillitooculis,ueI fitb puluinopofito,ibmnum al!icidicunt,Plinius. Ad porriginem pro
deft cornus ccruini cinis e ttino,ut^ non tadta animalium capillis increfeat ; item fel caprhuim cum
creta cimolia dC aceto,fic ut paululum capilli inarelcant,Plinius. Hyblai mellis fucci cum felle ca»
S“ prino Subucniuntoculis dira caligine preiris,Sercnus. Fel quidem caprinum pluribus modis aii
fumunt ad oculorum rcmedia;cummelle,contra caligines, (Sextus caprea fel cum meile mifeet ad»
uerfus caliginem: Diofeorides in eundem ufum fel lyluefti is capra commenda:
) cum ueratri can»
:

didi tertia parte,contraglaucomata:cum uino,contracicatrices, 6( albugines, SC caligines, Siptcry.

gia.Sf argema:ad palpebras uerd.euulfo prius pilo,cumfuccooieris,ita ut inimiftioinarefcat: con.
fraruptas timiculas,cum lacfle mulieris : Ad omnia autem inueterata fel efficacius putant, Plinius:
Eadem omnia Sextus de caprea felle fcribitjpaucis uei bis uariantibus.uide infra. Sedateaiiginem
fel cum paflb aut meile, idemteaprinum intelligo,etfi propius nominatus fit lepus.Felle capi at ny-
tSalopas inungunt.uide fupra in iecoris cx hoc animali remedio ad eofdcm, Diofeorides capr» fylue
ftris fel ad oculos lufciofos uarios eorum affeiftus commendat. Collyrium ex felle caprarum lyb
40 ucftrium uel domefticarum, telam oculorum fanat, Rafis Sd Albertus. Fel caprinum palpebris ucl
fiipercilijsimpolitum, pilos abolenacerrimttm enim cft,Si:forfan in alijs quo^ locis pfilothrum , AP
bertus.Domefticarum fuum bile utuntur quidam ad ulcera aurium, medicamento utiij non repro'
bo: &; tu quoij ubi compofitorum nihil adfuerit, utitorifunt enim innumera. Sed SC pro affeifius ma
gnitudine,alia etiam atep alia alterius animalis bilis poteft congruerc.Nam ubi ulcus diuturnum fue
f itimultam^ faniem pus^ contineat, etiam ficciorem bilem pra:feres,puta ouiS.qu? paulo eft acrior
fuillarhac etiam magis caprarum, cui adfimilis quodammodo eft urforum 8e boum ; taurina ualen»
fior eft, 8fc. Galenus. Medicamentumquod lecipitfellis caprini Sl mellis anafcrupulumurtum,
conteres & in ftrigili calefacies Sf infundes, 6e lana obcludes aurem. Nihil hoc medicamine poten*
fius.netp certius.etiamfi intrinfccus cancerauerint atires.Marcellus.Senciftus ferperttium itfta,cunr
5” felle caprino auribiis purulentis inftillatur,ut in SenetTtute ferpentium dicam Cx Plinio. Aurium
uitia fanantur tritis porri foltjscum felle caprino.uelparimcnfuramulfi,Plin. Aurium uitiismcdca
tur fel caprinum cum rofaceo tepido,aut porri fucco.-aut fi fintrupta ibi aliqua,e lade mulieris,Plin,
Quorum auditus hebes eft, ex felle caprino,formicarum otiis, meile Sd chelidonio mixtum medica»
rricn auribus inftillent,Innominatus. Anginsprodefteaprinum fel cum meile, Plin. Caprinum
fel, uel taurinum, meile permixtum.&l extrinfecus faucibus adpofitum,uel pro ungtiine indtuftum,

anginas efficaciter fanat,Marcellus. Ad ceruicum tumores fedandos, otiorum uitelli codli cum a»
dipe anferiiia illimmtur,felle caprino aequis ponderibus permixto, atqi inde ceriiices fricantur, Mae
Cellus.Capracfel cum cyclamini fuccobe aluminis modico:aliqui&f nitrum 8e aquam adieciifema»

Itinqaluum foluit,Plinius:fubditum paftillo intelligo:qitod mox etiam de felle taurino dicit cum ab»
finthio trito: Simile remedium Sextus ex felle caprea: defcribit,ut in Caprea dicam. Ad lumbrico*
egerendos felle caprino madefatftam lanam umbilico adpone,Marcellus. Ani uitia bC codylomata
ftlle caprino perun(fia,fanaricerciflime confiat, Marcellus. Fel Caprinum per fe condylomatis fe4i*
286 Dc Quadrupedibus ulceribus^ ilIi'wmpi-odcIt,Marccl.
mcdcwr.Plmiusfibenememini. Cum mellcueretri doloribus
conceptus facit. Probatum re.
Caprarum fd callum uuluarum emollit infperfum.a: d purgatione
perunaosCOnfefi.mdoIorereleuar. Marcel.
medium fellecaprino,nonmanu.fed pinna, pedes
eft
Plinius.Sextustormmofi.capre*Uenembibendu
fCaprtehirciuelieneaffo.cceliacis utuntur,

C Genuinum capr* flercori commifeeas, K faflum quafi

malagma, femora perunge , mire fanat
tefticulos , aut naturam , aut
femorum dolorem, SextusiPer genuinum(inquit Humelbergius)aut
tale quid mtelltscndum putamus, ficutt dc patella cerui eriam diximus.
ciilsCxaqUa cum uim' po
urinam tenere non poterit, caprae ucficam comburat,fi^ cinetem
tionc bibar, Marcellus. .. . o t. ^
^Caprxreciindacxuinopotamulierum (ecundas cijcict , Sext. Membrana CAptatUitiuIqua
partusaeditus,inueteratapotuarumptamumo,rccundaspcllit,Plin.
, ^ ^
CDe la(fi^e caprino nide quardam fupra ca.6; Scio Damocratem medicum ua ctudme Conii* ^
fili»,omncm curationem aufteram recufantis diu enicaciter iifum laiflc
dix M.Scruiiij confularis ,

capranim,quaslcntifcopafcebac,Plin, Cancrifluuialestritipon^cxaquarcccriies/cucineread.
feritato,contr^uenena omnia profunt,priuatim contra fcorpionum itSuscumlat^eauninoiuelfJ
sion fit, caprino,ueI quocun^iaddi &
uinumoportetjPlinius. Abfyrtus idem fere mcdicamenad
cephalalgiam in equis commendat, ut dicam paulo inferius. Caprinumlaccontra cantharides re.
medio cft,PliniusaiSext.8(: contra cphcmerum.potum cum taminiauua,Plin.La<Sis(caprini)hau
filis cum uua taminia, contra itHus ferpentium ualet ,
Plin. Caprse lac quod primum miilgetur le- ii

liiorcs facit accefliones in quarta nis,fi illud editur aut ex dulci bibatur ,bcxt. Magorum quidam fi',

mi hirundinum drachmam unam in ladis caprini uel ouilli ud paffl cyathis tribus aduerfus quarta

nas ante acceiTiones dant, Plin. Agnis febricitantibus multi ladc caprino
medentur, quod per ccr
niculum infunditur faucibus, Columella, Alicae ufiim ad fyntexes cx ouillo aut caprino ladc , in o.
uillo dicam cx Plinio. Fd herinacei piilothrum eft,utiqj mixto cerebro
uefpcrtilionis , lade ca.
ptino:item per fc cinis cum !a<f}e,Plin. V
etonicar farina clade caprino pota fangiiinem cx liubere

fluentem fiftit.Plin. Sai er igms morbus ouium infanabilis pene adomnem tadum excandefcit.fo
Ia tamen ea fomenta non afpernatur ladis caprini:quodinfufum
tantum ualet, ui blandiatur igneS
fieuitiam, differens magis occidionem gregis quam prohibens, Columella Frigidam uftionem no.,

flrates uoeant.in uulneribus &

ulceribus quibufdam periculofum fymptoma,cum locus tanqtiam ;i

uftus nigrefeere &r fenfum amiitcre incipit, St caroiplarefolui ac deddere.cx putrilagine ni fallor,
fphardum aut gangrenam dicasthuic aliqui occurrunt,filids maioris radicein lade caprino deco.
da dc impolita calidat Alij anthemidis flores eum farina tririci in lade caprino coquunt 8C imponut.
Lac caprinum potum pruriginem 5C morfus fanat, Aefculap. Si quid in membri alicuius ariiculS
decidcrit,undeud dolor uchemens oriaiur.ud ligamenta latfa humorem remittantcquemnoftriuo
eant brtO glibrortIfcDquod magno tum dolore tum periculo fit, lini femen in lade caprino decoques
a:impones,Authorobicurus. Lade caprino lendes tolli tradum.Plin. Laccaprinum incodum,
fed non adulteratum aut uitiatum,redealopcciis infricatur,mirum eft,IV!arceI. Cancros fliuiiatiles
feptem contritos mifcc fextario ladis caprini, SC olei cyatho : diligenter percolatum equo cx capite
dolentiper os infunde,Abfyrtus:Simile paulo ante recitauiex Plinio aduerfus uenena. Pliiliftion 40
cpifthotonicis braflic* fuccum cx lade capi ino cum falc &: meile bibendum cenfet, Plin. Dextro
oculo chamaeleontis, it uiuenti eruatur, albugines oculorum cum lade caprino tolli, Democritus
narraqPlin, Fel tauri lanat purulentas aures, in his rupta.cum caprino humano ueladeinfliila.
tum.Diofcor. Purulenta dC obiunf* auricilla dC dolorem tolles, &f auditum confii matiflimumrcd.
des.fi prius cluas eam lafcrc cum recenti caprino aut multeris lade permixto, deinde inflilles tepidS
fel taui initm cum oleo cedrino aquis portionibus mixto, Marcel, Idem remedium alibi etiam deferi*
bit.alM»iti0 capitis noni. Lade caprino perundagingiua, faciles dentitiones facint.Plin. Efficax
tiaberar caprino lade collui dentes, uel fdletaunno,ldem. Dentes mobiles fapius colluendi funi
lade caprino, Sejff. Caprino ladctecenti.ficutmulfum fuerit, os afliduecollutii.laborantesex idu
dentes confirmat,Marcel. Lade bubtiloaut caprinoionfiUa& arteria exulcerataleuanturiGar. p
garizatur tepidum, ut cftexprefrum,auccalefadum:Caprinum utilius, cum maluadeccdumdifa.
le exiguo.PIinius dC Marcellus. Aefculapius artericum habet.pi oeo cui lafa fit arteria : arteriacirm
malim , quancj dC arthriticis lac fchifion caprinum datur,ut mox dicemus. Lac caprinum, uel bubu
Ium ,uel ouilliim,rccens mnlfum dum calet, iiel etiam calcfadum gargarizatum, tonfillariim dolo,
res Ktumores cito fedat, Marcellus. Pedoris doloribus decodum in lade caprino prodcftnaRur.
tij femen.Plin. Maxime perpurgat lac equinum, tum afininum, deinde bubulum, tum caprinum,
Varro.Capriniladispomscum faleSf meile aluum foluiqPliii, Purgatorium efficax, quod nccfto
machum iicxat ,
nec caput grauat, d( bilem deduciitladis caprini fextai ium,falis ammoniaci unci*
as duas,mellis optimi unciam unam, in unum omnia diu contrita permixtaieiuno potui dantur:
fed poft potionem diu inambulare dcbet,uripfa polio melius motu corporis proflt, Marcellus. Mu* (t

lieri grauidae piiuitofae dC caput doleti,&: alias atep alias febrieti.dare oportet pharmaco quod pituita

ducit, lac caprinum codum cura meile mifeere, Hippocrates in libro de morbis mulieb, Medici
fpecicn»
 ?

Dc Capra. G. Lib. I. 287

fpeciem unam addidere laAis generibus, quod fchifton appellauere:id fit hoc modo: Fiflili nouo fer
uet,caprinummaxime,ramis^ ficulneis recentibus mifcecur , additis totidem cyathis multi (aceti

inulfi,Diofcor.)quotfinthcmin*ladis.Cumferuet,necircumfundatUr prsciiat cyathus argenteus

cum frigida aqua demiffusjita ne quid fundatur. Ablatum deinde igni refrigeratione diuiditur , SC
difcedit ferum a ladfe. Quidam SC ipfum ferum iam multo potentirtimum, decoquunt ad tertias par
tes,£C fub diorefi igerant,Bibitur autem cfFicaciflimc heminis per interualla,fingulis diebus, quiras
(Ungulis ufep ad quinas,Diofcor,)melius apotugeftari.Datur comitialibUs,meIancholicis,paralyti.
cis,in lepris,elcphantiafi, articularibus morbis.Inteliinorum ttitijs magnopere prodeti ladis caprini
potus decoflus cum malua,exiguo fale addito;&i fi coagulum addatur,maioribus emolumentis fiet,
,0 Plinius. Lac caprinum ex coagulo temperabis,& dum tepet,antequam penitus conftringatur,dy'
fentcrico bibendum dabis,cito remediabitur j Marcel. LaAs caprini ftatim mulfi grandi potioni
additur de coagulo hozdino fruftum,quantum aucllana grandis efirquod digitis,medicirtali &C polli-
ce fublatum uel miirum,ijfdem digitis contemperatur,& datur laboranti dyfenterico dum adhuc ca
Ict lac, antequam coagulo ftringatur,per triduum:Hac potio ieittno dabitur contra orientem biben
da, Marcel. Lac caprinum feruens,adiet!}o polentae quantum fatis fit,cum fuerit quafi tenuis pulti.
cuia,dyfeilterico bibendum dabis,MarCel. Lac caprinum ad dimidias partes deCotSum, dyfenteri-
cis 8i cceliacis datur, Plin. Si torminofl uel coeliaci propter frequentes defurreeffiones Uiribus defl
cientur, dandum erit eis ius gallinae pinguis excodlac cum butyro , uel lac caprinum aut ouillum te.
pidum per fe,uel etiam decodum cum butyro,Marccl. Inicdio ad dyfenteriam , Amyli uncias tres
jo in ladis caprini coifii pro modo quantum uifum fuerit, adijdes, dC ita iniedionem facies, Marcellus,
Alui exulceratos fluores & teneifnos.ouillum bubulumue autcaprinum lac fiftit,ignitis calculis dc
co(f}um,Diofcor. Poli clyfteris ufum,fi quidem flercorum multitudo in cteco intellino flt.-fin minus,
poli fomenta pedini inguinibus^ admota,exhibcndum etl lac caprinum recens muldum heminae
menfura.ncquaquam minustuerum non aceruatim,fed figiUatim partitum.Scquenti deinde dielac
ipfum ad dimidium dccoquatur,ablato eo quod in decodionc concretum fupcrftat,at£p ita exhi.
beatur,Actius in cura tcnefmi.Idem alibi docet quo pado lac cum calculis fluuialibus ignitis flue
bubulum fiuc caprinum,iu biliofis alui fluxionibus, & coeliacorum alibi,parare conueniat, ut in bu
buli ladis mentione fupra expofui. Panicum fiftit aluum in lade caprino decodum, & bis die hau
fium:fic prodefl K ad tormina, Plin, Panis antiquus ex lade capi ino decodus,& more forbitionis
jo uentris fluxu laboranti bis ad diem datus,cito fucctirret,Marcel.Satiui fiferis priuatim fuccus cum
lade caprino potus,flfl:it aluum,Plin, Caprino lade lienes fanantur , poli bidui inediam tertia die
edera pallis capris, per triduum poto fine alio cibo, Plin. VtililTimum lienofishoc remedium eft;
Caprae ladares abftinentur a cibo per triduHm,tertia die hedera tantummodo faturantur, dfmul.
gcnttir antequam bibant ft ex eo lade fextarios tres per triduum calidos llatim quomodo mulfi fue
rintieiunus lienofus acceperit, ita ut nullos alios cibos illo triduo madticet, potenter fanabitur,Mar.
cellus. Qui cotidie ieiunus ferum caprinum,fed earum capellarum qua: hedera pafcuntur , bibe.
rit,fplene confumpto erit , Marcel. Lac caprinum femicodum , fi caprs tantummodo hedera pa.
fcantur,infantibus lienofis datur,Marcel. B caprino lade adiedo coagulo, ut folet cafeus fierf,po=
tus detur hydropicis,elabuntur,Sextus. Remedium ad colicam ex lade caprino calido in bubula ue
j, fica uenuiadmoto,fupradcfcripfiinBoue: hic illud addam, aliquos nonin uelicam lac Infundere,
^ fed fpongiam eo grauidam imponere, &
infuper uas ligneum, quo lac minus defluat. Lac caprina
potum lumbricos necat, Aefculap. PalTi Cretici cyathos trcs.ladis caprini itidem, feminis cucumes
ris grana triginta tria , optime trita fimul una potione qui biberit, abfoluef renium dolore , Marcel.

Anatolius equis fanguinem per urinam excernentibus.ladis caprini cotylam cum amyli ea menfu=
ra.qUK tribus ouis par eflet.&i olei uncijs tribus,omnia mixta per cornu infundi iubet : Pelagonitis
lac caprinum amylum, 8c oua tria,&fuccum pcrdicq herba: commifeet. V
cttonica: farina e lade ca

prino pota.fanguinem ex hubere fluentem fifiit.Plin. Medicamenta qua:dam ad Venerem incitan

tia medici ex caprino lade propinant.Marcel. Herbae quam orchin uocant radicem alteram , quae
mollior dc inferior ell.in lade caprino uiri in ThelTalia bibunt ad llimulandos coitus, duriorem ue.
jo ro ad inhibcndos.Plin. Ad eos quibus femen fluit.ei non potentibus, K
aquofum cll , unde efficit
ut foemina non concipiauCaprinUm lac cum meile potum, remedium cll SC ualde optimum ut con
cipiat,Scxt. Si fedis mufculus promineat, SC rimas patiatur , caprinum lac calefadum illinito , In.
nominatus.
^Caprinus cafeus reccns.his quiuifcumbiberint.remedioell, Plin. Ad reliqUOs (praeter canis
rabidObclliarum morfus.caprinum cafeum ficcum cum origano imponunt, 8f bibi iubent, Plin, Et
alibi.Cafeumcaprinumcumoriganoimpofitum.cOnua idus ferpCntium ualere tradunt. Siccus
ex aceto ac meile purgat ulcera.Plinius. Contra quartanam datur cafeus caprinus recens cum m.el
le diligenter fero expreflb.Plin. Impolitus cafeus caprinus omnes pundiones SC dolores reprimit,
Aefculap. Mollis.ideft recens, cum meile fubadus impofitus^,8f panno defupertedus aut linteo,
^^fuggillationes liuores^ celeriter abllerger, Marcellus. Cafeus caprinus fircUS cum porro igni fa.
cro illinitur, Plin, Siccus ex meile &
aceto in balineis, oleo remoto, papulis nigris illinitur.Idcm. Re
«ens coagulatus fupra oculos pofitus dolores cito lenit, Marcellus, Ad feruorem uel pundionent

6
 •

288' De Q^adrupcdiBus
oculorum, capitis Sipedum doIorem.Cafeus caprinus recens oculis fuperpofitus mire fubiienit: Ite
iimiU modo capiti dolenti fuperponeiSic SC pedum dolorem
medicare,Sextus. Caieo caprino mol-
impofito ex aqua calida epiphora: fedanturifi tumor fit,ex mellcitjtruntp uero fero calido fouen*
li

dum, Plinius. Ad ueretri dolorem, cafeum caprinum &C mcl pari pondere in pultario fitSili coque,
eft eluas, Marcel. Genitalium car
SC bis ad diem imponeifed ante uinouetere locum qui curandus
auerians, utero dolear,
bunculis caicus caprinus tritus SC impofitus medenir.Plin. Si mulier cibos
SC febris ipfam ac rigor corripiat,pepli albi quintam dimidiae choenicis
partem, &
feminis urticae ran
tundem,8Ccafeicaprinirafi dimidiam choenicem,fimulcura uinouetere mollito , deinde coda ior.
bendadato,Hippocrates in libro de morbis mulieb.EtpaulopoiiiSi ex partu alui profluuiocori i.
piatur,biba’t uuam palTam nigram,8f punici dulcis malicorium.a:
internum nucleum.et coagulum
„
bcediihaec uine nigro diluta, K cafeo caprino ac polenta triticea infperfis.bibenda dato.Et alibi in co
quid in compuauerit,itemfilanguis&pus exeant, cafeum caprinum uel dera»
dem Itbro.fi uteris

fum a(ratumcp,uelfimpll citer, cum aequali parte polenta: mifcet,8C in uinoieiunae propinat.
Omnium creberrime utimur caprino fiercore. Graeci mrt/£«fes(foem.genere) proprie nominat,
digerentis SC acris facultatisjadeo ut et induratis fcirrhorum inmodum tumoribus congruat, no tan
tum lienis,fed etiam aliarum partium. Vftum tenuioris eflentiae quidem,uera haud mamfefid red.
extergentia medicamenta
ditur acriusiquamobrem fane ad alopecias congruit,a: omnia adeo quae
defyderant,ut lepras,pforas,lichenas,Si: id genus alia.Mifcetur SC digerentibus cataplafmatis.qua,
liafunt qu* accommodantur ad parotidas bubonas diuturniores.Eft enim uis eius tum ufl jtum
non ufti,abfterroria,a: digerens;nec eam parttam habet digerendi jtotcntiam.V erum pro pafiu iia j,
rio nonnihil habuerit differendae : non tamen tantum,quantum ftcrcus
humanum. Medicus quif.
piam ex ijs qui in agris SC uicis medicinam exercent,utebatur hoc fimo ex aceto ad uiperarum mor
fus,&:multofaneetiammagisaliarumbeftiarumiacprofec!loexijs complures feruauit. Et hictpfe
quo 9 medicus ad auriginem potandas ipfas fpyrathos ex uino praebuit , Si ad profluuium mulie<
brecum thure appofuit. Quae omnia fane optimus medicus ignorare non debet; caeterum potio»
ra eligere, potiffimum ad urbanos Si honoratos uiros,Hatc omnia Galenus libro io.de facult. fimpli
tium ca.ii. Caprinum fimum inquietos infantes adalligatum panno cohibet,maxime puellas. Pli-
nius. InacetodccotSum imponitur ferpentiummorfibus,Diofcor,Et alibi, Cumuinoiludiofcim»
politum uiperarum morfibus auxiliatur. Fimum caprarum in aceto decodlum Si illitum in ieSus
ferpentium ualere dicunt.placet Si recentis cinis in uino: Atqp in totum difficilius fe recolligentes a j,
ferpcntiumii3u,in caprilibus optime conualefcunt:Qiii efficacius uolunt mederi occifac capi a: alitu
diffediam.cumfimo intus reperto ftatim illigant, Plin. PerculUsafcorpionefimumcapr* efficaci»

us cum aceto decodlum auxiliatur.Plin. Ad canis rabidi morfum laudant caprae fimum ex uino il.
litum aut melle,Plin. Sanguinis impetus ex aceto cohibet, Diofeor, Caprini fimi cinis ex aceto illi.
tus,Plinius:uide fuperius in Cornu caprini mentione ad eundem ufum. Caprinum fleretis impoQ
tum non patitur confurgere tumorem.Sext. Farina hordei cum fiercore bouis uel capra codla, ad
omnem tumorem ualet,Author obfcurus. Stercus caprinS cum meile mixtum, fanat luxos , Sd tu»
inores difcudt,Sd non patitur iterum c6furger€,SextuS;Luxos intelligeluxatos , ut inferius dicam
ex Phnio. Fimum caprinum ex aceto decodlum firumas difcutit,Plinius. Fimum caprinum ad bu
bones diuturnos ufurpari,ex Galeno iam dixi. Fimumbubulumin cinere calefadlum , aut capti» ^
num in uino uel aceto decodlum,illinitur in his quae rumpere opus eft, Plin. In aceto decodlum im,
ponitur.ulceribus qus ferpunt.igni facro,parotidibus,Diofcor. Ex aceto fubferuefadlum Si illitft,
fanat ulcera quae ferpiint.Plinius.Et alibi,Manantia uerendorum ulcera fanat feuum caprinum cS
tnelle rubiw fucco:ucl fi ferpant,fimum etiam prodeffecum meile dicunt, aut cum aceto. Prodefl

ad lepras,pforas,lichenes,8(: id genus alia,ut paulo ante ex Galeno dixi. Cum meile mixtum Sd ap
pofitum fanat cancerofos,Sextus. Cum meile commixtum 8d fuperpofitum , carbunculos qui in
uentrcnafcuntur,difcutit,Idem, Fimus caprinus inacetoferuefatSus 8d fubadlus imponitur,quoo.
mnia crurum 8d tibiarum ulcera purgantur 8d pcrfanatur,butyro bubulo cu oleo cyprino aut lauri»
no poftmodum sfddito.Marcellus. Spinae ac fimilia corpori extrahuntur excrementis caprs ex ul.
no,Plinius:apud Sextum capri non caprae legitur,his uerbis,Stercus capri ex uino confperfum im. jg

pofitumfe,qiiodinha:rebit,extrahetfidfanabir. Medicus quidam medicamentorum peritus inMy

fiaHellefp5ti,ulcerumambufta ad cicatricem ducebat ouin fleretis cerato tofaceocomifees, (hoc 6d
Diofcor.de ouillofcribit:)fedSd per ftercus caprinucombuftu flmiliter curabat, parum cius multis
numeris maiori ceratiCrOfacei)moli admifcens,Galcnus, Graecum exemplar noftrum habet.Kot nHr»
m «yai/ «wi/ftlUles ijulm tStf id!T.ilii:deeft nomen excrementi , interpres legit, 7»j ? «t.

vsTf^voiMWS U^ccTuibijttiyvvs Kga TKt'T«t,non TcdlTieffi articulum addas,H97i?s uox omitti po»
inEvttItvMS

ceftut proxime in praecedentibus pofita.Scd confiderandum eft an redlc legatut «accaiMus , ut nihil
hicmutandum fit pr*tcr arnculum addendumtfenfus erit,Quinetiam caprillo fimo homines am,
buftos flmiliter curabat, Sdc.Nam Plinius quoij caprarum fimum (fimplicitcr,non uflum ) ambufta
fine cicatrice fanare dici,fcribit. Aggregator etiam ex Auicenna citat,caprm ftercus cum aceto , uel i,

cerato rofaceo,ambufiis auxiliari. Deinde cum ouillo fiercore non ufto ufus fit ille medicus, de quo
Galenus fctibit,quod minus acrimoniae quam caprinum habetjcaprifflum in eundem ufum uffiffe

non

A
 Dc Cap ra. G. Lib. I. 289
iSQn ell ueriflmile, Quanquam fi uftl qucra huius fimi ( cum aaimonix ex igne nihil afluma t. ut ex
Galeno fupra didiim efi;modicum copiolo cerato aliquis mifceat, idoneum ambuftis mcdicame red
det.Scio 8C alia qusdam(ut pilos,teftas purpurarum,Sf coriajin htinc ufuni uri folita. Proinde rem
in medio rclinquo.ut quiiij pro arbitrio legat Sc fentiat. Luxatis fimum caprinum cum meile illini»
tur,Plinius:Luxum SC tumores difcutit cum meile, 8C non patitur iterum confurgere, Sextus. Co.
flis fratSis laudatur unice caprinum fimum ex tiino uciere,aperit,extrahit,perfanat, Plinius. Ner»
uor um doloribus fimum caprinum decotSum in aceto cum meile, utiliffimum putant,uel putrefcen
leneruo, Plinius, Meile mixtum impofitum^, fuppuratos neruos expurgat,K ad fanitatem ufque
pcrducit,Marcellus. Cum acerrimo aceto mixtum morbum articulorum fanaqSextus: In dulci po
10 tum,ldemutAggregatorcitat.Cum polenta acetoin corporibus duris, utrufticorum, Galenus
ut Aggregator citat. Cum meile mixtum parotides mire fanatiitem articuli cum eode pcrundfi, fa»
nantur, Sextus. Cum aceto mixtum Se ftiperlinitum neruorum contraflioiiem fanat 6c confirmat.
Idem. Cum aceto codltim 8C fubaflum, atqj ad crafflttidinem mellis impofitum, articulorum con.
tradliones relaxat. 8^ tremulis prodeft, Marcellus. Cum meile in aceto dccotSum articulorum attri»
tis prodeft.Plinius. .

^Medetur alopecijs exu(him,8<: cum aceto autoxymelitefmelle, Albertus)illitum, Diofcorides

£C Rafis : meminit etiam Galenus, ut fupra retuli. Caprino fimo cum meile alopecias expleri tra.
dunt, Plinius. Paulus Aeg.ubi de alopecia fcribiqtum caprino tum ouillo ad eam excremento uti.
tur. Septem pilulas fiercoris caprini ex aceto tere, 8C fronti inline contra capitis dolorem, Marcel»
40 Ius. Ceruicis dolor inflexibilis.quem opiiihotonon Grseci uocant.leuatur bulbo trito cum fimo ca.
pra: ccruici illito, Plinius KMarcel. Stercus caprinufimoCuino forte )confperfum,tritum^ SC im
pofitum oculis, atqi obligatum,omnem dolorem tumorem^ detergit.Marcellus. Nec abdicant fi.

mum ex meile illitum epiphoris (oculorum, ) Contra parotides in aceto decoflum impo.
Plinius.
nitur, Diofcorides : meminit etiam Galenus ut fupra didlum eft. Parotidibus prodeft urina caprae
calefacftainftillataauribus.fimumcpeiufdemcum axungia illitum, Plinius, Cum meile comixtum
parotidas mire fanar.Sextus. Baccas caprinas aridas terat, SC ex uino generofo bibat quem tuftis
male habetpituita ftatim reiedla fanabitur. Innominatus, Fimum caprarum, prarfertim in monti,
bus dcgcntium,potum in uino, regium morbum emcndat,Diofcorides. Medicus quidam- in agris
aduetfus auriginem potandas ex uino praebebat caprinas fpyraihos.Galcnus. Illinunt SC uentrem
S° cosliacisfimocummelledeco(So,Plinius. Caprinum ftercus pro fomento impofitum, colicis pro.
dcITe dicimus , Sextus, Stercus caprinum recens in aqua remiflum colatumcp , cum mulfi cotylis
tribus, se piperis contriti granis fexaginta, in tres potiones diuifum per triduum datur:itautprius
corpus eius colici,cui potio danda eft, acopo perungatur, ut perfrieftiones omnes coatfto fudore di»
fcedant,miro remedio fanabitur, Marcellus. Ad induratos lienis tumores medici non pauci creber
rime caprinum ftercus applicant,Galenus: Et rurius. Ad aquam interentem, 8e ad fplenicos, uarie
caprino ftercoi e utimur . Aridum tritum adietfto meile potui datum ex aqua calida, mire produ»
cit ( educit ) Calculos expellit fimum caprarum in mulfo,efficacius fylueftrium,
tineas, Marcellus.
Plinius, V tilem ifchiadici uftionem hunc in modum accipiunt ln co interftitio ubi pollex brachiali

committitur,caua ueluti lacuna fubfidet.in qua lana oleo imbuta fubfternitur,deinde (igillatim fer.
40 uentes ftercoris caprini pilulae imponuntur.dum uapor per brachium ad coxam fentiatur perueni»
te, se coxendicis dolorem mitigare; aduftio id genus Arabica appellatur,Diofcorides.Ego cauam il
lam lacunam in ipfo brachiali, interno eius latere.nempe fub pollice repetio. qua: tamen non femper
apparettmanum uero ita tencnti.ut digitus minimus infimo loco fit, pollex fupremo,idem^ furfum
& retro tendatur,omnino confpicua fit inter duos neruos, figura prorfus idonea quae baccam reci*
piatcaprinam.Haec admonere uolui.quoniam interpretes non fatis conueniunt. Se Diofeoridis te»
xtus Grateus tiel mutilus eft,uel certe obfcurus.his uerbis, E-m er» (liTOji/fisf®»-?]!! iwTiyBfe-.in/KjyiJoji

^ KXiTtM, m!isii,Sec, nam ubicunq; (tf7«/i/,id eft medium uel interftitium fuerit, duo extrema no.
minari debent. Confpicitur fime lacuna ilia a parte uelfcifllira qua: inter pollicem Sf reliquam ma»
num ( uel indicemtfic enim forte appellare licet unumqueni^ digitum,ut fimiil p As omnis in meta,
carpic ei fubieda attribuatur: > interiacet,ad carpum ufij reda defccndenti. Plinius forte hac apud
Graecos locutione non intelleda (impliciter cauam manum reddidit, ubi idem remeditim deferibit,
his uerbis : Afferunt Se magi fua commenta. Primum omnium rabiem hircorum, fi mtilceatur bar.
ba, mitigari. Eadem praccila non abire eos in alienum grege. Huic admifccnt ( fenfus tiidetur, huic
commento alterum admifcennnecp enim fimum barbae mifceri intellexerim ) fimum caprinum, SC
fubdito linteolo undo catia manu.quanttim pati polfit feruens, fuftineri itibent ita ut fi laua pars.-

doleat,h*e medicina in dextra manu fiat,aut e contrario . Fimum quoque ad eum ufum acus atrex
pundis tolli itibent. Modus curationis eft,donec uapor ad lumbos fentiatur pertienire. Poftea tiero
manum porro ttifo illiminttitem lumbos ipfo fimo cum melletfuadent^ in eodem dolore Se teftes le
poris deuorari.Hxc Plinius, Simile remedium idem author alibi docet, in quo plus rationistu t Mar
4“ cello Verg, etiam uidetur)minus fuperftitionis eft:lfchiadicos,inquit,uri fub pollicibus pedtimf.Ag
gregator legit.fub poplite ) fimo caprarum feruente utiliftimeuadunt. Arabica illa ( inquit Marcel»
l«»Vcrg.)aptid Diolcoridem uftio,noftta state, qticd audierimus,in nqllo ufij eft.Plutarchus qui.
dem in cominentarfo Cur fero fcelerati a numine pimiauttir, in ufu eam firifle ufiioftem i)suerb/i
teilatur*Kflct «c/Jxcf/ Tttvwvufittt^yr cwaijjegce; Qiiod eft Ridiculus praete«
rea cft, dicens iniufium eife medicum, qui in coxendicis dolore pollicem urat. Coxendicis dolor per

femora, genua, tibias^ ad infimos talos pertinet, quod in fuperiore hominis parte non fit: quameba
rem plus rationis elfe uidetur cur pedum pars potius quam manuum uratur, Preterea qui aptiorem
coxendicum uftionemdocuerunqHippocratcs, Paulus Acgineta,altjq; Graecorum mediefaliter uri
in eo malo hominem uoluerunt.Haec folum habui de hac ultione dicenda, nec plura apud audiorei
reperiotut neqs cur Arabica dicereturiconijeio tamenagente nomen inuentum, quoniam Arabes
fic coxendices urerenNon diflimilis uftionibus his ea eft, qua in gente noltra
circa quadragefimum

a partu diem infantes, candente ferramento, ab alrjsin imo occipitio, ab alijs ininterfcalpio(interlca.
pilio malim ) ab alijs fub pofteriore humero paflim uruntur : uulgo^^ creditur, fine ea uftione non
pofTe feliciter primx illius aetatis pericula inlantcs euadere , Hac
fere Marcellus, Mihi quidem htec
infantium uftio nulla ex parte cum Arabica conferenda uidetur, cum praeferuandi graua ferro&
fiat, illa curandi Sf fine ferro, Sic.His iamperferiptis Aetium adiui, qui libro ii,rap,;.ex Archigene

& Antyllo multa fuper hac re adfert digna memoratu, Sd Diofeoridis etiam uerba repetit, qute ex
Cornartj interpretatione nonnihil ab excufis Diofeoridis codicibus uariare uideo : Sed quoniam co
dice Aetij Graeco deftituor, Cornartj translatione utar in ijs,ut digna funqrecenfendts. Vctercs(in
quit Archigenesjetiam uftione in ifchiadicis ufifunt,altj aliter,&c. Quidam ad propinquse cruri af»
fedio manus locum inter magnum digitum &C indicem medium, circa infernS magni digiti fiue polii
cis articulum,caprinum ftercus feruens per forcipem imponunt, fiercora^ permutant, donec fen-
fiis uftionis ad locum affetSum perferatur. Diofeorides hanc rem ita tradit, Caprinum, inquit, ftet>

cus fer nefacito, &C. extenfo magno manus digito, cauum locum circa inferni eiufdem articub finem
nota,&lc, ut fuperius recitaui, Antyllus autem, nos(inquit)etiam huiufmodi urendi modo utimur;
ftercus caprinum ficcum feruefacimusjcocp uentrem magni digiti affetSi pedis perurimus paulo in.
fi a unguem,uftp ad os ipfum uftione penetrante. Haec ipfa uftio extremas coxendicum alfefliones,

quae nullis alijs praefidijs cedunt, dilToluit. Cteterum poft uftiones porri folia cumfale trita impo«
nito,6fc. Fimum caprae cum farina hordei aceto impofitum, maxime in duris rufticorum eor
potibus, remedium eft ifchiadis,Serapio citans Galenum, Aggregator. Fimum caprinu cum axun
gia ( c-vii oJvjjaVjid eft adipe uel axungia : Flermolaus oxycrato legit, id eft pofca, Marcellus Verg.)
impolitum, his qui podagra tentantur, auxilio eft,Diofcorides,Cum fimo capra: SC croco impolitus ,,
adeps hircinus, podagricis auxiliatur,[dem ut alicubi citatum repcri.Seutim capri cum fimo capra»
tum co(ftum,&;croco,podagris impofitum dolorem foluit,Rafis. Albertuscrocum omitut. Poda-
gris medetur taurinumfeuum,8ic. alij hircinum praferunt feuiim, cum fimo caprx, SC croco finj.
plue, cum caulibus ederte tritis, ac perdicio uel flore cucumeris fylueftris Magnificant alij fimi ca.
:

prini cinerem cum axungia, Plinius. Fimum caprinum cum aromate aliquo (cum fpica nardi, tte,
tus translatio >hauftum,menfes cit,Sdpartuseuocat;tritumin farinam, &impolitumlanis cum thu
re, foeminarum profluuia fiftiqcactetoscp fanguinis impetus ex aceto cohibet, Dioicorides. Sterco.
ris caprini pilulas, Sd leporis pilos, pinguedine phocae fubadla fufflto; Aliud, Stercus caprinu Kpul
mone phocf ac cedri ramenta fufFito,HippQcrates in libro de natura muliebri,inter diucrfa uterorS
remedia menftbus prxeipue dC fecundis pellendis, Medicus quidam in agris fimum caprinum ad
profluuium muliebre fiftendum cum thure apponebat,Galenus. Profluuium quamuis immefum
^
urina caprae pota fifti obftctrices promittunt,& fi fimum illinatur, Plinius,
fV tina caprarum cum aceto fcilliiico liaufta contra itftus ferpentium ualet, Plinius, Panos 8£
apoftemata ( impetus Sffuppurationesiinquacunij parte difcutir.utfuum etiam in lana impofita,
Plinius, Dolorem ceruicum inflexibilem, opifthotonon iiocant, leuat urina caprae auribus Infufa,
aut fimum cum bulbis illitum ( bulbo trito cum fimo capr» ceruici illito, MarcclIus:)Pliniiis. Opi-
fthotonicis Si tetanicis lotium caprinum cum aqua mixtu efficaciter prodeft, fi ieiunis potui deiur^
Marcellus. Vrina capra aurium doloribus inflillata medetur, Diofeorides, Sub co momento quo
egeritur, tepidairtauri obtunfae infundes,Marcellus. Lotium caprinum milTum in aures, dolorem
fedanfl cum mulfo mifceatur, fi pus habet, etjciet, Sextus.
Inftilla tum dolorem fedat, quod magis
^
fuppuratis auribus adfi'rmatur:ob quamcaufam prafentis auxilij plures exceptum SC cornu capri,
no inditum,in fumo fufpenfum.diligcnter ad neceifarias medelas referuant, Marcellus, Si graui.
tas fit audiendfilfel bubulum cum urina capra uel hirci medetur; uel fi pus fit: In quociincj autem
ufu putant hac efRcaciora,in cornu caprino per dies uigintiinfumata, Plinius. Vide infra edam in
hirci urina. V
rina capra calefada inflillata auribus, fimum^ eiufdem cum axungia illitum, ad pa.
rotides profunt, Plinius. Vrina capraad aquam qua cutem ftibijt, cum nardi fpica quotidie binis
cyathis cum a^ua bibitur urinam^ per aluum extrahit, Diofeorides. Hydropicus foi beat lotium
,

capra, mirifice fanat, Sextus. Vide in lotio hircino. Hydropicis auxiliatur urina uefica capra (co»
dices quidam minus emendati habent apri:poterat &f, capri, legi; nam hircina quoq; prodeft, ut in.
fra oftendam ) paulatim data in potus : efficacius quainaruerit cum uefica fua.PIinius, Ad urina
^
difficultatem &
calculum lotium caprinum, fed montanum ( id eft caprarum qua in montibus pa»
fentur) tepidum potari oportet, admixto uino cum aqua,ob faftidiuBi,MarcelIus._ Lotium caprini
mulier
 :

DcCap ra. H. Lib. I. 291

mulier fi bibat, mendrua prouocat, Scxt,Profluuiiim quamiris immenfiim urina caprte pota lilii’
obftetrtcespromiitunt.aififimHmillinatur, Plinius.

_ .
H.
Ca- Caprae a carpendis uirgultis diefiat funt.Nonius,Varrolib.j. de Re rufi. Si Cicero alicubi.
Vel quod carpant afperaiuel a crepitu crurium,unde eas crepas appellatas.qu* funt
agreftes capre,
Ifidorus.Crepac a principio capra: funt appella tar, quod cruribus crepet,FeftHs.
Capra, carpa:a quo
(cripmm,omni carpa: caprae.Caprigenum genus uocare licet.capras tum uillaticas,tum feras,
item
hircM &: hoedos,Gaza caprarium genus dixit.Caprigenum hominum non placet mihi
,
ne® pan,
therinum genus, Plautus Epid. Caprigenum:^ pecus nullo cuftode per herbas,
Cornificius apud
Macrobium. Quamuiscaprigcnopecorigrandiorgreffioeft.Pacuuius. Caprigenum trita
Ij.
ungu«
lis, Aflius. Lege locationis fundi excipitur, ne colonus capra nanim in fundo pafcat.Capella, uox
diminmiua. ^ Capras chimaras Graci uocant,chimaron & enorchan hircum, Hermolaus.
Ho=
merus ouium capraru^ anates difcetnens,7ie>yfyis,i^imms,&'limi nominauit,Pollux. Varinus
rj&s
exponit lei$ss,id eft hoedos,in prima setate:|^^mms(^it7«nxc apud Homerum Odyifete libro
tar«Ai«!,Schoha;)inmcdia,defaminis nimirum,nos capellas dicere poifumus, licetid nomen
pro
capris fimpliciter poni foleat.xr(i<t£fsc de maribustadultos demum &
perfetSos tetate mares -^ivss.id
eli hircos SC i|«as!,id eftcaprosfde qua uoce plura dica ab initio hiftori? de
capris fylueliribus.lFm.
min* uero adultae «x^s, id eft capr* dicuntur.xWfa.capella hyeme nata Gr*cis hyeras eft;
, x«i^y
uel qua: unam folum artatis hyemem habeat, Etymologiis, Vartnus.Hefychius
chimarram capram
feram cxponic.Xi(r{jcffli,caprarhybern», uel hirci, uel hoedititem torrentes feuriui qui hyeme
Se imbri
bus autftt uel niuibus liquefatftis fluunt,in aftu SC fqualore torrentur, id eft iiccatur.Sed pro torren
te, potius ciimtbo duplici icripierim ut appareat nomen efte compofitum
yttiuiv©' ysf^ipro*
fertur autem quoqipro etiam cum torrentem fignificatprimam-fyllabam per»
xs(<i(/;placri(f
icribunt, poeta: producunt, (quanquam uideo Grammaticos in IcxicisGriecis alia
quoqj ab hyeme
deducfta uocabula per tota notare, ut quae ego per e ufurpare malim, Sec.)cum
caprarium genus per iota, poetae corripiunt. Proinde in Lexicis Hefychij et Varini
xiWs©- refle per
iota fcribitur,quanqiiam non fuo ordine inter uocabula quten diphthongum in
prima fyllaba ha»
bent.xi(«(f«,hoedi hyeme nati,Hefychius.Ergo proomni caprario genere, omni xtate Sti utrom fe.
xu chimaron grammatici interpretantur.cum mediam folum aetatem proprie f gnificet,rec5ie tamen
i° de utrotjfexuufurpariputotut etiam quae uox ab Homeri fcholiafte fcemininis uocabulis
exponitur,7is>«j^istj«,OTi:Ai«0Tijiu,i«ViT«ij^isi{i« tS «Antiii!; & rede quidem,cum Homerus etiam eo.
demgenereprotuIerit.Sfmaresforisrelidos meminerit. StbV»to3»'*’<»<
Jt iiatsiu Ef J^yni.xaelc nj‘iyam,xi»eisp itt-rtKM,
Xaeis , Etymologiis hircum
exponit,8LderiuatsiKf<t7ii«iai7ii7n{((ljVi«.xi(<ief©',capraannicula atribus aiitquatuor menfibus
uf(fadpartum,deindeenimM|autxi(««jitdicitur, Varinus. f Chimaeram poetae fabulantur mon
(Irum qiioddam igniuomiim fuiire,a Bellerophonte confe(3um,de quo Lucretius, Prima leo po.
,
ftrema draco,media ipfa Chimxra,id eft capra.Grammatici exponunt Lycia montem (de quo Pii*
nodes^ flammas erudarii: in cuius cacumine leones habitarent, in medio
nilis 1. io6.)eire,qui dies
uero propter pafcua capr*,in radicibus ferpentes.E t quoniam Bellerophon Glauci filius eum mon
40 tem habitabilem fecit, Chimaramoccidifletraditur.Hanc Typhonis SCChedria(A/«A<i'i£»,Varin.)
filiam fuifle fingunt.Hefiodtis ex Hydra nata affirmat. Meminit etiam Seruius enarrans illud Ver*
gilij Aeneid. 6, Flammis^ armata Chimaira.Heiychius hanc feram triformem fuifle feribit ita ut in
,
medio caprina forma conftareticapiit uero poftcritisdraconis,anterius leonis cum ore igniuomo
haberetifed magis probauerim illos qui imam folum corporis partem ferpentis fpecie in ea fuifle fin
gunt.Pluralegeapiid Varinum, Silfn ChiliadibiisErafmi.Si: Paliephatiim in Bellerophonte, bCc.
Chimaira mons in Lycia nodiirnis atftibus fumidum exhalat: unde fabula triformis monftri in uiil.
gum data eft,qiiod Chimarram animal putauerunt,Solintis capite 41. Cragus mons eft Lycia: cum
urbe ciufdem nominis, ubi Chirnteram fuifle fabulantur : Fertur 8C mons in Lycia efle qui ignem>
fponteemittat,quodnoftro adhuc tempore apparetjEuftath.inDionyf. apud eruditos om.
°
1 nes cum acuio feribi inuenio,Si; approbat Etymologiis.-foliis.Varinus multis in locis circiimffedit.
Apud poetasrepcritur etiam de maribus, lattfei/ «i/TtfsKSiriij/owji* orfjaa-©', imr©',
arin. a'i| Srmx ijnnnsi/CAttice.iiel poetice ut in feij©- habet
y V
ariniis,ai/ mafctilinum cft)a<>
fK ** tticato 70 3j)i*w,ccija),cci^,ilpit ijf/ (ux()s,flfir»7W(Ht,Etymologus dC V arin*
Dores capras etiam aiyKffiflrs dicunt, Ffefychius, Variiius, Atyia-xs^/^ tayct ixtu/ihci/, capram caftratam,
V arintis SC Herychius:nifiquis caprum potius,id eft hircum caftrattim accipiat,cum ‘wTrfUKtnome
mafculinum fit, &ai| etiam Attice Si poetice: quanquam apud illos ixuiiiitf/ legitur cum cpfilo in
penultima. Myxs ip h^x^tvshMyiTioif diminutiiiam, in epiftolis Aeliani. Fabas copiofe
fumptas Ariffoteles lacaugercfcribit,«ixijy xiMiuf<¥,Ga2a uertit capris ST capellis. B«x»,xiii«£«-£i'riwa*
cuy^^ac ixH eft placidus benignus. & xj*ig©.,PeAt/£p»ri To^rujjtxti' i xi*
<0 rilrTO ^oiJitTOihinc SC Hscixvr®' nimirum hcedus dicitur. Varinus Caper Grae.
cis apnim fignificat feii porcum,capra porcam.Kanjw, «ij Ttf’cxroi.MixA«, i^«f. Mraexiart.wtiiiiA')»*
,
tSlixs luycs.Nif*^*-,» tiiu As^at tyjsrm «tyis.ovixm 6lim(i,aygsSims: Hsecomnia apud Hefychium dC :

B a
202 De Quadrupcditus nMi ,A
Vannum iniieniotnihil eorum apud hufdam.ojvfi/ob-.^^/^f.apud folum Varinum
'
. 1 * < ’ fl vi. S.. V .»
. iwJAaCrarcH

antiquis, Homero praicrtim.omnia pccora.ttgnificat Num

Odylieat lib. °

non oues folum maflabant.fed omnegenus quadrupedum , fues

praepingues ,
capi as,
cit ^.«A*.qiu
plura de
boues armentarios, 8C alia.Varinus.Bt alibi apud eundem, f.«A
(tiiA^p,titapud Latinos etiam pecus.
hac uoce dicam in Oue:prspcipue enim de oiie dicitur

proprie capram ftgnificat A<rtiWf.U«4»'<ri/,id eft ex albo nigricantem:

fuit hoc nomine Orionis ca, &
li.ia, quam Vlyf
nis Cxiius Fuit Marra uxor Lycaonis apud Paufaniamin ArcadiciSjAflantis
^
fes etiam apud inferos fc uidiOe narrat, (ed
hoc nomen oxytonum eif. Gangra dida capella in Pa.
phlaeonia nomen urbi dedit,ui infra dicam. Ciflaeiha ,
nomen caprae apud 1 heoentum ariniis. V
Caprarum nomina, ci^ci*x'fK^oioy (^«sirTifKjtfMCTwicaprac enim inter ic fimilcs^lunr, cum nomina
diueriiim habent, Suidas. P: oiierbia.
ns cantum rebus difccrnendi gratia imponantur, quae aliquid
liter didum uideri potefi de rebus inutilibus,fiueftudio
circa nomina inutilia: quale fortaifis et hoc
quadi et. Miror Eralmum n 5
noftrttm fuerit in ipfis caprarum nomimbtTs,ut pfoucrbium aptiifime
um quod caprafnondiffcraritjfalfumefttColor enim non omnibus idem, £t alia
luemirtiiTc, Cattei
quatdamdiuerfa habent. MiA»ir<tm|,capraMelamis,apud Hippocratem: Diolcerides eam exponit
quae nata fit circa Mel3enas,qute urbs eft in campo Griiteo ante Cirphitimfita,
paftua habet opii* ^
ina,unde iac laudatiifimum prouenit,Galenus in gloflis. ^^Sed nimis artfta premunt olidae cernui
uia capra.Horatius i.epift,idcft,foetor fub alis excitatur artfte
nimis difcurnbentiiim; hunc &C caprii

R hircum appellare confueuertint poetae, ut in Hirco dicetur, A jait Dorice appellantur magni flu*
(Sus,Suid.6£Varinas:hincforteAegaeiim pelagus diiftum, de quo mox inter propria. Capella inter
Hirorum cognomina a capillorum hirfiitie politum eft, Caelius. Eandem ob caufam lulianum aduisn
di profetTores apud ConftantiumCaef»rem,capcllam
nuncupabant.Idem. Nicd (corttim ut fiipra ,

ex Athenaoretuli, capra diccbatur,quod Thallum cauponem exhaufiHet:nam thallus proprie olea:

germen flgnificat, quo deledantur caprae. Suidas illam Nanion appellat, 8fc,qucd nomen per n
duplex feribi debet, Sed fallitur tum ipfe Suidas. tum Caelius eum fecu tus lib. g. Nico enim nomina,
tum hoc feortumfuiude quo Athenaeus libro ij.ubi etiam mox poftNifUS mentionem de Nantiio
agit,unde deceptus eft Suidas,uel is ex quo ipfe defumpfit. ^Caprafignum eft coelefle Qiiinto .

idus Septembris CaefariCapcHaoritur tiefperi, Plinius ig.ji.Dccimo calendas laniianas Capra occi
ciitmane.tcmpcftatem fignificat, Columella ii.i.Meminit etiam Cicero de Nat. Poft miana caprae fy
dera frigida» Nocftes.Horat.j.Cai m. Videtur autem haedos fignificare, quorum ortus SC occalus
concitat tempeftates.de quibus Verg. i.Georg.Hocdoriimcp dies feruandi.ubiSeruitis , Aurigar fi*
pnum eft haud longe a Septentrioneihic in manu finiftra fert hcedos.in humer is capr am.quar aiii (Te
dicitur louem, oriuntur cum feorpio menfe OtSobri. tS sf Aiye!!<.xlii 4 xor& rnf 3r-t^or^ mt
f«jr,9rfi^ry 6i*«j>of,A«ljBfirs fciT«*yifw(/,Suid.in As«f. Capras aftrologi ira receperurincoelu. ut extra Iimf 3

duodecim iignorumiut noxium dentibus animal qu^depafciturJexcluietint.Suntdtio Hoediet

Capranon longea Tauro, Varro. Apud Phliafios ( inquit Paufanias in Corinthiacis)rapra imago
area in foro ercdafuit.multis fui partibusdeaurata.Eam uero tum altjs honoribus afficiunt, runt au
ro ornat, ne fydus quod Capram uocanqfuo exortu noxium fit,cumah’oqui fubinde uincis noceat.
Nafeitur Olenia fignnm pluuiale Capella,CHidras. Plura uide apud aftrologos & infra in capra ,

Amalthea inter prouerbia. ^Asiyr-ttt.t^ac.sCaliasUystrlasprjyrcrjHcfychius Varinns.

apud Homeriim,a]fi capr* faltantis uel cum impetu ie monentis exponunt, alij capri caftrati,alti fjil
ueftris.uide infra in Capra fylucftri. KrcAr/rfi.iit©' , KaAvif airra:/ rccyoc, s/ji^ tv orfrut/luat iJai/Asf/ (/Ix^rui/
orT*,Hefychius & Varinns. Vide ne Calydonia non epitheton capr* fit,ied eadem qu* Amalthea.
Eft enim Olenus urbs in Aetolia,.iiixta^uam fuit aper CaIydonius:in qua nutritam ferunt capram
Amaltheam. acja!s,A!rm<i)(i,'/ isirss Wt » ’Mk iiof ixtpviuc-nirKM^i, Hclychi. ,

usilegitur autem Ody(fe*lib.i 4 .Scholiaexponunt,i'»i 5 ,«'ntx®* 5 >’’‘‘'f*'”“’'““‘^*f''“‘'*‘'‘’“*''

{fttyi^oc '3y>rxr»i(r,H*c8f Varinus. ivi«iw«/islr twyts, apud Homerum, a uoce quam ardunt,
Ayos7rraiM,proOTAi«s.5:r<taii/MyK,’7iiA/iTa5S,Variniis,&GalenusinGloifis Hippoc.K«'nii)’iuje la
i7jT»t/'Tpi),«,HeliodusdeBorea,Aj.iS()TfnAB<ii(i,Homerus:ideft,adultarum,*tatis perfetS*. Amrmp r
Cinyphia. Diflen
TCXrr^rtfWiGppianusdecapris. ^ Capell* amantes faxa,Ouidius cpiftela ty.

tscla<Se,Vergil.Aeglog-7. Dumiuaga. Fclixpeciis.Vergil.Aeg.i, Frondipcia, Graciles, Oui.

diusi. Metam. Hirfuta, Hiri*,Vergil.inGcorg 8f Iiinenal.Sat y. Intonfa. Lafcitia ,
Vergiliti*

Aeg.i. Olida. Pauida. Querula. Rorans latSe. Sequax. Sim*,Vcrgrl.Aeg lo. Te

Petulca.
geatis. Timida. Villofa. Vrentesculta.Verg.a.Gcorg Omne enim quod momorderint.iiriinr,
Seruius. fA
capra adie^iuiim fit capnntrs.c. aprinus gre3c,Liuius a.beliiPun.Calepinus capnb
Ium etiam diei uuIt,qifod probatex Varrone de re ruff. lib, r. ubi nunc caprinum legimus. Funt qui
capretisadiediuauoce proferant recem!ores:hmccaprcirm uellus,Siponfinus. Capule femen mc<
biUus eftjVarrodercruft. Caperare frontem, rugis contrahere, 8^ afperitatem tiultus ohendere:
quoda crifpis caprorum frontibus tradum eft, authore Varrone I1brc5.de lingua Lat. iielafornu 5 ii
caprinorumiimilmidinCjtefte Fefio. Vfidc&ca peratum riigoriim dicitur. Vius elfinpaiTiuaiignb
ficatione Plautus in Epid*Quid illuc eft^quediiU caperat frons feueiimdine pCapruneuIuiti ,uas
 ,

ra . H. Lib. I.
29J
fidi!e,Fel}us,Aeganca,Ai).mfleapiidHomeriim,facuIiIeu!oris fpedes cft, utEuftathtiis' fcribit «39
,
. TjJiaj-at-rK&ittjquodlongms mittaturjuel quodancyleex pelle concinnaretur caprina; Signat iieroi
ancyle iaculi anfam,quam uocant M}iHi/,Cx\ius,Aiycu/ix,uH9 P 7iey 7» tks cuy«s,i^* (ojtks yay iax)
«j »jLyu\j ccyfxy , Eiymologus dC Suidas : ed quod ufus carum maxime
fit 111uenationc caprarum, nimirum fylueftrium.Suidas iaculum exponit holofideron , id eft cx fer>
fO (olidum, 7» V&SvUjC^Tn^^lSKCtAviinx/lt^lAX Afctft' 7 ©' A^X'4',>livT»y K^OTI}/ Xtyxvim
Ky, in epigrammate quodam ut citat Suidas , Plura de hocuocabido lege apud Varinmn, Aiy&i^^
caprinusjDorice «aycui&^jiinde dC mare caytwf/ Dorice, Etymolog. Aiycu, calceamentorum genusj
V arinus;non placet quod apud Hefychitim ouyati fcribitur, membrana quadam in ocii
Iis,& albicantes in eis cicatrices, Etymologus;apud Hcfychium dC V
arinum Myixhi^tih', qiiincp lylla
bis legitur. ^ Larix foeminam(lego foemina)haber,quam Gratci iiocant »gida, mellei colorjs, PK
nius i6,59.[Quod agidem appellanr,pinus foemina gignit. Id autem eft cor eius , ^c. Theopliraftus
de hiftoriaplant.j.io.Et rurfus aliquanto poft,eodem capite, Habet ut pinus a-gidemuta abies albtii
didum luiron,ueluti segidi rcfpondens,nifi quod hoc album, *gis gratius colorata eft, Arcades am«
bo Agidem uocant tam pini quam abietis, 8^c.Aiyif,« jv ttos 'or^Km liAm?, Varinus. Atyis , t
iixrcDi/ ^snTf^iyiiStMoit Suidas . Caelius feribit aegida dici ab Aelio Dionyiio dC Pauiania rete
cx coronis contextum:quem ucrd ufum habeatgenus hoc, non explicant apertius.-probabilc tamen
fit(inquit) laneas ab eis coronas intelligi . Aiyis 7» U x ;j^i;.jx«,Paufanias . tx 9 sfxi^
Itjxhay iAUrux apud Lycurgum SC Herodotum lib. 4 . A phras mulieres aiunt lii
per ueftem nudas gefiare caprarum pelles fimbriatas, ac rubrica litas j unde apud Graecos deduxe*
ritxgidisappe.Iatio, Caeliiis.Nymphodorusfcribit Afros eas uocarcfg*as,cw;.£u«j alias Vide
Euftath.in librum quintum Iliados. J^yhfH nftTXf^^xs^Hoj^TrvoH^nsuH Ety**
mologus , dC Hefychius : id eft, motus ucl impettis, oculi momentum cum fplendore*
fiibicus uentt
rxiyiAs,ot xvit*ot, 7rtc^(x tp ^ ofticcp
, Etymolog.Pherccrates in Myrmecanthropo,d/ ttoi

fcfytTTti, citante Suida.Hmciierbum i7rxiyi((i}^'fic-(fo^us 7ruha),AxJ^^©'i 7rxtyi((iit>^ apud

Homerum. A/yi^«t/,oJs:cz5rii/j>(fl:Ttttj,i(’«(f/.AefchylusinHedonis nebridas uocatc«;/i(/'c»: 5 :fic enimSu/d^

uerba accipio.Apud Varinum aliter legitur, AcfchylLim ^yileiyrces vi^zU^xs pro c^azr«:f/,id eft lacera»
Aiyid^eiy uerbum apudSuidam fme expoficione legitur , zv
rc ufurpafle. xcyicd(^i ^^x</k xse^H(jP.;/Q'^
apudeundem fine nomine auihoris,Ai}-t(«{/ quidam exponit capras pafccre. Nymphodorus thora*
jo cem a Laconibus xgidem appellari fcribitjSuidas. Aegis pellis eft quam Libyes ( Libyftae mulieres,
HefychOgeftantjSuid.Pollux aegidem,caprinam pellem exponir. Aegiuchus,Grafce«y»ox^
Orpheum, Pindarum, &:Nicandrum)cognomenloiiiSi
de quo ita Lactantius libro i.Crerici(inquit)Iouis quid aliud, quam quo modo fit aut fubtracTius pa*
tri,autnutritus,oftendunt;'Capella enim Amaltheae nympha-, quae uheribusfuis aluitinfantcm, de
qua Germanicus C^far in Arateo carmine fte ait, Hiaputatur Nutrix elTelouis, fiiierclupiter
infans Vbera Creteae mulfitfidiflfima caprae, Sy:’erequacclarogratum teftacuralumnum. Huius
capella corio ufum efle pro fcuto loticm contra Titanas dimicatcm,Nlufaus aintor eft; unde a poe
tis agiochus nominatur, Hactenus ex Lactantio. Hyginiiis iierd:Euhemerus inquif,Aegam quani

dam fuifte Panos uxorem, eam comprelfam aloue pepcriire,qticm uiri fui Panos diceret ftlium.lca»
.
quepiierum Acgipana.louemucro Aegiochum dicftiim,£ic.(«wi 'rSicuyx 7r^uTH!jy»ixxt'T^T6 pm/os Sv *

^ Etymologiis. )ScribuntGr^ci grammatici quod pcftiouis natiuitatem, iplc fit in Cretaa ca*
yflfTtfic,

pra inuemus(uertendum crar,quod lupiter inCreca narus, nutrimentum ex capra mucnerit id eft ,

nactus iitjUide V
ariniim;)quaB illi 7^ ox«{/,id eft nutrimentum exhibuit , poft^ occulcatus fuiirec ne
cum Saturnus pater uoraret, cuius caprcccornufir Amaltheae datum. Vel lupiter fgiochus appella
tuseft,qudd fgida haberet, hoc eft capell^ pellem, qux illum ablad^aftecUtfiwAictnjVjid eftlactaftce.Va
rinus unde hgc transferngeftabat autem-, inquiunt, hanc pellem lupiter, in rei memoriam ) Effin» .

gcbatur uero agis eius cx materia preuora,ad capi in^’ pellis Cmili tiidinem.Sunt qui a iilcano in lo V
uis gratiam factam dicant, Ali), inter quos Arpocrauon,cgidas efte nolunt nexus dC plicatura^ c co
ronis,6<[ retia coronis implicata:atcp hinc funrqui nomen (^giochi ) deductum eJTe opinentur Sed .

magis uerifimileiiidetur,Iouem ^giuchum nuiicuparum aucntorum 61^ turbinum contierfiontbus,

(idem Varinus fcribit) quas ipfe lupiter commoneat, Gr^ce agidas Sc^carggidas appellatas : ut cx
i)s patet qui Meteora feribunt 8^ intcrpretantur.Phorniitus Ttf ^giuchum dictum ait, quod
fcilicetimpetuferaturjHacde^giocholoueomniaexGyraldo. Phyfica allegoria ( inquit Caliu.^)
louis 8C Pallados f gidem interpretamiirtquando eo nomine procellas affectiones^ in fublimi con*
tingentes intelligimus, qua categides nuncupantur, 8cf ^gides,fed dC ages. Siquidem lupirer fit acr,
ubi id genus formidolofa concipi lolcnt; Ad quem Pallacla irem referunt eruditiores. Aegis eft mu»
V
nimenctim pectoris areum, (uerba fune Scriuj)a iilcano fabricatum, habens in medio Gorgonis
caput, dcfc.Hoc fi in pectore hominis fuerit, ficut in antiquis impcratorumftatuis cernimus , lorica
uocatiir.Si uero in pectore numinis,nam dC fciitum louis dC Palladis ab Homero ita appellatur, agis
dicitur. Vide Ouidiiim circa finem lib.4.Metam. Aegifbno quam nec fera pectore uirgo V alerius ,

Flaccus ^,Pirgpf\.Atyi(/lx SvGnuowxi/ Helychius, Thyfanos in

v^oTi^oy 'riStdios do
ucftibuscinquit Calius)fimbrias intellige, quas item broffos (ego nunquam broftum apud idoneo^
 .'

294 Dc Quadrupedibus
uocltant;funt autem fthifmatajid eft feiS
autliorcs.fed femper croflum IcgOuel croffbs per omicron
fura: quacdam.Quaris nam fuerit louis atgis, K
an Minerua propria habuerit argidcm.uel a,Ioue tan»
tummutuataUtiUideapiid Varinumin/!7it'nS’<fl«.DeAegide quam iodum facerdos notios nu.
altus, arduus, alper, dictus quod a capris relin
ptos adibat, jnter prouerbia dicani« ^
quaair, quod pra altitudmc confccnderc non poffint. hV wt
Homerus. Aln MytMTm exponunt cam quae nihil producac utquam capra dcpafta reliquerit:
corrumpit enim SC infeeeunda reddit omnia morfu fuo. Alrj denic^ w
aiyxthTtxinGtir ,id eft, ca-

pras faginantcmipoiTuntcnim etiam in faxofis afperis locis caprat commodepafci,Varinus. ai*

VI abrceflus eft in maiore angulo oculi,ueI inter illum et nares, per

quem pituita aiuduedeftilUL*
offa ufep dehiicit in ftftulam^Sunt qui ypfilon in medio
fcribanttaltj IHos
dc fi negligatur,ad
minime probo qui in uulgaribus Lexicis Gr 5ecolarinis,w)tt/A«i/ SC diyvhMTnii/ feribneaufi funt. Acg^
lops apud Suidam pupillae paffio exponitur, fine authorc» ^
Machin* tratSoriae genus tripes, a>
pud Vitruuium ii,liisucrbisdcicribitiir;Tigna tria ad onerum magnitudinem ratione expediun
04
tur»& a capite a fibula coniimd^a,& in imo diuaricata eriguntur funibus in capitibus collocatis, &Ci.
Hac machina hodie utuntur nautatcmquit Gul.PhiIander])capram uocantes. Pueri noftratcs ligni
tripes, quod capram uocanf,in ludo quodam erigunt, 8^ baculis eminus
petunt,

^ Caprificus, fylueftris eft ficus.Tithymalltim noftri herbam latftariam uocant,aIi) ladlucam capri
nam, S(:c.Plinius.Etalibi,Lacfiucae, inquit, fpontenafccntis, primum eft genus cius quam caprinam
uocant,qua pifires in mare deietfia protinus necantur, qui iltnt in proximo.Hoc Diofeorides ultimo
inter tithymallos uerbafci foltjs attribuit. Caprariam rutam,ut medici recentiores uocant,m Gallia
Narbonenfi uidnGermania non habct:mcm!nit eiiis Antonius Brafatioliis, 5c'c, Manardus libri i|,
epiftola ultima non retfie fufpicatur polemoniam effe. Capra lien, maiua fecundum magos,imcrno
menclaturas Diofcoridis, Aegilops herba eft,quamVergiIius aucnam fteiilem uocauit mGcorg.
Enecathordeum feftuca qua uocaturagilops,Plin,iS.i 9 .Galeniis etiam fcribitfefiucam, quaGrp
ce dicatur agilops,in hordeo frequeniiorem erumpere, pracipue cum imbecillius femen diunus hu
mo conditum, infelici exortu nauim adoleuerit. Plinius aucnam Graeam uocauit cui non cadit fc.

menrnon nifi poft annum ex femine fiio gignitur, uere pilofum ei folium ut lolio , non tamen ut illi

pingue, fiTheophrafto credimus, !mmmsarpetfiu,S^c,hincforteagiIops dtcimenni, quemadmoda

dc oculi uitium inde ditfium uideri poteflmam Jouis autPalladis agida poeta horriferam,terrificam
iratam cognominant. Ntfi quis malit ita didam quod fui nominis morbum oculoiumfanei,ut
Diofeorides fcribitEandem ob caufam arbor agilops forraffe nomen habet, cum glans illi fit triftis,
horrida,cchinatoca!ycccibomepta;&c,AiyiAW,’w«‘rrj Hc^chius 6C Varinus.uidc
Diprcdridcm.Qinbufdambulbigcnuseftjhaudfcfo quoauthore.Eft 8^ arbor, de qua PlintusTi. i6,
Excelfiftimaagdops, incultis amica tglandiferis fola,&rc.Gaza in Theophrafto Macedonica afprin
cerrum ucrtiuPlinius eadem omnia agilopi cerro tribuit, Aegithalus herba genus eft, arimis;Su jV
das dc alii, animal tantum uel auem,8craItationisgenus fecerunt. Salix aThurqsagilips uocamr,
cujiAi^jHefychius.AijiiVi/ji^jgenus herba,Herychiiis:malim(aj,/7rt/f©',ut Varinushabenpiantam
clfc fpinofam fcribensuiel herba genus, folio lato,lenticula fimili , colore glauco , ulceribus inflsm*
matisurilem.Videnduman fit anchufajueltnbuli potius aliquod genus. Fieri poteft ut imperiti
grammatici diuerfas plantas confuderint. Meminit agipyri Theocritus, 8^ AriftophanisScholfaftes
in RanisjCuius haefunt ucrbatDionyfq facei dotem, ut Eupolis inquiqagipyron exiftimatc,hoceft
pyrthon,rubicundum:ed quod herba huius flos,Demctriotefte,ualderubeat;
Aegiiis,anagallts purpurea eft. Aegoceron,foenumgracirm, inter nemen
elaturas Diofeor Si^apudSyluaticum: qui& trifolij fpeciemintcrpretatur:Idcm eftagccera8,<^ylii
.

ut habet Plinius &Galenus in Gloflis Hipp.alionominc,ijrdemtefiibus,buccrasuocatur.

Qiioniam corniculis remen(filiqua)eft ljmi!e,Plinius.Apud Hcrychiumnonredefcribiturcayixijjty
8i^ TsAflj pro •TOAif. uel agonychon herba genus, Hefychius. Plinius ,5^ nomenclatura
Diofcoridis, liihofpei mon interprctantuncaufa nominis in feminis duritic,quam rediiis tamen ad
lapidem, quam ungulam referas, cum fragilis fir,nonutinafparagi femine cornu uel ungula inftar
^
lenta &contufilis, V
genus herba, Suidas:Apud arinum per 1 fimplex feribitur. Aegilides 1

optima ifehades funt,ut feribit Philemon in nominibus,Athen. Aij/t/Aif,Av)<^, id eft uitcx,

Atticis
Etymologus. Aegynos,cicuta,inter nomenclaturas Diofcoridis. Ktu/aJ'«, Hefychius cynosbatum
interpretatur, uel plantam quam capras depafei aiunt. Phillyream Diofcoridis,hoc eft jiguftrum.
Germanorum quidam ^cf^boll^.hoe eft lignum caprinum uccant.Eft dC herba fyluatica, flore can«
dido,miircoro,odorato,oblongo&barba qiiandam referente fpeciem, quam recentiores quidam in
fuis plantarum hifionjs Germanico nomine appeliant,id eft barbam caprinam, ab hircina
diucrfam:nulio hadeniis in medicina ufujncc ueteribus puto memorata. Hortenfi cultu digna uidc
tur, propter egregium AlTodoracumflorem, apibus omni infecfforum iiolucrium generi gratifli"
mum.facilimeprouenittranfplantata, quod meo experimento didici;& in multos annos fiirpsuna
durat. ^
^Miifimones.uelMufmones potius,caprmoin1Ioanimalia,interOues dicetur, Albcrtusmufmo
nem cx capra £Cari€t€nafcifcribii. Ai}-««ix(/,anunaliaficdi(fta,Hefychtus di Varinus.wjfAstt©^
pro
 De Capra. H. Lib. I.
V
pro iA»; 0- Etymologus Si armus.CaprimuIgus anis nodii intrans
paftorum ftabula, caprarum
uberibus aduolat fuiftom propter ladis/qua iniuria; uber emOritur
, Caprism cacitas quas iia mulfe
re oboritur, Plinius. Graci hunc sgothelan nominantia quo differt
agithalus.Gaza parus, Alia eft
& agithiis auis minima, ialum alicubi transfert Gaza.Caprimiilgus
apiidCatuIliim dicitur is qui ca
pras emulgeMujttAr®-, ulula apud Ariftotelem, eodem inierprete.i«;,iOTd-.aqui1a
apud Macedones
Etymologus &
Varinus,i«).v7n@-,uultur.i«),i>rvj,©',)»f(c^»t,idell loctifta marina, Hefychius
: apud
yarinumaiy(Awf@',quin<p fyllabis eadem fignificatione legitur. Aegoceplialus auis apud
Ariftote
lem,capriceps,Gazs:utax capeUa.Eft&apud Germanos auis a tioce ditSabimmeldClg, id ettae-
m capra,
10 f Aegaon nomen gigantis.&c. de quo infra dicam,ubide dijs.rayoiiaj©-,
A4V5,8C «).iitA»,proprianomina hominum fimt apud Stiidam,de quibus tamen ille aliud nihil fcribit.
Aegeus, aliqui Latine non redlecum diphthongo penultimamfcribunt, Athenarum
rex
fuit,filius Neptiiniiaut ueriiis Pandionisjex Aethra uxore Thefeum filium
fufcepit,quem Otiidius
Aegidem patronymice cognominat,uidc Onomafticon. Habuit 8^ Medeam uxorem. Huius The &
fci hiftoriain Dionyfius in commentarijs in Eiiftatliium recenfet.iKyso(/,r> Tjii mytm tummi , » «jisj/
a» w,Suidas SC V ariniis. f Aegeum uel Aegatum mare,Gratci «).«»(/ uel iriAsyt dicunt,
nel Myux fcAawtt uel aycO®- mirTtisifcribunt autem pleriqtie penultimam per ««.paucitTimi per o.
Ae’
^es SC aegides ut fupra dixi Graeci fluiSus.uel magnos exponunt: ab
fiudiiis autem communiter
fit, Dorice i«yiii»s,Etymologus.Sedcuj. 89
(/properifpomenon,rcd}ius ab mytil! formaret quam
jo ab&f.Bft fane Aegeum pelagus flucf ibus &
nauigandi periculo terribile, Suidas &
Variniis. Idem
'

Dionyfius poeta teftatur,arca Sporades infulas feribens Aegeum pelagus fuisfliiflibiis refonare;
nec ullum elTe alium mari? meatum,cuius undae uehementius &: altius agitentur. Aegsi maris
latS
aquor,!rt«[Tvs mij®- Dionyfio.a Pataris incipiens, ad Tenedum 8C Imbrum ufip protedittir, inde
Bo
ream uerfus Propontis anguftus meatus excipit,Euftathius in Dionyf. Et rurfus Hoc mare aliqirf
,
didium uolut ab Aegaeone,cuius in Iliade meminit Homerus.-Vcl ab Aegis loco Boeotfe,in quo po
cta Neptuni equos quiefeemes facit. Aliqui didium malunt ab Aegeo Thefei patre,qui in illud mare
fepraecipitarit ab arce in Aegis infula, fic enim Etymologus fentireuideturiucl (utalij) ex Athena,
rum arce. Vide Etymologicen, Varinum,Suidam,a: Caelium libro ij.circa finem ca.9.Acgsum raa
re Cyclades alluit.Hefych. Sunt qui Aegeam Amazonumreginamin eo periiffe referant. Aegaeo
mari nomen dedit fcopuliis inter Tenedum 8d Chium uerius quam infula, Aex nomine,a fppeie ca.
prst qua: a Gracis ita appellatur,repente in medio mari exiliens.Plin.Solinus hoc faxum Antandrii
nominat, quod procul uifentibus caprae fimilecreditur.A capris nominauerunt Aegsum pelagus,
Varro.Aegas Euboeae urbem Septentrionem uerfus memorat etiam Theophrallus in fine libri
9.
hift.plant. Fuerunt dC alix plures Aegte,de quibus confule Stcphanum.8d inter ctcieras Aegte Ma.
ccdoniae quibus a capris nomen fuifie non dubito,CHm quotp cognominarentur Aegx ,

infula iuxta Euboeam,cum templo Nepttmi,Hefych. Vide etiam Varinum 8d Etymologii in iiycts,
&C Strabonem libro 8. qui ab Euboicis Aegis mari Aegaeo nomen inditu uerifimilius putat . Achai.
ctr uero Aegae,hoc tempore, inquifidefertae incolis funt , urbem habent Aegienfes. Aegion fatisin-
colarumhabctlquoinloco louemacapraladfatumfi:ribunt,8dc. VideAiyM(/in Camerte SiStepha.
jj,no:Huius incolis datum eft oraculum illud prouerbiale,V(.8Eoi’«yil<ilr,STt7jo/7ti(,aTfj\7K5TO, De Ac'
gis Achaicis mentio eft etiam apud Paufaniam in Achaicis. Aegeis, ary».!,tribus fuit Athenis, ab|Ae
geo Pandionis, filio didfa,tribules Aegldac,Stcphanus,Suidas,Hcfych.A pecore nominahabemus,
Ouinius,Caprilius:itemcognomina,utAnni)Caprae,StatilijTauri,8dc.Varro. Aegsus finus eft
fid fluuius circa Corcyram , V
arinus . Aegitaurus, euysTouji©', alias Taurus, fluuius apud Tros.
zenem,Varinus Sd Hefychius in mpx. Campus Aegaeus circa Phocidem cft,quem Aegas
fluuius alluit, Euftath. in Dionyf. Vide etiam Stephanum, apud quem legendum puto hoc modo,

iif’5 «sit irieJiV AiyKMf/jparoxytonsis. Aegos Cherfonefi Thraciae fluuius (ubi Stephanus etiam Ae»
gas oppidum effe meminit)apud Strabonem, ut quidam fcribuntiego genitiuum Slfe puto ab xx,S£
50 addendum potam6s,id eft fltiiiium : ad huius oflia claftis Athenienlium a Lyfandro capta fuit , id^
fatfluminterdiu in Thraciae parte ad Aegos flumen, Aiyiij7r«7tt(<M, urbs Hellefponti,Steph, Aegoflhe.
na,neutrum plurale, urbs Mcgaridis,Steph.Aiyi(u»,nomen urbis, Varinusiapud Suidam tribus fyl.
labis feribitur Aiyijii. Caryfios Euboeae infulae ciuitas.uocabatur etiam Aegaea olim,ab Aegone lo
cidomino,a quo &mare Aegaeum,Stephanus. Aegates, promontorium Aeolidis : Artemidoro
Aex dicitur in nomina tiua.Steph.Aegiale ciuitas eft in Amorgo una Cycladumiitem unaGratiaru
inquit La(ftantius,alio nomine Thalia. De Aegiale Diomedis uxore, uide Onomafticon, Aegiale
us Medeae frater fuitiSd alius Apidis frater,Phoronci filius, Sdc. Aegeftaei,Thefproti,abAegeftaquo
dam imperatore didi i,Stcphanus. Aegimus rex Dorienfium fuit circa Oetam, Stephanus in Dy«
man. Aegila,uicus fuit Attic3c,abAegilo quodam heroe didtis, Philemon in Atticis didlionibus,
ut Athensus citat. AiyraAos Graecis eft littus maris,arenofum proprie 8d calculofum : etymon adfe.
^ tum Grammatici, A» rti «tiimii iuyis «SmSaequod caprs inftar faliat.ab inftiltu flutfruB fcilicet. Aegia*
B 4
2^6
<
DeQi^drupcdibLis
los maritimus quidam tradiis, flue latus Peloponnefi,a Sicyone ad Elidem tifr^.
quow dicebatur ,
Varinus, Vide Stephan,
Fuerunt dC aflj huius neminis loci, ac praeter caeteros unus in Paphlagonia,
8(1 incolar Aij//(tAiiff,EtymoIogus Hi iuni
£e Onomaft, AegiaIea,AqictAsflc,qute nunc Achaia dicitur.
in Sicyone, Heiyclmis Si Varin,
qui cum Agamemnone militarunr,Jones prius di(fh',nunc Achaei,
Aegiaha,uicus Antiochidis,incoIa,Aiyi«Awf, Varinus: apudStephanuinSiSuidam Aiyihtx feribi*
paludes dici iblet,Feftus. Caprafla,
tur,Si AiyiAiw/f, Capralia appellatur ager qui uulgo ad Capra:
Padi fluminis oflium,P!in.;.i6. A capris feris propter Italiam Caprafla
(malim Capraria. Jmlula ell
Capraria infula in mari I Inilco feu Ligu
nominata:! quibus ortae funt caprae quas alimus, Varro.
ftico capris abundans,quam Grsd Aegilondicunt,iltfcribit Plinius 5.«.a:Solinusca.9.AliacftAe
cilia uel Aegyla apud Plinium 4. 11, Aegimurum Sipontinus ob nominis flmilicudi nem Capj ari, „
amelfefalid tradidit, a:c.HcrmolausinPflnium.y.7. Capriae uel Capreae, infula ultra Surrentum
Campaniae urbem, circiter otflo milta palfuum, nobilis^coturnicum multitudine,qu^ ex Italia uolan
tes illic principio autumni capiuntur. Capricnc,i(flt7nf’t«r»,infula Italiae,eadem qua: Hflinyiar, ubi natus
eft Blaefus Capriata poeta ctzrat/liytAsiftie Stephanus, Eft auterp una tantum infula,ni fallor quam,
, ,

Capresdida. A Surrento odo M.paflT.diftant.Tiberij principis arce nobiles Capea,

uis in plurali
circuitu x L M .palT Plin.;, «.Sirenes primo iuxta Pelorim,poft in Capreis
infula habitauerut Serui
.

us. Capraria uocatur una ex Fortunatis infulis,enormibus lacertis plus quam referta , Solinus.
Aegimorus infula efi Libyaeiuel ut alrj, ante Siciliam 8C Africam , alij Aegimurum ferihum per u, ,

VideSteph.8i:Strabonem.DeAegimorisinrulis,Pliniusy.7.Eft8(: Polyarga nomen infulat Plinio.

Aegilips.AiyiAid-, urbs Cephallenia, Varinus &
Suidas. Aegtlips Homero, locus apud Crocyleara j,
Epiri.Steph. Aiyii'«'/-,infula quaedam Peloponnefi.Hefychius: At Stephanus Aiyw'A««(/ infulam in,
ter Cretam Si Peloponnefum faciqin uoce Aegilia, Aegufa, Aij.«G:,iniCSa Libyae, quam Afri Can i
am uocat,Steph. praftat per fduplexfcribere,cum gentile inde fleri dicat Aegufieus titScotufaus;
namhocquO(jperfduplexfcTibendumeft,ut primitiuumScotulTa. Aegufl* meminit Plinius 5.8.
Aegaufienfe uinum in Afia celebratur, Calius, Aiysj* Achaiae urbs eli, dida nimirum ab alno ar,
bore,quemadmodum ab ulmo Ptelea.Paufanias tamen libro 6.(ut Steph. recitat) huius nominis ra*
donem affert huiufmodi.Cum Sicyoniorum exercitus aduerfus Aegiratas ueniret capris colledts ,

faces earum cornibus alligarunt nodu:Q.uibuseonfpedis Sicyoni) exercitum auxiliarem Aegii a-

tis uenire fufpicati, fugerunt. Vnde illi liberati urbem Hypercliam prius
didam, Acgtram appella»
runtiSC quo loco pulcherrima quae^ alias anteibat capra quieuit,»oiiAitm, Dianae A grolerp templum j,
condiderunt. Ayif©',nomen urbis.Suid /lyiAiS-.promontoriiimPcloponncfi, Varinus. Aiyyis,no‘
mengcntis.Suid. Aexonia.urbs Magnefiie,8f Aexone pars tribus Cecropidis.Sieph. C apruUon
portus prope montem Atho Pomp.Melat lib. 1. Aegone uel Acgoriea.nomen iii bis,Siiidas:Stepha
nus addit Melienfiumefle, Acgoftis,urbsLocridis,Steph. Aegys, urbs Laconica , Steph. Gan-
graPaphlagoni? urbs cft.cuius nominis originem Nicoftratus.refercnteStephano,iflamfacit:Cum
caprarius quidam ruri capras adeffe omnes reperirei, domi uero unam dceffe : rem domino narra*
uii.Iufftt ille diligenter qugnam fecederet obferuare. Deprehendit igitur unam in altum quendam
collem afcendere,&: intra illum hoedorum uoces audiuit.quos illic capra enixa erat. Etcumcommo
dus is locus(domino ) uideretur , ciuitatem in eo conditam Gangram appcllauit , quod capella: no*
men fuerat,
^fb. Mefaseftradixcornucaprini:Ali) interpretantur partem cornu iuxta pedes animalis, An*
dr.Bclluncn.Aegophthalmos gemma: nomen eft apud Plinium lib.;7.Gemmatnonpaucat (inquit
Ge. Agricola)lineis inter fe difeurrentibus , SC farpenumero colore uariatis , effigies rerum expri*
muncoculi quidem humani, leucophthalmos:caprini,atgophthalmos,a(c.Mufmones arietes in Sar,
dinia pilum habent caprinum.Sirabo. Equiceruo cornua funt capra: proxima,Ariftot. Caprarum
barba firilum uocatur, Sipontinus, Nonnulla etiam duplicigcnitalfraltero maris.alterofoeminfna
fcuntur:8« in genere quidem hominum, fed maxime in caprarum igignuntur enim quas uocant hir
cinas (rjooiyeinet) propterca quod fimul genitale habent &
maris Si fcxinina.Iam Si cornu gerens in
crure capra con?)5eda eft,Ariflot.degenerat;anim,4.4.
fl'c, Tityrepafcentes3fiuminereijcecapellas,Vergilius Acg.j. C Vocabula qua: ad caprarU y
UOcempcrtincnt,Iulius Pollux y.ij.his iieihisdcfcribit:Aiytiii'^iitiKX!riiis,it.iiKS&iu,iihiwt‘il^!a,
f(^ (tsUSttUxi lityai Sf NKt.t/liKS^ ic/ltip Myuif mau 0 if . as
ttnfaATWt T fgt^ay T ^vywtf Myv,JihHy«Sw vks ^yces oic^tJfrt^.ATsKWjde uoce caprarum, Varinus.tpei
ynoi proep&tJtxyiJLk apud eundem non rede legitur .iHtti£t«vias,fc»Ka/£^tu,iH»Kft(oxytonum)yay,«Ta:tyai'
^ar». Homerus de ouibus etiam hanc uocem ufurpauittpoficriores de capris tantum, de ouibus iie*
ro ^AsytcAa, Varinus. Ps^anWss fAsx«(/,Opplaniis decapris fylticftribus. (t«Aa|/apud Aea
fchylum,ut citat Strabo circa finem libri 14. Guftatiim a pecore capris^ pulegium, balatum conci
tatiunde quidam Graci litcras mutantes blcchon uocauerunt,Plinius.Sed balare proprium ouiiira
eft. ^lam puerum ortum capite arietis aut bouis referunt, 8(c.fed nihil ex i)s, quae nominant, eli:
quamuis ftmilitudo quaedam generatur:quod etienit etiam non in monfirum peruerfis quamobre :

faepenumero per coniiicium nonnulli deformes affimilantur,aut caprae ignem efflanti,auc arieti pe
tulco, Ariftot,degenerat.animal.l(b.4,cap.j, f Ciborum in capris fupetfluitates,Palladius capri-
nas
 DcCapra. H. Lib. I. 297
nas facete baccas dixit, Caelius. Plinius fabas caprini fimi appellauit: noftrf uulgo etiam caprarum fa.
bas.‘Marcelius Empiricus ftercoris caprini pilulas : Graccx g^here foeminino* Nicander in
Tlieriacis^fctdasdixitjniri intium librariorum eft. Sunt in Graecis quinon caprinum tantum, fed
ouillum etiam ea uoce fignificent,MarcelIus V
erg. Sa-vgaAc, caprarum 6C ouium excrementa, Ga*
lemts in Gloilis. Ztpv^kc/lit eadem fignificatione Atdeum eft. MtcdsHi Eupolis, uc
Suidas dC Varinus citant, Ariftophanes homines quofdam omnino uiles,& ibrdidos tnpvf/xf/loi^ a#*
KYicritxTK uocat,ut pluribus exponit Suidas in o/azrn caycs^cyne^cc ( tjr#) Ttus^^ft ^ dcyas \yyi
^t/7TOc, Galenus in Gloilis, V arinus, ^ In urbe Sybari caprarius peradolcfcens
nomine Crathis, cum cupiditate libidinis flagraret, incelfum in capram fcelus exercuit Qiiod qui-»
:

io dem ipfum ut hircus gregis dux perfpexit,riuahtatc laborare, atep interea fuUm occultare animum
coepit, quoad aliquando tandem eum fomnum capere deprehendiflectum enim omnibus reuocaus
uiribusjfado in eum impetu, cerebrum diminuit. Cum eiufmodi fadum ad indigenas pei manalTer^
non modo ei tumulum magnificum excitarunr,fed ex eo etiam fluuium Crathim nominarunt ( Cra-
this fluuius iuxta Aegas Achaicasaduobusfluminibus incrementa fufcipitjfic a mifcendis aquis ap
pellatusiaquo Italicus uocatus eft Crathis, Strabo:
) infantem autem puerum ex eius cum capra
confuctudine fufceptiim, caprina habentem crura, &
faciem hiimana,in deos rcpofitum, deorum^
honoreaffc(flumfuiiTe,&Syluanum deum (HylxumnumenNapscum^,C2Elius:)cfle in Termone
hominum uemt.ln beluis igitur obtredationem &
riualitatem inefle hircus docet. Eandem hitio-
riam defcnbitCalius libro a^.cap.ji, hunc foetorem Latini
ao capram &
hircum uocanc, A/ycSynfciYxJifa/yTanfixiA», Ariflophanesin Pluto. Cinabran aliqtros expo
nere canum cibum, in Cane dixi, t'y^cc,H.Yo6<^ {f^vxcet/Kx, titehin iiiv6x(^a\.y-iv&oy'i
.
w</Sayx#^oi/«VflAv<r/x«,Herychius5(:Varinus. 't'utx,oTt7r^xJ^vir(o</lix,lidem, uel capri-
num ftercus fignificat, autetiam humanum, hinc yivStetj-xi apud Ariflophanem in Pluto dC Ranis^
ftercorc inquinare, J):oa'^^xvxxy^v<nTy.txfeu'X7ff\HxxiyytoO/ou.^ys7TfM^iO‘Xi. Pallores enim hircis alftofis,
excrementorum uel ipforum ucl hominum inungere folebanc: dC ec>
frigus <egre tolerantibus nares
fostoreadfleriuitandummouere, quod hoc patflo nimio frigoris fenTuliberentur. Minthon aliqui
mentam herbam, alij thymum, alrj iyngem exponunnaltj floris genus in ftercorcnafccntis, quo huci
V
gaudeant, arinus dC Scholia Arillophanis.
^ e, ii7rtAj>ff,caprarius,pro
0 V
Dorice, arinus.Poetis cw^i/oVi^jqusE uox Nicandro pro Io*
50 co etiam pafcendis capris accommodo ponitur : diftinguitur forte accentu in redro cafuiitcm wyij^i
T«?, A7*i3flWff,Panos epitheton, ut dicam inferius. Aia*i«^caprarij, eo quod fine awj/ id eft
-
ualderudcs,Varinus, Comatas caprarij nomen eft apud Theocritum Idyllio 5. De Glauco capra-
rio, qui Homerum hofpmo excepit, multa feribit Herodotus in uita Homeri. acclamatio cftj
qua ad capras utuntur, Varinus. Af7^p'^p^Kvt^f, canes caprarum cufiodes, Pollux.
^ Atytlii-.^TzsyH^
terra apta paicendis capris, Suidas SdHcfychius: proprie autem de montana dicitur, quam ^yivoyoy
£d xcyf^oTHsy etiam uocant, Varinus.Infulse ut quaecp afperiores funt,ric<u).t£e7®/ appellantur, ari- V
- nus.flJt^fcccs aut?>t^«s uocitabant faxofos caprisidoneos paicendis locos, qui in ftiperficfedaxor3
terram haberent exiguam, Varinus.A<yi7r^<ieyK*7®j, nudum nome apud Suidam: uidetur autem fignii
ficare locum inquo caprae oberrantes pafcuntur. Aiyi^t^^o-fxs cuyxsmouvayjQCc. urfupra explica uh

^0 6dai^j'fljtw{/.Spumiferafgon,apudStattumlibro vThebaidos,promari Aegeo. Ca»

Aij/wf^jcaprile,

pr» TOK^o^w in Geopon.Grarcis dicuntur,matrices qus fcilicet fcetum alunt, &lac prabent:Ia<flares
Marcellus Empiricus dixit-quae tamen intelligi pofllint etiam abfcR fcctu,8dcum a partu remotiores
funr.In capram multo dulci lacfle abundantem, fidconomineJCacfare quodam abdudlam cpi.
gramma Crinagorae Anthologij lib. i.ledl.jj.extat huiufmodi. Aiyx y^criiu oa-otyw^^ff^y kynA
y\M<i Ovdx7«j7mrxa)y TsrsAt/yaAftKTBTWTfcf/, r/bcnx/vU^^jfnA/He/^s t7rf/r^i/p^x^x'n7rTxg Kcuxxf my yHi/xi
xvyTt^ooy Hyx^^n, U^cix/l* aiTtHSt'^VH£u\ixsl^XS.uyc^i7rk^oy M«l6y\yey^y.^(t>yvJ^^cffvyMyt6yiJ. ^In
uctereteftamento, libro i. Regum kebir uocem Hebraicam exponunt capillitium ex pilis caprinis
infiar capitis criniti fadlum ; lonathan tamen uertit noda, id eft utrem ex pelle fcilicet caprina dC pi-
*
lofafadlum,
' yo ^f. Aegiftho Thyeftis BC Pelopiae filio capra alimentum fuggeflit, Caelius cx Aeliani Varijs,
Orion etymologiis inde nome etiam Aegifthi interpretatur,ab capra, 6» lado* Circa Alcatbi
Ilicum in Cypro Meftori Cyprio infans natus eft, cui pre dentibus os continuum fuit. Is nefeio pro*
pter quam fufpicionem expolitus, a capra nutritus eft:& primum Aeginomas diiftus, poftea Eury*
ptolemuSj&CyprtjsimperauiCjPolIuxlibro fecundo. Anriphancsin Aceftria apud Aihenarum,
auarum quendam illas cantum capras madrantem inducit, ex quibus nullum amplius frudum hoe*
dorum aut cafei capiebat.
^h. Cur ueteres facerdotes capra fic abftinuerint, iit nct^ tangerent autederenf, nc(j nominai
rentjCxPlutarchoexpofuifupracap.j. Capra oliuam lambendo quo<^ fterilem faciunt, cacp ex
cauia*Minerua non immolantur,Plinius. Capras in arcem aicendere Athenis non licet, neque Ofna
quod olea ramos uorent SC ladanr, Atlienaus. Obreruamm eft (inqiiic
Calius)capras Athenisinarcemnon iungi, (admitti: )praterqurm icmel ad [ncceflariUm facrifi-
dum, ne olca ibinata primum, poftittangi.quando ita proditum eft,eitis animantisfaliuameflefrij*
'
29 S Dc Quadrupedibus
uenenum, quo nomine nec dex immolatur, Aegypttj qui louisTtiebam^ tempJte Incolui
<fiuis
auiThebanintus funt,ij omnes ab otiibus fe abftmcnies,capras immolant.
C^Mendem templum
obtinentjiiue Mendefij ritus fum^i capris abftincnies>immoIant oues.
Ita® Thebani ^quicunqi ,

propter iilosouibus parcunt, aiunt ideo fibi conditam hanclegem:

quod lupiter cum ab Hercule
nollet, tandem exoratusid rommenius ut, ut
amputato anens capite, pel
cernere eutnuoIente,cerni
lem uilIofa,quam illidetraxerat, induta fibi,itafcfeHerculioftederer:Etobid Actios
mfiitutirc

louis fimulacrum facere arietinafacic: SC ab Acgypttjs Ammonios

accepilic^qui funt Aegyptiorum

atepAethiopum coloni, linguam inter utrofi^iifurpantes.Qui etiam mihi uidentur eadem refe
Ammonios cognominafie, quod Aegypti) louem Ammonem appellant. Oblinerem arietes non
madfantur a Thebanis,fed eis facrofandh funt.Certo tantum die quotannis in unum dc. ^
fello louis,

mum arietem amputant,ctuus pellem detradam,hunc in modum louis limulacrum induunt, ad il-
lud& deindcaliud d'ucunt Herculis fimulacrum. Hoc adlo,cuncfli qui circa templum arietem uerbe»
rant, deinde facra eundem urna fepeIiunt,Hace Herodotus libro i,
Agricola de bone diuinam
facit, opilio de agno sepoltis de capra, Lucianus* Graeci facrificaturi
capras frigida aqua ex,
,

plorabant ; Nam fi gtiftare abnuilTent, concipiebant inde, haud ualerc fatis,Caelius, Capeiisepro
bubus immolatae : item capra: auratae albae Apollini immolatae, uide fupra in Bouc h, h.
facrificiumjiecundum aliquos ex oue, capra dC bouc confiat ; dc quo multis egi in Bone. In
Lupercalibus Romx capras iugulant,6C incifis in corrigias caprarum pellibus, difeurrunt : SjC qui fi'

obficnt,(cuticisc^dunt,PlutarchusinRomulo, Embarusquidam,uelBarus, cum Diana Muny-

chia ut regio a pefte liberaretur filiam alicuius immolandam requireret , ea conditione immolatura ^
fe fuam promifif,ut facerdotium familiae cius perpetuo mancrenfilia in adyto
occultata , capram ci.

iis ueftimentis indutam madauiKquae res in prouerbium abijt,ut in hominem prudentem ei afiutS
Embarus es dicamus, Varinus in 2o(at<r<4«,authorem citans Paufaniam.Pcfiis nero caufam fuifledu
cit urfam qua in templo Diana illic crat,ab Athcnienfibus((Wfl:-nflsGEi/,lcge «'«ifteGewf/jCxSuidaJoc*
cifam. Apud Suida fame non peftcfquac apud Graecos una tannim litera differunt ) regionem labo*
raifefcribitur.Erafmus prouerbium Embarus fum,dehommeinfano,deliro&demememcerprcta3
tur,Siiidam recutus:qui Embarum filiam fuam uere,non capram ei fubftitutam , immolaffc refert,
ywv)(Nf^^fcvtitoifMivcw^os a:<r/*rt7j, V arin. Pauran,in Arcadicis Cleombroto
Laccdacmonioru regi in Leuctris Boeotrjs figniim diiiinitus huiufmodiaccidifle faibinSoIeb3nt(m
qint)LacedamoniorHmreges pecora fecum educerein belkim,uE dijs anrcprelia litarent : prfibant
autem capraeduces itineris ante ones:quas(capras)paftorescat02adcs,n5f»iao^fi:?,appeIIant,Lupit5c
impetu in gregem fa<ffo,iilaefis cuibus in iblas capras graflati funt. Capram dC hircum Mendefij co
lunt,Gyraldus:Vidc paulo pofi in Panos dei mentione, TsAsfcwaf hfttTiuBxs

«imf/, Homerus lltad.IiKi.Capras Apollini immoIabant,propter pecudis huius naturam

impeiuoram,& in altum faItandoefferrigaudentem:fl(: quod caprina cornua ad arcus faciendos i-
donea fint:A polio autem toxotes eft,id efi arcubus ^
fagittis obledlatur, Varinus inT^gas ^ Myxs,

ex Euftathioin Iliados i. Capra, qua nunquam fine febri eft.Acfculapio qui efi deus falutis, per c5
trartetatem immolatur, Seruius, Aegaon,nomengigantis,quiCceIi(alias Titanis >Terra^ filius
fingitur:Acgaonqualis,centH cuibrachiadicimr, Centenas^manus,Sifc.Verg.Ii.io,Seruiiiscim
V
dem cum Briareo effc feribit. Vide Onomafticon noftnim S>C arinum,0<^ Gyraldum in Opere dc 4»
dijs,Syntagma£€quinto,duobus in locis.Heiychius Aegeonem exponit Briareon , dC deum maru
num,& Neptunum:EtymoIogus Solem, o:* tiPtccTs «Kritny Briareo ( inquit Solinus )Caryflij
rem diuina faciunt,ficut Aegaoni Cha!cidercs,Na omnis fere EuboeaTitanff futtregnn.InBriareo
(inquit Calius)quodobuuim erar,fabu!aintiolucro fatffum efi obfcurius . Qiiippe prodit hiftoria
cflreinAfia tumulum Agaonis nomine, abs quofontium profiliens multitudo circumictffos impin*
guet campos, ^ AegoboluSjAiyjJoA©- Diony fius apud Potniam colebatur, dc quo nomine hiffo-
tia hac prodita cft.Cum ibi Dionyfiacelebraren t,ua in contumelias adii funt 8C furorem, ob cbrieia
Km, ut Bacchi facerdorem interemcrint.Quare dei ira graui pefiilcntia afFcdi funt, Ciueshac de re
Apollinem confulticrcu quo rcfponfum acceperunt ut deo formofiffimum puerum immolarent.
,

Qiiod cum Potnienfes per multos annos fecifTenr, capram demum a deo edodli pro puero fuppofuC' t#
runuunde deo cognomenacapra uidelicet ruppofira,fa<fftim uidetur, Gyraldus. Cinnamomum
<n Aethiopia caruri,quadraginta quatuor boiim.capraru^ arietum extis, a loue impetrant uenia
metendi, Plinius. In Pedafia Caria(ut tradit Ariftotelcs in Mirabilib.) facrificium loui peragitur;
in quo capra dedudla ex Pedafis per fiadia feptuaginta magna fpedlante turba procedit, nec pertur
batiir in ufa,necmdeauertitur, funiculo uindafacerdotcmpraccdens. In eadem mirantur extra-
nei cornua eius quatuor congios capere. AegophagiiSjideftcapriuoruscognominatur lupiter a^
piid Nicandrum in Theriacis,EtymoIogus,8d V
arinus:Mihi tamcn,inquit Gyraldus , non fuccur"
rit,apud Nicandrum id nomen legiffc. In Laconicis Paufania luno nominatur w^<jicc>oc,apud La
cedamonios tantum id adepta cognomentum, quando &C dea capras immolant.Sacellum ab Hercu
leprimd eredum ferunt,qin& princeps capras immolarif:quoniam pugnanti aduerfus Hippoco»^
ontem ac hberos,nuIlum a lunone fe ingefiiiTet impedimentum, ficut fere alTueuerat: Ad rem iiero
diuinam adhibitaspotifiimum capras, quod aliarum uidimarum haud fuppeterct facultas « erum V
iil
 ,

De Capra. H. Lib. I. spp

fneoquoddccaprafcribitauflorhic(mquitCatHus)uehemcnttt aduertenda poctaOuMti femen.
tia,ex quadam Elegia, ubi animalium qua: ducerentur, pompam defcribit
in lunonis fello,
Dux^ gregis cornu per tempora dura recuruo, Inuiia ell dominae fola capella de*.
Illius indicio fyluis inuenta fub altis Dicitur incoeptam detinuiffe fugam.
Nunc queep per pueros iaculis inceflitur index, Et pretium aueSori uulneris ipfa datur.
“wx«e* V TS, Varimts;prox»f«lege Hg*. Caprotina luno a Romanis culta
, non a caprisj
fed a caprifico nomen tulit,uide Gyraldum,&c.Non* Caprotinj,inquit
Varro, dicuntur , quod eO
die in Latio lunoni Caprotin* mulieres facrificant,&: fub caprifico faciunt,
&: e caprifico adhibent
uirgam, f Pan capripes cognominatus ell i poeris,a Grjcis tuxrmtf/.Propertius in ter
1« tio,Capripedes calamo Panes hiante canent.Hyginus de Capricorno; Huius, inquit,
effigies flmilis
eliAegipanuDiciturSC femicaper deus abOuidioinFallis .SilMetam.utellinillo, Suntoculis
Nympha:,femicaper uc deus.Gyrald.Ccrobates €riam,>nfoUBPis,cognominatus ell Pan,tefte Hefy.
chio,fiue quod cornua habebat.quafi xsfxajWTsstuel quodbafln haberet corneam,id
ell pedes, Gy
raldus.Ki Kif»5K«5 nicp, Arillophanes in RanisiScholia cerobatan exponunt,
qui per montium cor
nuaincedat,uelacornu,ideliungulishircinis:naminde«/nfo7irirquotp&:ajJKviS*V»ra dici. Didy«
mus fimiliter exponit,utGyraIdus iam ex Heiychio;quoniam(inquit)inferiores partes hircihaber,
ita ut pedum caufa cerobates uocetur.Hinc &
o/i/xsjais nominatur.ut fupra in Boue docui. Capras
ea de caufa apud Aegyptios qiriiVIendefrj ritus funr, non macftant, quod Pana inter
od^o deos Meo»
defij numerant, quos odo aiunt priores duodecim dijs extitilTe.
Panos Hmulacnim QC pidores pin,
ao ftatuartj fcalpunt, quemadmodum Grgci,caprina facie, hircinis^ cruribus;haiidqua^ cxi"
ftimantes cum elTe talem, fed fimilem c*teris dtjs.Qiia tamen eum cauia
talem deicribat,non ell mF
hi relatu iucundum. Verum hi cum capras, tumuero capros hircosue
omnes iienerantur , Et inter
MendeCos caprarij praecipuo honore afficiuntur,^ ex his unus maximi, qui cum deceffit ingens
,
totiMendefi* plag* ludius extitit. Vocatur autem & hircus fid Pan, Aegyptiace Mendes, Herodor*
lib.i, Aega Helice Nymph* ex Oleno natf,Iouis nutrices feruntur, ut Hyginus aliju; prodide.
runt, Quidam Aegam Panos uxorem dixere,altj filiam, ut inloue *giochoiam
proximeretuli: Si
fupra in Cane H.a.in mentione Cynofuraetnam Helicen aliqui Cynoiuram uocant, Aegoceros
Pa.
nos filius in Ibice infra memorabitur. De Aegipane etiam nonnihil in Aegiocho fuperius dixi. Aea
gipanipopuh'adripasNilihabitant,Plin.6.jo,Sdinfineerardemca,IuxtaHefperiosAethiopcs(in.
50 quit )quidam modicos colles amcena opacitate uciiitosAegipanumSatyrorum^produnt, Item
y,
I, Atlantem nodlibus micare crebris ignibus, Aegipanum Satyrorum^ lafciuia impleri tibiarum ac
fiftul* cantu,tympanorum^ Sd cymbalorum fonitu firepere.Errurfus ca.S.mtcr Aethiopi* popu.
los numerat Aegipanasiemiferos,& Satyros-Satyris,inquit,praHer figuram nihil moris humani cC
fe traditur:Aegipanis,qualis uulgd fingitur forma. Hsce loca capripedes Satyros.Nymphascp
tene
re, Lucretius libro 4. AiyiTieAs in Gr*ds legitur,unde capripedes uerbum uerbo expreffimi Ar. .

gippaei Scythi* populi referunt qu* apud me fidem non habent, hipra ipfos incoli momes ab horni*
nibus capripedibus,Herodot, ^Syluanus,detis capripes ex paftoris cum capra coitu natus, ut
Gyllius ex A.eliano uertit,£d nos fupra recitauimus parte 5, huius capitis . Gryce pro Syluano cAttMji
X9iivit,r,«o;j«soplegi,exCalij translationeconijcio.
Proetidum qu* fe uaccas putarunt mentionem
feci in Vacca H.h.paulo ante prouerbia, A MeIampode(inquitPIinins)appellatur unum hellcbori
genus Melampodion.AIiqtiipafloremeodemnomineinHcniiretradunt, capras purgari pafio illo
animaduertentem.dato^ ladc earum fanafle Preetidas furentes. Hermolaus Preeti lilias Elegen Sd
Cclsnen memorat, qu* prope fontem Clitorium a Melampode tali ladle purgat*fint. Idem in Ca.
ftigationibus Plinianis Lufos uelLufas urbem effie refertin montanis agri Chtorij, ubia Melampo*
de perhibeantur curat* Preeti fih*,in Dianj fano. Lufi, AiTO,urbs ell Arcadi*, telle S tephano , ubi
Melampus Proeti filias tAs«(/.id elllauit,unde Lufi nimirum dicri font. Meram aliqui uocarit Preeti
filiam Acthr* fororem,Hefychius.Circa Alpheumiinquit Euftath.inDionyf.) aqua ell que alphis,
id cft uitiligini medetur,unde forfan Sd fluuio nomen impofitum.Medetur eadcn^Ieucis iinpctigi &
ni:8d Melampodem eaufum aiuntad purgationem filiarum Proeti cum infamr em.

yo PROVERBIA.
In agro furcularfo caprastV arro de re ruffilib.i.cap.didlum hoc ueluti legem agricolarum affert.*
Colonus in agro furculario ne capras compafcat.Dcfledli poteft ad eos qui noxiarum rerum adm/.
xtu corrumpunt teneram *tatem.Capra ole* Sd uiti prjcipue noxia cft.unde K
Baccho immolatur
uindidl* gratia;Mineruynihil caprini gcncris.quod ille uitis repertor dicitur, huic facra cft olea B.
,
rafmus. ^Capra contra fefe cornua, H astS’ m
*6fi£ra,curn quis flbi ipfe author eft mali. Ca
^a qu*piam (ut iu apologo fertur)cum eftet iaculo uulncrata,circumlpedlans undenam id mali fi.

bieucm'tRt,arcumcontempIanscaprtniscorrubuscompadlum,dixit,Kctf trrm/TlsSiJi/raTiricsjifnr, id
mea ipftus perniciem produxi cornua,Erafmus.
eft, In
f C apra ad felium, Ai| es -rj
nnn ubi quis in tempore ad negqcium aliquod accederet; Aut ubi quis comode in fuam pcrniciert*
dici iolf

^0 offert feferNam in feftis,maximeRacchi,capram immolabant, Eralmus. ^Capragladium.Aijirco.'

Xarf iip,fubaiidi reperit.(Malim ai| ttu/T* i^^xcfxii, ut in omnibus Gr*corum Lcxicis habetur. ) In
EOS, qui ipli reperiunt quo.pcreat, Ortum eft autem adagium
ab huiuCnodi quodam eueniu . Glin»
^oo De C^i^dru Afcrsat,nonrcae)5uius=cdemmedea
cumCorinthtj lunoni Acra:*(Apoftolius
remdmmamLereparavent>at9hiquiadpr»bendambcft.acranicodu^
a: Varinus.)defo^fub terram cultro, ob
uSJm Siiidas a: ApoftoUits;«ra/««™’TA'(«S<«TO,Hefychius
litos fcfe airimularent, capra
pedibusexfcalpcns,ptodidit,

Siiid
W
^i™TVix'«^*Kideft,CapracuItrumprsbctis;Quidarnh^paao,o,^'iM»=^a,f«jEra^^^^^^
«<«wS«K.etr8,*«»>(uideiaUquid defiderarOs«f«^^^
CDe Ianacaprina;hoceftdereiniitili&rmmmimomenti,fimil«
de lana fa:pe caprina, Propugnat nugis
,Hbra^ fUberz caprK ab
armatus
eftdcafiralana,Eraf. AI
aratro,
aratro.
ter rixatur
onere
fMauisutcapradi.,
ciiur Tij (isisf © <»5 a<f wAaTtttiln fpurios duSum indetur, quorum pater incertus eft
n.riincanrilibusamatredignofcumurtnan
,
e

(apudGeimano^quo ^pientemefle
haudquaquam poflis.Manet etiam iKjdie uulgi iocu 5
yHi t’ n^iipnn-nSuiiiiUtM, HomCTus Odyllcalib.i hoc
filium, qui patrem fuum noi it,Erafmus.MiT«s
.

etiam Germani ufurpantJVlater ait. capra mordeat nocentenr,

eft,fed improbis omnia funt infefta Erat
themiftichium heroicum:) Capra minime alioqui mordax
mus. «r Caprarum nomina, Aiyif oV»V*ra,uide fupra in H .a. f Capra nondum peperit, todus
In illos qui pofiiema perfcdla^ lam
autem ludicinteiSis,Aif Str«7f7r«5v,?et4®-.<i’SSa?i,<«7«tr<«{8^
qui doriantur iam aflecutos fele.cuius ne
agarodiuntur, prteteritis tjs quae praceffilTe oportuit-Aut
Sndamentaquidemfintiac!ia:Antqairemaguntpraepoftete,Priuseftemmpeperiffe,qiiamuthcEi,
dos ludat in tedis-Refertur a Zenodoto,'eralm. f
Capram portare non poflum, &C impemms bo
commentario De non accipiendo
ucm (Melius,imponitemihlbouem,finecopula.)_Plutarchusin
mutuo;Eirfi ^ TTK^otiuas tirw^A9?[iji,do lAvvxiiat
uoiTiflm t^oi Vbi quis quod leuiiiseit
rccufat Sd
V
quod multo fit intolerabilius imponi libi poftulat. eluti fi quis
impauentia paupertans
Erafmus)ufuris inuoluat fere,qiiod onus utx diuitibus iit tolerabile , Eraf
f nam ad id accommodat
C Capra Scyria, Ai|x«teiit;Zenodotus huius prouerbtj Chryfippum citat, tum
authorem,tuminter.
uirtutesadiSdis uitqs contaminat
pretem.Conuenit in eos qui beneficia maleficiocorrumpSt, aut
atCB obfcurant; quhie redeinftitura no redefiniunt,
V
eluti capra Scyria, qi fera fit,muldru quod ia

deimpleuerat.ipfarurfuseuertit.(IVIeminitetiaSuid.)Alii putat dici in eos,unde plurima

emolume
reddere dicanturjd ^iiodaftir. p
capitur,propterea quod eius regionis capra: maximam ladis uim
ti
xt)M 4iixi«^i,braf
mat K Athenaus libro i.citans hoc Pindari carmen, XseeiW
commendat. CapratSy
mus.Idem Athensus libro ii.capras ex Scyro Si Naxo tanquam praecipuas
ex Aeliano.Elfatrtem Scyros u*
ri*(malim Scyriaeiquantum aliae nullae lac habere dicuntur,Gyllius
torqueri poffe , qui multa,
na Cycladum, f Dic de nibiis capellis,in eum uidetur cai proiierbio
biftoria.qtiaMartialis lepidifflmo epigram.
extra caufam quxfunt 5; ad remnihil attinent,dicit:ex
tribus capellis, fix^cHuic ftmillima
mate refert,Non de ui,necK caede, nec ueneno. Sed Us eft mihi de
epigramma Grzcum.quod recitat Erafmus in prouerbio Alia Menecles, alia porcellas
eft Lucilii)
loquitur, ^Copiae cornu, Amaltheae cornu, aliqui addunnwjtc?, id eft caprae : Cum
fabula, qux uarie narratur apud at^
affatim omnia ftipereffe rignificamus.Translatum a periietufta
patris infantem in Creta occuluit 4«
thores Quidam ad huc modum narrant-Rhea loucm enixa metu
nutriendum a duabus nymphis Adraftea Sf Ida.Meliffi filiabus. (Ouidius
unam fuifle fcribit.quam
Naidem Amaltheam uocat.) Hae nutricauerunt illum capra; cuiufdamlade,^cuius nomen luerit

id clt capra
Ama1thca.Eam capram lupiier adultus in fydera retulit : uiocatur^ a Graecis
coeleftis, Huius alterum cornu nymphis nutricibus
dedit,uidelicet offici) pratmiu, hanc adqctens ta
fuppullularet.Ouidiiiscapramcornii al
cultatem,ut quicquid opta(rent,id illis ex eo cornu largiter
Sd pomis repletum ad lo
'

terum ad arborem frcgiffe fcribit.quod Amalthea nympha herbis cindum,

nutricis fettilecornu Fecit.quoddo.
uis ora tuleritlupiterpoflea regno potitus Sydera nutricem,
cornu,proptcr coer-
minae nunc quocn nomen habetLegimus SC Herculem Aetolis donafleCopix
citum cornu fluminis Achclouquare regionem illamanteafterltem,fertlliflimamrcddidit:cornunl
mirum laborum duritiem fignlficante,frugibus feracitatem.Erafmus. Idem pluribus authommex- J»
cmplis,Plinij.Gelln,Luciani,Plutarchi, Horati), ufumhuius prouerbij explicat. Ego i)s omiflts
qiiae

Vide
dam apud alios obferuata adijciam.Hanc capram Oleniam uocat Ouidius quinto Faftorum .

nonnihil fuperius in AegiochilouismentionetSd Palaephatum cap.47,Aegium(inquitStraboli.8.)

oppidum eft Achafe,ubi louem a capra ladfatum fcribunt,ficut A ratus prodidit, Ai| I45 » ,
(<*» ’<

Aov©' ciMmy fUf Myce Afcs jutAbBo" locum innuens proximum effe Ole*
na.VideAj.«apud Varinum. Scholiain Iliados Homeri librum ly. fabulam hoc modo referunt,
r.Tm Saturniis filios omnes natos ftatim deuorarct.Rhea loucm enixa , lapidem fafeiis inuoluium
commi-
Saturno uorandum tradidiuinfantem ucro in Creta Themidi £C Amaltheae, qua: capra erat,
Iit.Hanc Titanes quoties infpiciebant.terrebantur, Alebat ipfa fuis adhibitis uberibus loue.ls adul
pelle pro
tus patre expulit regno. Et cum impugnarent eum Titanes,confilio Themidis caprae illius
tegmine induicut cui gpetuo terrendi natura ineflettatep ita uicicTitanes.et hanc ob caufamAegio
jjuerbi)
chus diiSus eft, De pellecapraequ» louem aluit, nonnihil etiam fupra di» ca.j.in mentione
 Dc Hirco. A. Lib. I, 501
Antiquiora diphthcra loqueris. Euilathiusin Dionyfiumde iitu orbis fcribens,ubi ille Acheloi
fluuij meminit, cuius finiftrum cornu cum Hercules confregiffet, Amaltheat cornu bonis refertum
omnibus pro illo recepiffe dicitur:uarias interpretationes affert , 8^ multa fuper hoc cornu dode dC
egregie differiqqus breuitatis amore relinquo. Princeps omnium Bupalus Fortunae fimulacrum
fecit, polumincapitcgcilans.&manuum altera fufiinens Amalthete cornu, Cal. Socrates Amal.
thea cornu hocpado interpretabatur.Amaltheam aiebat fignificarehbminequi minime malthon^
id eft mollis 8C dilTolutus,fed gnauus &C operarius effet.Per cornu uero bouis,quod animal eft labos
tiofiiIimum,uirum operarium innui.Botros autem &
fimilia in corriu effetquoniam omnia quoriJ
,
egemus, in agricultura infunttquamobremgcftantes ipfuin bonus Genius, bOna^ Fortuna introdu
cuntur,Stobaus in Sermone de Agricultura, Apud eundem inSermonede laude diuitiarum Phile-
mon poeta, Amaltheat cornu non tale effe feribit, quale pidores depingunt^btibulum fcilicet, fcd ip
_fam pecuniam,quat omnia donet, QM»ff,£flKSKs,i.ccfTt/gfl:e,crtu«(xi£cc:iuxta illud Horatij, Scilicet uxore
cum dote, fidem^,&; amicos, Etgehus,&:formamreginapecuniadonat. Poftrcmd in Sermone
de falicitace,Hippodamus Tliurius euhomiam, id eft bonam legum conflitiitionem in rep. Amal.
thea: cornu interpretatur. Genus illud poculi apud Athenpum libro 11. («{«appellat ) cui aggluti.
nati erant cotylifei refertipapaueri albo, tritico, hordeo,&; leguminibus, non temere aliquis cornu
Amalthea; nominauerit. f Prouerbiumquodiamretuli,Copiaecornu,uelAmalthe*,uelAmal.
tliexcapra.apudGrscos ficetiam effertur,Aj|sjwiocuels{TO©',id eft, Capra cceleftis. Hcfychius
Varinus capram coeleftem interpretantur candids faba genera.qua calculos &:fuffragiaferebant:
Xo Similiter Suidas,8^infuper,Cratinus(inquit)eosqui munera accipiunt ab ijs nutriri ait, ut lupiter
ab Amalthea capra nutritus eft. Ali) res illas, ex quibus magna lucri &
pecunia: augenda; occafio
fti,itanominant,CapracoEleftis,de qui qupcupitconfequiiuromnia.Ferunt enim louis capram
illo
inter fydera locatam qui primus orientem afpexeriuper omnia uoti cbmpoterh futurum, Idem. Ca-
pram coeleftem orientem confpexerunt,Atj,« 7^ tSiaWr 7T,abErafmoftmiliter expO
nitur. Apud Athenarum tamen libro nono Antiphanes in Cyclope cotfimemorat capram coeleftem
inter animatia apta menfisjT^xj,©- 7t)^«,£^c.
^Aegis ueniqAj.isE^^tTttttSiti
das(&; Varinus)indicatprouerbiodicifoiitum,deijsqtii petulanter& impudenter agerenttqudd
Aegis dida fuerit facerdos Athenis folita ferre facram aegidem, &
ita ingredi ad eos qui nuper du.
xiflentuxores(7r^SKvi!/io;,«nas.)Apparct(inquitErafmuS)inhuiufmodi facris multum fuiffe licen.
„ tiae.
f Caprarius in aftu, Aota®- f xm//r(tfl,de intempeftitta libidine, ut &
illud, Lydus in meridie.
Nam his horis caprarq,dum fedudis gregibusin umbra latitant.lafciuirefoliti feribuntur R.efer=
,

tur a Zenodoto &

Suida,Eraf, ^ His adijeiam duoemblemata Alciati,quortim prius inferibitur
In defeifeentes: Qiidd fine egregios turpi maculaueris orftis. In noxam^ tuum uerteris officium,
Fecifti, quod capra, fui muldrarialadis Cum ferit,&: proprias calce profunditopes. Vide paulo
ante in prouerbio Capra Scyria. Alterum.In eum qui fibi ipfi damnum apparat. Capra lupum
non fponte,mco nunc ubere lado. Quod male paftorisprouida curaiubet. Creiierit ille fimul,
mea me poft ubera pafcet. Improbitas nullo flediturobfequio. Aliud eiufdem in amatores mere»
iricum ,ex aftutiapifcatoris caprinam pellem induti, &:itafargcspifcesallicientis:quddtj hoc pe.
cus mirifice ament, in Sargo referam,

t) E H RC I d.

IKCVS dux eft dC maritus caprarum:Qiii caftratus, caper ripminatur. MartialiSjDiirn

Caprum pro hirco improprie pofiut Vergilius A^-
itigulas hircumjfacftus es ipfe caper.
glog.7. Vir gregis ipfe caper. atud Hebraeis hircus eft , ^ propriemaionnam mt*
nor feir dicitur. Genefeos ca.51. Chaldaice uertitur teiashaia Arabice OVn
teus,Perlice pnotS afteban , ubi Septuaginta habent rrpKyci^ Hieronymus hirci , Hcbr^i atudnim»
'^'^;?^fair etiam prohirco poniturjadiuntfto fere caprarum nomine, hocmodo fhetr ilfim.Seddeha^
Q
' uoceO^alijsquiburdamjUideruprainCaprarnomeclaturisHebraicis.Scribituretiamper zade prf
ma Iitera,2eir:quam uocem Danielis 8, Hieronymus hircum caprarum interpretatur, Thcodotioil
•jpayoy otywf/. Chaldaeus pro feir ferme trasfert zeira.Munfteriis in Lexico trilingui zaphir quo
que hircum exponit, ut zephirah capram.’^?’'^ taish, Ahraham Ezra Genef jo.pecus maciilofum c£
narium incelligir:Septiiaginta spccyyff, Hieronymus hircos,tranftulerat. Aliqui arietes, alij totum ge
nusouiiim interpretatur. Chaldxus reddit teiashaia, Arabs teuSjPerfesaftarha.^^^karjDauid Kirrt
hi agnum exponit, item arietem & hircum.Carim pfalmo 57.Hieronymiis monocerotes reddit ,
Se*
|?tuginta t/'^aifi«if£u,Abraham quidam agnos, 8^ alius quidam ualles.Deiiteronomij 1^. Arabica tranf
latio habet baraph, Perfica adbehan, Septuaginta Hieronymus agnorum Syluacicus hanub
.

hircum exponic.HifpaniceCabronuocaturiGermanice boc^,undc mutuati funt Itali fiunnbcccho,

^ &GalliboLrc, 5 Angligote bucke, id eft caprarum hircum. Nam caprarum nomen Germani etiam
if

aliquando addLmt,aeigbocfe,diftinguendicauiaamaribusin caprearum 8l caprarum fykieftrium

genere, quos item fcoci^jid eft hircos appellant,ut r<c4)b9c^dllyricehircus dicitur kozel.
502 DcQmdrupedibus

Caper etiam tondetiir,V fiim in caltromm acmiferis uelamina nautis.CoIumcIIa.Nec minus in

terea barbas incana^ meta Cinyphij tondent hirci,fetascpcomanteis Vfiimincafirorum,8ic.Ver
gilius in Georg.Cinyps(inquit Probus)oppidum cft SC flumen Africa regionis Garamantum, apud
quos hirci uillofiiTimi nafctmtur,quos tondent ad cilicia quibus nauta utuntur. Qiiidam apud huc
fluuium maiores quam alibi hircos nafei feribunt. In Cilicia circa^ Syrtes caprauillo tonfiliucftiun
tur,Plinius8.yo.HermoIauseo in loco pro Syrias,Syrtesrepofuit,Circa Syrtes cnimCinquitlCmy*
phium pecus celebratur Vergilio,Silio,IVIartiali,Claudiano,cateris,utquintolibro(Cafligationuni
inPlinium)diximus.Cilictj hirci, id cft uillofl,Etymologus & VarinustDe cilicijs pannis lupra dixi
in Capra ca.y.Carici hirci, «KlasAcfc, id eftutlcs, Varintis. Meminit eorum Sophocles in Salmoneo,
tanquain
 De Hirco. B. C. D. E. Lib. I.
tanquam uilium, ( Kaeiij; , luxgii/ ) nifi' forte cum Cilfcifs confundat.Hefychius.
natura animofus eft,pugnax &C robuftusipracipuat ei uires rafroiite,8C
f Hircus
ra habet, Albertus. Dentes capris pauciores funt quam hircis,
cornibus, qus longa acu &
Ariftot. f Hanc pecudem mutilam
parabimus quieto coeli flatu.Nam procellofo atcp imbrifero cornuta femper.Nam
SC omni regione
maritos gregum mutilos elTc oportebit, quoniam cornuti fere perniciofl funt
propter petulantiam
Columella, Nunc hirci admittendi fUnt ( inquit Palladius,in Nouembri)
Ut foetum primi ueris foue
re poflit exortus, Sed caper eligendus cft magni ( amplilItmi,Colum.)corporis,
molliori pilo, &: po.
nflimumalbo:(nitido.fpiiro,8Clonmcapillo,Palladius,nigrodenfo98C nitido atqj longiflimo pilo
Columella ) capite paruoiauribus flexis &: grauibus, ( longis auriculis infra(fltscB,Plinius : flaccidis
10 cC prxgraiiantibus auribus,Columella: quam maxime limus, Plinius, cui fub maxillis
) dtii uiden-
tiir pendereicollo dependent,Columella qUa de reeUamin
;
Capra dixi) uerrucula, breui plenam
ceruicc,(ceruice
A
& collo breui,gurgultone longiore, Varro, nifirg
(.ixjoTtf »(/, Florentinus. CornariUs prO
^
legit ^x^P.ut Varro etiam; Andreas
^ WytyZ
a Lacu
na ktgvD mauult,&: grauem interpretatur, uero poni pro oy. Bronchus (inquit id eft
)
afpera arteria fieri non poteft ut loga fit, collo breui exiftente; cum Uidelicet
eius prolixior pars qUa
peaus ipfum egreditur , femper adhxreat collo, SC longitudinem eius necelTario
adatquet Gurgu-
lionem eruditi fere Grxeam uocem gargareona, id eft Uuam, reddunt quod hic
:
non conuenif. Sed
forte hoe loco mtclligemus fupremam partem arteri* ex cartilaginibus
nentem,quam Graeci larynga proprie Uocant. Poteft fanebronchus etiam appellari
aliquot conditam promi- &
4* m!i )
,ao Probatur prsterea hircus, armis qu^m uillofiflimis, Plinius, cruribus
craflis, Columella. Jdartdlr
forte ,11/371%©', id eftlateribus uel coftis firmis:&: Coxis
amplis,Florentinus.
c.
Hircuscomibusitfiutamualidoferitinterdum.utaireremetfamuelfcutum obtentum feindaf.
« proiternat hominem, Author obfcurus. Capri petulci fictiitiam qua aftutia paftores repellant,
intra dicemus in Arietis petulci mentione ex Columella. Hircos
aiunt fex mehfes hybernos fupra
hmitrum latus lacere, quum dormiunt: ab atquinoAo hyberno totidem menfes fupra dextrum.
Hirci deleflantur in cibobarba hircina(de qua infra dicain H.a.l&rofa
cuscinquit lfidorus)animal eft lafciuum, &
canina,SyltiaticUs fHir
femper feruens ad coitum : cuitis oculi ob libidinem in
tranfuerfiim afpiciunt.unde SC nomen traxit.Nam hirci, fecundum Suetonium,
funt oculorum an.
Joguli.dequibusuideinfracapitis8.partci. Quihirfutacrurahabet,Iibidinofifiint,qUcmadmodum
hirci, Ariftot. rgxy« imefun-na v «itfy|/,Adamantitis. Hirci per libidinem
efferanturlqui enim fu-
periore tempore focij,iugi concordia pafcerentur, coitus tempore diffident, &
alter alterum libidinis
rabie inuadit, Ariftot. Septimo poft dic quam in lucem editus hircus eft, coire
fterile femen emittiqomniurn tamen maturiflime quadrupedum ingreditur
incipit, quamuis &
coire, Aelianus. Hir'
eus menfium feptem fatis habilis eft ad procreandum; quonia immodicus libidinis.dum
adhuc ube-
ribus alitur,matrem ftupro fuperuenit.a: ideo celeriter, Sf ante fex annos confenefeit
,
quod imma
tura Veneris cupidine primis pueritiae temporibus exhauftus eft.Itaqj quinquenis
parum idoneus
habetur ioeminis implendis, Columella. Ad ineundas foeminas flt ante anniculum
congruus : non
autem duratultra rexennium,Palladius. Hirci anniculicoeunt, fed praftantior ea proles eft quam
^0 natu maiores tum caprae tum hirci generauerint, Ariftot. Hirci pingues mimis foecundi fuht: ue.
rum cura extenuandiadhibita, efficitur Ut coeanqattp procreent. Ariftot Et alibi. Hirci pinguefeen
tes minus feminis habcnuquamobrem eos folent ante admiflionem extenUare.Caprp
etiam pingue
dine fterilefcunt.ut ex Plinio fupra dixi. Satyrtj genus erythraicon.arietibus quom
hircis ad & Ve
nerem fegnioribus in potu datur, Plinius. Hirci, tauri.Se arietes pro focminis pu^am ineunt, Ae.
liantis, Confiderandum igitur an uerum fit quod recetiores quidam non indotftfidu caufam eruere
tonantur,cur illi quorttm uxores corpus inuulgent.hircorum appellatione deformentur pafflm, in-
de fieri conijciunt.quod animalium folicuti putant)hirci, fui generis fccmellas ipfis intuetibus inirf,
facile ferant, Galius. De hirco qui riUalem pallorem dorrnjpntem intetemii, fupra in Capra dixi.
Hirci maxime olidi funt,unde SC hircofos uocamus homines graueolentes, uide H. a. Hircis alfio»
Jo fis ftercore fuo uel humano nares obliniSt paftOres,ut fuperius docui. Oculos fuffufos capra iunci
pundlo fanguine exonerat, caper rubi, Plinius,
C.
Hircus gregem barbtc fiducia antecedit, Aelianus. Afferunt &
magi fua Commenta ; Primum
omniiim.rabicmhircorum, fi mulccaturbarba,mitigarf; eadem praicifa, non abire cos in, alienum
gi cgem,Plinius. Hircus non fugiet,barba eius detonfa,Floren tinus
in Geop.Graicis.

'
E.
/
Tfoiyt» uel 7p«j,8» pellis eft hircina.-quat apud Varinum etiam Kvtfxrls appellattiKapud Herychiff
fimiliter feribiturifed
eo in loco,qui ordinis ratione mHngvis feribends admoneat ; &
mihi quidem ea
firriptiomagis probaturjtanquamiTemSiKtWf^Muoce dedutffa.-uelacar, quod Hebrteis hircum ib-
diximus: unde fit hkix uox faeffa uidetur, capram fignificas apud Gortynios. T^xySfi jvsixieW©-
tii!wva^^ouf'n'nS}xcyii/lx, Suidas. Tgofysijio^iii, twHSfor Aiei'i/0'a^^yia§i(r«t73O(ty«pmet«3-7«'7r,Varinus.
Lo-
cri Ozois, ut nonnullis placet.diifti funt, quod homines fcetidi
fuerint, ut qui trageas, id cft hircina*
C *
504 Dc Quadrupedibus
de capra.ubi £C alia multa de caprinis pellibus atfiili.quj
pelles gcftarentjijt fupra dixi ca. ^.hiftoriie
piera^ omnia ad hircinas ex aequo pertinent. Sabati propter quotidianum ufum thuris fiC myrrhac
lignorum,adfaftidium nidoris illius pellendum, urunt ftyracem in pellibus liirciniSjfufFiunt^teda,
Plinius, Hircinas pelles &1 ouillas fcribit Herodotus biblos etiam didlas uetcribus.quod papyri ut-
ccmimpleuerint quando^, Caelius. ^ Hircor umfanguini tanta uiseft, ut ferramentorum lubtili
tas non aliter induretur, fcabricia tollatur uchementius quam lima, Plinius. Hermolaus pro lima, le.
gitfeobina fabri. Sanguis hircinus adamantem emollit, item leoninus. Eft enim inter catteros hora
ianguis calidiffimustAdamas autem cum frigidus ficcus^ (it, ab eo quod fibimaxime contrariu e(i,
praecipue uincitur,Simocatus. Adamantis natura inuidltflima,8i duarum rei um uiolentilTimarum
contempuix,ignis Si ferritnon alia rumpitur ui,quam hircino fanguine macerata recenti & calido;
,,
ctiamfi hoc gemmari) nofiri falfum &ridiculum exiliimant, Hermolaus, Caprinus (hircinus poth
iis)fanguis bulliens de notio calidus extradius mollit adamantem, Albertus. De Adamantis geninia
natura & duritie, uideapudErafmumin proucrbioAdamantinus;& in Opere Ge. Agricolaedena
lura fcifilium
lib. b. ^Hircinum feuum ad candelas praeftantilfimu e(l , ut quod folidius (it, nec fa,
cileliquatum diffluat, ^Amoris faftidium fieri pota hirci urina , admixto propter faftidiumnar,
do,Ofthanes dicit, Plin. Phileriphus in Epiliolis TheophylatSi Simocati:Caflratio,inquit, feras eti.
&
am quietiores moderatiores reddinEgo autem caflradi peritiflimus fumtnam uulnns fale farcio,
Si picem illinoiunde mox ita coalefciqut cutis ricino Si cucurbita integrior fiat,
r.
Hircorum caro, tum ad coquendum, tum adfuccum bonum generandum eft deterrima ,Gale, j,
nus SC Aegineta.Hanc (equitur arietum, poft taurorum caro.Porrd in tjs omnibus carnes caflratos
rumliintpr*ftantiores,uetulorumpe(Timat, Galenus lib. j.dealim.facult.ldeminlibrodeattenuan

te uidiUjHirci Si boues( inquit)carnem quidem habent minimum humidam,pituitoram ac lentam;

nocent tamen admodum ob duritiem,a: in alterando difficultatem.Hircina abfolute mala eft Aui. .

cenna.Non retfle quidam Auicenn* trlbuunt,huius carnis ufu (ebrem quartanam induci : id enim
Auicenna non de domefticis,fed (ylueftribus hircis fcribit.Capellp attp hirci foetidi carnem ne degu
ftato,Platina. Hircina caro, teftelfaaco,deteriorem quam caprina fuccum generat. Hircorumca*
ro libidinis tempore uitiaturdf foetet,Ariftot.Bapt.Fieracum hoedumin cibocommendaflTet.fnb,
dit: Cum male olet,ficcat,fitiam caper improbus,ab(It, Etcadai ante focos uidiima Bacche tuos.
Capri cum coiuerunt,improbam habent carnem,minime pinguem SC ficcam:quibus cur? eft ut fua-
uior fiat earo,hircum adhuc tenerum caftranttfic enim frigida et humida qualitate temperamentum
eius emendatur, Albertus. Hircorum carnes traditur uirus non re(ipere,fi panem hordeaceum eo
die quo interficiantur,ederint,lafcrue dilutum biberint, Plinius.HircorumtefticuliconcotSioni re
Cftunt,8Cuitiofos creant humores, Aegineta, Tfiej.©'iaii)a«r5inconuiuioapud Antiphanem poe
tam in Cyclope apponitur,ut Athenatus fcribit. De Hircina carne uide nonmhil etiam fupra in Ca«
prina. Caprarum 8i(hircorumiecorafugito,neincpilep(iamincurras,Platina. Noftri farciminis
genus uocant blobtf Ulfl, quod hoc modo paraturtHircinum iecur reces minutatim incifum pari,
,

ter cum fex ouis,& medulla panis albi, aromatibus SC croco condimr , inuoluium^ omento torref,
SC menfsc apponendum in paropfide facchai e rudiore conlpergitur,
3.
<
4»
Hircos apud nos caupones quidam in ftabulis equorum alunt, tan^ ad eorum fanitate momenti
nonnihil a(ferant.'quod ed uerifimilius eft,quoniam Plinius qiiocj aferpentium itSu dilficilius fe re.
colligenteSjin caprilibus optime cotialefcere fcribit. Mille remedia ex capris, ut ait Plinius, demon
ftranturtAmplior potentia feris eiufdem generis: Alia uerd ex hircis ; Democritus etianum elfetSus
auget eius qui (ingularis natus ftt, ^Hyaenae dentes, fi de finiifra parte roftri eruti fint, illigatos
pecoris aut capri pelle,ftomachi cruciatibus prodelTe aiunt magi,Plinius, fl^Expilts-eapri furni»
gabis eum qui in inguine dolet,fanabitur,Sextus. Hircini utris uinart) duntaxat cinis,cum pari pon
dere re(inae,fanguinem fiftit,8f uiilnus glutinat,Plin, Caprini cornus farina uel cinis , magis^
hircini,addito nitro Si tamaricis femine. Si butyro oleo^, prius capite rafo,mire continent ita fliien
tem capillum, Plinius. Cornu capri combuflum 8C mixta farina impofitum,furfures fcabiemcp in J*
capite emendat,Sextus, Ad hircos uel alas foetentes remedium. Hirci maturioris cornu rafum ucI
exuftum cum felle hirci mifcetur,S^ pondere aequo myrrha adijcituriatm inde afcellac, demptis pri.
us pilis,a(ridue perfricantur,Marcellus, ^ In omnibus pharmacopoli)s(inquit Maithaeolus)Ioco
fan^inis draconis uenditur res fa(3itia,ex re(ina,(8f bolo Armenio,Syluius)fanguine hirci,forbis
aridis, altjs permixtis. Hirci uel caprae fanguis in fartagine frixus,8t in u/no potus contra loxi.

ca efficax eft,Diofcorid. SC Auicenna,qui pro toxico Armenac fagittae nocumentum uertit: Ifaac in
Diaetis non retfle citat Diolcoridem , tanquam is feribat, fanguinem hirci calidum perundium, ara-
neas ( fagittas Armenas ) SC mala uulnera curare, AbfceflTus calidos cito maturat. Si applicatur
poft congelationem, Auicenna, Galeni (ententiam de fanguinis caprini hircini^ ad abrcelTus con.
coquendos curiefo ufti in taurino iam recitaui. Sanguis hircinus in cerato quodam poda-f*
, .

gricoapud Actium admifeetur. Omnem lepram illitus hircinus fanguis emendat Marccl. ,
Iirs.Pilos oculis moleffos diligentiffime uelles , attp eorum loca hircino fanguine recenti inliucs,
Marcellus. Sanguine hircino fanari lufciofos putant, nytSalopas a Graecis (Ji<ftos,piinius. Cuifan
guis
 )

De Hirco. G. Lib. I. 3’oy

gufs fluit(de naribus, ut infcriptio habeofricctur fanguine capri, reprimet, Sextus. Sanguis iiir.
citius cibo aptatus iocineris dolOres reficit,Plinius.CaIens adhuc fuper prunas excoflus dC cibatui
datus iciuno,iocinerofo mederi traditur,MarcclIus, Hirci capratue fanguis inafiams fartagine, dy.
fcntcrias 8i coeliacorum profluuiafiftit.Diofcorides. (Vide fupra in Caprini fanguinis remedijs.
Sanguis hircinus, in carbone dccoiSus,aluumflftit,Plinius,Exceptus Si coagulatus, ac fuper carbo-
nes airatus,in cibo datus, mirabiliter profluuium uentris emendat,Marcellus, Sanguis capri( capite
&
fecundum alios, ut in remedijs ex capra dixi ) cum relina polline mixtus, SC uentri fuperpofinis,
torminofos fanat,Sextus. Sanguis caprinus cum medulla hydropicis auxiliatur: elRcaciorem pu»
taiit hircorum,Uti<j fi lentifco pafcantur,PIinius. Sanguis hirci potus lapidem renum frangit, Aui

10 cenna.Si hircus diureticis nutriatur,fanguis eius eum petrofelino df uino fumptus aridus tritus^,
calculum in renibus Kuefica frangit, Albertus. Aetius lib. ii.cap.ii. Sanguis hirclnus(inquit)tum
ad nephriticos, tum ad calculoibs prjfens eiiremediumtnam Sf lapides iam antea natos foluit,8i: ita
per lotium excerni faeit,ut etiam alij deinde no gignanturtdolorem infuper fedat. Colligitur autem
hocmodo.Quum uua maturefcere cceperit,ollam nouam aceipito, 6c infufa in ipfam aqua, donec
terreum depofuerit olla coquitoia: accepto e grege hirco aetate matura, plus minus quatuor anno.
tum,eius matSati fangiiinem medium olla excipitotita ut eum qui primum effluxit, itemm poibema
penitus 1 elinquasnnedium autem infpiffari finito, in olla fitum per acutam arundinem in multa
trufta difiecatoiindeij reticulo denfo , aut linteolo raro, aut cribro ardiore contedum fub dio expo
nito ut infoletur.a; rofeidus fiat ( rore iam decuiro,poll horam fecundam fub Solem ponas,Marcel-
jo lus,ut infra dicetur:)cauendo ne imbre commadefeat. Porro ubi exiccatus fuerit, diligenter tritum
inpyxideadferuato: 13f remittentemalocochlearium plenum cum palTo Cretico exhibeto, Cogno.
minatur autem pharmacum hoc Diuina manus. Huius 8f nos, inquit Philagrius,in breui tempore
non afpernandum periculum fecimus, Aliquando autem odoris commendandi gratia paru phylli,
aut amomi,aut fimilium ammifeemus. Ego,inquit,lioc pharmacum cum troglodyte paflerculo per»
mixtum,cuidam penitus nihil lotij eijcienti poft magnos dolores exhibui, &: permagnum lapidem
attritum ab eo expuli, Hucufcp Aetius. Carterum hircinum languinem manum dei appellari, teftis
cfietiam Alexander lib.i, SC Auicenna decimaodaua ternj,cap, 19,1« Chriftoph.Orofcius obferua.
uit. Alexander Trallianus libro 8.cap.7.aduerfHS calculum in uefica caprinum fanguinem comen,
dat ( •A Ikyioy Kttx ) calidum foris illinendum, Melius autem fucrlt(inquit) fi hircum etiam fupra ue«
Ceam pofueris. Optimum uer6,fi in calido aerebalnei inungas, 8f ita fuperilliges.-quod quidem non
fcmcltantum,fedfiepius,6<: per interualla faciendum cft. Torinusinparaphrafi fua innuere uide.
tur,fanguincm fupra ueficae regionem effundi debere ( nimirum ex ipfo hirco iugulato, aut ex uafe
adhuc calidumjatep ita illinfidem Trallianus ad dyfuriam niedicametum ex hircino fanguine com»
mendat. Ad lapides de ueffica eijcicndos remedium fingulare, ut apud Marcellum empiricum cap,
a6.defcribitur:Hircum fegregatum uel claufum(inquit)feptcm diebus lauro pafces,& poflmodum
a puero inpubi occidi facies, & fanguinem eius excipies munditer,ex eo dabis laboranti in uini cya«
(ho fcrupulos tres. at uerd ut eius rei experimenta capias,Iapillos fluuiales in ueificam mittes, in qua
fanguis exceptus fuerinnamin ueffica excipi debet, Si lignatam repone: intra dies fepte folutos pe»
nitus inuenies,Et rurfus eodem capite, Calculofis(inquiO expertus affirmat incredibiliter fuccurri
40 remedio iali,Si hircum, melius fi agreftem, melius fi anniculum. Si fi menfe Augufio claudas loco
ficcoper tridiium.ut ei folas laurus edendas fumminiftres,8i aquae nihil accipiat,ad poftremum ter»
lio die, id eft aut louis aut Solis occidas . Melius autem erit fi caftus purus^ fuerit Si qui occidit. Si

qui accipiet remedium, Exfedfo igitur gutture eius fanguis excipltur,utilius fi ab inuefflbus pueris
excipiatur,comburiturinuafcfifliliuf<p ad cinerem. Vas autem in quo torrebitur, coopertum 8d
Inlitum gypfo in furnum mittetur. quod cum uapori exemeris in puhierem conteres: nec non Si po
lypum marinum identidem ut dixi &uftum,in puluerem rediges. Confedio autem uniuerfl medi«
caminis htec eft : Sanguinis huius hirci uncias trc,s, thymi unciam unam, pulegij unciam unam,po»
lypi exufti cineris uncias tres,pipcris albi unciam unam:aptj, feminis olufatri untjam unam.hjc om
nia feparatim tunfa, £i ad leuilfimum puluerem redadia comifces,6f dabis infirmo,melius fi die So.
r lis aiii louis, cochlearis menfuram in meri potione, aut cuiufcunqg dulcis poculi, Prouidere autem

debes ut digefto acieiimo potio detur: rurfiim ut eadem potione bene digefta, cibos accipiau&T ed
melius crit,({ hanc potionemcUm condito, poft balineum in Tabanis adhuc conftitutiis acceperit. Ec
fubinde, Supra omnia efficax ( inquit aliud ex eo facies medicamentum fic, fanguis hircinus ea ob
)
feruatione qua fupra excipitur in patella ferrea candente ut aduri poftiit &C ftringi continuo ipfe Tan
gUiSjita utpoftea in puluerem redigatur:uel certe continuis aliquot diebus ad Solem ipfum fangui'
nem pones, ita ut rore iam dccuflfojpoft horam fecudam ponas, 6^ ante nonam colligas: pofteaqiiam
humorem habeat, colliges eiiirdem cruflulas dC teres, att^p ex eo
Ita fuerit ficcatus fanguis, ut nullum
leuiflimiim puluerem rediges:deinde accipiesherbam tribolum, cuius herb^ipfum tribolum, hoc
eftfemen fpinofum protjcies.-ipfam autem herbam ledam de locis maritimis ficcabis,tundcs et in pul
ucrem rediges. Confedio autem medicaminis totius liarc eft Herbje triboli uncias duas, piperis im*
:

cias duas.petrofcIiniMacedoniciunciasduaSjfolrj fertulam id eft coronam iiuefph^ramiinam,h«c

omnia feparatim tunfaj&: ad leuiftimum puluerem redada,cumfanguine 4?ircino mifcebjs;‘& dabis
^o6 Dc Quadrupedibus
infirmo dic Solis aut louis cochlearum mcnrtiram , in meri potione aut cuuiTcun^ dulcis liquori* j’

Prouidere autem debes ut digefto ieiuno^ potio deiurrquam cum acceperit qui calculum patitur,
mox lapides folutos omnes per urinam emittet , HatJ^cnus Marcellus , fubtjcicns etiam adamantem
hoc fanguineperfiifum folui* Sanguis' hirci utcalculu frangat quomodo praeparetur , docet etiam
lacobus SyluiiTS iii Methodo de componendis mcdicamentis,abinitiocapitis dc aniinalib.Si^ eorum
partibus, ex Auicenna dC cacteris pradricis.Sanguini hircino, inquit , quamdiu ab animali calet, co«
quehdiabfceiTus uim tantum tribuit Galenus : qualem caprino, taurino, 8C caeceris calidis humidis
modice . Quod adamantem frangit, fed calidus tantum ab animali : fic lapidem calidus tantum
ii'

epotus fregent.Quod dC fanguinem uuipinum ex uena feda potum praeftarc audio.Ne autem eoa*
guleiur, Xenocf atis exemplo, mifcere poflis acetum ferucfaduffl aut coagulum.Hirciquo<^,capri,
“
ccrui, leporis, fanguinem fartaginc frixum dyfenterias coeliacorum profluuiumfifierc cantum
docet OiofcorideSj.non addit calculum frangere, quae uis tenuibus conucnii,cumdidorumanu
&
malium fanguis fubftantia craffa [6^ terrea, cum calore ficcatoriadyfenterias fanct,H«c Syluius*
De fanguinis ibicis, id eft hirci fyiucftris alp/ni ufu ad.calculum, dicam inferius,
^ Hircorum carnes in aqua decodae panos dC apoftemata in quacunc^ parte difcutiiint, Plinius,
fDc medullis in genere quadam protuli ex Galeno.in mentione Vitulina fiipratSC priuatimetism
de hircina altjs^.LaudatilTima ceniina medulla, mox iiitulina,dein hircina SC caprina, Plin. ^ Hce
doriim adeps minus tum calidus tum ficetis eft,quam caprarumtfed &caprarum minus qudm hir.
coru; rurfus hireorB minus ^ leonS,Galenus de iimplicib. 11,4. Hircinus adeps ualidifiime difcit»
titthuic proportione refpondci ouillii8,Diofcorid. Magis reibluit quam ejteri,Auicen.Scua bircinS
j,
&
cum melanthio SC fulphure iride,!cntigines dC maculas tollit.-labrorum etiam filTuris efficax cum
adipe anferino,ac medulla certiina reflna^ &rcalce,Plin.Ceruix boum fi media intumuit, competi
&
mus aureum efle medicamentum ex pice liquida bubula medulla &
hircino feuo SC uetere oleo,
aequis ponderibus compofitumat(^incoi3um,&!'c.Columella, Medicamen hoc tetrapharmacum di
ci poteft,nam SC uiribus refpondet Galeni tcn'apharmaco,quod confit ex cera,refina pice, SC icuo
,
hircino caprinoue aut alterius animalis, maturans SC concoquens- Sanguis demifTus in pedes bo«
um,nifi emittatur , faniera creabit. Locus primo ferro circuncifus SC expurgatus , deinde pannis a«
ceto SC fale SC oleo madentibus inculcatis, mox axugia uetere 5C fcuo hircino pari pondere decotSis,
ad fanitatem perducitur, Columella. Buprefiis cum hircino feuo lichenas illita ex facie tollit fme«
ut fupra ditStim eft,Phn.Pedes locuflarum cum feuo hircino tn'ti,lepras fanant, Pii jj
<!}ica(feptiea)ui,
nius. Vnguium fcabriciam tollunt locuftat fridar cum feuo hircino,Plm. Scui hirdni uncias duas
olei uiridisfextarium dimidium : hacc fimul in duplici uaferemiffa SC calcfada dyfenierico ini^des,
Marcellus.Similis SC caprini ufus cft,uifupra dixi. Vtuntur SC feuo hirci in pane qui cinere coflua
fit,caprm a renibus maxime, Sfc.PHnius inter dyfenteriea dcT coeliaca remedia, ut in Capra recitaui.
Cum fimo capra; SC croco impofltus adeps hircinus podagricis auxiliatur,Diofcor. SC Rafis. Poda.
gris medetur taurinumfeuum.Sdc.alij hircinum praeferuntfcuum cum fimo caprae, croco, finapl.
iie cum cairiibus ederat tritis ac perdicio uel flore cucumeris fyluefiris ; Altj feuum hircinum ma»
,

gnificantctimhelxines parte aequa,finapis tertia, Plinius. Et alibi. Podagris cum feuo hti cinoue»
hementer profimt minoris fambucf cauliculi illiti. Heliotropij radix cum folijs SC hircino feuo po.
dagris illinttur.Plin. Hircinum feuum,ouilium,ceruinum^ita curato.Elotum ex his quodeun^,
tunicis,ut in fuilli mentione didum eft,exemptis,pilst emolliendum tradito,ac manibus frica
adipis
to, affufa paulatim aqua, donec ne amplius quide cruentum uirus excernatur,aut pingue aliquod
innatet, fed nitida fpedettirtdeinde in ollam fidilem contjcito,& adieda aqua ut fuperemineaqleui
pruna hquefacito,8^moueto,atcp in aquam eolatotcum^ refrixerit iterum in loto , ftdili eliquato,
SC quat ante diximus facitottertid fine aqua liquefa(3um,in perfufam liquore pilam colato, refrige.
ratumcp,ut in fuilli ratione diximtis,recondito,Diofcon'des.
De hircino iecore nonnihil reperies fupra in Caprino. Hirci iecur, inquit Galenus , eadem ca.
f
prino efficere aiunt. Adeanis rabidfmorftimlaudanthirci iecur, quo impofitone tentari quidem
aquat metu affirmam.Plinitis.lecur hirci maturefumptum ab rjs quos canis in rabiemomerdit, au-
xiliaiur.Ponzettus. Sanguinem fiftit caprini cornus cinis, uel fimi, ex aceto, ( fciiicet illitus; ) hirci,
y,
ni uero iocineris difTcdi fanies efficaciortEt cinis utrtufij ex tiino potus, uel naribus ex aceto illitus:
hircini quotj utris uinarij duntaxat cints,cum pari pondere refin*,fifiit fanguincm,8f uulnus glu-
tinat, Plinius. Iecur hirci calidum illitum lepras tollit.Plinius. Ad nydalopes caprino proflat, Cei
fo tefte: ut fupra retuli. Iecur affum captat coeliacis fubticniqmagiscp etiam hirci cum uino aufiei o
decoflum pottim^.uel ex oleo myrteo umbilico impofitumtQuidam uerd decoquunt a cribusfex.
tarps aquae ad heminam (alias gcminam)addtta ruta.Plinitis. leciit hircinum milTum in ollam no.
uam cttm uini aufieri cotylis iex ad tertias decodum.ied dum excoquitur compundum ut humor ,
eius cum uino permifeeatur, pofiea dyfenterico potui datum efficaciter prodeft, Marcellus. Aluiiin
fiftit iecur hircinu decodum in uini hemina, Plin, Tradunt hircini iocineris
cibo comitiales deprehen
di,Diofcor. f Hircinum fel imbecillius cft taurino,Diofcorid. Vide fupra in Tatirino,uhi Sf in gc-
nere quaedam de felle docuimus. Hircinum priuatim thymia abolet, Si luxuriantes elcphanticoi tim
extuberationes illitu rcprimiqDiofcorid. Plinius caprino felli tribuit quod elcphantiafih tollat. Fel
hirci.
 Dc Hirco. G.H. Lib. I. 507
liirciniimcafncmmabm eradicat, Aiiicenna. Ad porriginem prodcft felhircinS cum urina uuri-li
iicro lictus etiam furfures adieiSo fulphure emendat, Plln. Hirci fel lentigines
fit
tollit admixto c'a.
fcoa muo fulphure, fpongiac^ cinere, ut mellis fltcraffltudo. Aliqui
inueteratofclle uti maluere
ni.xtis cahdis furfuribus pondere oboli unius, quatuor^
mellis prius defricatis maculis.
,
cos ucl alas foetentes remedium, Hircimaturioriscornurafumiielexuflum
Ad hir-
cum fclle hirci mifce.
tur,&;c.ut fupra dixi in Cornu, Fel caprae fylueftris priuatim
lufciofos (nydalopas) inuniSum fa.
n, undem poteft &
hiixinumjDiofcorid. Ad ulcera oculorum dC albugines, fel hirci
confrica in 0«
culo,Cjalenus Parabilium 1. 99. Euulfis radicitus pilis, qui palpebris
innati oculum inieftant hve-
K
ns aut hirci fel ftatim inunge. nunquam renafeentur, Galenus Parabilium
1.41, Ad aures qira
,c grauiter dolent, &
uetera utilneraintrinfecus habent.remedium ex felle hircino
uel porcino uide
inirainSue, ^ Lienairus capr*hircluccoeliacisfubuenit,plinius.
Hircinus fplen calidus ideft
ftatim ubi de pecude fublatus fuerit, fuper lienem hominis impolitus
tC alligatus mire dolorem , ini
tta paucos dies auferet.fi pofiea ad fiimum fufpendatur.utilhc arefeat, Marcellus.
fSi libuerit ee.
nerare marem duos , tcfficulos capri alTos deuorato , SC coeas eodem die :
fcemina ( nili nuict fic
impedimenti mipfafuerit, Albertus) marem concipiet: Quod li unum
duntaxatteftem comede-
ris, puer tefteunonafcetur.Rafis.
f Fimum ex hircis cum meile decoditim panos &: apoliemata di-
fcutit. Plinius. Fimus hn eorum cum meile decodus
adpofitiisfe paniculis fanita^iem prxftat
Marcellus. Cum aceto mixtum
puftulis nigris falubriier fiiperilligatur Innominatus.
,

, Stercus cal
ex umoconfperfum impofitum^.quod inbarebic extrahet&
pri
fanabit, Sextustcaprsnon canri
40 apud Plinium legitur jUtmCapraoftendi* Viccra cactcra(practerqirammtibnscrimbus6'aVx»
plentur autpui gamur fimo aprino aut hircino Plinius. Hircinum
, itercus ad morbum comitia-
lem proficit, li ex eo quindecim globuli ad fiimmum exhibeantur,
Galenus Parab.i,r. Ad caliias
pilisqs carmtes palpebras fummopere conducit, fi mufccrda
Si fiercore hircino Kquaii menfura mi.
xtis toliiscj ex meile ilhnantur,facit hoc etiam ad uitihgines,
Galenus Parab,i.4i Hircinn fimum
tntum cum aceto fclllinom.fce,& fronti dC temporibus illine.-hoc ad
dolorem hemicranii Ibdadum
etiam m
perpetuum prodeft, Marcellus. '

f Peeni paftorales in filrjs quadrimis uCOas uCrticis fana fucctda inurunt

: nonnulli uenas tem-
por mn.ne unquam fcihcet pituita defluens e capite officiat; ea^ de
re Ce elfe aiunt optima ualctudi-
ne. Quod fi pueris inurendis fpafmus contingat, urina hirci
afpera eos liheranr, Herodotus hb 4.
5. bi grauitas lit audiendi/el bubulum cum urina caprie uel hii ci medetur , uel (i pus fit; In quocunt»
amem ulu putant hgc efficaciora in cornu caprino per dies uigmriinfiimata,Plinius,
Adiici fus gra-
iiitatem audiendi.fel bubulum cum urina hirci,aurlculae
qute moleffiam furdigimspatiiur.infiilla-
bis,Ratim.5fubiienies.MarcelIus. Simaiorfitdolorautgrauitasaiirium, urina capri calfada re-
mcdio eltjuel nurij&Tc.utin Tauro narraui ex Plinio, Podo ad aquam interentem ut per urinam
cqciatur .
HylTopum & hirci lotium ex dulci potum urinam monet, perinde dC
fi caprini copiam
habueris , Galenus Parab. Hydropicus forbeat lotium capra quod mirifice fana t item
a. 4,.
, :

biberit:^ Ipica nardi ebulum cum aruerit: melius efi Iodum,fi idem
pani fuerint, Sextus, Cinis cboris cum urina hirci potus calculum
abfif omni periculo conterit, Innominatus.
inrenibus fimul, in iielica &
4° M.
, ,
t
Hircus caprarum dux(o «ijtfi/ «j^i^ili/.PolluxlGriece 7j«iyQ‘
uocatUr,a uoracitatcinam mMn'
SC Tity^fitderciignificauquieuoces durius quid a^afpcriusfonant
quam $o:y«(/,ut7pay©'cti.im
, Varinus. Ariftophanes in Anibus aiiium genera
cognominat io7jws3o(cycc,Ke<9«s3oa/y«l
SCa^^luXuyx, quod_^oleaftri baccis hordeo
, &
uarijs feminibus ucfcantur. Alij tragon deducunt
,

-n Tpa-yv pellis arperilatc; Alij ab afperiiale uocis : Alij

fet tiSi 7jofx8(/,id eft a curren.
dojfctymologus, Varinus, Suidas,Xii««f©',hircus,Varinus.Capras
chimarasGrsciiiocanti&lchi-
maron&MorchanThcocritus qui fit capcriquanquam Varro caprum dici proprie uultquifit cx-
callratus.Hcrmolaus, Plura de hac uoce uide in Capra ab initio odaui
, capitis. Hircum quidam ab
hirliito diiSum putant,Perottus. Tfiyoi 8C
hirci adulti nominantur uide infra non procul ab
,
.jc inmohiftoriaE de capris fylucftribus.i'e«i©', hircus,
Varinus «
Helychius.Iidem nywms interpre-
tanturmu!losuclhircum.ieU(i,arics,hircus,Hcfychiu5& Varinus.Kor&K,t,hircusapud Cratinum.
Uidymus deriuata Corfeiquod Cor&locus fitCilicfe,lidcm.Aiyi8-n©-,capra
caflrata,uel caper for,
tc,quem SC aliqui uocant, fidem, Syluaticus graco,uei grato, timgos, nomina utappareta
magos uoce Gratca corrupta, hircum exponit. Hircus
&
Pan Aegyptiace Mendes uocatur, Hero.
aotus.Mendcn,H9v9'(ii/, uocantPana Acgyptij.iitsjo.-tyo^ifiramt;,
ut ciuhircina facies
fiqcdquod hir-
cus etiam ipfonim dialedo appelletur , Varinus. Suidas addit
fic Pana
Mendcfijs coli, ut cui uis a
genitalis ciirj lii:& abftincre
quod animal libidinofum fitiitem Men
eos hircis in eius honorcraied
dei!) templum apud
Aegyptios fuinc,in quo limulachnim cruribus hircinis fuerit, pudendo eretflo.
ureci liirciim tragon uocant, &:
Mendcm
Aegyptia uoce murcm.Hermolaus
RoA©-, hircus nnitikis cornibus,
murem m Corollarioipro lege
oxytoniim, exponit magnum
Varinus. Hefychiiis icoAop
tureum ime cornibus,
f Epitheton hirci, Ixuis, Horat. in Epodis. Plura numerantur a RauilioTe.
xtoie line authoru nominibus,
quKlicet arecentioribus tantum plera^ ufiii pata putem, adfcnbam
 a »

joS Dc Quadrupedibus
granis, hirfutirs,horricomu!,
came. Annofus,auidus, barbiger, celer, Cinyps, corniger,dux pecoris,
imbcllis,immundus,olens,olidus, piger, procax,falicns,fetiger, uagus, nilis. CsprI etiatn fcorfim e>
pitheta hafcrcperio,Vir gregis, Vergil, Aeglog.y.Albns, Horatius 5. Carm. Bicornis, Ouidius ly,
IVletam.Libidinofus,Horati'usEpod.io. Sctigeri, Silius lib. Et praeterea apud Textorcm,bifrons,
hirfutus,barbiger,toruus,corniger,lafciuus,acer,oIidus,f(xdus,imniundus.Tf«)©'va 5 feTOs,Anti.
phanes. Pindarus. PiiSi/iXi’ Myis.
i<Vo-«<^?nwAox/«o(< Pmi ©lAseiotnA»' 5ncj«OT?£TO
wt7«a«ij.Et alibi,
f‘’ mikn rpKyet', in Epigrammate.
(alias oxytonfi eft, cneci colore,rufFum:alij album)
Caper are frontcm,rugis contrahere,a criipis caprorum frontibus,6(c.utin Capra dixi in H. a. Ca.
proneac uocantur in equis coma feu iubae in frontem deuexae, ^Tragemata,bcIIaria (ecundu Ma:
crobium,omne menfa fecundat genus, nimirum i* Wypttyei', quod eft edere, ut wt
ifeyw delica,
tiores tantS cibi,6( quos ne faturi quidem faftidiant,inteiligantur.Appion ac Diodorus iffurAmtuo
cari tradunt, quat poll coena dantur tragemata . Tragematum reliquias aliqui apotragemata Uocat,
Caelius. Tragemata uoco ea quae poft coenam uoluptatis ad bibendum excitanda: gratia man-
,

dunturtSunt qui cannabis femine frixo cum alijs tragematis uefcantur, Galenus de aliment.faculi.
1.41. pro «xy«7i{Gf/,icntacuIum fumerc,apud Ariiiopbancm in Equitibus. Tycyissc Hcfy.
chius &
Varinus exponunteos,quifacrificata('TKii5i«*)furentur:quidamnoredefacrilegos,cum
a uorando nomen faflum uideatur. T{Bye©',hircinus.Tragicum licet ut plurimum accipiatur pro
eo quod ad tragoediam pertinet, reperitur tamenpro hircino etiam : nam tragica cornua in Pyrrhi
galea hircina intelligunt.fclle Catlio. Follibus hircinis conclufae aura,Horat.i.Serm. Veteres hir. 1»
quinum pro hircino extulerunt. Plautus in Pfeud.Hcus tu,qui cum hirequina ftas barba.refponde
quod rogo. Hircipilum quidam pro hirftito ufurpant , uel eo qui duros pilos habet, Hircus ani. f
mal eft libidinofum: Si quoniam libido oculos contrudit in angulorum anguftias , quos uocanthir.
quos,authoreSuctonioin corporalibus. indea Vergilio feriptum nolunt, Tranfuerfatuenti-
uilijs

bus hircis,quoniam libidinis , quae in hirco praeferuida eft , illic promantur figna ; etiamfi Apuleius
grammaticus,quod illic haereantocuII,hircquos dici opinatur. Alij hircis defendunt, quonia id ani.
mal oculos habeat ad nares conuerfos.Proinde^ apud Ariftotelem nfcosiere, nonlaruas

interpretamur , quod fecit Theodorus : fed tragicas facies ad hanc hircorum naturam referentes»
,

quoniam tragoedorum perfonae nihil minus,quam oculos ad nares ualeant in 3 e(Sere,Catlius.lfido-

rus ipfum animal hircum.ab oculis ad hircquos(id eft angulos in eis , Gratci canthos dicunt)c6uer, Jt
appellatu autumat.In iam citato
fis,fic V ergilij hcmiftichio , hircis an hirequis recftius legatur, uide
Pontanum de Afpirat.lib. i. Nos quamobrem hircum animal (inquit Nic.Erythraus Italus) uulgo
becco uoceraus,unde beccari,beccaric, SC uox illa infamis ab hiftoria eiufdein animantis dedutSa,
qua populus Venetus uiciflim fe uf<j ad fabulam impetere folet, pluribus fane in Stoico docuimus;
Ha:c ille.fed Stoicuseius non extat. Eft intra aures ncruus nomine tragos, eregione cuius eft que
uocantantitragon,Ca:lius.f Hircum Si caprum (ut Catullus) poeta: appellare confueueruntgra.
ucolenriamfub alis. Sed nimis arda premunt olidae conuiuia caprae, Horatius i.epift.i.foetorfub
alis excitatur arde nimis difcumbentium.Homincs ita graucolentes,hircofos uocant,jjBWK! Grj.

ci (tefieSuida)ut odorem ipfum^amt; Si tragon.Hinc illud paroemiodes, rjarariful of}.i§r,Grafonl

ne fuccenfeas.Sudorcm corporis ac ibi des grafoniam dixit Archigenes.Lanarum in ouibus fordei 4*
Graeci ut cefypum fic ^afum appellant. Ariftoteles in Acharncnfibus,tragafsum uocauit male 0.
Jentem, alia fabula tragomafchalos eofdem dicit.Catiius 14. 8. ubi plura de hircini odoris ratione
1

leget qui uolet.T5o[y5(iijj*as;, foetidi hitci;talcs enim mariti caprarum funt, V

arinusjfed abundat Si
expungenda eft uox tragi,id eft,hirci:iiquidem homines ftietidos tragomafchalos appellant, ut Ari«
ftophanes inPace,ubi in Scholfjs uerba iVarino ufurpata leguntur,fed iinedidione tragi.Pollux,
Hefychius Si alij «irodfjiu/hoc uirus appellanqn^ ^ J'vca!/l!xii,ut in Capta

docui.Plautus in MuftelIaria,Te lupiter dljmomncs perdant , oboluifti allium. Germana illuuies,

rufticus,hircus,l»ra fuis, ad hominem tranftulitimmundum Si libidinofum. Etin Afinaria, Pro.
pter operam improbi hirci edentuli. Grauis hirfutiscubathircusinaIis,Horaa'us in Epodis.
illius
Plautus in Mercat.(5 iiumfisiama;tarisplenus,anima foetida, Senex hircofus, tu ofculeremulicrc, j»
bCc, Perfius Sat.y.Dixcris haec inter hircofos ceturiones, id eft,rufticos, olidos. Si omnis nitoris ex*
V
pertcs,Budsus;Nonnulli legunt aricofos. Qui rem Venerea agunt , aut qui in aetate funt quae
fufficiat Veneri,male olent, laii i£i laeAsfiJli!» '»j»«/js 3(M(i,hoceft uirus hirci reddunt, CJitod in pueris
nonfit:cuius ratio eft,quoniam puerorum fpiritus humorem fudorem^ concoquere poteft : uiro*
a
tum autem nequit. Proinde funt in ijshumiditates cruda: indigeftae^, ad corruptione procliucs:
Ideo^ fudores eor6,& refoluti illinc fumi grauiter olent, id^ in alis praecipue atij inguinibus. Sic.
Abhoceuentuputantcruditi,utSext.Pompeius docuit cum Ceforino,pueros dici hirquitalos.ubi
primum ad uirilitatemaccedunt,fit^ Venereorum appetentia opportuna,HaecCaelius,Hirquital.
Ius,perl. duplex, Si rurfus Irquitallus fine afplratione,puer qui primo uirilitatem fuam experitur,
libidine fcilicct hircorum di(Sus,Feftus.Hircipili,denforum pilorum homines,Idem. Naues quf. («
dam Libycae arietes Si hirci dicunturtunde contjcimus taurum etiam , qui Europam abduxit, tale
nauigium fuifle, Pollux Si Caelius.Tragi naues uidemur,forte quod id genus animalium haberent
tanquan»
 De Hirco, H. Lib. I. jop
tanquam (nfigne, Bayfius,f^V ox immutatur, maribus maxime; fed fteminis etiam idem accidit
quanquam obfcurius.quod quidam liircire appellant, cum uox mittitur inaqualis.poil uerd
reftitui
tur in iequentis anatis grauitatem aut acumen, Ariftoteles ,
<?«.>» nc
Ti(/!ri!uAi»(/,Hefycliius & Varin.Huiusin uoce mutationis caufam indagat Calius 19.11. rfxy<tiJ'U
^ririxyxir, a Varinus. In oratore tragoedorum uocem exigunt eruditi, C»iius.
Tragoediam altj cantum didam uoltint; namhircus pramiB dabatur tragrediaruni
quafl hircinum
authoribus,qui ruilici &
pallores erant. Carmine qui tragico uilem certabat ob htrcum,Horatius
in
Arte. Alexander pubefeentes pueros hirciffare fcribie,ob uocis afperitatem raucam,ab
hircis ita uO
cem efferentibus produda uerbi ratione, Siquidem naturam tunc corpora diffociantem.multam
re.
pentinam^ attatis efficere mutationem,atigefcctibus foeminarum uberibus marium uero thoracCj
,
humeris, teftibustAccedereitem morborummutationes,folua'oncsue, 8fc. Ctelitis
19.11. Idem alibi
Tj*y®i/,hircum olere exponit, fHirci pinguefeentes minus feminis habent; hinc SC uites cum ni
mia alimenti copia luxuriant, hircire dicuntur, Ariiiot.de generat.anima. 1. 18. interprete Gaza :
qtii
&C aliti Ariiiotelis locum in Hifioria anim.lic tranllulit: Hirci pingues minus fecundi
funt: quorum
argumento uites,quoties per nimiam alimenti copiam luxuriantes frudum non
ferunt hircefcere
dicunt.T5^ quidam interpretantur
ruilici
alijs arboribus
tH, i|^;8£if^r;idcm uitium in uitibus fimul
appellari puto,cum nimia ubertate fyluefcunt.ac in
X
materiam , uel lignum
a
ramos, ff on^des eluxuriant. Tj «j-w.Sr» •A rmt jsaif xgei ris «aras A
!r«fi©',Herychtus XV
arinus;pro lego . Tragon uocant Grxei in uitibus caufatio.
ao nem.ubi flatu graffante decutiunturgermina, hirculum Latinequeas nuncupare, Carlius •
Alti Cc
uocanqiitie importuno uento germina a uitibus abfcindanmr.fiue
cultorttm imperitia obledantur
ut Hermolaus in Corollario in quintum Diofforidis hb.cap. i.ubi tanqtia
diuerfa iiitis uitia^hircum
X hircelcere uidetur accipere.cum unum fit:&: cum infecunda fiunt
uites hircefcere dici ait cum
hoc non fimpliciter fed adieda caufa nimia ubertatis proferendum fit.
ArticularionemfinquitCaro
Ius Stephaniis) eleganti uocabulo uocauit Gazaiquod uitis in ipfo
articulo potiflimum ladatur Im
de uero hircelcere iiuehircire dicuntur uites ab antiquis fcriptoribus,cum
infecunda propter arti.
culationesoblafasredduntur.quoniam hircus animaktit inquit
Arillot.)pingucdinellerilercii,He<;
C arqliis btephanus . Ef liS i<si A
rixyiy ns liras x?t.usxKxp!T«y lii/ it/.
«Aitsixf/, 1 heophrailus decaufis piatarum libro ^.cap.
u. ibidem (latim huius uitij remedia adfcribitJ
jc « mox cap. j.eiufdem
1 V
caufasiubi Gaza fic uertit, itis autem articulatio uenit,aul
flatu ablatis eer
minibus,aut imperitia cultura conciiis,aut tertio in fupinum excifis. Sic
enim humor largius colica
du$,uehementer ad germinandum excurrit, ita ut nihil queat frudificare.
Sufpicetur fane aliquis
in duobus his locis non articulatio, fed hirculatio ab interprete primum elTe
feriptum; cum hoc uoca
buli^ Gr»co rcrpondeat,& ciiifdem operis libro t.in fine capitis hirciilarae uites ab eo reddatur,
ubi Graece xym!i»sij>icywxxs legimus. Hefychius XVarinus cxpontintifts//»wait , id
clt ruptLim.-ego in ea fignificatione malim, nam QC hoc </iifjiHyiAivoif exponunt. Tg<cv«,!nJrA«y
V-wHy7rvrrnyvix^\idzm : extac hacc uox apud Ariftophanem.lccd iam non
inueaio. uerbunt
ufurpatur apudAriftophanem in VeIpis,uidetUrauterignificarc arrodere, uc! paruisfubindemor.
tibusdeuorareunterprctcs irariantSuidas Ariftophanis locum adducit, fed abf® interpretatione:
Hefychius 2C Varinus non attingunt.TfajrflAflfj,iw-A«(/,genus tcIi,quod Cottas tanta
ui innuendam t*
mifitjUt thorace lateribus traied^ishumo eum affigeret, Suidas.Tragula,genus
teli, ditJitim quod
fcuto infixum trahatur, Feftus.Turti T.Baluencio uiro forti ucrunt^ femur tragula traijcitur,
Ctefar
^.bellGall.Eft &
retis pjfcatorfj genus eodem nomine apud Latinos
. Tragos uidetur etiam panis
nomen ftuire,a figura nimirumiutm Ceruo dit^capite fecundo, circa finem eorum qu» de Ach^ina
ccruo dicentur.Ttf^'«iA2fT5«7rf,‘TO;^>jan)7B;r6g«i:T5»jflT«^»fe;r<«'ts«jcoj «s r>w6a vw9oy^’tj3Ky^\i»
JiM
Pollux.
^jLrincon,iu ex P aufania: thefauris (in Mefleniacis} percipi licet, Grarcorum nonulli olynthon
dicunutragtim autem Meirenij.ldquod fymbolicefignificauit Apollo Ariftomeni
de fallite conililtantibus reipondens,
&
Theodo uati
£-S7i'7pxy@'7rtvH(rt Ni(/lHS%?uKa^pao^iV(/lu^ OvKWiMi^^wHyyvos
t*ot^Erat autem Neda fluuiiis, cuius uiflintur fontes in Lycaeo
monte.Tragus uero non hircus intell j
^^atur;fed crineos arbor in aquam Nedac prona,ac folijs humorem quodam
modo haur(cns,unde
a Theodo coniedatum ingruere Meffenijs fatale maIum,C£lius.Idem
paulo poft crineon negat efTe
lylucUrem ficum, fed fui generis haberi, a Dorica ciuitatefic nuncuparam,
ex Lycophronis interpre-
rc:quod in prsfenua non impugnabo. Huius MefTeniorum hiftori^
meminit etiam Suidas in Tf^yog.
Tragacantha deferibitur apud Diofeoridemmome inofficinis
fepialiarioriim etiamnum fcniat-utm
omnes lachrymam paffimnoucrunt (inquitMarcellus Verg.)fic peregrinam Itali»
ftirpem, fi Th^
phrafto credimus, pauci nouiflenunepoffunt, in
Crcta,Arcadia,PcIoponncfi Achaia, &:Afi» Me.
paulo poft, in uetuftiftimo Diofeoride Latino, Longobardis lireris (cripto, repertum
'

aielcnbit, tragacantham compofito nomine a Gr»cis

nominaram, quoniam fpinofa,6ftragio, quae
60 Lret» peculiaris ftirps eft, congener
&
fimilis fit.Gasa apud Theophraftum, qui tribus quod foiam
jocw eius mcminir,hircirpinam transfert.
TragacanthenfertCrcta,fpin»aIb»radice,mu!tn pr».
lata apud Medos autin Achaia nafc€ti,RJinius%i^ 5dat hodie^ in Creta^SC inde Venerias affertur,
510 Dc Qi^drupedibus
Antonius Brafauola. Tragion fruticem folaGrcta infula gignit,tercbintho(imiIe8f femine, quod
contra faginarum itffus efficaciiTimum tradunt, Plinius.Tf*j,ss|/ penultima circumflexa, Hefychius
& Varinus nihil quam herbae genus efle docuerunt. Diofeorides libro4*eap.47,tragiondercnbii
quod infola Creta nafcatur,folijs,uii gis & femine IcntifcoOimile. (Plinius alicubi his tribus partibus
iunipero fimile facit tragion flue tragonin, quod non probo rlentifcus enim & terebinthus ijldem
n ibusfimilesfermelunt, utraepaiunipero longe diuerfaOfed minoribus omnibus, 8ic. Ferunt, ini
quitjfagittis uulneratas fylueftres capras hociibi fryticemederi,paftis^ eo decidere cufpides.Hinc
forte aliquis tragion ditflum conijeiat , quod hircis &
capris fylueftribus medeanir. Sed mox apud
eundem alterum tragion defcribituriquod cum priore puto nihil quam nomen comune habet, non
etiam nominis rationem.Sic enim didium ait, inde quod folia eius hirci odorem per autumnum fpi,
"
rent.Idem tragon,tragoceroiem,&: cornulacam Romanis appellari adfcribitur;item fcorpion,quod
nomentragoherbatmoxdicendatmagisconueniqutgarganon quotp.fcribendii traganon. Tra,
gonia herba qualis fit,non traditur, Credo dC falfum efle promiflTum Democrititportentofum enim
eft) adalligatam triduo abfumere lienes, Plinius. Ego hanc tragoniam alterum Diofeoridis tragion

efle credidenmicui fcolopendrij feu afpleni folia tribuuntur : &

eam ob caufam forte etia uires eat.
V
dem a magis. Galenus alterum hoc genus tragij multis inlocis jiafci feribit. el potius lonchitidem
alteram , cui folia fcolopendrij & fplenem minuendi uim Diofeorides tribuit. Fieri etiam poteft,ut
una herba propter nominir diuerfitatem pro diuerfis habita fit a Diofcoride,8d eum fecutis alijs.bii
8d alia herba tragos, quam aliqui fcorpion uocant,femipedem alta,fruticofa, finefolijs, pufillis race,
enis rubentibusjgrano tritici acuto cacumine, &
ipfa in maritimis nafcens. Huius ramorum decem
j,
aut duodecim cacumina trita ex uino pota, coeliacis, dyfentericisfanguinem excreantibus, men,
fium^abundantiscauxiliantur,Plinius.Eiufdemmeminitlib. i;. cap. ai. Tragion,inquii(legotra-
gon) dc Afia ferqfiue fcorpionem,ueprem fine folijs, racemis rubentibus,ad medicinae ufum, Dio.
icorides etiam lib.4.cap.49.hancplantam deferibes , fcorpion 6C traganon a quibufdam nominati
meminit. Nomen equidem tragi impofitum ei fufpicor a tritici gi anis, quibus a Plinio fimplicitcr,i
Diofeoride magnitudine tantum comparatur.Eft autem tragos etiam tritici flue frumenti genus, ut
mox dicemus. Scorpion didfum apparet , quod acuminata granorii capita fint. In iuncoriim gene-
re aliqui eam numerant, nec diflimilem marino iunco in aliquibus faciunt, Marcellus Vergilius
ex Hermolaoiqui hanc in littoribus Italiae gigni herbarios aflerere lcribit,& cb fimilitudine a mul*
tis iuncum marinum uocari.Idem monet racemos a Plinio didtos,quos Diofeorides jayits uocat, id

eft acinosihi fingulqrace.ni ex acinis pluribus colletffi intelliguntur, Poflet fane aliquis acinos iftcs
foliorum loco tragi ramulis adhaerere fufpicari,quemadmodum illecebra tertium fedi genus foliola
tritici granis crafl itudine di figura fere flmilia prominnifi uerba Diofeoridis, wTs i nitfvns is /i.
iut,sriw «r» mSmeu, hoc impedirentiEgo lin ^ Khtu/luif legere malim,uc Plinius tranftuliqfic & con

lirudfio melius conftabit. Marcellus tranftulit eius ff ueSus numero decem acini cum uino poti, tan.
quam legeriqTST» i8efw8;Ruelhus,racemorum acini decem,ncutrum proboiuidetur Ruellius ra
-tiSi

cemorum pro ramorum apud Plinium legifTeiquafi acini neceflario in racemis fint. At Diofeorides
in trago non acinos, fed ueluti acinos fpeSari feribit is^ns , reddendum circiter decem. Tragon
:

Cerealem Diofeorides deferibens , libro i.cap, 84.certum frumenti genus intelligit, altj paratam ex
tritico ueluti halicam fic uocant. Tragosiinquit Diorcorid,}quandam chondri, id eft halicaeffugis i,
’
figuram geritimultd minus quam zea nutriqquod multum aceris habeat.quare *grius conficitur,
aluum^ magis emollit.Ptifanaeconficiendzuulgata ratio eftifimili modo ex tritici femineiragum
fit,in Campania duntaxat &C Aegypto, Plinius. Alibi quo® tragum Italia peregrinum SC ab Orien.
te inuedfum meminit.Tragos cognomento eiiiidsE.hoc eft cerealis,ut ab herba trago diftinguatur,
frumenti genus eft.In.Hippocrate quid fit flrygis,quod ipfe leuitts efle tritico, & uentrem magis fol
uere teftatur,non comperi.nifi quis pro trago flrygite (forte, fitode) accipiat, Hermolaus. Galenus
de trago fi^umeto a Diofeoride didfa repetii,Addit(lib.i.dealiment.facult.J ex fplendidadf nobili fi*
ligine feu t^ra,ut decet excortica ta, tragum confici, cuius plerifij eft tifus. Primum in aqua coqui.
tur,mox effufa pMore aqua mulfum,fapa,uel palTum infundituridemum pinea nuces aqua pratma-
cerata donec intumefcant,fuperinijciuntur.Sunt qui tragum non jmulari tantum afpetSuolyram, 1*
fed idem efle genus defendunqfpecie tantum differre. Farrfs apparatum docet Aetius lib. 9. cap,
45. Frumentum uel maturum uel uiride madefit,cortice repurgatur, Sole flecatur , crafliflime
mo»
litur. (Varinuspoft )tov.^=©'diftinguit)»®i-i«ai/,«5raj(ys,«(,iB£i!i,Hefych. Tra.
gum quidam Gallice exponit du ble turguet. Hier.Tragus lib.i.ca.i;, tragum frumentaceum Dio
(txiridis interpretatur farris genus, quod Columella uerriculum albiS appellarit; ipfe Germanicum
ei fingit tLcutfiJienreigjid eft oryza Germanicaiquod oryza infiar grana eius cum ladecoquan-
tur:hordeo(inquit)fimile eft per omnia, uegetius tamen Si candidius.uere feritur.Ego deearecerti
in prafentia nihil habeoiHoc tantum dicam, iiideri mihi genus hoc frumenti tragos appellariGrte.
cis,uel Ipxyynm (unde Si ipfum animal tragon deducunt Grammatici quidam )qudd afpe.
rius fit.&l multum furfiirofi recrementi habeat , plus nempe quam zea , ut Galenus Si Diofeorides is
feribunnnifi quis ad ariftarum afperitatem referre malit: clV 7)oity8(/,hoc eft ab edendo ; cum
non folum grana per fe ad panificium molantur, fiC integra aut modice frada cum iure aliquo
decoquantur;
 De Hirco. H. Lib. I. 511
decoquantur tfcdmfupcr fui generis cibarium ex eis fiat,utexGaIeno iam retuli. CumGaliico
. nardo femper nafeitur herba,quj hirculus uocatur, agrauitate
odoris Si fimilitudine qua maxime
,
adulteratur.Diflaqquod fine cauliculo eft, 5 quod minoribus folijsjquodcp radicis neqj
i:
amare,nc=
que cdoratat, Plinius, Diofeorides tragon appellat , K
difeerni docet quod candidior fit, ac folijs mi!!
nus oblongis, reliqua ut Plinius, Idem Sampliariticam nardum feribit, x«/Aci/ 1&’
Tpxyilcm: 7« oV», hoc ell caulem aliquando medium ex fe mittere odore fupra modum hircino.
, ,

Eft 8C tragopogon,qucm altj comen uocant, caule partto, folijs croci,radicelonga, dulci,fuper
cair,
!em calyce lato,nigro.Nafcicur in afperis,fine ufu,Plinius,Et alibi, Scadix, qug ab alijs tragopogon
uocatur herba in cibo uulgaris apud Aegyptios. Tragopogon (inquit Hermolaus in Corollario)
,

|o hoc eft hirci barba, qute SC fcandix a Plinio uocatur: nifi.quodfuipicor, deprauata
ledio eft, deferi.
bitur a Theophrafto hiftor.plant, 7.7.in hunc modum:Radix longa dulcis folium croci,
, : longius:
caule paruo,(breui)fuperquem calyxlaius,8i; barbula.-quj fummo uertice incana
tur. Acetarium quidam olus hanc efle falfd nolunt quam uulgo barbam petrK,S<;in
prolixa fundi- &
, Gallia cifpa-
dana barbulam hircinarn nocent. Habetur &
qupgerontopogon , id eft fenis fiue presbyteri barba
dicitur, tragopogoni fere tota ftmiliSinifi
quod laCtc manat. Si radice amara eft , non dulci, a Nican'.,
dro gerads pogon fortafle nuncupataifed SC radice dulci carpitur Romte.Tragopogona
trago pifce,inucnio partem fub gula eius nigrantem, ut Athenteus author eft, Ha:c
uocari in &
Hermolaus, Et
alibi,Nicander(inquit)crigerontcm intcllexiffc uidetur.cum geraonpogona dixit
nam &nos fc= :

necionemuocamus,aut tragopogonifimilem herbulam, quKuulgobarbafenis dicitur.-autchryfo.

10 comen,quam &
louisbarbam appellamus. Tragopogon hcrbaftit apud Ruellium letrimusjeden.
do eft,flore luieotquj uero altilis inhortis crefcit.folio eft latiufculo.flore purpureo, ifadices
in al,
tum agit,quE bybernis diebus acetaria dulcedine fua commendat. A
plurimis nunc Romana con.
fuettidine dicitur petrte herba, quod afperis locis quali emedijs faxis iiideatur
erumpere, a quo etiS
Hetruria faxificam appellat. GerontopcgoneadecTccredltur permultis. Alij
diftinguiit.quoniam
hirci barbula fit radice dulci oblonga.in Icapo calyx ingens, flos purpureus
rontopogoneradix amara, flos luteus.in caulis uertice calyx longus.ijui incanefeentes
&
prolixa barba. In ge-
barbulas fa
tifcat,Ha:cRuellius,EgotragopogoneniinMontepcflulanouidi,in Germania &: alibi had-enus
nufquam.'folijs croci. Cstcrumbarba fenis, quam recentiores plericp pro hircina falfd accipiunt,
uulgo nominatur l)<tbcrtl1(jrc£.Galenusn:«^«j.««iiiK! ladanum exponit, quod ab hircorum
bar-
jo bis colligatunArabici fanc fci iptores multi ledon fruticem.exquo ladanum, barbam
uocanthirci»
nam.Barba hircina Si rofa canina, ab hircis appetuntur.Syluaticus, Idem alcheratib.herbam hirci,
nam interpreta tur:&: alibi Lac de Serii, herbam hircinam uel hypocifthidemiaiCriromon, linguam
hircinam.centumncruiam.Quidam chrifomon.cliamaimalum faciunt centumncruiam.plantagi. ;

nemmaiorem. Sed de Ladano quod e barbis caprarum Si hircorum depafccntium colligitur, dixi
inCapra capite tertio. Alauim genus eft calamintha-iSe aliud quod calamintham hirci uocant.
Ve-
tus expoiitio uocabulorum Aiticcnnie, T ragoriganum herba eft quat in cibo libidinem
, ftimulat,
unde Si nomen ab hircis impofiuim uidetur.tv 4’i;)^ov4Vj ajcoryoeijra», Nicander ; utEtymologus
V
arinus meminerunt: corrupta apud eos cenj/ ueR&roj/ uox uidetur. Plura de hac ftii
pe uideapud
Ruellium.Tragonaton.lychnis fylueftris, in nomenclaturis apud Diofeorid. Vbi tragoccros etiam
40 anemone, a: aloe cognominantunitem tragion alterum, quod Romani inde fadJo nomine comula,
cam appellaife uidcntur.-quamuis in hiftcria eius nulla cornuum iimiliiudo fed odor tantum hirci-
,
no fimilis exprimitur, Saxifragia hircina a quibufdam uocatur herba pimpinells fimilis, propter 0«
dorem radicis.Matthteolus.Gcrmani hancipfam pimpincllam uocant, cum auicinis gentibus Gab
lis &: Italis, aliam pimpinella; nomine appellanda efle conftet.quf Si
in cibum uenit. Si ia horiis co.
litur, Natrix uocatur herba cuius radix cuulfa uirus hirci redolet.Plinius. Forlitan hxc faxifragia
iam didla fuerit:quanquam diflamnus ciiam uulgaris , ut audio, cum eruitur radice hircum olet.
,

&
f Cinirus ex oue hirco nafeitur, Albertus libro li.inlbrida.line auihore.Plinius umbros di.
<3 os cxmufimoncCcui uillus caprinus, uel hircinus) Si oue nafei feribit. De capqs tragsnis in Ca.
,
pra dixi.partej.capitis
8.f Ab hirci fimilitudine Si cerni, nomen tragelaphi faiftum eft. Eft eadem,
yo qua ceruus , fpecie, barba tantum &armorum uillo diftans quem tragelaphon uocant
, , non alibi
quamiuxta Phafih amnem nafcens.Plinius S.jt.Ed Solinus in fine capitis la, Ge. Agricola q;agC3
laphum interpretatur.Germanice didam feram cm b:(!llbt>irfe/qira quidem mihi
hadenus' igno-
ta eft.Tragclaphus.inquit.aiceruus, in fyluis cubant. Tragelaphi Si bubali nafcuntur in Ara.
bia.Diodoruslib.j. Apparet fane ab Arifioteieidem animal hippelaphumdici, (ut Raph,
Volater-
rano etiam uidetur)quoniam &
peregrinum facit,&: eadem qu^ Plinius tragelapho tribuit, barbam
nem pe, & armos uillofos,&: cerui
ftmilitudinem.tum magnitudine corporis , tum quod foemina in
eo genere cornibus caret. Hippardium (inquit) &
hippelaphus tenuiftimo iuba ordinea' capitead
fiimmos armos cnnefcunt,Proprium hippclapho uillus, qui cius gutturi,
modo barba, depender.
Gerircornu.yitrunqj,cxcepta fceminahippelaphi:& pedes habet bifulcos, Magnittidohippclaphi
60 nondillidetaccruotgigniturapud Arachotas.Etalibi.Hippelaphus
fatis iiibatlummis continet ar.

^
rais,qui a forma equi &
cerui , quam habet compofitam , nomen accepit, quafi equiccruus dici me-
ruilTet, Et rurfus, Equiceruo cornua
funt capra; proxima. Gaza alias Gracum hippclaphi nomen
 «

512 Dc Quadrupedibus
tdinqiiit, alias equiccruum transfert. Albertus ramofa ceruinis fimilia cornua tragelapho tribuit,
fed fine authore.Cerui fimilitudinem u trii^ in hoc animali uiderunt,tum qui
tragelaphum, tum qui
liippelaphum nominarim t fed hi propter tubam equiccruum dicere maluerunt , illi propter barbani

fimul & cornua hircoceruum .Volaterranus tamen ex Aeliano citat , tragelaphum catera fimilem
'

ceruo eiTCjbarba tantum armorum uillo hirco propiorem. Pygargus,inquit Bartolemxus Angli,
cus, animal eft cornutum 6^ barbatum hirci inftar, minus ceruo, maius
hirco, iimilehircoceruo, led
aleo uocem hf ebraicamOeute
longe minus, ut legimus in Gloilain Deuteronomij caput iif..
ronfi 4.aliqui tragelaphum interpret 5 tur,alij ibicem autt upicapram, V
ide infra in Ibice . Trage,

laphus aliquibus nominatur de re qu«e nulla fit, nec ufquam in rerum natura
teperiatur,ut Si c-wrc?».
(melius Avx«4 is,at S tephanus habet,quac omnia in s 4 ic cum acuto in ultima de it

finunt:)Etymologus&Siephanusinr*;i»"do?.Eft autem UeriCmileidcirconufquahuiufmodi feram

extare aplerifij creditum, quod nunquam eam uidiflent, 8(folum nomen audiuiflent, quod mirum
&
non eft.cum in Arabia apud Arachotos reperiri authores referant. Arachoti autem Indiae ciuitas
efi.ab Arachoto fluuio ficdidla,qui ex CaUcafo profluit:Sunt bd ait) (alia huius nominis ciuitas, quj
& Arachofia)propcMairagctas,Stcphan, Athenaeus libro undccimotragelaphos pocula quardadi,
da, Alexidis 8( Eubtili teftimonijs comprobat, qui fimpliciter hoc nomen inter pocula pofuerunwer
tie Menandri,apud quem 'yJ^xy^^a^ot IcguntUriquarto Antiphanis , qui diuitem quendam
prater alia poffidere feribit phialas , triremes, tragelaphos,carchefia,ampla nimirum S>C pretiofa po
cula. Satyros aliqui tragos,id eft,hircos uocarUnt,eb quod hircorum aures habeant, Hefychius &
Variftus. Tragopanadem auem quam plures affirmantmaiorem aquila cornua in temporibus 1« ,

curuata habentem,ferruginei coloris , tantum capite phoeniceo, Plinius fabulofam putat Tragos .

apud Ariftotelem fpongid quaedam durior afperior^uocatur,nimirum tAu hoc cfl ,

ab afperitate deflexa uoce. Dicuntur apud eundem tragi, id eft,hirci,maens flue haleces mares cum
fcctu impleri famina incipitta libidine ut uidetur,qua hircus priecipue infamis eft. Feftus docet ctia
conchae genus tragum dici , mali faporis : unde caufa nominis intelligifur Aliiis item tragos pifeis
.

cxocoeto,qui BC adonis uocatur,flmilis defcribitur.nifi quod parte fub gUla nigrantem habet, quam
tragopogona uocanqHermoIaus,- ...
f Caper grammatici nomen.Eft SC Caper ttcl Caprus,fluuius , qui Laodiceam Cariae urbe cum
-

&
Lyco Afopo amnibus alluit,Strabo SC Plinius mcminerunt:fed hf c uox ad capron Gr:rcorum,id
eft aprum,potius pertinet. Tragadicuntur AeoIesaTragepalude,Vannus, Tragaea,Tf«;),iir.in
fula eft iuxta Cyclades, (uel una ex Cycladibus.-)item urbs in Naxo,ubi Tragius Apollo colitur.Eu
polis per epfilon BC plurali numero fcribit Tgayt™ : ciuis Trageates, Stephaniis. Ante Miletum in
proximo eft Lada infula circa Tragaeas infulas,quae ftationes piraticas habent,Strabo fibro 14. Tra
gaftc.Tfayitirai proparoxytonum, regio Epiri,a Tragafo quodam , in cuius gratiam Neptunus falis
denfationem feeiiiunde ial Tragafeus Hinc Si campus Halfius a fale didus eft, Stephanus. pud
.

Pollucem fi.io.TfnyKiraiparoxytonumfctibituriet exponitur lacus inTtoadeiuel campus inEpiro;

a Tragaeo (lege tragafo,quamuis Caelius etiam Trag^o tranftulit.-)cuins gratia Neptunus falem den
fauerit.Tf«ytco-«,« Sa« ai is AsirJl 4 ,HefychiHs:lego Tpxyitirmit «Atj,etc. apud Stephanum etiam Tfiyx
o-oi «I &4s,fimifiterdeprauatumeft.Tragafi'on,Tj.o;),Kto(i,in Troia eft, ficdidum a Tragafo paite Phi.

lonomiae.quy Tennen amauit, Varinus,apud quem Ttws legitur proTttrs;et EtymoIcgus,qui •fbs 41
habet per v fimpIcx.Tragafaum Ariftophanes in Acharnenlibus protulit tanquam deriuatumaci.
,

uitatenomcn,cum per iocum ad hirci tiirus magis refpicereqV arinus.Tragafpum in Troade, falem
intelligit Athenxusicui quum uedigal iniunxifretLyfimachus,ctianuit:mox dempto,fticaeuit,Cj
lius. Tragilus,T5a)j,(Ai^,urbseftThraciaciuxtaCherfonnefum &iyiacedoniam,Steph. Tragu.
rium,infula in mari Adriatico,adiacens Dalmatiar.cum duitate eiufdem nominis,Ptolem3cus lib.i.
Plinius 4.11. marmor eius commendat. Ceraiftes,Ki§itis«fi, locus eft Mileti,didus inde quod Apol

lo cornua hirci maris ab eo inulfi, illic fi'xerit,ut Callimachus fcribit, V

ariniiS.

4[b. In Delo infula confecratum aiunt hirci cornu bicubitale cum dodrante, ponderis
librarum
uigintifex, Varinus in «tw , Montanus hircus,qui in montanis pafcuis uerfatur > domefticus
alioqui.Pafcali pecore,ac montano hirco at<^ foloce,LuciliuSsSoloxlana, crafTa ; SC pecus quodpafi )i

fim pafeitur non tecflum.Titinnius in Barathro:Ego ab lana folocia ad puram datajFeftus,

^c» At mutire capris hirce petulce foIes,Author Philomcl3c.«>G^M«Wt'jde hirco
^ uero (uel (pfvKTfiSw potius)de equo.Et/«,hircinaf uocis imitatio, V arinus, 7f«yci
axf Ariftophjn P 1 uto: Scholia interpretantur , ws Tfikyai ,
tivn rgi epee/yom ,
'7TI (TvyjfCTflrj/ « '3jocc^« 7W tw? xuAcix, Aegypttj in
hieroglyphicis penem foccundum (ignificantes,hirciim pinguntiqui poft fepiimum ab ortu die coit:
& quanquam inualidiim dC flerile femen emittit , coit tamen citius cte teris animalibus , Crus. In
Mendefia Aegypti, hoc mea memoria prodigiiimcotigitiHircus cum muliere coijt propalam, quod
m oftentationem hominum perucnit,Hcrodotus lib, a. Hac de re etiam Pindari uerfiis Strabo citat
libro TTKfk AtyiBxTtt cii 'jjikyoi yvvcup ijiiryovnu.lnhcmi 6«

lio infulaex mammis capr/,quas ille geminas iuxta genitale gerit, tantum Iac!^is emtilgebatur,ut co«
loftra inde conficerent:qiiod ide etia prpli mafculae capri illius eueniile accepimus* Sed hacc oftentis
annunj^-"
 Dc Hirco. H. Lib. I. 51^
innumeranda potius ducunt.Nam SC Lemnio illi pecoris domino confulemi, deus amplius incre.
mentum peculijforerefpondit,Ariftoteles. mrSiniiStinlirTT^^iyeTiu /iVk, Ariiioph.uidefupra
in Capra H.c. Satyrus a Syllae militibus captus,uocem afperam,equi pratfertim hinnitu, SCliirci
ba
latu permiitam aedidit,Plutarchus in Sylla. Et paulo poft , Pridie quam Campaniam ingrederetur,
duo eximia: magnitudinis hirci iuxta Ephteiim montem conferere confpetSi fune, omnia qug inter
pugnandum euenire mortalibus folent,hunc inferentesjnunc tolerantes. Erat autem uifio,qu| pau
latim a terra eleuata quaquauerfus per aerem difpergebatur obfcuris idolis perquam fimilistpoft.
,
modum euanuit.
^ d. Elephanti ex animalibus maxime exhorrent iiircS, cerafien, (arietem intelligo,) porcum;
1« quibus fancmachinamenusRomani elephantos Pyrrhi regis primum uertentes,ui(3oriafuntpO'
Volaterranus,
titi,

h, Grscis facrificatuf is capros ciceribus explorare moris eraunam fi guftare abnuiflen t, con.
cipiebant inde haud ualerefatis,Ca:liu.s. Perfedium facrificium fue, tauro,hirco, fif ariete confla»
batthochecatomben &
trittyn uocabaht,ut expofuimus in Bcue pluribus. Heroibus tauro. capro;
& ariete litabant, Gyraldus. Apollini, Homero tefie, uniis tauro, alius ariete,aliquis hirco
facrum fe»
cit. Agathius Gottici belli lib; i. author eft, ingruente Perfarum belloin Marathonijs
campis, uo«
uilTe Athenienfes, totidem fe hircos Dianae immolaturos quot peremifrent hofles. Quod
, cum im=
plere in primis cuperent,non quiffe tamen,etiam capris adieeSis ucl fuccidaneis.Calius.
Capram 5C
hircum Mendefij pro dijs fibi cofecrarunt,Gyraldus,6i: Strabo lib. 17. fidem tum Pana tiim hircum
le uno uocabulo Menden appellaht,ut fupra dixi in prima parte huius capitis. In Capra etiam ex He.
rodoto retuli quod Menilefij capras hircos uenerentur : &
de hircinis cruribus Panos , unde Sd
»)o«yio-K4;ws cognominatur SC •7io«i«f*ttni(/,utexplicaui ultima parte capitis
otflaui de Capra. Hircum
(Aegyptij)deificarunt,iicut Si Graeci Priapum; 6f propter eam corporis partem a qua fit omnium or
tus,pudendis non folum Aegypttj,fed alij plures facra faciunt, Diodorus Siculus. Bacchi traftsfor
mationem in caprum, Ouidius libro y. Metamorphofeon deferibit, Hircum Baccho facMcant,^»
quit PhurnUtus ed quod uites SC ficos ladere exifiimetur, Qiiamobrcm excoriatoetiahirco
, in ii.
trem infiliunt agricoly iuuenes in Atticis iiicis. (Hunc Afcolioru morein capraiam explicaui;)Scd
forte hac uidima Bacchus gaudet,quoniam dC ipic hircus fit. Vergilius Iib.i.Geor.cum
quadru.
pedes uitibus infeflas nominairet,fubitmgit; Non aliam ob culpam Baccho caper omnibus aris
js Caeditur:& ueteres ineunt profeenia ludi,8irc. Sf mox poft menrionem afcoliorum.id eft,faltationfs
fuper utres caprinos uel hircinos uino repletos, Et dudlus cornu ftabit facer hircus ad aram; Pin.
guia^ in ueribus torrebimus exta colurnis. Viflimac numinibus(inquit Seruius in hunc Vergilij
locum fcribcns)aut per fimilitudinem,aut per conn-arietatem immolahtur.per fimilitudinem, ut ni.
grum pecus Plutonitper contrarietatem, ut caper qui obeft uitibus, Libero. Aris autem omnibus,
non fine caufa dixit. Nam cum numinibus cateris uarie pro qualitate rCgionumfacrificetur, Sfc,
Libero ubiij caper immolatur. Prima exiftimatur hoftiaCinqtiit PrObus)fuiire fus, quia terra roftro
protrudendo femina eruerettfecunda caper,quia uitem laeferatiquod k
Pythagoras etiam teftatur
apud Ouiduim libro ly.Metamorph.Meminit etiam Varrolib.i.cap.4. Icaro patri Erigoncs.Liber
pater uinum & uitem, uuam tradidicqui cum feuilTet uitem ipfam, dChirciis in uineam feconie*
40 ciffet.Si: que
tenerrima folia uiderat decerpfifTet.expelleeius utrem fecit.ac uento plenurii per.
ibi
ligauit,8C in medium itiare proiecit,fuos^ fodales circa eum faltare coegit, Higinus. Incenfis iam
altaribus, St admoto hirco,id carmen quod facer chorus Libero patri reddebat, tragoedia dicebatur;
hoc tftab hirco uinearum hofte,Sf a cantu, utrefert Donatus, Vel quod uter ex eius pelle uiniple.
nus,folenne praimium cantoribus fueratniel quod hirco donabatur eius carminis poeta. Ouidius
lib.i.Faflorum: Sus dederat poenas:(proptcr agrum fcilicet roftro efFoffum, &C fegetem tiaftatam,

, Cereri immolata.) exemplo territus horum Palmite debueras abftinuifle caper. Quem fpeclans
aliquis dentes in uire prementem. Talia non tacito didfa dolore dedit. Rodecaper uitem, tamen
hinc cum flabis ad aras, In tua quod fpargi cornua poiTiqcrit. Citat hunc Ouidijiocum Politianus
in Mifccll.cap. 16. &
adijeit etiam Eueni diftichon Graecum ex quo Ouidium tranftulifle apparet,
,

Idhuiufmodi eii:K(w
^ Afferamus etiam{inquit)quodapud Suetonium in Domitiano eft, his uerbis: VteditSide exciden.
Et mox

dis uincis propofiii gratiam faceret,non alia magis re compulfus creditur , quam quod fparfi libelli
cum his uerfibus erant: kIw <p«lyKs ooso/j twiimacai ««I.rftieiSvsfiJh'».
Qiiod enim fupra capro minitabatur. hoc eadem nunc Cafari.pulcherrima parodia; Vel fi me,
uitis
inquiens,ad radicem comcderisirantiim tamen uini producam quantum immolando C^fari poft
,
fit infundi. Diftichon Eueni in hircum, apud Varinum etiam reperi,in uoccAa-nMiiyii, Cares pro
hirco canemimmolabant.undefacftam eft prouerbium Caricum facrificium, ut in Caneretuli. Ve»
neris ex xre hirco etiam aereo infidet . Scop» ftatuarij opus, a*
eft.tiulgaris dicftx effigies
pud Paufaniam Eliacorum Cur autem
hirco infideat Iccftori conijeiendum relinquit. Mihi
lib. i.

(0 quidem ratio in promptu apparet.quod hirciis maxime obnoxius libidini iit : cuigetiles pandemort
V
fuam enerem pra;ficiunr,quam ad urahiar, id eft cccleftis.differentia ita cognominant nifi quis hi«
floriam autfabulam potius, quam Gyraldus, ut nuc fiibijciam, refert, huius rcicaufam fecerit, Epia
 Dc Quadrupedibus
tr3s>ijm Vcnerein,inqin't,PhitavcIiiis in magnis Parallelis fcribit uocatamjrtim Apollo Delphiniit*
(DSphicus.CKiius)Tlicreorerpondi(rci,iiaii-gatuio in Creta, utdcligercr fibinauigaticnis durem
Venerem, ad mare capram deae immolarct,flatim ea in marem eil mutata, oa?
is indclicct

deneminata ab hirco.id fexta inflantis Munychionis, hoc efimeniis MartijiContigifle

iFif.«j,i«.id eft

ideinPlutarchus eftauthor,HDCcGyraldu5. f Extat apud Martialem lib.-j lcpidiflimn Epigram

ma quo narrat hifioriam faccrdotis,qui cum hircum Baccho macfiarct.agrefiem &: rudem quen.
,

dam hominem iibi inicruientemuefliculos acuta falce fecare iuiTit.Teter ut immundae carnis abiret
eder . Intcrim occupati circa hircum inclinati^ facerdotis fcrolum apparens, rufticus temale intel-
fubito refecuit, antiquos facrorum ritus id poflulare exiftimans. Sic modo quiTufctis fueras,
leifla

nunc Gallus harulpex , Dum iugulas hircum, tadus es ipfe caper. Anytes epigramma in pueros ir

hirco inequitantes Anihologif libro r.fetfl.jj.extathuiuimodi. Hrix/ivti wxMisyii^iy^^om«s!fntc

fcy.TTC, ){9!1 Aitina siiixn , {pmix Sti rxif xtlM, Oipf «iriUjinifiTituilis},

Dialogum hirci 5C bouis in argento fciilptorum,uide fupra in Boiie capitis S.parte 8.

^PROVERBIA .Anus hirci(rans,rjwt Kjtnpa&.de anu adhuc intempeftiua libidine pruriente,
Plautus, catiillicnte, Ariftephanes in Pluto, AXi imisvn Tfxiswrrr^ias lifit/le- tum&itii-;
8v',ut ait
V erum noucrat Anus caprilTantis uorare tiiatica: de iuuene cui anus libidinofa om nia luppedita.
bai.Nora efl hircorum libido, odor ^,qtii &
fubantes confcquitur,Hjc Erafmtis.Impofuitci uocum
fimilrtudo,ut «suryop Grarcorumtquibus ea uoxaprum &' fuem marem lignificaOpro Latinorum ca,
pro, id feropharum cft,cum libidine turgent &C mares requirunt, ut in
efl hirco transferret. Ktenyttp
ipfai tim hifloria clare conftabit.Quamobrem Anus fubans, non hircilTans.ab Erafmo reddendum a*
) fuerat, A d eundem fei e fenfum a Germanis quibufdam cfFei tiir : 'IPann *te rtlKII geill tttbw
ben/|'o (f cben f^e nitjii f^aUen, rjKuswitfoa, Anus hircum redolet , de uetula libidinantc : propter ea
quod alarum Si reliquarum partium odor excitatur ad libidinem incenffs, Erafmus. Miror iant
iiullum ab eo huius protierbij aiithorem citari,necp a quoGrateorum id dccerpferitindicari.Qiiod
ideo delidero, quoniam mxSv^ uox depraiiata mihi uidetur. Ego nihil hircinum in ea uideo,fcd we.
{i/s legendum alTero,ut fenfus fit , Anus iuueniliter ludit aut ialtat ; in quem fenfum & hstc profe«
runturjrjKus&exfilleiirfaitxiijAB.SuidasiwuSvBi/exponitrem diu intermilfam rcpetere,&; Phercaai
lis ucrfiim adducit , pxAii/ «IJis wixSimji cu id efl. Anus denuo iutieniles repetunt mores,
Varinus(ex Hcfychio) addit witfi/Bp y orao-iufTW, ttsi iw 4is «yyns ; Sd rurfus paulo polf,

itrKfi/ep.iwMfePj^aimrat' qnte quidem interpretationes omnes prarterquam •n «m{sp,id cfi.occt ;•

t
,

derc, ad prouerbil Icniiim congruunt ArxSvxOnmeuzm apud Hcfychium «crnremfisCtcitexponitur,

Eraimusmihidecepius uidetur, tanquamwin^i/oa/ pro ««'itili/piiii' acceperit: quod uerbum tamen ad
hircinum & foetidum odorem elerri non poieft fed ad ruauem Si gratum qualis aromatum efl:
i
,

adde quod tranfitiuum lemper efl ut fuffire Latinis. , ^ Caricus hircus Kaemss Tipxy®': Dioges ,

nianus indicat ditflitatum de uilibus & contemptis. Hefychius indicat ufurpatum aSophode,&c.
I-ieripotcft utpreuerbium eo refpiciat, quod Cares proliirco folent immolare canem, ut indicatum
efl in prouerbio Caricum facrificium,Erafmus. ^TQtii Batiiu non odit,amet tua carmina Msui,
Atepidem iungatuu!pes.& mulgeat hircos, Vergilius in Paltemone: derc palam abfurda, Efl e.
nim uulpes animal ab aratro uehementer alienn.Lucianus de Dcmonatfte in iiita eius narraqquod
cum conipiceret duos quofdamphi!ofophos,utrof<p pariter indodi os, inter fedifceptantes,&alte. 4«
•tum qii idem ridiculas qiiafdam qtiseftiones proponentem: alterum 'item aliena , nccp qmcqtiam ad
rem facientia rcfpondentcm : Quid, inquit, amici, an non horum alter hircum mulgei e uidetur, al-
ter cribrum fupponereC Refertura Diogeniano his ucrbts, ro7iiJiopoTS7=aj«t/^iAy«y,NS iPwViuMti
v!m'nc«s,«;^f»i'Wi^©',id efl, Vtrumllultior, qui mulget hircum, an qui cribiufupponitf cum utertp
pariter abfurde facit, Erafmus,

DE HOEDO.
fi

I R
OEDVS Hebraice nominatur ^•'Sgedi. Dauid Kimhi putat (atn agnum quam hmdum
fe SiM £ fic appellari, Si ideo dilferentiaecaufa pleruntp caprarum nomen adHci,hocmodo, gedi
folis capris hoc nomen attribuit, ut folet etiam Arabica lingtiatplti
haiflim.R.Abraham
I
mafculiniim cftgcdai)m,foemininiimgedioth.Gencfeos cap. 58. Chaldaica transia»
• rale
tio habetgadeia, Arabica gedi, Perfica btis kahale bufan.Scptuaginta eriphon, Hieronymus hmdii.
Sair ucl fAr etiam Hebraeis panium hircum fignificare fupra dtxi , aliqui hoedum interpretantur.
Hexdi Grtecis dicuntur, iifq? ad tres aut quatitor menfes,dcindexi(--ig’ei ad partum ufip , Vari*
nus. Qui fex menfes excedunt, non hccdqfed iii^,id efl, capella: iiocantur,Symeon Scthi. Hcedtis
hodiecpuulgo apud Graecos s^ioeinominatur. Italice cauretto, qiiafi capreolum dicas: quo no,
mine barbari quidam etiam in Latina lingua pro hoedo abutuntur. Aliqui etiam italicecapretto uo it

canqalii ciauare!lo:Rhfti qui Italice loquuntur ulzol.Hifpanice,cabrito. Gallice, cheureau, Ger*

manicc ^Ige, ucl ut alij fer ib iim tiBkllJ. Anglice Icydd. Polonice koziel.

C. Fere
 DcHoedo. C.D;E.Fi Lib. I. 5if
c.
Fere ad tres menfes n6 diCunguntiir IiCedi, Varro, In nutricatu hotdi trimcflrcs cum fum fafli;
tiim fubmittuntur, a: in grege incipiunt efle, Varro, Vbi editi funt, eodem modo quoagniedu=
canturmifi quod magis hcedorum lafciuia compefcenda.&fanSius cohibenda eft.Tum fuper
laifift
abundantiam famera.uel cytifus.aut edera pra:benda:uel etiam cacumina !entifci,(& arbuti.Palla,
dius;)aliae^ tenues frondes obijeienda: funt,(fepe prsbenda,PalIadius.)Sed ex geminis
fingula cS
plta,quae indentur elTe robuftiorajin fupplemcntum gregis referuantur cactera mercantibtis
, trai
duntur.Columella.De mentigine hoedorum mortifera ladentibus, dicam infra in Agnis ex Colui
inclla,8^c. Natura corporis partes finges perficiens^, fecit ut ipfj citra doflrinam, prOprias
adio-
to nes aggredercntur;cuius rei exadlifflmum aliquando fecimus periculum hbedum alendo fed ita
, ,
alendo, ut matrem quae ipfum in utero geftauerat, nunquam uidiffet. Cum enim praegnates capras
diflecarem,hoedum a mane exolutum ita abftuli ut iplam haudquaquam uideret; atw in domuni
quandam.ubi multae pelues erant,depofui;quarum alia uini,aliac olei, aligmellis, alite h(;}is,autal=
terius cuiufpiam humoris erant plena; aderant^ fruiSus non paud, tum eereales,
tum ab 'arborfi
bus decerpti. Hunc ita® hoedum confpeximus, in primis quidem pedibiis incedentem, perinde
ac
C audiuilTet crura inceltus gratia fibi fuifle conceiTatdeinde exculTit quam a matre contraxerat hui
miditatem.Poftea pede latus fcalpere.ac deinde fingula uafa olfacere uidimus
;
percepto itacn fin.
gulorumodore,lac tandem abforbuit. Quibus uifis,omncs exclamaiiirnus,
Hippocratem Uere dii
xiire,animalium naturas elfe indodas,(&: reltqua)Galenus lib.6.de locis
affedis,’ cap.t.'
4o fD. Splendidior nitro, tenero lafciuiorhoedo.Ouidius. ^
f
E. Cafeus fit latSe coagulato, hoedino imprimis uitulorumuc coagulo
, Phmus. Maio menfe
inquit Palladius, cafeum coagulabimus fyncero latSe, coagulis uel agni,ucl hccdi,&c.
confultorum libris ubi tradatur de auro SC argento legato.in lege Argumento funt,
f
In iuri&
odonum lege-
batur.Bayfiuscedorum legendum alferittquod ex cedorumCficfcribitflneafpirationejpellibusfiex
bant calciamenta,ut ex antiquis,inquit,marmoribus Romae coniecimus. Idem his
Martialis poette
ad Pheebumuerfibus comprobat, Oedinatibipellecontegenti Nuda tempora
uerticemcp calue
Feftiue tibi Pheebe dixit ille, Qui dixit caput elTe calciatum. Feftiue autem
dixit, propteria quod
Romani temporibus illis in calciamentis uteretur pellibus cedinis,Hac Bayfius. De pellium ca,
prinarumufu ad uellimenta,fuperlus in Capra dixi, capite quinto, v^ontwmij mmy
JO «jae-feopafe, ViTUi «(iiCifa/A» iatojHefiodus. Ledulos
pellibus hoedinis fternere,Cicero lib, i. de Legibus. Euphorbiis incifie conto
fubditur excipulus
uentticulohadino,Plinius.Agni&:hoedllafciuientes,a:interfefaltantes,la:tos(ferenos)dieipro,
mittunt, Aelianus. Canendum ne anferes hotdinos porcinosue pilos
deuorennexoluuntenim eos
fiuorauerint, Anatolius. fVerres.iuuencos, arietes, hotdos.decrefcentelunacaftrato,
Plinius,
Aliqui pilos hcedorum fufriunt,& eo nidore fugantferpentes, Plinius,
F,
Hoedus ab edendo didus eft, inquit Ifidorus , teneri enim pinguifsimi funt Kgrati faporis.
Circunferebantur & hesdi frequenter in conuiuio uarijs parati modis;
,

mMi (forte otAiI)

TIS (iOTt;i|5ms;»i TinsyT&Tvxwia/iJlKlw «yiy, Athensus lib, 9, pei imy uellaferintelligo quo.
40 conditi fuerint, uel potius ladeum in uentriculis eorum concretum fuccum, quo ad caicos coagu.
landos utuntur. Hoedi apud ueteres ex Melo(Medica infula, Varro dererufiica corrupte
, ut iiidfi
cojpratcipue laudabantur.ut feribit Pollux. aut ex Ambracia.utieft apud Gellium, Cailius.
Ho^
duliis ad domini faltet,fed frigidus,aras. Vix calet ille xgris uda alimenta feret,Bapt,
, Fiera. Ex
pedeftribus animatibus fuilla caro probatilTimus cibus eft,deinde hoedina mox uitulina,GalenuS
,
in libro de boni gc mali fucci cibis, Hircinar 8C caprinae no undequacp laudabilis funt
alimentitut
arietes etiam Si oues agni^ifolis autem hoedis innoxie utare Galenus in libro de
, attenti, uidu.
Hoedorum carnem.etiam ut primum in lucem aediti funt.in cibo non illaudabilem elTe, ex Galeno’
V
docui iam in itulina. Hoedorum caro minus excrementi habet quam arietum^Auicenna.
Hce.
dotum carnes facile concoquuntur,»: modice nuniunt ( ut Gyraldtis uertit Grxcelegimus fyma
:

•jo metra,id eft, temperatae funt:)fanguinem^ tenuem & humidum

gignunticalidas K
flecaS habitu»
dines ac temperaturas iuuant. Sunt uei d meliores melioris^ fucci qui nec nimis tenelli
, , funt.nec
nimis natu maiores. Nam qui fex menfes excedunt,non hoedi,fedcapellae,iM^f,uocStur. Rufi fane
& glauci .cateris meliores funefed colicis morbis nocent. Aiunt quotp.qudd fi
pulmO eorum(ante
potum) edatur ea die temulentiam auertere, SymeonSethi. Ebrietatem arcet hoedinus
, pulmo,
Plinius. Hoedins carnes hyeme improbantur.conueniunt^ftate,
reliquis temporibus mediocres
funt, RafisutinTacuinis citatur. Hoedinam carnem, qua nulla inter domeftica animalia potior
habettrr,edito. Parum enim recrementi in fe habet,facillime concoquitur, bene
alit, fanguinem bo»
&
num generat,calido frigido contemperatum. Hic cibus coniienit laute uiuentibus, Platina. Et
paulo ante.Ex capris(inquit)hoedilaiftentes efui funtoptimi. Etalibi, Hoedi utrulibetialii uel elixi)
^ falubres funt : coxae tamen aftte , meliores habentur ; Eadem & de agni codlurai
f Hcedus in allioilntcgrum hoedumfinqiiit Plan'na)3Utquaria partem, tefiellis laridi SC * fpinaciS
miindi, alliis circunquaij impatSis, ueru ad ignem uoluitoftiumedfatom frequeter cum ramiifculiS
D 4
5i 6 DeQ^drupedibus
lauri aut f ofmarini,ex hoc, quod nunc fcribam condimento : Cum agrella, rum^ iuiculo pingui
,

duo uitella oui bene agitata, duas fpicas alii} bene tunfas,modicum croci, parum piperis mifceto, in
patellam^ inditoJnde,ut dixi, quod coquitur, arpergito:co(fium,in patinam ponito, partem^ con«
diturat intundito,acpetrofeiinum minutatimconcifuminipergito. Hoc obfoniumbene cotfiumci«
to comedi debet, ne refrigefcattoculos hebetat, Venerem demortuam excitat. Ex eode Platina quo-
modo paretur artocreas ex lioedina carne , in Vitulina iam dixi, eft enim eadem ratio . fSangiiii
hoedi in cibum formatus,quem fanguiculum uocant, coeliacis 6c dyfentericis aquibufda commen.
datur,Plinius. Aliqui fanguiculum ,
hoedi tiel fuis fanguinem exponunt, in cibum formatum. Talis
nimiru erat(istet{i«(-«s Lacedsemonioru . A>(«t7J»t,obfonij genus uel farciminis ex fanguine,meminit
Pollux.ifTKlTOti.garum quoddam e thynni inteftinis cum branchijs,fanie ac cruorc cofedum,quafi u
fanguiculO,Lexicon uulgare. ^locinora, fiue pulmones; locinora hoedina uel agnina fic coques
(uerba funt Apicij y.io.iAquam mulfam facies.Sf oua , partem laiSis admifces eis ut incifaiocinora
forbeat,coques;& oenogaro, pipere afperfo inferes. Aliter in pulmonibustEx latSe lauas pulir.onesj
& colas quod caperepofrunt,8f infringis oua duo cruda, falis grana pauca , mellis ligulam,ef iimul
commifces £C imples pulmones;elixas,8f concidis: teres piper,fufFundis Iiqnamen,pafrum,meruni,
pulmones confringis,8f hoc oenogaro perfundis, Copadia hoedina fiue agnina , (ut docet Api«
cius 8.6.) Pipere,liquamine,coques cum phafeolis paratarijs (alias faratarijs:) fufFundes liquamen,
piper,lafer,cuminum tritum,biiccellas panis,oleum modice. Aliter hoedinam fiue agninam excal-
datam.Mittes in cacabum copadia, cepam, coriandrum minutim fuccides.Tercs pipcr,ligufticum,
cuminum;liquamen,oIcum,uinum:coques:exinanies in patina,amylo obligas. Aliter hoedinam (i. i,
ucagninam excaIdatam:Agnina cruda trituram in mortario accipere dcbet.Caprina autem cumco
quittir, accipit trituram . In hoedum fiue agnum aflum; Hoedi cotSuram,ubi eum ex liquamine 8£
oleo coxeris incifum,infundes in pipere,lafere,liquamine,oleo modice:5f in craticula afl abis , eode
iure continges tpiper afperges,8f inferes. Aliter hoedus fiue agnus aflus: Piperis femunciam.afa.
reos fcrupulos fex,zingiberismodicum,petrofelini fcrupulos fex,laferis modicum,liquaminis opti
mi hcminam,olei acetabulfi . Hoedus fiue agnus fyringatus. ExolTatur diligenter a gula,fic ut uter
fiat,8C inteftina eius integra exinaniantur, ita ut in caput inteftina fuffleniur,& per nouiflimam par
tem ftcrcus exinanitur,aqua lauantur diligenter,&l ficimplentur admixto liquamine, 86 ab humeris
confuitur,S( mittitur in clibanum.cum codum fuerit, perfunditur ius bulliens latfie.Pjper tritum. Ii
quamen.carenum, defrutum modice,fic 86 oleum etiam:bullienti mittis amylum: uel rete mittitur in ;»
retiaculo uel in fportella, 86 diligerer confiringitur,86 bullienti zyma cum modico falis fubmitti tur:
cum bene illis tres undas bullierit,leuatur, 86 denuo bullit cum humore fupra fcripto,bullienti condi
tura perfunditur. Aliter hoedus fiue agnus iyringatus; Latfiis fextarium unum, mellis uncias quai
tuor.piperis unciam unam,falis modicO,laferis modicum,da(fiylos tritos otSo , ius inipfius olei acca
tabulum,liquaminis acetabultim.mellis acetabulum,uinl boni heminam, amylum modice. Hoedus
fiue agnus crudus: Oleo, pipere fricabis,et afperges foris falem purum multo cum coriandri femine:
in furnum mittistafiatum inferes. Hcedus fiue agnus Tarpeianus: Antequam coquatur,ornatus
confuitur. Piper,rutam,fatureiam,ccpam, thymum modicum: 86 liquamine collues. Hoedum maces
rabis infumo in patella quae oleum habeancum percoxerit,perfundes in patella impcnfam:teres fa-
tureiani,cepam,rutam,da6tylos:liquamen,uinum,carenum,oleum: cum bene duxerit,impcnfam in 40
difeo poncs:piper afperges 86 inferes. Hoedus fiue agnus pafticusiMittes in furnum, teres piper,
rutam, cepam,fatureia,damafcena enuclea ta,laferis modicCt,uinum,liquame 86 oleumtuinii ferues
colluitur in difco,ex aceto fumitur. Hoedus laureatus ex la(lle:Hoedum curas.exolTas, interanea
cius cum coagulo tolles, lauas ; adi} cies in mortarium piper, liguflicum,Iaferis radicem, baccas lauri
duas, pyrethri modicum, cerebella duo uel triathate omnia teres,fufrundes liquamen, temperabis ex
faletfuper trituram colas ladlis fextarios duos,meliis ligulas duas,hacimpenfainteft(na replcs,86 ftn
per hoedum componis in giro (quidam legit zirbo,id efi omcnto:)86 omentum charta coopcries,fur
culas:in caCabunj uel patellam compones hoedumtadijcles liquamen , oleum,uinum: cB ad mediani
coefiuram uenerit, teres piper,ligufticum,86 ius de fuo fibi fufFundes, mittes in defruti modicum te« ,

res,reexinaniesincacabum:cum percodus fuerit,exornas,amylo obligas 86 inferes, Hucuf^Api- f

cius lib.8.utdixi,cap.6. ^fPulmohoedinus (ut feribit Aetius in ratione tiifluscolicorumlib. g.ca.
jo.) bis alFatus ac in cibo acceptus,fuperabundans alimentum fubtrahere uidetur: Quiuero eum Ia
fle replent, deinde^ coquunt,aut afFanquoluptatis gratia non utilitatis reljieflu id facifit : mtilto^
magis qui eum frttlfatim concifum in farragine torrent . ^Ventrem cum intefiinis noftri in nimiis
86 hoedis priuatim nominant bdS 6to^:quac quide elixa 86 aromatibus codita initio mefac apponut.
G
Celfus libro p.cap.y.docens curationem communem aduerfus omnes morfirs ferpetium:Si netp
qui exugat,inquir,necp cucurbitula eft,forbere oportet ius anierinum.uei ouillu, uel uitulinum, &
uomere:Viuumautem gallinaceum pullum per medium diuidere, 86 protinus calidum fiiper iiub
nus imponcre,fic ut pars interior corpori iungaturiFacit id etiam hoedus agnusue difcilFus 86 cali. (g ,

da eius caro ftatimfuperuulnus impolita. fl^Aliqui carnem recentem hoedortim, (uulneribus ex

iflu ferpentium illigant ; ) pilo fufFiunt:eodem^ nidore fugant ferpentes. V tuntur 86 pelle eorum
recente
 ,

DeHoedo. G. Lib. I. 517

recthte ad plagas, Plinius. Hoedorum pilis fufflri uuluas utile putant,Plinitis. Ad inflammatio»
iics tonfillarum anginas, gallinae lioediue itifculo utere, Galenus Euporift.i, ij.
f Hoedifanguis (Ticcus, apud Galenum lib.i.deantidotis;utiliflime in antidota mifcetur, Dio.
fcorid. Sanguis caprinus decocflus cum medulla contra toxica uenena fumitur , hcedinus contra
reliqua, Plinius. Sanguinis excrcationcs reficit hcedinus fanguis recens ad cyathos ternos cum a.
ceto acri pari modo,feruens potus, Plinius. Porro quod de hoedorum fanguine prodiditXcnocra
tes, ratus id ob aceti miflionera pofle aliquid efficere, perfuafi cuidam in agro degenti, qui rei rufti.
cae quide ftudiofus,fed primis difciplinis eruditus erat.ut experiri ueller. Is retulit fe in duobus fan-
guinem expuentibus ufum,nonnullam utilitatem expertum. CSeterum illorum ncuter,cx ijs quae
1 0 mihi narrabat,ne(p ex arteria,nc(p ex larynge aut pulmone expuiffe uifus eft. Xenocrates igitur in

primo libro De percipienda ab animantibus utilitate, ubi de hcedis dlflerit,fcribit in hjc uerba: Ad
haemoptoicos,hoc cfl fanguinem fpuentes , admodum utilis efl hoedorum fanguis : oportet autem
r)ondum(Marc. Vergilius perperam pro nondum habetnuper) concreto plus minus menfura fc.
niicotylg tantundem admiicere aceti acr/s,id^ feruefaiSum trifariam partiri, Sf in fingulos dies fin.
gulas partes exorbendas dare.Itaij licebit tibi forte fortunain agro deprehenfo ubi reliquoru fue.
,
nt inopia hoc uti, cum citra periculum id experiri poiris,Ga!emis de facult.fimplic. lo, 4, Sangui.
nis hcedini recentis, antequam congeIetur,imcia cum aceto mlxta,8i: triduo pota, uomitui (malini
excreationi ucl fputo)fanguinis conferqitcm^ agni, Auicenna. Sanguine hcedi in cibum forma-
to, quem fanguiculS uocant,ad coeliacos BC dyfentericos afFedus quidautuntur,Plinius. Hoe.
lo dorum adeps minus tum calidus tum ficcus cfl quam caprarum, Galenus, Noflri ex adipe de 0»
mento hocdifumpto.&flillatitiorofarum liquore macerato, in libras tribus uel quatuorcaphurs
drachmis admixtis, unguen tum parant ad fifluras labiorum &; narium utile SC mulieribus tum a=
,
lias tum nefacies a fole aduratur expetitum. Galli BC Itali pomatum uocant quoniam
,
odoris com=
inendandi gratia poma adtjciunqhoc fere modoiMala quinij decorticata BC in partes diuifa.S; ca.
ryophyllis infer (fla, in rofarum liquore mofchato macerantur quatriduo. Deinde addut adipis hee-
di recentis libram,& fimul ferucfaciunt in balneo Marij(ut uocanOdonec omnia albefcannmox cu
praidicflo rofarum liquore abluunt, ut totum fiat album &
, in uafe uitreo reponunt. Sunt qui odo»
ris gratia, algaha ucl mofchi uel utriuim parum admifeent. Apud nos qtiida
tragacantha,ceruflav
eeiacflis caprini nonnihil admifeent. Eifdem uiribus praeditum aut etiam efficacius
uidetur, quod
;o uulgo unguentum album caphuratum uocat,olco rofaru.-n.cera alba, ccrufra,albis ouorum mixtis
cum modica caphura.Poiret BC calx uiua.prsfcrtim lota admifeeri , utin illo Sexti ad labiorum fif-
furas.Scpum capreai(tribuit autem caprete eadem fere omnia quae alij capr5)8f adipem anferintim,
BC medullam cerui,&: cepe cum refina iimul BC calce uiua,fac ut malagma ; mire fanat labiorum fif.
furas, f Feminum hcedi cinis inteflina rupta farcire mire tradinir Plinius. Sanguinem Cftit,
.

Idem. E lacfle mulieris proficit ad cacoethe,Idem. ^Ariftotelescoagulumlaudat exinulofeuhin

milo . Nicoon{ut Nicandri Scholia citant , SC Hermolaus in Plinium 11.41.) in libro de difficulta.
tibuSiOptimum coagulum ait hinnuli,lecundum leporum, tertium hcedi. Marcellus Verg.non re-
(Se agni pro hoedi in huius authoris teftimonio pofuit.Coagulum hinnuli,leporis,hcedi,laudatum;
prateipuum tamen dafypodis,Plinius. Lcporinocoagulo pares habctuires,coagulumhcedi. agni,
^0 hinnuli, a^c. contra aconiti potum in uino , BC concretum lac in aceto , conucnienter aflumuntur
Diofeorid, Reliquas uires,utpotecommunes,fed leporino praecipuas in Leporis hifloria dicam.
,

Coagulum hcedi contra potum cicut*(lege aconiti,ex Diofeoride) prodeft : ei^ qui fungos come»
d(t,Haly. Plinius priuatimeomendateotra uifcit,(ixianchamslconte:)&; chamxIeontealbu,acfan
guinem taurihum,contra quem BC leporis coagula ex aceto bibatur. Contra paftinaca BC omnium
marinorum itflus uel morfus coagulum leporis uel hcedi uel agni, drachmae pondere ex uino fumi.
tiir,Plinius. In profluuio fanguinis hcedi coagulum bibi utileputanqPIinius, Et alibi, Coagulum
hcedi tertia parte ex aceto potum fanguinis excrcationes reficit. Ex aceto fanguinem fiftiqPlinius,
Magnitudine fabae in uino myrteo remi(rum,a: ieiuno coeliaco potui datu,elficaciier prodefl,Mar.
ccllus. Cceliacis BC dyfentericis coagulum hcedi in uino myrtite magnituclinc fafca: quidam
propi.
^0 nant, Plinius. Coagulum hoedi aduerfus alui profluiiium Hippocrates laudat, ut dixi in remedtjs
ex cafeo caprino. Acerrimo aceto maceratum aduerfus muliebre profluuium ieiuna: propinato,
Galenus Parabilium 1.75. f Ebrietatem arcet pulmo apri aut fuis affiis, ieiuni cibo fumpms eo
diceitem hcKdinus,PIinius fif Symeo Sethi. Pulmonis hcedini combufli cinis prurigines
oculorum
difciitiq&fcabras palpebras emendat, fi quafiflibium inipcnatur,Marccllus. Vrinxincontinen.
tiam cohibet ueficafceminac fuiscombuflaacpotailtem hcedi, ucl pulmo, Plinius. I|[ Hoedorum
lien impofitus lieni fedando prodcfl,Plinius. ImpOfitus lienem digerit,GaIenus
Parabilium a.40,
Hcedinus lien.fimiliter ut hircinus, fliper fpicncm infantis adpolittis BC tumores BC dolorem cius
,

emendabit, Marcellus. ^ In monte Atlante GctUli,qui cuphorbiiim legunt, hotdinolatSe adulte»

rant,fed difeernitur igni. Id
enim quod fynccnim non eft.faftidicndum odorem habet, Plin. De
Uefica paulo ante
diximus in pulmone.
H.
Hcedus animal cfl ex capra genitumlquod nome doifliores pleritj ciim oc diphthongo fcribunf|
D 5
 '

518 De Quadrupedibus '

prxpofiia afpirati’one,pauci(Timi cum eadem diphthongo,fcd abf^ fpiritu multi afpirant quidem,
:

feddiphthongumxlubqciunt.Grammaticiquidam batdostcs^ottiiwt/ deriuant, qua quidem ra,

tione l'ci ibendum foret ardus, quod nufquam rcpcritutr.lfidoruSjUt dixi in F. ab
edendo. Alij dentt^
bcedum didfumuoluntquafifoedumlinguaSabinajinquaF. Hterainafpirationem uertitur. Flos,
duluseria&(ihordiI]us diminutiualeguntur, EtTyburtino ueniet pinguiffimus agro Hccdulus,
luuenalis Sat. ii . Die igitur me tuum paflerculum, gallinam, coturnicem, Agnellum,ho2CilIum,
Plautus in Afin. Graece hordus dicitur,ufqj ad tres uel quatuor inenles,deinde xiVt^'©- »;
(quod etiam de hirco nondum adulto inuenttur, ut iupra dixi,) donec pariat &
mulgeatur a partu ;

iam yiitc^xSCxif nuncupatur : De mare uero cum adultus eii 7p(tj©- dici,tir, Vaiinus.

chiuSjEiymologus, Vatinus. A-ySe m riit.Pollux. EE«ft«s,xin^©', Hefychitis , V

arinus,

XiVtyei, capra- hybcrn;c,ucl hirci, uel hoedijHefychius. Chimari inter hoedos &
hircos attate media
ftint, Varinusex Ariftophane grammatico. igo-twjoues tenetf,iiel

hoedi hyemc nati, V arinus & Hefychius.Ef j-m Homero dicuntur cU neyriu npci «trei.A i^u

is tu «aisiii.Scholia in Homerumthoc eft capella: tenera, S;rofcldat,uel minimf na.

tutnam herferos eft.Hinc interpretantur nouellum,rofctdum,tenerum,humidtini,
pulchrum,recens,purum;&i5Siri« limiliter,itcm uerna. Kayitwe-jhoedus, Hefychius dC arinus;V
a quibus niy^x etiam pro capra exponitur , ex Gortyniorum dialedio. apud Rho.
dios didi funt htxdi in lege quadam Si riii
,
arijiiMmii uAfifttresfiilvot, id eil , qui frugum
culmos iam depafcercntur,Hefychius&i Varinus. ^Epitheta; Nem oucs,had!^petulci Floi,
ribus infultent, Vergilius, Splendidior uitro , tenero lafciuior hoedo , Ouidius ij. Metam. Lafci.
uumpecus,&:uiridin6utileBaccho, Datpoenastnoruitiamtenerilledeo, Martialis. AptidRa.
uiiium leguntur etia ifta,Tenellulus,Petulans, Vagans, Corniger,Mollis,Laden5, Pinguis, f Eri
phiamhelbam multi(magi)prodidere;Scarabeumhaecinauena, (id eft, caule) habet, iurftimdeor.
fum decurrentem cum fono hoedi, unde &) nomen accepit. Hac ad uocem nihil prarftantius elfe tra.
dunqPlinius. Videntur fane magi hoc ex ea remedium ad uocem commeti, quod uocalis aut fono.
rus potius in ea fcarabeusCfi crederelibet)difcurrat. Eriphia(ut habet Ruellius tanquam exPlinio,
mihi Plinij locus iam non occurriofeptem lanuginofis ramulis aptj modo foliatur purpureo flore, ;

Bl eo quidem perenni, femine fabaceo, totidem radiculis quot ramis. Vidimus (inquit Ruellius)in
editiilimis montibus inter faxa herbam aptj folijs, ramofam, leui lanugine pubefeentem, purpureo ;•
flore adhuc exitu autumni 8i per hyemis initium emicante,fcmine fabaceo, ramulis pluribus,folia.
tis,rubentibus,radice craflajlonga.Sed no animaduerti fi tot radiculis fibrata efleqquoteft ramulis
brachiata, eam tamen crediderim ranunculi genus efle.quod flore purpureo a Diofeoride notatur,
Erificium(ut habet liber Galeno adferiptus de fimplicibus medicamentis ad Paternianum cap.ijy.)
herba eft qira in fummis montibus inuenttur, folijs apij, thyrfulooblongo:in cuius fummofiofcu.
Ius quafi uiolaceus eft,S^ femen in medioiradix ad magnitudinem K
tialetudine in fpecie cepa; cb«
longae, Si ueluti ad unBextuataf.habet^ radices alias qiiacXic radiculas minutas elateribus emittunt
nigro cortice claufas.hacc ipfa uiribus eft aconito fimilis Si thapfiaqproprio guftu omnes illas prd-
baredeuita, ^EriphaSi Parthenia , nomina equarum Marmacis proci Hippodamiae ab Oeno,
mao occifijCaclius, H<xdi,ftellae dup funt, quas Auriga (quod figntim coelefte eft fuper cornua
^
Tatiri)in manu tenet. Poets nimbofos 8C pluuiales cognominant, quod eoru ortus &C occafus gra.
uiflimas excitet tcpeftates. Quatus ab occafu uenies piuutalibus hcedis, V
ergilius 9. Aeneid. Hmdl
'
pridie nonas Otftobris oriuntur tiefpere, aries medius occidit, Columella lib. 1. V
/de fupra in Ca-
1

pra fydere. Eriphus poeta comicus fuic,cuius fabulae feruntur, AeoIus,Peltafts, Meliboea, tefte
Athenaeo lib.i4.Suidas. Phileriphos,nomen ruftici in epiftolis Aeliani.
^ b. xietit.-TO V
im teif mi' ijysit, Hefychius Si arinus : facci forfan aut perae ex pellibus
agninis hoedinisue.Chorion alias fecudas (ignificat,fiue inuolucru quo foetus in utero inuoluinir,

f c. Subrumari dicuntur hoedi(uel agni, unde agnus fubrumus)cum ad mammam admoucn,

tur,quam alij dicunt rumim, (fic enim lego)uel quia rumine trahunt lac frigentes, Feftus.
^d. De hoedo qui tigridi familiaris fuit, in Tigride dicam, Captilus eft auis quam uenatur j*
dracojcum debilitatur in uenando hoedos 8f arietes, Sfc. Syluaticus.
^ e, Strauit pelliculis hoedinis IcSlulos Punicanos, Cicero pro Mtir, ^ Hoedile ftabtilum Iioe*
dorumeft. Nec uirides metuunt colubros, NecMartialeshoedilialupos,Horatius i.Carm, Ver
mem qui in Indo flumine reperitur feptem cubitorum longitudine, capturi, agnum aut hoedum in
hamum implicant, Aelianus.
V
f h, eteres Graeci hoedorum,agnorum,uitulorum ^ infpeiftis intefiinis futura prpdicabant,
Gyraldus ex Paufania. Bacchum eriphon ditftS fiiifle Hefychius SCVarinus meminerunnPhiir*
nutus hircum fuiffe Bacchum, ut fupra narraui. fFatinores diuina nonis Decemb. de hoedo K
uino fieri folebat, Horatius tertio libro Carm. ad Faunum ipfum canit, Si tener pleno cadit hoe.
dus anno, Sfc,
Anus hciedus,rjiKi;i teifS-lApollodorus apud Zenodotum (Hefychium, Sf Varintim) ait a.
num quandam fuiffe quae ditfta fit Bripha , (legendum Etiphia) quod in tiirginitate confentiiSet!
perinde
 Dc Capris Sylucftribus. Lib. I. 519
pfrindc quaRcademS; anus eflet per xtatcnij&puella, quod adhuc innupta. Sunt qui tradant Io.
cuftam agreftem a nonnullis mantin appellatam, in Sicilia «i/i/ appellari. Aiunt aute quod,
cuncp animal afpcxiireqilli mali quippiam accidere. Proinde in mulierem ueiieficam fafcinati i. &
cem quadrare uidetur; quod genus apud Horatium Canidia, Erafmus, Apud Suidam legimus
TfctSt nzuf®-,in eam quae uirgo confenuerifper translatione ab aruenfi locufta, quam yfxSii nzii^lui

6i mantin uocitant, f
Sic canibus catulos fimiles,fic matribus hocdos, &c, Vergilius Aeglog, i.

DE CAPRIS SYLVESTRIBVSr
hie rupicapra cjljn Ucketiorm monti*
H$ apud Rhatos er Valefios prafertim frequentiSf

de qua inferius in hoc capite feorfim agetur.

APRAE (fyliiefti'es)inplu
rimas fimilitudines cransfi*
gurantur. Suntcaprear, r\X'
picapr^,ibices;Sunt S^ory,
gcsjdam», pygargi, ftrepficerotes, mub
ta^ alia haud ditYimilia, Sed illaalpes,
Iiacciranfmarini fitus mittunt, Plinius
^.^j.Pfjeter haec, plura etiam Grajci no
&
mina habent, alia Hebraei, ut mox ap
parebit, qu«quideni inter fe conciliare
difRcillimum eft.Non folui enim recen.
ticres multa ex his nominibus non in-
tclhgiint,& confundunt, 8^ alrj aliter in
uidentur,quod inde colligimusiqiioniam Latini Grarcis fubinde nominibus utuna
faris intellexiiTe
tur,ut funt dorcas, pia tyceros, pygargus, Itrepficeros, bubalus,oryx : nimirum qiidd cum Itali* pe.
jg
regrinahxcgencra eflent, praeter dorcademjperegrinisquoqjnominibuautineceirariafuitiquod
tame minus moleftum nobis efler, fi accuratiores fingulorum deferiptiones irel ab ipfis ucl a Gr*.
cis habcrcmus.lVlulti fimpliciter dc feris feii lylucfiribus quadam fcripferunt, in Utratp lingua, id
quo<^ nimis obrcurcrcum omnia iam dida genera capr» fylueftrcs appellari poflint, Egoquarcuns
que de.capris fylueftribusjnon alio nomine adieiffo.fcripta reperio, primo loco quam maxime pci*
Iumperfpicueproponam,moxringulatimdcreliquis adurus.
^Capras nonnulli (inquit Ifldorus) a crepitu crurum d^^^las nolunt , unde eas creas (crepas poa
tius)uocitant,qu* funt capr* agreftesiquas Graeci pro eo quod acutiiTimc uideant
dorcas appcllauerunt. Morantur enim in exceliis montibus fi^quamuis de longinquo, uident
,

tarhen omnes qui ueniunt. Eaedem autem dC caprc*,e*dem ibices, quafi auices,ed quodinftar auiCc
ardua 8(excelfa teneant, dC infublimibusinhabitcntnta utdefnblimi uix humanisobtutibus pa-
teantmnde&meridiana parsibices(ibides)auesuocat, qui Nili Ruentis inhabitant. Haecitac^ania
malia in petris alcillimis commorantunSi fi quando ferarum uel hominum aduerfitatem perlenfe-
rintjde altiilimis faxoru cacuminibus fefe praecipitantesdn fuis fc cornibus illafas fufeipiunt, Haec
Ifldorus: qui fuo tempore dodiITimus habitus cft,nec
ullus opinor eo eruditior ab eius *tatead no
ftriufffifaeculitempus,quo bonae literae renafei coepere, feriptis aliquid mandauic.Sed quam inepte
tum alia quaedam in bis qu* iam recitauimus fcnpferit tum tria iylueftrium caprarum genera
,
pro uno acceperit, manifeftius eft quam ut reprehendendo immorari debeam. Similiter au thor libri
de natura rerum,capramfylueftrem,capreolam(fic enim uocat)8(i upicapram, unum animal facitt
quodinfuum genus feuiat, in alias autem belhas timidum 8(manfuetum fit:Cugi a canibus urge-'
ijo tur,inmontes altillimos confugere:plurimam inter mares difeordiam efle propter foeminas,
tempo
re libidinis.Idcm in Creta pulegrj paftu fagittas,quibus uulncratum eft, exigere feribit.
f In Italia circum Fifcelium dC T etricam montes mult* funt capr* fer^, Varro.In SoradfiFifcc
Iio(ut Cato feribit in Originu libro citante V
arrone)capr* fer* funt, qu* faliunte faxo pedes plus
fexagenos.Capr* quas alimus a capris feris funt ort*,a queis propter Italiam Caprafta infula eft no
minat3,V arro. Bcce fer* faxi deie<5* uer tice capr*, Decurrere iugis,alia de parte patentes.
^
Tranfmittutcurfu campos, at® agmina cerui, Pulueriilenta fuga glomeraqmontes^ relinquat,
Vcrg.4.Aeneid. Seruius hic feras capras interpretatur c jpreastEc bene aptat (inquit) deferipeio-
nem ad fpecies, ut ceruis campos, capreis faxa permittat. Atqui Ariftoteles capras fyliieftres in Afri
ca nullas efleferibir, ut ceruos quoc^tPlinius ceruos capreas in Africa efle negat. Rafis monta.
60 narum caprarum feuum codu cum pultibus, prodefte feribit pulmoni ulcerato. Diofeorides ca-
prinumfeiium fimpliciter in rorbitione,Plinius in pulte ex alica, plithillcis cpmmendantJdemPli.
nilis alibi, rupicapr* feuo ex ladlephthificum liberatum feribit-Quamobrem nihil refert an monca»
D 4
520 De Quadrupedibus
nas capras apud Rafim feras intelligas,aut domell/cas in montibus pafcentcs. ^ "MSt famer He*
bracis camclopardalin ctTe docui fupra',quamuis nonnulli capream ucl rupicapram exponanttqui,
dam adhuc ineptius alcen, iachemur, lib, Regum cap. 4. quidam capram iylueftrem ex.
ponunt, ali) rupicapram, alij bubalum , SC animal capra; magnae fimile efle fcribuni ; ego bubalum
eife coniecerim,non bouem fylueftrem.fed ex caprarum fylueftrium genere , de quo mfra dicam.
De ako noce, quam aliqui hircum fylueftrem interpretantur,uide in Ibice inferius. Alfclacha
(uetus gloffarum interpres alfuledati habet)e{l urina hircorum montanorum , ut patet apud Aui,
cennamlib.4.fen 4.tra(S.i.ubidocetmodumcofc<3ionisaIfelaha,AndreasBeIlunenfis.EgoinIo.
co ab eo citato nihil tale inuenio.
i5y<t apud Homerum IIiad.4. multis modis interpretantur pleritj capram fylueftrem; n
^ ,

Porphyrius eandem caftratam,quia faepius ferae caprae adultae dum In uenationibus fugiunt, geni,
talia attcrunt,& ita caftratur, Alij (/oc)W(/ exponunt Ttf «AisifuBK; alij Ii.

bidinofum,o\tiT/7iHSp nga tws oiripvxs oMoAtJh-ijj/talij dcnii^T inni ym.

fcwra «Aafi UvepjljH)^ tfvi/jUjuxu re/iWjimfril '^«gceewicSatrcd hoc fylucftri caprp, de qua Homerus loqui

lur.non conuenit. Sunt autem Homeri uerfus ifti.de Pandaro qui in Menelaum fagittS immilit,
AuTiV fctn/Aa: tt/f oe j/ i^eeAs «yd? Ajf iVjOy y(C TttT (Oiwj vwe cSjsVflia rv)(himg
Pirpsff tKjSaeroraw ^ BtfA«nB Tr^s oi/C VTTTi®' itiTnn TTiiypf,

Tev K^a t* Ki^aAwf nmf vxfif. KcUtk fiUB KXHNffttS K(^«o|d©'

ExKmdixKAfit cornua Scholiaftes exponit,quac extendatur ad fedecim palaeftas ,id eft, palmos,
reprehenfis illis qui a fedecim annis fic dida fufpicatur,quod %
annus Ut. Mihi quidem hoc fyl= u
ueftris caprae gcnus,ibexuidetur,propter cornuum magnitudinem. dequainferius. Eft 8iijitA®' •

inter hirci epitheta, ut fupra dixi. Vide Euftathium in Homeri uerfus iam recitatos, i jaA,«
,
tiAo»»
tieyds tfi(;^'l(a,Varinus. FydtSt/iW' «y^oaAswi^TyJiyflffifieAaiwycc Aucii.-u^ywgoiststfyoj./u/maWAsie.inepi.
grammate quodam , ut Reperitur etiam hirci epitheton tlxA©- in epigramma,
citatur a Suida.
te, ^ , Hefychius exponit capram fylueftrem, ,
Crctcnfcs uocant patres,
aut hircos fylueftres, Hefychius .-apud Varinum afpiratur. ^[Yivxd©', capra fylueftris , He.
fychius&: Varinus. f iVf*tj,capra: ferae, vspixiAtjlidem, yrnet,capra fera,Hefychlus.& vrr» ca
pra fimpliciter,& uomer aratri,apud eunde. Cenii appellatione forte intelligit Atiftotelcs etiam
capreaSjStl damas, 8<: capras fylueftres, Niphus. ^ Ayidwsisi, animalia quaeda ficdidta, Hefychius
&V arinusiGracci quidem platycerotes hodie iyjiVi uocant, «ya, Varinus 2C jo
Hefychius,quanquam hic no fuo loco fed pofi /iyfwi.hanc iiocem habet. Apud utruntf etiam Ayit-
df eodem fenfu legimus;«y;^idji quoqp alicubi, ni fallor,legi. ^ /iy«sp^,gcnus animalis, bui«
das SC Varinus. Legitur BC Myxlsfs in foemininogencre apud Suidam,<ed nudS nomen, Sigifmun-
dus Gelenius in Lcxico fuo lymphono xcyxfsfxi/ oC mixihiiAx picam uario colore inligncm nominat,
uocabulis ab eo repertis apud recentiores quofdam Grpeos, quibus &
agriluftram ceu Latinam uo
cem adiungit,qua; ad atgaftran allndit.
fxywfj poiTt TatAs.Tr&faTiay -rt xcxvxy^tx ^ vA«, dy TtsAAoy rnrvy oiuy^Mxixy 7t
iwe^ordlr, kAAcc &fcey K^xi?rvoi -n (laytiDw, xu^xAnC^I «s^viKoylUot
,

His uerlibus Oppianus lib.i.de uenatione ftrepficerotes didas intelligere uidetur ex fyliieftnS
caprarum genererquanquam ita conftrudus fit fermo, ut omnia non minus ad oues quam capras 4«
pertinere uideantur,quamobrem rupicapras intelligere malim , SC sfv^x cornua ad dorfum rccur,
ua, Paulo poft fane has capras uocat Myi$pat,uel potius myiy^as.ut in manuferipto codice reptri;8i
in excufts etiam poft paucos uerfus «iiyityp» habetur. Sed OppianI ucrbaaPetroGyllionanslata
apponam.Fer* caprp,inquit,noftris domcfticis haud multo maiores, fed ad currendum uelociorcs
funt,(toius in capite armatat cornibus.lAc fi quis cornibus ipfariim ceram infundit , uitac uiam,8f
fpiritusmeatum intercludit quod tenuis ipiritus per media cornua ad cor ipfum proficifeitur. In
,

hoc genere mater fuos pullos etiam atij etiam diligenter curat, Quam quidem maternam educa,
tionem filij cum pari ftudio compenfant. Et quemadmodum homines parentem setate affeda infir.
mumalunt&laUoriofj patris educationi fatisfaciunt:fic caprarum pulli, charos parentes fenedute
confedos tradant, pabulum nimirum fuoorecolledum eis porrigut, Sf exfluuiohauftam aquam ]«
ad potionem afferunt, acnimirum eorum corpus horridum lingcntes.nitidum reddunt. Quod fifo.
Iam matrem comprehenderis continuo etiam fuam capies teneram prolem. Eam fane exiftimares
,

tanquam uerbis filios impellere ad fugam, procul talibus gemitibus orantem:Fugite filij infeftos ue
natores,ne me miferam capti materno nomine priuate. Eos contra circum matrem errantes, dice*
res primum luduoftim cantum occinere,deindc humana fupplici uoce loqui t Per loucm uena.
tor terogamus,pcr Dianam ipfam, charam matrem libera, df nos infelices pramium fufeipe; flede
&
tuum durum cor.uerere deorum iura, genitoris tui fenedute. At enim cum uenatoris inexora-
bilem animum fentiunqfua fponte in uincula incidont,Sf cum matre capiuntur.

^ Eft BC aliud genus, quod ad ibicis feu Capricorni noftri naturam, nili quod maius eft, accede,
re uidetur,ab Aeliano in hec uerba deferiptum; Caprae ferae ad fummos Libycoru montium iierti. k
cescommorantur,adboum magnitudinem accedunqipfarum armi dfcruraiuxuriofis pilis fluunt,
paruis, frontibus rotundis, oculis raris, BC concauis, non ualde proiedis funt. Cornibus poft
ttbijs

primiint
 M

De Capris Sylucftribus. Lib. I. 521

primum ejtortum utriP^ ab alteris longe auerfis, &r aberrantibus, K incuruis, nOn enim fimiliter
atque aliarum caprarum reda exillunt, fed eatenus retorquentur , ut ad armos pertingant, Ex ca=
pris longe maxima ad faliendum habilitate funttnam ex cacumine in aliud longe diflans cacumen
cranliliunt.SC tametii fxpe earum quapiam, dum ex uno uertice in alterum fal tare contenditjob
ni
miaminteruallorumdiftantiam perprarupta faxa praceps agitur, nihil tamen Iteditur, iiecftada
uerfus faxoruduritiemmembroru refiftenti firmitate, ut nec cornua frangat, nec caput diminuar.
In fummis montibus plurimas,folertia quadam captadi captari) generis, nimiru uel iaculis uel rei
dodrina artis uenaticseinftrudi comprehendunt. lam in patentium carnporum
tibus.uel laqueis a
aequoribus quilibet uel tardus pedibus eas , quod ibidem non ualent ad fugiendum capere queat,
,

Io Earum pellis dC cornua aliquot commoditates habenqnam in frigidis tempeftatibus ad uim fr/goi
rum atque hyemem excipiendam palloribus & fabris materiartjs pelles mirifice profunt. Cornua
ad hauriendam de prxteriluentium riuorum confluentibus,aut e fontibus potionem ad depellen-
,
dam fitim.no minori ufui habentur, quam uel calices iplK tanta enim capacitate funt ut in bibendo
,
refpirare fit necelfe. Ab homine expoliendi bene perito cornu politum, nes mefuras capere
poteft.
f Idem de feris in Aegypto capris', quas feorpij non Itcdunt : In Copto, inquit,
Aegyptia urbe
6 C magna conficiendorum aliorum facrorum religione Ifim Aegypttj colunt, SC uero eodem culttl
hanc ipfam uenerantur, quo aut coniuges aut liberi a lugentibus afficiuntur; Vbilfis hanc reli-
gionem poffldet.ibi acerrimi ad pefliferum uulnus inferendum feorpij maximi uerfaniur qui uf
,
pcrculTerunqftatim interficiat ad quorum uitationem omne cautionis genus Aegyptij adhibent,.
:

10 fexcenta^ machinamenta moliuntur.ueruntamc lugentes ad Ifrdis fanum caprafer* ex omnibus

tegumentis nudar inter fcorpios humi iacentes ab horum acerbitate integr* incolumesm perma.
nent,ex quo fit, ut Coptitte eius caprini generis freminas ad diuinitatem 3C religione confecrent, dC
f eligiofiffime colant, eafdem^ Itidi in amore Sf delicijs efle exiiliment:c6nn-a ant mares immolant.

fPifces quidam nigri uenenati in Armenia reperltinturihoriS farina ficus cofpergunt, quas
in
ea loca quae maxime abundant feris diffeminant. Befti* primum ut ea attigerunt, flarim moriun.
turtut apri, ferae caprae, cerui. Sic, nam eiufmodi animalia ficuum Si farinarum auidiflima funt,
Aelianus,
,
f RVPic APRAS etiamCquarum figuram ab initio huius capitis dedimus) Plinio inter capra-
rum fylucftrium genera nominatas.adnumerare hic libet quoniam hoc nomen apud folu Plinium
jo legimus, 8f apud Grjcos (impliciter ferae caprae dicuntur, ut conijeiomam Sf magnitudine Si figu.
ra tum cornuum tum reliqui corporis ad uiliaticas proximius accedSt.quam ullx reliquarum.
Ha
forte funt uel cUyxsfui Oppiam', paulo fuperius defcriptatnec alia fortalfis Cretica didlam»
ni remedio celebres, de quibus infra dicam. Nomen a rupibus inditumtin ijs enim per fummos tiCr
•fantur montcs.Germani appellant fleino uel noflri in fixminino , alij in mafculino genere,
Rheti qui Italice loquunrur,camuza,Hifpani capra montes, ni fallor. Angli uuilde goote.id efl.fyb
ueftrem capram, PolonI dzyka koza,id efl,feram capram, Bohemi melius fcorytanlky koziik, quafl
Garnicum,feu(utnunc loquuntur)Carinthiacum hirculum quod ilb pars alpium ut uicinior Boa
:
hemis, ita eft notior. Capream forte Martialis pro rupicapra improprie pofuit in hoc difticho,
Pendentem fumma capream de rupe uidebis; Cafuram fperes,decipit illa canes,
40 Caprae genus fylueftre non magnum , curua ad modum unci habet cornua, quibus fe retinet:
cum per deuexa montium cadit, Albertus.Rupicapris cornua indorfum adunca,Plinius. Animaa
lia quaedam infirma habent cormia.quae parum aut nihil eis ad pugnam conferunt qualia funt in
:
capris montanis.quam gemeje Germani uoeant.Habent enim cornua parua Si inualida, qux non
tam ad pugnam,quam ad retinendum fe ceu unco, dum rupes fcandunt SC cadunt interdum, a na-
tura eis cocelfa uidentur , Albertus. Et rurfus. Animalium cornutorum qua apud nos apparent,
tninimum eft caper montanustqui rubros habet oculos, Sf cornu reeuruum.acutiflimum uifum, Si
gregarim pafeitur, lingua noftra gcmeic didlus.Cornua ei nigricant, nouem aut decem circiter di«
gitos longatmultis nodofis circulis exafperata, minoribus paulatim,in unco nullinris leuis dC acutus
fo eft, hami inflar. Parallela fere, hoc eft aquis undique interuallis furgunt folida ab initio tan.
, ,

tum circiter pollicis menfuram caua.Sf teretia magis quam domefticis. Mares a fiaminis in hoc ge-
nere nihil differunt,noncornibus,non colore,non reliquo corpore. Magnitudo quae capra uillatia
ca, paulo tantum altior , Sf corporis forma feris altis (utnoftriuocant,betnb* )^ett)il 6 /)(imilior.
4
•Color eis inter fufeum Si ruffum eft; qui tamen aftate magis ad ruffum hyeme ad fufeum uergit.
,
Memini partim albam, partim nigram diftintftis coloribus uldere. Certum eft colorem eis per anni
tempora mutari.Tota albj interdum, fed rariflime confpiciuntur. Rupes montium colunqut dixi,
non fummas tamen ut ibex,necp tam alte Si longe faliunt. Detendunt aliquando ad inferiora al«
pium iuga.Conueniunt fape circa petras quafdam arenofas,S<: arena inde lingunt, ut uillatica pes
cora falcm,quo lingua inertem pituitam defricenq&excitcnt appetitum. Cilli alpes incolunt Heh
uetij,hos locos fua lingua fnl5eit,tanquam falarios uel halopegia,appellant. Circa hos occultant fe
0 uenatores cum bombardis,8C pro more accedentes capras ex improuifo feriunt. Cum in ucnatio,
ne urgentur, altius femper afcendunqdonecnullus ad eas canibus pateat accclTusideinde cum ue.
natores per faxa manibus pedibus^ reptando fequi uident , defaxo in faxum traiifiliunt ac mon.
,
^22 De Quadrupedibus
tium cacumina petunt, donec nulla fcandendi reliqua fit facultastillic fe cornibus retinet, qualj&
fulpcndunnatcp ibidem uel bombardis feriuntur,uel in pratCeps impelluntur a uenatoribustautre,
lidlae, interdum quod inde icabloluere nequeantjillic per
eunt tandem, uel praecipites ruunt : quod
circa ibices etiam euenit.Moxadiui lacobi die, qui odiauo calendas
Atigufti notatur , frigidiores
montium cliuos petunt, ut paulatim adfueieant frigori. Audio captas aliquando cicurari pilus eis •

denfus eft,quamobrem pelles illarum quaehyeme capt* funt a pellionibus parantur , eo modo qiio
lupinse. lix pilis extrorfum uerlis geftaniur etiam pluuio tempore. Fiunt ex
eifdem chirotheeae pro
equitantibus. Cornua in jdibus hominum lautiorum parietibus affi'guntur,iingu!auneo deorfum
uerfoiuel bina eredia ut in capite fuo erant,pelli SC parti caluae adhuc hacretiatuel quod elegantius
elf, ligneo capiti ad huius animantis effigiem fculpto , inferta, ^Arupicapris nomen indidere i»

nohraies radici quam uoeat,gcmgcnwut5,alij tnutttumrB , quod affetSui colico mederi credanq
Rhtetorum quidam grafFoy,Sabaudi alacroiPharmacopolae uulgares doronicum.Hatcquanqtiam
natales habeat ipfos montium uertices,niuofos Si faxofos praecipue; 8C ipfasrupiu rimas, (ubiple.
runtp femper rupicapra: uerfantur;ut,uel quod ijfdem locis nafcatur, uel eo pafratur,didfum mihi
uideatur:)facile tamen in hortos tranfplantata comprehendit. In Prouincia Galliae fponte natum
in planicie uidi.Radix eft omnium dulciffima adfaftidium ferettranfuerfa , digito craifitudinemii
nor,ereberrimis conferda geniculis, ut polygonaton alpinS uocari poffit ; huic binae fibrae permuU
ta tanquam pedes utrin^ fubnafcuntur.quatuor aut fex digitorum longitudine, albae.fed ficejin-
fufeatur. Tota radix fcolopendrae infedi figura referuferuari per multos annos poteflinullisCquod
miror in tanta dulcedine)uermiculorum iniurijs obnoxia ; fuceus ei tam lentus SC pinguis , utnon j,
prorfus areicaqnec dura aut f ragilis fiat,natiui perpetuo fucci tenaxtquodidem in angelica uulgo
dida fieri animaduertimus.Florcs aurei,circinati,hieraciomaioriperfimiles, in fmgulis coliculis,
qui fete dodrantales funt, finguli, odore grato.Sd fubacri : folia hirliita, trientalia, quaeiniriolariora
paulaiim in mucronem fe colligut. Calfacei e &ficcarciudico in fecundo gradu. V ulgus apud nos
efficacem eius ufiim comta uertiginem credit.ea forfitan ratione, quonia caprse montansc,qUsefre«
qii emeream depalcifolenf,citracmncmuertiginem citato per aeditas Si pradpites rupes ferantur
cutlu.Genera eius duc, maius,quodmnolirisalpibusnafcitur,8f mollius effimimis, quod Roma*
Itum uccant.durius Si (olidiiis.Longealiud efle doronicum orientale, gtiftti feruete &
aromatico,
in multa Arabum medicamenta lequifiium.nunc non offendam : plura uide apud Ruellium.
^^Audiouenaiotesquofdam,exrecenti tiulnere fcattirientem huius animalis fanguinem for- j«
bete, tanquam infigne uertiginis remedium. Rupicaprae feui cyatho Sf ladis pari menfura de,
ploratum phihiiicumconualuiife certus author affirmat, Plinius;aliaslegebatur,n6rupicapra:,ftd
lupi Si capra.Nos tiillatica eiiam caprse feuumphthifin fanare, Slc.fupra indicauimus.
N Ci Cia infula capras fylueftres fagitta uansfixas didamnum herbam qufrcrcaiunt.Cutdc.
I

pafcantur,)hoccnimfpicula ex corpore eijci, Ariffotel. inHiRoria animal. 8^ in Mirabiltbus. Di*

damnum Cretae infula proprium eff.uimirabile.Sic.praeeipucaddiffieiles partus mulierum. Aiit
enim facilepolTe parere faciunteius folia, aut certedolores penitus fedant. Dantur bibedacxaqua.
Rara hae herba.Iocus enim qui fert exiguus admodB elt,eum^ capra dcpafcunt capeflenda cau,
fauoluptaris. Verum etiam quod de telis fertur,afFirmai. Capras enim fagitta transfixas,didainno
deuoratotclumetjcere, Thcophraflusdehifio.^.ifc. IdemDiofcorides fcnbitin didamnihiiloria:^»
apud quem etiam ab hac tpfa facultate didamninomina legum ur,jBtAst'Kf.©', Si tStAim ©-iSi abip=
fis animalibus quod diminutiiiS uidetur a ilf*©'. Beloacosfinqtiit Marcellus Vci g.) a te=
lorum remediouocatur, bclotocosob eandem caufam,&ed amplius quod paitus adiuuar.&aiic*
natrice dea Diana, Ariemidion. Didamnum herbam extrahendis fagittis ccrui mcnflrauere, per,
cuffl eo te!o,paflucp eius herba: eiedo (malim.eei ui menif rauere pcrcuffi , &
telo pailu eius herba
eicdofPlinius 8.17. Et rurfus ij.8. Didamnum offendere ut indicauimus , cerua utilnerata palla,
fiatim decidentibus telis. Non clt alibi quam in Creta. Et paulo poft, Etin Creta autem non fpa*
capris expetitur, (quod ex eodem Thecphrafti loco tranfiulit , ubi ille agas , id
ciofe nafdtur,miitf
^
uulnCratas.hac herba in cibo fibi mederi fcribit:)Hac PliniusiCorrupto atitem cef
eit capras fagittis .

uos uel cetuas pro capris Icgi.uelindc apparet quOd poflremo loco additum eft, mire^ capris expeti
tur.Addeauthores cmlres.quorum hic leftimonia citamus, capras non ceruos cITeconuenire, qua
didamnoutantur.Plimus certe ipfc alibi fcribitceriios inCrcta infula, praterqua in Cydoniatarum
regione non eflTe, Et Solinus, Ager Creticus (inquit) fyliiefirium caprarum copiofus eft, ccruo eget.
Lupos, uulpcs,alia^ quadrupedum noxia nufquam educat.Miror eruditos, bftrmolaum pracipue,
hos locos apud Plinium non animaduertifle, Creticacaprapaftu didaranileliseiedis.nonnegra
Uidis ctjciendi partus uim huic planta inefie oftenderuntf Hnc properare uulneraias iblum uideas;
didatnnum qujrere, didamnum fequi, Plutarchus iniibro Vtra animahumete, Cicero fciibiica
pra* in Creta feras, cum clfent confixa uenenatis fagittis, herbam quatere, quadidamnus uocare-
tur,quam cu guftaifer.t.iiigittas excidere e corpore dicut. Cretenfes fagttiandi periri, laculis petunt
capras,quain montium cacuminibus pafcuntur, Illauei dpercufla, ftatimccmcdunthei bam di>f*
dartine,& fimulacgiifta_rut,iacula tota excidBt,Aeliamis-lib.i. Variorn. Arabfi fedatores didatn,
nu uertunt pulegia lylueftre.qtiod nomen inter catera apud Diofeoride quorj ei attributBreperio.
Comm e*
 f &
Ccmreemorantur Cynthia capra fylueftres , a Cyntho mote Deli fic
nominata , de airibua
‘
Liraciaiithonsincettiepigrammaextat Amhologijlibro6.fecT.i-5,huiufmodi.
KvfffAs Sc^n-sn.myif-nSI Kf«vs Ka-miii dji-i/j-ili ot|«
OttvtKixiamniic^i^liyx.vvyMTilmvmi Ly^^araairmlKiHliitHcyxmxt. Brodeiisnon
ad capras fylueflres,fed cernas iielcapreas hoc epigramma eiTefcrlbinquodegono ‘

probarim aim
exprefle legatur i«;)/ti.Idem docet iiocabulum iytyyx paroxytonum in
qoibuidam exemplaribus le-
gi, ut fit proprium nomen uenatoris Cretenfis in genitiuo caUi
(quod nobis etiam placet;) in alHs ue-
ro txw* proparoxytonum,ut intelligantur arcus &
figmxCrifx) animalia petita tifientes. Citat aU
tem Etymologum ia didione BfcAvim,ex quo tamen de huius uocis fignificatione
ftami nihil poteff-
I • cuin propter terminationis fimilitudinem folum ab eo proferatiir.Debebat
enim (inqtiit) a ^a©- di
d £ sAii^^-jUt ab?xsi ’tX‘t‘©',T«Ai(t©'.T elemus qt jidem uirt proprium eft apud Variniim,
G.
I

De remedijs ex capris fylueUrihus.

remediorum ex capra demonftrantur: quod quidem miror, cum febti negetur
Millia
eiufdcm generis, quod numerofimmumciredixirnus, Plinius.
plior potentia feris
carere* A m
I Caprearum uires
medicas intra feorfim dicam: quanquam Sextus non alias fere capreis
i
attribiiitjquam Plinius capris
maiifiietfc.^ Syltieftrium capt arS fanguis abfceirus maturat,
Marcellus Verg. Ego apud Galenum
caprino fangumi fimpliciter hanc uim adferibi tniicnio.ut in
Taurino fangiiine didum eft. Syltie
ao ftrtum caprarum fanguis cum palma marina pilos detrahit.Plinius.
-
lyItieftnum,confertpanentibus telam oculcrum.Rafis.Albertus collyrium
f
Collyrium ex feuo caprarum
(quam uis culmo depra
liate apud eum Icgiturlnon ex fimo,fed felle eapt arum
fylucfiritim iiei domefticarum contra telam
,
oculi prodefte feribit . Seuimi montanarum caprarum confert
pulmoniulcerato, Rafts. Capra f
fyluaticK iecur carbonibus inaflfatum , &
per fe fumpttim coeliacos remediat : idemi arcfacftum
SC
tritum.a: cum uino potui datum,cettiftimeaiixiliabitur, Marcellus.
fCaprx fylueftris felcominen.
dat Diofeorides aditat ios oculorum aftcdus.Scxtus caprete.
Felhircilylucftris eft theriaca morfi
bus ueitcnofis. Auicenna, Capra; fylueftris fei priuatim prodeft contra fuftufiones
incipicntcs.ocu
lorum caligines, argema (albugines iiertit Marcellus ) 8( genarum (palpebrarum
) fcabritias Dio-
fcoridcs.Et rui ftis, Syliieftrium caprarum felle peculiariter pertmai lufdofi
fanantur idem potefl :

50 8^ hircinum,(hirci fylueftris nimirum.) Capr? fylueftris fcl feriprerunt quidam Itifciofis

(vmmAx-fty
prodcire,Galcnus. Plinius ad lufciofos &
uarios oculorum affedus caprj fei fimpliciter laudat. Col
lyriiim ex felle (feuo, Rafis;) caprarum fylueftr(um tiel domefticarum contra telam oculi iialet, AJ-
j
bertus.^f Calculos expellit fimum capranim inmulfo.efficacius fylueftriiim.Plinius.Rcmcdia qUK
Diofeorides attribuit fimo tuyij; eft caprarumin montibus agentium,fupra
adfcripfi tiiilati
cis:de ifs enim cum in montibus pafcuntur,intelligo,admoneiite ipfa fermonis fcrie.qua: talis eftiCa
prarumbacce,pr^'fcitimin.montibusagentiimi,etc.Necmoueorquoduem$Diofcoridistranslatid
hoc loco fylueftrium caprarum habec,
f H. Aiyitns.iaculumparuum&leue.cuinomcnabufuintienationecaprarum.nimirumfyla
ueftriiim.ut dixi in Capra. Ambrofta apud Diofcoridem Iccimdtim Romanos caper fyluaticus ap,
40 pellatur,S(:ab alijs artcmifta botrys
quibus nominibus ad diiftamnum accedit, qira SC ipfa artemi*
;

fton,&: dorcidion iiocatur. Vera etiam ai temifia toxotis uel toxetefia cognominatur,quaft SC ipfa fa
gittas trahere poftir,ditftamniinftai'. ^Capellam lylucltrem
Spartani immolarunt iamiamcontliefu
tictimAthcmenfibus,apudXencphontemlibt0 4 ,derehusGra;corum. K*t ti).«s%i'«,abomi,
f
nantis eft fernio,8t: malfi deprecantis,ini^ fylueftres capras auer tentis. Vftis eft adagione
Athenaius
Iib.i.Myrtilus,mqirit,afreuerabat,ueliitadcaprasfyIudtrcsnosrelcgansqusrentes,Hcgcfandrum
DelphtimincommentarijsiuisciusdicSionis nieminilfc.Ad capras fylueftres pofiiit pro eo quod
difficillimum efrctiniicnttqautquodnufquam eft.Citaucratenimex atithore teftimonium,
quod
mox Plutarchus negat apud illum extare. A d hoc proiierl-ium opinor allufit .Apialeius tn A Gno.firt
gens Pfychcn a Venere mitti ad arietes agrelks,Erafmus.Suidas SC Varintis
fcribimtlioc protter-
bium ufitatum ftiiffe ii<(7Kfitt,iatT &yxt-ccyfixit}>l 7csiy -rx waaihoc eft poft exeeratione
, aliquam,
ut mala uerterettir in capras fyliiefires. Nimirum fi quis mali
quippiadici uel nominari audiiiiftet’
flue contra fe.fiue fimpliciter, mox deprecandi
gratia fubijciebat wt’ &yxt iits.Hefychius hoc eir
ca morbos obferuamm ait, comitialem prtecipue.

de s t rep s r c er 0 te*

^ fylueflrfum genere firepficerotcs func: mittunt cos tranfmarfnf fitus, Plin/us. Et

t V
alibi, Cornua creda,rugarumt^ ambitu contorta, Si; in leuc faltiguim exacuta(utlyras dicercs)ftrc*
pucerori,qucm addacem Africa appellat. Vannus dC Hefychius, Nceplua
60 ufquam de hoc ansmaiireperio* Eft SC aliud geniis,ni fallor , rylucftrium caprarum, de quibus
1^
Oppianus dixit, quarum hiftonam exipfoCppianofua
pra narratu* . .
524 De Qmdrupcdibus
DE CAPREA SIVE CAPREOLO
ET DORCADE,
I
A P R E A jCapreolus QC dorcas, tria nomina, animal anum
l!
mea quidem opinione denotant: nam ne(^ Grammatici
II nccp alij feriptores fatis expreflerunt quid de his nomini»
I nomine Plinius dC alij ueteres u.
btis rcntircnt,Dorcadis
tUnttirjtanquam nullum apud Latinos uocabulum ei refpondcret.
Leoniceniis reprehendit Plinium quod capream QC dorcadem tan»
quam diuerfa animalia diuerfis in locis memorct,ut ucfpcrtilioncm
&ny(Seridem, SCc, Recentiorum pIerim,ctiado<f^ifrimi, utGaza,
Hermolaus, &c. capream uertunt, alij Cjrsrcum nomen retinem. Capream quo® recemiores non
omnes eodem modo interpretantur. Caprea didJa eft.quod quandam.iit ait V arro,caprat(lmi-
litudrnem habeat Sunt aiitCm fylucflres captar (Grammaticus quidam, non Varro) unde capreoli
difli.CapraE(fylueftres)in plurimas fimilitudinestransfiguranturifunt capreae, funtrupicaprf,8(e.
Plinius, Ecce ferat faxi deiefl* Ucrtice caprar, V
ergilius 4. Aeneidos ; Seruius capras exponit. In
Africa non funt caprae fylucllres,ut AriftoteleStiit Plinitts,capre{. Martialis eriam capream pro tu
picapra accepifle uidetur,non pro dorcade,ut infra dicam. Ego capreas quidem de genere capra,
rum fylueftrium efle concedoi id^ propter reliqui corporis frgtiram ; non item cornuum , quat ra-
mofaeis &ceruinis limilia funt ut mediae inter feras capras 8(ceruoshaturfceferi debeant, ut pia. n
tycerotes quoip Rupicapra uero,ibeX^dama,8( bubalus Aftif us, quae cornibus etiam Capraraaut
hircum reteninqmagis proprie caprae fylueftresmihi dici uidentur. Caprea igitur proprie di(53,ra>
mofrs eft cornibus,paruis,ncc de iduis (de quo pluribus infra dicafti) tefte Plinio: Hanc Germani
uocant.reb uel rtcbCquanquam Si ceruor um hinnulos aliqui apud nos fimiliter abilliucnominat:)
marem priuatimtecfrbectjfoeminamrecbjei^.Anglirodlllyrij frna,uel farna;Gal(ichieureauncl
cheureul fauuage. Hiipani zorlito.ucl cabronzillo montb.ltali capriolo uelcauriolo, 8( in famini
nogencre capriolauelcauriola,Licctpleri(p,(infuaqui^lingua)n6capfeam,fed capreolum, hifce
nominibus interpretencurtego certe inter capream Si capreolum noti aliam quam uel aetatis, uel fe.
xus potius differentiam inuenio.ut apud Grateos etiam inter dorcum, dorcadem, dorcalidcm,8(c.
Qui fuperiore feculo literas doc uerunt, capreolum pro hcedo per infeitiam interpretati funt. Ca* 5*
preolus dimmutiuum a caprcus,animal fyluefti e, Grammaticus quidam. Corydon apUd VcrgiliS
Aegloga X. Alexidi puero duos capreolos promitti t,his uerfibus: Prattefea duo nec tuta mrfiiualle
reperti Capreoli, fparfis etiam nunc pellibus albo. Bina die ficcant otiis ubera, quos tibi fertio.
Sparfos albo exponit Seruius , qui habent adhuc maculas a prima attate ucnientes, Acceffu enim
temporis mutant colorem,& eorum maculat effe gratiae minoris incipiunt, Capreolus (inquit
Alhcrtus)cornibus magis refert fpeciem ccrui; uifu elTe acuto fertur, uoce debili, (exile alibi dicit:)
quam tienator fibilo folrj imita tur.Sf alleiSum capi eoIum,quafi ad fui generis animal.profiliens in-
terfici t,autcapit.Et alibi, Caprcoli,qui ceruis cornibus fimiles funt, nonmutanc dentes qui cum
;

craffeicunt eis , state prouetitiores intell/guntur ; oculi eis pulchri, uifiis peracutus .abundant in
Africa ultra mare Carthaginis, ut Auicennaferibit Hos Auicennac capreolos , dorcades intelligo, 4«
alterius generis quam capras fyluefti es, quas in Africa effe negauit Ariftoteles.ut Plinius no tefle
capreas tranftulcrit,fi illat a capreolis no differnt fpecie.quod nos afferimus. Capreolos in Aeg/pto
capi tcftiseliMarcellinuslibroii.Repenunturetia in (jermania permulti , Albertus. Ccfuiap.
pellatione forte intelligitAriltotelcs capreas quocp.Si damas, 6(caprasfylueftres,NiphuS5ij. Ca.
prcaf multat capiuntur in regionibus Heiuetiorum alpinis.colore cernis no diffimiles.fed mole ror«
potis longe inferiorcsiqua uix capras arquant: ex quarum etiam genere fylueflres exiftimaniur.
Mas cornua in capite gerit fenis plcrun^ ramis diftiniSa. Si fceminat fuus maritus capiatur , alium
quaerit, eum^ fefum ad priftinac habicaiionis fu* locum adducit, Foemina iictocapta.maritus alio
difcedit,S( aliam fequitur coniugem Quamobrem callidi uenatotes, fccminasrardcapcrefolent,
Si fortuito captas interdum dimittiint:quod una aliquado famina complures capiendos adducat 5*
inares, ut feribit loan.StumpBiis nofrer in Chronicis Heluetiae.
'Zyzebi, eruditi lingu*Hebraic*capream exponunt: eius famininumeff, n^arzebiahilu"
datus quidam ceruum mihi interpretatus eft, deceptus puto obceruifimilitudinem. Legiturhaic
uox Deuteronomii cap.i4.inter animalia cibo permiffa : ubi Chaldaica translatio habet «'aw tha.
bia, (pro qua uoce in Atftis legitur cap. 9 wfii quod fonat
.
Arabica lac thabiu bift ylla-
,

btim.ut ufttconfona:Perfica Ibirahu; Septuaginta dorcas, Hieronymus caprea* Arabica uox

a: Chaldaica finitim* mihi Hebraic* uidentur, z liiera tantum in thuei t conuerfa. In tanto
iietcrum Si eruditorum confcnfu , non dubitabimus quin zebi fit caprea, feu dorcas : ut mini,
me approbem recentiorum illos qui damam , aut hinnulum exponunt. Zebaoth numero plurali
feminino legitur Canticorum cap.i. ut zcbaim in mafctilinoi. Paralip, 11. ubi Munflerus capreas 4 »
uclocescurfu exponit. Cibro5-Reg.cap,4. zebaim numeratur inter cibos lautiores regis Salomo-
nft.cum ceruis Si btibal;s,quos iachmur uocant.fif ipfis ex caprarum fylueftrium gencre.Equ.dem
coniec*-
 ,

De Capreis. A. Lib. 1. 525'

tonicccrimhoc animal apud Hcbra:os fic diflum elTe I pulchritudine, quam zebi iimiliter Uocant;
non enim oculis tantum, ut Albertus SC alij fcribunt,fed totum afpetSu elegans cft ftimaculis ftiis
,
mirum in modum placet,ut in delitijs haberi mereatur ; unde Martialis, Delitium paruo donabis
dorcadanato: laflatis folet hanc mittere turba togis. Cjterum in difticho quod apud eundepro=
ximc fequitur per capream intelligo rupicapram,ut infra dicam. Finitima huic apud Hebraos uox
eft etiam zaphir,hircum exponuncut zephira capram,Munfterus in Lexicis fuis. opher, foe.
tus cerui aut caprea,ut Dauid Kimhi interpretatur,his uerbis,’'3y iS Aftipulantur ei A.
braham 5C Salomon Cant,i.ubi fcribittir opher aialim,Graca translatio habet UKfiB(;;Hiero.
nymi,hinnulo certiorum. De uoce difhon.quam aliqui capream exponunt,in pygargo caprp fyF
lo ueftris genere dicam, n”t3abikerah,camelum dromadem figniflcat.utfupradixi.-quanquamHie.
ronymus Hieremia i, capream interpretatur , deceptus ut fuipicor quod in Aquila. Symmachi SC
Theod, translatione t/lfiiits legerit pro uel cS^iiuvs, Dorcadem &: capreolum qui Arabice feri
pferunt medici,uel eorum interpretes,gazel,ucl gazelum,uel gazellam uocant ut apparebit infe.
,
rius ubi de alimento ex hoc animalidicemus.Capreolus.ad Almanforem feptimo tertij, aKiranide
dorcas dicitur. Aggregator. A Syluatico etiam dorcas capreolus exponitur. GaZal uel azael Ara.
bice aliqui uertunt pro iaal Hebraica uoce,de qua in Ibice dicemus, Agazel Albertus damam
ex=
ponit,ut aliqui etiam dorcadem,fed utriqp unius generis ipecies confundunt, Caprea minima
eft inter cornigera qua explorata habemus, Ariftoteles interprete GazaiGr^ce
f
legitur dorcas, lib.
j.cap.i.departibusiK rurfiis ibidem. Bubalis capreis^interdum cornua inutilia funt : nam fi &
lo contranonnullarefiftuntj&i cornibus fe defendunt, tamen feroces pugnaces® belluas fugiunt. 3 N
placetiuerba funt Hermolaftqitorundam diftindlio inter dorcem &
dorcademiquaft' dorcas cerui=
nus pullus fit,dorx animal diuerfum I cum dorcas Ariftotelinon ceruUm,ied capream ftgnificet.
Certe Diofeorides in coaguli mentione dorcadem a dorco feparauit ; an (lego.non) ut eo dittet dor.
cus a doreade,quo certius ab intileo. Et in Strabone zorces,pro eo quod funt dorces,nifi uitium fit
in exemplari,legas,Hsc Hermolaus. Ineptior cft illorum fententia.qui capras Indicas longiflimis
aiiriculis,dorcades interpretantur, qiiamutpluribusreprehendi debeat. Origenes dorcada?^*
n ofics dici opinatur, Caelius. V
erba Origenis in Cantica eant, homilia fl modo eitis funt
quae illi adfcribuntur,haec reperioiDorcas quantum ad Grieca uocabula,nomen a uidendo atm cla.
rius profpiciendo fortita eft.Habetin natura fua , ut non folum iiideat ipfa
&
perfpiciatacerrimc,
jo fed &: alijs uifum praebeat. Alferuntnanip hqqtiiliusmedicinj peritia eft , inelTe huic animali intra
uifecra humorem quendam,qui caliginem depellat oculorum, &obtufi'ores quoij uifiis exacuat.
Ifidortis etiam feribit dorcades 4» lii didlas, Diofeorides inter coagula fimilcs,inqtiir,le.
porinouireshabent,coagulumhcedi,deindcagni,hinnuli,capreKlaticorniscutRuelliusuertit:ueI
ut Marcellus,dorcadis,capreae quam a latitudine cornuum platycerotem dicunt;) dorci, cerui, ui.
tuli, 6^ bubali. Graeca fic habent, cyroe, rtSga, i(gac/l,gafl;<il’S,K54
sAaif s,)(^ iii5(S,Xsa lysm Awxiay Coniuniftionem ^ poft iftjiiK»!©' , Hermolaus
, Ruel* &
lius nonlegerunqfed 7^ articulum,ut uidetur eius loco. Marcellus uero coniuniftionem expreffit.
Si duo diuerfa fecit animalia quod illi unum , in quo ego ei non aflentior. In eodem Marcello Fr,
,
rdaifarius reprehendit, quod platycerotem dixerit capream, Non enim caprea eft, inquit, quae pia.

^0 tyceros Grjce dicitur, fed diuerfum omnino genus ex Plinio, uolumine undecimo ubi de cornibus
loquitur, tradente, Aliorum finxit inpalmas,digitos^ emifit ex ijs,unde platycerotas uocant. De.
dit ramofa capreis, fed parua,nce fecit decIduaiEx quibus manifefto apparet animalia hac prorfus
elfe diucrfa,Hac MalTarius.Caterum quod no fint prorfus diuerfa, neij diuerfum omnino genus,
caprea Si platyceros uel dorcas platyceros,quod Maffarius nimio traducedi Marcelli ftudio dueSus
afleruiquel inde apparet , quod unum dorcadis nome utrifqj commune eft:id^merito,cum aliud
nihil, quod fciam,difrerat, quam cornuum fpecieiqua capreis fimpliciter diflis : teretia, alteris lata
funtiK praterea magnitudine, pia tyceros enim maior eft: fed de platycerote feorfiji agam inferi us.
Redeo ad iam citatum Diofeoridis locumtin quo dorcum capream, uel capreolu intelligo , cui cor.
nua non funt lata, ut dixi. Ntffilj/ uero,ld eft hinnulum, uix aliter intelligi poife puto,quam ut ad fe.
50 quentia omnia referatur,iiitulo tantum exceptoinam SC apud Latinos hinnuli nome ad huiufmo.
di animalium foetus commune eft,&aptidGrtecos iimiliter ufurpari reperio. Hoc fi cui non pia.
cet,doceat nos quid hinnuli coagulum a ceruino differat; quanquam V
arinus rrfoa» animal cerno
fimile elfe feribit, quod alio
nomine nff ds dicatur,fed fine claflico authorc. ^ De illo dorcadis ge
nere, quod mofchum odoramentum profert, alibi dicam in M. litera.
^ Pauidos^ iutiat compel»
Iere dorcas,Gratius,nifi legendum fit pauidas;nam dorx fceminini generis uidetur. idf| myx
(/ijixaf, Etymologiis. Aojrxecff , -711 ,<5« Z\ioy.yxmyj Etymologus, SC
V arinusAc^KiSj-^t/h^t^ylxy Imjyt^tctt/^iAiKtxy tA«i^B,Hefychius 3 ^ Varinus.fvfxtff, tuycs
yidct.Heiychius SC V arinus, Aij^sAce luis oTn^ioit Titxly Ksf«yK.
Asvs fcj(ef;,Suidas,
Myrtilus apud Athenaeum folum; non etia i/lgcavclr ufurpari dicit. Xeno«
phon libro i.de expeditioneCyri, hvnxayJi wTiclts ^o^my ovoyxyms^n^e iAxip&t
Camelopardali cauda eft pania ut
Siiidas. wAiViaij/, Oppianus. Gillius ceruorum uertit , malim
capreoIorum.Canes uenatici ut celeriores fiant, cerui aut dorcalidu uberibus aledifunt, Oppian.
526 De Quadrupedibus
Hic Gillius eandem uocctn damarum reddidit.Et licet in re ipfa fortaflis nihil interfit, ncgligcntia ta
men uocabulorum & inconftantia uertedi uiros eruditos non decet. AojuMjHwiAs.id eft lendes,Hefy
chius & Varinus. nrtTMjdorcadem.uel ccruum,uel leporem exponunt, Siiidas 81I Varinus Sed ,

cum jTfwKcct dicimus, epitheton efl: pro eo quod eft timidos, ^ id

eft fubito,Galenus in Gloffis Hippocratis,n5oit*,t»S</s,t|ai^r»E,d)“«<r©'. Hefychius . Hinc didia forte
EifoitirBit, TK ix xioty xf iSii/ aAif tTO, id eft farina ex hordeo nouotutpote prima , &
ftatim poft m aturita
tem fadf a;et ^ixts,i/a},vx Ixynvx sAttif Mii,» iD>^xx</lxij eft teneri ceruorum hinnuli, aut caprearu
gc
nus,a fubita nimirum celeritatetuel ut grammatici dicunt , os* mi) nyoiJtiSia oSi(/7ifo|. ixySxyxf, Vari-
,

nustHefychio fimpliciter cerui.Ide m^xxi ceruos uel celeres interpretatur,quod minus placet latn .

cum prox Grtecis etiam rorem fignificet, tenerum ceruae fcetum fic appellari inde coiecerim eadem „
ratione,qua herfat tjfdem hcedi uocanturtnam herfe etiam uel erfe ros eft. Damam Graeci proca iio
eant! Ariftoieles SC idonei fere omnes,Si Dionyfius aceruo non diftinguit.Philetas primigenios cer
uos procas dici uoluit: Ab hoc animali ProConnefus appeflata eft, Hermolaus. Ariftoteles ceruo 8C
«foxi fel negat: 8£ fanguinem eorum non fpiflari ait: Plinius utruncj de ceruo 8C caprea fi:ribit.qiian
quam corrupti codices capram habent, Gaza tamen proca uertit damam,uulgarem nimirum, non
Plini) damam intelligens. Idem Gaza, Aphrodifienfis problematum i,a7.<ft£i«sreddidit damas, ubi
inquiritur cur Jh^xHy^QC aliorum quorundam animalium excrementa paulifper aroma oleant. Ego
quidem nullius animantis alui excrementum odoratum noui praeterquam marns e muftelarum gc,
nere.Aphrodifienfisfortedemofchoaudierat, qui excrementum eft dorci feu capreoli peregrini,
non alui tamen,fed apoftematis circa umbilicum, ut alibi referemus . ^fOppianus libro a. de ucna:
*
tione poft ceruorum hiftoriam eurycerotas.id eft platycerotes fubiugit , de quibus icribitpcr omnia
ceruos efle, excepta cornuum latitudine,& ftatimiojxac (pro cftfxss puto, carminis ratione; nam Si
paulo poft, 0( alibi Jyfxxfi meminit fine ulla deferiptione propria)hifce uerflbus, Tis </!’ iu«A«ir«»
m io^xas^ Kxxwois l?M(foto t/liitxs.ftvoy iP twi vxru Svix-ny x^vtx TmyxuJisy , «« ts
PxfcSx^lxfiyC-tpfxyiAmiiCiSij^iiiiixfitxiiaxi, Hoceft,Habent Si iorci corpus ccruinum,8(pel,
lem undicp maculofam,non aliter quam pantherae.Hos igitur capreolos eife non dubitabimus.Mox
in bubalo, minor inquit euryceroteeft,dorco maior,c/!>'fx»nty’«pe!»(/.Etrurfus paulo poft,inter perdi
ces Si dorcos(Gillius damas uertit)mir6 natura confenfum indicattita ut 5C manfuetiinuicc fint,8d
in propinquo maneat, tjfdeinlocispafcatur.Quamobremuenatores capto dorco propofifc,per'
dices alliciunt,uel contra. Porro circa finem libri quarti, uenatores monent ne poft longum proli-
’
xum curfum dorco uel modice refpirare Si quiefeere permittant : pracipueenim eis grauem & mo=
leftam efle in medio curfu urinam.qua fi refpirando excreuerinqlongc tielociores poftea ferri.fCer
ui genus efl, quod Achainen Ariftoteles uocat, Alberttis corrupte halzanen. Si dorcadem interpre,
tatur . Alcheffeft animal quod dicitur gazella , di eft fimile capreolo, Andreas Bellunenfis.
f Daa
milla,id eft animal fimile capreolo de Han:Damala,idem,Syluaticus,fl'rn dorcadem,cuius uber a ui
perai(Sumfugentehinnulo(n^f<l(;uocant)unacummatreperijt, epigramma Polyani, Si alterum
Tiberi) Illi,Anthologij Gracilibro
i. feflione j j. Eft Si tertium ibidemTibertj,in dorcadem inmari

captam.Tiberius xw^Wdixiqquam Polyanus dorcada.Ki(«(is,cerui hinnulus, tener &:in fpelunca

adhuc iacens,quafi xsi/txt « Iti xtiiuniivx ^ 'y' jds aute,qui iam maior eft. Si ad pafcua exit,
iSi Ho^xy ttsa rtiaofisr©-, V arinus: Vel quafi njrtf©-, i noirr 7t©s rregaicji itHparx rrsf lente
^
7^« miriiifBmxdf; i<^ :pj3 oj«,oKtf«(<l™s fl Etymologiis , Varinus. Alij &
contra riHik hinnulos in prima atate uocant, xiitxJ^xs uero in ea qua iam ceruis,id eft adultis, proxi.
V
mi funt, arinus.Ki(,(ts,hinnulus,uel ceruus,uel dorcas,Hefychius. Minus equidem miror ueteres
Gracos unum uocabulum de duobus animalibus diuerfis ufurpatre,cum Germani noftrates etiam
iitruncp animal una uocereee}) appellent.Dorcas enim adulta cerui hinnulo fimilis Si magnitudine
,

aqualis eft. Apud Hefychium Si Varinum xturfis quoi^ reperias

pro ceruo,8<l xtiims,
»/8jaiOTj.EtKtj«$i&',pro *la;p©'nimirum,qualeuiffima auis eft. Ksfeijffs, per duplex («.hinnulus cerui,
Hefychius. Ki/tiiSi/!©- xfmiias iixloTs SjiSamyi^xxJds , Tiberius Ilius in epigrammate : licentia eft poe,
tica.Communiter enim per it. fimplex feribitur. rfj Phi </lvu xin MnShfxt HxiiuP,
m?Lxyiicij'f!rsyt-nytiiiavtsxis,iiomerusilUd.io, Tis/sKs AaAoTSf m xtirie?©-, Herodicus apudAthe j,
naum in fine libri quinti. Etymologiis cemadem hinnulum cerui uel dorcadem exponit Tfl« ef .
’

n
Kvn vts xiitxs, Sji xvvSii icpi&xnif S^oxA» , Homerus puto , citatur ab Etymologo, ix «Aayst
flfv&aAxiaiixvxKx Hxatri»! (fortcEx mwxs) ii™ j^vmxifxii xiitx<Ax. KtAiiits,^!/^»); lAit(ps, Hefychius
Si V arinus:malim nRfis quam raro enim ivpro i^.fcriptS librariorum incuria repetitur.
rti/foi/inon
B.
DeLibyco dorcadum 8(cemadum genere Aelianus hpc tradit: Dorcades (in Libya) quanquain
iielocitate funt mirabili, tamen inferiores funt in currendo equis Libycistearum aluus nigris uittis di
ftinguitur,reliqui corporis color rubetSi; pedes quidem eis longi funqcornibtis caput ornatur,ocu
Ii nigri,longiftima aures habentur. Kti«ds a poetis nuncupata , turbinis inftar celerrime fertur,fla,
fpecftatur.cauda eft tumpilofiftima,tum exalbenti,eius oculi cyaneo colore tinefti uidentur, 69
Ilis pilis

aures peraltis pilis referta,necp modo in terra pedum celeritatem oftendit, fed etiam cum in fliiuij
confluentem inciderit, ungulis pedumremigans.fludius perrupit, 6C uero in lacubus naiaregaudei,
unde
 De Capreis. B.C.D. E F. Lib.I. 527
iinde comparat: uirides iuncos SC cypenim depafeitur, Hacc Aelianus. Vitra Catadu»
fibi pafiutn
pa Nili procedens Apollonius ceruos Si capreas inuenii, Philoftratus.
f Cornlia animalium uacuafuntiuxta caput. ibi intrateorpus quoddam durii, fereoHeurri,
poris refertumipratter cornu ccrui,&: eorum animalium quae flmilitudine quadam cum ceruo con
«eniunt,ut funt dama^uulgaris,)capreolus, SC equiceruus, (alcen intelligit:) quae omnia nobis co-
gnita funt.a; eorum cornua folida efle conflat , fed poris intus plena, Alber tus. Et rurfus. Nullum
animal nobis notum mutat cornu,pratterceruum,& nobis (lego ei, nempe ceruo) couenientia ani.
malia. Atqui Plinius cornua capreis decidua efle negat. At Caelius ex Paufania ut ceruorO.fic dor.
cadum quotp cornua decidere SC renafei feribit. Belifarius rufos canes colore capreas referre tra.
|[> d!t.EiiSlu/ in epigrammate legimus. fInEyda dorcades non tranfeunt montes Syris ui»
cinos, Plinius. Hifpania dorcades multas producit, Strabo.
V
^C. enenis capreae, SC coturnicesj ut diximus, pinguefeunt, piacidiflima animalia, Plinius.
Dorcas dormiens oculos habet apertos, Varinus in AU(t,ex quo Caelius criam tranlcriplit.P7»| qui.
dem SC lepus SC dorcas exponitur,leporem autem oculis apertis dormire conflat. Capream nodu
cernere loan.Textor feribit: quod Plinius de capris feribit, de capreisfquod fciam)nemo. Nifi quis
ita interpretetur hKC Plini) ucrba,Caprasnegant lippire, quoniam eaiquafdam herbasedant: item
dorcades. Et ob id fimum earum cera circundatum noua luna deuorare iubent. Et quoniam notflti
a:que quo^ cernant, fanguine hircino fanari Itifciofos putant,H»c Plinius,
f Pendentem fum.
ma capream de rupe uidebis, Cafuram fperes, decipit illa canes, Martialis lib. ij. Videtur autem
j>e non proprie ditflam capream,fed rupicapram Plinij intelligere quae SC fummas rupes confeendit,
;

SC ab tjs pendere folet cum itenatores urgent, &cornua ad hac rem idonea habet, caprea non item:
accedit quod in proximo ante hoc diflicho de dorcade(id eft uera caprca)locutUs (it,qiiod fuperius
adfcripfi.BIondus etiam, qui his proximis annis multa edidit Roma:, caprea pro rupicapra accipe.
reuidetur:Caprea,inquit,faxaSi;rupesaliiflimas habitat, nimirum propter timiditatem. Vidimus
tamen SC manfuetum hoc animahnam inter homines deponit feritatem celerrime ut SC hinnulus
,

cerui.Ex pelle cius fimbriantur mulierS pellicea indumenta:fiunt SC chirothecae.Sfc, Eandem Cre-
ticam efle putat [fylueflrem capram , quae ditSamno (uel,ut ipfe inepte feribit, pulegio) depaflo fa.
gittas fibi expellat,

^ D. Tam difpar aquila: columba non eft. Nec dorcas rigido fiigax leoni, Martialis, Protidr.
bium,Caprea contra Iconem,infra ponam.
^E. Cynoprofopi uel cynocephali homines.qui poft uaftam Aegypti folitudinehabitant , SCc,
«X ucnatu dorcadum SC bubalorum uiutint, Aelianus. Dorcadum SC bubalorum,ranqua eiufdem
generis animalium, mentionem Simocatus etiam in epiftolis coniungit. (Jualis eligendus fit canis
qui ucnetur dorcos,ccruos,8f lepores, exOppianoin Cane celere docui, Capreas, apros, SC le.
pores in unum leporarium coniungi apud V
arrone in opere de re rtift. legimus. Nunc ut habeant
multos apros ac capras, (lege capreas)compluraiugera macerijs concludunt, Varro, In leporario
non lepores folum includuntur fylua,ut oUm in iugero agelli,aut duobus. fed etia cerui.aut caprae
(lege capretc)in iugeribus multts,ldem. Apros in leporario pingues folere fieri fcis Axi,Nam que
V
fundum in Tufculano emit hic arro a M.Pifone, uidifii ad buccinam inflata certo tempore apros
.40 SC tapreas conuenire ad pabulum.cum e fuperiore loco e pala:ftra effunderetur apris glans.capreis
uicia aUt quid aliud, Varro. Fer* pecudes , ut capreoli damac^, nec minus orygum ceruorum^
genera, 8d aprorum, modo lautittjs SC uoluptatibus dominorum feruiunt, modo qusflui acrediti.
bus.Columella 91. ubi deuiuartjs faciendis feribit.
^Capreae,inquit Blondus,leuinimo ceruo fimiles fuht,eade^ arte qtia cerui decipiuntur. Com
prehenduntur enim canibus, implicantur &retibus, at rarius quam cerui quoniam alpes SC mon.
••

tium Culmina incolunt. (Juamobrem infidiae in montibus SC collibus ponendae funt.In fyluis citius
capiuntur.Cauendumeftnc uenantes abeis Uideanturiquia procul etiam agnofeunt uenatorem,
fiC mox fuga elapfie occultantur. Cum uim canum SC inlidias uenantium prope fehferint, ex rupi,

bus quandotp prarcipitantunqUare SC rupes funt oblidendx.Circa Romam notS Anis infidfjs ad lu
men Lunac,bombardis aliquando traijciuntur.Ut cerui etiam, 8C urfi,apri^, Hacc Blondus. Capreg
cerui^.ut fgpius experti funt uenatores.fiantcm uentum petere currendo folent, ut refrigerari fpi.
ritus curfit laborantes uentopoflinuquamobrCm ad uenti flatum canes collocandi funt. Attrahi
enim ita a uento cerui folent SC caprej.ut nolentibus quandotp utnatoribus illa fugam arripere ad.
nitantur,Bclifarius. Sic etiam cerui latratu canUm audito, ut Plinius feribit, aura femper fecunda
fiiglunt,ut uefiigia cum ipfis abeant. Scythis SiSarinatisUenationesfunqintra paludes quidecer
uonim aprorum^, in campis autem onagrorum SC dorcadum, Strabo libro 7. Dorci quantopere
ament perdices.etscp propofitis illidantur , fuperius ex Oppiano retuli. Capiuntur et foltj fibilo
alleCii capreoIi,quo uocem eorum uenator iBiitatur,ut fupra dixi ex Alberto, SC pluribus dicam in
Uenatione cerui.
<0 ^F. D/pnofophiflis in conuiuio quod Atlienaeus defcfipfit,dorcades etiam appolita: ftinttquaa
rum carnem Palamedes Eleaticus onomatologos non infuauem efle dixit. Hic optata fa et nobis
fomenta calore V da leui, modicis mox^ coquenda focis> Bapt,Fiera de caprcolo-prefert auteiil
E X
 De Quadrupedibus
cum damse quam magis adufiam (id eft
, ,
ficcioris alimenti,) efle icribif, Dorcadis 'caro metiorfs
fucet cfljquam caeterorum agreftium animalium, 6^ ad humanum corpus quandam liabct familiari,
tatem,Iiumidis^£(i-nu!tasliiperfluitateshabcnnbus corporibusprodcft:Itemmorbiscolicis&i-o
mitialibusjfed ucnrrem moratur, neruis iua ficcitate conducit, SymeonSethi. Exfylucftnbuj
optima eff gazelli caro,deinde apri,Auiccnna. Carnes ferinae omnes prauac funt , ut qu^-ianguu
ncmierinum& melancholicum gfgnanngazellonim tamen minus malarfuntcaetcrisirasrcquunt
tur leporintejElluchafem. Carogazcl parum excrementi gignit, utpoteficca, Rafis. Nutrimcng
tum ex algazei frigidum 8(ficcumcft,Arabs quidam. Caro caprear0,authorcCciro,boni &C plu*
rimialtmenticitifanguinem tamen atrx bili conftnem generat. ^lus in caprea, ut docet Apicuis:
Piper, ligufiicum,careum, cuminum, pcirorclmum,rut«c femen :mcl,finapi, acetum, liquamen 8(
i»

oleum. Aliter iusm caprea aira:Pipcr,.condimcnium,rutam,cepam,mcl, liquamen, paflum, oleum

modice. amylas cum iambullrjt. Aliferius in caprca:Piper,Gondimentum,perrofclinum, origanum
modicum, rutamjliquamen, mei, paiTum & olei modicumramylo obligabis, Hadfenus Apicius
^Ex ccruo uel capreolo paftillus quomodo paretur, Platin^ uerbis dicetur in Ccruo.Ex capreo*
Io item quomodo fiat ius c6fumptum,cx eodem docebo in Gallina ubi de capo. Cerui anteriorem
partem in iufculo laridariocoqucs,lumbos alfabisiex coxis paftillos aut pulpameta facies.EadefiC
capreoli,damf,accapte^codura,Plarina, Cibartj genus, quod Germani uocaibofweflel.hoceftli
gulas aulicasjhoc fere modo fieri inuenio.CapreoIi pellis bulliat ^Tdepilata e!ixcf,dcindeiniigu!as
fcu tamas dodratalcs dC fcfquidigita latas fciifajco liquaminc,quod gelu in patina uocaqcodiaturi
G . De rcmcdtjs ex caprea dC dorcade.
^ Plinuis maiore proparte fimpliciier QC domcfticis tribuit capris uires,(ur Humelbergius ob*
ferirauit)quas Sextus peculiariter capreis;id quod non magni momenti efttcum remedia ex cis no
differant genere: fcd in co tantum quod fylueftria in plerifc^p efficaciora domcfticis jiMbeantiir. Am*
plior potcnna,inquit Piinius.fcris ciufdem generis (caprini,)quod numcrofilfimum circdixunus.
Sicui oiiumcrit diligentius inter fc conferre poteft (nos obiter tantumcontulimus) remedia qux
ab authortbuscoliegimusjprimum attributa uillaiicis capris:fccodd fylueferibus fimpltciter: terno
fylueftribus illis quas dorcadas Gracci,Latinicapreas uocant qua: hic in pracfentcm locum conge,
,
rimus. f Capreae torminofis in cibo profunt,MarceIlus:dyfentencos intelligojficcat enim e- & i

tinei uentrem caro caprearum,iu Symeon Sethi prodidit. ^ Cordis draconis pingue in pelle dor.
cadum neruis ccruinis adalligatum mlaccrto,eonf€rrcuidiciorumuidlori»magipromiuiint,Pli,ji
nius.Etpoft pauca uerba, Dentes draconis illigatos pellibuscaprcarum ccruinis neruis, mites prse.’
ftare dominos poteftates^ exor abiles:unde apparet eum dorcadem non eande exiftimafle cum ca.
prea,cadem nimirum ratione qua dafypodem a IcporcdifFerreputauit. Mulieri candida a peifiore
hysnse caro,e>( pili fepremA genitale ccrui,fi illigentur dorcadis pelle collo fufpcnfa ,
cotincre par
Itis promittunt,Pliniiis. Inter remedia aduerfus comitialem morbn. Magis placet draconis cauda,
inpellcdorcadis alligata ccruinisncruis. fbepumcaprc 5 ,& adipem anferinn,&:mcdu!laceruf,
cepe,cum refina limul & calce uiua,fac utmalagma,mire fanant, Sextus. Cerebrum caprese (ca«
praePlinius)per annulum traiedtum fi dederis infanti ad glutiendumautequamlacfugar, efficitur
nec caducus fiaqnecphaniafma incurrar, Sextus. fDorci coagulum eafdem leporino uires ha,
ber,Diofcorides. Lcpor(s,liinnu!i aut caprea? coagulum potum ex umo, nec non immiffiimcum
,

oryza? cremore coeliacos dC dyfcntericos iuuat, Galenus Parabilium i. uj.

^
f Cui oculi dolent, ic*
cur caprea: conti itum ex uino bibat cum aqua calida in feruore, fanabitur, Sextus. Idem remedium
ad CCS qui ab hora decima nouident, id efl,nycffaIopas feti Uifciofosjhuiufmodi prxfcrtbtr. lccur ca^
prea:(alij capr»,uide fupr 2 :)inaqua calida faifacoquatur,&: eius uaporem oculi excipiat, ex eas
dem aqua oculos foucant:fcd iecur edant,5:!'ex liqucfado inungatur. Qiudam iccur cius alfant
In craticula, Afluentem fapor em colligunt, 6(ex eo inunguntur. Qiiidam coiflum uel aifumie,
cur capreae cum pane edunt,
8^ idem bibunt. Capreae iccur combuftum &ajperrum,fangui.
nem Itftit, Sextus, Contritum, & ex aceto m naribus offultum , languinem mire fiftit, Sextus.
Ad maculSs de facie tollendas : Capreae fcllis drachmam unam , farinae lupini QC mellis dr a*
chmas quatuor commifees in unum &: exinde faciem linies limpidam faciem efficit, Sextus. Fcl
, ,

capreae cum aqua mixtum illitum in faciem a fole iiftam, fanat, Idem, Ad lentigines in facic.Fcl
^
,

capreatferuatiim illitum, lentigines de faciepurgat, omnes maculas extenuat. Item cum meile Si
nitro commixto, 8( fpongiacombufta dC fulphureuiuoad mellis craffitudinem rcdadium, SjC in fa-
ciem i!liEum,cmcndLit,Sextus. Fel capreae(caprae,PIiniiis) cummcllc Attico mixtum inunges, ca.
lig/nem potenter diicutit, clarita tem prarftat, Sextus. Fel capreae drachma una, QC modicum tii,
nicum meile utpoffitteri,inungcs,8L fanabis oculorum caliginem. Idem facit 5^ ad cicairicem,8(
argemara,&nepheIion,8(rglaucomata,&pterygia,(iex eofclleiniinganuir, Item cx cofellc inun-
gantur palpebra: cum oleris fucco,extradfos pilos non finit rcnafci.Facit &
ad ruptiones exidu tu-
nicularum cum lade mulieris tepido. Hoc autem fel quanto uetuftius fuerit tanto melius erit, Se.
,
xtus. Eadem omnia de capra: felle legimus apud Plinium ut itipra recitant, paucis quibufdam ua^ S*
,
rfanubus. Fel dorcados per fe ad claritatem oculorum laudatur: Hippocratis, ut putant,authorita«
te adtjcitutjquod in argentea pyxide idferuariiubem,Plinius, Allerunt
dorcadi intra uifeei a lui'
nioism
 De Capreis. G.H. I. Lib. 529
morem quendaminefle, qui caligine depellatoculorum.arobtulloresquotpuifus exacuat
Origc.
nes in Caniicaiego non alium quam bilis humorem inielligo. Ah tinnitum
& fonum auticularu-
Fel capreae cum rofaceo aut fucco porri terc,&: tepefadum auribus inftillato/anat,
Sextus. Fel ca
preac cum rofaceo, ut fupra, dentium dolorem fanat, Idem. Ad faucium dolorem
Fel caprex cum ;
meile Attico mifce,& fauces tange,mire fanat. Sextus. Ad omnia uitia qus in
faucibus nafeutur'
Capreae fel cum meile Attico.adiecSa myrrlia,croco,&: pipere teqiiis ponderibus
coques in uino do
nec contrahatur, &: ex eo fauces quotidie tange.donec fans fiant, Idem. Ad uentrem
folucndum*
Fel caprea fuppofitum ano cum fucco cyclamini herba &: alumine aliquantulum
aut anetho (nii
ti o,Plinius)combuftum,indito:caue ne haemorrhoides habeat,Sextus.
Idem Plinius de felle capra
to fcribitjutfupradiditimcft. Ad ueretri exulcerationem: Fel capreae mixtum cum meile autfucco
rubi appofitum, mire fanat, Idem, f Splen caprBte potatus torminofos mire fanat.Idem. Plinius
coeliacis capra: hirclue lienem aiTtim cbmmendat.
f Capras negantlippire, quonia etequafdam
herbas edant:itcm dorcadcs.Et ob id fimiim earum(quarcndum,an Caprarum tantum,
an ctia dor=
cadum) cera circundatum noua luna deuorare iubent, Plinius. Ad arquatos: Capre*
Herctis arida
(ritum cribratum, cochleari) mefura ex uini odorati cyathis qtiatuor ieiuno £<: loto
exhibc:fcbrici=
(antibus autem ex aqua eandem potionem, Galenus Parabilium 1,59.
H,
Qiicmadmodum capreolus apud Latinos diminutiutim eB a caprea , Bc dorcaiis k dorcadion
Graecis a dorcade.Bi&AO-.i/ls-Kpiyiti/.Hefychms.
apud Gratcos.caprea.dama, 6C alifs modis ex.
nf<)|
10 ponitur,utfupra«nonui,Longeahudfonatproxdi(Sio Latina. Prox (inquit Feflus)bonauox ue.
lut quidam uocant.Bgnificare uidetur , ut aitLabeo de iure Pontificio libro
la. Aliter proba uox’
utarflimo.
f Epitheta; Caprea pafcuis intenta, Horatius 4. Carm. Edules, Horatius i. Serth. Imbelles,
Ouidius I. Lafciuae flmile ludere caprcte.Hora tius 5. Carm. Sequaces: Vergilius
Fafl.
lib.a.Geor!
oues,atiidas(^ iuuencas.capt eas^ icquaces a uitibus arceri iubet,quod pitirimii eas
paicendo mor
dendo^ Ixdant.Seruius perfecutrices exponiqut fimile fit illi.Malejcp fequacibtis undis:nimirum
quod uineas perfequantur. V itibus a rupicapris nemo metuit : quare hoc etiam argumento quo.
modo haec duo genera fylueflrium caprarum differant, apparet.lbices altiflrma Occupat, Sipartim
defcendunt rupicapne defeendunt quidem, fed non longe , ita certe ut loca culta nunquam altin.
jo gant;capi eoIiinfcrioramontium,& colles, &
ualles.fyluascn ctia circa planitiem colunt. Caprete
celeres etia,a: fylueflres dicuntur inter Textoris epitheta. Fugaces.Ouidius i. Metam.
Vergil. &
(o. Aeneid. etcf OTAstof siuynx AjiurAic/'®!;, Agathias in epigramate:animofos uocat
capreolos, quod
inter fetales fmteum ludunt &lafcluiunt,timidum alias animal. Ktftis Herodiciis.
XBAi/ss, osyacoV ilb TtJitLKStyit hk Siiidas & Varintis : Hoceft, inBrtimen.
tum quoddaro ad punicndum,uel icutica ex loris caprearum. Anfdafaii/.circumfpiciens.Hefychiiis
8^ V arintis.
Ptilfus fi inter uallatus conquiefcat.ac mox cooriatur ticlocior A^KScMilaiy uocatur.id
,

dorcadilTans.qu» nuncupatio de animalis produtffa in ctirfu natura eft.Cslius. Mentio eius fit
cfl
apud Galenum, nonnullis caprifantem ueriercplactnt. f
Capreoli uitium cincinni funt intorti,
quia adlocum capiendum tendunt appellao, Pompeius lib. ;. Vitis caprea didla eft, quod parit ca=
40 preolumtis efl coliculus uiteus intortus,ui cincihnustis enim uites ut teneat, ferpit ad locu capiun.
dum.ex quo acapiendo capreolus didus, Varro de re rufl. i. 51. Noua circuncifis undiij capreolis
fpargantur in tabulatis. Plinius lib. i^.Graici helica uocant , de quo multa dixi in Vitulo parte pri.
ina capitis odaui. Vere deinde priufqttam ctxpcrit germinare , capreolis, quod gentis bicornis
ferramenti efl, terra commoueatur.ColumcIla 1 1. j. Ego huic inflrumento nomen potitum credide.
rim.uei quod capreoli cornua reprsfcntCt.qua: quidem puto in ftimmo bifida ClTe ditiaricatis ra*
,
(nis,qualia & ceruina fatpe uifuntur.Qtiodfi ambos huius fcrrametimucrones.qiios ab altero tan.
tum parte habct,rcfpicias,caprae uCl rupicaprte cornuum qliandam uidebis fpcciem: Vel afimilitu.
dinc ad illos uitiS capreolos, qm bifurcati fimpliciter funt, necdum in fefe retorqijentur . Germani
hsc infirumenta uOcant)ettb«Utp!c,id eflfarcula , ab ufu farriendi bC exherbandi. Capreolus ut
,
.^0 quidam fcribit,didioTedonica;Cacfar i.belli Ciuilis Dute primum trabCs in folb aique longtc,
, di.
flantes inter iepedes tjiratuor,collocantur:in^ eis columnella: pedffi in altitudineih qiiintj defigur,
has inter fe capreolis molli faftigio coniungunt. Vltruuiits lib. 10. cap. ab .cardines uocat, extremas
capreolorum partes qua: iii cauum induntur, 8fc.ut fcribit Gtil.Philander in Annotationibus fuis
in V
itruuium. S pirulatim fignaqclauiculatim, bC capreolatim, Calius. Dicitur bC lebeti fubieclus
capreolus, id eft hclix,fplen, Idem. Mulieres fere circulum ex flramcnto nexum lebetibus SC ciicii
inis fubduntiutpatellis &
fartaginibus tripodis genus illud quod furculas habet.quibus fartaginS
anis nitantur.fixam unam.altcram ambulatoriam. Hoc forte c.api eolum Latine dixeris, fiuc quod
tripes fit.ut bC machinam quandam tripedem,&: ludi puerilis inflrumentum capram uulgb-dici fu-
^ra monui; fiue propter furcu!as:nam ccruos etiam bacilla furcillata uocari Sentius feribit: & Grea
<0 ci helicas in uitibus capreolos uocat, quos Germani furcillas. Efl bC aliud inflrumentum cum anfa
bidente feufurcillata.qtiodmcnfis imponitur.ut patellas fiiflincatprsfertim pauperum, inquibiis
inferunt puItera:hoc etiam capreolum nominarim , em pfnmtcnEnecjit. ^Dorcidion eadem d«
E j
5^0 De Qi^drupedibus
flamnd hevba cfl:,utfupi acxpofui. Apud Actium libro lo. cap. i. aduerfiisiecorisobfitudlionem^
dorcadiadis herb:e,quae & mufcium appelletur, pars una, pim colii dimidio, cochleari) menfura in
potu datur .-Hatc quanam fit, certi nihil habeo;uidetur fanc efle odorata aliqua herba, qua mofchum
odoramentum recentioribus tantum Gracis notum, ex quibus Actius quoqp eft odore fuo referat:
,

cuiufmodi ego plures noui,fed iuam mofchatam uulgo didlam, chamapityi fimilem,aut genus alte,
rum chamapityos,obitrudi-o iocineri proculdubio utilem,pra cateris hoc nomine donarim. De alijs
herbis qua mofchum olcnt.in Dorcade peregrina,ex qua mofchus colligitur, in M.litera dicam Iru .

uenio & mufcilion dici quandam herbam ab odore mufci ut conijcio .-quoniam &C dorcida uocant
,

eam,naribus uitioiis & foetentibus accommodatam, ut A etius exiftimat,nifi' quis pro didlamno acci
piat,quod K
dorciditi appellat, Hermolaus. f Dorceus,unus ex canibus Afljonis apudOuidium, i,

Dorcon, Aijxaiy, nomen rufiici in epiftolis Simocati. Orynx (lego oryx) animal colore dorcadi ffc
mile,Hefychius SC Varinus. Antaplon, peregrinum animal capreolo fimile , ttidc fupi a in Calo,
pode. ^ A capreis Caprete didae funt, infula ultra Surrentu Campaniae circiter odo millia paduum,
Tiberi) principis arce quondam nobilis.nunc coturnicum multitudine, Sdc.Sipontinus. Capreae no
mineinfula etiatfinuni 'eft in cofpedu Neapolis, Nic.Erythrarus.Capreacab Athenaeo abruptae, Stra
bo lib.i.Etlibro^ylCaprearum.ihqtnqduo antiquitus fuerant oppidula,nuncucrounum,quodNca
politanioccupauere,Ssrc. Tiberium aliquando in Capreis habitalTe aprrdlofcphumquotj legimus
lib.iS. Antiquitatum, cap. ii,Huius infulae fupraetia in Capra
meminijcapitis Spartei , Dorcades
infulas (ut quidam nominant, perperam fortaffis: nam apud Plinium 5C Solinum Gorgones appeh
lantur;) in Oceano Aethiopico fitas contra Hefperidu hortos, Phorci filiae Gorgones didte inhabb u
taife dicuntur f'Perfeusdorca SC urfum,8<lalia quaeda animalia amabat, Ttezes in Varijs. ^La-
phris Dianae apud Patrefes magno in ara igne excitato ceruos.apros, dorcades, 8«; alia animalia ui.
ua inijciunt,Paufanias in Achaicis . f Capreae prius iungentur lupis, de re incredibili, apud Hora-
tium I. Carminum. Ne caprea contra leoncm,M« 5jf«AMt' 7ii(/!ijxiis,hoc eft ne loge inferior copoten
tiorc decertes. Dorcas enim fylueftris eft capreolus,Erafmus:Quafiuero aliquis capreolus fitnofyl
ucftris. Refertur a Diogeniano . Suidas integrS refert fenarium , M« wfot AturTW ./Ijititt x-itiua
V
Huc pertinet uerfus illi crgiliani libro lo. Aeneid. Impaftus ftabula alta leo ceu faepe peragras,
(Suadetenim uefana fames) fi forte fagacem Confpexit capream, Sile. Sed prius Appulis lun
gentur caprea: lupis, Horatius.Citat Erafmus in prouerbio,Prius lupus ouem ducat uxorem,
DEPYGARGO. 50
P Y G A R Gl,tefte Plinio,ex caprarum fylueftrium genere funt, quas tranfmarini fitus mittStQtii
dam pygarum capream fylueftrem exponunt, non diffimilem dama:, cuius interpretationis aiiihos
rem non afferunt. Sumine cum magno lepus, atm aper,at^ pygargus. Et Scythica: uolucres,Iu
uenalis Sat.ii. fDeuteronomij cap.14.pv»’''' diichon uocem Hebraicam Chaldteus interpretatur
rema , id eft unicornem. Arabica translatio habet i’'V'iK arziu.-Perfica YO buz cohiiquan
quam etiam pro akko,id eft ibice,ibidem koz cohi redditur Buz quidem Perfice cgpra eft, bt koz
.

quocpfortamsmam Sil Illyrice koza uocatur.Septuaginta truyxjyosiHicronymus pygargus. Numc.

ratur autem inter quadrupedes cibo hominum puras. Bartolcma:us Anglicus auihor obfcurus.Py.
gargus (inquit) animal cornutum eft Sf barbam inftar hircfminus ceruo maius hircoifimile hirco,
,

ceruolmira: uelocitatis-.loca frequentat fyluofa &C deferta . Glofla etiam,inquit,in Deuteronomion, 40

animal hircoceruoiimile exponit, f Eft& aquila: genus apud Ariftotelempygarginomine.abal.
bicante cauda. Grjci grammatici Trvyxiyiii interpretatur etiam pro homine timido 5C imbelli,quod ij
quibus alba: funtnates,uel potius totum corpus,ferc timidiores finumelampygi uero,id eft nigris na
tibus,qualem fuiffe Herculem ferunqfortes ac intrepidi: Vide prouerbium,Ne in melampygum in-
cidas, apud Erafmum,cuius mentionem V arinns quotj facit:Item pro turpi & libidinofo,ut pygar.
gos fit per antiphrafi'n:o ft» ^ taxiw ^ crerscial^ei/.-Prattereapro rapace,
nimirum a pygargi aquiis natura,
DE EVBAILO,
fAvcA anintalia gignit Germania:infignia tamen boum ferorum genera.iubatos bifontes, ex.
cellenti^ SC ui dC uelocitate uros,quibus imperitum uulgus bubalorum nomen imponit; cum id gi )•

gnat Africa uituli potius cerui 'tie quadam fi'militudine,Plinius, Bubali uulgsris,idefi uulgo licap.
pellatiapud plerafip Europae gentes,hifloria fupra ftatim poft Taurum defcripfi, Sd obiter quidam
de Africano bubalo immifcufpraefertim capite primo. Apud Graecos ubicun^ bubali mentio fit,de
Africano femper intelligcmus;Sd fimiliter apud Latinos ueteres:Nam receniiores omnes pro bonis
lylueftris generehoc nomen ufurpant.fBafitA®-,^^»»./}:};, Hefychius.dorcadion capreolum fignifl
caqdiminutiiium a dorcas. BsUxAi;,»! » «spiyxAsi.Hefychius SC Varinus . Malim MxmAs,

ut numerus cum interpretatione conueniaunifi illam potius mutes in fihgularem numerum.hoc pa

<fto;Bubalis,&bubalum animal, & talum fi^nificat.Talum forfitan bubalum aliquis didfum fufpicc
tur,a bu augente particula, 8d uerbo £*ttai:eo quod ludentes frequenter eum proiedient. Ariftopha.
nes grammaticus Icribit damalin,id eft iuuencam.AtovTs^yTrri/ UsjSaAif/ (proparoxytona uoce) ab Ac-
fchylo dicfSda Sophocle yKfy/i JJsfitA/j/.eodcm modo.dcclinandi fcilicct 8d accentus ratione, quo
V-xMy dicimus, (nam alioqui communior uox eft MxT^k oxytona quae accufanuum facit RsSxMx,).
,
Vatinus
 De Bubalo. F.G.H, Lib. I. jji
V arinus in TfiyKAwTiyi^grm expono praeds leonum expofltam. ex terra natam Cgnificat;
haud fcio an legi pofljt r»)!}»» pro raj^ijtd eli, tenera 5C nuper natam. oxytonum apud Ari*
ftotclem legitur, 6i Oppianu 5C alios.BubalorSfeetus wiJAsi dicuntur, Varinus in -rpalyt.
iachnuu' Hebraeis bubalum Africanum, de quo hic agimus, fignificare, copiofe
f
aflerui in Bubalo
de boum genere fupra. Cateruni Deuteronomrj capite 14, ubi Hebraice iachmur legitur.
Perfica
translatio habetmoskandaz. Tragelaphi &bubalinafcuntur in Arabia,
Diodorus Siciduslib.j.
f Bubalus,inquit Oppianus lib. 1, de Venatione , corpore minor eft eurycerote (id eft dorcade
platycerote.Gyllius non rcefie ceruum tranilulit:)dorco autem longe prsfiantior.cdama
longe infe,
rior Gyllius inepte ucrtitofplendidis eli oculis, fuaui colore, pulcher afpea-ti
. Cornuum redi Ion.
10 gi^ rarni a capite exort/.mucroncs retro ad tergum exceifos retorquent. Knx ySitti spit,
ni-cs^c^vxny, Aigt(iw((Ir 7i 4 TOat,&:c.Domenicamfedemmirift'ccamplcdiiur:nam fiipfumuinculis
afiricrum uenatores in alienum locum longinquum abduxerint, ac ibidem in
pafiionibus liberum
& folutum reliqucrint,non obliuifcitur ad confuetaloca redire, netp diu patitur apud
externos ut
hofpes erretinetp enim folis hominibus amica patria efl,fed eius defiderio etiam fers
tenentur Hsc
Oppianus.ldem lib.4 dePifcatione.fcisnam pifcem bubalidi. Si ftruthiocamelo
comparat quod
^
hac omnia in metu,occultato tantum capite, totafe fatis latereputent.

nrM,anKiM lUyhtxilxsitsit
if^ 7 iio.

1.0
ayoihy,iJ^lKXflw(iy

f Bubaliscapreiscpinterdumcornuainutiliafuntinam
AyK^.iia.AKiaJi m Mfxt.
Sificontra nonnulla refiftunt Sicor.
defendunt,tamen feroces pugnaces^ belluas fugiunt, AriftoteI.j. 1. dePart,animal
Ilibus fe
Bu.
balorum Si ccruorum fanguini fibrs nulla infunt quare faiwuis eorum non
: fimiliter ut aliorum
concrefcit.Anflot. Bubali fanguis aliquantulo amplius fpi(Utur,quam leporis Si cerui, '
quippe
qui proxime ouilio aut paulo minus conriftat,Idem. Bubalorum fanguis non
fpiflamr, Pliiiiusf
f Q. Bubali ccaguhimeafdcmuircs leporino habet,Diofcorides. Coagulum hinnuli bubali
contra potum cicutK prodeli. Si contra fungos, Haly. Bal bari quidam remedia
qu* de bubulo fi-
mo Si tauri urina Diofcortdesfcripfit,abfurdiffimead bubalum referunt.
f H. EsfitAiBi/ nomen ruflici in epiftola quadam Simocati. omyy Kxy«s tfurx 7^’ «V?(/,sTt Jlswj
•f>mfa,,S>Cc. In eadem. Et paulo poft, Ae;xscAxs Ji &i£xhiAxs ii yimdtr Aior.
,jo nstcTn^xumm. Poli uaflam Aegypti folitudinem, Aethiopiam uerfus, Cynoprofopi homines ha=
bitantes ex uenatu dorcadum Si bubalorum uiuunt, Aelianus. BaftAit, carnes
bouis feu bubui»
Hefychius. Ornamenta quat circa manuum iunduram ferunt, praEfertimmulicrcs,GraciperiI
carpia, Sic. Si bubalia uocant,C£elius ex Athen|o. Bubai/on ornamentum aureum
circa brachiale,
Diphilus in Pellice . Eefirux Uxfvr£y (ffaviiuc-zx , Etymologus ; malim !po?iiyxTtt fenarius
, eft
iambicus. Sunt qui muliebre pudendum exponat, ut ampliideon etiam pro utrocK,ut
fupra didum
eft in Vitulo cap,8, BsfiAi©-, cucumis agreftis,GalenusinGloflisin
Hippocratraiidcm nomen a-
pud Diofeoridemreperitur. Bs&^Vt„nauis quodbubali7r6.OTjt4i/,id eft capuqinfigne haberet, Va
rinus Si Etymologus. Sunt SC alte huius uocis in Grxeorum Lexicis declaratione.
Etymologus
Bs&Aoj/exponitmagnfi Si multum. BsfiqiTit nomen nauis apud PhiliUumidiciuidetur de
oneraria
4ti.uei ualde onerata naui,ut JJsifofT®' Suidat,

ffbE OR Y SE,uideinOIitera,

DE I B I G Er

X Caprarum fylueftrium genere funt etiam Ibices in

quanquam onerato ca-
alpibus , pernicitatis mirandas,
pite uaftis cornibus gladiorum^ uaginis,inhtEC feli.

^0 brant, ut tormento aliquo rotati,in petras potillimum

,
emonte aliquo in alium tranfilire quaerentes,atcp reculTu pernicius
quo libuerit exultant, Plinius. Hoc genus Germani uocant ^etn.
b«t£;Galli quocp Cifalpini qui Italice loqufltur circa Mediolanum,
Germanicum nomen ufurpantt&l fimiliter finitimi eis Rhptijfoemi
nam tamen priuatim fux linguae uocabulo uefinam indigetant,
Scoppa ibicem fotm. gen. facit, penul. breui , Plinius ibices rotati mafculino genere protulit. Idem
Scoppa Italice camorciam interpretatur, fed hsc rupicapra eft camiiza Rhaetice dida, Foeminam
ibicem Heluettj montanipriiiatim uocant )»bf4ien,uelybr4igei/I:quod nomen aLatinodedudum
non dubito, lllyri) kozoroziecz.HebraeiA^ti Deuter. 14. inter quadrupedes puras quanquam Se*
:
ptuaginta tragelaphum interpretantur,de quo fupra dixitquod parum placet, quoniam trage,
illic

Ca laphum amnem folum reperiri Plinius fcribiqDiodoriis Siculus etia in Arabia, Chal.
circa Phafin
daica translatio h abet nhy'' iaelatArabica VjJAtPerfica '’nAa'fi\;,kotz cohi, pro difehon uero , id eft,
pygargo buz cohi, Abraham Elra,Si ludacorum placri^ rupicapram ucl ibicem.ut audio.interpre.
E 4
 DeQ^drupedibus
tantiir. Rabi Salomon Germanica uoccftcmbcct, id eft ibicem tKimhihircumfylucHremVp^faai,
unde faminintim iaelah, plurale ieelim.Dauid Kimhi hircum ferum exponit. Hieronymus primo
Reg.cap.i4.&Auguftinusluftinianuspfalmoio4.ibicesuertunt, Videtur fanenomeiaal afcan
dcndo facIfum.Grjca translatio non retfte habet i^utifius.Chaldaica iaela. Arabica gazael ucl gazal,
V
quod nomen pro dorcade uel caprea fupcrius expofui, ox iaal reperitur etiam lob 59.8^ Pi oucr,
5. aliqui damam, alij hinnulum uel capream interpretantur. C Capricorni nomen apud Latinos
authores,quorum quidem fermoprobeiur, pro animali politum nunquam legi, fedfemper pro fy.
dei e, ut inieritis exemplis patebiu8i fimiliier 5gocerotaGr:tcorum,ad cuius imitationem e apricor,
nt uocem Latini formartintiapud Suidam folum legimus , Aegoceros animalis genus nec plura, ,

Xi| apud HomeruniCcuius carmina fupra citaui in Capris fyluefitibus in generelibex efleui,
dctur.Nam & nomen ferecpntienit,& cornuUm magnitudo apta ut arcus inde fiant, Ali* quidem"
fyluclires capr* minus idonpa arcubus cornua habere uidenitir,quod ucl minora finquelrarnofa.
Qiiamobrcm de feris capris,qu as ixalos uocat Homerus , ex Eufta thio hic autSariu adijciemtis,
firperitis orr.ifi um. Capr* fer*, inquit, dum fugiunt uenatoi es atti itis uehementitis coleis, f*pe
c«ftranttlr,Ut ftics etiam feri, qui ita affctSiyAsKuuocatur. Hoc autem accidere tum capris tum fui.
bus feris multi etiam nofiro tempore obferUaCunt.Po; d cornua ixali capri 1
eft fe.
decim pa!morum,fiUedodrantumqtunq5 fiCpalmi unius, quidam ira intelligunt urperfeutrumcB
dimidi* tantum menfur*fuerit,nem pe duorum dodrantumcumdimidio.bedh*cniagniiudonl/
hil rarum aut mirum haberet. Atqui uel lingula quatuor dodrantum uifa fune, Se' alia maiora adfe=
ptimuni ulij dodrantem. In Delo certe iniula confecratu aiunt <01 nii aduedum ex locis circama-^
rerubrum.arietis bicubitale & otSo digitorum, librarum uiginti fex pondere; 8C alterum hirci, bicu
bitale cum dodrante, ponderis
eiufdem.HsC Euliathius, Habent alpes, ut Polybius tradidit,pecii.
liaris forn.a belluam,lpecie fimilem cerno, ceruice
uillis exceptis quibus caprum refert, gerit^
,

fub mento aruncum dodrantalem , cui crafliiies pro pulli equini cauda , paulatim In mucronem
colligituijStrabopauldaneef, nem libri quarti. Verba Gr*ca lic habent, Oao-i PcAefi©- itstt tJli,

(.0140(171 {fl?o(/ TiJeocci&Kt ^TwisetAiTtni/.tAoctyoei/itCTD i(ja \otK<^<a

xiTif «i. viiii; Ji 6)eJ' Tsti^lu/x o«j/ mn 6x\ui£uii/ o:*f oi(s(.o(r,Hanc feram apparet ibicem cire:& Sira.
bonem uel Polybium pro 730*90(1 poltitlfe,quonia Latini,a quibus aecepere fortalTis.raprum
hircum appellaniiGraci uerd aprum ucl luem marem,cnicum ibice nihil Commiine rv^lu Grscis
nucleum lignilicat pr*cipucoliu»;&' ab eius figura quamuis congeriem feu fu ue, qu* in acumen jo
tendii,qualcm Latini metam uocani , cuiufmodi eftfceni meta. Latinus Strabonis inTCrprcs carnis
globum tranftulit. qflbixinuctereTeftamentocum i inuua^ fyllabafcribitur,&abiitipcriiis
pro caprearum genere uel ariete exponitur, llidorus dorcades, capreas. Si ibices imperitiffime
confundit.lb ces inquit idem,quafiauiccs.ed quod inftar auiumarduaSi excelfa feneantSfinha"
bitent,ita ut de fublimi uix humanis obtutibus pateant:unde& meridiana pars ibices aucs uocanq
qu*Nili fluentis inhabitant. Ibides aues intelligere tiideiur, nulla ratione. Similem uideo R. Ifaac
lud*i en orem qui Hebraicam uocem ako, id cit ibicem, nomen auis facit ^ Nofter Francifeus
N ger in Rha ti* defci iprione,Rhptos Helueiqs conldcderatos, quoniam ibicem pro inflgni gentis
habeanqin uenatioiiibuscif arceiefciibit.hisuerlibus; Parcitur liIc Capricorne tamen iibi,Paa
nos amice. Arma quod exornes. St" pulchra infignia gentis. Hinc longum hic uitam uiuens,in"49
gentiaiadras Cornua, perq; plicas rugofa.tepandaqj in armos, Formolusqi nigris uillis in monti,
bus erras. ^ Capr* lyltieilns altei um genus efl caper montanus uel ibex, Alberiusiduo enimge
ncra,pr*;er capreolos, (qui minus proprie capris adntimcrantur, ut fupra dixi) caprarum fyliie.
firium Germanis nota funt,rupicapra &
ibcx.ldem Albei tus Creticas capras qu* paflu didamni
,

infixas corpoi ibus eat um faginas excernunt, capros montanos fine ibices interpretatur, quod ta«
mcnnullisargumcntis probat. Et ahbi. Nullum (inquit) animal ctirlua; agilitate tantum pollet, 8d
fimul tam ingentia cornua habet.quam caper montanus quem Latine ibicem uocannhuius enim
,

cornua acapne uftj ad clunes protendunrur.&: cadens ab alto totum corpus inter cornua protegit
acollifione,a:idRislapidummagnorum excipit cornibus. Et in catalogo quadrupedum alphabe.
tico,Ibcx de genere capri animal, colore fuluum in alpibus Gei mania abundans.magno etiamhir yo
co maitisifummas rupes afcendit,& cum altius icandete nequit, conuerfum aliquando ucnatorem
dcflccrc nitittirifcd peritus ucnator cruribus ditiaricatis dorfo eius infilit,£f cornua manibus appre
hendit, &
lic aliquando de rtipe depolitus eiiadit. Exiat Gordiani fylua memorabilis pidaindo.

Cn. Fompeij, in qua pidtira etiam nunc continentur ibices ±00. fide, hac autem omnia
ir.o roftrSta
populo rapienda conceflit die muneris, quod fextumadebat, Itilitis Capitolinus in Gordianopri.
nio. Ibicum generis mihiuidetur fer* illa capr* in fiimmis Libya moniibus.quasexAelianode*
feriph fupra in C apris fyltiefiribus in genere, f loannes Sitimpfius nofier in Chtonieis Heltie.
tia nen pauca memoratu digna fuper huius animantis natura fcripfit, qiiaego Latine fic reddidi:
Ibices in Itimmis apud Hcltictios montibus abundant. Incolunt enim tierticcs alpitim.tibiglacics
&
nunquam loluittir.noflri appellant fitn glettfcber. Natura enim frigus requirit hoc animal, c*= ii
&
cum aliter futurum Egregium eft corpulentum,fpecie fere ceruina, minus tamc. Cruribus qui-
dem gractlibus,&.' capite partio cetuum exprimit, Pulchros fplendidos oculos habet, Color pellis
fufciw
 Delbicc.F.G. Lit). I. 5^3*
fiifcus cfi. Vngute bifulcac &: acuw.ut m rupicapris.Magm' ponderis cornua el reclinantur ad
dor
A
(iim.atpcra £C nodora.eo^ magis quo grandior atas procelfcrit. ugentur enim quotannis,
donec
iam uctulis tandem nodi circiter uiginti increuerint. Bina cornua ultimi incrementi, ad pondus fci
dccim aut odlodccim librarum accedunt. Libram dico pondtii fedecim Unciarum, quanquam no=
(Ira oiSodecim implet, Ibex faliendo rupicapram longe fuperat ; hoc tantum ualet
, ut nifi' qui uide>
ritjUix credat. Nulla montium tam praceps aut gdita rupes eft.quam non faltibus aliquot
iuperetifl
modo aipera fit ,
&
fpatia tanta promineant, quanta falienus ungulas excipere polflnt.
Parietem
fcandit,fi afper lit &
no incrufta tus. Venatores impellunt eam ad rupes excelfas &:isues,illic cum
euadere nequeat,conficitur,uel ab homine funibus per rupem demiffo, uel ab ijs qui fcandedo
per
1« rupium latera accedunt.Fcra ucnatorem expe(Sat,& folicitt obferuat,an inter ipiiim 8^ rtipem uel
minimum inrerfitfpatiiJ.nam fi uifu duntaxatintertueriiut ita loquar)pofflt; impetu fado fetranP
ucnatorem impulfumpraicipiiatiSin ille ita prelTefixe^rupihaireatadeundo, Utnullam,
fert. 8i

manet, in quo uel capitur uel conficitur. lucundaquidcm hac ue«

cerualli fpes appareat, fera loco
natio,fed mulus laboribus &
periculis coniuntSatquamobrem fapius bombardis feriuntur.
Valefii
qui circa Sedunum habitant, ibicem in prima atate captam omnino cicurari cum uillaiicis ca-
,
pris ad pafcua ire SC redire aiunt; progreiTu tamen ataus ferum ingenium no prorfus
exuere. Fce.
mina in hoc genere mare fuo minor eft , minusep fufeatmaior capra uillatica , rupicapra non
aded
dilfimilis.Cornua ei parua, 8f ea quotp rupicapra,autuulgariscaprajCornibus
fere’fimilia,Hucuf.
que Stumpfius. Ariftotelis uerba de coitu plurorum.id cfl fclium,lib. .cap.i.hift.animai.
5 Alber
Ic tus ridicule transfert ad capri montani, fiue ibicis coimm, his uerbisrMares furiomorS (barbarum
hoc uocabulum ex Auicenna translatione ad eum peruenilTe opinor) non coeunt cum fccminis
re
tro fuperfilientes:fed mas eleuatur in pedibus poftcrioribus, 8f femina applicatfe eiaquado,
&c.
Viderat forte uel ipfe,uel ab alijs acceperatjqui ipli uideraqibices inter fe colludentes,&colltiAiii
(esquodam modo : ut etiam capra fclent &
hunc eorum lufum exiftimauitcoitum effe. Et fi ma«'
:

ximeitacoirent,quodmihitamcnintalifufrraginfi a: reliqui corporis caprarii fimiliumiquadru, -

pedum habicu,fieri nequaquam poffe uidetur:ridicuie tamen errat, ut dixi,pi o fele ibice interpreta
tus. f Ibicem moriturum uenatores quidam narrant in altiffimam montis rupem afecnderciac
cornu ad parietem feu latus rupis inmtentem ambitu perpetuo,ita ut nunquam
ibi altero
conuerta
; donec attrito iam cornu moribundus corruat. Et quoniam in
lur , circiure alnlTimis inacccITiscn
jc moritur locis,nunquam fere cadaiier eius inuenitur ; contingit tamen aliquando ut magni niuium
globi dum prateipites e uerticibus ruunt, ipfa fubinde uolutatione auiSiores, obuios
forte ibices ui=
iios.ut &' alia qusuis animalia, arbores, faxa, tuguria, corripiant, inuoluantm,»: ad
imos montium
pedes deferant, .

f Sanguinem ibicis aliqui commendant adiierfum calculum ueOcacihoc modo. Vini apiati
Q.
(lioc eft,in quoadhne mullo aprum aridum uel femina eiiis impofita lint)paries circiter
fcxifangui
nis partem unam.fimul fcruefaciunt.mox in uafe referuant,&. ter dic potum inde prjebent.-
mane
tum quidem in balnei folio fedentiiin meridie, uefperi hoc triduo fieri iubent futurum enim ut
;
,
calculus in arenam comminutus cum urina excernamrifin minus.execandum etre,tanquam
extre
mo remedio frulira tenta to.De hirci domcftici fanguinis ad eundem ufum praeparatione, pluribus
40 dixi fupra. f Incredibile SC unicum remedium ( inquit Marcellus Empiricus ) ifchiadicis Sf ar-
thriticis hoc eft,quo &
ipfe Aufonius medicus fanatus ell. Si mulcos ita iacentes ut monere fe find
,

cruciatu ncqiiirent.intra quincj dies itare, ambulare autem intra feptem dies fccitConficittrr iic.
Fi
miim ibicum Luna feptimadccima colliges , quanquam Sif alia Luna uetere colledlum (fi res urge-
dummodo medicamentum feptimadccima Lima coponatur. Ex co ergo
bit) fimili efficacia prolit ,
fimo quantum unius manus pugno pleno potueris comprehendere, dummodo impar fit numerus
pilularum, in mortarium mittes, (conteres uaiidifilme,) atqj adijeies piperis grana uiginti quinque
dili^cntiffime uitaitunc addes mellis optimi heminam, &
uini ueierrimi optimi fextarios duos;
(alias fextarios quatuor,&( conditi more mifcebis potionem!) ZC contritis prius^iilulis iinitierfa
mifcebiSj&f repones in uafculo nitreo, ut cum fuerit opus paratum habeas medicamentum ad fubs
50 ucniendum.Sed ut maior fit medicaminis efficacia, Luna fcptimadecima id facei edebebisiSd cum
daturus fueris remedium, a die Ionis incipe, SC per dies feptem continuos dato,ita ut qui remedian
dus ell,ftans in fcabcllo contra Orientem bibat, Qti^potio, fi ita ut fcripmm eft,data SC obleruata
fuerit , etiamfi omnibus articulis Sfcoxa infirmus contradi tis^, fuerit, dC immobilis ar defperatus
iacuefit,ncceffeellutfeptima die ambulet(iia fanabitur, ut nunquam paribus doloribus implice-
tiir,)Hac Marcellus cap. 15, Et rurfus cap.54,Inuid}am, inquit, potionem ad ifchiadicos
8d arthriti.
cos facientem, in titulo fuperiore de ifchiadicis plcniffime fcripfimiis : fcd quonia tam diuinus cius
effcdluseft.iterandamputaui,ncquis arthriticisremedia requirens huius ignorationefallattir. Fi-
mus ergo ibicis in fyltia iiel in monte colligitur, Coagulum ibicis eafdcm leporino utres haber,
f
Serapio citans Diofcoridemiego cum Gracis Diofeoridis iierbis contuli, nec inuenio nomen ullum
Grfciim cui ibicis nomen Latinum coueniat,fed totusis locus apud Serapionem mutilus cftmam

nomina omiffa funt : unde conijeio unum ex iftis Serapionis inter»

hinntili,dorci, bubali, &.'cerui
pretem expofuiffc ibicem,^ dorcum uel bubalo, potius quam hinnulo aut ceruum,ita reddidifie.
5T4 De Quadrupedibus
Aegoceros, id eft capricornus,animal eft marinum, ut icribunt Grammatici, inquodfra*
dunt fePana transformaire,6(^ in aquam icdeieciire,cum in Aegypto una cum reliquis dijs Typho*
na gigantem acerrimum deorum hoftem fugeret, Sed lupiter huius ingenium
admiratus, inter alita

cum coilocauit, Lucanus lib.S, Humidus Acgoccros,nec plus Leo tollitur urna Lucretiushb, ,

f.
Quo pafloaftiuis e partibus argocerotis Brumales adeat flexus. Suntqui argocerotemalo.
ue inter fydcra relatum fcribant,quod cum eo nutritus fuerit. Alij P 5 na exiftimant pofteriorem par
tem in effigiem pifcis,prioremuero In formam hirci commutaffe: SCeafpeciealoue facotlum effe
tratislaturn . Tum gelidum ualido de pedore frigus
inhelans Corpore femifero magno Capricor
nus in orbe, Cicero i. de Nat. Eadem lege in Arato. Lotus Hefperia Capricornus aqua, Pro.
pert,lib.4.Eleg. Tyrannus Hefpcriae Capricornus undar, Horatius i,Carm , Plura lege apud i,

Varinum,qui Aegocerota Pani flmilem,& natum exeo ait,8ic. Aegoceros humidus,gelidus,ce.

ler,cornigcr,udus,niuofus,laniger,hirfutus,fetofus, corniger, auritus, horrendus.atrox, tropicus,
aquofus,rigens,imbrifer, minax, frigidus, urniger.inEpithetisTextoris.Conueniuntauteharccpb
theta omnia quidem fyderi, fedpartim etiam ibici fersc . Cur per cancrum amma defcendere,per Ca-
pricornum afcendere dicatur, Porphyrius explicat ih Antro nyfflpharum,Sd Caelius ly.i;. Capr*
afcendunt pafcendo,undein zodiaco lignum, ubiSoI rUrfus afccdere incipit, hac potiflimum ratio,
ne Capricornum dixerunt.
M V s M o N r s hiftoriam poft Oues rCqUireietll hoc etia loco reponi po tuifletifunt em'm iiillo ca.
prino, 8d a Paufania in Phocicis hirci fylueftres uocantur,
HiRCOioVEsferae fylueftres,u t Philoffratus fcribit in uita Apollonq.ultra Catadupa Nili repe u
riuntur.forma tanquam ex boue SC hirco compofita.
DE DAMA PLINII ET VBTERVJi.
CAPRARVM fylueftrium generibus ,
quae tranfmarini fitus mittunt, Plinius damas quo^ad-
numeratiK alibi , Cornua (inquit) rupicapris indorfum adunca, damis in aduerfumtut dama torte
nihil aliud aut parum a rupicapra^ifferat,pr3eterqua cornuum fitii. Quamobrem longe alia eft da.
ma uulgaris,de qua proxime dicam, nempe dorcas platyceros Graecorum,cui nomen Latinum non
inueniotut netp Graecum dama: Plinij. Sipontinus platycerotes ex damarum genere elfe fcribit, nui
Io ad hac rem teftimonio ufus.Certum eft platycerota uulgo damam uocar/, netp uulgaris dama: ge.
nus,fed eam ipfam elTe, Alij dorcadcm fimpliciter dama interpretantur,ut Platina,&; dorcem Gasa
in problematibus Aphrodifienfls,8d Albertus agazeluoccmArabicS,quae omnia ad capreas fe pia. 51
tycerotes,8d alias fortalTis caprarum fylueftrium fpecies, ut capreolum a quo mofchus excernitur,
tanqua generis uocabuIa,non ad folam damarum fpeciempertinenLTheodorus ex Ariffotele
iKuertit damam,de qua uoce plura dixi in Caprea.Strabonis interpres facit damas.Gadilone-

tica regio (inquit Strabo libro (i.) poft Halyos oflia ad Armeniam uftp extenditur, tota campeftris:
alit autem zorcas.quarum alibi raritas eft.Mario Qrapaldo HjBsopdamam reddere libuit.Hoc In uni.
uerfum dixerim, recentiores omnes ubi damam uel ex Graecis uertunt, uel aliter cius meminerunt,
eam quae uulgd fle appellatur, hoc eft platycerotem,non Plinq damam intelhgere.Primus noflro fe
culo Ge. Agricola diferimen animaduertit An uero uctuftiores damae nomine Pliniana femper in.
.

telliganqncc afrero,nc^ nego, Recentiores quidam 'ST zebi uocem Hebraicam pro dama expo
nun tinos capream eflelupra docuimus.Eft Si fui generis Auicennat agazel , qua Albertus damam 40
nominat,libro ia.his uerbisiDama beftia eft magnitudinis caprea: , figurae , Si pililficut ceruus cor.
nua habens,fed pIana,longa Si acuta.Eft autem curfu uelox,uita proulda,cornupeta in aduerfas fl
bi beftias. Arabice uocatur agazel. f Dama manfuefeunt raro cum ferae dici iurenon poffint. Pii.
nius 8.y6.ut Vincentius Bell. St Volaterranus alijra citant Quin etiam Platina uidetur hanc Icdio-
.

nem fecutus,damam raro manfuefieri polTe fcriplifle : noftri codices melius , Hi manfuefeunt raro,
H
cum feri dici iure non polfinqproxime autem de leporibus loquutus erat, 5 c lecftionera Gelenius
in Caftigationibus fuis probat ex archetypis manuferiptis. Pecuarius canis ne^ tam firigofus aut
pernix debet efl^^ qui damas ceruos^ Si uelociffima fecSatur animalia, Columel, No omittenda
funt etia tria de damis epigramata bdartialis,quorum unS lib. i.extat depugna damaru huiufinodi.
Frontibus aduerfls molles concurrere damas V
idimus,8d fati forte iacere pari. 5
'

Specftauere canes praedam, ftupuit^ fuperbus V

enator cultro nil fuperelTe fuo,
Vnde leues animi tanto caluere furoref Sic pugnat tauri, fle cecidere uiri. Et altera Ii. 4.
Afpicis imbelles tentent quam fortia damae Praelia, tam timidis quanta fit ira fetisi
In mortem parttis concurrere frontibus audent. V is Caefar damis parcerefmittecanes.
Tertium in Xenijs: Dente timetur aper, defendunt cornua ceruum. Imbelles damae quid nili' prj
da fumusf Fuluo tergore damae, Ouidius inHalicuticis numerans eas cumlepore Si ceruo. ^Et
canibus leporem,canibusuenabere damas, Vergiliusin Georg. Fera:pecudes,utcaprcolida<
mae^.nec minus orygum ceruorum^ genera Si aprorum,modo lautitijs Si uoluptati dominorum
feruumt,modo quaeftui ac reditibus,ColumeIla 9. 1. Timidi damae ccrui^ fugaces , Nunc interg
canes Si circum tedia uagantur, Vcrg.in Gcorg.Grammatici mafculini aut focminini generis efledi i»
eunt. Cum canibus timidi uenient ad pocula dama, Vergilius Aegl.8. Oculis capti talpae (inquit
Quintilianus 4. J-)£d timidi damae dicuntur a V ergilioiSed fubeft iatio,quia fextis utcr^ altero flgni

fleatur.
 DcDama. Lib. L
ficatur.Tamcnimmaresenetalpas damas^ quam feminas, certum eft. Etfupencdfo pauidf na.
tarunt Aequore damac.Horatius i.Carm. Veloces damae, Seneca in Hippolyto. fDamaepi.
thctaapud Textore recenfentur haec, Agreftis, erras, fugax, imbellis, leuis,pauens,pauidus, pronus
in fugam,fpurcus,tener.territus, timidus. PoflTunt fane Si hate epitheta ,
SC alia pleratp de damis a.
pud authores memorata, tum platyceroti tum Plinij dam* (cornuum figifta tantum excepta) com.
munia efle.quando utratep fylueftrium caprarum generis funt. Indiam petenti Alexadro Magno
rex Albania: dono dederat inufitatae magnitudinis canemteuius fpecie dele(flatus,iufflt urlbs,mox
apros, & deinde damas emitti, contemptu immobili iaceme, SCc. Plinius, f Dama Pythagorae
, ingenio
filia fuit &
dodlrina in exponendis paternis fententiarum inuolucris excellens, Calius.
io Gordiani fylua memorabilis extat , in qua piiSurac etiam nunc continentur , dam* ducent*. Sic,
lulius Capitolinus in Gordiano primo, Recentiorum quidam dammam per m duplex feribunt,
quod ego non probo,
DE DAMA uulgari,liue recentiorum.
A N IM A L r V M quorundam cornua in palmas finxit natura.digitos^ emilit ex ijs,unde platy.
cerotas uocanqPlinius.Diofcorides dorcadem platycerotem nominaqqiiod dorcadfid eft capi e*,
iimilis fit, nili latitudine cornuum dilferret.quanquam GrsceJhftiscAs m
rniitTi/sd^iiiT©' legitur, ut
fupra oftendi.tanquam diuerfa fint animalia.ego line coiunrftione legere malim, ut interpretes om
nes fecerunt : facile fuit lai pro fl mutare. (Quaerendum an idem animal fit, quod quidam ceruum
palmatum uocant ; quoniam cornua in palmas formentur, Oppianus certe eurycerotas, lic uocat
10 carminis gratia, ceruino generi adferibit lib.i. de uenatione.his uerfihus:
PcwT t^tpofnMSsiTijtpvojsKi/itxu^^ icpuTfi})^ d/ft acu/a/jcx Sifftrt

Fr. Maffarius Marcellum repi ehedit qui dorcadem platycerotem caprea a latitudine cornuum
,
ficdidam apud Diofeoridem uericrit,quod caprea Si platyceros genere omnino diierant. Ego
Marcellum fuperius defendi. Caterum platycerotem,damam uulgarem.id eft uulgo fic didam,ap,
pellare uolui,qudd alia quam Plinij dama uideatur,cui cornua in aduerfum adunca eife ait ut rupi»
capris in dorfum;8( alibi ex tranfmarinis regionibus eam mitti Noftra uero dama & multis alijs in
locis capitur,a:inHeluetiacfyluis,ut circa Lucernanuilgo uocant 6«m,ueIS)^mlm,ueI brtnnbirg,
uel batnbtl potius. Itali daino,n6nulli danioiGalli dain uel daimtHifpani gamo uel coi za quod
,
nomena dorcade fadum uidetur : Angli afalouuedeere. Grteci hodie uulgo ajfi'(u. Poioni lantj,
50Bubalo Oppianus mediam magnitudinem inter eurycerotem Si dorcum tribuit quod hoc maior,
,
illo minor fit. Cerui appellatione forte intelligit Ariiioteles etiam capreas. Si damas, &
capras fyl.
ueftres, Niphus, In Samothrace caprae funt fer* quas Latine rotas appellant, Varro. Hermolaus
legit quas platycerotas appellant, Damula tanquam adama diminutiuum apud Ifidorum a. &
lios recentiores legitur. Multi (ut Vincentius Bell. Albertus, Si alij) cum muftela quam Itali uulgo
donnolam uocant,damam(quamip(i damula appellant )confundunt,ttim alias.tum remedijs.qu*
ex muftela funqdamj adlcriptis. Damula.inquit liidortis, uocata eft,quod de manu effugiat, ut»
pote timida &
imbellis, Sicui pro armis fit fug* letntas, Damarum fanguini fibr* nul% infunt:
quare fanguis earum non fimiliter ut aliorum concrefcit,Atiftot. Et alibi, Dam* timid*funt;nam
fanguis earum fibras non continet. Idem damam fel non habere aitiEt alibi, Fel{inquit)dama pror
40 Ius non habet. Cornua dam* folida ftint.utcerui Alhertus.Cornua cerui Si dam* fere funt eiufr
dem figtii *,difrerentia in quantitate,ldem. Pinidanus cornuum fpecie deceptus platycerota in.
terpretatur eitt ellcnb.quamnosab initio operis alcen effeofiendimus. Sunt autem dam* utilgaris
cornua, ut ipfe obfeniaui,huiufmodi.X)riu/T»{« habet ut r eruina,deinde alterum ramum . ner plu»
restreliqiia pars lata eft,SC in digitos circiter decem diui(a,prorfus eodem modo quo cornu alces fu
pra depitSiim dedimus. Totum cornu longum eft dues dodrantes cum palmo.-huius
media pars fu
perior lata eft, ut rotunda ut in ceruo,latiiudo ad qiiini^ digitos. Galli pilulas excre»
dixitinferior
mentorum cerui, dam*, 8(capre*,fumees appellant. ^ De uoce damarum uideinfteruo.
Dama, inquit Platina,cumcapreolis fere in qualitatibus conueniubonum nancp alimen.
tum eius caro uefeentibus pr*ftat:modici quidem recrementi eft, fanguine tamen ad atram bilem
50 quoquo modo tendentem efficit. BaptiftaFierapoft mentionem capreoli fubdit, Damulaadu.
ftamagis.fimatrisabuberetaptaeft. Huic prior in noftro forte erit orbe locus, fDecocffura
dam*,exPlatina,uideinCcruo capite fexto: 8( ibidem de conditura platycerotis ex Apicio. Caro
algazel fer*,quam Albertus damam exponit, frigida Si ficca eft, Si h*morrhoides mouet, nili cum
pipere,cinnamomo ac finapi paretur, Albertus iiel ut Rafts habet, nifi cum meile, pipere, galanga
cinnamomo conftciatur.Et rurfus,Comedantur carnes algazel cum finapi Si allijs.
Si
s. Dorcadis platycerotis coagulum eafdem leporino uires habet, Diofeorides. Fimus alga»
zel capillos augct,& emedat eos, cum oleo(myrtino)pr*paratus.Si lingua eius arida fuffiatur gut«
tur,(locus uel membrum inquoeftfanguifuga)hirudines decidunt. Tali cinis impofitus infiftu-
lam, iuuat, Rafis Si Albertus qui Si alia qu*dam de fimo Si felle (quo tamen carere putatur)hu
:
60 ius animantis ad coitum Si conceptum pertinentia fupctftiiioia Si iUicita feribunt.
 De Q^drupedibus
DE CASTORE.
A,

[ASTOR animal quadrupes

I fibrum,
eft amphibia .-Latini
dC ut Seruio placet cane Pon
ticumuocancGratcis nomi=
natur caftbr, 5C ximi/ myxia®', id eft, ca.
nis fluuiatilis , ut apud Syluaticum legi,
mus. Italis, biuaro ; uel beuero : Gallis,
bieure, quanqua Brafauola Gallos Ca.
floris nome repnere feribinid quod Hi,
fpanos fecifle putotfieri tamen poteft ut
Galli etiam in regionibus quibufdam re
tinuerint. In Matthatoli Italica Diofeo.
ridistraslatione fiber ipfeilcaftoreouo
catur.Germanis btbCK Anglis beuerill.
lyrtjs bobr :quae omnia a fibro uoce La.
tina dedutfta efle prima fronte ftatim ap
paret, Syluaticus plurima paUimcaftoris
EC caftorei in Arabum libris nomina re
cenfet , quorum multa feriptura folum
& orthographia differat, ego omnia ut.
cuntj corrupta adnumerabo,Albeduea
fter,caftorcum : ego ipfum caftorem po.
tius intelligo, nam pro tefticulis ium uel
«une uel fimilem uocem addere folent;
Ium debeduft. liina da baduftertAngul
de belduftor.-Guidelarus : Quibartin de
bidiftertZun de beduflerduna da bau.
ftertiune de buftor;Gendcbedufter,
Auicena habet Giededeftar, alias Gien.
dibideftar.Reperio SC alia quardam uo.
cabula apud Syluaticum &
alios , quae
tum inter fetumafuperioribus nonpa»
rum differunttut, Cafeubas, A mphima,
uoce corrupta forfan ab amphibio;
Anfinia fimiliter, nam ceu Graecam Syl
UaticUs exponi t;itemAchiam,Anchian,
Anchiani,Aatin algil,Afufchelhar.Al=
bertuslamyekyz barbaram uocem, ex
Auicena puto, caftorem interpretatur;
quae uox fortaflis Illyrica eft. NamPo»
Ionis dama l-anij dicitur , cuius diminu-
tiuum lanijica, Caftoreum tefticulus eft
animalis ,
quod .'aftor appellaf uel dea,
Platearius. Ex his tot fci ibendi modis
quin maior pars corrupta fiqdubianon
eft; ego quos quibus praeferam incertus

fum. Kipod Hebraica uocem Efaia; 4 ,

Si alibi in Sacris literis non caftorem, ut
cuidam uidetur,fed echinum tcrreftrem
fignificare in eius hiftoria demonftrabo,
jypiK anakah Leuitici cap. ii. aliqui eri-
cium, altj hirudinem interpretantur, au
thor concordantiarum reptile uolans.R,SaIomonaIibihericium, alibi exponit, id eft fibrum,
Gallica lingua (qua is uti folet) bieure didium ; fic etiam Munfterus legit, Non placet legi uiuerra,
quod id uocabulum lingua Gallica R. Salomoni familiari, aliter efferatur.

Differt a lutra fiber cauda folum.-cattero pilus utri^ pluma mollior. utrStp aquaticum, Plinius.
Sunt qui fibrum meli comparent; fed corpus ei longius tribuunt, Sd pilum fubtiliorem. Pilos habet
pulchros.
 DcCaftore.B.C. Lib. I.
557
Author obfcurus;denfos a; bmies, Albertus.duros.fiilui coloris.Idefnun cinereo candi>
|5iilcliros,

dos inarqualesnibi^ enim a breiiibus duplo longiores exiflunt: nitidi molles^ funt, ut etiam
lu”
(rat.cuius tamen pili alterius coloris, breues SC atquales funr,Ge. Agricola, Pellis cius cinerea
cft ad
nigredinem declinans, Albertusiquo nigrior eft , tanto pretioiior habetur , Auiiior obfcurus. Pilo
eft fiber fuperne canino, alibi luti ar.Syluius. Pellis ei mollis : dC ut Albertus ait, ualde denfa.
Aures
minimae, rotundac,Syluius, Dens Ualidi(Iimus,aduncus,praeIongus,Idem:acutilIimus. Ego fibri a,,
pud nos capti caluam feruo,in qua dentium eius naturam pulchre perfpexfthabet autc prominen»
tes,longos,latos,aduncos,inutra^maxillabinosconiun(ffos, qui inciforum loco funt,omninout
murium genusiinferiores extra maxillam tribus digitis prominent,fefquidigito fuperiorestutrique
Io in extremitate interiori,obliqua ueluti fetSione cuneiformi magis magis^ attenuantur, ut acies ex-
trema tanqua cultri fit. Color eis qua foras fpedlant ex flauo ruffus : his lefe dcfenduql/gna fecant,
£c' pifces nimirum tanquam uncis inietfiis apprehendunt. Alterum genus dentium ore intimo ha-
,

bct,nempe oiSo molares in iinat^ maxillathi breues Si in fuperficie aiperi funt,ac plicis quibtifdam
eminentibus feu rugis, ad lims uiiim fatSi uidentur,ita ut corticibus arborum in cibo comminuen-
dis molendiscp aptiffimi fint. Animal eft horrendi morfus, PliniustMorfu potentiffimum,aded ut
cum hominem inuadit.conuentumdennum non prius laxet quam concrcpulfle perfenferit ofTa
,
fta<Sa,Plinius &: Solinus. Morfum caftoris quidam dicuntnon fanari, nift Isfus audiat fracfturam
ofliumcaftoris, Albertus: Ego hancftultam perfuafionem ex Plinij autSoliniuerbis modo relatis;
male" intelletSis natam crediderim, Seta oris cornea, Syluius, De teftibus eius dicemus mox cap.
ao Pedes priores Caninis fimiles habet, pofteriores anferinis etenim membranx quxdam digitis funt
4,
;

interiedaetita® hi ad natandum ; ilii ad eundum magis nati apticp funt frequenter enim in terram
,

- progreditur, Albertus Si Ge. Agricola. Pedes anteriores anferis,fed iingulatirpofteriores fimia;,Syl

uius; ubi librariorum lapfum interpretor qtiod anteriores pro pofterioribus legitur, contra, Cati&
da lata, (palmum ferc,Ge. Agricola)longa dodrantem , Idem obfcurus quidam aiithor cubitalem
:

efle fcribit.Cauda pifcium,Plinius,ndh quod ad figuram Catidi pifcium.fed quod pifeium corpo-
ris fquamfs obdutfta fit, & pifcem fapiat, Pifeofa, foleatatmula, Syluius. Pilis caret uni forte qua-
drupedum. Cauda corio fquamofd tegitur,pracpinguis,hanc in aquam fempet demittere folequt SC
pedes poftcriores,reliquo corpore ficco. Sine aqua diu Uiuere pofte negant. Apta eft ad natandum
cauda cum pifces infequitur, & gubernaculi inftat eam ceu remigando mouet caftor. Falfd qui*
,

Jo dam affirmant, quod nunquam retrahat eam ab aquatreirahit enim cum nimiUm frigida &glacia'
aqua eft.quanquam Ge. Agricola feribit , etiam cUm frigoribus conglaciat, fibrum in gradibus
lis

domicilij lui iacentem, caudam Sf pofteriores pedes in flumen demittere, Falfum eft etiam quod
aiunt lutram ab eo cogi,ut aquam hyeme circa caudam ipfius moueat,ne congeletur. uincit tamen
lutram, Sf expellit, uel acutlflimo morfu occidit Albertus,
,
Per uniuerfum Pontum plurimus
eft fiber,Solinus.Nafcitur Si in Hifpaniac fluminibus,ut inquit Strabo.Itcm ih Italia, ubi Padus in
mare feexoncrat.Nec inepti funt qui ad Mauonam Gallis fluuiu crebro capiuniur,Syluius. Hcl-
iietia multos habet circa Arulam flumen, Vrfam, Sf Limagum noftrum. Gaudent enim ripis ma.

gnoriim fluminum, cum animal fit amphibiumtnon folum utreliqua quibus hoc nomen tribuitur,
qusuitftus tantum gratia aquas petunt: fed etiam quadam naturs affinitate, ut iam in caudsSC
^0 pedum pofteriorum mentione diximus,qus ad pifeium natura accedunt. AbundalSf reliqua Ger-
mania multis in locis : nec non Sclauorum regio, Polonia, Pruffia Si Ruflia, Albertus. Spctftabilis
naturs poteua in his quotj, quibus 8C in terris Si in aqua uitSus eft.flcut Si fibris quos caftores uo«
eant, Plinius. Die quidem in fluuios abditus statem agit, nofle in terra uagatur, Aelianus.
C,
ex riparum caucrnis,in quibus latent. Si fe in fluminibus mergunt,
Fiber 5C lutra egrediuntur
ac pifces capiunt quibus uefcuntur. fed frutftus quoij Si cortices arborum comedunt, Ge.Agrico-
la.Cibus eius melica (nomen barbarum Si ignotum mihQeft pifeis. Si arborum cortices , Alberms,
alij argumentum effe pifeofi fluminis ubi cafto=
Multi aiunt caftorem pifeibus uefei inftar lutrs ; ,

reshabitcnt.Caftor animal amphibion,ui plurimu in aquis nutrinir «rui iyjinig xeyici««,id eft,cum
^0 pifeibus &
cancris. Vetus interpretatio habet,fibtum uiuere ex pifeibus ST cancris : item Marcelli
V
ergiliyMalim equidem abf^ o-mi legere,^ v^tmiJ^iy^ny^Sic, facili autem errore o-uiadietftum eft,
cum idem fonus fit uliims fyllabs prscedentis uocabuli Arbores itixta flumina ut ferro
iJlxinji.

csdit.Plinius.CafuSf fortuito obiedis uefcitur,Aelianus.Imprimisprouiduseft,8£folers : etenim

fruticibus Si arbufculis dentetanquam ferro refedlis.ante riparum cauernas coftruit parttas quali
damcafas:SCini|s duos trcsuegradus,quafi quafdam cameras ut cum aqua fluminis crefeensin-
••

imdauerit ripas,afccndcrepofiit: cum decrcfcit,defcendeie,Ge, Agricola, Satpe notSu prodite lati-

bulo, amputatis arborum ramis circa fluUios, confiruit fibi cafas ex eis cum folario (tabulato fu.
perioreiin quo habitat cum crefcitaqua,Albertus. Domicilia eorum dimidia partein aqua funt.
Si dimidia iuperant: Agricoltc ea diligenter obferu3t:& fi altius pofuerint,ferunt in montibus: (i hu
icf inilius,in tiallibus,01aus Magnus in deferiptione Septentrionalium regionum. Similis obfefuatio
eft in Aegypto, fi benemcmini,circa crocodili cubilia. Fiber dentibus defleie mediocris magnittl-

^his(craflamento interda femoris humani)arb 0 res:&.' cafas inde conftruit bicameratas uel trica»
558 Dc
mcratas,ciim fo!artjs,ut aqua: modo afcenderc aut dclcenderc pofilt, Aibertiis, Architedbura in fof.

fa mirabih' utitur, Sykiius. Alnos, populos, & fabces infcftaKprafcipueuero genus illud falicis fyliic.

Uris latifoliy,quod noliri uocant falwpbttt/uel fatwy&ttt. Sic me (iibes quotidie quafifiber falicetn,
Plautus. Amaris atborn folijs & corticibus cador pro fummis delicljs ucfciiur,Aiilhor oblcuriis,
D.
Fibri fempcr eadem femita ex aqiia ad arborem aliquam procedunt quam abrodunt fotam ni,
: ,

liil tamen cum ceciderit praner corticem edunt. Cum arborem ia fere fecuit caftor,quoties itSnm
facit, toties furpiciens conliderat ntim fit cafura timet enim nc fi eo idu concidat, ab ea, priufquani
:

reccdcrc de loco polTiqincautus cpprimatur.Ncc uerominus cft codans in propofito quam iolers'
nam quam arborem ad ripas primo elegit fccandam eam non mutat, etiamii longo temporis ipatio
,
n
diflecare non poffit.Ge. A gricola. Ligna t efcda ad druduram, de qua pratcedenti capite dixi, ad.
uchunt, Cadores gregatim ad fyliias lignatum pergunt. fmponunt autem ligna fuper uentrem refu
pinati unius, qui pro uchiculo fit,Sd inter crura eius artificiofecomponunttqui ne delabantur com,
pi edis ea cruribus ante & retro dringit: hunc ficonudumcateri cauda ad cafas ufpp pertrahunt.
Hanc iniuriam fieri negant nifi peregrino cadori , qui aliunde ad cos confugerit, aut fortuito perne*
nerit ad cadores loci alicuius incelasullum enim hocpado in feruitutem ab eis redigi. Alijnon pere
grinOjfcd natu grandi & laboribus confcdo,qui propter dentes obtulos lignis fecandis ineptus iam
Iit, hoc fieri aiunt . Ita iradati cadores in dorfo glabrefcunt , quo dgno a ucnatoribus fortem eorum

miferentibus agniti.illaefi interdum dimittuntur, Albertus Magnus a perito quodam uenatorerent

itanarratam fe atidiuide fcribcns:&’ alij quidam obfcuri authores ; Sed mouent me, quo rem minus j,
fabulofam exidimem , eruditi Sc fide digni uiri Olai Magni eadem adeuerantis uerba in deicriptio.
ne regionum Europa Septen ion. Accedit quod mures alpinos fcenum hoc modo in cuniculos con
uehete,etiam nodrates aiunoSed hoc in dubio relinquamus.^Cftcrum quod genitales partes libri,
fiuc quilibet, fiue Pontici, ut Plinius feribit , ipfi fibi urgente periculo amputent, ob id fc peti gnari,
nouareftitationenodranonegcqcumiamolim apud ueteres tanquam fabulcfa harc pcrfualio ex,
plofa fit, Marcellus Vergilius huiufmodi ueterum fabulis ignofcit.quod de indudria ab eis cempofl
tae uideantur, ut bonas Sf utiles res authoritate aliqua munitas uulgus hominum facilius & iibetiui
admittet et, quod in religione SC ethnici faditarint 8C inter cacteros Plato philofophus Ego cenu a
, .

ut bono uiro 8C fapientiae dudiofo , cum philofophizfinis fit ucritas, fabulas ubi^ fugiendas exilii,
mo,ilIas inquam quar pro tiei is credendae obtrudutur , dc in religione potidimum noxias pedilen ^
*cs eas exidimoieam^ ob caufam cum Platonem 8f CEteros gentilium damnaucrim,qut tale quid in
fuis fuperdifionibus aufi funtttum omnes qui in nodra religione, qua: puridima £C fyncei idima elTe
debebat, idem moliuntur autolira moliti funt, qua derepro dignitate ditSurornaxmus fe campus
aperirettego ad cadorem. Primum autem ponam illorum uerba, qui cador em ipfum fe cadrarc teri-
pfer unt , (unde etiam nomen eius grammatici quidam Latini deriuant , quod retSe fieri non poteft,
cum ditdio Graeca fit; Ideinde aliorum qui redarguerunt < T
ediculi eius appetuntur inuftim me-
dclarumtidcirco cum urgeri fe intelligit, ne captus profit, ipfegeminos (id ed tedes, ut Graci didy*
mos) dios dcuorat,Solinus:is^ folus opinor huius fentcnrij: nam alij non per inuidiam tedes abeo
rcuelli>nc(juorari. fedreuullosabijciinuenatorum confpe6u redimendi fui gratia fcripferunt.
Qui fe Eunuchum ipfe faeiqeupiens euadere damno 'Fcdiculitquoniam medicatumintelligiiin- 4t
guen, IuticnahsSat.ii.Idemledattir Andromachus in Theriaca antidoto carmine deferipta. Ho
minem ipfum fibi nocentem A^ypttj indicaturi, cadorem pingunr.hic enim ucnatoribus infequen
Cibus tcOiculos fuos demoi dens,relinqnit,Horus in Hieroglyph * Fibrorum tedes aptifunt medi,
caminibus, propter quos ubi fc requiri fenfcrunqccs fecant,Scrnms. Redimunt fe eapartecoipo,
ris, propter quam maxime expetuntur, Cicero. Quod autem caufam abinfequenttbtis uenatori,
bus cur tam cupide petatur non ignorat , idcirco mordicus premens iifip incumbit ad elidendos ica
flcs.quoadab leabfciderit,&.' ficeosabieceriqtaquam homo fumma prudentia in latrones incurres,
quact unqi portat ad fe tedimendum exponit. C^uod fi podea quam exfcdlus SC ex periculo feruatus
fuerit inledlantibtis iterum urgeatur, hic lefe alleuas,atq! quamobreminfequi ulterius pergere non
dcheant,caufamGdcndcns,adreuertendum,quod iam eaparte quam expetunt carcaquenatotesin 5*
ducit,Pcrfatpe etiam nunc tcdiculis prarditus cum a uenatorum conijicdiu fe longiffimo curfu temo
ueriqeam partem defideratam ita adute c6primit,8^ occultaqtit infediatores fallat, Aelianus, f V»,
tumi ed quod traditur, tedes ab ipds auelli, dC a fefe abijei, quum uenatu urgentur: fiquidem tangi
nequcunt,ita,ut in fue fubdridfi, Diofeorides. Amputari hos ab ipfis cum rapiuntur, negat Sex,
CiusdiligentidimusmedicinattQuimmoparuos ede, fubdritfios^.Sf adhaerentes fpinae, nec adimi It,
nc uita animalis pode, Plinius. Falftim ed quod agitatus a uenatore cadret fe/pfum dentibus , ac ic-
fies pi oijcfat. &l podea d ab alio uenatore urgeatur, eredlo corpore cadratum fe odedaqut (sepe in re
gionibus nodris compertum ed, Albertus. Animal ed ualde manfuctum, Amhor oblcurus.Ego
nctp difdpiina manfuefieri pode crcdo;ne<j manfuetum elTe natura,cum plane mordax &
noxium
dentibus dt, ut fupra dixi. |i

E.
Volucra animal fere praerodit teneros adhuc pampinos 8f imas quod ne fiatin ipfa putatione
;

quoties
 DeCaftorc. E.F.G. Lib. L
quoties falcem acueris, fibri pelle aciem detcrgito,at(j ita putare incipito, Columella. Voluocem a,,
liqui appellant animal praerodens pubefeentes uuasiquod ne accidat,falces cum fint exacura fibri-
na pelle detergunqat^ ita putant,Plinius. Fibros uenantur fupremam eorum cauernj partem
f
perforantes,per^ eam panium canem immittentes: fiber ad exitum fugit, ubi irretitus fufiibus oc-
ciditur, lidem hi canes, nofiri aquaticos uocant, lutras 8C anates fylueiires uenatur. Canis ad hoc
inftrucSus, in aquam protjcitur, qui ad cauernam caftoris perueniens, ingreditur : nec cedit caftdr
inorfibus,donec artificiofa illa cafac eius ftrudiura refringatur , Audior libri de nat. rerum. Cum
canes perfequuntur caftorem, aiunt illum obuerfum uentrem ac tefiiculos ofienderc, quorum illi

odoris diritate afFcdi fugiant, Author incertus:TefticuIos quidem , cum ad lumbos , ut didlum eft,
naifis capiuntur , arborum corticibus in=
10 fubftridfi fint,oftcndcre nequeunt. In PrulTia.ut audio,
efcati, ad hos irrepunt, 8C tjs confumptis cum exitus non pateat,fufFocantur.Sed no puto fieripofle
utcibum in ipfa aqua capiant, cumnullum eis fitinflrumentum quo reddant influentem cum Cibo
aqua,ut pifeibus branchiat, Vrinari diu no polfunt.fed refpirationis caufa caput fubinde exerEq
SC fic bombardis impetuntur,uel transfiguntur hafiilibus. In aquis caftorem confpicatus , pilofum
pifcem putabam. Sequebantur cum nautae uenatoresiunus in prora contum ferratum gerebat: alij
paulatim nauem ducebant uerfus eam partem,in qua fibrum fubmergi uiderat : &
cum fiber motu
exterritus caput exererct,qui contum tenebat illum confi'xit,Brafauola. f Hoc animaluenamur
non modo propter caudam qita uefcimur,& pellem qua ueftimurifed etiam propter teftes, quibus
ut medicamentis utimur, Ge. Agricola. Venatores caftore capiunt.pellis gratia magis quam teftu
*o culorum, Platearius, Pellis caftoris aliquando pretiofafuit,nuncinparuopretioeft,Albertus.
Mollis &C nobilis eft.eo ptetiofior,qiio nigrior, Author obfctirus. Lutrae SC caftoris pellibus conci,
lis, fimbrias ueftium ex pellibus nobilibus confediarum , folent exornare quanquam lutrx pelles
:

longe praeftant fibri pellibus,Ge. Agricola, Ex canis fluuiatilis pelle cynacj id eft pilei primu fadi
funqiit in Cane dixi capitis g.parte 5. Sed hoc ad lutram potius pertineq
F,
Caftor quoniam amaris arborum foltjs corticibus auide uefcitur,t6ta citis caro SC fi bono, ta«
men amaro odore perfunditur, Author obfcurus. Tota eius caro abominabilis eft praeter caudam,
Albertus.Ego quifibri carnem ederunt, laudantes eam audiui; fed multum intereft quomodo pa-
retur. Sunt qui elixant primum, deinde aifant in fartagine, uafis femper apertis , ut odor gratiis ex.

js piret,quod in alijs etiam carnibus fit quae grauitis olent , auitim aut ferarum. Ipfe nihil eius praeter
caudam SC pedes pofteriores guftaui,iure croceo conditos, Stiaties, tenerae, 6C prapingues funt hae
partes,inftar thunni carnis, folida quadam tenaci^ pingtiedinetfaporis fere cuius anguillae, quibus
fimiliter etiam apparantur, ubi modice primum ebullierint. Appetunt has delicias ganeones,maxi.
me autem membranas. Memini alicubi apud Plutarchum legere, «J>sk K^iSiy
ipfas inter digitos m
carnes illas,qu® non omnino carnes fint. Eiufmodi certe partes iftae
KfEteihoc cfl;,fuauiftimas efle
in fibro funt, ut qua ad pifeiS naturam faporem^ proxime accedat: unde ieiunij etiam temporibus
apud illos qui ea retinent conced3tur,ut apud Anglos quoi^ auis quadam,quam puffin (ut audio)
uocantiquafi uero non mille, praeter quadrupedum auiumqe carnem deliciae ftnt,ac illam folam ie.
iunijs excipere oporteat,caeteris pro arbitrio frui liceat. Sunt qui caudas fibrorum alias pauco zin

4» gibere confperfas apponant.Blixant alij , & denfiufculo aliquo iure condiunt.

e.
Fibrinarum pellium cum pice liqui,
Pelle caftoris paralyticos utiliter ueftiri aiunt, Albertus.
da combuftarum cinis , narium profluuia fiftit fucco porri mollitus , Plinius. Podagris utile eft fi«
brinis pellibus calciari, maxime Pontici fibri, Plinius. Apud Aedum idem remedium calciamentis
ex pelle canis fluuiatilis tribuitur : lutram intelligit ,
nam teftes eius ad eadem ualere ait,ad quK ca.
floris teftes, minore tantum efficacia, lib 1. cap. 178. dixerat autem de caftore procedenti capite.
Vrina fibri refiftit uenenis, 5C ob id in antidota additurtadferuatur autem optime in fua ueftca,ut
aliqui cxiftimanqPlinius, 4[ Fel caftoris ad
multa utile efttEiufdcm coagulum ledat morbum ca«
ducum, Auicena, ut quidam citat. Ego apud Auicenna in capite de caftoreo nihil tale reperio, Vi=
tuliquidem marinicoagulumcaftoreiuires habet, eCcommendatur ad comitialeslfcd hoc animal
y felle caret.

4F Genitales caftoris partes caftoreum uocant medici,Plinius, Et alibi. Fibros (Graci) caftores
uocant, & caftorea teftes eorum. Caftorea ex aqua mulfa drachmis binis aluum emolliunt , Idem.
Grocii(«sii5©-i'fyiF,ideft,fibriteftem appellant, KiaisoeMF.in fingulari femper munero.ni fallor. Hi
fpania etiam caftores procreatifed caftoreum ex eis no eam quamPonticiim habetuimtPonticoe.
nim proprium eft uttienenofum(?q>iw>«Sr'l«,id eft,medicamentofum)rit,ut SC alijs permultis,Stra,
bo lib.j.Caftorco in Hifpania non ineft uis illa medica,ut Pontico,Hermolaas ex SuaboneXaUfe.
tur quis forteaerem calidum, cuius ui medicamentotum illud uirus exhalet U
digeratur. Nam in
Heluetia noftra,ut 8£ inreliquaGermania,ubi frigidum cozlum, nihil deterius, opinor.Pontico na
(0 fcitur.Efle autem Ponttim quotp frigida regionem nemo ignorat. Efficaciffimi caftoris teftes funf
e Ponto Galatia:,mox Africae , Plinius,fi redle fic legitur. Eligi debent teftes qui ex Imo ortu coli
nexi funt; fieri enim non poteft ut gemini folliculi in una membrana coniuncTti reperiantur liquori
F i
 .

540 Dc Quadrupedibus
innis ucltiticerofbjodoregraiii iiirus rcdolervte,gufiu acri,mordente,ac fi labih', haturalibiTS -

nicis cii'CLindato,^intcrfeptO))Diorcorides interprete RuelliOt

Graminatici qitida caftoreiitn odo»
rem ptrrrem dC acutum tnterprctanturired non eft putris boni cafiorei odor t iicrum gratus Qi tot»
tidtis.Mihi cjiiide aridum farpe non intticundo odore uiftim eft.Jn aipalatho,mtjtiit Pliuius.incnara
rabiliSqua:damertodorisfuauitas:&; paulo poftiitbdit, odore caftoreoeffe. Etaltbi.onycliem ftiffl,
tum uulCiEC poenis mire reftfterc feribittodorem efle caftorei, melius^ cum eo uftum proficere. Te»
liiculi abfcilii in umbrafufpenfi deliccantur,fic dcficcati,albi &
molles fimt. Prtcferimtur cx maio»
ribtis natu, tiel qui in uigorestatis fint, nimium itiuenes SH iietuli non placent, Platearius quan. ;

quam intrica tiora cius baede re ticrba funt. Eligendum acri fapore mediocriter ; nam quod ualde
acre efl &; quafi terreum,adulteratum eft.Glutinofum etiam fit,&: ncruos habeat intricatos, pcl- „ &
iiculas adhtcrentcs.Pcr fcptem(alias fcx)annos in magna efficacia poteft feruariiantcfcrttit tamen
rccentius.Pclliculis abie6is,quod in eis continetur, inmedicamentis ponitur, Platearius. Oper*.
pretium efl diuifa pelle melleum liqitorcm cum cueftiente tunica afTumerc, &
ficcarum potui dare,
Diofcoridcs.Ot Ruditus uerticcgofic potius, Qiioniam fibri refles non eminent, fed interius con»
duntur afinifticr, funt ut in fuetpellcm fcindi oportet,8f una cum tunica melleum cotinente liquo-

rem eos eximi,atcp ita ficcatos in potu dari. Caftoreum aliqui fraude corrumpunt conijetentes ,

in follem gummi,aui Ammoniacum,cum fanguine (Marcellus Verg. addit, eiufdcm animalis;

caftorco iubad}um,& ita exiccantes Diofeorides. Sextius diligentiHimus medicinae,feripfit cafio»
ris tefies adulterarirenibus eiufdcm qui fint grandes, cum ueri telles parui admodum repcrianttir.
prarterca ne ueficas quidem eirc,ciim fintgcminat,quoc nulli animalium.In his folliculis muenirilii i,
quorem,& alTeruari fale. Itai^ inter probationes talfi efle folliculos geminos cx uno nexu depen.
dentes, quod ipfum corrumpi fraude,contjcientibusgummi cum fale Ammoniaco
:
quoniam Am.
nioniaci coloris efle dcbeant,tunicis circundati liquore ueluti mellis ceroli,odoris grauis, gufiu a»
&
maro acri, friabiles, Hucuftj Plinius;N6 probo quod pro (fanguine aut AmmoniaeoOttt ptius
legebatur, aliqui fale Ammoniaco pofuerum,cum Diofeorides etiam non falis , fcd fanguinis men»
tioncm faciat; SfAmmoniacilachrymar, non falis : retfle autem progummiAmmoniacninifcietur,
uclcontratquocj.utrnnq! tenax fiduifcofitm fit, quali fiibftantiae fi odor etiam caftoreus accedat,
facile fallet in gnflif.at fale qiiouis inicdlo, uix quenquam falleret , cum genuinum caftoreum nihil
falis refipiat;fic igitur legam Plintj uerba,C6ijcientibus gummi cum fangurne,atit Ammoniacum;

6i mhil a priftina lecliotie.muiauero, nifiAmmoniacu pro Ammoniaco. CaftoreB, inquitPlatea. j»

rias,quidam hoc modo adulteranuPellcm , in qua caftoreum fuerit, uel alius tcfiiculus recens, lm>
plentfanguine neruis,addito puluerc caftorei,ne ftms odor abfit:ali) fanguinem Sf terram coiti»
inifccr.t; altj callidius , fanguinem, fagapentim, &: neruos, addunt^ piper ut acrimoniam acquirat,
Harc Platearius. Caftoreum non fimile noftroiideft nofiris caftoribus exempto) Venettjsuendi.
tur,Brafaucla. Caftoris tefticulos quihodie uendutur, longe maiores efre,quam ut genuini & ucri
cafioris u/deantur.copiofe feribuni Monachi qui nuper in Mefuen commetarios effirdertint. Mat»
tha-oltis fcribii cx fibris uerum caftoreum fe habuifle,quod magnitudine, colore, odore &
facultate

longe dilfimile fuetit uulgari phatmacopolarum caftorco. ^Hatc dum Icriberemuevum callo»
reum infpicereuolui.qiiodecaftoreapud nos capto nuper exemptum erat. Pondus teflium am.
torum, libra cum femuncia,id eft imciat duodecim cum dimidia. Alter altero longe maior erat, fex 4*
digitos longus, quartior latus, Subftantia qua: in folliculo continetur, flaua folidacp cerae fiinilis,

fub dentibus, cum manditur, Ifiabilis Sf afpera , quale fitftitium fcreca»

acris, tenax; non terrea, nec
floreum cft.Ego euitands fraudis caufanoftrate fempertjuam peregrino uti malim. Sed plerique
pharmacopolae quoniam minoris emunt peregrinum, uerumnean falfumidftt parum curant. Ab
uno tcfte ad alterum communis meatus pertinet, longus circiter decem digitos ; in quodifletfto ge»
nitale rcperi.quod uno coftat ofliculoCtitin uiuerris quocp,) carne, qua induitur, nigris quibufdani
puniftisexafpcrata.Tefticulo utriq; alter etiam folliculus adhaeret, plenus albo quodam pingui &
humore, liibftanna mellis, molh',& fetida putris tnftar cafei, longitudine interdum duorum polii»
cum. Et forfan delroc folliculo Diofeorides intellexit in fine capitis dc caftoreo (cnbcns, Oportet au
tem diflcdta cute caftoreum aufcrre.una cum membrana qua: humorem melleum continet, ita & 5*

flccatum in pom dare. Nam proprie ditSi caftorei fubflantia paulo fuperius non mcllt fed cerx com
parauic.Sed humor ille melleus propter pinguitudine non fatis idoneus eft qui fi'ccetur;odore etiam
iapore^ differt a fohdo caftoreo, uiroq} ingratior; acris rame &
calidus dC temiiffimarum partium,
quamobrem ille potius extra corpus, uel per fe.uei cum oleis ungentuscp quibus caftotetim mifcere
placucrit.utendum exiftimo,foh'diore uero intra corpus.Pharmacopoltc quidem nonulli, reliquam
etiam circa iftas partes pinguedinem partim in oleum de caftoreo intjciunt.parcim pilcatoribus uen
dunt.quieam ahjsquibitfdammifcentad inelcandos pifccs. lidem cafiorei unciam denario indi*
cantplcrunqr.Suipcnfum in aere ficcatumepin abftnthio reponunr.Sunt qui ex femmis etiam te-
ftes haberi affirment, fed exiguos, Sf qui uix unciam fmguli appendant. *| In antidoto nephritica

flexaginta rebus apud Nicolaum Myrep(um,lnterprete Fuchfio,trium cafiorei generum mentio (>
fit,qu3c autem SC qualia illa fint non exprimitur,nec alibi reperto. Proinde qutcrendum mihi uide.
tur,an de rlieo, quod proxime ante nominatur, tria hstc genera inielligi debeant; diucrfa enim rhei
genera
 DcCaftore.G. Lib.I. ‘^41
'genera in ufiimedico elTe fcimus,caftorei non item. Caftorw odore femel imbuta, tcnaciiUma cius
funt, & uix unquam remittuntiimbuuntur autem eo etiam qute non tetigerint, in ijfdem uaCs aut
capfis opertis condita. ^Caftorcum e Perfide fermcadulteratum ad nos defertur;fyncerum enim
tanta ui odoris eftpratditum,utoIfacfcntiueficamcaftorij,fanguinemenaribuseIiciat.Perff autem
adulterandis rebus funt exercitatiHimi. Seruatur annis decem,SyIuiUs tefte citans
Ludouicum pa.
tritium Romanumicuius ego librum Germanice tantum uidi, ubi hate omnia non de cafloreo, fed
demofchofcribuntur,haudfcio an per interpretis imperitiam. ^[At Chalybes nudi ferrum, ui»
rofacp Pontus Caftorea,Verg.i.Georg Seruiusurrofauenenataexponit:nam1icetfint mulus re
medio,inqult, tamen pra:gnantes eorum odore abijciunt,& cgeruntpartum. Virofum autem deri.
Io uat ab eo quod eft uirus ; alij forna interpretanmt a uiribus. Sed hi in etymologia uocis errant, ille
in reipfa. V irofum enim cafloreum non alia ratione dixerim,quam odoris grauitate, unde Diofeo»
rides Rofuia-mii dC jUjMsuJeJtt Efto enim aliquando fiC aliquibus ucnenofum,non ideo tamen abfolu'
te hoc ei epitheton conuenit, Scio de caftorei ueneno apud Arabes , 8^ recentiorum quofdam qui
illos fcquuntur,mentioncm fieritmihi tamen non alia magis ratione in cafloreum id cadere uidetUr,

&
quam alia quatitis pumda Si corrupta.Pleraij enim talia ucnenatam contrariam hominis naturf
facultatem obnnenqut nuces rancida:, 8^c. facile autem corrumpi caftoriu uidetur, utpoie folliculo
inclufum,8<: humidu, nifi retSe & comodo loco ficcetur. Caflorium nigrum, fcetidum, rancidum,
dic uno necare affirmat Auicenna,SylHius.Ponzcitus cardinalis lib,i,trad-.8.cap.;.Cafloreum, in.
quit, corruptum, nimis calfacit,& acutos pecflori uapores fubmittens.partium counuitarem foluit.
ao Remedio eft lac afininum.-cui quidam fyrupum de acido citri fucco admifccnuqiidd fl neceflitas po
flulet Philonis antidoti drachma una aut altera ad fummum propinetur. Cafloreum corruptum,
inquit Mattharolus ex Petro Aponcnfi.infaniam 3C furorem inducit.argcr linguam exerit,febri con
flitflatur.a: uno pleruntp die moritur. Curandi modus eft, ut butyro &aquamulfa uomitus pro.
uocetur,& repetatur toties,dohec nullum amplius caftorei odorem reddat : poftea dandum eft me.
dicamentum diamoron,(rob mororum autlimonum) uel fyrupus de limonum (ut uocant)dcro.
rumue fucco: Peculiare uero hitius mali remediS coriandro adfcribltur, fi feminis tofti denarij duo
exhibeantur. Auicena caftorei uerienofi antidota enefcribit,accmm,acidum citri liquorem, &: lac
V
afininum. enenofum autem efle ait, quod narium fit, uel (ut Bellunenfis emendat) puluerulettim,
fubnigrumtdie una occidere: Si fi quis euadat.illB incidere in birfen,quod uocabulum Bellunenfis
|o pleuritin exponit, Birfcn eft apoftema capitis propter confenfum diaphragmatis fadtum, V eius im
pres gloQarumAuicennat.Birifcn aliquando pro pleuritideinucnitur,!dcm,Ego phrenitica, non
pleuriticum,eum qiii pi sfCns periculum eiiadat, fieri imclligo.Phrenes diaphragma uocatur,quo
inflammato cerebrum etiam afFicttur,ut phrenius fiat, uel ut quidam uocant paraphrenitis. Ma.
nardus in epiftolis ly.j.carabitum Uel firfeh (corrupte puto pro birfen) exponit phrenitin. f Ca,-
ftoreum fi delit,iantundem acori Sil dimidium piperis fubftituetur, Auicenna. Aetius,utfupra dixi,
canis fluiiiatilis teftes ad eadem facere ait,ad qux caftoreum:recentiores idem de lutra: teftibus ferI
bunt. Catterum fluuiatilem canem a lutra non differre , inLutra docebo. In Antiballomenis inter
Galeni notha pro caftore agalochum uel fiphium ufurpari poffe legimusrego non agalochum, fed
faga penum lego:cui S^ ratio aftipulatur , SC Platearius ut fuperius retuli, nonullos cafloreum adub
ajo teiarefcribit, fagapeno fanguinemodicopiperimixtis.Silphtj nomine caftoreo fubftituendi, af=
famfcctidam uulgo didam intelligo:ha:c enim melius quam dulcis dida caftoreo refpondet, cum
alias tum ad uteri prarcipuemorbos. Eft enim uterus in mulieribus ueluti animal quoddam, quod
fuaues odores fequitur,fcctentes fugit:fiigari autem debet.cum nimium afeendit, foetidis fupra ad'
hibiiis,fuauiter odoratis infra:cum nimium defcendit.contra : SC ad hunc quidem ufum quicquid
grauiter ac uirus olet, caftorei locum implctcuiufmodi funt diuerfa, qua: Cum uruntur grauiflime
olcni,ut penns auium, ellychnium candela: recens extindum, lanae lacinia^ combuftae , foles cal,
eiamentorum,allioriimautceparumcortices,capilli,caprae cornu, pix,galbanu;6f alia gratiis odo-
tis etiam non ufta , ut parthenium, quod inde matricariam uocanqSi: Icrophulajjia urties fimilis,
quam aliqui galeopfin Diofeoridis elfe putant, Sic, Sunt qui ad fuffbcationem ab utero pOmum ex
-jo caftoreo 6c alqs medicamentis componant:id^ commendent fubinde olfadandS mulieribus huic

malo obnoxtjs, prteferuandi maxime gratia. Compofitio eiufmodi eft : Rutae SI meliftbphylli folia:
dauci, nigellf 6c abfinthij PonticiCueI femeniinartfemina, fingula denarij femis pondere:cattorei de.
narius,8C afla: foetidae fcrupulus mifcentur,odoramentum hoc ut faluberrimum ita etiam illis mu-
,

lienbus qus foeiidu nihil patiuntur no aque ingratum clfc aiunt ut caetera huius generis, ^ Te.
fticulos caftoris (inquitGalenus defimplicib. ii. ii.)nuncupantcaftorium , medicamentum SCce.
lebre,Si multi ufus,aded ut Archigenes de caftorrj ufu totum confcripferit libru, Attp ille fane par.
nos more noftro generalem tantum facultatem dicemus. Itaque
ticulares eius facultates expofiiit,
quod excalfaciat manifeflumeft.Nam fi uoles ipfumad unguem leuigaium oleo maceratum parti
cuipiam infricare.euidenter illam incalefcere percipies, lam cum caftorij confiftentia ficca quoque'
<0 fiqSCcalfaciendi potentiam habeat adiundam.meriiddeflccat. Porro quoniam impenfefubtilium
eft partium,ob id elficacius cfi quam alia quaefimiliter ut ipfum SC calefaciunt dC dcficcant. Pene

trarit enim tenuium partium medicamenta , Sf in altum fubeunt admotoru corporum.poiiffimunf

^42 Dc Quadrupedibus
ea dcnfa fuerint, ut ncruofa. Sane fi odori guftui^ aducr ras
animfi , fufpieabcris hlTltiano eorpetf
fi
cora quae talia facere
aducrfiiTimam habere fubif antiam.-tamctfi in natura nihil efficere comperiatur
affblent, cum nulla omnino corporis partem intro fumptu
Ixdat.bf am fiue corpori humido applicei
rciiccationc pofcenti,iiue frigido excalfadlione, fiue frigido iimul
humido, magna uti(^ cxpcticr-c
comoditatemipotiffimum fi febri uacet.Et eorum fane multis ejuinon admodu calida patiebantur fc
brim (fic enim uertere debuerat interpres) fed ut fic dicam tepida, qualis accidit in cataphoris maxi.
me Sb lethargis, caftoreir exhibuimus una cum pipere albo, utruncp menfura cochleartj ex melicratu
bibendum prtebentes ; nec quifquam ullam fenfit noxam. Quae porro in corpus intro fumptum iu«
iiar,tjfdeprodcil quocp cuti impofitS cum Sicyonio aut uetere oleo : Qiia ucro ampliori caliditate in
eius in prunis impofiti infpira: ii
digcnt, ijs etiam per fefe infricari debet. luuat etiam fi quis fufFitum
tione hauriat, maxime affcdftis in pulmone aut capite confiftcntes. Attamen
lethargicos & catapho

ricos affcaus,qui quidem adiundam habent febrim,pracfiat non didortim (Sicyoni) aut ueteris) o.
Icorum quopiam macerantes curare,fed potius ex rofaceo capiti collo^imponece,HaEC Galcnus;r^
liqua de caftoreo ex eodem, fuo quKtj loco referam, Caftoris teftcs coquunt difpofltiones contu
f
maces Kfcirrhofas.Galenus de copol.pharm.fec.locos. Caftoreum ualdecalefacit,relaxat(fecua,
dumalios,recorporat,) dC fic elimatdiuturna neruorum uitia , quae(forte c)ui, fcilicet nerui) nimijj
doloribus contrahuntur,Dc fimplicib.ad Paternianum liber Gtdeno adfcripius. DtlFoluit , attrahit
(alias, confumit,) &
neruofa maxime loca roborat, Platearius.Idem in calfaciendo tertium ei gradum
attribuit,inficcando fecundum.Calefacit (inquit Auicenna) in fine tettij ufij ad quartum ficcatin,

fecundo. In fumma calfadoriam uim habet, &in uniuerftim iiarios obtinet ufus,Diofcorides. i.
Fibri teftes ferpentitim uenenis aduerfantur: priuatim contra ixiam ex aceto bibuntur : fiteiSt
etiam ad alia uenena,Diofcorides .Profunt contra uenena; Differentia tantum eonna genera eft
tpixturte.Qiiippe aduerfus fcorpionem,ex uino bibStunaduerfus phalangia & araneos , ex mulfo,
itautuomitionereddaturtaututretineantur.cum rutatAduerfus Chalcidas (alias Chalcidicas, netn
pe lacertas) cum myriite: Aduerfus ceraften QC prefteras , cum panace,autruta ex uino: Aduerfus
cKtcras ferpentes,cum uino.Dari binas drachmas fatis eft,eorum qute adqciatur,fingu!as.Auxiliatt
tur priuatim contra uifcum (ixiam , chamaeleontem fcilicet, Diofeor, ) ex acetotaduerfus aconitum,
ex lade aut aqua: Aduerfus helleborum album, ex aqua mulfa nitro^, Plinius. Caftoreiim confert
morfui paruorum uenenatorum, Auicenna . A frigore laborantibus , caftorij ternis obolis uti ex
qqatuor cyathis uini prodeft, Plin. Caftoreo cum meile pro pfilothro ufi pluribus diebus reperiun. j»
nir:In omni autem pfilothro uellendi prius funt pili, Plinius. Ladanum cum caftoreo fiftulis mede*
tur,PIinius. Medetur abfceffibus ff igidis, K ulceribus malignis, Auicenna.^TSternutamentaolfa*
du mouent,Plinius SC Diofeor. Somnum conciliant cum rofaceo 6C peucedano perundo capite,
SC per fe poti inaqua.ob id phreneticis utlIes,Plinius, Caftoreo^gtaui mulier fopita recumbit,Lii
cretius lib. 6. Caftoreum cum peucedano dC rofaceo capitis doloribus utiliter illinitur, Plinius. Ca*
pitis affedionem frigidam 8C flatibus conitmdam curat, emplaftri moreimpofitum, 8Cfuffitu,Aui.
cenna. Galenus etiam fufFitum eius refpiratione hauftum ad capitis affedus utilem dixit. Capitis

dolores ex utero fedat.Hippocr.Epidemiorum Iib.7. Caftoreum in aceti mulfi cyathis tribus, aduer
fus comitiales ieiunis datur: his ucrd qui fatpius corripiuntur clyftere infufum mirifice prodeft, Ca-
ftorei drachma; duae efle debebunqmellis &( olei fextarius,8C aquf tantundem: Ad praefens uero cor 4*
reptis, olfadu fubuenit cum aceto,Plinius. Caftoris teffes diuerfis neruorum altjs^ uittjs peruntfH
mcdenturtuel triti ad crafiitudinem melliscum femine uiticis,ex aceto aut rofaceo: Sic 8C contra co*
initiales funipti profunt,PIinius. Contra epilepfiam dC alios frigidos affedus eapitis,pondcre feru.
puli,uel duorum triumue bibendi dantur cum rutae fucco , aut uino in quo decoda fit ruta , Platea,
rius. Medentur uertigini, inundi.uei triti ad cratTitudinem mellis cum femine uiticis ex acet»
aut rofaceo; Eodem modo opifthotonis, tremulis, fpafticis.neruorum uitijs,ifchiadicis,ftomacbicii»
£C paralyticis fubueniunt, Plinius, ff Lethargicos 8C utcuntp ueterno obdormifccntes excitantin.
fufreum aceto autem 8C rofaceo, olfadu dC odoris fufFitu,idem faciunt,Diofcorides,Plinius 8C Au(
V
cenna, ide paulo fuperius in Galeni uerbis. Aduerfus lethargum (docente Plateario)prouocetur
fternutatio cum caftoreo : cerebrum mouet ac roborat : V
el cum menta, fucco rutx.SC pauco aceto js
decodurn.abrafo ocdpitio,infricetur,& cataplafmatis modo imponatur. Puluis eius cum fucco ru-
tae naribus inijciatur.aut fumus recipiatur per nares Qui poft aegritudines aliquas , ut lethargum
.

aut peftilentiam.in obfiuionem deciderint,eos maxime iuuat hiera RtifFi:8C eaftoreiim cum oleo oc.
cipitiillitumtpoft purgationem uerd hierae caftoreum drachmepondere cum melicrato potum: noa
parumiuuare creditur, Aetius. Paralyticis medetur, PIinius,eo modo quem paulo ante remli.ln
paraly fi totius corporis, datur uinum in quo decodum fit caftoreum, cum ruta et faluia.Platearius.
Emplaftro ex caftoreo ad refoltitos , inferius apponam inter compofita pharmaca a caftoreo denomi
nata. In lingua: paralyfi,puluis eaftorei fub lingua tenetur, donec per le reibluatur & conftimatur,
Platearius. Contra paralyfin membri genitalis,peden frequenter fbueatur uino in quo caftoreum
decodum fit & ex caftoreo cataplafina imponatur, Platearius, Potum 8C illitum prodeft tremulis, <•
;

conuulfionibus,(fpafticis,6C neruorum uittjs, Plin. uide etiam paulo inferius in mentione opifthoio.
m) dc omnibus neruorum uittjs, Diofcorid.Sf Plinius,eo modo quem fuperius ex eo recitaui.Potum
fpafmis
 De Caftore. G. Lib* I. -^
4 *^
rpafmf! medetur , Galenus deTheriaca ad Pifone. Tremulos iuuat,ri exolco perungatur,
Plmiusi
Ca;tCi um falluntur medicorum pleritp (inquit Galenus)in ufu caftorei , cum id modo
conflderan t*
partem quampiam aut tremere, aut conuelli.aut fenfu motuue priuatam elTe , aut »gre fentire
mol
uer! tiediaud /cientes id genus lymptomata ad difflmiles fcqui corporis affedf us.Qiiod fi ex
plenitu-
dine fiat conitul(io,utile fuerit caftoreumSf potum Si impofitumifinexflccitateuelinanitione
ad*
uerfilfimum. Si fimiliter in tremore. Caftoreum auxiliatur opillhoconis , eo modo quem fupra
re.
Rigor ccruicis mollitur caftoreo poto cum pipere ex mulfo mixto ranis decodis ex
tuli ex Plinio.
oleo de fale,ut forbeatur fuccus ; Sic K
opifthotono medentur, tetano : Ipafticis uero pipere adiedo,
Plinius. Caftoi cumcum meile claritati oculorum plurimum confei t,Plinius. Et alibi, Claritatem
la uifus faciteum meile Attico imtndu. Fel callionymi cum rofaceo infuiitm, auribus utililTimum eif,
uelcafloreum cum papauerisfucco, Plinius. Cum oleo tritum aurium doloribus medetur, melius
fl cum meconio, Idem.
f Si audiendi difficultas ex caufa frigida fiat, caftoreum medeturteodem nihil utilius cum fpi. ,
ritus includuntur auribustdebet autem magnitudine lentis oleo nardino diflblutum infundi. Au/,
cenna. f Medetur SC dentibus infufum cum oleo tritum in aurem, a cuius parte doleant, Plinius,
Afpafij uxori dentis &
maxillte dolor uehemens : caftorium SC piper colluens, acin ore tenens, re^
mifit, Hippocrates Epidem.y. Si quis fuffltu eius in prunis impofiti infpiradone hauriat,
iuuat af*
fedus in pulmone aut capite confiftentes, Galenus. Suffitus eius naribus attradus utilis eft ad ab.
fceftus alia pulmonis uitia, Auicenna.Su(pitiofis caftoreum cum ammoniaci exigua
portione ex
1,0 aceto mulfo ieiunisutiliffime potatur , Plinius, f Sium facit, Auicenna. CohlbetfinguItuseX
aceto,Plinius, Diofeorides , SC Auicenna. Caftoreum cum ammoniaci exigua portione ex aceto
mulfo calido potum , fpafmos ftomachi fedat Plinius. Singultus fi ex plenitudine ftomachi prouc»
,

«cniat,ad caftorei ufum accedi to:fin autem abeuacuatione.aut acrium humorum morfu prouene*
riqmedicamenhocfugitOiGalenus. Medetur ftomachicis,Plinius;eo modo que fupra prtefcripftl
,
aduerfustieriiginem, &c. f Iuuat contrainfiationes aitormma.Plinius &Diofcorides,Do!orem
«entris pungentem SC flatus di(roluit,fi cum aceto bibatur, Auicenna, fleos dC inflationes pellit ca.
ftoreum cum dauci femine dC petrofelini quanta ternis digitis fumatur ex mulfi calidi cyathis qua.
euor.-tormina uerd cum aceto uino mixto. Quibus uenter ita flatu diftenditur.iit sgre curationem
admiuat,ac torminibus uexaturatcp fingultu.id^obf.igidos craftbscp humores, autcraflbs flatu,
j, lcntos^fpiritus,eos caftorium ex oxycrato potum adiuuat, Galenus. Ex apparatis in colica affe*
dione pharmacishoccenobis, inquit Archigenes , familiare eftiCaftoriu Sf anifum tenuiftime trita,
duorum cochlearium menfura prtebemus ex aqua mulfa, Aetius. Et ibidem paulo ante,Caftoreuin
etiamCinquiOpotum, totius affedionis molem demolitiir.omnibus^ medicamentis prsftare reper.
cumeftidatur eius drachma una in tribus cyathis optimat aquae mulfae. ^fVfus inuenitutamma.
liacequi difficultate urinae laboramesja collo uftp ad pedes inuoluantur de (agis, fuppofitism carbo,
nibus uiuis,addito caftoreo,fufrumigcntur,ut totum uenti em tefticulos^ eorum caftorei fumus e.
«aporet,8( confeftim detradis carbonibus cooperti deambulant SC mingat, Vegetius.
^ Aluum
«molliuntcaftoreaex aqua mulfa drachmis binisiCJiiiuehementiusuolunt uti, addunt cucumeris
fatiui radicis ficcac drachmam,8f aphronitri duas. Plinius. Et alibi, Caftoreum ex mulfo potum pur

'4c gationibus prodeftiSed hic purgationes pro menfibus accipio. 4fSi gonorrhoea infeftat, caftorei
in fucco uiticis &C pauci aceti decodBjrenibus,pedini, SC locis genitalibus cataplafmatis inftar ap.
plicetur,Platcarius.^llfcbiadic/s medetur,Plinius;quofupra dixi modo contra uertiginem, &c,
fVuluarum exanimationes pellit, uelllibditum.Plinius. Inuenio apud quofdaoftracium uo.
cari, quod aliqui onychem uocaiit : hoc fuffitum uuluse pcenis mire refiftere : odorem elTc caftorei,
meliuscpcum eo uftum proficere, Plinius. Caftoreum cum aceto 8f pice olfadum contra iiuluam ,

prodeft, Plinius. De ulu caftorei contra hoc malum, fupra etiam dixi.Capitis dolores ex utero fedar,
Hippocrates Epidem.lib.y. Menfes ac fecSdas ciet duabus drachmis ex aqua cum pulegio potum,
Plinius. Menfesacpartuscit,duabus drachmis cum pulegio potum partus fecuqtJas^eijcit, Dio.
fcofid.Hocmodo potum uiris etiam partes genitales calefacit, Albertus. Ex mulfo potum purga*
y, tibnibus prodeft: A d fecundas etiam uti eodem prodeft cum panace in quatuor cyathis uinuSf a fri.
gore laborantibus ternis obolis, Plimus. Menfibus retentis ubi per acuam quae in malleolo eft. md
diceciiacualTem.oblatocaftdrio una cum pulegio aut calamintfia.femper medicamen hoc expertus
fum purgationem ciere fine hominis noxa. Prteterea fecundas morantes eqcit, ea^omniaexmc.
potum efficit, Galenus, Caftorij potus puerperrj purgamenta a partu purgat, Hippocrat.de
licrato
morb.mulicb. Si caftoreum fibrumue fuppergrediatur grauida.aborttiin lacCre dicitur,8( periclP
tari partus fi fuperferatur, Plinius.
4f Antidotus diacaftoriu.id eft e caftorio.a Nicolao Myrcpfb deferibitur, utilis uertiginoCs, co*
mitialibus.apopleifticis.refolutis.&parapleiflicis.eft autem Sedionis prima; antidotus 17. Sfrurfus
aliaeiufdem nominis.numero loi.in qua cum caftoreum non recipi animaduerterem, ftatim diacoa
^,ftulegendumdeprchedi,Si:hoc nomineeandem antidotum ab Aiflnariodefrriptaiquod Furhfiunl
non animaduertifte miror. 4/ Diacaftoriu emplaftrum ad refolutos, ab Adfuario deferibitur inca
pite de emplaftris SC linimentis, Eadem deferiptio in paucis uariis apudNicolau legitur Setftione j,
*
F 4
544 De Quadrupedibus
qu* de unguentis eft , numero fecunda. ^ In uulgaribus Nicolai Prxpoflti , ut uocant, defert
ptionibus.(nam in Grxeo libro, quem Fuchfius tranftulit.non reperio ) oleum de ealloreo contine-
netur , ita ut uncia caftorei in libra olei decoquatur donec abfumaf pars
tertia, poftea reponatur«
infperfo cailorei puluere. Pharmacopolae quidam huic oleo
addunt pinguedinem quae circa ipfos
olei de caftoreo lacobi de Manlijs,
calleris tefles reperitur. Extat etiam apud recentiores deferiptio
quod praeter cailoteum lachrymas aliquotcalidas,SC aromata, alia^recipit. Sunt qui diucriismca
dicamentiscaftoreumaddanqpracfertimaduerfus comitiales. In tj idem Nicolai uulgaribus deferi.
ptionibus crrhinon.id eft per nares purgans medicamentum repcrio.cui a
caftorio nomen,inter pi.

Ullas nefeio qua occafione deferiptum: Inter Nicolai

ex interpretatione Fuchfijerrhina non inu&
hio.Mifcetur caftoreum etiam medicamentis quae ad excitanda fternutamenta componi folet, cum „
helleboro ilbo SC pipere fere.
<

Fiber afc ejttrenia dra,Ut Varroni placet , ttocatur ; quoniam dextra Si finiflra fluminismaximt
tiideri foleacSC antiqui fibrum(inquit)dicebant extremumtunde fagis fibriac (fimbriae legcndB pu.
tOjUt Feftus habet:; fibra in auribus SC iccore. Canem fluuianiem , lutra elfe ftio loco oiiendam:
qui cafiorem exponunqdecepti uidentur indc,quod potamium pro Ponticum legerint: nam cafior
etiam, canis Ponticus appellatur. OfX« animal quadi upes,& herba, Hefychius SL arinus: Vide, V
ttir autem cafior efle.cuius tefies maximein ufu funtehei bd
uero non alia quam orchis.id eft,tefticu
Ius Diofeoridis fuerit. Fiber,genus uefpa quadrupediS,Feftus:legedum beftia.nam de fibro, quem
Graci cafiorem uoeSt eum loqui,mox Citatus ab eo FlaUti uerfus indicat. Vefpa quidem infedlum u
eft ,
nullum infetSum quadrupes Inferim non ignoro lutram fibro congenerem exifiimarflu,
fed .

tr* uero ichneumonem quadrupedetii Aegyptiam : &

iiefpa etiam genus apud Ariftpohanem iio.
cariichneumonem. Cafior acaftrandodicltur,nonquodfeipfumcaftret,utfcripfii Ifidorus.fcd
fed quia ob caftrationem maxime quatritur,AlbertUs. Kksoj ot yits/if: vmyisfue

Sj8 KSiA(it,Btymologus fid

(/ V
arinus;hoc eft,caftor nomen habet quod totus propemodumni.
hil quam gafier,id eft, ucn ter fit oblongo enim corpore eft , cuius maxima para in uentrem confu,
.

mitur. f Auiusflber,Siliuslib. ly. f Fibrinus adie(fiiuum,ut pellis fibrina:Grace wwe-.ut

ojxB! mrCTawi apud FlefychiUm. K«seei«(i (at Laconicum erat, quo utebatur in pralijs vsi t tfifo.
rcftoCjPollux.Caftorium melosCinquit Calius;dici interpretantur,quod armatam faltationem
viejeii

Diorcoric6 pererintprimi,cumo 5 )(»s»»(lorent plane. Meminit Pindarus in Pythijs ad Hierone ode J»

fecunda ftrophetertia, cuius loci fcholia,filibet,confule. K«mgcM(/ utA©-, #> Jmi,Suidas 8C

Varinus.Eft 8d caftoreum infe(3uraefpccies,Caelius:Suidas Sd Varinus addunqis Pl ssyxvAaqidcH
i conchylio-Conchylium quidem,quod onychem uocanqcaftoreum olere fupra dixi, 6d fieri poteft
1 .... .vide... ^
ut ab odore nomen ei colori^ acceiferit.Caftoreum colorem Graeci cinerea intelligunqCaelius.Ca.
1

florias uel caftorides canes fupra memoraui inter Canes uenaticos in genere. Oppianus lib. i. de
pifcatione meminit nefeio quarum caftoridum,quae amphibiae fint,8d in littoribus coeant, Si tam di
tum inaufpicatum^ ydant ululatum.ut quifquis illum audiueriqnon procul fibi calamitatem H ip.
fam mortem abelTe eo tanquam nuncio exiftimare debeat. Aelianus interprete Gillio caftorides aui
bus adniimerauit. Lutras e genere fibrorum nufquam mari accepimus mcrgi,Plinius. Vitulo ma
rinouiiSusinmari ac terralSimile fibro Sd ingenium.Sdc.Plinius. Cafiorem uitulomarinocompa.4o.
rat, tum uidus ratione, quia fimiliter amphibius fit, tum ingenio, quia uitulum aiunt euomere
fel fuum ad multa medicamenta utile:item coagulum ad comitiales morbos : ut cafiorem feipfum ca
ftrare. ^[Ariftolochia longa apud Germanos blbetWUtQ, id eft fibri radix appellatuqhaud fcio
quam ob caufam. f[Falfacaftrau'onis,quamfibiipfecaftorinferret,perfuafio,anfamdeditpIuri.
bus amantibus ut piduras ex hoc animali fibi fingerent, Brafauola, ^ Emblema Alciati,Aere
quandoque falutem redimendam;
Etpedibus fegnis, tumida Sd propendulus aluo. Hac tamen infidias effugit arte fiber,
Mordicu jipie fibi medicata tiirilia uellit, Ati^ abtjcit , fefe gnarus ob illa peti.
Huius ab exemplo difees non parcere rebus. Et uitam ut rcdimas,hofiibus a;ra dare,
i»

DE CATO SEV FELE.

A,

ELES animal eft familiare ac domefticum , omnibus notum : uulgo catus nominatur, ut

^
®
opinor,a catum fapientem dicunt Sd acutum Graeci {luron uocant, Phil.
folertia-nam ,

Bcroaldus. Recentiores quidam Grammatici cati(uelutalij feribunt catti, per t duplex)

^ nomine abftinent,quod apud nullum idoneum, ut ipfi aiunqautliorem reperiatur. Atqui
utitur eo Palladius,8d Theodorus Arifiotclis hiftoriae animal, interpres jluron non aliter quam ca.
tum reddit. Sextus Platonicus catam genere fceminino dixit : Martialis cattam t geminato, Caiura it
uocant V”iri2 catul,Sd '\VS fchanar,uel Klliwichunara.ut Munfterus in DiiSionariotrilingui
Iiidaei
fctibit.Saraceni katt,Grxce dicitur.Sd iw;^»f/t/,quam uoce V
arinus felem domefticum ex.
poniq
 De Cato. A. Lib. 1.
ponit ; iTocatur uulgo hodie apud Gi ac.
cos vim Italicegatta,gatto. Hifj^anicc ga«
to,gata.Gallicc Chat. Germanice An.
koczka. Furioz apud AI-
glice cai.Illyricc
berium MagnB pro cato legitur , quod no.
men ab Auicenna fumptum puio,8i; Ara«
bicum uel Perficuin clTe: Albertus iignifia

. cationem eius ignorauiqS^ alicubi pro ca.

pro montano uel ibice, utfupra dixi , ine*
I o pt! 0 iinc exponit: fed catu etTe conflat, quo.
&
niam in eo loco ubi Arifloteles de jiuro,
6C eadem fcribit. Eiufdem forfan originis
eft etiam uocabulum hiro,quod uiuerram
(ignifjcat,utpote cogencrem feli. Aegyptif
felem bubaftum uorant,Stcphanus;Hinc
forte nomen Bubafto ciuitati in Aegyptot
qua Herodotus Bubaftin appellat : (aeras
enim feles Aegyptij habebant ut infi a di.
,

cam. ^ Apud Columellam (lib S.cap.;,)

So Si Varronemflib.j.cap.ii.) feles accipi ui
detur pro fouinoific enim uuigtis appellat
belliola gallinis maxime tnfeltam noxiaqt,
& facpegalhnaria totaContrucidante.Phi.
lippus Beroaldus. Feles V arronis &' Colu
mella fouinus uel marturcllus uidettir,
Aug.Niphus. Ide alibi, felis eft,inquit,quj
uulgo dicitur fouina; idfis, marturus uel
marturellusimuftela uerd, donula. Sed de
his omnibus in Muftela dicam,
jo uibus animal inimicum, puto
uulgus fouinum & marturellum a
Ge. Alexandrinus in litera M. in
tionibusprifcarum uocumteitat aut
ronis locum de re rufl.lib.j. cap- ii. ubi
legimus , Qtiis enim ignoratlepta Gnaee»
ri)s ita cfTe oportere in leporario, ut tedorio teda flnt, 5<r fint alta. Alterum ne feles, auf meles, aliaiie

qutEbe(tiaintrareponit:a!terum,ne lepus iranfllire.EgoGe.Alexandrinumfelemintcrpretari uo.

lui(re,lapfum autem memoria melcmCquem fiio loco taxum iiuigd didum efledocelx)) pofuifle pii.
to.Fcle certe pro caro litie domcflico flue fylueliri apud ueteres auihores femper acceperim.Brrant
qui felem putauerunt martem dici , Perottus. rsA» Grxeis muftclam fignificat, diuerfttin a fele
animal, ut cepiofe probat Perottus in Cornucop.Rccentiores tamen quidam Giacci,utGaleoinyo.
machteauilior,& abtjs decepti quidam Latini.jacAiul pro cato accipiunt. Suntfanequfdain horum
anmiaiium,muftelsc & cati, naturis communia, ut corporis fere figura, SC ingenium; calliditas, ut.
dus,mufculorum uenatusiutruni^ fatus iuos orede loco inlocum transiert,ut canes interdum: &
8C Grteci muftelam non ro!umj/it:.6i' fimpiiciter,fcd faipe vScnmSaif, id cfi domcfiicam, &' in
domibus nobifcum uerfantem uocitantlunt autem ubiij cati domeflici,inuftclxnimirumno item;
Qlis omnia errandi occafiofuiiie illis uidcntur,quigalen pro caco interpretantur. Miror autcnoix
dixifle illos, fi galc catus eft apud ueteres Gra:cos,quo nomine muftelam ijdem apBellarmt.Michacl
Ephefius etiam in Grtecisfcholijsin lib. j.degCner. animal, cap. 19. j/kaIu) exponit catam, ut refert
f 0 Aug.Niphus.Et Gszzyx^lw non femper muftelam transfert, fed aliquando catum.-ut galcn agi'ian,
catum fylueftrem.Marcellum Vergilium quocp muftelam domcfticam , felem exiftimalTe, apparet
ex commentarijs eius in Diofeoridis capti t de muftela domeftica.Sd in caput de lychnide. Feies ge
nitaleofteum non habetimtiftcla, idis,lupus SC uulpes habent, Sipontinus. Mufteltchyemecubant,
teltatecxpetgifcttmur, Ariftot.Hoc muftelis accidere (inquit Sipontinus) compertum efirquod ipft
quoqi coemptis in hunc ufum utriufcp generis (pai uis &
magnis , fitie domcfticis &1 nifticisjmufle.
lis, aliquando experti
fumus.-hoc cati non faciunt, fed neij in cauernis ucrfantur.nec ingredi eas fa^
cilc poftunt ut deuorent auesiquorum utruncp muftelis tribuitur.Plinius certe pro atluro ex Arifto*

tcleftmper felem reddiqpro gale muftelam.Haec fi cui non fatisfaciunt, collaris cati qtiamhic tradi.
muSjSc muftela; in M.litcra.hiftorijs,ipfe indicet. Carolus Figulus uirerudittis utraij lingua, dialo.
jj,
gum demuftel/s tcdidit,m quo fimiliter ^luron pro fele,galen pro muftela femper exponi debere coa
hrmat.Erafmus Rot.in proucrbijs r«MTeyT«Mi«,S( yx^H «foxaw, pro gale felepoliiit, dubitando ta
men anreiSe fecerit, his uetbisjPorro tiox ha!cgale,felemnefignific«anmiiftelam, anquem uulgo
 De Quadrupedibus
catum appellant, quoniam inter eruditos controuerfum elTe tiideo, relinquo altjs iudicandutn, Hate
illeiQLiaii tierd feles catus diuerfa fint animalia : ied forte fequitur Columellam (inquit Car, Figiu
Ius) cui feles eft belua illa, quam fouinum appellant Galli,Germani cilTTOifele,muftelam autem for*
Ctan capit pro idiide. At ego etiam Figulum errare dixerim, a Beroaldo SC alijs Italis deceptum, in eo
quod Columellat felem fouinum facit.
B.
Feles anuquittis non erantmanfuefa<3te;uiuebantin agris ,
inde urbes BC domos repletiere.SeJ
de cato fylueftri, dicam poftea feorfim. Pannonicae cattae libro ii, Epigrammatum Martialis cele,
brantur hoc difticho ; Pannonicas nobis nunquam dedit |V mbria cattas: Mauult haec domina
mittere dona Pudens. Feles Hifpanicididi apud nos,agiliores rapaciores^ funt ceteris, maiores, „
nigriores, &: pelle molliffima; qua; propter fplendidam nigredinem 5C mollitiem alicubi etiam , ut in
Gallia Narbonenli K
alibi, ad ueftcs in ufu eft. Apud nos ex fylueftribus tantum pelles parancimdo

mefticas enim excoriafle paraffeue pelliones noftri pro ignominia ducunt. Sunt &: Romani qui,
dam a noftris didi. Tartefia feles , uide infra inter prouerbia. In Pordofelena , uia interiacet, cu-
ius ultra alterum latus gignitur catus , citra alterum gigni non poteft , Arifloteles interprete Gaza;
Grtece legitur gale, id eft muftela . In Pordofelene infula tiiam muftelte non tranfeunt , Plinius 8,
yg.ldem '^.;i.Porofelennominat.Pdrdpfelene,infu!aeftiuxta Lefbum.cum urbe eiufdem nominis:
Aliqui ut ciuilius loquantur Cporde enim crepitum tientris fignificat )Porofelenen nominant,Stes
phanus. Feles (alurcs)in Aegypto effememinit Strabo lib, 17. quat quantopere ab Aegyptijs colaa
tur dicam infra. 1,
^Feles figura fimilis eft leoni.atit leanm potius.unguibus ac dentibus fimiliter infirudla:fed au,
riculas acutiores feles habet,le^na rotundiores. Domeftici cati diuerfos habent colorcs,fyluefires
omnes grifeum (id eft cinereum,)Albertus,Ex felibus domefticis quaedam albae funt, alia; rufae,al(a:
uarim,Sipontinus. Color feli ^ifeus, glaciei uehementer congelata; iimilis. attp hic ei fecundum na
turam efi,alij extrinfecus accedunt, ut ratione cibi, praecipue domefticis, Albertus. Caro eilaxa 8£
mollis,Idem. Oculi catorum noflu lucent, non fine terrore tntuentiu.prefertim ex improuifo. No
diurnorum animalium, uelut felium, in tenebris fulgent radiant^ oculi, ut contueri nonfit,Plinius.
Perficos fmaragdos,Democritus refert, non translucidos, fed iucundi tenoris,ulfum implere, quem
non admittant, felium pantherarum^ oculis fimiles, Nancp 8f illos radiare,ncc perfpici.Eofdcm in
Sole hebetari, umbris refulgere, SC longius quam caeieros niiere,Plinius 57.5. Oculifelis carbun*
culofi tam acute cernunt, ut in cauei nis euam tencbrofi's,tanquam in luce,mures confpiciat, Alhcr,
IUS SC alitis author obfcurus. Aeluri, id eft cati, hy acntc,8f u.efpertiliones, cur nodlu uidcant,Ale*
xander Aphrod,inquiritlib,i.problemate66.8f caufam affert tepuitfimum quem fortitifuhtuidcn-
di fpiritum, Noftri uitreos felium oculos appellant,quoniam per nodlem radiant,incIufo eis lumine
tanquam uitro aut uitrea; laternae . Felem marem Aegypti) dicunt pupillas ad Solis rationem ua* ,

riareicum enim exoritur Sol, tum longae fiunt,in meridie rotundae uidentur,ad uefpcram autem ob ,

fcurantur,Gyllius.Plura de oculis felium lege infra cap, 8. proxime ante prouerbia. Leonibus ac
pardis,omnibus& generis eius,etia[ fclibus,imbricatj afperitatis lingua,ac lim j fimilis,attenuaps^
lambendo cutem hominis. Quae caufa etiam manfuefatSa, ubi ad uicinum fanguinem peruenit fali*
ua,inuitat ad rabiem, Plinius, Dentes cati ferratos habent;. Sf pilos (Albertus barbara uoce grano, 4«
nesuocat)circaos,quibus abfeiffis audaciam perd6t,Albertus8f alius author obfcurus, Vngiies
eis hamati,ut leonibus.Sf uaginis reconditi,
, c.
Cattis animal eft uelox,8d fcandendo,reptando,faIiendo^ mirae agilitatis. Valde mordax. Albet
tus , Diuerfa murium genera, SC aues uenantur,ut dicam capite quarto,8i ideo naturae beneficio
etiamin tenebris cernunt. Vefeuntur ijfdem quibus canes, Ariftot. Pifces praecipue appctimoVals
de intemperantes funt circa cibum,cius^ gratia non raro pericula fubeunt, Albertus.Focos, forna-
ces, &loca calida^iligunt:£inde piles faipe adurunt.Pure SC molliter cubare gaudent . ^fLibidinis
tempore, mares prj cipuc,efferantur:noftri uocant rumlen.Cati per libidinem accenduntur,Si domi
bus fuis relidis uagantur.uel ut Alberto placeqfolitudinem petunt, quafi prte uerecundia homines j,
relinquantipropria tum eis SC dira uox eft. Feles coeunt mare ftate,fcemina fubiacente,Plinius. Fe.
les non parte pofteriorefeiunguntifed mas ftat, foeminaftibiacet. Suntporrd in eo genere foeminac
ipfae natura libidinofe SC falaces : itacp mares ad coitum ipfa; frequentes alliciunt, inuitant, cogunC
puniunt etia nifi pareant,- Ariftot, Puniunt,inquit Niphus,infedando fcilicet uerberando^. Grsce
eft Ttita-ccyema mi 'iifivxs cis vis viwiiimu usAitJjin; hunc locum apparet deprauatum effeiego
illum fenftim,quem Gaza reddidit,non uideo.Pro lOAifssi forte o«A(t(8n legendum, SC ita uertedum:
foeminm mares ad coitum alliciunt, & dum coeunt,in terram fe fubmittunt; quo fenfu Uerbum osAit
in ufu eft, SC fimile apud Germanos bocEcil. Albertus hicfurioz,'id eft cata, ineptilTime caprum
montanum exponens,FcEmin:Efuriomorum,inquit,funtualdeobedientes ad coitum,8f clamant al
liciendo mares ad coitu tempore coitus.Item lib. 11. in alphabetico quadrupeda catalogo quodnam (t
animal fiinon exponens, Furioz,inquit,mcoitumaximeferuet: itaquodinfoeminamgralTari uide*-
tur ; SC cum coitum perficere non poteft,clamat;€xercet autem coitum, proftratum fuper fceminam
(nor*
 DeCato.C.D; Lib. I. 'j4‘7
Worehomtaum.ficiitSffimiat.Etqiioniam confiatcatas in coitu clamare,
fitiepropterfeminiscal/
ditatemifiue quod retinentis maris unguibus lardatur.flue aliam ob caufam,
««/{anlegi poteft id cft
clamant. enim grammatici exponunt ; &: cum de aliorum animalium
uoce
tum canum, Si meMja/w apud autliores reperitur. Qiiemadmodum ex
fel!bus,inquit Aelial
nus,mas eft libidinofiliimustfic amantiflima fcems foemina quat Veneream idcirco maris
: cofuetu!
dinem rcfugit,quod is calldifflmum ignis^ fimile femen emittat,genitale ut foeminse adurat.
Huius
rei mas no ignarus,communem fobolem interimicHarc autem noui fetus deliderio
permota,iIliui
bbidini dentio morem gerit, Aelianus. Idem urfos facere audio. Feles in Aegypto facra:
funt.plures futurs nifi hacc res eis offlceret.Fcles poftquam funt enixar.non amplius
mulce &
adeunt mafeu.
|o los.Easifti cocundigratia indagantes, tamepotiri nequeunt. Ergo contra illas talia
cominifeuntur.
Ereptos aut fubreptos earum foetus occidunt,non tamen occifos edunt, (mtriarTO, Valla
redie n-aii
ftulitedunt;Sipontinusineptc,calcant.)llla:filija orbatae, cupiditate aliorum (amantifflma enim
fi.
liorum fera eft) ita demum ad mares
conferUnC Tot numero patiunt quot canes Ariftoteles:
fe
,
Apudnosbinosautternos,utplurimumquaternos,interdum fingulos. Pariteaniscinquit Ariftdl
teles)duodccim cotnplurimum,fed magna ex parte quinij aut fexiunum etiam alique
peperiffe cef.
tum eft. Vulgare ditftum eft,catas cura dolore concipere, fine dolore parere.Nuper enixar canes
fu«
gant,&r fape inequitantes per gradus dC fcalasatdium expellunt, Prxfertur
fetus Marnomenfe*..
dinisiAugufto menfepropter pulices minus probatur. Vterum geret cat*,utaudio,dies
quinqua-
ginta fex,hoceft duos menfes Lunares; Viuunt circiter annos fex, Ariftot.
Viuum annis fenis,
io Plinius. Apud nos fere annis decemicaftratos diutius uiuere Crediderim. Fitrioz (id eft
feles)pror«
fus intemperans circa cibu eft, SC bretiis Uitar propter excelTum fuae corruptionis,
Alberiits, ^ Ab
omni teuoodore feles abhorrere dicuntur,eam ob caufart excrementa fua prius
9 fcrobefacfta in
-terram occultat, Aelianus, Volaterranus addiqne a prtetereunte premantur
,

Plinius caufam dicit

:

neodoreprodatur,muribusnimirum.Obruuntautemeapofterioribus pedibus. Felem odorcuno

guentorum Plutarchus feribit grauiter uexari,Gyllius.Feles olfadru odoramentorum perturbari
SC
furere traditur,CaElius.Catti, ut Aloifius MundeUa fe obferuaffe feribit,
comitiali morbo aliquan.
db afficiuntur; ’

' ^
' '
' ' —e . ' ^•
Hominis fibi familiaris maliu leulter contretffari catus , K
moIJtfer per caput dorfumm demul-
Jo cerigaudet-qua quidem uoluptate ut fruatur prolixius ire ac redire fub manus fubinde lolet. Ipfc
,

etiam capite prxeipue prelftus applicat ie manibus demulcentis, SCinaduerfum erigendo nititur,
tanquam tranfigends per totum reliquum corpus atti edlationis admonens, aut ut pili ita planiuS
componantur. Cruribus etiam prartereuntium tanquam adblandiendo latera affricat, fecundo iem.
per pilo prxtCTiens reuertens^. Hanc etiam uolupiatem animi^ rcmillionem fubmiflb
, murmure
quodam, 8^ cotinuato oris occlufi rhoncho teftatur.JVIe ccrte(inquit Cailius Calcagninus in epifto.
lis)nihiIpoenitetinterdum,quum uelanegotijs ucl ftudijs aliquid temporis fucciditur, atluro (feu
mauis felem appeliarc)blandiri,cum^ adludentem.&ieftiuisrhonchisfuppararitantempermulce.
re. Facillimus procliuis ad ludos eft, non iola cum prouocatur ad Cos,red etiam fua fponte,pra:a
fertim aetate adhuc tenera, Si quid pcndere,aut trahi, aut aliter moueri uiderit,mox
aflultaqmordb
4° eat ore, ferit unguiculis,refih't,infidiatur,profilit,lnuadit, rapit, proijcit, iterum arripit, Kmultismi.
risqj modis gefticulaturiut pueri otioli homines plurimum larpeuoluptatis colludendo capiant,
Funiculos aut falcias trahunt cati, uelquia quauis occafioneluderelibet, uelmufculum aut aliud
'

animalculi genus eirerati,ridiculisgcftibus alias inftdioftquicfcunt,expe(SSt,collimant; ali^s celer,

time requuntur,6i apprehendunt.Solent autem fupini fere colludere,ut &oculis undicp circumfpi.
cer£,& ungues in promptu habere omnes poilint.l tatp nunc ore hiant,8i morficatim liidunt, nunc
unguibus euaginatis obuium quod^ apprchendunt:fitamenhominismanuseliefenierint,nec
mordcnqnecla-nianqfed leniter tantum retinenqmox dimittunt. Voces eisptouario animi affeifftl
uaris.aliter enim ogganniendo aliquid petunt aut querunturialiter beneuolentiajji fitam teftantuf

;
hcmini:aliter deniepatep aliter inter feipii agtirit, uocant, blandiuntur, fugant, exibilanttanquani
yo cftJantesaut expuentes, ut canes pr*cipue. Alius eis animus ciim caudam lubmittunf.aliUs cum crf
gunqid^ non uno modo, nunc reda in altum , nunc arcuatam. Harc etfi uulgd nota,in animali taa
tnen rationis experte quis non miretur cCum imagine fua interdu in fpeculo colludit catus; 8C ean.
dem ab alto putei in aqua intuitus,dum ludere geffit, cadit ac mergitur. Madidus aute aqUa tanto,
pere lasditur.utnifi cito ftccetur,uitam morte non raro comutet, Albertus. Humiditas enim exter»
na contra naturam ei eft, proinde pedes etiam tingere cauet. Feles animal uerecundumeft,
forma ftudiofum,Albertus.Puritati &
feuorifiue aequabilitati pilorum, adeo ftudet ut fubinde fe,
lambat &comatin quem ufum &
flexibile corpus prar mollirie,8i linguam (ut dixi) aiperam habet;
Pellem totam lambendo complanat, Albertus, Loturam faciei lambendo prioribus pedib us imita*
tur,Auihor obfciirus. Quibus paruH eft dorfuni,pufilianimes funqquod ex fele dC fimia conij.
6“ cimus, Ariftor.in Phyiiognom. Nominafua agnofcunqquac quidem Germanis diuerfa cis impb.
a
nunturifunt &f communia.quibus uocantur fuganturue, Loca confueta diligunq&in hocdifie
runt a cjnibusmt qui altores fuos fequanmr.eos^ magis quam domos conftietas ament.cad cotri^
548 De Qt^drupedibus
in domiciliis educati fimt,plerun^ manet, ctiamfi migrent a qiiibus nutriti funt. Longius etiam
uW
in faecis afportati,rcuerti3iur,Caftratur utertj fexus,ni fallor , przcipue
tamenmarcs,ut mitiores 8C
Corpulenti fiant,minus^ deferant domos 8C euagentur. Auribus abfeiflis, facilius domi remanent,
quod guttas auriculis apertis illabentes fuftinere non poilint, Albertus.
captos primo luflbus afficit illufos uorat , Author
f Omne murium genus perfequitur eatus : ,

obrepunt auibus fquam occulto fpe.

cbfcurus. Feles quidem quo lilentio,quam Icuibus ueftigijs

culatu in mufculos exiliuntfExcrementa fua effoifa obruunt terra, intelligentes odorem illum indi,
cem fui efle, Plinius. Pugnant cati obfidentes termitios fuz uenarionis, Albertus. Felis SC itSis auei
petuntjAriftoiel. H:/’ cJiTSXtrnouCliiaeicsifttrriiiirrwrtiBrajius, Oppianus. ^fAelu,
gallinz ala appendatur, Africanus in Geo,
ros, id eft catus.non inuadit gallinam, (i ruta agreflis fub „
ponicis Grzcis lib. i4.cap. i ^.idem lib. ij.cap. 6.ex Sorione refertur,ubi
Comarius 8C And.a Lacuna
interpretes i^srl^*fimpliciterauem uerterunt.cum libro fequentegalHnauerterint, quod magis pro-
bo,nam de gallinis illic ex profeiTo agitur. Ne cclumb* a felibus infeftentur , ad feneftras ate» adi.
tus omnes, &: fCcUndum plurcs columbari) risiones, ramulos rutat ponito fufpcndito^,Ruiafiq«|.
dem Uim quandam poffidet feris aduerfatricem.Didymiis in Geoponicis 14.4. ide etiam mox ca- V
pite quarto. NelTotrophijfid ubi anates alunturjomncs parietes teiSorIo leuigantur.ne fe.
eft loci

les,aliaue qua bcftia introire ad nocendum poffit, V

arro de re ruft. 1 1. Et rurfus cap. la. Septa le*

porart) e inacertjs ita elTc oportet ut teiSOtio tcdla fint , ne feles aut meles aliaue qua bcftia intrare
poffi t. In anferum cellis , SC alijs generibus pullorum , caucndum eft ne coluber felesfe aut etiam
muftcla poffit afpiraretquat fere pernicies ad internecione profternunt teneros, Columella. Neifo, 1,
trophij tota maceries opere tetSorio leuigatur extra intra^,ne feles aut uipera perrepat, Ide. f Cai
tus ferpentes eriam &: bufones inierficit.fed non comedit:& laditur ucneno, nifi mox aquam fuper
biberit, Albertus. Bufonibus quoqi pugnare diciturtqtiorum liCet uenenatis aculeis (ego nullB bu.
fonis aculeum noui)tepugneiur,non tamen necatur, Author obfcui us. Ariftoteles SC Plinius mu
ftellam inimicam cfte feribunt cornici, fui, Si fcrpenti.Hac, inquit Perottus , ad fele referrinon poC
iunt.cum nec feli Si cornici aliquid communeflt.nec fcremultum feli SC ferpenti: Contra uero mu.

ftellam cornicu nidos fape diripicfiC uifa eft frequenter cum ferpeme pugnare. Cum monachi
fiC

quidam fubindeagrotarcnt.necmali catifam in telligere poirent,audiUcrunt tandem arufiteo ope.

rario qui catum monaflerij cttmferpente ludentem uiderat. Non erat autem letale hoc ucnenum,
quia latitia ferpentis ex ludo ucneni uim remittebauNcc mirum,CHm mures edam ferpentibus coi, jt

ludant, Ponzcttus. Cum feles fimiam In Aegypto infequerentur.hacc autem omni neruulorum
contentione in fugam fe impellens, tetfta confccndiflet in arborem,at^ illi ad eandem arbore afeen,
diftcnt.fad corticem enim inhzr entes furfum correpere fciunt) hac lane ut fola a pluribus circum,
uenta ex arboribus trunco ad ramorum cacumina fe uertens diu multum^ ex tjs exuemis pepen.
ditjllli cum quod eo accedere non quirent, ad aliam fe conuerterunt uenationem, Aelianus,
E.
Poffum de ichneumonum utilitate.decrocodilorum,defelium dicere.fed nolo eflelongior, Cl.
cero dc Nat. lib. i.& Tufculan. y. C Alo alurum.qui aduerfus mures forices^ perpetuos Palladis
(ut Homerus fcribioid eft Mtifei ac bibliotheca mea hoftes excubct,& ftipendia faxiucui non deli-
ciasmodo,uerum etiam, Ii gratus efle uolo,dimenfum 8( annona auioramcntum debeo,Cjlius Cal 45
cag.in epiftolis. Mures abiguntur cinere muftela.uel felis dihito.Si femine fparfo.ueldecoiflarum
in aqua: Sed rcdolet(frumcntum)uirus animalium eorum etiam in pane ob id felle bubulo femina
:

attingi utilius putat, Plin, Nec feles.nec uulpes.ncc aliud animal gallinas c6tinget.fi ruta fyluellrii
fub ala gallinis fufpendatur.Si multo magis, fi uulpis.aut fchs fel cu cibo fubadlu exhibueris, ut eia
Democritus confirmat, Comarius in GeoponicisGracis lib. 14. In Graco exemplari, ut Andreai
aLacuna citat, non ruta fylueftris , fed ruta fimpliciter legitur. Hac apud Auicennam quo^lib.;.
fen «.traA;, cap. ij.muftelas fugare dicituriid quod mireris cum eadem contra ferpeniem pugnatu
rarutafumat.Ruta ramulos in columbarijs,pIuribus locis oportet contra animalia inimica fufcen.
dcre.Palladius.Plura uide pracedenti capite. Catos domefticos uicinorum cum moleftilunt,
facile quis capiet eifdem qitibus mures maiores capiuntur caucis fiue mufcipulis 1 aut etiam laqueis )•
qua domos ingrediuntur per feneftras alibiue dilpofttis. In granarijs mufcipuladifponanturad
mures capiendos,& per foramina ofiij felibus introeundi poteftas reliquatur ad mures frumentato
dentes fugandos,Grapaldus ex V
arrone ut puto. Qui uulpes aut lupos capere uu!t,hoc dolo uta.
tur:Carnefuilla pingui latitudine palmi.recens tofta,foleas calceorum inungat, exeundo interime
fylua domum tierfusi&i fimiil in tieftigia frtifia fuilli iecoris affi 6( meile intintSi rei) dat: 8( felis cada*
lier a tergo trahat. Vbi autem fera tieftigia fequens iam in propinquo fuerit , tecum habeas oportet
hominem fagittandi peritum, qui fagiitam immittat, Author obfcurtis.
r.
Mtiftelzfel duntaxat contra afpidas ratera funt ueneno.Perottus ex Plinio, At feli,
eft efficax,
hoc tempore pro delicatiffimis epulis utuntur. Cuniculi caro dulcis clbbC faport (*
btis, inquit, multi
(ut quidam Icribitjfelitim carni proxima. Feles in quibufdam regionibus in cibum admitti , pr*>
tipue in Hifpania,atunc,Noflratiumaliquifele$fylueftr«sedl)ni,domefticas nulli, Halwarnes catti
mederi
 De Cato. G. Lib.I. 549
imtderi hsmortlioidum doloribus fcribit, 5Cc. ut mox in G. dicam. Catos cduntquidam in Gallia
Narbonenfi , ut audio , ubi prius uno aut altero die nodu fub dio expofuerint , quod ita teneriores
fiant, odorem grauem exhalent,
<5*
Catus animal eft immundum Sd uenenofum , Author obfcurus, Mufielat fel dumaxat contra
afpidas eft efficax,ca;tera funt uenenum,Perottus ex Plinio : At felibus, inquit, multi hoc tempore
pro delicatiffimis epulis utuntur. Alibi etiam Plinius ueneficia quaedam ex muftela ruftica fieri me=
minit.Et alibi, Mures(inquit)abiguntur cinere muftelae,uel felis diluto, 8(1 femine fparfo,uel decocfta
rum aquatSed redolet(frumentum)uirus animalium eorS etiam in pane. His Plintj uerbis muribus
IO uenenofam efle felem aliquis confirmauerit,non item homini: uirus enim non
tam uenenum, quarti
odoris grauitate 8C fottorem flgnificat. Sunt qui folum cati cerebrum uenenofum eife putent : de
quo Ponzettus lib.i.tratftatu 6.cap.;. Dicunt , inquit, quod qui ederit de cerebro cati mafculi, de.
mentetur fere: eft enim ualde ficcumft ad hominis temperiem conferas ; &C meatus cerebri obftruir,
ita ut impediat fpiritus animales ne ad pofteriorem uentriculum tranfeant : unde exclufa memoria
fine mente uidetur qui fic affetftus eft. Curatur propinando bis menfe drachma terrae Lemniae cum
V
aqua fampfuchi,aromata etiam cibis mifcenda funt, recreandi fpiritus gratia, inum bibendu cla.
rum,8f cum eo quandoij drachma femis diamofchu dulcis. Sed fortefat fuerit, bonam ui(ftus ratiq.
nem inftituiire,Hacc ille.Cerebrum cati fumptum,inquit Matthaeolus, uertiginofos 8f ftupidos red.
dit(ftoIidos8fquafipratftigijsobnoxios,Petrus Apon.)8f isafFe<Susa!grccuratur,necnifipaulatiiii
10 temporis progr elTu, Aegro uomitus prouocand us eft , poli terrae Lemnis potum,idcp bis aut ter iti
menfe.Iuuat etiam quotidie fumpfifle tribus aut quatitor antecibumhoris antidotum diamofchu.
Sunt qui praecipuum huius mali remedium efle fcribunt,fi dimidius fcrupulus mofchi contriti e ui.
no bibatur, Qtiod fi uenenum eft cati cerebrum, apparet non eandem eflegalen, id eft muftelamj
cuius cerebrum aridum in comitialibus propinatur, ut fcripfit Galenus ad Pifonem.
^ Ad felis morfum remedia Actius libro ij.cap. ^.his uerbis deferibit ; Omnia fere qu* ad canis
morfum didfa funt,etiam a fele morfis conducunt. Proprie autem eis conuenit,mel, terebinthina, o.
leum rofaceum. iimul eliquato ac utitor. Aut Centauream tritam cummellcimponito.Autgallifter
cus liquidum cum adipegallinaceofubigitoSf imponito.fnterpretes Acginctaelib.ii.cap.ii,}«AtioTa
felis expofuerunt, perpera ut apparettnam ftgna Sd remedia quf illic Aegineta deferibit, eade habet
jo Aetius libro iam citato cap,ii.lmpofuit ipfis opinor, quod apud Aeginetam proxime antecedit re«
medium ad morfum afcalaborj,quemftellionem reddiderunt. Atqui fieri poteft ut Aegineta nefei-
^ non aliud quam ftellionem Latinorum aut re.
uerit afcalaboten 8f galeoten idem efle animal.id ;

medium hoc ad afcalabotse morfum ab alio adIetSum fit , cum nulla eius nofcendi figna ut in caete.
ris habeantur,8f unum duntaxat remedium breuiffime proponatur , nempe fefamum contritu ca.
taplafmatis modo impDnfquod ipfum Aetius inter remeia aduerfus galeotf morfum ponit,ut Atti
cenna quo^ quanquam mutila eius letftio uideatur cum Aetio conferenti, Sed tam galeoten quam
,

afcalaboten ftellionem efle in Stellione pluribus probabo. Errauit etiam Atiicennae interpres, qui
lib.4. fen 6.tra<ftatu 4.cap. ij. cattu pro ftellione tranftuliceadem enim illic figna SC remedia legun-
tur quae Aetius Sf Aegineta de galeote habet, Ponzettus lib,j,tra(ftatu4,cap.4.cati morfus figna

40 eadem refert,qus Aetius, Aegineta SC Auicenna galeoce, id eft ftellionis morfus , nempe dolorem
magnum, Sf uiridcm(liuidum potius,ut Graeci habentjcirca uulnus colorem:remedia uero alia. Cu.
rantur(inquit)bona uitftus rationet^idam exhiberi iubent cerebra aliorum animalium,8f uinum
clarum odoratu dilutum : &C faepe lauari ulcus urina hominis,ut quae uirus inflidlum confumattuel
laiSe caprino 8f origano. De morfu cari uide etiam Arnoldum in Breuiario ;. i6. Cum quo.
rumuis animalium pili,fi ab incautis deuorentur, arteria praeclufa fuffocationis periculum miniten.
tur praecipue tamen felium pili maligni SC uenenofi funt, Matthaolus. Prauus eft etiam an
:

helitus felium.-noui enim quofdam , qui cum notftu in ledfis feles fecum habuiflent , Sf infecflum ab
cis aerem infpiraflent.hctftica febri 8f marafmo tandem confumpti pcrierunt.Neotta pridem in mo

nafterio quoda ubi permulti cati familiariter nutriebantur, Sf in coenaculis cubiculis^ SC ledis mo
50 nachoriim frequentes erant, adeo plericj infedi funt monachi , ut intra breue tempus nec miifa nec
ticfpera eo in monafterio decantarentur, Idem. Alexander Benedidus in libro de pefte,cauendum

confulit,nc canes 8f cati noftri tempore peftis, extra domum uagenturtfacile enim ab eis aerem pe.
ftflcntem refpirando hauftum afferri. ffHoc maxime mirum eft quod nonnullos fixooculorum
obtutu la;dant:alios uei d fola prtefcntiatQilod quidem non folum accidit ex maligna aliqua aut uc.
nenofa ui in ipfis catis:fed accedente occulta quadam hominum qui ita afficiuntur qualitate fiue na.
nimirum eis illapfa:qu»nifi praefente obiedo prouocante , ad affedum eiufmodi non
tura.coclitus
mouetur.Huiufmodi ego homines Germanorum non paucos cognoui qui nulla fimulatione pr^
:

fentibus tantum catis.quanquatn illi adelTe nefeirent nec prxuidiffent, nec uocem eoru audiriiflei^
mirum inmodum Isdebantur. Nam cum aliquando ad conuiuium uocatus in coenaculo clfem.K
60 expedaretur talis ingenfj quidamjCatumeoin loco occiiltarunt.illummox ubi aduenit.fudarCjpal.
lcre,8fob metum tremere animaduerti, SC catum alicubi larereconquerentcm audiui. Huius
ego
natura: homines eifdem remedijs iuuari crediderim, quibus ijiuuantur qui cerebrum
cMiederinq
 De Quadrupedibus
Matth^oltis. V idi StT ip{c qiu praefentes catos ubi confpexiflent audiffentuc, ferre noft poterant»
^ Aeluroriimpd eft felium falibrum carnem, ad Ixuorem tritam, ligna (fcolopas) corpori infixa
impofitam educere aiunt,utpote attrahendi ui praEditam,Galenus lib. 1, de fimplic. Carnes catti ca
1

lidac funt QC ficcae medentur htemorrhoidum doioribus,rcnes

calefaciuntjdorli doloribus profimt.
t

V
Sumpta caro reprimit turgentes podice uenas.id efi hamorrhoides, rfinusdacobus Oliuarius ad.
dit hoc remedium fe expertum efte » Et lumbus lumbis pr^liat adeius opem,Vriinuslidem Oliua
eius addit uei illimum elTe. Ego nifi in fumma omnium remediorum,
quat ratione aliqua nituntur,

inopia, nunquam ad hsc abfurda experimenta defeenderim. Podagra: utilis fertur caro catta agre
inundla ,Rafis
ilis &
Albertus. f Sanguinem cati paronychia: quidam illigant, latentem in ea uer &
«nem (ut uulgus credit) eadem notSe extingui promittunt, Innominatus . f Cati fylueflris femim (i lo

mile eft naturs carnis eius; carnem autem calidam,mollem, &

podagrae utiliter illini dixerat, Ratis.
Inter taurinum QC fuillum adipem fuerit felinus , Syluius. Oculorum uitio quod nofiri uocant
^
cBcit Vllb 1/hoc eft,ungues,ncbulas dC leucomata fic medeberis; Caput cati nigri, qui ne macii.
lam quidem alterius coloris habeat, ures in olla figlina, intus (ut uulgo loquuntur) uitreata,aut figii
lo urendum committes non eft periculum ne nimium uratur.Hunc cinerem per caulem penn* in
:

oculum inflabis ter die. Nocftu fi quis ardor infeftet folia e quercu aqua madida , bina fimul aut terna
oculo impones aut illigabis;Hoc tanquam egregium experimetum fuum medicus quidam mihi nar
rauit ego poftea in libro quodam manuferipto Germanico reperi,adiecfta promiftione uifum refti,
;

tuendi etiam poft anni unius c£ecitatcm,8f remedio ad authorem Hippocratem relato, f Felis iecur
uftum tritum epita ut bibi poflit,calculofis remedio eft, Galenus Euporifton i,yi, f Qiiartanis magi lo
excrementa felis cum digito bubonis adalligari iubent,S£ ne recidanqnon remoueri fepteno circui.
tu, Quis hoc quafo inuenire potuit;' quae 'ue eft ifta mixturae Cur digitus potiflimS bubonis eleftus
cfteModeftiores iecur felis decrefeente Luna occifae inueteranim fale, ex uino bibendum ante accef,
fiones quartanae dixere, Plinius. Catae ftercus c5 ungula bubonis in collo uel brachio fufpenfum,
poft feptimam accefljionem,difcutit quartanam, Sextus. ^Cati agreftis fel ad oris torturam mililfp
mum fertur. accipitur autem fellis catti nigri (cati fylueftres apud nos non funt nigri,fed ex domefli
cis quidam) dimidia drachma,(Albertus non retSe habet unciam) 8f mifcetur cum zambach ponde.
re quatitor aureorum,& fit fiernutatorium,Rafis 3C Albertus. Fel cati,pratclpuclylueftris, foetum
mortuum ab utero extrahit.fi fubitus fuffiatur, mixtum cnftercore nigro alicuius cati uel eiufdem ,

cuius eft fel. Idem efficit fel cius cum mifcetur aquae colocynthidis, 8f madidam inde fpongiam (la=
,

nam) mulier ori matricis indit, Rafis & Albertus. Pro ftercore felis,ftercus ichneumonis iifurpa
ripolTe.in Antiballomenis Galeno adferiptis legitur. Ad quartanam catae ftercus a fuperftitiofis
alligari,paulo ante diflum eft. Cata (uelcati)ftercusficcumcumftnapi aequis ponderibus cum
aceto cbtritum 8f impofitum,capitis alopecias fanat,Sextus SC Aefculapius Spinam alindue quid ,

faucibus adhaerens.felis extrinfecus fimo petfricatis,aut reddi aut delabi tradunt,Plinius,Cata:lier.

cus contritum recens purum illinitum faucibus line difficultate extrahitfpinam,Scxtus. Cum rcli«
na 8f rofaceo fuppofitum.profluuium mulieris reprimit, Sextus; At Plinius hoc idem remedium ex.
ulcerationibus uuluarum impofitum prodeffe feribit , id quod magis placet ; nam adipem uulpium
quotp.Sf medullam uituli in uino ex aqua decodam cum feuo idem pratftare ait. Fimus cati fufflr
tus 8fillitusfoetummortuumexpellit,Authorobfcurus, 4'
H.
^ a. Feles nomen,ut Gramatici quidam uolunqtam malculiniquam feminini generis; alia in V
feminino genere utiturtfuntqui mafculini tanmm generis faciat, manifefto errore.Mantuanus Te
diuagos feles dixit. Felis aurea, 6. 19. Eft apud Ctelium Calcagninun» &V
aliam Herodoti inter*
pretem hacc felisteft dC meles fem. generis apud grammaticos. Ne feles aut meles, aliaue qux beffia
intrare polfit, V
an o j. ii.fic etiam Ge. Alexandrinus legittgrammatici quidam recetiores in Diftio
nari)s, felis &( melis legunt.Phil.Beroaldus quotp feles protulit. Catus uel cattus, a capiedo diiSus
uidetur recentfeibus.ut qui mures 8f aues captet. Ego potius tanquam cautum 8i aftutuitadidura
crediderim. Catos enim olim fapientes Sf callidos appellabunt, unde SC Catones primum didos iio.
iunt.Scd homo catus nunquam terminat, nec magnitudinis, nec diuturnitatis modum, Cicero Tu. 1'
deriuatum.utyi/'©' uel yirJ'®' dicatur,» otW «Vl»t
fcul.i. ut Nonius citat. Hinc SC Graecis conijeio
TO(.50©', Hefychius , SC V
arinus. Sunt qui Seruium teftem citent catum fem. genere proferri.
Reperitur SC apud Grjcos recentiores grammaticos milm uel i(*;'?©';Murilegus mulio pro cato, &
apud Albertum SC recentiores barbaros. clegootoABf/ uelcuoMei/)
«jti Kirai;,Etymologus 8C V arinus. AtA5;©',idem:non per pleonafmum.fed antitheftn. w)* yyti'

iucA9(;i{^7im!ifiti;tTi;(«Asj,a7“. Herodianusapud Etymologum apud Varinum.imKAsj®'

; habetur,
quod non placet. AiAs?;/ Hefychius exponitfla!r6vf(i,id eft adulari, ut inde etiam catus aeluros didtts ui
deri poffit,quod cauda homini quodammodo adblandiatur . AiyiAsg®- nudum nome apud Suidara!
Etymologus 8C V arinus ailurum exponuntiHermolaus in Corollario poeticum effe feribit . Aiyi»
e®- quintp fyllabis,carabus,id eftlocufta (ex oftracodermorum genere) exponitur;ut etiam agipy-^.
gos pro eodem: AssjQ-j&Asf ©-.Helychius SC arinus. V
di Ji yiks vvy afyiniu fl <r«!
wA»s, Author innominatus apud Suidam;per fpatalen, inquit Suidas,inteiligit
M
 ,

De Cato. H. Lit). I.
TTi
catum aut felem domefticam j aliqut tamen fpatalen Tpctfbu id eft cibum interpretantur.
eft
Catum marem noftrates uocant rttvcl per onomatopoeian. Felinus adieiSiuum a fele apud recen,
quofdam legi,apud ueterem nullum. ^Oppianus atluros
tiores uocat.id eft maleficos;
quod auibus infidientur. In Galcomyomachia galcs , id eft cati, lic author eius recentior appellat;
Putes certare
canendo Tefliuagos feles, Bapt.Mantuanus. ^Nudietias Si cattas naues, utrafi^ueiercs,fcd SC
has recentiores agnofcunt, Caelius Calcagninus. Caute naues nominantur apud Gellium lo. jy,
<(y
Metalli genus eft quod Germani uocant glimtucr,id eft micam, uel frt^ettfllbtr.id eft felium
argentum: eft enim colore ai^ento ita ftmile , ut pueros K
rerum metallicarum imperitos decipere
IO poflit. A
felibus autem nomen indiderunt, fiue a fimilitudine,quod eorum oculi etiam nodfu radiat:
flue quod calTum quiddam SC inutile hac uoce Cgnificare uolunt.Nullum enim utilitatis frudS prae
bet his qui uenas excoquunt, quod totum eius corpus ignis confumat.Hocipfum Latini,ut opinor,
micam appellanitcum chryfocolla SC caeruleo in eodem lapide quandoque reperitur, Georg. Agri»
cola in Bermanno.
^ Buphthalmon Diofeorides SC atiuron
dici meminit : ego SC aelurion uocari quandam ftirpem
lcgoapudPhotione:diuerfanecneftt,haudconftat,Hermolaus. Aelurius,AAset(^, radix quadam
ficappellata,Etymologus : apud Hefychium Sd Varinum corrupte legitur orAsxeife. Buphthalmum
ego tclurum didium crediderim, quod figura oculum referat, Sdinftar oculi felis refplendeat,quam=
uis non etiam nodfu.Sed cum buphthalmi radix in ufu non fiqaclurios uero inter radices cenfeatur,
ao V alerianam potius uulgd didiam intellexerimtcuius Grteci aliud in fua lingua nomen non habent:
nam phu peregrinum eft.Eius radix mire a catis appetitur, quod in horto tneo ipfe obferuaufubi SC
hortenfe SC fylueftre phu, 8d nepeta: fiue calaminthae genus , cui nomen ab hoc animali apud Ger-
manosttagcntMKt/raiJcnnitinQlSd alias gentes, non femel quamuis circumfeptas SC fpinis inter=
dum munitas,mihi petdiderunttquod ab eis non odio harum ftirpium,fed amore potius fieri puto:
V
referunt enim iiniilem quendam catis odorem. alerianae quide radix, 8d alias, SC prtecipue liquore
aliquo macerata, excrementitium quendam odorem emittit, eam^ ob caufam licet contra diuerfosf
morbos commendata a multis faftiditur. Catiquidem non unguibus folum has ftirpes laniant, fcd
etiam ore.Martorclla,id eft Valeriana uel herba gatta:,SylHaticus:duSa forte quod martes etiS.qtr^
ruftica: muftelae funt,fimiliter erga eam afFiciantur,quod tamen certum non habeo. Cataria nepeta
genus efttquanquam SC alia herba ftmili uocentur nomine, ut Valeriana, Sdc.Hac nepeta pulegiu
magis refert odore quam calamintham montanam.xati ea deledfantur, edunt^ frequcnter,unde na
tum ei cataria nomen,Monachi in Mcfuen.Iidem alibi gattariam interpretantur calamintham fylue
firem,fiue pulegium fylueftre didfum a nonnullis,quoniam ut plurimum iylucftribits SC afperis na
fcatur locis. Primum calamintha genusCinquit Ruellius)ofFicina etiamnum calamentum uocant:
fecundum, pulegium fylueftre: tertium,nepetam,uulgus herbam catorum : quod magna feles odo,
rishuius capiantur uoluptatetnanq^ fi uulfa,uel harenti cotingat occurrerc,ei fefe ftatim adfricanr,
deinde magna auiditate ramos pafcuntur.Quin 8C humo in qua refederit iucundifllme faburratur:
quapropter folo cfu huius atiuros concipere uulgus fibi pcrfuafit, Medici hac experientia freti mu,
liebribus balineis aut infeffionibus inferunt, ut tjs qute deflerunt parere reftibilcm adferant fcecun*

/jo ditatemtSd ijs qua: non polTunt uterum

ferre,hoc fotu cocipiendi facultatem moliantur, ut tandem
inieiffa genitalibus locis femina queant animari. Verum authores iblum habentur ex populo, nec

tale quicquam apud claflicum authorem inuenitur, Hucuftp Ruellius. Aeluri gonos Magis, bu,
glolTus; &; atluri fanguis ijfdem,ftratiotes aquaticus,in nomenclaturis apud Diofeoridem, Germani
tertium fcdi genus acrimonia infigne,minimum,flofculis luteis, fugtlttceubel, id eft uuam cati no,
minant. Frutex quidam folrjs grolTulariae hortenfis, ramulis candidis, cortice nempe albicante, in
multis Galliae Italia^ locis in hortis colitur.-apud nos fponte nafeitur circa riuorum quorundam ri=
pas,facile comprehendittranslatus in hortos ; acinos nigros piperi fimiles in calidioribus locis pro,
fetre aiunt.apud nos ftcrilis ni fallor.Meminit eius Ruellius lib. i. cap. 4;.in pipe»s deferiptione pi,
peraftrum appelians,noftratium quidam uocant p«Il1 lCltjf 4 Ubcn nimis communi uocabulo.EgS
yo pfeudamomum cfte conijeiothuius folia SC ramuli fabinam herbam aut felis urinam quodammodd
redolent.Sunt SC alijs ftirpibus a fele nomina apud Germanos. TKrtSettbrtlfrtHl.mentaftrum.quafii
balfamtim fclinu. TKdlJCltElec.lagopus.herbatrifolia. 'Rc^cnEorfel, fumaria.
uel ,
uel Efl^citbelnt , hippuris,f clbtdgctt uel ,
gnaphalium fiue tomentum
herba apud Diofeoridem, quam deferibit Tragus 1.109. Arborum etiam quarundam,falicumprp,
cipue,flores molli lanugine pubcfcenteSjt^^le nominamus: qua ratione Grpee iulos dici poiTe exi,
fiimo,quanquam ij in corylo priuatim fic nominant, in cteteris quibufdam nucamenta , qua: fine la,
” nugine funt. Lanuginis quidem mollities lagopodi etiam SC gnaphaliohei bis nome apud nos dedit.

^ Formicis Indicis color felium.magnitudo Aegypti lupor um,Plinius. Aeiuronliterator qui,

dam in Lexico Grscolatino filurum ineptiffime expofuit, in de nato errore, ut uidee, quod Diofeo,
(otidis codices quidam excufiteluros profiluros corrupte habent. Cercopithcciim Germani catum
maris uocant, quod a maritimis Sdlonginquis regionibus aduehatur. De geneiha ut recentio, ,

tes quidam barbari uocant j pelliones Germani Cfr , id eft catos genethas
in G. literd
,

G 1
5T2 De Quadrupedibus
—
dicam:KdcZibetticato,iiiPantliera. Pifcem cattam,, uel cattum algariitm
„ ItaUuoeantmufi^IiKn
in Tyberim fluit , didiis quodin agrocu.
leuem &: ftcHarcm. f Cati fons, ex quo aqua Petronia
lufdam fuerit Cati.Fcflus. Cati.Germaniac populi, Sicambris finitimishia Pltoio 4.i4.Cliattr diam
tur.alias Catti. Eluros.cumepfiloinprimafyllaba.nomegentilc.VarinusinA/iKtejS-. Apudcun.
dem tamen in E. legitur Elluros per 1 duplex , nec aliter quam nomen gentile exponitur : SC nirfus
Heluros cum afpiratione.itefiS-ti» xlnhluiiM, autborem citans Dexippu in Chro
nicis 8^ rurfus monens per epfilonfcribendum cum gentile eft; cum animal fignificatperiudipli.

thongum.Cum autem Heluri populi a paludibus dicantur.afpirandS elTe hoe uocabuUim, Sil fim,
plici fcribendum ex Gr ®c j linguae proprietate apparet. Brafm
us in prouerbio Mineruac felem non ,

rede attribuit Etymologo quod in eo non legitur, pro animali fcribendum dicens sA»{5(/ per a quali „
torquicaudam aut trahicaudam , (ic enim ipfeloquitur,
c. Qui multum fternutant,dicuntur a noftris cum catis edifre.Pici fcandunt in fubreflum fe
lium modo.Plinius. Et felis inftar exeuntes c rimulis mures uenatur , Aurelius citante Perqtto.
Sic^ repugnabant uoris contraria uota: Non fecus ac muri catus, ille inuadere pernam Nititur,
hic rimas oculis obferuat acutis.Mantuanus in Bucolicis,
d. Ibis in palmis ad euitandos feles nidificat ; non enim facile in palma ob eminentem SC cui,
tcllatum trunci corticem ij fatpe rcpulfiflfreietSi.furfum correpere poflunt.Gillius ex Aeliano.
Vulpanfer ab aquila: & felis 3C cacterorum lioflium fuorum iniurijs fe defendit SC propulfat, Aelia,
nus. Beluas etiam in cos a quibus beneficia acceperunquehementer grata efle , teftimonio funtuei
Aegyptiadmodu feraanimalia,feles,ichneumones,crocodili. Idem. laniLafcaris epigramma ex, j,
tatincanicula:fociamgalen(felemintelligitutuldetur,)3fopemeiferentem,
flo.Tzctzcs Chiliadis y.cap.ii. yxTiUuiammoii (pro HstmKiJioii) id efl muftelam domefticam,ca,
tum intelligere uidetur , ut SC alij quidam recentiores Graeci, Narrat autem illic in quantis delicija
hoc animal fuerit apud Monomachi imperatoris uxoremtquae indito ei barbaro nomine Mechlem,
pe , ,
plurimis delicatiflimis^ ciborum generibus ex uafis aureis ipfum quotidie alebat,
^(iatus aut belua per foramen intrans quid fignificet per ii, fignaZodiaci Luna in lingulis exi.
,

ftente ,
explicatur ab Aug. Nipho de augurtjs lib, i. tabula feptima. Cum Gigantes aduerfus
deos pugnarent, deoru alij alias fibi formas induere , Fele foror Phoebi latuit, Ouidius lib.y.Metam,
Aefopus puellam fuifle selurum fcriplit, SC quidem ita prsllantem forma.ut inuidiam in fe Vene=
ris concitarif.qua Venus percita priftinam formam abiiulit , nouam intulit , nec eam tamen dege, j,
rem aut deformemrutpote qua: uegeta ati]p agilis fit,8( leonis formae limillima,Cslius Calcagninus.
Gales in mulierem mutatae, Sd fponfa cum elfet mure perfequentis,apoiogus recitatur a lo.Tzetze
Chiliadis quartae cap, ii. Itemuulpis 8( felis colloquium apud Erafmum in prouerbio. Multa nouil
uulpes.ubi ingruente canum ui feles fubfilijt, uulpes relifla capta eft.
Aegyptiorum mores quis ignorat f quorum imbutae mentes prauitatum erroribus, quamuii
carnificinam potius fubierint.quam ibim.aut afpidcm.aut felem, aut canem, aut crocodilumuiolet,
Cicero. Et alibi , Ipli qirorum uanitas ridetur Aegypti) , nullam belluam nifi ob aliquam utilitatem
confccrauerunt.ueluti felem quod pelle eius fcutacontegantEgo fuperftitionis gratia magis quam
iitilitatis.felium pelles Aegyptios fcutis induxilTe putarimtnam cum molliffimae lint, idibusrefifte-
re nequeunt ut bouina:. Felemtinquit Herodotus lib, a. interprete V
alia) incenfa ftrue diuinares 4,

occupar,(Psf x«i«5 i/S j-iwjtJtrss Sax mASfSttPerottus transferqFadlo incendio

eSi

feles diuino numine corripiunturtEgo fic uerterim.Si quando incendium contigerit , feles in furo*
rem aguntunut Sssp x^xyi^x non aliud fit quam Baxxiiis SC ^vhnxrjtis ; Sa* etiam Sou/jatsi exponunq
ut interpreteris rem miram circa feles accidere ; fed ne in aliorum translarionibus occuper, praeftat
utreliquaipfetransferam:)Nam Aegypttj ab igneinteruallo aliquo recedentes, extinguere negli-
gunt, leles tantum obferuant, (cuftodiunt, neinflliam:) at illat uel fubcuntes uel fuperfilientes lio.
minum coetum in ignem ruunt. Hoc ubi fit , Aegyptus magno afficitur ludfu. Cum uero in domo
aliqua feles fortutoiis •nfl ultro, Vallatintelligi poteft denaturaIi,S( non uiolenta morte,ut
Caelius CaIcag.exponit)moritur,domeftici omnes fola fupercilia radunt totum autem corpus fifca
put.in quorii domibus fic moritur canis. Efferuntur feles mortuae ad facra tedfa ubi falfac Icpeliuns js
,

tur in urbe BubaftitHatc Herodotus.Bubaftum Aegyptia lingua felem nominari ftipra dixi. Gens
res aliquas quae felem auream pro deo habuerint circa Syenen fuifle legimus.Gyraldus.ln Rhadata
(oppido Libyae circa Nilum ad Arabiaelatus)felis aurea pro deo colebatur, Plinius 6. aq. Nihilme
poenitet interdum(uerba funt Cailij epiftoiicarum qutcftionum lib.i,)2luro,feu mauis felem appel.
lare.blandiri.Cur enim mihi illud locanti uitio detur , quod Aegyptus ferium atque adeo facrum ha
bet.Nam inter bruta quae nimis fuperftitiofe colit.aeluro tantum tribuit,utin eos qui reliqua fponte
uolentes^interemerint.decretum fItfuppHcium capitale; quod ficafu aut certe nolentes fecerint, >
fcelus praeferipta mulda poife expiari putant. Sola felis inter quadrupedes (Herodotus libro 1. in-
terprete Valla , ibim SC accipitrem adeo facras haberi ait, ut fine uolens fiiie nolens aliquis necau^
rit,ncccflrarid morte afficiatur:) inter auitia ibis , nominarim excipitur; has nolens uolensue quis le.
tho dederit , crimen non nifi capite luitur. Cuius rei tanta religio fuit, ut Diodorus in fecundo Bi.
bliotheces fidem atque oculos fuos in teftimonium adducariquum aetate PcoIemati,iniu nuper ami.
citia
 De Cato. H. Lib. I. 55‘3’
cWa ciim Romanis, Romanorum quidam praeter animi uoluntatem aelurumoccidiiTet.faiSaim.
prcilione Aegypitj agminatim eius demum obfederunl,cum ad poenam pofcentcs ; neque magni,
tudo Romam nominis , neque amicitiae recentis neccffltudo ei latis praefidio elTe poterat ; ni Rex
pracfedi^ rcgij eum magis praefenti periculo fubtraxiflent potius quam liberaflencquod fi fato aut
natura diem obijiret aelurus, uniuerfa domus non fecus fiineftafuit, acfipaterfamiliascccidilTct,
lidem pratei ea quum inter omnia fcarabeum maxime uenerentur , dmcp aliquot fpecies numeret,’
eam quae aeluromorphos dicitur. 5^ aeluri facie pingitur , longe omnibus praeferebant. Nec modo
Aegypttj.uerum Arabes etiam acltirum.Sf eam quidem auream pro deo habebant in Rhadata. Nec
fane mirum, quum ritu naturae numeros Lunae oiiendat, &i lunaribus incrementis oculos habeat
Io graodiores,Haec Caelius Calcagninus. Ifidis numen totam
complodi in fe naturam Aegyptij ere-
dcntes,ideo illi animal hoc coniunxerunt , quod Lunae, cuius fyderis beneficio naturae pars multa
ftaqnotas 8C imaginem quandam,praefertim^ in oculis referret, in quibus ad quotidiana luminum
in eo incrementa decremeta^ augeri pupulas in mtifielis, (felibus dicere debuit, ied per imperitiam
confundit, )& minui, plerique teltati fununec id tantum, fed nodtt &in tenebris fyderis illius modo
fulgere : 8C quod maximum eft, fertilem &
uegetabilem Lunat naturam foectinditate fua extequa.
te, Marcellus Vergilius in commentarijs fuper Diofeoridis capite de miifteladomeilica, &rurfus
incomment.fuper lychnide. Aelurorum oculi ad uiccs Luns autampliorcs fiunt.aiit minores : Id
multo mirandum cif magis.aliirum marem,ut Horo placet Apollini , Solis uices fentire, mutarecp
pupillas oculorum fyderis curfu: fiquidem diluculo m
exortu protenduntur, eadem meridie con.
lo trahuntur in orbem.occatu folis obfcuriores hebetefeunt , Ruellius lib.i.de plantis cap, lyi. Catus
apud ueteres Plutoni facer erat, Arlunniis.
^ Minerua felem , ASlu/x »>(/ r&asfot», fubaudi comparas : cum multo inferiora cum prailantiori»
bus comparantur quod leuiciila quapiam in re conueniant. Quid enim habet Minerua dea cum
,

fele commune, prater glaucum colorem oculorum fNam is oculorum color Mineriiactribuitur.qui
£C notSuis adelf, & felibus, Vnde apud Homerum ei epitheton j/Am/KeTent ASii/n. Eli fifhoc felibus
commune cum notSuis.quod 8C notSii cernunt, SCpariter infidiantur muribus.Refertur apud Ze.
nodotum SC Suidam , Erafmiis. Caetera prouerfaia ubi felem Erafmiis tranliiiliqut Tarteffia feles.
Feli crocoton, Rapacior fele.omnia ad mullelam referemiistcum GratCe non atliiros in eis fed gale, ,

id eli mtifiela legatur. Sphondyle fugiens peffime peditiHefychius Sf V

arinus fpondyle (pro quo

M Attici fphondylen dicunt)gale,id eli mtiiielam Attice dici feribunt : quamobrem hoc quoqi ad mu-
fielam differemus , quamiiis Brafmus felem rqddiderit. f di </6 nCsIr riw pl ms
ojT-itTKAnc.Mures nunc faltant fele tua comprehenfa, Author innominatus apud Suidam in Spatalc,
Aliqui fpatalem cibum interpretantur. Videtur fane prouerbiale diifiiim , cui fimillimum noiirates
iatfiant, Fele abfente mures faltant , aut diem fefium agunt, f Sunt alia non pauca Germanis
in ufii uulgari.a fele prouerbia.ex quibus nonnulla fiibijciam ; Stt Ugt V«n «tt niC / Sfe f Ugt
ite mufetis rnt lngenium nulla iii uincitur.nec catus captare mures definicNaturam expellas fur.
ca tamen u%recurret. (Oan
fltreein bdS W
f£ligeU<OTb/ f» mittfy mrtUWentCatus etiam
trans mare ueflus , uocem non mutabit; Coelum non animum mutant, qui trans mare currunt,
(inb bofe / bie f«:b5t lecFen / vnb bmbtn haistn Maligni funt cati qui anterius lam.
:

4> bunt.pofteriuslaniancAlteramanu panem offentat. "WitmitiaQmjagt/

fert lapidem, altera

ber fil4)t^iitlt meU^.Qui cum catis ucnatur.fere mufculos capit;Corrumpunt

bonos mores collos
quia praua. ©te bte ftfcj) lieb/ fy vnill <tber tttt ma \»(!|]ec : Catus pifces amat, fed aquam
timeuFicus anibus grat*, fed plantare recufant. let gttU bdtiimb /vute Clt» tdij xittib eiit beiffett
bteilCircumit utfeles fertiidum iufculumtLuptis circa puteum
chorum agit, in eos qui fumpta ina.
niter opera fua fpe fruftrattir. ^tt tier twcbt ftnb dlle fedften gr<sw :
Noflti feles omnes fufea; funt:
Sublata lucerna nihil intereft inter mulieres, ©ic SaQ I|l gertt »4 mcit |> (ft&let ;
Catus deleda*
' tur tjs locis ubi curatur St comitur ; huic aliqua ex parte refpondet,
Athenicnfem Athenis laudare
haudquaquam difficile, ©er bd^ett iff bet ( «bct bet rpecF) befolbeit
Feli cafeum (ucl lar. :

dHm)committere:Ouem lupo committere, Muftelf feu um.Nam fi quis ca tum cq^odem lardo pra;»
<0 liciata muribus defendendo,unus ipfe pluscofumet quam multi murcs:ficfaepc impiobt magilira.
tus conferuandis pratfedfi legibus magis in eas delinquunt quam plures priuati.

DE CATO SYLVESTRI.
A,
erant manfuefa(5a?,uiuebant in agris.-inde urbes Sf domos repleue.
s, ELES antiquitus non

B I re.B-wtt tjm apud Hebraeos,

I terpretantur.alii
i tos maris.id eft cercopithecosialij marces
<0 nia loqui uolunt.catos fyltieftres
quidamiuei ut ipfi loquuntur, fcralesjin.
Efaite 54. catos feros
alitcriuide fuprain Onocentauro: quemadmodum
,
'Q”y sfjm aliqui caa
id eft muftelas ruiticas. Qui aulice in Germa’
nominant boumtiitet.id eft equites arborum : quod arbores fcan.
dant,auiumprxdaegracia,6t cum pericula fugiunt.Hifpani gato montes.
Cb . Cati fvlueltres in Heluetia multi capiuntur, in fyluis praecipue, arbuftis
luxta aquas «utK
•
^ Cj 5
55*4 Dc QijadrupGdibus
terdunr.iimilcs domefticis per omnia,maiorcs tantum ,
denfiore^ 8^ oblongiore pilo : Colore fufef^
uel ut Albertus loquitur grifci.Qiicm ego drea finem Septembris
apud nos captum confideraui,hii
iufmodi fuit. Longitudinis a fronte ad extremam cauda, dodrantes quattior, Linea nigra per dorfum
dcfccndebat; in pedibus etiam dC alibi line^ erant nigrae, Inter pctffus &
coiiura macula latitiicula ex

pilis albiflrimis.RcIiqut corporis color ubiqj fufcus,cui in dorfo

paucus rufftis in unum colorem mi.
fcebatur,ad latera dilutior,id eft cinereo propiortinter crura pofleriora circa clunes rulfus. Calli imi
digitorum in pedibus nigri, IV pili circunqiiam concolorcs.Cauda craffior quam domcfiicis,tres pal
mos loga.duobus aut tribus orbibusnigris diftintSaiexticma pars palmilogitudine tota nigricabat.
mufteis rylucftrcs)ucriantiir
^
c. Cati fyluelfrcs(ut Gaza uertitjGr^ce legitur galf agrisc.id eft
mures fylueftrcs.Ariftot, InScandinauiaiflcuccoingeniemEuropatadScptentrioncminftilam) i,

a lyncibus capti uorantur,Olaus Magnus.

E. Canibus immillis capiuntur, uelimpetuntur bombardariim globis arboribus infidetes-Sj
f
pe rufticiplures arborem circumfiant,& felem defilire coatSu fufiibus catdtmt. Felcm^ minacem
Arboris in truncolongis praefigere telis, Nemefianus. ^ Pelles earum cum pilis ad ueftium ufum pa
rantur.tit ex alijs etiam feristpriuatim tiero tibialia 8C manicae inde fiunt, pilis introrftim ticrfis, cum
artus refrigerati aut arthritici funt Pilus admodum mollis.fed pinguitifculus efl.ideo^ facile coglo
.

batur. Si ininus placet in tieftitu. Cati fyliieflres fumum rutae 6c amygdalarum amararum fugiunt,
Rafis.Muftelas quoqj rutam fugere legimustitem catos domefticos,utfupralcripfimus.
^ F . Cati agreftes temperamento propinqui funtleporibus.caro eorum calida Si mollis eft, Ra
(is. Apud nos etiam in cibum ucniunt aliquando , capite fere Si cauda abfciffis.Sunt qui fatis lau«
tos affirment, alij abhorrent propter domefticorum Itmilitudinem, quibus apud nos nemo uefeiturt
f G . Felis fylueftris pinguedo a quibufdam reponitur, calefaciens nimiru, molliens Si difciities,
V
magis quam domefiici. ttintur ea in morbo articulari, alias quotj pinguedines cum herbis ad eun
dem affetfiu facientibus con tufas in anfere aftanteSjUt in Anfere diccmus.Ego excoriatii aliquando
hoc animal longe pinguilTimii uidi, Diuerfa ex huius ferte partibus, carne, adipe, fellc Si fimo,rcme
dia,cx fententia Rafis enumeraui fupra inter domefiici cati remedia, c6 non aliud intcrelTc uideatur
quam quod ex fylticftri omnia fintefficaciora. ^Sylueftres maxime feles admorfosa crocodilis ob
contrariamquandamaffeiSionemaccedere confueucrunt , Aetius i;, 6 , Galli lupum cetuariiiia
qiiotj catum fylueftrcm nominant,qucm Itali quidam lupum catum.

DE CERVO. 3‘

A.
ERVVS Hebraice’?’'» aiaIDeuter.14.ubi Arabica translatio (imilitcrbabetaial. Chaldai.
ca»V’'» aieIa;Pcrfica^t’'^geuazen.Septuaginta tA«rf©', Flieronymus ceruiis, A;q:A,7^i tAas
if V arinusdegendn fufpicor «iiiA, facili trafitu ab A in a, Italis nominatur cei iio,
Hilpani»
 De Ccruo. A. Lib* I. ^55-
Hifpanfs cierao, Gallis ccrf, Germanis {>itl} uet bits.uel bltf4): Anglis harte, Illyrifs
gelen:PoIonis
ielijcnij.GraecistAaifO-ihodieuuIgoAK^j&alijsnominibusjUtinitiocapitis g.dicam.
fcmininogcncreHebrafis fimilitcr utmas,’?''Kaial, &priuatim nV''S aiaia, Siirib^W aielet:
f Certiain
Italis cer>
ua.Hifpanis cierua.Gallisbichet Germanis a: Anglis()m!>c uel &m&m, quidam primam
fyllabam
per yalij per ufcribunt.quorumncutrB placet in lingua Germanica: In eadem ceruamalijbvnain
Wllptecjlt appellant. Poloni lanij.qtio nomine tamen damam quoi^ interpretantur, flti eodem
genere tenerum foetum hinnulum uocant Latini , Graeci Hebraei ofer : Germani b!itb>*
Crtlb uel tee4>, quod pofterius tamen capreolo proprie conuenit. Anglifauuneuelhyndekalfe.

f Bimis cornua primum oriuntur fimplicia SC recSa,ad fabularum iimilitudine, quamobrem fabu*
1 0 Iones per id temporis cos uocant , Ariiloteles 9. hift. animal, interprete Gaza, Ariftoteles Grace

arafctAiVtuocat, quod cornua habeantadCmilitudinema^'mi9itA<»y,idei}paxillorum:ciienim pali

falos uel pattalos Attice.redlum, oblongum dC teres lignum, ab altera parte acuminatum, ut parieti,
bus infigatur (hinc etiam didium uolunt 4» W quod eft infigere) ut fafpendatur ab eo alia
quid.Eiufdem fere figura: fabula inftrumenmm cerdonum eft, quo ad perforandos calceos ac faen.
dos ututur. Hinc fabulones cerui, quibus cornua fimplicia, minime^ ramofa ad fubularum ftmilt.
tudinem. Alijs fimplicia cornua natura tribuit, ut in certiorum genere ftibulonibus ex argumento
didHs.Piinius lib.ii.Germaniceruum huiufmodi uocant (pigbftB.Angli fpyttarde. Cerui parui,
fu
bulones.Italisccrbiati, Arlunnus. Galli proprium uocabulum non habent, ipfa uero fubulonis K
anniculi cerui cornua boflas,id eft tubera appellant, ut quidam feribit, qua: apparent antequa ena.
4 o fcatur cornu.-id quod non placeqnam fabulonibus ceruis cornua fubularum inftar iam apparent.
Cerui pulmonem,maximcfabuloniSificcatS infamo, tritum^ in uino,phthifi'coquidamprofaiire
fcripferunqPlinius.Bt alibi, Efficacior eft adidfubuloceruorumgeneris.Seddefubuloncuocepro
tibicine cui libetplura leget apud Crinitum 18.IJ. Vbi pratter aliasDe fubulis(inquit)notum eft om.
Ilibus acceptas efle pro mucronatis fpiculis, quorum fi t ufus in lanificijs ad pedenda uellera:(Ger.
mani id inftrumentum uocant bti^Jlen, Itali pedinem) Hincillud ab Anneo Seneca dicitur indi,
,
gntim efle pro dijs hominibus^ in aciem fafceptafubula armatum defeendere, Sed hoc Senecte te,
Itimonium fabulam uel fubulas pro inftrumento lanis pedendis uel carminandis apto no (tifficit,
fed pro inftrumento cerdonum potius accipienda fabulafunde Germanica noces defeendunt
, fit.
len per fyneopcn,&: per metatheftn <tlfeti)in uerbis Senecg uidetur cum iingtilari numero protule.
jo riunam inftrumentum lanificio paratum ex plurimis in circulum fixis &
reda rigentibus confiat
fabulis. Subula: etiam dici poITunt quaeuis mucronata ferramenta teretia, oblonga qualia capulis
,

inf.xa cum cultris femper in eadem uagina minimo loculamento condi foienc. XtroSimst, genus cer.
tii,uel certa atas cerui , Hcfychius 8i V
arinus;cundcm miica^iccy efle conficio : fpatlie quidem gla*
dium &: cultrum iignificattuide mox in Achainis. Subulo etiam lingua Hctrtiica dicitur tibicen.
Ennius,Subulo quondam uicinas(alias marinas)propter aftabat aquas, alias plagas, Feftus.
^ Achainis ceruis cognomine fel contineri in cauda creditur, Ariftoteles x, {.hift.animal.Grx.*
1

celcgiturjAxitiVrauoxtctrafyllaba&oxytona.Caeierum lib.g.cap.-j.ubi Grsce habetur,

Gaza omiiTa uoce triflyllabaparoxytona, uettit, Captus iam certius elt
hederam fuis enatam cornibus gerens uiridem , qu* cornu adhuc tenello forte inferta, quaft ligno
/[oUiridi coaluerit. A;(i«vr/«(malim propter genitiuum intia.-fed forte utro^ modo rede ponetur,
hocmafculinum, foemininum, Ariftoteles in mafculinogenereutitur,»!:!»^^ «asittoi KxtiWj
illud
((iclegerim,non«x«tT»s) 6Aacf©',4&'7i»>i<^«'«o(/tj(?>i: >ti'?o(/.)«iAa!j©', ut in Epigrammate, Rmmvx&‘
«;t»iVM(,Suidas 6( Varinus. Apud Suidam etiam AjjriW legitur ,
totidem fyllabis, fed
nulla diphthongo in antepenultima. In Argonauueis Apollohfi reperitur etia accufatitius Ajpfrsiai,
quinqj fyllabis per epenthcfin nimirum TtSi t 'fiAS. Ach:ca,Axm«,ciuitas eft Cretx, ubi Achseines dp
di cerui nafcuntur, quae etiam iiiro:fcii£«uocantur. Cerafiattierd cerui funtmagnis prsditi corni,
bus, V arinus:apud Pollucem ceraften fimpliciter inter epitheta cerni pro cornuto legimus, Hermo,
laus in Corollario,Genus ceruorum(inquit)pra:grande,Gra:ci Echa:incas(lcgo Achatineas) ab op.
pido uocancAriftoteles Achjnasfmelius Aehainas quatitor fyllabis)cogr.ominttt. Atqui Varinus
^0 ceraftas.non Acha:incas,ceruos magnis cornibus, nonfimpliciter magnos,appeilari fcribit.Scd Hcf
mfllaus Etymologum fequilur,cuius harc funt uerba, Ax<«iVt*,»
kfmlvixi
rtlautBAtsciif/.fcp « aif» sV((/ tiiyxXaiy. Oppianus etiam lib. i.de V
cnalionc irt
foemininopofuit,hocuerfu, ct’ tw 8(c. Ariftotelesjin
Mirabilibus ccruos in Achaia cum cornua abiecerunqfeabfcondcre dicit, (quod lib, 9. cap. y, liifiorr
animal.de ceruis ingeneredixerat:)8( multis in cornuum loco hederam innatam apparere, utGaza
loco iam citato hiftoriac animalium afxms uocem non omittere debuifle tiideatur. Achatinca ciiiira»
tis nomen nufquam legufcd ab Axatarede formari poteft AjpiWjfquamuis rarus hic deriuandi ty«

pus eftinam a «sevx usierV» fiqfed in foeminino genere tantum, in matculino laeeiTut , itixta quam for.
oiamceruaex*'/''», S^eeruus iyxms dicendum efletiiic ab Inachia fit Inachites.) SCperepcntheiin
Ax^^.Caeierum fpathensas non crediderim eofdem efle cum Achainistcum certam cerui aetatem
eo Hox denotet, 6^ a figura cornuum deriuata fit , ut faperius docui. Cydonia ta: fuperioribus annis
uicaam habitabanqpofteaLacones dC Achaei conuenientes habiuuerunt, SCc, Strabo lib, 10, Hinc
G 4
 uerilimilecft locum aliquem apud Cydoniatas AchaiS ab incolis ditflum ciTetcum in reliqua Creta
ceruieffenegcntur.MirabilcmCreta(mquuPlinius)ceruospraecerquam in Cydoniatarum regio
ne non efle. Ager Creticus ceruo cget,Solinus'A)(«,i'4f£t2(' tAcc^a^wAiKjcu, He^chius& arinus;con V
fy derandum an cC)rrupta fit uel mutila uox A^^^quod ruijsicor.Axi"^ cex^i/(ma!imi;taf/ ab

poetico uerbo)>^ azr«A«4a^

<riiiK{o 7 H-7tc , EtymoIogUS in Ktfia?. Kw Bafef©- -mw^nc Ka>yi}ice<my
Ayaiivliu iTrttay^ i/lk vj, oi*

•ny as Sto^^,S«idas in Ach»ine:uidetur autem mulieris nomen cffc fiuc proprium, iiucgcntilc. Ai«
bcrtiis dC alij barbari Akanes uel Ahane fcribunt , tanquam diucrfum a ceruo genus : icd harc indi,
gna fune memorari. axowVws apud Athenaeum lib.y.gcnus eftm^ni panis quod inThcimophorrjs
Sebat, qua inde etiam Megaiartia dicebantur, folebant autem adterentes dicere , k^vtiu^ slttr©-
siAtci/Tpttyt^.quid fi legas, AxowVtw,*(s)a ffkT©',&cucrcnariusfit.Fuit& elaphos inter placeias,aligu«
ra nimirum didus:&: fieri poteit ut Achatines quoc^ panis magnus (nam fiC Acharina* cerui cartetis
maiores feruntur )cornutus fuerit, inde etiam tragos , idefi hircus appellatus. ^ Gordiani lyl,
ua memorabilis pidJa in domo roftrataCn.Pompetj pieSuras animalm diuerfas continet, inter qoaj
funt cerui palmati ducenti mixtis Britannis,luKCapitolinus in Gordiano primo. Ccrut palmati quj
fint nuiquam reperio:conijcio autem eiTc quos Uulgo damas uocant, Graeci doi cadas platyccroras*
Aliae enim dam» inerunt, ut fupra docui, quas Plinius &
altj nimirum ucteresita appellaruncpro,

inde non eft quod quis obijciat in eodem pitfiorum animalium catalogo damas etiam a Capitolino
nominari.Quamobremcum pIatyccrotcscerui(nam ceruisCppianusadnumcraOLatinum nome •

aliud non habeant, cornua eorum, ut Plinius fcribit , natura in palmas finxerit, digitos^ cmiferir u
extjsjCeruos palmatos appellare non dubitabimus, Eade rationepalmata grammaticis quibufdam
dida indetur a latitudine clauor um,pida pofica appellata a genere pidursc : altjs a palma in cainte*
xta.Hanc merebantur triumphantcs,utqui de hoftibus palmam rcportaflTent.Dc Britanntcisctiam
cerufs, quorum una cum palmads Capitolinus meminit,certi nihil habeo: audtui tamen 8C albos &
nigros ceruos nofiro lemporein Britannia reperiri Albos quidem eiia Romae fibi uilbs Pairfaniai
:

fcribitjU t inferius recitabo, Et forfitan quoniam eodem numero utruntp genus comprehendere uo«
luit Capitolinus, congener es aut faltem ex peregrinis utri^ regionibus addudi fuerint, inueniun*
cur fane rangiferi hodie didi, ad Europae Oceanum circa Septentrionem, ceruorum generis, qui
f)almata,ut audio, S^htiurcula habent cornua,qt!osIulius CaifarforcalTis mtellexiqlib.^, belli Gal,
•
his uerbis.Efi (in Hercynia fyUuGcrmani») bos cerui figura>cuius a media fronte inter aures unu j»

cornu exifiit exce!fius,magisffi diredum his qu^ nobis nota funt cornibus:ab eius fummo ficut pal
inxrami^ late diffundumur.Sed de hoc plura in Rangiferi hiftoria, in Scythia natio qusedamfc*
rorum hominum eft, quae ex feritate ceruos in cafh maftfuetudinc traduxit, ut in cicuribus illis tan^
quam equis infideat, Aelianus. Fortaftis etiam Scythiciifti cerui ,
rangifei i fuerint. Habent alces

latacornua 8C digitis diftinda,fed Capitolinum derjs non intellcxifte c onftatjquinn paulo pofi leor
^
T fimnominet, ^CeruoscicuresequitantinOcdorregioncAfiac ad Oceanum Septentrionalem.
In Scythia plurimiccrui funtjSolmus.In Heluetia noftra minus hodie quam olim abundant, quod
fyluac propter frequentiam incolarumindies minuantur, dC uenari eos minus iiitci didum propter
democratiam , quam apud alias gentes quar principibus parent, ^Certius nullus eft in Africa,
Ariftoteles S.' Herodotus Iib.4. QC p]in]us:ldem alibi,Ceruos Africa propemodum fola non gignit, 4®
Apu dPhiloftratum tamen iegmiiis Apollonium ultra Catadupa Nili ceruos Si capreas inuenilTe,
Mirabile in Creta ceruos , prartetcitiam in Cydoniatarum regionenon efle, Plinius. AgerCreiicuj
ceruo egetjSolinus. In Hellefponio in alienos fines non conimcantccrui:&' circa AigmulTam Eia
tun'.(al(asElatium,quod probatHcrmolausmcodicibus manu feriptis repertum , non Elaphum.
Ariflotcles, inquit idcm.EIatoenta uocari tradit, ex abietum, ut arbitror, frequentia ; Graici quidem
codices cxcufi habent Gaza Elaphum reddit.) montem non excedunt , auribus etiam in
monte fciffls,Plinius.Idem alibi cernis omnibus aures efrefrilTasacucluti diuifas fcribit. Aelianus
horum utrunm (id eft loci in quo fimr fines no excedere, 8f auribus efle fciflis) ccruis Heliefpontia.
cis tribuit. Anii oeeles ijs qui circa Aiginuflam funt pofterius tantum fcd uerba eorum adtjdam.
, ,

Monte AfisElapho nomine apud Aiginuflam, quo loco Alcibiades mortem obijt, ccruse omnes p
feifla aure ftintiqua nota uel alibi,ri loca mutarinqdignolcutur .-Et quidem fcetiis iam inde a primo
ortu in utero idem contrahit fignum, ArifioteI.Ceruus(inquit Aclianus)pra:fcntibus pafcuis omni
anni tempore contentus, alia non defideraoNam in Hellefponto collis eft, ubi ccrui,qiiorum akera
pafcuntur, iliius extt a fines ut nunquam progrediatur. Sed cerui omnes natalis
diffifla eft auris, fic
amantiftimi funt, ut infra dicam cap.4. Arginufe Straboni hb. ij. tres funt paru.a infulse conti,
foli
nenti proximtr.antc Afiam prope Lesbiim,inier Mitylenen Si Methymna. Plutarchus Alcibiadem
inquodam Phrygite oppido, cuiusnomen non fit expreftum, interemptum fcribit.
CeruorB color riibflauus eft, pundriis albis difttnd}us,('jr
quidem m toe;minispraecipuehinnulis,Pollux:Veltu Varinus citat, pluri*
(<(OTi-«£i,,(<K0):)pluribus
bus quidem iq,foeminis,maximcuer6 emfdcm fexus hinnulis. Ceruinus nominatur etiam inter e. (•
quorum colores. Ceruus aliquando albus inuemus eft,8<fc.Ariftot.in libello de colonbtisiRuellius
Ariftotelis locum fic reddit. Animantes cun(3 sE,qu^ fine imbecillitatis caufii,fiue cKco naturf uitio
prscoq
 DeCcruo.B. Lit). I.
prsecoci pattcocp uidlu fufiincntur, candidae proiieniumific lepns inucnitiir candidustitem cermis
& in auibiis coturnix, hirundo, perdix;praeferiim quum quandam a primis ftatim uita riil
dimentis imbecillitatem retulerint. Ceruos albos Roma: uidi Sd admiratus fum,cx qua uero regio»
ne uel Continente, ucl infulari adueflac cirent,non uenit mihi in mentem interrogare,Paufanias in
ArcadicistVide paulo fuperius in Britannicis. Apollonius &: comites Paraca Indi* urbem prs.
tcrgrefltjCum non multum adhuc procefliflentjfiftula: fonitum audire uifi fiint , quafi palloris gre.
gem colligentis, ac fubinde pallorem ulderunt,qui albarum ceruarum gregem pafcebat . Mulgent
autem iplas Indi, quod earum lac maximum elfe nutrimenta putant optimum^, Philollratus lib.
Fiunt aliquando &: candido colore, qualem fuiffe traditur Q, Sertori) ceruam , quam elTe fatidicam
IO Hifpanisgentibus perfuaferat , Plinius, Alba cerua Sertorius quidam uir acer aegregius dux, acf
barbarorum militum fuoru animos continendos conciliandos^ utebatur. Siquidem hanc, qua: I
Lulitano quodam(inipfa Lufitania capta)fibi dono data eflet, oblatam diuinitus 8C inilindam Dia.
na: numine,colloqui fecum moncrecp,8f docere qua: utilia fadu elTenqmenticbatur: Ac fi quid dil
rius uidebatur,quod imperandum militibus foretja cerua fefe monitum pradicabat,Vide Gellium
lib. 15. SC Plutarchum in uita Sertorij.Timida animalia pilum mollem habent, ut ceruus,lcpus,oues,

Arillotel.in Phyitog. ^ Saginam uel pinguedinem cerui.Galli uocant ucnaifon.

^Cernis cornua funtexcelfa,oculimagni, collum debile, cauda exigua, crura perquam graciliai
dorfum pingue, nares quaterna:,«7i«ao^e(«iyri'4f,m<ri/jij mmfn JimUt, Oppianus. Cor m3gnum,ut
omnibus timidis; pedes bifulci. f Ceruorum fanguis perinde ut Icporu folet fpiflanluidelicet non
ao coitu firmiorc.ut c*terorum,fed fluido,qualelac ell,quod fine coagulo Iponte coierit, Ariftot. Cer=
uorum fanguis non fpinatur,Plinius.Ceruorum fanguini fibrj nullae infunt, quare non fimiliter ut
aliorum concrefcit,Ariftot.[demquartolibroMetcororum,ccruinumfanguinem no coireferibitr
quoniam aqua: naturam magis fapit , ac frigidifflmus elltSf propterea fibris caret , qu* opera terra:
funt folida:^ confiftunt, Caelius.
&
^Cerui pulcritudine magnitudine cornuum famoforS omnibus feris facile antecellunt, Op.
piantis. Bifulcis(inquit Plinius)bina cornua natura tribuit : nulli eorum fuperne primores dentes.
Qiiiputanteos incornuaabfumi.facilecoarguunturceruarumnatura.quaneip dentes habent,ut
neij maresinec tamen cornua. Catterorum offibus adlitcrct,ceruorum tantum cutibus enafeuntur.
Cornua quaedam in ramos fparfit natura,ut ceruorum, Plinius. Et alibi. Omnibus caua , in mu. &
Jo erone demum concreta funtteeruis tantum folida , 8f omnibus annis decidua. Ceruo ex corn/ge»
ris uni cornua tota folida , & fparfa in ramos, SC quotannis decidua , tum utilitatis caufa, ut onere
leuentur,tum ex necelfitate pr* pondere, Ariliot.Et rurfus, Ceruis quoniam cornua pr* nimio ex*
celTu fuperuacua funt , alterum ijs auxilium natura adhibuit, nempe uelocitatem : grandis enim illa
Kmultifidacornuummagnitudopotiusobellquamprodell. Orpheus in libello de lapidibus cer
uinum etiam cornu celebrat , quod foliditate & duritie ad lapidum naturam accedat : ttia y< lAj s
whys^a-ljjj P£vjoN,«;yk’
K4 fBj/ «lAifxifSaiiiivim Cornua dam* folida funt, ut ceruitfigura etiam limilis.fed magni,
tudo differt, Albertus. Et alibi. Cornu animalium ceruo limilium(itt capreoli, platycerotis, alces)
interius rarum Si meatibus exiguis peruium efi , inllar fubftantia: qti* aliorum cornibus infigitur.
40 Ceruinum quidem cum aruerit, perquam leue redditur, pratfertim fi fub dio fuerit , ita ut nunc hu.
meat nunc ficceattinueteratum enim hocmodotamleueredditur ut cuanidum fiC inane uideatur:
quod ipfe deprehendi in cornibus qu* per fyluas a ceruis abieifla reperi.Cerui igitur &
fimilium a.
nimalium cornua, terre* funt natur*,calore ualido coa(5 a,£C ad olfis fubftatiam accedunt. C*tera
uerd his collata humida funt, SC molliri apta,cartilaginis natur* uicina,8C flexibilia caloreiquaraob.
rem non calore fed frigore concreta uidentur , ut intelligitur ex tjs qu* in Meteorologia docentur,
H*c Albertus. Cornua mares habent, foli^ animalium omnibus annis flato ueris tempore amit»
timt, Plinius.Soli ceruo cornua omnibus annis decidua, initio a bimatu:c*teris perpetua, nifi per
uim aliquam amittant, Ariftotel, Et alibi. Anniculis nondum cornua nafcuntur yinifi quoad indicij
gratia Gtinitium quoddam pr5tuberans,quodbreuehirtumcpeft. Bimis cornua primum oriuntur
10 fimplicia,& refla, ad fubularum fimilitudinem.quamobrcm lubulones per id temporis eos uocant.
Trimis bifida exeunt,quadrimis trifida, at^ deinceps ad hunc modum procedit numerus uf^ ad are
num (extum.Ab hoc fimilia femper prodeunt,ita ne fit dignofeere *tatcm ramorum numero. Pro
*tate ramos augenttid incrementum per fex annos perfcuerat deniij numerofiora no poffunt fieri
cornua, pofllmtcraffiora.Solinus. Indicia statis in cornibus gerunt, fingulos annis adijeientibus
ramos ufep ad fexcnnes.-Ab eo tempore fimilia reuiuifcunttnecpoteftstas difcernilfed dentibus fe-
nefla.Aut enimpaucos,autnulIos habent,necin cornibus imis ramosfGrjciafuaJTsfort uocant, Ga*
za uertit adminicuIa)alioquin ante frontem prominere folitos iunioribus, Plinius. Albertus incer.
tum efle feribit quot ramos (ipfe culmos appellat) cornu ceruinum producat; fe uidiffe quod unde,
nos habuerit. Ceruos fenes (inquit Ariftot.) cUm cornuum indicia deflere, cognofeimus maxime
60 indicio duplici illoidentes enim aut nullos,aut paucos habenqattp adminiculis carentuocantur ad.
minicula rami, qui imis cornibus prominent ante frontem.quibus in pugna utuntur iuniores: fenes
autem carent;amittunt fingulis annis cornua mcnfe Aprili, qu* cum amiferint , occultat fefe inter.
5T8 De Qimdrupcdibus
diiijUt fupcriiis dixi,id^ opacis faciunt locisjUt mufcarum tfdio uacencpafcuntiir per i<i fempirend
(Su, donec recipiam cornua, quae primum quaiicuteueftita,&hirtiufculacmittunt:fed cum creue,
rintjSoli exponunt, ut excoquantur,6^ fieceantuibi iam nihil attritu arborum, cum ea icaIpant,indo
lenqtuncea relinquunt loca, confiiihabere iam quo repugnare poffint, cum res exigit t captus iant
ceruus cll (cc)(cut«s tAutpos > hederam fuis enatam cornibus gerens uiridem , qux cornu adhuc tenello
forte inferta,quafi ligno uiridi coaluerat, Hsc Arifloteles. Capti tam funt edera in cornibus uiridan,
te,ex attritu arborum, ut in aliquo ligno teneris dum experiatur innata , Plinius. Apud Athensum
libro 8. quidam Ariftotelem reprehendit, tanquam incertum aut fabulofum hoc fit, quod hederam
cornibus cerui adnatam feribit. Audio Antuerpiae cornua ceruina in pharmacopolio quodam
fpedari, quorum fingula ramos circiter quindecim habeant. Erumpunt(ceruis cornua poftquam u
abiecerunt) renafeentibus tuberibus primo aridte cutis fimiliat eadem teneris increfeut ferulis arun
dineas in paniculas molli plumata lanugine.Quamdiu carent tjs,ncclilbus procedunt ad pabula.In.
crefeentia Solis uapore durant , ad arbores fubinde experientes : ubi placuerit robur, in aperta pro.
Exuuias illas anniuerfirias, quibus orbati latent cerui,quafi honore at
deimt.Plinius,
j infignia.
miflbinon cornua, ut Latini, fed caput, quafi decus ferina, appellant uenatores Galli (teitede cerf.)
Cranij partes e quibus cornua enalcuntur Galli molas uocant . Stipitem corneum,quam materiem
dicunt, apte aiunt erumpere c molis fuis SC exiftere : qux fedimenta funt cornuum: (Gallicele mars
rain.Iedfer fa tefle.Les meules:) tum tabulata ipfa fruticantia e molis concinne in ramos elTe expan.
fa.Scapos e caudice pro portione enatos: e fcapis porro cornicula edufla in mucrones congrue deli«
nere:noncontra(Siora ipfa quam iuifum eft,non diffufiora, nonabfurdeconfornicata . Tum probe i»
clauatum elTe caput,(Gallicc,tefte bien cheuillee:) dC congruenter patulum, 8C tequabili fruticatu de
eorum (Ga!licc,bicnrcngee,)Ceruum egregium SC fpetSandum fignificare uolentes,fic loquuntur.
Capite pratditus eft commode nato, compa(3ilf,concinno,re(Se,ordine, decenter confiituto (Gallice
lefte biennee,bien rengee.)Materiam ipfam caudicis pulchre fulcatam efre,at^ inter fulcos iiriasue
(quas quafi colliquias appellant attj ftillicidia) fcafaritiem eminere squabiliter unionatam:qnod Bu
dsouerruculofamfignificareuifumcft. De ceruino capite quod ramoscornuum omneshabet,
Galli dicunt tefte femee ou fommee. lidem ceruum cum cornua iam nuda dC cute libera apparent,
bruni uocitant.aut fynonymis (ni fallor) uocibus blond,ou fauue. Infimi rami uerfus frontem re»
eSa procedunt,nec eriguntur : his enim pugnat ceruus ( quamobrem Graeci amynteras uocant) teli
quis ucntilat , Albertus. Ramos cornuum qui e fuis tanquam ftipitibus prodeunt , Galli priua, j»

tim cors appellant : dC ex his primum, hoc eft amyntera , prope molas enatum,endouiller uclcntoil=
lier, uerbum quidem entouiller impedire eis iignificat: fecundum, furendouillerou furcntoilliet:
reliquos , cheuilleures ( quafi clauos) ou cors : fupremos Sd in faftigio utriui^ cornu, efpois quos
:

rurfus cnm gemini tantum funt, nominant fourchie quafi partem bifurcam: cum terni aut qua.
terni tronchure : cum quini aut plures paulmure quod palma inftar tanquam in digitos finda-
, , ,

tur (utpalmatus etiam eiiifccmodiceruusdicipoflit; j denitp cum pcrplures uerticis ramuli in or.
bem ambiunt, coronnee, id eft coronatam. Germani cornua cerui gemina uocant eingt^Utn,
SC ramos maiores ffdngen, eodem fenfu quo Galli perches,id eft pcrticas:minores,C()b< uel jincto*
Cornua adhuc tenera dC fimplicia ntorii)! uel t»lb<lt,quain cibum nobilium dC ptincipum uentot.
Cornua fi ramos impares protulerint, ipfa ramorum paria ab altero,quod plures habuerit, numerat, 4*
Quadricornem ceruum Nicocreon Cyprius habuit , quem Pythio confecrauit, Aelianus. Cer.
iius cornua locis difficilibus amittit, SC qua inueniri nequeant: unde illud prouerbium ortum, Qu3
cerui amittunt cornua. Quafi enim fuaamiferit arma, cauetneinermisreperiamr Cornnfinifirum
compertum efte a nemine adhuc ferturtocculit id enim tanquam quodam medicamento praditum,
Ariftot. Cornua cerui foliftatoueris tempore amittunt: ideo fubipfa die quam maximeinuiape
fed 8d hi bono fuo inuidentes. Dextrum cornu negant inueniti,
tunt. Latent amiffis uel ut inermes
,

ceu medicamento aliquo prsditum. Id^ mirabilius fatendum eft , cum 8d in uiUarijs mUtent omni-
bus annis:defodi&ab ijs putant,Piinius.Bcalibi,Ceruus dextrum cornu terra obruit contra rubeta
nim uenena necelTarium.Ego an abietSa cornua occultent,8£ dexuumne magis.ut Plinius fcripfit,
anfiniftrum ut AriftotcIcs,certi nihil habeo.Hoc unum addam conciliari forfan iftorum poffe dillt 5’

dium,dextri SC finiftri acceptione uaria. Nam, ut Arifloteles docet lib.i. de coelo cap.i.dcxtrUm ui.
bus modis ufurpatur,uel proprie,ut in animalibus unde principium motus fit fecUndum locum.uei
ad fimilitudinem illius, ut in ftatuis: uel impropric,quod redla eregione dextro lateri noftro opponi-
tur dextrum,quodlatuo Ipuumtfic uates mundi uel cceli dextra 8( iiniftra accipiunt.hac ratione dex
trum cornu ceruinum.ad nos quidem finiftrum dici poterit. Aiunt ceruos quofda in Acbaia,cum
cornua abiecerunt, in loca illa fe conferre, ubi diffieillimc inueniantur.-id^ eos facere, tum quia non
habent quo fe defendant, tum quia dolent his partibus unde cornua excideruttmultis uerd hederam
in cornuum loco innatam uideri , Arifloteles in Mirabilibus. Eodem libro. Ceruos.inquit, in Epiro
aiunt eornu dextrum (non finiftrum) humo obruere,id^ utile efte ad multa Atqui hmc ambo tum
.

ipfe in hiftoria animalium, tum Plinius.non Achaicis folum uel Achainis ceruis.fed quibufuis ingt (•
nere attribuunt. Cornua cijdunt inaquas. Ut quidam aiunt, ne dextrum inueniatur , tanquam
«fiim aliquem illius intelliganuMihi tamen (inquit Albertus) compertum eft, hoc non in uniuetfum
efid
 DcCcruo.B. Lib. 1.
efrcuenimiinucni enim aliquando in fylua frondibus obrutum cornu finiRrum, Aegyptii lonss-
uum (ignificanteSjCeruum pingunt: cd quod ceruis fingulo quocp anno cornua germinent, Orus.
Apud eundem legimus ccruum fuos dentes infodere, quod alioru, quod fciam , nemo tradidit. Cur
autem folis ceruis cornua decidanqmultis rationibus explicari poteft. Primum ex materia quacon.
ftant;quonia (icca Si terrea funt,ut ceruus ipfe totus, nempe hirco fimilis temperamento calido fic- ,

co^tcadunt autem facilius.ut in ftirpium quotp folijs, quae ita funt arida ut nullu habeant lentorem
aut tenacem fuccum,qualis exterorum cornibus ineft, cuius gratia fleSK molliri^ poflfunt. Deinde
ex loco,quoniam,ut diximus, non ex craneonafcunturutreliquis,fed cuti tantum adhxreni;tertio
ab efficientibus caufistnam Si calore xftatis ficca duriora^ iiunt. Si hyeme fubfecuta a frigore fimi»
io liter afficiunturtnam ut quod^ folidius eft,ita magis refrigeraturtrefrigeratis aut nimium pori clau-
duntur, Si calor natiuus emoritur. ut necp alimento attrahi poffi't,Si uis qua trahi debebat prxclufa:
finnquod in C5teris,cum omnium caua iint Si uapores excipiant,nonxque contingit.Sic igitur affe.
fla cornua cadunt tantum , fiue offendentibus ipiis aut impellentibus ultro , aut inter ramos Si ui'
mina quandotj implicatis , fiue etiam fponte ipfo nimirum pondere deprefla : non prius autem hoc
contingit,^ uerno tempore noua fubnafcuntur cornicula,Si tuberculis fuis uetera protrudanQuo
tempore etiam ferpentes Si alia quadam animalia aridum induratum^ponut exuuiu,ciiti noua na»
fcente. Sed eadem de re Aeliana audiamus interprete GylliotCaufamcinquiOceruis cur cornua re»
nafcuntur,Democritus eam diciquentrem ijs calidiiTimueffe, Si eorum uenas per uniuerfum cor.
pus pertinentes effe rariffimas,Sios quod cerebrum amplcflitur,membrans inflar tenuifflmum Si
lo perrarum effe, inde^ ad fummum capitis uerticem craffiffimas atep opimas uenas exoriri: itaqp ci»
inim Si huius nutrimentum minime concoflum , a natiuo calore in totum corpus eius^ parteis di»
ftrahi. Idemcp ait eis pinguitudine exti infecus circunfundijftmul Si cibi uim per uenas in caput re»
torqueri,Si reflefli,ex eo cornua permulto humore irrigata enafei, Continenter enim uicinis ad ca»
dendum fuccrefeentia SC influentia fHmmouent,atque expellunt priora, ac fane exortus humor ex»
tra corpus durefeit ab aere eum ipfum confolidantc,Si in corneam duritatem confirmante. Humor
autem qui etiam nunc intra cutem fubeft mollis. Si tener , partim ab exteriore refrigeratione dure»
fcit partim ab interiore tepore tener manet. Quocirca recens cornu enafeens j& intrinfecus pre-
,

niens,uetus tanquamalienumexpellit. Si fane humor conctefeens, ad depellendum antiquum in.

firmus eft:atdurefcens,priora extrudere poteft,quorum pleraq; interno robore extrahuntunnon'
jo nulla arborum ramis circumplicata Si feram ad curfum incitatam ui impedientia abrumpuntur,-
Eo paflo uetera excidunt, recentia ad erumpendum parata , naturx munere proferuntur , Hafle»
nus Aelianus. Cur ceruo quotannis cornua cadant Si renafeantur , Hieronymus Gat imbertus
in libro Italice feripto quxftione 45, inquirit. Solet ceruus decus illud fuum quotannis exuere quafi
iiernationem,reftibili^iobole uelut materiam recidiuam paucis menlibus in integrum reftituere,
Budsus. ««« TOS ^«TfwfiGrj m k^'xtx itffitiaej; ScJjAm , Suidas in Om>, Ceruus cum
nondum habet cornua, tamen fronte prsludit , Si ea qux nondum expertus eft tela minatur , Am.
broiius. f Cerui,fi cum per xtatem nondum cornua gerunt, caftrentur, non sdunt cornua : fed
fi cornigeri exciduntur , non decidunt cornua , Si magnitudine eadem feruantur, Ariftot, Et alibi»

Ceruis tantummodo cornua omnibus annis decidua, nifi caftrentur, Non decidunt caftratis cor»
40 nua,nec nafcuntur,Plinius Si Solinus, His ego authoribus podus crediderim quam Oppiano, qui
•librodeuenatione fecundo ceruis cafiratis cornua defliierefcribit. Sed prxftatuerba eiusrecitare»
qux Gyllium in translarione fua prxterijflemiror. A’ \si' (wMtvJhli AntBiciltl»

(las SAssff, e xfc 7JJ At/TiHitSHAaurfisKt.TiyosTOtitfi* djvKStwyici^idftjf/sTPAi/iiiiw»

ifaAsj/ dioAsj; s^’'r©'. In his uerfibus «Asis appellat telles quod in Grammaticorum Lexicis nufquara
,

annotatum reperias. Ceruifotmina cornua nonhabet,Ariftot,ldemlibro cap, a. departibus

animal.caufam afferens cur cerux cornibus careant, cum dentes fimiliter habeant atcpmares,Eaa
dem,inquit,utriufcp fexus natura Si cornigera eft fed fceminis adempta funt cornua,quoniam ne
:

maribus quidem utilia fintffed uirium meliorum beneficio mares minus offenduiftur, Pindarus in
OlympqsOda. 5. foaminis etiam ceruini generis cornua tribuit, his uerbis,^vffnKfl^wi/feAa4iit/S«A6«et
50 ubi in Scholijs legimus , ceruis foeminis ab omnibus poetis cornua adferibi : Si fieri poffe ut id
quandocp acciderit,cum Si Elephantis Indicis adfint cornua («cAVto, dentes exerti , quos aliqui me»
liiis cornua uocanOduntaxat maribus
,
Aethiopicis uero ac Libycis titrotjfexu. Loquitur autem
Pindarus de cerua,quam Hercules cepiffe fertur cornibus aureis. Pollux tamen in mafculino gene
re feribit lib.y.cap. ii.k^ •essi HfxnAiss «Asi. (Euripides ceruam ab Hercule expu»

gnatam cum cornibus fuiffe dicit, Volaterranus.) Ibidem reprelienditur a Polluce Sophocles qui
Telephi nutricem ceruam *(5ioi«a(;,id eft cornutam dixerit. Ceruam qux T elephum laflauit, piflo»
res Si plafts cornutam faciunt,SchoIia Pindari, Errat SC Anacreon.inquit Pollux quicornutam
,
ceruam dixit. Anacreontis carmina ipfe nS citat, nos ex Scholijs in Pindarum ea apponemus tAyuji
w? (legerim Aywajj) wa tc vtff oy rtofisAt* ^ i/Atwt vairpAs^Sdr vxni #^»7)005

60 Zenodotus uoce mutauit in «^'cewBt.non refle, ut uidetur,cum ceteri qiiocj poetj cornutas
faciant ceruas. In E uripidis Iphigenia,Ceruam cornigera cinquit Diana) manibus AchxorS trada,
quam pro tua maflabunt filia, Attici ceruu marem etiam i/Mfoji dicunt, in genere foeminino,ut in,
jdo DeQmdrupedibus
fjroucEbiOjOi/ tw vi r^ yx^
S^:^^^cJ^^xcul^,c^(r 7 cnfxx o:;eftfA«Ki/((«Cuerba funt Arifioteifs de Iiifl;
animal. 9. -j-qui faminas cornibus carere minime ignorauit,iit ex uerbis iiiperius recitatis apparet;)
i^vhKijgvmi SftttSia.Eodem inloco ftepius in mafculino genere ponit uocemti\«$i^, dillinflionis gra-
tia, quoniam de fccminis quoqj nonnulla priuatimineo
fcribit-Alijs uero in locis autremper aut ut

plurimum flue aliquid fexui commune utri<^,fiue mari proprium referat.femininam facit, ut inlVU
rabilibus.TOS 4 ' lacms"'?»!' ‘ptirl v> x^j/ccs SC alibi in tjfdem, rd^tus </S «««p tAmifu,
:

mm 9V V ^S'' r'=r» ofaeBw.Sed Pindarus &C Anacreon Atticifmo excufari non poffunt, cum

omnino fe de ceruis foeminis loqui expreflerint, f^Facies ceruiscarnofa, nafus fimus, collum ob.
longum a: exile, Ariftoteles in Phyfiognom,
f Aures animalium alijs maioresialiisminorestceruis tantu fciflsc ac uelutdiuife, Plinius. Hoc 1,
alibi non omnibus,fed qs tantum qui circa Arginuflam in Elapho monte uerfantur, aures efle fcilTas
quoif Aelianus HelIefpontiacis,ut fupra oftendi, f De dentibus etia ceruo,
fcribit,ut Ariftoteles :

rum ex eis indicio,nempe cum iam pauci uel nulli fiint,in praecedentibus docui, Den,
fenedf utis
tes ceruo fimt quatuor utrintp tum fupra tum infra.quibus molit cibum:&i infuper allj duo magni,
qui mari quam foeminsc maiores funt. Vergunt autem deorfum dentes ccrui,ita ut repandi uidcan,
tur,Albertus 1.4. Vermes cerui continent omnes fuo in capite uiuos,qui nafcifolentfub lingua in
concauo circiter uertebram,qua ceruici inneditur caput,magnittidinehaud minores ijs uermibus,
quos maximos carnes putres aediderint.Gigm’ uniuerfi atij cotigui folent,numero adeo circiter ui,
ginti, Ariftotel.Ego cos ita gigni SC cohaerere intelligo, ut uermes in lumbrico lato , quos cucurbiti.
nos appellant recenuores. Ceruis in capite ineffe uerraiculi fub linguae inanitate circa articu= n

Ium qua caput iungitur, numero uiginti produntur,PIinius Albertus. Ego dum haec feriberem
ab oculato tefte fide digno audiui,qui fe uidilTe affirmabat dilTedo cerui capite recenti , non uiginti
tantum,fed plurimos omnino uermes,eos^ non cohaerentes fed diferetostfunt qui dicant non oms
nibus innafei, ^ Pectus ceruinn Galli peculiari uoce hampam tiocant, f Ceruo cor magnum
eft,AriftoteE Maximum cor pro portione ceruo,muftelis,£fc.8e omnibus timidis,autproptcr me,
tummaleficis,Plinius. f Deoftecxcordeceruidic5cap,7,intermedicamcntaexceruo. CCer.
uus multiplicem uentrem habet, 8fc. Ariftoteles lib. j, de partibus ; nimirum ut omnia ruminantia,
ficut in Boue expofui, ^ Ceruus non habet fel,Ariftot,Et alibi,Ceruus fellecaret,quare Silongf,
uus eft. Cerui fel non habemtquod hominum paucis no eft,quortim uaietudo firmior Si uitalon,
gior,Plinius, Ceruus felle uacat quanquam eius inteftinum amarum adeo eft,ut ne a canibus qni« 5»
dem attingatur,nifi' ceruus praepinguis fit, Ariftot. Et alibi, Ceruis Achainis cognomine felcond-
neri in cauda creditur. Eft,quod ibi contineri aiunt,colore quidem fimile felli, fed non ita ut fel hu.
tnidum,fed lieni fimile parte interiore.Suntqui certio(inquit Plinius)feln6 in iecore effe,fedincaui
da aut inteftinis putent: Ideo tantam habent amaritudinem,ut a canibus non attingantur. Miror e,
quidem de Achainis ceruis nullam apud Plinium 5C alios Latinos mentionem extai e , cum Ariflo,
teles diferte diftinguat.Hoc etiam nunc fubit, exuemam cerui caudam fortaffis illam obeaufam ue.
nenatam effe.ut capite feptimo profequar , quod felinea contineatur. Fellis enim in multis anima»
lium uenenofam efle naturam traditur. Intefiina cerui perquam foetida funt:quoniam,ut Plinius
ait, fel diffufumeft ineisjalij tamen in auribus cerui id diffundi dicunt, alij in cauda , Albertus.
In Brileto 8C Th arne quaterni renes funt ceruis.Plinius. Apion, nifi nugatur, ceruos locis qui. 4 “
bufdam quatuor renes baberetradit, Aelianus. ^Ceruo genitale neruoftim eft, Ariftot. Cauda
exigua. Idem, Cerui tefticulos Galli peculiariter daintres nominant. ^ Bifulca animalia,ut bos,
ceruus,caprea,in pofterioribus pedibus talos habenqSuidas in nijpAii, ^Germani,prafera'm lau
tiores in loquendo,ut aulici, propria qtiardam de cerui partibus uocabtila ufurpant fanguinem uo»
eant f4) wef^tpofleriotem dorfi partem, jimitier uel ^cmrtiarticulos tnopf : latera feu coftas, Jtie»
beit uel wSnb ; os in corde , brtS ttug : crura, Uuff: pedes , blttutm- Coxas feu clunes,fi$Ie<Icl at» !

mos , bit^,
^ Cerua anintal afpetftu egregium cft,muti!um cornibus, ceruo minus, uifu acuto,mira;uclod.
tatis. Quaterna ubera habet,utuacca, Ariftot, Ex eodem fupra in hiftoriauacca: expofui cur mam
mas binas interfemora habeat, p
C.
Ceruortim mira uelocitas eft,ut amplius patebit capite quinto,cum de uenatione ipforS dicant.
Fluuios etiam Si mare tranant, ut capite quarto explicabitur, Cerui mares,ut omnium fercani»
f
malium,uocem grauiorem quam fceminac mittunt. Vox autem maribus in hoc genere.cum tempus
coeundi eft, (de qua plura inferius:) fozminis autem cum metuerint : breuis uox foeminat eft .maris
produtflior, Ariftot, Ceruus Si lepus, utpote timida animalia acutam sdunt uocem , Idem in Pliy»
fiognom. Ceruus unus cum pluribus ambulat foeminis fui generis ; raro autem plures cerui mares
fimul incedtmt.nifi aetate minores fuerint.quorum multi qtiandotj uetultim comitantur , eicp ohe»
diunt, &: coitu in eius praefentia abftinent , Albertus, Ceruus fi eretftas auriculas teneat, acerrime
fentit.nec latere eum infidiat poflunt : fin demiflfas , facile interimitur, Ariftot, Cum erexere aures, i»
acerrimi auditus;cum remifere.furdi.Plinius. Redis auribus acutiffime audiunt.fummifTis uero ni.
hil.Solinus.ErafmHS hsce Plinij Si Ariftotelis teftimonia citat in prouerbio, Auribus arrediis, quan*
quam
 DeCemp.C. Lib. I. 561
quam enim 5C aliae animantes (nam foli homini immobiles funt)G quid eminus audierint auriculas
furrigantreeruo tamen rjs arreiSis peculiaris S)C acerrima auditu percipiendi uis eft. Cetui cum ma-
•
ria tranant, non uident terras, fed in odore earum natant , Plinius, fCeruum ruminare planum
cft:degit enim aliquando cum hominibusjalioquin ex feris nullum ruminare confiat. Ariftoi, Ru.
minant fyluefirium cerui.cum a nobis aluntur, Plinius. Fama eft elaphobofci pabulo ccruos reli«
ftere ferpentibus, Plinius, Elaphobofci femen contra ferpentium idus datur in uino : fama eft hoc
pabulo ceruas ferpentum morfibus refifterc,Diofcorid,j.78.Hinc nimirum etiam ophiodonon , 5C
ophigenion appellari meruit. Inucnio 5C elaphicon appellari, Sil Romanis cerui ocellum. Apud He-
fychium 6^ Varinum ofuo-ios mafculinum K
oxy tonum nomen feribiturj Alij elaphobofcum gc
Ic nere neutro proferunt.Ruellius in
Gallia uulgo gratiam Dei nominari fcribit,8il apud Sueftionen.
fes herbam copariam,quod ea utantur ad uulia,rupta.Defcribit autem eam lib.j. cap. 48. Simpli»
ciusfquam canes herbam qua fibi contra ferpentes medentur)ceruaEmonftrauereelaphobofcon,
Plinius. Herba in Montcpcftulano auricula leporis dida, cuius folia ad lithiafin pota comendam,
claphobofcon ab aliquibus creditur ! radice eftalba,ftmplici, ut in apiorum generibus , non ino»
dora,floribus luteis per umbellas digeftis, caule ramolb, cubitali, foltjs quadrantalibus , fpecie quo»
dammodo plantaginis minoris.fed minoribus, cum primum erumpunt auriculas mufculoru refe
rentibus.Nafcitur locis afperis 5C ficds,rara apud nos,circa Bafilcamfrequentior.SedHieron.Tra»
gus aliud claphobofcon fadqpaftinaca: fcilicet hort^nfis genus illud, fi bene memini, quod fylueftri
fiferi(ut Fuchfius uocat)iimillim 3 eft, Eft
SC elaphofcorOdi herbae deferiptio apud Diofcoridem,fed
ao non genuina illius authoris. Aphrofeorodon quidem alio nomine allium Cyprium uel VIpicum no
minatur, praegrande, 8Cc. Didamnumherbam extrahendis fagittis cerui monftrauere, perculfteo
telOjpaftu^ eius herbae eiedo, Plinius, Cretenfes iaculandi periti feras capras in uerticibus mon»
tium pafcentes percutiunt. cae accepto uulnete,ftatim didamnum herbam comedunt, SC eueftigio ia
cula excidunt, Aelianus. Hinc forte qui de medicina Arabice fcripferunt pulegium ceruinum ap.
pellant hanc herbam.Pulegtjhortenlis genus fylueftre cft,undlqua(p fimile aut idem potius hor=
eefi,nifi tenuius SC acutioribus folijs prodiret, Id in Sabaudia circa Lemannu lacum nidi copiofum,

& circa MontempelTulanum, ubi flrede memini ceruinum cognominant. Sed alia eft didamnus,
quanquam uires in medendo non diflimiles fortita, Mefcatrameftr SC deferultj uetus interpres uo-
,

cabulorum Auicenns pulegium ceruinum interpretatur. Ariftoteles non ceruos, fed capras fylue»
n ftres in Creta didamni paftu fagittis abfolui tradidit: Vide fupra in Capris fylueftribus Creticis.
Smilacem afperam aliqui hodie in Italia uocant rubu ceruinum. Spina ceruina uulgo ab Italis no.
minatur ft utex fptnofus,cuius grams diuerfo tempore decerptis ad diuerfos colores noftri ututur,
fermo uernaculus appellat triiBbccce. Huncquidamrhamni generibus adnumerant, quos Mat.
tlisolus reprehendit. Rh amnum tamen a Romanis fpinam cerualem dici , inter nomeclaturas apud
Diofeoridem legitur.Sefeli monftrauere ceruaecnixat a partu, Plinius:Primum fefelis genus, quod
MaftilienfeDiofcorid.uocaqintelligo. SefeliAethiopicum,utmihi quidem uidetur aLeonharto
FuchlIo,noftrates radicem ceruinam albam appellanttea perquam craira,longa,S<l amara eft, 8Cre»
finofa.Alia minor eft,radice foris nigra,fubdulci,refinofa, ceruina radicem nigra uocamus ; Fuch.
flus fefeli Peloponnefiacum facit : quod facilius crederem fi locis humidis nafceretur, ego femper
4« in ficcis reperi, Cerui mares duntaxat, folani genus fyluaticum , noftri baccas foporiferas uocant,
(de quo pluribus dicam in Suum hiftoria)8f fimiliter fambucum fyluaticam fiuc montanam, cui in
umbellis grana cocci inftar rubenqmirumin modum amant.ai per atftatem illic pleruntp uerfantur
ubi hte plantm uirenefolent enim qfdem fere locis nafei, Depafcuntiir autem frondes tantum , non
etiam baccas.Fcemina utriftpitum folano tum fambuco iam didis)abftinet : nifi cum foetum mafeu-
Ium gefiatttunc enim marium inftar eis deledatur,Hieronymus Tragus. Serpentes etiam a ceruis
eduntur,ftuenatura: quodam odio.fiue ut morbis quibufdam medeantur, ut mox capite quarto di.
cam. Quin&fuibus ferpentes in pabulo funqPlinius n.yj.QuanquamnonignoroCinquit Hermo
laus)diflidere ferpentes SC fues, SCc, quia tamen pars haec exTheophrafto fumitur libro eius quinto
de ftirpiumcaufis,fcrc adducor ut ita feribendum putem. Quin &: ceruis ferpentes in pabulo funt,
^0 alijs uenenu eft, EAptijoi ww V
uy tk aAaa &r«trics(7j^,id eft, iperas cerui edunt, a quibus
interimatur alia,Thcophraftus. Certius herba cinarj uenenatis pabulis refiftit, Plinius SC Solinus.
Cerui morfiuela phalangio,uela quouis generis eiufdem.cancros edunt : quod idem homini etiam
prodeffe putatur, fed non caret faftidio, Ariftot. SC Aelianus. Percudi a phalangio , quod eft aranei
genus, aut aliquo fimili,cancros edendo fibi medentur, Plinius. 4f Cerui cornua abijeiunt , ut fu.
pra dixicap.i. Pilulas excrementorum cerui,dam3t,Kcapreoli, Galli fumees appellant, Cer»
iiorumlachryma cur falfa SC improba fit.-aprorum uero dulcis, Plutarchus in libro de caulis natu»
ralibus qusftione uicefima,his uerbis exponit.In caufa eft(inquit):empcramentum ifiorum anima»
lium,quod in cet uo frigidum eft ; in apro feruidum^ SC igneum : quamobrem hic fe opponit perfe»
qucntibus,ille fugitiquo quidem tempore prtccipue, propter iracundiam, monetur lachrymat.Nam
^vfbpaiS,
cumcopiofus ad oculos calor efferatur, {iuxtahoc carmen, «eijKtst/Atiaiiii.sirOj
Ille riget fctis,oculiftmul igne refulgent.-)dulcis fit qui eliquatur humor. Sunt qui lachrymasafart-
gtiinc perturbato excitari feparari^ tanquam feruma lacSeexiOiment, ut Empedocles ; Qudniant
562 De Quadrupedibus
igitur afpcr (T^yy ocqAte^ malim , id eft
crafTus)& ater aprorum fangufs cft propter ealiditafenti

certiorum contratcnuisSiaquofustconientancumcft utquoJ ab eo per iracundiam uel metum cx«

lib. ii.cap. 5. Idem mox ab initio
cernitur, fimiliter fe habeat. Hunc locum etiam Caelius tranftulit li, .

bri tricellimi occultam QC incognitam ait eflecaufam cur

ceruis faliuginofae manet lachtymae,ruibtis

dulces dum capiuntur. Bezahar proprie ell lapis qui dicitur lachryma ccrui.qup generatur in cet
etiam e terra et fodinis, ut tra
uistquia cerui comedunt uiperas.maxime in PerfiatJit hic Iapis eruitur
ditTiphafl Arabs in libello degemmis qui ex Arabicoin Latinum fermonem translatus eft. Qtian.
V
dom tamen bezahar appellatuj quoduis antidotum ueneni, Andreas Belltinefis. ide plura inlerius
capite feptimo. Cerui montes excelfos non afcendunt.ut qui nimium corpulenti.ad planiciem ma.
gis quam montes idonei fint. qtiamobrem fyluas
ualles, &
fluminibus uicina loca frequentius ha
u
bitant Cerui gaudet Tciis ofy«n.PolIux.Eftautem«{yic!,uel of j-icy», «ify» icsa
^i/vaTt^swlsOTj/ ofarii/ yaieiV: “ tay»©" Kpaeuwjivjecjisi Atrintfii usa a;«(««ty;,Varin.
HoceftjOrgas eft locus incultus, fyltiofus aut nemorofus.ubi folum bonu & pingue eft. Apud eun.
dem tamen ifyMs etiam pro cultis locis exponiiurtitem «5itcfts,loci (yluofi . Dora ciuitas eft Afly.
ri{ defcrta,marginibus amnis (Euphratis) impofitatln quo loco greges ceruoroplures imientiftmt!
quorum altj confixi miflilibus.alij ponderibus elifi remorS,ad fanetatem omnes pauerunt : Pars mi
xima natatu adfucta ueloci alueo penetrato incohibili curfu cuaflt ad folitudines notas , Ammianu»
rvdarcell.libroi4.
Cerui tempore libidinis efferantur. Si certant pro foeminis, ft(p tnotiifs interdum uutnenbus
uel mortis periculo conficiBt,id^ praecipue facifitin fine Augufti,quo tempore ArtSuri fydui cum it
Sole oritiUjAlbertus. Hinc eft nimirum quod ytr©- tAgipaii Oppianus dixit Foeminxlicei
prius conferantur, non concipiunt ante ArtSuri fydus,Solinus.Cum mares implcuermtfa!mina!,fe
parantur per fe ipfi,£f propter libidinis graueolentiam quifep fblitariiis ferobes fodit : foetent ut hir>
citfacies qiiotp eorum nigrefeit afpergine, ut hircorum ; degunt ita, quoufoB imber accedat, tum pa<
fcua repetunt. Hatc ideo ceruo accidunt, quia falax animal fuapte natura eft, attp etiam quia pi’ gui
abundat, Ariftoteles. Mares generishuiufcecumftatutum tempus Venerem incitauit,fatutuniriu
bie libidinis efferati,Solinus.Foeminac a conceptu feparant feiAt mares relitfti rabie libidinis iaruint,
fodiunt ferobes, tuncroftra eorum nigrefcunqdonec aliquando (alias,aliqui)abluancimbres,Plin,
V ehementi amoris libidine flagrant,ut tanquam gallinacei (& reliquar aues) totos dies ad enerem V
non ceflfent incumbere , Gillius ex Oppiano. lam mares foluti defiderio iibidinis,auidcpetunipa
bula, Vbi fe praepingues fenfere, latebras quaerunt, fatentes incommodum pondus ; ahas fempet
in fuga acquicfcunt,(ut in uenatione ipforu dicam cap.y.) Plinius. Inter ea,qute animal generant,
augentur^ magnitudine infigni,nec Ceruat mares ftios patiuntur, nifi raroinec uaceae tauros: pro.
pter rigorem genitalis,nimiam^ tentiginem , fed clunibus fubfidentibus femen recipiunt genitale;
fic in ceruismanfuetis fieri uifum eft, Ariftoiel. Cerui non fimiliter attp aliae fer» coeat: neij enim
ftantcs,ne<p cubanies,fed magna celeritate currentes ineunt foeminas, fimul tametli properantes
fugere uxores pedibus ampletftOtur, non earum tamen curfum retardare poflunt: fed inexorabiles
illae ad confiftendum,maritos ferunt. Si fugere perfeueranctj autem duobus pedibus quantum pof»

ftinqcurfim^ fequentes coitum abfoltiunt, Oppianus. Taurorum certiorum^ fceminae uim non
tolerant, ea de caufa ingrediuntur in conceptu , Plinius. Cerua plurimum fubfidcns coit, ut ditSum 4*
lam eft; mare enim fultinere no poteft.obeius contentiHima impetu. Veruntamen aliquando etiam
fuftinent modo ouium.Si focias declinant, cum turgente iam Venere coitum appetunt.Mas non in
eadem immoratur,fed mutat:breui& inierpofito tempore,allam attj aliam fupergreditur, Ariftotcl,
Cerui in coitu uiciflrm ad alias tranfcunt, Scad priores redeunt,Plinius. Coitus ab Atdluro.men»
feAugtifto Si Septembri:implentur paucis diebus,8i ab eodem multae, Ariftoteles. Conccptusccr
uartim pofl Arduri fydus, Plinius. Simi,Iibidinofi efle conijciuntur,a ceruorum fimilittidinc.Ari
ftoteles. Ad decimumod,cal,Odobris,cerui libidinari incipientes,cattilientia ceruarum concilia.
bulaqua:runt,SC ad forum Veneris undi^conuenitint.Budaeus. Etrurfus,Libidine(qu«m
ueltit
in eis affedum Gjlli uocant le rut ou reut d’ung cerf. Germani bciin(t/ id eft ardorem) fiagr aniiUi-
ma admiflarij ad menfem agitatur, tunc^ rabie prurigims efferati. Si canes Si homines atrociter in. }•
uaduntqufi primum afpexerut. Deinde paulaomdei£euientes,alierum paulo minus menfem abfii*
tnunt. Vox maribus cum tempus coeundi eft,fo?minis autem cnm metuerint, Ariftoteles Rance, .

re (reer Gallice) fiditia uoce tunc dicuntur (cum libidinantur mares. Si foeminas uocant , fiue elato
capite gutture pleno,fiue ad terram demilTo;) Rancentes autem ololygones tunc uocantur-Rancor,
ipfe clamor,Buda:ns.Germanis brdien . Ololygon apud Ariftotelem proprie dicitur de uoce rana,
rum mariS libidinis tempore. Solet ceruus ex macie hyberna, ac tabe libidinoft temporis fub nien*
fem uiciffim Maium cito in corpus ire.egtegarrjs^cateruis ac locis abditis Si abfirufls.in quibusde
lltuit,emigrans,in foco delcdo ftabulari,(gifter,Gallice)unde commoda Si propinqua fit pabulatio,
(les uiandcs,Gallice:)illic^ tielutinaiftiuis inftaui atiuo decore ac fagina (uenaifon,Gallice;)recipe
re. Hachabitudinnuiciffttudinenuncflaccctes.nacftrigofntaeualefcentes, tu obefitalias corniculo
fi Si fublimes, alias mutili Si inermes.Si tanqua pudibudi apparent. Phyfici referat ceruu purgatio
nis indiga apia comedere,Aeliamis in V arijs.Sed hoc ad ceruam pertinet, qu* no felino.id eft apio,
 De Ccruo. C. Lib. 1. 565
fed fereli herba, ante partum purgationis gratia iititurtut duplex in Aeliani codicibus error (it iiue
,
authoris flue librariorn.alter quod otj/ hxifsiiMiiSitty, dCc. inmafculino genere legitur profcemini.
no, alter quod felina pro fefeli. Fotminte ante partum purgantur herba quadam, qua: feiefls dicitur,
faciliore ita utentes utero. A
partu duas habent herbas, quiarosSffefelis appellantur tpaflx re,
deunt ad fetum. Illis imbui ladiis primos uolunt fuccos quacunque de caufa. Cicero dicit cer«
,
uas paulo ante partum perpurgare fe quadam herbula quae fefelis dicitur Gillius. Silis uel fe.
,

felis folia quoque utilia funt, ut qua partus adiuueni etiam quadrupedum : hoc maxime pafd
dicuntur cerua paritura , Plinius, Graci fefeli, ut finapi, neutro femper genere proferunt, non
fefelis in redo.Eius tria funt genera,fed ufitatiflimum quodueteres Maflilienfe uocantSf uulgo ho

|o die filer montanum.Id non alibi copiofius uidi, quam in Gemmio uulgo dido monteSedunorum,
circa tbermas.Dattirutpartusadiuuet capris quadrupedibus^alijsbibcndum,Diofcorld. Fozmi,
na per efum fileris uterum praparant,ut facilius concipiant: eo quod propter duritiam uirga hon
accipluntfemen nifi fugiendo, Albertus, Sed ctim authores omnes non ad conceptum fed partum
,
faciliorem ceruas hoc pabulo uti conueniant, Albertum erroris infimulare non dubitabo. (Jua ex
feris mitigentur, non concipere tradunt.ut anferes : apros uerd tarde , Si ceruos,nec nifi ab infanda
educatos, Plinius, Hinnuli uere narcuntur,Xenophon. Vterum ferunt odo menfes. pariunt ma.
gna ex parte unum:fed nonnullas etiam geminos peperifle perfpedum eft , Arifiot. Odonis men,
iibus ferunt partus,8e interdum geminos. A
conceptu feparantfe, Plinius. Incrementum hinnuli
cclere.Purgatiocateris temporibus nulla cuenitcerua:cum autem parit, pituitofo quodam humo.
, io re purgatur. Parere iuxta uias maxime folent metu belluarum, Arifiot. In pariendo femitas minus
cauent,humam's uefiigijs tritas,quam quae fecretx ac feris opportuna:, Plinius. IdePlutarchus feri,
bit in libro Vtra animalium, &lc.fed imperitus interpres pro ceruis elephantos pofuit. Feraru quaa
idrupedum cerua maxime prudentia prarftare uidetur,tum quia circa femitas pariat, quo fcilicet bel
luat propter homines minus accedunt; tum fctiam quia cum peperlt,inuoIucru primum exedit, mox
fefelim herbam petit,quam cum edcrit,rcdit ad prolem, Arifiot, Et alibi,Ccru;£(inquit)ftatim a par
tu eduntinuolucrum,ut didum efi.nec fieri potefi ut id accipias; prius enim quam in terram demit'
lant,ipfie arripiunttuis in eo medica effe creditur. Cerua cum parit, Teffl;/ oJrdgin-i»;/ «Aisra. OvKxyi
BipxTnm liijiomii Softiwt jStf»Ast,Oppianus:hocen,fcmitas hominSuitat. Nam humana ueftigiabel,
luat auerfantur. Legendum uidctur,7io(&c «A4(!va,id eft femitas uirorum non uitat.Nam Sd

jo rem ita fehabere,Plinius, Ariftoteles,£dAelianus teftanturtSl idem fenfifle poetam,ex proximo uer
fu, quo caufam eius fadl reddit, apparet. lnuolucrumf9ems,quodceruam mox uorare diximus,
Gratcl chorion uocant. ut habet lib. 9. hiftoriat animal, cap, 5. ex quo uerba eius iam fupra recitaui*
tnusttiideo autem lapfum elTe Plinium , qui non chorion fed aron legerit , Si interpretatus fit : om.
nino enim illum Ariftotelis locum ab eo translatum apparet in quo barbari etiam dragonte3e,ut ipfl
uocant,menrionem faciunt,quod inter ari cognomina efttquanquam fimul Si fecundinac. Praeterea
lilnnulum ducens in fiabula , alTuefacit, quo refugere debeat, faxum hoc eft abruptum, (petra dif.
rupta,alibi) uno aditutquo loco eam fi quis inuadit, expedare repugnare^ affirmant , Ariftoteles;
qui £d alibi idem repetit. Editos partus exercentcurfu,&: fugam meditari docentiad praerupta du-
cunt,faltum^ demonftrant,Plinius. Secundum uias(inquit Aelianus interprete Gillio)cerua pare,
re folct, quod quidem ipfum fapienter facere uidetur,uel quod hinnulis fuis infidias a feris timeat
figi,uel quia celeritatis fiducia homines egregie contemnat. Non enim, tametfi infirmior, dubitat
eos effugere poffetpoftea autem quam fe opimo corporis habitu affetfiam fentit , non amplius iuxta
uias partum edit,quod iam fe minus accommodatam ad currendum intelligittat enim uel in faltibus
uel conuallibus parit, Hacc Aelianus;Cui Graeca ad manum funt, cum Gillij translatione conferat,
Errafle enim mihiuidetur uel interpres uel ipfe Aelianus, Neep enim de cerua apud ullum bonu au-
tliorem legimus.quod ubi iam corpuletior eft,iuxta uias parere delinat, &c. Sed de ceruo mare hoc
fertur, quod ciS pinguiorem fe fenferit,ideo^ tardiorem,loca remota Si folitaria petat, Ariftoteles Si

Plutarchus in libro Vtra animalium, kc. Ex recentioribus quidam feribit fetum a cerua occuli, ne
amare deprehendatur.-quod cum netp ueterum authoritate,nctj,ullaobferuationt* certa confirmet,
50 fidem apud me non meretur. Ceruae non qualibet partus fuos educant, teneros ftudiofe occulunt;
& abfeonditos inter profunda fruticum uel herbarum pedum uerbere caftigant ad latendum. Cum
maturuerit ad fuga robur, exercitio docent curfus,8i;afliiefcuntfalircpcrabrupta,Solinus.
nic extenuantur cerui,debilitanturqj;uere autem uigentmaximeadcurfum, Arifiot flSencefu.
tem indicantdentes, cum autpauciinueniuntur, aut nulli, Solinus,8f alij,utfupradiximus in cor>
nmim mentione.quibus fmguli anni ramum adijciunt,abicnnio ufip ad fcxtB;8d cum abicdla cor.
nuarenafeantur quotannis una cum adminiculis, id eft infimis ramis rtetate prouectioribusij non
rcnafcuntur,a:c.Sunt qui tradunt ceruos fencdla graiics ferpentium efu recreari , ut proximo cap,
dicam.DicStin capite ceruiannofi intra os oculi uefpas Si formicas generari Si aliquado progredis
Albertus. Venatores aflerSt, quod in ceruo natu grandi olTe capitis fub oculo terebrato uefpac con»
creta SC formatte interius ex humore ftiperfluo , uel ut alrj autumant, ex medulla prodeant cuolari=
tes; SC tunc negat eum polTe diutius uiucrc,nifi efu (erpentium renouctur ; Aliquando etiam codetli

(nodo uefpas dicuntprodire concretas e naribus ccrui, Auihor libride naturis reru. Apparet auteiff
564 De Quadrupedibus qui contra : qiiod adMiotifnt
iiel Albcrtum pro formatae Icgcrit formicae, iiel alterum
crraffc.qiii
loquor;namqiiodadicni -n k-fam nccB uefpas equidem nct^ formicas in animatis uuix corpore nafei
4 ,.a.....^^..wf, 1 ' , .n t- r r- 1'
utrbis Anftotelis forfitan male transhfts.qut
credidcn-miEtucrifitnile cftouum lumccrrorem ex
uefpas.in capitibus ceruorum reperti 1 fcnpfit,ut fupra recitaui.
lib. i. hift. an. cap, 15. ucrmcs.non
fettur,fcd nihil certi ex qs quj narrantur, uidemus nej
«T Vita c!5 ‘e perquam longa hoc animal
:

Ecftatio aut incrementum hinnuli ita euenit,quafi uita effet praelonga, Anftoteles:lneml,b.4,cap.
t de partibus animai.Ccrutis,inquit,felle carettquare
K
longaeuus ell. Efle autelongactia quadam
Carlius 4,17.- HeiiodusCuerba funt Plinij)
felle «rentia ut centum &C delphinum , meminit etiam
tribuit atates,quadruplum eius ceruis.-id
triplicatum coruis, Hefiodi ticrius
cornici nouem noilras
(quosinopcribusqua:extant,nulquamrepcrio)liifunt, Er«jtTO?«ia A>^if „

i54'T»(/’t^ai4©'</';Tt7cajoiK95air©'. Tf»!,/'’ iAtt-JascHSj*!

Er« cili

ftiiqcuitis carme inter reliquas Maronis appen.

Hos tierfus Hefiodi interpretatus uidettir quifquis
fuperexit in annos Itifta fenelcentn quos
d'ces extat-efim huiufmodi: Ter binos decies^ nouem
cornix. Et quater egreditur cornirii
imp'et uita uitoruni. Hos nouies fuperat uitiendo garrula
Alipedem ceruiim tcrinncitcoruus at illum Multiplicatnouics pnojnixrepa;
'
fecula ccruus.
bilis ales. Meminit Erafmtis in protierbio Cornicibus uiuacior: Ariftoteles(mquit)homine nulltinj
aliud animal efle uiuacius arbitratur, excepto uno elephanto, zua A’ nrr’
Kfcwj lA' AySpxTTXii 7JS 'icpHiju^ m^xxiftiiyoyjOppi^niis. V ita ceruis in eonieflo longa,poit cemutn
annos aliquibus captis cum torquibus aureis , quos Alexander Magnus
addiderat. adopertis iam
Alexander Magnus torques plu. j,
cute in magna obefitate, Plinius. Ad dignofeendam uiuacitatem
rimis ceruis inncxuit.qui poft annum centefimum capti,
nec dutn lenq indicium proferebant, Soli,
nus. A ptid PcucctinosiPeucetios potius dixcrim)aitint efle Dianae templum.tibi dedicata dea: ui.
fatur torques onea(x«AK; 'tAi|)cum inferiptione.Diomedes
Dianae : Fertur enim ille
torquem cerni
collo addidifle.circa quam aufla fit caro, &: certius poftea
captus ab Agathocle rege Sicilio in tcm.
plolouis confecratus.Ariftoteles in Mirabilibus.Peucetia Italio regio cft.alijs nominibus Calabria,
Iapygia,»: Meffapia diiSa. E“A(|, tMu»(',Varinus.Meininit etiam Leonicenus
4 in Varijs 1,91. Arca-

des aiunt Arcefilatim quendam in Lycofura habitantem.uidifle cernam facram Dominoappellat*

iijiiu/ fl ttsthtiAitiS Jicm-civK tMtfty) fenio grauatam , cui torques circa collum fuerit hoc uerfu in.
Icripta: iAiy or ts lAioy Iw Ayotiruttwg i hoc eft,Hinnulus fui captus cti in Ilio eflet Agtpc*
nonquo quidem teftimonio confirmari poteft certium etiam elephanto longe uiuacius animal elfe, 5»

Paufanias in Arcadicis. Ceruus inumarijs compluribus annis fuflineripotefltnamdiuiuuenis

poflidetur, quod oui longioris uitam fortitus cft.Columella.
Febrium morbos no hoc animahquin SC medetur hti/c timori, (Ut capite feptimo dicam,)
fentit

plinius.Pamitceruos nunquamfcbrefccre.Solinus, Certiiogriramtifculos oleae comedunt,»: fa.

nantur, Ambrofitis. Sed hoc remedium ad elephantos.no elaphos, id cft ccruos, a ucteribus referri
uideo. Elephas oleo flore uel oleo fibi medetur, Aelianus. Et chamoleome deuorato ,
olcaflro fibl

medetur, plinius.Eodem remedio contra idem uenenumcorutis etiam apud Plinium utitur. Pha.
iangiuni non minus ceruis quam hominibus perniciofum exiftitii quo iafi celeriter pereunt, nili fyl
uelti em hederam comedanttqua quidem adefa , phalangi) acerbitas nihil eis
quicquam nocet, Gil=
liusex Aeliam Varijstin quibus tamen nos legimus ccruumaphalangijsiflum cancros edere. 4«
Qtiod cerui omnes uiuos in capite uermes cotineant,8fc.fuperius ex Ariftotele &C Plinio dixi.N am
quod uefpas Sd formicas eis innafei Alberms feribit , falfum exiftimo. Cerui in fuga imefiino do,
lcnt,quod eis tam infirmum cft (tenue &
imbecille) ut idti Icui rumpatur intus eme adhuc integra,
Ariftot. &: Plinius. Catflus eftgentis fpinac , qua hinnulus icftus inutilia habebitolTa ad
tibias, Va»

tinus. Ceruum Galli dicunt froyer,id cft prurire.cum caput eius fcabic afficitur, Si pelli* fepataiur.
D.
De prudentia et ingenio cerui non pauca iam ante diximus, no repetenda nifi admonendi forte
gratia. Ferarum quadrupedum ccrua maxime prudentia pr^ffare uidettir, tum quia circa femitas
par:at,6x:c.tum{(uiahinnulu ducens in ftabtila.affuefacit quo refugere debeat, Sic.utfupradiiSuni
cft. Hinnulos tenellos adhuc abfeonditipoftea ad curftim maturos aflidue exercet. Si fruteta
tranii-T

lirc doceqnc dum per loca fruticibus arbufti^ conferdfa currunt cornibus haereant Si capiantur,
,

Albcrttis. Cicures multis in locis Heltietiac Germaniarqs cerui publice in foliis circa moenia aluiv
tur,ut cum libuerit magiftratui habeant quod tiencntur, liad uocantium ex alto uoces accurrunt,
maxime cum cibi pracfcriim panis deijcicndi fpe alliciuntur. Mithridates Ponticus cum foinnSca>
perct,fui corporis cuftodiam non modo fatellitibtis comittebatffed Sd tauro, Sd equo, £C ccrut',quG5
manfuefados habebat.Ii enim adcuftodiam eius dormientis adtiigilantes,fi quis accederet, quod cx
ipfa refpiratione ffatim percipiebant, ille mugitu,alter hinnitu, ceruus fua propria uoce, eum e iom,
no excitabant, Aelianus. Ptolemaeus fecundus.qucm etiam Philadelphum appellant, cerui hinnu-
lum munere accepit.qtiem cum aleret, fic ad Grarctim fermonem affuefecerat.ut loquentes intelligf
'tctjcum tamen ante hunc ipfum creditu effet,folam Indorum linguamceruos percipere, Aelianui,(»
St' ex eo Calius ij- 54. Cerui ingeniofi ac timidi funt, Ariftotel. Et alibi , Ceruat (melius cerui, »i
utttinij fexum comprehedamusjquod Attici etiam in ftxminino facitiniimnidae ftjminam fangiHs
earuot
 De Ceruo. D. Lik I.
‘^6f
earem fibras non continet.ideo^ non fpiflatur, Ariftotcl, Fruftra ceruis tanta hafctintur cornua
cum eis in pugna non folum contra feras aut canes, fedne contra lepores quidem uti aufinqOppiat
nus. Cerui timiditas ceruos pro fugitiuis dici,8^ uirum ceruinum pro timido, in caufacft, ut explii
cabimus capite otSauo , parte prima ; SC uluma inter pi ouerbia. Timidiflimum animal eft ceruus
lepus,ouesiqua: omnia pilum habent molli(Ilmfi,Arlftoteles In Phyfiog. Timidi funt homines quOa
&
rum faciei eft carnofa item quorum collum eft tenue Si oblongum : qui uocem aedunt acutam:
:

namj|pdem incernis fimiliter reperias , Ibidem. Centorum quidam audariores funt, qui homines
tranifuntesper fyluas inuaduntalij fugiimt, Albertus. Ceruus non infeius dextrum futim cornui
ufui magno hominibus eire,hoc ipfum inuidia flagrans, ne tanto bono homines fruantur.in terram
10 occultat, Aelianus. Sed hac de re plura dixi capite tertio. Miro natalis foli defiderio tenentur nor»
,

Hellcrpontiaci fo!um,ut Aelianus prodidit.fed cerui omnes,ut audio,pulfi locis ubi educati funt,K
meliora quandotp pafcua natfti , femper ad priftina redire folent. Mas cum pinguerit, quod ualde
tempore frutfJuum fit , nufquam apparet, fed longe fccedit, ut qui pondere fu* corpulenti* capi fe
pofle facilius fentiat, Ariftoteles di Plutarchus,ut fupra etiam retuli cap.y. con a Gyliium qui foemt.
nis patientibus hoc adferibit. Latent etiamcui fupra dixOcornibus amiffls.uel tanquam inermes fe
efle &imbecilles fihi confeij , uel pudore quod arma decusc^ fuS amiferint, Oppianus, Aelianus Sd
Simocatus. A bietSa cornua dcfodiunt,non quouis in loco,lcd in remotis &
condenfis arbuftisipr*.
cipue alterum,ftue dextrum, flue ut alijs placet flniflrum, tanquam ui medica efficacius, quam horni,
nibus iniiideant. Apud Horum legimus certium fuos dentes, qui exciderint,humo infodere, quod
Io quidem non cerui, fed elephanti eft, ut in hiftoria eius capite tertio dicam. Cauere etiam dicuntur,
ne quando in uulnera,quae acceperint recentia,Solis raditis incumbens priufquam obducaniur,car
nem putrefaciat, Aelianus. Fugiunt ucn enata ; & fi iacula ucneno infecSa in loca cis cofueta emit,
tantur, recedunt, Albertus. DitSamnum ipft prodiderunt,dum eo pafti excutiunt accepta tcla.her,
bam quotp quam cynaren uocant.contra noxia eduntgramina.Solinus. Animal eft fimp!ex,& om
nium rerum miraculo ftupenstin tantum,ut equo autbucula accedente propius,hominerii iuxta uc
nantem non cernanttaut fi cernant arcum ipfum fagittas^ mirentur , Plinius. Mulcentur fiftula
,

Pallorum muf ca fepe ita obletSari ferunt i ut interim negligant pafcua.

paftorali Si cantu, Plinius.
Mirantur (ibilum fiftulartim, Solinus.Qjtamobrcm fibilo 5d cantu uenantiQ capiuntur, ut fequenti
capite dicam. ^Maria tranant gregarim nantes porre<ftocrdine,& capita imponentes prxceden
tium clunibtiSjUicibtis^ ad terga redeuntes : Hoc maxime notatur a Cilicia Cyprum traqcientibus:
nec uident terras, fed in odore earum natant, Plinius. Simaria tranant, non aipccftupetuntlittora,
fed olfadlutin firmos ponunt in tiltimo.&l lalforum capita clunibus per uices fuftinenqSolinus. Mo,
reclaflisnauium(Gyllius cxOppiano)maretranfnant,unus ante ceteros natat, dux ad tranfmitten
dumihuncalter capiteinnitens tergo, infeqiiitur; &;fimilitercateri deinceps rubfequunttir. Cum
autem primus praenatando defatiganir,ad extremum agme recurrit, SC caput in alterum inclinans,
paulum a labore recreatur.Secundus recens,defatigato fuccedens anteit.attp alij omnes in aliorum
uicem fuccedentes, duces efficiuntunpcdibus tanquam remis utuntur, cornua excelfa tanquam uc
Ia uentis permittunt,H*c Oppianus. Idem fcnbit lo.Tzetzes Chiliade 5. cap, m. In Amano, Liba,
no, Carmelo, Syrif montibuscinquit Aellanus)ceruinafcuntur,qui cum in Cyprum tranfmiitere
uolunt,grcgatim ad littora perueniunt , ibi^ tanditi fecundos uentos pr*ftolantur,dum per placa,
dffimam quietem belle fibi flate fenferint , tum fidenti animo fefetraijreremareingrefn, Si ordine
natant, 81I uero in antecedentium tergo fubfequentes capita reponunt ; ac nimirum dux idcirco re.
trocedit,quia non habet ubi nitatur.&l poli omnes clunibus proximi antegredientis m'tens,ex labo*
te quieti fefc dat,flmul &
extremum agmen ducit.ln Cyprum ideo tranfnant,qu6d paftionum,quae
illic ampliflimselTe dicuntur,defiderio tenentur. Et profctflo adeo feracem Cyprij fe incolere regio,

nem teftantur,de agrorum ut bonitate Acgypiijs non concedant. Eodem modo Epirotici cerui in
Corcyram.qu* co ntra Epirum ell, mare tranfeunt , Aelianus. Manifefla eft negligentia illius qui
Elcgiamcopofuit, cuius initiumeft, IftulsJer Caifei o^Kui«eStso-{a
iAitcfa: Sine ea Delus fir.flue qu*cun(j.(«S’ « eS3 trsr<:Icgo, sfi* «i/bthos i!fjt/,6fc,hoc fenfu,
flue is autlior incertus eft.fiue quicuntp tandem. )Dicit enim ccruas ex Corycio iugo delapfas,e Ci.
y
liciolittoreinCuriada adlentranare.-SCaddit, araibaetSrti/ttterost/ meate, nrfiSs.efl.lSl/rst, xiViix
A Coryco enim inCuriadaadlencircumnauig;antes,neczephyru, nec
infulam a dextris habent, nec rranfitum ulla a finiflris,Strabo non procul a fine libri ly. ^|PtIgnan,
ut domino obediunt, Albertus. Et alibi,In pugna tempore libidinis uitStis om.
tes in pafcuis.uitSori
nino paret uidlori,8f fequiiur ipfum tanquam herum.
fAmantur ab attagenis. Ceruoscum lupis aggregari fabulantur in lucis Venetorum, ita illic
manfucfcimt fcr*,Strabo lib.y. Ceruis quotp eft tua malignitas , quanquam placidiffimo anf.
^
maliumittrgente ui canum,ultro confligiuntad homines, Plinius. Ab urfo noniinquam inuadur»
tiir, Ariilot. Th6&,id eft lupi certtarij plures limul centum inuadunt laniant^iNam uulneratum
^0 (fsgilta fcilicct) effugientem perfequuntur : 0 </t* yjjais chantn

AMit O; ift #it(/s’ Awrsnj/,8ilc, utelegantifllmus poetarum Oppia,

nus Iib,i,de pifcatione defcribit in hiftoria amiaru pugnj cotra delphinum. Idem alibi ceruos d lyn.
H j
 «

566 De Quadrupedibus
ihoes faucium infequantur CCTiium,cx libro undeci,
cibus infeflari canit Homeri uerfus, quomodo
arietem uidcqHorus. Timent ccrui
mo IliadoSjin Thoe poft Lupum recitabo. Fugit ceruus cum
. .
‘ « .1 •
r*. /
Primo ft/
Si fecundo generi aquilarum, nonmmor
aniTilarum* non minorum'tantum qua.
puluerem uolutatu colleaum.inBdens
drupedumrapina , fed etiam cum ceruis pratlia. Multum
corbibus aquiIaexcutitinoculos,pennisorauerberans,donecprarc.pitet[nrupes,Plimus.
fElc
chaniorum anima ferpentes extrahit : ceruorumitem urit, Pltnitis. Et alibi Ceruis eft cum ferptn.
extrahunt renitentes. Serpentes hatirii-t,
tepuena inuefiigant cauernas, narium^ fpiritti
:

caiiernarum Solinus. Exitio ferpentibiis elTe ceru?s ne.

fpiritu narium extrahunt de latebris ,

tnoignorat K fi quatfuntextratSascauernis
mandentes: Nectteroipfi fpirantes^ lantumaducr
Pelles cerui fublirata:
fantur fedmembratim quoque, fugantur nidore cornus ceruinifi uratur: „
Mirifico quodam naiug munerecouus ferpen-
fecuros prxftant ab eo metu fomnos.aTc.Plinius.
enimipfumjtamccfihoftis in latebram abditus, eiTUgcrcpoteft.EienimiUc
tem funditus uincittnc®
inipirat, fpiritu fuo qiiafi amato*
naribus fuis in ferpentis cauernam incumbens , uchcmcnriffime
rioqiiodam alliciens ex trahit, iniiitiim^profen.acnimiruinprocumbentcmillammandereingredi
iur:Qiiod hyeme facere maxime iblet, AcUan. V
ideiur fane Aelianus rationem qua ceruus ferpen.
clatibulo extrahit ignorafie, ideo^ philn o hanc uim
comparaffeiac fi ita a cerui fpiritu trahere.
teni
tur,ut a maunete ferrum, a fuedno palcae.Solet enim ad occultas
huiufmodi caufas hominum infei.
tia confugae,nempe ad totius fubfiantiar proprietatem tanquam ad facram imperiria anchotam.
Quod fi eo tanquam philtro ferpens allicitur , non antipathia fed fympathia qtixdam inter cerni Si

ferpentis naturam fuerit.Sympathiam appello tacitum quendam natura confenfiim,& ueluti amo-
rem mutuum. Atqui ipfe Aelianus hoflem cerui appellat ferpentem , alij &
authores , ut audiemus,

omnes Defendat aliquis fpiritum faltem cerui gratum elfe ferpentibus , fiue caloris ratione, qno ut
.
alia quadam ignota, un
ualdc egent propter natur? fua fi-igiditatcrn,ita ucbementer dcfidcranufiue
de hoc etia eneniat,quod Hinitis tradit, ut c ftimmo cerui gutture (ex quo fcilicet fpiritus meaOullii
offibus, ferpentes congregaridicantur.Rcfpondeo,Cum plurimj
ccrui partes ferpentibus aduerfen

ttir , ita ut uel auertant earum morfus (ut authores

referunt. Si nos partim quinto partim feptimo
caplrccitabimtis) uel morfls iamlatfis^ ueneno fingulari remedio fint; non uerifiniile elfe quod Pii.
nius de gutture ullo feribit, pratfertim cum id nc^ aiithoritate alia ulla ,
nem experimento confiet,
Qiiamobrcm non fpiritum cerui,quatenus a ceruo proficifcitur. fcd coniundum illi caioreni,quatei
nus calor eft,fei pentes fequi concefierimiprjfertim cum (ut Aelianus fcribiO hyeme potiffimum ita j,
fleri conunganquo tempore etiam reliqua animantes , fomno id
temporis Si frigido iieternoobnos
xite (ut mures alpini apud nos) flincaluerint,moucri Si interdum
progredi folennCalfleri autem la.
tibulum ferpentis fpiritu tantum immilTo poteft , eo fcilicet modo quo frigidas hyeme manus foue.
inus.Hinc fbrtaflis Aelianus dixit, ccruum naribus admotis uehementifiime in ferpentis cauernam
infpirare.Simpliciter quidem infpiratio eft, cum aer externus ab animate attrahitur; expiratio ueto,
cum internus emittitur, Aelianus autem fentirc uidetur ceruum cxpirantem,id eft emittentem liali.
tum fuum, illum infpirarc,hoc eft immittere in latibulum. Ego contrario modo ferpentem trahi exi.
ftimo, ceruo nimirum non emittente halitn,eo^ implente la tibulum, ied potius aerem latibuli quan
tum poteft exhauriente, ut refpirationis fudu eo euacuato ferpens fequaiur , n5 aliter quam uinum
aut alius liquor canali immiffo , Si aere extratfto : quo quidemmodo etiam cucurbitula fangiiinem
hauriunt.Et fic proprie ferpentem trahere , licet inuitum Si renitentcm,ut ipfe Aelianus Si ali) fal.
bunnfiiperiore enim modo non inuitus fed fponte progrederetur ferpens, gratum fibi calorem fccu
tiiSjUt uerno folet cum Solis calorem percepit, Rurfus opponi poteft. quod Plinius
inquit, cetui ani.

tnam ferpentes urere ; atqui extrado haufto^ aere uri non pofllmt , halitu autem fuo immiflb SC in
latibulum continuo dudu infpirato poflunt . Dicam non tanti apud me Plinij uerba efle , quanta rei
ipfius ratio certis argumentis confiderata. Aftipnlatur opinioni meae fiue Oribafius fiue alius an-
thor.cuius commetarios in Hippocratis aphorifmos Io,Guinterius Andernacus primus noftiofccu
lucem deditus in libri primi aphorifmum uicefimum nonum fcribens.ad quaeftionetn qiia ratio
lo in
ne femen iiiri genitale ad fundum ufij uteri perueniat, Sciendum (inquit) fic matricem illud exuge
re,quemadmodum ceruus ad orificium cuniculi appofitis naribus.inde extrahit ferpetem. Qiii Geo j,
ponica Graeca collcgit.lihro ig.cap.y.Xenophontcm teftem adducit.quod ceruus fpiritufuo(ficipfc
uerto) ferpentem ceu uertigine affedam ad fefe adducat SC rapiat attrahendo; ubi Graece fic legitur,
kjk i^iMistiSUn Trvwiucxt irxeTiii t «ifi/.iistmeSUitn arSt iKi/xto.Cornarium quibjere
de conuerterat Andreas a Lacuna temere reprehendit , & ita reddenda fuifte ait, Exhauftus ceruus

ac uulneribusexafperatus, fuo fpiritu ferpenteobtcnebrat.adfefe^ trahit; in caftigationibusfeot

flm fubiedis,a:w(4«sA»,inquit, exhauriri exagitari^ eft: autem exulcerari.nec non exafpe.
rari uulneribus:quae quidem interpretationes tam ridiculae hoc inloco funt.ut refutare pigeat.
teiSoi quidem rede exponit, fed nihil ad hunc locum, ubi eipiAnSiifr» per epfilon in fecunda fyllaba SC
omicron in tertia legittir.hoc eft attrahcns:non tijsAjuoftWs.ut ipfe fomniat, per ».Si w.fefeliit cum pii
to quod fequitur uerbiim lutStMtt , quali idem repeteretur, Caetertim xyiiiiti uel «rtiixSxi , exhaurittj»
quidem fignificaiinonita tamen ut animal uiribtis exhauritur Si dcftituitur.uel fanguinis fudoristf
fluxu, aut labore debilitatur: fed proprie aquJ uel alium humorem alicSde , ut ex puteo, cxhaurirc>
iit
 DcCcruo.D.E. Lib. I. 567
CTSI iiiirn, id eft loro extrahere
attraherefurfum ; ufurpatur uero etiam de tjs qua fine
,
feii
fanc quoiiis modo furfum trahunnquod etfi multis teflimonijs clarifflmu facere poflcm.nolo hac
ia
re eflTe prolixiortcui uacat £C libet, adeat V
arini didfionariS, Catte ne in ferpente incideris cum ex
latebris cerui anhelitu extratSa, effugerit; tum enim propter iracundiam uelicmetius ei uenenit
eft,
KlmTrisBUi HSTtifin NtfppTOKSt S TtKvTtx,
Tlo]l_liahxli’,tuiucin«ls n Ksft b?ii/s 5 ©- uSiasrrfiJjmi mTitn,
Nicander in Theriacis , Simili fanc modo arietes etiam marini phocas in fubterraneis faxis con«
ditas odorati, narium illecebra quadam acri attrahunt, exhaufto fcilicet aere inter fe 8C uitulos in.
termedio,ut Aelianus feribit. Certius poft efum ferpentium in aqua fe mergens , utcuncp liti infe.
IO ftante non bibit tamen,hoc fe periculo mortis fatSurum feienstinterim uero lachrymas emittit, qute
in lapidem bczahar didum uertuhtur,ut pluribus dicam capite feptimo. Serpentes quidam cer»
uini dicuntur,limiles nigris illis qui in multis regionibus prtecipue Apulia notifflmi funt nec mul-
,

tum ucneni habent, Monachi in Mefuen, Grammatici Graci elaphon, id eft centum etiam inde ap
pellattim uolunt,quafi
biis trahat SC occidauuel visi
•A tAxsi/ «« aifas 1(961 miau^Sji jja #
hoc eft a ferpentibus abigendis ; nam cum latent fer.
'itxdjvan tso otfas
quoniam ferpentes nari,
,

pentes, cornu faxo affricat, unde odor excitatur eiufmodi , ut ferpentes etiam e latibulis exigantur;
Etymologus &
Varinus. Mutuo inter fe odio (ut Oppianus docet interprete Gyllio) omne ferpen
tiiimceruorumcp genus flagrat inexpiabili,ferpentem certius longe late^ inquirens, tandem in il=
lius ucftigia, longis flexionibus apparentia, iucundeperuenit, naribusipadeauernam admotis, ad

^0 pugnam pugnare nolentem ipftim attrahit. Serpens extracta,in altum tollit collum, SC crepitu den.
tium horribilis eft. Si acerba (ibila anhelat: Contra cerUus ridenti fimilis euefligio inaniter piignan,
Ccm,SC cerui collum Si crura circumplicantem, in fexcenta frufta lacerat. In Libycis finibus magna
uis fcrpentum,ceruum(cum folus humi ftratus iacet)undi(j inuadit.Sii in eius pellem dentes confi.
git,ncq? cerui ulla pars eft,qute non ferpentibus circunfufa (it: aliae caput mordicus premunt alia:
;

collum Si pecftus.iicntrem^ diftrahunt,alia: item utriiup circum latera uerfantes inflant, nonnulla
ci ura,alia: dorfumdepafcuntur,alite ex inguinibus pendent hofliliter infixae. Hic omnibus dolori,

bus refertus, primum fugere tentat,8i rugit SC quoquouerfum fe uerfat , fed magna turba circum.
,

feffuSjnon poteft elabi, fed tamen ore dilaniat infinitam Si bellicofam gentem , Si cornibus infeqiii»
tur,(xi!;so:ff«,quoduerbtim etiam fimpliciter perdere fignifleat, iif dj/,

50 t/>iymeXa(/.mifJa(/;Homerus tmAij/ dixittquamuis proprie animalibus cornutis coueniat, Va.

rinus,)lllK uero nihil remittunqied etiam ceruinis dentibus demorfe,audad}cr incumbunt.Is alias
dentibus diffecaqalias pedibus perdit,ac ferpentum per terram permultus fanguis diffluit,earum^
membra femicomefla ad terram abieeSa palpitant, alia laceratae in latera magno dentium robore ina
haerefcunqSi fola capita a reliquo corpore abfeiffa cerui pellem adhuc pertinaciter retinent. Q.uum
autem ceruus feita affetSum fentiqdiuino quodam naturte munere fluuium inquirit , unde cancel.
los corripiens , medicinam fibi facit, confeftim^ ferarum reliquis ex eius pelle excidunt, cicatrices
autem obducuntur.Hucuftj Gyllius ex Oppiano. Csterum caufam cur cerui ferpentes deuorent,
alij tacent, alij aliam proferunt,ut nunc adferibam. Etymologus Sf .V arinus tradunt ccruos efu tii
perarum $ t/ciitds ««Salf ic&m,id eft naturaliter purgari, nec pluribus explicant quomodo uel per quos
40 meatus purgentur. Ego non de foeminarum duntaxat menfibus purgationis uocabulum hic acci«
pio,utalias fepe ufurpaturtnccp de alui fubducflione.fcd corporis totius per cutis poros latenter ex.
purgati quadam renouationc , qualem 8i elephantiacis quibufdam eodem remedio tifls contigifle
legimus. Vermes in uentreccruorum(ut in HippiatricisGrscis legimus cap.4i.)innafcuntur,Sd
ruminantibus eis ad fauces(j3 jaj;j(/)afcendunt,inhsrentcp.Ceruus ita affedlus loco non manet, fed
eirciincurrit; Inuenit autem remedium, nam ferpentibus deuoratis curatur. Plinius de ceruo nar.
rat,quodcum fentitfcgrauarifene(flutc,fpiritupernarese caucrnis ferpentes extrahit , Sic. Et hoc
ego ucrum efle non puto, Albertus.Ego ceruos in fene(ftu te tantum ferpentibus uefcl.ne^ apud Pii
nium neqj alium authorem idoneum legiffe memim'. Cum fc infirmos fenfere ^iriiu narium fer.
,
pentes e cauernis extrahunt,ac fuperata ueneni pernicic,iIlorum pabulo reparantur.Ifidorus. Cer=
fo uus fenio grauis,excrefcentibus pilis Sf cornibus, ferpentem naribus hauriqmoxhaufto a;fluatiie.
nenoiunde fontem ad bibendum ardentiffime defiderat , quo poto pilos Sl cornua deponit , Glofla
inPfalmum 41. cuius initium eft , (Quemadmodum defyderat ceruus fontes aquarum , ficte anima
mea Deus. Vincentius Belluacenfis a ceruis ferpentes edi feribit, ut caligini medeatur oculorum.
Et alius quidam author obfcurus,quem Phyfiologum uocant, Ceruus(inqtiit)ficubi ferpentem effe
cognoucrit,aquam ore hauftam in cauti effundit, mox fpiritu fiio ferpentes extratflos pedibus con.
culcans interimit. Ceruoriim autem duo funtgenera:unum,quod extradli fpiritu ferpemis collum
utrincp calcans,ita enedum uorattquo deinde ueneno intumefeens, aquas petit Stf euomit. Inierim
uero dum tumet,pilos mutat,8( cornua abijeit. Alterum genus inuentum ferpentem occidit, Sf a ut
tftoria ftatim ad montana pafcua fe recipir, Harc ille,
f Elephas arietem fugit , non elaphos , id eft
So ceruus.ut Hori Hieroglyphicorum netus interpres legit & tranflulir,
E,
Cerutnam pellem Grtecinebrtdem uocant, de qua pluribus in Philologia dicam. Ex coriocer*
H 4
568 DeQigdrupedibus
opcrimema,BIondus. Noftri has pcllcsparan^'
uino fiunt tegmenta hominum, 8 rerum multarum
<r

mducanmr uej
puluinis rcdiliS
ud cum pilrSjtllas praffertim quae clegantiores dC macuiofac funr,ut j

pilisdenmtis,adcaligas,femoralia,chirothecas, f Ex offibusceruorum tibi* fiunt. Cadui

qua hinnulus icI^us inutilia habebit ofia ad tibias Hefychuis 8^ Vannus* {o/Aaj ;
fpina eft ,

^AxsAaT©- tu/ o^^ii/.PolIUX*

fttto; fiilM c^Ttur tx xaiAwf/ ti^yaJa-cev-Tt:
caiicrnis extractas mandut. P^ec iier 6
Cenns.ut dixi,ciim ferpentibus pugna eft.quas etiam
ipfi fpirantcs’cKtantiim(inquitPUmus)aduerfantur,redmeti)bratimquo9. Efummocerui guttu.
dicetur.Plinius. Sanguine quoij ceruino.fi una urantur dra.
re ufli^s olTibus congregari ferpentes
ferpentes dicunt : Diffipari deinde li fangui,
contion SC cunilago Si anchufa.lentifci ligno, contrahi
fubftrataefecuros pratftant a ferpentium metu
ne detrado adijeiatur pyrcihrum.Idcm, Pelles cerui „
fomnos.Plinius, Aut tu ceruina per nodem in pellequiefcis, Serenus
cap. 46 . Inceruina pcllefiia

cuerit,nu!lus ad hominem ferpens accedit,Sextus. Medulla

perundos feuoue cerui aut hinnuli,
ferpentes inunda fugat, Diofeorid,
fugiunt ferpentes , Plinius. Ceruina medulla praeter caeterai ,
Medullam ceruinam incenfam tecum habens, cum eadem fufFumiga locum in quo es, 8f effugat fer
pcntes.Sextus. Nicander in Theriacis unguentum quoddam praeferibitex
carne ferpenrtum me. ,

dulla cerui, ^ unguento rofacco cum oleo ceracp,quo inundi a ferpentium morfu tuti fint. Adipe
cctuino elephantino^ perundos,ferpentes fiigiunqldem. Serpentes fugiunt
omnino dentem cer.
ui habentes, Plin, Alia ledio erat,Fugi5t omnino aliquid cerui habentes.quj
minus placet;Nam de
dente Serenus etiam feribit. Aut genere ex ipfo dentem portabis amicum.
Coagulum hinnuli ex
aceto bibitur ab idu ferpentium. &: fi omnino tradatn fit,eo die nonferit ferpcns,Plinius. f Cer. i*
uis cum ferpente pugna efl, 8dc. ideo fingui are abigendis ferpentibus , odor
adufto ceruino cornu.
Cornus ceruiniodore{m'dore,fumo,fuftitu,fuffimento,uftrina,tncenfii,)ferpentesfugatur.Plinius,
Aelianus,Varro,Palladius,R.afis. Cornu cerui crudum fuffitu fugat ferpentes, Diofeor, Cauen.
dum ne pulli a ferpentibus afflentur id uitatur faepius incenfo cornu ceruino, Columella. Etalibi,
;

Vt exitiofis ferpentibus teda liberentur, muliebres capillos , aut ceruina fepius ure cornua, quo.
rum odor maxime non patitur ftabulis praedidam peftem confiflere. Accenfis utrislibet, (de.
xtris uel finiftris cornibus,) odore ferpentes fugantur , Plinius SdSolinus. Si quis cerui cornua
in puluerem excidat, poftea^ excifos in ignem pulueres conijeiat , fumus inde nafcens undi-
que ferpentes fugat, Gyllius exAcliano. Serpentes fugiunt odorem cornucerui,fi inde Sdun.
gue domus fulfumigetur,Albertus. Rafis tamen, a quo ille fuaex animalibus remedia tranferi. }•
pfit , fic habet; Si locus in quo culices funt, cornu ceruino S£ unguibus caprae fuffiatur , difcedent.
Cornus cerui fado incenfti plurima infedorum^ pars fugiunt, Ariftoteles. CJuin SC ipfi cerui (te.
lies funtEtymologus SdVarinus) ut ferpentes e cauernis propellant, cornu ad proximum faxum
attrito concalfadocp, aerem nidore imbuunt,quo percepto illaeprogrcdiuntur. f Ex cornu cerui
fiuntquaedam ornamenta armorum, Blondus. Ceruina cornua , ligneo prafertim capiti inferia,
parietibus diuitum&: nobilium affiguntur, tum ornamenti gratia, tum ut tifumprabeantfufpen.
dendi a ramis qua: quis noluerit. Cordis draconis pingue in pelle dorcadum neruis ceruinis adaU
ligatum in lacerto.confcrre indiciorum uidoria magi promittunt: Primum fpondylum aditus pote
flatum mulcere : Dentes eius illigatos pellibus caprearum ceruinis nentis, mites prjftare dominos,
poteftates^ exorabiles. Sed fupcreft compo(itio,qua inuidos faciunt magorum mendacia ; Cauda 40
draconis 8d capite,pilis Iconis e fronte 8d medulla eiufdem,equi uidoris fpuma, canis unguibus ad=
alligatis ceruino corio,nei uis^ cerui alternatis Si dorcadis ; Qiia: arguilfe non minus relicrt, quam
contra ferpentes remedia demonftt afre,quoniam hacc morborum uenefleia funqPlinius,
DE VENATIONE CERVI.
Ceruus animal eft fimplex, 8f omnium rerum miraculo ftupenstin tantum , ut equo aut bucula
accedente propius, hominem iuxta uenantem non cernant aut fi cernant, arcum ipfum fagiitas^
;

mirentur, Plinius. Stupent omnia,propterca facilius obuios fe prabent fagittantibus.Solinus. Cer.

ui fibilo(fiftula paftorali.ut Plinius uertit)St cantu uenantium capiunturtmulcentur enlmri«™ia<
»»rT«a,Gaza legit^TOx»A»rTOt)alliciuntur^ ea uoluptate;itacp alter uenantium cantat palam aut fl.
bilat,alter clam ferit a tergo,ubi focius tempus iam effe fignificarittfed fi ceruus eredas auriculas te. J*
neat, acerrime fentit, nec latere infidixpofluntrfindemiflas, facile interimitur , Ariftot. Albertus
hunc uenationis modum fieri ait,cum aliquis folio fub ligna pofito fibilat , imitando uocem hinnuli,
ad quem fonum prodeat ceruus prateipue vierd capreolus, 8d reliqua ut Ariftoteles, Si audierint
,

cerui tibiam aliquam fifiulamm concinne fonantcm,non fugiunt,fed expedantes capiuntur.uidc*

licet fuauitate Mutica alledi, Xenophon in Geopon. Gracis. Hominem adulatione deceptum li.
gnificantes Aegyprij ceruum pingebant cum tubicinc.-mulcetur enim ceruus cantus modulamine,
ac fic quodammodo oblitus fui capitur,Horus. InfundoqucminThufculanocmithic VarroaM,
Pifone.uidifti ad buccinam inflatam certo tempore apros 2d capreas conuenire ad pabulum;EtpaU
16 poft,lbi erat locus excelfus, ubi triclinio pofito coenabamus. Qiiintus Orphea iiocari luflittqui
cum eo ueniflet cum ftola. Si cithara, Sd cantare elfet iulfus, buccinam inflauit;ubi tanta circunflu. (•
xitnos ccruorum,aprorum, 8d caeterarum quadrupedum multitudo , ut non minus formoriim mihi
uifum fit fpedaculum,quam in Circo maximo «tdtliumnon fine Africamsbeftqs cum fiunt «ena.
dones.
 De Ceruo. E. Lik I.
tiones.VarVoderemn.j.ij. Tyrrhenorum fermoneperuagatumeftcAeliani uerbis utor) apros
& ceriios apud eos cum retibus &
canibus, ut uenandi fane ulus ferre folet, tum mulco maxime
mu
ficu adiumento capi, quod quidem ipfum quemadmodum fiaqiam porro
icam;Circumicflis reti,
bus,£C esceris inlfrti mentis accommodatis ad faciendas beflijs infidias , collocatis homoad
, tibiain
canendi bene peritus , quoad cius fieri poteft, omnem cantus contentionem remittit,
relaxat 8£ &
quidlibet ad canendum fuaue prsclare ufurpat, 8C fenfim pedetentim^ progrediens in
montium
uertices bC conualles,at^,ut breui explicem, in omnia luftra ferarum,& cubilia.tibi* cantu
influit.
Ac nimirum primo in eorum aures influentis foni infolentia ipfos exterret ; deinde cum impotenti
uoluptate aures tenentur, tum nullo negotio comprehenduntur, cantus^ fuauitate permuHi.&Mca
10 liniti.tn eorum qus procreauerint &
domefticarum fedium obliuionem ueniunt : Etiam fi fi-riebe.
ftisnonalocis ubi uerfari airueucrunt, aberrare folent. Sic igitur Tyrrhena befiia paulatim can»
quam fuada illecebra ducuntur,8i: quafi cantu prsftrii3a,in laqueos fefe inferunt, qutbtis illaquea-
ta comprehenduntur , Hatflenus Aelianus. Ceruos (inquit CahuS) rubra penna afpetflu ter,
^
teri, nonne Sd Aufonius coprobat illis uerfibusf An cum fratre uagos dumeta
pet auia ceruos Cir
eundas maculis,& multa indagine pinna cTdac Seneca fignificare uidetur fibro de clementia
pi i-
inotSi feras (inquit) linea &: pinna conclufas contineas, iubeas^ telis incefli, tentaburti
fugam per
ipfa qua fugerant, proculcabunt^ formidinem. Sed &
in Georgicis lib. j. comeminit V^rpilius ubi
de ceruis agit, Puniccaue agitant pauidos formidine penna. Et Ouidius Metamorph. fib.
ly.
&
Mec formidatis ceruos includite pennis. Qiiin Lucanus, Sic dum pauidos formidine ceruos
jo Claudat odorata metuentes aera penna. Quod autem odoratas ait pennas , ad id referri potefl,
quoduftulari ab plerifcp folent, ficuti Infubnbus eft mos. Hoc ipfum Bd Hieronymus innuit in Lu^
ctictiani &Orthodoxi dialogo. Et pau.dorummore certiorum, dum uanos pennarum cuitatis uo.
latus, fortilTimis retibus implicamini, HaeSenus Cafius.MeminiietiaOppianusfib.q. de pifcaiionc,
ubi pelamydum capturam dcfcribit.quas funibus in mare demilfis motis^ pilcatores terrent, & fic
adigat in retiatlimiliter, Inquit, uenatoresinfyluisautmontibus Enisi/ luxhmlw
imeiVfaci'l.KS7r!«OT(;<(lJt/W,o:(«$i 3 «»?»!/ Maxime timetceiu' tunealil
djn's«(//'«TOr'Tii
Ssa
quem ex quo penna fufpenfa fint.imaginares nimirii ipfam penna agita tionem.-Que fane timorem
ponunt, ubi homines Ipfis adftanies uidenqXenophon in Geoponicis. Vmbra metuitur ab infanti.
bus,a feris rubens pinna, Seneca, f Fugiunt latratu canum audito aura femper fecunda.utuefti.
50 gia cum ipfis abeant,PIinius. Acceptis canum latratibus fecundo uento uias dirigunt, ut odor cum
iplisrcccdat.Solinus.ContrariumfcribuAlhertus.Agiiaticinquitlcontrauentum currunt, utuen*
Ius ab eis auferat uoces canum. Caprea cerui^, u t exf erimento firpius pi obatum efl cum quafi
,
flantemuentum petere currendo foleantftitrefrigera.i fpiritus curfu laborantes liento pofitnt) ad
ueiui flatu canes collocandifunt. Attrahi enim ita a uento rcrui folent caprcalp, ut holcnubus quan

docp uenatoribus fugam arripere adnitaniur,Bclilarius. Sed

quod fecundo femper uento, non con
rrario fugiant ccrui , mox
Appendice etiam de uenatione Budai teftimonio comprobabimus.
in
Ceruis quocp efl quanquam placidiflimo animaliurn.urgente ui canum, ultro confu
fua malignitas
ghint ad homines,Plinius. Ceruus in fuga Ii aquam bibens iniraucrit a lafliiudine relbdllatur, dC ,

adeurfum reparatur, Autiior obfcurus. Hyenie extenuatur dcbiiitantur^merc uigee, maxime ad

ijo cui fum.-cum fugiunt, requiem inter currendum aliquam faclunt,cofiftentescpmancnt,dum qui in«

fequItur,appropinquet,tum fugam iterum arripiunttquodideo facere indentur , quia interiora la«

boranttintcftinum enim tam tenue imbecille^ habent.ut etiam fi Icuiter percuflei is rumpL
pofltt
,

cute adhuc integra, Ariftot, In fuga femper acquiefeunt flantes^ refpiciut : cum prope tientum eftj
rurfus fugs prf fidia rcpctentcs.Hoc fit inteflini dolore tam infirmi, ut itflu leui rumpatur intus, Pii,
nilis.Pinguefeunt atftate fupra modum, quamobrem nec currere quidem pofiiint: fed fecundo aut
tertiocurfu capiuntur ab qs,qui pedibus infcdranturtfiigiunt etiam in aquas propter arftum attp an
hclitum, Ariftot. Agitatus ceruus magis fugit ad uias hominum publicas, quam ad latibula, ne fua
occulta prodantur, Albcrttis. Equi caefijs oculis(>tvii»iliinit, id eft coeruleis oculisi&f sixJimJis, id eft
maculofis pedibus) in uenatu cotra ceruos accomodati funt , Gillius cjiKDppiano. Forma
«atijs uel

canum qiiar probetur ad uenationem certiorum, in Canum celerum hlftoria ex Oppiano retuli Ca»
nes Indici aXenophonte aduerfus hinnulos Sf ceruos probanturiarqui Indicus ille Alexandro Ma
gno donatus, ceruum, aprum &
urfumitanquam indignas fe feras cotempfiiiin foltim uetd leonenr
infurrexitjUt in Cane robufto dixi ex Aeliano.
f NiincexXenophontis de uenatione libro, quar ad hinnulorum bC ceruoru uenationem per»
tincntjOmnibono Leoniceno interprctc,recitabo,mutaturus fimul nonnulla qus in translatione
eius cum Grateis collata minus arrident. Aduerfus hinnulos Sf ceruos (inquit) canes Indicas eile
oportetifimt enim uaIidat,magn£c,ucloces,nec pufillanimes:Si( cum tales finijlaborem facile tolerat.
1 cnellos igitur hinnulos uerno tempore uenabitur ; tunc enim nafeuntur. Primum igitur lucos
(iify«i/?ii:s)ingre(riis uenator contempIctur,in quibus ccrui plurimum conuerranttir.Et ad locum ubi
<4 fuerint, cum canibus Bdiaculis ante lucem ueniens canes procul a fylua religet, neficeruam uide-
,
rint, latratus emittant. [ple uerd defpecula profpicict, ceruas fimul cum lucehinnulo.s adlocum
ducere uidebiqln quo fuum quatep fotura eft, ((.iftii lego in/i/«eBj/, id eft ad quietem depoft.
^70 De Quadrupedibus
tura,)Caeterum ubi recubuerintiwiiTinUKVairWjpoflet adiue etia exponi, ubi hinnulos cubare fecetit,
ucl recumbens, ww
ut (dem ««TKKAiV/tf quod turce^ftf/ eireuTcd Poilux 'j, ia+ Cerua,inquit,fefc demittes,
xa7«J3(jeAa(ie,ladiat hinnulumtatqui nos obferuauimus hinnulos uel iiantes ucl in genua demiiTos

a matribus etiam flantibus latSari:) SC IacpraEbuerint,ac ne ab ullo uideantur cfrcBlpexerint , fuum

quact^ in oppofita ftattone feruabif,(«tTtA§B^e5 -A pw2:!rtg«c,id eft longius ab eo,fcdrC(flacregioncrej
ccdensiPoIluxnonceruam,ied ceruumgenitoremlongius recedere &icuflodirercribit,Si acceden
CCS impugnarejquod non feciffet piito , fl «frexAiramu apud Xenophontem afliue nunc
accepiflfet :

cum in neutra fignificatione ponat, & ceruam cubStem faciat,non Cmul etiam in oppofimm locum
eam recedere dicere potuit, fed patri hoc tribuit, quod mihi minus enim mares j
placet. Ariflotelei

feminis exna tempus libidinis feparari iradlt:8<: notum eft quod mares in quadrupeda genere nub ii

lam fobolis curam fufeipiant, ) Hatc ubi uiderit uenator, canes folut t; ipfe tiero fumpm iaculii ad

primum hinnulum procedat,locorum memor ubi iacentem (le»«*ira*)uidit.n»Atf Ja^oAiirnaifone

tfASDiSrara) ci (forte otot^ an^^jstfq/ etrac: id eft, Longe enim alia apparet loco*
rum facies, cu quis propius accelfcrit,qufe qualis ex longinquo prius uidebatur , Cum autem iam
uiderit hinnulum,accedat propiua.IUeimmotus lacebit.ueluti terrae afflxUs,K fe opprimi (kwai&s)
finet ualde rugiens.nifi cum fuerit imbreperfufus,(tifi/ir(«tr©':quidam id eft refrigeratus
legii;ego ephyfmmos,id eft imbre madidus recflelegi uideo: ) tunc enim haudquaquam manebinS
quidem humor in ipfo (id eft humiditas pluuialis in cute eius) rigebit frigore; (nam cutis hinnida fa.
cile friget pratfertim mamiino tempore:) quod eum fugere cogit. Capiemr autem a canibus cum Ia
,

bore infequentibus.Captum cuftodi retium tradaCrugiet ille.Cerua partim uidens,partim audiens, is

tenentem inuadet ut ipfum eripiat. Tu nc igitur canes hortetur, iaculis uta &
tur.Hunc ubi obtinuerit, ad alios tendat, in quos fimili uenatione litetur. Et iuniores quidemhin
nuli hoc modo eapientur:iam uero grandiufctili diffleiliusmam cum matribus alijs^ ccruis pafcun.
turtquibus in medijs cum agitantHr,fugiunt; farpe inter primos, raro inter poftremostSi; pro illis pu.
gnantes ceruae canes proterunt. Itaij non facile capi poiTunqnifi quis inuadens fubito diffjpet.utcx
ipfis quifpiam unus defiimattmquod ubi coaflis eis acciderit, hinnulum lequuti canes primo curfii
fupcrantur.Nam trepidum illum facit abfcntia certiarum,a: hinnulorum in ea jtate celeritas incom
parabilis eft. (Quafi dicat. Hinnuli iam grandiufculi.tum natura celerrimi funt,tum auget celcriia.
cemmetus.qtio foli relitfb afficiuntur. )Secundo tamen tertioue ftatim capientur.Corporaenim illos
rumcum adhuctenerafinqlaborifufficerenonpolTunt Quinetiam tendiculae (podoftrabse) cer«js
uis pomintur,inmontibus, circa prata, fecu$fluenta,propefaltus, (rimet;) in biuijs,(^Tidc./)tAisifi«
gnificat autem diodos etiam fimpliciter uiam uel femitam;) in antis, quocunt^ adierint. Tendiculas
autem oportet ex fmilace plicari, SC delibrari (id eft cortice fpoliari) ne putrefeantHarum corona fl*
ue flexus (fpira Omnibono) pulchre rotundus flt, bC infertos habeat clauos ferreos ac ligneos alter,
natim, quibus plocamos (id eft laqueus intra coronamtPollux Cchabet,)(s« a-Ae>Kr(.©-^(tl<r»i!rAij.(«l

autem idem fuerit3rA»)t<e(.&-8<(jl5;i;{C ; 8Cfi Pollux plocamon nefeioqua plicationcm

forte
in iptius plegmatis.id eft corona: parte media dicere uidetur, ut non intra ipfam , fed in ipfa SC pars
iplius fit;Etforfanneipfe quidem Xenophontis fentenam alTecutus eft, nam cum uerbaeiiistran.
fcribat.hoc in loco aliter habet quam in Xenophonte legatur:)tmplicetur.Debent autem ferrei claui
tobiiftiores efle.ut fi lignei ccfl'erint,hi pedem premam. Cattertim laqueus funiculi,coronac fuperpo 4'
&
nendus, funis ipfe e iparto contextus fitmS fparti materia putredini minime obnoxia eft.Laqiieiis
ipfe funiculu^ iialidi fint. Lignum a fune pendeat quernum aut iligneum , longitudine trium do.
drantum,craflitudinepalafia:,id eft palmi (Omnibontisuertit ulna:) cum cortice. Porro tendiculae
ponendae funt aperta ferobe quintj palmos profunda : ea fuperne rotunda fit, SC coronis tendicula,
rum acqualistinterius uero fundum iierfus magis magis^ In anguftiam colligatur. Similiter funicii.
io SC ligno ferobs aperienda eft,quantautrif^ («ruf«(/)conueniet,Haec ubi feceriqfummamtendicu
Ise ferobem fubflernat,(ut Omnibonus transferttmihi obfcurtis uidetur locus: Graece fic legitur, M
jUsJ©- mJlsfi&HS lAlsrxi xxrim^u imnJtf,) Circa coronam autem laquea funis,funem^ipfuiit,
8e lignum deponlit , in fuiim utrun^ locum, (ferobem:) poftea coronae imponat atratSylidis caules
cranfuerfos, (uirgulas enodes,Omnibonus:)qui non promineat foras.His folia minuta inijciat,quae J*
tunc anni tempus habebit.Poftr emo ferobem terra implebit, ea primum qiipexfupei ficiectimfodc
reincipereqabiata cft;deinde terra firma procul inde fumpta, ut cerua quam maxime occultus fitlo
cus.(5.uodfupererit terrae, afportetur longe a tendicula, (juia fi recenter motae terrae odorem ccrua
autem fubito.auertetur . Porro ceruas montanas uenator cum canibus in aurora po.
fenferit,fentit
tifltmum,quanquam SC reliquo die,obferuabit. campeftres uero diluculo tanium.Nam in montibus
non nodiu folum capiuntur , fed etiam interdiu propter folittidinem ; In agris autem nofte tantum:
nam in diehomines metuunt. Poftquam igitur tendiculam abftratffam reftipinatam ,

Omnibonustquid fi hioBxcriivuy legasO inuenerit, folutis canibus tranfeurrat , ligni tratffum, quo'
cunq)ferat,obfcruans. Erit enim pleruncp non incertus, quippe motis lapidibus, ddlimitein agris
dudlo,Hia manifefta erit.CJiiod fi per afpera loca feratur, raptus deligno cortex lapidibus haerebit,
Cc facilior erit perfecutio. Iam fi pede uiniffus fuerit anteriore, cito capietur : nam lignum inter cui
renduni, corpus totum SC ora£eric,Sin pofteriore, lignB quod trahitur imiuerfum corpus impediet. .

Pleruwj
 .

DcCcmo.E* Lib. I.
571
Plerimi^ etiam intci^i^ites S: aibufta duiaricata retento hatret Kgno
: 8C nifi funiculum
abniocnt.
tllic deprehcnditur.QiiocI fl mas fucrit>fiue ita captus.flue
labore uitHus.non eft cominus
adeudiim-
nam cornibus ferit SC pedibus • eminus igitur iaculis utendum .Hactenus
Xenophon His libci
«iipi Pollucis eadem de re.uenationc dico per podoftraben feu pedicam, uerba
adiicerc ouar libro
Onomaftici eius quinto cap,4.hoc modo reddidimus ; PodagriadiiSa
ue-
nuslaqueicxponiturapudVarinum.quamfcriptionepr*fero)pom'turceruis,e(:aprisint?dum-
poteliaut etiam podoftrabeuocari. Circulus eft ex ligno fmilacis (hederaceo,
Csclius: eft enim fmi*
axheder^gemisifed arbor quo <5 taxus Latlnisdi(Sa,Grjcisuocaturfmiiax,)Is
circulus ftephanc'
Id eft corona dicitur, &: ferreis ligneisfe clauis alternalim infixis
intercipitur. In medio huius plocal
IO rnosdd eft laqueuslneditur, ut animalpede calcans
ac fllabens in fcrobc,podoftrabeeuerfalaquec»
alteri laqueo, quod non placeWarte ad hoc ipfum fado
detineatur.Dcponitur au.
tem podoftrabe in fcrobem.Cxterum laqueo circacoronam, fanis quidam
anne(ftitur,quem Grxcl
TOfwuel raj^aOpud Xenophontem legimus uel «firaAVii/ uocant.-isefparto contextus 8£
(olidus elt. Ab hoc lignum pendet, in alia ferobe uicina obrutum r
ut cum fera in foueam pede illa,
piam, podoftraben ad fe comiertcrit, funem cum ligno fecum trahere
curium maxime fi prioribus pedibus detineatur. Poterit aute uenator
cogatur, «
ita impediatur acf
infequi, fi uefiiuia &: tradimi
ligni obferuet,quar in terra molli facilius notantur.-Sin
afpera bC falebrofa fuerit, ligni (corticis Xe.
nophon)ramenta palfim ex tradu attritu^ relida.uiam fequendi
oftendent.Eft quando lignum ip.
fiim denfis retentum fruticibus aut, arbuftis,uel inatqualiter
prominentibus faxis, feram filiit. Sero.
40 hem allata iolida terra, aut herbis folqsue tegere oportetirecetem
uerd terram nuper e ferobe eftb&
(anyjrocul auterrepic recens commotam terram fera odorata
{« 8«e«(/ lego iTcpfmi/Jlttii
cxXenophomejreformidct,Hadenus Pollux. Ecquanqiiam pleram omnia cx Xenophonte
tran-
icriplerit,nonmh!l lucis tamen ad rei intclIceSum conferre uidcmr
, nimium alioquin obfciir» mthf
maj iimilibus,qui ucnationibus nunquam interfuimus, A^zrWiVt?, funiculi, Suidas dC Variniis. Ap*
Wii-s.uenatiocum funibus Jdem QC Su^das./^eWil'(fflj/cum
fumbus(laquei5)uenari,ldcm &Hery*
cnius,abuidas.Kcu7ToM»co/«j rofis'mf^vsMSHK(fi/cc<p* o:f^c/lV«?,Suidas ex epigrammate, id
eft, E fune
uel neriio purpureo multas cmific fagictas. Podagra inftrumentum uenatorum:hinc
illud apud Sui»
id eft. Scrobibus cffoiris laqueos immifit
hoitibus capiendis tanquam feris. Podoftrabas appellant machinas quafdam, fine laqueos, utfer«
50 pedibus inhaerentes capiancurmeuntur hac uocc Hyperides dC Xenophon, Suidas dC Vannus.
Eft
dC mftrumentum medicorum, quo anus luxatie*: peraerfi reftituuntur,
Pollux dC Vavinus. Eft de-
019 lignum in carccribus, alio nomine podocacce didum, SC cippus Latinis , in quo pedes fontium
ijiciudebantur,SuidasihinciUudeodem citante, Ttci ‘nts ^tt^yofs^ai tKTaiwiu^
Latini pedicas uocant laqueos, quibus pedes illigantiir,n6 auium folujfed etiam
quadrupedu. Ver
gUiusCeorg.!. Tunc gruibus pedicas, a: retia ponereceruis, Liutus i.belli Pun, Vipleram
uc-
Uit pedica capta haererent indurata &
alta concreta glaciejloquitur autem de iumentis. Non
omit-
tendi funt etiam Gratq de pedicis uerfus ifli: Nam fuit QC laqueis aliquis
curracibus ufus,
Cci uino iufee magis cotexere neruo. Fraus reget(forte tegec)miidias habitu mentita fermo,
Quid qui dentatas iligno robore clauftc V
enator pcdicas,cum diflimulantihus armis*
40 bxpe habet imprudens alieni lucra laborisC Tendicula, laqueus quo aues 6C ferae decipiuntur*
T Lim aucupia uerborum QC literarum tendiculas in inuidiam uocat, Cicero pro Cecinna. Cerni
capiuntur fubterraneis foiieis,reticulis,& alrjs itcnat/onum inftrumeniisjucnim etiam praecipueea.
^
nibusjBeliiarius, Capiuntur cerui,mqtrit Xcnophon,etiam fine tendiculis , cum agitantur xftate.
Nam ualde defatigantur, ut ftantes iaculis confodiantur. In mare etiam, fi detinerife uiderint, &a»
^uas, tanquam omnis alius coniiltj inopes, infiliunt: eft quando deficiente anhelitu concidunt.
oytict^s ou/rat (ntJUi^.i(mK 7n<fhsp(!J€ou 5 efi,» 715 Ego uer
bum oyaiftsnufquam reperto : contjcio autem legendum oyy^xous, V arinus exponit, equum
uel freno iniecftojUelfub curru ducere, (infidcncemmmirumipfiuelctirruK) figmficat etiam in pii
gnauiucere Magnus fanecelerum equorum ufus eft, ut cerili inretia atligantur.
•50
Ccrui, lepores, QC uulpes capiuntur eo genere retis quod
barbari arolum uocant, Innominatus. De pinnaris(id eft retibus quibus pennae imponuntur, quas
«ruosmetuererupradiximus)IegeGratiumpoetam. Cerui,tnquicBIondas,tenfi's retibus copre-
ncndunmr:MoIoffi's etiam canibus acTeucris(Turcicis) immifiis dilacerantur. Inlatis campis auC
pratfSjfruftra eosinrequuntur cahes,ce!erirateIongemfcriores:Iuxta fiuuios etiam Samaria trana»
tes dabuntur.
Qtiamobrem uenatori curse erit ut in nemora faltus^aiiioseosimpellatrubirhares
cornibm impediti capiuntur. Ceruos ucnaturi inquirant eos circa fyliias folent enim ijs in locis
, ,
reperiri,ubi dC ali» qusedam ferse funt. Ssepe triti apparent ex fyitia una
in alteram ueftigijs eoritnt
calles, (Plcrunip
enim tjfdemuijs angiiftts ire Si redire folent, ut facile trita; appareant, utobferua.
uinnis in fofiis ciuitatum.iliixta uineas uerfari gaudentiitem locis
apricis, ubi 8C mares Si foeminae
° Kmpore conueniunt. Ahjs uerd temporibus marem altjs in locis qusrts.alijsfoeminam.
Mas cum pafcua rclinquit,ad fyltiam refla Si celeriter fe recipit,quam ubi attigerit no ingreditur:
,
ncf enim coferfli arboribus loci eomode eum reciperent propter patula ramofatp cornua, Proindf

i?
572 De Quadrupedibus
progrefTus, manet. Idetn frcquentte calles »ai
ad alterum fyUw latus falit, &: in fubfyluana arbufta
Eulios fequitur.Foemina uero cum a pafcuis difcedit,refla
in fyluam pergit, a denuora fequitur
loa

ca,ab uno ad alterum progrediens,donec in condenfo aliquo

tandem remaneat, Authot innomina,
infidiatores nodiu ad lumen Lunx , iacuIisjKt
tus^ Circa Romanos agros in^ fylots fuburbanis ,
machina ferrea igni crepitante transfigunt capreas,ceruos,urfos,S^ apros,
Blondus, ^ Apud Cei
confetff um ex eius iiicco uenenum.nam ddaco
tas aiunt pbarmacum(id eft herbam uenenofam,uel
nitumpardalianches in Armenia nafcentem herbam uenenofam.firopliciter pharmacon appellat)
effe.quodXcnicum abipfis appelletur, mira corrumpendi celeritate. Qiiamobremuenatores eunt
ccruum aut aliam feram tindfis eo faginis perculTerint , mox accurrere Sf carnem circa uulnus ex-
in cibo uenenofum efleq&c,
cindere,ne uenenum fubeatEo enim infeflum corpus putrefceret,8i: „

Ariftoteles inMirabdibus. Nos in Lupi hiftoria de aconito diauri ,

Xenicum docebimus primum
aconiti genus efle,quod Galli alpini hodie toram uocitjnt, Licebit etiam toxicum hoc uenenum ap,
peliareted quod toxa,id cll fagittae(per iynccdochen) eo inficianturtquanquam
alterius toxici eui*

perarum ianguineapud Scy thas confetSi Ariftoteles eodem in libro meminit.Toxicu ex herba apio
fimfliCranunculi genus eft, a quo rifus Sardomus ditSuslHifpanis in ufu fuifle,author eft Strabo lib.
etiamfi taxo uenenum taclTe
j.Plinius toxiconomen ab arbore taxo faaum putattquod non placet,
fciam;Quin conna potius taxum 4* fStaij|ai(/,id eft, ab arcubus didam crediderim.qui exhae mate,
ria optimi fiunt. Quem in uium in montibus noftris catfa ad Britannos ufi^ afportatur, LimeB hcr.
ba appellatur a Gallis , qua faginas in uenatu tingiint , quod uenenum ceruarium uocant, Plinius;
Idem uidetur quod Ariftotelis Xenicum, SC forteiia legendum erat.Nam cur limeum dicatur,ratio j,
nulla fe offert, xenicum uero tanquam arfenicum ab eadem ueneniuididumahquisconiecerit.
Tofli quafi toxicum apud alpinos quofdam Gallos uocatur,firedememini,ea herba quam inBoiie
confiliginemefTedocui.rn Arabicae fedbc medicorum libris toxicum uenenum faginae Armena; no
mineappellariobferuauimusthaud feio quamob caufam, nifl quod in Ariftotelis Mirabilibus legi,
in Armenia pardaliondidum uenenum nafcqSfc.Eft autem id non aliud quam primum acomtige
nus pardalianches Diofeoridi didum.quod hodie quidam alpifi incola(ut dixi)toram uocant, eo^
fagittas inficiunt. Toxicum quidem apud Graecos medicos,nonquoduis quo faginis ungendis ue,
nenum diuerfae gentes utebantur fignificaqfed unum aliquod certum^ genus , unde fit ut certa e,
tiam remedia aduerfus ipfum defer ibant,quod retSe fieri no poffet mfi unum Si certum aliquod iie,
nenum intelligerenttquod quale fuerit a nemine explicaturtfiue quoniam uulgo notum effet, quod j,

mihi non fit uerifimiletfiue potius quoniam ignorabant, ut quod ex aliems regionibus,Gailia SiAr
menia afFerretur,unde etiam xenicum forlitan,quariperegrinum,appcllari potuit Ne^ enim aliud
Diofeorides Sialif de toxico quid fit fcribunt,nifi barbarosCid eft externas gentes) fagittas eo tsnge.
re.Siue igitur toxicum herba eft,fiue ex herbae fucco paratum uenenu, toram uulgo diiffam effecre
diderim,6iAriftotelisXenicum,3ilimeum(fire(Sel^itur)PIinij.AduerfusxenicumCeltar6(lns
quit Ariftoteies)antipharmacum repertum elTe aiunt corticem quercus: (eiufdem,utl fagi, uel ili.
cis corticem Diofeorides contra toxicum commendat: )AIij aliud quoddam folium(fortepentaphyl
lon,id eft quinquefoIium,ut Diofeorides babeoquod Celtae coracion uocetcalludit ad coracion ali-
quo modo uocabulum tora, cuius antipharmacum hodie antoram,quafi antitoram,appellani,8ic,)
Aconito irim effe fepticam,id eft putrefaciendi,omnibus conflat : eandem Sf xenico tribuit Ariflo- ^
teles. Quanquam &
reliqua omnia toxica, feptica effeprobablleeft. Aconiti genus quod apud nos
nafcitur.osSC fauces infiammareipfemeopericulodidici.Nam cum imprudens aliquando eius ra-
dicem guftairem,non degliitiuilTem tamen.magnum paulo poftferoorem percepi, non continuum
fed inaequalem tanquam mordentibus formicis. Os autem SC linguam inflammari a toxicoquoque
Diofeorides prodit. Sed hat coniedlurae funt noftrae : plura de his uenenorum nominibus, in Lupi
hiftoria,ut promifi,dicctur. Ferae pecudes,ut capreoli damac^,nec minus orygum ceruorura^
genera,modo lautitijs SC uoluptatibus dominorum feruiunumodo quaeftui ac reditibus, Columella
9. i.ubi agit de uiuarijs faciendis. In leporario.inquit V arro,non folum lepores includuntur fylua,
ut olim,!niugere agelli,fed etiam cerui aut capreae in iugeribus multis. Pifces quidam nigri iiene-
nati in Armenia reperiuntur:horum farina ficus confperfas in ea loca quae maxime abundantferis p
diffeminant.Befffe primum ut eas attigerunt, ftatim moriuntur : attp ea fraudeapri, cerui, SCc. ne,
cantur:nam eiufmodi animalia ficuum SC farinarum auidiflima funt, Aelianus. ^ Scythis 8iSar,
matis uenationes funqinter paludes quidem ceruorum aprorum^, in campis autem onagrorum SC
caprearum,Strabolib.i7.
APPENDIX DE VENATIONE CERVI.
Ea quaedotffiffimus uirGuilielmusBudgus fecundo de Philologia libro de uenationeceruorom
elegantilfimc fci ipfit,cum reperirem DidlionarioGallicolatino Roberti Stephani, uiri de omnibus
bonis literis optime merit!,in calce adiuntffa, omnino digna exiftimaui quae nofiro huic operi coroi,
feorfim accederent, adiedlis pariter, ut illic reperi,uocibus SC phrafibus Gallicis, quas pa<
iarfj inftar
renthefeos fignis fparfim inclufi. Ea igitur huiufmodi funt, h
^
Fera fiigax,fallax,lub* ica,longis anfratSibus interdum fruftratur uenatorem. Maeandrosfc
ga: implicare inlignes cerui folenqquum illud Dians latrabile fatelliiium truci® ridlu terribile eos
e uelii*
 DeCcruo. E. Lib. I. 573*
e ucftigib fcqiiimr. V elHgatorcs art/s iienatoriac callentifliiiii,Moloflbs,ecliemy thos (llmiers
qui ne
parient poinDquafi^ canes Pythagoreos mantiregunt , moderantur^ Sf imperitant eorum
auidi*
tati.Qiiorum fit prudentia, ut fera indagationis orbe in luftro fuo(en fon gifte)circumueta,canibuS
excurforibusiehiens couransjimprouifo obifciatur,qui recentia perlullrent& odorata uefiigia fu=
gitantisjijs® pertinaciter inflent, f Moris efl egregijs uenatoribus, no gregariuceruti, non
quenl-
libet etiam ioliuagum uenari.Quin folenne efl ipfis.non minorem ad curfum eligere, quam qui iu.
proceritatis effe uideatur.Id aiitetn non aipetflu modo ceriii,fed pleruntp ceruinis uefligijs, ex»
ftae

crementorum^ flercufculisdes fumeesjiudicaturtquat inueta uenatores diligenter colligere folent,

atif intra cornu ucnaticum(la trbmpe)condere.Sunt &
magnitudinis indicia: afffieflus ad arborum
IO ftipites.qui confpictii fepe funt intra fines flabulationis eius:tum cubilis inuenti amplitudo, fub- &
flramenti laxitas ubiinterquieuerit.Hpc enim &
alia renunciari in concilio uenatico(a r aflcmblee)
a ueftigatoribusfolent quos reges habent iieititiriancipes inflrumenti uenatorij at<jminifterq,eo=
rum^ arbitratu, concilio faltuenfi dimiflbjUenatum committere folenttquod fermone peculiari di=
citur,cerufl aut feram cuiufuis generis canibus permittercj (liurer aux chiens;) copulas canuni
quafi^iugafoluere,(defcouplcrleschicns.) f Venatusindaginecirclmdataprafinitus, f In
ipfa feraru exagitatione,omnia iienatoris munera exequi pernici curfu uenatus fpatia permetien-
,
dotconti a9 cerui uafri &
exercitatiCcerf ru 2 e)flrophas,Uenatorias antiflrophas ex tempore commi
nifci:deni^ per faltuofa loca,per denfa,praErupta,(piniS obfita,inanus ori in curfu oculis^ prtetens
deretinterimper flationes difpoiitas ex equo exanimato recentem in alterumfcheuaux de relais)at=
ac que in alium nonnunquam affllire. ffEgo interea tutus carbaleum feptum fles toiles) curriculo
ambibam in equo fedenstcapite^ fupra carbafa eminens, certame ipfltm arbitrabar oculis, atif fine
diferimine circumfpedabam. ^ Certius grandis(grand cerQuocatur
is dcmitm qui decem corni.
culis,quod minimum fit,infigniius efl.Hunc ego (ait Bud*us)eximium uoco BC decumanumtnon
quafi denarium, fed tanquam cminetem 8d egregium,Eiufmodi ccruus fepe comitatus incedit uno
minore ceruo,qui nondum tutelae fuae fadus fit, quem uos armigerum eius uocatis, efcuyer du
grand cerfiego etiam optionem (optio dC antea accenfus uocabatur , ijuem decurio aut centurio re.
rumminiflrurn fibi optabat, Stc.Feflus.)decumani,&:comitem,a(parafitum,at(:pemi3ariumuoca.
ri pofle credo. Qui cerui aetate adhucfuntgregaria:autIicetfoIiuagi fint, indigni tamen ucnatuiu
dicantur, quafi nondum annos aetatis impleuerint curriciilaris : reijculi a utnatoribus appellantur,
jo Mediocrem ceruiim uenatores cum fignificare uolunt, aiunt ccruum efle uenabilcm, uenabili mai
gnitudine,uenatui iam adultum,fed ueluti tyronem St nouitium. His enim uerbis utuntur indaga»
torcs,quum indagationem antelucanam & matutinam renunciant in conuentu faltuenfi, fignifi.
cantes ceruum quafi fubdecumanum. Conuentus fub diuo celebraturtibi^coetum omne ftra»
tum per herbam , in flibadtjs^ foliolis difeumbentem , ac toris uiridantibus j epulari moris efl circa
menfam PriheipisiConfilia etiam agitari, quem potiifimum ccruum uenandum fufeipiat ex tjs qui
digni Uenatti eue renunciati funt. ^Diuerfat prouinciae mandariindagatoribus folet, ita ut quifi
que fuam obeat,in alienam pedem non inferat indagandi giatia,ncue in ea quid obturbet, neu proi
poteflate faciat, f Indagator uefligijs cerui inflat, aut foleatis (Ia forme dupied) fi locus uliglho.
fusefl,uel pluiiia: antecefleruntaut odoratis arente folo.adqute fcquenda Moloffo ueftigatore (leli

40 fnicr)utitur, atqs ed uf<^ perfequitUr,qtioad decumanum recubuifle in proximo certis lignis explcw
raUerit.(Vefiigia cerui Galli uocant erres ; Ubi uerd forma pedis uon apparet, ut fit ubi uel nimiae
herb£ecrefcunt,uclnulls.fed locus aridus acdurUsefl,autfoliaimpediunt,aut aliud quiddam.fou»
lecsducerf appellant.) Vcrumneillef6rtatIJs,autacceiru indagantis propinquiore, aut Molofli
fremitu,aut panico(ut fit interdum)territus,ifide exceflerit; (tametfi enim eiufcemodi canes infignia
te auriti, generis fint Harpocratici, (chiens mutst) tamen quum propius accelfere, nefeio quid prae

fetuorc obloqui atqi gannire pleruntp folent, irialis^ increpitare:)Ne igitur cetuus huiufcemodi ali
quo cafu aut culpa,e cubili matutino profilierit , indecp longius abierit , folennis efl cautionis inda»
gine latiore cubilis locum circiimfcriberetMoIolTum numella (collicr)regentcm St compefeentem,
necinde difcedere, donec exploratum habCaqferam intra fpaiiiim a fe circinatum iacere.Gyro clau
JO dere ceruum uocant,8C ibidem fiflere. f Rex Francifcus,huius nominis primus , hdne prbpemo»
dum formulam uenatici proceifus inftituerat.C^uum pofl renunciationem circuitorum, de concilif
lententia decumanum unum aut alterum, ad eius diei fpedlacuIUm delegiflet(nam interdum pome,
ridianam etiam ucnationem matutinte addere folcbat.quum fuccenturiatas copias canum haberet,'
geminum^ inftrumentum (doubleefquipage) conuentus foluebatur ; ad uadimonij locum ibatur;
Moloffus rui fus e loro numellsda longe ou lailfe du collicrXubilis indiciu faciebat. Feram inde im»
petit fadio excitabat, quod uulgd lancinare dicitur(lancer le cerf.) Tum decUria- canum leuis excur
fus(chiens courans)loluebantur:buccinis (trompes)flgnum uenatus commiffi dabatur,& tanquami
bellicum canebatur ad canes exhilarandos (pour rcsbaiidir Ics chiens) &
acuendos, Snbfidiarite Ca«
fium decuria: ad locos deftinatos dimittebantur,qux feffis fuccederent,fi res ita ferret: aliprurfus
io ad pomeridianum milTum afferuabantur integra:. Decumanus ipfeceruus canibus excurforibus,'
equis celeribus, buccinarum clangore, uenatorum clamore,concentu allatrantium canum urgeba»
tHr.Qiiddfi cafu aliquo eueniebatyut ante uenatus aufpicatum indagator non liquere rcnunciarefi
 '

'574 De Q^drupedibus
certamen in poReram diem reijcie6atiir, aut cerinis eoniperendmabatur.Nam iif diutius fpciSaciri,
Io eximeretur di certamini, rariffime contingebat . Sin coeli intemperie, a ut antiquioris curae auoca,
mentis euenicbattuclut reus ampliatus, primo quo^ die lienatico ad curiiim repetebatur impetu a»
troci & peruicaci. f Illud uerd pracipua admiratione dignum eft,quod is eximius ceruus,qucm «e
nationi dcftinatg,canibus peritis magiftri iemel exagitandum dederunt,ita in praedam iliis obiedus
cft,ut inter didium fibi clTe omnibus altjs intelligant. In multiplicia autem fatpe ueftigia medijs in fal,
tibus ut ineurrant neceiTe eft: prafertim in quibus feri greges facrofandi ftint legum regiarum fan.
<3ionibus,quas aquarias faltuarias^ dicimus, (Par les ordonnances fur le faid des eaues et forefts.)
In aiifpicando ueiiatu nonnunquam noxia admittitur. Si ab ipfis ftatim quafi carceribus perperam
curfus inftituitur, fi impoftura flat canibustquam huiufmodi cITe frequenterip aceidere conflat, InB.
„
gnis ille certius atate & ufu ueterator (cerfnize) folet fatcllitem fiium certium. nunc pediflequum,
nunc anteambulonem habere, quem armigerum dicunt ,
(f efcuyer du cetf) quafi grandi ceruo fub.
feruientem.Hunc ille infignis in cubili fecum deprehenfum & repente emicatem , interdum canum
caecae auiditati obtjcit, ueluti uidimam uenairici decpro fe fuccidaneam, pratftigia quadam fefe ocu
lis eorum naribus^ fubducens. V erum hoc illicd animaduertere experientis eft uenatoris,praecipi.
tis^ canum impetus errorem compefccre, Si fallaciam cerni irritam folertia fua facere . Id frangere

canes appellant (rompre les chiens) quod ftgnificat curfum illum male coeptum fifterc. Agmine igi
tur retro per flatorem illum uenatorem inhibito (quod clamofo,crebr6,caftigabundouociferatnfie
ri folet) inftaura tilia indagatione opus eft , Si cane riirfus numellario (le limier ) ut agmen cxcurfo=
tium in ueftigium maioris cornigeri reponattir.Qua deniio arrepta, decumanus ille corniger prsci n
piti primum fiig 3 ,deinde ludifica nterapitiir,loquaci canum agmine certatim eum urgente,clangen
tecp comitatu, qiioad diuturno curfu fratSus atep exanimatus , tandem ab uniucrfo Dianae fatellitio
circumucniri fe minaciter mordicus^ patittirtqui exitus eft claufula^ ludicri,
f Veteratorem ceriiiim uerfutiim^ iiulgus uocat , qui multa Si exquiflta perfugia atrocis fup.
plici) notiit, iiitae^ pi aefidia. At proceres maiorum (ut ita dicam) gentium exercitores ferarum, non

utalij, planum 8(uafriimceruum,fed cordatum St prudentem uocanttcerf fage) ob incredibilem

eius animanris folertiam, qua a natura munita eft,prf ter uolucrem celeritatem et corniciilarcpropu
gnaculum. Solere ccriios aiunt fimul ut fenferunt rem fibi elTe cum afleclis infeftis flmul 8t fagad
bus,primiim alios alios^ ftigte lapfus SC gyros agglomerare : deinde fi porro urgeantur,ftabiila cer=
iiarum, popularium^ ceruorum diuerforiapetere; ibi(p intra turbam promifeuam, quafi intra nebit J»
lam erroris canini fefe condere. Interdum gregarios aliquot inde abigere, anj ad aliquantum fpatlj
permtxtim ueftigia facere,adnegotium canibus exhibendum, Qiium autem aliquantifper hac ratio
ne contechnati iunt, ah illorum comitatu repente fefubducentes, per tramitem deuium longiiifcule
abfcediint, deinde interfiftuntfutintcrim canes ueftigia cernulorum autceruarum excipientes, di,
lier fi ab eis auferantur,Quum haec ftropharum commenia,canum experientiflimorum uis odoran.
di uicerit,circumfpicietia iitii^ ucnatorum adiutatad aha denud fe uertunt fubfidia falutistciiiiifmo,
difunqper fua quadamtenus recurrere ueftigia; deinde fpiras fugx intorquere multipliciter Si aa,
riCj^Bt quam fieri poteft perpIexilTime: tum raptim longius procurrere quae omnia comminifeuntur
;

adueritis folertem canum fagacitatem,Ita<pinterimdum canes intenti funt deducendis elapfibusSt

extricandis qui ab ipfis cernis glomerati funt,fpatia magna illi permetiunturtqiium interca buccina 40
rumhortamenta,curfi'tantium canum hiantem aciiantauiditatem, ^Solent cerni plerun^feciindo
uento ferri,treis (ut pcrhibent)ob caufas,Principio,quum aduerfo uento feriintur,uentus ore bina
ribus irriimpensjfauccs eorum uchementer arefacit, animae^ dudlum inhibet. Deinde fccSdo uen,
tocedentes,quum canum uocem facile excipiunt, ex ea^colliguntpropinquianremotifint;tiim ut
rd olfaClum fui fequaci turbae adimunt. (De hac ccrui uento fecundo fuga , dixi etiam fuperiiis ex
alijs authoribus. ) Inter exepla huius animalis, ultima perfugia exquilita^ experientis.hatcfimt
commemoratu digna .•Vifumeireceruum in armentum bubulum irrumpere : infilientem^ inbo-
uem,primoribustruribus armis^ complexum, ad longiufculum fpatium uelut equo uehentem,f>o
flremis tantum ungulis terram ftringere;ut odorem fui canibus, quoad fieri polTct, exile incertum^
relinqueret. {«

^ Ludouicorege huius nominis xil. ucnatoris turmae decurio,qui uenator maximus appella,
tur (le grand uencur) ad duodecimum ab urbe lapidem iienabatur, uiro Praelidi id fpetSaciilutn gra
tiflcans.quiBudaeum comitem fecum amicitite caiifa cd duxerat. Ibi cum mentio huiufcemodimiriS
centiarum ceruinarum incidiflet, hoc affirmabat. Me (inquiebat) pridem uenante ceriia qiicndam
&
ab State experientia uafrum, euenit feriiente ucnatu &longe iam progreflb, ftigitiuiis ut ille non
comparcreuSC tamen canes nec ultra procedere iiellet,nec in fua ueftigia redire. Ibi omnes ftuperc,
circumfpicere.inter fe afpicerc, lapidem (quod dicitur) omnem uenatores Si magiftri monere Res .

erat miraculi plena. Si Apolloniana: praeftigiae ftmilis,qiiafi fublimis fera alipes abqflettaut terra di.
fcedGnte,rtirfumcpcoeunte, non compareret.-aiit oculos noftros canumcppratltrinxiflet. Tandem
omnia (ut fit in tali cafii) a nobis pcrluftrando, deprehenfiis eft planus ille cornipes in furto fui ma.(«
nifefto atep memorabili. Alba ibidem erat fpina enata in loco defo aitp opaco,qu9 ad magnitudinem
arboream excreucrat.In eam ceruus dolis folennibus confumptis, faltu fe coniecerat, Stabat autem
 De Ceruo. E. Lib. I. 575*
fublimis, ramis fruticis ipfo falm diiiaricatis ; fic interceptus, inde ut defilire non pofTet,
*IIc
flue erat
forte exanimatus: Ibi enim quafl compeditus imbellis^ confedlus eft. Atqui ut omnia ludificator
illeccruus faciat, &
uelut alter Proteus omnes fefe in factes uertat , nifl folum quotj nodu uerteritj
poflridie latrabiles illasmanus ae refimas auribus^ inflgnitas,minimeadextremO elutSabimr.non
fi amnem feconieceritjtmdistp fecundis uehendum fe dederit quod fa-pe re.
anhelus Sf atftuans in
:

frigerandi caiifa facit.-non fi amnem traiecerit.ut canum ciirfum intercidat non fi incitatiore curfu
:

diurno^profligatus,animumiamdefpondcs,undis potius perire, quam laniari malit, ^Mira eft

certe agriophagte illius turbat pertinacia: dirum autem fatum cornigeras animantis,quum ad extre=
mum laffltudinis adducfta , opperiri cogitur atrocem illam
clamofam^ coronam (rendre les abbais)
10 undiqj fe ridfu petentem minadflimo atep infeftiifimo.Qua tandem circumuenta pofl omnia falu«
,
tis prsfidia deplorata,repente faepe alliliens,primum quentj uenantium in quem incurriqcornu
pe
tere ib!et,nifi ferro protinus excipiatur, (Enferrer d’ ung efpieu de chaffe.) Qiiddubi fadueft,aut
fi alias fera aiflida SC ftrata eft, (Eft abatuejtum demn receptui canitur ab eo qui primus
in eam con
fedam occurrerit. Tum fimonu chorus ille filonum^ inclamatur, 8C uenatores coeunt quoquo uer
fuspalantes:quactanquam ouatioeft,ob rem bene «feliciter geftam, Qiiam deinde ipfam excipit
uifceratio(la curce,le droid des chiens, cum ceruo capto panis fanguine eius imbutus peliim ipfius
impofitus in cibum permittitur canibus ; interdum etiam aliquid de armis collo cerui adqcitur,)
extemporalis, qux fic debetur ipfa canibus uenaticis j ut libamentum captura accipitribus in aucti,
pio tiolucri. Vifeeratorem autem perita efle oporteq qui Idnienam ferinam uenatoria cum palxftra
lo cxequatur,qui feite feram deglubere nouerit,membratim^ incidere,8tl profecare incifam.Tergore
autem detrado.caputabfcindcndum eftjMoloftb^therelencho porrigendum arperminendum(lc
droid du limier)quem SC indagatorem appellamus. Has enim ei primitias peculiares placita maio=
rum largiuntur ob indicium feramimirum ut in capite ferino lacerando S>C obrodendo,ff udum na
uara opers ipie percipiat ante omnes alios, in pofteru^irritetur is , cuius auipictjs diidu^ rem alif
exeeutifunnquum interimuifeerator gratulabunda uoce fruenti parte fua animali blandiatur, dC
tanquam madum uirtute induftria^ therelenchica ipfum efle iubeat. Deinde uenatoriac plebi infi.
mo^ minifterio uenationis,fua; funt partes uifcerarionis tjfdem fcitis attributEc. ^fEpulum eant
num omnibus in unum euocatis ucnatoribus,SC cundisclalflbus canudecurijs^ coeuntibus, fieri
hoc modo folenne eft. VenatOres intra tergus ferinum panis fragmeta fanguine ferae madentia mi.
fcent cum omafo,in minutas particulas concifo. Nonunquam praeterea fi canes firigofi fint 5C ma.
cieexhaufti,autfi ftrenuaminfignite operam eo die nauauerint, llberalitatis eft uenatoriae , opiparis
eos impenfius epulis accipere, ceruicem extis addentes , Si nonnihil (ut ita loquar) e uiuo refecare.
Haec quum rede at(^ ordine fada, concinnatae^ epulae fuerint exerti manu uenatorisuum deni^ lu
culentos illos deae ucnatricis epulones ad epulum fui generis admittunt cum euantium Uociferatu,
(Ia huee.)Nam antea Sfinterimdum epulae illsparabilesexpediutur.coronaegeftientisac canorae
rapacitas, culina: circunfuflenidorem^captantis j aminiflris arcetur fuftes in manugeftantibus.
Priore epulo perado,fit SC alterum eodem momento, fed non eodem locotex interaneis perpurgatis
8C dilutis(funt enim hac quo^ Dianae facra eius^ fatellitio) non concifis fruftillatim aut profedis,
fed integris:ita ut quum aliquandiu illa Uifcerator fublimia tenuerit 6foftentarit,ad irritandam eda.
cis agminis uoracitatem tum ea demum repente in medium porriciat. Inter cacfa ucrd Si porreda
.

eunda iienatorum cohors cum auxilijs calonibus, fublatis buccinis canere capturam quam uo.
cant(corner prinfe) debet, eo quo fupra didum eft modo.quu certius in poteftatem uenit agminis
uenatorij.Iam uerd buccinaturx modos uenatores alios attp alios habentprofignificariona uaric.
tatetquandoquidem indagatores non alio uocis commercio utuntur,interim dum in qujftione cer.
ui fumtqui abflj eo foreqaut inter fe ipfl cum noxa incurrerent, au t longius interdum euagarentur
inquirendo,quu receptu opus eifet, Nam fl unus forteftit fiofortuna, primore inquifitione ceriiura
decumanum indagine opportuna uadatus fuerit, cofeftim Cgnum receptus exteris buccinafua da.
bit,ut illi ad conuentum extemplo fe recipiant.
*

f Eft interdum tienandi ratio ita conflitu<a,aut cafti comparata,prxfenti ut confilio opus fit:ut
fi diffufus dies hefternus fuerit, fifti tum ceruus certo loco n5 poffittaut fi ccrutis qui ad quxftio.

nem deflinatus eft, ftabulum certum nullum habeat ; fi meiiculofiis Si panico confternabilis, qui
intcrqiiiefcere interdiu, cubile^ mutare identidem gaudeaunam Si ij qui recenti uenatu exagitati
fu erum, ad omnem flrepitum confternabiles.ftatarij fere no funt. Sunt Si qui cubili excitati,illico in
pedes ita fe conijciant.ui non per finitima ftationis fux loca cui fitare, Si comeare remeare^ foleant
(quod pleriqj cerui faciunt) led redis tancribus porro fempcr excurrant. In hac igitur fpecie is qui
canibus regendis prxfcdus eft, fimulacid comperie, flgnum canore buccinx dare foict, ut tj qui in
fubficijs lorati funt, & reliqui omnes uenatores attj auxiliarij,calones^ uenatici,fui minifterij pro.
tinus uafa colligant, ceruus caftra mouerit.ln fuperioribtis autem fpeciebus flgnum copulis
quum
folucndis canitur in femita ueftigiali, fimul ut inuenta fera eft, ^fTendiculis ac pedicis , reticula.
tp ta^ indagine Si tibicinibus arreda,ceruos Si ceruas hinnulos^ Si alia uc.nari. «[Non dica quod
uividi uclie ad uenatum cerui.fufca dtuillofa ad apri, utendum eft,maiorft inftitutoiquod certo quo.

dammodo.amiduelTe oportetiqudd enfefuccindum,2d cultro adimprouifa munitu : quod ternos

I i
 De Quadrupedibus
aut tnmimiim binos equos uno dtc,eos^ pcgafidas,oris morigeri ac ducSilis habere, ad defultoriaifl
uiciiTitcidinem e feflb in recentem affilicndi.Non uenatoris inlignia,non gellamina,non inftrumcn
tum enumerabo:Non genera canum, no formas, non naturam, no educationem,non inftitutionem,
non probationem generoforum,non degenerum notas dicamtno blateronum ate^ petulantium ca*
ftigationem attingam. Omittam etiam quod ut pueris ingenuis pacdagogi.fic canibus generofis cy.
nagogi fui,attnbuti funt,
^'Qiium poft coitionem illam fylueflrem de cerui nece coadam Si folutam, ad locum indaginis
uentum eft a cohorte uenatoriatprinceps ille uenator,qui dudor efle canum moderator^ iuifus cft,
Si penes quem fafccs(ut ita dicam)eius diei efle contigit priufquam paria canum refoluuntur, fla=
:

tuere folet quo loco grandiores canes ueloces^ locandi fint : quos licebit ceruariosCchiensccrfs, „
bauds,muts:id cft,ceruarij,quod ceruos tantu uenentur.audaccs;muti,quod cum ceruus uerfurara
fecir,uoccm Si latratum continent, donec eam relinquat)uocemus;quamuis eos in ordinem lepora»
riorum lingua uernacula redegerit, quomodo Si fuarios luparios^tqui etiam ceruipetae , apripets,
Si lupipetae dici poirunuSic autem ferunt placita huius iuris prudentn,ufus^ comprobauit,utper>
nices illi canes atq; emiflarij ftalionatim collocetur in locis abditis, latera pro curfus ceriiini cingen
tibus.Quem procurfum ad apertum locum fyluae,8i uelutiglabrentem , uel in fyluam glandiferani
proceram Si illuflrem pertinere oportct,ut natui a habitus^ locorn tulerit , qua maxime uerifimilc
eft ceruum tandem tranfiturumtquia eauiaforfanfertad amnem, aut ad aliud perfugium, aut fta=
bulum ceruo notum Si amoena, luftum efle aiunt ternas quidem ftationes difpqnere.fed geminas:
fenos uero in fingulis ceruarios,hoc eft utrint^ ternos, medius ut ceruus tranfcurres,utrintj abipCs
urgeatur. Senis auie ceruipetis (qui terni ut dixi ex aduerfo fibi collocati funt) latrunculi bini e rai=
mero minifterij aflignantur,quos titularios appellare folcnt,quinumellis eos cohibeaKqui dennent
les chiens en tiire)quoad ceruus pra:ierierit:tum^ demum a latrunculis canes emifli,lllicet emicam
tes Si improuift.ceruum tanquam ex mfidijs territum adoriuntur. Interdum etiam bini ternotSuis
cem fupplent,fi fauces procurfus longiores fmt,plures^latrunculor6ftatiunculaspofccreuidean<
tur. Procurfum autem ipfum conftitunim efle oportet loco deledo, Si quam fieri poteft apertiffimo;
quippe in quo fyluaticum fpeilaculum aeditur uel principibus foeminis uel proceribus,quorffgra/
tia interdum unius diei uenatus comparatus eft,quicp per fyluam euagarigrauantur , aut ceruum e
ueftigio perfequi.Pcrniciflimorum porro canum latebra primo loco ftatuenda. Si deinceps pernu
Ciorum ad ultimam procedendo, quteipfaefledebet ualidiffimorum att^ atiocilTimorum.ldquodji
ideo conftitutum eft,ut primi qui funt uelocilTimi , prtedpiti curfu alipedem ipfum exerceant; tum
deinde fecundi primis fuccedentes Si accedentes, Sterti) rurfiis fecundis,!} quatuor fintftatiuncu.
I 2 ,fradlum iamSi exanimatum ad ultimos urgeant; fi quidem ad triariosCut diciturjres ipfa redierit.

Si manus fupradicftas ceruus elmSatus fit.Hjcc porro manus non a tergo, ut aliae quteuclocitateuai
lent,fcd aduerfat ferae obijcienda;quia robore Si ferocia pr3eualcns,(ifterc eam poteft,Si morfureti.
nere,c3eceris^lacerandam ociofe praebere, Caeterum non cuiuslibet miniftri latruncularia munus
efttnani^ nifi Canes emiflarij tempeftiue emancipetur Si appolite, extemplo infidias fera fiifpeflans,
ac tergiuerfans, retro recurret;aut tranfuerfo impetu aliqua erumpet ex anguftijs illis, licubi rimam
nafla fuerit* aut clauftra curriculi perrumpet Qiiod fi femel fecerit, nulla uip 0 fteafubigipoterit,in
eandem ut curriculi naffam uel caput folum inferatld ne qua ratione euentatalartjs aftitibiis latera
procurfus frequentarifolent : Quorum munus cft, fimul utfera carceres curriculi ingrefla eft, eam
uociferatu Si equitatu tttrimj abfterrere,quo ipfa intra fepta curriculi compulfa,ad ultima tandem
finum fatalem^ irrumpat;quum regrefliis nullus eipateatpropter afleclas illos quadrupedes.uoci»
feratores infeftiflimos. Eft praeterea fupradicfti uenatoris, primarum partium a(Soris,fubfidia caa
num ucftigatorum,qui excurfores uocantur,opportunis ftationibus deponcre,miniftrisfecommit>
tere. Ad hoc autem funt decuriat canum integrtccomparata.quasrelitftas appellant(lesre1ais)utde«
CUI ijs iam feflis fuccedant, aut temere expatiatis;ceruiim^ qui fui furtum fecerit/i per ftiblidiornm
loca ueftigia duSerit, recenti uenatu profligant Si, exaniment Secunda; igitur tertiat^ manus excur
forum ea de caufa difponutur.ut res ad fubfidiarios aut triarios deuenerit, ab ipiis uenatus denuo
ii'

inftaurctur, V erum hoc maximopere canenda, ne fubftdiarij ipfi canes auerfa ueftigia protinus pro p
aduerfis ineanttquod tanquam in portu eft impingere , auerfa^ (ut aiunt) aui certamen aufpicari.
Quum uerd archiietftus ille Si infpetftor arbitrator^ uenationis, ftipraditfta retSe atep ordine difpo-
fuerit,quafim omnes eius certaminis acies inflruxerit, ad eum ipfe locum reuertitur undecopula
rcfoluendaelunt,ceruusq3 agmini latrabili adexcurfumobijeiendus, Siexponcndtisadprsedam,
Sic autem rem temperant,ut ab ipfo commiflu uenatus,hortamenta primum remifliora faciat tquia
canes fuopte ipfi impetu ab initio ardentius feruntur. Leniter igitur uenator cogere agmen flaccotS
gentis debet,finere^ eos certa ueftigia legere. Simulae uero ceruus longius in pedes fefe dederiqgy
ros^ quofdam circumfcripfcritfolei primum per ueftigia fua regredi.ut derelid-s ftabulationis mc,
mor, atftiuorumqjfuorum amccnitate requirens bladam attp iucundamtquam tamepoftquampet*
fentifeere cccpit feretinere fine prtefentanea certa^ necenon poffe.tum deniij falutem illi quali ulh
timam dicit, identidem reftitans.Sd moefius folum uertit.Eft etiam quum praceleri fuga ingens fpa-
Ilum fyluj pr jcipiens.exin arbitratu fuo alias attp alias in alijs ftrophas cominifeitur. Pofeit aiitem
 De Ceruo. E. Lib. 1. 3’77
uenatofis ofRciiim,iit ipfe agmini illi clangenti atep excurforio afleclam fefe ciiefiigio prebeat
fpfiiTs

quoad fieri poteft.Sd ut dicere folenqut adfus canini tradium inolFenfo tenore perequitet. Adiiim ap
pello uerbo quafi uenatorio 6d faltuenfi,femitam per quam canes ipfi ueftigatores agere ceruum dP
cuntur.Sin falebrarum montiurtiue ocairfu homo inhibeatur quo minus id faciat; debet quam citiC'
lime potclf,aut circuitu aut flexu copendiofo canibus occurrere, id^ aduerfo uento;tum adfum ab
co intercifum illicd repeteretqui nifi fub oculis identidem agmenditum habuerit, mendofam eorum
excurlionem emendare non quibit. At ubi coucuiffe canes fenferit,aut incertas uoces ambiguasue
ederc,metuere iam a cerui dolo malo incipit,aut ab hallucinatione canu ueftigia eius legentium ; ne
aut femita excelTcrint adfuaria,aut uenatum uerterint, 8d ceruum ipfum decumanum temere pro
io quolibet ceruo dereliqueritit. Qiiod ut comperire poffit , receptui canere moris eft,Sd Retrorfus re=
trorfus,itcrtim atq; iteru ingeminare canoro uociferatu. ^Fecerint porro uerfuram cerui canes,
necne feccrintef iis ont change de cerfjhac ratione quifpia maxime copererit. Alicubi inflftat unde
,
canes arbitretur 6d obferuet commeantes. Nam fi dolus fugitiui in caufa eft illius repentini conticP
nij,omnis canum caterua eodem ftupore affici uidebitur. Sin uerfura temere i canibus arrepta efll
(quod uenatores dicunt colligere , quafi aplomerare permutationis adfum) claffis excurforia; du«
dforcs,8d coryphsi canina fymphoniac,qui ad huiufmodi fpecies ufu occalluerunt, adfum uerfurte
cum tyronibus nequaquam exequentur. (Chiens reftlfs,canes qui cum uident ceruum qui petebam
,
immifculfle,rcfiitantes manent loco,8(: expedfantmagilfrum.)Huiufinodienim excurfo.
tiir altjs fe

uix unquam nuntium remittunt prada fibi ab initio defponfe ac deftinata. Errore ^itur inteb
res
.ioledfoadfuariusuenator eos ren o inhibitos reducet, unde repetere prifiintim adfum certius legiti«
mum^ poterunt,cum clangore fymphoniaco ; aut fi error dolo ferino admiffus elf,unde eos in gra«
dum(ut ita dicam)rcponerc legitima excurfionis, ex adulterina aut fubdititia poterit, Ecce au»f
tem rurfus aliud quod fapenumero negotium illis exhibet , Si quafi uitium
atqj aliud incoihmodii,'
fic errore aut fraude lapfi',in integrum^ fubinde refiituti, in errore non.
aufpicatibus affernCanes
nunquam denuo aque grauem impingunt, auerfis ungulis uenatum illum ineuntes repetitu; tota^
adeo fylua quafi toto coeloCquod aiunt)aberrantes,cxcurrunf.nonunquam huc illuc^ tranfuerfi ra
pmntur,ferarum gregariarum fequentes ueffigia,aut ceruorum etiam quorumuis abgregatorum,
quibus fylnarum lemitp tramites^ referti funt. In qua fpccic non modo uenatore circumipcdfo fed
perfpicaci opus eft, qui fugacis fera ueftigia ungulata colligat cernuus ex ephippio, uel equu habe,
.jo na poli fe trahes;alioquin inter artis magiftros pracuaricari per inertiam dicitur. Et quide ut in cane

uulturina fagacitas,fic acies aquilina in uenatore neceffaria. Iam uerd unius eiufdem^ corni-
geri ueftigia foIeata,odorata,cubiliaria,fedentaria,6d curricularia,non eadem, non paria, no Cmilia
ubiij funt;ex quo alia rurfus exiftit nec modica difficultas £d erratio. Interdum enim euenit, ut fele,
dfus ceruus,nadlus uiam quampiam fqualidam Sd puluerulentam, tum diu, tum longe per eam ue.
ftigia facianin quo canum fagacitas cum experientia fallitur. Nam prjterquam quod canes tum exi.

Ifimant ceruum uiam ab hominibus tritam uitaffe, in denfa^ 8d auia penitus fe condidiffe ob id^ ,

uia trita decedunt, exilis quotj admodum odor &

fugax inlocis illis haeret glabris,Sd fqualorc pulue
req, obfi'tis;quum alioqui folis ardor inuniuerfum omne ft atim humorem, in quo ueifigtj odor hac.
rcqhaurire Kabfumere foleafcCotra in locis herbidis et in ucpreculis odoratioria ideo funt ueftigia,
-'i/^t,quodnon folo tantum pedum, fed Sd cruribus, Sd corporis affridfu, uelf igiaria femita odorata rema.
net.In locis etiam opacis odor minus fugere folet.Iam paftores loca in fyluis caluentia, 8d retorridis
herbulis fcabris^ uirgultis obfita,ob id fepe incendunt , ut ex folo concalefadfo herbida feges exo.
liatur, quae armentis perutffis eft. Ita quum per bufta (ut fic dixerim) illa, recentibus adhuc fauillis,

ceruus uiam fecerit , canes odore fuliginis offenfi , ac crebro fternutantes , ueftigationem deferuntt
qui fi etia ipfi ibidem pertolerarint.tamen odorari ueftigia nequeunt,hcbetante utiij fenfum Sd prj-
ualcnteodorefuliginofo.Hocubiuenator adfuarius animaduertit,lacunam illam (utitaloquar) ue*
ftigiorum,circumadfu uitaredebetrdeindcintcrcifam ueftigij femitam farcire, 8d adfu rcpeteie;dun.
taxat nifi ceruus in fua retrorfus ueftigia cefferit,
^ In fumma ante addubiiatioiie harpocratidem
illumlabeonem i numella uenator ipfe cOnfulit;quem therelenchumfupra ab indicio ferae diximus:
^0 qui quafi quidam antiftes Dianac,non uoce, fed caudae uerberatu atep murmure Sd gannitu dare re.
lponl'afolet;nonflcxlloqua,nonaml>iguaiOmni(^ueftigiali argumento indicio^ certiora. Solet
etiaminhuiufmodi cafu dudor ipfe agminis acmoderator adlus , quum fera per detreeffationem ac
dolum abcft,gd buccinae canore Kinclamatu palabundos canes , locios^ ludicri 8d miniftros iubi-
latu euocarc, 8d celeufma requifitorium aedere, quod requeftam canere uocantCcorner requefte. )Id
eft ferme perinde,
ac fi iurifcofultorum uerbo dicerem.ceruum requirendum adnotarc , ut delatum
aereum dolimali.buccina^ praeconio peruulgare furtu fuifecifle. Tum autem operaefleputant
pretium, caninum comitatum fqualore,feruore,lafl'itudine confctftu, ob idcp imperia hortamenta^
detrc(Santem,qu 3Efito fonte recrearetibi^ pane Sd quafi curadis corporibus reficerettum cornuum
clangorealacritatireftititCretplaufuSdblandimentis ad uenatum ab integro ineundum extifetiare;
.ioinifotn etiam adfum a capite denuo arcefferc , quafi^ ad carceres reitocari exciirfopene fpatio.
f Mos u.erd certiorum eft,quum profligatos fe fentiunt Sd ex agitatu enedfos, aut (ut loquuntur
uenatores)dure Sd atrociter ados (mal mencz,rudement menez) fyluaru opaca (le couuert) relin.
I 5
 »

578 De Qj^drupedibus
qucrc,at(j in campeRria (Ia champaigne) fc conijcere: interdum ad uicos uillas^ propius accedere*
quod fere non ante facit,quam animum defpondcriqomni fpe depofita folennium perfugiorum. Eo
tamen patSoErpe euenit ut canibus fefubducat.in campefiri enim planitie, locis^ profcilTis &: in
tjcrua<Sis,& uerd in nonalibus, tracRus ueftigiorfi non atque odoratus eft, attp in ucpribus & in fyl,
uarum c5duis,(cfpines,bui(rons,8^ taillis:)quia foleata tantum ueftigia relinquuntur exiliter^ odo
rata,nullo nec crurum contaflu nec corporum. In recens autem inaratis ed amplius negotium exhi.
bet canibus odor foli fubatSi. Sed tum uenatoris eft officium nec inerris necpratuaricaioris oculii ,

ueftigia in mollibus locis legere tum canum languorem impetum^ fenefeentem hortatu claflicoa
••

fylueftri erigere & renoiiare.(resbaudir les chiens.)

^ V enateris ipfius,8f canum calliditas 8£ folertia, (ut loquunnir uenatoret) fapientia,in utr. u
furis extricandis,a: in emendanda canum hallucinatione, maxime uendibllis,ut fi in ulla uenationit
parte. Verfurte change) duplicem modum
(la unum, fi ceruus feie(9u5,8( curriculo pr*.
efie aiunt :

fcntisdieideftinatus,autfatellitemfuum,autuegrandem alium ceruum fimonibus illis pediflequis

profe piacularem hoftiam : tum^ intorta uertigine impoftoria protinus fefufa,
fuis obiecerit, quali
duxerit.In qua fpecie uenator peritus 5C ueterator non temere fallitur,!! modo canes prieternmtei
obferuaueriqaut eorum tantum clangorem exaudierit. Qiiippe omnium cerui afleiSatorum uocei
notas habere debet, eoruni praecipue qui claffis dueftores appellantur , SC naris emuntSiori.s elTeno-
fcuntur.Sermone fyluatico fauces SC adhim cuiul^ canis nofte uenatorem dicunt. Alter modut ei!
fi dccumanus,qui primum quencr ceruum in uenatum,aut parafitum futim in difcrimen,quafi^ in

reatum iranfcripRt, focium fugae fefe tranferipto illi adiunxit; quod idcirco interdum faciqut mlio*
re ftuporefifperpicxioreuenatu homines canes^ afficiat at^implicet. Id quod ubi accidit, dicere
folent uenatores,legitimum adfum una ferri cum uerfura.Huiufcemodi impoflurae duas indices no,
tas minime (ut perhibent) fallaces, a technologis uenationis proditas efle comperi ; fi compertie fidei
auriti excurforesnec uaniloquentiaequoquo modo fufpedlijrepente ita infiftant, ut nec progredi ut
deantur nec regredi,fed quafl ftare in ueftigioiaut fi porro ita aganqut inerter id fe facere ac iinefpe
prae fe ferant, ob id^ uocem baubantium non jdanttnimirum quos ueluti deprehenfos pigeat SC pu
deat incaifum porro prcgrcdi,quafi per caliginem. Is cafus etiam pratfenus confilij hominem pofeit,
qui ftrategematibus aliquando uenaticis documenta luculenta folertij fuae dederinqui in eodem (ut
dicitur) ueftigio,conftlia expedire ftrategematica alia at« alia poffit, ^
Poftrcmd ceruus diu cxcrcl>
tus SC iam fatifeens, omnibus commentis fugae ac praefidtj confumptis, folet (ut ante didfum eft) aut ;»
flumen aut ftagnum perquirere,inid^fcfaltu conijcere. (^uod interdum refrigerandi caufafacit,
faepius tamen Nympharum sedem , quafl afylumuldm* fpei SC deploratae petens: obid^ inde ple*
runtp non nifi captus eijci poteft.lbi autem modo aduerfa unda, modo fecunda fertur.Ciud cumue.
nator feftinus SC curriculo uenit, in primis animadueriere folitus eft quo loco ceruus in flumen init
lijt, locumi^ animaduerfum deftridJa frode authumi ftraia notare, aut ex arbore fufpenfa. Reliqua

uix memoratu digna, qutein utratp ripa facienda funt : quibus modis innatans corniger urgendus
fit &lancinandus:quomodofi.igiriuus enatator perfequendus,fi ulteriorem ripam fuperaueiiqaut

fi per citeriorem retrocefferit. Haechadfenusde uenatione cerui ex Philologia BudaeitEtquan,

quam Germanis etiam non defint fuae uoces ac phrafes uenaticae, eas tamen breuitatis caufa omifi.
Gallicas uerd adiunxi,quod Si Biidaii uerbis nonnihil addere lucis uiderentur, Si i fermone Launo if
non aded abhorrere.
F.
Mas cum pinguerit, quod ualde tempore frudfuum fit, nufquam apparet, fed longe fecedit, Ari,
ftot. Caro ceruorum libidinis tempore uitiatur Si foetet, perinde quafl hircorum,Ariftot,Blondus
ccruae grauidar carnem hoc odore efte feribit, haud fcio quam uerc. Quafdam nos principes famis
nas fcimus.omnibus diebus matutinis carnem eam deguftare folitas, &
logo a:uo cartiiffe febribus:
quod ita demum exiftimant ratum, fi uulnere uno Interierit , Plinius SC Solinus. Cerui, inquitlfl-
dorus,carnes hafcent teneras Si faciles concotSu (falfum eft propter motus frequentiam : Et fica:
)
fircntur,antequam cornua crefcanqcaro melior fiet,magis^ temperata in ficcitate SC calore . Caro
leporum fanguinem quidem gignit craffiorem, fed melioris fucci quam bubula SC ouillatceriiina au J»
rem non minus ijs fuccum uitiofum generar,ac concodfu difficilem.Galenus lib.j.de aliment.facul.
Idem inlibro de attenuante uidfus ratione, Equorum (inquit) SC afinorum cfum, hominibus afipinis
relinquo,-Proxirni afinis funt cerui,eo^ ab eorum efu eft abftinendum. Ceruina caro bubulxfeie
affimilis cft:tardc enim concoquitur, parum allqac bilem atram augeuefui
tamen eftate,pr5Cipue uc
romenfeAugufto,quamhyemefuauior eft, Platinatnimirtim quia affate pinguelcunt.hyemeexte,
nuantur. Ego contra quam PIatina,bubulamd(ccruinaficoncoquantur,muItu alere dixerim.qiiod
Si Celfus teftatur. Duram codliitj difficilem praebet alimoniam, Aegineta, Ceruorum carncs,in,
quitSymeon Sethi,mali fucci funt,8( difficilis concod!ionis,& bilem atram gignunt. Oportet auten:
canere ab qs qui effate capiuntur, quod uidelicet eo tempore uiperis ac ferpentibus
cerui uefcantur,
unde fiticuloft fiunt. Hoc fuapte na tura norunt, quod fl aquam antcilloruconcodlioncm hauferint, j«
intereantipropterea fltim toleranqeam incenduntur.Ceruorum igitur carnes
eo anni temporefiim,
pcae,uenenof%fvint,ac ualde noxia:^Hocfortalf!s in alijs regionibus calidis
accidit: apud nos,quod
feiam,
 ;

DcCcruo.F.G. Lib.I. 579

fciam,non itcm;qum potfus Airgufto tanqiiam pingiiiffimi prajferuniur:) SC idcirco canendum ne
eis atiiate uefcamur.Per hycmem uerocPlatina fcribit aeiiate fuauiores eiTe : funt quihyeme
etia fer>
pentibus, quas e cauis extrahunt , ut fupra dixi, eas uefci narrent;) tutius fiimuntur,meliusm
con.
coquuntur propter interiorem caliditatem, Nam finon probe concoquantur, craiTumhumor em gi«
gnuntjiecur^ & lienem obfiruunt.Quinetiam fertur fi crebrius & fine modo fumantur,corpus tre
mulum SC quod non confiftat facere , Hadfenus Symeon Sethi. Ceruina dura efi concoiSu me» &
lancholicatfed diflFert fecundum temperamenta aetates animalium.-LacSentes reliquis pr jferendi;
Si teneri adhuc cafirentur, meliores funt, SC in calore ficcitatcmremiffiores, Ifaac, Auicennafebres
quartanas huius carnis efu induci fcribit. Carnes ceruorum SC arietum montanorum, funt omnes
IO malar8fnociua:,ElluchafeminTacuinis. CaroceruicalidaeftSClenis, Rafisde6o.animal, Cerui
caro prouocat urinam, Auicenna. Seruathominemacalidisaffe(Sibus,Blondusflneauthore:uidcj
tur autem febres intelligere , a quibus praeferuat tefte Plinio , ut paulo ante retuli. Patuit eos nun-
quam febrefceretquam ob caufam confefla ex medullis eorum unguenta fedant calores hominum
Unguentium, (febricitantium, )Solinus. f Hepar cerui omnino prauum eil,8C male temperatum,
utV incentius Bell. ex Ariftotele citat-ego nufquam apud Ariftotelem legere memini, Cornua
tenera SC mollia adhuc(quac prioribus abieiSis recens producuntur, )in delicijs appetuntur a nobili,
bus : quod pretiofilTimum ex eis ferculum paretpr, Magna enim &: pretiofa ut aduerfus aconitum
pollent,Blondus. Sciendu eft aiit aconiti nomine indotSiores toxicum SC uenenri fere quoduis com-
prehedei e.Tenera quidem ceruinoru cornuum nibera in principii cibu uenire dixi etia fupra cap.i.
10 fCeruinaecaudxuenenUm ineiTedicemusproximocapite. f Achillem aliqui fic nominatum
uolunqojiv ^o^Ssihoc eft eo quod labris papillam non attigeritilade enim
prorfus non tifus eft,medullis ceruorum a Chirone nutritus. Hinc Euphorion, it iiiLj yinh wnii
9nt(i7ra(/55irKst;,T«vKK(eMvj'faiil'n5i«('Ax'^‘“‘?”*l'‘f*™iEtymologus8f Varinus.Egoapud iitruniplo
cum efte mutilum puto.df legendum eire,,j((c ai (<« x«Aot 9»A«f,«'x(AS 3 ISit iptipis hoc eft Achil.
lemdi(Sumefte,uel quod papillam non attigerit,uel chilum,ideftalimentum;utcommuneuocabu>
lumxiAosadlaiSis alimentum infantibus proprium hic cotrahatur. Telephum etiam cerualacftaffe
fertur,ut in Philologia dicam, f
Apicius lib.S.cap.x.uarium cerui,ld eft ceriiinac carnis, appara,
tum docethis uerbis.Ius in ceruumtTeres piper,ligufticum,careum,origanum,apij ibmen.laferis
radicem, foeniculi femenifricabisifulfundes liquamen, uinum.palfum, olea modice : cum ferbuerit,
jo amylo obiigas,ceruum cotfttim intro foras tanges,^ inferes. In pia tycerote.limiliter SC in
omne gc
mis uenationis eadem conditura uteris. Aliter: Ceruum clixabis SC fiibaiTabislTercs piper, liguftt,
citm,careum,aprj femen:fuffundesmel,acet3,liquamen,oleum caletaifts ; amylo obligas, carnem &
perfundes. Ius inceruo:Piper,ligufticum,cepullam,origan3,nucleos,caryotas ; mei, liquamen, fi-
nape,acctum,oleum. Ceruina: conditura.Piper,cuminum,condimenium,petrofelin5, cepam,ru*
tam,mentham:mel, liquamen, paffum, caramum, SC oleum modice: amylo obligas cum iam bullijt,
lura feruentia in ceruoiPiper, ligufticS, petrofelintim,cumina, nucleos toftos aut amygdala-fiiffuna
des mel,acetum,uinum,oIeum modice, liquamen, dfagitabis embamma. In ceruinam aftamiPiper,
nardoftachyum,folium,api) femen,cepam aridam, rutam uiridemimel, acetum, liquamen : adietftas
caryotam,utiam paftam SC oleum, Alitei- in ceruum aifum iura feruentia:Piper,liguftic5,petrofe,
,^0 liniim.damafcena macerata:uinum,meI,acetum,IiqUamen, olea modicetagitabis porro SC fatureiav

Hucuftp Apicius, Cerui anteriorem partem in itifculo laridario coques, labos alTabisicx coxis
paftillos aut pulpamenta facies.Eadem SC capreoli, damac,ac capre* cotSura eft.PIatina. Cquaii uero

capreolus SC caprea aliter qjiam fexu dilFerant.) Idem Iib.9. cap, 8. de honefta uolupt. Ex ceruo,in=
quit,uelcapreolo,paftillulicfacies;lnfrufta haud magna carnem cocides: unabtillirione cum aqua
6C aceto fale^ remollitam,ex cacabo cximes. flnes^ in quadra, donec iiis exinaniet : piper deinde SC
cinnamum contritum fimul cum larido tunfo in modum placenta fubiges , carnem^ additis qui«
bufdam per longum laridi teirelhs,hoc quafi foliato inuolues.indes^ circunquatp caryophylli gene
ra farinam deinde bene excretam fubiges : ex fubatSa cruftam grolfiorem unicaicp ftufto circun*
:

uoliies,in furnom lento igne optime coques. Apponihxc ftatim cotiiuis,uel feruariinmenfem, aul
jc faltem dies quincfecim polfunt.Parum omnino alit, tarde concoqultur,ftomachum laxat, fpleneticis
SC hepaticis nocet, petftus exafperat, HseePlatina. Sangtiine cerui noftri utunniradius nigrum,

quod uulgd piperatum uocant , a colore puto , licet abfqj pipere pleruncp paretur. Qui dearte co-
quinaria Germanice fcripferunt.pracipueBaltafar quidam Dtllingenfis, ex ceruina paftilIos,utuo'
eant, parare docenfnec non pulmonis SC hepatis apparatum SC condimenta.
G.
Cerui natura omnia uenena abigi SC repelli conflat, Alexander Benedicius ex Plinio nimiruni,
;

cuius hac de re uerba cap. y.retuli. ^Ccruinus-fangiiis aluum fiftit , Plinius. Hirci.caprse, cerui,
&: leporis fanguis.inalTatus fartagine,dyfenterias SC coeliacorum profluuia fiftii.Diofcorid. Frixus
cum oleo cerui fanguls,fi fiat ex eo clyfter , fanat inteftinorum ulcera, 8C remouet fluxa antiquumj
''J Alberms 3C Rafis. Ego nc^ ceruinum necp alium fanguinem in clyfteribus a peritis medicis poni
ad fluxiones fiftedas, ut in Caprino dixi. Cum aceto mixtus &.tinun(flus
()uto,fed uel bibi uel illini
tfiloihrumeft, Galenus Euporiftoni. 8j, Inuino potus contra toxica (fagittas Uenenatas, Rafi%
I
4
•^80 Dc Q^drupedibus
Albertusnonfcfle habet apoftemata ucncnata,)efficax cft, Diofcorid. cui non cerui foliim, fed 8C
cuiufuis iatn didioriim animalium fanguis eandem uim obtinet. Sanguis ceruinus deficcatus 8C
tritus fumptus,auenenatisbeftijsmorfosiuuare dicitur, SymeonSethi, ^Febrium morbos ceruui
non ientit,quin dC medetur huic timori : Quaidam nos principes fceminas fcimus , omnibus diebus
matutinis carnem eam dcguftare folitas, SC longo acuo car uifle febribus : quod ita demum exiftimat
ratum,li utilnere uno interierit, Plinius dC Solinus, Et alibi, Febres arcet ceruorS caro, ut diximus,
Plinius. Caroceruicalefacit&leniqRafis. f De medulla in genere ex Galeno fupra diximus in
Vitulina,ubi&:CeruinafaiSamcntioeft. Cerui pingue dC medulla quomodo odoramentis im«
buantur,uide fupra inTaurino pingui ex Diofeoride. Ceruina medulla laudatiffima eft , Diofeor,
8C Plinius. Aetius in pharmaco quodam contra podagra pro cerui medulla tanttindem adipis cera „
«ini fubftitttit. In Arabum feriptis pro medulla cerui cerebrum quidam inepte uerttmt,Hebraic*
«ocis homonymia decepu', ConfetHa ex medullis ceruorum unguenta,fedant calores hominfi lan^
guentium,Solinus:Immunem coferuant a febribus, Albertus. Plinius id carni ceruinac in cibo fum-
ptj attribuit,ut fuperius retuli, Cerui medulla pharmacum eft paregoricotaton,id eft mitigando SC
leniendo dolores pr jftantiflimum.Galenus ad Pifonem.Dolores fedat, Aefculap. Serpentes inun.
tSa fugat,ut cap, y. dixi: ubi 5d alia ex certio quae extrinfecus ferpentes arcent enumeratii. Sunt qui
ceruinam medullam peculiare faciant remedium perfuiis aqua alioueliquore feruido, McdullafiC
pingue ceruorum dura carcinomata molliunt impofita,Symcon Sethi, Gyraldus in fua translatione
difcutiehdi uim etia eis atn:ibtiit,quod in Grateo codice imprelTo non legitur. Vlcera c«era(pr*.
&
terquam in tibijs cruribtis^)cornus ceruini cinere, uel medulla cerui expientur purgantur, Plfc
nius. Cotyledon cum medulla ceruina calefa(Saimpoiita,fiftulis medetur,Pliniut.Etalibi,Cotylc>
&
don etiam puruletis auribus infunditur, cum medulla ceruina calefaiSa. Hirci feuum efficax cft
labrorum fiflTuris cum adipe anferino,ac medulla ceruina refina^ S£ calce , Plinius. Eadem uerba
apud Sextum in paucis mutata legimus hoc modo, Sepum capreae adipem anferinS SC medullam
cerui&cepe cumreftnaftmul8fcalceuiua>facutmalagma,mirefanatlabiorumfifruras. Scuum
iiituli cum medulla cerui & albae fpinx folqs uni tritis, ulcera oris SC rimas emendat , Plinius, Me«
dulla ceruina in aqua calida potui data,imeftinor6 dolorem etfi tormina fuerint,mire fanaqSextus,
Celfus inter alia ad dyfenteriam medicamenta , fi uetuftior morbus eft, ex inferioribus partibus in«
fundere iubet medullam ceruinam,ut quae dolorem leuet, dC mitiora ulcera efficiat. Butyro bi me.
dulla ceruina 8C felle taurino cum oleo cyprino aut laurino perff idta genua fanatur.Marcellus. Me*
^
dullam cerui 6C adipem liquefacito, dC in lana apponito.Hippocrates de natura muliebri inter fub.
dititia medicamenta quae uterum emolliunt. Idem in libro de morbis muliebribus,medicamentutn
fubdititium purgatorium his uerbis defcribit,Medullam anferis aut cerui magnitudine fabae affufo
unguento rofaceo SC ladie muliebri terito.uelut pharmaeS teri folet, SC cum hoc os uteri illinito. Ex
iiitulina SC ceruina medulla pelfi coponuntur,uteros emoIlientes:K extrinfecus uteris medicamens
ta imponuntur,quat ex medulla praeparantur, uim habentia emolliendi. Accipitur autem no folimi
uera medulla ex oflribus,ucrS etiam exfpina dorfij&c.Galenus de limpIicib.ii.y.ApudRafinidcni
legimus,fed pro medulla perperam legitur cerebrum, «itio interpretis ut credo. Cerebra(medulla,
Rafis)cerui,prodeft: contra dolorem coxarum SC laterumiSC in reftituenda fra(3ura,quam etiam mi
tigat, Albertus SC Rafis. Albertus inftiper addit ualere contra pulfum cordis, quod non probo, lo,
Agricola menfibus euocandis peflirm ex medulla ceruina comendattHuius medullj, inquit, dracli.
mas duas aut tres mulierculae ratione habita,intiolue findone munda.Sf fi libet de filo appende, Cu.
randum eft tamen ut reliqua fatis refpondeant,corporis uideiicet praepara tio.Sil habitus conftitutio,
«i(Sus,&; astas: nec itamultum poftea fequettir menfium eruptio. Hoc tiouum experimentS uocat,
cuius admirandae facultatis, inquit, non reddidit nos, certiores feriptorum quifpiam. Atqui Hippo,
crates, ut fuperius recitaui, ex medulla anferis aut cerui medicamentum uteri purgatorium (hoc eft
quod mefes alios^ eius humores etiocet ) ex anferis aut cerui medulla parare docet,quo os uteri il-

linatur, Cochlrgc uiiluam auerfam corrigunt cum medulla ceruina, ita ut Oni cochleae denarij pon
dus addatur SC cyperi. ^
Cerui pingue (adeps, feuum) quomodo odoramentis imbui debeat,co«
piofe in Taurino docui ex DiofeoridetSC quomodo fimpheiter curandum fit, in Hircino ex eodem, yi
Ceruino adipe peruntSos ferpentes fugiunt, DiofeoridesSf Plinius : ut fupra cap. j. retuli. Aetius
in pharmaco quodam contra podagram pro ceruina medulla tantundem adipis ceruini intjci polfe
monet. Cerui adeps nullo medicamentorum mollientium eft inferior, Galenus de comp.fecimd.
gen. Seuum cerui calefacit SC lenit,Rafis. Medulla SC pingue ceruorum dura carcinomata moh
liunt imporita,Symeon Sethi. Capillis nigrandis infedfio optima ex hirundinum ftercore paratur,
Ht in earum hiftoria recitabiturtoportet autem fcuo ceruino faciem prius perungere,ne quid exnie.
dicameto diftillans eam commacuIet,MarcelIus. Seui ceruini ufum ad lentigines faciei, paulo poli
in remedfjs ex cornu aperiam, Abfyrtus aduerfus tufflm equorum ex frigida caufa remedia prat-
fcribcns,poft purgationem SC fuffttum,in uino dulci liquare iubet adipem ccruinu aut ouillum cum
cera,&: lingua apprehenfa infundere. Picem praecoquam, fiue quam uifeofam uocant,a: rubricam (i
Scythicyn,quam alij pifTafphaltum tiocant.cum feui certum remifti cyatho uno,8^1aiSis bubuli itel
otiilli pari mcnfura,fi quis iam periclitanti phthifico in potu uel in
cibo cotidie dederit, mire ei fub,
uenict,
 DeCcruo. G. Lib.I. 58I
llciiiet, Marcellus. Cum equi fanguinem per urinam reddunt, Anatolius lomentum ttiirgatum coa
<!?um,a; adipem ceruinum,uino pauco mifceri,&: triduo per os infundi iubet, Sepum
ceruinu cotr(
buiium fimul cum oftrea tefta minuta commifce,& fadu quafi malagma pernionibus
impone, mir^
fanat, Sextus. V ceruinum adipem recentem ac uiridem fubdito Hippocrates de
teris exulceratis
,
morbis muIieb.Et alibi in eodem libro,Mulieri ut uterus purgetur, allium(inquit)Se nitriS
rubrum,
ficum, paribus portionibus meile ammixto fubdenda dato. Et ubi amouerit,cerui
adipem appo-
nat in uino liqucfatffum. Idem in libro de natura muliebri inter fubdititia medicamenta
qua utcrit
cmolliunt,Medullam cerui (mqHit)8e adipem liquefacito , in lana apponito. & ^ Viiluas pila
ccruino fuffiri prodcft,Plinius. Cotra aborfum,Ex pilis ceruinis fufFumigabis,8emulier fan.abitur,
IO Sextus. ^ Igni facro illinuntur ramenta pellis ceruinte defedfa pumice, ex aceto trita, Plinius. In
pelle ceruina amuleta multa adalliganda magi pr:ecipiunt,ut paflim apud
Plinium legimusiqutc fin
gula fi percenfeam,uanus SC loquax fim. Morfus a ferpente ulmomox liget
locum cum corio cer..
ui,deinde imponat theriacam , &
eandem bibat, Sic. Petrus Aponenfis. Ad inuoluntarium urinK
exitum in liratis remedium, Alterci fuccum aut femen in afinino ladie maceratum corio
cerui inclu
dito Sd dextro femori appedito,miraberis,Galenus Euporiflon Adtierfus comitiales mor=
j.157.
bos,IVIagis placet draconis cauda in pelle dorcadis alligata ceruinis neruis,Plin,
11.cap.47.in antidoto Philagrij aduerfus podagram reliquis medicamentis adijeiuntur
lib.
^ Apud Aetitim
, offitim
ccruinorum aut bubulorum ex uris recentium dC ut probe conteri queant uftorum drachma
I
quin,
quaginta. Qitanqua etia fine olfibus eandem antidotS parari admonet. Oflium
fubllantia (inquit)
ao facultatemhabetconfumendiacreficcandi,adeoutetiam folaaffidue &: opportune exhibita, inue,
teratum articularem morbum curet: Vt uero ne quid ex humoribus reficcetur ac lapidefcat,incura,
bilc^autatgremedicabile reddatur, temporepraeferuationis eam minimemifcebimus.fedpofteail
ita uidebiturteonfumit enim 8C reficcat humores in ipfis articulorum iuntSuris
relidfos. Offa cer,
uina ufta recipiuntur in antidotum luliani ad calculum Sd comitiales, dee. apud Aetitim. Patellam
ceruinam,hoc eft, genuinum, fi tecti habeas,non furguntingtiinatSe qtra ante furrexerunt, eadem
taclfa rcdetint,Sext.Ad uentris profluuiCi,Ceruorumoffa conttifa uenui illinito,
GaIe.Eupo,i,46.
Cornus ceruini apud medicos frequens SC uaritis ufus eft:Dextrum Plinius dC Solinus prsfe.
f
runt, Ariiloteles finifirii.ut fupra dixi cap.i. Mucrones etiam efficaciores uidetur,utpote folidiores.
Qua: abieda in fyluis reperiunt , fere euanida SC nimis Icuia funt , medicamentis inutilia. Vius ha=
j5 bentSf cruda dC ufta.utinfequentibus apparebit.Cerui cornu contuftimCutRuellius uertiuGitece
eft HSa^sr.id eft in frtifta uel affulas fe(Sum,ut Marcellus;) crudo fidiili, luto circumlito SC in furnum
,

inditojurittir donec albefcauid cadmip modo eloftim, ulceribus oculorum 8C defluxionibus falu tare
cft,Diofcorid.Stint qui non faris urant,quo modo nigrum fit. dC aftringe(ius,ut mihi guftanti uifum
eft. Frigidum eft Seficcum ceruinum cornu, SymeonSethiMirettirautem aliquis cum huiutmodi
fit quomodo obftrti(flionibusmedeatur,quod idem Symeonferibitt Nam 8e fpleni obftrucflo
utile
ipftim faciunt, Si morbo regio,qui fete obftrudroiecinorefit. An quia ut cinis ufta omnia, nifi Ia. K
ticntur,cmpyrcuma quodda & relitfl as tii ignis tenues aliquot calidas^ partes libi retinecabltitum
uero tjfdem priuatur,nec aliud amplius quam liceat di emplafticum eftf Cornibus cerui Sdeaprte
tiftis,8((fiopus cft)lotis,utimurad dentium candorem,gingiuas mollitie fluidas,dyfenteria,fluxioi
4« nes in oculos, quia tergent fine rofione: tamen nec dolorem leniunt,nec coquunt quia frigida ficca,
,

Syluius citans Galeni lib. ii.de fimplic.&l quartum de Compof.phar.fec.locos. Cornu cerui uftu 5C
lotum multiprofpodiouendunt,Brafauola. Exteneris £e recens enaris certiorum cornibus ciba-
rium quoddadiuites fibi paranttPoflidentenim (inquit Blondus) maximas Se preriofiffimas dotes
in aconitum : V
idetur autem aconiti nomine abuti pro quauis uenena ta herba, ut multi per impe*
ritiam folent. Cornu ccruino ufto ferpentes fugari cap.y.docui.Cornu ceruinum uftum ^ex aceto
tritum illinito ad ferpentium morfustaut calami radices , &
cicer dC baccas cuprclTi Se cornu cerui,
combufta omnia triia^ in unum mifceto,8e ex aceto ac porro propinato, Galen. Euporifion j. 14.),
Ceruus dextrum cornu terra obruit contra rubetaru uenena neceffarium , Plinius. Cor cum pelle
8i cornu cerui combure, 8e oleo uulneri inunge, Galenus Euporiftonj. 184. Ceruinn cornu habet

jo uimomnes humores ficcandi,8e ideo eo in collyrijs ocularibus utuntur, Sextus. Equi fpumaillita
per dies quadraginta,priufquam primu nafcantur pili,reftinguntur ; item cornus ceruini decodfot
Melius firccentiafintcornua,Plinius. Orpheus iniibro de lapidibus, cornu cerui cum oleo trt.
fi'

tumcapitiilIinatur,caluoctiam pilos producere promittit: Verfus eius hi funt,

Ai« To; Afcrnlur xjtcaTJ Ei {Uy tAcuw
Ai 'Acu -nop wdscsrt.
Ad fluentes capillos fcobem de cornu ceruinopermifee cum femine myrti nigrae , adiedfo btityro
o!eocp,8( capiti rafodenfillimeobline, etiam ex infirmitate fluentes capillos efficaciter continebis,
M.ircelliis, Ad porriginem cornu ceruini cinis e uino prodeft, ut^ no tsdia animalium capillis in^»

crcfcant,PIinius,Cornu ceruini ramenta acerrimo aceto incoquito, ufq} dum tertia pars remaneat,
M ex eo impetigines illinito,Galenus Euporifton 5.178. Combuftum cum aceto tritum impetigines
mirifice fanat, Sextus. De ufu cornu ceruini ad elephantiafin dicam mox in elephante inter remedia
exebore. Vlcera ctetera(pr9terquaminribijscrunbus^)cornus ceruini cinere, uelmeduHa cerui
j 82 De Quadrupedibus
explentur SiTpurgantur, Plinius. Puftulis cornus ceruini cinis ex aqua illinitur, Idem. Maculas in
facie abolet taurinum feuum uitulinumue fel.cuni femine cunilaE,ac cinere e cornu ceruino,fi cani,
cula exoriente comburatur, Plinius. Ad lentigines de facie tollendas, Lenticulam cum fcobe tenui
de cornu cei umo, feuum ceruinum pariter diuide, coque 8C tcreiattp inde faciem uel ante horam
balncfuel etiam in balneo frequenter inlinito,ita ut quafi pro pane molli utaris, efficaeiflimum me.
dicamen experieris,fed lenticulas maior pars iit,cornus 8C feui jqualis menfura,Marcellus. Cornu
ceruino combullo in Sole faciem line, 8C deterfa fubinde renoua,&l hoc in ortu Solis facies, mire tol-
Iit lentigines de faciCjSextns, Articulorum frafluris cinis feminum pecudis peculiariter medenir,

efficacius citm cera ; Idem medicamentum fit ex maxilUs (pecudis intelligo ,id eftouis) fimul uftis
&
cornu^ ceruino cera mollita rofaceo, Plinius. Combullum ad drachmas tres, aditiSa fptima ar. u
gentiduarum drachmarum, Si ceroto macerato mixtam, intertrigines dolentes mire fanat, Sexms.
Ceruini cornus fcobes limatae, SC ex uino potui datae (Plinius illinendum ex uino fentire uidetur ut
caam adporriginem.iit paulo fuperius cita ut) pedunculos in capite lendes^ nafei non finunt, Mar
cellus. Cornus cer.cinis illitus fronti (SC temporibus) ex aceto uel rofaceo (aut ex uino,Plin.)capi
(is dolores fedat,pimius,Marcellus 8( Galenus Buporifton i. 91. Ad capitis dolorem. Cornu ccr.
tii in cinerem reda<ffum,exinde drachmam c6 uini cyatho, Si aquae cyathis duobus da bibat, Sextus.

Comitialem morbum deprehendit caprini cornus, (lel ceruini ufti nidor,PlinlHs.Et alibi,Cotnibus Q
ue dextris fiue finiftris accenfis,odorecominalcs morbi deprehenduntur. V
(Irina h*c nidore ui.
(ium aperit ac detegit, (i cui ineft morbus comitiaIis,Solinus, Sunt Si alia quaedam gi auiter odora
ta,quaefuff!iu argu unt epilepticos Si concidere compellunt , ut bitumen, gagates lapis, cornu capri. 10
num caprini^ iocineris affati odor, ipfum^ iccur comeflum,utfcribit Aetius libro 6.cap ij. AduI
torum cornuum Si in ramos diffufortim maxima dos eft in morbum comitialem, Blondus. Simt qirf
aridum hoc medicamentum comitialibus commendent, quod mifeetur ex uifei querni uncia una:
mucronum dC cornibus cerui drachmis duabus. Si cordis lupini drachma una, quibus addunrfco,
fcem tritam de occipitio cranei humani , CJui poft aegrimdines aliquas, ut lethargum aut peftilensm
in obliuionemdecidcrunqeos maxime iuuat hiera Ruffi; Si poft purgationem hierat,fcohcm dentit
elephantis circiter drachmam unam e mulfa potam non parum iutlate creditur, Si cornu ceruinum
Cmilitcr, Aetius, Aduerfus fcrophulas gutturis , quidam certunum cornu tritum, cum fpongijs m
quibus lapides reperiuntur aequali meniura, ex uino aut aqua quotidie mane a ieiunis bibi iubeiit:
(ic aboleri , fi adhuc increfcannfin iam conftiterinqnon augeri. Cerui cornu liflum.Si cadmipnio
J«
&
do dotum, ulceribus oculorum defl uxionibus falutare eft, Diofeorides. Mifcuerunt ipfum u,
ftum elotum^ nonnulli collyrfjs dcffccamibus oculorum fluxiones: eft enim omniii talium uit exic.
catoria, Galenus Si Sextus. Ceruini cornus rinere frabricias oculorum inungScmucronesautem
Ipios efflcaciores putant,Plinius.Adpolypum,Cornucer. uftum Si fandaracliam naribus inflato,
Galenus Euporifton 1.16. Cerui cornu uftum dotum®
infritffum dentes expurgat. Crudum in
,

aceto feruefa<Sum,(i eo gingiu;ecolluantur,maxillarum a dentitione dolorem adimit.Diofcor.Gr*"

ce legitur,5TOfiij«j« y>i«f laVoj.Gomphij oentes molares funtut gomphiafis illorum dutaxat denritio.
rem,fignificei;S(fi Marcdloin annotarionibus fuis id non placeat, omnium fimpliciter dentium e.
miflionem hoc remedio faciliorem fieri exiftimati:CJuoniamalij authoresinremedijsexccrnucer.
gomphiafeos non meminerint. Si dentes tantum mobiles confirmari. Si gingitias flaccidas compe. 4«
icere fcripferint. Addit infuper nouam dTe hanc uocem. Si nefeirefe an iterum in toto Diofeoridis
opere reperta turtAd htec in Grpeorum Lexicisyo(<ifioartid|/ exponi ait iidlrTai/,^ eft,ftupo
rem dcntium.RudIius cuius interpretationem fuperius retuli,nulIagomphiorum,id eft, molarium
mentionefada, fimpliciter maxiliariumadctitionedolore haccollutione adimi frribit. Et quaquam
gomphiafis ita molarium emiffione fonare uidetur, ut odontiafis dentium fimpliciter, tamen ipfa re.
«nedij facultas eiufmodi eft, ut ncij molarium neq? aliorum dentium produdioni conueniat,utqu*
gingiuasaftringercmdurarecp pofflt.quamobrein tifus eius eft, cum dentes confirmare mobiles, SC
gingiuas laxas coriftringerclibueni; cum illf molliri leniri'^ opushabeant.Aetiuslibroquarto,cap.
9.dedenticionefcribens,nullumciufdemautfimilisfaculratis remedium prteferibit, fcd ea tantUm
qua laxare pollintgingiuas, ut funt leporis agniite cerebrum, melmodicedecodum,8f apudAegi. 1*

netam gallinaceus adeps. Sed netj ad dentium ftuporem , hoc aut fimile remedium ab alio authore
pofituminuenioiquanquam remedia aduerfus huncaffedum plari^ putant non certa qualitate ul,
la,iedcxtotaJtibftantia agere. (ijiiamobrem ucl^|i?>/«a'|iJ|:,,utHelychius exponit, (apud
V arinumSft^amertem no n reperias) accipio u evjjTj3$fji[uyg(/}iy^uy : hoc eft dentium con.
fradionem,uel contritionem^ quatfcihcet uel idu uelcafufit. HocnonanimaduertiiTe Marcellum
V ergilium ualde miror,cum e medio hofum uerbor um didionem citatierit: fic enim ha

debet autem uox ad prxcedcntia lingula referri. eft confradio)Sui

V
das 8C arinus,nec aliud addunt ; ego iJSnui/ addendum conijeio : aut legendum <ri:j,«ABir|i{j:nani
j«Vif»tctiam xAa/io-st 5C exponunt. Apud Suidam Ed Varinum dentes anteriores nonro i»
de uocantur: melius Gaza apud A rifiotclem maxillares id eft molares interpretatur. Viden
,
«>r autem illi gomphi) didi,quod pluribus quafigomphis,ideft, cuneis
leuclauls, radicibus nempe
 DcCcmo.G. Lib.L 3^83*
. firis enim Grfri dentiii loculamenta uocant, quanquSPolIux
in prafcpia fiia(fic
lib.i.alitet accine,
re uideamr)infigantiir. V
etus Diofeoridis interpres apud Serapione prO gomphiafi
(impliciter den
tium dolori exponit. Qiiod ad medicamenti naturam.uiileid mihi uidetur tum ad
demes (impliciter
dolcntesjtum etiam mobiles K
laxos, (iuefimpliciter.iiue externam ob caufam uiolentam’,ut
iflu SC
cafumtad dentitionem uerd fiue aliorum liue molarium dentium, non tantum inutile,
fed etiam no»
xium. Monent enim medici non aftringendam c(regingiuam,ne calloiior reddita nafeituros
dentes
impediat. CJiiod cum ita fe habeat, Hermolaum,Marcellum, dC Ruellium, Diofeoridis
interpretes
pariter omnes errafle fatebimur. Galenus lib.^.deCompolttione medicamentorum
fecundG locos
medicamenta aliquot mylica defcribit,hoc eft ad molarium dolores. Sed fatis hacin re
prolixus iam
lofui. Dentes mobiles confirmat ceruinicornuscinis,dolores^eorummitigat,(iueinfricentur,(iue
colluantur: Qiiidam efficaciorem ad omnes eofdem ufus crudi cornus farinam
arbitrantdr. Dentia
fricia utrocp modo fiunt,Plin. Cinis cornus cer.dentes dealbat,^
dolores tollit, Galenus Eup.i.ia*
Certii cornu inoxygarodccoquito,fepe9eoos abluito. Ibidem l.•)8.
Quodtterdairumpfitnomcn
de dente fricando Ceruino ex cornu cinis eft , Serenus, Cornibus cerui &
capra uftis maxime
utunturiUt K
nos fape ufifumus.tum ad candorem dentium, tumadeontrahendas
molliric fluidas
gingiuas.Catterum ceruinu maxime commendatur ab qui talia fcribunt,GaIen.lib. ii.de fimplic
ijs
Cerui cornu ramentumC/iV»(x*,id eft fcobem Iimafa(ftam)aduft5.8i: cum uino tritu.deinde
circumii
Uim.uacillantes dentes confirmat, (icut SC bouis talus idem pofle traditur,
Galenus ad Pifonem SC
Aegineta. Cornu cer. combuftu dentes quimouenturconfirmaqfieo pro
dentifricio quis utatur
io Sextus. Cornu cer. decotftucum aceto, fi eo colluatur os,fedat dolorem dentium,
SC conlblidat mn»
giuas,Rafisa(Albcrtus.Exptiluerceiusdentifriciumfitexpurgandisdcntibus,Iidem. Cornticer.
comhuftum, tritum cum aceto.dentibus adpofitu prodeft.Marcel. Sunt qui etiam modum
mifecni
di prafcribant,huiufmodi,ut aceti fint tincfe tres cornu cerui ufti drachmadua:,inde
, collui os iu=
bent. Ramenta cornus certiini ucl fcobem eius lima faeflani cum uino uetere
ad tertias coque SC
inde adfidueoselue;mireproderitroborandis dentibus, Marcel. Ad dentes mobiles &: dolentes’ &:
gingiuarum tumorem,remedium ficiCornus cer. combufii uncias duas.folij fcrupulum unum,
falis
Ammoniad tantundem.piperis grana nouem.iris Illyrica: fcrupulos noucm:ex his pulucre tenuiifi
mum facies, &: eo dentes cotidie perfricabis-.fi mobiles erunt SC dolebunt, facile cadent:&: fi (tnc do»
lore Italidi funt,confirmabuntur,8( candidiores SC odoratiores erunfmelius autem
proficient, fi iti
50 iunduris aut radicibus aut cauaturis eoru.de hoc ipfo dentifricio aliquid refederit, Marcel,
Cornuu
ceruinorum uftoru in olla cineris -gf.unum: (hac nota fextarium fignificare foleufed uidetur nometi
ponderis hic requiri,non menfiirsc:)maftiches Chfe denarios odfo.falis Ammoniad fcmunciam di ;

iigenterhxc tritainunum concorporantur, &: perfricandis dentibus adhibentur,Marcel, Ceruini'

cornus exufti cinis in potione datus empyicis ud hacmoptoicis medetur , Mare, Symeon Sethi pul»
tnonem ufu cornus ceruini laedi feribit. Cornus cer. cinis elotus excreantibus fanguinem prodeft,
Diofcor.Marcellus interpres addit,cum trag.acathslachryma duorum cochleariu menfura.nuod in
Graico textu non hoc in loco,fed mox in remedio ad dolorem tiefic* fubijdtitrtfed nihil periculi iiiW
deo etiamfi ad utrumcpaffedum tragacantha adijeiatur. Vftum fidlotu dyfenteriam,&fanciuinis
excreationem, praeterea cceliacos afFedtis fanat; 8d aurigini utile effe dIcunuPorrd duo exhiberi co-
4« chicaria ad omnia ifia prtecipiunt.Galenus. Sanguinem expuentes cericornus cinis fanat,Plinius.
Ad uomitum nimium reprimendum fulphuris uiui pufilla , 8C ramenti de cornu cerui tantundem,
inoiio forbiii nitum SC pcrmixUim bibi utile eft, Marcel. Stomachi rheiimatifmos cornus ceruini
cinis reficit, Plinius. Regio morbo cornus ceruini cinis proddfe dicitur, Plinius. Galenus ut pauld
ante retuli, uftiim SC lotum aduerfus hunc aftedum laudari fci ipfit. Cineris cornu cerui drachma
cum uini cyatho uno SC aqua: duobus, propina ad morbum regium, miraberis bona effedum.Sext.
Rafis contra hunc morbum circiter trium aureorum pondere bibi iubet. Lienem fedat ceruini cor
nus cinis in aceto, Plin. Cornu cer.combuftum ex oxymellc detur potui SC fplenem (iccat,8d do»
,

loremtollit.Sexr. Galenus in libro de Theriaca ad Pifonem cap.ii.cum fcripfilfeifcrobem (yiV»j!a)

cornus ccr.uftam SC illitam dentes firmare labates, addic Sia- OTi> M ^ £005 [5®, amiifi
5“ Ji laAia®- sCrofiUf©',,®:! lar oJt/fxtAix©' wTidiix ma,
SK5 iftt(/.Hoc eft, Idem efficere talum bouis aiunt, Edu^
cit autem SC lumbricum rotunda cum meile potus, SC cum oxymelitc lienem minuit, SC uitiligincm
albam illitusidenicp mediocriter V
encrcus elf, (ad V
enerem excita t.lCJuae omnia non ad cerui cors
nti.fcd ad talum bouis ab eoreferri apparet, quoniam SC mafctilino gcne>
re ponuntur, Sed cum altj authores eafdcm uires decornu cer.prKdicent, aut talum btibulu SC cora
nuccr.tjfdeuiribus pollere dicemus,auti!tt7Kjjio(ilh'»,/8CK^5c,/)Ma:snij/ genere neutro Icgemus.tit ad
cornu cerui tantum referatur. Supra certe inter remedia ex boue.Rafin etiam SfHaly Arabicos feri»
ptores, tali bubuliuim aduerfus lumbricos, uitiliginem albam, SC fplenem turgetem cx aceto mtilfo,-
deniepVenerem excitandi citauimus.CJttamobrem prteftitertt nihil in Galeni Icflione mutafle, fed
eafdem utricp in plcriftp facultates eife putare, ctfi uim V
eneris ciendx ceruino cornu attribui mil»
quam hatTtenus legerim. Cinis lotus, binisq, ligulisccoclilearijsJepotuSjdyfemcricisSfcoeliacis pro»
dcft,Diofcorid, fii "Galeniis ut fuperiiis citaui.lifdem cinerem huius cornus tribus digitis captum ii\
584 De Qi^drupcdibus
potione VftumKpotum adpondus triumaureor3&femis(aj
aquat utile efle Plinius annotauit.
pondus unci^ dC duorum aureorum, Albertus:)reftringit fluxum fanguinis qui eft fine putredine;
& tialet contra ulcera inteftinorum & fluxum uentris antiquum, Rafis 5C Albertus, Ad dylentc*
ricos, cochlearum integrarum uftarum uncia una, cornu cerui ufti uncia dua,um'antur fucco piatu
taginistfaba magnitudine datur febre carentibus cum uino,cum aqua uero febricitatibus.Galenus!
Euporifton 1. ii. Cornu ceruinum mollius uftum cum galla pari portione in potum dato ad uen,
1

tris profluum, Ibidem i.46. Cineris huius drachma ex uini cyatho

dC aqua duobus cpota,fluxum
(infcriptio habequentris foIutionem)omnem cohibet, 8f dolorem fedat, Sextus, Ceruini cornus de
ipfis radicibus qua capiti hareqfcobes lima tenuiffimus fa(fius,a; ad
drachma menfuram cum ttini
auftericyathodatus,fiftetnimiosuentrisfltiorcs,fiueltriduoiugiter bibatur, Marcellus, f Cornus «
ceruini teneri Cinis cochleis Africanis cS tefta fua tufis mixtus in uini potione, colo magnopere pro*
deft,Plinius,Hoc idem medicamentum apud Marcellum Empiricu quamuis prolixe expofitum,
,

adfcribam tamen, promiffi magnitudine addu(flus,prafertim cum cochlea etia admifceantur, utdu
plici nomine animalium hiftoriadigna uideatunremittemus autem ledorem huc a cochlea, Adcoli
doIoremCinquitMarcellUs cap,i4)faciuntqUidem mirifice quae fuperiuspofitafunqfedcatera me-
dicamenta in alijs uitijs doIoreleuaUt in prafenoa.hoc uerd quod didfurus fum fupra hominis fpem
conditionem^ eft.Ideo primo tempore ne fidem quidem habet, poftea a nullo fatis digne laudari po
tefttnam SC in prafentia dolorem tolIit,& in futurum remediaqne eum unquam, repetat, Raro enim
quis iterum,uel ad fUramS rertid, hoc accepto medicamento uexatus efi.-quamobrem fi quando re:
petierit iterum dolor, danda erunt per triduum flt tunc potiones, eodem modo quo prima data fuit, u
Interdum uerd SttertiOin dolore eodtsngenerepotlones dabuntur, quod rard quidem accidequt
poft primam potionem dolor redeattfed fi admonente caufa iterum attp itera data fuerit, in futurum
quotj ita remedi abit,ut ne fulpicio quide ulla huic Uitio relitlquaturrfi quando tamen repetierit hoc
malum, frigus ex multitudine cibi procedit, grauftatem^ qttandam St torporem eius loci, id eft coli,
fed fine ullo dolore fennendum inferqplaneut tumintelliganqquanto maidcaruerint , qui illa mo*
leftia liberantur. Hoc medicamento primu muliercula qujdam eX Aphrica ueniens multosRoma
remediautupofteanos per magnam curam compofitione eius accepta, id eft pretio dato ei quod de-
fiderauerat qui uenditabaqaliquot non humiles nem ignotos fanaUimtis, quorum nomina fuperua
Clium cftrefcrre. Conftatautem medicamentum exhis rebus ; CerUi cornua fumuntur dum tenera
funtjSf quafi in tabulas uel partes breues 8f tenues diuifa in olla fitSili componuntur, operculo^ ;o
iuperpoflto, Sf argilla undiij circundata,fornace aut furno uratur, donec in cinere candidiflimum
redigantur, atij ita trita in uafe uitreo mundo reponuntur. Cum dolorem coli habebit aliquis, apte
diem abftinebitur quam ponirus eft medicamentum ab omni cibo , at^ ita poftei a die digeftus attp
ieiunus accipiet ex hoc puluere cornuum exuftorum cochlearia tria cumulata,fatis ampla, quibus
mifceri debentpiperis albigrana noiiem trita , & myrrhae exiguum, quod odorem tantSmodoprac.
ftare poflit.Hscc in unu commixta in mortario diligeter agitantur ac teruntur deinde cochlea uera
:

Aphricana,id eft inde allata,fumitur,quam maculofiflrma,Stuiua fi fieri poteft.in alio mortario cum
fua tefta cotunditur,atij ita teritur donec nullum ueftigium aut afpritudo appareat teftularSipoftea
uini Falerni non faccari cy athus adijeitur : 8C nihilominus rurfus teritur .magis enim tunc appare*
bunt afprtmdinesjfi quas refederint, quibus leuatis (forte proleuigatis) iteru adpeiuntur duo cyathi 4?
eiufdem uini,atcj ita cum priore compofitione bene admifeentur , poftea transfunduntur quatfunt
in mortario in calicem nouu ; qui calix fuper aliud uas ponitur ad carbones, 8C adfidue mouctur co*
cleario liquor,ne quid fubfidaqaut peruratur. Vbi bene incaluerit, adijeiuntur in eundem calicem,
de his qiite fupra feripta funt coclearia tria : 8C rurfus permouetur unitierfa permixtio. Cum autem
calore fufficienti temperata erit potio,dabitur epotanda uerfiis orientem : ftatim dolor fine dubita:
tione celTabicfed ut penitus aboleatur,dari potionem fimillter oportebit per inicquens biduumrfed
quibus hoc remedium dabitur, cibum in prandio tantummodo , aut de tempore in coena exiguum
capient,quo facili conficianqne crudi eam fumanupoftea uero in confuetudinem uitftus fui remit*
tenrtir. Oportebit autem remediatos non intemperanter in futurum uinu biberettametfi enim acoli
dolore tuti ftierint,mctuere nihilominus debent , ne alia parte corporis atque adficiantur ob intem. J*
perantiam,ob quam utitp colo fuerant ante uexatfiHacfienus Marcellus. Actius etia Iib.9. cap. jj.
inter colicorum pharmaca medicamentum hoc deferibit ex Afclepiade his uerbis : Cornu cerui re.
cens enati adhuc pilofi, tenerrimi^ ac ufti , cochlearia maioris modi tria piperis albigrana noucm,
,
myrrhat exiguum ad commendandum odorem.Contereomnia,eis^ cochlearum terreftriS magna*
rum una cum teftis fuis,quantum uifum fuerit adijce:omnia^ Cmiil trita, 8«^ uino Falerno mari mi-
xto trium cyathoru menfura permixta,& ad mites prunas in uafe fidili calefada ac fedtilo nequii
,
in fundo refideat,agitata,pra:be bibenda,ita ut nihil reliqui maneat : atep id maxime tempore accef.
fionis &ieiuno adhuc mgro fiat Deinde uerd cibum qui facile conficitur pra!be,at(p hoc ex ordine
.

ad dies tres exhibe. His uerd qui cochleas fumere non poflunt, reliqua prtebe ficca cum uino. f Ai
lumbricos ucntris,Cornu cerui ramenta ex uino uetere potui dato a balneo, Galenus Euporiftein;. ii
1S8. Cornucer.&ebur mixta aliqui propinant, ut exigantur lumbrici. Tinearum genera pellit
ceruini cornus cinis potus, Plinius. Ceruini cor.cobufti cinis tritus ex aqua potus, tineas potenter
expellit/
 c eruo. Lib.I. 585
“

*StpclIit,MarcclIus. Cornus cer.Iimari lima lignaria fcobis quantum qliafuor ticj qiiincR cochlearia
fini, exaqua in qua dccod-us fuerit ipfe fcobes potus ad cyathos tres , mirifice facit aduerfum Ium.
hricos, Marcellus, Combuftum datu inuino uel aqua calida,lumbricos necat &
eijcit.Sext. Vftum
ponim cum modico meile expellit ucrmes,Albertus,Rafls. Suntqui admifceantcretam.femen fan»
flum,uiiellumairum,Sf cum melleplacentamfiuepaftillum conficiant, unde modicum exhibent
tam pueris quam adultis. Cornu cer.adflranguriasututur,SymeonSethi. Ad aquofum ramicem*
Acetum potui dato.Sf cerui cornu uftum ad cataplafmatis modum imponito, Galenus Eupori%irt
J.iyg. Nonnulli remedijs quae adfanguinit miflumdantur.cornucerilinu admifeent, Vflum po.
ttim^ pondere trium aureorum 8C Cernis contra dolorem ueiicac prodeft,Ralis dC Albertus, Eodem
jD modo potum humiditates ex uteris manantes cohibet, lidem. Mulier profluuio laborans uftum SC
molliffime tritum cum uino bibat,fanabitur,Sextus. AdmuliebreprofluuiS,Cornucer.uftumpo.
tui datOjGalenus Euporifton 1,7;. MulierG purgationes adiuuat cornus cer. cinis potustitem uul.
uas laborantes,illitu quoij,Plinius:in cuius uerbis adiuuare purgationes mulicrum,menfes promd
iiere &
ciere interpretor quanquam abundantes etiam menfes uelpituitofas potius fluxiones
: , (ut
paulo ante ditSum eft)fifterepoteft. Mulier floffocatur a uulua, quod nequilTimum uitium Grxee
icteis» OTi^dicitur,puluere ex ceruino cornu per triduB cum uino bibanfl febricitat,in aqua
calida*
miraberis effetftu, Sextus, Ferunt etiam quod fi a difficulter pariente fuperferatur, iuuamento efle
ut Gyraldus uertit ex Symeone Sethitciiius Grpea uerba no integra mihi uidentur,nempc hpc.twj-l
ait 7« 0?i/j-2h9(/c-(i mtmar. nihil aut precedit aut fequitur, quod ad
5 participis fcemf
nintim referri poflittego aut fimile quid potius legerim,iit fenfus fit, facilius parere mu
lierem quae adalligatu uel appenfum geftet cornu ceruinu, qualis fuperftitio circa alia quotj multa
eft,pracipueuero aetitcnlapidem, Cerui cornu SC oliuas nondu habentes oleum, fimul triw mixta
fuffito , Hippoc. in libro de natura muliebri ad nefeio quos uteri affeAismo fatis enim exprimitur,-

f Cerebrum cerui apud Albertu 5C interpretem Ralis falfd pro medulla fcribiiur, ut fupra mo«
nui. ^De bczaharlapide,qui dicitur lachrymacertii, AndretcBellunenfis uerba retuli fupra ca.
pile tertio.Belzahard, inquitlo. Agricola, eft antidotum contra iienenu epotum efficaciflimum SC
prorfiis diuinum.Siquidem probatilfimus medicus Auenzoar libro primo teftatur fehoc uno mc«
dicatum efle quendam qui perniciofiflimum uenenS fumpferat , quod cum biliofum cflret,protinus
uniuerfo corpori auriginem induxerat.Dofis erat belzahardi trium granorum hordei pondus cum
I» iincijs quincp aquae cucurbita:,qu£c nimiam ueneni caliditatem refrenaret, Ceterum huius medica,

menti origo huiufmodi eft;Ceruus poftquam cum ferpentibus congreflus eas deuorauit fiti corre,,

ptus,pra:fertim in regionibus Orientem uerfiis,ubi praegrandes reperiri confiat : mox ftagnum aut
flumen aliquod quaerit in quod fefe immergat:(iuxta illud regtj propheta, Sicut ceruus deflderat ad
fontes aquarum, ita anima mea defideratadie,8fc,) Inde tamc natura itadocente,uelutTantalus in
medijsfitiensflu(fiibus,non bibinnSftatimconcideretmortuusfiquidaquac deguftaret. Erumpunt
autem interim lachrymae ex oculis qua paulatim craflefcunt.coguntur, SC coagulantur , at<p in ca«
fianea magnitudinem excrefcunt,Quas,poftquam ex aquis euafit ceruus,deciduas homines obfer
uant,8i colligunt. Hoc illud eft belzahard, tantaapud eos qui poflident aftimationis , ut cuiuis ue.
neno uel mediS unguem offendant. Hac ille. De eodem Fecdinandi Ponzetti cardinalis uerba hec
40 fum: Experientia cognitus eft ad omnia uenenorum genera pollens lapis quem uocant Kemne feu
bezar,colore citri fplendens,odore uinimatus exlachrymis certiorum. Infirmi enimatateflumert
qiioddam ingrediuntur in Oriente, ftant in eo immerfi ufip ad caput, donec emittant lachrymas*
qua frigiditate aqua SC aeris coagulata,uertuntur in lapidem magnitudine auellanatqui exeunti,
bus a flumine decidit. Huius triti,ut dodi omnes teftanlur,fl pondus duodecim granorum hordei fu
matur, expellitur omne iienenS SC uirus per fudorem. Centorum lachryma colleda, corefis ptilfil
laborantibus auxilio funt,Phyfiologus author obfcurus. V
enenS Hebrji aut finitime lingua prp.
nomina uocant ’'“iW zehari, baal autem dominStunde lapidem iftiim didum contjcio quafj
ter alia

dominum ueneni. cuius etymologiaratione merito pro peculiari cuiufuis ueneni tjntidoio ufurpa-
tur. Hunc lapidem aliqui begaar uocant.uidc plura in Pandeclis Syhiatici.
-J’ Pulmo ceruinus clauos & rimas calli^ uitia fanat, fimiliter ut fimum fuis recens illitu, ac tmio
die folutum,PIin. Pulmo ceruinus impofitus SC fape renouatus ex calciameto lafos pedes fine do-
lore perfanaefed leporinus pulmo impofitus multo efficacius curat, Marcel, Apud Plinium quidem
ftatim a ccruini pulmonis mentione remedium ad calceamentorS anritus fubijcitur, unde forfan de>
ceptus eft HarcclIus.Qudd autem ceruino pulmoni apud Plinium nihil cum attritibus calceamen-»
toru fit, inde confiat, quia Plinius hoc obferuaqut morbos SC aflfediones prius, remedia pofterius nO
minet, qs quidem in locis,ubi remedia fecundum affcdionu genera partitur , ne qua polTit oriri con*
fufio.Hjcde Pliniana ledionetnam quod ad naturam rcmedij,hoc eftipfum cerui pulmonem, an ad
alterum affedu magis conueniat,an teque ad utrunq!, experturis indicandum relinquotquanquam
inter tam multa SC obuia remedia horum uitioru,neminem cerui pulmone opus habere puto. Tuf-
fim fanat pulmo ceruinus cu gula fua arefadus in fumo.dcin tufus eX meile quotidiano ecligmateS
Efflcacior eft ad id fubulo ceruorS gcneris,P!in. Et alibi , Sunt qui cerui pulmonem phthifico pro«
fuiflefcripferint, maxime fubulonis,ficcatum in fumo , tritum^ in uino, Certii pulmones cum ftii*
K
 ,

58<^ De Quadrupedibus
gurgulionibus uirgulis tcnfos,in fumo donec arefcant fufpede , 3C ex his aliquid contufum fritumfe
dilfgentcr adiedfomeIIe,ecIigmatis modo phrhifico dato, quem fanari citiiTime uoles, Marcellus. Ad
phthifim non perfedlam finandam. Pulmo cerui calamo extradfus arefadlus cotcratur;6C cochlea
ria eius tria ex mellis cyathis tribus exhibeantur , deinde paucis diebus interpofitis Iterum propines
iur,Galenus Etiporifton 1.17 . Pulmonis cerui in olla fiAli exuili cinis datus multis adfufpitinnj
iicl dyfpnceam profuit, Marcellus.
Tradunt ceruas.cum fenferint fe grauidas, lapillum deuorare.quem in excrementis repertum,
aut in uulua(nam & ibi inuenitur)cullodire partus adalligatum tlntieniuntur &
oflicula in corde 8C

in uulua perquam utilia graitidis parturientibus^, Plinius. Lapis quiin uulua aut in uentriculo
cerui inucnitur.phyladferium eftprpgnanti,&.' perficit ut partum perferat, eocp ratio colligit uelocif.
fimum clTe illud animal, nec tamen aborfum facere. Simili ratione oflicula (nueniuntur in corde cet
tii.aut in uulua cius, quae idem praflant, Sextus. Vt mulier non concipiat , Eadem ofla in brachio

fufpenfa efficiunt ne mulier concipiat, Idem. Os a corde cerui humanum cor totius fubftantiat fimi,
litudine roborate Atfluarius cum Arabibus confentitifed ab aliorum animalium maiorg corde po.
tius fucrint,quac tSmulta proferunt pharmacopolaE,quam a corde cerui. An ucrd cartilaginofa hate
fubftantia magis prteflarc id queat, quam cordis aut arteriarum corpuSjipfi uiderlnt,Syluius. Vcne<
tijs bubulum aut uacdnum quoddam os uenditur,quod uere os ell, etiam ingeri pretio , pro oflede

corde cerui. Ego duo corda cerui aperur.unum ftatim a cerui morte, in quo nenius quidam aut catti
Jago neruca apparuit, non admodum dura in crucis modumtalterum interfetfh' ante fex dies, cuius
,

neruea cartilago mtiitodurior erat, &:tenfa, tali ferefigura.qualiVenetijs os decordeceruiucditur,

*
bubulum illud inquam ueluaccinum. Illius nerui ilis apud ucteres nonmemoratur,mtnus^inro.
borado corde ualere arbitror, Anton.Brafauola. In corde ceruifinquit Platearius) reperitur quod,
dam os parte flniftra,ubi quaedam concauitas eft.in quam fplen refpirat,8f excrementa emittii,(per
iiaporcs fcilicet,) qua: illic ob flccitatem fuam in ofleam uertantur rubftantiam, Eft autem hoc os de
fanguine cordis, fubrufum,8f melancholicum expellendi fumum uimhabef.Datur etiam contra car
diacam (fic uocatpiilfum fcu tremorem cordis) fyncopen, haemorrhoides, Hscille. Os cordis
cerui tritum potui da mulieri fterili,& uidebis gloriam Dei,Galenus Euporiflon j, 174. Cor fine 06
fe eft omnium quae nos nouerimus, praeterquam equi dC generis boum cuiufdam, Arifloteles, Ne-
gligenda eft illorum ofeitantia qiii in cordis affetftibus magno fupercilio os cordis cerui , nefeio qui,
bus gemmis auro mixtum,propinant:quum interim cerno non aliudos,quam uitulo aut caniaut „
™
fui infit,cartilagineac nimirum magnae arteriae 8C uenae arterialis radices. Etofficulum illud quod e
ccruorum cordibus exemptum pharmacopolarum officinae mihi hatftenus ementitae funt, aliud ni.
hil efle cenfco,quam gradtus agni hyoidis offis oflictilum, quod continuum eff, QC A. iimilltnium;ni*
fi quod dextrum crus etiam tranfuerfim ffniftrum decuflatim fecat , dC alterum crus altero breuius

fit. quod etiam oiiina lingua quoties menfae apponetur , luce clarius edocebit, Hxc And, Vefalius.

Eff apiid nos quidam rei ucnatoriac peritus , qui mihi alTirmauit os in corde cerui non alio tempore
inueniri quam eo quod inter duos ditiae Virginis dies feftos intercedit, hoc eft amedio circiter Augii
fio u fqj ad idus Septembris. Cor cum pelle SC cornu cerui combure, SC ex oleo uulnus inunge, Ga
knus Euporiflon 5. 184. ^Hinnuli coagulum laudariflimum eft, Ariftotcles.Nicander leporis co,
agulum contra uenenata laiidauit, quo loco Nicoon antiquifllmus medidnte author,primum in co
agulis honorem hinnulo tribuit, fecundum lepori, tertium uerd agno (hoedo, ut citat Hermolaus in
Plm(um:)Diofcorides leporino primumin coagulorum cenfu ordine dedit, Marcellus Verg, Hoc
quidem in Diofeoride mireris, quod primum hinnuli (rs^fS) coagulum nominet, 8C rurfuspaulo
poft cerui, qua de re fupra alicubi dixi. Pares auteuires habere feribie leporino coagula hotdi , agni,
hinnuli, dorcadis,platyccrotis,dorci, cerui, SCc. Coagulum hinnuli, leporis.hoedilaudatumtprad.
puum tamen dafypodis,8fc. Plinius, Contra morfus (ferpentium) praecipuum remedium ex coa,
gulo iniiliiniitcroocdfi.Plinius h'b.8. Etrurfus libro 18, Summis remedijs praefertur inulicoagu
Ium in matris utjjrro exedi, ut indicauimus. Adnerfusuenena mirificum eff hinnuli coagulum, oc,
ctli in matris utero, Solinus. Albertus non coagulum fed abortiimm (id eft foetum imperfedSlper,

peram legit. Coagulum cerui ex aceto potum ab idu (ferpentium iuuat; ) &
fi omnino tradatiim
p
fit,co die non ferit ferpens, Plinius. V bibendum datur morils a cane rabido Damocrates a<
tiliter
,

pudGalcniimlihroi.de antidotis. Contra potum cicutae &: fungorum efum prodcft,Haly. Coa-
gulum ccr.ftue leporinum.ftue hoedinum,tn potione folutum bibitur utiliter ab empyicis uel hamo
ptoids.MarcclIus. Coagulum cerui ex aceto fanguinem liftit, Plinius. Dcglutitum fanguinces
intimis profluentem facile ftringit; idem facit SC coag. leporis, Marcellus. Leporis aut hinnuli roa,

guium ex uino potum,nec non immiftirm cum oryzx cremore coeliacos SC dyfcntericos iuuat,Galc
nus Euporiflon 1. 15. Inteftinorum uitfis magnopere prodeft coagulum ceruoriim dccodum cum
1

lente hcta^,a tqj ita in cibo fiimptum , Plinius. Hinnuli coagulum priuatim triduo a purgationi*
,

bus admotum 'partus fpem intercipit. Diofeorides. ^Ventres ceruorum iiidcmoxin Tefiibus-
,
flTeftesceruiinuctcrati.uelgenltalemaris.falutariterdanturinuino, Item uentres qui centipellio* <»
nes uocantur.aduerfiis ferpentium morfus, Plinius, Genitale cerui tritum (Acgineta flecari prius
iubetjtum teri,addit^ mifecri temedijs,qua: ad uiperarum morfus componatur) Sf tn uino potum)
 DeCcruo. G.H. Lib. 1. jS7
a uipcra demoi fis auxiIiatur,Diofcorid,Deficcatum 8f lima in fcobem redaflum , cum uino potuni
morfibus inperaEfuccurrit,SymeonScihi, Naturae cerui ficcatae fi drachma unam in
coi rafae for
bitione oui potaueris,omnis morfus ferpetis apud te innocuus SC idem potus uiperaru morfus
fiet,

cfflcaciflime curat, Sextus. Rafis etiam Albertus uirgam cerui contra ferpentes tyri ; id eli uipe:=
ras, auxiliari fcribunt, Ceruini tcfticuli ficci aliquam partem potato, concobitum excitat, ut fit cum
lioluptate Veneris, Scxt. ini(fs mscs JixaJSfuSssTt&s crummxii afiioJ®f'jHefychius Varinus. Mu=
lieri candidaape(5 orehyaenaccaro,J5fpiIifeptem, 8fgenitalecerui,fiilligenturdorcadispelIe,collo
fufpenfa continere partus promittunt(magi,)Plinius. Si quis cerui genitale uftum &C tritu cum uu
no illinat teftibus dC pudendo animalis admiilartj , uehemennus ipfum reddet ad coitS, Xenophon
eodem opere ex Qiiintilijs refertur his ucrbisrQudd fi tauri
10 in Geoponicis Graecis 19. y, Idem alibi in
ad coitus torpefcant, genitale ceruinum urens &conterens, S^lacuigans uino, pudenda tauri atcp
tefiiculos ungitotconfeftim^ uel ad infaniam ul^ pruriet in Venerem; Quod quidem haud in tau»
ris duntaxat,fed etiam in animalibus caeteris,in ipfo^ hominum genere fimiliter poiTit ufu itenire.

Soluit autem pruritum illum exorbitantem , oleum inunflu. In Graecis quidem pro genitali primo
loco legitur,fecundo %ii/,quac licet cauda proprie fignificent, hic tamen pro genitali fiue pu»
dendo maris accipiuntur, ut GrKci etiamgrammatici exponunt in Lexicis.Sic Horatius quotp cau
dam pro uirga uirilis membrfiut Acron interpretatur,aCccpit,Serm. 1, ubi fcribit, Quinetiam^illud
Accidit,ut quida teftes caudam^ falacem Demeteret ferro. Virga arida pota ualet cotra difficuU
tatem mingendi aut colicam.-bibitur aute aqua foIUm in qua abluta fuerit,Raiis 8C Albertus. ^fHy,
10 dropicis auxiliatur fimi ceruini,maxime fubulonis,cinis cochleariorum trium in mulfi hemina, Ari
fiotelcs. Vrina cerui fplenis dolore fanat.'uentriculo Si inteftinis inflatis prodeii auribus inftillata ;

medetur earum ulceribus,Haly. ^Ceruae ftatim a partu exedunt inuolucrum,ut didium eft ; nec
fieri poteft ut id accipiastprius enim quam in terram demittant, ipfat arripiunt uis in eo medica eile :

creditur, Ariftoteles.

f Extrema pars cauda; cerui uenenum continet ,

quod potum uehementem inducit angufiiani
(inftomacho Si inteftinis,Bertrucius,)fyncopen,8C mortem. Curadi ratio eft,uomitu excitato cum
butyro.oleo fefamino,Sf anethotpoft uomitum exhibere oportetinedicamentum ex auellanis Si pi.
fiacijs cu lycio mixtis, Auicenna canone quarto. Fer dinandus Poiteettus fcribit humorem adiifium

in caudam cerui tranfmitti,ne inficiatur reliquum corpus ; Sumptum in cibo hoc uenenS triftitiam
jo Si mozrorem inducere, K
reliqua ut fupra:hoc addit,antidotum eiTe oculum cerui, uel eiufdem uel
alterius. IVIatthsEoIus uenenum illud uiridis aut flaui coloris efle fcribit, (unde uerifimile eft non a=
liam quam fellis eam efle fubftantiSiceruis quidem Achainis cognomine fel contineri in cauda cre»
dituneft autem illud colore quidem fimile felli,non teque
tamen ut fel humid«,fed lieni iimilc parte
interiore, Ariftot.luenenum plane fetiiflimumtquod in cibo potuue fumptum, intolerabilem corpo
ris angufiiam,fyncopen,Sd alia fymptomataadferaqqufnapellus excitare folet: Auxilia eflre,fi poft

uomitum ex butyri potu dimidius triti fmaragdi fcrupulus cum uino bibatur, piftacia S( auellaiiae
edantur: poftea uero corpus uniuerfum perfricetur ctim oleo e femine citri, Si theriacatdrachmte
dtis propinentur. Eadem fcribit etiani Petrus Aponenfisi
H,
40 Cerutis didlus eft, quod m id eft.cofnua gerat, Feftus, Cerui, quod magna cornua ges
rant,mutatag.inc.ut in multis,quafi geruli, Varro delingua Latiria. Eax^e-JAtBceinfoemininoge
nere etiam de mare dici fupra docui in B . Ai| monx to» aiOTs,i^ra©', arinus, ^ V
I}®" uel a celeritate Si leuitate nomen habettnam iMifiis leuis eft: Vel fic uocatur quafi 'ttei?©', Jji tIj
“
uiK8|j(aut fi libet tAei/)<(S« rea oifas.» is •nSi tAeirac cBs i'if as,« is mSi tAsj,(nimirum

quod circa lacus aquas libenter uerfetur) V arinus Si Etymologus. EAtaf ii ah ifica/ray Sif ac,

TSTS ii ^ildiyUrsy, Etymologus in Ari©' : V quod ipfe ceruus cornu ad faxum attrito
el

nidorem excitet,quolfcrpentes e cauernis pellit. Elaphis Grsce nomen eft, haud a celeritate, quod
putant quidam,fed ferpentis tratSiOne forptione^ ducftum.Plutarchus in libello Vtra animaliS,&(c.
EAnfO-jnejoc.Hefychius. apudCretenfes,Varinus, Wf«;x 4 c,tA*ijfot, (malimtA«?Mi
Ae'f«H5 c,ceruus
50 ideftccrui,)Hefychius SC Varinus. B(^'x(©', ceruus Laconice, Hefychius Si
Ba'®/, ceruus, lidem.
Varinus, Ft)^erc,tAitif©',A(iie«c, lidem. SiSJsyor, cerui, Hefychius &
Varinus. T«)tir«c,Iepus Sf cer.
uus,lidem. p7&4c,timidi,lepores,dorcadcs,cerui,hinnuli, Hefychius Si arinus. V
ceruus , uel
txycm vayvx-Jl c/ljioiifaFac/lsC" tA!t^»(;,Scholia in Homerum)is itP
hinnulus;afMiC,tA*lcf4if>
celeritate, Varinus ; Vide fupra in Dorcade, id eft Caprea. pjo|, sAetrj» Suidas SC Varinus.
Non placet quod apud Varinum Iegitur,P50K(r5 Z^iy u iyotoy ; eft enim procas accufatiuiis plu»

ralis.Hoc animal nomen dedit Proconnefo infulae, quam aliqui Elaphonnefum uocant. Philetas ait
procas quafi fyncopenjappellari ceruas qua; primum pariunt, arinus. Cuius uer.= V
ba Caelius peruertit 7. ly.ita feribens , Apud Philetam obferuatum Graecis eft
,
primigenios cer uos
dici procas.-cum Varinus exprefle habeat ms tAicifsc ms -TigS-ay mjims ,
id eft ceruas ipfas cum pri.
mum pariunt, fic appellari; &: licet etiam ipfihinnuli recens nati ftc uocari poffint,ut fupra diximus;
falfum eft tamen Philetam ita uocare. Plura de uoce prox in Caprea dixi. Pof Wf, (nomen a procas
per metathcfin fadlum,) ceruas uel celeres» Helychius, f 'njxtf,# <lhpatJ'»>y liixy.iym <fi xfxxky tAtt^s»
K X
588 De Quadrupedibus
Hcfychiiis Variniis. Aojxiiii/,nomenlod,n(cenius, Siiidas, KvSkh, cermis, Hcfychuis Varu &
nus. Cenii appellatione forte intellig/t Ariftotcles etiam capreas , K
damas, capras fylueftres,
Aiig.Niphus. « KicpxtJiu V
arinus.Bf 5*<ilt/,ceruum,Idem SC Hcfychitis, Brundii
fiam,B^yvT«ffiff(t,urbs admare AdriaticLim,ficdidla tiel a Brento Herculis filio itiel quod multis pota
tibiis uno in ore fitis opportuna fit, quibus cerui caput quodammodo refert. V
ocant autem MelTa.
pijcerumum caput brention, ut Seleucus Tcribit in fecundo gloffarum. Brunduiium
Strabo lib, 6.)Meirapiorum lingua cerui caput dicitur : Sic enim eft ciuitas cum portu capiti cerui.
&
no per(imilis,cum cornua, caput lingua habere uideatur,Onomafticon, Hinc forfan 6C Bret.
totia didfa infula maris Adriatici cum Brettio fluuiOjquamElaphulTam Graeci uocant, aliqui Bret.
tanidem,apudStephanum,quanquamaiOceaniinfulaEBritannic:e,Gr3ecisBrettanide3dicuntur, n
Sed de Brettiainfula,qus hodie^ Brattia dicitur , tiide Hermolaum in Plinium x6, Elaphites in,
fula prope Lesbum, Plinius 5, 51. Non placet quod Hermolaus Barbarus feribit bredon poetas cer=
uum aut caput cerui nominare,cum Meirapiortim non poetarum id uocabulu fit, qui brendon uel
brention potius quam bredon proferunt,licet Varinus etiam bredon habeat' Non ftatim aute quic,
quid non uulgd ufitatum eft,poeticum fuerit. A«i/i«t,sAo:$©' nfeioes, Hefychius SC arinusniiden. V
tur autem intelligere ceruum marem,quinondum adultus iit. Gylliusin hilforia camelopardalis,
dorcalidas ceruos non redle interpreta tur , ego capreolos uerterim. Aufeac , id eft coagulum cer.
V
uinum,&: genitum bubali, etus expofitio in Auicennam. Aufeac alanerb, id eft coagula cerui.
num,Syluaticus.-apud quem fequentia etiam barbara nomina reperi : Anfeagidi, coagulum cerui.
numt(And.Bellunenfis apud Auicennam anfhaacoagulum exponit, )Auteros,ceruus;Belachim, lo
ceruus.Meloffia,mcdullaceruina. f Hinnulum uulgd uocant Sfferibunt ceruum adhuc tenerS,
quod nomen author quidam obfctirus ab hinniendo deducit. Eruditi quidam aliter fcribuntjfedua
rian t, Inulos per fimplex n; K fine flatu pro cer uinis pullis retSius proferri Hermolaus puiatthinnos
autem SC hinnulos per duplex n. 8f cum afpiratione, ex aftna conceptos equi coitu , fed utiij fi fint
mares, ut Plinius adiecitiquanquam Nonius etiam hinnas uocaqSfc.Hermolaus in Diofeoridis ea.
put de ceruino cornu. Idem ex Hermolao Ctelius exfcripfit. Cerui inultim fiue inuleum, nebrdn
Si cemada Graeci uocant; quanquam cernas nondum progreditur in pafcua,Hermolaus.
fjoj,Hefychius;eadem uox apud V arinum oxytona legitur. Ego tiix ullam ditSionem reperiri puto,
in qua tam multiplex feribendi ratio Ct apud Latinos pariter at^ Graecos,
winW5 7ii>(f;x!/»((ti/ia,VarinusSil Hefychius, Hnj £zt, 5 5vi(o/nca«,bos annicula, HnO-jitAaz, ri» , He, ;•
fychius. De uocibus irr®', j,iw@-, mj fupra dixi in Hinno ftatim poft Afinum,
^z,id eft foetus cerui,Pollux, Polyaenus in Epigrammate etiam dorcadis foetum nfjoi/ appeUat, Ma.
rius Grapaldus nefeio unde motus rtfjop damam interpretatur. Dorcas proprie caprea eft,ut fupra
docui; Graeci tamen grammatici etiam hinnulum, »>flt?ia'^s)^'ra(t«,intcrpretantur,utEtymologus,
V
EA«;(eii'«s,vtf{()s,Hefychius SC arinus, Nxclici,nSfiii,<ii rtci &«^«,Ildem, Cerui primigeni) proces df
cuntur apud Philetam, (quod fupra reprehendi:) grandiores paulo iam dici cemades tialent perfe.
;

<Sa demum aetate ceruhNifi eos item qui achaeinae nuncupentur , aut Ipathinae quaedam aetatis elfc
,

difcriminaconiedletaliquistiiel etiamgeneru exmagnitudine, uel cornibus interftitia, Graecifeho,

liaftae in ijs fatagunt egregieifed ita, ut nec fibi admodum fatisfaciant, Caelius, dfofijtfliap, rsffifp, Hc=

fychius, oivSxlJis, ,
idem, Nifjis yxhtiluis, Homerus CDdyftcae 4, Cxiius Rhodiginus 4*
cerui catulum pro hinnulo dixit, Niffotrtwii it^{o5>its,id eft cerui Sd capreae, ut ego interpretor in Ni.
candriTheriacis, Ripis, hinnulus partius SC inipelunca adhuc iacehstriffiisautemmaior.it^iiS
fiuf (ip ; De hac uoce SC iimilibus,ut sippis, xtitrpx!, xiApecs :SCde cemadum genere Libyco, plura

docui in Caprea, iM»s idem quod riSp iit,id eft hinnulus cerui, apud Homerumeunde ellophonosdi
(fta Diana a caede ceruoru,utpoteuenationis dea,Varinus.EM«,leuis,ceIer,nuper natus,(tanquam

epitheton cerui:)itemmutus,humidtis,marinus,(tanquam epitheton pifcium,quod mihi ellops po

tius quam ellos proferendum uidetur;) item bonus, (i!ka7roi>,«yxSlw) glaucus, charopus, Dodonaeus,
(eft enim Hella,Iguis templum in Dodone ; Ettoi yr Asicfir» ksU ti ie^ss) Hefychius SC Vari,
nus,EM5)7i«p (per m magnum uel parttum in penultima)Phccnices uirginemuocabant, Varinusiea»
dem quod ad aetatem in elli ,-id eft hinuli nomine ratio eft, SC imi dicuntur pafleres Khin, P
nuli.fcsiiii KAMcaK(,id eft a faliendo,Etymologus 8( Varinus, Apud Helychifi ellopides legitur, cum

iotainpenultima,hisuerbis;EaAomct?KEdicftio apudCratinu, fatftai^a c^iAAzs (melius cumfpirituic.

nui , & acuto in ultima;) SC communiter didlos hinnulos,uel pairercs,ucl pullos ferpentis figniScat,
KatTiSiccaAttSaa.Sed uideripoftit etiam i^oVas quali aiAAoaats dici,id eft 7wj(t^zs
,
quod hinnulo maxime
conueniret.EJ\iis,ccruus,formadiminutiuaabelaphos.'«o^tAaTOSo5!se7j<iif«
(corrupta-haec indentur,) Kmtityi vrriKiasp tMdp,w7i ti!) sAaifiip, Homerus OdylT, T,
^Epitheta cerui 6( ceruaeteonueniuntenim eadem utrim fexui pr^ter cornigerum. Fixerit
aeripedem cernam licet, Vergilius P.Aeneid. Agilis. A!atus,Ouidius 1, Metam, id eft uelodtcr cur-
rens, Alipedes cerui, Lucretius lib, 6. Annofus, Celeres, Stat, lib,6,Theb, Celeripcs.Cornigcri,
Lucret.lib.j. Atitfurgentem in cornua ceruij,Verg. Aencid. 10. Cornigera, ut habet Textor,fine <•
authoris nomine, led falfo; ut Grxei etiam poetie plericp «i^oiwap, id eft cornutam ceruam falfdco*
gnominauerunt,ut fupra oftendi cap.i, Ctetaca id eft Cretenfis , Seneca in Hippolyto ubi Gram-
,
matici
 De Ccruo. H. Lik 1. jgp
hiahci Cretam ceruis abundare mentiantur. Errantes, Vergilius Aen.^, Formidantes OuidiuS
15. Metam. Fugax, Ouid.j.Trift.KVerg.^.Georg. Fugitiuus, Imbellcs,Verg.Gcorg.5.
LeueSj
in Bucol. Ante leues ergo pafcentur in atihere cerui, id eft auiB more ante cerui uolabunt, Seruius,
Pauens. Pauidi formidine ceruiiOuidius ^.Faft, Quadrupes. Syluicultrixccrua.CatullusEpig.
^8. Territa. Timidi,Seneca in Hippol. Trepidus. Vagus. Veloces, Verg.y.Aen. Velocipes.
Vetus. Viuax, Verg. Aegl.7. Volucer. Volucripes, f tAitifiiii ,
‘Homerus lliad.
V
SC rcdfe in mafculino genereimas etlim tantn cornutus eft, arinus, Hefychius, Etymologiis : Ideni
exponit itiyxM Kiffxm spifVTK. Similiter xijsisLu ceruum,alii cornutu fimpliciter,alij magnis
cornibus praeditum. K^iss tefle ici uidetur de ceruo mareinam fozmina falfd appellatur.
10 apud Homerum ceruum adultum('r4 Aao(/ 3 interpretantur:red k^xcs poeticum cft,«<9*ir
commune, V arinus. i^xifui/ xxil/sxs /M x SnAsic;o A x^fUi siiiiaifof oj ©-j» S lills

VTUTl ItgltKAiltC «ASC, VatinUS CX PolluCC. Neti tiljM XXVTn,

t/lxtj iA«$iB(i xut Ei«i^'iM(/j(«iy«Aai7n>j/, aMAoTO'nii/, XTwyoi/, e^ifsAsf/, TruTWtismijoj/;
iriixxflwoyyOppianus. Ex i^uo etiam fequentia decerpii,ti|m ipfius cerui tum cornuum & pedum ,

eius epitheta: 6^ixsiuyx^^xaiy,‘mf,vJlxu/lxfs\),xuii^lji^'v®'. A^xmiri xixcmTnSixy,

t-v^n/lleeiixd^xui/,
^asrofi&'©'Ai«'^aja7r»./tiwi(/. Aii<J2j£w4. Ti7jomofiBwi,HaecexOppiano.ldemdeiorcis,fiuedorcis,ide(i
capreis, KxxeiPoislAa^cio (f'ittx5, ptvoi/ uBi vuTot STOrcwoAsf/. E«Af£t(/fcA(rcft!|/ (alias
iSnAiiti/ paroxytonum,)apud Euripidem, WTOiisSji.^aAios.eK v
•^x JixX^sii nga itqfxsifiijA&u -n
V 'Tixli&Sm. iljsi TC mjfs t « si Hiuvaii «Ais.iisa iJnAntji^ WtuAss. i(su •my Atonmy Ojastc,

10 )t» 5 itAiai(/»rej«B(/TS 7fsieifii(^oifsOTMi/T4Jti,CapildSyneliumCyrenatum,Suid.)Varinus. Bx^ixy,mixL

As(/, K£«tis. BxAioy, myti, i?wf;iy, m^iy HefyChius; (Sh^May 6xf,!iss (nwilixKtxsts nyi iJass. nyyn yc^
, ^
stiyxT (malim rrvyxi^) as cMy, Diftichon apud Siiidam. De balio cOlore etiam in equo
nonnihil dicemus. nxsxisiAx:fai(nx</i»yiimiu?&xc(l=xyim, Philippus inEpigramrtiate. Ai myivxirrifx
^tij,e(itA«ifM,InnominatusinEpigram. EA«^i©'iwitAs8«proi«'*A«it, Oppianus. EAic^S-^e^itAii/osi'
^vfriura, cerui ob fugam & nmiditatem epitheton, Euftathius Si V arinus; Pcixinsji My, Homerus.
Cerui in tedibus rufticis dicuntur,ubi lingula extrema bacilla furcillata, habent figuram literg
V.a fimilitudine cornuS cerui, Varro de lingua Lat. At^ humiles habitare cafas,& figere ceruos,
Verg. Aegl.i.ubi Seruius, Aut furcas(inquit3 quat figuntur ad cafat.fuftentationemjquadid-^ funt
cerui, ad fimilitudinem cornuum ccruinorum.aut,quod melius eft, figere ceruos, id eft uenari ia, &
jo citlari,intelligamus:ut magis ad uoluptatem eum quam ad laborem inuitare uideatiir. ceruo ad=" A
lediua funt ceruarius &' ceruinus apud Plinium. Ceruinus Si murinus color in equo notiflimi
, ,

funt,Thylefius,Gra:cisAa)ifH»(idicuntadieiSiue. E‘AKif 8 »j/,T>fl tA(eifas<!ji'«si(^*ft*s, VarinusiSuidaS

«{W! tantum habet. EAitiji5iis,id eft leuis,nomen eft dedueSum ab elapho , id eft ceruo , quod leuiffi=
mum Si imprimis agile animal eft, Etymologus. eah^joc ts ^iA«f 5 iTii:f«K7«,(uidetur addendum,
euy 6A«$s{«)>(9ii (rvyxtxi^xt. i tAitiJif is, Varinus, Aliqui cotra,ut fupra dixi,elaphon quali elaphron^

ideftleuem,uocatum exiftimant. PAidiyv fcAflt^gais,inOdyfrea, 9r^Eil.wiW« 7wr»|ta)S iAxefu^xi^x itg« etwTiis

TifsimStim aVf' ofvj^iiJiiSs, Varinusi ^ Nebrophonds ab hinnuloru catde didius , inter canes Adlaoi
nis ab Ouidio numeratur. nariSea xxy^luj Ji ak^h isvntrxy x^TmaxQc Aaig{wais,BabfiuS
citante Suida. Ntff*xis, gallinaceorum piilli mafculi, Hefychius &
Varinus. ihxifSy, fugere more
4^0 cerui, Lexicon fine authore. eakiJ^©' xi/tifjid
eft Ceruinus uif prbuerbio olim dicebatur formido.
,

lofus,8d fugat fidens magis tjuam uiribilsiHinc illud Achillis in impudentem Si timidS, xuuis 'Syyxr
tyiiy,xfxJlilu> lA’ tAil<f w»,Erafmus. De ceriti timiditate plura dixi fupra cap.4. EAis4fe©'iH/aj apiid Sui,
V
dam & Etymologum redie legitur apud arinS uerd deprauate Uiif mr©'. Trux fpiritus ille Phi,
,

lippi Centorum curfu prxpete lapliis abit; Alcaus in Epigrammate de Philippo Macedonum rei
ge uidfo,apud Plutarchii in uita Flamini). Martialis in carmine indigno quod memoretur, ceruum
pro fugitiuo puero dixit, ut feribit Crinitus lib.i^.Cap.S.Ceruos uerd apud antiquos uocari confue=
iiilfea celeritate fugitiuos, docet etiam Sext, Pompeius cuius uerba ex libro de uerbdrum fignifi,
,

talionibus i9Tubiecimus,etfi in peruulgatis codicibus fteutiquam comperiestSeruoru (inquit)

iftis

dies feftusuulgd exiftimatur Idus Auguft.quod eb die Seruius Tullius natus,ide?ncp Dians tedem
in Auentino dedicauerit, cuius tutelae funt cerui ; a quorum celeritate fugitiuos uocant ceruos. Sed
y
necilliid alienum uideri debet, quod inTerentiana fabula feriptum eft ab Ael. Donato quo enim

locoTerentius,quadrupedcm, inquit, conftringitoiQuadrupedes, inquit Donatus , ligaturx genus

incrmibusiauiitem quadrupedem pofuit pro ceruo Si fugitiuo, unde illud Vergilianum,Saucius
atquadrupes nota intra tedia refugit , HatSenus Crinitus|, ex quo etiam Caelius tranfcripfit iy.i4;
V ndc eft quod illorum qui Lycaeum in Arcadia ingrcdiantur,corpora umbras mittere negant t An
autem priuatur (ut qui obruaturlapidibus) qui Lycarum fpontein,
quiaiimbraecaufa eft Sol,Sole
autem elaphos,id efteeruus quicui^ ingrelTus eft, hanc ob caufam : Canthd.
grelTus fuerit, Vocatur
rion Arcas cum ad Elienfes Arcadunihcftesprbfugiiret,&: per Lycatim cum prieda tralJjlTet, bello'

,
finito in Spartam fugiuSpartani uerd,oracuIo ceruum efle reddendii iubente, Arcadibus cum red=

Bo didcrimt.Plutarchus in Graecanicis qUaeftione 58, Sic autem refert, tanquam Cantharion ceruus fit
etiam Lyctetim ingrelTi fic uocarentunmihi plus rationis habere uidetur,’
appella tus, ed qiiod prius
fi Cantharionem fic primo nominatum dicamOSjid^ merito, qui bis fugerit, transfuga primum ad
K j
 De Quadrupedibus
hoftcsjdeinde lii SparbmraCantharione iierd poftea catteros omnes Lycaeum ingrefibs/ Elaphos
placenta nomen habet ab claphebolijs facris m quibus fieri folebat ex fefamo dC farinx flore
farina pmfita,RuelO Caelius ex Athenaei lib, 14. Hermolaus a menfe(elaphebo!ion enim September
eft) in quo fiebafjdidfam ait. Erant autem elaphebolia facra eodem in menfc,ut nihil interfit, Ineptius
dC obfcLirius lo.Ruellius,hanc placentam ceruorum uenationibus dicatam feribit,
Ceruifea pirum a Cloatio interreliqua pirorum genera nominatur apud Macrobium libro
f j»
cap, 19, Linguam ceruinam Romani uocant filicem fceminam:Noftri hodie uulgo hemionitin Dio
qua pluribus dixi in Boue cap.j. inter remedia ad morbos boum» Eiaphine
fcoridis fic uocant, de
iieratrum nigrum, inter nomenclaturas Diofeoridi adiundas» Elaphion, ocimaflrum,lbidem:He3
fychius Varinus interpretantur conion^id eft cicutam. Ceruinum trifolium noftiiuocat 1»
herbam bicubitalem aut proceriorem,Iocis nafcentcm aquofis, odoratam, folias ternis, oblongis, ere*
natis, unibellapurpurea,&c. quam plen'^ pharmacopolae uulgo hadlenus eupatorium uocarunt
Ruellius hydropiper efle credidit.
Cerua, canis nomen apud Varronem. Tarando caput eftmaius ceruino, nec abiimiIe,Plin.
T V
arandus animal eft ceruo iimile, arinus dC Herychius.Euftathiiis facie (t TiPTipceaTruTi/sTCf/) cer«
uum reprxfentare feribit» Bubalos Africa gignit uituli ceruiuc quadam fimiIitudine,Pliniiis, Eft
in Hercynia fylua bos cerui figura, C»far lib. 6.be!liGa!l. Gyllius pro bos legit bifon,ut in bifontis hi
ftoria oftendi. Dc caprea fiue capreolo,& platycerote, quae ceruini generis quadrupedes funtjfupc
rius egi poft capras fy lueftres» In Sardinia eft ophion animal ceruo minus, &
pilo dema fimile , nec
alibi nafcens:id qiianquam Plinius intertjflc arbiiratiirj.muftmonem eflcconijcio,mufionem uulgo
uocan t,ut ftatim poft Ouis hiftoriam referemus. Ceruarius lupus,qui BC hodie apud Italos 8^ Gal
los nomen retinet, ex cerua dC lupo,auclupa 8^ ceruogenitum ac miftu animal exiflimatur^ dequo
poft Lupum priuatim dicam» Cer uaria ouis,quse pro cerua immolabatur, Feftus. De hippelapho,
id eft equiceruo,qui dC tragelaphus dicitur,m Hirco docui capitis odaui parte prima. Tragelaphum
Ge. Agricola Germanica noce mihi ignota br4 ft^blfQ interpretatur* Alberto alcen etiam equicer
uum appellare placuit.Illud quoc^ animal quod Septentrionalis tantum regio producit, rangiferum
uocan t aliqui, ceruino generi adicribendum uidetur. Ex amico quodam accepi uifum ftbi in aula ,

regis Galliae Francifci,equumpofteriore parte ccruum Elaphis nomeauis,quafi dicas ceruariam,

.

Oppiano in Ixeuticis,qudd pennas pelli ceruinat fimiles habeat , colore nimirum 6^ maculis » Ani*
mal peculiaris form^ gignunt aIpes,tA<jf<^o«e/feV -t» 5(«i<fl:,8^c»ut in Ibice dixi ex Strabone: uidetur enim
non aliud quam ibex eife. Ceruorum magnitudine aues apud Str uthiophagos reperiuqtur , alis
quam ftruthfocameli,in eorum tamen hiftoria nobis referendje. Ceriuim uolantcm Galli uulgo ap
pellantmaximum inter fcarabeos,8^ ramofis cornibus,quibus cerua refert,infignem. Bclluas quaf
dam ex boue ceruo^ compofitas Apollonius ultra Catadupa Nili procedens reperit , Philoftratus;
Vide mox in fcquenti parte b.
^ De Elaphuifa 8l Elaphite infulis fuperius dixi prima parte huius capitis.Eft 6^ Elaphonnefiis,
unaSporaduminfularucumurbeeiufdemnominiSjStephanus. Ccruaria, locus adTemplum Ve
neris, Galliar Aquitanica finis, inter Pyrenaei promontoria in finu falfo ad mediterraneum mare, me
minit eius Mela libro a. Thyatera, ©i/«/T«{'{t,urbs eft Lydi^,qus etiam Myforum ultima iiocabatur#
Myfi enim urbem condituri oraculum acceperuntdllic ut conderent, § «(/ 4«^
7jooX«^2f(fl:,{deft,ubiceruas fagitta faucius currere uideretur. inuento igitur ceruo, 8^ urbe condita,
nominarunt,,
Thvatera nominarunt
Thyatera tv Stdi/
ii ngu tAaqxJi/. Erafmus in proiierbio Myforum ultimus na

non meminit, fed Aeolidem ud Teuthraniam "fecundum alios,cxtrcmamMy-

uigatjhuius ciuitatis
fixpartem oraculo ftgnificatam fcribit.Refcrt autem oracula duo diucrfa ab eo quod nos ex Stepha
no recitauimus.Prouerbium etiaapudSuidam habetur in £^«^5: Melius autem effertur ^'•nyt^ce»
'7»f/(fcilicet 7®7rBf/)Mi/(rMj/vjAs(/, id eft, Ad ultimum Myfiaeuel Myforum locum natiigare, de rcfadii
difficili dc rjs qui dura quaepiam imperant. Namcum Erafmo proferas, Myforum ultimus nauigat,
fi

nihil ad hunc fenfum,ne(^ ad oracula. Simile illud Germanorum uidetur, Vbi piper prouenit,id eft
inremotifljima alftpia regione. Telephi hiftoriam in hoc prouerbio longe aliter narrat Suidas, quam
Erafmus, qui ex neicio quo authore uertendo,tum in alijs tum quod ^orflspro yov«s legit, deceptus ui
detur. Eiauia,EAccwoc apud Stephanum,caftellum Siciliae,nihil ad ceruum»
^ b. Orfei Indi monocerotem uenantur, capite ceruo fimiIem,PIin. Boues ceruorum corni-
V
bus praeditos Ludouicus artomannus ftbi uifos feribit in Zeyla urbe Aethiopise^principi illius lo-
ci dono datos; Vide paulo fuperius exPhiloftrato. Aix^o(,ueI ramicoriiuu ceruorum,H€fy-
chius & Varinusiforte quod oblique uel per tranfuerfum enafci foIeanuA^w^i^is enim eft tx 7I^cty(s

Cteftas in India nafei feribit feram nomine axin, hinnuli pelic,

Plinius. EAuifiouJi «sfayx^m , Hefychius 8^ Varinus. EA^epopAt-t?, medulla cerui, lidem:
Syluaticus titaftn barbaram iiocem pro cerui medulla interpretatur* Aethiopia leucrocutam gene-
rat, cruriEtis ceruinis,PIinius In ccj^uo ad uenationem dC curfum apto probantur lTOfK^AtAe^^^^^;v^c
xoiAflc O/ce ’7Wi'i/Hja£g 0 iC7t'at^ 07riJo^tiw’tAeciy«(nf/,Oppianus.
EAa^owoo^s equi dicuntur, qui fuffragiiium £4
articulo reeffa (procera potius dC aIta)o(ra continenutj peirimogreffu nitutiir,£^
ueefforem concutien
do fotigantjAblyrtus cap. 14» Equus habeat falces curuas 8C amplas tanquam ccruinas Ruffius.
1
,

^ Ceruos
 Dc Cerno. H. Lib. I. jpi
f Ctnios colore nigricantes in fyliia Hercynia, uel ut aliqui uocant,Martian3,quida reperiri aiunt;
a’caulamadi)ciuntparumidoneam,quoniameaolimconflagrauerit. xatunu
Nicander de cornu ccruino, cuius epitheta aliquot fuperius retuli. Cornuum ftipites
noftri uocant
(Tflngcit/quafi perticas rami cnafenturtquibus llipitem unum adnumerare folent cum
, e quibus
ra
morum cerui numeret proferunt, Circa meffis tempus.ut audio, cute cornibus obdudfa,uermicuU
quidam fubnafcuntur,qui cornus fuperficiem inaqualiter exedunt &f exafperant.Eo tempore
uer.
miculos fentiens cei uus SC pruriens,arboribus cornua affrica t,quod noftrates dicunt
firiicit. Inter
ceruicrancum cornua, utipfe obferuaui, oflicula iiue tubera odea gemina protuberant lauia
duos circiter digitos longa,ed breuiora quo certius nant maior eftihoru lingulis cornua lingula
adi
IO nafcuntur per iymphy fin quanda &
quaii articulatione. Subulonis cerui cornua uidi dodrantis cir/
citer longitudine.furcartj itero uulgo diiSiiem» ^nbletniqui trimus cft.duoru
SC amplius dodrantu.
Obferuaui etiam in confummati cerui cornibus mucrones fiue ramulos fupremos, qiii
bini alioqui
piatrunqi aut terni fpetfiantur.feptenos, &C eodem in loco fiipitis laritudinem fex
digitorumtinferius
autem erant & alij bini rami SC adminicula. Cornua abtjeiunt (noftri
tttttn uocant) Martio SC ci«
tiiis etia fi acris conftitutio calida SC ficca fuerit. Abijeiunt autem alias
pariter, alias unum poft altea
'

rum horis aliquot,duodecim interdum aut pluribus inierpofitis. biecfta in A uiuartjs quidmi apud
nos negligiab eis,nec humo obrui aut aliter curari, obferuatum efttQuin etiam in fyluis
fapenume.
roin aperto non occultata defolTane reperiuntur, ut quod hac dere ueteres tradiderunt
omnino for
fabulofum fit.
taflis

40 f c. Cerui glocitant &: onagri, Author Philoniete. Idem catulis glaildtare tribuit. Glocire uero
SC giocidare apud Columellam &
Feftum, proprium eft gallinarum quS ouis incubitura funt. Gra,
uiter^ rudentes Cadunt , V
ergiliUs in Georg. de ccruis. Xenophon ceruorum hinnulos
cli=
xit. i/yiis 0</la;!iOT,Oppianus de ceruo a ferpentibus
morfo. Bjo;.©', locus ubi cerui cxcrcmcta fua
V
reddunt, arinus SC Hefychiustfed auenam qiio^ SC fonum fignificat, odoremtatqui pro odore &
nonquouis,fed uirofo tantum,perB circumflexum in pcnultima feribitur.- ddinde forfitannomen
loco excrementorum cerui. 'f V
inceres curfu ceruum , SC grallatorem gradu Plautus citante
,
Fello. Cerui a celeritate epitheton , 8f
aMms
alia fuperius enumerata. Audio locum
quendam'
Franefordia non procul diftantem,itincre fbrfitan fcfquihorae.a ceruino faltu nomen habcre,in
quo
lapides duo eredli uifantur.intcrftitio pedum hominis mediocris fere fexagintattanto enim fpatio fa
lijffe illic ceruum, id^ etiam fiipraplauftrum oneratum, cum ucnatores inflarent.
j, Nolfriceruis
quos in uiuarijs alunqprxter fcenum quotidie auenam quoqi olTerunt. Libidinari incipiunt circa
calendas Septembris aut aliquando tardius quod hyemis etiam tardioris lignum elTe conijeitur.
,
,
Ccriia uterum gerit, ut uacca,feptimanis quadraginta,Sf fingulos itidem parit.
d. iras 'ism-nSHTims nSgoi j Homerus in timidos. Timididamtc,ccrui® fugaces.
Nunc inter^ canes , circum^ teda uagantur , V ergilius. Ceruo^ fugacior ibat Sudaiti treme,
bimdus equo Claudianus,
, TgtStt tTnrtf' wmn <Ax<^oivoi

iftjiatvt/^fHS.Sic.HomeruslIiados A. Megafthenes feri

bii in India ferpentes in tantam magnitudinem adolefrere,ui folidos hauriant ceruos tauros^.Plin.

f e. Mordent aurea quod lupata cerui, Martialis hb. i. enumerans animalia in fpedlaculo quo.

4« dam exhibita, 4[ Orpheus in libello dc lapidibus fponfum iubet cornu ceruinum gellare.-lic enim
perpetuam ci cum fponfa fu turam concordiam. Cerui cornu fuper Panos dei faceliu ponito, can«
delamcp defuper accendito, Si ne interdiu accenfam cibliuione demittito SC in tempore fandlti De.
,

mufarim inuocato,ac tollitotarmenta tua SC uitam cuflodient, Audior libri Parabilium Galeno ad.
fcriptiifunt autem hate uerba lib.j. cap, loo. Cerui pellis 5c’ pedes dextri fi infigantur portat, prohi.
bcntingrcITum cuiuslibet animalis uenenofi,Galenus Euporifton 1.145, Nec equi nec bouesmof
bo premuntur aliquo , fi illis cornu ceruinum appenderis , Abfyrtus.
41 Cerui proprium eft Ss(r,
idellcurrereticporis Pollux. EAit^sfpAsc, uenator, proprie qui ceruos iaculis fagittis figit;’ &
Siprouenatore.quem tmimyiy Grteci uocanqin genere ufurpatur per catachrefin,Suidas,Etymolo'
guSjVarinus.Eadem uoxin foeminintfgenere,DianaE epitheton eft. EAitcfs&Aiit.uenatio ceruorum,
ji Veloces SparK catulos,acrem^ MololFum, Pafce fero pingui, Sfc.montcs^ per altos Ingentem'
clamore premes adretia centum, Vergilius. Attj humiles habitare cafas. Si figere ceruos Idem;
,
hgere,id eft uenari SC iaculari quanquam per ceruos hic etiam bacilla furcillata intelligi polTunt,
:
ut fupra dixi cx Seriiio. Idem in Georgicis de pecoribus Scythiat fcribens.quae non
in ftabulis,fed
campis niuofishyememtranligant, decernis etiam fic canit. Conferto^ agmine cerui Torpent
mole noiia,&; fummis uix cornibus extant. Hos non immiflis canibus , non cafltbiis ullis, Pu«
nicexuc agitant pauidos formidine penna:; Sed friiftta oppofitum trudentes pedlore montem,
Comminus obtruncant ferrotgrauiter^ rudentes Caidunt, &
magno latti clamore reportant,
41 Venaticus ex quo tempore ceriiina pelle latrauitin aula, Militat in fyluis,Hora. epift.i, 4rLeo.
nids uel Mncfalci tetraftichon in ceruum uenabulooccifum.extat Anthologtj Grsci fedf, ly, lib. 6.

©»«7« crOU/gOJTseX, 7K iiifuTTOOi/ VaSJfcg «AA^ TTtTiWt

Erin alium fimiUterocdfumAmipatrihexaftichonibideni,
K
592 DeQi^clrupcdibus
Narandn^ovayrs tf^Saf/UvayisJ^rtSt
Ptus 0 ©taetj/feo) Axotun®^ w At AvHSfyaCt PhH^eKfoySona p^sgccT©-
Aiif/yx ift' »(9a ifix^'imy fcs s®gflt/pj«c yvrooTrttiy T.TmawySjf^^^ios^tt 9fixi «y^TtJ),

^ Nebris, «feit, pellis efl cerui uel hinniili:i/lf<t tAaif<ii/,Varinus 8C Pollux. Venaticus ex quo Teni
pore ceruina pellem latrauit in aulaiHoratius. Ktu. o-ki/t©- iiiteit/lfs sjs/oj/ ij^iVta.in Epigrammate

titSuidas citat. Kvkiimasiwjxy viy, Suidas ex Epigrammate. Nebridas&C

diphtheras Pollux 4.i8.c3Tragicoapparatu numerat:Et paulo poftjHjSrTwssiS/it.Kfais.Mj.B.&c.
Philoflratus etiam Satyrum defcribit nebride hUmeros amitflS. «seei?»!', hinnuli(ceruinam)pcllem
geftare,Etymologus.VtitUrhoc tierbo Demofthenespro Ctefiphorite, tanquamis quifacris initia,
batnebridem indutus fuerit, SJiniuandoseifdein pellibus cinxerit iSiTs^ nS^isi>]s-<^iy>tt‘nmxaj, „
ySTSj/Aoj^j/', Suidas &Varinus. Nebrides pelles funt damarum fiue ceruorum,quibnsitiOrgijs

Bacchi utebafitur,Grammatici quidam recentiores. Afperfae nebrides uario auroiStat.1. Achil, Eli
&nebritesgemmaLiberopatrifacra,anebf‘idumpelli 5 fimilitudine, Plinius lib.57.Huiusgemm*
meminit Orpheus in libro db lapidibus , etfi v/HetTii pro «feV»s perperam feribiiur , iyay idUm
jc^ E(«j(isl*{lego em^xhihS^syi^iKj^iiiry^XiSic, Suidas ex Epigrammate quodam
citat carmen, KiosurUit^j^vtit viSeiJC KiM-oiTiijid eft hedera ornatam, quod &C ipfa Bac,
cho facra fit, Camarita populi eX Indico bello redeUntOm Bacchum exceperunt , ‘ziyxmii^KSfa
</txs iSi sifcwi jl3aA5mt,Dionyflus Afer, Bacchus nuper nattis apUd eiinde,hSfX!xiaifmyxJiluj irmvn
atfi^Hyyy Atfribuituf aSthoc genus
pellis Baccho, utEuftathius interpres coijciq

ed quod homines ebrij uarij St inconliaiites fint.flcut etiam pelles illatuel propter diuerfUmin uuis n
coloremiuel denicp quod ebrietas infirmos St timidos reddat, quemadmodum St nebros fiueeetuus
animal imbelle St ad fugam natUm elt. Nebrida ferre dicitur eleganter, qui timidior eft St uinOlen.
tus.quia illam geftaret BacchUs,Calius. Habebit fane proUerbij ipeciem,ut fi quis homine aftutura
St fraudulentum, uulpinam geftare pellem dican ‘ysiHy<Hi(!^yiSyiiJ'xpSm xy Jim<nxiais,S</le^is:(sliyi
foms,«i/'«i(g«im*sAss,)t^!TOAi(. 6 A©'.iir«i(s«s!>c7«e»*'fe'!,VarinusinPi^(l'«Ass. Txs df
^^yvvxffi ^
mibiMi^iuAaatuilVsjfUjStc.Phurnutus.
ttgii AsuflsoRs daayymy

Verba hac
TXmi^y ^ wtKt,t5s Tn (forte »5 0)
AsrsixiAsfifl^jjuMt, id eft propter uarietatem
cljk
cwtx

coloris,forte accipi polTunt ed ejuod ebrij colorem itiutent. St eorum alij aliter colorati fiant ; aut dfi
cendum eft deeffe uocem sXifv^Sy , id eft utiarS : fle eftim EttftathiUs habet in commentarijs in Dio.
nyfium Afrum,ci!itti#saijt/A<S(imiAi;gM(/. Et alibi, Aj </1 /Uotymxit^viSyJiiks^ibu-SpsttiyvTKwy 5»
tiTfwna 7ni?ivaJ'axy,7n>iV^cci yc^tigtioi nSeu/is hsU mmifxu •mt siynxxiya Itl cpigrammatequOdam Bac,
chum cognominatum inuenio rtffio'!*, nfeidlmmliJi/,
f h, Cerua nutriuit Telephum Agaues (Ai^es.Calius 11.57.) St Herculis filiu, Aelianus libro
11. V aria hift, T«Asif ©- cxaM» tw 9 »A<tirai(ttaTi< t?ix<fcy, Etymologus. Ceruam aripedem aurca^
habentem cornua in Manalo monte curfu deprehendit Hercules at^ interfecit, ut Grammatici ferI
bunnqua de re plura uide apud illos qui Herculis labores defcripferunt. EAaif oj voi H{««
«AtssKArijVarinus ex Polluce. Taygeta Atianus filia ceruam ab Hercule poftea captam Dian*
confecrauit.Fertur autem quod cum Hercules eam Euryftheo tradcret,collo eius inferiptum fuerit,
TutiijET» iil^xy Knisx^, Hanc dum perfequitur Hercules ad Hyperboreos ufip ucnit Scholia inPint
,
darum.Meminit etiam Caelius 7.iy. Confiat equidem ex Callimacho in hymno Diana, e quinque 41
ceruis fecus Parrhaflj montis radices inuentis,quarum c cornibus fplendebat autu quatuor ipfam
,
fine canibus cepi(rc,curru^ adiunxilTe : fugientem aliam lunonis uoluntate, Herculi ut certamen
fiereqrupem excepifle Ceraunlam,Grapaldus. Sed de ceruo ab Hercule capto fupra etiam dixica.
pitefecundo, contra eos qui foeminam& tamen cornutam fuifle feribunt, ApudMartialemEpig.
lib. i5.diftichon in ceruu cicurem extat huiufmodi, Hic erat ille tuo domitus Cyparifle capillro.
An magis ifte tuus Syluiaceruuscratr CyparifTus fuit Telephi filius, ab Apolline dile<Si)s,ntdo'
cet Ouidius lib. lo Metamor.a Syluano uero,ut Seruiusiqui cum puer ceruam mafuetiflimam (fiue
Apollinis,fiue Diana fueriOoccidifleqpra nimio dolore expirauit, tandem in arborem fui nominis
permutatus. Kunc eques in tergo (cerni) refidens huc latus illuc Mollia purpureis frenabas &
ora capiftris, Ouidius de Cypariflb. De ceruo Syluia quem Afeanius fagitta peremit , lege Vergi. )•
liumlib.7.Aeneidos. Silius poeta ceruam Campanam celebrat. AegidiusAthenienfis(qucmin.
ter fantSosquidam colunOceruam in eremo familiar em habuiffefertur.cuiuslatfle nutritus liqutin
nulgaribus fandiorum hiftorijs legitur. De Adraonis mutatione in ceruum.lege Guidium Metam.
Iib.5. De eadem nonnihil diximus fupra in Cane uenatico.
f Alciati Emblema in receptatores
ficariorum, Latronumfurum^manus tibi Scaua per urbem Itcomesibd diris cindlacohorsgla.
dijs. Atque ita te mentis generofum prodige cenfes, Qiiod tua complures allicit olla malos,
En notius Adlaeon , qui poftquam cornua fumpflt. In praedam canibus fe dedit ipfe fuis.
Idjum^ nemus,quo nafi fHrta,iuuencum Occuluit Liber falli fub imagine cerui, Ouidius lib. 7.
Metam. De Iphigenia Agamemnonis &C Clytjmneftrae filia ita fabulantur podtwl^ue Agamem.
non in Aulide ceruum Dianae ignarus occidiuet, dea irata tientoru flatus amouit, utuaiiigarenonit
poflent. Quapropter cum oraculum cofulerent, refponfum eft, Agamemnonio fanguine deam effc
placandam. MilTiis igitur Vlyfles Iphigeniam filiam aftu a Cly tacmncftra fub praitexiu fadli eunt
Acbilld
 DcCcruo.H. Likl.
Arhille matrimonij imperatam adduxmciim^ iam immolari parabanrr,Dca miferta
illam
fuiiulit
rcruam^ pro ea fuppofuit.uirginem autem in T auricam regionem tranftulit,S<:c.
Vide Onomaftf’
con propriorum nom.uel Gyraldum in Taurica DianarS: Ouidium lib.ixMetam.St:
Euripidis luhi
gemam in Aulide S: in Tauris. Aliqui non ceruam.fcd taurumullj urfum pro ea
immolandum fim
pofitS aiunqut fupra inTauro capitis oflaui parte ultima ex Varinooftendi.
Achillis curfus penin
fula fiue cherfonnefus eft.quam Tauri habitat iuxta Boryllhenemjquam
Achilles dum Iphigeniam
in Scy thiatn ex Aulide abreptam perfequitur circunqua^ curfu fertur
emenfustinterim uerd Dia
na ceruum facrificandum fubftituit , Euftathius in Dionyfium.
f Aegyptij hominem adulatione
deceptum hgmhcare uolentes.ceruum pingunt cum tubicine; mulcetur enim
ceruus cantus modu-
JO lamine ac fte quodammodo oblitus fui capitur, Horus, Reliqua a ceruo
fumpta hieroglyphica fu-
pcrttisfuisquattj locis collocaui. Cerui cornu dijs gratum facit
Orpheus in libello de
Boum cornua cur in Atientino fufpendantur.cum in cateris Dianat templis ccruoru lapidibus
tantummodo
cornua attigantur, Pltitarchus inquirit utulo quarto de rebus Rom.
Diana nunem
pabatur a^tttu ceruorum Sf nece, Dicebatur &
Elaphebolia , quo nomine culta eft d Phoccnflbus:
qui cum a tn fumma defpcrationc(qua etiam in prouerbium
1 hettalis obielft
uenit)ui<Soriam obti-
nui(rent.anmuerfanumElapheboliaDianainflituerunt, ut Paufanias pluribus
recitat Gyraldus
ec Leonicenus i.4.Elaphia Diane meminit etiam Strabo lib. 8. annuum ei
in Olympia conuentum
celebrari fcribens.Elaphebolon Dianam dida Phitrnutus quom
feribittSuidas SC Ellophononmam
ellos ceruus eft.Ettenim uenationis dea.Theophilus Elaphebolon
aceruoruminfedanoneditSam
»0 putat.MeminitOrpheus inHymnis. Elaphebolia fefta celebrantur menfe Februario
ab Athenien-
fibus.in quibus cerut Dians Elaphebolia facrificabantur:unde8f meniis
ipfeElaphebolion diettus
Gyraldus. (Meminerunt etiam Etymologos &: Varinus.)DianacerUosfacrificabanfhacenime’i
uiftima pro Iphigenia data fuifle creditur,Hac omnia fere Gyraldus obferuauit diuerfis in locis in
Opere de dijs. Laphria Diana apud Patrenfes magno in ara igne excitato, apros,
ceruos.a: alia
animalia uiua intjciunt,8(: facrata uirgo in poftremo agmine pompp curru
ccruis iundoinuehitur
’
Paufanias in Achaicis. Ceruaria ouis dicitur qua pro cerua immolabatur.Pompeius
lib.;.
P R o V ER B A , Vbi cerui cornua abijciunt.dWa m
1
m isfitMsnyiHoc adagio figni-
ficabant (inquit Erafmus) quempiam in negotio difficili uerfart. Siquidem cerui
cornua d^ofituri
fecedunt in loca afpera attp inacceffa: (qua de re fupra dixi, cum ex alijs, tum Ariftotele,
qui etiam
56 prouerbtjhuiusmeminit.)Conueniet8fineosquiacommuni hominum conuitSufubducuntfefe;
item in locum uehementer abditum abftrufum^.Poftremb quod innuemus nufquam
inueniri, illid
efle dicemus ubi cerui cornua abijeiunt. Plutarchus in Commentario de Pythijs
oraculis oratione
ptofa rcdditis,oftendithoc oraculum aditum fuiffe de Procle tyranno, utillifugere ac migrare
lice-
teted ubi cerui cornu abljciunt,flgnificante deo ut defoderetur, &
emedio prorfus tolleretur. Idem
meminithuius adagtj Sympofiacon decade feptima, problemate fecundo. Suidas Sf mutuatus ab
eo Apoftolius,hoc prouerbium exponunt , ms TrttaftiWaiy. Ceruinus uir
MitfB©' (»«f,olim dicebatur formidolofus,&:fuga fidens magis quam tiiribus, Erafmus. Hunc etil
cermtra aliquis prouerbialiter dixerit, Sf cor cerui habere, 5C nebridem geftare, ut in pracedentibus
docui, f Ceruus canes trahit, cum «Aimy feti prppofieru quippiam %nificamus. Prgpofterum
40 enim eil ut ceruus uenetur canes. AK^nsWev SrKo-ite, itpKTotf xtu/as
tfxliiiy, Pindarus Nemeorum Oda tertia.ut fupra in Cane uenatico inter prouerbiare.

tuli,
f Hinnulus leonem,» rtfjos -nii fubaudiendum cepit, uicit, aut prouocat, aut id genus
aliquid pro rarione fententia: quoties prppoftei o rerum ordine, qui uiribus multo eff inferior, fupe>
rat potentiorem.Lucianus de captatore tellamenn,qui itiuenis a fene, captator a captato
captus eii:
tS™ tKm -h fl i nSj « vy Aotto. Huc refpexit quifquis fuit qui feripiit Megaram Herculis:
Hjct)mi «AycK «traecra vtJc Ar.^os
‘
«rafl' -ssm rtff s.Non incocinne tra*
hetur ad id quocp, quoties fit ut longe inferior laceffat potentiorem, aut multis partibus indotttior cer
tet cutn eruditiflimo
,
Erafmus. IfSenetSa Iconis pratftantior hinnulorum iuucBta , r«f«£
«(BKTcj, citatur apud Stobaeum ex Hippothoonte poeta. Senetttus uiri fortis ac ftrenui,
5' ptsftantior ell iuuenta quorundam ignauorum SC imbecillium iuuentim. Venuftius fiet fi ad inge^
nium transferas.-Dicetur etiam non inepte in fenetff utem crudam uiridem^,animi^ uiribus adhuc
polIcntem.Erafmus. fffGermani quidam hoc dicro tanquam proucrbiali utuntur , l£in furft iff
fufdenm wilptSt im fiimmel/ttla cin birg itt emo amen fotficiPrinccps tam rara auis
incotloeft.quam ceruus inculina pauperis.
DE COLO.
A p VD Scythas Si Sarmatas quadrupes fera eft,quam colondtsAsjiJappellant, magnitudine inter
centum 8^ arietem, albicante corpore, eximite fupra hos lenitatis ad curfum. Naribus potans trahit
ad caput, hinc poftmodum complures ad dies feruans,aded ut per carentes aquis a^os facile pabu-
lum carpat,Strabo lib.y.Sniatky apud Moichobios iiulgo nominatur animal fimile otii fylucftri can
«0 <iid*,fmc
lanaicapittir ad ptilftim tympanorum dum faltando delaffatur , utdocttiHimus uir Sigifi
,

niimdiisGelenius nobis retulit.Hoc idem colon effe,ex regione in qua capitur,8C colore SC magni»
tudinc conijeio. Hircus etiam mutilus «sAss uocatur apud V
arinum.
594 Dc Qmdrupedibus
DE CA^NICVLO.

A,

EP o R V M generis fiint 6C quos Hiipania cuniculos appellat, Plinius . Genus leporum

triplex, Italicum, Gallicum fiue Alpinum qui toti funt candidi , (de quibus in Leporum hii
ftoria dicam in LJitera;) 6C tertium Hifpanum adapis nomine , quos (ut Polybius eft au,
thor,) appellamus cuniculos, HetmOlaus in Diofcor, Leporu genus minus eft,quod fub
terra in cuniculis uitam magna ex parte ducit, Platina. Eft inter lepores genus quoddam,nonnulll
lepufculos,Hirpania cuniculos nominat,qu6d fub terra cuniculos ipii faciant,ueluti mures, quas di
cunt(rva7n«,ubiIatitantinagris,GrapaIdus.^ Vbichcerogryllus in Saetis ai, XX. redditur, Si eri,
naceus a Lannis,fecundS Hebratos fchaphad,uidetur effe cuniculus, Sic. Aug. Steuchus: uide
caput ii.in Leuiticum.De choerogryllo plura uide mox in Echino. Pfalmo io4.pro fchephanim uul
garis interpretatio herinaceos habet ; fed Hebraei communiter accipiunt pro cuniculo. Deuterono, 40
mij capite 14. pro fchaphan Hebraica uocexotfi^fi^iiiphabentSeptuagintatSiLcuitici undecimo da
fypodemtHieronymus utrobitp choerogylium, & Prouerb, cap.jo.lepufculumtPfalmo io4.heriiia,
ccum,id^in commentarijs in feptimum cap.Matthatbafferere uidetur, inquiens : Timidum animal
in petrarum catiernas fe recipit,cute afpera,8i tota armata iaCulis tali fe protetSione tutatur.Atinli,
bto ad Suniam Si Fretelam Pfal. 104. fuperhis uerbis, Petra refugium herinaceis : Omnes , inquit,
yaipoyvlihs Cmili uoce tranftulerunttfoli L XX. lepores interpretati funt. Sciendum autem eft animal
efle non maius hericio,habens fimilitudinem muris Si urfi , unde Si in Palatftina etfsfofiM dicitur. Bt
magna eft in iftis regionibus huius generis abundantia,femper in cauernis petrarum Si terrae fo,
^
ueis habitare confueuerunt.SeddehoCmuris genere, quod «piiTbw appellat Hieronymus,aIibi di.
cam inter Murestid enim efle exiftimo quod cricetum Albertus uocat, Illyrij ikreczek Si (jermaui 5»
Botnuetlc. Choeros Graecis porcum iignificat,cui fynonymum etiam gylius eft,Sijf(/»i(«(/,8i)fva,
^©', Si uidetur id animal nonnullam fitis fpeciem prae feferre,unde Si apud Germanos nomen, rv,
^i©',fportula militaris in quam cibos imponebamtuei animal quodaquibufdamxinsi5fu^<®'uoca'
tur.SchoIiain Pacem Ariftophanis. Hanc fportulam oblongam, ftiifle aiunt, Si in acutum defijlfe,
(forte ab aliqua roftri uel corporis porcini (imilitudine:) alij ore angufto, Varinustldem yt/to(/ expo*
nitporciim.aut leonem.Gyraldus in Opere de dijs.gylion a quibufdam choerogryllon exponi fcri<
bittchcerogryllum autem ipfe porcum fpinum interpretatur, ut Syluaticus etiam qui corrupte cir,
,
rogrillium fcribit.Eft autem porcus fpinus qui apud Ueteres hyftrix dicebatur, de quo in H.litcra di,
cam, ChocrogrylliumabHcfychio,Varino,AlbertoMag. Si Ifldoro, echinus exponitur. Erinacij
chirogrilli nuncupantur , prope magnitudine mediocrium cuniculorum, de cauernis petrarum prd’
cedentes gregatim ; in eremo , qua eft contra mare mortuum,depafcuntur,EucheriUs. Cyrogrillus
(inquit Albertus, quamuis alibiherinaceum interpretatur) animal parttum Si debilc,in terrzfouds
habiiaii
 ,

Dc Cuniculo. A. Lib. I. 595*

habitat ,
anitnalculis paruul/s terrenis infeftum, Cirogrilltis animal
infirmum, fcd rapax aimor,
tifcrum elbe dicunt. Glofla fupcr Lcuiticum.ex D. Hieronymo ni fallor hoc adarflomyn
; coni
uenii euidetur,ad leporem cuniculum &
herinaceum minime. Ego ut meam tandem fententiani
aperiam , choerogryllum, uel chcerogylium , uel chcerogryllium (omnibus enimhis
tribus modis
redle fci ibi uideo ; reliqui inepti funt:) herinaceum effe crediderim, Obijeienti aliud
apud Gr*,,
cos herinacei nomen elTe, nempe echinum : refpondebo , unum animal etiam in eadem lingua
pro
dialeclis &
regionibus diueriis, duo aut plura habere nomina, uiitatum efre.Sf apud Grxeos
,

prtecipue. Verifimileeft etiam cum echini nomen ambiguum iit ad terreftrem marinumm
echi«
num ,
euitandae homonymiat gratia terreftrem a nonnullis priuaiim chcerogylion didfum. ^Acce*
IO dit quod plures funt qui herinaceum interpretantur , quam qui aliter, ij^ &: antiquiores SC Grteci.
lam quod ad ipfam herinacei figuram , roftrum prateipue, omnino choerogryllus dici meretur, cum
fui tam fimilis fit, ut Germani genus eius alterum (duplex enim eft)fuillum nominenfAngli
,
herina.
ccum omnem porcum fapium.quod inter ftepes latitent. Htec fuis circa roftru prxeipue fimilitudo,
nec ulli iam
didioru animalium,nec hyftrici c6uenit;ne<5 criceto, quem arcftomyn efte puto, nec
ulU
denicp notoru mihi uifu audituue.autex hiflorijs animalia. Choerogryllus igitur herinaceus terre-
donec aliquis certius quidpiam attulerit , An ucro faphan Hebrseorum herinaceus potius
ftris efto,

fit, fi quis ex mequsrat,cuniculaefledicam;PrimumDeuter.cap,i4.cumleporeno=

uel cuniculus
minatur,utpote congener animal,quodruminctqHidem,fed ungula nonbipartitamhabeatideinde
fum aliud herinacei nome in facris lireris reperiri , nempe iO\;kipod,quod licet alii aliter
quia certus
ao exponant, ego tamen herinaceum eflein hiftoriaeius demonftrabo, Etquamuis apud ueteres non
mcminerimlegifle.necipfe obferuauerim leporem ruminare, inde tamen hoc eum facere colligo,
quod coagulum habet, utruminantiaomniailicet unus tantum ei uenter fit cum cateris ruminan.
,

tium omnibus plures habeanturifed inter pifces fcarus quoqj ruminat, etfi unB duntaxat fimpli»
cem uentrem habeaqut pifces omnes, &: utrinrf dentatus fiuRuminant Si Pontici mures, utrinque
dentati, Ariftotele tefte. Lepore aut ruminare conceffb, ut in facris traditur cuniculos quoeputpore
,

generis eiuidem animalia ruminare non negabimus.Porrd quod herinaceus rumincqnec authores
uilimem,inerunr,nec ulla opinor ratione confirmari poteft quamobrem idem non fuerit Hebraeo-
:

rum faphan. Cuniculus dC lepus ruminant, ut Hebraice legitur Leuitici ii. ubi in translatione
Grateorum ruminare negantur.fed apparet expungendam efle negationem .-nam Deuter. cap. 14,
•50 eorundem translatio Hebraicam ueritatem fecuta ruminare eos afferit. CJtii apud nos cuniculos
in
cuniculartjsftititur hac uoce Bud:eus)alunt, deruminatione ipforiJ certi nihil docere me potuerunt:
hoc tantum quidam affirmabaqfxpius fepoft cibum eis ante hora dimidia exhibitum , mandentes
adhuc deprehendiffe. ^ Hieronymus etiam cum Prouerbiorum cap. jo. lepufculum ucrtitlepori
fitnilc animal intellexiffe tiidetur, minus tamenitale cuniculus eft. Grapaldus fane cuniculos a non-

nullis lepufculos uocari fcribit.quod ego abalio authoi e fadtum quam Strabone non memini qui
;
eos Myn/las uocat, alias fimpliciter , alias cum additione quos aliqui leberidas ap-
pcllcnt.(5 tiK fimiliter uox tanquam diminutiua a lepore Latinoru fada uideri poteft cum alio pro-
,

prio uocabuloGrxci carer en tiquanqua Varro. Aeoles Bceoiios Graeco uocabulo antiquo hoc ani-
mal leporem dieftum author eft, &C ab tjs ad Latinos deriuauun arbitratur. Qiiare fi faphan, ut pro-
40 balfe mihi uidcor.cuniculus cft,chcerogrylliis autchcnnaceus,Septuaginta interpretes dC fecutum
illos D, Hieronymum Hebraicxuocis fignificationem non afiecutos dicemus. Deuteron,cap.i4,

pro Hebraica uoce faphan.Cjtialdaeus redditlttjnj,thaefa : (legendum apparet thapfa : nam Pfalmo
quoq) io4.perpe,non per ain pro iephanim HebrsoruChatdaeus reddit thapfia dapficus autem SC
:

adapis non alius quam cuniculus eft,utfupra oftendi:)Arabs,’na'i uebar, Perfa tfcntabefangerah,
Pfalmo 104. Arabs fecutus Grateum, qui ABjanis reddidiquertit alrancb , id eft lepores. Se-
baftiantis Munfterus in Lcxico fuo trilingui cuniculum 0.tn chagas uel hagas nominat, alio no.&
mine tqnu thapza uel taphza.quod nomen alibi etiam ericio attribuit. Ego procuniculo femper ac
ceperim.-nam.Symeon Scd)i,ut mox capite fexto referam, dapficon uocat , Hermjlaus Barbarus a-
dapiSjubi a litera forte abundaquei articuli Hebraici loco eft. Grateus Leuitici undecimo dafypo.
5“ dc ucrtiqdc qua uoce paulo poft plura dicemus. V
incentius Belluacenfis In cuniculi hiftoria,uires
eius in re medica deferibes, Ifaaci uerba de Kericulo imperiti (fime citat.Pertinent enim ea omniaad-

herinaceum, quem barbarus Ifaaci interpres kericula nominauit. Cuniculi apud Ariftotelem per
lepores intelliguntur.Aiig.Niphus in commentarijs inAriftot. Etalibi,Cuniculos(inquic)aleporl-
busnon difeernit. Strabo lib.5.1eberidas(ut paulo ante dixi)a quibufdam appellari tradit ipfos cu.
niculos.qui ab cfteeSu lepores georychi?, hoc eft foftbres,ab ipfo cognominatur, Hermolaus in Dio
fcorid, V erba Strabonis harc funUTr^ir Aayrrf laif/ Atfir.
EMitt 7i^>ntyijA'jOT,Hoc eft, Animalia autem
noxia defunqpretcr lepufculos terrjfolTorcs, quos qui-
dam leberidas uociraneferibit autem haec libro ;.de T urditania Hi Ipaniae : Et infuper addiqPlantis
-
enim uaftitatem inferunt, fatorum radices cfitanti&hocpcr totam ferme obueniens Hifpaniam,
io Mafliliam ufqj
proroga tunquin SC ipfas perturbat infuIas.Nempe Gymncfiarum infularum incolas
milfis aliquando Romam legatis terras petijlTc dienturtab iftis enim eiccftari bcftijs, quibus propter

multitudinem obfiftere nequirent. Hic ubi Graece legitur

, j(."f
uide an legi debeat wV
 J

59<5 uadru
IwVieeUs ouTHSti/jhoc ad praEfldium militare petendum. Nam
&; lAiaeucs uox ftatim fequitur 5C j5a*
,

learicosCeacdem uei d Gymnefiteinfultc funt Graecis, quae Latinis Baleares)auxilium militare aduer,
ftis cuniculos perijfle Plinius author eft. Eodem in loco pro legerim (f^cciMm, Sc pro ot,
^ pro if ficf c/lt mifaiiuxi iatTOsiBrB,$S»f« t/lt mi « to/aiij KeTasarastut fenfus fit, non qui,
dem cuniculorum multitudine peftilentiamimportari ,
ut uertit interpres , fed ipfam ex aliqua cor,
ruptione aut aeris conftitutione pefiilenti prouenire,ut ferpentium aliquando SC murium agtcftia
copis. Quanquam id ita accidere mihi non uidetur : nam quj in praua aut pefiilenti aeris ftatuplu,
timumaliquandomultiplicanturanimalia.praui omnia temperamenti eireuidentur.necinhomi,
num cibum uenire,ut rana;, mures, locufis,ferpentes,8^ infetSa diuerfatcuniculi uei d bene tem, &
perati SC in cibo non infaltibres uidentur, ut alia fecunditatis eoru abundantis ratio quaerenda fit. n
Polybius lib.ii.hifior, animal lepori fimile efie ait, cuniculum appellatum, his uerbis:Cuniculus(i(»
KKAss)uerd di(fius,eminus quidem Uidetur paruus lepus: at fi quis in manus acceperit,multS differt,
lum in fuperficie , tum fi diflecetur (lego i<s« ajoainj;.)
^
t
V
plurimum autem fub terra moratur. Mo
minit eorum Pofidonius quo^ philofophus in hiftoria; SC nos inter nauigandum a Dicaearchia Nea
pofin permultos uidimus. Eft enim infula quaedam non procul a terra.iuxta poftremam Dicaearchi*
partem,paucis quidem hominibus habita ta,fed cuniculis abundans. Haec Athensus lib.^.Dictear,
chia olim ditfta eft ciuitas Campaniae in Italia.quoniam iuftifljime regebatur, quae nue Puteoliealiqui
Diesam uocarunt. Superfetant dafypus,8( lepus tantum, Plinius. Oblatrant Budaeo quidam
(uerba funt Io.Brodsi,tra(fiat aut de lepore Si dafypode Budacus in prioribus Annot.in Pandefl.)
leporem idem animal cum dafypode elTefcribentiEgo in ea (ententiaPlutarchum in commetario, lo
iitrobi in terreftribus,an in aquatilibus brutis maior fit prudentia.fuiflTe concerto, Athenaeum lih.^.

V
Pollucem quinto. At egetius uoluminc quarto , Aliud genus oppugnationis eft fubterraneS at®
fccretum,quod cuniculu uocant, a leporibus qui cafulas fiib terras fodiut,ibi^ coduntur,& Strabo
lib. ifoAifle/aij/ Ssetaii' t!jrM(t,8tc.(ut paulo ante recitaui.)leporis Si cuniculi uocabulo indifteren

ter funt ufi,licenter me hercule nimis.Gnefion fane ucrum^ leporem(funt enim adulterini Stde^e,
terram cafulas fibi nunquam fodere,aut cuniculos facere ubi lateant in agris,ex uenatorum
res) fub
omnium axiomatibus fumo pro certo. Ariftoteles aperte, femel opinor, dalypode a lepore difiinxit
(licet inficias eat Herm, Barbarus)libro de hiftoria animal.primo, t« «sj/ ©>
tiffi cuniculo Si lepore feparauit Plinius lib. lo. cap.6j. Negant alij.
Aotyit tisi lAoto-fess.Dafypodem i
Ueonicenus SC Theodorus cuniculum dafypoda uocanttquos qui reijciunt,quo nomine ab Ariflo, ;•
tele K
ueteribus Gracis ditSus fit patefaciantteis fiquide hominibus aut nufquam uifum, autintan
to otio ac diligentia non internotum, ticrifimile noneft.Cotra fi cuniculus dafypus eft,quaniobrem
eum Polybius SC Pofidoniustut ex Athenaeo paulo ante relatum eft) >tsv/«Asj/ Latine appellarSt, lan,
Khiy Galenus libro i!i& ificpxy Jhuimusy. labat animustnos ha:c prppterea in medium relinquimus,
HucufqsBrodaeus, Animalculum in Iberia lepori fimile efti quod cuniculu uocant, Galenusloco
iam citato, nec plura de eo. Plinius lib. lo. cap. 6j. dalypodem cuniculis ita aflbciat,utnullatenus
pro eodem capi uideantur pofletni generis loco pofitum ibi dalypoda conietSemus. Nam &: Theo»
dorus lib.6.dehiftorijs cap. dafypodas, id eft lepores coire auerfos intcrpretatur,C*Iius. Inge-
niofa quaedam SC timida funt,ut 'Ux(p&',Myis usa Jliurvmsi, Ariftoteles lib. i. de animalib. HtcGaza
pro dafypode cuniculum uertit. (Juaeftionem de dafypode, ficut de thoe&l panthere ac lynce, ne, 4»
gligentia quadam antiquis authoribus ita praetermiflam putat Theodorus Gaza , ut excufari haud
facile poftinqCaelius. Leonicenus reprehendit Pliniu,qui tanquam dluerfa animalia diuerfis in lo,
memoret leporem Si dafypodem ut capream Si dorcadem , ucfperti!ionem8Cny<Seridem,£fc,
cis ,

Dafypodi nomen fatftum a pedibus hirfutis manifeftum eft, quod plantas etiam pedum pilis muni-
tas habcat,quod utleporibus Sf cuniculis commune eft, ftc praeter eos nulli animaliuconuenit.Hinc
SC lagopodi herba nome,e^ aui de qua fuo loco. Prouerbia quidem a dafypodis celeritate Si pulpis
funipta,ad leporem nugis quam cuniculum fpetSare mihi uidentur. InLexico fymphonoSig.Ge*
lenij pro cuniculo Graece trKtwce^ redditur,uox apud authores mihi nondirm reperta.Tuerit autem for
fitan recentioris (jrateiat. Cuniculus Italice nominatur conigli, Gallice connin, Hifpanicc C 02
neiq.Germanice tiintctleuel f «»ele ut noftrates uocant,utalij quidam tlinlem : Anglicecony,llIy. f
rice kralik uei krolijk,
B.
Ebufo cunicuU non funt,fcatent in Hifpania Balearibus^ Plinius. Baleares cuniculis animali,
,

bus quonda copiofeSolinus.t^uibus in locis ita abundaucrint,ut uei fuftodiendo uei meffibus po
pulatis noxij fuerinqdicamcap.-y. Terti) leporum generis eft quodin Hifpania nafcitur,fimileno.
ftro lepori ex quadam parte,fed humile, quem cuniculum appellant, Varro. In Hifpania annis ita
fuiftimultis, ut inde te cuniculos perfecutoscredam,Appius apud Varronem.CuniculusIeporemi
nor,fed fortior efttcolore SC figura fere ut lepus, Albertus. Credideram lepore fic forma fimillima
Ambo fuperfetant,dente uei aure pares: Ambo timent, Sfc. Bapt. Fiera. Aliud eft etiam
(kllit.

genus leporum.natura perparuuin,nec tamen augetur unquam, ei cuniculus nomen eft:quod qui> (1
dem ipfumnouatumame non cft,at etiam inconfeibenda hiftoria Gra;ci quidamufi funt, quod
^incipio Hilpani impofuilTent. Caudam, cacteris breuiorem habet cattera reliquis leporibus confi-
,
milis
 DeCumculo.B.C.D.E. Lib.I.
miliseft,prKtcrquam quod magnitudo capitis quippia difrert.quia exilius flt,8<: minima carne
pra,
ditum, eius uniucrfum corpus candidius quam reliquorum leporum , Aelianus. Plurima in
eis co=
lorum diuerfitasjfunt candidi.funt atri,furci,fubflaui,rufFi,a; alijs coloribus: Sd rurfus uej toti colo.
risunius,ucluarij.Cuniculis(inquitGe.Agricola)non unus eftcolortuel enim in cinereo fufcus.uei
quo modo candidi nigris uel rutilis maculis ftellantur. Car.
lepori nonnihil fimilis.uel maculofus
:

nem habet albam, Albertus.CuniculorS exta in Battica gemina fepereperiuntur, Plinius ; uidetur
autem iecur potillimum intelligere;nam de leporibus quot^ fertur, quod nonnnullis in regionibus
bina iecinora habeaht,
C.
I, Gaudet in effodis
habitare cuniculus antris, Martialis. Quatrit antra in collibus terreis, adx«
quat ea puluere ne deprehendatur,uefpere SC mane ante antra fedet, Albertus. Emergunt alij fub.
indc,alij redeuntin cuniculos. Prouerbiorum cap.jo.fchephannim,id eft,cuniculi,callidis ZC pro.
uidis animalibus(formicis,locuftis,araneis)adnumerantur. Cuniculi (inquit fapies) genus non for.
petra collocant habitationem fuam.EtPfalmo io4.felaim,ideft petras latibula effe
tc,in facla,id eft
,
lafchepliannim.id eft cuniculis legitur:Schaphan Hebrati comuniter pro cuniculo aedpiunt, Mun.
eundem Pfalmum. Hinc forfltdn dubitet aliquis an fchephannim cuniculi fint,
fterus in fcholijs in
cum non in faxis aut faxoiis locis uerfari folcant,qudd fciam,quod fodere illic impedianturifed teri
reno potius folo, &: collibus terrenis.ut ex Alberto retUliiHerinacei uerd circa parietes latent, aut in
cauis arboribus.Sed quoniam inter faxa quatdamin collibus fpecus uel meatus oblongi reperiutur,

it U cuniculorum receptaculis apti,qua:rend5 eft an iriijs quocp cuniciili in alijs regionibus uerfari fo

leant. Haec iam fcripreram,cum amicus quidam Hilpanus hac dere per literas noftras interrogatus
in harc uerba refcripiit.Cuniculi apud nos copioliffimi funt in mohtanis locis at^ in praruptis mon
tibus.Netp dubia mihi eft eos habere fubterraneos meatus in locis afpiirioribus SCpetricofisiquan-
quam id nunquam accurrate obferuaui. Fui ego in uenaiionecuniculoru in loco montofo bC faxis
oppleto,inter quae uidebam cauernulas perfoffastutrum autem in locis interioribus fuerint faxa, an
terra mollior,n6poffumaffeuerare.InAnglia, ubi eft copia ingens cuniculoru,infyluis,lucis 8Cne,
moribus,locis uidelicet planis delitefcunt,quonia regio n5 eft montofa,Hacc ille. Cuniculus mul.
tos fodit fpecus, SC in colles terrenos agit cunicuIos.Mane bC uefperi egreditur.reliquo tempore fere
latet. Aliquosautem fpecus operit puluere ne deprehendantur. ^
Coitus auerfis, elephantis, ti.
jo gribus,lyncibus, leoni, dafypodi,cuniculis,quibusauerfa genitalia, Plimus.CJua retro urinam mit«
iunt,auerfacoent,utleones,lepores,lynces,Ariftot.dehift.animaI.y,i. Auerfum eft cuniculis mem
brum genitale, Si femen paucum habent, quamobrem auerfis pofterioribus coeunt, Albertus. Da.
fypodesomnimenfe pariunt fuperfoetant , ficut lepores. A
partu flatim impIentur,concipiunt
quamiiis ubera ficcantefoetu:pariuntnocarcos,PIinius lib.io.Habentfanthacc omnia cuniculi cum
leporibus communia. Generare incipiunt,ut audio , cum fex menfes aetatis lunares habent ; uel ut
Anglus quidam mihi retulit, anniculae; nam cum promatricibus Martio menle tantum natas aleret,
quod per feqtientem aeftatem commodius nutrirentur , prolem ex eifdem non ante fequentis anni
Manium fe habuiffe. Superfcetantdafypus SCIepus tantum, Plinius. In cuniculis manifeftiffima
cltfuperfottatio,Aug.Niphus.Narrauitmihi quidam cuniculorum nutritor,fceminasquafdamhii
ilis genetis quas domi alebat,binos aut ternos foetus enixas , bC poft dies circiter quatuordecim ite.

rum totidem.hoc ipfum fuperfoetareeft.Pariunt fere circiter quinos,nouenos ad fummum, aliquan.

dofingUlosieos^catcos ad nonum circiter diem. Facit hsc eorum foecunditas ut numerus eorum
breui multiplicetur. Statim a partu requirunt marestSi nifi admittantur,indignantur aliquando ita
ut coitum poftea ad dies aliquot, plus minus quatuordecim recufent. Hyeme apud nos non pariunt,
nifi raro cum fatis calida eft aeris conftitutio. Lac praebent catulis per dies unum 6C uiginti fere.Ma
funt,& morfu perimunt ut feles, f Progrediuntur nodlu bC uineas fruges^ de.
res catulis infefti

pafcuntur, Albertus K
author libri de naturis rerum.Gramine,trifoliopratenfi,alijs^herbis bC frii
«Sibus uefcuntur, ut dicam capite quinto. ,
D.
jo Lepores bC cuniculi(a!tj*»i o1«<r^i/ts)ingenloli ac timidi funt, Ariftoteles dehift.animal. i. it

interpreteGaza. Cuniculi inter femifera animalia cOnnumerantur,qupncc placida,nec fera funt,

fed mediae naturaetnon enim manfuefcunt.nec feritatem tamen habent, Grapaldus,ex Plintj,ut ap.
paret lib.g.cap. 6. ubi legitur.Hi manfuefeunt rarotproxime autem de leporibus dixerat, bC ante eos
deruniculis. Timidum eft animal 8C locum Ubialiquidpericuliautiniuritefenferiqmoxdeferit;
,

quod fi unus aut alter migreqreliqui etiam tanquam communem ducentes fociorum iniUriam,gre.
gatim .ibetmt, Albertus. Iracundi funt,homincm tamen non mordenttfed inter fe, aemulationis ftu
dio.niorlibus adeo infefti funt,ut auriculis aut pedibus qiiando^ alter alterum mancum aut muti,
iumreddat.
E. . , . ,

^0 Fcecimditatis innumerse cuniculi funqfaniem^Balearibus infulis populatis meffibus affeteii.

tes.Certum eft Balearicos aduerfus prouentum eorum auxilium militare a D. Augiifto pettjffe,Plia
Wus & Suabo. Monftrauit tacitas hbftibus ille uias, Martialis ; ut Camillo ad Veios capiendos Id
'^98 De Quadrupedibus
Hetniria. M. Varro aiithor efta cuniculis fufFoiTum in Hifpania oppidum, Plinius, f Magna pfo
pter ucnatum eorum uiuerris gratia cft: immittunt eas in fpecus qua funt multifores in terra unde ,

6C nomen animalitatqj T
fuperne rapiunt,Plinius,In urditania £Cc. cuniculi aliquando ita
ita eicdios
abundant, ut mefles uafient, dC militari prtefidio aduerfus cos opus fit; Vbi uero mediocritas adiit
(inquit Strabo) plures repertaefunt uenationes.ltacp de induftria muftelas fylueftres afferunt, quas
educa t Africa, Has funiculis capiflratas intra foramina dimittunt, lite quos capiunt iin.
guibus extrahunt,aut in apertum fugere compellunttegreffos tienantur qui id agunt 8t’ aftant. Et
alibi libro ;. In Balearibus infulis ( inquit ) nullum animal noxium facile reperias. Nam cuniculos
nequaquam indigenas elTe afferunt : Quinimo cum ex propinqua infula quidam marem ac fami,
nam attuliffet, tanta ab initio fatSa eorum eft procreatio , ut ex fubterraneis cuniculis domicilia fub, |,

uertcrentur,8f arbores,8CCutfuperius commemoraui) homines ad implorandam populi Romani

opem.confugere coadi fint. Nunc autem cum ad tradandam eoru uenationem aptiffimifadiflnt
nulla inualelcere fibi damna permittunt, uerum poffeffores magnam ex terrae frudibus utilitatem
affequuntur,Haec Strabo. Cuniculu uiuerra atij parui quidacanes,quibus cft ad inueftigandum
fagacitas narium,in fpecus &
cuniculos immiffl , aut liquor feruens in eofdeminfufus , fugatum fif
exturbatum pellunt in retia, quibus capitur,Ge. Agricola. Audio in Germania inferiore quibus hoc
ftudrj eft,perforatis uiuerrarum labijs 8f annulo argenteo iniedo, fuperius labrum inferiori conne,
dere,ne cauis immiffi cuniculos morfu perimant : In Narbonenfl Gallia , C rede memini, fportulas
quafdam aut capiftra capitibus uiuerrarum adponunt eandem ob caufam , 8f tintinabula alligant.
Oportet autem uenatorem cum prope cuniculorum foueas cft, magno ftrepitu 8C clamore excitato
^
eos perterrefacere ut in latibula fua omnes confugiant, at^ ita retibus circumpoCtis uiuerras capi,
firatas immittere. Accipitres quos aftures uocant auxilio canum uenantur lepores &C cuniculos.
,
Ridicula eft apud Ifldorum EtymologiatCuniculi, inquit, didi funt quafi caniculi . eo quod canutii
in dagatione capiantur, u,el a fpeluncis excludantur. ^
Sunt in Anglia qui folis fere cuniculis alen«
dis uitam fuftinent.Deflinatur eis cella in domo ; aut cafa extra domum extruitur, in qua locatur ca>
pfa oblonga foraminibus diftinda,qu3e aliquot cuniculos foeminasfubeuntcs recipiunt, utillic pa-
tiant, Maribus.ne ingrediantur, &
catulos ut folent morfu conficiant, lignei paxilli collo appendun»
tur.Sunt qui cancellis ex palis ligneis fupra partem horti ad parietes includat, Sf ne qua elabi fodien
do poffint,folum ad duos aut tres a fuperficie pedes pauimento ex lapidibus 6c intrita fternant,lateri
bus etiam eredis pro magnitudine cafute. Leporum tria genera, ex quibus unum cuniculorg cft,
in leporario habere oportet, V
arro. Gramine Sf altjs herbis aluntur, trifolio maxime: grata cis braffi
cat, tum alte, tum capitata.item panis, 6f poma eorum^ putamina ut raporum quoi^. Hyemefoe»
,
no,auen3,furfure,S<: tjfdem putaminibus ter die nutriuntur. Si quis pullos adhuc teneros tradet, ma
tres pullis ipfis indignantur, Sfuel deferunt,uel mordendo tedunt,aut etiam interimuntf Pelles in
iifu ueftimentorum funt,fufcac 5C uariac minoris prettj, maioris albae SC emaculati candoris : maximi
quae nigredine fplendenqapud Anglos pratfertim ; ubi quaternae huiufmodi pelles tribus pteruntp
denartjs,id eft drachmis argenteis, ut audio,uacneunt.Exnigris edam praiferuntur.quxpaucilftmis
albis hinc inde pilis tanquam afperfe funt. Ex dorfis cuniculorum confutae pelles durant quidem
,
diutius , fed grauiores funt ; ex ucnti ibus uero licet minus durent quia tamen leuiores molliores^
,
funt,inmaiorihabenturpretio,
^
F.
Catuli cuniculorum, ut dixi, circiter dies unum Sf uigintiladent; pingues 8d in cibo fiiatiiores
exiftimantur cum menfem aetatis exegerunt Multi ftatim a quartodecimo die edunt. Cicures in Hi,
.

fpania contemnunt,nec eos perinde falubres aut aptos efui putant,ac fylueftres . Nam cum ammal
natura fit graucolens, augetur hoc uitium fi' acre int)ufb alatur 8f motus libertate priuetur.Dulds
,
eorum caro eft, Sf fapore (ut quidam feribit) felium carni proxima . Eadem cum iunipero (iuniperi
baccis forte) repofita(& falitanimiru,)fuauior gratior^palato fit, Authorobfcurus. Cuniculi caro
melius ac faciliu^alit quam leporina, Platina. V
da cuniculus affert Fercula, uilcofum femiimitata
gluten. Hunc torre igne tamen,Bapt.Fiera. Cuniculi leporis cerebella contra uenena commen
dantur, Platina. De cuniculis ificia proximum locum habent, poft ificiade phafianis qua: praeferun j»
tur, Apicius 1 . 1 . De cuniculi codurauide infra in Lepore ex Platina. Cuniculorum fatus ucn,
tre exedlos gratiftimo cibo laurices appellant, Plinius:Noftri inhumanas
iftas Sf inimicas naturae de,
licias non agnofeunt. Laurices unde dicantur non facile conieccrim ; nifi quis lautices tanquam a
lautitijs malit,

G.
Ad fynanchen remedium fic,Cuniculum uiuum in olla rudi combures, pulucrem de Ipfo cum
cofto & folio aequis ponderibus mifcebis K
Sfficin potione plenum cochlerare de hoc puluerccum
,
uino dabis,atm etiam fauces inde perfricabis, Marcellus* Reponitur etiam adeps cuniculi. Is autc,
ut Syluius fcribiqinter taurinum &
fuillum fuerit,ut uulpinus etiam,melinus,felinus,fifc. Pingue
dineneruos Mulceo, Vriinus Velius.Stomachum pulpa uorata iuuat. Idem: Apparet eum dccfef»
ptum ab Ilaciinterpreie,qui pro herinaceo cuniculum uertit,&f alia etiam quaepartim ad marinum
partim ad terreftrem echinum pertinentj uni cuniculo fallo attribuit
quem recentiores multi Iccuti
,
errarunt,
 DeCuniculo.H. Lib. I.
^99
ictTarunt,Platina,GrapaldHs,& alij . Cuniculi 5C leporis cerebella contra uenena commendantur
’
Platina.
H.
Cuniculi didli ab eo quod fub terra cuniculos ipfi facere lbleant,ubilateant in agris. Cunicu»
Ium, (genere neutro,inquoab alijs authoribuspofitum n 5 reperimus) foramen fub terra occultum;
aut ab animali, quod fimileeft lepori appellatur, quod fubterfolfa terra latere eftfolitum:autacu=
reorum iimilitudine,qui omnem materiam intrant fidentes, Fellus libro j. Hyponomus Thucydidi
fubterranea cauitas occultior efttcuniculum interpretari poiTumus , & fadlum inde uerbum vmro,
(irfVsj/ cuniculum agere,Caclius. Strabo cuniculorum foramina fimpliciter ottos uocat, Decimi.
I, culis per quos
murus effoditur aut ciuitas penetratur feribit Vegetius de re militari 4- 14. Cunicu-
lis oppugnare, v®ui/o(.M{i!rtA4^^s(/,dicitur qui non aperta ui,fed diilimulanter ac dolis rem geritteon

tra qui palam agit quod agit,machinis agere dicitur , om tai vanniuis S Kcua-i^ , «a\’ «<f?» iiH)ixi/ius xc^a
liii 7nAiTa*(',Catulus Ludlatius in fenatu,apud Plutarchum in uita Catraris,Erafmus Rct.Qua res
aperte petebatur,ea nunc occulte cuniculis oppugnatur. Catullus Celtiberiam uocat cuniculofam,
id eft cuniculis plenam. Agere cuniculos, meatus fubterraneos fodere, apud Catfarem lib, 8. debel.
Gal.&: Cicerone 5, Otfic.is qui fub terra cuniculos fodit, cunicularius Vegetio nominatur. AlterS
genus concharum purpura uocatur,cuniculatim procurrere roltro , cuniculi latere introrfus tu.
bulato,qua proferatur lmgua,Plin.9,;6.Altj codices,etiam antiqui, canaliculatimhabent, cana,K
liculilfed legendum uidetur cuniculatim,uel clauiculatim (a elauiculis uitium,tAi)Oao?tSr,) ex Arilfo.
le telequi feribit KSj(AMs<r!i;j.Ca!terumuerbo cuniculatim Plinius fupraquoij utitur lib. 9. cap. 55. (his
ucrbis,In concharum generibus magna uarietas elt,crinita,crilj3a,cuniculatim,pcdinatim,imbrica
tim undata,)Hermolaus. C uriana regio noui orbis cuniculos habet , uillo, colore, ac magnitu.
dine leporibus fimiles.P. Martyr. Idem lib.yOceaneac decadis, Vtias (inquit, innouoorbe) uocant
animal cuniculo noflro limile.-Et r ui fus lib. 8. V
rias muribus non maiores fcribit.-Sf ab Hifpanis ad

cibum requifitas aliquoties meminit. fl^Tiquadra patria Hannibalis,Plinius 5. y. Qtiida Triqua.

dram legunt, quod ea iiteius formaiSd a nautis Cimicularia.ut aliae multae, ab animalis eius copia di.
catur,afias deferta.lbidem aliqui non patria fed parua legunt ; fed uidetur etiam patria polTe , quod
Hannibal,tefte Liuio,in Hifpania no Africa fit yditus, Hermolaus. Cunicularie infulae paruj funt,
Corficae infula uicinj, (inter CorficamSd Sardiniam, PerottusDuifcribitPlinius. 5. 6.

D E D C T Y E. I

DIcTYEs animalia in Africa,ut feribit Herodotus lib.4. Apud Pallorales Afros Orientem uer
fus, gignuturdriqiiiobaffaria, di hyaenae, 3l hylfriches,8i( arietes agreiles,6d dicffyes thoes,
SCc,Hoc animal ne nominatum quidem alibi ufquam reperiorconijeio autem quadrupedem eife ui.
uiparam, quOd cetera que eodem in loco recenfentur animalia omnia eiufmodi fint; CJtiamobrem
nihil huc pertinet quod HefychiUs Varinus docent jdidfynapud Lacones idfinum, id eft mil.
uum appellari.
DE EALE.
N A s c I T V R. apud AethiopesBC quae uocatur eale,magnitudineequi fluuiatilis,cauda elephati,
colore nigra uel fuluatmaxillas apri, maiora cubitalibus cornua habens, mobilia,que alterna in pu.
gnafiftit,uariat9 infefta aiit obliqua,utcunq5 ratio rhonftrauit, Plinius. Eft 8C ealefinquit Solinus
cap. yj. fcripferat autem proxime de Indis, SC animalibus apud eos) alias ut equus, cauda uero ele.
phanti,nigrocolore,maxilIisnigris,praferens corntiaultra cubitalem modum longa,adobfequium
cuius uelit motus accommodata.Nei^ enim rigent,fed deflcdluntur Ut ufus exigit praliandi, Qito*
tum alterum cum pugnat protendit,altera replicat , Ut fi idu aliquo alterius acumen obmfum fue*
tit acies fuccedat alterius, Hippopotamis comparatur , SC ipfa fane aquis fluminum
gaudet, Huca
,

ufque Solinus. «

DE ECHINO TERRESTRI.
^*E ECHINO, quanquamGraeconomine, hoc loco feribere uifiim eft quoniam herina.
w ceiim
^

fuum Latinis inconftanter Icribi uideo^etiam eruditisiquidam enim afpirant,ut Pii.

n^1 mus,Gaza,Pontanus,aIij:funt qui fine afpiratione feribat, Hcrmolaus,Maflarius,fiCc. Iu

penultima etiam nonnulli, i. uocalem pro e. ponunt , ut Eucherius. Ego femper afpira.
remalim,utPlmiusfecit;namquifpiritum detrahunt recentiores funt Omnes, Acceditctytnologia;
putant enim grammatici quidam heritium uel herina titim (ite legimus in Pontani de afpiratione lia
bro,pcnulrima per t.& i.non per c.& e.exprelTalab horrendo dici j atq; exinde afpirationem trahe.
(0 re.cjtiinctiam Galli afpirantcs feribunt in ftia lingua, Hifpani tamen no afpirant.Non inepte etiarri
ab harendo aliquis derinet, quod fnidiis & alia ipinis eius infi.xa hatreant. Echinus tam aquatilis

tjuam tcrreftns Grsca uox eft,a Latinis erinaceus appellatus quanquam Theodorus echinum ma»
:

L i
400 De Qmdi^upcdibus
rinumubiif no aliterquamtclij
num interpretatur, Piiniuforts
imitanis,at cum qui tcrrefiris efl
erinaceum conuerittjMalTarius,
Ego aquatilem echinum a Lati,
nis etinaceef appellari authoretn
non habeo; (licet Itali uulgoho.
die riciii tum terrellrem tum ma
rinum appellet pro ericio pera,
ph3erelin.)Qtiamobrem & Ma£
iarium miror SC Hermolao qu|
,
echinu pifcem ( fic enim impro.
prie uocat cum branchias no ha.
beat , melius quidam ofireis ad.
numerane)erinaceum Latine uo
cari faibit. Herinaceus qui K
herix , SC hericius , quod fpims
horreant dit^i , ut quidam uolut,
Perottus, Herices quod fpinii
,

horreat,Grapalduj. Herictj, qui j,

SC echini dicuntur, Eucherius,
V arro inuenifle fe ericium cum
probofeideferibitjUt Nonius ci.
tatex Varronis Sexagef. hisucr
bistlnuenilTe fe cumdormirecoe
piffet.tam glaber quamSocrates,
caluumeflefaflum ericium cpi.
Iis albis cum probofeide, Sylua.
ticus barbare iriccium protulit.
Implicitum^ fintt fpinofi corpo pi

riserem , Nemeflanus, f
kipod Hebraice herinaceum fo»
nat : quam uocem licet alij aliter
interpretentur, herinaceS tamen
efle confiat; quoniam medici m
Serapion,Syluaticus , 8l alij qui
Arabice Icripferunt ceufud ap-
pellant (apud Auicenamcaufed
icribitur ) dC Graecorum de echi.
no teirefiri uerba eius mennoni 49
adferibunt, R, DauidKimhia-
uem folitttdine gaudentem in.

terpretatur, quam lofe^hKimhi

pater Dauidis Arabice uocauii
tKQjy^uulgo Kj-iUnw tartuga,
(id eft tefiudo , fed inepte ut ui,

detur cum pro aue ponatunfor.

legendum quaeuulgo
te turtur
,

ubimfere nomen Latinum reti-

net, folitaria auis efi.)ldeKim j»

,
hi Sophoniac i.lingua irmaeliiica
(inqtiit)dlcimr'S''B^,Arabice's«BlVf'!addfiEraiaer4,remperinaquisuerrari, Salomon
cat, (alludens puto ad Gallicam uocem heriffbn,Jid eft hericium,iecucus nimiru nofiros interpretes»
Nam Septuaginta Efaiaei4.8iSophonij i.iytrsy uerttmt,Hieronymus hericuim. ita etiam Efai3t;4.
ubi Salomon aucm dicit ziueua uel cmetta.id eft noduam. Redigam Babylonem in polTcf,
fionem erinacei,&iinfiagnaaquaru,Eiaiac 14, Hebraice kipod efitquod animal efie aquatico uel fal
temquod iuxta aquas habitet,ex his concludipofic aliqui putant : dC quoniam uerbu praecidere uci
fuccidere Hebraeis figntficat, eruditusquidam apud nos lutram.ieu potius cafiorc, qui arbores fuc.
cidit , efie colligit, Ab
hac uoce ultima tantum litera differt t''B^kipoz, quam R.Kimhi eiufdent
cum kipod (ignificationis extftimat, quonia zain &: daleth crebro inter fe permutantur: iimiliter Sa, W
.lomon.Septuaginta etiam echinum, bd Hieronymus hericium exponit, Abraham Efra non fine ra.
tionerefellitjauemeffe contendens. Nam Efaiae p4»3nem effe
apparet ex eo quddalijs trtbusauiioh
nomini*
 De Echino. A. Lib. I. 401
nominibus coniungitHr.(Munflerus noflcr eo in loco non kipoz fed kipod legit, Si ulula uertit
: in
Didlionario tamen fuo kipoz uocem inde citat: SC exemplaria quadam kapon habere
monettChal.
daica quidem translatio kipod habet.)Qtiidam apud nos uulturem clTe conijeit, quoniam
ea maxi.
me iit jolirariaauiSjUt cuius nidum homines ignorent, tefie Plinio; accedere etiam etymon uocis ab
infiliendo aut inudando didia.id ta^kapaz ibnare in lingua Syrorum, Sed ha conietSurg
funt:ne,
que enim necciTe eft auem eflequod cum auibus nominatur.netp etymologia probationibus rerum
fatis efficax eft. Ego in uulgatis didionarqs kapaz uocem cum zade.non cum zain,in fine
feriptam
repcrio.quam claudere &
contrahere exponunt, quod herinaceo pracipuecoticnit.Pro kipod He«
btaorum Chaldai kopeda dicunt. Errant qui thapfa erinaceum faciunt : cuniculus enim eft,.
io ut fupra docui. Hoc quom uobis immundum fit inter reptilia qua repunt fuper terram mufiela,
,
mus.attp bufo iuxta genus ftium:ericius,chamaleon,8fc. Leuitici undecimo interpretcMunfterot
pro ericio Hebraice habetur haanaka,quam uoce Kimhi interpretatur pro reptili quod fem,
per clamet.S; inde nomen fortitum fit: Author Concordantiaru Efra reptile iiolans. Chaldaicus
in*
terpres Leuitici undecimo uertit kV’' iala,6: iela,id eft hirudo iiel fanguifuga. Arabs, bni ucral,
Nicolaus Lyranus R.Salomonem fecHCus,hcridus:qui tamen alibi «naz exponit, id eft fibrum fcu
caftorem.ut Munfterus Icgittuel ut nofttorum quidam,uiuerra ; Septuaginta (.vyisla», Hieronymus
mygale, id eft mus araneus. Agclmin,ideftericius,Syluaticus. Adulbus.id eftericiusmontanus,
Vetus gloftbgraphus dieftionum Auicennae ; Ego in Auicenna: textu aduldus reperio,& hyilricem
elTeputo,utin hyftrice dicam. Alierha fecundum quofdam eft ericius magnus fpinofus,(hyftriccin
iointelligcre uidetur:) fecundum alios uerd, ericius minor, Andreas Bellunen. Aema zamclcantos,
ideftfanguisericij,Syluaticusmanifeftoerrore;l^endumHa:machamaleontos,ideftfanguischa
mseleontis. X«j>,echinus,Hefychius SC Varinustnec aliud addunt, ut dubium fit de terrcftrine uel
marino accipi debeat. Sed conijeiat aliquis terreftrem ita didium quod x»? ©' •^'«1‘Q-, id eft folinu
, rius agattuel id eft latibula ftu foramina fubeat, /iwrjwijT®' , herinaceus ferre,
ftris,sxi''©',Hefychius Sd Varinustadorfo fpinofoiunde SC uocatur , quafi porcus fpi,
nofustquanquam hodie uulgd non herinaceus,fedhyftiix ita nominatur)ab Etymologo SdVarino.
Eruditus quidam noftri fatculi acanthochoeron aGrateis quibufda hyftricem uocari fcnbit, fed nul=
Ium tcftimonium adhibet. AxiuSmii , usi txir©- , Hcfychius &
Varinus.AKarS©- ijdcm animal
auem interpretanturtnec exprimOt quale animabSl acandn fcarabei genus. Apud Diofeoridem
jo echinos cherfatos,id eft herinaceus terreftris appellatur, &
nefeio a quibus awSiof/ hiiyatf : ego acan,
thion potius legerimafpinis. Nam SC Galenus lib. i.cap. i.de compof med.fec.Iocos,in medicamen*
to quodam quod locos etiam caluefeentes prohibei e,& pilis induere pollit , atathionem terreft. em,
herinaceS interpretaturtnam in eodem medicamento echini marini alTumuntur. Azani uel Aeza*
ni uel Azanium,urbs eft Phrygisc,quam Hermogenes feribi debere putat. Fertur enim eo
in loco frequentes uillas fuifle rufticorumifSf cum aliquando fames ingruiftet 5C pallores facrificijs
nihil impetrarent adijs, Euphorbus quidamsii siwzp, id eft uulpem, (uidetur iwitxSiilegendum.fi fit'
pra redle feribitur E|«i/«)yii(/;uel ijiw 5 (/,fi inferius redle E|a;j,an!; )Si ipfjid eft echinum datmonibus im
molauit,unde placatis facunditas redijt.Qiiamobrem a uicinis facerdos
dijs terrat &
princeps crea,
tus eft, &ciuitas ab eo quod ad uerbiim fonat tx'>'*^“’r»|, Stephaniis in Azani:
ditfta i^xycu/a
,

1^0
ex quoErafmus etiam tranftulit in prouerbio Azanara mala. ^ Herinaceus, Italicericcio , uel ut
alij fcribuntrizo;Hifpanis,erizo.Lufitanisourifouel orico cachero,ed quod corpore contrado fefe

occulteucacher enim occultare eft.Gallis heriiron,Germanis lgel,uel eitjel ut in Germania inferiori

fcribuncHollandis cctt yfcreit Vticttlt, quafi’ porcum ferratum dicas, Anglis heggehogg, id eftfa*
pium porcus, quonia in facpibus uerfari iolenuel urchin,quo nomine hominem etiam appellant in*
curuiceruicum,hoc eft qui caput Sd collum ad pedus inclinat. Illyrice gefs, malox, tzuuijcrzatko,
otzijfchax. ^[Oppianus circa finem lib. x. deuenationeduo echinoru genera defcribic,maius SC
rDinus,his uerfibus quos propter elegantiam adferibendos iudicaui.
Ovx Kgl/(S^O|l yjl/©' dueiO^T^ «lilgllflllWI

y® Ti/tSkoi cpoloxgvns iSi axxii/^ais. ot tf’ ccjix xeu yiytUa stdAv yaSens^Ht/C irt^TdjiStjV

ctfaoTd^rtxiy XKUHcu!.Didionem 7r€.fAKcn(iaredo deduco, ufjrO^^Ax-nsxxJiuSC

si^SiiwTKirssmiadtiapud Homerum : Aha ledio Ti^^jasci, quae fi placet, legatur xtotj Tr&fuastniiaKKedsf,
ut lib. 1. de pifcatione ubi herinacei SC ferpentis pugnam delirribit. Sunte genere herinaceorum
,

maiores hyftrices, Grapaldus.Oppianus quidem de hyftriche ieorfim de uenatione,

agit libro tertio
cum herinacei maioris mentionem ijs m uerfibus quos iam fecundo feciflet : Plinius
recitaui libro
hyftrices exherinaceorum genere facit, S.' fimiliter hybernis fe menfibus condentes. Remedia quo*

queexuftorumcinere,eadcminhyftricheKefficariorafunt,utinfra dicemus. 'Vano inuenilicfe

ericium cum probofeide fcribit,ut citat Nonius. Hunc equidem echinum ftiarium crediderim, cui
probofeis eft qualis in futim genere,Germani uulgd fewigcl nominant.alterum genus, minus ni fal*

(5 lor,roftro fimile cani.bunbdi Jel. Spinas habet hericius uterep tam caninus quam porcinus , Alber.
.tus.
f Differunt etiam loco;nam alij agreftes fiue fyluaticfialij circa domos reperiuntur.
L i
402 De Qijadrupedibus
B*
Echmus terreftre animal eft, cuniculi magnitudine, fed fpccie porcina, aculeis uallatus quemad*
modum hyftrix efl,Mairarius V allatus eii aculeis extra quam ore pedibus^ ac parce in feriore,
.

quam rara tantu & innocua lanugo operit, Hermolaus, Porcelli formam habet, fpinofus ubi<^ pr»,
terquam in uenire,lfidorus. Pinguis eft fiC porcelli modum exprimit cum excoriatur , Albertus,
MirabileinCreta apros,herinaceos,8^c.non eife, Plinius, Hericij ita rpinofodcfenduntur legmi^
ne , ut ne contingi quidem polTinc , Eucherius , Aculeos qui a nonn ullis uicc pilorum gerunt
tur , genus eflepdorum exiftimandum eft,ut herinaceorum aculeos , Ariftotelcs. Herinaceorum
pilipaulatim adeo duritate degenerant, ut non pilis prsetcrca,fcdfpinisiimilcseflcuideantur,ldcm.
Aegyptijs muribus durus pilus ficut herinaceis, Plinius. Herinacei tefies intus fum, cutis enim co, ^
rum efficiendo feroto inepta eft,Ariftot.Et alibi teffes eis intus lumbis adharrere feribit . Omnibus
quae animal generant ^ teffes ante habentur , ucl intus , ucl extra , prarterquam herinaceo : hir enim
unus lumbis adherentes conffnet , ob eandem qua aues caufam: coitum enim hcrinaceoi a ce.c- fter
fieri ncceifc eff,cum non more quadrupedum fupcrucnianttcrgis, fed cre<fficoniungantur propter
aculeos. Duos anos ad ffercus emittendum folus ericius dicitur habere, Albertus,
c.
Herinacei in farpibus dumofis 6^ uincis per autumnum praecipue diuerfantur.Condunnir in art
boies cauas hyemc, cibis (pomis precipuc)pereftatem congeftisuefcuntur. Echinum aiunt
ad annum ufqp fine cibo durare poffe, Ariffotelcs in Mirabilibus, Preparant hyemi &
heri«
nacei (utmures Alpini) cibos,acuolucati fupra poma (mala 6C pii a, ut alrj:uel etiam ifchadaSjUtPhi
les) affixa fpinis, unum non amplius tenentes ore , portant in cauas arbores , Plinius, &
Acliamis.
Herinaceus potamogitone herba interimiciir,Aelianus. Admirabilis eft illacchinipro catu!is(w^i
o-KViiviaif') folicitudo ac prouidentia. Vires fubit uindemiat tempore pedibus^ botrorum acmes
,
in terram decutiuhos ifthic circumuolutauis, excipit confixos fpinis. Ac memini cum iam olim no*
bis quitum aderamus omnibus fpedlantibus botri reptantis ingredientis^ fpecicm praberct, adeo
fc cumulaiierat atqp opplcucrat imis. Mox ut fubiuic la tibulum, cx fe decerpenda quar collegit ratus
lis pr»bet,utpartimfruantur,partim recondant, Plurarchus inlibro Vtra animalium, 8^c. Kifxau/
^iri:yJvoyi<Au^/u$^vw 7 ce<pi§ 6 V'n( PKyett« 7riHj(tviif 7^i’u!^^H\s>7rk</l(a^_ Suidasex Epigrammate. Eff au.
tem ^HAc 7ri</loii(fic feribi debet per «, in prima fyllaba) locus planus tanquam areola fub dio ubi uua
Soliexpofita:fi'ccantur,quafi'w«A«55ri«/i(/ j Varinus. Si quid deciderit ex frudfibus, qiiosuoliita,
59
tus aculeis fuisinfix6rit,rcliquos etiam omnes exaitit,rcdit^ ut aculeos omnes repleat, k>r:ich . Le e
etiam dC uinum bibunt cum in domibus aluntur. Herinaceis coitus erc(5 is,partibus fupinis herca
tibus fibi aduerfis, Ariffotelcs, Herinacei ffantes ambo inter fe complexi cocunt,Plinius.Ciir coie
tus eis celeriter peragatur prsecedenti cap, dixi. Echinus parturiens amtSatur, uide capite odauo
inter Prouerbia,
D,
Echinus animal eft uafriciainffgne, quo nomine Nauplium cx ingenio nimis callido Echinum
appellauit Lycophron, Caelius. Herinacei mutationem aquilonis in auftrum condentes fe in cubi
le praefagiunt, Plinius. De herinaceorum fenfu locis multis perpenfum eft, ut qui in cauernis funt,
commutentfua cubilia, aquilonum 8^ auftrorum mutationeiquiautemintra tedfa aluntur, ad paric, 4*
cum Ryzanrij quidam animaduertiffer, confecutus exiffimationem e(t,
tes di{cediint:quod ita fieri
canquamtempus futurum pofletprxfagirc, Ariffotelcs, Duo uero foramina cius cubile ««toV, (

tjxtiMos) habecalterum ad auffrum, alterum ad boream pci tinettacpro

temporis ratione, ficut iielum
gubernatores nauis uicibus transferunt, fic id quod ad uentum ipetftat, obftruinalterum aurem apc
rit.At^ hoc Cyzicenus quidam cum animaduertifletjnomen fibica cx re peperit tanquam fiioptc
,

V
ingemo uciitos pracdiceret,PIutarchus in libro tra anfmalium,&c.^ Serpens & herinaceus (ut Op
pianus refert libro de Pifcatione fecundo) mutuo inter fc odio flagrant. Quamobrem fi in latibulis
occurrant, echini^s mox in orbem fe contrahit, ut praeter fpinas nihil emineat. Irruens uero in cum
IcrpenSj&C fpiris implicans,fruftra mordet:8(lquoar(ftius illum circumuoluta premit eo magis ipfa
,
Ic aculeis infigit Stluulnerat: quibus Litcnncpafflida,
non remitric tamen, donec cmoriamr.-altasquh 1*

dem fimul amboparicafu intereunti alias echinus cuadens ierpentis immortui corpus autcarnes
,
adhuc aculeis infixas geftar. Herinaceum lupus timet ac fugit, lorach. Memini aliquando audi*
re leporem deprehenfi herinacei aculeos fingilladm dentibus extrahere, 8^
nudatum poftremo cot'
pus uorare,quod mihi parum uerifimile fic.
E,
Herinacei ubi leniere iienantem,contradlo ore pedibus^ ac parte omni inferiore, qua raram
,
innocuam habent lanuginem, conuoluirniur in formam pilx ne quid comprehendi polTit prxter a»
,
culeos. Indefperatione uero, urinam exfe reddunt tabificamtergori fuofpinis^
noxiam, propter
hoc fecapi gnari. Qiiamobrem exinanita prius urina uenari,afs eft Et tum praccipiia dos tergori,
.

alias corrupto.fragili,pLitribusfpims atq? dcciduis,etiam fiuiuatfubtradfus fuga. Ob id nonnifino

uiffima fpe maleficio iiio perfunditur. Q>iippe 8(1 ipfi odereinfirum ueneficium ita parcentes fiK
cerminum^ fupremum opperientes , ut ferme ante capuuitas occupet Calid* poft« aqu^ alperfu
.

refoluitut
 DcEchmo.E.F.G. Lib. I. 403”
reroliiitur pila:apprchenfiisfe pede altero e pofterioribus.fufpendio ac fame necatur. Aliter nen cll
occidere &: tergori parcere, Plintiis, Terreflris
herinaceus inter animalia inuida cenfetur.ftatim
ut
capitur, urina iua reddita tergus fiium cofpergit, cuius ui perfufum corrumpitur,
8C quod futurum
erat ad multa utile,reddit inutile, Aelianus.Mihi quidem non inuidia aduerfus
homine (quam fiul»
te etiam altjs quibufdam animalibus tribuit antiquitas, plebeiam fcilicet & anilem perfuafionem fe=
cuta)fed metu potius, cum capiendus cft herinaceus urinam reddere uidetur. Cum
infidias fentit
undi9 fe fpinis claudit, SC difficulter fe indendum praibet attf palpandumtfed quando in
aqiiam ca
lidam mittitur, fiatim ea deledatus in planam membrorum deieeSionem olienitoncmcp
refoluitur,
fic inolfenfe uidetur atij palpatur.Ifidorus. Vide etiam infra in prouerbio.
Scit multa iiulpes, led
10 echinus unum magnum. Terreni herinacei ntme ueteratoriam explicabo : Cum enim is uicinus
eft utcapiatur,contortilTime feipfum concludit, tantopere contraliit,ut comprehendi non queat,
fimul SC animam continet, (piritum^ comprimit, &
ab omni motu coquiefcens.mortui fpeciem prs
fe fert , Aelianus &: Philes.
f Ipfum animal non uerentur pleritp dicere iiit» hominum lupcrtia»
cuuni effejfi non fint illi aculei.fruftra uellerum mollicie in pecude mortalibus data.Haccute
expo»
ueftes.Magnum fraus 3C ibi lucrum monopolio inuenit,de nulla re crebrioribus fenatufeon
iiuntur
nullo^ non principe adito querimonijs prouincialibus, Plinius. Huius monopolij
fultis ,
(inquit
Hermolaus)mentio fit in luftiniani codice, quem locS recentiores Legulei ridicule funt ifitei pretati.
Ped}enechini(nempeterreftris)uocaturiureconfultis echini pellis ueftiumdcterfuiaccommodecon
cinna ta,cuiu 5 author rei Plinius eft.Catlius. Erinacei cute expoliuntur lina,a: uulgd ericium
appel
10 lant.Maflarius. Pellis herinacei cum fuis fpinis haftili prtefigitur.ut eo fugentur canes,
I,
Veteres herinacei cute expoliebant ueftes cibum nero ex eo non fumebant ut nos facimus, Sfr
,

pontinus. Audio apudnofti ates fuarium tantum,non item caninum echinum mefis admitti.Cute
detradlainferuefaciunt paululo uino cum acetoiinde lardo Sf caryophyllis confixu
in ueru aifant.
Herinacei carnem iucundam perculTo uno idfu interficiatur, priufquam in fe uri-
elfe aiunt, fi capite
nam reddat, Sfc. Plinius. Caro eius
in cibo fumpta aduei fus quos morbos ualeat fequenti capite di.
cam.Hyftriciscaro,utherinacea,licct non admodum inter efculentacomedatur,ftomachum tamen
adiuuat , aluum foluit. Sic, Platina a barbaris authoribus deceptus : marinis enim tantum Grsci
ilia atuibuunt,
50 S,
Colicum remedium per experientiam receptum,Baccas lauri decem, piperis grana feptem,opo.
panaca magnitudine ciceris.conijce in aquae cyathos tres,tomm^ fimul feruefaefium bibendu prx,
be,quicfcat^ inde £eger,8i perfede fanitati refiituetur.Oportct autem,inquit Galenus, ad uiros ma
fculi,ad foeminas muliebris fexus herinacei interna membrana accipere,exiccare^ ac contundere,
eius^partes tres prtedidris ammifeere. Aerius lib.9.cap.;i. interprete Cornario, Graecum exemplar
nonuiditfed conijeio Graece echinum legi, cum aliud herinacei nomen uiitatu non habeantGrteci,
Significat autem echinus,ut capite odfauo Oftendam,membrana quoij interiorem uentriculi in gal
linaceis aut gallinis, quam aliqui ftomachicis commenda t;Et de hac forte intelligcnda funt Aeti) ucr
ba. Herinacei utriufqj tum marini tum terreftris corpus uflum cinerem efficitfacultatis tum exter

40 gentis tum digerentis, tum detrahentis ltacp eo quidam ad excrefeentia , ad fordida ufi funt ul.
cera,Galenus de fimplicib. 11.18. Diofrorides tamen eam facultatem marino priuatim attribuit.Tcr=
reftris fimul 5C marini echini cinis, abftergit, refoluit, SC cxiccat, Auicenna. Cinis de pelle herinacei

(terreftris, fiue marinijeonfert ulceribus fordidis,SC carnem fuperfluam compefeit. Idem, Rafis, Al-

bertus. Pellis herin. terreft. una cum ipiius capite tofta,Sd in pulucrem tufa ex meile inungitur ad
alopeciam,Galenuslib.i.Parabiliumcap.i4. Cinis
echinicumfpinisfipicimifceatur, cicatrici,
ufli
bus pilos reddit, Albertus, se Philes diitsis Herinacei cinis cum meile , aut corium com=
buftum cum pice liquida, alopecias emendat.Caput quidem eius uftum per fe, etiam cicatricibus pi
los reddit. Alopecias autem in ea curationeprarparari oportet nouacula Se finapijC^uidam ex aceto

uti maluerunt, Qiis ueto de herinaceis dicuntur,ed magis ualebSt in hyftrice, Plinius. Terreftris

herinacei corium combuftum,alopecijs cum pice liquida aptiffime illinitur, Diofrorides, Aelianus,
Auicenna, Rafis, Albertus, Erinacei caput Se pellicula cobufta, cinism ei adiedio meile inlitus alo-
pecijscito prodeft. Caput autem eius per fecombuftum, Se adiecfta iplius adipe, cinis illealopecijs
inlitus, etiam cicatricofis facit pilos renafeitquod fi totum ipfum quis exurat, Se pulucrem cius bene
tritum cum adipe urfina caluo ad integrum capiti imponaqdecorcm priftinum reftituct capillorum,
Marcel.Et alibi, cinis(inquit)exufti erinacei recetis,uel fimus erinacei reces,8e fandaracha, cS arcto
mixta Se impofita fluetes capillos cotinent. Author eft Achriton alopecisc mederi ci
Se pice liquida
nerem ericiorum marinorum cum gallis rubeis Se amygdalis amaris , tequali omniurii portionefut
fint tres partes arquales quibus addatur fimi murium pars dimidia, Albertus;) permixta lisec cum
,
aceto diu teres. Se impones. (Medicamentum hoc apud Galenum , ftatim poft Critonis pharmaca ad
60 alopecia Heraclide adfcribitur,lib.i.cap.i. de Compoffec.locos.)Eiufde facultatis eft cinis ericipuel
conj,ueI capitis cius,ucl interiorum, fi fepum urfi admifccas : Se iam currit aquaabfij fepo in iuua.
niento,(uel ut Albertus habet , iam enim incipiet humor recurrere ablij labore:) poftquam fricatur
. L 4
 K

404 Dc Quadrupedibus
locus affectus donec nibefcat, Rafis Albertus. Herinaceorum marinorfi teflas exufias aquj
fubatflas locis priefricfis impone. In qinbufdam exemplaribus non aqua,led adipe urfmo exeipi de*
bere herinaceorum cinerem rcpcri.quod mihi magis placuitihoc enim modo efficacius redditur, Ga
lenuslib.i.decompof.med.fec.locoSjimerCritonismedicamentaadalopeciam. Herinaceoriima,
rinorum teftas ullas, ex meile &
aceto pracrafis illine, Soranus ibidem. Ericius uftus tritus fi impo,
natur fifiulte. iuua t, Rafis &C Albertus. Lichenas in faeie cinere herinacei ex oleo illinunt; In hac
curatione prius nitro ex aceto faciem foueri praecipiunt, Plinius. Attritis medetur einis muris fyl.
uatici cum mellc,ucl herinacei, Plinius. Herinacei ter.cinis in iiini potione fiimptus,remedium ad
dolores renum adhibetur, 8d ad aquam intercutem, Aelianus : V etuftiores carni ficcae in cibo firni,

pts eadem tribuunt, f AIItccatacaroCii-xtAiT^fl8ne,Plinius inueteratam reddit, Arabum interpre. i,

tes falitam) &C cum acetomulfo pota , nephriticis feu renum uilijs auxilio efttitem aquat quae cutem
fubijt,conuulfionibus,elephantiac,& male habitis,quos Grsci cachetfias uocat, (Arabum interpre*
tes initium hydropis ueVtunt;)iiifcerum fluxiones exiccat,Diofcorldes.Eadem ex Diofeoride repe,
tit Galenus de fimplicib.ii.j.hisuerbis,Scripferunt quidam herinacei terrellris carnem deficcatam
prodelfe elephanto obnoxijs,cachc(flis , conuulflonem fatpentimero patientibus, nephriticis, labo,
rantibus aqua intercutem quam anafarca uocancQuod fi ea efficere poteft, facultate habuerit ua-
lenter fimul digerentem deficcantem^ , fieut K
caro mufielar arefatSa. Eadem quotj apud Rafin
& Albertum legimus. Ifaaci interpretes magna imperitia cuniculo, uel ut Belluacenlis habetteri-
culo,attribuuntuimdiiroluendi,fiomachum roborandi,aluum molliendi, urinam prouocandi; le-
pra: denicp elephantiafi medendi: Alij herinaceo eadem dmnia:fed i) quotj peccarunt : nam cum
n
Diofeorides alij^ Graci feorfim de marino echino fcripferint, eum in cibo fumptum ftomacho gra.
tum eire,bonam facere aluit, fidurinam ciere; Sdrurfus priuatim de terreftri,quod elephanfiafi alijs^
paulo ante enumeratis morbis fubueniat , illi in unum omnia confuderunt. Ericius montanusme-
lior eft domeffico, habet fpinas in modum acuum (fagittales Auicenna) SC eft conCmilis in cu,
ra,meIioris comcftionis,magis^ iuuat ftomachS, Si uentrem magis mollit, urinamm ciet efficacius,
Rafis SC Albertus.Mihi quidem herinaceus montanus ille hyftrix efle radetur, adulbus ab Auicen-
na ditfiustnam Syluaticus quocp adualdui primum , deinde adubui ericium montanum interpreta,
tur,qui uulgd dicatur iftrice.Quod autem is in cibo fumptus ea prmftet,qua: Rafis, Albertus, 8f eos
Imitatus Platina el tribuit,ex ueteribus authorem habeo neminem:Echinis enim marinis tantu om,
nes has facultates attribuunttherinaceo uerd terreftri Si hyftrici,netp flmpliciter,ne^ magis autmfe
jf
nus quam marinis. Quanquam enim in remedijs ex iifto corpore corioue aut fpinis , eandem uitn
terreftri Si marino echinis efte Galenus tradit; Plinius uerd , Quae de herinaceis,inquit.dicuntur,co
magis ualebunt in hyftrice:longe tamen alia ratio eft, fiin cibo fumanturiquod illinon animaduerte.
runt. Ericius tetreftris falitus aduerfus elephantiafin prodeft.item paralyfi Si fpafmo, Si uitijs ner.
uorum omnibus, Auicenna. Codusautaflusericiusin lepra remedium eft, Rafis. Incomradio*
ne nemorum caro palumbina in cibis prodeft Si inueterata, herinacei fpanicis,Plinius:Diftinguen,
dum forte poft prodcft,non poft inueterata,ut cum Diofeoride ei conueniat. Carnes inucterate he
rinacci fumptte utiles funt hydropicis , Plinius. Salfa ericij caro cum oxymelite iuuat hydropicos,
Auicenna Si Rafis: Albertus addit, ad omnes hydropis differentias prodeffe, nempe carnofam, (ut
ipfe loquitur,) tumidam. Si citrinam. Eadem caro falfa, cum oxymelite pota, falubris eft in dolore 4»
renum,Rafis, Auicenna, Si Diofeorides, Si alfjtSolus Philes herinacei ufti cinere cum uino albo po,
tum dolentibus renes mederi feribit, Caro ericij falutaris eft in phthifi, Auicenna. Ericius codus
aut alTus phthificos iuuat,Rafis, Emplaftrum ex ericio ualet contra neruu contrafftum. Si dolorem
in uentre natum ex cra[nsflatibus,Si difficultatem digeftionis,Rafis:qucautem bonum authorem
hate feribendo fecutus fi't,non inuenio. Herinaceorum cinis cum oleo perundorum cuftodit par,
tus contra abortus.Plinius. Inueteratas (inquit Plinius) herinacei carnes quis pofflt dare potui fu-
rcnti,etiamfi certa fit medicinai Herinacei carnem iucundam elfe aiunt, fi capite perculTo unoifltt
interficiatur,prii>fquam in fe urinam reddat : Eos qui carnem ederint, ftranguria: morbum contra,
here minime polfe. Haec caro ad hunc modum occift, ftillicidia uefica: emendat : Item fuffims ex eo,
dem.Quod fi urinam ex fereddiderit,eos qui carnem ederint, ftranguriae morbum contraheretra- 5*
ditur,Plinius. Caro ericij terreni efficit ne pueri letftos permingant; urinam enim tantopere reti<
net in cibo fumpta,ut fi affidue quis ederit , urinae difficultatem incidere periclitetur , Auicenna,
Rafis fimiliter,fedobfeurius. Si abfeindatur caro herinacei abfq3 decollatione,deindefufpendatur
fuper beftiam aut hominem , qui aegre reddit urinam, mox Sf facile eam emittet, Rafis. Herinacei
caro optime decocfla att^ in cibo fumpta,ftranguriofis mire fubtienit, SC cito naturale urina curfura
rclaxat,Marcellus. Idem alibi echinos cum aculeis fuis teri iubet.Stf ex mulfa aqua frequenter accipi
aduerfus dy furiam ; Plinius uero echinos cum fpinis fuis iulos &
e uino potos, calculos pellere feti.
bit,de marinis intelligens,qui Sf alias(inquit)in cibis ad hoc proficiunt. Caro ericij terreni confert
febribus diuturnis , Auicenna 5C Habix apud Serapionem. Eadem fuccurit morfis a ferpentlbu! ,

(uermibus) uenenofis , Auicenna. Medicinalis eft herinacei pellis, nifi ab eo permingatur, Philes, |g
^Herinacei adepsfcaro afficcata potius,fecundum Dioicoridem)prohibet uifeerii fluxiones, Aui.
cenna, Ericij falfi, Sf in aqua feruentis innatans collecta pinguedo, fi illinatur baculo, £< is in domo
 A

DcEchino.G.H* Lib.I. 4of

tiieI fe(So,A!bertiis)ponatiir, conuenient ad cum pulices Rafis.
;

ubi euuKeris, cochlearum carnes cum uiridium ranarum harundineca

, f Pungentes in palpebris pilos
incolentia, uel herinacei ter-
reilrisfanguinefubigito,8^adie(Sa atramenti futorij moderata quantitate exiccari
linito &: utere
anuerfis palpebris illine , faliua diluens) cauendo ne pupillam attingas,
Actius 7. 67. Et pa’ulo poli
Extreme autem confert, inquit Archigenes, fanguis herinacei terreitris, &
fellis ciiifde par pondus!
&
cafioreiquod fufhciq&c.
f
Si ex fanguineeius &: meile cum aqua calida gargarifmus
& &
cem obtufam raucam emendat, Rafls Albertus. Sinifter oculus cum oleo
fiat tio-
frixus in uafctilo re,
conditur.-is liciuor fomnificus eft : oportet autem extremo ftili
immiflb in aurem diftillari , SC ftatim
fomnus inuadet.Iidem. Hepar herinacei fltSili folibus excoefio arefaflum, rin teiia ficcatum in
f
jo (eruenti fole,ucttis nanslatio.-in tella noua,Rafis:)ad eofdem ufus
,
quos caro afflccatanrteftar. uti-
lilTimcrcconditur,Diofcorides,Rafi's S>C Albertus. Auicenna non ad omnia,
qutede carne herinacei
prius dida erant, hepar cius utile faciqfed folum ad poliremum nempe
, fluxiones uircerS.qtiod au.
xilium tamen non carni fed adipi perperam adreripiit. Ad
folem exiccamm elephantiafi medetur
Aelianus, ntixira fxni/ w
wi«4 vx«('. i'i Aint
§jp,Philes’
Felhcrinacei pfilothrum eft uti9 mixto cerebro uerpertilionis BC laifle
f , caprinoiitcm per fc cini!
(qUiuisclnisfimpliciter)cumIa(5 e,Pllnius. Felhcrinaceicumucfpertilionis
cerebro arcaninolacfle
rembus impofitum,mire prodeI},Marcellus:InPlinij uerbis canino legendum, non caprino
tum ex
Marcello apparet, tum ex tjs qus fupra de latSe canino fcripflmus.cui pfilothri
uim quidam falfd at.
tribuerunneaprino autem ncmo.Cactcrum Marcelli uerba plane corrupta elTe
uidentur, quid enim
lo illis remedtjs cum rembusrpraifertim cum hac &: huiufmodi Marcellum ex Plinio mtmiatS elfe
con
ftecproinde hoc uel limili modo legemus . Fel herinacei cum ucfpertilionis cerebro SC
canino latfle
mixtum, pfilothrum eft.ISecmoueor quod Marcellus cap.a6. inter remedia ad rena uina
hoc quom
deferibit. Pilos in palpebris incommodos eimlfos renafei non patitur fel herinacei, Plinius Cof
lytium ex fclle herinacei oculis immilTum prodell, Rafis. Ad uitiligines illini iubent
felhcrinacei
Eodcmuerrucatomnisgencris fanantur. Plinius. fAduerfus lienis dolorem
exaqua,PIinitis.
quidam duorum dierum catuli ex aceto fcillitico dant ignoranti, uel herinacei lienem, Plinius.
He!
tinacci lien aflus in cibo fumptus.Iienofum efficaciter curare fertur.Marcellus.
'tra Icptam.expreifioncm ad phthifin ex ulcere pulmonis renes cius dciiccati. Si ex eo (ex tenibus
f Conferunt con
Albertus)fumatur pondus uncia: a patiente difficultatem urinae cum aqua cicerum rubeorum,
difi
r foluit ftatim, Rafis/Albcrtus addit, dyfenteriam &: tulfiin curat f Fimus erinaceifefCns fan &
daracha,cum aceto BC pice liquida mixta &( impofita.ctiam fluentes capil!o*contincnqMarccllus,
f Sua cuii^ urina (quod fa^ fit dixiflfe) maxime prodell, confefiim perfufo canis inorfu, echino!
tum^ fpinis inhaerentibus.Sf in fpongia lanisue impofita.Plinius. Si echini actilei pedibus inhefe.
humano calenti pedem diu tene,facilc cxctitientur.MarceHus,
rint.aut alicui corporis parti,in lotio
Qiiamuis autem Plinius echininominemarinum femper intelligat.ut herinacei terreilrcm uide!
tur tamen hoc ex lotio hominis remedium ad utriufque aculeos corpori infixos communem habe*
re facultatem.
M,
Grammatici Grscci(ut Suidas)ecbinos interpretantur chcsrogryllos, 8f contra.
4 .'*'©'
^W ‘x®!'
-40 <r«^£(/ xifiuSji airwj;;» ^ liTJiffitnj/ ms hui/txs ,
&! isfirsT©', Ety.
mologus & Varinus.Etrurfus,dxir©'^iiT'oW|(fl(/
eausAajttllug', «(/ fpxKcutlij! 7ir6>StM»TOi.»sc^’'v(t«,Iidem. EiisrtuWjssififV* AsT/iifisij
ia de comp.phar.fec.locos.Cornarius dubitat an retffe fic legatur. ai fi fic
legendum cll.herinacei pellem exponendum conijeit quoniam hoc animal Gra:ci ut (iipra didum
,

eft acanthionem Si acanthochoerum nominant, Galenus quidem malagma quoddam ad

fplcnicos
8( hydropicos tali pelli inducendum fcribit.Fieripoteft ut ab aliquo beo diiffum fit genus pellium,
cui emplaftra commode illinerenturiNimis enim curiofum uiderctur.&Cmagorum nugis aflfine.he,
rinacei pellem in hunc ufum requiri,quae haud fcio an ita parari poflTit impedientibus fpinis, Acan,
thus certe apud Stephaniim ciuitatum aliquot nomen eft 5C Acantha lucus ingens tn Thebaica,
,

J» quamuis locus is mutilus apparet.

4fEpiiheta,Hirtus,Afper, Volubilis, Ruber, Aequoreus, apud Textorem ; Aequoreus idem eft
marinoiRuber etiam marini proprium uideturjca-tcra utricp communia, djsci xjr.
SfidOTj; t)(r>'oj/,Suidas ex Epigram. d|vas(i©',apud Oppianu.qui alibi idem
marino attribuihosenisf,-
quod afperum fignificat,(tmde pumicem Ai&(/ «ettyvnc quidam uocauit)8i terribile,
Tfsyys, Ki/sAcTiffiB?. oAsoiTpoxos.cumafpiratione.osja^si./.Btc^sa^
'acwTw^S^isfi&ti&gyidquodhevu
naciomagis conucnit.quam fi cum tenui fpiritu feriptum exponamus, slj/ «Asdi/
aioAit yi/i*
^ 7pt}pii. AsAdr,
interpretor mobilia,utpote inglobum contratfla,Sf apta rotariihoc magis pia
cet,qiiam uaria coloreinterpretarimon enim corpus uarium habet, fed ipfos tantum aculeos albof
. nigro^ alternis diftintffos quales &C hyftricis funt, Tj koiwoi wieij etsyv ti/agoe?, caxoiexi
,
SiajBwiT tyiTOi/ &oA« (}ii;A«,Oppianus dehyftriccjEx eode poeta fuperiora epitheta omnia funt, prat.
ter primum ex epigrammate.
f Echinus Gi«is nomen eft uafis ex aere, aut opere figlino, in quod.tabul» adiudicitimperti.
 . .

4o6 Dc Quadrupedibus
nentes (teft/monla,uel tedium difla) conijciebanmr, alias coniedlafignabantiir ; eius metio fit apud
Demofthcnem,Ariftoteleni,fi^ Ariftophanem, Suidas, MalTarius, Caelius, Pollux. Inhanc capfani
fiuefcrinium.teftium di<fia,adla litis, omnia^ a partibus prolata conij ciebatur, notis^additis figna
V
bantur,ne quis dolus malus in ijs fubeflet. nde ea qua: in afta prolaturi erant apud fequeftrem de ,

pofituri,quoad palam in indicium proferrentur ad fententiam ferendam , Hiixiycy 'iiiiaAmtx ap. m

pellabant, litis inftrumentum fignificantes . Et as V™!' >
pro eo quod eft apud afla proferre.
EjiTkiij ttjj/os 7J Hsu (legendum « ut Ariftophanis fcholiafies habet) ix x^xits , as S vi yfxiiiunsx ii
•TrtSs-TKSeilKSts (alias (rc^Tver(i'(t« 7Ji'£StMtq>7vf«<TOf/«ft7W(rii(r«i'K/rfcvfli)fe7i^ti'-7a.Hinc AriftophancsinVefpis,
K«'n«|’tj(i>'»F.Echini,cadifciueluafaerant,8SK»‘7t(a^Ti/eti«)(se< ‘“’rS»t7ui™s 6;)jf*iJ«tn/i«Miii<'3»v»li^
Wnfxiiicwfovn ((/(CttstTies i(ttxx§y»(r;i tk tt*jS«aaotrtv(t : V el fecundum alios, e's Kcilou77.7Ti asj
7K 7^ yto^vomii « vtns Jt^ tttfmcutittvce/tiwt (atair ivcZtk a « Jimm tuis

<Aw«sa5 s Varinus,Suidas &

alij, Quamobrem diattetartim , id eft arbitrorum,erat echinus,

&abijscumopuseratiudicibtistradebatur. Pltiraiiidcin Commentatijs Bud»i. ^Pocula cum

cyatho dum fuftinet,aftat echinus V
ilis, cum patera guttus , Campana fupellcx, Horatius Serm.

i,Sat,6.Htc, Ut Acron docet, echinus genus eft tiafis aenei in qitocalices lauantur, quam alijam,
pullam dicunt effe uitreamjScoppa Italice defrefeatoro exponit. ^Echinus genus eft chytrae.idefl
ollae,Pollux:item lebes,o-xif©' («rj.aetiist', a^Atnws, Hcfychius Varinus . Eyiwji & id eftlebe.
tem,EtymoIogus. Sunt item echini circa manus carpum ornamenta: ficut pcricarpia,& item pfcl,
ha ac bubalia,C3clius. Echinus muliebris ornamenti genus eft,non difttraile omnino brachialibus &
armillis, Hermolaus ex Polluce, f Echinus.placentafecundae menfae apud Athenatura libro 14.01-
jj
detur atttem in Rhodo fleri folita ex uerbis Lyncei illic citatis ; «(rss uerd , cui comparatur, Atlienis.
Pollux infularem placentam efte meminit, «itxn fimilemtPs/rfw exxmZiair is trA(eaas,Hefychius, f Ey?,
«(,«< fS' T8j(a(/ay*iSrtt,Hefychius. f Echmus,fraEni pars,Hefych. Fraeni pars qux ori inferitur
Siiris uocatur,cuius medium «riV.Ttij cw’nj'xx!v>\ui,i^ni,ipi&i>}si,is ys^iuuxsina (nili malis ‘niktxr
cctTca) 0 t5r?r©-,Pollux, E t alibi, T» ./t'
tu ia ^ xoiSa tytra 6ic;
(nif^iiZMt\ssnisviJix ; ,

^ E}jit'©',-^S'"K«iws5n:leoi:/(rt{©',Hefych,Inuenioechinumred'edicipartem in capitulo Dorica: colunii

na::craffitudo quippe cius trifariam diftribuitur : una enim portio eft plinthus cum cymatio : altera
echinus cum annulis: tertia hypotrachelio contrahitur columnae , Catlius. Echinocephalum Crati»
nus Periclem appellauit,Polluxlibro i.melius legetur fchinocephalum,ut fupfa docui in Cane,Ca.
pitis otftaui parte 1, Scilla: genus unum,aut bulbum eius omnem ab Hippocrate fchinum uocatiau
jj
thor eft Galenus in gloftis. Edulia quatdam, examygdalis praecipue, &
alia ex uuis pallis ad hui.
’

naceortim fpcciem a coquis parantur, Keorimdem nomine apud noftrates uocantur,utlegimus in

Baltbafaris Dillingenfis coqui libro Germanico , Eft 6<1 militarein lingua noftra herinacei uocabu
ium,quum acies ita inftruitur uthaftis undiquatp rigetibus hoftes excipiat.Rufticidcni(jnoftri he»
rinaceum nominant abfcclfum , qui medias pecoris, naccarum pratfertim ungulas oblidet. Non
V
alienum eft ab hoc loco quod Cafliodorus ariarum libro quinto fcribit,ubi diuerfas amphitheatra
Ics pugnas hominum aduerfus belluas deferibens , Alter (inquit) fe gefiabili muro cannarum, con-
tra fatuillimum animal, ericij exemplo receptatus, includit: qui fubito in tergus futim rcfugicns,in«
tra fecolledus abfconditur,Siicum nufquam difccirerit,eius corpufculum non uidetur.Nam flciiiil
le ucniente contrario reuolutus in fphatram, naturalibus defenfatur aculeis, lic ifte confutili crate pre
49
cih<Sus,munitior redditur fragilitate cannarum, Hac ille.
^Echinus Ariftoteli eft pars uentris ruminantis (ut Hefychius feribit,) Gaza omafum tranfc
&'
fert, Ey»©- )(^ tB-tyi/i'
V tia/T? rii ajMifnj/ , Suidas Si Varinus. Meminit etiam Ety»
mologus citans hunc Callimachi iierfum , oymiahisK &i^y^&mi/tyiny Echinus dicuntur inter,
nauentris Euftathio.fiue uentriculus;&i ut utiltNicandri fcholiafies, tientriculuspropriebouis. E.
chimis uenter eft in bobus, SC in ceruis etia,Calius.E)(i>'(&- oHymin^ yt!®' assj©-, Varinusllege j»n»
f
©- ex Etymologo. Lac coagulatur etiam a domeftica gallina pellicula, qua intra uentriculum lier
cori deftinata eft,?chinus ab afpritudineGrads appellata, ceu cortex quidam, Berytius inGeoponi
cis Gracis, EyTi-©' tffit TrJmSy « hsiAw, Hefychius, ^ Eyri'©',(<oiji!(/ SkAkwsj ^Soy, «a» irtTai-iiji.Hcfych.
Et alibi, Ai(«i'{©-{Ms(/,4i/:p(/,)(sa:^«i'ii(',Idegt:Varinus;ut echinus &
de marino dicatur,8<: dc aiii qila» yg
dam,quanquam ^imy SC mTanipetiam ad infeda uolucria extendi polTunt.Egoechinum aticffl nuf»
quam legi,fpinum fape. Videtur autem fpinus uoxLatina,quamGraceaK«>'&i/ intopreteris. Serii
bitur autem o-ari-e-etiam aGracis.Gaza acanthidem auem cx Ariftotcle nunc fpintim nunc ligni
riniim uertinuiCtitat enim cxfpinis et cardiiis.Imperitus aliquis pro fpino echinum facile fcripfcrity
&C facilius Gracis literis:necrari huitifmodi errores in GracoriimLexicis funt.In his uerbis
{»oi/,intelligo echinum animal liueterreftrefitiemarinum, nam dC alijs nominibus ab acanthade»
riuatisnominatur, ut fupraoftendi.Poft^Boji aliquid decft,yifirit£0(/,uelSiiAiwi»(/,ucl7t^(!!rsi/, tiellis
mile quid,ut redie fequatur Tffmiy. (Jiiod li hanccoicduram ut pro echino, fi auem intelligimiis,
fpinus legatur, qua mihi quidem probabilior eft , aliquis non receperit: aliam habeo,ut echini uel a.
canthi fpiniue nomine,inle(ftum tiolucre.nempe maximum fcarabeuni cornuta accipiamus quem (g
,

aliqui uulgo centum uolantcm uocitat:is enim compreifts cornuum ramis tanqoam fpinis coiv
figit quicqtiid rnmedio deprehenderiqaitiiistMy Hefychius fcarabei genus interpretatur iiidemr
autem
 DcEchmo. H. Lib. I. 407
autem acanos idem quod acanthos,ut-acanion quom no aliud
qu^m acamhion eft. Sunt fane etiam
crunbusfpmofifcaraNiquidam.utmHiftonamfeaorumuidebinuis.
a. pai s auriculs ea,H 7rlkLii^
f EchinifcusPollucilib
mhin«s, id eft proxima circa uel ante foramen
auris cocauitas*
media inter foramen(quod «.Hthlu uoco, licet etiam fordes eo
riculam,
contentas hac uoce fianificenti
f^Hyftrices generat India St Africa fpina coniedfas.ex
au-&
herinaceoru genere, fed hyftrici
longiores aculeqa; cum intendit cutem miinies.
CPIuramurium genera in Cyrenaica regione
ah) lata fronte.ali) acuta, ali) herinaceorum genere
pungentibus pilis.Plinius. In Cyrene aiunt plura
murtum efle genera, yviK^5rt«TU7r4.c7mOTt •l‘'rn<t‘Myx^,^pnSK:misMxivUat’Ssiac^im
lv(^r«
(lego ^««laredio txv.ex Herodoti hb. 4.) Ariftoteles in
Mirabilibus. Gdlius imperite in Aeliano
IO 8. 9, ixivass uertit, uipcrte fpeciem & ftmihtudinem gerentes quos indigena echinatos
, uocent.
Ae^ptqs muribus durus pilus ficut hcrinaceis,PlinuB,& Ariftoteles
in fine libri d.hift, animal.
^1
tchinum Maflarius olea genus interpretatur tanquam ex
Polluce.-Hefychius SJks wA.id eft
&
mah Punica genus. Eft herba genus apud Galenum, quam etiam
erinon Diofcorides mdemr ap
pellafteiquanquam m
uetuftis codicibus non erinos, fed echinos
legitur ; eft & apud Hippocratem
ech.mherbamentio,Mairarius. ApudPliniumlib.i5.cap.7.erfneos
legituriiibi deficis &caprifr
CIS agens, Herba quoffi(inquit)quam Graci erineon
uocant , reddenda in hoc loco propter gentilfc
tatem,PaImumalcaeft,caHhculisquimsfere,ocimffimilitudine,floscandidus,remennigrum
par=
uumitruum cum tnelle Attico, oculorum epiphoris medetur utcunm
:autem decerpta manat lade
multo a: dulci herba,perquam utilis aurium dolori.niiri exiguo
addito : folia refiftunt iienenis. Ni,
io cander etiam in Theriacis erinon uocat,8<: contra uenena ta
commendat , kA

mCwiSt: <rs«{«iMnacCTiam.Marcel. Verg.Nicandri uerba

interpretatur,Et uirentis ad radices mon-
tium erinuTradidit Dioclesdnqiiit idem)a quo Plinius multa
accepiqocimo fimfle effetnafei prope
flumina dC fontesiSC prater id apricis locis & ad radices monciu.Hac ille ex fcholHs in Nicandrum,
qira etiam admonent herbam i?.wi-uoce penauflexa
triftyllaba.a Diocle nominari uoCe oxy,
mna qiiatuor fyllabarum. bed Diofeoridis quocp iieibaaiidiamus cxlib.4.cap.
m. Erinos Cinqu.t)
fimt qui ocimoides.qui hydreton,Romani ocimum aquaticum
dicunt(ut Marcellus uertit)nafcitur
feciis niiiuos cC fontesrfolia habet ocimi, mmora tame, 5^ in
fuperiore parte mciTuris diuifa, RamuU
exeunt dodrantales a^iktucucc, proinde non piaret qirod PUnius
fcripfit herbam effe pai-
5 omiimaltam)qihn
•

9 aatfex;florcscandidifiim:nigrumuerofemen.pafua,acerbum. LatfJeo liquore

abundant caulis &
folia, Eius femen drachmarum duarum poiidcrc
quatuorcyathis(drachmis Ae»
ginetajmellis temperatum, contra oculorum deftillaciones
inungitur/.Hitte eas. Aurium doiores fi,
non experto dC nitro inftillatus fuccus, H^c Diofcorides. Galenus !ib.
nit addito fulphiire ignem
6
fimplic.medic.echinon uocans,eardem eius uiresrefert.Aegineta, per
ignorantiam forte, bis come-
morat,primamin ErinoexDiofcoride,demdem Bchino ex Galeno. H^c herba
quod feiam medi-
corum hodie nulli cognita eft, quorum feripta in lucem edita uiderim;ego non hanc
ipfam, fed con»
generem aliam demonftrabo,quam Pliniusmilitare appellaftc uidetur
i4.i8. Lacftori.s, inquit, nota
uiilgo eft, plena ladis, quod deguftatum uomttiones concitat.
Eandem hanc aliqui efle dicunt, aln
fimilem illi,quam militarem uocant, quoniam uulnus ferro fadfum
nullum non intra dies quinque
40 janatjCx oleo impofita:Nec alibi plura apud ullum authorem de duobus his nominibus fiue unius
uue duarum ftirpiumreperio.Ego diuerias efle puto uel hoc argumeto,qu6d qua uulnera
tam cito
glutinant, infignem aflringendi uim poffidere probabile eft, qUaqUidem
contraria eftuomitoria fa
cultati. Habet autem erinus fiue echinus uim illam
reprimendi,iiccandi^ dC conftringeadi,ucI Ga-*
leno 8^ Acgineta tefttbusin cenfu fimpIicitim.Qiianqiiam etiam lib.g.cap.y.de comporiticneiecun
dum locos Galenus, Succus echini, inquit, facitad inflammationes &:proIapfamf€dem.Eafdem
pia
ne uires habet herba quam Hieronymus Tragus Iib. i.cap.ioo.efulam dulce
nominauit;manat enim
jaclie,ut efula tithymallorum genera,unde ibrfan & erini,id eft caprifici nomen impofitfi ob fimi»
leni liquorem,
Y erum lac eius dulce,non acre ut tithymalloru eft, quamuis tithynftllos afpediu, flo-
nbusjpericarprjs&femineitareferatjutprorfuseiufdemgeneris uidcatur. Pericarpia tamen non
50 ^uia habet, fed hirta &quodammodo echinata, ut illorum gratia echini nomen merito ei conuem*at.
Aftrmgit omnibus fui partibus,maxime tamen radice quam albam habet, digiti fere
, cralTitudine,gc
niculatam,tranruerfam,duosauttrespaimoslongam,eminemibusnodis totidcm,quotcaulesprx»
cedentibus annis xdiderat.Locis aquofis prouenit, & tuxta fapes, fylueftribus tantu autmontanis.
in hortos translata pluribus annis iiiuaciftima
durat. Flores ei lutei, folia oleae fed minora, quamobs
rem non erinon Diofeoridis, fed omnino congenerem eiTc
d ftatuo, 4J Echini uocantur etia quer*
Clium cytrari,id eft paniculae
quadam ceu nucamenta qu^ ex ramis earum dependent, Hefychius.
platanijIdem.Ricinusquoqj utfolijs platanu imitatur, fic echinata habet feminum
uaia.Eft5fcch,j^3fy^ pomum in rolanicuiufdam peregrini genere, quod Fuchiiusftramoniam
QC
nucem mechel appellat, Dicuntur item in caftaneis echini , quia eo modo quo echini marini aculeis
0 armatiTimt.Grarci enim echinon hirtum uocac (hoc teftimonio aliquo fulcire debebanego echinon
aaiectiue fumprum nufquam legere
mcmini)mde echinatum d;cimus,quod ad fimilitudinem cafta-
ncarum calycis aculeis hirtum eftjMaftarius, Armata caftaneis echinato cortice uallu eft,Plin,
 A

4o8 De Quadrupedibus
Dipfaco in cacumine capitula funt echinata ipinis , Plinius, Chamatleon candidus ferplt in terra
echini modo Tpinas erigens, Idem. Glycyrrhiza Ipfa fine dubio inter aculeatas eft, folijs echina-
tiSjPlinius i ego nihil tale in glycyrrhiza noftrahadfenus deprehendi. Echinopus Athenaeo lib, g,
nefeio quam herbam fpinofam iignificat , quampoeta quida una cum ononide nominat, Tas ««o#,
6as crwjixybi/jds w’ t^vomj^as HS^ MCC rrpH^cCtraVUytf A«
in grammaticum quendam anxie diligentem circa fingulas uoculas, folidac uerd eloquentia 5C eru.
ditionis negligentem. Ceras ex omnium arborum fatorumm floribus apes confingunt, excepta ru
inice&:chcnopode:Herbarumhxcgenera,Plinius ii, 8. malim echinopode; quoniam chenopodis
nomen nufquam inuenio.-conuenit autem herbar fpinofae ab echino faflum nomen.
4 Infuls Echinades didfa: funt ab Echione quodam.uel a multitudine echinorum,iiue terreiires
illi.fiue marini fuerint: Vel quod folum earum afperum dC fpinofum fit echinorum inftar.Euiiathius

in Dionyfium.Oxiae infulse, quas Homerus Thods uocauit , Echinadibus propinquae funt, adeo ut
intercas a Strabone collocentur,Hermolaus. Echinj infulae funt circa Aetoliam, quibus Achelous
fluuius limum adijcif , Echinades alias ab echinorum copia, uel ut Apol
lodoro placet ab Echino uate,StephanuS.Echinadcs,infulae Acarnaniae iuxta hoftia Acheloi flutitj,
in quibus Epei ditSr habitaqSchoIia in Iliad.i,Plura quaere inOnomafiico noflro. Echinus nomen
eft ciuitaris,cuius(uel uiri a quo didfa eft,ut Etymologiis habet)meminit Demqflhencs Philip.quin*
ta,Suidas. Echinos urbs eft Acarnaniae ab Echino condita, quam Rhianus Eyioi/ «cn uocauiqaliqui
Echinuntem,Slcphanus. Echinus Urbs TheflaliaeficditSa fcsExirawteeriSriixmiyrii/f^mioJiriw©-,
Varinusiuel iros (Iegoinr«y^TO(')^e>«iH*d«t«ir»T©',Etymologus. Hancciuitatemin Is

Phthiotide collocat Ptolemaeus^in faucibus Spefchij amnis.PHnius.Echinuntis mentio fit apud Q,

ceronem in Arato, Dicitur excelfis errans ia collibus amens. Quos tenet Aegeo defixa in gurgite
Echinus. Echinos Thraciae urbs ad Pagafeum filium , Pomponius lib, i, Sperchium tamen in Ma.
liacum finum definere Ptolemaeus feribit
^c. Mures alpini totam hyemem in latitulis tif^ ad uer erinaceorS inftar conuoluti delitefcunt
6d dormiunt, Ge. Agricola.
e. Sanguine herinacei cum decollatur, aequali oleo mixto , fi inungatur corpus uiri ignoram

tis quid (it , ligatur ab omnibus mulieribus ufip ad menfem , Rafis 5C Albertus. Oculus herinacei
dexter frixus ad pondus unciae (Rafis nefeio quas ponderu notas hfc habet) cum oleo alinulae (alias
alnulaejuel feminis lini, fi ponatur in uafe aeris rubri, SC collyrrj modo inde illinanmr oculi hominis 50

qui nocftu uidere defyderaqin tenebris condita quaelibet tam uifu diicernet quam imerdiu, lidcm.
^[h, MagosquiZoroaftrenfedantur, imprimis colereaiunt herinaceum terrefirem, maxime
uerd odifte mures aquaticos , Plutarchus in Sympofiacis lib. 4. quteftione ultima. Idem in librode
Ifide,terreftres echinos ab his magis bono deo attribui fcribiqaquaticos autem mald. De herinaceo
facrificato fupra dixi capite primo,
^PR o V E R B I . Echino afperior , in hominem intradlabilem infuauibus &
moribus dicftum.metaphorafumpta ab echino fiueterreftrifiue marino, Erafmus. Totus echi-
nus afper, aWs '’px)iy!,ia morofos 8C iniucundis moribus quadrat. Echini enim tum terreftres

nim marini undirp fpinis obiepti funt, ut nufquam impunepoffis attingere. Eft St hominum huiuf-
modi genus cum quibus nulla ratione poflJs agere ciua litem. Ariftoteles in Pace, dvAmr’ iw Sa»! 4*
Assp •nip ipxyuh ixirap.id eft,Ex hirto in laeuem nunquam mutabis echinum, Erafmus. Scholiaftes Ari.
ftophanis aptum huius didi ufum elfe ofiendit,cum quis alicui infenfus St afper, mitis ac benignus '

erga ipfum ut fiat perfuaderi non poteft. Echinus partum differt.Exii'©' •ny -rensp orafittas.de ijs dl
ci fuetuni qui prorogarent quippiam fuo maloiueluti qui creditam pecuniam comperendinant, ta<
men aliquando reddendam uel maiore cum foenore. Aiunt echinum terrefirem ftimulata aluoremo
rari partum,deinde iam alperiore ac duriore fado foetu mora temporis, maiore cruciatu parere,au.
thorSuidas,Erafmus, Echinus parturiens cundaturiuel Echinus partum procraftinat,prouerbiuiil
in cos qui in perijiciem fuam morarum caufas innerSunncuiufmodi funt illi uerfuram facietes, Stc,
Budaeus. ^Ptitts duo echini amicitiam ineant, alteremari,aItcreterra,nei(/<A'<r!vsixrt'«B®l'i«('
ihSeiyr,i iM at mAaysqS iM tit qui moribus acftudtjs funt inter fe diferepantiores, quam ut
x^^lrside ijs 1
*

fpes fit aliquando inter eos ncceflitudinem coituram

Refertur a Suida, Erafmus, 4f Multa nouit
.

uulpes.uerum echinus unnmagnum.Poav’ orA’ «aMOT|,«»i'txi'i'©'^(»£).ic,Zenodotus huc fenarium

ex Archilocho citat.Diciturinaftutos.Stuarijsconfutos dolis. Vel potius ubifignificabimus quof.
dam unica aftutiaplus efficere, quam alios diuerfis technis Nam tiulpes multijugis dolis fetuetut
.

aduerfus uenatores.Si tamen haud raro capitur: Herinaceus unica duntaxat arte tutus eft aduerfiis
canum morfus. Siquidem fpinis fuis femet inuoluit in pilm fpeciem,ut nulla ex parte morfu prehen-
di queat, Erafmus. 071 i/^ci ijyvcty?Xy(o <fi tf^u cea yi^o-cutis Kflsi iXJu:^apji^v?txx7iKti‘Jt^tsti

SsgftjrTOS xxs xxxhSxSyOiaTrif tj y^^xxxyxj ay 0 X(©- ftsqjTUfd Aii

^ tb^mtey lauvil, Atyaip STa?,
5vrtxq‘r“™sAMi'T©-!('nS: H msixfixs yit/Aty eS^vfxsTixyxs. Os Ut’ xy xVtKy Suemy ixyay yiStt, Jtrj"

aMfxs t/llyxs K&nxiy J^xKxy « ttgu dty&y xytHyctv ©' ,

j6iA©- xyty’xHitvSxy Hy c ex Athenari Dipnofoph, (•
j.Erafmus eofdem uerfus ex Zenodoto recitat. St primo quidem uerfti pro 5« rs legit jv/t, fecun-
lib,
do autem pro» legit wt. St ita nransferuLeonisaries infolo fane probo. At magis echini comprobo
tnifert»
 DeElcphanto. A. B. Lib. I. 409
miferos dolos.Ego Atherizei leflionem porius fequor, cunis hic fcnftis cll, Magis laodanda elTc Ico»
nis fortiiiidinein.qui fcilicet aperto Marte fefe tueatur , quam timidam herinacei aftiuiam. In A tfae.
nteo etiam aliquis miretur, quo pado dicat ab Ione poeta utriiif^ echini calliditate pradicari
cum
in uerfibus ab eo recitatis.de terreftri tantil mentio flat Sed mdentur reliqui, de marino fcilicet
echf
no dceffe, quod ipfaorationisfpeciesoftendiqnam illud 5? TtX'5''<r*i,expccSarifacit inferius addcndff,
^•rt 3ttA«l?!i,aut iimile quid.Refert prouerbium etiam Plutarchus in libro Vtra animalium, &:c. his
fert ucrbis,Qiiid herinaceorum in defendendis tuendis^ fe dexteritas, nonne prouerbio locum fe»
cit^Scit multa uulpcs.unum fed echinus magnum, Nam urgente uulpe,ut ferunt, My «/tij,’

mmtxy,SCc. ut iam ex Athenxo recitaui. lam ii ueru eft quod noftrates aiunt, 8i Ge. Agricola fert
10 biijUulpcm herinaceum ita inclufum fidin pilam rCdadum permingere, ac fuffocare, cum propter
urinam in os eius influentem fpiriium ducendi nullam habeat poteflatem,forfan id ignorarunt prfc
mi huius prouerbij authoresiaut non ha;c animalia inter fe compararunt , fed utrumtp ad canes ue,
nantes. Superius ex Plinio retuli,aqUa calida perfufum herinaceum corpus explicare quod forfan
,
(imili ratione fit eum a uulpe permingitur.non fuffocationiS periculo.
^ dVwitJi i^vdy aufaf; fiW
Ji eft. Sicut echinum uttcp capere facillimu eft, retinere difft
cillimiimiita 8e pecunias. Huic fimile eft illud Anaxagoriit^ V!ix4i£«nAai£s,Xj»(i«va)^Ai 7nij/<iM
Caelius.

DE elephanto*
A*

L E p H A s Graecis uCtatum tiocabuluma Latinis etiam receptum eft ; apud Ciceroneni

Se aliosbonos authores elephantus quoqj inredofingularireperitur. Barrus ut Gram
matici quidam annotant,lingua Sabina elephas dicitur.unde 8C ebur appellatum puut
Seruius tanquam e barro.Barrire etiam elephanti dicuntur a fdno, ut Feftus feribit, per
onom?.topoeian,ut boues mugire. Elephantes Italia anno urbis Condita: quadringentefimo feptua.
gefimo fecundo in Lucanis primum bello Epirotico uidit,6e boues Lucas inde dixit.Plinius Sofe &
mis, Amatinfani Bellua Ponti, Luci^boues,Senecain Hippolyto: quidam luci boues, fylueftres
{0 exponunt, quod lucus fylua fit, ego pro elephantis accipio : ut fenfus fit, maximas etiam quafij beb
luas,tumin mari ut cetc;tum in terra,ut elephantos, amore Uinci, TOSna behemah Hebrais quam.
His beftiam feu belluam lignificat,funt qui etiam pecus SC iumentUm interpretetur. Pluralis numc.
rus eft behemot,Iob cap.40.ubi R.Mofcs comune uocabulS omnium iumentorum exponit , ut Ic.
uiathan omnium pifeium maiorum. R. Abraham eodem in locO mirabile aliquod uel monftrofum
animal elTeputat.Noftrorum quidam elephantum fignificari arbitrantur per excellentiam, qua ra.
tionc Latinorum etiam nonnulli belluam uocant. Anima: facultatem quam itStimtJw, id eft: fenfitb
uam Gratci dicunt,ludseorum lirriptores ncphefch habehemit uocant,quafi animam irrationalem di
cas.utper uocem behemah brutum omne intelligatur « Chaldaius interpres Deuteronomtj cap. 14,
pro behema generali uocabulo uertit KVyabeiraiArabs behiz,Perfa nfo behad,Septuagin.
40 ta xfia/s, Hieronymus animal:)Ide Chaldaeus alibi ubi Hebraice 1 W fchen, id eft ebur legitur, uocem
Vtsphil ufurpaqSi cum articulo Vb’' dephil,undc Graeci elephantis uocem traxifle uidentur.Mun
fterus etiam pro elephato phil ponit, Si pro ebore fchen dephil, in Didionario fuo trilingui. Schen
Hebrsis dentem iimpliciter fighificat . accipitur autem per excellentiam pro ebore , id eft elephanti
dente. Syluaticushaage Seaaginefcio cuius dialedW uocabula ebur interpretatur. Et alibi. Lapis
al3gi(inquit)limilis eft offibus elephantum. Felizabaragfifel elephantis, Vetus GlolTographus in
Auicennam. Caefar uocatur elephantus lingua Punica, inde nomen lulij Caefaris auo,quod is elc>
phantem in pugna occiderit. At Feftus,Catfar(inquit)quod cognomen eft Iuliorum,a caefarie didlus
efi.quia fcilicet cum caefarie natus eft: alij Caefarum nomen aliunde deriuant , ut inpnomaftico no.
ftro reperies. n/eiwiW.elephas.Hefychius &C V arinus. Italice,leofantc,uel (ut alij feribuolionfante;

V Gallicc,elephant:Hifpanicc,elcphante.Germanice bclf<!ttt:Anglice,olyfant:Illyricc flon,

B.
Elephantes Roma: iunefti primum fubiere currum Pompei) Magni Africano triumpho : qiiod
'
(fa(Sum)prius India uidatriumphanteLiberopatrememoratur. Procilius negat potuiffePompeij
triumpho iimdlos ingredi portam,Plinius. Elephantes Italia primum uidit Pyrrhi regis belIo,& bo.
nes Lucas appellauit in Lucanis ilifos anno urbis quadringentefimo feptuagefimofecundo , (utSo*
linus etiam poft Plinium fcripfit.)Roma autem in triumpho feptem annis ad fuperiorem numerum
addiiis.Eadc plurimos anno quingentefimo fecundo uidloria L. Metelli pontificis in Sicilia dePoi-
ilis captos. i4i.fuere tranfuefli ratibus,quas doliorum cofertis ordinibus impofuerant erius eos V
pugnaife in circo, interfciSos^ iaculis tradit penuria confilij.Quoniam ncip ali plactiilTet , necp do.
liari regibus. L.Pifo indudios duntaxaf in circum.attp ut contemptus eorum increfeeret ab opera*

fijs liaftas prspilatas liabentibus.per circum totum ados : Nec quid deinde ijs fadu iit authores ex-

t>licant,qui no pluant interfedos, Plin, Pompeius Rom» uenationes exhibuit , quibus quingeni!
410 De Qmdrupedibus

Icones ca^', elephantes deinde , horrendum quippe dfrum^ fpcc^aculum

3 Pluf archus in uita
efust
Mirum cft libro feptimo Plinium fcribere^L.Metellum elcphantos.primum bello primo di^
Punico
xiffe intriumpho;quum tamen hbro idem o(flauo tradat elephantes Italiam uidifleprimum Pyrrhi
,
bello, o^c.j^cd in feptimo forfan deijs fenii'r,qui modo
in Carthagineniesdepugnarunt, iicuti cora*
V
meminit libro decimonono ab rbe condita Liuius. Certe author Seneca cft in libro de breuitate uf'
t 3e,principcm omnium C urium Dentatum elephantes
duxifle in triumpho.Sed &: mox paulo, Ideffl
(inquit) enarrabatjMetelliimjUidris in Sicilia Peenis,
triumphantem unum omnium Romanoruift
ante currum centum S^uiginticaptiuos elephantesduxiflCjCalius,
Vitfto Pyrrho Manius Curiuj
Dentatum
 DeElcph anto. B. Lib.I. 411
bcmatusin confu!atutruimphauft,8iJRoma primus elephantes quatiior duxit,
Eutropius, C.Fa-
bricio apiid Pyrrhum legato pecuniam ab eo accipere renuemc.poflridieipfum
terrere uokns Pyr
rhus.juffitdum iimiil loquerentur maximum elephantum poli aulatam iuxta fe conilitui ac deinde
,
fobito aulaea fublata, elephas ex improuiio confpeaus.probofcidem fuper
caput Fabricii extulit ac
uocem terribilem afperam^ emiOt, At Fabricius tranquille couerfus leniter® arridens
inquit Nec
heri mrum.nec me hodie bellia permouit.Plutarchus in uita Pyrrhi, Elephantes
ex Europais (in.
quit Paufanias in Aaicis)primus Alexander habuit, cum fiibcgilTct Poruni
dC Indorum potentiarri
A
mone aute Alexandri, prater alios reges Antigonus plurimos habuiqcum Demetrium
frcgilTet,
pralio mciliet,Hos cum idem^ adUerfusRomanos dimicaturus haberet,uehementer
eos terruit, tum
|o alias tum aliud quidpiam quam animalia elTe ratos. De
elephanto enim xse*t
(lego;^((l,ut iitfenfus)quantBad opera SC Ufus(inbeUis)momenti hominibus
adferat.etfi iam ollm
omnes nouerannipfas tamen belluaSiantequamMacedones in Aflam tranCrent, nulli dum
morta.
lium praiter Indos &: Afros,eora^ uicinos uiderannCui rei teftis tiel Homerus elTe potell,qui
cura
regum le(Sos,&: aedes etiam locupletiorum ex eis , ebore ornatas referat ipflus tamen bellu*
, nulla
apud eum mentio. Quam quidem ii uidiiTeqaut faltem de ea audiuifleqmultd prius eam commemd
raturus fuifle mihi uidetur,qua'm Pygmaeorum SC gruum pugnam Hucufij Paufanias,
, Fuerunt
fub Gordiano Romae elephana trigintaduoj quorum ipfe duodecim miferat, Alexander
decem,
luliiis Capitolinus,

f Elephantorum alij paluftres,alij montani,aIij campellres funt :

qui moribus etiam K ingentjs
4o non patum differUnqut capite quarto dicam,^ Proprium eil eorum natura; rofeida loca palullria
amare, & amnes amplcai,ubi uerfari maxime ftudentiunde etii fluuiatiles non funt, tamen riparios
dicere poiTumus, Aelianus. Multa in Oriente proueniunt quae in alijs Orbis partibus
, nufqua cora
periuntur,ceu qux ampliorem expetant caloris copiam,ut funt leones,tigrides, elephanti, item gem
mae Sf aromatarqus omnia inlocis ad Orientem qua^ ad Aulirum innuunt, affatim fuccrefeunt,
,
Caelius. Frigoris fane impatientes funt elephanti, proinde frigidis in regionibus no nafei
mirum non
eft, ^India plurimos maximos^ elephantes habet, robore ac magnitudine prailates, Diodorus
Siculus. Indici elephanti nouem cubitorum altitudine, latinidine uerd qulnq;, habentur. Maximi
illic qui Prafij appellantur. fecundi uerd ab his exiftimatur Taxilae nuncupati, Aelianus.
Indis arant
minores,quos appellant nothos,Plinius. Duo eorum genera funt : nobiliores indicat magnitudo;
jo minores nothos dicunqSolinus. Indicum Afri pauent,nec contueri audent; nam &: maior Indicis
magnitudo eft, Plinius. Indicos elephantos Mauri timent, quaii parilitatis fua confeij afpernan.
tur ab his uideri,Solin. Quantum equo Nyfieo maior eil Libycus elephas, tanto Libycis elephanris
maiores funtlndici, Philoiiratus. Oneficritus Si alij dixerunt , Libycos ^
jnaximos eife SC ualen.
tifrimos,(Gra:ce elina'§jt </E -fpAiSvxSy Libycis maidres'Si: robuftiores, apparet
i/y(iifJ!«si >'et,id eft
5
deelfe uocem qua adietfta.tum fyntaxis congruet, tum (ementia cum alijs authoribus) qui ri.
infs!
,

(Su propugnacula deijciant,8d arbores radicitus euellant,in pofteriores pedes eredli, Strabo. Ele.
phantis Indicis adfunt cornua duntaxat maribus : Aethiopicis uerd ac Libyds utroque fexu, ut
Amyntianus tradit in libro de elephantis, Scholia in Pindarum, Indicos reperio nigri SC murini cd
lotis elle:inAethiopte uerd tegione quadam ad meridiem huper inuenta permagnos & omnes al=
,jobosi Indici iam adulti capti,foliS Mufleis inftrumentis cicurari poflunqutcap.y.dicam. ffln Ta
probane tigrides Sf elephanri capiuntur ; Selinus. Taprobane infula mmUSi/iit ibeirxii iMfftuirieyi
Alexander cognomine Lychnus. In tnagni maris infula Taprobane permultorum ualde gran»
dium elephantorum pafliones in ea infula uigent. Ac nimirum hi infUlani elephanti, animi robore
& uii tutis indole,Sf corporis magnitudine.eis qui in continenri degunt , pratftamiores exiftiman.
tur.cos magnis nauibus in continentem tranfportantes Calirigarttm regi uendimt , Aelianus. Ele.
pilanti multi 8f maximi habentur inSumatra,quKTaprobanauidetur, Litd.Vartomanus, Li.
bycus elephas, Lucanus lib.6. EIdphantes fert Africa ultra Syrticas folitudines, bC ih Mauritania;
Ferunt Aethiopes Sd Troglodytf,ut ditftum efttfed tnaximos India,Piinius.Indici quantum Libycis
pr*ftcnt,pauld fuperius indicaui. In Mauritania oppidum eft Sala,iam folitUdinibus Uicinum,elc
J» phantorum^ gregibus infeftum , Plinius. Tingitana prduincia Mauritania; qua porrigitur ad in.
tcrnummare,exurgit montibus feptem.qui^finnlitudine fratres appellati freto imminencHimoii
tes elephantis frequentiflimi fiint.Solinus. A tlantis in Africa montis faltus elephanti occupat,So.
,
linus. Aethiopia uaftos elephantes fert prominentibus utrinqj dentibus,Herodotus lih.j. ut Valla

Graece non aliud reperio quam tAi^ptteTtej ifuaiABif iat, Ut Euftathius etiam in Dionyitum
transfert,
poetam feribens ex eo repetit. Amphilaphes grammatici exponunt, magnum, confpiciium, b( alijs
modis qui elephanto non conuenitiht, India perhibetur molibus ferarum mirabilis, pares tamen in
negetfcum inter moenia noftra natos animaducr.
hacterradtaliafuaftitate beluas progenerari quis
tamuselephantes,Columellalib.4i PoftSyrtCs in Africa excipiunt faltus repleti ferarum multitua
dine, Cfintrorfus elephantorum folitudines, Plinius y. 4, Zannes traditur oppidum Libyx circa

^j Nilum ad Africa; latus,unde elephanti incipianc,Idem. Montem tranfgrcffis iiiri.occitrrerunt qiii

elephantis uehebantur. Hi autem funt qui regionem colunt inter Caucafum montem , &
fluuiuiii
Cephena iacentem , homines plane inculti , &
armentorum equites curatores^, (Gratce legitur^
1 M
412 De Qijadrupcdibus
Oneficrjlus claflTis AlexandriMagniprafe(3tts,eIcphart
tosin Taprobane infula maiores bellicofiores^ quam in India gigni icribit, Plinius,
Elephanti magnitudo SC tota fpecies liupenda eli. Terreliriumiinquit Plinius)maximS ani-
mal eli elephas. Elephantis opitulata eft natura magnitudinecorporistfufticit enim hac ad necem
arcendam , Arifioteles. Mares foeminis maiores excelfiores^ fiint, Auicenna, artomannus, U V
Gillius, Eorum uaria cft proccritasmam alij ad duodecimum, alij ad dedmiimtertium dodrantem
exceifitate proccdunqaltj ad dccimumqtiartum , Gilliusiatit etiam decimiimquin tum, artoman. V
niis.Indici elephanti nouem cubitorum altitudine funt, ut Aelianus refert. Elephas unus maior eft
tribus bubalis, Vartomannus. Oppianidehuiusbefti^magnitudineuerfushiftmt,
©sgo-i ctlfc -wi iiHTTbi yeuHS 9«g og£e,(f was

Indicis color eft niger tiel murinus : in Aethiopiae uerd regione quadam nuper inuenta albus.
Qtiid tibi uis mulier nigris dignifflma barris f Horatius. Pellem habet nigram quali ptinice^m K
fcabiofamjAlbertus.Colore eft bubalorum, VartAnannus. Totus niger eft,8<l glabra cuti, line pi.
lis,Obfcurus, Duriflimum dorfo tergus,uentrcs molles, fetarum nullum tegumentumtnein cauda,
quidem praefidium abigendo tatdio miifcarum(nan^ id 8i. tanta uaftitas fentit)fed cancellata cutis,

& intiitans id genus animaliu odore.Ergo cum extenti recepereexamina, ardiatis in rugas repente
cancellis, comprehenfascnecant.Hocijsprocauda,proiuba,prouilloeft,Plinius, Durifliniti dor=
fo tergus eft,uentri mollius, fetarum hirfutia: nullae, Selinus. Phmus cum rcprehcndilTet illos qui
fubtilitatem animi conftarc non tenuitate fanguinis putant, fed ea magis bruta efte quibus craffior
j,
cutis eft,fubdit:Elephantorum quotp tergora impenetrabiles fetas (alias cetras) habent, cum tamen
omnium quadrupedum fubtilitas animi praecipua perhibeatur illis, Hicubi fetas legitur, tieiusle,
flio eratfcafetias:quaeuoxcumfitdcprauata,8i Plinius lib. 8. neget fetas elephantis ullas elTc, fieri
poteftutfcribendum fit; quafl fetas : non enim fetae ibi funt, led quafi fetae, Hermolaus. Suiimpill
crafliores funt quam bubus SC elephantis , quamuis tenuiorem quam boues 8C elephanti cutemlia»
beant, Ariftoteles. Pilos eorum ex notio orbe terrae deportatos uidi,qui ad dtiorumpalmorumlon
gitndinem procederent, Gillius, Pelle quidem robufta, fed turpi dC afpera teguntur ; eam ferrum
peracutum non incidere poteft, Gillius ex Oppiano. fl ifJnm riit «/Ijeji iatifet, spi(in>

ca'7iTi/3^^3j>«i/a(iiiS,HeliodorusIib. 9. ^Caputele
phanti praegrande. Minoribus funt auribus atip oculis quam pro tantae molis portione, lipliiufi/l „
tts£^(woyf ’i7r’isct(n ^cuer^ofcn oifSaAi^oi Msans.aitftT
Oppianus. V artomannus oculos eorum comparattObfctirus quidam rubicundos elTe feri,
futilis

bit. Auricula: eorum duos dodrantes longae funt.quoquo uerfus bene latae, artomannus. Auri-" V
culas habenqqtiales draconum pinguntur.autuefpertiliomim alis limilcs,Obfcurus, ApudSam.
bro.s(inAfrica,uelSambrGS Aethiopes ut Solinus habet) quadrupedes omnes line auribus, etiam
elephanti, Plinius.
^ Elephanto dentes utrintj quattior ,
quibus conficit cibum, aftj in farinx fpeciem molit. Duo
praeterea prominentgrandes,quos mares grandiores rellmatos^ habenufoeminae minores, fiC con.
tra quam maresiuergunt enim dcorfum,proni^ deuiant.Ariftot, Elephanto dentes intus adman-
dendum quatuor.praeter^ eos qui prominent, mafculis reflexi, foeminis recftiatcp proni, Plin. Sta.
tim cum natus eft elephantus,dentes habettquanquam grandes illico perfpicuos obtinet, Ariliotel,
^
Dentes exerti funt apro, hippopotamo, elephanfo,Plinius, Duos ei dieSt prominere exertos,quos
alij dcntes,altj cornua uocant, Aelianus. Sunt autem illi in fuperiore mandibula Vartomanmis,
,

Qtiemadmodum duobus dentibus apri,lic elephanti armantur,fed litu contrario.-illis enimin fubli.
me feruntur,hisdcorfum retorquentur .Gillius. Eorum quifuntconlirmataa:tate,ea magnitudine
dentes cxiftunt.uicem ut poftium pratftcnt in domicilijs (quod capite quinto etiam ex Plinio confir.
mabimus,) 8C pro palis Nigritat ad fepimenta utantur : fatpe enim ad longitudinem decem pedum
augefcunt.Gilliws., Grandia tauroru portant qui corpora quaeris An Libycas poirintfuftinuilTe
,
trabesCMartialis de dentibus eboreis, Innominafusquidam cuius liber de terra Sandla Italicusex»
tat.fcribit fe uidifle dentem elcphati a Veneto quodam mercatore ducatis.id eft denarijs aureis.fcx
jj
& triginta emptum.longitudinedodrantumipliusquatuordccim, cralfitudine dodrarum qualuon
tanto pondere ut humo tollere non potuerit. Vartomantis feribit tiifos fibiin Sumatra infula duos
elephanti dentes qui ambo appenderint libras trecentas fiC triginta fex libram autem quantam ac»
:

cipiat non exprimit. Paluftrium elephantorum dentes liuidifunt,rari,tra<ftii^(fortetra(ftaiu)di(fh

cilcs, SC in plerifcp partibus foramina funttin alijs uero partibus quafi grandinis grana tumores qui.

dam inftirgunt, SC arti minime obtemperant. Montanorum uerd mino^res funt dentes.ucrum 8C fiif-
ficienter albi funt.Si: nihil in eis difficile inuenitur. Optimi autem omnium funtcampeftriu elcplian
torum dentes: maximi enim albiflimi^ funt, 8C incidi faciles , ut nullo labore in quanciinqj manus
uoluerit partem deducantur, Philoftratus Alemano Rhinuccino interprete. Ex elephantino ge<
nere cornua foeminx maius pretiu quam maris habere fertur, Aelianus. Abijeiunt ea decimo quof li
anno ac defodiimt,ut inferius dicam. Prtcdamipfiinfcexpetendamfciuntfolam efleinarmis fiiis, ’

quae luba cornua appellatiHcrodotus tanto antiquior dC confuetudq melius dcntcs,Plinius libro 8,
utro
 DcEIephanto.B. Lib.I. 41?
tibro quidem nono, Elephantos arietes (inquit)
candore tantum cornibus aflimulatis lin
mim httore reciprocans deflituit Occanus.Qiioniam Sanm.
aute de ambabus beHuisftit feribit
^ loquitur. dentes elephati marini Plinius
MalTariiisi
litc cornua uidetur an*
ne lair
’
p de quorum cornibus non dentibus fermo
* dnciTet, arietes,
^nfnu eft.ab appellatione
cornuum uideretur.Nam fi dentes eiephantorum dixiiret,opus
fuiiTeuarietum uuom cor
nua exprciriiTetifed tolcrabdius Plinio uifum utrifqs animalibus feruiendo cornua appellare
miod -

’ in arbores exacuantlimentcp cornua elephanti;

Sldurofaxo rlii’
^‘.‘^‘^"‘“5*^?'’,?"“ ‘•'*'®hrhinocerotcs quod cornua
non dentes exacuunt , fimiliter
cxclu Sed quando de fohs elephantis loquitur, dentes
liT t,
proprie appellat, ut libro odauo (unde
CIUS uerba pau oanteretuli.) Dentes
quo^Ariftoteles fecundoVhiiLa appS^^^^^
partibus ammal. elephanto cornua natura eiPe
negata dixit , quod magnitudinis ipfius
ad necem arcendam luftceret, Hadientis Maffarius. exuperantia
tratur,eo quoda temporibus nafcantur.Acuereautemipfa
fuba dentes elephantorum^^co
arS
elephantes dieStur, quod nSi a K hicft
Sfe
animahum, permanere eadem etiam qu* primitus
nafcuntur nec decidere ficut dente ac ru
nafci. Ego autem his rationibus nequaquam fus
affentior. Cornuaenim etfinon omnium
ceruorum faltem decidunt ac renafeuntur. Dentes autem, anima m I

inhominibiis quidem decidunt”crcn":

fttmtur omnes,ahorum uero animalium nulli
condngit ut dentes c*teri^ eminentiores, quas f™-
nas uulgo dicimus, aut gemini etiam fponte
cadattquod fi forte uiolentia quadam coadfi ceciderinr
». nonrenalcunttir : armm um inftar natura maxillis eos
inferuit. Infuper\ornua lineam quandanj
uelim torno impreiTain finguIis annis circa radices
obducunt, quod oues etiam , capriE bouesm te-
,
hanttir.dens autem lenis politusqj oritur,» nifi uiolenter
frangatur talis permanctimateriam enim
iubflantiamcp lapidis parere uidetur: Cornua infiiper
ea tantum habent animalia, quibus
bifida^ eft ungulaiElephas uero quinque habet
duplex
pedes imprimat, fi quando in
ungues & plantam multipliciter fciffam, ne altius,
humido fdo forteconftiterit. Pratterea natura cornutis omnibus
ani^
inalibuspertorata,Kin medio uacuaoirafupponens,fuDraquatextrinfccus
cornu producitur'e!e.
phantortim autem plena »
per omnes partes fimilia offa lunt quod fi illud extrinfecus
; quis ada.
pertum inipiciat, in medio tenue foramen (ci/erjj,*) inuenier,
ficut in dentibus effe uidemus Ha:c
,
Philoftrattis libro fecundo de iiita Apollonif, ex interpretatione
Alemani Rhinuccini quam , licet.
non probem,ca tamen quod Grarcum exemplar ad manum non elTet neceffarid uftis fum
p phante no potius dentes quam cornua, tefte Aphrodifienli.appellari debent,
In ele-
Grapaldus. Quos den
tes mulli dicunt, cornua funt, V
arro libro tertio de lingua Latina.item Aelianus: qui
cornuii me- »
dullam in elephantis edendo effe feribit, Quicimque (inquit
Paufanias) elephantum offa quod ex
ore promineant dentes potius quam cornua effe putant, confiderare
debent alces mares (fccmina:
enim ijs carenOfua habcrecornua infupercihjs : Aethiopicos uetd
tauros in nafo iita : ut non iialde
mirum fit eadem elephanto ab ore prominere. Accedunt» hate argumenta
allertioni nofirieiCor-
nua annorum eii ciiitu animalibus nonnullis decidunt »
dorcades effe conuatjfic nos etiam elephantos ponimus Dentes
renafeuntur , in quo genere itt ceruos »
certe animalium adultorum
.
nuIU
folent renafei. Quomodo igitur renafeerentur h^c elephanti olIa,fi dentes, non cornua elientt' Sed
4t igni etiam dentium na tura non concedit( quod ii cogas dilatari, franguntur,
Oppianus:} at cornua
ut boum fi'c elephantorum, ex rotundis fieri plana,» in alias
uerti figuras ui ignis polfunr, Hippo*
pctMiis »
apris dentes exertos inferior maxilla profert at cornua non uidemus cx
, maxillis nafci
(m Grcco non legitur negatio, fed uidetur mihi dce(fc,quamuis Calius fine negatione uerterit,GiI
liusdiliirnulanter pra:tertjt:)Scicndumelf autem cornua elephantia temporibus
ilipernedelcende*
reCpfiw^ TifaiTtsv^ iC^ E>£ an, Oppianust) »
ita foras tendere:
quod quidem non auritus fed oculatus teflis fcr,!>o:Nam cranium elephantis accurate
confiderauf
in Campania in templo Diana: quod n iginta
,
plurimu ftadijs diiiat a Capua metropoli Campania.
Elephas itaqj ut magnitudine »
fpecic corporis a cateris animalibus permulto diffurt fic diucrfum
,
etiam »
peculiaremfibi cornuum habet exortum.Hiicufcp Paufanias lib. i. EliacoriimiEundem lo*
tum Calius tranftuiit lib. i5,cap.! 8 Eifdcm argumentis Oppianiis utitur libil, de uenationc,ubi
p ele*
pliantiim intercorntita animalia deferibit,
,

f Linguam perquam exiguam elephantus habet, ati^ interius politam quam in cateris fit, ita
utuix eam uiderepoffis.Ariftpt. Lingua ei bene exigua eft, Aelianus. Lingtialata elephanto prfa
cipue.Plin.
m
Probofcis,7re.&!rx(!.in elephanto iiocaiur a Gracis »
Latinis nafus elephati, ttcl poa
tius pars anafo porreiSa demiffa^ terram uerfus • fic autem uocatur quod ea ante fe
extcnfa pafca*
ttir .hoc di cibum
potum^ori admoneat Plinius nunc probofridem,nunc manum uocafutlibroSr
tap.y.ProbofcidemCrecentiorcs quidam codices promtilcidehabcnt.Probofcidcm.inquit Celius
5.
Jo.nos etiam promufeidem dicimus , rationequa b.tranfit quaiidocp in mMndexiSt/Jiii illi, nos cy.
mindiu pronuntiamus Hac ille fine aiithore. Ego cybindin apud Gracos legere non memini,
: fed
M cymindin tatumiquanquam Hermolaus cybindin apud Ariliotelcm frribi ait,' depratiatoforfan
co.
dice uftis.Prcmufcidis quidem uocabulum apud
Vitruuium etiam,» in Gazg translatione cx Ari*
llotde reperittir) eorum, inquit, facile amputari, Pyrrhi
praliorum experimentis patuit. Et alibi,
M 5
 414 Dc Quadrupedibus
Mandunt ore;fpirant,a^ bibunt, odorantur^hatid itiipropric appellata manu. Ita promufddii ta«/
utitur.Gillius ex Aeliano.Eadem rauone pronomjam
Gratci hanc partem uocanhqui.
quam manu
bus ri/xiAa idem quod j8i<r>i8(/,id eft pafci fignificat. P(eSi>mc,i Tffl Utrf 7ra.wiz(««,Suidas & Va
rimis. Vel, ut Hefychius habet, 1(9«

mSi sAi^irT©- yJs, Varinus : Hefychij letSio

corrupta eft. Inuenias tamen etiam de alijs ani.
ericiUm dum probofcide fcribit, ut No.
malibus probofcidis nomen ufiirpatum. Varro fe inuenifle
nius citat. Probofcis,Ut apud A thenatum legimus, qute &
pronomsa , elephantum eft, proprie uero
fepia qUocp:De mufca quidem Lucia
etiam de mufca SC lolligine profertur:8d ut idem alibi habet,de
nus ufurpauit. Habet elephas talem tantam^ narem, ut ea manus Uice utatur: quippe cjui non nift
ad os illam admouens,»: bibat, &C edat: fuo etiam redori eam erigit, a ttp
offert: SC arbores quot|eai
„
dem proftcrnifSC quoties imttierfus per aquam ingreditur, ea ipfa edita infublime,rcflaqarq!refpt-
. rat.Adunciufcula parte fui poftrema, narishacceft,fedfledinonpoteft:cartilagincaenim,&proin.
de rigidiufcula eft, Ariftot. Et alibi, Elephantis prolixa ualida^ naris augetur,eius^ ufus idem qui
manus:ea nancp cibos tam ficcos quam humidos colligunt, capiunt, 5C ad os admouent foli animan-
tium omnium. Et rtirfiis. Elephas prioribus pedibus non utitur loco manuum,fed nare fua. Pro.
mufeis eorum intus concaua fuilli labri fpeciem fimilitudinemcp quandam geriu mobilis eft, utmo.
do relaxetur,modo contrahatur,GllliUs, ««< (o> pwsyils i/zrwTi^Kf («yo/Ar Jit, Avifa
n inshirm ,7r&Banli/lx »(/iBtA«in. KBrrSss^st^wmeAafJiijXBrsTOStAsoj p« Jias i5<i'soi(' Oppianus. ,

Habet hoc animal quO loco alijs eft nafus, partem quandam pendentem, anguftam ac longam adto
ut ad terram pertingat. Hac promanU utitur , dC extrema eius parte fic omnia tradat, at(j itarebasu
apprehendendis applicat. Ut neminima quidem numifmafa ipfum effugiant, quat etiam fublataprcB
bofeide (fic partem eam uocant) f edori infidenti tradit. In fine perforata efti& animal ipfum per fo
ramina illa uelutper nares refpirat Poftqttam autem rnormo elephate ad radicem partis iplius
diffecans, meatus,qUia foraminibus furfumferunturiteperi non aliter quannn nobis exitum habe,
re duplicem:unum quidem qui ad ipfum cerebrum perueniebat alterum autem in os perforanim,
,

impefius adhuc naturae artem fum admiratus. Vbi aUtem etiam didicfipfum animal cum fluuium, ,

aut lacum profundum tratjcit, ut totum iplius cOrpUs demergatur,per fublatam in altum hanc pro.
bofeidem refpirare, naturie prouidentiam intellexi, non in eo duntaxat quod partes omnes ipfius
animalis pulchre confti uxerit,fed quod ipfum etiam cis uti docuerit , Galenus ab initio libri feptiMi
decimi de ufu partium Ptobofeis ei ad terram demiffa,SC anterius carnofaeftihac cibum potUrtt^
. J»

alfumitinos,quod eifub ceruiceeftficutfturioni. Eadem aliquoties numumetcrratolletemuidi;

8C aliquando detrahentem ramum arboris, quem uiri uigintiquatuor fune traherites ad humum fle-
dere non potueram us:eum folus elephas tribus uicibus motum detrahebat, Vartomannus , Pro.
mufeis eius longa eft decem cubitos, qua pro manu utitUr in bellae cibo, SC alrjs operibus, Albertus:
Hanc alibi calceum uocat, dC plUra deea fcribit libro a. tradatu i. cap.i. de animalibus. Aquam, itu
quit, ea haurit, SCafpergitucnatores aut circumflantes, 8Cc. ^ Duplici tum corde, tum fenfuanimi,
elephantus elfe diciinr,6C altero quidem iraincendijaltero mitigari leniri Maurorum fermonibus

peruagatum eft, Aelianus. Galenus libro feptimo Anatomicarum adminift, fcribitfeex elephanti
diffedi corde magnum os exeroiire,2t quod duos tantum uentriculos cor cius habeat,conua Atilio
telem qui magnis animalibus tres attribuit, Elephanto etiam iecur fine felletincifa tame parteqila 40
fel adhaerere lblet,humor felleus effluit plus minus, Ariftoteles. Fel no ad iecur, fed ad pedtis fiilim
habere dicitur, Aelianus. ^ Elephanto inteftinum ita eft finuofum (crutufixes ut aluos habeie
quatuor uideattinin hoc etiam cibus recipitur : nullum enim coceptaculum cibi aliud feparatim ad.
eft. Exta quocp eidem fuiilis proxima, fed maiora. Iecur enim quadruplo maiusb0buloeft:8t reli-
qua pari ratione,exccpto liene:hic enim minor ex proportione eft, Ariftoteles. Plinius non iecur fed
pulmonem eius quadruplo maiorem bubulo facit. Ventres elephanto quatttor.caetera fuibus fimi.
lia,PliniHs.f Mammas duas habet paulo citra pedus, Ariftoteles. Sub armis ei papillae exillunt. Ac,
liantis. Elephasitantum mammas fub armis duas habennec in pedore,fed citra in alis occuItas:Nul
Ia in foeminibus (alias femoribus) digitos habendum, Plinius Elephanto mammxfunt fub armis
.

duae,tam mari quam feminae, perquam cxigu3e,nec pro corporis ttaftitate , ita ut easalatereconfpfcp
cere properaodum nequeas, Ariftoteles.Et de pardb.anim.4.io.Elephas,inquit,duas tantum habet,
eas^ fub armis:caufa cur duas habeat, quod tmiprolis eft: cur non inter femora,quod multifidS cli:
nullum enim inter femora habet , cui pedes dilcreti in digitos ftint . Cur fupra fub armis,qttodiiiijs
quae plures obtinent mammas &
primae funt , plurimum ladis hauriunt quae ea parte cotinentur,
^Elephantus genitale equo fimile habet, fed partium; nec pro corporis magnitudine.Teftesideiu
non foris confpicuos,fed intus circa renes conditos habenquocirca initum celerius agit, Afiftoteles,
Teftes intus habet propter pondus fui corporis , ut fit uelocioris coitus.-tamen tempore coitus emii,
tit eos,Alberttis. Teftes ei intus ad alutimnedUntur,Ariftot.Etalibi,Teftes intus habetobfuaecu.

tis duriticm,ctim ex ea ferorum non pollet fieri. Teftes elephanto occulti,Plinius. Ctefias Cnidiiis

plane mentitur ea qtite de femine elephanti fcribit : ait enim ufep adeo durari fi'ccefccns,ut eledroilf»
eft fuccinofimilcjcfficiatur.qtiod nunquam fit, Ariftot. de generat animal.i.i. Foemina etiam cie.
phantorugeniiale,utcsterac,inter femorahabet, Ariftot. ffMaUeolos pofterioribus imiscrUribus
poffiddt
 Dc Elephanto. B.C. Lib.I. 415*
|»fndel , Ariftotel. Cr«ra priora multo pofierioribus longiora funt, AriilotOles Aelianus.
IW
y<. /Jli' ait c/is tthAv orTru Oppianus, Pedes maiores prioresj
,

Plin. Cur anteriores ei pedes maiores ualidiorescp fint,caufam reddit Albertus libii. tratS. i. cap. i.
de animalib. Crura eius aquali infra fupra^ craflamento, Vartoman. Magna funt, &C ex aqud
fere fupra infra^ craffa columnarum inftar , Albertus. Articulos crurum no tam fublimes habent
V
ut alia animantes, fed humiliores terram uerfus, artoman. Elephas no, ut aliqui retulerunt, agit;
fcd confidendo crura infledfit.-nequit tamen pra nimio pondere, uirun® in latus aquilibrio quod j
ucrgereifed aut lauoincubat,aut dextro, atep eo ipfo habitu requiefeit. FletSit hic certe fuos poftc«
riores poplites modo hominis, Arilloteles.Cateraquadrupedes, elephanto excepto, cStrarid moclo

I» quam
homines fua membra mfledfunt,Idem. In pofierioribus elephanto articuli breues : Idem po-
plites intus flediit hominis modo,catera animalia in diucrfum,Plin. Accidit quoij motum praliari
Etiamfi nullus cruris inflexus agatur, quemadmodum pufiones ferperc uidemus. Quinetiam elei
phanti ita fc mouere diuturna hominum fama cclebrattinqua tamen falfd confirmata eii,cum id ge«
nus animalium inflexu uel in fcoptulis opertis uel in clunibus addutSo fefemoueant,Arifiotel.in Ifi
brodecommuni animalium grelTu. Elephanti CrUra oiTe Continuo K inflexibili conflant, Strabd,
Genua elephanti non fle(fluht,uti Ambrofius prodit quia rigidiore crurum ufu opus fuit, quo ite»
:

lut columnis tanta poflTet membrorum moles fulciri. Calcaneum modo leiiitcrinflecflunt, rigente*»
tcra pedum a fummo ad imumjCjlius 4. ii. Elephantos crura fine nodis articulis^ habere uantim
efttimd uero habent flexiones,^ ut ali* befli*,qu8 libet crura fledlunt di erigimuinima enim prO=
l» pemodum cruris parte iunifliones SC flexus habent, Gillius. Si Cadant furgere non pofliinqquonia
ofla folida &C inarticulata habent : unde crura tibiascp poflquam iuuehtam excefferint fledfcre ne=
queuntiHinc eftquod dormientes nonrecumbunfdcfefli uerd magnis arboribus feapplicanuEas
obferuant uenatoreSjSd pene fuccidunt.utinnixa: eis bcllu* cadant, &; capiatur, Authoresobfcuri.
Flexus poftgcnua(poplites intelligo)ncgantur haberetquos forfitan habent laxos(lego,non laxos)
fcd ftriclos,&i idcirco ab impCritis carere putanturtnam fi prorfus non fledlerent crura.grefrus eoru
non foret Ordinatus, Alber. Similiter rotundis pedibus,utequi,funt;fcdamplioribus,ut planta
quoquouerfum ad binos dodrantes accedat, Gillius, Pedes eorum inferius, magni orbis menfarij
inftar rotundi funt, V
artoman. pomi inftar, Author obfcurus. Elephas animal multifidum eft,
Ariftoteles. Digiti eius indiuift.ac leuiter formati,nec ungues omnino funt,Idem. Omnia digitos
5° habent qu* pedcs,excepto elephanto. Huic enim informes.numeto quidem quintp, fcd indiuili,ac
Icuiter difcreti,ungulis^ non unguibus fimiles, Plin. Singulis pedibus numero quincp digitos irt-
diuifos leniter^, diferetos habent, Ariftot, X
Aelianus. Ex qiio fit, ut animal fit minime ad natanda
habile, Aelian. Qiiincp ungues habet,8e pedem multipliciter fciflum ne fi quando in humido fold
,

cOnfliterint,altius pedem imprimant,Gillius, Vartomannus totide ungues Sicorneos eis efte icri«
bit. Quamuisinmultadiuidant pedem .natura tamen digitos coniimxit.utpesualidioreflet, Al«

bertus. Bifu!cafunt,ut equus,aiinus, elephantus, Aelianus ut Gillius uerlitfed quOniaril locus, Ut

apparet,corruptus eft, infpici moneo Gr*c 3 exemplar, fi qui habent. ^CaUdamhabentfimilcrrt
caud*bubali,triumfortedodrantumldngitudine,paucls in extremitate pilis, Vartoman. Nulluir»
tergori fetarum tcgumcntum.ne irt cauda qUidem prafidiuili abigendo tadio mufearum ; fed carii
40 ccllata cute in rugas artftata enecant,ut fuperius ex Plinio retuli,
di ,
- - .

Amat amnes hoc animal; SiquanqUamnon tamen riparium dici poteft, Afiftotef,
fluuiatile fit,

Gaudent amnibus maxime.a: circa fluuios uagantur,cum alioquin nare propter magnitudine cor»
potis non poflint,Plin, Barrire elephanti dicuntUr a fonouocis,Fcftus. Hinc Sdipfl elephanti
barri uocantur.ut fupra dixi. Et barrus barrit, Author Philomela. Citra nares ore ipfo uocem eli.
ditfpirabundam, quemadmodum cUm homo fimul fpiritum reddit. X
loquitur. At per nares fi»
mile tubarum raucitati fonat, Ariftot, Citra nares ore ipfo.fternutamento fimilem elidit fonum,per
nares autem tubarum raucitati,Plin. ClamOrautem, quem quidam barrhitum uocant, prius non
dcbetattolliquam acies utracpfeiunxcritiVegetiusj.i8.Hunc exercitus clamoremFefiusnonbar»
jo titum,fed barbaricum uocat,qudd eo genere barbari utantur; X
forte fimiliter apud V
egetium lc=
gendum.Qtiam terribilis in pugna fi t elephantorUm ftridor.ut Marcclfinus uocat.capite quinto di»
cam. Eai^ict mpiyd)!, elephas ftridens uelbarries.apud Philoftratum. Truncos gratillimo in ei
^
batuhabentiPalmas exceiflores fronte profternunt. acitaiacentium aiTumuntfrudlum, Plinius 8d
Soliri. Qu*nam in cibo eis noxia aut uenenofa fint, inferius in traflatione de morbis ipforum
exe»
quar. Cum eos c*tera pabula defecerint, tadices effodiunt, quibus pafcutur E quibus primus qui
;

aliquam pr*dam repererit,regreditur,ut X fuos gregales aduocet, X in pr*d* Communionem de»

ducat, Aelianus. Dentium alterum acutum ad propulfandas iniurias feruant , altero
radiceSefto»

diunt & arbores extirpant. Idem. Lufitani tegis libUrnic* inter alia meridian* illius nauigationis
, ftiiracula.mclones in Aethiopia nobilifflmos haberi pr*dicant,quorum odorem elephantes fagacif»
fentlarit.-aduolantes^ cucumeraria tota depopulennrr ac
protda
animal, de longinquo
fimi olfatftus
ElcpharI»'
tantjHermolaus in Diofeorid. Elephantis cicuribus pr*ter alios cibos hordeum datur.
ftis eodem paftti modios Macedonicoschordefiut Aelianus addit)nou.emjquod
plurimum edere pdi
4i 6 De Quadrupedibus
teft.Scd tantum dare pcriculofumcft;fcx aut feptemdcditTe modios, in ufu frequenti fatis cRifecIfa.-
rinx non plus quam quincpuiini etia quinij niares,qup menfura heminas continet fcx,Anfictelcs.
Animalium maxime odere murem; &: fi pabulum in prefepio pofitum attingi ab eo uidere,laftidiiit
Win. Farinam fimilcm minutiflimo pulueri permixtam feparat optime, ita quod farinam in pafium
colligens nihil admittit de piilucre.Obfcurus. Elephanti poftquam cicures cuaferunt, panibus ma.
xinns, hordeo, caricis,uuis,c3cpis,allijs,iunco, palma, hederaceis folijs ucfcuntur,Aelian. Apud In»
dos iradus ell,cui nome eft Phalacrus, quafi Latine calutisieo^ ita appellatur, quod qui herbam in
eo nafccntcm guftaucrir,& pilos cornua amittit. Itarp elephanti, nifl cogantur, non acceduntad
locum illum, imo ucrd prope cum accelTerinqperinde atep homines prudcciffimi, ab omni illius loci
germine refugicntes,pcdem referut,Aclian. ^lam quidam amphoras (metretas, Aclianus)aqui
n
menfurae Macedonica quatuordecim eodem haufit potu. Si rurfus a meridie eiufdcm dici odo Ari
flotcles. Clarx nitidae aqus potio elephanto inimiciffima eft,ncc prius bibit quam conturbant*
tui bida enim SC fordida,ei fuauiflima elitproinde cum ad flumen aut lacum acceflerit, cceniim
pe,
dibus perturbat. Aelian. Huius rei caufam Simocatus adfcrt.quod in aqua pura fuamipfe umbram
extimefeattideo^ folere Indos cum traijcienda eft aqua.obfcuram Si illunem obferuarenode. Sine
potione odo dies fert, Aelian, Elephantus quidem gregarius aifuefaeflus , aquae utitur potione.Ei
iierd qui ad bellum certat, non modo ex tritibus confedi.fed etiam ex oryzafaditij uini ufus indui,
getur, Aelian. Et alibi,Potionem,inquit,quaipfi pro uino utuntur, ideo ipfislargiuntur.utadpt*.
lium audaciores efficiantur. Elephantes Si limite uini potu inebriantur , ut Athenteus citat ex Ari.
flotelis de ebrietate libro. Recens captos zythi potionecicurari,capitequintodicam.
^Omnia 1»
bene olentia amant, unguentorum Si florum odorepermulcentur,Aelian.Et rurfus.Flores eis dan.
lur.atq; in prata ad legendos flores, quia fuauitatem odorum amplexentitr, agunturtipfo enim
odo»
ratu flores internofccntes colligunt, atij etiam hos ledos in calathum inferunt, quem eorum redor
fuftinet.Poftquam hunc floribus complcuerint,tanquam uindemia fada , lauatione fimiliter atque
homines lautideledantur;Vtueroca ufl reuerterint, eo ubi quafillum floribus plenS reliquerint,
expetunt. Qtiod fl redor afferre tardaueriqbarrttum ediint.ncqj prius cibum fumut, quam eis quif.
piam quos collegerint flores attulerit, eos allatos de quafillo tolletes fui praefepis labra ornant. Hanc
nimirum cibo fuauitatem ex his bene olentibus comparantes, ftabulum ubi diuerfantur, floribus
permultis ftcrnunt.Hcec Aelian. Sagaciflime odoranttirCquod forfitan propter nafi longitudinem
eis contingit.ut auritis acutius audirc)S<: uenatorum infidias hoc beneficio fugiunt.herba
quam fen 5»
ferinthumanis calcatam ueftigijs euulfa,& per manus deinceps tradita , ut capite quarto ex eodem
anthore dicemus, V
elocitate non quifquam tanta efi.qucm non uel fuo tardo gradu aflequan-
tur.Gillius. Agminatim oberranr.Solin. f Nare propter magnitudinem corporis non poliunt,
Plin. Digiti pedum cis indiuifi leniter^ difereti, exquofit utad natandum minime finthabiles,
Aelian. Incedit etiam per aqua.fiCeatcnusmergitur.quatenus eius promufcisfuperatireflatenim
per eam.df fpirittim accipit &
reddit, fed natare fatis pondere fui corporis non poteft, Ariftoteles. In
naucis aute immirtuntur.ponte uti incp ramis frondefccntibus adumbrato ad falleda huitifccmodi
,
animaliaihoc enim ipfum cum uident.fe per terram, quia eis haec mare uidendi facultatem adimant,
etiam nunc iter facere arbitratur, Aelian. Somnum eredo corpore capiunt quia operofum eis
f :
efletdecumbere,fimul Si deindeacubituexurgcregraue.Aelian. Dormituri non recumbunt, 4»
f
defeflt ucrd arboribus m.agnis fe applicant.qutbus fuccifis cum cadat furgere nequeat,Obfcurus,
^Nec adulteria nouerc.nec ulla propter foeminas inter fe praelia.cieferisanimalibus pernicialia:
&
non quia defit illis amoris uis(nam homines ab eis amatos conftat.ut cap,4.indicabimus,)Plinius
Si Solin. Ab omni immoderata libidine caftiffimifunt.Nunquamenira.nei^ ut conftupratorcs.nc
que ut ite cum foemina faciunt, fed tanqua generis fucceflionecaren,
ualde lafciui ibeietate ucneris
te's, liberis procreandisdantoperamtfichi.fuaftirpsutne deficiat, complexu uenereoiunguntur:
Neqj id fanc plulquam femel in uita.Sfeo dun taxat tempore.cum ieiniri foeminte patiutur, Aelian.
Mas quam impleueritcoitu.cam rurfus non tangit, Ariftot. Vtquifffi uxorem implcuit.noeamarn.
piius attingit, Aelftin. Idem alibi.Cum libidinis furore ardent.incurfu parietes euertunt, SC limili»
ter atip aries frontis ui atrp impreffione palmas profiernunt. Ad coitum, inquit Ariftoteles.effcrari I*
fblentiqtiamobremapud Indos fjshaudquaquam permitti initum aiuulibidinis enim rabie agitati,
cafas profternuntmalc conditas,pIuraq3 alia incommoda faciunt: mitigari
pabuli copia narrantur:
plagis etiam temperant.addutffis altjs quibus ferire pratcipianr.Ariffot Elephantum quamuis raro
,

amare ferunr.quoniam.ut ante didfum eft, libidinum moderatione temperatus fit: tame ipfe illud ad-
mirabile.amoreplenum audiui,quodconfequitur:Vir uenandi elephantos haud imperitus, Icribit
fe.cumablmperatoreRomanocumpoteftatcin Mauritaniam ad uenandos elephantos allegatus
effetjex elephantino gener e.adolelcentem formolam uidtfle,co€untcm
cum elcpliato SC adolefcen»
te pulchi otalterum uero feniorcm.quia huius fiue amator fiue maritus
effet, ut fe fpretum, igno»
minia loco hoc tuliffc.-quare acriter animo incitatum impetum feciffe, ut nihil proprius fadium fuc,
rit,qi^m nos,inquit,omnes perderet , fici^ incurrifle in illum formofum riualcm ^
futim, pugnam^
edidiffe tanquam eum qui de amica fibi erepta doloribus acerrimis
premitur: adeom infeftis animis
utruni^ cum alteiopugnainconimififfe,ut ex impetu cornibus ambo
mutilarentur. Neutrum
ideo
non
 De Elephanto. C. Lib. 1 .
417'
non meilTc.quod multa uerberatione eos uenatores dillraxerint. Pofiea autem
quam amiffis armia
jit poftwummimles ad conferendam quaft manum inter
fe fadi eflent, riualitatem
amantium con-
qmemfle. Domantur rabidi fame St uerberibus, elephantis alfjs admotis, qui
tumultuantem cate
nis(qusrenda an rcdtehie legatur, catenis, malim plagis,cx Ariftotele,id eft ucrberibus,
quam uo,
cem Plinius etiam proxime ante pofuit)coerceant;a: alias circa coitus maxime efferatur : & ilabula
Indoi um dentibus ftcrnut,Qiiapropter arcet cos coitu,fotminarLrm^ pecuaria feparanqqiiaihaud
aliomodo quam armentoru hqbcnt,Plin, Pudore nunquanifi in abdito coeunt, Plin. Aperte
porrd
ac palam in aliorum oculis non coeiint,rcd fecedentes, aut fefe in arbores denfas SC
, frequentes oc.
cultant,aut in concauum locum, Sil profundum,ad occultandos eos
facultatem habente, ie abdunt,
Aclian. Solitudines petunt coituri:fedpracipuefecusflumina, 2c: qua
j<r pafciconfucuerunt,Ariftot!
Coeunt locis occultis &paluflribus,Vartoman, Elephas fcemina in coitu fedet (fe fubmittit)
Sd e-
quitat fuper eam mastquam ob caufam foemina defeendit in foueam aliquam,
ut mas comodius fu=
penieniat. Prateipue uerd in aqua iniri defiderat,unde cum foeminie tum mari maxime
commoditas
accedit : nam is SC coiturus per aquam facilius tollitur SC poli coitum facilius defeendit,
, Albertus.
A 5!»(/ lAtSt! sis Mji, Uaiifs tos iis (i(fss,™airll,Etymoll>
, giis.Etrurfus,ni^Kr>^fcAat^6dratisH9BAsa.udif(wv«3<^«i/75,ij«^j,«Se^
tAii/'iis,3ir»n(«»rTi»,i<s« ymTmsiiSTii!iaf®-,boc eft.Coeunt,noin terrapropter corporis grauitatemt
fcd inaqua paluftri, ubi etiam pafcuntur:quod{aqua attollente cOrpus maris cofcenfuri fceminam)
leniores nimirum fiant, Cotigitaliquandocuerbis utor Aiberti ex Auicenna)marcm coire cum fcE>
40 mina in regione qua: dicitur V
irgea de Caureryiiyziquod quidem mirum indebatur, cum alias ex=
tra terram natalem fuam,hoc eff Indiam, coire non foleant. Xum temporis itero extra Indiam in
re*
gionem Corafeenorum, dC finitimam edufli coibant.-Mas foemina faliens culmo (probofeidem puto
numero proferatinam alibi dentes eius ftue cornua barbari culmos appel.
inlelligit,cutTi in fingulari
lant) caudam eius remouit, Hatc Albert, Proli operam daturi Orientem uerfus pergunt ad proxi*
mum Paradifo locum,ubi inuenta mandragoram foemina prior guftat, deindeperfuafus ab ea mas,
iic mifcetitur SC foemina concipit.ut nugatur Author obfcurtis libri de natura rerum.
Elephantus
tam mas quam foemina incipit coire anno astatis uigcfimo,Ari(loi,Et aIibi,Elcphantus fccminaincis
pit coire anno, aut duodecimo, cum celerrime;autquintodecimo,cumletiffime.Mas quincp aut fex:
annos natus fupentenitineunte iicre. Mas coitquinquennis,foemina decenis, Plin. Venereante
jo annos decem foemin®,ante quintp mares nefciunqSolin; Mas coitum triennio interpofito repetit:
Qiiam graiiidam rcddidit.eandem praeterea tangere nunquam patitur . Ariftot. Mari tempus coi,
tus elf cum domi detentus fuerit, &
faeuierit : tunc etiam pingue quiddam emittit per fpiramenturn
quod ei fecundum tempora eftiFixminf uerd cum hic idem meatus apertus fuerit, Strabo. Exlre-roa
4 tAfc£j)« Bis « iifal ut ms xvxTrifoac tsiritany, Arria,
nus in Indicis, Coeunt SC pariunt ut equi, plurimum ucre, Strabo. Coeunt, non fleut quidam pu,
quadrupedes, Diodorus Siculus interprete Pogio. Gi’acfE
tant promifciie.fcd uelut equi.Sd reliqua;
exemplar defyderabam. Sublidit foemina,dUnibus^fiibmi(nsinfiftitpedibus,acinnitimnMas fit
peruenienscoprimiqanpita munere uenerco fungitur, Arifiot, Elephanti,camcli, tigrides, lynces,
rhinoccrotes,aiierfi coeunt, Splinus exPlinioiquiauerfaeisgenitaliaeffe adqcit, Foemina ininic

4J 0
biennio quinis, ut ferunqciiiuf^ anni diebus, nec amplinsffexto perfunduntur amne, non ante re,
duces ad agmen,PIin, Biennio coeunt, quinis,nec amplius,in anno,diebiis,no prius ad gregariunt
numerum reuerfuri, quam uiuis aquis abluantur, Solin, Ferendi uteri tempus alij annum fix &
menfes.altj triennium ftatuunucaufa qiiamobrem incertum hoc fit,quodnon pateatcoitus,Atilfot.
Etalibi, Vterum biennio gcritiparit fingulosiiiiuipariim nancj eft. V
tcrum geritnt menfes.nt mi,
nimum,fcdccim:ut plurimnm,o<ftodecim,Strabo,Diodoriis Siciilus, 8 Arrianus in Indicis.Dcccni
i(

annis geftare in utero uulgus exiftimat : Ariftotelcs biennio, nec amplius quamfemcl gignere, plu=
rrsiie qiiamfingu!os,PIin. Eadem apud Solinum SC Iftdoriim ledfio eft. KvtcrusvTvu eft.
Decennio grauefcuntutcro.Oneficritus apud StrabonedntcrpreSnonrcdle tranSulit, Concipiunt
decimo anno.Hinc natum proucrbium.Elephami celerius pariimqde quo infra. Aitdiiii ff pe hoc
jo imlgo dicicr.folcre elephantum grauida perpetuos decem effe annos, Plautus in Sticho. Bienniiini
gerere uterum audioialq fcfquiannum tantum grauidas effe aiunt, Aelian. Parit enitens poftetio-
tibus cruribus, fnbfidens cum dolore, Ariftot. Partus.in caput procedit ad lucem, Aelian, Ani,
tnaliaquo maiore corporc,cb minus fcecunda funt iingulos gignunt elephanti, cameli, equi, Plin,
:

V nicum iieluti equp pariunt, quem nutriunt matres annis fex, Diodorus Siculus interprete Pogio;
Adannum ufep odiauum ladfant, Arriamis in Indicis. Apud Strabonem legitur, fenis mefibus fot'
tum amatrenutriri. Partus magnitudo eft inftar integrs tetatis SC iuftsc magnitudinis porcfAclia-
nusiuci, ut Ariftotelcs, magnitiidineuitiiliildem alibi clarius, bimeftris aut trimeftris uituli magni,
tiidine effe feribit. Elephanti,ut diximus, pariunt fingnlos, magnitudine uituli trimeftris, Plinius;

anniculi, Aelian. Statim ut natus eft.ccrnit SC ambulat, Ariftot. Ore fugit, non promufeide. Idem
(0 & Aelian. Elephantus in quadrupedum genere ex minimo maximus eiiadiRut ex aquatilibus, cro
eodtlusiex uolucnbus, magna ftruthio, Aelian. Cum funt in catulorum (uitiilorum potius ; nam
adulti etiam boiies Lucte dicuntur)mctu, infefliffimi funt Idem, Et alibi. Nec uerd fi quis fcetuni j
,
 418 De Quadrupedibus
partu recentem contigerit, matres indignantur.PIane enim noleunt non animo quidem Ijdendi coii
tiedlarijfed ad ludicram deledlationem , SC blanditias fufeipi , elTe^ hominis naturam ea excelfitate
animi, fiio ut partui adhuc tantillo incomodare nollet, Aelia. Foemina parturies ingreditur aquam
ufep ad ubera, illic parit metu draconis.qui extra aquam parienti fextum deuoraret . Mas etiam j

parientenonrecedit,propterferpentem, qui inimicus eft cius ficut draco, Author obfcurus libri de
natrerum. Elephantorum foeminat proxime uias , quo carniuoras beftias minime accedere fciunt,
fcetus comprimis p dunt,&c.Interpres libri Plutarchi V tra animalium prudentlcra,&:c.(ed falfus eft

cum (ut in noflro etiam codice Graeco Bafilcie excufo legitur) id efl ceruornm,noneIe,
ph antUm natura fit. In Mauritania quemadmodum quotaimis ceruis , fle decimo quo^ anno cor,
nua elephantis excidere folere aiunt. Ita hi in cornua incumbentes.ufij adee ea impellunt H defi, ,t
gunt in terram expofitam in planiciem , quoad illa ipfa occultauerint. Nam prae cacteris camporum
patentium tequora &C paluftria amant, Aelianus, Et alibi, Locum (mquit) in quem abftruferunt Si
repofuerunt cOrnuum iheiaiirum pedibus exarqUant 8i complanant. Terra autem quod fit feracilTi,
ma,poft paulum herbam proferens j abditorum cornuum afpetflum uiatoribus adumbrat. Eorum
pcrucftigatores,qui fane ad illorum infldias 8C afius prUdentej funt, in eum locum in quem cornua
defofla fufpicantur,utribus aqUam deportant, 8i uerO aliUm alio ex utribus difpertiunt & difponnt,
at^ ibi commorantur; Alius quidam dormiens, alius potans , alius cantiunadam canens fuos amo«
res meditatur.Qtiod fi cornua fint alicubi prope defoira,quadam mirabili illecebra ex uuibus lic a.
quam eliciunt, ut uafa exiccent Si exinaniant, li autem qtii cornua exquirunt, ftatim fine canibus &«
gaciliime praedam odorati, locum illum perfodiunt , Sc optatum confequuntur; fi uero utres per,
manferint pleni, eos inde transfercntes,alid fe conferunqHaec AelianitS*
^ Foemina elephas mare multo robuftior,aIacrior , Sf magis magnanima eft quim mas.Et fotmi.
na: quaedam in hoc genere plane uiriles funt, Vartomannus.No modo foeminp maribus ferociores,
fcd ad onerum uetftiones etiam fortiores exiftimantur , Gillius . Mas tamen praelqs aptior eft, utpote
altior,Obfcurus, Euerfit aedificia elephantus, dentes admouens magnos:paImas uero fua frotc im
pellit, donec declinet, tum pedibus inculcans profternit in terram, Ariftotcles, Aelianus haec eu ptae

cipue facere fcribit, cfi libidinis furore ardet. Palmas excelflores froUte profternut.acita iacentium
alTumunt frudum, Plin. In bello etiam roboris Sf fortitudinis facinora defignategrcgia,£f alias ad
imperium.Probofcide quantum poiriqfupra retuli.Vnus fane animalium omnium,ut maximus, lic
rcbuftiffimus elTeuidetur. Vidi (inquit VartomannUs ) naucm palangis impofitam (firedcuerto)i j,
tribus elephantis ingenua demiffls, frontibus annixis, e mari in littus protrudi. Oppianus fylueftres
elephantos fcribit,fagos,oleaftros,&; palmas ddibus fubtiertere radicitUs,S»«7a«(/ ycnmif,
yitux; dentes Uocat per fynecdochcn,continens pro cotento. Quo magis oneratus eft, tanto firmius
inceditfin dorfo geftat turrim ligneam, qiip homines triginta 8i uidum quantum fatis eft contineaq
cum armis inftrumentis^ bellicis, Author obfcurus. Ta ualidi funt.ut in cruce (lego turre) lignea
foper fe ferant homines duodecim & amplius,ita quod aliqUi magni quadraginta homines poffe por
tare dicuntur,Albertus. Indorum regem hoftibus bellum inferentem, bellatorum triginta milia ele
phantorum antcceduntltUm uero maximorum fortiflimorum tria milia fubfequuntur, ad hoftfi
les muros ipfo inaii fu euertendos inftitutorum :cum enim tex iubet,euertunt.Id^ fe audiuilTcCte
fias fcribittidem^BabyloneieuidilTe dicit, palmas ab his ad moderatoris fuiiulTum uiolcntiffimo .ji
impetu extirpatas, Aelianus. De ui &robore iplbrum ad belli ufum, plura adferam capite quinto.
Elephantem alij annos ducentos uiuere aiunt,alij ireOentos, Ariftoteles QC Aelianus. Vt longifli
mum, annos circiter ducentos uiiiittled multi ante hoc tempUs morbo pereunt, Arrianus in Iridicisi
Viuere elephantos mares altj annos ducentos, alij centum df uiginti aiunt ; foeminas etiam fere toti*
&
dem, Ariftot. Florere attate circa fexagefimum narrant. Idem Aelianus. Viuunt plaeritp quan,
tum longaui homines: quidam (qui maxime fenelcunt, Diodorus Sic.) ad ducenfefimum perucniSt
annum. Ariftoteles uiuere ducentis annis,8f quofdam trecentis exifiimat : luuenta eorumafexa,
gefimo incipit,Plin, Viuunt in annos trecentos,Solin. Onefleritus dicit eos ad trecentefimum an
num uiuere,raros ad quingentefimumtcirciter ducentefimumrobuftiflimos efle,Strabo. luba rex
Elephantum fcribit patri fuo fuilPe, qui multa fecula uixiflet, nempe qui emanaflet, SC per fnanus p
traditus fuIlTet , ufqp ab huius alta ftirpe , Et Ptolemaeo Philadelpho Aethiopem elephantum fuifle,
tjui tlcl multas mtates uixiflet.uel ex hominum confuemdine, nelinftitutione manfuetiffimum : alif
idem ipfe ait.fe uidiiTe el ephantum Seleuci, cognomine Nicanoris, qui ufqi ad Antiochorum poftre
mam expugnationem uixillet, Aelianus. De clephantoru actate,quod longillimac uitae funt, ab alijs
pluribus feriptum eft.-ueruntamen qui habitant apud urbem Taxilam,onmium India: urbium maxi
mam.elephantum inueniiTe pcrhibent.quem uittis ac myrteis coronis indigenae ornabant, afleren,
tes unum ex his elfe, qui pro rege Poro aduerfus Alexandrum pugnauerat quem propterea quod
;

in pugna promptiflime uerfatus elTct, Alexander Soli dedicauit. Effe autem illi torques aureos circa
dcntcs,feu potius cornua libeat appellare, 6^ in torquibus literas Graecas infculptas.hac uerba refe,
rentestAlexander lotiis filius AiaceSoIi Hoc enim Aiacis nomen ipfeelephato impofuit, magnuiti i*
magno nomine exornans. Conijeiunt autem indigena annos quinquaginta fupra trecentos, abea
quam diximus pugna ad ea tempora interceflilFe, cum tamen feire no polfint quot fuerit natus aiw
no*

\
A
 hos quando pugns mterfuit.Iuba ucrd quond j rex Libys in fcriptis retulit, equites
quan, Libycos
d 09 elephantts,nfidentcs,.nterfepugnaire.fuiffe^alteri elephantorum
parti turrimSZinI
fctilptam.altei uiei o mini; cum^ nox pugnantes
occupaffct partem qua turrim in
, dentibus geiia.
batruperatam,,n Atlantem montem contugiiTe ; fe uerd poft
id tempus annos quadringenms^ex
unum ctepiiTe^qui aufitgerant.SC inilgneillitts dentibus infculpttim Hs
inueniflre.quafintfper fabrS!

f Multis morbis obnoxij,6^ prorfus difficiles curatu funt.Strabo. Hyemis ac frigoris impanes
hocan.maleircd.atur,Anftoteles,Aelianus.Solin, Frigoris
.mpatientestmaximu hocmalS infla
I» tionemq5,a:c.fentiunt. Plin. Anm
atftiui tempore cum calora foleintenditur.a:
arftus ingrauefcit
tum elephanti ad calorem frangendu inter fe cralTo perfondutur
coeno , quo partim uim caloris de=
pellam, partim umbrofis fpelunci's,iiel arboribus qiiK ramorum
frequentia cos opacare Doflinr
Complures eorum morbos iimirm nigrum epotum curat,
refrigerentur.
Strabo. Aelianus noft
&
mentionem de uulneribiis eorum oculorff morbis faciam, Ca:teris(inquit)quibus
tentantur mor*
b|S,uinum mgrg medetur: (idem reflatur Arrianus in Indicis.) Quod fi
hae medicina ex morbo non
libcranlur,tnlanabiles funt. Elephas chamtelconte cocolori frondi
deiiorato , occurrit oleaftro huie
ucneno itio , PIm, bi qms cafii chamaleomem detiorarit uermem elephantis
, ueneficum , oleaftro
fumpto pefli medetur, Solin. Cruciatum in potu maximu fentiiint haufia
hirudine;h£ec ubi in ipfo
animie canalKid cft faucibus &
artcria)fe fixit, intolerando afficit dolore Plin.
, Aegrotant etia fi co.
lomedantterram,nifiea frequenter utamiir:namlilrequentcr,nihilfentiuntmali:lapides
etiam inter.
dumdeuoiantjAriftot. Et tej-ramedifTeijs tabificum eft,nififafpuis
mandantjDeuorant autem dC
lapides, Phn. In iienationibusfiquis eorum fuerit iiulneratus
, cxterialocs lachrymas uulneribus
illinentes, tanquam medici aegrotantibus affiftunt,Phlloftratus,
Vulneribus butyra auxiliaturrfcr
riimenim extrahit, Vicera fuiilis carnibus fouent, Strabo, Indi captis elephantis
, eorum uulnera
aqua primum tepida eluunt:Deindefi hate ipfa luculenter Cntalta.butyro
ungunt.poftea inflamma
ttonem leniunt, fuillam carnem recenti fanguine madentem &: calidam admouftcs.
Aelian Eteny
imiM TK vm K^ui upi KieTOOT:wo';<J!e«(|ego Arrianus in Indicis.OleiimOlias
iiinum) alij bibunt, alij no.-BC
fi fpiculum in corpore ineft.eijcitur eo
quod bibitur oleo, ut aiimrqui
autem oleum (alias uinum)non bibunt, ijs radix tyrtami decoeSa in uinoCalias in oIeo)datiir, Ariftou
50 Dubitat quidam an pro tyrtami legendum fit d/tflamni.an expungi omnino debeat.
Didamniim el
quidem telis expellendis utilem effe capris fylueftribus Si ceruts.in ipfortim hiftorijs diximus.fcd fo
lia eius tantum depafcunturrmcdici quocp in hominum remedtjs folia tantum
requirunt, radix init,
tilis efi:Non igitur legenda ditflamni. Quod fi expungatur, aliud alterius
plantte nomen fubftituen,
dum fiierit.cuius radix uim corpori infixa depellendi habeat. In Graeco texttinec tyrtaminec alte,
lius planta nomen legitur.In Graicis codicibus(ut feribit Atig.Niphus) magna uarietas
efi.-primd
quia legitur radix, &: non adijettur cuius herba; deinde quia dicitur decotfla in oleo &( non iiino.
Vndeantiquus interpres fic legit, Vinum alij bibunt, alij non: Etfifpicnlum ineft, eouinoeijcttur,
quod biherint,ut aiunt. Michael Ephefius afferit etjci quorundam opinione fpiculum ex corpore cie
phanti potione uini.ut per efum didlamni ex capreatqua feriptura probatur ab Ephefio unum ta.
;

40 men dceft, quoniam in Graco textu non habemus expreffam herbam , cuius radix in oleo fit deco,
qucnda.Hac Niphus. Ego tyrtami nomen nufquam repen'o.-fed ne aliud quidem medicamentum
quod intra corpus homini, aut fera(excepta di(Samno)fumptum, tela aliaue infixa exigat. Omnia e.
nim foris imponi pracipiunt medici, Xpr^ter catera in radicum numero, in hunc ufiim laudantur,
allium cum pice.ariftolochia cum refina, arundinis per fe uel cum bulbo berberis uel oxyacantha
:

radiccm.cyclamini cum meile & uino;filicis,la(Suca afini.id cft anchufa:narcifsi cum lilio &: meile;
rubi canini, xiphij radix fiiperior cum uino 5C thure:uitis albj cum Uino SC mellc;deniqj iridis fyluc.
Uris cum flore aris, terebinthina,8^paucomelle.Ex his omnibus ad tyrtami uocem, calami forteuel
cyclamini uoces propius accefferint. Olei potu tela.qtia corpori eorum inhafcrant.decidereinue.
nio.-a fudore autem facilius adharcfcere.Plin. Senfus uidettir, Oleum ad extrahendas
. fagittas maa
5» gis prodeffe elephantis, fi poft fudorem ftatim id hauferint, quoniam ita(meatibus apertis, &( calore
in fuperficie corporis oleum a uenis attrahente) facilius adhareicatttanquam nimirum oleo ad ipfas
attrado ceu undae & lubricat facilius emittantur, Cu uel hafta uel fagitia idus eft elephantus.olete
floreuelolcoipfodefixatelaexpellit, Aelian. Ceruiatgri ramufctilos olea comedunt &( fanantur,
Ambrofius fecutus forte aliquem qui pro elephanto elaplion.id eft centum hoc facere perperam le.
git, ut in Certio monui circa finem capitis tertij. Furoris tentationc eos aliquando
laborare manife.
Itum cft.cx curfu furijs incitato, Aelian, Rabidi(quales praecipue per libidinem fium)fame iier= &
heribus domantur, elephantis alijs admotis, quitumultuante feriant, Ariftoteles;catcnis coerceant,
Plinius. Si per infomniam feffi funt.armis perfricatis ex fale oleo,
, &
aqua curantur. Cum
humeri
dolent carnibus fuiilis affis appofttis iuuamur, Ariftot. Vicera etiam &
inflammationes eoru (quae
6 ° nimirum in humeris praecipue nafcutur propter onus 8C atuitionem)his
carnibus foueri ftipra dixi.
Ophthalmicis medetur bouillum lac infufum.Strabo K
Arrianus in Indicis. In oculorum morbis,
bubulum lac tepefadu infundunt, quo hi remedio oculos aperiunt, SC magno cum uoluptatis fenUi
 «

420 DeQ^drupcdibus
Elephantos cacteris malis immunes aiunt, inflatio*
(icut hottiines,iiim medicinae agnofeSt, Aelian,
maximum Imc malum, inflatio»
funt :
ne autem alui acrius infeftarijAriftot. Frigoris impatientes
Morbis inflatione contratflis U
nemcR dC profluuium alui, nec alia morborum genera fentiunt,Piin,
reddere, Arifton Niphus hunc in cis affe»
boranttquo fit, ne pofTint excrementu uel ueficae ucl alui
dium colicum ellecontjcit. Fluore iniiiper tentanfurtquo cum uires
langucrint,curantur potione

aqute calida, & cibo foeni meile imbutiiutruntf enim id fiftit profluuium
alui, Arifloteles.

Elephanti gregatimfemper ingrediuntur. Dticitagmen maximus

natu, cogit aetate proximus;

Flin. Et alibijGregatim femper ambulant , minime

ex omnibus foliuagi. Oberrant agminatim. Sa-
linus. Nunquam uerd elephantus ab reliquorum
agmine fecerniiur.niii aut filiorum fuorum, aut
„
agrotantitim caufatpro his nimirum nihil no moliens inexpugnabilis
manet, Aelian. f Praedam
ipii in fe expetendam fciunt iblam efle in armis fuis,
quae luba cornua , ali) melius dentes appellant;
^uamobrem deciduos cafu aliquo,ucl fene(3a,defodiunt,Plinius;tanquam inuidia quadam aduer
fus hominem dtidli id faciant. Quod autem abiedfa cornua defodiant , praecedenti eriam capite ex
Aelianodixijnecnonquaartedefoirainueniantur. Noflufuamferuiendiconditionem deplorare
dicitur,non contento barrltiKs-najMjisl quo faepe alias utitur , fed ludtiofa
uocis fuppreflione mife.

rabiliter immurmurans.Qtidd fi quis ita occulte gementi 8C

lamentanti interuenit,uerecundiaqua.
dam motus, querelis fuis moddratur,8£ gemitus facere defiftiqGilliUs ex Philolirato. f Gaudent
phaleris argenteis, Mulieris forma hoc animal capitur, atep hebefeens ad eius pulchritudinem,
f
remittitfurorem animi fui, Aelian. Traditur unus amaflTequandam in Aegypto corollas iiendcn-
tem; Ac ne quis uulgariter eledlam putet,mifetur gratam Arifiophani (Byzantino in urbe Alexan
dria,Aelian.)ceIcberrimoinartegrammatica,Plin. SuntferarumamoresetEm,id^ plurimarum:
feri alij SC rabidi,quemadmodum 8d hominumtalij nec
ambitione barbara,nec inuenufto cogrelfu;
qualis Alexandria grammatici Ariftophams riualis elephas fuit. Coronariam eande uierq; depeti,
bant.cum elephas quidem grammatico haud fegnius amorem ftudium^ declararenpoma forS tran
fiensamicaadferre,iuxta diu adfiftere,cundtari^,promufcidcm intra ueftiumfinusinrcretc,acma
millarum decus blande palpare cotredare^ folebat, Plutarchus in libro Vtra am'malium,a:c. Pr».
ter hanc aliam quocp mulierem corollas fimiliter uendentem in Antiochia Syria: urbe cicurcmele-
phantum amafle aiunt.de quo Aeliani hfc tierba funt,Hunc audio dum ad paftiones ireqmulierem
corollas uendeme cum quam fuauiflfme adfpexifle.tum uerd eriam quam libentilTimein illius con» 5"

fpedu acquieuilTe atque huius faciem promufeide terfiflTe fuauiter^ contredando illi blanditum
, ,

fuiflciMulicrem uicilTim ex fuo artificio illecebras amatorias, corollas uidelfcet ad tempus itaconte-
xuifle,ut coridie illi quidem fumere oper*prctium,huic itero eriam opus largiri eflet. Pofiea autem
quam mulier exceflrt e uita, elephantus nec priftinac confuetudinis copos,nec quam amaret amplius
mulierem uidens, tanquam amans qui amafiam amiferit, fic eam defiderabat, animo^ incitabatur,
ac qui ante manfuetus fuiflet,humanitate expulfa , feritatem induebat, tanquami^ homines ex tri.
ftiria,ac moerore laborantes de potefiate animi exeunt , fic is furens ferebatur, Ha:c Aelian, Etun.
guentariam quandam diledam luba tradit:Omnium amOris fuere argumenta gaudium a cofpedu,
blandititefe incondita, ftipes^ quas populus dediflet feruata:, SC in finum efliifac. Nec mirum, elfe
amorem.quibus fitmemoria,Plin. Alius Menandrum Syracufanum incipientis iuuetain exercitu 4*
Ptolemai,defideriumeiusquoriesnouiderettnediateftatus,Plin. Nunequammeraoriafimbona
qiiam^ diligenter praceptu ofFicij aduerfus pracipientes teneanqquam fimul eorum qui quippiam
eis committunt, uel expedationem uel fidem non fallant,explicandum eft.Cum Antigonus Mega.
renfem urbem obfidereqmulier fimul cum uno de elephantis bellatoribus Uerfabatur : haec enim il-
lius qui elephantiJ aleret uxor, infante puerum pepererat, quem huic elephanto, lingua utens Indi,
V
ca.quam elephanti intelligunt, credidit. t uero is primum fibi a-editus eft,illum diligebat, & culte»
diebatjCX eo^ proxime adiacente magnam uoluptatem capiebaricum ploraret, oculos tum auerte»
bat,tum uero ab so dormiente mufeas abigebanArundinCs ei pro pabulo obij ciebantur, quas, &om
nem cibum, nifl puer adeflet.reijciebat. Nutrix igitur necefle habebat poftea quam eum lade com»
pleuiflTet, elephantocuratori apponere , uel omnino elephantus non parum iracundia incitabatur, )»
ac nonmmquam in uerbera erumpebat. Interdum etiam cum uagirct infans , cunas ubi iaccret mo.
uebattfic^ eidem ipfi ex hoc motu oblcdamenta'&; folaria,fictic nutrix, afferre ftudebat, Aelianus,
Eandem hiftoriam, quoniam perelegans cft , 8e paulo aliter refertur ab Athenaeo lib. ij, ut ex tem.
pore inde tranffuli recitabo. Phylarchus (inquit)libro uicefimo mirifica elephanti in puellum amo.
K
rem his uerbis deferibit. Mas erat elephas, cum eo fcxmlna,quam Nicaeam uocabant : cui moriens
Indi uxor infantem fuum dies natum triginta appofitiim commiferat. Mortua igitur muliere, mita.
bilem quendam bclkia infantis amorem concepit. Nam
feiungi a fe infantem non fuftinehat, SC nili
confpicerct indignabatiir.Qiiamobrem quoties eum ladaflet nutrix,mox inter pedes bellua: collo,
cabat incunistquod nifi faceret,e!ephas cibum recufabat.Tota autem deinceps die, dormiente pue*
ro,calamos uel aliud quippiam de pabulo tenens mufeas ei depellebat, Qiidd G ploraret, cunas pro- 1>
bofeide mouebat, 8d fopiebat ipfum. Idem 64 mas elephantus ficpemimero fatftitabat ^ Lafi di'
cunturoffenfammeminilfejlongo^ tempore poftiniuriacuinditffam reddere, Qiii ad boues aece»
 DcEleplianto.D. Lib.I. 421
rfunt,rubramCpum-ceam)ueficmiccircononfcrunt,ne<
5 itemfp!end(damCcIaram)qu,-addeDhan
,oaappropmquant:q„odcer.ceiufmodicoIorecasbcftfasconfi«cfFcrar.-GUIu,scxTlu^^^^^^^^^
„ub.al.buspra:ccpasddemPutarchusinIibrod£Al£xandnfortuna4a«rosphcenicJsS
rancprcr,b:c £l£phantosqcro albb.utC*Iiusobr£ruai.ft.
f
nunquam dcfcrunuarfancmfllis apcnculo tu£ndfc collamiffim£
Pullos fuos, adhuc
i partu r£c™t£.
permanent, prmsfe anima "amtr
tunt,quam fuos catulos deferant, Ael/an. Uem, Quantus matrum
in hoc geLetafoboTe."
fitamor,muta,nqu.r)et,amah-und£argum£ntisconftat,hocu£rapr»cipu1
:Cuminfou£ampuP
liim fuu mcidifle ma ter perfpexilTet.ne minimam quidemoram
interpofuit, nec eius curfum ulla
confequendu fcgnma tardauit, quin uehemeti dolore
pullii
ad
affe(Sa,'quanto maximo poffet incitato
incurfu,in delapfum fihumjraceps ageretur.ambo^ eodem
cafu morte occumberent/hic quidem
wterereturalla uero praecipitata, caput diffringeret.
A
.. Tnerv JixOiiT: Jiod^sg Pir^oi/Tig cnwx7r^uin-oUi(pi}y<^V(ntr7tg v ^^i<fH^TzctzeSt
'T n.Tzctzcs. ..
^
DiipUci tirm corde,tum
.

fenfu animi elephantus effe dicitur, Si altero quidem ira incendi,aItero miugari ST leniri Maurorum
fermonibiis periiagatum eff Aelian,
f Amnem tranfituri(fylueftres fcilicequt Plutarchus addit)
ininimiM pramitiunt,ne maiorum ingreffu atterente alueu, crefeat
hnus, Traqcit prior, caneris hoc fefe dan6,natu Cmul SC mole
gurgitis altitudo Plinius & So
minimus : exteri interea ad ripam a!
ftanqquantum^ limen ille magnitudine fuperet, fpeciilantur qux res exercitui
fi
; reliquo non du.
biain ad traqciendiim fpem facit.Plutarchus inlibro Vtra
animalium, 8fc. Elephantorum flumen
nanimittentium minores natu fefe traijciunt primi : hi uero qui funt
confirmata xtate iam grandes
40 HuiSious obruimtur,duntaxat promufeidibus extra aquam eminentes, teneros uero pullos
dentiS
proiedtorum eminentia matres ferunt, ac limul tanquam uinculo
promufeide illos compledentes
tranfuehunt, Aelianus dC Philoliratus. Mafculipullos manibus
furfumimpellunt:la(3e.ntcs autem
deferunt matres, uel manibus fuis,ucl geminis dentlbus,Tzet2es,
Apollonius cum uideret elcphan
los hoc modo Indum flumen tranfcunies, Hxc (inquit) 6 Damis,nullo iubente ex feipfis naturali
quadam prudentia ac fapientia faciunt, Vides enim quo paflo farcinarum uedlorcs
imitati ftios de.
ferant pullos,uinculis,ne forte cadant,eos complexif Video, inquit Damis.&lc. fcd cur tam impnt,,
dcnteni,{ibi^ inutilem tranationem faciunttPrxcedit enim.ut tiides omnium
, minimtis.ipfum ue-
ro fequittir paulo maior,8f poft ipfumalius.ita ut eorum maximi pollremi
Cntioportebatautccon.
trarium ordinem in tranfeundo fcruare,maiores^ tanquam muros SC propugnacula
ceteris facere,
{8 Tunc Apollonius,Minimc uero,inquit:Primum enim ipliinfeqtientes homines fugiuiitioportebat
igitur contra infeqiicntes hoftes i tergo muniri,licut in pugna fieri uidemus.
Infuper fi eorum maxi
mi prius flumen tranfiffent,ignotum erat an fliimims altitudinem exteriminores poffent fiiperate:
enim facilis effet fortaffe tranfitiis cum (intproceriores;his uero impoflibilis forfitan
illis
effeqquod
altitudinem aqiixfuperarenonpoffentifed cum eorum minimus tranfieriqfacilemeffe
exteris tran
fitum demonftrat. Infuper maiores prius euntes profundiorem alneum fequentibtis facerent
fubfi.
dente limo.a: in foffam fccedente,propter bellux pondus Sd magnitudinem pedum minores
: uero
nequaquam tranationi maiorum ofticient.minorem in aliieo fluminis concauitatem facientes,Huc-
uftf Philoftratus. fMutianiis ter conful atithor eft,fe uidente Puteolis,ciim aduetSi enaue egredi
cogerentur, territos fpacio procul pontis a cotinenie porredi, ut fefe longinquitatis xfiimatione
faU
40 letent, auerfos retrorfus iffe,PIin. Alienj quoij regionis intellediicredunturmaria tranfittiri,non
antcnauesconfcendere,quaminiiitatiredorisiureiurandodereditu,Plin, Maria tranfmeaturi na
nes no prius fubeunqquam de reditu illis facramentum luatur, Solin. ff Circa dentes belluis fum-
ma cura, alterius mucroni parcunt,ne fit prxlifs hebestaltetius operario ufti fodiunt radices impeb
,

lunt moles, (arbores extirpSt, Aelianus, )PIinius,Solinus, Aelianus, Sd

Plutarchus in libro Vtra ani
malium,8dc.Cum ab Indis hominibus arborem elephanti radicitus extraherecogiintur, non prius
ad eam extirpandam aggrcdiuntur,quam quatefecerint ac tremefecerint arborem : fic periclitantes,
eiierti ne polTit,an omnino inuidam ab impetu fit fe prxftatura, Aelianus,

fElcphanti iuffa faciunt,Plin. Nearchus author eft ade6 manfuefeere elephantos , ut lapidem
ad fcopum iacerc,£d armis uti,8d optime natare (rs(/) edifeant ut maxima poffeflio exiftimetur ele.
,

P phantorum currus,Strabo. Mutianus ter conful author eft,elephantum quendam 8d literariim du»
dus Grxearum didiciffe.folitumcp perferibere eius lingux uerbis,Ipfe ego hxc fcripfi, Sd fpolia Cei
•‘(a dicaiii.Plin. Hxc ticrba fi Grxee fcribantur,heroicus uerfus conllituitur hoc modo ; Ai/tpt lyd

mJ' KtATiatJaiutjUt Sipontinus citaqfedabfcpauthore. Ego, inquit Aeliantts,re.

de Ed ordine in tabula quadam Latinas literas uidi elephatum feribere ; uertintame docentis manus
fiibijciebatHr ad literarB figuram £d lineamentum inftitues animal : ctim^ clephBtus lcribcrer,cius
oculos immotos, 6d deiedos effe perfpexi, ut grammaticum quendam dixiffes. Elephas terribilis
ille quidem
^
cd fpectaciila
Sd uallus corporejfed adeo homini obnoxius, ut tantam moleinludicra uerterimus,
panegyrica,quando faltationes condifcit,8dc.Calius. Apud Indos Arrianiis fcr,bir,
elephantesquocp faltationem doceri Sd exercere. Idem, Turpes effeda quod trahuntbifontes. Et
'8 molles dareiufia
quod choreas Nigro bellua nil negat magifiro. Quis fpcdtacula non putet dco«
tumfWartialis. Motus quofdam bellicos xdit, uelut oflendes quod hanc etiam difciplinam feritat,
ntUaniis, Germanici Catfaris munere gladiatorio, quofdam incoditos motus xdidere, faltaniium
N
422 De Quadrupedibus
inodo. Vidgare erat per auras arma iacere non
auferentibus uentfe, atq^ gladiatorios coit<
per funes inceflere : leflicis etiam fta-
crellusarderCj aut lafcluiente pernicitate colludere* Poftea 6^
rentes quaterni fingulos, puerperas imitantes : plenistj
hominum triclintjs accubitu, iere per Ictfios,
Ita libratis ueftigtjs,ne quis potantium
attingeretur, Piin* Ad numerum faltarc, inquit Aelianus,
tibiae auditione demulceri, curfiim tardare ad
foni tarditatem, fe<^ remittere ad rcmiflioncm tiba;
aflequi perfede elephantus folitiis cft.Nct^ ue
rurfus cum acute fonans impellit, feftinarc,clifcehdo
magnitudine ornauit,red dC difciplina man.
ro natura modo illum fumma ex omnibus animalibus
fuctum &:tradabilem edidit.Elephanto ad morum manfuetudinem
dC facilitatem crudito , nihil mi

ad id quod nolumus obtemperantius cft. Cum Tibcrtj Caefaris

nepos Germ^anicus gladia,
tiiis nihil

torum fpedaculum edidit, plures iam grandes utriuf^ fexus elephanti

Romx erant, e quibus alij ple u
i-jcB generati extiterunt, quorum artus
interca dum committebantur oC confirmabantur, Scmem.
,

bra infirma conglutinabantur, peritus uir ad pertractandos eorum fenfus, animos^, nunc eos difci«
excipicns,crudicbat,Primum enim
plina manfuetiori,nunc terroris dC mirificae uerberationis plena
uarietate fuauium inuitaitiento.
eos maxima lenitudine & mollitudine, cibos nimirum illecebris &:
tum refertos indulgcns,ad difciplinam informabat, ut fi quid elTct agrcfie,expelleret,ex feritate ad
tnanfuctudinem,&quafiadhumanitatemquandamtranirormarcc:lic 9 eismoderabatur,utferita.
te expulfa,difciplinis aimufic* Audio operam daient,
tympanorum fono nihil exterrerentur, pe.
dumingredientiumArepitum, cantumcgmifccllaneum terrent: cos praeterea exercebat ad nonfor.
tnidandam hominum multitudinem. Illa uero uirilis difciplina, non ad grauem plagarum iiSutn ex»
candefcerc,coa(Sos membrum aliquod ad faltandum Aeaerc,non rabiofe (cum elTent maximo robo i*
edidit, tj tempore fuo fpccimen dede,
te prxditO incitari, Cum magiAer elephantorum fpedfaculum
tunqle reeSe inAitutos eAcjillum^ in feipfls erudiendis non operam perdidiAe oAenderunt: na duo
decim numero theatrum ingreAi,compofito gradu incedebant, ac toto corpore difAuebant.tanto or
natu, nimirum Aolisfaltatorijs induti, fola^magiAri Agnificatione uocis ordinarim inArudii.utfe.
tunt.gradicbantur. Ac uero rurfus.fi illis hoc imperaretur, in orbem faltabant,eundem^ otbeni ad
imperantis uocem repetebant, at^ nunc Aores pauimentum ornabant fpargcntes.nunc modeAe pe
dibus terram pulfantes muAca moderatam faltationem una confenfione obibant.Haftenus Aclian.
Certum e A unum tardioris ingenij in accipiendis quae tradebantur , faipius caAigatum uerberibus
eadem illa meditantem notSu repertum, Plin. ElefJiantum catteri quidem hoe potilTimum miran
tur.quod difeendo SC dodoribus fc prarbendo, in hominum ccetibus eas in gcAufiguras & uarieta. 5 *
tes 'effingat.quarum elegatiam ac copiam uix ipfa hominum
induAria exprimere aut memoria com.
pledi facile poAittego uero hifce magis ex aflfedibus motibusep , quos fuapte fponte citracp dodri-
nam tenct,uelutfimplicibiis 6C impermixtis ac fynceris.aeAimandam bcAiae intelligentlam putarinu
Nam Romte certum eA cum haud ita pridem ad gcAus quofdam miros indipifcedos , Si motus cuo
lutu difficillimos ingeminandos antea quidem inAituti fuilfent.unum tardioris ingenij.qiiia agrius
btec aAequebatur.ubilibet peAlimc audientem, &uerberibus faepe caAigatum.deprehenfura nodu
V
eadem illa ex fefe ad lunam meditatem molientem^, Haec Plutarchus in libro tra animalium Kc.
Vidi ego elephantum cymbalo ludctem.alios^ faltantes. Cymbala autem Angula utritp cruri amc
riori appenfa erant. Si aliud appellatae probofcidhllle alternis utruncp in cruribus
cymbalum probo/
fcideferiebatnumerofe:altj circumcirca faltantes tripudiabant: Sd alternis anteriora crura tollentes 4*
Aedentesm numerofe ingrediebantur, ita fcilicet ut cymbalorum fono admonebantur, Arriantis in
Indicis. Elephantum mimus Aethiops iubet fubAdere in genua, di ambulare per funem, Anneut
Seneca in epiAolis, Mirum maxime &
aduerfis quidem funibus fubire.fed regredi magis uri^ pro
nis.Plin. Illa uero uel ad ridicule infaniendum fpedatorem inducere poAint.in theatri harena Ini'
miles letSosfpetSare.uar/o Aragulo textili Si magrrificis operibus pidfo ornatos.lauta item pocula U
argenteas crateras, aoreas^, permulta aqua repletas , menfas^ magnificas , tanto pane Ei carntus
extrudfaSjUt uel edaciAimorum animalium uentrem implere potuifTent : omnibus ita refle appara,
tis.conuiua: intromiAifunt elephanti , mares fex, uirili ueAe induti, totidem^ foeminat,Aola mulie.
bri ornatae.decorc epulis accubuere.ac in menfam promufeides tanquam manus porrexerunt,funi.
!•
maccum modcAia epulari funt:ne<j ex ipfis quifpiam uifus eAuorax, netp maioris parris rapax,
Cumeffetbibedum.unicuitj cratera exhibebatur,& hi quidem promufeidibus potionem haurien.
tes.moderate bibebanedeinde circunAantes leuiter Si feAiue, Ane contumelia afpcrgebant, Aclian.
Elephatus omnium ferarum mitiAinius di placidiffimus eAiquIppe qui permulta officia erudiat,

8fintclligat:quando etiam regem adorare cohdifcit.AriAot, Nam quod ad docilitatem attinet, rt.
gem adorant, geniia fubmittunt, coronas porrigunt, Plinius. De fupplice elephante Martialis tetta
Aichon, Quod pius Si fupplex elephas te Catlar adorat. Hic modo qui tauro tam metuendus
erat; NontacithociufTus.nullo^docentemagiAro, Crede mihi, numen fentit ille tuum.
Elephantus Indorum regem ad forum euntem , primus adorat. Huic prareA redfor, qui illum huiiu
inAituti commonefacit.ipfi^ memoriam difciplinac inArumenti quo illum moderatur pulfu, atffl uo
ce Indorum propria renouat.cuius natura quadam admirabili recondita elephanti intelligetes funt,
Aelianus. Vigintiquatuor elephanti Indorum regipermanenteuAodes alternis uigilijs.alijaltjsin
Aarionemfuccedentes tanquam csteri cuAodes hoinincs, Saptemiaitem quadamindica ad
 DcEIeplianto. D. Lib.I. 42^
j-um difciplmarn cnidmntiir,ne inter cuftodias fomnum capiant. Hi igitur ad iiigilias
agendas orte.
ftantilTimi excubitores, a fomno inuidtillitni, SC fecundum homines fidiifimi illic
funt Aelianits
^ElcphantorumaltjpaUifircs.altj montani, ali) campclircs.Paludibuscapti,dementes,leuescnfunt!-
Montani, prauiat^lnfidioli,a: nifi cum pabuli inopia premuntur, nihil tutii ab eis
expetSandum:
Campeures manfueti 5C lenes, Sf imitationis fiudiofi;fcribunt igitur at® tripudiant, &
ad fiiiultc Ib.
nitum ralmnr,re^ a terra falcando fubleuant,Philoftratus. Elephas animal eft proximum
humanis
fenfibus.Quippc intelledus illis fermonis patrij,& impcrioru obedietia, officiorum®
qua didicere
memoria. Amoris gloria uoluptashmd uerd,qua ctia in homine rara, probitas, prudentia,
aqui.
tas,Plin. . luxta fenfum humanum intelledum habent, memoria pollent, fydcrum
feritant difcipli.
nam,Solin. Atqui Plinius eo in loco,nondiiciplinam,fed religionem uenerationem®
10 fydcrum, Sd
lis^ ac Luna cis elfe diprat.^ Valent fenfu SC reliqua fagacitate ingenij excellunt, Ariftot.
rKjaj;^aV<?' 7j «SAo 9»eiV» lAtif*!, Arrianus. Nomina fua nouere.
Linguam Indicam elephanti
iniclligunt,Aelian. Peruagatumelt,ficutOppianusait,eiephantosinterfeloqui.iffiopj,&i/Usrt«iT4)ii
jOTiV « eorum uerd collocutionem no omnibus quidem, fed folis domitoribus notam
elic-Item^ cum uicini funt ad moriendum, diuinatione quada animi prafcire fatalem neceflitatcm,
f Vidi elephantos quoldam,qui prudentiores mihi uidebantur,quam quibufdam in locis hominesi
Vartoman. Tanta huic belluae cum genere humano focietas , tam^ prope accedit ad hominis in.
genium,ut Cicero non uercatur affirmare non paruam nationem hominum fenfu ac ingenio efle
,

multo infcriorem,Gillius, Elephanto belluarS nulla prudentior,Cicero i. de Nat. Elephantorum

acutiffimi fenfus,Idem a. de Nat. Omnium quadrupeda fubtilitas animi praecipua illis perhibetur,
Plin. Antipater tradit agnitum in feneda multos poft annos,qui reeSor in iuuenta fuiifet, Plinius.
In Syria elephantum feribit Agnon,cum in aedibus cuiufdam aleretur , ac feruus qui additus cura*
tor erat, de demenfo quotidie fubtraheret, dimidio^ belluam fraudaretlfedenimhero iam aliquan.
do praefente coniiderante^ demenfum tota foluereqtorue tuentem , ac promufeida contrahentem;
hordei partem additam repulilTe, ac qua'm exatfliffime feparauilfe , ferui iniuria hoc nimirum padlo
ad herum deferentem. Alium uero cum lapides S( terram magifter ad explenda mCnfurampabulc)
mifcuiffet.ipfum ex foco correptum cinerem in ollam rnagillri,elixis iam carnibus iniecilfe, Plutar.
cluis in libro Vtra animalium, SCc, Aelianus eandem hiftoriam paulo aliter narrat, Cum is (inquit)
qui hordeum huic admetiendi procuratione habebat,hordci partem fubtraxiflet : illitis^ in locum
,5
lapidibus fuppofitis,ipfi debitam tamen menfuram cumulate feruairet,ut domino utriuftp, ii quan*
do uidilTet.falleretiElephantus uidens eum qiii fibi debitum fraudabat, polentam coquereiprimum
promufcidefabulum collegiqdeinde in ollaminfudiqfic^ folerteriniurtjs, iniUrias flbiillatas ultus
eft. De calliditate ipforum,qua utuntur,cum premUntur a uenatoribus, uel in foueas ab cis fadas
inciderHnt,dicemus capite quinto. Mirum in plerii® animalium fcire quare petantur ; fed SC per
cimtSa quid caucant Elephas homine obuio forte in {olitudine,8i fimpliciter oberrante, demes pia»
eidtts^ etiam dcmonftrare uiam traditur.Idem ueftigid hominis ahimaduerfo , priufquam homine;
imremifcere infidiarum metu,fubfiftcre ab olfa<ftu,circumlpe<ftare,iras proflare,nec calcare, fed eru
tum proximo tradere illum fequenti , nuncio ftmili iifcp ad extremum ; SC tunc agmen circumagi,
8( reuerti,aciem^ dirigf.aded omnium odori durarC iiirus illud maiore cx parte , ne nudorum qui.
41 dem pedum; Plin. Tum
fagaciffime [odorantur , tum acerrimis fenfibus exiflunctum uero ex his,
partim antegredientes,partim fubfequcntes,ordinatim eunt, atep horum primus narium fagacitatt
herbam ante pedes fuos pofitSfentiens humanis ueftigijs cife tranfitam.eam euelliqSi: ei,qui a tergo
proximus eft,odorandam traditlis rurfus alteri, qui poft eum ftat;ac deinceps per omnia quali ma*
nus fagaciter contre(ftatur,quoad ad illum ipfum qui extremum agmen ducit peruentum {aerinis
flmulac olfeceriqbarritum UaftUm aedcns,quafi ftgnurn ad fugam dat. Hi tunc in conualles profun»
das, aut in loca concaua Si paluftria;uel fl mirius id Coricedatur , innemorofa Campeftria,ab eo loco
iter aucrtunt.prorfus^ fe totos auertuntabhis locis, quacuntjfreqitetes homines iterfacereiblent;

quddabhominibus,utanimalibusfibiirifeftiirimis,timeant,Aelian. ^TDifferuntlnterfeelephan.
tes mirum iri modtt robore,at(j animo. Surit apud Indos in ufu rei bellicae non folS mares, fed etiam

jo faminaiueruntamenfoeminac pauciores funt.SC longe timidiores, Ariftot. Elephantorum generis

foeminsmultd pauidiores funt,Plinius SC Auicenna.Qtiamobrem miror quod Vartomannus feri,
bitfccminam multo robuftiorem,alacriorem,magis^magnanima efle quammaslEtfoeminas quaf-
dam plane uiriles reperiri Nifi forfan interpres eiiis errauit. Antipater author eft, duos Antiocho
:

regi in bellicis ufibus celebres etiam cognominibus fuiffe, Aiacem SC Patroclum ; Antiocho uaduiri
fluminis experienti renuit Aiax,aIioquin dux agminis femper. Tum pronunciatum, eius fore prin-
cipatum qiii tranfiffeqaufum^ Patroclum ob id phaleris argenteis, quo maxime gaudet, SC reliquo
omni primatu donauit. Ille qui notabatur , inedia mortem igriomiriiae praetulit. Mirus namp pudor
eft,uiftus^ uocem fugit ui(Soris:terram ac uerbenas porrigiqPlin. Herbam uidlori a uido tradi fo
litam,uelexprouerbio conflat. .

<0 f Religio illis lyderum quo®,SoIis^ac Lunae ucneratio, Plin. Luna nitefeente gregarim am.
nes petunt,mox aiperfi Iiquore,Solis exortum motibus,quibus poflunt,falutant:deinde in faltus re»
>iemmtur,Solin. Aulhores funt in Mauritania falribus adquendam amnem, cui nomen eft Amilcf
N »
428 De Quadrupedibus
(alias Anulo) noua greges eorum defeendere , ibi^ fe purificantes folenniter aquj
nitefeente Luna
fatigatos prae fererentes, Plin, Hi,
circumfpcrgi,atm ita falutato fydere in fyluas reuerti.uitulorum
wc/twjaertfi/jideftjadacjuam perennem, Caeuus ij-iS-confi,
ftoricus Dion pergere elephantes ait 7r(Sj
proprium nomen tr anftulcrit.qua iio.
derandum relinquens an Plinius i«r Jj/ ex authore aliquo ceu
ce deprauata Anulum librari) fcripferint. Ab
interlunio recrefeente luna, elephantos intelligo

quadam natura reconditanotione.ex fylua primum,ubi pafcuntur, ramos decerpere, eostpdeinde

leuiter ramos mouere, tanqua
fupplicationem
fublimes ferre, tum itero ipfos ad lunam furpicere,ac
quandam luna pratendentes,eis ipfa ut propitia exiftere uelit, Aelian. V
ifi funt feffl agtitudine,

&
quando illas moles infeftant morbi,herbas fupini in coelum
lacientes, ueluti tellure precibus alit
Aelianus{utmoxfubtjciam)hoceosmoribundosfac€refcribit. luba,,
gata (aliasallegata,)Plinius:
fupplices dijs immortalibus elTe tradit : quippe qui
fuopte ingenio 8d mariluftrentur, furgentem &
chariuimum dqs animal elfe
Solem adorent proni, promufeide uelut manu in coelum fublatatunde
conftatCcxPtolemat Philopatoris fa(fio,qui elephantos quatitor immolauit,ut cap.8,dicam)Plutar,
ucnerantur,promufcidcm,tan.
chusinlibro Vtraanimalit!m,a:c. Exorientem folem elephanti
quam manu aduerfus folis radios alleuantes.Itacp hos ei charos ciTe «egregie diligi Philopator Pto.
lemaus teftis efi nobis locuples. Is fane poli partam uidioriam eius belli quod
cum Antiocho geUrf.
uellet, procp uiefioria eigra,
fet,cum quam gratiflimus aduerfus lblem,quem deum exiliimabat,elle
tiasperfoluercqttim alia magnifica facrificia fecit, tum uero quatitor clephantos,bcne magnitudine
grandes,exiiiimas fe fic deum religiofe colere, primum immolaiiitidcindecum
in fomnijs minis dei

perculfus fuillet.obinuifam numini talem hofiiam,religiOnis metu permotus,

pro immolatis, ex are
quatitor elephantes in honorem Solis excitauit : hoc ut ftipplici fado
hunc fibi placatum efficeret,
AeIianus,e<:Plutarchus loco proxime citato. Elephanti cadauera fui generis fepeliunt.Tzctzes,
Eadem de religione ipforum tum in altjs fepeliendis, tum fub fuam cuiufip mortem, Aelianiuerba
hac funt: Vt Aethiopum(inquit)fcrmonibus peruagatum eft,clcphantus , cum alterum perfpcxe»
rit mortuum,non praterit,quin humum promufeide haiiftam
uelut fandam SC myfticam inijeiat,
,

communem naturam miferatus mortuo parentans, ut ne aliquid impie committat-nam hoc quidem
ipfum non agere, exeerabile ducit. Quare ad hoc nefarium fcelus uitandum fatis efi ei uel ramum
,

intjcere,quo fado,abit,communem omnium finem non alpernatus.T um etiam ad nos is fermo per
manauit,elephantos cum ex uulnerc,fiue id in bello,fiue in uenatione acceperint, uicini funt ad tno
riendum,autobuiam herbam,aut fortuito obiedum puluerem alleuates,in cotium fufpiccre,eum^ 5 (
puluerem,herbamuc iacere,« limuluoce fua propria lamentari,« miferabiliter fupplicare, tanqua
deum ob ea quae iniufte, «indigne fulfinent, obieftantes, Aelian, Patres fuos aetate grandes nu«
triunt,Tzetzes. Aetate afTcdis iuniores de legitimo cibo cedunt(quod etiam Tzetzes teftatHr)eof,
dem^ fumma « obferuantia colunt, « a periculis feruant. In folTam delapfos ,
iniedis frutien fafei,

bus fubtrahunt , quibus tanquam fenedutegraues afeendentes, liberantur, Aelian. Etrur,

fcalis

fus,Iuniores,ueI laborcs,uel pericula fufcipiunt,« antecedentibus aetate, de cibo «

potione conce,

dunt,propter obleruantiam per quam cultu quoda, «

honore natu maiores dignandos exiftimant.
Nunquam enim neij ex fenedute infirmum,ne(p eum qui morbo teneatur , fui gregales deferunt:
fed «
fidifflmi ei permanent, cius^cum cae teris in rebus ftudent incolumitati, tum uero etiamfi ipli
infedatione urgeannir.pro co propugnaht,« faucios, «
fefibs curant : ac integri, a uulnecibus ha,

ftas, «
iacula e corpore fauciorum, tanquam chirurgi periti pxtrahunt,ut ne homines quidem feien*
tiusjHaec Aelian. Natu grandiores «
minotes,infirmos etiam, «
felTos ac faucios quantopere cu,

rent, fequenti capite dicam in uenatione ipforum. Caeterum quanto erga foetum fuum ducantur
amore, fuperiiis explicaui. Abftradi a fuis elephanti fedibus patrijs , quamuis uinculis primum 8C
fame, deinde uartjs cibariorum blandimentis manfuefadi flnt, tanta tamen naturalis foli illecebra
tenentur,utpatriar memoria eis obfcurari«euancfcere nequeat.Qiiare cumhorumplerlc^grauiin
momoerore fufeepto conficiuntur:tum uero quidam ex his,uberrimcflentes(ut Tzetzes etiam feri
biOtantam lachr^marum uim profundunt,ut oculorum fenfibus capiantur, Aelian, Antipater di«
uinationem quandam iufiitix elephantis inelTe tradit. Nam cum Bochus rex triginta elephantis, to,
tidem in quos faeuire inftituerat, ftipitibus alligatos obiecillet, procurfantibus inter eos qui laceffe, jo
rent,nopotuiireeffici,ut crudelitatis aliena: mimfterio fungerentur, Plin. Elephatus quantopere a,
uerfetur «
oderit adulteria.hiftorijs aliquot ab Aeliano relatis probabimus; Elephas quida (inquit)
« «
cum uxorem fui domitoris altoris ftuprari manifefid deprehendiflet, ambos, eum qui ftuprura
inferebat, « eam qua cum id faciebat cornibus transfigens,intetfecit,ac in ftragulis confiupratis,K
ledo adulterato iacentesreliquit.Vt uero primum elephanti redor uenifret,«manifcftd nefarium
facinus, «huius uindicem cognouit. Hoc quidem fadum, ab India huc ad nos manauit. AtRoma:
aliud fimile eucniffe audio:pratterquam quod addunqibi elephantum non utruntj modo occidiffe,
fed « ftragula uefte eos texifle, « nutritio aduenienti ftragulam reieciffe « retexifle, « proxime
,

tum facile iniuriam illatam fibi fuifle intellexit, tum etiam ma'
inter fe iacentes demonfiralTe. Ita ille
xime facinus ei liquebat,ubi cornu quo ipfos confixifleqcrtientum perfpexit. Et rurfus,Cum qui, 4»
dam cicuris elephanti moderator,coniugem non illam quidem amabilem fed fane diuitem haberet,
,

amoris oculos primum ad aliam adieciudemde eam uxorem ducere liudens, alteram priorem liran*
gulauit)
 DcElcphanco.D. Lib. 1.
42f
gulauit,ac prope ab elephanti pratfepi
homo prtecipiti confilio non defodit modo.fed alteram quam
amarct.in matrimonium duxit. Elephantus autem cum tanti facinoris confcientia
incitatus tum ue.
ro fuapte natura a malis abhorrens.noua uxorem eo perduxiqubi humata altera iaceret,
cadauercn
dentibus refodiens &
denudans quae dicere nequiret, ex ipiis operibus hac mulieri ofteiidere con^
baturteam edocens, quibus elTet moribus praeditus is, cui ipfa nupfiflet, HaiSenus Aelian. Si quem
cxmagiftris curatoribusueC^^Sa^fatif ojaiy laja ArlotirsKAiaj/) per iram interfecerint, adeo illum
defide=
rant.utpramoeroreacibo abftineant,id^ interdum etiam ad mortem ufif, Strabo, Quidamira»
cundia permotus cum feflbrem futim occidiflTet, tam ualde illum deliderauit,ut poenitudine &C mce.
rore confetSus obierit, Arrianus in Indicis. Non eft omittenda etiam illa Aeliani hiftoria,
qua mi=
IO rificum elephanti cuiufdam albi amorem 8C gratitudinem pradicat , qua is Indum nutricium fuum
profecutus eft. CumIndus (inquit) quifpiam elephanti album pullum offendiflet, atqj hunc etiam
nunc tenerum aluifletjfif paulatim manfuefecilTet.eo^ deinde ueheretur, SC beluam amaret, SC ui«
ciflim redamaretur ipfe,ac fimul fuam elephantus educationem, cum maximis amiciogolFicijs,huic.
Indo compenfaieflndorum rex id intelligens,muneri popofcit libi elephantfi mitti.Is ut uehementi
nagrans,amatoric dolebaqfi hunc alius quam ipfe eflet habiturus. Itacp negas fe daturum,
riualitate
una cum elephanto in defertilTimam regionem perfugit. Rex autem id agre ferens,ad eum infequen
dum mifit,qui Indo auferrent, ftmul & illum comprehenfum ad poenam reducerenuCum ed uenif,
fenljubi erant transfuga, comprehendere^ aggrefli fuiflent : ex fuperiori loco lapidibus eos homo
appetebat, pariter^ elephantus , ut iniuria iniigni accepta , illorum impetum repellebat. Vbi Indu»
10 lapidatione facSa percuiTus.de loco, unde fe defendebat, praceps deiecftus fuiflet, elephantus horni,
nummore acerrirpefe tuentium, pro fuo nutricio cum propugnauit,tum uero exinuadentibus par
limoccidiqpartim in fugam impulitttum altorem fuum promufcidecircumplexus,adftabulainue,
xit,actanquam amicus permaniit fidelis amico.beneuolentiam oftendens, qua admirabili fuB edu.
catorem profequebatur , Hatftenus Aelianus. Quid Poro regi in illa aduerfus Alexandrumpugna
faucio.nonne multa elephas fpicula leniter ac citra dolore promufcideuulneribus extraxit^Sf cum
cliet grauiter uulneratus ipfe quocp.non ante abiecit fetanien,quam exanguem nutabundumre
gcm intelligeretthic enim ut ne durius ille caderet, fenfim fe humi prior demifit, uelut ftratum hero
incumbenti pr<ebens,Plutarchus in libro Vtra animalium, Et rurfus,Iamchirurgicen elephantos,
callere certo uadituttquippe fpicula haftas^ SC tela uulnera torum corporibus aftantes extrahunt,

50 id^ citra conuulfionem SC damnum. Qui primus aliquam pratdam repererit,regreditur,in SC fuos
gregales aduocet, Aelian. Folfas quomodo tranfeant,quumuenatione premuntur :& quomodo,
illapfisegrediendi facultatem parent,capite quinto dicemus,
f Elephanti funtnatura mites &
manfueti , ut ad rationale animal proxime accedant, Strabo,
Maxime omnium ferarum difciplinac capax eft; ubi femel ad hominem adfuefcit,ab eo omnia pa«
titur,ex eo^ morum fimilitudine in fe transfert,ne^ aliter quam parui canes ex hominis manu gair
cibum lumcre,atcp ad fe accedentem promqfcide compleditur,eum^ caput intra fauces immit
det
tandiu patitur,quo ad homini libitum fueritthoc enim in eorum paftoribusinftit^OT; fter! irf
tere facile
demus,Philoftratus. Ipfius animalis tanta narratur clementia contra minus ualida, ut in grege pe,
cudum occurrentia manu dimoueaqne quid obterat ftnprudenstnec nifi laceffitinoceaqideo^ gre,
^0 gatim femper ambulent,Plin, Ineft illis clemenriat bonum: quippe fi per deferta uagabundum ho'
minem forte uiderint.dutftus uftp ad notas uias praebent : uel fi confertis pecoribus occurfitent iti. ,

nera fibi blanda SC placida manu faciunt.ne quod obuium animal interimant,Solin, Non homini,
nocenttum enim promufeide tanquam manu comprehenfum eum ad teli ia
nifilacelfiti.quicquam
(Sumiaculantur:utfatpe,antcquam terram contigerit, moriatur, Gillius, Plutarchus affert, Romae
etiam elephantum ex pueris , qui promufeidem ftilis pupugilfent , unum fublimem corripuiire,ut
ftatimcuminfublime,quantummaxime polfetiacularetur. At enimfublato eorum quiaderantcla
more, fenfim SC moderatenirfus humidepofuiffe.exiftimantem tanto metuinieiSo , fatis illum poe.
narum pependifte.Gillius ex Plutarchi libro Vtra animaliS,&c. Vbi pro his uerbft , ut ftatim eitm
in fublime iacularetur.Grjce legitur, iu isri/iia-oaeieot/tGrynaEUS fimplicius uertit.arreptinre
Jo alte^fublatum confctfturus tiidebatur.AwiTi/tittaricrm, ut Varinus , & Etymologus docenqnoneft
fimpliciter occldere,fed tympano ferire ; id autem lignum eft , quod alij fcytalen uocant : olim enim
hoftes lignis occidebant poftea tterd gladio, tum feruos tum liberos, (Certum eft ante ferri SC atri»
,

ufum.inpugnisjftipitibus duris fudibiis^ praeuftis milites ufos,8i fimiliter nimirum fecuris aut gla
dij loco carnifices ligno uel trunco utebantur ; SC forfitan inde tierbum obtruncare defcenderit.pro

caput amputare Capio fuftcm,obtrunco gallum fure manifeftarium , Plautus ; quod poftea fere pro
quoiiismodo occidere ufurpatum eft.) Et rurfus, inquit V
arinus, idem eft quod.
Suidas interpretatur asAttus $ ori(l'a(/,id eft ignominio»'
decollari,7iarKttf«Afid «SKSsrta/M.ArraTuituarifff
feoccidete,T</(i7ra:ra,|i/Aic kip’ Sis rrnm m TjfuaeM.» n/i^si/.nj^spIvAae
r>

Sisivdfavnusii ms Jima^niius it Suidas SC V arinus: (forte ita ut tympana iiulgd nota in.;
(jftrumenta bacillis pulfantur.) Tympanum lignum eft carnificis, quo fibi traditos necat, Etymolo»;
gus.Ti/fiirariftTOi, ligno feritur,excoriatur,fulpenditur. Tympana in AriftophanisPlutolignafunt,
quibus cjdetentur nocetes.Celius, V arinus cS feribit fuilfe ligna tf Sis STi/funiH^oy.id eft in quibus
 ,

426 De Quadrupedibus
tympanorum fupplicio afFiciebant,uidctiir indicare ligna quibiK imponeretur uel alligarentur fon,
tes, Pollux libro odlauo carnificis inftrumcnta numerat ,
gladium, laqueum, tympanum, Qc uenc*
KseM>:Jh «sT»(<wo;,,Tyin
num.Et paulo poft,5:$itAils
panum apud Theodoritum inftrumcnti tortori) genus cft, quo fontes torquentur differuntur^,
Orammaticus quidam, tympanis ac fidiculis extendi ut martyres, Cyrillus libro 8,
Fidicul* numero plurali tantum, fumitur pro inftrumcnto torquendi, ex duobus, ut putatur,obJi.
quatis lignis compatSo, ab extorquenda ueritate ac fide Vel a nerueis funibus, uinculis^,quibus
;

ad illum modumhomines torquendi alligantur,Valla libro i.Sedalij potius efle putat tormentum
quo fontes i tortore funibus alligati,uulgd torquentur, (appenfis fcilicet ad pedes lapidum ponderi,
bus.) Cum igitur tam uaria fit tympani, cum pro fupplictj tormentiue genere accipitur, fignificatio,
necelTario etiam formatu inde uerbumrviiWKrijBi/ et fcs7v(tmii’if«(/,fenfum habebit multiplice, Quod
ad Plutarchi uerba,quibus dicit elephantum ita puerum probofeide fua rapniife fublime, ut iiidere.
turill6i*Ti/(i5Ta:ri!rs(i,cgo uerterim,uioIenterinifurus folo; percutiunt enim SC illidunt quatuolunt

manu elephanti. Videtur autem non fimpliciter &: femel tantum , fcd aliquoties iterum
at^ iterum in terram illidere fignificarc, inftar eoru qui tympana bacillis feriunt , f Facile polTunt
manfuefeere elephanti, Ariftot.Et allbi,Mites 5C manfuetudini addidW funt, Qiiomodo manfuefilit,
uide capite y.poft uenationem eorum, eviut «rraj toig-irs Aenti ^
cflimsy vMp, A;)f i©-, jr «f JS^mis n,
<*ir»s,(i4f wiwi t' w»«j,Sfc,Oppianus, Muflea capti cicurantur,praifertim
Indici, ut capite quinto di

eam. Ex Strabonis dodfrina didicimus elephantes cantu mulceri , tympanorum fono,Calius,

Elephanti enam pugnant inter feuehementer, Sf dentibus alter alteru ferit: qui autem uiflus
”
fuerit,adcdanimumamittit,utneuocemquidemui(5 oris toleret, Ariftot, Elephantum quomo.
do expugnauerit canis Indicus,retuli fupra in hifloria Canum robuflorum. Magnus Indorum rex
quotannis diem unum proponit, tum hominum, tum befiiarum certaminibus: committBtur amem
pugnaturae inter fefid aliae beliim, elephanti. Elephanti ad certamen utinccndantur,promufcide
fponte fua fefe uerberant, Aelian, Clara eft unius eRomanis dimicatio aduerfus Elephantum,cum
Annibal captiuos noftros dimicare inter fe cocgilTet.Namtp unum qui fupererat obiecit elephanto;
SC Ille, dimitti padus,fi interemiffet, folus in harena congrelTus , magno Panorum dolore confecit,
Annibal cum famam eius dimicationis contemptum allaturum beluis intelligereqcquites mifitqiii
abeuntem interficerentProbofeidem eorS facilime amputari Pyrrhi praeliorum experimetis patuit,
Romjpugnaflc Feneliella tradit primS omniu in Circo Claudtj pulchri aedilitate curuli M, Antonio „
*
R,Pofthumo Coss,anno urbisfexcentefimo quinquagefimo quinto,Ite poft annos lo, Lucullorum
aedilitate curuli aduerfus tauros, Pompei quo^ altero confulatu, dedicatione templi V eneris uitSti.
tis pugnauere in circo io,aut ut quidam tradunt i7.Getulis ex aduerfo iaculantibus, mirabili unius
dlmlcatione,quipedibusconfoirisrepCtgcnibusincateruas,arrepta fcutaiacies infublime,quade
cidentia uoluptatifpeiSantibus erant in orbem circumadla, uelut arte non furore belimacerentur.
Magnum Sd in altero miraculum fuit uno idlu occifo. Pilum fub oculo adadlum.in uiialia capitis ue
nerat,Vniucrfieruptionemtentaucrenon fineuexatione populi, circundaticlauflrisferreis.Qua
de caufa Catfar dicl}ator,pofleafimilc fpetSacuIum editurus,Euripis harenam circundedit, quos Ne
ro princeps fuflulit equiti loca addens,Sed Pompeiani amifla fuga: fpe,mifericordiam uulgi inenar.
rabili habitu quprentes fupplicaucre,quadam fefe lamentatione complorantes, tanto populi dolore,
ut oblitus imperatoris, ac munificentiae honori fuo exquifitae , flens uniuerfus confurgereqdiras^
Pompeio,quasillcmox luit, pcenas imprecaretur, Pugnauere StCacfari ditSatori tertio confulatu
eius,io, contra pedites quingentos: iterum totidem turriti cum fexagenis propugnatoribus, eodem
quo priores numero peditum, 8f pari equita ex aduerfo dimicante,Pofica finguli,principibus Clau.
dio & Neroni in confummatione gladiatorum, Plinius, Pugnam illorum primus omnium in Circo
dedit Cn,Pompcius ludis,quibus a fefadum theatrum dedicauiqut feribit AfconiusPacdianus,Vi
de fupratnitio capitis fecundi. Declinas utlucasboucs Olim refumpto praeferoceqpraclio Fugit
luuentus RomiSa, Aufonius. Edita munerain quibus elephantos Sd crocutas, 3 tigrides,Sfrhi.(:

nocerotes,8dc,exhibuit,Iulius Capitolinus in Antonino Pio, Qiii modo per totam flammis ftimu=
latusarenam Suftulerat raptas taurus in aftra pilas, Occubuit tandem cornuto ardore petitus, jj
Dum facilem tolli fic elephanta putat,MartiaIis, Ha:c omnia Plinius lib, 8,cap,7, Elephantorum
pleriqp igne fugiunt, ut ex hiftortjs confirmabimus fequeti capitc,ubi de ufu ipforu in bellis dicetur.
Si elephantus feritate effertur,ftatim ad arietis confpedfum manfuefcit,Gillius, Elephas fu.
rens ariete uifo quiefciqac conflaccefcit impetus , Caelius ex Sympofiacis Plutarchi Sd Zoroallres
inGcoponicis, Arietis cornua horrefeit elephas, Aelianus, Et alibi , Romanos (quoniam non cor.
nua modo arietis, fed etiam fuilli pecoris grunnitum oderunt) Pyrrhi Epirotarum regis elephantos
infugamuertifTehomines dicunt, uidloriam^amplam ex eo bello retuliffe. Elephanti exanimali,
bus maxime exhorrent hircum, ceraften,porcum; quibus fanc machinamentis Romani elephantos
Pyrrhi regis primum uertentes,ui(3 oria funt potiti, Volaterranus:qui perperam forte pro ariete con
nuto, hircum ceraften reddidit. Regem infipientiam fugientem fignificaturi Aegyptij,clephan tum
(uetus interpres inepte ccruum reddidit) 8d arietem pingunt: fugit
enim ille cu arietem uidct,Orus,
CumElephanti in uenatione fugantur, fi eos fic frequentes coaflos leones perfpicianqalij alio in fu
 DeElcphanto.D. Lib. I. 427
,gamtattquamhinnuli.abclcpIiantisf!biincredibihtertimentcs,coijciuntur,AeIian.
Iphicrates fcri.
bit apud Hefpenos Aethiopes Icones elephantorum pullos
aggredi, quos cum uulnemrint i;
iribus uiccurrcntibus fugeie.Illas uero cum filios fanguine
lamma
maculatos uiderint, eos interficei
mterficeri;lco.
ncspoumodumrcuerfos cadaucribus uefei , Strabo. Suis grunnituiiihorrefcit
elephas Idem, Et
lias. Ide
rurfus,Cum ab Antipatro Megarenfes circumfederetitiir,accrrimem
Macedones incumberent
mo in fues pice oblitos incendium Megarei excitarum , deinde fic incenfos in holles immiferunt.nri
Ii
itaij tiirore innammati.cum in elephantorum agmina
incurrerunt, tum clamantes, nempe feni fla-
grantes, quahquibuldamfurijs elephantos incitarunt,
aigrauiter perturbaruntihicnimnullg ne-
que ordinem tenebant, necp amplius, quamuis a primo statis tempore domiti
fuiflent, manfuefafli
,0 erant: fiiie quod fua quadam recondita natura a fuillo pecore longe
abhorreant , grauim in id odio
finttfiue etiam quia horum abfonum uocis acumen perhorreant.
Cuius rei non ignari educatores
generis elephantini , una cum fuibus pullos alunt, ex confuetudine eos
ut minus horreant, Htec
Aelianus. Elephantes porcina uoxterret.Seneca in libro de Ira. Aegypttj
pro rege qui hominem
nugatorem fugiat, elephantem cum fue pingunt : fugit enim is grunnitu fuis audito,
Orus. Exhor.
refeit a porcelli recens nati uoce, Zoroalfres in Geoponicis. Odorem
muris uel maxime fugiunt
pabula etiam quae a mufculis contadla funt,recufant, Solinus. Elephantos ad potum
ueniemes in
Gange Indiae, uermes brachtjs binis, iexaginta cubitorii coerulei, qui nomen a facie traxerunt, mor^
dicuscomprehenfamanu eorum abiirahunt,utStatiusSebofus affert, Plin.9,ij. ElephantorS ani,
maferpentes extrahit, Plin. Draconemelcphas’perhorrefcit,Aelian. Etrurfus,Aethiopia(inquit)
S, dracones ad longitudinem triginta paffuum progredientes generat, &: nomen proprium nonha-
bent.fcd duntaxat elephantorum interfecSores ipfos nominant, SC proueniunt adfummam
fenedu
tem. Item alibi. Apud Indos, ficut audio graucis inter fe gerunt inimieitias draco Sd elephantus.
,
Qiiare dracones haud infeij imperiti^jex arboribus elephantos ramos decerpere in paftus fuos fo=
lere:ln has ipfas arbores primo ferpunt poftea eam fui corporis partem dimidiam qu*
, ad caudam
pcrtinet,arborum folijs circuntegunt, alteram partem anteriorem funiculi infiar appenfam demit,
tunt;e6 cum acceilit elephantus ad arboris cacumina colligenda, draco in huius ipfius oculos inli=
Si nouo quodam laqueo flrangulat,Hec Aelian. India
liens effodit, &: conftritffum tcnens.inufitato

fertelephantos (uerba funt Plinij)bellantes^ cum eis perpetua difeordia dracones tanta magnitip
,
dinis,ut Sf ipfos circunflexu facili ambiant, nexu^ nodi praffringant. Comoritur ea dimicario- ui.

5, dlus^ corruens complexum elidit pondere.Mira animalium pro fe cuiij pracipua folertiaefqiit ijs
(draconibus)una fcandendi in tantam altitudinem difficultas. Draco itai^ iter ad pabula fpeculatus
ab cxcelfa fe arbore intjcit.Scit ille imparem fibiludlatum contra nexus : itatp arborum aut rupium
attritum quarit.Cauem hoc draconcs,ob id^ grelTus primum alligant cauda. Refoluunt illi nodos
manu. At hi inipfa nare caput condunt, pariter^ fpiritum procludunt. Si molliflimas lancinant par
tes.Iidem obuq dcprchenfi,in aduerfos erigunt ie,oculos9 maxime petunt. Ita fit ut pleruiiij csci
ac fame Simoeroris tabe confedii reperiantur.Quam quis aliam tantf difeordij caufam attulerit.nift
natura fpecffacuIum.fibipariacomponentisfBfta: alia dimicationis huiusfama. Elephantis frigi-
diffimum eife fanguinem,ob id teffu torrente prateipuea draconibus expeti. Qiiamobrem in amnes
merfos iniidiari bibentibusrardatis^ illigata manu in auremorfum deliger c;quoniam is tantum Icw
40 cus detendi non poflit manu.Dracones eife tantos, ut totum fanguinem capiant,'Itaque elephantos
abtjs ebibi, ficcatos^ concidere, dracones inebriatos opprimi,commori^,Hucufqj Plin. Milton
uocant Gr^ci mim'um,quidam cinnabari: (Cinnabari Galenus Si Diofeorides neutro genere pro,
ferunuPiinius Si neutro Si infeeminino cinnabarin.) Vndenatus error Indico cinnabaris nomine.
Sicenim appellant illi fanguinem draconis elifi elephantorum morientium pondere , permixto tia
triuftj animalisfanguine,ut diximus.Netj alius eft color qui in pitffuris proprie fanguinem reddat,
lllacinnabaris antidoris medicamentis^ utiliffima eft. Atherculemcdici quia cinnabarin uocant,
pro ea utuntur hoc minio,quod ucnenum effe paulo mox docebimus.Cinnabari ueteres quae etiam
imncuocant monochromata(quorum etiam lib.jy.cap.y.meminit) pingebant. Cinnabaris adulte,
ratur fanguine caprino,autforbistritis,Pretium fyncerte nummi quinquaginta,Haec omnia decin,
Plinius ^j.y.Idem libro jy.y.FloridiffnquiOcolores funt,quos dominus pingenti praeftat,mi,
jc tiabari

nium,Armcnium,cinnabaris,Sfc.Et lib. ij.cap.i.Vnguentis quidam coloris gratia addiderunt cin=

nabari Si anclnifam. Inter elephantos Si dracones iugis difeordia : denicp infi'dtehocaftuprxpa«
rantur. Serpentes propterfemitasdelitefcunt, per quas elephanti affuetis callibus euaganttir , attp
ita prsetermiffis prioribus poftrenios adoriuntur.nc qui antecefferint , ualcant ultimis opitulari. Ac

primum pedes nodis illigant,ut laqueatis cruribus impediant gradiendi facultatem,Solinus ddireli,
qua ut Plinitis:Et fubinde,Ita^ cum ebiberint ianguinem,dum ruunt bellux,dracones obruuntur.
Sicuttin^fufus eruor terram imbuit,fitmpigmentumquicquidfolitinxerit,'quod cinnabarim uo,
eant. Taprobana maxima Indorum infufe elephantos alit. St ferpentes qui omnium ferpentium na
tutam fiiperant.Hi elephantos aggreffi, pedes eorum fuis implicant fpiris. Si in terram deieeffos iio,
h f ant.Satpe tamen pondere illorum obruti commoriunuir.In horum draconum capitibus multi pre
tiofiffimi lapides reperiuntur,quorum na titia Cgilla funt, ita Ut uni huius generis currum f tiilfe m«

fculpnimmuItifciiidtffeaffirmentjUtPoIidippus alicubiin carminibus fuis teftatur.Ioan.Tzetz»

M 4
4^8 De Quadrupedibus
Chiliade otSaiia. Sanguinem draconis Serapio defcribens,quem hcmalocoen uocat , non aliter de,
feribit quam Diofeorides quartam fideritidis ipcciem , nec alias
ci facultates attribuit, &; Galeni
de
fideritide uerba citat . Qtiarta fane fpecies fideritidis apud Dioicoridem (apud quem primam quota
fpcciem fanguinem Titani cognominatam legimus)uulnera fanat aftringtt, quam multi millefo,

lium putant; Sd reuera e genere millefolij eft qua rufiici noftri ad boues 8d equos imlneratos fanan-
dos utuntur. Serapionem fecuti recetiores etiam, ut Genuenfls,Panded}arius Sd alij, per fanguinem
draconiSjfideritidis herbae fiiccum intelligum : non tamen inde paratus in pharmacopolijs repeti.
tur,fed alia tria generatunum in rotulas conuolutum,quod ex rubrica,quaboli Armeniae loco pie.
ttoiiatSenus utebantur,Sd terra fit: Alterum, culufdam arboris lachryma:Tertium,gummi arboris;
in quo cortices etiam apparent.inlachryma non itemtutrun^ guftu aftringit, V
truntp e Libya ad.
|,

ferri fcimus,8dex Aegypto Venerias, Antonius Brafauola, Et rurfus in mfnij examine , Non poC
fum (inquit) aliter fulpicari quam cinnabarin elTe guttam illam uellachrymam (arboris ex Libya)
quamin officims fanguinem draconis appellant,nec in uili pretio eft. Fn quo certe color profundui
V
nonita dudum enetias adferri coepit, Sd
uifitur.ut de cinnabaris fuse colore Diofeorides fcripfit.Is
paucus quidemiutuntur eo pieSores ad fingendum fanguinem. Apud hos fimul 8d medicos in ma,
gno ufu eft. Idem fentit iVIatthatolus quoijin commentarijs fuis Italicis in Diofeoridem. Sanguinis
draconis(inquit)color ad fanguinem omnium maxime accedit, translucidus 8d friabilis eft.pharma
copols hodie fanguinem draconis in lachrymis uocant, ad differentiam adulterati qui in paftillos te
daiSus habetur. Verus enim,utAluigusCadamoftusfcribit,libro quarto fuatnauigationis in Afri,
cam.lachryma gummofa 8d liquida cft,ex arbore deftillanstcuius ut maiorem copiam habeant Afri,
ferramentis quibufdam corticem utilnerant,8d colledlum liquorem 8d ad ignem decodlum, fangui.
nem draconis uocant. Hinc uerifimile fit (inquit Matthatolus) hanc elTe Diofeoridis cinnabarin, ut
qua: ex Africa, Sd perpauca quidem afferatur.unde magno in pretio eft. Vires etiam hatmatitatlapi,
dis habet,Sd a recentioribus medicis fatis feliciter ad fanguinis ^utum,eius^ fluores.tum alios, tum
dyfentericos tum muliebres ufurpatur propter utm aftringentem. Accedit quod etiam Diofeoridu
tempore cinnabarin fanguinem draconis uocabanrific enim ille feribit , infinuans non uercdraco,
nishunc effe fanguinem.fed a colore ita appellatum. Sed apparet illi non fatis conftitilTe de hoc pi,
gmento.undenam fumereturtSd multo minus Plinio, qui putaffe uidetur cinnabarin ucrum draco-
nis fanguinem effe; nec fubij t ei dubitare,quo patfto fieri poiTet ut fanguis extra uenas ficcus , ac ter.
tx permixtus, tam uiuum fanguinis colorem redderet, quale ipfe cinnabarin reddere feribit, 8d nos 5»
in noftro fanguine draconis Africano manifefteuidcmus,Ha:c feri Matthaeolus. De fanguine dra«
conis(uerbaluntMonachorumquinuper in Mefuen fcripferunt) optime tratffauit Ant. Brafaulus.
Habentur autem uenalia hodie duo genera hoc nomine, quorum alterum fieftitium eft, ex bolo non ,
Armenia,forbis contufis, Sd caprino hircinoue fanguinc,alijs^ diuerfis rcbus,inplacentatumfor-
mam redigi folitum, Sd furno aut fole deficcari. Hoc ut plurimum in equorum Sd fimilium (anima.
iium)remedijs utunturtmulti etiam hominum. Alterum uero fuccus eft Sd iachryma quarundam ma
gnarum arborum,in infulis LuCtanorum nuper inuentis copiofe nafcentium : Cuius generis arbo»
res Vlyflipponemaximasuidimus.Suntenim tanquam columnm, unie* cimatur:t(ficilliloquun,
tur)more palmarum , abftp ramis folia funt eis fimillima fpatul* foetidae, craftiora tamencortex ars
boris fubcinericeus,Sd una cum tota atbore rubri fucci plenus. Arbor tempeftiue fcarificata emitiit -J»
iachrymas fanguineas,quas gummi inftar codenfatas abradunt e cortice incolf,nec uilius uendunt.
Multi etiam lignum eius fr uftatim incifum ebullire faciunt, Sd decodJum igne aut (ble condenfant,
Ede . Vttum;^ enim fanguinem draconis appellant. Sed longe melior eft Iachryma feu fuccus coU
letftus ligni decotftione. Caterum an hic fanguis draconis eafdem uires habeatquas Achilleaiide.
ritis(Serapio,ut ex Brafauola fupra ciiauimus, non Achilles aut Achilleam ftderitin, fed fimpliciter
ditfta fideritidis fpeciem tertiam fanguinem draconis uocat : Galenus fimiles utriuftp facultates fa-
cit,fed Achillea eflScaciores magis^ aftringen tes)nefcimus. Sed praftare putamus uti fucco fideri-
tidis uel ladlucaSiutiioritate Auicenna, quam alia re abfij ullo authorS teftimonio, Hadlenus Mo«
nachi in Mefuen. Ego has arbores Libycas Sd in nouis repertas infulis palmarum generis eflcconij-
cio. Nam palmis folia gladioli herba folijs comparantur unde fpathen Graci nominant. Trunci e. js
,

tiam ramorum^ natura eadem.Natalcs ijdem,loci feruii Sd arenofi. Colorem praterea palmarum
germina phceniceum fiue puniceum habenqunde arbores ipfp phoenices Gracis dida.Sunt autem
illarum tam multa gcnera,eacp longe diiierfa, ut uix ullius arborum puto plura reperiannir:quo mi
nus mirum fuerit hanc etiam adnumerari.Poftremo uires conueniunt, Namffudlus palmaruma»
ftringunt.uulnera glutinanrifanguinem excreantibus in cibo commendantur, hamorrhoidas 8d dy
fenteriam cohibent, Sdc. Aduarius fanguine draconis, Jjpxlnsn®' uel iBi/ianSr»s- no.
minat. Caterum quahodie cinnabaris uocatur , idem fcilicet nome propter coloris limilitudinera
fortita,alia folIilis,alia faditia eft,utraep metallica SC uenenofa nec ullo modo in corpus admitteda.
,
Illa in fodinis argenti uiui reperitur.ut Matthaolus feribit, rubicunda, non admodum dura.fed fiia.

bi!is,roagni ponderis, Sd argenti uiui tam plena aliquando,ut iponte defluat.Fatftitia ex argento ui- i;
uo8dililphurefit,iublimaris ut uulgd loquuntur. At minium uulgare hodie ut plurimu fit ex plum-
bo SC cerufta ufta,unde idipfijin Galeni ac Diofeoridis fandycem elTe apparet, Serapionis uero mi.
nium,
 De Elephanto. D.E. Lib. I.
429
nmm,Matth jolus.Georgms Agricola uir tum alias ia bonis
Iitcris,tum in re metallica
maxtma: auchoricans cmnabarin flue minium fa Atium unus omniS
,
Germanis fuis interpretatur iToLe m,
mum natmum.bcrcf5moba:minium fecudarium.mmnincflquo nomine
(inquit) etrim aDoenattu
fandyx:d,ffertautemfandyxnonco!ore.fedeoficiendiratione^miniofeaindario.
qu.tGalenus)modiceacremfacuItatemobtinet.habetuerc5 a«:aliriAonisquippiam.
Sbarif n"
CEl^^phantum mfeftum efle ferunt tauris fylueliribus.Albert.
Martialis in Spedtaculorum de.
fcnptionibus taurum cum elephanto commiiTum meminit.
thinoceros. Alter hic genitus hoftis elephanto, cornu ad faxa
^ In ludis Pompen Maeni uifus eft
limato pratparat feVigns^ tU dimica-
molhoremtlongitudo ei par.crura miilto breuiora Plin,
f 0 Et alibi, In arbores exacuunt limantij cornua
elephanti, &
faxo rhinocerotes. Rhinoceros licet
hu
milior inferiorcp elephanto, cornu tamen (quod in fumma nare
ualidiffimum geftat,ade6 ut ne ferro
quidem robore concedat.)fexis exacuto, elephanti crura fuo ritSu fubiens,
difccrpit SC lacerat • iscu
effufo fanguine decumbit.pugna eorum eft de partionibus pro
. ifs^ luendis multi mori dicuntur
acfialuumnonpratoccuparitrhinoceros,fedinaliam elephanti partem
aberrariqelephantinisdeni
tibus dirtrahiturac tamctfl eius pellis ea exirtat firmitate, ut aegre iaculo
penetrari queat , tamen tam
uiolcntuseftelephantiimpetus,uteamtraijciat, Aelianus. MeminitetiamOppianus
fed paucis
btrabo lib. ,6. f
Tigris elephanti quotp fpernit ucrtigia,Plin. Tigris elephato
longe robuftior eft
buftathius mDionyfium,&: Arrianus.-Infilit in caput elephantis, &: facile fulFocat,
Idem Gryphes
cum alqs animalibus certant, ea^ uincunt, contra leones autem 8^ elephantos non ftant,
Aelianus.

Elephanttrm ircnatfo multis mLibya ciVca Troglodyticam oppMis nomen dedit, ut capite 0(^a-
uodicemiis, Atricarmreis capit, tn quas deerrante aliquo protinus exteri
congeruntramos, moles
deuoliumc, aggeres coftruunc,ommcpu{conantur extrahere. Antea
domitandi gratia greges equiV
tatu cogebant in conuallem manu faciam, 8^ longo traifJu fallacemxuius
inclulbs r/pis foliRsffi,famc
domabant.Argumentumeracramus,homine porrigente clcmeter acceptus. Nuncdcntiunicaura
pedes eorum iaculantur alioquin mollifflmos.Plin, Accepi ex fene
quodam fide digno (uerba funt
Alberti ex Autcenna) Indos facere foueas.in quas efca illiciente elephanti aliquando
incidant: illa,
pfum ticnatorum aliquis accedens, flagro uehementer afFtcititande alius fuperuenit, qui fe elephan.
to oftendens percuflbrem illum tanquam cum increpatione SCuiolentiaub
elephanto reijcit,&: mox
50 elephante in fouearelido difcedittredit perculTor , 5C rurfus flagellans ab altero
fuperuenientere.
pellitur. Hoc faepius iteratur , ita ut elephas tandem agnito liberatore fuo,
confpeirtueius gaudeat:
quo animaduerio,aperitur ei uia fodiedo,qua poflit egredi de foueategrelTus fequitur liberatorem
fuum,etc^ paret. Et hoc idemCinquit Albettus)narrauitmihiuir fide dignus, qui regionem
illa pera»
graiierat, addens percuflbrem elephanti horribili colore caput SC facie pingere,
K habitu uti alieno,
ne pofiea ab elephanto cicurato agnofeatur , &
in periculo uitac fit. Cxterum Strabo libro decimo.
qiuntOjSi: Arrianus in Indicis.hoc modo eos capi aiunt.ut Gillius tranftulit.-a quo omiflTa adtjciam,
& quadam emendabo: Venatores quatuor aut quimj rtadiorum locum planum minime impedi.
mm('/.(Aiy,Strabo,id ert nullis arboribus aut fruticibus m[ercepcS:x7nJiir xsii xiwiucmAx, Arrianus.
xPTiAi/ V
arinus planum exponit, xcujitccrhc/lH! aftuofumfignifi'cat,fortexA<(M:>ii./i*legendum,utdc.
40 clitiem exponamus.quem Plinius nimirum conuallem longo tratSu fallacem nominat, quo fcilicet
paulatim bCtanquam per gradus defccnditur)foira latitudine quin^ , iimul &C altitudine quatuor
cubitorum (a}yvmi/,id eft ulnarum,) cingunt SC terram qUa fodiendo eruitur, murorum inftar cir.
:

cunquacp exaggerant. In aggere fubterranea latibula cfficiunt,in quibus foramina relinquunt, per
qua lucem admittant,unde accedentes feras intueri poflint.T um ponte(anguftinimo,Strabo)mu!.
to cefpite conrtrato,ne
fera infidias pofttas fentiant, fofla tranfitus iungitur, ac nimirum ad maio.
rem ferarum illecebram tres quatuorue ex manfuetioribus foeminas elephantos in clauftrum con.
cludunuucnatorcs in aggeris latibula abftrtifi manet in infidijs.Iam uero eiufmodi belua loca culta
imerdiu non adeuntes , (ed no At tantum gregarim errantes pafcuntiir , maximum 3C prartantilTi-
inum exipiis ducem, ut boues taunim,fequiiti;fic ad folTam appropinquantes, cum incltifarum ucl
Jo iiocem ucl odorem perceperint, ebeonfeftim accedere properant, &( circum aggeres tam diu con-
ctirfant, quoad pontem na A, intra munitiones fingillatim ingrediuntur : Ii autem qui poliri funt in
pontem celeriter detorqucqalij magna celeritate uicinis proximis uicis elephantos incliifos
infidijs,

denunciant. quo intellecrto,ij in forrilflmos quortp 8^ maxime cicures elephantos afeendentes acce«
,
dere cotcndunttneij tamen ftatim ut eb accelTeruntjCum feris pugnam comittunt , fed eas primum
aliquandiu fame &1 iui frangunttdeinde per pontem repofltum ad eos ingrellijcum tjs iam infirmioa
Sc auiicflis certamen inftituunt.ac feros fiti fameq; dC trirtiria confetSos, cicures expugnant: ac
ribuf-

homines ex elephantis defilientes,(Cum ucrb iam defert) fuerint, retftorum audacirtimi clam defeen
dentes, quif^ fui elephantis uterum fuheunt:atq; hinc fubitb fylueftriuin uterum fubeuntes.compc
des inijciunt,Strabo:)primo compedibus defarigatos deuinciunt : poft iierb cicures incitant, ut
illis

feros ufq) ucrbcrqqdum in terram procubuerint : tum ipfis laqueos ad terram abie As in collum in.
ferunt, (bouillis loris crudis eoru colla cumdomefticis alligant, Sn-abo:)in eos^ humirtratos afeen.
dunt,£c ne feflbres excuriant, uel alia quapiam iniuria afficiant
,
cotum collum acuto enfe in otbea
450 De Qi^drupcdibus
incidLin.r,& in ipfa fe(5Kira funealligantjUt ob doloris
fcnfum uinculis concedant,
2^
« feritate con,

quiefeant. Nam collum circumatSurls uulnus fune atteritur. Proinde agnofeentes infirmitate fuam
infirma uel exada (oot
uinfli ducatur a manfuctis.Eoru aut qui funt aetate uel
<ft'

VK apot xwcTHtSra, Arrianus:3dimittunt,reliquos in uicos

abducat, (in iiabula , Strabo;) pedibus in*
collo ad columnam ualidam, fame domant,
deinde aut her ba, aut uiridi harundine
uicem uindis,&:
eos d: tympanis SC cymbalij
pafcunt.Hi moleftia afflidi,pabula recufant fumere ; illi uerd cantibus
demulcent ac deliniunt,Ha:cArrianusSdSrabo.
Aelianopraccipuc,adfcribam;Sir primum
f Nunc alias etiam uenationis elephantum rationes,cx
quomodo ne in fotieas incidere cogantur aduerfus uenatores tum armis tum ignibus refiftentcs pu
gnentlnfidi* (inquit) quas elephantis uenatores inftruicerint , non eos facile latent . Nam cum ad n
foueam,quamcontraiplbsfuffodere uenatores folenqproximiaccelTerunt.feu naturali quadam in
telligentia.feu retrufa di abdita prafenfione, Si fciehtia rerum
futurarum, a progrediendo ulterius
fefuftinentac quam mox itinere conuerfo, in uenatores inUadunt,ui^ 6d impreflronefeieinme*
dios iniidiatores incitant, fimul Sd eos euertere conantur, fuga ut
falutem contra infidias fuperiores
fadi adipifcanttir. Id igitur temporis cura atrox pugna, tum uero uel hominum, uel elephantorum
csdes,& occifiofit multiplex, Huius pugnae ratio talis eft: Homines quidem eminus haftas & iacu,
laintorqUentes,aCcollimantes,ifludireaoeosferiunt.Contraelephann',exhominibusfiqucmce!
cidiife animaduerterint,ftatim uiolenter illum Si corripiunt ,
Sd ad terram a fe abiedum , proterunt,
&; conculcannfimulSd cornibus ( fic enim eorum dentes appellantur) tandiu profligant,quoadmi.
morte, hunc proiedum affecerint.
ferabili Si referta accerrimis doloribus Cum
autem huiufcemodi i«
animalia inuadunt,tanquam uela ex animi incitatione quam contentifflme aures,quas habent patu
las,intcndunt,& pandunt more magnarum ftrUthionum, quat lici dum fugiunt , uel dum inuadunt
explicatis alis feruntur. Item^ promufeidibus , ftib corhita redatSis, Si contradis, quemadmodum

toftra nauium plenifflmis uelts propulfa,fic elepfiati uehementi imprelfione irruentes,multos mor,
(ales funditus euerttint. Ttim^ perinde ut tuba belli clalficum fonans, clamores uaffiflimos edunt.
Humi porro prCTftratorum,Se genibus contritorum,et offlum obtritorum, tantus ellfircpitus,utuei
illinc longiflime exaudiatunnec non faepe elifis oculis, naribus diftradis.fronte dtfrupta,faciei^ for

ma amilft non uel a proximis cognatione fibi noictintur.Iam ex ijs nonnulli ad hunc modum inopi
nato feruantur.Quamuis enim fanc uenatorem beluae curfus celeritate comprehenderiepra tamen
uehementi impetu,hunc tranfeurrens, genibus in terram pracipitibus adis, cornua aut in radicem, 50
aut in quippiam aliud tale compingit: ex quo retinetur,ac uix dum fe retraxiqcum uenatOr clapfus
iam falutem fuga eft confecutus.In hac igitur pugna,clephanti ftepe uincunt.ficpe item uatijs tetro
ribus iniedis uincuntur.Tubarum enim clangor uaftum clamorem effJciqipfi^ homines armis con
crepantes,clypeos tiidelicet haflis contundentes , Si ululatum follentes , ftrepitu unditp omnia cir*
'
cumlbnare faciunt; tum uero partim in terra ignem ineertdentes, partim in fublime tollentes, ac tan
quam funda eum contorquentes,partim ignitos torres iaculantcs , attj etia longas faces in fetarum
oculos magna ui inferentes, 8 intrudcntes,eis haec omnia aegre intuentibus, timorem afferunt. Vn«
if

deadeo impelluntur ,exterretur^,ut interdum in foueam,quam ante declinabant, detrudantur , K

tompingantur,H£ec Aelianus. Et rurfus,quomodo a uenatoribtis in fugam adi, incenfis tandem fyl
uis ab ea cohibeantur, deferibens. Qui ucnandi (inquit) elephantos fcientiam tenent, nobis tcftan* 4*
tur,hos infedatione uenatorum preflbs, cum robore immenfo,tum impetu effrenato at^ praecipiii,
8C quem fuftinere poffltnemo, fic quidem per maximas arbores , tanquam per fegetes excurrere,
eas^ tanquam ipiCarum calamos , ubi cutfum ramorii proceritate retardari itident, petfringereiubi
uero ipfi ex arboribus eminent , 8e proceriores exiftunt, tum omni neruorum contennone cUrrere,
tum uiam infequentibus pracideretnec mira,locotUm enim confuetudinem tenent. Cum autem fe
ex infedatorum fuoru confpedu eripuerinqeos^ maximis pfoceftibus itineris loge Si retro pofites
fenferint,tum ex fuga recipiunt anima limul, 8f tanqUa periculo liherari, infiftanibi^ tum metus fo
licitudine expuliS,ex immenfo labore requiefc 6 t;his interea ad cibi cogitatione memoria excitatur,
iuncos Si hederas per arbores erraticis implicationibus ferpetes depafeStur, attj palmaru tenera ca
cumina, Sf aliaru plantatu adolefcetiorcs truncoS(Qudd ii rurfus infedatores ad eos propius adfint, 1°
hi etia iterum fefe infuga impellunttCumcp ab his multa Uiam abfunt,fefe eX fuga colligetes,requie‘
tem curaru ex itineris labore habent. Infequentes autem praecipitante fole debilitati, fylua incendut,
Sduiaipiisobftruuntquodipfum fentientes elephatffe fuftinent aprogrediendo.Ignemnonminus
quam leones extimefcunqHaec omnia Aelianus, Gabinius Romanus feriptor de elephantis tradit
fabulofa quaedam.dicit enim exteras feras ignem fugere,elephantes ei refiftere ac repugnare, propte
rea quod fyluam confumat eos cum hominibus certare, Sf fpeculatores prxmittere,Sil cum illos uide
rint iugereicum^ tiUlnera acceperinqramos uel herbam uel puluerem fupplices prxtendere , Stra.
bo. ^Troglodytae conterminiAethiopix,quihocfotoue(iatualuntur,arborespropinquas itines
rieoruconfeendunt. Inde totius agminis nouiflimumfpeculati, extremas in clunes defiliunt.LaUa
apprehenditur cauda.pedes ftipantur in finiftro femine Ita pendens alterum poplitem dextra cst« jt
.

dinacprxacuta bipenni hoc crure tardato profugiens,alterius poplitis neruosferit,cundapraecele=

ri pernicitate peragens, Plinius, Elephantuuenatioadputeodida.ab Elephantophagis habitatur,
qui
 DeElephanto.E. Lib.I. 451
IJITI dum has feras uenantur, gregem carum per fyliiam ex arboribus cernentes
eum mihirne ado»
,
riuntur.fed cosqiuagrege aberrarim ad pofteriora furttm accedentes,
neruos incidunt Sttabo
Gillius copiofuis profequitur his uerbis ; Aethiopes ex proceriffimit
arboribus elcphantoru Lroil
tus at^ exitus obleruant,ncn in multos uno codem^ tempore inuadunt,
fcd in fingulo» tantu ma
gno robore ammt infihunt: nimirum rpcculator caudam belu* appropinquantis
ad arborem in
quam abditus is latet, dcfiliensjmanibus comprehendit,pedesffi ad dextrum femur obneiens
fccuri*
qiix ex humero pendet, «pedita &C acuta, dextri poplitis neruos fuccidit:in
quo certamine iitriufcB
falus periclitatur. Interdum elephantus incilis neruis in fauciam partem
procumbens, Aethiopem
fecum in terram abqrit, atqj interficit : Interdum fuo pondere hominem ad arborem
aut faxum allii.
dcns,occidit:acnimirum nonnulli elephanti dolorepreifi, quando
infidiasfocicntinocerenoqiieii
untjfcfe tandiuin fugam impellunt, dum crebro fccuris idu decumbunt
: tum ad terram ftra torum
poiieriores partes incolae uicini comedunt. Alij (ex Troglodytis Aethiopiae conterminis) tutiore
genet e.led niagis rallaci, intentos ingentes arcus defigunt humi longius.
Hos praecipui uitibus iuue
nes concinent, alij connixipari conatu tendunt, acprstercuntibus
fagittarum uenabulainf/aunt
inoxfanguinisueftigtjsfequuntur.PIm. Nonulli(exElephantophagis)fagittiseos
interficiumfer^
pentium fellc tindfis.Sagittatio per homines tres perficimr.quorum duo arcum tenent,
ultra pro
grediuntur.tertius uerd neruum trahlt.Nonnulliarbores obferuant, ad quas elephanti
reclinari.K
quicfcei e fbient, Harum ex altera parte truncum fuccidunt.Ita^ belfia
fe inclinans, pariter cum at®
bore ruit: Si cum furgere nequeat, ed quod crura continuo Si ime flexu ofle confient,
illi ex arbori,
ac bus defilicntcs eam obtruncant,Sttabo. famapud Ariftotelem ucnatio elephantorum
hutuftnodi
Icgitur:Confccndunt(inqutt)mites aliquos anirnofos^ elcphantos.qui uenantur.curfum
infequtm
turferoslquos cumoccuparint, ferire ptiecipiunt fuis.dum fatigent.uires^ diflbluanc,
Ttrmreclor
indefatigatum illum infilit.regit^falcetpoftbreui tempore fera mitcfcit.at^ obtemperat. Qiiandiit
infidetretSor,mitem fe quifep exbibet.-cum defcenderit.alij manfuetudineieruant, alij fuarepetunt
feritatenuita^ immitefcentiii crura priora prjpediunt umculis,ut quiefcanticapiuntur
Si natu iam
grandes. Si pulli, Arifloteles,
Capiuntur in India.unum ex domitis agente red-ore qui deprehen.
:
fum folitarium abadumue a grege.ucrbcra t ferutquo fatigato tranfccndit in cum, nec fccus ac prioo
rem regit, Plin. V
etulus elephas efferatior cft,& non facile capitur. Sed minores quoc^ natu cape=
re operofum cft, quoniam a maioribus.qui eos tuentur, no facile relinquuntur, fn Catpio lacu oxy

50 rynebi pifccs capiuntur.horum exempta uifcera excoquunt. V

nde ad permultos ufus accommoda
tum fit glutinuminam non modo ad quKCuncp applicatum fuerit, adhatrefeit fed Si fumtffime rcti=
net, ut a decem diebus madefadum nunquam poftea diifoluatur ; eo ad elephantos comprehena
dendos uenatores utantur.SC pulchra facinora acdant,Gillius ex Aeliano,
f Hadenus de hominum aduerfus capiendos elephantos technis dixcrimtnunc fubijciam quid
ipfi contra has elephanti faciant, &
quibus modis euadete conentur. Quomodo uenatorum infi»
dias herba cutilfa per manus tradita fibi inuicem prodant, capite quarto explicauimus. Circum,
uenti a uenantibus primos conftituunt quibus(dentes illi exerti)func minimi, ne tanti prslium pu.
tetur.Poflea fefli impados arbori frangunt,pracda9 fe redimunt, Plin, Cum uenatu premuntur)
pariter colf ingunt utroftp,ut ebore damnato non requirantur.Hanc enim fibi caufam periculi prg.
fentiimt.SoIin. Elephanti caufam cur petantur pratnofccntes.ex fefe qui dente mutili funt.ance cx
teros in prima acie conftituunt.ad primum bofitum impetum fine magna iadura excipiendumrre.
liquiqui in fubfidijsmancnt.dcntium robore integri, auxilium fefiis ferunt, Aelian. Equitatu cir>
cumuenti, infirmos aut feflbs in mediS agmen recipiunt:ac uelut imperio ac ratione, per trices fube.
unt.Plin. Conflidu fortuito fi quando pugnatur , non medioerem habent curam iauciorum ; nam
feflbs uulncratoscp in medium receptam.Solin. Amor eis mutuus intercediuS: cum fugiunt ucna

tores.tobufti ac florentes aetate extrema tenent in medium uerd uetulos Si matres aim pullis recP
,

piunt,Tz;etzes. fn uenationibus fibi mutuo ferunt auxilium , ita ut fi quis eorum labore deficiat,
alter pro illo fefe opponat Philoflratus.
,
Cuma uenatoribus elephanti , tanquam milites in bellO)
funduntur &fugantur,non alij ab alijs fcparatim,fed omnes fimul Si communiter infugam le dant)
51 ac fimul inter fe prementes ad gregales fuos adhjrefcunt. Horum autem qui iam funt firmata 8C in.
tegra attate, reliquos fic circuncludunt, tanquam pugnacifiimi propugnatores totu agmen circum,
tnuniunnqui ucro longius funt artate prouedi.atqp matres fub fe quatq; fuos pullos ita occultantesj
perraro hi paruuli ut uideantur,fubtermedium obtinent locum, Aelian. Cum elephanti foflam
iranfilirc non queunt, dehis unus aliquis in hanc fefe demittit, Sd tranfuerfus folTac lians, partimua.

cuitatem occupat, partim pontis fe uirarium prarfiat, Cacteri fupra hunc gradientes tranfmittunr,
euaduntjfimulSc eum, qui pontis loco erat,hoc modo cx foflrac6feruant..Superiore enim cx loco
quifpiam porrigit pedem, quem is promufeide circumplicat, reliqui aure uirgultorum
qui infra cli
fafccs dcijciunt,ad quos illc,cum fortilfime , tum cautilfime pedibus adnitens, celeri afcenfn fubtra.
hiiur, Aelian. Cum foflas rranfcunt profundas, 5d ditfidlcs fuperatigi/ivinKfclTM qui inter cteteros
:

4 i,rob.ufiior& maior fuerit, fians medius, tanquam pons.tranfmittit omnes alij autem ingerentes de.
indefarmenta multa foflrar,feruant eum per quem traiedifunt.Tzetzes. Societatis fidcomcrcij uim
hon abfcp intcllcdus fenfu elephantos oftcnderc.Iuba authpr eiftfofla duda, ea^ fruticibus parui»
4T2 De Quadrupedibus
Si humo If u( obt«cSa,uenatores his finiunt infidias. Huc igitur quoties dKidit aliquis , eatteri qtij,

cuncR comitantur congeftam undicp fyluam faxa^ inijciunt,dum cauo rolTj expicto egreiTus capit
uo detur, Plutarchus in libro Vira animalium, SCc. Poftea quam in foueam inciderunt, & fe ian,
teneri ientiunt,animaduertentes exitus loeum nullum eis relit^um eflc,cum eos priilini animi, tum
libertatis capit obliuioitum nero facile cibos ex largientibus fumuntitum
fiquis praebeat, libenter
bi

bonr,aim uiniim fi in promufeides efFundas,fine recufatione admittunt, Aelianus, Quomodo tra.

nent fluuios cum urgent uenatores,pratdi(Sum eft capite quarto.
f Elephantos natura manfuetos efTe SC facile cicurari eode fupra capite docuimunc quomodo
8£ quibus artibus cicuremur expediendum.Manfuefcuntigimr ucl neceffitate,ut uinculis Si fame,
uel blandimentis tum Mtificis tum alijs, ut ex Aeliano deinceps docebimus. Quid elephantis (in-
'
quit Aelianus)poflquam capti funt faciant.ut manfuefcanl,dicendum eft.Primo in fyluam non it»
longo interuallo ab ea fofla,ubicomprchenfi fuerint, diflantem,fic eos flriiSe conftridlos funibus tra
bunt,ut ne permittant quidem,ncue hi praecurrant, ncue rurfus retrahatur: deinde certo dimenfo &
fpatio horum quena ad maximam arborem illi^antes,ut neu in anteriorem partem infilire,neurut
fiisadmodum in poueriorem refilire queant , neuc ipfis ex funis laxitate facultas fit ad inferendum
iniuriam.uiiSus tenuitate SC fame, horum robur frangunt, Poftea uerd quim eorum domitores du.
ritiam animi tandtu paulatim molliuerunt,quoad priftinac Inexpugnabilis feritatis eos ceperit obli-
nio, de manu cibum fumendum dant. Hi neceffitate prein,cum non malitiofe iam, tum uero hiljrio
ribusoculis,8dmanfHetioribus,quamefrentfoIili,intuentur. Horum autem, quifuntaetaterobulli,
uincuhs ruptis, cum dentium robore, tum uero promufeide arbores reuellunt, SC frangunt: iiixra
**
ftroadmodum,parum fame,partim ciborum illeccbris,partim uerberibus manfuefiimt,Hjc Aelia.
nus. Etrurfus, Indi homines , licet permulti SC magna machinati, non elephantos iamstate proce-
dente confirmatos facile comprehendere queunt. Quare ad loca fluminibus proxima (rofeida enim
SCpaluftriapafcuafrequentSDuenatoresprofediI, eorum catulos tantum capiunt. Hos cum adhuc
aetate infirmos SC teneros ceperunt,ciborum blandittjs SC affen talionibus ad parendum informant,
ac inftituunt,bIandiloquentiaw manfuefaciunt : Hominum enim indigenarum linguam elcptiami
intelliguntBreuiter perindeillos quafi infantes pueros alunt , partim cibaria eis largientes partim ,

difciplinas tradentes: qua: res cfficit,ipl! ut ad obediendi facilitatem ti ansferantur,8f exuta feritate,
humanitateminduant,Aelian. Et alibi,SiIndicus elephantus robore xtatisconfirmamscapiamr,
exferitatescgretraducituradmanfuetudinem: 5^quoddefidcrio libertatis teneatur, ideo caides fa=
*
cittacfiuinculis deuinciatur £dconftringatur,magis incitatur animo, netpuUamferuituiemperpe,
titur.At enim Indi uarljs SC multiplicibus cibariorum illecebris eum delinire ftudent.-ille tame nihil
de acerbitate fua remittens,nihil^ ab tjs blanditijs miiefcens , tjs praeclarecontemptis, pergitfjldem
Infeftus elTe.Quid igitur ij comminifeuntur SC machinanturf Inftrumento quodam mufico uerna.
culam cantiunculam ei canunt,is animum attendit,aurem^ ad audiendum erigit,&; fuauitate illius
demulcetur:animiincitatiocomprimitur.Tumpaulatimin obiecSumcibumreipicit,8ttamecliom
Ilibus uinculis exoluitur, tamen cantu deuineSus , non amplius ad priftinos moret amanfuctudine
defldt,Ha:c omma Aelianus. Ex Strabonis dotftrina didicimus elephantes cantirmulcerl, 5C tym-
panorum fono, Caelius. Capti celerrime mitificanmr hordei fucco, Plinius SCSolinus, Zythuspo
tionis genus eft quod exhordeo fit.quo madefadlum ebur in omne opus traiSabile redditur,Diolra
rides:Graecc legitur, sAtipttffyiV&aiw ramS. HincapparctPIiniumcxGrarco
sdiqiio autiiore ijfdem aut fimillbus uerbis ufo, zythum reddidilTe hordei fuccum, SC pro elephante
homonyma uoce non ebur,utdebuerat,fedipfum animal.HKjoiwra iftrffeifl'

^0 -rep tAtif Ca-TTC [vSqt f-alAitxap A«

•7K,Plutarchus in commentariolo. An ad infelicitatem fatis uitium fit.Senfus eft,utMatcelliis Vtr,
gilius transfcrt,Cinere SC aceto madens os licio(fiue acia malis dicere)fecatur, SC ebur zytho molli-
tumfletSunt, & conformant, aliter autem non polTunt. Certe ipfa uox Slxsjiy/if apud Diofeoridem,
operi facilem StVadlabilem materiam Cgnificans.neqB de animali,nccp de elephantiafi morbo(utri.
dicule dubitat Marcellus)uerba cius accipi pofle couincit. Accedit ra tio,ebur fcilicei macerarimol-
liritp zy tho,quoniam is acorem SC uim aceto fimilcm,quar folidilfima qua:cp pcnetret,in fe cotineac j,
facile enim acefeit aqua in qua hordeum aut aliqum fruges aliquandiu macerantur. Acetum etiam
exzytho5ifimilibus,utcereuifi3,porionibusfieri confiat. Aceti feruidi uis tanta eft ut laxa pene.
tret,cum cinere offa emollit , Plutarcho tefte .-non mirum igitur fi zyihus etiam acorem In fe conti,
nens, 8d facile acefcens,eadem facultate eboris foliditatem remittat. Zythum SymeonSeihi ?»««!'
appellat.Elephantina olTa, inquit, in zytho aliquandiu macerata , cerae inflar emolliuntur ; addit K
reliquaquac Diolcorides de zytho. Democritum inuenilTe aiunt quemadmodum ebur molliretur,
Seneca lib. 14. epiftola gi.Qiiod C quis Plinio patrocinari uolucrit , dixerit forte fieri pofle ut paritu
utrumtj uerum fit,8f ebur zytho mol!iatur,&rciufdem potu mitigetur elephas animahnam cum «i
no delccSetur uel ad ebrietatem , ut fupra diximus, zythum quotp libenter ab eo admitti uerifimilt
efle.praefCTtim cum hordeo gaudeat ex quo conficitur. Elephanto qui ad bellum cenat, nonmodo ia
exuitibusconfedJijfcd etiam ex oryzafatSitij uiniufusindulgetur, Aelianus.
• dllnquibufdamrcgionibusprcdS elephantieft, ducati(dcnarijfiuedraclnnarpondeienuniml
aurei)
 :

DeEleplianco. E. Lib.
aureOqyinquaginta.in alijs miile,
I.
K alibi ad riimmum bis mille interdum, Vartomsnnus
4jj
inlidendi m eis, non a. iter quam i) qui in mari nauigant in naufeola incidunqnecp infiliere
Infueti
DolTunt
Non Item in adolefcentium elephantorum feffione fit negotium , imo ex illorum molli
gradu feifor
tantopcrcobleaatur,utfimuIauehcretur,Gilliusa:Vartoman. Cum in elephantum
afcenditur
in terram abqcitgenua , aCconfcenfionis gradum fcandemi facit:
is
nem porrd frenum eorum cui-
quam , nem funis ad ceruicem ullus adftringitur fed foluti
ad infulam Zanzibaram gra-
,
diuntur,Oilhus. p':horeconfccnfuroelephaSalterSexpofterioribuscrusinflecSit,Utperidarcen.
daqCmul tamen ab altantibus eum iuuai i 2<f promoneri opus eft.No freno
aut habenis aut aliis uin.
culis regitur belltia, fed infidends iioci obfequimr Vartomam
, Apollonius iuxta Indum fluuiuin
puero occurrit, qui annos natus tredecim,elcphanto ihfidens, acriter Hirnulis
It.
belluam urgebat Phi-
lom-atus. Elephantiiien Anftotelcs iiocat elephantoru moderatorem,
ekphaniarchcn PJiitarchilSi'
CaEhtis.Scd forfan elephantffies is tantum cft qui infidct elephanto, etiam
priuatus ; clephantarches
autem qui imperat in bello (ut inferius dicam)non ipfisbelluis,fed militibus qui
elephantis inuehun
tur, ut Caelius non rede fynonyma fecerit. Puer infidens elephantum
regit apud Philoa
liratum in uita Apoll.EIl autem apud Camertem lyt (csga.,^ s a® uffAsff, o tss
filssi/w fma-.ac wrAia/joSZtj, UttsTseio^oj©-. Scribitur 8C wtAKfjt-J-per a.pro uirga pallorali
interpretatur Hefychius. Baculus in alteram partem rccuruus
&: clatiatus , «spu-rir
tMcfcwms TV3^aoin<i'»jft.,Hefychius dC Varinus : Apud eofde uox ifir» ijfdcm
Uerbis ex-
ponitur.Indisarantelephantiminoresquos appellant nothos,Plin. Vita mitioribus
populis Indo.
10 rum multipartita degitur.Genus unum ell femiferum, ac plenum laboris immenfi uenandi
elephan
tei domandi^. Iis aranqijs inuehuntur.hec maxime nouere pecuaria,ijs
dimicant, militantm pf o fi-
nibus. Deledlum in belua,uires & artas attp magnitudo faciunt,Plin, Elephantem fub iuga 8f uin-
cula duci Nearchus fcribiqStraboiubi Grateus codex habet, xyiSat <sm IvySyQego 5/yoV}i(iw(for-
teis)i«(s«A!is:fed locus uidetiir corruptus. Oppianus libro quinto de pifcatione elephantem fub iu-
gum mitti feribit, mulorum inftar. Mulierem eam praiflare exiftimant Indi, qu* munus ab amante
elephantem acceperiqut Nearchus refernfed hic fermo contrarius ell illi qui equum
& elephantum
regibusduntaxatpofIideriafreritapudIndos,Stfabo. Mulieres apud Indos, quxquidepudicitiie
fama appetunt, nulla alia mercede eam amiferintipro elephanti uerd munere ei qui dederit
mifceri
turpe non exiftimanttquinetiam gloriofum mulieribus uidetur , fi cuius forma elephanti
pretio dii
}o gna iit iudicata, Arrianus in Indicis. Qaadtigx elephantorum Gordiano decret* funt,
utpotc qui
Perfas uicilTequt triumpho
Perlico triumpharecMifitheo autem quadriga equorum 8C triumphalis-
currus, lulius Capitolinus. Anthologtj Grarcilib.i.fedione 69, in bellum, Philippi epigramma
ex.
tat huiufmodi: ovxitiTntysSssi^xAixyytitiyicsuBJ^ieni cgimva liveut/lustAiifxs.

f Indi elephantis dimicant, militant^ pro finibus, Ut paulo ante ex Plinio retuli.
Nouiffima Ina
gente Gangaridum Calingartim regio Partalis uocatur : regi elephanti feptingentiin procindfti
dia:

bellorum excubant,Plinius &

Solinus. Rex Palybotrac omnibus diebus elephantorum odio millia
ad llipendium uocat,Solinus. Indi omnes, quicuntp praiditi funt regia poteftate, non fine maximti
elephantorum numero militarem agitant difciplinam. Idem. Vitra hos firi funt Modub», Molin.
40 d3c,a:c.rex horum elephantos quadringentos in armis habet, Plin. Antipater author elf, duos ele.
phantos Antiocho regi in bellicis tifibus celebres etia cognominibus fuifieietcnim nouere ea, Certe-
Cato,cum imperatorum nomina annahbus delcribereqeum qui fortiflime pr*liatus eflet in Punica
acie,Sutrum tradidit uocatn,altero dente mutilato, Plin, Qtiida fefibres fuos excuflbs contra uim
holliu tutati funt,&: fefe pro illis inmortem obiecerSt : aliquifublatos e prailio extulerunt ad fepultu
ram, Arrian. Elephanti quidS aurigas fuos,qui in coflidibus fanguine exhaulii cadunt fublatos
,
e pugna eripiunt ac feruant. Sunt qui defenderint feruarint eos qui fpatium inter anteriores ip-
foriim pedes fubiuerant, Strabo. Cum Porus Indorum rex, in praelio, quod cum Alexandro com.
miferaqmultis relis confixus eflet; elephantus quo uchebatur,etfi fane multis ctiamhpfe fagittis uul.
neratus crat,defixa tamen in corpore Pori tela,leniter Sd caute promufeide extrahere non prius de.
5« lliiir, quam dominum intcllexiflet , ex redundanti fanguinis profufione debilitari,
, euanefeere,
Ita^ leniter Sd fenfim fe inflexit, ut ne ex alto decidens, Pori corpus graui cafu affligeretur magis.
Cum autem Pyrrhus Epirotarum rex ad Argos occubuiflet , in eo conflidlu elephantus fuit, qui
fefforem fuum tantopere amarct,ut no prius.quamuis auriga iam cecidiflet, currere omiferit, quam
fuum nutritium ex hollibus d^ferualTet, intra fines amicOs reportaflet. Turrigeros elephanto,
rum miramur humeros, Plin. Domiti militant, Sd turres armatorum in hofies ferunt, magna^ ex'
parte Orientis bella coficiunt, Profternunt acies, proterunt armatos.Iidem minimo fuis firidore ter
rentur,uulnerati^ dC territi retro femper cedunt , haud minore partium fuarum pernicie, Plinius!
Equorum Sd elephantorum infignli ufus eflad pugnasidudlor elcphantfielephantagogus uocatur:
Si qui cis praeficitur elephantarches Pollux. Elephantarchas quidam fedecim elephantis praielle
,
fcnbunt : Sd munus ipfum elephantarchian uocant. Qtiantum fit robur corporis elephanti tum ad
tum bellicos ufus capite tertio expofui. Militaris elcphatus dorfo fuo uel nudo tres bellatores
alios

fcrqalterumdextraialterumlimlira pugnantem, tertiuretroiierfus bellantem, ac fimulquarta,ma.

 n : ^

454 DeQimdrupedibus
nauem clauo nauicularitim
nibus moderamina tenente; fit ^ i!Hs belua dirigentem, tanquam , tefc
nauticat peritu, Aclian* Pugnant onufii turribus,quibus decem aut etia quindceim Indici hominei
fupcrftat, qui ex turribus tanqua propugnactilisinhoftes iaculantur,autarcufagittas torquenqPii/
loitratus. Cum eos adbclluindi armat, in clite]las,geminis ex ferro
catenis infra aluucintfras,utrinffi

tanqua caneam lignea imponunt, attp adcolltt alligant, fingulas caueas terni milites ingredtutur ia
&
:

medio auriga fedet.qui beluam panio fermonc alloquitur ,

iitriiifcp
cum progrediendum atitre,
gredicndumeft,oflcndir.Ferias,inquit,liunc;abillo abftine manum. Item^ilnhosinuade, abijstt
contine. Attjea magnitudine tanquamcaftellumaliquandodorfoconftituuntjutuel quindecim es
co armati homines pugnet, quod cum pugna comittere moliuntur,afleribtis fuperimegunt ; ad pto,
mufcidem lorica circummunitam diftritflus gladius longitudine duoru cubitorum, cralfitudine hu. |,

man* palmae alligatur.Necp modo foeminp maribus ferociores,fed ad oneru ucdWones etia fortiores
exiftimantur,Gilliusa:Vattomannus. Sed uter fextis fortior aut robuflior fit inquifiuiinus fupia
cap.;. Foemina aptior ellgefladis oneribus bellicis, mas uero ipfis pr*ltjs,utpotc animofior Si pro.
cerior,Obfcurus. De elcphantis,quibus rex Porus in prarlio aduerftis Alexandrum ufus cii,meii.
tione facit Plutarchus in uita Alexandri. Elephanti in prxlijs homines alios conculcant, alios pro.
boicide eleuatos riirfus in terra allidunt, Heliodorus libro nono AethiopicorQ,in praelij euiufdam
AethioptimaduerfusPerfasdefcriptione de elephantis haec fcribit. KoijvTntit iri/fpaififstal.

^(WTKS Et moXjdVS m /jSti jiyi-nt lan-Mtvoi £xnii in tinus /rnifi

m^xitatavms,-??/ tAi$iifTaij/lrasi<,cOTS «luc Tii/ilftsp ffitliratap

\ajwAva(/.Et rurfus,di i/ivoy ita/KO x iMfairuii j,

T» ^cSoii HetTttcffl^yovns, srfla areAtlsipoV©^ v^iyis tromA/Js tSis ('imvnp.w 71 (trirarr^j

n hSts fStcAiif «exai/ W sus iS !TO{«;.ii(<noSsiras,K^ (itptSs }wi§>rn fl lias r>

4 op tntif sjjj;,
if ^
OTtAin^epsrTtj, ii Jl •}/ aXuiis (lego iXiu^ns) tnuiTOf aii wfip ?1 ip«Ait)j,©' m^isa TrxiUutyMn
ify

s® tAsduwTtup 1^ cf« irvfyas tf Aiutumi ( lego tiutEep) «jtTBAsif ctss, C V idettir hic aliquid dcefle) alw lif

TrAiv^dy Inststty wcTsIworTCC,^ ixorsc es 70 dn^aKfoy ^oArt^sefis , STOcst^a as nwsjfis n i(ffu

Sirarif Triiyuy iHaAAip.fici es tvfK tfswmmty tHi vivavlmm i^etrim aiis Ptfirms. Ei pjyJd
«xpoTniAuBS
poft jKos zrm et J^tthsrS ttstatcvnTdarvsvai vase m
flS'* fcAtcf oeTwp aMaTftvmttviet tsgd nttttcmelsfjSjfoi ; iiy vwb' n
^
S«j>aip,'VSiD' 7\ x B^iltyvceyatfTrip tx SdyTS '!£> cAtif WT©- ixt^ottels Tt sTCispsywp, Sffil TtijiwtrKey ivfojilrTuyS

cctf c/1' 1^ j-t/paiAcxiu) ia? tTmuy es yLtj dlsvTay^omi A j(ect c/Jts/><:/)ofl:(r«sp,ae]ooex 3i iJly tf^ielntens fw t At.

^«ttaas «Tnya^zy.Toyeiy thyioy Tnep^KKOVi ngU '^xytvcytioy es ttalylw i(ga «Mas dl 71^5 ^ (pi/nas tijJ J®
jipai/ 'isvtta'nu.spi[ivtzepoAtdhs'3e'i7e<pxvea vprixyiyzms^uptTrdmtyxtyttLjjl^ avmvjTeit^xjtzons InPerfas
(umexcrcitu aduerftis Iulianum,elephantorum fulgentium formidandam fpeciem SC truculentos
hiatus uix mentes pauidae perferebant : ad quorum ftridoi em odorem^ infuettim afpediim ma. &
gis equi terrebantur: quibus infrdcntes magiftri, manubriatos cultros dexteris manibus illigatos ge-
ilabant, accepta: apud Nifibin memores cladisiSf fi ferocius animal uires extiperairetregenus,ncre
uerfum per fuos,ut tunc acciderat,collifam fremeret plebem, ticrtebram, quae caput a ceruice difter-
sninaqitSti maximo terebrabant. Exploratum efrcnim aliquando ab HafdrtibaleAnnibalis fratre,
ita citius uitam htiiufmodiadimi beluarum, Ammianus Marcellinus paulo poft initiulibri 15. Idem
libro 19. Lux (inquit) nobis adtienit mcefrifsima , Pcrfarum manipulos formidatos oflentans, adie-
<friselephantottimagminibus,quorum firidore immanitate^ corportim.nihilhumaniementesterri 4*
bilius cernunt. Elephantis pugnaturis non modo ex uitibus confetfri, fed etiam ex oryzafadlirij ui
ni ufus indulgetur, Aelianus . Potionem qua pro trino utuntur ideo ipits largiuntur,ut ad praelium
audaciores efficiantur, Gillius. ^ Elephantis ui magna propul(is,quos flammis conietSis tindi^ cir

cumnexos,iam corporibus ta(fris,gradientes^ retrorftis, retinere magifrrinon poterant, Marcelli,

nus libro 19. Qiiomodo Megarenfes in praelio aduerftis Antipatrum, fuibus pice oblitis incenfis^,
in elephantos ipfius immiffis,eos perturbarim, iam capite quarto retuli Romanos (quoniam non .

cornua modo arietis, fed etiam fuilli pecoris grunnitum oderunt) Pyrrhi Epirotartimregis elephan
tos infligam uertiffefertint, Aelianus. Elephanti in praelijs magnitudine corporum, barrbitushor.
i:orc,formae ipfius nouitate,hominesequos^ conturbant Hos contra Romanum exercitum priniiis
in Lucania rex Pyrrhus cduxit.Poftea Hannibal in Africa, rex Antiochus in Oriente. Itigurtha in ft
Numidia copiofos habuerunt, Aduerfus quos diuerfa refifrendi excogitarunt genera armorum,
Nam R centurio in Lucania gladio manumcquam promufeidem uocant ) uni abfcidit.'R bini calas
phraiSi equi iungebantur ad currum quibus infidentes clibanarij fariffas, hoc efl longiflimos con*
:

tos in elephantos dirigebant.Nam muniti ferro, nec a fagittarijs.quos uehebani beluae, laedebantur,
6C earum impetum equorum celeritate tiitabant. Alq contra elephantos , cataphratSos milites immi,
ferunqita ut in brachijs eorO,& in caflidibtis uel humeris aculei ingentes ponerentur e ferro, ne ma
nufua elephas bellatorem contra feuenientempoffet apprehendere. Praecipue tamen tielitesanti.
qui adtierftim elephantos ordinarunt . V elites autem erant itiuencs , leui armatura, corpore alacri,

quiex equis optimemiffilia dirigebant. Hi equis prartcrcurrentibus ad latiores lanceas uel maiora
fpictila beluas occidebant. Sed creicente audacia ,pofieacoIlefli pliires milites pariter pila, hoccIlS*
miflilia.in elephantos congerebanqeos^ ttulneribtis elidebant.Illud tamen additum efl,ut fundito,
res cum fuftibalis R fundis rotundis lapidibus defiinatis, Indos (per quos regebatur elephanti )
cim»
 DeElepl 13
lanto, E. Lib.
Jpfis turribus affligerent atque maciarent
I.
quo nihil tutius inuenitur. Pratterea ucnientibus
,
45f
beluis
quar,jrrup.irentaaem,rpatu,mmilites dabant. Q.uatcum in agmen
medium perueniffenreirc m
rufis
undt9armatorumglobis.cummag,Hrisabrq,uulncribuscapiebanturillafe.Carrob;XaI
quantoma,ores(h*emmlongius&uehementius fpiculu dirigun^uperpofitas
nis equts aut mulis poli acicm ordinari conuenit, SC
curriculis, cum bi'
cum fub iatSu acceirerint.bcftfe
teli
“
iiftariorum transfiguntur. Latius tamen & firmius contra eas or^fioitur ferriT.cum in mJn ba=
fagittis
.

. sprobolcides facile amputari fupra docui in B,

10
^[Maurorum pedites elephantum pellibus pro clypeis fe protegunt,
Strabo.
f Nunc de ebore dicendum , quod Gratci per fynecdochen non aliter quaiii ipfam beluam ele.
phantem nominanrQiiod cornua fua certo tempore abijeiant defodiant®,
SC defofla qua arte inue.
nianwr, capite tertio docuiex Aeliano. LibycihomineselephantosUenantur,
no alia magis quam
dentium gratia, Aelianus. Herodotus prodit, Aeihiopas tributi uice regibus
Perfidis uicenos deii
tes elephantorum grandes, tertio quo^ anno cum auro
SC ebeno pendere folitOs.Tanta ebori autho
riias erat urbis nofirte trecenteCmodecimo anno.-tunc enim
author ille hiftoriam eam condidit Thii-
rijsin Italia, Plinius, Excogitatae ftint (per luxuriam) 8C ligni
brafleat. nec fatis: Ccepere tingi ania
malium cornua,dentes fecari,Iignum£p ebore diftingui,mox operirfiPlin,
Dentibus ingens preriu
& deorum limulaehris laudatiffima ex ijs materia,Plin. Cornua foeminarum (habet enim ea fcemi>
ao na: quoi^ certis inrcgionibus, ut capite fecundo dixi) maioris eife
pretlj,huiufmodi rerum artifices
praedicant, Aclian. Venditur ebur ponderetiunt qui tabellas
aut fegmenta eboris pratfertim in o*
,
peribus inde fa(f}is,ut pc(ffinibus,capulis, allfs^, cetaceorum pifeium olTibus
adulterent Diliingtii
audio.quodepifcibusleuiorafint, minus^per aetatem pallefcant. Ex arbore a«:fimulachranumi.
mim fuere, nondum pretio excogitato beluarum cadaueri, antequam ut a dijs nato iure luxurte,co«
dem ebore numinum ora Ipedfarentur SC menfarum pedes, Plin. Ebur quomodo molliatur zytho,
diflumeftfuperiushocipfo capite, ubi quomodo elephanti capti cicurentur tradfauimus.
Mitior
eftiquam farcophagus)feruandis corporibus necabrumedis,chernites, ebori iimillimiis, in
quo Da»
rium conditum ferunt, Plinius 56, 17, cpairi 'ny «scStc, Theo»
phraftus. Candida &
marmor ebori fimile,dicitur SC lapis Coraliticus , Arabicusiex quo fit gemma
Arabica:qua:,ut Plinius fcribit,ebori fimillima eft,a: hoc uideretur,niii abnueret duritia dicitur
j, : e.
tiam chernites,in quo Darium, ut Theophraftus feribit, conditum feruntreperitur etiam in Germa
nia,8dc. Id aliquando in fiirias concrcuit,fa:pe translucet, fiepius non politum nitet : idem marmoir
plurimis fpiris fumidum eife foletiquale potiffimum gignitur in Phrygia SC Cappadocia,cx quo ite.
rum fit gemma, quam Plinius, etiamfl ebori fimilis fit, tamen quia fumo eft fuffufa.capniten appella.
uit,Georg. Agricola. Huius generis mihi uidetur.qui apud Syluaticum lapis lagia (lapis alagi, apud
ueterem gloffographum in Auicennam)nominatur,limilis ofiibus elephantis, tufei coloris,» quaii
fubculFus.Hagiaralagi,ideftlapiseburneus,AndreasBelluncnfis.Theophraflus author eli&ebur
folfile candido SC nigro coloreinueniri,» offa e terra nafci,inueniri^ lapides
o{reos,Plinius. Aliud
eft ebenum folfile, gagati fimillimum,fed ramofum,nec ardens, Paderos gemma
Arabica, afpecfti
« eburnea eft, Solinus.
4
f V etus oleum exiflimatur ebori uindicando a carie unie eife, Plin. Circa foiiis Olympij f mu.
lachrurfl in luco, ijuem Altin appcllant,pauiment6 eft ex lapide nigro,
proxime uero circa ftatuam
>i{»:nt,id eft bafis,e Pario lapide, ut oleum ftatua: infufum
excipiatur. Conducit enim ftatus illi
illic
ebur,» ne quid uitij ex uligine loci accidat, efficit. Caterum Athenis in arce, Palladis quam Parthe
non uocanqfimUlachrum eburneum , non oleum fed aqua iuuat. Nam cum loCus ualde teditus SC
ficcus fqualidus^ fit,aquam 5C rorem indenafeentem defiderat. Atin Epidauro qusrenti mihi qui

fietetquod Aefculapij fimulachrum nec aqua nec oleo rigaretur,refponderunt,ipfum Si lolium cui
infidetfuper puteo filumcfre,Paufanias in Eiiacistunde etiam Cailius partem traftillitlib.ij.cap.i/,
Qiiodeburficcitatibus maximeoffenditur,» deeburneis celebratis fimulachris,Leoniccnus uaria:
jo hiftotise i.yg.ubi etiam ex Paufania quaeda tranfililit de eburneis celebratis limulaehris. Venerem
Vraniam Phidias ex ebore SC auro fecit, PaUfanias.Elephantina Venus (inquit Gyraldus) ab urbe
Aegyptia denominata putat, »c.Sed forte ab eburnea ftatua fic di(fta fuerit, ut Apollo eboreus Ro.
m*. Raphani eborapoliunt,Plin. Squatina lignum »
ebora poliatur, Idem. ^[Fiunt ex ebore
ptafter alia cultrorum capuli, quos aliqui in menfa ueneno praeiente fudarc nugantur. ihafxrTixoi.

wt(iKi??lA«£ssTifiii(£j(Eei.cM'lqi«,Suidas. Corcyrtcaflagranwmtc tAt^ftcTiVas, id eft ex ebore manubria

habebant,Hefychius. ^
naAtoiti, ut Pollux citat. Qiii cultui iiu
dent in Britannia, dentibus mari nantium belluarum infigniunt enfium capulosicandicant enim ad
eburneam claritatem, Solinus cap.ay. Plato dixit xAivlu/ yO-v tAvpxvTtvLu
to»s,Pollux. Inter opes Salomonis fuit thronus de ebore grandis ueftitus auro fuluo, (utlegimus
fo ?.Reg.io.)cui operi uix minus triginta millibus talentorum attribui poteft,&rc. Robertus Cenafis.
Mincrua Panachaidis fimulachrum ex ebore auro fadfS eft, Paufanias in Achaicis. Idem multa
«im deorum tum alia fimulachra,uel ex ebore tantum, ucl etiam ex aurofadia commemorat; multa
1O
4^6 DeQ^drupcdibus
• f* .

-- iTXX/Vil/
fj^Tl (TsiHMi
i^Tj (cx fiiccino
l(- - ucl eleflro
....
£i:aIH3inhorKpa(rini,qii*omniarefetremfmitumfucrit. ^
ninvi.

tamen in extremis Afr.cs, qua conf.ms Aethiopis

tium uidctur quidem in templis prarcipua.Scd
pratberc farpesip in qs pecorum ftabiihs pro palis elephantorum
cft.poftiam uicem in domicilijs
tradit,
:
^
atithoreGululTaRegulo.Plin. Eorum qui funt confirmata artate,
den^usfieri, Polybius
exiftunt,uicemutpofiiumpraeftenq&propalisNigritaeadfepimentaiitan.
eama-nitudine demes
turfame enim ad longitudinem decem
pedum augercunt.Oillius. Atramentum Apelles commea,
ebore combuftofacere, quod elephantinum uocant, Plin. 55.6, Pinxit eboreceftro {aliis
tuseftex
ceBOid efl uiriculo.Plinius 55. 10. Et fuperius paulo, Et
penicillo pinxit K
ceftro, Sophocles cefira

flylo.ut ait Pollux. Hoc genus miffllis.qtiod

Graeci cellram uocant, nollri ui-
d''xit DIO (limulo fiue „
in PUnium. PieSores ebore a Plurarcho in
ricultim-nam Si terebram uulgo ita dicimus, Hermolaus
nominanturtnifi quis puter, non fcribendum, Ibi.
Periclis iiita
oaaui regmemo fecundo, f Ele.
dem Plura de ebore quod ad philologia praccipue.uide capitis
ferpentes fugat, nec ullum animal uenenofum accedit.
phanti offa Si pellis, ubicunm incendantur ,
potius ad elaphcn.id ceruum
Audior obfcurus libri de naturis rerum. Qiiacrendum an haec
eit
per.
Contra omnium ferarum uenena remedio cITe
tineanfVta; illud quod apud Aelianum legimus.
elephanti adipemtquoinundlum.licet
nudus contra efferatiffimas beflias procedat.illsfumdifcc
dere.Scduidetur eadem uis utriufip animalis partibus
iam didlis contra ferpentes meffe. Nam uh
omnia tere , fi fumi mordaci,
uum etiam utruncB ferpentibus infellum eft,Ea quidem quae uruntur
ferpentes fugant. Vide plura ca«
grauitas accedit, ut maxime fit in olIibus,piIis £C corijs,
catt odoris j#

picefeptimo.
F.
Elephantophagiabelluis quas uenanturedunt^ didW.iNomadibiisimmundiuocantur.Strabo
!ib ,6 Etproximcantchxcuerba.Sabai(inquit)ciiiitas
maxima elf.quamEumenislucusfeqmmr;
Vlierius urbs Daraba
eft &
elephantum uenatio.quse ad puteum nominatur.eam Elephantophagi
habitant. Troglody tx contermini Aeihiopiae.folo elephantorum uenatu aluntur, Plin. Afacha:(m
Afachaei ex Aethiopum numero ca.
Africa)montes habitant,uiuunt elephantorum uenatii.Plin,
funt Megabari , uel Adiabarar difri:.
ptoslienalibus elephantes deuorant, Solinus. Contra Meroen
pars eorum Nomades.qiii elephantis uefcuntur, Plinius.
Aethiopes qui Nomades appellantur, ci
elephantos uenanttir , illos^ in fru.
uitatesin curribus pofitas babenoProximi autem illis funt qui
ftadiuilbsucndunt.undecognomcnadeptiElephantophaginuncupantur.Phtloftralus. ^Inuc.
nitluxuria commendationem SCaliamiprster eam quae circa opera
ex dentibus fada efl; lexpetitin
callomanus uim faporis.haud alia de caufa credo quam quia ipfum ebur fibimandere urdctur.Plin,
Ex tanta elephanti mole nihil efeulcntum eft nifi promufeis, Si labra, &: cornuum medulla, Aelian.
Aethiopes elephantuminucnatione captorum poftcriores partes comedunt,
Gillius. Vidiinqiiu

bufdam regionibus ferculfi omnium prctiofilfimQ aeftimari Sd regi appoiu

folittim, renes elephanti,

Vartoman. Carnem elephanti cum alijs quibtifdam decodlam uereri tuffi mederi Rafis & Albcr.
tAsif K»7iref/,id efl: elephantinum falfamcntum.memo*
tus fcribunt.ut fequenti capite dicam.
ratur apud Aihenxum lib.pncc explicatur. Nam
quos recitat Cratetis comici uerfus.mihi quidem
obfcuri fune: nec ab Hermolao Caelio Athcnari locum citantibus explicantur. Qiicd amctn(in. 41

quitlpercelebre fuerit Cratetis illud elephantinum falfamentum ,

Ariflophanes inThefnrophoria.
zufis reflatur. Apparer fane in magno pretio fuiffe.nam Ariflophanes
fiiyx Si weij^e'

cognominai:Ekphantinum autem fortaffis ab eboris colore didlum fuerit.

Mufiels cxuftxcinis,8d elephantis fanguis, immixtus illitus elcphatfcis corporibus medemr,

Marcellus Vergilius. Elepbantifanguispraecipucmaris.fluxiones omnes, quasrhetimatifinosiio

cant.fiftir.Plinius&Ifidorus. Sanguis atlifcliiadicisprodefl, Plin. fCaroeius frigida Kficca efl,
abominabilis, ii^ibe^tus:Pondcrofa,f^igida,pinguis,abominabilis, Rafis. DecoeSa Si liquefadaca
aceto &
femine ferulx,fi prxgnans hanc guftauerit decoeflionem , proijcit qiiicquid habet in utero,
.

Idem. Qui gufiat de carne elephanti cum aqua &: fale coda, cum feminibus afqiiefimcferulf Alber
)•

tus)fanai tuffim antiquam, Rafis : Si mox fubijcitur. Quando coquitur Si liquefit cum aceto &
fl:>

mine feni,(Albertus, ut iam citaui, legit ferulae ; Si addit, hunc potum aborliuum cfle pregnanu.)
f Elephanti adeps contra uenena ta ualet.Namfiquis eo inungaiur.eifisuefuffimeto expietur, hac
V
ab illo aufugiunt longiffime, Aelianus; ide fupra circa fine capitis quinti. Illitus fugat uenenofa,
Auicenna. Adipe ccruinoelcphantino^peruntSos.ferpentcs fugiunt, Diofcoridcsi. 86. Sepum
elephantis illitum capiti dolenti prodeft, Albertus Si Rafis citans Ariftotelcm. Fumo qiio^ qui k
ex ungula elcphantis.animalium quxlibet ucnenata fuganmr.lfidorus.
ptlis

^Ebur tota fubftantia cor roborarc,& conceptum iuuare, pradicis feribitur , frigidum ficciint
primo gradu, Syluius.Cauendum eft ne fit adulteratum offibus pifeium, aut aliorum quorundama.
nimalmm. Elephas (inquit Plateariiis)habetoffa qua-dam folida ut dcntes,{dentcs etiam elephamo. j»

tum medullam habent,86 fallitur Platearius, Monachi inMeftien) quae non cremantur, fed ad diuer
autem
fos iifus feritantur. Qusdam nero medullam habent , quae combuiu dicuntur fpodium, Eft
fpoditiB
 DeElcphanto.G.H. Lib. I. 457,
fpodium frigidum in tertio gradu, flecum in
fecundo. (Hfc graduum affignatio falfa aoparer
qiicuero fpodio.nraanttfpodio ex offibus elephann' crematis
&ne-
conuenirc.jAdulteratur quandoque
offibus cams combullis, quando® etiam marmore combufto,fed
id cft minus (lego nimisjpondero,
fum.EI,gi debet fcbalb.dum,ualde leue &
continuum, Hse Platearius. Pharmacopolie Sbim hol
die pro Ipodio offibus combuffis utuntur,iiue elephantis.ut ipfi
anerunqfiuc potius bouis, uel arie.
tis,uel canis aut alterius animanns.quis enim ufta
difcernatcMonaclii in Mefuen. Huius fpodiitex
offibus elephantorum ul}is)ufus eftin fyrupis ad refrigeradum.
Puluis eius cum fucco plantaginis
ad dyfentertam SC ianguims fputum datur.Platearius. Ebur uim adftringendi
obtinet, Diofcorides
& Serapio. Ego nullam in guftu aftriflionem percipio fed emplafticam
, uim potius &: abf® morfu
10 flccantem.Diofcortdi forte impofuit ficcandi naturaiat no fi quid
fluxiones ficcat, ftatim afiringit.
** recentiores medicos pratparatio hiiiufmodi praefcribitur
; Eboris in partes
j
fedi libram hflilt crudo impone, &
operculum luto circunqua® obline & agglutinaific cremai fi.
.

nito donec tuSilia percocSa fint ; deindeexemptum ebur in tenuifllmS

pulucrem terito SiC cribrato*
mox inpatina uitrca liquoris ftillatitij rofarum libras duas fupetinfunde,e(:exiccari finitotdeinde
fel
eundo ierito,ai:tantundem liquoris rofaceiaffimdcnsficcato. Vbi uerdiam tertio
contriueris ad-
mifcebis liquort rofarum camphorac fubtiliffime tritae drachmas qualuor;
Sf pariter conteres ik ta-
bula marmorea duriffima,finges^ paftillos,a: in denfo aliquo uafe, ne expirent,repones.
Qtidd fl
ebur defuerit, cornu ceruinum fimiliter praeparabis ; eft enim hoc quo® efficax medicamentum
ad
multa,prafertim contra uenena.Alij monent ebur aperto ficflili cremandum
eiTerficcandidumfieri,
a® fccus nigrefeere. Ad elephanfiafm Eboris SC cornu ceruini ramenta cochleartj menfura fsepe ad
,

praedicflammenfuram(pharmacicxcedria,quodlicfit.acctum optimum,cedria, 8f fuccus brafficc

cyami menfura mifcentur, SC iciunis mane prabentur) ammifeentur. Nam
fingula
&: pcrfeipfum
imumquod® eorum potatum uiiliffimum exiftit, Aetius 15. m. Ebur Si cafioreum ex latflerabido
equo infunduntur,Nemefianus, _^Qui pofl aegritudines aliquas,ut lethargum aut peftilentiam,in
o-
bliuionem deciderinqeos maximeiuuat hiera Ruffl: SC cafioreum cum oleo occipiti illitu. Pofi’
pur,
gationem hierae , Icobem dentis elephantis circiter drachmam unam e mulfa potam non
parum iu*
uare creditur : SC cafioreum fimiliter pofi purgationem drachmae pondere cum melicrato,
Aelius.
EborisfcobeilIitoparonychiafanantur,Diofcoridcs,Serapioa: Plinius. Ramentis eborficu meile
Aitico,ut aiunt.nubcculae in facie tolluntur, Plin. Ebur cum meile contritum SC impofitum ma.
,
J® culas mire fanaqSextus. Mulier fl quotidie de puluere eboris faciem fuam fricaucrit, plagas mun.
dabit,lde:Perplagas(inquitHumelbergius)intelligit,quaspriorecurationemaculas,Plmiusi8.8.
nubeculas,uocat. DrachmamCunciam, Albcrtus)de alkal.id cfi ofle elephati,cum decem drachmis
(uncijs, Albertus) mentaftri montani aquae potam ab eo quem primum infecerit lepra, plurimum
prodeflfe dicunt,Rafis. Capitis doloribus prodeft limacis inter duas orbitas inuents officulum
per
aurem cum eboretraietSum, Plinius. Naufeantibiis fuibus falutaris habetur eburnea fcobis fele
friiSo. Columella lib. 7. Cornu ceruinum SC ebur aliqui mifcent aduerfus lumbricos, foan, Aari,
medicum quendam fcobem eboris uino,aut liquore alicuius herba: obftrudtione liberan
cola feribit
chymiftarum fornace exuado, maceratum , ieiiinis itfiericis propinafle non abfcp fucceffiu (Ego
tis
:

idem remedium in manuferipto ludaei cuiufdam libro legere memini.) Conducit (inquit Agricola)
4® hoc medicamen obftrucflionibus diuturnis egregie, Sf remouet infuper ftomachi dolores fupra alia
pharmaca.qus in hunc ufum comparantur. Exhibetur etiam cum mulfa ualde infigni facultate in
comitialibus. Eboris ufiifarina cum fanguinehircipoca, calculos in renibus SC ueficafrangit abfcp
omni periculo,Obfcurus. Eburnei pciSines capiti prie csteris falubres exifiimanturiforte quod 1?
liqui ex cornibus faefii pleri® graui Odore fint, ex ebore non item, Probofeidis taeSu capitis do
lor leuatur,efficacius fi SC fternuat. Dextra pars probofeidis cum Lemnia rubrica adalligata impe.
,
tus libidinum fti.-nulat, Plinius, ^lecur comitialibus morbis prodefi, Plinius. Extremitas (alias
additamentum)hepatis comefia cum aqua(fumac)6f foltjs citranguli,hepati dolenti medetur , Rafis
SC Albertus. Elephanti fcl aliqui commendant tanquam auxiliare morfibus ferpdhtium, Diofeori.
des 6.59. Fel eiusad pondus aurei(alias aikifat.lego alcirat,id eft cera tium, tertia pars oboli) per na-
5 » res immifrum,iuuare aiunt contra morbum caducum, Albertus : Rafis aequale mofchi pondus adij-
cit.
^ Fimo elephantis fiillinaturpellis (cutis) pcdiculofa. Si in ea reficcari permittatur , pediculis
liberabitur, Albertus SC Rafis, Eodem fi fufflatur domus aut alius locus, ciniphes (alias culices) fu-
giunt Sf moriuntur,lidem. Si fuflSatur eo uenter febricitantis.prodeft,Hali, Si fupponatur (cum
lana fi.ibmittatur)mulieri, conceptionem prohibet, Auicenna Si Hali.

H.
Elephas apud Gracos inflecftitur per antis,anti,afc. quo modo Latinorum quidam,pr:efertim
a.

recentiores, cafus omnes ab eis mutuatur,pra:terquam datiuS pluralem,quiGr5ciseftiAE$a:i7i:Laii.

ni, quoniam talem iiftirpare formam non potuerunt, nec elephantibus uel in ifto uel auferendi cafu

dixerunt ; SC huius terminationis occafione alios quo® cafus omnes in ie-

dicere placui t,eiephantis
eunda declinatione ufurpant. Qiianquam in Plinio nominatiuiim Elephantus (quo Gaza utitur)
nondum inuenffcd callis ab eo faeflos in utro® numero omnestSf nonullos ex eis apud Vergilium
SC Ciceroneni.Graccorum elephas in retfto fingularijSC elephantes tum in rccfo tum accufendi cafu

O 5
4*^8 De Quadrupedibus
pluralibus, apud PliniS inueniutur (
quanqiia frequentius in pluralielephati eIcpIiantos)neca(ij
elephanto grauMa dixit, Sed iira curiofitas
prarter hos tertiae declinationis cafus. Plautus in Sticho, ad
ur^maticos relegetur, femper mafculinuin eftjfedcu defoenrina peculiaris fermo
farreis ahas
eft « dicitiS-,8i tAri?*! ut apud Aihenxu ex Plutarcho, E Mfxs nomen habet^^uafi W^,:^
quod in paludibus mas fotmina t7oJ3£ur«f/,id eft confeendere lbicat,m «p.
;,cxplicaui; s 7^«

5« ihlfxc,}
ei'?,Etymologus,Nos ab Hebraica uoce potius deice
Atvxc|' oVSi/
Maaes.ij
^
jT!» (3 3rtMr«(ria«i
GrarcI a magnitudine corporis uocatum putant,
diffe oftendimus fupra capite primo. Elephantem
eo quodforma montis prteferauGratee enim mons elephon
(forte i eft collis) dicitur. Apud

Indos autem a uoce barre uocatur,unde dC uox eius barritus,^

dentes ebur, Iftdofus apud incen
^
V
tium Bell, Huc facit illud Oppiani, «««! «w Wif tAL?«cTO,iOjcdi» <%(« non ut
hiculum tantum figmficat,fed quoduis etiamanimal,cuiinuehuntur^inequitanthornines, ut fum
cquus,mulus,camclus,elephas,6(c, Ef/ tm Jiainhat^oTiioa^
n(rxinixxiilt&'.'irSx Sp ot»«. W» tyyvjoKsV©' f}/ ariteyois 7& afinj,
otPatxstwCT©' cd/7^ TTtf "ny 'tAupxvra cf t/Aa^^orai &wrtc'7»p, « fi» xjotTstfBiyf.i

iysM.Kik i ixBfi:!, W n Ssaiip a^t

8«o»i hvmif «nyKiy.^aam Ji 7w •jhru -^ivSv euvrvviilxmii ad,
Beliua pro elephanto per cxcellcntiam,apud Martialem, Nigro bclliu
SsfOHsVO-.Suidas in BsojAixiJ,

nilnegatmagiftro;KapudPlinium,Nondum pretio excogitato bclluariimcadaueri. Elephantima

ximi effigies in Hypnerotomachia Italica Polyphili deferibitur, f Elephanto,qui in Punica aciefcr j,
tiffime fuerat praelia tus,Cato Sutrum nomen impofuit. De Aiacc
elephanto Pori, quem Alexader
captum dimifit torque ornatB, fupra dixititem de Aiace SC Patroclo Anaochi:S( de Nicaea elephan»
curauit.
to fcemina.quac mulieris fibi commilTum infantem matris inftar
^Epitheta. Anguimani elephanti,Lucretius libro i- fic didli, quod manum fiue probofeidem
fletftunt ac contorquent ut angues propria corpora , Clemens, Ferox, Gerulus. Immanis. In»
dicus.Infrenis, Libycus, Lucano lib, 6. Libylfus. Marmaricus. Nigrans. Niger, CJiiid tibi uis
mulier nigris dignilfimabarrisdHoratius. Placidus. Terribilis. Trux, Turriger. Vallus.
tftu/TKs lciufi?M(pes apud Hcrodotumlegimus,6d in Euftathtj commentarqs in Dionjtfium de fiiu oi»

bis.uide fupra in B. AMTpeilwi' sAt^i^TeBi/.EtymoIogus fine authoretexpono Taprobane

MBire-a-sartaJvw tiiyyii’»i(i Alexander qui & Lychnus. a magnitudine dentium, (C jf

irij,»!! KAii'it(.t7BjBjiWrTtt,&rc.Oppianus. Pafyo^ifM apud Heliodorum,

^ Elephas poculi genus erat tricongium,ut Damoxenus teftatur in Autopenthunte, Ei

d!rit;!.7sVl’i®dw>W<Ss<iM(;;PU7tl(/ ilXJSWf/ «Ai)(S(' 71 7JOBS xnfBEAfM, SMiH»®'

tjjojt, vijwospitlspomfn xv^-lAett ««/iL»}. Meminit eiufdem Epiniciis in Hypoballomenis, Km

fSyfvTuy m nlyisti-ff/yymti Tjiix piviy AHtmtitti^oyn&txJxi-i/Jiyxy Kfayi^iiayoji^xiupln^x (A’ outyiliiim.

En d'’iALf*s,tAt<f<wM yneixyti (elephantis imaginem in eo fculptam fuifte lignificare uldctur)/u'»i. Xa

fjv« (lego x“S»e) J'voyoxs,cy »td’ xy tAuf «s wtdoi. Evi Ji'air rrtzraits! (uerfus conflabit fi legas, Eyi Ji
y lKTTtTTXiut) TjaMitKi?, Oucfiy 'tTXifxvT&yx^c/J^^i^fis
sdS (rw,Hatc Athenatus ; erfus ultimus pro» V
uerbialis eft, ut infra dicam. Elephas eft hordeum infufum,&l eft quidam potus, Syluaticiis fine au.
thoreiforte legendum phucas,4isx(ts:qui potus eft ex hordeo, non alius quam Diofeoridis zythus ut ,

fupra docuiteui cum elephante nihil commune eft , nili quod eo nimium utentes elephantici fieri di.
cunturtSd ebur (quod Gratci elephantem uocant) in eo maceratum molliri aiunt . Eburnea faciet,
id eft eboris inftar alba.Perottus.De eburneo Pelopis humero, uidcLeoniccnum in Varijs,8(c. Ele
phantinus nomen poireffiuum,iit pellis elephantina. Elephantinum emplaftrtim deferibit Ceifus Ii

bro quintoific autem dicitur,eodcm tefte,quod fit percandidum. De elephantino falfamento fupe.
rius dixi. Libros ueteribus elephantinos efte nuncupatos ex amplitudinis ratione, fimt quiopinea
turtijs uerd trigiftta quintp numero SC tribuum &
tribulium continebantur nomina Scribit tamen .

V
in Tacito FI. opifcus,in libris hoc genus folita perferibi fenatiisconfulta quae ad principem perih ,

nerent.In Vlpia uerd bibliotheca feruabantur hi, Caelius, Elcphantia,fiuc quod idem eft Aeginc. )#

tac Pau!o,dcphantiafis dC elephasiut in Plinio quoij poflfs defendere, ficubi elephantis (ut libro lo,
cap.i8.)proelephamijs feriptum eft, Eft autem id ceu leprae qiioddam genus, elephantorum ciiti lj»
inile,crebris fumma corporis parte maculis ac tumoribus, rubore paula tim fe in aC um ueriente:i]s
non ora modo at^ manus, fcd fiirae ac pedes mflantur,ut hinc reccntioriim plzritp non alios effe pii
tent clephatiacos, quam quibus crura fte intumefcunt,ut pedes elephantorum habere uideantur.Oti
go morbi cx atra bile, non quidem omm,fed retorridaimorbus inexpugnabilis , attjut cancer unius
partis,fic elephas totius corporis quafi cancer exiftimatur, Caffiodortis, Culis (inquit) animalis ck»
phanti ulcerofls uallibiis exaratur , a qua tranfportaneorum nephanda palfio nomen accepit. Hac
Hermolaus ingloflematis Plinianis. Idem in caftigationibiis Plin.Iibro lo.cap. iS. reprehendit me.
dicosrecentiores,quielcphantiamuocantmorbumquopedes &
crura uehementer intiimcfciini. 6*
Diximus eIephantiafin(uerbafunlPliniji6.i. ) ante Pompei Magni ziatem non accidificinltalia,
& ipfam a facie faipius incipientem, in nare prima uelati lenticulaimox iniialcfcentc per totum cor-
pusj
 DeElcplianto.H. Lib. I.
450
|,ui^^m>cu!or», uarnscoloritus.&insrqualicute, alibi
craffa.ahWtcnuf, dura,
poftrcmum utro n.grcfcente.ec ad offa carnea apprimente, Intumefcentibua «urcabicarnera-sd
nibus^. Aegypti peculiare hoc malum. &r cum in reges incidiffet,
digitia in ped.bua a. m
populis funebre. Qtiippe in bali
neis folia temperabantur humano fangtiine ad medicinam
eam. Et hic quidem morixis celeriter in
Italia reftinaus eft, Hueufcp Plinius. Elephantiafu
(inquit Aetius ij, no.) a qiiibufdam leontialis
ab ahjs tyrialis appellatur. Elephantiafis quidem a magnitudine 8^
diuturnitate affediionis nomen
accepiqimo &propter cutis afperitate quat in nonnullis apparet
Leontiafis autem appellatur.cum
frons sgrorum cum quodam tumore laxior redditur, ad
flmilitudinem pellis flexilis fuperciliorum
leoniSjbatyriafis uero propterea quod mala: faciei rjfdem

It, xillaribus ueltiti

, cum rubore attolluntur, mufculis
conuulfionem patientibus,mentum ipfum dilatatur, quemadmodum
& ma.
etiam riden.
tibus eiKnire folet,fimilituchne quadam
ad pitSuras fatyrorum * quin &
alacritas uehemens ad coi.
tum iplis adeft,quemadmodum dC de fatyris fertur.Eft autem granis morbus,&:
prope ex eorum nu
mero qui incurabiles exiflunt.&c.Elephas affedlus cute craffam atra
inaequabile reddit liucr adeft
tum cuti tum oculorum albis, exeduntur partes manuum ac pedum fumm?, ex quibus
linies liuida
ac iottida emanatapparent etii in huiufmodi partibus affetSis iienae craflb nigrocn fangiiine plen»
Galenus in definitionibus & Therapeuticis ad Glauconem.
Plura de hoc malo uide apud Celfuni
cpiflolis,8(l alios rcccntiores,quoru diuerfae quidem
j opiniones funt : fed plu.
res oC doniores fere in hoc conueniunqmorbfi qui in facris literis
lepra uocatur (alia enim eft quam
Grjci medici lepram nominant.non adeo difficilis curatu) &
fimiliter hodie uulgd,non alium quam
jo elephantem effe. ElcphantiaCs genus eft leprae, Hefychius ec Varinus.Elephantiafln
certe alicubi
in lepram mutatam apud Galenum legimus* Phcenicius morbus,
qui in Phcenice 6^
alijs regionibus ad Orientem lins abundat : uidetur
autem elephantiafts effe , Galenus in Glollis in
Hippoaatem*Et rurfuSjPhoenicinum afFcdum(inquit) coniecerit aliquis a colore didum
elcphan.
tiafmeUe* Galh'morbumquendammequiiappellantfarcm,tnquo(utaudio)tumidaa:uancora
funt cruraieruditus quidam elephantiafinexponitffedhatc Arabum non Grscorum elephantiafis
eft,ego uarices potius dixerim.uocabulienifimilitudine fretus.
Hefychius & V arinus. Archigenes apud Actium lepram a leuce, alpho, pfora, dCimpeiigine
lib. i j.
fera certis notis diftingult. Scitu dignum(inquit C*lius)ex uidus ratione
ac cceli *ftu hoc malum
apud Alexandriam uigere plurimum : In Germania uerd ac Myfla rarenter admodum quenquam
iia inficiratq; eodem modo apud Scythas galadopotas nunquS uifum
J' fere. At in Alexandria diietie
modus plurimum id genus concinnare ualeciathara fiquide uefcuntur,fiue pulte, id eft farina frixa,
nec lentem abnuunt, uel falfiimcnta,autlimaccs:quldamncc aiininas carnes,aut eiulmodi alia
qui.
&
buschymi iiis comparatur craffior melancholica. Quod quS alibi, tum in fecundo ad Glauconem
comprobat Galenus. Elephanticos nuncupat Firmicus elephantiafi laborantes. Elephantiit fer.
pentes fic didi , quod is quem momorderint hoc genere leprae afficiatur, ut quidam ex Solino
cirat;
f Anacardus frudus ab imperitis uocatur pediculus elephantis, Syluaticus. f Elephantum ce.
taceigenerif ad Aquatilia differo. Vrimagnitudine paulo elephantis inferiores funt, Csfar. Bcl.
luse marinae, cui Andromede expofita fuit, coflarum excelfitas elephantis Indicis
eminentior fuiffe
traditur.Solinus. Equifluuialisreliquum corpuifpraeter ungulas, aures a:caudam)eIephaniono
4« diffimile eft,Gilh'us. Monoceros fera pedibus elephanto fimilis eft, Plin, Eale fera apud Aethio.
pes caudam elephanti habeqPliniiis.
fQ. Fabius propter candorem Eburnus cognominatus eft. Elephantis, quae KinterdSaGra.
cisElephantine uocatur,lafciuintma mulier uaria concubitus genera defcripfi t. Huius meminit Ta
lianus Affyrius in libro aduerfus gentes, Sf Suidas,Martialis quotp SC Plinius.Latini quida,alioqui
litcrati,falld marem putarunt,Gyraldus. Elephantine Thebaidis oppidu,ubi nulli arbori decidunt

folia,Plinius i6.ii. Elephantina eft infula fpatio femiftadij cum duitate quat Cnuphidis templum
,

habet. SfNilometrio.Strabo lib. 17. Elephantis Nili infula eft infra nouiflimum cataraden,nauiga.
tlonis Aegyptiae finis.ibi Aethlopicie conueniunt naues, Plinius. Elephantina urBs diftat
a Thebis
Aegypitjs uiginti et odingentis ftadrjs.De hac feribit Appion quod Onychina dici debuiffet:quem=
1« admodum enim onyx ,unguis refedus, iterum crefcit,8il quod demptum eft refarcitiflc Nilus
id eft
pro conftimptis inundatione per agros aquis.quotannisrurftts paula tim colligitur, 86 rurfusinim.
dat.Etymol. Nilus Aegyptum 66 folus, 86 totam, 86 in redS permeat.a minore catarade fupra Sye.
nenSt Elephantina incipies.qui funt 86Aegypti&Acthiop% fines. ufijadNilioftia in mare.Strabo
lib. 17, Dc Elephantophagis dixi fupra capite fexto. Elephas, mons Arabiae in m'areexpofitus,
btrabo hbro decimofexto. Eleutrj, ea^Htoi, gens Apuliae, Hecataeus in Europa; (forte addendum
Elephantiam uel Elephantina uocat, propter gentile quod fcquitur.) Parthenius Elephantide eam
uocat. Gentile a priori
Elephantinus, a pofteriori Elephantites, Ptolemais a Philadelpho condita
eftad uenatus elephantorum, ob id Epicheras cognominata iuxta lacum Monolcum, Plinius 6. 19.
Philoihera eft ab Heroum utbcnauiganti iuxtaTroglodyticam.aforore fecundi Ptolcmxi appel.
•° l^ta.Saiyri
opus, qui adTroglodyticam 86 Elephantum uenationem perfcrurandammiiruseft, Stra
ho libro decimofextoEt rUrfus, Arabij finus pars quae Troglodyticam fpedar ad dexteram eft, ubi
nauiganiibus ab Heroum urbe ufquead Elcphatum uenationem §6 Ptolemaidem, ftadiorum funt
O 4
 «

440 De Quadrupedibus
noucm millia ad meridiem 8^ paululum ad Orientc^Ti„ Et alibi eodem libro, Poft Stratonis infulam
fequitur portus Saba.SC Elephantum uenatio.EAuf toi/ Kwjiyioti 'amniiav wiZy. Et paulo poft, Vite.’
rius eft urbsDaraba,8i Elephantum uenatio, quat ad puteum nominatur,eamElephantophagiha
rccitaui capite quinto.)Sunt aliae quadam
bitant,(a quibus elephanti quomodo capiantur fupra
Elephantum tienationesCBAt^wTWf' urbes ignobiles, 8fc, Vlterius eft Eicha elephantum ue*
natio,Straboeodemlib,i6.
barro,td elt elephanto productum, tcfte
b. Ebur uel ebor neutri generis, elephanti dens,quari e
Seruio. Hocfolumebureft,Pliniusdedentibuseiusexcrtisloquens.
net«sU 4 <fits(eburferradiui.
fum)os elephantinum.fic ebur Grxei pm- excellenuam uocant : additur autem -meAsis ad iplius bcL
lua: differentiam, Varinus. EAtifwTiat/ stretSy/aas «AV«j,Diony(ius Afer de Indis
„
Orientalibus canens. Latini etiam elephantum quandoqi proebore fiue dente elephanti ponunt:
ut. In foribus pugnam ex auro folido^ elephanto, ergilius Georg.5. V
Altera candenti perfeCta ni

tens elephanto, A^eneid. 6. Eft8Cniueumepithetoneboris,S<:nitidum. ebore deriuantur adie. Ab

Ciiua qu*dam:Eburneum, quod ex ebore eft. Plinius lib. j6. louem fecit eburneuminMetelliide
qua campus petitur.Liuiuslib.5.abVrbe,Eburneisrellisfedere.Eburneumfignum, Cicero 6. Ver
lina. Eburneolus diminutiuum,Cicero 5. de Orat.Qiiem feruum fibi habuit ille ad manum, quum
eburneola foliius eft habere fiftula.Eburneum apud poetas reperitur.Hanc primum uenies pleCtro
modulatus eburno,Tibullus. Legitim^tpfacestgradibus^ acclinis eburnis,Lucanus. Attpenfcm
collo fufpendii eburnum, Vergilius:prouaginameburneam,Sertiius,-Ebcfreum quoijfitabebor.
Quum in triumpho Carfaris eborea oppida eftent translata, Quintilianus lib. 6. Ante Apollinem „
eboreum qui eft in foro Augufti, Plinius Iib.7. Eburatum, ebore teClum. LeCtos eburatos, auratos.
Plautus in Sticho. Eburata uehieula.pallas.SCc. Idem in Aulularia. Homerus ebur elephanta uo-
cat acuta antepenultimatper fynecdochen.ut caput pro homine;funt qui ultima acuant, 8C elephan
tina.id eftexeborefaCIaimterpretentur.inhocnempe uerfu, nsS'’miis t
SCc, Iliados quarto. Aliqui lanas albas in,
terpretantur,Hefychius8C Varinus. Eat$»TO«,eburnca,&i (impliciter alba apudHefychium.lm»
pubescp genas, SC eburnea colla, id eft inftar eboris alba, (Duidius 5. Metamor. Digiti eburni, id eft
candidi, apud Propertium. Ebur item ponitur pro uafis 8£ altjs rebus ex ebore dolatis. Non ebur,
netj aureum Mea renidet in domo lacunar,Horatius i.Carm, Vt omne ebur ex aedibus facris au
ferret,Cicero4,Verrina. DumTyburtinisalbefcerecollibus audit Antiqui dentes fufea Lycoris j,
ebur,Martialis lib. ij. Merulis anniculis roftrum in ebur transfiguratur.duntaxat maribus.Plinius.
Non enim eft e faxo fcalptus,aut ebore dolatus.Cicero 4. Academic. Ebur ex inanimo corpore ex-
tratftum.haud fatis caftum donum deo,Cicero a.de Legibus.mutuatus eum locS ex Platonis deLe
gibus duodecimo, ubi Gr jceIegimus,EAs!)ws3 Jse AtAsiTreV©- (fic malim quam una uoce isliiAsiTiw®')
4vyLAi majtai©', ax <(lij(<J>s£ wce&jut. Picinus transfert, Ebur cum olim ab anima deftituium fuerit cor.
pus,addeorumfimulachraineptumeft.ClceroproKl/xii?a uidetur iiOuyis legiffe, quod placet Oui-
dius libro decimo Metamorphofeos Pygmalionem fabulatur ex ebore uirginii fimulachmm fcciffe,
V
eius^ amore captum a enere impetraffe ut in ueram uiuam^ uirginem uertereiur.-Sf ex cius con
iugio Paphum fufeepiffe filium,qui nomen infulae dederit EAi4(M-rio'lT©',idem eft quod
OTs,id eft eburneo capulo infignis, de quo fupra alicubi : fic SC inTm/ATty apud Homerum legas, de 4»
quo uide Varinum. Pw-njfe Xahvn
i<^aiE tTiflwwe cpSoyyiy tyj-m .

Epigrama authoris incerti lib. 1. Anthologtj, ^ Elephantos Mauritania alit.Strabo. Nafcuntiir

elephantes apud Hefperios AethiopesiSf qui rfaizcs uocantur, qui magnitudine SC pugnandi uiri-
bus elephantos referunt.ldem ex Iphicrate. Marcello inter alia prodigia, infantem elephatis capite
natum adhuc effe fuperftitem nunciatum eft.Plutarchus in Marcello, Alcippe elephatum peperit
quod inter oftenta eft,Plinius.
e. Liberales fane mihi acmagniflcfminime^ parci in pecunijs circa diuinumcuittim Grjci ex-
titiffeuidentur.tjuibusab India uf^ Aethiopia ebur ad concinnanda fimulachraaduchebaiur,
PaufaniasinEliacis. iKi/l' «fx HriitxSlix’ t/iiiftwTj mcxif/, Homerus Iliadis quinto. Ele=

phantotomiOppiano dicuntur, qui ex ebore aliquid faciunt. De eburneo Pelopis humero fabii. p
lam lege apud Ouidium Metamorphofeos libro fexto.Sf reconditam de eodem hiftoriam in Leoni,
ceni V arijs a. 61.

Sunt gemina: Somni portj.quaru altera fertur Cornea, qua ueris facilis datur exitus umbris.
Altera caifdenti perfetfta nitens elephanto. Sed falfa ad coelum mittunt infomnia manes.
His ubi tum natum Anchifes,una^ Sibyllam Profequitur dicftis,porta^ emittit eburna,
Vergilius circa finem libri fexti Aeneidos.Somni.id eft fommorum, inquit Sentius. Eft aute in hoc
loco Homerum fectltus,
H-Jvt ccfitiyxvot «K&.ToiAvioi riyovr\ tx/it 71 rncyTce TlAatTca
77 Wabz aa-iy aVeif &)(/, Al fjSj/ 7\Tttlixc£ 7T5a,(W i/f fcAfc^xeT»,

01 K iaSoiti seetsB tAti^KCT©^, otjC 'tM:pM^ov'TXtt7ri«K^axv7te<f^oms^

diy’ fcTVttrcxfKleseiUgOTltf, 077 x^Tlc is^sTOtl,
(ti%c Penelope ad VlyiremOdyireelib,i9.)Inhoctamcdiffert,quodilIc(Homerus)pct utran^ pot-
iam
 .

Dc Elephanto. H. Lib.I. 441

tam fomnia exire (^icit, hic(VergiIius)ambrasueras, per quas fomnia iudicatuera. Et poetice aper,
tus cft fenfus. Vult aute intelligi falfa effe omnia quat dixit. Phyfiologia uerd hoc habet.Pcr portam
corneam oculi flgnilicantur,qui SC cornei funt coloris, Kdtiriorcs cacteris membris.Nam frigus no
fcntiuntjficut etiam Cicero dicit inlibris De deorum natura. Per eburneam uerd portam os lignifl.
camr a dentibus. Et fcimus quia quae loquimur falfa efle poiTunt Ba uerd quae uidemus fine dubio
;

uera funt.!ded Aeneas per eburneam emittitur portam. Eli alter fenfus.Somnum cum cornu no
uimus pingi, &
qui fcripfcrtint de fomnqs , dicunt ea qua: fub fortunam dC perfon* poflibilitatem
funt tiidcniur habere efte(!}um,Si: ha:c tricina funt cornu , unde cornea uera fingitur porta j ea uerd
qutcfupra fortunam funt, &habent nimium ornatum uariam^ iaeSantiam, dicunt falfa efle, unde
10 eburnea ciuafi ornatior porta fingitur, HxeSeruius. Sed audiamus eriam Grtecos Homeri Scho.
liaftas. Aliquicorneam portam fynecdochice pro oculis accipiunt; cornea enim prima ocufi tunica

ell.Per eburneam uerd os inielligunt,intra quod eboris colore dentes funt, Htec au*
tem fic interpretantur,!!! quae oculis ufurpamus,fide digniora efle dicant, qu^m quae ore narrata a.
V
liorum audimus, el, quoniam cibi pottis^ copia per os ingefta , falfa reddat infomnia. Vel ab ipfa
uocum etymologia, ut porta denominetur 4w'rti>tjidraj/,qudd perficere CgnificaUt^.t^KCTj)-»
autem ab iA44»i55i;/,quod dcciperc;nam his duobus uocabulis etiam ipfe poeta utitur. Vel ab eboris
8i cornus natura. Hoc enim in laminas difl'ed}um,uifum facile tranfmittit : ebur non item. Ita^ cor.
&
neam portam exponunt ueram,perfpicuam lucidam:Ebutneam uerd,falfam,obfcuram, 81 con.
fiifam.Non defunt denicp qui cceleflia fomnia cornibus conferant . inde qtidd ea in altum tendunt;
lo terrefiria uerd ebori,qudd in elephante deoiTum nutat. Nam de coelefti Ibmnio etiam alibi menrione
a poeta fieri,ut cum ait,Kca^' t' tx Aics de terreftri, cu t/lUtioii ovafui/ nominat.St quis plura
hac de re defyderat.legat etiam Varinum In dicTlione Kijsxmlui, Si Macrobium in Somnio Scipionis
lib. I, circa fine cap.j.Nos pauca hate ucrbaindeadfcribenuis. Cornus (inquit) illa natura cfl.ut tc.

nuatum uifui pertiium fioeboris uerd corpus ita natura denfatu eft, ut ad quamuis extremitate te»
nuitatiserafum,nullouifu ad ulteriora tendctepenetrettir. ^ Animalia quibus inuehuntur apud
Indos plcrofq; cameli funt, 81 cqui,81 afini; felicioribus uerd elephanti funt, Eft enim elephas apud
ipfos regiu animal ad inequitandum, .Qxinlunsf/ ojiX|.«irecundus honor quadrigis equorum, tertius eas
melis. Vno aute equo uehi turpe eft,S7i(tiii;, Arrianus, f'Lihyci eos quiab elephantis ucl in tiena»
tionibus ucl in pr^lijs interfedii funt, honorificis fepul turis profeqttunttir, hynmosq; in honore eo.
5» rum cantillant. Eft atitcmhoc argumentum hymnorum,ut dicant cos fe fortes iiiros prtebiriirc,qut
tantsbeftiat reludlari non dubitarint, Aelianus in Varqs.Slqui ab eo tranftuIiqCalius i8. 58.

^ h. Ptolcmstts Philopator elephantos quatuorSoliimmolatiiqdeindeinfomno minis dei per.

culfus, totidem ex pre elephantos in honorem Solis cxcitauit,ut cap. 4. dixi. Alexander captu unum
ex regis Pori elephantis Soli dicauiqut fupra etiam ex Philoftrato retuli.
^In illaudata laudantes Alciati Emblema,
Ingentes Galatumfemermi milite turmas, Spempracter trcpidtts fuderat Antiochus,
Lucarum cum fxua boum uis.dira probofeis. Tum primum hoftiles corripuiflet equos.
Ergo trophxa locans elephantis imagine pinxit; Infuper 81 focijs occideramus ait,
Bellua fcruafTctninos fcediffima barrus. Vtfuperafleiuuat,ficfuperaflc pudet,
f[Eiufdera aliud in pacem.
Turrigeris humeris, dentis quoi^ barrus eburni, Qiii fuperare ferox Martia bella folet,
6uppofuitnunccollaiugo;ftimuliscpfuba(ftus, Caefareos currus ad pia templa uehit.
Vel tera cognofeit concordes undicj gentes, ProieiSis^armis munia pacis obit.
^PROVERBIA. Citius elephantum fub alacxles ; Lucianus in indosfttim, Kp srjmiti,
ifm-ms vm » tr* xinutfbii,\d eft, Citius quin^ elephantos fub ala tegas, quam unum cU
nadum. Dc ijs qui diffimulari nullo padlo polfunt, quin notis aliquibus prodant animi morbum.
Culicem elephanti conferre dicuntur quiminima maximis comparant. Llbanius adCafiltim, riJt
Ipop TOsTsp, Siap xmm-i. s^o:6t>lA«<&'@',Id eft,Ego uerd perinde fum.quafi cu^ex cum clephate
collatus. In epiftolisqutePhalaridisnominefcruntur,cxtathuiufmodi quoddam adagium, Eiraa
pm! ivMi m
iAtyKs,Ide'ft,Cnlicem haud curatelcphantus Indicus. Didium cft autem cb fin«
gularem duritiem cutis elephantinac,quae fatur etiamiacula excutere, tStum abeft ut culicis morfu
poStt offendi. Adhiberi poterit.quoties fignificabimus cxcelfis animis leues 61 uulgarcs iniurias efle
negligendas, Prius locufta elephantum pariet, de re impoffibili.M. Varro delinguaLatinahbroy.
1 eiertex Ennio uerfum hunc, Atqj prius pariet locufta Iticam bouem, Erafmus. Feftus hunc uer.
fum Natuio tribuit. Elephantus non capit murem,EAt$i:s sx. «AiVxa.Generofus SC cxcelfus anu

nuis negligitprxdas uiles,ac lucella minuta. Vir egrcgiedodlus non infedlatur minutulos iftos iite.
ratorum fimios. Homo prxpotens non offenditur iniuriolis tenuium, Erafmus. Ego inApoftohj
Collcdtaneis reditis legi puto.Eai^it! pui sxaAijiJ«,Idcft,Elephantus non curat mures, quodGrxci
cai minis heroici hemiitichium eft; u£^''^'7w/«Kj«it^4i’^^^^^?*'*'T£up.Obiecerit tamen aliquis huic

it quod fupra docuimus, elephantum odifle mures, 81 pabulum ab eis centadum afpcr«
prouerbio id
Elephantum ex mtifca facere, eft res exiguas uerbis attollere atque amplificare, Lucianus in
nari.

Mulca encomio PiiiViK tri’

.'
ijfl ria ,
V.t^iwTa t*
442
™ei/,ErafmuscxSuida;ineminitetiamApoftoliiis, Nihil ab elephante dijers, iht^can®-^
(in'« 5
tp^'m ift/ijVjin magnos dC hupidos diccbatimctiamfi ptitnS ingenij
laudem Plinius tribuit elephantis,
fed inter bruta.Verum corporis moles QC format fotditas, adagio locum
fecit. Refertur a Diogcnia*

no. Videtur huc alludere Palaflrio Plautinus, qui herum fuum non
fuo.fed elephanti corio circiin.

tcdfum ait, nec plus habere fapientiae quam lapidem, Erafmus, Legitur etiam apud Suidam &C Apo,
ftolium.oS? -fKHiyxMip ia/(u£)!ir^y, Trc^iay {»«(/ TOs-nj/. Apud Epinicum in Hypoballotnenis,

cum iadlarct quidam fe elephantum poculum tricongium.quod ne elephas quidem ebiberet, fepius
cxiccaife, fubijcit quidam, c^$Ef«ce<A<rt/, utfupra ex Athenatocitaui, Exijfdeni
wsnoi.id eft , Ne elephas quidem
uerfibus pollea obferuatis Erafmus etiam hate uerba,d</i/l’«j/ tA(pxs
ebiberet, adagijs infcruit.Rhytus (inquit:errat autem.nam pro poculo rhytum,/i/T>{i,gencre neutro ii

femper profertur) poculi genus cll.fpccie cornu, quod uidetur (hoc ex fua coiedura dicit, mihi qui.
dem non uidetur) eburneum fuilfe.impofitum imagini elcphanthita ut quadruplex in iftis uerfibus
elephanti mentio fiat (poculi, imaginis beliiar,eiufdem uiuat, QC hominis ebibcntis,omnium elcphan
ti nomine ciiutiiuet didoriim.)Dicetur,inquit Erafmus,
in librum infulfum ac loquacem , quem ne

patientilRmus quidem perlegere fullineat. Magnos ftupidos^ elephantorum nomine intell^e.

bant.uel Graco fuffragante prouerbio.Catlius. Celerius elephanti pariat; Sunt quibus hoc quoj
(inquitErafmus) inter adagia uidetur adnumeradum.quod fcriptitm eft apud Plinium Secundum
in prxfatione hifloriaemunditNam de Grammaticis.inquit, femper expedlaui parturiri aduerfus Ii.
bellos meos.quos de grammatica aedidi: SC fubinde abortus fecere iam decem annis, cum celerius e.

tiam elephanti pariantHadenus Plinius.Itatp cundationem immodicam, dC qtiorundam nimis len i*

ta molimina.his uerbis licebit flgniflcare.Porrd de elephantorum partu Plautus in StichorAudiuI f{

pe hoc uulgd dicier,folere elephantum grauidam perpetuos decem efle annos.Licebit adagia etiam
in hac uertere formam; Quando tadem paries obfecro.quod tot iam annos pai mris.ut nec elephan.
ti diutius dDe elephantorum pariendi tempore fententias authorum
diuerfas, capite tertio pofui. In

eburna uagina plumbeus gladius, sAs^KeTsVwKaAifi, 'h yoKvJhtfivoy prouerbium natum ex Dio.
gems Cynici apophthegmate.Nam aim adolefces quifpiam infigni forma, foedum quiddam |at^ ob
fccenum dixilTcttEx eburna.inquit.uagina plumbeum gladium educis. Ebur atramento cande,
facere.eft genuini formar.cultum atep ornatum externum inducere,quo decus illud natiuum obfcu
retur magis quam illuftretur.Proinde laena Plautina puell| naturali forma pratditac.tamen cerulTam
ad oblinendas malas poftUlanti; V
na,inquit,opera ebur atramento candefacerepoftules.

DE E Q V O.

H Ojt V S nobiliffimum inter

dis qtililiimum.c
ter brutli exiftimo ,
quadrupedes animal, Sduitaehumanacmultis omnino mo«
iumentorum numero cenfetur;cui equidem nullum anteferri
cum ingenij flmul & corporis eius dotes perpendo
quadrupedum fuas laudes , £d nonnullas quibus equum fortaffis excellunt; nam quod
boue pluribus modis uidlumiuucthumanum animal nullum eft.Sed fi coferas inter feufus omnes, 4*
,

licet uno aut altero equus uindatur.pluribus femper uincet . Accedit quod ubi^ terrarum equus aU
Sf nafei poteli-Quamobrem merito prima ei quadrupedum.imo animalium omnium, dignitas, prz-
poflein.
Habent & aliz

cipue in p!anisregionibus,utbouiinmontanis.Scd equi laudes utilitates plurimas palfimuniuer

de hoc animantc.utpote omnium nobilif.
fa hac eius hifloria oftendet.ed caeteris prolixior.qud plura
firao,apud authores inuenimus. ^Equum Latini etiam caballum uocant,de qua uoce plura dicam
initio capitis otSaui. HebriiWOfuSjOt equam fufah.quam uocem Canticorum primo aliqui equi
tatiim uel multitudinemiJquorum exponSt. Appellant autem Grzci quocj,tum equam,tum equita
tum,hippon in foftnininogcnere;0’'D quidem Hebraice equum aliqui didliim putant quafi i»® a
gaudio.Hieremia: octauo fus uel fis aucm quandam fignificat , quam R, Salomon aliter corcaia di.
1*
(Sam,& Gallice gruem uidetur interpretari ; Sunt autem uerba prophette , de tjs auibus ut ciconia,
turture, hirundine &C grue, qua norunt tempus fuum migrandi ac redeundi. Sicut grus dC hirtin
do fic garriebam,meditabar iicut columba, &c. EfaiajS. pro grue Hebraice 05)0 fus tegitur, Kimhi
equum exponit, ut etiam Ionathan,qui in iam citato Hieremia foco equum expofuit; Aquila quotp
equum reddit. Hieronymus alibi miluum, alibi hirundinis pullum. Septuaginta Sf S^machus
eft hirundo.aOTa«,cquus Syris, V
arinus, wa') rckelch, Dauid Kimhi docet R.Ionam puta,
re equum praftantem SC non annis confecSum lic appellari ipfe Kimhi aliud genus animalium ne*
;

fcio quod (iumentijMunfterus) elfe fufpicatur;Sf tertio Regum capite quarto feribit quofdara pera
dim.id eft,mitlosinterpretari.Leui benGerfon equos uelociffimosintelligit, quorum ufusin bello
Gt:5C fimiliter author Concordant, genus equorum Hieronymus Eflhcr otftauo , ucredarios.ldcin
,

Geneleos ^.equitatumintclligitperwa^irekefch.poireirioncmuerdpcr 'u;',a’^reku(ch.Daniclisun

decimo rekufch apparatum bellicum notat, alibi poflefflonem pecorum &C rerum inanimatarum.
Achaftranim Eflher odlaiio Hieronymus iieredarios transfert, Dauid Kitnlii Abraham Efdre
mulos,
 De Equo. A. Lib. I.
44J

mulos, R, Salomon camelos celeriter currentes* Nominantur aute eodem capite acbaftrani'm,bcne,
cft pulli haramaldm : ubi Dauid Kimhi cx traditione patris fui equam ait Arabica lingua uocarl

T^^^“\ramaka:R, Abraham quot^ notatlfmaelitica lingua equos ita iiocari. Videtur fanc iumento^
tum genus celerrimum fignificari* Chaldaica translatio habet ramakim, id eft equi , Graecus inter-
pres omittit:Hieronymus, V t nouis epiftolis ucteres corrigantiir^D^^VaW abirim, robufti,pef excel-
lentiam tauri 8C caballi dicuntur* ^ Pro fus,id eft equo Exodi nono, Ciialdaice legitur fufuatha,
ArabiccV’'abaiel,Perficet<haOfc<asbecha, SyIuacicusuocemfarasequ5exponir,8^harafarasfter*
fus caballinum, fiianfcfcalfcras coagulum caballinum : &!^dheneb bachil , cauda equinam herbamj
dunab quide dC fanab pro cauda poni reperto, ut hachil equus fit* Si calcaiicrit 2 ofach,id eft equus,
” ucftigiam dorim,id eft tirfi(Hebracis dC Chaldaeis dob tirius efi,z:ccb iicro dC debaUipus:pertmetau
tem ad lupi ucftigium
quod hic feribitur, ut capite quarto confirmabimus) accidit ftupor eius pedi,
Atfculapiws* Equus Graecis nominatur Italis cauallo, dC fimiliier Hiipanis Gallis cheual.
;
444 De Quadrupedibus
Gcrnianijr»|] 5 , Anglisliorrc:Bohcmiskun,Polomskonti.
Reliqua uide initio capitis o&ui,
B*
pulchritudo. De catteris alias, Co.
In admilTario quatitor fpetSanda funqforma.color.meritum,
praEcipuijbadiuSjaureus,aIbincus,(abineus apud C5lium3)ruireus,murteus(mureus CfliOj)
lorcs hi
niger^prclTus
(prelTe niger
ccruinus,giibu 3 (giluusC*lio,)fcutulatus,albuS)guttatuSjCadidilfiinus,
Ciclio.)Sequentis mcriti,uarius cum pulchritudine nigro, uel albineo, uel badio miftus, canus cum
quouis colore.lpumeus.maculofus, murinus, obfcurior. Sed
in admiffarijs prarcipue legamus dari

ei unius coloris.citteriuerodefpiciendi. nifi magnitudo

meritorum culpam coloris excufet. Palla,
afinis.Columellalib. 6 . Myrteuseli prelTusin
dius in Martio tit. ij. Murinus color uulgaris eftin
iic dicitur propter orbes quot
purpura, liidorus. Canus 5C colore candido Si nigro eft. Scutulatus (i

diflaefta fcutula uafia genere.qu* habet

Irabet candidos inter purpuras. Idem. Scuthlata ueftis
quofdam orbes uel circulos, quafi fcutulis diftinda.Galli fcutulis uefles diuiderc, quae fcutulata di.
xerunt.inflituere. Guttatus eft qui ueluti guttas habet.siaToti Grjcis eundem puto.Et pida perdix,
IMumidicaem guttatae, Martialis. Ruftcum equum ueteres ruftici nominabant.qui non plane rube
ret,redproxime ad eum colorem acccdcretrfafinatum hodie quafi fanguinatum uulgo equifones ap
pel’lant,Nie.Eiythraus. Secundum lordanum color baydus(nimirum badius) di (emialbus obfcit
equi, perquam egregij
rus fupra omnes eft laudandus,Laur.Rufius. Sfpe etiam improbati coloris
funt.ldem. Oppianus per ucnationum genera equorum colores diftinxit.Nam qui colorecjruleo
efleiit.Ca: pedibus uartjs ucl maculolis,sjx7«m.^!)
aptos eos cenfet agitandis ceruis. Glaucis, quicc.
lor eft nitidior SC clarior.cotra urfos:c 5 tra pardos, fiiluis,(»?«$«ras, id eft rubicundis, ucl fanguineo j,
colore:) contra apros, nigris, (cuSmytis dC ari/eiAKfiirsas ego aureos dC fuluos
uerterim;) flammantibus

oculis ac renidentibus,qui uitrci nunc uocantur.eontra leones utendum eflre,Camerarius,Sed xs})

ar*e,utGr*ce legitur, melius forte ad totius corporis, non oculorum duntaxal colorem retuleris:
quamnis glaucos ena equos recentiores quidam oculoro tantum ratione intelligunt. enanti me. V
ftus pugnat color, Sfc. Gratius-.qute fequutur mutila funt. Multos certi colores iuuant.Nonulli hu-
ius aut illius coloris equos felicius a fe agitari putant: qua de re dC aftrologi no dubitant monere at^
pracipere.infpedlo cuiuftp themate genitali.Camerarius. Color naturalis equi , qui in fyliieftribus
deprehenditur, eft cinereus.per dorfum linea fufca.a capite uf^ ad caudam porretSa. In domefticis
lamen boni imieniuntur nigri,ruffi,8f albi aliquando:&; fimiliter grifei.qui quaii circulis paniis in.
terpofitis mgros albis immixtos habent pilos, Albertus. Noftriobieruarunt nullos equos nafd pilis ^
albis, fed canis, qui tandem progrclTu temporis dealbefcant. Putant etiam huius coloris equos ma.
gis durabiles & uiuaces haberi , minus^ morbis obnoxios. Sylla equum album, aniir.ofum, K uc-
^illlmum habebat, Plutarchus. frraw Adinsrtfwr yrlr©', equi candidiores nitie.Varinus infex».
In coloribus equorum niger eft optimus.rufus^ uel glaucus: albus etia plerunty bonus,ca:teri uerd
deteriores iudicantur, Authorlibri de natura rerum. Psyrslmist, aliqui folidos firmos equos in«
V
ferpretantur:ueteres uerd nigros, tanquam illi opumi fint, arinus. Sic dC pecus -aHymiuMiii expo
nunt,cuilanafolidiorueldenflor Xinpxifiit uel alba, ucl nigra.Hefychius,
VenantimeIiuspugnatcoIor,optimanigri,&:c.Gratius:qupfequunturmutiIafunt. iVwiCfluiu
eoioris illius quem Graci oenopdn quafi uineum appellatcqualis in uino nigroapparct,) Hefycbius
Si Varinus. s'c^iisoxytonum,coloris fpecies,uarius:'f<y^^ autem paroxytonum fturnus auisque 41
Si ipfa uaria eft:unde pifces etiam pfari ditftt uidentur.Hinc equi huius coloris uocantur. v*}
Si Si 'J-ta/tiis, pro ueloce quibufdam exponitur: nimirum kx ii!> NaraSt
epitheton equi Arionis a celeritate faditrm eft. Kraws, '{«fis 'hm©-, Hefychius SC ari. V
nui. lidem sransi/albumuelruffumexponunt.mmirum Doriceprocneco:nam cneci herbat femen
album.flos ruffus eft. Kr»i®(/ ;jiii«t,quafi cnecinus color, fubcroceus quidem !i florem fpedcs:finfc.
men.albus, Hefychius. Kriiiisj.albus.Sf genus feminis,^ rei/fos, (lego 5:1///«, id eft ruffus, 3 Herychlus
Varinus.Plura iiide in xransi/ Si xrimiyx apud arinum. Strabo lib.5. C eliiberorum equos w»
V
•{«^tseSCe fcribif;interpres fubalbos reddit. Bonafus colore eft inter cinereum Si ruffum, noficiit

•mediatu (paroi,Gaza uel partj, licet Codices Impreffi corrupte partos habeant) didi equi, fed fupra
fqualidiore pilo , fubter lanario nigri aut admodum ruffi nulli funt, Ai iftoteles hift, animal. 9. 4). p
;

vxfmiu Coxytonum) equi dicuntur quidam colore ruffi.Hefychius dC V

arinus. Eft SC propa.

roxytonum apud Hefychium de ruffo colore equi. Reperio dC parium Si balium colores equis attri
butos , Hermolaus in Corollario, nec plura de pario. Ego meam fuper hac uoce fententiam in Bo.
nafo declaratii. rn^srit.color in equis afinino fimilis.Hefychitis Si Varinus : legitur SC riisrn apud
Varinum,quodmagisplacet:fedidquo^per omega potius fcripferim in medio,utEtymoIogus:ui
yiani/ equus dicatur.tali colore infignis,nempe muftelino:nam galen Grpei muftelam tiocant.ciiius
color quoniam aflnino fimillimus eft , afellum quotp infciflum a coloVe dieftum, alio nomine ynAiW
appellant. HoneftI Spadices, glauci^, color deterrimus albis Et giluo, Vergilius lib. 5. Georgi.
corum.quem locum enarrans V uillichius. Germani finquit) fpadiceum equum uocant eill btSUU.
lingB.glaucum cms!r«u!mgB uel fcl)tmimgB(r<bl>11>HClf<tW) quem noftratcsetiam pratcipuclau- (•.

danOforfan a colore mucidi panis:giluum, ew pfnela pfetbt: (noftri frtll» feribunt , tanquam a flauo
dcdudla uoce , fubflauum enim fignificat: Graeci eum colorem dicunt.) Audio biiiiis coloris
equos
 DcEnuo. B. Lib.I. 445'
equos afpeau plcriin^ elegantes & nitidos effe^ideodp frequentius palpari, unde natum itt proner.
ba.mtnlmguanoftrauulgare,;&crtfrtIbettM|!ry({.e(.,^^
dimt. cqmis,ideftflauus,|[wtfoj.Nira enim equos omnes flaiios
habet, Varimisf Gramma-
ricinoftri(Seruius)glaucosdidcquosmtcrpretanturfeImeisocuIis,ideftquodamfplendoreperfa

J “f
oculos puSos h abens, & V
quodam colore perfufos, incentius Bell
ex Ifidoro.Ulaucieqm fcimets oculis, qui utilgoglaucioli dicuntur,Perottus. Atqiu
glaucus tam de
reliqm corporis colore quam oculorum tifurpatur, S£ deirtanimatis
quo® rebus. Vergilius glau.
K
c^ falices dixit oltuas SC uluam.quod admiflum habeant iiiridi colori alborem quendam. Sed
ne
uiridis quidem color(inquit Gelliiislib.i,)pluribus quam anobis
uocabulis dicitur.Ne® non potuit
agilms colorem equi fignificare uiridem uoles,coerulcum magis dicere
1«
y eqmim , quim glaucum*
fed maluit uerbo uti notiore Grateo quam inulitato Latino. In animalis
pilis puniceus, purpureus'
&:porraceus(?«wsw,iiA!!j,» 5,)(^ us.<iAiii/©-)colores nunquam extant,Ariftoteles circa finem libri de
coloribus.I^ cum porraceus color uiridis fiqqualis in porri folijs nofeitur,
repugnant hxc Arifio*
telis uerba Gellio.qui glaucum in equis colorem uiridem exponit. Non placet etiam quod eundem
colorem coeruleum appellari polTe fcripflt Gellius ; mihi enim omnes tres diuerfi
colores uidentur
V arium in equo colorem noftri uocant
sr4)ect<trt. Acolopoli Homero celeres potius equi quani
uarij funt , cx Porphyrij fententia, Sic. Catlius lib, ii. circa finem capitis
14. Inter colores equo.
rumCinquitCamerariusleft rarior ille quidc,idco^,mca quidem fentenria praeclarior,
uariusiqucni
linguaTcutonicaappellatuerboderiuatoaftrabisocuIis,quiarefpIendeatdiuerlicolores,a<:uifum
lo quafi diftorqueantiquemadmodum SC uclles binis coloribus intextis ftrabsc uocantur. Sed
hos,ma.
xime equites certarum gentis non probanqquam tamen ob caufam nihilo funt deteriores
habendi.
Cur enim his uarij equi no^lacentf Qiiia infidijs, latebris, ignorationi funt contrarij. Hic quidem
color argumento uidetur elle natura: bon», &: confli tutj temperata quadam miflione
humor um,de
quibus &
albi &: nigri SC fului pili extiterint, Itatp &: elegas fere eft horum
corpus. fi qui autem inter
hos excellunqeos uideas tanta uenuftate SC pulchritudine praeditos ut equeflre nullum Calamidis
,
lignum fpedabilius eflTe potuiiTe uideaturiEt in equis certe diuerfi coloris,macula alba in fronte lau
daturiqualis ille Vergilianus,quem etiam uariS toto corpore introducifentio. tales enim fuiflecon»
ftatThracios,quipatriouocabuloMaronesdiceretur,8CdccoloreA^fa5q.<y«,admiirioniquidenon
cxpctiti,quod deteriore colore pulli ab his gigni credcretur.Quo ipfo nomine admirabiles etiam
iu.
;o dico uarios .quippe hunc decorem formae qui quafi diuinitus confequi non a parentibus
, accipere
uideantur.Hos Marones a ueteribus ditSos cum comperiflem, admodum fuimus dclecSaU', pluris cp
eiiam quam antea facere coepimus.propter cognomen pratclarillimi poetac.cuius de his uerfus funn
Thraciusalbis Portatequusbicolormaculis.ueftigia primi Albapedis,ffontem^oftentansar
duus albam. Hac Camerarius huius coloris equis pra: caeteris deletflatus, Abfyrtus cap. i4.(undc
Camerarius mutuatus eftltracflans de coloribus.non equorum, fed alini admiiTarq, ita feribitinter»
preteRuelliotSpeciofiores funt aiini.quorum color in purpuram fpe(flat.id^ fi nigram nec ullate^
,
nus infufeum uergentem maculam fronte gerant, (Graece legitur, fr V
wSiooirs:
Probantur fane cqui«Aifoji/y;ji Sf «A^rTiyoraTrei.tanquam uiuaciores.) Longe omnium pulcherrimi
nigri habentur.qui non incanum uentrem.fed concolorem habent. Cui pulla in ore macula fubeft,

40 (si (/S 1^1 7» ixuc,) aut lingua nigricat, is cofimilis coloris fobolem haud dubie
generabit. Quiex candido colore in cinereum canefcunt.faiil/asV iq>«lquos uocant morones((i(g4y*s
habet codex impreirus)ij ad admilTuram non accerfanturtflqiiidem colores nullo tnpreuo habiti,
magna cx parte reddentur foboli.Haec ille de aflni admilTarij coloribus. De fpadicibus quaefitum 3
multis.qui nam elTe uideanturtac certG eft punicei coloris hos aliquid habere.ut Sf fufei illi.Sf fului,
81 in quibus rubentes macula: albo infperfefunt.ut purpurei appareant.fpadices habendi fint, Ca»
merarius, Caflius medicus in problematis equos balios laudat.quos Grjce 0 »W, baios uulgo appel
j

lanttVergiliusfpadiccs.ideftpalmeo colore, Volaterranus, Spadiceus color eft pSlmeusipalmarS

enim termites cum fruiSu fiio fpadices SC baia Graecia nuncupat. Vnde nunc baius cquus(lo ca.
iialIobaio,Scoppa)qui badius Varroni.uteft apudFeftum,8f baliusCaftiomediconominari uidc.
jo tur.Nam is in
problematis generofos ait equos efle balios. Color hic uulgo alias Lionato dicitur.Ni
cobErythraus Italus. Adi Gellium lib. 1. capite quo de coloribus tradlat, Bmo^.ramus palmat, Vari,
nus. Balius color(apud Plinium libro ultimo cap.7,)uidetur accipi pro uario ab Euripide quidam
;
pro fpadice.hoc eft palmeo.qualis eft equorum quotp (quos 8C phalios aliqui feribunt) apud Maro*
nem.In Vopifeo diximus baltias fiue balias a colore ueftes appellarftfed blatteas feribendum ibi cen
feo. Rura hodie fubrubrum colorem panni blattum Romm appellant flue bladum: ut hinc uidei i

polfit ortum, quamobrem frumentum quo^ ipfum ita barbare nominetur uulgdmam robi tritici Co
lumella meminit, coloris Fefttis, Hermolaus, Gellius feribit fpadica ellc Doribus auulfum («s Ttfl
nimirum.unde SC fpadones)c palma termitem cum frutftu Et libro fectindo.efle punicci colo,
.-

risfpecie, Spadlces(inquitSeruius)phoeniciatosuocant,ideftprofenbsmyrteos,Tintftores Sdlpa

00 dicarij
apud Firmicum nominantur. Spadix, phoenix Silyrophcenicium, infirumentamtificafunt
FoUuei. Balios uentos accipiunt uiolcntostnam SC balias equos, celeres intelliguntpoctae, Calius,
Scoppa Grammaticus fpadicem equum,palmatum quo^ uocat. Palmatum parietem Qitintilianus
44«^ De Quadrupedibus
Mihi quidem fpadtx color uidetur proximus illi quem tios a
caftancis denominamus^
dixit»
ncnbtuir, 9^ huius coloris cquos,imprimis laudamus,
Puniceum uero, licet is etiam nomen aphota
nicc.id eft palma mutuatus uidetur, tetius rubere puto,
non fine fua nigredine tamcn,qualis in rofa-
rum quodam genere apparet, tanquam purpura faturata 8C nigricante, qualis forfitan apud Phani
ces populos, a quibus oftrum Tyrium di(3 um,tingcbanir:ut inde potius ei nomen fit quam ab at.
&
cattera animalia fornus uadat . Idem fpadix eft
bore. Badium antiqui uadium dicebant , quia inter
quetii Phoenicatum uocant,a colore palmae quam
Siculi fpadica appellant, V
incennus Bell, ex Ifido
poeta.B*Ai«,paroxytonum,noraen equi Achillis, fignift
ro Eqiii badij nominantur etiam a Gratio
cai etiam uarium,in qua fignificatione Rxhi®- ^uo^
cum omicro feribitur in ultima . Balium aliqui
didlum putant,quafi AM/KSiitTwmy i(sa vp Atvwp, id eft album,aut alba duntaxat fronte inQ n
gncin,qucm noftrates appellant ctrt birtffj. B«Ai«, m « toi,
TTc^x aB Ta(caAi^Kc^9 '78 7ttjr(&',B'nr(^K't8iJ(ui'/£/ aiAit ,
i
\A arinus • Cretenles balium etiam mutilum
tKi ^aAAep , JSKsrrai/ K9an[i'(/,
appellant, se Thraces Bacchum, Idem. Alicubi etiam legi 5 ieAii!(/ didis
utswTBpfignificet* B(tAatop,psyi*,BiBAv, ci(/£attj;y,Varinus, ^ Et quorum fefTas imitantur terga fauil.
las,Gratius de equis colore cinereis, uel canis, uel glaucis. Noftrates pro coloris diuerfitate nomina
quoes diuerfa equis imponunt, qualia funt rttpp/ p^tmmel/ bldjfj- lubam efle concolorem corpori
ceniiiere ueteres elTe optimum.nunc tamen in fuluis laudatur albicantis comae
quafi canicies , Si ij

equi magni fiunt 6C uelatuli appellantur.Camerarius. Afiaraifi Ji a m

ti/S5i|,Pollux, Hip

pocomi tepe colorem fuco,robur inani fagina.ut ait Quintilianus,mentiunmr, Admonet mehate
de coloribus equorum tradatio,ut iftos etiam quos Graeci oryngas uocant , i«jt/;j<t{,hoc |rotiflimum j,
loco commcmorem.Horum genus amabilc,uarium (sinwp) ac perpulchrum uocat Oppianus libro
primo de uenatione, Nomen autem eis inditum putat,uel a montibus,uel a libidine , hifce uetfibus;
H ^ SjJSinr «At^MirxaBip,
o7t JurAAmspeieip H oTi nwrjiy StABB"* uft' SsAuTtgSffiy ogifwy,
Addit,alios eorum maculis fiuetaentjs oblongis frequentibus ornari, quales tigridum fpedlantur:

alios rotundis ut panther jiatcp has maculas cauterio adhuc pullis adhibito fieri. Sunt alij(inquit)&
mangonum artes, quibus pullos etiam quocuncp placuerit coloreconcipi BC nafei efficiunt. Nara
cum equa libidini obnoxia eft,equire dicunt, admiffarium belle ornatum SC pulchris pitSiim colori

bus (tvsiiifom jf iifiOT) eioftendunt , &

in conipedu eius aliquandiu retinent, ut defydeta.
tam illa fpecie diutius imaginetur, 5C oculis animocp hauriat imprimat^: demuadmittSqundcpul'
Ius fimilis patri concipitur.Columbas etiam pulchris 8C uarijs coloribus, quales in confpedlu eis per jg

libidinis tempus fuerint,nalci,fuo loco dicemus. In hippocomicis libris Germanica lingua aediris,
nigrum colore pilis equorum albis induci reperio fi abluantur filicis radicu 5C faluiaciniixiuia deco.
tfto.Dealbari uero pilos illos qui illiti fint pinguedine colletfta ex decotfto talpae in olla nouaifuper.
natat enim pinguedo,fi talpa diutiffimc decoquatur, V
el fic,Pilis euullis locus illinatur meile crudo

cum adipe melis. Altj aliter idem moliuntur. Saepius quidem fimiles festus parenti aedere confutue
runt equae,ut Pharfalica femper.qnam ideo probam nominarunt. Camerarius, Praeter hominem pi
los equo tantum canefeere Plinius feribit. Equis pili in fenecfta aperte canefeunt, Ariftoteles.Et ali
bi Equis maxime omnium quae nouerimus animalia canicies innotefeinquod os in quo cerebrum,
,

tenuius quam ctetera pro magnitudine habeanfargumentum eft, quod iiSus in eo loco periculofns
eftiunde illud Homeri, Et qua fetxhatreiit capiti, letale^ iiulnus Praecipue fitequis. 41
^De piloru coloribus equi tum alijs, tum canicie.iam proxime diximustReftat ut ipfas corporis
equini partes enumeremus. Equo Sd boui pilum quotannis deciduum effe quidam fcripferunt, C*
lius, Qiiia pilis equi in gena feti palpebra inferiore carent, propterea Apelli fohefio qui equum
quempiam pinxiflet.reprehenfionera attuliffe ferunt . Alij non Apelli hoc accidine.fed Niconi aiSt,
cum tamen feientiffime caeteras equi paries pinxilTet.hanc partem illi uitio uerfam fuiffe, Aelia. Iu
bam in equis Graeci Asi5«(/ appellant,Xenophon;{UT«(/,Gaza uertit criftam,libro i.de partib.anim.
cap. 14. Pili Claris in iuba largi.in armis leoni, Plin. Procomium, P^unsfUty, pili funt qui a uenice
equi luxta oculos 6f tempora propendent. Apud VegetiS libro 1. Veterinarij cap.ii.proiocomium
legitur, quod non adeo placet. Xenophontis interpres iubam uerticalem tranftulit , Latimus capro-
nas dicfturus.Sunt enim capronae, comae ante frontem, quafi acapite pronae, tefteNoniotuelutFe. |i

lius aiqequorum iubj in frontem deuexat.De his Lucilius in Satyris apud Nonium, Aptari caput,
aiq; comas fluitare capronas Altas,frontibusimmi{ras,utmos fuit illis, Ate/l-wtAViqixSufyilSUKJ^
txsluKse iTnKii Trfonsiuiy « 10 s}*, Xcnophon;Hoc cft,non utilitatis tatum gratia, quod prius
dixcratCnam cauda mufeas abigittprocomium oculos luetur ne quid molefti incidat.nihil interimlm
pedito pilorum prolixitate uifuuCnis quidem SC mulis procomij loco ad oculos defendendos aure!
datae funt longiores. Iuba confcenfori adminiculum pratftat, co^ magis quo fuerit prolixior) iuba.
capronae cauda equis contigerut, fed ornamenticp loco.Quod uel equi ipfi intelbgete
etia decoris
uidentur, jmieisirw ksk Pollux ait, id eft,fupei bientes Sc quafi glorianto
cb iubam fuam.Quamobrem perorigae qui afinos equabus admittunt ad mulorum procreanonem
(oi mixTims') cum afinos ab equabus defpid,S^ iniurqs infuper affici,morfu autcalcetedfanimad it
uertunt, iubisdetonfis equas ad fontes tanquam fpccula ducunt, in quibus turpitudinem fuaniK
ademptum comae decus conteplatac,ignobiles illos admiffarios non amplius dedignantur,«
 DcEcjuo. B. Lib. I.
447
f Tjm 7» TOfiCT©- htHyU'iTikmi/ (kgo xmiyhKmiikh.ii eft,%r«»uWs
ivJ»?
«) a Ttn tUv tk iyixU^, Pollux, f In equis (inquit Vegeuus)
non (bium uti-
litas, ueriinieuamdeconsraiio fcruandacft.
Nunquamita^.nifineceffltaspaffionis exegerit de
articulis relecandi lunt cirri, Naturale enim ornamentum
pedum natura in illis coftituit. Ceruicem
eli^ ipfam diligens debet ornare tonfura. Multi enim flcut currulibus, ita fellaribus
8C iumentis
preilms colla radunt.Qiia: res Iicct praeftarecreditur augmentum, tamen fub honefto felTore defor*
mlsei!.AIi) Ita tondent,utarcumuideanturimitari.Nonnulli
Armeniorum more aines aliquos in
tonfura ipla per ordinem derelinquunt. Sed gratiora funtquac '

translata de Perfis pofterior ufus in,

uexit, IN am media iuba ad omnem accurationem ex Cniftra pane
tondetur, S dextra uerd omnino
I» inlcdtaleruatur. bt nefcio quo paflo plurimum deceat, quia illud quod naturaliter
laudatur Ver.
gilius imitaturiDenfa iuba,&: dextro iadata recumbit in armo, (^uod fi bicomis
fuerit, ut uulgus
appellat, medij ceruicis fetas jqualiter oportet attonderi, ita ut tam
dextri quam finillri limitis conti,
nuata ferie iubac relinquantur intaflieiquod nihilominus inuentS conflata Parthis,
HiicufcB Vege
tius. f Poflerior pars pulli eft altior an teriore.fed accedente incremeto xtatis anterior i^leriL
fublimior fit. Pulli equini , inquit Arifloteles, paulo fiiis parentibus fummilTiores
funt,a^ adtild
crure pofteriore caput attingere nequeunt, quod nouelli facileattingunt.
Mulomedici quorum
barbara diiflio eft, ut Laur. R.ufi'ius pafloralia in equo uocant iuni^uras fiuc articulos
, pedum ni
fallor: quod ea parte numellae (uinculi genus Itali paftoram uocant
, : SC ita uincire,paftorare)adhi«

berifoleant. flumentum habet in capite ofla duo, a fronte ufij ad nares alia duo,maxillaria in.
i» fetiora duo: dentes quadraginta, id eft molares uigintiquatuor
, caninos quatuor,rapaces duode.

cim. In ceruice aute funt fpondyli feptem, fpatula: ( lego fpondyli) renum funt odo, a renibus ufm
ad anum feptem. Mufearium (id eft cauda) habet commilfuras duodecim. In armis prioribus
funt
ragulae duae : ab armis ufij ad brachiola duo:i brachiolis ufq^ ad genua duo. In genibus paraftatic*
dice. A tibia ufqi ad articulos duo. Bafesquae appellantur numero duae. Vfij ad
pumices ungui*
offa minuta fedecim. Inpedoreunum.Coftjtamein interioribus trigintafex. Item a
pofterioribus
a cumulari (alias columellari.fed papIo poft commifluram renum cumulare uocat ) ufm ad molaria
duo : a molaribus ufi^ ad uertebras duo : eoftales duo. Ab acrocolephio (acrocolion intelligo, id eft
coxam uelfuperiorem femoris partem, nam inferior hypocolion uocatur) ufep ad gambam (id eft
tibiam.-ut Itali Galli hodle^ uocat) duo : agamba ufij ad cirros tibiales (pilos longiores intelligir,
J» quos fyglen Germani nominant, de quibus no tondendis paulo ante etia iptius uerbis monuimus)
duo:minuta ufip ad ungulas fedecim.Et funt offa omnia cento feptuaginta, Vi^etius 4, 1.
fN unc
menfuras numerumm membrorum oportet exponi. In palato gradus funt duodecim : longitudo
linguae habet pedem iemis;labrum fuperius habet uncias fex.inferius uncias quinm; maxiil* finau.
Is uncias denas.a cirro frontis (procomium fic appellare uidetur)ad nares h abet pedem, auricuixfin
giils connnent uncias fenas.ln oculis aute fingulis unciae quaterns, A cirro ubi definit ceruix alif
ad mercurium continentur calculi odo. Spina continet fubterfpatulas trigintaduas. A commiffura
tenum.quod cumulare dicitur,uf(j ad imum mufearium commiffurs funt duodecim. Sagulslon.
gicia uncias duodecim. Ab armis ufep ad brachiolum uncias fex. A brachiolis ufi^ adgciiua Ion.
gitudo continet pedem. Ab articulis uiqi ad ungulas uncias quatuor.In longitudinem uel prolixica.
4 “ tem pedes fex. Haec cumetria equi couenit flaturae honeftae ae mediae. Caeteru non dubitatur inbu
ricis minora ilia, & in primf formj equit efle maiora, Vege.4.1. Neruorfi quoiy numcrus,qua.
litas,ac mefura pandeda eft. A medijs naribus per caput,ceruice ac mediam fpina, ufep ad imri mu&
carium defeendit filum duplex, quod continet pedes duodecim.Duo nerui in ceruice palmatij con
tinet pedes qua tuor. Ab armis uftp ad genicula nerui duo. A geniculo ufep adbafim nerui quatuor.
In prioribus funt nerui dece, in pofterioribus dece. A renibus ufip ad teftes nerui quatuor. Fiunt in
fe omnes nerui trigintaquatuor. Veget. ^[Cofequenter uenaru quotf indicandus eft numc.
4. j.
tus.In palato ucnat funt duar,fuboculares duae,in petSore duae, de brachiolis duae.de fubcirris qua.
tiior,de talis duae, de coronis quatuor, de feminibus quatuor, de femoribus uero duae, de fubgambis
dux, de mufeario una,uenae matricis in ceruicibus duae. Fiunt pariter ueng uigintinouem, Vegetius
J* 4. 4. V
41 enf quaedam fupra oculos fecantur equis,minucis in eum ufum fatSis pIiIebotomis.Dc-
uahitur etiam fanguis ex palati uenis. In fefto diui Stephani mos erat olim apud noftrates uenS in
ceruice equoru aperire,propter plures eius temporis feriattnunc propemodB exoleuit. Sanguinem
detrahes de ceruice, id eft de matricali uena, Vegetius 1. ij. Spadonibus equis inter authores confli,
tit fangiiinem de matrice nunquam, nifi forte ex nimia Si extrema neceffiiate, tollendum propterea
:
quod caloris maximam partem cum teftibus amiferunt. De palato tamen,fi non impediat negligeru
tia , omnibus prope menfibus tam fpadombus quam tefticulatis minuendus eft fanguis. Admillarq

uerd fi cohibeantur a uenerc,ubi dematrica ti fuerint(id eft fanguis ex matrice uena eis denaiSus, ut
ego interpretor)c*cari fatpe dicuntur.Qiiamuis eo anno quo admiffum faciunt, non fit eis uena la»
xanda,negenerationilntentumcorpuscuragemin*neceffitarisexhauriat,Vegetiiis4.7. Recen
•• tiores uenam magnam,alids nigram. Si fontanellam eandem faciunt.
Vocant autem Itali fontaneU
lam, locum qui in equis forinfecus cauus apparet circa coxendicem, quin & iugulum (eu thymum
in homine eodem nomine appeUant, Si equus fuerit morfunditus, fcinde pellem fupra fontanellam

P a
448 Dc Qiiadmpcclibus
hanclw.Kc. Uu-Ruffius cap. 9j. Spauanut morbus circa gare(Sn«h«reinterJwlfubtiiJ garo
iSum parum infertusgquandcxp tumorem inducens circa uenam magifiram qu j dicitur fontanclla,
[dem cap. o j.Extremitates gul* cum parua rofneta in tantum cauentur funditus , donec ucna ma.
I

giftra pedis qu* tendit ibidem,rumpatur, 8C fanguis fluat, Idem cap.119. In dolore corporis equi ex
fuper fluo fanguine.de uena qu j tigrarica dicitur.uidelicci prope un^ihm ab utratp parte corporis
minuatur,ldem. Venaconfueta inter iuntSuram Si pedem ex latere interiori aperienda eft in attra»
(Sione diiSo affediu , Petrus Crefeent. Hanc uenam efle puto qu* uulgo a noflris uocaiur.bieff-
eft equina, quod in equis frequen.
rel4b(r,S^in homine bie rof 4b<r,nimira tanquam roOjabcr, id
ter incldaturteft autem ucna malleoli. Eafdemputo ucnas Hippocrates intellexit

cans.TOt ^ TOt ^^'yxis jSAtifes, citante V

arino. Venam quae (upra genu interius cft,noftrates nomi ii

nant b ie f4)Wnct(Jber:Illam uerd quae pertundi folct ea in parte,qua calcaria ad^ntur, bie fpotij.
beriquam Petrus Crefeent. 9.i8.cingulariam,utcontjcio,appeIlauit:Siequus(inquiodoleat ex abun
dantia fanguinis uel humorum intra ucnas, 8<;c. ftatim 4 uena angularia, quae eft prope cingula ab
utram garte fanguis detrahatur;6£ ex quacuntp parte corporis fanguis haberi potdll, ufep ad debili:
tate ferSnInuatur. Sed de phlebotomia equord plura leges infra capite tertio,ubi de fanitate equo»
rum tuenda dicemus, Equus,non feuum,uel adipem habet,fcd pinguitudinem,
Hierocles, f Parsmediainteraures,Germanicet4m. ^
^Oculi equorum quibufdam glauci, Plinius. D. Augufto equorum modo glauci futte,fupra&
hominem albicantis magnitudims,Idem. Cur alibi tam homines quam equi oculis magna ex parre
c*fijs(glaucis in GrxcOfuntfAn cum oculi triplici coloris genere diftinguantur, nigro,caprino,8C 10
ca:Go,corporis totius colorem oculi quotp color coftfequiturtita^ haud immeritd catfius eft, Arifto.
)ris t

teles Setft, lo.problem. 1 j. Grammatici nbftri glaucos dici equos'interpretantur felineis oculii,ld eft
quodam fplendore perfu(is,Caclius;fcd de hoc colore drea t eliquum corpus fupra diximus. NoftrI
appellant ^lAf«U^,id eft uitreos oculo5,& notftu etiam uidere puant. Equis folis praeter hominem
uariat oculorum colortproueniunt enim eis aliquando c*iij, Ariftoteles. Equi maxime omn® ca^
terorum animalium oculis uariant: aliqui enim carfij altero oculo nafcimtur, quod nulli ex caeteris
beftqs euenitmanifefie,Ariftot Equosccerulds oailis Gillius catiiosreddit)inuenatu
contra ceruos Oppianus probat. Exophthalmos equus eft cui oculi prominent, cOelophthalmos cui
inreceflu cauo codutuur, Cziius. Equi heterophtbalmi habentur quibufdam pulcherrimi(ii«»<si*
praeftantiflimilcuiufmodi fuit Alexandri Bucephalus, Pelagonius in Geoponids i6.x.ut Cxiius uer P
tic.And. a Lacuna heterophthalmos reddit monoculos.inter optimos,inquit, monoculos 4 quibufda
cenferi Pelagonius ait,ff a natura talem orbitatem contraxerint ; nam fi a cafu, abfurdum efletid di«
cere,Idem Cornarium reprehendit, quod heterophthalmos interpretetur ab alterius oculi uarietaie
V
fic ditftos. idetur autem deceptus uerbis Ammonij, qui in libro de uocabulorum differentijs bete.
rophthaImonuocat,qui altero oculo (id eft cafu aliquo, fiuefortuito fiueper morbum,

ut ego accipio, quanquam V

arinus Icribat rvx^jlofbatus fit ; monophthalmS uetd,qui unicum
duntaxat oculum habeat,utcyclops:etfiVarinus non ita accipere uideri poteft. Itacpmonophthal.
inus,nifi monftrum aliquod for tafTu,nemo fuericheterophthalmi uero Ammonio ditSi quicuntp al
tero oculo cacd, altero tantum uident,fiue ita nati finqftue cafu poftea fuperueniete. Sed liuiurmodi
equi qua rationelaudaripoflintnon uideo, Ablyrtus certe lib.i.cap.ij. longe alios uidemrheteto. 4*
phthalmos dicere,his uerbis ut Rueliius tranftulitiHeterophthalmi, id eft qui uarietate oculoruno.
N
tantur equi,non eandem rem oculis cernunt am quemadmodum &
trifiavs, claudica:
re folet,8f labori itineris cederetfic etiam illos hac diuerfitateuariegatos uifus deficit. QjiinSiob
hanc oculorum uarietatem,6t improbi. Si rerum eis occurrentium uercntes,nec non ad fpcdctn re«
tum oculis obietSatum confternabiles funt. Hos tamen Parthi magno in pretio habent, flC pro gene
rofiflimis adfumunt; apud quos primS procreatos friifle coftat. (^iil uero difcolores notas in tergo»
re referunt, eos Parthos ueteres appellarunt,3pud quot primum in luce aediti produntur, Hxc Ab»
fyrtus interpretetiuellio ; Qui 8C uertiten cui crura uel pedes difcoloribusma»
culis cuariant,quod mihi non placet; necp enim hoc admodum uitio dari in equo poteft nem tardi*
,

latis uel caufanel lignum eft. Nam Oppianus in uenatu ceruorum equos adhiberi lubet etx^tiwIks, P
Id eft quorum pedes maculis diftinguantur , ubi praecipua celeritate opus eft. Apparet autemhete»
rophthalmon quotp Ruellium intellexilTe eodem modo , cui uarift puntftis aut maculis colorati lint
oculitin quam forte opinionem induxerunt eum Abfyrtihjc iierba, KnSm Ji mmirti
Ksuini titBrat:ip4«i{^j«i<5*i«.Namcum haccftatimpoftheterophthalmiatultium eodem in
capite fubijciantur,Panhicos fcilicet equos appellatos 4 ueteribus qui uartj colore effent , illa deco-
loris oculorum uarietate intellexit, cum author nihil circa colorem ds commune, fed nome tantum
4 gente apud quam utriij nati primum celebrentur,inltnuet, Proinde non probo quod Rueliius uer
lit,Qui uerd difcolores notas in tergore referunt,&c.quafl uero etiam heterophtbalmi fimiles,ideft
difcolores notas in oculis referrent. Alia igitur quaedam uarietas Si diucriitas unius fcilicet oculi ad
alterum collati intelligenda eft,fiue ea in colore Qt (nam ex Ariftotele fupra citauimus equos nonul.
los altero oculo caeflos nafci.quod nulli ex exteris beftijs manifefte cueniat:)(iuealio quodaaffedu.
Huc facit quodheterognatlios equus appellatur, non ulla coloris ratione, fed quicaputinalterum
fatus
 DcEquo. B. Lib. I.
449
latus maxfllam ut plurimum uertat, Sf ne freno quidem facile in cemtrariS
8(f
Hcdfanir. Sic dC i-rAnil.
fiTTts dicimus. Parthi autem ideo fortaffis luiiufmodi equos
praeferebant, quod pauidi effent
apti.cum ipli tugicndo ptignatenqnec ucllcnt cominus hollcm aggredi,
fuai &
xB(i)arbitrabaiur equum in inferiore gena pilos edere,
f Vetus ille Micon wL-
quos phlebarides Graeci tiocant.-Taxat (situr
Simoture IVliconem,acignoranti? inlimtilat.HierocIes, Equorum animiindices
f aures,ficut &:
leonum cauda.Fltmtis ied haec ad cledfione equi pertinent,
:
f Equi nares mulomedici Grxei fi.
K(‘i'xT«s«uocant. ^Equo dentes mutitur,Ariftoteles. Vtrinm dentati
(»r«s
funt,homo,equus
afinus,ec lane adipem habent, Aelian. Equus dentes emittit
uniuerfos.Ariftotelcs. Dentes conti
nui,uthomini,equo,Plin, Qiiibus continui dentcs.forbent, ut equi,boues,Idcm.
Difficileautfere
inipombile cft, equum os probum habere, nifi extrahantur ei dentes fcalliones
I, diiSi
enim calcfadfus fi hos dentes habuerit.aegre per feiforem retineri poteft,a: morfum freni
&
plani. Equus
plurimum
atierfatur. Quamobrem iam didii dentes quatitor, pofiquam annorum trium cum dimidio equiteta.
tem cxcgcrint,radicitus extrahentur, de maxilla inferiore, bini utrin<j,ferramentis ad id aptis,
Rtif.
fius cap.40.ubi plura legat qui iiolet de cura poft dentes exemptos utilneribus
adhibenda. Idem e.
quos qui habent huiiifmodi dentes fcallionatos uocat,&: peculiaria eis frena prteferibit cap.;^, Dcn
tes quos noftri lupinos aut IVlucIIres uocant in equis(wolfeSf»,ia)ilbe3^lt) poftrema parte
rnaxilla:
adnafeuntur, pullis praefcrtim:antecacterosdentes,parni,magnitudinefabae,in cibo capiendo impe
diunqunde iumentum ftrtgoflus euadit,quamobrem extrahddi funt. Redduntur equis dentes fe.
ncdiite candidiores.caeteris animantibus (rubefciint, Plinius) nigriores, Ariftoteles. Sed plura de
dentibusdicamcap.;. ubi de dignofeenda equi astate agam,
10 f Os Vegetius i.jj, etiam morfum
appellat, ut Germani, his uerbisiSi quod os fradfum fuerit, ut morfum claudere non poffit, Vftir,
paiur SC eftroirrum de equis, unde &apud Abfyrtum lib.i, cap. 15. qui tardius
fenefcereferuntur,ut 8d f' xavnxRuellius in Hippiatricis labra transfert. Varimis
jjtAui etiam 8d interpretaturtat )t^rioy Polluci.ftimma pars dorfi eli iiixta certiicem in
homine, f Equamammasbinashabetinterfemora,8dfingulosparic, Ariftot. Equimaresnon.
nulli carentmammistnon enim omnes habent,fed tanttimqui maui fimiles prodiere, Idem. Equo.
rumcor,ficuta:boumquorundam,fuo in cordcofficultimcotincre aiunt, Ariflot. Gazaintranf.
latione liia de bobus cantum hocfcripiit, deeqtiia omifit; quod miror, cum Graecus textus exprelTe
fichabeat,Ex«iiE usa» Et lib. j.de partib,cap.4. Cor (inquit)line oiTeeftomniS,
50
qii* nosnouerimus,praeterquam equi, dd generis boum ctiiufdam.EtHierocles,Incquorum Sdmit
iorum quorundam corde inuenttim cftos.Et PIinius,ln equorum corde(inquit)& boiim.oira repe
riuntur interdum. ^Equi axillae, apud ueterinarios Graecos tiKto.&tMt-jfKAoti. f Dorilimequi,
barbari auihoresgarrerumiielgarrefenominanttapud Ruifiumcap. 86. infcribiturdelaefionegara
raftj feugttida;6dcap.88.depulueribus ad fanandum dorfumuelgarrefunicqut. ^Equits felno
habet, Ariflot. Et alibi. Equus omnino &
omnia folipedafelle carent. Equi, muli, afini, ddc. feinon
habent,PIin. Sunt qui equo non quidem in iecore efle, fed in aluo putent, Plin. pellis ttcficame.
quiis in hepate non habeqfed quidam folutior inhaeret nertiulus , in quem fe genus hoc humoris in-
finuat,8dc. Abfyrtus in cura malidis articulariae. lecur habetfutRuellius uertittin codice impreilb
ell pulmonem legimus)in tres fibras diuifttm(Tyj|i»&ji forte legendum.no ei3.iS)is(;,)felle

.^oiionadnato.utquodcopiofum Sfgraucolensinteftinoadliatreac.Hierocles. f Colon inteftinum

Abfyrtus etiam inteftinum magnum fid monenteron nuncupat. Tormina equis accidere putitur
ingtandiorei^jteftino,qttod Graeci monenteron 8d colon uocat, quia altera pane fui liberum quafi
ucluatur in tietrc fine meatu ; ideocp tam hominibus quam brutis, in curfu 8d incitatione ibi fonicus
editur, qui eft equorum clarus 2d magnus. Sunt qui colon ab hoc diftingiiat, Sd monenteron uocent
typhidn , id eft ctecum, fubtjciant^ colo. Camerarius, Extalis Vegetio j. 11. inteftinum redlumt
^Hancham barbari Sd Arabum imitatores pro coxendice, uel capite aut articulo cius ufurpant,
f Coccyx pars quaedam eft inter armos fiue fcapulas,in medto(ut conijcio)dorfo, circa fpinam emi.
nens, Abfyt tus cap. 4. de afino admiftario,Esw ^ li»
1
n t(^ la-ftw, icaa
arw^'.?K,Rucllius pro coccyge ium
i/fe'

jo bos inepte traituiitjCum Abfyrtus exprelfedicat coccygem elfe ideftinterfcapilio fiue

medio rcaptilarum aut armorum loco. Eandem partem innuere iiidetur his ticrbis cap. 114. PtseTOi/
tli Kfs-ifons et muxfuxs v^H^sT^xy. Et rurfus cap. ny. wxKSft appellare, nift mendum
riw Xtu^vtnyX^vni
cft exemplaris,
^ mtis xlJUJlS (^'h^y3 KK^u,'^x^xySxvsc^yelXxfyK^VixgxyxSe^t
1

Qiiofdam aetogenes uocant i genititia quadam nota , quam in armis SOtlunibus referat, Rucilius:
ied inepte .-probant enim hanc notam Sarmata; in armis &:cocco,in pofteriore autem parte circa
coxas & caudam improbant, ut mox fuhijcitur : non igitur clunes cum aBfnis iungere debuit Ruel.
lius,ne^cccconita transferre. Rurfus c 3 p.iyTfverify</la'^i 7iiiti<^vnyttSt!iyi!asTeyKim}xyi<^y,
uerba iunt Hieroclis. ^ oa-epiw Gratciltimbos uocant. Eft autem non una huius uocis fignificatio,
ut apparet ex hifcc Xenophontis uerbis^dcrcpmt</ihiyyib/is'^ «Tttlijvxs pt7W|i/T

(0 {»(' tei it^ieiy ij?! ^y ij^ex in homine anum fignificaqid eft partem cui Infidcttiii equo aute
dorfi partem cui infidetur,ucapud Xenophonte,Curator (inquit) fpin* pilos ne quo attingito, nifi
manu, qua illos premat £d miilceaqiTetfay (3 «treAitl/^y.-Pollucis codices corrupte habent mTecxhuiuy
4To De Qi^drupcdibus
pro fcquenj fitum eorumiflc enim qiiafi fedili in equo minime nocuerit ,
bjusS Ij, iiit,

rii tSi I-Jrra. Mufcarium V egctius equi caudam appellat, a mufcarij

mufc» flabelli, quo

abiguntur,ftmil)nidine,& ufu in equis eodem. Cauda prolixa dC denfa pili* praecipuum equi orna
mentumeft.dequafupraeciamexXenophonte nonnihildixi inprocomij mentione. Equorum
caud* tenor bieuis.pili prolixiibnbus contra, Ariftoteles. Caudae animalibu* praelongis fetofae, ut
equis, Plinius, f Suffrago id eft in pofterioribus pedibus quadrupedum, quod in prioribus genu.
Vel eft nodus au t articulus fub crure, quo pedis uerfura conflat , tibiaecp ita annediitur pe«,ut uerti
fuflTragines quod iliffringan»
polTiCid quod fpetSamus in bobus,cquis, 6C caeteris armentis. Dicffat
tur, hoc eft in altum frangantur.-uci quod ad grcffiimfuftragetur.Conftatfane genua animalium,
qu* animal generanqante fe fletftiifufFraginum uetd artus in aducrfum.Quemadmodum Igitur po i,

plites ditSi funt.quod poft plicentur : ita fuffragines quod fubter frangantur . Aues 8C quadrupedes
in priora curuant,fufffagines in pofteriora, PliniuslibroS, Barbari fufffaginem garretftum nomi-
nant,Gallileiarretdederriere. Equus in uenatione facile uulneraturabapro«’sT»ii-^j(iije.?l
«j.wABt^fTiiij.n/qAbfyrtuscap.iii.Ruellius uertit interno poplitis finti.aut interiore crure.
^Vegetius crura ipCi in ium entis gambas uocat quafi campas.Nam &C Ariftoteles campen no«
,

minatin pedlbus,qua fuflTragines poplites^ habentur,Hcrmolaus. Legimus etiam fuper gambam

apud Vegetium j.io. &
fubgambam 5. ii. Si laccae in gambis fuerint, aut aliquis dolor cox» tiel
gj mhat,fanguis detrahatur gambistfunt enim uen* a uilceribus defcendentei per gambas interius,
Vegetius 1.17, Idem lib.j. cap 19. de laccis gambarum feribit, Sdmoxcap.io.dciumentogambofo.
Pi o gamba Galli iambam etiamnum dicut. C °> »(«15 tswmAttiomt ixnmiillMsis.yitmyxtni, j,
tunept^vnuuSi av Phyfiognomids . Interpres Latinus galeancones uocem relin-
iTrirse, Ariftoteles in
quit, cartera ad uerbum,red ineptiflime,tran5fert.lntelligi autem emendari expleri potefthiclo &
cus ex Adamantq Phyficgnomonicorum libro 1. capite de motu, ubi fic legitur, 6 atij ijtmvm,

lurifiUrB', ojSisJ(£ii xeu vH^ixxs ,Sniy^ :lioceR, ut Comatius

uertit, dui ucro humeris fubcommouetur , redus autem eft Sd altae ceruicis, contumax eft Si contUi
meliofus.ita enim graditur equus rtcAicymlii quidem apud Varinum exponitur qui brachium mi.
.

sius (uel breuius) habeat grammaticus quidam receniior eundem Latine ancum uocari ait. Feflus
:

ancum illum efle docei,qui aduncum brachium habequt exporrigi non polii t. nimirum ab ancone,
id eft cubito incuruo.Sed hoc quid faciat ad iam citatum Ariftotelis locum,non uideo. Adamantius
pro rxAntysBKj (quam uocem quomodo Galenus in Gloflis exponat dicam in Mtiflela) legifle uide 50

tarWKBjtwar^stnec dubium quin ex Atiftoteleita legerit, cum praecedentia &fequcntiaconue.

nianqut conferentes deprehendent. ^ nij oi'«ji in equo,quidam pedis commilTuram uertunt, ego os
tibiae quod radium uocanqut in homine etiam, 8f fic liuellius quotp capite 1;. translationis ftiae rcd.
didiCaliquifibulam. ^iHi»rwvw*Ruelliu* calces tranftulii. Afinus admiftarius habeatXaiiMSsvm
(t«Ai«j/ I/ 4»Alc,^»».^ TO!rBi'*,ii»iiSwroI!*T«sisia. Hoc eft, calces nei^ praeter modum altos, netj nimium
deprelTosifcd netp nixus talis in^ediatur, ut Ruellius uertit. Idem alibi talos, titcapitey.tieluteius

translatio habct,odatio,Esfi K^t§tatnus</iaKo^i vwe ^ itiie livrvxvvicis -nis siaTifee&iwf i^A%.S«e,ix trsiit tttfss

« -nii litTtj.id eft, In hordeatione morbo uenae fub anterioribus

externa uel interna parte ferian-
talis

ttir.Rurfus capite 115.de domitura pulli. Pullo (inquio qui committitur exercitationi, folum nonal*
ta profunditate fubijciatur;quippe cS facile tibij radia hinc contingat abfccdere,id quod pedis artfi /f
culos ac fuffragines infirmauGratee eft,it(Ci irusmy-immnet nnTOi.Et mox fequenti capite, Si
osluxctttr in articulo pedis aut corona, ETgiiaiwcT©- ycvtykiTj^ W y-WKwhx « xvrwFA^iAsyiiiStisirtfB^l'
yS
aifwgiif/ oeiiit Ik mii y-vnxvnn (ab articulo fttftraginis) tp Ji «vrsaiAot' 0 Atyan
Hinc apparet coronam etiam cynoplon dici mefocynion uerd proxi.
5|jr«jysi>iirtujVtirn®-«ii5«rl»t. ,

tnam (fuperius nimirn paulo) partem, fid ipfam quandocp propter uicinitate eodem nomine iienire.
lam capite 105. ubi Graece feribitur , (iMisi/Hejvflfaxioin, fuffragines in cruribus uertit, 8f alibietiam
pro brachtjs crui^a pofuit. Ego 6 gx-j(li:rxs &C rsiAs non femel ab Hippiatris diftihtfta reperio,&i Vege,
tium etiam brachiola in equis dixiffe. Rurfus cap, 11. translationis Ruellij,fic legimusjQui fiiflra
1

ginum articulo (5l'OTs(»tiir«wisis)re(fta (procera potius, ut paulo poft ex Xenophonte dicam) olfa
continent, ij peffimo greflii nituntur , uedlorcm^ contundendo fatigant ((ftftrm xvy«s^m, concu. J*
tiunt nimirum ut equi fucculfatores) ij quod cettiino pede conftant, elaphopodes nominantur At .

qui eifdem in locis bretiia condunt olfa &

humilia , ob id^ cynobata: uocantur, tj ungulas ad inter»
nam calcium partem, feti malleolos potius tiocare placet (Km 7ni/luiiSx(fv(Sfi Aiy«tti!ee(i) adferuni ,
ac

pedes tradiim agunt (tAnSm lego exXcnophonte, cuius uerba paulo poft citabo, id eft,uulnerant pe»
des.Recentiores hoc iiitium attatffioncm uocant,gentrt) in eis® claudicant Sunt ex tjs qui facileun
gulis aberrent. Kt/nM/iKii tiocaiur equus quidam, Hefychitis St V
arinus. Equos quofdam minus
probandos cynepodas fuilTe nOcupatos inuenimus,Catlius;Ego nufquam ipfos equos, fed tibiarum
in eis partem fic appellari inuenioiPolltix tantum in Canum hiftoria xvri-mi/lxs lyms fimpliciler no.
minauitlib.y-cap. 11. inter nommaa cane deriuata, AbtoVbii xsx /S;, m
^ xvyxTrtf/liin/ csitr,ii«'n xyxi/ a^Sx wcu xx-xf MyoStMTxmrtwn^x oVtk hst^h ts •wf' wxJixTxy^y is

xraiux?ilxy TicntxuTKxxihvxJitt-xy xyxyxXTravxxxosxiA^mcu., -f-iAsirTiiy^ai/ tAHsir-aa 5 i Kt/rsmi./tc er yi

,

(lego JJiiAsis) «V
liiAsis
f Aifcij sAttiwiS i iTra®-, Xenophon, Omnibonus Leonicemis fic traftulit , Olfa
qua:
 ^no admiffariOjUt firperius citaui) & caprarum:(ut ccriic)riim,und£^ claphopodes dicuntur
Ab
(yrtus;)ficemm«mfiiccufl“ationccquitemaffligunt,tumipfafacilecrurahuiufmodiinflatnnia’tur.
K
Ne9 uero deprcffatficemm deglubi ifti exulcerari calli folent.feu per glebas fiue per lapides aaa.
tur equus.Ka^« T .erro ar Hefychius &C Varinus: fed apparet eos errare, cumno
ungularu pars.fed mcina fit, unde dC xufisTrtsj/ appellatur. Nos parte illam
a corneis illis callis promi,
nentibus ad ungulam ufij.pofieriori fdlicet parte, ubi cirri pilorum eminent,&
pes cauus apparet.
„ norainamm bie fyfel, 5C caua ipfa fyfclli c{)er. Eandem puto Laur. RuflTtus falcem appellauif, locum
delicatuin Kneruofum parum^ carnofum efie fcribens, capite
iii, quod de Itefione falcis infcribi.
tur.Et allbi,Equus(inquit)habeat falces curuas (inde nomen fortaffls) &C amplas
tanquam ceruus
«Mlmxc to itimxiwix i* ?1 S
iutt/to»r.fte<«,Abfyrtuscap.io7. Pu^ntureiVfKCTO <iS Atp^Tta «(iiAnoiei^S,
m 'fiA* yin-mt
voi-nmyAiAxiiAt, hitxyU
ii ttS

rana y -nl! mui-mmy « j-ajo7s MytiAiois, Hierocles eodem uolumine cap.107. Item cap. 1 17. larmuluty le,
gimiis,conupta uocc,ucmihiuidetur,pro mefocynion,Ruellius articulum uertit.Coicccrit
autem
aliquis xujxs SC inde deriuafis nominibus has partes appellari, a colligando quod Gr*ci xmv£xt
di,
cuntifiuc quoniam ungula illic adnata fit carni, ut xuuo/itx^y ubi prteputium glandi alligatur
; fiuc
quoniam ea in parte numellis SC uinculis afiringi folent equi.Leoniceno tamen alia etymologia pia,
1. cet,quod calli illic tanquam in caninis pedibus fubfint, E(l &: in tibijs equi pars quam lingua
uer-
naculamct^elappellatj&laliaquam fc(ile^el. ffDc cirris pedum mentionem feci fuperius,Ve«
getius etiam fubcirros uocat,
^ Carnem uiuam in ungulis Germani ^erttquafi nucleum nomi,
nantiBullcttumrecentiorcs quidam.ut Rullius,ubi carnes uiusc ungulis coniunguntur, Zxv^xvliu,
id eft coronam fiue corollam Graeci uocant commilTuram ungulae cum pede, uel ungui*
exortum,
Aiiix Axp&tfmj/ K» ?1 !>^si$(wi,'lc,Hippocrates inHippiatricis cap,M7.Ruellius transfert eparte coro
nam cingente. Qii*rendum eft an potius uena fit eius loci periftephanis diefia. Eodem capite ajpsri*
ifl SruxO-jid eft ungui* commilTitra nominatur, non alia nimirum quim ssijiai». ^Bafes Vegetio
offa qu*dam fub tibijs, ut uidetur,calcanei forte. ^Xenophon aftragalos,id eft talos,equis attri.
buit.cum Ariftoteles folipedum nulli aftragulum efle dicat,a: ne afino quidem,pr{terquam Indico,
cui cornu a fronte emineat,Pollux. f Cornuproungulatuminequo, tuminboue etiSfideapra,
j,
ut aliubi dixi.Hinc 5C cornipedes equi apud poetas. Equinas ungulas a Stygis aqua folas non per,
rumpi Paufanias fcripfit, Calius, Alij idem afini, alij muli ungulis attribuunt , ut oftendi in Afino
capite fecundo. Germanorum hippiatri &
fabri.qui foleas ferreas equis inducat, nefeio quam un
gularum partem nominantbte)i|3,^ aliam brtllett uelprtHen.VnguIaipfauuIgo {>5fdicitur,Gr*cis
Sri// interda, Xenophon utrom utitur. Sed forte diftinguat aliquis, ut onyx ungula proprie
diflafit,oiirila uerd pars illa tota, qu* «hirundinem Sdtuellum ddbatrachos continet, dar^iu, «Vtij(ss
mxy K7t/iS'(/,quafi «!rtisc,id eft fimplicestquod no bifid* nec multifid* fint ut in altjs qua*
drupedibus, V arin. f Pedis cattum interius ueteres chelidona nominarunt, nue quod ad foleam,
cum paratur ungula dC ferro ad*quatur,forma cufpidis fagitt* effingitur in medio pedeftralam uo
4 « eant fua lingua Teutones,Camerarius. Chelidon ungui* dicitur concauitas, fed SC in canibus eo,
dem modo,C*lius ex Hefychio.Sed in canibus ullam fic ditfiam partem nufquam hadlenus legere
memini.ln afino admiflario requiritur ungula dura,fubter concaua,interlore llnti partto, quam a nl
dohirundinischeIidonattocant,AbfyrtusintcrpreteRttcIIiocap.i4.tibiGr*cefielegitur,t'itx“i')“(i
•n/XtjKStt xiToiSy/ Ksiaiu tHi iiifiui, mfi xsAkAV* /iuif «j/ iyfmii. Qui albam h abent ungulam equi, che, K
lidoncs longas, improbiSC molles habent pedes, &c. Abfyrtus cap. 105. ubi SC alia plurima ex
fttnt
chelidone figna docet, unde equi uel probis,uel prauis 8d mollibus pedibus prsditi colligatur.Rttel
litis hirundinem ad uerbum trasfert. Camerarius in Xenophonte nefcioqtta occafione teftudinem:

tilricp alicubi cattum pedis, d xtcSxtf tTia t4u yy^iArx, xsu rih fl Smlnf
Polltix.ldem alibi in equo probat ungulas cauas, ita ut chelidon profundius lateat , SC nulla ex folo
moleftiampercipiat; talis enim ttngtila(inqttit) Xenophonte teftc,cymbali inftar in folo refonat. Hi,
y
rundo fanc mollitifcttia eft, ideo^ foli SC lapidum tatfiu l*ditttr. XximJxcs uocat Xenophon ungtt,
las pleniores carnofaslp citra cauitatem,C^litts. NofcendumeftCinqttitXcnophoWutrumunguIj
fintardtt*,an tam priori parte quam pofteriore deprefl* fiue humiles. Nam ardu*altiusafolohi,
tundincm,quam uocant, elatam habentiat depreff* fic gradiuntur pedis ut molliores duriores
,

partes *quabiliter fulciant incelTum. Noftrates equos Illos quorum altior eft hirundo, SC Infignis
cauitas pedis,uocant b»lfft^y:quibtts uero pedes contra fe habent,f(tttfu^l^,quafi planipedes di*
cas.Ii offenduntur cum per loca afpera &; lapidofa incedunt : SC folea: ex ferro aliter eis inducuntur

quam c*teris,corio quandoij interpoflto.Simile uititim in humanis pedibus euenittunde plauti uel
pedibus planis funt : Et poeta Accius quia
planci dl<fii,qtti V
mber Sarcinas crat,a pedum planicie
it initto plotus poftea plautus eft ditSus. Exterior pars ftabuli fternatur lapidibus rotundis palmari
,

magnitudine, SCc, utinfiftentis uel incedentis per eos equi hirundo folidior reddatur, Xenophon.
Tuellum apud barbaros feriptores iitRuffium, eft quatdam teneritas offlum referens formam un«
P 4
 , ,

45'2 De Quadrupedibus
gulKsquatn nutrit etiam, eius^ radices in fe cotinet Hac fape clauis folearum male adaflis fadilur,
ut fcribit RuiTius cap.ii;, Eadem forte pars fuerit, quam Germani uocant b<ttterncft,nimir 3 quod
mollior intra duriorem tanquam nucleus in tcfta fua cotincsturtnifi quis a carne nomen dedut^unt
malir,qudd carnis fubftantia conflet. Eandem aut proximam partem a Gracii batrachon dici conij,
cio.Nam Abfyrtusin Hippiatricis cap.S.dehordeatione fcribes, FritSio (inquit)fecundum pilos ad
imas partes fpctflettfiquidem per pedes huiufce morbi impetui erumpere creditur ; quapropter pe.
cusungulas abtjcittin quibus partes illa quas batrachos,id cft ranas uocant, tenera fiunt, fangui. &
nem emittunt, quas inferius fcarificare dC circuncidere oportet.Ruellius hoc in loco aliter uettit,8i
ranas incrementa lingua(ut in homine accipi folenointerpretatur, abfurdo(ut mihi uidetur)fenfu.
Nam quod ungula pars fit, manifefliiTimu efl ex Geoponicis Gracis,ubi lib. 6,cap. pulli eligendi n 1 i,

Cgna ex Abfyrto traduntur , & inter catera Ia udantur , oaA» ©- hs^ Ttrwaifyt owAit crv(«n.
wsyvTx, Andrcai aLacuna batrachon, ncfcioqua ratione uertitefcharara
fingulis crurium adnatamtCornarius ranunculum,licet codex impreifus renunculum habeat. Zviu
SiuftiJiwF itui®' «AiSnj-», arwiij/ i

Abfyrtus cap. i6.Ruelllus transfert. Deterit autem ungulam tradim ingrediens, cum curiitans la.
pfatur, dC ita caducus diftrahitur, ut innatantes ranas imitetur, id Rxnjixyjlfiy Graeca confuetudine
nominant. Ego potius uerterim, ad ranulam fic didam pedis partem ofFenderetquam uocem Ruel.
litis alibi tanquam ignotam fibi ptaetcrit.Oportct ferramento conciforio foleas ramulai^(lego ranu

las) purgari, Vegetiui I. yS.

^Eupodia, uirtus pedum in equis tunde equi ipfi eupodes dicuntur , pedibus fti ungulis bene sj
conflituti,pra;cipuc cum duras &
ibiidas ungulas habenttqui fecus,itsiii9«!.its, latuJo-jtsAsf
As,«‘m},(imAiX>icanx.at &
inpc-Kihas quidam equi, ut in hererophthalmi mentione fupra ofiendi.
Oeta s<n
e/lfc cvt^ nraTBrTSJ,» fcTSfOTieifsrTSS («7iaff,ddc. ](&) «(7i,d bt W
rat, Abfyrtus cap, iio.Iiuellius ita tranflulit, Qiii fecundum unguem cornu caleant,aut fuopte inge
nio uario pede,uel ex certa caufa diuerfis ungulis conflant, Sic.claudicant, SC lumbos habent infir.
mos, ^fSunt Kalia quaedam nomina partium equfutqu» in Hippiatricis circa finem capitis 114.
leguntur,quod in translationcRuclIij centefimum duodecimum eft,ABT«i'jit6x^(/ vf
AaSjJop HSfixip, ngu [jiax^iss xU©' cMXTrvivsiXK^itj sjMrvy
sjiletTV ir4Tfio7n!(/,)(5a niiKTae rwJiga.H&vair KSrnsb /axrvAas. Ruellius propter ob"

fcuritatem haec omlfitifunt enim recentioris Graeciae uocabula ilia mvm f <y>/t*,Kc, «gtuis tflharmo ;»
nia,articulus,tundura.
DE ELECTtONB E O R V M.
Palladius in equo admiflario qua tuor fpedari iubeqformam, colorcm,meritum,puIchritiidine:
Sed eadem quatuor in altjs etiam equis,feu pullis educandis^ feu emendis adultis,pra:cipue mihifpe
danda uidentur. De coloribus equorum iam fupra copiofe dixi.dicentur tamen hic etiam nonnub
la obiter in obferuatione formae. Forma equorum quales maxime legioporteat, pulcherrimequb
dem Virgilio uate abfoluta efttfed K nos diximus in libro deiactilatlone equeflricondito,&; feiein.
ter omnes conflare uideo,Plinius. Sed primo loco de pullo eligendo pr*cipiemus,lnitioa Vergilia
nis uerfibus fado qui lib.j.Georg, leguntur huiufmodi; r4 ec non 8C pecori efl ide deledui equino.
Tu modo,quos in fpem ftatuis fubmittere gentis, Prateipuum iam inde a teneris impende labore. 40
Continuo pecoris generofi pullus in aruis Altius ingreditur,K mollia crura reponit. Primus
& ire uiam, K
fluuios tentare minaces A udct,K ignoto fefe committere ponti; Nee uanos hor-
ret flrepitu,s:iili ardua ceruix, Argutum^ capuqbreuis aluus , obefai^ Luxuriat^ toris
animofum pedus,honcfti Spadices,glauci^:color deterrimus albis. Et giluottum, fi quafonS
procul arma dedere, Stareloconeftit;micaiaurifaus,K tremit artus; Colledum^premes (alias
fremcns)uoluitfub naribus ignem. Denfaiuba.Kdextroiadatarectimbitinarmo. Atdupicx
agitur per lumbos fpina.cauat^ TelluremiKfolidograuiterfonat ungulacornu. Seruiusar.
&
gutum capuqbreue exponit ; pedui toris luxurians, torofum eminens pulpis. Deterrimus albis,
A tqui alibi ait, Qui candore niues anteirent.Sed aliud efl candidum elfe , id efl quadam nitenti luce
perfufumialiud album, quod pallori conflat eife tricinum, Giluus auteeft melinus color,quern uuh 50
K
go fuluum uocant. Multi ita legunqalbis glltio (forte,E giltio) ut non album giluum, fcdalbo. K
giiuum tiituperettquodfi finguli colores uituperandifunqquanto magis mixtus utroqp,id efl albo.
giluusC Spina duplcx,autreucradiiplex:autlata, ut alibi,Duplicem gemmis auro® coronam, Hae
omnia Seruius. Equi boni futuri ligna funt, fi cum gregalibus in pabulo contendit, in currendo,
aliauc qua re.quo potior firifi cum flumen traijciendum efl gregi in primis praegreditur, nec refpe.
,
dat alios, Varro, f Cum natus eflpuIlus,confeftimlicetindo!e:eflimare (qualis futurus fit equus
c pullocoicdari poteft, Varro;)fi hilarii.fi intrepidus;fi neqj confpedu, nouat^ rei auditu terretur,
fi an te gregem procurrit, fi lafciuia.Kalacrita te in terdaKcurfu certans aequales exuperaKfifoflam

fine conti adione tranfilit, pontem flumen^ tranfeendit. Haec erunt honefti animi documenta, Mo.
res autem laudantur qui funtex placido (uidetur addendum,concitati.)
, &
ex concitato mitiffirai. f*
&
Nam Iri ad obfcquia reperiuntur habiles.K ad certamina laborum patientiflimi.CoIumella. Mo-
res, utuel ex fiimma qutete facile concitentur, ucl ex incitata feftinatione non difficile teneantur.

Confy.
 DeEcjuo. B. Lib.L 4yj
f Confyderand» funtln puDiscorporamagna.longa,niufculofa8C arguta.PalladiuSi Corpus inul
tum, membra non confufa, V arro. Corpor/s forma conflabit exiguo capite.non
magno. Oculis ni
grfs.Naribiis apertis, non anguftis.Auribus appitearii, Varro, Auriculis
brembu* &arrcdis. Cer-
uice molli lata^.nec longa.Iuba denfa.non angufta, crebra, fufca,fubcrirpa,fubtenuibus
fetis impii
cata in dexteriorem partem ceruicii, (per dextram partem profufa.) PetSore lato, pleno,
& mufeu.
(orum toris numerofo.Humcris latis, Varro. Armis grandibus Sfretflis, Columella. Scapulis
latis,
Lateribus inflexis. Ventre modico,fubftri(flo. Spina duplici, Columella. Spina maxime
duplici t iin
V
minus, non extenta, arrotextentam intelligogibboiamuel prominente, GrafciavjTiw dicunt,
qute
cauac opponitur. Legunmr autem eadem uerba apud Abfyrtum in Geoponicis Graece hoc modo,
Io/«X‘i'<'''^’*^^‘^^>“‘^i“.’'''Sr^:contrariofenru,quem^RueIIiusinHippiatricishoccaputex.
ponensCquanquamGraecm codex imprelTusnonhabeatlinepteimitatunfed negationeaddendam
ad ai/fsii tum ex Varrone clarum eft, tum ex HippiatricorS Abfyrti cap. loj. ubi in equo ad
iugum
(doneo/eexti/ (« Mfriai rcquirit.Lumbis deorfum uerfum preflas, Varrotlatis 8f
fubfldentibus,Colu.
mel!a.Tcftibus paribus 8f exiguis,Co!uraella &
Palladius. Cauda longa Sf fetofa crifpa9,Colum.
ampla, fubcrifpa, Var.Cruribus aequalibus attf alus retSis^. Genibus rotundis (teretibus) nec ma*.
gnit(paruis) nec introrfus fpetflantibus. Clunibus rotundis. Feminibus torofis ac humerofis.
Vn.
gulis duris 8C altis SC concauis.rotundisbtquibus coronae mediocres fuperpoflixfunt. Toto corpo.
re ut habeat uenas,qua: animaduerti po[rint,quod qui huiufcemodi fit 8f cum eft seger ad medendS
eft appofitus.Sic uniuerfum cprpus compotitum ut fit grande, fublime, ereiSum, ab afpetftu
quocp
10 agile,8f ex longo, quantum figura permittit, rotundum. Haec omnia Varro Sf Columella prodide.
tunt. Habetur 5C in Ang.Politiani Rufiicoegregia eletftionii pulli defcriptio.Badem fere omnia fi,
militer in pullo probat Abfyrtus in Geoponicis Graecis lib. i6. cap. i. in paucis admodum differens:
requirit enim tenue colIumCut uertit And. a LacunatGraecc legitur *5ntao(»,id eft molle,ut Columel.
Ia qiiocp habet.)iubam promiffam c£«{«tie)brachia rel5ia,uenttem moderalum.dti).)®ti, And.a Lacu,

na inepte uertit amplum(cum V arro modicum,Columella fubftridfumlaudetiteftes oblongos, fed )

errorem uideo Sf pro imxjis legendum (tt«5«;Nam praeter Palladium &: Columella qui probant exi.
guos tenes,Xenophon etiam non magnos equum decere fcribit,quanquam addit, « « tomAs wt»
of«(r,interpres uertit, fed in pullo hoc notari no poteft.) Pedius Mtfayi^ooc.lege tniivuiilUcii (nam &
alij
authores ciufinodi laudant.mufculofum inquam & torofumtfic 6C itsfis (ostrvmfiWsj mox laudauridi.
50 culus eft qui cotextum uertit: Ruelliusetia |as(«<«*(*'»('legit,utapparetinHippianriciscap.i4.tranF
lationis cius. )Poftremo ranam exiguam. Ex his enim (inquit) claret tum magnum tum bonum fu.
turum equum.
His adnetftemus qua: Xenophon & pleraij mutuatus ab eo Poli ux, de probandis aut impro.
bandis in pullo corporis partibus literis mandauerunt.Equi nondum domiti corpus(inquit Xeno»
phon)diligenter explorandum eft, quod animi haud fatis claras iignificationes dare folcat equus qui
nondum confeenditur. Soliditas igtur membrorum omnium, cum ad curfum celeriorem,tum aerio
rem equum reddit, Plato ftatum corporis retftum 3C articulatum probanCaput olfeum fit,maxillae
(mye'nc)p 3 mx.Pfer>)ui £j«(x«*,Pollux.Extantes oculi uigilantiores putandi quim profundi:horum
etiam profpeiSus longius penetrauerit. Oculi fint ignei, Si quafi fanguinel,v^«fr«|/ Mifnm:, Pollux
40 SCOppianus. Plato tamen in PhScdrO equum deteriorem, fid immor^erum,).A«;xo(<(i««j/ Sd vcfu-iaii,
id eft glauco SC fubcruento afpe(3 u,reliqui corporis colore nigro facit meliorem ucro miriorem^,
;

nigris oculis,corpore albo. Auricultebreues, dC minutae, uertex uerd grandior caput equinum de.
cent.Nares patulae multo quam conniucntcs , aperdores meatus habent animae, Sf laciunt uideri
equum terribihorem,yj>j<>7i^i/.Nam &C irafeens equus equo. Si inter agitandum ferocien3,diduce,
te uehementius nares confueuit. Praeftantiorem equum Plato waypmit, id eft roftro adunco fingit,
contrarium atvTifSmmii.hm de pedore non oriatur ceruix tanquamyiorci prona, fed eminens per»
dneat ad ucrticem ut gallinacei, (/utyiifos i/t mi «ijifui ijf ilm trvyteciarlui, quidam ue«it, curuetur au-
/

tem in flexu:malim, gracilis autem fit ceruix qua iungitur capitijnam Si Rufltus collum longum Si
gracile iuxta caput laudat, /utyicjiii proprie eft gracile ambitu uel coplexu fuo.intcr cralfiores fuprx
joinfta^ partes medium,ut mihi quidem uidetur:quales inanimalibus inde uocatae hxyins funequod
autem tale fuerit, fleditur curitatur^ commodius. Efto igitur equi ceruix circa fummS uertebram
graciIior,uc caput in eo fledatur. )Ita collum fuerit ante equitem, oculi autem fpedabut ante pedes.
{K/tssrrlm Ji Oppianus, Et rurfus, A<£«7(tlxjv©-?jrre, as in

yfiriiKx jjJt/ijalAaK.) At^ huiufmodi equus, utcunm animoftis, minime uiolenms efltpo.

Violentiam enim ufurpant equi noninfledentes collfi

terit. &
caput,ftd extendentes. Platoni lau»
datur equus 8C SfxjpijiijciiUtsmcupetiimt, ConfyderandSSfhoc utra bucca:
linttcncracanafpera:,an uerd ina:quaIcs.Nam imparitas harum facit pleruncp duri Sfcontumacis
ut otis(heterognathi)equi reddantur.Iuba pulchre comata, 6f procomium decorum. Spina dorft fu.
pra armos(<csfffl/i«)pauld elatior.pratbet oppormmusfedile equiti : SC armi ac reliquum corpus fir=
L rnius copingiintur,fi illa duplex fucrit,quam fiitmplcxttum etiam Si eques reiidebit mollius. Si for
•nadeledabilior erit. Pedus amplum(latura)idoneum eft Si ad formam Si adrobiir. Si ad longiores
gteiTuSjubi noimpliceiuur crura, (ut fucum breuiori interuallo diftant.) Latera demiffioraC^Artjit
4T4 De Quadrupedibus
JSi<Svv7<ji«,X«nophon:PoUux ini plurali dicit5iil.it5«,id eft latera uel colla») oblonga, & fupraiientrf
turgtdiulcula, uim aptiorem ad relidendum, tum robulliorem meliortscp depallu fucci equum in«
dicant. Venter fubftri(3us,7r6.tssAiJl»« Polluxdegendum rt
0.etsan(rW».Lumbl («V^tlsjquo erunt latio
re» & breuiores.hoc facilius attollet priores pedes equus. Si polleriortbu» fuMequetur;ita etiamilia
uidebuntur,qu* uailitate fua partim deformant,partim etia debilitant SC gra,
(o x^wijfjeire minima
uantequos,Xenophon. Lumbi fint duplices : ra S ««i xso/k^is (quod uerterim,&: fimiliter
rc!lquafpina,&;qu!e inter clunes eftOmaximcuerdillafpinie pars cuiinlidetur, Pollux. Coxas elTt
latas 8icarnofasoportet,utconfentaneacfintcumpedlorea;Iateribus,CIimes folidseaclafir. Cau.
da longa non ornamento folum fed etiam utili»ell, ut infellante» fcilicet mtrfca abigantur. Femora

neruola,(t»f»i<i'»y!e!,Pollux fAOTi^-sts.ixi/io^is.Oppianu». Camerarius («/«./'ttslegit propter carmen. ,,

ego 'wxAiS malim cum Polluce;neruofum enim folidius ell rnufculofo. Femina quidem fubcauda Q

latioris interualli linea dillinxerit,f(«»fWrj!te<irt<S»st,Xenopho,uideturlegend6eire</>»»irnWsSj) (,oc

padlo quia crura polleriora IpatioliusCmaiori interuallo dillantia)attrahcntur,idco fuccelTioCxwia

iBxots, malim progreino,ut A tticpm fit pro !ij>«f*«s:nili qui»

npi&oijr depioribus pedibus dicat, vni,

txny de pollerioribus)ac equitatio erit terribiliorja: firmior, 8^ quam aliter elTent meliora omnia. Fe«
mur fub armi» 15 cralTum fit,habet,ut in uirili corpore, no folum robur,fed etiam uenullatem.Tibi*
excarnes. Tibiarum olTa lint fpilfa.utpote corpori» totius llabilimenta:fed fpiffltudo non erit uena*
rumne^ carniitmtnamhocpadocum per afpera agitur equus, impleri hate fanguine necelfceR.ec
exillerenodos (xetOTis, uarice») inflari^ crura, bC cutem refeindi, qua laxata fsepe com-
milTur^difcedunt, equus claudicat, C« «^t(/ie|t vy 'iinsty,ii ell radius tibia: Iu, i,
xatus claudum reddit equum.) Crura mollia &: flexilia, o-xsAsw^a/.
f PuUuscuiusaprimollaumortu altiores tibi® fuerint, is maximus futurus eft. Omnium enim
quadrupedum tibi® procelTu temporis parS crefeunt altitudine, fccundu has uero (id eft, Ii illj uero
in pullo alt{ lint) confentiente magnitudine corpus reliquum augetur.Genua li pullus lubricoflexu
snoueat ingrediens,c6ie(fluram ex hoc facere polTis, in equitatione crura fimiliter lubricum motum
habitura eflerquanquaraenim mollities illa fledlendi procedente tempore maior fit,meritd tamen in
pullis ftatim animaduerfa laudatur. r'mv Myxicyn^is inq,«SOTf/,Pollux:maIim vyfiy arfls myvui.
jr«yuel«t|r™j/,utXenophonhabet:S(:ipfePolluxinuitijsoppolitis,degenibusloques,i^(ij/appcl.
lat equum qui ea facile fleflatiquanquam SC taiffii fMyx;is -nu (niymiy.nn[/ a Xenophonte laudetur:
genu tamen nonitidemutceruix,A*},orj«(, (dequauocefuperiusdocuOdicipotefttKwsOTjttij^stite, js

«fMi , Pollux.Olfa fupra ungula infra talos, qua parte ut in caninis pedibus callus fubeft , «srimdej
dixere, netp enmt procera,neqp uero deprefla , ut fuperius expofui in partium equi enumeratione.
Sed omnium prima erit pedum , utpote fundamenti totius corpori», confideratio.Et in his primum
ungula conflderanda.Spiffa enim ad pedum bonitatem longe praftat tenui. Deinde cognofeendum
utrum ungui* lint ardu*,an tam priore parte quam pofteriore dcprclf* fiuc humile». Nam ardu*
altius i folo teftudinem (chelid6na)quam uocanqelatam habent : at depreflT® fic gradiuntur, pedis ut
Jnolliore» & duriore» partes squabiliter fulciant incelTum : utfit in hominibus quocp quorum cru,
ra diftorta funqqui ualgi uocantur. Redle etiam Simon fcriplit fonitu deprehendi pedum bonitate.
Non fecu» enim ardua (HslM,id eft, caua) ungula,quam cymbalum relbnat. De pofteriorum pedum
talis feu tibijs,de^ tjs quos KurHTm/lxs uocari diximus. Si de ungulis , eadem qu® de prioribus pedi- 4»

bus tradita iiin t, perhibemus, At^ h®c in pullis eligendis qui obferuare uoluerinqeo» adepturos pu
to optimis pedibus Si robufios Si fatis corpulentos , tum uero pulchritudine SC magnitudine pradi»
tos equo»,Ha(ftenus Xenophon SC Pollux, Apparet autem ex poftremis hifce Xenophontis uerbis,
h®c ab eo tradita elcdlionis ligna , non ad bellatorem duntaxat equum,de quo pr®cipue dlflerit,fed
ad alios etiam pertinere, lam contraria qu® uitio dantur,ctiamfi ex pracedentibu» per fe pollint
intelligi, adferibam tamen ex Polluce translata, ut huic inliituto plenilTime fatisfaciamtlmprobaniur
itaqsjCaputgraqe Si carnofum : aures magn® : nares anguli® uel collapf®, ((ivitpJtsei/jijnr^aiww:)
oculi caiiigCcruix oblonga,iuba parum pilofa,pe(ftus anguftum , armi caui: latera angufta Si parum
carnofailurabi acuti.cox® afper{,crura duriora, id eft. tarda ad motum.-genua ®gre flexiliainam qu{
moIUa funt Si facile fletSimtur.grelTum equi faciliorem tutiorem^ pryllanqut Si minus delalfetur, 5»
minus^ offendat aut cefpitet. Femora minus folida,n»f«i isntrsc. 1 ibi» uaricof*. Cynepodes crafli.
V ngues tenue$:Si ungui® plen®,carnof®,laues,plan®,quas Xenophon id eft, humiles ap
pellatjHatftenus Pollux. ^Oppianus libro primo de uenatione, equi tu ad bellum tuaduenatio.
ne apti nota» laudabiles in pljrifcp fimiliter defcribiqnos ea tantu recitabimus, ubi uel amplius ucl di
uerfum aliquid habet. Aeg« ytyxs huups wy irseisyMi yt/ia. Eygv jrtAsr at ytarxf^vty^m ii «gx HSfCflf
. Oyyx nfoy^tsrv^xaTriy^ uii\c-KWintni^x‘fatyoy ^ Jh?dyoythitx!,

Mufii ii tvmyiK^yvmJtis , (lego 'tvxjiis, ut fupra monui:) oiref m^ky dg 5mras,e?oAi;g 7<>'
mNy xiityn
Kasm/iti, K«fti(Ai£AB^itAiiu,)(^nijK(AiAsfif,6i'«s»A«,ceruinisfimilia:Kc«o-^i/{o(/itj,«AiV«i'»». Talectiam
equum, inquiqmaxime probant, liycns iTmJjyiyxy, xga jSMoAiaj/ israju,.- Hoc eft, periti certaminum
equeftrium,Si armentorum cuftodes:nimirum quod contra piratas Si abigeos talium equorum, fcr 6»
titudine Si celeritate prpftantium.ufus in fua aut alijs regionibus fuerit. ^In adulto etia equo emen
do, eadem fere qu® in pullo obferuanda funt. Qii* autem pr®cipue circa ingenium Si mores eius
perpendi
 j

DcEquo. B. LibJ. 455*

perpendi dcbeant,jnfcruii dicetur,
f Bmptio equina fimilis fere ac boum BC afinorum^quod nfdcm
rebus dominium in emptione mutaturjUt in Manilij adJionibus funt perferipta, Varro.
^In admiflario etiam dC matrice eiigendis,plera^ fimiliter examinari debentem in equo iimplici
tcf emendo uel educando pullo:quanquam multo plus refert admiiTarium effe egr^ium,
ut tota ab
co prognata fobolcs laudabilis habeatur. Equos ad admiifuram quos uelis habere legere oportet
,
amplo cOrporCjformofosjnulIa parte corporis inter fe non congruente, arro . Forma efle oportetV
magnitudine mcdia,quod nec uaftos nec minutos decet ciTc.Equas clunibus ac uentribus Iatis,lde.
Inadmiifarijs quatuor Ipedianda iunqformajcolorjmcrttum, pulchritudo In forma hoc fequemur
,

Vallum corpus BC folidum , robori conueniens altitudo, latus Iongiirimum,max(mi QC rotundi clus
ncsjpedius late patens,&: corpus omne mufculorum denfitate nodofum pes iiccus QC folidus,fi<:
I, cor
,

nu concauo altius calciatus, Pulchritudinis partes hse funtuit fit exiguum caput BC ficcum^pelle pro
pemodum folis offibu* adherente: Aures breues BC argutae, oculi magni, nares patulae, coma & cau-
da profufior,uuguIarum folida & fixa rotunditas, Palladius; Ea quae de coloribus mox adtjcit, iam
fupra cnumcraui.EtmoXjEadem (inquit) in equabus confyderanda funt, maxime ut fint longi BC
magni uentris BC corporis;red hoc in gencrofis feruetur armentis:Cacterae paiTim toto anno inter pa
rcua,dimiffls fecum maribiisimpIcatur.Eadem ferede pulchritudine equi Albertus feribit BC inter
,

alia, Oculi (inquit) magni iint & qiiafi ante caput fiti aures breues
, : acutae (argutae Palladius, ex
quo transicripfittquamuis BC Ruilius acutas habet, BC quafi afpideas, ncfcio quo fcnfu) BC quafi an«
trorfum porrecfla.cauda magna BC longa. narcs apertae quas cum bibit profunde in aquam mergat*
,

fto Ruilius ad equi pulchritudinem prxtcr caetera, maxillas graciles BC ficcas commendatros magnum
BC laceratum ,
(Oppianiis «gxiof/, id eft, os moderatum :
)gar6fe uerd acutum fcd quafi tenfum
BC rcdumidorfum curtum(breue)& quafi planu. Coftas BC ilia ut bouina. Anchas longas BC tenfas:
coxas intus foris
cp
ampla BC ficca BC tcnfa ; falces curuas BC amplas, ceruF
latas BC carnofas-garetta
nis fimilcs.-crura ampla, pilofa BC ficca Junduras cnirium gi oifas, &
non carnofas, propinquas un*
gulis, ad fimilitudinem boum. Pofterior pars corporis altior fit anteriore, ut in ccruo. Haec Ruflius*
Pulchritudo equi melius apparet in macilento corpore quamobefo. Nam pinguitudo f»pe uitia
qu«damocculif,ldem.
Regibus hic mos cft ubi equos mercantur, operto* Infpiciunt,ne fi facies ut faepe decora
MoUi fulta pede efi, emptore inducat hiante Quodpulchra: clunes, breue qj caput, ardua ceruixi
j,
Horatius lib.i.Serm.Sat.i, Equi pulchritudo maxime excellit, ceruicem natura credam BC fubli*
fi'

meni gerat, &^uerticcm magnum, deaures minores quam procapitis modo,PolIux.AIia etiam non«
milia qus ad pulchritudinem equi fcorfim referri poterant, inter alias cledionis notas iam rccitaiii*
mus. Eligendi funt parentes boni &!!pulcbri, ut pulli etiam fimilcs generentur, tum corpore, tum
moribus, quod ut plurimum finnam ut cotrarium accidat, alia quaedam caufa fuperueniat oportet,
Ruifius. Si equus leucoma, id eft albuginem uel candicantem nota in oculis ofiendat,non idu con
tradam, fcd genitiuam(ut Ruellius reddinGratce legitur hfi rou/‘niiUxfrJt,id eft fponte natam,nulla fcia
licet cxierna,fed interna BC latente caufa:) id feminandam prolem repudiatur: nantp editum hoc pa

rente pecus cum ad eandem deucnerir aetatem, fimili modo caecitate afficietur ; Equam ucro tali ge-
nitore procreatam, propter anniuerfariam purgationem, id malum non mancnfed mas quem ea pe-

4« peritmatrix,auitum referet uiuu.Iam qui infiiiendis equabus uel pigri uelinhabilcs fpedantur, ut**
pote cum operi cedant, funt fegrcgandi.Qiii edam unico tcftc conftant,ad admiffuram afcifccre no
oportcttctim cxmaxima parte infoecundi reputentur, aut pullos fuae ftirpi mutila fimilcs progene-
rent. Quibus uarices in tcfticulis prominent, feminandae foboli non habentur idonei, hos uaricofos
(Keiwfiw6orcc{)uocanr. AdmiiTarium enim corpore cflcintcgi o BC omni uacare culpa oportet, Ab*
fyrtus.Sed plura de admiflarijs equis dicam capite ccrtiojhic enim ea folum propofui,qua circa cor-
pus eorum fpedantur.
De notis equi ad ucnationem apti Oppiam' fementiam retuli iam ante:rcd N<mefiani quoque
poeta eadem de re uerfus audiamus.
perelegantis
Cornipedes igitur ledos det Gracia nobis, Cappadocum^ notas referat gencrofa propago
jo &
Armata, palmas nuper grex omnis auorff. Illis ampla fatis laui funt aquora dorfo,
Immodicum^ lacus, parua^ ingentibus alui, Ardua frons, aures^ agiles, capiti^ decoro
Altus honos, oculi^ irago iplendorc micantes. Plurima ic ualidos ccruix refupinat in armos*
Fumanthumentes calida de nare uapores.* Nec pes officium ftandi tcnet:ungula terram
Crebra ferit,uirtiis^ artus animofa fatigat. Beliiarius Aquiuiuus in libro de uenatioric OppianS
fcciuus,s9ftflc«^x«f/,non os mediocre uertit,utnosfupra:icd largiirimo(inquit)rintorelongocp,nefrc
notnobedientes effe iudicentur. Capita etiam altaidcirco effeoult, uefiquandor^ cqimm ccfpitarc
contigcritjfubleuari facilius quo minus corruat freno polfit* Alia quaedam de equo uenatorio infe.
rius hoc in capite afferam. Non illi ucnator equus, non fpicula curae, Claudianus. Equi aln funt
idonei ad rem militarem, alij ad ueduram,altj ad praedam, Ita^ peritus belli alios eligit, accp alit, ac
i* doccf.ne^ eodem modo parantur ad ephippium, ut ad praedam:quod ut ad rem militarem, quod ibi
ad caftra habere uolunt acres, Varro.
4[De equis infimijs BC bigeneris qui debent ad iugS deftinari, Abfyrtus capite centefimo transia*
4S6 De Qi^drupedibus
tfonis Ruellij fcribitlEquos qui diiierfo parentum feminio procreantur, a corporum notis nolTc
fic

commodum eft qui ad iuqa capeiTenda Tint habiles idonei. Tali autem habitu conOarc debcnttpc
flore lato, ampla fimiliter ceruice, naribus apertis,
prominentibus armis, cruribus (%x««) reflis,
fuffraginibus(merocynijs)eorundem non magnistpedibus non uacijs, fcd nctp ingredientibus qui
dirplodantur,uentre non paruo,fpina non incurua. Talibus meritis ualidos, ad obeunda munia &
robuftos tibi comparabis, His pauca quatdam addemus de nonnullis corporis equinipartibus,
circaeleflionemcbferuandis.tanquamappendicemomiiTorumfupcrius, Equorum animi indices
aures,ficut&leonumcauda,PIin, Etalibi.lnequis (inquit) 8iomniumiumetorumgenercindicia
animiauresprseferunt,feffismarcid3e,micantespauidis,fubrcflaefurcntibus,refolutacaegris. Qui,
cuncp lienafeuntur in ucterino genere, ut notam eam habeant , quam leporinum dentem uocam, i,

(«jue Ksa MydAifra <^i«/l» 7ir)fubrumari non oportet.fed nuper inlucem atdita autreijcere,autabar
il

mento fegregare;fcientcs uhVj huiufmodi fceturas pullationes ueluti adulterinas elTe naturat no.
fas K
portentofasimaxime autem gignuntur in hinnis &
bigeneris animantibus,Abryrtus. Pollu*
laudandum equi afpeflum fiuc oculos his epitheus ornat,^Afc/.#*(t ta«

jrufi)(/,95itcri/,mKji(/,»vfa)i|i,i>sy>i»(':nam quod addit ;5t(«7issKS(/,ad a(peflum,aut apparente ex eo ani»

mi nota,non seque pertinet,Et mox,KiaSS(»« f Btes

uitas colli fem per commendari folet ab cqueilribus,prolixiras ucrd inftar ^uis mirum in modum ul
tuperatur. And. a Lacuna. Equi Argolici Iftri),7S «-niat y «tiAsf.indiuidua SC caua fpina.ut

Rucliius uertit.Hifpani ucrd 5?-rt/i«,quanquamillic fpinse uocabulum non adijeitur, Abfyrtus cap.
iiy. quod fi ««(«», witoi funq^upat uidencin: Kt/jmi, fed certi hac de re nihil habeo. Crura ualida £C j,
ficca fint,&; xqualiter agenuufij ad pedem porrefla, ita utnulla tubercula promineant, nihil etiam
ad taflum cedat, Albertus. Pesatqualis6<:plana:fupcrficici,ideftnonarperat,rotundus,undi9tcr,
ram tangens,Idem. Pedum laudatam confiitutionem Pollux JAimJixti uocat. Ab eodem probatur
equus (rtW!JS,<iK>si7l©',& ii'7rt*s- f Heterognathon Camerarius ex Xenophonte uertit duri fiCcon
tumacis oris equum. Huiufmodi autem fiunt, ut liquet ex uerbis Xenophontis, cum maxilla altera
durior uel afperior,altera mollior uel tenerior eft. Praecipiatur curatorifinquit idem)ne unquam ha
benis attrahat equumthoc em'm heterognathos facit, (os durum.Camerarius.) Et alibi, Heterogna.
tbos equos prodit, non folu equitatio illa quam wUto uocacfed euidennus etia mutata fubitocqui-
tatio.Nam pleri^ nolunt excurrere,nifi ita flexus cueniatutimprobiormaxilladomuSfadteditum
conuertatur.Et rurfus, Agitationem autem in primis probamus eam quae m»?» appellatur,quoniam 50
ambae buccas ad conuerConem a(rucfacit.Eli 8C hoc bonum agitatione ipfam mutate, ut equi buc.
Cie in utrifep exsequentur, Eaiif oyn«fi©',(tt^KS{ lil i7i«yira,Pollux) hreSils;^ inii ijiift,

nus friSsis ic9 i«(/,Suidas & V arinus, Hefychius o-n/sf id eft duri oris exponit ; ®reJ«s, id
eft contumax 8f effrenis, latius patet : Pro inexplebili, ut illi exponunt, 8C ambabus maxillis cibum
uorantc,apud authores legiife non memini. Heterognatho contrarius 8C laudandus eft,«*i)»A«ir(<l.
s©- jvu/j,r*Se(/,</)x«©'Ttooj»yoV*,im{t<Mt7e}iit(nitt>j/i'itS»(',apudPollucem. JSimQ-S/U
Jut/(in Xenophonte corrupte legitur isneMaf) «jfcsTifiWs i((i! sjnie (lego
itff « viti' ciiasacif/ tyfi ^ (ws iiiyislw, (hoceftquod Xenophon icribit. Mejas ofit >s8t) re

Pollux, 4*
^Teutonestinquit Camerarius)cum bonum Si generofum equum depingunt, diuerlbrum ani»
mantum concinnatis uirtutibus , ut Homerus fingit de dijs Agamemnonem fuum, a lupo uia, & a
uulpe tria, &( amuliere Teie feu c^vas alfumunt. Lupi oculos, uoracitatem,ualidaccr>
V
uicem. ulpis aures breues, caudam longam, greifum lenem. Mulieris peflus, fuperbiam, comam.
Alij magis pudendo intelleflu inter muliebres in equo uirtutes pofuere, confcenfionis patientiam.
Item^ alq hac ita expofuerc,generofo equo uirtutes ut atnibueren t duas leporis, uelocitate SC agi.
litatem.Duas uuipis,bonorum oculorum Si pilofe cauda. Lupi duas, lenitatem greflus 8C uoraci»
tatem.Duas afini, coxas ualemes Si firmitatem pilorum ; uel ut quibufdam placet, bonas ungulas.
Mulieris duas, fuperbiam K
fubieflionem. Attp etia alij aliter hoc modo:(declarant enim hac etiam
Teutonum maiorum noftrorum faplentiam:)De lupo(lucio potius)pifce adefle debere equo uora- p
citatem8fexiliendifacultatcm.De anguilla agilitatem,8f (utmeminifleuidcor)celeritatem.Defer.
pente,oculorum aciem SC gyros. De leone.amplum peflus Si denfam iubam.De foemina,qua dixi.
mus.De fele,nitorem SC lenitatem gradus , Hac omnia Camerarius, f Nunc de indole etiam, in.
genio 8f moribus 8f aflionibus nonnullis, qua circa equum eligendum confiderantur, dicamus,
In equo igitur adulto 8f iam ueflore parando, primum atas ignoranda non eft, (de cuius dignotio.
ne capite tertio dica:)atate peripefla.inquit Xenophon,mdebimus SC lupos quo paflo orc,8i uer*
ticale lorum quo paflo ad aures admittat. Hac minime erunt obfcura , fi coram emptore SC appli.
catum frenum Si denaflum fuerit. Mox animaduertendfi quo pacf o fufeipiat dorfo confcenforem:
multi enim equi refutant ea,qua laborem fibi allatura effe intelligunt. Obferuabitur SC hoc.umrai
cum equite non recufet ab alijs equis digredi. aut,fi forte prope aflint,an ad hos icfc efferre foleat.Re it
periuntur etiam qui de mala educatione ex equitationibus recurrunt ad domefiicos feceffus, (De
heterognatbisiam paglo ante dixi.) Netj fugere nos par fuerit, an etiam inftigatus ad celeritatem
equi»
 De Equo. B. Lib. I. 45*7
tquui cito fuflineri.a: libenter reiicrti foleat. Prodefl: et hoc fcire, utrum
extimulatus etiam ob-
temperet equus.Nam immorigerus equus non inutilis tantummodo, fed
farpenumero proditoris ul
cem obtinet.Hsc Xenophon. Abingenio equus laudabitur.inquit Pollux, fi fuerit lAiifiifiS-.itfJvs
I»©- layxfnytfiTr/i!, yxOfO-, ymnu/jSti®-, Kv,/i>c!,

ai/B-aSafjifbtnffijot.Jdnir/O-.jfSjoilfe},
7ifew«,W<«|'’n'(' iw«&Tto,.i\iWj'6f)' i7mB,Sll?\:i!vSfu-mis,<Qihr7nr&-,iyKe^‘7il^£fi <runTs^Mu;Z,^ijK^®-yaa.

t^ofi^iSf/jSl/KiAajsiBiSjsiiyiS»©' ,
(i«sjyis » »VE Kynpa,
Kjssjo» «.!^oirAHt,suivm^®-, «cyaSiB-, Sccj>fxfi®-, Hucufij Pollux. Budreus oris morigeri SC dudilis
10 equum laudat, ut Graeci euagogon,6t^c. Qiio quis acrior , in bibendo profundius nares mergit,
Plitiius. Equus fit audax,pedibus terram fodiens SC terens.hinniens.membris
tremens hoc enim :

fortitudinis eft indicium.ex quietefumma facile concitetur, facile etiam ex maxima concitatione fi.
ftatur Si quiefeat, (idem in Hippia tricis Graecis alicubi legimus, &
paulo ante ex Polluce diximus)
Albertus. Equus Platoni in Phaedro laudatus nitSt e^ar»t larm ooif joinu/jj n tm mSis H!U «A»fo«s.A',
f}StT«f^,(niitas7i^,»tA(iVir(««7j(«ow(;i(5KAoj,aiSw<jjtSTn2. At improbatus eidem, bVb irti/tjrtifojsjilli!®-, i!,
Wsij©-,
ffiat asa ifixCcvaxs 5« Air<n©',xai.Ji)!(alias vOTnaiJi©- ) iximyi iumy lavi xjjrTjonj/ vrjbss. Hu'
paralipomena quaedam, ut uitia Si uirtutes nonnullas equorum, ocfiaui capitis parte fecun.
ius loci
da requires, Praeftantiffimus quidem fuerit equus,in quo Si animi SC corporis forma^ dotes con.
iungunmr.-quod fi non contingat, formae potius quam animi uitijs ignofeemus. Strigofum pecus
10 equummdicimus,qui fit male habitus SC gracilisthoc eft Grjceo-ifsxio^ss Si A*j,i^ot,Ariftoteli, Theo
phrafto.Paufanij.Hermolaus.Mihi quidem nonnihil intercfleuidetur.A«;,i^oii enim proprie dicitur
animal quod circa A«y>W,id eft ilia Si partem qua cingimur,gracilius eft, que habitum in adolefccn
tibus & puellis prtecipuelaudarefolennSi: quoniam rphcces,id eft uefp£E,qua thoraxeum uentrein
feriore conferitur, gracili filo cohaerent,idem fphecodes appellatur : at ftrigofus habitus totius cor.
poris eft,pleno Si nitido carnofo^c6trarius,At5^ds,i3imf, AaoitWfsas, ficcus & ueluti ftrtjs( feu ftrigis)
quibufdam afperior,fqualidus afpc(ftu,& femper uitiofus. A«},a:{d(/ uerd in nonnullis corporis parti,
bus commendamus, ut in equi ceruice qua capite iungitur apud Xenophontem, Equum ftrigofum
Si male habitum.fed equitem eius uberrimum Si habitiftimum uiderunt, Gellius, Grammatici qui-
dam ftrigofum interpretantur exhauftum Si macilentum, quati ftringofum Si iumenta ftrigofa, ;

Jo quod corpora eorum reftritfta fint fame aut alia uitij caufa. Equus dyfgargalis Xenophonti,qui eft
Ao-oomWsT©' ac difFicilis,qui ne tadfum quidem aut titillationem pati queat, j,<yyitAiir(rd(iGraEci di.
cunqCaclius. f Vitia ingenij, morum Si adfionum equi(pedum etiam nonnulla)apud Pollucem
leguntur ifta:Bjfl:(fds,Oiod«s,d:tt6’At/s,c^yds,MaJ,K5T7\a5,a:raff,i«!KB;o-Hff,i«tss;ri'se,|/tA«T«s,(/?«Ads,aooAtt©^,iut-7a.
dl/is,V7r077©',<dvo<a3-S(£dlo©', s szrzcSal©^ tvw oroedcis, fix?utHSS rii» onAiu), ersAsposoii©-, Jlixfvs liur xt.
^iLu^ttStTto l'dbft)(/,«s dW 7iXait’^xvcpxyl}yo'iiji@^^(/lvi7yixyy«^^Sj«7rB6fiS^J'vTlwi@^y^vt7xyayo^^ wccyxyis, ceso.
li^^jMJTrTm&^imrou/S^XTns^d^KKvanfyKxicfi^oil/^ AmxZisss, ao^cf|«o:so;, tpcojhus «yitiUl©',
e£70;x7&',&sei«)£i^rs,-^wj'£iJO{>©',«i{SEdiK7©',t^>rKdDf/«HSAfl:soj,«do:^7i{oj(/, dtsiTsd^t^r'©', tcfvfedjot/, os oioMaxis

fonrfciOjsV^ Tihimyiii'®' sPt/^Aii'dt/,\air<!jiijof©-,^o'ffcsoJiflS,Ks,/f6s-(:^os sb dVofwtji^ vx d|x«ir,

Hatftenus Pollux.
40 f Probantur ad equitationem qui genibus lentis Si facile flexibilibus confiant : quippe
minus ij c|teris deerrantti^^wFOTiiJoi.minus offendunt aut cefpitant)nec feflTori periculum alFerunr,
minus^ fatigati in obeundis operibus elafl"efcunt,quam qui duris genibus non fccus atep fi uallis Si
palis niterentur. Qui magnis ilibus turgent, ij imbecilliores uiribus Si deformiores intcliiguntur.

Omnibus pratftantiores habentur,qui originem armorum(™«»(t«u')fublimiorem praetendunt. non •

enim modo feflbribus tuti,fed firmioribus armis ftabiliti putatur. Sufpicaces & meticulofos fiipra
modum.optimum eft non poflidereteum nos no fugiat pleruntp farcinas Si onera quae fubuedfant,
perniciofe deturbarefquod minori uitiouerterctur,nifi ucdforem excutietes male faspius afficerent.
Sed equinum genus profpictiam prae fe fert fufpicionem, fic ut infidens tuto haereat : afininum uerd
pecus Si bigenerum rerum confpedfu confternabile.nouitatis^ uerens, in diferimen adfert, Abfyr-
Jotus capite 111. fLaur.R.uflius capite feptimoaphoriftnos aliquot ad eletftionem equorum utilif-
fimosquanquam parum Latino fermone his fere uerbis prpfcripfit; Equus maxillis craffis Si collo
breui.non fatis commode frenari poteft; Equus frigiditate Si inflatione capitis laborans, oculis tu=
midis,8icapitegrauideorfim nutans, auriculis circa partes extremas pendentibus frigidis, uix &
unqua poterit curari. Equus auriculis pendentibus Si magnis, oculis concauis, lentus, remifflis Si
mollis eft. Equus garettis amplis Si extenfis , falfis (falcibus) curuis, ita utgaretta ingrelTit intror,
fum fpedfent.ut plurimum celer Si agilis eft. Equus garettis curuis, 8f falcibus extenfis.&hanchis
cucuis,fccundum naturam Ingredifolet. Equus cum per caudam trahitur, quo firmius preflius^
eam ad le trahit, tanto pra:fiantior,6d ad bellicum ufum laudatiormt ille etiam , cui pellis inter aures
ubi iuba definiqcraneo tenacius haeret. Equus habens iundluras crurum iuxta pedes natura craf.
fi!s,6d Equus coftisgroffis tanquam bu-
paftoralia breuia bouminfiar, natura fortis exiftimatur.
bulis, uentre amplo Si deorfum pendente,laboriofus Si patiens iudicatur. Qui ungulas omnes al-
tas habet, uix aut nunquam fortes habebit. Equus fi fuper omnes pedes in principio,praEcipue an.
4T8 Dc Quadrupedibus
iorcs,dm BC aequaliter contimtfl^os mfiftat,ua ut unum pedem ante alterum nofl extendat, aut elc»
f ei

iiec,aucuno quam altero Icuius acdebiluis terr^innitatur, membra inferiora fe habere fana 8C firma
declarat» Equus naribus magnis &C inflatis, oculis groffis, non concauis, natura ut plurimum au*
dax eft. Equus ore magno, fciflb feu iialdedidudo,maxtllis gracilibus &C macris, collo longo gra &
cili uerfus caput, facilem freno fe praebet. Equus truncum caudae
ftridum ad fe tenens, fortiter S
iuxta coftas Itndiim, magna ex parte fortis & patiens eft, fed no celer. Equus habens crura &C iun
tfturas crurium fatis piloias, pilos longos,eafdem partes ad laborem ualidas habet, fed idem pleruncp
celer non eft» Equus culmine longo BC amplo praeditus, hanchis longis &C extenfis , altior pofterius
quam antcrius,uelox in curfii effe fo!et.(Qiig de claudicatione fequuntur capite tertio inter morbos
pedum addentur.) Equus cui interiora corporis male habent, auriculis QC naribus ut plurimum fri j,

gidis, a: oculis concauis, pro femiuiuo habetur. Anthrace laborans fi flatus narium emittatfrigi,
dos,& oculi lachrymentur aflidue, morti uicinus indicatur. Equus affiidius enorra uel uerme uo«
latico in capite,8(: continue naribus humorem reddens aqua? pinguis QC frigidae inftar,iiix eiiadet.
&
Equus patiens morbum arragiati, forioIus,id eft liquidum ftibinde ftercus emittens , ita ut uenter
eiusprorfus inaniatur,ininfufionemcadet,&utplurimumbr€uinioricttin Equus habes uiuula*
fi fubito in fudorem toto corpore refoluatur, BC membris omnibus contremifeat, BC animo fubinde
deficiat, no iiideturpoftceuaderc» Sinares equi aliquantifper comprimantur, 8^ mox redditus ex
ejs fpiritus fccnum aut ftramen iuxta pofitum fortiter protjciat,a ftranguria(ftranguillione)8(:enor.
ra liberum habet caput. Equus habens pares balfas(faIces,forte)naiura, BC non impares,non facile
benehabituseuadet. 2«
Pullus qui ad bellu inftituitur quomodo exerceri debeat,praefcribit Abfyrtus capite nj.tranfa
lationis Ruellij. Bucephalus Alexandri Magni equus bellator optimus qualisnam fuerit, dicemus
infra capitis odlaui parte ultima. De equoru ad militiam deletftu fcribit Valiurius 6.9. Xenophon»
cis, Pollucis BC Oppiani fententias de eligendo militari equo in pracedentibus lam retuli. Alia quae*

cam de equo bellatore inferius adferam.

^ Equus qui ad ofientationem dc^formar merito alitur, ab alta&f eredla ccruicc commendatur:
nam equus cum fccmina quam defiderat uiiendum fe praebet, ttCos nsc 7 7Ft(o(jh'iQ'^cen\ict u
i^ci>'

rccfta fuperbit BC curfu fertur procace, fn primis uero elegans fuerit, fi ccruicem natura tollat BCex*
tendar.uertice magno,auribus quam pro capitis modo minoribus, Pollux ex Xenophonte. Catera
qua ad pulchritudinem equi facium, cum alijs fuperius explicaui.
Dc regionibus qua infignes equos producunt.
De ftirpe magni intereft qua (int,quod genera fint multa .'Itaq^ ad hoc nobiles a regionibus di*
cuntur, Varro. In permutandis equis uel detrahendis(legodiftrahcndis,id eft uendcndis)maxima
fraudem patria folet afferre mendacium. Volentes enim charius uendere, generofilTimosfingunt.
Otia res compulitnos,qui per tam diuerfas S^Ienginquas peregrinationesequorSgeneraumuera
<acognofcimus,& in noftrisftabulisfapenutriuimusjuniufcuiulq? nationis explicatefignaiicl me*
rira, Vegetius. Equorum tot funfg€nera,quot hominum nationes diferetatego (inquit Oppianus)
praftanriftima tantum dicam, iTTTiccAmmtf aeis^vaiy ciu?^is, Sapitisquidemfimilesfcetuspa
renttaderc confueuerunt equa, multum etiam cceli habitus &regio refert, utdepatriainquifitio
non mutilis fit aftimanda. 4*

^ Acarnanum BC Aetolorum folitiidojpaicendis equis eft accommoda non minus quarnThet

falia, Strabo. Achiui, A;)(««i,Armentj, & Tyrrheni, adbellum apti funt,Oppianus.VideEpei.De
Gracis inferius dicam. Aegypti], Nec fauos miratur equos terrena Syene, Gratius. Alexandiia
equorum ftudijs^&f cqiieftribus ccrtaminibus,olim maxime dedita fuit,ut fcribit Apollonius libro
Aethiopia pennatos, ut fertur, equos generat, & cornibus armatos. Aetnai, uide Siculi. Aetoli,
uide Acarnanes, Afri,uideLibyci. Algoici,uideHeluetij. Apulos Varrolaudat. Eofde&Ro*
feanos Volaterwnus bellis aptiftimos fcribit. In Arcadia fertilia pecori fuere pafcua, prafertime*
quisatep afinis admiffarijs ad mulos procreandistEquorumfanegenus excellit Arcadicum, Strabo,
idem alibi Thelfalicos Arcadicis pratfert. Idem mox Argolicos celebrat. Argolici probis funrpedi*
bus BC capite, clunibus nnn itcm:ind<uidua fpina.grandi.fed curta, ut Ruelliiis ucrtit,( 7H/«x« 1
®

K9 »A5'i,?A;Mt)fcfief,.6 {i«j(^8S.Pofteriora duo ad totum equi corpus retulerim,) Abfyrtus. Arnienijadbeb

Ium aptijOppianus. Armenrj BC Cappadoces a Parthis genus ducunt, capiie tantum graufores.Vi
de infra in Nifatis. De Afture uel Afturcone equo dicam inferius in tradlaiione de dmerctiacquo'
rumabinceftii.
^ Barbari, uide Libyci. Vegetius poft Hunufcos.Toringos BC Burgundiones celebrat, iniuri*
tolerantes. Britannia mannos equos ^ tolutares hodie mittit, Volaterranus.
CDe equisa Calpe monte celebratis uide inHifpanis. Cappadoces 8^ Armenii a Parthisge.
,

nus ducuntjfed capite grauiores funr,Abfyrtus.Cappadocum glcriofa nobilitas, Vegetius. CappJ

docia ante alias terras altrix equorum, &
prouentui equino accommodatiffima eft, Solinus. Cap. ,

padocumqj notas rcferatgcncrofa propago Armata, palmas nuper grex omnis auotum,N«iiE^
fiamis. Cum Cappadoces Periis quotannis pendant, praeter argentum mille quingentos equos,
&c.duplum fere horum Medi pendebant, Strabo, Oppianus Cappadoces inclytos di celeres cogno»
itimJi.
 '

DeEc]uo. B. Lib. I. 45*9

minat.Hi dum sctatemmorejfuntCinquiOpuIIinis adhuc dentibus K
lafleo corpore, imbecilles ha=
benqirtflimt autem ed uelociores,qiio maiores natu fuerint. Animofi audaces funt, bellis pariter
cp
Si uenationibus idonei, cum nec arma metuant, nec cominus cum feris congredi Plura . uidc infra
in Siculis, Mazacafneutrum plurale)eft ciuitas Cappadociae fub monte Argaio qua; nunc
. Ctefa»
rea dicitur,ut Eufebius in Chronids memininhinc gentilia Mazacenus, Stephano. Turba
Mazacum, Suetonius inNerone, Non folum autem regio, fed Si urbs ipfa quondam Cappadocia
dicebatur.Ab hae urbe Mazac« equos didos conijeio, qui apud OppianumM<c'd*4t nominantur,
per iota in penultima, ego per «w malim ex alpha mutato. De his flmul &
Mauris Nemefiani uer.
fiis attexam:
10 Sit tibi praiterea fonipes,Maurufi'a tellus Qiiem mirtit,modd Ct gentili fanguine firmus;
Quemi^ coloratus Mazax deferta per arua Pauit, Si afliduos docuit tolerare labores.
Ne pigeat quod turpe caput.deformis Si aluus Eft ollis,quod^ infrcnes.quod liber uter
<5,”
Quod^iubis pronos ceruix diuerberei armos. Nam fledi facilis, lafciuacp colla fecutus
Paretinobfeqiiiumlcntsemoderamineuirgae. Verbera funt pratceptafugj.funtuerberafrenf.
Qilin Si promilfi fpattofa per aiquora campi, Curfibus acquirunt commoto fanguine uires,
Paulatim^ auidos comites poli tergarelinquBt. Haudfecus elFufis Nerei per cawula uends,
Cii fe Threicius Boreas fuperextuiit antro.Sic. Horum tarda uenit longi fiducia curfus:
His etiam emerito uigor ell iuuenilis in acuo. Nam quaccunqp fuis uirtus bene floruit annis,
Non prius eft animo quam corpore palTa ruinam. Nomades etiam in Libya Mazyes dicuntur:
10 Et forte NemeCanus Libycos quofdam equos Mazacum nomine intellexit, cum SCMauruftjseos
coniungaqSfMazacem coloratum appcllet.quod Cappadoci non conueniuSfuerbere uirgefr^ni
loco reg{fcribat,quod apud authores deMaflylis in Libya equis legimus . ut infra dicetur inUbyu
mentione. Verum celeritas S^ uigor infeneda Cappadocibus conueniunt, ut ex Oppiano relatum
cft.RurfusfiMazacesijdemCappadoces funt, quid eft quod utrofqsfeorfim nominat Oppianusd
nifi forte omnis Mazax Cappadox eft, non contra, Celtiberi , uide in Hifpanis. Chalambrif equi
alocoLibyacficappellantur,HefychiusSf Varinus. Chaonij, uide Epirotae. Colophoni; 8i:Ma=
gnetes in equis alendis plurimum operae impenderunt : habitant enim Colophonfj in planicie, ut a»
pud Graecum quendam authoremlegi. Strabo lib. 14. fcribitColophoniosolim cum naualibus co.
pijs abundafle, tum equeftribus ufep adeo pracelluiffe,ut ubicunij gentium bellum gereretur quod

;e confici non polTet,CoIophom'orum equitum auxilio profligaretunatqi in uulgo natum prouerbiS,

Colophonem addidit, Erafmus, Cretenfesequos.Kfa-ncc.Oppianus laudat: Et alibi, iWam ti/j o-W
«ajismCRjilm Cyrenaici magnitudine pollent, ilibus fubftridis Sf paruis.ideo ad curule
certamen idonei (^nfUiiSr.) pedum bonitate praeftantcs , inter equitandum longiore animae du=
du,Abfyrtus.
Dalmatas uide mox in Epirotis ex egeob. V
4'Epeiequi,Eir««,Oppianomemorantur.Sunt autem Epei AchaiacpopuIiiSi: Achaici ena equi
ab eodem celebrantur. Epidaurium genus equorum excellit , Strabo. Idem alibi Theffalicos Epi-
daurijs praefert, Epirotici.mordaces &peruerfi, Abfyrtus, Epirotas, Samaricos ac Dalmatas licet
contumaces ad frena ac tiiles, armis ac bellis afleuerant cruribus, Vegetius:(legerim, licet contuma
40 ces ad frena,ac uiles armis, at bellis, Kc. ) Et mox, Epirotas ac Siculos non defpexeris ii mores ac
,

(abundare uidetur hac copula) pulchritudo non deferat. C^uamuis fsepe fuga uerfos ille egerit ho
fles. Et patria Epirum referat, Vergilius, Eft SCChaoniaparsEpirialpeftris,licetquandoqi(uma=

tur pro tota Epiro:Commendabantur autem eria Chaonij equi,ut Gratius meminit de Siculis equis
feribens his uerbistl^ueis Chaonias cotenderecontra Aufit,uixmeritaquasfignat Achaiapalma:
(malim,Chaonios &
quos,genere mafculino.) Erembi,E{i.u&(,Oppianus. Sunt autem hoc nomine
X
quos &! Ichthyophagos Troglodytas aliqui uocant.
Arabiae populi ,

f Frigifeos non minus uelocitate quam cotinuatione curfus imiiiSos,VegetitfS tertio loco com
mendaqpoft Hunufeos fcilicet Sf Burgundiones, Vide ne Friflfci dicendi fint a Frifijs, quorS equi
commendantur, ut ab Himis Hunufei.
JO f Gallici, uide Menapij.Ego faxim muli pterio qui fuperant equos. Sint uiliores Gallicis can«
terrjs,Plauius. Illi gaudeant Gallicis cantertjs , nos lolutus uinculis afcllus Zachariae deleiftet, H/c«
ronymus. L.Apuleius iumentaGallicanacommendauit;quibus,inquit,generofa foboles perhibet
generofam dignitatem. rSaarw, genus equorum ignobilium ad bellum non idoneorum, Hcfy.
chius & Varinus, Hoc nomen an a regione aliqua fadmn fit, quanam illa, certi nihil habeo. Ge«
lai quidem Sicili* fiuuius eft, Sf equi ScuH in magna exiftimatione funt. Videtur autem Gelas

cafu redo dicendus Siciliar fluuius.-urbs autem Gda,«» ysAi 5ti>«t(4a,Sirida$.Immaniscp Gelatin gea
nitiuo nimirum)fluuij cognomine dida, Verg. Sunt 5C Geloni Scythia; populi, qui in equis fugien
dopugnabanqdc quibus Lucanus,Mairagetes quo fugit equo, fortes^ Geloni. Et Vergilius, Bi«
faltacquomorefolentjacer^Geloniis, Cumfugilin Rhodopen , aut in deferta Getarum. Etlac
<0 concretum cum fanguine potat equino.Fugaces autem equi bellis minime idonei funt. Germania

grauiores K fticculTarios habet,qui fubfuliim molefte ingrediuntur, Getici equi celerrime ferun.
'Uf>AcU»n, UreeaiucijMwi^wiipedibus bonis fulti funiiuafto corpore, capite uenufto:ardua anti»
_ -
Ci X
460 Dc Quadrupedibus
corpore : fed clunium copagofnwmmoda,
ea parte ftanira*J<« Tii w««fcfel)concmno«ha<Scnus
totaGraeciaTheiraUci praeferuntur, Abfyr. Corni*
nccrefpondemeipertiices SC animofi. Verum in
pedes iritur leflos det Graecia nobis, Nemefianus, De
Achaeis fuperius dixi.
« qui durare diutiffime putantur. Camerarius,
Heluetn bellis idonei funt.K praecipue Algoici ,
Hifpani magno funt corporis habitu, concinno K
eredJo, eleganti capite compge corpori, lucu,
fimpliciter.-)fedaftri(3is clunibus, (« SV.3cm:)itmcribus obeundi, pares
lenter diuidua,(9?-ni(.*«
ro &
bufti corpore nccgracili, nec ad maciem opportuno:caeterum.ad curfuram inhabiles forte
in equitatione calcaribus non incitantur (5»
ut ex fequentibus authoruffl uerbis apparebit)
Ut Ruelliu, duin Si ab ortu ad integram iitip atatemmorati
fwTwsieoikiego .

&obfcqucntes,(lfl<M«s,)deinde improbi &: mordaces

euadunt.Abfyrtus. Cappadocumgforiofano n
circo creditur palma. Nec inferiores prope Sicilia exhibet
bilitas. Hifpanorum par uel proxima in
pracftare confueuil ad ufum fellae. Veget. Par
circotquauis Aphrica Hifpani fanguinis uelociffimos
thisCinquit Oppianus)praeftantioresfuntlberi:celeritate
enim tantum pratltant inter equos, quan>
tum aquila aut circus accipiter in aere,e<: in mari delphinusifed
exigui funq»: uiribus paruis ani &
tno imbelli, AVi’ oAiWjBoMi «
woiMuA! «nif (Abfyrtus tamen,fireae legitur, magno corpo
ris habitu cife fcribin)8<; curfus
celeritatem pauca emenfi ftadiaamittunccorpore ucnufio, fed iin.
agilitatis opinioneama»
culam habent parum folidamjScsAsTo^nc.liigeiru^Asi/.Hifpaniceleritatisdd
clegantiafe confpicui funt, Volater, Equi ma.
Inatibus expctunf,Camcrar. Ex Hifpania lenitate
iores corpore a tertio climate tifqp ad
finem fexti procreantur,& praecipue in HifpaniaiFortiore, au
procreari uidimus, 6£ eofdepatientiorci laboris quam
tem K fatis magnos etiam in feptimo climate i»

qui atertioclimateuel quarto habentur,Albert. Celtiberorum equifubalbi(^^'.^•«^Jl)funt;quodfi

in exteriorem traducantur Hifpaniam, colorem permutaRfuntt autem a Parthicorum iimilestnamK
anteeunt, -raxat ksu <n;'</)»ii(iM,Snrabo lib. j,
agilitate 8f currendi dexteritate reliquos
V
idebis altam Li.
Bilbilis Celtiberiae ciuitas. De Callscis
Ciane Bilbilim Equi, Sd armis nobilem, MartiaI, Eli autem
a Afturconibus uel Aliuribus didlis,itcm a Calpe monte ceIebratis,omnibus Hifpanis, paulo poft
dicam indilFcrcntqs equorum fecundum gradum. Hunufeorum longe primo(prima)docetur utili,
taspatientis laboiis,frigoris,famis. Veget. Et paulo mox, Hunufeis grande df aduncum caput, ex*
tantes oculi, angufiae narcs,latae maxillae,robufta ceruix & rigida, iubae ultra genua pendentes, ma.
iores colix.incurua fpina.cauda fyluofa, ualidiffimae tibiae, parus
bafes, plena: ac diffufae ungula,

ilia cauata,totum^ corpus angulofum.nulla

in clunibus aruina,milli in mufculis tori, inlogimdine J«

magis quam in altitudie (latura propenfior uenter exhaulius, olfa grandia, macies grata 8f qui.
,
,

bus pulchritudinem praedet ipfa deformitas, animus moderatus &: prudens Sfuulncrum patiens,
Htec Vegetius. Hunufeos equidem (alias Hunnufeos per n. duplex.altbi etiam Hunnicos uocapeof
dem olimHunnos.SfhodieVngarosdidios puto. Hunnoru examina pernicibus equis huc illuc^
uolitanu’a,csdis pariter ac terroris eunda compleuerunt, Hieronymus ad Oceanum. Equimorda.
CCS Kcalcitrones.ut Pannonici pleri® (Pannoniam hodie Vngariamuocant) dequibus& prouer.
bium malignitatis ortum.nonfereniit irritati, aut opinione aut metu oifende ferociunt, Camerar.
Pannoni) adbellumidoneifunt,Idem,
<|ylberi, uidc in Hifpanis, Indicum equum cxultantcm,&r immoderatius excurrentem comi'

nere Si coercerc,habenas adducere, uel remittere non ed cuiufuis fed hominum qui a primis tem.
4*
,

poribtis artatis ad rerum equedrium fcientiam indituti (intthi freno Ipfos fiidincre alfueiierut,fimul
se refradarium lupatis refringcrc,quos quidem equina tradationis bene periti, ex indomita effrt.
natione in exiguum gyrum compellunt: Veruntamen ad hunc gyrum agendum, atep ad conficien.
dum orbem manuum robore opus ed,& fumma rei cquedris fdentia.CJiii huius difciplinat funt ex.
pcrienti(limi,& callidiiliml agitatores,currum uerfare in orbem plane noruntteuius certamen non
ed contemnendam, praefertim cum duos milites pugnantes ferre queat, Aelian. Apud Indos Piyl*
los(nam funt etiam alteri Africi) arietibus non maiores equi gignuntur. Idem, T erram Indiam e>
quos uno cornu praeditos procreare ferunt , quorum e cornibus pocula conficiuntur, in qua ue<
nenum mortiferum coniedum , fi quis biberit,nihilgraue,quddcornurcpcIlat malum ipfum, pep
1'
perietur, Aelian. Dchoc uide plura in Monocerotis hidoria Ipfequidem Aelianus alibi.Sffecunis
;

cum Philcs.idcrn feribunt de poculo ex aflni Indici monocerotis cornu fado. Iones, Oppian. Iftrij
pedibus ualcnt.teTlm.AsOperquara proccri(8V(ttj.b4ej;)indiuidua fpina(«fni(«i a» y*xB)caua^, fed cur
fu pernici, Abfyrtiis.
^Libyes,Oppianus.Mauri(inqui0pra:damiirimi funt tum in longis curfibus, tum duris labo-
ribus ferendis. His proximi Libyes durabili celeritate. Forma dmilis utrif®;nifi quod robudiUbyei
maiores funt, corpore oblongo, codis Si lateribus craffloribus. Si ampliore ad redum impetum pe.
dore.Solis aedum Si fitim meridianam facile tolerant.sarafiiiii «7)i*,codas Si pedus(quafi codalc uel
e codiscontextum) interpretor ; nam <ma!6ics codarum offa uocari inueriio. Vocantur eriam xjMu
ligna S«i ferramenta oblonga.anfaangudiore, reliqua parte latiufcula ad feriendum, radendum, K
eximendum aliquid apta. Hinc 8f fpatha Apiileio Si V egetio, longior ac latior enfis, quod nomen (»
fermo Italicus adhucretinet. Vulgus ipathulas U0cat,fpecilla latiufcula, quorum udis ed frequens
pharmacopolis SC unguentarijs.SpathuIaeligne» mentio ed apud Celfumlib.S.Grjd etiam fpatheit
nuncupani
 DcEc|lio. B. Lib. 1 . 461
nuncupant mftrutnemum textorium, cuius piilfu tela ardatur dcnfaturcp, Latlneforfan pedine
dia
xcris a ligura.KTy/as Grammatici interpretantur. Africa Hifpani fanguinisea
quos uelocifflmos praeftarc confutuit ad ufum fellat, Vegetius. Numidis (inquit Liuiusllb.ij.) dca
fultorum in modum binos trahentibus equos inter acerrimam fepe pugnam in recetem cquumex
feflb armatis tranfultare mos erat , tanta uelocitas iplis tam^ docile equorum genus eft. Ex
, TunI
Africae ac Maflylia Numidiacp curfu pratflantes ctiamnum habentur equi,quos uulgo Barbaros
uo
eant, Maffyli Libyae populi equos habent optimos, quos uirga non freno gubernanitunde SC Vergia
liuslib.4.Aencidos,infrenes uocat Numidas. Silius quoq^ ait. Hic paflimexuliantNumidaegens
infeia freni. Quis inter geminas per ludum nobilis aures Qiiadrupedem fledit non cedens uirga

10 lupatis.Item Martialis lib.9.EtlVlairyleum uirga gubernat equum. Idem Nemefianus de ijs icribit
quos Mazaces uocat,ut fupra ftatim poft Cappadoces indicaui. Vide mox etiam in Mauris. Dorca
des Libyae quanquam uelocitate funt mirabili, tame inferiores funt currendo equis Libycis, Aelian.
Tibia: cantu ufifedcapiuntyr Libycae equae, uthuius blandimentis ad homines manfuefcant,&fina
fultaredefinant-quocunt^ eas cantiuncularum blanditiae inuitaucrint, edpaftorem confequuntur;
cum ille infiftit,hat etiam a progrediendo fe fuftinenqac fi cantum contentiorem ad tibiam canat, ex
eo tanta uoluptate afficiuntur, ut lachrymas tenere non poflint. Harum paftores ex rhododaphne
arbore pafioritiam fiftulam excauant , culus fonoro inflatu armentum antegredientes demulcent,
Aelian. Fingitequos PiflsNumidsfoluer.* Audax patiens operum genus.ille uigebit Cen.
tum adusfpacijs,at(jeludabitur iram.* Nec magni cultus Herilis quodeuntp remifit Tetrafui,
jo tenues^ fltis producere riui,Gratius:Et quamuis locus non eft integer, omnia tamen de Ni|midicis
&C Libycis equis dici conflat cum ex Oppiani uerbis fuperius recitatis, tum ex ijs quae Aelianus lcr<
billDe Libycis equis(lnquit)haEC ex hominibus eiufdem gentis audiui equorum ticlociflimos efle,
:

nullo laboris fenfu affici,ex habitus gracilitate & tenuitate macilentos eflCjiotos^ ex fefe aptos exi-
ftere ad fortiflime fuflinendam dominorum negligentiam pabulum enim dominos eis nec largiri,
;

nec eos cum laboraueriniflriailcperfricare,nec eis cubilia fubfternere, nec ungulas expurgare, fed
fimtilatcp iter inflitutum confecerunt ex equis defilientcs,hos ad paftiones dimittere attj ita horni*
,

nes Libycos grandimaciecofe(flos,8ifqualorefordidoshuiufcemodi equis uehi,Hacc Aelian. Afroa

rum qui inter Getuliamnoftra habitant,equi Si boues («txf «xsAsnlii» funt quam noflri , id eft Ion»
gioribuslabris,(interpres ungulis uertit,)Eorum reges plurimum equorum gregibus fttident, ut ad
50 centena pullorummillia quotannis recenfeantur,Strabo, Sunt Si Chalambrtj Libyci iam prius di»
(!}i,8C Inferius dicendi Nafamones,
fMaflyli equi, proxime cum Libycis memorati funt. Magnetes populi equis alendis celebres
fiiere,Sfequefti is pugnae periti,undeLucanuslib.6.EtMagneres equis, Miny? gens cognita remis.
Eft autem Magnefia Macedoniae regio Theflaliae annexa: item urbs St regio Afiaad Matandrum.
Magnetes equos Oppianus etiam commendat. Mauri pugnant frequentius ab equo haftati (i*
ilKSrT©')equis nudis utentes. St iunceis frenis, nis iTnms >tsa yvt‘V(iis,)Ac fere St ij
fit fequentes Malfaefyli 8t alij Libyes magna ex parte eodem modo inflrutfli funt. St in caeteris perfi»

miks,paruis equis utentes,celeribus tamen &t obtemperantibus,aded ut fola uirgula gubernentur.

Equi collaria ex ligno habent aut pilo confetSa,equibus habena dependet. Oppiani
40 uerba de equis MauristSt Nemefiani de Maurufijs , idem eft autem Maurus St Maurufius Strabo»
ne tcflejfupra inter Libyes, quibus eos forma flmiles facit, recenfui. Voca t autem omA* ipt/Ac luifui/,
hoc eft agilia St uelocia Maurorum genera , ut ego quidem interpretor, non uaria. Et paulo poft,
£0(/ aiKviipot SiKtA9t,SlX£A£S(/ if
fc 7S St/tiOfi Kc« nhliistn, ocyAs^m?, Kou fnya
tfyihiixaUpt©'. Videtur autem uerfus unus poft primum declTe, ut fenfus hic fiuMauris celeriores
funt Siculi, Siculis autem animo (Mauri prxftantiores funt,autfimilequid)qui St ftxltio colore St
ualdefplendidiuifimtur,8tfoli magnum leonis rugitum expediant. Mox euam cum ad alias feras
in uenatione alio colore commendet equos.ad leones prateipue charopos,id eft fuluos laudat. Abtm
dantautemin Mauritania leones, Mazaces.uidefupraftatim poft Cappadoces. Medi eximia funt
magnitudine, Abfyrt. Medos homines habitu corporis opimo, St luxu fimiliteratep iliorum equos
jo diffluentesadeo nitefeere audio,uc pariter cum dominis equos, St magnitudine corporis St pulchrt-
tudinc.atij adeo lauto extra corpus cultu delcd}ari,8t magnitudinem St pulchritudinem fuam fen»
tireuideantur, Aelian. MediPerfis quotannis equos ter mille pendebant, Strabo. Nifatos etiam
Herodotus Medicos uocat , ut infra dicetur. Menapij (uulgo Geidrici) noftratiumfoli, qui Catfarj
opinor Gallici funt, St Rugi, ut bellatores ferme in pretio funqCamerarius.Rugos inuenio incoluifr
fe regionem quat adhuc Rugenland appelletur, Stmeminifle ipforumPaulumDiaconumlibro i.

de rebus Langobardorum. Sunt qui eos in Mechelburgenfes abtjlfedicant Hi ueriffimis Germanis

orufinquit Althamerus)iingua.ac uirtute Germanis imerccnfrntur. Murcibtj uix ora tenacia fer»
ro Concedunt,Gratius. Mycenas tanquam generoforum equorum patriam V
ergillus pradicat.

Gratius equum uenationiaptum deferibenshis uerfibus utitur: Confule.Penei quahs perfundituc

<0 amne Theiralus,autpatri«cquemconfpexere Mycenae Glauc 0 ,nempeingens,nempeardua fun»

detinauras Crura,quis Eleas potior luftrauitarenasf Netamen hocattingat opus, iatSantior ilU
Virtus, quamfyluaSjdtirutn^lacefleteMariem, Myfi utbellatorcsin pretio fuere,Cameratius,
462 De Q^drupedibus •

eft mteger,h« uerbistMurcibij uix

Nafatnone» apud Gratium nommantur,fed locus non ora

tenacia ferro Concedunt, autiforte at) totaleui

Nafamon*.Sunt autem Nafamoneyjopuli Libya;
nauium Syrtibus inuolutarum fpoliatores. Pulcherrimus omnium
equus Niliaus elr, eo reges uc,
hunturtelcganti forma, greflTu molli, freno facilis: capite paruo,iuba m^ta 6cl longa, comis utrina
que derhiUrs fubflauis,(<ai;gvems, Oppianus : qui NiKmy fcribil,per iota
«
figma duplcx:Hierocles

in prooemio Hippiatricorum mtrcuci, (cum ypfilo SC figma fimplici ) a Perfarum regibus in pretio lia.
beri: Regio fub Cafpqs portis in humili & cocauo folo, 8C Armenia,cximie pafcendis equis apta eft,
faciunt qui ex Perfia& Babylone in
unde pratum quoddam Hippobotum uocatur , per quod iter
Cafpias portas proficifcuntur,in eo pafei dicunt equarum
(I™!/ quinquaginta millia,qux
etiam fcribit)equos,quibusrc
armenta regiafunt.Nifitos(cum iota &: figma fimplici, utEuftathius 1,

dicunt: altj ex Armenia , habent autem

ges utcbantur,optimos ac maximos, alij hinc genus habere
propriam quandam formam , quemadmodum Parthici nunc ditfti prae Grateis & alijs qui apud nos
funt.Et herbam quae prateipue equos nutrit,edquod ibi abundet,prop^ie
Medicam uocamus, Sita,
bo. Nifteus campus,Ni(rKb(/ nu/ioiifik celebris alicubi iuxta
Medicam regionem fuii,magnos equos
Nifeos appellatos producens, Euftathius in Dionyfium. In India animantes multo funtgrandio.
res quam exteris in locis,pra:terquam equftnam Indici equi uincuntur a
Medicis qui Nifaiuccan,
lur,Hcrodotus lib.j.Etlibro feptimoin deferiptione exercitus Perfarum, Po(iha(lat05 (inquit)incer
debant equi decem quam pulcherrime ornati, qui Nifati dicuntur,idco fic didi, quod eft ingens Mc<
dicx regionis campus nomine Nifxus . qui grandes fert equos. Hos fequebatur Ionis currusqiiem
odccq^i albi trahebant Poft quem ipfe Xerxes uehebatur curru equorum Nifaorum, Qiianium 1,
equo Nyfxo maior eft Libycus elephas,tanto Libycis elephantis maiores funt Indici, Philoftratus.
Idem libro primo. Rex autem candidum equum immolaturus eraf^S? <rif«c/b« N/cnudi/iideftcxNi-
firis dcmcliore nota, ut quidam
exponiuNifari equi didi funt a Ni%a(nimirum regione)liue Arme,
nix fiucMcdix.Suntqui Nifxum locum Perfidis faciant, ubi Nifai equi celerrimi nafcantur. Ali,
qui Nif5umflauum(|oa'8cr)interpretantur:ed quod Nifa equos omnes huius coloris habeat, Varin.
Inter Sufianam Si Badriana locus eft sHyirx, Hefychius Si V
arinus)qui linguaGr*
ca nV©- (r»ct>!, Hefychius &; Varin.) uocatur, in quo equi eximft procreantur , Suidas in imi©' ni,
<riu©':Hcfychius& Varinus in NBo-alnstTi-rrt/s.Sunt qui a mari rubro haheriexiftimenq&oinnesco
lore flauoscfle.HerodotusNifatum Medix locum facit. Orpheus inDidye Nifam locum ininari
rubro fitum elfe fcribiqSuidas. Stephaniis etia ma-aloy uniAUy apud Medos elTe meminit, 3 quoequi 5»
Ncfxidicantur.CxliusRhcdiginus reprehendit quendam qui pro equis Ne%isinfularesuertcrit.
Audor Plutarchus eftPyrrhofpeciem oblatam uelui Nefxo equo infcenfo, ducem feilli prxftatet
,

Alexander Magnus:id quod no percipiens interpres trafiluit.Sed et in Graecos codices irreplitmen

dumtnam NtiriMo|/ iTnwi/legitur.Meminit Si loci Sf equorum Arrianus quoqt : fed Si in Legibus Pia.
to,ut Strabonem prxteream,Si; Ammianum Marcellinum,Cxlius.Ego in Plutarchi codice, ubi Ni<
rcdoii per iota fcribiiur, mendum efte non piito,cum apud alios etiam author es quos ciiauimus,Op,
pianum,Strabonem,PhiIoftratum,Herodotum, Suidam, Euftathium, omnes eodemodo fcribatiir:
Solus Stephaniis & Hefychius Grammatici per «wfcripferunt. Vannus utroque modo. Qiiare mi-
ror Si Hermolaum,qui apud Plinium lib. 6. cap. ly. ubi feribebatur regio Nifxa,Nefxa legendam
putat.Sunt apud Medos foetus equorum nobilium, quibus (ut feriptores antiqui docent, nos^ui. 4«
dimus)incunies prxlia uiri fumma ui uehi exultames foleni, quos Nefeos appellant, Marcellinus
lib. 15. Numidici.uide in Libycis.
V
^ De Paphlagonum in alendis equis ftudio, uide infra in enetis. Parthi magno Si amplo funt
corpore,animoii, fpecle generofa,ae pedibus eximie ualet, Abfyrtus. De heterophihalmis apud Par*
thos commendatis equis,& Ijs qui uario colore diftinguuntur ab ftfdem primum profedis,ex Abfyr
to fuperius dixi. Siculis ueloclores funt Armenij Si Parthi .8a8t/Hn»i(«i/M: Parthos rurfus celeritate ex,
celltint Iberi, Oppianus. Scilicet Si Parthis inter fua mollia rura Maniit honor: ueniat Caudinifa,
xaTaburni, Gtirganumue trucem, aut Ligurinas defuper alpes, Anteopus exculliscadetun,
guibus,aitamenilii Eft animus,fingct^ meas feiulfus inartes. Sediuxta uitiu pofuit deus, Gta.
tius. Celtiberorum equi fubalbi,fi in exteriorem traducantur Hifpaniam, colorem permutant.Sunt 5'
autem Parthicorum fimilestnam Si agilitate Si currendi dexteritate reliquos anteeunqStrabo.Pat,
thi quomodo in tottpnarijs uel fuccuftarijs equis grelTus molliant ad Afturconum iimilitudine, im
ferius dicam ex Vegetio. Pellxi,uide moXpoftTheflalicos. Perfis prouinciis omnibus pratftatc,
quos patrimoniorum cenfibus xftimatos, tam ad uehendu molles Si pios inceffibus nobilitate pte,
,

tiofos, Vegetius. Et paulo poft , Perfis Si flatura Si pofitione a exteris equorum generibus non plii'
rimum difterqfed folius ambula turx quadam gratia difeernuntur a exteris gradus eft minutus K
;

creber, 8d qui fedentem deiccftet SC erigat, nec arte doceatur, fed na turx ueluti iure prxfteiur. Inter
colatorios(malim ioIutare5)entm, SC eos quos lotonarios uulgus appellat , ambulatura eorum n»
dia eft,8( cum neutri fint fimiles,habere aliquid creduntur ab utrifqp commune, ficut probatum cl
In breui amplius grarix,in prolixo Itinere fxuior patientia , animus fuperbus. Si nifi labore fiibiia It
gatus,airidue aduerfum equitem contumax mens,tumens,prudens:& quod mirum eft.in tanto fci
uore cautilTtme decoris eft obferuanttor : incuriiata marcum ceriiix , uttecumbere uideatur inpc
 *
DcEquo. B. Lib. 1. 463*
(Sore.Hrc Vegetiui. Pharfalica equa femper parenti (imiles foetu» atdit, eam ob caufam proba no
minata, Camerar. PhaCianos equos inuenimus ab eius auis inuilo infigni , uel quoniam ad Phailn
equi habeantur pulchritudine prifiantes, Cselius,
^Rofeani apud Varronem i Rofea ditSijeofdem Volaterranua bellis apiiffimos elTe faibit. Eli
autem Rofea apud Felium (alias Rofcea) campus in agro Reatino , didus quia In eo arua rore fem.
per humida feruntur. Rugi.uide fupra in Menapijs.
f Sacarum equijli qui feflbremexculTerint.fubitoconfillunt, ut rurfumarcenderepoHit, Aelia.
nus in Varijs.y egetius 4.6.cum Perfas equos laudafletjfequutur (inquit) Armeni attp Sapharent.
Sapphirine quidem infula eli in Arabico finu&Sapiri populi iuxtaPontum: de Sapharems certi
II niliil habeo. Epirotas.Samaricos ac Dalmatas.licet contumaces ad frena ac uiles, armis ac bellis af.

feuerant cruribus, V
egetiustego poli armis diliinguo,8<:pro ac lego aqCuius uerd regionis Sama.
ricifintnon inuenio, Sarmaticum genus non inelegans 6C in fuo genere cocinnum elt, adcurfum
idoneumifimplexjgrandi corporis habitu, ualido capitc,ceruice decora, (fi<xti}i*as(/,tl/7fiiq(«atj/,)Ab.
fyrtus.Et paulo poli,Qtiofdam equos aetogencs uocant, a genitiua quadam nota quam in armis SC
cocco referunt, quos Sarmatae fibi ut probos adfcifcunt,apud quos cum reliquis de pernicitatecer.
tannquaretjs ad bellicas excurflones utuntur. At uero quiaquilinam notam poncferuntcontraclu
nem caudam , ij ab ipfis improbantur. Quin SC obfcruatum elTe apud fe tradunt , ne ex cis prae.
lienturtQiiippe aut equitem facile ijs inlidentem perire, aut in qtiippiam molelliae incurrere. Sar.
matz longinqua itinera adVuri, Inedia pridiepraeparant eos, exiguum tantum potum impartientes:
10 atej ita per centena milia Si quinquaginta continuo curfu euntibus iniident, Piin. Sarmatici belli»
apti funt&i multi eorum reperiuntur callrati in tenera aetate,at(j qs dentes cadere negantur. Came.
tarius.Scythicae gentis Si Sarmaticae mos proprius ell, equos callrare , ut mafueriores ad parendum
fiantiparui enim funt ac celeres, et acres.atcp rebelles, Strabo lib.7. Scythici, Oppianus.Videquae
proxime ante de Sarmaticis limul& Scythicis ex Strabone diximus. Nec inferiores Hifpanis C'
quos prope Sicilia exhibet Circo, V
eget. Et rurfus, Nec Epirotas Siculoscp defpexeris.fi mores ac
(accopulauideturabundarc)pulchritudo non deferat, Siculi equi celerrimi funt, Aifwiijiomrlfiri'.
<jm kA ipituifluJtv 2 j©',pro Aifi/iij/ lego j^iKvSboy per
diacrelin, Lilybaum enim promontorium Sici.

lia: Libyam uerfustlic Si carmen melius conflabit m anuferiptus quidam codex perpera
ell :

habebat. Tricipitem montem Aetnam intelligo, ut qui ignem erueflet, KfuppofitumEnceladigi.

50 gantis cadauer tegattquod hic de hoc monte Oppianus,alij de Aetna nominatim feribunt. Ceterum
Siculis(inquit)uelociores funt Armenfj Si Parthi;uide etiam fupra in Mauris. Sed Gratifi etiam ds
equis Siculis audiamus: Sic (ut Libycis) Si Strymonio facilis tutela Bi&liae, Polfent Aetnaeas
iitinam feferre per artes, Qui ludus Stculis;quid tum fi Auttenuisdorfocurua.
turpia colla,
tur fpinalper illos Cantatus Graijs Agragas , uitflat^ fragofum Nebroden liquere fera:.0
quantus in armis Ille meis, cuius dociles pecuaria foetus Sufficient, queis Chaonias contende-
re contra Aufft uix ifierita quas fignat Achaia palma, Hacc Gratius : Mihi quidem locus tan.
quam parum integer ftifpedus ell, Agragas mons eli Siciliae, cum oppido eiufdem nominis in fum.
mitate,apud quem optimos equos alere confueuertint ueteres. Eli &
Nebrodes Sicilij mons,quem
aliqui a damarum copia dieffum putant, fine atithore. ImpreirusGratqcodexnonredlehabetHe.
40 broden.Magnanimum quondam generator equorum Agragas,VetgiliusAeneid.j,VbiSeruius,
Secundum PindarHm,inquit,quondam Agrigentini equos ad agones Graciat mittebant, qui inde
uitffores rcuertebantur.Legimus etiam illud,quum in Cappadocia greges equorum periffent, Del-

phici Apollinis refponfo reparauerunt greges de Agrigento, eos^ meliores. Aetnaeum cantharum
Ariftophanes in Pace uocat magnum,fiue 3 montis Aetnj magnitudine, flue quod magni canthari,
ineonafcetentunuel ab equis Aetnaris uelocitate Kcurfii celebratis. Excellunt equi in Syria Sd
Cappadocia nati, Albertus.
f In Gracia nobiles funt Theflalici equi, V arrotExcellun t in tota Graecia, Abfyrtus.Gratlf poea
taeuerba de Thelfalo equo lege fupra in Mycenaeo, id ell, Mycenis nato equo. AcSrnanum folitudo
pafcendis equis ell accommoda.no minus quam Theflalia.Strabo.Certum ell ThelTaliam equorum
5» ualere prailantia. Vnde etiam Xerxes certamen curule ibidem loci fecilTe dlcitur,ut fuos illic expe.

equos, ubi Gr^corum optimos elfe audiuerarDecernetur equa Theiralica.Ewseerwntt Iirx©-

tiretur
quod antiquitus primalaus fuerit equa.
etwnAnii.prouerbialc ditffum de fiimmo praemio,propterea
tumTheffalis; Id quod fatis indicat oraculum Aeginenfibus redditum. Citat Euliathius in fecim*
dum lliados librum. Suidas refert,haud dum frio ex quonam authore.-iOTw fiXl anfiAia
TjJfra Ji aja -fS/ orrtey ^ Ksa Kfw im Kxeh,ld eft,Equites in ThelTalia Thracia^, fa.
I .»

gittarij attj armatura leuis in India, Creta, & Caria, Erafmus. Scholia uulgata in fecundum Iliado*
ThclTalicos equos praellantiffimos faciunt, ©t««AiK5|/, AitKu/liuiuniw n jwxcHti, Ayi^as S’ «i en.

m<r' i<^w/-5r»j,(iuA(ttt«»t,aIiaseffnjnyi!rf?»5 hI«a« 5 Xftlsflis, Qui fcriplit commentarios in Theocritum

ejiiKw, Aamtfliujisweu nyw<uKK,Sic.utcUat Erafmus in prouerbio Megarenfes(uel Ae,
fic legit, iTiera

netj quarti.Thelfaliam pafcendis equis commodiffimam,qui Arcadicos 8<:Epi.

^ “ ginenfes)necp tertrj

dauricos maxime prsecellant, teftis ell Strabo libro S.Cacfar didlator equorum Theffaliat intauros dl
tnicaniium eo$9 necantium primus fpetffaculum Romanis fertur dedilTe, Textor. Thelfalicus fo.
464 DcQi^admpedibus
nipe» bellis feralibus omen,Lucanus libro i. Pella etiam ThetTaliae urbs eft,a qira Peliacos equos a»
pud Gratium didJos puto,quanqua SC aliae fint Pellae ut Macedoni* oC Achaia:. Spadices uix PeUaj
ualuere Cerauni, Et tibi deuotse magnum pecuaria Cms W® be decus ,
noiwas agere in
facra.

ria tenfas, Gratius deuenatione. Sunt Ceraunij

montes Epiri, o^ Cyrrha Phocidis oppidum in radi«
colebatur Apollo Cyrrhacus. Tyrrheni tanquam bello apti ab
cibus Parnaffi montis, ubi Oppia,
nolaudannir.ExTyrrhenimaris infulis,prafertimCorfica K
Sardinia, breues admodum, fed ani.
olaterran, Thraci), ©s«<«s,Oppianiis. Thraces
mo generofo atep audaci,ingreiruirrequieto,V tur.

pes funt,deformi fpecie,rigido corpore (J»^oi>Oii«)praegrandibus

armisCwTaw Grammatici iwtsw
humeris in terram excutiat:) gibbere uel curua
sny exponunt equum qui ielibrem ab fpina:uar!,atcR

ideo ingreffu uacillante curfu^, Abfyrtus interprete

Ruellio. Oraculum Delphicum,
quod paulj „
icribit , Thracios equos prj omnibus
ante rccitauimusjThelTalicosjuel ut Scholiaftcs Theocriti ex.
tollit. Strymonio facilis tutela Bifaltac,etc.ut mox
fupra in Siculis ex Gratio didfum eft. Toringos
&; Burgundiones tanquam iniuri* tolerantes Vegetius commendat, ita ut proximum poft Humu.
olim loca ultra Viflulam tenuo
fcos,quos omnium primos facit,locum obtineant Burgundiones
.

runcThuringi Heffis uicini funt.qui Plinio,ut Volaterran.conijcit,Cimbri mediterrannei uocanf.

Paphlagoniae populis,qui poli bellum Troianum
f Venetos aliqui putant defeendere a Venetis argumentum faciunt indullriam ipibrumin
adhaclocaperuenerinuKhuiusconietflurae alendis

equistqua hoc omnino tempore defecit: antea tamen in fumma apud

illos cura fuit,ueteris fcilicetftj

muloru fobole amulatione (5* mtAiaS <mre ,cuius Homerus

circa ,
mii 5
o
«laimii 5))«'©- Dionyfius quotp Siciliae tyrannus
tiam meminit(lliad.f.)Ei .
hinc is
alendorum femen equorum conliituit( ri i-TmtTpKfmn xmsim-n quos ad eque,
fire certamen tollebatadeo ut per Grarcos
equinae prolis Venetae nobilitas maneret, &ad longum
tempus propago ipfa famam uedicaret, Strabo lib. 5 t , W«
ixnijis nominantur apud Stephanum
in
Enctis,uicinis,ut ait,Paphlagoniac poptilis.ErmifxsCproparoxytonum, malim paroxytoniim)iri)»j
«jss is T«s wp A^Uii iyiM&.Jlieftiainyy' £>ta,Hefych,et Varin. Er/iiflrfuox corrupta ut
,

uidetur pro to (mroqKsa Automx/w,»»»! Ai/i©f «foi,Iidem.E i'iTOp,T(Asaip , Jlj jl,

t»j T «/x.irap,lidem.Vuallachus hodie apud Saxones appellatur equus caflratus:quod multi ex ea
V
r^ione,qu* olim Dacia di(Sa eft, habeantur, uillichius.Lycofpades 6d lycophori qui lint, infra di
cam in celcrum mentione.
De equorum differentijs a gradu incelTu. & „
’
Equorum gradus, uel qualitate differunt, uel quantitate. Qualitatem tioco, cum equum mollia,
fcule,durc,aut mediocriter ingredi dicimustquantitate uero celeritatis K
tarditatis difcrime.Quan,

&
quam hae qualitates qujdam 8C potenti* naturales funt in animantibus, non fine temporis tame,
quod quantitatis generi adfcribitur,animaduerfione: proprie autem tardum 8d celete dicimus ratio
ne moius,qui cum fit omnis cominuus,ea quidem ratione quantitati fubijcitur. Sed priore locode
differentijs in qualitate dicam. Motus igitur equorumCut tradit Alhertus)quatuor funttCurfus.qiii
ex faltibus equi conftat:&: fit cum fimul eleuamr anteriores pedes,flmul etiam pofteriores, et equus
fe impingit anterius.Trottatlo, quando uelocius quam in ordinato greffu,oppofitorum laterum an.
leriorem fimul SC pofteriorem pedem tollit ; quo quidem modo fit etiam peditatio , fed pr*ter equi
concitationem. Ambulatio(Germanis,b«rfl<»pf)denicp, cum flmul in eodem latere antcriorem&i ,,
pofteriorem leuat pedem:qu* quidem mollius agitur,fi propius terram non alte fublatis fed quafi^ ,

iraiflis pedibus fiat, 6^ paulo citius anterior quam pofterior ^es figatur; quo magis autem ab hoc mo«

do recefferit gradus,e6 durior erit; Vnde neceffe eft optime ambulantes equos frequentius cefpita.
re,pr*cipuc in uia afpera,HaiSenus Albert, CSuccuffores equi { quos alij fucculTatores uocam,
fuccuffonraue)frequenter fefforem inquictant,inde nomen forti tl: nam Marcello authore fucniffa.
re eft furfum frequenter excutere,Grapaldui. Ex GermaniaCinquit Camerarius) gratiiores ei fiic
cuffarij habentu);, qui fubfultim molefte ingrediuntur. His iimiles appellat Nonius tortores equos;
Aufonius uerd cruciantes, ut cruciantefinquit)canterio: fuccuffariosFeftus. Succuffatores tardi,
raricpcalias tetri tardi&)caballi,LuciUus.Et alibi,Campanus fonipes fuccuffor nullus fequatur. Agi
te,acuulnus nefuccunetgreffus,cauteingredimini,Adlius.Pedetentimite,etfedatonifu,nefuccuf„
’
fuarripiatmaiordolor,Ciceroi.Tufcul. Greffum ipfum huiufinodi fuccuffaturam aliqui uocant.
Albertuscut fupra pofui)trottatione,uoce Italis,Gallis,Hirpanis et Anglis ufttaia; ( Tortores ex No
nio fere intelligo,qui et cruciantes a poetis dicuntur.uulgo quoij paucis immutatis appellantur ho.
die tortores,forie trotones,equi,Hermol.)Germani ttqb.Pomponius Decuma fullonis , Et ubi infl.
lui in cochleatum equuleum, ubi tollutimtortor,id eft torqueor, Nonius. Parthis confuetudocli
equorum grelTus ad delicias dominorum hac arte mollire ; non enim circulis atep ponderibus pr*.
grauant,ut foluti ambulare condifcant.fed ipfos equos,quos uulgd trepidarios, militari uerbo tono-
narios uocante prius uerbum ad Germanicam fuccuffatorum nomenclaturam trahet alludit, uel
TfvmJiyy Gr*cum,quod apud Abfyrtum Iegimus,ut inferius in Calpes mentione citabimus: poftc'
rius ad Gallicum uel Italicum, fi r literam tantum poft t fubtjcias) ita edomant ad leuitatem,ecqu* i»
dam blandimenta ued}ur*,ut Afturconibus fimiles uideantur.In liceo itacj *quali^ folo quinqua-
ginta pallui in longum, 8d quinij in latum plenis cophinis digeritur per ordines creta , ad firoilim*
dineni
 DeEq uo. B. Lib. L 467
dinem fiadij.quod an fllicibm legendum) afpCTius fit , tum difficultate coronam ue,
aulicibii»(ti(de
locitatia optantibus ingerit , in quo fpacio cum equus frequentUfime exerceri cccpcrit in illos aul(«
,

CCS neccffarid offendit, &

priores &
poflcriores ungulas impingir,8f aliquando ucl cadit , uel fic ofc
fendit ut cadere uidcatur.pofi quod admonitui iniuria, tollit altius crura, Sd inflexione geniculorum
attj gambarum molliteruchit.Prattereaminutosgreffus imitatur, utinter aulices ungulas ponat:
nam fi extendere uoluerli,offenditin cumulum. Minutim autem equus ambulans commodius ue«
Ilii, pulchrius uidetur incedere, Hatc Vegetius 1.54, Quaerendum an hic aut fimilii , ut puto, fit
grelTus ille quem Germani uocant btyfcjllttj* f Habentur et in pretio cuiufdam mollioris gradut
cqui,adqHcm magna cura,uti nenimis alte tollant crura,a(ruefieri folentifed q dellcatiflimi, quorS
10 hic noninftitutionii,fednaturaegradnseft, Camerarius. Huiufmodi equus apud Simonem (quem

Xenophon citare folet)6t/<^»(i@'8fi')ji/<^ii(r@' dicitur, qui inter currendum crura modice a folotob
Iit, Pollux. Idem gradarius uocatur 5C tollutaris equus , qui molli gradu fine fuccuffatura gc'
fiat. Varro , Qui tegradu(inquit) tollutim(a]ias tollutilijmclius quam tute molliter uetSus , cito re«

linquat.Aflurconibui Sf tollutaribus mannis , Seneca in epillolis. Demam Hercule iam de ordeo,

tollutimnibadizas,Plautus Afin. Vt equus quiad uehendum eft natus, tamen traditur magiftro,
ut equifo doceat tollutim, Varro,(Tolunm per I fimplex,quafi uolutim uel uolubiliter,Nonius.qui
multa etiam fuper hac uoce ex ueteribus tcftimonia affert. )Adequitatio hatc, ut arbitror, 3
Iulio Polluce dicif.quia carpat in curfu terra, &C tollat uolubiliter ac modice ue.fiigiatetcm tollutim,
quafi uolutim interpretatur,Hermol. In Hifpania Gallaica gens Sf Afturica cqumi generis, quos
10 thieldonesuocamus , minori forma appellatos Afturcones gignunt : quibus non uulgaris in curfu
gradus, fed mollis, alterno crurum explicatu glomeratio: unde equis tolutim carpere incurfus tradf
tur arte,(Hermolaus legit , tollutim carpere in curfu traditum arte , ticldones , fine afpiratione;)
Plin.Tieldonum uocabulum accedit ad Germanicum jelottt; fic enim uiilgd nominant equum gra
daviumtAngli an amlyngnagthunc enim ab Anglis audio paruum, caftratum 8f per^ molli grefiii
effe: Illum uerd quem uocitant a hobye horfe, paruum quidcm,fed m{niumolIigreiru, 3f caftratum:

eialiumahackeney horfe,hedceporicum mercede conduci folitum, mediocri magnitudine, fiue isca

liratus fiue non caftratus fit. Galli &C Germania inferior,hacquenc:quod alternarim pedibus eleua»
tis fonitum citet fimilem illi qui auditur cum olera aut aliud quippiam geminis
cultris minutatim fu-

per abaco ligneo inciditur:quod Galli dieSt hacquer,noftri bdcEctt . Franc. Arlunnus equum mani
50 num,thieldonem uel Afturconem, Italicis uocibus ubino Sf chinea
exponit: Scoppamannum pala»
frenoimannulum palafrenetto: Afturconem uero,lo caualloportante.che ua ferrato.acchinea et che
ua a lambro,uel adafotet alibiTollutarium fimiliter. Voces quidem chinea SI achinea a Gallica hac»
quenefatftatuidentur,Afturco,hacqueneeouguilhedin,Robert.Stcphan, Suntquigradarium
& tolutim fatftum equi inccfrum,Italiceambiaduramuocent:Albertus,utfupra dixi, peditationenv
Palefridorum ufus eft ueflio.qu* equitatio dicitur, 8f horum etiam eft non caftrari, ne effoeminenf,
Albctt. Gualoppo uel galoppo Italice,equi greffus inter fuccuffationem et curfum medius eftihSc
etiam Arlunnus Latine gradarium interpretatur,quod non probarim : De hoc paulo poft plura ia
Calpe. Hermolaus pro uoce ticldones apud Plinium,aliquando feribendum putauit Tyddones,!
Tydda oppido citerioris Hifpaniae.Graecorum originis iuxta Gallecos . Nec decerno id magnopere
4« (inquit)nec refello. Ipfeequus
nonformofus,gradariusoptimusui(Sor,Lucilius. Senccaepifto.
U 4«. per metaphoram Ciceronem gradarium uocauit , cuius oratio lente incedebat ; quoniam gra.
darijequi fine fucculfatione molliter incedunt.Tolutarius uel tolutaris equits, a pedum uolubilita»
tcquafi uolutariu5.Tolutim,quafi uolutim, hoc eft uolubilitcr,Nonius. O
peftifcra, trux, acerba to»

lutiloquentia.Nsuius citante Nonio.Tolutarrum ab Afturcone SC manno diftinguere uidetur Se.

neca epiftola his uerbis. Ita non omnibus obefis mannis SC Afturconibus et lolutarqs pra:ferres
88 .

unicum illum equum ab ipfb Catone defridlumc' Mannulus, equus pufillus. MartiaI.lib.ia.Nuf
quam eft mulio,mannuII tacebunt, HabebatpuermannuIo5multos,etiundos,«folutos,Plin,in
epift, Manni apud Horatium Carm.5.didHfunt,ut ibi inquit Acron,quodmanfuetudinc
manum fc
quantur. Et Appiam mannis terit, Horat,inEpodis . Detonfl manni , Propertius lib, 4, Elegia 8,
J* Currit agens mannos ad uillam. Lucret, lib, j. Manni equi non admodum magni ucftigia glome»
f anttnunc fane id genus ex Britannia ucnit , Volaterran* De his nonnihil
adferam etiam in ginnis
uel nanis equis. Equifbnes Si aruIatorcs,fiuc mauis cocioncs.artc Si induftria talem(qualis Aftur
conum cft)gradus glomerationem equis dcdcrunt,Grapald, Hic breuis ad numerum rapidos qut
colligit ungues. Venit ab auriferis gentibus Aftur equus,Martlalis libro ultimo. Hic (alias His)
parmis fonipes,nec Marti notustatidem Aut inconcuffo glomerat ucftigia dorfo. Aut
molli pa.

cata celer trahit effeda collo, Silius de Afturibus populis loquens. Caltecis luftratur equis ferupo.
faPyrene, Non tamen Hifpano Martem tentare minacem Aufim, Gratius. Pifls in antiquimmo
marmore inferiptio qu*dam Aftyrum mentionem facit,ut refert Fran.Robortelluslib.i.
Variarum
Hifpanis , ab Altu»
annotationum cap.ii, Aftyras uerd ego puto(inquit)intel]igi equites , qui equis
Aftiiras. Vergilius opinor
4» ria regione uterenturtnififortaffemalis ab Aftura oppido Latij uocatos

ad hos equites alludens nomen illud ita protulit cum ait, Aftur equo fidensietfi ille Latinus non
erat,

Hsc aicrSed cum inferiptio illa fic habeat, Pratfcfliis cohortis

fecundg Aftyrum, Aftures utro, ut ex
 4(56 De Quadrupedibus
Robortelio: SC nec illi coniediirai,
rraccJentitils dartt, belKs idonei non Dnt, non affentior
Alitnas ab Aftiiraoppido Larij uocatos uideripoffe.
Pwthi quomodo m
toitonarqs flue fucculf,

tKscquiSjCrclliis dominorum molliant, fupenus ex Vegetio traditum eft.Volatium

ad delicias
graflatore detendit, Plm, Aut Aflurconi lo,
nobilem Aflurcone e fuburbano redeuntem, canis a
wu/l» equitationis genus.de quaXenophoninter,
cus ante oftium detur, ad Herennium, f Eft
prete Camerario; Hcterognathos(inquit)id eft, duri oris cquos.prodit non lolum equitatio illa quali
equitatio. Etalibi.Agitationeauttm
catenata qu*irt./'sdicitur,fed euidentiusetiammutatafubito
m pi imis probamus eani>qua: Trtcdft appellatur, quoniam ambas bu^s ad conucruonem allucfadr,
buccae in utrifep^ cxgqucntur. Nos etiam cx*
Eft 8^ hoc bonum,agica donem ipfam mutare, ut cqui
l7reun{Ji¥
tenfiorem illam catenam agitationis gyratxprxferimus : (
wxatrtfStDnam in hac libentius diconuerti fe equus fatur iam procurflonis,(7tf « fimuladdi
•
rccSiim cutfum, fimul ad flexus aflnefieripatietur.pU»<Ab'!!r5fa:ci«i«ai/x)isatf»s:i®i^x»s(i«j»(<«n,jXe
nophonti)'ait^» 3 «ti«x<^l&pr ivxa^at^irai^deiejPollux.Ps^s quidem
uinculumSi pedicam flgnificat,fb
att^ ponderibus prxgrauari pedes, quod
lene aurem gradariis futuris aut Afturconib. equis, circulis
SC Latinorum gradarius uel tolu
patet ex Vegetio 1 56 ut idem fortallis greirusflt>rlJ'»Gratconim,
K
. .

Varimis exponunt
rarius Adeundempertineeet{amcalpeGraecorum:namiiKA5»KC«(<Suidai
V w a&cSiRxJ^iZxyMc eft,fummi$ pedibus 80 molliter inccdere.K*A re}.BCforteK*a7re{«
5

Hefy ch .Ego cccKwZsy uerbum nufquam repetio. Kttams.i™:©' MK»s(id eft grada.
Graeci dicunt equum ad in,
rius ad ucrbum:)i(i^ «As ^ofis,Hefychius 80 Varin.K*n?ri(i
crc[rumcxiiItantemurgcre:noftri(inquitBud 0EUs)hoccalloparcuocant:etcdlopum,quodilili«A.i,
HXJI dicunt.tCurfus quo quis infldens
equo.alterum quantum poteft celerrime trahit, calpen Graci
iiocant,Galli galop.et hinc WtAmr^ai/.galloper , Petrus Ruellius. ) Plutarchus in Alc.
xandrode Bucephalo Ioquens,Et/jvs3’r«>«’4“*l"i'V‘f*'!',’««’!j'£‘f‘“f*f''^"’'‘*f'>‘’^‘W‘’>iSc«r«Aj
(ui^i Ksi nxiSUfinx©', hKffi4xs
fli.micsaA ax» mtf «XftAwKfe i(9« >»7ti4«ottS,ws x"! jjAt

|iia7«,i(sw ntxuaei&s «uvfi.irtriJxAie trteitils.Quibus ucrbrs fignificat

Alexandrum equi frenum manu
tenentem ad aliquantum fpatij equum incitaiTc ad procurfum.cumipfe quo^ curfu equum affeque
folentequifones equos ferocioresde*
re tur atqs squaret :& deinde, manu plaufu^ permulfliTe, ut
mitigareSO deinde in Bucephalum infiliuiffc 80 confcendiife. Le^us et in Hi^piatricis ha:c uer,
AiyiiSxai xpTOw/J^jCtrepidarij equi
ba.Kot MxSaTtiJ iiuorSiVw 7riiH(i!s,i0=ti^7V<^ nifims 3/U*<v*j’s«xti'y'
mentionem ex Vegetio fuperius feci infuccuiratore)HadenusBudjus,Mihi Alexander Bucepha 5«

Ium ferocem equum confcenfurus, illum adprocurfum indtaflfe C tuBudatus mtjitiBiATraW reddii)
minimeuidctur.fed potius equum iam procurrere incipientem leni curfu comitatus aliquantifpcr,
ita ut potuit confcendifTeiut uerbum illudnon acfliOtc,fedneutr 5
Cgnificationis fit.utfimplex etiam
rKeA!iK^«i/;5rKf«prfpofitio,iprumiuxta80ad!atusequimollitcrprocurriflciniinuat;quofenfucd'am
srafa;xj=tX» profertur. Sed plura de uocabulo
calpcs, 80 calpe diflo certamine, afferam odaui capitis

parte quintatNcmeflani tame uerfus,in pratfentia obuios.huic adhuc loco anneiSam: Quin eiiam
oensMiplaiacct trans ardua Calpes Culminacornipedumlatefacimda proborum. Nam^ua»
knt longos pratis intendere ctirfus; Nccminor eft illis. Grato quam in corporeforma, Necnon
terribiles fpirabilc numen anhelat Prouoluuntflatus.eolufflinauiuidatorquent,
Hinnitus^c®
trcmuli.frenis^ reputant. Necfcgnesmulcentaures,ncc crure quiefeunt. Ca!pcmonsellHi 4»
rpani»,’oppofltus Abylac monti Africac.quae duae dicuntur columna Heiculis, ExTyrrhenimatis
infulis equi habentur greffu irrequieto, Volaterran.
^KtAss, equus celes, qu i ab uno feffore agitatur 80 regitur, VeteribtJs(inquit Camerarius)non
fuit in frequenti ufu agi fingulos equos , uel equitem infidentemequo uehi , non incognita
tamtn

i cs.ltaij et Homerus deferibens Vlyffis refldentis diuaricatis cruribus fuper una

frada nauis uabe
Snmariiadationcm.ufus eft flmilitudineequifls agitantis equum folum,quemi»A»x*uocat,Hine
uerbum faAsxi^Hf/^quod idem poeta pofirit in Rhapfodia t, Diad, Apparet autem non fuiffetalis equi
talionis in bello ufum.fed in pace tantg et oftentatione agilitatis defultoria : cura unus plutcscquos
aleret, SO inter illorum curfljs.uel ut Homerus ait uolaius,ex uno in alium inlilifct. Sed nunc hac fo
la agitatio nota 80 conflicta eft.illa autem curulis deflta et ignota.Vocaturh«ec agitatio («sVimg-imo j,
nipposuocant uno depugnantes equo, Caclius)inuentumBelIerophonfis:Cu!paterNeptum!t(lim'.
iis enim fuifle filium tradunt , cum putaretur patrem habere GlaucumSifypbidem : ) illiigitur Nt>
ptunus uclociffimum equum Pegafumdeditalis praeditum. Aliqui hoc inuentum ad regem ptifc»
quendam Aegypti referunt,Sefonchofln nomine , quiflt apud Herodonim Sefoftris. Aliqui etiam
ad Orum, qui bellum gefturus cum fratre Typhone,potius equum qutei leonem ad pradia ieriurin,
ftruxitVciquia ad perfequendumquoq^hoftem equus, leo in ipIbtantumeonfliiSueffe utilis uiderc
lur.Virgilius huius agitationis authores 80 inuentoresfrenorum,facitLapithas gentem Thcffallci
Sn Gcoi gicis ita canens: Frena Pelethronij Lapiihat gyros^ dedere Impofiti dorfo, atep equitem
docuere fiib armis InfultatefoloSOgreffusglomcrarefuperbos, Sed alij Centauros hancprimoi
11 li ir pa ffc pcrhibenr.faltem ut ex equis pugnarent.Scd de Centauris plura dicam in H . a. Non
eo, t»

dem modo parantur equi ad ephippium(hos celetes dixeris ) ut ad pr»dam , Varro. f^xnt^tcSjnon
fimpUcicer (ct equcftri uacace fignificat,fed unice equo uehi, quem oune celetem appellant.Scholu
Ariftofh»'
 2 .

DcEquo. B. Lib. I. 467

Ariftophanis SiSuidas.KsAiKiOTO-.oic^rfT/KTO-jttftl.o new(»2i'as4;im/M/i8»©',Mt'siraji5t;(«S»TO(,;j«,^
V
mf vsfi jytimisyi fvy mt^eus MyiiSj/®- leti },v(ivos, arin, hoc eft, celes eft equus fingularis , non iun*
(Sus ad ciii rum, idoneus
ad currendum, quinunc fellaris dicitur (utitur eo uocabulo Veget.
l.t6.ilI
menta fellaria uocans quibus fellat imponuntur) 6f nudus. Morcc/izn/^ iTntoy equum
, uetSorem ctci
quiti paratum intelligo,quod freno inftrudius fit, quod Grtcci SC^Ktt/oyQC«ti. 7rvya\xocint
{utpluri«
bus dicam in H.e.)nam fingulares tantum proprie dicSis frenis reguntur,catteri non item
. Varinus
p»ra(j!rt;,(eexPindaro(««M)(K'AiTCi/exponit.Di(3 us autem iiA»suidetur,uelauerbo2tta(<t/'ffl((, quod eftiii
bcre,hortari,&l excitare uoce,unde celeuma nauticum; (hinc &
celetes naues dicuntur, de quibus
paul(3 poll;)uel 7m^x-nbkXi«y c iiji ^luay « JJitolife^unde &C quod ^iWKiTiia-ySlloy jd eft di ,
10 uaricatis crqribus infidere mos fit, V arin. et Scholiaftes Homeri Iliados0, TjiVs jsUS hmoi
Jlptyiity «tftTs, I nt M itAsc ttxAxm u«fitxsA»T(s, Ariftophanes in Pace:ubi Scholiaftes celetes equos su»
K(7«{« exponit. Celetes Sf celetizontes legimus apud Plinium libro 54,cap.^.et cap.S.item
libro
t.cap.iq.item libro 9 .cap,io.Celetizontespueri(inquit)laudanturHegiacftatuari);Etalibi,Canachi
etiam ftatuatij. KiA»s‘™©',i(^<'mr*s«!,i(si(roriTajj,Hefych. KtAsi, equus folus,&quieoinuehitur,
fellaris equus et nudustfynoris uerca equos binos etiundos fignificat,Suid. Olympiade tricefima
tertia, pancratiaftes &C equus celes Olympicis certaminibus reliquis acceflerunt, Patifanias
inBlia-
cis.laliusuir Arcas itAsTS ^ixHa-iylTms ,
Ibidem Fuit St srioAsitAsT©- certamen in Olympijs
lnflitutum,in quo uicitTiepolemus Lycius Olympiade ii8 ldem, InAlti Olympiorum luco Timo.
nis filij Aefypi,qui equo celete ulcerat, effigies a Dtedalo Sicyonio fada fpedatur,Idem. Celfus ex

lo Gr*co.iitA»s eques didus,Feft- K£A«rJ(C(/,«4A»7iJ«(',(’mr<i;ej;,Hefych. &; Varin.itAsTKtAKiraj/, Apud

V
Hefychium St arinum reperitur etiam itAs 2 i{s|/,TOs iTnrats ui\h(umy, quo modo feriptum non plaa
cct.MoriOT«,qui equo fingulariinfidentes curfu certant,Suid.et Varin. DeCelete etmonippo ui.
dcnonnihiletiaminH.e. KtAais, osiAAiteiS^sjKfe^iisiAei/, Varin. lego itAst 5 «*tae<©',6tc.utfuperius
explicatum eft, ut Latinae originis fit. St grammatici Graci non intelligentes a isMaj/ defeenderei
fomniarint,KiA«cetiam nauigij genus eft,item pars nauis,Hefych.K6As5,lWoj i yaMcy
viimiiy 01 iiAs-jsf . We 71 UtMay usa tSxTtkomy Aya.-na
quoniam nautae St remiges fuis utuntur celeuC.
,

matis.hortationibus et^Jimyoni uel a uerbo quod appellere fignificat, (magnis enim ad Iit.
isAAaj/

tus appellere non licet. ) St rurfus itAsTW St «uAsTnij/ paruum nauigium intcrpretantur,per translatio*
nem ab equo celete,quo feffor unus uehitur,Suid.et arin. A»’ Uew' ySJ^^Sn V x HiTiimy
(«,Ariftophanes de nauiculis intelligens. oi/LiTi-nyK^ynTtflyy^cupv^oioCiiMT®' Vnyyx
5o«fl:et(' of 2

:fijH 7Aui>yKvT!fiJ'®-ajmHy, in Epigramate citante Suida. Nauigia quaedam celetes appellantur,

author Polluxtuti mirum ne fi't,teftudinum quo(j id genus celetes uocatum fuiffe, Hermolaus. Ke
A»t nauigium aduarium eft,quod uno remo,St non binis aut ternis per fedilia agel3atur,cum tamen

pluies remiges haberet.Celocem Latini interpretantur,authore Gellio. Vnde Sc Uihimy, paruulus

celox, ThucydidijBayfius de re nauali.KtAsSjn-sifieAiof/ n(lego TsUii&cy 7t,ut Lexicorum feriptores ha
bent) (iiKjo(/:tOTCxTjiiiciA»c autemCapud Aefchinem contra Timarchumlmalefica St piratica nauis eft,
forma inter epadridem St celetem Ammon. Apud V
arinum JJastAss etiam pro naui piratica ex.
,

ponitur, uel equo non ftrato,Graeci x^ynorty ; nos celetem equum fupra ex Grammaticis quibufdam
yoynij,ii eft nudum eodem fenfu interpretati fumus.-quac quidem interpretatio non conuenit cum
40 ijs qui fellarem exponunt. Ego celetem equum non iundum St curfui idoneum dixerim , fiue ftra.
tus is, fiue inftratus fit, Defultorij fine cphippijs eefui ad curfum apti erant quos Graeci celetas uo.
,
cabant.Hi quondam a nobiliilimis iuuenibus, tefte Tranquillocin uita Cafaris ) agitabantur , nunc
fanca miniflris.Volaterran, Ephippiatis equis contrarij funtanoftris defultorij nuncupati
,
quod
ex his facile defiliant defultores,qui,tefte Manilio in quinto Aftronomis, fiunt fub figho Heniochi,
Grapald.StPerottus. Vide etia infra capitis odaui parte quinta in ephippiorum mentione Ego .

defultoriosequos ut minimum binos effe oportere uidco,celetem uerca etiam folum dicfcut celes lati
unicum alias fignificet equum.fiue ftratus is fiue inftratus equitetur , IX fiue cum celeri
us pateat, St
tate,fiue fimplidter ut hodoeporicus. Defultorios uerd binos uel plures effe oportet , ut ex defelfis

uel curfu, uel armati quem uchunt equitis onere, in alium tranfilire liceat: hi ueteribus nudi in ufii
5« cranfhodic ephippiati funt omnes.Celetes quidem pro defultortjs Homerus Iliados i?,pofuit,his uer

fibus. tls (f’ t arsg (TTTroror it£A»7j(e(/ fcv BcfaiS, OST iTfOiiKmAmyTrUrv^xstrwJxyfi^iixutTTTnsx, Stil/as fx
(raf (0(0 [tiya Tr^sr a?(/ </}ot>icei Axo^o^oy n iSm&vro AnoSir «A yiwoiK^lrl S iy-Tru/lay xxs
(foiAsciiKe^imaiyxXKoTiwxMoyxyB&fnaxat’;) wiwTW. Defultorios equos(inquit Calius)uideo dfi
Cia defiliendo;nam,ut Sex.Pomp.fcribit,paribus equis, id eft duobus.Romani utebantur in praelio,
ut fudante altero tranfirent in ficcum. Nam
et pararium dicebatur aes , quod equitibus duplex pro
binis equis dabatur. Eum uerta Scytharum plerifcp morem fuiffe , Ammianus prodit Marcellin. bi.
nos trahendi equos,ut iumentorum uires foueat permutatio, uigorcp otio integretur alterno Haec ,

ille. Defultores,idcftdefultorijs equis utentes Graece amphippos uel hamipposdiciex eodem do.
cebimusinH.e, Caffiodorusinepiftolis;4.-5 Equi(inquit)dcfultorijfunt,perquosCircenfium mi
60 niftri miffus denunciant exituros(ut luciferi,quadam in aftris fimilitudine praectiribrias uelocita.
,

les imitari uideantur, ut Hermolaus citat in Gloffematis in Plinium.) Defultor uerd is eft,qui equos
defultorios alit docet^ . Itatjperitus belli alios eligit , alit, ac docet: aliter quadrigarius ac defultor:
•
 ,

4<58 De Q^drupedibus
necp idem, qui uedlorios facere uolet, Varro de re rufi. Numidis defultorumin modi! binos fratica.
tibus equos,intcr acerrimam fepe pugnam in recentem equum ex felTo armatis tranfultare mos
J
rat, tanta uelocitas ipQs,tam^doci!e equorum genus eft,Liu.lib.ij.ab rbe . Quin &f eumV quicer.
tat,re(Se dcfultorem dixerisiquod comprobat Vlpian.Digeft, de prarfcriptis uerbis , Tu^ defultot
in his cucurreris & uiceris . Cicero pro Murena ait , Qui nefcio quo padJo mihi uidetur praetori^
candidatus in confularem, quafidefultorius in quadrigarum curriculum incurrere. Dcfultorem
porro defignat Elegiacum illud feientidime concinnatum , Eft etiam aurigae fpecies ucriumniis
& eius Traqcit alterno qui leue pondus equo. Cael . Plura uide in H .e.in Bellatoribus equitibus.
’

^ Dentes luporum maximi equis quotp adalligati,infatigabi!em curfum praedare dicuntur Plf,
nius. Sarmatae longinqua itinera aduri, inedia pridie praeparant equos , exiguum tantum potum
u
impartientestattj ita per centena milia dC c^uinquaginta continuo curfu euntibus iniident, Idera.
Fi;Soi<n,iAytc egseif Slxvrifom mt/liKri Kpuvavr^ Kmtm myte iiit&
AiirnscUSie/otou/u^^vvaipyvciMiCJt/y H ^
cAiScumii foSlticn, TcKojiiSKjdWlxinSmiTaJ^xgmijuif/mg, Oppian,
TsAssei, Tyrrheni &rCretcnfes,4<$o'n5iij/,*joui!ri'«7sflte(/,'Aajj^or'njz-tA9i"7ia. isrrrS-ra luiteuixiiiliif
«sifomWAiwrf/; (Hoc fertur de equis Dardani ex Borea prognatis, ut ex Homero iam dicemus;)
aieV-Tritt, ttfrVtp, Haec omnia Oppianus diuerfis in locis. Idem cum
celeritatis
palmam Iberis equis attribuiilet , ut iam recitaui proximos ijs Armenios facit: his Parthos, Siculos
••

Mauros.Sfpollremos Libyas. Seneca in epift. li. 86,dcuelocitateperfeaftimata,non qute tardiffl

morum collatione laudatur, haec carmina elfe feribit, Illa uelintadxfegetis per fummauolarct a«
Gramina, neccurfuteneraslaefilietarifias: Velmarepermedium fludu fufpenfa tumenti. Fer.
ret iter, celeres nec tingeret aequore plantas, ex quo poeta autem defumpferit , tacet. Nos quidem
eadem Grace apud Homerum lliados uiceflmo legimus. Nam de Dardano rege feribens Huius
(inquit)^r5^tAt«it'mTet£A©^t^J3»itSAMV'» QHA&xiTru^siini/ xyxAAofi^oux 7nxA$fftit Has Boreasamauit
equo allimilatus xvcu/c)^xii,Si pulloc ex eis gcnuitCsiriaaf,TOs)qui fi per terram currerent, AxfBj, m, y
holxtagi itferbrAtoptSin per mare,AKfep ysysriV©- «Aeg mAiota Ludanus in Lyci
no de adulatore loquens, Kim nAtmxuit/ xi/ aitHy i-arOTj/ trritirtiriu SUu(i, sSif o(/ S(/ ixiiSue^um)! ttsii

OXI AsgopW’ iMiQxccoy ttgeg-ardp dfctpjSeft ttpeTCKAec.Ktu arwArp ax mp Mvxaut (f«re«,AtAAo7n){/'a)(/ c^ettoy Jxngxy,
Ce.
ler equus Polluci cognominatur, o|vt,7n5tt;g,TOj(yW;fed plura a celeritate epitheta referemus in
H.a
AmAo-moiAsi Homero celeres equi potius quam uarq intelliguntur,ex Porphyrtf fententia, Csliusplii
jj
ribusidaftruenslib.ii.infinecap.i4.iOTM(«'£(Mioi(/Zsioi«88Vi',Homericahyperbole. isi
'

j}ooji®-,-mg lattuug xtwfixiiiexni xii xti-nfi Ojzsj©' m^xg » xotiii xrim/lx Pollux, Po/ojxtsartij/ lOTtp Plutara
,

chus dixit in Sylla, Xenophon xaS^mn, uocant equi curfum, cum ultra terminum confli,
tutum prK impetu excurrit, Pollux. Legimus autem ix<0 lymoy apud Acfchinem, ut idem feribit
=iiioi>ii

J.511.
Arabes.quorum principem Zambeium appellant, equabus nebuntur , tan» celeritatis ut
per diem nodlem^ circiter centena milia itineris conficiant. V
olare tj potius quam equitare uiden.
turrephippijs uulgus non utitur.fed proceres tantum qui etiam foli uefiiuntur,reliquiindufijs con
:
tenti fiint, V
artomannus. Equa mater optima , fumma charitate 8d fide pullum futim amat cuius
, ,

fane modi amoris Darius tetate inferior non imperitus 'equas a partu recentes relidis domipullis,
ad pugnas ducebat. Pulli lic alieno ladc a matribus orbi, quemadmodum homines parentib. amiC 40
fis aluntur. Darius cum inclinata iam acie in eo pratlio quod ad lafTumdego Iirum)commiferat,Pef

farum res premi coepiflent, cumcp uidus fuga falutem adipifei necefle haberet, in equamafeendii:
qusquod relidi memoriam pulli recordaretur,qtianto maximo potuit ftudioSd celeritate cum ip<
fum pratdicat ex periculis eripuifre,Aelian, Circa extremu Septentrione(ut feribit Paul. Venci.5,
m
490 ‘'^g‘o quttda ofl qua multo per annS tempore Sol non apparet , ita ut non folum nodti tene,
brat lint.fed etiam interdiu aer in modum^ crepiifculi caliginofus. Hanc regionem confines Tartari
pradac gratia ingrefluri.ne propter fubilo ingruituram nodem periclitentur, hocmodocauent.E-
quas cum pullis accipiunt: &: pullos in primo regionis ingreflii cufiodibus committunt, utfe illicre
dituros expedent. Sic equae nodurno itinere diligentius obferuato reda ad pullos fuosin reditu
,

contcndunt,id^ celerrime. Laxant enim eis feflbres habenas,8f libere quo fuoinftindu feruntur j»
ire permittunt. Equi alij ad admilTuram , alij ad curfuramidoneifunt, Varro. TxjgyprwAajiyXXffis
tTrmg ixoxTXfiyV arin. riA tsnfaMtpojsf/ Aj/ i7rrs|/,Zs7ili> yiVenn wj-ig ageflooVoj; s iroVi/ Wm»e«if
01 (ira;)oi,Pollux. Equus curforius,e^»(iiHSg. Equus imperatoris Probi in parccmi* formam dedu,
ci poteft.Iscratnec decorus quidem,nec ftaturofus.uerum celeritate tanta ut diurnis fpattjs ceniS
,
obiret miliaria.uel in decimum diem labore ht ud interpellato.Bum tamen fugaci
magis quam forti
ac ftrenuo cogruerc militi pronunciauit Probus idem,CaI. Fuit autem hic equus Alanicus, in bello
Probi contra Alanos captus. Equos ^enerofiores 8C ad curfum prafertim paratos, quos barbari,
cos dicimus, paleis SC zeatico bordeaccoue cibario qui funt principum equifones
, alere confiietiC'
runt.Grapaldus. Albertus equos celeres inepta uoce curriles dixit:Horum,inqiiit, ufus eftadlti
gas iniecutiones prxcipite:S4 neindureicant eis nerui ex calore curfus,cafirantur. Voluptatemf^
equis me 0'e,Circi fpedacula prodiderunt, Quidam enim equorum cantibus quidamfalia tibiarum,
Jiombus.quidam colorum uarietate, nonnulli etiam aecenfis facibus ad curfiis prouocantur, Solin.
 DcEcjuo. B. Lib.I. 4^9
ExHifpaniaucmuntIemtateelcgantia9confpiciri,Vo!aterran. Hos uiilgo
/annettos uocant Hi-
fpani (Ut audio) genetos (a quibus etiam felis cuiufdam fylueftris
l5US,ut quidam conqcifquod cum fere celere hoc
nomen «neta
genus equorum fit.uedforem genibus ad feliam
habemus H «n/
latera equi tnnitt oporteat, ut tutius uehatur, Scoppa canterium lo giannetto interpretatur
K
quam
rcflc.ipfemdent. f (alibi etiam Er4ishabetur,quod non placet,apudeofdem)i7nrM)idea
Veneti ucl Adriattci equi.qdemaviOTracfas (legerim At/ssiario^t
Vann, bquus a lupo fauciatus, bonus euadet ac uelox Zoroaftres in
) &
dicuntur, Hefychius d£
, Geoponicis. Equicur di.
cantur lycoipadesf inquit Catlius) etymon duplex comperifle
uideor; alterum efldc freni genere
quod lycon uocent.noftri lupata dicunt.licut Georgico tertio ergilitts, duris V parere lupatisT Quo
,g
inloco beruius K
qui ab eo mutuati funt plures.effe lupata tradunt frena afperrima
,
iic de lupino.
rumdentiumfimilitudlnenuncupata,quosefleina:qualescOnftet,unde &morfus infigatur
fum.
niinocumcnti,Hoc uero frenorum genus equis adhiberi pratferuidis, faepem ob
infitam animoiita.
tcmrebellibus,ut retundatur impetus , hebefeat^ generofitas nimia moris
, eife nemo non nouit. ,

Sunt qui malint lycofpades inde dici, quod quipullina attatein lupos inciderint,!!
periculum eua^
dantjinflgnitcr bonitate proficiant ac pernicitate.Catterum perpenflone dignum,
curnam eiufmodi
cafum confeqiwtur euentus hic,nin dicamus.idco credi uehementiores effici equos ab ea
impoftu.
ralquoniam,ni fuiflent natura tales, haudquaqua dilabi eualuiffenti necp enim prudentem
euaiifle
Vlyiremdi(ffitamus.Cyclopedeclinato:fedideodeclinaire,quiaforetprudens,HacC*l. Tranftu.
Iit autem ex Aeliano (uel Plutarchi SympoiiacOex quo
rurfus eadem interprete Gillio, ut
, clariora
so fiant, recitari nihil prohibet. Lycofpadas igitur ( inquit ideo dicunt a frenis lupatis appella,
ille) altj

ri.quod his effrenarionem eorum prateipitem feifores moderentur. Plutarchus ex parentis fui fen..
exiftimat hos optimos et uelocifftmos effe,qui a lupo appetiti, ex eius faucibus eiiaierincquod
tentia
ipfum dubitationem habet, cur ij quos lupus mordicus preflerit acriter animoii efficiantur cum fe.
,
rx beftiat morfus, terrorem potius.quam animum facere uideatur:8f timidi effeiffi, quemadmodum
fera: tendiculis attentata: magis infidiarum metuentes funt.ita hi a currendi Celeritate fefe fuftinent,
(mscffuis op/fims (2) TOj(a*s ij^sm.Plutarch, accipit autem pro Ve. non pro fuffinere morari; &
iit Gillius inepte uertit.) Quamobrem dicimus huiufcemodi equos non ex eo magis ad currendum
ptaffare.quod cum pulU effent ex lupis euaferunt,fed quia animoii, & ueloces natura e(rent,propte
rea effugiffe. Eiufdem rei (cur inquam equi ex rieffu luporum feruati , alacriores,9i/(MH/'«c,eire di»
5"cantur)caufam inquirit Plutarch.in Sympoffacis % 8 ex cuius uerbis uel Aelianum erraile qui ex
.

Pliitarcho tranfcripfit.uel interpretem potius(nam Graecum exemplar non uidijfacile apparet. Ipfe
quidem Plutarchi uerba fic uerterim:Cum pater meus cquorti pullos qui lupi morfum effugiffent,
bonos SC celeres euadere diceret, &
multi qui aderant idem affirmarent, qusftionem propofuit , cur
hic euentus Svitmoiiifss lest yofyaitsatCanimofiores &
uelocioresinam fid paulo poft fiibdit , hium eiw
w]ps) reddat equos. Et cum plaerif^ uideretur , hoc cafu equos non animofos , fcd potius timidos
fierhitaij iam prorfus pauidos uel leuem ob caufam ffatim ad curfum fid uelocitatem excitari, iimill
ter ut fer a: ilte qua: femel irretit® fuerint. Ego uerd confyderaildum dixi ne contra potius res fe haa
,

beat quam plerifcp uideatur, nempe ut non quia lupos effugere uelociores fiant equi fed quia natu,
,

ra ueloces erant, iccirco efFugerint,H®cPlutarch, Equi lycofpades nuncupati, inquit alibi Aelia.

40 mis.Gracorum hominum cum ftudiofi' effe dicunnir, tum de huiufcemodi hominum genere miris
fleam notionem habere,ut naturah' quodam fenfu ad eos amandos afficiantur; nei^ enim palpanti,
bus fe offenduntur, neqp refiliunt,fed tanquam conftridti tenerentur, totum diem cum ijs traducut,
attp fomnum prope eofdcm capiunt.Sin ad ipfos barbarus accedit, quemadmodum ex ueftigijs faga

dter odorantes canes feras percipiunt,fic eos equi cOgnofcunt,&( clamorem tollunt, &( tanquam fa

neferambeftiamextimelcentesjdantfein fugam. Iam porro ijs ad quos affueuerunt, SC pabulum

obijetentibus mirifice oblcdlantur,maxime aurigis formoi! uideri ftudcnt,quod quidem ipfum cum
natant ofiendunctum enim in aquam bene penitus procedunt, ut nitidum os efficiant, nefors &
didum quippiam ex prsfepi aut de uia illitum deformet fpeciofum nicorem,ac odorati unguenti fua
iiitatcm,Homeri Sf Simonidis teftimonio,in amore, 8d delitijs habere exiflimantur , Hatffcnus Ae.
jolian.Sed hoc idem alibi equis ingenere adffibnit, his Uerbis; Ex iis qui equina tradrationis periti
funqaudiui equum deledfari laua tione Sd unguentis, H^c de lycofpadibus equis: quibus an ijdem
lycophorifinthaud fcioiHefychius quidem &
Varinus in uocib.inmiilr dCivJfilr, ut fuperius reci
taui.eofdem facere uidentur. V
etiam a celeritate commendantur. Sed differre uideri poflunt,
tritp
quia aliam rationem cur didli fint lycophorifquam de lycofpadibus fupra retulerimjaffert Strabo li
bro quinto, his uerbistFama eft,inter Venetos celebrem admodum fuifle quempiam qui in facien.
,
dis uadimonijs ffudio non mediocri teneretur,qua ex re 8d hominum iocis carperetur. Is igitur in ue

natores fertur incidiffcjqui irretitum haberent lupum, dC illis per iocum rogitantibus , uclletnepro
liipouadem fe conftitueref ut illata ab eo damna perfolueret.flc e retibus beluam dimiffliros , Fide,
iubere fefe confeiTus eft.EmiiTum deinde lupum.magnum equarum armentum agitantem nullo ne»
fc latum cauterio ad fideiuflbris ffabulum adduxiiTe.Eum recepta gratia,equabus lupi notam inuffifli
fe,8C inde lupiferas ( Amsif ojaW nominafle,uelocitate magis quam pulchritudine prsffantes , Cuius
fuccelTorcs SC fignum 8d nomen,equarum generi ferualfe, ut^ folis eis ftirps ipfa legitime perdit'
R(
470
* ....
De Qj^drupedibus
hVcpra:dpu*^
rr f.
i-
allcnareconfueffe. Equinam
^et faminam nullam
humfmodi rei defecu exercitatio, Hucuf^ Strabo.
Hac uero tempeftate , ut diximus , omnis
tiffc.
b.
PliiraquaadPhilolosiamdeceleribuseqiusfpc(?lant,refeiemusitiH*
CExuelocibusefuisfuntetiamuenatici,dequibuspart.mdiximuspart.md^^^^ Sum
antiqui dixerunt.quod ueherentrhedas.idFefiu,.eft ducerent.
^ueredicurfuper^™
uledi curfa pernkes. Veredos
ueredicuriup
eauisnomenolim fuit, luxta hoc Martialis, Parcius utaris mo
Prifce.necinleporestamuiolentuseas. Etalibi.Stragulafuccinaiuenatorfu
neorapSeutedo
neo rapiete uer
... equo. Veredos
furgereficus ( inquit Caelius ) fi modo non aberret

apudHieronymam:Quiafmgul?.inquit,m«^
rosVeretoiummetaphora decenti legimus

Si ~
redant™urbisofiFendere,AtProcopiusidemueredariosintell.gereuidetur,eosqui celeriter equis
literas prouehunt.Equorum
publicorum in hoc ufu,commemini(re Ammianus uide
ImMiceUinustTranfeo (inquit) quod quidam per
ampla urbis fpatia fubuerfosip filices fine per.
ielutpublicos.flgnatis ( quod dicitur )calceis
agitant familiarica,
cu iSproperanter equos
Sannione quidem , ut ait Comicus domi
om na tanquam pratdatorios globos trahentes a tergojne ,

KSpii «I interpretis fententiam adiuuat

cfosueVedariosfereddent Curfuspublicus
Firmicus Mathefeos tertto.Regum tnquit.nim
dicebatur aut fifcahs, quum abimperamribus cert, sio.
non utebantur alq.niiifacultate impetrata, quam
deftinabanturtquibus
ds eZidgenufpr^celeres
Verbahmc apud Limum hb.y.ita leguntur : Repete quibus
«ocant tralatorL.HucufcpC^lius.
affignati) confilio prius inter fefe habito.fenatu adeat,
cenfcsTquefier erat (equi publici nonerant
Mafedlendipoteftate.equisfefUisftipendiafadurospromittnt.quibusamphmmisuerbisabfe.
Fr.Robortellus) Liuium per eqtios publice afflgnatos intellige-
natu OTatia: ads funuPuto (inquit
re eouos uui uedigales a Cicerone
uocantur in Philippica or. i. cum ait, tum exillimauit fe fuoiure
rum Hippia uiucre.a: equos uedigales Sergio mimo tradere.
Antonius redemptashabebatabara
ad ueredos. Scythae feminis (utnuncnoflrifunt
riouedfeles quadrigas, Afconius. Sed redeo
praelijs.quod urinam curfu non impedito rcddant.Grapaldua.
curfores cabailarti) uti raaluere. fcd in
W/ufaip , Plutarchtis in Othone. Fucrunt K
HAjt amp oSa.i'©' lara«/s
isw»1«nuncii,uocabuloTarentinorumCfed pedites, ut contjcio)«t*«»«Ax«c>fW«&?« 5
^

quidam Gramma
4"«. «w
IUI Varinuslapud quem etiam K0-KKC./1BE pro nunciofcribitur.Recentiores
tici feibunt aftandas didos
apud Perfas tabellarios, qui cerds interuallis itinerum permutabamur.
fcribit Herodot.libro 8. Vnde nomen angaria et
An,tepao(r<^V»f«c,curfus perniciffimus equitum, ut
Perficum,uulgo poftas appellantjBud* m An,
D^ansarise inlibris iuris manauit.Eft autem nomen
mdicat,regrj nuncij «^«^«(quafi forte)dicumur,K
notat Iccundisr Apud PcrfaSjUt Suidas
dicuntur hoc cftmanfionesacdl
ndemaftandx 8(:c.Vidc Lexicon Gr3ecoIatmum.A^«f<t,
ucrforia,inqU!eangari,idefttabcllarij,peradodieipenfodiuertunt,Cael.io.8. Vcredis(inqultGra
equeftres ftratioticos quos dicunt , lances manibus rcci,
cald rnoftra tempeftate utuntur lanceari)
caballi tefticulis ut plurimum ademptis, cantherios
crocantes Commendantur ad hoc Tureorum
perferco,
uocant pernicifflmi. ucredis curfores, feii mauis tabellarios equeftrcs celeri celeritate
A
caballarios appellanttqui tefte iulio Firmico fub equi coelefiis fydere
(es ueredarios.ut a caballis alij
appellant.forte quod equis per intcrualla difpoiitis.mre 41
naicuntur. Veredarios hodie uulgo poftas
fubinde habeant,utantur. Equos Pegafidas ad defultoriam uiciflitudinem e felfom recen.
cernes
Pegafarij curfores a Gallia Lugduncnfi quinto
tem affiliendi in uenationib.habere oportet, Bud.
fexto demum die Romamadiiolant,fubinde per Ra tiones mutatis equis . Bayfius de re Velt.
aut
nSsiugcji Tij/ 1 yif^auPii tos iMs mtrie
vtf w«PMItusuv ,
li')/

vimisc&Tiow, Suidas in Indaco. Magni Cham regis T

artarorn emiffarij K
nuncij (ut fcribitPaii,
habent difpofitas per uigimi quin^ miliaria.ufqp ad extremos impcrq liml.
Venet i.i?.)manfioncs
tes ita ut in loctf etiam uaftis alioquin
&
defertis huiufmodi diuerforia triginta aut quadraginta
mi

Conficiunt au tem fic di fpofiti equites uno die ducenta aut trcceta
mu
liaribus diftantia reperian mr.
liaria, relidis fubinde equis fcflis ,34 reccntibusfubftitutis.
apti.Pollux. V eredis etiam in uenatiohibus utebantur, ut y
^ iWTTMXKiu^^Tixsi.equi ad ucnationes
Pegafidas ad defultoriam uiciflitudinem efefroinreceniem
ex Martiali paulo ante tecitaui. Equos
affiliendi in uenationibus habere oportet, Bud. Mares ad uenationis ufum praeftant ;
nam famina
minus celeres funt ad longos per nemora curfus: fed abigendae funt procul feminae , ne
equihinnu

tu feras difturbcnt.Oppian. Rcftat equos finire notis, quos

arma Dianae Admittant, non omnt
meas genus audet in artes. Eft uitium ex anirno.funt quos imbellia fallant Corpora :
practicnieni

quondam eft incommoda uirtus.Grat. dCc, Oppian,lib.

a.deuenationc. Vide nonnulla etiam in b,

magniw
'
fEqui licet plericp animofi fint,8i inligni animorum prae caeteris animantibus praediti
ne:quidam tamen hac ipfa excellunt,
dine &corporis infuper uiribus pollent , atqj hi foli bellis ido»
lunt* Lanigerae pecuues
funt. ^
pecudes Sf equorum um bellica(aliasdue1 lica)prolcs. i-uLi ci* Bellatoris equifot®f
vjita, Lucret. ---

A/
quse probetur per totum corpus dC fingulas eius partes, Xenophon dC Oppian ocenr,quoruni
.—t. ....... /-r\f niTc Pt' finmTl^sc Pitre
4
rlorfnf.nilOrUm iin

ba fuperius pofui in elcdionc equi in genere, ,, f Quoniam uero propofuimuscinquit

 «

DcEcjuo. B. Lib. L 471

bcllatom equi comparationem, faciendum periculum omnium, quat in bello obijciconfueuercjque
funqfoflam tranl!lire,fuperare ualIum(T«)(i* ianj jSuiraf/tuel, ut Pollux habet, watfaiijiVia) in collem
crumpcre,de colle defilire ( iW iojsbj», ar®’ cjitui/ itc;J«il»ii6io;efl: autem uel ox®®* proprie ripa
fliOTinir.-quamobrem Pollux ubi hunc Xenophontis locum cxfcribit ante uerba iam citata
, , legit;
lubdit,i(s«^’oX^s(malimW*oxfes)‘^*^g“‘rKs;/,i(pcti^oX^!rt*r()gs«i/, ty o-*
adJitttite.) Tentabimus d£ in cliuos furfum,S«; per decliuia,& in obliquum agitare equum
Ex his .

enim omnibus deprehenditur.a: animi fortitudo. Si corporis fanitas. Nontamenfi quis forte non
in omnibus illis fatisfaciat,ideo repudiari debebit. Multi enim quia inexercitati fint, non quia pa.
tum ualeant.in illis deflciunt,quos fi quis inflituaqSi afiuefaciat atep exerceat,iam 3C ipfl hacc praelii
10 tcrint,fiqiiidem fani Si non i^naui fucrint.Caterum fufpe<!li(i/!ro^«c fcribicur,idefi rufpicaces,non
«n':^st,id ell fufpedlos. licet SC contrarium eius apud Pollucem legant de equis)
praetereantur. Qiii enim formidolofi funt,non finunt a fe malum dari hoftibus; quinetiam equitem
fepefrullratiin maximas difficultates faepe confidunt Sacuinam etiam equi ( s mx^^htmmntlxoO
.

nouiile debemus,fl qua illius uel erga homines, uel alios equostitem^ num implacabilis fit ( /i/o-j,*;'
X»A(f,id ell aegre ferens contrcdari.utpote titillationi obnoxius. )omnia enim haec dominis aduerfan-
nir. DetretSationes autem frenationum Si confcenfionum,8(; fi qua alia renuat equus, multo meli,
us comperiet,qui poli defatigationem iterum illa experiri uoluerit,quae ante equitationem fecerat,
Sanequi poli cxhaullum laborem non recufantlaborare,certum argumentumiii dant praeclari ani.
mi. At^ ut dicam breuiter,equus cum boms pedibus manfuetus,fatis^ uelox, qui laborare pof
10 fit,ne{p nolicin primis quidem morigerus,ts fcilicet Si minimae trillitia:, &
maximae falutis author
in bello equiti futurus ell. V
erum quibus aut propter ignauiam crebra agitatione , aut propter ani»
mofitatem blandimentis multis atip cura opus ell , hi primum equitis manibus alfiduum negorium
faciunt, deindeinpericulis animum perturbant, Hadlenus Xenophon interprete Camerario. Pro.
batur praeter ea Polluci in bello equus S ? raAenjj,©' 'J^cwistL
|iir@'.Idem bellatorem equum nominat7irAifi»s«e«;',7niA6;r«o(',sj>«7rsi7<i«'i'. Ineptus uerd bellis apud
eundem his notis uituperatur,ii 7reW@',:^«s;iib@',iftar 8 i'«,)t«5 Wi'X©'> 'wIhc&hs : lA’
Oppia,
Ne armorum fremitum. Si gladiorum ad clypeos refonantium crepinim equi extimclcant, eos
armata® cadauerum fimulachra fub ipfum fcenum
ad llrepitum Si fonitum alTuefcere cogunt,
50 (frenum) fubficiunt,ut caeforum confpedlum in bello ferre confuefcant,ut ne rerum terribilium me
rem militarem inutiles fint Quod quidem ipfum Homerus haud fane ignorauit, cum
tu affe(fri,ad .

Diomedem quidem iniliade fcripfit Thraces iugulare; Vlyifem uero interfeflos pedibus fufatrahe-
te,ne in cadauera incurrentes Thraces equi formidine perterrerentur: atijadhsc ipfainfueti.ut
per fotmidolofa quxdam ingredientes prpeipiti effrenatione efferrentur, Aelianus Quomodo inilf
.

tui dicam capite quinto , ex Hippiatricorum capite

Si exerceri debeat pullus bellator futurus , infra
116. Cur equos ad belli ufum barbari caftrare foliti fint uideinfra in Canterio, Equi bellici, qui
,

dextrarfi uocantur (utuntur hac uoce hodie Itali,Germani nominant) non debent caftrari,
ne timidiores fiant. Horum eft Conis Muficis gaudere,8f crepitu armorum excitari, &
cum alfis dex.
congredi;Item atdere faltus,Sf irrumpere acies mordendo Si calcitrando. Hi aliquando domi
trarfis

4 « nos aut curatores fuos tantopere amant, utamiffiseiscibo abftineant, Sipratriilitia quandoqs ui-
tsm finiant. Eft quando intriftirialachrymantur,unde aliqui deuieftoria aut clade fecutura pracfagi
uni, Albert. Similia ex Plinio leges in D . Bellatores equi.aut cataphradlis ardui 8C robufti : aut fej
noftrorum temporum
micataphradlis.fiue fagittarfistaut fancbaliftarfis (liceat enim ita

mediocres quatruntur. Camerarius. Nofiratium equorum Menapfi foli, qui

appellare:)fis igitur
Cafari ut opinor Gallici funt,a: Rugi,ut bellatores ferme in pretio funt. Sunt 6i Heluetfi, Si pratei
pucAlgoici,qui durare diutiflimcputantur, Externorum autem Myfl, frCPannonfi , &: Sarmatici,
Idem. .
fflam fi quando lubeat(inquit Xenophon)idoneo bellis equo uti ad agitationem magnificam et
fpccioram,omnino ab eo,quod pleri® faciunt in opinione prxclarae equitationis , abflinendum , os
uifrenis laceremus:ilem® calcaria ut fubdamus.Si incutiamus fcuticas . Naita diuerfa omnia acci»
dent ab fis.quae expetuntur,cum Si figuram quandam arduam equi habenis arreptis efficientes, quf
debuerat profpicere eum occEcant, K
calcaribus at® flagris equum territant, ut non fine periculo
perturbetur.Hac autem funt qux faciunt hi equi.qtiibus agitatio molefta eft maxime, at® in turpi,
tudine quidem,non cum honeftate.Sed equus fi didicerit agitari frenis laxioribus , Si ceruicem at.
tollere,eandem® a capite recuruare,ita facile praeftabit ea, quibus etiam ipfe potiffimum deledtatur
& fibi placeuHatcautem efie quae diximus,ucl hoc argumento intelligi poterit, quod equus quoti,

ad equas in primis, tum Si attollit ceruicem quam altiffime.Sf caput ma

cs feftinat ad alios equos.fed

xime proclinat truci cum fpecie,(3a5xa;ri!»©':)tum crurum mollitudinem fert fublimem,S(: caudam
furfum intendit.Qui igitur ad talem formam compofuerit equum.qualem ipfe effingit, quoties piil
focberrimus uideri cupit,is hoc confcquctur,ut Si de agitatione uoluptatem equus capiat , Si magni-
ficus at® terribilis ac fpecSabilis fit. Qiix quidem qua ratione obtineri poffe credamus,nunc dein.

ceps conabimur exponere, Prima Igitur frenorum cura eft, (fed fuper his uerba Xenophontis difr
472 De Qijaclrupedibus
feram ad capitis g. fcgtncnttim quintum4 ) Sed qualeciinffi contigerit
frenum , cum fioc ,cun(Saea
qu^E fubqcienturjprseftabu is qui uoluerit formam equi efficere
eam,quamfupra diximus*Os igitur
t(wsi MwiV«ii,quod pro miKy^af
equi concutiendum, {iu/«ito»sM[<me(p ita uehemeter equus ut refugia
politum uidetut :)neffl ita placide ut non perfeniifcat. Atep iam poli concuffionem ubi equus cerui.
cem attolIet,ifatim freno indulgendiimtitemcp alia oportebitfidquod monere nonceffamus^dum
fcite obiecundariqiiiciifim illi gratificari. Cum^ animaduerfum fuerit deleaari equum elatione cet
,&;habenarumlaxitate, tum canebitur ne quid illo tempore huic moleftiac ohijdatur quaj
uicis ,

ad laborem equum adigere uelimus.fed blandimentis tum equum

demerebimur, ut fperet requiete;
ita enim magis prompto animo ad celeritate
agitationis detieniet, Iam uero celeritate etiam gaude
nullus abit, fed aufugit hsc enim certe eli
re equos, fatis argumenti eft,quod liberatus pedetentim
;
„

iioluptas cquorum,niiiforte ad curfuram importunius fuerint incitati.

Sed cum inter agitandum e=
quus exultabit,fcilicet edodf us iam priore agitatione fuit de flexibus ad celeritatem incitari:quodc3
facere fciucrit,fi quis tum illum addudlis habenis retineat QC lignum aliquod det concitationum,
,

coercitus hic frenis,imperio concitationis commouetur,dd pedfus effert, 2>d iratus protollit cruraal*
tius,non mollia tamenhme: quippe in offenfis iam non magis mollibus cruribus utuntur equi. Sic
igitur exardefecnte equo,fi frenis indulgeas,ibi prxgaudio,quod iniaxitate fe freno liberatum pu.
tet, exultabundohabitu,mo!libus^ cruribus elate fefe infereqplane repr^fentans pulchritudinem
qua componere fe cquifolentfeftinantes ad alios equos.Qui^hoc cernunt, talem equum appellit
liberalem,S«: uoIuntarium,8d equitatorem,&: ferocem. Si fuperbum, limul^ SC ineundum 5C terti,
bilem afpediu,Hmcomnia Xenophon.
^Minuti in delicijs faepe habentur, Sd pueris potentum attj diuitum parantur,Camcrarius, Ex
equa mulo generatur innus, Arilloteles fidVarin. irwpgramatici mannum dC equum pumilum
exponunt. Sed de manno Sd mannulo dixi fupra in mentione equi gradarij. tufsHoi f msp

vmoiJtii vSM&u T OTfljoijraj/ , citrMiJvas , Suidas 6d Varinus. Equos flatura pufillos uocant
inos,fedSdginnospoftcrinuncuparunt,C*Ii. Ginni apud Arifiotekm deminuta forma equidi.
cuntur,quos 8d gygenios ab Strabone nuncupari,putant nonnulliiquanquam 6d miiloriini genus
fic inLiguriauocet. Plura de ginno, hinno 8d inno, fiduario harumuocum tum feribendi nimfigni
ficandi ufu.diximus in Hinno pofl Aiini hinoriam,8d in Ceruo capitis 8. parte i. 'in ®' wites i ,

v« yxsfi ncai&s yifif ili/»&oa,Hefychius 8d V

arin.Ex equo 8d aiino ginni proucniunt,cum conceptus
in utero atgrotauitieftenirn ginnus idem quod mctachoerum in porcis,cum membra 8d magni:udi. ;i
tres uniantur in utero , Anflotel. Sfmalim IW©-,» (M wctyavMiW arin.apud He
fycliiiimpoftmrr»j' pundumrcribitur.quodnon probotprooMfutraid», forte legendum icifi
Arifioteles ex mulo Sd equa ginnum generari doceat. iOTOj(,Hefych.et V
arinus,

Apud Indos Pfyl!os(alq enim in Africa Pfylli funt ) arietibus non maiores equi gignuntur, Aelian,
Mannos fiue mannulos equos pufillos, buricos etiam nominant, ut efl apud Aeronem 8d Porphyrio
nem,Grapaldiis:CKliusburdosuulg6uocitari,nonburicos,exPorphyrionecitat. (Deburdonein
ginno dixi pofl Afinihifloriam.) Buricos quidem equos minores uocari legimus apudVegetium
quotp libro quarto capite fecundo, Runcinae Plinio funt maiores ferrac,quibus fabri materiariife
cantarbortimmoles.fubicdliscantertjs.Canterij uero funt,quiaruflicis fere nominantur caballi;
quia ipfos equos,ut notum efl,cantcrios uocamus. Sed &: runcinos agrefieuulgus dicit minores e= 4'
quos,ex hac fortaflcruncinarum,quas diximus origine,Hermolaus. Runciniequihabenturadla.
bores onerum uel tradfus quadrigarum 8d rhedarum:licct etiam allj aliquando his laboribus depu<
tentur,Albert, Minores quofdam equos,quibus carpenta Sd petorita traherentur, manos, 8d uoce
diminuta manulos appellaruntihorum, ut nunc quoqp fiqiubae tondebanturtqtiod Sd Propertius fa
gnificat lib. 4 .Huc mea detonfisaucdia eflCynthia manis,Camerarius. Mufimon,aflnus, mulus,
aut equus breuis,Nonius. Pretium emit qui uendit equum mufimonem,Lucilius lib. 6. Aflnum.aut
mufimone aut arietem, Cato Deletorio,Nonius. Demufmonc in Sardinia, fera ouiucl arieti fimili.
dicam ftatim poli Otiis Hiftoriam,
f Canteriuscaliqui cantherium feribunt t arpirato)equus, cui adempti funt tefliculi Catocap.,

I4q. V
egetius fpadones dixiuCantherium Germani monachum uocant,cm.mHnci).Sd aliubi Vual )i
V
lachum, uillichio tefteiquod eorum copia ex ea regione,qug olim Dacia ditfla eft,habcatur. Angli
a geldyng.Scoppa canterium iannettum Italice uulgd didum interpretatur,de quo fupcritis inter ce
leresdixi.Gallicheualongre,caniier,cheuron, M. Cato Cenforius cantherio uehebatur, Seneca,
Cruciante canterio,Plautus citante FeftotCruciantem interpretantur fucculTatorero: Locus Plauil
cft inCap.Tum pifeatores qui prsbcnt populo pifccs fcetidos, Qiii aduehuntur quadriipedaiui,
crucianti cantherio, Vtitur canthertj uocabulo etiam Cicero ad Pmtum libro ^.Sd lib. ;.de Nat, Ve
redi ueloctflliniincurfufunt.Sdc.commendantur adhocTurcoriimcabaIli,tefticulisutplurimiiB
ademptis,camherios uocant,Grapaldus. In uljs habere malunt placidos propter quod difcriiutil
;
maxime inftitutum, ut caflrentur equi. Demptis enim tefliculis fiunt quietioresrSdideoquodfemine
carent, ijcatheriiappellati,infuibusmaiales,ingaliis gallinaceis capi, Varro, Multos egofcionool»
modo afinos inertcs,uerumetiam ferodlTimos equos nimio libidinis calore Iaboratcs,atcp obidma
ces uefanoB^, adhibita tali deteftauone,manfuctos ac manfues exinde fa(Sos,Apulaus libro?.
 DeEc|uo. B. Lib. I. 47^
Metamorph. Equis mterdumfei ocise mimiendae gratia cxedionc animus cum ufrilitatc adimmirt
hoc uulgo fit qiubufdam m locis, ubi promifcue pafcuntur armenta equorum, ut placide dC manfue*
K conuerfenturuum canterij uocatiir, Camerarius. De caftrandiratione, Hippiatr.ioo. Rufius
Scy this dC Sarmatis peculiare equos eunuchos facere, quoniam fic euadant mitiores : habent aiuem
non magnos admodum, at acres prxeipue pernices^,nunquamcp non rebelles, C^lius ex Strabonis
hbro7.mutuatus. Sarmatis &Qiiadis equorum plurimi exufucaftrati funr,neautfoeminarumuf
fu exagitati raptentur, (captentur, Cafliiis:)aut fubfidrjs ferocientes prodant hinnitu denfiorc ue^So
reside per fpatia difeurrunt ampliflima fequentes altos, uel ipfi terga uertentes infidendo uelocibus
equis &fmorigeris,trahentes^ fmguIos,interdiim dC binos,utipermiitatio liiresfoueat lumentoru,
10 iiigor® otio integretur alterno, Ammianus Marc.libro 17« Pannonq dC Sarmatici multi reperiim-
lur caitrati in tenera aecatc,atqp tjs dentes cadere negantur, Camerarius. De Gallicis canterijs mea
lionem feci fiipra* Currilium ( fic uocat celeres dC ad curfum utiles) equorum ufus eft ad fugas 5^
infeciitiones praecipue: dC ne indurefeant eis ncrui ex calore currus,caftrantiir,AIbert, Sed neque
uetulus cantherus(lege canterius)quam noiiellus melior , nec canitudini comes uirtus, Varro Abo
rigintim uc citat Nonius. Prsefepiajnon tantum quibus aut cantherta,aiK iumenta extera, aut uete
ra animalia pabulantur: fed dC omnia loca claiifa dC tuta didfa prxfepia j Nonius» Canterijs equis
nonmittenduseftfanguiSjUtinfra dicam ubi dc Phlebotomia equorum agetur. Vedurx optimi
canterij,equiuideIicetcaftrati,Volaterran» Menfe Martio omnia quadrupcdia,maxime equos,ca
lirare debemUSjPallad. Cantherium in foira,rufticum proUerbium(inquitErarmuS)quo licebit ut/,

io quoties quis ad id negott) trahitur, in quo nequaquam ualeat;aut ubi res uehementer erit impedita
periculoiaue* Nam ut plurimum ualcc equus in planicie, ita minime in folTa. lubeUius Taurea, dC
Cl. Afellius fingulari certamine iiixta Capuam pugnabant: 5^ com diutius uter^ altera libero eam*
po elufiflet.Taurea in cauam uiam defcendereiuffit.alioquiequorum, non equitum fore certamen*
Eo cum Afellius extemplo defcendi(ret,rurfum elufit Taurea fei mone, qui poilea in rufticum iier.
fus eft prouerbium:Minime fcis,inquiens,cantherium in folTafHxc Liuius decadis ^.lib.j Canthe*
rius in porta, adagium quod refertur a Fefto in didlione Ridiculus» Indicat autem conuenirc , cum
quis in principio rei uix inchoatx deficit animo. Natum a Sulpitio Galba quodam, cui cum prouin
cia exituro, cantherius inportaccddiffetrRideOjinquit.tecanthcriinporta, cum tam longum iter
fis itiirusjiam laffum efte te,cum uix dum fts ingrcffuSjErafmiis ex Fefto, Sunt qui opinentur can
50 terij uocabulum inde trahi: quia cauterio detcftari ( tcfticulis priuari)mos cftet , per unius demuta,
tfonem elementi. Nonnulli canterios intelIiguntmulos,ad ucllaturamquos pafcere moris eft ; unde
fitcantericium(legecantherinum)h'ordeum,CxUiTs.Hordeum hocnomineapud Columellam legi.
tur,hcxaftichon etiam di(5 iim.Cantherinum,inqLTitRuelliiis,putaiicrimdici, quod folliculo caftra
tumcnafcauir. Eft6i^iniiitibuscantheruis,tugumfimplex,ciimdepofitishaftiIibus(utColumena
fcribit)adncduntur fingulx per tranfuerfum perticx in unam ordinis partenr.Id fere Plinius quo(^
prodit, Cxlius.Pedamentum etiam cantherium uocant, unde cantheriolus diminutiuumapudCo.
lumellam. Vocat enim is cantheriolos in cepinis,id eft ceparum locis, munimenta quxdam ceparcr,
ne thalli earum nentis profternantur: ficuti in rapinis etiam cantherios cum operiuntur rapx , ut a
pruinis femina defendantur, Canterios item in architeduras ratione nominat V ilrUuius libro quar
40 touinde canteriatum te(flum,ficut afterulatum quocp didlum inuenimus, V
Ulgus quocp (Italicum)
craffiores dC robuftiores ramos canterios folet dicere,nil deluxato admodum uerbo. Ridicule quidS
canterium apud Senecam pro uehiculo accipit, Caelius. Canterij, tigna, V
itruuius libro 5, Et can.
thertjpromincntesadextremamfuggrundationem,fupra cantherios templa. Deinde quaepeda-
mimbus adnixae fingulis iugis imponuntur, eas ruftici cantheriatas appellant, Columella hbro
% Certe hxc mulier cantherino ritu aftans fomniat, Plautus in Menxch. Adagium hoc reconditum
(inquit Calius)in mulierem concinnatum eftj quae ctiamfi aftare,uigilare, rctflccp fenfibus uti uide.

batur:tamenquia naenias quafdam Siculis gerris uantores effutiebat, fomntare acdprmitare eam di.
cit equino ritu.Notiftimum quippe dormire equos ftantes, Caelius
8,4*ibidem Apuleij enairatorem
reprehendit,qui cantharino ritu legit, lanquam a cantharo uafe uinario,
jo ^S5TOA«xifi/,genusequorumfi2nificaturctiamtaIpaehacuocCiHefychius&:Varin. Equosgre
gales GrSeci dicunt, C autem grauidas)domefticos uerd :^oc2i«s,Caelius : opponunt
tiir autem apud Ariftotelem. Ego gregales Graece etiam dixerim,8^Latinearmentitios , uel
armentinoSjUeI armentales, Armentalis equae mammis,^ lacie ferino Nutribat , Vergil, Equas
domitas fexaginta dieb. equire, ante quam gregales aiunt, Plin. Emiffarius equ;us,aries, SC huiii^o
in roI(tudinem,ueI qui ad generandam fbholem emittitur i Valla in
di, qui emifliis fit
RaUden*
uocabulum in translatione BibIiorum,qux Hieronymi putatur, pofitUm aliquoties reperi:ut caprg
ahj ad
emiftariumLeuitici i6.ubi7o.Q:5eWftwowj[/uertunt. Equi altj funt idonei ad rem militarem j
ueauramtitacp peritus belli alios elfgit atep alit, ac docet.-aliter quadrigarius acdefiiltor.
Nec^ ideth
qui uedados facere uult, Varro. Ad &
currum equi iunguntunhmc curules bijuges, dCa carruca
nomina
carpento carpentartj,6(; a rheda rhedarij,S; a ciTio Cifartj C cifiarij potiu^
to carrucartj,a
. Apud
runt:fcdmuIos primos cceptos curru uehiculo^ adiungi creditum, tefte Pompeio,Grapald
Vegetium iumenta curruUalegimus,perduplcxr,Albertiis inufitatouocabulo
equos ad lugatfl
 '

474 De Qijadrupeclibus
Si.infenirionem aptos, curriles uocauA curru feliam curulem nominarilegimus,r flmplicf etprimj
breui. Celerius uoluntateHortenfij ex equili educeres rhedarios, ut tibi haberes , mulos , quam e
V
pifcina barbatum mullu, Varro. idetur faue rheda de mulis proprie dici,cuiad itinera conficienda
!unqebantur,ut apud Grtecos itrwrsinam rhedarium equum (quanquam Grapald.lic uocet ) apud
ueteres non memini legere ut mulum rhedarium. De uarijs uehiculorum generibus, dicam in h.c.
Vedratq(inquitC3merarius)adplauftr3,cn"ed3,rhedas,carrosadiunguntur. Veteres tamen Grj.
cis &
Italis populi, non equos ad plauftra Si uehicula,fed boues aut mulos adiunxere. Si uiatorib.
mulis magis quam equis ufi fuere. Noftri autem homines, nifi ubi montana funqnon fere boues, nc
que aratoresnecp uedfarios alunt. Videas etiam alicubi fyltiarum ingentium accolas. Si carbonari.
os,antc boues equos agitare. Vedlursoptimicantcrij,equiuidelicetcaftrati,Volaier. VetSarijs i,

fobur elTe oportenhiruri educuntur,fui cuiufdam generis, quamuis Si bonos equos interditm rura
mittant, fed in oppidis ad uedftiras plsruntp dantur effecti annis, aut laEli,qui illis operis reliquas ui,
res conficiant, Netp eft tanta noftri temporis humanitas, ut ocioftis alatur equus , poftquam confc,
nuerit uires amiieritjurcpnon turpifenetftte illius, quod Maro fieri oportere cenftiit , ignofeatur
rtadito domi.Camerar. Runcini equihabenttir ad labores onerum iiel tracftus quadrigarum Sdrhe
darumdicet etiam alij aliquando his laboribus deputentur, Albert. Dignumeftnoam dextratio
uerbumapud Solinum,(decurfu equorum quadrijugum, )unde modoequos maxime bigarios,He.
truria dextrarios appcllat,Hermol,Ego equum infignem potilTimum,quibufdam Italiae locis uulgd
deftriero nominari audio, f Equi farcinarij aut itigales.Bud.libro p.de Afle. Clitellarius equus
id eft farcinarius,a ferendis clitellis,Textor.De clitellis plura attuli in Afino in h .e. Equi &: canes j,
fi ruri alantur, fumptus K
curas quae in ipfos confer untur,facile compenfant .Nam equo fiue mane
°

fiue fero dominus ad negotia feftinet,expedite uchitur,Xenophon. De equis bigeneris Si ad iiigu

deftinatis,fupra alicubi dieSum eft. f Itinerari) equipromifeue grandes parui^ efle folenqCame.
rar. Pollux hodoeporicos nominat ; nos itinerarios , ut Caelio p!acet,dicere poflumus . In uijs ha,
bere malunt placidos.propter quoddifcrimen(pIacidorum ab acribus, qui ad rem militarem conue
niunt ) maximeinftitutum,ut caftrcntur equi, Varro.
^ De equis autem ad pompam idoneis(pompicis)qui^ fefe erigere Sf praeclari uideri foleant, fi
quis tales requirit , is fciat non cuiufuis equi haec efle operafted eorum qui flnt animis ingentib. Si
ualidis corporibus praediti. Qiidd autem nonnulli arbitrantur.cum mollitudine crurum coniundta
efle erigendi facultatem.id uerum non cfttfed lumbidumbos.oVif v(/,nimc appello,non qua caudam
p
iierfus ,
fed qua intra latera Si coxas ad ilia tendunt tS-' ac, ttja •? cui
funtmolles&fuccincSi attp robufti.poteritfpaciofeprioribus crtiribusfubijcere pofteriora.HocdS
facit, tum fi quis freno cocutiat os eqiii,(»itxfs« jiaai»,)fit ut pofteriores in talos ille refleiSaf attj
fubfidat ,erigat autem fiiperiores corporis partes ,
fic afpicicntibus contra alutis SC inguen utappa,
reat. Ibi igitur frenis indulgcndum,uti equiis,qiiod pulcherrimum eft in hoegenere, faciatitbens,
& ita fpccftatorib. hoc facere uideatur. Sunt qui ad hoc etiam erudiant equos;quorum hi uirga talos
pulfant.illibaculo iubenr accurrere qui coxas (vatreTOsusetoxorsliierberct.Nobis uerdhaecuideturin
ftitiitio quod femper dicimus, non omittatur un^ , cqiio ut quies contingat, poftqitara
optima.fi.id
uoluntati agitatoris obtemperauerit.Proinde certis fignis excitatum equum fponte(txw«,|cgo traV,
7tt)piilchcrtimos SC fplendidiftinios geftus exhibere oportet. Quod fi poft equitationem et copiofum 41
fudorcm,nec non cum fe fcite erexeriqftatim fellbre ac frenis rcleueiur equus, («V 3
A uff^us
owi/ W
woMb tApa/vNTtjfttoTirt/ Uw-ny, n ttaiTafcuvsTtia iap^^KAtrwTiw.hoc
eft,utipfe uerto,Qti6d Ii etiam dum equitatur,ad fudoremtiftpagiteturtubi primum iierd fcite fefe
) non dubitandum quin fua iioliintate poftea ad credliones
erexerit.ftatim feflbre ac frenis Icuettir
perucnttirus Super huiufmodi tam quidem agitationi idoneis equis relidentes, 8f dtj pinguntur,
fit.

& heroes.homines^inufu horum decente,magnificitiidenttir.Vfqueadeouerd equus qui fefe cti<

git,uel pulchra ticl admirabilis,uel etiam expetenda res eft,ut omnium oculos fpetftantium infe co-
uerfos teneat, tam iuuenum quam feniorum,8(: reliqua.Maximefane laudatur talis equus qui cor*
,

pus a: altiflirne&:freqiientifrimeerigat,8d lente interimprocedat,Hacc omnia Xenophon. Tratifcti

pfit &
Pollux ex eononnulla,fed breuius ac obfcurius:&: qiixdam a Xenophonterelataad equum
p
militarem cum ad oftentationem equita tur,ipfe non redie ad pompicum refert.
f Oppianus fylueftrem equu compofita noce hippagrum uocaqcquifenim Plinius, Equi feri te
periuntur,Ariftotel, Idemin Mirabilibus equos feros inSyriareperiri fcrtbit,eoscpfamameireiU'
nioribiis qui ad foeminas accelTcrint, tefticulos mordicus abfeindere ciirfti perfequentes df capite
,

per pofteriora crura immilTo. Alpes habent equos agreftes,Strabo.Etalibi , Hifpania producite,
q Equi feri in Hifpanip citerioris regionibus aliquot funt, Varro, Fuertral
uos fylueftres affatim.
fub Gordiano Romat equi feri quadraginta,Iulltis Capitolinus, Et alibi in Gordiano primo , Extat
(inquioGordiani fyltia memorabilis, pidla in domo roftrata Cn, Pompetj.in qua pidltira prater alias
feras equi feri trecenti continentur. In Acthiopum locis prgriiptis.multi funt equi feri,dubbusdcii
tibiis exertis Si uenenatis priediti.quibiis non folida pedum ungula, fed Itmiliter ut ccruorum bifida (•
eft.iuba per mediam fpinam ad extremam ufqp caudam pertinet. Ac fi quando eos politis laqueorii
infidijs Indi comprelicnfos in fertiitutem redigere uclint, abftinent fe piopterea cibo dfpotiorc, if
fetuieiuil
 , )

DeEcjuo. B. Q Lib.
ferufendi indignitatem acerbiffimeferantjOppianus libro;, de ucnatione,
I.
Oneflcritusfcribit*'
477
quos unicornes in India clTeceruinis capitibus, Strabo . Equi fyluellres colore funt cinereo line» ,
per dorfum fufca a capite uf^ ad caudam, Albertiis, Apud Hypanim Scy thte fluuium equi funt
fylueftres SC candidi,Herodotus in Melpomenetquod ex eo Euftathius etiam repetit in Dionyfium
fcribenSjUbi alium India: Hypanim efle docet. In Syria aiunt greges fylueftrium equorum eflc,
quibus finguli duces pratlint; &
fl quis minorum natu foeminam faliai
,
ducem indignatum tamdiii
perfcqui,donec aiTecutus ore inter pofteriora crura inferto,tcftes eius auellat, Ariftoteles inMirabi
iibus. Nos fupi a ex Oppiano retulimus onagrum marem pullis in fuo genere mafculis ftatimnati»
tefles mordicus abfcindere. Septentrio fert &
equorum greges ferorum,Plin.El alibi , Potus equi»
10 ferorfi fanguis fufpirofis ante omnia efficax eft. In Bruffla funt equi fylueftres, necp a Grfcis.ne^d
Latinis defcripti, penitus equis fimiles,nifi quod dorfa fatis mollia habet, &: ad infidendu inepta, ne^
temere cicurantur unqua. Sunt autem edendo.nec funt eoru carnes palato infipidat, Erafmits Stella
in libro dc origine BruiTorum. Equus fylueftris ceruino cornu reperitur in Polonia, Io, Boemtu;
qusrendum an de rangtfero diiSo fentiat
c.
Equi natura calida 5C tcmperataiudicatur.Caliditatemoftendtmt,Ieuitas,uelocitas,audacia, 8i
uita longitudo, uiuacior enim eft catteris (plaerifqp) animantibus . Temperatus autem exiflimatur,
quoniam docilis eft, in dominum uel nutricium fuum placidus, Ruffius.
^[IVlinoris eft pretij equus multd,cuius oculi fuerintalbi,quia dueftus ad niuem uel locum frigi»
10 dum non uidettfed in loco no lucido &C tempore calido bene uidet, Crefeent. Reliqua de oculis SC ui
fu equorum,pr3ccedenti cap, diximus.
^Quibus cordi eft maxime conuenit prouidere autorem induftrium,
educatio generis equini,
8f pabuli copiam, qtta utratj uel mediocria poffiint alijs pecoribus adhiberi ; fummam fcdulitatem,
& largam fatietatem defiderat equinum pecus,Columella 6.17, Equi gaudent pratis riguis 5C pa
liidibus, Ariftot. Equorum gregibus fpatiofa.Sf paluftria,nec non montanapafcua eligeda funt:
rigua,nec unquam ficcanea, tiacuauc magis quam ftirpibus impedita, frequenter mollibus potius
quam proceris herbis abundantia, uulgaribus equis palTim maribus ac foeminis pafei permittitur,
Columella. Pafcendi (inquit Varro) ratio triplex: In qua regione quantppotiffimumpafcat,8C
qtiando.e queistut capras in montofis potius locis, K
fruticibus, quam in herbidis campistequas coti

3“ tra. Equis pafcua legamus pinguiffima,hyeme aprica;frigida K

opaca prouideamus a:ftate,nec aa
deo mollibus locis nata, ut ungularum firmitas de afperitate nil fentiat.Palladius. Equi.muli, 8C a»
(inquit Ariftoteles) fruge herba^ uefcuntur,fed maxime potu pingtiefcunt. Equinum pecus
fini

pafcendum in pratis potiffimum hcrba:inftabulis ac pratfepibus arido foenotcum pepererint, ordeo

adiedo, Varro, Equos uere notio farragine molli pafce.uenam^ feri:
Inde ubi pubentes calamos durauerit teftas, Latftentes^ urens herbas Iiccaucrit omnem
Menfibus humorem,culmis^ armarit ariftasi Ordea tum , paleas^ leues praebere memeto.
Ptiluere quinetiam puras fecernere fruges Cura fit,at(j toros manibus geurrere equoru.
&
Gaudeat ut plaufu fonipes.lactumcp relaxet Corpus, altores rapiat per tiifcera fuccos.
Id curent famuIi,comitum^ animofa iuucntus,Nemefianus. De oleraceo cibatu equi,fcri
4 ° bam inferius ubi fanitatis equorum tuenda: prateepta tradentur. Fteno aluntur iumenta,datur SC
flramentum.Bquosuerogenerofiores.ai ad curfumpraefertimparatos,quos barbaricos dicimus,pa
leis SC zeatico hordeaceoue cibario, qui funt principum equifones alere confucuerunt ,
Grapaldus.
Equispabulum conuenitduriufculum.a: quod noninflecut auena,uel triticum , SC aliquando fpet
ta:hordeum uetd SC filigo quoniam inflant minus probatur, Albertus. Pollux equorum nutrimen
ta enumerat, hordeum,zcam,olyram,foenum(;^'5T©',xiA«, Grammatici ( Suidas SC V
arinus
fimpliciter nutrimentum,uel gSp id eft foenum cxponunt,quafi xtAop mcix f’ xa<9tB inde x<'
f.sSm,'m;fynSM,mn[tS«t:SC'tv]iifi&':) SC ex Homero,triticum,lotum,apium paluftre. Equoabun»
deeftcytifiuiridispondoxv.Columella.feddecytifocopiofilTimcdocuiin Bouis hiftoria capite;.
Equus (inquit Ruffius) edat foenum,paleas,herbas,ordeum,auenam,quar funt naturales SC proprlj
5“ feraper equorum cibi.Si tamen equus fit iuuenis, herbis Slfoenocum ordeo, uel alio fimlli,aut fine
ordeo pafcatur fuffleienter. quoniam herba: foenum uentrem dilatant SC corpus , SC humidifate
fiiaalunt augentffi Nam cum omne animal natura humidum fiqequiis in omni aetate reficiedus eft
humidioribus heffiis. Vbi iam adultus SC labori idoneus fuerit, ficcioribus alimentis mediocriter uta
tur,ut paleis SC hordeo,&: fimilibus.Palca: quidem cum ficciores fint,equum non facile
obefumred
dimt.fedinhabitu mediocri conferuanqSf robur addunt. Nam dura cum dilToltiantur sgrius.ui»
resdiutius fouentttenera SC mollia non item Melior autem fueritin equis mediocris
.
habitudo , m«
ter obefam dico SC macilentam. Nam fi modum excedat , illa multos SC prauos humores
morbis fo»
menta fuppeditat:ha:c uires imminuit, Sf corpus afpeiftu turpe reddit,Hucuf<p Ruffius: traufcripfit
amem feread uerbum ex Petro Crefcentienfi 9, r. Botri autumno in cibo exhibiti equis , uentrem
f“ mouent,&: corpus augenqObfcurus , Medtca herba qua pracipue equos nutrit , in Media abun»
dat,Strabo. Herba Medica prima falx uitio datur,& cum foetida aqua rigatur,incommoda eft , Ari
floteles. Herba Medica apud nos foenum eft optimum lyii») SC pralfantiffimum SC aptiftw
 m

476 DeQi^adrupcdibus
mum cquiVeadcm quoffi trifolium uocatur, V arinur , Sed fatis iam mtilris in Boite dc Medica d/jt(
cap.j. Ad maciem equorum, ut Columella prodidit nulla res tantum,quantum Medica poteft,
,

extera uocari eam hodie uulgd ab Hifpanii

Plura de hac herba in Boueeapite tertio differui; SC inter
alfalfes apud Arabes alaiFcfl:,«c. Bellunenfis alaffcfl Si faffafa eandem eirefcribit.hicpaiicaceu
paralipomena adijciam.Faffafa, trifolium eft quod datur equis faginandis.fimile fulx , V
etus Glot

fographtis Auicennx. Sulla , id eft arthritica ; uel fecundum quofdam herba dulciffima &
gratj
id eftfulla. Cytifuminitalia uulgd ple
equis, qua Calabri equos faginant,Syluaticus.Etalibi:Sual,
riCR uocant trifolium caballinum, quod paflu
eius equi deledentur.Matthjol. Sed cum trifolium ta

bSinum.ut ex deferiptione eius apparct.no alia fit herba, quam qup Germanis fibCtt^CQyt appella
tur.&c. eadem cytiftis efle non poteft,ut facile intelligct
qui cytifi hiftoriam fupra in Boue legerit ca.
pitetertio Tribulo herba uiridiThraces Strymonis fluuij accolat equos faginant , Diofeotid.
.

f^Verno tempore cquis.iunioribus in primis,per continuos dies plufculos farrago exhibetur,qua&

purgantur Si obeflores euadunt. Farrago eft commiftura multarum frugum in equorum pabu.
lumTGermanicecingcmett«(b«>Vuillich. A trimatu farrago dari folet. Hatcenim purgatiomaxi,
me neceflaria equino pecori quod diebus dece facere oporteqnec pati alium ullum cibum gullare.
,

Ab undecimo die uftj ad quartumdecimum dandum ordeum,quotidie adijciedo minutatim.Quod

quarto die feccris,in eo decem diebus proximis manendumiab eo tempore mediocriter exercenda,
£C cum fudauerit,oleo perungendum. Si frigus erit,in equili
faciedtts ignis, V
arro. Eadem omnia

in Hippiatricis.qux Ruellius tranftuliqtan^

Eumeli recitantur: (nam Grxeus codeximpreifus no
habet;) Et infuperhxcuerba. Farrago etiam bubus exteris^ pecudibus optime difletSa pratbetur. j,
Et(idepafceiefxpiusuolcs,uftpin mcnfemMaitim fufBcit. Noftti equorum mangones (inquit
Ruell.)dragetam,quafiuario pabulorum genere conflatam nominat, Gratcigraftin, FarragopilS
expolit.cum frugibus grauida eft : fed duris iam horrens ariftis inutilis eft, Ariflot. Grteci mixtam
farraginem ad equos purgandos graftin uocant , Ruel. De farragine Si ocymo , quantum ad bo.
ues attinet Si in genere permulta attuli in bouis hiftoria cap. Memineris ftatim cum in affetSios
nem inciderit hordeum ei fubtrahendum penitus et potus,hetbas uirides uel farragines ad fulien
,

tandum dandas, Vegetius de ueficat morbis loquens. Pafce igitur fub uere nouo farragine molli
Cornipedes.Nemeiian. Vbi equum priuatim locauerimtis.uere circa idus Aprilis,farraginem da
bimustmaxime probatur triticeatfin deiit,hordeacea;dabitur autem per dies quincp,inde iam dieb.
decem alijs obijeietur, Longe melius cedet fi iuxta mare fata farrago fuerit (uenucm enim facilius ,,
.

foluit,humorcm^deducit,Veget.i.ij.)eafidelit,praefenteutemur;indiesfextariumunum hordei*
priori modo adieciiTe fatis eft. (Ego uerterim, prxfente utemur cum hordeo:ut legatur , non w, fed
psTO «eii)cf(/,ut etiam paulo poftlquoad uentum erit ad conftitutum modum.in quo morabimur, uiri-
A
de fenum quandiu fuppetit fine intermiffione dantes. primis quinqp diebus equum ad aquas pro
ducemus.totum^ lic undis proluemus, ut natandi detur poteftas : dein omni deliritfta cutis illmiic,
oleum 8fuinum oportet infpirare,& manibus preflis terga fecundo pilo fubigere,dum infidens hu
tnor prorfus abftcrgeatur.reliquis diebus, ut paulo ante fcripfimus.hordeu una cum farragine dam
dum erit. ( Si tamen farraginis penuria fuerit,alia ineunda erit ratio,ut initio a calendis fado ad tri,
cefimtimufcpdiem perueniamus.)Sedneceflarium cftdum(Ruell.nonre(Setranftulitante$)far=
raginem prahemus,fanguinem mitti,fe(ftis in pcdlore ucnis, fauciatis^ palati toris ut qui pr*fiie=^j
,

rat fanguis una cum fanie a folidis fuff undatur,nouus^ inanitas impleat uenas,&l in palatum feta,
tur. Flac ratione uiuendi firmatus equus , noh facile aduerfis ualetudinib. patelait SC obeundis par
.

erit laboribus.Cattertim equo qui ita Uiridi pafeitur herba, falemCfuper tabella aliqua uel difco,iit fa
cile fumant quantum uoluerioprarberi per^ utile fueriqne os manantibus ulcufculis,qus uctetina
in excufo)nonnuili aphthas uocant,obfideatur. (Eodem os totum manu mul,
rtj ligriafes,(cri/y;^iitins
ceatur,aduerfus idem malum aphtharum ne fupenieniaqThecmnefi.) Non eft committendum,
equus qui malid®implicatur,in haeper farraginem curatione, fub dio pafcat. Namfacilelues barc
tergus fubtercurrit Si fcabiem creat, ex qua flagrante folis atftu furor uel ihfania concipitur. Cpor,
tet ergo claufum intra tedla continere,&l ita cibum obijei. Porro longe optimum ante fuerit alui dcie
(ftionem moliri,dato cucumere(nimirum fylUeftri)8i; nitro,^ uiridi fegete genus equinum exhilarc j,
tur, Abfyrtus, Hierocles, Theomneftus. Eadem hac ratio circa farraginem,mulis quo^ conducit, ut
Theomneftus feribit. Cum uiridis pabuli tempus adpetittinquit Hierocles ) dabis operam ut uno
die fylueftri feno ( gramine) uefcantur Poftridie in nares medicamentum infpirabis , quod cocci
:

(gnidtj) radice(e^ KSiotse/(»)iride,foho,cofto Si pipere componiturtconfeftimcp ad pafcua diebus bi,

nis aut ternis emittas,ut rapto naribus medicamine caput humi deflecftcntes omnem ei infidentem

humorem excutiant, Hierocles. Theomneftus eundem puluerem aliter deferibit his uerbis; Radi,
cis cocci(gnidii) piperis.pulegij, origanffingulorum uncia:folij,cofti,iridis,rad(cis cucumeris crta<
tici
^ leuiliime triti,fingtilorum femuheiatomnia tufa & cribro tenui farinario creta.per arundinem
In nares infpirantur. Caput femiflem hora fufpenfum extollitur.-infequenticp triduocuel biduo) pa-
ftioni ueterinum indulgere finit, ut omnis pituitofus humor.qui frigoribus hyemis in cerebro coio 1«
rat, capitis deprefiu cum incumbit paftui, deftillans ruat.Ea res omnem pituitam per nares elicit,®
pecudem expurgattita enim net^ malides.neqp tonfllla,neqpftruma ijs animantibus enafcenf. Dda
io
 De Equo. C. Lib. I. 477
intquflia reducas, K fylueftre foenum quatuor aut quiiKj diebus rcprafemes .
Quinetia farragine
(pofiridie incipe dare farragineiin primis triticea,fi delideret,hordeacea,quinm diebus miniftrabis.
Deinde fanguine detrahes , & cfi eo qui profluxit , nitrfi SC acecu additis ouisuheomneftus oua no
addioSi oleo mifcebis, ac totu animal oblines(a capronis ad calce fecundu pilos illines)S^ tatifper iti
folc continebis, dum omnis illitio reficcetur. Poftea remittes in llabulS,& rurfum altjs quintp diebus

farraginem obqcies,in quibus ftrigiles nonadhibebis.Sexto,ftabulo educens equum lauabis , &C a.

fpcris ftragulisdeterges,utomnis exhauriatur humor, 3^fordcsradantundeinubiinequilefe rece
periqfarragincm obijcies complurimum diebus quatuordecim,uel faltem non paucioribus quam fe
ptcm uel nouem,qud prtcpinguis Si. obeftis eniteat. Similem huic curam nide infra inter Yyiam de
IO purgatione per aluum,ubi ex Vegetio recitabitur qua obieruatione cyclo curentur animalia. Ca«
merarius cum ad noftras regiones hanc curandi equos Si a morbis praeferuandi rationem rcuocare
uclleqin Hippocomico fuo fic fcribit; Vere cibi proderunt, nequaquam aridi, fed molles atcp teneri.
Hanc ob caufam uidetur ad ualetudinem tuendam optimum eiTe.equiis ut in prata boni Si fuccidi
graminis deducatur atqj ibi pafcatur pro uoluntate ftia. Nam fatiari uel etiam repleri illum non obe
rit.Sialiquid impedimento forte fit,quo minus in prata deduci equus rctflcpofliqafFerri gramina de
fe(fla,qualia diximus,curabuntur,8i ante illum humi in corbe ampliufcula apponentur , Sil hic ci«
bus pracbebitur.fi ita uidcaf(nam tempus non auiim praefinire ) a Calendis Mai) ufep in Nonas, at(^
prabebitur folus interdiu. Vcfperi autem auena: uel ordei nonmultum dabitur,ut uerbi caufa con
iucti pabuli pars quinta, attj huic fal infpergetur, uel proponetur hoc equo ut lingat Interea faepius
.

Io flernutationum fremitus excitabimus indito naribus puluifculo quem ueteres praicripferunt , ut

fintpondera aqualia piperis, pulegij, origani, amaraci,cofti,ireos,maIabathri,radicis(cocci)gnidij.
Per calamu autinflari iuflerSt.Nos illa exotica, fi uti puluifculo uclimus,uel omittere,uel mutare, ut
opinor,rore marino,nardo,faluia,re(fle poterimus,de quo cuiufqs fuum efto iudicium Poftea alio»
.

dies fex pafectur gramine defeclIo,neq3 uiridi.necp arido adhuc, fed foeno quodam uirefcenteta: fuS
pabulum integrum apponetur. His peratftis fanguis minuetur , Si quidem largius , atep ita refume=.
lur ufitata cura attp tratftatio.Hoc.ut ratio mea feit,S«: uigorem equi augebit,^ corpus reddet pleni
us at^ nitidius,non quadam exuberantia, fed robore carnis: idem^ fanitatem praftabit tutam attp
defenfam necp patietur leui momento affligi. Sed quandiu in gramine detinebitur equus, accura,
,

teoportebita frigore defenditideo^ nifi fereno coelo in prata non educetur , Si noftu ftragulis attp
50 tegetibus operietur.Haec Camerarius. Secale elixum Si cum pabulo datu equis iiendendis,falfain
corpulentia: fpeciem repraefentat. V
Ocymum enerem ftimulat,ideo etiam equis afinis^ admiflu.
rs tempore ingeritur, Plin. Plura de ocymo in Botie cap. tertio dixi,ubi etiam de farragine. De mi
cerata fruge quam ftrigofis equis Cappadoces cxhibent,fcribitur in Hippiatricis lig. Si nos forte re.
feremus in Yjismic, Equi cum edunt frumentum.nunqtiam fine detrimento id faciunt, Serapio ci.
tans Galenum, De herbis quibufdam.tum quibus uefcuntur equi, tum qup denominantur ab eis,
inPhilologia docebo. Qttibus iumenta in genere nutriuntur aut faginantur,ut gramen, eruum.ui
fcum.ad librum de animalibus communem pertinent, ^ Horotas Si Gedruftos fama eft tanquS
fenum pifces equis edendosobtjcere: Celtas audio boues Si equos pifeibus alere; Et nonnulli quo.
queteftantur,Macedones Si Lydos pifeibus equosfuos pafcere, Aelianus. 'Apud Paeones quiPra.
40 fiadem paludem habitant (unde breitis admodum in Macedoniam uia eft)iuxta montem Orbelum,
equis Si fubiugalibus pifces pro pabulo praEbcnt,Herodot.libro y. De pabulo equorum plura di.
eam capite quinto in tradratione equitDe pullorum autem alimentis priuatim quasdam, hoc ipfo ca.
pite inferius. Qiri cito obefos efficere equos defiderant,tortucas(id eft teftudines cum pabulo mol
li decoquunr,Sd inde equi grandem fed falfam corpulentiam acquirunt, Albert.
Helleboro ni,
groequi.boues, fuesnecantur:itacjcauentid,cum candido uefcantur, Plin. Prouenit apudnos
Sgolethros noxia herba,orobanchae fimilis,de qua in Boue dixi.hac non ipfa folum boues abftinet,
,

fed etiamgramine drcumcirca nafcente, licet eodem equi uefcantur. Quaenam iij cibo abortum e.
quabus moueant.dicam inferius.
^Equi forbendo bibunt, ut Si reliqua animalia, quorum dentes continui funt, Ariftot, Equi,
JO itt cameli , aquam turbulentam Si craftam fuauius bibunt , quippe qui
ne ex fluuio quidem prius
hauriant, quam pede inttirhent ; poflunt uel ad quatuor dies tolerare fine potu , mox bibunt quam
multum, Ariftotel. Et alibi,Bibimt equi aquas libentius turbidas ; quod fi clara eft , inturbant eatn
ungulis fuis,8f cum biberinqlauant fe totos, lymphis^ potiuntur ; balneum enim omnino hoc anfa
tnal adamat, aqux deditum eft.quamobrem natura etiam equi fluuiatilis ita conftat,ut uiuere nifil
humore non polftt. Bos contra quam equus,nifi aqua fit clara, frigida attp lympida,bibere nolit,
in
Obferuandum eftCut fcribit author quidam obicuruslut aqua bibenda equis,non fit nimium lenta
aiit mollis,fed duriufcula,turbida,et leniter fluens.Hec enim crafliore fuafubftantiamelius
nutrit.

Casterum quo frigidior aqua eft,6duelocius fluit, cominus alit. Conceditur tameper asftatemcum
nimium calorem temperari res poftulat-Non parum etiam confuetudini dandum eft, quas licet ina.
60 la fuerit,fubitd tamen mutari non deber,fed paulatim.Et quoniam equus nifi affatim bibat, non fa.
tis proficit,os ei interda fale (qui uinononnuncp recenti confpcrfus ftt)perfricanda cfttflc
enim bi.
hendifimuledendi^auiditas acuetur. Adferentur SCcapite quinto in traeffatione equi nonnulla
 «

478 De Quadrupedibus
qux ad potum eius pertinent. Quo acrior equus eft.eij altius in bibendo nares mCTgit.PIin, Qjrt
ui<^dcmcrgat>muli ucro almi lummis tantum
bat quod equi bibentes caput in aquam ad oculos ^
labrisforbcani,HieronymusGarimbertusinquiritquacftionc45» Illud mirum utii^ uel Homero
audlorCjUinum iumentis (blitum dariiitc enim Hctflor Iliados o
Aauo equos alloqui tiu luos.Repen
dite finquit)
Calius.
SvitcsciiZy»!
fi Andromache vw ^
TifoTsjmeKxtaiiffJi'* ti/{«V >
O'"!' f tyxtjxmSe tUbit, fn

Columella equis fanis, fed macilentis, uini potionem dari iubet , Vine equis
in traflatione equorum.
quidam infundunt,ut animofos reddant.uide capite quinto Eogrn^s^ra,
potio, VarinusiHefychius diftmguit, utalij
na auena-uelfecimdum aliquos frumentacea equorum
equorum potionem exponant,alij uerd frumentaceam. Eli autem frumentacea potio, utcurmi, &
"
^^'«Tsomnuf
& 'uieilia.incrementum SC corruptio ,
8f uita 8f mors. cxtcra% accidentia ex fenlu
bus,iunttncanibus,ucutineqius 8f hominibus, Aiithor obfcurus.
Equos flates dormire SC ibmniarc fuptb
f Equos ctia fomniarepalam eft.Ariftoteles.Plinius.
riusdixiinCanterq mentione. rai- li
Equi cur plus excrementi ficci egerant quam humidi.Arifloteles leCtioms lo.problcmate ^S.
C
mingunt, Ariftotel. Scythae per bella foeminis uti malunt, quoniam
Vt equs ita SC uaccac crebrius
urin^curfu non impedito reddant,Plinius. Cur mas in equino SC aflnino genere,urinain fami
n«eodoratus,caputerigit,K dentes ntidatfHieron.Garimbertusquaeflione 46. Spumantcmfeagl
rabat equum’, VirgiliusAene.il, Veflus
equofpumateSages.Aene.ii, Seufpumannsequifode
retcalcaribus armos, Aene.6. Inquirit alicubi Galenus cur equi currentes fpumam eminam,

df Equx lac fecundum

locum tenuitatis habet poft lac cameli, Ariflotelcs. Plura de lade equino ca.
pitefexto leges, Equae purgatur menflrtiis.modo quidem ampliore quam oues Si caprae,fed mul
f
te minus proportione, Ariflotelcs. Equabus
menfes fiunt, 8C uaccis,fed his minus,Idcm,EtaIibi,Es
qua menftruofa non eft,imd minimum inter quadrupedes emittere folet. Etrurfus.Equauacatad,
niodumpurgamentIsinpartu,minimum9cmittitfrofltiuium fanguinuuidelicetprocorporisma.
snitudinc.Itcm alibi,Conceptus indicium maxime in uaccis,equabus^,cum menfes ceflTaruni.fpa.
percipere difficile eft , nifi quis iandudS
Cio temporis bimeftri,trimeftri,quadrimeftri,femeflri:fed id
fecutus,afruetus& admodum fit-quamobremnon defunqqui menfes in his animalibus negent,
^ Cum equa peperit ftatim fecundas deuoraqat® etiam quod pulli nafccntis fronti adharet,liip
ppmanesdi<Sum,magnitudineminuscaricapartia,ipecielatiufculum,orblculatum,nigtum,(fuluo5«
colore,Solinus;lcgendum forte fufeo:) hoc fi quis praerepto odorem moueat,equa excitatur , furit^
K
agmto eo odor e: quapropter id a ueneficis petitur percipitur mulierculis, Ariftotel.Et alibi , Quod
bippomanes uocanqhseret quidem fronti nafcentis pulli.ut narratur : Sed equae perlambentes ab«
ftergentesffi,id abrodunt, qua: autem de hoc fabulantur , figmenta muliercularum , SC profeffomm
carminis iiteantamentorum efle credendum potius eft. Proditur equis (inquit Plinius) amoris in.
nafciueneficium,hippomanesappellatum,infronte,carica:magnitudine,colorenigro.quodflatira
adito partu deuorat foeta, aut partum ad ubera non admittiuolfadu (nempe huius caruncula:) inta
biem id genus agitur. Aelianus etiam hippomanes huiufmodi in fronte pulli nafcentem caruncu.
lam efle lcribit.f?i autem (inquit) qui per pra!ftigias SC captiones mulieribus illudere foIent,uim aiSt
quandam alliciendi ad libidincm,atij amatoriam flammam excitandi habereteam^ ob rem equa fc 49
rens inuidia,non homini has pratftigias permittit alTequi.In Varini Lexico de hippomane Arifiote.
c/6 «s ntMii d!Suj«(/;hoc eft, probatum ad multaufum habet, Vtun
lis fere uerba legimus,8(: infuper.isi

tur eo ad philtra ueneficac.Hefychius.Qiiacritur SC nafcentis equi de fronte reuulfus , Et matri

prae

reptus amor.Vcrgilius lib 4, Aeneidos, Atqui Georgicorum tertio aliud hippomanes facit, his uen
hbus; Hinc demum ( cum libidine agitantur equa) hlppomanei,uero quod nomine dicunt Pallo
restletumdiftillat ab inguine uirus. Hippomanes.quodfiepemalatlegerenouercat, Mifrueruni^
herbas, K non ineoxia uerba. Sic Si Tibullus, Hippomanes cupidj ftillat ab inguine equp.Sed hoc
Ariflotelcs quo^ agnofeiquide infra ubi de libidine equarum hocin capite agetur , Coims flimu.
lat uirus a coitu equi V quotj defcriptum,Plinius. Hinc perorigae coitum admiffarijs exci-
ergilio

taht,ut inferius dicetur. Id praecipue armentum fi prohibeas , libidinis extimulatur furijs; Vnde r. 5»
tiam ucneno inditum eft nomen hippomanes,quod equing cupidini fimilem mortalibus amorem ac
cendat, Columella. Hinc SC iimiiiuttiHt adie(fliuum,SC iWojiuriejde quibus uocibus capite oiSauo di
V
cam: l™r«(«OTa|/,infanire ac furere in enerem,de quo mox in libidine equorum . Apud Theoni
tum inPharmaceutria hippomanesmemoraturtanquam herba his uerfibus;
Ajsiei,™ a® nite» Km mTtt jtiumita w’ (pnrpt.Sunt qui ex Heflodo quocp herbam cf

fe putent, quam edentes equi in furorem agantur, V

uillichiuside hac nonnihil capite 8.dicam. E.

quarum uirus a coitu in lychnis accenfum, Anaxilaus prodidit equinorum capitum uifus reprarfen
tare monftrificetSimiliter ex afinis.Nam hippomanes tatas in tieneficio uires habet, ut affufum aris
mixturae in effigiem equs Olympte,admotos mares equos ad rabiem coitus agat , Plinius . Olym.
piacPhormis Arcas (ut Gillius ex Paufania uertit) ex aere equum pofuiqin eundem^, quemadmo. 4»
dum in fermonem Elienfium uenit , hippomanes incluiiUin hunc et fi abfeifla cauda turpior cft,eqiii
tamen ruptis uinculis libidinis furore feruntur, ac fi de manibus duflorum effugerintin cum ipfiim
ardentius
 De Equo. C. Lib. L 479
jrdentius multo, $ in pulcherrimam equam BC uiuam Bi fe irnri fufiinentem , enim
inltliunt ; netp
quod ungula: cum ad a:rcam ftatuam adhaerefcere cupiunt, lubrico lapfu eludantur, idcirco coitum
defperant,im6uero magis magis^ore hiante attp imminente adhinniunt, &uiolentiusinuadunK
nctp.priuf^ flagris BC magno robore equifonis abftrahuntur , ab arreo fimulacro depelli poITunt.
Eadem Aelianus fcribens, Abftrufa quadam(inquit) artificis machinatione hippomanes recondittc
intra stream fiatuam equos alliciebattnetj enim erat tam accurata fabrica,ut ex ea equi eatenus falld
rentur BC inducerentur, ut tantopere ad illius confpedlum in uenerem ftimulari deberent. Ltche»
nes in cquo,aliud ^ hippomanes funqquod alioqui noxium omitto, Plinius, Carunculam una ccE
pullo enatam,alii in fronte inlitam eire,alijad lumbos , alij ad genitalia adhserefcere aiunt , eam fane
>3 nuncupatam hippomanes,primum ut ex fefe equa peperit, continuo deuorat,8i dei beni^itate mi.
fericordi in equinam flirpem occultat, ne fi.ut ierunt, idipfum uftj ad extremum uitae diem pullus
fcmper init tum in fe perfeucraret habere, ad eifrcnationem impotentis ueneris, tam mas ^ femina
rueret, BC libidinis rabie equinum genus funditus periret. Quod qdem ipfum penitus cognitum pa
flores habcnt,ac ii quando ad moliendas alicui amatorias infidias egeant.ut ipfum ad cupidinem ue
neris inflamment,diligenter obferuant quando equa uentrem ferens pariat,at(p ftaum a partu pulli
um a pullo abfeindunt , BC in equae ungulam intjciunt : ( nam in hanc abditum BC condinim optime
icruatuofimul BC pullum qi ipfum poftea non lacflaret mater illa,infigni BC propria beneuolenti* no
ta carentem,exorienti foli immolant; nam ideo pullum
uehementer amare ingreditur, qj illam deuo.
rarit canmculam. lam quicuncp per infidias carnem illam guftaucrit , proieda Sf praecipite amato.

»0 ria libidine conftridlus tenetur,furit BC perbacchatur BC uociferatur.atij effrenatus ad omnemmulie

brisfexus aetatem, cupiditatis adijeit oculos, ac morbum teftansobuqs omnibus quemadmodum

conflagret amoris flamma,exponit.T um ex eo illius corpus diffluit 8C extabefeit , ueneris infania
$
animus exagitetur.Hacc Aelianus. Videtur autem pullium(Ariftoteles uocat, in Gazae tranf
latione pulium per 1 fimplexlegimus)ca hippomane confundere. Ariflotelesmanifeflediftingues,
Emitti etiam (inquit)ab equa prius cp pullum,quod pulium dicitur,ccrtum cft Plinius eandem rem
.

(Hermolao tefte) duobus locis non polion, fed poleam uocat: quod nomen tamen alibi attribuit ali.
nim' pulli fimo,quod primum edidit.
De equi uoce Latini hinnire.adhinnirc BC hinnitum dicimt:Gr|ci capite o»
profequemur. Equorum etiam uoces(inquic Ariftoteles)differre palam eft:feminae enim fi.
dlaiio

5« tnul ac
natae iunt.uoccm exiguam mittunt,ac tenuem.-mares exiguam quidem Sf ipfi,fed pleniore ta
men,K grauiorcm.quam feminae, &lindies maiorem reddunt.Bimus cum eft,at(p inire incipit,uoee
magnam grauem^mas mittinfemina maiorem, qufe ante, BC clariorem uf<j ad uigefimum aetatis
annum magna ex partetfed ab hoc tempore imbecilliorem tam mares,quam feminae reddunt,
ita equorum (inquit Ariftoteleslplurimis ad decimumo(Sauum,atcp etiam
tiicefimum annat
fed nonnulli etiam qiiintj uiginti , atep triginta egerun t , Sif fi cura diligenter adhibeatur , uel ad
quinquaginta protrahitur aetas.-longiflima tamen uita in pluribus ad tricefimum annum, quodma.
poteft: fed
gna ex parte fieri norimus.Foemina magna quidem parte quincj BC uiginti annos uiuere
iam nonnullae etiam quadraginta uixere.Minus temporis mares uiuunt quam feminae, propter coi
tricena
tum;Et qui domi aluntur,minus ^ gregartj ,Haec Ariftot. Et alibi. Coeunt mares ad annos
^0 ternosjfeminae ad quadragenostita ut per
totam fere uitam coitum equis feruari eueniat. Viuit em
magna ex parte mas annos circiter quincp 8C triginta, femina plus ^ quadraginta Jam Sfquint^
et

fcxaginta(feptuaginta, Athenteus BC Plinius)annos uixiffe equum proditum cft.

Eadem uerba legi
mus apud Athenaeum libro otflauo, citata ex epiftola Epicuri. Albertus narrat fe audiuiffe aquodS
milite,equum eius annum fexagefimum excefliffe,S(: femper ad praelia utilem fuiffe. Nos etiam (in.
quit Aug.Niphus)accepimus ab equifonibus Ferdinandi primi, fuiffeequum inregio ftabulolep.
Art
tuagenarium. Viuunt annis quidem quinquagenistfeminac minore fpatio, Plinius contra $
attribuit. InLufttania
flotelcs,quimaribus propter coitum(utpauloantedixi)uitambreuiorem
quaedam certo tempore concipiunt equazfed ex his equis qui nati
pullijnon plm triennm
ex uento
uiuunt, Varro. Cur equus cum tardius maxime $ homo pariat, uiuere tamen minus poffit.dicetur
1“ infra in equae partu Aetatem iumentorum ex dentibus alijscp fignis oportet agnofei, ne u^
.

lamentis imperitis fubcamus incommodum,ucl curantes sgrotantis ignoremus statem. C^uia li.
cut hominibus,ita BC equis,aliud conuenit cum iumentafuni feruida,
aliud cum feneflute tam trt.
alibi. Aetas long^tm Fer
gida. Manifeftum eft autem notas corporis cumstate mutari, Vegctius.Et
fls,Hunnicis,EpirotisacSiculis:breuiorHifpanisacNumidis. Equus «diligenter curetur,
«me.
diocriter equitetur , ita ut non nimio labore exhauriatur , ut plurimum
ad uigefimum annum m u«
gore fuo peruenieqRuffius. Fcemins quinquennio finem crefeendi capiunt ,
mares anno addtto,
Flinius.Focmina(inquit Arifioteles)quinquennio finem, tum longitudinis ,
tum etiam proceritatis
fui corporis rccipit.fed mas fexennio: pdft, annis fequentibus totidem
crefeit in corpulenaam , aaK
uiginti ufque annos pergit proficiensnierum celerius famins quam
mares perficiuntur: quantp in
vo utero mares, quam femins citius,quem admodum etiam
homines.-qdidem , uel in cstCTis animalt.
bus qus pariant plura,fieri folet. ^«)v?»5>ro<®™,hoc eft ore albo uel facie alba inlignes,
tardius fencfcunqAbfyrtus cap, i Ab complemento(inqt Abfyrtus) uirtbus pollet equus anno*
j.
480 DeQi^adrupeciibus
cflo, qui molli confi/tifpedtjfed qui duriore niti tur,aecem:^niam fi uehcmentioremoniconcitatie
tis,poll hoc tempus maicualebit,iinpatiensitinerum:nec par eriilabori. Nam in prioribus pedibus
coronae Si fuffragines^quas mefocynia nominantia malleolis dimittxiturtncc ingredi poflea ,nec pca
dibusinfiftcreualct.fe^ipfe proijcit. A primo lucis rudimento ad feniumfolido pede fultus, odo
SCulginti annos, uel undetriginta uiuit, nec facile trigefimum Implenporrd molli pede pratditus,
quatuor &
uiginti annos degit.Haic ille. Plures funt dentes maribus ^ foeminis: V
itte funt breuio

ris quibus pauciores,uiuaciores quibus plures. Equo dentes quadraginta numero funt, Ariftotc.
les 6c Plinius. Habet autem(inquit Abfyrtus)in anteriori parte fuperiores o(fio,a: totidem inferio
res, cum caninis: dC molares in maxilla fuperiore fenos,ac inferiores totidem: dC in altero latere finit=
liier.Itaij praeter agnatos(txiiie ? 7r<!>cr(fviil(i)quadraginta dentes equus poffidet, Caeteris fcnetSaru ii

beictintjcquo tantum eandidiores(nigriores Ariftot.)fiunt, Plinius, Equo cafirato prius nondeci

dunt dentes, Plinius. Aetas ueterinorum(equonim,8i aliorum qua: folidas ungulas habent, Ab.
fyrtustSi fereomniumqux ungulas indiuifas habent,Si etiam cornutorum, VarroiSCferecorntito,
rum, alius gdam)dcntibusindicattir.Horum(utfcribitAriftot.)primores quatuor, menfetricelinio
mutantur, bini utrlntp, ftipra dico. Si fubter ; tum ubi praeterea annum compleuerit, quatuor Itent
modo eodem mittuntur,duo fuperius, totidem^ inferiustrurfuscp anno altero peraeSo, fimili modo
quatuor alij mutantur:quibus iam praeteritis annis quatuor. Si menfibus fex,nullus praeterea mitti.
tur,quan^ euenillc in aliquo certum eft, ut cum primis omnes amitterenturtatep etiam inalio,utc5
ultimis omnes, fcd h*c raro , Harc Ariftoteles. Amittit equus tricefimo menfe primores ntrinep
duoslfequenti anno todidem proximos,cum fubeunt didfi columellares.Qiiinto anno incIpienttR i*
nosamittit,qut fexto anno renafcuntur.fepnmo omnes habet,6irenatos Si immutabiles, Pliniuj.
Equus(ingt V arro)triginta menfium, primum dentes medios dicitur amittere, duos fuperiores fii ,

totidem inferiores.Incipientes quartum agercannum,itidem eifeiunt Si totidem , proximos eorum

quos amiierunt. Si incipiunt naici quos uocant columellares. Quinto anno incipienti item eodem
modo amittere binos,quos caninos habent, tum renafeentes eis.fexto anno impleri. Seprimo omnes
habere folent renatos. Si completos.His maiores qui funqintelligi negant poffe, pratter^ cum den.
res funt fadfi brochifplicati,CrefcentiusjSC ftipercilia cana, Si fub ea lactin* ( partes ftibiedhefuptr,
cilijs cau3e,Si oculi feilicet caui, Abfyrtuslex obferuatu dicunt eum equum habere annos fexdecim.
Dum bimus Si lex menfttim eft cquus(ut Columella Si Palladius feribunOmedq dentes fuperiores
V
Si inferiores cadunt(quos latften tes uocant, cgetius)cum quartum agit annum, ijs, qui canini ap. J»
pellantur, deie(!}is,altosafFert.:intra fextumdeindcannum,molaresfuperiores(molarcscadunt Ve
geriuslcadunt. Sexto anno.quos primos mutauit exaequat Septimo omnes explentur aqualiter Sc
.
,

ex eo cauatos gerit.Nec poftea quot annorum Ct.manifeflo comprehendi poteft. Decimo tamen an«
no temporacatiariincipiunt.Si ftipercilia nonnun^canelcere, Si den tesprominere.Eadem Vege.
tius,Si infuper, Duodecimo annc(inquit)nigredo in medietate dentium apparet.De brochis denti,
monere fat fuerit.quos Latini brochos Si prominentes uo.
biis, dixi ftipra in canis hiftoria,htc illud
canqsiftniiTirTttiBTKc Abfyrto dici. Abfumpta hacobieruatione{eX dentihusffenetSus in equis.Sic*
teris ueterinisintelligitur dentium brochitate, ftiperciliorumcanicie, Si circa catacunis,cumfercfe.
decim annorum exifiimantur.Plinius ex Varrone ut apparet. Dentes anteriores quiprimtrmniu
tantur,Grxci £(<wfeS(Vs Si nitas uocant.Latini medios, Vegetius latftantcs.malim laiftentes.Dcntes 40
pullinos iacere,Plinius de mula lib, S.Dentes anteriores quibus pafcuntur,numero duodecim Ve.
,
getius rapaces nuncupat. Cum pullus triginta menfium eft (author AbfyrtusiRuellitis perperam,
anniculus Si fex menfium,tranfttilit)primum dentes medios, qiios fcdores appellant, amittit, duos
fuperiores Si totidem inferiores.qui facile principes Si maiores habentur. Vbi quartum agere annS
coeperit,femeftri fpauo proximos abtjcit: nec multo poft in eodem quadrimatu ftipei iorem unum,
Si inferiorem alterum utrintj proijcinquo tempore caninos mdit, eos^ fecutis duodecim menfibus
complettintra fextum deinde annum molares fuperiores cadunt. Sexto anno quos primtim muta,
uit, exaequat: afeptimo ad odfauum omnes explet atqtialiter. Haec Abfyrtusimitatusiut apparet)
V arronem.Et Paulo poft,Sunt qui aditis primis dendbus interiedfo otftimeftri fpacio fecundos ptf
ferant. Si emittentes ulrimos pari mora dentirionem interpellantCaterum tempora prima(triginta
p
menfes intelIigo,quo dentes primi mutantur)nullus eorum qui primores amittit dentes, pertranfii,
neg linquitur. In reliquis uerd non omnes fors eadem manet, nec fimile tempus obfertiattir fed fe.
:

eundi primos{aliquando)anticipant(itai 7TrAitf.l3 «vBtfjp,id eft aftequuntur, eodem feilicet tempore mu

tantur,ut Si mox fubqcitur)ultimiq^ fecudos. Exploratum autem habemus eos qui primorum iadu
ram faciunt, eodem tempore coliimelIaresf^i.^aa(s)anteritrs, unum fuperiorem Si inferiorem altcru
emittere,(^(tM9p.)Si ab utrocp latere primos ex eis cum agnatis ipforum (ii9>tr(pv(is
uocant ) mutare,
A complemento cum reliquum mimatum agunt, dens rumpitur ac rotundatur , SC in mangularcm
figuram exitiquo tempore praecipue defluxio in ora equorum decumbitHacTtentis Abfyrtus, cuius
uerba de eadem re paulo aliter leguntur in Geoponicis libro li.cap. qui uolet,conferat. Dentes mu
i.

tare Si amittere, Graeci dicunt

cum id primum face
reincipiunt,wr‘“’^.fl«^«('.Licet & pullos ipfos dicere, ut PoUux dixit . Emine.
te uero dentes, rasisWrws, Abfyrlusltn Geoponicis 16. i.pro ifiuj/ legitur Vir prudens
 DeEqjuo. C. Lib. 1. 481
e; expcrtus(iierWs utor Petri Crefcentienfisjnoftris temporibus ait equum habere
, dentes duode.
cim,ncmpc lex liipra oC totidem infra,omnes anterius, ex quibus setatis indicia
habeantur : dC infu*
per fcaliones ac molares.Fieri autem poteft ut equi nonnuili plures
habeant, a»: tunc dentes Vunt du-
plijitem ut equus etjdat ex his aliquos qui non renarcantur
, quod quidem equo obeft ad paftum:
.*

paicitur enim per dentes anteriores Quamobrem minoris

«
erit preitj. Mandit per dentes molares»
Dentes qui primi mutantur duo fuperiores funt.SCduo infcriores,qui uocantur
primus morfus , dC
uocatur pullus primi morrus,qd quidem dicit fieri fecundo anno,6^
poftea miitat alios quatuor den
tes proximos: fcilicet duos fuperiores 8C duos inferiores qui uocantur
,
quadrati, id eft certius mor-
fits:& pullus nafciturjcum anterioribus nafcitur.ec poftea
nafeuntur fcalionesCdehis extra
10 hendis uide fupra in B infra in morbis dentium:) qui cum nimis longi
,
funt, impediunt equu man
dentem ita utmacrefcar, quamobrem a marifchalcis didis refecantur » Equi lam adulti
demes fiunc
rariOTCs longiores^^S: capita dentium nigra, canefeunt etiam aetatis
progreiTii: dC dentium color in
fenefeente ad albedinem redit , tranftt^ ad colorem mellis : dC poftea fiunt
albi colore pulueris ac
,
longioresifed ipfa dentium longitudo eft aliquando per naturam abfqp fenceftute,
propter quam cau
fam refecantur renibusdentes,utiuuenes credantur, Hucufcp Petrus Crefeent* AnimaliaquxaU
befcuntCnempe in fenedute)ut equi dC canes, omnia ex natiuo colore in album mutantur JfU-
,
7ipo^xii,kgo Ai-iftoteles in Iib, de colorib» Pleriqj aiTerunt ( inquit Vegetius ) domitis dC
freno aiTuetis animalibusrugas,quxin labris funt fuperioribus, computandas, ita ut ab
angulo ubi
coeperit morfus incipides, uf(j ad extremum labrum perueniamus:|quia annorum
nUmerS rugarff
lo Cnumcrus)oftendic.Pofi:remo,rugarn multitudine, trifticia frontis, deiedione ceriiicis,pigritia totius
corporisjftuporcoculorupalpebraru^caluiciefcnedusipfafeprodit. Viget &: equus 6^ mulus(m
quit Arift.) adentiubnu, cum^ prodierint omnes, no facile aetate dignoucris.Qiiamobre dici folcr,
certa fubortUjincertaab ortu: denicp poft dentiri ortu, eo maxime declaratur aetas,quecaninu uoca
mus-breuior enim hic feptennibus eft,propter freni attritum quod ad eum inqcitur: no feptennibus
maior quidcm,fed Hon uertice extans adadiorejunioribus acutior procerior eft:. Aetatis notx
(ut docet Anatolius) non a dentibus folis petenda: funt;nam haec probandi ratio non fatis
cxacfta in-
dicatur, quod plane dentibus fuam xtatem non fateantur Nonnulli a maxillis annos explorant. Si
,

cutis acorpore reliquo non aegre diduda, trahentem^ manum fequens per^ facile fuam in fedem
,
rcfi!iat,equt iuuentam denunciabieSi uerb leuata cutis, fe ipfa carni tardius agglutinet fenedurem
,

50 teftabitur. Aetatis indices dentes a Graecis uocantur : quos poft^ excidifle compertum
fit,male emi equum Xenophon fcripfit. Varro poft feptimum annum fallacia ciTe omnia indicia tra
ditjnicefcere tamen in fenecftadentes ecjuorum. Eft ?:C hoc a ueteribus ut annofttatis indicium pro>
ditum, fi contracfta afmorilm pellis lente expIicetur:hoc de pelle maxillarum fcripfit Ariftoteles, Ca.
merarius. Tmiiov<iy dentes Latine pullini dicimtur,qj pullis adhuc S^;n incremento aetatis decidant,
ut Pollux feribit»AfTro^j^co/iiiD^/jadultus 2«::fcnercens:nullumexdentibus reliquum aetatis habens in

dicuim,ut quos amiferit omnes, Hefychius dC V

arin.Scribitur apud eofdcm Pollucem quot^, per
diphthongum A&Tnyvtoticoi/J lAHKbvt i(gu^y»^xK^s, BcAsy intelligo ipfam dentium emif
l^oncm,aucam^ftIonem.^^'^e)^^^!^'^!CfcA%^i/'T.0ce,'Vlc4^fl^/ oj/l>V7w’^oVw(Ariftoteles quidem deafinis ufura
pac)c/i<’ i 7tc$ hMkIxs xjjTvy }(5a JcjeTsffsHSTW tAt-yoy, Siiidsis.T^^oJlxnym^y^Qui dentes iam abie
4«cit,Variniisin Tmnuf/.ldcm nimirum xyvcoijKDiJ dC^iTnyv^iiOo^kieriu «So\oi^iyov'nuJ{ 7ru\ooyn^
TiAstaiy libiTOiiVTO} PAcc/tw^/ of« artt riAaoi t'7r7ro(,y^yH^XH5 r^iXyvw(£Oi'^ hUTroyvLiiOa
,

Pollux. A^oA«Tftig »cga «fcAic « KvGoA©' ov®' ^onfic/liTrca fc«ftiiA»Kai5 cw <)</iVTa;s,Varinus,ldem

autem (inquit)ctiam xyvunxy uel xymii®' dicitur»
f Equis opitulata eft natura pernicitate corporis, Arifloteles* In equis ualdc currentibus motnd
uehementia calor fpumam circa os excitant, Galenus. Boues cum humi incumbunt, Germani
fedcre,eqiiosiacerediCLmt. Efte equum animal philolutronacphilydron, ideftbalneorum &!^a»
qux expetens, audior probat Ariftoteles, Caelius, Hippicumeffemenfuraenomenouimus, Plntar
cho docente: Lege(mquit)Solon ftatuit,ut ubicuntp publicus puteus eflet, intra hi^icum homines
uterentur, Eft autem Hippicum quatuor ftadiorum dxftamia,CaIius» TiTpx^c/ik Z:?,
50 Hefychius 8d Varinus.
^ AdmiiTarius equus,qui ad prolem feruatur^ut unus plures equas impleat.-Italis rozzonc, Gal
lis eftalon, Germanis cift Emiftarius equus, an'cs,Sd huiufmodi,quiemiL
uel
fiis fit fobolem mittitur, alia in Raudenfem : Legitur aute
in folitudmem,uel qui ad generandam V
hxciiox aliquoties in ueterisTeliamenti translatione» AdmiiTarius ad foeminas admitti dicitur,
admiftiim facere, id eftiniretopus ipfum,admiirio,admiirus,admiflura,(eqiu funt idonei ad rem ali]

militarem, altj ad admifluram,Varro:)Grscceo\ei!ir, lUadmifTariusipfe Abfyrto, ddalijsoxewf^

genere neutro,ut Straboni, 8d Arifloceli in Mirabilibus,£d hiftorig anim. 6- 18. Pdagonius in Hippia
tricis cap. 14. uocat non bonae indolis uel degenerem admiiTarium . oy&oy , ss o)(&xy
^«'/^^of/jintellige V
Hefychius: arinus etiam currum dC uehicukim exponit, 8d locum idoneum
^0 in qiTo proli
opera detur.Eft SdZcsAwj/ eiufdemfignificationis in Hippiatricis,K«A«f';t»(/,*9X7r©^
*s« ^«Atof/,0 0111JUUV& -n V arinus. KsAtot^jOXfft/rss', ^
Idem Heiychius, In Polluce legi>
miis w«€«/7irs,-r^ 7T)as»^Ueuso;(a&){/, melius tw nomeadmilTarijs, iiccquo,afino, arieti,
482 De Qi^adrupcdibus
Kc.comttlUflt tll,iwT9J3iT»8 proprium afiino quijequam falitForminj ipfx Tubmitt! dicilfltuf, P(|.,
origa appellatur quifquis admitriqeoenim adiutante equa alligata celerius admittitur,ne^ equi ftu
ftra cupiditate impulfi femen eijciunt, V
arro. Quo fit, inquit Caelius, ut apud Plinium libro 8. capite
de equis,redius forfan peroriga legatur qvijm auriga (ut modo agnofcitur ) quem ab atqua lacera»
tum fcribicquanquam apud Varronem hiftoriK eiufdem relatione auriga item circumfertur. Pero,
rigam Ariifoteles in Mirabilibus uocat,Oppianus Equimentum, merces quj
datur proadmilTura equi. Varro Sexagefl. An fi equam emilfes quadrupedem, ut meo afino Reati,
no admitteres,quantum popofciflrem,dedifl[es equimentifut citat Nonius , qui per ae.diphthongum
fcribit inter diiSiones ab a.incipientes,non per e. ut in ditSionartjs fuis recentiores , ab equo deriua,
ri exiftimantes, cum potius ab aequitate deriuetur, proinde parem uicem exponit Nonius, fcilicct u
mercedem pro eo quod admilTum eft,Idem reprehendit eos qui aequamentum fcribunt.
^ De admiflart) electione fuperius fcripfl poft eleiSionem equi fimpliciter. Equinum pecus tri
partito diuiditurteft enim generofa materies,qua! circo facris^ certaminibus equos pratbeceft mu>
laris,qua: pretio fcetus fui comparatur generofo : eft 8C uulgaris, quae mediocres foeminas , mares^
progenerauut quaci^ eft pr3eftantior,ita ubere campo pafciiur,Columella. ^fEquas ex quibus pro-
pagare ftudemus.oportet eife bene compacftas,magnitudine^ decenti ; uifu praiterea fplendidaj K
fpeiSabiles.uentre 8C ilibus magnistattate non minores quam trium,nec maiores quam decem anno
rum, Abfyrtus. Si utilem admiifarium 6C ad creandam prolem idoneum libeat experiri,digitis duo
bus comprehenfum genitale femen laneis lacinijs (lUiniriai fc» 6«) diftrahes: fi refiliat in fe,ac fefe co=
hibeaqita ut nor. difcindipatiatur,utilem admiflariumoftendit; hoc Hipparchus afleuerattfin proti 1*

nus taiftu diftraiftum diftindatur,nec uifci more glutinatum lentefcat,feminandis filtjs ut inutilere,
pudiatui jtalis equus ad ineundas matrices non eft adfcifcendus,PeIagonius capite 14. Equos aeia,
te afleiftos aiunt, pullos cum exteris in rebus debiles , tum pedibus infirmos procreare folere, Aelia,
nus. Huncquo^,ubi aut morbo grauis,autiamfegnior annis Deficit,abdedomo:nec turpi igno
fce fcneiSae. (id eit,Sf fenedlx non turpi ignofee) Frigidus in Venerem fenior,fruftra^ laborem In*
gratum trahinSf,!! quando ad prxlia uentum eft; V t quonda in ftipulis magnus fine uiribusignis,
V
Incaffum furit, ergilius. Illud in admiflarijs feruandum eft ut medijs aliquibus fpaiijs feparen,
,

tur,propter noxam furoris aIierni,PalIadius. Equos preriofos reliquo tempore anni(prsterquani

admiifurx) remonere oportet a fceminis, ne aut cum uolent ineant, aut fi id facere prohibeantur cu«
pidine folicitati noxam contrahancitacp uel in longinqua pafcua marem placet ablegarfuekdptat. p
fepia contineri,Columella, Et rurfus, Eo tempore quo uocatur a foeminis admiftarius , roboran,
dus eft largo cibo,8i: appropinquante uere , ordeo eruocp faginandus, ut ueneri fuperfit: quanto^
fortior inierit,firmiora femina prxbeatfuturaeftirpi. Sedeademderc Vergiliumaudiamus.
His animaduerfis.inftant fub tcmpus,8f omnes Impendunt curas denfo diftendere pingui,
Quem legere ducem, 8C pecori duxere maritu; Florentes^ fecSt herbas,fluuioscpminiftrat,
Farragine blando nequeant fupereffe labori: Inualidiqp patrum referant ieiunia nati.
Ipfa autem macie tenuant armenta uolentes. Attp ubi concubitus primos ia nota uoluptas
Sollicitat, ffondes^negant,8f fontibus arcent. Sapeetiam curfu quatiunt, &Solefarigant!
Cumgrauitertufisgemitareafrugibus.Sfcum Surgentead ZephyrS palepiadlatiirinanrs.
Hoc faciunt,nimio ne luxu obtufior ufus Sit genitali aruo,8i: fulcos oblimet inertes, 4*
Sed rapiat fitiens Venerem,lnterius^ recondat. Equi ad generandum admittendi copiofe
pafei debent, fine labore,non prorfus tamen otio relinquendi,ne iners 8C pituitofus humor augea
tur,fed moderatis exercitijs recreandi magis quam fatigandi funt, Rufflus. Admiftarium equum re
laxare conuenit ab operibus, Abfyrtus , ^ Marem putant minorem trimo non effe idoneum admif-
furx,po(re uerd uf® ad uigefimum annum progenerare, Columella. Aetas incipietis admiffarij quia
tianni initio efle dcbebit foemina retfte 8C bima concipiet quia poft decennium iners ex ea foboleset
tarda nafcetur,Palladius.Foeminam bimam putant retSe concipere, ut poft tertium annum enixa fce
tumeducet.eanrfppoftdecimumnonefleutilem,quodex annofa matre tarda fit at^ iners proles,

Columella. Generat mas ad annos triginta tres, utpote cum a circo poft uiceCmum annum miitan
*
tur ad fobolem reparandam.Et ad quadraginta duraffe tradunt, adiutum modo in attollenda priore 5

parte corporis (hoc Ariftoteles de equo Opuntio fcribit:) Sed ad generandum paucis animalium mi
nor fertilitastqua de caufa per interualla admiflurx dantur,nec tamen quindecim initus eiufdem an
ni ualet toIerare,Pllnius. Qiix xtas in equis coitus initium 8C finem adferat, dicetur etiam infta,
Coeundi initium equis in uere,Ariftot. Et alibi, Admiffarios (inquit) non ut equa,ficafinp{qul
notSio admouentifed xftiuo folftitio,ut tempore calido pulli nafcantur. Coitus (inquit Plinius) uet
no xquinotSio bimo utrincp uulgaris,fed a trimatu firmior partus. Foettirx initium admiflionis fa
cere oportet,ab xquinotSio uerno ad folftitium,ut partus idoneo tempore fiat, Varro. AdmilTura
in uulgaribus equis certa tempora non feruanturigenerofis circa uernum aequinodfium mares im
gentur,ut eodem tempore,quo concepcrint,iam Istis dC herbidis capis poft anni melTem paruo cum
labore foetum educent.Nam menfe duodecimo partum sdunt.maxime ita® curandum eft predid» ^
tcmporeanni,uttamfoeminis, quam admiflarijs dcfyderantibus coeundi nat poteftas. quoniamid
pracipue armentumfi prohibcas,libidinis extimulatut furijs;unde etiam ueneno indita eft nomen
hippomant*
 DcE<quo. C, Lib. I.
485
hippomanes i quod «quin* cupidini iimilcm mortalibus
amorem accendat, Columella. Menfe
generofis equabus admittendi funt,&: repletis
^ ftlhidfron"
ad ftabula P
colligendi, Palladius.
fceminis itera
Tempus congreiTui aptiffimum exiftit ab atquinoflio uerno, hoc
ell a uigelima fecundaMarti),uf9 ad
uigefimam fecundam lunij, ut parius uidelicet fiat circa lempe
ratillirnam herbcicentem^ anni conftitutionem
. Equa fiquidem utero gerit undecim menfium
de-
cemtp dierum curriculo. Etenim quae concipiuntur poli
aEfliuum folliitium,ea fane infceliciter edu
caniur,profius^ inutilia funt; Abfyrt. Commodum uidetur
ut equi locis calidis menfe Aprili, frt
gidioribus ^tem Maio admittantur.Nam circumuoluto
temperate a: copiofuminuenientnutrimentu autunus etiaeafde
anno pulli eodem tempore nati , & aerem
; ob caufas non incomodus ell na
10 Icentibus m eo pulliSjRuUius. Admittere oportet cum tempus anni ueneni,bis dic,mane dC
uefpc
^“1“* fcmel fubadia marem pollea refpueriqpoli dies denos rurfus funt con
ciliandf Quod fi ne tunc quidem equum exceperit,fecernenda eft.ceu
iam grauida , Vbi autem e«
qua: ipfae conceperint, obferuandumelihemifceanturplusiulioi neue in locis
frigidis diuerfen.
tur, Abfyrtus, Quoad fatis fit admitti ipfas lignificant.quod fe defendunt, '

Varro.
CQuidam p^cipiunt eodem ritu.quo mulos,admiirarium faginare , ut hac fagina hilaris pluria
mis foeminis fulFiciatiueruntamen nec minus
^ quindecim, nec rurfus pliires ^ uiginti unus dehet
implere,CoIumella. Lucienus apud V arronem j Ego quoi^ adueniens aperiam carceres (inquit)
et equos emittere incipia, nec folum mareSjquos admilfarios habeo,ut Atticus
fingulos in foeminas
denas, e queis loeminas Comodius Equiculus uir fortilfimus etia patre militari iuxta ac mares habe
So re {olebat, Neqp tamen aquale numeru (inquit Pallad.^omnibus debemus adhibere,fed atliimatis
uiribus uniulcuiufc^ admiliarij.fubmittenda funt pauca uel numerofa coniugia,quae res efficiet ad
milTarios non partta aetate durare. luueni tamen equo,ai: uiribus fornla^ conlianti,non amplius
diiodecim,uel quindecim debemus admittere, caeteris pro qualitate uirium fuarum, Palladius. Tri
^
cenae foemins.aut paulo plurcs,maribus fingulis dantur, Arilloieles, Regi Babylonis erant pecu,
liares equi, praeter bello dellinatos,admitrartj oeSingenti, clim equarum quibus admittebantur fede

cim millibusraam finguli ad uicenas admittebantur, Herodotus libro primo. Hippotrophium Stra
boni libro 16. locus eft equis alendis accommodus, qualis adSyria Apamiam uifebatur ^ equarum
uel fupra triginta millia capiens,admiirarios uero trecentos,Caelius;fic uni admilTario equx centum
allignareniur,qui fane nimius ellnumerus. Non defunt qui dent operam , quo magis equarum a»
50 moreflagrentadmilfarijjutiubaefuorum^capillorumuenuliate, nec non caeteris elegantibus ho=
neliamentis(!ri/i(«(riio:in)exorneniur, 6d ad hoc Ii quae pollent aliae cupidinis illecebratQuin eam quo
que equotan^curfu certantem proponunt.His autem lenocinijs putant equum ad amorem inui.
tari. Mares quimp menfibus antea cp nocentur, a foeminis funt fegregandi,frumento etiam roborant

di , torrido paulatim eruo 8i fimilagine aqua macerata largius faginandi,ut ueneri fuperfinqet hoc
fulti cibo fortius ineant,Hacc Anatolius. V t admilfarius equus in uenerem proruat , ullam cerui

caudam cum uino terito, telles SC genitale linitoific hebes equus, tioluptate folicitattir ad uenerem:
fed cum furentis in libidinem impetum compefeere uoIes,oie6 perungito, Abfyrtus, Ocymtim ue
nerem llimulatiideo etiam equis afinis^ admilTurae tempore ingeritur, PliniUs, Satyrij genus ery
ihraicon arietibus quotj Si hircis ad uenerem fegnioribus in potu datur ; 8d a Sarmatls,equis ob af
40 liduum laborem pigrioribus in coitu.quod uitium profedan8 uocant,Ph'nius, Infotminis iumen.
torum coitum incitat urtica.fi folijs eius perfricetur uulua,Macer. Coitum in equo iuuat puluis te
fticulorUmequiinpotioncdatus.Aggregator citans Plinij librum 18. Suntquirerumperpulchia
tum lludiofiores,alinum,equum,aut alium quemuis admiirarium,huius coloris uellimento conte-
gitnt,qucm futuram pullationem referre uelint. Siquidem qualem ueHitu colorem ij mentientur.iit
talem enata progenies degenerabit, Abfyrtus. AdmilTarium eo colore pidlum, quo pullum nafei
deliderant, (uel uno uel uario ) aliquandiu ante equam libidine ardentem detinent, demum dimit>=
tuni, iiC pullus fuo tempore nafeitur eo quem optarunt colore, Oppianus. ^ Proles ut uel foemi-
na.Hcl ut mafculus concipiatur,nollri arbitrtj fore Democritus affirmat, qui praecipiqut cum progea
ncrarimarem uelimus,finillrum tefliculum admilTartj lineo funiculo, alioue qttolibet obligemus, cu
jo fozminam,dextrum:idem^ in omnibus pene pecudibus faciendum cenfet, Columella, Si quifpi.
am marem nafei uelit,cumAquiloniusinfpiratuentus,infiliendam equam obijcietifi foeminam
fingi fltinanimo,cum Auller perflat, Africanus. Vbi admilfarius cquafuperuenerit (inquit ide)
certis lignis comprehenderelicet quem fexum generauerit quoniam fi parte dextra defiliuiqmare
:

feminalfemanifellum ellifi Isua, feminam, Africanus in translatione Ruellij cap.i j. His limilia,
uel eadem pOtius,de tauris etiam feribunt authores, quantum attinet inquam ad curandum , ut hic
uel ille fexus concipiatur,Uel uter conceptus fit dignofeatur, ut in Tauro docuimus circa fine.m capi

Marem pariet equa fi fubmittatur (hoc Germani tiocant bete(|ctl) tertio ante plenilunia
tis tertij,

dic:famlnam,{i tertio poli plenilunium , Obfcurus. Mares ( uerba funt Arillotelis) hoc genei c
^
fceminas libi focietate coniundlas dignofeunt olfadlu,etii paucis ante diebus Una fuerinuquod fi fe
minae diuerfaepermifceantur, mares alienas mordendo expellunt, fuasqj Unguli feorfum habentes
mas acceflerit aliquis , confellim in
pafcuntur. Tricenae, aut paulo plures lingulis dantur t quoties
eum maritus conuettitiir,8C currens gyro aggreditur pugnatSC feminam, Itquafemoueritj morfU
S i
484 De Quadrupedibus
reiiocac. Bt alibi, EquI tempore libidinis equos mordent, ftetnunt equitem at^ infequuntur,
notas odor attulit auras
NonneuideSjUt tota tremor pertentet equorum Corpora, fi tantum
Ac nccB cos iam frena uirum,ncc uerbera %ia. Non fcopuli.rupes^ cau?,at^ obieda retardat
amoris feribens. Coitus(inquit
Fiumina , correptos unda torquentia montes , Vergilius de u»
Ariftotcles)non tam laboriofus equis ^ bubus eft, Salaciifimum
omnium tum foeminarum tum nia
rium equus efi, homine excepto. ^
elt equum
f Equir e dicimus equam, cummaremdefyderat,GrarciiOT-o(<i«'8j/,bquientimula,id
diebus equire tradunt.antef gregales,Plini,
appeteiiti, Columella 6.57. Equas domitas fexagima
us; Incenduntur libidinepnquit
AriftoteIes)cxfoeminisequxpotiflrimum,mox uaccac, Equs
trahitur,maledi(3o in mulieres libidinofasciit i,
iracB equiunttunde uocabulum id ab hoc uno animali
illas ccpias uocemus,ec equire dicamus, Aelianus,
)Nec non euentari( 2iJ«*v2<»Kaper id tempus eque
focminis femouendos cenfent.
dicuntur*' quapropter in Creta infula equos admiflarios minimea
Cumucro ita aifcdix fuerint, currunt teiidia focietatetfimile hocuitium eft, ut quod fubare infui»
bus dicitur.Curruntnonorientcm,aut occidentem uerfus.fed ex aduerfo aquilonis, autauftritnec
appropinquare quenquam patiuntur,donecuel defatigata defiftant,uel ad marem deueniant,(Vi.
deinfra in mcnrione conceptus earum ex uento.)T um aliquid emittunt, quod hippomanes appella
iur,codem,quo illud quod nafcitur,nomine,Tale hoc fane eft, quale fuis illud, quod apriam uocar.
fcd hoc prxdpue ad amoris uenefida petitur. Equa tempore coitus colligunt fefe,&forictate ma:
gis quam antea gaudenttiatftantcaudamcrebrius.uocem immutant,
humorem emittunt fuis genita,
libus fimilem geniturte,fed multo tenuiorem,quam mares, quem hippomanes nonnulli appellant, 1«
non quod p-uliis nafcentibus adhatret: accipi eum humorem difficile efle aiunt , quod paulatim ad-
modum labitur.Mingunt etiam plurtes.atcp inter fe ludunt cum equiunt ,
Hatftenus Ariftoteles,

Mirum eft,quadrupedum prsgnantes uenerem arcent, prater equam & fuem,Plinius. Sola ani-
malium (inquit Ariftoteles de generatione animalium 4.'5.)mulier Sd equa , grauida coitum patiun.
tur.Equa quidem foliditate fiianaturs, dC quod aliquid fpatij in utero fupcrfit.iit diiftiim eft, ampli,
us quidem , quam ut ab uno occtipcturtfed ardius quam ut alterum perfede poffit fuperfoetari Li, .

bidinofa natura eft equa ob eundem effedum,quo folida omnia uencris ftint appetentiora illa ein :

ita fe habenqquia carent piirgatione,qu3e perinde eft fo2minis,ut coitus maribus equa em'm men*
:

firua minime emittit. Albertus caufam facit abundantiam cibi , Sf temperamentum calidum ac hu.
midu. Scilicet ante omnes furor eft infigis cquaip: BtmenteVenusipfadedit,quotcporcGlaucl 50
Potniades malis mebra abfumpferc qtiadrigp. Illas ducit amor trans Gargara, trans^ fonante
Afcanium;fuperant montes,8f flumina tranant, Vergil. Tum equae tum uaccac indidimifua:
libidinis prsftanqgenitalis fpccie prominentiore, Ariftotel. Equarum libido extinguimr iuba ton
fa, Plinius, Albertus &: Rafis. Equarum libido extinguitur magis iuba tonfa, SC frons triftior reddi,

tur, Ariftoteles.Tondcntur etiam equarum iubac,ut afinorum in coitu patiantur humilitatem. Atii

cenna feribit equarum libidinem minui cum praeciduntur eis pilitquafi motus pilorum in cauda &:
iuba,libidinis caufa fit, Albertus.
Equas poft tertium annum,aut poft unum ab enixu utiliter admitti putant ,cogunt^ inuitas,
Plinius, luniorum coitus praeter aetatem contingit pabuli bonitate Sfcopia.Ariftot. Equuscoire
incipit bimus, tam mas quam fci;mina;fed hoc in paucis fit, pullim eorum ipforum minores imbedl, 4»
bores^ funt.Qiiod autem plurimum trimani,tam mares quam feminae incipiunt, 8d proficiunt fub
inde ad prolis prKftantiam,in uicefimum ufep annum, Arift, qui 8C alibi eadem repetii. Et alibi,Coi,
re itatj incipit equus uel tricefimo menfe led quoad digne procreare poffit tunc tempus cft,cum
: ,

dentibus mittendis cefiauittuerum iam nonnullos etiam cum mutat, implere potuilfe aiSt: id^ fleri
ita confirmant, nifi natura fteriles fint. Et rurfus, Fit ita^ ut equo fere tempus idoneum maxime
fit ad procreandum ,cumannum quartum,&(fex menfcs complerittfeniorcsequiprofediofoecundi

ores iiint, tam feminae, quam mares. Coeummares ad annos tricenos ternos, feminae ad quadra»
genostitautpertStamfercuitam coitum equis feruari eucniat, Arift. Mares coire ad annum itiee-
limum tertium, nonnullos ad quadragefimam,fed adiutos, fuperius ex Plinio recitaui , paulo poli
initium mentionis de admiirario(fa'ibit autem eadem fere etiam Solinus cap.47.)ubi alia quseda p

attuli qua tetate equi in iitro^ fexu coireSf incipiant SC definant. Gignunt equae annis omnibus
ad quadragefimum, Plinius. Mas (inquit Ariftoteles) omnibus temporibus init, nec ceflat quan-
diu utiiit.Foemina etiam quandiu uiuit initur,nec tempus ullum certum libidinem aufert fed inge, :

nitim hominis arceqaut uinculo,aut aliquo huiufcemodi impedimento: non tamen qtiouis tempo,
re fatfto initu, facultas enutriendi quod pepererint,datur.Equum apud Opunta gregarium fuilfc ac
cepimus, qui annos quadraginta natus poflet coireifed adiumenium quoad fui pedes priores attolle
rentur(quod fupra etiam ex Plinio recitaufidefiderabat. Idem alibi, Ferunt regi Scytharum fuilfe
equam egregiam,cx qua mares generofi omnes gigncrentur.quorum unum, qui pr^iiantior habe,
retHr,cumutexmatre procrearet, placeret, admiffum omnino recufaffe; opertam deinde lamiffe
matrenijUt imprudens fuperuenirenuerum ubi a concubitu faciem matris detetftam agnouerat, fu= i»
gam pi operaire,at(^ feipfum atfjum praecipitem interemifle, Altj addunt, regem Scytharum hoc fle,
ri uoluifre,cum reliquus praeftantium equorum grex pefte abfumptus eifettSC ne fe ex odore nofce-
 D cEquo. C.
Ks detre(3arent,utrof£j a peroriga alijs pellibus obtetllos Si
Lib. I.
48T
oleo odorato inuncfios
"«o* ede ^
elTe • pofiea tierd
cum remotis operimentis inceftiim coenofcerent uinculis abruntis ,

fe,«capitatandem petris iIlifaconfrefrffeOpp"a^^

eipitesegiireferibmPliniusAriftoteleifequL^.hisuerWsSrmC^^^^^^^^^^
rumoper.mentoAcognitocummatreeoitu.petnirepr^rt;ptaat«eLnimatuTEalmlH°
caufam Reatmo agro.laceratum^ pariter aurigam inuenimiis. Nanm
&:cognationum intelMus
m qs elb. «9 m grege prtoris anni forore
libentius etiam qwm matr/, equa 00«,^™
.

mcredibileCmquu Varro)quod ufuuenit,memori^ mandIdumtCum Mretal

dueinonpoffet,Keumcapiteobuolutoperorigaadduxiiret,&coeg>iretmatremiS^cumdfo^
.. denu uelum dempftiret ab dcufe.illeimpetum fecit in eum,
mirabdiumrelattone tradit Ariftotelesnunquam coiiTe
ac mordicus interfecit
in Ad SmeL
afli uere conantm aliqui, quod tamen falfum
cum matre. Hoc idem 8f in
conuincimus ex Ariflotele libro fexto fcribente
eqrex^
uelfuasmatres &filiasfuperueniunt,at(5tuncperfedumefrcarmentum Equi
fuammeuntprolem Suppetit Ouidq
uideturquum narentes
mil 0
authoritas ex decimo Metamorphofeos.
Catera dekdti.nec habetur mrpe luuenca Ferre Co^n”
patrem tergo , fit equo fua filia coniiix
Sia
Cahus Falfum, gittir fi, er, tquodOp^ianusfcribitftatim ante hiftoriam eqL&puIIireS-
f Tum in equorum tumta boum generi
io
turgent ad coitum prius minoresnatu,quam maiores. Ariftot. Equos, canes.e^
tutmum appettere,fem,nas autem poft meridiem blandiri, diligentiores
non certo diermn numero implet, fed aliquando uno.aut duobus
uscertequamafmus,equamfuperueniensimplet, Ariftot. Apud Myfos
&
fues iniwm ma
tradunt, Plinius.
tribusue, aliquando pluribusTeri-
cum equinum genus co
S
quondam nuptijs pracinunt. Si cantus
fuaultate pemulfa equa gra.
uida fiunt, & fforma pulchntudine.eximios pullos ex fefe parium, Aelianus.Et alibi, Euribidef di,
cit
,
paftores hymenaos ad fiftulam cantantes.ad Venere equas incitare,atcs
etiam equos ad incun

f bquae interpomo tempore admittuntur, qiiomamferre continuo nequeant, Ariftotclcs Alternis

qm admittunt, diuturmores equos, 8<: meliores pullos fieri dicuntJtam ut
rcftibiles fecetes effent exa
udiores, V
quotannis quae pra-gnans fiat, arro» Non ftatim a partu
fic
equa impletur, fed intermif.
5 fo tempore:»: mchusquarroautquintoannointerpofito
procreat, Ommno,iinihilplusdetur unS
tamenmterponereannum,8^quafinouale facere necelTe eft, Ariftoteles.
Vulgari foeminafolen
ne ett omnib.anms parere.gcnerofam conuenit alternis cominere.qtio
firmior pullus ladfe materno
laboribus certaminum praparetur.Columclla. Generofas
equas.Sf qua mafculos nutriunt, alter
nis annis fiibmtttcre debebimus ut pullis puri Si copioft
latftis robur infundant, catera
paflim re«
pIcnda.Palladtus. Quodfiautfoeminarecufat,autnonappetirtaurus,cadcmrarione,quafaftidf,
entibus equ^mox prpcipkmus, elicitur cupiditas odoregenitaliumadmoto naribus,
, Columella,
btin equis, Qiiod fi admiifarius (inquit)inersin Venerem eft,
odore perfricatur deterfisfpongia
tomina loeis.Si admota naribus equi. Idem feribit Abfyrtus ut in Geoponicis
, legimus Si equa
marem non patitur detrita fcilla (fquilla Palladius) naturalia eius linuntur qua
, reiaccenditlibidi.
4 ncm.Coli^ella. Si faftidium faliendieft, inquit Varro, fcillamodiciimconterunt
cum aquaatf
mellis craffitiidinem.ttim care naturam equa.cum menfes ferunt,tangunt:contra,ab locis
eque na
res equi tangunt. marem non patitur, gallinaceo fimo cum refina terebinthina trito, natu-
Si equa
ralia etus linuntur; ea res accendit libidinemtlonge^ magis.fi'
faliendi faftidium eft, oblitus fcilla co
eundi cupidinem elicit, Anatolius. Non eft committendum.inquit
idem, ut ftrigofa equa 5C obfita
iordefaliaturtquippe cum talium cupiditate celerius equum
folicitariconftet.pcrindeqtiafiflimula
tushaccolluuione gaudeat. Nonnunquam ignobilis quo^uulgaris(equus)clicit
^
cupidinem co.
cundi.Nam ubi admotus fere tentauit obfequium.fcemina abducitur.a: iam
patientiorigencrofior
^tius imponitur.Columella. Saepe accidit ut equa patiatur equum fuper fe,
coitum tamen detre.
«et.quod ex defedu caloris ipflus circa naturalia contingittquamobrem
urtica uel fquilla perfrica-
1 rt debent.Rufftus. Admiflariiis quomodo alacrior ad Venerem fiat.fupra fcorfim diximus.Exci
tatur a: tibiae
cantu libido in utroi^ fexu.hippothoron uocant, ut ex Aeliano retuli. Vide
etiam fu»
pra in Caprae hiftoria.capite Sed non ulla magis uircsindufiria firmat, Q£ Venerem, &: caeci fti
y.
mulos auerterc amoris. Siueboum.fiue eft cui gratior ufus equorum,
Vergil, De equorum in
Syria fylueftritim aemulatione, qua impulfi mares in AVAw
‘ f ...a. fuo genere p»primum natos tdiii
iniuii, xiclu» caftrant
diii , lupcrius
fiiperius ai«
di»
XI capite
CapltC fecundo. drConrpnfir»
f^Conceptus indicium mav/tTK’fn uaccis
indiriiim , maximein itarr/c equabus^,
. ,»r,iTo^«ier*i
cum menfes ceflarunt,
Ipatio
temporis bimeftri,trimeftri,quadrimeftri,femeftri:ied id percipere difficile eft.nifi quis
iandu
«um lecumsjafllietus^ admodum fit, Arift. Colorcm(equac cum conccperc)rtUco mutant
rubriore
pilojuei quicunc^ fit pleniore:hoc argumento definunt admittere etiam uoIentes,PImius, Aliquot
fegionjbusCinquit Columella) tanto flagrant ardore coeundi foeminae, ut etiam fimarem non
habe,
o- am,alfidua bC nimia cupiditate figurantes fibi ipfic VeneremCcohortalium
more auxum)uento con
cipiant. Quic poeta licentius dicit.
Continuo^ auidis ubi fubdita flama medullis, Vere magis(qm'a uere calor redit offib,) illa
48<5 De Qi^adrupedibus
Oreomnes «etfat inZcphyin,ftant f upibiis altis. Exceptant^ leucis auras;5i faep^ine ullis
Coniugijs uento grauida: (mirabile didlu) Saxa pCT,& fc<y ulos , &; depreuas comialles
DiffiigiuntjUon Eure tuos,ue<j Solis ad ortus; In Borea, Caurfi®,aut undenigerrim^ Auiler
Narcitur,5e pluuiocontriftat frigore coelum. Cum fit notiiiimum etiam infacro monte
fine coitu uentrem pertit
HifpaniK,qui procurrit in occidentem iuxta Oceanum, frequenter equas
pitius quam adolefcat, morte abfumitur;
liire,foetUmcB educailejqui tamen inutilis eft,quod triennio
quare, ut dija,dabimlis operam, ne circa aequinodium uernum
equas defyderqs naturalibus angan
Hifpania , fed cft tiera quod
tur,Hsc Columella. Infoetura (inquit Varro ) res incredibilis eft in ^
Lufitania ad Oceanum in ea regione, ubi eft oppidum Olyflippo
monieTagro, quidam eUento
in
concipiuntequi,uth{cgallinacquocgfolent,quaruraouahypenemiaappellant:fedexhisequisqui i,

nati pulli non plus triennium uiuunt. Conftat in Lufitania

circa Olyftipponem oppidum Tae &
cum amnem, equas Fationioflante obuerfas animalem concipere fpirittim , idcp partum fieri, & gi,
gni perniciffimumita,fed triennium uitae non excedere.Plinius KSolinus. Proprium equa eft(ut
AlbertusfcribitexAtiicennaJpede aut coxa aliquantulum recalcitrare cum defyderat coitum .-Si
hocmodo aperit utcrum,haurit eo meridionalem aut feptentrionalem uentum,quo plurimum de
9
ledatUr.Scribit etiam Auicenna fenem quendam fide dignum , natum in
irfula cui Arabicum no.

men Dealtufa/ibi natrafle,quod eqiia Arabica illic concepto uento nonceflarit currere per defyde
tium coitus.donec odo leucas emenfa fines infula attigit. Equi quando euentari (c^*K(ti<8w) di,
caniur,fupra ex Ariftotele docui in mentione libidinis equorum. A
coitu fola animalium ciirtunt
CxaduerfoAquilonumAuftrorumue,prOutmaremautfoeminamconcepere,Plinius. InLufitanis i«

iuxta flumen Tagum cquaSFauoniofpirante concipere falfo prodidifle complures aitlufiinus,fi;

gmentum^ ex equarum facunditate ac gregum multitudine, qui in ea prouincia multi St pernices
tiifunturjflUxifleatimmat, Eorum qui aliter opinantur turba eliditur luftinus, quibus diuusAugu
ftinusafcribipoteft.NonnullifiuentusamafcuIisflauerit, equas obuerfas odore fieri pragnantes
tantum,at<» ex ijs natos pullOs triennium uitanon excedere produnnSilio Italico,Sepiima^ his fla
bulis longiflima ducitur acas,Hac lo.Brodaus. Fitin equorum genere, inquit Ariftoieles, ut ali*
omnino fteriles finq(quod 8C alibi affirmat:) alia concipiant quidem, fed adere nequeanteuius rei
indicium aiunt,qu 6d foetus circum renes alia qu 3cdam,fpecie propemodumrenum,ita continet, ut
refcifltis quatuorrenes habere uideatur. fQuomodo efficiatur ut armenritia concipiant, legimus
in Hippiatrids Gracis capite quintodecimotSi gregalem,inquit Hippocratcs,equam concipere ue. 5*
iis, urticam in os equi pellito: St reliqua,Porro Herilis equa
concipiet , fi fafcem porrorum in pihtn.
fum uini cyatho perfundes, St cantharides uerficolores numero duodecim.ex aqtta biduum oricofa
tio ciyftere in uuluam ingeres, poftero die equum ad ineundam faminam emittes ; poftquam delfli.
tiiqbis genitales locos elues. Aliud,Nitrum,paireris fimum, refina terebinthina fimul deteruntur, 8t
in unum coada naturalibus inferuntur. ^ Vbi equa conceperint.obferuandum eft ne mifceantur
'

plus iufto,ncue in locis frigidis diucrfenturtff igus enim grauidis aduerfatut, Abfyrtus in GeoponI
cis. Grauida non urgeantur,nec famem uel frigus tolerent: nec inter fe loci comprimantur angu.
ftijs, Palladius. Cumconcepetinteqtia,uidendumneautlaborcntplufculum,autnefrigdislocis
fint,qudd algor maximepragnatibusobeft, itaepin ftabulis ab humofe prohibere oportethumum,
claufa habere oftia, ac feneftras, St inter fingulas a prafepibus interijeere longurios, qui eas difcer.40
nanqneinter fepugnarepoffint.Pragnantemnetp implere cibo,ne<^efurirc Oportet, Varro, Pofl;
conceptionem (inquitColumella)maiorpracgnantibus adhibenda cura eft, largo^palcUofirman,
da. Quod fi frigore hyemis herba defecerint, tedo contineantunac netp opere nctp ctirfu excrcean
tur.nei^ frigori committantur.-necin angufto clauf6 ue,ne alia aliarum conceptus elidant: namhatc
omnia incommoda fetum abigunt. Canendum ne grauida pabuli mutanone tentemur.netj infc
ftemur aquarum infuetarum nouitate , fiquidem huiufcemodi peregrinarum rerum obiedu facile
abortus contrahitur, Anatolius. Non illas grauibus quifquam ruga ducere plauftris.
Non faltu fuperare uiam fit paffustSt acri Carpereprata fugatfluuios^ innare rapaces.
Saltibus in uacuis pafcant; St plena fecunda Flumina. mufcus ubi,et uiridiflima gramineripa;
Spelunca^ teganuSt faxea procubet umbra, Vergilius. Grauidamox feparentura maribus; p
Stita curentur ut netj macilenta nimis.necobefaeuadant, fed inter utruntp habitum mediocres,
Vter® enim immodicus, utuei abortus fiat,uel infirmior aut minor fatus,incaufa eft, Ruflius.Nec
impedit partus qtiafdam ab opcre,fallunt^ grauida. Viciife Olympia pragnantem equam Echecra
tidis Theflaliinuenimus.Plinins.Qua cura pragnantibus adhibenda,Vtfacile parttis adatlir, Ad
fecundas harentes.MulomediciGraci docent capite quintodecimo! item de perferendo uentrcft
enecando partu.partim eodem, partim antecedente capite. Vide etiam nonnihil infradntradationc
de morbis equorum in ijs qua utero accidunt, ^Ceruim eft equas,fl fint gratiidastadas (a muliere
profluuio menfium laborante) abortum patitquin St afpedu omnino.quamuis procul uifas s ii pur.
illa poft uirginitatem priu.a fit.aut in uirginea aetate fpontanea.Plinius.
gatio Abortum facit cqua
odorem fentiens fungi fumigantis lucerna extinda,quod St mulierum nonnullis accidit, Arifiotti f»
!es,Aelianus,R.aflsSt Albertus.ExhisAriftotelisuerbis corrupta iudico ea qua Vincentius Bell,

citat ex Zenonis de animalibus Iibro,Equa fata(inquit)cum odoratur qitod eft in fepo uacca,egie<
 DcEquo. C. Lib. I.
487
dto partus eiU!» Abortiunt fere lumenta, glandibus cerri deuoratis Ruffius B* fetir nir rt

tusiamconcepfuscOrrumpitur.Anftotd,EtrurflQ_uuScquuXm‘’aVinf^^^^^^^^^^^
interit, multo magts abortus
cofequitur, quam cum ungens inter fe iungant’ur‘uScra tr cZl

per cornu.CoIumella, Scythae equabusgrauibus eqUitant.Cum

primUm fe moUeri^cetus ’sc niiS
rum eas proficere ad partus facilitatem arbitrantur, Arifioteles.Equi
quam mmus tempom u.uunt,tamen diutius uterum ferunttalia
& ijs cognata analia qZ
enim annum, alia quod p luHmZ
menfes denos grauidaex.gunt.AriftoteIesJdemproblematumfe<Sione
IO. Equus(1nquif)umrdT
IIS inaximequamhomo parit,licuiuere mmus potefttcuius rei
caufam.uuluacfiue uteri
durities ha-
bet,Quomodo emm ager fitiens haud cito fuas ftirpes enutrittiledurior
uulua equarum, informan.
do nutricando^fuofoetu remoratur. Annum uterum
fert SCafinaSt: equa, Ariftot.
Partusafi-
l.narumatr.cef.momenfeocyffimus:fedatrimatuIegitimusttotidemquoteque,8eeifdemmenflbus
^fimihmodo.Phmus, Partum in eo genere undenis menfibus ferunt,
duodecimo gignunt AiU
ftoteles & Phmus. Equa cum conceperit duodecimo menfeparit, Varro ex
Magone llDionyfio
Columella. Ventremfert duodecimmenfes, Varro.Et alibi,
DuodecimomenSdiedecirno a^unj
fpauo duodecimi menfis abibluerejPalladms» Equa uterUm gerit imdccim menfium decemcR die-
rumcurriculo.Abfyrtus. Marescitiusperficiunturinuteroquamfoemint. Equa faclllimeZni.
um quadrupedum partc.Aril}ot,Etrurfus,Cattergquadrupcdesiacentesparerefolent:atuerdedua
cum tempus lam aedendi appropinquarit,erigit fe, ftans% emittit partum. In
llOc generesrauida
flans partt.Phmus. Equa Angulos parit, Ariftoteles , Et nirfus, Pariunt Wagna ex parte
equa fin-
5« gulostled gemellos quocpaliquandocomplurium procreant.
SirtgUlosgignimtequi.Plinius. Equa
uacat admodum purgamentis in partu, (Graci lochia uoeant.‘)minimumiB
emitUt prbfluuium fai»
gmnis.uidelicet pro corporis magnitudine. Ariftoteles. Cum peperiqftatim
fecundas deuorat atcB
etiam quod pulli nafeentis fronti adharet hippomanes diAum, Afiftot.
De polio feu pullio diAa
quod antepartum emittit equa , dixi fupra in hippomane. ^[Matrices equas
qiiidam uocat eas
quafoetum alunt. Pullatio &: pullities apud Columellam fcetura pullorum eft.uel
ipfipullf ied dc
alijs quo.^ animalibus non equis tantum in ufu funt.
Afinis a fdetu mamma dolet, ideo fexto ineti
fcarcentpartusjcum equa anno prope totoprabeant, Plinius t LaAaremulum
femeftre temporis
fpatiumreferUnt,cquoautemplustempOristribuunt,Ariftot. Equi&lafiniad biennium
laAen.
mr,Anatolius, Pullus commodiffime ablaAatur hoc modo. Separetur amatre
triduo ante pleniht
A' nium , SC per horas uigintiquatuor ab ea exclufus, rurfus mane admittat fiC
, Ubi lac copiofe fuxerit
adeo ut uenter turgeat.remoueatur nec admittatur ampliustfic deinceps habitior
manebit &: elega,
lior fiet, Author obfcurus. CJiiinquemeftribus pullis faAis.cum redaAi
funt in ftabulum,’obncien-
dum farinam ordeaceam molitam cum furfuribus,8(: fi quid aliud terra natum libenter edent. Annf
culfeiam faAis dandum ordeum,8e furfures,u% quoad erunt laAentes. NecppriuS
biennio confe.
do a latfle remouendum, Varro. De hippothelis afinis quila Ae equarum aluntUr, paulo pofi
dicam»
Terram attingere ore pullum triduo proximo quam fit genitus, negat poife.Plinius ; Ut fupra
etiam
irlB .diAum efl. Pulli equarUm nati manu tangendi non funt,quia cos taAus Isdif alTiduus:
quan
tum ratio patitur, defendantur a frigore. In pullis pro aetatis merito ea funt confideTanda,qus
fignS
bona indolis monftrant,qua; in patribus,uel manibus fpeAanda pratcepitdabit &: hilaritas SC
alacri
J» tas.agilitas^ documentum, Palladius. De ijs qua: circa pullum eligendum confiderandafunt fatis
,
iam dixicapitefecundo. Si partus profpereceffiqminimemanu contingendus pullus erit. Namte
ditur contaAu.Tantum cura adhibebitur, ut SC amplo SC calido loco cum matre uer
etiam leuiffimo
fetur.heautfrigusadhucinfirmo noceat,autmaterinanguftijs eum obterat. Paiilatim deinde pros
ducendus erit,prouidedum^ ne ftcrcore ungulas adurat.-mox cum firmior fuCrit, in Cadem pafcim
in quibus mater cfl:,dimiitcndus,ne defyderio partus fui laboret equa.
Nam
id pracipue genus pe=
cuAs amorenatorum.nifi' fiat poteftas, noxam trahit,Columella, In decem diebus fecundum
par-
tum cum matribus in pabulis prodigendum, Varro. Et rurfus, Pullos.cum flent cum matribus in-
,
terdumtraAandum.ne cumfint difiunAi.exterreantur,&:reIiqUa,utin domitura ipforum dicam
y,
capite. Praefepia altiora efle oportet.ad quae iumenta capiflrentur, ut furfum
uerfus fpedfantia ci-
to bum capiant. Id maxime in pullis obferuandum efliiic em'm eredia cerUice niticonfuefcenUqUa: reS
equino pecori maximam iienuftatem adfert Anatolius. Etrurfus, Equa poft alierUm aut tertium
,

ttienfem(a:dito iam partu)longc magis exercitauonifaus credi debet,qud lac in ea prteflamius gigna
488 Dc Quadrupedibus
turtfequcns equuleus curfibus commfttaf.Si pulli molles gerant ungulas, afperrs loeis eos citatius s«
gemus, calculos pedibus fubfiernentcs;ficeniro ungulae durantur; quziitjs parum adhuc folidat*
mollcfcantjhanc curationem oportet adhibere: Adeps fuilla uetus,& hircina, fulphur ignem non cx
pertum,d^ alliorum fpiez mifcentur:ijs ungui* dC earum caua perunguntur, Haec Anatolius» Pa,
fcua prouidere oportet no adeo mollibus locis nata.ut ungularum firmitas de afperilate nil fentiat,
Palladius. Ad firmitatem ungulis comparandam,utile uidetur ut pulli faxofis &
montanis locis na
fcancur,ut duris b^afperis locis aere frigido dureicanr* Conducunt autem montana loca dopl/ci

nomine.-primum quia pedes ineisualidiores,aptiores,crairiores aedurioresteddunudeindequonj

am fubinde per inzqualia loca afcenfu defcenfu^ exercitati.laboribus fuftinendis przparantur ro.
borantur^, RulTius. &
^ Ex afino equatinquit Pliniusjmulus gignitur menfe duodecimo Ad ;
i,

tales partus equas nctp quadrimis minorcs,neij decennibus maiores legunt : arceri^ utrumtj ge,
niis ab altero narrant,nifi in infantia eius generis quod ineant lafle haufi o Quapropter fubteptos
.

pullos in tenebris equarum uberi, afinarumtie equuleos admonent. Gignitur autem mula ex equo
&: afina.fed effrenis SC tarditaus indomitae. Equo dC afinagenitos mares hinulos antiqui uocabanq
contra^ muIos,^s afini 5C equz generarent. In plurium Graecorum eft monumentis cum equa mu
Ii coitu natum,quem uocauerint hinum,id eft parttum mulum. Generatur ex equa SC onagris man,

fuefacftis mulz ueloces in curfu, Sdc.Huctifqp Plinius. Equuleos ^rum hoc in loco PIinius(lib.8, ca.
44.)mcminit, Ariftoteles hippothelas quafi equimulgos uocat Arcebit (inquit) ab initu Si afintim
.

equa,& equum afinatnift contigerit ut afinus equz lac hauferit ob id de induftria pullos alinotum
;

fupponunt,qui uocantur hippothelz, Hermolaus. Pullum afininum (ingt Varro) a partu teccn> la
tem fubijciunt equac,cuius lade ampliores fiunt, qi id lac c| afininum ac alia omnia dicunt effc mdi.
IIS. Przterea educanteum paleis,8dc.ut in Muloperfequemur. Dc cquibd aftn5,uel afini Sd eque
coitu, geftaiione,partu,8d alia quaedam uidefuprainhiftoria Afini. Si quem mulorum genus (/n<
quit Palladius) creare delcdlaqcquam magni corporis,folidis olTibus, SC forma egregia debet elige,
te,6dc.ut in Mulo cxplicabitur,ubi etiam de afino admilTario ad mulos procreandos eligendo copio
fe tratftabimus. Annafoccr EraupnmusequisafinascopuIauit,utIudziairerunt,llidorus. E,
quarum iubas tondere pracipiunt,ut afinorum in coitu patiantur humilita temteomantes enim glo,
ria fuperbire,Plinius,Sd Aelianus,cuius uerba in Mulo recitabo. Quin Sd alioqui equarum libido
exiinguitur magis iuba tonfa, Ariftotele tcftc,8d frons trifiior redditur. Cur Eleiequasfinibuscdu
tffas iniri faciant,PIutarchus inquirit problemate ^i. inter Grpcanica: 6d Leonicenus in Varijs i. 6 i, ;i

Cur cqtiz in Elide ex afinis concipere non potuerint. Muli afini^finquitHcrodotus libro 4.)uiiii
hyemis ferre non qiieunnqud magis miror cur in omni Eleo agro muli nequeunt gigni, cum neij lo
cus fit frigidus: necp ulla aliacaufa appareat. Aiunt Elienfes ipfi ex imprecatione quadam idfibicon

cigifletCumcp tempus aduentat conceptus equarum, feinloca finitima illas educereilbi poft^ ad-
miferintafinos dumequz conceperint, tunc rurfus eas reducere.
De fanitate equorum tuenda, Sd praecauendis morbis.
Mulomedici 8ducterinarij dicuntur communi uocabtilo, qui ueterina curant,eqtios,mulos,afi.
nos. Dicuntur autem ueterina animalia ad uetSuram idonea.qug aliquid uehere pofiunt,quafi uen
tetina,qi ad uentrem onus religatum gerant. Vngulz ueterino tantum generi renafeuntur, Plint
us. Etgenusomneqdeft ueterino genere partum.Lucretiuslib. 5. Veterinariumpromci'couc4o
terinorum dixit Columella,8i; medicinam ueterinariam. Vegetius anis ueterinariz fiue mulomedi.
cinzhbrosquatuorreliquit.Sdeademuocabulainprzfationeufurpat: quanepars ueterina in exca
fis codicibus Icg(tur,perperam ut uidetur. Equarius.equorum curator.apud Solinum capitepHc
rophilus equarius medicus, ValcriusMax, Equorum medici, equinarij , ueterinarij , manucalci,
mulomedici appellantur, Textor, De medicinis uel plurima funt in equis, SC figna morborum K ,

generacurationum.quzpaftoremfcripta habere oportet.ItaqpobhocinGr^ciapotiffimtim medici

V
pecoru KTHvictTpoi appellati, arro. lulius Firmicus tTnriaipoy dixit.MarefcaIcn Rufius &
altj uocant

chirurgumiut ita-dica) equorii, qui uel fecando uel urendo eis medetur,
foi*) Ahfyrti & f
!™if7piTO(intelligeli
aliorum Grzce extant. Eadem Larinitate donauic loan. Ruellius cuius translatio
,
pura gdem ar elegans in Latino fermone efi:qi ad rem uerd,multis in locis Sd manca 8d corrupta, ut (•
ipfe cum Grzcis conferendo animaduerti. Sunt autem przter Abfyrtum authpres ifti, Hierocles,
Theomneftus,PeIagonius,AnatoIius,Tiberius,EumeIusThebanus uel Chiron, Archedctnus,Hip
pocrates, Aemilius Hilpanus,Litorius Beneuentanus,Himerius, Africanus, Didymus.DiopIianes,
Pamphilus,&:MagonCarth3ginienfis. Citantur etiam obiter in eodem opei e, Agathotyches, Ne-
phon,Hieron,Caflius,Hemerius . Geoponicorum etiam quz Conftantino adfcribunrur, liber fc
,
xtufdecimus iWiartysorp continettfed ita ut omnia ex Hippiatricorumuolumineiam didio defum,
pta uideantur . Nonnulla quzin Geoponicis Icgebantur,6(:in Abfyrti, 8dc. Hippiatricis deerant,
Ruellius translationi ftiz adiecit. Scriplit 6d Laurentius Rufius librum eiuldem artis:in quo prater
alios authores,copiofedefrenis eorumqp differentijs tra(fiat,exprelfi's pariter pitfturis eorum, Pri'

mus omnium piitohippicum.id eft de equis Sdequeftri arte librumSimon quidam Athcnicn(isrcli.(*
quitjCx quo omnia quz placebant in fuum tranfcripfit Xenophon, nos pleracp ex Xenophonte in
bunenoftrum. De equis pratcrea(ut Camerarius obferuauit)quzdafcripfitCleodamas Achnnnis:
Pliniiia
 DcEquo. C. Lib.I. '
489
Plirnus ttiam.qm ipfe librum fe dc iaculaubne cqucRri
edidiflfe ait, tradit equitem
qtiendam Sarme,

fterMaurusH.pp.atercKatur^Laur.Rufiocap.,44.K.^,. Petri
bcr nonus capita 5^de equis continet. Multa de
CrefccndenfedSulSt
ijfdem docet Albertus Magnus quora^libro
ii hi.
Roriataramahum:Multaet.amreirufticaiprifdfcriptores.Varro,ColumeIla,PaIladi^s.Extantde-
m^in omnibus fereuulgaribuslmgins de equis curandis
cofcnptiIibri,Germanicc,ltaRce
a ice,iiauce,uallicc.
Gallice-
ItaliccquidcmexctifumuidiAuguRiniColumbinilibrum.
ftnitatein tuendam, uel canendos morbos
Kx Gr jci ^rantjpartim hoc
praecepta pertinem{eyiari
in loco trademus,partim capite quinto,in
K
ea partequa efldc
uulgo fcalliones uocanqSi: eorum exemprione.fupra di.
efl. *Ad
rtum^fl
fliim Ad hos autem eximendos (inquit Rufius) tempus uindemiarumaptiRimumefl:
racemi uuarumm cibo eis tum dcnnir, uulnera oris
nam fs
melius curantur 8C confolidanrar necuer.
mes aut praiia carnes innafd poRunt itacp ex hoc cibo os equi
melius efFicitur, ac ipfe etiam pingue
fcit. Ad eandem curam (fcallionare
uocant) obferuandum eft ut Luna decrefeat.
dorfa ut laboris plurimum fentiunqita diligctitis funt curanda. Exceptis enim f Animalium
his qui deputati funt
circo, reliquum mulorum,equorum,afinortim9 genus fub fellis aut fagmis folo tergo
um. y
nde laudabilior induflria eR,qtiaE incolumitatem tuetur
, f
quae cupit larfa ctfrari ..Nam diii.
prxflat office

gentia defendit a uitioifi centones uel faga primum

fufficientia, deinde moUia
at^ ad tempus diligenter excti(ra,ne aligd fordium au t afperitatis
imponantur, & lota,
inh»reat fid fub pondere inulce.
ret pellemitunc iagmarunt uel fellariim menfiira
10 conueniens «apta qualitas debet adhiberi. Si em
iltaminOTa fuerint ue Iniaiora.anguflioia, uel ultra modum lata
,
uel quae non congruunt grauiter
nocent.Hinc enim collifiones,fuppurationes,apoflemata&
nafcuntur,cum nimis locis ineqiialibii*
premitur pondere.uel difeentes tradjuram mercurius aut Ipina
deteritur. Ipfortim quorn pondere,
«
mamfi in liratis nulla fit culpa, enormitas nocet, ideo temperanda efl menfura
ne inferat uiilnus,
Haic Vegetius, Multum autem refert(inquit Columella)robur corporis ac pedum feruare,ac£
f
«irui^cultodiemus.fl idoneis temporibus ad praefepia,ad aquam,
ad exercitationem pecus duxeri'
muSjCurx^ merit, ut ftabulentur flcco loco ; fed de ftabuKs mftituendis capite
y , dicetur. Auena
ahauc annona equo exhibenda, bene purgentur prius, ne quid pulueris
aut almd inutile mfit : pul*
Uisenimtacile tuflim inducit,&' interiora deficcat, quod malum fere
incurabile efl. Rufius. lumen
}« ta fxpe morbos concipiunt, fi fudant,Sf a concitatione confeflim
biberint,ColumelIa. Fatigatis aut
calefcentibus ne cibus , minus^ potus praebeatur : ne uel celer interitus
fequattir , aut uenenum in
crura decumbat, dCc . Camerarius, Et rurfus,Crithiafis omnia
membra debilitat, ut nec ingredi ue
litequus,of paicatui humiiacenstidemip accidit de potu intempefiiuo, fed cum minore periculo.
Sed dc hoc QC eo §d ex retenta urina in longiore itinere fit periculo amplius dicam capite
, Tcm. y.
poreuCTis equum frenatum Soli matutino aliquantifperexponcre,adfanitatem
tuendam facit,
^Plurimum iuuat(inquit Vcgetius)fi fepius «cum
moderatione animalia fedeantur (forte exer.
ceantur,nempe equitando.) Nam imperitia rccRoris,«inceffiis eorum
debilitat,«m0res,pr3tcipue
feruorum impaticntia,qui abfentibus dominis ad curfum e§s uehementer flimulant, «non
folum
etiam calcaribus caidunt,dum aut inter fuos uelocitatem cupiunt experiri, aut cum alie
nagellis,fed
40 nis uehementi obftinatione contendunt, nec reuocant aliquando currentes,nec temperant ; nem e.
nim de damno domini cogitanqquod eidem contingere gratulantur. Qiiam rem diligens paterftmi
lias fumma ieueritate prohibebit, « iumenta fua idoneis « moderatis hominibus fcientibiiscp tra*
,
<flarecommittet.Poft fudorem qiiocp aflus fiqpufca os ablui conuenit: fi hyems, muria . Vinum
fi

quotp « oleum faucibus infundi oportebit ad cornii,*Rate ff igidum,hyeme tepefaflum.ita ut hye.

me meri fextario.olei uncia: tres,Kftate autem duae tantummodo mifceantur.Htec Vegetius. Acci
dithis equis qui parum exercentur,fere ut anhelitus difficultate laborent,
Camerarius, Vicinu f
flabulum conuenit effe loco arido,flercore uel paleis mollibus adoperto,in quo an te potum anima,
lia uolutentur; Qtiod exercitium «
fanitati proficit, «
aigritudinis uitium commonftracnam quo.
ties animafaut non folito more fe tranfuoluit.aut omnino
detreifiat accumbere , fcias illud ex tsedio
J«laborare,« ideo feparari debere attp curari, Vegetius. Si tieterinis initinere defeffis fellse uel fag.
mac auferantur ut loco aliquo commodo libere uolutari poffint ita recreantur ut laffitudine pofita,
,
mox iterum laborem tan$ recentia fubeant,Ruf(us T<if/ Jwxsy xysy udi v
. ( codex impreffiis

nonreiSehabettAwiictlice^oifsft, in Hippiatricis legimus; Ruellitis abfurde tranflulit ad aquatio,

nes 8( lauacra. Et alibi si/Aiti&M atque abfurde uertiqproluatur «
ad curfum leniter incite
uir. KeAist;
quidem iierbum communiffimum uolutare fignat : unde ii/Aispa, uplutabrum , locus in
quo feuolutant animalia, P«i(a|;rarius«obfcuriuseft:uidetur autem fignificaread curfum incita,
re: enim circumflexum Hefychius «V
arinus exponunt, fimiliter;
ffefydiius etiam « Jiaixay interpreta tur.P»iu-(<clt,i ? isuraj/ yv(iiis,Iidem: quanc^ hoc nis
hilad rem praefentem facere uidetur:namyi/(ioi; interpretantur temonem inter binos equos. Cteteru
4» cumconfydero qj apud eofdcmysior exponitur locus iuxta fluuium «
arenam in quo equi uoluten,
tur,yM Jiyucrbum idem quod Lvhiay effe fiibiteo^ magis
q, Hippiatri etiam in locis iam citatis con.
lungant. ApudSuidamnihilreperio» Optimum fueritut interdum ad uolutabraducanturquatfa
4po De Qindrupedibus
terrenus, aequabilis, non lapidoftis nec falebroa
'idas serunt uflsulastlocus ad id eligendus folidus ,
l»ti tratSus
quo fefe pofflnt citra noxam faburrare. Improbantur
|raminori.fiereorj.
Ius
ti quod expeditum non reddant equum , nec corporis
agilitate praftantem. ( »«<
n Tmecp W
«p?i^e^»A'<d<t$wm!irai«T©'01’o"°durufolu&:folidu.noneriteisaUena,Abfyrtusintei-p^
unguetis deleaari,Aelian. Monentqutdane macilenti eqm
teRuellio «rEquu aiunt lauatione
aquam adiganturtquod ucntre eis refrigerato alimentum non fentiant pinguio.
fum a uentrem in ;

agendos, fic effici ne nimium pinguefcant.a: corpus fanum ac in

res uerd fepius SC altius in aquam
Equus ad aquam potaturus ducatur paruo paffu: SC tam mane quam uefperl
reat um conferuent.
retineatur ufm ad genua uel paulo
fupra fpatio trium horarS in aqua dulct frigida uel marina; nam
aqute naturalter equis conueniunt,dulcis
quidem frigiditate, marina uero ficcitate fua conftringcn „
caufafunt. Inde rediens equus ftabulum noa
do humores qui ad crura defeendunta: morborum
ficcata fint.Nam ftabuli uapores in cruribus humidis facile
inaredietur donec crura eius deterfa
cxcitantaallas 5C prauos humores,Htec Petrus
Crefeent. f Sunt quihffcos in (fabulis alant; tan.
odor falubriorem equis aerem reddat, Si nefeio quos morbos
amoliatur, Omnisex
quam hircinus
elf,ideoc^ facile fub dio hybernat,Columella. Si a,
tremi frigoris lolerantior equino armento uacca
calidioribus unguentis , quae multa funqlumbid,
nimal (inquit Vegetius) domi foris^ perfrixerit ,
quarum feruentior cll uis per
dem confricentur SC cerebrum, potionibus^ SC pigmentis, SC herbis ,

perfridfionis incommodum euincatur atij pellatur.Nam (i in uifce.

os continuo oportet infundi,ut
procreat morbos. Inlocis circaTanaim
ribus permanferit algoris iniuria,diuerfospericuIofos^
SC Caucafumborealem tantum eft frigus
hybernum,ut prae illo equi, muli, SC pecora moriantur, ut j,
feribit Dionyfrus Afcr.ln Scythia ingentem SC diuturnam uim hyemis equi perferunt , muli aflni^
equi labefiaqafini uerd ac muli dti.
ne incipientem quidem ferunqcum tamen alibi flantes in gelido
rent Herodotus. Equus hyemegerat
operimentum laneum propter frigus.Kflate lineum, nebda
tur dmufeis SC fimilibus in(eclfis,Ruflus. Si
dierum canicularium tempore jflu animal fatigabitur,
uel a quis frimdis eft perfundendum.ucl in m
are flumenue mittendum;frigidis etiam potionibus te.

creandum, ut ncceflitati laborfi aut temporu aptior medicina fuccurrat, V

egetius. f
Si fanis eft ma

celerius torrefadlo tritico quam ordeo reficitur: fed SC uini

potio danda cfl,ac paulatim eiufmo.
cies,
confuefeat faba,8d puro ordeo ali. Nec minus quoti
di fubtrahenda immiftis ordeo furfuribus,dum
funt , ac fepe plus prodeft preffa manu fubegilfe
die corpora pecudum quam hominum defricanda
terga, quam fi largiffime cibos prmbeas,CoIumclla. Animalia macie tenuata(inguit egetius)n 5 V
ueteti uino^ permixtis, Si te
abfa Audio diligoiti reuocantur ad corporum firmitatem..Nam oleo
pcKtis in Sole,pcr totum corpus unguntur , SC contra pilum multorum manibus petfricanmr.ut
SC neruimollefcant,a: cutis laxetur, &: fudor erumpaqQuo
fadfo cooperta in pontili (Irato collocen

nir.Et fihyems fuerit.condita cum femiiincia apij

feminis triti , SC olei tribus uncijs calefatSa per os

ipflus oportetinfundi.Siaeftasfueriqabfinthiumuelrofatum
cum quatuorfcrupulis croci, Sidua-
bus unc^s olei frigidum per os (imiliter debet accipere. Quorum fi non fuppetit copia, uinum limpli
citer cohuenit praeberi cum cacteris. Praeterea eiufmodifpecies
tempore hyemis cum hordei modijs
quamor mifces,fabacfextarios otfto, tritici fextarios quatuor,ciceris fextarios odfo, foenigraeci fexta,
riosquaiuor,eruifextariumUnum;8f (i meritum equi uel facultas domini fuppetit,uue pa(fe& nii
clei fextarios fingulostquaeomnia folerter.commifta cum fuerint , unum modium in aqua mundilli. 41
ma pridie debes infundere, Sd paululum mane ficcare, ex qUo equo femimodium ante prandium, 8!
femimodium ad uefperam dabis per plurimos dies in loco oprimo. Viginriuno die ita ftabulttur ut ,

intrinfecus bibat.Quod fi ultra modum fagina prouenerit , ne plethoranoceat , auferendus eft fan.
guis a matrice, Praeterea graminum radices, quas aratrum frequeter euelliqfludiofe collige, quam
potiteris longas minutatim concide,hordeo^ commifce,Si quotidie praebere non dubites
Aeftate .

uer6,exceptoeruo,fpecies illae quas diximus, pro acftimatione menfurac ferraginis adinuicemprar.

beantur,hoc e(t,hordei uiridis plures maiores^ fafciculos , tritici uel ciceris.uel foenigraci iniilotes
SdpaucitQuae omnia contufa oportet apponi, Hucuf^ Vegetius. Aegrotanti pecori autfatnC con
fedfo (ut inHippiatricis Graecis legimus cap. ii^jn translatione Ruelli)) curatione huiufinodi opus
eft;Seminis apij fextarius unus,feminis lini drachmae tres, foenigpaccifextartf duo, erili trepondo, ra= y>
dicis panacis,iridis Illyricac,herbae Sabins,flngulorum (elibra,axungiac librae fex , uino cxdpiuniur
uctcre,80 coguntur in paftillos,qui ficcantur in umbra, dantur iuglandis magnitudine : cum mellis
tribus unctjs ,80 uini ueteris uno fextario refoluuntur.nihil (8f,pro (»« lego imy per triduum infundi
tur.Canis etiam caput efficaciter fuffitur,(ic utnidor naribus hauriatur. De morbofa corporism
cie dicam plura inferiusjubi de morbis toti corpori communibus agam. Nec conucnientiumpo»
tionum (inquit Vegetius) cura debet ceffaretnam languor, macics,8d tulfis ,80 internorum dolor fa
cile fubraouetur,fi fulphuris uiui femuncia,id eft fcrupulos duodecim, myrrhac fcrupulos quatuor,
redadfosinpuluerem,ouo^crudoimmixtoscumheminaCfcxtario,ut habetur libro 4. cap,8.)uW
optimi per os dederis.Eft alia fumptnofior,fed accommodatior potio ad omnes morbos, quae SC cele
riter reficit, SC cum intrinfecus purgaueriqcurat omnes morbos, tuffim ueterem ,
phthi(!cos,uulfos, l»

6d quascunrj uexata fune in opcrtis.Ptifanae fextarium,feminis lini heminam, foenigr aeci heminam,
hoedfc
ttoci unciam, aeronem falfumporcipinguis,uellonganonem:uel fi porcina defuerint, caput
ntii»
 >

DcEquo. C. Lib. I.
491
(lum def>llatum,cum pedibus fm's,£ cordulis inteftinorum mundis hyfTopi
, fafcs» duos cochleas
germanas quindecim, bulbos quindecim,fi'cos duplices uiginti.rutac
fafciculum unum.baccarS lair
ricum uirent lextanum,da(3Ylos uiginti.alltj capita tria, feni caprini uncias fex,pulcgn
ficci fafcicu
lumihaec omnia purgata lemter^ contufa decoques in aqua
ciHerm'na,uel cceleftl,donec acton ille
uciterte caput hoedi liquefcat &
diflblua tur ab oflibusipropter quod aflidue aquam refundis
fadiii:
ciesjne comburatur, fed feruendo pinguefcaquel fuccus
ipfepinguiorifpiiTiorlefficiatur. Poil hac
diligennilime colabis ad colum, (excrementa ^oiraabiicles)tum
tragacantha unciam intres diui.
des partes,ita quod exinde in unam potionem milTurus es, pridie infundas
in calidam, utinmrge,
fcai. I uncaddis palfi fextarios n-es,^ tribus diebus fingulos
fextarios dabis, oua numero fexfin die
fecundo olei rofau’ oua plena numero duo)butyrf uncias tres, ( In die tertio
) anagallici uncias tres;
amyli uncias tres:pulucrisquadr%arij(quemdefcribitlib.4.ca.i5.)fclibram,lomentifabEfeIibrama
Qua omnia mifces,Ht ditSum eft.aquis ponderibus per triduum diuides( ita temperabis ut per cor.
nu defluant)Si ieiunum animal potionabis,8£ horis aliquot deambulare facies ufip ad
feptimam i
cibo abftineatur SC potu,Hac V ,
eget.i.y6.& rurfus 4,8.ubi pauca quadam uariant,a( medicamen
tum ad Chironem refertur. Et fl uoluerisCinquiOfeptem diebus interpolitis repetis 8C das
acapite po
tionem. Aliud ibidem,^d iumenta a morbis uindicat 5C cuftodit;Gentiana,ariftolochia
rotunde,
myrrha troglodytidis.rafurj eboris,SC baccarum lauri aquis ponderib.puluis immixtus,(ii ebur
de
mas, erit theriaca diatelTaron didatdeferibitur etiam in Hippiatricis cap. iij. in Ruellij
uerfione, hoc
titulo, Potio neceifaria omni tempore pralibandaOex quo grande cochleare
plenum fumis ; Addes
io hylTopi triti fcrupulos quatuor, mellis uel paffl uncias tres, uini fextarium,gifni refoluti paftillum u«
num,poft curfum flue poft laborem conditi bcne(piperati)heminam adijcics,aftate roris(forte
rorif
mariniiuel abfinthij tantadem,&: per os dabis adeornu. Idem Vegetius j.yy.potionem
contra om.
nes morbos deferibit. Eryngtj radices aduerfus morbum tam equorum boum pIurimB
utin Boue ex V $
egetio docui. Nec equi nec boues morbo prementur aliquo, fi illis cornu
profunt,
ceruinS
appenderis, Abfyrt.in Geopon, Si auu animal faagatur,pufcam cum pulegio trito mirces,nares^
K faciem cqnfouebis.oua quoif trita cum hemina uini ueteris optimi faucib.infundis, ut per ouire
frigeriiim uini uirtus acCTelcat. Infuflo uires equi recreans deferibitur in Hippiatricis Gracis ca«
pite iiS.item potio quae uires mirificcreficit,8( ad omnem eorum curationem,praecipue tuifls,
con.
ducit: aicum alix diuerfx infufiones potiones^, tum qux ab anni partibus aftiux authybern* co«
j.gnominanf: a: alia quxdam medicamenta communia,quan$8C morbis quibufdam
peculiaria ne.
gleiSa ordinis ratioueinferanf. Si cum inceflit hyems (ut in Hippiatricis Grxeis legimus, ca,
119,
animal oleribus uefei placet, pridie diligenter olus excoques, Si in offas agglomerabis addito oleo,
,
8i trito fale,petrofelino Si cumino illo die.Poftridie flecius offerri condimenta procurabis axungi.
,

amadijeies Si exhibebis.Etmox,De danda adipis offaiOptimu aduerfus inteftinas ualetudines au.

xiliura,cShyems adeft, offas axungi* c5 pice liquida Si oleo pr*bere;fed cum xffas accellit , axun-
giam ex melle,butyro,porris,Si rofaceo dediffe fatis eft. Veru hoc medicamen fubinde repetens a»
nimaladfumat. Grxei priorem curationem a*ysiw<r(aJ|;uocant,pofteriorem4|a;},i«r;i«|/. Alias quaf
dam compofitiones prophyladicas.hoc eft ad pr*cauendos huius armenti morbos, inferius recenfc
bombi locus erit de morbis eius in genere tradfandi. Apophlegmatifinu pr jferuantem a malide,toit
40 filiis Si flrumis,defcripfi fupra in mentione farraginis inter cibos. ^Curandum ut equi ftabulet»
tur ficco loco,ne humoremadefeant unguljtfed ftabula qualiter inftrui oporteat capite y. dicemus,'
Ne ungulas comburat fiercus cauendu, Varro. Animalibus(inquit Vegct.i.'58,)exigu* ungulg
crefcuntjuel attritaE(itineris iniuria)reparantur,fi allq capita feptcm(alias tria)rut* manipulos tres,
rut* ueteris fafciculB)aIuminis tunfl Si cribrati uncias feptem,{al’fcifn Si cribrati uncias fex,)
(alias

axungi* ueteris pondo duo , ftercoris afinini ( recentis) plenam manum commifeeas ac decoquas
(domi)Si utatis(in itinere ad uefperam. Hoc idem medicamenta deferibit i. f 6 -) Prudentius confili.
um eft pedum tueri fanitatem,^ paffionem curare. Corroborantur autem ungui*, fi iumenta muns
dilTime fine ftercore uel humore ftabuIentur.Si roboreis pontibus confternantunabticuh' quoij uel
fuffragines poft iter calido foueatur uino. Naturaliter autem molles ungui* folidantur.fi heder* fe
1» minis duas partes. Si alumims rotundi unam partem pariter contundas, Si calciatis pedibus per mul.
tosdiesinducas.Item fubtritis pedibus prodeft,picis liquid* felibram, aceti heminam , falis libram,
heder* folijs quantum fufficit pariter contundis.Si laboranti quotidie pedes perunges , Molliffimae
ungui* hoc uno medicamine,quo potentius nihil eft,affolcnt indurari : Lacertum uiuum uiridem,
(pedibus iumentorum attritis prodeft fanguislacert* uiridis,Plim'us ut citat Aggregator in ollam
)
nouam mittis, adijeies olei ueteris libram,aluminls ludaici felibram,cer* libram, abfinthij ninfi felfa
bram,Si: decoques cum lacertoiCum fuerit refolutum , calentia uniuerfa colabis, abiedis^ offibus
purgamentis,Iiquatum medicamen in ollam remlttes;S( cum ungues indurare uolueris , ungui*
fubradis,Si(fadIumunguentumincannamuiridemmittes,adhibitiscarbonibus,propeferucns, per
cannam inftillas ungulis. prouifurus ne coronam tangas aut ranulas,fl his exceptis, in folo Si in cir-
^ cuitu folidaturus ungulam confricabis . Memineris autem ungulas excrefeendo renouari Sd ideo
,

interpolitis diebus uel Angulis menfibus talis cura non deerit,per quam natur* emendatur infirmi-
•as,H*c omnia Vegetius, Et alibi Pedes equorum poft uiam eruendifunt diligenter , ne quid luti
,
uel fordiumin
articulis bafi^permaneat, Vnguento etiam confricabis, quod ui^as nuu u fir«
492 Dc Quadrupedibus
mat.Picis liquidae libras tres,abfinthtj libram imam,allij
capita noucm, axu^iac libram , oleiuetctis
libram femis, aceti acrioris fextarium unum,uniiierfa
contundes K
mifces,& decoques, &
ex eo co.
Animalium (inquit) ungulae aiperitate ac
ronas uel ungues animalium confricabis. Et rurfus i.yy,
Et mox poft curam apoifematis intia
longitudine itinerum deteruntur QC impediunt incefrum,6^c.
ungulam orti.Subtritos pedes fomentabis aqua calida, axungiacp ueteri perunges: deinde teftatan
denti decoquis,oleo poft fulphure pariter contrito lana candente leuiter ures per triduum. Siiie.
calida fomentabis,axungia ueteri perages ; otilnuiti
ro contuderiqfanguinem decorona emittes,&:
caprinum efficacius credant. Vn.
quoq; ftercus cum aceto permifeebis dC imponis : quamuis alrj
gulas his temporibustinquit Camerarius) fimo bubulo
maxime folidari conferuaricp crcdimttcuius
rationem funt qui apparere negent.fed adiuuarifimo bubulo
ungulas compertum putatur. Paran.
,

tur etiam ad has uel conferuandas,uel etiam

reparandas, medicamenta quadam undlionum. Huiiif
modi medicamenta adhibere noftri uocant jtnfciiUlwn: V
ide infra capite quinto. Si hod ipfo capite

infra ubi de ungulatS cura SC morbis tradabif, f V

ngula fubradere Vcget.dixit.caiiare uel fqi,a,
Equorii pedibus (inquit Grapal,
rare Pet.Crefc, Subradit aut tu reliquu folix , tu chelidon didfa. f
dus)foleascferro addimus. atlSeroolimmulis fuis ex argetotPoppea coiunx Neronis(tefie Plinio)
delicatioribus iumentis fuis foleas ex auro quocp induere folebat. Aprili
quotidie mane in campis

per quofuis gurgites equitato.item Maioific ungula Si cornu firmantur, V

tile autc fuerit folcasex

ferro inducere cum noua eft Luna, cum inV irgine uerfatur.Obfcurtis. Contingit aliquando ut
nix inter foleas Si ungulas equorum recepta congeletur.noftri uocant pttfloUen , id ne fiat quidam
hoc padlo cauet-.fafcias ex marginibus pannorum pracipue fetffas.nouem
fere digitos longas, aqua
i,

ardente madidas ferreo inftrumento inter foleas &

ungulas mane equitaturi infarciunt, & fi quid
forte promineat, abfcindunt:ita ab hoc malo fecuri
totum diem iter faciunt, uefpcri rurfus auferut.
Cofmetica quadam.id eft qua ad ornatum SC pulchritudinem incor=
pore equi ab equifonibus fiunt,
Caputequi macrefcit(inquit Albertus)S: iiccatur.fi ante§ feptem antioshabeatfapc aquafrigi
da abluatur Si ff icetur. Collum autem eius craflefcit.K crines melius crefeunt, fi aqua calida.fepe
ac diligenter iuxta fcapulas hume(ftetur,8f crines digitis fcalpantur &
prope capucfcd frigida, non
calida aquatquia caput debet efle gracile. Si menfeMaio teneras fagi frondes eiquis in cibum dc«
deris.pilus elegantior cum alias tum colore nafcetur.Obfcurus, f
Eqtiis ecicatrice cur pili nafca.

tur.tj^ candidi, Ariftoteles quaritfetSione lo.problamate 19, Ef 51.

Cur equis pili per cicatrices ori 51

ri quwnt.hominibus non item, Aphrodiiienfis

libro primo problemate 46. Pilorum in colore ua-

rietas.item^ oculorum(ut fi unus albi coloris ftierit.alter nigri.uel unus albus Si alter uarius. Sic.)
mutari non polfunt.quia contingunt in ipfa generatione , R uffius. V
t pili renafeantur in cicatrici.

buSjUel qui aliter effluxerunt, Rufius i6j. Vegetius 1. 6;. Cur cicatricibus equorum infpcrfushor.
dei puluis faciat ut pili non albi,fed catteris unicolores oriantur, Aphrodifienfis inquiritlib. i.proble
mate 45. Pili concolores nudis cicatricum areis reddentur hoc modo , ut feribit Tiberius Hordei ;

pinfiti fextarios duos fubigito.a: adietfta nitri fpuma.exiguo^ fale.panes formato , dein in fiirmim
dimittito.donec in carbones rediganturtpoftremo tufos tritos^ permifto oleo ulcerum cicamcibiis
oblinitothoc diebus uiginti facito. Aliud ad idem medicamentum, alia ut pili nafcantur , crefeat,

uel colore mutentur.legeibidem in Hippiatricis Graecis capite ^j.item de pilis caudae , iiibsc, K ca.,^,
pronarum, ut crefcant,et non marcefeant aut defluant.capite {4. Qitomodo pili nigii mutentur in
albos Rufius docet capite 164. Talpam in aqua difcoquito.Sd ius illud.poftquam triduo feritatum
fuerit, vafis prius locis ubi pilos albos enafei uoles.illinito, eocp abluito. Vide nonnihil fupra capite
fecundo.ubi de coloribus equorum egi. Sicubi pilos in equo albos defideras.loco rafo fcl caprinii
inunge, Author obfcurus. Feces feui in lucernis ufti.illittc partibus glabris pilos eliciunt, utqufi
dam feribit. Si album pilum nigrefeere cupias. Atramenti futori) fcrupulos feptem.thododaplincs
fucci fcrupulos quatuor.fepicapriniquodfuflficit.pariter temperabis Si uteris, Vegetius 1. 64. nos
locum plane corfUptum emendauimus ex Graecis Hippiatricis cap.55.Si cdiuerfo albos pilos facete
uolueris, cucumeris fylueftris radicum libram unam, nitri fcrupulos duodecim , in pulueres cogis,
heminam mellis adtjcies.quibus permixtis uteris , Eadem in Gracis Hippiat. loco iam citato paulo p
aliter leguntur. V t equis hirfutis pilli nafcantur molliores.Hippiatrica 94. Si in tibijs uel alio lo
co exulcerati pili forte implicentur.pfilothra adhibentur.qualia deferibit Camerarius in Hippoco.
mico fuo. Haud fcio quali pilorum affedfione uitiatos equos Germanice lego uocari
Defcabie Si pruritu, uideinfra inter morbos unionis folutj.Sipili marcefeunt uel corrumpuntur in
extrema parte caudtc,remedia,Hippiatrica 55. De fluxu pilorum caudae , Rufius i6j. De langio
cauda.qui morbus eft inftar cancri, Idem 161. Depilorumincaudarigore,hyftrichidemuocant,i}
fetis fuillis fimiles pili enafcantur,Hippiat.59. Cauda prolixa Si denfa pilis praecipuum equi ortii=
mentum eft. Huius igitur incrementum fludiofe procurabitunquod fiet, fi crebro humetftctttrfri*
gida.uel etiam fero liquidiorethoc enim prgfentem habere efficaciam quidam aflcrunt,Camerarto
De purgatione alui,
De purgatione quae per farraginem fit.fupra docuimus in ciborum mentione, Abfyrtuscapi
te iiy.uel ut Ruellij translatio habet ui.de infufionibus deieiftorijs,:iii& laeSiymwii
feribit;
 De Equo. C. Lib. I. 495-
fcribicCatulumladlcntemiugulatum deglubunt, uifceribiis 8C extis exenteratum cluunt, dein oll*
mandant,ut aqua tantifper incoquatur,dum corpus offa relinquat: cuius iuris,adie(So meile, per tr
J
duum heminas binas quotidie fatis eft infudiffe.Decodo fuilla itidem praftant,aut candidi gallina
cei iuretea maioribus noftris memoria tradita funt. Nos tjs ufi fuimus infufionibus tenuem tithy.
,
mallum incoquentes inaqua.aut peucedanum, aut abfinthium.aut minus centaurium, aut arillolo.
chiaradicem eodem modo decot3am,autfylueftriscHcumerisradicem ex nitro, ut prius feriptuni
cfttaut colocynthidis Aegyptia femen cum pulpa cruda reficcatumtfitaqua modus fextarius, quo.
tidiem leptem dierum fpatio per os infundatur. Optimum fuerit fylueftrem cucumerem ex nitro de
fudiire,Hacille, Et capitem.in translatione Ruellij,Tufam(inquit)in tenues particulas fylueftris
II cucumeris radicem infolamus,dum flaccefeens inarefcanrurfum^ ut in tcnuiffima leuigetur con.
,
tundimus, adietSo tunfi nitri pari modoffali^ permifeentes uorandam obijeimus. Porro grauidis
SC uentrem ferentibus iumentis abftinemus.ladarijs (vasa-itotjtamen interdum damus. Siquidem
Kipfiquimatribusfubrumantur equuli, hac rationepurgabuntur; Salemhuius gratia permifee.
mus.utanimalhocilledlumcondimcnto.deictSorium medicamen non afpernetur. Melius cedet Q
falis furfurofa fordes adiiciatur,(i(«:«uoj/ Tta «Adj luyvvay inTVf*)Cc ut a decimoquinto rem aufpica>
ti,quintoquo^die,quod eft ter in eo temporis fpatio,ad calendas uf® prabeamus. Qjiod fi fuerit
ita fatSum.nec pfora nec fcabies inuadent,catera^ ualetudines arcebuntur. Audio gentiana eti.
am exhibita purgari equos, V
tile eft equum(inquit Rufius)femel in anno purgari,ut iC firmi»

or ualetudo K ipfe uiuacior fitjquamobrem aliquos hic purgandi modos aperiam. Purgatur ergo e.
1 « quusfarragine,utRoma8f locis uicinis fieri folet.Pafcuntur enim equi herbis, quasfarraginis no.
mine uocant diebus quindecim,quo tempore^bunde purgantur.-deindc uerd eodem pabulo etiam
pinguefeunt. Herba genus in Apulia trifolium uocant, (trifolium uulgarc,iiue lotum pratenfem
interpretorjquod femel fatum triennio durat. Quotannis autem uiridem 3C teneram herbam pro.
ducit,qua per totam aftatemuefca manet. Huius paftu non minus quam farraginispurgantur ft«
mul & habitiores fiunt. Porro in locis frigidioribus, quales funt Gallia, Germania , Anglia , Si fimi,
les, quoniam pafcua humidiora, magis® uiridia tenera funt, equi pratenfibus herbis mirifice SC
purgantur Si pinguefeunt. In quibus uerd regionib. melones uel pepones abundant , hos frinSus
minutatim concifos equis exhibenttpurgant enim mirabiliter.prsccipue per urinam , Si pinguiores
deinde reddunt equos.Bft SC alia ratio,ea® melior.huiufmodi; Annona per dies quindecim pr*be«
J» tur,ita purgati habitiores mox fiunt.Huic etiam pratferunt eam
quat uuis fiuc racemis abunde ex.
hibitis purgatio ficquxuulfosetiam(morbumpuIfiuum)iuuat, «unice praeomnibusremedijs c«.

rat, Similis huic modus eft,quod ad purgationem equorum,ficus affatim edendos obieciffc.Sunt SC

alia quadam purgandi rationes, qua tamen corpus non augent , minus^ tuto adhibentur , utpote
magis medicinalestex quibus unum alterum folum proponam, reliquos induftria: peritorum hu.
ius artis relinquo. Tinca uel barbi pifeium interanea omnia,(iue de imo, flue etiam Ii opus fit de plu
ribus pifcib.minutatim incifa cum optimo uino albomilce,^ per cornu in gulam equi infunde,pur
gabit mirum in modum. Aliqui fil/ginem(fecaleintclIigo: ficemmliliginem accipiebant fuperioris
feculi homines indodli)inaquafiuuia!idiucoquunKfe'dpraftat non diu coquUtaut non rumpamr

cortex, a: minus faftidiatur ab equotdeinde ficcatam equo annona loco in cibo prabent: mirabili»
4® ter purgat, lumbricos etiam expellit, Hoc remedium utile quidem eft, modo equi admittantt^pc
enim diebus aliquot afpernantur Si abftinent.Curandum eft autem ut equus qui herbis purgatur,
contineatur fub te<fto,8d operimento aliquo laneo tegatur, Hac Rufius. Cannabis aqua fumpta
aluo iumentorum prodeft,Plin. Qiia ratione cyclocurentur ammalia Veget, deferibit a. 6. his
f
uerbistMemineris aiite omnes ualetudines capitis,pracipue ueterescSilpericuIoibs, cyclo oportere
ciiraritCui hac obferuantia SC ordo eft adhibendus.Triduo ab hordeo abftinebitur animal, tempe»
rabitur etiam mollibus cibis,poft diem tertiam de dextra ac finiftra.prout atas aut uires uel ualetu»
do permiferint,de matricecfic ditfta uena)fanguis aufcretur.Quo fatfto per triduum uiridi cauliculo
rumae latftucarum fiiftentabitur cibo. Primo uno die aciboeum fuftinebisSf aqua, nono autem die
offascaulium cum liquamine fifoleooptimo temperatas non minus uiginti digeras, cui niiiilomi.
nuslatftucam dabis in cibo ter in die. Poft potionem bibere iemper incipiat. Sitiero uentcruehe»
menter Iblui incotperit, caulium offas dare defiftesifed dabis paleas Si furfures,ita ut fcquenti die pe
nitus nihil manducet, fed Iblam aquam percipiat ad bibendum , ac poftero die inducatur in cellam
balnei calidam K fudet, Opus eft autem diligentia ut reducatur celeriter de calore,ne interclufo fpi.

ritu pereautunc extergetur diligenter,uino® Si oleo largiter perfricatus, accipiet cum m'tri puHe.
re folia raphani confperfa,quantum commodum eft , Poftmodum cum radicibus cucumeris afinini

uiridis minutatim corteifis oleum optimum miices,8iinuaienouoitadecoquesut tertiampM^U

ex quo fingulas heminas per capita animalium per triduum dabis,ut potio uentrem reibluat.Sed ft
ultra modum fluere coeperit,lcnticulam Si hordeum pari menfura friges. Si de his fingulas
bilibres

et paleis dabis.Quin® ita® diebus operam rcfecftionis

eius impendes,
per dies fingulos cum furfure
bileuiter exercebis, ut intelligas quantum uires corporis fanitas^profecerit.Poft hxceumpri^r»
caput eius purgabis cxorica(uox corrupta uidetur) ud radice Dia
bitrio defpumabis. Sequente die
oleo miftotcuius ca.
®lfia,quam Artemifiara dicimusffi htec non fuerint,ex liquamine optimo cura
494 De Qi^adrupedibus
putpedcicB coftneflis,cum bene purgatum agnoueris,(bluito ;
butyrum ex oleo rofco folutum in'
ut flnguix cotyla: ungulis naribus infun,
fundes in nareSjUt illo purgationis mitigetur afperitas, ita
mellis, hellcbori albi pondus uniusdenatije}
dantur,Sifupradi<3 s potiones non foluerintuentrem,
certe fcammoniac podus duorS denarioniu
hemina dulcis uini bene tritum in potione recipiat . uel
ratione diffundes in fauces* Quod fi uenter ultra nnj,
diligenter tritae cum dulcis uini hemina fimili
dilfolutus difcrimenimportat.anagallicum
fucco ptifana:adreftri(3 ionemipfius dabis, lentica
dum
lamcR K &
hordeum frixum.flngulas bilibres cum paleis furfure praebebis in cibo. Ad
ultimum, pa,
ferreo,uel quod
tes Mac in caufa funt.finapizabis diligenter finapizatum cautere
,
utilius creditur
quoij ex antidoto polychrefto per dies pluri,
cuprino combures,ufta curaturus ex more. Polionem
femper adiunges, donec ad pri.,,
mos dabis,»: exercebis leuiter.SJ ad cibaria ipfius aliquid per partes
cyclo affirmantur polfe curati, id eft, irda.
ftinam confuetudinem reuocetur.Infanabiles ualetudines
uero, dyfenterici, coriaginofi, ottlio.
ni corrobor.ari;Caduci cyclo curati uruntur in capitetmorbidi
pnoicijftrophofi, cyclo curentitr in renibus, Hucufij Vegetius.
De fanguinis milfione.
Phlebotomum hoc eft ferreum inftrumentum quo uena inciditur, Vegetius alicubi fagittam uo
cat,Germani fumpto (ut uidetur) a Graecis uocabulo.cilt flicbmcrt,
legimustitem
ot air©' («jss.apud Hippiatros tos f tos lamxwms

K M TO©- (ioea, aO™,tos t/llsAv» tphtRxs 'rti Ivuns Ai/Wj.Et apud Latinos, uenam inci
dere uel fecare,ferire:apud Vegetium etiam percutere, pulfaretfanguinem detrahere, uel mittere, e.
mittere,auferre,laxare,minuere,fubtrahere,tolIere:deplere etiam V egetius dixit 8C phlebotomatE.- 1«

Bt alibi. Vena idfa fanguis acontizet.poft decurfionem fafciola ligabis uenam. De uena: fetSionc,
&: uenarum a quibus fanguis detrahi folet nominibus quadam docui fupra capite fecundo. Pluri,
V
bus membris ac morbis (inquit egetius) generale remedium diligenter oprtet exponi.quod pra
cipue in fanguinis detradlione confiftit , fi rationabiliter pro temppre SC uiribus animalium & pro ,

aquitate perfetfti m'ulomedfci adhibeatur induftria. Qui fi ignarus fuerit huius rationis, non folum
per detradiionem fanguinis non curabit, uerum etiam periculum iumentis frequentiffime genera.
bit,cum uita uirtus^ animantium confiilat in fanguine. Rurfus tempeftiue detradus fanguis, cor.
pori praftare adfolet fanitatem. Et rurfus i. 40. Conuenit de ceruicis curatione diduro, obferiia-
cionem indicare phlebotomi, (phlebotomia.) quia circa ea loca frequenter operatur . Detradurus
fanguinem animalaciboabftinebis &: potu, aqualilococonflitues,tunc locum fupra ceruice alius ;t
teneat SC adftringat ad normam.ut uena facilius appareat.Deinde fupra laqueum de finifirj manus
pollice uenam deprimas,neludat.tumfagittatangas.Duaautem uena a capite fummodefeendum
dC conueniunt fe fub maxillis ufqj ad gulam,inde a geminis uenis inferius quatitor digitis,ferramen
tum deprimis,nein gulam mittas, bifurcum tangas,»: iumenrum occidas . Statim fagittam duo.
bus digitis tenebis,nec plus ferri imprimas,quam extra digitos eminebat.Nihilominus etiam media,
no digito manum tuam moderando fufpende,ut fit leuior,ne uehemetius imprimas quam oportet;
quia non plus debet quam mucro defcendere.Si parum apte profluat fanguis, iumeto fanum dabis
aut aliquid quod manducet. AgitationemaxillarB plus fanguinis (de) uena profluet ,Hacc Veget.
Qiiae de phlebotomia equorum in genere fcripferunt Abfyrtus Si Hierocles,»: de uenis quibufdam
priuatim, leges in Hippiatricis Graecis capite nonotin ijfdem capitis decimi inferiptiones hae funt, 40
Vtrum optima equis fit uena: fedio,Quod interiores femorum uenas fecarenon conducat: Si quod
uena prope tefticulos dida fi fecetur,mortem inferattEt quae uen^ in pede ac circa coronam
fecandm fint,qus nomQuod ex itinere defeffis fanguinem detrahere non conueniau Quod poli in
cifionem uenaenon oporteat diu a potu arcere; Rurfus quod equo ex itinere feflb non fit fecanda uc
na,Si quomodo tradandus fit.Caftra torum fanguinem non detrahendum.Hippocrates de phlebo.
tomia equi tum ingenere,tum circa ceruicem Sd tempora: De inflammatione ex phlebotomia, Si ue
na feda immodice fanguinem fundat.Rurfus ad inflammationes ex phlebotomo , Si contra omnem
inflammationem. Vt fanitas equi feritetur (inquit Petrus Crefe. Si ex eo repetit Rufius) uena
colli

confueta quater eft incidenda anno,fciIicet uere,:eftate, autumno Sd hyeme. Equus nunquam dc
bet minui de ftontris,feo de pedore, nec de coftato feu de flancis,quia tales minutiones requitnicon y
fuetudinem;nifi caufa aliqua Sd neceffitas poftulet, Rufius. Ad morbos particulares in eqnis,alinis
6d mulis fanguinis detradione utendum eft,Hippocrates in Geoponicis. Pafce igitur fub uereno.
uofarraginemolli Cornipedes, uenam^ feri,ueteres^ labores Effluere afpeda nigri curo labe
cruoris,Nemefianus. Equus utpr»ferueturadiucrfisalfcdibus,utmtnimum ter anno fanguisa
mittendus eft,authoreMauro,primd circa finem Aprilis, fecundo circa principium Septembris, la.
tio circa medium Decembris.Mutari tamen haec debent pro equorum qualitate Sd locorum in q»'
bus degunt. His autem fignis cognofeitur an equus itenaefedioneindigeat,fi rubeant oculi, fine®
plus folito turgeant,fi cutis »: crines pruriant,fi pili cadanqfi in dorfo equi tumores aliqui tubicW
di appareant, fi equus non bene concoquat, Haec cum apparenqprincipijsobfta, Sd fanguinem i»it«

te de, uena organica equi quae eft in collo (blcbrtlgrtbeDid^fatis abunde finires equi patiant»
Quod fi a phlebotomo uena infletur, impone folia uiiis albae ccda,fic tumor demittetur Hac Rn* ,

fius: Alia fanguinis abundantis figna lege apud eundem cap. 41, Pleri® ueris tempore (inquit Ve.
geliu»
 DcEcjuo. C. Lib. I.
495
getiiis I. liqu stannis dc ceruice iumemis fangumcm demere, & fle in herbam mittere
necelTarimn
putant.neuetericorrupto^fangiiisnouusadmixtus natura calefcens, debilitatem
ualetudinisue
periculumfaciat. Veteres autem prudentiores^authoresabf^necelTitate
depleri animalia uctue-
confuetudo minuendi.fi tempore aliquo fada non fueritiftatim intra corpus
riintine
morbum ac ua
letudinem gencretRedius ergo eft minoris animalibus 5C bene ualentibus ex nulla parte cor
aetatis
poris fanguinemdetrahiabf(j(proniCbpalato:dequo alliduetam minoribus cp maturis
detrahens
duselt humor, utcaput, oculi, cerebrum^releuentur.(Siceriamlib,i,cap.56.De
palatis, inquit, fin
gulis menfibus minuente luna fanguis detraheturtquo facflo fi qua eft capitis
paftio releuatur , dC ci
borum faftidium tollitur.) Maturis uero animalibus non incommodum eft pulfare ucnam
cum mit
tuntut in pafcua.Illa tamen in omnibus, qui deplendi funt.conferuanda eft
IO
confuetudo,utpridie &
uena pulfetur,fubftentetur lenioribus SC parcioribus cibis,ut per diaftema compoftto corpore
ftnt,
non turbato per indigeftionem.In folo autem aequali ftatues iumentum, ceruicemm illius loro
cin^
ees, quo ftriiSius fuper ftapulas tangatur, ut uena poffit ab aliquo clarius tatueri.
Tunc
fpougia cum aqua uenam
ipfam lauabis ,8i farpe deterges, ut altius emineat. Pollicem quoque
finiftra: manus interius deprimes
, ut non ludat , fed tumidior atque inflatior uena reddatur.

Coniequenter iuxta praeceptum artis,uel animalis ipfius po(itionem,fagittam dari calibis(forte

clia
lybis.id eft ex chaIybe)exiges.cotibus bene acutam.Obferuabis
quoif ne altius imprimas manum
SC gulam atep gurgulionem rumpas,8i: arteriam praecidas. Hoc enim uira confueuit Inferre
pericu»
lum.Percufta uena foenum iiel farraginem ad edendum apponas animali, quatenus agitauone ma.
10 xillarum per uenam melius erumpat fanguinis impetus. Cum autem niger uel corruptus
humor e-
gcretur,uel coeperit manare purior,ftatim iumentum tolles a cibo, 8£impofita fiftula uena plagam
aftringes.ln plaga uerd pittacium imponas,ut diligentius claudat,licet quidam utantur Si
creta. De«
inde in tenebroio loco Si calido ftatues iumentum,&: farraginem(fi tempus eft)uel foenum mollifli-
mum dabis feptem diebus ac nodfib, Aquam etiam offeres.ut fi uoluerit bibat. Pulfata etiam quo.
cuncp loco uena, omnem fanguinem diligenter excipies,8i aceto oleo^ permiftum, uel alijs medica
minibus qute ratio depofcit,animaiis ipfius corpus perunges,pracipue^illum locum, ex quo detra
dus eft fanguis. Si qui efle putatur in caufa.Conftat enim naturali quadam ratione atep benefleiofut
quidam aiunt) ipfum fanguinem,cum fuperfufus eft languentibus membris praiftare medicinam.ui
tiiim^ ficcare.Qtiam curationis folertia non oportet omitti, Praeterea interpofttis diebus poft phle.
Jo botoaium animalia producuntur ad Solem, Si fanguis detrahitur eis de palato.Defpumantur etiam
tertio gradu a dentibus caninis, (uidcin Hipplatricis Gracis cap.9, )quos oportet fufpendi altius pro

pter fanguinis fluxum,ita ut ea die mollifliinis cibarqs utantur et furfure, Seqtietibus autem diebus
non ex integro hordeum confequantur.fed a uilibus incipiant, SC ad confuetudinem per fingulofS
dierum augmenta perueniant. Confequemer tepido die ducanturadmare uel fluuium,diligenter^
loti tergantur, V
ino quotp SC oleo in Sole peruiwendi fuiit diligenter.Sf confricandi, ut corpora eo.
rum calefiiSa aut repellant, aut perferant perfricationis iniuriam. Qiiibus perfecftis equi nobiles
tunc demum ad labores curfus^ itineris reuocentur.Hec Veget. Vensautem diei horafecunda,
uerno auiumnalicp maxime tempore incidenturtfed SC brumali atij^ alio quolibet,modo non nimis
Calido necp seftuante, Camerarius. Sanguis initio uel fine morbi potius quam in medio minendus,

4 '>Vegct, Qtiibufdamequis fuafponteuenacrufflpuntur,S(;exudathumorfuperfluus,ijs incidi illg

non debebunttalijs fanis quocp.fed nimium plenistquod uel de corpulentia.uel de attritus cupidita.
te,ri(flu^ dentium Si capitis iacftatione animaduerti folet.His ergo fanguis detrahetur,ut ueteribus
placuit, de palato potiflimumifed de collo etiam minui nihil nocuerit, praefertim in confuetudine.ut
iape accidit, Camer. Admiffarijs eo anno quo admiflTum facitmt uena laxanda non eft,ne genera»
tioniintentum corpus curageminatnccelTitatis exhauriat. Veget. Sciendum eft caftrata animalia
(idem legim us in Hippiat.cap. 0. )nunq; oportere depleri caufa herbs , quae tam partem uirium ciS
1

teliibusamiferint:a:fidepletafuerint,tiehementiuseneruantur,Idemi.i;.Etmoxcapitei4.Admif
farios etiam equbs phlebotomare non eft opus: partem enim uirium SC fanguinis in^coitu natura dt.

gerit, Sitamenabadmiflttra ceflauerint, nili annis omnibus herbarum tempore depleantur, inci«

dunt in cacitatemiquia id qttod coitu digerere confueuerant, declinat in oculos, Abfyrtus 03,44,
prohibet uena: fetftionem cum fanguis per dorfum exiqne intro reuocentur praui humores. Infar
ciminofimorbiprincipiouelflne&andaeftuena,minimeautem in medio. Veget. Sifanguis ni>
mium abundet in equo.de uena qua eft in medio collo, pro fortitudine SC atate equi fanguinem mit
tes.ufij ad pondus triutn uel quatitor librarumtSin debilis eft SC pullus , ad pondus unius SC dimi.
dia: uel duarum librarum tantUm.Qudd ii negligatur uena fecflio.fcabies SC ulcera forte cuum infe.

ftabunt.Ruflus. In &
morbo quem Albertus recentiores nominant frenes, copiofa miflio fangui.
nis hocmodo: Vena craira(inquit Albert.)qua eft inter ambas coxas, Sf uena quafubcauda eft,
fit,

per interuallum qua tuor digitorum a natibus incidatur, ut fanguis a natibus extiahaturtidep cito fa
ciendum efttnamdifferreeuacuationeminhoc morbo pcriculofum eft. Mittatur autem fanguis ad
60 animi fere deliquium. Fit &: in eo quem infundaturam uocant afFedlu , copiofa uena: fetSio, In
quibus paflionibus SC ex quibus locis fanguis emitti debeat, V
eget. i.ay. docet his uerbistMorbidis
& quibufcuntf totum corpus in caufa eft , ficut febrientibus , de matrice detrahendus eft fangtiist
4p6 Dc Qj^drupedibus
Cephalalgicis autetli,arpiofis(appiol!s forte, ut i, io,)infanis,cardiacis,caducis, phreneticis , biftruti,

cijs,licardictjs,rabiofis quoquo modo prateipitur dc auriculis fanguinem d^cre, Veruntamenme

Itus cftdctcmporibus,qu£e in dextra ac iiniftra funt parte, detrahatur , id eit fub cauatura tempora
SC ex unatp emittitur fanguis, Eis iie,
tribus digitis ab oculo interpofitis inferius ucna perquiritur,
1 d quibus fiiffufio colingit
ocHlorum,uel cstera uitia qus oculis nocenqinferiores uens fub oculis
polits,quxdefcendunt fub angulis oculorum inferioribus , quatuor digitis inferius quam oculi
funqinciduntur. Quibus quidem faftidium inhaeret, uel arteriarum uel faucium tumor,uel pra^gra
uatio capitis, depalato auferendus ell fanguis. Quibus
autem pulmo eftincaufa uel iccur,uel
CKtcra qu* his uicina funt membris,dc pcftore minuendus eft,ex uenis quae pofitac funt in dextra
ac fininra,ubibracWolaconiunguntur,&: flexura fit cum armus plicatur. Qiiibus quidem armus „
eft in caufa,de brachiolis fanguis minuaturtquae uenac pofitac
funt interius.ubi centuriae, id eft mu.
fculi brachiolares funqfex digitis fuperius quam genu , tribus uel duobus digitis inferius
^ centii.

riac.Ha: uenae figitta percutiatur.fed caute modefle^ tangantur,propter debilitatem animalistquii

hm commixtae funt neruis. Quibus autem articuli in caufa erunt, ud fi articulus infertus uel inior^

tus fueriquel aut aquatilia habucriquel quiduis ffmile in articulis cotigeriq de fubcirro fanguis fub.
trahi debet-qua: ucn* politae funt inferius quam articuli tribus digitis fub coronamtqiim uenae cum
(umma cautela tangend? funt,quia articulorfi coniundae funt neruis.Creciaco uel fi bafim moticrit,
de coronis redtis tollitur fanguis,Hacc Veget. 1.15, Qiiibus autem iumentis uel fulfiifionis uitio ud ,

per uolimtatem exauciata ungula fueriquel quibus remorata bafis longi temporis claudiginem fe.
ceriqhis quomodo incidenda uena et reliqua cura adhibenda docet capite 16. Et mox capite a7.qui j,
bus in morbis 3C quomodo incidenda fit uena fub cauda, quatuor digitis ab ano , ubi pilos non ha.
bct,in media caudae diuifura,loco prius caefo tabula aliqua non ponderofa.quouf^ fe uena demon
flrcner/gcnda eft autem 6drefuptnanda cauda ad lumbos. Equus podagricus curatur interalia
remedia fi fanguinem tollas e palato non miiltum.ai rurfus poft feptem dies ex pofterioribus pedi-
bus proxime talos, vwwBeTiii ? fufFragine,Rucll.)illum quoij non mult 5 , 8f fimilitcr ex an
terionbtis, Abfyrt. ^ Si, ubi antea diebus aliquot fponteieiunarmt,mox in furorem ucrtantuqfan
guine dctratfto iuuantur, Arift. Ad fluxiones oculorum 8fc.fecetHr uena in facie « -iim ri
irlifK, Abfyrtus capite n,In palato audio duas aliquando ucnas feriri, ut fanguis per gulam defluat.

Commendant Hippiatri uenae fetftionem 7» tS ijj) kstvA»!/ ar&JSiiAiijhoc eft, e toris acetabulorum co

xcndicisjUt Ruellius uertit, V enm in equo interdumCtnquit Albcrt.)fcinduntur per tranfucr. ••

fum,ita ut lignum ferra fccaturiex quo ne fanguis uel fluxus ad partes debiliores , ut oculos ,
pedes
aut alias decumbat, inclfio hunc in modum adminiftranda eft, Pellis eqtii.ubi incifio fieri debet, pri,
mumcalida foucri, St a pilisradi,dcinde manibus diufricaridcbcqita ut aperiaf(cleuctur)aliquan,
tulumtSd fic altior paulo circumiaccnte pcl!e,findatur fecundum longitudinem iicnp quae findenda
eftttum ucna a carne feparef et fi'ndatur;quod fi cralfa et plena fueriqdetrahaf ab ea languis quanto
fatis eft: Mox eleuctur cum bacillo ex ligno molli ad fpatium duorS d/gitorum:Sd fic filo molli utrin.
que ligetur. Fatfta prateifione capita ubnarum ex utracp parte aliquatulum adurantur: SC tam filum
quam capita uenarum extra tlulnus dependeanqut a ucna qiim inter ligaturas eft putrefatfia leniter
abftrahi pofitnt tum fila tum partes abfcilTac uenae. Quod fi fanguis in aliqua parte, Sd prpcipueinpc
dc collecftus fueriqantc^ educatur,debet uena ex inferiore parte ligati, Sd non ex ea quae ad cor di. ^
tigiturr&r ita detrahendus eft fanguis,Hacc Albert. Vide etiam Rufium ca. 4-5. de ferratione feu Ia;
queatione uenarum, V
cnarum laqueario feu incifio (inquit RuGusjomnino uitanda cfi:quia nun
quam erunt equi tam tialidi Sd robufti ^ ante fuerunt: nec aliter inde proficiunt, ^ quod pulchrio»
res apparcnt.Cauendum eft etiam ne feconescfctoneslaut laquei unquam ponantur in petSore, nili
caufa omnino necelfaria poftuleunam grauis inde fit equus, 8d pedoris grauitati obnoxius.
De cauterijs.
Coquere Sd Recoquere, pro adurere:Sd coduram pro adufiionc,apud ueterinarios Vegetium Sd
Rufium legimus. Kmr«i uel K(wT«e«(',inftrumcntum quo ignito urunt:id i ferro fit, uel utilius tcii
pro. Adhibetur equis cauterium etiam in curatione per cyclura,pr3ecipue ad ucteres capitis uaktU'
dines , ut fuperius dixi 'ubi de purgationibus alui fermo fuit, Chirurgia appellatur quodeuntp p
fccatur fcrro,ucl cauterijs uritunqum cum fit omnibus membris animalium, prxeipue tamen capfi

tis necelfaria eft medicina, Veget.

In animalium curis ac medicinis(inquit idem 1. iS.) duplex re.
medium authores effe uoluerunt:minutioncm fanguinis, per quam conftrtda laxantur: Sduftionc
cauterij.pcr quod laxata firmantur. Sed cum phlebotomi ratio etiidemer uideatur expolita, cautcrij
quocp, licet nouilTima cura fiqaperienda uidetur utilitas.Nam aduftio laxata conftringit, inflatas!
tenuat, humedatadeficcat, coagulata foluit,farctnomata{uox apparetcorruptalpratcidiqueteiesdo
lores emendat, alienatas corporis partes ex qualibet caufa ad ftatum fuum reuocat ; fuper naturam
excrefccntia,fublata dC adufta crefccre non patitur.Nam cum candente ferro ruperis cuttmjftiBB"
omne concoquitur atij maturatur , Sd beneficio ignis diflblutum , per foramina qtK fada funt ef-
fluit cum humorc:at<p ita fanatur paflto 8d tollitur dolor. Poft qitx cicatricibus claufis , confiridhot (,
Sd robuftior redditur locus,ac prope infolubilts cutis. Sciendum tierd cuprina cauteria plus etfedus
ad curandum habere quam ferrea Praeterea fi in capite morbus eft , inuritur ceruix : fi fiibrcnaliJ
.
 DeEc|uo. C, Lib. I.
497
tft.Iumbii ignis adhibetur.Imtrda aut puntSa infiguntur, interda ad fimilitudinem line* candens
deducitur ferrum.aliquando uelut patmuix fiuntln hoc enim laudatur mulomedici ingenium,fi ita
animal cauterio curauerit,ne deformet. Pro locis autem in quibus eft paffio,a; pro pcliis xftimatio.
nc.cauteria uehememiiis imprimuntur aut leuius. Memoria autem retinendum eft,quaffaturas
(a^
lias fi'a(Suras,)emota uel extorta, aut eiefla de locis fuis.uri penitus non debere; nam perpetua debi

litas confequitunfed melius eli cumlocis fuis repofita fuerint, deligaturis diligentius communita.at

que iianaturat induiiri*^ beneficio corroborata,chalafticis unefiionibus 8C malagmis pofiremum

,

caufticis eadem percurare ad fpem perpetua fanitatis. Qiiod fpecialiter admonendum eft, ne mulo
medici feftinantes.dum foco curare cupiunt, animalia debilitent aut deforment , cum phlebotomis,
ic potionibus,
unguentis, fyringis, medicaminibus^ diuerfis ante fit tentanda curatio: 6e fi nihil profe.
cerint,ad extremum ignis adhibetur,Hac Veget, De cauterqs adhibendis In febri, opifthotono,
nephritide, Sfifs qua paraprifmatauocantiuxta poplites; Sfc.di: de cauteriorum uftionibus fanan«
dis, qui legere uolet adeat Hippiatricorum caput 97. in quo etiam particulares aliquot compofitio.

nes medicaminum caufticorum ex calce, chalcidde,3dc.prafcribuntur: dd apud Vegetium libro ,

4
ca. 14 . Si diuturnam equi fanitatem defiderasfinquit RuliLis)ita q ga!Ia,fuperofla,ipinelIa,ierda,
fpauani,curb* 5C furina,nun^ ipfum infeficnt. dd maiore fiducia eum fatigare aufis ( affeiftus enim
iam didfos equi prx nimio labore incurrunt ) curabis ut equus a perito eius artis homine decoqua.
tur in locis ubi uitia ifta oriri folent.Si equi coquantur cum ftint bimi uel trimi , uel antecp feparerr,
turde armentis,ftatim cum iumenris per pafcua libere dimitti debent, non adhibitis alijs medicamert
tis.- lic melius curabuntur,ac pulchriores apparebunt co(fturac;ros enim ignem, aduftioncm, 8C pru

ritum mirabiliter remouere,a cotSuras curare poteft Sciendum eft etiam quod cauterium eodem
.

in ftatu.in quo inuenerit equum conferuariquamobrem fi equus alicui ex prxdidfis uitijs obnoxius
fit,non debet ignis remedium adhiberi quoufcj dolor ceflaueriqHxc Rufius. Cauteria felicius ad
bibentur uere uel aftate, Abfyrt.item decrefeente Luna potius qulmcrefccnte,Rufius, Equum ti.
midum dC pigrum ure in flanco inmodumrotx.dd fac cruces di puntSos in eis;fimiliier dd in renib.
ddquatuorpulfibus. Sd panicum edendum obijcito.dd in loco calido diligenter cuftodito. Rufius.
V
Medicamentum caufticum ad neruorum dolores egeritis deferibit capite ultimo, C auteria con>
fulunt hippiatri in diuerfis raorbis,comitiali,ftropho,dyfentei ia,orthopnoea, hydrope , abfcelfibus
morbi farciminofi,malandrijs,ideftuulneribusceruicis,coriagine, 8d radio fraeSo, Cauterium ad,,
tefticulis,fl alia remedia 8d fanguinis miftio non iuuant;fed curandum ne teftes
jo hibetur tumentibus
attingantur cauterio,Hieroc!es.
Demorbis equorum 6d curandiratione quadam In genere.
Nonnullos equorum morbos cognofeere difficile eft, eum eadem fape Cgna diuerfis In morbis
appareant;Verbigratia,nonfolumfebrienscapitc in terram demiflb anhelitum ducit frequentio-
rem,fed cum alij etiam dolores urgenuRurfus opifthotonicorum nota traduntur, qua etiam proue
niimt ijs animantibus, qua longior infolatio aut diuturnus fabor ad imbecillitatem perduxiuBa no
poiruntmfiftcrc,fcdcommi{risinunum pedibus concidunt , Non crgoputabisipfe dolorem effe
uenfris,auttormina;neqpabijs medendi rationem trahes,fedconuenicns morbo remedium adhibca
bis, Multa igitur germanarum agrotationum flgna fimilittidine confunduntur : multa quoq pror>

fus diffidentium indicia facile deprehendes,fl dil^entius ammaducrtas,PeIagonius, Aures eria frt
gida indicant morbum. Signadiuerfaequiuirtutesautuiriaaut morbos nofcendi Rufiuspera»
phorifmos prafer/bit ca.y.unde nos quada redtauimtis fupra in b .in cledione equi , Bqtioferequi
homini morbi,praterq ucfica conuerfio,ficut omnibus in genere ueterino,Plin. Homines tifii pe
riti totidem fere morbis equum, atep etiam ouem infeffari, quot hominem referunt , Ariftot. 7’rcs
acutiffimi morbi equis Gf altjs quorum folidafunt imgula accidunt, ucfica,comtcrflo inteftinorum
qiiaileosuocatur,&;cardiacus;cateriuerdmorbiad dies aliquot differunt. Solet tamen etiam cri»
thiafisjK fuffbcatio,Sf uentrisdolor illico perimere, nifi prafensremedttim auxiliqjur,Hlerocles ca.

J5. Frenes morbum uocant rccenriores,qui uel infra duas horas aliquando occidit,Sunt parifth
mia pcriculofa. Hernia equi ex calcitratu alterius ad inguen orta, tertio fere die occidit, Strangii
j» linamtraduodecimdicsueloccidit.ueltranfitinmoruellara. Malis nifi cito fuccurras in afthma
tranfit. Afthma,ut aliquiputant, incurabile eft, Malis etiam qua ficcaappellaturSf rupto pulmone
fit, incurabilis eft; articularis uerd difficilis ciira.-atfubterciitanea &C humida facilius curantur.
Morbi altj afeititij quos foetus in utero experiri incipit. Frequens opinio eft ( itu
funt,altj naturales
quit Vegct.)Barbaricis equis nulla adhibenda medicamina, qiufip adeo natura beneficio agroti
conualelcanqut eis nociturafit cura. Sed falfa erat ifta perfuafio. Nam quanto fortiora membra
funqtanto diutius uiuunt,fi ex aere uenientibus medela non defit, In equis Sf omnium iumen»
f
torum gcncre,indicia animi aures praferunqfeffis marcida,micantc 3 pauidis.fubreiSa firrenribus,
refoluta agris, Plin. Continuo animal quod iialetudo tcntaiierit (inquit V
egerius) triftius inueni
tur , aut pigrius nec confueto utitur fomno , nec folito fe more tranfuoluit , nec requiem ut aflii»
,
(t raat accumbit, nec deputatum cibum affumit ex integro ; &
potum aut intemperantius accipit, aut
omnino fafiidit,ftupcnribus oculis, auribus flaccidis, ereflo uifii, turpi pilo.exhaufta funt iUa,fit fpia
ns rigidior, anhelitus crebrior aut gratiior;incclfus ipfc, quo maxime notatur , fcgrris ac nutans, Ca
498 D(
confpexeris.ftadm Olud feparabu a exteris, ut
huiufmodi figrva In tumento unum uel plura cotagld.
poffit agnofctiSi diligenter habitam,
nem non infoatproximis, a: facilius infoloiamcaufa morbi
moeftitia fuerit abfolutum,nihil,5 re!eder.t in eotpote
poft unam, fecundam, uel ternam dicM ab nia
leuioribus caufis illam uenilTc mftitiam SC ammal confue.
ipftus quod putetur ambigiium,fdto ex
.

tudini m iftina effe reddendum-Nec

explorandi omittatur intentio : namfrequentius mfpici debet
Vegetius CaduntmmorbistlonnalIiseq,ri
acautiUs,quodremelccepit efrefufpedlum,Hucufcp
mahde humida, SC morbo acuto eX pabulo con,
ut caduco inde dido,a eoquem frenes uocantta
trado quo laborantem equum nollrl uocanteSij)
««m^utct , uidetur autem crithiafis efle; nSmin
etiamfereftare aambularenefciunt: ft coguntur,
hac quocBcadunt,&erlglrecufant.In podagra
animalia,qu3c propter dolore non coquuntri< u
claudicancfsepe fe proijciunt,ut indigefta ex hordeo
morbo W
bum Vreetiusa Pedes pofteriorcs attrahunt,m nephritide uel fubrenali .

Icsiumur apud Abfyrtum cap.6a.Syrmaticum

iumentum quod coxas polteriores fubitoltrahit.
VeWtius5.ii.Sedfignaa:fymptomataundcadcertiorem morborum comitionem ueniamtis ac
aliquam prxftitilTealqs.quihaicforteraj.
curate a: ordine traderenoninflitui.fatfueritoccafionera
eis defy derant.
&
Veneta fadionis homines Prafinx,equorum fubinde retrimenta olfadire con
fue(lelWmus:uthincpernofceret,$facilecibosconficerent,bonaeorunde habitudinem fic depte
henfuri CaL rPlerunmiumeniamorbosconcipiatlaffltudineaiKftu,nonnun$3Cfrigore.8Ct5
fuotcmporeurinSnonfecerint:uelfifudant,&:aconcitationeconfeftimbiberint;uelficSdiuftete
curfum extimulata funt. Frigus quantopere noceat equis, didum eft fupra in Vyiss
rint’ fubito ad
nis. «"Prohibet Rufius ne ferro
tangatur pars ulla equi, quae alicui ligno zodiaci rcfpondeat,inquo u
inflantis, equus cum aliqua
tum temporis Luna fit. Si equus doleat ex retentione urina ueficam
ad urinam ; Etndaquod
equa per ftabulum libere permittatur abircficcg nccelTario prouocabitur
Coitus ualde natiirani corroborata:
hoc remedium ad omnes dolores utilereperittinquiauoluntas
conforfat,Crefcenticnfis. Suffumiganwr equi in diuerfis morbis,ut dyfuria uel ifchuria j tetano,
malide, firarigulinaexfrigidita te capitis,Kmorboinfeftati
apud Crefcentium quiaccidit equis cS

fiatim a calore refrigerantur. Sudoris remedium adhibetur non paucis .farcimihofi ad fudorcin
exercentur ad fudorem. Multum equi.
utcB ambulare cogimturthydropici bene operti mediocriter
taiMr edam tetanici.ni fallor: qui ifchuria laborant, SC qui a noflris uocantur. Podagrici am
bulandominutaum exercentur locdficcodonecfudettlnGrxcisHippiatricis opertos ad fudorcin
«fcB paulatim agitari lego. Inambulatio 8C lenis curfus comienit
equo exurinx difficultate laboran. j*
(i,Vegetius.PerfrigeratuscqHas,& qui inteftiniperuerfionempatitur.deambulationeet equitatio,
ne, oJscwAotc iiniatur,Abfyrtus,Orihopnoicum equum
temperabis exercitationibus ut fudet.Vc.
gct.Equusrtropho,ideft,torminibusiicntrislaborans,poftaliarcmediaquxadaluum ciendSpfr.
nnenqad curfum agitur ,fed nec diuturnum neccitatumtdeinde uacuato uenn-e rurfut adfudotem
uitp agitatur, Abfyrtus. Hippiatri radice hibifei frequenter utuntur,Tragus,
f Sanguine draco
fanguine,alijs^ diuerfisrebus.ad equo-
nis fi Atio ex bolo non Armcnia,forbis<ontufls,8f caprino
rum Kiumentorum morbos utuntur.Monachi in Mefuen. Sulphuris genus nigricans pharmaco,
polx noftri uendunt,quodcabalh'num uocant,non aliam puto ob caufam, quam quod in equorum
remedijs locum habet. Aliqui non folum grauior anhchtus fl iit, fed ad omnes uifcerum biimera.
neorum morbos prodefle uolunqfulftiris uiui pulueres infufos cura palTc: Qui enam aaius reddOt 4»
hoc medicamentumliquefatffofulfuread i^ncm.Sf ita poftea trito 8i:admiflopabulo,pondaedena
rmm trium aut quatuor.Sed hoc ut egregie curari omnia equorum latentia mala affirmant in fuccei
fu, ita conuariam fortunam equo elTeftatim letalem aiunt, Quarc,nlfinecefli tace
urgente, abhocfd

licet abflinebimus,Camerarius. Hedera terreflris ad omnes morbos

SC languores equorum pra-
fens remedium habetur, qux non folum ab illis mandatur,fed etiam trita inferatur naribus ut fiemu
tatio prouocetur, Camerarius. Sunt qui radicem uulgo carlinam didiam equo in itinere alitari
in.

xta os iubent in fi^ no uel lupatis,fic SC uires fiias conieruaturum , SC nullo fubito morbo (« 4» uo,
eant noftri) correptum iri. Serpentis caro SC deccdfio equo uullb datur , item fralmato utuocam:
SC ad tuflim ficcam ac lumbricos uentrfe. Confiliginis herbxidcqua plura diximus alibifradiXutl
4*
fica defit, ueratri nigri, multiplicem apudhipplatrosufumhabecdiapyronGrXceuOcant, In ortto.
pnoca (inquit Pelagonius) ft extera remedia non fuccedant,cijrabitur equus Inferta jieiSori radlcu.
Ia,quam ueterinarij conflliginemuocantiGrxcelegimus malim <{*!n/5S)autnariO(i(
uel auricularum radicibus impaflatfiquidem has in partes omnis uis morbi noxium^ tiiroJ
clicinir.Vtuniur etiam conflligineinhydic)pc,&cono:aomnesconfagiofos morbos. Suntquipr*
fcntiflimum aduerfus oculorum albugines remedium putenqaurem ftibula tranfliiere.faflo^ fora
mfniucratrum inferere.Prodeftquoqp cutem fub matis pefforare,impreffb^ uutncriide ucranim
adipere, Abfyrtus cap.ii.utuertitRuelllustinGrxco additur,&J'’«('l»eJ3 sjs(/'Ai 4»TOurs
Y/Jtny. Stercus humanum impofitumlingux equi,rcuocauit SC erexit jacentem iam humi leffiO'
cius autem, fi etiam naribus inferes. lacobus Dondusad morbos quadrupedum (in genere)cx PH
nio commenda t.capram folidam cum corio 8d ranam rubram diffedfas: Cytifum: Rutam per naro f»
cum uinorSemina perfufa amurca oleitSidcritin prxdpue ad anginam quadrupedum libro i6.
,

^Saliuandum pecus, hoc eft,quafi faliua potionandum, ut Petrus RueWiis exponit SC faliuan"”
(inqiril
 DcEcjjuo. C. Lib.L
(jnqui )a(jiiiburdam faluiatin^potionis eft genus quo in iumentft maxime utuntur
49P
ueterina
ti)mcdfei:(aratce7i*»>y,5re,«,6i:wftsn'jnr(«e,Saluiatumuinn(inquitHermolaus
inDiofcoridemfcrl,
ben^a.^.4.)afaluiadici nouimus, SalUlatumuerd quo ueterinarij
utuntur.potionls genui eft.Po«
*° hordeacea aut triticea farina 61 fale,a quo fdrtaffefaluiaium.
n Quidam in Colu,
mellam laluiatS aut falinatu legere maliint: ab eo lalinare
uerbum deducitur.lte
in PKniS 17. ii.Pro
falinatiiwcc(inquit)codices antiqui 8lColumella habent,
fabuatiteft aute ubi et faluiatum fcribatur:
omnino^ potionis genus eft, quo ueterinarij utunturta faliua,ut puto, qua ueteres pro fticco
accipe
re conlueuerunttmfi quis 5C faluiatum, aut falinatum qitocp legi
probeqa fale. Ego uei d faluiatum
non potionem jled oliam uel ut uulgus loquitur magdaleonem elTe.quat n5 bibatur
nec infundatur
I, in
os animali^fed inanibus inferatur demittatur^ in fauces, collatis
authorum locis deprehendifle
mihi Uidedr. Opus eft autem arida trita^ in farinam, ut eruum, hordeum,
milium, lentem aut her«
barnaliqUam,Iiquordaliquoexcipi,utla(Se,aqua,uino,fapa,oiio,81inoffam fiueglobum formari;
fed authorum loca fubijciam, V
eterem tuftim fanant dua librae hylTopi macerati fextarijs
aqu* tri.
bus;id medicamentum teritur, &: cum lentis minutcmolitac feitattjs quatUor more
faluiati datur- ac
poftea aqua hyflopi per cornu infundimr,Columella 6.10. Vocat aUtem aquam
hyflbpi, in qua ma-
ceratus eft hylTopus.Nam proxime antc,remedium ad recentem tulTim his uerbis ei
defer ibitur.Len
tes ualuulis exemptae, 81 minutemolItK mifcentur aquae calidx fextarij duo,fa(fta^
forbirio per cor
nu infunditur. Hinc facile apparet lbrbitiones,ut potiones quoqiCiorbitionem ueluti cralfiulculam
potionem dixerim cum farina aliqua decoiftam,ita ut cremorem habeat) liquidiores efle 5 per cor,
C
jt9 nUinfundi,faluiata non item, Teneroolerecommiftotorridomolito^milio,8lpcrunam nodem
lade macerato faluiatur,Columella.Eft enim fahiiare,faluiatum in(erere,uel faluiati more faucibus
immittere. Vitulis(proalimonla)toftummo!itumcpmiliumcumlade mifcetur, faluiati more
pra.
bendum, Palladius; Noftri huiufmodi turundos faginandis anferibus parant. Ad
lumbricos tiitu-
lorum,lupini femicrudi conteruntur,8l offae faluiati more faucibus ingeruntur; Poteft etiam cum a,
rida fico a: eruo conteri herba fantonica , 81 formata in offam, Ccut faluiatum demitti, Columella.
Limeum herba appellatur a Gallis, qua fagittas in uenatu tingunt medicamento, quod ueneniS cer*
narium uocannEx hac in tres modios faliuati additur, quantum in una fagitta addi folet, ita offa de,
mittitur in boum faucibus in morbis, Plin. Recens tuffis Optime faluiato farinte hordeace* difcu=
timt, Columella, ficcum hoc medicamento uidenir,fed Vegerius oimm crudu & heminam paffi ad
t» fextarium farinae hordeaceae addi iubet, Eruum cum hordeo molitum faluiati more in fauces demit
titin tullientium boum.Columella.Hoc etiam aridum uidetur,fed Graeci remedium idem fere cum

hordeo madefado fieri iubent. Errant igitur qui fahuatum potionem exponunt grammarici recen=
tiores:Slijetiam,utmihiuidemr,quiafaluiaefuccodeducunt:mihi quidem faliuatum fcribiprteci,
pucprobatur,quod unacufaliuain pecoris fauces immiffumdeglutiatur.Errauit Olloannes Rtiel»
Ilus in Hippiatricis Grxeis propotifma quod infunditur faluiatUm reddens » cap. 118. in Gracis : Et

mox, Alia faliuandi ratio eft,8lc.Gra:cc flmpliciter «ad» legitur, 81 fubauditur propotifma. Vegeti
us ;.6o.offas 81 offulas appellat his uerbis, Mel,butyrum, ajeungiam, falem Sc piculam commifccs,
offas facies 81 in paffo intintSas digeras.Et rurfus alio medicamento defcripto,fcenogracco,apio,ru
ta, caricis, tragacantho, anagallico Sl allio commixtis,fubdit ! Omnia conterantur offulis^ ad nu-
,

40 cis magnitudinem faCiis,terna:,quina,feptcnae per triduum digeruntur, (hoc eft, primo dic ternce.al
terno quinar, tertio feptena,)Faciunt autem Utraqp hpc temedia ad equos tuffientes, uuIfos,rL’ptos,
Abfyrtus in Hippiatricis 6 i.,iucyJ'c^x! nominatBquum(inquit)itincre aut curfu defeffum reheies
hoc modo.-Polentam uino odorato mixtam rediges in magdalias , 5l apprehenfa lingua inferes. Et
rurfus cap. 89. Si equus gallinaceum fimum deuorarit,flmum album gallinaceum cum denario adi
pis 81 duobus polents chcenicibus, uino permifeens SC magdalias effingens edendum datc.Hiero»
cies ibidem mazas uocat. Sed fatisdefaliuato, qjMedicamentorum genera diucrfa deferibuntur
a Vegetio 4.i7.Potio a;ftiua i,y7-81 4. i7.Hyemalis i.-jS.Sl 4,17. Autumno 81 u?fe i.-y^.omni tem
pore,6o.Potio diapente 1. 64. Aduerfum omnia genera morborum confellio4. 11, ConfetSio fuffi»
mentorum falutaris 4. ii.PuluiSquadrigarius,4.ij,Eiufdcm apud HippiatrosGrarcos capite penut
J» timo diuerCs in locis uariae traduntur compofttidnes: Malagmata plurima 81 hippacopa qutedam
pratferibuntur in Hippiatricis Graecis capite ultimO.Sunt 81 apud Vegetium malagmata quaedam
Iibr04.capitibus17.10.11. 81 15. Synchrifma apud Vegetium 4. 18. Anacollema 81 fynchrifraa4»
11. lnfufionUm,ideftpotionumquaeperosinfunduntur,Graecienchymatirmcsuocant,uariacco«
pofitiones in Hippiatticis Graecis capite penultimo.Sed non eft inftitutum de compofitionibus fiue
medicamcnus ad equorum morbos fecundum genera agereialijs hanc curam relinquimus,qui tum
hac tum alia ex Vegetio 81 Graecis Hippiatricis 81aliarum linguarum diligentius 6c curiofius per.
fcquantur,mihi fumma capita digeffille fat operofum fuerit. ^Potiones medicamentofae equis
per os infimdi(digeri,ut Vegedus loquitur)folcnt,pcr uas ligneum , ut Columella memimt alicubi;
per cornu,ut Vegetius 81 Graeci, quibus frequens eft illudjoiicfs xifgiO-.Eis tUAai/ 'tyfp as
b ‘n st(«[,Hierocles. Per os dabis ad cornu, Vegetius.Filicula trita 81 aqua tepida mifta datur per cor-
nu,Columella.EMt/(«c7ifa(<i4!Bf3®/i»oe,tJierocles:o||s;'7iiifO(iinr©',Abfyrtus.
W PS7K ij^xrrS' ieii/A»s,Ke« a® r»i;«T©', Ablwtus Si, iyHH 7* ^lajvpyi.in Hippiat.Ec alib<(
t 4
^•00 Dc Quadrupedibus
Hierocles. Ex aquamulfa diffiuidis ad corflU,Vegetius.Et aIibi,De,
fundereinfauces.perosdare, per fauces digerere ad cornu. Sed alibi iierbum digerere accipit pro
xo quod eft in,os manu iniercrc,ut 5.6o.OfFul3e ad nucis magnitudinem fadl* per triduum digerua
iur.Et, Offas in paffo intintSas digeras, f Inferitur Si manus unda in anum in diucrfis morbis,
ut ftropho uel torfionibus uentris.inflatione Si altjs,ubi aluus obftruda eft. a|f Clyfter proprie dd

citur inftrumentum quo aluus colluitiirthoc adhibereVegetius clyfieriare dixit, Quoties autem dy
fteriabis(inquit)caput animalis in ualle ftatues.&clunes ad altiora conucrtes.ut quod per clyftercm
diffundis ad interiora perueniat Diutiffime autem poft potionem in talibus locis animal retinetur
utfacilius necentur uel eqciantur peftes internae, f i/ittcawi; uel<i>4)s«5 uocatur inftrumentum
quoddam, cuius ufus eft ut equis per nares commodius medicamenta infundantur. CamilIus(uox „
barbara)inftrumentum quo aliquid inflaturtuide ne cannula potius legendum. Cum lignea bro:
cha humor qui intra cutem eft moueatur.Rufius. StfKstuifij in Hippiatricis cap.iiS.inftrumentum
quo aliquid apprehenditur Si extrahitur,forpcx. Rofnettam uocant barbari ferramentum, quofo
leae equi raduntur Si fcinduntur : fed de huiufmodi inftrumentis plura alicubi in Philologia dicen,
tur. Aphorifmos aliquot de (ignis Si itidicijs circa morbos equorum, lege apud Petrum Crefeenti,
enfemlibrog.cap.^y.&Rufiumcap.y, f Morbi naturales (inquit Rufius) dicuntur, qui contin-
gunt in utero.quibus cum animal nafeitur. Fiunt autem uel augmento, uel diminutione , uel errore
naturae, uel ex parentibus harreditarij.Rurfus morborum ex augmento, alij funt ex (implici abun-
dantia,aut materia c6rrupt3,8(c.ex hac gignuntur fcrophuIac,tcftudines,glandulae Si (imilia. Ex di
minutione,id^ uel partis alicuius priuatione omnino,ut li nafcatur fine auricu!is,uel caecus, Kctet. ii
uel prauitate,ut cum narisjuei oculus, uel tefticulus.alter altero minor eft,autcoxa una quamaltera
breuiorteft quando crus totum minuitur, qualem equum uulgo fculmatum (fcalamatum ) dicunt,
Eft quando natura errat in formatione foetus, ut fi nafcatur equus cruribus obliquis, uel ungulis,an
terius,aut pofterius,aut utrobiq?:ueI cum pars aliquanon fuo fita eft loco. Parentum deniij uitiaet
morbi fepe in fceturamderiuatur; hinc gerdae Si guttaetzardae Si gallx,Pctrus Crefecnt.) oriuntur,
S(c. Nafcirur quandotp eqitus uitiofus ira ut maxilla inferior fuperiore longior (it. Et aliquando
nafeitur cum aliqua fupernuitatein pedibus uel alia corporis parte quae murus uel callum uulgd
(uerbisutor PetriCrefcent.)dicitur,qui murus (ine corio fit.Eft quando errore naturae nafeitur e-
quus obliquis cruribus.ucl cum zardis in garecftis, 8d gallis in cruribus ,Sic. Plura de his uiiijs eCK
tumcp cura & emendatione,lege apud Crelcentienfem loco iam citato, f Liceret hoc in loco cti- ;
am ingenij Si animi uitia ceu morbos quofdam annotare, qualis eft equus refragator uel refi adari.
us 6d contumax quem noftri uocant (fettig,Italireftio Si adombrato.ctim fepius ita reftitat Si (iibii,
ftit,ut nec uerbis necui adigi ad pergendum in uia uel opere poflit. Frequenter pullus (inquit Rufi
us)propter malam eruditionem Si inftitutionem dum domatur, uitiofus Si reftiuus fit, quod uiiium
non facile rclinquit.Traditautem(capitci6o.)6<raliaquxdam remedia optimum efieqicaftref:
caftratos enim Si manfuetos Si non reftiuos fieri. Sic. Equo refradiario radicem urticat inter carne
Si curem infere qua parte calcaria adiguntur. Innominatus, Contrario laborant uitio quos Xeno«
phon anagogos uocat,ita contumaces , ut ubi conftitueris, confidere abnuant,Catlius. f Equus
mordax aut calcitro, uiciofus,nonmoi bofus, Geli. 4.1. Potio ad feuitiam mordentium in Hippiat, ,

liS.Vt animalia leritaieni exuant, Ibidem la^.Equi ne hinniant. Ibidem.

imre,Hcfychius Si V arinus, >

De ijs morbis qui toti corpori communes funt , fine quod omnes partes fimul occu«
pent,ut febris,peftis. Sic, flue quod nulli parti ftnt proprtj ,
fed uel quamuis partem,
uel cutem duntaxat imiadere foleant.
Xenophon Apomnemoneumatum librej.atrophos equos intelligit imbecilles ,
qui^ confequi
uix ualeantjCatl. In Hippiatricis iwxuf/ legimus,uocabulo a ligni ficcitate fa(fio,ac fi aridum
& fine (uccodic;^.Strigo(us,inquitNonius,apudueteres morbus dicitur iumentorum qui corpora
firingaqaut fame, aut alia uitrj caufa,quari ftringofus. De equis ftrigofis Si macie laborantibus, fu<
pta dixi in B . inter uitia equiihic plura adrjciam,dc ea praecipue macie quae fanitatis limites exceflit,
Si morbis annumerari debet. Plenitudo Si obefitas quamuis morbus non dicatur equum tamen
, p
laedit, medicationem requirit, Camerar. De equis emaciatis, Hippiat, cap. 61. De extenuatis
ftrigofis incertam ob caufam, Ibidem capite 68. Si extenuatus fit equus, Gcoponica i6.;.cx Abfyrio.
De equo qui cu abunde edat non proficit,Ruf. 156. Ad cutis ficcitatem Si maciem, Pelagonius cap,
118. De macerata fruge quam ftrigofis equis Cappadoces exhibent, Hippiat. 119. Totius corporis
macies fequit etiam illum morbum, quem malidem (iccam appellant. Recenciores quidam fcalama
tum uel icalmacu uocant ecjuu emaciati exhaufti^ corporis.cuius etiam excrementa foetent, Sfinte
riora omnia ficca funttfiuea malide,fiue a fceleto potius corrupta uoce.Hunc moi bu Rufius fealma
turam uocac cap. 141. Equum cum fic afficit, fcalmari dicunt: quod eis accidit cum alias, td quadoper
nimia calorem laborant Vide Pet. Crefeent. 911. Vocatur fif coxae luxatio apud cundcmcap.p.
.

(calama taalias (culama ti, Er forte Germani hinc fun dctorfereuocabulumeirtfc()elm,^d cadautt (•
beftia: lignificat &( equum uitium quidem fed macie cadauerofum:hinc etiam ad animi Si mo-
prae
tum in homine malignitatem uansfer tur, tantam praefertimqus publice p!e(ftimereatur,86cariiiti-
ci tradi
 DcEq uo. C. Lib. I. fOI
ct tradi, utbe^arum corpora nimia macie aiit morbo confctiia excoriator* traduntur, lumenta
fynteaica uel ftomachica (inquit V
egetius j. yy, ) cotidie tenuantur , &: macie oflfa eminent, multum
manducantia eiununt remper,quicquid inuenerint tentant fame cogente corrodere
, durum fter=
cus emittunt, trahunt longa ac miferabilem tiitam, utnec furgere ualeant propterea
:
quod fioma»
chus eorum nimio rigore perllricSus, nec coquere poteft nec hepati aliquid propinare.
, ^De ni.
mis pingui equo ut macrefcat.Ruflus 57. Si equus fueritinfirmus 2<i granis, fcindecoriUm
1 intra
(inter potiusjerura priora, annulum de uite alba infere inter corium SC pedfus , ita quod non ca«
dat.et equita eum fecure,Ruflus, De febri equi, Hippiat.i.Geoponica 16. 4. Vegetius i.i^.Ruii
IIS 1,66, Remedium ad febricitantem pecudem, Hippiat.iiS. De febribus internis, Vegetius 1,51,
jo Et per fcquentia quintp capita.Si autumno febrierit,Si teftate,Si hyeme. Si ab indigeftione uel ple.
thora,St deniqp ex uulnere oris aut faucium febriat, Infebribus incidendam eife iienam inHip.
piat.legirnus cap, 9. V
adhibenda cauteria capite 97. erbenaca in uino febribus iumentorum pro,
defi, Plinius, De lalTitudinc qus uidetur febribus iimilis, Veget, 1,50. Syncopati no fine febri funt,
Veget, lumentum phragmaticum febricitat,oculos introrfum reducit, terram pedibus tundit, Sic,
Veget.5,jo. In Hippiatricis capite 45, alius aftei5 us,ut uidetur,emphragma uocatur id eft obftru»
,
diio,cumreclfo inteftino obiirutffo uia excrementisnon patet. De febri peiftlentiali,infra dicetur*
^ Plerunqp iumenta(inquit Q)olumella)morbos concipiunt laflitudine, Huic quies remedio elf ita ,
utin fauces oleum, uel adeps uino milia infundatur. De coa(fIionibus,id ell nimia laiittudine. Idem
1,57, Qiiae genera argritudinum inde naicantur. Ibidem 58. De equis itinere aut curfu fatigatis, SC

Ao qui membra ex laflitudine imbecilla habenr,etJTrirt/(x«^«7Wf(tU'()j/,Hippiat-6i, Sic afieclumequu no

ftratcs,ni fallor,uocatt^^^CrittCtt.Eft quado nimio currus aut qupuis onera trahendi labore mor>
bum incidit periculofum equus, f WOItUtbeit.diA^ -OTty a-wjas
u'ij \»tf 7I0WI te sf «yay i^pmiiMinas, Suidas.
Si atftuauerit animal SC defediionem patietur, V
egetius, j.
40. Sudor prorumpens caufa incerta,Hippiat. io6.De exaeftuatione uel caufone auia , Ibidem 64,
Defyncopatis SC confixis, Veget,i.55,Ad morbos imbecillitate, atftu 8f frigore contratflos Hippia,
,
trica 108. Si morbus frigore contraeflus fit(inquit Columella) fomenta adhibentur caputcp dCfpi.
,

na,tepentiadipe,uel uino liniuntur. Infeftatus dicitur equus, cum poft calorem uel fudorem re.
frigeratur, a: impeditur grelTus eius,Petrus Crefcen.9.n.8i: Rufius i45.apud quem infuftico legit,
iioce(ut uidetur)corrupta;corium ineo adeo extenditur, ut digitis capi uel aftringi non poffit.nerul
5« attrahuntur, S«i oculi quandoi^ lachrymantur. Aflus uidetur morbus quem V
egetius 1. yy.fangui,
nis infeftationem uocat, cuius haec figna funt,Oculi tumebunt,frigidum erit corpus K
ceruix.trilli,
tiafaftidium^iungetur,difficilei^ curabitur, ^lVIalis,(««A(r,uno quidem uocabulo peftilentia ap,
pellatur, fed habet plurimas fpecies.ut docet V
egetius a, deinceps: quancp ipfe non malidem ge
1 .

nete fotminimo ut debebat, fed malleum in mafculino SC 1 duplici profert : uocat SC motbu fimplici.
.

ter diflerentia adietfla. Malleus itacp fecundun^ Vegetia uel morbus peftilens iumentis ingruit o,
,

fluplexteft enimhumidus,ficcus,articularis,fubrenalis, farciminofus, fubtercutaneus, elephantia,

fis,mania. Ego malidi omni commune cflreuideo,pcriculumpracfens,8(:qiiumentafic affedla flare
aut incedere nequeat.MalisiinquicTIieomneft.inHippiatricis i.)alia ficca eft, quae iatettalia humi=<
da,in qua fanies pituitofa per narem albicans,cffluit,unde etiam nomena colore impofitum eft, SCc.
40 De malideeius^ differentiis Siremedijs multa iaminBoue ex Vegetio fcripfi. Alienatus, morbus
peftilens, fic ditftus quonia animalibus eripit fenfus;uocatur etia malis SC orabus a quibufda. Veget,
5.15 MitAi«(/eftmalideafFici,DemalidcHippiai.i, a. Caufae 8f curae generales malidis , Veget. 1, 17.
Suffimenta contra malidem. Veget, 1.19.21; 10. Malis humida alia recens SC fine odore eft:alta inuete
rata SC fcetida. De malide humida, Hippiat.a. Morbi humidi figna , V
eget, |. j. cura 1. 10. De malide
ficca.Hippiatr.i.Morbi aridi figna, Veg.i.4.cura,Ibidem 11, Morbifubiercutanei figna Sfcura.Ibfe
V
dem cap.y. SC ii.Malis intercus, Hippiat,!, Morbi articularis ligna 8C cura, ege. l.y,&: ii.Malis arti
cularia.Hippiat.i. Ad articularios dolores ,lbidem 119, Malis flue peftilentia diuerfo genere paflio
num emigrans,equinum genus contagioneconfumit,Vegetius5,i. Equis interdum morbus pe«
fiilens uniuerfis incidere folet, Ariftoieles , De pefte,Hippiattica 4, Vergilius in Georgicis de pe

fnfle equorum his uerfibus canit; Labiturinfa:lixftudiorum,atcpimmemor herbae

Vitftor Crebra ferittdemilfataureslincertus ibidem
equus,fontes^ auertiftSf pede terra
Pellis,&; ad taiSum tradfanti dura refiftit.
Sudortet ille quide morituris frigidustaret
Sin in proceflTu coepit crudefeere' morbus:
Haec ante exitiS primis danf figna diebus.
Tuuero ardentes oculi.attp aitradtus ab alto Spiritus,interdum gemitu gratiis: ima^ longo
Iliafingultu tendunnit naribus ater Sanguis.-K obfelfas fauces premit afpera lingua.
Profuit inferto latices infundere cornu Lenatos,ea uifa falus morientibus una.
Mox erat hoc ipfum exitio/furqs^ refetfti Ardebantiipiii^ fuos,iam morte fub sgra
(Drj meliora ptjs,erroremcp hoftibus illa) Diiciflbs nudis laniabant dentibus artus.
Stichascitrinaeflicax eft aduerfus pellem boum SC eqtiorum, K
omnium animalium, quando trita
^0 cum potu datur animalibus, ut quidam experimentis clarus mihi retulit, Albertus De fehri equorS .

epidemia, Rufius i66.Eft etiam illa peftiferalabes,ut intra paucos dies equa fubita macie,&; deinde
morte corripianturi^d cu accidit quaternos fextarios gari fingulis per nares infundere utile elt,fi mi
5*02 De Qjjadrupedibus
noris formj fimt;nam fi maforis,eaiun congios. Ba res omnem pituitam per nares elicit, Si peciiden)
expurgat. ^Vuulac apud recentiores nominantur glandulae quaedam inter col.um &
caput equ^
(legendum uiuulae) qtix aucSaedeglutitione flC refpirationem impediunt. Aliquimorbillos uocant,
Ex his laborantes equi,aures fubinde concutiunt, fiiiunt, lambunt quod apponitur, QCc, Rufius 6t.
(VideturaSt tonfiUas intelIigere,non uiuulas noftrorum. ) Glandulae funt circa maxillas, 6«:c.Pe,
ttusCref^,i7.Itali,utaudio,uulgouiuasappellat:Germanifpfel/fifel/fetbel/fortequonia aliqui uer
miculos efle putancwpbel aute uulgo eft ucrmiculus uel gurgulio, qui exeft legumina. Plerit® tame
non ucrmiculos,rcd grana efle afferunt milij fere inftar.Equus habens iimulas (lego uiuulas)rifubi.
td uniuerfus in fudorem foluitur, Si membra ipfius fingula
contremifcunt,ac ipfe continuo feordi-
tiones patitur,n‘5 uidetur poffe euadere. Rufius. Audio equis fic affedis uenas fub lingua aliqtian „
do aperiri, uel poli auriculas,uel in medio utriuf® auris.Sunt apud nos equartj,qui equi aurem dei
xtram deorfum ad maxillam iuxta collum extendunt, 8<r quae pollrema parte auriculae cutis attingi
itir illam refcindunt,Sf uermiculos , uel grana,uel glandulas peftiferas
eximunt Similiter ni fallor
.

extenfa auricula retro ad locum inter iubam dd maxillam , ubi mucro auriculae definit, uenam pera
tundut in equis quos a uentoaffedlos noftrates uocat, WWb. Aduerfus uiuulas aliqui uir
gas teneras e corylo naribus intrudunt ita ut fanguinem eliciant , deinde aquam falfam infpcrgimt,
Alt) in medijs naribus intrinfecus utrincp uenas liuidas apparere aiunt,eas aperiedas effe ut fanguji
nem eminant,&; digitis intra nares quam penitilllmc adarSis pertraftata cute fanguinem detruden.
dum efletK fi fanguis in os equi influat.permittendum ut lingat, ipfum uero equum non conceden
dum loco ftare,fed fubinde circunducendum. Viuulis quidam hodie,;ut audio,medentur,proflu. „
uio menfirui muliebris per potionem infufo , attp aiunt deinceps perpetuo liberum fore equum ab
eiufmodi pefte. ^ Snangulina uel flrangulio apud recentiores efl catarrhus 5C pituita narium ex
refrigeratione, cum anhelitus difficul tate,multo per nares humore effluetetqui nifi fponte fluat, fuf,
firaentis aut errhinis prouocatur. Germani uocat ffrcn^e uel (trctt3<l:& equum Cc affeflum (Irtut)
ll^/fortaifis a difficultate morbi. nam uocant omne difficile fere quod Graci quare e-
liam in alijs partibus equorum morbos compofitis cu hac uoce nominibus nominant,ut bu4»(ltm3/
brufTgeffteit^) uel potius a llrangulando,quod equi fic affecSi naribus obftrutflis propter refpira*
tionem impeditam quafl ftrangulari uideantur.Stranguillio, inquit Rufius cap.^j.glandula funteir
ca gulam equorum quae uidentur effe carnes , quas aliqui uocant branchos caballi, alij ftranguillio.
nes.Haebranchantgulam.Sfmandibulas.ita quod cum gurgulationequadamfpirant equi, & uix 5«
transglutiunt, &c.Sed hic forte alius morbus eft quam noftrorum ftrangulio,qui Rufij Si Petri Cre
fcen.cymorra uidetur, cum Si morbi defrriptio SC remedia conueniat.Cymorra ( inquit Ruiiusyi.)
defeendit a capite equi diu refrigerari,proueniens ex curfu rheumatis , quod per nares continuea.
qua: inftar emanat, & humores frigidos Si quando^ craflbs educit. Accidit autem propter antiqua
frigiditatem, 8C aliquando propter uermem ditSum uolatilem,unde fere omnis humiditas capitis per
nares fluit. Et inter omnes morbos qui propter intemperiem qualitatum accidunt equis , nullus tam
pcriculofus Si fufpetSus eft quam pallio rheumatica quae ex frigiditate contingit , Sic . Profunt eis
uaria: fuffumigationes,crrhina,ftcrnutameta, 8dc. Apud eundem Rufium circa finem capitis7.non
cymorra fed enotra huius morbi nomen lcribitur,Equus (inquit) anhelitum fortiter a fe proijciensa
ftranguria (lego ftrangulione) liberum habet caput. Petrus Crefc.9. 14. cimonam uocat , quod ma. 4 ’
gis probo, quali K» 7iiix®i'«i'@',quodhyems SC frigiditas huius morbi caufa fit. Huius ex frigore con
trafli humoris per nares fluxus remedia leguntur etiam inHippiat. Graecis cap. 119. Noftri equos
fic laborantes uocant (btett^/ttgy/uel potius SC ro^fjtquanquam hoc ad fimplice pituitam
fiue coryzam SC grauedinem magis pertinet.In ftrangulione uerd proprie a noftris appellato, pratter
alia remedia audio cauterium fub mento (ut ita uocem) adhiberi, caput ita ligari ut deorfum fpe-
(Set,quoliberiuseffluanthumores.Idemfortafliseft morbus AngliceditSus glanders,qucm aiunt
catarrhum effe pjr nares cum tufli, Ad fafeinum, Vegetius 5.74, De incerto equorum morbo,
Theomneftus in Geoponicis 16. 11.
hordeatio,ut Gaza apud Ariftotelem tranftulit,morbus eft equorum,
4[[ Crithiafi's,xfiWa«:j,id eft

ISIon placet quod apudHefychium K Varinumlegitur,Kfife,«fi&M|/,i(9tiiOTai^yaK«ja«: Ego fic ma. P

Iim,Kerji«mj,<WOTo:ppMs»(4«. V
itium quoij equorum eft quod hordeario dicitur,cuius indicium uipa ,

latum moleftet, Si feruentius fpiret equus ejuam ex confucto.nullum huius mali remedium eft, nifi
fponte naturae emendetur, Ariftoteles. flsj c/Is tj vhmiut >7nrsi(/«f,Si'icns xga vob TihrimSi,
Pollux dfVarinus.Sedne quis decipiatur, ac unius morbi duo nomina cridiiafin Si hyperamiofin
effe putet,appona m uerba Xenophontis, qui de equili feribens id claufum effe oportere, no folura
ne furto pabulum equi diminuatur.-fed etiam ut appareat fi forte effundamr ab equo; quod ubifues
rit deprehenfum, inquit, intelligi poteft,uel curatione indigere r> siiut (legOTt (rSitx -raiif»"
aut quiete defeffa membra.uel furreperecrithiafin,aut alium quempiammorbum,Equuscuiii
crithiafin patitur, xetSiSp ueUediaJai, dicitur. Si equus doleatex fuperfluitate fanguinis uel humi»
rum prauorum in uenis, torquentur Si mouentur ilia.&f frequenter cadit in tcrram,&f uena: plusto I»
lito tumefiunt, Crefccntienfis 9.1S. Qiiuni ex itinere aut curfu(inquit Hierocles in Hippiatr 8. K .

Abfyrtusfimiliter) adhuc anhelabundum pecus hordeum deuorarit, cruditate uexabitur.qu*

 DeEquo. C. Lib. I. yoj
fiibter ttr^s iffepens,per totum corpus euagatur:ita(j conuellitur
equus , ut nec pedibus infidere
(Ttftiiwra^Jnec articulos mfledere ualeat, Magna
cum ut lotium egerit . Sudor femoribus SC coftis
erumpit.Ubus mter fufpiria datus, raptim cum halitu trahitur.Caducus
recufat exurgere/ed decu.
bens pabulo uefmur. Deinde remedia fubiungit.quac alia funt ab
hordei, alia a tritici largiore ciba,
tu atteCTis equis. Quod fi equus in itinere non didimile uitium
potu raptim haufto contraxerit eif.
dem calibus cognofcitur implicari, (cAns imuc/li/!£i9o2,)ijfdem remedijs curandus eft non
: tamen un.
gularum iaeiur^faciet,multo^ celerius recreabitur. Deprehendit autem
uitium, fi equus horro.
reconcutitur , aiin palato cutis intumercit,Qiiihuiufi:emodimorbo
fupereft equus , fele nuncK ita
rccolIigit,ut deinceps fuum obire miniilerium SC folitos ufus prxiiare
queat , Htec Hierocles No.
,

,0
fcatcs , ut con^cio,crithiafin uocat rSc{) vem fttttr fi ex intempeftiuo aut liberaliore
:
potit flat,
trtcpwom tt’<?l|i:t,ubi minus periculi elTe aiunt iSfnifi pituita a naribus dellillet,uena colli
incifa
curant.Poft Hieroclis uerba alia hordeationis notj ex innominato quodam
authore fcribStur huiuf
modidn crithiafi oculi male habent, os fadis ulceribus(aphthas uocanOobfidetur.Crena;
ucr. palati
fus^ fublimes attolluntur , SC fertiorem qucndam cxpirantifanguine turgent uena uifuim
; caligo
fuccedens offunditur , Albertus Magnus Ariftotelis crithiafin interpretatur forcin.Sf
Germanice
fdmf ucl fdtulc. Ego in Hippiatricis quibufdam Germanicis f4>61 nominatum lego morbum , in
quo palatum a: gingiua: pra nimio fanguine intumefcat. lubent autem urere fi magnus fit tumor,-
finparuus,aperire cultello. Sed hunc morbum orisTrecentiores lampafcum uocant,
qui ab hordea,
tione diuerfus eft. deceptus autem uidet Albertus qi in critliiafi quocp fimile fymptoma
accidat.'Aii
guftinus Niphus Sueifanus hordcatioiiem a rufticis bulfum dici interpretatur, quod itidem
10 non pro
boiuulfi enim pulmonari) funt, Si hordeo malo aut nimio ladatur animal Vegetius
, j.yj. Equo
hordeationc laboranti caduco cubitori^, qui nec progredi nec exurgere poteft.Hippiatrica
119.
Equus podagricus humi iacet non aliter § qui hordeatione laboratiAbfyr.De dolore ex nimia inge
fiione hordei uelfimilisindigefti, Rufius lyo.fcribit autem pratercatera fymptomata
etiam uentris
torfiones ingruere, Pleihora exhordeo fit,fi equi dum fudant hordeum comederint.uel ipfum hor
deumnouumfuerit,quia uehementiuscalet.uelcopiofiusquamoportetotiofapafcuntur. Sudant,
ligati funt armi,ambulant incertum, Vegetius 9, 44, Alibi etiam apud Vegetium indigeftaex
hor.
deo animalia legimus.Si equus(inquit Albertus lib.ii,) hordei uel alterius frumenti aut leguminis
grana, nihil aut parum dentibus contrita deglutiat.id^ nimium abunde, morbus fit unde concoque
50 re non poteft,ne<p caput fatis erigere; fed id ualde a fe extendit, Sf fiti affligiiurtdebet autem abftine.
ria potUjSfc.hoc etiam Hierocles, Nonnulli, inquit, praceperunt equum a potu abftinendum eflfe.
Et mox, Sunt qui manu oleo inunda fimum eximant . Et Albertus Joco iam citato. Sunt qui manu
(inquiOper inteftinum equi immifla, grana attrahunt 5C uiam aperiunt, dCc, Equi interdum ( Ca-
merari) uerbis utor)peftilente humorum corruptione laborant, uel cum agitantur ita ut in labore SC
fariga tione deficiantur uiribus,imprimis fi contra uentum incitentur : uel de aftu SC fidere : etiam
nonnun^ de frigore SC diuturniore inedia: Nec non fi pofl longiorem quietem repente fatigentur.
_
Aut nifi fuo tempore urinam eiecerint:potiffimum autem, fi ucl in fudore,uel de uehementiore agi.
tatione aquentur. Sspenumero etiam aquae ip& uitiofe,interdum SC contagia quaedam illos Infici,
unt. Hoc malum, quo equus fuerit generofior.ed citius eum extinguere folet,nifi celeriter fuccurra
Vix aut un^ prifiina ftrenuitas in talibus recuperatur. Fit etiam ut expulfo ueneno,uel naturg
tur.
robore.uel medicamentis ad extimas corporis partes,ungula delabatur de pedibus morbo correpto
tum. Contra hoc malum nota multa funtremedia,quaedam etiam obfcoena,(utexcrementum horni
niscum allio in uino dilutum infufum^.)Sedfanguinem mitti, fi uires ferant, omnino optimum
pttefentiflfmum. V eteres pulueres duos ualde probarunt, quorS cochleare unum laboranti equo
infunderetur. Horum unus teritur de radice gentiana SC ariftolochia longae, baccis lauri, myrrha,
eboris fcobe,his omnibus aequali pondere inter fe miftis ac comminutis. Alter de pullo ciconia, plu
mato quidem illo,fed nondum uolucrfHic indetur in ollam uiuus,&: hac diligenter conte(3 a,in fur
no toftus clnefiet,8f puluifculi afferuabuntur in uitreo uafculo, unde ad fupraferiptum ufum pro.
V
mantur,Hacc Camerarius ex Vegeti) libro i.cap, 17. egetius quidem inter cateras huius mali (mal
5» leumipfeuocat)caufas,illamquocpnumerat,fi hordeum fudantes acceperint,& fipoft curfumcali-

dibibcrint,Sfc,quasfupra hordeationis quocpcaufasfecimus:ut dubitem an malleus potius Vege,

ttj fit ille morbus a quo nos equum dicimus, nam totidem fere cius ex caulis differentias capite
iam citatoV egetiusfacittan quam fupra defcripfimus crithiafis. Videtur 8C infundatura,ut Alber
tus uocat,non aliud quam crithiafis: equus infunditus,qui crithiafin patitur. Infunditus fi't(inquit
Petrus Crefeentieniis 9, i9.)ex nimio alimento uel fanguine per crura diffufo . Infundatura (inquit
Albertus)accidit equo ingefta multa annona , quando nimis feftinanter ducitur (forte manducat)
SC mox nimio potu repletur,ante^ cibus fatis fit concotffus.Itcm fi a magno labore puram et bonam
annonam aliiimue cibum ualde efuriens SC uentre uacuo,nec haufto potu.multa grana pariS denti,
busfradla una cum cortice uel palea tranfglutitffiinc aliquando infufio ad pedes defeendit . Quod
(0 fi inter pellem SC carnem fluxerit,pruritum ciet.Equus ita affetffus incedit titubans, ac fi' fuper car.

bones ardentes ambularettcum ftat, pedibus treminnec extenfis , fed quafi contratffis membris ftatt
quin fubinde tacere cupit, 5f propter grauitatem pofteriora a terra erigere nequit, ac fi freno anteri.
 , '

504 • De Quadrupedibus
usretrahatur,& fuper genua quafl cadit poftcriora,Hjc Albert.CurandI rationem omitto.Equusj
noiiris diflus, rigida habet membra 8^ conuulfai& fang^ine ei detradio calido perfricatur; hoc
V
remedium in malleo edam peftilente egetius adhibet, alij in alijs morbis, ut cap. feptimo dicam,

Eft quando hunc affeflum in pofteriorib. tantum pedibus fieri dicat noftrates equarr| medici
impoftio,uel alia ob caufamthic forteGrateis fuerit
v|f ben^tnhete fS(fen,ex nimio onere pofterius
ixlMyitoiy edquidaafFedus in crurib.uel pedibus puto,quem uocant m(}Uci>cM(j),al,
fcelius,ut conqcio,circa ungulam. Sed hi duo particulares affedius funt : cteteri uero,rSc!) grtttm,

rS 4 »»m W(l|Jcr,wm fiStei: ,v«m wm5,t0ti corpori communes. Sed hsc accuratius difeutienda!
>

acGermanicaalia^ barbara nomina proprijs Latinis aut Grxeis reddenda peritioribus rei eque,
fecali confias proueniunt,quibus a cyaneo
flris relinquo.Sunt qui flores, qui in agris frumento aut it

colorenomen,falutares in cibo affirment equis laflitudine ita affetSis ob curfus uel faltus uiolenter
extortos, ut malleum V egetio diflum inciderint, }5 potius peflilete malleo
captis,

quibus edammodicumdepellemuftelae albxminutatimconcifa: , uel caudam eiufdem, in pabulo

prabent. Aiiento fle afFe(3 is,ucna inter oculos SC aures aperiturta pabulo uero,ubi uenter inflatur
(ego crithiafln appellarim)faponem inteftino inferunt. g[ Syderatitia iumenta dicuntur, cum ue-
nas uacuas percuiferit frigus aut atftus,aut impleuerit cruditas.aut ieiunia bulimum fecerint. Red,
ditur enim ftupidum animaI,Sd tinibans ambulat, Veget, 5.55. gfHyperaemofin, ideft fanguinis
abundandamacrithiafidifferrefupraexXenophontedocui.Sanguinis exuberantia fpiritus Imdi.
lurihanc curarunt quondam pabuli mutatione Sd exercttijstnunc fanguinis milfione crebriore ma.
Ium pleniiudnis emendat,Camerar, De dolore ex fuperfluo fanguineinua uenas , unde dolores & u
torfiones in corpore oriuntur,Ruf. i48,Crefcent. 9. 18 De fanguine fuper abundante , Idera 41. De
.

infeflatione fanguinis, Veget,!, yy.

De unionis folutione, abicelllbus 8C tumoribus.
De fluxu fanguinis e uulncre,&: fi fequatur hatmorrhagia,Ruflus 45,81: Albertlib. 11. demor,
bis equorum . Dereftringentibus fluxum fanguinis , Idem 44. Sipercufla uena claudi non pofflt,
Veget, 5. 14. Fuxui fanguinis iumentorS utilis eft fimus fuis infufus in aceto, Plin, Si fangtiis fluat
per dorfum dC fecundum pilos,Hippiat, 44. Sanguinis profluuio exhaufti, Ibid. 41, ^ Ad offa
lfa<3a,Hippiat.74.Ruf.i68.Adc3putfrad5um uelnudatumaliquocafu,Veget,i. 15, Adomniae-
qui uulnera,Ruf. 11.9, Ad uulnera uel ulcera, Vegct.i, ti. Ad ulcera cerotum. Idem 4, 17 , Aduer.
fus uetufta Si recentia ulcera,Hippiat ii9.Chlora SC tetrapharmacum ad omnia uulnera elimpidan 50
V
da uel fine difficultate claudenda, Veget.4.a7.& rurfus alitid , SCc, ulnerartj mixtura, Hippiatr.
119. Traumaticum, Vcget,4.l6.Traumatica medicamenta duo, Veget.4.19. Vulnerarium cmpla.
ftrum, Hippiatr. 119. Aliud ad cruenta uulnera. Ibidem. Erigeron mixtura ad recenter uulneratos,
Ibid. De ungento ad reparandam carncm,Ruf.i77. Genus eft millefolij quo ruftici noftri ad boues
&: equos uulneratos utuntur,Brafauola, Ad ulcera iumentorum Si animalium , facit afphodeli ra.
dix cotfta illita, Plin, Cinis excrementi menftrui cum camini puluere Si cera,Idem,Pixhumida, Se,
rapio, Rubi foliorum puluis,Plin, Herba quam Germani confolidam auream uocant, gulbingu»
fel, Aprili menfe Si Initio Maij floribus coeruleis florentem in
pratis , Sic. equos uulneratos aut lellis
compreflbs efficaciter iutiat,minutatim cAncifa Si pabulo immixta. Si equus ab alio morfus fit,
Hippia tr.75. Si quem alter equus calcitro iceriqlbid. Si iumentum aut rotat aut axis idlu fuerit e< 40
lifum,Vcgct.5.ii, Surculis haerentibus Si clauis refigendis,Hippiat,ii9. Si trunciisautfpinam.
tret in aliquam partem corporis equi,Ruf, 170. Si equus fagitta uulneratus fit , cancros duos cum
adipe leporis contufbs uulneri fuperilligato,8i: extrahetur fagitta , Innominatus. Prateipitau' aut in
foueam deuoluti.Hippiat, 71. Emplaftrum ad ruptos, Hippiat. 119. Detjsquibusaliquidinterne
conuulfum eft,lbidem 66, Si quid intus conuulfum aut ruptu eft , Ibidem. De dorfo laefo a fella.
Rufius 7 6. Si compreflb equi dorfo in itinere tamen pergendum eft , pannum fellae quo pili comi*
nentur aperies,^ pilos exemptos diduces digitis ut molliores fiant,iterum^ claude 5 ,ila ne ulla du.
rities aut afperitas inde equum laedat. Si flmul medicamenta appones . Sunt qui tritum piper loco
laefo infperganqS: interim in itinere pergant.Eft quando dorfum laefum inflatur Si carnes putrefa.
eSas producit,cx comprelfione fella; uel oneris.Inflatiohaic inueterata putrefeit , Si putrilago iuxta p
offa efficitur aliquando coagulatio prauae carnis, unde fanies aquoft aflidue deftillaqSfhic morbus
dicitur laflo pulmonis uulgo,Crefcent,9,i8. Vocant autem pulmonem, non uifcus, fed genus ab*
fceffus a forma. De pulmone feu pulmoncello,Rufius 81. Pulmunculum in dorlb ammalis natum
difficile eft medicamentorum appofitione ficcari, Vegeuus 1. 61. Idem pulmunculi in pede
meminit 2. y6, Noftri ulcus ex attrione in dorfo fatffum, rupturam uocant, btU$ VitW
bcm futtcl. Id aliqui hoc modo curant: Ollam nouam dimidia parte implent afinino limo,
R dimidia ouis formicarum: Si urunt: Si ubi locum oleo unxerunt, cinerem indeinfper-
fic

gunt bis quotidie. De Imflone dorfiRufius 7y . De profunda plaga dorfi fupra fpatulas , Idem 7!,
,

De dorfo Si armis la;fl's,dolentibus,atn itis,ulceratis,fuppuraris,uulncratis,diuerras ob caufas,Hip<

piatr.26. Vlceranofpina,TheomneftusinGeopon.i6.iy. Decuradorfiltcfl,Veget.i.65.8i:i.f"'fl
Pet.Crcfcent.9.50. Intertriginem uel a«ritionemdorfi,noftri uocant [frtti: Vide etiaminfra qua.
dam ubi de fcabie dicet: 8f tutfus inferius de coriagine Si cornu dorfi. De inflatione dorfi rauone
fella,
 ,

J^ecquo. Lib. 1,
feUat.Ruf. 77 De uefids parws m dorfo equi.Crefcent, ^.jo.Ruf, 87. Tumores drca
-
armum in.
ueterati excmduntur K
curantur, ut reliqua rpina: ulcera, quae cyftes.id eft uelica
uocantur Abfvr.
tus 16. Dc^alacqsfiuetumore8«:duritieinfummitatearmore,Ruf.84;
Sineruiautmufctiliina
tulxcxpundura calcaris,ue! ex alia caufa laedantur aut inflentur,
Albertdib. 11. Si iumento fcapu.
lae fuerint
dtflbluts.id eft Ulcerata, Veget, 1.
44; Si equus inter dngula ex eo q> nimis cindus diu
pcrgit,latdatur:autforteinuenalateris pungat, &
propter ftriduram fanguis emanare non poteft
unde torlan mflat, oportet poft quin^ dies cum pus maturuit aperto
corio pus extrahi, ita ut digito-
rum compreliionenoXtus humor expellatur, Albert.
f
Cephalicum ad omnia uiilnera difffeilia
claudenda dC lupplenda, V &
ege,4.i7.De fluxionib. ulcera, ifs quos aper dente percufllt.Hippiat.
in. Vulnus trt cauis
partib.lbidem 7i.Stypticum ad omnia uiilnera humeda,8i fungos
10 exiccandos,
Vege.4.i7"Ariftolochia &: caua radix ( ftc uocant Germani herbam cUius
radicerotunda SC caua
hadenus pro Ariftolochia rotunda abufi funt)ulcefibus omnib.humidis et manantibus
in humano
& pecotu corporibus CohuenroKquamobrem equarij medici ad curanda equorii uiilnera his herbis
K radicibus carere non poflunt. Hier. Trag. Vlcera equoru a nonnullis huncinmbdacurantiir*
Sambuci folia in liinocoquunf cum paUcofaleicoulcdaabUmmrimox fuccus folioru fambud
ini
fimus aridusfi: cribratus infpergifidebetautem fambud fuccus mane
ftillaturideinde gallinaceus
fimo uefperi infpergi,& lic uicilTim pergenda eft,Innomihatus. Alt) aluminis £C
inftillari,puluis e
chalcanthi partes atquales cum aqua coquat in olla noua,ee aqtiam inde ulceribus infpergut.
Sup
putatione etiam equi infeftanf, Ariftotcles. De fuppuratiorie, Hippiatr,a6, Suppuratio ( inquit
Co.
lumella)melius ignea lamina,^ frigido ferramento referaf, 5C exprefla foftea linamentis curatur.
J,
V
Ad tumores malagma, eget. 4, 17, Ad tumores fiue ad duritiam quamlibet fomenta, Ibidem. Ad
tumores duros &ueteresmaIagma,Vegct.4.i5,Conn-a tumorem omneth,pr*fettimqiii ignei) fer
uore non flagreqHippiat.iig. Abfceflus fadi ex nimio motu,Cafu, uel idu, Ibid.
74, f Ambufta
uel ignem experta, Hfppia,8i. Lipara pro ambufiis,lbidem ii^.Decombuftisacalce quauis parte
corporis aut fimo, Ibidem 6^ Hyperfarcoiin,id eft carnem in ulceribus exuberanteminoftrates uo
eant brtS Wilb Pcif4) uel gctl fletfd). Caro mortua in uulnere quomodo curef,docet Albert, lib. ij
in equo,NoftrateS carnem putridam uocanqbijO fui fl(if^,Si caro in ulcere uel exUberet ucl putre
fcaquitriolS tritu frequenter infpergcs,6e ablues uino,in quo decodS fit urticg femert, ^ Ad ueri
niesulceru,Veget.5.i. ^Scabies, Veget, j.7i,Ruf.7i.Thebmneft.inGeopohiciSi6.i7,Hippiatri
jo cap 6.51 . Si fcabies latius prurit. Ibidem 69, In pruriginC(inqUit Albertiibro aa.)equus fe dentibus
mordendo fcalpere defiderat, 8fc. Oritur aut primo iuXta carnem in collO jjaruis ulceribus per
, &
totu cori SSe corpus defluentibus pilis fe diffundit, bC nifi cito occurrat in fcabiem Uerritur,8Cc. cu
ram omitto.De fcabie Sf dus cura Albert, ibidem.Sion frabiem equoralenit,Plin,Equoru fcabiem
ranae decOdjin aqua extenuant, donec illinipoflit.aiunt^ ita curatos nonrcpetipoftea.Plin,et Aut
cenna. Ad fcabiem 8C pruritu quadrupeda adhibentur,Haleces fale infufe per hoClem.Plin. Aqua
maris,Idem, Amurca Olei coda cu lupinis SC chamgleontc,Idem bC Auicenna bC Serapio, Alphaltus
Plin,Afphodelus illita,a: priuatim in equis, Idem: Butyra cum rcfina,Plin. Chamsieontis fuccus’
Idem; Elleborlts niger cum ihUre gC Cera,aro bC pice.Uel cum pfyllio, Plin; Heliofropitim Uft5 cum
aceto illita,Obfcur. Fd caprae cS cinere aluminis, Ficus ficcae bC folia eius coda cB radice almezere

40 on nigri, Auicehna. Fimus boliis ucl buhali,PIin. Gltirinu taiirinB in aceto liquefadB addita calce;
Idem.Citran,ldeft cedrla,Serapio feciinda Galena bC Diofcoridem.a: prfreipU^ oleo eius, plefi len
tifci.Plin,Paftinacaepifcisiecurcoda in oleo efficaciflime curat, Idem.Pix, Plin. Pix liquida ; Sera,
pio ex Dtofeoride. Sal Chalaftraeus,Plin,SquinanthiOlen,Serapio fecunda HabyX.Auicen.Haliab
bas.Hyflbpus cu olco,Plin.Perfonatiae fiuB ardij radicem tritam aliqui mifcent cB ladC uaccino, bC
eqUoru fcabiem illinunt. Impetigines,Sf quicquid fcabieS occupat, aceto, bC alumine defricantur.
Nonnun^,fihsc permanenqparib.^onderibtis permiftis nitro, bC fciflb altimine, cum aceto linun,
tur.Paphlae feruentiflimo fole uf^ eo ftrigileradunttir.quoad eliciat fanguisttB ex ^.quo mifcentuf
radices agreftis herbtc,fulfurm,Si: pix liquida Cum alufriine.Et eo medicamine prardida uitia curam
lur,Collumella.Etrurfus,Scabies (inquit)mortifera huic quadrUpedieft,nifi celeriter fuccuriftqug
Jo filcuis eft.inter initia candenti fub foletiel cedria,uel Oleo lentiici Iinif,uelurtic3t femine, ST oleo de«
thynnus remittit. Praecipue tamen huic hoxat faluta;
aitisiuel unguine cetifUel fid in lancibus falitus

adeps marini uitulitfed ii iam inueteraueriquehementiorib.opUs eft remedijs, propter ^d bi.

ris eft

tumeh,8e fulfur,fi<: Ueratrfi ^ici liquids.axungiae^ iieteri commifta pari pondere incoquunt, atm
eacbmpofitiohccuranfjita Ut prius fcabies ferro erafa,perluafurina. Saepe etiam fcalpellb uf^ ad
umarefecare,8f amputare fcabiem profuit,attpitafadisulcerib,mederi liqiiida pice atm oleo, quae
cxpurgant,8e replent uulneraacqueiqiiat cB expleta funt, ut celerius cicatricem bC pila diicant , ma.
xime proderit fuligo ex aheno ulceri infricata, Haec Columella. Sunt qUi ad fcabiem equi ungueni
tum parent ucteri axungia, oleo laurino.helleboro albo et argento uiuo permixtis , ita ut ad libram
axungia: fextam Olei laurini partem.hellebori odauam addas.-argentfuiui uerd quanta fatis uidebi
l» tur pro fcabiei modo.noti nimiB tamen. Sithlle unguenta deferibit Rufius 71. Malidem fiibtercu.
bneam(Gr:eci(i«^i< vare<iifi«crr7Ji/ uocant)fcabiesfequif.prauis humoribus fub cute infuit 5; mentid
tius fit in Hippiat, SC apud Veget, lib. 1, ca. j. Sf cap. n. In Germanicis libris hifi mendi^ eft j genus
yod DeQi^aelrupcclibus
riuodd5fcabkiequorSnominariimicm0&icWlteeitrtCtCd,quodrcfina,axSgia,KuMI(souc»i,m
^ vric ft!" fn fo!e tnunc*iis curant Impetistnem aliqui tcttcr vocant (altijlrtcttttrtl) quaforfitanuo«

cqui.Rufius 7i.Et de fcabie in genere,

quam rungiam uocat Gallica noce, ibidem. In collo eqiu (m,
Ixfionegarrafi, feu gmda.Idem 86.Cum garrefednqui.)
S) tota garefeqi^da fcabies fit.&c.De
&plenumputredme.aratur pluribus pundis foci.aut ferro idoneo fcindatiir.
foei t mmiataflatum
pulueribus ad fanandum dorfum uel garrefum equi , Idem 88 . Hoc malum „0.
&c De ouibufdam
uocantktti9edt.K equum fic laborantem trettl£(,uel potius erSttIS.a rana rubet,
totes puto
aut fimilis affecSus eft unde equum nuncupant «Mn?.
audd locus alFetflus fimiliKr infletur.ldem
Depuziolis(pufiulis)qutenafcunturindorfoequi.Ruftus87.fimtautem,inqint,pufil„
Sirt Intertrigo bis in die fublmtur aqua cali
Paptiteerumpentes.Hippiatr.fi,.
Uc excoriationes,Kc.
decodfo ac fale cum adipe defi:lcatur,dum fanieiuis emanat,Columella . Albat uitili.
da-Mox trito

Bini citra fcalpellum mederi, Hippiatr.ia,.

K
Contra morpheam , ferpigmem impetigmem equo-
plurimum circa oculos feu palpebras,&: circa nares et
rum Rufius ,8o.accidunt autem hsc uitia ut
os caui De impetigine fuperius etia dixi
ex Colum.De impetigine crurum,a qstp uitqs feorfim dicc
i.9.cura,i.i6.lNumeraturautcabeo
turtafra. rDeelephatia,Hippi.5.Elephadafisfigna,Veg«ius
Lepriecuratio,ii8. ^[De fpallatiis,Rufiiis 84, Sic autem
uocant barbati tu,
inter fpcciesmalidis.
quae dorfi fty erficicm fuperat,
morem SC duritiem carnis fuper fpatulas fiue armos
Vegetiusli,
,

broi cap entomatanominattuberaS: tumores diuerfos,utfuntfteatoma,meliccns,aneuryf.

ao
Si communem. In malide articulari tu= u
ma atiiaroma ganglion.Adijcit di curam omnibus unam
Hippiat.97. f Dracunculus uermis eft tine* fimi-
bercula quaedam nafcuntur per totum corpus,
non in uentre,fed inlacerlis,fcemore,tibijs9, parte Aegypti
fuperiore copiofus.-qui latera quoij
lis
paruuloruminfeftat,moueturffihicfinedubio,Peti-usRucllius.Aducrfus dracunculum. Hippiair,
iio hoc infeflante,toto corpore pufttite
erumpunt , SC animal clamitans obftrepit. Farciminofl
malidis genera,»: huiurmodi argiimcmo
morbi ligna, Vegetius i.7.cura,i.i4.Cenfetur &:hic inter
deprehenditurtln lateribus (inquit Vegetius ) Kin coxis, Sd in
uerendis quotf partibus, «pratei:
inflantur: rurfum^ his uelutfedatis.
pue iniunifluris membrorum,uel in toto corpore collediones
recipiunt,macrefciinttamen:quiadigemocispknanon
ali* renafctintur: cibum potum® ex more
prouenit hilares afpcdu.fanis&limiles crcduntur.Haud fcio
an huius generis fint qua: in Hippia-
tricis cap.97.?*As dicuntur, farcimina forte Icgendumtqira tumores funt ( inquit Abfyrms) il j»

lis quos Graci dothienas uocant

flmiles,maiorcs9,ac fuppurantur,8d fponte erumpunt,fium9 dif-
fufa malide articulari. Farcina (inquit Albertusinafcif
ex nimia carnis humetSatione &: immodera
ta repletione; aliqui uermem uocauerunt,ed
quod fuperfluus humor in carne Si cute foramina facit
Sf interdum ex magna pia,
tanquam uermium,contingit autem ex fanguinis fluxione extra uenas :
QC in locis fuerint cauis,ac inter armos oim
ga uel {(Su 5>C liiiore fi non curentur intra duos menfes,
lateribiis:intcrdumexmorfualteriusequifarcinampatientis,a:c,HacilIe, Dcuermcdidofarri,
colligitur K piitte
no Riiliiis 146, De uerme didfo ann'cor,Idem i47.Fit autem cum prauus humor
feit in cafula cordis , unde pars ad pedus
propellitur, &:,fi collum occupaucrit, tumorem facit. Ali

boc corrupta cordis fubftantia mortem fequi necelTe eft : quamobrem

amicor, id cft,cordis liittoca-

tio uocatur, Auticax (alias anriquor

uel anticar,qui tres modi corrupti uidentur , ut anticor tantum 4,
glandula: funt, uel tumor, intlalio,
rede fcribatur,quod morbus ante Si circa cor Si in pericardio fit)
uel apoftcmacircacor,Petriis Crefc.9. ly. De uerme uolatili.
Rufius !4y. In hoc ulcera, prsciputm
humores fupcriora
capite oboriuntur, humoresenaribusfluunt: Vocatur autem uoIatilis,quoniam
petunttaliqui talpinum appellant,»: tranfit aliquando in cimorram
fupra didam, De ucrmecqiii
iuxtatefiiculosideindeadcruradefccndenstimicla
Rufius i44.[s incipit in pedore, uel intra coxas
cit ea &: crebris ulceribus perforatialiqui guttam uocant.
Vermem dicunt glandulas in pedore 11«
auripigmento, K
coxis’inflammstas,&:c.PetrusCrcrc.9.i4. Rcalgar fit ex fulfure, calce uitia, »:
filiulasctucr
idiomate noftro uocatur foricoria.-occidit forices puluis eius, et omnia animaliatabolct
mes equorum.^ omnem malam carnem corrodit.Syluaticus. Ad eadem omnia ualetacomfuiwpK
equorum apud nos utuntur , quod pallidum florempit jo
cipue autem eo aconiti generead uermes
8£reater,
radice ad retis fpeciem incifa.Hinc natus uidetur error,ut res longe diflimiles , aconitum
propter uirium fimilitudinem a rccentioribus quibufdam confunderentur. Equus
uermem pali®
robur aut priftinam alacritatem redibit. Vermem Germani nota
nunquam ad priftinae ualetudinis
bett Wlirm uel burgei altj piir(5ct,a farcina uel farcimine forfan detorto nomine, Diftinguunta®®
loco tripliciter, ut alius nafcatur innafo, alius inter genu Si coxam , alius in pudendis
ueluirgacijiii

appart,
maris.Rurfus uermes alios apertos eflclegimiis.ubi tubercula aliquot apertis foraminibus
(jll jsvoerfcilbc
witrmialios uerd tedos. Sed remedia cpiocp in libris quibufdam noftra lingiiama'"'
. Cicutae fuccus cum meile illinitur, quo guftato uermem
illico moria®''
I feriptis reperta adijeiam
5«
Radice pctafltis herbx(quam noftri radicem peftilcntiae uocat)ucterinartj quidam utuntur,
mes equorum, aliacp uitia tum intra tum extra corpus, Tragus.Pecudi ex uerme laboranti,
*.

tim cquo.folia carduorum edenda pr^be; Aut commanfam herba: phu radicem fuperilliga:
ueb ‘

ihini quocp prodeft. Si uacca uel bos uermem patiatur , ouis rubetarum inpalude aliqua
 reperiis
DcEn uo.
;
C Lib. I.
locum a(re(fl^ diligenter perfricabis indeficrciis hiimamim^Iidum imponet^ & linteoi
yo7
obligabista: nigri folani fuperficiem edendam bbtjcies, radicem collo appendesrne aquam adeat a«
nimal cauebis , fanabitur. Sunt qui locum feindtint 5C extraAo uerme fucco perficariz berbxi
quam plericp hydropipcr faciunt.abluunt: Altj herbam cum lapide fuperponunt , mox defodiunt,
morbo ita paulatim decrefcente.ut ipfi fuperftitiofiflSme credSt.quemadmoda herba defofla flacce^
fcit ac putrefeit. Alij radicem polygonati, carbones quernds, thus, hordeum non decorticatum Se
fa
lem, omnia minuta tim contufaconcifaue mifcent,& inde quantum manus capit pabulo equi ihfper
guntjid^ bis aut ter repetunt. Si equo uermis inter carnem SC cutem nafcatur, tumorem urito , Si
medullam ceruinam infundito. In libris Hippiatricisnoftra lingua excufis, uermes ubiuis nati
cauterio uruntur,deinde zrugo infpergitur,ii inter Coxam SC genu fueriufiin na(b,*rugo cum ofle
II,
equino uftotfi in pudendis, atugo.fulfur.fie hyofcyami femen ueteri axungia excepta illinuntur,
f De cancro, Pet.Crefcent.9. 46, De cancro cum alibi, tum in labijs, Albert. Cancer ( inquit Rufius
I7i,)fit circa iundluras cruriu iuxta pedes aut inter iunduras SC pedes, uidelicet in paftora.et quan,

docp alibi in corpore,8ic. Decarcinomate,Hippiatr.76, De fiftulaexcancrd,Pet.Crefcent.47^

De fiftulis.Hippiat, liS-Rufius lyi.fit autem(inqult)ex antiquo uulncre non curato, uel ex cancro,
Defiftula ubiuis cOrpOris, Veget. i.iy.ColIyrium fiftulare,quod fillulis immittitur uulnerum,quae
V
ab initio curata fuerint negligenter, eget.4. i6. EmplaftrS contra omnia cacoethe ulCera,phage»
datnasulcerUmdiUturnas,Kabfceirusanoprzfertimerumpcntes,Hippiat.ii9. Muri,caro in pelle
fuperflua,Pet.Crefc.ii. Detuberculoinmorifpeciem,Hippiatr,ii7. Malagma ad uligines, Ve«
gct,4.i4.hatc alibi puto ulcera glycea uocari. Agglutinans medicamen ad fauos, Hippiatrica 119.
De glandulis et fcrophulis inter pellem SC carnem.Pet.Crefc. n. De glaridulis,teftudinibus 8C ferd
phulis,Ruf, i;9.0mneshi tumores fiuntex materia corrupta in Imo loCofecondenfante inter cori
um Si carnem, Pendigo ad fcirrhos pertinere uidetur. Si iumento fcapulz ulcerentur, diligenter in'
fpice,ne quas inter neruos SC commiffuras pendigines faciat, V
egd.i. 44. Pendiginem Circumci.
desaduiuum.ldemi. yy, Glycium ad fordida &cancrofauulnera,Vcget.4.i7. Malagma ad uU=
gines.ldem 4,14. Linimentum ad phazalam ( abfceiTum puto ) morbum peculiarem equis mare
rubrum ingredientibus. ^Emplaftrum quoddolores fopit,8i incandefeentes inflammationes dl
fcutit,Hippiat.ii9.itemaliUd,Ibid, Traumatica duo ad phlegmonas tollendas, Veget. 4,17. Ra-
dunculusfforte carbunculus)elt phlegmone occUpans cUtem SC carnem ufqj ad profundum , cuni
fanguinolenti humores fuperabundanufunt autem eius differentiae pro diuerfitate hUmorS , Kcact,
Albert. Ad inffanimationem omnem, Sd malagma ad fpitia tiertebram, Theomneffus in Geopont
cis 16,16. Debarbutis SdcarbunculisjRufius gy.Barbula foriea carbunculo corruptum eff nome:
fiunt autem ex fuperfluo fanguinc,Si aliquando mifeentur etiam alij h umorestcura eorum docetur
in capite de Izfionedorfi. Squillares ditffifurunculi, Hippiat,8o, Ficus 'eft coUetffio rubicundi
uel liuida prominens ex niiiiio intercutando fartguine,8<:c. Albert. De ficu qui nafeitur alibi quant
in pedis folea equi, Rufius 140. Ignis fScer uel pufula, Hippiat.iy. Si equus aiit bos ficofps tumo
restfcy^oxtr^enlpatiatur.cultro abfeinde. Si quintjfolij fucco fanguinem ablue, mox cretam tritana
infperge,Ob(cur. De herpefte,ideft ferpenteulcei-e,Hippiat,in hocs^st^Ateiot/ alba fub pelleincideii
dum.S: aftringentibus inde ciirandUm eft, Sic. Tiirtzfinquit Albert.) apoftemata funt in fuperfi.
cie carnis intra cutem exorta,in modum panis qui turta udeaf: fiunt ex abundantia fartguini^ maxi*
me,humoris^ intercutanei putridi: SC aliquando cum caro Ixdif itffu aliquo, Sic. De curtis ( lege tur-
tis)’cquorumyRufius Sir De equo fuper quem Liina fplenduit,RuflUs 85. V
idetur autem de apo«

fiemate uel ulcere intelligere,quodLunzradtjs tatftum putrefeere uel corrumpi alibi etiam legere
memini. VerructeubiuiSj Veget.;. 17. Traumaticum ad uerrucastollendas.Idemq. 17. Verru-
cas in eqiiis quidam pilis ipforum uinciunt , Si teftas conchatum qu* in aqua dulci reperiunf uftas
Coriago,t,x‘'f‘i?<'‘«.ultium eft, cum pellis apprcfta ter.
tritas® infpergunt. Claui,Hippiatr.i6. f
go pertinaciter adhzret.hoc cum ambobus armis inhsftt fynomiafin uocant,uide V
egetium ;. yq^
SC Hippiatrica 16. Cornu uocatur cum corium in carne dorfi, uel fola caro anteajsfa , uidetur fi.
cut cornu indurata;quod ex nimio pondere fellae uel alterius oneris accidit,ita ut rumpatur aliquan
do pellis dorfi. Si ulcus aliquando etiam ad offa pertineat. Fit etiam radunculus interdum in cornUi
Sic, Albertus,’SiPen-us Crefc.9,17. Compreflum in hoc mald(inquit Rufius 80.)
corium cum car-
ne conglutinatur: Si cornuuocatur, quia inftar cornu formam rotundahabetluela diffufione latis
tudinis quz protendit in acutum:uel a corio cum cute inuifcato,Sic, De coriagine diximus etiatri
inter morbos bubuli pecoris. De dorfolaefoattrito&.fuperius etiam didUm eft. Deneruo in.
f
cifo8ieiuscura,Ruflusi7;. Neruorum uulnera.Hippiatrica 84. Ad idus Si dolorem neruorfi
cataplafma,Hippiatf,ia9i Caterosneruorum affedus.quatre infra ubi de articulis Si partib.extre
ihisdicetur. ^Varices,Hippiatr,77.Crurumoflra(inquitXenophonine!edioneeqUi)fintfpiirai
fed fpiflitudo non erit uenarum net^ carniummam hoc padq ciim per afpera agitur equus , impleri
hate fanguine neceffe eft, Si exiftefe uaricesCx£atmrs,lego xigcrrfs)Si crafleicere crura ;
Si cutim abice-

U ^we. .

Aiexipharmaca Si Theriaca.
Sstpe imprudens animal uenenum in pafcuis uel pratfeptbus ttbrat, cbtifra qii™ noxam aleitii
V ^
5*08 De Qiiadrupedibus
pharmacarcmtdia ubi ab aiithoribus petenda fint monUrabimustfacpectiamaiiefienoiij anitnalib.
idia morfuue Ijditur, quibus theriaca diiSa medicamenta fuccurrunt. De braffica fylueftricum foe
nodepafta,Hippiatr.9o. Dcaconito,gi. Decicuta.gi. De ueratro Sf orobanche in cibo futn.
ptis ruperitis dixi. Interit uenenoiandarachacSi equus, ST quoduis iumentum iiue ueterinum; di
tur in aqua percolatum, Ariftoteles. Eli quando equus fordidos 6C abflerfioni deilinatos pannos
uorat.conu a quod malum in Germanicis libris remedium inuenioouaacetocalidomaceraia do.
nec telis abfcedant.&c. Si equus terram uorarit,pro remedio faulnam in pabulo dant minutatim
incifam.Obfcur. De equoqui comedit pennam, R uf. ijj.Contra fimum gallins deuoratum, Hip.
piatrica Sg. Vcget.5.85.&j. if. Stercus fuillumiumentis propinat contra uenenofosmorfus, Ve.
get. 5.77, Si araneum comederit equus, Veget.5. So. Bupreiles beilioIs(uulpeilres, corrupte) ara- 11

V
nes fimiles,cu deuoratac fuerint animal prsfocat, ege.;. 15. ubi de caulis impedits urinae loquitur.
SI bupreilin comederit in foeno,Idem 5.7 8. Contra buprellin, Hippiatrica 84. Qui remedia Germa.
nice fcribunt.hoc malum uocant i&fem im magm. De erucis, Hippiatrica g;. Contra hirudines
’
baullas,Abfyrt.inGeoponicisi6.i8.Hippiat.88,
^Demorfucanisrabidi,Hippiatrica87.Veget.;.84.Hippiatricainfinecapitis 87. De aquae
metu, Vegetius;.;?. Muris aranei morfus(inquit Ariiioteles)equis altjs^iumentis moleUiffimus
ellipulluls hoc excitant: fif periculofior quem defixerit grauida:puliula enim rumpuntur , ex quo
interitus fequitunfed fi non grauida cli,non interimi t.De moriu muris aranei, Hippiatrica 87. Ve.
getius ;.7 7.uocat autem murem cscum. Sf ;. 81. ubi murem araneum uocat. Fit aliquando utmu.
ftela iumentum morfufaucieqcuius dentes inficiunt animal, Sd moritur,ni(t fubueniatur. Remedio u
ellfi uulnus oleo perungaf,in quo muflela fuflbcata computrueriqexprelfo ualidiufcuic per linteo.
lum.Fricatur 8d locus faucius arida pcllemuilels,utincalefcat, didatur tumento antidotus theria.
ca.Camerar. Quinetiamea(inquit Arilloteles)quam alq chalcidam,alij dygnidam uocant,fuomor
fu aut interimit, aut uehementem dolorem moiiet limilis hsc paritis lacertis cil; fed colore ferpentis
quam esciliam nominant. De uulnere ex fagitta intoxicata,Rulius 178. Ad morfus ferpemiiim,
Hippiatrica 85.84 84.Rufius i7g. Quadrupedibus aferpentelslishsc profunt, ut Aggregatorob
icruault.Cancri in cibo fumpti, Plin.Daucus.idem.Filix impolita capiti iumentorum defendit afer
pentibus,Idem.Muftels catulus nudus recens cum faleappoiitus,Plin. Ruta per nares cumuino.
V
Idem, efpertilionis fel cum aceto,Idem, Si uipera animal percuflerit.V cgetitis ;,7g.Hippiairica
85.84 86. Aduerfus colubros.Veget.;.77, Ad idlos afcorpione,Hippiat.86.a fcorpione uel alia re- J»
ptili beftia lsfos,Hippocrates in Geoponicis 16. ig, V eget.;.77. Si ;. 8;. Si animal mordeatur i plia
langijs, Vcget.;.77.&;. 81. Hippiatrica Sy.Si 86. Si paflinacam ( ilaphylmon, infedlum) deuora.
rint, cuius magnitudo quae uerticilli belliolac eil, irremediabile malum eil, Ariftoteles. De eodem in.
fcdlo,Hippiatrica iig, Depaftinacaemarinae idu,Hippiatr.87. Eft in exemplis equos abapibtis
occifoSjPlin.i 1.18, Apes aliquando equum non modo fortiiIimeinuafiire,fedetiamintcrcmiire,Arl
ftoteles affirmat, Aelian. Ne mufeis infellentur ueterina, Hippiatrica 85. Sineulccraabijs tadia
uermibus fcateanqlbidem. Mufeas quoij uulnera infeftantes(inquit CoIumella)fummoucbimus pl
ce, 84 oleo uel unguine miliis, 8i infufis, extera erui farina retSe curantur. Sunt qui uuincribus illini
iubent unguen illud quo axes rotarum perungunfiaut ferum aquamue cafei infpergi. Culices pro
pellendi, Hippiatr. 85. Contra tabanos uel oallra. Ibidem, Contra cimices 84 pulices. Ibidem. 4*
Contra pediculos, Veget. i.44.Hippiat.g5. Contra ricinos,lbidem. Quidam argentum uiuum
axungia uetere extindum,fafeiat ex cannabi illinere iubent.eam^ collo appendi. Alij aqua, in qua
tefina decodla Iit, abluunt.
De particularibus morbis a capite ad pedes.
Omnes ualetudines capitis, pracipue ueteres 84 periculofos , cyclo curare oportet , Veget Cycli
.

autem rationem ex eo deferipii fupra,ubi de equo purgando egi. Ad paffiones capitis iumenti bry-
onia 84 uitis nigra profunt,Plin.i;.ut citat Aggregator. Ad caput fradlum uel nudatum aliquo ca
fu, V egetius 1. 1{. Si caput equi ex idu morboue languet, raphani(feminis nimirum) 8C zedoarfe
partes aquales tritas cum uino mifce,84 faucibus infundetid^ toties, donec fanies a capite fluxerit,
Obfcurus. Ad capitis dolorem,Vegetius l.8.capitis 84 caluarix,Hippiatri.io4. Capitis dolorem,
inquit Columella,indicantlachrymaqus profluunt,aures^ flaccida, 84 ceruix cum capite aggra.
uata,84 in terram fummiffa.Tumrefcinditur uena.qux fub oculo eft,& os calda fouetur, cibo^ab-
ftinetur primo die.In poliero autem potio ieiuno tepidx aquae prxbetur,acuiridegramen,tumae.
tus fcEnum,ueI molle ftramentum fubllernitur,crepufculo^ aqua iterum datur, parS^ ordei cura
uicix libris duabus 84 femis.-ut perexigua portione cibi ad iullaperducatur, Appiofus,idefiliemi-
cranicus equus, unde 84 mens hebetatur 64 uifustEt quia una pars prxgrauatur,tan^ ad molam ua
ditin gyrum. Veget. i.i.Etrurfumi. 10. Appiofum iumen tum ( inquit )prxfepio incumbit, oculos
tcnfoshabet,micatauriculis,84c. Vide etiam paulo poft in Rabiofo, Sol canicularis ardentioranii
malia percutit iri cerebro,unde caput deiedlum habent, Vegetius ;.;6. Ad firiaftn , id eil capitis at'
V
dorcm,Hippiatrica lag. Capitis ualetudines, egetius 1. 1. Cum ex sllu(inquit)uel frigoredetiH'
"
tata funt mcmbra,84 in capite frixus fanguis uertitur in uirus, tnc repletis uenis cerebri itranbrana
dillenditur, 84 fomni falubritatem frequenter excludit: ex quo necellatio dolor capitis m-effltri 24
,

'imb ‘ilUta#
 De Equo. C Lib. I.

re &C fanguine,&c. Dolor efl loci.adeo ut mordendo fe romedat(pratfepia aut ilia

mordicet:) uel alii
um impetat. Subito hinnit tan^ fanus.In parte capitis ubi uitium remanfit,poll curationem,
dilFici*
!e fe gyrabit,^ parietibus fe iunget, 8^c. Rabiofi equicinquit Camerarius)fiunt
uartjs de caufis ue
5 » ab zItu,apabulo non idoneo, a cerebri inflammationc,a bilis in uenasexudatione.Flagrani
oculis
K riget
fpumam etjciunt. His uenas ftatim incidere oportet,qui fi caftrentur, refipifcere fubitd
,
per-
hibctituti Nouriecjiios infanos lunaticos uocant, 8^ cerebrum cum lima ejs minui auint, Circa
Abderam Si limitem quiDiomedisuocatur,equipafti(nafcentibusillicherbis)inflammantur
rabie,
circa Potnias uero afini,Plin.non exprimitautem quibus herbis. Equos efferari
&
rabie inflamma
ri feriint,bibentesex Colfinito flumine Thraci^,qui defluit in Biftonicum fl:agniim,ubi
Diomedis
Thracis, qui immanes equos habebat,quos Hercules expugnauit, regia olim fuit.
Ex eodem morbo
laborare dicunt equos bibentes de fonte Potniae, qui non longe ab urbe
Thebis abeft, Aelian. Equj
dicuntur rv(«?i«(i,qui lymphatico morbo laborantiin quo ad tibia fonum quies contingit, fronte de=
miffaquoduoca(uriBeiaiwa(.,Calius. Q,uodautem lympharidicitur,taleeft,utequus adtibiafo.
4° num quiefeat , dC demittat frontemreum uerd confcenderis,citetHr
contentius donec retineas.-demif
etiam femper triftis^ ell,fi rabie tenefreuius indicium, ut auriculas demittat ad iubam
ftis
, rurfusm
protendat,id^uiciffimfaditet,Ariftoteles. Rara quidem (inquit Columella) fed 8C haceflequ^
rumnota rabies,ut cum in aqua imaginem fuam uiderint,amoi e inani capiantur. Et per hunc oblitg
pabuli, tabe cupidinis intereant. Eius
uefania iigna funt,cum per pafcua ueluti extimulata concur.
fant,fubinde ut circumfpicientes requirere,ac defyderare aliquid uideatur. Mentis error difeutitur,
fideducas ad aquam.Tum demum fpeculata deformitatem fuam prifiinae imaginis abolent memo»
fiam. Eadem ha:c uerba Ruellius in Hippiat. ly. tan^- Theomnefti repetit , cum in Grtecis nihil tale
hoc loco legatur , nulla Columella: mentione fada. Hydrophoba,id eft aquam tJmentia iumenta,
exqua paffloncinrabiemconuertifolent, Vegetius j.ji. Syderatio,Veget.i.59. Inhaccinquit)Iai
1° bia maxilla; dC nares etiam deprauantur in parte,ita ut uix cibaria dentibus iniidat.qus etiam
hu ,
moribus plena reperies:& bibiturus os ad nares demerget in aquam, quia infirma funt labia quibus
hauftus attrahitur. De fyderatione 8C comitiali morbo, Hippiatrica 109. De epilepfia, Veget-j.
jj.
Si equus morbo incognito collabatur,filicis fcemina radicis partem lingu^ fubijcito,mox
alui ac ue
fica: excrementum reddet dC exurget Hieronymus Tragus hoc ipfum
, fe expertum feribens. Ad
uertiginem.Hippiatrica 118. Paralyticum lumentum ambulat primum in latere ad fimiliiudinem
caficri,ceruicem incuruat ac fi frada effet,rcdos pedes non ponit (parietibus fe illidit) cibum po.&
V
tum non recufaqhordeum ipfius udum femper apparet, egetius j.41. Indicia refolutionis neruo
rum.Hippiat. 19. Ex impetigine inueterata iuxta oculum uermis fit, qui ad cerebrum penetrat.un
1

de animal ftatim moritur.Incertus. Cerebrum commotum facit ut male ambulent equi, frequenter
<0 offendant, &C toto fe corpore c6moueant,8fc, Veget.1.7. Ad lethargicos.Hippiatrica
iiS.quod pe
nultimum eft caput de diuerfis morbis. De lethargico equo, ibidem loi.in uerbis Abfyrti de thlaCna»
te, Aniraallethargicumfenipcriacetacdormit,Vegctiusj,48.Lethargici,Hippiatr.io4, AsSiyyoi^
V S
 5^10 De Qmdrupedibus
lOTTMi/ ci "n tvi/ srvftvw, Hcrychius Si Varinus .
iMiiias ngi yaSmI, im JwS©'
Ad fomnum concilian»
durn,Hippiat.ii8. CNeruorumla:fio,AbfyrtusinGcopon.i6.7. Capiuntur eqiii (inquit Ariito.)
intendantur , ce caput ceruices^
etiam rigore neruorum;cuius indicium , uenac ut omnes nerui^
immobiliter rigeant, retSism cruribus gradiantur. Roborofa paffio (Vegetius 5,14.) dicitur, quae
animal rigida facit ad fimildudine ligni.Totum corpus aRringitur
extefe funt nares, aures frigi &
ut nulla commiHura fletSj,
ds,immobilis ceruix,os eonflri(Sum,caput exteniurtr, pedes conflrtdii,
tur,&:c.Tetanus uidetur hic afFeflustde idem forte eR quem
Germani uocant,er|cJ)tcceeit vff «lUij
ftcrcn,hoc eR noxam per omnia cruratin quo allium cum aceto tundunt,& crura bis aut ter illinui;
operiunt. Spafmus, bet ctrtWtpff/ obctvctliit^f
£e donec incalefcant inequitant, SecalefacRum
rlbctrt.VideinfrainalfecRibusceruicisSecolli.&rurrusinaffetRibus neruorum inferius. Teta» ti

nus, Hippiatr.
54. etanum uel rigorem neruorum, uuigo in Italia incordatum uocant . Tetanus
T
uelrobur,opiflhotonus,emproflhotonus, Veget. J.a4' OpiRhotonus,Hippiat.54-VegetiuS5.47.

Ad opiflhotonicos unguentum.Hippiat. 119. Spafmus in caufa efl ut fubito concidant, articulieo»

rum extenduntur,toto corpore paIpitant,aliquando etiam de ore ipumam emittunt, 6(c, Vegetius j.
51. In opiflhoiono non debet incidi uena,Abfyrtuscap.9.
equus,
f-De morbis ocuIorum,Hippiat.ii.RuIius 51, Vegetiusi.il. Heteroplithalmos uide

fupra in B.fed hic alFecRus naturalis fiue connatus eR. Oculis iumentorum 6(
quadrupedum (utob
feruauit Aggregator) prodeRanagallts,Pliniuslib.iy,Chamel3ca,
Idem 14. Sal, fiinfpuatur oculis,
Idemji. Oculus lunaticus uitium efi, quodinterdumoculoalbum inducit , interdum lympidat,
unde lunaticum ueteres nominauere, V
egetius a. iS.NoRri aiunt oculum (malim, maculam aut fuf is
fufionem oculi) cum Luna crefeere Si decrefeere , 8d interdum prorfus obcarcari.
Aduerfus hoc ui«'
tium cancrorum repertos terunt, meile excipiunt , & oculis illinunt (hoc
aliqui lapillos in capitibus
ungues adhibent.) Ali) uitellum oui cum fale fubigunt, & uRum inde
aliqui etiam ad cicatrices Si
putuerem oculis inIpergunt,quod cicatrices etiam abolere aiunt. Pili in oculis, Vegetius 1. ly. De
fanguinequiapparetinoculisequorum.Rufius 57. Oculi cruore rufFufi,Hippiatrica 11 . Oculo,
rum uulnera Si i(3us,lbid. Ad oculum percuflum, Vegetius 4.17 .Rufius 59 . Ad album Uelglau»
V &
coma ex percuflura natum, egetius 1. ai. Itfius uuincris inde carcinoma. Ibidem. ruptu Ad
ras,&; de tuniculis feruandis. Vegetius 4.a7. Noflrates uulnus oculi ab
acuto aliquo ligno infixo
uocant bctt4ugfT(ll/Sd uenam flatim ante oculos inciduntiAltj ueroeam quaemox fubuitmulona,
alligant,utfanguis effluat. Exulcerati oculi, Hippiatr. )»
fi (utuocant) reperitur.Sf caputhumilius
Si flores iu
1 1, Vlceribus in oculis animalium medetur papauer.Auicenna.Papaueris cornuti folia
mentorum (.KfwsSii) argema & nubeculas inuneSa emendant, Diofcorides.TheophraRus folium[eius
argema in ouibus tollere feribit. Dolores oculorum,Hippiatrica 11, Omnis dolor oculorum intin.
(Rione fucci plantaginis cum meile Attico,uel fi id non efl,uti®
thymino celeriter leuatur, Columel*
Ia Oculorum inflammationes,procidentIsc,defluxiones,Hippiatr,ii. De lachrymis oculorum.
Lippitudo, Hippiatrica 11. Abfyri.
Rufius «. Contra ruborem a: dolorem oculorum,Rufius 61.
i.xi.Hippiatrica 11. AuticaxeR rheuma
in Gcoponicis 16. y. De epiphoris oculorum, Vegetius
ad oculos,epiphora uel Ophthalmia uifum impediens , Petrus Crcfc.9. 16.
Apud eundem 9.iy.auti'
Si animal oculum impegerit, aut con.
cax,alias antiquor,uocatur glandula quatdam circa cor,8dc.
fricauerit,ucl ex perculTura I»ferit,5i: albii induxei it,ctiamfl totus oculus pracclufus fit,hac ratione 4*

curabis,S(c. Vegetius 1, 10. Ad confricationem oculorum. Rufius lo . Fluxionem oculorum alfc

terreflri aC ruta ufiis mixtis^ omni,

qui curant infpCTfo puluere,ex uitello oui uflo,8f careo,hedera
bus. De tumore callofooculorum, Vegetius 1.11. Oculorum carcinomata,Hippiatrica 11. De
albo,qui pupillam oculi occu.
caligine oculorum,Rufius y4. De caligine Si panno fiue panniculo
pat, Sf uifumobumbrat,Rufiusyy, Oculi (inquit Camerarius) caligine 8( nebulis frequentet lar.

duntur, claritatem refiituere putant medullam de cruribus caprinis exemptam

recentibus « ineo-
ii.unde hate tranftu
(Ris.cum trochifeis rofeolis (c5 rhodoRagmatc,ut habet Abfyrtus in Hippiat.ca.
ciamBrariusjSAitrhodoRagma non rede paRillos rofeos uertit.fic compofitionem eorum frulira
Iit

de fuo adferude rhodofiado uide Aeginetam 7. iy.de rofeis paflillis,7, j. )& illinetur 1
ocuhis cali.
,

. ginofus (equi uel muli bis aut ter penna illinetur, &
fanabitur, Abfyrtus.) C^iiod ii etiam puRulaiap ?
pareant, autrubedooculorum.proderitidemmedicamentum, uel medulla cerui
cum crocoponde! ,

re denartj,ficmiRa ut liquiditas retineatur. Adealigines (aA«)

remedio effe putantur fputa falis in
Camerarius ex Hip*
ore ieiuni liquefadi! au t puluifculi de corio ueteri toRo in furno Si cinefado ,
piatricis. In quibus nos cap, 1. fic legimus. Medulla ceruina purgata ne quod
1
olRculum remaneat,
,

& in pila marmorea trita cum drachma croci triti mifcetur Si reponitur in uafe ligneo (uiueo.Rud.
!ius)uel eorneo ad ulcera oculorum. Oculos equi claros reddet hoc medicamenta. Ad unciam ird
flillatiti) liquoris rura unciam femis : hoc oculis
indi<
lis puri,zinziberis drachmas duas admifcc,&:
oculorum,
tum Si iumentis di homini prodeR. Contra maculam equorum,Rufius y8. Cicatrices
faleddria
Hippiatricaii.Vegetiusi.il. Cicatrices oculorum (inquit Columella) ieiunafaliuadf
perlm, M
ra extenuantur: uel cum fufili fale trita fepite tefla ; uel femine agrefiis pafiinaex pinfito, &
teum fuper oculos exprelFo. Ptcrygia,ideflunguesoculorum, Hippiatr. 11. De ungula ociilonini
(btt n4^«l)RufiUs 56. Bflautem (inquit)cartilago,qua frequenter medium oculotum
 (

DcEq LIO. C. Lib. 1. fii

Collyria ad oculorum albugines.Hippiat. Ii. Geoponica Graeca i6, 6. Ad albuginem SiT iieftigia ul
teriitn in oculis animalium commendatur centaurium minus a Plinio lib.i^.cinis de ofle fepix lib.
}i.fidefitislibroi5.8<:flospapaucriscampeftrisabAuiccnna, Cicatricem elTe puto quod noilriiii
oculo uocant&rtOfSl, quali pellem dicas, nili quis pannum potius barbaris dicSiim interpretetur ; ea
aliqui curant uitcllo oui cum fale fubado Sd ullo,ut SC lunaticum oculum, ficut fupra dixi. Alij tum
ad cicatricem &
tum unguem oculi duodecim lapillos c capitibus canrrorum urunt, inflant in ocu.
los equi, donec rubefcanttdeinde mei illinunt. Hoc etiam fupra ad oculum lunaticum retulimus,
Alij unum aut alterum otium coquunt donec durefcaut,&: quod album eli: fuper ferro urunt dum
in cinerem uertitur.cui admifcent piperis Sf zingiberis albi farinam cribro excretam, hoc arido re.

10 plent
canalem pennse Si in oculum inflant. Alij fimilitcr inflant tritas concharum teftas qute in fia=
gnis reperiuntur. Ad oculorum album uel glaucomata , V
eget. 4. 17. Album uel glaucoma ex
V
humore uel percuflfura natum, egetius a.ii. Si animal oculum impegerit, aut confricauerit uel ,

cxpercuiruraIaEferit,&: album induxerit, Vegetius a.io. Oculus lunaticus uitium eli quod inter»
dum oculo album inducit, interdumlympidat.Veget.i. 18. Collyria diuerra,ad album in oculis, ad
glaucoma, Vcgetius4.i7. Suffiifio uel album quomodo per nares curentur. Veget a.ii. Suffii.
§0 oculorum, Vegetius i.i6.Hippiatrica ii.Paracentefis in cicatrice oculi, Si qua: fit incurabilis. Ve
gct. 1,17. Apud Graecos medicos non in cicatrice fed fuffufione oculorum, paracentefin adhiberi fo=
litam legimus.Eft fuflFufio.Grascis hypochyfis, barbaris cataraiSa, Germanis ctit ffntc uel (l<stn,un'
decompofitum ffrtrtbUltb, id eli ex fuffufione caecus, Siaphyloma oculi, Hippiatrica 11. Vege.
lotiUSl-ll).
De extrahendis equo dentibus,qui dicuntur fcalliones, Rufius 40, Sunt autem (inquir) qua.
tuor in maxilla inferiori,extrahendi cura equus fuerit annorum trium & dimidij : duo ex eis 1'cailio.

nes,8C duo plani uulgo nuncupantur. Plura de his dentibus fcripfi lupra in b . Si gingiuic ncl den=
tesdoluerint, Vegetius i.ji. Ad ParuIides,ideftgingiuarumColle(fliones,Hippiatr. 114 Pullaria,
tumor inter gingluas maxillas, tanta tenfura ut manducare uix poflinnfunt autem glandule que
dam,Veget.i.i5- Os ulceratum,Hippiat. 60. Aphtha: oris, Ibidem 6i. Vicus putridum uel mar
eidum in ore,Hippiat.i8. De malo oris equi, ubi glandulae in utrifep maxillis intrinfecus tumefa»
(Sa apparent, infiar amygdalarum,Rufius 64.H0C malum Germanicus quidam liber exponit, 5 e.
ftbwelUrt l)<li|5 /ebet fe ea nit fijilinbcit mug. Si tumores in ore fint,quos noftri gallas uocant e ne
5« nis fub lingua
fanguinis bonam partem extrahunt , & os perfricant uino uel aceto , cui fal SC arida
fa:x uini aequali inter fe portione mifcentur: Alt) gallas ferro curuo excifas it.i perfricant: quod fi pa

latum tumeatjgallas fecundum longitudinem excindunt, flCuulneribus diligenter affricant falem

nontritum, Siequusexuulnereorisautfauciumfebriat,Vegetiusi.;6. Adfiflulam inmaxilla
uel ore, Vegetius i.i6. Equorum communia mala funt, immundides oris , aut dentium afperit„i
dC in:equalitas,8fc. Camerarius. De laefione linguae.ubi multa ulcera fiunt , ut ex morfu dentium,
uelfreni,uelmalopinzanefe dido, Rufius 68. Malum (inquit Albertus)in lingua equi aliquando
fit, cum ex putrida efca fanguis
putridus SC phlegmaticus generatur linguam putrefaciens unde ;

lingua excoriatur, 86 uena: fub ea nigrefcuot.Hoc malum aliquando ad pedes defcedit, ita utequus
uixftarepoffit, Sfc. Lingua incifa, fibulis confuenda, Sfc. Veget, i. ;i. Ad linguam interciiam,
4oHippiat.ii9. Ad ligulam',Hippiatr.li 4 . Ad palati dolorem cataplafmata,Hippiatr. 119. Si uena
in palato incifa claudi non poteft, Vegetius 1.55, De palatina,Rufius 6y. Sun t autem fulci quidam
in palato cqui.caui uel profundi,ex pabulo acuto 8f ariftis
pleno pungente palatum, aut ex phlcg.
mate orti. De lampafco. Rufius 66. Eft autem lampafcus in ecjuis palati tumor , Sf forte per meta,
tlicfin litcrarum fic nominatur uocea palato detorta,
Anglice etiam lampas uocatur,Germanice
ftflttl uel (lui, in quo
affedu quidam gingittis fuperne tumidis cauterium adhibent. Lampiftus (in-
efi protenfa inflatio, ita
quit Albertusjex abundantia fanguinis in fuperiori parte oris iuxta dentes
ut fulci qui inter dentes funt emineant,a: equo efca (Auratura & moruellata, Rufiusjde ore cadat,
8Cc.Columella in bubus tumorem palati uocat. Palati tumor accidit etiam morbaquem crithiafin
uocaqunde Alberius apud Ariftotelem decepws non fymptoma tantum palati tumorem (ipfe mol-
facit. De barbulis fub lingua. Rufius 69.
io liticm’ uocat)fed eundem omnino morbum cum crithlafi
Barbula quadam(inquitAlbertus)fluntinpalatoequi,ficca,inmodumconorummamillarium ali
cuius beftiola.qua cum crefeendo longiores paruO grano fuerinnequum ab
edendo impediunt.
Germani, ut conrjcio, vSfctt uel vcfcit nominant , qua fini eminenti* quadam fub lingua , fimiles
granis frumenti quod fAfe» appellant, & equum ita irtipediant ut ex cibo nihil proficiat : ilifi fofcel.
lis potius,de quibus flatim dicam.hoc nomen conueniatiqiiod
magis placet, loan.Ruellius in Hip
piatticis quodam loco ubi de ranis pedum parte mentio
fiqineptiffime uitiofa incrementa lingua in
les barbes nuncupari feribit.
terpretatur , Si Petrus Rucllius errorem eius fecufus a Gallis uulgo
Fofcclla(uelfloncella,Rufio67.)inflationes(molles&: parua. Rufius) intra os equi in labijsnaia:
iierfus extremos dentes,in medio nigricantifiunt alitem cum equi
ingerlint frigidas &
afperas Hera

fobas.qua fuper labijs K maxillis diu manent, 66 impediunt quo minus pabulum equi fuo commode
loco mandi pofliqut irt lampafco etiam c6tingit,66c.
V
Albertus, idetUr aittem hoc efle illud malum
quod fuperius dixi a Germanis vcfett appellari, quod aliqui definiunt tumorem
efle fub labijs ad
5*12 De Quadrupedibus
dentes laterales, & eadem Germanice de eo fcribunt,qua: de fofcellis Albertus Latine ! Ut fepen j fo,
fceliis detornim iit nomen:barbul3e uerd fupra ditSat Germanica lingua nocentur, reec^liu *6ct j|
pflllt Ittl rud^ett. Glandulae inter maxillas QC fauces inferiores naicuntur, oC ad fimilitudinem pilu
larum maiores,aIiac uerd minores connexae ex carne obdurefeunt, & tumorem iine doloribus faci,

unt.efc. Vegetius 1.14. Siexplethora fanguinis fauces

tumcnt,Vege.i.i9. Tumor faucium &
capitis interius adeo ut bibere aut manducare non
polTlnt,Vcgetiusiti8, Tonitilar,Hippiat,i8.8i

10. Maxill* interdum dolent SC tumcnt,interdum etiam lapides in eis concrefeunt , Hippian,
f
18." Si equo maxilla dolent , calido aceto fouenda , 8C axungia uetere
confricanda funt , eadem^
tnkicinl tumentibus adhibenda eft,Columella. Maxillarum ulcera putrida, Hippiatr. 18. Os fra
tSum iuxta collum, uel molares.uei alio oris loco, ut morfum equus claudere non poflit, Vegetius 1, 1,

55. De fanguine per nares fluente,Hippiatr.4i. V egetius 54.Nonnun^ etiam per nares proflu,
i.

«ium fanguinis periculum attulit, id^repreffum eft infufo naribus uiridis coriandri fucco. Colu,
mella. Decuferinouclcuferio,ideftcumpoftcurfumfanguisdenaribusfluit,yegetius-t.p. De
cartilagine nariu corrupta &
ianguine fluente, Vege.i, 54. Si nariufeptumreiciiTum eft, Hippiae.
119. De polypo,Hippia,ai.In polypo nariu praclufo fpit itu ftrangulari uidenf,ftertQt,muci humidi
profluunt, Veget.1.38. Chanan eft fonitus accides innafo,quo fit fapiusiftauoxchahatuel fecun
dum alios eft exitus uaporis foetidi ex naribus,ficut accidit equis, Andreas Bellunenfts. Ozan* ui
tia pedum funt Vegetio, item Abfyrtocap. ri^.ut errauerit Ruellitis qui foeda
naritim ulcera illic
interpretatur. Podagrte indicium, ut alter teftium dexter palpitet, uel ut paulo citra nares cauum
quiddam rugofum^ gignatur, Ariftotelcs. Sternutatorium, Hippiatr. 119. ^ Aurium dolores, u
Hippiat.17. De auribus comufis.&collctftione aurium uel fuppuraftone,Veget.i, 14. Detumo.
re iuxta aurem,lbidem, Siaquaingrcflfaftqlbidcm.&lHipptatr. 17. Sttumaca: parotides, id eS
duri tumores iuxta aurem,Hippiatr. 16. Vegetius 1.1;. Vlceraauricularum.Hippiat.iy.
Si equo collum ita tumeat, ut deglutire rion poffiqbacillii anterius fiiTum dC ftupa inuolutum,
^
inferito in fauces equi ut ulcera rumpantur.deinde tria oua cum aceto mixta infundes. Scriptor in«
nominatus. Apud eundem morbus quidam nominatur ftUfu 4)t,id eft gutturis morbus,cui hoc re-
11,

medium adhibet; Album liquorem(inquit)deouis uigintiquatuor thuri mifcebis ( quod remedium

uftirpatur etiam in lampafco ditfto.quern |4iSlfuc{)t interpretamur ) Si in collum defundes : deinde
collo circulum circumpones (quidam SC alterum pecflori addunOfid equitari facies donec bene fuda
uerittalij aliter medentur,ut in libris Germanicis praeferibitur. Ceruicis tumor &C attritus, Hippiat, J»
a;, Stiua (inquit Albcrtus)in collo equi dicitur,cum collum fine dolore huc illuc flctfti non poteii,
nec equus efcam nifi per interualla capere poteft , accipit autem a terra raptim Si fefiinanter Caufa ,

eftextenfio neruorum colli SC repletio. Curatur fubulis candentibus transfixis, Sic. De feima (llu
ua lego)feu lucerdo.Rufius 7j.fit (inquit)ex nimio onere fcapularum. Si deficcatione nimia neriio
rum colli, Sic. Noftrates hoc uititim in quo tendines ceruicis rigent,uocant b 4 lfl<tKI 3 . De fpafmo
& tetano fupra dixi in morbis capitis.Eft et aliud uitium.quod uulgo uocamus 5>cn fpcttbdlfj
colli

et equum ita affecftum fpccEJ) Alft^tquem in Germanicis libris reperio fimiliter cur ari,ut fcabiem coi
de qua fupra diximus. Audio tumorem eflTe mollem laxum^.qui in caufa fit ut collum Si iubain
alterum latus inclinenturtSi aliquando excindi. Collum equiinflatur,inquitRufius,fiintraquartu
diem poft extratftionem fanguinis, plagam fuper lignum Si lapidem fortiter , aut alius equus illam 4»
cortoierit.aut fi cito poft reftritftionem plaga: duram efcam comederit, Sic. SI iumentum ceruicem
uel uertebraseieceritautluxauerit, Vegetius i.4i.Hippiatr.i6. Peruerfio ceruicis, Hippiatr. 14.
Ceruix dcftillationem patiens tumidior uidebitur . fixtorem habebit canceraticum cum humore ni-
,

gro Si liquido: diligenter ferutaberis foramina cius,Sic. Vegetius 1.4;, Si iuxta collum expuniJti
rafpatula: aut lateris inflatus ftieritequus.Sic. Albertus Malandria,id eft uulnera ceruicis, Vege-
tius 1.41. ^Strumae rumpendae.Hippiatr.io, Strumae uel parotides uel fcrophu!«e,iumentorum
guttur Si fauces infeftantes, Vegetius a.13. Strumae SC parotides, Hippiatr.16.
Arteria uk'erataautrupta,Hippiatr.6j. Ad fcabritiem gutturis, Hippiatr. 119, Cynanclic,
id eft angina, Hippia». 19. pedoris uuintis ferro uel aliter facftum, Hippiatr. 47. Pedoris
aggrauatio,Petrus Cref, 9. 34. De grauedine pedoris quae fit ex plethora fere , Si impedit grelTum 5«
cqui,Rufius 91. Equi aperti ante pedes anteriores paftorentur. Si pedtis uino calido lauetur, Ru-
fius 91. Si animal laedatur cum accipit potionem,ut fi in arterias pulmonis refilierit, Vegetius j.7f.
De uitqs pulmonis,Hierocles in Geopon. 6, 10. In dolore pulmonis ftertit equus, tuffit, excrcatpu
1

rulentum. Sic. V
egetius. De eodem Hippiatr. y. Pulmonis tiitio contingit ut equi propter tuffiiit
difficilem offa deuoraffe putenttirthic morbus cum nouus cft,equus inde peumorrox uocatur,a'pul
mone rupto ( de quo Hippiatr. 6.) Si facile curatur : inueteratus iam pure colledo in pulmomtus
pneumonia dicitur. Si equi pneumonici.hoc eft pulmonari) uel uulfi , Si argre curatur, Hippiatr,
Pulmonisexulceratio,Hippiatr.a7. Pulmonari) 8iuulfl,Hippfatr.7. Adtuflim equorum, Hier,
in Geopon. 16. ii.Hippiatr.ii. Vegetius 5, 61. Si 69, Tuffis exhumorisacerbitate, Vegetius p ^ 7 -

Ad tuflim ficcam,Idem 5, dS.Rufius i6y. Ad ttiffim fi quid faucibus inhaeferit, Vegetiusp ^

faucibus,!dem5.66.Exafperatogutture,Ibidem, Si ex uulneribus faucium tuffis urgebit, Vegetius
j.7o.Siab internis tuifierit, Ibidem, Ad tuffim ex perfridione, V
egetius j. 6j. In hac caputdeoifunt
mittunt
 De Equo. C. Lib. I. 5*15;
mfttimt tufflmdo ufip ad tcrram,bibcntibus aqua per nares currit, Eli tuflis a colibus * eum eolea
tniuriat pleni fimt,tumentm,dum bibunt fic affetfli continuo ruminant. Veget. ;.64.Ell denim (in.
quit idem 6 j.;ab interioribus.grauior Si pene infanabilis:hatc nares iumenti praecludit ut fpiritun»
reddere non polTit.Si ilia fpiflis pulftbus ducit, lignum eft prouenire a iecore uel pulmone, uel
pr*.
cordijs; Sin lentis pulfibus ilia duxerit Si uentrem, indicat niflim de his locis, in quibus
intellina li«
gantur, quorum tcnlione Si iniuria compelluntur nifflre.Nam fi curfu nim*io uel latiore faltuconue
xata ilia luerint, haec nafeitur caufa. Ex nimio quocp aliu uel intolerabili frigore interiora uitiantur
Si faciunt tulTicos.V nde uulfi appellantur,H3cc V egetius. Ad tufiim Si uulfos. Vege. 5,69.8^70,
et 4.9. Capitis refrigeratio interda facit ut equus tuffiat, Petrus Cref, Recens tuffls celeriter fana
1« tur, pinfita lente, ecaualuulisfeparata, minute^ molita. Quaecum ita fatSafunt.feftarius aqua call
dae in eandem menfuram lentis mifeetur. Si faucibus infunditur , fimilis^ medicina triduo adbibe.
tur,ac uiridibus herbis, cacuminibus^ arborum reerCatur a^rotum pecus. Vetus autem tuflis di.
fcutitur porri fucco trium cyathorum cum olei hemina faucibus infufo t tjfdcm^. ut fupra monui,
mus, cibis prsbitis,Columella. Ad tufllm recentem dari putant utiliter piforumlentiumue, auteti
am fabarum lomenfum,Gamcrarius ex Hippiatr.Grac, Ex eodem remedium ad anhelitum grauio
rem cx fulfure fupra retuli, ubi tratSatum eft de morbis equi in generC. T ufli Si afthmati iumento.
nim.ut Aggregator obferuauit,conducit gentiana, Plin. 16. Verbafei cuius flos eft aureus , tanta
uis eft, ut tumentis etiam non tuftientibus modo.fed ilia quotp trahentibus, auxilietur potu Plinius
,
16. De uulfts etiam in praecedentibus quadam citauituidentur enim uulfoscin Graecis etiam Hip«
M piatr.&Aestlegimus ; appellare aliquando authores quicunij grauiier tulTiunt quod aricriae , au*
, ,
pulmonis aut reliqui thoracis pars aliqua conuulfa in eis uideatur,uel rupta, unde Si pneumorrho»
ges dicuntur . V egetius j. 41. uulfare pofuit pro ualde tuflire . V
uifa quidem , GrKcis fpafmata.in
quocuntj corporis loco dicuntur, quoties non ruptum modo aliquid , led nerui quotp ij, quos fries,
hoc eft fibras dicunqlacelftti funt attp uulfi. Barbari quidam recentiores pro uulfts uulfiuos Si pul«
,

fiuos equos dicunna quibus etiam Germani mutuati uidentur fuum bulf<n,quod elicum chfficulta
te SC maiore fono tuflire. Qtiinetiam pulfiuum equum noftri uidentur tan^ a cordis pulfu nominaf

fe em bctefcblcs*? tuffientem,ut puto,(blum,aut etiam anhelofum intelligat,quod uel ex

remediorum natura cotjciotnam inter cj tera gentianam cum quarta falis parte in uino cocmi Si in«
fundi iubent. De pulcinafalias pulcini fiue mulfiui.deprauatis codicibus,)Pet.Ctef 9,10. Morbus
5« hic(inquit)rit ex calore liquefaciente pinguedinem,qute obftruit pulmonis arterias,ita ut equus uix
refpirarepofli t.Signafunt,narium magna fpiratio,8C ilium(circa coxas)crebra pulfatio, (hineforte
aliquis pulfiuum equum dici contjcicqnon tan^ uulfum: fed cum res una fit, deuocabulis nemini
contendimus. ) Incurabilis fere cllrtentantur tamen remedia quaedam, Sfc. Autumni tempore cibe,
tur uuis maturis,uel dulci mufto potetur. Mangones quidam ad uiridia pabula ducunt , ut fallant
emptores. De uulfis,Vcgetiusj.66.De equo pulfiuo,Rufiusi4l.Inhocmorbo(inquit) narium cS
tinua Si magna fuffbcatio contingit. Dantur pro remedio carnes SC decodlio ferpentum , Sic. Adi
uulfos Si ruptos(grauiter tuflien tes) Veget. j.yg. ChamaeleuceCinquit Caelius Calcagninus epifto.
qusftionum libro j.)ca eft, quam olitores Si agreftium tiulgus ungulam equinam uocacex
licarum
antiquis nonnulli tuflilaginem uocauerunt,q> arcendae tufli fit accommodata.Ex eo fatfttim puto ut
4 ueterinartj,ad difeutiendam equorum peripneumoniam,illa utantur.Ea eft uehemens pulmoms ir»
“'

flammatio,ex deftillatione plerunt^proficifcens, quam gratiis anhelitus fubfequitur: hinc equos

pneumonicos appellant medici,quos Latine pulmonarios retSe nuncupaueris.a grauitate refpiratio
nis,£f ab ilibus qutc difficulteradmodum trahunt. Mulomedicorum imperitia hoc tempore uulfos
uocitauit,Haec ille. Sed alius mihi tiidetur peripneumonia peracutus in homine affedlus, quam qui
in uulfis feu pneumonicis Si ptilmonartjs equis intelligitur.inueterata fcilicet tufli laborantibus , ut

Calcagninus in hoc errarit, lumenta nimio faltu,uel curfu, aut ruina,cum aliquid intrinfecus rupe
rint,uulfant:ftranguriampatitmtur,excreant purulentum aut fanguinemabinitio,8fc.Vege.j.4J,
De epiftomicis(fortepneumonicis)uulfis,colicis,8fc. unde fangtiis tollatur, Veget,!. 17. C^orun»
pulmo iierfus cartilaginem enfiformemdic reddo fler^blutt ) contrahitur , his lilymbrium car.
5« daminendabisincibo.Hippiatr.liberGerman. Equus p' ’fiuus fi uuasuel racemos abunde ede.
tit,!iberatur;nce fimile huic remedium reperitur,Rufius,& t^et.Cref cuius uetba paulo ante citaui.
Spiritu diftentiequijHippiat di. Ex anhelitu inflationes. Vege. j.59. Aduerfuslirangulatumpro-
uenieniem cum equiis fatur cibo ad curfum agitur, Hippiat. 11. In Germanicis etiam libris intiemo
1

remedia equi, ut uocant,fufFocati(et|lccfet)id eft anheli. 61 iraijrrmySs ofetatf mwi w a?

it>it(/iara»Wi(S,Suid. Deftrangulione,Pet.Cref.9, 16. Glandula: aliquot(inqt)circacaput equi funt.
Si earum quteda fub gutture,quac interdum augentur propter humores equi refrigerati a capite de.
fccndentes,unde totum guttur inflatur. Si meatus refpirandi comprimuntur, Sfc. Haud fcio an ha:
glandula, tonfills fi'nt,de quibus Hippiatri Graci agunt i8.Sf 10, conijeio autem eafdem eire,quonl
am non reperio alium morbum a rccentioribus deferiptum qui magis accedat 1 CJtian^ Si uiuula a
ditfta eodem in loco glandula quadam fint,fi'militer ab influxu capitis aticSa, Si
4« qulbufdam atteri,

am fimiliter ita conftringentes ut animalia fuffbcentur, nifi in tempore fuccurratur,per cauterium

uel incifionem.Exciduntur autem etiam ftrangulionis glandula Si apud Gracos Hippiatros ton»
;
 I

5'I4 Qj^adrupeditus
filiiscauterium adhibetur* Strangulinam uocant (inquitAlbertus) cum omnes meatus gutturis c«
qui, per quos anhelitus ad liares meat cum tuffls grauedine conftringuntur. Fit ex putrida efea & j,
qua nimis craira,dii ex phlegmate collet!l/o propter otium equit uel ficca efca cum puluere comefij
poft ea fine coopertorio in fti
uel potu nimis frigido, uel cum tempore frigido nimis biberit eqUus,
gido loco fteter it, prateipy^ fi antea laiTus fuerit &
ieiUnus.Si per odo dies equus laboraueriqdefpe,
Per contagio
ratur.Frequenter infra duodecim dies euadiquel in moruellam tranfit.Sf periclitatur.
nem etiam inuadit hic morbus, Sic. Bft quando llrangulina ex frigiditate capitis uel tuffis ficcat pe
(Sus equi concutit, «c.Hucufcp Albertus , remedia omitto.
Plura uide fupra in morbis toti corpori
communibus de ftrangulina, Tormentilla data in potu uel paftu, utiliffima eftbobUsa: equis pul
Albertus in Arido
monarijs ob defluxionem a capite cum afthmate.auribus flaccidis Si faflidio cibi, i,

telis hift, anim. 8 ij. Malidis ficca caufa refertur ad

.
pulmonem in dextro latere ruptum, pleuriti, &
dem inde fatSam: nihil per nares fluit,emaciantur,grauiter anhelant Si cum fixtore, Vide Hippiat,
i, De malide in uniuerfum fupra ditSum eft inter morbos communes. Hippacare , celeriter ani«
tnam ducere,ab equi halitu qui eft fupra modum acutus, Feftus. De afthmate,id eft fufpirio,V ege
tius 5. 68. De afthmate Si orthopnoea , Hippiatr.iy- Noftri nefeio quem in equis morbum uocant
b:ujt3e|Trett3,quem curati aiunt fi pe<Sus inungatur fimo canis ex oleo de feminibus cannabistuel
tanaceto cum fale ex aqua infufo,& tanacetiherba naribus inferta. Prxfcribunt etiam remedia ad
petSoris tumoremta^ ad uitium a quo equum btuflfadltlff appellant. Afthmaticum
uocant , b^mp.
fi^/erflecft/ r4)TO& rttbmcnbe/bctefcblectltfa/bmfcb.
Accidit fere equis, qui parum exercentur,
iitanhelitus difficultate laborent, tum igitur admifeebuntur herbae calidae naturae ad difcutiendos 1»
humores lentos Si tenaces, ut artemifia 5C origanum . Hedera autem terreCris ad omnCs morbos K
languores equorum praefens remedium habetur,qup non folum ab illis mandatur.fed enam trita in.
feraturnaribusutfternutatioprouocetur.Sedaddifficultatemfpirandilaudatur&: cichoresradix,
£6 gentianae.Laodatur Si fulfur (aliqui fulfuris unciam dimidiam pro una doli terunt , Si pabulo in,
fpergunt) cuius ufus tamen periculo non uidetur carere . Quidam erinacei uiui cum fpinis extifli,
pulueres datos in ftabulo ftatim corrigere hocuitium affirmant, Hac Camerarius. Sunt qui afth,
maticum fanandum promittant,fi triduo furfures aridos ederit. Aliqui helleborum nigrum infe,
run( interentem Si carnem foramine transfixo fubula.Efi SC altcrS hellebori nigri genus ad Hiero.
Trago defcriptum,abrotono uel efula uulgo ditSa non diffimile.quod ab efficacia aduerfus afihma
Germanicebinfcbttutnominatur. DeOrthopn(xa,Hippiatrii7. In orthopnoea fiue plagio rigido 5«

equus etiamfi ttahatur,ambulare detre<flat,anhelat grauiter,frequenter fufpirat,ronchos ducit, ilia

fufpendit:dummanducat,tuffit:difficileliberabiturlicetdiuuiuat,&:c.Veget.5.46, EmpyiequidI
cuntur,quos fuppuratio infeftat.C jl. Ad V
uomicam, eget.;. 69. Si j. yj.ubi Si empyema uocat,Iii
hoc morbo(inquit)tuffietequus,purulentumexcreabit,osgrauiter olebit, cum accubuerit difficile
furget. lumenta nimio faltu uel curfu,aut ruina,cum aliquid intrinfecus ruperint , ftranguria pati-
untur,excreantputulentum,autfanguinem ab initio.&lc. Veget. J.41. f Cordis dolor, Hippiatr,
19. Irremediable malum eft, inquit Ariftoieles , fi cordis dolore uexatur equusjcuitis
indicium, ut
latera fubfidant, Si ilia praeftringantur. ,
;

Stomachicus uel potius fyntedlicus, Vegetius j.yy.Vide fupra in morbis communibus ; De

^
fjrncdpatis Si confixis, Vegetius i, yj. Cardiaca,id eft cordis (oris uentriculi potius) dolor,uel deli^oi
quiuiri animi Si fudor, Vegetius Cardiacus morbus,Hippiatr,i9. De bulimo,id eft intenfa fa
1. 4.
«nejHippiatr.67.Vegetius9. jy. Debulimoexfameuellaffitudine, Vegeriusj.jS. Eftqtiandoie
iunia bulimum faciunt,unde fideratiiia iumenta dicuntur,Sic, Vegetius j.jy . Sanguinis uomitiis
Hippiatr,4i. Vegetius j.ij, Deaqualiculo,id eft ftomacho ( uentre potius Si inteftinis) Si qui eius
Uitio contingant morbi. Ad faftidia cibi Si naufeam,Hippiatr. 119. De inedia laborantibus SC fa
ftidiofls iumentis.Hippiatr. 110. Noftri hoc uitium dicunt vecf{«{fen : ds 86 linguam in eo
arefeere

aiuni.Huc pertinet quod fupra ex Xenophonte 86 qui ab eo mutuatus eft Polluce retulimus , Ex
plenitudine (inqaiunt) crithiafis 86 hyperpmofis fiunt: rt^ «« tnits/aJiOTOTf/ vijiuf »(/ y

2 (/ -n kMii tS-* nterdum 86 faflidio ciborum (inquit Columella) langue

fcit pecus.Eius remedium eft genUs feminis , quod git appellatur. Cuius duo cyathi ttitiadiungan y»

tut olei cyathis tribus, 86 uini lextario, attj ita faucibus infunduntur .Et naufea difcutituqcnani fi
caput allij tritum cura uini hemina faepius potandum pratbeas. Si abunde non 'edat equus, Abfyr.
tuSinGeoponicis 16. ij.Capitis refrigeratio aliquando tuflimindHcit,86 appetitum omnemabolct,
Petrus Crefe. Ad criiditatem.Hippiatr. 118, Oppletio 86 cruditas , morbus acutus i Hlppiatr.99.
ut crithiafis quo(p,86 ipfa cruditas. Cruditas aegritudinem facit, ob quam modo in unam partem,
modo in aliam ambulates inclitiant, Vegetius j. 57. Si eqUus ab indigeftione febriat, Vegetius i.Ji*
Sideratitia iumenta dicuntur,cum uenas uacuas percufferit frigus, autacftus, aut impleuerit crudi'
tas,86c. Vegetius 5. jy. Noxa ex putri fceno,Hippiatr,ji, Si animal foeno malo latdatur,
Vegetius

dixiws-^
9.71, Si hordeo malo alit aut nimio Ijdatur, Veget. J.7J. De alijs in cibo uenenofis fupra
Si equus doleat ex nimia ingeftione hordei uel alterius fimilis tumefadi in uentre aut flomacno,
quodnofciturfinenterfitdurus86iliatumeant,PctrusCrefc.9.i8. Si equusualde calefadusni*
Otium aqua: frigidae bibat, dolet aliquando Si inflatur, fed rard,Idem, AffetSus quidam critefi
 DeEquo. C. Lib. 1. 5'i5'
lisexIiberaKore potit oritur, ut fupra diximus. De eo qui aquam rcuomit cum ftomachusparaly»
,
fin ex frigore fuftinuit, V
egetius 5.54, Si equus doleat ex flatibus, Si ilia tumeant, SC fci e totum cov
pus plus folito, Petrus Crefc, 9. 18. De dolore ex flatibus qui fubeunt meatus corporis concalefadli,
undeilia fudant , 5C corpus quandoij ualde tumefcit,&: equus ualde affligitur, Ruf, 149,. Deiliunt
inflatione, rriSi xtf/rTifinxs, Hippiatrica.
4 6. V entris inflatioifine dolore) V eget. teftes fudant,
alternis pedibus terram tundunt, fubito inde alterna parte fe conuertunt; caput ad ilia ponunt, tan^
locum doloris oflendant, gemitus interdum dC tremor totius corporis infequitur. Emphragma idl
cft tortura ST extenflo uentris dolor^ cum magno periculo. Veget. 1,40, De Emphragmate,lden»
i.47,Curatur extraflis clonganone exci ementis manu oleo inunifla,uel clyftere inieiSo. Vide etiam
10
Hippiatr,4j. De diuerfis pafllonibus uentris, eorum^ caulis SC iignis in genere, V egetius 1.59.
Dolor ucntris,Veget,i.49.Hippatr,5i.8i;jj, Ventris Kintefiinorum dolor fedatur in bubus uifi»
nantiumianferum natantium. Veget.) St maxime anatisiquam fl confpexerit cuiinteflinum dolet,
celeriter tormento liberatur.Eadem anas maiore profeiSu mulos St equinum genus confpetflu fuo
fanat,Columella St Veget.}, j. Morbi genus quodda noftri a uentris pulfatione uocant bu 4 4ll<t''
>r
b<lt uel bu 4)f{KltgltllJ,in quo anhelitus equorum breuis agitur,uenter St latera undatim mouen=
tur.Ad huius curationem incidi iubent uenam quam a calcaribus denominant in utrocp latere ; St

licliotropium (intybum fylueftre)in cibo daritquod fi faftidiet,minutatim incifamcura auena aut pa

lea mifceri. Alij oleo de feminib.cannabis cum fanguine canino uenas pedloris perungunt: Alij lapi
dem decarpionepiice inuas unde equus bibitlnijciunt. DecholerahumidaStltcca,Hippiatr.7y,
lo Debili uel choleris, in quo malo iumenta commorientur ac uolutantur utftrophofa,Vege.j, jo.De
bili arida,Idem }. yi. Si bilis molefta iumento eft,uenter intumefcit,nec emittit tientos Manus una .

fla inferitur alito, St obfefli naturales exitus adaperiuntur, exempto^ ftercore pofita cunila bubiu
la,Stherba pedicularis cumfale trita,St decofla melli mifcentur,atcp ita fafla collyria fubijciuntur,
qus uentrem mouent,bilem^ omnem deducunt. Quidam myrrhac tritae quadrantem cum hemina
ilini faucibus infundunt, St anum liquida pice oblinunt. Alij marinaaqualauantaluum,altj recenti

muria,Columclla, Inteftinorum do!or,Hippiatr.}6. De fltopho eiuscp caufis St cura. Vege. 14},

Deftropho,idefttorminibus,Hippia.4'5.Inftropho(inquitVeget.;.57.)uolutafequus,patiturto»
fiones,ilia fibi refpicit,ftercus duiG aflellat, terra pedibus tundit dolore cogete,intermiffls horis[refri
gerationem fentit St requiem. Tormina (inquit Camerarius) fatpe male habent equos , ea accidere
50
putantur in grandiore inteftino.quod Graeci monenteron St colon uocant, etfi quidam difllnguBti
’
Torminolis igitur equis prodeft fanguinis dcuafliOjUenis fuffraginum incifistitem^ applicare uen
tri facculos cum auena,aut milio,aut quod efficacius putatur, falc,tam calidos cp poterit manus
fu»
(linere. DeileoStileoiisequis,Hippiatr,ii6.Veget,i.48.8ti.4i. Equi domeftici laborat ileodi»
flo,id cft.tenuioris inteftini morboicuius mali indicium,ut crura pofleriora attrahant ad priora , St
Ita fummoueant,ut propemodttm collidant, Ariftoteles. Ad inteftini magni quod monenteron St
colon uocant conuerfionem,Hippiatr,}6. De coli dolore. Veget, t.4i.Sti,jo,K}.5i, Coliintefti»
niinflationes St dolores,Idcm }. 60, De colica feuftropho,altqui truncationem uocant,Rufius obi
ter quadam lyi.nam de urinae difficultate ex profeflb illic agit. CoIicruciatus,Hipp(atr,5i, Adeo
licoscompofitio, Vcgct.4. 17. Colicisundefanguistollcndus,Vegct.i.i7, Adaluumobftrufla,
'40 Hippiatr.119. Longanonis cura. Veget. 1.41. Emphragma,ideftobftrufliodicitur,cumreflunj
inteftinumperuerfum St obftrutftum eft,Hippiatr.4}. Vide etiam paulo fuperius. De torminibus,
Hierocles in Geopon.16.9* Strophoflsundefanguis tollendus, Veget.1.17. Epithema pro cixlia'
cis,Hippiatr, 119, De alui profiuuio, Abfyrt.in Geopon. 6. 8. 1 V
eget, }. fi.Hippiatr. 61, Dyfente.
1

ria,Hippiat.59.Veget.5.ii. Paftillus addyfentericos St laborantes foria pecudes, Hippiat. 119. San

guis per redem,Hippiatr.4i. De equo patiente ragiaturamCiiox eft Italica)iiue dyfenteriam,Ruf.
ijt.aliqui ragiato.alij forate uocant. Sed aliud forte dyfenteria profluuium intelligunt , quoniam
^
fanguinis qr^ in dyfenteria omnino excernitur, non meminit,uel Rufius , uel Petrus Cref. 9. 15. ubi
hunemorbum aragaici (nifi mendum eft)appellat,quem comitetur tormina uentris,rugitus, egeftio
crudorum,Stc. rihmi-iSlf (StimioTjasOdicuntur equi forioli,St ftercore liquido laborantes.Hippiat.
i" 56. Diarrhcea,Hippiatr,55, Ad procidentiam fedis St uitia eius, Hippiatr. 119, Siinteftinume»
mittatur extra anum. Rufius 96, Tenefmum, ni fallor , Germani quidam appellant bett fiitftat
«bcr 3C5Wflnt(; cui medentur glande e lardo in auripigmenti polline circumuoluta in anum
inferta,

aut multum fubinde falis potui adijcitint , aut faponeni cum potu infundunt, Teredines uel
f
liimbrici,Hippiatr. Vermesinuentribusequorum.Stc.Albertus, Rufius 167. Declyfterijs
4 i,

adcuramlumbricorumSttinearum,Vege.i.4y. Ventris dolor obuermes,Hippiatr,}i. CofliK

V
lumbrici qua cura tollantur ad manum, eget, 1.51. De lumbricis, cofiis St tineis. Veget, t. 44 *

coflbs,uermes,ueltineas,Veget,4.io. Solent etiam (inquit Columella) tiermes quafi lumbrici

no»
cere inteftinis, quorum figna funt,ft iumenta cum dolore crebro uolutantur,fi admonent caput
ute,

ro,fi caudam faepius iaflant,Pratlens medicina eft,ita ut ilipra feriptum eft

,
inferere manum, SC fi»

mum eximeretdeinde aluum marina aqua, uel muria dura lauare poftea radicem capparis tritam
io ,

cum feftario aceti faucibus infunderetnamhoc modo praedifla intereunt animafia.^ Vermes miri»
fice St affligunt K Igdunt equos (inquit Camcrarius)neij funt unius generistalij enim grandioi es ia
 fi6 De Qi^drupedibus
alud nalcuntur , attj his liberari equos difFiciIe;aIij albidi in anu adhacrefcere uidentunhos cximesi
infperges cinerem de focd.Sed ad uermes generalis medicina,infundere chalcanthiboni nonru,
bicundi cochleare unum in deco(floabfinthij,aliquiablinthiteutuntur, Prodcft &
cacparS amluiu:
bricorum terreftrium pondus dcnarij um‘us tritorum in acetihemina,qug infundatur nmibus equi.
Aliqui gentianam minorem radice alba et femper perforata(m»belgSr uocamus)aduerfus equota
lumbricos umntur.alfj bryonia. Sunt qui hoc medicamentum celebrent ori infundendumiEx te.
fiis otiorum.pipere ufto,& rubigine ferri, piihiis aridus fiqmilcendus aceto tempore ufus : aliqui CC

falem addunt.Huius potionis ui lumbricos omnes ex itentre Si inteflinis exigi pollicentur, Alij ui,
num infundunt ,
in quo anagallis concifa ebullierit. ^ lecoris dolor.Hippiatr, ji. egetiusV
Sequiturhancnoxamcibifaftidium,potusappetentia,uentrisinflatio,mades. Merus, Vegetius li

5,ye.Hnc oculi uirides comitantur, lippitudo Kc. Morbus rcgius,Idem 5.49. Hydrops, Hippiau.
j8. V egetius j.iy.Hypoiarca, (pro qua farcoftis inepte fcribitur) Idem j, 16, Tympanites , Hippiatr,
;8, Vegetius j.i?. ^Splen,Hippiatr,4o. De lienolis, Vegetius j,i8. Impleflicusiimilemlieno
fopaffionemfuiiinct,(imiliun£|}ioneperfricandus,Veget.j.i9. ^Subrenalem morbum Veget,
libro hinier fpecies malidis numcranSigna eius, Veget. i.8.Cura 1. ly, Vnde fanguis tollendus fit in
fubrenali morbo, Veget. 1.17, Dolor renum. Veget. j.7.8fj.4..parte fecunda eius libri. Nepbriti.
Ciis equus poftcriore parte traCfim progreditur, uacillans inter incedendum parietes ambit,Hip,
piatr.jo. Frenes apud Albertum uocatur morbus,in quo maxima influxio renes equi mordicet ac
immobiles faciacunde animal tan^ epilepticum ad terram cadit, fiC humores ad cor difcutrlint 3C 1

equus aliquando intra duas horas moritur.Ruiius ca. 89.guttam renalem feu morfuram rcniiiti no 1*
minat.Et fane frenes uox apud Albertum a renibus deprauata uidetur.Equi fic affecfli , quod fit di-
uerfas ob caufas,GrKCis hippiatris Uii/iZni tx hxyorxy dicuntur,Gcrmanis Elbifij) «bet ta 4) obtr re
|)if4) mitt ben bfltbereit bemen. Si mufculi qui in renibus funt,uexantur ex cafu , uel interni ucl ,

extcrnit3ntum,Vegct.5.y, Decalculoflsiumentis,Veget.i.46,
^DolorUefictCiVegctiusi.yt. Indignatio uelieatingcnere,8dipeciatim, Veget. j. ly. Vrinjt
difficultas. Idem 1.61, Dyfuria, Hippiatr. jj. Abfyrt.inGcopon, i6.j.Theomneii.ibidem ij.Vege
titisj.iy.Dyfuria etiam in tetano accidit. Non malis equis frequenter morbus dyfuriac infeftuscITe
coniueuin Succurritur his, fi aut eajin loca deducantur,quaE madent adhuc aliorum Cquorum recen
ti urina: aut in coenuffl demittanturtaut etiam penis molliter fricetur,aUt uiua mtifca in illiUs canali*

culuni immittaturinam militari ad midium hos fibilis 6d fohis quibiifdam oris,notum efl. Sed (1 h^c ;o
&
non profuerint, fuadentt Veget, j. i y.)ungulae ramenta teri in uino infundi equo: aut intedlum e.
quum a ceruice ufij ad coxam fufflreiuniperi baccis,aut crocb,aut caftorio. Contra hoc malunt, ne
accidat,prouidendum,ne,hyeme pracfertlm,in frigidam demittatur cquus,maxime de itinere fefliis,
priuf^urinam fecerit. Hoc quidem paulo nugacius a Grateis traditur,fi difficulter metjere, urinam
ue quali gutta tim exprimere foleat equt:s,tum cimicem imponendum,m aurem, dextram quidem
foeminat,la:uam autem maris, futurum^ ut malum ceflet, Camerar. Aliqui cimices tritos ( inquit
Veget.j.i5,)innares(8s -m St,Hippiat. 5j.)animalis mittunt , 8d alium fuper naturam qua mingunt
cofricanneertiflimum dicitur, NoftratiUm quidam lapides e capitibus cancrorum ad urinam pro;
monendam equis tritos in potu mifeent: Vel pifeis quem uulgo harengam dicunt, inteff inum qiiod
ueficae inftar inflatum in recentibus reperitur , in pabulo dant : Sunt qui pediculos uiuos in anum 4*
imponendos icribant. Deconueriione uefic:e,Hippiatr,iii. Bquoferequi homini mdrbi,prjter^
ueiicac conuerfio,ficut omnibus in genere ueterino,Plin. Irremediabile malum eft,fl uefica ditoo.
ueatur de fuo litu.cuius indicium ne urinam reddere poflit,8d ut ungulas clunes^ trahat, Ariftote.
les. DeifchuriaAlbert.Hippiatr.j;. Veget. y.iv Si equus doleat ex retentione Urina: uelicam in.
flantis:quod ex aliquo loci tumore cognolcitur,8f iatffatione frequentiin terram j Petrus Cref. 9.18,
De dolore ex retentione urina:,uel de ueficae inflatione Sd torlionibus,ftragUria Sc ifchuria, Rufus
lyi. Si urinam non facit (inquit Columella) eadem fereremediafunt, (quaeproximeanteadlallim
dinem prxfcripfefat:) nam oleum immiflum uino fuper ilia SC renes infunditur : 8d fi hoc paritiii
profuit, meile dccoflo SC fale collyrium tenue inditur foramini,quo meat urina:Uel mulca uiua uel ,

thuris mica,uel de bitumine collyrium Inferitur naturalibus.Hacc eadem reUicdia adhifcentut.flurt P

na genitalia detiflerit. Vegetius quidem in flranguria compuntfliones Sdmorfus in Urinali fifiula
fieri ainut non alius morbus ftranguria uideatur, quam qUi a Uiedicis rcccntioribus ardor urins di,
citur. Nonnulli uinum in quo auena bullieriqrcffigeratum equo infundunt, urinam ita ftaiim d*
endam fperantes, Deftranguria uel flillicidio urin3c,Hippiatr.j}. Veget. j.iy.Rufius lyi. lumen,
tanimio faltu,uel curltt, aut ruina, cum aliquid intrinfecus rUperinq uuliant, ftranguriampatiun'
tur,6dc.Veget.5.4i. Tormina urina:iumentorumreIeUat,(ut Aggregator notauit,)allium irimm
naturae inuncffum,Plin.io.Ctetani(crethmus)Plin.i6.Vefpcrtilio alligatus. Idem 50, Siequusla.
boret torminibus urina (noftri uocant bie butnwiltbe) femimciam de baetis lauri nitis ex uino ucl
cereuifla tepidis infunde,Innominamsa AdfanguinismMum,Veg.9,io.Theomneft,inGeopon,
16.14. Vrinatifanguinemtrahit,Hippiat4i, Ad fanguinis midum tum ex plethora inono.ium (1
alias in labore nimio,onere,ucl afcenfu. Veget, j. 11. S^imt qui ad auertendum fanguinis midlnn'
ucnas qua calcariaadigunturfemelautterper duos autues dies fecant. Morbum queroGetroa.
noiunt
 t

De Equo. C. Lib. I. yiy

ftorB Hfppiatri uocantI(tttKrjT«llcit, diabeten efle cdhijcfoiEi itiidenf iiicifa in ceruice uenairangin'
nemquiefiluxeritexaqua bibendum dant furfuribus admixtis . Alij trita alni folia inauena prx.
bennalij cretae farinam in potu. De teftium tUmdre, Vegetij. 8. TuUIs caufa quandoq? a colibus
fit, eum coles iniuriaepleni funt tument^, &rc.Veget.j. 64, De inflationetefticuloriim, Ruiius 97.
Teftium inflammado, Hippiat,7o.inflammatio SC tHmor,lbidem 49, Enterocele, Hippiacr.^o. Her
nia ex calcitratu inguini adatfto mortalis,Hippiatr.7 j. kewMwforrflr dicuntur qui in tefticulis uari.
ccshabentin Hippiatr, Genitalis procidentia, Hippiair. 48. Si natura excidit retiorari non
ponit,Veget.j.9. Pusingenitalibus,Hippiatr.49i Vuluaeprocidentia,Hippiat.i5. Admatricis
V
dolorem. Veget. 1.45. Prargnantium equarum cura, arro i»7 uide itipra in hoc capitC ubi &
alia

le quxdam ad grauidas equas Si partum abortumcp pertinentia cecitaui. Generationem iuuat in ani
malibus filercfeieli intelligojPlin.icitem DiofcoridCs Si AUicenna,ut Aggregator citati De perfe.
rendo uentre,5i enecando partutQuis fexus concipiatur: Qiiae cura praegnantibus adhibenda; V
facile partus aedatur; Secundat quomodo excutiendae: V
t concipiant. De his omnibus uide in Hip.

piairicis capite 15.

^Si caudam laxet, aut crebro motu uibret, Hippiaf. t5e langio in Cauda equi , Rufius 61, 1

Eftautem hoc malum (inquit)inftarCancri,unde carnes corroduntur, Si pili acolTa caudat corrum.
iuntur. Defluuiumpilorumcauda:,Hippiatr,55.Rufiusi6i. In caudat flagello faepe furfures pi.
fos exeduntitum elui locum oportebit urina pUerili,8i uino calido foueri,mox decoClB malute cum
fucco radicis althja: mifcebimus uino dulci Si oleo,attp locum uitiatum perungemUs.Camerar. AI
l) thfat radix prxfens eft remedium contra deflUuia Si
tenuitatem pilorum , tam in hominibus 9 bru:
tis,Camerariusex Hippiatricis.
^ Neruici,r81/e<a*Ksi,Hippiatr.8;. Ad nerUorUm dolores urentla,Hippiatr.97.&f 119. Ad ner
uos uexatos,Ibidem. Ad neruos malagma , Vegetius 4.15. Ad neruorum perfriCliones ungen.
tum,Hippiat, 119. Ad iCfus Si dolorem neruorum cataplafma,Ibidem. Ad neruos latfos, perculios,
dolentes, Albertus. Tuba uocatur putrefatSio qUtedam per longitudinem ipfius nerui, Petr.Crel.
9.57. Ad neruos claudos compofiuo,Veget.4.i?. Ad neruos craflbscaufticum, Ibidem. Con«
tra omnem dolorem Si tumorem Si indignationem neruorum , Rufius 176. DenCruo contrado,
idem 174.De neruo intrinconato,Ruf.i7^.adhibet autem mirabile cauterium. De neruorum u.
nionefoluta didum eft fupra. Ad dolores fpondylorum Si fpafmos,Hippiatr.ii. Ad omnta olit
jocula medicamentum. Veget. 4.17. Articularem mOrbUm Vegetius libro 1. inter (pedes mali-
f
dis ponit. Malis articuIaria,Hippiatr.a. Emota uel exorta de locis fuis , non urenda ; quomodo
autem tradari debeanqfupra in Cauterifs ex Vegetio dixi,
f a QUsrdamhuius loci decrurum Si pedUm morbis intir feribendum nobis inteiciderSt, quat
Cdenud adUianum uenerint,inter paralipomena uel eqiii uel totius operis ponentur. lm mmus, no
difficile erit harUm rerum curiofo.quat de hifce mOrbis aut uittjs ij atithores.unde nos reliqua excer

pflmus, Uel tan^ indice in eos confcripfimus,obferuare:HippiatricaGraEca dico, Si Germanica,£i

Rufij.PetriCrefiAlbcrti^fcripta, f Spauanusfiuefcauanicftnoxapauloinfragatedumex la.
tere interiori, induceUs aliqiiando tUmorem circa uenam magifiram , qua:
dicitur fontanella , attra.

hens ibihumores affidueper didam ucnam.uhde cum fatigatur equus non parum claudicare cogi.
411 tur, Rufius mji HiemorbUs apUd Petrum Cref.9.56.fpanenus nominaturinifi mendum eft)fimilis
zardSjSic. De fuperoflibuscqui,Rufius io8.Petrus Cref.9. 59.fiunt autem callofa ifta tubera,non
in cruribus tantum,fed altfs etiam partibus equorum,non tam noxia , cp uifu turpia. Superos uel
fuperoiTum diciturCinquit Albertus) quando Colledio aliqua in membris ficcis coiligitui',Si ad mo*
dum olfis induratur. Vnde fit ut equus faepe ceipitet Si impingat in locis aiperis propter difticulta.
tem inflexionis,Sic. Si fttperosiniundurafttquomodotollidcbeat,ldem. NoftiateshocuitiLim
Uocant uberbein/beinmacbo. Audio excindifolere,Si equos fatpeclaudicareinterim ditm crefeut.
Remedia que Hippiatri Germani icripferunt omitto. Aliqui cauterium adhibent firperofli prius fri
gida perfufo.deinde anagallidem Si plantaginem tritas imponunt Vel crucis in modum uftopoft
triduum infpergunt aeruginem. Tumor oifilaginifimilis, Vegeta.iX* Defpinulis fiue fpineilis

J« equi.Rufius io7.Petrus Cref.9. 58. Eft autem uitium fubtus garedum (ut illi fcribimt) in iundura
oflisiuel circiter iunduram oiRum)eiufdemgaredi, generans fuperos ad
magnitudinem auellanae.
in equo*
Exfurina,nifipra:uenias,celeriter efficitur fuperos duriffimum,Ruf,io6, Lichenes funt
Liche
ruitigenibus Si fuper ungulas in flexu harum partium indurati tyli,id eft calli, Diofeorides.
nas officula uocanr, canini dentis imagine, genibus equorum. Si prope ungulas adnafcenua,P^us
Ruellius. Suffraginofus equus,cuius fuftfagincs morbo uitiatae funt Graeci ha:c
uitia crapieta yi.

t“/i«7ituoeant,Uide Hippiat.51. Traumaticum adfuffraginofos,Vcge.4i7.

Gambofum animal,
quas e Gra:
Vegetiusj.io.Cum defluxiones erumpunt in pedesiinqtiit Abfyrt, interprete Ruellio)
fcifiae rigeam;
nonnulhVsfas quafi pedicas aut catenas uocanttalij chiramata,qudd calces rimis
cis

hinc reeiw uerbum quafi compediri didum eft.Romani fufffagines nominant Hoc
umum ut hye.
(0 mecontrahitur,fic allate pecus a morbo fefe recolligit Si fanatur.Suffraginofi non facile
articularia:
( rheumatici,
malidis uitio tentantur,fed ne caftrati quidem ut plurimum defluxionibus opportuni
fitlfraginofi)funt. defluxionum quae pedes afficiunt genera tria : quorum iam unum
Suntautem
yis De Quadrupedibus
propofuimus; alterum ungulam in altum fuftollit tertium cum eadem offringitur , utin preuedlij
:

atatc.Quidefluxionibusfuntobnoxtj, eis fluidum ellfaliuis os,&fc. Quatrenduman xasespot/m

quam cr^ae icribendum fU.X&fXt cu ^ Ttis •mo-i t(fl« ciSrta tus -mc/lxs

fxyo-!miiS,V!irmm.Xi^xAs»'ai}xyMiS-fS/xa^^C.xi^x‘,iiu'^TXuS 7^llvcusjx}cJJ'iS,Xiitalts,'nsm</ltsf^
T»f).*e(<ti'»t,Idem.CaterumeB5«s in hac fignificationeapud grammaticos non reperio,(Vide erepi
tium infra in morbis ungularum. ) Idem aut proximum malum eft, quod mulas Albernis iioc^
Rufius etiam feracias, nomine quidem ad o-sjas alludente Hac (inquit Rufius ii^ ) ex frigiditate et
.
.

bumiditate a uia excitantur.crtira ultra genua inflantur hyeme Si uere:scflate Si autumno fine infii
tione latenunofcOmr tamen ex pilis rigentibus ^uis madidis Mulac( inquit Alber,)di(fiac fiint fe
.

Cones pofteriorS eruru Si pedum, quj fiunt tepore frigido,cum equus in uia difficili Si eoenulenn u
muliS laborat, Se pofleaetianegledus refrigeratur. Vndehumorcsftatim,pratfertiminequotnino
re nani,ad pedes pofteriores defcendut,Sf deinde p frigus ibi coagulant. Si aliquando pariuntinfla
tiones a pede ufij ad gemualiquado fciffurj fint,aliquado inflatio nulla eft,fed pili cruris horret etri
geqHpcAlbert. De omnibus coronjduritijs quae tofacei calli nominatur, Hipp.iij. In pedis corona
iiafcentes ficus feu marifca.&i uerrucae formicStes,Hipp. 8i. De marmorc,id eft tuberculo iuxtaco
ronam,ideftungula:exortum,Hippf.y5. Graeci (««yV*?»!' uocant.Mulus tant 5 fit(iiq>(io!fiii«ii!,afinUs
raro: equus non,fed podagricus, Ablyrtus cap.yy, in quo tamen paulo ante icripferat marmora du-
ros efle tuinores,c!audicationis caufam in equis. Si thlafma fuerit in urgula,uena in corona fcalpel
Io foluere non oportet, quod ob hoc erratum iixfitx^xMs contingat, Abfyrtus cap. loi . Hieroclis de
marmore uerba ex Hippiatricorumcap.Sl, referuntur a Syluatico in didione Marmoro: incptcau.li
tem pro Hicocle Herodium feribit. Marmoris duri tumoris in articulis meminit etiam Vegetius
a.48. Thlafmata in doffuarijs praecipue iumemis nafcuntur, Sd in tubercula palmularum imagi.
nem exhibcntia,phoenicas nominant,faciIc degenerant, Abfyrtus in Hippiatr. loi , Demoro fiut
cclfo,Rufius 158. Eft autem (inquit) fuperfluitas carnis granulofa: in cruribus,8fc, Furina (inquit
Rufius 106.) uulgd uocatur uitium equi inter iunduram pedis Si ungularum fupra coronam pedis
In ipfa paftora.quod ab initio inflationem quandam uel callofitatcm carnium fupra pedem excitat.
Furmauelfurmcllifitexpercufltoncmala.&ic.inter iunduram pedis Sf pedem fupra coronamin
ipfa paftora,irr.pediens greffus etjui : cum ueterafeit, efficitur fuperos duriffimum, Petrus Crefeen.
9.49. Curua morbus dicitur,co quod curuet crus:eft autem inflatio in tibia iuxta iunduram poS
uel ante fupra genu fada,exconcuirione uel impadione alicuius duri , Albertus. Curba (inquit
p
Rufius ioy.)fit fubtus caputgarcdiin magno neruo pofteriori tumorem faciens aliquem per longi
ludinem nerui,unde equus claudicat. Si talus exeat animali,quod ex perfridione nonunquam fit.
Veget. 5, 6. Adnafeumr ctia cirfi,id eft uarices.cquorum tibijs:Hoc uitiu apud Gallos audio farcin
appcllari,Robert. Stephaniis in Didionario Gallicolatino elephatiafin exportif.in quo forfan erratS
eft ed quod tibias inflatas Si uaricofas Auicena Sd alij quida recentiores elephatiam appellarim. De
uaricofis, Hippi.77.De uaricibus plura uide proxime inferius in meliceridu mentione. ^De oz*.
Bis, Hippiatr. 159. Sunt autem uitia pedum,fiue ulcera foetida,ut apud Vegetium quoij: ut errarit
Ruellius qui in Hippiatr.loco iam citato foeda narium ulcera interpretatur Ozatna: cilicijscum
.

fale Si aceto defricandae, V

egetius 1.49. Et j.ii.Quatcuntp (inquit) de ozaenis exteris^ uitijs articu
lorum in prioribus pedibus dida funt.fcias etiam in pofterioribus debere feruari. De paenna cla< ,

tiardo feu aquarola,Rufius 118.H0C malum fit ex allifione ferri,lapidis,uel ligni retro pedem iuxta
«mgulam fine inflatione crurum,undc locus crepando finditur , Si humor foetidus emanat, Riifius
£( Albertus. Artus inflammationibus ac meliceride laxati Si uliginofi,Hippiat. 51. Vbi Graece legi-
tur arfSittfSfetxejjOiarffiiti-a: )t9tii;d'«7a,Ruellius ucrtit,Cum artus laxati dehifcunt,aut aquofafeatentu*
ligine.Ego pro v</laTtc,\egeiim iiSxTtx uel iJ^xTvAxs potius , quae uox eodem in capite etiam prius ali.
quoties legitur.Vegetiushydatidasuertitaquatilia uel pullulas aqua plenas. Caterum uligines ul
V
cera funt egctio,quae Grsci glycea uocant,quafi dulcia dicas,forte a fuauitate illa qua prurientia
fcabendoiumenta percipiunt. Meliccrides,Hippiatr.77. Sunt Si ulcera quaedam (inquitibidem
Hierocles) crebris tumoribus exafperata , paraprifmata inde uocant ; aut quod in faui fpcciemcon.
creta finqmeliceridas appellant. Alij quod per foramina fertur humor, hydatides uocare maluctunt; js
In talis Si calcibus nafcuntur, (non ut proprie didae melicerides Si pompholygesjid eft btillatcs pu-
llulae paflim in cute:) nec urens medicamentum poftulanqcum plane uarices indicentur quamuis
;

alterum fit genus uaricum, quod caecum fallit Qtiae res ita deprehenditur , cum pecus inilafaulo
:

decumbit, a: folito diutius inibi iacetrnam exurgere non poteft,nifl quis ei feratopem,8fc. Caure,
rium adhibetur in genere ulceris quod paraprifmata uocant,iuxta poplitem.Nam paraprifmata quf
hydatides uel melicerides dicuntur circa malleolos non debent uri,Hippiatr. 97. Aquatilia in arti*
Culis uel gambis, Vegetius i.49. Puftulm aqua plen*,Hippiar.77. Impetigines in articulis uelgeni
bus, Vegetius i.yi.Impetigines Graecilichenes uocanqgenus fcabiei Si erofionis in cute, quodim.
petit ac ueluti lambendo ( unde nomen a Graecis impofitum) proximas partes infcftat atij depafei-
tur.Sedalteriusgcncris funt calli illifimiliter in articulis aut genibus nati,quos lichenasDiofcorW^
appelIauit,impropric ut uidetur.Pritis et proprie fic didii genus Germani rappen appellat in equis,
&rSppttcit,a:equumflcaffedumr 5 ppy. In poplitibus (inquitCamerarius)fepcorituttop"*'
 DcEcjuo* C. Lib. 1. yip
go.quam percuraH non putant bonum eire,quod humor deRdere foleat in pedis corollam ; Teuto.
nes erUcas nominant.Ego fcribendirationem diuetfam animaduertoterucas enim uocant raupem
impetiginem uerd r4ppm-Hanc in artubus ante Si retro fieri aiunt. Garptc, rimae funt 8C fUTjr*
iiipedib.&cruribUSj&Cc.Pet. Crer,9,44. DegrappisiniuntSuris crurum tirca pedes, qu*rum=
V
punt carne per longii uel tranfuerfum.RuC iii, nguentS ad grappas eat tranfuerfo SC teftas logas,
Ruf. 114. Aduerfus hanc noxa aliqui ungentiS parant albo liquore oul , excremento alui hominis,
fulfure 6C axungia mixtis, loco calido aut in Sole illinendo. Alij fel porci cS tribus ouorS uitellis mi.
fccnt,ct illigant,mala fic una node depellenda promittentes, Alij deuflis candela pilis loci affedi ut
glaber fiat,(ulphur axungia exceptu inungut,6<: eodem modo curari promittunt uitium a quo equG
lotnudlt^ uulgd appellant. Aliqui fcribunt moij)t^, 8C interpretantur fcabiofum in pedibus.
Sunt qui axungiam de porco ruffo liquefadam igne in aquam defundunt, &
rurfus colledam agu
tatam^ cum fulphure mifccnqbCinungSt; tertio poft die cruflulas fiue efcharas minores diligenter
temouent,8C quotidie ungere pergunt. Idem hyberng fcabiei mederi aiunt. Si equus impetigine labo
rat,aut uitium patitur quod Germani uocant ga^cnbflfAoc modo curabis: Vitrum Iseuiifime tritu
mifcebis refinae liquefads.Sf exprella: de carne iuilla duos digitos craffa pinguedinirhoc bene cali«
dum circa pedem parti la!% circumligabistreffigeratum demes:8C locum cultro abrades donec fan,
guinem emittantum infperges chalcanthum 8C uitrum IjuilRme trita, SC relinques donec fpote ex.
cidant, Alij idem remedium his uerbis deicribunttStupam puram duorum digitorum cralTamento
(hoc ponus placet ^ &
quod de carne fuilla paulo ante ditRu eft)pici feruidat inferes, loco affecSo ca
M lidum impones.-tridud poft religabis,8C infricabis acetum furfuribus 8C fale mixtum. Alius quidam
hocremediumpracfcribitproequoquemuocatholhnfps* Eft 8C praua quadam fcabies incrurc
inferius ftatim fupra fubcirros , in qua pilos fitu contra naturam prouenire aiunt ; noftri firuppeit
Uocitant,& equum fic laborantem jtcupptq: Ad hoc etiam malum, SC illud quod iam gitgenbuf ap.
pcllauimus.commune remedium adhibent,corticibus tiliarum (fuperioribns reietSis ) per quatuor.
decim dies in aqua maceratis,8i eo quod falis inftar concrcfCit inundlo. Idem prodefte aiunt ambu«
Ilis, ita ut ne ueftigia quidem aut cicatrices
relinquantur. De grifaria.qua fit in cOronis equorum
(upra ungues, & curatur fimiliter grappis; faepe tamen incurabilis eft prgfertim inueterata , Rufius
eft quodGermanicAtocant^Uirfcc/^Utfep/bUtltilCifit enim id circa fubcir.
114, Idemforteuitium
ros.cutim 8C pilos corrumpit.&T cornu etiam quando^ infeftat , nonnunquam incurabilis. Aliqui
jo allia cum meile trita equis fic affedis in cibo dant , dC lupato alligant. Scracicsfnomenbarbarum,
infra furam : u.
nec memini iam ubi lcgerim)impetigo eft in pedibus, in locis excarnibus prafertim
tuntur aduerfus eam finapitnafeitur enim ex frigore. Aduerfus
fcabiem in pedibus, axungiam ue
teremliquefatSam 8C aqua infufam rurfus collige mifee^ cum polline gentiana, Kinunge, Sunt
qui ferpentis adipe equi ungularum oras inungant aduerfus
fcabiem,Galenus de parabilibus cap.
104, Vligines etiam in pedibus,cruribus,unguibus9,uel fub armis aliquando generantur ( quida
dulcedines uOcant)habent^ fimilitudinem fcabiei:Diffundunt K
pedes ulcerant, Veget.1.41. Can
cer cum in reliquo corpore, tum circa iunduras
Crurum iuxta pedes , aut inter iundturas pedes, &
uidelicetinpaftorafit,Ruf. 171. Paracercis uocaf Colledio quada circaradiuin tibia equi, Hippiatr,
<1. Vermis incipit in pedore equi uel
intra coxas iuxta tefticulos,deinde defeendit ad crtrra,qua tir.
uel epglep uulnus quodda in pede Hippiarri
4» mefacit,« crebris ulceribus perforaqRuf. 144. 2lgicp
Germani appellat, cui fimo caninS c5 chalcantho trito imponat,&: plantaginefuperilligat, id^ fapi
Crepatiu uocant co corio rumpit inter iun.
us repetat.Derimis quas uocat rhagades.Hippiat. 111.
carnes infiar
durameruris et ungulam,Pct.Cref.9.45.&:Ruf.iii.RumpuntCinquitRuC)corium&:
fcabiei Crepatia magis longa 8C tranfuerfa(inquit idem 1 1; , ) inter carnem uiuam &:
cum ardore.
{iras,chiras,ad chiramata,fuperius in pe
ungiilam.uidelicet in bulletis.magis impedit grelfum. Vide
uocant duriuiculos
dum malistexponunt enim calces rimis fciftas. 6p4ttett,ut audio. Germani
excindere lolenC.Equti
quofdam nodos iuxta ungulam uel coronam, unde pes incuruetunquidam
fic affedum fpSttW nominanttnoftri
puto etiam lei(f ig.Sunt qui tuberculis illis fdrificatis menta-
Ilttim illigant: Alij aliter medentur. Vide ne fit furma uel curua fuperius dida. Bxcinditur etiam
J° tuber illud quod Germanis dicitur elnbocjett.
a
Equi quorum ungulas rha^des rima difiindunr,
fatlfuflta uelfrttthftffiA a nonnullis noftratium uocantur :& ungula fic affede , gejcptunbeit obet
uel aliud quoddam ungu
WdltmoberrvjTen&efitgtuitiumipfum uocant
lisbCBbufftmucfa. fCalcibus Sdtahs utile emplaftrumjHippia.ia?. De ambuftis glacie, Theo
mneftus inHippiat.iic. Hybernis itineribus(inquit)glacies
equos reliqua^ iumenta torquettquod
uitium pagoplexiam appellant.Iis intument calces SC cum
ungulis feruore laborant,&c. Si equus
haberet malum in pede ut fubularet feu elanciaretin corona:
primo remoue pilos dde Kulius 154.
,

uerfus calcem introrlum , SC pungit, bt

Nofirfut conijcio,uocant buftuxtnS.cum ungula crefeit
equus doluerit in pede propter laborem.Ruf.ijy. De
podagraiumentorum,Hippiatr.^4.Vege.i,

5;. Equus podagricus humi

decumbit non aliter quam hordeatione affedus, Abfyrtus. Equorum
laborat, &: plerocp ob id ungues amit
«ogregales morbo immunes funt, excepta podagra:hoc em uno
tunt,Sed amiflis alij ftatim enafcuntur:fit enim ut altero
fubnafcente ungue.alter ammatur.lndia.

«mmorbijUt alter teftium dexter palpitet, uel ut paulo citra nares

cauum quidd^ rugolumij grg.
^20 De Qijadrupcclibus
namr.Ariffoteles. Eli quando comu fcparatur&Jdifcedita carne (prajlcrtim in cauo pedis circa
chelidona didamjquod malum noftri uocant crbcUt uri vctbcUt.ai remedia quaedam prsfcribunt,
Qiiaccunij de ungulis priorum pedum dieSa funqfcias etiam in pollerioribus debere feruari.Vea,
5.11. Graci malacopodes equos nominant, quorum molliores funt unguls.eas noftri mutbc pj
uocant, 8C medicamentis induraneVide Hippiatr. 105, Subtriti pcdes,Hlppiatr. lop De ijs qui cot
nua calcando proterunt,Hippiatr.ioo.ut Ruellius tranftulit, perperam ut mihi uidetur ; Graece leg(<
turjtam Ji «n TiKT6mitr,Sic,ego uerterim.Equi illi qui(non plenis foleis, fed fummis tantu)
K
unguibus infifttmt aut ingrediuntur,&c. claudicant, infirmis funt lumbis, Sfcurfu inferiores, Re
medium autem nullum prxfcribit,cum pro ungulis attritis multa tradantur.quat fatis explicata funt
capite lo^.Quinetiam ibidem fubifeiens Abfyrtus » 'vn^emt/Snty tnfijptei iiTUs, hocel),
n
(ut ego interpretor)fluei primo ortu, fine ob aliam poftea caufam,pes alter ab altero diuerfus (lon>
gior m'mirum)fuerit,innuerc uidetur hos ipfos effe k» «it’ orej^tCfcilicet otna/ai

certenecelTaria haec claudicatio eft <non ut alias propter

'5it(i'J(c>i5«ii^!d'S>'vx.‘“*fi“*'!‘,Abfyrt.ca.i»i.)Et

doloris fenfum)cum pes alter breuior plena folea in humum demitti non potefi , Animalium im-
gulaeCinquit Vegetius i.y5,)afperitatc ac longitudineitinerum detenmtur,8f impcdiuntinceflimi,
Bx tortura quo(^,fi in afpero uel lapidofo itinere iumenta coguntur ad curfiim,indignationcs ori«

untur.Poftremo etiam otiofa in ftabulis ex colletflione humorum incipiunt claudicare. De pedi»

V
bus fiue ungulis attritis aut mollibus, eget.i.y8, Iumenta quandotp ungulas mutant abijeint, &
ut in podagra,Graeci ms «tiAits «aaeraej/ dicunt. Si exungulauerit iumentum, Vegct.1.57. De dif.
folaturis ungularnm,Rufius ijo,Pet.Cref,9,yj, De mutationibus un^uIarum,Rufius i;i.Pct.Ctcf,
9.14. Ad ungulas obliquas remedium.Rufius.tii. Cum clauis male adatSis laeduntur ungulae, in.
ciauaturSrecentiores uocat,noftrivem<»3let-Deindauaturisdiucrfis,Pet.Cref.9.yj,Ruf.ca,i^,de
fecSda fpecie inclauaturp,lde ii4,de tertia, lay. De inclauatura quae rumpif,id eft pus emittit in coro
na pedis, RuCii6. Verbafeifolia recens contufa inter duos lapides, 8dinclauaturisequoriJ inferta,
fiatim fanant, Petrus Matihaeolus. In hoc malo foleas ex ferro refigunt, & thus ex aqua imponunt
uulneri.Alij milium bene codum cum axungia calidum imponunt: Alij claitum tanta extrahunt, et
fuper ignito filice aquam autjuinum effundSqcurant^ ut uapor quam calidifflmus ad locum laefutn
perueniat. De his quibus fanguis in ungulam tollitur; Af, Quomodo fanguis tollatur his,qul un-
gulam cogunt uel ciecerint,V eget. 1.16. ed^(«'jnl«,morbus equi circa pedes , Hefychius Sd Varin.
Ego in HippiatricisSi^(»osiJ\«ni/ legi Inter ftgna&fymptomata aliorum circa ungulas affcdluum, ut 5»
thlafinatis,marmoris,pagoplexiat:in his enim ungulae folito fertiidiores ftntiuntur. ©rJniJpTjinAjj,
sX^|/,ligntim thlafmatis Abfyrto 101. Equi in quorum pedibus marmora funt , vaosjsiSsn tm inSwn
•ms 7niiri,its« f ({(totrilain ouui^KS, yinvna oep owj; cJiimeiat laa Abfyr
Cus jj. In pagoplexia, id eft ambuftis frigore ungulis,o(i/l8 SJ t^wayotTW vrvjifiSjfx » nf tojm
JiiiiMStTalem in homine aff edionem unguium ex frigore obortam,praefertim cum nimis refrigera,
tos intingunt frigidp, noftri uocant E 5 lte3lcrt:Gra!ccI^i»iiin/x‘W dixeris. Sanguis dimifliis in pedes
claudicationem afFert,quod cum accidit, ftatim ungula infpicitur ; tadiis autem feruorem demon-
Iirat,Columella de bobus. Si equus fuerit tutellatuscal’ cudellatus) ftue multum fperatus in pede,
aut fi habuerit multum frigus in pede,Ruf.iii. De fpumaturis ungularum,fi'ue infulione quat ad
pedes defcendlt,Ruf. 119. Malpitium (Ruftus pinfanefe uocat capit, iio.)fit in bulletis ungula. 4*
rum,ubi carnes uiuae iunguntur ungulis , ex prauis humoribus qui illuc defluxerunt, &: impedit
greffus equi non aliter ^
infuiio.Petr.Cref. 9. 48. Seta uulgo nominatur fpeeies fiftula, quzin un
gula equi nafcitur,ufm ad mellum intrinfecus ungulam per medium fcindenstaliquando autem ex
latere,8d tunc dicitur fenilalfcilTura cius a corona pedis incipit,&r protenditur per longum inferius
ufqp ad extremitatem pedis uel ungulm,emittens quandotp uiuum fanguinem per fifliiram.&c.Ru
fius 151. 2d Pet,Cref,9,50.ubi tamen non feta,fed fica legitur. Ssfote etia m SC x«{«t,rimas quafdampe
dum elfe fupra diximus. A feta fortallis Germanica uox fattfnljTfg.fada eft, quali fetipedem dicas,
fignificatio quidem conuenit. De maledido in pede,Ruf ijj.Hajc noxa qualis Ct non explicat; ad
bibet autem remedium, faluiae partes duas,Iardi unam, trita imponi iubeni. Si iumentum adaper.
turam pulmunculum fecerit,fcias totum folum hoc eft aflem hac ratione tollendum; Vngulam fub. „
’
radis, 8dc.V egetius i.-jd.Idem 1, tii.meminit pulmunculi in dorfo nati. De fubiadura,Rulius 118.
Cum equus (inquit)line ferreis foleis per loca afpera diu ducitur, ungula ita atteritur , ut melius in.
trinfecus defendi non pofltttitai^ inter tuellum Sdfoleam fit congregatio fanguinis cum dolore, Si

humores confluunt. Accidit quandotg q, pes

fubtus ungulam in medio folea: exferro(ucI
laeditur
ofle.ucllapide lignoue) uel alia re dura iifcp ad tuellum intrante,unde tuellusladitur;ex qualaCtx
ne cum ungula non inciditur circunquatf.ut debeqnafcitur fuper mello quadam camis fupctflui*
tas,qua fuperat folea fuperficiem.a: uulgo ficus nominatur, edc.Pctr.CreC 9,.56.a: Rufius 117, M
incrementum ungula promouendum,Hippiat. loy. De incremento cornus. Ibidem 117. Voguli
produdionemmoliri.Hippiat.iij, Si ungula 8d in ungulis caro minu5tur, noftri medicamen*
occurrunqqua in Hippiatricis libris noftro fermone defcribijntur,©» lict fer» fbmWt, Pl*»
Hide fupra, in hoc ipfo capiie,inter vyfW,
^
Equorum
 DcEc^uo. D, Lib. I. pi
EquonmducMn.mbo«mjnijlIumconftituunCquonfamequorumnaturanonBabite,fedmo.
procax^ eUjArifloteles. Equusuelox&fiiperbum&generofumcftanimali&hulc
bilis
natura
aptum corpus habet,ungults nempe robuftis SC iiiba infttuflum.Galen,
Adamantius phyiiosno.
mon m eft fuperbia et glorite ftudiS
LaSanUus defaIfa reIig,j.8.)gIoriae cupiditas experimento
equi ingenio vtrtbuitjn equisfinquic
deprehenditurtuidores enim exultant,
uini doIent.Hmc a
Vergilius, Infultareiblo, a: greiTusglomerarefuperbos.
OuidiusetiaminHa
Ueutids iaem m
equis ingenium eleganter deicribit his uerfibus;
Hic gencrofus honos.&r gloria maior equoru; Nam
capiut animis palmam, gaudentes triSpho,
„ Seu ieptem fpa^s etreo meruere coronam. Nonne uides uitSor quanto fublimius rftum
AttoUat caput.e<: uulgi fe uenditet auraef Celf^ue cum c*fo decoratur terga leone
^uam timidus, quato^ uenit fpedabilis aflu, «Compefeat^ folum generofo concita pulfii
Vngula iub Ipolqs grauiter redeuntis opimis. In circo ad currus iuntSi non
dubie intellecSum
adhortadonis S: gloriae facenqPlin. Inter caeteras animantesiinquit Aelian.)
equus magno elatocB
ammo eft.Enimuero magnitudo celeritas ipfaceruicis^ eminentia, SC crurum facilis contradi^
faciliscp porrectio,»: ungularum crepitus inducunt,cum
ut audacius is exultet SCgeftiat, infoleni
«itis® eiieratur; tum maxime comata equa mollitie, SC infokntia diffluens fuperbia t eamepob rehi
,
ab afinis fe irnri indigniflfme ferat,ut maximo uiciffim gaudio compleatur,cum
equo tanquam nu*
ptijs fociata fiqob id^ ipfum fe plurimieife arbitreturicuiufmodi affeClus gnarqqui fibi mulos gig,
ni uolum,equae iubam temere,6C iine artificio tondent , poftea^ aiinos admittuntiea uero tum ma*
ritiignobilitatem cuius prius pudebatySC contra quem ante refiliebat,facillimepan'tur,
at® eius rei
Sophoclesmeminiif€uidetur,HaccAeIian* Equarum iubas tondere praecipiunt, ut aiinorumiti
coitu patiantur humilitatem comantes enim gloria fuperbire, Plin.Vide
.*
etiam in c. ubi de coitu e.»
quarum. Equi uocem quotp agnofeunt equorum quibus cum pugnarim Ariftoteles.
, Equi ad
difeendum dociles funt, ne^ rerum memoriam,quas perceperunt.ulla obliuio delet, Aelian,
Equus
(inquitidem)cumfreni crepitum, S«:ftrata,8icattcra ornamenta uidet,tumfremit,a:exultans,ungil
larum fupploiioneobftrepit , etex eorum cofpeCfu, afflatu quafi furoris ad iter inceditur; uoce equi,
fonis excitatur.a: aures erigiqa: naribus inflatis celerem feflinationem anhelat,
quodam incredibi
li curfus Audio ad currendi memoriam rediens. Ingema corum(inquit Plinius )inenarrabilia iaCu,
lantesobfequioexperiuntur,difficiles conatus corporeipfonixuminuitantitim, (alias imitantium.)
lam tela humi colleCla equiti porrigunt, T
ubarum clangorem bellatores equiita intelligunt ut Io- ,
co flare quandoi^ nefcianuKquandoretraCfariiniriue certamen debeatagno(cunt,Belifarius.Huc
facitillud V
ergilq Georg.;, T
um fi qua fonum procul arma dedere Stare loco nefeit , micat auri,
bus.SC tremit artus, ColleClum^ premens ttoluit fub naribus ignem. Equi tibqs 8C fiflulis mul«
ccntur,Plutarcb, Tibia cantu quantum deleCfentur Libyca equa,dixi fupra capite fecundo ubf
,
de Libycis equis mentio fuit, Sybaritas faltationem equos docuiiTe iampridem pertiagatum efl, Ae-
lianus. Docilitas tanta cft,ut uniuerfus Sybaritani exercitus equitatus,ad fymphonia cantum fal
tationequadammouerifolitusinticniatur, Plinius. Sybarita in conuiuia equos introducebant ita
imbHtos,ut incinentis tibia cantu audito,ftatim arrigerentur , ac pedibus ipfls prioribus uice ma,
,

^0
nuum,geflusquofdam chironomiamotus^ ederent ad numerum faltatorios,CaliUs exAthenao
ut uidetur, qui libro ia.in hiftoria luxus Sybaritarum , de equorum faltationibus in hac uerba fcri<
bit.utnos conuertimus; Sybaritarum is eratluxus, ut equos etiam inter conuiuia ad tibiam faltare
alfuefacerent, CJudd cum fcirent Crotoniata, SCbellum aduerfus eos gererent (ut Ariftoteles eriam
refert in ipforum republica)faltandi fignum equis dederunt, Ducebant enim fecum in reliquo belli
apparatu tibicines quoijtquos tibia canentes cum audiuiflent equl,non faltare folum cceperSt , fed
«ina cum feflbribus ad Crotoniatas transfugerunt. Similem de Cardianis hiftoriam Charon Lampfa
ceniis libro fecundo de finibus prodidit his uerbis: Biialta expeditione aduerfus Cardiam fufeepta
uicerunt. Dux Bifaltarum Onaris erat: qui puer adhucin Cardia uenditus, K
Cardiano cuidam
reniiens,tonibr fatflus eft. Acceperant autem Cardiani oraculum,quod Bifaltae aduerfus eos uentu
ri eirent,Huius cum ftepius mentionem In tonftrinis fieri audiuifleqex Cardia profugus in patriam

redijt,&: a Bifaltis contra Cardianos dux creatus eft, Cardiani autem omnes,cquos fuos in fympofijs
faltare docuerant. Saltabant illi,S<: pofterioribus innixi pedibus uarios prioribus faltatorios motus
,

tibiaenumerorumperitijdebant.HaiccumOnarin non laterent, tibicinam ex Cardia emeraqaqua

multiCardiani tibiae canendi artem edodfi in exercitu aderant.Hi tempore prglij ad tibiam numeros
Illos faltandi,quos equi tenerent, canereiufltfunt:quibusequi auditis in pofteriores pedes eredli ad

faltationem fe conuerterunt.Erat autem omnis Cardianorum uis in equitatu,atcp ita fuperati funt,
HatSenus Athenjus, Voluptatem equis inefleCircifpetSacula prodiderunt. Qiiidam enim equo,
rum cantibus tibiarum,quidam faltationibus.quidam colorum uarietate, nonnulli euam accenfis fa
cibus ad curfus prouocantur,Solin, Equum ita edodfum in Traiano icribit Dion , ut regem ado»
to rareqCael. Cum in aduentum gratulationem Marij puellae Britannicae (quaLudouicoduodeci
tno Gallorum regi nuplcrat)fpc(ftacula illa, quae torneamenta legulei tiocant, Lutetiae frequenti re«
«umomniumapparatu jdactur.uifus eft milii equus, qui felTorehortatereginam inclinatis pletun,.
X l
 '

5*22 De Quadrupedibus
que genibus falutabaqniox^ confurgcs uolUcri faltu «n aera fcfe efferebat , Text, Homerus equij
non lantS intelligentia, fed ditiina (tltelligentiam,attp etia oratione attribuit.Na apudhunc poetam
& ad praefepia otio contra natura fuam langueces moerenqSi Patroclo occilo perturbant animis, 8;
lo.Tzetzes j. 18. Affeflmt,
ipn Achilli fotura pradicunqCamera.Hac de re uerfus Homeri citat 1

equinum lachrymae probant, Solin, Equi pratfagiuntpugnam^&amiffos lugent dominos, lachry

cqUiTS,pofitisiniignibus Ae^on Itlachrye
tnasfo interdum defideriofunduntjPlin, Poft bellator
mans.guttisfo humetSaf grandibus ora, ergilius libro V de Pallantis equo. Sunto: Oppiani uer.
1 1 .

fus lib, de uenatione i.fuper equoJitintelletSu et erga homines

amore qui cotnemorentur digniffimi.
Hiaeiuif aafuti

vrras(iltrta«c*4>rr«ff,
Kiu'7it}Ayaifft7t%oivlccitira^v«^!ntr^cu^oy,

Accurfiiis legum interpres, refert CatfarCm triduo antequam moreretur,afturconem fuum flenteni
inueniffe,futura: quidem mortis indiciumtquod fidem non caperet , nifi
rahquiUus in eiufdem ui-T
ta fimile quid tefiaretur. Proximis diebus , (inqiut) equorum greges ,
quos in traijci^do^Rubicone
Marti conlecraileraqac fine cuftodibus liagos dimiferat, comperit pabulo pertinaciflime abilinete,
ubertimep flere, Haic Textor. Ab equis generofls dominosmire diligi certiflimum
efi; argumento

facflus, aliquanto poli irruent/

fuerit equus Rodati,qui a morte Caroli magni monachus apud Meld.
bus paganis,equum quem inmonafterio depofuerat infiltjt; quem equus licet iam declinantis atauj
alacriter fufeepit , 5C donec dehoftibus fuis triumpharet , portauit: Erat autemhic equus ex illorum lo
numero, qui nullum fefforem prater dominum proprium admittere dignantur, incentius Bellua, V
ex Alexandro quodam. Plures huiufmodi hillorias capitis otflaui parte uluma referam . Fidelilfi,
K
mi ante omnia homini canes attB equi, Plinius. Si accurate liberaliter tradletur equus,cumbcne
uolenua erga eum qui fibi benefecit, cum m amicitia acceptum beneficium compenfat, Aelia. Hoc
quidem compertum eft,nifi forte iiel morbo ( nam $C rabie equi corripiuntur iit canes) uel ira infa.
nia t equus,non facile hominem laedere , maxime aetatis aut fexus imbecillioris, ftatp mordaces illi SC
calciirones,ut Pannonici pleri(j,de quibus Se prouerbium malignitatis Ortum , non fere nifi irritati
aut opinione aut metu offenfae ferociunt. Quamuis ut inter homines,ita inter equos quotj.malitio
fi se nocentes aliqui przcaeteris inueniantur,Camerarius.
Amiffa parente in grege armcntitcli-
qute foeti educant orbum, Plimus SeTzetzes. Equae focietate coniunt5a,fi altera fotie perierit,aL 3»

tera pullum parente Orbatum enutrit, Ariftoteles. Equarum genus miro quodam amore prolis te.
neri putatuncuitis rei indicium ell,quod faepius Heriles auferunt pullos amatribus,quos ipfie amore
profequentes tueantur.-fed quomam latSe careant,deprauant eos quos diligunt , Ariftoteles. Hip.
pomanes de fronte ftatim idito partu deuorat fceta.aut partum ad ubera non admittiqfi qtlisprare
ptumliabeat.Plin. Equae plcrun^macrefcunfdefiderio pullorum abfentiumtpropterea dimitten.
di funtin eadem pafcua quibus mater, Columella. Qtii equas ad reditum faltera ,
aut fi opus fit,fu.
gam,ueloccs defiderant,a partu recentes accipiunCqUi quoniam relitflos pullos rccSrdantur, qiios
plurimum amant quanta polTunt celeritate qua uenerunt repetere folet iter. Qtii metaphrenon,
,

id eli partem inter fcapulas fupinam habenqremlffo SC flolido ingenio exiftimantur: quomS
huiufinodiinequiseft.AriftotelesinPhyfidg. , ,

^Equi ab elephantis in praelio terrentur,Ut in Elephanto dixi cap. {. ex Heliodoro Si Harcellfc

^ tid.
'
Equis odio naturali camelus aduerfaturjAriftotSi Plinius. Quantum camelum equus refor.
midctjCyrum S^ Croefum cognouifle aiunt, Aehanus. Simonides in lambis dicit , Perfaspoft CytI
pugnam in Lydia camelos fimul cum equis alere,equorum metum cX camelis conuitSu conates ex*
pellere, Aelian, Cyrus in prtelio aduerfus Crcefum,camelos contra equitatum inftruit hae ratione,
quod camelum equus reformidat adeo quidem, ut nec fpeciem cius intueri,nec odorem fentire fulli
ricauld ideo commentus eft,Ut equitatum Crdefi,quOille fe pracualiturum c6fiderabat,inutileni red.
dcret.SimuIat^ in pugnam itum cffcquiolfatfiis protinus confpetfiis^ camelis retro fe auerttmt,im
de fpesCroeftinterijt,Herodotus libro/. f^Riimpi equos traditur,qui ueftigia luporum fub equite
fequantur,Plinius. Veftigia lupi calcata,equis afferunt torporem, Idem, Si cafu equus lupi tldii.
gium conculcet, torpore comprehenditur. fi item lupi calcaneum equi quadrigam trahentes concul
cent,fiftentur tanquam q cum quadriga conglaciati effeni, Aelian. EquiluporUm ueftigijs calcatis
Obtorpefeunt cruribus.Pamphilus in libro rerum naturaLGeoponica.Si calcauerit zofach , id dic-
quus Ueftigium dorim,id eft urii (lupi potius,ut catteri omnes feribunt) accidit ftupor eius pedi. A»
fculapius. Mulierem quzabortieritflgnificaturi Aegyptij,equamfcribunt, qujlupum prellcr/t.
Equa enim abortit, non modo filupum calcaueriqfed etiam fi ipfius ueft^ia attigeriqOrus,
gnans equa incedens fuper ueftigia lupi,irafcetur,Rafis Se Albertus. Et alibi. Si calcet eqiiusiielii.
»»ol l^rtf*ssc nesr^fUiTC rttlfrss-fHofa-a»!- iTf erscMT^vi TC»'! nf faftrafl CtlOftCS»

gris adigi poifint ut propius ad leonem accedant , Auicenna . Inimica omnia fuilla equindgene*
ti,grunnims,foeior,halitus,Camerarius, Equum ferunt flruthiocamelum refugere, necintueiiau
dete.
 De Equo. E. Lib. I.
f2j
dere.Cardanui. Equi amantur ab otidibus, Ariftoteks, Otis ex omnibus auit equorum ftudio.
Gfflma ceniMrtnamcum extera animalia in pafcuis oberrantia afperneturjequum ut afpexeriqma
gno (latim cum gaudio ad ipfum aduoIanS, appropinquare pergit. Aelian. Si quis equinam pellem
(ndueriqquotquot uolet otides uenabituri nam equorum ftudio captj accedunt, Gillius. Homine
uiribus infirmum qui fortiorem fugiat fignificantes Aegypiij.oiidem auem Se equUm pinguntteuo.
Ut(?!^’«’ntt)enimilla uifo cquo,Orus Sedhoc aliorum fcriplis aduerfatur , ut de antho potius
i,io.
fetide alte id uerumftt, f Equum odio habet florus auisipellitur enim ab equo pabulo herbx
quauefcitur:nubeculanshic,necualens acie Oculorum eft.quippe qui Uocem quidem equi imitet,
at® aduolans equum fugctrfed interdum excipiatur occidatur^ ab equo Ariitoteles. Barbari , ut
j

10 Altrertus SC alij,ubi in Grxeo anthon,id eft florUm auem legimus, ibis uel ybos habent. Philes Grx=
eus inepte non anthumaucm.ut debebat, fedanthiam pifcemabequo odio haberi feribit, Eflauis
qua: equorum hinnitus.anthus nomine,herbx pabulo aduentu eorum pulfa,imitatur,ad hunc moa
dum fe uIcircens,PIinius,
E-
Eporedicas Galli uocant bonos equorum domitores.PIinfus j. 17. Rauifius Textor f.litcramin
medio afpirat. Eporxdia Plinio Italix tranfpadanx oppidum eft,Ptolem5o Salaiiortim, hodie Hiau*
rea. Equifo dicitur equorum domitor.Namutequusflnquit Varro)quiad uehendum eft natus,
tamen traditur maglftro,ut equifo doceat tolurim incedere. Hippocomus Graecis tiocatur equorS
curx prxfetftus. rafuMitmi Straboni, qui pullos domat;(S^ opuS ipfum Dio=
It doroSiculo.Hippodamus,quidomatequos,Iocozone,ScOppainLexico Latinoitalico. Equifo.
nes 6f aruIatores,(tue mauis cocioncs,arte 5C induftria equis gradus glomerationem dant,Grapald.
^Depullidomitura,Hippiatricaii6. AbfyrtusinQeoponicis 16, 1. Manfuefaciendi (inquit) funt
pulli, inftituendi^, ubi decimumosSauum menfem compleuerinr. Tunc enim eos deligantes capi.
ftro,prxfepi frenum fufpendere conuenit, ut illud contretftantes afluefeant , nec trepident ob fonti
afielifterijsipoftomides uertit Cornarius)profeiftum.Cxterum dum fuerit trimulus domandus eft,
prius $ uentricofus euadat. DedomituraSfinftitutioneequi, Crefcentienfis copiofe agitlibro9.
ier totum caput fextum. De nutritione paruorum pullorum.RuC 18, De educatione adultorit,
fdem 19, Quomodo Sf quo tempore illaqueari debeant eqiti qui ducuntur ad armenta, Ruf 10.
Quomodo se qua cautioneequidomctur,[demai.8i de cuftodia equorum poftdomationem.t D.it.
;o De equo difciplina inftituendo,Ruf.ca.i4. In pullo inftituendo(inquit Xenophon) non decet ip
fum equitem occupari,fed potius domitori tradet, Sf quomodo inftitui ab eO uelit prxfcriber.Prouft
debitur autem ut accipiat domitor pullum manfuetum SC manuum patientem, at<^ amantem homi,
num, qux plera^ domi a curatoribus(hippocomis)illorum efficiuntUr,qui norint , cum famem at.
que fitim.tum irafeentiam pulli ad filentia Se folitudines ( «jtfoe}, interpres leguijsf/ctc, ut oppofitu
fitquodfequitur^’<wflji3‘«i')relegare;contrauerd cibum Se potum Se depulfiones offenfarum per
homines procurare. His emm cuftoditis non folum diligi a pullis homines,fed requiri etiam necclle
cft.Contretftandx etiam ex partes corporis, quas maxime tangi equus gaudet : hx funt denfiiTimx
pilis.SeaquibusmoIefta depellere ipfe nequit. lubeatur Se curator pullum cum traducere per tur.
bam,tum uarias ad fpccies Se uocesadmOuere.Ex his,riquid forte illum perculerit, oftendere opor=
40 tebit placando,non fxuiendo , terribile non effe,Hxc Xenophon.
Quando dC quo tempore edo.
mari debeant pulli,Rufius 11. PullidOmanturMartio.ubi tempus bimx xtatis exceflerint, Pallad.
Sunt qui dicant poft annum Se fex menfes equulum domari polfe.fed melius poft trimum.aquo tem
pore farrago dari folet, Varro, Equus bimus ad ufum dornefticum retfte domatur.certaminibus au
tem expleto triennlo,fic tamen ut poft quartum demum annUm labori committatur.Columella: Di
uerfa autem circo ratio qupriturtitatj cum bimi in alio fubigantur imperio , non
ante quinquennes

ibi certamen accipit,Plin. Domttptesequorumnonuerbera folum adhibentad domandum, fedei

bum etiam fxpefubtrahSt.ut fame debilitetur equuleorum nimis effrenata itis, Cicero in HOrtenfio
ut Nonius citat. Pullos.cum ftent cum matribus,interdum tratftahdum.ne cum lint
difiUndh.exter

reantur.EademcRcauia ibi frenos fuipcndendum.ut oculis confuefeant Se uidere eorum faciem. Se

]o emotuaUdirecrepitus.Cumiamad manus acccdereconfueuerint, interdum imponere his pueru
pfonum in uentrem.poftea iam fedentem t hxc facerecum iit trimus , tum enim maxime
bis,aut ter
crefeere aclacertofum fieri, Varro. Pullus paffumfuauern ueldurumcui affuefcitiuuenis,uix
iam prouetftus xtate relinquere poteft , SCc. Ifidorus libro 8. Ducendum effe equum
per loca ubi
fint fonitus Seftrcpitus , Rufius Hippocomus eqitum uixlapidofx, fed non nimium afperx af-
ixivr<ltr , Hefychi us Se
fuefaciat Quod fi etiam iii ftabulo lapides «t*®
Aiflw

Varin,<^w<©^quide obliquUs eft,^j(t*s uero et apud Polluce,menfur^nomen3quatuOT

digiti manus con€lufi:htnc eft plico quod Camerarius, quan^
in Xenophoce
librSappendatideporuc
ex Pollucerepofuit,Sepalmaresuettic)quorumfihguli Circiter
ris,incluferisfB ferro, utXenophoncohfulittfIcquocp ex
affuetudineCos calcandi conhrmabit dC

(• roborabit pedes puIlus,Pollux. Exteriore quidem parte fui fiabulum (ifiquit, Xenophon, oJasaS.
tMi/uocansSitarctSiffimefehabebit, Sfpedcs equi ampliabit, fi rotunda laxa palmari magnttudine
deijctahtm, «^tro tnclUi
pondere libr|,5 multa quatuor aut quin^ plauftra uehcrepoffinqeffufe
 5*24 De Q^drupedibus
damur,neafed/fcedant.Acfiiper hjcinduiSus equus quafi iniapidofa uia fingulis diebus aliqujtie
eifper gradiatur.Nam fiuedeftringatur, feu a mufcis pungatur, uti ungulis illum non iecus ac ll iij,
dac necelTe eft.Enam teiiudincm(c!ieIidona)pedis hoc modo effufl lapides folidanc. Equitanti fte»
quenter defccndc ndum de equo £C afcendendum elIc,R.ulius J7. Ad infcenfionem tam inftratuia
^ nudum equu affuefieri reflum fuerinfed de hac plura inferiusi Qtii natSus eft equ5(inqHit Xt,
nophon)omnino imperitum faltuS,is uacuum illum prehenfo loro dtuSorio trani^elTus foffam pr|
or attrahito ad laltS. Qiiod ille fi renitat>a tergo aliquis flagru aut uirgS fummis uiribus incutiar, ita
tranfiliet non folum illud fpatium,fed longius etiam cp debuiiTetjS^ in pofterum non expetSabiiuer
bera,fed ubi fenferit modo pone accedere aliquem,ftatim faliet.Cum uacuO airuefeceris,ita etiam a.
gitabis confcenfum,primu quidem trans minores foiras,mox'etiam latiores. In conatu autem falien
it

di fubdes calcaria, itidem^ cum fubClirc equu BC cum defilire uolucris , calcaria fubdito : toto enim
corpore in omnib, his annitens equus,fadet illa ita, magis ut cum ipfe,tum eques in tuto fint, quam
fi pofteriore parte fui quafi deficeret,uel in tranfiliendo,uel in erumpendo furfum,uel in defilicndo.

Carterum ad declinia primum leniori in folo equos afliiefieri conuenit. Ita tandem afluefadi libeni
eius per decliuia,quam redo curfu ferentur. Nam qt quidam nerentur , ne fi per decliuia incitentur
equi,armosrumpant,neminem debet terrere, qui cognouerit SC Perfas 5C uniuerfos OdrylTasatr.
. fu per decliuia ccrtantes,nihild minus habere fanos equos, quam Grpcos.Porrd feifor ad htec omnia
accommodum praebere debet, Ita^ adprimum ille equi impetum proclinator, ita minimcequus ter
i giucrfabitur,aut eques fuccutieturtftatim^ reprimens equum,refupinator,lta minime ipfe iadlabi.
tur.In traietSu foflae,Sircliui afcenfu,non fuerit incongruum iubam tenere,ne fimul SC loco freno u
grauetur equus. Sin per decliue agetur, refupina tor eques , 5C equu fufiineto freno , ne prsceps
uterij deorium fer3 tur,Hxc Xenophon,
fAd circumadiones autem utruntp in latus , dC ingy,
ros,item^ conuerfionem celere diredi curfus.eft id quidem non uulgaris induftriaE equu inftituae:
fcdnififitualdenihilipecus,aniduitasS^ diligentia etiamhacc celeriter alfequif. Loquorautemde
equo integro,£f cuius uires nulla iniuria morbi debilitauerit. Nam talium labantcrura.neij tuto pe
detentim per plana etiam loca ingredientibus his ueharc, nedum illos ad curfum concites &C in
gy,
ros torqueas aut agas per falebras, Camerar. De gyris equi infra etiam dicemus inter equitationis
prfcepta.
De caflratione didum efi fupra capite fecundo In Canterio.
Equorum 5C equarn greges qui habere uoluerint,ut habentaltqui inPeloponficfo in Apii. »
5
lia,prin)um oportet Ipcdare tetatem,quam prateipiunt. VidendS ne fint minores trimat, maiores
de
cem annorum, V arro. Aetatem quomodo difeernas capite tertio docuimus. Ad equarg gregent
quinquagenarium bini pallores fufflcienqutitp utertp horum ut fecum habeat equas domitas fingii
las in tjs rcgionibus,in quibus liabularij folent equas abigere, utin Apulia Sd in Lucanis accidit fic-
pe, Varro.
f Equile flabulum cquoru eft, Varroni 5C Catonl.De hoc fupra etiam in domiturf mentioneno.
nihil diximus. Plancp roboreae iupponanf ftationibus equorum cum ftramine,ut iacentibus molle
fit,ftantibusdurum,Vetusquidamnefcio an Vegetius. Curandum eft utftabulenfficcoloco, ne
humore madefeant ungulatiquod facile euitabimus.fi aut ftabula roboreis axibus conftrata, aut di-
ligenter fubinde emundata fuerit humus, 8d paleae fuperiedp, Columella. In flabulo
reprobatur a 4»
plerifij paulmentum ligneum aflerum.feu trabiu at^ axium, Camerar. Stabula cquoru uelboit,
meridianasquidemplagasrefpiciant.non tamen egeantfeptcn trionis luminibus, qux per hyemem
claufa nihil noceant , per aftatem patefada refrigerent Pallad. Diligens dominusiinquit Veget,
,
i.yd-lliabuium frequenter intrabit, primum dabit operam ut ftratus pontilis (hunc eriam inferius
jn hoc capite fimiliter nominat.a: libro l.ca.y 8 .Iumenta,inquit, mundiifime flabulenf &: roboreis
,
pontibus confternanf Jemineattipfum^ flt,non ex mollibus lignis ficut frequenter per imperitiam
,
ucl negligentiam eueniqfed roboris uiuacis duricia Sc foliditate compadum. Nam
hoc genus ligni
equorum ungulas ad faxoru inftar obdurat. FoITa prjterea quae lotium recipiat,dedudorium debet
habere cunicul3,nepedes iumentorum redundans urina contingatPatena qute appellat (uoxfada
liidctur a 4*«TvNGraecorum)hoc eft alucus,ad hordeum miniftrandum fit
munda femper,nefordes p
aliquaecibartjs admifceanf noceant.Loculi praeterea uel marmore , uel lapide, uel ligno fatSi di. ,

ftinguendi funt.ut lingula iumenta hordeum ftiiim ex integro nullo praeripiente confumant. Nam
funt^animalia ad edendum auidifiima,quae cum celeriter propria deuorauerut,
partem confortis in-
uadut. Alia uero naturali faftidio tardius comcdSt, 6d nifi feparatim acceperint,
uicinis rapientibus
macrefeunt. Cratis.qu* iacca uocatur a uulgo,pro equorum flatura nec
nimis alta Iit, ne cura iniit,
ria guttur extendaftnec nimis humilis,neocuIos contingat aut caput.
Luminis plurimum flabulo
t'nrundi oportet, ne tenebi is afllTeta,ciimprod>,rc5tiiradSoIem ucl caligent,
uel aciem infusimim*
nuat. Aeftatc in apertis locis tam nodibus quam diebus tumentis libera
aura praflanda efl. Hycmc
ucro tepere debet flabula potius quam calerernam nimius calor licet
cuflodiat pinguedinem Sireli.
cere uideatur, tamen indigeflionem facit, BC uehementius nocet natura.
Propter quod diuerfrgene ^
ra morborum ex uapore ipfo animalibus generatur;&: (i
producuntur ad frigus infolitum.ftaiira»'
gritudinem exfrigoris nouitate pcrcipiunqHucuf^ Vegetius. In
quo quidem
locofuesdabula»
bvint»
 DcEquo. E. Lib.L f25*
bunt,eoaem eqit6i>equaf deducemus, ne^ prope confiflere patiemur. Inimica
enim omnia fuiOa
tqum^enCTi,erunnitus,fcEtor,hah'tus,difcernente hac etiam in parte natura ipfa
generofiflimam
ignaumirna beftiam.Remouebunt diiaues domefticat atm altiles a pratfepibus
equorum qu* proD,
ter reliquias pabuli fedari Iblenqquse tum in his non fols pinnulas excutiSt,fed
etiam ftercora deif»
duneatij illat cum gutturis.hatc cum alui periculo ab equis dcgIutiatHr,Camerar,
Et rurfus, Quo
dercun^dnquithntra liabulum &ad praefepe equus curabif.ftramentaetiamfurcillis cum excuti,
entur,tumcomponent,&: immunda omnia auerrentur;hocnonfolumafpc(Sueft
ineundum, ij^cB
ratorum diligentiam ftudiS^ mundicia: commendat, fed etiam ualetudinem
equoru bonam confer,
uat atffl auget, pr^ter foemris Sf iitus remotionem,quibus cum anhelitus
equoru facile uitiaf, tum
ic fqualida omnia aerem inflciunt,ut maius etiam malum metuendum iit. Quare qui diligenter ac,
curate tratSari equos ftudent,hocuidentnon minus ut equilia ftabula
niteant, nemfecus ut fuo
qm'd9 loc^epofitS.omnia^ uerfa dC praeterfa fint,quam in conclauibus SC triclintjs (uis: ne
quis cit
forte ingrelTus fit abfentibus equis,non equos ibi curari,fed fues pafei exiftimet
. Equi inftrutSi ubi

redierint,tum illos miniftri,ftratis.frenis,omni9 exuent, SC curabunt,ut

expofitum eft.Hxc
autem omnia fuo quid^ loco fufpendentautreponenttfimiliter aTaliafupellexequeftris &: totum
,
liabuli iniirumentum , apte at9 ordine collocatum uiidi Vniueria quidem ab
equis longiuicule.
Nam multi reperiunf ita petulantes equi, Sii bona cum natura tum curaluxuriantes,utquicquid at,
tingere forte potuere, id arrodant,Sf frufta interda pannofa aut lorea deglutiant.
Quod illis, fi fece,
tint,nequaquam fcilicet falutare fuerit, Quare ierie quadam omnia erat difpofita,ne9 panni detera
forij,aut ftrigiles,aut peiSen.in praefepi
abijcief.new prope etiam appendefinecp firala temere quo«
cuncp infligentur,ut obliqua pronaue iaceant, nihil laboret minifier,Camerar. Et alibi, Tradatio.
nesnodurnaecautacfientillatis luminibus. Ita^Sflaudanfftabulalapidea.Sf cocameratatftramee.
nim Si foenu dammam celeriter Si concipit S^ auget, Sed quoniam fieri nequit ut curatori interdica
tur,ne unquam in fi abulum lumen intulifle uelittid prateipiendum eft, ut uel in laterna inferat uel
,
illatum in candelabro reponat,quod debebit efieferreum fubiedalatiorelamina in quam fcintill*
,
omnes incidant, Si: alicubi loci fufpenfum aut affixa,unde longiifimeftraminaSlifcenum Si materia
aliaignium abfit, Hadenus Camerar, Addentur etiam proxime quatdam poft cibum SC potum e,
qufiqua: ad ftabulum pertinent.
De tradatione equi quanta ad fanitatem tuendam, fupra etiam capite tertio non pauca attuli,
5 ® mus, Hacc qug dicatur de cura SC tradatione equor6,intelIigendum quo melior equus SC ufus illi,
us nobilior fit, eo diligentius exercenda quippe cum in contemptu ^rundam maxima negligentia
.

non reprchendat,Eft aut prima dignitas bellatoruiproximaitinerariortim, aut eora qui animi cau'
fa alaturtpoftrema uedarioru, Camerar. Decurando equo,R.uf.a8.Dccurandoequocaequitari
debet, Idemi9, ^DeciboSipotuequorumfupraquoi^didaeftcap.j, Pabuli cura negleda fu.
turum ut SC generofiffimus equus pereat ac corrumpat , SC mediocris prorfus inutilis fiat. Contra,
futiles faepe illa ipfa cura exquiflta , SC afflduo refpedu , ad non fpernenda ufum mediocres aat ad
,
prxfiantia quotp nonnun^ perducatur. Quod SC ipfum poeta: ueteres indicarut, ira Neptuni pro«
gcniemArionem,uelnefcioquemalium,feceredeCerere.Quo quis non uidetfignificare illos uo,
luilfe de bono paftu equos ad diuimtatem propemoda quandam euadere folcre,Camerar, Curan.

4« dum eft pra:cipuc(ingt Veget. I. -55.) ut fiuefcena fiue paleas , uel manipulos uiciaepro regiona ufii
uel copia ammalibus prxbeas,incorrupta aebene olentia SC munda mittant. De hordeo quoip non
eritfollicitudo dtfiimilis,ne aut puluetulentu rit,auciapidorum,aut mucid 3,aut uetuftate corrupta,
aut certe recens de areis fumptum.Si: ipfa nouitate pracferenda.Et paulo poft.Hordeum quotj non
femelnecbis,fed pluribus portionib,praEberi conueniet: quicqd enim paulatim acceperint , legiti,
madigeftione conficiat: ^duerdfemel Si enormiter fumpferint.cum fimo indigefta integruep tranf
mittunt. Mane (inquit Camerar. )foenum obijei non oportebit : fed poft datum Si confumptu pa,
bulum hora tertia mampulus unus foeni obi)cief,quod equus ubi confecerit, aquabitur. Id tempus
incidetin horam circiter nonam.Tum itera manipulus foeni obijeief. Si poft horas tres, id eft circa
duodecimam pabula praebebitur meridiatiu fimile matutino. Pofiea hora fecunda aut tertia mani,
jo pulus foeni obtjciaf. Si mox deinde bibendi copia fiat equo. T andem uefper tina apponatur pabula
paulo copiofius,prxfertim hyeme,Si una obijciaf manipulus unus aut alter foeni. jPriuf^ autem pa
bulum proferri fentiat equus.afferatur aqua pura. Si admoueaf equo,fi forte fitiat Si pota defideret,
Vetcres,id quod Xenophon innuere uidetur.bis tantS patiere equos fuos.Hxc ille. Etrurfus, Ma
ne hora fexta in fiabulo equo pabula pratbebif, m'fi aliqua res Si ufus equi ftiaferit accelerare pafta.
Nammultapolfuntinciderequac ordinem turbent.Pabuluueroauena: apud nos dari folet,Etfl no,
nunquam hordea apponuqid^exiftimo fi fieret crebrius futura cum equoru bono: nam alit magis
hordea. Si eft minus cruda,id eft SC fanguinem gignit tenuiorem. Sed tum mane auena: feu
hordei pabula dabiturtqua menfura quidem.non poteft certo prxfiniri : nam aqualem nonomnes
expetufeommunis tamen uidef quatuor chcenica,flue femod^.id eft quanta ferme fexies cauis am
babus manib. comprehendi poterit .Tanta quidem fere apponere folent , fed largius parciusue hos
.
uel illos equos pafcere oportebit. Qui quidem non multa defatigant Si quiefcut,aut raro agitantur.
Siis plenqm pabulS nequaquam dabitur, ne^ merum.fi:d cum ininuemr.tum mifctbitur paleis, aut
5*26 De Quadrupedibus
quod magis laudatur confetSis culmis frUgum.Hacc Camer, Qui equum fanitate robore ua
lidiorchabere cupit, paleas 8C hordeum totO anno ei prxbebit,8i
ne herbas aut farraginem tempote
pratis nihilominus adijciet
uernodet cauebic.Cteterum autumno herbas roicidas dabit e ,
^3^ anno
nam hordei pro nodle: Sic equus SC ^nior 5C laborum tolerantior, 8^ a morbis tuuor ac uiuacior erit,

nec nimium pinguis.Si tamen mercatoris fuerit equUs , pinguem reddere

licebit ut pulchrior
app,.

reauPullis enim tempore ueris expedit farragines feu alias

herbas exhiberi, maxime qui fatigadi non
ex leguminibus
funtjHxc Rufius capite ultimo. Audio in quibufdam Angliat locis panes , ut fabis

facies equo ne dederis multum annpnx in meridie,

et pifis.confedtos eqitis in cibum dari. Cum iter
fed ed amplius boni foeni,8c fi libet panem maceratumebono
uino. Coenammaturedabis.utmani,
tius quiefeere incipiaqObfcurus. Pabulum madefacere
quamuis pleritp improbent, ratione tame, a

ut interdum hoc fiat.carere non uidetur.Sicut neqi hoc,ut ff uftum panis

nonnunquam praebeatut
equo cum fale.Na eft pabuli magna ariditas,de qua ut equus flecitate laboret, facile acciderit Sed fa
.

ftidiofos hate equOs reddere putantld quod,fi uero modo SC haec 8C alia
omnia adminiftretur,non ui
deturpertimefeendum, Camera, FelTum fudantem equum potu ablfinebimus : nec grana, fed
fanum tantum obij ciemus SC flragulo opertum paulatim circunducemus.dohec calor fatis euapo
:

rarit,Obfcurus. Equus fl laborauerit aut fudarit SC incalueriqcibum poiumue

no fumat, nifi prius
coopertus aliquo panno, paulifper ambulado dutSus fuerit, SCfudor SC calor abierint, RulIiusdQuj
intempeftiuum huiufmodi cibum SC potum incommoda fequatur,plura diximus fupra in c.) Nihfl
unquam necp cibi obijciet.necp offeret potus, feruentibus SC anhelantibus atep fefflstfed , dum quafi
fpiritum recipiant,pabulationcm aquationem^ dilferet,at(j interea qitiduis potius ufurpabitcura= u
bonis. Nam qui fedulus 8C fidelis erit,femperinueniet,quod equo benefacere quoquo tempore rc«
(fle poffit, Camerarius. Aliqui poftabfumptum pabulumfiramenta carpunt, nefordida quidem re

rpuentes, quod putatur anhelitum laedere ; quamuis quibufdam hocnon nocere , quibufdam etiam
prodelfc uideatur ; Quod mihi quidem nemo facile perfuaferit , quo minus temere hoc referentibus
alfenticmitr , Ergo qui ftramenta carpent , ijs capiftrum inducetur poft pabuli comefiiohem , hoc
animam non impediet, SC ftramenti paflum prohibebit. Id quidem facili, qui cOgitabit, uerum
reperict , qu(3 uel pabulum uel potus purior atque fyncerior fuerit, etJ meliorem habendum Qua- .

propter de auena SCpultieres excutiendi, SC fordes etiam eximchdat funt, pratfepe^ diligenter exter
gendum,Ut in repurgatu indat pabulu.Itidem^ fana nun^ obtjcietur equo ita, ut de fenili ell de:
manus uerfabif,utpulueres et immundiciac excidant,at(^ ita purum dabitur
tratSUm.fed prius intra 5»

equis,Camerar. Capiftrum e corio ualido intjciatur in caput equi,Sc binis retinis alligetur pi sfepi,
SC pedes anteriores pedica lanea uinciantur,& pofteriorum pes alter alligetur, ne huc illuc moucri
poflichoc aderurium conferuandam fanitatem facit , Petrus Crefcentienfis Et mox , Eft etiam
perutile ut eqlius alfidue in terra iuxta pedes anteriores cibum capiat, ita Ut collum cogatur longi,
us cxtendere,quod inde gracilius SC pulchrius euadet.
^De potu adminiftrandononnullaiam proxime diximus in cibimentione. Aquapropotue,
qui aliquantulum falita fit,lcniter currens,uel parum turbata (aliquantulum falfa SC turbida, fuaui«
ter currens uel quafi nihil, Rufius) tales em'm aquae calidg funt,SC crafliufculae,unde magis nutriSi;
frigidae uero 8C uelocesinmotu perparum, PetruS Crefc.9. •{. SCRufiusiy.Temporibus tamen ni,
mium calidis, dulces aqua: conuenire uidentur.Sed habenda eft confiietudinis ratio . Et quia equus
ni copiofebibatjCorpuletus nOn fiqabluatur os eius interius SC fricetur cum fale madefadlo in uino;
fic enim auidius edet bibefa.RuBus, f Aqua in potu etjuis limpida ac frigida, etiam perennis ac
profluens miniftranda eft. Nam quicquid importunius fluit,uirus non admittit, V
egetius, Equus

feflus equitatione alioue labore,non eft potandus, nili prius urinam emiferit, utcuntp diutius expe-
cftandum fit, ne in per iculofum aliquem morbum incidat, Diftentio morbus periculofus , cum alijs
V
ex caufis contingit equo, tum fi fudans biberit, egetius 1.9. Videas aliquando fegnes iftos Si nihi
Ii curatores, pleruntf importatam aquam,fi prope ut unde petant,offerre
equis,netp illos foras cdu,
cere ad aquationes,quod ualde culpandum eft,Camcrarius.Et rurfus , Aqua autem nunquam offe
retur equo,quae in uafe aliquantifper retenta fitum duxcrit,aut in quam illo aperto aliquid dccidilTe
incubuiffeue pulueris feu quifquiliarum poffit , femperm in ftabulum importabitur, quandoettnip 5«
hoc fieri oportebit,8c offeretur equo recens. Etfl non defunt , qui ftagna turbidiora optimas ac falu,
berrimas aquationes fuppeditare exiftiment, cuius rationem ipfireddiderinuhoc certe uidemusple
rofi^ equos faftidire tales aquas,ne(^ uelle bibere quamuis fidentes Btfi uir peritilfimus ArilioK-
.

les feribit camelos 8C equos crafliore SC turbidiore potu gaudere, ne^ de flumine nifi prius pedibus
turbato bibere.lpfe quidem potus largior reddit obefioraiumenta,Camer. Domefticam (inquit i<
dem) SC intra ftabulum curam fidelem SC affiduam elfe oportetXenophon non patere, ne^ accclfa
illa uult loca efle,fn quibus equorn ftabula fuerint, duabus maxime de caufis , ne pabula
fubducan

tur,ncueignoraripofntutrum equus illa diflipet. Ac funt certe duo praecipua iigna fanitaiisequo-
rum.unum intra ftabulum, 15 auide SC libenter pafcaturtalterum foris,fi os abundat fpumis SibumO
6»
re. Omniimhecillopecorialtefubfternendumeft,quomolliuscubet,Columella. LocusuWme
ratur equus, mundus fit interdiu,no(flu uero paretur ei cubile c palea uel crafliore fanoufij adp*
nua, Petrus Crefc, Stramenta adnodfurnam quietem,itidem^ hyeme quam aftate pleniorauig'
 De Equo E. Lib.I. 5*27
certntilr.Nam&noaurecubatd,i,fflm^equus.8<:

Mce^r,p^au!^co.ponen4“^^^^^^^
«lido.propter mufcas,& laneum tempore
5 ter Wgu"
pter Pcff C?e7r“v'r""’
mgus,h'ctr.Creic. frigido prw
Verpen eitam rnaxime.fed dC alqs temporibus, unguite
quem ufum d.I.gent.ores ferrea uncinum habent, emtindabutur ad

Tumdemdef.musbubulusmaxime.aut.fi hic defit,

quofub folea abdit s atanas Sum nrorufff
,,
*°
Sd-ncauamunguaSStoToS
non dubitant fmguhs lubere.Ciuidam malSt pluribus intermitti.Necp SeC
«cidat.Placethoc quibufdam fieri maxfm^ alternis
quidam
defunt qui hanc curam ut fu
peruacaneam.autenaminutilempIaneneghganttquitamenconfenfupenSSXg^^^^^^^^^^
Contraahqut non folu probant a: obferuant,fedinfuper
etiam feuoaut aruina illas crebro^periml
gi uolut.Camerar. Sunt qui ungulis uefperi purgatis in cauitatem inferciant
fimum bubula aut c.
qumum.unacumouotccentiagitato&rcincrecalidocommixtis. AbfyrtusfifratSaitlilafmalinpe
de fuerit,fimumbubulu recentem cu origano in aceto
&: oleo ferucfadia pedi frequenter fubiicerc
confuht. Sed de ui^ularu cura plura diximus capite
tertio inter iymvi. Prifci foleas ungulis
affige
tenon confueuereCatullus tamen ferre*foleameminit.cum de
mula loquitur, a: qucnS opwt
io &
m luto ucterna fupmum animum relinquere. Ferream ut foleam tenaci in uoragine
mula,
Camerar, Siindudac notia: folea: fuerint,aut ueteres
notiis clauiculis firmata:, aliquantifper
quidccre patiemur, ne poft recentem moleftiam alia mox
equa
illi obrjcia tur
,
Idem. Bqm' ungula: conbi
griiis miiniantur ferramemis.rotundisinftar
unguis, lenibusdego leuibus)ftri(Sis ita ut ungulis in
cucumi bene adhsreant.Nam leuitas ferri redditequum agilem
ad Icuaudu pedes,&: flridura eius
ungulas maiores ac fortioresfacit,Pet.Crefc. V
nguls quomodo Isdantur clauis male adadis ui.
dem c. inter uitia pedum. Hippocomus curabit ut fatis mollia fint equi ,
labra,quo facilius frenum
fentiatMolliunturauwm fricatione manuu(leui)8daqustepidsfotu,etoleo
interdum inunda.Fre
num etiam admittent facilius quorum molliufcula erunt labra, Pollux- S: Xenophon,
ut Camerari,
us citat, f De magno calore & labore graui iit paulatim refrigerer
equus, optimum. Nam celeriter
jo utrumc^ieri , equo non folum perniciofum fcd fspc etiam exitiale
, , Camerar, Si quis equum
f
(inquit Xenophon)detergere uclit tali litu ut oculos
, habeat uerfos in eam partem , in quam fpedat
eqtius.in periculo uafabitur ne in faciem fibi equi tum genu
tum ungula incutiat. Sin contra equ3
propter crus exterius iuxta fcapulam procumbens defricauerit, nera
ipfe affligi , SC fic cauum pedis
ungula explicata repurgare poterit. Atij fimilitcr Si pofteriora crura
repurgantur. Hoc meminerit
cquicufacor,6(lisc2\. alia quibus opus fadis.nequaquam ita fieri
debere, ut ucl contra faciem, uel
contra caudam equi accedatur.ideo q; equus.fi uim facere conetur.utram
illarum partium fui horni
nisuires uincit.Ad latera uero adiens maxime Si fibi cauerit, Si equS
teriores pedes,inquit Pollux, capite iierfo eodem quo equus
prolixe uadarc poterit, Am
fuum ucrtit.ahftergere oportet, ne Isdf
polht.Poftcricrcsuero,in contrariam equi partem refpiciendo. Eadem dere
Camerarius, Contra
40 equum a latere aftare(inquit) quicquid agas, & ad operis dexteritatem , Sd ad ititandum periculum
profuerit: Omnino ^cauebit curator, ne aut caput aiitcaudam uerfus ad equum accedat. Qiiare Si
ftcnatiedticenturfic.agitatorpropearmosutliabcnamtenensingrediatur, Habenam nunc uoco
lorum, quod de lupis reuinci folet liberum, ft/mynyU Grsci dixcre,n6
frenorum habenas: nam has
attrahere alium quam infidcntcm,reddii equum infolentem,8(: qui in alteram
partem plerunq} con*
Uerti nolit. Cum produci equum oportebit ( Xenophonus utor uerbis
) fic duci illum ut fequatur
(ego potius fic intelligo Graea , ut is qui ducit fequatur equum)hac de caufa improbatur nobis
, ^
hoc pafloduder fibi minime profpicere, equus autem omnia patrare poHit qiiauoluerit.Necpita
placet duci, ut longo loro alligatum fibi illum fuccedere diidor affuefaciat, propterea quod in utra,
cun® latus obuertere queat improbitatem fuam,et conuertere fc aduerfus dudforem fuum.Iam plui
J* res fi una ducantur hoc modo equi,quomodo abflineant mutuis iniurijsf
A latere uero duci affliefa
flus equus, necp homines,nei^ alios equos facilclarerit,&rredfiirime
praeparatus fuerit ad confccn»
dendum , fi quando hoc celeriter fieri oportuerit. Caballi minus fedulo cum curanttir,nonmodo
quod ad pabulum attinet, fcd in tota tradatione reliqua .fiunt ftrigofi Si deformes Graci lym uo.
,
panenam attenuantur Si macrefcunt.Sf coxat emfnent,& depyges fiunt, non aliter, quam uel mani,
felto in morbo, uel occulto interdum languore.Id
non acciditijs equis.qui bene Si diligenter curan.
•ur,pratfcrtimcum(irigile,at(j enam manu fola. Incredibile enim eft quantum &
ualetudini 8i
Uenuflati equorum conferat barc cura. Itaque cum in languore extenuarentur equi, impri»
tuis fricatione ueteres ufos legimus, Camerar. Sape plus prodeli prefla manu fubegilfe terga,
qiiam fi largiffimc cibum prabeas Columella, Vngulis purgatis curatis^, tum manipulo lira.
,
(« nirtuipuri Si aridi detergebitur equus , ita ut manus fequatur pilorum fitum : hoc enim nitidos
illos reddere folet
,
Camerarius. Et alibi, Quotiefeun^ (inquit ) de agitatione redudlus in fla=‘
culum Si indudius in fuam cellulam fuerit equus, tum curator detergeat totum quidem cor»
1

528 De Qiiadrupcclibus
& V
pus ftramento arido, diligcmiflime uerd pedes aluum* ngulas interius quorp repurgabit, 8^ ii,
trum redieatt^ commode prafferratacfinieOtiiyderabit.Detergebic autem fudorcs atcp humiditateja
omnem cum magna cura. Strata fudamibus & defatigatis non flatim auferet , fed fub illis patietin
refrigerari & recipere uires equos. Fuit 5C ueteribus in ufu(inquit Camerarius)ut ligneo gladiolo
perpurgarent cutem equorum, & depilis fordes at^ puluerem cxcuterent.Item^ texta qufdamde
corticibus palmx litinducerem manibus curatores equorum,quibus piUdeterficomplanarenturei
fpiendefcerent.raijiMii^ithancGrafCiuocarunt. Indeftringendo(inquitXenophon)ordiemuraC9i
pite Se iuba.Nam fruilra inferiora nitemur perpurgare, fi fuperiora immunda fUerint, Atif ita dein
ccps per totum corpus, cunelis ijs,quat ad repurgandos equos comparata funt,uiemur,ad pilos eri,
gendos,8e expellendum puluerem fecundum pilorum fiium:(uidetur addenda ncgatio,non fecun. u
dum pilorum fitum.Kiu writtHy rtsgwaf/ i<5Ct w
ne quo attingito, nifi manu,
i'ew'7isy<wi*Hft^iufi'i>i^sFee'“‘™i®®’^a9i'iti,Pollux,)Sedcurator fpinac pilos
qua illos premat Sc mulceat lyvlsy^a-t ftevs^ , Pollux :
lego ttTrKKvvuy ex Xenophonte) fe«
quens fitum eorHm,quO enati funttfic enim quafl fedili in eqito minime nocuerit i Caput aqua elui.
to.Namcdm odeum fit, ii ferro aut ligno pcrftringat,molefliam equo obiecerit, lubam uerticalem
(ptocomioiwa: ipfam humeflare debet.Prolixitas enim horum pilorum no prohibet afpicere equa,
ac repellit ea ab oculis, quae molelliam equis afferrent. Deinde incrementa caudae Si colli pilis procu
’
rabunturjquolongiuspertingerecauda.Se moleftafibirepellerc,quo9plenius adminiculumcon»
fcenfor habere poffit.Ctura lauari nobis non placet: nam cum nullam habeat utilitatem , damnofa
intefim eft ungulis quotidiana humedlatio.Minus etiam fatpe inferius aluum repurgari oportet qi ,
i«

Sd in primis hoc fit moleftum equo:8i quo fuerit illa pars mundior, ed plura quae moleftiaiti exhibe:
,
ant equo ipfa colligat. Pfatterea quamuis in hoc elabores,uix eduxeris equum. Si mox fimilis eftije
i futuriis.qubs rcpurgaueritnemotquaptopter haec omittetur. Crura autem manibus defiringi fatis
fueritiHaiffenus Xenophon. Cum deflringetur equus SC detergebitur(inquit Camerar.)optimura
fuerit extra fiabulum educi,8C alligari laxiore habena,ut quafi folutus & liber aftet: infiftere autem
faxis teretibus, atij ita placide Si fricari Si fordes repurgari atij etiam flabello excuti conueniet. T#
iubaroSe pilos uerticisatepcaudaehumetflari Si pedine difponi. Ipfum curatorem tum iubcre Der.
cora 8t madida ftramenta efferre. Quod fi cotidie fadum fuerit, Si equo prodeft,Sf miniflforumdif
penitum laborem minuit. Veteres nonfrenatos,fedcapiftro circundatoori produxere equos ad liti
giiem SC peflinem SC uolutabra. Nunc in omnibus rebus laboris Si operae minimum fubire nolunt 5»
ij, quibus minifteria incumbunt,Camerar. Ante aquationes femper deftringi equum SC pedi iii.
bam oportebit. Id debebat fieri extra equi cellam in loco patente,ut funt atria et uefiibula.ita enim et
excuti puIueres,S<: Ibrdes eximitSi omnia,quae affolent.rite geri poffent. Sed famulorn ignauia ple
,, runm laborem fiigit,Si fupra ffratheilta equum aftantem ad pratiepe deftringit,deterget, fricat, pe.
efficu tamen etiam hoc ab illis fit,ac n5 potius magUa ex parte, fiue etiam totum negligitur, quo ad-
modum equi uitiantur,Camerari Et alibi,Xenophon(inquit) aluu et tenuioris pih' aut glabra loca
fape emundari non putat bonum effeteuius quidem rationi SC. nos affCntimur : fic tamen, ne penis
quafi utriculus,quem Graeci uocarunt «ajirtOj/ Si di/Xal«»(i,negligatUr:quem repurgari fcdulo opor*
tetnam illo fordibusrcferto,acciditpleruncp difficulter utmingat equus. Equus fummomanepa.
lea uelcrafliorefoznoecubili eius fuhlaio,abflergere ojaortet jaer dorfum Sd crura, &
omnia roem. 4*
bra,Pet. Crclc. Sciendum efl(inquit Xenophon)nunquam effe lori eius, quo ad prafepe alligat
equus,afti ingendum nodum,ea parte capitis, in quam ueiticaleicoryphaealfreni applicatur.Cum e«
I nim crebro ad praefepe caput equus moueaqnifi fuerit ctrea aiircs uerncale innoxium , faipentime,
ro ulceris caUfa exiftitthis igitur exulceratis,et deftridWoni Si frenationi equus refragabitur. Vtile e.
tiam imperari curatori, iit quoudie Ifercus equinum Si ftramenta in tinum locum exportet: hoceSl
fatSo & ipfe minus laborabit,&: eqtio confulet.Sciet etiam curator accommodare Cquo capilirumj
quoties uel ad deftridfionem,uel uoluiabrum educere uolet Denicp quocuntj line freno ducendus
erit,capiftruni induetur.Nam hocrefpirationem nonimpedit,8d morfibus tamen obftat,atcjfubiias
'
tnaafiones equorum cohercet Alligari equum a capite fuperne redJum eft : quicquid enim os illius
offendit, declinare iolct elato capite equus.Id cum facit ita alligatus,magis laxantur quam rtmipun.
1'

turuincula. AquareSd mergere equos pro lauare uel abluere per aeftatem in pratterfluente dixe.
rts. Nunc cotidie bis aquatum equi folent agi, ut ipfis crura Si uenter humedletunquorum Xeno-

.
phon neutrum probaqmadefatSionem etiam crurum nocere dicit ungulis. Sedhoc contra tam recc.
!
ptam confiietiidinem Sd ufurpationem omnium afferere nimise audaciae fuerit,pr*fertim cum Sd uc
,*
teres eluiffefordes tam crurum, quam uentris folitos fuiffe , Sd hoc aliquoties praecepiffe reptriaiur,
Camerar, Etrurfus,Ego (inquit)inea fumopintone,inhyeme crebro equos mergi non oportere.’
omnino autem nunquam adhuc acftuantes Sd fudantes. Aquari quidem non debent prorfiis infufpl
ctone uittj morbi ue,netp cum medicari illos uoluerimus,fiue pharmacis, feu manu. Quidam uino
calido aut fece poft interualla certa temporis colluunt crura equorum,nam neruis hoc prodclTecoa
»•
fiattetfi nonnullis difpliceat,Camerar, Arriculi uel fuffragines poft iter calido foueantur u/nO,ulfor
roborentur ungulae, V ege.i. Nonnulli ucfpcri crura equorO perluSt aqua calida ecoqumaiei“a
-58.

abluta funt uafa efcaria(mlt ErttfpHle:)aut uino colledliuo,quod obiter dum uina depronitatts,s“t
alM

I
 DcE.quo. E. Lib. I.
T2p
ahas E dolijs dEHuit (mit tt*p(fwyti.) dorfum uero recEnd
aqua frigida cum fale. In «flate fub ca u
dam fubre^e folent mufe.item^rub uentre ad inguina, quas
maxime uefperi, fed interdiu quom
curator eximet, ut requiefcCTe equus pofflt.CamErarius,
Citram equorum (inquit idem) ab ahdS
quodam beneuolentia profifci optimum fuerit. Facile autem hoc
diligentia BC obfequium effecerit
no folum equus ut amet.fed ut requirat etiam at^ defideret curatorem
fuum.In hac ^rte commen’,
datur non lolum remono eorum omnium.qux
equos offendere folet.ut famis, fitis, madidi ftrameix
ti,in «Itate calms ac mufcarum.hyeme
frigoris: fed etiam contredatio Sf demulfio earum
partium
quarum contaftu gaudent equi, quales funt maxime hirts.&aquibus
equus.fi quid forte moleflum
fit.repellere mmime ualet, (quod &
Xenophon feribit.) lam in tergiuerfationibus , aui feritate, ne.
10 quaq^m deleiSantur equi ijs qui non tam placare quam ulcifei
, illos noluerint ; itaque &: in fla.
buto OC toris , tnulus equis nocetur agitatorum &: curatorum
morofitate BC iracundia . S«pe at.
nectare equos, 8C illis abblandiri cum uoce tum manu.manfuetos
facit. Maximopere autem catten
dum.id quod nunc multum frequenter^fieriuidemus, ne in equum
quacunqjde caufa inftabulo
K adprxfepe fjcuiatur.Hoc enim ut taceam, quod metu 8C fuga cupiditate
ad illas lintres prefepium
adiguniur,quibils inflitSos armos f«penumerorump5t,ac fiuntinutiles
equiuVfed ut tam detrimen.
X
tofum non fitjhoc certe incommodi mali affert, quod equum aut trepiditate
8C formidine, aut im.
manitate oC furore complet. Itaque animaduertas quofdam palpitantibus
membris in metu fi.
ne euidenti caufa ad prafepe ^uafi plagas uitaturos non poffe confiftere Alios
: omni ui BC impetu
efferri atcpirritari.tanquamafedepulfuros contraria ac uiolenta:
Ideo autem fit quia leniere ad fe
io ah’^uemaccedere,8C expediant fcilicetmalumquod l«pepertuIerunt.Adbonamcuram
hoc pr«ci
piiepertinet,Bquus ut fiC ametur ipfe, 8C tradatorem fuum a quo curatur.quieft Varroni
equifo, a.
wictjSi fc illi cixrx cflc fentiat* Dixfiniis autem dominum ipfum (xpe oportere refpicere a d eq u um
fuum,cum ut fciat quafedulitate curetur,tum ut equo non fit ignotus.Id igitur qui fecerit, ex eo n5
paruam uoluptatem capiet. Si cui autem unus cquus,quamuis forte plures poffideat, SC ftf enuus BC
obfequiofuscontigerit,is ac amet charum^ illum habeatjBCfolus potiri uelit. Nam uerifllmc hoc
a
Teutonibus dicitur:eos qui ament uxores fuas.rediffimefacere fi non dimittant ad externos ccetus
conuiuiorum 8C feftiuitatum,qu(5d femper reuertantur cg moribus aut opinionibus nouis l tidemqj
qui equos quales maxime ueilent naCli fint,fi utendos eos dent alij s,hoc fcire debere,illos leuius qtiF
demaut uehementius,fed omnino mutatos reuerfuros effe. Pr«ceptum optimum SC utiliffimum
jo hoc, Nunquam dominus ut curatori minifterrjscp fuis nimium confidat,quin ipfe quocp afpicere cre
bro ad operas illorum uelit.S«pe cum pabulum dabitur,cum aquabuntur, deftringentur.inftruen.
tur.ipfe affit,Coeitet diCIum elte Catonis prsclarum ,BC falutare ad domefticam difciplinam. Frons
occipitio prior,f5«c omnia Camerarius.
iifFlis adiungam cofmetica quadam.hoc eft ad equi ornatum pertinentia , Confideratur autem
ornatus.uel in corpore equorum, id^ dupliciter : aut enim medicamentis fit adhibitis, ut cum alibi
tum circa pilos SC cicatrices.de quo fupra partim fecundo (in pilorum menrione) partim tertio capi-
teegimus.aut fine medicamen tisfblahippocomiinduftria.ut in pilis componendis,purgandis,fecan
dis,de quo hoc in loco nonnihil. Vel extra corpus, in ornamentis appofitis, ut phaleris, fiCc.de quo
odaui capitis parte quinta dicemus. De iuba equorum quomodo tondeatur, 8C quod cirri crurum
4« non fint tondendi.capite fecundo in partium corporis deferiprione docuimus. Hoc loco fubit mira
rirationem illorum (inquit Camerarius) qui elegantiilimos interdum equos uerticis iuba pr«cifa et
truncata cauda (noftrates equos huiufmodi uocant mittitn) reddunt alpedu foedos quafi infamis
quibufdam notis . Etfi uidentur non fine caufa maiores hoc noftri facffitalTe ; ita® illi pofiea alligata
quafi phenace pilorum.ftuduerunt ademptum murilatione decorem reparare.Quid autem ut natu
ralemnonretinerent,acdefenderent potius caufa fuiflefufpicabimur fEquidemexiftimo primum
faAumhocfuifle ab aliquo,cuius equum ftrenuum 8C bonum, uiriata fcabiofa impetigine cauda de
turparettpoflea inquouis pilorum defluuio id ufurpari cceptum,in ignoratione fcilicet remedioru
huius malitdum nouitate.ut fit,res commendari, 8C placere infolentia fua coepit. lam uero etiam au
diui,quod haud fcio an falfum fiqanimofiorcs reddi mutilatione equos , Sed omnino barbarum hoc
J" corrigendum uidetur,pr«fertim cum eripiatur hgc contra mufeas necelTaria illis flabelli defenfto,
pracifo cauda uerbere,GracimiJ»(( uocarunt. lam etiam aliqui uerticis iubam impletSgt ut in fron
te, tanquamuirguncula crinis,, filodifcolorcimplicata dependeat: quo fi putant equum fpeciofio.

rem reddi,admodumfalluntur:Cnconfuliprofpe£fIui,redarguunturaXenophonte,quihos pilos ui

fui nihil officere.ut diximus, dcmonfirat,Camerarius.

V Qui equum eurat,maximopere illi uidendum.ne qua re uehementius equum offendat. Offen
duntur autem aliqui facile inter frenandum,fiueipfl refpuunt ferrum,aut lora indui uertici molefle
ferunqfeuduriusBf immitius inuaduntur,Camerarius. Vtautemre(flcetiaminfreneturequus(in
quitXenophon)acceditocuratorprimumadlauumIamsillius, deindehabenasobeaput infum*
tnisarmis deponat,uerticale autem attollens in dextra teneat , aC lupos finiflra admoueat; quos fi e»
(i quus admiferit,applicanda fcilicet erunt freni lora.Sin equus os non aperiat, tenens frenum propin
quum denribus.maximum digitum manus inferito maxillis,quo faeSo pleri® os pandunt. Sed ne fie
quidem fi frenum receperit equus,tum labrum ille urgeat ante dentem qui caninus appellatur : ac
ffo De Qi^drupedibus
non admittunt frenum. Pracipiatur 6^ hoc curatori , primum, ne unquani
pauciffitnii ctim hoc fit,
habenis attrahat equum, ita enim durum os(heterognathus)redditur.Deinde ut a buccis conuenicn
te fpatio diftet frenum, Nam cum illas premit,calkim folct obducere,ita fenfus retunditur, Cum au*
tem longius dependet uf^ ad fummum os poieftas tamen fit equo , 11 frenum momorderit,minus
,

parendi domino. In his acrem cfle curatorem non minus quam ulla alia in re elaborare conuenit.
Tantum enim momenti in hoc eft fitum,libcnter ut equus fi enum admittat, ut fi quis omnino reijci
at,is nulli ufui elTecenfendus fit. Quod fi curator non folum cum ad laborem equus, fed etiam cura
ad pabulum ducetur, de agitatione domiim reducetur, frenum illi induerit, nimirum iam ultro
appetet flatim ubi hoc offerri iibi uiderit. Cum frenandus(inquit Camerarius)& infremendus erit
equus, tum deterfus eflo,a: nitidus atif pexuslfrenetur autem fic ut minime offendaturtitalibentius it

frenos admittet,quos,uidi qui initio fale confpergerent,qudd cum lingeret equus et fimul manderet
frena illa pati affuefieret. Quidam comprimentibus equis dentes,ne(^| recipere frena intra os uolen
tibus,ferro labra SC gingiuas m gentiquod etfi in pr jfentia,nifi fint ferociores,facit,ut admittant fre
num, odium tamen illius perpetuum excitat. Quare melior efr ratio Xenophontis , digitis premere
labruminon enim in hoc tantus fenfus doloris, uel dolor potius nullus omnino inefr. Frenantur au
tem hoc modo.Habente.quibus equus regitur,obducunf ob equi uerticem dC deponuntur ad imam
iubam fcufcapulas,uel(fi quis hoc mauult)armos aut fpinam.T um finiftra teneat ferrum freni flue
lupos.Siidextrafubtercollumcquifenfim circumadfa uerucale lorum una cum reliquo frenorum
loreo qoafi reticulo applicet atif circundet capiti , & quat neiSenda fuerint connedfito & catenu- ,

lam qua nunc maxillm reuinciuntur,infibuIato. atij ita infrruiSus equus dutfrorio loro ,
fi confiflei e ti

ad praefepe diutius debeat,religator fuperne de furcillis feu clatris,in quas equis fcenum noflris mo-
ribus ohijcitur,ut fceniles dicere pofle uideamur.Sed melius fuerit extra fuam cellam produdfum e,
quum in loco aperto 8C libeto,ubi atterere latera ttequeat,necp etiam attingere.quod ore impetat,rc
«incire.utibiconfiftattantifperdumconfcendatur, Attphtecerit frenationis fere ratio, Sdadmini.
firatio. Dentes fcalliones 6C plani uulgd ditfri , equis extrahi folent ut fi enum commodius admit-
tant,ui capite fecundo fcripfimus. Quae frena cuiufcp ori maxime conueniat diligenter exquiren-
dum,ronuenientia autem non facile mutanda funt.-ea fic indentur , ne aut angantur buccae, autilla
in dentibus uoluantur. Quorum alterum callos in malis creat, alterum obftat moderationitnam fle
facile morfu fi eni arripiuntur ab equis,quo fatSo illi fe regi non patiuntur , Camerar. fBene qui
dem(inquit idemicingula ftrati adduci cum ad alia prodefi:,tum minus redditmolefta &r gratie poa 5«
dus fefrbrisjcum firata nouquafi uolutantur fuper equi tergo. Strata auie placide apponenturita,
ut curator adlatus finifrru acccdat,et ftratit fine impetu 8C tumultuatione,^ molliter poterit fierflfli
perdorfo equi deponat, utilliusueluti capulus fupra fpina,qua parte ceruixexorifrfiftatur: omnia
aut, quae expedita elTe debent,cauebit,ne fuper ftratum dorfo equi impingantur,ut funt cingula, et
illa feifionis adminicula,&: lorum pedoris fiue armorum,necnon reticula illa lumborum, fi annexa

forte fibi frratum habeat, Tum deinde primu omnium annedetur lorum pedoris, per illa reticula
fi alfint, cauda exeref,ut fieri confueuit,atcp ita fitati diligenter compofiti uinculum adducemus K

infibulabimus caute. Nam beneeqtiitant, qui bene cingunt.ldcp, utantedixi, equoprodeft: ncgle.
dum uerd eques utleui impulfu delabatur,in caufa eife poterit.Hoc cingulum debet crati pedoris
fubligari,non aluo netj ilibus, Infrrati uel inditis uel nondum inditis frenis minus laxe reuincien- 4»
,

&
procumbant,id quod ne^ equo bonum, firatis nocet. Educi autem optimum de cel-
tur, ne forte
ia tum equos in aperta SC libera loca, &
alligare loro prolixiore ; ibi ut quali arbitrio fuo aliquantu-
lum uer(cntur,quo generofos admodum obledari putan 4 Etiam ad eas partes, quas cingulum obit,
fatpiusrcfpiciendum,ne forteillo perufra cute uulneratac fint: quod malum cito curari debet, faci- &
communibus 8C notis omnib. remedijs, Camerar,
le poterit intertriginum
^fConfcenfurus equum(inquit Xenophon)primum de freni parte inferiore, feu etiam deannii
Io bullaue huius religatum lorum dudorium , fi/Toynytt/s uno uerbo Grtecis eft , apte finiftra manu
prehendet,ea laxitate,ut necj fi infurgens.pilis^ auribus uicinis inhaErens,necp fi de hafta faltucon
icenfurus efi,conuellat equum. Dextra capiet habenas depofitas in fummis armis una cum iuba, ne
fcilicet ullo pado conuellat habenis os equi. Poft^ fe alleuarit ad confcenfionem.tum igitur finiftra j»
qtiidemlibratpcorpus,dextraucrdintcnfafubleuet ipfe fefe, Huiufmodi confcenfio etiam a tergo
omnem deformitatis afpedum excluferit.Confcendet autem crure inruruato,ne(j genu dorfo cqtii
impinget, fed iniatus dextrum tibiam traifeiet. Vbi uerd iam circumadum pedem applicuerit, tum
deinde dC naribus refiideat fuper equo. Quod fi forte eques finiftra manu ducet equum cUhi gefta
dfextra haftam, equidem cenieo utile clTe ufum ille fibi ut paret etiam a dextro latere confccndendt
Necj ulla alia ad hoc fidentia opus,^ quae dextra paulo ante exequebafrea ut finiftra agat: &conini,
qua finiftra, ut tum dextra.Haec ideo laudatur a nobisconfeendendiratio. Namfimulacconftcndc
rit eques, para tus mox eft ad omnia , fi quod forte ingruat fubittim certamen hoftibus irruentibus,

Haec Xenophon. Quiequu afcendit,primu ab altiore loco id faciat,ut netp feipfum inter confan
dendu oftcndat.neq) ponderis fui impetu equo moleftus iit , Pollux. Ad infeeniionem taminftra- fr
tum,quam nudu equum aflliefieri redii fuerit, ut placide coniiftat propter adminiculu.fiueboc faxi
feu truci, flue etiam foli editioris fit. Qiidd fi accedere aut ftarc nolit, aut uehementius quo^t®'®*
 DeEcjuo. E, Lib. I.
Ljf’ _i._i _ » - * «*. . i

tia SC formidme eorum.qui fllum tracSare nefcircnt. Ad hacc

prima tacere Philippus e^diffimularV
Cum uero eadem repeteret Alexander fepius,Taneigitur,inquit,meIiuspoiretraaarete equo*
fperas,^ hos fenes.qui reprehenduntur increpatione tuaf Hac quidem certe.inquit Alcxander.me
lius ego tractauero.quam quifquam alius. Sin uero minus.inqiiit Philippus,quam
pccnam uis fiifti
nere procacitatis tiia^ Ego ncf inquit Alexander.preng equi fcilicetipfe tum
„ foluam . Hic rifuob.
orto,argenti(j perfolutione praifinita . accedit Alexander ad equS.prehenfumfe
loro contra Solem
conucrtit,q> conqceretilla umbram appropinquantium afpicientem perturbari
motu ipecie hu»
ius-Ati^ ita parumper circumiens placido grdtu,8^ equa manu demulcens, cg
intelligeret de fpiri.
tu animo jitatem equi maximam elle,at(j hanc illu quali colligere, ponit chlamydem, ac
fe in illo fub
latum rite collocat,lrenoru^ habenas (icprehendit,ut equios minime laederet aut laceraret,
TTum e«
qua nonnihil remififle de ira 8C commotione ammi fentlens , at^ geflire excurrere, laxatis habenis
incitat uoce quoip uehementiore, calcibus ferit latera. Quat res primum Philippu 8i alios perter .
ruit,fed mox ut uidcre,q> dC Alexander reflexiiret,8i: ageret iia,ut par elTet equu cum
exulcationc 5C
lactirialibi acclamare uiiiucrfl, Philippo uerd etiam lachryma: cadere prie gaudio
,
neq; poffe ille flbi
tcmperare,quin filia compleiSeref atij exofcularef. Quare fic feres habet, quemadmbda diximus,
J,
utilem effe maxime placiditatem a: moderationem inconfcenfionibus, cautionem hanc ne qua
resaut fpecies tum obijciaf equo, quat illg percellat SC perturbet, aut enam perterreat. Quod fi hoc e«
tiam obtentg fit,equus fefforem fuum ut agnofcat,&: illo gaudeaqnihil ad commoditatem confeen.
fionisiam poterit declTe. Ipfcquiconfcendereuolethabenastenetomedias,a:capulgflracifiniftra
dextra autem librato corpas,quo relidat expcditius,neuemole corporis quafi inflieSa equum ladaq
Dominis confeendentibus famuli adelfe dC debent , Si folent,cu no defides funt neip ignaui,feduld:
hos ab altera parte bafin orbiculi fcrrei,quaEfunt,ut ditfium eltfeflioras adminicula, retinere, proba
lurnobis;ita enim mollius infeendet eques. Si eritinfcenfio equominus moleftatattrahiautemab
illis habenas non oporteqfed omnino liberum relinqui os equi.Hgc omnia Camerar. Commodum
fane fuerit fi equus etiam edoifius fuerit fe fubmittcrc,v»iififitf«Sia,Xenophon.Fit autem hoc,inquit
^5
Pollux,cum cruribus diuaricatishumilioremfepratftatequus, Si uelutifubfidit.quo facilior fit con
fcenfio. Bonum Si hoc, tenere curatorem imponendi in equg felToris Perficum morem,ut cum ip.
fe dominus in morbo Si feneda habeat a h|uo in equum facile imponatur tum alteri,cui grarificari
,
uolueriqcoplam illius facere polfiqXenophon, Bquifo inftruat quonam modo Perfico more fitau
xilio,ut equus facile confcendaf.dorfo domini pedes fuftinendo, Raphael Volaier, in Epitome fua
inXenoph.de re equeftri. Vegetius libro i, de re militari ait apud antiquos moris fuifle utequili.
gnci hyeme fub tedo,a;llate in campo poncrenf,fupcr quos iuniores primum inermes cofuetudinc
proficerenqdcmg armati afeendere cogerenturttanta quidem cura, ut nona dextris modo,fed a fini,
mis partibus 8C infilire dC defifire difcerenfeuaginatos etiam gladios, aut quid fimile manu tenetes,
multi dum inlcendunf(inquit Camerar.)feroclunt,quod quidem faepe a iunioribus fit cupidi*
y Equi
tate pergendi, praefertim fi prope afflnt alij equi ad quos illi feftinent.Eli autem Sf Infcendendi SC in*
flernendi equos longe diuerfa nuncratio,quam apud ueteres fuilTe legit , Nam Si de paulo editiori,
bus locis prehenfa iuba SC librato corpore fine ofFenfa equos confeendere, 8C in hos, cum iuxta afti.
tilTenthaflarinnifqfolebant infilire de terra. Nuncardualocaquarrunf. Sidependentde iftofediH
quo infternitur equus, ex ferro dimidiati orbes cum bafe,cui innitentes confcenfionem moliuntur,
liacpdeprifcis heroibus Germaniar,haec etiam agilitatis canitur laus q> armati omnibus adminicu.
,
lis negledis in equos infiUre confueuerint. Introducuntur autem illi omnes equites de more gentis
,
noiiratiQuem ucl,quod ueri puto elfe fimilius,ignotum Iulio Caefarquel ab illis temporibus nonda
filifle obtentum de eo liqueqqj ille in quarto libro Commentariorg fuorum belli Gallici faiptum re

it liquit, Germanos necp iumentis importaris uri,fed quae apud ipfbs praua ati^ deformia nata fint ; Et
linpillimum haberi apud eofdem ephippiorum ufumthis enim equefiris rei gloriam Germanis pia.
dtadimit. Ac mihi perquam commoda uidetur elfe, Si ad firmitatem Si ad mollitudinem felfionis.
Y a
5-^2 De Quadrupedibus
h 2 c,qinciiUticnfuirpatur,infternendiratio, qualifcuntffoerituetcrumjKfUftlfcUft^modiepfupa
Plinius fcripfit,
pia feuftrata iBorum,qiiorum repertorem fuifle Pelethronium
^Vbiiam refederit eques(iierba funtXcnophontis)riue fuper nudo cquo,l€uetia in ephippio,
non laudatur quafi curulis qugdam felTiOjicd ut cruribus diuaricatis maxime rccflitudo cuftodiatur;
fic enim &: feminibus firmius adhsferit equo , ac ereflus ualidius Sf coniecerit iaciilum,8t idum.Q
rea pofraqintulerit ab equo. Hoc etiam ftudendum.tibiae una
cum pedibus utremiU* fub genibus
depmdeantin rigiditate enim fi crus aliquopiamimpegerit.periculumfueritnefrangaturifluxaue
ro tibia facile celferit offendentibus.ne^ femur tamen
demutauerit.Curabit &
hoc eques, ut trucua
quot», id efi ea corporis pars qure eft fupra coxas,quafi ad fluxum
quendam agilitatis compofita fit;
boc K
Sum modo eflicacior fuerit,8f minus.fi quis detrahere aut impellere conetur , fubfultant (i- a
malim o-ifatSuiiTi.id eft cadere periclitabimr.) Cum lam refederit , ut tum confiftat placide e.
fiiftoi’»,
qnus,inftitutus elfe debeq dum attrahat eques, fi quid forte oportet. Si habenas coKquet, Sihaflam
adaptetTum deinde brachium latuum lateri adponito.qui habitus equitis eft elegantlflimus Siro, ,

bur manui addit.Habenae laudantur aquales,non fragiles, necp lubricat, ne® cralTat; etiam hafta il.
la manu,C opus fit , comprehendi ut queat, Infldens equo ( inquit Pollux)
femina non admodum
premes,fed pedes molliufcule fufpendes , ita ut flanti fimilis appareas . V
alidior enim qui ftatqulm

qui fedet. Curabis quotp ne quam corporis equi partem laborantem attingas , ut pedes aut latera.
Has emm praecipue partes in perpetuo motu elTe oportet. (rao y(f mJlxs tHi isAti/jifi/ wi^it

ijf.) Quin 8C facilius portabit equus rite infidentem , In equis aliqui iacent uerius quam fedeni,
cum tame ipfa iiflio ftatus habere fpeciem debeat.Hi equos non folum pondere,fed pigritia fua gra. !•'

liant !>C debflitant,ut fub illis ingrediantur difficilius, & celerius defatigentur. Attp talibus equitibus
tamen,nifi ftratafunt pene plumis, ut nunc fit, efferta, femina facile aduruntur, item^ natesiQuod
fi accidiflequetei es remedio efle prodidCTe,ut illinatur (punia
equi colledla de ore 5C inguinibus,Ca
merarius. Bt alibi,Cum eques fe collocarit in ftrato.tum addudis habenis quafi erigat caput equi,
ita pergendum efle equus intelligeqtum feffor paulula remittet habenas, fic tamen femper ut teneat
arduiores,necB has una cum manu defluere patiatur. Reddit emm hoc equos fegniores in defatiga,
tione: contra diligens attenta habenarum prehenflo , uegetos efficit. Aliquibus orafunt nefjdii
ra netp moUia.magis tamen dura, (ut uidetur) quam mollia ; ideo^ fi initio cutn incilaris Sc adegeris
ad curfum aut gyrum , fi tum igitur habenas attrahas non obfequuntur. Faciendum igitur iu tali-
,

bus laxiffime remittantur primum, ita poftea regere SC pro uolumate quifep fua moderari facile po Js

terit. Equus natura generofus, etiam laxato ei freno, eretSa ceruice pergiKignobilero freno coges
ut decorum feruet, Cauendi uer o funt afperiores freni quos equi eodem eflTe loco non finimt, fei
,

huc illuc fubinde mouenqcommodiorem flbi tandem loaim inueniendi fpe.Quamobrem ferociori-
bus equis duriores freni inijeiendi non funt (mordicus enim illos tanquam obelifeos arripiunt,cum
firmi folidi^ fint) fed molles ; ut ubicun^ apprehenderint, reliqua catenae inftar fledantur, Pollux.
De frenis plura in Philologiae parte y, dicemus. Equus duruscduri orisfdifficulter fleditur; SC quam
uis permittas ei frenum,minime apprehendiccontra quimolli eft ore ( , )
facillime (ne-

gatio in Graeco abundat.) Morigerum autem (-meSmai/) indicabis, fi laxatum frenum contraduro tb
6i facile paret: 2C fi dato ad curfum figno, alacri ftatim impeni procurrat: {/.lin , lego (.tTOyviMsWJju.
|m4k) sc rurfus a curfii audito fubfiftendi figno, enam diflTicilibus in locis mox fubtiftat,Pollux. Loces 4t
autem equitationi difficiles alibiefle dicit, glebofos,aratos,cultos,nimi3 duros ( wiiwsj) anguftos,
Qiiidam tanta funt oris duritia, ut cum frenos, quemadmodum dicitur, momorderint,ftuftra in con
tinendo feflbr laboret: Hos omnino repudiat Xenophon , Camerarius. Equi fi morfu frenum ap.
prehenderint, inclinato capite extra iter inftitutum uiolenter feruntur :& ceruice obliqua crebrocp
concufra,uim facere &
excutere conantur:6f in dorfum (elatis fcilicet cruribus prioribus) lergiucr.
fando reclinant, (iwxnvm tH um tthyxyn/ Pollux, quidem proprie dicitur e.
ques ipfe,cum equi impetum inhibeqcoercet,reprimit,refrenat ueluti iuba ( quam
, & Graci
uocant) correptum retinet: ut pluribus dicam in H .e, Selfor ubi confcedit,non ftatim agitabit cquS,
fed flftet parum ab initio:quod Pollux fic effert: </£ i iira-©- x^yynu i^ntTtimas,
Ji 0 Stwijdii/ ««Aa.Tti Initia agitationis femper erunt lenta S( pia. J*

cida,fennm^ progrefliones maiores fient, dum ad curfum , fi uideatur , SC hunc ipfum imentioretn
perueniatur.Ilem^ retinere fubitdattradis habenis incitatos peruerfum eft. Nam Icte definere agi
talionem, ita ut coeperat, afquum. Sunt autem quidam equi ad hoc etiam affuefadi ut de incitatffl.
mo curfu repete confiftere,K fubito omni ui excurrere fciant.Scd hoc fitigulare fcilicet fuerit, neip
in praecepta referri queat,Camerarius. Signo dato ut equus progrediatur ( inquit Xenophon fiat )

hoc initio pedetetim,ita minime turbabitur.Habenjjfiflexibilior fuerit equus (Sy

tollantur manibus paulo altius.-fin caput pro’endet(«'i/ <fi)jkl*^y premantur, mtrar^-Sic
enim forma reddetur uenufiiflima.Poft haec fi fuo proprio greffu pergct,abf(f minima molellia cor.
pus quafilentefcct,S( equus libentiffimead curfuram (as s* conuertetur at^inciuM
tur.Hiccum opinio fit a Isua parte initium facere pulchrius effe, ita hinc potiffimum incipietur S ^ ,

greffum poft confcenfionem dextrum monente equo tunc fignum detur ad curfuram: ira enim ille
,

fublacutus Isuum, ab eo principium fecerit curfus.Cum^ ad finiftranj conuertetur, fic etlainflexit.

 De Equo. E. Lib. I,
fjj
(•am fndpif t.Fft e^m ut equus fi conuertatur in dextram , dextris etiam partibus proeedat
, in fini,
liratnucrolauis,Xenophon. Quo tempore equus equitari &: laboraredebeat.aCquonon.Ruf.
|o. Labon oC equita tioni equorum parci oportec,cum ucl aeftiis uehementior
urgct,ut fub cane: uel
fngus.ut tempore brum j.Iam quouis tempore non ulua nodis
initia fatigari debent. Equus aud
magis uacuus cft,eo magis extendinir ad mingend3;caucndum
eil autem ne poli talem extenfione
citocuriiteqnc quis neruus conuellaf aut aliter laedatur, priuf^
partes paulatim in priftinum redu.
cantur Itam Albert Curandum ut equus in itinere tempeftiuc
femper urinam reddat , femel falte
intra duo mt]iarta(Germanica)mediocria ut longiiTima.
Praecanendum (inquit Veget. )ut in Ion.
giore uedanone uel itineribus, iumentis urinat copia non
negeftqua res non fine periculo pleruncn
1.0 dittertur. Equus hyeme fluuium tranfiens,ita ut uentrem eius fuperet
, facile in flranguriam incS
det,nili urinam prius emiferitiquod ut promptius faciat,exonerari etiam
paulifper oportet, Abfyrt
Celeritate pudere equos,faris argumenti eft,qj liberatus pedetentim
nullus abit, fed aufugitthac e,
nim certe eft uoluptas equorB,niU forte ad curfuram importunius fuerint incitati , Xenophon. Si
cum celeritate equites.nullam corporis tui partem antrorfum protendestfed manu
qua habenas te
neat procul a te extenfa,breui utens habena , equum per uices incita &
fifte.frenSm nunc indulge
nunc contrahe. C^iod flequus frena in curfu extcndit,(i(it'WT8i'«,)fignum id fuerituei imperiti fefi.
equi infirmi,PolIux. Calcaria quidem non nifi cum opus fuerit
foiis.uel
fubdentequistad reliqua
uox aut uirgulafufFiciet.Nam &C acres equi calcaribus ad feritatem incitant, 2«: placidos ad
patientis
am quandam ignauam illoru crebritas adigit,ut tieluti afini ad plagas perferendas ailiduitateduren
ao tur,Camcrar. Oanda opera ut
alqs at® altjs in locis,itemcp modo longar.modo breties
equitationes
enim haec odiofa equis uint,^^fi femper ijfdem locis,& eodem modo agerent, Xeno,
ut ftanttminus
phon & Pollux apud quem pro K/uersotf* legitur. Equum feflbr agitet per plana primum
& laeuia loca: ms n&UmBs iis wsSty nstlUns itn xuiim 7roiaSa>,in^iiiT7iati hoc eft, ut
ego intcrpretor,Non refla autem nec repente ex contrario locorum fitu in contraria
agat, fed equS
obliquet,utSimonnominat.Nunc longam nunc breuem,nuncremiiram,nunc concitata equitatio
nem per uices inftituat:8<: frenum ad utrancpmaxillam uiciffim accommodet, Pollux. Seflbrquo.
modo fe gerere debeat du equus uel foifam tranfilit.uel per nimis acclinem decliuemue locum ingre
ditur,ex Xenophonte recitauifiipra ftatim poft Oomituram. De agitatione autem per^diligetec
ueteres Grxei pracccpere,ne minimis quidem coru,quac fieri deberent,negleflis;quale eft, laxandas
habenas fiad faltum aut collem fuperanda incitetur cquus.-adducendas uerd, fi per declinia aut lu.
brica agatur , Camerar. Et alibi, V
idetur hic locus non recufare menrionem quandam agitationis
& gyrorS. Attjhacc quidem eft gratiflima equis flexuofa Sd uelutifinuata. Hacdeleflanf equi , dC
gcncrofimaximeitaingrediuntur,utnondireflc, fed in latera euagantes uicifltm pergant. Nam
,
Itrenuis in equis hxc etiam fuperbia ineft , fefe ut contemplantes gaudeant incelTu mollioris gra.
duSjUt illa apud Euripidem mulier, TtrVKTje^aKts Gyroruautem
apud ueteres exquifitam rationem 5i magnam arte fuifte facile poteft uel de uno Xenophonte per.
fpici. Harc nunc eft mutata prorfus,ufi:p aded,ut quod ille lauda tifltmuefle fcripfi't,inlscuam
circum
agi cquos.nunc plane reprobetur, Etfi enim in utramj partem gyrari equum reflS eft, id^ nifi con.
tumacia oris impedimento fit,paris facultatis elTe contienit- tamen in oftentatione gyri nunc in de.
4' xtram partem dari folent.Sd qui in Ixuam adunt,eos uocant auerfos Camerar. Degyris equiin
,

utrucp la tus.dixi etiam fupra mox poft Domituram. In flexibus (inquit Xenophon) liftendi ftint
equi. Necp enim lacile eft,neij periculo caret,equu concitatum ftatim circumagere, praefertim loco
faiebrofo aut lubrico. «(Sequentia quomodo Gratce habeant uide paulo poft: ) Si equum fiftere non
placuerit, tum quam maxime poterit.tani fe eques,quam equu frenis obliquahittfin aliter fecerit,fci
at leuilTima de caufa fieri pofte, ut una cum equo corruat. Verum ubi iam poft flexum direfle pro.
fpiciet cquus.ibi ad celeritatem inftigandus erit.Nam obfcurum
non eft , in pralijs quotp flexus u.
furpari,cuminfequendi hoftem.tum ferecipiendigratiatquare expedit ad celeritatem poft flexum
alTuefacere equos. Iam uerd pofteaquam fatis elTe exerciti) uidebif, profuerit tamen BC poft quietem
repente incitare equum,cum auerfum ab alijs equis, tum ad illos conuerfumntem^ de celeritate fta
1“ tim reprimere,nec non confiftere eum pati.Sd mox fleflere ac incitare:non enim dubium quin uen.
turum tempus fit,quo ambobus illis opus fuerit.Cum defeendendum erit, canebitur ne hoc fiat uel
inter equos, uel in hominum coetu, uel extra agitationis fpanatfed
quo in loco defatigari cogitur , eo
fcilicetinloco a; requies equocontingat.Hatc Xenophon interprete Camerario: Locus afterifeono
tatus.qui incipit. Si equum fiftere non placuerit,Sfc. Gratce iic legitur: omyys. yin \m>hxiJSiuiii,Ss ».
«isK iTnny Tifayiii/ ^ «t hkisk if’ «ut TifayiSSta, Egofic uerterim. Cum equus (im
ter fleflendum)fi eno attraflo paulifper retinebitur, curandum ut fitu corporis interim quam mini.

mcobliquoiit.Scfeiroripfefimiliter. Sic etiam Pollux paraphraftice reddidit his uerbis, i/5

Tttiix&xc
3U sfo^is
ti «Stty 'nde spcupcus t tTorsy, cwaAxtiHiyeiy, v-
yxAayJia/myitycA&ivUyiici Kxiijfay xsu ,
sTttKuT, sTtrirnTof/, iwytsKyifiyty
isinTu Kffnnylaiy Quod autem fequitur,» yoj' tV SiijB«j;,&ic. non refle infertur ad prjceden
tia.Xenophon enim cum equitation is modum mutandum, nec refla femper procedendum, eo^ no
tniiie T«y in^tyan» xn/lui/ commendaflet,fubdi(:«i/l<'j' (iSi ycfiiais waspijMTO i ’nni & ,
8^ reliqua unde
Y J
5^4 Dc Quadrupeditus
Polluxineptctranfcrlpfit,Vocaturautere<5hiscurfuio{S»'5^(‘«l'i8^qu‘*’^fl^‘^'*U''^'^>‘’?^<'"
Suhi
more diuerla.ac pl«ra® oto
ou*dam Cinqmt Camerarius) in equitatu horum temporum a ueterum
niabarbara «immaniaideledatur^audacia «
temeritas noftrorumhommum flmflibus befli,s,

Quippe qui maiOra pericula luderein equis foleant, quam unquamm

ullo circo atdita compwlan.
fic infidere,wremiflisha=
mr.N^incitatis uideas equis inmedio quofdam «contemtffimo curfu
fcio cm mortem K exitium au
bems ambas manus furfum K inlatera ia Atent: quod tainen6dum
diximus,tnftigatus equus ad faxum offendiffet, 8t obruiflet
impnu illanis feflore.
tulerit,cum ita.tit
praicipitijs^ ad curfum equis adadis detori, in lau
Aliqui de arduilTimis cliuis atm etiam montibus
plurimos gradus uixSt difficili molitione at«
deSt bflentatione ponunt, Quid illefqui per fcalarum
confccndit^a: de editiore eo loco defilire fecum.uerteibus, calcaribus
at^uoceco [«
traflum equum
oppidis fare adduaacaquje exeipiuntur
eoit.Qiiid uerb alterfqui in roboreum lacum, cuiufmodi in
illam in uenatibnibus agitaditOTeritatem,
£C continentur, ciim inftigatoequoinfilijt.TaceO totam
St Teutonico prouCTbio notatur,
ubi omnia infequehtibus confpeiSas feras effe plana oportet,quac
hancuita fi conleruetur,
qUo dici fbletjDe manibus Si pedibus tum atSum uiderl,fdlicet quod inter
accederet, nuncquidein,uiegoiudico^res ea
felix eques fuifreuideaturiVeriimflratioKdifcipliha
poffettlta eft inflrucSio equoru prw
quellr^ ad quandam admirabilem pcrfeflionem perduci facile
clara Si commoda 8C omni a parte tam ecjuis quam uiris
apta atij opportuna,HucUlcp Camerarius.
Et alibi,Ea qme contraria funt equis Si irigrata,remoueri ab illis
omni tempore opbrtetjiitdtximus:
obijciatur , praelertimflani.
imprimis autem cauendum ne qUid tale de improuifo Si inopinato Illis
mOliores fuerintmam fle perturbantur,8t ad infaniam quodammodo
adiguntun Hocnonleraantls

etiam adfaltum impef

collocarunt, habenas attrahunt, 8C equum extimulatum circuma^ntifaEpe
quoties ueU
lunt. AtcBaudiui ego de quodam qui cum deleftarettir ferocilfimis Si acerrimis equis,
,
ore imbrice,
let etiam illorum augere ammos, tum folerct adduOfis loro altius capitibus, 8Cdifclufo
infundere illis uihi,quantum quidem ttifum effet, qiio baufto cum inCaluilTent
fub agitatore illo ut,
placidi neque domiti in
fano.ipfi 'plane furerent. Ergo plericp equitatus fludiofl , nihil uolunt elft
equis fuis. Sed uinum apud Homerum quoque potus eft etjuorum , quod
fuis mifcere iolitamaft

Andromacham HetSor diligentiusquidem8CaccuratiUs,quamfibi,qUiipfiuseiretmaritus.

Ne autem iracunde tratSetur equus,utiliinmaeftdo(Srina atep inftimtio in re equeftri . Nam
ira

nihil prouidet. Itacp ea deCgnat plerun(p,quorum poenitentia necelfarid eft comes , Xenophon, jo

equus , quo
Nuite dcmonftrabimus (inquit idem) fi cui forte oblatus (it ferocior, aut ignauior iufto
patfl o u trom redi e uti queaoPrimum igitur fciendum ^ ferociam in
equo flmilem elfe iracundi* hoi
minum, V t igitUr non irritantur facilc,quibus nihil netp dicitur netj fit , quo offetmanturtita Si fe.
cOnfeendendo proui
tociorem equum minime commouerit is,qui Iron laeferiuQuapropter ftatim in
dendum.ne confcenfor moleftus fit equo,Cum autem irt equo confelfum fuerit.acquiefcedutn plu
fculum temporis , uel quaiidiu licuerit , ati^ ita agendus equus quam blandiffimo imperio ; ac mox
lentilfimis a gradibus initio fadfo, ad celeritatem adigetur: inter quae uixfentiet ille incitationem.
tumaa
Imperio autem repentino equus ferocior!,! itidem ut homo perturbatur animo, flue quid
repentina omnia in equ»
fpexit fubitd j feu audiuir,reu etiam patitur. Quare hoc rton ignorabimus,
perturbationes efficere. Verum fi incitatum ad celeritatem contineri ferociorem in curfu uoInCris, 4»
non attrahes derepente , fed placide adduces fi'enumi ut inultes, non cogas ad conCffendUni,
Placantur etiam equi longioribus fparijs magis , qUami fi crebro conuertanturtattp lenta diu
equita»

tionis lpatia(iw Tn^v^^ovay taa(r£is).mites(itf£fii'f £st,malim wi 1 a'4«m) dt placidos pracffant,neqi

feroc/aiti equorum fufeitant. Quod fiquis fperat, fl diu Si celeriter agitet

equUm,fore defatigatum
deinde manruetiorcm,diuerfum fentit at^ accidere confueuitiNambac inter, feroces magis ulolen
modis tra
tiam ufurpare,in9 ira,quemadmodum homines iracundi, faepe 8C fe 8C felforCm itidignis
tffare folent.Proindc ad celeritatem fuminam equos feroces non
facile indtabunus.Nequaquam au
f erociffimi funt. His a,
tem adigemUs ad alios equos, nam ferme improbiffimi qUicB («
ptiores freni quom Isues quam afperi, Si quahdo tamen aiperos indiderimus, laxando ut
teues iii-

deantur efficiemus. Prodeft etiam ut feffbr afliiefaciat fefe ad talem in eqUo porilfimum ferocecollo j,
cationem,qua SC ipfe minim^commoueatur, Si niilla fere alia parte eqUum contlngat,quam ubi fef.
fionis firms caufa contingi illum necelfe fuerlt.Jqec hoc ignor 5 dum,pr*cipipoj)pyfmo (id efl,
cura

labris compreflis acutior quidam fonus oris atditur) equos mitigari: tAayiiu uero (qui fonitus
fuerit

palati 8C gutturis,) incitari, Affl quis initio equo offerat gratiora cum clogmo,contraria autem
cum
poppyfmOjCito ille didiceriqpoppyfmo iaincitarflmitigariuerd clogmo.Atqi fimiliter inter clamotes
ac tubas cauendum, ne equo formido aliqua noftira appareat,neue illi hoc tempore turbulentum
al/<

quid obijciatur. fed quantum fieri poterit.quietem tum concihare equo ftudebimus , 8C ( fi fieri
pm
teft)matutina aut uefpertina pabula praebebimus. Hoc autem confilium optimum fueriqnequlsfi'
his om.
bi equum ferocem ad bellum parare uelit. Verum de ignauls tantum fcripCfle fatis fueriwn
nia contraria exercenda.quam de ferocibus dida flnt,Ha<3 cnus Xenophon. Tis A'
™
jrss («aaop H xsnjoiCsj/.Ksit jniasi/ « <^«eiey)ip;(«i/,Pollux, EquuS fi quid forte fcfp'
catus noftri dicunt fcfpupen) accedete aliquopiam nolet, demonfttandunvllliiqu““*^>
 .

DeEc|Lio. E.F. Lib. L

ijU*auerfiftur,fugiendanonfmt;hoc quidem plane equoahimofo. Sin erit timidior, contrcflabi.
tnus id.quod ei horribile apparet, leniter eodem ipfum adducemus^ Qui ucrd uerbcribus adigut,
plus timpris incutiunt equB.Nani qUia tum male mUl£Sant,hUiUs etiam eaiquat fuipicione Tua refu»
giunt,caufam efle arbitrantur, Xenophon. In auerfationibus ac tCrgiuerfationibus calcaHa fifub-
dantur, magis equ 5 perturbant, SC terrorem atcp peruerfitatcm aUgcnt, Itam tuni placahdi maxime
confirmandi, ut feritatem intelligant,8C femiant non efle exhorrefcenda ilia,quaErefugerint,ita es
tandem extimefeere definent,Camerarv
tiam horribilia Bt f urfUs.Si quid per iram in equUm ter«
giucrfantem committaf,Uehemenrius ille perturbatur, poflea facilius terretur quia illa obieCIa aa
;
iieniora exhorrCfcit, propter quae fe affliifta recordatur.Equum itinere defefliim.aded Ut nulli om
l,
nino labori amplius par uideatur , recreabis ac ueluti recentem efFicies,fi fella aUt clitellis ablatis, in
domo uel ftabulo aliquo.fi occurrataut ipfa etiam uia,libere UoIUtari pro arbiuio finas,ut muli fere
Si aflni facere cohfueuerunt. Cauebis tamen ne talis fit aeris conftitutio , ut pluUia aut uento latdi
poflit, 'Quid faciendum fi equi dorfum lacfum fit. Si nihilominus ipfum equitare uel onus geftare
oportcat,lege Rufium capite i8i. Si equiti femina Uel nates adurantur, uCteres remedio efle prodi*
dere,ut illinatur fpuma equi colletfla de ore Si inguinibus, Camerarius. Equis Si iumentis cum per'
niues ducuntur,facci pedibus circumligandi, uide Suidam in FiS(</'8(/.
^Equusiumentumeft,Arifl:oteles. DeCurfueqUorum uide capite Rcundoubi de celeribus
agitur, ^ Ego faxim muli pretio qui fuperant equos ^ient uiliores Gallicis canterijs. Plaut. De
pretioequorumquorundamdIcemUsPhiloIogiatpaftcquinta. ^]'Mulis,equis,aflnisferiatnull:c,
jo nifi fi in familia fimt,Cato. Mcflis ipfa alibi tribulis in arCa,alibi equarn greflibUs exteritur, alibi per
ticis flagellatur,PIin. In equum in fenetfla molentem epigrammata duo Graeca Anthologif libro i,

feO.^, ffExanimato equorum corpore nafcumuruefpatSC crabrones, Textor, Prelfusliumo

bellator equus crabronis origo eft,Ouid.lib.i5,Metamorph. Equi cadauer proiedlum uefpas gig.
niuex huius putrefccntis medulla euolant ucfpa:,nimirum uolucris progenies ex equo animali ue-
lociflimo, Aelianus. Celebris apud Grateos hic uerfus eft ,& apud Suidam legitur, faraw <rip»,

nSfi yfrunSjTtaifat Ji iitMKiii/. Veipas ut Cgnificent Aegypttj,equi cadauer pingunqqudd ex eo plu»

rimae generentur, Orus,
fi palo impoftatitur in hortis offa capitis ex equino gehe*
f Olera erUcis obnoxia futura negant,
te,foeminat duntaxat,Plinius, Equae caluaria,fed non uirginis intra hortum ponenda eft,uel etiam
jo afinat.Creduntur enim fua przfendafcecUndareqUacfpedanhPallad. Cribrorum genera Galli e
fetis equorum inuenere , Plin, Fit Si fetaccus quidani pannus ad cribrandi lifum, ex fetis (ni faU
lor) equinis. Equorum fetae de caudis Si iubis ad balillas uulCs afferuntlir : licet arCus Uel baliftac
cstera^ tormenta.tiifi funibus neruilibus intenta nihil prodefle dicantur, Uide Vegetium libro 4,
de re militari. Ex equinis pilis tendiculae feulaquei fiunt adeapiendas aues. Quare in funiculos
pifcatorios.fjtuae Graeci Uocant,fetas ex equorum quim eic equarum caUdis malint, Plutarchus in.
quirit problem, 17.de caulis natur. Ex caudae equinm pilis ptifei confetSis criftis galearum fuperbie
runt.cuiufmodi Si Achilli CximiaS quafdam Homerus imponitjimpliataS aureolis cincinnis, Came
rarius. Aethiopes qui ex Alia funt,plera(p arma quae Indi geftabant,peUes^ frontium equinarum,
eum auribus atcp iubis in capitibus, ut ipfae iubae pro criftis eflent,« hirta aUreSequin*rigerent,
40 Hetodot. libro 7. Innroiow imeuii ipixif ^ ,
Hefychius Si V
arin. ex Ho.

meto nimirum.-ego apud Q. Calabrum legere mCminfiqui libro qUarto inter alia certamina defer -
bit fagittis propofiiam huiufmodi galeam petentes. ReciprOca tendens nerito equino concita tela,
Accius apud Varronem. Contexuntur inde Si futtes, V
arrO praceptis adijcit,equino fimo quod
litleuiflimurn fegetes alendasiprata uei d graUlore, Si qUod ex hordeo fiat , multas^ gignatherbas,
Plin, EquinUm fimum quidam cum luto fubigunt ad conftrUendas fornaces chymifticas , u t foli.
dior teOador^ materia fiat. Equarum uirtis a coitu Analcilaus prOdidit in lychnis accenrum,equi*
notum capitum uifus reprjfentare monftrificeifimiliter ex aflnis,Plin. SaUrOmata plurimos alunt
equosiquibus nOn tantum ad bellum utuntur, led etiam dijs itnm 0 lant, 6f cibO adhibent . ngulas V
etiam colligunt,purgant 8ediuidunt(<i)ȣj 2r*^ad fimilitudinemlquamarUm in draconibus, aut in.

J» cilionum in uiridifrudiu picea: deinde perforant ac neruis equorum boumfe confUunt adufum
ihoracum.qui quidem Gracanicis nec inelegantioresneip infirmiores fiintt faCileenim iiftus tUW
cominus inflicSos,tum telorum eminus fuftinent. At linei thoraces non aque Utiles funt in pugna,
tum fertum uiolenter adadium tranfmittant ; uenantibus Uerd conueniunt, Paufanias in Atticis,
F, _
-
,

Sarmatis, Vandalis, ac innumeris aitjs,equorUm Si uulpium carnCs folatio funt,CaIius. Hippo

phagos inuenio Scythia in Afia populos fulfle. Sunt qui afinorumdomefticorB carnes edant, ejia
cum fenuerutiqua pefflmi fuccficoncocSu difficillima, ac inter edendum infiiaues funt, ftom^huip
laduncquemadmodum equorum ac camelorum Carnes, quibUs etiam ipfis homines,ammo Si cor*
pore afiniili aC camelini uefcunt, Galenus libro J.de alimentorum facultatibus. In Scythia parua
t» iuxtaTheodoflam Si Tauricam Cherfonnefum Nomades funt , qui carnibus tum alijs
tum eqmmS
equorUm cafeo Si la(f}e,ae oxygalaae,quod illi arte quadam condientes eximium
habet
aluntur,8e
Strabo li,7,
epfoniumtquamob caufam poeta omnes eius tradus incolas galadiophagos appellabat,
Y 4
fj6 De Qiiaclrupeclibus
Athen^us libro quarto fcribit,apud Perfas diebus natalitijs fuiflfe morem, ut diuitcsbouem,aflaitm,
equum S£ camelum apponerent, totos in clibano aut camino cotfios Erafinus in prouerbio Solidos
,

c clibano boues. Equinam Si camelinam in

Damafeo edi,apud Vartomannum legi. Strabo libro ^
Aotos
feptimo de iy!yfisloquens,quorum Homerus Iliados N.meminithis uerfibus,
7taAi|/ TpUii,

Mif™(/T«).)(S(«ix.“!'tMyfosEuropaEOS potius
cmfxayw,
quam Afiaticos intelligendos fcribit.Cui fentemiac(inquit)etiam poetae tcftimonium accediqqtioni
HippemolgosjGalaflophagos Si Abios eis adtungiqqui qdem in plauftris uiujtes Scythf Si Sarma

latfunt. Ha enim nationes Thracibtis hac tempeftatepromifcug funt.,Sic. Evfl«(fupra Tauricam

Cherfonnefum iuxta AIanos)(«W;/)(A«ra « Ksit wsjSir iTmsiio^yei , Dionyfius Afer. ^ lOTsfinAj,®, qui
equas mulgettSuidas Si Varin.)ac fi equimulga dicas. Afini etiam qui fubrumanf equabus, hippo i,
thela Gracis diiW,equimulgi Latine nominari queunt. Hippomolgos uocant
paftorcs equqrS,
^
laile equino uiuantteofdemgalailopotas Si galaifophagos nominant.
Fertur autem in hiftorijs hu,
iufmodi gentem in Scythia eife, quam Si Abios uocant, utpote oAiyifiW , ^ uili &
fimplici uiiiti con,

(enti fintisoas «ttx jB/airregiil/orostt us&iicc^oSioty Varin,

,
Sarmatarum gentes e milio maxime pulte
aluntur. Si cruda etiam farina equino laile uelfanguine e cruris uenis admixto, Plin, Satiromatae

(inquit Paufanias in tticis)plurimos alunt equos , utpote Nomades , quibus non tanta ad bellum
A
uiuntur.fed dijsctiam fuis immolant, Si cibo adhibent. TartariincidBt Si uulnerant equos, eruo-
remm Si per fe,Si cum milio uoranttCarnes pecudum,pecora,Si equorum comeduqetiam femicru
das. Caballos pridie tum fponte tum morho mortuos.excifo loco apolfemate infedo,perlibenter co
medunqMatthias a Michou. T artari equos Si canes comedut, Paulus enetus. V V
ergilius tertio it

Georgicon de febri ouiumferibensfie canit; Profuit incenfos jfttis auertere. Si inter

Ima ferire pedis falientem fanguineuenam: Bifaltte quo more folenqacer^ Gelonus,
Cu fugit in Rhodope, attp in deferta Getaru: Et lac concretum cum fanguine potat equino.
Pelias NeptuniSiTyrus filius ab equa educatus fertur, Catlius Si Aelian.in V
arqs libro ii. tmii,
6wi/ TTiSsiTTcus^oTt (HTis')(uj'ny fcx ©- UtfHQcm tTnr®' cd/ny Varin. V i«

detur fane etiam nomen ab euentu fad}um:nam^M,'7p£if4) tai exponitur. Metabus ( ut ella.
pud Vergilium libro equino latSeedticauit. Verba eius haec funt.
ii.)filtam Camillam

Hic natam in dumis,intercp horretia luftraArmentalis equae mammis Si lade ferino

Nutribaqteneris immulgens ubera labris, {mrofir»,» iw imnss AsAsCere, Hefychius Si arinus, V
Tartari lac equarum bibunqquod ita praparanqutuideatur elTe uintini album, non admodum infi J»

pidus potus-uocaturaut abipfis chuinis,Paulus Venet. Rex TartaroruCinquit idem i. 6y.)habct

armenta magna equorum alborum utriufi^ fexus,qui putant excedere numerum decem milium.in
feftiuitate antquae celebratur uigefimo oilauo Augufti , pratparaf lac equinum in uafis decentibus.
Si rex ipfc manibus fuis diffundit hinc inde fac illud pro honore deorum fuorum,arbitrans Si a ina.
gts fuis fic edotSus,qj dtj lac bibant effufum, Si foliciti fint conferuatores omnium eorum qua; poflu
det, Poft facrificium illud nefandum,bibit rex de laile equaru albarum,nec ulli alteri licet illa die bi
bcrede laife illo,nifi fuerit de progenie rcgis,praeier populum quendam regionis illius Horiacli uo«
catum: qui hoc etiam fruiturpriuilegio, propter uiSroriamquandammagnam, quam pro magno
Cham Chinchis obtinuit. Barbari quidam (inquit Albcrtusjemulfum equarS lac Soli exponunt do
necpars crafflor fubfidaqpofteainuafefcruefaciunt ut ficeram,(cereuifiam:)Siquod eliquatum cft 4*
bibunttSi hoc potu utunf Tartari , Comani, Pruteni.Si finitimi cis barbari. Plurimum autem inde
pingucfcunqilli maxime qui non funt in alfiduo motu SC exercitio. Bubulum afininum Sd equinn
lac,uentri magis(^ ouillum,quod craffius eftjidonea funqfed ipfum turhanqDiofcorides. Maxi-
me perpurgat lac equinn, tum afininum,deinde bubulum, tum caprina, V arro. Ladis equini po.
IUS aluum foluiqPIin. Lac equarum,ficut Sd camelorum partui uicinarum, tenue cfi, aquofum, SC
uentrem mollit, Auicenna. V
el cum lade capra falfum mulfum^ capeffes. Crede tamen potum

meliorem ladis equini: Dicitur hicualidosalinaperuincerefuccos,Serenus de uentremolliendo,

Tenuillimulac camelis,moxcquabus,crairi(nmum afina ut coaguli uice utantur, Plin. Equinum
lac ocyus dclcendiqfimili^ modo alininum,quod Sd pauciffima pinguedinis particeps eft, propte.
rea raro in alicuius uentrictilo tranflt in cafeum,Galen. Serum de lade equino potui datum,facile P
8d fine periculo uentrem molliter purgat,Marcellus, V
tile eft etiam ladis fero uentrem fubducC'

rc.ueruntamen id non fit quod ex cafeo fuerit exprelfumimelius enim eft id,quod per decodionem
ex lade feparatur,prafertim equino uel bubulo, Aetius. Eqiiinu ac afininum lacmifcent ad Pliry
gium cafeum conficiendum, Ariftoteles. Qtiod hippacen uocant, cafeus eft equinus : ea uiriisre,
doletimagnopere aliqbubulo^ proportione refpondet. Nec defttnqqui hippacen equinum coaguj
Ium appellarinqDiofcorides. Glycyrrhfea,ideftdulcisradix,litimrcftinguit,fi teneafinore.Qiij
&
de caula Scytha hac contcnti,dccem duodecim^ dies degunt, uitam non aliter quam hippace efu
prorogant.Quod Plinius undecimi uoluminis calce confirmat. Quadam enim exiguo uidu fame
ac fttim fedant,conferuant^uircs,utbutyrum,hippace,glycyrrhi 2 on. Hippacen apud Tlieophta.
Rum Theodorus equeftrem uertiqqttafi radix effet dulci radici par ingenio ad abigendam fitim fa-
mem ^.-fed cafeum equinum,non radicem autherbam e(re,Diofcoridis Plinij^ teftimonio confiat.
Hermolaus una litera difcerniqflc ut hippice herbam, hippace cafeum defignet. Scytli* Nomades
udcuntw
 De Equo. F.G. Lib.I. 5"^7
uefcuntur earnibus cotSiSibibunt^ lac equinum: comedunt
etiam hippacen ; id autem ell cafcns e.
qumus.Hippocrates in libro de a&e aquis 5C locis. Et rurfus libro 4.de
morbis , Scyths(inquit) lac
equinum in caua uafa lignea infufum concutiunt. Dliid autem dum
turba tur fpumefcit ac fecernt*
tur.K pingue miide,quod butyrum uocant,quum leue fit, in fuperficie
conflilit: graue uero dC craf.
fiim.deorlum fidit, quod etiam recretum ficcat, Vbi uero
concretum ac ficcatumTuerit, hippacen in
umutocam ; At ferum lacffis medium locum tenet. Scythicam herbam in ore
habentes famem fi.
tunte nonfmtium.inquft Plinius libro iy,[dem,inquit,pra;ftat 5C hippice
dic^a, q> in equis quocB c.
undct^ffe(9 um habeat.Tradunt^ duabus herbis Scythas etiam
fis in duodenos dies durare,fiti fa«
mc9,HaEc ex PImq libro 1 1. capite ^4. Hermolaus citat . V
etus le Ao
habebat titipacse, Hermolaus
» hippace ud hippice reponit. Seftius eofdem efFedus cafeo equino,quos bubulo tradichunc uocat
bippacen,FIm.libro 18. Scythica radix, quam nonnullidulcem
appellant, nafcitur apud Maotim:
linm extinguiqii teneatur in ore.Qua de caufa,tum ea, tu equeftri uocata,
Scythas undecim dC duo.
drcim dies,fitlm tolerare affirmanqTheophrafius de hiiioria piant.
9. j. Quo in loco Grac Aon hip
1
plce,led hippace legitur.ut non probem Gazam, qui equefirem
tranftuliqnec Hermolaum quihip
piccn,ut lupradixl,ab hippace dilFerre fommat.Sed in hoc etiam
crrauit Gaza, quod fitim tolerare
ueruqubi Graece fimpliciter (/ixyai/ legitur,hoc eft uitam agere
: ut intelligamus hippacen cibi loco,

gly^rrhizam uero fltis remedium efle. Apparet etiam Plinium erraire,qui

libro 9. capite yq. hippa=
eat ecglycyrrhizo.utritp feorflm attribuit utru^ remedium
; Hunc errorem rurfus admifitlibroiy,

cap.S.his uerbis.Scythicam in ore habentes famem fitim& non

fentiunt.ldem praeftat apud eofdem
it himiice ditfia,^ in equis quoqj eundem elFecfium habeat: Tradunt^
his duabus herbis Scythas etiS
in duodenos dies durare In fame fitim, (melius Gaza,qui de fiti folum tranllulit: )Htmc locum ab
f
eo translatum apparet exTheophraHO,fcd perperam;^ defuo adiund^umper
etymologia; comedut
tam quod hippice idem in equis pratfiet. Idem Plinius libro a8, capite i4.equi coagulum
hippacers
uocat, coeliacis dC dyfentericis.etiamfi fanguinem detrahant utile
fore fcrlbens. Hippace, tefte Ae«
lio Dionyfio,edulium Scythicum eft,elaclfe equino. iTtnixHdn Theophrafti codice cum accentu ire
ultima fcribitur,quodnonplacet)Scythicum edulium ex lade equino:aliqui oxygala
equinum elfe
dicunt Scythis in ufu.id& bibi,&: concretum edi, ex Theopompi libro j, Sunt qui hippacen equi.
!einterpretenilir,Hefychius &: Varinus.
G.
js DeequifcrisnonfcripftruntGr*ci,quoniamterra:iIlaenongignebant, Veruntamen fortiora
omnia eadem quam in equis intelligi debent, Plinius, ^Sanguis equi adrodit carnes feptica ui,
Plinius. Sanguis equarum qua: admilTuram expertx funt,in medicamenta additur quae erodunt,
uocant,Diolcorides interprete Ruelliot Graece legitur, ro e/f' x oj(((l/7wy l-Tnfoiy diyxcitTiJcds yiyru*
feptica
TW.Marcellus V
ergilius altjs uerbis eundem quem Ruellius ftnfum alfert, ea funt: Miicetur medi,
camentis quae exedendo fint,matricum &
equarum quae admiflltrar infcruiunt,fanguis. Hermolaus
Barbarus uero,iwrrfiu(/ equis maribus ijs^ admifi artjs expofuit, Plinium forte iecutus qui
libro 18, capite 10. fangulnem equi praecipue admiflarij contra panos &: apoftemata facere feribit.
Atqui eiufdem libri capite nono,Sanguis cquorum(inquit)fepticam uim habetiltem equarum 5.
p;
terquam uirginum,erodit, emarginat ulcera:(quaeleAo magis placet,quara Marcelli Vergilij.emar
^•ginat,ulcerat.)ExhisPlinij uerbis apparere uidctur.fenfilfe eum equorum utriufi^ fexus fangui»
nem fepticum efletnamerodereSC emarginare ulcera, id quotp fepticum elfe fignificat. HmcSC
Hermolaus in corollario ex hoc nimirum loco , Equae uirginis (inquit) fanguini uim ineife negant,
quaemaribus foeminis^ non uirginibus. Quod ad Diofeoridis uerba,o;(<(l;7ffl(/ de maribus intelligot
nam redfus ty/dn! pro admi{rario,apud Hippiatros legit uero in fceminino genere , de eqUa
mati iceCquam uocem Marcellus V
ergilius ueluti ufitatam,fed abf^ authore profert)nufquam quod
fciam.Scd hac de re nemini contenderim,cum multa alia praeftantiora dC faciliora paratu feptica mc
dicamenta reperiantur, Proinde Galenus etiamcut feribit de fimplicib. medie, lib. 10. capite S.lexpe.
fenoluilfe ait an equorum admiifariorumfTwii oy^tpraiy l-TiTrioyJn mafculino genere manifeft po
riri
d
niuAetius omifit equini fanguinis mennonem) fanguis cruftam moliatur SC fepticus fit.cum aliorS
5* copia ei femper fuiffeqne quam pratftigia toris fufpicionem de fe merito prasberet. Efcharoticon di-
citur.quod urit &
cruftam facit; Auicennac interpres equi fanguinem adurere S( putrefacere feri,
bit. Regio morbo prodelfe dicitur fanguis afinini pulli ex uino! eadem 8( ex equino pullo fimili.
ter^ uis eft,Plinius. Hippiatri fanguine equorum ad diuerfos in eis morbos utuntur,tumillito aut
infricato foris, tum intra corpus. Incilis palati uenis fi fanguis in uentrem eorum defluat , lumbri.
cos in eo occidit. Equum pefte affe(ftum(f» «Ift to(][} tS&Icf tff) fangulnem futim lingere curant eum
falefuper lapide,extraifium de uenis ubi calcaria adiguntur,Innominatus. Sanguis equi illitus lare
guentiius in equo membris medetur,ut fupra dixi ex Vegetio capite tertio, ubi de phlebotomia men
tionem feci. Prodeft equis.fi fanguine iuo detraifto ea ex parte, quae pro ratione morbi conuenit,
cum aceto mixto,animal perfricetur,Vegct,i.i7. Sanguis equi alqs medicamentis mifcetur,& illi.
«nitur ffaAs aut luxatis armis,Theomneft, Phragmaticum equum fic curaiSanguine detrahes de
matrice,8( cum oleo uino^ tepefacies, totum^ iumentum contra pilos confricabis, eget,? .19. Si V
Herui conueUanf aut rigeat equis, fanguine emilfo partes affetSas calido inungi opottet,IruTOminat*
f58 DeQjaadrupedibus
^pCarne &fimo equi iri agro pafli , ad ferpcntcs (ferpentium morfus) iitntur, Plinius, Carnem
caballinam difro(fiam,potu fuum morbis reperimus mederi.Pliriius. ^ Eqiii adeps quomodo cure,
tur, in Tauro dixicx Diofcoridc;quanquameius interpretes
horum animalium nomina omittat,
Equi axungia fulFumigataaeqcit mortuum partumforas,Sifecundaiequitur,bextus* ^Medullant
equinam recentiores quidam ungentis ad fpafmum mifcent ^ Si equus laboret abfcenfus illoge,
nere quod liulgduermem uocant,eum alibi, tum in naib, cutem cauterio
aperiunt,8^ gi uginemcuni

offe equino ufto infpergtinqadieflo interdum hyofcyami femine, f Dentes equi mafculi (non ca.
ftrati , Rafis ) potiti fub capite (uel fuper caput ftertentis
in fomno, prohibent ne flertat , Alberius;)
illiusquiinfomnisoperageriqprohibent, Rafis. Dentiumequi farina perniones rimas^pedum
fanat.Plinius. Dentes caballini tunfi ulcera pernionum, fi fint tumidi,utiliter curant , Marcellus, u
Dentis caballini contuii farina peiuatim fubluuiem fanat,Plinius. Eadem (inquit alibi) infperfa.iK
rendortim cteteris uitqs (de formicationibus uerrucis^ prius dixerat) medetur. Et rurfus alibi dy.
fentericis ac coeliacis falutarem elTcfcribit, Dens caballinus contufus.a: in puluerem tenuillimum
reda(3 us,ueretro infperfus efficaciter prodeft, Marcellus. Equi dentes qui primum nati fuerint, fi
dentem qui dolet tetigerint,remedio erunt. Nam & fi infans equi roflrum baCauerit, dentium dolo,

rem nonfentit, nec equusmordebitinfantem, Sextus. Dentes qui equis primum cadunt, faci,
lem dentitionem praeftanqinfantibus adalligati:efficacius,fi terram non atligere,Plinius, Colloigi

nir molli dentes netficntur equini. Qui primi fuerint pullo crefeente caduci , Serenus ad infantes
dentientes. Dentes pulli anniculi,adalligati celeriorem Si fine dolore dentitionem praeftant, Rafis
Si Albertus. Pilo equino circumligato uerrucas tolli audiotratio eft, quoniam propter afiritSio,
f u
nem alimento priuataearefcunt. Pilus equinus ad hoflium domus alligatus, prohibetneculices
aut ciniphes per hoftium inuolet.Rafis (apud quem pullus pro pilo fcribittir) Si Albertus. Inguis
na SC ex ulcetum caufa intumefcunttremedio funt equi fetae tres,totidem nois alligata intra ulcus,
Plinius. Sanguinem fiftit pilorum afini cinis illitus;effi'cacior uis emaribus aceto admixto,8i Inia
na ad omne prefluuium impofitotfimiliter ex equino capite (fcilicet pilorum cinis) Si femine , Pii,
nius. ^Corium equi aduftu illitum^ ex aqua puftulis.quas bothor uocant,refrigerat eas, Aiiicen,

^ Ad lienem fedandum datur equi lingua inueterata ex uino, arefaiSa,8e

prafentaneo medicamento, mdi
ex barbaris Cacilius Bion tradidiqPlinius. Equi lingua
dicifie fe ad leuitatem trita.at^
ex uino potui data.protinus utilitatem fuam fedato lienis dolore manifeftat,Marcellus. f Equico.
agulum aliqui hippacen uocant, Diofeorides & Plinius. Hoc ex uino potum aduerfus ferpennum 5»
morfus falutare creditur.Matthaolus, Cum uino propinatum omnes dolores fedat, Aefculapius,
Priuatim coeliacis dyfentericis^ conuenit, Diofeorides. Dyfentericis Si coeliacis quidam priuatim
prodeffefcripferunt, Galenus deCmplicibus 10. u. Equi coagulum, inter auxilia coeliacorum S:
dyfentericorum tradunt,ctiamfifanguincmdetrahant,Plinius. Idem apud Auicennam&Haly le
gimus,quorum interpretes pro affetSione coeliaca diuturnum uentris fluxum uerterunt Coagu.
.

Ium equi, SC fanguis caprinus, uel medulla, uel iecur aluum foluit, PliniustSed hate omnia fifiunt
potius ficcant^ aluum,ut in Capra docuimus, ^fln corde equorum inuenitur os,dentibus caninis
maxime Ciriilethoc fcarificari dolorem : aut exempto dente emortui equi maxillis ad numerum cius
qui doleat demonftfant,Plinius. f Equi iecur theca cedrina reponlto,deinde Chio uino & aqua di
lutum exhibetotquibus enim iecur ulceratum eft, ne amplitB exedatur, efficitur,Ga!enus deparam 4*
fecilibusi.58. ^Simortuuspartusfentiatur,Iienexaquaduldpotuseijcit,Plinius. Coitusfii

mulant tefticuli equini aridi ut potiorii interi poirmqPlinius, f Panos SC apoftemata in quaennep
parte difeutit ungulae equinae cims cum oleo 8i aqua illitus,Plinius. Strumas difeutit ungula afini
uel equi cinis ex oleo aqua illitus,de urina calefada, Plinius, V
ngularum equinarum exuftarum
cinis cum oleo impofittis uel illitus,ftrumis medetur , Marcellus. Rubori cum prurigine illininir
equi fpuma,aut ungulae cinis,Plinius. In Hippiatricis Graecis equo ileofo remedium commenda*
tur huiufmoditRamenta ex ungulis anteriorum pedum , trita cum uini cotylis tribus per nares in.
funduntur. Inijfdem Hippocrates equo flrophofo infundi iubet ramenta ungularum anteriorum
trita in quatuor cotylis aquse.Ramenta ex ungulis equi ex uino per nares equo infufa,urinam cius
promouent,Hicrocles, Vegetius j.iy. Aduerfus calculos prodeft ungulae equi cinis in uino aura. J»
qua,Plinius, Vngula: equins fcobcm,uel exuftac cinerem, fi calculoitis in potionem acceperit, ci*
td fanabitur, Marcellus, Vngulac fuffitu partus mortuus eijcitur,Plinius,
^Fel equi tantum inter uenena damnatur , ideo flamini facro equum tangere non liceqPIinii»,
^Latfle equino uenena leporis marini SC toxica expugnantur,PIinius, LatSis equi potus aluun
foluit,idem,Diofcorides&Auicenna;uidefupracapitefexto, Comitialibus datur latflis equini
potus,Plin, Incomitialimorbo tefies aprinos bibifleexlacSe equino aut ex aqua prodeft, Plinius.
Ad comitiales coagulum uitulimarim' bibunt cum la(fteequino,afinin6uc,Plin. Aetiusdefuppit
ratis renibus tratSans , Lac ( inquit ) cum meile poft puris eruptionem eis praebendum : Si primum
quidem afininum aut equinum ; ad ulcera enim repurganda conducit-poftea uero cum repurganti*
neampliusopusnonhabcntjCtiabubulS, 8dc, Lade equino iuuantur uuluae collutae, Plin.
ct
lier qua: nOn concipit fi lac equinum ignorans biberit , Si mox cum uiro coierit, concipiet, Rafis

Albertus, Equae lacpo tum, matricis laborem fedat , & cducuqt (alias caducos, abortu» fo'" in-

tdligit)
 DeEquo. G. Lib.l.
tdligiOeijcie.AefcttIapius. Seminahyofcyamicumlafle equino tritacorioccm{no’llligabis, ita ne
(crram tanganchaec alligata mulieri conceptum prohibent, RaOs. Serum ladis equini facile
line &
periculo uentrem molliter purgat, Marcellus. Cafeus equinus uenirem reprimit &
torfiones tol«
,
liqAefculap, ^ Equi fpuma (eam intelligoquat in corpore equi cum incaluit Sil fudat, apparet,
quan^etiam de fitdore feorfim inferius dica) illita per dies quadraginta, priuf^ nafcanf primum pii
lircflinguntur.Plin, Equi fpuma C puero inucftipcdfinelinieris, pili eius non crefcunt nec
, gene»
rantur,Sext, In dolore uel grauita te aurium commendatur equi fpuma,uel equini fimi recentis
ci
niscum rofaceo, Plin.uidetur aute rofaceS utriij addendum : Na &
Marcel. fic fcribit, Spuma equi
recens detradia,&l cum oleo rofeoinfufa.auricularum quamuis uehementes dolores refoluit. Si ab
equitando uexata fuerint inguina, aut intertrigines dolebunqfpuma equi fricentur.ftatim remedia-
buntur,Marcel,Plinius ad hoc remedium non fimpliciter fpumam.fed fpumam ab ore ( id eft faliua
qua: alterius facultatis, quam reliqui corporis fpuma fudori permifia uidetur)inguinibus^colle(SS
illini probat, his uerbis.Fcmina atteri aduri^ equitatu notum eft; V
tiliffimum eft ad omnes inde cait
fas,fpumam equi ex ore inguinibus^ illinire. Rubori cum prurigine equi fpuma , aut ungula: ci«
nis illinitur,Plin. Ego ad hoc uitium oris faliuam potius,quam aliunde colledam fpumam & falfedi
ne fua mordicantem adhibuerim. In feruido faucium malo , quod aeftate nonnunquam gralTatur
peftilcnti lue in milites pr3efertim,noftri a liuido lingua: Si faucium colore uocant Sfe bSttni.hoc re«
medium commendari inuenio: Saliua equi auenam aut hordeum pafti , os argroti diligenter collui»
tuitdeindeex cancris uiuis conmfis humorem exprimes eodem^ rurftis lauabis. Qiiod fi uiuos ha.
bcre non potes, pollinen de cancris aridis in clibano tollis iniperge,
poftquam equi faliua ablueris,
Tullim fanat faliua equi triduo pota.equum mori tradunt, Plin. codices exetifi aliam aiobfcuram Ic
(Sionem habentjEgo hanc noftram confirmo ex uerbis Sexti Si Marcelli quae h!c fubieci. Equi falf.
&
uam fi biberint pbthifici qui male tuiriunt,fani efficiuntur. ExpertilTimum fane, equus morietur,
Sextus, Ad
phthificos remedium Silpratfens Si maximum;nam etiam uita: dubios lanat,& quibus
fpcsfupereflTenullauideaturtequi faliuam uel fpumam cum aqua calida bibendam per triduum da
bistetiam quem tuffi intoleranda Sf diutina laborare uidcris,hoc remedio liberabis: aegrum quidem
finecundlatione fanabis,fed equum mors fubita confcquitur,Marccllus. ^Sudor equi miftus cS
uino.abortum facit potus a grauida,Rafis Si Albercus. Sudor beftiaetequi, Albertus) inflat faciem,
SC inducit fynanchcn(Sil fudorem foetidum, Albert.)Ralis. Si cultelli uel gladij calefatfliCrubel.Ra
fis, id eft igniti)fudorem equi imbiberint,inficiuntur adeo ut locus ab eis uulneratus fanguine ante
j,
mortem animantis manare non definat, Albertus.Idem apud Rafis interpretem, fed ineptilTimc legi
tur. Si equum fagitta uenenata tiulnerarit,fudorem alterius equi Si panem combuftum cum urina

hominis in potu dabis, deinde in uulnus quo^ immittes admixta etiam pinguedine , Rufius 178.
Sunt qui tineas Si ferpentes e uentre hominis exigi promittant , fi equi fudorem cum urina in bal»
neobiberit,Innominatus. ^Fimi afinini idem qui equini efFedus eft, Auicenna, Fimi equini
inueterati fatiilla adrodit carnes,Plinius. Armentarij(equi uel afini) qui herba pafeitur , ficcum fi»
miim liquatum in uino,mox potum , contra fcorpionum itftus magnopere auxiliatur , Diofeorides.
Ad ferpentes utuntur carne Si fimo equi in agro pafti,coagulo leporis ex aceto,contra^ fcorpione
& murem araneum,Flin, Tanta uls eft in ucneno rabiofi canis, ut urina quotj calcata noceat, ma«
xime ulcus habentibus: Remedium eft fimum caballinum afperfum aceto, SfcalfacSum in fico ap»
pofitum,PliniHs. MarcellusempiricuscapiteS.collyriumquoddam fieri docet in olla operculo te»
(Ttacum foramine cui inferta fiteanna utexpiratio pateat.ollam uero cooperiri iubet fimo caballina
recenti. Hoc putrefaciendi modo(fic enim uocant)etiamnum Si medici Si maxime chymifta: utun-
tur. Tamafinorumquamcquorumfimum,fiUecrudum,fiuecrematum,additoaceto fanguinis e-
ruptiones cohibet,Diofcorides,Rafis Si Albertus, Aridum infperfum fanguinem fiftit, Aefculap,
Stercora afinina uel equina , fi, dum cafida funt apponantur , fanguinem ex uulncre fluentem fi»
,

fttint, Rufius inter equorum remedia. Et alibi, Sanguincm(inquit)cohibetftercus equinum reces,

cum creta Si aceto acerrimo mixtum agitatum^. Et rurfus, Sanguis aperta uena ad contrariam par
tem reuellaturtdeinde fimum equi cum flltroClana feltria)uftum utilneri aut uena impone. Ne ue.
Jo na: equi feifta: plus iufto exinaniantur,fiercus iplius iumenti fluentibus uenis admotum fafcijs obii
getur,Columella Si Vegetius a.45.8f rurfus }. 14, Se<3 a uena equi fanguinem nimis fluentem Ii.
fimum ipfius equi imponas, Pelagonius. Siue fimus manni cum tcftis uritur oui. Et repri»
fles, fi

miro medicamine curfus,Serenus ad fanguinem e uulnere nimis fluentem. Stercus e.

mit fluidos
quirecens.olfaiSum etiam fanguinem reprimit, Albertus & Rafis, apud quem tamen corruptus eft
locus. ex uulnere immodicefiuat, fimi caballini cum putaminibus otiorum cremati ci.
Si languis
nis impofitusmire fiftit, Plin. Siexuulnereimmodicusfluatfanguisper nares, fimus caballinus
quo modo egeritur adpofltus,ftatim fubuenit,Marcelltts, Et aUbi, Stercus caballinum exprimitur
dum recens efi:,eius^ fuccus naribus trahitur ab eo cui importunius fluunt. Si thlafma ( fratSum
reddit Ruellius)in ungula habeat equus,efc.poft alia remedia fimum equinum aridum illigari Pela
gonius iubet in Hippiatricis. Auribus inftillatum equi fimum dolorem tollit, Aefculapius, In do
autium equini fimi recentis cinis cum rofaceo prodeft.Plinius. Stercus caballi-
lore aut grauitate

num recens colliges , Sf in furno calefacies , tunc oleum medio capiti infundes contra uuam , Si fic
 ,

540 Dc Qimdrupcclibus
ftercus pradJ(!him in paniio uel in lintto fniffo capiti fuperligabis in notSem jMarcel, Regio morbo
fimum aflnini pulli, qiiod primum «didit a partu.datum fabas magnitudine e uino inna diem tertis
tticdeturteadem &
ex equino pullo fimiliter^ uis cft , Plin. Ad
colicam C |uc blC tn&er, quantjuj
uteri morbum proprie Germani uocant, colicam improprie)remedium certum.ita etiam ut itior,
fic

bus non repetatiFimi de equo qui auerta aut hordeo pafcatUr.non gramine, manipulum in dimidia
mcnfura uini(uncias circiter otSodecim intelligo)decoques donec pars dimidia confumaturthoepau
bibendum eft, donec exhaurieturierit autem ed utilius quO exhaurietur citius , Empiricus in.
latirtt

nomihatus. Equini fimi cinis in aqua potus aluum fiftit,Plin. Ad uentrem fluentem, Equi ftercus
aqua liquefafltim SC percolatum,fl bibatur.facitregrelTum , Sextus. Fimum caballinum combti,
res, 6d cinerem fimi ipfum cum uino uetere mifcebis dC conteres fld fle dabis dyfenterico bibendum
: '•

Cne aqua,fi non febricitabit,Marcellus, Equini fimi cinis cceliacis SC dyfentericis ialutaris dicitur,
Pliniustpauld ante etiam aflnini fimi cinerem ex uino,utri^ uitio efficacem eflTe fcripferat. Si par
tus mortuus fentiatur.Iienequi ex aqua dulci potus,eijcit.-item ungulae fuffitu, aut fimum aridum,
Plin. MihiuerborumconftrudWo parum cohaerere uideturtquamobrem legerim potius, Item ungu.
Ia fuffita, aut fimum aridum, fcilicet fuffit3.(Apud Vincentium Belluacen, legitur, aut ungularum
fuffumigatio,uelflmusaridus.)NamSf apudHaly medicum fic legitur Suffitus ex fimo equi fe.
,

eundas Ketum^ mortuum educit. Fauilla fimi equini inueterati partum mortuum eijcit , ut quida
exPlira'o citat. ^[Quidam orinam equi aquae ferrariae ex officinis mifcent contra comitialem
morbum, eadem^ potione SC lymphaticis medemur.Pliniirs. Pecori fanguinem fiue per anum,feu
t

uuluam,feu nares emittenti,pultem facito ex farina tritici 8C ouo 5C butyro tritis in lotio ex equili t*
hauftotdeinde pultem uel maffam illam codam in cinere pecori dabis.Empiricus innominatus. Lu
tum ex cuiufcunm equi lotio fadum uino permifees , colatum^ per nares infundes , SC confefiim
prouocaturinam^eget.i. 6 i. 8f Ffippiatrica: in quibus Sdhocadditur,lutumhuiufmodi etiam ari.
dum eafdemuires obtinere. Vulgare 6fuerumeftrcmedium,lutum de uiaexlotio cuiufcunijc,
qui fadum,UinO^ permixtum SC colatum naribus infundas, ege, j.iy.V ^ Lichenes funt in equts
tum genibus, 8f fuper ungulas in flexu harum partium indurati callitqui triti SC in aceto poti, comi
tialibus mederi traduntur, Diofeorides SC Galenus de fimplicib. medie. 11.17. Aliqui SC ad citiuf.
uis ferae morfum adhiberi confidunt, Galenus ibidem. Comitialibus datur ex equo lichen in aceto
mulfo bibendus, Plin. Zeidp funt augmentationes in cruribus SC iunduris equorum 5C animalium
maiorum,Serapion 444 . Dentes labantes confirmari aiunt lichene equi cumoleoinfufoperau. P
temtefi autem hoc in equorum genibus, ac fuper ungulas , Plin. Ferunt additiones illas,qua:fiint
ingenuequi, tritas &
potas cB aceto, fanare fodam SC epilepfiS,Auicennatinterpres. Calculos ex-
pellunt lichenes equini ex uino aut mulfo poti diebus quadraginta,PIin. Veftigium equiexeuf
^
fum ungulaCut folet pleruncp)fi quis colledum reponaqfingultus remedium effe traditur,recordan
ttbus quonam loco id repofuerint, Plinius.
H. a.
a.Equi dicuntur ab «qualitate flue paritate, eo quod pares antiquitus cruribus ( bigis quadri-
gis^) iungebantur, Albertus SC Sipontinus. Equa, mula, SCc, datiuum SC ablatiuum pluralem in
abus faciunttPrifcianus inter h«c nomina pro equa aflnam pofuit. Caballum pro eqUO Launi
dicunt, Gr«ci it»;0ieaa»(/,ltali cauallo,Galli cheual,Illyrij kobyIa, 8 forte Germani etiam inde uocem 40
i:

gdul mutuati funt. Caballos antiqui equos dixere,fortafre( liceat enim fufpicari nobis ) uocefitfa
de fonitu quem edunt,pulfuungularUm,unde SC fonipedes didi,Camerar. Caballus, quddcauet
terram ungula imprefla,Obfcurus. Caballos uidetur intelligere FlierOnymus maiores equos
cuti mannos accipimus minores,C«lius. Sunt autem Hieronymi ucrbah«c, Vtftatimcernamus
tiaras galeis,caballos equis cedere. Ego contra contjciornempe utgalea militare capitis uelamemB,
ualidius eft quam tiara in pace apud Perfas SC Medos gcftari folitatfic equus quafl per excellentiam
de animofb SC bellatore equo didus,caballo pr«fertur qui pacis tempore ad diuerfos labores feruii.
Nam operarium SC udiorem equum proprie caballum didum efle,ex aliquot authorum teftimontjs,
qu« fubijciam,apparettetfl nonnulla eiufinodi finq ut caballi nomen pro equo fimpliciter ufiirpare
uideantur, M.CatoCenforiuscantheriouehebatur.&Thippoperisquidemimpofltis, utfecum uti. j»

lia portaret O quantum erat fecuU decus imperatorem triumphalem Cenforium ,

uno caballoclfe

contentumtSi ne toto quidem. Partem enim farcin* ab utrom latere dependentes occupabant. Se<
neca. SuccuflatoristetritardicpcabalU.Lucilius. Alius caballum arboris ramo in humili alliga»
tum relinquit, Varro Parmenone, In caftris permanfl.inde caballum reduxi ad cenforem. KsSd*
Tms apud Hefychium SC V
arinum cC^ylmt , id eft operarius equus. Knfeart, i
8ic.
SuidaSjHefychius.Etymologustfed forte in omnibus erratum efttnam ifta interpretatioSwtreAt*'?
pertinet ad uocem tmRBxXiiJ qu« apud Suidam ftatim fequitur , ex per fyncopen fada,
V
Hoc erratum in alijs fimplex,ab Etymologo SC arino bis eommiflum eft. Hoc igitur omilfo apad
Suidam fic Iegemus,K«iii3«aa(s(oxytonum non proparoxytonum ut Etymologus habet, Siper un»
lambda)» 4» vkmit «his t^iuii.Hhinixa Jt « namijiat. -n «Txs.mdnlitiuitk

iumttit»
 n

DeEc|uo. H.a. Lib. I. '$‘41

lumends qua ex prafepibiis pafcuntur . Apud Varinum fcribitur etiam wSJixfilt per imum lam.
bda: item iui&Mms, 5 «r o i» «»»} Hstm , Varinus SC Etymologiis. «'w«{ , Hefy.
chius.Ka^itAisStephanonomeneftciiiitatis. Neuerotu (inquit Plutarchus ) aduerfus ufuramaut
equitatum opperiaris, aut uehicula iugalia cornigera, SC argento piiSa.qua celeres ufurse aflfequun
tiit prattercurrunnueru quolibet aiino et caballo (oV^ 71« ^leT Twp^VTJupot i(fl!j0 a^sKwfiJb®^)fugeho*
ftem ac tyrannum fotneratorcm.Diucrlitas in feribendo hoc uocabulo, Grxeos id a Latinis accepiG
fe arguinnam & in alrjs plerifip Latinis feribendis Gratci plurimum uariant. Certum eft apud Gra.
cos paulo antiquiores caballi uocem non reperiri, Ego prat cacteris rribdis feribi probo, cum
prima apud Graecos inflexione, niVwj/,t utililMxy Ivnioy, Hefychius & Va
iJ.flmplici,8C ;i.duplici in
rinusinos ninnum uel ginnum de pumilis equis 5C aiinis dici alibi docuimus in Aiino, CeruoSiEa
quo. Optat ephippia bos piger,optat arare caballus, Horatius, Apud eundem in Sermon. Satu»
teianus caballus legitur,id eft Satureianis agris natus,qui funt in Apulia fertiles,K equorum nobili
um genitores, Acron, Immeriris franguntur crura caballis,Iuucnalis Sat. 10. Hippocrenen Perii*
us caballinum fontem dixit. Caballina caro, Plinius 28.10. Equitem pro equo ueteres quidam
V
pofuerunqut ergilius Georg.lib-j. Attp equitem docuere fub armis Infultarc iolo. Ennius lib.
7. At non quadrupedes equites,Nonius Marcel, Vide etiam Gellium libro iS.cap.y.Sic etiam equi
tare de equo reperitur,cum feflbris proprium fit. ^ Omnis extremi frigoris tolerantior equino ar
mento uacca eft,ideo^ facile fub dio hybernat,Columella, Amifla parente in grege armenti , reli.
quae fatac(de equabus loquitur)cducant orbum, Plinius. Armenta ipfa macie tenuant , ergil. in V
jo Gcorg.id eft,ipfas equas,cum prius de maribus admilTarqs feorfim dixiflet. Armenta (inquitSerui e
us in tertium Aen.)di<fia funt quaii armis aptamam equi interfunt praclijs; boues armant ex corijs.
Armenta quo® difla funt maiora animalia qusc arationi congrua funt. ^lugales, pro equis cur-
rui iuneftis. Abfenti Aenetc currum, geminos^ iugales, Vergil. Acn,7. Socij iugales, Silius libro
16. Emeritos uertunt ad pafcua nota iugales, Claudianus 2. de raptu Prof. CornipesSf fonipes,
epitheta equi, pro equo abfolute ponuntur, iitt‘i'©',equus, Tyrrhenis , Heiychius Sf arinus. V
*»®- aiyma t (7Txii(/,Etymologus in iWoo-vratfuo tamen loco apud eundem non reperio, nec in alijs
i

V
Grateorum Lexicistnifi quod imis oxytonum a arino TOTjurTir©- exponitur. Plenius apud Paufa*
niam fecundo Eliacoium leamusfxOTf (paroxytonum) Tarentinum quendara gyrnnaften fuifle,
i-moy S ny&i srsJStAi^l/, Hefychius &: V
arin. melcujynm lyu His vara Afidytaiy, Hefy.

50 chiusSf Varin, Mijasi/.TOAiV.lidem, <SaiMJIf,c&Slihacuiyr7ni,lidem. Oppianus equam >7ra'«ci'«uo

cat. f'';ra©',5raj«e v itSta toj Trto-i.fcribitur autem pi duplici ad differentiam tjSI iW®', quod laque

umfignificat,Etymologus. f7i7r©-Atticomoretamfoemininoquammafculino genere profertur,

Varin.Et alibi,A;|(inquit)apud poetas etiam de maribus dicitur,6i communi genere profertur , ut
&:?Ait^©',iwflf<i>!r®',i'mr©-. Huius Attica: 5C poetica: confuetudinis quidam ignari,inepte aliquando

feminino genere reddunt in fermone Latino, quod in eo pofitum Gra:ce reperiunt . Ex hac Attica
confuetudine eft,quod interdum feriptores non contenti r/ip iTnny dixiffe cum articulo foeminino,
addunt infuper lahaxy. Sciendum eft (inquit Etymologus)Iones animalium nomina fceminino ge
nere pronunciare.cum greges aut armenta eorum fignificanqut ms iyrmsyms orw.ret his- Signifi.
cat fane ito©- equum, 8C equam.K equorum armentum, &
turmam equitum;hinc t*»

is e«,pro mille 8f decem millibus equitum.

'
my ^mny,im " iTrast.W irKr’ AxiWwS OTpvmy 'i^Tms itgct orij»! «mMms , nyny itriss

m oaAtras itCis, Varinus. f Caccabe, K«iH(«i *,olim uocabatur Carthagotquat uox incolarum lin
3

Alla,AiVi{c, Caribus equum iignifi*

cua caputequifignificat,StephanustV ide fupra in Bouc H. b.
cat Stephaniis in Hylluala. Germani equum admilTarium uocant bcnctff/fptmgbwffff-lwff
f ^
Galli ftallonemtfceminam.ff ftt/met^/SUrr,»: aliqui m
5 tr4)/muttrpf«tt»,GalIi iumentum. Celig
quiBrennoduceGra:ciaminuafere,equummarcamuocant,authorePaufania.Aliquiminiis bene
innoftralinguafcribiintmar,AngIimare.Illyrtjmrcha; SimUis KGrateorum uox eft
pullum equi uocant: Grate»
e»i/. f Equulum 8d equiileum,Latini equum paruum,noucllum,uel uero beftiam cornutam, bifulcam,
israieiaj/jCodemcB nomine auem uulpanferi fimilem; hippardion
JO iubatam iW</lsp quo® ab equo diminutiuum
uidetur.fed nomen eft pifeis Hefychio SC arino. V
exagitantur nouo,
Bos equuleum peperit,Liuius;.belli Punici, Vtiniedo equulei freno repente
inHortenfio, fsetp
Cicero j.Tufcul. Vt famedebilitetureqiiuleorumnimiseffrenata uis .Idem
educat un$, Varro
furentem equuleum Damacrinum infantis equifo exhibebis morbi fluflibus
Sipontinus fimplicius citaqNc^ furentem equuleum infanus equifo exhibeat
ma.
Eudsmonibus.
tortor , Pomponius apud Nomum.
fludibus. Vbi infilui in coclearum cquulcum,ibi tolutim
tis
Vcrr.Legitiir hic SC equuleos.
Equulos argenteos nobiles,qui C^Maximi fuerunt, auferqCicero 6,
Omnia in perfedis &: maturis decet efle meliora,ut in equo in equuIo,in cane in
f catulo, uiro
$ m
domari
quaminpuero,CieeroIib.2.deNat. Siintquidicuntpoftannum8Cfex mcnfesequulum
poffe, Varro. In foeminino genere diminutiuum eft equula V
apud arronem, Hermolaus Barbar,
1 » equilamleeit.Et apud Nonium citatur Varronis uerba ex
lege Menia.hoc modoiNemo eft tam ne=

gligcns.quinfumma diligentia eligat aftnum, qui fuam faliatequilam. f Pullos dicimus paruos
fetus quorumcun^nimalium, non quadrupedum modo, fed etiam auium, tanarutm ixc. tqiiae
 f ,

5'42 De Qj^drupcdibus
puUiUjLucfeUus.Continuo pecoris generofl pullus, Vergilius de equuleo. Et fafte frequentius iu,
mentorum, ut equi, aflni, foetus pullos nominant authores , qum altarum quadrupedum; utetijBj
Germani tin fiSlt/GalU poulaimOmncs nimirum a Latina uocc, Latini a Grjccistqui-artStej/ dicumdt
equuleo proprie, poetae pro equo iimplicitcr.Pulli proprie funt equorti,Hermolaus. Mtf 6)q.,Tpa) 7iij(,^

V
Hefychius Si arinus.nMA/eji apud Ariftophanem in Pace, ubi fcholia addunt wite proprie dici fa
tus equorum SC aliarum quadrupedum,quas Graeci lifm nomInant.Hinc 5rsiAtvf(/,tquos domare et
inliitu£re,quod Si alia plura in Graecorum lexicis uocabula. Vituli nomen ponitur

etiam de equis apud Vergilium tertio Georg.Iam uitulos horrare.uiam^ infifte domandi, ut Gram
maiicus qiiidam exponifSeruius quidem eo in loco generaliter tum de equis tum de bobus accipi
ait, Vergflio de utrifep pariter docente, f Equum omnium primum a Neptuno produdum ferut, ii

ut parte ultima huius capitis dicam, ^ Morem literas Inurendi in equis,agnofctre uidetur Arifio,
phanes,qoi in Nebulis coppatiam inde equum nominat,cul inuftum elTet cappa.Ccuti famphorasfi
m
ue fapphoras,quibiis flgma. Etenim figraa SC inufta uocabant fan,C jlius et arinus in HBmxiki,V
Seruantur autem etiamnum ha: notj in equis , V arinus ibidem , Coppa uero eft numeri figura,
eompafla ex cappa SC figma, hoc modo,^.flgnat autem nonaginfa.etiamfl coppatiam quidam inter
pretati fiint quafi «s^^orWjquod eft ungula tertam excauante. Vero propius eft,ab infigni ita nuncu
patum,quae ratio etiam bucephalos fecit. Et Corinthiorum rex Sifyphus, animalium ungulis mono,
grammaton nomen fuum inferibebat, ut furto intercepta eorepeteretargumento.TrifippionquH
dem fuit ueluti rotula quaedam publica nota , quae candens malis equorum imprimebatur , qui iara
eonfenuiflenKdicebatur SC imra a!o»j(,«>Caclius:Dehoc plura dicam in H. e . Athetiirus libro ii.foi i«
fcit figma literam Dorice fan appellari,ad equos propter imprelfam eis huius literae notam apud Ari.

ftoph. in Nebulis famphoras, Carlius fua ex Scholtjs in Nebulas Ariftophanis ( uel Suida , apud
quem eadem leguntur,fed loco uno manco) tranftulit, fed omifit obfcura quacdam,quae etfl nec ipfe
aflequor,adferam tamenin medium ne quid diflrmulemtea huiufmodi funqSvrt^i/j/iiWs mii k. Hja

r. V 5£«(«5 7® «fdia Jlmurrn. n^xyihta -k *, (lego n, id eft otSoginta ) kjk ha

aSikmwL ysmx» ivnyinsrm. (Aliter forte hunc numer um olim notarunt,quam hodie no
tari lblet:accedit tamen hodierna quorp nota nonagenarii numeri 5 nonnihil ad cappa Graecorum
^.

hoc modo feriptum f. ut inde coppa dnftum conijdastueteres quidem f^ma niaiufculum figura Iir<
nuite pingebant.) Alibi etiam in ijfdcm Scholifs fle luimus, SajnjofM iWx« ii triyiMiy^vnt trtei kfim
fiii.nsui^Mli-n^yr.jfx^Tca.ego magis probo per n. ut famphoras fitequus, qui notam fert fanlite. 5 *
tam: folet enim v. in ix, uerti ante non item in tt. Et r urfus in eandem comoediam , ifcmntTies h,
Trvs Atys 0 »5 ttiTKTiSi , i<fla
edw tiafci®.po7a;s «iertf thL ihay. Videntur enim pretiofl
fuiife equi, qui huiufmodi notis infigniebanturiproinde Apollonius apud Philoftratum,Nec accufa
ui quenquam (inquit) pifeium caufa , quos maiore pretio emunt plericp,quam coppatias quondam
emere pracftantes uiri confueuerunt. aV»; tAxaij» iirtti «j Waj itix®', Sxi/im (pura virmx yim,
iria»(/,S^c,Parmeno Byzantius apud Athenaeum libro quinto. Tk ipiantais Ss ipapi Asayig*! Arifio. ,

phanes in Nubibus. Phafianos hic aliqui equos intelUguntqui circa Phafln amnem pratftantcs na.
icuntur: alij phafiani auls nota infignes: alij ipfas aues.
^Ruftici a; aurigae noftriequisacolore, figura, alias^ obeaufas diuerfa nomina imponunt,
3tflpp/colore nigro: toll/qui tintinnabulum geftattrwberlc/a figura bouis breui St corpulentatitem, 4*
f(^imm(I/bl4^ (de quibus capite 1. in coloribus equorum dixDff SC mil 5 /cui prae
cifa eft iuba & cauda truncata.
f Equorum nomina propria qup apud ueteres praecipue poetas reperi,ordine literarum Mefub.
ieci, ^ Alaftor,Aethon,Ny(ftaeus, & Orneus, equi Plutonis apud Claudianum libro de raptu 1,

Prof. Aetha,nome equtc Agamemnonis apud Homerum in funere Patrocli, Aifoi/ rih Ayxtctitrimii,
Suidas. Aethion, Statio Thebaid,i.Aeth6,Eous,Phlegon,Pyrois,equiSolisapudOuidi3. Ac.
«hon,Plutom's equus,uide Alaftor. Aethon,Lampus,Podagrus, 8C Xathus,Hedloris equi apud Ho
merum Iliadis otftauo. Aethon Pallantis equus Vergilio Arion equus filius Neptuni & unius
.

ex Furijs, Varinus.Thelptifij quidem,Paufam'a tefte, Cererem Erinnyn iiocant. Ladantius gramr „

’
maticus in Theflalia terram tridente percuffam i Neptuno fcribit,unde profiluerint equi duo Scy.
phios SC Arion. Cererem aiunt mutatam in equam,ex Neptuno in equum mutato filiam peperif.
fe,cuius nomen non initiatis calandum flt,fii( equum Arionem: Sd hanc ob caufam (dicunt Thelpu.
(ij,) Neptunum apud fe primum inter Arcades Hippium effe didum. Et hoc probat carminibus ex

Iliade &
Thebaide citatis.-ex Iflade quidem hifee, (.t7c 7nSi(/ Aettm (CliriiiPixI/vjir,

k
yyii imro((,Ss «ij.,Ex Theba. uerd, quomodo Adraftiis fugerit Thebis

fap Aea» miwtyMni. In his carminibus innui putant , Neptunum patrem clTe Arionis. Anriou'
a-i/ii

chus quidem Tcrr» filium facit, his carminibus, ArUoxm TxAaai ms njiaises MrteSf^'“
Kttflji n x^m.7rrip,t(^ ABMra Toj/ AmiMait©.'
Asjth ytS 8v« 7»?<7)(/ i/tc&w. Sed fieri poteft ut quanquam e terra prognatus, ongincai
ex deo ducat, Sf (ideo) pilorum color coeruleum referat: (nam SC TOOTi>x‘«T«r,Neptuni epidino cfi.) 4«
Sunt qui SC hanc hiftoriam referant, Herculem cum bellum aduerfus Eleos gereret, abOnco pe.
iqaecquum,& Aripneinprielijsmuedum Elinobtimiilfe: PofteaucroAdraftoeqmimdon^®'^
uitde
 '

DeEcjuo. H.a. Lib.l.

unde Antimachus, c5i /u^Stsu rpimni wa' «<'*»w,HaEe omnia Paufanias in Arcadicis,
Qiialis SC Adradi fuerit uocalis Arion , Tridis ad Archemori funera uiflor equus , Propertius,
V ide Leonicenum inV arijs 1.79. Cygnum Martis filiS Hercules equedri certamine uicit, adiuttis
equo Arione.quem Neptunus in faciem equi transformatus ex Erinnye genuit, dedit^ Capreo Hi«
liarti regi,qui eundem Herculi donauit; Hercules rurfus Adradolcuius ille auxilio apud Thebas e,

ualit.quum reliqui duces fere omnes occiderentur, Innominatus quidam in Onomadico nodro. A.
rionisequimeminit etiam Statius Theb. 6. Afehetos, Statius fextoThebaid.; fBalius, Xanthus,
Si PedafuSjAchillis equi. Achilles (inqultNic.Erythrjus)biga ut plurimum utebatur, iundiis fci
licet BaliO Si Xantho equis immortahbus.hos Podarge mater equarum rapidiilima , dum per florea

I9 prata
pafceretur,ad Oceanum ex Zephyro genuit, ut Homerus canit. Quanquam in decimofexto
lliados , Automedon Achillis auriga ijs quocp tertium Pedafum nomine loro tamen extremo iun.
gat,8i mortalem quidem equum immortalium equorum comitem, B«ai«{ nomen equi Achillis , fi.
gnificat etiam uarium, V
arinus. Neptunus 3»a/W() Crnelius sxrSsi/ oxy tonum) ssii equos Peleo
donauit, nuptias cum Thetide cclcbrati,ldem in ©t7>|i.Meminit horum Achillis equorum Homerus
libro i6,Iliados:8f rurfus libro i^.ubiXanthus uocalis diunone redditus domino refpondet Et lib.
ly.ipdimmortales a loue fafli etiam lachrymas emittunt. Xanthus dC Balius (inquit V
arinus)cqui
qui atquali cum uentis pernicitate uolabant(per fumma acqUora
Achillis,!! «sat smusei mtiSuii, id efl
currebant,^.Calaber libro 8.)ex Harpyia Podarge nati ftint,8Cc.uide plura apud eundem de hifto
ricaSCphyflcahuiusfabulaeinterpretationein aw4 ©'. Borydheni equo uenationibus aptilfimo,
to fepulchrum ab Adriano fubflrutflum feribit Dion,CKlius. Bromius apud Statium Thcb, 6.
nis,Kiu{ilt,uideArion, Calydon SCCygnus, Statius 6.Theb. Camphafus.SiliolibroiS. Cnadas,
uide Phoenix. Corax, uide Phoenix. Corithe,apudIuuenaIem Satyra g.hisuerfibus, Seduenalc
pecus Corithae,pofleritas fle Hirpini fi rara iugouitSoriafedit, Nil ibi maiorum refpefllus. Bri«
tannicus Corithen SC Hirpinum interpretatur equorum nomina, citans Martialis uerfitm, Hirpini
ucteres qui bene nouit auos.Ge. Valla uero locorum nomina ede putat, ex quibus equi clarinafce»
rentur. Cygnus a colore albo didus,uide Calydon. Cyllarus , equus Cadoris a uelocitate didus,
de quo Vergilius Georg.j. Talis Amyclatis domitus Pollucis habenis Cyllarus. Accipimus autem
lliados equorum domitore
hic poetice Pollucem omnino pugilem pro fratre Caflore,qucm ex tertio
fuifle conflat: SC uenude,quando fle illos alterna fe morte redimere
fabulantur, Erythraeus. Cyllari

50 etiam Statius lib.S.Theb.meminit. Cyllarus,equus Cadoris, a uerbo ,

ut uelocem^ flgniflcet.
Steflchorus enim ait Mercurium dedifle DiofeUris equos fihiyai’ y Apmytitjmyfimx Pa/af ysf. hjsj»
e'” EJ«lAtSe(/ ,
Etymologus: fle Varinus, apud quem quaedam corrupta funt.
Xsa KvUiXfoy
equtquorum Homerus tum
f DImos flePhobos.ABft©" miS&M edTerror fiC Pauor, Martis
alibi fepe meminit, tum lliados quinto : fle Maro Martis equi
,
bijuges, SC magni cUrrUs Achillis.

ffNeptuniequos memorant Enceladum, EriolenCEetiAsi/jVrtGlaucum, fle Sthenonte. Sfytynt qui

dem propter Neptuni Se maris potenriamtEyxUattf aj/ uCrd a fonim maristrAwiiBi/, ab eiufdem colore:
ieiiiZy deniffi, propter humidos uentos,ex quibus edam uehemens fle
impetuofa iewM efl, cuius SC
Comicus meminit, Varinus in T-mraff. ietiaAafoemininum apUd Ariftophanem in Equitib.legitur,cc
explicatur in Scholtjs,Tt'9!aiff,»i/fc#iB trvspsipH
t ateoa : Trvm tit.

4oy«r»i(9a£r$a,^o(t.C£cterum inVefpis ludens idempodta caunaccnucflemPerficam in quam pluri,

mum lan:einfumptumcnet,ter«A«i/ uocat quafi iiwy hrUtixi/. Eous, Haiei, unus ex equis Solis , u t
in Aethone dixi. Ex Hippodamia procis primum Marmacem
ab Oenomao occiilim aiunt , cuius
Se has quocp iupra dominum Iu.
equarum nomina fuerint Parthenia fle Eripha, (Pa^e^ne k9“
um ab illo matflatas efle,ac fepultura permiflas; Et fluuium Partheniam ab altero equo nominatu,
PaufaniasEliacorum fecundo. Exalithus, uide in Cyllaro, f Garganuslibro4.Sflij. Glaucus,
Peiorum equum ex Zephyro uen.
uide in Encelado, f Harpagus, uide in Cyllaro. Harpe equa
10 conceptum produxit, Silius libro 16. Harpinna &
Prylla,Yv!St« xsu Afmrra, equi Oenomai, quo.

rum auriga erat Myrtilus, Varinus. Hirpinus,equus Martiali libro j.Epigrammatum, Textor; Vi
deCorithe. f Ilerda, Silij libro !6.nonequi,utTextorinepteexpOnit,fedurbisHifpaniatnomen
P efl. incitatus, i)yiwrts,equi nomen efl apud Suetonium,pr^ter interpretum fententiam , Cxliiis.
Apud Martialem libro lo.mulionis nomen ed. Iris,fextoTheb.Statij, ^Lampon,Silq li.i6. £feo.
Aa;r.
dem nomine Diei equus,a fplendore ditflustnam Noefli equos nigros, Dici albos attribuunt.
Ji Hjrtfxs iiSc,» «)
OTrnrCaP AofjOTirtKSK ewMwre lirans uVtfaS
r5«V»«s,f4’S5M«Tsic!»<!>«r8,Varinus.Recentiores,utSCLYcophron DiemaPegafoequo ueh.
Lamus,libroi6.Siln. ^
aiunt. Lampus,A«(t®©',unus ex equis He(Soris,ulinAethonedixi.
lampus.Siln libro 16. «NycSeus,Plutonis equus, uide Alaftor. Orneus,Plutoms ^uus , uide
f
Alaftor. CPanchates,lib.i6,Silij. Parthenia,uide Eripha.
Pedafus.uideinBaho. Pegafus.ui,
de inter hiflorias, ultima huius capitis parte. Pelorus, uide Harpe.
Phaethon , Diei equus , uide
Phlogeos ui.
Lampon. Pherenicus,apud Pindarum. Phlegon.SolisequusutinAethonediXi.
tcdeinCyllaro. Phobos,Martisequus,uidetnDimo. PhoEnix,unus
ex eqira Cleofthenis bpidain
flatuam.Cleofthmis Epidamnq
ntj,de quibus Paufanias libro i.Eliacorum fic feribittPoft Pantarcis
'
currus efl, Ageladsopus.Is uicit Olympiade fexagefima fexta: 5C fuam
equorum^ aurigie ima. K
 ,

544 De Qj^drupcdibus
gtaes illic fleri cittauie,*dfcripfls eflam equorum nomlnibus.qu* funt Phoznix 8i Corax: 8i utrinij
ad iugiuujdextro latere Cnaciat , Krewus; finifiro, Samui, sdii®'. Hic quidem Cleofthenes primus
Grmcorum, qui equis nutriendis ftuduerimt, imaginem in Olympia pofuit, Quan^K
RMtiadts
Atbenienfis SC Euagoras Lacon pofuerunttfed Euagoras currum folum abfip fua imaginetde Mil.
riadealibi dicam, Hatc Paufanias. Pholoe, lib.^iTheb.Stati^, Podarces,Ibidem;didus nimirum^
ualeat pedibus, Podargc d celeritate pedum, ulde In Balio, Podarges flmiliter , uide inCyllaro.
Podargus inter equos Hedoris erat, ut in Aethone dixi: SC alius eode nomine Hippamonis equus,
dcquodiflichonlegimus, Ar,^i 7iy ,i 7T7!ij}i/tPc^cefy&', Ki iwi , aji

TWTiBgfst. Piyila,uideHarpinna. Pyrois,exe(juisSoIis,ut in Aethone dixi. f^Rhmbus.eqinB

Mezcnttj apud Vergilium Aeneid.w.mtfdasyMfU, quod eft emico, Nic, Erythraeus: Egouetbum n
yoifaylnuulgati tantum LexicoGratedatinoCquod mulus modis corruptum efljpofitum reperio ff«
ne authore.Sunt qui per ae.diphthongum Rhatbus fcribant,quod magi probo, f Samus
uide Phoenix, Scyphios 8cArion,equi Neptuni fecundum Ladantium,Ki«f«'s&l Arion Adraftife
eundum Antimachum,ut in Arione dixi. Sicoris,penuIiimabreui,Iib.i6.Siiq. Sthenon, uidefue
prainEncelado. S trymon,Statlo Theb, 6, f T agus.apud Silium lib.i.equi nomen eft , ut feribit
Textor;locus iam non occurrit, fed deceptum puto Textorem,ut in Ilerda, Theron equus.SiIiusli
broi6. Thoes, Statius 6,Thebi Volucris, ec^uinomen,CatIius. VerusimperatorCinquitluI.Ca
pitolinuslPrafinis contra Venetianos turpifflme fauebat.Nam SC Volucri equo Prafino aureum ft
inulacrumfecerat,quod fecum portabat.Cui quidem paffas uuas Si nucleos in uicem hordei in pr*
fcpeponebat,quem fagis fuco tindis coopertum , in Tiberianam ad fe adduci iubebat. Cui mortuo u
V
fepulchrum in aticano fecit. In huius equi gratiam primum coeperunt equi aurei uel brauia po«
fiulari. In tanto autem equus ille honore fuit, ut ei a populo Prafinianorum faepe modius aureorum
poftularetur,Hatc ille. In hoc quidem Silij carmine libro 6. Pr im us equum uolunem Maftyli mu*
1

nera regis Haud Ipernenda tulit, uolucris pro epirfieto accipi poieft, cum nullum aliud equi nome
eo in iibro,licet complura flnt,Latin2e originis habeatur. Ouidius etiam uolucres equos epitheti»»!
'fecundoMetam,dixit,8f Pegafum priuatim fexto, ^Xanthus, equus Hedoris,utin Aethonedi*
xkSC alius Achillis,uidein Balio. f Hadenus uetera equorum nomina ordine literarum rccenfue
rim. Nunc adtjciam recentiorum quaedam, ubi prius Stattj aliquot uerfus e fexto Thebaidos recita,
uero.utcertius eonftet de nominibus qufljufdamftqjra politis. Nominibus^ cient, Pholoen Ad*
metus Sd Irin, FunalemfeThoemrapidum Danaeius augur Afeheton increpitat, meritum^ U0.5J
cabula Cygnum. Audit KHerculeumiStrymon Chromin,Euneon audit Igneas Aethion,tardS
Calydona lacelTit Hippodamus, uarium& Thoas rogat ire Podarcen, ^fNic.Brythracus deXan.
tho Achillis equo dominum fuu allocuto (cribens In fiidice fuo Vergiiiano,Commenta hoc(inquit)
«ocalium equorS ac immortalium, uemacula poctarS Mufa audacius aemulata eft ; quippe quaeho
roum fuorum generofiffimos equos proprijs nominibus fabulofius etiam decantauit , ut Rholandi
Br^liadorum &V egiar.tinu,BaiardS Rainaldi,Rubicann Argalifae, Hippogryfum Rugerij,Fron
tina SC Fratalatiim Sacripantis,RondelIum 01 iueitj, 3C aliorum alijs nominibus alios.
- Epithetorum equi teftimonia reperies apud Textorem uno in loco omniatnos ea pro argumen
ti ratione diftribuimus,cum alia bellatori alia celeri equo conueniant, de quibus partim fupra capite

fecundo dixi, partim paulo poft fecunda huius capitis parte dicam: Alia ad animi aut corporis ujr, 4«
tutes aut uitia fpedenqde quibus fimiiiter infra dicetur. In praefentia ea fere tantum adferam, quae e,
quo fimpliciter congruunt, Aeripes,uide inferius Inter Graeca, Aftidui. Cornipedes, Foemr
na cornipedi femper adhinnit equo,Ould. Ponitur 8d abfolute pro equis.Quem ceperat ipfe Cor
iiipedem,Silius:ut eflam Sonipes. Aere,8dcornipedumcurfufimuIarat equorum, Vergilius. Fu
mans. Sufpenfus cura fumantimi totus equorS,Marullus. Frenigerum equum Textor dicit, cad 5
forma qua alam frenigeram Statius lib. j, hoc uerfu. Quis nam frenigerae lignu dare dignior iaet
Hinniens equus,PoIiflano. Htimentes Nodhs equos Claudianus dixit, forte a Noflis natura. Iu
V
batus,apud recenflorem quendqm. Puluerei, alerius Argon.4, Qiiadrupes.Denitp ui magna
quadrupes equus , atep elephanti Proijciunt fefe, Ennius apud Gellium, Quadrupedanteinue»
flus cquo,SiIius.Quadrupedante puttem fonitu quatit ungula campS, Verg. Spumantem^ agita 59
bat equ 3,V ergil.Et alibi, VetSus equo fpumantcSages.Et rurfus, Seuijjumantis equi fodcteical*
Caribus armos. Spumifero portatur equo,Codrus V rceus. Squamigeris inuciftus equis, Richar*
dus quidam, Sudans.Ccruo^ fugacior ibat Sudanti tremebundus equo, Claudian. fCattera,
ut dixi,cpitheta,painm proargumento digelli, His Graeca fubneiftamus , quae ciriuis equo ab'
folure conueniunt. MBovvyfr i^«,Homerus Iliados S.qudd folidis ungulis conftent,cum boires 8ia,
ka pecora bifldas habeant. 9nT©'^TsiM'«,Phocylides, XueAHsaTe^^elj-iTjxoijUtapud Varinumaadi
i

tur,non folum qui firmis ualidis^ funt ungulis dicuntur,quafi aeripedes. fed etiam qui pedibus re*
Ibnant,ut ibnipes apud Latinos poetas . ct «yo7i9(/'9le.)Nam
Titcbecs Homerus nominat: 6fv'f»j(6»est9T7isf, id eft alterefonantes. Sed magnis praecipue equis,
bellatoribus & fuccuflbnibus epitheta huiufmodi quadrare uidentur.
Sp J Kfh®- v 4 S«hk, Vartnus. Kiw«x«7iw?©' ims, Oppianus, SC Hefiodus
in Sympoflo Plutatchi.
Sic ScLatinisarripedes equi dicuniur.Narratarwripcdes Martis araireboueSjOuid.epift.^.Gi™*
matict
 DcEc|uo. H.a. Lib. I. 5'45*
inaticl exponunt pedes are munitos habentes;Quemadmodinn &
equos aripedes Textor d ferreis
foleistboc autem epitheton equis conuibutum tecentiorum lanlUm Miquot teftimonijs
comprobat»
^Deriuata ab eqUo,quaad equitem 8C equitationem pertinent uocabula, pleram parte
quinta
huius capitis explicabimus, ^ Equarius, ad equum pertinenstSi equorum curator apud Solinu
ut apiarius. Herophilus equarius medicus, V al, Maximus. Equinum Si Caballinum Plinio, quod
ex ®quo eft,ut equinus cafeus,caro caballina. dT^quuIcus tormenti genus in equi rorm 3 m,in qu 2
contjciebantur rei. Cicero libro .de finibus. Nec fi ille fapiens (inquit) ad tortoris
4 equuleum a ty«
tanno ire Cogatur,fimiIem habeat uuItS,&;fl ampullam perdidifleuAliquieculeumicribunt; funt
qui ardentem laminam efle tradunt,qua homines cruciab lirer torquentur,Calepinus. Haec etiam
I» in equulefi inijeiuntur, T
quo uita non afpirat beata , Cicero ^ , ufculana. Sacuitia commenta eft e-
quuleos,Cruces,unca,&; tunicam illam alimentis Ignium illitam Si intextam,Seneca lib.i. Epift.
^ Equum,qui nunc aries appellatur, in muralibus machinis Epeum ad Troiam inuenifle dicunt, PU
nius 7 .^ 6 .De ariete machina fuo loco plura dicam.Equi Duratei fiue lignei mentionem faciemus e.
tiam inter prOuerbia infra.
f Hippos.id eft equus.fyderis nomen apud ProcIS derphatra.De hoc Cicero libro i,de Nat. hos
uerfus affert ex Arato: Huic equus illeiubamquatiens fulgore micanti SummB contingit caput
aluOjftella^ iungens V
na. Equum Aratus(inquit Higinus) Si alij complures Pegafum Neptu.
ni 8C MeduTae Gorgonis filium dixerunUqui In Helicone Bmotiat monte ungula faxum feriens.fon.
tem aperuit, qui ex eius nomine Hippocrene eft diiftus, Alij dicunt, quo tempore Bellerophontes ad
j,
Proetum Abantis filium, Argiuorum regem deucncrit, Antiam regis uxorem hofpitis amore indu,
damjpetijffe ab eo uti fibi copiam faceret, promittens ei coniugisreghu. Quae cum impetrare non
potuiffequerita ncfead regem criminaretur,occupat,eum fibi uim afferre uoluiffe Proeto dicit, CJ.ui
qi cum dilexerat,noluit ipfe fuppliclum fumere,fed quod aequum effe fciebat, mittit eum ad lobatem
Antiae patrcm,quam alij Stheneboeam dixerStiUtille filiae pudicitiam defendens , Bellerophontem
ebijeeret Chimjrae,quae eo tempore Lycioru agros flamma uaftabat , Vnde uidor profugiens poft
,
fontis inuentionem cum ad coelum contenderet euolare,ne« longe iam abeflet , deipiciens ad terra,
timore permotus decidiqibi^periffe diciturtequus autem lubuolalfe, 8C inter fydera ab loue condi
tutus exiftimatur, Alij non criminatum ab Antia,fed ne fiepius audiret quod nollet,aut precibus ei.
us moucrctur , profiigiffe Argis dixcr5t,Euripides autem in Mehalippa,Hippe Chiroms Centauri
j,
filiam,Thean ante appellatam dicicquae cum aleretur in monte Pelio, K
ftudiS in uenando maxima
habereqquodam tempore ab Aeolo Hellenis filio louis nepote perfuafam,concepifle:cS^lam par.
tusappropinquaret,profugiireinfyluam,nepatri,cum uirginemfpcraret, nepotem procrcaffe ui.
deretur.Itatp cum parens eam perfequeretur, dicitur illa petifle ab deorS poteftate, ne pariens i pa.
tente confpiceretur.Quae deorB uoluntate poftquam peperit,in equam conuerfa,inter aftra eft con«
ftitiita. Nonnulli eam uatem dixerunt fuifle: fed qi deorB confilia hominibus fit enuntiare fblita, ita

equam effe conucrfam.Callimachus autem ait qj defierit uenari 8f colere Dianam , in quam (lego,
,

equam uel equinam fpeciem,ut fupra diximus) eam Dianam conuernffe. Haec dicitur etiam hac re
&
non effein conijjetSu Centauri , quem Chtrona nonuUi effe dixerunt: etiam dimidiam apparere,
qnolueritfcirilefoeminameffe,Ha:comniaHiginus, Sed de PegafocquO pluribus agetur otSa*
,^0
ua huius capitis parte. ^ Hippus affetSio eft a generatione prodiens , qua inflabiles fiunt oculi ac
femper mouentur,utiffi motB fuftinentes inconcuffu Si tremore afliduo confiftentem:hanc affetdi»
onem hippon uocauit Htppocrates(mmit 6 a motu illo furfum deotfum^ faifto, qualis equitantibus
contingioaccidit aut oculB firmanti mufculo,quiuiforij bafim inftrumenticoi^lexuseft, Author
definitionum medicarum qus Galeno attribuatur. Stridere dentibus (inquit Galenus in commea
tario in Prognoftica Hippocratis capite 7 .)ex natura, fimile eftafictSuioculorBinfito quibufdam,
quem appellitant equu,cum nullo temporemanere poffint requieu,fed In modB intremiicentiu fub»
indenitdant, fW©'membrumpudendBuiri 6iCraulieris,Sfmagnuspifcis marinus, Varin.etHefy
chius.i'5ra©-,Atr*l©'Mf©',(i«fei|,Iidem:uideturautemaliquiddeprauatB, Plato rationem aurlgg

uocabulo prudentioribus moftratiAppctitB uerd geminum,equi indicant geminitappetitu quidem

j, rationis compotem equus bonustappetitB eiuidem impotem.cquus malus, Catlius. Scitu dignum
(inquit Catlius) quod tradit Origenes, per figuram omnes qui in carne fint nati dici equos , 8f habe,
re afcenfores fuos:funt quos dominus afeendit, Si circumeBt omnem terram: propterea Abacuc ter
tio,Equitaius tuus falus;alios afeendit diabolus Si angeli cius,qui terniftratorcs dicatur , quoniam
triplici calleadanimaeproperantinterit6 ,uerbo,cogitatione,opere, Niceratus nobili epigramma
ie(ut Caelius annotat)uinB effe poetis,equi magni uice canindiw i/iyKS mA» iwrr©' taM,
Vo1»f.i5anV»(;itfeAil(rs'74i(Sii£'sr©',8fc.af,

quod diftichon Demetrio Halicarnaffeo Zenodotus attribuit: Sed priore modo apud
Athenaeum legitur.ut refert Erafmus in prouerbio Aquam bibens ntliil boni parias , Nulla placere
diu necpuiuere carmina poffunt, Quaeferibuntur aquae poioribus,Horat, LigatB quidem Sfnii.
4o merofum fermonem Graeci uocanqhoc eft fublimem Sf quafi equo inuetSum: ut folutu Tnliy,
id eft pedeftrem humilem. Meretrices dicebantur 5riia*i,quafi wiAsc» fi ko/.kjb « yixi,&
m£fJ^«,Hefych.Dc equuleis tormenti genere uide nonihtl infra inter imagines equotu.Plutarchus
Z j
 DeQj^adrupcdibus
InLucuBo preflbs fcenore ab publicanis fcribit coacHos pati , ^mritis, «j.xAiVat ksu imra,
r*©", hiiSiiut SyuKuxmii «erittuy , Hefychius V
arinus . Pollux hunc fenarium ex iunions
Cratini Omphale citat, V(iBS Wi/ iwTrtirKSj/ «
ii'’ tfK-n, is xstt lajm yimvimeii, Khhk ( iimilittr
ut i';r!iini©- 6f iviTivis) a fcholiafte Ariftophanis in Equitibus exponitur, -n Tiis iWot/s iffmSi/jJttiji (3,
li^ XflCt yvvxexaoif
Hippobinum Scholiaftes in Ranis Ariftophanis a lafdiria 8C coitu ditftum fcribit quoniam ia
:

magnis rebus ironj/ Gratci accipiant, ficut (™roTnifr©', cinaedus dicitur magnus.Galenus feptitno iiij
plicium pharmacorum atiflor eft, hippomarathron dici fotniciilum fyludtrem ab infigni magnim,
dine.Diofcorides fylueftrem fcEniculum hoc nomine grandiorem efte ait Sed 5C hippofelinS (qiiod .

olusatrum Romana uocatur lingua) eodem modo a magnitudine nuncupari uidetur aftipulante u
Diofcoride.iw5ro(jKriiSophocles Atacem nucupatuelutfiiyii/Aais/^iKrofiilwf', id eftiniigniter furentem
, ex ratione metaphorica, quando, uti nobilis canit poeta. Scilicet ante omneis furor eft inlignis e.
quarum: V el,ut praeftruxlmus,quia larTWs magnitudinem flgnificattnam iiawyniiwra diciit, magnai
nimum,Hatc omnia Caelius, Vide Vartnum in uoce Erafmum in prouerbio ia-Mim/aji,
Pratum itrarttwtrtj, apud Sophoclem, herbofum, floridum, equis expetitum, uel herbis ualdeluxu»
rians.(«uru&iaenim luxuriari eft,8<l abundare,ut in uoce uAsftarsjitnoftri dicunt loccctciUrt , Latini e»
tiam fyluefcere in arboribustde uitibtrs priuatim apctyiti/. id eft hircire dicunt, cum nimia alimenti co
pia luxuriant,utexpofui in Hirco H.a, t!T7rc’m!fr©',magnus fcortator, 8f nimio in mulieres amore
infanus,utSuidasex Ariftophane citat, l3^OTTi/ijii«,nimius faftus, iV^sfssiritfiixaTWin Ranis Ari.
ftophanis leginuis,fublimia Si affedata uocabula intelligo, Horatius ampullas &
fefquipedalia uer ts
ba uocat.Graeci etiam «(«it/iowetQiitn SC alibi in eadem comoedia Ariftophanes 'iTrmjliium fiitxndi.
xii. f^Hippocronia,nug£e,quafi dicas nimium antiqua BC obfoleta,qualia fub Saturni regno fue.
V
runt, ide Cronippum in proprtjs uirorum infra.Eft Si Neptuni cognomen Hippocromus,de quo
infra dicam. HippaletSrypn apud Ariftophanem nonnullis dici uidetur de ingenti gallo; alijs de
marino quodam animali, EU«ij(i*(/,Hefychtus et Varinustfed uidetur didio
deprauata, iT7icRfcAtvil©',»3-m>/SKsAwaj:/,»i;ra^vt,so7wAsf/DAo:/m)jti/oAdb(©', Hefychius Varinus,
f fWaif/ paroxytonum uiri nomen eft, oxyionum uero equile fignificatihoc in Suid* Si Varini Le.
xicisnon fatis exprelfum eft, Pollux hbro nono ludum quendam defcribit, qui jt «tvAs, Silvm,
H KvJi'«mvJ'x dicatur,Is
talis eft : Puerorum aliquis manibus in tergum redutSis confertis^ pedfina,

nm digitis,alterum genu innitentem maiubus^ oculos eius obnubentem circunfert. Accipitur fa- 5«
ne cotyla pro cauitate,ut hic uolam, id eft cauum manus , uel quae coniuntSis mutuo digitis inter u=
tramcp manum interius fit cauitatem fignificet, iVareR?* uerd hunc ludum dici apparet, quod quicir
cunfermr inequitare uideatur,Kei5 sOT./!ie(;demcpquafixi/iJ<rini'e((/(nifi for te italegendS fit )quddc 3
Is qui geftat prae podere inclinato fit dorfo Si capite.eius^ corporis habitum qui geftatur etiam imi
tari cogatur, #8'" *ej!<sia>7i"(',td eft urinantium , uel aliter incaput fe deuoluetitim geftum exprimanr,

4 kIitvA!» if if s,id eft In cotyla geftaris,fuipicor ditSum (inquit Erafmus) de tjs qui arbitrio alieno
quo
libitum efleqhuc atep illuc ducerentur, aut ubi quis indulgentius fouerit, Tradum adagium a ludo
puerili,ai:c,non aliud enim quim recitata iam Pollucis uerba fubiungit Hippadas legimus facrifi.
.

cia dieSa Athenis quae mitterent ctjuites uocati, Caelius. Caeterum hippiades.ftatuaemulierum eque»
ftresfunqquales Amazonum.-indoflitjuidamconfundat, ixrTittc/lis^ivnMxshiTrTroSTistitmiiii^ims^a
7re(iar«c«,ScholiainBqultes Ariftoph, Imerejjcenfus equitum, 7>j««;«:(ax{op.'7)iiEs<iSs"A»i/;OTi«J|/,i(s«
-mqmmi «Ertww.Varinus. iH^jow:;,iV!(iitspot, Varinustapud Hefychium mmyosy legi,
tur,non fuo loco,fed poft izrewTitjis. Hippacare eft celeriter animam ducere , ab equi halitu quieft
,

fupra modum acutus, Feftus. iW!ni;(e«,equitatio,iter equeftre. iVmts-J aduerbium,in morem infb
dentis equo cruribus diuaricatis,ac fi tu equitanter dicas, i Timky ixxyfl^^Capnd Homerum puto)
de militibus ex equo Durio prodeuntibus, Varinus. rio imrej/, tmi t/Ssiii ri^ywiiy,7iil}
iTTTT^y Tpixiiy, Hefycb.Si V
arinus. Hippione nomen medicamenti compofiri aduerfus podagram
apud Aetium,nefcio unde diiSi. ttreredt , genus cometae quod iubas equinas (inquit Plimus 1,15,)
,
imitatur.celerrimi motus, atij in orbem circa fe euntes. ^Hippios pes in carmine dicitur, qui alias
epitritus. Hippia emea in Pindaro uafaintelligunt Phidonia,fcu menfuras,quas Corinthi primum
fo
comperifte Phidonem tradunt : hippia autem dici quoniam Argos unde fuit Phidon, nuncupetur
,
hippion,Caelitis, oxroiS t^ryjKMti/xTy yf^Xste^OppianuSt Inrroi/Esuocatur quod equo deco,
rum conueniens eft,ut JiMyyx h; w apud Pollucem, vmXivsy eete^dcinyiia, alicubi legere memf
V
nitidem puto quod apud urinum legitur,Pft)AiHS(/rf?^(,(eCctfi((tflj,t.ifl: per r.fcribitur^ipguieytKt, FwAtwt,
;^i'r«i©',’srmcfliil,Uts!r»^i«iF<rx(fT»j<«,Varinus.Efta!:'5;iiAa©'adied-iuum,utiirBAei@' ifvwapudcim
dem.P(»?JHBTsMyit«<n,-n 7s Jjk, rfir «^ykrmy </IiIiy(<«<s,Hcfychius, ^ tVntuisviainfanum ftudiuincnien<
dis 5f alendis equis quantolibet fumptu.Eodem fenfu adiecftiuum l^Tivyxvas
, Si tierbum
proferuntur. Idem uitium Ariftophanes ad Idlerum corporis morbum alIudens,l!raEj«(i dixiteom,
pofito ab amore equorum uocabulo, aAA minooy y.Ts xs:-nj(Et(; 'r^stxccraipjStrepftades conquerensdefi,
lio fumptuofb circa equos. Alludit autem ad naturam idieri etiam
in uerbo itfiafx^£,namiclerieoriim 6»
oculi bile perfunduntur, ut Scholia monent: quae iTrTry^iy^lirTrt^y
voG>y lyrxix/iy intcrpreian*
tur.In Lexicis Hefychtj et Varini (quj innumeris deprauata locis
habentur, non Ijbraioiuni, modo
qaod
 luo. a.
S47
5... \.IU1I UliO U^ll

ud ^uam Ariftoph ji^ lam dicSS teftta omu ’

citaturam quo certe fubftanriua hxc uox eft Vl.O'..-,'.
ei Pollux. Hippoperas, quafl equefircs
peras, bulgas interpretantur(bulgas
Pomp^is uo
Germanos et GaUostfunt autem facculi fcortei ad Lenda
numifma
linguiae, uue cmac» JM. C ato C enfoniis cantheno uehcbatur, 2^ hippoperis
q uidem im Dofttis nr fe
cimiuahaportaret:unocabaI]ocontentus,e^netotoqaidem:cumpar^tem&
Mcuparent, Seneca epfflola 88, inrsirsWa.uia qua
"
— f
lunfcorfulti
currus agi potefl, aut ii^enta
appellantilegitur &: cum adieflione uiaE,i%w«aetro.
«Aqapud poetam quendam
puto,ci^te\^ino,^ mmyihmviai/, iirirtiiss,^ v),«5, 'nrmKmm®-,
iMc
KSO ATO,%t/xfflf ©;, usa « iKiucMyiiUiH,Hefych. Varinus etiam HiUiiMty exponit, id eft
cuu fciltcet omnibus equitantium impedimentis &: obftaculis,
nudatum ua-
ut faxorn, fruticum, arborum,^.
l^mvs,ii^imny,Ksft r «i>joii;^aW(/,(S 7«c * ijus r‘ s;8«t,A««i»i/d!r,Hefjrch.
iVmiWs.iisiAac «i/»*
•faiWjidemK Vannus. lzrm4,»gM,f,gradarius,LexiconGraEcolatinum(inc
atithore. Memini ali.
cubi legere vijrit5t«^(/ de molli in^effii equi gradarij
et tollutaris;quod uerbu quidam in Lexico Gre
“ponit «fonare, placide pulfarefides in concinnanda ad numeros
^ “j
Pindari* Videtur fane numerofus ctiaiti
toUutar/us cquigreffus»
dtliara , ex interprete

Ariftoplianem inBquitibus uox fitSitia,ut admonent

fcholia , ad imitationem uo.
CIS J.viirrn:wi«,qua! acclamatio nautica efttmentio enim illic fit de equis
S( hominibus hippagines na
™ &
^ 'SOt^ fuo urat excoriet etiam beftias uocamus Germa,
niv; flinh ,
nice|i^in&©enpeiigjf;hoceftequoruexconatore,utGracci.8a</lp(i.
^ftiAiiTOTi.moechhHefych.ef
Varinus. i!nnfA:si«,«<0itoOT, Pollux.
equos uerberans,bellicofus; cognomen Pelopis
apud Homerum Illados fecundo: occifo Myrtilo auriga fuo,ipfe
qp currum regere coeperit &Cc. uide
ichoIiamHomerum.^_ MtT«ia-«(aliquiMetopenlacum,alijfiuuiufui(redicunt)S««0i&(,
t1 triiifiTr.
my,»yiy'^ ow tmnsi ^ 1111! Jjpoycn,-^ i7rMioiy,-r^ mAt(iot»j/,Scholia in
lympiora. ,Axy,m 7r,,yM eft equeftrium Orpheus. Socus filius
fextum idos Pindari « 0
. fuit Hippafi hippoda.
mi,tdeftrerequeftris perit/. Aiy;inir7TO,bellicofiequites,Hefych.
Aifi6iiirm®',uelox,Suidas&:Va»
50 rinus, Cretici canes celeres,quiin uenatione equos comitabantur
curfu,paripp/ didi fiint Pollux.
« wxxr©' tAcs, inequitabilis uia, id eft equitationi inepta, apud
Herodotu. iSwxrra©-,carens equis,
Varinus. mrodotus feribit Maflagetas efle mTri-mt lyB m/ivtas, id eft ex equis pral/ar/ 8f pedibus,
Cal.flM 5 ^«dt7«tn«S«'©'ivKj,«xaois«l'i!rOT{,,AriftophanesinNebulis,ideftiWi!ra.i,i«f»nSj;o(/. evL
®sia©-,habens equos, Suidas:equeftn's,alens equos,Hefych. iVOT'</l«t,
ligans equum,[.exico Gr»
colat. A^l/iiiixri<,Acs,epitheton Solis quod candidis uehatur
equis, f Hippagines naues atubus e.
qui uehuntur.quas Gratci mmym
dicunt, Feftus. Ego non i?r7TOysf,fcd iTumyis uel mmysiyic lege*
tim.Grapaldus in multitudinis numero hippagones dixit.ut agafones.quod
non probanuis. ffip.
pagogi nauigq Pollux etiam meminit, Hermolaus. Hippagines,uel,utLiuius
, hippagogx naues,
tranfportandis equis deftinatar, Bayfius. Hippagogas dici naues equis
fubueeSandis deftinatas, a.
4* pud Herodotum hiftoria fexta duobus lods obferuau/mus.Cal/us, Et alibi, Apud Pollucem
libro
primo inter equitum fpecies recenfentur,hippotoxotK, hypafpifts, fceuophori,
h/ppagogi &C anip.
pi, indetur autem legendum amphippi uelham/ppi,ut pluribus
probat Calius eodem in loco, (li.ii.
cap.j». ) Sti atiofldes naues Thucydidi nuncupantur,quarum una
eft fun<Sio,uti pugnaturos fub.
deflent peditesiuerum quia &
equites, inde hippagogi eidem nuncupantur quoip.Calius.
Grfcis
dllfimilcs equitum fuere fpeciesinam quidam hippotoxoratdiflt,
alij fceuophori, &:c.nonnu!Ii hip.
pagogi.multiamphippi, qui equis duobusmerebant,Alexaderab Alexandro 6, 11. ScoppaGram
maticus hippagium genere neutro lo pontone Italice interpretatur.
Sunt autem pontones naues,
quibus in traijciendis ammtus loco
pontium utimur: Caefar tertio belli du. genus nauium Gallica,

**
mm efle ferib/t. isnrayeyat.TOs i-m-ms m
iyiGts «wSjSuidas. Aliud eft <sixyi,y%t>s, nempe in.
lapides expoliuntur,cuius meminit Pollux poft Ar/flophanem in Auium comee.
dia.Hermol. Hippagum Salaroinq inuenerunt,Plin.7,56.de nauticis inuent/s
feribens. Hermola
us tamen in caftigationibus, Gratd(inquit)noq hippagum, fed
hypagu feribunt. Hippophorbus,
genus eft lib/p,quam Libyes Scenitae inueneruntthac ad equoro pafcua
utuntur; materia eftlaurus
deuaflo cortice:nam exempta medulla acutum reddit ronum,& equorum
celeritati conucnientem
(fl refle uerto quod Grtecc fcribitur,i(sa ? mnnuyrnojiTHii i»:far»fil!i'0(/,)PoIIux.
I«f, Hefych. fed reflius per fimplex pi feribi arbitror.
^
ivus Ar/ftophanes. i-armiyi
^ si TcJs yviriy, Hefycli.idcmlignum Iwss ab eo fuperius diflum eft &ab
Etymologo ims per pi fi'mplcx,ad difFcrentiam tiS mw&',
f Hippochoeris uel hypocho;ris,oleris nomen apud Piinium,lib.ii.cap.iy, utroij enim modo le
V
”g( pofle Hermolaus in caftigationibus fuis feribit. erba Plinij funt. Vulgarium in cibo apud Acgy.
ptios herbarum nomina, condrylla(mclius chondrilla
pci'idca)hypochoeris,&l caucalis,anthrifcum,
fcandix.SCc.necalibt eius apud Plinium mentio, Theophraftus de hijfl,pIat,7.7,interolera numerat

4
548 D cQi^drupedibus
intubutn,aphacam,andryalam,hypoch<3erin(Gazapotcelliamuertit)reneciofiem,8i:aIiaquatinm.
%

bum folio referunt. Et rurfus eiufdem libri capite undecimo , quan^ 8^ vw>x,ңҨs corrupte legj.
tur.Cichoracea omnia (inquit)folio fUnt annuo.ab radice foUata, £Cc. caulibus attp radicib. diffetot,
&
Deinde cum cichoream defcripfiflet/ubiungir, Hypochoeris laeuior , SC afpecSu mitior , dulcior
eli:(fortc fonchus Iscuis, autcogend- faltem)nec ut candralia,quat omnino inguftabllis efi,8Cin radi
ce fuceum lacSeum.acrem, eundem^ copiofum habet ; Haec Theophraflus,nec alibi apud eum ulla
andryalte aut candraliae mentio fit- proinde facile fufpicor,librariorum infeinam utrumep locum de,
praua(re,8ichondrillamlegendum:(AndryalainTheophrafio, condryala in Plinio , pro condrilla
deprauate lcgitUr,Hermol,)nam Plinius ut fupra citaui chondrillam cum hypochoeride Coniun,
git: SC alibi fimiliter ut Tlieophraftus laflen radicis fuccum(Theoph.uno uerbo ooti/ dixit) eumra co u
piofum a: acrem ei attribuit. Hoc etiam exDiofeoride &: Galeno conftat inter fylueflres intubos
chondrillam c(re,quam duorum generum Diofeorides facit. In ramulis prioris gummi maftichcsfi,
millimum inueniri folet, tuberculo fabsetGracci tuberculum fiue grumum chondron appellant, inde
chondrillac nomen.ut ego quidem eonijcio: nam Galenus per ch, feribit, Diofeorides per Ic. Pliniia
chondrilla faba: radice tribuit , q, non intellexerit, ut puto,gummi tantum fab* femini eomparari.
Galenus chondrillam amariorem ficciorem^ paulo facit quam intubus fit, Lemoniumiinquit Pii
nius iy.9.)fuccum latSeum mittit, eoerefeeniem gummi modo,humidis locistdatur denartj pondus
in uino cotra ferpentes. Hoc equidem cum Diofeoridis chondrilla idem elTe coijciotnam SC illa ladiefl
fuccum gerit gummi modo concrefcentem,8d in uino contra uiperas datur.In pratis( a quibus limo,
nio nomen) apud nos nafeitur intubi fylueliris genus, cubitale , aut longius, ftrigefum , floribus fla. “
uis,quod Sdhieracij generib.adnumerari poteft.Bft K aliud genus, longiflimum in intubaceo gene
re,trium aut quatuor cubitorS fere proceritate,quod locis humidis.opacis, SC montanis fiepe nafei,
tur,flore(ni fallor)purpureoin pappos abeunte. SuntSd alia quaedam limonia. Eft SC aphacaTheo.
phrafti intubacei generis,amara,necaptacibo!multS diuerfaa recentiorum Grateoru aphaca qua:
legumina generis cenfetur. Ad hanc digreflionem nos inuitauit Hermolaus, qui apud Plimu ii. ly,
no hypochcErin tanta (nifl quis hypochoerida malit.quonia redlus oxy tonus eft)quod nos ^bamus,
SC in Graecis codicibusTheophrafti fieferiptum inuenimustfed hippocheerin uel hypocheerin legiq
tanquam indifferenter utrunt^ probans, aut Certe dubitans.Similis in feribendo diuerfitas in altjs e.
tiam aliquot plantarum nominibus accidit,ut hypogloiro,& hypophacfto; multi enim hippogloflbn
hippophaifton fcribunt.cum nee^ magnitUdo,necp aliud ad equB pertinens eis attribuatur, Meli. 5»
us Galenus libro 8, de iimplicibus •MyMuaeii feribit, addit^ caufam nominis, quoniam fummis co.
rymbis fubnafcantur quaedam lingulis {imilia.In hippophaeflo SC hippophae , utro potius modo feri,
bendum (it, certi nihil habeo. Apud Diofeoridem quidem hippophaes alijs nominibus hippophyes,
hippophanes8ihippionuoritarilegimus,quac omnia ab equodudiafuntuocabula, HippophatiiS
quo^tinquitlalij hippophaes uocant. Et Plinius deutrt^ loquens, Debent (inquit) accommodata
effe equorum natura,ne^ex altjs caufis nomen accepifletquippe quadam animalium remedijs na-
fcuntur,8ic.Scd Marcellus Vergilius, Nihil nos mouet authoritas Plinij , inquifnihilenimconfti-
tuit dicenSiDebent accommodata eflfe equorum natura.Sdc.nos nihil aliud hippon in his uocibiis
compofiris quam magnitudinem in eo genereCcardui fullonij)grandiUS fignificari eredimUs,H{C
ille. Atqui hippophaes non grandem efle herba, fed Sf;{t(jm*«/A«(/,Theophraftus feribit. De 40
hippice herba Plinio di(f}a,docui fupra cap.feZto in Hippaces,id efl cafei equini metione,
oleaftertunde SC prouerbium , AnfrgmfTSj^i^iarant.Suidas. genus Caricarum , quas
V
Graci ifchadas uocant,id efl ficus aridas.Eupolis apud arinS, Hippion inter hippophais nomen
elaturas elt apud Diofeoridem. ^HippogloflTon.idem quod antirrhihon Diofeoridi, DeprOprie
didlohippogloflrouelhypogloiropotlus,fuperiUsdi(Sumeft:Eft&laurtls Alexandrina cognomen
apud Diofeoridem. Hippolapathum maius fatiuo eft,candidius^ ac (piflius , Plin, Hippomanes
&
idem quod apocynu apud Diofcoridem,quod et Hermolaus obferuauiCeft inter capparis nomen
clamras apud eundem. Hippomanes herbagenuseftHeflodo,quod SC Seruius teflatur, Hermo,
Hippomanes,fecundumCrateiam,planta efl irudhj cucumeris (ylueflris,foliOnigriore,tanquampa
patieris fpinofo,HacTheocritlinterpres:Plurauide(uprain c.in mentione excrementorS equi, in j»
ter iignificationes hippomanis. ^ Foeniculum fylueftre aliquihippomarathru uocant, Plin,Et ali.
bi,Neruofi cauliculi quibufdam,Utmarathro,hippomarathro.Nomcnhuicamagnitudineconiigif
fe fuperius indicaui.Strabo in Mauritania hippomarathri fcapum duodecim cubitos longS, Si qua-
tuor palmos cralTum nafei feribit. Et quanquam tum hippofelino tn hippomarathro ad equorSdy.
furiam Hierocles hippiater utatur , utratj tamen a magnitudine potius in fuogenere , hoc faniculii
iUudapij,nominat6dixerim.Theophraftus(inquit Nicandri interpres) hippofelinon in petrofispm
uenire locis dicit,a magnitudine fle nunc^atS , uel propter equorum flranguriam ; Gaza eqinpi»
tranflulit. Hipporizon in Hippiatricis Graecis nominatur ca, 15. mifcetur a6t alijs quibufdam ad
clyfterem uteri equae,promouendac conceptionis caufa. Hipparifon,nifi mendum eft,apudD/ofc*
ridem inter uerbenacm alterius nomenclaturas legitur. Ego uerbenacam alteram effe conijdo qua *• ,

uulgo Germani confolidam auream uocant: eam in cibo falubrem efle equis quibus ulceratum eft
dotium fupra dixi, f Hippuris herba a caudae uel fetae equinae fimilitudine nomen tulit apudGiae
 De Equo. H.a. Lib. I. 5*4p
tos;idGcrmaniadu^umproferunt,ro|Bf4)Wrtrt 8 /|>fafef(^i»(m8/»#iW«M:a:a^'snommibus
4QOt|{pit^fYQ/|cpc|^(pcilw<lS<onicriclsturcCcius jipud Dioicorfd^ni Latitiag Iggtyn nyy iftsp^ cciuins
l>

hs,cquidiun,eqid uci equina falixjcqmfctum» Equifetum, hippuris a Graecis didh,

pilus eft terrar,
equina: faetaefimilisjcomis lunceis multis nigris, ut eft equorS cauda,PIi'n*Et alibi, InmTa
in pratis 8£
pudetis eh^,a(imflitudine equinae ictx, Anabafis herba eadem quae hippuris et equina feta
dicitur^
Hermolaus. Hippuris Pompom'o,Hippurifcus Stephano, infula maris mediterranei
iuxta Caria,
cuius etiam Plinius meminit lib.4.ca.ii.ab hippuri uelpifce,uel frutice, ut Hermolaus
conqcit, ap^
pellatt. Tradunt, inquit Plinius,iuxta arbores nafei, SC fcandentem
eas dependere comis iunceis
multis n/grisjHinc facile apparet cur ephedron Si anabafis uocetur,quibus nominibus
Plinius uer
la baiam citata.tanquam originis expofitionem ilatim adiungit,ut fuperuacua fit Hermolai coniedht
ra ephydron legi poiTe, quoniam in aquofisnafcatur. Necfimilimdincmtantumadequicaudain
hippuris babet,unde poiifflmum dieSa uidetunfed etiam cum uino trita,infufa^ in potuCut in
Hip=
piatricis Graecis legimus ca, iig.) equorum urinam prouocat,&dyfuriameliminat,utuel
ludendo
quis dicat hippurin appellatam -n «yii/ osvr ivm! sis -it eiaii, Ambrlnas(anabafls forte ) Gracis eft
cuniccUa hcrba,ea fcilicet qus cauda equina dicitur , Vetus glolTographus in Auicennam, Pou-
mogeton fimilis beta folijs,&:c.Caftor hanc ahter nouerat.tenui folio oelut equinis fetis, thyrfo Ion
go Icufiin aquofis nafcentem,Plin. *757nrj£)(.,ilA(c5rs KSTvArcsiS.
Kc, Hierocles ad orthopnotam equi. Riiellius fiue aliam leflionem fecutus , flue corruptu himc ut
,
apparet,locum fufpicatus.ita tranftulit:Hah',quod fymphytum appellant,& equifeti fucciis expref
is fus,qui heminas duas impleat. Sed forte legendum eft, Zvinifvnij 5 iaeaSoi vmpauji. Sic, hoc enim ad
thoracis Si pulmonis uitia elScax efle conftat, Hypopefton legebatur apudPliniu 17.10. Hermo
f
laus hypophstfton legendum monet:poteft Si ab equo(inquiOulderi appellata hippopharfton : utroo
que modo retSe feribitur a Graecis , Harc ille . Ego hippophjtfion malim, cum SC Plinius ab equo de,
riuet,8Capud Diofcoridem,ut iam retuli paulo fuperlus,plures ab equo nomenclaturae ei tribuaturr
et liippophaes etiam cognata ei herba fimiliter ab equo compofita uoce feribaf apud probatos aiitho
res,ut Nam Galenus in gloffis Hippocratis, quas ordine literarunr
Diofeoridem SC Hippocratem.
tra<Sat,in elemento iota ,
herbam exponit , qua: non hippophaes tantum nominetur , fed
'rmiftuy
etiam SC siifiy ab Hippocrate: legendum eft aute, no cvifiy fed niif»,ut Inferius ab eo feribitur
in Sigma, ubi per ypfilon aduerfante literarum ordine feribi non poteft.Diuerfa tamen ab hac fuerit
5» Diofeoridisfioebe. Similiterlibroii.ca.iy.ubihypophcslegebatur apudPlinium,Hermolausfay,
pophyes,aut edam hippophyes reponit,ex Diofcoridc(ut inquioGaleno 5CTheophrafto:Ego apud
illosaliter quam hippophyes uoce ab equo compofita legerenonmemini. Nam Theophraftus de
hift.plan.^.rj.Ex la(Saria(inquit,imctpreteGaza)hippophaes fit,id^ optimum apud Tegeam ^d
:
8C Plinius ex eo repeti) t.IntelI%o autem hic hippophais nomine, non fui generis herbam , fed fuceCE
fiee liquorem ex lacftaria colleCiS.cui fimilis purgandi uis infit nam et hippophais proprie dieSiradis
lafteofucco turgeqqui inde eximitur.perinde ut ex tbapfia,&: ad purgationes accommodatur, Dio»
fcoride tefte, Democritus aglaophotin herbam in marmoribus nafcentem , uocat etiam hippo-
phouada.quoniam equa: praecipue caueant eam.Plin, Lapathum f^eftre alij oxalidem appellat,
noftri rumicem, alq cantherinimi.Plin, Syluaticus linguam equi betonicam interpretatur : hyo. &
4 fcyamum alio nomine dentem caballinum uelequinu diciferibit. Trifolium caballinum in Italia
'

pleri<juulgduocant,quodnoftrijluitbEtut/flbcr»5^yt/4iSettrut:8CFuchlius pro lotofatiua pin.

git in libro qui folas ftirpium imagines habenin magno enim opere prius pro trifolio afphaltite pin.

xeracHuius enim pafcuis.ut Matthaolus feribit, equi deleCIantur, Qiidd autem non (it cytifus , ut
idem fufpicatur.facilcintelliget.qui noftra de cytifo feripta in Boue legerit. Mihi certe trifolium ifiud
caballinum lotus fylueftris Diofeoridis efle uidetur.foenogrxci uiribiis praedita. Matthsolus anda»
cocam(uelpodus handacocham)Arabum, lotum fylueftrem Diofeoridis effe contendit, 8C Aegy-
pdamtK reprehendit illos qui trifolium interpretantur: quod inde ei contigilTe pu to quoniam ca»
.

put Serapionis SC Auicennac de handacocha nonjtotum perlegit, fed ab initio tanta:nam fi perlegife
fetjdeprehendiflet opinor quod ipfe deprehendi, Arabes uno handacochac nomine , quatuor diuer»
J' fas herbas complexos.hoc cfl urbanam SC fylueftrem lotum, SC Aegyptiacam lotum, SC Diofeoridis
trifoliinn longca uulgari diuerfum,odore bituminis infigne, ex quo laudatum illud ad articulorum

nemorum^ dolores oleum fit, non ex fylueftri loto ut ipfe ait. Errant igitur, 8C Arabes qui diuerfas
herbas earumtp uires confundunt. SC Mattlixolus.qui unam tantum aut alteram ab cis lotum deferi.
bIputaqSC maxime, qui uulgati trifolio in odore SCuiribus multum diuerfls pro handacocha ad ole.
um iam diSum utuntur, Handachocha ( inquit Bellunenfis ) eft genus trifolij:quod plures emittit
caules duorn uel trium palmorumCdodrantum intelligo)altitudine,floribus citrinisodoriferisrplan,
ta Syris notiflima.ex cuius floribus oleum parant experimento cognitum in uitijs neruorum. Harc i

Belluncnfi feriptade Diofeoridis loto fatiua intcliexerim.quae nimirum qj odoratior fitfyliieftri hor
teni! Quairendum an eadem fit herba, de qua Monachi in Mefucn nuper faipfe.
cultu dignata eft.
6« mnt,diftinflione ii.cap.ja8.his uctbis.Eft SC trifolium maxime odoratum, quod uulgd Romae tri»
biilumfquafi trifolium: Diofeorides quidem lotum fatiiiam etiam tribolion cognominari feribit, uej
qilifquis cftqui nomenclaturas addidiOappellatut:quod^ copiofe mulieribus praecipue, uenditur;
 yyo De Qj^drupedibus
quoniam diflillatur ad fufRimigia aliauaria odoramenta, hecal/ter adhuc in ufum medicititiue'
nii, Hatcilli .quoau ema ueteribtlsnortiinedi(5afit,ignorarefatentur. ^fGermani mentaftrum
uocanita{fjmutiQ,id eft mentam equinam:tuffilaginem,ut & Latine quidam recentior es, ungulam
caballinam,rofjjt)Ub / (Marcellus empiricus herbam quae Gallice calliomarcus , Latine equi ungula
uocatur.commendat ad tuffim:) oxyn Plinij.quod trifolium acidum dici poteft,M(}j4mp(fet / iddl
oxalidem equinam: maluamfylucfiremmaiorem,ro|f5Prtppdef»/ideflmaluam equinam, Phu,
quam uulgo Valerianam uocitant , Germani PetintlldCC , haud fcio an ab equo coiUpolito nominq
equum enim marcam appellabant, noftri nunc equam tantum.
Fera quae ab equo nippardium nominata eft , capronas (x«ut«p) gerit infummis armis; differt
ab hippel3pho,quod barbam ut ille non habet. Haec fimiliter ut hippelaphus, tenuiffimo iuba ordi- u
ne a capite ad fummos armos crinefeit. Gerit eriam cornua utrunq^ genus.exccpta femina equitet
uini generis:& pedes habet bifulcos, Ariftoteles. Hippelaphus ab equi 5C cerui fimilitudine didus
eft, nec alius Volaterrano quam tragelaphus uidetunde quo plura dixi in Cerui Si Hirci Philologia.

Hippoiigrin animal celebratum inuenias in Antonino Caracalla ex Dionis Nicaei hiftoria , Caelius.
Hipporameli nihil quam nomen apud Aufoniumreperitur. Sciurus , uocatur Si campfiurus, £i
hippurus, Varinus Si Hefychius. Hippocyon (fi redelcgitur,)nomenSatyrae Varronis. ^'iVsre.
atop,auis quaedam uulpanfert fimilis, Hefychius Si V
arimis. Hippalediryon dici uidetur fiaturofus
(magnus) gallus. Putant aliqui eiremarlnum animal, etiamfi in rerum id natura compertum quan.
doq) abnuant philofophia imbuti plericp, Caelius. Aefchylus ih fuis tragoedijs hippalediryoncmfln.
xit,non animal naturale, fed intigne nailis.ut ipfe exponit in Ranis Ariftophanis , ubi cum Euripi, u
des eum repreliendens dixiftet.Hci’? wdt ^ w/xtbs ./Is^vjrvsGc
TKp lis iibp of ws. Aefchylus refpondct,a(iaiip ^ tws nwirip Euripides, EiV y lya-
j.aaiiaxsfejgxpKaAtx-ajo.flvrt (alias H9Aw;tpvoi'(e)7rr;Hciw;Aelchylus,£v imis
off; Euripides, oi/xi-mKcAtxTjswrres.pccd)’, Scit' TparyiAciifaEaT^ 0-1/, A ^yninTmgxsrtrseirisxfffseiiMM^nsis
Hippaledlryonem, ut in fcholtjs Ariftophanis Si apud V arinum Si Hefychium legimus,
aliqui magnum gallinaceum interpretatur,ut gallinaceo fimile genus Perficum fit : alij gallinaceum

in uelis fiue tapetibus Perficis pingi folitum : alij denicp marinum animal ; Si licet philofophi hippa-
lediryonem in rerum natura efle negarint,meo tamen tempore (inquit fcholiaftes)quidam in tale ani
mal fortuito e mari prodiens incidit. Si a fe occifum cum palTim oftentalfet, in figillo fuo Si clypeode
pingi curauit. l''rmr©',pipo auis.ut Gaza transfertex Ariftotele libro 9. de animalibus: alibi tamen Jt
in Gracis codicibus ismx legitur.Si fimiliter a Gaza ucrtitur.mTr*,» .^u^sKCAgi^.id eft picus auis, He
fychius ftatim ante fafawa.Piirai.auis quxdam marina pulchra Si elegans.Scholia Lycophronis, iir
micxiss^&',auicah qusdam.Hefychius Si VarinusiHippocampus quidem animalculum eft mari.
num,ut inter aquatilia referam. Athenaeus pullos gallinaceos a Graecis hippos , hoC eft quafi equu.
los uocari feribincredo ,
quia pulli proprie funt equorum.Hermolaus. fimi©* magnus pifeis ma.
rinus.Hefych. SC Varinus. Athenaeus libro feptimo dubitat an hippi pifeCs ijdcm (int, quos Epi.
charmus cum epithett^e* uocat, id eft equuleos laeues, nimirum finefquamis. Citatetiam
uerfus Numenij Si Antiphan* Colophontj.qui hippos inter pifces numerat, Hefychius etia Si Va
rinus hippidion genus pifeis elfe docent, (iancri quidam ih Phoenice hippi uocantur, tantaeueloci
tatis.ut confequi non fit,PIinius. Hippurus pifeis apud Ariftotelem , Gaza equifelim uertinquo 4*
nomine Plinius hippurin herbam uocat;. I trOTj©- piicis ab Hicefio linrajtv} , Dorioni coryphaena
uocatur.Eft autem cius naturae,uti Numenius docet.frequenter utexiliat. Si eam obeaufam i^ms
7i>s,id eft urinator uocatur. Hine fortaftis Si nomen fortitur quod equi infiar fubinde exiliat, aajnii
g;aa(/ agit c;(.k|/ isxm JiKty , non a cauda equina, Campas marinos equos ( uocantur hodie^ caballi

marini Italis) Graeci a flexu pofteriorum partium hippocampos appellant, arro. Hippopotamus, V
id eft fluuiatilis equus,caput Si uocem equi habet. In fluuio nomine Aftraco qui inter Betoeam Si
,

Theflalonicam fluit, peculiare genus mufearum eft, apibus fimile tum magnitudine, tum bombi lite
pitu,uefparum colore.equifeles (hippuros Grarcelegi conijiio) appellant indigenae; eae ad fummanr
aquam uerfantes a piicibus corripiuntur, Sic.Gillius ex Aemno. iV5>tjii{(t»xtt,formicac equites, Ga
za ex Ariftotele, a magnitudine puto ditftac. In Sicilia formicae quae equites appellantur non funt, (* ,

Ariftotelesdehift,anim.S.l8.necal(biearummeminit. Atyii/'j«i(sB(.uf(uixiSijra'ss,Hefychius. Sca.

rabei genus uiride,dorfum habet nota quadam aureola Lunae fpccicm exigusfuftint'
fic illuftre.ut
re uidea tur.quare non inuenufte a Cofentinis equus Lunae nuncupatur , Thylefius. Muftaequi.
dam circa equorum capita obuolare folenqex fimo (ni fallor) equino natx ; ut Sd fcarabei genus il*
lud quod noftrates uocanc ro[|jtSfcr.
^Centauros(inquit Camerarius) equitationem primos ufurpafle perhibent, faltcm ut cxcquis
pugnarentead^ hanc accommodant fabulam monftrofx formx, qua ilii a poetis introducuntur, 5d
quam Grxeus uerfus obtccenusexpreirit,iWnr©-c<^’iSl^TOoci'4bie,<i»{o^’(jBfii'nis<il’,ut habet Varinus
in Centaurisiisws^VtTKi itrnrp.Pindarus clegantius,cum dixiffet progenitos a Centaurofito bi®"
nis fufeeptoex nube 8d c re nominato, qui commifeuiflet fefe cum equabus Magnefijsfub monte Pe 6»
liotaeditam enim tum fuiffe fobolem utritp parenti fimilem.fupra quide patri,intra matri,
«(inquit)sf«:w{ ewstitscs K(«f xi'
latrociniis
 De Equo. H.a. Lib.I.
htfodniis aiunt deditos, cum tenerent loca montana 8C inacceffk in Theffalia excurrifle
, in equis,
8£ praedas egilTe.cum^ ante fe abigerent armenta 8C greges extimulantes fcilicet quo celerius
, per«
gerent, exclamantes in agris 8C uicinorum opem implorantes,quibus fua
efipiebantur,hippocctaii'
ros^nominantes, iiociferabantur.Hanc autem fpeciem praebebant illi raptores infuenttbusi tergo,
quaepoltea pingi Si effingi coepta, dimidiati ad umbilicum hominis Si parte pofteriore
equhEodem
referunt fiC procreationis horum fabulam, 5i Ixionis parentis rotam, quibus in aere hoc cft fub
, dio
agitandi,8i celeritas Sigyri at(j orbes deflgnentur. Itatp nonnulli iTTTnnf^rmiKWviuMysi»,
iw/jaiy TOj^vTitTi Ttjs
Tiyccs Vftsstiuxta hoc,^eff^ wi/jcoiffJii Sixotot
, Hucufcp Camerarius, De
Centauris fabulam quandam narrat Seruius tertio Georgicorum,quae ueluti nuga refpuenda uide
tur. Diodorus in quinto,Centauros nonulli uolunt in Peleo a Nymphis nutritos, poftea equos fub-
,5
agitafle.ex^ eis Hippocentauros natos.Crcdintm,qi primi equitare aufi (int,ex eo^ natam fabula,
ueluti equi eifent hominis^ natura, Haec ille, Centauri ab Hercule domiti,inter labores eius nume,
rannir.Vide Palaephatum ca. i. Hippocentaurus, canis nomen apudPolluccm, Plutarchus iit
conuiuio fapientum,in domum Periandri allanim feribit a pallore infantem ex equa natum cuiu»
,
capuqcollum manus hominis effent, cactera equiteiulatus infantium. Hoc infpedo Thales Peri,
andro dixit, libi quidem non uideri rem prodigiofam Si ceu portentum i dijs immiiram,qtio feditio.
nes Si diflidla fignificarentur.ut Diocles iudicabattfed rem eirenaturalem,ideo^confulere fe ut uel
equifones non habeat,uel uxores eis tradat. Claudius Cacfar feribit hippocentaurum in ThelTalia
natum eodem die intertfUe. E t nos principatu eius allatum illi ex Aegypto in meile uidimus, Plin,
fo De Centauro fydere uide Higinum.Lapitharum Si Centaurorum praelium Ouidius deferibit libro
II, Metam. Pugnare ex equo ThelTalos inuenilTe tradunt, qui Centauri appellati funt , habitantes
fecundumPeliummontem,Plin, DeCentauris Silxionemulta legimus apud Eullathium in pri.
mum Iliadis, seditionis Romanae folio loi, Si alia Homeri fcholia in cimdem iocumtSi Etymologicen
inHippocentaurotitemVarinum in eadem uoce Chironis fabulam anagogice exponentem: item
in Onomallico nollro in Centauris, Hippocentauris,Chirone,Ixione,C3enco Si Lapithis. &i Fr.Flo»
ridi Sabini (.ediionum fucciliuarinn lib.x ca. 6, Homerus Centauros ^«^xt uocat, quas uox Latinis
etiam in ufueft,8i feras lignificat.q> femiferi,8Cfemihomines eifent. Pirithous cum Hippodamiam
Adralliffliam uxorem duceret.Lapithas Si Centauros tanquam affines uocauit , Centauri ucro in»
ebriati mulieribus quotquot
aderant uim facere conabantur , itacp a Lapithis iratis interempti funt,
j,
E iiry tionis Centauritalfj aliter de Eurytione feribunt , ut ibide
Scholia in OdylTete phi.tn mentione
ex Bacchylide citatur. Humano capiti ceruicem pidlor equinam lungere fi uelit, Horatius de Ar
tc Hoc monftrum puto centaurus foret. ©» «ifjasrO-jHefych, Apud Plu.
tarchum hippocentaurus dici uidetur pro equitatore praeflantiffimo Si inexfuperabili. Ipfe, inquit,
currere,illum autem uolare,fe commode in equo uehere,*»* ai
fe ait perniciter farvnxjaTWfDj/ Ttf.
«Kquod cft,fcd quid ad hippocentaurum hunc i Caelius, Socrates apud Ariliophanem , N ubes
(inquit)mutantur in quam uoluetint formam, K«y («t|/ -nvx
SjvoifiwT», tKii^sxxf^iixyixticaittiiKfncu/imantiStirxums.Addnnt fcholia Xenopba.
tis filium ptcderallam Si liirfuto corpore fuiffetfunt autem Si Centauri inferna corporis parte, utpo*
te equina.hirfuti.Si ipfi quotp propter amoris infaniam aduerfus Lapithas pugnarunt, Taurus par»
tem hominispudendam fignificat. Si inde fortaffls centaurus ut laftaurus.pro molli Si libidinofo ac
Vide KjvTtci/etiaiis apud Stridam. Xenophon Grylli filius fertur celebrem canem habuilfe.
cipitur.
Hippocentaurum nomine, Pollux, De onocentauro fupra dixi poft Alini hiftoriam. De Ocyrhoe
Chironis filiain equam mutata, Ouidius lib.j,Metamor. Italiamomnium principes inhabitalfe fe
runtur Aufones indigen3e,feu autochtlioncs. At uetulfimum fuilfe Marin quendam nomine, cuius
antica corporis humana prorfumuidercntur:pofticaucrd,cquina omnino. Nam Si nomenipfum
propemodum idem pollere.quod apud Graecos i'!r!r»faj.»},id eft equo immixtus. V ideri autem poteli
equum infcendilfe primus , Si freno inhibiriffe , atm argumento eiufmodi Ji^ms creditus eundem :

quinctiam uixiffe fabulantur annos centum ac tres Si uigintuter item mortuum , reuixilTe ter . Sed
enim flmile ueri mihi haud fit , in V
aria liiftoria inquit Aelianus libro Nec defunt qui equitandi
J«artem,id eft trjlsrxooiyjin Libye compertam primo tradam: Qtiaexcaufanuncuparit Pindarus in
Pythijs Kvfftmy ((fii5rOTi/;etiamfi ad id referunt alfj.qudd ab Neptuno cdotSiflni Libyes currus iunge.
re;quin Si Pallada cqueflrcm in Libyagenitam,Caelitis.
^In mari rerum,non folum animalium fimulacra infunt,ut uuar,gladij,Sic,quo minus miremur
equorum capita in tam parttis eminere cochleis,Plinius, Exeunt e mari belluae quaedam equorum
capitibus,Plinius. Orfei Indi afperrimam uenantur feram monocerotem, reliquo corpore equo fi-
milenqcapite ceruo.Sic.Plinius, Nabim Aethiopes uocant collo flmilem equo, pedibus Si crurib,
hoiii,Plmius:h*c camelopardalis eft,cuius hiftoriam fupra dedimus. Rhinocephalus ceruicem ha
bet equinam cum uniuerfo corpore: flammis quas ore expirat, homines pereSt,PhyfioIogus author
obfcurus. Ego nullum buluCnodi animal in natura extare arbitror. Paufanias in Corinthiacis,ln
4, templo quoda Gabafis, effigiem efle feribit equi qui partes pofi petSus cetaceas habeat, Catoblepon
beUua,dc qua fupra fcripfi inter boues fylueflres,tubam gerit equinam. Xenophon Lampfacenus
author eft in Oceano Scythico infulas efle, quarum Hippopodes indigen5r,humana uf<5 ad ueftigia
^^2 De Q^drupedibus
forma in equinos pedes delinunt , Solinus ca.ii. Ab Iftro feptentrionem uerfus habitant Germa»
ni,Sarmaw,Get:e,&c.ite Neuri, 8C Hippopodes, qui ab alijs Zagari dicuntur, Euftathius in Diony
Bum. Coruda circa Indiam locus eft,ubi beftiae uifuntur Satyris fimiles, equina cauda, &:c.Aelian,
Satyris iiixtacoxas enafeuntur caudte non multo minores equinis, Paufanias. Lamia pedes habet
equinos, cjtera capris conformia.Glofla in Efaiam, Anthus auis equorum hinnitus imitatur,Plin,
Sic.utfupra dixi ad finem capitis quarti. ^

Aquilam Romanis legionibus C.Marius in fecundo confulatu fuo proprie dicauit.Erat Si an.
f
tea prima c5 quatuor al(js:lupi,minotauri,equi apri^ fingulos ordines anteibat,Plin. naiai(t,;^Ai«j)

laSyiut* wnuy Tvcs t AfihifiTrTitiAuir 'orwABS.o^vfl ci^' «r 5rKg9yvas Hefychius 6^ arin, V

Plutarchus in Nicia ait equi charadlerem alicuius fronti inuftum apud antiquos feruitutis fuifle ar- 1,
gumentum, Textor. De Cleofthenis Epidamnij auriga eius, dC currus 5C equorum imaginibus
ab A gelada fabricatis, primis omnium, ut uidetur, in Olympia collocatis , fuperius dixi inter nomi»
na equorum propria. Elephanti SC equi maximorum imagines Poliphilus in Hypnerotomachia
fua Italica depingit. C.Iul.Cafar equi fui quem habebat pedibus proprie humanis.inflar (id eft lig.
V
num)pro ade eneris genitricis dedicauit, Suetonius. Anthologij libro 4. ledfione 7 . Philippi Ma
cedonis epigramma in equi effigiem ex are legimus huiufmodi: M
UAtTS-aij/ K(lfV<f»S iUjXSsetutli^ 'iilr Adsidi,

da-ismu^ Ainwm,tm7t«j'tron^xs Tot/^tis»

ejhwwnu.a» nx'!* «‘««'ss. Hippiades ftatua mulierum equeflres appeilabantur,cuiufmodi fmT.
fe uidentur Amazonum,quas mortalium primas equum fcandere aufas Lyflj oratori creditur,Her 1*
molaus. Sunt qui hippades huiufmodi ftatuas per imperitiam pro hippiades nominet, alis Clce» T
lia flatua inter obfides Porfena pofita dicitur, Grapaldus. Pollio Afinius ut fuit acris uehementif,
fic quoi^ fpedari monumenta fua noluit, in ijs funt Hippiades Stephani,8fc.Plinius jt.y. Et rurfiis

J4.6. Equeftrium
flatuarum(inquit)origo perquam uetuseft,cum feminis etiam honore commu»
nicato.Clocliaenimftatuaeftequeftris,etquaiequuntur, Statua equeflres etiam Cloelia, Q.Mar.
cio Trcmulo,Domitiano,&: alijs multis erec!lafunt,Textor, Equeflres utitp flatua Romanam ce,
lebrationem habent.orto fine dubio a Gracis exemplo. Sed ilii celetas tantum dicabant in factis ui>
tSores. Poflea uerd qui bigis uel quadrigis uiciflent. Vnde Qc noflris currus in his qui trinphauifi
fent. Serum hoc,a; in his non nifi a diuo Augufto feiuges,ficut et Elephanti, Non uetus SC bigarum
celebratio in his qui pratura funtSi curru ueeSi eflent per circum,PIin. 54.5. Ariflodemus bigas cS 5»

auriga fecit.Plinius. Pificrates biga Pithd mulierem impofuit,Idem. Menogenes flatuarius qua,
drigis fpetflatus eft, Idem, Pralium equeftre ad Trophoni) oraculum Euthycrates Lyflppi filius op,
time cxprefTicitem quadrigas Medea complures,equum cum fifeinis ,Plin, Fidliles quadriga Ro-
ma erant in faftigio louis templi,quas faciendas locauerant Romani Veienti cuidam artis figlina
prudend,8fc,utin H.b.dicam inter Celeres equos, Conftantinus cum urbem luftrans ad TraianI
forum ueniiret,fingularem fub omnicoelo ftrmSuram , harebat attonitus per giganteos contextus
circunferens mentem. Omni itacp fpe huiufmodi quicqua conandi (adificandi) depulfa, Traiani e,
quum foIS locatu in atri) medio,quiipfum principem uehit,imitarifeuelledicebat,Si;pofle.Cui pro-
pe aftans regalis Hormifda e PerCde,refpondit geftu gentili: Ante (inquit) imperator ftabulum tale
condi iubeto.fi uales:equus,quem fabricare difponis,ita late fuccedat,ut ifte quem uidemus, Ammi. 40
anus Marcellinus libro 6. Metellus Macedonicus fecit porticus qua fuere circundata duabus a.
1

dibus fine inferiptione pofitis.qua nunc Otflauia porticibus ambiuntur ; &

hanc turmam ftatuarS
equeftrium,qua frontem aditim fpetflanqhodie^ maximum ornamentum eius loci,ex Macedonia
detulit.huius turma hanc caufam referunt ; Magnum Alexandrum impetralTe a Lyfippo fingulari
talium au thore operum,ut eorum equitum qui ex ipfius turma apud Granicum flumen ceciderant
exprelfa fimilitudine figurarum,faceret flatuas, SC ipfius quoij ijs interponeret , Velleius Patercu.
Ius. Equulos argenteos nobiles,quiQ.Maximifuerunt,aufErt,Cicero 6. Verr, De equis aureis ui
V
de in olucri equo fuperius inter propria equorum nomina. Exquilia gemini funt in urbe mon-
tes.In altero eorum funt Diocletiani therma , duo equi marmorei ingentes , cum uiris feminud/s

lora tencntibus,miro artificio infignes.quorum unus inferiptum Lannis literis habet , opus Praxi-
jj
telis:alter,opus Phidia.Conftat hos aTyridate Armeniorum rege Romam delatos , quem Nero iit
laute exciperet, theatrum Pompei) unius diei opera totum inaurauit, Sipontinus. De equo ligneo,
quocapta eft Troia infra dicam inter prouerbia. Athenis inAcropoli Durius equus ftabat,cuni
fnfcriptione,Charedemus Euangeli filius Coele (l* KwA»!) natus dicauit : erat autem is ancus fadus
ad fimilitudinem Iliaci,Scholia in Aues Ariftophanis,undc Erafmus tranfcripfit in prouerbio Du,
reus equus. Quum apud Ephefum Macedo Alexander fuamipltus eflet intuitus imaginem, pro
uirili ab Apelle exprelTam , non fatis pro pidiura dignitate laudauit Forte uerd interim equo indn,
(So,& ad pirflum equum mire adhinniente, tanquam uerum planeac fpirantem: rexCinquitApef O
les) 5 TO'ar©'e««t ©- 1^ otAi/, id eft,equus tu expreflior multo eft ac ueritanproxi.
qp
mior,Calius 1j.58.cx libro 1, Variorum Aeliani,non procul ab initio; fed melius uir doAffimusIu. 6»
Ilus V
ulteius nofter jfaWxaTijej; tranftulit, meliore in difeernendis picfluris iudicio pradiium: qua
'

SC argutior fententia eft,8f ijocabuli;^ «<amss uim redie exprimit.fimdi enim tetminationeadaliaium
quocf
 DeEc|Uo. H.a. Lib. I.
^^
artium peritos nominandos Gr|ci utuntur, ut grammaticus.hiftoWcus.Sic Arillotcks in Phy
(]UO(|l
fiognomonicis: K« «%&>{/ ^««f/ ht twisHiisvitlx W i^as c/Jg^ntas tftuiau/Ttti 5t!a§«^,i7r;riio; « ijr*
mWjKsatiu/s^^TKtiui/*}. Pilisequiinpalpebramferiorecaremtpropterea Apelli Bphelio quiequS
quempiam pinxiiret,reprehenfionem attuIilTe ferunt. Alij non Apelli hoc acciditTcjfed Niconi aiSr,
cum tamen fcientiflime caeteras equi partes pinxiflet, Aelianus. Nicon, uel fecundum aliquos Poj
lygnoftus piftor in Poecile porticu equum c6 depinxiffet, pilos addidit inferioribus palpebris per ig,
norantiam,cum CKteraomnia egregie pinxiilet, Tzetzes Chiliade ii.cap.qiy, Phormis quidam
cxMatnalo Arcadiae in Siciliam migrauit ad Gelonem Dinomenis filium , apud quem SC Hieronem
poliea eius fralrem.cum multa praeclare in bellis gclTifret.tantas fibi opes parauir.ut &: Apollini Del
le phis donaria quaedam confecrariqS^ Olympiae duOs equos (ex aere) utruncj cum fuo auriga: priore
equum cum uiro Dibnyfius Argiuus perfecit , alterum Simon Aegineta. equus is eli , cui ut
Prior
Elienfes ferunt infertum eli hippomanes; 8C fane uidetur magi alicuius inPhormidis honorem
arte
faflum elTe.quod circa equum cdntingit.Nam cum 6C magnitudine Si forma interior fit multis alifs
equis qui intra facrum illic lucum fpeSantur,8C cauda infuper mutilata deformis, mirifice tamen ab
equis maribus ap^etitur,qui non uerno folum fed quouis tempore (s tisi «f ©- ngii mx wk&p

W’ cu/vyifyHoiy iytfxy, lego i5 {«(/)amore eius accenfi , uel uinculis ruptis uel aliter ad eum accurrut,
8fc. (ut fupra cap.j.in hippomanis mentione retuli)Paufanias Eliacorum primo. Eandem ex Paufa
niahiftoriamtranliulitNicol,Leonicenusuaria:hift,i.64, Extant Simonis de re equellrifcripta,
a quo etiam aeneus equus Athenis in Eleufinio pofitus eft,8ir in bafl calata opera SC fadfa iplius, Xe=

i, nophon. Audiuifti de
prifeo illo Simone,qui equitationis fua modos &
figuras in Eleufinio apud
Atheniefes fculpi curauit,Hierocles ad Baffumin Hippiatricis cap.i, Cimonis(lego Simonis )cqui
arei Athenis pofiti funt,ueris ipfius equis ^ fimillimi, Aelianus Variorum lib, q. fn Aegefta ciuita
te Sicilia Aemilius Cenforinus crudelis tyranus dona conferebat in illos qui noua tormentorum gc
nerafabricairent.Cum autem Aruntius Paterculus equum areuma fe conflatum ei dono dediifer,
ut fontes includeretjtyrannus tum primum iuftus,muneris authorem primum iniecit,ut quod alqs
excogitaffet tormentum primus ipfe experiretur, Plutarchus in Parallelis minoribus. Similem hi=
floriam de uacca anea Perilli in Bouc recitaui. De equuleo, alio tormenti genere , dieSum eft fu.
pra inter deriuata ab equo. Zenodorus artifex egregius,cumMcrcurij ftatuam inciuitateGallia'
Aruernis faceret, duo pocula Calamidis manu calata,amulatus cft,ut uix ulla differentia effet ai tisj
jo Plinius ?4,
7.8t mox fequenfi capite , Praxitelis flmulacrum habet SC benignitas . Calamidis enim
quadriga aurigam fuum impofuit,nemelior in equorum effigie, defecifle in homine crederetur. lp=
fe Calamis SC alias quadrigas bigas^ fecit,equis femper fine amulo expreffls, Plinrj uerborum , in.
quit Hermolaus, fenfus talis efltPraxitelis haberi fimulacrum benignitatis cognomine.quoniam be-
nigni eius ingenq teftiseflccutpote qui alieno, id eftCalamidis quadriga, aurigam de fuo imponeie
dedignatus non eflet, Hic Calais, non Calamis dicitur Ouidio : Vendicat ut Calais laudem quos fe,
citequoruminifi forte Calamis legendum eft in eo uerfu, Hac Hermolaus. Alius fuit Calais frater
Zetha filius Borea. Polycleti difeipuiusAriftides quadrigas &lbigasfecit,Plinius. Athenion Ma
ronites in tabula pinxit agafonem cum equo, qua maxime inclaruit,ldem, Qjnnam in Olympijs ui
cerint equis,quorum etiam imagines uel fla tua pofita funqPaufanlas enumerat toto fecundo Elia,

40 cotum libro,unde nos

quadam excerpfimus,partim iam di(fla,partim dicenda. Statua Theagenis
inluco Olympia fadia eflaGlaucia Aegineta: St iuxta curtus aneus, 3t utrinep flnguli celetes equi
quibus infident pueri, monumenta fuper uidiorijs Olympicis Hieronis Dinomenis, Paufanias Elia,
eorum i. Etrurfus, Equus celes, quo uicitLycus Phidolas, fuper columna eredlusuifitur. Catera
ex eodem libro huius argumentl,fi quis curiofior eft, plura fibi colliget. Apelles pinxit Clyium e.
quo ad bellum feftinantem.St ei galeam pofcenti armigerum porrigentem . Eft St equus eius , fiue
fuit, pidus in certamine, quod iudicium ad mutas quadrupedes prouocauit ab hominibus : Nanip

ambitu amulos praualere fentiens, fingulorum pItSuras indutSis equis oftendit : Apellis tantum e.
quo adhinniuere.id^ poftea femper illius experimentum artis oftentatur,PIin. Et rurfus. Fecit SC
Neoptolemum ex equo aduerfus Perfas, Antigonum thoracatum cum equo incedentem , Peritio.
<0 res artis praferunt omnibus eius operibus eundem regem fedentem in equo. Protogenis Rhodij
'
tabularum palmam habet lalyfustEft in ea carns mire fatflus, ut quem pariter cafus £t ars pinxerit.
Non iudicabat fe exprimere in eo fpumam anhelantis polfe, Stc.abfterferat fapius mutaueratcp pe.
nicillum.nullo modo fibi approbans.Poftremd iratus arti quod intelligeretur.fpongiam impegit in.
uifoloco tabula,ef illa repofuit ablatos colores, qualiter cura optauerat,fecit^ in pidfura fortuna na
turam.Hoc exemplo ffmills&Ncalcemfucceflus in fpuma equi fimiliter fpongiaimpadfa fecutus
dicitur.cum pingeret poppyzonta recinentem equum, Plin, Ab equo uidetur Germanis ueteribus
deduiSa nomina coplura,ut Chonodomarius SC Suomarius Alemannoru reges,apud Ammianum
MarcellinS lib.i6.&: Vadomarius lib.14.Ite Oihmarus.Sffimilia nomina in arus uel arius,cuiufmo
di plura,puto, inter nomina principa ueteru Germanoru repertas in Stumpftj noftri
Chronicis. Plu
fs rima Graeci propria hominum SC locorum nomina ab equo deriuata etia
compofitahabent,quorum
omnium hift orias fi hic adijeerem, nimius fane SC intempefiiuus labor foret : quamobrem fac fuerit
ipfa tantum nomina breuiier attigiffeinam qui de lingulis copioCus cognofeere uolent^apud autlis
' A.
5* 5*4 De Quadrupedibus
res inqiiirent,qijiuel hominum gefta Khiftorias,uel Geographicos libros ediderunt, Nos etiam in
Onomaftico permulta ab hipposderiuata aut compofita nomina propria uno in loco dedimus ho.
minum locorum^ in Bibliotheca fcriptorum. Gratcl quidem compofius dedudis^ ab equo
nominibus propria hominum nomina formare plurimum deledati funt , Si plurimum hac in parte
luxuriati, ut lingulis mox enumerandis apparebit, Exiftimabant enim nefcio quid dignitatis eque,
ftris nobilitatis^ equi uocabulo conferri Hinc eft quod in Ariftophanis
Nebulis legimus , Strepfia,
dem cum uxore de nomine filio imponendo contendilTeiSl cum illa Xanthippum aut Charippidett
iiocari uclIefS trepfiadcs uerd aui fui nomine Pheidoniden.conuenilTe tandem ut ueluti coniundis
nominibus Pheidippides nominarettir.Apud Latinos uix unum aiit alterum limilereperio: qualia
funt apud Varronem de re ruft.Bquitius &Equiculus,Apud Vergilium Aene.^.pcnulttmapero. ii

fcribitur.Continud Quercens Si pulcher Equicolus armis. Commodius Equiculus uir foriifflmiis

& patremilitari natus Varronimemoratur. f^Exproprifs uocabulis Gracis proponam primum
hominum propria, Si utrorum prius quam mulierum deinde locorum Sil populorum feruato fere
: ,

literarum ordine in fingulis* ^ Hippalcus , Hippodamiat Sil Pelopis filius, ^Hippalmus apud Q,
Calabrum. Hippamtiion apud Po!lucem,permt duplex fcribendum,Ai'dh<i‘ti'iitr3-it(jj/a(/iV»(«’«j;, in
uerfu heroico. H/ppagoras. Hipparchustquo nomine plures apud Suidam recefentur,
dicebantur columnte quatdam ab Hipparcho ercdTac.infcriptis elegtjs, quorum fcopus erat me
liores reddere letSores.Hipparchi murus,Tii i7ra-Kj>j(ST<iij(iV: Hipparchus Pififirati filius iuxta Acade
miam murum tedificauit, maximo Athenielium fumptu.quem illos facere coegifunde prouerbium
jfiucderebusfumptuofisinufumueniqSuid. Hipparchus Colargeus primus oflraco damnatus, i«
Plutarchus in uita Nictat. tcif a»'©', prouerbium apud Suidam: citharoedus hic fuittStl cum

certare deberet aduerfus Ruflnum citharoedum , obmutuit. Hipparchides, apud Arillophanem.

Hipparinus nobilis Syracufanus Dionis pater , Dionyfij focer Sd collega , apud Plutarchum in uita
Dionis. Dio Hipparini, Syracufanus, philofophus Platonicus,Dionyftj uxoris Ariftomaches frater
Sdc.Suidas. Hippafus Metapontinus. Hippafus inCorinthiacisPaufanfe, Socus Hippafihippo
damijid eft rei equeftris periti filius,Homerus Iliad. a. De Leucippe Si filio eius Hippafo , que ipfa
Si forores per infaniam laniatum ederunt,fcribit Plutarchus in Gratcanicis quaeftionibus 57. Hip-
pafides apud Q. Calabrum, Hippias,plures huius nominis uide apud Suidam,8dc. In Hippia: mi-
mi nupttjs Antonius,ut in eius uita refert Plutarchus,per totam notfrem bibit, Hippiothon , t™».
fiiiii/jCerenonis filius, qusc illum exNeptuno fufeeptum clam expofuit:inderepcrtum equanutriuit, 50

V
Etymologus: tde ne idem fit, qui Hippothoon infra,S<l ipfe Neptuni filius. Hippon,iWsij/, paro»
xytonum,nomen uiri efttoxytonum enim equile fignificat. Hippon tyrannus capitur, Plutarchus
Hermogenis Lycq nobiliflimi curforis Hippos cognominati mentio fit fecuti»
in uita Timoleontis.
do EliacorumPaufanistuicit autem otfties in tribus Olympiadibus, Hippobotae ariftocratlam in
Chalcide Euboea: ciuitate,Ariftotele tefte,aliquandotenuerunt,Strabolib.ici, Hos ex Chalcidenfi»
bus exadJos Plutarchus memorat in uita Periclis. Elippobotus philofophus quidam,Suidas, Hip
pocles, HippoclidestsTiw r»s yvvcui^st^o&oiJ AoisvcfKVHs aH-tt/.Hefychius SC Varinus. Non
iVOTxAaA.Erafmus in prouerbijs . Hippoclidis philofophi meminit
eft curte Hippoclidi,di/ <p^whi
Valerius Max, 1.6. Hippocoon cum liberis ab Hercule interfetftus eft, Hippocoontis Hyrtacid*,
Vergilius. fa-™Ks'ei©',«f<B©',Hefychius &
Varinus.VidepauldpoftinHippomene. Hippocrates 40
mtilti fiicruntimedici quidem huius nominis feptem.Coi omnes, a Suida enumerantur, Hippocra
tes Syracufanorum dux fotdera uiolaqSd Syracufas capit, apud Plutarchum in uita Marcelli. Hip
pocrates Mathematicus mercaturam exercuit, Plutarchus in uita Solonis. Hippodami cuiufdain
mentio fit in Equitibus Ariftophanis. Hunc aiunt Milefium fuifle Euryboontis filium: habitalfeau.
tem Pira:um,&; illum (uel domum qtiam in Piraeo habebat) Athenienfibus diftribuifle , Si in honore
apud eos fuiffe,meteorologum cognomine. Sunt qui eum de uoracitate notentsTSs cf’ «(nja S nixmL
V
fe 85 mnioik MiAhot©- olj;,Hefychius Si arin, Hippodamia dicfta eft forum in Pira:o,ab Hippoda
mo Milefio architecSo.qui Piraeum Athenis ®dificauit,Suid. Hippodamus quidam apud HomerS
etiamaAJi|CTer©'cognominatur,hoceftequeftris Sdbellicofus. Hippodamantium uinum Hefydii.
us Sd Plinius inter tranfmarina celebraqnefcioaquolocodidluni. Hippoderusin Onomaftico, J»
Hippodotes apud Gyraldum de difs. Elippodromus fophifta apud CaElitim. Hippolochus, Belle,
rophontis filius 8d Glauci pater,Homero;& alius Antimachi Troiani filius. Eidem. Hippolochus
Macedo, Athenaeus, Hippolytus filius fuit Thefei Sd Hippoly tes Amazonum reginae(Anliopa fe
eundum alios.Plutarchus in Thefco)quam Hercules uiiSam Thefeo uxorem tradidit.Hic cum cur
rum iuxta mare agitaret, apparentibus phocis equi territi currum ruperunt, 2d Hippolytum difeer.
pferunt qui exitus eius nomini tanquam omini infoelici refpondit. Vide Onomafticon,8dPluiars
; ,

chum in Parallelis minoribus , 8d prouerbium Hippolytum imitabor , cuius etiam Suidas meminit-
Idem nominis omen in Hippolyto nofirae religionis euentS habuit. Is enim in Oftijs Tyberinis mar»
Decio Caefare 6d Valeriano praefedo) ab equis dilaceratus eft: 8d membra inde coIIcdaRo
tyr (fub
mamtranslata.Huius mortem deferibens Prudentius, de iudice Romano hos uerfus reliquit:
fupinata refidens ceruice.Qiiis, inquit. Dicitur Caffirmant dicier Hippolytum, Ergo fitHippoly»
tus, quatiat turbet^ iugaks , Intereat^ feris dilaceratus equis. Sed de Hippolyto Thefei hp
 DeEc|Uo. H. a. Lib.I.
quo^ hcniochum non alium putari rcribitM^m alibi memi>
etiaffiCalfj fcripta 11.14. ubi coeleftcm
nit Hippolyti &
apud Troezenios facerdotis.HippoIytus in coelo auriga, honores eius apud Troeze
nios, Paufanias in Corinthiacis. Hippolyti Thefldat hiftoriam lege infra in H .h. in mentione Dia.
nseexAeneidosfeptimo. AntiphiluspinxitHippolytumtaurocmiflbexpauefcentem.Plin. Hip
polyto Sicyonio(inquit Plutarchus in uita Numeeifingunt, quoties ex Sicyone Cirrham adnauigafr
fet, oraculum Pythiam reddidi(re,ueluti deo fentiente X
promere gaudente hitiufmodi heroicum;
Hippolyti rurfus charum caput arquora findit, Hippomachus aliptes iiterartim doeSor , Plutarch»
intrita Dionis. Alterius cuiufdam tibicinis meminit Aelianus in Varijs libro i4.hic cum difcipulus
eius aberraret inter canendum tibiam, percudit eum bacculo dicens ; Perperam cecinilli: nam alio.

10 quin hi tibi no applauderent. Idem lib.i.eiufdem operis dcHippomacho pugile fiue athletices magi
liro feribit. Hippomachus Elienfls.et alter ex Caria Thraci^ apud Strid. Hippomedo Agefilai filius
bellicis operibns infignis,apud Plutarchum in uita Agidistitem uiri nomen apud Statia lib, S.Theb,
Hippomenes, ut feribit Ouidius, Limonenfiliam in adulterio deprehenfam equo famelico prabuit
detiorandam. Verba eius funt ha!c,in Ibin, Sola^ Limone poenam ne fenferit illam. Et tua dente
fero uifcera carpat equus. Vnde fatfia paroemia,quam ex Diogeniano auocat Erafmus, Magis im
piusHippomene.Textor, Hippomenes filiam fuamuitiatamequouorandamobiecit,8Cc.unde 8i
locus dItSus eft irore asjKS.S^dasihincforte cft etiam quod apud Hefychium legimus iVTmoamt,
BjK©'.Hipponax Ephefitis lambographus. HipponatSeum pracomum,uide inter prouerbia Eraf
mi, Hipponicus , in Aeliani Varijs. Cratinus Hipponicum propter ruffum colorem Scythicum
10 nominauit.Scy thicum enim lignum eR,^^:§iuiS!Zsrm ntymiCxST Ahifan m
^'ix, id cft quo mulic.

res lanas tingunt,& flauo colore inficiSunifllarSiJiriM padtue accipias, ut ipfac fe,id cft capillos fuos
V
hoc ligno inriciant, arinus in uoceCratinustfedmutiltis apud eum locus eft. Hipponici cuiufdam
Herodotus meminit.Hipponicus Adienieniis ab Alcibiade pugno pcrcudlis, Plutarch. in uita Alci
biadis, H!pponus,i!r7reVss,filius Megapenthis.nepos autem Proeti,Scholiaftes Pindari.Hipponus,
qui poftea Bellerophon,Calius ex Scholtjs in Homerum. Videtur faneditSio hacc compofita.Si fig,
nificare magnanimum, ut ixTuryrifuaj/. Hippophatus,Gyraldusdedijs. Hippoftratus,Ibidcm.'Uij
de Hippothous. Hippotes X
Hippotades , id eft Hippotis filius , Ibidem, Hippotcs.uiri nomen,
Suid* in M«AMiey;Aeoli pater, Kc.CatL Hippothoon,i!T5i«Jo»ii;,filitts Neptuni, ^ quo Hippothoon.
tisuibus di(Sa,Siridas. Heroum eius,id eft templum in quo colebatur , Hippothoontium dicebatur,
50 Hcfychitis X
Varin. Vide ne idem fitHippiothonfupradi<ftus,8d ipfr Neptuni filius. la-miJiov®',
Suidas. Hippothous.Strabo.Hippothous adHippoftratus ex procis Hippodamia,

fAgrippa,uiri nome apud Latinos, no ab equo,fed agro parn:.ii^iir7nt quide Gracis oleafter
eft.AlcippusinAmatorijsPlutarchi. Anaxlppus,Anthippus,PolIuxi.io, Archippus poeta. Ar
gyrippus adolcfcens in Afinaria Plauti, Ariftippus,Aelian,lib,4Varior8. Callippus philofophus
Athcnienfis.Suidas. C. Tiberius Augufti fucceflbr Callippides per iocum uocatus eft, quem curft'
tare,ac ne cubiti quidem menftira progredi.prouerbio Graco notatum eft.Nam 8eTiberius quam,
uis prouincias &
exercitus reuiftirum fe fape pronunciaffet, Si prope quotannis profetSionem pra
pararet,uehiculis comprehenfis, commeatibus per municipia K
colonias difpofitis, ad extremum
uotapro itu Xreditu fuo fufeipi paffus.in urbetamc fe continebat,Sueton.Callippidesolim(inqtrit
40 Erafmus)prouerbio dlcebatur,quiin moliendis negocijs, cum multa fefatfturtira minaretur, nihil
T
tamen conficerenaut quemadmodum ait erentius,qui feduld mouens fele nihil promoneret, M,
Tullius ad Atticum lib. ij. Varro mihi denunciauerat magnam fane X
gratiem nO.xipmHtiij. Biennig
cubitum procefferit.Quis hic fuerit Callippides,
pratci ij t,cum ille Callippides affidtio curfu nullum
efte de
inquit Brafmus,non fatis perfpicuum eft, nifi quod haud diilimile ueri uidetur accipiendum
Callippide tragoedtaru hiftrione celebri X
multi nominis apud Gracos,cuius meminitPiutarchus
in apophthegmaris Laconicis. Hic Agefilaum regem aliquando obuium, non falutatus ab eo inter.
rogauicNon agnofris me rex,nec qui fim audifti d T um Agefilaus hominem contemplatus, aM a tu
tMi fMMTni^xs h irieDMAixTssjhoc cft, An nS tu es Calhppides ille dicelitSadflc Laeedjmonij mimos ap
pellant.Mihi quidem hoc Agefilai ditSum prouerbiali fenfu torqueri polTe uidetur , in
homines o.
laudis auidos, quorum multi fe fua^ non ab omnibus nofei miratur; Vt
alius quidam
yo ftentatores X
Callippides ille nomen de ijs ufurpatur qui cum multa promittant , nihil promouent,
fuerit.cuius ,

AliqulCalippidemperl.fimplexfcribunt,alijcallipidemperp.fimplcx,utritpimperite.
^Xeeitratj/ » K«t»i(x7nV»;/,Ariftophanes in Nebulis, Charippus, Ariftoph.
inNebulls,ut iam ciwui.
Meminit Kxleem-oji per diphdiongum aliubi legere, ut apudIuuenalemSat.8. ot» filia Cephali,
uxor Charippi, Suidas in oAy. Chryfippus XArgyrippus ab ornatu equorum nominati uidetur.
etiam inter bo.
Chryfippus Pelopis ex Hippodamia filitts.a: alius philofophus Stoicus. Chryfippus
cirr o co
numeratur
lis filios inOlympns Pindari Carmine 7.in Scholijs, Cirrhippum ab equis
de anndou^
Cratippus uir clarus dC cambus alendis deditus.Galenus lib. 1.
lore dici puto,Calius.
: led bmdas «.
Cronippus apud Ariftophancm,l</ .11’« X5m^©-,uidetur quidem nomen proprium
<0 Varinus exponunt itUiry A«f»y,id eft magnas nugas, ut X
Catliustego potius magnum nugatorem
uero.id elt battir
dixerim. Vel iieKByjTsvifsTiii/jimsriii/.Iidem.Hippos in compofitione auget: croma
cuiu^menttonem Uipr»
nia,ohfoleta X nugaliadicunturihinc Sd compoflta uox inuerfa iVmnj.H*,
 a

5^6 De Qi^drupcdibus
feci. Damalippiis,apud luuenalem 8C Macrobium, Dioxippus apud Plinium 5C Aelianum inV
rijs libro ii,Drafippidas nomen fidium in V
efpis Ariftophanis. Ephippus, uiri proprium, Suid,

Sd poetae apud Macrobium. Euippus filius Megarei regis Megarenlium, Paufanias in Atticis, Eu
ripides cu per p.fimplex fcribat, non uidetur ab equo compofitu elTe nomen, etii antepenultima pro
ducat, ut in illo Ionis,x«gr EvetTud'» ^ yvctl^sun nrt&ws. Etymologos Euripiden ait ab Euri

podidiumelie, quod in Euripo natus feratur. Glaucippus,apud Macrobium. Gylippus, nomen

V
Lacedtemonium, arin. Hermipptis philofoplitis,uide Suidam. Lahippus,flatuarius apud Plini
um. Leucippus Oenomai filius,Paufaniat in ArcadicisiSd philofophinomen Ariftoteli li.i.dehift.
animal.Sd canis apud recentiorem qixendamt apud Pindarum Proferpinac epitheton , ut infra dica.
Lyfippus, Plinio nobilis fculptoriitem poeta comicusiuide Onomafticon. Melanippus,uir Theba, „
T
nus in bello fortiirimus,qui ydeum occidit, 8dc. Paufan. in Boeoticis, Melanippi SC Cliaritonis hi
floriam defcribitAelianuslibroi.Variorum, Mcnippus,Suid. Nicippus. Nothippus poeta op«
fophagus apud Athenaeum. Phaenippus quidam turpis dd libidinofae tiitae homo fuilTe fertur, Tifa«
menus uerd peregrinus £d mafligias,unde Tifamenophaenippos huiufmodi homines Ariflophanes
in Acharnenfibus dixit. Pheidippides Strepfiadis apud Ariftophanem filius,ut fupra dixi. Phei,
dippidis Atbenienfis tabellartj meminit Herod.li. 6. Philippus.Hefychiusphilippos etiam moechos
interpretatur. Phiiippides 5C Philippion,Suid. Philippicus,qui 2d Bardones, lufiinianum regem
occidit,8dc.Suid. Polidippus,nosHii'iOTr©'. Samippusuirinomein NauigioLuciani. Stratippus,
in Equitibus Ariflophanis. Taraxippus Glaucus in Ifthmo fuit, quem equi peremeruntT araxip'
pum etiam nuncupari inuenio heroum Myrtilo a Pelope ftrud-um, in quo Sd rem diuinam illiobie, i,
ritjUt perpetratae csdis iram leniret. Nominis ratio efl, quod in eo loco Myrtili arte inietSus fit Oe>
nomai equis terror. Sunt qui ab Oenomao id folitum peragi, fabulentur. Quidam inibi in folTa ali,
qua a Pelope.flbi ab Amphione tradita Thebanoiquibns non Oenomai modo exterriti iint , ucrum
exterreantur omnes illae tranfeuntes equi. Fuifleuerd Aegypttj putant Magicae peritum Amphio
natpropterea petras illi in Thebarum moenibus fuflruendis uifas obtemperare, fleuti Orpheo ratio-
ne eadem ferteobediuerunt.Cael. Vide plura apud Paufaniam Eliacorum fecundo. Epigrammatum
Gra:corumlib.i,(eclfione45.Augeasdicitduodecimamboum fuorum partem elTe mtf’

Cleon in Equilibus Ariftophanis mgxjnnrvsfxr©' cognominatur.qudd ordinem equeftrem per

turbaret. TeleUppus filius Hippocratis, Varin. Xanthippus pater Periclis, Varin.Hocnomena
flauo equi colore inditum apparer, ut cirrhippus i giluo.Leucippus ab albo, Melanippus a m'gro, jt

Zeuxippus.dux LacedaemoniusXonophon de rebus Graecorum.

^[Mulierum nomina, Hipparchia uxor Cratetis Cynici, 8dc, uide Suidam, Hippe meretrix
Athenaeo libro ij.Theodotum quendam foeno praefecSum regis Ptolemaei amatorem habuit, dd cum
In comelfatlone aliquando apud regem uinum copiofius infundi peteret.uehementer enim fltire fe;
Meritd.inquit rexiplurimum enim foeni deuorafti. Argute quidem , cum dd ipfa Hippe, id eft equa
iiocaretur.Sd Theodoii cuicommilTum erat foenum opes confumpfilTet, Hippe Chironis Centauri
filia in equam mutata.ut fupra iri equo fydere dixi.uide Onomaftico. Hippe dd Aegie uxores The
fei.Hefiodo tefte, Athenaeus libro j, Hippe filia Danai.a qua hippion Argos diiftum, Hefychius Sd
i

Varin. Hippia.irrTri*, Arfinoe uxor Philadelphi, Hefych, Spartana uirtus apud Leucftra attrita
corruit,infefto numine, fi credimus.obfcelus admiffum in Scedafi puellas.Molpiam & Hippo, utia 40
Paufaniaiin Arcadicis) relatum fcio, etiamficx Plutarcho alibi Mileriam tcripfimus, Caelius. Plura
uide apud eundem libro -j, ca, 8. Ex Fuluio quodam dd equa Hippo puella nata fertur , Catlitis ex
Plutarcho. Celebratur Athenis quo^ foemina Hippo.ut eft apud V
alerium Maximum, Hippo
uelHippona dea infra dicetur. ®*-Brifeis:Sd Veneris cognomen,
Hefych. Hippodamiae Pelopis dd Myrtili fabulam.uide in Scholijs Homeri in Iliadis Add in Onoma
flico. Hippodamia Pelopi peperitfex filios, ut Pindarus fcribit,Atreum,Thyeften,Pittheum, Alea-
thun,Phiifthenem(pro quo alij Hippalcum numerant)dd Dianaut Chryfippum, Varin. Hippoly
teAmazonum regina.Hippolyti ex Thefeomater,ut fupra dixi: Vide Onomafticon.ubi etiam Hip
^ Aenippe.Eudori filia, ex Aeneo marito Cyzicum regem Dolo
polytes Acafti uxoris mentio fit.
pum peperit, Orpheus in Argonauticis, Alcippe Martis filia Paufanias in Atticis, Alcippe ele, j»
,

phantum peperit.quod inter oftenta Aftracus Neptuni filius Alcippen fororem imprudes
eft.Plin.
comprelfit.^c.Plutarchus de fluuijs in hiftoria Caici, Anippe filia Nili Bufiridem ex Neptuno pe
perit, Plutarchus in Parallelis minoribus. Archippa uxor Themiftoclis ex tribu Alopecia, Plutar,
chus. Archippen meretricem a Sophocle iam fene amatam apud Athenpum legimus libro ij, Ari<
ftippe.uideLeucippe. ChryflppesquteHydafpen patrem amauit, hiftoria legitur apud Plutarcim
initio libri de fluuqs.Cydippen fecit Protogenes Rhodius.Plin. Cydippe Ochimi filia ex Cercapho
Solis filio peperit Camirum, Lindum dd laly fum.Scholiaftes in Olympia Pindari Carmine 7. Fuiicf
alia Cydippe Cleobis dd Bitonis mater.apudStobsum in Sermone de morte. Eucxippe.filiaSteda
fiBoeotij, Caelius, Eurippe.mulieris nomen in epiftolisTheophyladi. Heurippa, Dianacogn^
tnen.Cael, Leucippides, du^uaedam uri gines fuerunt.
ffitAirt/iuTrsri/iof/uraiAsj.tfvo -/Sbe ipoKri, Hefychius ddVarinus, Stephanus Leucippidas, id eft

Leucippi filias nominat Phoeben ddElaira, ex Aphidnis ciuita te Laconica ortasihas aCaftore KPol
 DcEcjuo. H.a. Lib.L
I«c£ raptas legimus. Leucippe ex V
ulcano Aegyptum peperit , Plutarchus de fluuijs in Nilo.
Leucippe, Ariftippe Si Alcithoe fotores, Minyades cognominata:,cum Bacchi choream contemne»
rent,in furorem conuerfat.Leucippae filium tenerum adhuc difcerpferunt,hmnulum effe putantes,
Si poftea inaues mutatae funt,una cornicis,alterauefpertilionis,tertia nodlua: forma aflumpta. Ac.
lianus libro j. Variortira.PIutarchus in Graecanicis quaeftione 57. laceratum iftum Lcucippes filiu,
Hippafum nominatum meminit. Lyfippe mater Teuthrantis Myforum regis , Plutarchus de fiii.
uijs in Caico. Lyfippe , filia Prtxti.cum exteris fotoribus a lunone in uaccam mutata. Menalippe
apud Homerum. Xanthippe Socratis uxor. Zeuxippe, mater Priami, Varin.
A
C Locorum Si populorum nomina. Nare amne ufep ad Equiculos tenent Sabini,Cato Orig.
10 Equeftris SC Rauriaca Colonix Plinio 4. 17. inter Galliae populos numerantur. Ptolemaeus Eque-

firem Sequanorum in Gallia Belgica ciuitatem facit. Equeflres, ut Antoninus in Itinerario aperte
feribit, funt cinra luram iuxta lacum Lemannum, quo diftant lo.M.p.Qiiare conijeitur elTe Neul
a
dunum , ficut liber ,puinciarum meminit Neuiduni Equeftrium , quae ciuitas hodie uocatur Ne-
uis,uulgo Neau. Sed cum Antoninus Equeftres prius commemorat ac deinde lacum Laufun6(qu#
idem eft Lemanno)uidetur hxc urbs citra lacum fuifle, ut forte fit illa qux hodie Dunoy uocatur,
quae uox nomini Neuiduni non male rcfpondet,8fc.Hxc Sebaft.Muniierus in caihgationibus cir.
ca finem operis de Rhaetia Alpina. Videri fane poteft Neuidunum duplex fuilTe , ut alterum diffe.
rentix caufa Neuidunum Equefirium dieSu fit. ^Equus nomine mons Troix imminct.per quem
illa facilecaptafertur,undeequiTroiani fabula nata eiifecundum quofdam, Nic. Erythrxus. Da«

lo phidas cum eius ftudij eflet, cuius profefibres fophifts uocantur,incptg mordacis opina nonis, A«
pollinem Delphis irridendi caufa confuluit , an equum inuenire poflet, cum omnino nulIubabitiC.
fetteuius ex oraculo reddita uox eft,inuenturum equum,fed ut eo perturbatus periret.lnde cum io
cabundus,quafi delufa facrarum fortium fide,reuerteretur, incidit in regem Attalum fatpenumei o
a fe contumeliofis didhs abfentem lacelfitum, eius^ iuffu faxo , cui nomen erat Equi, prxeipitatus,
V
ad deos ufep cauillandos dementis animi iuiia fupplicia pependit, aler. Maximus. Roboam Sa>
lomonis filius inter alias urbes condidit Hippam&Mariiram,Iofephus Originum ludaic, 8. 10. Ea.
dem forte fuerit Hippus urbs Palxfiine Stephano. itrtrKslsir ports qusdam Athenis, Varin. Hip.
paiis,iW;ii^is,fluuius eft in Camarina(ucl,per mediam Camarinam fiuenslcuius aquxpars una duj
cis eft,alteta falfa;hunc nouiim ftibinde lutum afferre Si ripis apponere aiunt, unde xdificandi ma«

50 teriam incolxfumanttalij uero quoniam per mediam fyluam quandam fluit, unde arbores multat jr»
cerx^ nafcantur , hoc modo xdificantibus Camarinxis prodeffe. Fertur autem SC nauigabile pi &
fcofum effe flumcntfontes habet in monte quodam Sicilix. Ligna qux in fyluis fecuerint ei inieefia
in urbem uehuntur.Hxc ex Scholijs in quintum Carmen Olympiorum Pindari Hipparenum Me..

fopotamte oppidum: Muros Hipparenorum Perfx dirucre,Plin, Hippia(f!rjn* « )urbs Perrhjbix,

alias Phalanna dii3 a,Siephanus. Phalanna eft urbs Perrhxbis quondam fubdita,Strabo. Oppidg

inGrxeia itraisi/ /gyosab equis cognominatu eft, Varro. Argos hoc Achaicum dicebatur, Pelopon-
nefi itrbSjhippobotum etiam alio ab equis cognomine di(ftum,utpote equorum pafcuis aptum. Hip
pion Argos ab Hippe filia Danai appellatum apud Hefychium SC V
arinum legimus. Plura uide in.
ferius H.b.inpatrijsequorum. Dauniorum oppidum Harpi, aliquando Argos hippium Diomede
40 condcnte,mox Argirippa diiftum,Plin,Ptolem*us Scyracenos ultra montem Hippicitm in Afia coi
locat Hermol. Fuit Si Hierofolymis Hippicus dicfta turris, cuius meminit lofephus de bello ludaico
6.6, Longinquiores eodem difceptantforo Halydienfes feu Hippini.Apolloniatx.TrapezopoIitp,
Aphrodifienfes,PIin, Hippus fluuius eft Mofeorum. Phafis amnis maxime inclaruit Aea xv. M,
p, a mari, ubi Hippos Si Cyanos uafti amnes e diuerfo in eum confluunttaccipir etiam Glaucum.&Tc.
Plin.PhafisGlaucum in fe recipit & Hippum e uicinis montibus cadentes, Strabotidem ex eo in Dio
nyfium feribens Euftathius repetit. Hippocoitm uinum ex infula C6,diiSum ab agro generofo cui
nomen Hippo,Feftus. Hippu aera, id eft equipmontoriitm.iirbs Libyx,Steph. Hippitcome,uicus
Lycix.didlus ab equo uiatorum quorundam illic mortuo, Stephan. Hippomenes filiam fuam uiti.
atam a quodam.cquo uorandam obiecit , Sic, unde Si locus ditftus eft iots V
«sj»! , Suidas. ide
P infra in prouerbio Apud equitm Si uirginem. Prufa ciuitas Bithytiix fub Hippo monte fita, Plini.
IIS paulo ante finem libri quinti.
Coloni,K»Afflwi{fic dirfti fcilicet colles in Attica: nam Si fimpliciter

locum altum interpretanturlduo fuerunqunus iTra-©- (malim iOT(©',ut Patifanias habet, uel
itnra©' per a, ut author argumenti in Sophoclis Oedipum in Colono) appellatits:cuius Sophocles
meminit, tanquam Oedipus adillumconfugerittalterinforoeratiuxta Euryfacis herois templum,
ubiconucniebant mercenarij homines, ob hoc ipfiim RsAsircTtitr ditfti, Pollux. Offenditur 86 locus ap
pellatus KoAsjriJs quam Atticx partem primum tieniffe quidam dicunt Oedipum: a quibus
tamen Homeri poefis diferepat. Dicitnt autem aram quocp Neptuni hippij 86 Minerux hippix ( iti
,

Paufanias in Atticis.
hoc colle effe , )
T
emplum Furiarum quas niims uocitant.inhippio Colono
efttcui nomen.quonia templum in eo fit Neptuni hippii,86 Promethei.et
oreocomi, id eft qui mulo
6trum curam haben t,in eo habitant, Author argumenti in Sophoclis Oedipum in Colono. Et paulo
Vnde apparet 86 Colonum, 86 Hippiunt
caufa nimirum ah
Caunij feorlim 86 coniuntSis etiam uocibus Colonum hippium, differenux
dici,
 ffS De Qi^drupedibus
aliero Colono. Colonus hippius in Attica prope Acadcmiamcft, Paufanias, Adraflum aiunt
cum Thebis fugeret j equos in Colono
primum cohibuiflre,&; Neptunum ac Mincruam hippios aps
pellaifejHefych.St Etymologus. nudum nomen apud Suidam,non aliud fignificare ui*
detur quam Atticum collem iam didlum,cum &
xsaairos fynonyma uideanmr. Hippus infui

Ia Eretriat.item urbs Sicilis, K Palsftina;,Steph.Eadem forte eft Hippa urbs a Roboam Salomo
alia
nis filio condita,ut fuperius retuli. Lacus in quem Iordanis fefundit, amoenis circumfeptus oppidis
eft.Iuliade &Hippo.Plinius 5.15. Inter Decapolitante regionis,qUa: ludaes iungitur, oppida, Plin,
y,i8. numerat iam didlum Hippon Diort.Sic enim etiam Hermolaus legit, id& facit (inquit) autlio.
ritasDionis,qui feribit, Dioholim Hippo nominabatur. Erythrae ciuitas eft Ionica, quaportum
habet, 3^ quatuor ex aduerfo ei fitas (srfenafiihfiti ) paruas infulas , qua Hippi dicuntur, Strabo libro ti

14. quare corruptum Stephani locum conijcio,ut legamus Hippum non

Eretria, fed Erythrarum in
fulam e(re.Mentionem de his infulis facit etiam Plin. 5, 19. Hippuris maris mediterranei infula Pom
poniotHippurifeus Infula CarijStephano. Meminit etiam Plin. 4 .ii.ubiprohippurufa,hippurifcus
legendum uidetur, Annij Plocami libertus circa Arabiam nauigans , Aquilonibus raptus praner
x
Carmaniam v.die Hippuros portum cius inucdlus eft,Plinius . Portus quidam in Taprobane
Hippuros nominatur,Soiin. Hippo uel Hippon ( ) duplex eftin Africatunus (profertur &C
fcemiho genere) regius cognominatus : alter diarrhytus , quod paluflri folo madeat, unde terrae &
motibus frequentius infeftatur,qUarc uagam Silius dixiqutrantp uno uerfu compIcxus.Tum uaga,
SC antiquis diletSus regibus Hippon, Vtrantj Hipponem Graecos equites condidiife authorefiso-
linus.Cirta in Africa Mafanifl» dC fuccefforum regia efl,in mediterranea , urbs optime ftruda, cum u
a c3etcris,tum a Micipfa,qui Sf Graecos in eam habitatum deduxittSf tantam effecit , ut decem equi,
V
tum millia, 3f peditum uiginti emitteret. Cirta itatp hic eft,8f duoHippones : alter ticf proximus,
alter remotior,8dTritopropinquior,amboregiae,Strabolib.i7,Plurade utra® Hippone Africae a«
pud Plinium ex Indice requires, Eft SC Hippo oppidum Locrorum in Brtitijs , Hipponium
( iaTriwo(/ ) Stephano ab heroe qUodam fic diflum , 8f a Romano poft Annibaluemia : gentile
Hipponiates,Stephanus, Hinc finus Hipponiates apud Strabonem libro iexto,quem Antiochus
Napitinum dixit, Plinius Terinxum, Hippo Lucaniae ciuitas, Plutarchus in uita Ciceronis, De
V V
hoc Plinius 5. }. Hippo (inquit) quod nunc ibonem alentiam appellamus Idem apud Suabo*:

nem legimus libro 6- Ab eodem Plinio i.i. in Hifpaniae deferiptione Hippo Caurafiaru memoratur.
Regio quae fub Cafpqs portis in humili Sf concauo folo iacet , SC Armenia, eximie hippoboti,id efi 5«
equis pafccndis aptae funtuocatur autem & pratum quoddam Hippoboton , per quod iter faciunt
qui ex Perita 8f Babylone in Cafpias portas proficifcuntur,Strabo. Argos Achaicum etiam hippo
boton cognominatUm,fupra monui. Hippoccphalum fuburbanum Antiochiae ditftum alicubi le
giffememini, Hippocorona eft in Adramyttenaregione,&Hippocronium inCreta,Suabo!ib.io.
Fontes in Boeotia a Plinio numerantur, Hippocrene, Aganippe,Gargaphie,&fc, Hippocrene Imt ,

xgmUj&ns in HeliconeaPegafo equo di<3 us,qui fitiens ungula terram percufltqunde fons emicuit,
nt Hefiodus in Theogonfjs canit (item Aratus,8f Higiniustuide in Pegafo infra in h.)Hefych,Cum
Bellerojjhon Argis fitijffet, terra itSa pede Pegafi fontem emiflqqui inde fons equi,uel Pcgafeus (Uh-
jxmx ifurr) diiSus eft, Varinus . luxta Hippocrenen in Boeotia alter etiam fons Aganippe eft, non
procul ab Helicone mote. Perfius Hippocrenen fontem caballina dixit,cx quo qui haufiflent proti 4»
nus furoreafflatipoetatfiericredebantur. Hinc Hippocrenides Mufac. VideOnomafticon, Ore.
ftes a caede materna expiatus fertur,tum altjs modis, tum aqua ex fonte Hippocrenetqui etiam apud
Troezenios monftratur ex PegafiunguIsitSu prognatus (unde 8CP«yxinJ'x Cciimiiuocant) Catlitis
exCorinthiacis Paufaniac, Videnonnihil eriam in Gyraldi opere de dfjs ex indice. Fuit in Pirarofo.
rum nemine Hippodamia,! Milefio Hippodamo qui Piratum ftruxittmeminit Demofthenes. iWw
t/lximaif kyc^x^ nuncupat rerum Graecarum libro i.Xenophon, Caelius, Vide fupra inter propria ui.

rorum nomina in Hippodamo. Hippodamantium uinum quoddam in Cyzico , Hefych. Poli hxc
authoritas Hippodamantio,Myftico,Caniharitat,Plinius deuinis tranfmarinis. Sternja,uia Hippo
coontis,hoftilis,it^ stjsTO» iffitirevTBi/.Hefych, Hippodromus locus Alexandriat cluitatis.utin eius
deferiptione refert Strabo lib. ly.figniflcat autem quemuis locum, equorum fpctSaculis SC curfibus 5»
aptum. HippoIa,f7nrM«,urbsuetusLaconica:gennleHippolaites,Stephanus. Herodotus adBo.
ryfthenis Hypanis^ tradlum Icribit.IttjSoasp eroc.o imroAtop ec«gs tatAa-Tta.Hermolaus. Hippo
molgi.iOTcii.oAj.oi equis mulgenis , Stephanus in Melanchlaenis: uideiupra
( uel iOT«i.oAjoi) didli ab
capite fexto. Hipponium urbs Brutiorum.alias Hippo,paulo fuperius didum, Hipponefus, urbs
Caris, Sf alia Libyat,Stephanus. In Ceramico finuinfulac, Hipponnefos, Mya, SepiHfra,Plin.5.;ii
Hippophagi populi Scythiae in Afta,(ut cap.6. docui) SC altj Hippopodes.de quibus fuperius tuam
hoc ipfo ca pite dixi, fupra Tauricam Cherfonnefum iuxta Alanos . Solinus in Oceano Scythico ba«
bitare feribit, 5C humanam ufqp ad ueftigium forma tenere.fed in equinos pedes definere : Et Plinius
4.IJ. in quibufdam maris illius infulis. Hipporeae.gens Aethiopij,atri coloris.tola corpora rubrica
illinit, Plinius. Hippotamada.uicus in tribu Oeneide.Stcphanus, ^
C Aganippe, Boeotiae fons.ut fuperius in Hippocrene dixi. Argipptei Scythx ab ipfo natali cal
«i, mares patiter SC feminat, SCc, facti dicunt efle.arma non poffidennuocantur aut Argipp*‘i
rodoitts
 U

DcEquo. H.a.b. Lib. I.

Argyrippa (/ijyvwW*) duitis in Apulia, oUm Argyrohippus
dicSa.qua Diome,
des jdificauit,a qua Argyrippem dicuntur :uide StephanS.qui
8C hippion Argos a Diomede cogno
minatum ait,unde ab ecjuis « nomen elTe conftat,8^ non
probandi fijnt qui per a-.fimplex fcribunt:
neij qm fecundam per lora.Dauniorum oppidum
Harpi, aliquando Argos hippium Diomede con-
dente,mox Argirippa didiim,Plm, Ccnthippe(Kyifl(W»)Iocus
Arg^uae regionis,d(<f>us quod Belle
rophontes meo primum ftimularit equum
Pegafum.Varin. «lAia^M.Suidas.nec addit quica.
Philippenfes,Phi|ippefq Grsce,ad quos D.PauIi
epidola extat.in prima Macedonis parte funt ut
n^ratur in AiSis ca. i6.coIonia oriunda ab urbe Philippis,di(Sa ,

a Philippo conditore, Erafmus Rot.

10 Eli 5C biolisciuitas a Philippo fic dida.ciim prius Crenides uocaretur,

Stephaniis : Vide Onoma.
fticon. Philippopolis, urbs Maeedonis quam Philippus Amynt*
filius condidit, Stephan. Euip.
pc,uicusCaris,Idem. n«ee™»j/,locusAthenis,Suidasa: Varinus,
Taraxippus,locinomen.utfu
’
pradiximter propria uirorum,

Forteinue^tur aliquando equus cornutus : fed hoc monllrum fuerit

, Albertus. eiml equi
parui,M lOfsSti #(3-irai(/,ut yirm 5 i
«sAsfoi fiStm/Sjiarap, Suidas in z^0fa/<ilr.
uocibus uidefupra in Hinno uel ginno ftatim poft afinum,8CinCeruo
Plura de hac fimilibus «
H.a.&C in equo b.
De pulchritudine equorum , lege Petrum Crefc. 9.7, Equus defelTo fimilis,8C capite
f prono,
r
nonelt<u»5^«fta3f/,ideItdecorus,PoIIux.
10 ^ 07pi)^s tTTpnss Homerus dixic pro , fd cfl concolores , cum duo ucl plurcs , eodem o*
innes colore fpedJantur.
Argonau
ticis. Bac/)©- &
Suids filium, equi colorem fignificat. Equi colore difpares,hic badius.ifle gil uus, ille
murinus, Varro in Afino ad Lyram ut Nonius citat* Improbi funt equi ut plurimum
priecatteris,
qui album aliquid in pedibus aut cruribus habent, 5i qui alba fronte iunt,autroilro
albo, praecipue
uero fi phoenicei coloris equi tale quid habuerint, Abfyrtus in Hippiat, i.y* Equi albi
in magno pre
tio funt apud Tartarorum regemteui huius coloris equi ab initio anni
cuiufcn interdum ad centum
V
donantur,PauIus enetus* Et rurfus alibi,RexTartarOrum habet armenta magna equorit
millia
alborum Si equarum albarum,quay3utantur excedere numerum decem milium. Statius de equa,
biisAdmeti,Nodem^diem^ Aflimilant,maculis internigrantibus alb*. Candore niuali.Verg.
jo j. Aeneid, Albi equi meliores 8i aufpicatiores olim habiti uidentur : uide prouerbium Albis eqiUs
pratcedere. In Geoponicis 16. a.laudatiir equus yaoo/iaisiei: paulo poft srj mmuSimiAfucs : unde
apparet glaucum colorem de oculis tantum illic atc!pi,nigrum uero de reliquo corpore: Vide fupra
in B T
. urpis equus nifi colla iubae flauentia uelent.Ouidius ij.Metamor. Seiani equi (de quo in,
ter prouerbia) colorem puniceum fuifle aiunqErafmus. Qualis color equorum fit qui
fpadices uo«
cantur ,
(oxytonum:alias fere femper paroxytontim reperias:) ro» </" t|ia
m
de^ iftius uocabuli rarione , Gellius j.9, Tss dnsiivwes) (vyiesMuSsimM ypiyi JJuAiw,
icnijet itsttariuin
vBs x(pv^x vmmftJ'i^'iayxs,Emipides in Iphigenia in Aulide.
tf!’

f^Oculos natura nobis, ut equo SC leoni fetas , Cicero de Oratore, iWnrsij; (Ariftoteles
feifmp.Cjazacriftam ucrtit,])AtoW»)(/5^8«,LucianusinCynico dixit. Ao()i«e,iuba : hinc^wAo^Sfitdf.
4 cunturisusiAiifiisTtiKKfDTWTjrfttjss.Varinus. naAsi,;{aT»,tdcftiuba, Varinus. Germani colli aut
'

uerticis iubam.ni fallor,uocant ®cit iran^. V

enat s* nwu-ip tunUmiiiuy incidenda:, Pelagonius ia
Hippiatr.i 6 . V
ena organica inciditur in ftranguillione, Rufius, Oculorum uarictas cum in pri.
ma generatione contingit, mutari non poteft. u t cum unus oculus fuerit albi coloris,&: alter nigri: dC
unus albus, Sf alter uarius,Si his fimiles.Rufius. 0 wj/ ji usiai k©-,!? «otsiote ^ JiTiUci, ™
4 , Abfyrtus in Hippiatr. 17. Ruellius fic uertit,Cum in auricula ulcus aut abfceftus innafeitur pir.
<

,
riilenmm humorem tunica duplex includit. Dentes equo utraij parte oris continui funt, Plinius,
o((t </E
^ 7IIS itmvxc! xahxs vjfn
«ifcit, laa /e Tjsiif ep.Hippiatrica y. RueI 1
1

lius uansfert, Ceterum

quacunij ficnafcuntur in uetcrinogenere,ut notam eam habeant, quam Ic
porinumdentem uocant, fubrumarinon oportet. Motfum prooreequi Nonius dixithis uerbis,
1° Poftomis dicitur ferrum, quod ad cohibendam equorum tenaciam naribus ucl morfui imponitur,
2 m pars quxdam oris equi ut uidetur. f ww©' i»jj lul iSia mSa (ui itsu «ao sj
iic.Ruellius transfert, Si equus uela-
tra. i](aiaTWfoii-i^llxii,KsiU-Ti:siitx^nil/,liippiattic 3
liud iumentum nullo correptum uitio laborarit inedia,ficut nihil exefle contigerit, id erit argumen,

feruidum fentitur, Gnathos,id eft maxilla equi,

toitoruli in uerfus digefti fuftolluntur in palato,os
etiam uocari uidetur in Hippiatricis ca.iS.ab initionam cum titulus fitjPfJstmwtiilVKC txs^tS
'l-xAnii

ynWaicaput ficincipit,Zi/(<£iui'a5rKtl©- ^ 'faAia, Ruellius uertit. Si uitium freni iniuria creautt.

Zv^i iiff/ai/©- iit yyxi®' fnrmes, Homerus in carmine ad figu
pa(ir KWi«f«»,«6g«(Atai/ ittytt Kuxvazcvrxy,
los. equo naicatiir xt^xx xepxyxtfjxxxsy ^fxyyyy, S ny HySttSijyoy
Si parotis Abiyrtus 16. Cum
narium pars,qux Graecis traganum dicitur concifa eft , &c, Hippiatr, ca.ultimo Vide paulo poft
, ;

(a inter pedoris partes. Pars quiedam eft,colli opinor.quam Germani uocant Wi&crtSfi ubi fcabies
,

ilia accidit, qua affedus equus a nofirisjErotti^ appellatur. Eminensin dorfo pars inter utrafque
fcapulas coccyx uocatur ut fupra capite fecundo docui Eft 6C nympha pars quardam ibidem ut
1
, ,
Aa 4
 « ,

y6o De Quadrupedibus
apparet cx AWyrti uerbis, ca.a6. "jjivway «f ritsKxvya
s'fiuc,i(5tt WTt^'enf7zu5-)i^o-trti(AefvirK(tctKVK^<!) •rn ufis "r vvfA^Hi. Eadem 8^ Hieroclis ucrbafunteodc
capitc.RucHius in Hieroclis ircrbis Gr2ecum nymph» uocabulum reliquit : in Abfyrti uerd uerbis,
aruculum armorum tranftulit. o<rotrp ttirrKipfbvoi/ vyifioi/i^en^y^vot i^gucu/eH-ni^c^ec^i^brai
Artftotcles tn Phyftognom. Si fagmae uel fclte maiores minorbue aut anguftiores iufto fuerint, coi
liHones & fuppurationes narcuniur,uel difcentes traduram(locus non integer uidetiirrfortelegcn»
dum uel indccenteftraturaimcrcurius autfpina d€teritiir,Vegecius 1.59. Tffsjj

Sys^Ttr? Kga tk Abfyrtiis 16. Ruellius ucrtic, Si fuppuratio fummos armos aut coftas oc ai-
per. V^dcnturranei.<i7ri^‘^Ve^ proprie dici media coftarumfpatiajmufculorum fedcs. o?^iyo(tis

r®" ayxffli' Trtcjec '7^fi«A/(/(lcgo iV7re§w;'«f/, Abfyrtus ca.i6.Ruclliirs uertit. Armus in alarum fi* u
nu aut rubcindrum.quaii legerit Svra/uiirf/ Ruellius interpretatur armorum compagem*

Armuni uel icapulam,noftri bu^ appe)lant:barbari rpallam:&^ uxi^cDixjkty fpallarum fummitatem.Vi#

detur fane «xf^fa^Tuprema thoracis pars iuxta finem coIli>& initium dorfi, ubi coccygem pofui, &
mus.Taj «v(ccc 7ni^£«Aaif/7^ /tt^aAwf' xscra^irce uiH 7« Xenophon de frenando equo.In fume
misarmis,Camcrarioincerprece* SiomoplatasCideftarmos ueircapulas)doloruehemcntiuscxcru
cietj ferro tergus oportet iranfigere,£^ a iuba inter cutem dC iiigulum( y^b-Tttjv >(5«

i^BjUtGrarcus codex impreffus habet)inftar odo digitorum fediunculam aufpicarijfic ut ne fcalpel*

Io iugulusiprc contingatur, Pclagonius in Hippiatr.ca. 26- interprete Ruellio. Vltimo quidem Hip,
piatricoru>Ticapite,traganum pars quadam narium appellatur. Luxatio accidic,cumneruiisqui
fcapuias comprehendit,aut articulus quem gumphum uocant,acc[abulo propulfus excidit, Abfyrsll
IUS ibidem,eodem interprete. Graece legiiur,Ex6oA« yx^ oTwy ix^ayi i'^'^oy ix »yo7r^xTH!^
mH9rvAHs6x9v</lv\&',cv?ityifiiyyof££foy^ Authores barbari,utRufius,flancum uelfianciim appellant,
locum ut puto inter coftas dC coxendicem medium, hoCeft ilia, x^ic^ux. Ec^« in equo pars dorfi cui
inlidcc eques,ucl ephippium infternitur.Xf«</fe' «561 75 67rD;^p(’ephippmmCamerarius) 7i«» 7®f/t^yaij) 8 c«,
rs tfs-^flcAferdpcf.' t% 7 sw-wat )(fe^«o&«z, 5(pct '^'iJ}3xy Ttf iTTTrvtix 7jVte&ia, Xenophon.
< H i(^x -tt y^istTca/eiOfi

7r^ivi<roy ccu/hioy «s 7^ i^/ixyyufcey^ Hieroclestapparct autem hichcdranab

eo pro ani' politam. Plmius in fedem recipere de Bucephalo dixit, fedem nimirum, ut Graeci hedran
de dorb parte intclligens,nifi quis feliam potius accipiar. Penis quafi utriculus, quem Graeci uocaj
&vA«‘t*i',reduld repurgari debec,Camerarius ex Xenophonte. Cauda equina, zf^terV*
•*Er«a:,ut Varinus d^Siiidas habent. Caudam ut Latini mufearium , ficffof«f/Pelagoniusnominauit j»
ca,r^5. Commendatur Polluci quam Simon (inquit) etiam lci^'HSfy iiocac : poterit autem
&! dlci,pprp{hmo nomine. Caulis caudx longior afinis quam equis, fnofusucterinis, Pl/n.
iTjr-Kr»e^5

Caudecx,cirtell:ecxiunco,arimiliiudineequmaccaudaedic'lar, Feftiis. Supragambam pro femore

dixit Vegenus 5.10. Anterioresequipedes apud Graecos uocancurTifc^m,
v^oTrAxTvus^ct 'Ttts cuj)(^i. Pofieriorcs UCro, 01 xsi-ri^ny^oi TtAcrt/Toici/,
w-visro 'mg i‘yioig^ot\SGn7^vfxy^ct''^zin y^imigyOn<^x’ni^Po\\ux. W cnvc<^ civ7tKvx[juay inciden»
dar.Pclagonnisca.2 6. Pedis inequo partes,fubcirrus,corona,ba{is,articuli,ruffrago,nominatura-
pud Vegetium libro i.in fine capitis 25,8^ initio 16. Txg (iuolqi^bJixs Abfyrtus nominat ca.5?*
iy-TT^^my mc/luy tx LauoTTAx^yxyi.Qimutx ^nyofj^x^Tt^gyiyH^Xxscty 'iTT^nig cuJivnO. \k
vtu/Txu ?i^iT«7ef/,Ab{yrtus C3.*)6. Articulum fub tibia, quo pedis uerfura conftar, Vegetius fuffras 40.
ginem,&: per excellentiam articulum uocareuidetur. ArticuIiuelfufFragines equi poft iter calido fo
neantur umo,ut corroborentur unguite, Vegetius a. >8. Eundem locum UtMx^CnwoTrAoy.tifnKmoy, 8^
rcrermonbus palioram appellari puto. Eft enim paftora locus inter ungulam 6C ^jximam iundura,
Ruii .is u V Pedes poft uiam eruendi funtdii(genter,ne quid luti uel fordium in articulis bafi^ per
maneat, Vegetius. Sanguinem detrahes ex poficrionbuspedibusiuxtatalos vasruK^TiwV^vayxt/Afl);/,
K uellius uertit a futfragtnc.Noflri partem illam, uocaiubCrt|ct)lc^el,hoc eft malleum, qute inter un
gulam 8C libiar iimduram media eftihuic a pofteriore parte infunt caua illa quae nominant bic fpfd
Ii5 d?er.Pi obant autem eos potius quibus breuior ea pars eft,tanquam robore crurum ualidioresma

quibus ea oblongior eft, infirmiores funtcruribus,8t: feredum ingredietur nefcio quomodo pedem
inaequaliter anterius primum deinde poftermsfubmutunt, urforuminftar, undeetiam b^mbftna
^9
nonnullis a ppeilantur, quafi «r^K7T)^«//oy<iZ/. Aliud ab hoc uitium eft, cum heteropodes funt, nectods
ungulis ex»quomniiimtur,red in alterutrum latus magis uergunc.cuiufrnodi equos audio qiiofda
iiocitaretwrtrbcitiuel Vngulas equinoftrates uocant, buf/bIrt\yc(l/bo*It; primum uoc^*
bulum4:>prium eft.alierumad bifulcos etiam dC multifidos ungues pertinet,tcrnum afubftant/acor
nea lumitur. Vnde 6c La tini poetae cornipedes cognominant cquos,uc V
ercrilius Aeneid.y.Er Sili*
us libro rcp[imo,Fu!ui iuga ceifa trahebant Cornipedes. Cornipedi Fauno c^fa de more capella,
Ouidiusi.Faft. Solido grauiterfonat ungula cornu, Vergilius j.Gcorg. ETt/yflWsisTa-^-jqmToli*
dos haliet j>cdes;/iaAf£H9^c qui molles, Abfyrtiis. O/iAh de equis 4>prie dicitur Ariftophanes etiam
,

dc fuibus pofintiSi' wo^ovTdlryHhilfftde equis: iTS'sra(i}yo7TAba>y,’f^'cvvyaiy re'l'as’xiys Siiidas & Varinus.

Stygis aqua cum uafa omnia,lapidea,e cryftallo 8^ murrhina,ofl'ea,& ex quouis metallo conflata pc^#
netrctarpernimpat/olaequiangulaillaefa continetur. Aiitiero etiam Alexander Magnushuiiis
aqua: ueneno uiiam finierit, dicere certo non poifum, famam uero elfe fcio,Paufam'as in Arcadicis.
Vitruuiut
 ,

DcEcjuo. H.b. Lib.I. fdi

Vteuiiius& Plinius, non eqiii,fcd mulj ungula Stygis aqua contineri aiatJuftinusuelTrc^
lib.
ly.equi. Vide fupra in Afino B lecur luporum equinae ungulae fimile efle traditur, Plinius, Peti.
Iara,furara,ficca Si ftritfla uulgo interpretatur.Scaeuola ait ungulam
equi albam ita dici, Feftus. Si.
pontinus petilanfura legit. Petilus uox antiqua paruum fignificaninde
petilanfuram aliquis dixea
rit quae partta aut Itridla fit. Per cannam initillas ungulis
,
puifurus ne coronam tangas aut ranu*
las, Vegetius a. 58. Malpitiumfitin bttlletisCal’ bullelis,
quod non placet)ungularumequi,ubicar.
nes uiitg iunguntur ungulis, Petrus Crercent.BulIetg quidem ditHg uidentur forma
diminutiua Gal
lis dC Italis familiarijitt fit ungularum pars inferior.ditfla
a fimilitudine bulgarum, qux perae funt Si
equis geminae appendi folent, Nefeio quae pedum pars eft,quam
Germani quidam appellat tbey.
,„Ui»ueltyctet».
5/
ImiHyinuLmx! Ari-
ftoteles in Phyflog. De equorum eledione aphorifmi Petri Crefcen,Iibro g.ca.S. & 9, Qui de lau.
dibus equorum aliquid commentati fint,dicam inferius in H. e. Laus praftantilTimi equi, quem Sy
nciius V
ranio donauerat,in epiftola eius ad eundem continetur, quam nos utcuncp ex Graeco
La.
tinam fecimus. Dono(inquic)ttbi mifi equum omnibus equi laudibus ornatilfimum Qtti ufum fui
:
praebebit ad certamina curfuum.ad uenationem,ad pugnas in bel!o,ad pompam denic^ uidorP
tibi

alem de Libyco tropliaeo celebrandam. Non enim facile dixerim uenator ne iit pracftatior,aut in cer
tamine curfor, aut pompicus,aitt bellator, (ftausyfcTse.KfcAst ^ie^i't@',7rattir£t/s,weAt/ttsilet©^,)Qudd ii
indecentior ei forma quam NifTaeis equis apparer, ut cui afpera Si .pminens calua fit. Si lumbi excar
^0 nes, cogitandum Itmiliter in equos ut homines non limul omnia diuinitus conferri.Sed forte hoc ip.
ib nomine laudabilior fuerit, quod maiores partes duras quam molles a natura acceperit* Toleran.
dis enim laboribus offa quam carnes aptiora funt. Veftri quidem equi carne, noftri offibus excei,
lunqHatc Synefius. V
alidus,potens,membrofus equi epitheta apud Textorem,
, Iw.
w©',pratflantillimus cquus,Plutarcho in Sympofiacis, 7r€)rT#A«(/ <dJgt/ 5^t,capite redo Si

concinno^ equi,Abfyrt.uy,de Grscanicis equisiSi de Hifpanis.ilijvaiMi, de Arme,

ntjs Uocfwlif «asiuit laudentur qui eredum habent caput Si concinno quodam decenti^ fitu.-non in.
ers,graue Si de|^um, Arduus,fublimis,epitheta equi,de ceruicis Si capitis habitu potiflimum di
V
datardua ceruix ergilio commendatur, 1 otum^ per agmen Sublimi prouedus equo,Lucanus
libro 7, i™<,a fublimi ceruice,qua differunt a mulis Si aflnisiquorum licet longa Iit cer.
Eetel/x?"’*'

50 uix,non tamen ut equorumfgenerofiorum prarfertim quorum .pprium »> Wi«/xa(')ereda eft,Eetei.

XjvSlrigitur fuerint JiS^TSj/mon autem,ut quidam exponunt eff
longa; ceruicis, qi:odnonequis,fedcygnis8ihuiufmodi auibusjiprium eftjUnde&^AiVofsjoico.
gnominantur, V arinus. Eei«'XS*'’fr,|riyaa»i,is i^lgusrymgti^ijiiyxUcwKy/isy
,
Hefychius. <oto<,os
v'/-cd/j(y'itr, H a KgOT©' Varin, -nii '^{q(«As5,oiijj/w'/.«yj(9vSIr;Ksttj/aAo.
^tBvw,Hefychius, Idem, Ceruicem crafliufculam in equo laudantiSi ut talem
acquirat , armos frequenter aqua calida ablui iubent. Si iubam fubinde manibus digeri, 'ZTxtfvi^s
uS vxxtfiimi, Homerus Iliadis fecundo de equis Admeti,magnitudinc Si proceritate inter fe omni,
no pares fuiffe,Si quafi ad regulam uel perpendiculum atquales,docens:flcut Si a coloris fimilitudi*
Varinus,amuffim,uelperpendiculum,ucf
40 diabetcn,id ell circulum fignificatipluradehac uoce,eius^ accentu, lege apud Ammonium inDif-
ferenttjs uocum. Commendatur in equis fi femora multum diftent ; hoc Abfyrtus ca, 14, etiam iit
afino admiffario qjbatiquem habere uult, i/sgst c/jff^iSHtiS 7Xs,taf}sxiong&yc^^xfyfi ^ th fixi

ijfVjoTSji»; s-wt xt/nifiguy, ojSsxiAss (licet ojSsioiAss feribatur ) 6c mxxl^vt equos uocat Abfyr.
tus ca, 115. qui genua non fatis flexilia.fed pali infiar rigida habent : Sed rrawaA©' uox fubftantiua
nonpprie potell adiediue capi. Ergo animos atuum^ notabis Praecipue.hinc alias artes, prolem^
parentum: Et quis cuiij dolor uido,quae gloria palma;, Vergilius in Georgicis. KmJlxti^y apud
Arillophanem probare Si experiri fignificat , duda translatione uela uafis figlinis . quae an integra
fintfonoexperirifolemusttintinabulorumeniminftarrefonant, quaeintegra fuerint. Ve! ab ipfis
tintinabulis (kiiJ^xvxt Gratci uocant) quae agitata fi argutius fonent probantur. Vel ab equis aut

J« auibus quibufdam , ut coturnicibus : folent enim equi Si coturnices , fi parum fortes fint , fonitui
tintinabulorum terreri: animofiores uero facile ferunt, V
arinus . Eiufdem fignificationis eft etiam
compofitum uerbum c^xiin/lisrifej/apud Varinum, Sunt qui a numifmatum probandorum foniiu,
uela tintinabulis quibus experiebantur an cuftodes uigilarent , dudam conifeiant metaphoram;
fed hanc coniedura minus probat Scholiafles in Ranas Ariftophanis: magis uero illam quae a uafis
autequis probandis uocabuli originem deriuat. Equos enim an tumultibus bellorum ferendis ido'
nei elient hoc modo probabant ideJ^mxs , id eft tintinabula , duces in phaleris Si frenis equorum
,

olim habebant, ut nunc etiam apud Romanos, quod V

arinus fepe uidiffe fe feribit, Ariftophanes
Kaalavoif «ActfOTriA»} uocat, qui huiufmodi tintinabulis uterentur ad phaleras pullorum , id eft equo=
tum. Citatura Varino hoc eius carmen , ove/C t$6siA«'?5v kutksxvxcss •mmy, ks« layytyxs
to AftgonrttiAovff,

4[Centrineces,ut Caelius ex Homero fcribit,mincupantur equi centro (ftimulis,ca!caribus) obe

dientes, dfsrwiif Kis tifipus aiisr jkj lya !r«S»(tReiif,Hrfy.
 ,

f 62 De Quadrupedibus
chius K ((sa i»
fcdJflmffcs proprie dcnairigiodtcitutr quod aptum 6^bcnc conilrud^umcft ir^s

id eft,ad remigandum, Varin. Animofus equus diuerfis epithetis ornatur, ut funt ; generofus,ma,
gnanimus.forris.ardens, acer, cupidus, ferox,audax,minans,tcrribiIis, fremens, Haccprardpueme.
quo bellatore (de quo plura inferius) laudatur uirtus.Emicat^ ut equi potetis animofitas,Sidoniu!,
TemporeparetequusIentisam'mofushabenis,Ouid.deTrift.4, Frenam magnanimi dente terim,
iur;equi,Ouid. de Arte i. Conflmile in curfu poffinqac fortis equi uis, Lucretius lib> j. CJuid tam
egregium fi foemina forti Fidis equofVerg. Aene.ii, CJuippeuidebis equos fortes cum membra
iacebunt Infomnis,fiidaretamen,Lucret.lib.4. Nec te fortis equi ducet ad arma fonus, Etadii
cuos hilarem,intrepidum^ tubarum Profpiciebat equum, Statius lib. ii. Equum alacrem Istus ii

afpexit,Cicerolib.i,dediuinatione, Filius ardentes haud feciusatquore campi Exercebat equos,

Verg. Aene.7. Ardentes Si equos ad mollia ducere frena,lVIanilius lib. 4, Effodere loco fignum
V
quod regia luno MonftrSraqcaput acris equi, erg, Aen, i. At puer Afranius medijs In uallibus
acriGaudetequo,Aen,4, Vt^acresconcuffitequos,ut^impulitarma,Aen.8. Deni^ubime
dio nobis equus acer adhatflt Flumine,Liicretius lib,4. Acer equus quondam,magnat^ in pulue
re famat,Ouid.Metam.7, Milite non illo quilquamfcelicius acri Infultaretequo,Siliushb,io. Vt
cupidi curfus frena retentat cqui,Ouid, libro j. de Ponto. Non fonipes in bella ferox , non iret in
sequor,Lucan.lib.4. Siue ferocis equi lutSantia colla retorques, Ouid, in epift,Phscdrae ad Hippo,
lytum. Audaci ftrenua fertur equo,Pontanus. Troilus haud aliter gyro leuiore minantes Elude.
baiequos,Stat.lib.5.Sylu. Vtquiterribilesprogramen habentibus herbis Impius humanos ufc i«
fcere pauit equos, C3 uid. in Ibin de Diomedis equis, quibus haec non animofitas,fed crudelitas attri,
buiturtDecet uerd etiam animofum equum hoftibus terribilem effe. Subitis^ frementes Vortici,
bus contorfit equos,Lucan.lib,4, V
exare turmas, &
fremente Mittere equum medios per ignes,
Horat.lib.4,Carminum, Ad hunc frementes uertere bis mille equos. Idem in Epodo. Etmedia
quamuis in cstde frementes Hos affiftere equos, Stat, lib,;, Theb, Oppianusimrsj/iti/oldirWjiiAinij/,
& (.syoJisTSf « cognominat.Xenophon dixit,

4 Vitia equorum ab animo.

'
Mordacem equum Graeci afjpellant. Aegreat equi Xeno.
phonti,qui calcibus impetunt pcruicacius,(calcitrones) Cati, farass t/S «wyiKtr,
filub:,Suidas ex innominato. OfSisT/iiif tsrmjo/di»©' ((ja 5ij\i^«i/,Arifiophancs in Anagyro,
(is i/li/rye^xMs , ut Suidas citat SC V
arin. (Juodfi equites (inquit Socrates ad 5 *
quendam equitum magiflrum futurum,libro ;. Memorabilium eius apud Xenophontem) equos ti
bi adduxerint tam uitiatis pedibus actibtjs : quofdam uerd ita debiles ac ftrigofos ut fequi non po£
lint: 8^ quofdamitamale educatos, utnonmaneantquocun^tuloco ordinaueris quofdam uerd
lam calcitrofos,ut non fit pollibile de uno in alium aciei locum tranfferre,quac ubi Urilitas erit equita
rus CEquos his uitijs pratditos Xenophon Graece nominat, wtwtni/las.iijnao-siAHs.aSivss
j«).s$,A(t>t7tsss, Afper equus duris contunditur ora iupatis,Ouid. Eleg. lib, i. Impulit alper equus,

feflus^ fub aequora merfit, Silius lib, 4, Corruit afper equus.confixa^ cufpide membra,Idem lib,
17. Seu frena fonantiafledles, Seruiet afper equus, Statius lib.4.SyIu, Immite quatiebat equum,
fpumantia faeuo Frena cruentantem morfu, Silius lib,ia, Ipfe humero exertus gentili moreparen
tum Difficili gaudebat equo,Siliuslib,8. Morietum^ ora furenti Hippomedon proculcet equo, 4*
Stat, lib.8. Theb, Vt rapit in praeceps dominum Ipumantia fruflta Ora retentantem durior oris
equus.Ouid.i, Amorum. Contumax ad frenum. Veget, Effrenis.Infrenis.
V
l«u: 4 s v,Asviui n-iSAsi j8iec if tjsea, Suidas 5C arin, Xnnias, i hralis, inyx JS sviiat
fiytm wu «TisSSyms nJsj^aiwrs.Hefych. Equus fi:ernax,qui facile fiernit fedentem, Seruius . Et lier»
nacisequilapfumceruice Thymoeten, Verg. Aene. 11. Idem correptis fternacem ad pratliafrems
Frangere equum, Silius libro i, A(l'iimsvs srsiatf.id cft indomitus pullus , S tS tumniiiSlii®',

Sei a!Tiwi’ii/Sj xja apud Xenophontem, Idem t/lvmrtilils SC Xumynis dicetur. De equo effre
niLuciani locus cft in Cynico dignus quirccitetur:n«i3^£«.il STKfajrtiniopaj.oijwffimtSei/TiriViji’ Ijiiwji
iwxfix/tmiMtyifiXni/.xgmitfi:! ttj* 0 iW®',ac.Hoc eft,ldem uerd uobis uftiuenit quod
,
contigifte cuidam ferunt qui equum confeenderat furibndum;abreptum enim illum equus ferebac
nec ulla defeendedi equo currente facultas erat. Cum aSt obuius quidam interrogaret quonam per
gereurefpondiqqud illi uidetur , dcmonftrans equum. Sic a uobis fi quis quterat qud pergatis,fl ue-
rum fateri uolueritis:quocuntp libuerit affedibus, dicetis, &c. Karn/xans iTm©' , e is ii» iiMf
iSi Tiur«(/,Hefych. SiVarin. KaTBi<&' uerd dici uidetur, qui humiUoribuseft armis.Abfyrtuscap.
I4'de afino admilTario.^ssj <A' ft» 71 haec duo opponatur. Idem
cap.ii-y.de Tliracibus equis, rfoax»s aciSromStpi.iTlio}®',
«««(.«TJ.xsaTSiTradoiajHelychiustapudVarinumcodcximpreffusnonretftehabetajwx»!. Didus
faneTraaixss uidetur, quodfelToremantrorfum quali' effundat,Effufum^ equitem fuper ipfe fecutus
Implicaqeiecfto^incumbitcernuusarmo, Vergil,io,Aene,Hocquifacitequus,nse(®Bi/dieiwr,a:
K'7f>a:x»Ai77i' ( 6(fi Suidas aliter accipere uidea tur) ite ca/x}^ 7t^aii,ut dicam in H . e. Equos ad fonum (»
quemlibet uel minimum copaucfcentes.exprefllus Graeci nuncupare folent,didione com
padia a ©-iqui cft fonus, 8C timor, Caelius, equus, fotmidolofus eft SC qui metuit
,
 De Equo. H.b. Lib.I.
quod metuendum non erat.Po!lux cui!i 7pni[ay laudat: ego potius legerim in prima declinatio
one apud XenOphoncem:nam Abfyrtus quotp ca. iiy.fic habet, Tsj Ji
auvTn^ay
uero compofitum redJe dici arbitror in tertia, Kfxuyixt ivra®',qui clamore SC ftrepitu terretur,
Lexi
con, rAsices,sj(a:KSisfl«s#7riT@',^ »(gayasi«5 ^ fty 5p,rAst» 5 a rftj(lgo5,Ar7ntgds,t4oy9Kyo57a
« 3 s,Hefychius Si Varin. fvxm^is, lidem. Inde aduerbium rAsms,nsxtxmis pro
rAsi<)s,™J5ils,o:S7v»s,
;
quo corrupte msaxxixSi legitunyasM^Ri/ quidem nste^ay eft , id eil nutare capite Stl in fomnum dela
bi. (rturaaii/rjjv,^ TKsygccstruaEywsxitsrTiilriTTXflt
tt^^ul/rf[r,Heiychius Si Varin. Zeu^goi etiam
& a-avigai apud Hefychium exponuntur,»; ms sf «t(uel Ttds cgais)croc»wi>Tc<Ii-. Kmgxs, «« Wissfys! IvrTms,
Hefychius 8C V arin. Stlembus,grau/s,tardus:ficutLucilius pedibus ftlembum dixitequum pigtS
10
tardum,Fcft. Equus intratSatus 8i nouus.Cicero de amicitia.
f A patria equi nobiles dicuntur. Nonego nobilium ucnio fpediator equorum.Otiid. Eleg.j,
Nec te nobilium fugiat certamen equorum Ouidius de Arte i. , Nobilium^ greges cuftos fertta.
batcquarum.Ouidius i.Metam. Acarnici equi,id eft maximi,ut infra dicam inter prouerbia. Acar
nania quidem Epiro proxima eft. Dionyfms poeta Alanos uocatOTAi/iTraas. Argos Achaicum iiit,
tO(j/,iVOT'^»;joi;,oeI mmSc-ny cognominatur a poetis ut fupra etiam indicauimus inter
, locorum no-
mina propriauiel ab Hippe Danai filia,uel(ut Etymologus &C Scholiaftes Homeri feribunOab equo
Agenoris.Aptumdicitequis Argos, dites^Mycenas, Horat,libroi, Carm.Odey. omyastmJ'’,
itrzrawT’/fy©'(««A!is,Euripid. Euftathius in Dionyfium Afrum feribens, multa alia huius urbis co-
gnomina affert, I»T7rofo7i!f/^gy©-T5F£As7rerrs(n!f/^melius tjfl ntAsTroi/rsGf/, utEuftathius etiam ha=*
Ij
bet)A£ya,&ic,Hoceft, Homerus Iliad.i.hippoboton Argos cognominat oppidum Peloponnefi, ab
Argo illo oculatiflimolicditftum thippoboton uerd, quod multos 5^ praeftantes equos ferret.ut hi»
ftoriac teftantur.V arinus. {nTtiSo-ny Heiychius exponit equorum pafcijis idoneum uel yiya!iiSo-ay
,
dC^ymy^ut hippos hic nihil quam augeat. Agaoes wiAstjrni^ciKas, Hefychius Varinus : malim &
xm nam Aria Stephano regio cfl Perfica, Elteiis equus , ab Elide oppido Arcadiae : uide H ,e,
:

in Olympiorum mentione. Xenophon eleganti* ftudiofus equum Epidauricum habuit, Aelian,

Hifpani, Ego(inquit Sipontinus)fabulam efle exiftimo ex equarum foectinditate SC gregum multi-
tudine natam, qui tanti inLufttania.&i tam pernices uifuntur,utnon immerito a uento ipfo conce»
pti uideantur. i Ai©- ^i^VoiAO-jid eft ;<\5i7i7r^,pulchros equos nutriens,apud Varinum.
Trotj equi,
TgiiM,aTroe heroe, uel a Troia,Helych. Mazicas equos Oppianus celebrat. Mazices Africae popit
jo los Ammianus Marcellinus libro i^.frequenter nominat. Equi praeftantes circa Phafin Scythiae
amnem nafcuntur,Scholia in Nubes Ariftophanis, Equi Pygmaeorum,ut SC ipfi,minimi feruntur,
aliqui eos perdicibus uehi aiunt. Satureianum caballum uocat Horatius i.Serm. i. Satureianis a=
grisnatum,quifuntinApuliafertilcs, 3f equorum nobilium genitores , Acron. Theffalia equos
gignit eximios, inde cognominata. Equa Theffalica dccernetur,uide inter prouerbia. De
Theffalicis equis oraculo celebratis, Tzctzes 9.191. Theffaliam Cimfsy Orpheus in Argonauticis
dixit. Pharfalos Theffalisoppidumeft.unde campi Pharfalici.Mulieribusinfitumnonnullis,uelut
bobus, filios aedere qui genitorem exhibeant: cuius fuit modi Pharfalica e=
brutis quoqijUt equis SC
qua cognomento iufta.Ctelius. Bucephalum etiam Alexandri equum ex Philonici Pharfalici grege
emptum Plinius fcripfit, egamy imrtTyit^ay Heliodus dixit, Orpheus in Argonauticis rfDW»As(/, Ba
40 lafci* prouincia Mahumeti addi(fta,equos habet multos SC optimos, magnos SC ueloces, qui tam du«
ros 8f fortes pedes ac ungulas habent,ut ferreis foleis non indigeanqutcutp per faxa SC montes cur»
rant, Paulus V
enetus 1.54. Arabes habent equos pernices, quos barbaros appellant, Aloifius Ca»
damuftus. Et rurfus capite ;i.In regno Senegae Nigritarum(inquit)equos maximi pendunt, quan
doquidem difficulter eo ducuntur:nec facile ibi aluntur propter aridam terram. Nam torrida eft pia
ga,quar pabula non producittfacit^ atftus nimius, ut equorum inguina intumefeant , ut uix meiere
poflinccrepantpropterea ftranguria huiufmodilabefatftati. Pro fozno utuntur fafeolorum lacera»
mentisifeu caulibus diffetftis,poftquam iiliquas|dempferunt)Sole ficcatis. Loco auena fuccedit mili
uiii.quo mirum in modum pinguefeunt. Pro equo inftrato phaleris SC reliquo ornatu dant manci»
pia nouem, ad fummumquatuordecim, prout equi Si forma elegans et agilitas perfuaferit dandum,
Jo Qiium autem emerint equos,mox accerfunt fafeinatores equorum, himc^ ritum feruant: Rogum
accendunt farmentiSjSf herbis quibufdam fuapte natura fumum exhalantibus SC equo per lorum ,

apprchenfo.fiftunt ipfum fupra fumantem rogum, ac uerbis nonnullis prolatis unguento tenuiffi» ,

tno equum illinunt, K

in domum adducunt,ubiad quindecim uel uigintidies delitefcit neca quo» ,

quamuidetur. Interea etiam appendunt colloequotum effafeinationes quafdam ebriorubro inuo»

lutastEt hate agunt adfirmantes ftrenuiores tutiores^ bello futuros equos,Ha:c ille.

f Celerum epitheta. Alatus equus pro celere,Sil.libro 6. Ales equus, Ouid.j. Amor. Rima»
tur^ omnia circum Alite tietftus equo, Sil.lib. 11. Hinc forte anfamceperefingendiPegafum ala
tum fuiffe equum, propter eximiam eius celeritatem. E recentioribus quidam aligerum dixit equit.
Alipedum^ fugam curfti tentauit equorum, Verg, lib, 11, Alipedumcp fugam progrelTus equo=
(g rum,Stat.Theb.6. PallasSfalipedumlunoiugalifiit equorum, Valer.Flaccuslib.y. Satuusan-
helanti mccnia luftrat equo,Ouid,4.Trift. Ipie caput quaffans circtimluftrauit anhelo Muros Ia:
u«s equo, Silius, Qualis uadaCaftor anhelo Intrat equo, Stat. Prope captus anhelum Verbere
 »

5*64 De Qmdrupedibus
cosiscqutini.CIaudian. Et celer ihinnitequus.AuthorPhilomcte.
Autquis equum celcrcmiie
arSocompefccre freno PoflitfTibullusUbro4,ubi(inquitTextor)itediminuit,aut debetexpun.
Aen«ii, Tum uero incubuit Ltbyes
gi m. Utera nonelifa. Ora citatorum dextra detorfit equorum,
ftiper ipfccitsto Dutfior eqiiOjSil.libro io« Volat iile citati5 V edius €c[uis,nullacp latus fttpantecai
terua, Claudia. Ante citos quantum Pegafus ibat equos, Ouid.4. de Ponto. t eupidi eurftis fre, V
Terret equos, Horat.Ii.i.Car.
na retentat equi, Ouid.lib4.de Ponto.Iam fulgor armorum fugaces
Torquentem frenis ora fugacis equi,Ouid.in epift.Phedra: ad Hippolytum. Fleditis aut freno coi.
la fugacis equi,ldem in epift.Herus ad Leandrum.
Tela fugacis equi,Propett.!ibro 5. Ceruo^ fu
pugilem non equus im
gacior ibat Sudanti tremebundus equo,Claudian.Stat.i.Theb. Clarabit
piger, Horat. lib. 4. Carm. Atnon Sarmaticos attollens Sufana
muros Tam lenibus perftiltat e. u
qms, Silius libro J. Anfradus leuiorisequi,Valer.6.Argonaut. Pernix. Sic ubi profiluit piceo
dccarccreprweps Antefuosituidorequus.Sil.lib.iy. Impulit aduerfo prsceps equus Ochea
conto, Valerius Flac, 6. Argon. Sit^ rocer,rapidis qui tonat altus equis.Ouid.in epift.Dcianiraad
Herculem, Hippolytum rapidi diripuiflis equi,Idem 1. de Arte, Rapido certamina linquit Inia.
tebraseuedusequo.SiliuslibroiS. Nec fortibus illic Profuit armentis, nec equis uelocibus clfe,

Ouid.Meiam.8. Vt nouauelocem cingula Isdat equum,Ouid.lib.i,de Remedio. Seneca in Aga.

memnone,VosGr*cia nunc Volucres portis auriga fubiplis Comitequos,
tefteueloces equi.
Statius libro 4. Theb. Pholoes uolucrum nutritor equorum. Idem libro 10.
Vertice fic olueris V
non prxpete curfu Vedus equi,non Pegafeis adiutus habenis, Claudian.libro i.in Rulinum, Ds
V
uolucri quatit afper equo,fyluas9 fatigat, alerius Flac. j, Argon, Fuit SC proprium equi nomen lo
Volucris, ut fupra diximus. Iuuenal.Sat,8.equum tum celerem tum ignaua,his uerfibus defetibit;
Nempe uolucrem Sic laudamus equum, facili cui plurima palma
Feruet,&: exuliat rauco uidoria circo. Nobilis hic,quocun(5 uenit de gramine , cuius
Clara fuga ante alios,et prim9 in |^re puluis. Sed uenale pecus Corithac,poIleritas SC
Hir pini,S rara iugo uidoria fedit, Nil ibi maiorum refpedus .gratia nulla
Vmbrarum.dominos pretijs mutare iubenf Exiguis, trito^ trahunt epirhedia collo
Segnipedes,digni% molam uerfare Nepotis, f De celeribus equis in certaminibus.nonnihil di
cam in H.e. Vergilius in Georgicis de equo iam triennium fuperante.a: ad publica certamina infli
tuedo. Carpere mox gyru incipiat,gradibus^ fonare Copofitis , finuet^ alterna uolumina crurn.
Sit^ laboranti fimilistium curfibus auras Prouocet.ac per aperta uolans, ceu liber habenis, 5»

Aequora, uix fumma ueftigia ponat arena. Qualis Hyperboreis Aquiloeum denfus ab oris
(mT»j/,7jq(.t“l',apud Sophoclem in Oedipo tyranno , ut Hefychius ci«
Incubuiqfifc. ^
tat.AiMi.tiasimr5i.ox «xa», tragicum eft,Suid, Equi ueloces.oi trtTtiSw ( apud
Simonidem) Sjj^oxs A^rm/iettslloi*^ At/KB4s®r5c,5io'l’js*c«ti®i'7tsmstS«si,Homerus lliad.^. de

equis louis currum per aera trahenubus.quos Sf ixumTOS nominat, Ai^ojmitliflr irraoi apud Home,
rum.qui pedes celeriter uel altius eleuantjnam uerbum «ajaii eleuare eft:uel quafi caeuims i.

>[iOTi/s!r(apud iii-ks imroii/.celerrimus equus in epigrammate Ar

chls,Anthologq i.jj.pro equo omnium pernicifflmo.quando aquila inter auesuelocflIimaeliOp*

pianus Iberos equos tanta celeritatis effe fcribit,ut fola cum eis aquila certare polfent. di=

di equi a genitiua quadam nota, quam habent circa armos , a Sarmatis probantur tanquam ad cur. 4«
fus aptiflimiiimprobantur qui eandem circa caudam SC clunes habuerint, Abfyrt.iiy. Conuenit £i*
nea pernicillima auium aquila equos etiam uelocilfimos fic appcllari,et(i nulla huiufmodi corporis
notaforet, AMA©-imi©-,Q.CaIaber.ncoli*sox5a»sImi©',Homer,*ftlja5iKiiAsTiri!iAss uocat Homerus,
fiue quod celeres equos poITideant.fiue quod uartjs equitandi modis utantur , Scholia in Ari{}opha«
ncm;plui-a uide apud Varinum. AioAoViaAsi Homero celeres equi potius quam uarijinteHigumur,
ex Porphyrij (Qu^ftionum Homericarum j. )fententia, Catlius ; fed in hoc errafle mihi uidetur; non
enim ipfos equos Homerus.ied equites iwoasmiiAss.appellat. d?6i Tji'1'51 imroi mJUm, Kfo»
e/lftixlsttp hM dvs 'mT«7T KiVGRy tAcfisji, Diomedes apud Homerum lliad, 5.
fL-Tfivyvny mAay©' cfj^ Tirwi fllamp Axg’ ovvyay worTtflr.ioBp iA’imfioioi4ifcg6V7ta,Q,Calabcr libro S.dee.

quis Achillis. Evo-atCf ^,lil'**r«7«i,7a](eff. iritiKf Voc « Uvnmst ^ ||

cxoxgsp y» iurdiSas.Hefychi jo
us dC Varin. In llienfi campo tumulus quidam eft, quem hominesiinquit Homerus in Catalogo)
Batieam uocant.dij uerd Tnhvmsij^iuKi itve&ns. Tradunt autem Myrinam unam fuifle ex Ama
zonibus.conieduram ex adicdiuo capientestequi enim propter celeritatem dWwtffljxsi dicuntur.un
de fid illam ab equorum celeritate snAuiriaejSw didam , dC Myrinam ciuitatem ex ea nominatam ef
fe.Strabo libro II, KjaiOTwijOppianus, d|a{,«:;j8j|, Pollux, T«j(y! quidem proprium equi epi*
theton perhibetur, ut rate afini. Tmivwl’ ittuci apud Homerum, id eft celeriter currebant , quod in
Odyffea dicitur Aeolice, o’i <d’ iO (.tp tv </E aoliwsrre 5re'.il«rip,Et in Diade, ^3
rsSyr. Tf etiam de curfu equorum in Hippiatricis legitur, Tj o;4c'«[s,it!r<li&s,4b*P“P, arinus, V
equi Arionis(ftc uocabatur Adrafti equus)a celeritate, mcf*
Viu/iijssiti/iss, epitheton «
j.«si^i^5P5p, Varinus SfEtymolog.hoceftquod Vergilius dixit, Vixfumma ueftigiaponii <»
arena. «
»« 1 iTuras.hemiftichium apud V
arinum; uidetur autem Homeri. C Africa
V
equos uelocilfimos prseftat ad ufiim felis, eget, RatumenaCinquit Feftus Pompeius)pottaano«
mine
 DcEquo. H. b. Lib. 1. ydf
mine e(iw appellata eff,qui ludicro certamine quadrigis uidlor Hetrufci generis imienis a Veijs con
Aernatis equis excufluSjRomicperijuqui equi feruntur non ante conftitilTc , quam peruenirent in
Capitolium, confpeiSumm fiflilium quadrigarum, qua: erant tn faftigio louis templi quas facien.
,

das locaueramRomaniVeienti cuidam artis figlinae prudenti:quac in bello funt recuperatae, quia
in fornace adeo creuerant,ut eximi nequirentnd^ prodigium portenijere uidebatur, in qua ciuita»
te eae fuilfent, omnium eam futuram potenti(Timam,Haec Pompeius. Meminit Si Plutarchus(in Pu
blicola:)itemSolinus, Tarpeium,inquit,Iouem terna dextratione iullrauit.Sic.Hermolaus fctibens
in Plinij librum 8.ca.4i. Hoc ipfum fere Olympiae feribit accidiflePaufanias, auriga homineCorin
thio effufOjCui nomen erat Phedola,ut equte Aura, cuius 3C imago ibi confecraia eft. Aurte quidem
le nomen celeri equo conuenit. Tartarorum equi tantae ueIocitatisfunt,utunodie uiginti miliaria
magna Germanica equitent, Matthias a Micliou. ^Cicero gradarius fuit in loquendo, Seneca.
V7rPKftK«y,u^ Xymoiy tj?, V arin. Apud Heiychium quidem legendum eft , :r
^^'
'iwiscey

m 7f>»nr©',i3«n«,hoc eft modus quidam incedendi equorumiputo autem gradario uel tollutari cim-
dem ctTe.ut fupra etiam alicubi ditftum eft. V7ni>iftnsWai(<,4fam'T»(/,ijj,iJ«i'T«i(',Suid.
^Lydi in Afia Croefi tempore fortes & firenui erant. K ex equis pugnabant,cquttandi fane peri
ti, 3i haftas praelongas geftabant,Herodot, lib. i. Lapithx (V ergilio teiie) frena inuenerunt ,
& e»
quum docuere fub armis Infultare folo,&i grefliis glomerare fuperbos. Milite non illo quifquam
fcelicius acri Infultaretequo,Sillus libro ic. Filius ardentes haud fecius aequore campi Exerce»
bat equos, V erg. Acneid.7. I3 t folitum armigeri ducite munus equi,Propert.libro j. Aftat Si au»
equo,Pontanus. Hinc bellator equus campo fefe arduus infert,
1» daci ftrenua fertur ergil.libro 1. V
Georg. Et inter Bellatoris equi catta tempora conijeit haftam, lib. 10, Aen. Poft bellator equus
» politis infignibus Aethon,Iib. 11. Aen. Nec bellatoris terga premuntur equi,Ouid.libro.i. Faftor,
Pars bellacis equi duris premit ora lupatis, Pamphilus quida. Bellicus ex illo fonte bibebat equus,
Propert.lib.4. Belligeros^ hortantur equos, hi petftora fletu Chara premunqStat.lib.y. Theb.
Quodmuniat arma. Belligeros quod frenet equos,ldem libro j. Achill. Lanigerae pecudes , 61 e,
quorum duellica proles, Lucretius libro 1. Non fonipes in bella ferox,non iret in aequor . Lucan,
lib. 4. Siue ferocis equi Inflantia colla retorques , Ouid. in epift. Phaedrae ad Hippolytum. Quis
namfrenigerte lignum dare dignior alaef Stat. Morientum^ora furenti Hippomedon proculcet
equo, Stat. Equus infiIiens,Sinfultans,apudrecentiores. Etadlituoshilaremintrepidum^ tu»
Jo barum Profpiciebat equum. Stat. Martius huic fonipes campos hinnitibus implet, Silius libro 1.
Troilus haud aliter gyro leuiore minantes Eludebatequos,Stat. Impulit aduerfo praeceps equus
Ochea conto, Silius. Pugnator 3C pugnax,apud recemiores. Plura quae bellatoribus equis maxi»
me conueniunt epitheta, uidefuperius inter epitheta animofi 8^ fortis equi.
Sin ad bella magis ftudium, turmas^ feroces, Aut Alphea rotis prolabi flumina Pifte,
Et louis in luco currus agitare uolantes: Primus equi labor eft,animos, atcf arma uidere
Bellantum.lituos^ patqtraflu^ gementem Ferrerotam dC ftabulo frenos audire fonantes;
Tu magis atep magis blandis gaudere magiftri Laudibuslin^ uicem det mollibus cra capiftris
Inualidus,eiiam^ tremens.etia infeius sui. At tribus exaflis,ubi quarta accelTerit atas:
Carpere moxgyruincipiaKgradibus^fonare Compofitis, dCc.
4» Hic uel ad Elei metas,& maxima campi Sudabitfpatiai&lfpumasagetorecruentas:
Belgica uel molli melius feret elPeda collo, V
ergil.in Georgicis. f esi/xAi®', id eft Martius.Op.
ptan. mMixiskeiO- lirmis, Variaqui SC spanaiTjiif appellat. At|«s Mmti "mra®-: SC $ o&j/
(cftwc apud Homerum.
f Non uenator equus,non fpicula curaE,CIaudian.de nuptijs Honorij. ThylLrgetis (inquit
illi

Herodot.libro 4.)uicini funt lyrcae SC ipli e uenatione uiflitanies hunc in modum. Cofcenfis arbori-
bus,quae per omnem regionem frequentes funt, infidiantur. Singulis adeft canis;& item equus, ia
uenttem cubare edoflushumilius,fublidendigratia. Vbiquisab arbore feram uiderit,fagitta^ per»
culferiqconfcenfo equo illam pcrfequitur,comitante cane, V
enatoris nw^yis Pollux facit luwxya
iTTTrtcyeiyiss^
currum
f Beroaldus m Suetonium aitfunakm equum cum fuiiTe, qui proximus triumphalem
antecederet, quafi fune coniuntfius.Habenalis aliter uocaturaDionyiio. Tranquillus in CxfareTi
bcrio, Dehinc pubefeens Adiaco triumpho currum Augufti comitatus eft finiflcriore funali equo.
Alexander ab Alexandro Genialium dierum 5.1«. funales equos dici conijeit , qui funibus alligatj
currum triumphantis traherent , in quibus ingenui pueri federe ueteri more folebant, cl quodin V
his infiderent qui funalia praeferebant dC faces:namperuulgatum fere eft faces 8^ lumina
tam in ap«
paratu triumphi,quamiuxta triumphantem deferri folere, DiuusenimCaefar ad lumina
quadriri-
Funalis
genta in Capitolium triumphans aicendiqclephantis lychnos dextra finiftra^ gefiantibus.
(ane uel habenalis equus, is uidetur , qui Graece dicitur , de quo infra in e. ^In prouin*
cia Caraiamequi optimi funqqui a mercatoribus in Indiam ducuntur. Incolae uero
ibknt ulis equis
<0 auferre deofte caudx nodos duos uel tres, ne equus currens fefTorem cauda feriat ,
neueea^am in
Utera fubinde flc(ftat,quod turpe exiftimam,Paulus V
enctus, STreArtxrflr, genus equorum, Hcfych#
 «

H.c.
tiTTnSi-ffiiuocant locum equorum pafcuis idoneum, ut Argos hfppqboton,5f pratum hippobar
eon, de quo ex Suabonein B.dixi.in equis Nifaris.
iwTirjSgfttr©' , ab equis deuoratus,Lexicon,
(forte (^37rous<trtr(S5ff'ittfai(is(/,aut tale quid,) Hei^ch*
Abj-orrro S6i iu/iJltufiyoi «Vij/; twoi osi ifiu
iWto W»<?i 7«(,equi uoraces.apud Pollucem,
rBS.sff i/.iSiras, Varin. j:TO'>tis wots , qui in ftabulo alitur equus:ouS<f(tTrs ymplm
ir“t, Scholia in Iliad.f.) iSf mAv(/;^ow(/, lidem,^ XA» 5
»$itj«iriM,hcrba uiridi pafci. XAs*
C

Jsi/jUiridi herba pafccre;;f «sife|/, grafti, id eft farragine, rnrspifsj/,»’ v mtajSftS i(^;)(0{7k'}s(/ Atj,si7i(»,

KXixK^-n BS rii Et alibi, XiAre,<i|/ (^

«, Pollux. ot«(/ , xs“ >!?“«(< -nKj IimAjii;.
1 &
quis qui anno quarto demum adbellum uel certamina facradomantur. Tum demum crairama.»
gnuro farragine corpus Crefcere iam domitis finito.nantp ante domandum Ingentes tollentani.
mos.prenfi^ negabunt Verbera lenta pati.a: duris parere lupatis, Verg.inGeorg. Fanumalibi
bis tantum, alibi ter aut quater etiam anno fecatur. Armentorum id cura, iumentorumep progenera
tio fuum cuii^ confilium dabit op!lmum,maxime quadrigarum qu 5 ftus,Plm.^
Thraces qui ad Stry
nona habitanqfolijs tribuli equos (aginant, Plin.TeiUoAsj/ mxi/ j(Airgif(/ 5i 6^«*« is-WTjoo^Jn Diofeor, ,

Apud Hefiodum hippomanes herbalft, quam edentes equi aguntur in furorcm,Hermolaus. Qust.
nam herb* hippomanes ditSs fint,uide fupra parte prima huius capitis inter plantas, Circa Scy.
tharum Si Medorum ditffam Thracia regionem,locus ell uiginti fere liadiorafpatio, qui hordeum
producit quo homines uefcuntur.equi nero Siiboues abftinenqSfc.y^riftoteles inMitabil. Asttli,
fe (apud Homerum circa finem lliados (. )5HSsflHtmttsA«13n)(/,l?T'(SJi/i'«|ut iceiWtif srixiriiitiasjoiiifMl*
inarat JutAsf 'r«t,7r(^« v iskc&w tw ^ KOt^a. jStAT«|i 7« if tts! sxm, ^
Scholia. Hordeo dum connutritur equus, inarntrat pronunciaturiquoniam ut interpretantur glof.
fematarq.acolfenhordeum uocat Nicander.Sed apud ThelTalos cibaria 8e alimenta omnlanuncu>
pari acollas.traditum ueteribus eft (noftrates forfan ab hac origine appellant. ) Sunt qui apud
Homerum lliados rhapfodta fexta, legant«j.cr«Grs«^^«Tr«,exponant^,fordidatus in ftabulo. Nam
•vofr©',id eft geetusfordes indicat, Cael. Ki\s^Hm7iims&iiSlr,tru^tnti&m\/.isx^'i7nrieii'n insiap; quan,
quam de omnibus brutis proprie dicitur «ixjstms, Varin. Ki/;r«fo(/, flos quo equi uefeuntur, Hefy.
& V arinus. TfoLfaKe.qute cadunt a prsefepibus equorum, aut boum, « #
«AAiuf «7»ro!'(' Aa4‘a'* V a« ,

rinus. Tartarorum equi pedibus aquam et pabulum fub niuibus fibi quarrunt,lVlatthias a Michou.
Inprouincia Aden equi,boues, cameli QC oues uefeuntur pifeibus , quorum ingens illic copia,& li. 5*

bentius quidem ficds quam recentibus : nam propter immenfum calorem herbis frugibus ca. &
rent. Paulus Venetus. Tondentes campum late, Vergilius de equis pafcentibus. tante lucem V
uiriequicppranfieirentjLiuius. Egregia funt illa Perfaeeuiufdam St Libyos dicfta:Nam alter inter*
roga tus, quae res potiflcmum faginaret equum , refpondit, Oculus demini. Alter, quod ftercus eflet
optinium,Dominiueftigia, inquit, Ariftot.i.Oeconom. Huc pertinetillud quod refertur a Gellio,
quod cum quidam corpulentus ac nitidus,equum haberet macilentum, rogatus quid eflet in caufa:
'

lefpondit mirum non debere uideri fi equo eflet habitior.quadoquidem iple fe pafceret , equum cti.
raretferuus. Eleganter dixit cquifoquidam, nihil perindefaginareequtim.utregisoculum.
yi^tAstoi/oiwji.Btvalajf Jittr©- Xsi/Jisi ifatB, iJtMsnxmytvwm!it\/,SCc, Byzantius Parmeno apud Athe.
njum lib.-j. Nos eum qui unohaufiu multum biberiquaccac potius quam equo comparamus, f Fi 4*
mum (inquit Hermolaus) Graeci multis nominibus appellant, asttTaT»i«t,«wtire-n(/, iWiJe, StiVm-
(ixK. oiS«Ai«(i,Etc.Et mox.afini proprie eft onis, 8t 6nthos,equic6pros. Equi excrementum alui pro.
prie dicitur 7>A©',!rtAtS@',arr«7iA!(, V
arinus in k-miTraTHo-M. Ego alibi irtAtSof/ , AiAc;/ exponi reperio:
otrtAAiijiotiyiip.-iriAiTii; uero per t. pro fimo in Lexico uulgari Grtecolatino exponi non probo.Forte

autem n. & cirr. aliquando indifferenter ponuntur; nam etiam pro caprinp fimo pyrathon SC fpyra.
thon legfmus.ln Acharnefibus Ariffophanis Tn^idy oxytonum (quod minus placet) legi in his tierfi
buslridiculis,c> AiJui/ £«Ab(/ EaAc;iiit^ (rnoiu Tj yeel triAsWe myiniAie^, ubi Scholiaftcn
UiJAsV interpretari miror, ego legerim xStifiii', (ut &C Varinus in XtreAiBoji habet.) naminEccleflaziilii
outMlot! per atr.RS7!j"o(' interpretatur Scholiafles,& uerfum ex Acharnefibus iam recitatum adducit,
axrUiSui/ per inr, non tr. legens, cum acuto in prima,non ut illic habetur in ultima. Uba©- quidem
pro jj

Ks-af©- facilius depraiiatuefliquoniam a. Sdt. literaeproximas habent figuras: necmemouetquod

V arinus etiam eum fit fecuttis erroremtquare S( x-iAtSiSx^- apud V
arinum exponetur, fter cote tin>
cffus,id eft inquinatus, driaict QC oVic/lm.TiP itrtzs 'n aipo<f^u/[iKjW arinus:apud Helychium oViotoa tantum
(in plurali numero) fic exponitur, Immitem quatiebatequum fpumantia fatuo Frena cruenian
lem morfu, Silius. Etfpumas agetorecruentas, Vergiliusdeequo curfu certanteinEleocampo.
^iWtTBuelin-trBoexgxTOCjW 'nSiiJmBi^vc, Siiidas, Varinus, Hefych. S^tTtvnilaii uerbadccur*

fu ambulatione equi ponuntur Ablyrto cap.r 6. Si/irjBairf A tStp omit flAi^sas. \^’onA

o-twrUfBov/^^jrti/liu 7ff6ct7q>o|i CameliBacflrianaeuelocitatefuntinterequos.PIiniuslid

eft atque ueioces ac equi. Tdt iwmmxs rreiHiSia.Xenophon in libro de re eqtieftri tiidetur & de equiK
&:dccquoponeie,iitLatinictiani equitare, EquusramesscaPollucelaudatur. De equorefonan.
Pollux,
te ungulis in ingreflu Xenophon dixit tr^s ttj «e itsu «(ctb, tifvTrs, «yd,
XS»rai/'’»icjvOT(;«itt«lri'a'OTi NWiirT%j;(»Ai;ol. nsVisc^t a-<p’ sAutJwof ^4 ^1*“*"**^*
 ,

DcEc|uo. H.c. Lib. 1. fdy

91^/*/ f^nrtti^jHcfiodus
in Afpi'de,ivtoT«^ libro ^.Iliad.de equis dicitur,*» i(ga #s«c&i»,
Varin,^T^(/,(«7«//{^f/,Hefych. y7i€i^m(^i>i7r7iotJfUlsK(iir,HiJiK?iioy^iyu^HQxiiyCWi7Tv</^Qiy^cc<pumN(nc/
Van'n.w(mx"P*‘®t'jHcfycb*eftautcm apud Homerum Iliad. i h^cdidio. ^Hinnitum acutuni
Vergilius dixitGeorg.^, Hinnire (inquit Nic, Erythrgus) proprie equorum eft.quod
iiernacula
lingua noftramdnr,annichiareSicuIi. Germani dicunt TQ7ic^knnelw)’l>eI«tt:GaIlihennir.
Hin»
nitusi^ cient tremulijGrar, C^uum aliquantum progrefruseiret,fubitocxaudiuithmnitum,rerpe»
xit(]p,S^ equum alacrem afpexit, Cicero deDiuinat. FccmmacornipedifemperadhimiitequO,
i ,

Ouid.lib. i.de Arte. Hinnibunde pro hmnienter,ab eo quod eft hinnio. Claudius Annalium lib. 6* 1

Equae hinnibunde inter fe fpargentes terram ca!cibus,Nonius. Ex fremitu equorum illata furpici,
io one,Caefar. Equorum ardefcitfremitusjVerg.EtalibijPofcit equos, gaudet^ tuens ante orafre»
mentes, iTmay j(0a ?7T7Tft>{/

Grj/.Hfla cevs ultimam didfionem lego

J^-ayMTKs, Pollux :
,
hoc fenfuf
De uocc equorum omnes fere tp^vec^t^ dicere^ep^uiuzifi^ uero pauciores, itts©' gt/K-^tTw,
(«. A^iiXy'STV(^'iiXyq>vaHitXjH^ ytXJjqixttXy^ o^yn^ix. tpva-^y, «e&s
(icars(/,ww«f/,yKye4a£/,j(5«Ti2/*o;flC,PoUux» Otliixy(AOSVKl^i;o^'iiAi'na-(ios,x^^oc/l^’^'^iv(Si>'r'i7rzcoi/tK7riiA
TttijSM®' <37tty yxxj^aai, aTWXTCus 5r»£/'tt(Jr(Suidas ^ Varin.)j^<f0<
HXyiMS 5 ^(ii7i<r(tos ttx^cc gow. H9U <pQiiixo^«(^ot -Ttefx^i^ ,
«yzry hji<pv<ruvr^^ •j>qha«tt)U , (pe^iixosiTUi^.
iiSXuoJSfu^^iuA '7J}«y^',(p^vx'^^S1u 'i'^7nstns^ ep^vxyiixS' tTTTnKXy^piid Sophoclem mEledira, Haeconi
nia Varinus ,
QC partimEtymologus. 4>&c/x«wfc7Tia,^x/gTa,t7rtyegt7Txi,Hefychius.Pollux
le» lAOif^ipQAtia-TjiSvulper iota in prima) magis proprium caprarum ciTe dicit, cum eafdem noces prius
V
equis attribuiflfet, prima per ypfilon fcripta. arinus de equis utroq^ modo C:f ibit nam prxrer cita-
j
taiam loca per iota, per ypfilon etiam fic habeK^gv^tflrwraf/j^iTTTnj. bgo «j^i^o^^^^quidem femper re
cf^e per ypfilo feribi cenfeo,4ie4‘»^'^t‘9j uero femper per iota(fiuede equo,(iue de capris aut hirco dica

turmam de foUs equis in ufu eft)rcribendum uidetur. Nam Suidas bC Hefychius per iota
tantum habent, quibus tanquam antiquioribus Lexicis maior fuerit aiuhoritas quam Vqrmo. CU
tantur6;^triaauthoriimteftimonia apud Suidam, in quorum itnio<p^vttxym perypiilonfcribicur,
perperam , ut apparet:cum ipfe literarum ordo repugnet. Ea ut funr, apponemus , <b^xixSvx tik^cc
HgatATft),*» 4)gt/«|£t<5j,«V£^v<r«<^. Et aliud, H Ji 'lym^ Q7n^o^iiJi’m cp^xvso^'i^v^i^<ly j(9M cc^xtx

vi h/l^<(jpx Kac «i/S^s,KTt/7ret/ -ff? oTiAwy ^gi/ii«yM»(lego ipzt-itxyiti')-^ 'iymaiy ksstwx ffoyT^,c^i7jA«o*
Jo ftvtt, Eymologus quocp bC deriuata per iota tantum fertbit literarum ordine etiam a- ,

pud eum lic feribi porcente;necobftat quod a uerbo formari air,mi litera abundante/rie^/.
^,<p^iiAxxn^y6}&HS Oppian.de cane Britannico. Ammonius dediffercnrtjs uocum,(?gt/aY
innuens nonfcribiquidcm
7t«9% equi elTeicribitjijei/^K^^^c&iJsc hirci: bCep&iixyiio()diciq\.X 2 Ci<pfi/ixxyitoi/y
perypfilonjUideri tamena^gi/a^t^ deduci, abundante fcilicet ut 6<^Etymolog. Inucnio quidem
quoi^ tierbum deuoceleonis:8^ uerba Ji&t^<uif&i/^JlzL(i.V'^iJle;iii»(rcUyJizi{tdcSvu,cKponi per ofyL
uero yuo&^y j wicSxKy^^ir iAtTvcTtvos KivHnm, bCc, quar uerba
bC feribendi modo,& fignificationc fere cum fupcrioriblis duobus conucniunt. (pvmi^*
TauVTrtKcCjVarin.^gVATyjiflCjW i^t-ansrasy «^ictcroij/ 6^/xvKT«g»f/ «ji(« xy^i(o<pvoHnx7i Ixw-pjftserve. aLj^tdu Ji £J
‘f^Aa(7tai?, Suidas bC Varin, ogvjt-^io&avjitjKTtrTiAi-^af/^alias

40 ^wixy K9« ^^XQ-VTHTtetpvffxy wj t<vxT«gcri,Suidas bC\^arin,irmy&^ii^tic,i*iyx^s^^ov&y^y{we/^yjHcCychius»

«igv£ty;ia, elatio, fuperbia, Idem. hycoyTjooTSissqi^vxyyoifiyvafKainyxiy fenarius Ariftophanisin Vefpis
de homine fuperciltofo bC fuperbOjCitatur autem hoc modo a Suida, Ariflophanis codices impreifi
deprauate habent, otpgveeyixocn/Ai/ccxzf^s'»?. Nonplacetquod in uulgaribus Lexicis Grscolatims repo
fuerunt quidam (p 2i(AK^&y.y(p^v«'^f/y^bC terminatione uei boru quae ad^iua aut neutra funt.*
ego femper utmediapronunciandaputo,quod exemplis iam pofitis fatis probatum eft. Tctf/mtiraif/
(cgTi ^gvccwofcJlyoef/jCallimachus in lauacra Palladis. KaTw^igi/a-^oftaij^^ixw, Suidas. Chnox dicuntur
^gvccyjtfCTw HtpvmiixTcc Ksa Tirv^tiKTtc iiTTUxa^Cselius ex Scholijs in EIcciram Sophoclis: ego chnoas mo»

diolos rotarum intelligOjUtin e.dicam. KcuiiivoimhxnhiWTUi/MTtxJifvy^ii^Oppis.nus de equis cha

ropis,cum proprie leonum fit, naiA/iif/ </'«y#«t(Iego c^^yyx^ (p^vxyyxi arin. i rny y^yx^x V
5® l<iloi'T^,Oppian.Etrurfus,ds#’nrwtf{/cctrc^^i'W,y£«j*«A<Jc/7<;gi^ty<!f'7W. KTt/wCT^^oSjZfjKgup^t/xfcTKr/^Jf m
"Jiywy «Jt<H?^i^Kin\7mrKy&i<pHC‘iy Afptccvos, Suidas in PeSicy* Xgt;<t7J(r«t,i:ga|ac wj i^rjr^^.Xgi^ttTJcrftos,» -r l-sr

•Bcoy ^airKjHefychius bC V arin.fed inepte primam fyllabam per & fecundam per «4. x. feribunt. xpiy.%*
nC® x/tfU^oy, K<no<A&' J^lcr^sy «yrt/T» uya> «g? Til
> eSff *;7-7r©-,Hel[ych. ^ Acari</)^6^&x ,

)i^ti7tloy. Tj</fe'^t//fcflfcax9f/,fcip725);)^fej«®,;i^i#4^®,Etymolog.Legitur6irp^yA%T5,«^sapudHerychiumet Va
rinum. Equus eft animal ;g«;/4t7»sJKSf/,quafi dicas hinnibile. x^HAiiilfvyfiypy "^eT svyXTi h^r^ay c^org» ,

rvAttjfi^c.Suid.fed uideo corruptum efre locum, bC legendum quod tamen fcrearetiel ex^
crcarcpotius,quam ut Suidas interpretatur fternutarefignificat. InMarathoneuico(inqiiitPaura
node equos hinnientes bC uiros pugnantes audire cft.Hos quidem propius fpe»
nias in Atticis)tota
<Sarc iioluifle data opera,nemini profuit; Si quis uero rei ignarus , imprudens SC fortuito incideri r,
Ccnullam daemonum iracundiam mcwet, ^vaouvTKstiff^Tss Afej^« Ofz»g@- ciw wtftswirTKS ; (niyxcm «y
*(fi« r> ^^v^cykkvs (uox corrupta uidetur, lego cp^vx'^oyi^s')Hd^ k^ycuvovTKg^x^Trv^iVyx H^t6i<rySb^s, V ari
htt5;anlieios uel anhelantes Latine dixeris* x^^yH^cp^vxyy^$J^yHy^^iAiv<ryoSi^^xo®', x^oyi ^
B b i
 ^

De Quadrupedibus
W'/'©',*sJi©-,'<-i‘f©'.Hefychius Si V arin. Ksodme vi^m I^omerus dc ii
,

quo*Htfychius Trto-ii/y^&viiwyiitidcm Schohaftcs Homeri, fcd addit,

locus cft mad.5.a:rurfus Iliad.o, Varin. & Hefychms
Varin* Mifttx/*cj,cquiiiox,lidcm:uocabuIiimpcronomacopoz!amfac:Himappar«,
Oic^^aivHiraQx, Varin.mciius ^«f*«|(ccT*,ut Hefychius habet. Flonp
auis,equi hinnitum imitatur, GiU

lius ex AcIiano;Vidc fupra circa finem capitis quarti. Satyrus a Syll^militibus captus, uocem afpc
Homines quidam
ram equi prafertim hinnitu 8^ hirci balatu permittam sedidiqPlutarch.in Sylla.
uocem xdunt fimilem aftni, equi, aut alterius bcftia: iiocit conijeiendum eft autem eiufdem animano
tis ingenium quocp referre quen^, cuius uocem
expreflerit , Adamantius.

^Effeucro equum animal philolutron acphiIydron,id eft balneorum dC aqua expetens, aiiifior i*

SC turbulentis aqms,
probat Ariftot.Cael. Equus anima! eft lauationis cupidum, galidetep paludib,
\^arin.inrT8''w(!^. Bift)6ciigA^t9»5{fcygy«©'7ic7Trfto?o,lIiad.o« ^ Volutantesfe cqin Graece dicuntur uy
SJnAiVw; Stlocus uolutatloni aptus, Didtur & «Aiw
uolutari. Si iiolutatfonCs locus Hefychit^ Si V arino. AAtt'(/'s^g«5 iynvMxiian^

Ariftophan*in R.an, Psiad^Msj^x ngu

(forte ii/Aio-ftiif,)Iidem, AAispi'*, locus arenofus iuxta fluuium,Hefych.&: arin. imwAfsfic.pirci V

naiauandis equis deftinata,Iidem. Nec uaccam uaccx.nec equas amor urit equarum, Ouid.9.
f
&
Metam. Qiium tibi flagrans amor, libido Qiiac folet matres furiare equorum, Sauit.Horat.
lib.i.Carm.Ode ly. tVTO'fiKi&-,ua!de libidinof ts.fiue ab i-wm®' uoce quae auget in compofitione. fl
uea nimia equarum libidine. Equa: cum libidine accenduntur,i'iitw»(*avflp Graecis, Latine equire di 1*
cuntur. iwieofiariimuliercm Latine uirofam dixeris.qubd tiiros appetat. Equienti mula: cruda braf.
fica damr,Columclla lib. 7. Equum admiiTarium Itali hodie fiallone uocat,Germani f4)i!l^eh 3 (I,
Grarci IwJwnx Si L«huvicy,Si alijs nominibus, ut in C dixi. KaAiraj;, iiim®' i®5i«Taet©',
.
meg « ot tuMy
IcHitdm Varin. Et pater armenri capto eripietur agello, luuenal. Satyr. 8. lirmiflof®', afi.
nus equarum initor, Helych.Sf Varin. Plutarchus in Sympoiiacis clibro7,)fcribitubifalianture.
qtiK nbmon incini folitum.quem uocent hippothoron,Cae). Erat autem camus equis in enerem V
concitatis (uel concitandis)ad tibiam accini folitus. i-srmyyiiiMy qui equas grauidas ab alijs interno
fcit.Hefychius &: Varin. Eadem uox magnanimum fignificat, Qiium Xerxes cum exercitu Hcl
lefpontumtranfifTct, ingens prodigium oblatum eft. Siquidem equa leporem peperit: quod facile
5*
erat intcrpreiari.fore ut Xerxes qui exercitum aduerfus Gratciam maximo ftrepitu &:
ambittofiiTi.

me duccbat.rurfus pro feipfo folicitus ad eundem locum fuga recurreret, Herodot. Iibr07. Idem
prodigium fimiliter Valerius Maximus deferibit 6 Audio in Rhytist alpibus monte Speluca, ut
i. .

uocant, equum cx tauro noftro fcculo natum cfte. R-Ciulit etiam nobis amicus fide dignus uifum I ,

fe in Gallia in aula regis equum pofteriorc parte ccruum. De infante centauro, 5

^ Hippo puella cx

equa nata fupra dixi, huius capitis parte prima, Phocylidcs apud Stobaum in fermone ubimu-
,

lieres uituperantur,prodiuerfisearum ingenijs alias ex alijs animantibus natas feribit, ut cane, api.
Et eodem in loco Simonides idem argumentum latius profequutus , ex equo natam
cula, fue, equo.
mulierem feribit ab omni labore alieno efle animo,& feipfa folum ornanda tempusinfumcrc.inuti.
lem marito,nifi is perquam diues aut princeps fuerit. Equam Eudemus ait adclefcentem.acatmen.
’
tiprtcftantiflimam, tanquam omnium forrnoftilimam puellam ab equifone adamatam fuifte, pti- 4
mum^ fui amoris hunc flagrantiae moderatum fuiffe. Deindelibidineinflammatum.ufijcopro.
ceflifle cum equa, ut ucncreo complexu iungeretur , rem& tandem perficeret turpem. V bi
uero c.

quae pullus incefto ftupro matrem contaminari perfpexiflet eam fle a domino tyrannice tratSari a«
,

cetrime tulilTe. Itacp impetu fado.uinim interemiiTe, atep cum obfcruaflet, ubi humaretur, eo pro-
fedumrefodille, omnibus^ fupplicijs cadaucriamnullum fenftim ex moerore percipiens uexan.
tis.afflixiffe, Aelianus. Equum adamatum a Semiramide uflj ad coitum, lubaauthor eft,
Plinius,

Regi Babylonis erant peculiares equi, praeter bello deftinatos, admiflartj otftingenti, cura equarum
quibus admittebantur fedecim millibus, Herodotus libro primo. Qiiod ft equarum numerum con.
fuit
fera s admiiTarioriim numero , deprehendes lingulis aJmiftarijs uicenas foeminas deftinatas
>
fc , id quod eodem in loco Herodotus monet, f Homerus equos aetate minores ««Aits uo-

cat, quod labores fuftinere nondum poiflnt, nam adulti contrario uocabulo tdAvtAsto
dicuntur Si
,»
vtcAneillr, Varinus:qui etiam alibi ««Aat, exponit, farsi©' twwsjAiks «A/*ia

USB liiMoif/ A«8a(/ tij/ MniiStfsy, Sic, Abfyrtus in Hippia tricis ; malim dy SiMiy ! nam J3 «A^

dentiunin pullis mutatio efl: at pullus ipfe qui mutat primo aj>sj-»&A^,fecundoM7!{i.
fiA©- dicitur. Homerus Iliados fecundo equos colore, state, magjnitudine figura^ dorfi per o*
mnia flmiles deferibit hoc uerfu, dap/jjtt ,
onafla ,
»»?uAs iui vtS-ny «fles.Trima equa , Horatius
certio Carmin,
perperam mene
^ Hippiatrum uulgoltalicc Si in finitimis linguis marcfcalcum appellant, aliqui
lanmmlma
fcalcum Si manefcalcu. Origo uocis Germanica eftina Germaniolim equos (niSc equas
ras uel marcas nominabant, ^flam equus laudatus ocio interdum Si quiete perit; nde dicitur, in 6* V
ftabulis plurcs quam foris corrumpi.Nam Si flrenuior quifq^ sgre fe patitur diutius retineri ad pr*.
adi.
fepe,Sy in campum excutiere auei.Tum igitur Si te<fto curlu,& ambagibus, SGaltu, eoUium^
 ,

DcEc]U0. H.c.de. Lib.I. 5-69

^ u traditur hoc
w.ltatp
quidem & fcite.non infano quodam &r ebriofo impe.
de Eumone ingeniofo rege SC forti, cum quodam in caftcllo
ab Antigono obfef
fus non haberet patentia
SC fpatiofa loca , m quibus equi exercerenturme
flando perpetuo languo-
rem &: focordiam atep etiam uiiia,utfit, contraherent, funibus
tranfuerfas fubter prscordia illorum
trabes curafle fufpendi, addnci poftea has ita, ut priore parte corporis paululum
attollerentur, CUI cum ^
mfiflerelaborarent, necp impediti fubietfla trabe attingere
fupra terra equi

rommot.,omncs
poflent, ita etkm
u.rcs intendebant, Enitendo totocorpore
defatigabantur , ut etiam fudor elicere.
jur.Camer. In Angorum equurn diflichon Ludlij, Anthologij 1 . 1 ;. hmi,
oavjiot®-
HJ ccTnHfii^xn. Si oues utuntur flabulo in quo mula aut equfaut
, afii
IO ni fleterunt.facile incidunt fcabicm,Colum. ijeroAir reo-O-.id efl morbus equorum.Oppiano:
ui«
detur autem de pefle mtelligere,K«r Equus Cralfi furore percitus in flumen fe pr4pitauir
ut Plutarchus m
eius inta refert. Vermis in Indo fl.reperitur feptem
cubitorum longitudinetis tam
robuflus in quodeunep inciderit animal notflu egrediens
conficiat, equum bouem fi^c, Aelia
Silurusgraffaturubicunqi efl omncanimalappetens.equos innatantes
fspedemcrgens.prKcipue’
in Motno Germania: amne prope Lifboum, Plin. Creditum quondam ex equo, occifo
h&a bafili-
fco,Sf per eam lubeunte ui,non equitem modo,fed equum quogi abfumptum,Plinius.
H, d,
V itia & uirtutes equi quatdam in H. b. dieSa fimt,circa eletflionem. fWmi/ SgiG; uide infra iit
prouerbt^s. E^uusdbo fatur procurrit» «ptipic/^yociT^ d'noisk'i 9sov'nu,c</l’(cy?ix
10 'im TTiTn^us
tracrauimus»
t ynm t hS^cc 'W
Homerus Iliad.o.fed de magnanimitate equ<
,

in b. Mitliridates Ponticus fomnum capiens,corporis fui cuftodiam

non modo fate!
litibuSjfcd tauro equo dC ceruo manfuefaifj-is committebat, ut pluribus in Tauro retuli ex Aca
liano. Philarchus refert Centar etrium e Galatis (Aelianus interprete Gillio eandem hiftoriam nar*»
rans, hominem hunc natione Gailum,nom!ne Centoaratum fuiile
ait) in praelio Occifb Antiocho po
titiim equo eius conicendiffe ouantem; At illum indignatione acceniiim domitis frenis,ne regi poft
fet,praecipitem in abrupta iiTejexanimatuoKp una, Plin» Scythae quidem
equitatus dC equorum glo
ria ftrepunt. Occiib deni^ ipforumreguloex prouocationc dimicante,
hcft em cuuidor ad ipolian*
dum ueniiTetjab equo eius idibus morru^confedum,PIin, PhiJiftus refert equumaDionyfiore*
liduminco^nohaercntemjUtfefeeuelliireCjiecuttim ueftigtadomini,examincapumiubg inhaerenter
5® co^oftento tyrannidema Dionyiiooccupatam, Plin» Interfedo Nicomede rege, equus eius ine*
dia uitam finiiiit,PIin. Socies iormaepiilchritudineegregius Athenieniis, que mihi permulti igno
rare uidentur, equum emit pulchrum , dC tam uehementi in fe amore incenfum ut cum adeffe fenu-
,
ret dominum, exultarct QC geftireccum afeendere 3 araret, fead confcenfum praclfaretobedientemj
|

&
cum ante oculos confifi:erec,iIle fuauiter amatorie in eum intueretur» Quae omnia eatenus amato
ria & ineunda uifa funt, quoad petulantiam in adolefcentem attentare conatus eft,iimul dC fama tur
pftudinisde ambobus diflipata excitit: tum eam infamiam Socies fibi conflari nonpaifus, ut in ama=«
torem fiagitiofum^Sc: petulantem, odio incenfus equum uendidit- Is non ferens ab adamato fuo fe d<
flradiim abefle, acerrima inedia uoluntariam fibi confciiiit mortem, Aelianus* NeruaTraianus f
Parthorum dC Armeniorum fines ingrefltis eft, regionis fatrap 3e,ipfi^ mox reges cum mn-
fimulac
4® neribus ei occurrerunt, cquum^duxere ita cdodfumutregemadoraret» Nam pedes anteriores in
modum fupplicantis flexit, caput^ pedibus eius qui proximus eiTct fubiecit , Dion Caflius in Ner*
iia Traiano. ^ NoV©' ^ tvus i7r7r(>i5»rid/\sav(iCK)ltoiJ 'iTTTnycntii
•n(iov{ioQiyw(mi^i^ovx(muiyHTiH^yvHcrtx^TheophYU(fius inepiftolis. Bianoris hexaftichon ine*
quum reciifantem ingredi nauim, Anthologi} lib.ifedfione 55 extat huiufmodi. .

-ny l7r7r%vJ»^<Xi Kni c/js.7n\wcly TtvvTcy fcvcuvofJtX*oif^

7ro(ri?i<x§ TTKriovTcc ^vii^c/lio-ucc&txlofiSipoiJ,

« ^of TKftfcf ©- l^f'Y^roU,}sy{^ W’ reMu/j K«c^ CerUUS cfi: ani*

‘pncif(i>y

mal adeo limplex,ut equo aut bucula accedente propius, hominem iuxta uenante non cernat, Plin*.
H. e.
5® Eques, communis gcneris.quifnfidet equo:item qui equeflrem habet ordinem. Nos primo loco
de Romanis equitibus loquemur > deinde A
thenienfibus, poftea de reliquis , 8C in genere qusedam
de tjs quse ad equitis uocabulum pertinent. Sequentur ludi dC certamina equeftria
equeftris res bel
,
lica, equitatio ipfa,tracftatio,ftabiTlum,inftrumenta,currus,pretium dC fumptus in emendis alendis^
cquis:pofti emoquadam de laudibus Sc^ufibus equorG,tum in uniuerfum tum ex fingulis partibus,
fEqueftrem ordinem(ut feribit Sipontinus) medium fuifle confiat inter patricios dC plebem*
Principioequites iudices^ tjdem habebantur, 8C geftandi annuli aurei ius erat.Poftea M, Cicero in
coafulatu fuoequeftre nomen ftabiIiuit,Senatum eiconciIias,ccIebransfeexeo ordine prouecftum
eflc,(ut Plinius refert Ab illo tempore plane hoc tertium corpus in repub.fadriim cft, cozpit^
adijc!fenatui populo^ Romano equefter ordo:ob quam caufam poft populum fcribebatiTr,quia no
^0 wiflimecceperatadqci.Imprudenter quidam hoc tempore huius dignitatisuiros,qm^eftandi auri
ius habent, milites uocant,cum fint equites iure optimo appellandi.Hi oltm fub Romulo regibus®
Celeres dicebantur, a Cekrc Remi interfe(ftore,qui initio a Romulo prarpofttus fuinqui primo dedw
B b ;
5*70 De Q^drupedibus
fuerunt e flnguUs curijs,ideo^ trecenti omnfnojdeinde a fle(Sendis(ut quidam putant) animis, quo
Diam iudice» erant, fiuc potius a fletSwdis eqiiis, Flexumines udeitatiipoftea Tro(ruli,a Ttoflulo op
pido "I hufcisc circa Vulfinios noucm millia paiTuum, quod fine ullo peditum adiumento equites ce
piflent,(ut Feftus teftatur,3C Plinius 3.1.) Varto , Nunc emuntTrofiuli nardo nitidi uulgd Aid.
co talento equum, lunius , Quod adequeftrem ordinem pertinet , ante Troflulos uocabant , nunc
equites uocantiidco^ quia non intelliguntTrolTuIus nomen quid ualeat, multos pudet co nomine
appellari, inuiti tamen Trofiiili fepe uocantur,Hadenus Sipontinus. Horatius 1. Serm Tu qug .

proiediis infignibus.annulo equefiri. Equeftris ordinis princeps, Cicero ad Brutum libro

1,
Eque 1
^

ftriidifciplina,Verr.6. Bquiabuspurpura,utpatridjsa:fenatorijs,utinonlicebat.lusucroannu
lorum aureorum non equitibus modo,tanquam bellicae uirtutis inflgne, fed SC fenatoribus SC mili- „
ti* primoribus datum fuit.Cautum fuit olim,ne quis huic ordini adfcifcerctur.ncue ius annulorum
aureorum daretur ,nifi ipfe ingenuus,pater 6c auus ingenui forent, cuife fefteftia quadringenta(Se
flertia quadringenta , ut Robertus Cenalis computat , ualent uiginti millia librarum Turonicarum,
folatorum tiero bilibrium decem millia.lcribit Budatus cenfum equefirem ad hanc fiimmam tempcc
ratum fubTiberio.cum prius quingenta feftertia requirerentur;)quod peculium equcftre habitum
eftjcenfusfuiflet, (ut Plin,fcribitij.».)Principe8 equeftris ordinis olim publicani fuere, flos^equitB
Romanorum publicanorum nomine continebatur :
pofteadeprauatis moribus paulaum mancipes
& feriba: pro concione ab imperatoribus, uelut praecipuo munere, aureis annulis donari coepere, A.
lexander ab Alexan. quicopiofe Sd erudite multa de equitibus praecipue Romanis fcripfit libroa.
cap.na.Genialium dierum, i"'arxr«fn©',maglfler equitum apud Romanos ditSus, primae poftdiiSa- u
torem dignitarisjSuidas. Equites etiam iudices uocabantttr, quia iudicum decuriae ex equefiri or-
dine deligebantur,Budaeus ex Suetonio in Csefare. Quem tu fi excenfu (pctftas , eques Romanus
«ft,Cicerc pro Rofc.Com, Equites ordini fenatorio dignitate proximi, Cicero pro Cluentio. Mae
ciusprimusditfiatormagiftnim equitum fibiafliimpiit Spurium, qui fecundus ab ipfo elTet. Nam
ditfiaturac tcmpore,cum munus illud magifiri equitum primum inuentum eft,proximum ab illaho
noredignitatefe eraqSuidas in Hipparchos. De equefiri ordinequsdam SC origine anulorum au.
reorum, tradit Plinius libro jj.cap.i.Sf a quae hic breuitatis caufa omitto, paucis tannim inde recita.
tisiQiiod anteacinquiomilitares equi nomen dederanqhoc nunc pecuniae iudices tribuunuNec pri
dem id fatfhim D. A ugufio decurias ordinante , maior pars iudicum in ferreo anulofaitiij^nones
quites,fcd iudices uocabantur. Equitum nomen fubflftebat in turmis equorum publicorum , SCc. 51
Equites Romani quomodo iudices fatfii fint, Appianus libro i.de bellis ciuil. Et libro a,Equites(in3
quioad omnia potentiores ob facultates,uedligalium^ onerum exterorum mercedem, qux a po
pulis penduntur capientes,multimdine infuper fertiorum abundantes,tcrtiam tributorum partem
fibi remitti a Cafare impetrarunt. Impolitias Cenfores facere dicebStur, inquit Feftus,quum equiti
ses abnegabant,ob equum male curatum. Nimis pingui homini &C corpulento(inquit Gellius in fi.
ne libri ^^.jcenfores equum adimere folitos,fcilicet minus idoneum ratos efle cum tanti corporis pon
dere ad faciendum equitis munusmon enim poena id fuit,ut quidam exiftimant: fed munus fine ig-
nominia remittcbatur.Tamen Cato in oratione, quam de facrificio commilTo fcripfit, obijeit hanc re
criminofius,uti magis uideri pofliteum ignominia fuifie. Equitare antiqui dicebant equum publi.
cum mereri,Feft. Equcftre xs,quod equiti dabatur,Feft. Pararium *s appellabatur id quod equi. 41
tibus duplex pro binis equis dabatur,Feft. Equeftria , quatuordecim ordines in quibus equites in
theatro fedebant.Equeftria omnium equitum Romanorumfunt, Seneca lib,7,de Benef, Et iterum.
Sed cum in theatrum ucni,fi plena funt equeftria, 8fc, Item, Habeo in equeftribus locum, non ui
ucndam.non ut locem,non ut habitem, fed ut fpetfiem, Suetonius in Domitiano , Et quia pars ma.
iorinuapopulariadeciderat, quinquagenas tefferas in fingulos cuneos equeftris ac fenatorij ordi.
nis pronunciauit. De fubfellijs fn quibus equites fpecfiabanqplura leges apud Alexandrum de Ale
xandro^.it. Equitatus (inquit Hermolaus in Gloiferoatis in Plinium) nonmodoequitummanS
fignificatjK atfium ipfum equitandi(ut illud Plinij.Fcmina equitatu atteri & aduri folentiitem illud.
Ab armorum 8C equitatus laflitudineDfedet ordinem equeftrem,uolumine jj.capite i,QuineriaDi,
inquit.ipfurn equitum nomen fepe uariatum eft in rjs quocp.qui ad equitatum trahebantur: fed ue. jo
tufti codices xquitatem habent,non equitamm , quamledhonem Hermolaus approbate uidetur,
^fAthenienfium primus 6i ditiffimus ordofut legimus in Scholijs Ariftophanis in Equites, 8C apud
Cxiium i|. 18.) erat illorum qui pentacofiomedimni i quingentis medimnis dicebantur , q> tantum
fpatii ararent. Hi nccelTitate urgente talentum pcndebant.Secundi ordinis erant faursc, id eft equi,
tes.dicfii ^d cum opus erat alere equos poflentfi^ v c/lu)«<S»s«s»n tws®'»*.
TOj/ 7jol4«ti,Scholia Ariftoph.Sc fic Calius etiam legitifed melius Suidas fn iTmStJmaf/ legit in accu»
faduofingulari,&ipoft}^»7ta difiinguifut intelligamus , fingulos equites duitatis nomine equos
fingulos alere oportuiflc.nam fi in plurali legas,de numero non conflabit.) Hi ad medimnos irectit
to,s pofiidebant , femitalentum pendebant ; Sf anriqiiims numero fexcenti erant : deinde auiSuseft

eonim numerus in tantum ut mille ducenti fierent; facrifiria qu* ipfi in pompis mittebanqhippades i»
dicebantur. Comam eis alere licebatfuuiTinw iisti »(<«(> , Suid.) Tertius ordo, inquit Scholiaftes Ari-
ftophanis, Thetes dicebamur, Sfc.fed alibi legimus seugitas ame thetas fuilTe, ut Suidas ex Atilio-
 ,

De Equo. H. e. Lib.L
tdfs dc AAenlenftum rep.libro citat in diAonc i>mis,8C V arinus Sed hoc interen; , quod
fimiliter.
Vatinu* *® in loco fcribit in quatuor ordines dtuifiim fui (Te populum Athenicnfem pcntacofiome ,

dlmnoi,equit«,zeugitas,a: thetestSuidas quintum addit, hippida uocansiquod minusplacet, qiiif

Hefychius etiam quatuor tantum ordines taciat, Zeugitae dicebantur , fecundi cenfus ciues qui
,
zeugos.idcftiugummulorumalebant,Budsus:Videetiam infra in re curuli hacipfa parte huius
capitis. Sacrificia ab equitibus celebrata hippades dicebantur: Sibos adfacrificium adhibitus
iinristcenfus etiam quem conferebant iTractsuocabaturjHefych .Diximus autem fuperiusex Caelia
dimidium talentum equites pendere foliiosfuiile, hoc eft coronatos aureos trecentos .-quamobrem
miror hippada •nmi‘x id efl paruum cenfum a Vatino exponi, Hippada aliqui peniionem e»
quitum exponiit, ait) ueffem equeftrem: nswflt/oitej/Ilp^isiararflicecttr^aiMp/facrificium nimirum quod
proequorumfalutefaciebanoHeiychitisSiVarin, Hipparchi, id eft equitum magiftri duocaniU
(quod SC Suidas fcribit)ex omni Athenieniium numero creabantur , qui curam bellor umgererent:
phylarchi uerd decem,unusicilicetexquacp iribu,equitibus praeficiebantur, Pollux. De hippar.
chi officioXenophontis librum habemus:8d Socrates apud eundem libro tertio Apomnemoneuma.

tum eius de eodem quaedam egregie dilferit, KAt/wwmAe-.bonus eques.uei qui bonos equos pofti.
det, i(\)W®',ii'5’™Ai^;Plutonis epitheton,altj aliter interpretantur , ut V arinus docecapud quem e.
tiam «AbwwuiMs legitur per s.in prima. i’i77ri>t»,ars Hanc non defunc
equitandi, facultas equeftris ,
quiinLybia compertam primo tradanuquaexcaufa nuncuparit Pindarus in PithqsKt;fSf»(/ dlSltr-
mi/.etiamfi ad id referunt alij quod ab Neptuno edotfti iint Libyes currus iungci e; quin Pallada &
„ equefirem in Libya genitam,Ca:l. V
ide infra in Neptuno hippio. ^Eqiies etiam pro ipfo equo
accipitur a V
ergilio,ut fupra dixi. Omnes antiqui fcriptores(inquit Ser uiiis apud Macrobium circa

finem libri 6.)ut hominem equo infldentem,ita SC equum cum portaret hominem, equitem uocatie.
runt(S cquiiarcde utro^,utinfra probabimus;) Ennius, Deniqi ui magna quadrupes eques accp
elephanti Proijciunt fefe. Hominem qui equo inftdet. Veget, feftorem uocat. Equifeffor uox com
polita apud Calepintim legitur,fed fine authore, Equeftris, qui equo tiehitur , ut eirculator eque-
ftrisapud ApuIcium.Scoppa. De equitibus &
eorum officio, indiuerfisepiftohs quaedam fcripftt
Antonius Gueuara Hifpanus.Extant autem cpiftol* illae Hifpant'ce,ut ab eo fcriptac ftmt,® in itali
cam linguam translatae. Qui quales^ fuerintequites Achaei,Chalcidenfes,Cretenfes, Capueirics,
Gaditani, Germani Patauienfes , Perfae , Alexander ab Alexandro docet In diebtts gcnial. i. iq.
,

jo Hippobotas Chalcideniium ex hiftoria dici nouimus pra!diuites,gloria quocp praecellentes, CaliuSi

iWs apudLacones uocabantur adolefccntes(n«.'iK,iuuenes transfert Caelius 9 .ai.)qui tuftos a. i

dolefccntiae annos attigerant,tefle Euftathio lliados fl,&: qui his praterant apud eofdem di
cebantur, Varinus in Bjiep©-. Eligunt ephori ex florentioribus uiros tres, qui
TOjintcrpres inepte addit ab equitatu congrcgando)appellantur , Xenophon inrepub . Laconum,
InL.accd:cmoniorumrepub.monarchiaadregcs,ariftocratia adfenes.oligarchia ad ephoros, demo,
cratia deni^ ad hippagretas Si iuuenes pertinet, Archytas Pythagoreus apudStobaum in Sermo,

nederepub. Vide etiam inferius inter Bellica. K:^i7TO,i7rara!me5it7Ki,tej.a!e,Varin, lmr^t;s,cxul,8C

genus ornamenti uirginum, (ut hippifeus etiam imi/xx fispieA«f,aut muliebre ornamentum exponi.
Itir
: )
&: rei equeftris peritus, Hefychius arin. &V
i^rTims pro equite frequens apud Homerum,
prtefertim pro epitheto Neftoristrecentiores aliqui exulcm exponunt, fed melius eft equitem inter,
^0
pretari, &rei equeftris peritum.(Wxt(t,fcC8ti!rsirc(.,(3miit/3(WTe»A.^(., Hefychius, Etymologiis, Suidas,
Varin. Scholiafies in lliados fecundum, Neftorem hippoten exponit cxulem,ai hanc hiftoriam af
fert.Hercules cum occifo Iphito expiari a Neleo non impetrafict,PyIum obfedit; SC propter Nelei fi.
liorum imprudentiam magnis fubinde malis urbem afficiebat, (^uat quidem quandiu uiuerct Peri-
clymenus Nelei expugnatu eranquod is amphibiusCuitac mutabilis , uidcOnomafti,
filius, difmilis

con in Periclymenojeflet.Sed tandem in apiculam mutatus, cum Hereuhs airrui infideret-proden.

teMinerua,ab Hercule interemptus eft. Tunc igitur Pylo uaftata , SC undecim eius fratribus oeci.
fis.Neftorquiin Gerenis alebatur, folus remanfit,Geremusindecognommatus,utHeftodusinCa
talogis refert. qui uehituf equo uel currmhinc orationem metro &
numeris aflridam imi.
jc jOt appellant a fublimitate profaenim ueluti pedcftris SC humilior eft, ut refert etiam Cstlius^.i,
inter
:

V
equi inftrumcnta Icgifle uidcor alicubi, Caelius; ide infra in ephipptj mentione, Ijr-
tnaiy ^ ayi^xTay pro w/ctA(nwt.,Xcnophon Apomncm.y, fxrsocvf «tirtAcnitfs Xenophonti dicitur,qul
commode 6^ facile equum confeendere poteft, iCtAwTtsi .A
0egOK(<f(t™.)Pollux. iTrm&lms, Hefychius Sf Varin. Hefychius.
,

V
immw.qui communiter twAitJAaet©' dicitur, arinus. Caballarfj efuidem nomen apud Gallos not»
equitis (impliciter, fed deitatis nomen eft. Sic 8C equites aurati hodiedictintur
qui uirtutis merita
Sregibusuelcmfaribusjtorqueaurca.nifallor, donantur .Equites etiam fiuntifi modo per
ceniumlj
Hierofolyinis adeunt*
ceaOhoc dignitatis nomen.adepti, qui religionis caufa fepulchrum Domini
certis quibufdamcerimonfjs, duracreantur, adhibias.
ittrasAetrssprofwarsAimqcarminisgratia

(ospudOppianum. iTrmmAoiy Homerus Diad.ni, id eft,w^quc.

fttis peritorum. ApudVarinumttrTOriAa(.fcribitur,cum om^
in penuItiotaiqUomodo etCfdrmd

tipeteft(natn w»Ae<5iB etiam uerfari fignificaOiii daftylicum tamen uerfum

non admitatur, itrars
 o

572 De Qi^drupcdibus
nuSjSuid, lVW'«(jra{/,s(a!iin!7i»(/ , Hefych. fsrm/itfjoes»}. wibAs«/?*(»i'«s, Pollux, Aiut^irii/lxi/ 'Atmvr,
««o(/,Orphcus.Videqiia:damfupra parte prima huius capitis inter deriuata: Sil infra hac ipfa parte
in Bellicis, l-mmi pro ipfis equitibus apud Homerum in hoc uerfu, osjowaj/ imass ttste ai/l^xt «oit «
iftio«5,id eftjinfiigans tum equites tum uiros fcutatos,hoc ell pedites armatos . Sic etiam communi,
ter dicimus, H Si (linraj.Sic SC iVTitKSji/sils accipi poteft,quafi liirmvs nj,

f
vs«s,id eft eques armatus, Porphyrius qu^ftionum Homericarum 16. lirmis luMui/,
iTsr-sisvr,» 0 iMu iwf iil/o/ai!j'©',Hefychius V arin. iVif iig>('©',magiftratus quidam, Hefychius
& V arin. uide ne legendum fit wTrajj^©-. i-msrxfxix, pizle&wz 6c qtiafi magilierium equitumtun
de uerbum hoc magiflratufungi,cumgemtiuo; Demolihenes*Kiiaii/(ww<q>j(8(/
,
1,

ixnsrtxii timt sVucilWyithinc 51 paffiuum in ufu in tertio Politicorum Ariftotelis , As x x^.

friboj/ i-wxscifyHSjim, l!rOT:f;(ji(9S,qui hipparchi munere bene fungitur, ixsTrxfjiim
cft'KtB ri TO x?aeioc>iyrMe*«i;,Xenophon. i Wwig>x©' apud Lacones,qui iuuenum curae praefetSus el},
V
Hefychius SC arin. nos eundem paulo ante hippagretam Laconice dici monuimus. Hipparchi ta
bulatquoniam apud Syracufanos hipparchi feripta in tabulis nomina illorum qui aliquid deliquif,
ient notabant, Suidastex quo etiam mancus Hefychij locus reftitui poteft , Videtur autem prouer.
bij uim habere, ut uulgd etiam catalogum pro reprehenfionedicimus,Sf catalogum alicui legendci,
pro eo quod eft increpationem expeSandamtnimirum a ludimagiftrorum more qui puerorum no
mina in tabulis feripta {ut in matricula,fic uocant,academiarum retSoresjcum uel abfuerint,uel pec
carint aliquid, ne per obliuionem impune abeant , puntfto notant in fulco cera expleto Erafmus in . n
Chiliadibus ixsTexf-jpy in plurali numero fcribit.et Hipparchorum tabulam uertit,cum Suidas et He
fychius in genitiuo fingulari habeantiEtex Stiida «TOaxorTOf/ transfert, qui ordinem deferuilTent,
(bmnians forte TiamiTOxTWTaij/ fe legilTernon enim per infeitiam puto, cum mox idem uocabulum ex
Hefychio melius reddat, qui indecore aliquid feciflenl.Hoc etiam falfo attribuit Hefychio Lacedaci
moniorum hipparchum delinquentium nomina in tabula feribere folitummihil aliud enim de Laco
numhipparcho Hefychius fcribit,quam quod iuuenibus praEfedlus fuerit . Deinde nouo initio fa.
<So fubtjcitur,i!r5rajij(S'aJre|,^«< yi 7BV«Ji,qui locus mutilus,ut dixi,cx Suida fle reponetur.
IsTOTJ-jiys suVul. tws srajic mwxfyti ^ sdi'*|/,8ilc,nam fequentia utri^ eadem funt . De ufu
Zvixiaxim it

prouerbij retfte Erafmus,quoties haud impune fututum, fi quid peccetur.fignificabimus.In eundem

fenfum dici polTe uidetur,[ouis diphthera.Sic 3C o-totoAm Hefychio tabulte funt , in quibus iudices 50
feribebant nomina delinquentium, f
Sunt quibus calafiris intelligatiir equeftris tunica latior, qua
xyftida uocantrdicittir quo^ hnaxiij )(Ar(i'©',Gr;ecorum lexicis hacfn re praecipue uitiatis,C5lius.
i-nTUxinfhltA^-lon in Agamemnone dixit,ut Hefychius Sf Variniis citant,apud quos hunc tantum
errore inuenio,qudd codices impirefli wAkj hsx<^xs duabus uocibus habec,pro una cuius antepenul
timaper iotaferibi dehet,xii?iX(!i(!f<^x!.K«Mne{r«,xiMylx,xiitt!iixtijiixs^Hc{ycb,SiY 3 tin.{orKXStMmei
»?«legendum,ut accufatiuus fit afeifto calafiris. Vocabula Mxtee hoc fenfu non memini alibi legere;
iixs enim, id eft fimbrias interpretantur. Pollux certe 7. 15, ubi de oa loquitur, &
diuerfa fimbriarum
uocabularecenfet.nullumhabethuiufmodi. Idemy.it. calafirin tunicam Aegyptiam thyfanotam,
id eft fimbriatam elTe docet; ubi tamen utruntp uocabulum , calafiris dico Sf thyfanotos nonrede
,
per duplex figma feribuntur. KceAaeiet?,j(fTai;/ T^xrvauii&^HHifixytxoin^ (nxr(Kosj(irai;/,^/(i( 40
ifsj» Xi™i'«;/,l5^>'0(/,apud Ariftophanem in Thefmophoriazulis,Hefychius;nos lineam ueftem talare,

uocamus eiit (|)itte!,quafi a Grarco xtxiii;<:8fquoda balneo fere geftetur,ein bttbbiltibb. Calafiris,
tunica lata, ut Aegypti) uocannitem nomen proprium, Suidas Sf V
arin. d lUtAttoij/s , tiAnn/W
(/©-tCephifodemus uocem Aegyptiacam efle fcribit,Scholia in Aues Ariftophanis;Calafiris linea ue
ftis facra, V
arinus in f e<s. Aegyptijs in more fuit ut Calafiries, qui pracipiii habentur milites, a nui.
Io do(ftore,fed a patre folum,militiae praeceptis erudirentur , Alexander ab Alexandro.Kziwias iTmh
Ksjnominat Xenophon in Cyri inftitutione;funt autem i^>«TA-eAiWi,Pollux,iVlihi quidem erratum
uidetur,8f pro aAi™ legendum :nA(<iTK!,ut ueftes intelligamus non contextas,fed ex filtro feu felttia
lana in fe confertfta a pilotartjs concinnatas, de quo panni genere pluribus in Tauro docui eft enim ;

hoc genus foliditatedenfitate^ fua equitibus praecipue aptum aduerfus pluuias. Germani uocantj»
rytm^ntcl/fil^m^ntcl. Accedit noftrte fententiae Hefychtj teftimonium , Kicaj ( melius K((m« per
V
duplex ligma,ut arinus habet)«/.tst7wa.sc,i(5« snA&iTwtEt rurfus,Kfl:wd(/,(/.K7tflp, itga "Tfxyy
eiT^xiot/, KiAxu,calcearnenta catta in quibus equitant , Hefychius Sf V
arin, ocreas Latine dixerim,
Eft bC iwwKtjSiiA» iVsn«» fecundum quofdam,ut Varinus annotat. Xyftfs,ueftis eft equeftris, tragi
ca,Sf muliebris; Sf exponitur, Ttrjiju/eis, «fusaTti;/ iiuJmji: ferebant eam reges in tragoedijs Sf auriga:
,

(uel equis inueiftiathletae)in pompis, Scholia in Nubes Ariftophanis; Vocabulum eft communiter
oxytonum, Attice paroxytonum. Mantelli nomine pro uefte equefiri.Sc' Germani utuntur, iitiam
dixi,S: Galli aliae^gentestuidetur autem originis Perficae uox. mxxMxs, genus Perficxueftis qua
utebantur inbellis, Varinus &
Hefychius.Reperitur Sf iraiift/jeiufdem flgnificationis, utalierutrS
corruptum efle fufpicamur. fa
mfibulantfibi):(sp<t™T«i,Hefych, i^*|i/eiir?«sSj4AKt!GErTeIr,
Atf/ «^EAwTiilr, Auihoris inf.ominati uerba apud Suidam
dC V
arinum; Videor fane mihi apud Xeno.
 o

Debc|uo. H.e.Lib I. 5-75'

phontcm Iegi(re.Erant autem Perfac omnes equites, ut infra dicam tn Bellicis,
f Equi nobiles 8C curfu ualidi,quia publicis certaminibus Si fpeftaculis uel finguli curfu certa
fantjUcl bigis autquadrigis iun(Si,propoiitis quidem praemtjs.Grxci dicuntur ifcniwi,
«Steiim,
yuws«, «ttt»i»T«giM,n>m^ofw,ut apud Pollucem a: Varinumlcgimus.fsra-e-KSaw»},
apud Strabonan,
Alite fuos it uitfior equus, biliuc. Tiecra^rflr «S}stpo^ci iTrmt ( «t tfit/o
itact ?Ayi'na)
,i7iiOTpSx‘f®^ EA 3 wTc«r(itT tjiiMoj/ ei!l/«c9ia, Homerus lliad.A, Etruifusin
OdyfleajHA msT zmJiic Tvjpm^oi AfofwiSi.adeurule certamen idonei,utRuelliusueir
tit.
Nempe uoliicrem Sie laudamus equumtfacili cui plurima palma FerueqSiiexultat rauco ui.
(Soria circo. Nobilis hic quocun^ ucnit de gramine, culus Clara fuga ante
alios,»: primus in a.
quote puluis,Iuuenalis Sat.8. Acer equus quondam,magn3c^m puluere faiiue.Ouid.Iib.y. Me>
„
tamorph, Etalibi.Non ego nobilium uenio fpeflator equorum. EtrurfuSjNeete
nobilium fugiat
equorum. Primus in certamine, Horat. de Arte. Anniceris Cyrenenits (inquit elian,
certamen A
fecundo V arlortimjob artem equitandi SC curruum regendorum peritiam,fuperbum animum
ge*
rebat. V oluit igitur quodam tempore fpecimen artis fua: Platoni exhibere, ariuneSo curru in Aea
dcraiamultos curfus circumequitauit,aded intente currus grcfliim feruans utne digitum quidem
,

lamm difcedctet ab orbitis, fed femper in eodem fpatio permaneret. Catteri igitur omnes mirantes
obftupuerunt: At Pia to nimiam eius induftriam reprehendit,inquiens fieri non polle ut qui rebus
,

tam nullius pretrj operam nauaret adeo diligentem pofltt magnis Si pratelaris negottjs uacare »
Cura enim omnis cogitatio in ilia conferatur,ncceirum efle ut ea ncgligentius agat,qup reuera funt
admiratione digna, ^E^seTtraotiefleinterpretanturfellamii^a-siTtit/ uerocii currentium equorum
jp
certamen, Cslius. EiCCT7n«i;,ijaViir(.« iip' ismaf, 7jot;i(oVTiB(/,Suidas.
Plato libro 8 , de Legibus inter
curfores enumerat, primum deinde eum qui currit, tertio qui isiiririDi/.
jit iftiirOTtn*,» 1® lOTuBi; «luJtiXyW arin. Si Suidas : legendum cu/StTrTrttirix quod cum alias conftat*
,

tum ex eo quod fubtjcitur, JWTB^ioeiccji quo^ Si (Dmcmxyik diuerfis praepofitionibus cera Sf compo
iita uocabulaleiufdcm lignificationis elTc. Eundem errorem etiam in Delta elemento commiierur,
ubi eadem prorfus uerba leguntur,A«ar7ntoioc Sdwt^-tTirtiioc, Sie. At melius in Alpha cum icribunt,A'/*
l)c!rittteict,ci7rm«os Item Hcfychius,Arfli!T 5na:cnait/fmelius ^'^^!r 7TX(nx)'f^'t^irs^t(ayx^Klms itgce oyairsli*
liOTii'. Ai4ii«n«,decurfio miiitaris,id efl i>»8i!TOT:(;ict,Budatus. Ad amicam curfus cquorumfpecSat»
tem,Ouid.Elcg.5. Equorum certamen prolixe deferibit Statius libro fexto Thebaidos,»: Ci.Cala.
ber circa finem libri 4, certamen curule. In certaminibus equeftribus mos antiquus fuit, alienis utt
j5
eqiiistquamobrem Homerus etiam cum in funere Patrocli certamen defcriberet,Menelaum inducit
utentem Agamemnonis equo Aetha nomine, altero fuOjPaufanias de Olympijs feribens. AvrtjSi
TS5, certamen quoddam equeftte;»: ajoriGeotecT uEt{(tT«c(lege ex V arino:)SC «sfa:
4« TSTS Ttsi 4 y®i'iV(j«T®‘,Suid, Varinus addit, CJuj uero in hoc certamine fieri folita fint,
Theophraftus indicat.Soli autem A
Graecorum thenienfes Si Boeoti eo utuntur, Olympia di»
f
cebantur ludi in honorem louis Olympici inftituti in Arcadia apud Pifam »: Elidem, quinto quotp
annorepetifolita.inquibusttim certamina diuerfa, tum cqueliriaquatdam exercebantur. De
alia
his fat fuerit authorum loca demonliraire,exfcribere nimis prolixum. Vide Onomaftieum in didlio»

0
nibus, lympiaj 01 ympias, 0
lympionices:lcem Suidam. Sunt qui quarto quotj anno celebrari lu*
,|o dos Olympicos moris fuiirefcrlbant.alijquintotnecdifcrepanttalteri enim computant utruntp an»
num,in quo celebratur ludus, Si lic quinij fiunt anni, ut dies febrium tertianae »: quartanae medici
numerate folentalteri celebritatis praeteritae annum omittunt.Inuenio luftrum Latinis id elTe quod
Olympias Graccis,id eli quinquennium,ita tamen ut quadriennio exadio, quinto quotp anno ineun
te,lufirum peradium cITe imclligatunfic primum »: fecundum luRrum dicitur,»:c uide Promptua
tium. Chronicorum authores Olympiacum agonemab Hercule infiitutum docent anno mundi
lyyi.incipiunt autem Olympiadem jsrimim numerare anno mundi ;i8 j.anno ante conditam urbe
ly.Chrilius autem natus cftannomundij^bi, ut Olympias prima odhngentis annis, minus circiter
uiginti ante ChriRum natum fuerit. Caeterum poflremam Olympiadem trecentefimam Si uigefimS

oflauam inuenio.anno pofl natum ChriRum yjq.Olympiadum computa tio,inquit Plutarchus.it»

p ccrtilfima efl. Nam eorum exlcriptionem lerd efl adortus Eleus Hippias, nullo admodum fubnixus
ad fidem necelTarioargumento, Pindarus laudes eonfcripflt uidiortim in quatitor facris certamini»
bus,quscfunt 01 ympia,Pythia,Nemea,lflhmia:interqua:principatum 01 ympijsatribuit.De lym 0
pico certamine multa feribit Ctelius libro 15, per totum caput 17. unde nos illa potiflimum adfere»
mus.qu^ ad rem equeflrem pertinentia ex Paufania tranRulit, Olympias quinta SC uigelimafinquitj
equorum in curru uidit curium, quos TtAass.ld efl perfedios adultostie dicunt, ac curru uidlor pro-
nunciatus Pagondas efl Thebanus. Ab hac porro Olympiade odlaua, equi celetes in puluere pro»
diereninde monampycia Pindaro nScupata,(De ampyce dica infra. fSynorIs qup duos habet equo»
’'A 4 i,admiira fertur tertia »: nonagelima olympiade,ut primo rerum Grjcarum fcribltXenophon,

Mox nona SC nonagefima currui admotis etiam pullis equis,placuit certare Concinnata pofleriu» .

60 item pullorum fynoristnec diiplicuit IciAst pullus. Fuit apenes item curfus,led Si calpes: hxc uero e»

quam habebat,fed ita ut extremum curfum anabatat,hoc efl feflbres ipfi defiliendo,apprehenlis ma»
(Nos b*c ex Paufania multo
niihabenls, ut dociiitPaufanias, perficerent. clarius reddemus infra»
 574 DeQj^adrupcclibus
«bl plura de curribus dicentur.) Quod,inquit,uEl ad mea feritatum tempora cIl.Apene autem mii
las equorum loco iungebat.Ceieta inftituifle Bellerophon traditur primus,
fynorida ucro Caftor,
currum Erichthonius Athcnieniis,aftraben Oxylus Aetolus, Hucufcp C^lius. Qiiantum clamore
iuuatur Elatus fonipes,quamuis iam carcere clauib Immineat foribus, Lucanus libro i. Vergilius
in Georgicis aim alia quadam pertinentia ad equos curfu certantes in circo uel agone Olympico
feribit (qua fupra alicubi recitaui,in celeris equi, ni fallor, mentione) tum qua fequuntur carmina.
Ergo animos auum^ notabis. Et quis cuitp dolor uidio.qua gloria palma.
Nonne uidesfcum pracipiti certamine campum Corripuere,ruunt^ efFufi carcere currus;
Cum fpes arretSa iuucnum.-exultantiacp haurit Corda patior pulfap.illi initet uetbere torto,

Bt proni dantloratuolatuifertiidusaxis. Iam^humiles,iam^elatifublimeuidentur m

Aera per uacuum ferri, attp aiTurgere in auras. Nec mora, nec requiestut fulua nimbus arenj
Tollitur:humefcuntfpumis,flatu^fequcntum, Tantus amorlaudu, tanta eft uidoria cura.
Et rurfus,Sinad bella magis ftudium, turmas^ feroces : Aut Alphea rotis pralabi flumina Pifa;
Et louis iti luco (AATJfi uocat Paufanias) currus agitare uolates: Primus equi labor eft, animos atij
armauidere Bellantum,lituos^pati:tradu^ gementem Ferre rotam, &ftabulo frenos audire io
nantes,Hacille. Qtiis Eleas ponor luftrauitarenaseGratiusdeequoThelTalico uelMycenisna»
to. Sunt quos curriculo puluerem Olympicum CollegiiTeiuuat, meta^ feruidis Euitata rotis,
palmam nobilis Terrarum dominos euehit ad deos.Horatius Carm.Ode i. Et rurfus Carm, li. 4.
Odej.Illumnonlaborlftmius Clarabit pugilem.non equus impiger Curru ducet Aehaico Vi»
tftorem. De certaminibus facriSjC^lius 11. ji . De quatuor facris Grtecigcertaminibtis.Leonicenus lo
i.feS.Qtiis K
primus inftituerit apud Graecos Olympicum certamen, alios id genus ludos , Polydo-
rus 1, i;. tieprimis Olympici certaminis fundatoribus, Sfreftauratoribus poftmodum.Leonicemis
1.^7, Mulieres ab Olympijs excludi folitas,Caclius 14. 14. Hellanodicas qui , &quomodo in fola
Ariftopatera legem OlympiorS tranfgrelTiflnqTzeizes 11. 407.81; i.ij.St: Leonicenus in V artjs a.

56. ubi hanc mulierem Olympijs ipetSandis contra leges admiffam , Callipateriam uocat. Si filium
cius facitPiflrhodumiTzetzcs uerd Ibroris filium , Si ractfiSuti nuncupat . Epigrammata aliquot in
quatuor facros agones habemus a principio Anthologij Grieci. De Olympijs permulta Paufanias
jnEliacislibrot.ex quibus translata quaedam per Calium Rhodiginum fupra recitaui. Enumerat
ctia quinam in Olympqs uicerint equis,quorfi imagines quotj uel ftatuj pofitac funqpcr totu fecun
dum Eliacorum librum. De Olympicis ludis.alijsc]^ facris certaminibus multa praeclare fci ibit Ale 5»

xander ab Alex. 5, 8. Te2 oat/(-w»(/af(»«,'jtil*'^i£j/oai/ti'Miti/'4i((ifM/) t<!li'i!(',Hefych. 8t Varin. Cynifea

Archidami Spartanorum regis filia , mulierum prima, inquit Paufanias, equos alere adorta eft;prf-
ma^ curru adepta uidroriam eft in Olympicis. Eius heroum uifebatur in regione,quam de platano
rum copia plataniftam uocanqCaelius. Equi eius atnei, magnitudine equis minores, uifunturinue.
fiibulo templi louis 01 ympici,Paufanias Eliacorumlib.i, Meminit euam eius initio fecundi Eliaco»
rum. Equo in Olympia uiciircaiuntIaliurn,Paufanias, Vicifie Olympia praegnantem equam
Echecratidis Theflali inuem'mus,Plinius, Miltiades unus ex decem ducibus Athenienftum in Ma
rath6ne,patrem habuit Cimone Stefagorac , qui Pififtratum Hippocratis ex Athenis fugit; Si dum
fugit obtinere Olympiadem quadrijugo certamine,quam uitftoriam muneris gratia traftulit in Mil»
tiadem ex matre germanum ; proxima^ Olympiade eifde equabus aliam Olympiadem cii uiciflcq 4»
a filtjs Piliftrati interfeiSus eft, mortuo iam Pififtratoifepultuscp ante urbem trans iiiam quf uocatur

DiacoeleiEt eregione fepultae funt equae illae, quae treis Olympiacas uieSorias reportarat.Idem quod
iftx iam aliae equae fecerunt, qute fuerunt Euagorae Lagonisfqu^ etiam in ludis Eleis uiiSrices flitre)
aliae praeterea nullae,HerodotHs libro fexto interprete Valla.Huius Cimonis meminit etia Tzetzes
i.ii.uitameiusPlutarchusconfcrip(it. De 01 ympia,ideftIouisOlympijtemploihagroPifano, &:
iuxtaeamlucocampo^jSi; Olympici certaminis origine progreflTu^.lege Strabonem libro otSaiio,
^Hippodromus, loais ad curftis equorum deftinatus,qui ftatim intrantium oculis totus iimul offer
tur,hinc at^ hinc platanos,aut buxos,aut cupreflbs , aut alias arbores perpetuo uirentes habens. In
eo de pernicitate equorum certatur, citra fimulachrum pugnae.Si; a curfu equorum appellatur, Bir.
daeus in PandeAlnde de hippodromo Si palaeftra ubi reuenifles domum,PIautus Bacch. ah»? iacrl jo
Atysm V T xusui-, Varinus. Accipitur etiam adiefliue pro loco idoneo equitario»
ni;ri;aaic,5(-itA»,ttai^©',i;T7ni>ijiiT©',<Vm!<fJoo(-®',id;rWf ©-'.Pollux, Forum Elieniium antiquo morecon

ftrudlum, porticus inter fe diftantes habet, 6^ uias per eas; Vocatur autem noftro temporeHippodro
mus, Siinftituuntineoequos incola, PaufaniasEliacorumi, Cumomnis Alexandria equorum
ftudijs uehementer incumberet , atep in hippodromo ad hoc fpeflaculum ciuitas uniuerfa conueni*
retitanta^ plerun^ oriretur contentio decertantium,ut fefe mutuo etiam perimerent,hunc morem
grauiter redarguit Apollonius, Philoftratus. Hippodromus certamen Athenis inhonorem Thefe»
celebratum,Hefychius Si Varinus, Hippodromia.id eft certamen currentium equorum,pofircli»
qua certamina celebrari folebant,Scholia in Pacem Ariftophanis . Azanen Arcadis fiiifle filium,
Paufanias fcribiqquo moriente, certamina lint propofita primum , pracipue uero hippodromiam, f»
id eft equorum curfum.Cal. Philoftratus in Hippodromo fophifta, 01 ympiodoro eius patri gloria:
eundos pracdleretTheflTalosjCaEliut, Varin.
Sdfcribiqquod hippotrophia
 DeEquo. H.c. Lib.I. yyf
Circiis dicitur.mqmt Nonius, omnis ambitus ucl gyrus, unde
diminutiuum circulus. Cicero lib.
ideLc^b.lam ludipublici,quoniam funtcaueacirco^ diuifl,(int corporum
certationes curfu SC
pugilatione lu(Satione,curricu!iscpequorumuf(padcertamuic5 -
oriamcircoconfiitutis.
in uallc theatri Circus CTat,id cft fpatium fpccSacuIi.Plura leges paulo inferius, &C
in Promptuario
in uocabulisCircenresa: Circus, &
Alexandrum ab Alexandro in Dieb.geniahb s. 8 ,6 ei/
iri««sr!&«V"!«P‘-f™‘K,f*«wA9 »i,Plutarclnis. Hippodromum Siculi campum uocant,
Hefychf
us ac Vannus m
Kor/rw©' uoce Latinatqua &
Vergilius eadem fignificatione uuiur. Hic uel ad Elei
metas K
maxtma campi Sudabit fpatia. Et quoniam in campo.id eft
planicie equi, exui tant SC &
curfu ualentCtmde proiierbium , Equum in planiciem ) trahitur hoc itocabulum
ad rem quamlibet,
,0 in qua quis copiolius ftuitom fuum declarare SC uires explicare poteft. Campus Rhetorum , Cic. i.
Oftic.Idem 4. Academ.Qiium fit enim campus,in quo cxultare poffit oratio.
Idem pro A.Cacin»
na,IftumIocuni tugis SC reformidas, SC me ex hoc(ut ita tJicam)campo aquitatis.ad
ilias uerborum
ad omnes literarum angulos reuocas. iOTiii(i.* Hr«i!<i(i,Hefychius
anguftias,a: &
Varin. Stadium
Utinc curriculum dicitur,fiue locus in quo equi hominesue currunt , SC certant athleta-tdidium
•f sK«w,hoc cft aftatione,qudd Hercules eo fpatio uno fpiritu confetSo.conftitiflTet.Inftitutum
quip
pcab Hercule ftadium tradunt,eum^ pedibus fuis metatum efte id ftadium quod eft Pifis apud Io-
nem 01ympicum,feciirecp id longum pedes fexcentos,(fi'ue centum uigintiquinffi paflus.)lnde po«
ftea extera ftadia terris Graecis abalijsinftituta,pedum quidem ftmilimodolexcentorum, ucrunta*

men aliquantulum breuiora, ExGelliolib.i. Olympicum ftadium, Seneca in Thyefte. Stadium

ergyias, id eft_ ulnas cotinet centum.uel cubitos trecentos: «i/Aos olim ditftum.imde diaulusifpatium
lo
duplicis ftadq per fc SC retfta extenftimiuel unius tantum,quod relpetftu curioris per unum idemm
ftadium redeuntis ad curfus fui initium duplex fit) 3C diaulodromi. Stadium a ftatione sfnp Grteci
(
dicunt)uocatuc:ftantes enim ijpc^abanttuel qtiafi vw^iip,5Ttt§K
^ ^cfAcu Turciy, Varin. Carce-
res, tantum pluraliter.loctis in circo unde emittuntur equi in fpedfaculis. Seruius in 1. Aen. Carcer

tft( inquitjundecuntj prohibemur exire, Didus quafi arcer ab arcendo, tefte Varrone. Locum au-
tem in quo feruantur noxij,carcerem dicimus numero tantum fingulari. unde uero erumpunt qua«
tirigx.carcercs dicimus numero tantum plurali, licet poetae in fingulari fatpe ufurpent, Ruuntep ef.
fiiflcarcere currus, Verg,Aeneid.j. Signa tubae dederant.quum carcerepronusutercp,Outd,io.
Metamorph, .Sacro de carceremiflis Infiftamfortimenteuchcndus equis, Idem j.Amor. Ecfi«
author rhetoricae ad Herennium libro 4. Impudentes^ illos dicit efte qui currere cceperint;
p militer
ipfcimracarceremftet.Sdc. Soluti carceres,Stat, 6.Theb.Nec enim in quadrigis eum fecundum
numerauerim, aut tertium, qui uixecarceribus exierit, quum palmam iam primus acceperitmec in
orationibus, qui tantum abiit a primo,uix ut in eodem curriculo efte uideatur,Cicero de clai is orat.
Sic ubi profiltiit piceo de carcere praeceps Ante fuos it uidor equus, Silius. Qtiamuis iam carce«
rcclaufo Immineat foribus,Lucan. Vt cum carceribusmiifos rapit ungula currus, luftatequi»
Prxteritum temnens extremos inter cuntem,Horat.Serm,i 1. Di*
aurigaftios tiinccntibus, illum
forma fpa ttj oblongi, Sf in fummitate circi carceres erant , unde equi curribu»
fponebatur circus in
iiindi ad curftim mouebantur.et quum ad fummum deueniflent.reuoltiebantur, donec ad priorem
metamdeuenirenqPromptuarium. Huc facit quod diattlum exponunt curfum reciprocum iiue
^0 duplicem, obeundi fcilicetftadium acmox redeundi. A carceribtis ad calcem, id eft a principio ad
finem, proucrbialislocutlo,apud Cic. de amic. AOTi!«Aiiiii‘©-(«riir’K/ptT«2MC,4iir’i^};«t,Hefych.8d Sui
das)a carcere fiuerepagulo,id eftabipforeiprincipiciextatapud Ariftophanem.BrafmusChiliade
j. Centuria y, Prius autem Chii. i.Ceni, d.idem in plurali,AnTi jSnAfiifap, pofuerat citato Ariftopha*
,

nis iierfu e V
efpis, Ki /c»p 4* itcAfi/iap i>>i& Interpres (inquit) metaphoram i
fladtjs fumptam oftendiqin quibus carceres erant repagula quaedam,qiiae Grxei ^oiAftWs feu ftipiT»*

C«sappellant,unde curfus initium eraqiuxta has linea tendeba!ur,cui infiftebant curfuri,Haec Eraf
mus.Ego quia non fatis apte ab eo conuerfa haic ptito.Gratca apponam. Auri JSuAfiiftoop, iw'
fS'
lifcTzrtjdgas ^ iSaA^t! yc^ e(hp « atpiTn^.y^cctiit» ^5,14 «t ts«xur#p,t£i>s Kp iapoiipiwtlii 0

Et rurfus in equitibus ad uerbaComicftA.ptUrieie JIitAftiftaipuAfcTt itcttmrrtw, im if tuTmnu»

1® 1«(/ iVsjScholiaftes additlBceASs rcteAsTcu th mSi et aiUeop synstgtnwt |uAflp,<i «.ptTNetap «flc

hoc lignum tranfuerfum curforibiis iam ad curfum paratis auferentes, id eft

currerepermittebant. Aliter, H vani T^vcarAs^jaeyiroiaJlrsj^flriaiui.o^ su/tUs ore .(Janptais, jdicA*

ftssttAaToUjiis •nPBViJaAtoSttt.Sieoisp. «TWTftJlphit.Ts i^i^rTKiiuel quaii aA#us j

faltando, uel d uerbo Rtum (Plura de uoce BhaSs uide paulo mox.) Item in Acharnenfibus , n-ifMW
.

W«fo(ti,j^iir/t(«ir/'’ici/™':grammc,id cft linea.exponitur initium, «ifirneie» Myt/iHj/n SxhSk. A linea

dicuntur.qui ab ipfo rei exordio fumunt initium, Age
incipcre,Aiii^a:(ap 4 t(iyj^ife,inquitErafmus,ij
iginir ad lineas rurfus SC ad gradum, T
crtullianus dixit lib.i. aduerfus Marcionem.pro eo quod eft,
ab integro. Et alibi in prouerbio Extrema lineaiQtioniam olim (inquir)initium unde curfus incipies

dudia linea notabatur, rurfus extremum linea lignabatur, idcirco a linea incipere, Iiue t d line
batur,

(,
amredire dicebantur, quirem ab initio repetebant.Et quod in quacp re poftremum eft, extremamlt
neam appellabam.liaTerentianus Phacdria,Poftremo extrema linea amare noiimhil eft. Et Terrui,
Hermogenem fcripfit,uocat eum ignorantium extremam lineam,^ uld»
lunus lib.quem aduerfus
576 De Qj^drupcdibus
mus eflet haereticorum» Siquidem adhuc erat iii uiuis^quum ea fer ibcrct Tertunianiis, H^c Erafm»
Qtiintilianus iibroundecimo ita fcnbit,Traniirc in diucrfa fubfelliajparum uercctmdum eft : nam
6^ CaiTius Seuerus urbane aduerfus hoc facientes lineam popofcit.HfC ego lineam(inquit Caelius 5,
i4.)Iongurium accipioific enim longiores perticas, aut robuftiora ligna, quae in ftabulo equis inteta
ponuntiir,ne confurgant in pugnam, aut fe mutuo feriant, appellari obferuaiiimus. Seruius Aen,
in ludorum celebratione Viroiliii*
.,Ui ;«
quinto, ubi V
aii- :• Signocp
irgiliiis ait renente Corripiunt ipaiia auditojis
Sitynonj repente

n^ relinqinmtiregulam
tnenq^ interpretatur , quod dixit poeta lime, aut fignum de creta fadum, Hinc
^ ’
^ ^
.. - * —
inludisab eruditis perfepe linea nuncupetur alba. Aliqui tamen lineam apud Ouidium Icn
• •

ctirinludis
cftciir
gum in Circo fedendi fpediaiorum ordinem interpretantur.Porrd ut in carceribus ulfebatur linea,
fic&: in mcta.ubi uincentibus proponel antur prjmia.ut Pindaricus tradit interpres. Longis porro i,

lineisquid fieri , eleganter dicitur,quod e longinquo fitniclut, extrema linea amare apudl erentio,
Htec CaliustEgo lineam uideo pro filo etiam Sf fune accipi, ut in linea pifeatoria : utebantur autem
funibus quocp ad limites certaminum fignandos unde Lycophron , Hyiif ,

(^tiquanquam lignis tranfuerfis ulbs reperimus. Ars (it, an quid altud,£d a quibus carceribus de«
curratadmetas, VarrodereRull.1.5. Curriculum, locus in quocertamen currendi exercetur.
Sunt quos cui riculo puluerem Olympicum CollegilTe iuuat , Horat.niii quis curriculum a curru
diminutiuum accipiat, ut Curtiuslib. 8. Aliorum tur^ti equi non in iioragines modo , lacunas^,
fed etiam in amnem praccipitaucre curricula. Tu cum de curriculo petitionis deflexifles, Cie pro .

Mur. Accipituretiamproeurfu.C2.uodlinecHrricHlo& fine certatione corporum fiat, Cicero i,

de Legib. ell fiadium.in quoequiies decurrere fclebant imaginario prxiioi hippodro= i,
mus uero citra pugna: fimulacnim)Latinc dccurforiiim dixeris, Buda us in Annotationib.
locus cqucftrium certaminun.Sf templum lli,Hefych.8<; Varin, Enechclidon,locus Athenis
lladiorum odfo, in quo hippodromis fiebant, ab Echelo quodam didliis, arin. Fuit aute Echelus V
heros quidamialij cchclum herois cuiufdam epitheton faciunt.is tSiiA©- jrejrasiSwTmBjwi.Hefycb,
Echclids(authore S tcphano)uicus eft Attics,ab Echelo heroe didlnsjheroi autem hoc nomen con.
tigit a loco qnidicitur Helos, inter Pirseum 5C Tetracomnm Herculeum fito.ubi in Panathensisa-
gones gymnici agitabantur, TtfjwariKs;

fym di Tnc^tc HxliRiddlr, tioiTSf sify» tjrai/esawss , tsi lA' Ksit irsit df firiix,

Hefych. ^j-io<i'’««f«('£*A6V'«(i»eii'fc5(«W!,(»i'»i|a:!,)PfiT«i'«yK|«5n'w«(/,Lycophron. Balbidesi in-

quit Aelius Dionyfius) non folum lines, a quibus excurrendi initium fit,i*<« ksk !xxu y ^^ixm xsft itA jj

Asis TCisTBis feyasiTftt ksu uscnxtnjj es xvtk, Tius SiX^.^i<njj ci«ioV tj li?l «ja o ,
os «(/

^soimsi •7S‘!Iy^7xl^^Ala|l£r«t(l^l«T©',(lcgo <rKf:ii(«r7©',id eft fofts.Ounde prouerbium, AvT0(i4wfswsT,fl*

'781 Aoja,hoceft,quod primum &
prscipuum inreeratiierbis tuis attigifti, Varin. Si Suidas par
tim.BKTwfffjTo ««go{/ TTiiditSfiiiKtT^ 'flS' :7yv7ttfiAiii(i,a^’a «AAooTTa TifiS-Tei/.Helych.

Idenv b«a6's,i®iAct«s sncyiciissssTntgKiy^lTiTrosgaTfl.IdcmiSiGalenusinGloftisHippocratis: hoc

eft cauitas oWongalper metaphoram fciIicctafoflis.Si; eminentibus earum marginibus, qualibus ao
res certaminibus dtftinais,circundantur,imde prouerbium illud, viete tixsij-ttilvK w«i/iw , id cli m
ultra loftasfaltare, cuius mcminitSuidas.Si metaphoram apentathlisdtKSamefleait Ferti enim de
Phayllb Crotoniata ucl Opuntiopcntathlo,q)follas qus pedum quinquaginta latitudinem habe.
banr,primtis tranfilierit; quod tcftimontjs ex epigrammate Si Cratylo Platonis probat. Simile eft 4t
prouerbium, Extra oleas, quod Erafmus locum habere ait, ubi quis terminos prsfcriptos tranfgres
ditunaut aliena, nec ad rem pertinentia facit,dicit 'ue. Ariftophanes in Ranis, ivi«« 5 Svitcs «tfsre&s
Eras oi«» tAntiiif.Stadia.inquit intcrpres,in quibus currendi certamina peragebantur, oleis per lc«
riem pofitis lurintp fepiebaniur,quas prsterire non licebattproinde iqui prstci liflct oleas , extra fta«
dium currere utdebatur. Acfdtf j3«Afi(f oif/ Vf ts Ta^TrtijTSTssir fcie £:xximt/j(uidc an melius wyyt*

A»ii. )J5o£AjSis yif a Sif sois B<AiJis,£K<ii5 Tmriw»,» «if crse&jiei 5 « ^«A^i
if©- Tji/ds et 'Ttt 7^9617111« «iSi^wtfk-jiwieiatTTt^aoBsT^ 7iJ'wA»s,Suidas. Hyfplax, inquit Theocriti interpres,
laquei fpecies eft,proprie autem curforum carceres fic uocantur.qtiem nos cancellum dicimus,Cs.
lius. ycn7'A«)-|.o,carccres unde equi emittuntur in fpedaculis;item flagellum,fiimulus , ut Si vSb/,
Sdt/sfixis. VoB-Asl.flagellum fle didum quod fiat oc»7fe7joi)(iS(<'fvi»(/, id eft e fetis fuillis: (uelaprspoli, J»
tione vnnijquafi \x3e 71AHf. il5xyv^oi',(i4sT»ei«,Et^molog.)Si carccrcs,md^(ut uidetur )didi ,quod flas
gello illic feriantur cqui,tx -18) y.X9iyt tss iTnms, V ariniis.' Ya*rA»^,j8«ASis,i*vio4 0 8A««0)(i

osvi iJdirSjKsdt Suidas, \'corAs,|,a4itTse(tt,^ 7w ys TTtcwirA©- , d ftigaTii©- neM®' , r®

TTKyis Avxftjf, Hefych. Si
yds^jofi xipfxytJ'®-. Ego quidem femper CatrMy^ legere malim cum gamma ante xi.Si fic in obliquis
gamma duplex fienctii apud Paufaniam obliqui cumfimplici gamma aliquoties leguntur a redo
d di xst^x^imdp ex authorc innominato , Et ex epi.
f/aziAsJ.

grammatCjTis 'TccAi'»!'
^ vonAsyy©- fc7ci(i©-

vairA«yj.twiii t&sKi.
xhemi sxr.Suidas
Et lolephus, di dl \sxoifj xcadji ity* vozrAsyy©' «yi?
ttxtitxeifioi, AivrdyicA yxxs vaer^iX^Jtd©^ «'fflliAstiiri/ esvJ twifjsots Blap '7^' t'87ec«T6't/,77i'7isi T^ianesir ct^iV, A-
irAceTiif ©- (CTsitfxtQet/o

riftophanes; ATii/nSs i/anAiTisi©- Suidas interpretatur,iifimiiis,j3«[Afiio'K&':« <1$ 4» wds itfrver®' >8“ WC®
Circumfi:ribcrecanccllis,Erafmus in prouerbio Minoi e finire pomoerio. Cinclides procar f*
cere accipit Plutarchus in LuculIo,ubi prclTos foenore ab publicanis pati coatffos fcribit.j^wwiriiss,
yMJlxtM ('7raas,Cslius;Ego potius certum genusaliquod ud tormenti ucl cateeris autcaucaccaneei
latat
 H , '

DcEcjuo. H. e. Lib.I. 5*77

la«,cui intrudebantur fontes, uel exponebantur in efle dixerimme» enim inter pecua
liariaSfexqmuta tormentorum nomina carceris etiam nomen gcnerale,8^exiguiad
tormenta illa
momenti p^^econueniretjn Lexicis nihil reperto quod htic facian Pollux tum alibi xnKhii/lx
ee.
nilS hoftij clle fcriblt: tum bbro 8 * <DiHStsu^Uiy ^v^<u Kiyxh.iiA^ tHflrASk-Wjfe oi Vcancuoi HirmAo>7wj
( id

eft fores cancellatas)At;-SOT. A<p”tsi<ts «f;(j;iSi'©',hoc eft a foco incipiens:parcetnla,translata

a curfori»
bus in facrisimos enim erat Veft^ priinitias offerri, Hefychius: fed locus eif corruptus, qui curlbrfi
mentionem facit; non enim «m -fS/ ^^ntticup -ri iija Icgend um.fed im ? xstSitiiSiJixy
isf «, ut h abet m
Scholiain Vefpas Ariftophanis,undeV arinus etiam tranfcripfittqu^ uerba Erafmus in Prouerbio,
Ab iplb lare interpretatur a uetuft o ritu lacrorum + Licebit fane apiid Heiychium
,
legere ktit» ,
wf&TO%«.quale(^iomagis arridet quam SchoIialla;S(: Varini, Sed bene cecidit, quod Ii.
cet corruptus hic locus nihil ad certamina, de quibus hic agimus, pertineaqeundem tamen fenfum
habet prouerbiutn ^X“®«,queni illa, A linea. &
Acarcerib.de quibus ex profeflb hic feribi.
mus. A?tT«e«,ijx“>».?^<''»'‘*.«««fX»(Si/s«,Suidas)7jP(Ws<^=i(«»,i(gu«:rtifs’5raa;ivx«.«*ii«JJ-s;'s(', Hefy-
chius 8f Varinus. Caterum organa i?iT>:sK(qttae uox proparoxytona eft)dicuhtur, quorum ufus
erat in oblidionibus,Suidas;baliftacnimirum Sf catapulta, irel qu;euis machinx.qu* lapides ue! a.
lia tela eiaculabantur. AcptTxQ/xjCc^icnsJ^iiy *w:T^(^4cus,fynonyma funt. iTr^mcpiffUcy «a
,
{^ersetxt. VoAvjitQ^^Pc^ccTiAHinoy 7i tiJatrxfTsis i^oySljiuy
sctfgiriDt/.Suidas. i/t/iuy y/ TSTyitC^cii
,

As;» trtrTi^ot^iJt/jSfc, sttf/ «ijtcUBC Tr^toyxnTj^xvsaiss :TKg£j(tTi)U 7jS>ttsKsg.

^
ao « 1t^ •? iTrTruy 7^' iusTftit/,^NK^ 71^ cwruy xstAxJioy cu/Ti votrABj.©', t(ga twikxutx )^Awiny ot vaxrAtt^
^.Sic.Paufanias Eliae. 1, tn horum carcerum
embolo, ideftroftro, delphis atreus in canoneere.
dus uifitur.Si: in medio ara qux aquilam ex Kre alis longe exteniis fuftinet. Eli aiitem machina hu.
iufmodi,ut ea commota delphinus in terram cadat, aquila uero furfum profiliat. Hos tam artificio,
fos carceres aecetas quidam concinnatur, in cuius rei gloriam flatu* fu* Athenis hoc diliichon in,

feribi uoluit: OsiillTTTmcficrlynvOAviiiiixwfx-ni Ti|5«KA8oi7wsi/io5AeisBKAssj. Nv«ra,BKif6

TsewT^SifjrmKtSt/a^Vaif/. Tss/i^ tTnrjjs U^TVtnyot tni/lxfotsU^nTpots ^disxyo^vTi^xsiKTffniJ^xejatn -jn

iiAjj,»: im j n-efstjAoywt, Varinus. etiam tvxx uocatur, quafi vSV&.i/SIjot j<q> 5ni& r xsejtT^Bjct
«a;/«;^sm(/,Idcm in Nuilsmy, ti\/(x!x,Jatii^!i;,'rSf!tx,Jixtyk,Smd3s. Ni/witjOKfrttt^Bj, «TreTSiASor-TanstT

mri/ vCxsety ai itttos, efychius. RoAsairas, ms li«AB{J'xt Ws , Hefychius Varinus. Kitrit^Bf.fle.

Jo xus,8i meta circa quam uertuntnr,Lexicon. nvk «Ctf/ xsty?rw$j tat^ilss xga «srAo?, oMa
Suidas Sf V arin, dC Cslius, Campion(inquit) curftim uocabant,non redum, nec fimplice,
fed flexiones habentem. iTmAiy-rifyiy^i Hefychius SC Vdrinlls, Suid,
Sed de uoce torme, etiam inferius dicam, f Traas t/? ifiAxQciBm iqi xfitxTt^H^ AxifxAws xsty.
xfinsTpixi) o-i/etjyoc tfvAifoa Theocritus Idyllio ji. inHeraclifco. Eobanus uertif.Sed coniungere f
e-
quos curru uertente rotarum Ad metam radios ,
& campi
Amphitryon puerum,
tuta tenente,
&rc.Ipfcmetedocuit. K^T8T®n!As(/rni&7im«J(wit(/, Stimula equum circa nylTam; hoc eft, feflina ad
fcopiim propofltum, Suidas, Incita equum iuxta nyfram,hoc eft iuxta lineam fiue metam ut Erat ,

mus interpreta tur, quod non proboftn fine enim demum ftimulare equum, ferum eft. Spatiorum in *!

quibus certabant, tres funt dinerenti*,carceres, meta, Si flexus uel xst/iT^Bji in medio, ut inferius ex
40 Polluce dicetur. Grammatici quidem lexicorum authores pro omnibus iliis fpatqsnylTam expo-
nuntifed ut pro carceribus accipi poflit, quoniam illic quocp punguntur equi ad curfum , pro fine
terte uel meta improprq Ifime accipietunproprie uerd pro flexu in medio , ut ex Polluce conflat , 8C

paulo ante politis Theocriti uerbiSjWl&ri/wKf/ Suidas quidem in Nyfla.utiamrecitaui,

fpatiahsc omnia confufenominansCnamproHitWf, UxaBis legendum iudico) Pollucis uerba tran.
fcripliflc uidetur.non interpretando, fed enumerando diuerfa fpatia:quod 5C alibi a Grammaticis il-

lis parum prudenter fieri obferuaui.Sed in hoc etiam Erafmus errat quod uerrit iuxta pro circa. R.c.

deo ad prouerbium:id ufurpatum feribit Erafmus.ubi fermo loquenus aberraret ab inliituto Ma- .

tum uidetur(inquit)ex Iliados HomCricac q-.ubiNeflor multis uerbis docet filium Antilochum quo
modo debeat equos regeretaddit Sd hoc, Ej/ rtlwS m
Z-arw®' «^1«;« tyjjiqiSBT®
</l’t furpauit prouer- . V
J* blj Gregorius Nazianzenus in oratione de fandld palcha, AMitl to riiwii «luy myx «y «mu tij ip
titulo

^lo^Txy i(fw ^
T TxreSAsy 71 xim yvo^xy^-ive Wf 7»s i2rAs(ro^a,Et rurfus in oratione de nata
lilefu Chrifti.Idem uariauit nonnihil in oratione contra Eunomianos,MiK/i' HstlxTi^ imoi l^iai ifi/

citaSucTri T u^Cxrxy ^ytxyhy hfifyi^curTii', Xsa tLv lUtAwc

^y^y ^AccB&xy fcjfT^t/GcrrSIr w vvxsks tiioim
(“fiiHucufip Erafmus. Csterum quod wW
in Homerico uerfu quem citauit.non metam 8C finem
curfus figmficet,ut ipfetransfert(quamuls eodem in loco rifyx ab Homero dicatur, limpliciter fcili
cet pro ligno, non pro termino)manifeftum lit ex carminibus qu* liatim fubifciunnir.hoc fenfu : na

flfemel nylTamiScholiaftes nihil aliud quam w#5f*exponit)fuperaris,nulIusteampIius infequen

tiumalfequiautprsuerterepoteriKatquihoc in metaiam conftituto metuendum nonerat. Hinc ter

hoc lignum conijcio.quanquam fupra in medio fuilfe.fimpliciter dixerim, hoc
mino uicinum fuifle
I* eft quocuntp inter carceres SC metam loco. Docet autem poeta ibidem nyflam fuilfe lignum eredu
ot^if.id eft uln* menfura fupra terram, duobus utrincp lapidibus albis appolitis,Ep|oMAW
'’<i‘SlyyIii!m i((s3’ e iss«#7Ki « 5of « 1 Aa@. J' larrnt^en©' «yflSi^ygAis e yif' trrmi^oy&'f
{,

li
578 De Qi^cirupedibus
Q. Calaber lib. cerfanie deleri
bit in bone re Achillis, nyflan duobus in locis pro carceribus accipit , nefeio propric:eode certe iij ^
loco tciueTfv^di pro ifitxTjiiiyixt improprie ponit, quod in Callimacho eriam Porphyrius reprehediq
Ctetenim non nego certamina quardam talia fuiffe.in quibus cum ad metam peruencrant equi, cir.
ca illam reflc(Sebantur,& ad carceres redibant, fiuc femel flue quotiefcuntp uifumfuifletjinhis qiti
dem metam Si nyflam flue campterem pro eodem termino accipere nihil uetattin fimplici aut cutiit.
ubi carceres no repetebat, diuerfl fuernqquod uel ex Pollucis teftimonio apparet.dfci/ /Jti
afi<ns,K^ i/S 3 i(^ wicvmat, 7i>^&',*^ rcf»
^'ttsajSuAjhc.Pollux. Aim!i&‘,H^i'rti</>m^xxyarKss,K^iyxrili(tlltiS“n
t/lofijicsit (quem Platode legib, 8,W’nr«(' uocaqut flipra citauhHippicum quidem,quaQ
?•*!«(/ |,

equi curflim, qua tuor ftadiorum diftantiam interpretatur Catlius ) vp 'Himpyri , Pollux,
Meta, congeries feu ftrues in acutum tendens, ceu turbo inuerfus, conos a Grtccis appellata, quiacf
fetpofita in dimenfo fpatio,uel quia eam metiantur quadrigat circum currentes: moris enim erat fc,
pties metam luftrare ,
Propertius libro i. Eleg. 1 6. Aut prius infeflo depofeit pratmia curfu. Septi»
ma quam metam triuerat ante rota. Qiium enim iam carceribus emiffac ad metam ueniflent qua.
driga:,erat opus ut circum ipfam fleefleretur. Vergilius quinto Aeneidos,Hic uiridem Aeneas frou
denti ex ilice metam Conftituiqflgnum nautis pater,unde reuerti Scirent , SC longos ubi circum
fletflere curfus. Seu feptem fpatijs circo meruere coronam,Ouidius de equis in Halieuticis . Hic
uel ad Elei metas, SC maxima campi Sudabit fpatia, Vergil.Metac quam mollis flexus , Perflus Sat,
5. Indiciequi apti funt certaminibus curruum,quos qui uehutur in orbem agunqutfupra in B.di. to
xi.Hamatrochia,aflbciatus curfus,quafiS(i«</)’'>/“*:harmatrochia uero, rotarum orbita.Hancintcrfti
tionem Callimacho in Homeri enarratione (Iliad, iji.) fuifle incognitam miratur Porphyrius (in quae
ftionibus Homericis,) Catlius, De curfus certamine per calpen &C apenen, nonnihil etiam fuperitis
dixi,ex PaufaniainterpreteCflio.Tranftulit eundem locum Leonicenus etiam 1. 58, fed inepte, nec
integrum,utCtelius quotp.Noshic quj illi omiferunt ex eodem authoreconuerfaaddemus.Calpes
igitur certamen, ut Plutarchus etiam in Sympoflacis meminit , Olympia introdudium , non multo
poflcxplofum fuiqficutbigarum etiam certamen. Hp (legendum uidetur ShMu
i>)(i>W»[/,prafertimcum fequatur «tiraj; in genitiuo plurali) in-’ Sic, Hoceft,
Erat autem calpe uehiculum iundis equabus fccminis, a quibus circa extremum curfum defilientes
uedores (i«'itiJiiTO»)apprehenfis frenis Si brachio loris circumuoluto pariter currebant, quod meo 5 ®
etiam feculo anabata didi faciunt.Sed qui nunc ariabata nominantur, aucteris illius calpes anaba-
tis difTerumtnam Si currendi figna tiariant. Si equis utuntur mafculis.Cperum apene nei^ tietus iu

mentum cft,nec^ fane decora era tSimilis enim erat bigis, fed mulos pro equis habebat To -ffi: mnnp .

«luimp ayimpM vithvrv.-rt M Pollux libro 7, Quem locum fic uerterim,Cer«

tamen per mulos dofluarios calpe olim nominabatur, apene per zygios,id eft bijuges, De calpe non
nihil dixi etiam fupra in B .in mentione de greflibus equorum. Atiuvii 'i&p i^px 'Ji;

iSi arim]s.A!Tm!i,xpxfx,ci S «jxiora^/.Hefychius. Suidas etiam hamaxan

interpretatur. Si ex innominato quodam hac uerba citat, Aemiliam Scipionis uxorem prater orna
menta corporis 1(9« ^iKn-wst.fequcbantur etiam uafa ad facrifleandum argentea, Sfc. ^fDccquoce
lete fatis didum eft in B. Vfum eius cumfreno Bellerophontes primuminuenit, Scholiain Pyihia 4o
Pindari. Ktupm-mM ^'xpmjpnMii/jomri^ccKirMfi TOtwaJiif/, Pollux, Hofpes Athenienfis apudPla
tonem libro 8. de Legibus, ad CliniamCretenfem decxerciirjs Sf certaminibus equeftribus his uer.
bis utitur : Equorum ufus in Creta magnus non eft Quare necelTe eft fiudium in nutriendis equis,
:

certandocp cum eis,minori cura Cretenfibus eftc.Nam currus ( x^pxrx ) quidem nemo ueftrum te.
net.-necp in hoc operam ponere praclarum efte ducitis, Cum igitur confuetum id non fit , certatores
huiufmodi lege ftatuere.dementisclTe uidetur. Singulis autem equis, ((^oriarTOt, )tjs^qui pullinos
dentes nondum iecermt,pullis,&( horum medtjs perfedis^ , equcflrcm ludum pro regionis natura
tribuere licet.Huiufmodi ergo certamen fecundum legem fit: in eo^ iudiciummagiftris equitum ct
tribunis.tam de omni curfu equorum, quam de his qui cum armis defeendunt , communiter tribua.
tur.Non armatis uerd neqj in gymnafticis ludis,neij hic,certamen pramium^ imponimus . Hadc J»
nus Plato. Synoi is,2w<Beis.( inquit interpres Ariftotelis in Nebulis ) eft currus nonplenus.fed ex
duobus iundus equis, quem nunc diphron uocamus:quanquam eo proprie dicitur nomine in cur.
ru pars, ubi cum parabate uerfatur auriga:unde etiam inclinatur quafi ifwif of©' , id eft duos ferens,
audor Euftathius.Cal, Synoridem Cafior inueniqScholiaftes in Pythia Pindari. Synoris eratb/ga
eduobus cquis,non pullis, fed adultis:quanquam pdft e pullis qtiocpiunda eft , Inueni tamen apud
Ariftotclem in libro de mundo,etiam in bello ufos fynoride, Catlius. Plura fuper fynoridc &C bigis,
quaere in DidionartjsGrarcorum Latinorum^, flfinCommentartjs linguae GrxcatBudaei. Q.ua>
drigas bigas^ 5C equos defultorios agitauerunt nobilifliJmiiuuenes ,
Tranquillus in tiitaCarfarte
Did. Iam bijuges Si quadrij uges, 2 tota curruum uedura at^ aurigatio , quat circi cmondam fuit
<:

facrorum^ ccrtaminum.a nobis ignoratur, Camerarius. AtyiTo J'‘ Sp ipuviHx, «joiV**! '• kA
Pollux, ixnitviwui n IvrajsuttvtTia.Strepfiades in Nebulis Ariftoph.de Phidippide filio, conquc'
rens eum nunc celete equo, nunc bigis uehi, Harma Grateis genus eft ad bigas SC quadrigas: uide.
 DcEcjuo. H.c. Lib.i. f79
t^autematroluts fercproquadrigis accipi, Plura uideinframie curuli,
f Q,uadr^’iigeSarquccar
nere mifit equos, Ouidius 5 Amor. Primus Erichihonius currus , et quatuor aiifus Isgerc equos
,

rapidis^ rotis infiflere uidor , V

ergilius. Harma,id eft currum , Erichthonius Athcriicnfis
inucl
nir.Scholia Pindari in Pythia.^ ^Nemeis certamen eratgymnicum, ii,/? itAKs.Scho.

liaftes in Nemea Pindari. AS\’ Imy gjicfi Aios li/uRu HnvvcyHTndilr mmi
A';ium oTmTjoiq-aioif/ tTuaytfdjni
^ m«!, Hefiodi carmen de re impoflibili in Sympofio fapientum PIu tarchi, TsSei 3 7ni:yo,j£_qu
j
-

drigasjhpc eh quadrij iiges equos alo, apud Herodotum in Erato. Aiu^xiitmm mJKij pjot cism
Tjawgofi EAiorwi/ TpifeinKflis. o c/k Jioxr Eus sMwAig^tfoJSKTJad^^SjEuripides inlphigeniainAit
lide, de Achille armato. In circo ad currus iundqnon dubicintcliedium adhortationis Sd
gloris fa=
icnlur,Plihius, Claud.Catfaris fecularium ludorum circenfibus.exculTo in carceribus auriga,
ID alba
lieqiii palmam occupaucre, primatum obtinuere,oppofita effundentes omnia, qute contra smulos

debuilTent peritilTimo auriga infillentc, facientes. Cum puderet hominum artes ab equis uinci.per>
aiflo legitimo curfu ad metam ftetere.Maius augurium apud prifcos,plebeis circenfibus exculTo au«

tiga,ita ut fi ftaret in Capitolium cuciirrilTe equos.fedem^ ter luftraire;maximum uerd, eodem per-

uenifle ab Veijs cum palma &

corona,effHfo Ratumena, qui ibi uicerattunde pofiea nomen ports
cft, Plinius. Diuerfa circo ratio qupritur.itatp cum bini in alio fiibigantur imperio, non ante quin,
quennes ibi certamen accipiunt, Plinius. Cum
Sylla poli uidioriam circenfes faceret, ita, ut hone-
fli homines
quadrigas agitarent, fuit inter eos C. Antonius , Afeonius in orat. Cicer . in C.'Ant.
ecL.Catil.Bt paulo pofttlnSyllte ludis.quos hiepropter uidioriam fecerit, quadrigas C. Antonium
u 8i alios quofdam nobiles homines agitalie.Praeterea Antonius redemptas habebat ab srario iiedli.
gales qiiadrigas.qiiam redemptionem fenatori haberelicctper legemtfuit autem notiffimus in circo
quadrigarum agitator Boculus. VcMiaAeia fecundum quofdam certamen erat curfus equorum
unus SC fimplex eraqScholia inNubes Aiiflophanis. Confo fiue Neptuno equefiri
Athenis, qui
diem folennem Arcades celebrabant,Hippocratia nominantes, Confualia Romani; eocp die in Cir.
quibus uirgines Sabinae raptte.ut pluribus feribit Gyraldus
co RoiticE a facerdotibus fiebant ludi illi
in opere de dijs, Sinos parte ultima huius
capitis perfequemur , ubi de Neptuno equefiri agetur.
Certabant autem in equi iundli.Sil non iundli. Confualia primum didla , mox Circenfes uocata
ijs

hintjdd ludi magni, 8d Romani. Equiria.neutrum plurale , ludi quos Romulus Marti inftituit per
equorum curftim.qui in campo Martio exercebantur , Feftus. lam^ dua: rcftant nodles dc menfe
5
« fecundo, Mars^citosiundiiscurribusurgetequos. Exuero politum permanfitEquiria nome,
Ouidius i.Faftor. Equiria Ouidius duplicia commemorat, in Manio fcilicet SC Aprili, Gyraldus.
De Confualibus uide etiam Alexandrum ab Alexandro ^.id.Equitiaftitidem fcribiqper t.nonper
r.)fingulis annis duodecimo calendas Maias in Circo maximo celebrarunt, qui dies Cerealibus in.
currebat, in quibus pofi equos uulpes ftipulis alligata:, accenfa flamma, curfitabant. Equiria Italice
Scoppa exponit Io intorniamento,la gioltra; (tjfdcm uocabulis hafticum ludum , quem Gratci xyfii.
cura icunt,intcrpretatur)uulgus torneamentum. Germani etiam externa uoce tojtticrcft uocanr,
liueaTrOiano liido, quem Vergilius Aencid. quinto defcribit.fiueatormeueltormos Grateis uoci»
biis. Tflj|i»,rfl3?vs,^D|,t©''i^'rt;(r»|/,it9ic^flq;H,^crvft5ni:s,Hefychius8ll Varinus.Tc^MSjrvM-iXjitsiiiDi^fijjjSui

das.irt)Oii'>»f(i5(i,oiat(i7^ii5,Hefychius&lVarin.Plemnarota:(inquitCaeh'us)uocaturquo(p torma.
4« Suam habent ddCretenfestormam.cuiquipraeficitur tormarches nuncupatur, Paufanias erudite
uei biim inde concinnauit, t»7S£(is{i, quo fignificatur excurfus praeter id quod deceat. Haec Caelius.

£«5»;(isj/,')o tufmrsj/.Varinusttalis quidem equus dicitur, Ta«

tentinisaliquando familiaris fuit equitatio in armis.« ^c 7A&‘i-msAiem:imde uerbum fa
dum.equifatiohem armatam Sd pugnte fimilem exercere fignificat.Euftathius in Dionyflum de Ta
rento fcribenstSdforfitan ab hac uoce defcenditucrnaculanoftratotnierct», potius quama torme,
uelTroia,dc qua paulo pofi. fEqueftre certamen in funere Patrocli agitatum graphice deferi.
bitHomerus Ihados 4-. &1 aliud in funere Achillis j limia Homeri Q. Calaber libro quarto , Et quoni=
am praecipuum in his deferiptionibus ornamentum efi in exprimenda equorum celeritate, quanqua
multis dc illa,&l pertinentibus ad eum uocabuUs bd locutionibus poetis.fupra in B.Sd H.b.tradaue.

5
« rim.non pofllim tamen mihi temperare quin ea quotj hic addam, quae in duobus illis certaminibus
deferibendis elegantilfimiilii poette ufurpant.Ea ferehuiufmodi funt. Tai/rf iTnsifitiisien.i/
f»i,Homerus:id efi' prxliantiores.celeriorestab aduerbio «ijixf quod efi fubitd, celeriter. AioAsc ’i7niK,

Calaber. Aipc^</i’i 7r 7m<nmk‘i!hm&',iiomeras, A!MLynp>ii 6unib-,Mem

u^9i/fi2Ge£i, ffyl«4'U/ 7rSiD'.)Homerus. OiJkoc iitoti vd-oo*

fjitqix iifBDjoi/rc is aASdii, Idem fzrnw if’ tffMWTS, Calaber. Oi lA'

Idtm. oid'’STO,i!t?»y!iiwo(isiraAii»,Homerus, TtiJimmnUmmTdlf

WArg-TDEciloiD Homerus. Tiii ,/? otrdliiilraciirfn^SsiijIdcm. AA\’c^d:7ItAAo|/ PoKrii/aipsu/^cm^s: oe

J-tCff HiilirT (di4|Mici, Calaber, dip'i’fc,ycy tyxsvtDrTiItr tAaqjjomftflwiiftRd©- iUKsa^t/.oijfoiIcif' to.Hsrrflr

^Wsm, Ki^iTOAijABC ^yTvin »(/ « 2c«^““''’'‘*^jCalaber. Et rurfus, 61 Ji j^Air*

fi rDlt Ath^oj/.n^ TraD"; yaicey fcynSrtorTSli* EK9D^&S|i.'JDiffJ^’iudit,^oV©'C3^A6’,)oi4^'ccsi'ti^s5^ Kfl^.

tWAiiwojDiiisCeinJ^iiffiKlvftt/ictiwcifTiilr, I xtAsi« paguro |ilyo::ri'«s)'7rea£MR:iff, He rora itAte^rTCJ.DT ner.

imAnTil uti yisifft, QCc,^siiy WdWat vsny Tnxt

5*80 De Quadrupedibus
HsecCalaber, *(^«s
FOi ^a^|/,C«-7«/ jBg«J'w7«'»c;,)Idem* Etrurfus,Y7rt</fe's(^Vo;««si'/* Isftr «efOft(UJ«,wfi7i Xtw
•rM i/i' t^famv^ tiVTKTTVot^ wlitoa, A^f^x'7tt^/^a^^cr^ldily^yi7r^MK’tt^?,vSoTSf^(f AMmrfJ^ai^eetrxtfitTMgtt,
Equites etiam fle certanteSjTojjlits dC wn/iuMS uocat. STOf/j i«wotxb,(wto so^j/,ti}i(|«5:)m(iiinij
(KtT T«Ao3<jvij»Asai crKSOT{',(t7niri<Svni(/,7raf«T»5«Tili/)t(tri(/, osfttfU'itii'n> </j‘iiai,Ksui-

KOTSOTi,Homerus, Porro praemia in hoc certamine uincentibus proponit Achilles iTnrirx^

npuins 7t, W(/ T Kf fliM* KSfsra.Et rurfus,illi qui primum uiifloria locum obtinui(rct,egregiam mulie.
rcm.S^ ingente tripodem auril5:fecundo, ufm’ Sftip®' Siimoii UvaGtii, ^Troia, ludus
puerilis equeftris ab Aenea conftitutus.Suetonius de Caefare, Troiam luflt turma duplex maiorum
minorumep puerorum. Ludus ipfe quem uulgo Pyrrhicham (ego Pyrrhicham aliud non efle quam n
faltationis genus in armis hatflenus femper legOappellant, Troia uocatur, cuius exprelflt originem
in libro de puerorum Iufibus,Seruius, Incedunt pueri, pariter® ante ora parentum
Frenatis lucent in equis. Cornea bina ferunt praefixa haftilia ferro;
Pars laeues humero pharetras. Tres equitum numero turmae, terni^ uagantur
Dudorestpueri biffeni quenep fecuti. Signum clamore paratis
Aepytides longe dedit, infontiit^ flagello, ( id eftuirga.) (iflu ilirgat)
Olli difeurrere pares, at® agmina terni DidurSis folucre choris , rurfus® uocati ( fcilicet
Conuertere tiias,infefl:a® tela tulere. Inde alios ineunt curfus, alios® recurfus
Aduetfis fpattjs.alternos® orbibus orbes Impediuncpugna® cient fimulachra fub armis.
Et nunc terga fugae nudaunac fpicula uertut Infenflffadla pariter nunc pace feruntur. u
HSc more curfus.at® haec certamina primus Afcanius,longam mutis cum cingeret Albam
Rettulit, Si prifeos docuit celebrare Latinos. Hinc maxima porro
Accepit Roma,£^ patrium fcruauit honore: T roia® nunc pueri, Troianum dicitur agmen,
V
Hucuf® ergilius. Notiffimum apud noflros ludi cxercittj puerilis genus efl, quod uulgd api
pellant Oei» btutcit f<jgen,ideft uenationis feu ferat perfecutionemtimproprie quidem, cum uelita.
tionis bellica, non uenationis imaginem referat, Sed pueri pedites Si inermes hunc ludum ludunt,
utra® pars tanquam hoftes caftra c regione metati. Progreditur ab alterutra parte unus ad hoftium
caftra,tanquam prouocans ad pugnam,occurrit illi propius accedenti quiipiam ex hofiibus,8f fugi*
entem perfequiturtairecutus enim fi manu attigcriqcaptiuum dttcitlfed caucndumeftcinedum cu
pide nimis perfequitur , ab hoftium aliquo occurrente deprehendatur. Caprini aliter liberari non ;•
p oflTunqnifl quis fuorum intatSus ad ipfos in hoftiS caftris detentos perucnerit.Exercitario ifta non
celeritatis tantum in curfu cft,fed ingenium etiaeuitandi aut deprehedendi per flexus di ambages
hoftem requirit, 8^ fpecftatores oblecSariHancTroiam pcdeftrcm appellabimus , ne pueri literarum
ftudiofi nomine tam pulchri ludi deftituantur. Catadromus.ut fupra dixi,ftadium eft in quo equi
ics decurrere folebant imaginario praelio. TheflTalorum gentis inuentum eft equo iuxta quadrupe
dante cornu intorta ccruice tauros necare:primus id fpetftaculum dedit Romae Ctefar ditftator, Plfl
nius. Sulegian(fus quidem equus eft Hebraicae 8i finitimis linguisleft ludus, in quo equitaies fpha:
ram ligneam baculis feriunt.apud orientales populos in ufu, Andreas Bellunen. ^De ludorum
militarium celebratiombus lege V
alturium ii, u. Et de cqueftri exercitatione, eunde 4.J. Aladar,
eft profequi equum currentem cum baculis ipfum percutiendo, quum gradum feu curfumfiftere^»
uoluerit.& eft exercitium forte, Andreas Bellunen. De equitum armatorum exercktjs fententiam
PlatonisexotftauodeLegib.paulofuperiusrecenfui. De exercitio uenationis, aut fi duo equites
ex compofito, hic fugiat, ille fequatur cum armis: item de conflidlu equitum eorundem eminus Si
cominus, ac detjciendi modo,Xenophon in libro de re equcftri.
fDecquis bellatoribus fupra didfumeftinB.Si H.b.rcftatut de equitibus etiam quiijs uehunf
Si militant uerba faciamus. Habebat Salomon 4ti.millia pratfepia equorum curulium , 8i duode»
cim millia equeftrium,ut legimus;, Regum 4. Curules equos Robertus Cenalis interprctatur,qui 0.
neribus uehendis, quadrigis® uoluendis:cqueftres ucro qui uehendis militibus inferuirent, Liby*
es ex curribus pugnabant,ficuti apud Homerum heroes: hic enim nouiffe monippos non uidetur;
fic enim uocitant uno depugnantes equo, C*l. EtalibflDuobus modoequis ad currum adhibitis jo
heroes depugnafle, in Iconibus Philoftratus fcribiqetiafl Hetftor audacia proflas quatitor uteretur,
Vetftabula haec feuiumenta,GrfciuocantSj(i«TO7n>A6(ax[c,inquib.pracfto auriga eft,pugnatparaba
tes,aut aliud quid facit etiam propter fynodiam,ut inquit Euftathius. Eum Plato ut feribit Pollux
(
i.io.)anabatam micrafpidauocauit.Homeruslliados^.A(/'t*’t^«t'^</l4f«inmeji«Si'7i!(iBr/i!X«i’',idcft
currum infeenderunt parebatat acaurigs.Dionyflus libro 8.parabatas pro aurigis accipiqqtios A>
thenienfesapobatas(forteepibatas)uocabant.Ariftophanis interpres currum intcenderefolitos feri
bit, hoplitem di parabatem,ac id genus currus a Thefeo excogitatos primum, Hsec CEclius. Pugna»

iuntftis.ut Homeri heroes quo®; is enim equos monippos,

bant Libyes a bigisforard t/}'iffi>ji')di equis
id eft Angulari V
equo utentes non agnofeit. ocatur autem «ilifja* quadam Libyca , alia Pcrlica,alia
Laconica.Pollux i. lo Oiim non equo celete.fed curribus tantum utebantur:au t fi Grace manis, T» 6»
!TOA«i4ii(;iSstm!TO(/7trs5j:i«np£x§»ra,Scholia Homeri, Pugnare ex equo,ut Plinius ait, Thcflalitio'
cuere,qui Centauri didi funt, habitantes iuxta Pelium montem, Alij no ex equo pugnare, fedequi»
 DcEquo. H.c. Lib.I. fgJ
OK nmplfcfter , Centaiiros primum aufos aiunt. Bqueftres copias dicimus , utpedeftrcs-ltem
ou.
anamcqueftrcm.Equeftrepratlium.C*far5.debelloGall, Euphranor pinxit
Plinius, Praelium equeftre ad Trophoni) oraculum Euthycraces
iqueftrcnrS
optime expreffiq Idcm.^Equital
tu, .manusudmultitudoequimmin bello. Lepidus Ciceroni, Equ.
tarum habet magnTm.cTcero
pro Pont. Magnos equitatus ad ea bella, aCc. Nutante acie nidor
equitatusincurfaq Tacitus Gr™
cis eft : intelligu enim ^S&- uel
«yitx. Dicunt 2^ in fc^m. genere eode fenfu. EgTaiu
uel turmis eft tutius coflig^e, peditaiu uel legionibus.Scop. Legio eft maxime
de pediubus, Veg,
terdeni equites ex tribus tribubus.Tl
R^ne™ftum‘sfl'‘’““"'‘‘f
tienfium,Ramnenf &
um, LucCTum fiebanttconftabat emm ex triginta
duobus equitibus.E t qui il.
lohp^crat decurio dicebatur,ut Varro &
Vegetius tradiderunt,8i:c.dehacetiam%uld poli. Vide
DiAonaria. Herodotus libro fepumo Perficum equitatum dercribens,Sunt
quidam (inquit) No,
mades hOTines,qui Sagartq appellantur , cultu inter Perficum SC Padycum,
qui attulcrcequitum
0(30 mlllia,armaturam netp aheneam netp ferream aftiieti ferre, pratter
pugiones ,utentes rclie e lo,
ris conferta,qua freti in prplium eunt. Has cum hofte congrelfi inijeiunt
in iummum, laqueos haben
ics,qui laqueus cum aut equum aut hominem adeptus eft eum ad fe
, trahuncita illi
illaqueati confi
eandem quam peditatus fuus geftant armaturam:Cwerum
ciimtur.lndi
equos dcfultor.os agebant
K currusiquibus ctinubus fuberant Si equi dd afini agreftes, 8Cc. Fuitm nirmerus equitum odo
mi'
liamyriadum,id eft odogmta mi1hum,prarter camelos 3C currus, Erant
autem Arabes poftremi , nc
tqmtaius conltenarctur equis.camelos non tolerantibus . Equitatus prxfedi erant Harmamithres
ic K Titlisus Datis
iilil. tertius Nam
eorum collega Pharnuches atgrotabat.Equitantcenim eo, canis
fubpedc^qui mtei currit: quo equus improuiTo deterritus ate» crciflum fefe
, attol(ens,Pharmiche
excumt.HiccoIlapius langumem euomuit , unde i'n pluhifm,id eft tabem
incidit. Equo autem A ca*
fu ftatim dominijteccrunt iamuii ut ille iufterat : Abduifto nan« in cum locum ubi dominum
ftraue
rat, crura cum genibus abu:idcrimt,Ha(ftenus Herodotus,
i3-7irx^iXT«ci:,uitftoria cqueftris,'7r -Tuis Itt
Varinus, l;r7rcK^[tTS(/jequi atu uinceic,cqueftribus copijs obtinere uicfloriams
&:paftiUum(a'7re»£^«Ta<i)w(,Budacus. I pugna equeftris:8c: uerbum
Equi etiam infrenes aliquando in bello adhibebantur.Ftiluius Flaccus
TO,«jtfefli:rOT#x«x5,Budaeus.
Celnberosin Hifpania fudit, detratftis frenis equis, utmaioreiiian^ impetu in
hoftes incurrerent e«
quites Romani,GyraIdus. De ferio conflitSu uictlftm fugiendo dC perfequendo inter caftra pro-
ppria dC hoftium utrinffi, Xenophon in libro dere equeftri, «([Bellatorem equitem (inquit Damis iix
Apollontj uita apud Pniloftranim)fjrdcm artibus inftrudumefie oportet quibus alium quemuis e*!
quitern (de quo inferius dicam) 3^ infiiper altjs,ut iciat hoftem ferire, fiC fe protcgere:infequi practe*
rea ac refugere, StT inimicum pellere, equum aftirefacere, ncclypei fonitum, aut fulgentis galea:
fplcndorcm form!det,neue pugnantium uoces & exclamationes perhorrefea t.
7ir|«fU<&a$flfto(/,Hcrych. Decquitibus dC hipparchis nonnulla ad bellum pertinentia retulimus ,

etiamfuperiusinmencionecquitumfimpliciter.
fj/v i'^OitctYix^l'7nioyutyH(reit iTJTrajtjftTnff-tu, ffje&iTTTTox^xTH^
,
rcu,n$u7xofiO{Xf Pollux libro primo. Homerus: equos pro
equites dixit, tTnr&s t(sti oWwf mf»;, V arin. Hippocoryftas ( tTTTtvKfv^s , ab initio fecundi llia-
40 dos) dici Apion arbitratur,qui equinis fetis ornatas geftantgalcas.Rifithoc Porphyrius (in qu^ftio
nibus Homericis cap.i6 ) putans eo nominecquites intclligi, quoniam armatam indicet, ac
ferepro pedite accipiatur.Corys uero,inqiiit,id eft galea
fit ab «Sfv^cSw, quod dixiepoeta
idGgnat in altum tolli.-undc corync pro claua.Catlius, Ec aiibi,Si hippocoryft» (inquit Euftatlnus.*
leguntur etiam apud Varmum eadem in huius uocabuli explicatione ab equinis fetis galea no- )
men haberenr,hippocorythes dici debuerant, ut corythaices dC corythaeolos Hetftor.Eftigitur hip*
,
pocoryftcSjidcm qui hippiocharmes,id eft ex equo bellator. i7^7ms>§vscuyt^p't7^rco^o7r^I(e/xZ^'a/,» iTrrsg
Scholia in Homerum SC Varin. iTnrsHpfvsBi ( legen-
H9jwwovTtj,T2f7fcSj 7nMfai{9r,»xcp''t7r7T»)[^tMp(CfjJU'()i,

dum isTraHp^i/stu) {'^(tfsIjTTTTViixp^i^xTtv 7^1 HSft/fi®', k;r« tTnn^tg, Heiycliius Idem paulo poft hippurin.

- exponit galeam fetis equinis ornatam:qua dc rc plura dicemus infra in ufu ex partibus equi. Poi*
phyrius iTnroio^vsHy dici conrjcitproi-^raU »ojvs«{^ id eft equitem armatum. Hippon enim pro equire
,

poni. l7r7rto)^THy^^ (TTTraaif •i^ix.^f^jHerychiiis. iVTrtoj^fMsSjqui ab equis pugnat, uel qui equitat o
w^audecS^^fiof/ tk iTiTrin^ : ui7r7niu(p^s.)^ftiv ^ arinus. Hcfychius*
^ iJnriuj/ Trcc^xTnihatg Tmfx^^xsixn nrSi iTrmTOU^ Varinus. Itittus o3r7\i(ov7\?,i7r7TJK9;, Hefyclinis*
l^Tw^AsqbellaccSjLcxicon.iWTrpfiflit'» apud Sophoclem interpretantur 7n?A4fUHs</ (Tivms u^cuvoia*
multum ui» conficit, Varinus, Et riirfus, iVTrexUrfT/-
eques, i;T7rpi?«fcAti/w{/, uel qui
qui fegnior eft quam ut pedes iter facere uelir,
S©* proprie dicitur
,
ut plurimum equo iiehitur.Ec ^
ialisquidemlexcratPerfarum; poftquam confultius fibiefte intellexerant ab equis quam pedites
ptignare.Prscipue autem uideturper excellentiamhippoceleutbos appellari, qui pugnaciniinus
•

^bcquOjUelsV/cxaTtt^Sjideftaurigadipeririffimusfuerinnoitemquipedespugnatjnec quilibet ca
l^quoiieliigaudens quales Perrefucrut,qui ex lege femper equites iter faciebant,btppocentauris fe
:

refitniles,Varinus. Hipparcbus,ut fupradixijpratfecflus eft equitatui. iTrTm^^Hycs int»

«««i^jStiidas, iW«s,idcftequit^5U0cabam Lacedaemonij iniuuenili aetate confticuros, eorum^
• Cc $
fSs De Quadrupedibus
aTOf.iu Vaniius fcribft in alij ut fupra oftedi%Ww dux cft,Laconcs hagctS
prefe(5 os
Hefychius Hippagreras ( luo
unde fortaffis i ho abundante hippagreta nominatur Idem tamen 8^
u^AtxTaii/ oTtfuTS^ , ideft felecfHorum militum armatOa -
ordine in l6ra)interpretantur praefed^os
ipfatn parte huius
rum:qiiarendiim an pioo37\jTO(/rciSiuslegereturiWta.('. Videfuprahac
capitis .

altjs quibufdam.
ubi de equitibus fimpl.citer diflum efi , de hippagretis Si
Seji, (hemiftichion Homeri puco:)oi iWas iut' oMyy cOTf<«or-«,i(Sti jfoMuat.Ksu yim ars^aii/ Hely.

Xneis iW^Sjid eft feorflm equites, prouerbium apud Suidam,de quo lic faibit;
chius 5C Varinus.
Cum Datis Athenienfium agrum inuafiffet, Iones aiunt quum feceflilfet ipfe confcenfis arboribus
feparatione ipforum intellefla,
Athenienfibus fignificaffe, equites feparatim eire,Vnde Miltiadem
mox conflicfiu uicfJoriam obtinuiiTeiS^ locum habere prouerbium dejjs qui ordin^ diflol= n
inito
Batalos efle qui infulam co*
Germanorum equites praeftantiflimos
uunc, Plutarchus alicubi dicit ,

lant quam circunfluat Rhenus, C^lius.Idem docet batalos a

Grxcis appellatos molles 8C dnsedos*
habe^ Rd intcr«
Ceterum Plutarchi locus eft in uita Oihonis:ubi Graecus codex imprcftlis BitTwAcs
in dercriptioneGcrmaniae,
pres redeBatauos tranftulit:& fic etiam Alexander ab Alexandro legit
Batauis uerba funt hafc: Omnium harum gentium uirtute praecipue Bataui,
non multum
Taciti de
acuerem
aripainfulamRhcnicolunt. Vangiones Bataui^^ truces, quos ccrerecuruo Stridentes
KnitsregojfUo:, i-arwas usa eimK-nlona
ba;,Lucanus libro i. {m-mas
fi:ff(jo7sg«-ri^'3;TA»f'9vl('^<¥i(^Kj«T«JtgaK«eii?,Suidas &V
arinus. Eques quomodo muniri debeat

armis, thorace,galea.manu uel chirotbeca,et lacerti ucluti ocrea,

Kc.docet Xenophon in libro de re
eqneftri circa finem. Equitatus(inqtiit Ctelins)ex armaturae genere
diuerfa fortitur nomina , fiqui. u
folum fua
dem alij funt equites cataphra(Si,alij acataphradi.CataphratSos intelligi eos uolo.quinon
corpora,fed etiam equos lorica undiq; muniunt. Hos feribit Vegetius(5.i5.)eire
quidem a uulneri-
bus tutos,fed propter armorum impedimenta dC pondus capi fumma facilitate.Et
Q,Ciirtius equiti
feric inter fe connexis.Cataphrados
bus tradit equis® Perfarum tegumenta fuifle ex ferreis laminis
equites feribit Ammianus Marcellinus , etiam clibanarios nuncupari. Idem
inter equeftres copias

catapbradlarios recenfet fagittarios.formidabile genus armorum.Lampridius in

Alexandri Cgiaris
uocari.Lmf
oratione de Perfis perdomitis innuere uidetur pIane,cataphradIarios ab illis clibanarios
catos equites dici cataphradios Liuius tradit. Equites antiquitus
nonhabuille thoracas.fcribitin coa
mentatione de Romanorum militia Polybius: V
erum,inquit,in fubligaculis periclitabantur, ad in»
praeceleres. Eorum clypei ex bubulo concinnati corio, placentis erant
umbili ja
fcenfum defcenfum®
Adriano granis aueSor Dion,equites
catis perfimiles.qtiibtis in re diuina uti moris fuerat. Scribit in
aphradias r^nfet biftor^
qui uocantur Baftai,Danubium armatos enatalle.CataphratSas naiies &C
arum quinto Polybius. Cataphradlorum equitum apud Perfas panopliam deferibit Heliodorus li>
hafiati uelcontati Ksr-rs^ojw, « j.
bro 9. Aethiopicorum. AcataphradU equites alij
poi,Suid.Ammonius|us'<Ji'«KSr7J!Jt/interprctatur:)diciintur, alij ferentarfj* Haftatimanus conferunt,
Ali) fine
£C cominus hafia decertantiquorum alij fcutum gerunt Sd inde fcutati,8v{M$of«,dicuntur,
impugnant,qui nomine ipecialiCaiiAae.id eil fimpliciter,uel generali uocabulo)haftati uo
fciito hafta
cantur SC contati. Ferentarij equites ij dicuntur,qui eminus folent dimicare:
quorum alij iaculis (a«
contijs)a!ij arcu utuntur, Iaculantur,quos Tarentinos uocamus: Arcu utuntur, qtii equites fagitta»
rij (i;r7rt*i|o'7«i)&; dnonnullis Scytha: etiam uocantur.
Tarentinorum duo funt gcnera:nam alij lons 4*
wiiKyffli-Biit perpera)
gius iaculantur.Sdob eam rem equites iaculatores diciinturiiVTreKSfTirM, alias
8d Tarentini fpeciali uocabulo,(Suidat etiam «>tfa)3 »toiK,ut uidctur:fed idem
nomen ad hippotox^
tas quo® pertinere indico: utricp enim inter equites ita funt, ut in
peditum numero uelites, Gaza fe»
militis meminin Ve
rentarios tranftulit, imitatus Saluftium , quiinCatilinac coniuratione ferentarij
nj^eif,lvar'n(sy, 8Cc. Varin.
getius etiam ferentarios nominaqut paulo poft recitabo.
AKfo)3oasi,«jtsmsccc,7t^o’7tti,Suid.)alij cum femel aut bis iaculum miferunt , manus
decatterocum ad»
uerfario conferunt, 8d cominus pugnare inciptunqnon fecus quam quos haftatos appellari
retuli,

mus. Leueshos nominari folitum eft, (hi iaculis emiffis cominus|etiam pugnant ,fpathis aut fecurb
bus utcntes,Suidas:)Hxc Aelianus in libro deinftruendis aciebus interprete Gaza ; Sd Caeliusii,
*
9i.fedobfcuriusqHa:dam;£dinhocerrat,quddTarantinosarcuutifcribit.Suidasquo(5inuocabu- 5

lo iVtos» eadem fere habeqfed obfcurius, uocabulis quibufdam deprauaus , ut etiam libellus Grz»
ex
cus de uocabulis rei militaris innominati authoris inter appendices Lexici Gratcolatini iam fepe
cufus,8d in fine didlionarfj Suids. Bonos iaculatores antea ferentarios nominabant , Vegei.5.14.
Apud ueteres inter pedites erant qui dicebantur leuis armaturs, funditores 8dferentarij,quipra:«
cipue in cornibus Iocabantur,Sd a quibus pugnandi fumebatur exordium, eg.i.lo. AyxS» eciM! V
xsa «(/ </!m mTrim nuinh/Mu,! if<(V j,» udi jjii i wwa Mrmx , 1(9« lilf v as imrtSij/
V5TOx®f «« lAixs.Io-ifaufainXvit 7r(rotundata uertit Camerarius)Ix“i' «wrTW, itg« Jigv
nAiOjiiti. cwis yiy ay as amvfty (ubi ad eum peruenerit intra teli ia(ftum)K©Kr«ita, morTiSiT

mreis tr^KfiiiTOS.oOTc/!’ xy as t aXio-itsfdbsp.Aj.itSofj s/iKxy mnxvy.mmay^iMvIxs'^

iif’ica/vy^mAi(uoy,l^xupyHsx-!s<SxM.xixriyiif i(si'7a:foK7iiiS(/,Xenophoninlibrodcarteequeflri, Huic (,
Eitsfiu
loco lucis nonnihil accclTnrum uidetur ex uerbisPollucis,qira libro i.cap.ii.huiufmodifunt'
prsnxa
Jutos «$’ I wwa vK smnuviits mimsa^uy i-rwsis,«wmiS ixfsx^aykrtisQjoc elt , iaculis quorum
4 fotjmcma
 Dehcj uo. H.e.Lib. 1.
ferramenta non in rnuCTonem fed ia globulum definant.ut ego qmdem interpretdr.eum
non ferius
fcd ludicrus hic conflieftus fit)_to;g«m, t(^ o/Miais miif (rifxi^mS,Sisi m liu «n,
m lu»,
TtreTij/ iMtTTBrtsxTmsjj
•JttmTim, ^De equo celete a: defultorio non pauca fcripfiin B .fed quoniam in bellis etiam defui
tores uel hamippi amphippiue didi equites eis utuntur.quacdam prius non dida hic
adtjciemus.
Paribus equis, id eit duobus Romani utebantur in prteliOjUt fudante altero tranlirent in
ficcum Fe
flus. In pralijsciuocpdefultortj proptefea dici poterunt, quiadiiPolluxlib.i.aiDduoequifineulis
equitibus praeno eraiir,exercuaus ita militibusjucalcero de uia feiTo defilire poiTenc in recentem, Her
.molaus. Herodotus libro i.icribit IVfalfagetas clle *iTa'07Ks (wrmras, id eft ex equis prxliari fi^pe*

10
dibus.Sed apud Pollucem libro i.ubi equitum ipecies recenfentur, pro larTm legendum eft
om, Nam Aelianus de phalange differens quaantiftomusdicatur,aduplicifrontis feuoris obiedu,
.
quali occepsjita inftituta,ut medijs tergis inter fc oppofitis conftetiita denitp infert. Valet hoc inftru
endi genus potilUmum contra barbaros, cpii loca amni Iftro uicina incolunt, quos amphippos
cosno
minant a mutatione equorumtex ali|s enim equis in alios tranfilireconfueuerunt. Traditum hoc SC
aSuida.in parte qug eft de uocabulis rei militaris; (in libello innominati au thoris excufo in fine didio
narij Suidat,ut fupra dixi: item in uocabulo iirMm. ) Sed hamippos item didos quandoip aduerti.

mus; Sf ita fortefcripfit Pollux, Sedeo uocabulo pedites cum equitibus difpofitos accipiunt Thu.
cydides ac Xenophon.quos Philochorus prodromos dicit. Hamippos apud Sophoclem in Antigo=
ncdici inuenio celeres, ueluti equos adsquantes curfu,quod adnotarunt fcholiaftx, Calius. aVitt,
3m(lego «iK&7rmiyim «;(;(/ ZjrOTj.iij S my ©- Tiymijwrt flirnf^i.Ksa («(ttAiTantnaji (isTO-rso^if/ as tKartfor/.Jji
jj
ilt «>tf M^rsatyas tt^s m ms oVas vc (WMjoTtyits «UTOrt/aiyi
, y ajv
«mis «KSTOujoIjPoIIux, ia c/Imi/ ispaTOji Za-mij/ irwiJiJkySOitii/eyiiiSUKu,
Afcieia-TBl.si' (itTOa-ntfiiaii/
oi'

inr’ «asW’ «aoi/, S«{1 » jyeit ttscAi , Author innominatus de uocabulis militaribus Cf ex eo Suidas,
,
AjffirwqifwIWmii oTu/sf(iT/j,jiiii!si,Hefychius V
5C arinustSuidas addit, id eft bini equi cer>
uicibus iundiific ueteres xynoridem uocabanuCpofteriores de biga, id eft bijugo curru eam uocem
proferunt.) V ehebatur autem altero equo auriga,altero eques armatus. Km rij/ Ji jjwtoi lyps:
«iAi&SlraTr&Sr^sfid/oic^oiZiftiywvria, «(uirmj/ acAaToi ,
sthi SsitiiAtflss , Suidas. Et rurfus,
A/iOrmi ^T TifiSfiJiM,»!' crvfi Zarrras spitxid/iiiiSeoi.Alij equosCceleies V arinusjiundos effe dicunt,
quorum alteri eques infideat,&l alterum fecum trahat.Cacterum Thucydides SC Xenophon in uolu
j5
mine derebus Gra:canicis, pedites quofdam hamippos uocant : lei (»« mn
xj«s aoij/ ol xim
’
n!!liTms‘n 7ttyiAfii,(CiAiyaflQ-Si/^mixim/'it(i'rvifiicrl H9a7ra4=>«Vss,)Suidas Varinus.HinceftiL &
lud Homeri, Oyaio-Kiin/ «aaT tnf Kao(/,Varia. Galli cheuaulxderelais , quafi equos relidosdd refer-
uatos uocant eos, qui interim otiantur 8d quiefcuntdum laborant alij,ut fatigatis illis fuccedant.
Equites quidam ab Alexandro infiituti funt.quos a duplici genere pugna appellabant dC hi
quidem equo pugnabant peritiflime.ubi uerd exigeret ncccftitas,2^ foret regio equitatui inepta, cu
iufmodi Graci uocant (e®;r7rei/,mox defilientes ex equis congrediebantur ut pedites, ne omnino fo
rcntiWaxjhid eft pugnp expertes, Si Lydium paterentur incommodum,Calius exPolluce.Hisap
paratus armorum erat grauior quam pediti,lcuior quam equiti.Et ubi tempus pedites fieri poftula-
bat,miniftro in huncufum deftinato equos tradebant,Pollux. MysiAnsi xiuTiym, ti wA- oA
ft'5rt{«,fAcf‘’6<}i'(?r!raji/(ii9(5i'Ti!a,Hefychius Sd Varinus. Videntur etiamqui dimachas fequunturmi
40
niftri rede hamippi uocari poflfe : item milites illi, de quibus V
egetius i6.Qudd fi equites (inquit)
impares fuerint, more ueterum uelociflTmi cum fcutis leuibus pedites ad hoc ipfum exercitati tjfdem
miicendi funt:quos expeditos uelites nominabant, Sfe, Germanis interdum pro confflio fuit, ut e=
quites dimilTis equis,ad proximos euaderent,S( immifeentes fe peditibus,dum fluduatur acies, ho.

liiobuiam irenuideo ut fpe fugae erepta,atquato omnium periculo,pedeftripratlio acrius inCflerent;

Vel utin hoftes acrius incurrerent,detradis frenis , cum effufum curfum temperare nequirent , e,
quos concitatos agerent, a:impreirionefada,tiiuiamfacerent,fparfosep bC incompofitos adoriren.
Alexander ab Alexandro, Equites Romani praeter arma bC gladium folliculis frumentum de«
Iiir,

ferebant,[dcm. Hippotoxotae didi funt equeftres fagittartj.uel qui equis infidentes fagittas mittat,
ineminiteorumHirtiuslibro-y.belli Afiatici. Ariftophanesin Auibus accipitres hippotoxotas co.
p
gnominat,compofito uocabulo, per equum, pernicitatem uolatus eorum infinuansrper arcum uero,
unguium curuitatem, utinScholtjslegimus &
Varinilexico. NoneftCretainutilisqui fagittam
autiaculumcxequo immittit: quapropter in hoc etiam ludendi gratia contentio concertatio^ ha«
beawr,Plato libro 8.de Legibus. Forma equorum, quales maxime legi oporteat , pulcherrime qui-
dem Virgiliouateabfoluta eft: fed &
nos diximus inlibro de iaculatione equcftricondiio,Plinius,
Qiiomodo iaculum ab equite rede emittatur,docet Pollux i.ii. Tarehtini, equites quidam : aliqui
acontiftas,id eft iaculatores interpretamur, aut '/jAm (Hefychij codex male habet ut Hippar-
chus tradit, Varinus : 'ffAss Gaza uelites aut expeditos transfert , aliqui leuis armaturae milites : fed
leuiler armati tAitiffSf magis proprie dicendi funt, quam 4iAs(, id eft inermes , corpore non muniti ar.

() niis.fed tela tantum geftantes. Arrianus equites quofdam in Alexandri exercini fariftbpho,-os ap=

pellatos tradit.-ficuti bC nonnullos, qui dicerentur amici(tTOifi«,)CaElius,Sariflrm longitudo ad cubita

•qu 3 mordecim,quorum duo manus auferunt, reliqua duodecim prominet.Hafta nulla cubitis oda

'
i
5-84 De Qi^drupedibus
breuior:longi(Tima,qu{ «tenus fumi poteft.quatenus tenere miles 8C uti facile ualeat, Aelian. Sun»
& qui dicant chryibphalari equites,autetiaargyrophaIarit cuiufmodiin ludis produxit Antiochus
Epiphanes,C{l. QtiemadmodS inter pedites centuria uel manipulus appellaf,ita inter equites tur
ma dicit) 6^ habet una turma equites 51. qui a decurione fub uno uexillo reguntur, Eligendus eft afit
decuriohabili corpore,ucloricatus et armis circundatus omnibus cum fumma admiratione equum
poifit afeendere, equitare fortilTime, conto fcienter uri.fagittas dotSifflme mittere, turmales fuos, id
eftfub cura fua equites pofitos,erudirc ad omnia quae equeftris pugna depofein eofdem cogere lori
cas fuas uel cataphraflas,contos fuos &
calTides frequenter tergere ST curare. Plurimum enim ter«
roris hoftibus armorum fplendor importat, Vegetius 1.14. Atqui Ammianus Marccllinus libro iS,
equitum peditum cp turmas dixit. Dicuntur dC drumi,equitum globi.-Scire debet dux contraquos |,

drumos,id eft globos hoftium,quos equites oporteat ponere , V

egetius. Grumus quidem uocatur
terra inaceruScolledla, minor tumiiloiitem de alijs rebus grumus uel grumulus falis, pro globulo,
ubi Grsrcichondrum dicunt, noftrieirt tls^cn. Turmae uocis etymologiam dixifupra,Tormarchcs
torniae pratfedlus apud Cretenfes,C:e!ius. Prima legionis cohors pratter pedites , equites loricatos
I5i,habet:lecunda fexaginta fex, Sic, Vegetius a. 6. Equitum ala: dicuntur, ab eo quod ad fimilitua
dinem alarum ab utraqj parte protegant acies , quae nunc uexillationes uocantur a uelo quiauelis,
:

hoc eft flammulis, utuntur, Eft aliud genus equitum,qui legionarij uocantur, propterea quod con-
nexi funt legioni: Ad quorum exemplum,ocreatifuntinftituti. Veget, i. 1, Ais, equitum ordines
uocantftitau Gellius lib,i6,)qtidd circum legiones dextra finiftra^ tanquam alat inanium corpori,
btis locabantur. Dum nepidantalac,Cid eft equitcs,Seruius)faitus9indaginecingiint, Vergilius
4. Aen. Plus(^aliquanto damni hsc ala equitum amifta Annibal.quamSalabia fuit,Liuius,l5ica=
lalegic'nura,Cic.Att.lib,ii, Alam pr/uatim dici inuenio duplicem phalangem apudGrscum au.
ihoreni innominatum de militaribus uocabulis qui Graecis etiam literis uocem Latinam imitatur,
,

ut paulo mox dicam. AjK(ra,ala equitum, qiianquam Side peditibus dicatur, Cslius ex Arriano,
X'j»(«a,3gmen elephantorum, peditum, atqpequitum quod regem prsibat, Varinus:8f inLcxico
Grscolarino quidam ex Arriano . Sunt qui agema dicant efte potiorem & ualidiorem partem exer
citus Macedonici.uiribus^ dC corporum habitudine fuperiorem,Varinus,Hefyrhius,&rSuid,Age
ma apiidQ-Curtium lib. 4.legendum, non agmina, ia» turma eft equitum 64. E^nAi^jt/it continet
equites 118. (quod in peditatu phalanx autsrif©',8ic. dicitur.)Titfiw7ii'iiy^i*i56.iH'5rafx.‘«pi^’^'8*'®'»
nn^Xi'*ioi4.TtA©'i«48 ErnTOj,(«it 4096 Horum nominum duo tantum etiam de peditatu dicuntur: j,
nempe -«A^.pro duobus miUibus.uel fecundum alios duobus mil libus &r quadraginta odio Sd iw- :

»«^i<«,duplo maiore numero,pro duplici nempe phalange.quem SitrfmsetiAiiiiialamutfupra dixi)

appellant. Author innominatus libelli de militaribus uocabulis, 8C Suidas in qui tamen Io.
cus omnino mutilus cft,&rcx libello (quem dixi) reftitui poteft. De uoce iA« , uide plura in Lexicis,
iA:y^«5,a«JixpX«t,Suidas, SstiaTeAoc, (uiiesTJKcwfAWjHerychius. Pyrgus, turris eft, 6ii milttaris ordo
quadringentos uiros continens,turma equeftris. Euftathius lliad.el.tradit conftare c trecentis dC fe»
xaginta uiris,8f quadrangula forma inftrui ad typum turris. Hipparchia ala equitum, quae quin,
gentis infuperfe duodecim conflabat equitibus, Caelius ex Arriano: In Tatfticis Aeliani interprete
Gaza pro duodecim non rcifte legitur duobus, iarronyxi*,'!'™ «feteTOwdegOTOjaeTiwifjiimjiTinirwiiw
i/'ili,Ai(«,(lego apii (/'i./liue,) Varin. Lycurgus ad maximos eonaius turmam quadra. 4«
tam ex quinquaginta equitibus fecii,quam sA«(«l(/ uociiauit: Qiii etiam equites ac pedites in fex tri.
bus diuifit,quarum quplibet tribunum militum , quatuor praefedlos manipulares habuit, 8fc. Et
tametfi centuriae,decuriae,turmae,cohortes,equitatus,pro uoluntate pro^ arbitrio faepe autfts &
ira

minuta:,nonnuiiquamduplicataefuerint:idem tamen nominis, qilamuis mutato militum numero,

V
fortitac fufr e, Alexander ab Alexandro' i.'}. dtiAnfuii/ arinus quadraginta uirorum fimpliciter (non
equitum) eife fcribii,8(c. asjot©- equites feptuaginta comple<5fitur,ldem SC Hefychius. Sed plura
de equitibus bellicis ft quis requirit,obferuet ipfe diligentius apud rei militaris feriptores. fEquos
armis praemuniricinquit Caelius 11. pi, )fciuntomnes,(ed eorum nomina (ni fallor) nota paucilTimis,
Igitur quae a fronte propendent, prometopidia.-quae ab auribus , parotia: pareia, quae maxillas pra:*
fulciunt, appellari dcbent:profternidia uerd,qup pe(3 us;parapleuridia,qua: lateribus obiacent: para
meridia, quae fcmoribus,folet ea uulgus coxalia nuncupare: paracnemidia, tibtjs apponi confticrSt,
Tranlf ulit haec Cxlius ex Pollucis libro i.cap, u, Atyivna cfi itttivi 'jxSco^oCHiirfMot ,
ibidem. CJuomodo muniri
3i7Uirnil»<»,Pollux armari debeat equus bellator Xenophon docet cir<
ca finem libri de re equeftri.unde fere etiam Pollux fua mutuatus eft uocabula.
^Nunc de ipfa equitatione.fiue equitatu 8f aeSu equitandi agendum,Latinis primum, deinde
Graecis uocabulis, Sfc. Equitandi ac fagittandi fludium a Medis ad Perfas SC Armenios profedtum
eft,Strabo (^tiia equitandi artem primus excogitauit Neptunustinde fadlum opinatur Pauftnias,
ut dicatur hippios.potius quam caufa alia. Alij a Centauris equitandi artem,alij non hanc,fed ex e.
quo pugnandi imientam prodidere.Videfupra parte 1, huius capitis poftCentauros ftatiminmen
tioneM iris. Amazones mortalium primas equum fcadereaufasLyfias orator credit, Hermolaus, (t
Alrj Re lerophontem, alij Neptunum, primum domuiireequos,&; equitandi artis authorero eife tra.
dunt,utPolydorusprofequiMri,ii,deiniienioribusrerum, CtefilausftatuariusfecitequitemSat
ttientin»
 DeEquo. H.c. Lib.I. fgf
nien«m,quJpriim»s de equitatu fcripfit,PIinius.
Damis in Apolloni,' utta apud Philoftrattrm bonJ
tquitis munus cflTe ait,Bquo retSc infidere, attp illi
partem cucunducere;non parentem uerberibus pletScre
fortiter dominari, frenis in quamcunn. uoluerit &
: caucrc infuper ne in
Sueam aut uorarf.
nem,aut hiatum aliquem deferatur, dum paludem ccenumue
nititur euitare : Denicn per accliufm
locum afcendemi equo moder ate frena remittere: in praecipitem
uerd ae dediuem eiSt^non defere
manu demulcere, nec femper in ip.
utf Equitatus equitum manus,dignitas
fum flagellis uti.
'c
equeftris, 8i adus equitandi , Femina
ad«ri9equ.tatu,notum el}, Plinius. Adequito,prope

^''Sq!nmFt?pTnTusF^'T
udiuxu equito. Ad illum
atted

Collimeportaiadequi
adeqSe S
„ tansHanniba,Plmius,Eo ferocius adequitareSamnitesuallo,Liuius.Numidieadequitare,deinde
rcfiigei^Ide . Adequitatio,idem quod equitatio,
utquidamfcribit. Veduraapud Vegetium
ipfe greifus equi iiehcnus equitem. Equus ad uehendum
eft natus , Varro. Martialis libro^a
gramma kg‘Wr w
Pnfcum uenatorem temerariae &: periculofa: equitationi eS’
nimium indulgeL
ieni, huiiilmodi. Parcius utaris moneo rapiente ueredo
Pnfce,necinleporestamuiolcntuseas. Sspe fatisfecit preda: uenator,& acri
Decidit excusus nec rediturus equo. Infidias SC campus habennec foifa.nec agger
Necfint faxa licet,fallereplana folent. . Non deerunt qui tanta tibi fpedaculaprailente
Inuidiafanfedleuiorecadunt.
Sitedeledantanimofapericula,Thufcis
(Tutior efi uirtirs)mfidiemur apris. Quid te frena luuant temerariae' Tapiiis ilIis
Pnfce datum eft equitemrumpere, quam leporem. ^ Equitabilis locus, commodus equitatio,
Opportuna explicandis copqs regio erat,equitabilis SC uafta
ni.
pIanicies,Liuius. Et Curtius.Im
bcr uiolentms quam alias fufus,campos lubricos SC inequitabiles
fecerat. fEquito.equo uehor.
equoinfideo.Equitarein arundine longa,Horatiusi.Sermon.
ladabitfe.&inhisequtabitequii
leis, Cicero Lucilius etiam de ipfo equo dixiqC^ius luinc
currere equum,non aque equi,
tareuidebat . His cqintatcurn't9ocuIis,Nonius. Alrj ftccitantex
Lucilio , Nempehunc currere
equum nos, at® equitare uidemustfte enim citatum legimus apud Macrobium
circa finem libri fepii
mi. Equitare (inquit Seruius eodem in loco)& homo utens equo, SC
equus fub homine gradiens di.
cebatur. Equitare antiqui dicebant equum publicum mereri,Feftus,
Cameli Badriana iumento
nim dorfo funguntur, attj etiam equitantur in prxlijs Plinius. TheiTaloruminuentum
, eft equo ,

^0 luxia quadrupedante cornuiniorta ceruice tauros necare, Plinius. In orbem equitare, id eft in cir.
culum, Ouidius 11. Metamorph. Ter circum aftantemlatuos equitauitinorbes,
Vergilius lo.Ae^
neM. Adcquitopaulo fiiperius pofitum eft. Obequito, id eft circumequito.
Primo obequitando
cautis prouocandocp , Liiiius. Et luce orta poftero die obeqiiitauit ftationibus hoftium Idem.
,
Q.uum9 agme obequitaret, uaria oratione, ut cuiur^ animo aptum erat,miljtcs alloquebatur,
Cur-
tius, Perequito,in omnem partem equito* Primo per omnes partes perequitant, &C
tela conijciunt,
Cafar. Quum perequitaflet aciem promifta repetens 8^c. Liuius.
, Claudius quum ex uia Ion.
geper€quitairer,nuIlo obuio hofte.in campum rurfus euedliis,increpans
ignauiam hoftis,5Cc,ldem*
Prafrerequitantest^ abfterrent, Liuius j. ab Vrbe. Equo uehi Bellerophontem
inueniiTe tradunt,
Albis equis refidentes duo iiiiienes
Plinius, uifi, Valerius* Incedtintpueri,pariterm ante ora pa
40 tentum Frenatis lucent in equis, Vergilius. Sublimes in equis redeunt, Idem. VilEs adire afeb
Ifsaucuehiculis , Plinius. ^ VlaiPerfaeredditi funtuino inferiores , puerorum quidem inftitutio
aduenandum adhuc durauit,’?* inyniTKiTsxTnKKiicu/BKvfiy i(^ jitAtraj/ Xenophon libro 8.
psdiK, Nicias in Lachete Platonis hippicen, id eft artem equeflrem, egregium, utile, QC maxime
liberale exercitium eile affirmat. Eandem in Hippia maiore
Socrates apud ThelTalos praecipttein ho
note fuifle ait. id eft equitaiio,comuniter dicitur, uero et iwTna-vuH poetice, Varin*
^
IvmccixircA'' Iic-TstQccff, \ynaSiirxc ,
jSfcftuais Tj^xyms^
,

, ws S-jvfiif ,
€t JiicuoT^^oy^ u^Ucuv&y ^ccvx^cuvfiy^ «if wy uS\Qc(hHt^ (wcc£>irHS, Pollux*
Ammonius certe epibaten fcribxt proprie dici eum qui nani uehatur,anabaten uerd qui equo.
4 (Tff5TKiTa,de celeri equitatione apud Pollucem . oiniei/i* l-roTmnx^ ^x<ii^y^ Ariftoph. in Achara
PnenfScholiaadduntjlTETSTttffiflfjewTJTiSllTit^KwSjWSOf/TesctoTifllTirijrfcais, ^csTi^xs dJsiTptBiscny^ ih
(Tg-Tjvu lTtr7ni:(7jXiH iwTsrQfl*,»: i-s-arcrt/ws, Varin. Suidas. iTSTroavjjg^
equitatus, ars equitandijS tjSI IvnmvilyxfiTMjiwTrtKH 'nm imyim 'ty.Tff&zlXyVciuu^sHy.y ras
apud Homerum, cuius hoc hemiftichium eft , iyyytT^ iis7n<nw>i rv, V arin, & Hefych. Neftor Iliad*
V.Antilochu filium friu inquit a loue bC Neptuno ('wTretruyecc didiciiTe ,hoc eft equitandi & equeftria
tertamina obeundi artem , ^^'Tnvai '^ 0(^01 vi^xyxy m-aj-sAfcowSjUt apud Suida citaturti-otw.
^«jTCiTsna-fcv^^^Heiychius* ^1s^ff<^h(iXy7ro^&x,SllidzSy V arinus.rfs yxKfoy 'i'm'S!^yx asi^o&J^iX vSa*
Ariftophanes, Varin, BAso-t/ayics,
dj^(7i;,(-a3'?TK£7i«,(pogsOT5,Herych.8C
Hefych. 6^ Varinus* ^ iVmt/ffjp^dfJJo/TsCjU^iJKTWffjde equite dicuntur,Hefych.& Varinus. Dicitur
ciiam
iVmvff camelo iniidens apud Xenophontem. iV7ras-»fi,equitator,Lcxicon GraccoIat.Pollux
9yidcm equum iVttkswj/ laudat. E7n>;^ff,S«i/t«i8aT«?.*Vide ab initio huius partis H, e. Ke0i<.i7rii^^l-snfi^
*®Ta:7t Hefych. & Varinus. Awotttos, imperitus equitandi, Pollux i.u. HefychiOjS^Varino idem eft
m7rK7iy.X^M^
 ^ B „
.

fS6 DcQindrupeclibus
rurfuSjWo? (M/nr7rr5,(:T5TK«f*©'»(^7rrxgflT^,Et alibi^dc ttiilitilnis fcf ibenSj Iquos
K<S^KSi xyn^a^i TmvTje
P\ 'WIS tTr^r^ffittois iTTTr^ony:^
c^i ajf/
e/)(«s^s uocantjfijraic
xo.e&,loca equitationi inepta,» <iS kxAiV «/'vjt®?* « Ksa toa-Bic , Suid,
^(3Zlit^i>equis priuati,qui 6^ ^iTrTtci, Pfcal^toffo^sGi^tiws ^ ^HfUx^TV^ec^^an^a^TiTttt nvo^jUtoi^mrmn
*art^oi,Suidas,
SC V annus, ^ ^
lOTn^TniTtit^lcu/agaieETin, Ari.
f i’3ide«|/uci;5raivsiaK,eqmtare.i"OT6ei,iOTiBi/?fW7iJ«,Suidas,
fiophanes inNubibus.In Scholijs non ied iWwrna legitiir.a: fic exponitur :
Niincequo
lingulari, nSc biga iiehinir.iWtvEiSw enim uel
(nwK^s&K.cquo celete, id eft lingulari uehi iignificat.
{irmvjfJsnTa^iSia (non probo quod in Grxcolatinum Lexicon quid™ retulit iVjntf®) axBSxi,uSi tsi
$ i{tcJ®,fynonyma, Hefychius &V
ariniis. ii^ck^c-r^x ««immwtw.pcteqiii
tabant,Heliodorus.K(tfli•I^^lir.i^(^t.in Lexico Graccolat. ns^ratitiv^t/ , prateruehi equo , »> mi;
j(9a «M? SM7(/,5reg«7)3tx&^f*«!'^rWi'.(n>xta equitare, K
quafi ad latus fequi)Hcfych,

Suid. &
Varinus.A<w5-c«,m*efiinir<il/><«7ei!iftOT-o’7ttis,Varinus &: Hefychius, Pteti-araitWi/, obequitas

rejnagasjotxfclidem. 6jS^KStl‘«Tx^iti@-,’ai!i»-nuS')t!(aliasSTiiisyi-!irm(t&xi,w<nrSpy5M-^mmiiji
V l-srwtv^f/arus (;wp<t{tnn,Pollux;unde forfan aliquis colligat. IwmWi'
de equite tantum dici , iiemif.
{i(8ranon de hoc folum.fed etiam de equo, nam dC Iwmisiii equum (ut dixi) alibi laudat Pollux. S^l.
Jiay ImtTtiJtSw.iaa jWH J^iXoir^i/.apud eundem legimus de celeri
equitatione.

tiy^i^iliy^Tumptxiy, Elidas &C. alij.Conllruitur genititto.' A

o Smy i oti©r«s mimfas 2p,5Bl8s»s xife^yAsA
t/loxiws -ms ReUiiXjiiiii njtflTOtreJs&a^iasstceMs.citatur apud
Suidam ; uidetur autem lignificarc , inuehi
inphilofophiam. EActic^f/.equitareuinde ( id cll M
dccurlio militaris.wSira-mctTia,) Budxus in Commentartjs.Bt eques quidem i>i<wvjy dicitur, cquus ue
rd fcXKyrtfl&w, d Aistpt^oiyiTi v> s^t^icrpctjpirTNAitsstTiurTraj/, Appianus apud Suidam QC arinum, V
mxiXM&‘,c m
Tikam wtdliMaij/ imvyss^n tSUurmi •n&iivM, V
arintis. i Tumiay smyBiun vxusvhss xM.

nt;Equcsne an nauigiodSophoclcs. iVmtsiiailli^^ftacfidicas ecjuitabunde infidere, cum pue

lienis
ri diuaricatls cruribus alicuius humeris infidcnt,!«p « •stm/A' ^afiaiji ^yfiiJixAy ttstfft^orrtu , He.

fychius K
Varinus iWko1 «(< etiam ciufmodiflgnificationis adtierbiumin Lex. Gr®co|at. habetur.
.

ta.<i>yjiuAyi:iy^'lli^i7r‘mif^as,imf4lM,T!WTttAHrfi ijysrieM mysx mitd[irn>a; mkTrvxyiiAmyjisiia

_ ' i._..
/I
imfltsM/iu.Poliux.Xcnophon n(H#>m ITOrijhlTllC
l.'U /4i» fe> cc^ueftri ijfdem
etiam inlib.de re uocabulis utitur.
ITfltlTI- Tn Jirtif/H/mtAneiH
To yiAmyty at A
74=iluy,K^Sinu'^mi/liTlumxiSX,ti^KXxxXixtuTiuiyfvxiK'rSiyit?LKS,Po]lax. De calcaribus,!)!
,ijs^ adis
j r C /3.U. tAS 4i/Vy rfUnit Mrtfffi
gendis, inferius inter inftrumenta dicam. di/S?nriir©'«/7»Mira»’»soy«)(^ wcd/wias.iiiKiwplieos
?. XI U. I

»*» 5 ® «
TOTO if e5it0«,t(^ Uiifsj/ TffiiiorT©' EiyaoTOTOisftiSia,)!^ t<«AiwrT©' 3 'OTeoj ia« «uKXimTia , Kliiatft.

wtsitTO uiisptif&Dcxippus apud Suid. in iWra®', Kiii oiro« trefas scfas xVi&BxMtx i® x rawsj/ «<tBi
fic^EjSuid. hTsiyiu^ S^c.Vari.eft aut locus Homer. Tsts ijt
egtat.Suid, inXiAtosi!! Home.ViadA.Mnjy^liMik^yab
fwi/lsifiijivjyt/iisi/lixiTiTirTOi/.id eft celeriter

folute pofuit,M«A« Ws Mx^iy.

Hmxay,eqmtm regere.non foltim in curru, fed etia fingularem
cui quis infidet.ut fimpliciter pro equitare accipias.apud Xenophontem: & etymologia quidem ni
uii t iiraty xi/ccyay. oABxn
hil quam habenas m anu tenere fignificas.hoc facile admittit. AmiJaA«/s,o
htis vy m/xBdfix 7i4<rit«AtTO;J!t'©',it^ rx^ais MxBat aut -Tty ^!^ra^»p,sT»m^a^/,Suidas. o A yxKixtiyxKx
AiS-.Varino) wOTx<“eisiw«^oAt»s WtHaiKii.Idem. Bucephalus haud unquam infeendi fe ab alioni
fi a rege paflus eft.Gellius, t Ww©' iB[TO£iunT«a,Xenophon, L/xy^ii^jy equum dicitur eques.id eft 4®
refrenare, coercere, 8d impetum eius reprimere, tu>xi(s^^y,xi>xxfi^y,j&x<mgi(4y, ( quidam, antepenulti»
mam non retSeper ypfilon faibunt)xjtAii'5i/,tw«sp6$/p,i»«nri/>£</i/,<wof(4{',Hefychius Sf Varinus.Sed
ipfe etiam equus mxy^Tiliy dicitur, cum eretSus anteriore pacte caput &C ceruicem rctrorfum iatSat,
excutiendi praciptie feflbris caufa- At qui pofterioreparte altius fublata equitem excutit Si taquam
effundit equus, w«>s)x«! uocatur.ut ftipra dixi in b.inter uitia equorum.Hp
j-' «nrrms Tit
s xsti «SkBms,
ii. Eiufdem aliud teftimo'
&)e£7n!3r7Da,it^fc«ijfcgsin,H^ wKj^Ti^ffffil/.isavtJircHis^lTsssfwsETOt/ltts.PoIluxi.

nium in E. recitaui fuper hoc uetbo. Plutarchus in Sympofio fapientum pro eo quod eft iubam
& ceruicem erigere accepifMulus.inquit, cum imaginem fuam in fluuioconfpexilTet, formam SC
magnitudinem corporis fui admiratus , Sjpsm Say arnCp "em®' xi/xy^^Qxs, Catterum hu^igiy dicitur
equus, ut habet Vari.cum per uim extra redia bC inftitutamuia equite auehit , Vari. txTfS-ffhi&ia 50
vcu,iK7rt(ray'B§/'(7i7rctiy,ohy,Toyxyy^xi^yscy4'XVT^ h^aaov^nec^ u^BxTxy, iK'ryix^^i^HVMAMyktny,zxi £X“
irifwtf?vai£&«m,(fpondylumautuertebram luxare) tyiy Sy eum(’7£i)i^yc^mayiKmm7«,3b equitanti»
bustranslatum:mcminitDemofihenes quinta Philippica.EtymoIogus a: yarinus, t-mxmxtyvrit
SfljvUB^flpJivss.TrcMo; 'B^iTTTnay kjcjjxxyxM^iSet, (wtf 'rpxynfmt xvyxhx^uceyjrhaTisy ^trsrsiyy y^x^teixi
paci: ni ,
oi A
ixas^Viwt?!, ut Suidas citat ex innominato authore.
p),Cs3C^7rviyat •^//oyJUoi

qui equo uehuntur , quo longius equus decurrerit , eo magis emittere lachrymas folent,
ff Cur
Ariftotcles fetSione 5. problemate ij.Sd 54, Equitatio ftomacho SC coxis imliffima,Plin,lib, a 8 Mo
tuum qui exerciti) caufa affumuntur, ali) per nos fiunt.ut ambulatio: ali) extrinfecus , utnauigaiio
SC geftatio qutelibet. Nonnulli mifii plane funqueluti equitado. Non enim ut in uehiculis , prarfer»
timin quibus ftratus quiefeas , ita etiam cum equo infideas accidit , ut a geftante tantum agiteris , ip (•
fe nihil agas:quin fpinam erediam fuftinere.tum utrifep feminibus equi coftis firmiter hatrcre.etcm
racxtendereoporteqetiam ante profpicere;Inquo non modo uifus, fed etiam coUnm laborat. Pr®",
 DcEquo. H.e. Lib. I. 5-87
tipue tam«n mfoera lioc genere agitantur, Galenus de fanitate tuenda ».r,. Equitatione * mnr.r

|pirmim,reliciuumre corpus, fed ftomacluim

maxime:purgat etiam fenfus,acutiorescn
reddit- thora
eiiamenpeffttnusefthtcexercendimodus,Aetius^7.
Sc^htecorporahabenSm^^^^
.a:nc™fafct,s(tnfantes;colligantur.quemadmodum fieri folettUAegypto.Ddnd^qSn^^^
totmaducr tuntquomodoeuntptnterequitandumequisinfideant.
PoftrSium edampXerdefr
diam perpe tiam. Mafctil, entm Corum antequam potentes fiant
equos confeendere
hi,pliirima lemports defidentincurrtbus.&ic.Hippocratesinlibro
deacre,aquis,a:loci?
uel aSL
airScythatparumappetantVenerem.fieriaitexcontinuaequitatione qiis
Et mox
eos ad rZm.ft!,
teddatimpot£ntiores.Abequitatione(inquit)diuturnieoscorripiuntarUculorumdolorTs
mm propendentibus femper ex equis eorum cruribus,deinde claudi fiunt,contrahunturcB NilT
dices quum tnualuertt morbus. Medicantur autem fibi ipfis
cZZl
i principio morbi uuaq, uena mro
au!
res tofa,undecum fanguts effluxerit,haecipfa etiam fterilitatis
caufa eft. Afficiuntur autem hoc
ma
lotllt pr^apuetnter Scy thas,qu. genere
&
potentia pr^ualent.ex nulla alia quam
contintTae equTci
" tionts caufa pauperes mmus cum non multum
, equitent. Vbienim frequenter ddcontinue
nes equicant:tbi plurtmi a diuturnis doloribus ariiculorum.coxendicumm
maximi 8f pedum corTt
bS
pnmtur.adcoitummftunt impotentes. Accedit qudd anaxyridesC
bracarum fiue feminalium oe.
„„s)emperhabenq6dplurimunrtemportsinequisdefidesagunt,utnec5manutra(S^
pudTnfa
liceat, Sfc.Haic Hippocrates. [n Scandmauia
^ &
incinis locis.cquorum &
hominum pedibus ro
tundar clypeorum forma tabular fubligantur.ne peffum eant in
niuem,ut Olaus Magnus ^notauit
ys,A« nr«e?jn;s,,Hefychius Varin. K W,rt,«„5 r. 4
WXw-Bfa Varmus. l'ziJ7n<J^<ciixsHi^Tira>?^(A«nvHs^qui domat et maitirit pullos Varinus &:He
fycli.unde uerbum®iaW«,a«i,,,ir,jAs(;,r;*pi^^^^
tsa «-«rft/alocAa, Pollux. Equorum
^
domitores SC auriear fuiffe di!
p ciiiiir, Automedon Achillis,Idaeus PriamfiTurni Metifcus (apud Vergilium,) Myrtilus
Oedomai
Cebares Darn.Annieeris item Cyrenatus.Sd apud Vergilium
Picus, Mefaptis.Lauftis: apud Siliiin!
Cyrnus,Durius,At as,lbcrus memorantur.Textor in Epithetis equi.
Cillas, Pelopis auriga.Patro^
cliisaurigaeratAchillis.PatrccllAutomedon,AutomedontisAIcimedon,Varin.inHVie»|-
Tel-
tliius&Amphitus.ueI Rhecas &
Amphiftratus.Caftoris &
Pollucis auriga;. Corax auriginom?
Marccllino libro 14. Virii>TOi;wmi:(s(,,AriftophanestnEquitibus:ubiScholia.nt;-5rnKf™i,?iej,„
i i,

T»pMwwe{£nm7»,w7J-7t!!HSA«l»<iU,s«iA«,inEpigrammate. Pjtewww-w.iaiAassMWctiSt
'«AccuLi^ l-m.
V
® 2 f,Sindas,Hefych.c<: arin* De poppyfmo §C clogmo fupra etiam nonnihil
ex Polluce 5)C Xeno
phontedociifi De poppyfmo uclpoppyfmateaediuerfa ad has
tiocesucterum teftimonia, uidein
V Milcellaneis Politiam cap.ji, Hippocomi,mangones qiii equos componunt,
f Grapaldus. fur.
mw^iparoxy tonum,ut etiamin Scholqs Homeri i -filiTumy «sijetAssii-©-, Suidas & '

)
Varinus.
Ti i^fiVsnKsji!! (w^JaeT©- 7 1 BOT(/,PIutarchus in Sylla.
curo equos,in Lexico Grarcolat.
,

ilA(itA»nrtw:«iss, Xenophon in Pjdia. Heniochum

f
quod hcnias.id eft habenas manu teneatregat^.Videmr autem aliquando stoj*©-
Grseci aurigam dicat*
fimpliciter pro e!
^uiteponimamis quotp cum freni loris habenas tcnet.firmsmitf/rf^sqifflitAitiTiy.ijiSw^j^sni/^jEii^rixBd
iputiio-ia, Pollux. HTOX©- Sd m^xSxTHS in uno curru quid differant, paulo ante in Bellicis
diximus
« docetur etiam a V arino in uoce HVi»;^i. Repetitur 3C IwxsdsCapud poetas puto) nimirum
ab ««*
itAmierbo, Varin. Hwoxan:,««f(ticr«Aixoi«,Varinus. hV«x«(', metaphorice pro regere 8d
gubernare
accipimr,Varin.Hefych. Hi/ioxoVs^^rap.iimiisiifsysj/, o;KSM(ia>,Hcfycli. In uocet/ifsTOx©'
prxpo
> Imo abundat, Varinus Sd Hefych.legitiir autem Iliados j. Auriga communis generis proprii dici«
,
tut.ut ait Seruitis.qiii currum regit, Hic fitus eft Phaethon currus auriga paterni, Oiiid. Aurigari.
us,idcmquod auriga. Aureax.auriga,abaureis,ideftfi-enoequorumcirca
aures alligato , Fe'ftus.
utcumftant propere aurig£e(id eft agafones,Seruius)manibus^Iacefftint Pecftora
plaufacauis.
Aurigam uideo uela dedifte rati, id eft nautam, Ouid. i.Trift. Hinc aurigare
iiel aurigari uerbum,
cd aurigatio, Sd aiiiigarius.uidePromptuarium. lVOT</)i*TKt,«n»x©',Hefych.6d Varinus. iVot-
8(&-,iVm./JixT«},lidem. iVvnsTiAirti.ife" eft aurigantium.circa equos uerfantium, eque
litium, fidem. EAitraj Homero, oiiioxi&'. Ae<Sd<r<M'w,i5i.i5^;,Helycliius8d
Varinus. SuntquidoffuarI
um mulum aftraben nunciipenti(aftrabelatenuero aurigam) aut notophoru id eft dorlb
,
ferens ac
gerulam iumemum,C»Iius. Varinus Onocindynon,onelaten 6d aftrabelatcn interpretatur,
hoc eft
" agafonem uel mulionem, non
aurigam ut Caelius. Kjvjjooti/ots,» «wox©', Varinusiqudd feriatftimu
“s, (nimirum
quales boum ftimuli funt,non calcaribus. ) Hefychius 4yv';5otTi;7ti!(/(paroxytonum) ex.
ponit («xSsjopi^cwAspjtJKrJjyofj» ijn-ycTittop, (sra»p,s 5 TraAitclitjirSrTiilrj 10^ d -njifixiit
 a

588 De Quadrupedibus
VavMus. K^wfjWiflxe-^Hcfych. Heniochus comicus Athenicnfis apud Suidam* Heniochiarc
Cto eft apud Caucafum, cuius incois Heniochi, Stephan. Heniochi
Pcolemxo ^.^.p^uli Sarma»
tise iuxta Pontum non longe ab Achaeis.Plinius 6, y«a
Telchio 6c Amphiro Caftoris & Pollucis auri
cis Heniochorum gentem feram ortam dicit-ldem feribit Ammianus
Marcellinus libro ii. Diofcuo
riadis(inquit)m Colchica authores funt Amphitus SC Telchius , &Cc.
Stfabo iicro libro ii. Tradunt
(mquit)Laconas habitaffe Heniochiam,quorum duces Rhecas & AmphiftratuS
fuerunt Caftoris ,

dC Politicis aiirig^junde Heniochi (ut par eft)ex tjs

quidam funt norriinati,S^c. In ora ante Trape
Et rurfus.Dcinde mul
zunta flumen Pyxites, ultra nero gens Sanorum Heniochorum,Plinius 6,4.
tis nominibus Heniochorum gentes. Bt cap.9. Cyrus
otitur in Henidchijs montibus.qtios alij Cora

xicoS ubcauere. TraianusHeniochoruregeprofecutuslionorcell.DionCallius. Dextraatqgin»

Erichthonius omnium prin.
tima Ponti incoluniColchijHenioclii Si Achati.Velleius Paterculus.
ceps, ut Arati uCtus teflatur interpres, currus equis iundis docuit
quadrigis folaribUs perfimiles co*
pingere. Qua fanc admiratione eft inter cotlitum tralatus imagines, quod non
tacuit Manilius aftro

nomicon primo, heniochi nomenclatura infignis: Heniochus ftudio mundum^ &

nomen adep.
confpexitequis,cot!otpfacrauit.
tus. Quem primum curru uolitantem lupirer alto Quadrijugis
uel Trochili , Callithea
Scribit uerd Theon coeleftemHeniochum, uelelTe Bellerophontis idolum ;
Myrtili dicunt.
qui eft natus,facerdote apud Argos prima, qui^cUrrum iunxit primus. Alijcfre
Sunt quiCtllantis Pelopis aurigar, aut Oenomai quocp,Ca:lius. De Erichthonio, Sil quod
primus o.
mnium curru uel quadrigis ufus fit,Polydor. a. ta, Auriga,fignUm cozlefte fuper Tauri eornuai re
tinet autem ftellas duas in manu quEchotdiuocanf. Quarto nonas Odobris
auriga occidit, Colu*
mella. Auriga Sub teua Geminorum abdtidus parte feretur,Cic.a.de Nat. Vide
Higinium Si
alios. in-mmiM]/ Ariftophanes Solem itocat,quod aurigar inftar
agat H
regat currum Si equos, V
rinus. iVOTjrajntjCqui moderator,quafi pungens equum.aut equorum expcriens,Lexicon Gi fco
lar. Agitator apud authores fere ponitur prO redore equorum aut
curruum. Et equorum agita>
tor Achillis, Armiger Automedon, id cftauriga.Vcrg.a.Acn. Oquicuntp
faties foelixagitatore-

quorum, Ouid. 5. Amorum. Nec eft melius quicquam,quam ut Lucullus fuftineat curra,equos^,
prius quam
ut bonus faepe agita tor.Cic.ad Att.lib.17. Idem 4. Acad.Ego enim ut agitator callidus ,

ad finem ueniam, equos fuftinebo. Gubcrnator(metaphorice pro agitatore)magna contorfit

equ 3 .

ui,utQuintilianus citat. Sarpe oleo tardi coftas agitator afelli,Sic. V

erg.i.Geotg. hoceft uerbera.

tor, Sarit. Agafo, equos agens,id eft minas.Feft.fed raenare pro agere
uel ducere Gallica uox eft. j.
Pinxit Si in una tabula agafonem cum equo,Plin.lib. 57. Et duO equi phalerati cum
agafonibus, Li«

uius. Sumitur etiam pro hippocomo feu cquifone,8i eqitorum curatore. Si patinam pede lapfus
frangat agafo,Horat.i.Serm.Sat.8. ubi Acron,Agafo proprie dicitur fertius qui itimentacuranhic
autem Satyrice efcarum miniftrum agafonem appellatiit, quem uulgo dicunt inferiorem. Equifo
pro equitccfcd locus uidetur corruptus.) VarroTrioditc,Nam ut equu^qui ad uehendum eft natus,
tamen hic traditur m3giftro,ut equifo doceat tolatim, Nonius. Bt alibi, Equifones non equorum ta>
tum moderatores aut magiftros,fed omnes quibus regimen conceditur cuiuslibet rei, dicipofleuc^
teres probauerunt. Varro Marcipore, Hic in ambiuio nauem
confeendimus paluftrem* quam nau-
tici equifones per uiam conducerent, loco. Equorum paftor, cquifio(hoc non placet) feu equilb
cquitarius Latine, Graece, Textor, i*3-7re?ofJ3os,;5r»s5oo4©'-?"ff“)4“'ir”,‘l’“>Si-'/<i'Hcfych,
\7'arin, Pollux, larrrr^c^^wf/jlocus
in quo aluntur equi(ut in Scholijs Homeri etiam legfmus)K grex equorum, Sf capifirum , Hefych,
Varirt. PoliaiureconfultiseireuideturequinSarmentninamquodGrjcciVOT^ofAVdixithiftoru
quarta HerodotUs.poliamLaiinereddiditinterpres.Calius. ia-7r»(fo'5£«c(oxytonum)grexequora,
Scholia Homeri, Hippophorbon didam tibiam Scenitac Libyes excogitarunt. Si in equorum
pabu
lis utunumfit ex lauro.Cslius ex Polluce . Fit ex laurotinquit
Pollux)dctrado cortice : exempta e»
nim medulla,acutum reddit fonuffl.Si: equis conuenientem:Gra:ce eft,ij|vii mia , laa
e|iT«7ii«!Smra/alln)(i. iV7rjn«(m Varinolegitur(VmTi/in,quodmimtsplacet)i!T7niijio{^'!. ijrTUdfjji*
Pollux. iVrrtjBsHSAss pallores equorum interpretantur,Pollux (ut paulo ante cita
ui)Hefych. dC Varin. quare non probo illum qui in Lexico GrEecolatino bubulcum expofuit. Mv-
Usi/li Hi/ haJUrrdly (WoJJrmsAsi, (fenarius ex poeta quodam,Sophoc!c ut conijcio,)V arinus ,
Hippobo
taapudChalciden.uocabanturprtcdiuites Si gloria excellentes, Cael-
7nw(<©',Pollux SC V
arinus. izr7nJM(i©',paflor equorum; Si i'!r!rowii«,merces ex equis uel mulis, Le
xicon Graecolat. 'Av^wmi «Hicl n ayfcA«ff,Philoftratus in uita Apolloni) (uide an legem

dum (VwTKi.id eft liM.uel contra: ) interpres Latinus parum probatus, uernt; homines plane
inculti &
armentorum equites curatores^. Equum abipfo Catone defridum , Scnecaepiflola
^
88. Diftringere apud Plinium 54. 8. pro defricare in balneis ,
Si uti ftrigilibus. De equombisK
ftrigile, uide inferius in hoc capite. Atyt/s / usi iTnrt/y
’

Sfa/fwcrWTtf («tstb. HttTKuAvtei'

Pollux. InCallimachihymnoinlauacraPalladis,uerfus leguntur ^
huiufmodi. 6u mK Peii/iowt/Itra-Bai/l^iAiir/uAayoVai/, atAi/

Au&nlbfc msyittsatAt/irjvMiiw»
 «

Detcjuo. H.e. Lib.I. ygp

^ii/« «$foj/ aiJs5jj(STBi/, Citatur hic liymnusSi Latine redditur a Politiaiioin Mi.
Iccllaneiscap.So.
^Deftauulo in genere quatdam feribit Grapaldus libro i, cap, 8. Equaria idem quod
j equile,
V arroift prooemio de re ruft,i. Quod K
ipfe pecuarias habui grandes, tn Apulia ouiarias; Rea &
tino equarias. Praefepe ipfum proprie ftabulum dicetur,Grapaldus. Equitium,
equorum armen
tum. VIpianus fi. De ufu Si habita tione:Equiitj quoq; legato ufui uidfendum ne Si domare poffiqStT
ad uehendum fub iugo uti. T acitus de Germania, Mos eft ciuitatibus tiltrd equitium conferre prin
cipibus. Equitium Grapaldus &Scoppa grammatici mandram interpretantur. Eli autem man.
dra Grfcum uOCabulum Italis hodie^ in ufu pro cquili.Mtwdl^iUjrtiHSi BoSji tait <mriB(/,Hefych.& Va=
|s tinus.
Polia jarmetum equorum,i3,Uf; Wai/.ut fupi a monui. Equitarius,equili pratfetSus, Scop
pa;TextOr pallorem equorum interpretatur. i'5r'®i(/,oxytonum , equiletparoxytohum uerd pro.
ptium uiri ell. Hippollallum elfe uidetur equorum ilabulum,ficutiboum buftaliiim.Nam Sd equu
ab armento fequellraturn iam,8d llabulo ac prtefepi applicitum.Grfci eleganter ilaton,id ell satop di
cunt.Catlius. ljrir<oti,sir«j hrmswm^v^ saSfcoj, <f ctxrs , Pollux. Stoots iirrati/ pars ciuitatis
apud Euripidem in Hippolyto. Lyfias hippollafin dixitta^saStros astAsiat

KMmf, 7mix v oMas xwAhAh,» cu Si/jm «Aam*./!!, Pollux. Hippollafia,hippollaliS,hippollaliumj

,

fiationes equorum in ftabulis,Budacus in Commentarijs. iVmtss ftabulum cquoriim apud Laco, ,

nes, Varin. dC Helychius, iTTTrxv^y^ol' h9 iv£s stev^st saW Afe^rxoa j V ari.£T«wA©',ftabulum iumen
totum, equile, Varinus, z-TvcSiMljiTysi ttfetnxuAftto^rs tszerxwt ttratr/ jSo(Jlr,HefyCh.&CV arinus. Hip.
lo po dea ftabuli credita , Bd loci ftabulum (inqUit Xenophon in libro
ut inferius dicetur inter deosi
deteequeftri) aedificatum habere conuenit, ut quam frequentilTimcobocuios domini equus uefle.
tur.lpfius equi ueluti conclaue ita coftrui optimum, ut non magis pabillum de pratfepi, quam cibus

domini de penu furto fubduci pofflt.Qiii quidem in hoc negligens eft,is feipfum,ut ego opinor,ne-
gligicmanifellum enim ell in periculis equum corpus domini aCcipere tanquam depolitum, Neij il
le locus ideo folum communiendus eft, ne furto pabulum diminuatur: fed quia etiam, fi forte efFun=

datur ab CqUO,ita cognofeitur , Sdc. Porro ad pedes confirmandos , prouidendum eft neftabiila fint
humida Si Iteuia: talia enim praeclaras etiam ungulas corrumpunt : quamobrem defluxum habebSti
ne humida flnt;Iatuitas autem emendabitur defoflis lapidibus,quorum inter femagnitudo fit ungu
lispar.Nam inter liandum quoq; talia ftabula pedes equorum confolIdant.Poft hacc curator equum
jo educet, ubi deftringat.Refoluctur autem de praefepipoft matutinum pabulum equus,utfituerpertu

nufti illiiUcUndius,H3cc Xenophon; mox autem qualis exollathmus,id eft exterior pars ftabuli efle

dcbeai,fubijcit:qua de re eius uerba fuperius alicubi recitata puto. Praefepe generis neutri, Sdprae=
fepes fozminini apud Plautum &
Catonem,ftabulum dicitur equorltm,mularum,&: Cteterorum ani.
mallum. Stabant tercentum nitidi in prtefepibus altis, Vergilius 7, Aene.deequis. Olida prjfepia,
liraenalisSat.8. Ignauum fucos pecus apraefepibus arcent, Verg.4.Gcorg.deapibus. Accipitur
etiam pro lupanari, Sdc. Vide Promptuarium. Vergilius praclepia plena Si fatura cognominat. Le.
gimus etiam hoc pratfepium. Pratfepiura meum hordeo palTim repleri iubet, fcenum^ Badriano
camelo fufficiens apponi, Apuleius 6, Metam, d>(l'rrs,me{ti'w4iiynp,utetiamx«!r!ia ysaifiiii ucrtinip
uerbiim edere fignificat,iVa-esi7ii<^3‘««p, apud Homerum. OieTrwiia^jxnicriiyAvffoc (alias

40 yiiluiutm ^ sfcyst, (canales nimirum.) ‘tutTra-wp, n o-pcri^^aep;/, Varinus. Vide Ctiam in alijs Lexicis SC
Etymologo initKa-r.&liniWaieiHKmiisapud Varini In ftabulo (inqiiit Columella) ampla pracfe ftrit

pia, fuper qu* tf anfuerfi afleres in modum iugeri,a terra feptem pedibus elati,Configantur, ad quos

religari pollint iuuenci. At praefepe ipfum (inquit Grapaldus) proprie ftabulum diceturtiignum ue.

ro ad quod equos caetera^ iumenta capiftris (ita enim ipfa lora dicUntur) religare folemus,non alia

terquam ad anfulam uel uncinum, uacCrra nominatur. Columella clatrorum genus uacnras appel
laqquibus robore fatftis cauem muniuntur. Patena qus appellatur (Uox fadla uidetur a (fimi Grg
torum) hoc eilalueus ad hordeum mihiftrahdUm,Veget.i.56,Etibidem,Cratis,quaiaCcauocatur
J uulgo,pro equorum ftatura nec nimis alta fit,Sdc. Kf«siie<iij/,7f'^«f<!|dA«:iHs «AAsA* ^kiiuiriiSiix m^
ifMtiiUxJ xjitTKj xSiTt® tf (cxras
(d,x»)s t jjiAop cu. QtnMi
l°wwiMgrfdli'W£K'^tfccTr»s,a)C KtrSwpttSwi xKW^t^a,Polluxio.58. ,
...,

4[ Ephippium, tegmen
V
equi ad mollem uedluram paratiim, arro in Cal6nc,Mihi piiero equus
eratline ephippio,Nonius. Suagula fuccindli uenator fume udredi. Nam folet a nudo furgere fo
cus cquo,Martialis ephippt) lemmate propofito in Apophoretis. Inde equi ephippiati,quorum cp*

trarij funt a noftris defultorij (fine ephipptjs,ut Si Perottus fcribit,iiide fupra in B .)nuncupati, quod

ex his facile defiliant defultores. At generaliter omnia quae mulis equlsue infternuntur lirata dixe.
re:8( equos liratos ac inftratos,eis ornatos. Armatos deinde inllratisqg equis fignS expedlare , Liui.

IIS, Et alibi,Malis
lirata detrahi iubet.Stultus eft qui equum empturus non ipfum infpiciq fed ftratg
eius Si frenos,Seneca ad Lucilium Haec Grapald.
,
Frenos Si lirata equorum Pelethronium inue.
nilfedicunqPlin. Equum empturus folui iubet ftratum,Senec. in epill.(bcrf4 tccp 0 &cr|(ittelbccbe.)
feArmatus eques frenatos liratos^ teneret equos , Liuius. Quidamllratum etiam accipit prO cui.
uiis Optat ephippia bos piger,optat arare caballus , Hdrat. Netp
qui llernuntur ad cubile equis.
V
eodem modo parantur ad ephippitimjUt ad praedam, atro jtdere tuli. Puto concedi nobis opofa
 ^ ,

5-90 De Qj^drupcdibus
auando minui occurret L,atmum:nc hoc epf
:amur«fi quando
terc^utGrafCOiTcrboutamurjfi ph/ppt)s ‘acrafophona
potiUs quam proegmenis 3^ apoproegmenis concedatur , Cicero j.dc Finib* Bphippium de equo
dicitur, non felia,mquit Budzeus, Sella i fedendo diciturjridonis inter inftrumcnta equi . ulgus V
quidem Italorum Africa equos uelociffimos praftat ad
SC Gallorum ephippium feliam nuncupat.
ufumfcl!;», Veget. Equorummulorum^gcnusfub fellisaut fagmis folotcrgo pracftat officium.
Idem 1. ^9. In fedem rccipcre,Plinius de Bucephalo : ubi uel dorfi equini partem , cui infidet eques,
quam SCGr^cihcdrarnuocanfiiel ephippium intellfgas licet. Ephippiat(,qu!cphippia habentm
equjs.CararIib.4. belli Gallici, Non eorum moribus turpius aut inertiuihabetur, quam cphipptjs
tuiittai^ ad quemuis numerum ephippiatorum,quamuis pauci,adirc audent: loquitur autede Sue»
uis. nphippiarrjeqtlidicebantur,quimtern1eritoriosephippiagcrebant,Sipontm.Scoppacphips
p!arium,cphippioriim artificem interpretatur. Parepbippius in codice de curfu publico (licet par*
phipbum !egatur)qui equo currit fine ratione artis cqueftris,Scoppa. umidae equo nudo, id eft N
iinc epbipptjs,in bello utebantur, Appianus de rebus Libycis. Nec legimus, nc<^ fane ex ueterum
monumentis aut marmoribus afpicimus, equos eorum ephippia morenoftro,necp penitus ftaffas
{ftapedcs)uuIgo di<flashabuiflc:fcd tantum in dorfo ephippia eius generis, quibus hodie domitores
equorum uruntur, Volaterran. Equis inftrudfi dC cphippijs ac frenis decentibus prorfus, Ael.Lam
pridiusinScuero. ^E^^Tr^Jrtot/jCertamenciirrentiumcquorumipcnotain penultima: per «.uero
diphthongum.Oratum uel fella equi. iKhv<rcu t iTTTrcf/ 7<i o* ShvSou
S«K«<r42;tn '>ofc^'?i7r»o{/,cffVJ oUyjACChurvi vtoiy^?|ft)Acy»e/ixe27» •no-ima (legO "nmsTis)

iflZ/TiTreof/ oVjPvtAcuoi iuy(icc^oor6)if «WjiWTBjProcopiiis apud Suidam.

Pollux. Et alibijPro equis iingularibus(mcnippis)pararc oportet, cKyHi/yiTnp^y^X^Trmif (malim
XaiirrTrmif. )Camcrarius etiam apud Xenophontem re de pro epocho reddit ephippium4 i;rv»

OTt, Siculi, lVwe:,*nirHjiTK^fta7ir(fortcaa;.iMeTa)7tfi'^»,Herychius, Tftu/«5,t^;r^of/,s«#*<t)f/,Hefychiust

ied magis probo Varini Iedioncm,fc^72 7n©-s-fWi^.T(^t^«t quidem afinus auritus annofusexpo*
nifur. Sic dCahraben interpretantur afinum,mulam,quoduis iumcntum,doiruarium mulum: dC in
cphipptjs lignum quod manu tenent fedentes, Carlius. De clitellis &
fagmis dixi in Afino H . c. fed
tic etiam nonnulla addemus, praefertim quod ad eques. Vide etiam inlra in mul/s. Clitellartj uel
cbieliat* muli &
equi dicuntur, qui onerauelfarcinas in clitellis ferunt. A clitellarfimilitudinelocus
Rem» Clitella uocabatur:item in uia Flaminia (oca quaedam deuexa dC accliua. Eft etiam tormenti
genus eodem nomine, Sipontin. Clitellartj uel dorfuarij uel doftuarij (nam doffiim pro dorfo uete ^
teres dicebant) ijdem funt: quin S^farcinarij, quod farcinas clitellis alligatas dorfo geftcnt. Equi fel
la.uci barda, ftfatmam portaucrtc , Hxc uerba apud Vegetium , ni fallor leguntur. Sagmarius c* ,

quus,<?Bj.#4d:ei©',noftrisfrtUmr^|75,inyricefaiimar. Sagma,quae corrupte uuIgofaImadicitur,aftra

tu fagorumuocatur,undc6^ caballus fagmarius, mula fagmaria,lfidorus, Aau^trajiuT
Xenophon apud Suidam. Cingulum hominum, generis
ncurn cft:nam animalium,gcncre fcemininoldicimiishas cingulasjlfidor. Vtnoiia ucloccm cingit
Ia lardat equum, Ouid.hbro i.deRcmcdio. Ephippiumlcris cannabinis( quaccingulasuocitant)
uentrem cingentibus, nc diffluat, continetur, Grapald. Poftticna fncuruum lignum liuccrafliuslo
tun-idicetar,quodfub iumeiuorum cauda pofuere,e6 qiioda pofteriorc parte habeatur. Plautus in
Cafina.ita te aggeranda curuiim aqua faciam, probe, Vicx te poftticna poflietfieri.Hincpcrcon
trarium am!lcna,qiia pcdiis cingitur, ut pedforali,Grapald.&^ Sipontinus. Antilena,
gr^4t/fargr<lf/b:i(pba5- PoftiIena,b(i6b*»bct'^f^f/b3it^*crbu^. Apudlfidorumantella fiCpofieL
L (cgitur,htsucibis:An[ell33qua{iantcfella:ficut£t pcftcIla,qiiafipoftre)la. Aliqui poftflenamde*
riuam a poft Videretur
ftando. &
cingulum uel cingula equi efle : fed grammatici ex.
penum tIw t&s J-fnns Sed dC cingulas laterales lcgimus,a lateribus qua: cingunt* Addiin>
lur fete omnibus hulla(fp4n^cn)^x orichalco imprimisjOrbiculata.extubcrantes^adornatum 3^
fp'endorcm,Grapa1dus. (apud Hefychium non rede legitur M 7nc^)\or^ funt lata quibi ,

reruices eqiiorirmiugo alliganturci?? 7i5)Afc;7-6»,‘jpAt7rt5w, propter latitudinem:) uel petftcralia lora qiig
a reruicibus equorum demittuntur, uel pedoralia lora fiinplicitcr: ucl oi , id
eft lora qua
ab axillis ficnuncupantur,Varin.Si^Suidas, M«5(rtA<s«j(abas ^9
S^Hefych, Legitur autemapud Strabonem uox;*£«5^«?us«j»:
c/fecr/xcsvzp-s^^vj^tVjVartnus Sd^fortead
equos tantum currui iuntftos pertinet, de quo uiderinc quibus uacat. Tcc </ik^
'TKXixn c&cu/ytvccs osvw;/»5'^^'?5r7r6Ji/, liti*

Pollux 1. ifi. Afc5TK</'m legimus Iliados dC r.ubi fcholia exponunt tiicw 7tcs,i*<e^

Non placet qui in LcxicoGracolat.AfcTrat/Zj^ie etiam capiftra uertit: iV^nxs (^’ hiTmhx^iXs
Cap ftrum a capite iumentorumdicftum,iridorus. Capifirum,
&^'tLXT<^f'v<fsxy^C^hhcr^
capicts iiinculum,quodiumentis8(rciiicun<^ animali adhibetur, nc fugiant. Prima^ ferratis prxfif
guntcracapiftris.Vergil-y.Georg.ideftduris.Seruius.Hincuerbum capiftrare. Vide Promptua-
rium. Jit(X.^iy^'r:)a</ii(gueyfi^to 7 H§, Varinus 6^SlTidas.

tAJd-sfOf/.w^sPf-i-j/jJtfKTnsf/cf/jHcfych, <t>o^Bcuxy H^t 7si^i(!y,\dem, ^o^J^x(nu^Kst 7risfioy,Suid 3 S,

*r«s <Pi uo\(pxTtfiJixi eftofQ&asy» mtaTa xpifix^^dx n to^vepe^ Pollux, Ef«s </i<po^^eix,HS^^

fi(c.
 DcEcjuo. H.e. Likl, fpf
Idem. Sunt Kifof JJsoii pctlicul» qusda circa os tibicinum.ut iiox modera
ttor fuautorfe redda-
l«r,Scholiam Aruto^hanem. l 7rOTiji«j£rt((,i(««sf>rt(/,Herychius,Varmus. KibtiiJiii
idjti iut7n»i(j/ Va
rinus. Idem&Hefychms, Ki)Ki<sj>«t','?«silS‘*o>'»,Hefychuis: Var/niis
exponit «^Wjacapice Latina didione, fc<&iV 3 /)^iK^H0fu{pi>uxey^<^^7tSt^
Pollux. XjAcoTwf,*:^
'n(S''^^vymsh?iOfv<pNi ^fi^or^/uXjfop , <^ta»7j>oq>H
^«p« KcaWfTi^.XiAJciK^ i\9A9*,oj7)J'i*a,Hefychuis K
Varin. Hinc fadum uidctur uer.
(jiim iT'^fe*j(*Asf/,incuidere,A(^to|/a(*tsJ|(e5j^t/(/^sj/ ^cjE-TwiJciMaf^Ti^jUfAajGcc Xenophon de rcccjueft, Ca
puluni,fums,a capiendo, quod eo indomita iumenta comprehendamur, Ifidorus, Sciet etiam
cura
lor accommodare equo capiflrumctiii«)(i)quotics Uel ad deftridiionem, uel uolutabrUm educere uO'

10 lehDenitp quocum^ fine freno ducendus erit,capift rttm induetur,*£Kiz 5i; £/'«;nam hoc relpiratioheni
(««aTBji.in Polluce aimfy legitur, quod non placet)non impedit, Se morfibus tamen obftat, at® fu«
bitas inuafiones equorum cohercet. Alligari equum a capite fuperne redlum eft quicquid enm os
:
offendit, declinare folet elato capite equustid cum facit ita alligatus, magis laxantur
illius
,
quam di>
rumpuntur uincula,Haec Xenophon in libro de re equeftri. Apparet autem Imiiiti aliumeffe a fre-
no,tum ex hoc Xenophontis loco,tutn imitati eum Pollucis his uerbisiriV fiSi xxj^himiMiif «j,b,
jif mTu 5Wj!t»»;«y cif t ib-otj,. genus fi-eni,« ®noj, Suidas, Varin. Sic autem
nominatur is TiSwrff/.To itit mmis ^7)St|t<;^»(/(alias mi&t 7iJt;«i!i'op)i(si’^Miiaoj, Varinus.
( iirates®', ttnfeo! ii(f wimy, iWtiJs, as!©' «jif ssSirfaot/, arinus, Oasroj tmm, i >jei8®' V )
(af J!oti8®')o 'nih-nitySii/®- mt I7r5mc( aa- Sy ac Ket9tu JJtcSior^jtti.Hefych.) usu tayii (lego luyiy)m uvyHha
U o-«.iaaoi'i« 7J"oi*«l* 6>‘ri»Atya«VTO(j 8*A(tiJpfiC:(riii,K«(<osojtss,i^}yAiws(iifO^«ls. K»(<a,)^Airaj*yi».K»(ia<nf,

il!MM(ns,y arinus,Helychius,&: Scholia Ariftophanis, Pollux ad monippos, id eft lingulares equos,

requiri ait ephippiurn, lucy-vs^ ,
j^ttAirar, Philodemus in epigrammate*
•riAsy/ftifioim (tftyoyy

K«W7r’»mi(/<air«xTOj/4»(toji,Suidasexepigrammate. Chamiis, genus afperi freni, quo caballi fiis

perbi coerceri folent.-ditSus a curuitateichamos enim Graeci curuum dicunt Ifidorus, Xuuiy,
( , w.
wAtji,Varinus:8i:j{£ii<)j/,K«(i!irt;Asii,s^oji,Idem. Chamittocabulo ufus eft D.Hieronymus Pfalmo ;r.

(ubiyo, etiam layiy habentiSd 4.Regum i^.his Uerbis, Ponam chamum in labijs tuis, di reducam te
in uia per quam uenifti, Bgo camum potius fine afpiratione protulerim, Ut Gra; ca: originis fit are. ,

(•5 Dorice pro Imyk, Deos qupfo,ut quidem hodie camum bC furcam feras,Plautus Calina. Gram-
matici genus uinculi interpretantur. V ocabatur etiam fesfioc a limilitudine figura: , ut conijeio , ca-
J« dus iudicialis,uel operculum eitis,per ^d calculi C ut tali in ntrricula ludi genere,dc quo paulo poli)
immittebantur.K«(ior,rol6j.(ta('5r4 adl4y(<iUloi/ •axicx^Hehchius^lueiioaJis v ii^ 7tSiyJl»ayiiil'iucyicu(T«
ifiJiKPcsiictdiSk&y ris «J-wjar.Erat hoc operculum )(i»™,id eft infundibulo fimile figura,unde;(OiVioj;(le
gax»™!: «8(Mi;)Craunus appella t-nam iSys quo<p,id eft coli, Uel facci per quem colamus, fimilis for,
maeft, Erat autem cadus dirplex,alter aeneus di ratus, alter ligneus di irritus, (Ccvyiny laa xKvgcy Gra:,
cidictinoBt srei operculum etziJitffmySLveyifonei/JarnifKyluicy , id eft perforatum) ut in ipfum fo,
Ium calculi inijeerentur, V
arinus 8d Scholia Ariftophanis. K«itk,Ji S WtTptStfi « 'f « twimySLls
'

«(ii'(i}lrs®,Pollux. Cemos herba Uidctur appellata ex floris fiue calycis figura quoniam pyxidecula
;

Athenis ita nominabatur,per qUam fuffragia in fubietSum uafculum , quod caddifeum uocaban t,
demitti confueuerant quod di V
enettjs hodie^ reruatur,HermolauS. Cemos apud Diofeoridem eft
4 “ inter nomenclaturas leontopodij, catanances, di hederae. Scholia in Ariftophanem interpretantur
lilij genus, Sdherbj quanda,6d legumen quodda apud ThraCes.T» SAa tS riyxjc ? ^tijcTtStyllny

)y}My Tt9y&iAiipJtHyot ttscTcuTtu t sp i/i rriSc ue -^agy Jiagey^oy , 4-i^xy, :p </£ ss y» so.«« ^yBx?i^cfiir^>y,)^?uvk,
&c.Pollux i.io. In homine etiam { per translationem a frenis) labiorum y> ySti xi& rc c?sy siyu , liHyis:
partes uero eorum uninr^ ad maxillas definentes,Js«Airai dicuntur, Pollux. Toh trerra S
ifmciKxyvumy ovAiS’^ssi<pa^fci'y>mvy,f^icanditdeaconito{cribens, Eftpratterea i»n«ecfi*
lis aut funiculisCt* j/oinairtinftrumenttim coli figura,in qUod purpurae aut conchylia ingrelTa capiutt

tur,8ec. V
arinus. Huius figura pifcatoria inftrumenta quaedam cancellatim fe decuftantibtis filis,
ut inrctibus,nofirates uocant feimet/bSrcit/reSbSrin/rcgctrtrtI. Eft di naffa huiufmodi , fed e uimi.

Ilibus contcxta,cyrtonGrteci nominanttquo cum intrauerit pifeis Cxirenon poteft , citt obet
J« Kii|5.aliquiexcipulam uel excipulum uocant. ^
f Fratnum.inftrumentum quo equus retinetur di domaturtdidum quod equorum ora frangat,
&: ideo per x.fcribendum
, (
multi abfcp diphthongo feribunt. ) ‘In plurali hi fraeni , uel haec frmna,
Etftabulisfranos audire fonantes,Vergilius.Ouidiusfonantiafra:na dixit. Alteri fe calcaria ad^
franos,Cicero de claris Orat. Ni fraenum accipere,a: uidii parere fatentur, ergilius
bibere, alteri V
metaphorice. Frenos di ftrata equorum Pelethroniuroimalim Pelethronios cum Vergilio; tiide O.
uomafticum)inuenifletradunt,Plinius7,56. Frena Pelethrontj Lapithae.gytos^ dedere Impofiti
dotfo, Vergilius. Pindarum. Quidte
KsAsTO)(5“>«iA<Mi/7i]fiaT©'S4»e^s4»i’T«swtvf{'d'i6,Scholiain
frena iuuant Ardentes di equos ad mollia ducerefrena,Manilius lib.4, Fre
temerariae Martialis.
ua^binaeius.qutenunchabetaureaPallas, Vergil, Impari frena thefauri equorum accommo,
fi dant,Accius,ut
Nonius citat. Tempore lenta pati frcna^docentur equi, Ouid. 1. de Arte, JPrena
didla finquit IfidoruS)qudd equos fremere coganttuel qiiod haec equi trendant,id eft imprimat den,

libus 8d obmordeant, Hippolytus artftis continet fretus cquos,Seneca* AureaSdicebantfrenuiti,

 )

59^ De Qj^adrupedibus
quod ad aure» tquorum re!igabatur:oreas quo ora coercebantur.Feft. Et alibi, Or«t frtnf quodo*
ri inferuntur didli.Titinniu» in SetinatEtfl tacebit , tantum gaudebit Cbi permitti oreae. Caecilius in
ArioIotDeprandi autem Leonis obdas oreas.Cato Originum libro j. Equos refponditoreas mihi
inde nbi cape flagellum.Trebelius pro fe apud populum: Equus qui mihi fub feminibus occifus c>
rat.orcas detraho. Lupati funt freni afperi imi , didi a lupinis dentibus, qui intequales funt , ( quod
SC Sei liius fcribit:)unde SC eorum morfus uebementer obeft.Kidorus. Lupl.frpni afperrimi.i lupis
ms dentibus, quia inaequales funt Cue quia duritiam habent lupinorum dentium Cmilem, 8C propte
V
rea morfus eorum afperrimus, His fienis utebatur Galli. uillichtus Germanice reddit bsetbjtttm.
Camerarius apud Xenophontem pro fiomio lupos uertere Iblet. Tempore paret equus lentis ani»
mofus habenis. Et placido duros accipit ore lupos, Ouid.4. Trift. Non afpera prabe tora lupis,
„
Papinius in Achil.ciuadrupedem fledit non cedens uirga lupatis,Silius. Prenfi^ negabunt Ver
bera lenta pati, duris parere lupatis,
8i Vcrg.j.Georg. Afper equus duris contunditur oralupatis,
Ibid. Solinus genere mafculino dixit, Is^ adeo fpreuit lupatos,utde induftria incuruatus,ruina S£
fe equitem pariter affligeret. Lupatis temperatora frenis ,
Horatius i. 8. Carm, Paftomis(alias
poftomis,quod minus placet) dicitur ferrum ( inftrumentum ferreum flue ligneum ) quod ad cohi»
bendam equorum tenaciam naribus uelmorfui imponitur , Grace 4» tiS sofigT©-. Paftomidcs huic
ingentes de naribus plndcnt.Lueilius, citante Nonio. De formis frenorum utilibus, tam pullis,
equis fcallionatis Sf non fcallionatis,Rufius capite j^.Idem docet nonnihil de freno dC frenatione ca
^
pite 40. quod infcribiitir. De extrahendis equo dentibus qui dicuntur fcalliones. Varias etiam fle.
norum difterenttas eleganter pidas,in Rufi) uolumine reper/et qui defiderabit. Vt inicdo equulei 1»
freno repente exagitantur nouo Cicero 5. T ufcul. Immitem quatiebat equum (pumantia fteiio
,

Frena cruentantem morfu, Silius, Frenatis lucent in equis , ergil. V

Vt armatus eques frenatos
Itratostj teneret equos,Liuius. Equites infrenati,id eft quorum equi non habent ffenos,[dem, Nti
midac frenis no utebanf, Oppius de bello Africo. Maflyli equos uirga non IrenogubcrnaKunde et
Vergiliusinfrenes uocaiNumidas. Murcibij uix ora tenacia ferro Concedunt,Gratius. Defre
nis &reliquainftrudionc equorum Libycorum dixi in E .in Mauris 5.' Libycis. Confiderari debet
'

(inquit Petrus Crefecnt) durities K mollities oris equi,ut pro illius ratione frenum commodum ad-
hibeatur.Sunt enim frena quardam ualdelcuia,quacdamminus:alia afperrima&duriinma,aliami»
nustquatdam media inter pratditfla Formas eorum feribere omitto.quia nota apud frenorum artifi.
ccstnccpoiTimttam apte defcribi.quemadmodumpofliintoculatafideuidcri, Ha-ciile. Arrianus 5*
libro oflatiode rebus geflis Alexandri Indorum frenandi morem his tere uci bis deferibit. Equi co>
rum non funt ephippqsinftrudliC otfiryfiJlrMDfed netj frenis itaut Gratri aut Celtici: nam fummum
equi os corio bubulo crudo ambitur : quod confli tum eft, SC ( irihujTSfiRiiif/ ) anncxumicontmet au»
tem flimulos ex acreauifero intror ftimconuerfos.-ditiores eburneos parant, Catterum ori ferreum
inditur inftrumentum obeli figura, (hoc eft recftum &
oblongum: )a quo habenatlyt/TiIfifl-) dependet.
Habenis atrratStSjObclu.s eqiii:m coercet, £( ftimuli ab eo pendentes pungendo habenis parere co»
gunt.Hscille. Gra:ci frenum jjtairof/appellant.-eft autem proprie ea pars freni qua oriinferitur,
inde iicrba jjHAirSf dC}^?Mxyii^£it. frenare linguam. Nicander tropicedentes
dixiuOppianus ft.ncs nauticos uocabulo neutro plurali jjtAirit. Xx^viii Homerus uocat fre.
ni partem quaori inferttur:habenas uero/unlfiit Od «ria , 8(c. V
arintis, Pollux ad equum fingula- 4»
rem requirit inter cattera Tc M
t rarrtji «tk^Ai» ,

riCtrTO J»» Mvs tAxiiiuSr©' myom: cuixr^yHmx usu hrfxyitKntuit i maycyQ-^hcifut siftna
6>C»^ TO Pol. XxMvSio-ca A' iS sinx-n, ly y^T^vuny^ de, l-mis
Vati. EiV ii£&si),;^Aii'ii(5;s,Plutar.dc Sylla.Et alibblVares iyj^^irMs, itittis
Xenoph. E«AfiriuTi!r7rtjj?j^^re,Procop._Ef8rt«T;^AinJ(<oc wxoj.Fol.
Heliod.in Aethiop.EtturfuSjEifBtTO^^aAirisiTizriWi/. ArasAio-otiTitli^^.jtiitaiOj^ttAir», Pol.hoccft utili
det t la-OTy.oJrotKSi^eii. Et alibi,Parc fiW«Jcf(«c,77»rt j latiisa >y tu/xy^Sim.
£(/ x«ei mixuii NojAiiisj iiiifi liiyx iiTtia^MrTOxaAivii(i,Calab.li. 4. 01' /i)^>,itx
ccfeilorrA'
iS(tmm(/,!bidem. x*A<roii;ijtiOTi«rviat,td eft aureis phaleris ornatu.Pindarus dixit inOlympifsCarmi
ne ij.lrcm philtronhipptonprofreno.lbidem. Suidas. i 7T 7nxxc;ymx 5»
7p_cy,iiix-i,<myfMH</lx,mx,Po\luK.
'
Xxhiyufiyx mpaTaiWoiy, Callimachus. ZTSiux,m y^/jyx^foai
ce.Varinus. ci! nofyjsc P“'^£B(«5‘,i(9a77fit«««5n<zx», Acfchylus in Prometheo, d
wUaiissWiili»»!' S«M(rWsj, Euripides. ti.
Illis !rae«s<!W,V?n-rnus. i':n«(iiS«f',tiim>c/)'fa(i,iB(7sx»ii,iMt7a»i),i^B(i,Idem 8d Suidas. rsjtyfi^iyi mm
/«eur.vairefojnit. \xmsyiuuti,m py K9(Aar,tx<wi;ra c4' ij>« ygii yifuyiem, ipoy^eiKBr rlibi, X-yiiax) xfa
j/ ArxyvfM AvsvifmsOii <R s^tx Kstt 7ir«.(i«im,)a£i xUJiAais xy-nyLTfAimiJux,^ xAunxs HAe, Axhtv^
Aid W Pollux. T-aia-xt equus,qui freno non facile paret. «l^<•t,»;^«Alr^e,(q^Tar^ x(iityiiis,id
Ktu ia/nss,vja itiMancii tTTftt bfxiwo-.Aefchines concra Timatchum. «itiiis /i &(i xnAstii»
•niiirtsljyai/ )
0
»©- Uiiiiis ss yrtiiicMcirTi (oi Lvjid. iiiaiA©- /t ipsdii, eAk 85 liimy x xiitit&xAn, Suidas 6d Vari»
nits. Inflriimemurn hocluforiuma figurat fimilitudinefledidum apparet, ut quemfiipra
quotp interpretati fumus iudicialcm cadum, uel operculum eius coniformc,per quod calculi iramit
cebantur. Latini fimiltter a figura turricuis nomen huic inftrumento indidei tmi de qua Kariialis
,
 DeEcjuo. H.e.Lib. I. 5-95
^uatrit compotitos manus improba mittere talos,
lib.
1^ Si per me miOt nil nifi uota facit.Non fo
halitem uli.ut Perottus putat, in fubieiSum alucolum per
turriculam demittuntur, fed etiam teflere
ut ex Suidae u«his apparet.MATJtOj/ of appellantis; SC apud nos etiam quanquam
cum rarum liBc
ludum tefliris fieri obferuaui.nec id abfij ratione: tam enim teflers quam
tali per manum frail
duleneremtupoirunt,perti|rriculamnonitem;ubifcilieetnonartedol6ue,feduotistanmmM^^
u.r.(Noflrates «qcant m
bec btentert rprtcn.quo ludigenere in nundinis
quibufdam fere apud Hei
ueiios utuntur.) Turricula, uafculi genus a turris
fimilitudine Ita diai,quo iatSari tali ludendo fole.
bant.&de pyrgos appe»a t:fic emm Grsci turrim uocat.Qiii pro
te tollereqatm Mitteret in pyrgS
talos, Hor.ajber.Sat.7.HicAcro,Pyrga(ingOhoeefttabula;alij
fritilla dic6t.Calepinu$ hocmloco
10 non pyrgB, led hmu legens, FimuCmquitluel fimus, quod nos fritilla SC
alueolo dicimus, in quo coti
leflae telierte agitane^ mifcent. Atqui nos pliimdn offendimus,
non alueola,fed uas fupra alucolu
cfle.Pyrgum quida uafis genus camtate feffilt interpretatur, quo coniedi
ucolum proflantur, ut m
tali agitentur anteS
Promptuario legimus:quod mihi non probaturuun i enim
al m
pyramidis fi-
gura, non leliihs ix plana conuenitrSd fiipra ex authoribiis oftendi, infundibuli
aut
coni coli ue for*
appellato uafi fuilfe: funtautem capiftra quotp &: frena
( dcloris frenorumloquor)fcre
huiulmoduaiprum ludi inftrumentum,qLiod hodiecp apud nos durat,interpretationi
mex aftipii*
Ia[ur,Cii.ianquam enim turres quadrangula forma extrui foleantjUnde dC pyrgos
turma equeftris (i
militcrinftrudJa nuncupatur : magis tamen in turrium fpecie tec4um iprum
pyramidis forma affur
gens conhderaturs Carlius Calcagnmiis de talorum ludo feribens^Ad fummoiiendas,
inquit,alea.
jo torum fraudes, qui lubdola manu uticallentiinftitutumefijut in conditorio, ieu tu pyxidemmauis
appellare, repofiti tali promerentur m
abacum; id conditorium Perfius orcam , fiimpta ex monfiro
marino translaf ne, appellauit.Sic QC Pomponius poeta Bononienfis contemplor Dum
, orcam, ta-
xillos perdidi, HxcCalcagninus. Perfij uerfusSatyraj.hi funt: Quid dexterfenio ferret, Scire c-
ratinuotOjdamnora^caniculaquantum Raderet, anguftac collo non fallier orc^.
HincappareE
orcarlufoif} infirumeti ad talos,coli5 fuifTeangufium, quale fcilicet
infundibulorum eft exorbicula
to ambitu capaciore paulatim in conum fe colligens: (quamuis abaliud genus
infiindibulofum eft,
quod planum habet fundum, fed ex quo oblongus 8^ teres canalis derccndat:)quamobrcm non pro
bo Calcagninum qui pyxidis &
conditori) nomine orcam luforiam appellet cum in tali cauitate ni-
,
hil, ne momento quidem, loco manere pcftl t fed ftatim immiifum delabatur dC excidat per collum,
,

jo
Fallirur etiam Sipontinus alij,qui talos in pyrgum feuorca tniedfos tadari agitari^ putant, eo fci
licetmodo quo manu folenneum turricula fic agitari non opus habeat, dela.
agitari ab aleatoribus
tisTpontequifimpliciter immifli fuerint talis aut tefleris.-necpoffit etiam, cum loco fixa fit, ni fallor,
alueoIum/Campum in quo teflerariapugna exercebatur, ab annquisnunc abacum, nunc al-
iiipra

ueolum,nunc tabulam Iuforiam,modo fed fritillum appellatum uideo : reclamantibus li-

cetgrammaticis-quiexauihoritatcPorphyrionis,nonadtefrerariumludum,fed ralar/um , fritillum
pertinere arbitrantunut idem fit cum tiirriculainftrumentum,&fc, Calcagninus in libello de teflea
rarum ludo. THMceyLHiioty<ZM^oiyKMc^ltvJioi,iAK(reisvt xvvSoi, Pollux libro 8 fed prima iyllaba uocis fu&is
,

per s.non per i.fcribi debetrfic enim legitur apud V arinum: KH^aeue ,
t* ^
xvSssaiQ^tm
Gtf/.TiAtxTK cA «(/ TKi/Ta.E t rurfus, KnStoy, o tks E t mox,M« Tttm
^f{Xi7nr&' ^ QvnSyKcuTT^s kv&tssIshk t^coy

^ «ifs aw inftrumcntum fi idem cum turricula eft, non

fejJaMof/.Hoc
proprie uidet oxybaphi nomine, id eft acetabuli, exponi. Mutuatus eft autem Varinus quae hic adi
fcripffex Scholtjs in V
cfpas Ariftophanis, ubi poetae uerba fimt h*c:iis H^ovrDy^ t <rv^i^xnft t « a *
^sf/(ideft uulgarem turbam indicum.) ix xhdc^ivMyXfi^efjSj^oy $(9« 7jsxyxM^ov'n{ cechario
uiditare,&:minimum inde lucellum qiiafi liguriendo abfumerc. Sed talis tefleris relidis ad fies
’
ad equum fingiilarem requirit
nos redeo. Pollux PIuralisnumerus<g.t#«oiuel
in Epigrammate Anytes,i(5a A«cri(jj<;2/i«c pueros hirco inequitantes. «uVecCparo-
xytonum,non probo)««;/cs,(2/#*os, Varinus. Hinc t7T7f@',o 0

Ti&^jldem. V ocabanttir quidam SC «i/Aft)7®i (^e^wijac fi quibus crepitacula (*««

fi'enos tibiales dicas, a
jj <i'ft)t'<flr)pendebant:8(^ immiflb eis equorum hinnitu ibniim tibiae ftmilem reddebant, Pollux ari« V
nus in At/A»7«/. Si glans ita conteda eft(inquit Celfus 7.i5.)ut nudari non poftit,quod uitium Grs-
ci^&i<np appellant, aperienda eftrquod hocmodofit. Subter a fumma ora cutis inciditurreda li«
neaufe^ ad frenum, at<^ ita fLiperius tergus relaxatum cedere retro poteft.
Tfl sinx 7w x«ei Tij) tff-^ictf^/f^zfjSufdas. Pt/TWjW^^AivflCja/vftj uel ^veo quod eft traho, arinusj V
idem uidetur quod fv7^iib',id eft habensp:quam fimiliter uocem aliqui frenos interpretantur , per fy*
necdochen nimirum:fcd de habenis poftea. Ej^tAajj^cAiro#, Hefychius dC Varinus. Apud Pindar 3
facetiore metaphora frenum equihippium nuncupari philtrum obferiiau/mus, Caelius.

oTiAasoKei^^jVarinus.O^^fc^iflff Hfxyioxi

Dores ‘'/'&M«f/uocaf3««*tgfl|/, Idem.

f«^fl)/H9 cr/x{i)j;,Ammonius. Attice, '/•t^wi/c6muniter,Idc*
io (ntu%A©',v«A@':i72 tA©',cnccA©'.)Non probo quod apud Hefychium legitur, YocAof/, In pa
ce Ariftophanis legitur per A. fi'mplex,carminis caufa puto lambda altero abiedo (quanqua
apud Xenophontem, utpaulo poft citabo fimiliter habetur/ in his uerfibus dimetris anap^fticisj
Dd s
5*94 DcQmdrupcdibus
ayi, Pin-flert Xgvrtj^Afvoj/ TrKvayy AtxutvNGug ^auc/^ois a/ny, bcholi‘a^«Atwt',jj£A/#
inaniens defiderat x«w,
t£y exponunt , ut Suidas etiam dC Vannus. Pollux equum fingularcm
<Ci;i»s,4«^iflc(paroxytonuni,nifimendum ea)>jcAfi'»?. PfalliunlmijccrejYoc^wi/^a^^f^jdicuntur,
ab equis animolioru
qui ferocientem animum moderamine quopiam premunt, metaphora fumpta
bus. Platoltbro dcLegibitertio:
ty PfalIiumauiem(inquitErarmus)eadrcuUis, quifrenoaddu
tur,unde pro freno ponitur interdum.Nifi forte allufitadbubalos,quidrculofcrreo naribus in»
frenorum,
iedo dreumagunturjunde prouerbium,Naribus trahere.Rufius quidem inter pi^uras
Turcicis , 0^ genetis Hi.
nonnullos cum circulis pingitmediae parti anteriori annexisi ut pro equis
fpanis, Kv(pu>i/y» 'tjSI 4^5,Cfortc 'J'S:Mit»,uel Varinus,)Kt'^«(/ ^v/si <rtwxy)(»i/ jtfcAan; fis is

gnificat etiam lunailtim ligneumjHefychius.Sed hoc nihil ad frenos. PoUux ad equum fingulare
rcquirit)^Air»c,'5rwj«t(t?.*(gct'j<^ TTovij^fccc Avayvf^ Afe^a.Inlcxicis Graecis 0^ .Graeco
iTTTnr AQc^cwrtg y/
in Nebulas Si
non aliud efle dicitur quam clibanus, uel caminus ( ut etiamin Scholijs
latino
Aues Ariftophanis:)8iproprieubiexrmgaunturacfuffbcanturprunae: mihifane in uerbis Pollu-
cis freni uel lupati afperioris genus effe uidetur,qu6d ferociores equos ita aliquando coerceri opor
»w(/. v* «uv',
teat ut uel fuffocandi uideantur. Freni pars quae ori tnferitur
«7{tf*TvA/«,6x<w/,7Pii0tfAPi,5a2rd^ /MfiJXTOU h i-jTTr^jPollux. T^i^oUi^-n ‘Ttig mfnti ^ 'Ttig^^fuvoig
Hefychius Si Variniis, fl>«H9?,pars quaedam freni, lidem. Xenophon in libro de re equeftri cofren
dendi equum praecepta tradens , fic icribit: PfiTty yly -nmy bt mg -N^j^Aiwe/lfltj,» wc 'W

4«^« ii^THiiSilioy , ^f)'t7TH eig t/w ctfis^xy y^T^x^oy^ 7» wc «rices rhu My* lo
jB«t4Tto.Camerarius uercinPrimum de freni parte infcriore,fcu etiam de anniilo bullaue huius rclF
gatum lorum diidorium, apte finiftra manu prehendet, 0i fatis laxe. Dextra capiet habenas depofi-
cas in iummis armis. Et rurfiis in eodem libro , ex eiufdem uerfrone i Primum non pauciora frena
duobus parabimus:quorum unum Icuius orbes C73ojj(is)habeat grandiorestaltcrum eofdcm cum gra
ucstumdeprcflros, Echiniautem,ideft cIaufui3e,eruntacutiores,utciimiftud prehenderit offenfus
equus afperitatemox dimittat:Cum autem lenius illi inditum fuerit, tum gaudens huius quidem le-

nitate, alta nihilominus ad quae afperiore freno inftrudus fuerat, fub leni quocp exequatur, bin leni*
tate contempta in hoc penitus incumbere uolct, cogent fciiicct illum hanc ob caufam fubiedi gran-
diores orbes, os pandere, ate^ ita admittere lupos. ( Sed Graeca mihi aliud fonare uidentur , proinde
apponam. h*j/ t/Cxu HstTXipfovHQiig h^ioTKT®^ QxiuvKXTJ^tt^ftTr/i ^ mordendo fcilicet 0^ manden- 5®
doiTJT»
,

xvxyKfilofjibf®' soiaoyx hoc cft,W

ut os pandere coadlus, frenum mordere QC mandere dclinar.)Potcrit autem afperius;frcnum uaria-
ri cum implicatione quadam , tum extenfrone , ( otcvn^-^t&t^rTjaxyyy Tmy-Ttc/lxmy
Trvmy n^u HferaAvyrK

ly x(E7et'o»'TO:Camerariuslcgiircuidetur Hftvarayoy7«. Pollux omnino aliter, ciifjjpax^Siy^xv

yety >^^^TKA«Srw, CJ KWTttxwgSrTttjlcgo >W‘Wx«a5j' w,etfi Hft‘mmfvy cera oblinere fignificat. ) Cacterum cii
iufcunt^ modi fuerint frena, frinto mollia omnia.cj^Aivw v^o#, quibus cotrartj o-xAsfci. )Nam rigidum
quauis parte fui prchcnfiim retinet equus totum inter maxillas , perinde ac ueru ubilibet prehen-
das totumfuftulcris. Alterum ucrd non aliter quam catena, ea parte tantummodo qua tenetur, non
freditur,aliacpendcnt;quaselabentes dum captat equus, lupos (so/LSt«(/) interea amittit de maxillis.
Hancob caufam $C inferuntur mcdtjs axibus annuli(t^ bc xpyuy cf^xKTvAm kfn/m/vtiu ) ut hos 40
lingua at<^ dentibus prcnfans,omittat correptionem inter maxillas freni. Frenum molle eft, cum a-
xes commiiruras(ffv#ij0flA«s) habent laeues at® Iatas:item9 omnia quse axibus accommodantur, cum
iunt ampla ( forte ^fxh%§x , Ksa (ruyTrvHyx , et ii Pollux etiam il^vs^iix habet)8C mimis den
fa,molliiis frenum exiftimandum. In quo uerd omnes particula freni grauiter difeurrunt at(^ colli-
duntur(;^Ai7raseJ^-33oij^« Kgu atwSui id eft agre loco mouentur nec facile inter fe concurrunt) illud fre
num rigidum crit,HadenusXenophon. Eadem fere dC Pollux:uidcfupra in E. Freni pars quada
nuncupatur echinusificut quod circa mentum eft,pfellium: quod ori infcritur,chalinus:cuius medi
umeftjhcninjpoftin ambitudadylff,echini,triboli,quosmanditequus,Ca!,ia.»8.ex Polluce, iitap
paret. Kafvipauecy apud Xenophonte Camerarius ucrticale Ior6 transfertupparet^at ex uerbis Xeno
phontis circa aures id locari.Kuffv^aAsSjK&gVi^atfltjCtx^^^roffja Polluce pariter recenlent.Ktxgv4«iA2f?,w« 5®
if^^Tmecy HS^v^xsU^xg & nSf t/^«W»j,Heiych dC arin. d </?
. Vwgt/^«s 'i'7nrs wrvTtcyku^

l.iv^y,v9^v^<^x, h<fi 51^ Tttg ^vj, i.io. Tij /v^ ityixg “^r^Bx^y Kupx^Ny KftTixit
•jriu XKfX/lllt* 7^ nyft/^cuxy 7H CUjfcTW.T® ^fOoy 7W '^^Tt
,c/7»AtfV07I

<6y«4/«TK%K^v4)o'Apj/,ctc. Xenoph. Camerarius uertit, Habenas ob caput in fummis armis deponat,

uerticale aSt attolles in dexti*a teneat, ac lupos finiftra admoueat:^s fi equus admifcrit,applicada fci"
licet crut freniIora.Coryph^a fortaftis Latine frontale lora uel frontale iimplicitcr no inepte d/xeris.
Nam freni ipfi (ut feribit Grapaldus)a frontalibus pendent, quae caput equi hmcindcuinciunt , 6C
additis bullis interdum aiiratis,gemmis^ uenuftant. Plinius 57 ,11, de cochlite gemma, Qiiondam^
lantat magmtudinis(inquic)fecere,ut equis regum in Oriente frontalia, ate^ pro phaleris penfilia fa»
cerent,Sedampyx,potius quam coryphaea,frontaleiiidetiir,dc quo infra. Aliquifrontalecxponnt 6$
ornamentum, quod fronti equorum fiuc elephantorum imponi folebat. Ingentes ipfi erant, adde*
bam fpeciem frontalia dC criftiit,S< tergo impoficx turres, Liuius, PoUux quidem in-

1«
 DcEquo. H,e. Lit.I.
terarm» equorum numerat:fic etiamuocatur r/tSA-Wnirmn /'<?)«, Idem.ewfti^
alfaul oriiamen»
iafrontisexpoiwnt,VarfausinHH«,Scddephalerisinfra. ao/raeui/ uidetur
appellare Abfvrtus
inGeopmcisIibro i6.capiKi.eam freni partem, quxdri inferitur, nimirum
a faliua (nitoa: ™asi/
Gratei dicunt ) qua oppleri folet. rm
cftgjimii «u-Ttis 7r^7H<fiTnKpiii<tnm hx
Ta!».^S?niA(r»eiaii/4«>(/.Andreas aLacuna In huius lociintetpVe*
tatione uocem Oi acamreliquit.Cornariuspoftomides uertit: Veteres ut Varro, In eodem
ai su-
,

incnto,hoc elt pulli domitura,frehos flmpliciier nominant Ts:7joit5iii/,so7@';^A;iii,Hefychius

SC Va
fJ^£«lf>fquun^umfrenoagere,uclfubcurru,utdixiinCeruo capite quinto. oiJtpofiu
tinus.
t-mm ow t-mat nit «umn ms w(««k»s »A ifiwT<fr,Suidas in ‘ .quod
^ exponit
^ palO’
^
„ perdcam.lignumredum.
fHabenx.quod his equos teneamusiundeS: equi habiles ditSiihac SC retinacula i retinendo
lora (I^o,« lora) «idorus. Habena (inquit Grapaldus)freni5 annexa funt lora manuin tenetur
,
ut equum in gyros Hetfiere.impellere.a: retinere uateamus. Manibus molitur habenas .Vergilius
JeTurno. Fcrratocalce.atcpefFufalargushabena Cunflantem impellebat equum SiliusPunic
7, lpreteradduaacircumcaputegithabena,Verg,9,Aene. Uber habenis equus.Idemy.Georg!
Semel hic ceirauit.a: (ut fit) In fcalislatuit metuens pendentis habena (id eft fcutica, Horatius
) 1.
epift. Habena uel habena potius in plurali (funt enim gemina lora) pro poteftate 5C facultate:iiem

habenula diminutiuura,uide Promptuarium. Tempore paret equus lentis animofus habenis.Oui

dius lib.4.de Triftibus.^ Habenas Graci mxs in foemininogenere.uel in neutro ««'«(prflertim poe

10 iae)uocitantfaf TdiMiMiPAviTB.saisaiiwai/iaaniuelt*!/ (darwzrejjnon folum enim de celete equo, id

eft lingulari
««'« dicuntur.fed etiam de ludis curru
aut biga, Ut Varinus docet. XitAiwt de toto freno
dicimr.cum proprie ea tantum fit pars qua ori inditurilorauero qua manibus equitantium tenen.
tur,«H*8iyu'jifiIi' dicuntur, :/)’5i/.^OTpmaiiT5m 5,4 xsiiw», Varinus. Eadem, ut conijeio,
fvii di> &
cuntur.uf fupra monulquanquam interpretentur, per fynecdocheniut Sd »>/«(/, ;^e)iiwV, Pol-
lux, ut fupra citaui, medium quocp partis quaori inferitur «riV appellari tradit. HnWt.aijias ?
illius
Tasitte wi« an4iJ5 «Aiy «ti wSito ioi
^jAiriii.Hefychius. ™
KK^uiUa, Xenophon. Hh'« Ho«
mcrolAifxmmuKiAtilUeiHefychiusdd Varinus. iK(^‘ etfx
merus Iliad. e. «^«V.AnyteinEpigrammate. Idemepithe^
Ion in Afpide Hefiodi legitur. Tsrai mcja/iran? proiis ms ««'«.(fenarius Ariftophanis.ut uidetur,
jt apudSuidam) '«!7cs>7to«5's»i*p.7p«iri«£s, misy^mius turas
!ji((/^'A«f«^ 6i3 »*i,Homerus Iliad.^.ubiScholia i^hx^ mSvixidicmait autem fic mc^x v aAsy ,
5 j<
isj «4 >’;i7rasaAs&«i,3i(iisj»t$iefat;reperitur autem femeltantumhacdidio apud Homerum, Varinus.

Etymologus, Ei^iK7ioi»'i'i'«x,^o'<i',HomerusIl(ad.4'. Maurorum equi collaria (wd^TjoaxxAwlhabent

t habena dependeqStrabo.
ligno aut pilo confeda.unde imi&J t/lvmMs la» i/lvmyuyQ'^
Varinus. Deheniocho.id eft auriga, fupra diximusiwwxn^jmanu tenendo habenas equum regere,
fiueincurru,ut frequentius ufurpatur, flue fingulari equo infidentem, ut apud Xenophontemt
/i^(a!f!iyiiy(Ti^®‘lii'pniQ‘,m(ini^iiiTa2sy^<riy,S>Cc,\dan henias.id eft habenas laudat^,
quales, non infirmas.nec lubricas.nerj craflasietiam bafta illa manu, fi ofius fit, comprehendi utque
^oat. Awiy[/7«f©-«arcwTijr7my,tdJareu etSTvcytQ^jmcGsscwxx^aums »«'«, Pollux.
tiTwSyv, Homerus in Iliade, iVwK*ofj.»*,o»j«y«9^t'S,/i/7«j®9.«)!,iy|'»(/,Pollux. Etnirfus , TtSyj
(ssnxwt. eKrfl/a[/,ietKjir/^aA©',y VTtrya^^vE, kyxycvs, 3 yvy ^ XpveiwjT^) My&,PfeQiyi «iy BrofAsy.iTjofe^^c
n^fx^yvayayixJi^ayyT^sy^ dM'i'7m©‘ ethmH(rwi‘ntt^ n^^^nvixs
Dexippus apudSuidam. HV«;^ 5 *T«s,apud Lacones is dicebatur qui iuuenes in re equefiriinfti.
tuebat, Hefychius dC V
arinus. A<p«n«(ay , equi contumaces &C prmferoces dicuntur , cum rebelles
funthabenis.et frenum morfu corripiunt, uel aliter per uim feflbrem d uia inftituta auferunt. Hero^
dianus eleganti metaphora ufurpat pro imperium detredarc,ac fubditum efle nolle, Atylwiia-u Uuei
wsi» (vyeiixyfiirM ede 691’ cc^yxTi lAnnis, itfiu 'are^x^Hvcuec^hixy jq*4 ,&na. ftsAsE dl' i-mr©- a^lwtx^ft^dn
>if «M»s yvii'<tit5(/ mi (<« 5ra9i,te,iy' tA&xm pim^^pvnit fltMj/, arinus in Aix, Conliruif
ks^iOis,» ,
V
J6 hocucrbumcumgenitiuo.Suidas. A^lu/i«s«e,5ew7ro7teKT©',v7ie)i«.a«'©-. olJ^^Ktytwixdiy
AiB,&c.Suidas. tifiuitx{ay,-n o-sAsjubeiSia.it^ «5»8y, -A iil/Saits t/J ® , xm 8<C«3«, V arin. A«K»(/dJ so/rt.
It PmA©- iSni/Ji.itsi! vrtSs hixsv^p, Aefcbylus in Prometheo. Forte
is yit(<iy«s Tt^mis fc» iP ««'ai» &
dicitur, quafl 3 mtAis iS siyaMs iis irixs exponitur enim i®aK«c,af?©-, ;5«s3i;quancjuam a>
pud Grammaticos nihildum de huius uocis origine legere memini. Pi^hxis, « »«'« vsx^vymy, He #
iychiusSC Varinus.
Ampyx, aurata dicitur catena(ii»si{,funis, Varinus) fetas uinciens equinas in frontis ambitu;
(T
otide 8CMarris equi chryfampyces Homero dicuntur. Sunt Sd qui eo nomine reticulum intelligant
muliebre (einfirMlb) CteliUsex Varino. Virginesapudnosantequamnubant.partim ornatus,
partim coercendi capillos caufa.flrophium quoddam latiufcUlum Sd rotundum coronte inflar capiti
(0 imponunt, margaritis Sd gemmis (uCris diriores, tenuiores c nitro fieSis) intcrpundiumiquod quide
fimiliter.ut reticulum, ampyx uocari pofte uidetur.uulgd noftrates nominant ()4<!tb4n5»,id eft tiin»

tullim capillorum* Huic ab occipitio pendulam fubijcere folent axvmn&ae i{fixlmy,hoc eft fidlittairt
Dd 4
 , , «

^g6 De Quadrupedibus
comam e fcnuiffimis filis fenos fiuc bombycinis , diiierfis coloribus alter natim diffindlam ; luilgus

appellat €it% ben^l. AiTKHTte n i(^ aiiTrvxt Theocritus de njulicre Idyllio i, Csctcrum qualis
nam ampyx in equo fuerit,multis docetV arinus. Ampyx,mquit,mafculim' generis fecundum u«e«
rcsjdiadema quocidam efle fertur capillis religandis deuinatumjquos colletflos ucteres huic uinculo
fubijciebantiquac quidem deicriptio /tBtjeff» uulgo ditff am non aliud efle quam ampycem demonftrat,
- Et uerbum «itTrvxi^&i/ etiarnnum fignificat antias fiuc caproncas, id eft longiores frontis pilos rel^o
rc:(legimus etiam penuidmam per x, iatTrvm^&yj^pvid Euftathium Itiados %. quanquam arinus et V
Etymologiis interpretantur rs-ris t^tTr&iS-^iisTi^effiirB-Jjoi^Saz^iJyK-^flt/xEtymologiis habet
|ego«vfa&f/,qiiod eft uincire:)fi>^ rurfus i([A7rvHSCo'cu^ewx<AH{rM^j^Mvwo'eu,ex Lcxico Rhetorico» ) Hinc
didi chry fampyces equi, quod pili ucrticales eorum aureo ligarentur ftrophio. AK7rt|,x«^»'o5, o-vyHsc,

^lUiXyVTFiH^XVefJyXSC^iVT^^XyJ^X^Hy-XySitpCWH, AliTTVKtflry t^S *?•

^ TrK^xiiTtvxix Tjo/a
ijo etvxTrvukt^if nic Tjo/j^cefjEtymoIogiis:)»? rxuGnytxs « Kfl/rsj^AfiJ^roc

exponitur 7rtCf(X7r^iKi'nu7Ksypi)(XS ^ Uw^vcpxA^ uel Lxfvs

&t>}&<^,Vc(fXiA7rvxilirMSipud ucteres
iji«vT(^(malim x^oKVipxvT&^^m paulo poft dicam) ornamentum quoddam eft capitis : cax</ti<riiH uero
uinculum(ff»ga)in circiiitucirca tempora ligari ibl{tum*VeI,Ampyx eft cephalodcfmion muliebre,
Ampyx apud Sophoclem inPhilot^etc pro rota accipitur propter rotunditatem, Varinus.
iyn€cdochen,Schoha in quintum lliados:)uel;gt/<wxs;*©-,pgi/w«Ao-jA©-,«;gvo^?</lo-3
(fupra ex Varino mafculinum efle dixi,);^t/(7Vfa‘73o^,Hefychius,Sic
«if-TTVHuc
,
j^v.
&
oHvi^^qui aureas uel pulchras habenas habet, uel xsiWiVlfff&^jidem. XxMvoij)^v0K(t7rvHtey)^vxx <px^c(fx
tptjvWjPindarus in Olymptjs Carmine i^.Et carmine 7, x^v<mn7rvnet Axyyny^^ro 7Uii«i> : 6c iimiliter in i*
Ifihmijs Carminci.^v(fc/4wvKft>j/ M«D-Sf/dixit»pro7»/x4a)j/« Kdixii7rv}(st Calaber de equis,
libro quarto. Ampyx proprie eft capitis obligamentum, ac auro &
lapillis fplcndicans Iorum, capi,

ti circumiedum fccmineo:ucrum metaphorice auro litum fic nominant frenum , Caelius ex arino V
infJiovxiATTvytx, TxMy’ cc7tVK^x'ns')^b<f^'i<riMTKinyx^o<^rtt,

Kf^.«yo{/ d’, Homerus Iliadosx.de Andromache in terram collapfa.-ubi Scholia addunt, Kixgv<?>aA^|/ t
Tt^iHitwtJMycfjSlyof/xfoxvipccv-Tti/, Ampyx quidem quoniam in fronte 8^ ornamenti loco habetur,
frontale Latine dici poteft:quo uocabulo,ui fupra citaui,PIinius de equis utitur, exmxy ^tTm^xtiTrv'
•Kr,legimus in Acharnenfibus Ariftophanisrad uocem,Thafiam,aliqui muriam fubaudiuntjalrj phia
lam Thafio uino plenam accipiunt:^i*5rt/f v »(/ y> nff^iix'7£ikyyav h%y^> »<5« AiwagJf/
ah2s,«ti7rvKStcfi'}Ta^xv<rKi'7rK(^yi(gkHithv'y7f&i)-n)fjohefJKSt'r<X)^hS^xuiiyScho\iti» AttTrvxrH&jx^

phalerae, equina ornamenta,apud Sophoclem in Oedipo in Colono, Variniis» MovxtiTrvylxv equum

apud Pindarum celetem uel interpretantur, Varinus ex Scholijs Pindari Carmine quin»
to.Sed apud Pindarum tum in textu, tum bis in Scholijs liovxif-Trvxtx^ct x.non per j^.fcribitur.
^Ornamenta equorum alia circa partes inftrumenti neccifai ij funt, mmx?i^Kihtqcu/7i Home»
ro,& aurum gemm* ue circa frenos,Iiabenas:de quibus hic nihil aut pauca dicemus : alia folius or^
natus gratia adduntur, ut frontalia, monilia, phalerae* Phalcr* equorum ornamenta dicuntiir,a uer
bo Graeco quod illuftrare fignificat, GrapaIdus:(?>aAof/ Graeci illuftrc dicunt, Reperitur autem in plu
rali numero plerunt^, nimir um quod iemper gemina: fint , utrinc^ ad utr an<^ maxillam, ^PxMfx ree
V
9r^ oTtif yvxSvs a-xiiTKxnKTtic ^iyvci Aae^ac, arinusj quanquam dC '7r^n%rcu'3ri<J}oy itpijs oxiiOif , id eft fron* \

talcornamentumequiapudrecentioresideminterpretetur. ^x^c^Xyolvvi/ MycijA*oi <p«?<styrrK^arn^u} 4®

y» TTK^tx ««|/ «Ms, Scribitur etiam «jaAsga per «. in penultima,undc 'n7j<w^trA«§©', ari. V
nus. ^xA«fx,(pxhH^mv7Xy alba, albicantia, «^xtAcyos, albus. Idem dC Hefychius. 4'aA^«,a-sfiXj'«AiVKS»c
Ti^xicpxAcuxiUisu 7m^xyva&i(/l<iy )^Mpoiy(\€gO)^^ivv,')N fTTTrcHStrfiw, Hefychius, (tfcdhx^XyTtci Tr^y-vr»
7no^«s,(defrontaIibusdixtruperius:)Qf««cKr«/)crx»j,TAy«so'//»OTi/ jiws^v» ylTbimy '^S/lTrymuif ttk^ix^ ,

ii^o</)iruTx Ti^iiiTksyvk^iss xK^TTXiryx-TTXjSuidas* <t«:^A<y«,7rK§fti7rt{e,Pollux,non quidem interpretans, fed

res diuerfas enumerans,ut fere folet. Plura leges in^aAc: dC «jaAoj apud EtymoIogS,&'n'33oc««jccA«f©'
et TXTjsK^eeA©- apud Varinum. Primus equum phaleris infignem uiiftor habeto, Vergilius y. Aen*
Praeter equos uiros^, 8C fi quid argenti, quod plurimum in phaleris equorum erat, omnis cicera prg
da diripienda data eft,Liuius, Frangebat pocula miles, Vtphaleris gauderet equus, luuenalis Sa
f yr. I.. Plinius etiam in fingulari protulit libro iy. his uerbis : Eft enim adiedum hoc quoc^ : fed dC 5®

phalera pofita, propter quae nomen equitum adiedum eft. Phaleratus, phaleris ornatus, Suetonius
in Claudio, CraiTus frugi eqao phalerato, 5^ in uefte palmata. Munera quae legati ferrent regi , de.
creucrunt, equos duos phaleratos>8ic, Vt phaleratis diefiis ducas me,Tcrcntius in Phormione:ubi
Donatus phalerata interpretatur honefta ate^ ornata. Primo die phalerato equo infignis, Suetoni'
us inCaligula* Equitatum frenis, cphippijs, monilibus, phaleris praefulgentem, Gellius libro y.Pha
Ieras Galli bardas nuncupant, Xx?^tPoy)^v(my7rvnst,)^v(rx tjccAo^ay^fli''?*, Pindarus in Olympijs. Caflo
ri dedit lafon tTr^oin^ yl^x^y^vce/o)^ (pxAc(^(Di/ Trt^vnyvix Hstryoy , Orpheus in Argonaut.

(nj/ 63«f!K<7j H9ixoa)m, Homerus iliados Achatis quaedam generain India,cquorum ornamenta red.
dunt, Plinius. Certe equus non iners , nei^ corpore incompofito8(^ benecuratus,8^ ipfe gaudet
quodam comptu, 8^ equitem exhilarat* Nc(^ hoc fugit, quem nihil fugit etiam minimarum rerum, U
Homerum,qui ornamenta equorum, 8:^ iofos reddere confpicuos dicit, 8i^ equitibus dignitatemac
V
laudem adiungere,&(^c, erfus eius hi fune, tIs t tAtif wvtt jui/» <fdvnu w
TTKjHijy
 DeEcjuo. H. c. Lib.L 5^97
*“ ’
SuntautemucrfusHomni liSdo*
marto, ubi Miolia exponunt n^ ]p!^neay aditefJiw^.
UA-rac. tdeft tintinnabula uel erepitacula srea phaleris adhibentes
&: frenis , ut fupra etiam dixi:
prxcipue autem duces id faciebant; &
a Romanis etiamnum id fieri faepe fe uidifle
Varinus feribit
Aurigieeciam feu potilis carrucat tj apud nos tintinnabula
,
fed maiora , equis fiiis appendunt fed
:
quidam affirmant pluribus mufcis eos tnfeflari fi tindnnabula geftent,tanquam
argwo fomtu ut a.
pes alllciantur. Cucumam funt qui habenalia putet ornamenta ex
atreorbiculaca.e medio bulla pro-
tuberante, unde utilgoforfanborchtas uocant,C|lius.
Cucuma(diminumtum, cucumella)alioqiii
aerei ttel ferrei cum ceriiice,
D uafisgenuseff fartagini puto (quam frixorium Hieronymus
iiocat, no,
firi em Ph*») "on diffimilis. Marnanus lunfconfultus ad L. luliam.dc ficariis: Sed fi claiii
pcrcuffft.
aut cucuma in rixa , quamuis ferro perciifferit , tamen non occidendi animo.
Hinc liquet ferream
fulffecucumam ut non redemtellexeritGrapaldusfcribens, Cucuma fimilisjut
opinor, erattefta-.
quam Apitms &
Martulis Cumanam nominant ex terra rubra, a fi'gulis
rota formata. Fieri tamen
poteft ut forma iimtlis inerit, materia diuerfa. Cucumam ingentem foco appofuit, Petronius in Sa.
tyra. Et mox, Franginir ergo certiix cucHm3c,ignem9 ualefceniem reiiingttit.
Quod fi, ut coniicitx
fartagini fimile uas eit,c«uicem pro anfa accipiemus:alia enim ollarum
ccruix eff. Operimenta
quibus mulorum boutn^ Kequorum dorfa conteguntur , dorfualia tiocant, Grapaldus. Scoppa
dorfualepannellumltaliceinterpretatur.-8dalibiccntonem,pannellum afini et fimilium Kwroiop •»'
„ Varinus. Sed h*c munimen
ta non ornamenta funt. Stratiim^oftroquemceperatipfe Cornipedem, Silius, tnffratosoftro
alipedes,pi(ffisfe tapetis. Aurea pedoribus demiffa monilia pendent, Tedi auro, fuluiim man,
duntfubdentibus aurum, Vergiliuslibro 7. Aeneid. Vltimum uerfum citat Seneca
epiftola 88.
Monile didum eft ornatus muliebris.qualem habuiffe Eriphylam fabtii* ferunt ex
: eo etiam equis
propendens a collo ornamentum monile appellatur, Feftiis.
lm«, Varinus 6d
Hefychitis: Sed plura de hac uocc dixi in Cane in h. e. Equi UtectAtxaTtlbjtscrtrttt Plti- ,
tarcbus. Tifi nmiS itsVitcj/ Philodemus in Epigrammate; Brodtetis in Scholijs n5
attingit: fuerit autem fortaffts ornamentum ex eborc. Maurorum equi collaria
ex li,
(

gno aut pilo confeda habent e quibus habena dependet Suabo. De frontalibus SC ampycejin
, ,
,

p pracedentibus didum eft. SjS <?«'©' iiVon.Hexameter apud Sus

dam. Xf s^/iuin waiAsi, Euripides, P«f i-m* (J WKjai'.-ra:A*,!»t 5ri& iVaruajot^ws) i(sa tu»
(alias trefic.Sd melius) tojWss ,
Varinus Aelium Dionyfium citans.
Apud Pollucem perperam pro legiturific' iw6«Ai« per quod communis Dialedi tii
fl.

deiiir, per t. uero lonicatcum ex eo ficdici uideatur, quafi ad auertcndtim Solis fplcndoreril occu-
lisaijponantur.-ctfimunimenticaufamagisidfiat in equis uedarljs tantum. Dicuntur etiam t&M-
tetlif«,7Ki5V)07i!)v7ttt^/EA(M,Varinus:idcftnubesqua:SoIioppofitacipfuminumbrant. Quidam
ex Theone in Aratum anthelia eicponit nubes orbiculatas Sd rotundas, folcmfplendorerepr^fen.
tantes: Sed has ufitatius tragnAtadici uideo.
^
Helcium dicittir.inquit Grapaldus, ante peduse,
quorutn,SL id genus animalium, ab armis, id eft humeris, pendens inftrumentum quoddam trado,
4» rium, quo Sd molat illipcr mSrhinulam innexae uerfantur,3d curricula per temonem trahuntur iin
,
dc Sdnomen accepit :tAK«(/ enim trahere eft. Germani uocant^otirict ttel
toiumcit Illyrij chomut; ,

inftrumentum uero quod gcftant inter arandum,helcio leuHis,noftri ttocant bitlfttt, quafi ccruicale
quoniam collo Sd ceruici cirnimponitur. Hinc(ab eodem ucrbotA««(;, Grapal-
aut collare dicas,

apud Martialem, qui fune cannabino naucm trahit aduerfus undas. Sidonius , Cur,
dus ) helciarius
uorum chorus helciariorum. Defedtim ahoqutn me helcio fparteo dimoto nexu machinte libera,
tumapp]icantpraelepio,ApuIeiusnonoMetamorph. Bt paulo poft, Helcio tandem abfolutus,refe
dluife fecure redditus.
f Ferramentum quo ungulae tumentorumcircunciduntur,conciforium6dcirctmciforium Ve-
gtlius uocat. Oportet ferramento conciforio animalium foleas ranulas^ purgari, V
eget, i, 56. Cir,
fcunciforium inferes inter unguem 8d folum,Sd cum bene elimpidaucris,8dc,ldem i.a6. Laur. Rtt,
liusrofnetam uocat, Crefcentienfts bulleffam ferream,ni fallor. Abfyrtus o-filhin' 5d cr^uAiV , Ruellius
fcalpruni tranflulit. Naflterna, genus uafis aquartj anfati Sd patentis, quale eft quo equi perfundi

fclentjFeftus. Numellp,uincula ex fetro.quo quadrupedes maxime deligantur, (Columella, Varro,

Phtitus.Paftoram Itali uulgd appellant,& qui de equis parum Latine fcripferttnt, ut Rufius SdCre
fcenticnfis,qui etiam uerbtim paftorare tifurpant.Numellae,machlnae genus ligneum ad difcrucian
dos noxios paratum, quo Sd collum Sd pedes immittunt. Neruos,catenas, carcerem, numellas,pedi-

cas,boias,Plautusin Afinaria.Seddehuiufmodi uinculis multa in Cane diximus.

[ifv!(OT!!{,Hefychitis Sd Varinus. lnfpatuIaeqtiiJuxata,ponattirftclIctta(aftelIetta)
conuenicns,fub lafione fpatuls per unum fubmilTum.ut humores illuc defluant Sd educantur, Rii
U fius author barbarus. Et rurfus de grauedine(ut uocat)pe(fforis loqiiens, AftcUettadnquiO in ucratp
^tJtula ponatur,
CEfJuitantfiim adminicula quibus pedes inferuntur, ut fclTio fiat comtr.odior (ftapbas nuncu*
 5 pS De Qmdrupedibus
patinfcmmuu!gus)ab Auicennaf interprete, primo Canonis dicuhtiir fubfel!ares,quiafubfcll»i
propendeant, ut dodii interpretantur.lVlonet autem iriibi Princcps,non oportere fubfellares, autpe
dum integumenta efle lufid ar(Siora,quoniam eius membri motus loge facilius arcere ualeat frigus,
Cslius. Equos uctcrumnccpleglmus,ne^ exmonumentis eorum afpicimuSjpedumfufrentaculj,
quteuulgdftaffas appellant, habuiiTe, Volaterranus, Ephippio dextra ac limftra loris quibufdam
ferre* machinuls adduntur, quas ftapedes elegarer SC Latialiter appellabimus: quia in his feflbres,
dum terga premunt equorum, pedes habere confueuerunt : apud maiorcs,ut in fratuis equeftribus
apparet, non fuere, Grapaldus.Germani uocant ft^^retff. f
Calcaria diifra quia in calce hominis
ligantur ad ftimulandos equos (8i iumenta) quibus aut pugnandum efi,aut currendum,proptcr pi.
gritiam animalium aut timorem, nam ex timore ftimulinuncupati,Ifidorus. Calcari quadrimedcm
j,
agitabo.Plauius Alinaria. Seu fpumantis equi foderet calcaribus armos, VergiL6. Aene Ferrato .

habena Cunctantem impellebat equum,Silius y.Punic . Calcaria addere

calce, atep effufa largus
per metaphoram eft cupiditatem ac (ludium alicuius augere atep acuere, Vide EraCnum in Chiliad,
Et natibus addere calcar,Horatius i, Epift, libcrates dicebat fe calcaribus in Ephoro egere , contra
autcminTheopompofrenisutifolcre,Cicero;.deOrat, Laudata^uirtus Crefeit , 8i immenfum
gloria calcar habet, Ouid,4,de Ponto, Ventus fuo cafu uehemenrius fufflare , &; calcar (idefrim-
petum) admonere, Varro apud Nonium, Generoffim* creduntur gallin*,quaE quinos habent di«
gitos, (edita neCTUribus emineant tranfuerfa calcaria (nilisp*,) Columella, Inter equeftriainftru
snenta Polluci numerantur mt'^«(',(«tf«i'^,Sed uidetur potius per w,diphthongum feribendum
cum infedium (ignificat , quod alqs nominibus otftrum 5C tabanum uocant , aculeo fuo fnfeftum,a
cuius fimilitudineflimulus etiam fiue calcar,quo equi urgentur,di<Sum uideturteft enim illud infe*
dum ex genere id eft mufearum, cuius uocis fimiliier primam fyllabam per diphthongum feri
bunt.Cum uerd lufciofum,(iue illum qui proxima tantum uidet,remotiora no uidet,fignificat, per
ypfilon tantum fcripfcrim , im quod conniucre eft ; folent enim quibus ita afficiuntur oculi,
cum quid accuratius infpeduri funt.pleruntj conniuere, quod uel ex proprio oculorum affetSu cla
rius intclligo,Scd uideoin multis didionibus ypfilon merum pro vi, diphthongo feribi, quod apud
ueteres quoij faditatum Athensus alicubi docet, Mt/iBm'fi'(/,ftimulare,calcar addere.E^iss (sjiT jjtA/.
ei TTij irrmij/jty jrwsl bsT y Aai ^ JcTTia, Helio, Aethiop, 9, Et alibi,T»«

fi^(r»i»!»a^s(/,conniucre oculis,lurciofum efle,palpare, AvxymJktt^

os» mm
srs!

rc(' xjet Jirvnii ttos issAmt.iatSKSTiiJi Swf/ 5a:</f5i,Xenophon, Hoc eft , ut Camerari»
59
us uertit;Nam fiue deftringatur,feu a mufeis pungatur equus, uti ungulis illum non fecus quam ft
uadaf necefle eft, T« ty/Tjoa c^uafctcwej/ , calcari cruentare, Pollux, Equo ignauo Siparum alacri
nihilinipcdietiinquitPolIuxjetiam calcar adigere, bitr Vfiisisn, Animoflenim
»ndignantur,8i idu lat(i tanquam accepta iniuria in curfum pr* iracundia agtmtur, (w^iJiirTttiBs
impetu qui periculofus eft domino propter iram feruntur. Quod fi quis equitandi artis in
Icitis fucrit.pai um^ firme infederit,illum edam excutiunt. Si ab inftituta uia auferunt, Si in polleri,

ores pedes eredi tergiuerfantur.i^a^^eiTi^OTj/.Item alibi, Animofiores equos demulcere magia opor.
tet.quam flimulare,£jrajsi^B|/. K^7jo«i/}co|«i£Airt/fc,Philodemus in Epigrammate, Centra,inqui[Eu
ftathius.funt qua encenuides item dicuntur , id eft inharentes calcaneo ftimuli, quibus excitari c»
quos nouimus. Erant Si fua furibus encentrides, quibus per parietes obrepebant , uelut faditaffe 40
’
Coroebus dicitur apud Paufaniam.Calius, Encentridas pedibus circa calces alligabant equitan»
tes.ut Pherecrates in Dtilodidafcalofcribit, Pollux. Etrurfus,Ti)<s«rM;(5«c^8(t5lfa|/,|,«sjyL|/,ty,}v,
ofiiifair. Nam encentridas ad ufum iumentorum Plato Comicus nominauit. KjsTjosi/wist-apud Ho.
merum nominantur equi centro obedientes, fcBflBjjWxai.it^ JilwixSsxtfnpi^oi^oi, kjb
jorTilr V
Heiychius, arinus,CaIius. ^ «r/o,

}^, Sic. Hefychius Si V

arinus,apud quem plura, P74>'>Ts(/,Aass7{By,calcibus ferire, calcar adigere:
pternis enim, id eft calcaneis,alligantur calcaria, etiam Si iyvi<rar,Hcfychius (ay^irtu. exponit.
V
arinus. PA»JuTx©',equorum ftimulator. (»x9«g»s,Asiyif©',
« » »n'iix©-,V arinus. De bucentris.id eft boum fiimulis, fuo loco egimUs, A«<t7is,ftimulus,fcurica,
piAsw few(<ilrsi,Euripides. acclamando (limula, Homerus lliados'/-,
Ktyurcubiuxr^kGi:!,
jo
B^MTdJiyftjrjIbidem, Avtih fliorTilrjIbidem.Tales uTifJtxxzt uocat Plato, Abiyrtus K^v,
sjsiBj/j fur manifeftarius : quoniam per tormenta aculei (iueftimuli cis admonebantur, Varinus.

iWf fane tormenti genus, cuius ex Plutarcho fuprameniini.nihil qum aculeos huiufoiodifuifi
fe crediderimtut una litera mutata eculeos aliqui dixerint.alijj equuleos , ut cocum Si coquum dici»
mustquodnonanimaduertentesGraci (Tixiij potius quam tranftulerint : nifl quis inde po*
tius hippos Si equuleos didos arbitretur , quod homines cis ita ftimularentur , aut etiam crudelius,
ut (limulis Si calcaribus equi, Calcaribus equos concitamus, non aliter quam flagellis efummis
arborum partibus,(id eft uirgis lentis Si flexilibus, )e loris.e neruo ta urino, Grapaldus.B loris flagris
proprie fcutica dici uidetur : nam o-xi/V©- Gracis corium eft. T«(/T’iSriTia(r la-n^
3Kg&AtB(/, Philodemus in Epigrammate. Masil.^gnytJiuoi/.Hefychius Graeam uocem Latina inieiiS»
pretatus, V
eundem 3£ arinum leguntur ; tamen fuo loco apud rflos
non reperitur,forte Gracis tantum recentioribus uCtata uox,a uerbo percutere, «wsi^srjfla
gcllare
 DcEcjuo. H. c. Lib. I. ypp

Vanno citantur Aestii /Trairt,

Hsec omnia a ,
,™.v
ex Homero nimirum.
m6l9^l^>^l‘l7rmildixenm•,lU!ayii,non.itcm,

I. Et aiibf,
ivi»i9a» » (ictSte.Iorum molle 5C tradabile.img* ^ (.«ot»
iiel ab <V«m® fecundum
Hetodia,
num:mde pro homine etiam molli &C diflbluto capitur, uel inconftante, qui aliud &: loquitur aliud
Jgit, V arinus. ryx Kfxr»-n jv tos w isj.«j,«Att,T« -nc
tanquam aftragalis exafperentur.-nam Sf afiragalo herbs
mii^xs^ou, Pollux: flabellum in telli,
go cuius lora nodis nomeni nodofo radt
dice, protuberantibus per interualla nodis: ficcis 8C afpcris locis nafcitur,e uiciarum fyliielirium
ae.
„ere;hcrbarq nollri uocant ^:if?Mitwur6. Plato Comicus in Cleophfinte i^xpiyvjxii, nou
mlnauit,Pollux_io.i5.Herychius&:Varinus«^W«liabentperM.diphthongum:a:exponunt ni
Mg^yx^x apud eofdcm, yS Kiisiy ^'xdyiumn ««ronaifii- id eft flagellum
,
frequenter humeris equorum infligebat, Homerus Iliados 4 . Et rurfus Kxsny,
. J A«t(i
M nK, Iliados». Afjparet fancpenultima: quantitatem indifferentem elTe. ol^xfx 5r«W-»lri^’iWw»irt
Pfc5i7l»j^{/6/#4a«f/,5/zc*A8<nt{/T WUw/j/JIiados^/-^ Wces7|^(/^’t7nreffJIiados S EActffffoWai#
Mccs7W,Calaberlibro4. Ibidem.
^</)wj/,Homerus iliados 4. r^'re(fcAi*J35v)</'’<Vac&A»i/ Iliados mk^a«,n
,i«,</l^S(^'«,Varinus. Bm^yx apudHomertim Iliadis fexto aliqui fectirim interpretantur,qua cede
bantur boiiesi altj nagellumj ex bubulo fcilicct corio, OTrTrws-s^TnpfiuTDj/Tai/vVjijSots/ffif/f^affjj/jHomerua
llisd.d-. E«*‘'“‘T'‘’^5>fl3geIlabatequos,apudeundem:uide Varintim, Vna fcutica omneis im-
pcllit,MM(«s>|jra»7wsiA«/v8.hemiftichiumheroictim(inquitErafmus)denegotiodid}um,quodfaci
le fleret, uidelicet d promptis omnibus, ut fuapte fponte currentibus, FortalTis
apte dicetur 8d in hos
quos eadem caufa impellit,puta eadem fpes lucri, ftudium commune,idcm amor aut odium, Sump.
J» tumabaurigis.AtithorSuidas.VfurpatPlutarchusinuitaLycurgi.fcribensiitbcmLacedamoniL
rum i* ™wAbs /ms ni t^ypQcf Usms i(si&A»(rll»»s; id eft , Scytala ac fago impe.
rantem Graeciae fpontaneae nolenti^. Hippocampum interpretantur aurigarum fcuncam flcdeii
dis equis accommodam, unde nomen. Et apud Helicen ciuitatem dicitur ftetifle Neptunus
teneus,
habens hippocampum in manu,Calius. Qjiadrtipedem fledrit non cedens uirga lupatis, Silius,
Et Maflyleum uirga gubernat equum^ , Martialis. Kiu <reiV»}i(K’»(TO/V»(i;id eft,Et uimineam legen»
,

dum conijeit BrodatusJfaJJdlji uS\ Ti^Sv^tim plaaAii AUm Gi vUssy^^p©' (uox non integra)
Philodemus in Epigrammate. ^Charaflei eft ferrum coloratum, quo note pecudibus inui un«
tur.Ifidorus. Cauterium interdum pro figno, interdum pro cura adhibetur, Idem. Bucephalum
quidam didlum putant ab infigni taurini capitis armo Tzct 2 es:(^i«is , Etymologiis ) imprelTi,
4‘ Plinius. De iieterum more literas inurendi equis.unde famphora 8C coppatia: didi,fupra
egimus in
H-s.nioxantcproot*l3 ccjuorum nomina, to "nls K7rH‘yo^^ysoi'P§^ TpioiTrfni/^
tHfAs?», Pollux* i 7nT2f|'{)Xflf,79<5^jr«^(3CHficnf/ <;r7n>/s i)^^ct^oy yvcl:&oycuti&(}ij'^ay^ ip(CyXi(fch&’3^J^
Hefychius.
Trifippion fuit ueluti rotuIa,quaEdampiiblica nota qux candens malis
,
cquorumimprimebaturquiiam confcnuilTenqCalius. T{vmW7rt»(iolim uocabaturcharadlcr.qucm
fcnattis in probatione equorum infirmis 8C attritis(7,|>t/(i(iilil«c,Helychius;malim per unum
n. a
V
& fic prima fyllaba rceffe per ypfilon fcribituriTcpvftH»»!! a tecStt, arinus:&i fic rede per iota ) imprt»
micurabar.ne amphiis ad militiam producerencur.-erat autecharader ille rotula.maxilte inij cienda,
' Hefychius, attritis £d inutilibus equis additur.-Aelitis Dionyfius quatuor fyl
labis dixit, Inurebatur autem equi iam ueiuli &
exhaufti maxillae figura fimilis rote,fiue curandi, fi
P ue fignandi tantum gratia, Varinus, fera,» y«^ixiisynmp^vx /isstA’ tTdUKMijAdmonetadagiumcin
quitErafmuslubi uires per aetatem fatifcunt,refpirationem acrefocillationcm quandam a laboribus
dandam.Dudum aiunt ah equis militaribus , quibus fenefeemibus lenius trifippion admonebant,
Zenodotus oftendit prouerbium cxtitifle apud Cratetem Comicum in Samqs Erit carmen heroi, ,

cum, fi pro Gamhx legas tvAAo[,Hf c Erafmus.Ego uocem corruptam Lamf.x apud fotum Zenodotura
legi puto: V
arinus to/xA« habet . Sunt autem Ibrtaflis cycli ifti partes qitedam freni quae morfut in-"
feruntur , ut etiam trochi &C dadylij , nempe orbiculi quidam fiue rotundi, flue mucronati.
f Strigilis (inquit Grapaldus) infirumentum e ferro dcntatum,a ftringendo, quod radere Cgnifi,
catjdicipotefl:quo equos SC id genus iumenta expolire folent cquifones , c corpore fordes abraden.
do;undeequotribas appeIIabimus,utmuloiribas Plautus qtiimulas fricant. Strigiles nuncupati i
f»
tetgendo,Ifidorus;fedpra:ftattnfcemininogenereuti.SlrigiIis (inquitNonius) certncftelTefcemi.
nini generis,antiqui &
neutro genere protulerunt, (nimirum ftrigil cafu redo. ) Si ad illam uitam,
qu* cum iiirtute deg: tur^ampulla aut ftrigilts accedat,Cicao, Proliant 3C ftrigilum iiiccm linteo.
 ,

Soo DeQi^adrupcdjbus
lonimfc afFedlis corporibus, Plinius de fpongijs loqucns. Hinc ftrigiiccula diminutiuum, Strigu
lare, idem quod ftringcre, Grammaticus quidam fine tcftimonio,
Str^iles a fl:ringendo,id eft exte*

rehdo nomen traxereiiiel quia GrartfidicunrcAfi^^tc/iitff, quarum ufus nonhomini tantum ex craiia
& ruida lacinia,fed etiam tumentis in quotidianum friaumeferro,Herm,Barbarus. Diftringere
V
apud Plinium 54. 8 .pro defricare in balneis,& utiftrigilibus. ide fupra in E.nonnihil de defricati,
do diffringendo equo. Inter equefiria inftrumenta funt &
criM{«it«,Pollux 10. 15. Idem 1,

1 i. de infirumentis quibus curanmr &

ornantur equi loquens,iic fcribit: To /M ktwSoif oy rlu,}:)^
5« MiHss|vAs(/,ctir«/9a.Til A s^KTjvifij; •i-Hmpx,v'j-7!f\ivsii^oy s* a?

rsifsy ««TastMs 7^1/7501^,1(56! aamiuva, mSfMic. Camerarius fpathenii.

Jii.K<^oy 'niiiYaeuy,a

gncum gladiolum interpretatunforactdem uerta texta quaedam de corticibus palmx. Ampechonen „

fcio ueftem fignificare , &
arborem fuo cortice tanquam ueftiri : de palma tamen ampechonen di.
<3am ntifquam legitmafchale quidem palma ramum fignificat.fed legi alicubi ex palma,ni fallor, fo
lijs in Aegypto fieri tanquam ftoreas Sf fegeftria,quas forte phcenicampechonas dixeris.
c/li7iT!£ij,s7A/^fl7mos,fftAt^iff,a:gfstAt^i(ii!ofK!,«5ristAfc^t<rf/Jl!/©^t Eff etiam fllengts, pellis inaurata ^quam
,

capiti drcumponunt.PoIluxtalij laminam auream futile aiunt,utinferiusmox dicam, Ki«4««7|o/ij)

l7itT(at/6^VOT7(0!jj£, Philodemus in epigrammate. vkTpie nominatur iiiAriflophanis Anagyro. /Siif
‘4i/K7j/!rc et iif ai |acS/(t/ itteSoti^ot/Tte torm/ Sophocles in Oenomao,ut Pollux Citat, ^««730«,

t/>’ s «a ittots UA/iXt. Kek ngtsiy 4 ««Tf»s Uma-tw !n</liiiiA’7ty,ln epigrammate,apud Suidam,
stMyyIs dicebatur eriam uAtjyis.ihanc uocem fine figma in Grscis Lexicis non reperi ) Pollux circa
finem libri tertij. quibus in balneis utimur dum fricamur, & fordes abradi, m
sM^ritxm, Lycophron apud artnum: quanquam uno gamma non
mus,7i(/ fimy klinfiflc.Et/ACT» V
duplici apud eum hac uoces feribuntur, quod non probo, trhi^yin-pix quidem ipfac fordes funt , quae
deraduntur; i is -fS/hs^i/c-ylcTaiji yMiis, Hefychius. Errauit qiiiiquis in Graecolatino Lexico
t/lx uas olearium interpretatus eft ; incidit autem in htittc errorem (ut facile conijeio) ex tierbis Pol-

lucis, qui circa finem libri tertij,gymnafticam fupelleiSilem enumerans , fic fcribit :K«A«xi/8iii/ xy S,
OTis.xsi lAtjyit/Ja, ixtcAaTC ,/Ei(5asiA 4jj,isi(^|vsp«, xsitiettSis. A»xvSoip«ji»(/ . mvHicyyt^i

itAtjy«/lA«xi/8©'. ( Si/sj'oAi5 >it/Sii(/,itjic/?»,i(si jBiW tAoia Aiif/itts:, Hefychius SC V

arinus.) Hic certe mos eft
Pollucis plura uocabula accumulare, dummodo ad unum argumentum pertineant, etfl res dtuerfas
fignificent. Qtiod ucrd non fit uas olearium, etfi ufus eius ad hauriendumelecytho,ideftoleario
iiafe oleum eHepoffiti alia forte quaedam ftrigilis figura olim fuit ), fed obiter per accidens, ex j»
Suidauerbis apparet, quae funt:T« ),a(/7Atjj,i</)»»i®S7Ti yLmy^i<rM-nxi/xi!^x 7^~xtm^s
v v/oif . Xenophon, Ti </E «Sa» uGcy sAtj^i/iflrpjviriic. Koit sAtjj,i(o;illi'©',i»|i/o#<lh'©', Azisv^h!
ylifx; Bt 7nW(f(te!«C«iOAsv8st/(/ie<r(fKif!W' ly sAEjj,i<f^fcp(0y7Tlr.Acw7«A/rt/Vi|/, Ov/ft cfhyxvry sKvy^is ,v ATjiXVa
sAt^is. Kiu^vx 9y ihxxyx^Tr^ th UitjixB^ -^^xcicSiy, Hacc Suidas. Tots A Ttx^xxiitis snoflct-

n Ksi lAsjyisK^ A«xt/S©-,Pollux 4.18, Latine etiam quidam recentiores ftrigilem accipiunt pro quo-
dam uaiis genere, Plautus in Perfa, Ampullam.ftrigilem fcaphium, foccos pallium marfupium
, , ,

habeat. Et in Sticho, Rubiginofam firigilem,ampullam^ rubidam. Cum nihil prohibeat his 8f alijs
quos citantlocis firigilim balneatoriam accipere, qua: cum ampulla olearia ferebatur,utpoftfri(!li,
onem, SC fudoris abfterfionem, qus ftrigili fiebat, ungerentur. Gliris nardO decoquitur uf^ ad ter
tias, SC ftrigili tepefatSum oleum auribus infunditur, Plinius. Td as ms MxvSss HS^^ityiSttoy udi yAyxTt
40
7^1 (ii/f^cnutSiVic ig !Kr«8»(/ iAsTsoj/ , Poli. Eft SC xyftis,inquit Caci. alio uocabulo didla filengis, hoc eft
llrigihUndexufticos feu xyfticos legas proindodfis quidem fed in cute curanda nimio plus fata, ,

gentes. Legitur id nomen apud Epicharmum Si Diphilum . Ego xyftidem in Lexicis Gracorum,
Polluce, Ariftophanis fcholijs, SC fecundo Idyllio Theocriti, pro ueftis aut euam iaculi genere ex«
poni reperio, pro ftrigile nufquam ; xyftra uero pro ftrigile , receptum omnibus eft uocabulum,
Stlengis fignifleat etiam dudlam ex auro bradfeam fine laminulam , qua coronabantur , non mulie»
fes tantum, uerum Sfuiri, qUod indicat per initia qUartilibri Athenaeus, Caelius. Phidias fecit di.
Ifringentem fe, Plinius 54. 8. Et paulo poft,Lyfippus fecit diffringentem fe;Etmox deeodcM
Graeca uoce. Populus magnis clamoribus reponi apoxyomeno flagitauit, KTy™(/, 4Tji/i Jsj/,A8ilpi)(9(/,
in Hippiatricis,
Venio ad rem curulem,inqua cum copiofiflimus effe poftim, temperabo mihi tamen, ut adfe
quentia feff inem, Plura conquirendi materiam ftudiofi habent exGrgcis Latiriis^ didfionarijs.ScrI
pflt SC Cslius Calcagninus,ni fallor , de appellationibus rei curulis. Ego ea tantum afferam qua: in
praefentia fe offerunt qualiacuncp,nemini caufam ditSurus etiamfi praeftantioribus quibufdam omif
fis commemorauero. Curules equi,id eft quadriga!es,Fefius, Textor etiam currilem dixit
leuiora
equum ex recenttoi e quodam, dubitans an currulis potius dicendum fit . Curules equos (per lim
plex r. ut Si Feft us) RobertuS Cenalis epifcoptis Interpretatur qui currus uehunt.De curribus quae
dam,bigis Si quadrigis prafertim,uide fupra in Certaminum equeffrium mentione. ^zA'yis,id eff
iugum uocari poieft quicquid iundfum eff, etiamfi ex tribus aut quatitor iumentis (hypozygijs)fue
f tt,Pollux. Subiuges carpento equas, Plinius. fungere dicimus nion equos tantum , fed ipfos etiam 69
Currus.Phrygesprimibigasiunxerunt, Plinius, perfynecdochen, VTinJi/j/ioi/ quOduis iumentum: ,

hypozygios uero adiedfiuum eft, Zygtj equi, qui iugum fubeunttqui latera ftipanqpareori, SCc, ut
 D eEquo.
paulo inferte explicabimus. lugales etiam abfolute de equis poetae
H.e. Lib.I. 6oi
dicunt, Cal
limachus. v-OT</t5,,,o^„}«j,y,^Msi5j7res,HomcrusIliad.'i..
Ea^^i/j-oj/.aconfequeme, proeoquod
cft continuo «concitato curfuferebantur.Varinus, imaQ-^^os.Suidas.ncc
aliud addit,
ysii dC uerba , tum de celete equo, tum de iundWs fub
curru ufitata, fuperius ex Varino ex.
phcaui. <rDeuehiculis,[lidoruslib,io.Etymol.TextormOfficinai6,
Vehiculum cumquatuor
rotis Phry^s imienerut,Plmius» Cur Septimontio uehiculis
uindts uticauebantfPlutarchus pro^
blematum K.om.66. Copia rei uehiciilariae data.Marceilinus libro
14. Vehicularii , qui uehicula
agunt feu regunt. Villas adire afellis aut uehiculis.PIinius.
A
V
ehia,Ofcorum lingua plautirum di-
citur, Feuus. uetenbus uehu pro uia dicebatur, quod per eam omnia ueherentur
, Ruilici etiam

10 nunc qiram uiam ueham ( Germani proxima uoce appellant propter uefluras, Varro 1. de re
ruft. Vehicula triumphalia,PIinius: meritoria, Suetonius, Camerata
uehicula,qualia funt penfilia
in quibus matronxgeftantur , Budaeus. Omnes^ dij, qui uehiculis thenfarum
folennes coetus lu.
dorum initis.Cicero 7 , err. V V
ehes uel uehis, quantum focni uel flercoris una uedura in
plaiiftris
ticlalijsinftrumentis ferre poflumus. (ein Ertrret<n,fed hoc minus cft,non
plauflri,fed birotiuehicu
ii aut carrucs onus.ciit frttt,communius
«
generalius cft.pro cuiufuis uchiculi onere)uehes autem
flercoris habet modios otSoginta. V
tutur hac uoce Plimus «
Columella, Mulieribus interdicSum
eftoj(.«ii*<iijsfliS«{'il'xTOs,PlutarchusinquaftionibiisrerumRom.54. C)x»(i<taduerbumfonatuehi,
ciilumtuidetur autem generalis uox,Hefychius enim exponit S(ttt|*(/,Kf(i«,ii)if5o(/;hoc eft, plaufirum,
currum,bigas. oxsiiKTjxa/wKiuf.quali uecSariam facultatem dicas,trip!exeftinbel!is:una equis, al
curribus, tertia elephantis conftat,(fingulaenimhorumdj(^«/xce7nrdixeris,) Suidas in i?nr/K«,
10 teta

mi/ &C Homerus dixit pro equum cum freno agere, uel fub eurrir,
ut dixi in Ceruo cap.y, f Currus generale nomen uidetur,per excellentiam uero pro quadrigis po
nl,ut8d apud Grjcos.Erichthonius primus quadrigis urus,Plinius.SchoIiaftes Pindari harma,
id efl currum ab eo inuentum ait. Vergilius lib.y.de bigis dixit. Abfenn Aeneg eurrum geminos^

iugalcs. Graues « «
propemodum immobiles currus illuuic uoragine harebtint , Curtius. Cur.
riis agitare uolantes, V
ergilius in Georg. Curriculum, paruus currus, Polydamas athleta currum
cum equis concitatum retinuit, Arisba ,
Paufanias Eliae,
1,Curribus olim , «sminc, in bellis utebantur, non equis fingularibus, Scholia in Homerum. De
curribusbellicis.uidePollucemi.io.Caliumii, 18. Vi^iias'tiexxK^-mmMiaxaxiiucys,itf' Siji irtfimt
!• cSiUE^iiity/ xiut V' mrfK^aVKluecThefeus inuenit , Scholia in nubes Ariftophanis ; plura uide fupra
inter Equeftria bellica, hac ipfa huius capitis parte. Huc perunent euam falcati currus
ijbiTOsif bUs as xiutjxj/ a|ot£ HHiUms a’s xfitx , Varinus in ZSfJoK. Aiiutm (F
mlmixii^^TuyiUr lOT-aj/itfillciBii.Heliodusin Afpide, •ara

i/lflrt, Ibidem. Kevts (fle xcf afriSrc/l/ila srAtx-rtfcjy itflu Aipi»

Tncrly »aT?Twy,Heliodus in

de. Etrurfus,Tccol’(xdiKj>mar 7 Km 7Si'70 Calaber li.

bro 4, Ketcdif’ iTnnss,) Ibidem. Pindarus Oenomai )^'A!tti>(/ty](©',pr0 curru dixit,

E{i/(iKfi«7tes imres , Homer. lliad.n, id eft currum trahentes , currui fubiuges equos. ide Varinum.- V
quamuis apud eundem fecunda fyliaba per iota quotp feripta reperitur. tA*(/ uel tAKlreftimde

«{(«rsainit, Hamatrochiacetharrhatrochiedifcrime.inPorphyrqqusft, Homerie. Lydicelebres

40 fuerunt in re equeftri, unde Lydius currus in prouerbium ueniquideErafinum: Meminit arinus, V
7rt!ir?a!,nominaiacftuum in tefleris apud Pollucem, ^ Quadrigs «biga:,
fapius quidem numero plurali,intcrdiim eriam fingulari dicuntur,Qtiadriga,apudSolinum, Cur
ticulum quadrigarium, V
alia ex Herodoto. Apta quadrigis equa, Horatius 1 Carm. CJtiadrigae .

elephantorum Gordiano decretae funt,utpotc qui Perfas uiciflet.ut triumpho Perlico triumpharet;
Mifitheo autem quadriga equorum «
triumphalis currus.lul. Capitolinus, Nauibus at(p quadri.
gis.Citis quadrigis.Iouis quadrigis. Vide in Chil.Eraf. Erichthonius omniS princeps.currus equis

iundlis docuit quadrigis folaribus perfimiles copingere, ut fupra dixi, Plinius quadrigas Erichtho
niuminuenifle feribit Scholiaftes Pindari harma,id eft currum : hoc enim nomine pro quadrigis a.
.

liquando per excellentiam utuntur. De hoc Erichthoni) inuento uide Catlium 15.7. Cifternes Sicy.
ponius equos quadrigarum medios , eos^ Angulos ex utracp parte fimplici uinculo primus appli.
cuitjlfidotus. ejuadrigas Medea complures Euthycrates LyAppi filius optime expreftit , Plinius.
Phytomachi ftatuarij quadriga regitur ab Alcibiade.Idem. Euphranor ftatuarius feeit quadrigas
bigas^iltem Alexandrum «
Philippum in quadrigis.Plinius. Theodorus ftatuarius quadrigulam
fecit tanta paruifatis, ut totam eam currum^ «
aurigam integeret alis fimulfacia mufea , Idem.
Aelianus in Varijs li. i. Myrmecidam Milelium , «
Callieratem Lacedamonium huiufmodi qua.
drigas fecilTc feribit. Ariftides Thebanus pinxit currentes quadrigas , Plinius, Ariftodemus bi.
gas cum auriga fecit,«quadrigas,Idem. Delphico oracuIoCinquit Valeriuslibro i.)Macedonum
rex Philippus admonitus ut a quadriga uiolentia falutem ftiam cufiodiret.toto regno diAungi cur.
rus iuirifeummlocum.qui in BozoAa quadriga uocatur,femperHitauit;nec tamen denunciatum pe
*• riculi
genus efhigit : nam Paufanias in capulo gladij.quo eum occidit, quadrigam habuit calatam,
Q.uadrigam meritoriam Dafypodius interpretatur em tcilwug. «iiix, V ari.

•IUS. TiJatsrsT* in honore apud Indos proximo poft elephantes funt; deinde cameh.-uniuero equd
Ea
 , V

<5o2 De Quadrupedibus
infidere ignobile, Arrianus. TtSeormJStwni^J jhAibt» cjji» tjS aj(«tT©', V arinus, TtSeis^JSi}
no, qui uehuntur quadrigis< »> Xfai^xc i(scc «5(4018« ceu lurras «ith, arinus. T^i -jtik
Ritiuf -m^azliKH -mpuioii (oraiofc Heliodorus. Tiufsiojoi, vwoyelr u«i «!> TtSeiom
HcfycliiusSC Varinus, Vide etiam ncoomisoi per omega. Ttwogiiilr «S^s^f^lU i-rrrni euimn^ ojfir®j)

EASooriili’ Homerus lliad.lambda. HicfchoIia,Aiu!vo|iu;4iewi<Sr, oVep 1001 TifuufOjiAi^TW,

,

^ urti/lai nejoio5oi ej'«rotr (jj-erei, Homerus in OdyfTea, Tt|wAsj/ , nrf otiirasji, Variniis, De quadri»
gis, quas Romani Vcienticuidam figulo locauerunqfupra dixi in Celeris equi menuone in H.b.
^([Bigas primum iunxit Phrygum natio, Plinius. Bigati,Liuius. Bijuges equiSi bijugi Vergilio;
Homero. Eutycliidespinxitbigam,regit Vidloria, Plinius. Eirurfus, Pificratesbiga: Pi=
iho muliere impofuit. Bigarij equi: tales maxime Hetruria dextrarios uocat,Hermolaus, Synori u
dem quidueteres appcllarint, fupra alicubi diximus. Xiwcoeir, a5(<«iii>iriiiasy, txi/'vo(’mTa(/,«<rv{t/j.i*,
Hefychius, Siu«oeitfcc,Cy}'«(/,^vetw£^'rS''«(AoVco(/,«tKirlvo»?r?rfti(/Afcyeoi, Varinus,Hefychius ad»
exucce,

dit,o’5t«^»/i<«o©-;quafi etymologiam uel compofilionis rationem alferens.mihi quidem fiu/oieisi

mulis dici nequaquam uidetur,utne(pTST5io50(i, tmjxtifiwxels, Sf alibijBo4i,apud Heliodorumie»
gitur, pro dyade fimpliciter. Tio(iiwruo(/Ev(4«A9vm)Av(4«aao(/fco(K97a HKmim^kQcvT^Tlu) euoweioipc^
jS*Aiw7i<o(;, SuidasinToSj/. ziuiselt^^iraoioeiKissiiJ©', lacSuumintefleris nomina apud Pollucem,
Qiiatuor equos Scholia Homeri duas bigas SC quadrigam interpretantur. Aiiff©' locus in curru,
ubi auriga iians equos rcgit,(Pollux harmation diphron uocai) per fynecdochen pro ipfo curru po
nitunquafi ueli/'OTifo5©' (forte quod a duobus equis trahatiirtpro biga enim ufurpari folet,
uel efi pro parte currus accipitur , qi duo in ea homines uerfentur,auriga &miles parabates. ) Vide is
Varinum, Qjiadrigam currum plenum Kperfedum dicunt, bigam non plenum, EuaiAteUi/ 0I’
uoi Jicpfni/ Kvio^i HilizxTdh-idUiQei/ (ixtxs imrst, Hefiodus in Afpide. ti/nilwr©', Homerus Ili»
ados 4 -. alia cft Libyca, alia Perfica, alia Laconica, Pollux.
^ Curruum dC uehiculorum
permulta funt genera,ut carrus, carruca, cifium,carpentum,rheda, 8fc. Celerius uoluntate Hor.
tenfij ex equili educeres rhedarios,ut tibi haberes mulos,quam e pifeina barbatum mullum, Varro»
Rheda uocabulum Gallicum,genus Icuiculi currus,quo geftabantur nobiliores in uillas fuas,cuiuf«
modi funt hodie quos Itali cochios uocant. Plurima Gallica ualuerunt, ut rheda petoritum quo
que,Q_uimilian.lib. i. Hanc epiftolam didaui fedens in rheda , cum in caftra profleifeerer, Cicero
ad Atticum. Omnemm aciem fuam rhedis SC carris circundederunt, Catfar i. bel.Gal, Quem tol
lererheda Vellet iter faciens, Horat. i.Serm, Rhedarius auriga rediorcpipliusrhedtc.apudCi 5«
ceronem pro Mil. Rhedam mihi uideri, fete ufurpari pro uehiculo cui muli ad itinera conficienda
iunguntur,dixifuprainE. ubi8Cdiuerfaequoruma uehiculis formata nomina protuli,qualia funt,
carrucarijjcarpentarij, cifiarij, uedlarij. Tritom trahunt epirhedia collo Scgiupedcs,Iuuenalis Sa
tyr. 8. Quum
epi praepofitio Gr£eca,r!ieda Gallicum-.nec Graecus tamen, nec Gallus utitur com
fit

polito: Romani fuum ex utro^ fecerunt, Qiiintilianus libro 1. Eporhedicj etiam, telie Plinio,Gal.
licauox efl, bonos equorum domitores figniticans. Petoritum,Gallicum uocabulum.genus uehi-
culi.apud Belgas Galliae ciuitatemrepcrtum,ut Varro feribit; quamuisfintquiex Grteco uocabu.
Io Si Latino compofitum uelint.didium^ a uoluendis rotis,ut Gellius teftatur ly. jo. Legitur haec di
(Sio apud Horat. I.Serm, Si SccCida epiftola, ElTeda feftinant.pilenta.petorita, naues. Et apud Plin.
54. 17. Benna lingua Gallica genus uehiculi appellatur; unde uocantur combennones (fociosuul- 4 *
go hodie compaignons nominant ) in eadem benna fedentes , Feftus. Bennx emantur, Cato cap.
aj. Nos bennas hodie uocamus inflrumenta monotrocha, quibus rufiici Ijtamen in agros inuehunt,
anlis utrincp prominentibus ante fe impelleres. Rob. Stephaniis bennam hodie a Gallis tombereau
uocaridocet.aPicardisbareu. Effedum.uehiculi genus Gallorum Britannorum^, apud Belgas
V
primo repertum. Et proprie eiTedum in equo. Hic edius uenit mihi obuiam cum duobus elTedis
SC rheda equis iuneSa, Cicero 6 .ad Att. Solitus in gefiatorio ludere, ita elfedo alueo^ adaptatis ne
lufus confunderetur, Sucton. in Claud. V titur &
Cacfar 4 . bell. GalI, Gallica uel molli melius
feretelTedacollo.Vergil.j. Georg. de equo. Britannica efreda,Propertiuslib.i.Eleg.i. Multifo.
nora efleda , Claudianus de mulabus Gallicis, EiTeda etiam foeminino genere legitur apud Sene,
cam in epifiolis.Pilentum, inquit Fciius,uehicnli genus,quo matronte ferebantur .Idem uidettir I*
effe quod pctoritum,quod eft quatuor rotarum, ab Hifpanis introdiuTtum. Varro de lingua Latin.
in confuctudinem fua state primum uenilTc feribit. Eftcp eius formte, qua noftri temporis principS
Italiaemulicresuedantur.-italibratum, ut confidentes in puhiinis ia aere fulpendi agitatae uidean.
tur, Cafiae ducebant facra per urbem Pilentis manes in mollibus.id eft penfilibus, Verg. 8 . Ae.
neid. Honorem^ ob eam munificentiam ferunt manonis habitum, ut pi!ento(codices imptefli ha
bent plauftto: uetus exemplar,pilento)ad facra ludos^ , carpentis fefto profefto^ uterentur, Liui.
usy.ab Vrbe. Anteforesiampompafonat.pilcntacgfacra Praeradiant duc'furanurum,C!audia.
nus de nuptijs Honorij. Carpentum,genus uehiculi, didlum qiiafi carmentum a Carmenta Euan»
dri matre. Nam prius Aufonias matres carpenta uchebant. Haec quoip abEuandri dieSa parente
teor, Ouidius 1. Faft. Mulionem euitantem fuper ipfum corpus carpentum agere praicepit, Plini' (»
us de Hiris illufiribus 7. Nero oftentabat hermaphroditas ftibiuges carpento fuo equas, Plin.hilf.
Nat, Carpentis utebamur in bello, Liuius 1, ab Vrbe, Serica carpenta, ferteo panno ornata.Pro»
pettius
 DeEc|U 0 . H.c.Lib. L 6oj
jiertiUS4.EIeg. Volucri Carpentorapiturpmguis Dama(?ppus,IuuenaIitSatOTa'8.
Carpenta
ruis,equwquiearpentadueit;&:faber,qutfacit, Sipontinus. Cifium, genus uehiculi
biroti, inquit
|vjomus.Cibo celerte ad urbem uedus.Cicero.Et alibi, Decem horis
nodurnis fex &: quinquaein
tamfliia palliwm cifqsperuolauit. Vndeapparet hoc uehiculi genus ad celeritatem
comparatum
efle, Vidr Dudaeum in Pandedas. Cifiarius,qui cifium agit, Sicifiarius.id eft
carrucariusi dum csc^
teros tranflrecontendit, cifium eucrtit.Vlpianus. Alias legitur
ciffium 8d ciifiarius fi duplici. Car
rus 6^ carrum , ulrocp modo dicitur , a cardine quatuor rotarum, uel quod currendo fionet. Ea
die
per uiarum anguflias carra complura, multos^ laniftas retraxit Hirtius lib. Alteri ad impedi,
, 6.
menta cCcarro^uosfccontiileruntjCafar i, beUGal» Vix qua finguli carri duccrenr, Idem»
Vti*
le tiir K
Liuius. Carruca uidctur diminutiuum a carrus. At nos carrucas
ex argento catlare iniieni.
mus, Plinius bJec feriatusibatantecarrucam, Martialis lib,
lib, 55«
5. Carrucarius,quicartucam
tegit, VIpianoj^mulac«rucaria,qua:traliit,Eidem. Arcera apud Varronem &:
Ciceronem citan.
teNonio,plauftrumeltrufticumteaumundi<jquafi arcathoc uehiculi genere lenes 8^ tegroti ue-
darifolent. Arcirma,genus eft plauftri modici , quo homo geftari poffit Feft. Plauftrumtcurrus.
,
Graiiia plauftra.V ergil.;. Georg. Stridentia,Ibidcm. Leuia,Claudianus. Robufta, Horatius. Ve-
herepoemata plauftris, [dem in Artc:ideft,inquitAcron,tammuItalcribere,qus pia^,
ftris adueherc. Flexerat obliquo plauftrS temone Bootes,Ouidius to. Metamor.de urfia fydere coele

fli. Geminum pluftrum,Seneca Oedipo, Plauftrarius,quiregitplauftrum, Vipianus. Ploftrum

idem quod plauftrum. Qtiotiuga boum, mulorum, afinorum habebis, totidem ploftra ciTeoportet,
10 Cato, Ploftclium, diminutiuum. PloftellumPcenicum, aftibus dentatis conftat cum orbiculis ad
excutienda e fpicis in aream grana, Varro libro i. de reruft, Traha,genus uehiculi fine rotis , quo
coloni utuntur, a trahendo
di<ftum,utaitSeruius.(em Tribula^, trahexcp , 0£
iniquo pondereraftri.Vergll, i. Georg, pro trahem per epenthefin. Aa-iira mulis iungebatur:
f
dehac Si:cdpe,uide fupra in cettamims Olympici mentione, Vtciim boues defeffl iirgo trahunt (f»
Tegof<l!4'M,CaIaber lihro 6,
cte Orpheus Argo. eiyor©- Kn/sof , 3f («e Eetx3 *w©',«spii3 »(' d|i/'Ass S AiToiAot,
Scholia in Pythia Pindari, Ritafx proprie boum cft,ia-iwV equorum uel mulorum , V arinus. oMi
wi!rn»s,i«'i«i»af<iVj'©-,Pollux, tiftit|B,diminutiuum, ploftellum. Bixs ss
Varinusinz<rt/|<a. Ko^itft/<tIj',of2xi/Si«Sf(iri(i(,9vi0j</l7KS!aJT«fas«t‘«f«s,HefychiusS^ Varin. Kgyxttx,
jo ais®',» uui-r^ef/itlssirxiwii, [idem, A«(ja-ir/»,5(octJ«j8«nA«oi.ijo/>o(jn<6trjiM4s,3iftii/«fjj«iriii5ras-o(;,
Suidas,
Varinus addit,» fx&Jioij 71^ fis!fa:A»(/,exHefychio:fed fufpicetur aliquis corruptum hoc eife pro iftii.
[{(/[oji uocem deprauatam puto, cum in nullis Grateotum lexicis reperia.
(f iT&qiwECtquanquam dC

tuqSClegendum/iuiAftqum uox a Latinorum rheda dedutfta o-m.

!i!<wj/,Varinus. uocabulum faci,
Ao:sc!rfi»»,si/'©'«(iec|a5t?’«tox5i''n'<t,Herychiushamaxan generale
ens. EfesiMj/ uel ott7iV»,pIauftrum,uehiculum, apud Homerum in Hymnis , Puiim mmz laa Hjiucnt
omKiAg.SttTOw 5^* «, Varinus, «ofBo(',led'ica,uehieulum,in quo fcilicct homines ferunturtiindeSd
1
Latini gcftatorium dixerunt. Solitus etiam in geftatorio ludere,Suetonius in Claudio ; mox autem
gellatorium illud cfledumuocat. Geftatiomimleuiflima eftnauiin portu, uelin flumine Icclicaaitc
fcamnotacrior uehiculo,Celfus, Thenfe,facra erant uehicuIa,authoribus Fefto, Seruio , £<i Afeo.
40 niotcum pompa ordinum,hoftiarum Sd officiorumtCc ditftac quod ante eas lora tenduntur,qu:e gau=
dentmanu tenere Sd tSgere qui eas dcducancuelotszfl 9 a!i,faoceftarediuina, tuntux hac uoce Ci. V
cero & Liuius, Omnes^ dij qui uehiculis thenfarum folennes coetus ludorum imtis, Cic, 7. V err.
fDepartibuscHrrumn, Pollux 1. 10, Quidehoenix.choeniddes,p!emn3c,fyringcs,torma, enc
lata,hamaxedonia,cnemacCideftradij,)Ca:IiusiS.i7,Qiiidapfis,ej3ifotron,itys,Idcmi8.i(j.
funis inter utruntjbouem uel equum, temonis uice protenfus. Afi;^a|((inquit Hermolaus in Plini
um8.44,)funiculusis qui per iugaipfatenditur,auc quo trahi ferriuefolent a iumends onera. In.
de iierbum Knnp8l<Vii,ut glorfematorum feriptores aiunt,proprie fignificat iter currufacerc,per abu.
fionem uerS translatum eft ad ueterina iumcntafp;fed 6c onufta, inquiunt, iumenta fi quis iuuerit,
ifxfSliei/ dicctur,ijs uerbisJKot
ji Mihlum m
{(fllys ss^s »» s^'yi/,ideft connitendo comitando^ accendebat iUmenta ad opus, Ariftote.

bdenetulo Athenienfimulo. Plinius fic uertit , Iumenta comitatu nifu^ exhortaretur, Theodo.
tiis minus proprie, Commeans Sf obiens iumenta exhortabatur. V
idc fupra in Boue H c. A(, 5iy81,'s, . K
in EtymoIogico,a(r'a?<l;i!i'T8Ii' apud Suidam, Ji ' « «faF spl^vrat.Scho
lia in quintum Iliados. Plemnx,inquit Catlius.modioU dicuntur,quoniam ab axe impleantur : ple.
mas uero undas accipiunt,m Oceano pracipue, unde plemmyra , id eft , inundatio, PMtwH^p^mKn,
y niiaAsfSi, »ij/ S|w(e, Scholia in Iliados d- FA»j<i«,radij in rota,ut quidam inepte in Lexieo Gracda
,

interpretatur, Etu ^ajAH/rrortA&y^KUTtoffjFIefiodusin Afpide, Tcgf*@^,K7i7\K;.('»78i^£)Xr,

tino

H.Varinus QC Hefych, Syrinx quidem proprie uidctur appellari ipfum foramen cui inferitur axis,
^^«uero lignum orbiculare inter radios dC foramen illudmediumtuel ut Pollux habet quod cir. ,

caaxemuoluitur,X«niB?uero(afimilicudinemefurachcemcis, ut Latinis etiammodiolusamcnfu.

ra huius nommis)illudtotum,hoc eft lignum und cum foraminetetfiyarinus choemcidas fyrin.
^
gas interpretatur foraituna qu j altis chnos dicantur.Kits rvww Airfxfixs
E c a
 a ) ,

6o4 De Qmdrupcdibus
^v^a|^u,TbcOfr^t.Wyl5l.PI^^auideapud Vannum
ii/TmhW *c^ «Wt/^s afw?iay£C;8iJ)f',Hcriodus in Afpidc. AtficcTt afaiy N(^%asfas -artTreAOT-iUjicflCt twT»
(u Asaf K(p^i'5T7fO(in/c7fAEci)|/jja&p:^tt^rfIrt5ccMfl^, Ait cw «wWiopaf/, Homerus lIiadtA,
thillc» armatus currebat 5rePiwTt/j^»(gao-ve4;jy«%;*i«Ta«,Eun'pidesinIphig.m
Aulide.
Ttf «/XOtVXAlCCj l(gK TK HVix^<^OVn/i,tU ^^iJfcgeM
tffiOt TlJ) KfUXTl^ CU TTttfKTTiTTHyVKU^TVC

Ttf «fiwcTJ» «/)‘(fig».o#«n«s </fe' K9« « 57^<j)6^^ie

,
iwTv| ftfEAfma , Ibidem* E£u^ei}4»f«cc/7©' jrv/*«T«j,

Homerus Ifiad.decimo;SchoIia exponunt Tjyi «g/xara» Jlijga ?1 • »(9cc <wtv|

K^ut^^j^ewsitjrAaTtfi.Dediphro currus parte, cui auriga mfiftit, plura uidefupra mmenuonebigs.

Homerus etiam rotas (9300x5?) Ionice xvxAa uocat, (xvxAaw/w-Tewjlliad* 4* rotam exponunt) &^oWj
Kvnt*a quinto Iliadis ) cognominat, hoc eft , oxTft:fc<£</?<*,oxT» xywfe»? fe;^»'7it,odIonis conftantcs radtjs.
(

Axis quidem eft , «/&)(/ 6 tjafrtji» ‘rpoyij lignum medium tranfuerfum,u«

as 7hp(omKi</lxs
,

autem in cis obfirmatur^ clauis, quos ^«a«7w uocant.

triufcprota! modiolisinfertum: continetur
Pollux eofdcmclauosparaxoniosjuclcpibolosuel embolos uocari feribit. PXfxjwtXjKivt/lvifWif^^n^
vctfxJ^hx^Ttocfx 9tf/|>oxoi/ fcAH^ixJh-ofjab axe,quod ea pars femper in periculo fit, Varin. Axgoejowcc, axium

partes extremae, Pollux. Afiia‘n 7rKyoi>tfci(£^ «viop^j/ otvatixvinJixAovm KH&ivoytlt^t^sy^^•7SlXKfx^cv^Vy «

lf(/i’3A«5 tfiJix^c^TK joy fe^foA^^, V arinus in Oenomao. Aa^x-nny knHVHy Ay^iii^tyvixy W a|ow
Calaber libro 6» f tvc,« "Ti^^v^ix Ttf ox«fwfr©^. a'/-i</'4S e/Sjc^ Sj « / riyvvnu Ttf Tjoox?-* “ , «? «i» oi
xvw^tiwis ^^^^{(A^^iyTrHyvvvTUt, Itys,ipfa currus (rotae) circunferentia ,
fiuc gyrus ,
apud Home»
rum,Varinus* EOToyaTjoctjOi ic/trfloijWfcTTOm {n<7'?»gc{,(Iegetnc/‘«et«,) Suidas«Apfisquidc etiam
9300x^4/

v^sfx uocatur, Pollux. Idem epifotra per f. unum feribit , ut fic didia uideantur tanquam epifoftra,
hoc eft apfidi adiuneSa ferramenta, ov Tt 901^« rinr’ t^wwwpcot/ a^yiX 7fi 6YiH
«/'s: E|/ Ai?^« vsvin^

Homerus Iliad, 4. EtrurfuSjCwo^/t/VJoxScvvi/TtfagfiaTjV) i9T7r^a^/ssrm,(ic_paT’«VA;*9tt 'ihxm 7n<fioi<i

•ji^txmcySU/Q' <nwQyi(r(Il^y\ Ovg«tta,o</2fcT’ ftaAoc 93ofcxd* "imimt
930«, (uide E tymolg. ) tw tmicra) cn^»g 5s
«
j(Ct Ax«,S »(stt itftrSoi KSthzvnu. c 'ny 'Jpoyay H^tyiy^y ait

, Hacc omnia fere ex Scholrjs in quintum Iliados. t?ag, infti u«

oi <7w/^«goi «)^AH9r»ct/KA:<
/«f
mentum illud qued temoni , quo totum iugum retinente, currus ducitur. Paxillus qui in
inferitur
fummo temone prjcfigitur,cui annulus intjcitur,8d iugi lora obligantur,ut iugum retineant,iic Ari*
hophan, Alij ciTruaiuiam,ueI circinauimforamen iugi,quodiumehiorumceruicibusaptatur:ltcm
«3f«T©'Kf<»«?7rfi/t/ft5,apudEuflathiumubic^ rvh&' pro iteiKStlegitiir in manu feriptis exemplari
bus, Item cuneus, Vff^^^iClauus.Euftathius inlliados». Hsecdc heflorc eruditus quidam inLexi*;»
V V
con Grafcolatinum retulit. idc fiWga apud arinum, BA»Ti»i,oi ?i «tiifHi'^oyciycr(ftiv^ytiiJ^AHyK'rx.oi <fc
i(^ <ri/#*foAcrs «/<rtei/,Helych. AimeJ^yx & fuperius didfa funt dora uide]icet,qui«
bus ccruices equorum alligantur lugo (nam de ephippiato quot» equo dicuntur, ) ^<xos, pars cur*
ruSjtemo inter equos, uide Heiych.fidc. Pt/ftcs<f’t^x‘’^^^’^^*>Hcmerus Iliad,*'/-* Uvicu, uidefupra
Inter equi iingularis inftnimenta. Aj^i^lhna , lora altiora , quae terga equi iugalis excurrunt, fub alis
eius fuccindl^ajBudaEUS in Annot. fec. i 7ran^Htii^Xy 7«s'T&,yivi>s<rft^ctsPc^^otiTt>iHse^vcny, Hcfychius dC
Varinus* Exequisiundlis,oiy^*v!TO5'^ ^vy^lvyiotiHl<ilyireUyW^rinus. oic/2UKixTn^a>9^,9ragKa)g«j(5a

9nc^«a-vfot,x^ tfwgoao/.Ksa cu risTcay HyioUjC&fcUyUs^ TrtcgsftjeMte, Pollux 1. lo, Caelius ad uerbum fic iranllu»
lif.Qiii iugum fubeunt cqui,zygtj nominantur:qui latera fIipant,pareori,penuInma longa (etiamfi
Dionyfius diferepare quadantenus uidecur ) dC parafyri , ac etiam firaphori, item firaei: ficiui eorum
^
habenae f!rje,ac pareorix dicuntur. Ego parcoros cum 0. breui potius quam produdio fcripferim,
alij pl^ri^omnes,etHomerus WUdXotp^ c y^'<i>yl7i 7nto 7m^vo 2ias 7ri'niiVi.Xy/fx^o^©'t 7m©'yOif(a

•7iJ){vx5,qui & 9tag«of(^,V arinus 6d Scholia in Ariftophan. s«gcu©-, equus dexter, Lexicon. Vc^xt
©-,0 ansABS©' i^rws, Varinus:apud eundem alibipeniiltima per ypfilon fcribiiur , ut 6dapud Pol*
lucem, a^tT©', 1(9« iwet©', Varinus QC alibi ati/j©' (per
y.H i)(»>y <i^f<iy^tiH</ii(Ai(nyi«}ti :

ypfilon in pcnult.) «.At©-. habenx quibus alligatur , uide plura apud

Pc^no^i^ i 7t7t:©'yQC
Varinum. vc^HOf&^yi Ih (lego lx'^s)7ii«fff«T©' rg tx^l^jI^crychiusJc T5s Mty y.i(riss ^vylas
,Kcs3«Tft)Te<x^jSaAia?, Tsit/i’ ArT«ge?«fl:fc9m5j</^c(<»(/,Eur/pides. Funalis uel habe
nalisaquibufdamuocatusequus(dequopluradixifupra) currui ad dextram finiftram^ iungeba*
tur, quare eundem ff&^xcph^oy eflTe conijeio.
^iTTTrvvoyxyiJU^cs iVTUxis «;«ot/6)f/,Hcrychius 6d Varinus. iTrTrwrwAw , equos uendo, Varf
nus. iVttojtwAw?, equorum uenditor, Lexicon. i jj-TitTriAcuf/, equeftrium, aurigarum , circa equos uer*
fantium, Varinus. Ej>ate/£iV9W<7'a4c^^tA«?;r»A9f/,J'7r;Twr«<rac,i(sa <9nrfiov/a:,Pollllx. lV9n3930()^,cquo«
rum nutritor, attu ttP TyifiqioOylTrarcTipo^aylvycTjiocpUyltfljyiTjaocpS, iTian^oif^y u^yti^nOe^yO IS^jc/laiyovisit*

*rcoy^'ycy ^,iJca/A©'<A v<AfiS«yaTvtHff&f^yViicvoy<s^cu/ 7Kyo)Vis«SiK^xn^c&ii Ts-wTnT^viKHOtcvrxs ^tipi^a/Aiffy

Ifocrac. TTi^pil^y» PgwT» i7rmr§o(pH<nyMuouKwy, Pzuhnhs in Lacon. Hinc Hjt^tTTTnrfocpu tn alendis
equis conlumo;8d xscTK^yo-Tj^ocyu. Ifxus^ri&TiPAixctwjJJ^Bs «A«g5,0(/fi/S^«f 7^ '5WA<t»,»«e?ow®MB{<?i<
v^k«<^a:vcufH^f/S zJiyySiiHyv<^Hse^i 7r7n^o(pHHfiS.vy^Tffu 7n'fi tXTweza TiAeci'©- «poyHr^yyyuy.iii
59^ fcKT«(7&i oB£i(9(/ z</k^co 7 nn iSf 'ncnmis «yfsls Kr^uccai. Inde ^y'\'nii didi,
eiV<^l9Tjf>o|/ Tiiihiix «AwTrflr Athenis, hoc eft fecundi cenfus ciues.Tt6ei5r7r?}>!}<ytf,qiradrigas,!ioccft quas ^
drtiiiges equos alo,apud Herodotum, K«S<;r7«>Xo(j)w autem «?TiinV7n!p(3<^'(w/»{f«7w<«Ai<rxai, fic dicitur,
ut>t9t^«</?i/5m&(33Vwivj3rfVft'35daIia,Hxc omnia Budsus in Commentarijs linguae Grxcjobfennuft.
iTpa*
 DeEc|uo. H.e. Lib.L dof
h7n}e^, id eft cquorirm
nutricaaoncm,qudd tf a res magno coRct (mpendio, apud Spartanos in-
ter excerationes ufurpari folitam, farnus ex Graecorum Iibrls.Nam dC Ariftophanms
illc fenex ica
qiKritur,«illi » otwxiMu rflsAta ®- vm -f >y if iOT»t,id eft: Nequeo mifer
dor«
nure_:menan« mordicus lancinat impenra& praEfepe,Cameranus, Noir©'(t’WtTCi'J-9viW«»,/‘a»«
$«;),!5ii, Nubibus Ariliophanis.Scliolia adduntiStudium enim nutriendi equos retiea
Stre[^iadesin
tamorous cli.cum magnos faciat fumptus,nec ullus tantis dignus impenfls inde fruflus redeat.
E.
quos alerercs perquam fumptuofa uidetur,Laconicg etiam cxecrationiadicda,quahuiiifmodieft:
ywi imypt/
il‘Bo!viiS,n iTTiriS-.itsi * m Twsij/ vcunmy i/lxmtmfiiy lm>y ypa uriu.
J»pii(/,Suidasini!ram aiinoiiOc/l(r». Csteraquidem huius imprecationis clara funt: «(rjSoAiuero
10 quid fibi uelir.ron faris mihi conftat.Etfi enim idefignificetqtiod w(ci!oA»,hoceft dilatio,mora.cuius
tamc rei dilatio lignificetur,dubito quancp omnis expeiflatio dB inter fpemetS^ animi pendemus,
;

folicitos Si anxios, imo miferos facit expe^ates.longe uero miferrimos fi ijs tande qus
tatopere fpea
rabat penitusfruftrent. Antiqui maxime ftuduerutequorn Si boo greges tancp illius fecuHdiuitias
fibi comparare, Paufan, Caballario itirifconfultis alendi publicos equos munus, Csel.
Priuatoho.
mini equum Si elephantem apud Indos(quofdam)alere nonlicet, Strabo. Mulierem eam praftarea»
piid Indos Nearchus icribit,quac munus ab amante elephantem accipiat: fed lermo hic diilentit ab
illo qui equum Si elephantem (illic) a (olis regibus poifideri ait Ad equos emendos dena
, Strabo.

millia aris ex publico dataiSf quibus equos alerent, uiduae attributae. Littius. Conquefti quidam
olim defui temporis Iuxti,cocos emi fingulos pluris quam equos quirirabantiAt nunc coci trium*
10 phariim prettjs parantur. Si coquorum piices Plinius demullo feribens. Robertus Cenalis feri*
,

biqquadrigam Salomonis tempore teftimatam fuiife icxcentis iiclis.hoc eil noftro numifmate ducen
tis quadraginta coronaris, (coronari fexaginta pro lingulis equis.)Etalibi,Drachmxfexcentaepreri»
iim funt equi, qui egrediebatur ex Aegypto, terttj Regum cap.io. qui numerus quater repetitus fex*
centos fidos reddit, pretium quadrigx: iic enim textus habet. Egrediebatur quadriga ex Aegypto
fexceniis fidis argenri,equus uero centum quinquaginta . Apud lofephum interpretis aut librari)
,

uitio, drachma pro fido legittirtaut pretium equi unius pro pretio quadrigae reponitur. De equi a*

pud Atlicnienfes trium minarum pretio , paulo fuperius uefba Ifaei recitaui. Bucephali(inquil Ro
bertus Cenalis)equi Alexandrina equitatura decanta tifljimi,prctium erat talentorum tredecim.au*
thore Gellio, feptem millibus Si odlingentis coronatis noftro calculo aeflimandi quam fummam es
,
!' abaco prodeuntem repedes decem talentis una cum trium talentorum aefiimatione coniundis, Plb
nius fedccim talenta refert tribus talentis fuperadditis ,
quorum adictUione nouem millia fexcenta
effluent Bucephalas Alexandri equus emptus eft noflratis nummi coronatorum notie
coronata.
H.fexingentisiutPlinius retuliuutPlutarchus feptem M.oc!lingentis,Camerarius. Equus Cn.Seij
aCor.Dolobella centum millibus feftertijs emptus ell,Textor. Bifinagar urbsellregniNarfingae,
cuius regi fupra quadringenta equitum millia in armis excubant. Equus ibi nonminoris quam qua
dringentis aut quingentis pardais(funt autem aurei nummi)uendmir. Vfii quandotp uenit ut odiin
gentis aureis quis equum emerit pretq hanc immanitatem elRciqquod aliunde aduehuntur : ibicp
:

nulla equarum armeta, prohibentibus regibus,qui portus afferuari itibent maritimos, ne importeii
turequa,Vartomannus4.!o. Etrurfuscap ii.Narfingafregiseqiripreriumtantumeire creditur.
4' quanti eft urbs aliqua noftrarum. Id efficiunt innumeri lapides pretiofi, margaritarum ac unionum
complura genera , quibus phalers apparatu incredibili teguntur. In Timochaim regno Perfidis
equi funt magni &
pulchri, ut etiam quandocp unus ujncatpro ducenris libris Turoncnfibus.Hinc
etiam amercatoribus in Indiam tranfuchuntur per mare,Paulus V enetus.

f De ufu Si laudibus equi,Simon Grynacus in pratfationc in Hippiatrica Gnca Bafilcs excu*

fa. Vtiiechelus inRufij Hippiatrica Galliceafeexcufa:8i( Hierocles In praifatione libri fecundi Hip

piatricorum. f Quondam afinis non folum onera geftandaimponebantur, fed etiam piftorum hf
carruculas trahebannnunc proprie ubiij cum equis commutantar,Camerarius. Tartari maxima
flumina tranant caudas caballorum tenentes. alligaris fupra ipfos farcinis,Matthias aMichou. aitit
iB«{6ciniti?nrss,ti(^ss7^~iaTrfci«)£/’tica^^ltS^'x»atrt^7rS>cs^TsfiiliJa, Suidas inKd^'»©^. Vlyfles ut expeditione
J' ad Troiam effuger cqflultum fe fimulans equo &: boue iuntftis arabat.aic.Scholia in Lycophronem.

Hippocoryftas dici Apion arbitratur.qui equinis feris ornatas geftant galeas. Rifithoc Porphyrius,
putans eo nomine equites intelligi.qiioniam KS{t/s«s armatum indicet , ac fere pro pedite accipiatur,
(8(c.utfupra in Equitum mentione expofuijiC^lius. Aere caput fiT]gens,criftacphirfutus equina,
Vergil.io.Aeneid. Hippurin, tWaeiii, galeam uocatpoeta,qua!l6phon,id eft criftamfcu conum
haberet, ex equinis pilis uel cauda equina in fafiigium ereeSa conditam , fiue terroris gratia, ( iuxta
illud, Aui/Ji/ i(» 9 wOTi> 9 '}v^iih?v;)(iue ornatus etiam, (Ita ut hodie ftruthionum pennae iifurpan.

Etymologiis habet,quod minus arridet)-^ v^xifccAtuasMxsuiai, Ean

dem galeam Si uocat.hoc eft equo hirlutam.pro equinis fetis,Lexica Graecorum.
iiflAa|ifl[/,i7r7rto^^T»(/,'3h ^ ttiTrauiy tKwstriintv, Hefychiiis Varinus,
apud Etymologum nominantur. iitotwV»!' T{ v^«Asiti/,caffidem criftatam equinis
(t isTTOiojjM «sf i/Ssir

piliSjHeiychitts, V
arin. legitur autem Homeri Iliad.ir. Si Theocriti Idjil. 17. KiUTtuTi/l
g^^iis galeas
nec fplendidac nec criftatWjfcd liumilis,unde nomen, arajd v wru (issjtsS: Ae^sK
 ,

6c6 De Quadrupedibus
ii’jj(T6i)(iii«{',Etynicl.Si Varinusjfed addit ille, »5 Efl autem aulo.
pis quocp genus galea?, de quo uide Varinum* In hoc medio appatatu fulgentem gladium e lacuna
ri feta equina aptum (appcnfum) demitti iuffit,utimpenderet flliits beati cetuicibus.Ciccro ^.Tufc,
de Dionyfio tyranno, Kcu iTnzatKn AyHisfoy^U^otZJiHii araAtotot ^y»(/,Suidas

in rxit-ioii. Conficiunt 8C noftri lineas pifcatorias ex equinis fetis . {ymea/, itw rii Tt|a

r.rt;f«(/,Tiut^(5ra'aai|/Tetx«Si',HefychitIs, Varinus. i7r'7HmSxlas,HV(Stifx'nSi'nps,i>jli'r‘</}:'iW!iB<ciiym^

ygij(t8((.ii;,/fMaifitjy*i/^f<»(/,fe':«(i»(>itf[ASi«j/,Iidem. Equorum corpore exanimato uefpas atCf crabro-
nes procreari putant,ficutaCnoriim fcarabeos.Plin. Noftri ex equorum finiodiuerfafcarabcorutn
genera nafci affirmant , utinter Scarabeos dicemus , Prefttis humo bellator equus crabronis ori.
go eft, Ouidius Metam, ly, iVaiti jiS* c-tynKSti (alias M taAmii/ , Nicander in The ,,
riacis: Vide in Apibus. Super omiiia eft cornpofitio , qua inuitftos faciunt magorum mendacia,
K
cauda draconis SC capite, pilis leonis e fronte, medulla eiufdem,equi uitSoris fpuraa,canis ungui,
fctis adalligatis ceruinocotio,Kc.Plinjus,
H. h.
Licinius imperator cum filiam Chriftianse religionis cultricem ab equis difeerpi ucllet,fpfe a ftio-
i-um uno morfii interfedtiseft,Textor,Neocles Themiftoclis filius, equi morfu interijt, Pltitarchus.
Metius Suffetius ab equis difeerptus eft ( itibente T ullo rege Romanorum ) quod tefte ergilio i V
Romanis ad Fidenates defeciflet,Textor: Vide Onomafticon noftrum. De Hippolyto Thefei filio,
eiufdem nominis martyre, qui ab equis difeerpti funttitem de Hippomene qui filiam equo deuo.
randam’prtEbUit, nonnihil diJti fupta inter propria hominum nomina ab cquoduda, Plutarchusl*
in Parallelis (minoribus) pohit Comminium quehdam,Comminij ex Aegeria filium, quiaGidia no
uerca < cuiits uotis parere noluerat) flupri inftar Thefidar accufatus fugiens , ab equis fit dilaniatus.
Textor. Pyrcchmum Euboiac regem Bc^otijs bellum inferentem, Hercules profligauit,eum^ pul
Jisequinisalligatumindiuerfaspartes difccrpfit, Onomafticon. Hippomenes cum filiamdepre*
bendilTet uitiatam,equo famelico uorandam obieciKuide in H. a. ddinfra in prduerbio ffippomene
iniuftior. De Glauco Poimao ab equis difcerpto,8C Diomede deuorato,dlcam inferius inter hifto*
riasfabulofas. Equorum lapftt perierunt apud Vergilium, Nipheus,Leucagus,Liger,Clonius, Re
mulus, Amycus: Apud hiftoricos Agenor,Fulco Hier ofolymorum, Philippus LudouicI Cralfi filius
Galiorum,Bela Pannoniat,rcges,Textor.
Achillis equi pracftantiifimi Sd celerrimi ab Homero celebrantur Iliad, ubi Peleum; cos l 5’
.

Neptuno accepifle legitur.Nomina eorum dixi in H.a. Calaber libro 4. Achillem equos praeceleres
a Telcpho.quem uulllcrarafidono accepifle feribit. Admeti equos Homerus lib.a.lliados pernicif.
fimos iuifle fcribit,«gi'iSA-»s,id eft atlium inftar.Nocftem^ diem^ Aflimilant maculis internigranti
bus alba?, Statius de equabus Admeti. Admeti Thelfaliac regis equas pauilfe fabulatur Apollinem,
ut infra dicam inter deos. De Adraftiequo.cui nomen fuit Arion, fupra dixi in a. inter propria e.
quorum nomina. Ab A genoris equo Argos hippotrophon didium eft , Etymologus . Alcibiadis
& Cimonis (Simonis) equi inter generofos numerantur. Confiat Alcibiadem ntiuiendis equis tana
tam adhibtiifle operam,quantam fui farculi uel regum uel hominum priuatorum nemo, Textori A.
lexandro Magno Sd equi magnararitas contigifBuccphalaneum uocarunt,fi'ue ab afpctftutoruo,
fiue ab infigni taurini capitis armo impreftt , Plinius. Bucephalus ttocatus eft equus Alexadri ri; 4®
gis , propter quandam bubuli capitis flmilitudinem, Fefttis : uel alatitudinefrontis, Strabo libfo j. i

Bucephala fiue Bucephalia , Indiae urbs eft iuxta Hydafpen flutiiuirt , ab Alexandro condita, fic ap,
pcllata a Bucephalo equo , qui cecidit ibidem in praelio , quo tiicit Eorum: 8d eo ipfo in loco fepultus
eft, Author Strabo li.iy. et Plinius 6.10. Meminit etiam Stephamts duorUm huiUs nominis locorum,

Eft 3d Atticte (Achaia?,Plin.4. y.) portus BticCphalas Stephano ditftus , Bucephala Paufaniae,Buce.
V
phaloh Etolemao. ide Stephantim in Bmp ki^«A!u,&C in ©- (qua? uox idem quod bu
cephalos fignificat) flutiius inSalamine apiid Lycophronem.Inter tribuli etiam herbae nomeiiclani.
tas biicephalon reperio. Alexander mortuo Bucephalo Alexandriam (Bucephaliam potius ) condi*
aiim^ Ofims riWup.Scholia in N
libes Ariftophanis non procul ab initio. Afe
ni Indi uium urbium incolgCaput eorum Bucephala, Alexandri regis equo ( cui fuerat hoc nome) ya
ibi fepulto conditum, Plinius, iwti©' ^viAi©- (alias ^vxAicio quod placet) penultima
( alias
per a, feribitur, malim MxKsJhvIs propter carmen) B»m;y«A«t oaAarij/ Aendiiesj* , Op.
piantis i. de Vena, BsK£4KAfl:si7rT©-«(/a7i9Kw©-,a(/6j(!)7ra2JijE«^iw(/,Boosfcj(a(,x!4)aAs(/^^
j.id'«,Sdc.Tzetzesi.i8,Hoceft,Buccphalas equus erat indomitus, mordax,bubulocapitenota tus in
femore, non caput uel cornu botiis geftans. Bucephalus (inquit Etymologus) didlus eft Alexan,
dri equus non quod bouis cornua haberet, quod falfum eft aureis enim ab Alexandro ornatus e.
, ;

rai.Non tamen acornibtis nomen tulit, fed quoniam flcuocabanttir in Thcflaliacquihabentesinii.

ftum SnKiimi/.id eft bubulum caput. Quod ita fe habere uel ex Ariftophanis Anagyro condat, hoc
uerfu; «« x^xety^ Gi iJraoSfim.Et rurfus,T«^f igtiAX •ny )3sxi$itAst> xsu viTrmTim, Bucephalus
igitur uocatur qui in coxis (>xm) bubuli capitis charaeflerem habej inuftum Etymologus. EqUttS 6a
,
Alexandri regis S£ capite dC nomine bticephalas fuit,Gellitis . Sedecim talenris emptum ferlint ex
Philonici Pharlalij grege,et« tura puero (AlexSdro) capto eitis dccore,Plin.Empta Cares ( Chares,
 DeEcjuo. H.li. Lib.I. 6oj
quifcriptor a Plutar, etia in uita Alcxadri citatur) fcripfit taletis
tredecim , & regi Philippo donatdt
OTisnoltnlummaeftHs, cc cxii.GdI. 5.1. Videetiafupraiibidepretioequoriiingeiicretrafla
ui. Bucephalus 5 artiflciofe ab Alexandro adolefceme tradatus fit, cum ferociens
neminem admit.
teret, ideocp a Philippo cius patre contemneretur,fupra dixi in
e. cx Camerario i Neminem hicaliS
quam Alexandrum regio inftratus ornatu recepit in fedem, alios pafflm reijcicnsiPlin. Super hoc c.
quo dignum memoria uifum,qudd ubi ornatus erat armatus^ ad praelium, hatid unquam infeendi
Icfe ab alio nifi a rege paiTus fit. Gei. Bucephalus regijs inftratus ephipptjs,
neminem quam Alexan»
drumdorfoexcepiqut referunt Q.Curt. (libro 9.)SoIm. Plutarch. Sf luftiaGtapald, Bucephalus
quanlifpernudiiserat confeendendumie etiam equifonidabauornattisuerorcgqsiam
aulaeis coi*
laribus^, neminem admittebat, Alexandro tantum exceptotcaeteris periculum faeSuris, aut
,5 alioqui
propius accedentibus,ingenti hinnitu occurrere infultare^,ac nifi cederent fuga^ fibiconfuleret,
proterere folittis, Plutarch.in libro V
tra animaIium,S<lc. Idem in prtelqs memorata cuiufdam perhi
betur operae,Thebarum oppugnatione uulneratus in alium tranfire Alexandrum non paiTus:
Mul.
ta praterea eiufdem modi,propter qua rex defuntSo ei duxit exequiasttirbem tumulo circundedit

nomine cius,PIin. Cum in eo iniidens Alexander bello Indico, SO facinora faciens fortia, in hoftium
cuneum, non fatis fibi prouidens,immifiirct,conie(ftis undiij in Alexandrum telis, uulneribus altis
inceruiceat^ in latere equus perfoffus eft, Moribundus tamen,ac prope iam exanguis.emcdtjs ho*
Ilibus regem uiuaciflimo curfu rettilittatij ubi eum extta tela extulerat,iIico coddit: SiC domini iam
fuperftitisfecurus,quaiicnmfenrus humani folatio animam expirauit.TUm rex Alexander parta
15
eius belli uitftoria , oppidum in ijfdemlociscondidit:attj ob equi honores Bucephalon appellauit.
Gei. Nonnulli heterophthalmos equos inter pratftantiiTimos collocantcuerba fun t Pelagontj in Geo
ponicis 16.1. iqualemfuiiTe aiunt Alexandri Macedonis Bucephalum, Pofthacuerbattatim fequi*
tur,}atoiM’ iMK^xy.Tt A
iij>cramij/«noj/,g<;c,nec ullum apponitur uerbum.quo cum ifti accu
fatiui conliruantur,utpropter mutilatum locum in dubio relinquatur Ictftor ad Bucephalumne hec
omnia qualis nam ille fuerit,defcribcndum pertineant; uclpotius,in quo interpretes omnes conue*
niunt,(Cornarius,And,aLacuna,&R.ueIIius,qui in Hippiatricorum translationeca,i4.exGeopo
nicishac adiecit,)ad quemuis equum praftantem. Sed utrolibet referas , quoniam fupra omifimus,
hic recitanda uident. Probant igitur habentesCueI,
Bucephalus habuit) linguam tenuem longam, &
faciem limam uel adneam, altam ceruicem,coIorem glaucum(oculorumnimirum;)corpus non im.
;i patiens contre(f}ari(Airj.sqij,KaiCTt'ueMt/irj/i!q!j.«Aij/,quasuOcesfupraexplicauimus;Ruclliusdiirtmu

lat. And. aLacuna corpus firmum fomniauroelius quod ad rem Cbrnarius dixit,non ticillofum; ^d
ad didlionem, aptius forte titillabundtim uel titiliabile dixeris.etfi authorem noti
habcamus:)collum
minime exiguumCut And, a Lacuna red*
credlum, plenum BC craftumtTsTfeit/ s jSge[jj.va3=ij(«^s(',hoc eft
dittnam collum breue, inquit, femper commendatur ab cqueftribus,prolixum ui in grue uitupera*
tur.-itatp JSjitXyi' maluit accipere pro partto quod magno opponitur , uel pro angufto quod lato , non

pro breiii quod longo eontrariu eft:)uentrem caftigatS 3d ad ilia contradiuimagnitudinem moderas
corporeconfpicuas 6<iclatas,coloremnigriifaturat5. Ex prmiio Ale-
tam, (li^SssiitKrojituenas toto
xandri contra Poru Bucephalus non
ftatim j fed ut plurimi prodidere , poft longas uulneru curatio*
nes eXpiraliiuRefert Oneficritus eu fenio ac labore confedS occubuifte. Triginta nani^ annos na-

40 IUS moribudtts iacuiqcuitts mortem acerrime indoluit Alexander, 5d ftiper eo iuxta Hydafpen con=
ditam urbem Bucephaliam appellatiiqPlutarchi in Uita Alexandri. Equus Bucephalus quem De
maratus Corinthius Alexandro donauerat,c5 ex omnibus ornamentis nudus Crat . equifonem eti-
am(eumcp folS,Diodor, )fibi infidere patiebaf i Cum autem ephippiatus Sd catteris regijs ornamen*
tisinftrufltis , nullum aliu feflbrem quam Alexandru admittebat^ cui fua fpontc,£d nullo imptilfu a.
liabat, Sdiit facilior confcenfio eflet, ei afcendcntS fefe corporedemittebati Quo ufus eft ad omnia

Afiatica bella Alexander, Aelian, Eadem ad uerbii fere legimus libro 17 , hiftoriaru Diodori Siculi,
ubitamennulla equi nomen adietftueft: ut fufpicetur forfan aliquis diuerfumfuilTe a Bucephalo,
qui emptus traditur a Philippo,ut fupra dixi in E. fed quoniam catera omnia conucniut cum ijs que
altj authores de Bucephalo fcripfer3t,eundem efle crediderim, Cum Cyprij (inquit Heroclot.li
f
J' bro vlcontra Perfas.a quibus defecerant,fe tutarent, Onefilus rex aduerfus ArtybiS Perfarudiicem

ultro conflitit. Infidebat Artybius equo,in armatu erigere fe doiSo, 5d pedibus fimul attj ore eS in,

uadere.In conflitftu igif, Onefilus, uti conuenerat cum fatellite,ipfe intiadentem Artybia ferit: fatel,
les liero equo fublatos pedes in Oncflli fcutu iatftante falce percutiens abfeidit ; unde Artybius una'

cum equo corruit, loannes Tzetzes Chiliade tertia ca. i 16. paulo aliter narrat, in hunc modS ; Cum
Artybius abOnefilodeietSus effenequus uidenS dominfi futim proftratu,ere(Sus in pedes anterio*
res cum Onefilo Cypri rege pugnabat,»: clypeu cius percutiens fere occidiflet, nifi pedes eius falci»

busamputallent armigeri. Eadem ab eo ij Idem tierbis referuntur Chiliade quarta in t^iftolio* Ca*
ligiilafinqUit Dion,ut citat Ctelius ii.i40ex equis unu fic amauit,uti ad cccnam inuitaret,
annona
quocp appofita hordco,quin dC aureo poculo uinum propinabat , per illius falutem fortunami^
confilia inter»
h concipere iultiirandu folitlistconfulem quinimmo defignareconfiitucrat:feciffet9,ni
pellaffet mox interitus. Cimonis equi inter generofos numerantur, Simonis alij dC plures feribuntj

lltdiifliim cftinH.adn tratftatione imaginum equi. In Domitiani equum

maximum,StaciusSyltia
 «

6o8 Dc Quadrupedibus
rumlibroi. t5 ardam illms diuiiis louis filij trium millmm equarum armentum , at« pradpue
Ilis duodecim pullos patre Borea genitos,Homerus fuo praeconio nobilitauit, Item Eumeli equas,.

Erythraeus, Oenomai equi Piilla Harpinna,uide Varinum in Oenomao , Alius fuit Oenoma>
Us qui Parthenia 8tf Bripham equas fuas qim iugulairet,iu(rit fepeliri,Cacl.;Pelops equos aNeptuno
accepit, V
arin, in Oenomao : Vide PalEcphatu. Penthefileae equus ab Orithyia Boreae uxoreac.
ceptuSjUt Q. Calaber fabulatur. Probi equus nec decorus nec ftaturofus erat , fed mira celeritate,
uide inter prouerbia. Rhoefi equi,Ari/H9'r^« wiitoiciiiotmoi, Homer.Iliados lo, Hune

uerfum integrum adTurni equos tranftulit Maro libro ii.Aeneid.Meminit& Rhoefi equorum lib,
I. Aeneid, Trois equi immortales ad fabulofos mox dicendos pertinent. Simonis equi, uide in a.
Inter imagines equi. T
urni equi apud Vergilium ex Orithyia Borea: uxore, uide inferius in fabu- n
loGs. VlyffisequijUide infra inNeptunoHippio.j
^fEqui fabulofi. Bellerophon uel Bellerophontes, primo Hipponus,iVaw5{,(aIias HippOnous)
ditSus eft,pofi abinterfetSo Corinthiorum primate Bellero, Bellerophontes , Hic fumpto j Neptu.
no Pegafo equo ad Chimteram perimendam euolauit,eam^ occidit.Deinde ex rerum felici fuccefr
fu fiiperbicns.quum In coelum cum Pegafo uolare tentaret,Iupiter indignans ccftrum Pegafo ittimt
fit , a quo agitatus Bellerophontem excullit cecidit^ in campum qui poftea Aleius appellatus eft,
,
,

Pegafus autem a loue inter fidera relatus eft, Perniciftimus hic equUs iC alatus fuiife perhibctur,ex
Neptuno S>C Pegafide natus,Gyrald. Sunt qui Diem aPegafo equo uchi fabulentur, Scholia inLy
coph, Vifus eram molli recubare Heliconis in umbra, Bellerophontei qua fluit humor equi,
Propcrt.libroj.Vide plura in Onomafticonoftro de Bellerophonte, Side Pegafo in utriuftp mcn«i#
tione,item in Scholijs in quintum Iliados Homeri:8f in prouerbio Bellerophonris Utere apud Eraf»
mum.&fuprainH.a.ubideequo fydereiHefiodi Theogonia, Scholijs in Lycophronem , ^inuoce
TfityiMTiif©' apud Suidam,&c. Eques ipfo melior Bellerophonte.Horat.j.Carm. De Pegafo equo
uide Vatinum in Pilyair©': dC eundem Etymolo^um In e^Suti:. Hellotiam,E»i«7Jw,Mineruam ali
qui ditftam uolunt,oJ«iPtAsi/T>(in»y«OT(/^}^AirM vb ksu rzoifEA»
AiiiTW! AllwKs V
arinus.Scholia in carmen ij. Olympiorum Pindari , ubi etiam pau«
lo poft plura de Belleroplionte iimul Sf Pegafo reperies: fertur autem Pegafus ex Gorgone uel Me«
dufa natus fuifle.n«yKi7-©^5^<^wtPS(7nT©-Hi/fras-j®roj>^V@',t^£5^’fc5^tt(ga7ito7r€)OHyoe£W Stt rKetesitiH»
««(forte tanquam Tafycv&' 'jji(tj(«Asi/,Scholia in Homeru. De Pegafo e fanguincMe.
dufe nato, uide Ouid,q.,Metam.
TirtSi/^vctaSjAtheneuslib. y. Plinius lo. 49,
«TstriccTtijia-jrAsytwty

Pegafos fabulofos fuifle exiftimat, Ariftophanes in Pace PHyxImi/ adietSiuum facit,hoc uerfu,iin»
Pegafum nomina nauium fuifle putat Palephatus
!^i^o(/.Scyllam Sf
50 (/,non monftra utpoete fabulati funt, Erythrjus, Alatum fuifle fingunt poetae, nimirum propter
celeritatem eximiammam &: quofuis equos celeres poetae uolucres cognominant, ut fupra in a. Si b,
diximus:&l Solinus taurislndicis uolucrcm pernicitatem tribuit. Inflratos oftro alipedes , Vergil,
Pcgafi equi effigies Gabalis in templo quodam uifebatur , Paufanias in Corinthiacis. Pegafusfin-
quit Albert. Magnus)animal eft compofitum,quod in Aethiopia generatur, permagnum horreii &
dum.equi (ormam prsferens anteriustalas habet utaquila,fe(j mulKamaiorestcaputcornutu (quod
&Pliniusfcribit)Siadedmonftrofum,utmultaanimaliafoloafpe(ftu terreantur. Alisnonuolatin 4»
fublimeclatus,fcd aerem tantum ferit Sfcurfus fui uelociiatemfic promouet, animantibus eundis
infeftus, maxime uero homini , Ha:c ille fine authore : Alij eiufdem commatis feriptores , adijeiuni:
graui corpore eftejfuga mirabiliialarum remigio adiutum currere potius quam preuolare ; Sf colli»
<0 aere ui pennarum inftar turbinis impellere uentos,uoracemefle,&in quiete moueri Pegafides .

Muftedidae funt a fonte,quem Pegafus idu unguite fingitur aperuifle,ob quam caufam&i Gratce
appellatte funt Hippocren»,Feftu$. Vide fupra inter propria ab equo deduda nomina. Tarfus Ci
licia: ciuitas,fic dida eft a tarfis,id eft calcibus Pegafi,qui e coelo cum Bellerophonte feflbre in fene.

da iam delirante ,in Aleium campum dciedus eft,Euftathius in Dionyfium Afrum , Didus eft au«
tem campus Aleius 4» a® (cA»s,ab errore, quod in eo Bellerophon folitarius et equo Si mente deiedus
oberraret, quae etymologia uel Homero approbata uidetur.Euftathius, Pegafarium curforem Bay. y»
fius ueredarium appellat. Centhippe didus eft locus Argis.quodBellerophon illic primum ftimula.
rit(itvrTS(/ Graeci dicunoPegafum equum, Varinus. Eft Si Pegafus, Puyx(r©-,uiri nomen qui ex E«
,
leutheris Boeotiae oppido Bacchi flmulacra Atticx inuexit ,Sic, Scholia in Acharnen. Ariftophanis,
Pegafos equino capite uolucres. Si gryphas auritos aduncitate roftri fabulofos reor.illos in Scythia,
hos in Aethiopia,Plinius: Et alibi.Aethiopia lyncas Sifphingasgenerat.multa^ aliamonftro fimi,
lia pennatos equos Si cornibus armatos, quos Pegafos uocant. Aethiopici coeli ales eft Pegafus, fed
;

haec ales equinum nihil praeter aures habcnSolinus, Penthefilea Amazonum regina equum cclef
rimum ab Orithyia Boreae uxore accepit, Ef™ J'’ lynsM K«Aa -n/hy «'«Asjj©' £«pk»
dpaSi/ne sTKf ©' Smi!iy^ca-nBoi<n yitiTt^iTryi
«f 7rvm<n,C^C!L\ 3 betUh, i. VergiliusduO
decimo A cneidos Turni equos ex Orithyia natos feribit SC alibi duodecim pullos in armento Dar. 6»
,

dani patre Borea genitos. Bufiris K

Diomedes equos humana carne pauerunt, Textor. Abfcnti
Aenexcurrum, geminos^ iugales Semine ab xthereo,fpirantes naribus ignem, lUoru de gente.
 rhilm lliadaumta n,/» .j,
,
p -n
^ ^ ^
Ipfc tuis alte radiantem crinibus arcum Imprimat, Stat. Dio

Imm 15.8. Vt qin tcrriDiics pro gramen habentibus herbis Impius

humano uifcere pauit equos
10 Oui<f. Vide prouerbium Diomedea neceffitas apud Erafmum.
Diomedes Thrax cum filias habe
reimeretrires, cogebat hofpites mms noanu "tat s KSgci^ xga (w»AaSSns «w^odlr, proinde in fabu
|,s.,r«,«r^.<p«™mommanturSchoIia.nEccIenazufasArift^ Diomedis eqVideftflfeU
briinofat.aduentantesuorairefuntdiaKtquanquamimerimiapatrefolitosimenigeremaluitEufta
ihiits,Cad. Ex Diomedeis equis prognatus fuiffe creditus
eft equus Cn.Setj.de quo dicainprouer-
bio beianus cq™. Eqiius albus Diomedi immolabatur apud
Venetos, ut mox inter facrificia refe
tam. Urca Abderam &: limite qui Diomedis uocatur,equi nafcctibus illic herbis
paSi, inflammati
turrabie.circa Potias ucro aftni.Plin. Aelianus no afinos
, fed equos etiam ex fonte Potni* bibeti
tts.qiitnonproculThebisablit.mrabiemuertiait.PomiaurbseftBceotia,nonlongcaThebis,ubi
Glauciis &fypht filius SC Meropes, habuit equas,quas
confueuerat humana carne alere, quo cupi..
10 dius in hoitemirrucrentiquem ipfum tandcm,cum alimenta
deficerent(uel ut alif.cum facra Vene.
tis prohiberct)dcuorarunt.Hinc didiae
equaPotniades apud Ouidiumin Ibin. VideOnomafticon
ra 01 auco,et Palpphatu.aut etiam V
ergilij interpretes in tertium Georgicorum fuper
his carminib.
ttmentem Venus ipfa dedit, quo tempore Glauci Pomiades malis
membra abfumpiere quadri,
gar. Glaucus alter ab equis deuoratus.rAtts*©'
i'asm85(0T©':quadrabit in hominem alendis e.
quis exhaurientem facultates fuas. A
fabula natum,qualis fertur dCde Acflatone.Erafm.in prouerb,
T(»«i is-twiCapud hfomerS Iliad.g.&lrurfus
pcnultimo)equi Trois intelliguntur, qui etiam immor.
tales dicunturmon Troici uel Troiani, de quibus nihil
eximium proditur , Varin. Propter Trois
fquos regnante Laomedonte captum ab Hercule Ilium fertunnani cum
Laomedon equos ptecdan
tiflitnos Hcrculi.ut Hefionen eius filiam monftro marino
expolitam liberaret promiflbs , re peradfa
!• ncgarei.Hercules indignatus Troiam euerlit
, Onomallicon, Fertur autem hos equos Laomedoni
loiicproGanymede accepitre.Scholia in Lycophronem,Cali
^ His attexemus qux ad religionem pertinent, circa dcos,facrificiajlepuIchra, omina. Et quoni
amplufcula de dijs fe ofFerunqordinem literarumfequemur.
cqu^ nomine Cyllarus,ut inter propria dixi.
ffApollo,uide in Sole, f Caftori»
^ Ceres in equam mutata, Oncij armento fe immi.
fciiilTe fertur, cum Neptunus amore eius Proferpinam
qujrentis captus infequereturiNeptunus au
tem decipi fe intelligens.enam ipfe in equum mutatus,rem cum illa habuiniinde
Ceres initio ualde
indignata eft.K Brinnys inde cognominatatpoftea uerd ira remifla in
Ladone fluuio ic abluiqet in.
deLuliadi(flaeft,Paufan.inArcadicis.Exhoc concubitu Arionem equum natum fabulantur ut
,
inter propria equorum nomina dixhPrope Phigaliam
Arcadip urbem in monte Elaino, Cereris Me
4 » l?na;,id eft nigra pullatatue facrum fuit antrum.Deae cum Neptuno congrelTum fub equina fpecie
celebrant Arcades. V
erum noninde natum Phigalenfes equum uolunqfed quam dicunt Arcades
i/lmrmav. Deam uero indignatione inNeptunum concepta, prater^
Proferpinat raptu confterna»
tanijfibi pullam induxifle ueftem ac in fpeluncam fefe inflnuantem,
diu poftea non effe uifam , Sde,
hinc antrum illud Phigalenfes Cereri facrum aflerunt.ati^ fimulacrum inibi confccralTcjhabitu
qui
dem in petra fedentis.accatera mulieri perfimile.prater caput, quod cum coma eratequinum.adne
xis draconum K ferarum id genus item iconibus.Tunica ad talos demilfa. Delphin manu fuftine.
baturtcoIumbauerdaltera.CererisSdantrificquodamrefponfo meminit Apollo,quum Phigalefts
deumadijflent: «^ea/StrjQxAiws^d^i, ol «SiyaAacw iVtnAtyss iTisiss

HacCalius i5.;i.exPaufaniaArcadicis,utapparet, ^Diana apud Arcades Etleratre dicebatur,

5 ° ab equarum
inucntione,quas amiferat Vlynes,qui SC equeftris Neptuni ftatuam erexit Caelius ex ,
Paufanisc Arcadicis, Aiunt autem VlylTemCinquit ibidem Paufan.) cum equos illic ( ubi nunc Phe*
neatarum acropolis eft)reperiirct,uoluiire equos in Pheneatarum regionenutrire, ut boues in Epiro
quateregione Ithacae eli.Caeterum equeftris Neptuni ftatuam ex acre ab VlylTe politam, parum mi.
liiuerilimile fit, quo tamen temporis xris ftindendi ars nondum extiterit. Haec ille, Caelius ex hoc Io
co inepte uertit, Vlyflem ftatuam equeftris Neptuni erexifte,led non ex are, Hippolytum ab equis
reuocatum aiunt ad uitam herbis quibufdam (Arfculapij)8d amore Dianac.Iupiter uero
dillrafliim

qua mortui uitac redderentur,repertori indignatus, Aefculapium fulmine ad inferos

talis medicinae,

deiecit,AtTriuiaHippolytum fccretis alma recondit SedibustSd nympha Aegeriae.nemori^rele

gat; Solus ubi in fyluis Italis,ignobiIis acuum Exigerct,ucrlb^ ubi nomine Virbius eflet. Vnde
f' etiam Triuiae
tcmplo.lucis^facratis Cornipedes arcentur equtiquddiittore currum, Et iuuene,
monftris pauidi effiidere marinis Vergilius 7. Aeneid Vide Caelium 1.14. Poetae equos NotSI
. 1
,

wgrosadfcribunt, Diei candidos;Lunaen%rum alterum, alterum album,Textor. Lunae Aethiope»

6io De Qi^drupedibus
confccrant JweeiWit , «s mi «?1 Sw yHMyianu/<^yiss Heliodorus
|0. Et alibi, irii J3«(i«,75f ^«Mi’««!5nef8i«*9i«'J4i|'|w'»eit: iEjjTo^ «> nhin.TiTpusciilmrtif AiftuifpesTto
iu^itwIirfdlriBj/, Diei^cqui apud Homerum Lampus K
Phaethonirecetiores uero, ut Lyco
phron,Diem a Pegafoequo uehi aiunt, Scholia Lycophronis, ^ Hecatc etiam ad Dianam fiiieLunj
pertinectegltur autem','jjoi««c6?*A©',tergemina Aufonio: quod caput eius dextrum Iit equi, fini,

ftrum canis,med/um hominis agreftis, Tnyri^omOs hstrii^Ua </f «g tmKvdyiS>ias icw©^

TO «(tfiA/i’ «yr «SfBirw Ai/OTsiTrts <r*aA(U»:si5iw«<i'’ f ©',Orphcus in Argonaut.
ff Fortuna: equefiris atdem uouit Fuluius prattor in HiPpania , quod llrenira equitum opera in
Celtiberos ufus foret, CacIius.Et alibi,Equeftris Fortunae templum fuifle, legimus in Taciti Annali,
bus,apud Antium, nec in urbe ad fua tempora tiifitatum. ^Hecate,uide in Diana. DeHenio,
cho fydere fupra in e, diximus. Hercules 'iTmcJi-ni cognomine Onchelli colitur , uel (ut alij) The,
bis,Hefychius SC Varinus. Hippodotes (per n.in penultima , malim per epfilon) Hercules cogno<
minatus, ut feribit Paufaniasjcui templum Boeottj conftruxCTe,ea fcilicet ratione.quod cum Orcho,
menij aliquando uftp ad eum locum ueniffent, Hercules nodu equos, qui ad eorum currus erant
iundi, colHgauitiunde 8C cognomentum dcdudum,Gyraldus. imeu' Kixhia-xu Bainy»
K»f«|/,Orpheus in hymnoadHippamBacchi nutricem. Vetus Orphei codex ( inquit Gyraldus) Hi
ptam non Hippam habet, i Vs»»,» (picus auis,dryocolaptes ufitatius ) ,
id eft luno,
HefychiusnonfuolocOjfedftatimantef^^itTOi.Delunonehippiapauldmoxdicam. HippeChiro,
nis Centauri filia in equam mu tata, ut fupra in equo fydere dixi ex Higino.Ouidius tamei,iyietain,
Ocyroen Chironis filiam in equam mutatam fabulatur. Hipponam deam equorum 5C ftabuliami
qui ueneratifunt.ut Bubonam boum.dehacdeaPlutarchusinParalleIismeminit,8^ Apuleiuslib,
j. Afini aurei,& Tertullianus in
Apologetico,a( Fulgentius ad Chalcidiumteam enim inter deos Se
mones,qui iiocantur,{quos nec coelo dignos putabant , ob meriti uidelicet paupertatem , Fulgent)
commemoratluuenalls quocp eandem intellexiffe d plerifcp putatur in illodurat. Solam Hippo,8<
facies olida ad pratfepia pidas;ut fcilicet Hippo dC Hippona dicatur, Gyraldus : fic Dido & Manto
pro Didonem dC Matonem dicimus. De Hippona puella (aliqui,perperam puto.Eponam uocitant)
quam Fuluiusquidamexequagenuit, fupra dixiinterpropria hominum, Refpicio pilae medio,
qu» ftabuli trabes fuftinebat.ln ipfo uero meditullio Hippona: deae flraulacrum relidens aedicula,
quod accurate corollis rofeis quidem recentibus fuerat ornatum, Apuleius i.Melam, f I uno etiam
fcippia,id eil equefiris cognominata cft,Gyraldus. Hefychius Hippam interpretatur lunonem, ue j,
paulo ante retuli. louis currum, qui in exercitu Xerxis Xerxen ipfum praecedebat , odio equi a|;
bi trahebat,Herodotus libro 7, Equo uehi flamini Diali nonIiccbat,ne fi longius digrederetur,fa
cra negligcrentur,Fefius, Fel equinum tantum inter uenena damnattir , ideo flamini facro equum
(angere non licet,cum komm publicis facris equus etiam immoletur,Plinius.Pirithous,Peeite, no-
men accepit,oss7iSi!!riMet'isnri»)S(M«»8^-wAi'Aio:5»^>!2l' /uywiSaiTB (.«!>( auT», Scholia in primum Dia«
dos. Multis gentibus equum hoftiarum numero haberi, teftimoniofunt Lacedaimonij.qui equum
uentis immolanqfidc.a: Salentini, apud nos memranx ( * fic habent imprelTi codices mutilati) loui
dicatur,uiuus conijeitur in ignem, Fefius, Calaber libro 14. louis currum Sd equos defcribii hifce
carminibus, Tii/M^iguriOii T»t sf vare SsmT-ioMj/ (nytji

T©-. f Luna,uide Diana, f Martis hippij,id efi cqueflris,ara in hippodromo Olympico fuiqCae,
lius ex Paufania. Equiria ,ludi quos Romulus Marti inftituitper equorinncurfum , qui in campo
Martio excrcebantur,Feftus, Cur Idibus Decembris (uerba funt Plutarchi in Romanarum rerum
quaeftionibus capite ^j.isfot.malim ?OTr©-,id eft equus) in curfu equorum uidfor dexter facer.tVidc»
tur autem non Decembris fed Odiobris legendum, ut mox ex duobus Fefti locis recitabimus: dC Gy
raldus aflerit in libro de annis 8d menfibus: Eft fane Otftober uniuerfus Marti facer.lMarti immola.
tur,Sdcaudamftatimdecifam adRheginam(regiam,Feftus) qui dicitur loais,deportataliquis,a:a.
ram cruore fpargit,de capite uero inter fe decertant , alij de facra uia defeendentes , alij de Suhurra
aduerfus eos impetum facientes d An quod Troiam equo captam putant , idcirco equum fupplicio
afficiuqqi e Troianis oriundi,Mixta^ Troiugenum fint pignora clara Latinisd An quod iracundS, jo
ferox, Sd bellicofum animal eft equus ddijs aute grata &:|acc6modata imprimis immolat. Vidlor aut
idcirco immolatur, quod uidloriae Mars author eft: Vel potius , quoniam Marti comienit ftareloco,
et qui locum fuum in acie tuentur.uincunt eos qui non manent fed fugiunt:ut celeritas (per equum
infinuata) tanqua fuga Sd timiditatis occafio (ifiJiii/) per hoc facrifictj genus puniatur, &
tanqtiam

fub anigmatis inuolticro fugam minime falutarem efte intelligatur , Equus Marti immolabatur,
quod per eius effigiem Troiani capti flnt,uel quod eo genere animalis Mars deledrari putaretur, Fei
ftus.Etalibi.Panibus redimibant caput equi immolati idibusodtobribus in campo Manio: Siidfa*
crificium fiebat ob frugum euentum: Sd equus potius quam bos immolabatur , quod hic bello, bo*
frugibus pariedis eft aptus,Feftus.Etrurfus,Odober equus appellatur, qui In campo Martio meU"
con ia
fe Odlobri immolatur quotannis Marti, bigarum uidlriciiim dexterior:de cuius capite no Icuis
ientio folebat eifeinter Suburranenfes Sd Sacrauienfes:ut tj in regiae pariete,illi ad turrim Mamiliam
•ffigereniietufdem® cauda tanta celeritate perfatur in regiam , ut ex ea ianguis diftilln infccuro,
participanda
 DcEquo. H. h. Lib. I. 6n
partidpandxreid(uinatgratia:quashoftiasliicqmdamMartibcIlicoracraridicunt.non

Georgica Equos eius Terrorem &Pauorem Valerius

^et, quilhados quinto&ahbieofdem Delmou &:Ph bon
6
libro j.Argonaut.nomiuat ex Home
appellat, M
nerua h ipp^a
o
idXaul
S
fo.s,utPhur„utusa,qitemPaufa„iasinAttieis.necquidemfemel;itemArpocra«^^^
lOT««ASw«.)ficuero nuncupata, quod
curruminliruxeritprimaihanclfeusrhetor&MnalbasNe
pmni filiam fuilTe tradiderunt, ac Polyphes Oceanitidis. i^wa-Tnij/
etiam uocatam fcribit Phurnu'
tus.quafidicasequidomitricem.Gyrald.&Cael.PalladishippiatarainliippodromoOlympicofuit
CitoscxPaufama. P^lladaequcftrem in Libyagenitam aiunt,
Cael.MineruaihippiaifALIiWxt)
aNeptum higjq ars funt in Hippio diflo Colono Attics ( cuius fupra
mentionem feci inter pro-
prialocorum)Paulanias.
deMineruaiidefr. Gaudes
equorum Bf fcutorum fonitu. Hippiauocata eft Minerua.qudd
e capitelouis cum equis profilierit,
utfcripusmeamhymnusindicat.VelcpCoryphedegoPolyphe.utSuidasKalijhabenoOceanift
"“".“P"P«<^™-yeI quod Adraftus Thebis fugiens quum equos iu
«
1« r r
Colono fifteret Neptunum Mineruam & ,
.Wss appel«rit, Etymologiis &: Varin. CNeptunus
irt©VielCutali) IcnbunOimrattperB.inpenultima.id
eftequeftris cognominatur, Suidas
riniiSiMippius Neptunus cur appellatus fit cum alias caufas
Va- &
, ab alijs fuilPe exiftimatas , in Achaicis
dicat Paufaniasiquas tamennonrecenfet:)Ego.inquit, fic
puto cognominatum, quod -^iir^sJeid
eft equitationis inuentor fuericnam &: Homerus in
equorum certamine Menelao ab dei huius appei
latione adhibuittMcnelajim Antilocho deferentem
facit,Camerar.)iuramcnium.quodequisconue
niret,i™yit'il-K^«, 3,««^(,y,wcj,i«»y OMwS,.,a«.^V Pamphos(me,i.
f«)tiero. ui Athenienflbus antiquifiimos hymnos fecit,eire dixit Neptunum
3 iWniap « viSj,
T (iSa*5«<A,«-a(»i/,Camerarius)non aliunde nifi ab cqueftri appellationem
defledens.In
Arcadicis autem idem Paufanias.exNeptuno ait in equum mutato Cererem
peperifle filiam, cuius
5* nomen non efl profanis enunciandum.Sd Arionem equumiquare fubditiNcptunus
primum apud
Arcadas hippios cognominatus eft. Fuit quocp templtipi huic deo apud Halefum
montem Mantu
neat, quod qui ingredi aufus fuiiTet, undarum afpcrfioneiocctecabatur
, nec multo poft moriebatur,
Kc.Gyraldus ex Paufania.Et mox.Hippius Neptunus Damsus uocatus eft, ( ab equorum uti ,
arbitrantur,domitione,Catl,)de quo alibi, Diodorus Siculus de Cretenfibus agens,
Addunt(inquic)
etiam Neptunum equos primum domuilTe.artem^ equitandi ab illo traditam, ex quo hippius (it ap.
pcllatiis. V al.Probus in Comment. Verg.fuper ea in
Georg.uerba, Tu^ o cui prima frementem
Fudit equum tellus, Sic.Campi , inquit, in rheflalia funt Petraei.in quibus
locus Petra nomine, per
cuflus trideteNeptuni.cquum.qui Scyphius uocatus eft,cdidit,Romani autem Neptunii equeftre
4iSr(e,quddexiftimetur princeps originis equorum, fide. Feftits quoqsita:
iiocant,Gra:ciia- 7n»j;n«ira
4* Hippius.id eft equefter didfus eft.uei q» Pegafus ex eo 8d Pegafide natus (it
; uel qj equuleus , ut pu<
lant.loco eius fuppofitus Saturno fuerit.quem pro Neptuno deuorarit . uel qi tridentis idlu terra e,
quum excierit.cui ob hoc in Illyrico quaternos equos iacicbantnonoquoi^ anno in mare Hiec Fe»
,
Rus. At liero Ifidorus de Circenfibus ludis agens.Itacp ,inquit,Caftori 6d
Polluci deputantur hg fpe
cies.quibiis equos a Mercurio diftributos hiftorig docentifed 2d Neptunus equeftribus ludis preeft,
quem Gratci hippjon appellant: fed Sd Marti 2d loui in ludis equeftres funt confecrati.Bd ipfi quadri»
gispratfunt. Porro 6d Phurnutus inter extera Sd hoc ait , quod ideo hippius ditftus eft Neptunus a
uelocitate nauigationis maritimx.quod^ naues in mari quafi equi effe uidenturCuel a fluduum ma
rinorum maxima agilitate,Camerar.)Hippij Neptuni meminit Si Artemidorus in primo Onirocri*
ticon.Hxc omnia de hippio Neptuno Gyraldus, Petrxi Neptuni fabulam aliqui hunc in modum
» tradunt, qtiodNeptuntis aliquando dormiens in petra quapiam per fommim Venere pollutus fit:
,
quod effufum femen terra fufcipiens.equum primum exhibuit uocatum Scyphion. Alt) dilpofitum
fiiifle certamen feribunt
Petraeo Neptuno.in eo loco ubi primus equus SiJ^tirsifsircy.egreirus eft.-pro-
pterquodSdhippiusNeptunus' eft didus, Gyraldus. Vide fuperius in Cerere, qua cum in equam
mutata Neptunum equum coijlfenugantur.quam fabulam defci ibit etiam Cxlius infine Iibrii 8,
Eadantitis Grammaticus in ThelTalia terram tridente perculTam fcribit a Neptuno.ex quo (mirum
Ridulprofiluerint equi duo.Scyphios Sd Arion.indenata Theflalicorum equorum prsftantia.Scr»
mus grammaticus.in contentione cum Minerua de Athenarum nomine.ab Neptimolittorc perctif
10, equum fcribit produdum.fed
a noftris coarguitur, Sdc. Caelius ii. 14 Primus ab xquorea per»
.

cuflis cufpide faxis TlielTalicus fonipes, bellis feralibus omen Exiluit.Lucanusli.d, Neptuni^
" tpfa deducat origine gentem, Vergilius de equo nobili. Neptuni hipptj 2d Minerux hippix arte
funt in Hippio dido Colono Atticx.cuius fuperius inter propria locorum mentionem feci. Pindas
Rarus in Pytliijs Cyrenen dSiarOTj/ cognominat, ubi aliqui caufam refer unt, quod ab Neptuno cdodi
 1

6i2 De Qi^adrupedibus
Cnt Libycs cumis iungere , Cal. K
De Neptuni cquefcis templo mfraculis, uidc Leonicenum in
Vaiijs i. 4 i.De hippio Neptuno ulde Etymologum in ubi SiViiifoi/ pro Sxv^sj/ perperam Icgn
tur; Vlyfles inuentis equis quos amiferat.equeftris Neptuniftatuam erexitiinde SC HcurippaDij
na diiSa.ut fupra retuli ex Paufania. fWne©' !«t/,A!a’«Aos(|fic enim

legendum puto, ut forte naues intelligat) i^rmi ArcJ=«<n yiyvanm ij?/ t (»f 3»ii; uel quoniam Arionem
&; IPegafum equos genuit Neptunus, V
arin, Achillis equi praeliantifflmi SC celerrimi erant ; acce,

perai autem illos Peleus a Neptuno,Homerus Iliad.'f. Confus Neptunus (inquit Gyrald, ) a Ro«
manis,qui et equcftris uocatus eft,ut Liuius fcribiqunde di(ffaConfua!ia,quae primum dicebantur,
T
mox Circenfes Si ludi magni,8i: Romani. tim louis SC Confi germanus, Tartareus Dis, Aufonl.
us.Et mutauit proles Saturnia Confus.Plutarchus cum alibi,tum maxime in Romulo, „
alibi, Ctenea

Romulum ait cuiufdam dei aram conditam fub terram in Circo inuenifle, ei(p deo indidifle nomen
Confoitanquam abfconfo forte,extra Plutarclium)fiuc a conflIio,quod confiliarius foret ; fiue Nep.
tuni equeftrisiaram^ipfamreliquum tempus latere,in eqtieftribus uero certaminibus aperiri. Sic
uerd SC Dionyfius Halicar.in primo hiftoriarum,Dedicarunt,inquit, Si Romani Neptuno cqucftri
templum,at<5 diem illum folennem,quem Arcades Hippocratia,Confualia Romani uocant tjdem ;

conftitucretquoindie apud Romanos ex confuetudine ceflant ab operibus equi, Simuli redimiti

floribus capita. Equos Si afinos cur Confualibus ociari iinanqex Plutarchi rerum Romanaru pro.
blematis in Aflno fcripli. Varro Confualia dida ait a Conib,qp tum feriat publica ei deo , 8i in Circo
ad aram eius a facerdotib us fiunt ludi illi, quibus uirgines Sabiny rapta. Confuales ludos ait Feitus
celebrari mulis folitos elTe in Circo maximo, qi id genus quadrupedum primo currui uchiculis^ ad i»
jundum puteturjldem tamen alibi,mulos Luna afcribit,Hadenus Gyraldus,apud quem fi libet c.
tiam plura de Confo Si Confualibus Iege,Syntagmate quinto Operis de dijs, ijr7n!mcfiidi!|/,Neptu
nus Confus,Lcxicon. Neptunus equo,fi certa priorum Fama patet,primus teneris lafiffe lupatis
Ora,Si littoreo domitafle in puluere fert,Papinius in Thebaide, Fuit Si Thebis hippodromij tem-
pium Neptuni, quod Chryfippus ex carmine fignifleat Pindarico ex Ifthmi)s,CaIius: Gyraldus ali»
ter,Hippocronius,inquit, Neptunus cognominatus fuit, cuius Si Thebis facrum celebrabatur, ut
Pindarus in Ifthmijsjitem^ in Nemeis manifeftaclegi SC hippocurium Neptunum alicubi nuncu»
patum.Contjciat fane aliquis hippocronium didum Neptunum,quod Saturnus, Graeci Cronon di<
cunt,hippon, id eft equum pro eo deuorarit. Hippocroma quidem nugas interpretantur , quafi dt
cas nimium antiqua &obfoleta, qualia fub Saturni regno fuerunt. roMoyosCepithetonNcpmni)! 5*
ctwlym[i,Svm y«s
yii yifi cjfSii iTrMtsSyi ^
«Ij oj(»(c«ni',Hefychius, ianr«j,£T*i,Ne.
ptunus.lingua Deliorum,Lexicon. Apud Varinum in Melantho ivTieyms lcgitur,quod magis pro
bo. De Arione Adrafii equo ex Nepmno genito, fupf a didiim eft inter propria equorum nomina.
Bellerophon a Neptuno fumpfitPegafum equum. Ab eodem Pelops dono accepit equos, Varinui
in Oenomao. Fabulantur aliqui de Methymnaeis.oraculo iuflbs uirginem Neptuno in mare demi.
ducem quendam cius amore capnim ut eam feruaret enatalTetSe tum quidem utrof
fiffetSe Enallum
que mari obtedos eftetpoft tempus uero aliquod Enallum redijffe,&l narraflfe q> uirgo quidem inter
Nereides fit,ipfe uerd equos Neptuni cum aliquandiupauifleqmagno fuperueniente fludu natan.
do fequentem fe euafilTe, Athenaeus libro Silius libro j, fingit Neptuni currum ttahi equis mari.
1 .

Extremam^ petit Photbaea cubilia Tethyn Fre 4’

nis.Ndrt aliter quotiens perlabitur aequora curru.
natis Neptunus equis, &
Peliam Neptuni Tyrus filium equa nutriuit, Aelian. ii. Variorum, Ne.
ptuni in equum mutati fabulam Ouidius deferibit 6.Metam.Meminit Si Paufanias in Arcadicls,ut
fupra dixi in Cerere, f Nodi equos nigros poetae adfcribunt,Diei candidos : Lunae nigrum alto
rum,altcrum album .Textor. Humentes iam Nodis equos , Lethaea^ Somnus Fraena regens,
Claudian, 5 .inRufin. ^PlutoltAvJtzraasscognominatur quinto lliad.ScholiaexponStequcflrem
jgfegios equos habentem Vel s ibii/T» iUip « uu>7riAi(l/aif,i>roi/Kias«,c^ vwc
:
'»i! fesSars^j/oiVsiycts:» m/.

Kt ^ iotSfcTai lisfiXSiT’ ui-nSi vipmymi x^myiiii. Et rurfus Iliad.A. ubi Scholia , Fortaf»
fis autem infignes equi ei attribuuntur, quia mortem nemo effligere poteft. Vide etiam V arinum in
KAi/waMS'. Proferpinam Pindarus in01ympijsAi!U«!r«ii/nominat,fluequiamOseftpoetis(utaic
Scholiaftes)huiufmodi epithetis deos ornare. fiue qi cum eam a Plutone raptam Ceres mata quauc, J»
ret,albo currui infidentem inuenerit. ^Saturni inequummutatifabulamrecenfaOiIidi^.Me.
tam. Talis&ipfeiubamceruiceeffuditequina, Conitigis aduentu panixSaturnusiK alium
Pelion hinnitu fugiens impleuitacuto.Vergil.inGeorg.cum equum bellatorem defcripfiffet, Rhea
Neptunum enixa inta gregem agnorum iuxta Arnen fontem ab agnis appellatum occultatiit, Sa<
turno autem equum fe peperiffe dixit, pullum equinum ei deuorandum dedit , Paufanias in At.
cadicis. duobus equis albis uehatur.Lcxicon. Solem Ariftophanes uocai iV*
SolAid/i<S7riiiiiss,quod

wvuiABW , sof/ Xt^cujvovts; miuSvTK -n V

au iTnnss KwysKmr , arinus. Pt/y 'urrtorTftij/
Pindarus de Sole, Interea uolucres Pyrois, Edus,8£ Aethon, Solis equi.quartus ^ Phlegon, Oui.
dius fecundo Metamorph, olj hU& c4$f»ActTOt' , Theodedes de Aethiopibus, Ignipe.
dum frenator equorum , Statius libro primo Thebaidos, Erichthonius omnium ptinccps.cur.M
rus equis iundis docuit quadrigis folaribus perfimiles compingere , ut fupra dixi. Apollo
Ono,
toomiusjid eft paftoralis, quod paiierit equos Admeti , de quibus fupra euam memini. Vide
tnafticon
 &

De Ea uo. H.h. Lib.I. 615

OianiconJnAdmcto, nJf*»*, locus ThclTalicus, qui forte paluflris erat &: aptus alendis equis, Pa.
uit autem Apollo Eumeli equos, tanquam pallor 6c mercenarius (SurSUGrj) Admeri: aut a loue coa,
flus,ut qui Cyclopes occidilTetjnon illos Homericos, fed alios quofdam, V
arin. loiias rex aboleuit
equos, quos dederant reges luda Soli,in introitu templi Domini, iuXta caffleram Neihanmslech eu.
nuchi,qui princeps erat in fuburbijs ; & quadrigas Solis combulTit igne , Regum 1.
1
5. Hic Muiifie.
rus, AdoraturiSolem (inquit) infidebat equis illis,equitabant^abingreiru templi ufcp ad cameram
Nethaumatlecln Apollinem Perfjequo placabantPlacat equum Perfis radijs Hyperiona ciniSum
Me uidlima tarda deo,Ouidius lib. 1, Pallorum, IVlalTagetac etiam,ut Herodotus in fine li
detur celeri
bri primi docet,equum ut pecorum perniciirimum,Soli ut deorum pernidlTimo immolant. Idem de

10 Perfis V
arinus refert in uoce Yoligs}. Equum Soli immolari a MalPagetis fcribit Strabo libro
11. He-

rodotus etiam a Scythis idem fieri tradit,Gyraldus . Philollratus in Heroicis refert Palamedem Grg
cis pra!cepiire,ut orienti Soli candidum equum madlarent Quadrigte de equis albis Soli ad facrifi,
.

cium apud Aethiopes adornantur,Luna: itero bigae boum fiuetaurorum.Heliodorus. Rhodi) quo.
lannis quadrigas Soli confecratas in mare iaciunt,quod is tali curriculo fertur circtimuehi mundS,
Fellus. Pullum a quo pulllum,uel hippomanes,abllulei int paflores,Soli immolant , ut fupra in hipi
pomanis mentione ex Aeliano retuli. Exercitu Perfarum progrediente,ignis quem ipC facru ater
num^ uocabant,argcnteis altaribus praferebatur.Hunc mox infequebantur magi,magos tuuenes
i^j.puniceis uelati amiculis, quot in anno dies lunt. Mox
louis facer currus, que alibi traheret equi:
Pollqnos infigni magnitudine uifebatur equus Solis,fic enim dicebatur,Calius. ^Ventis equum
jt T
immolant Lacedaemoni) in monte aygeto, ibidem^ adolent,ut eorum flatu cinis eius per finitimos
quam latifiTime deferatur,Feilus:in caufa forte eft uen torum celeritas.qua ratione, ut diximus, etiam
Soli immolabant equum. Venus hippodamiajimo/itustc nominata apud Hefychium,ftem Brifeis,
ESiTTir®' AiffcJirniid Venus (hoc efl,equo infidens) ab antiquis effingebatur nam Ve
ellBquellris ,

neris filius Aeneas, cum occafum uerfus nauigaflet , equum mox confeendit, SC hac lia tua matrem
honorauit.ut Suidas icribit (in Gyraldus,
^ Romae publicis facris equus immolatur, Plinius: uidetur autem Otflobrem equum intelligere
qui Marti ,
V
Romae immolabatur ut fupra diximus, loui ctiam,8c: Soli, entis^ facrificatos equos in
fingulorumraentioneretulimus, Apollonium adeuntem Babyloniorum rex Graeco fermone fa-
crincate una fecum drjs iuflittErat autem candidum equum matHaturus ex Nifatis de meliore nota
{« ficinllruillum tanqUamin pompam profedlurum, Philollratus libro Regem Indorumaiuntad
1,

flumen accedere cum augeri dies incipiunt,8^ illic equos nigroscp tauros flumini tanquam deofa.
crificare,Philollratus. T auros,ueteres fiuutjs confecrabanualiqui etiam equos uiuos in eorum tror
ticesinljciebant,utTroianiinXanthum, Varin.in Tai/fes. h itsst

as tIjj
(««)/ TTKvnicuiy 7r^5rest4-ft:(fi;,partim de lingulis hecatomben immolandi, par

tim epulipopulo parandi gratia, Heliodorus m. Aethiop, Cum Thebani aduerfus Lacedatmonios
bellum gererent, Pelopidae uni ex ducibus Thebanis Scedafum infomnis uifum aitinttaduentaree.
nimLeudlra Laceda:monios,fibi ac filiabus poenam daturos; uno uerd prius die quam cum Laced».
monijsconlligerent, pullum equiCrrcyA9)/i7r7Ta£i,legoi7rmi)candidum inllrutllum adfepulchrum uir.
ginum maeSari iufTiqPlutarchus in Amatorijs capite 5. In Venetis fane quidam Diomediinfignes
4 “ exiflunthonorestnam candidus illi immolatur equus , Strabo libro y. 5C Euilathius in Dionyfium,
In Thelfalia is qui uxorem dudurus ell , pro nupttjs facrificans, equum bellatorem inducit frenatu,
SC omnibus armis inllrudlumtDeinde facrificatione fada , equum uxori habenis ducendum tradit,

lam porro id quam figniflcationem habeat, Tlieflalis explicandum relinquo, Aelianus. tOTofersc,
equumimmolare apud Strabonem, In fellis quibufdam Tartarorum prarparatur lac equinum
(equarum albarum) in uafis decentibus : SC rex ipfe manibus fuis diffundit hinc inde lac illud pro
honore deorum fuorum,arbitrans Si a magis fuis ficedotSus, quod di| lac bibant effufum,& follici.
lifintconferuatores omnium eorum quae poflidet. Poli facrificium illud nefandum bibit rex de la.

deequarum albarum,nec Ulli alteri bibere de latSe illo,nifi fuerit de progenie regis, prae
licet illa die

tcrpopulum quendam regionis illius Horiach uocatum.qui hoc etiam gaudet priuilegio.propter ui
(floriam quadam magna, quam pro magno ChamChinchis obtinuit. Hinc fit ut equi albi atqt equae
In magno a populo illo habeantur honore. Rex quidem huius coloris equos Sd equas fupra decem

millia poffidetjPaulus Venetus 1. 6 f. Sauromatm plurimos alunt equos , utpote Nomades, quibus
non tantum ad bellum utuntur, in ciboifed dijs etiam fuis immolant, Paufanias in Atticis.
fin rogo Patrocli comburebantur etiam equi apud Homerum Iliad.'f . Volucer equus eri f V
imperatoris fepulchri honore affecrus ell , ut inter propria equorum dixi in a. Cimonis equae poil
trcsuifloriasOIympicas, Athenisfepultmfunt.utinOlympiorummentione diximus. Magnum
in equis alendis lludium pofuerunt Megacles &C Cimon Athenienfes, qui equos fuos etiam fepeliri

curarimt,Tzetzes Chiliade quarta.ineplilolio. Scythm cum rege defundo aliquam eius pellicum
llrangulatamfepeliunt.&leumquiuinamifcebat, Slcocum, &hippocomum, miniftrum ,
o quierat a nunttjs, nec non equos, &
alias res, CircumaifJoannorurfus hoc agunt, E
famulis regis,

qui ingenui Scytha: funt, intimos fumunt. Horum quinquaginta cumfirangulauerunt, ac

totidem

prscftamiflunos equos , edudis inteflims expurgatis paleis implent ac

confuun:. Et ubi dimidiant
6i 4 DeQijadrupcclibus
fornicis fupcr duo ligna rcfupinatum ftatucrmt,alterum^ dimidium fupcr altera dito lignaj&iffffl
aliamulta huiufcemodi defixerint, tum fupcr ea equos imponunt, craffis tignis in longum ad cerui-
cem uf^ traiediosjita ut priores fornices fuftineant armos equorum, pofteriores uero iuxta femora
fufeipiant uteros, iitrifq^ cruribus fuperne pendencibus.Equos infrenant, eorum^ habenas ad palos
extentas alligant. Dehinc fuper eoru fingulos ftatuut fingulos quinquaginta iuueno ftrangulatorS,
hunc in modii: Vnicuicj eora recf^um ftipite per fpinam ad ceruice ufep transfigunuquod inferius fti
pitisextat ultimum, intiguttigno illi, quo equus iranfieiftus eft,His equiiibusfepulchro circumpoQ
tisabeunt.Hunc in modum reges fepeliuntjHatc Herodotus libro 4. Boryftheni equo uenationi,
bus aptiiTimOjfepulchrum ab Adriano fubftrudum feribit Dion,Cafl. De Bucephali fepulchrofu»
pra dixi inter hiliorias. Oenomai(Marmacis,ab Oenomao occifaSjPaufan.Eliac. a.) equas tradunt i»

uocatas Partheniam dC Eripham,quas quum lugulaiTer iuiTitfepeliri, Cael. Miltiades tres equas 0«
lympise occifaSjfepulturaehonore in Ceramico affecit. Item Euagoras Lacon, idem^ Olympionices
equos ad fepulturam magnifice dedit, Aelianus. Fecit &
diuus Aiiguftus equo tumulum , de quo
Germanici Caefaris carmen cft. Agrigenti complurium equorum tumuli pyramides habent, Plin, •

^Metamorphofesfiuc transformationesin equos, uel equas, Satiirni,Iouis,Neptuni, Cereris,

Hippes ueOcyrhoes Chironis filiae , in praecedentibus fparfim tn fua {ingulorum meiionerecenfui.
i{[Omma,oftenta. Pedeftriumaurpicianominabanmr,qu2edabanturauulpc,lupo,ferpente,e*
quo caeleris^ animalibus quadrupedibus , Fefliis. i Tmi ta^cavxs v xst^oif Tircyrais iTTTj-ftij/ (/i

/iifVxaiy ^£C(n?,Senarij apud Suidam de fomnqs intelligendi. Bello Macedonico ( inquit

V al.Max. i, 6. )Pubiius V atinius Rcatin» praefecflur^ uir,no(ff u iirbem petens, exihimauit duos iu« 2«
uenes, excellentis formae, albis equis re(idcntes,obuios fibi fados nuntiare, die qui praeterierat, Per.
fen regem aP aulo captum: quod cum fenatui indicaffer, tanquam maieftatis eius 8C amplitu»
dinisuano Termone contemptor, in carcerem coriicdusrpoftquam Pauli literis illo dic Perfen captS
apparuit,6f cuftodialibcraius,etmruper agro ac uacauone donatus effCaftorem uero Pollucem
etiam illo tempore pro imperio P,R..€xcubuifre cognitum eft,quo apud lacum luturnae fuum equo
rum^ fudorem abluifle uifi fimuiucffacp fonti aedes eorum, nuihus hominum manu referata patuit,
V
Haec alerius. Qiiatuor hic, primum omen, equos in gramine uidi Tondentes campum late, can
dore niuali, (Candore niu.lioc,inqiutSeruius,ad uitflonaeomen pertinet.) Etpater Anchifes.heL
Ium 6 terra hofpira portas: Bello armantur equijbellumh^c armenta minantur. Sed tamen ijdcm
olim curru fuccederc fueti Quadrupedes:6(^ irena iugo concordia ferre. Spes eftpacis,ait, Verba J*
funt Aeneae apud Vergilium Aeneid.5. Primus ab srquorea percuffis cufpide faxis Thcffalicus
fonipes, bellis feralibus omen, Exiluit, Lucan, libro 6. Germani ex hinnitu 8C fremitu equorum,
monitus futurorum praedici putant, quos nullo opere contados candidi coloris plurimos educebat,
Alexander ab Alexand. Darius quomodo htnmente equo eius in aurora primo, rex inter feptem
principes uiros Perfas,inter quos ita conuenerat, fit declaratus, deferibit in Thalia Herodotus, Ce*
bares, inquit, Darij equifo,ubi nox aduenit, unam equarum quam equus Darij maxime adamabar,
in fliblirbana adducit, ibi^ alligat.Tum equum Dai q eodem ducit: eum^ circumagens identidem
equae admouet, ac tandem admittit, Poftcro dicfimulatq} illuxit, fex Perfaeex conuento affuerunt
equis alTidentes.Etcum in fuburbanis ultro citro^ uec^arentur,ubi ad locum pcruencrunt, ubifu^
penore node equa fuerat alligata, ibi Darij equus accurrens hinnitum acdidiira hinnitu aedico pro* 49
tinus fulgur fereno cozlo tonitru^ extitit.Haec cum Dario tamquam ex compofito accidiffem eum ,

compotem uotifecerunt. Namcaeteri ex equis defilientes Darium adorauerunt. Suntquihoc dicat

Oebaremfuiffe machinatum, funt qui aliud:ncmpeatcredatis huius equx genitalibus, ipfammanii
intra fubligaciilum tenuiffe abditam:8f fub ipfum ftaiini Solis ortum, cum equi digreffuri effent, ca
naribus equi Dariani adinouiffe,equu^ ad odoris fenfum infremuiffe ati^ hinniffe. ttp

jBatnAsa , Oppianus i. de Venat. In exercitii

Xerxis aduerfusGrxciam equa leporem aedidif,utrupra retuli in H*c. ex Herodoto Valerio.

De equa quae nofiro feculo leporem peperit , uide in lepore H c. Bos equuleum peperit,Liuti)s
,

belli Punici. Proximis diebus equorum greges,quos in rratjciendo Rubicone Marti(alias non Mar
ti legitur, fed fiumine)confecrauerat,ac fine cuftodibus uagos dimiferat, comperit pabulo pertinas

ciffimeabfiinere, ubertimep flere, Tranquillus inuitalultj Cafaris, Niphus Sueflanus equosante

mortem Caligula pabulo abftinuiflefi^ uberiimfleuiflefcribitjno citato authorc, Nerooftentabat
hermaphroditas fubiugcs carpento fuo cquas,in Treuerico Gallia agro repcriasjceu plane uifenda
res effet, principem terrarum infidere portentis,Plin. C . luiius Cafar utebatur equo infigni pedi*
bus prope humanis, 8C in modii digitorum ungulis fiflls: quem natu apud fe,qiiu arufpices imperiir
orbis terra lignificare domino pronimciaffent, magna cura aluit:necpatientem fefforis alterius, pri
mus afcendit:cuius etiam inftar pro ade Veneris genitricis pcflcadcdicaiiit, Suetonius, Plinius
cum deBucephalo fcripOfferTubditiNec Cafaris didtatoris quenqtiam alium recepiffe dorfoequus
traditur, tdem^ hominis fimiles pedes priores habuine,(idem Icribit Plutarchus in eius uifa)baf ef*
figie locatus ante Veneris genitricis adem. Audor hiftoricusDion, Cafari Lufitaniam
gerenti

natum effeequume/)4i/4TW£'3^'7rS>^iajf/7jTJ</^ai/«7TA«st;\oyrar, id efteuigemina foret in anteriorum pC'

dum ungulis natura, qui moxillum elate admodum geftaret, reliquos omnes reoutaret.
 DcEcjLio. H.h. Lib.I. 615*
unde immodica de le libi coepit polliceri, Cxiius,
PROVERBIA.
Ab equis ad aEnos,ubi quis a ftudijs honeftioribus ad parum honefta defledlit ud e conditione
,
lautiore adabicflioradeuenerit*To Procopius Sophifta
in epiftola quapiam. Ex afiiio equus,Exilfa(i'v<r.t.Atlij/Sli'&)p wgBcr^,E tardigradis afinis equus e«
merfitjCum clarus euadit quifpiam obfcuro genere natus, aut quoties ab indotSo praeceptore profi,
cifciiur difcipulus eruditus, SCc, Erafm. Meminit etiam
Apoftolius, SC interpretatur uui iATvAij»
S51 «(jBfo)iaifWT<i)p,ut non folum ad parentes aut praceptores refpiciendum fit:fed in uno etiam ho
mine locum habeat [3 rouerbium,qui pridem oblcimis nobilior euadit, Boues meos nunquam abe.
I» gerunt, nec equos,oij(^'o«B?reT’t(<a5AS!«A«Oep,!iA'pW(enras,uerba Achillis apud Homerum Iliados

primo, prouerbialiter ufurpata a Plutarcho, Vfus eft.cum negamus nobis efle caufam cur illa aut
,
illiimodiffe debeamuS.Erafmus, Acarnici equtAiaefrimi iotm, dicebantur equi maximi, Finitimum

illi cuius meminitetiamAriftotcles,isra©'0iOT«[Aix», Vergilius item in Georgicis tribuit primam

lati
dem equis Epiroticis, Acarnanes enim funt iuxta Epirum,qucmadmodum ThelTali , Cofaueniet uti
de re quapiam eximia,aut infigni pr5mio,Erafmus, Equis albis pracurrere, Horat, 1, Serm, Vel ®
equi albi meliores habebantur ; uel fortunatiores Sd aufpicatiores eflfe creduntur ; uelqudd illis in
triumpho uitSores portanturihincqui longo interuallo alicuius rei pracedit , albis equis pracedere
uel uincere dicitur, GraciitmplicitcrdicuntmeearvAVmprolonge antecellere, quod equeftris cur.
fus fit cxpeditior,Erafmus. Anus uelut equus profundamcpro lepulchrolhabebis folTam , ruidis is
M nsiTw©' i^ss: De ijs qui penitus abijeiuntur tanquam prorfus inutiles. Equi e«
nim pofteaquam confenuerinqin altos terratum fpecus(sc j^f«,^s,Suidas ) aliquo pracipitantur.
Ita mulier olim amata, (imul atep defloruit forma,faftiditur ab omnibustflmile illi,Equl fenedfus B.
ralmus. Apud equum,8i: uirginem:Aefchines aduerfus Timarchum refert, Athenis fuilfe quen.
dara tanta feueritatis,ut filiam quOd impudice fe gelleriqnec integritatem fuam feruarit ul^ ad ma
trimonium,deportarit in locum defertum,at^ ibi una cum equo incluferiqhaud dubie fame peritu-
ram.'Bius^ domicilij folum fua etiamnum atate fuperfuifle traditiquod ex re dicebatur Psf^iTi-my
y
Apud equum uirginem. Dici poteft in exemplum immodica feueritaris.Eralnius.Hip
«9ftr,id cft.
pomenes(inquitSuidas)prafed}us(<^X.“l')eratAthenis:exciditautem magiftratu hancob caufam.
Quum ciuis quidam filia eius uitium clam obtuliflet ,pra iracundia in cellarii quandam cum equo
!• eam alligatam conclufit.Sd neutri cibum prabuit.Equus igitur fame urgente puellam aggrelTus con
fiimpfit.Sf paulo poft etiam ipfe pertft,ac domicilio in quo erat euerfo obrutus elf ; Sd loco nomen im
politum fjTirsx^ «Sfss.De hoc plura require fupra in a.inter propria uirorum abequo fadfa nomina,

f Cantherius in fona, Cantherius in porta.Cantherino ritu flantem fomniare.prouerbia ex Erafmo

explicaui fupra in Canthertj mentione in b . Cauda pilos equina paulatim uellere,dici potefl pro.
ucrbio.qui quod uiribus atep Impetu fieri nequit, id tempore attp alliduitate eonficit, Horatius in c.
piliolis: Vtor permiflb,cauda^ pilos ut equina Paulatim uello, demo unum , demo etiam unum.

Dum cadat elufus ratione rucnrisacerui, Qiiireditadfaflos,8duirtutemaflimat annis. Natum e

fado quodam ducis Sertortj, cuius rei meminit Plutarchus in eius ttita . Hic enim cum fuis copijs,
ex barbara turba conflatis,rationibus perfuadere non poflct,in re militari plus habere momenti con
4 “ filium,quam uires temerarias, poftea quam illi parum feliciter pugnaflenqduos proponit equos, al.
tcrum macilentum atep inualidum.alterum uegetum cauda pilofa , Atep inualidoilli iuuenem adlii,
bet pragrandi corpore 8d admirandis uiribus. Contra uegeto illi pufillum Sd imbecillum admouet
homuncionemihic Angulos pilos paulatim uellens.breui fpatio totam depilauit caudam.Iuuenis e di
uerfo caudam omnem fimul manibus utrifij comprehenfam,ui attp impetu conatur reuellere. Qui
cum fruftra fudareqrifui fuit circumflantibus . Sub haecalTurgens Sertorius , cuius conClio iulTii^
hac fiierant atSa, Videtis(inquit)comilitones , quanto plus poffit ingenium quam uires , Erafmus.
Eandcmrem deferibit Valerius Maximus 7, j, ^Suntquadam(inquitErafmus)8dhodieuulgd
ia(5 ata,non indigna qua ueteribus adagijs adnumerentur: Quod genus eft illud. Non oportere e=

qui dentes infpicere donatiiCum flgnificamus aqui bonife confulendum, qualecUn^ efl quod non
I' cminir,fed gratis donatur. Vfus efl tamen hoc prouerbio Hieronymus in
prafatione Commentari,
orum in epiftola Pauli ad Ephcf.Paru,inquit,eloquens fum. Quid ad ted Difertiorem lege. Non di.
gne Graea in Latinum transferotAut Gracos lege, ii eius lingua habes fcientiam: aut fi tantum La
tinus es,noli de gratuito munere iudicare;8d ut uulgare prouerbium eft, equi dentes infpicere dona

Erafmus. Germani hoc prouerbiS fic elFcrunqfJ^AU fal eim gefcbcncttcn pfcrb nit in« muul
ti,

btti. Equitandi peritus ne cantes: Sumptum a poeta quopiam, in eumquiprofelfus res ferias
uerfatur in nugis.Equitatio militaris eft,6dad bellum pertinet: Mufici funt imbelles ac uoluptatum
infediatores.Gregorius theologus in epiftola adEudoxum rhetorem ,
tV^rorWraf/ AtAmmyii 'iAay
i&fcAa« TntHffiSftum k9U v Ivarreuoss w<r?«?,Nondum liquete quo poeta fumptu
vsd
Ct.fed diflum uidetur in Thebanos,qui duas artes pracipue difeebant , equitandi 8d canendi tibqs.
»t quum altera parum alteri congruat, Erafmus. Ferociores ac infolentiores redduntur copiofo pa
f
bulo, non modoboues.fed&l equi SfafinitundcextatSf Sophoclis dirftumin tumidum quempiam
acptaferocem;Tu,inquit,ferues, quaftpullus pabuli copia, Erafmus,fVire»(/ 3{iiAr©', equina ferocia
 '

ud audadajift-iS^i/lluii^imajiSftwmuajiiUiDi/, Varimis SCSuidas. Ibycleqilus,l£vKi!i&'?!r}n!,(n/o

cum prouerbialem abifle uidetur,de ijs qui nolentes praeter xtatem ac uires ad perieulofumfueldlf,
flcile)ncgotium adigerentur. Di A
originem refert Plato in Parmenide.Ibyco poetat equus erat iain
annofus athleta, multis certaminibus detritus.ls quum ad certamen currui iiingeretur, extimuit.ul.
delicft expertus e/ufmodi ludorum aleam. Ridente populo Ibycus furgens , Equus (inquit)domini
fimilis cftmam&ipfeiamfenex ad amandum compellor. Hucallufifle uidetur Horatius inepilio,
lis.NoneademefttEtaSjnonroens.&i, Soltie feneicentem mamre fanus equum, ne Peccet adex»
tremum ridendus, Si ilia ducat,Erafmus.Eodem prouerbij fenfu Sophocleus etiam equus ufurpas
tur,ut infra dicam. Incita equum iuxta nyiram,id eftlineam uel carceres, 8fc. Vide fupra in H.e.in
Carcerum mentione. Ithorus.fSojS-iSuidas aituocem prouerbialem
^
in eum qui uclut inftigator hortatorcp foret alijsitranslatum opinor a naittis quos remigantes nau*
,

cleri uox animatadgnauiterlaborandum,fiueab equorum curfu.PIutarchus fcribit(!r7n'9of«(/(ui,

de fupra in C.)appellatam cantionem ad incitandas equas; Sajap Grjcis eft impetu infilire. Apparet
Graecam uocem compofitam ex i8i,uadc: Si «f sy incitare, Erafm. f
Lydius currus , uide fupra in
H.e.ubi de curribus. ^Optat ephippia bos piger , optat arare caballus, prouerbialis uerfusapud
Horatium.ut in Bouc dixi. ^
In planiciem equum,quoties quis ad id prouocatur, in quo plurima
ualet,quocp uel maxime gaudetEquus in campo tanq^uamin fua eft harena, Apud Lucianum inCa
ptiuo.cum ipfe iudices poflularet, Plato refjpodet,(»Q"waretijario1(0(tTlsr7rr(i,hominem rhetoricum f(
gnificans,8i in agendis caufis exercitatum.Plato in The3eteto,i!r!rt*5(alias
SMi^irsu s! Aojsj.Translatum uidetur a militia;nam quoties res eft pediti cS equite, pedes fugiteam-
peftria,fcdaturq3 locaimpcditiora.Erafm. iVsrtitcetsitteftsi/TjfeitctAi.AAsriTi^SitKySVsiii^sTis.TO^iV
*
7nicn Tstufia 4fa:T«,Suidas.Et rurfus,i Trvnfj
^ «c tiSI oTtJt (ici Ai/ciasAtf. Equus me por^
rexiprouerbium, ut Graeci paroemiographi feribunt, hinc natum luuenis quidam fub rege
tat, alit .

Philippo ftipendia facicbat.Is cum admoneretur ut miflionem peteretjfefe^ a militia abdicaret, ne.
gauitie fa<fturum,his quidem ucrbis,iar:T©^iit.^i^'«,Ufl:a-iAttIf iit^I^fl.HucallufitHoratius cum in e^
piftolis fub Ariflippi perfona Redius hoc,8i: Splendidius multo eft, equus ut me portet a.
iic ait:
,

lat rex: Quo quide inloco Acron huius admonet prouerbrj, cuius etiam meminit Diogenian, Appa
rete tragoedia quapiam afcitum;eftenimcarmenanapaffticumdimetrum,Erafmus. Probiimpera
toris equus in paroemis formam deduci poteft. Is erat nec decorus quidem nec flaturofus uerum :
,
celeritate tanta,utdiurnis fpattjs centumobiret miliariajuei in decimum diem labore haud interpel.
lato.Eum tamen fugacimagis quam fortiac ftrenuo congruere militi pronunciauit Probusidem,
Caelius. Procul a pedibus equinis, 'T^tm./^iJf/ijTrrftaiy.etiam hodie uulgodicitur( Germani inferio,
res, TC>n&er
cum
9
Sem perbe beiuSf alij pafflm,2lug ben fu|]<m u 6 pfttb ftblecbf/ciebc fm nit 56 twbO
fignificant fugiendum elTe periculum. Proprius huius didi ufuseftin certaminibus equeftri.
bus,utfibiquif(jcaueat;iddeindeuulgusprouerbijuiceufurpauit,Erafmus.
f
Uis.OTjK vmii </ 9 ma
’

y 1 Ji?^k,&Cc.ld eft.Equus in quadrigis in aratro bos : nauem o,

'i

cylTimcpraeuertitur delphinus, Pindarus ut aPlutarchocitatur,Erarmus in prouerbio Quam quif>

que norit artem in hac fe exerceat. Equis SC quadrigis,id eft omni conatu,Cicero ad Q.ftatrem. Ide
a.Offic.Cum his uclis equis^.tit dicitur, fi honeftatem tueri ac retinere fententia eft decertandum
,

eft.Si huicoccaftoni tempus fe fubterduxerit, nunquam aedepol albis quadrigis indipifeet poftea,
Plautus in Afinaria, ut citat Erafmus in prouerbio Equis albis prscedere. *
f Saluete equorum fi* 4
liat.uideinMulo. Equum habet Seianum,olim prouerbio dicebatur in calamitofum, Sf ad extre.
mam inopiam redadum. Allegoria fumpta eft ab equo quodam fatali, cui a Cn.Seio domino nomen
Jnditum eft Seianotis ex Diomedis equis prognatus fuiftc creditits eft, Fuit infigni quidem fpecie,ue
rum eiufmodi quodam fato,ut quifquis eius equi pofieflbr efleius cum omni domo ad internicionc
uftp deperiret. Id quod Cn. Seitis ipfe capitis damnatus, ac miferando affedus fupplicio : deinde K
Cor.Dolobella bello interfedustpofthuncC.Caftius ab hoftibusoccifustdeincepsM.Antoniusdcj
teftabili exitio perditus, probauit. Hunc equum C.Baftus Argis fe uidifle refert,haud credibili pul.
chritudine,uigore9,S<:coloreextiperanti(rimo,nempe puniceo. Hoc adagium &refert,£fcopiofi.
us explicat A.Gellius;.9.Hsc Erafmus. EquusCn.Setj CinquitIoan.Rauifius)aCor. Dolobellacen
tum milibus feftertqs emptus,inufi'tata quidem magnitudine,fed eo fato. Sfc. ut fupra . Vide etiam 1
“

Caelium II. 15.de eodem equotcuius hiftoriam Antonius de Gueuara quoqj narrat epift.15. Scytha
equum.fubaudi recufat: -wii i SmSis
, fubaudi ia-ioSsTKi uel JJaf Auferm de ijs qui clam aliquid ;

defiderant palam uero reijciunt SC recufant.Suidas in Ti(i iirOTi/.Prouerbtj ratio clarior fit ex alte,
,

ro prouerbio eiufdem fententis apud eundem in uoce Scythes quod huiufmodi cil avSsss"i'»>’(|i, .
,
uel ut Suidas habet, bVsoii ifKiTKjScytha afinum:de ijs quiaut etiam abominati,
tierbis difTimttlant,
tur.re ipfa autem appetunt. N
am cum quidam aftnum mortuum uidiflet , dixit ; En tibi coenam 0
Scythatille uero primum deteftatus.paulo poft curiofius de eo perquifiuit.Si: circa eum parandum c.
laborauit(«/ 9<s Ji 7a?M-!rfxyitcvli&! &
mxty tTreraTs) Suidas Heiychius.apud quem munius hic Io
cuseft.Non placet quodErafmushocprouerbium fic effert, Axxi^^ii!»©' adSss sij/ mfi.duoprouer- ,

bia.uniusutdixiutruncpperfefententis confundens. Suidas certe, Hefychius fine uQce««ii&=

•

melius profenmt;mox uejro interpretationis loco eam fubijciunt; Sed nec illudprobo.qudd
 DcE C|UO. H.e.Lib. I. 617
AttTifc fufpicatur uti1c c
rose
fcribic,i. rcg,o eos proierrct.lNunc
quoni3, Ariflotcle tefti.«ret,magis forte probando
e
equimen«onemi)uerb,ofier/CutSuidasfadt:&fiErarmus,quodrciS.nufeptnemm(t)quimaani.
Equi cne ajiurrej/sfits.prouerbium in eos dici folitum.qui praeclaris
rebus gcftis in iuuenta.poftea
q^m confenuermt.ad ford.das curas femet abijeuint. Allegoria fumpta i gencrofis equis.qm
fenio
facSi fegnes,m piftriiwtn.aut carrum aut aliud id genus
opus detruduntur , olim in pretio habiti,
da utribus integris cnbnt. oa mymm.n
,

^
ii«aaAdf»(i.?TOr!i rJgw 'fmyiSru yLH^ityis ttravwfow
T^.PItitarchus inlibell^o. An feni fit adminiftrSda refpub.Cum
hoc coucnit E^nnianum illud , quod

„„„cfenioconfedusquiefdt,Erafm,Idemalibiin^rouer‘LioE"quige„e;^^^
Elcdra uer jus recitat i{\Qs:a<m^ yocf i-Tnr^ c/'«v«s vk A^'oe
Uy « tsHnyiwmvrmA o-vH#.(c<rT’ cTy^vms.xkv-ns
Verba funt Oreftis ad p^dagogum le.
nem, cuius cofilio ^auxilio occidit Clytaemneftram & Aegifthum, Vide rupra,prouerbuim. Anus
uclut equus, &:c,bit & uulgare Germanis prouerbium de inutili equi fcnciSa, ^eiut bad pfcrb ut
alnl^/fpflnftct W4ft ce in ben ^«ttrert/ober fcf)le(|>t ce fiir btebtinb. Senefeenti equo minores cvi*
clos immitte, uide uipra inH. e. Equo Sopliocleofimilis, adagium in eos eft, qui aetate felTi 8C imbe
cillo corpore, animi tamen uigorcmfcriiantctiamnum.Philoftratus in
Damiano fophifta.Kcit s<Af/ ^
^C£ 7TK^a. 7fhHUlQy V ^ Cip^H/iiKixS
&dpIiocles(amfenex,6i! pro deliro a filijs accuratus, tragoedias tamen
f Txds ot/ws cW4«TCC-7D,Nam
4o optime^ grauiflimc compe*
nebaCjUt pluribus probat Cxlius ai.ao.In equo autem, inquit, arbitror allufum ad Tragicicoihtirni
fnaieftatem,qui fitueluricqueftris Comicas humilitatis ratione, unde in Arte
, poetica Horatius .‘Et
tragicus pleruni^ dolet fer monepcdcftri,6.:c.Et rurfus capite ii. Coloni fic didi
loci duo fuere: altef
appellatus hippos,id eft equus , in quem confugit Oedipus, Ad quem forte prouerbium
refpe(5Jac,
quod de equo Sophocleo praetexuimus eo quidem prodiuius fi inibi quocp habitauit Sophocles,
, ,
quod in quinto de finibus Cicero fignificat Eundem cum Sophoclis equo fenfum habet etiam Ibyci'
eqims,de quo fuperiiis didum efl:. Teftudinem equus infequitur : conueniet uti hoc prouerbio
cum remp-^poliere QC abftirde geri ligmficamus,Plutarchus m
libello aduerfus Stoicos,nfl?Aai
^VThKT^^oy X 7TM§rHWf:PS'
jo
Ttf ^i)<s 1pxcri^^*irD 7rt^i A<y}9«'s» 7K)(ys ?jr7Tc?,Eraftnus. Decernetur equa TheiTalica explicatum
,
eftfuprainB, ubi de patrijs equorum. Vide etiam inter haec de equo prouerbia fuperius in A-
carnico equo, Troianus,LieI durcus, equus,(/'»ft©- ijj-7rj?(ut Erafmus feribiOde clandeftinis infidrjs
dicebatur, aut ubi repente complures apparerent, qui latebant antea. Sumptum ab equo Homerico,
in quo Graecorum proceres abdiii,rcpente profilientes Troiam ceperunt. Huc Homerus durateum
appellat, utOdyflex odauo,qudd trabibus eflet contextus. iLGr)< 7r>A/sa/<x^»(frAv4j«
4 ’

^s^anoif ntyxv tTTTrou^W uxn Tnxvni A^yaoo^^T^toioti ««goc Plutarchus in uita Thc'
mifioclis narrat illum aliquando dono rogaile equum a Philide nutritore equorum. Eum is ubi nc«
galTetjComminatum fuiffe (ebreuiexillius domo fadurum equum fignificans fc crimina
ipfius ac domefticorum prolaturum in lucem.Nec infeitum fuerit, fi quis ludum alicuius eruditi, Dif
^orateum equum appellcr,quod ex eo breui tempore fummiuiri prodicrint.Delaudatis uiris qui fubi
to alicunde emerferunt.apud eruditos frequens eft, ut ex illius domo uelut ex equo Troiano prodif.

fedicantur.M. Tullius Philippica fecunda ad egregtj facinoris focietatem reculic;In huius mcconfi*
lij focietate tanquam inequu Troianfi includi cum principibus no recufo, Ariftophanes in Anibus

pouerbiiim detorquetin emphafim roboris ac magnitudinis: KfaetccytvK? ^ctvTJcu t/lu %<xcm,iWoi.p

'asovTuy oGp 5 Interpres admonet allufum ad equum aereum infigni magnitudine, qui
in Acropoli ftabat Palladi dicatus 3 CharidemocCxlius 39. uocat)quod ipfa teftabatur
Verum is ad imitatione equi Troianicompofi tus erat. M. Tullius aefiionein C. Verrem
inferiptio.

fexta,Troianum equum accipit pro extrema calamitate: Qtiem concurfum fa<5 um in oppido puta*
quem clamorem c” quem porro fletam mulierum, qui uiderent equum Troiauum introdudum,
tisc"

jo urbem captam efle dicerent, dfc.Portas per quas introduef^us fuerat equus durcus,Homcrus Iliad,-
tertio Scacas, hoc eft finiftras,appeI!at,quodlaeuamenteTroiam equum illum induxerint in ciiiita*

lem.Idem pro Muraena dicit, equum Troianum intus eire,quum ientit reip, periculum efle a ciutii di
fcordia (a Catilina:)Intus (inquit) intus eft inquam equus Troianus,a quo nunqua me confule dor*
mientes opprimemini.IdemproIVI.C^lio,AncquusTroianus fuerit, qui totinuid^osuiros muliebre
bellum geretes tulerit ac texeritc'H5C omnia Erafmus.Et rurfus in prouerbio Seianus equus,Equus
durateus (inquit) fatalem interitum attulit Troianis:ad quod alludens Maro, Scandit, inquiqfatalis
machina muros.EquiTroiani meminit Cicero etiam in librode Diuinatione,& in epift*famiI,Troia«
num equum (inquit Nic.Erythraeus in Indice Vergiliano in uoce Simulacrum) cum Mtnerua fabri
cauitEpeus,iit Demodocus apud Homerum canit Odyifeac odfauo. Hunc Vergilius inftar montis
60 tquumappellac,modd equi molem,alias equi immanis molem,interdumferiim,nunc dolum, quan>
do(j machinam, monftrum infelix, clauftra pinea, 5(!denit^ lignum; nam trabibus contextus accr*
Ilis, utidepoeta canit, Seda® intextus abiete coftas , Vnde durateus,id eft ligneus Homero didu«*
Ff *
 J

6i8 De Qi^drupedibus
xsVfini/ (ca«j/ qua: eodem citato libro fequuntur.Quem imitatus Lucretius , Ner cS
durateus Troianis Pergama partu Inflammaflet equus nocSurno Graiugenarum. Apud Flaccum
Argonauticon i. Manet immotis nox Duria caftrisralij codices habent Durica eodem fenfu! quida
fimplicius legunt Dorica pro Gr£cca,ut,Et Dorica caftra.Equo autem ligneo inclufis Danais expu<
gnatum fuifle Ilium fabulofe poetae commenti funt:fed rei ueritas ita habet. Equum ligneum, fimula
to pro reditu Minerusuoto.GrKci ea magnitudine conftruxerunt, ut intra moenia Troiana reci.
pi non pofleqnili portae muri^ urbis deponerentur . Eum Sinon , transfugam fimulans , perfuafit
Troianis, fi in urbem inciucerent,futurum,ut nunquam Graici aduerfum eos amplius arma mouere
polTent.Qtiamobrcm deiecflis portis dC murorum partc,equum introducunt. Capientibus mox ip,
lis cibum fecurc, ac nihil tale uerentibusTroianis, Danaum dudores ex loco, ubi in infldijsfubfi.

derant,unde adhuc illi Argiliorum infidia: nomen efi, prodeuntes apertam urbem inuadunt , atque
hoc padfo capiunt,Haec ex Palaephati apillis. Alij fentiunt poetas equi commentum de monte quo»
dam arripuiire,cui Equo nomen effeqquiTroiae immineret, per quem etiam facile capta fit:ad quod
5C V ergilius his alluferit, Inftar montis equum diuina Palladis arte Aedificant,Hatffenus Eryihr|,
us. Equum, qui nunc aries appellatur in muralibus machinis,Epeum adTroiam inuenifle traditur,
Plinius. Equum durium Epei opus.fuiffe Paufanias(in Atticis)interprctatur machinam muris dif.
roluendis,cuius aeneum fimulacrum in Acropoli fuerit Cslius. De equo Durio 8C Troia per eum
,

capta,multa Calaber lib.ii. Arietem a Carthaginenfibus excogitatum , Vitruuius £d Tertullianus

inlibellode Pallio memorant. Higinius etiam Troianum equum,machinam oppugnatoriamfuilfe
feribit. Et hic quidem,Plinius 8d Paufanias.plus fidei merentur quam Didfys 6c Palatphatus.Eftprp
tereaequusTroianusLiuqpoeCetragoedia,Brodsus. Equus Troianus(inquitCa:lius)prouerbio
ufurpari potefi pro fodetate non in perniciem modo cuiufpiam inita , uerum 8d ad bonam frugem
aliquam, Cicero alicubi fcribitexifocratis ludo.ueluti ex equo Troiano, innumeros principes exi»
uilie. Huc deledfa uirum fortiti corpora furtim Includunt caco lateri, V ergilius, M. Varro quod
,

ad equum ligneum attineqEpeum eius concinnatorem fuifle coquum fcribit,6d Argiuis cibum cu»
raffe;ideo^ a Plauto fumicum coquinatorio epitheto nominatu, 8dc. Vide plura apud Caelium 19,
apK Politianum in Mifccllaneis,capitequinto,8d fupra in H.a.inter imagines equorum. Properti»
us libro 4. Elegiarum abiegnum equum dixit. Troiam fertur ob Laomedontis equos primum ab
Herciile,deinde per ligneum equum ab Agamemnone, tertio propter equum qui in porta coniiftes,
Ilienfibus claudere uolentibus impedimento fuit, a Charidemo duce captam fuifle, Plutatchus ab ini ;o
rio uitae SertorqiVnde apparet equos Troiae quodammodo fatales fuifle. vy >iya
ic/liii/ ki33 «r'|i/£o9ia: i8i3(£i(^A&,5S5vi(^’mftFor5i/iiSwOT,Varinus, Epeus no»

men cuiufdam fabri,qu^quum dureum fecit, Feflus. iV7n7viTO(/(ideft equi faber) filius Panopei
duriumtifaelortequum fS icauit,in quo ocultatiuiri Graeci quinquaginta fupra ter mille meame,
tnoriaCiatT' M xj/.uidetur locus deprauatus)equo a Troianis intra moenia attraeSo, nodlu progredi,
cieteris qui in Tenedo erant Graecis lignum face dederunt: 5C cum ij adueniflent,Ilium uaflauerunt,
V (VOTi/,Hefychius SC V arin.In equum ignauum perquam elegans Lu.
cilijhcxaftichonextat Anthologq i,a;,huiufmodi, oii/li

vxT «wTof/ 3a« 5 ©iwaAisst Ovrxs tTTTrvjjJii e 0^1/y^ «snerTffir Apwxots Sxxcxs Bx «j/
XcrSMfsjvMS* di/ssGis (WK3Kfe£t8iSw©',s5i^(rfc)(S5iifli, Teis iiei 9 «s eie/a mie ^Vinue»,^o
quus poctac.Demetrq Halicarnaffei diftichon huiufmodi citatur aZenodoto,etiamfi in epigramma
tis refertur Nicerati titulo: ohos sas u myys in-eire Koi(Awyj c/S Wmi/ iSy xif Tisse.
Vide fupra in H, a. inter deriuata ab Equo. ^Arsjiyi^fcAKwticmtiMeve^pHTrce, SsySisi^airaiio^nsV
5»K j,<i/io-x<<i(/,Parmeno Byzatius apud Atheneum libro y. Ac fi dicat. Si homo femel tantum uini hau
ferit,quantum aquae folet equus uno potu confumere, minus iam fapit equo;equus enim faltem no»
menfiium femper agnofcit,utcoppatias didus acoppa numero,dequodixiin H.a.inter nomina e.
quorum. Nos potioni nimium indulgentem,uaccac inftar bibere dicimus. Cum peditibus cucurri»
fti,& illi fatigarunt teiquomodo ad certamen prouocabis equos tHieremite 11,
^ Germanis ufitata prouerbia ab equis dueda, quibus eiufdem fere fententia: Latina abf^ equi
mentione enuntiata adiiingemus. ©«t6pfct&tl(lfcm« ffitcrSwer&t/ E quus meretur pabulum, {«
C anis digna pabulo. ©tc toflj btltbec bctt wuefen fpoitnen, Equos currui poftponere: Currus boue
trahit. !Jit tybt cm Sh 4> pfctbtjUel ut Vueftphali proferunt ry&t etn ^tcB pcrSt, Equum fter
nacem equitatiMalo afino uehitur. vcttrttt ftij) <tu4) wol Cllt pfetbt ^a& Vilet
ettt pfetbt mit »ICt fft||eit; Eft quando equus quanquam quadrupes greffu aberrat Quandocp bo» :

nus dormitat Homerus. ©rtulqlagutr.BquusequadignustMalithripes.maliJpes, s^icfcjHWttt

menb wir 5 pfel/ fp:«4) t>cf pferbtebjccB/ b* f4) wetmm er vttber b«t opfein vff bem mjfa / Hic
nos poma natamus,aiebat ftercus equinum,cum inter poma aquae innataret. TRlctltcpfttSf/BtoltC
tfigtcyfcitjParui equi,paruaitinera:Efficimus pronoftris opibus moenia, mitbtiipftP
bCltpflScieit&teiimn brtt. Arandum eftiequis quorum copia efttSibouemno poffis.afinuroagas.
(Oltt bofet» ^eulttt bu 4>t ttwrt &46 e)>g,IV!alis(ferocibus)equis fcinditur glacies: Scindereglaciem 69
Latinis etiam prouerbiale eft.
(IDittVnmtIltCtWOcbrctt «betpfcrbcrt ifl ntttgfitpflu^th-f^obus
autcquisinuitisnonbenearaturtlnuiiosbouesplauftroinducere. ^toflyutbtlt, Equini labores,
Herculei
 DcGenccha. Lib.I. 619
Herculei iaWes.Cr4Utt>e rcjitct t>46 pfct&t Credulitate equus amittif; Fiducia pecu
nias amia. TO4ti We rtltcit ^eulgeljen wct6ctt&/f« jtc&cn t)(tlte(»,Cutn uetuli equi currere
iacipiat.difticillimeretinentur: Anus fubans, rjocij tuiTifwQe. gu^cm bnKlj btirtaei» Ad prsfepe
,
adducere, In laqueum inducere.
Phaidro tres animat partes facit, f'iT7rsixogi^s} wl
1 ^
JIh ''rjrsv.® f\ o^kJos, S s,
iidii' J^ce
Homerus curfum uiri pracftantis confert curfui equi pabulo
Ji
fatu
rati,us<'' Varinusinp,^«i3»A«. f In
adulari nefeientem Alciati
emblema, bcire cupis dominos toties cur Theflalis ora Mutet, dC ut uarios quaerat habere ducesj*
Nefcit adulari, cuiquamue obtrudere palpum, Regia quem morem principis omnis habet* Sed
ueluti ingenuus fonipes.dorfo excutit omnem. Qui moderari ipfumnefciathippocomon. Necfe
,,
uire tamen domino fas.ultio fola eft. Dura ferum ut iubeat ferre lupata magis.

DE GENETHA»
HuiBt peBem depidm itbmm infine huiiK Tomi,

eHETH A , uel potius genetta aut ginetta ( genocha apud Albertum, perperam) eft beftia
paulo maior (minor, Albert. ) uulpecula , colore inter croceum dC nigrum maculis inter
,
dum nigris ordine in pelle difpofitis (maculis nigris interpofitis , Albertus: manfueta fa. )
ti tis,nifi laceffatur. Ardua non afcendit.fed in humilibus locis, 8C iuxta riuos degit, Sd ibi ui.
fliim qu3Erit,Ifidorus 8d Vincentius Bell.Germam' uocat flii gemtbfrtS. Pelles ueftibus afluuntur.
Si pretiofe habentur. Sunt etiam animalia (inquit Hier.Cardanus) pellibus nobiliora,ut lyncesiet
tmuftellarngenereplurimat,martori,uarij,lardironi,uiuerrac,ginettat.Noflri,utdixi,genetocatum
compofita uocenuncupant,ob cati fimilitudinem.Habet autem catus ingenium dC formam magna
tx parte muftelisfimilem-quamobrem recentiores id eft muftelae uocabulum, in catum quocj
conferunt. Ctcterumlardironi (hoc eft glires ni fallor) Sf uarij, murium potius quammuftellarum
,

genera mihi uidentur. Ginettas Hifpania mittit , forma &

moribus domefticis muftellis, quas nos
foinos uocamus,ftmiIes :
pelle uaria ac nigro dC cinereo alternantibus maculis diftincSa.Cardanus,
Ego pellem tantum genetta; uidi. Baacapite ad extremam caudam longa fuit dodrantes quatuor
1"
cum palmoicauda feorfum duos dodrantes,a:quaIis fere reliquo corpori. Latitudo pellis in medio ex
tenfe,dodrans unus. Venter medius Sd collum fupinum , cinerei fere coloris.Caudae circuli nigri o,
(So:8i totidem cani uel albicantes,alternc.Corpus totum nigris maculis eleganter diftinguitur: reli.

quum fufcumuel candicans apparct,aut canum fufeoruffo^ pauco permixtum. Mollis eft pilus, 8d
denfuslanuginofus^interius.Bencolet pellis, mofchumquodammodo.Lugduno adnos uehutur:
ternae fere au t quaternae denarij aurei pretio. Ginetta unde dicantur certi nihil habeo: conijeio ta«

men nomen effealocomam Si equiiannettiginnettlue didi, ex Hifpania habentur.-quorum mentio

neminEquo feci capitefecundointer celeres, Qiiacrendum an genus aliquod fit thois uel panthe»
ris minoris quorum meminit Oppianus.Conueniunt enim magnitudo,macula,ingenium ( nam 8d

panthera minorcm.innoxiumeireOppianusfcribit,utfuo loco dicemus) Sdufus pellium ad iieftes

prctiofuSjSC infuper odor fuaius.
620 De Qi^drupcdibus
Et alibi, Prius tamen quam exilem terram iteremus.ilercorarc coucnit; nam eo qtiafi pabulo glifriti
HinCjUt uidemr,glifcerum quoij conuiuium.ut Cflius mcminit,dici potcft.quod aditiale ac ganta,
tum dubium^ fuerit. Glis animal, glis terra tenax, glis lappa uocatur.carmen apud SyIuaticum,Et
a recetioribus quibufda grammaticis parum clairicis,glis fceminini generis,unde genitiuus fit giffls
terra cretofa uel argilla cxponif;Scoppa cxiilimat uoccm non Latinam eire.Cum pro lappaiucl car.
duo,utCalepinus habet, foemininum quotp faciens)accipitur,genitiuum faciunt glitis:fed hoc quo,
que Latinum non uidetur.Syluaticus glirem interpretatur animal quod in radice napelli moretur,
deceptusitit apparet:) quoniam utrun^ muris genus uidettiqutrimqB fylueiire.Sed de mure qui de
git circa napelli iiuc aconiti radicem, inter mures dicemus. Glis uero in arboribus 8C latibulis fylua,
rum habitat. Albertus Magnus murem uarium nominaqpropter colorem.utinfra dicemus : quan. u
qua Sd mure PonticBrccentiotes uarifiabfolutc appellant, akbar uocem Hebraicam murem
interpretantur fed glis potius uidetur . Hieronymus Letiit. ii. muflelam uertit : Efaite 66, murem,
,

quem nos glirem uocamus,uel iuxta Orientis prouincias(,uofs{.Septuginta(,u(/ , Chaldaeus , alcbera,

Arabs "iSQ pir iiei phir, Perfa Wiia an mus. Rabi Abrahamlob 8 alebar araneam interpretatur,
.

Munfterus. Comedentes carnem fuillam,6dabominationem,5iakbar,Efaiac66.mureredditMun

flerus.etiam Leuitici i.ubi (ic legitur ex translatione ipfiuS:Hoc quo^ uobis inmmundum fit in re.
i

ptrli,quod reptat fuper terramtmufiela mus attp bufo, ericius,chamgleon, lacerta, limax, SC talpa.
Graeci glirem livtjiii appellant. Myoxus animal moritur femeflre tempus, 8d rurfus poft tempora fua
reuiuifcitjEpiphanius in Ancorato inter argumenta de reftirretfiione credenda. Item in fine primi
tomi fecundi libri contra haerefcs,Tradunt (inquit) natura: rerum experti , myoxum latitare, 8d foe W
tus fuos iimul in eodem loco multos parere, quinm Si amplius; Viperas autem hos uenari.Etfi inue
ncrit totum latibulum ipfa uipera.quum non poifitomnes dcuorare,pro una uice ad fatietatem edit
unum aut duos, reliquorum uerd oculos expungit, 8d cibos afferqexcaecatos^ enutrit, donec uolue
I it unumquencp eorum deuorare.Si uerd conngeriqut aliqui inexperti in hos incidant, ipfosm inci
hum fumant,iienenum fibi ipfis fumunt.eos qui a uipei K iieneno funt enuUiti.Sic etiam d tuOrige
nes a Graea dodrina mente excacatus , uenenum his qui tibi crediderunt , euomuilii, 6C fadus es
ipfis in edulium tienenatum , ita ut per qua ipfe iniuria affedus es, per ea plus iniuria affeceris. Ad.
& V
derem Oppiani uerfus circa finem libri i.de enatione.nifi nimium indiilgere poetarum elegan
tia uideri meiuercm:quaraobrem fat fuerit fenfum exprimere.Prater inflitutiim eft (inquit) mino
ra animalia Sd imbecillia commemorare.ut pantheras &
feles, tteu « 7Tt;iss cMyec/}=xi>’utsntivolis: 5«
hoc eft paruosSd teneros &
infirmos glires, qui tota hyemefomno fepulti mortuis iimilesiacent, at
uere demum nouo reuiuifcunt,expergifcuntur,Sd ad cibum redeunt capiundum. Non dicam etiam
hirfutum 8d imbecillem fciurum,fidc.Hinc quidem confiat myoxum non efle bufonem , ut quidam
interpretantur, (Gyllius ex Oppiano;)fed nihil aliud quam glircm.-Apud Syluaticum quoip miofos
(pro myoxos)glis exponitur:quanquam mox idem,mifoxum , ranam terreftrem uenenofam rube,
am interpretatur, Ipfum certe myoxi nomen animal ex mydn , id eft murium genere, efle oftendir,
Graeci murium cauernas uocantiquae uox ante habet a.myoxus uerd omicron. Apud Hefy
chium 8d Varinumeodemfenfu(iv|iits tribus fyllabislegimus.Eafdcm cauernas (waTrfitj nominant,
ftmilitcr per omega:etfi oVa,id eft foramen per omicron fcribitur.Myxits quotp animalis nomen eft,
de quo incantationem legimus apud SuidamSdVarinum.ad afini dyfuriam i Gallus bibit £d non »
4
meljt, myxus(paroxytonum in aaUtoj uero apud Suidam oxytonumeft(iv|iis)nonbibitdd
V
meijt.Mv|©' 0 Myoyitfies (Aayfraf as, arinus)nKj'’ »(ii(;,Suidas:ego non aliud quam glirem intelligi pu
to.quem uulgus Italorum hodie multis in locis galerum uocaqquod nomen ad lagogerum,uel lago.
netum fatis accedit, literis tranfpofitis. An uero glires non bibant, affirmare non poirum.uerilimile
tamen eft longo tempore fine potu uiucrepofTe.bdmerjcre tame, iit mures etiam. Ego cuniculosa te
neris aliquot iam menfes potum afpernantes 2d recentibus tantum herbis contentos enutritii cum ,

Interim in meiendo plurimi fint. Myxum etiam prouerbialiter dicimus de homine arrogante Sd ia
iSabundo.a Myxo quodam Diang facerdote,qui homo nimis urbanus Sd iatffator crat,Suidas Sd Va
rinus in Mvj©',Sd inB*Si«(tt/|©'. Myxus.inquitErafmusinChiliadibus, facerdos Dianacfuitglorio
fus Sd magniloquus, qui fefingebatomnia mirarirPapac autem admirationis lignificationem habet, j»
Refertur a Suida Sd Zenodoto.Ego apud Suidam dc Myxo non reperio qudd omnia mirari fe fin*
xeriqidquodparafiti Sd Gnathonis potius quam Thrafonis ac Myxi eft : CJuamobrem illud Papae
per ironiam intelligemus,non per ;at<«wi;;ut prouerbij talis fenfus fit de homine iatftabundo .qualis
illius Cerebrum louis.de eo qui ipfe fibi plurimum fapere uideatur. EAao j apud Ariftotelem Theo,
doro interpreteglis eft.Sd uox ipfa fatis alludit, Varinus eodem modo feribens genus accipitrisin.
terpretatur, EAsae Ariftarchus inquit nafei inter frutices fimiles lacertis, Calliflratus uero animal e£
fe uermium generisCo-xoiAsHsa/it 7j)in quercubus.quo pifeatores ad efcam utantur. oi/stsiyJ’
TjooArai/oiAacsCapud Varinumafpiratur,quodnonprobo)it«Aa;tJlr©'(ii;t,o<rK(»jj,Jf,Hefyehius 6dVa«
rinus;hoc eft.Necj enim tAede
eft animal quadrupes c murium genere quod fciurum uocant. Glires
<*'
quos Graeci «Aiss uocant (legendum ihais) in ipfis arboribus hyeme pinguefeunt, Volaterranus.
e-xiaf ©',tAr©'(proparoxytonum, )HefychiusSd Varinus. Vnde apparet uetercsquofdagram
maticos glitem uel lAaop eundem fciuro exiftimaffe, qui quidem in EAa«t,u t iam dixi, ab Hefyehlo Sd
Vaiinq
 DeGlirc. A.B. Lib. I. 62f
V arinoreprehedunair. Nuper etiam Ge. Agricola in libro de animantibus fubtcrranncis, eiufdem
animalis hate nomina eiTe afferuit,nuIlo tamen ucl tcfte uel argumento adhibitO,pr|terquam
etymo
logi* a l«onfi(S». Glirem, inquit, Ariftotcles tAsej^ a uertendo nominat. V
ertit enim &
furfum uer*
fus inneCTitcaudam.-qua de caufa alrj uocarunt-aliqui uero
Gra:ciia):M*>/-i8go(/ quod cauda
a-KisgDy:
iiillis itcutta & conferta, quafi flabello corpus fo!eatiniTmbrare:aliqui*tOf/(rx«^ijj', quod praetereafua ii-
militudin^quandam gerat fpeciem^ muris. EgogliremaiciurodifFerreuideo,tum authoritate
grammaticorum qitos dixiitum quoniam dc Oppianus apud Graecos de myoxo (quem glirem cifc
oftendi)S<^fcitiro:& apud Latinos Plinius de glire &fciiirofcorfim agunt. Accedit
quod omnes quf
Latina linguae ueftigia ieruant,lcali inquam,Galli &Hifpani,8^ gliris &
fciuridiueribrum antma«
M Hiim diucrfa nomina retinent, utra^ antiquam originem teftantia.GIirem in delicijs ciborum habet
inmultis Italix locis, fciuriim afpernantur. EA/ri/a|/,uel tAiVvva^^interprctantur
hoc uerbo egotA^df; ueltAaof/ deduxerim, fi etymologisc rationem aliquis exquirat,
Caeterum tAws,itcI «Atdf(aliqui afpirare malunt:aliqut etiam in neutro genere Utoi/ uel proferut) My
^76^i^&yi»o'n^iAf/ayfq:JiJ^MyHenxyTsn7iAiy{jfLvcucuii<gytfQii{gU7jox7ri(cu^
ScholiainHomer. menfamco*
qui fignificat apud Homerum [liados nono. Heiychius Vann. hoc
, &
cft,mus agrefiismidetur autem, propter uocisumiluudinem,non aliud muris genus quam glirem (i
gnificare, «st|(s(uox detorta uidetur ab ea quat cft /ivo^os) mus in C appadocia quem aliqui icuirum
,

iiocant. Galenus libro j.de alimentorum facultate, Non opus erit, inquit, pluribus exequi anima»
lia omnia quae apud fingulas gentes proprie nafcuntur, qualis efiapud Iberos cuniculus: in Lucania

autem Italiae regione quod inter urfum ac fiicm quodammodo eft mediam:ceu aliud quoddam inter
agrefies(oy2ff««fs )mures acmyoxos,8^ eos qui ?A««(proparoxy tona uox, interpres Martinus Grego
rius fciuios ucrtic)appellantur,eft mcdium:quod in eadem Italia: regione, 5<^ alqs pterifc^ locis man»
ditur*Quae enim ex eiufmodi animalibus bene habito corpore ac plane pingui fuiit ea experientia ,

explora, praeparandorum ipiorum rationem, quam incola: experientia didiceront, ab ipfis audiens
acdifcens.Exhis Galeni iierbisexifiimabit aliquis, &myox6n animalia eflTediuerfa : fed fieri
poteft,iu myoxos fubiimdla per epexegefin copulauua coniuntfiione elios interpretetur. Aut fi no
idem funt, proxima tamen inter fegencra efie apparet, ^ Glirem Itali uocant lo galero , lo gliero,
ghiro,ucScoppa,Arlunnus&Niphus docent.Hirpani!ir6n.GallifimiIiier liron,uel ratlironr fe
uel

eundum alios, ung loir,ung ra t ueul. Germani circa A thefin cin ^rciil: Heluetq ,ciri rell uel rellmu^,
p uelgro|Jcb<l!^lniup.Nam & aliud fyluatici muris genus eft,gliremmus,cui ab auellanis quibus ue-
feitur nomen eft apud noftros:red hoc in cibum no ucnit:fimilirer tota hyemc in fyluis dormit, unde

aptouocabulodormusjhoc cft dormies mus, ab Anglis appellatur f preprium quidcmgltris nomen

AngUeum non reperio)dc quo plura in munum hiftoria dicam Hoc non praetereundum animal . ,

cuius imaginem dedi/ub uentre albicare.-3ir mordax effe adeo ut raro uiuum capiatur. Hanc pida
cumoftendiflem amico cuidam, qui rellios mures noftros,ut ita uocem,uiditedic^:nonnihilintcref
fe dixit, quod noftri oblongiore roftrouidcantur,& acutioribus auriculis,cxtremacauda non aeque

uillofajUentre medio magis protuberante inter pccftus 8C ilia coniradiora, tergo 8^ latere prorfus ci
nereijin uentre(fibenememini)fubrulfi,ndn albi faltem.Capiunmr aliquando ClaronseCquiHeiue
tia pagus celebris inter alcifi'imos montes fitus cft)m fyluis 6^ arboribus V
tMincp maius feiuro cft,
.

¥ utrunq^ animal murium gencriseft ,ucrun^cfculcntum 8dpinguilTimum:iicduaerpecies unius ge

neris uideantur. Lardironieti-'m, quorum Cardanus meminit libro iq defubnlitate, no alijquim
glires uidentur:&I nomenhocaCardanoconftcftum propter lardum, hoc eft pinguitudinem quagli

ftuntrquanquam ipfe muftellarum generi adnumerct,hisiicrbis:Sunt(inquit)aniina!ia pellibus no»

biiiora,utIynces:2^emufte!animgener€ plurimae, martori)Uarij,lardironi,uiuerrae,ginecc3e. (fed ita
rljjfiii l.udironi,fi glires funt,muribus potius adnumerari debent. )Ec miox , Pelles colli diuturniores

pietuncp,utin uulpe,uiucrra>lardiroio. IneptiffimcquidaminiiernacuUIingua raxtum iiulgo di»

dum, hoc eft mure domefticum matorc,glire faciunt.cum is non foliim non fitedendo,(cd propemo
dum iienenofiis habeatur. Polonice quidam glirem interpretatur fczuick,qu 2 uox ad feiurum acce
dere indetur fed feiurum uocant mtj^tvtjorka. Audio in Croatia dC alibi illud etiam muris genus
edi, quod bil4)mu^ Germanice uocant, de quo plura inter mures.

In Msefia fylua Italiae, non nifi in partu reperiuntur glircs,PIiruus adm trans rerum naturam non
folum alia alrjs dedifle terris animalta,red in eodem quocp fmi quaedam aliquibus locis negafie. Au
dio glirem maiorem elfe iciuro,colorenigricante:uel,ur alij refcruntjdorfo fufco,uentrea)bo, ( qui
color etiam tjs eft,quos iam mures ab auellanis imlgo dieftos nominaiu)caiida breiii, in extremo uil.
lofa, facie quodammodo urfina Albertus etiam glirem colore narium efie fcnbic in dorfo grifeum^,

m uentre albiimrbreuioris pili,& tenerioris cortj quam animal quod uereuariiim (murem Ponticu^
iiulgdpurtbrmug,inte)Iigic)uocacur. Axungia &
laridum funt in animalibus non cornigeris, qud.
rumquatuor dentes ut plurimum prominet, ut funt glis, felis, canis,urius;&!c. Monachi in Mefiicn*
Veras glires fciiiros carciimmtcftinumfantumnadlum fcimuSjUtmagniiudini eorum ucntricti*
Iifacilerefpondeam:at(^idem infediioncfkcibus m:gidumTeperiuir,Vefalius.
 22 De Quadrupedibus
c.
Pagi glans muribus gratidima eftjglires quoip laginat . Plinius. Nucibus regtjs ucl iuglandibus
Jcleflaniur glires. Arbores fcandunt, 8d poma edunnuel ut Albertusfcribit.fucco
pomorum alun.
tur.Noftrates non ipfa poma uel mala a muribus rellijs ediaiunt , fed aperiri
tantum , ut nucleis po.
fub arboribus copiam pomorum nucleis exhauftam agliribus.inueniri: atcp inde no.
tiaiittir.Sd fepe

nicn impofitum u t tcllett dicantur : namidem uocabulum legumina fub

mola decorticare fignifica^
ita ut inter molendum medulla quafi nucleus a
cortice ambiente purgetur.-hoc Graeci , Latini

pinfere uel pinfareuocanttquodolim pilis tundentes faciebat.hodie

molentes in molis, ut Bttdius
Vtinpiflrinopinfetur ac torrea
etiam teftatur.Pantctim pinfitum ST euolutum furfure, Columella.
alicubi ramorum u
tur.Varro. «Solentautemglires noilripoma,quorumappetutgcnera,diuaricatis
ceu furcis imponere,utfic inferta obfirmata^comodius euacuent.Sed decibis eorum plura dicam
capite quinto. Glires latent in ipfis arboribus, pinguefcunt^ per id tempus
uehementer.ut mu= &
res (albi, quod Gaza omiferat,Plinius addit) Pontici generis albi,
Arilloteles . Sorices &: ipfos hye.

me condi amor eft Nigidius , ficut glires: quorum fenium finitur hyberna quietetconditi enim 6C hi
ctibanttrurfus aftate iuuencfcunt,fimili dC muftelis quiete, Plin. Somniculofos ille porrigit glires,
Martialis. Dic.celTante cibo,fomno quis opimior eftdglis, Aufonius. f Myoxi quomodo lateant,
& quotuplicem feturam a:dant,capite primo ex Bpiphanio recitaui. Animalia trarSilia dicatur,
qus cum mutant locum fe trahunt ficuti mouentur lepores.qui faltando fc nahuntiSd glires inala.
,

ti.quimutant locum quafi fc trahendo K alia multa huius generis Niphus in Ariftotelis hifioriaro
, ,

animalium i.i.Egotradlilia.quac Arifloteles non alia cffe puto, quam quariniocimu.

uocat, 1».

tationc cxtenfo contrado^ per uices corpore mouentur. ut lumbrici.de quorum motu
«AwSw BC «.
Ai/aznziSKi proprie diciturtlepores enim difimilia Ariftotcles, faltu moueri dicerefolet, lamquidpet
liocem inalati fibi ucltt Niphus, non aflequor.
D.
Glis animal eft femiferum.PIinius. Si in uiuarijs doliorum (dc quibus mox in E.dicam)alcre
placeat, notatum eft non congregari nili populares eiufdcm fyluacta; ii mifceantur alienigenae, am.
ne uel monte difcreti,interire dimicando. Genitores fuos feffbs feneda alunt iniigni pietate, Plinius.
Vipera quam aftute my oxos deuoret , in A . dixi ex Epiphanio. Serpentes quidem etiam muribus
tnftdiari certum eft.
E. 5*

Glis hyeme dormicquamobrem fi in fyluis fouea: profunda fiant , K

terra.palea 8C lignis fuper.

ne operiantur, plena his animalculis per hyememinuenitmtur,Albertus.Btalibi,CircaBoemiam 8£

Carinthiam ruftici autumno in fyluis cellaria parantiin quibus glires numerofi fe collocant , inde&
ad efum hominum colliguntur, Audio uagari in fyluis per arbores fciurortim more, 6C ex una in
alteram tranfilire:&: fape a ucnatoribus fagittts feriri , pracipue circa caua arborum , ubi latitare fo.
lenuhac enim rcperta.obftruunt uenatorestreuerli ad ea glires 8C in aditu patefaciendo occupati fe
tiunturtfapein ipfis deprehcnficauis baculo immiflb caduntur. Ex gliribus magnum cmolumen
tum elTe non poteft, Appius apud Varronem. Leporarq genus uenaticum.duas habet fpeciestuna,
in qua eft aper.caprea, lepus; alteram extra uillam.qua funqut apes.coclca.glires, V arro. Gliri ui
tranf. 4*
uaria in dolijs,idc qui apris inftituit,(hoc eft Fuluius Hirpinus.Grapaldus) Plinius. In Gallia
alpina T. Pompeius in confepto ampliflimo pralcr animalia catera.dolia habct,ubiglires cocludun
tur.Varrodereruft.j.ii.Etrurfusj.iy.Glirarij (inquit) locus.nonaqua, fed maceria fepitur. Tota
laui lapide.auttcdorio intrinfecus incruftatur.ncex ea erepere poflint.In eo arbufculos
efle opor«

ter, qua ferant glandem ; qua cum frudum non ferunt,

intra maceriam iaccre oportet glandem, 8C

caftaneam.unde faturi fiant.Facere his caueas oportet laxiores , ubi pullos parere poflint . Aquam
oportet clTe tenuem:quod ea non utuntur multtim.K aridum locum quarunt. Hi faginantur in do
lateribus eorum
lifs.qua etia in uillts habent multi, qua figuli faciunt multo alitcr.atcp alia:quod in
femitas faciunt, 8i cauum.ubi eibn conftituant, Inhoc dolium adduntglandem , autnuces
iuglan

des, aut caftancam, Quibus in tenebris, ce cumularim pofitu eft in dolijs,fiunt pingues, Hac
arro, V
f.
Glires cenforia leges, princeps cp M. Scaurus SC Marcus in conftilatu, non alio modo comis ade»
mcre.quam conchylia.autexalioorbeconuedas aues,Plinius.Btalibi,Extantcenforialeges,glan
dia in ccenis glires^ alia didu minora apponi uetantes , Sunt qui 0f taxos & glires cosnis addit
&
qua animalia in qualitatibus hyftrici haud multS diifimilia funt,Platina. Apud Rhatos qui Italice
loquuntur.glirium carnem falfam reponi audio.quoniam dulcis dC pinguis fit fuillf inftar, Pofcun
tur in conuiutjs aliquoties trutina,ut adpofiti pifces uolucrcs ponderentur, Sf glires : quorS ffla«
Mar
gnitudo fapius delicata non fine tadio prafentium.ut antehac inufitata laudamr adfidae.Ain.
cellmus lib.iS. Glires (inquit Apicius 8 . 9 .) ificio porcino: item pulpis ex omni membro
glirium

tritis pipere,nucleis,lafete,liquaminc,farcies glircs,£C futos in tegula politos mittes in furnum,

cum
Alt farfos in clibano coques,
^
G,
fuperligabis,uerrucas
Ambuftis medetur glirium cinis cum oleo, Plinius. Glirem integrum
 De Gulone. Lib.I.

DE GVLONE.

care.cumueteribus ignota iiidida^uideatur. Plurima ta.

jimenconcurrimtut autipfamhya:nam,feucrocutam(qu3
aliquicandemhyaenacputant, alij exhygnaKcane, alij ex
hyjna a: lejnanatamiomnia dentibus frangit, protinus^
deuorata conficit uerure , Plin.) aut omnino congenerem
beltiam exiflimem,ut facile ludicabunt qui utriufq; hifro,
tiaraconferenuSd commode quidem
^ ^BSSjSl^BS^
accidit, uthyjnjelii - |r

qiiatur. InUthuania6<;Mofcoaia(uerba funtMatthiata

Michouex libro a. deferiptionis Sarmatia; Europ^x, cap.

B Et
,

4« teqrolfomaka nomina tum, magnitudine canis , facie cani,

corporeSd cauda uulpinis, (hyxna uidenir quafi ex Inpn
S^uulpe compoiita) colore nigro; cadaueribus uefeitur.
Inuento cadauere tantum uorat, ut extendatur &'infletur
/
lympaniinftartitac^ angufriam aliquam inter arbores im
creditur, K per uim fe ipfum intrudit, ac uentrem
fitingensep exonerat, ut uiolentcr ingelia uiolentius ege.
tatific extenuatum rurfus ad cadauer properat 8d rurfus impletur, ita ut uiciflim de cadauere quan.
tiimpoteftdeuoret a: excernat, donec totum abfumpferit. Et forfan natura tam infatiabile animal
in illis regionibus producit, ut homines flmiliuoracitate
.
laborantes redarguat. Qiioniam potentes
5“ quum conuiuari cceperinqfedent a meridie in medium no<fris,continuo cibo &: potu fe opplendo,e£
cum natura exigit furgendo a menfa ut egerant, &: rurfus fe ingurgitenqid^ ad uomitum ufep dCra
tionis ac fenfus ami!Iionem,ut inguinis et capitis qti* fint diferimina tandem
nefciant.Eil^ illa con
fiietudo perniciofa in Lithuania &£ Mofcouia,magis uero & abftj pudore in Tartaria.Hxc ille. A ttp
utinam intra illas tantum gentes plufquam belltiina illa ingurgitatio circumferiberetur, nec Germa;
niam noflram inuafiflet in tantum,ut quo nobiliore quifej feix natus ell Ioco,ed bibacior ZL uoracia
or dies nodfes^ tranfigaqatcp interim Sf nobilis, Sf bonus dd Chriftianus haberi
diciqj uelit.cum ne
hominis quidem fecundum rationem,nedum Chriftiani fecundum pietatem, imo ne^ bellux fecun
dum naturam uiuentis uitamtueatur.Nam ut hygna autcrocuta, alia quxda pauca naturx mon.
ftrahuic tam immani uitioobnoxia finqpleracp tamen omnia bruta in cibo potu^ naturx modum
lo nunquam cxcedunt,ne uerberibtis quidem aut ullis illecebris utid faciant adigenda. Sed redeo ad
toflbmacam: de qua eadem fcribitOlaus Magnus in libello quem adiunxic Septentrionalium regio
Bum defcriptioni,unde nos etiam piiSuram hic appolitam mutuati fumus; quam quidem ad uiimm
 T

faflam noti airerO,fed dedi qualem inueni. Animalia, inquit, quae Germani Vilfrilg , id efl multiuoa
ra,Suedi laff appellanf,immodic:e uoracitatismimium repleta uentrem inter duas arbores flringBt
iitcxcrementaprotrudant.Petunturauenatoribus(fagittis,autbombardis)pellisgratiafolum,quat
apud nobiles SC ditiflimos ad ueftimema in pretio eft,uipote fplendrdis Si florum inftar diftinilaco
loribus,quales in Damafcena uefle fpetflantur.Sed illi cum gcftant huius befti9 pclle*,in eiufdemfe
te naturam mutantur<

bus fxpe confundi uideoifed etiam mul»

ta eadem alias quadrupedi hjenae , alias
eiufdem nominis fer pemi, alias pifci attri
bui.Egohbcinlocodehyina quadrupe
de primum agam:deindc de illis animali
^
bus qua flue eadem hyjna , flue diuerfa 0
fint, congenera tame, nomine faltem dif-
J
fcrimneo^ uel Gracis Latinis^ ufurpa
to, ut crocuta leucrocuta; uel barbaris 1^®°*
tantum fcriptoribus , ut papio , zilio.
quadrupedis Si pifcis nomen, He=
^
fychius&: Varinus. De hyjna ferpen. 5*

tefuo loco ex Aeliano &altjs dicam. Hyjnamalij glanum appellant, Arifiotcles interprete Gaza
de hyjna quadrupede: Grace etiam habetur : apud Hefychium uero yiw©' flne lambda , his
uerbistPhryges Si Bithyni hyjnam.ganonuocitant.Niphus hygnam Epheps gannum (per n. du.
plex)udcari,exPhiIoponoannotauit. Ego cum lambda glanum potius quamganum dixerim, hae
conieaiiramotustquoniamhyjna etiam pifcis nomen elf, ut libro fcptimo apud Athenaum legi-
mus,qui Si iianJ'x ex Epicharmo nominat.quale uerd pifcis hoc genus fit tanquam ignorans non
defcribit. Mihi quidem pifcis idem uidctur ^^ui
K willic ab eo nominatur, de quo Archefirati uerfus

citat,E(/ Afri» mnai jii v^i Hp HteAtan mk foaTOj/ -^xiiiumy if sts x/ur As^wi» oVs

Tip,&c.Conijcit autem eundem carmine Numenij dicSum Si dubitat an idem ftt

;

pifcis qui capros, id efl aper uocatur. Ego aprum

pifcem Acheloi uocalem efte apud Ariftotelcm le, 4»
gi,ut illum a uoce Si quafi grunnitu fic didum appareat. At
pfammitin oryden, hoccft arenarium
foffdrem,hyn,id efl fuem dici, quod arenam roftrO,ut fus terreftris coznum fodiat, facile efl coijcere:
nifi quis malit ab aliqua corporis fimilitudine
appellatum quoniam Archcftratus As<5i«(/ ( qua: uox
.

propriead fuilii dorfi fetas pertinet,fed fimpliciter etiam pro fumma dorfl parte accipitur)eius aflan.
dam fcribit. Sed de pifcibus, quibus a fue nomen contigit, propter pinguitudinem.uocem, autcorpo
ris figuram,alibi fcribam.Ciuoniam igitur
hyjna quadrupes, etiam glanos uocatur : Si pifcis quotp
eiufdem nominis elTe traditur,inuenimus autem glanyn uel glanidem pifcem uocari quendam, que
aliqui eundem filuro putant, omnino hyjnam eundem elfe putaucrim. Silurus
certe pifcis uoracif-

fimus eft,nec pifces tantum inuadit,fed etiam equos:ut uel eo nomine ab hypna nomen forritus uide
ri poflit. Illyrica lingua,ut ex Sigifmundo Gelenio didici,hy 9
nam quadrupedem uocat fan,quod no j«
men ad Graeam uocem ganos alludit. Tx(/</!& uel ).ct/©',multa fciens, aflutus,^warSf j.@- , V ariniis;
certe huiufmodi gani flue hygna natura eft.Caterum glanis uel glanys pifcis, a Glany fltiuio
Italia

uel Cumanomen habet, Varino tefte.Quidam hyenam feribunt fine diphthogo , quod non probo: __

Graci enim per «.feribunt; nomen autem a fue indiderunt propter fetas,ut capite fecundo dicam.
Porphyrius in eo opere quod infcripfit de abftinentia ab ufu carnium,hyenam dicit ab Indis appella
ricroeutam,GilIius:feddecrocuta,quacun(5 apudauthores teperi, feorflmpofthypnahifloriam
conferibam. Belbi,id efl hy 9 na,decem,fuerunt fub Gordiano Roma, lui. Capitolinus. Piniciantis
grammaticus nofiri feciili.hyjna nomen Germanicum finxit, gr<tbt&icr, quod circa fepulchrauer-
feturtego Wilfrrt^ interpretarertquoniam uel gulo efl, uel omnino congener ei fera , ut iam
fiiprain
yenam te
Gulonis hiftoria dixi. Albertus ut pleracp corrupte.fic ionam pro hyjna fcribit. Syluaticus
exponitbelluIam(Gallimuftelambelettcuocant)a;rurfus yenjam befliolam quandam, Hyana
portentofiimne magis an fabulofljm animal fit nefcio.alieni cette orbis animal aedendum
eft.Mar»
 DeHysria. A. B. Lib.I. < 52 r
Vergilius. AI«bo>AIkabo,aIzabo.aziba,albozao,proanimaiuisUnmsnominediticrra!rrrI
celltiJ

piioHes,leguntur apud Rqfm de 6o, animalibus capite decimofepumo,6<:

Albertum libro ii Eft au.
lem non alia quam hy|na, quamuis interpres Rafis taxonem interpretatur hoc
, eft melem Pr.m. '

fyUabaa,uelaUartic«liIocoeft.ZaboueIziba.nomenalupofaflLeft.qu.tze“b^^
genere zeeba libratis uocatur: multa enim cum lupo habet
communia

di hyatnam elfe, cum quaedam prorfus eadem fci ibat quae ueteres Grxei
>0
. Rafis quidem
quam remedia SC magicas quafdam facultates de hac fera recenfet, ex quibus tamen
facile deorehen
S
Latinicn de hyana u t in fi-a
capite feptimo conferentibus apparebit» Nunquid uolatile tindum
eft(fanguinc) hereditatis mecH
nimqmd uolatile per circuitum eius f Hieremiae duodecimo, interprete Munftero.O uo in loco
,0 braicam uo^cera «"Jr ait, uolucrem interpretantur, (Munfterus
in Lexico etiam auium turbam -1
Se*
ptuaginta fpelaron, id eft fpeluncam ; & pro zabua hoc eft tinfliim
, eft , Septuginta reddunt
yMtW.hyana: decepn nimirum uocis affinilate,quoniam zabo,ut dixi,hyana
efttquamuis oro fera
per Zain fcribi conqcio, ut lupi etiam uocabulum Hebraicummerbum autem zaba,
quod eft tinx/r
perzadefcribitur. Eodem in loco GlolTa, HyatnaCinquitjnoiSurnabeftiacadaueribus
cuntSiscnini
mundis uefeitur; huius impuritari populus Ifrael comparatur. Pro hysnte
5C trochi nominibus a-
piid Ariftotelem de generatione animalium j. 6 . Albertus habet, ex Auicenna acrofllus
, a: aftri'
boih, tanquam auium nomina; QC rurfus, pro trocho , karabo pro hyena azaro
: , ; ubi forte azabo
alit fimile quid legendum. Akabo in defertis Arabiae uerfatur, Albertus tanquam exRafi
apud
quem tamen hscuerba nonreperio. Ariftoteles uero genus quoddam hyjnarumin Arabia effe
feri
flmplex genus hyjnx elfe infinuans. In facris literis bis legimus feebe
io bit,(non ) ereb, &femel ara
boih; interpretes uariant; nam lupos Arabiae, aut folitudinum,aut uefpertinos
interpretantur Ego
hyaenas efle crediderim . quiuefperi SC noiSu gralTantur , lupis alioquiftmiles in
multis , fed magis
quam illi aftuti, malefici, uoraces at^ crudeles. Principes urbis (Hierofolyms) ueluti leones rugi-
entes; iudices eius (limiles funt)lupis uefpertinis, qui ofla non relinquunt ad diluculum
, Sophonia
tertio, interprete Munftero. Taxat autem propheta (inquitidem in Scholtjs)infignem
iudicum aua.
ritiam . Non,
inquit , lupi fame accenfi tam auide praedae inhiant cum etiam
, totum diem ieiunim
duxerunt, Si fero ad rapiendum fefe proripiunt: quantum iudices extorquenda per fas
8C nefas pe.
cuniie, Oftendit autem infignem luporum famem, qua coadi olTa cum carnibus
deuorent. Septua
ginta hoc in loco lupos Arabiae tranftulerunt,quodnon probo; alijs enim pundis Cue
uocalibus He
jobrsifcribunt ereb pro uefpera.alijs ArabproArabicanatione.EtHieremfecapite quinto legitur
zeeb araboth, in plurali numero: quae uox pro Arabica gente accipi non poteft t fed uel ab ereL
id
efi uefpera defeendit: uel arabah, hoc eft folitudine uel deferto; ab utrotp enim pluralem
numerum
liefieri Munfterus in Lexico docet. Sunt autem Hiercmte uerba haec, interprete Munftero;
Perculi
fit de fylua,8f lupus folitudinumdeuaftauit eos. Septuaginta, ai*©- tois 7$'* oiiuaj(/
eos leo
hoc eft,lupus cos ad domos ufippa didit. Hieronymus, Lupus aduefperam uaftauiteos.^
Habacuc etiam prophette capite jirimo uerba funt haec , interprete Munftero : Leniores ftint pardis
equi Chaldaeorum, SC acriores quam lupi ucfpera:(zeebe ereb, ) Velociores lupis uefpertinis
Hie. ,
ronymus.dlvTiifecraiitf tsBAuxssif Af»e£i«t,Septuaginta. (Hoslocos de lupis Arabiae Tzctzes etiam
Chiliadibus citaqfed nihil explicat, ) Sed de uelocitate hyaenarum nihil certi habeo ut nem
in fuis
,

40 luporum; nifi quod Oppianus fecundum genus eorum, circos SC harpages uocat, cteteris 'uelocit^
te praeftare ait: magis etiam famelicos elTe.montanos, fed hyeme ad urbes accedere, fummo dilucu.

load prsdam abire. Sic. Q_udd fi quis uel hoc uel aliud lupi genus , ( nam quintum genus Oppia,
no lepores uenawr: quod fine celeritate fieri non potefi,)potius quam hyenam pro lupo uefpertf.
no in librisprophetarum acceperit, non repugno.Hoc tantum aifero, peculiare lupi genus intelligi,
nonautem quemuis lupum( ut obfcuri quidam recentiores feribut) fub uelperam magis famelicurn
eire,8(; hoc infinuare prophetas.
B.
Hyaenam mittit Africa.Solinus.Plurimacgignuntur in Africa.PIinitls, Apud paftorales Afros
teperiuntur balTaria.hyacnac.hyftriches.&ic. Herodotus libro 4. In Arabia genus quoddam hyxna
pnim elfe dicunt.quod torporem quendam ftuporem^ animalibus inferat, Sic. utinc. dicam. Ari»
ftotelcs in libro de Mirabilibus. HysnacorporenOn minore qu^mlupuseft,iuba qua equus, Ari.

ftotelcs SC Hieronymus contra louinianum. Colore lupi prope eft,fed hirfutior 8c iuba per totum
,

dorfum praedita. Ariftot. Et alibi, Iuba eft qua equus, fed feta duriore longiore^', SCpcr totum dor.
fum porrefla.Hinc nimirum etiam nomen tulit, quod dorfum ei fetis tanqua fitillis rigeat. Medium
hyanae dorfum,inquit Oppianus, incuruatur, 8C circumquaij ( per totum dorfum, Ariftot.) hirfu.
tum eft.ut non totum hysnae corpus, fed dorfum tantum fetis durioribus SC prolixis rigere intelliga
mtis.Corpus eius terribile frequentes utrinip taniae coerulei coloris diftinguunt Dorfum oblonga
.

SCanguftum eft, SC cauda fimiliter.PiwV t atufoniomy uiixAvmif oJhJm p.^/awji.iuferba quaedam ui.
dentur deprauata,) Haec Oppianus. Multa igitur lupo SC hysente communia funt magnitudo Si
;

color.ut dixititem uoracitas.SC infidia; quas altjs animalibus moliuntur ; ille gregibus ouium SC ca.
prarum,hacc canibus SC homini quandocp. Dentes utril^ ferrati.genitalia utriftp fimilia, ut paulo
poftdicamtVterijnoiSuuagaturcibicaufatlupusurgcnte&mejhytenaneceirarid fere:quoniama«
Gg
626 De Qi^drupcdibus
crius no&a uidet.lntcrdw halliicinatur.ovK«i: oi Jja «©'jO-xSt©' wji (itr' m!,Opp(aftUS, Ocit
Ii uimii marini 8i hyaenae in mille colores tranfeunt fubinde, Plinius. Et alibi, Oculis hyaenj mille efle

uarietates,oculorumm<melius,colorum^,ex;Solino) mutationes traditur. Aiunt hyaenam colorem

murareadlibitum,Albmus;fedhocde oculis apudueteres legitur. In oculorum hyaens pupilla
lapis inucnittir,hyaenium dicunt, praeditum.illapoteftate, ut cuius hominis fucritlingu* fubditus,
praedicat fiitura,Solinus. Germanorum artifices narrant hanc befliam in oculis uel uerius in fronic
geftarelapidcm pi ctiofum,Albertns. Lapis hyaena.inquit Syluaricus Albertum citans, ab hyaena bc
Itia nomen habet, ed quod oculi eius in lapidem tiertantur. Aiunt autem Euax AaiencSoiinus,)
fuppofitum lingute diuinationem conferre.Hyaena gemmam in oculis gcftat, uel ut ahqui dicunt in
fronte, Autlior libri de naturis rerum. Collum Si iuba continuitate fpinte porrigitur,fle(Simni(ictr
,
cumadlu totius corporis nequit.Plinius.Hyacnae cum fpinariget,collum continua unitate ffefli nc=
quiqniii toto corpore circumado,Solinus.Ceruix leoni tanta Si lupo Si hysenae ex fingulis rciSis^
oflibus rigeqcattero fpinte adnedliiur,Plinius. Hysnaecor magnum, Ariftoteles.Hyaenaecorma»
ximum eft pro poi tione,ut Si reliquis timidis (muribus,lcpori,afino,ccruo,panthcrae,mufteIis)aut
propter metum maleficis, Idem Si Plinius. Quod de hyaena fertur,genitalc fimul Si maris Si foemi
nae eandem habere,commentitium efl; fed uirile fimiliter attj in lupis Si canibus habeturtquod uerd
foemineum eife uidetur , fub cauda pofitum eft , figura fimilc genitali foeminsc , fed fine ullo meatu:
fub hoc meatus excrementorum eft. Qtiinctiam foemina hyaena , praeter fuum illud, etiam flmile ut
mas habet fub cauda fine ullo raeatu,a quo excrementorum meatus eft , at^ fub eo genitale uctum
continctur.-uuluam etiam hyacnafoemina, ut cteteraehuiufcemodi (lupi Si canes) foeminac animan.
ies,habct, Ariftoteles, Idem alibi promptius efle feribit marem capcre,quam foeminam,utpote calli.
diorcm,fexum Si ingenij fecundum eum diferimen manifeftd ponens. Hyaenis utrancp efle natu«
ram,Si alternis annis efle mares , alternis fceminas fieri: parere fine mare, uulgus credit, Ariftoteles
negat. Sic Si Oppianus, Audiui (inquit) uno anno hyaenam patris uice fungi,a!tero matris. Sic Si
Philes poeta recentior: Si lorach apud Albertum, qui etiam uenenum in cauda hyf nae colligi feribit: ,

fed lorach ifte ( Inquit Albertus ) frequenter mentitur . Si tamen eft aliquid mir ae nouitatis in illis.
Alternare uiccs,Si quae modo foemina tergo PalTa marem eft,nuncene marem miremur hyaenam,
Ouidtus ly.Metamorph. Aelianus Si Orus in Hier ogIyphicis,hyacnam,non quadrupedem, fed fer
pentem per uices marem Si foeminam efle prodiderunt.

Hyaenae noitit uident.cum interdiu nihil fere uideant ut feles, AphrodifleCs in problematis i,66.
De hoc etiam pratcedenti capite dixi in oculorum eius mentione, f Cadauera hominum, 8C ipfos
homines Si canes a fe interfeSlos,ut fequenti capite dicam,deuorat. Ab uno animali fepulchra erui
inquifitionecorporumtradunt,Plinius Si Solinus.Sepulchra effodit humanae auida carnis, Ariftot.
Vox ei quae propria fit non legi thumanum uerd fermonem (ut crocutam quotj Si mantichoram)
^ uomitionem hominis eam imitari fequenti capite referam, Hyaenam per uices annorum nunc
marem elfe Si generare, nunc foeminam Si concipere.pracccdenti capite refutatum eft. Vide etiam
inferius in Trochi mentione. Hyaenae coitu leaena Aethiopica parit crocutam, Plinius Si Solinus.
Thoes ex hyaena ST lupo generantur, V arinus in eoit-,Si Hefychius in edisV per w. quo modo melius
fcribitur.Exhis grammaticis V
alia etiam Herodoti interpres libro quarto, ubi is fimpliciter thoes in
^Aa
Africa generari dixerat,de fuo addidit ex hyana Si lupo genitos.quod quidem parum fidi eft inter.
pretis.Scd thoes quales fint,et unde generentur, ex ipforum hiftoria petedum eft ftatim poft lupumt
De trocho Si hyaena (inquit Ariftot. dcgencrat.5:.6.)ftultemagno^errorenarratur;hyatnam enim
complures aiunt, trochum Herodotus Heracleota feribit duplex genitale habere,maris ac fcemins:
K trochum feipfum inireihyatnam inire Si iniri annis alternistfed uifa eft hyatna mas , Si altera foe.
mina fui diferimine genitalistlocis enim nonnullis penuria huius conipeilus non eft. Verum hyte.
nae tam mares quam fccminadiabent fub cauda lineam quandam iimilem genitali foemininotqua:
quidem nota quamuis communis fit, tamen in maribus potius cernitur , quia mares quam foemina
magis capiuntur.Itai^ qui rem parum diligenter (l* 5refWs)confiderant,in hanc aberrant opinione,
Hadenus Ariftoteles, Trochum quidem pifcem efle, qui ipfe fe ineat, Plinius feribit 9, yi, j»
D.
Maximum cor eft pro portione muribus,Iepori, panthera, mullclis,hyanis, bC omnibus timidis,
aut propter metum maIeficis,Plinius S^ Ariftoteles. Eft in eis pietas crocodili, aftutia hyjna, Mam
tuanus. Promptius eft marem caperetfoeminis enim ingenita eft callidior aftutia, Solinus. Rardhyj
na foemina capitur,(quod etiam Plinius feribit: )nam inter undecim numero unam tantum cepifle
uenator quidam retulit, Ariftoteles. Qiiodcun^ animal ter luftrauerit hyjna.in ueftigio hjrere K
mouere fe no polfe traditur: quapropter magica fcientiam inefle ei pronunciauetunt, Plinius Si So
linus. Hyynatumbrae contadu canes obmutefeere tradunt, Plinius Si Aelian. Si canes uenantes
umbrameiusdumfcquimtur contigerint,latrarenequeunt,uoceperdita,Solinus. CumLunaror.
bis plenus eft, retro Lunae fulgore fuam canibus umbram inijeit, quos ftatim mutos reddit. Si fe
pofito
tanquam ueneficio quodam,eorum fenfus pcrftringit : deinde elingues abducit Si optatis friiimr,
Aelianus Si Philes. Canes uomitionem hominis imitando capit, Ariftot, Vomitionem hominis
imitati
 DcHyxna. D.G.Lib. I. 627
imitari traditur ad fbllicitandos canes, quos inuadat, Plinius.
Vomitus humanos mentitur, fallis^
fingultibus follicitatos Cc canes deuorat, Solinus. Ad ftabula notSu profeda.humanum uomitum
afltmulat,eam ut canes exaudicrunqfic adillam ipfam, tanquam ad hominem adeunqea iierd com-
prehenfos uorat, Aelian. Hy^na homini cani tie dormienti ftium corpus admouet(mrf wtsVb) ac 1]
fcipfam maiorem dormiente ientit,naturaliter fua magnitudine fenfibus eum priuat , ac ipfiits ma«
nusnon refiftentis exediqSi conficittfin fe breuiorem animaducrtit,ftatim properat fugere Quod
.

fiin tcincurrerir,caueiam a dextera ipfam excipias, quoniam fic obtorpefeeres , ut nullo modo te
polfcs tuerffin autem ex finiftra ineam inuaferis , confidenter aggredere , Si occides , Gillius apud
Aelianum non citato authore. Ego eadem ad uerbum reperio in Geopon. Graecis ly. i.a Zoroaftre
IS citata exNeftoris
Panacea. Cum fugiunt uenantem,dcclinare ad dextram, ut prtegredi hominis uc
(iigia occupent. Quod fi fuccelTerit, alienari mcnte,ac uel ex equo hominem decidere. Aifl in I*uS

detorferiqdeficientis argumentum eile.celerem^ capturam. Facilius autem capi.ficintSus fuos ue

nator,flagellum^ SC ipfos equos<alias imperitans equo,)feptenis alligauerit nodis, Plinius. Hyena
dextra inmanu uim fcpiendihabeqSi fuo tadu fomnum conciliandi, ftepe^numero in ftabula in«
gretfa cum dormientem aliquem deprehenderit, SiT pedetentim ad illum progrelfa fuerit.foporifera,
ut ita dicam,manum eius naribus admonet, fic^ eas opprimit, hic ut fine fenfu efle uideatur , ac tan«
ttim terra: fuffbdit, quantum fit ad eum ipfum obruendum fatis guttur uero SC fupinum dC nudum
:

relinquit, in quod incumbens,fomno oppreffum fuffbcat.pofteatp in latibulum abftrahit, Aelianus,

Pliiles paulo aliter,utuidetur:Dormientis,inquit,nari dextrum pedem immittens , «Kjspefftcit.dfi.

4o |£t(ir jt? ^cegujys: yviivNii GtnW, H scxIax o TmvAxy

hmniyn.lidem alibi hygnac pifcis pinna: dextera: eandem uim attribuunt. (Oppianus de
xtre leonis manui anerro Av« i* ysvtsTie 5 sgw{'.)Si pifcis marinihygnac nuncupati pinnam
dextramad hominem fomno conibpitum admoneas, fane quam eum ipfum perturbabis.Etenim for
midolofa fecundum quietem fpedJra uidebit, acerba^ infomniaCuel ut Philes, ifetwii' (tf/sarf/ usu
OTtai/ perpetietur , Aelianus, V
im iftam pinnae dextrte foporiferam , uitulo marino eti.
am attribuunt authoresnit 8d pellis aduerfus fulmina. Mutilus eft locus Ariftotelisde hypnisinlu
bello de mirabilibus narrationibus huiufmodiiEiJ vcuvii/ n eir.s

71 8«eu(/ « aj/ *a^yaji7ta,8dc,hic ex Aeliani iam pofitis uerbis ita fuppleri poteft , •MiSitivwv «i
•Wi'iA|Kl(/77i)i/?eeTOisy«r(7ira>a-^S/i's(/ JiwxSnz
1877.«« .

)t Livay •n irmx. Quod uero fequitur ,

tSw'<A' mioy Lainm
,
legendum forte artiij/ luiiTi^ia aut tale
,

quid iam ex Aeliano recitatum. Hy^nam magi ex omnibus animalibus in maxima admiratione
pofuerut.utpote cui et ipfi magicas artes dederint, uim^ qua alliciat ad fe homines mente alienatos,

Plinius.Molitur infidias homini, Ariftoteles. Hyenamtraduntfermonem humanum inter paftoru

ftabulaaflimulare,nomen^alicuius(auditu afriduo,Solln.)addifcere , quemeuocatum foraslacc.
hominem aftu accitum nodiu faeuiat.Solinus : ) Plinius. Pardalim hyf na hofliliter odit,
ret,(ut in
Aelianus. Si hysente 5C pardalis pelles admifceantur,pardalina pilos amittiqhypna: non item; quare
Aegyptlj fuperiorem ab inferiore uidium fignificaturi, duas pelles
pingunt, hyjna: unam , alteram
pardalis, Orus in Hieroglyph. Praecipue pantheris elfe terrori naduntur hypnae, utne conentur
quidem refiftere: Si aliquid de corio earum habentem non appeu: Mirum^ didlu , fi pelles utriufip
40 contrarisfufpendantur,
decidere pilos panthers,Plinius. Magnus Indorum rex quotannis diem
^ unum proponit tum hominum tum beftiarum certaminibusicommittuntur autem pugnatur* inter
fe beftie, feti tauri,arietes,hy|na:,&:c, Aelianus,
<3 .

Oleum in quo decofla fituulpes fiueuiuafiue mortua, arthriticos in eo longiori tempore im.
morantes, uel omnino fanat,fi nonus fit affedus;uel,fi faltem non inueteratus,ita
curaqut licet repe-
tat.multo tamen mitior fit futura, Sed uulpinum oleum nihilo magis
difeutiteo quod ex hyjna fimili

ter decotftaparaturtid enim omnino eximiam

difeutiendi uim forutur, Galenus defimplicibus 11,

47.Badem ex Galeno defcripfit Aetius libro 11. Caro alzabo calida eft Si humida.cofla cum oleo

(aceto,Albert.nonprobo;iuuatpodagricos a: dolores iundurarum exfrigiditate; eftenim tenuis'

podagricus uel arthriti.
nfubftantfe &:diaphoretica.Codacumaqua,ci*infideatinfoliofeucupa
cus,plutimum prodcft,Rafis Si Albertus. Magorum uanitas.ut eft folers
ambagibus, hyenas capi
iubet, geminorum figntim tranfeunte Ltina.fingulos^
prope pilos feruarfiPlinius. Corium hyj f
nsc fubftratum a cane morfis auxiliari tradunt
magi,Plinius, Ea etiam quae in hoc capite de uiribus
byensfequuntur,omniaexPliniodefumpta(nifialiudrcriptoris nomen exprimatur)&: magis au.
monuifie fat fuerit. Probati quide medici nihil huius ferae prp ter fel
toribus attributa, femel hic
re m
aut quod melius eft hyjna
mediis K
ponunt, oleum in quo ipfaCut dixDdecoda fit. Vituli marini ,
pelle fada medicamentatforte calciamcta)fi quis in
cotidiano ufu habuerit,efftcaciter podagr» mor
fuerit in capite eius , magi tra.
bocarebit.Matcellus. Capitis dolori alligatam cutem prodefft qua:
torminibus. Sanguis fi calidus lO*
dunt Plinius. iT Sanguinem cum polenta fumptum , .

& f Carnes fi edantur.contra canis rabidi morfus

efficaces
60 cisleprofis conducit,Rafis Albertus.
elTeietiamnum iectir efficacius, f Neruos potos in uino cum thure fojcunduatem reifituere a=
,

demptam ueneficio. Neruisadorfoarmis^jfufficndosneruorumdolores. f Canis rabidi morlu

628 De Quadrupedibus
potum expauefcendbus faciem petungunt adipe uitult marini: efficacius G medulla hyfflae & ofe5
t lemifco SC cera mifceatur. f Medullas opitulari doloribus IpinK dC neruorum, laffitudini rcnS,
Medullade fpina hyjn ae , admixto felle eius S>C oleo uetere, ad temperiem SC lenitudinem acopi de.
co£5 a,ncruorum uitia omnia dolorcs^,au(Sore Democrito pcrfanat,MarcelIus.Sic SC Plinius, bicr
uis mederi medullas e dorfo cum oleo uetere ac felle. E dorfo medullam adalligatam, contra uanas
fpecies opitulari, Adipe accenfo ferpentes fugari dicunttEundem illitum a cane morfis auxiliari.
^Siniftra parte cerebri naribus illita,morbos perniciofos mitigari,fiue hominum , flue quadru.
pedum, ^ Sterilitatem mulierum emendari , oculo cum glycyrrhiza SC anetho fumpto In cibo,
promilfointra triduum conceptu, f Dentes eius dentium doloribus tadfu prodelTe, uel alligatos
ordine. Dentes fi de flniftra parte rouri eruti flnt,illigatos pecoris aut capri pelle llomachi cruciati “
bus. Contra nodurnos pauores umbrarum^ terrorem,unus emagnis dentibus lino alliganis ftic.
CUI rerc narratur: Furentes fufliri eodem,8d circumligari pedus cum adiperenum,aut iocincre, aut
pellepratcipiunt. Dens alzabofufpenfusfuper brachium dextrum ab humero uflp ad cubitum,
obliuioni refiftiqRafis SC Albertus, Maxillae parte comminuta in anifo,8i in cibo fumpta , hor.
rores fedaritEodem fuffitu mulierum menfes euocari. ^ Palato arefado , SC cum alumine Aegy.
ptio calefado,ac ter in orepermutato,fcEtoresfid ulcera oris emedari. Ceruicis carnes,fiucman
dantur,(iue bibantuc,arefadx,lumborum doloribus mederi. ^Humeros humerorum SC lacerto,
rum doloribus tadu prodelfe. ^ Pulmones in cibo fumptos coeliacisCuetus ledio, iliacis ) auxilia.
ti:Ventriculis,cinerem cum oleo illitum. ^ Cor in cibo fumptum omnibus doloribus corporum
auxiliari. Tremulis, fpaftids,exilientibus,& quibus cor palpitet.aliquid ex corde mandendum.ita
ut reliquae partis cinis cum cerebro hypnae illinatur:Pilos etiam auferri hac compolitione illita, aut
iper fe feUe,euulfis prius quos renafei non libeat:Sic SC palpebris inutiles tolli, f Mulieri candida
a pedore hyjnae caro,8d pili feptem.a; genitale cerui,fi illigentur dorcadis pelle, collo fufpenfa comi
nere partus promittunt. ^ Carnes uel olfa hominis.fi qua: in uentriculo occifle inueniantur, fuffi.
IU podagricis auxiliari, ^Omentum, ulcerum inflammationibus cum oleo. ^fMedulla ex dor
fo,uidefuperius in Medulla. Podagris,fpinac cinerem cum lingua & dextro pede uituli marini, ad
dito felle taurino,omnia pariter coda atex illita hyjnae pelle. Olfa ex fpina parturientibus prodefr
fe, ^Collarum primam SC odauam fuffitu ruptis falutarem effe, ^ Carnes fi edantur,contra ca
nis rabidi morfus efficaces effetetiamnum iccur efficacius. Febribus quartanis iecur deguftatum
ante accefliones. Glaucomata iocineris recentis inaffati fanie.cum delpumato meile inundis fana 5 *
ti dicunt. Iecur potum torminibus SC calculis mederi, Fel efficacilfimum creditur fcorpionis
marini.Sfcallionymipifcis, marina:^ teftudinisSilhyjnatjDiofcorides. Cum pharmacum aliquod
paras,cui fel mifcetur,colorem fellis fpedato,qui alius in alijs animalibus eft.Paftillis enim didis tau
rinum admifcent:ocularibus nero medicamentis hy9nac,galli, perdicis, SC aliorum quorundam ani.
malium.Galenus de fimplicib.io.ii.Et rurfus,Taurinum fel efficacius eft fuillo, ouillo, caprino SC ,

bubulo:ignauius tamen quam hyfne:uthuius quamcallionymi autfcorplj marini aut teftudinis ma

rina:. Fel hyjnat per fe illitum pilos auferre, euullis prius quos renafei non libeat : fic SC palpebris
inutiles tolli. Si felle hyjnac loca quibus moleffifunt pili in palpebris nati adfidue tangantur.confe
Kim tabelcent:certefi prius uulfisfuperducatur,nonrenafcentur , Marcellus. Idem remedium a.
pud Galenum legimus Euporifton 1.41, his uerbis.Euulfis prius radicitus pilis,fel aut hyjna: aut hir 4 »
ci confeftim inunge. Animalium quorundam fel (inquit Galenus de fimplicib is. 11.) prat cfteris
,

laudatur, qj SC uifum acuat. Sffuffufionum initia difeutiat, ut callionymipifcis.hyjna:, Sic, Hy^nsc

fel cum meile uifum acuit, Sf illitum fuffufiones difcutit,Galenus ad Pifonem, Suffufionem oculo
tum canino felle malebat quam hyjnj curari Apollonius Pitan jus cum melletitem albugines oculo
rum.Pllnius. Fel urfinum atep hy jnac cum meile optimo mixtum SC diu coagitamm.caligines exi.
mit.fi adfidue inde oculi fuffundantur aut fuperlinantur.Marcellus, Lippitudini mederi ffll illitum
frontibus:autne omnino lippiatur.decodum cum mellis Atuci cyathis tribus 8C croci unciainun.
dum; Sic SC caligines difeuti SC fuffufiones: Claritatem excitari melius Inueterato medicamento. At
ftruari autem in Cypria pyxide. Eodem fanari argema.lcabritias.excrefcenria in oculis , item cica=
triceSjPlinius. Democritus adfirmat felle hyjn* fi frons perfi-icetur.epiphoras incipientes, SC om.
nem oculorum dolorem poffe fedari.Marcell. Medulla de fpina hyjnac admixto felle eius SC oleo
,

uetcre,ad temperiem acopi decoda.neruorum uitia omnia dolores^ audore Democrito perfanat,
Marcellus, Fel alzabo maris ligatum fuper femur alicuius finiftrum.promouet coitum cum mulie
re quandiuretinetur.Rafis SC Albertus. Fel alzabo pondere drachma: potum cum decodione fpi.
cae nardi,remedio eft aduerfus tympanitem.Iidem. Membranam qua; fel contineat.cardiacis potam
in uino.uel in cibo fumptam.fuccurrere. Podagris fel prodelfe cum lapide Afio. Lienem lieni c'

bus mederi. Lumborum doloribus carnes elumbis edendas illinendas^ cum oleo. Adipe
lumbis fuffiri difficulter parienies.8( ftatim parere, f Veficam in uino potam contra urina:incon
tinentiam fuccurrere ; Cjus autem in uefica inuenta fit urina , additis oleo ex fefamo 8( meile, hau.
ftam prodelfe aegriraonij ueteri. ^V uluam cum mali Punici dulcis cortice in potu datam prodef (*
fe mulierum uuluat. fSpafticis.genitalee maribus fuffitu opitulari. Veneremftimularigenitali
ad fexus fuos in meile fumpto , etiam fi uiri mulierum coitus oderint. ^LippientlbusJ, ruptis, SC
contra
 DcHy xnx Cj. H. Lib. 1. 629
contra mflationcSjferuatos pedes opitulari tatTtinljtios dextris partibus, dextros Iguis.SiiWftrum pe«
dem fupcrlatum pariurienti,letalem effeidextro illato.facile eniti. Fimum quod in inteftinis in
^
ucntiim fiqarcfadlum.ad dyfentericos ualere potumsillitum^ cum adipe anferino opitulari toto cor
porc laefls malo medicamento, Aetiusi;,6,emplaftrocuidamimponendoaduerfus crocodili mor
fiim (lercus hyjna: adiungit;hoc,inquit,fi defit, porcino utitor. Hy^na fiercus putrida curat tiuU
ncra, Hieronymus contra louinianum ut Vincendus Belluac.citat,
H.
a. Hyjnae epitheta. Aemula uocis, apud Textore, ^v<rA^x»s,i>vK-n7a^^,vvK'n7ifM/«s,SKTH , Op.
piano.
10 d. Qtii uoltierit tranflrc per locum animalium alzabo,non infeftabitur ab eis, fi manu geftet ra*
dicem colocynthidiSjRafis &
Albertus.
e. Grandinicreditur obuiare, fi quis crocodili pellem,
uelhyjnac, uel marini uituli per fpatia
poffeflionis circunferatjS^ in uillac aut cortis fufpendat ingreflu.cum malum uiderit imminere.Pal.
laditis. Caelius Rhodiginus poft claui snei
mentionem 19. 6. ConGmileCinquit)huic fere adagiti u»
fui pari polTejitideo; ut qui fuopte praefidio aduerfus potentiorum iiim praemunitus eft, dicatur hyd.
haec minime tangantur de coelo;
na geliare,id eft tubera, nec non hypnae phocarum^ pelles , quod
Qijo nomine udorum fumma hifce communire nautici moris eft. Amplius feribitHorus , li quis
lifena pellem fibi circumponat.intrepide per medios hoftes tranfiturum,
nocumento nullo ; proinde
/ijcgyptijs ratione hieroglyphicaintrepiditatis acconftantiaeincalamitaiibus indiciumhaberihyae.
u nx pellem expidam. Quod ficus de ccdo non tangitur.id uti^ amaritudini eius acceptum referri
oportet; (tota enim arboris dulcedo in fruiSum fecernitur.)Id genus quippe non attingunt fulmina,
quod uitulus comprobat marinus atrj hyana.Catl. Nonnulli pelle hyaena fatoriam trimodiam ue.
itiiini,at(p ita ex ea, cum paulum immorata funt femina
iacitmt,non dubitantes prouentura qua fic
fata fint,Columel,i. 9. Gentiana diebus feptem cum hyana pelle amuleti loco geftatur aduerfus ra
bidoriim canum morfus.AtSuarius. Frontis corium fafcfnationibus refiftere magi pollicetur.Plin.
irSanguine taflis poftibtis.ubicuntj magorum infeftari artes.non elici deos, nec colloqui,fiue luccr
nis.fiue pelui,fiue aqua,fiue pila.ftue quo alio genere
tententur,Idem, Hyana linguam fi quis
f
manu teneat,contra canum impetum maximam cautionem habebit,Zoroaftres in Geoponic. Eos
canibus,Plin, Oppianus lib. 5. de uena-
qiiilinguam in calciamento fub pede habeant,non latrari a
5» none uidetur idem de pelle hyana feribere, uel quauis eius
parte.in calceo geftata, f
Pilos roftri

admotos mulierum labris amatorium effe,Plin. Tantumrjeft uanitatis,ut fi ad brachium adalli.

dens,iaculantium idus deerraturos negent. Idem, Magi aiStf
cctiit fuperioris roftri dextra partis

toiitis concordiam,hyana genitali SC articulo fpina cum adharente corio adferuaris,confta

domus
primus.Incomitialie quocp reme-
requem fpina articulum fiue nodum atlantion uocanceft autem
diis habent eum. Super omnia eft.qudd extremam fiftulam inteftini contra ducum ac poteftata
f omnino tan-
iniquitates commonftrant,8dadfuccciruspctitionum,iudiciorum^aclitiaeuentus,ft
religata,fi quis muliere refpiciat, amato-
tum aliquis fecum habeat.Eiiifdem cauerna finiftro lacerto
rium effe tam prafens,ut illicd fequatur.Eiufdcm loci pilorum cinerem ex oleo illitum utris, qui fint
probrofa molliciei,non modo pudicos,fed &: feueros
mores induere,Plin. Si pili de collo (culo ui.
4 « demr legendum ex Plinii uerbis iam recitatis ) mafculi
zabo combufti triti^ cum pice inungantur
ano fodomita patientis.liberabitur illo uitio;Raiis;apud
Albertum uiro legitur pro uitio. Si pes fi
nillcr Sd ungues alzabo in linteo alligentur
dextro alicuius brachio,non obliuifcetur quscunqs au-
diueritautcognoueril,Rafis&:Albert. Manus dextra alzabo una cum corio abfcilfa animaltui-
uenti,adalligL ingredientibus ad reges aut alios,negotn
alicuius obtinendi caufa, gratiam &
fatio

Sd Albertus. Si manus dextra alzabo,qiu

tem eis conciliat, ufquod petunt obtineant facile,Rafis
diliget qiiifquis uiderit prster alzabo , lidem._
hominis finiftra abfciderit;ab aliquo geftetur,illum
Medulla pedis finiftri trita utilis eft mulieri qux
maritum non diligitinam ft inijciatur m
nates(nai c,
finiftricinere decodo cum fanguine mufl.e ae, perun-
Alhertus)eius,diliget eum pr* cteteris. Tali
dos omnibus odio ueniretidem fieri oculo decodo,Plin. f Excrementafiueoiraredditacum in.
P ie,imitur,contra magicas infidias pollere,Plin. Si ungues
muen.antur m uentriculo
fcribittherionarcain Cappadocia 3dMy
tem alicuius capientium fignificari,Idem. f Democritus
fianafcente,omnesferastorpefcere,necniflhyaena urinat afperfurecreari, Idem.

DE barbaris NOMINIBVS VEI,

Hyxnx, uel congenerum ei animalium.
qutol.Sd z.literas fi coiungas,
AK AB o pro alzabo perperam fcribitur apudRaffm.ea occafione &: albozao uoces funt
referunt fere^k.literam;legitur Sd zabo apud eundem.CaeterB alkabo.aziba ,

I.
quam&uum,gregariumadualdeamansqua:fuigenerisfuntammalium.alien sinfeftum.
e\im alteriusgeneris acceftiritanimal,gregatim refiftunt:8d
unguibus fe defendit ita, ut folitariS etia ab aliquo
uelfugantuel pe ~
robufttortdeprehenfum plerung euadat.Albert.
H quo
6-^0 De Qj^drupcdibus
B EL B V s,tiy*na,apud lulium Capicolinum.
CHAVsetiam£Ci.YCAON congeneres hyaenae mdentur,dc quibus infra dicemus ftatim pofr ,

lupum.DeGVi.ONE ante hyaenam ftatim docui.

L A c T A in fepulchris habitat. K uefeitur cadaueribus, Albertus. Hoc ueteres de hyjna feribat,
L V P V S uefpcrtinus.uide fupra in Hyaena capite primo circa finem.
PAPIO animal circa Cafaream abundat, paulo maius uulpibus.luporu ingenio Colleda enioi
.

bate animalia ululant, uno praeeun te (praecinente) 8C alijs poftea fimul refpondcntibus.Pilo uulpem
refert.Vno ex eis occifo cacicra circa ipfum ululant, tanquam plangant mortuum. Voces eorum a.
deo fonorae funt.ut quamuis remota ex propinquo audiri uideantur.Vi gente fame fepulchra homi
V
num aliquando ingredi 5C eadaueribus uefei dieuntur. identur fane ex jupo uulpe compofita, g,
'

Albertus. Abenauin.ideftbabuin.animaleft fimilecani,quodnoduIatrat,&;uoratcadaHcra;tc

periuntur autem permulta in Syria inter Damafeum Berutum , Andreas Bellunenfis. Et alibi
Dabha ucl dahab.animal eft medium inter lupum Si canem , comedens cadauera.-a: eomediturca*
ro cius ab hominibus, Si reperitur in Syria in magna copia. Et rurfus , Aldabha eft animal notum in
Syria, medium inter lupum Si canem, pilis color qui ur(o,& comedit cadauera. Munfteriis in Lexi.
co trilingui lupum Hebraicezceb nominat: Chaldaice autem.ut reor, (zainin daleth mutato ) dee.
ba. Dhoboha (dabha potius.ut Bellunenfis corrigit) animal eft.de cuius uiribus in podagra 8i ar
thritide iam libro j. diximus, Auicenna libri i. traflatu i.tn fine litcrae D . Satis ita^ confiat dabha
& limiles uoces.nihil aliud quam hjracnam fignificare.
ZlLio animal apud Albertum' in fine libri ii-non aliud quam ipfa hyaena eft, omnibus qtisei
attribuit confideratis.quamuis ipfe compofitam effe feribat ex hywia & fimia quae raaricommorion
uocetur . Maricomorion quidem eodem libro in jm iitera , corruptiflima uoce pro ueterum manti»
.

chora utitur.
c R o c V T A , apud Grarcos per t. duplex feribitur; SC per omicron tam in fecunda quam prima
fyllaba. animal eft quadrupes Aethiopicu.Hefycb.a; V ar/. Mantichora et crocuta e fimia

V
rum gener e, hominum geftus 5C fermones imitantur, olaterranus teftem citans Pl/nium.fcdfalfd»
Etfi enim apud Plinium legimus has beftias uocem imitari humanamtimitar/ tame etiam geftus hu'
manos SC fimiarum generis efle nufquam Icgimusmec fi quid imitatur, protinus fimia efttfimia qui
dem geftus imitatur hominis.uocem non item:& fi maxime illam imitaretur, non tamen hoc fatis fo
ret ad probandum eiufdem generis animal effe quod eam fimiliter exprimeret, cum aues etiam mul.
ts imitentur. Hyatnat coitu leatna Aethiopica paritcrocutam,fimiliter( ut ipfa hyaena) uocesimi» '
tantem hominum pecorum^. Acies ei perpetua in utraqj parte oris, nullis gingiuis.dente continuo,
qui ne contrario occurfu hebeteturjCapfarum modoincluditcii.
sinch Hominum fermones imitari et man
tichoramin Aethiopia autftor eft luba.Plinius.De mamicliora ftatim inLcucrocuta d/cam.Solinus
eadem de crocuta qute Pliniusthoc tantum intercft.quod Plintj uerba hac. Acies ei perpetua , Soli»
nusafequentibus difiinxit Si ad oculorum aciem retulit , cum Plinius de dentibus tantum accepiffe
uideatur, nulla oculorum mentionetnam Si dentium aciem dicere quid prohibetcSoIini uerba funt
hac,Nunquamconniuetacicm orbium,fed /n obtutum fine nidationccontedit.ln ore gingiua nui
Ia ; dens unus ati^ perpetuus, qui ut nunquam retundatur , naturaliter capfularu modo clauditur.
Crocutas (inquit alibi Plinius) uelut ex cane lupc^ conceptos, omnia dentibus frangentes, proti» ,,
nus^ deuorataconficientesuentre, Aethiopia generat. Vide fupra in Gulone. Beluarum, inquit ^
Gillius.quas Aethiopes crocutas appellant.natura ex caneSO lupo tcmperata.utrifijrobore detium
fuperiorefttomnia enim offa confringit.Porphyriusincocpere,quod/nfcriplit de abftinentia ab a-
fu carnium, hyamam dicit ab Indis appellari crocutam. <f Callidum animal ( inquit Aelianus) eft
crocutatptimum enim fefe in denfas fyluas occultans, materiarios fabros nominarim inter feappcl.
lantes aufrultat, illorum^ cuiufpiam nomen addifeit. Deinde fumma humani fermonis afiimulat/o»
ne comparans infid/as.quod audiuit nomen humana uoce appellaqad eam accedit appellatus, retro
uerd illa cedens rurfum appellat, idem iterum fiepiusm ad humanam uocem accedin ubi autem eum
. . . . .

S focifs feduxit, SC iam ab auxiliatoribus nudumconftituit, correptum interimieexeo^ quem uoce

pellexiqfibi inftruit SC conficit cibum. Edita munera,in quibus elephantos , Sf crocutas , SC tigri»
des exhibuit,Iul,Capitolinus in Antonino Pio. fo. Rauifius Textor multa etiam qus Plinius deo.
nagr/s feribit, crocotis attribuit , fua an librariorum ofeitantia nefeio .Apud Albertum pro crocuta .

Inept/flime cirocrothes , apud alios cirotrochea feribitur , citatis Sol/ni quae de crocuta funt uerbis,
Poft Barygazam continens ad Auftrum pertingens Dachinabades uocaturiquae fupra hanc eft me-
diterranea regio ad Orientcm.montes magnos continet , SC omnigena ferarum genera.ac inter alia
Kjw^^xs.Arrianus in Periplo rubri maris.
De LAMIA etiam fiucuera ftue fabulofa bcftia, quaedam hyamte congruentia legimusinempe
animal effe crudcle.notftu fyluas cxire.hominem aggredi.Sed dchac mox plura inL. Iitera,
LEVCK.OCVTAM (Aethiopia generaquel potius India.poteft enim ad utrumq; quodammodo
referri, Plinius 8, ii.lpernicilTimamCuetusledrio, perniciofiflimam) feram, afiniferc(fer/,uctusle-
”
(Sio)magm'tudine,cruribus ceruinis:collo,cauda,pe(ftoreleonis,capitemclium,bifulcaHngula,ote
ad aures ufiprefeiffo, dentium locis ofTe perpetuoihanc feram humanas uoces tradunt unitati, Plin.
Sed
 DcHyftrice. A. Lib. I. dyi
mclmo.bifulca ungula, arc.w Plinius. Apud Albcrtum uoce deprauaca leutrochocha Icaiiur
5.'*.° * ficdifla bellua,!! Ciefix credendum
eft,apud Indos gignitur.cui dentesftit
. , ili
‘"^'^9>‘^^*'=>"0ordinc:magnitudo, hirtitudo SC pedes leonis facies
aaures homi is.ocult cxlq.color
rubricxicauda fcorpionis modo terreftris aculeo armata,
,

fpicu.
lacpagnatataculans:uoxfifttfetubatuenonabnmilis.curfusnonminorispernlcitarisquamceruist
ferttas tanta Ut nunquam poffit mitefccre.appeutus
pratcipue carnis humana, Aridoteles.PIinius
8.
ii.lta tranfiuIit.Apudeordem (Indos
quam mantichora
fcilicetueIAethiopes)nafciCtefiasfcribit
10 dentium ordmcpedImatimcoeuntium,facieSi:anricuIishominis,oculis
appellat, niplici
glaucis, co
iorefsngumeo, corpore leonis,cauda fcorpionis modo fpicula
infigentemiuocis ,
ut mifceatur fia
flula: a tuba: ^ncentusiuelocitatis magna, humani corporis uelpracipue appetentcm.Et eodem
fi

ii
hro capite ^o, Hominumfermones, inquit, imitari d£ mantichoram in Aethiopia
author efi luba
Eadem fere omnia SoUnus capite 55.de India.Etpoft reliqua,Pedibus fic uigct,faltu
fic poteft ut mo
rari eam nec extentillima fpatia polTint, nec obftacula latifiima.
Albcrtus &
Auicenna marico.
rion uelmaricomorion uocibus corruptis habent, &
cerui uelocitatem attribuuntthic etiam luporiJ
generis facitfut habet interpres, )reliqua ut Ariftoteles. Albertus
ineptiflimc a mantichora diftin-
guit,quaii Iimflis non eadem fit. Mantichora (o inquit Philes, nimirum ex Aeliano) fera
cftlndicgjhimita,rubra,rpeciem hominis referenscfacicfciIicetS^ auribus,
ut Ariftot. ait)ocuIis ar*
io. dentibus,caEltjs:fupercilijs terribilis: auriculis denfisCit}.m'0(s)modicc oblongis,
rotundis, fif ad bafim
glabrisidetibus acutis, ore hornbilifreliqua fpecies tota leonina eft. cauda
aculeum habet mifiilem,
quo uenatores arma tos ei infidiantes perimit(retrorfum eiaculans quod fi a fronte ei refiftant, fiC
.
)
ctfatn cauda rcncxa laculatufi Aculets uacuap^proti^Ef^i^oi/Iego^t^ittftfiJf/^noiuftatim
fubnafcuntur*.
His uenatores breui fupcrat.Et quanquam multa: fint apud Indos feuilTimac uoraciiTirntefe
beftite,
iuric uni tamen anthropophagi nomen indidcrunt.Huius catulum fi
ceperint Indi, extremas clunes
lapide contundunt, ut aculeo producendo inepta fiant, &
catulus fine periculo cicuretur , Hac Phi.
Ics. Ariftoteles nunquam mitefeere fcribit,quod de adultis intelligi priuatim
poteft. Eadem fere a.
pnd V
olaterranum legimus,qui ex Aeliano fe tranferibere profitetur; 8d infuper.unguibus elTe leo
nis, cauda bifida,utrin(5 aculeis cufpidataidentibus acutis.SC aliquanto quam canis
maioribus; ocii
(t lis uillofis,noi3ua fimilibus (glaucis potiustglatix
quidem nodiua eft.)Et hoc animal fe uidiffe teftari
Ctefiam in Perfide, ex India dono regi
adIatum.Hac VoIaterranus,fed in fuis translationibus fepe.
numero errat-proinde haec cum Gracis,fi cui praefto erunt, Aeliani uerbis conferri confulo. Vola
tcrranum,qui mantichoram Sf crccutam fimiarum generis facit,iam fupra reprehendi. Apud Pail
faniaminBoeoticis nonmantichora,fed («^7)oj*Iegitur,cuius uerbauta nobis conuerfa funtrecita.
bo:Befiiam,inquit,a Ctefia memoratam in libro de Indis, qu* Indorum lingua martiora hoc eft ho*
,

mines deuorans(ra'i/I>»$a;-©')uocctur,non aUam quam tigrin cife crediderim. Attribuit autem ei tri.
plicem dentium ordinem in utratp maxillaiwS’ ws^'«(',Iego Xxstrfllit}/, aculeos in extre*
macauda,quibus bC cominus fe defendat.Si: eofdem miliilium inftar eiaculetur Cteterum hanc fa= .

mamlndiinterfecommunicaflemihifalfouidentur ob nimium huiusferxpauorem. Decepti funt

4' etiam quod ad colorcm;fiue quod tigris nimiru ad Solem()«tre »Ais)eis confped}a,rubere Sf unius
tota coloris(abfcp maculis)uideref: nue in celeritate curfus(a Si», lego Sloi.-negatio enim fenfui
ftri

contraria eft)propter aftiduas conuerfiones talem exiftimantes. Ipfc quidem conqcio,fi quis Libya:
aut India: ArabiVue oras peragrans, quotquot apud Graecos reperiuntur feras inquirat , alias pror-
fus non repctturg,alias liero forma differentes.Non enim homines tantum pro aeris Kregionudif:

fcrentia,formis inter feuariant;fed idem cteteris quocp animantibus ufu uenit. Verbi gratia,alius in
Aegypto afpidumcolor,alius in Aethiopia uifitur.&c. HaiSenus Paufanias,qui tribus maxime ar
gumentis,regioncnataIi,crudelitate,ueIocitate^,nitiuideturutmartioram uel mantichoram, tigrin
elTe confirmetrfed quoniam eadem leucroctitae conueniunt,& infuper uocis humanae illedlos deuo
randicaufa imitatio, leucrocutam potius quam tigrin efte contjciam dum alius meliora adferac,
^

DE HYSTRICE.
M«r« hanc Tigmaduiumperi ciir<mimm,cumsprU(piimfpc(iacnUgrttk hyHHcem Circwidnceret.

YSTRICES generat India Sd Africa,fpina conteAas.ac herinaceorum genere(forte,ge

nus,)P!inius:Solinus herinaciis fimiles feribit, Hyftricem Arabice aduldiil u ocar
puto.Ericius Iylueftris,inquitAuicenna,notus eft;8f montanus eft aduldul habens fpi-
nasfagittaIes(mifriles)proximus natura fylueftris ucl terreftris ; marinus quidem inter
oftracoderma numeratur. Qua
de herinaceis dicuntur.eo magis ualebunt in hyftrice,PIinius.Ra
fis quoij montana hericium efflcaciore terreftri facit, his uetbis;Ericius montanus melior eft dome*

fiu
g ^
6^2 De Quadrupedibus

modum acuumtconfimilis in medendo facul tatis, prxftantior in cibo, utilior

fticO) Si habet fpinas in
ftomacho.Si uentrem magis moilit, urinam^ ciet efficacius, Haec rafis StAlbertus. Sed apud Grs*
cos facultates ifia echino matino attribuuntur. Vetus gloflbgraphus Auicennx,uocem adulbus, e.
ricium montana interpretatur.Syluaticus adualdul Si adubul,fimiliter:&: in lingua noflra (inquit)
uocaturiftrice. Alierha fecundum aliquos eft ericius magnus fpinofus,fecundum alios uerdericii
us minor, Andreas Belluneniis. Albertus hyflricem etiam fucca nominare uideiur, nefeio qua lin.
gua,ut in B .referam. Syluaticus Si alij recentiores hyflricem animal quod uulgd porcus ipino
ucr
^
fus dicitur,interpretantur.Sic Si Gratci quidam,ut Suidas,acanthochotron,quod idem fonat ad
bumtfed Si uulgarem echinum tcrreftrem eodem nomineuocitant,Etymologus Variniis.Quod &
liero hyflticem quo® echinum terrelirem Suidas interpretatur ,
falfum eft. Syluatico etiam acan.'
thochoeros
 ^
, c

DcHyllricc. A.B. Lib.I. (57?

US& Varinus ouum interpretantur uel hvfiifchem po^^m aut leonem. Aj ««Aa Hefychi-

pudMartiaIemorygemprohXSriSevnon[ri^^^ Domitius Calderinus a.

ueliftricefineafpiratione. Hifpanicepucrcoefen
riceporcofpino. Polonus quidam interDretatiirmorst!>r.r™ f’ P“*^^Pyne. (Ily.
-*^f^^'‘^'
cum marinum nominant, em mecrfiilwr» Ea nimirum ration"'*"’ ^""'^nos.qm por
remotum, incognita SC peregrina plera» mediterraneis,a mari
lo marina 8C tranfruar n

mcauernajmontiumdiuertere.IuxtamarinaCmariti4potius)habitat
Albertus. Certum eft quidem hoc animal
ainphibium non eiTe fed (n f i
SouWn?m montibus,-
'“k'"'

nus teftatur.Qtiamobrem ridiculus eft illius error,

qui nuper qiiadrupIdiSft
^
dta,porcumrpinoftim(hyftricisenimnomennonagnoSifcemZm "
pcllatione deceptus. Aliqui hyftricem
mt^^r
*m>mfacir, Geimantca ap-
Germanice
f<{«»eyit,hoc eft porcum a>iqui bwni.
fpinofum.ftda ab eis uoce ad imitaaonem’rJrr°
iauoce,ucfupraoftendi,ltaft,HifpaniGalb Annh & Germano-
rum aliqui peregrinitatis ftudioft uocem P»:MptfeVecepL^int

quiexta«,hyftrichem(quodmeminerim)aliterquamproLg6diSoporctffofoufc^^^^^^^

acerSSomTgellJg^
OraurgentiumlgitcanL,a.pauidlonSi;,s,:cS!Z^^^^^^^^^^
dum, Gc* Agricola,) Plin. ^ >ucin ligno figat inter»
Hyfirix mAethtoDiarhor^fiair> in w/ *

lcgi(ur)frequentiinma,erinacijs ftmilis,fpinis tergum hifpida quas'Snffl 'h^atr”^*

).tnittituoluntaria,utainduisaculeorummmbiscanesuulneretingruentes
lohntis Hemdm“r
roquartohyftrichesapudAfrospaftoralesnafcitradit. Circa
fSuAtra;^
fues fijinofiiquKum capiuntur, fpinis fuis farpe
u,adeomitant feras aias,utf.mu concurrentes
homines &
canes Itedunqnam canes
o„ocI
tergafua,quibusfptaxinnituntur,uereS^^^^
Sd
moueantjat^ inuicimoi es homines et canes uibrcnnpaul
Venet I iv r
iafequentes,fug.endopugnans,emiflIsatergofpicS::tm^^^^^^^^

in^l|fepeaZumperegSft;cllc^^^^^^
f &
um armorum loco, non etiam pedum ut quidam dixerunt,
Albertus Echinn« riiriVi#im
aculeisfuispedumlocoutitradifa Noino^cis fyIuis(inqaS^^^
quicquam prat fe fert confpecftum ac hyftrix.cui magnitudo
paulo minor
quam lupo corpus fiali-
dum,8«: fpmis.ut hermaceorum.undi^ rigens.
&
Axungia laridum funt in animriibus
cornia nL
gens,quorum quatuor dentes ut plurimum prominentrut
nis,&c.MonachiinMefuen. Albertus libri, . tra<Satus
funt porcus norrns f , J
,.capfterd“S,fcf”l^^
umcanmum, alium porcinum ciredixiiret,fubdit:Etflmiliter
animal quod uocatilrfucca-^^Jiuodcti^
amhosduosmodoshabet,quodaU'usineo2cnerehabietDcdesnorri S/ aliirc noWi»
lMdemquipor<xtsfpi„ofus.Vquidemdelyftr«
ll'"‘5^°V™'’‘“““l‘*'’''''‘^“™"^'’*ihodieuulgoalft^ Hyftrix quem ipfcuidi, tres circii
ter pedes longus erat Agyrta
qu, circunducebaqos eius leporino conferebat,
aures humanis • pedes
P^>bus. Hyftricem Grtecicinquit Gc. Agricola)
uo-
cant,quod K
caTiuId ftmtlttudmem gerat fpeciem^ porci bimcftris,8i
fpinis erinacei inftar hirfutus ft: atta
men caput habet leporino ftmihustaures humanis, pedes
urfinis.Iuba ei eft fupei iori parte ere(Sa,et

ras_quinreliquKenam fetae funt nigrae. Primae fpinae a medio

oriuntur dofroa: a lateribus, fed Ion*
r' ^ Cngula pa/nm nigrat,partim candids funt: longx duos ircl
quando libitumfuerit.utpauo caudam erig,t:ingreirurusin caueS
/
fcaeimtntDenKs,utlepus,quatuor habet longos, duos fuperiori pane, 5Cduosinferiori,H*c Agrie.
‘‘“«•"onfinim illud,
quod Hieronymus Carda
t “c cA"'®
1 fOiOtdciubulttscc delcubitjadiungendumcxifiimaui.VatijgcnefiSjinquii^mceftse^hatur»

\
6^4 DcQmdrupcclibus

uernisprouunycmc,toii«i4Urti»iiii».i*ia«.*..x. « • i

redargiiens.qitamobrem miror idem a Ge.

adhibes , nec contrariam licterum affertionem
uiro aliodui dodiflimo diligcniifflmocp proditum efle.
Audio liyRricem animal foetidum etie, in a
fyluis Cauernas fodere melis indar, cui et pedes
anteriores in eundem nimirum ufum fimiles babere
rapis uelci.Poma quidem (ut ipfe obferuaui) corti
aiunt: Potu ite prorftis abliinere: pane, pomis Sf
hyliricem uefei feribit panecommintito, pomis,
ce dentibus feparato,uorat. Atqui Ge. Agricola
Diris,rapis,paflinacis; bibere aquam, fed cupide uinum dilutum:no(3u uigilare,interdiu dormire,
€ D Quomodo aduerfus homines « canes fe defendatemlirisaculeis,inB.iamdKSumeft.
pertinet, Plinius. Mulieres ahcubifptj»
^E, Hyllricis pinna fi fcalpanturdentes.ad firmitatem
diferiminent.
nis hyfiricum uti audio ut uerticis capillos

efculenta comedatur , llomachum tamen

Hyllricis caro.uthcrinacei , licet non admodum inter
mitigat : mingentes in lecto, quo
adimiat,aluum foluir,lepram ac fcabiem dtmjnuit;falita hydropem
GiKcinihiltalehyfiricitribuunt.fedftomachumiuuare.aluum
minus id faciant, adiuuat,Platina.
urinar in pueris profluuiUm , terrcllri.
foluere, echino marino : uim aduerfus lepram 8
^ fcabiem ,
in hyurice. Hoc ut ticrum
Qus de herinaceis dicuntur, inquit Plinius, omnia tanto magis ualcbunttamen facultatem in cibo fu
fit quod ad temcdia,ex cinere
praeferlim udorum aculcortim.ad carnis
edenda commendatur) non-
menda ( herinacei enim adiCcata Uel inueterata in morbis qtiibufdam
nihil in terefle uidetur. Partus
conceptos,hydricum cinis potus continet. (K amolitur abortus.) te, 4«
fle Pliniotldem tribuuntherinaceorum cineri
deum oleo perungatur . Ericius montanus ed aduU
fylucdris uel terreni, Auicenna.
dul, habens fpinas fagittales.propinquus natura
H. ,, ,

Hydrix(;spi|,;si>i;iSS;ueli!srij.f,Jsfi5y©'.Oppian. lib.j.dcucnat.^spiViiif
animaliinditum uidetur a fetis fine
v^ny mK('aiml'y(';)nomena Gracis (umptum, apudquoshnic
fetis fuis rigere fties foleanny t hydrix ad uerbum
aculeis potius,quibus multo magis horret, quam
fuem fetofum fonct. Aculeos enim eius, generi pilorum adferibendos
Aridoielcs iudicat.Hm ditier

aut fpinas,diucr(t authores nominant. Hydrix re-

fis nominibus, pilos,fetas,uillos.pinnas,aculeos,
Plinius 8 jy.hydrices Ijjina contectas in
cipit daiilem in ultima etymi ratione inobIiqiiis,Calius. .

fceniinino genere protulit:Oppianusinmafculino.hocuerfu:®iil!j.«iTHi/^M,K9ato<d<»jJb@-

Recentiores quidam Grammatici in didionarifs fitis Latinis inepte
primam fyllabam perioca
li
ac Varintis, Hydrichjs (iJspijiisjapud
feribunt. fi/fviflr.caprafyluedres, hydrichides.Hefychius
Varinnm non rcdle legitur) fera letis indar fuis uedita,qiias aduerdis iniequeteseiaculatiir,
fimiliter. Vtrunq! quinieuoca
Suidas 8C Scholiades Aridcphanis.Significatetiaflagell5:&:hydrix
authores tamen proprie magis hy-
bulum UtrocB fenfu,apud grammaticos faltem ufurpatur : apud
drix pro animali, hydrichis pro Hagroin ufu cd. Hydrichis.flagellumc fetis fuillis, (inde & nomen
conflatum apparetis Suidas bC Scholiades Ariliophanis. Vspixi^i‘“Siy£(/,Aridoplia.
res in Ranis. Et in Pace , mSii vspix‘S
<«' '«s 7^4 jis syamii, m
rilrti?

VtntAsi-f (inquit Eudathius Dionyfij Atri Scholiades)

non folnm KiH-^ifonfignificat.fcd etiam apheic
fed feriendi indrumentnm, quod ex letis 6»
rian id cd carceres : Si infuper hydrichidem, non animal,
fuillis ad uerbera aptum conficitur corio
;
nempe fuillo oblongo Si angudo una cum fetis parum rc=
fctftis, ut magis pungant , madigias ucrberabanuatij
hoc genus flagri vtarAsyf uocabamr . Aliter.
 6

De Ichneumone. A. Lib.L 655*

Hufufmodi flagrum contextum uel contortum erat(!rttj/(«c«(()ex fetis fuillis apud
; Theocritimi 5<r,
7rt»| laquei aucupalis genus eft,<^ rvyKf(rTaSttt,is dws,ks vsj>i)(i'ii!(isuj|ij.(x«T«.Prima quideet
-jit
ooril
fignificatione vas-fjiyf pro fcUtica feriendi inftrUmento,qualecun(p id
fueriqufurpatum apparet! po
(iea uero ad carceres etiam certaminum hc translatumtutrobta enim equi flagris ftimu.
lisdinde Sf nylT* ortum uocabulum)mcitantur, Hucuftp Euftathius.Hatc etfi magis ad
philologiam
de fue pertinebant, uocis tamen affinitate illedluscum liyftricepofui, Deuocevaa-Asjl plura
dixi
in Equo philologiae parte y. Vq>ij(ii»,(malimi/sp(j(it,utfupra)flagcllumefetisjfuiIIis, Varinus, YsfiS
flagellum ex corio cum ipits pilis,Suidas. Hyftrichidas uocat Hicroclescin Hippiatricis
cap.yo.) ii,
tie equos ipfos, flue equorum caudas,in quibus feta fuillis fimiles nafcuntur:R.uellio hoc uitif pilar?
ap()ellare placuit, oflew Sf
I» rigorem 1(^ T^tTOirai/ o-mIiiwi , Varinus.
^•fceiiiiiiMj^vius.Hefych.Sunt qui leonum eria et lupora catulos obricala uel
obria nominet, Etiflath,
f Apud Hieronymum mens hyftrichula eife uidetur liuore fordida,a: uirus
mordax miffilium a-
tuleorum inftar eiaculariconfueta, Cal. Penultimam hyflricisOppianus,utfupra citaui, per du-
plex gamma protulit,ut necelTarid produefla eflecaliter enim corripitur,ut apud Calphurnium:
Ve
nitSi hirfutafpinofior hyftrice barba. Videtur autem etiam prouerbij fpecie, agreftis aliquis Sdina.
lacenus.hyftrice fpinofior dici polTe.Sichyfiricis fetajSeiluspijtO-.utrefert Erafmus, lepide dicetur d«
diiSerio,quod acriter in quempiam tortum fuerit.

1»
DE ICHNE VMONE.
Ithnemenk hunc triiiii,ex uetujio ifmifcripto codice oppimi Venetijs luSmfmk

Ab
CHNEVM ON,ix''i®(iiap,Nicandro eu'am hydri fiuc enydri, id eft Intrat fpecies
eft in Aegyptotquanquam Marcellinus &
Solinus non ichneumonem hydri,fed hydrii
ichneumonis fpeciem facit, quafl hydrus latius pateat,quod non placetthydrus enim, id
eft lutra(de qua in L.litera fcorfim agam) pleriftp in regionibus reperitur ,
ichneumon
> ueroliitra eftAegypto peculiaris iuxta Nilum,Enhy drus,alterun ichneumonum genus, Solinus ca
pitejy. Enydros.inquitiftdorus.eftbeftiola ex eo nuncupata, quod in aquis uerfatur.ft: maxime
in Nilo.Htec Grtece ichneumon uocatur,Kc.quafi uerd enhydrus quo^ non fit Grarcum
uocabu
ixydlmu,oc
Ium, Etalibi.Hydrus eftanimal uolatile(legofluuiatile)inNilofl,inimicumcrocodilo.
niilxvdliiceeilrMy'/illeoi,Herychi\.is, Ichneumon Graece uocatur, inquit Ifidorus, eo
quod odoreeius
falubria ciborum uenenofa prodantunDe quo Dracontius ait,PracciditCpra;dicit,forte)fuiUusca.
lias fuillisluim cuiufcunij ueneni.Di(ftus eft
autem fuillus a fetis. Apud Albertum neomon pro ich.
neumonlegitur,Latine,inquit idem,fulllus uocatur.quoniam fetas habet pro pilistodore
cit^m con
ab inueftigando ; Qiiod
utnientem a uenenofo diftingult.Ego ichneumonem ditftum coniecerim
cut caniculaCquam forma etiam corporis rcfert)feras indagaufic
ille inueftigat K
obferuat crocodu
“
Ium 8i afpidem,eorumcB oua.ut capite quarto dicetur. Aduerfus omnia
lumbricorum genera mi-
j.tradatu y. fen cap. 6.
rum in modum medentur pili animalis nominati alcafim, Auicenna libri
1 .

AndrasBellunenfisincaftigatis codicibus non alcafim fed harimun legi monet, quodnam ueroid
animal fitignorarefefatetur.SedIo.Manardus in
epiftolisy.i.alcafimfnterpretatur ichneumonem;

quoniam Aegincta etiamiquem Auicennafere fequi foletjfic feribit: In

uniuerfum omnes a lumbri
cis agrotantes ichneumones pili iuuant fuffiti.
Ichneumonem funt qui murem Indicum uocarl
fimilitudinemtp gerit,
modo fentiant,Hermolaus in Plinium. Hac artatequdd murinam fpeciem
magnitudine te is,
inilgomurem Indicum uocant.Gillius. Ichneumoin Aegyptofolumnafcitur,
fpccie murisiuulgd nunc murem Indicum uocannalij uocant
damulam. Albertus deceptus uerOls
Arabicis uocat iffim.id eft ciconiam qute tota nigra dorfo eft,&:
inuenitur giIua(gnfea)etiam,Nip .
•Eft autem locus Albcrti in Ariftotelem de hift.amm.9,6.ubi pro
ichneumone anfchycomon Icribil
ceu Graea uoce,8<: ab Auicenna thyamon tiocari ait. Scriptor
quidainomen lam non
neumonem interpretatur mute Indicum uel mute Pharaonis, Cateru
damulam pro rniiltelatquam
6^6 _ _
De ^ r. D..1t JVrttrt o/'^<rt1ITt1f*l'
donohmuuteoItaIiuod.a«)Alb«n.s,VfacentiusBk«aIqacdpiun«qu^^^
d°mcommuniahabet(corpo4formamfortaffls,Kqu5dferpemcsimpugnaOab ea «meri differre

neminem ex eruditis dubitare puto,

^
SC Aegyptiam afpidem , Strabo, Iclmeumoncni
Animaliafua habet Aegyptus,ichneumonem
formame,usconfema.d.^v<!h».
alH«nicultedicuntflmiIemefe.alijmufteIl*,Gil!lus. Nicander
iflidis magnitu.
paruae,ucl(ut ali} exponunOiracunds.Caeterum
id eft iiiuerrxuei mtiftella rufticae
eius foillis fimileslfidorijs parum grauis author
do tefleAriftotele,eaeftqu*catuliMelit£i. Pilos
pilos eius appellat, non fatis certa uoce;nam ur.
affirmat, ut procedenti capite dixiiNicander
docet. Pupillo p«ua map
fi uulpis.fufs,&: hominis
etiam pilis eam attribuunt poeto, ut Vannus „
j.»v««^i-,id efi malignam aftutiam uel
machinationem figmficant:nam ferpentes , ichneumones , fu
otA%?v,id eft Mguftis funt oculis uel pupUis:
mLuulpes a: quocun® improbeaftuta funt,Ai:^oi-

teues&ouescontra,Adamantius. De cauda Ichneumonis uerba Oppiam funt_hoc:oj«AA,;i,

ei oblonga, ferpemino fimilis extrema
idoc^iut egointerpretorinamGillius protermiliOCauda Verftjm medium cor,
ffi°parteere|ionecapitisconuoluta,nigricans,8iutferpentibusfquamofa.
excoieduraficlego,A'Ks«OT>ft$«Ai:®i-tAiKr»(iJh!<i«>iK!iji/(i5«s,doneccxmanufcripto codice a.
ruptum
liqLs meliorem ledionem afferat. Caudam
m
quidem longam SC fquamofam eo talem intelligo,qua
IchneumoniCinquitAehanus)utrmfcpfex«spart,e.man^
Sonemodummuribuseft. f K
K
buwm‘ eft,ut SC fuo femine grauiditatem partum alqs
afferat.ac ipfe quocp uentrem ferat, ex fe l»
fcripferunt: ) qui in pugna quam inter fe pugnant iiidi
fiie.
fe pariat, (idem fere de hygna quidam
SC in uiliorem fexum ccnfeantur , SC muliebria paMn-
rint,ea bellico offenfionis nota inuruntur,ut
fcrxbir*)Contrajjj qui ex bello fuperiores euafenmt
fictos
tur (Ariftoteles idem perdices faditare
ea male a fe pugnata pugna, hoc promio afflemn.
fubisunt,&: fimul fuo femine implent at uitftiex
patribus qui iam ante fuilfent, matres reddantur.
tur, ut SC partus dolores fufferanqSi ex

eifdem. Viuunt^cirdter an.

Ichneumones SC feles tot numero pariurtt,quot canes, uefeuntur^
K ut canum. Viuunt annis fenis j^Plimus cum
nosfex Ariftoteles. Felium ichneumonum reliqua
priusdecanumcoituSipartudixiffet, Circa fluuiosdegit,Nilumpeculiariter:undeNemefianus,
fegetes. Mihi quidem amphibiumuidenir 5
L placidis ichneumona querere ripis Inter arundineas
etiam quod in qs lutrae inftar femergat . Nam
hoc animalnon folum quod circa aquas moretur, fed
afpidem pugnaturus luto femuniat.ilc canit:
Nicander in Theriacis deferibens quomodo contra
i5i/S»(/) iAKowrw.- Et mox afpidem
ahquando
ftvTiV h Ps mmitifJi k«S»A«to,ti;463 Mfais
mordicus ab eo cauda apprehenfam in fluuium trahi, quod apud Strabonem quo^ Icgtmiis. Iam
eft cum diutius abfip reipiraao*
cum crocodili uentrem SC uifcera per fauces illapfus exedaqnec^e
agere pone.
ne^quam quae amphibia: non funt quadrupedes jUitam
nolo efleIongior,Cice
Poffum de ichneumonum utilitate,’decrocodilorum,defeliumdicerc,fed
acceperint, uehe
ro de na tura libro 1.Ky.Tufculan, Beluas etiam in eos ipfos.a quibus beneficium
fera anlmalia,feIes,ichneUfflOnes , croco. 4
menter gratas effe.teftimonio funt uel Aegypti admodum
infcftifflmis beftijs afpide SC crocodilo inimicmas g®t'™u
dili Aelianus, Et alibi. Cum homini
CTVochilosCinquit Solinus)auis paruula eftica dum
tcduuias(reliquias)efcarum affeflat , m bellua
huiufcepaulatimfcalpit,&:fenfimfcalpurigineblandienteaditumfibiinuf®faucesfacmQiioden.
pcnetratbelluam , populans^ uttalibus , erola
hvdrus confpicatus, alterum ichneumonum genus,
Eadem omnino feribit Ammianus Marcellinus libro ii.Dc trochilo aue
A^ptia , alia
exit aluo.
eandem faciat in Auium hiftoria dicetur. Crocodilum
i uulgari trochilo, id eft regulo (etfi Plinius )

(inquit Plinius)faturum cibo pifeium,

Kfemper efculentoorein llttorefomno datum, paruaauls,
hiandum pabuli fui CTatia , os primum eius
qux trochilos ibi uocauir.rex auium in Italia,inuitat ad
repurgans,mox dentes, &: intus fauces quocp,ad hanc fcabendi dulcedinem quam maxj.
adfultim
me hiantesiin qua uoluptatefomnopreffumconfpicatus ichneumon, per eafdamfaucesuttelum ait |9
Alij nullam trochili mentionem faciunt , fed fimplici.
quod immiffum.erodit aluum,Ha:c Plinius,
ter in apricantis eius uel dormientis
fauces hiantes infilire feribunt. Ichneumones croeodilis apri,

cantibus infidiantes,in oris hiatum intrant, 8^ exeiis uifceribus e uentre mortuorum egrediuntur,
rictu immenio
Strabo lib. 17 .Cum crocodilus humiiacet ftratus, (uerba funt Gilli} ex Oppiano)Si
patulum,tumichneumondolofaconfilia de illius pernicie iniens, limis oculis tandiu eum
os gerit
intuetur; tum confeftim (in arena luto uolutatus . agilis
obferuat. quoad anSo oppreffum fomno
fiducia mortis portam ingreffus per latum guttur in altium
delabitur.
DrocurriOX Angulari animi
fentiens,fomno foluitur: Si incitato curfu furibun.
Crbcodilus uerd inexpecAatum malum in uentre
in imam fluuij fedem fe demergens,modo magnum
. dus Si confiln inops, longe late^ uagatur,modd 0»
abijcit;fed nihil haec curans ichneumon, Si uifcerum(ieco.
acerbitatis uirus anhelans fefe ad terram
incumbens)fuaui cibo cxpletunac tandem fatur,iam exinanito crocodili uentre proli.
ti pracipue
corpus
Iit foras Hac ille ex Oppiano.
Plutarchus euam de ichneumone feribit, infidiante crocodto
 ,

. De Ichneumone. D. G. LibJ. 657

diligenter amicire limo, KUclmicorfjs l6..icatiim(Sti)fit>ii5ofi8»j())obglutinare.Atquiaduerfuscrocodi
Ium nihil eget hoc munimento, cum dormien tis per fauces illapfus, uenti cm exedat eo in loco ubi ni
bilaerocodili dentibus eimetUendumiquanquam fi attingere dentibus crocodilus ichneumonem
po(ret,nihileiutcuncpcra(raluticrulla prodeiiet aduerfus tantam belluat uimtnam contra afpidis
niorfusicum parui dC infirmi admodum omnibus Imius generis ferpentibus dentes fint ) luto incru*
(latum defendi pofTe facile coiiceircrim. Non igitur ut a morfibus bellus tutior fit in luto fe uolutat,
(ed alia, fi modo id facit, eius fatfti quaerenda eil caufa.Mihi quidem eo difficilius per fauces eum de.
labiuidetur,fi non in luto folum,fed etiam arena, ut Oppianusrefcrt.uoluatur: ficenim & augetur
cotporis complcxus,gt: exafperaturtutranq; ueroob caufam difficilior per anguilum (fauces inquS
10 SC gulam)defcenfus. lam fi poli lutatlonem Soli quotp fe exponit,ut crufla durefeat, eodem modo

quo in prsparatione contra afpidcm pugns , multo adhuc difficilius delabetur , afpero dorfi uel to.
tius forte corporis impediente rigore. Aut igitur Plutarchus alij quidam prsparaiionem cius
quf
aduerfus afpidem tantum proprie pertinet, ad crocodilum quotp tranftulcrimt quod facile aliquis ,

cit Strabone facere potuit,cuius confufaferchac de reuerbafimqhuiufmoditol^ AjOTu/mjanSi «fs

^ HfaHAiuivu oyw tyy^iiovat osw oAtSocuTtrras mis i(ga Txrt «otT-iffi ; 1(9«

yt-mdx hoc pronome dubitatio ei},an ad alpidas tantit,ut mihi Uideturtan ad

«iTBj/tcirca

utruntp animal,afpidas 6^ crocodilos referri debeat; uiritif® quidem oua ichneumonem perdete a.
pud authores legiturlKgacoiTWTKSsera^ 6{i)^(ext^^9n::ttvA/^'jv7a(lego9«j>a£Ki^^TdV.iti/Ar(S5l/TSl»-)

TT^S T hAio(/. UTW 7W5 acttri'(/'x{ fet 9xA«5i«V ttf hxJiat^oi^nstxxcaraimfj eis t wr

xas j-xssjikc, tuAdstUj/lK nxjiip -fSf

TilIrTiajrAij.x’'* ly Aut igitur, ut fupra dixi, authores qiudS
ichneumonis praiparationem aduerfus afpidcm,ad crocodilum qtiocp non rCtffe tranftulerunt au t :

fi aduerfus illum
etiam (e lutat,aha lutamenti illius quam contra afpidem ratio cfftnempe ut fine are
na fiat, 6^ eo adhuc humentclubrico^,non Sole induratd,fn crocodili hiatum infiliat,ut ita magis ki
brico corpore facilius deferatur, id quod Ifidorus innuere uidctur his uerbis : Hydrus cum uiderit
crocodilum inripa ore aperto dormientem , inuoluit felimo , quo facilius poffit eius faucibus illabi,
KC, ^ Crocodilorum foecunditati falu tariter natura obfiflittnam oua qus ex fefe crocodili fecun.
dum flumina parere folen t, inquirit ichneumo,ac perdit;& quod magnam admirationem habet,nec
oua comedit.nec ad fuam,fed ad hominum utilitatem natursinftiuiS u conterit, Aelianus. Iclineu
!• tno Aegypti, ubi afpidem anguem fuumhoRcm afpexe;rit,non prius aggreditur, quam focios uocCe,
K limo obducffo,contra itflus morfus^ fefe loricet. Modus ai mandf,ut primum madefaciat corpus^,
8iin terra feUolutct,Arilfoteles. Virum debilem Si qui aliorum auxilio egeatfignificantesAegyp
tij ichneumonem pinguntlhic enim fi anguem inimicum uideat,non ftatim aggrediturlfcd prius uo
catis alijs ex fua angui fit obuiamiOrus in Hieroglyph. x.;i. Habet a Ipis
fpecie,lic firmior prtrfidio
(inquit Plinius)internecinum bellum cum ichneumone. Notum efl animal hac gloria maxirnem
eadem natum Aegypto.Metgit fe limo fatpius, liceat^ SpIe.Mox ubi pluribus eodem modo (e conjs
loric.uit, in dimicationem pergir.In ea caudam attollens, idfus irritos
auerfus excipit, donccobii.
quo capitefpeculatus inuadat m
fauces, Harc Plinius. Ichneumon in pugna aduerfus afpidem cait
dam erigit, quam afpfsrhaxime incipit obferiiare quali minantem, ad quam cum uim ftiam tranf*
A” fert,corripitur, ffidonts. Oppianus ichnSumonem non luto fe oblinere, fed corpus arena ohrue=
re Kquafifcpclirefcribit.oculis tantum Sicaudaloblonga
ac rerpenthialpromincntibustfic expe.
dfare afpidem.Cum uerd(inquit,intcrprcte Gillio)hanc ignem
fpirantem animaduettit , fianm cau-
dtegirum agens, immanem feram prouocat: ea autem capite elato & exertd
dente frulfra pugnare ,

aggredfturtnam Ichneumonem nihil metus tardat ad excipiendam pugnam,

imo ucro ipfam moi di
tus premens utrinqj fe in orbem contrahentem lacerat.ac mortiferum
Ueneuura ore cqcientem con
ficit,&: occidit. Iniuto Nili uolutus ichneumon.apricatfCddnec tergus flecetur Se durefeat , ficir-
tuens in afpidem uel caput eius morfu amputat,ue! mordicUs apptehcnfam cauda in flimium tra,
Nicander in Theriacis. Ichneumones luto incrullati afpideS fimul
hit,
Carum & oua delent, iriuolu

ad Solem ficcati.afpides per caput uel caudam capientes ih flumen

trahunt atep occ(
tienim luto SC
5» dunt.Strabotcuius eadem de re uerba Grxea paulo fupei ius
rccitaui. Ichneumoniinquit Aelian.)

luto agglutinato fle fc obducit,ut militem armis undit^

feptum referat;rilutiimdefit,aqua fe alluens
f™ inaltum madidumm fabulum abqciens, ex improuifis rcbusac fortuitis ^ atma ad tunonem fui
comparat,continuom cum capitali aduerfario depugnaffummas autem Mres fiiaS ,
tene.
ingcniole
ra8,acUaldeafpidismorfuiopportunas,rua; caudae flexu feptus, tuetur: eas afpualiequi
poliit.ho-