Professional Documents
Culture Documents
Monato 198812
Monato 198812
ANTVVERPEN X
Prozo de unu ekz : Aŭstralio 8 AUD. Aŭstrio 65 ATS. Belgio 180 BEF. Britio 3 GDP, Danio 33 DKK, Finnlando 20 SFM, FRG 9 DEM, Francio 29 FRF. Grekio 600 GRO. Hispanio 500 ESP,
lrlando 3 IRP, Italio 6500ITL, Japanio 1150 JPY, Kanado 7 CAD, Luksemburgo 180 LUF, Nederlando 10 NLG, Portugalio 550 POE. Svedio 30 SVK. Svislando 7 CHF. Usono 6 USD
de landoj,
ni konstruas.
Diversaj etnoj, variaj lingvoj,
diferencaj kutimoj konsist-
igas la mondon. Ni ligas
ilin tra interŝanĝo de varoj,
monrimedoj kaj teknologioj,
tra investado en novajn
Ĝenerala komerca kompanio internacia.
aventurojn por pli da
Pli ol 150 filioj tra la mondo. Demandu pri interkompreno kaj prospero.
la oficejo en via urbo ĉe:
leteroj 4-6
internacia magazino sendependa noticoj 7
por politiko, ekonomio kaj kulturo
Estimataj gelegantoj... neble, estas tiuj aŭtoroj, kiuj havas dek leteroj, per kiuj plej diversaj
kontrakton kun ni. Pro administraj homoj anoncis sian pretecon, verki
imagu, ke nia revuo havus proksi- kialoj ĉiujare unu fojon ni revizias la por nia magazino. Do certe baldaŭ vi
mume 350 konstantajn kunlaboran- liston de tiuj ĉi kunlaborantoj. Ĵus ekkonos novajn nomojn kaj mallon-
tojn, do aŭtorojn kiuj senĉese farinte tion, mi foje kalkulis, kiom da gigojn, per kiuj estos subskribitaj
verkas, monato krevus kaj vi ne ni perdis intertempe, do de la lanĉo kontribuaĵoj en la revuo.
havus tempon por legi ĉion. Nu, de monato ĝis nun. Kaj mi mem
kompreneble ankaŭ niaj regulaj miris pri la nombro: estas (se mi Jarfino estas bona okazo, ankaŭ en
kunlaborantoj ne verkas por ĉiu ĝuste kalkulis) ne malpli ol 158 via nomo danki al ĉiuj niaj eksaj kaj
numero, bonŝance - ĉar tiam kom- homoj! nunaj (kaj estontaj) kunlaborantoj,
patinda la redaktanto tute ne plu ĉar sen ili ĉi tiu periodaĵo ne povus
scius, kion selekti por aperigo Kial ili malaktiviĝis? La plej malmul- ekzisti kaj plezurigi vin.
taj el inter ili pro morto. Ekz. estis
Vi scias, ke en ĝeneralaj informoj ni tiel konataj nomoj kiel Paul Neer-
indikas, ke nia revuo havas ĉ. 200 gard, Ivo Lapenna kaj (laste) Tibor
kunlaborantojn; tio estas ĝusta en Sekelj. Tiu ĉi mallonge antaŭ sia
tiu senco, ke tiu ĉi nombro kunigas morto ankoraŭ sendis novelon. Aliaj
la konstantajn kunlaborantojn (kun ĉesis aktivi pro tro alta aĝo, mal-
speciala kontrakto) kaj la okazajn, sano, ŝarĝo per aliaj gravaj taskoj.
kiuj aŭ verkas aŭ en alia maniero Bonŝance tamen daŭre ekaperas
kontribuas al la realigo de T maga- ankaŭ novajkunlaboremuloj. Guste
zino. La plej grava grupo, kompre- nun kuŝas sur mia skribtablo pli ol
MONATO — decembro 1988 ENHAVO 3
leteroj
Rifuĝintoj - kien? azilpetantoj rajtas protesti antaŭ tribu- altprezaj sed signifaj nutraĵoj por urba-
Du artikoloj en Monato 9/88 okupiĝas nalo, almenaŭ en FR Germanio. Dum noj. Unu el la heredaĵoj de Eŭropo
pri gravaj, nuntempaj problemoj: rifu- tiu eventuale plurjara proceduro la estis la miksitaj popoloj kaj do kulturoj
ĝado kaj rasismo. Dum s-ro Lutombo, azilpetanto ne restas sen financa sub- en multaj regionoj, plejparte (perforte)
mem afrikano, kritikas la malsufiĉan teno kaj simpla loĝejo, sed li/ŝi ne rajt- disigitaj post militoj pro naciismaj emo-
internacian helpon, ekzemple de UN as labori. Ne mirinde, ke multnombraj cioj. En Transsilvanio tia iom ekzistis
por rifuĝintoj en Afriko, s-ro Pignatelli azilpetantoj preferas tian vere ne agra- ankaŭ en hungaraj kaj germanaj vila-
analizas la kreskantan rasismon en blan vivon, ĉar en la gepatra lando la ĝoj. Jam nun la premo je tiaj minorita-
Italio. Liaj konstatoj egalas, kun kelkaj situacio ofte estas pli mizera. Ne toj estas tiom forta, ke multaj jam for-
diferencoj, al tiuj en aliaj industriaj povas esti prisilentate, ke la kvoto da kuris. Hungario eĉ agnoskis illin ofi-
landoj. Tre trafa ŝajnas al mi lia opinio, krimuloj inter ili estas alta. lli dominas ciale kiel rifuĝintojn - jen unuecaĵo
ke la vera rasismo ne rilatas rason aŭ precipe en la havigo kaj disvendado inter komunismaj fratlandoj - kaj FR
haŭtokoloron, sed soci-ekonomian de drogoj. Milionoj da rifuĝintoj estis Germanio pagas 5000 usonajn dola-
statuson. Rifuĝado estas problemo en subtenataj de UN, de unuopaj ŝtatoj, rojn (sumo baldaŭ tri- aŭ kvar-obli-
multaj partoj de la mondo, ĉiutage bonfaraj kaj privataj organizaĵoj. Mult- gota) por ĉiu forlasinta germanulo (kial
raportas gazetoj kaj televido: rifuĝintoj aj povis elmigri kaj vivi relative sen- nur por tiuj?). En la pompe nomataj
pro klimataj katastrofoj, pro politikaj zorge kun permeso de la tieaj aŭtorita- agro-industriaj centroj tiuj kulturoj pli
persekutoj, malsataj, malsanaj, loĝan- tuloj. Sed malgraŭ ĉiuj laŭdindaj agoj malŝvelos rapide, ĉar ne plu ekzistos
taj en kadukaj kabanoj, en primitivaj la plimulto de la rifuĝintoj troviĝas en nacilingvaj renkontejoj kiel vendejoj
tendoj, llia unusola deziro estas vivi en malespera situacio. Preskaŭ nenie ili kaj preĝejoj (la minoritatoj estas rom-
la gepatra lando kiel liberaj homoj aŭ, estas bonvenaj. Celo de ĉiuj interna- katolikaj kaj protestantaj inter orto-
se reveno ne plu estas ebla aŭ mina- ciaj klopodoj devas esti, ke tiuj ŝtatoj, doksuloj, sed ankaŭ tiuj kredeble ne
cas persekuto, ja eĉ morto, elmigri. kiuj per sia politiko kaŭzas tiun proble- plu havos preĝejojn). Jen ununacia
Sed kien? Celo de la plej multaj rifuĝin- mon de rifuĝintoj kaj azilantoj, estas popolo egaligota en malriĉeco kaj mal-
toj estas la industriaj landoj, prefere devigataj modifi sian politikon tiel, ke la sato por festegi la superecon de sia
tiuj, kiuj estas regataj demokratie. Kiel homoj volas kaj rajtas vivi en siaj pro- majstro. N. N.
kondutas tiuj ŝtatoj? Kelkaj scias pro- praj lando kaj hejmo. Tio estas pli fa-
(Nomo kaj adreso estas konataj al la
tekti sin kontraŭ la alfluo de nedeziritaj cile dirita ol farita. Alie kreskas en la
redakcio.)
personoj per severaj limkontroloj, koncernaj industriaj landoj antaŭjuĝoj,
deviga vizo aŭ rigoraj metodoj por timoj kaj agresoj kontraŭ tiuj homgru-
Ne propagando
poj. Ordinare, kiam mi legis en la brazila
111 ■ .......
Pri la enhavo de leteroj respondecas la VVilhelm Barnickel, FR Germanio
gazetaro senvalorigan artikolon pri
aŭtoroj mem. La redakcio havas la rajt- socialisma lando, tiam mi dubis pri ties
on mallongigi leterojn. Skribu al Senpaga propagando vereco, ĉar nia gazetaro kompreneble
Redakcio de MONATO ilte Mi ja ne povas kredi, ke monato iĝis fidele transskribis kion opiniis la t.n.
Stefan Maui, Pferseer Str. 15 S1 •
organo de rumana propagando, eĉ okcidentmonda gazetaro. Do oni povis
S D-8900 Augsburg senpage. Tiu lando, la plej subprema prave supozi, ke temas pri kontraŭko-
FR Germanio en Eŭropo, la lasta stalinisma, kies munisma propagando. Sed nun mi
< % <> t ........................ ••
-M ■ ■ • W
..................
ŭ
diktatoro Ĉaŭĉesku - laŭŝajne dinasti- malsame opinias pro tio: Unuavice, ke
limigi aŭ eĉ rifuzi la enmigradon. Aliaj komenconto - ordonis kulton pri sia la brazila gazetaro hodiaŭ spegulas la
ŝtatoj toleras pli malpli volonte rifuĝin- grandiozeco, superatan nur de Norda redemokratiiĝon de la lando, do la ĵur-
tojn el siaj antaŭaj kolonioj, aliaj, Koreio; tiu lando malriĉigita dum la nalistoj pli libere esprimas siajn opi-
ekzemple FR Germanio, permesas jaroj, kie nun ekzistas malsato pro la niojn; duavice,- ke mi ricevis el socia-
surbaze de sia konstitucio, la enmigra- longa (nedisponebla) atendotempo en lisma lando nedubeblan leteron, en kiu
don de politikaj azilantoj, dum la t.n. la preskaŭ malplenaj aĉetejoj, nun laŭ la skribinto rakontas sian viziton en
ekonomi-azilantoj ne rajtas profiti de la volo de I’ kondukisto reformiĝos. Rumanio. Mi laŭvorte transskribas
tia tolero. Por fariĝi agnoskita azilanto, Sed ne laŭ sovetia trakonstruo. La fragmenton de la letero: „Mi kompatas
necesas komplika kaj longdaŭra pro- antaŭkomunisma kultura diverseco la homojn, kiuj vivas en Rumanio. La
ceduro. La azilpetanto devas pruvi, ke estas detruota. Jam en Bukareŝto tuta vivo tie estas katastrofa. Preskaŭ ĉio
li devis forlasi sian landon pro per- kvartalo - iama turisma vidindaĵo - estas limigita, kaj la homoj ricevas
sona, politika persekuto aŭ endanĝer- estis platigita kaj oni tie konstruis nov- nutraĵojn laŭ porciumkarto. Por unu
iĝo. La mizera ekonomia situacio kaj la ajn porpartianajn domegojn. Jen monato, ekzemple, la homoj ricevas
ĝenerala malkontenteco pri la situacio monumento, ĉiutage vidota de I’ gran- po 5 ovojn, 100 g da butero, 500 g da
en la gepatra lando ne estas sufiĉaj dulo aŭtomobilanta al la nova parties- faruno, rizo, oleo kaj viando, kaj 5 kg
kaŭzoj por ricevi la statuson de azi- trejo. Kion raportis sm laŭ Agerpres da terpomoj. Laŭ la laboro kaj loĝloko
lanto, kio signifas legitimilon, financan (Monato 9/88, p.6) pri la kamparo, ĉiu homo ricevas malsaman porcion
subtenon kaj laborpermeson. Mi ne estas tute vera... sed tio ja estas skan- da pano; en kelkaj regionoj unu per-
mencias ĉi tie la homojn, kiuj surbaze dalo! La plej grava ne estas ke la sono ricevas ĉiutage po 100 g da
de kontraktoj rajtas transloĝiĝi al alia domoj havos etaĝkomunajn necese- pano.” Evidentas, ke nun ne temas pri
lando kaj ricevas sen problemoj la jojn kaj kuirejojn, sed kion oni detruos: kontraŭkomunisma propagando. Estus
tiean ŝtatanecon. El la veraj azilpetan- En la vilaĝoj oni ne malsatas, ĉar sensencaĵo, ke partiano de l’ komun-
toj 90 procentoj ne havas la ŝancon antaŭ ĉiu dometo situas eta ĝardeno, ismo loĝanta en socialisma lando
esti tuj agnoskataj. Teorie ili devus for- kies kreskaĵoj vendatas ankaŭ sur- farus kritikon kontraŭ samideologia
lasi la ..gastigantan” landon. Tamen, strate al pasantoj, luj kamparanoj ven- lando.
se la unua decido estis negativa, la das rikoltaĵojn eĉ en urbaj foirejoj. Jen Glauco Rodrigues Correa, Brazilo
Tradukado necesas
Franca viskio
Laŭ informo de UN (Unuiĝinta
La plej grava grupo de fabrikantoj de la
Naciaro) oni planas por la venonta jaro
fama irlanda viskio (tradicia distilita
303 internaciajn konferencojn en di-
alkoholaĵo farita el hordeo), Irish Des-
versaj mondpartoj. Dum 142 el tiuj, tio
tillers [Ajriŝ Distilrz, irlandaj distilejoj]
estas 47 elcentoj, necesos daŭra
apartenas ekde la fino de 1988 al la
interpretado, ofte inter ĉiuj ses oficialaj
franca likvor-firmao Pernod. La nomo
lingvoj de UN: angla, araba, ĉina,
Restriktoj por turistoj viskio (angle whiskey aŭ whisky) estas
franca, hispana kaj rusa.
Eksterlandaj turistoj en ĉeĥoslovakio kripligita formo de la originala gaela
Klag Walter
ekde novembro 1988 laŭ nova dekreto uisge beatha [iŝge baha], kiu signifas
ne plu rajtas kunporti hejmen certajn „akvo de la vivo”. Eble oni de nun
varojn, ekz. manĝaĵojn, tualet-arti- devas nomi la ŝatatan gaelan trinka- Sukcesa glumarko
klojn, vestaĵojn, ŝuojn, industri-varojn. ĵon „eau de vie” kaj anstataŭ la tradi- Laŭ la plej nova bilanco, la dulingva
Por aliaj varoj oni devas pagi altan cia kelta tosto Slainte [Slontje, je via glumarko por lepruloj, kiun iniciatis
dogankotizon (100 % de la varo- sano] oni tostos per la franca sam- antaŭ 14 jaroj Josef Kondor, enspezi-
prezo). Krome oni entute ne rajtas senca frazo votre sante”. GCM gis jam 60000 germanajn markojn.
eksporti varojn en valoro de pli ol 500
Pendolino en Bavario
| luLtr &en aussdTZtcen
kronoj. Tuj poste la dogan-organoj de V5 T 2,
mi Ŝ ~
Germana Demokratia Respubliko La itala kompanio Fiat (kiel konate, T X U»H
m iti
(GDR) respondis per tre simila ofte uzinta Esperanton) inventis
ii 11 gg Ih
dekreto, kiu listigas multajn varojn, motortrajnon kaj baptis ĝin Pendolino, ŝi M
kies eksportado estas malpermesita al kio memorigas pri la Esperanto-vorto czz>
turistoj; validas limo de 200 markoj, la pendolo. Efektive ĝi iusence pendo- t oo
dogan-kotizo estas inter 10 ĝis 50 % las: kiel motorciklisto en kurboj ĝi klini- D ixrz>
de la varoprezo. ĝas. Tio ebligas al la trajno veturi ! helpu (li Li Lf PRULOJ
Hofmann Wilfried ankaŭ en kurboj rapide. Nun la ger-
mana federacia lando Bavario adoptis Oni povas aĉeti la glumarkojn kun la
Bunta komunumo la trajnon, ĉar multaj malnovaj trakoj alvoko HELPU AL LA LEPRULOJ Ĉe Josef
Laŭ raporto de Norvega Esperantisto en la montoriĉa lando havas mallar- Kondor, Alte SchloBstraBe 25, D-5450
en tiu lando furoras kampanjo „Jese al ĝajn kurbojn. Oni devus, por ordinaraj Neuvvied 21-Engers.
MONATO — decembro 1988 NOTICOJ 7
raportoj
Mal-glasnost
listo. Ĝi ne donas kontribuon, kiu ser- Sputnik estas periodaĵo, kiu represas
vas por fortigi la german-sovetian ami- artikolojn el diversaj sovetiaj gazetoj.
pliakrigas
kecon, anstataŭ tio distordajn prezen- Radio Moskvo komentis la malperme-
tojn pri la historio.” son per la atentigo, ke en la revuo pre-
Nu, distordaj prezentoj ja estas nur zentiĝas „la plurismo de opinioj”, do
alia esprimo anstataŭ mensogoj. Kaj demokratia fenomeno. La malper-
La 19an de novembro 1988 la orient- kiel ĉiu mensoganto kaj demagogo, meso nature koncernas nur la homojn,
germanaj homoj povas ruĝkrajone nature ankaŭ la reganta partio de GDR kiuj vivas en GDR, ĉar, feliĉe kaj grave
signi en siaj kalendaroj, ĉar ekde tiu ĉi kulpigas ĉiun, kiu publikigas la mal- por la progreso en Sovetunio, la
tago ne plu validas la milfoje ripetita agrablan veron, kiel mensoganton. Tio orientgermanaj stalinistoj ne havas
SED-slogano „Lerni de Sovetunio signifas, ke per tiu diktatora fiago la influon al la interna politiko de la hejm-
signifas lerni venki!” (SED: la reganta regantaj stalinistoj en GDR senmaski- lando de giasnost (publikeco).
komunista partio de Germana Demo- gas sin mem kaj denove prezentas la Bachstein Sieglinde
kratia Respubliko.)
Kio okazis? Okazis la ĝis tiam ne ima-
gebla: la registaro (t.e. SED) de GDR BRITIO
publike malpermesis sovetian perio-
daĵon! Kaj certe ĉiu komprenas, kion
tio signifas: la adepto rifuzas la instru- La drako fajron elkraĉas
adon de la majstro. Nu, normale estas
bona afero, se ido estas plenkreskinta Kion fari, se en via vilaĝo aŭ urbeto akirado, la zorgoj de l’ ĉiutaga vivo?
kaj maturiĝinta kaj tial ne plu bezonas domoj, pri kiuj vi sopiras, vendiĝas je Kial ne iomete spekuli pri kimra
instruiston. Sed okulfrape kaj bedaŭ- prezoj por vi apenaŭ imageblaj? Ven- dometo, kiu ĉiuokaze haveblas je
rinde estas, ke GDR ĝuste nun - kiam diĝas, plue, ne al viaj familianoj aŭ triono, kvarono de la prezo de iu simila
Sovetunio konfesas multajn erarojn kunvilaĝanoj, ho ne, sed al riĉaj ek- loĝejo en la sudo de Anglujo?
kaj misfarojn kaj ankaŭ publike provas sterlandanoj, kiuj ne scipovas vian lin- Sed jen la tubero en la afero. Ju pli
ripari ilin - rifuzas „lerni de Sovetunio”, gvon, ŝajnigas intereson pri viaj histo- aĉetas ĉiohavaj angloj kimrajn hejm-
sed antaŭe, en la malluma erao de la rio kaj literaturo, kaj - vere vangofrape ojn, des pli altiĝas dom-prezoj en Kim-
stalinismo en Sovetunio, estis unu el la - jare feri-loĝas en siaj (ja viaj) domoj rujo. Kaj ju pli estas prezoj suprenpeli-
plej fidelaj adeptoj de Kremlo. nur dum manpleno da semajnfinoj kaj taj en lando, kie oni kutimas aĉeti, ne
La informo pri la Sputnik-ma\permeso, dum tri-kvar somer-monatoj. lui sian domon, des pli forglitas la
kiun ricevis la civitanoj de GDR per la Jen la situacio de multaj kimroj sub- esperoj de multaj kimroj akiri propran
amaskomunikiloj, estas laŭvorte: metitaj al angla ..invado”. Komprene- domon. Kompare kun angloj, almenaŭ
..Sciigo de Gazetara Oficejo de Minis- ble, de angla vidpunkto la afero kun sud-angloj, kimroj ne bone enspe-
terio pri Poŝt- kaj Telekomunikaj Afe- aspektas alie: kial ne aĉeti en iu fora zas, kaj senlaboreco restas alta: jen
roj: trankvila parto de Kimrujo ĉarman alia malfacilaĵo.
Berlin (ADN). Kiel la Gazetara Oficejo somerdometon, kie facile forgeseblas
de Ministerio pri Poŝt- kaj Telekomuni- la bruo de l’ urbo, la premoj de mon- Brulbombado
Certe, ne estas nova problemo: jam
delonge angloj aĉetas de sub la nazoj
de kimroj kamparajn hejmojn. Sed
nun, por fortimigi anglojn, la drako -
fiera simbolo de Kimrujo - fajron
denove elkraĉas. Pasintece kimraj
naciistoj bruligis domojn apartenan-
tajn al angloj; nun, iom enigma grupo
sin nomante kimralingve Meibion
Glyndwr [Majbion Glndurĵ, t.e. «Filoj
de Glyndwr” (ĉi-lasta estis kimra
heroo, kiu militadis kontraŭ angloj
ĉirkaŭ la jaro 1400) etendis la timig-
kampanjon al Anglujo mem.
Grupanoj, helpitaj eble de membroj de
la brita ekstrem-dekstra partio Nacia
Fronto, brul-bombis en oktobro ofice-
jojn de anglaj dom-makleristoj, kiuj
vendas «kimrajn” domojn; se angloj
daŭre pritraktos Kimrujon kiel kolo-
nion, avertis telefone al polico unu el la
«filoj”, ĝi iĝos dua Nord-Irlando.
Televida opiniosondo lastatempe
montris, ke plimulto da kimroj sub-
Stalin: „Kie mi ricevas pasporton por GDR?” tenas la celojn sed ne la rimedojn de la
8 RAPORTOJ decembro 1988 — MONATO
bombintoj; dum tiuj deziras ŝirmi sian
kulturon kontraŭ angligo, 83 elcentoj
de kimroj forte malaprobas la bombo-
kampanjon de la naciistoj.
Gubbins Paŭlo
VOJAĜOJ
Soveti-irlandaj
interrilatoj
La stato de rilatoj inter la vastega
Sovetio kaj la eta Irlanda Respubliko
eble aspektas malgrava afero al la
cetero de la mondo, sed en la aktuala
etoso de glasnost kaj pjerestrojka ĝi
povas esti signifa kaj fruktodona, se ĝi
prezentas plian paŝon al kontinento
sen bariloj. Neniam ekde la rusa revo-
lucio kaj la proksimume samtempa
sendependiga ribelo en lrlando, estis
veraj reciprokaj rilatoj, sed en 1988
komenciĝis serio da promesplenaj
kontaktoj inter la du landoj. La sovetia
aerlinio Aeroflot kaj la irlanda instanco Klare la 8an de novembro 1988 Bush venkis en la elektoj por usona prezidanto,
kun respondeco por ŝtataj flughavenoj eĉ pti kiare, se oni kalkulas ne laŭ elcentoj sed laŭ elektistoj: el 538 Bush povis
Aer Rianta subskribis kontrakton laŭ konvinki 426 elektistojn. Estis la unua fojo post la 2a mondmilito, ke oficanta vic-
kiu la irlandanoj establas kaj funkcii- prezidanto sukcesis elektiĝi kiel ŝtatestro. Tamen, la ĉi-jaraj elektoj havis gran-
gas en la moskva flughaveno, la dan makulon: estis de 1924 la plej eta elcentaĵo de elektintoj, ĉar nur 48,4 %
unuan senimpostan butikon en Sove- entute iris por doni sian voĉon. Tio signifas, ke nur ĉ. kvarono de T voĉdonrajta
tio. Dum ĉi-jara internacia kunveno en loĝantaro elektis la novan prezidanton - iom hontiga afero por demokratio.
Cannes [Kan], Francio, reprezentantoj (Azeno estas simbolo de demokratoj, elefanto tiu de respublikanoj.)
de ..senimpostaj entreprenoj” bonve-
nigis la iniciaton kaj gratulis Irlandon.
Samtempe, pluraj gravaj delegitoj el valorojn de malsamaj varoj kaj valora- kiu baziĝas sur nenio alia ol notoj en
Rusio kaj el la sovetiaj baltaj respubli- ĵoj; 3. rimedo por faciligi interŝanĝon kontaj libroj aŭ komputiloj. Kiam oni
koj, Estonio, Letonio kaj Litovio (kiuj de varoj kaj aliaj valoraĵoj. prunteprenas ..monon” de banko,
ĉiu konscias pri ĉi tiu lasta sed ofte kutime estas ricevata ne ia ajn kon-
estas proksimume samgrandaj kaj
havas similajn kondiĉojn kiel la Irlanda pretervidas la aliajn; la unua estas tanta mono sed kredito en la kontoj ĉe
Respubliko) jam faris kulturajn kaj ofi- aparte gravega. Dum la historio homoj la banko. Oni povas transigi tiun kredi-
cialajn vizitojn al ĉi-lasta. Ankaŭ uzis kiel monon multajn diversajn afe- ton, tute aŭ parte, per ĉeko al iu alia
kreskas konstante la nombro da irlan- rojn sed plej ofte kaj plej konstante kiel pago por varo aŭ laboro; nek
daj vizitantoj al Sovetio. oron pro ĝiaj ecoj, aparte ke ĝi estas metala monero nek monbileto parto-
ĉi tiu interŝanĝo estas tute nova feno- preskaŭ universale ŝatata kaj dezi- prenas la transakcion.
rata. Tiu lasta, ĉu laŭdinda aŭ ne,
meno kaj oni esperas, ke baldaŭ pli- Oportuneco
vastiĝos ne nur reciprokaj kulturaj kaj estas akceptenda vero. Estas grave
komercaj rilatoj inter lrlando kaj la konstati, ke neniam kaj nenie oni trovis Kvankam la monbiletoj de ĉiu nacia
sovetiaj respublikoj, sed ankaŭ dudi-
ion pli utilan por roli kiel monon ol la valuto nun estas dekreta mono, tio ne
rekta turismo kaj amikeco inter la kon- valoregaj metaloj, llia uzado estas signifas ke ĉiu monbileto nepre devas
cernaj granda kaj malgranda nacioj. pragmate sankciita de la sperto; la esti tia. Ofte en la pasinteco haveblis
Mac Aoidh Garbhan metaloj ne estas nura preferaĵo de ties monbiletoj de tute alia speco, ĉi tiujn
adeptoj. lastajn oni rajtas kaj povas transdoni al
Historie ekzistis du gravaj klasoj de la presiganto de tiuj monbiletoj por
EKONOMIO mono - vara mono kaj dekreta mono. nepre ricevi reciproke ion valoran,
Vara mono estas mono, kiu posedas kutime la varan monon, oron. En ĉi tiu
propran valoron kaj estas dezirata pro kazo la monbiletoj rolas kiel mona ans-
Kiel estiĝas inflacio si mem ekskluzive de sia rolo kiel tataŭanto; la baza vara mono estas la
mono. Dekreta mono estas io rolanta vera mono. Oni uzas la monbiletojn
Enrique Kohei (Monato 9/88, p. 14) kiel mono pro registara dekreto; ĝia pro oportuneco.
prave atentigas pri grava problemo: la valoro baziĝas sur tio, ke la komunu- Por esti kontentiga, iu mono devas
mono, internacia kiel ankaŭ nacia. La manoj fide akceptas ĝin. Sen tiu fido plenumi la tri postulojn antaŭe mencii-
populara scio pri mono estas ofte mal- aŭ sen registara devigado neniu tajn. La tria rilatas al oportuneco por
profunda kaj malpreciza, se ne erara. akceptus ĝin. Oro estas la prototipa uzado en la ĉiutaga vivo. Mono devus
Do kiuj estas funkcioj de mono? Gra- vara mono: ĉiu aktuala nacia valuto esti daŭrema, malfacile difektebla, fa-
vas tri. Mono estu 1. rimedo por kon- ekzempligas dekretan monon. cile portebla, kaj onigebla. Oro sufiĉe
servi la valoron de ies havaĵo dum Dum la lasta duona jarcento pligrav- bone kvalifikiĝas por la rolo. Oni
tempo; 2. rimedo por taksi relativajn iĝis nova speco de mono, konta mono, korektas ĝian difekteblon per alojado.
MONATO — decembro 1988 RAPORTOJ 9
Oni povas uzi, kaj ankoraŭ uzas, por bezono. La bezono allogi uzantojn, la renco fidis, ke tiu stabileco daŭros.
trivialaj transakcioj monerojn el malpli leĝoj kontraŭ fraŭdo, kaj la neceso esti Sed jam en 1934 la usona registaro
valora metalo, kutime arĝento aŭ preta konverti en oron certigis, ke konfiskis la oron de sia loĝantaro kaj
kupro. Monbiletoj anstataŭantaj oron- eldonantoj, kutime bankoj, funkciis forlasis la oran normon. Rezulte, sen
kaj interŝanĝeblaj por oro - satigus kontentige. Kontraste nuntempaj la bridado de ora konvertebleco ĝi sek-
ĉiun alian bezonon. registaroj, prave sciantaj ke ili povas vis la aliajn registarojn en orgion de
Kvankam ĉi tio veras, kiam oni parolas bone profiti per regado de la eldonado elspezado pagita per moneldonado.
pri „ora normo” por monsistemo, de dekreta mono, akaparas la monel- Tiu inflacio kaŭzis, ke nun la dolaro
temas ne pri la ĉiutaga uzado de oraj donadon, malpermesas ke aliaj valoras proksimume dekonon de sia
moneroj sed pri la nepra konverte- eldonu monon, kaj ordonas ke la civi- valoro en 1940.
bleco de kio ajn, kio estas uzata, opor- tanoj uzu ilian diluitan monon. ĉi tiu problemo, nun internacia, rezul-
tune en oron je postulo. Se la eldo- tas ne de la elekto de nacia valuto por
nanto de la monbiletoj devas esti preta Konservado de valoro internacia uzo sed de la elekto de
je ĉies postulo iam ajn konverti sian El tiuj ecoj de oro, favorantaj ĝian uzon dekreta mono anstataŭ vara mono kiel
monon en oron, tiu ne povas eldoni tro por monsistema bazo, plej imponas la normo. Aŭdiĝas nun parolo pri la
multe da mono, kiel la registaroj nun konservado de valoro dum longa bezono de komuna internacia valuto.
faras pri sia dekreta mono. La aktualaj tempo. Kiel ekzemplo, en Usono en la Tia parolo venas de la internaciaj ban-
registaroj ne limigitaj de la neceso de 1930aj jaroj oni povis aĉeti kontraŭ kistoj, kiuj regus tian valuton, je sia
konvertado senescepte eldonas tro unu unco da oro kompleton de viraj avantaĝo kaj nia malavantaĝo. Ni
multe da mono. Tiu troeco, nomata vestoj altkvalitaj. Hodiaŭ oni faras la memoru la lecionon de historio: ĉiu kiu
inflacio, rezultigas la senfinan cirklon samon. Pri kiu nacia valuto tio veras? direktas la eldonadon de mono, ĉiam
de altiĝantaj prezoj, inter aliaj mal- Nun reire al la problemo de la dolaro diboĉas pri sia respondeco. Tiu dibo-
bonaĵoj. kiel internacia valuto. Ne malgrava ĉado estas multe pli malfacila rilate al
Eldonanto de mono ne necese estu inter la kialoj elekti la dolaron por inter- vara mono ol al dekreta mono.
registaro. Antaŭe privata mono ofte nacia valuto ĉe Bretton Woods [Bret’n Lesh Jack
ekzistis, aŭ sole aŭ kun registara VVudzj estis tio, ke ĝis nelonge antaŭ
mono. La monuzantoj, ni ĉiuj, prefere tiu konferenco usonanoj ĝuis fortan AŬSTRIO
elektus la plej konvenan - plej stabi- stabilan valuton bazitan sur ora
lan, sekuran, oportunan - al sia normo. La partoprenantoj de la konfe-
Loĝantaro malkreskos
------------ o pini o— La aŭstroj ne formortos - tamen ekde
la jaro 2000 la loĝantaro malkreskos.
Laŭ prognozo de la Aŭstria Statistika
Ŝlima strio je Forfluis plia libereco, kiam la registaro
malpermesis al amas-komunikiloj
4000000
3500000
3000000
25COOOO
2000000
1500000
1000000
500000
Plej
diver-
saj
spure-
igiloj
kun ve-
nenaj
gasoj
kulpas
ankaŭ
pri de-
truo de I’
ozono.
Purig-polico
ege pena, ĉar ili ofte devas legi ĉiujn
ideogramojn por fine scii, al kiu direkto
Kun poŝtkodo iru la sendaĵo. Oni imagu la laboron,
se oni scias ke sole en Pekino poŝtistoj Brita soldato en Nederlando, 1945,
Nun oni enkondukis ankaŭ en Popola prilaboras pli ol 3,5 milionojn da sen- embarasiĝis, li rakontis al mi, ne aŭda-
ĉinio poŝtkodojn. La kodo havas 6 daĵoj dum somero! Urĝe oni bezonus cante faligi la cindron de sia cigaredo
ciferojn en 4 kategorioj: la du unuaj por tio klasifikan maŝinon. La poŝta sur la nederlandajn urbostratojn, pro ĉi
ciferoj indikas la provincon, aŭtono- kodo estos la unua paŝo en tiun ties okulfrapa puregeco. „Li venu
man regionon aŭ urbon administratan direkton. nun,” mi ofte pensis dum mia dekkvin-
rekte de l’ centra registaro; la tria cifero Jam en 1980 ĉinio provis enkonduki jara loĝado ĉi-lande. „Nun li povus
indikas la poŝtdistrikton (ĝenerale pro- tian kodon, sed tiam la sistemo ne ĝisekstaze surstratigi cigaredcindron,
vinco partiĝas je pluraj poŝtaj dis- estis tre praktika kaj post protestoj pro kune kun la cigaredoj se li volus, kaj
triktoj); la kvara cifero indikas la poŝtan la negativa publika opinio oni rezignis neniu rimarkus tion, krom, eble, se li
liver-kvartalon; por entreprenoj kaj pri la plano. Nun oni pli bone preparis tiel hazarde fajrigus la drivantajn ĵur-
Feroaj insuloj -
arkipelago
sub ĉielarkoj
Turisma revido al F0royar [FerjarJ, kaj
mi forgesis kisi la teron! Nur duhora
flugo de Kopenhago, proksime sam-
preza kiel ŝipiro frontanta kapricojn de
Atlantiko dum pli ol dekoble da horoj.
Surteriĝo kun suĉo en la ventriklo pro
majesto de marnaskitaj, herbverdaj
deklivoj kun blankaj makuloj de ŝafaro,
ĉirkaŭ buntaj torftegmentaj vilaĝoj kaj Nuptoprocesio
antikvaj preĝejetoj.
Sekvas tuthelaj noktoj en Tdrshavn, la
ĉefurbo, dum monato junio pro preter- ligo kontraŭ-alkohola observi nokte
fluo de Golfa Fluo kun marklimato de hordojn da plenebriaj gejunuloj. - Ne
10-15°C, iom pluvema. Kiel forgesi la venu por studi tion!
plej perfektan ĉielarkon iam viditan
super neĝkronita Slaettaratind, plej Komune kaj tamen aparte
alta monto, 882 m, en agrabla akom- La Feroaj Insuloj estas aŭtonomia
pano de kolego kaj ankaŭ samideano! socio en la dana regno. La loka parla-
Popoleto de 46 mil homoj sin vivtenas mento, tagting, grade transprenis pli
sur tiuj 18 insuloj, pravulkanaj, nun kaj pli da respondeco, tiel ke nun kun
interligitaj per pramŝipetoj, propraj registaro, flago, dogan- kaj
digoj, tuneloj kaj inĝenie konstruitaj mon-sistemo Feroio estas tre
vojoj. Lastatempe eĉ funkcias regula proksima al plena suvereneco. Restas
helikopter-trafiko. en ofico alta reprezentanto de la dana
En TĜrshavn kun 15 000 loĝantoj registaro, t.n. ombudsmand, kaj la
Kantante en pluvo
rimarkeblas tre intensa aktivado, tra- insulanoj ankoraŭ elektas du mem-
fiko, konstruado. Pulsofrapoj el dili- brojn de la dana parlamento, kvazaŭ
genta floto de multvariaj motorŝipoj por akcenti, ke kelkaj aferoj daŭre
atestas, ke en Feroaj Insuloj ne ekzis- estas komunaj: defendo, ekstera poli- 10
—X.
20 30 km
pula reguligo. Bieron oni bezonas kaj nur ĉ. 1850 ĝi atingis fikse skribitan Vest manna
mendi por hejma livero el bierfarejo. formon. Sed buŝe estas transdonita Gasadalur % Kvivik
Vinon, brandon k.s. eblas nur havigi granda trezoro de baladoj el la skandi- VAGAR «r
Tindh6lmur 'Kaldbak
per individua importo el eksterlando - navia mezepoko, belegaj epopeoj kun
Midvagur
kaj nur rajtas importi personoj pli ol temoj de islandaj sagaoj kaj pradana TORSHAV
20jaraj post montro de impostkvi- historio. Tiu unika trezoro ankoraŭ KOLTUR^ NOLSOY
tanco! Sub tiuj kondiĉoj estas je dis- funkcias kun siaj lirikaj refrenoj, kiam
pono monata kvanto de 31 ĝis 20% kaj solenas aŭ festenas feroanoj. Por Trollhovdi^ SkopunZ°bour
31 ĝis 50% da alkoholaĵoj - certe pli ol vizitanto ne estas imagebla pli intensa
la meza konsumo en la najbaraj landoj travivaĵo ol la grandioza nacia festo l- A R S A A R i: t
SANDOY
l—
- almenaŭ sufiĉe por klarigi, kiel estas Otavsoku, 28an de julio, kiam en- kaj Sandurv Hŭsavik
eble en landeto kun tiel severa regu- eksterdome, eĉ tradome, kirlas la SKŬVOY
STORA DIMUN
O LITLA DIMO*
Hvalba
ISLANDO
Oravik SUOUROY
FEROAJ
INSULOJ
•* NORVEGIO
Sumba
SKOTLANDO DANLANDO
a Munkurin
Stavnshetta ZM
16 BILDRAPORTO decembro 1988 — MONATO
Sorĉistofingro (Vagur)
Kaptado de birdoj
Kirkjubo kun la Olav-katedralo (dekstre) de 1’jaro 1300, neniam finkonstruita Ero de „La Giganto”
antikvaj ringodancantoj, ofte en Tamen la instrulingvo en lernejoj eks- neniun ajn sencon, ĝenerale ambaŭ
popolkostumoj. kluzive estas la feroa. La dana estas partoj frate kunlaboras, lu kaj alia inci-
La feroanoj estas minimume duling- instruata kiel fremdlingvo dum same teto ja povas aperi ankaŭ inter bonaj
vaj. Plej multaj parolas la danan tre multaj lecionoj kiel la nacia lingvo ekde familianoj, sed sendube nuntempe
bone, senhezite, kaj ofte pli klare ol la 3a klaso. Preskaŭ ĉiuj lerniloj kaj estas pli da kontrastoj inter feroanoj
danoj. En ĵurnaloj, radio kaj televido- instruistoj nun estas fero-devenaj. mem ol inter tiuj kaj la danoj.
kiu ferias du tagojn semajne - krom en Konklude: Post kiam la danoj kompre-
administracio ambaŭ lingvoj egalas. nis, ke danigo de feroanoj havas
MONATO — decembro 1988 BILDRAPORTO 17
Notinde kaptado kaj ĉaso al balenoj kaj fokoj ESPERANTO-MOVADO
Turismo ekster la ĉefurbo povas iom ne plu gravas ekonomie.
primitivi. Malmultas hoteloj kaj gast-
ejoj, migrulhejmoj kaj kampadejoj.
Fiŝado por turistoj povas libere okazi
ĉe la bordoj, sed rilate riveretojn kaj
Libertaj
*
Sed fremduloj povas senti sin tre lagojn necesas permeso.
Laŭ la nuna rumana konstitucio, la
venaj luante ĉambron ĉe privatuloj. La tero apartenas al la reĝo, t.e. al la
rumanoj havas aron da liberecoj. Laŭ
Skandinavianoj ne bezonas paspor- lando kontraŭ modesta luo, aŭ al pri-
la pensmaniero de la nuna rumana
ton, kaj ankaŭ de multaj aliaj landoj vatuloj (duono de ĉiuj kampoj) kun
estraro, tiuj liberecoj tute ne necesas.
sufiĉas simpla identigilo. La feroa kaj heredrajto de ĉiuj infanoj. Konsek-
Alie, oni ne povas ekspliki kial la
la dana krono same valoras. venco estis multgeneracia disparcel-
rumana konstitucio ne validas, ĉi-
Ofte videblas Stavnshetta, la feroa vir- igo.
sube kelkaj linioj pri la rumanaj „libere-
ĉapo, adaptajo de I’ mezepoka mitro. La kulturo rangas alte. Multaj poetoj
coj” rilate nur unu aspekton: Esper-
- Cetere ĉie kaj ĉiam senceremonia kaj verkistoj kaj artmetiistoj. En T6rs-
havn tre vidindas muzeoj kaj art-eks- anto.
vestaĵo sufiĉas. Tuj post sia apero, Esperanto havis en
Feroio restas ekster la Eŭropa pozicioj. Plej rimarkinda pentristo:
la iama Rumanio apogantojn kaj paro-
Komuno, al kiu aliĝis Danio post refe- Samuel J. Mikines.
lantojn. Senĉese, ekde la unuaj jaroj
rendumo en 1975. Ekzistas konvencio Universitato disfloras en komenca sta-
de la Esperanto-movado, en Rumanio
pri favorigo al fiŝ-teritorioj kaj sendo- dio. Kulturdomo-koncertejo aŭdace
estis fervoraj esperantistoj. Kiel en ĉiu
gana eksporto de fiŝaĵoj al la Komuno. kombinas eksteran tradicion kun
lando, ankaŭ tie, Esperanto trapasis
35% okupiĝas pri fiŝado, ĉefe de moderna arkitekturo.
malfacilajn periodojn. Sed, ŝajnas ke
gadoj; 3% estas bienuloj, kaj nur 6% Feroa poŝto funkcias laŭ danaj tarifoj,
tiu ĉi jardeko estas la plej malfacila por
de la tereno estas sub kulturo. Birdo- sed eldono okazas de propraj tre belaj
la pli ol 3 OOO rumanaj esperantistoj.
poŝtmarko-serioj.
La komenco de la kuranta jardeko
La flaŭro iom specialas, i.a. ĉar abeloj
Ekpeki... estis sufiĉe favora por Esperanto en
ne vivas en Feroio.
Rumanio, kaj la iama Kolektivo Esper-
zeble en ĉiuj landoj okaz- En 1940 britaj trupoj okupis la insul-
anto-lnterlingvistiko faris sian eblon,
aron, kie ili restis, dum germanoj okup-
I
la jarŝanĝiĝo. industrio
r..
Kamaĉo Georgo
brile nigra ŝirmkovrilo kun blanka plan-
tovinjeto kaŝiĝas la hele bruna, velu-
CIRKA VIVO reca kartono de la librobindaĵo kun sia
La originala romano Sub cirkotendo pompa ora dorsotitolo. La papero 90 %
de Stan Bubeniĉ eldonita de Interna- estas bonega, la preso klara.
cia Esperanto-lnstituto en 1988 mon- Tiuj tri volumoj kune kun la unue ape-
triĝas interesa pro pluraj kialoj. La rinta volumo 1 (eldonita en 1984) de Francio
jura prokuristo, ĝis li ne plu povis tion tas kiel kompletan la duan parton de la
fari (ĉu pro politikaj kaŭzoj?). Li tre plena verkaro de L.L. Zamenhof, ĉi
ŝatis fremdajn lingvojn kaj muzikins- ampleksas la tradukaĵojn. Ties krono- Globus
trumentojn, kaj fine li iĝis saksofonisto logia aranĝo apartigas la unuopajn Virinoj diskriminaciataj
en ĉeĥa cirko. Li mortis neatendite en tekstojn el la Malnova Testamento. „ Egala salajro por egata laboro” -jen
1979, sed ĉi tiun verkon li elfinis jam en Tiun malavantaĝon oni povas, se principo ĝenerale agnoskata ankaŭ en
1969. Sub cirkotendo rakontas pri lia bezone, facile kompensi per ekzem- okcidenta Eŭropo. Tamen - kiel mon-
cirka vivo: kiel li encirkiĝis, cirkumis kaj plero de la tuta Biblio. La avantaĝo, tras la figuro - la diferencoj estas kon-
elcirkiĝis; la cirka kaj la ekstera mon- certe salutata de historiistoj, estas, ke siderindaj en kelkaj landoj, kaj fakte
doj; diferencoj kaj kunvivado inter la tiu aranĝo permesas agrablan kaj nenie virinoj ricevas egatan salajron
muzikistoj kaj la artistoj (ĵonglistoj, detalan postsperton de la zamenhofa kiel iliaj kolegoj. Parte tion klarigas la
dresistoj ktp.). La libro estas kunmeto lingvoevoluo. Al tio kontribuas ankaŭ fakto, ke ofte virinoj malpli multe labor-
de rakontoj, anekdotoj, klaĉoj... ĉu la aŭtentikeco de la tekstoj kun iliaj as dum krom-horoj kaj dum nokto,
realaj aŭ fantaziaj, tio ne tro multe gra- eraroj, ĉu presaj, ĉu plumaj. Jen mal- kio oni pagas suplemen- ton. Sed res-
vas. Bubeniĉ montras, ke vivo de fermiĝas vasta esplorkampo por niaj tas ĝenerale la fakto, ke grandparte
cirkanoj (same se homoj, kiel se bes- erudiciaj esperantologoj. regas salajra maljusteco ĉe virinoj.
MONATO — decembro 1988 RAPORTOJ 23
4. Tamen la afero progresas 1896 ĝis
1900; 5. Hebreo el la geto 1859 ĝis
kuirrecepto
1901; 6. Kun gradaj paŝoj eksterlan-
den! 1901 ĝis 1904; 7. Klopodis orga-
nizi, sed vane! 1905 ĝis 1906; 8. Por
kaj kontraŭ reformoj! 1907-1908;
9. Mortinta; sed senmorta! 1909 ĝis
1917; 10. Postrikolto de ludovikajoj
1883 ĝis 1916. Sed tio ne sufiĉis! La
materialo akumuliĝis kaj devis esti
lokata. Por konservi la kronologian
intersekvon de la volumoj, Ludovikito
komencis interŝovi bisajn volumojn,
ekzistas do apud la unua, kiel 1-bis,
ankaŭ La inkunabloj de Esperanto
1887ĝis 1889-, apud la sesa, kiel 6-bis,
ankaŭ La franca periodo de Esperanto
1901 ĝis 1930 kaj apud la sepa, kiel 7-
bis, ankaŭ La neforgeseblaj kongresoj
1905 ĝis 1906. Antaŭvidataj estas 8- Festaj desertoj
bis Kiei Esperanto venkis 1907 ĝis
1908 kaj 9-bis Konfliktoj inter esper-
antistoj 1909 ĝis 1911. Neniu, eble eĉ
ne Ludovikito mem, scias, ĉu tio nun
validas kiel fino.
Festa, rapida deserto
Kaj ekzistas ankoraŭ alia valvo! Post
la unua kaj dua jam kompletigitaj par-
toj Ludovikito malfermis trian parton
Lorena mikspoto lnternacia recepto
nomante ĝin Kromkajeroj. Da ili aperis Specialaĵo el Francio familianoj. Se vi ankoraŭ prizorgas fre-
ja kvar, tri laŭvicaj kaj unu bisa. Jen ili: ŝajn, kongelitajn aŭ enskatoligitajn
1. Senlegenda biografio de L.L. La recepton sendis Collignon Alain. fruktojn kaj jam pretan saŭcon, vi nur
Zamenhof-, 2. Korespondado tudovi- bezonas investi fantazion en la festo-
kologia kun 2-bisa Post la iel-tiela tago mem.
kompletiĝo kaj 3. Ludovikologia} bio- La hodiaŭa recepto el Loreno certe
ĝrafietoj. En perspektivo estas jam tri estas tradicia, vilaĝa manĝo, ĝi ne res- Kalkulu por 4 personoj ĉ. 250 g da
pliaj: 4. Aŭtografoj de Ludoviko-, 5. Lu- pondas al la postuloj de la nova kui- fruktoj (framboj, fragoj, mirteloj, persi-
dovikaj vortaroj el la 19a jarcento kaj rarto, sed bongustas en vintraj frosto- koj, prunoj, nektarinoj, abrikotoj, ana-
6. Leteroj de Sebert al Ludoviko. tagoj. nasoj, piroj aŭ bananoj). Kiel garnaĵo
Ludovikito do estas plantinta arbon taŭĝas raspitaj aveloj aŭ kokosnuksoj,
vivofortan, kiu ne ĉesas ĉiam estigi Lorena mikspoto rabotitaj migdaloj, splititaj pistakoj kaj
vivofortan ŝosojn. Bezonataj estas: 500 g da fumaĵita ĉokolado.
En sia kromkajero 2-bis, p. 230 ĝis porkoŝultro, 200 g da kuirkolbaso, 200
260, Ludovikito represis longan vicon g da lardo, 4 karotoj, 2 napoj, 1 bra- Elektu belaspektajn pelvetojn, kalikojn
da recenzoj pri sia laboro, aperintaj de siko, 4 poreoj, 100 g da fazeoloj, 125 g aŭ frukto-ŝelojn (ekz. kokosnuksan,
1973 ĝis 1985. lli spegulas bonan da fazeoletoj (freŝaj), 3 kariofiloj, 6-8 oranĝan, pampelmusan). Plaĉe
vojostrekon el la historio de Esper- terpomoj, 1 ajlobulbero, 2 cepoj, bran- aranĝu fruktojn kaj glaciaĵon. Por
anto, peras ĝustan impreson pri lagra- ĉeto de celerio, laŭrofolio, timiano, vanila glaciaĵo konvenas ĉiuj fruktoj,
veco de la ludovikita persista eldo- petroselo, cerefolio, salo, pipro. nuksoj kaj ĉokolado, por aliaj elektu
nada aktiveco kaj imponas ankaŭ pro prefere laŭ koloro. Kelkaj gutoj da lik-
la nomoj de elstaraj esperantistoj, kiuj Procedu jene: Lavu kaj purigu la lego- voro por plenkreskuloj ĉiam konvenas.
ne malestimis okupi sin pri ĝi: Haupen- mojn. Metu karotojn, napojn, poreojn Mi mem pretigas dum la rikoltosezono
thal, VVaringhien, Minnaja, Boulton, kaj cepojn (unu kun la kariofiloj) ajlon delikatajn saŭcojn el framboj kaj
Verloren van Themaat, Lins, Berve- kaj ĉiujn spic-herbojn kun la porko-ŝul- ankaŭ el rubusoj.
ling, Ragnarsson, Ergoto de Bonaero. tro en marmiton. Kovru per akvo,
Trafoliumante keikajn revuojn, mi tro- ekboligu kaj kuiretu dum tuta horo. Procedu jene: varmigu la fruktojn, tra-
vis en ..esperanto” 80/12 ankoraŭ tre Nun aldonu la lardon, la senfoliigitan kribru tra legomo-kribrilo, miksu pul-
legindan recenzon de Boris Kolker: brasikon, la fazeolojn kaj la fazeoletojn pon kaj sukeron 3:1, boligu 5 minutojn,
..Eldona monumento por Zamenhof”. kaj kuiretu plian horon. Finfine enmetu enmiksu keikajn gutojn da freŝa citron-
Li parolas pri la „plej aŭdaca eldona la kolbason kaj la terpomojn. Salu kaj suko kaj enverŝu varmega en bone
entrepreno en la Movado” kaj citas pipru kaj finkuiretu duonan horon. Sur- lavitajn, varmajn boteletojn. Tuj fermu
ankaŭ tre atentindajn zamenhofajn tabligu tre varma. per ŝraŭbfermilo. Surtabligita kun
eldirojn. Ankaŭ mi mem plurfoje skribis vanila glaciaĵo - mirinde bona.
recenzojn pri Ludovikito, kies legadon
aŭ relegadon mi ĝentile rekomendas Festa deserto
al la interesiĝinta leganto. (Vestfaliaj Festmanĝo povas finiĝi per deserto,
Flugfolioj numeroj 53, 65, 77, 92; kiu tute ne postulas grandan preparla-
..esperanto” 83/6; ,,1’esperanto” 85/ boron - tamen ioman antaŭpripenson.
11-12; La Gazeto 88/4). Zorgu sufiĉe frue ke en via kongelujo
Rikardo ŝulco troviĝu glaciaĵo laŭ la gusto de viaj
La flikado al la abismo
En la silvestra vespero kutime estas
La vorton Pjerestrojka, oni tradukis per
readapto, reformo, reorganizo k.s.
Kristnasko diservo en la preĝejoj. En la hejmoj oni
ordinare enlitiĝas nur post la nokto-
kredeble la plej taŭga vorto estas flik-
ado... ja Gorbaĉov mem en sia vort-
en Svedio mezo. Kelkaj ordigas festenojn. En la
ĵonglado, insiste diras ke la principoj, restoracioj multaj personoj kolektiĝas
En pasintaj tempoj, kiam la plej multaj por dancado.
la sistemoj estas nek tuŝeblaj nek ŝan- familioj en Svedio estis terkulturistoj
ĝendaj. Temas pri korektado de man- La novjartago estas salutata en la
kaj loĝis en la kamparo, la homoj havis unuaj minutoj per sonorigo de la pre-
koj, rearanĝo, renovigado de ekzis- multan urĝan laboron antaŭ la krist-
tanta sistemo, do, riparado, flikado, ĝejaj sonoriloj. Oni trinkas toston por la
nasko por prepari ĉiajn manĝaĵojn kaj nova jaro kaj deziras «Bonan novan
ĉiuj el ni scias ke io flikita, riparita ne
ordigi por la festo. Oni buĉis porkojn jaron!” unu al la alia. Kelkloke oni per
longe eltenas, sekve ni enrigardu la kaj kuiris ŝinkon, faris kolbason, farĉ-
abismon, ni baldaŭ en ĝin falos. Kial pafoj kaj artfajraĵoj forigas la pasintan
aĵon ktp., oni faris biereton kaj bakis
cetere Gorbaĉov insistas pri tiu jaron kaj salutas la novan. En la Epifa-
panon, kiu sufiĉos dum kelkaj semaj- nia vespero (Trettondedagsaftori) ofte
marksismo, kiun Markso mem eĉ ne noj, kaj oni havis multajn aliajn oku-
elpensis? okazas festenoj en la hejmoj. La Epifa-
pojn. nia tago estas la festo de Tri Reĝoj.
Ekzistas en nia mondo radiko kiu ne Nuntempe tiaj faroj okazas en la fabri-
havas sinonimon, ĝi estas: «liber”, ĉi Multloke oni por la infanoj aranĝas fes-
koj, kaj oni ordinare aĉetas la manĝa- tenojn kun «Steloknaboj” kaj aliaj
kondukis al filozofia principo kiu nomi- ĵojn preskaŭ pretaj. Tamen povas esti
ĝas «evolucio”, kaj ĝi estas la principo ludoj.
multe da ekstra laboro antaŭ la. kris- La Tago de Knut (tjugondedag-Knuf)
de la naturo mem kie ĉio memstare tnasko.
evoluas, elvolviĝas. Kial Gorbaĉov estas la 13a de januaro. Ankaŭ tiam
anstataŭ rememori pri Markso ne pen- Luĉio en lernejoj estas festenoj por la infanoj. Oni dan-
sis pri samlandanoj siaj kiel Tolstoj, cas ĉirkaŭ la kristarbo kaj poste prira-
Oni povas diri, ke la kristnaska tempo
Bakunin, Kropotkin por citi tri el ili, kiuj bas ĝin kaj elĵetas ĝin. La krisnaskajn
komenciĝas per la unua dimanĉo en
esprimis principojn de libereco? Sim- ornamaĵojn oni forprenas, kaj la kris-
advento. Tiam oni ekbruligas la unuan
pla malfermo (glasnost) neniam estos tnaska tempo finiĝas.
de la kvar adventkandeloj. En iu fenes-
sufiĉa por reale instali la vorton Tamen kelkloke oni laŭ malnova
tro oni pendigas la adventstelon. Dum
«libero” en politiko, en socia agado, en kutimo konservas la kristarbon ĝis la
la diservoj en la preĝejoj oni i.a. kantas
ekonomio, ktp. kandelfesto en la 2a de februaro, kiun
la himnon „Bereden vag for Heman”
Cetere, ekaplikante siajn principojn pri oni nomas malgranda kristnasko (lille-
(Ebenigu la vojon por la Sinjoro).
glasnost kaj pjerestrojka Gorbaĉov En la 13a de decembro la Luĉio fruma- jul).
perfidis la propran marksismon, ĝuste Markheden Malte
tene venas kun kafo kaj specialaj
en la reuzado de forigendaj kapitalis- kukoj nomitaj lussekatter (luciferka-
maĵoj: emisio de falsa mono por kom- toj); ŝi estas blanke vestita kaj portas NI LUDAS
pensi la deficiton de I’ ŝtato (nun konfe- kronon kun kandeloj sur la kapo. En
sita), kio kondukas al inflacio, per- lernejoj, oficejoj kaj fabrikoj Luĉio ŜERCOSVATADO
meso de libera iniciato kun malfermo kutime aperas iufoje dum la tago. La La sinjorinoj restas ene, la sinjoroj iras
de borsoj, kio estas esenca spekulado urboj kaj grandaj vilaĝoj elektis publi- en alian ĉambron. La gvidanto decidas
de kapitalismo kondukanta al homeks- kan Luĉion, kiu kune kun siaj honor- por ĉiu s-ino al kiu s-ro ŝi jesos, kiam
pluatado. ĉu Gorbaĉov jam forgesis fraŭlinoj faras procesion sur la stratoj. tiu svatas sin al ŝi. Poste unu s-ro rajt-
ke mono, ĉu rubloj, ĉu dolaroj aŭ aliaj, En la kristnaska antaŭvespero la fami- as enveni. Li riverencas antaŭ iu s-ino,
ne estas varo, sed nur reprezentas lianoj se eble kolektiĝas en la hejmo. kaj sekvas dialogo, ekz.:
produkton: Kaj la produktojn oni pro- Oni manĝas kaj trinkas t - Mia nomo estas Adamo Leonpiedo.
duktas kiam oni individue iniciatas, laj manĝaĵoj estas precipe ŝinko, - Kion vi deziras, sinjoro?
agadas, do laboras kaj interŝanĝadas fumaĵita gado, rizkaĉo kaj diversaj Mi venasr_r svati min al vi.
- ...............
memstare kaj sen premoj, sen trudoj, nuksoj. La kristnaskviro en ruĝaj vest- - De kie vi venas?
sen impostoj. Neniu homo libervole aĵoj kaj longa barbo venas kun krist- - Mi venas de Istanbulo.
donas pli ol 50% el sia produkto al naskdonacoj. En multaj hejmoj oni - Kiom aĝa vi estas?
monstro: la ŝtato, eĉ se ĝi estas rezulto kantas kanzonojn kaj dancas ĉirkaŭ la - Mi havas 49 jarojn 1 monaton kaj 3
de mito el kolektiveca ideologio por lumigita kaj bele ornamita kristali tagojn.
supozita ĉies bono. (piceo). - Kian metion vi havas?
Resume tio estas la situacio de la - Mi estas fenestropurigisto.
abismo ne nur en Sovetio, sed en la Oni ludas kaj kantas - Kiom da mono vi gajnas?
tuta mondo, kie la homaj valoroj estas, Frue en ia Krian iaana tago multaj - Proksimume 23 kronojn ĉiusema-
se ne samaj, almenaŭ ekvivalentaj. homoj kolektiĝas al la frua diservo jne.
Niaj sovetiaj samsortanoj rigardu („julotta”) en la preĝejo. Tie oni i.a. Se li elektis la ĝustan s-inon, ŝi diras:
stoike la abismon, ni ĉiuj en ĝin faladas kantas la himnon „ Var halsad skdna -Tre bone. Do mi diras jes. Bonvolu
kun aŭ sen lapjerestrojka-o\, ĉar la sis- morgonstund” (Estu salutata bela sidi ĉe mi!
temoj kiujn ni (homoj) establis postres- mateno). Poste dum la tago oni ordi- Aliokaze ŝi diras:
tas en la tombejoj por vortoj, en la nare restas hejme en kvieteco. En la - Ne, vin mi ne volas havi.
deponejoj por ideoj kaj en la scenaroj dua kristnasktago multaj invitas Li devas eliri, kaj alia s-ro envenas.
konataj de ŝtatoj kaj gulagoj. Bedaŭ- parencojn aŭ najbarojn al festenoj. Kiam ĉiuj sinjoroj trovis siajn sinjori-
rinde ne ĉiuj homoj havas la vivoforton Junaj kaj maljunaj partoprenas en nojn, estas la vico por la s-inoj eliri por
de Karlo Stajner, ne ĉiuj kapablas ludoj, kantado kaj diversaj tempopasi- sammaniere svati sin al la s-roj.
vivelteni 7000 Tagojn en Siberio! goj. Markheden Malte
ne glaci- longa ne
MESAĜO areo
natu- perio- etan
re dis- ŝpar- do parton
OKAZE DE L’ emega
skri-
NOVA JARO bos
ero rusa
viro
iered-
pezon
de pa-
kumo
mai-
_• ma
pla-
ne uz- donas ned
itan rifuzi nomon
human-;
an agoni
mal-
sano
en
aleo
jmona-
baril
*
maga-
sego
sur
podio
ne cl paf- tren-
lion__ ilego ada
konas
anim-
a
scii, , tre mola
pork emas koton'
grava
3.14 rifuzos
varm- Jugo- mal-
igilo slava jes
por rivero sankt-
mano ulo (r)
la las-
ta mo
nato
dem- plen-
ando umas
ordo-
non
*kokid
sur
telero
tuta
(r)