Α

Τράπεζα θεμάτων

ΩΜ
για την Α' Λυκείου

ΗΘ
με τις απαντήσεις τους
Ενότητα
ΤΖ
Αναλφαβητισμός
ΧΑ
ΙΣ
ΣΕ
ΔΟ
ΕΚ

1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΣ

Κείμενο 1ο: Αναλφάβητα 250 εκατομμύρια παιδιά λόγω κακής ποιότητας εκπαίδευσης,
Κείμενο 2ο: Αναλφαβητισμός: Στην 35η θέση παγκοσμίως η Ελλάδα.
Τα στοιχεία του ΟΗΕ (2303, 2316, 2685) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Αντιμετωπίζοντας τον αναλφαβητισμό των νέων στην Ευρωπαϊκή Ένωση

(2304, 2317, 2319) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Οι αναλφάβητοι, οι εγγράμματοι και ο αλφαβητισμός (2309, 2329, 2330, 2684) . . . . . 21

Επιπτώσεις αναλφαβητισμού (4573, 4576, 4577) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

[Ένας έφηβος βουλευτής μιλά για τον αναλφαβητισμό] (22241) . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

3
 Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

Κείμενο (2303, 2316, 2685)

Κείμενο 1

Αναλφάβητα 250 εκατομμύρια παιδιά λόγω κακής ποιότητας εκπαίδευσης

Σύμφωνα με την UNESCO1 περίπου 250 εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο δεν δια-

Α
θέτουν ούτε βασικές ικανότητες ανάγνωσης, ούτε στοιχειώδεις δεξιότητες στα μαθηματικά.
Η κρίση στην εκπαίδευση αφήνει πίσω της μια κληρονομιά αναλφαβητισμού, η οποία είναι

ΩΜ
περισσότερο διαδεδομένη από ό,τι είχε εκτιμηθεί, αναφέρει στην ετήσια έκθεσή του, το 2013-
2014, ο Εκπαιδευτικός, Επιστημονικός και Πολιτιστικός Οργανισμός του ΟΗΕ2. Από τα 250
εκατομμύρια ανεκπαίδευτα σε όλο τον κόσμο παιδιά, μόλις τα 130 εκατομμύρια ολοκλήρωσαν
τα τέσσερα πρώτα σχολικά έτη, ενώ τα υπόλοιπα φοίτησαν για μικρότερο χρονικό διάστημα
ή και καθόλου, δήλωσε στους δημοσιογράφους ο επικεφαλής της UNESCO Νέας Υόρκης.

ΗΘ
Περίπου 175 εκατομμύρια άνθρωποι ηλικίας από 15 έως και 24 ετών δεν μπορούν να δια-
βάσουν ολόκληρη ή μέρος μιας πρότασης. Το ένα τρίτο του ποσοστού αυτού είναι γυναίκες
από τη Νότια και Δυτική Ασία. Πιο ανησυχητικό είναι το ποσοστό των παιδιών που ζουν σε
χώρες της Αφρικής, γιατί, παρόλο που στην πλειονότητά τους τελειώνουν το δημοτικό, δεν
ΤΖ
έχουν μάθει τα βασικά στην ανάγνωση και τα μαθηματικά.
Στο ένα τρίτο των χωρών που αναλύθηκαν, με βάση την έκθεση, λιγότερο από τα τρία
τέταρτα των καθηγητών εκπαιδεύονται σύμφωνα με τα εθνικά πρότυπα. Η Γενική Διευθύ-
ΧΑ

ντρια της UNESCO δήλωσε: «Οι εκπαιδευτικοί έχουν το μέλλον αυτής της γενιάς στα χέρια
τους. Χρειάζεται να προσληφθούν 5,2 εκατομμύρια εκπαιδευτικοί μέχρι το 2015 και πρέπει
να εργαστούμε σκληρά, ώστε να μπορούμε να προσφέρουμε στα παιδιά τη δυνατότητα για
δωρεάν και ποιοτική εκπαίδευση […] «Θα πρέπει να γίνει εφικτό, μετά το 2015, κάθε παιδί
να φοιτά στο σχολείο, όπου θα του παρέχεται ουσιαστική εκπαίδευση».
Από την ιστοσελίδα της εφ. Η Καθημερινή, 30.01.2014 (διασκευή)
ΙΣ
ΣΕ

Κείμενο 2
ΔΟ

Αναλφαβητισμός: Στην 35η θέση παγκοσμίως η Ελλάδα

Τα στοιχεία του ΟΗΕ
ΕΚ

Με κριτήριο τα επίπεδα του αναλφαβητισμού στα άτομα ηλικίας άνω των 15 ετών, η Ελλάδα
κατατάσσεται από τον ΟΗΕ στην 35η θέση παγκοσμίως, καθώς τα περισσότερα αναπτυγμένα
κράτη του κόσμου έχουν εξαλείψει το πρόβλημα του αναλφαβητισμού. Αυτό προκύπτει από
τα στοιχεία του διεθνούς αυτού οργανισμού για την περίοδο 1995-2005, σύμφωνα με τα

UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization): Εκπαιδευτικός, Επι-
1

στημονικός και Πολιτιστικός Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών.

ΟΗΕ: Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών.
2

5
Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

οποία, το ποσοστό αλφαβητισμού στην Ελλάδα διαμορφώνεται στο 96%, έναντι σχεδόν 100%
σε 34 χώρες για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία.
Σε παγκόσμιο επίπεδο υπολογίζεται ότι περίπου 774 εκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή το
20% του ενήλικου πληθυσμού του πλανήτη, δεν γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση, ενώ την
ίδια στιγμή 75 εκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως είναι αποκλεισμένα από το εκπαιδευτικό
σύστημα. Τα στοιχεία-σοκ παρουσίασε η UNESCO, με αφορμή τη χθεσινή, παγκόσμια ημέρα

Α
για την εξάλειψη του αναλφαβητισμού.
Σύμφωνα με την οργάνωση, υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στα επίπεδα αλφαβητισμού,

ΩΜ
σε προβλήματα υγείας, αλλά και σε κοινωνικά προβλήματα. Είναι ενδεικτικό ότι σε έρευνα
που έγινε σε 32 χώρες, οι γυναίκες που είχαν ολοκληρώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση
ήταν πέντε φορές πιθανότερο να γνωρίζουν τους κινδύνους που συνδέονται με τον ιό του
AIDS, σε σχέση με τις αναλφάβητες. Ο αναλφαβητισμός συνδέεται, επίσης, με υψηλότερα
ποσοστά βρεφικής θνησιμότητας και με κοινωνικά προβλήματα, όπως ο αποκλεισμός, η

καταπολέμησή του. ΗΘ
εσωστρέφεια και η απομόνωση του ατόμου. Επιβάλλεται, επομένως, συνεχής αγώνας για την

Κατά την UNESCO, ο στόχος που είχε τεθεί για αύξηση του αλφαβητισμού παγκοσμίως
κατά 50% μέχρι το 2015 ίσως αποδειχθεί ανέφικτος1. Ωστόσο, υπάρχουν και ενθαρρυντικά
ΤΖ
μηνύματα. Συγκεκριμένα, ο αριθμός των αναλφάβητων ενηλίκων εμφανίζεται στις αρχές της
δεκαετίας του 2000 μειωμένος κατά 100 περίπου εκατομμύρια.
Φ. Δημολαΐδου, από την ιστοσελίδα της εφ. Μακεδονία, 9.9.2008 (διασκευή)
ΧΑ
ΙΣ
ΣΕ
ΔΟ
ΕΚ

1
ανέφικτος: ακατόρθωτος, απραγματοποίητος

6
 Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΘΕΜΑΤΑ (2303)

Α1. (Μονάδες 15)

Α1. Πώς αποδεικνύεται η κρίση της εκπαίδευσης στο πρώτο κείμενο; (60-80 λέξεις)
(μονάδες 15)

Α
Α2. (Μονάδες 10)

Α2. Να γράψετε τα δομικά στοιχεία της τρίτης παραγράφου (Σύμφωνα με την … καταπολέμησή

ΩΜ
του) του δεύτερου κειμένου.
(μονάδες 10)

Β1. (Μονάδες 10)

ΗΘ
Β1. Να δημιουργήσετε από μία πρόταση με κάθε αντώνυμο των παρακάτω λέξεων των
κειμένων με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στα κείμενα: διαδεδομένη, προ-
σληφθούν, γνωρίζουν, ανέφικτος, ενθαρρυντικά.
(μονάδες 10)

Β2. (Μονάδες 15)

ΤΖ
Β2. α. Γιατί ο αρθρογράφος του πρώτου κείμενου προτίμησε να παραθέσει τις απόψεις της
Γενικής Διευθύντριας της UNESCO μέσα σε εισαγωγικά, αντί να τις αποδώσει σε πλάγιο
λόγο;
ΧΑ

(μονάδες 5)

Β2. β. «Τα στοιχεία-σοκ παρουσίασε η Unesco, με αφορμή τη χθεσινή, παγκόσμια ημέρα

για την εξάλειψη του αναλφαβητισμού».
1. Να αιτιολογήσετε την επιλογή της σύνταξης από τον αρθρογράφο.
(μονάδες 5)
ΙΣ

2. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική.

ΣΕ

(μονάδες 5)
ΔΟ
ΕΚ

7
Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (2303)

Α1. Σύμφωνα με το πρώτο κείμενο, η κρίση στην εκπαίδευση αποδεικνύεται από τα ποσοστά
αναλφαβητισμού που έχουν καταγραφεί από τον Εκπαιδευτικό, Επιστημονικό και Πολιτι-
στικό Οργανισμό του ΟΗΕ. Τα στοιχεία έχουν αποτυπώσει πως από τα 250 εκατομμύρια
ανεκπαίδευτα παιδιά τα 130 εκατομμύρια ολοκλήρωσαν τα τέσσερα πρώτα σχολικά έτη,
ενώ τα υπόλοιπα φοίτησαν για μικρότερο χρονικό διάστημα ή και καθόλου. Επίσης,

Α
γύρω στα 175 εκατομμύρια άνθρωποι 15 έως και 24 ετών δεν μπορούν να διαβάσουν
ολόκληρη πρόταση, ενώ το ένα τρίτο του ποσοστού αυτού είναι γυναίκες καταγόμενες

ΩΜ
από τη Νότια και Δυτική Ασία. Τέλος, η κρίση στην εκπαίδευση δείχνει πως τα παιδιά, που
ζουν σε χώρες της Αφρικής, ενώ τελειώνουν το δημοτικό, δεν έχουν βασικές γνώσεις
ανάγνωσης και μαθηματικών.

Α2. Θεματική πρόταση: Σύμφωνα … προβλήματα

Λεπτομέρειες:
Κατακλείδα: ΗΘ
Είναι ενδεικτικό … του ατόμου
Επιβάλλεται … καταπολέμησή του

Β1. διαδεδομένη: περιορισμένη Ο χώρος που μπορούσε να εκμεταλλευθεί για την ορ-
ΤΖ
γάνωση της εκδήλωσης ήταν περιορισμένης έκτασης.
προσληφθούν: απολυθούν Αν και πρέπει να δοθεί βαρύτητα στην εκπαίδευση των
παιδιών, το υπουργείο προγραμματίζει να απολυθούν
εκπαιδευτικοί και να συγχωνευθούν σχολεία.
ΧΑ

γνωρίζουν: αγνοούν Πολλοί γονείς αγνοούν τον κίνδυνο του διαδικτύου και
πολλά παιδιά το χρησιμοποιούν ανεξέλεγκτα.
ανέφικτος: εφικτός Οι στόχοι που έθεσε ήταν εφικτοί, καθώς είχε αρκετό
χρόνο στη διάθεση της για να προετοιμαστεί.
ενθαρρυντικά: αποθαρρυντικά Τα πρώτα αποτελέσματα των εξετάσεων ήταν αποθαρ-
ΙΣ

ρυντικά κι έτσι άρχισε να σκέφτεται τα ενδεχόμενο να

δώσει ξανά.
ΣΕ

Β2. α. Ο αρθρογράφος του πρώτου κειμένου παραθέτει τις απόψεις της Γενικής Διευθύντριας
ΔΟ

της UNESCO σε εισαγωγικά, γιατί ο ευθύς λόγος προσδίδει αμεσότητα και ζωντάνια
στο κείμενο.
ΕΚ

Β2. β. 1. Ο αρθρογράφος επιλέγει τη χρήση της ενεργητικής σύνταξης για δώσει έμφαση
στο υποκείμενο του ρήματος.
2. Από την UNESCO παρουσιάστηκαν στοιχεία-σοκ, με αφορμή τη χθεσινή, παγκόσμια
ημέρα για την εξάλειψη του αναλφαβητισμού.

8
 Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΘΕΜΑΤΑ (2316)

Α1. (Μονάδες 15)

Α1. Πώς συνδέεται ο αναλφαβητισμός με την υγεία και με κοινωνικά προβλήματα, σύμφωνα
με την αρθρογράφο του δεύτερου κειμένου; (60-80 λέξεις)
(μονάδες 15)

Α
Α2. (Μονάδες 10)

ΩΜ
Α2. Να δώσετε έναν πλαγιότιτλο σε κάθε παράγραφο του δεύτερου κειμένου.
(μονάδες 10)

Β1. (Μονάδες 10)

ΗΘ
Β1. Να γράψετε μία συνώνυμη λέξη ή ισοδύναμη φράση για καθεμιά από τις λέξεις των
κειμένων με την έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: τα βασικά,
προσφέρουμε, δωρεάν, παγκοσμίως, συνδέονται.
(μονάδες 10)

Β2. (Μονάδες 15)

ΤΖ
Β2. Να επισημάνετε ποιες από τις τρεις παρακάτω φράσεις/προτάσεις του πρώτου κειμένου
χρησιμοποιούνται με κυριολεκτική/δηλωτική και ποιες με μεταφορική/συνυποδηλωτική
σημασία:
ΧΑ

1. «250 εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο δεν διαθέτουν τις βασικές ικανότητες
ανάγνωσης»
2. «μια κληρονομιά αναλφαβητισμού»
3. «Οι εκπαιδευτικοί έχουν το μέλλον αυτής της γενιάς στα χέρια τους»
ΙΣ

(μονάδες 15)
ΣΕ
ΔΟ
ΕΚ

9
Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (2316)

Α1. Σύμφωνα με την αρθρογράφο του δεύτερου κειμένου, η UNESCO έχει καταγράψει πως
υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στα επίπεδα αλφαβητισμού, σε προβλήματα υγείας και
σε κοινωνικά προβλήματα. Έρευνες σε 32 χώρες έχουν αποδείξει ότι οι γυναίκες με
ολοκληρωμένες σπουδές στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ήταν πολύ πιο πιθανό να γνω-
ρίζουν τους σχετικούς με τον ιό του AIDS κινδύνους συγκριτικά με τις αναλφάβητες.

Α
Επίσης, ο αναλφαβητισμός συνδέεται με υψηλότερα ποσοστά βρεφικής θνησιμότητας και
με κοινωνικά προβλήματα, όπως ο αποκλεισμός, η εσωστρέφεια και η απομόνωση του

ΩΜ
ατόμου. Συνεπώς, κρίνεται αναγκαίο να ληφθούν μέτρα προκειμένου να καταπολεμηθεί
το φαινόμενο.

Α2. 1η: Ο αναλφαβητισμός στην Ελλάδα

2η: Ο αναλφαβητισμός παγκοσμίως


ΗΘ
3η: Η σχέση του αναλφαβητισμού με την υγεία και τα κοινωνικά προβλήματα
4η: Η επίτευξη ενός στόχου

Β1. τα βασικά: τα στοιχειώδη, προσφέρουμε: παρέχουμε, δωρεάν: χωρίς αμοιβή, παγκο-

ΤΖ
σμίως: σε όλο τον κόσμο, συνδέονται: σχετίζονται

Β2. 1. κυριολεκτική/δηλωτική
2. μεταφορική/συνυποδηλωτική
ΧΑ

3. μεταφορική/συνυποδηλωτική
ΙΣ
ΣΕ
ΔΟ
ΕΚ

10
 Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΘΕΜΑΤΑ (2685)

Α1. (Μονάδες 15)

Α1. Ποιοι στόχοι έχουν τεθεί από την UNESCO για την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού
ως το 2015, σύμφωνα με τους συγγραφείς των δύο κειμένων; (60-80 λέξεις)
(μονάδες 15)

Α
Α2. (Μονάδες 10)

ΩΜ
Α2. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος του πρώτου κειμένου (Η κρίση
στην εκπαίδευση … τα μαθηματικά); Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
(μονάδες 10)

Β1. (Μονάδες 10)

ΗΘ
Β1. «Χρειάζεται να προσληφθούν 5,2 εκατομμύρια εκπαιδευτικοί μέχρι το 2015 και πρέπει
να εργαστούμε σκληρά, ώστε να μπορούμε να προσφέρουμε στα παιδιά τη δυνατότητα
για δωρεάν εκπαίδευση». Να ξαναγράψετε την παραπάνω περίοδο λόγου, αντικαθιστώ-
ντας τις υπογραμμισμένες λέξεις με τις εξής σημασιολογικά ισοδύναμες λέξεις/φράσεις:
ΤΖ
δουλέψουμε, εκπαίδευση χωρίς χρήματα, δώσουμε, είμαστε σε θέση, είναι αναγκαίο.
(μονάδες 10)

Β2. (Μονάδες 15)

ΧΑ

Β2. «Η Ελλάδα κατατάσσεται από τον ΟΗΕ στην 35η θέση παγκοσμίως, καθώς τα περισσότερα
αναπτυγμένα κράτη του κόσμου έχουν εξαλείψει το πρόβλημα του αναλφαβητισμού».
1. Να αιτιολογήσετε την επιλογή της παθητικής σύνταξης στην πρώτη πρόταση από την
αρθρογράφο.
(μονάδες 5)
ΙΣ

2. Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική και την ενεργητική σε παθητική.

ΣΕ

(μονάδες 10)
ΔΟ
ΕΚ

11
Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (2685)

Α1. Σύμφωνα με τον συγγραφέα του πρώτου κειμένου, στόχος της UNESCO είναι να δοθεί
βαρύτητα στην εκπαίδευση διότι είναι μια από τις κύριες αιτίες του αναλφαβητισμού.
Συγκεκριμένα ως το 2015 πρέπει να προσληφθούν 5,2 εκατομμύρια εκπαιδευτικοί προ-
κειμένου να προσφέρουν στα παιδιά τη δυνατότητα για δωρεάν, ποιοτική και ουσιαστική
εκπαίδευση.

Α
Σύμφωνα με τον συγγραφέα του δεύτερου κειμένου, η UNESCO μέχρι το 2015 στοχεύει
στην αύξηση του αλφαβητισμού παγκοσμίως κατά 50%, αν και είναι δύσκολο να πραγ-

ΩΜ
ματοποιηθεί. Ωστόσο, στις αρχές της δεκαετίας του 2000 έχει καταγραφεί μείωση του
αριθμού των αναλφάβητων ενηλίκων κατά 100 περίπου εκατομμύρια.

Α2. Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη χρήση των παραδειγμάτων. Το γεγονός πως η κρίση

στην εκπαίδευση είναι αιτία του αναλφαβητισμού επιβεβαιώνεται μέσα από τα παραδείγ-

ΗΘ
ματα που παρατίθενται στις λεπτομέρειες της παραγράφου.

Β1. «Είναι αναγκαίο να προσληφθούν 5,2 εκατομμύρια εκπαιδευτικοί μέχρι το 2015 και
πρέπει να δουλέψουμε σκληρά, ώστε να είμαστε σε θέση να δώσουμε στα παιδιά τη
δυνατότητα για εκπαίδευση χωρίς χρήματα».
ΤΖ
Β2. 1. Γίνεται χρήση της παθητικής σύνταξης για να δοθεί έμφαση στην πράξη
2. Ο ΟΗΕ κατατάσσει την Ελλάδα στην 35η θέση παγκοσμίως, καθώς το πρόβλημα του
ΧΑ

αναλφαβητισμού έχει εξαλειφθεί από τα περισσότερα αναπτυγμένα κράτη.

ΙΣ
ΣΕ
ΔΟ
ΕΚ

12
 Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

Κείμενο (2304, 2317, 2319)

Αντιμετωπίζοντας τον αναλφαβητισμό των νέων στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Καθώς εκατομμύρια μαθητές σχολείων από όλη την Ευρώπη προετοιμάζονται για τη νέα
σχολική χρονιά, η στατιστική διαπίστωση, ότι ένας στους πέντε δεκαπεντάχρονους εντός της
Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) στερείται των βασικών γνώσεων ανάγνωσης και γραφής, δύσκολα

Α
μπορεί να γίνει κατανοητή. Πρόκειται, βεβαίως, για ένα θέμα με σοβαρότατες κοινωνικές

ΩΜ
προεκτάσεις, αφού πιθανότατα να αποτελέσει εμπόδιο για τη μελλοντική απασχόληση αυτών
των παιδιών ή και ακόμα να οδηγήσει στον κοινωνικό αποκλεισμό τους. Η ανάγκη για άμεση
δράση στο ζήτημα του αναλφαβητισμού έχει ήδη επισημανθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Ενδεικτικό μπορεί να θεωρηθεί ότι ποσοστό της τάξης του 20% των δεκαπεντάχρονων
στην ΕΕ, είχε κριθεί το 2009 ότι έχει πολύ χαμηλή επίδοση σε θέματα ανάγνωσης. Μια διε-

ΗΘ
θνής έκθεση που δημιουργήθηκε από το «Πρόγραμμα για Διεθνή Αξιολόγηση των Μαθητών»
(PISA) εξετάζει τις επιδόσεις δεκαπεντάχρονων μαθητών στην ανάγνωση, στα μαθηματικά
και στις θετικές επιστήμες.
Η έκθεση αυτή, η οποία κάθε τρία χρόνια ανανεώνεται, έχει αναδείξει ότι σε σχέση με
άλλα συγκρίσιμα κράτη παγκοσμίως, σε αυτό το θέμα η ΕΕ έχει τις χαμηλότερες επιδόσεις. Η
ΤΖ
συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα μαθητών, που χαρακτηρίζεται από τις πολύ στοιχειώδεις γνώσεις
ανάγνωσης και γραφής, δικαιολογημένα αναμένεται να αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα
μετά το σχολείο.
ΧΑ

Σύμφωνα με μελλοντικές εκτιμήσεις, μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας, θα αυξηθεί αρκετά
το ποσοστό των θέσεων εργασίας που θα προϋποθέτουν εξειδικευμένη κατάρτιση υψηλού
επιπέδου. Αυτό θα δυσκολέψει ακόμη περισσότερο τους αναλφάβητους να βρουν εργασία,
ενώ πολύ ορατός είναι ο κίνδυνος για τον επακόλουθο κοινωνικό τους αποκλεισμό.
Η ανάγκη για δράση δεν αφορά μόνο μαθητές σχολείων, αλλά και ενήλικες. Περίπου
ΙΣ

ογδόντα εκατομμύρια Ευρωπαίοι ενήλικες, το ένα τρίτο δηλαδή του εργατικού δυναμικού της
ΕΕ, έχουν πολύ λίγες ή τις απαραίτητες γνώσεις. Σε έναν ραγδαία μεταβαλλόμενο κόσμο, στον
ΣΕ

οποίο η διά βίου μάθηση θεωρείται πλέον το κλειδί για επαγγελματική απασχόληση, οικονο-
μική επιτυχία και ολοκληρωμένη συμμετοχή στην οινωνία, η απουσία των βασικών γνώσεων
ΔΟ

γραφής και ανάγνωσης μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά προβληματική. Μια αποτελεσματική

αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού, άλλωστε, θα μπορούσε να έχει θετικές συνέπειες σε μια
σειρά από άλλα ζητήματα, όπως τη φτώχεια, την ανεργία και την υγεία. Γι’ αυτούς τους λό-
ΕΚ

γους, λοιπόν, πολλοί οργανισμοί έχουν αναλάβει δράση και κατά του αναλφαβητισμού που
παρατηρείται στους ενήλικες.
Η ΕΕ έχει θέσει ως στόχο τη μείωση του ποσοστού των αναλφάβητων δεκαπεντάχρονων
μέσα στα επόμενα οκτώ χρόνια. Πρόκειται για έναν από τους πέντε κοινούς ευρωπαϊκούς
στόχους στο θέμα της εκπαίδευσης. Με το κάθε κράτος-μέλος να είναι βεβαίως υπεύθυνο
για το δικό του εκπαιδευτικό σύστημα, οι πολιτικές που αποφασίζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο
σκοπεύουν στο να υποστηρίξουν τις εθνικές δράσεις.

13
Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

Για την αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού εντός της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προ-
γραμματίσει μια σειρά από στοχευμένες δράσεις, σχέδια και μελέτες. Πρώτη από αυτές τις
δράσεις θα είναι μια καμπάνια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, η οποία θα σκοπεύει στο να
δοθούν κίνητρα σε παιδιά, έφηβους, αλλά και ενήλικες, για να διαβάζουν, αλλάζοντας το στυλ
της ζωής τους και επομένως το κοινωνικό προφίλ τους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επίσης
αρχίσει δύο έρευνες οι οποίες στοχεύουν στη συλλογή περισσότερων στοιχείων σχετικών με

Α
την ανάγνωση, στη συμμετοχή των γονιών στο θέμα της αντιμετώπισης του αναλφαβητισμού
και στη διδασκαλία του διαβάσματος. Σκοπός αυτών των ερευνών είναι να εντοπιστούν από

ΩΜ
τη μία οι πιο σημαντικές παράμετροι που επηρεάζουν την ικανότητα για ανάγνωση και από
την άλλη να αναδειχθούν πετυχημένες πρακτικές στο εθνικό επίπεδο κάθε χώρας μέλους της
ΕΕ. Η μάχη, λοιπόν, κατά του αναλφαβητισμού έχει ξεκινήσει.

Ιστοσελίδα της Κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης,

23. 8. 2012 (διασκευή)

ΗΘ
ΤΖ
ΧΑ
ΙΣ
ΣΕ
ΔΟ
ΕΚ

14
 Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΘΕΜΑΤΑ (2304)

Α1. (Μονάδες 15)

Α1. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με το κείμενο, οι βασικές γνώσεις ανάγνωσης και γραφής
για έναν έφηβο δεν είναι αρκετές για τη μετέπειτα ζωή του; (60-80 λέξεις)
(μονάδες 15)

Α
Α2. (Μονάδες 10)

ΩΜ
Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της τελευταίας παραγράφου του κειμένου (Για την αντιμε-
τώπιση … έχει ξεκινήσει);
(μονάδες 10)

Β1. (Μονάδες 10)

ΗΘ
Β1. α. Να αντικαταστήσετε τους δύο υπογραμμισμένους ξενόγλωσσους όρους με σημασι-
ολογικά ισοδύναμες ελληνικές λέξεις/φράσεις: καμπάνια, προφίλ.
(μονάδες 4)

Β1. β. Με τις σημασιολογικά ισοδύναμες ελληνικές λέξεις/φράσεις να δημιουργήσετε μία

ΤΖ
περίοδο 20-30 λέξεων.
(μονάδες 6)

Β2. (Μονάδες 15)

ΧΑ

Β2. α. Στον τίτλο του κειμένου γίνεται μεταφορική/συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας;
(μονάδες 5)

Β2. β. Να δώσετε έναν δικό σας κυριολεκτικό/δηλωτικό τίτλο στο κείμενο.

(μονάδες 10)
ΙΣ
ΣΕ
ΔΟ
ΕΚ

15
Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (2304)

Α1. Σύμφωνα με το κείμενο, οι βασικές γνώσεις γραφής και ανάγνωσης για έναν έφηβο δεν
θα είναι αρκετές σε λίγα χρόνια. Σε μια εποχή συνεχώς εξελισσόμενη και μεταβαλλόμενη
τα προσόντα που θα απαιτούνται για μια θέση εργασίας θα είναι πολύ περισσότερα σε
σχέση με το παρελθόν, ενώ οι υποψήφιοι θα πρέπει να διαθέτουν εξειδικευμένη κατάρ-
τιση υψηλού επιπέδου. Τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο, όταν οι βασικές

Α
γνώσεις γραφής και ανάγνωσης απουσιάζουν, γιατί τα άτομα αυτά θα κινδυνεύουν να
αποκλειστούν κοινωνικά. Συνεπώς, απαραίτητη είναι η διά βίου μάθηση προκειμένου να

ΩΜ
συμμετέχει ο άνθρωπος στην κοινωνία και μην είναι περιθωριοποιημένος.

Α2. Θεματική πρόταση: Για την αντιμετώπιση … μελέτες

Λεπτομέρειες: Πρώτη από … της ΕΕ
Κατακλείδα: Η μάχη … ξεκινήσει

ΗΘ
Β1. α. καμπάνια: εκστρατεία, προφίλ: φυσιογνωμία

Β1. β. Η προεκλογική εκστρατεία της υποψήφιας δημάρχου απαιτούσε χρόνο, κόπο και
χρήμα, αλλά όλοι οι συνεργάτες της εργάστηκαν σκληρά γιατί πίστευαν πως διέθετε
ΤΖ
την κατάλληλη φυσιογνωμία.

Β2. α. Ο τίτλος του κειμένου είναι κυριολεκτικός/δηλωτικός.

ΧΑ

Β2. β. Ο αναλφαβητισμός στην Ευρώπη

ΙΣ
ΣΕ
ΔΟ
ΕΚ

16
 Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΘΕΜΑΤΑ (2317)

Α1. (Μονάδες 15)

Α1. Για ποιους λόγους η δράση για την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού αφορά και τους
ενήλικες; (60-80 λέξεις)
(μονάδες 15)

Α
Α2. (Μονάδες 10)

ΩΜ
Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της πέμπτης παραγράφου (Η ανάγκη για δράση … ενήλικες)
του κειμένου;
(μονάδες 10)

Β1. (Μονάδες 10)

ΗΘ
Β1. Nα δημιουργήσετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων χρησιμοποιώντας καθεμιά από τις πέντε
παρακάτω λέξεις της τελευταίας παραγράφου με έντονη γραφή: κίνητρα, στοχεύουν,
συμμετοχή, αντιμετώπισης, επίπεδο.
(μονάδες 10)
ΤΖ
Β2. (Μονάδες 15)

Β2. Στις παρακάτω προτάσεις/φράσεις να χαρακτηρίσετε κυριολεκτική/δηλωτική ή μετα-

φορική/συνυποδηλωτική τη χρήση της γλώσσας:
ΧΑ

1. «στερείται των βασικών γνώσεων ανάγνωσης και γραφής»

2. «η διά βίου μάθηση θεωρείται πλέον το κλειδί για επαγγελματική απασχόληση»
3. «Η μάχη … κατά του αναλφαβητισμού»
(μονάδες 15)
ΙΣ
ΣΕ
ΔΟ
ΕΚ

17
Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (2317)

Α1. Η Ευρωπαϊκή Ένωση για να καταπολεμήσει το φαινόμενο του αναλφαβητισμού έχει επι-
σημάνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή την ανάγκη για άμεση δράση, η οποία δεν αφορά μόνο
τα παιδιά αλλά και τους ενήλικες. Σύμφωνα με το κείμενο, το ένα τρίτο του εργατικού
δυναμικού της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαθέτει λίγες γνώσεις ή τις στοιχειώδεις. Όμως,
σε μια εποχή συνεχώς εξελισσόμενη η απουσία βασικών γνώσεων αποτελεί πρόβλημα.

Α
Σε λίγα χρόνια οι θέσεις εργασίας θα απαιτούν περισσότερα προσόντα και εξειδίκευση,
γι’ αυτό είναι απαραίτητη η δια βίου εκπαίδευση για να μην βιώσουν οι ενήλικες τον

ΩΜ
κοινωνικό αποκλεισμό.

Α2. Θεματική πρόταση: Η ανάγκη … ενήλικες

Λεπτομέρειες: Περίπου … την υγεία
Κατακλείδα: Γι’ αυτούς … ενήλικες.

ΗΘ
Β1. Η πολιτεία και οι αρμόδιοι της εκπαίδευσης στοχεύουν στην αντιμετώπιση και την εξάλει-
ψη του αναλφαβητισμού των νέων ως το τέλος της δεκαετίας, προκειμένου να διασφαλι-
στεί η συμμετοχή τους στην κοινωνία. Οι νέοι, οι οποίοι δεν κατάφεραν να ολοκληρώσουν
ΤΖ
την βασική τους εκπαίδευση, ανταποκρίνονται αμέσως στην δεύτερη ευκαιρία που τους
δίνεται, γιατί τα κίνητρα της πολιτείας φαίνονται ανιδιοτελή. Οι παραπάνω προσπάθειες
είναι αξιέπαινες και τα ίδια μέτρα εφαρμόζονται και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
ΧΑ

Β2. 1. Κυριολεκτική/δηλωτική
2. Μεταφορική/συνυποδηλωτική
3. Μεταφορική/συνυποδηλωτική
ΙΣ
ΣΕ
ΔΟ
ΕΚ

18
 Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΘΕΜΑΤΑ (2319)

Α1. (Μονάδες 15)

Α1. Με ποιους τρόπους, σύμφωνα με το κείμενο, προσπαθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση να αντι-

μετωπίσει το φαινόμενο του αναλφαβητισμού; (60-80 λέξεις)
(μονάδες 15)

Α
Α2. (Μονάδες 10)

ΩΜ
Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της πέμπτης παραγράφου (Η ανάγκη για δράση … ενήλικες)
του κειμένου;
(μονάδες 10)

Β1. (Μονάδες 10)

ΗΘ
Β1. «Η απουσία των βασικών γνώσεων γραφής και ανάγνωσης μπορεί να αποδειχθεί εξαι-
ρετικά προβληματική». Χρησιμοποιώντας την παραπάνω πρόταση, να δημιουργήσετε μία
παράγραφο 60-80 λέξεων.
(μονάδες 10)
ΤΖ
Β2. (Μονάδες 15)

Β2. «Η ανάγκη για άμεση δράση στο ζήτημα του αναλφαβητισμού έχει ήδη επισημανθεί από
την Ευρωπαϊκή Επιτροπή»:
ΧΑ

1. Να αιτιολογήσετε την επιλογή της σύνταξης από τον αρθρογράφο.

(μονάδες 10)

2. Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική.

(μονάδες 5)
ΙΣ
ΣΕ
ΔΟ
ΕΚ

19
Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (2319)

Α1. Η Ευρωπαϊκή Ένωση προκειμένου να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο του αναλφαβητισμού

έχει επισημάνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή την ανάγκη για άμεση δράση. Στόχος της
είναι η μείωση του ποσοστού των αναλφάβητων δεκαπεντάχρονων στο άμεσο μέλλον
μέσα από δράσεις, σχέδια και μελέτες. Αρχικά, έχει προγραμματιστεί μια εκστρατεία
πληροφόρησης και ευαισθητοποίησης που θα προκαλεί ερεθίσματα σε παιδιά, έφηβους

Α
και ενήλικες για διάβασμα. Επίσης, ήδη εκτελούνται έρευνες που μελετούν στοιχεία για
την ανάγνωση, τη συμμετοχή των γονέων στην αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού και

ΩΜ
τη διδασκαλία του διαβάσματος.
Μέσα από αυτές τις έρευνες θα βρεθεί τις επηρεάζει την ικανότητα για ανάγνωση και θα
αναδειχθεί η επιτυχημένη πολιτική κάθε κράτους-μέλους.

Α2. Θεματική πρόταση: Η ανάγκη … ενήλικες

Λεπτομέρειες:
Κατακλείδα:
ΗΘ
Περίπου … την υγεία
Γι’ αυτούς … ενήλικες.

Β1. Ο αναλφαβητισμός στην Ευρώπη είναι ένα φαινόμενο υπαρκτό στις μέρες μας. Ένα μι-
ΤΖ
κρό ποσοστό των νέων τελειώνει το σχολείο χωρίς να κατέχει τις στοιχειώδεις γνώσεις.
Η απουσία των βασικών γνώσεων γραφής και ανάγνωσης μπορεί να αποδειχθεί
εξαιρετικά προβληματική. Γι’ αυτό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει ως στόχο τη μείωση
αυτού του ποσοστού, ώστε να μην βιώσουν οι νέοι στο μέλλον τον κοινωνικό αποκλεισμό.
ΧΑ

Η δια βίου εκπαίδευση είναι λύση στο ζήτημα αυτό προκειμένου να μην αισθάνονται οι
νέοι αβεβαιότητα και να μην βιώσουν δυσάρεστες συνέπειες για τη σταδιοδρομία τους.

Β2. 1. Χρησιμοποιείται παθητική σύνταξη για να δοθεί έμφαση στην πράξη.

Β2. 2. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη επισημάνει την ανάγκη για άμεση δράση στο ζήτημα
ΙΣ

του αναλφαβητισμού
ΣΕ
ΔΟ
ΕΚ

20
 Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

Κείμενο (2309, 2329, 2330, 2684)

Οι αναλφάβητοι, οι εγγράμματοι και ο αλφαβητισμός

Υπάρχει η άποψη ότι όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο εκπαίδευσης τόσο μεγαλύτερη
είναι και η ζήτηση για επιμόρφωση. Αντίστροφα, το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης δημιουργεί
αρνητική στάση απέναντι στις ευκαιρίες επιμόρφωσης. Εξάλλου, η υποεκπαίδευση σε μεγάλο

Α
βαθμό σχετίζεται με τη φτώχεια και τη χαμηλή κοινωνικο-επαγγελματική θέση.

ΩΜ
Όσον αφορά στη στάση των αναλφάβητων απέναντι στις ευκαιρίες εκπαίδευσης, το σύνθη-
μα της UNESCO1 «να νικήσουμε τη ντροπή» δεν είναι, βέβαια, καθόλου τυχαίο. Προσανατολίζει
τις προσπάθειες προς την κατεύθυνση της υπέρβασης μιας από τις κυριότερες δυσκολίες
στις οποίες σκοντάφτουν τα προγράμματα αλφαβητισμού ενηλίκων.
Ιδιαίτερα στις σύγχρονες κοινωνίες η ντροπή του αναλφάβητου αποτελεί προσωπικό του

ΗΘ
βίωμα, που επικυρώνεται σε κάθε ευκαιρία από τον κοινωνικό περίγυρο. Έτσι, οι αναλφάβητοι
εξωθούνται από το εγγράμματο περιβάλλον τους να συμπεριφέρονται «σαν να ήταν κοινω-
νικά απόβλητοι». Ο Άλι Χαμαντάσε, ειδικός της UNESCO σε θέματα αλφαβητισμού ενηλίκων,
αναφερόμενος στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι αναλφάβητοι στις βιομηχανικές χώρες
ΤΖ
υπογραμμίζει: «τους αναλφάβητους δεν τους εκτιμά ούτε η κοινωνία στην οποία ζουν, ούτε
και οι οικογένειές τους. Τα παιδιά τους, που δεν μπορούν να τα βοηθήσουν στις σχολικές
εργασίες τους, καταλήγουν να τους περιφρονούν ή και να μην τους υπακούουν. Πολλοί
αναλφάβητοι ντρέπονται και θέλουν να κρύψουν από τους άλλους το γεγονός ότι δεν ξέρουν
ΧΑ

να διαβάζουν και να γράφουν. Αυτή η ντροπή τους παραλύει, όταν τους παρουσιάζεται η
ευκαιρία να μάθουν γραφή και ανάγνωση».
Μέσα σ’ αυτό το κοινωνικό περιβάλλον, οι αναλφάβητοι θα έπρεπε, όπως προέκυψε από
τη λειτουργία των τμημάτων του αλφαβητισμού, «… να βοηθηθούν ψυχολογικά, να τονωθούν
κοινωνικά και να πάψουν να αισθάνονται αγράμματοι». Επιπλέον, καλό θα ήταν να μην αισθά-
ΙΣ

νονται ένοχοι από αυτό το κοινωνικό στίγμα, μιας και δεν είναι στο μεγαλύτερο ποσοστό οι
μοναδικοί υπεύθυνοι. Όμως, οι εκπαιδευτικές αρχές και γενικότερα ο κοινωνικός περίγυρος
ΣΕ

εξακολουθούν, δυστυχώς, να υιοθετούν σε σημαντικό βαθμό παθητική στάση απέναντι στα

προγράμματα αλφαβητισμού των ενηλίκων.
ΔΟ

Δ. Βεργίδης. (1999). Υποεκπαίδευση. Κοινωνικές, Πολιτικές και Πολιτισμικές

Διαστάσεις, 185-187. Αθήνα: Ύψιλον/βιβλία (διασκευή)
ΕΚ

UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization): Εκπαιδευτικός, Επι-
1

στημονικός και Πολιτιστικός Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών.

21
Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΘΕΜΑΤΑ (2309)

Α1. (Μονάδες 15)

Α1. Ποια στάση υιοθετούν, σύμφωνα με τον συγγραφέα του κειμένου, οι ενήλικοι αναλφά-
βητοι απέναντι στα προγράμματα αλφαβητισμού; (60-80 λέξεις)
(μονάδες 15)

Α
Α2. (Μονάδες 10)

ΩΜ
Α2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο στην τρίτη παράγραφο (Ιδιαίτερα … ανάγνωση) και την
τέταρτη παράγραφο (Μέσα … των ενηλίκων) του κειμένου.
(μονάδες 10)

Β1. (Μονάδες 10)

ΗΘ
Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις λέξεις με
έντονη γραφή: ευκαιρίες επιμόρφωσης, κοινωνικο-επαγγελματική θέση, κυριότερες
δυσκολίες, εγγράμματο περιβάλλον, κοινωνικός περίγυρος.
(μονάδες 10)
ΤΖ
Β2. (Μονάδες 15)

Β2. Να επισημάνετε στο κείμενο τρεις λέξεις/φράσεις που να χρησιμοποιούνται μεταφορικά/

συνυποδηλωτικά και να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.
ΧΑ

(μονάδες 15)
ΙΣ
ΣΕ
ΔΟ
ΕΚ

22
 Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (2309)

Α1. Σύμφωνα με το κείμενο, οι ενήλικοι αναλφάβητοι απέναντι στις ευκαιρίες επιμόρφωσης

έχουν αρνητική στάση, γιατί βιώνουν έντονα από τον κοινωνικό περίγυρο το αίσθημα
της ντροπής. Πολλοί μάλιστα θέλουν να αποκρύψουν την έλλειψη των βασικών γνώσεων
ανάγνωσης και γραφής και μπροστά στις ευκαιρίες επιμόρφωσης υποχωρούν. Αισθά-
νονται αγράμματοι, ένοχοι και κοινωνικά στιγματισμένοι, γιατί δεν εκτιμώνται ούτε από

Α
την κοινωνία ούτε από την οικογένειά τους. Συνεπώς, οι αρμόδιες εκπαιδευτικές αρχές
οφείλουν να τονώσουν την ψυχολογία των αναλφάβητων και να μην τηρούν παθητική

ΩΜ
στάση.

Α2. 3η παράγραφος: Το αίσθημα του ενήλικου αναλφάβητου

4η παράγραφος: Ανάγκη ψυχικής υποστήριξης των αναλφάβητων

ΗΘ
Β1. Μια από τις κυριότερες δυσκολίες που βιώνουν οι ενήλικοι αναλφάβητοι είναι ο κοινωνι-
κός αποκλεισμός. Συχνά το εγγράμματο περιβάλλον τους δεν τους εκτιμά και αυτόματα
περιθωριοποιούνται. Η κοινωνικο-επαγγελματική θέση τους υποβαθμίζεται κι εκείνοι
βιώνουν το αίσθημα της ντροπής. Είναι ανάγκη, λοιπόν, να τους δοθούν ευκαιρίες
επιμόρφωσης μέσα από τα κατάλληλα εκπαιδευτικά προγράμματα, προκειμένου να τους
ΤΖ
αποδέχεται ο κοινωνικός περίγυρος και να μην τους τοποθετεί στο περιθώριο.

Β2. – η ντροπή του αναλφάβητου […] επικυρώνεται σε κάθε ευκαιρία,

ΧΑ

– δυσκολίες στις οποίες σκοντάφτουν τα προγράμματα,

– η ντροπή τους παραλύει
Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί φράσεις μεταφορικής/συνυποδηλωτικής σημασίας για να
δώσει παραστατικότητα, σαφήνεια και ζωντάνια στο λόγο του.
ΙΣ
ΣΕ
ΔΟ
ΕΚ

23
Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΘΕΜΑΤΑ (2329)

Α1. (Μονάδες 15)

Α1. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με το κείμενο, τα επιμορφωτικά προγράμματα για τον
αναλφαβητισμό θα πρέπει να υποστηρίζονται περισσότερο; (60-80 λέξεις)
(μονάδες 15)

Α
Α2. (Μονάδες 10)

ΩΜ
Α2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο στην πρώτη παράγραφο (Υπάρχει … θέση) και την
τέταρτη παράγραφο (Μέσα … των ενηλίκων) του κειμένου.
(μονάδες 10)

Β1. (Μονάδες 10)

Στήλη Α
ΗΘ
Β1. Να γράψετε την αντιστοίχιση των λέξεων της Στήλης Α με τις συνώνυμές τους στη Στήλη
Β, με βάση τη σημασία που έχουν στο κείμενο (στη Στήλη Β περισσεύουν δύο λέξεις).

Στήλη Β
1. φτώχεια α. πειθαρχούν
ΤΖ
2. δυσκολίες β. ένδεια
3. κυριότερες γ. δυσχέρειες
4. τονωθούν δ. πνευματικά
ΧΑ

5. διανοητικά ε. ενισχυθούν
στ. σπουδαιότερες
ζ. αδυναμίες
(μονάδες 10)

Β2. (Μονάδες 15)

ΙΣ

Β2. Να επισημάνετε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις του κειμένου χρησιμοποιούνται με
ΣΕ

κυριολεκτική/δηλωτική και ποιες με μεταφορική/συνυποδηλωτική σημασία:

1. «να νικήσουμε τη ντροπή»
ΔΟ

2. «δυσκολίες στις οποίες σκοντάφτουν τα προγράμματα»

3. «πολλοί αναλφάβητοι ντρέπονται
4. «η ντροπή τους παραλύει»
ΕΚ

5. «να μάθουν γραφή και ανάγνωση»

(μονάδες 15)

24
 Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (2329)

Α1. Τα επιμορφωτικά προγράμματα για τον αναλφαβητισμό πρέπει να υποστηρίζονται πε-

ρισσότερο, διότι σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με τη φτώχεια και την χαμηλή κοινωνική
και επαγγελματική θέση. Επίσης, οι αναλφάβητοι βιώνουν έντονα από τον κοινωνικό
περίγυρο το αίσθημα της ντροπής. Ιδίως στις βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες δεν
εκτιμώνται ούτε από την κοινωνία ούτε από την οικογένειά τους. Συνεπώς πρέπει να

Α
δοθεί έμφαση στα προγράμματα αλφαβητισμού των ενηλίκων και οι αρμόδιες αρχές να
μην τηρούν παθητική στάση.

ΩΜ
Α2. 1η παράγραφος: Το επίπεδο της εκπαίδευσης σε σχέση με την επιμόρφωση
4η παράγραφος: Ανάγκη ψυχικής υποστήριξης των αναλφάβητων

Β1. 1. β, 2. γ, 3. στ, 4. ε, 5. δ

Β2. 1. μεταφορική/συνυποδηλωτική,


2. μεταφορική/συνυποδηλωτική,
3. κυριολεκτική/δηλωτική,
ΗΘ
ΤΖ
4. μεταφορική/συνυποδηλωτική,
5. κυριολεκτική/δηλωτική
ΧΑ
ΙΣ
ΣΕ
ΔΟ
ΕΚ

25
Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΘΕΜΑΤΑ (2330, 2684)

Α1. (Μονάδες 15)

Α1. Πώς αντιμετωπίζονται οι αναλφάβητοι, σύμφωνα με το κείμενο, από τον κοινωνικό τους
περίγυρο; (60-80 λέξεις)
(μονάδες 15)

Α
Α2. (Μονάδες 10)

ΩΜ
Α2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο στην πρώτη παράγραφο (Υπάρχει … θέση) και την τρίτη
παράγραφο (Ιδιαίτερα … ανάγνωση) του κειμένου.
(μονάδες 10)

Β1. (Μονάδες 10)

ΗΘ
Β1. Να δημιουργήσετε μία πρόταση χρησιμοποιώντας καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις/
φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: κοινωνικο-επαγγελματική θέση, προσπάθειες,
αλφαβητισμός, να βοηθηθούν ψυχολογικά, εκπαιδευτικές αρχές.
(μονάδες 10)
ΤΖ
Β2. (Μονάδες 15)

Β2. Να επισημάνετε ποιες από τις τρεις παρακάτω προτάσεις του κειμένου χρησιμοποιούνται
με κυριολεκτική/δηλωτική και ποιες με μεταφορική/συνυποδηλωτική σημασία:
ΧΑ

1. «δυσκολίες στις οποίες σκοντάφτουν τα προγράμματα»

2. «πολλοί αναλφάβητοι ντρέπονται»
3. «η ντροπή τους παραλύει»
(μονάδες 15)
ΙΣ
ΣΕ
ΔΟ
ΕΚ

26
 Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (2330, 2684)

Α1. Σύμφωνα με το κείμενο, οι ενήλικοι αναλφάβητοι περιθωριοποιούνται από το κοινωνικό

εγγράμματο περιβάλλον τους και συχνά αντιμετωπίζονται σαν να είναι «κοινωνικά από-
βλητα». Ο συγγραφέας παραθέτει τη διαπίστωση του Άλι Χαμαντάσε πως οι αναλφάβητοι
των βιομηχανικών χωρών δεν εκτιμώνται ούτε από την κοινωνία που ζουν ούτε από την
ίδια την οικογένεια τους. Τα παιδιά τους συχνά τους περιφρονούν και δεν τους υπακού-

Α
ουν, καθώς οι γονείς τους δεν μπορούν να τους βοηθήσουν στις σχολικές εργασίες τους.
Συνεπώς αισθάνονται ντροπή και ενοχές από το κοινωνικό στίγμα του αναλφαβητισμού.

ΩΜ
Α2. 1η παράγραφος: Το επίπεδο της εκπαίδευσης σε σχέση με την επιμόρφωση
3η παράγραφος: Το αίσθημα του ενήλικου αναλφάβητου

Β1. Η υποεκπαίδευση των ενηλίκων είναι ένα από τα ζητήματα που απασχολεί ιδιαίτερα την

ΗΘ
UNESCO. Σχετίζεται άμεσα με την υποβάθμιση της κοινωνικο-επαγγελματικής θέσης
τους κι εκείνοι συχνά βιώνουν το αίσθημα της ντροπής, γιατί περιθωριοποιούνται. Χρει-
άζονται ευκαιρίες και την ανάλογη ψυχολογική υποστήριξη. Είναι ανάγκη, λοιπόν, οι
εκπαιδευτικές αρχές να καταβάλλουν προσπάθειες με τα κατάλληλα εκπαιδευτικά προ-
γράμματα αλφαβητισμού, να τους στηρίξουν προκειμένου να βοηθηθούν ψυχολογικά
ΤΖ
και να μην βιώσουν τον κοινωνικό αποκλεισμό.

Β2. 1. μεταφορική/συνυποδηλωτική,
ΧΑ

2. κυριολεκτική/δηλωτική,
3. μεταφορική/συνυποδηλωτική
ΙΣ
ΣΕ
ΔΟ
ΕΚ

27
Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

Κείμενο (4573, 4576, 4577)

Επιπτώσεις αναλφαβητισμού
Τα αναλφάβητα άτομα αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες τόσο σε καθημερινές δρα-
στηριότητες (κατανόηση εγγράφων, λογαριασμών, πινακίδων κ.ά.) και στην επαγγελματική
τους ζωή, όσο και στις σχέσεις τους με το κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον. Αρχικά, το
άτομο απομακρύνεται από τους γύρω του και αποξενώνεται, καθώς νιώθει μειονεκτικά. Στη

Α
συνέχεια, νιώθει αδύναμο όσον αφορά στην ενημέρωσή του, αλλά και εξαρτημένο από τους
γύρω του, αφού χρειάζεται μονίμως τη βοήθειά τους και συχνά γίνεται αντικείμενο εκμετάλ-

ΩΜ
λευσης. Επιπλέον, το άτομο έχει σαφώς λιγότερες επαγγελματικές ευκαιρίες από κάποιον
μορφωμένο και έτσι αυτομάτως εντάσσεται σε μια «κατώτερη» κοινωνική ομάδα.
Επιπρόσθετα, όσον αφορά στον πνευματικό τομέα, σίγουρα το αναλφάβητο άτομο γνωρίζει
λιγότερα, άρα σκέφτεται διαφορετικά και έχει περιορισμένη αντίληψη του κόσμου. Η κοινωνία

ΗΘ
για τον αναλφάβητο παύει να είναι δημοκρατική, αφού ο ίδιος δεν μπορεί να ενημερωθεί,
να γνωρίσει τα πολιτικά προγράμματα και άρα να επιλέξει ορθά ή να αντιδράσει στην οποι-
αδήποτε πολιτική απόφαση. Τέλος, δεν έχει σαφή αντίληψη των ατομικών, κοινωνικών και
πολιτικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, ενώ δυσχεραίνεται και η ομαλή ένταξή του στο
κοινωνικό σύνολο.
ΤΖ
Εξάλλου, το πρόβλημα της σχολικής διαρροής και κατά συνέπεια του αναλφαβητισμού
αποκτά ιδιαίτερη σημασία, επειδή επηρεάζει αρνητικά περισσότερο τους φτωχούς μαθητές
που ανήκουν στις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού και τους εμποδίζει να εξελιχθούν κοι-
νωνικά. Όμως, η μη ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης δυσχεραίνει ακόμη και
ΧΑ

την ενσωμάτωση των ατόμων στην αγορά εργασίας. Αποτέλεσμα είναι η ελλιπής αξιοποίηση
του ανθρώπινου κεφαλαίου, γεγονός που συσχετίζεται με την οικονομική δυσπραγία1 των
κοινωνιών. Επιπλέον, ο αναλφαβητισμός οδηγεί στην περιθωριοποίηση και κατά συνέπεια
στον κοινωνικό αποκλεισμό και είναι μια ένδειξη καταπάτησης των βασικών δικαιωμάτων του
ατόμου, ενώ συνάμα θέτει σε κίνδυνο την κοινωνική συνοχή.
ΙΣ

Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι το πρόβλημα του αναλφαβητισμού είναι μεγάλο, τόσο σε

έκταση όσο και σε βάθος, επειδή αποτελεί τροχοπέδη2 στην πρόοδο ενός λαού σε οικο-
ΣΕ

γενειακό, επαγγελματικό, οικονομικό και κοινωνικό-πολιτιστικό επίπεδο. Επιβραδύνει την

τεχνολογική χειραφέτηση3 και αναστέλλει την οικονομική ανάπτυξη, διευρύνοντας το χάσμα
ΔΟ

μεταξύ των αναπτυσσόμενων και αναπτυγμένων χωρών. Καλλιεργεί τον κοινωνικό αποκλεισμό,
προάγει την εργασιακή εκμετάλλευση, ενώ δρα θετικά στην αναζωπύρωση του ρατσισμού.
Τέλος, δεν ευνοεί σε καμία περίπτωση την πλήρη ανάπτυξη της προσωπικότητας.
ΕΚ

Σ. Ρούσσος κ.α.(χ.χ). Έρευνα Παν. Πελοποννήσου. Πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις

της σχολικής διαρροής σε τοπικό επίπεδο. Ζητήματα συμμετοχής σε πολιτικούς
θεσμούς και ένταξης στην αγορά εργασίας, 20-21. Από το διαδίκτυο. (διασκευή)

1
δυσπραγία: στενότητα, δυσκολία.
2
τροχοπέδη: φρένο, εμπόδιο.
3
χειραφέτηση: αποδέσμευση, απελευθέρωση.

28
 Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΘΕΜΑΤΑ (4573)

Α1. (Μονάδες 15)

Α1. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με το κείμενο, ο αναλφαβητισμός δυσκολεύει την οικονο-
μική ανάπτυξη των κοινωνιών; (60-80 λέξεις)
(μονάδες 15)

Α
Α2. (Μονάδες 10)

ΩΜ
Α2. α. Με ποιες διαρθρωτικές λέξεις επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στην πρώτη και τη
δεύτερη παράγραφο του κειμένου και ανάμεσα στην τρίτη και την τέταρτη παράγραφο
του κειμένου;
(μονάδες 4)

Α2. β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

Β1. (Μονάδες 10) ΗΘ (μονάδες 6)

Β1. Να δημιουργήσετε από μία πρόταση με καθεμιά συνώνυμη λέξη ή ισοδύναμη φράση των
ΤΖ
λέξεων με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: σοβαρές, δυσχεραί-
νεται, επηρεάζει, συσχετίζεται, πρόοδο.
(μονάδες 10)
ΧΑ

Β2. (Μονάδες 15)

Β2. «Η μη ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης δυσχεραίνει την επιτυχή ενσωμάτωση

των ατόμων στην αγορά εργασίας»:
1. Να αιτιολογήσετε τη χρήση της ενεργητικής σύνταξης από τον συγγραφέα.
(μονάδες 5)
ΙΣ

2. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική.

ΣΕ

(μονάδες 10)
ΔΟ
ΕΚ

29
Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (4573)

Α1. Ο αναλφαβητισμός, σύμφωνα με το κείμενο, επηρεάζει και δυσκολεύει την οικονομική

ανάπτυξη και πρόοδο των κοινωνιών. Τα αναλφάβητα άτομα μη έχοντας ολοκληρώσει
την υποχρεωτική εκπαίδευσή τους δεν ενσωματώνονται στην αγορά εργασίας ή, ακόμη
κι αν ενσωματωθούν, θα υποστούν άνισους όρους εργασίας. Επόμενο είναι να μην
αξιοποιείται πλήρως το ανθρώπινο εργατικό δυναμικό, γεγονός που συμβάλλει στην

Α
οικονομική δυσπραγία των κοινωνιών. Επίσης, η τεχνολογική εξέλιξη επιβραδύνεται και
οι διαφορές αναπτυσσόμενων και αναπτυγμένων χωρών διευρύνονται.

ΩΜ
Α2. α. 1η με 2η: Επιπρόσθετα, 3η με 4η: λοιπόν …

Α2. β. Η λέξη επιπρόσθετα χρησιμοποιείται για να δηλώσει ο συγγραφέας προσθήκη και η

λέξη λοιπόν για να δηλώσει συμπέρασμα.

Β1. σοβαρές: σημαντικές

δυσχεραίνεται: δυσκολεύει
ΗΘ
Σημαντικές είναι οι συνέπειες της οικονομικής ανάπτυξης
της Ευρώπης παγκοσμίως.
Ολοένα και δυσκολεύει τη ζωή των ανθρώπων η αύξηση
της ανεργίας και η οικονομική κρίση.
ΤΖ
επηρεάζει: επιδρά Ο αναλφαβητισμός επιδρά στην τεχνολογική πρόοδο και
την οικονομική ανάπτυξη ενός λαού.
συσχετίζεται: συνδέεται Η ζωή της από τη στιγμή της γέννησης του παιδιού συν-
ΧΑ

δέεται άμεσα με τη ζωή του συντρόφου της.

πρόοδο: ανάπτυξη Η βιομηχανική ανάπτυξη είχε τεράστιες οικονομικές και
κοινωνικές συνέπειες στην Ευρώπη

Β2. 1. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί ενεργητική σύνταξη για να δώσει έμφαση στο υποκείμενο
ΙΣ

του ρήματος.
ΣΕ

Β2. 2. Η επιτυχής ενσωμάτωση των ατόμων στην αγορά εργασίας δυσχεραίνεται από την μη
ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης.
ΔΟ
ΕΚ

30
 Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΘΕΜΑΤΑ (4576)

Α1. (Μονάδες 15)

Α1. Ποιες επιπτώσεις, σύμφωνα με το κείμενο, έχει ο αναλφαβητισμός στην επαγγελματική

ζωή του ατόμου; (60-80 λέξεις)
(μονάδες 15)

Α
Α2. (Μονάδες 10)

ΩΜ
Α2. Ποια είναι η συλλογιστική πορεία (επαγωγική ή παραγωγική) που ακολουθεί ο συγγρα-
φέας στην πρώτη παράγραφο (Τα αναλφάβητα … ομάδα) του κειμένου; Να αιτιολογήσετε
την απάντησή σας.
(μονάδες 10)

ΗΘ
Β1. (Μονάδες 10)

Β1. Να δημιουργήσετε από μία πρόταση με κάθε αντώνυμο των παρακάτω λέξεων του κει-
μένου με έντονη γραφή: εξαρτημένο, περιορισμένη, γνωρίσει, σαφή, επιβραδύνει.
(μονάδες 10)
ΤΖ
Β2. «[Ο αναλφαβητισμός] αναστέλλει την οικονομική ανάπτυξη»:
1. Να αιτιολογήσετε τη χρήση της ενεργητικής σύνταξης από τον συγγραφέα.
(μονάδες 5)
ΧΑ

2. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική.

(μονάδες 10)
ΙΣ
ΣΕ
ΔΟ
ΕΚ

31
Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (4576)

Α1. Σύμφωνα με το κείμενο, το φαινόμενο του αναλφαβητισμού επιδρά άμεσα στην επαγ-
γελματική ζωή του ατόμου. Ο αναλφάβητος υστερεί σε γνώσεις κι έχει περιορισμένη
αντίληψη για τον κόσμο. Δεν έχει τις ίδιες επαγγελματικές ευκαιρίες με έναν εγγράμματο,
με αποτέλεσμα να εντάσσεται σε μια «κατώτερη» κοινωνική ομάδα και να αποξενώνεται.
Άλλωστε στις σύγχρονες κοινωνίες τα προσόντα που απαιτεί μια θέση εργασίας σήμερα

Α
είναι αυξημένα και χρειάζονται κατάρτιση και εξειδίκευση.

ΩΜ
Α2. Ο συγγραφέας ακολουθεί παραγωγική συλλογιστική πορεία στην 1η παράγραφο του
κειμένου, γιατί στη θεματική πρόταση αναφέρεται η θέση του και οι γενικά οι δυσκο-
λίες που αντιμετωπίζει ο αναλφάβητος και στις λεπτομέρειες αιτιολογεί τη θέση του και
αναφέρεται αναλυτικά στις δυσκολίες.

Β1. εξαρτημένο: ανεξάρτητο

ΗΘ
Τη στιγμή που παρέλαβε το κλειδί του αυτοκινήτου ένιωσε
ανεξάρτητος, γιατί δεν είχε υποχρέωση να τον μεταφέρει
κανείς.
περιορισμένη: απεριόριστη Η αγάπη της μητέρας ήταν απεριόριστη και το απέδειξε
ΤΖ
με τις θυσίες της.
γνωρίσει: αγνοήσει Αποφάσισαν να αγνοήσουν τα σχόλια του περιβάλλοντος
και να χαρούν αυτά που ένιωθε ο ένας για τον άλλον.
σαφή: ασαφή Τα κριτήρια της αξιολόγησης ήταν ασαφή και δεν διευ-
ΧΑ

κρινίστηκαν από κανέναν καθηγητή.

επιβραδύνει: επιταχύνει Δεν επιτάχυνε για να προκαλέσει πανικό, αλλά για να
φτάσουν γρηγορότερα στον προορισμό τους.

Β2. 1. Ο συγγραφέας επιλέγει τη χρήση της ενεργητικής σύνταξης για να δώσει έμφαση στο
ΙΣ

υποκείμενο του ρήματος.

ΣΕ

Β2. 2. Η οικονομική ανάπτυξη αναστέλλεται από τον αναλφαβητισμό.

ΔΟ
ΕΚ

32
 Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΘΕΜΑΤΑ (4577)

Α1. (Μονάδες 15)

Α1. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με το κείμενο, ο αναλφαβητισμός έχει αρνητική επίδραση
στην άσκηση των κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων του ατόμου; (60-80 λέξεις)
(μονάδες 15)

Α
Α2. (Μονάδες 10)

ΩΜ
Α2. α. Να επισημάνετε δύο από τις διαρθρωτικές λέξεις με τις οποίες επιτυγχάνεται η συνοχή
στην τρίτη παράγραφο (Εξάλλου … συνοχή) του κειμένου.
(μονάδες 4)

Α2. β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

ΗΘ
(μονάδες 6)

Β1. (Μονάδες 10)

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις λέξεις/
φράσεις με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: μειονεκτικά, επαγ-
ΤΖ
γελματικές ευκαιρίες, αναλφαβητισμός, χάσμα, ανάπτυξη.
(μονάδες 10)

Β2. (Μονάδες 15)

ΧΑ

Β2. Να επισημάνετε, στην τρίτη παράγραφο (Εξάλλου … κοινωνική συνοχή) του κειμένου,
τρεις λέξεις ή φράσεις του ειδικού λεξιλογίου.
(μονάδες 15)
ΙΣ
ΣΕ
ΔΟ
ΕΚ

33
Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (4577)

Α1. Ο αναλφαβητισμός επηρεάζει το άτομο πνευματικά καθώς έχει περιορισμένη γνώση και
αντίληψη για τον κόσμο. Δυσκολεύεται να ενημερωθεί για την πολιτική, να διαβάσει
τα πολιτικά προγράμματα και λόγω των ελλιπών γνώσεων του δεν μπορεί να ενταχθεί
σε μια κοινωνική ομάδα. Έτσι, οι πολιτικές επιλογές του δεν έχουν ορθά κριτήρια και
απέχει από τις πολιτικές αποφάσεις μη δυνάμενος να αντιδράσει. Συνεπώς, δεν μπορεί

Α
να ασκήσει τα ατομικά, κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματά του ούτε τις υποχρεώσεις του
απέναντι στην κοινωνία.

ΩΜ
Α2. α. Όμως, επιπλέον

Α2. β. Η λέξη όμως χρησιμοποιείται για να δηλώσει αντίθεση ο συγγραφέας και η λέξη
επιπλέον για να δηλώσει προσθήκη στα προηγούμενα λεγόμενά του.

ΗΘ
Β1. Το φαινόμενο του αναλφαβητισμού στη σημερινή Ευρώπη δεν συμβάλλει στην ανάπτυξη
και πρόοδο των κρατών. Οι αναλφάβητοι ενήλικες νιώθουν μειονεκτικά και βιώνουν
τον κοινωνικό αποκλεισμό από το ευρύτερο περιβάλλον τους. Πλέον δεν τους δίνονται
επαγγελματικές ευκαιρίες, γιατί η διαρκώς μεταβαλλόμενη και εξελισσόμενη εποχή
ΤΖ
απαιτεί αυξημένα προσόντα. Συνεπώς υπάρχει ανάγκη να γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα
στους εγγράμματους και τους αναλφάβητους Ευρωπαίους πολίτες.

Β2. ελλιπής αξιοποίηση του ανθρώπινου κεφαλαίου, οικονομική δυσπραγία, στον κοινωνικό
ΧΑ

αποκλεισμό.
ΙΣ
ΣΕ
ΔΟ
ΕΚ

34
 Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

Κείμενο (22241)

[Ένας έφηβος βουλευτής μιλά για τον αναλφαβητισμό]

Αγαπητέ κύριε Πρόεδρε, φίλες και φίλοι έφηβες/-οι Βουλευτές.

Θα αναφερθώ στον αναλφαβητισμό, σε ένα σοβαρό και παγκόσμιο πρόβλημα που συ-

Α
νεχίζει να μαστίζει τη χώρα μας. Σύμφωνα με την UNESCO1, αναλφάβητος είναι όποιος δεν

ΩΜ
έχει αποκτήσει τις αναγκαίες γνώσεις και ικανότητες για άσκηση δραστηριοτήτων στις οποίες
η γραφή, η ανάγνωση, η έκφραση και η αριθμητική είναι απαραίτητα.
Στη χώρα μας, όπως και σε άλλες αναπτυγμένες χώρες, οι επιστημονικές ανακαλύψεις και
τα τεχνολογικά επιτεύγματα αυξάνονται ολοένα και περισσότερο. Πολλοί, όμως, δεν μπορούν
να ακολουθήσουν αυτή τη ραγδαία ανάπτυξη, κυρίως λόγω του αναλφαβητισμού. Στην Ελλάδα

ΗΘ
το πρόβλημα αυτό πλήττει κυρίως τα οικονομικώς εξαθλιωμένα στρώματα του πληθυσμού,
την κατώτερη δηλαδή κοινωνική τάξη, τους μετανάστες, τους πρόσφυγες και γενικά τις μει-
ονότητες. Πολλοί συνομήλικοί μας, δυστυχώς, εγκαταλείπουν τις βασικές τους σπουδές πριν
την ολοκλήρωσή τους. Και αυτό γιατί αναγκάζονται να ενταχθούν πρόωρα στην παραγωγική
διαδικασία ή να απομακρυνθούν από την εκπαίδευση λόγω πολεμικών συρράξεων˙ και αυτοί
ΤΖ
είναι μερικοί μόνο παράγοντες που επιτείνουν το φαινόμενο του αναλφαβητισμού σε διάφορα
μέρη του πλανήτη.
Ακόμη, είναι διαπιστωμένο ότι το πρόβλημα του αναλφαβητισμού δυσχεραίνει σημαντικά
ΧΑ

την επικοινωνία του εφήβου με τους άλλους, καθώς δεν του επιτρέπει να εξωτερικεύσει τον
εσωτερικό του κόσμο. Λειτουργεί, επίσης, ανασταλτικά στη συμμετοχή του στα πολιτικά και
κοινωνικά δρώμενα. Ο αναλφάβητος δεν μπορεί να ενημερωθεί για τα πολιτικά ζητήματα, να
εμβαθύνει στο πρόγραμμα των πολιτικών παρατάξεων και συνεπώς να επιλέξει το ορθό. Επι-
πλέον, μένει ανεκμετάλλευτο το ανθρώπινο δυναμικό μιας χώρας, εφόσον δεν αξιοποιούνται
ΙΣ

επαρκώς οι κλίσεις και οι δεξιότητες των πολιτών της.

Επομένως, η απαγόρευση της παιδικής εργασίας, κυρίως στις χώρες του τρίτου κόσμου,
ΣΕ

θα μπορούσε να συμβάλει στην αντιμετώπιση του προβλήματος, αφού τα παιδιά θα είχαν

τη δυνατότητα να αφιερωθούν αποκλειστικά στην απόκτηση στοιχειωδών γνώσεων. Ακόμη,
ΔΟ

κρίνεται αναγκαίο σε πιο αναπτυγμένες χώρες, όπως η δική μας, να δημιουργηθούν σύγχρονα
εκπαιδευτικά κέντρα, ιδίως στις υποβαθμισμένες περιοχές, ώστε να ανυψωθεί το μορφωτικό
επίπεδο των κατοίκων. Στην κατεύθυνση αυτή θα συμβάλλει και η υλοποίηση προγραμμάτων
ΕΚ

επιμόρφωσης ενηλίκων αναλφάβητων. Εξάλλου, η πολιτεία οφείλει να παρέχει χρηματική

υποστήριξη στις οικογένειες των οικονομικά ασθενέστερων μαθητών.
Κλείνοντας, θα ήθελα να επισημάνω ότι ο αγώνας κατά του αναλφαβητισμού πρέπει να

UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization): Εκπαιδευτικός, Επι-
1

στημονικός και Πολιτιστικός Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών.

35
Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

είναι μια συλλογική διαδικασία δραστηριοποίησης όλων των εμπλεκομένων. Δεν πρέπει η
αντιμετώπισή του να επαφίεται μόνο στην πολιτεία, αλλά να γίνει υπόθεση όλων.
Σας ευχαριστώ πολύ
Β. Λ. (2004), Πρακτικά συνεδριάσεων επιτροπών και Ολομέλειας της Βουλής των Εφήβων,
Σύνοδος Θ’, 2003-2004, Αθήνα,165 (διασκευή)

Α
ΩΜ
ΗΘ
ΤΖ
ΧΑ
ΙΣ
ΣΕ
ΔΟ
ΕΚ

36
 Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΘΕΜΑΤΑ (22241)

Α1. (Μονάδες 15)

Α1. Να αιτιολογήσετε την άποψη του ομιλητή ότι ο αγώνας κατά του αναλφαβητισμού απαιτεί
την ενεργοποίηση και τη δραστηριοποίηση όλων (60- 80 λέξεις).
(μονάδες 15)

Α
Α2. (Μονάδες 10)

ΩΜ
Α2. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η πρώτη παράγραφος (Θα αναφερθώ … απαραίτητα) του
κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
(μονάδες 10)

Β1. (Μονάδες 10)

ΗΘ
Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων χρησιμοποιώντας τις λέξεις ή φράσεις
του κειμένου με έντονη γραφή, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους στο κείμενο:
αναλφαβητισμός, μαστίζει, αναπτυγμένες χώρες, αντιμετώπιση του προβλήματος,
υπόθεση όλων (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση,
ΤΖ
τον αριθμό, το πρόσωπο κλπ.)
(μονάδες 10)

Β2. (Μονάδες 15)

ΧΑ

Β2. Για ποιον λόγο ο έφηβος βουλευτής χρησιμοποιεί το β' πρόσωπο («Αγαπητέ κύριε Πρό-
εδρε, φίλες και φίλοι έφηβες/-οι Βουλευτές») στην αρχή του κειμένου;
(μονάδες 15)
ΙΣ
ΣΕ
ΔΟ
ΕΚ

37
Τράπεζα θεμάτων για την Α' Λυκείου

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (22241)

Α1. Ο αγώνας κατά του αναλφαβητισμού απαιτεί την ενεργοποίηση και τη δραστηριοποίηση
όλων κι όχι μόνο της πολιτείας, διότι ο καθένας από την πλευρά του έχει μερίδιο ευθύνης.
Επίσης, ρόλο στην εξάλειψη του αναλφαβητισμού παίζουν όλοι οι φορείς κοινωνικοποί-
ησης, οι γονείς, το σχολείο, η πολιτεία, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Έτσι πρέπει όχι
μόνο να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα, να υλοποιηθούν προγράμματα επιμόρφωσης,

Α
αλλά παράλληλα, να λάβουν δράση γονείς, κοινωνία, τηλεόραση και σχολείο.

ΩΜ
Α2. Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο του ορισμού. Μας δίνει τον ορισμό του
αναλφαβητισμού.

Β1. Ο αναλφαβητισμός δυστυχώς μαστίζει ακόμα και τις αναπτυγμένες χώρες, συμπεριλαμ-
βανομένης και της Ελλάδας. Η αντιμετώπιση του προβλήματος έγκειται στις δράσεις που

ΗΘ
θα αναλάβουν όλοι οι φορείς κοινωνικοποίησης, από τους γονείς και το σχολείο μέχρι
την πολιτεία και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Διότι, η αντιμετώπισή του είναι υπόθεση
όλων μας.

Β2. Πρόκειται για ομιλία στη Βουλή των Εφήβων άρα και ο λόγος είναι δομημένος ανάλογα.
ΤΖ
Έτσι χρησιμοποιεί β' πρόσωπο απευθυνόμενος στους ακροατές του. Δημιουργείται με
τον τρόπο αυτό οικειότητα μεταξύ του ομιλητή και των ακροατών του, προβληματίζει και
κινητοποιεί το κοινό του.
ΧΑ
ΙΣ
ΣΕ
ΔΟ
ΕΚ

38