‌​

॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

.. VarAhamihira’s BRhatsaMhitA ..

sanskritdocuments.org

September 11, 2017

 .. VarAhamihira’s BRhatsaMhitA ..

॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

Sanskrit Document Information

Text title : varAhamihirarachitA bRihatsaMhitA

File name : varbrhs.itx

Category : sociology_astrology, varAhamihira

Location : doc_z_misc_sociology_astrology

Author : varAhamihirara

Transliterated by : Michio YAno

Proofread by : Mizue Sugita

Description-comments : edition of A.V.TripAThI (SarasvatI Bhavan GranthamAlA Edition)

Latest update : June 5, 1992, July 7, 1995, November 1, 2010

Send corrections to : Sanskrit@cheerful.com

This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study and
research. The file is not to be copied or reposted without permission, for
promotion of any website or individuals or for commercial purpose.

Please help to maintain respect for volunteer spirit.

September 11, 2017

sanskritdocuments.org
sఏపరతే అధ్యాయ ౧ ఉపనయనాధ్యాయః
౧।౧అబ్/ జయతి జగతః ప్రసూతిః విశ్వాత్మా సహజభూషణం నభసః ।
౧।౧య్ద్ / ద్రుతకనకసదృశదశశతమయూఖమాలార్చితః సవితా ॥ ॥
౧।౨అబ్/ ప్రథమమునికథితమవితథమవలోక్య గ్రన్థవిస్తరస్యార్థమ్ ।
౧।౨య్ద్ / నాతిలఘువిపులరచనాభిరుద్యతః స్పష్టమభిధాతుమ్ ॥ ॥
౧।౩అబ్/ మునివిరచితమిదమితి యగిరన్తనం సాధు న మనుజగ్రథితమ్ ।
౧।౩య్ద్ / తుల్యేఽర్థేఽక్షరభేదాదమన్త్రకే కా విశేషోక్తిః ॥ ॥
౧।౪అబ్/ క్షితితనయదివసవారో న శుభకృదితి యది పితామహప్రోక్తే ।
౧।౪య్ద్ / కుజదినమనిష్టమితి వా కోఽత్ర విశేషో నృదివ్యకృతేః (కృతే) ॥ ॥
౧।౫అబ్/ ఆబ్రహ్మాదివినిఃసృతమాలోక్య గ్రన్థవిస్తరం క్రమశః ।
౧।౫య్ద్ / క్రియమాణకమేవ ఏతత్ సమాసతోఽతో మమౌత్సాహః ॥ ॥
౧।౬అబ్/ ఆసీత్తమః కిలైదం తత్రాపాం తైజసేఽభవద్ ధైమే ।
౧।౬య్ద్ / స్వర్భూశకలే బ్రహ్మా విశ్వకృదణ్డేఽర్కశశినయనః ॥ ॥
౧।౭అబ్/ కపిలః ప్రధానమాహ ద్రవ్యాదీన్ కణకభుగ్ అస్య విశ్వస్య ।
౧।౭య్ద్ / కాలం కారణమేకే స్వభావమపరే జగుః కర్మ ॥ ॥
౧।౮అబ్/ తదలమతివిస్తరేణ ప్రసంగవాదార్థనిర్ణయోఽతిమహాన్ ।
౧।౮య్ద్ / జ్యోతిఃశాస్త్రాంగానాం వక్తవ్యో నిర్ణయోఽత్ర మయా ॥ ॥
౧।౯అ జ్యోతిఃశాస్త్రమనేకభేదవిషయం స్కన్ధత్రయాధిష్ఠితం
౧।౯బ్ తత్కార్త్స్న్యౌపనయస్య నామ మునిభిః సంకీర్త్యతే సంహితా ।
౧।౯య్ స్కన్ధేఽస్మిన్ గణితేన యా గ్రహగతిః తన్త్రాభిధానః త్వసౌ
౧।౯ద్ హోరా అన్యో అంగవినిశ్చయశ్చ కథితః స్కన్ధః తృతీయోఽపరః ॥ ॥
౧।౧౦అబ్/ వక్రానువక్రాస్తమయౌదయాద్యాః తారాగ్రహాణాం కరణే మయోక్తాః ।
౧।౧౦య్ద్ / హోరాగతం విస్తరశశ్చ జన్మయాత్రావివాహైః సహ పూర్వముక్తమ్ ॥ ॥
౧।౧౧అబ్/ ప్రశ్నప్రతిప్రశ్నకథాప్రసంగాన్ స్వల్పౌపయోగాన్ గ్రహసంభవాంశ్చ ।
౧।౧౧య్ద్ / సన్త్యజ్య ఫల్గూని చ సారభూతం భూతార్థమర్థైః సకలైః ప్రవక్ష్యే ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౨ అథాతః సాంవత్సరసూత్రం వ్యాఖ్యాస్యామః ।
౨।(౧) తత్ర సాంవత్సరోఽభిజాతః ప్రియదర్శనో వినీతవేషః సత్యవాగ్ -

varbrhs.pdf 1
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

అనసూయకః సమః సుసంహితా ఉపచితగాత్రసన్ధిః -

అవికలశ్చారుకరచరణనఖనయనచిబుకదశనశ్రవణలలాటభ్రూ -
ఉత్తమాంగో వపుష్మాన్ గంభీరౌదాత్తఘోషః ।
ప్రాయః శరీర ఆకారానువర్త్తినో (వర్తినో) హి గుణా దోషాశ్చ భవన్తి ।
౨।(౨) తత్ర గుణాః-శుచిః దక్షః ప్రగల్భో వాగ్గ్మీ (వాగ్మీ) ప్రతిభానవాన్ -
దేశకాలవిత్ సాత్త్వికో న పర్షద్భీరుః సహాధ్యాయిభిః అనభిభవనీయః -
కుశలోఽవ్యసనీ శాన్తికపౌష్టికాభిచారస్నానవిద్యాభిజ్ఞో -
విబుధార్చనవ్రతౌఅపవాసనిరతః స్వతన్త్రాశ్చర్యా ఉత్పాదితప్రభావః -
పృష్టాభిధాయ్యన్యత్ర దైవాత్యయాద్ గ్రహగణితసంహితాహోరా-
గ్రన్థార్థవేత్తా ఇతి ।
౨।(౩) తత్ర గ్రహగణితే పౌలిశరోమకవాసిష్ఠసౌరపైతామహేషు -
పంచస్వేతేషు సిద్ధాన్తేషు -
యుగవర్షాయనఋతుమాసపక్షాహోరాత్రయామముహూర్తనాడీవిణాడీప్రాణ-
త్రుటిత్రుట్యాద్యవయవ ఆదికస్య (ఆద్యస్య) కాలస్య క్షేత్రస్య చ వేతా ।
౨।(౪) చతుర్ణాం చ మానానాం సౌరసావననాక్షత్రచాన్ద్రాణామధిమా-
సకావమసంభవస్య చ కారణాభిజ్ఞః ।
౨।(౫) షష్ట్యబ్దయుగవర్షమాస-
దినహోరా అధిపతీనాం ప్రతిపత్తి (వి)చ్ఛేదవిత్ ।
౨।(౬) సౌరాదీనాం చ మానానామసదృశసదృశ (సదృశాసదృశ) -
యోగ్యాయోగ్యత్వప్రతిపాదనపటుః ।
౨।(౭) సిద్ధాన్తభేదేఽపి అయననివృత్తౌ ప్రత్యక్షం -
సమమణ్డలలేఖాసమ్ప్రయోగాభ్యుదితాంశకానాం (చ) -
ఛాయాజలయన్త్రదృగ్గణితసామ్యేన ప్రతిపాదనకుశలః ।
౨।(౮) సూర్యాదీనాం చ గ్రహాణామ్ -
శీఘ్రమన్దయామ్యౌత్తరనీచౌచ్చగతికారణాభిజ్ఞః ।
౨।(౯) సూర్యచన్ద్రమసోశ్చ గ్రహణే గ్రహణ -
ఆదిమోక్షకాలదిక్ప్రమాణస్థితివిమర్దవర్ణాదేశానాం (వర్ణదేశానాం) -
అనాగతగ్రహసమాగమయుద్ధానామాదేష్టా ।
౨।(౧౦) ప్రత్యేకగ్రహభ్రమణయోజనకక్ష్యాప్రమాణప్రతివిషయయోజన-
పరిచ్ఛేదకుశలః (కుశలో) ।

2 sanskritdocuments.org
౨।(౧౧) భూభగణభ్రమణసంస్థానాద్యక్షావలంబకాహర్వ్యాసచరదలకాలరా-
శ్యుదయచ్ఛాయానాడీకరణప్రభృతిషు క్షేత్రకాలకరణేష్వభిజ్ఞః ।
౨।(౧౨) నానాచోద్యప్రశ్నభేదౌపలబ్ధిజనితవాక్సారో-
నికషసన్తాపాభినివేశైః (విశుద్ధస్య) కనకస్యైవాధికతరమమలీకృతస్య -
(శాస్త్రస్య) వక్తా తన్త్రజ్ఞో భవతి (ఉక్తజ్ చ) ।
౨।౧అబ్/ న ప్రతిబద్ధం గమయతి వక్తి న చ ప్రశ్నమేకమపి పృష్టః ।
౨।౧య్ద్ / నిగదతి న చ శిష్యేభ్యః స కథం శాస్త్రార్థవిజ్ఞేయః ॥ ॥
౨।౨అబ్/ గ్రన్థోఽన్యథా అన్యథార్థం (అన్యథార్థః) కరణం యశ్చాన్యథా కరోత్యబుధః
।
౨।౨య్ద్ / స పితామహముపగమ్య స్తౌతి నరో వైశికేనార్యామ్ ॥ ॥
౨।౩అబ్/ తన్త్రే సుపరిజ్ఞాతే లగ్నే ఛాయా అంబుయన్త్రసంవిదితే ।
౨।౩య్ద్ / హోరార్థే చ సురూఢే నాదేష్టుః భారతీ వన్ధ్యా ॥ ॥
ఉక్తన్ చార్యవిష్ణుగుప్తేన
౨।౪అ అపి అర్ణవస్య పురుషః ప్రతరన్ కదాచిద్
౨।౪బ్ ఆసాదయేదనిలవేగవశేన పారమ్ ।
౨।౪య్ న త్వస్య కాలపురుష ఆఖ్యమహార్ణవస్య
౨।౪ద్ గచ్ఛేత్ కదాచిదనృషిః మనసాపి పారమ్ ॥ ॥
౨।(౧౩) హోరాశాస్త్రేఽపి (చ) రాశిహోరాద్రేష్కాణనవాంశకద్వాదశభా-
గత్రింశద్భాగబలాబలపరిగ్రహో గ్రహాణాం దిక్స్థానకాలచేష్టాభిః -
అనేకప్రకారబలనిర్ధారణం ప్రకృతిధాతుద్రవ్యజాతిచేష్టాదిపరిగ్రహో -
నిషేకజన్మకాలవిస్మాపనప్రత్యయ ఆదేశసద్యోమరణ ఆయుర్దాయదశా అన్తర్దశా -
అష్టకవర్గరాజయోగచన్ద్రయోగద్విగ్రహాదియోగానాం నాభసాదీనామ్ చ -
యోగానామ్ ఫలాని ఆశ్రయభావావలోకననిర్యాణగత్యనూకాని -
తత్కాల (కాలిక)ప్రశ్నశుభాశుభనిమిత్తాని వివాహాదీనామ్ చ కర్మనాం కరణమ్ ।
౨।(౧౪) యాత్రాయాం తు (చ) తిథిదివసకరణనక్షత్రముహూర్తవిలగ్నయోగ-
దేహస్పన్దనస్వప్నవిజయస్నానగ్రహయజ్ఞగణయాగాగ్ని-
లింగహస్త్యశ్వైంగితసేనా-
ప్రవాదచేష్టాదిగ్రహషాడ్గుణ్యౌపాయమంగలామంగ-
లశకునసైన్యనివేశభూ-

varbrhs.pdf 3
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

మయోఽగ్నివర్ణా మన్త్రిచరదూతాటవికానాం యథాకాలం ప్రయోగాః పరదుర్గ (ఉప) -

లంభోపాయశ్చేత్యుక్తం చ ఆచార్యైః ।
౨।౫అబ్/ జగతి ప్రసారితమివ ఆలిఖితమివ మతౌ నిషిక్తమివ హృదయే ।
౨।౫య్ద్ / శాస్త్రం యస్య సభగణం నాదేశా నిష్ఫలాః (నిఃఫలాః) తస్య ॥ ॥
౨।(౧౫) సంహితాపారగశ్చ దైవచిన్తకో భవతి ।
౨।(౧౬) యత్ర ఏతే సంహితాపదార్థాః ।
౨।(౧౭।౧) దినకరాదీనామ్ గ్రహాణాం చారాః తేషు చ తేషాం -
ప్రకృతివికృతిప్రమాణవర్ణకిరణద్యుతిసంస్థానాస్తమన-
ఉదయమార్గమార్గాన్తరవక్రా -
నువక్రఋక్షగ్రహసమాగమచారాదిభిః ఫలాని నక్షత్రకూర్మవిభాగేన -
దేశేష్వగస్త్యచారః (అగస్తిచారః)। సప్తర్షిచారః ।గ్రహభక్తయో -
నక్షత్రవ్యూహగ్రహశృంగాటకగ్రహయుద్ధగ్రహసమాగమ-
గ్రహవర్షఫలగర్భలక్షణరోహిణీస్వాత్యాషాఢీయోగాః -
సద్యోవర్షకుసుమలతాపరిధిపరివేషపరిఘపవనౌల్కాదిగ్దాహ-
క్షితిచలనసన్ధ్యారాగగన్ధర్వనగరరజోనిర్ఘాతార్ఘకాణ్డసస్య-
జన్మేన్ద్రధ్వజేన్ద్ర-
చాపవాస్తువిద్యా అంగవిద్యావాయసవిద్యా అన్తరచక్రమృగచక్రాశ్వ-
చక్రవాతచక్రప్రాసా-
దలక్షణప్రతిమాలక్షణప్రతిష్ఠాపనవృక్షాయుర్వేదౌదగార్గలనీరా-
జనఖఞ్జన్ (అక్) ఔత్పాతశాన్తిమయూరచిత్రకఘృత-
కంబలఖడ్గపట్టకృకవాకుకూర్మగోఽజాశ్వైభపురూష -
(పురుష) స్త్రీలక్షణాని -
౨।(౧౭।౨) అన్తఃపురచిన్తాపిటకలక్షణౌపానచ్ఛేదవస్త్రచ్ఛేదచామరదణ్డ -
శయనా (శయ్యా) ఆసనలక్షణరత్నపరీక్షా దీపలక్షణం -
దన్తకాష్ఠాద్యాశ్రితాని (శుద్ధాశుద్ధాని) (శుభాశుభాని) -
నిమిత్తాని సామాన్యాని చ జగతః ప్రతిపురుషం -
పార్థివే చ ప్రతిక్షణమనన్యకర్మాభియుక్తేన దైవజ్ఞేన చిన్తయితవ్యాని ।
న చైకాకినా శక్యన్తేఽహర్నిశమవధారయితుం నిమిత్తాని ।
తస్మాత్ సుభృతేనైవ దైవజ్ఞేనాన్యేఽపి తద్విదశ్చత్వారః కర్తవ్యాః (భర్తవ్యాః) ।
తత్రఏకేనేన్ద్రీ చ ఆగ్నేయీ చ దిగ్ అవలోకయితవ్యా ।

4 sanskritdocuments.org
యామ్యా నైరృతీ చాన్యేనైవం వారుణీ వాయవ్యా చౌత్తరా చ ఏశాని చేతి ।
యస్మాదుల్కాపాతాదీని (నిమిత్తాని) శీఘ్రమప (ఉప) (అభి) గచ్ఛన్తీతి ।
తస్యాః (తేషాం) చ ఆకారవర్ణస్నేహప్రమాన ఆదిగ్రహఋక్షౌపఘాతాదిభిః ఫలాని భవన్తి
।
ఉక్తం చ గర్గేణ మహర్షిణా
౨।౬అబ్/ కృత్స్నాంగోపాంగకుశలం హోరాగణితనైష్ఠికమ్ ।
౨।౬య్ద్ / యో న పూజయతే రాజా స నాశముపాగచ్ఛతి ॥ ॥
౨।౭అబ్/ వనం సమాశ్రితా యేఽపి నిర్మమా నిష్పరిగ్రహాః ।
౨।౭య్ద్ / అపి తే పరిపృచ్ఛన్తి జ్యోతిషాం గతికోవిదమ్ ॥ ॥
౨।౮అబ్/ అప్రదీపా యథా రాత్రిః అనాదిత్యం యథా నభః ।
౨।౮య్ద్ / తథా అసాంవత్సరో రాజా భ్రమ్యత్యన్ధ ఇవాధ్వని ॥ ॥
౨।౯అబ్/ ముహూర్త (ముహూర్తం) తిథినక్షత్రమ్ ఋతవశ్చాయనే తథా ।
౨।౯య్ద్ / సర్వాణి ఏవాకులాని స్యుః న స్యాత్ సాంవత్సరో యది ॥ ॥
౨।౧౦అబ్/ తస్మాద్ రాజ్ఞాధిగన్తవ్యో విద్వాన్ సాంవత్సరోఽగ్రణీః ।
౨।౧౦య్ద్ / జయం యశః శ్రియం భోగాన్ శ్రేయశ్చ సమభీప్సతా ॥ ॥
౨।౧౧అబ్/ నాసాంవత్సరికే దేశే వస్తవ్యం భూతిమిచ్ఛతా ।
౨।౧౧య్ద్ / చక్షుర్భూతో హి యత్రైష పాపం తత్ర న విద్యతే ॥ ॥
౨।౧౨అబ్/ న సాంవత్సరపాఠీ చ నరకేషు ఉపపద్యతే ।
౨।౧౨య్ద్ / బ్రహ్మలోకప్రతిష్ఠాం చ లభతే దైవచిన్తకః ॥ ॥
౨।౧౩అబ్/ గ్రన్థతశ్చార్థతశ్చైతత్ కృత్స్నం జానతి యో ద్విజః ।
౨।౧౩య్ద్ / అగ్రభుక్ స భవేత్శ్రాద్ధే పూజితః పంక్తిపావనః ।
౨।౧౪అబ్/ మ్లేచ్ఛా హి యవనాః తేషు సమ్యక్ శాస్త్రమిదం స్థితమ్ ।
౨।౧౪య్ద్ / ఋషివత్ తేఽపి పూజ్యన్తే కిం పునః దైవవిద్ ద్విజః ॥ ॥
౨।౧౫అబ్/ కుహకావేశపిహిత (ఇః) కర్ణోపశ్రుతిహేతుభిః ।
౨।౧౫య్ద్ / కృతాదేశో న సర్వత్ర ప్రష్టవ్యో న స దైవవిత్ ॥ ॥
౨।౧౬అబ్/ అవిదిత్వైవ యత్ (యః) శాస్త్రం దైవజ్ఞత్వం ప్రపద్యతే ।
౨।౧౬య్ద్ / స పంక్తిదూషకః పాపో జ్ఞేయో నక్షత్రసూచకః ॥ ॥

varbrhs.pdf 5
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

నక్షత్రసూచకోద్దిష్టముపహాసం కరోతి యః ।
స వ్రజత్యన్ధతామిస్రం సార్ధమ్ ఋక్షవిడంబినా ॥
౨।౧౭అబ్/ నగరద్వారలోష్టస్య యద్వత్ స్యాదుపయాచితమ్ ।
౨।౧౭య్ద్ / ఆదేశః తద్వదజ్ఞానాం యః సత్యః స విభావ్యతే ॥ ॥
౨।౧౮అబ్/ సమ్పత్త్యా యోజితాదేశః తద్విచ్ఛిన్నకథాప్రియః ।
౨।౧౮య్ద్ / మత్తః శాస్త్రఏకదేశేన త్యాజ్యః తాదృగ్మహీక్షితా ॥ ॥
౨।౧౯అబ్/ యః తు సమ్యగ్విజానాతి హోరాగణితసంహితాః ।
౨।౧౯య్ద్ / అభ్యర్చ్యః స నరేన్ద్రేణ స్వీకర్తవ్యో జయైషణా ॥ ॥
౨।౨౦అబ్/ న తత్ సహస్రం కరిణాం వాజినాం చ చతుర్గుణమ్ ।
౨।౨౦య్ద్ / కరోతి దేశకాలజ్ఞో యథా ఏకో (యదేకో) దైవచిన్తకః ॥ ॥
౨।౨౧అబ్/ దుఃస్వప్నదుర్విచిన్తితదుష్ప్రేక్షితదుష్కృతాని కర్మాణి ।
౨।౨౧య్ద్ / క్షిప్రం ప్రయాన్తి నాశమ్ శశినః శ్రుత్వా భసంవాదమ్ ॥ ॥
౨।౨౨అబ్/ న తథా ఇచ్ఛతి భూపతేః పితా జననీ వా స్వజనోఽథవా సుహృత్ ।
౨।౨౨య్ద్ / స్వయశోఽభివివృద్దయే యథా హితమాప్తః సబలస్య దైవవిత్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౩ ఆదిత్యచారాధ్యాయః
౩।౧అబ్/ ఆశ్లేషార్ధాద్ దక్షిణముత్తరమయనం రవేర్ధనిష్ఠా అద్యమ్ ।
౩।౧య్ద్ / నూనం కదాచిదాసీద్ యేనోక్తమ్ పూర్వశాస్త్రేషు ॥ ॥
౩।౨అబ్/ సాంప్రతమయనం సవితుః కర్కటకాద్యమ్ మృగాదితశ్చాన్యత్ ।
౩।౨య్ద్ / ఉక్తాభావో వికృతిః ప్రత్యక్షపరీక్సణైః వ్యక్తిః ॥ ॥
౩।౩అబ్/ దూరస్థచిహ్నవేధాదుదయేఽస్తమయేఽపి వా సహస్రాంశోః ।
౩।౩య్ద్ / ఛాయాప్రవేశనిర్గమచిహ్నైః వా మణ్డలే మహతి ॥ ॥
౩।౪అబ్/ అప్రాప్య మకరమర్కో వినివృత్తో హన్తి సాపరామ్ యామ్యామ్ ।
౩।౪య్ద్ / కర్కటకమసమ్ప్రాప్తో వినివృత్తశ్చోత్తరాం స।ఏన్ద్రీమ్ ॥ ॥
౩।౫అబ్/ ఉత్తరమయనమతీత్య వ్యావృత్తః క్షేమసస్యవృద్ధికరః ।
౩।౫య్ద్ / ప్రకృతిస్థశ్చాప్యేవం వికృతగతిః భయకృదుష్ణాంశుః ॥ ॥
౩।౬అబ్/ సతమస్కం పర్వ వినా త్వష్టా నామార్కమణ్డలం కురుతే ।
౩।౬య్ద్ / స నిహన్తి సప్త భూపాన్ జనాంశ్చ శస్త్రాగ్నిదుర్భిక్షైః ॥ ॥

6 sanskritdocuments.org
౩।౭అబ్/ తామసకీలకసంజ్ఞా రాహుసుతాః కేతవః త్రయః త్రింశత్ ।
౩।౭య్ద్ / వర్ణస్థాన ఆకారైః తాన్ దృష్ట్వాఽర్కే ఫలం బ్రూయాత్ ॥ ॥
౩।౮అబ్/ తే చార్కమణ్డలగతాః పాపఫలాశ్చన్ద్రమణ్డలే సౌమ్యాః ।
౩।౮య్ద్ / ధ్వాంక్షకబన్ధప్రహరణరూపాః పాపాః శశాంకేఽపి ॥ ॥
౩।౯అబ్/ తేషాముదయే రూపాణి అంభః కలుషం రజోవృతం వ్యోమ ।
౩।౯య్ద్ / నగతరుశిఖరామర్దీ (శిఖరవిమర్దీ ) సశర్కరో మారుతశ్చణ్డః ॥ ॥
౩।౧౦అబ్/ ఋతువిపరీతాః తరవో దీప్తా మృగపక్షిణో దిశాం దాహాః ।
౩।౧౦య్ద్ / నిర్ఘాతమహీకంపాదయో భవన్త్యత్ర చోత్పాతాః ॥ ॥
౩।౧౧అబ్/ న పృథక్ ఫలాని తేషాం శిఖికీలకరాహుదర్శనాని యది ।
౩।౧౧య్ద్ / తదుదయకారణమేషాం కేతుఆదీనామ్ ఫలం బ్రూయాత్ ॥ ॥
౩।౧౨అబ్/ యస్మిన్ యస్మిన్ దేశే దర్శనమాయాన్తి సూర్యబింబస్థా ।
౩।౧౨య్ద్ / తస్మిం తస్మిన్ వ్యసనమ్ మహీపతీనామ్ పరిజ్ఞేయమ్ ॥ ॥
౩।౧౩అబ్/ క్షుత్ప్రమ్లానశరీరా మునయోఽపి ఉత్సృష్టధర్మసచ్చరితాః ।
౩।౧౩య్ద్ / నిర్మాంసబాలహస్తాః కృచ్ఛ్రేణఽఽయాన్తి పరదేశం (పరదేశాన్) ॥ ॥
౩।౧౪అబ్/ తస్కరవిలుప్తవిత్తాః ప్రదీర్ఘనిఃశ్వాసముకులితాక్షిపుటాః ।
౩।౧౪య్ద్ / సన్తః సన్నశరీరాః శోకౌద్భవవాష్ప (బాష్ప) రుద్ధదృశః ॥ ॥
౩।౧౫అబ్/ క్షామా జుగుప్సమానాః స్వనృపతిపరచక్రపీడితా మనుజాః ।
౩।౧౫య్ద్ / స్వనృపతిచరితం కర్మ న (చ) పురా కృతం (పరాకృతం, పురాకృతం)
ప్రబ్రువన్త్యన్యే ॥ ॥
౩।౧౬అబ్/ గర్భేష్వపి నిష్పన్నా వారిముచో న ప్రభూతవారిముచః ।
౩।౧౬య్ద్ / సరితో యాన్తి తనుత్వం క్వచిత్ క్వచిజ్జాయతే సస్యమ్ ॥ ॥
౩।౧౭అబ్/ దణ్డే నరేన్ద్రమృత్యుః వ్యాధిభయం స్యాత్ కబన్ధసంస్థానే (కవన్ధసంస్థానే) ।
౩।౧౭య్ద్ / ధ్వాంక్షే చ తస్కరభయం దుర్భిక్షం కీలకేఽర్కస్థే ॥ ॥
౩।౧౮అబ్/ రాజౌపకరణరూపైశ్ఛత్రధ్వజచామరాదిభిః విద్ధః ।
౩।౧౮య్ద్ / రాజాన్యత్వకృదర్కః స్ఫులింగధూమాదిభిః జనహా ॥ ॥
౩।౧౯అబ్/ ఏకో దుర్భిక్షకరో ద్వ్యాద్యాః స్యుః నరపతేః వినాశాయ ।
౩।౧౯య్ద్ / సితరక్తపీతకృష్ణైః తైః విద్ధోఽర్కోఽనువర్ణఘ్నః ॥ ॥

varbrhs.pdf 7
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౩।౨౦అబ్/ ద్వశ్యన్తే (దృశ్యన్తే) చ యతః తే రవిబింబస్యౌత్స్థితా మోహౌత్పాతాః ।

౩।౨౦య్ద్ / ఆగచ్ఛతి లోకానాం తేనైవ భయం ప్రదేశేన ॥ ॥
౩।౨౧అబ్/ ఊర్ధ్వకరో దివసకరః తామ్రః సేనాపతిం వినాశయతి ।
౩।౨౧య్ద్ / పీతో నరేన్ద్రపుత్రం శ్వేతః తు పురోహితం హన్తి ॥ ॥
౩।౨౨అబ్/ చిత్రోఽథవాపి ధూమ్రో రవిరశ్మిర్వ్యాకులాం (వ్యాకులాం) కరోత్యూర్ధం
(మహీం) ।
౩।౨౨య్ద్ / తస్కరశస్త్రనిపాతైః యది సలిలం నాశు పాతయతి ॥ ॥
౩।౨౩అబ్/ తామ్రః కపిలో వార్కః శిశిరే హరికుంకుమచ్ఛవిశ్చ మధౌ ।
౩।౨౩య్ద్ / ఆపాణ్డుకనకవర్ణో గ్రీష్మే వర్షాసు శుక్లశ్చ ॥ ॥
౩।౨౪అబ్/ శరది కమలోదరాభో హేమన్తే రుధిరసన్నిభః శస్తః ।
౩।౨౪య్ద్ / ప్రావృట్కాలే స్నిగ్ధః సర్వఋతునిభోఽపి శుభదాయీ ॥ ॥
౩।౨౫అబ్/ రూక్షః శ్వేతో విప్రాన్ రక్తాభః క్షత్రియాన్ వినాశయతి ।
౩।౨౫య్ద్ / పీతో వైశ్యాన్ కృష్ణః తతో అపరాన్ శుభకరః స్నిగ్ధః ॥ ॥
౩।౨౬అబ్/ గ్రీష్మే రక్తో భయకృద్ వర్షాస్వసితః కరోత్యనావృష్టిమ్ ।
౩।౨౬య్ద్ / హేమన్తే పీతోఽర్కః కరోతి న చిరేణ (అచిరేణ) రోగభయమ్ ॥ ॥
౩।౨౭అబ్/ సురచాపపాటితతనుః నృపతివిరోధప్రదః సహస్రాంశుః ।
౩।౨౭య్ద్ / ప్రావృట్కాలే సద్యః కరోతి విమలద్యుతిః వృష్టిమ్ ॥ ॥
౩।౨౮అబ్/ వర్షాకాలే వృష్టిం కరోతి సద్యః శిరీషపుష్పాభః ।
౩।౨౮య్ద్ / శిఖిపత్రనిభః సలిలం న కరోతి ద్వాదశాబ్దాని ॥ ॥
౩।౨౯అబ్/ శ్యామేఽర్కే కీటభయం భస్మనిభే భయముశన్తి పరచక్రాత్ ।
౩।౨౯య్ద్ / యస్య ఋక్షే సచ్ఛిద్రః తస్య వినాశః క్షితీశస్య ॥ ॥
౩।౩౦అబ్/ శశరుధిరనిభే భానౌ నభస్తలస్థే భవన్తి సంగ్రామాః ।
౩।౩౦య్ద్ / శశిసదృశే నృపతిబధః (నృపతివద్ధః) క్షిప్రం చాన్యో నృపో భవతి ॥ ॥
౩।౩౧అబ్/ క్షుత్మారకృత్ ఘటనిభః ఖణ్డో జనహా (నృపహా) విదీధితిః భయదః ।
౩।౩౧య్ద్ / తోరణరూపః పురహా ఛత్రనిభో దేశనాశాయ ॥ ॥
౩।౩౨అబ్/ ధ్వజచాపనిభే యుద్ధాని భాస్కరే వేపనే చ రూక్షే చ ।
౩।౩౨య్ద్ / కృష్ణా రేఖా సవితరి యది హన్తి తతో నృపం (నృపం తతః) సచివః ॥ ॥

8 sanskritdocuments.org
౩।౩౩అబ్/ దినకరం (దివసకరం) ఉదయాస్తసంస్థితముదయసంస్థితం) ఉల్కాశనివిద్యుతో
యదా హన్యుః ।
౩।౩౩య్ద్ / నరపతిమరణం విన్ద్యాత్ తదా అన్యరాజప్రతిష్ఠా (ప్రతిష్ఠాం) చ ॥ ॥
౩।౩౪అబ్/ ప్రతిదివసమహిమకిరణః పరివేషీ సన్ధ్యయోః ద్వయోః అథవా ।
౩।౩౪య్ద్ / రక్తోఽస్తమేతి రక్తోదితశ్చ భూపం కరోత్యన్యమ్ ॥ ॥
౩।౩౫అబ్/ ప్రహరణసదృశైః జలదైః స్థగితః సన్ధ్యాద్వయేఽపి రణకారీ ।
౩।౩౫య్ద్ / మృగమహిషవిహగఖరకరభసదృశరూపైశ్చ భయదాయీ ॥ ॥
౩।౩౬అబ్/ దినకరకరాభితాపాద్ ఋక్షమవాప్నోతి సుమహతీమ్ పీడామ్ ।
౩।౩౬య్ద్ / భవతి తు పశ్చాత్శుద్ధం కనకమివ హుతాశపరితాపాత్ ॥ ॥
౩।౩౭అబ్/ దివసకృతః ప్రతిసూర్యో జలకృదుదగ్ దక్షిణే స్థితోఽనిలకృత్ ।
౩।౩౭య్ద్ / ఉభయస్థః సలిలభయం నృపముపరి నిహన్త్యధో జనహా ॥ ॥
౩।౩౮అ రుధిరనిభో వియత్యవనిపాన్తరకరో న చిరాత్ ।
౩।౩౮బ్ పరుషరజోఽరుణీకృతతనుః యది వా దినకృత్ ॥ ॥
౩।౩౮య్ అసితవిచిత్రనీలపరుషో జనఘాతకరః ।
౩।౩౮ద్ ఖగమృగభైరవస్వరరుతైశ్చ నిశాద్యుముఖే ॥ ॥
౩।౩౯అబ్/ అమలవపుః అవక్రమణ్డలః స్ఫుతవిపులామలదీర్ఘదీధితిః ।
౩।౩౯య్ద్ / అవికృతతనువర్ణచిహ్నభృజ్జగతి కరోతి శివం దివాకరః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౪ చన్ద్రచారాధ్యాయః ।
౪।౧అబ్/ నిత్యమధఃస్థస్యేన్దోః భాభిః భానోః సితం భవత్యర్ధమ్ ।
౪।౧య్ద్ / స్వచ్ఛాయయా అన్యదసితం కుంభస్యైవ ఆతపస్థస్య ॥ ॥
౪।౨అబ్/ సలిలమయే శశిని రవేః దీధితయో మూర్ఛితాః తమో నైశమ్ ।
౪।౨య్ద్ / క్షపయన్తి దర్పణౌదరనిహితా (నిహతా) ఇవ మన్దిరస్యాన్తః ॥ ॥
౪।౩అబ్/ త్యజతోఽర్కతలం శశినః పశ్చాదవలంబతే యథా శౌక్ల్యమ్ ।
౪।౩య్ద్ / దినకరవశాత్ తథా ఇన్దోః ప్రకాశతేఽధః ప్రభృత్యుదయః ॥ ॥
౪।౪అబ్/ ప్రతిదివసమేవమర్కాత్ స్థానవిశేషేణ శౌక్ల్యపరివృద్ధిః ।
౪।౪య్ద్ / భవతి శశినోఽపరాహ్ణే పశ్చాద్ భాగే ఘటస్యైవ

varbrhs.pdf 9
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౪।౫అబ్/ ఏన్ద్రస్య శీతకిరణో మూలాషాఢాద్వయస్య చాయాతః (వా యాతః) ।

౪।౫య్ద్ / యామ్యేన వీజజలచరకాననహా వహ్నిభయదశ్చ ॥ ॥
౪।౬అబ్/ దక్షిణపార్శ్వేన గతః శశీ విశాఖా అనురాధయోః పాపః ।
౪।౬య్ద్ / మధ్యేన తు ప్రశస్తః పితృదేవ (పిత్ర్యస్య) విశాఖయోశ్చాపి
౪।౭అబ్/ షడ్ అనాగతాని పౌష్ణాద్ ద్వాదశ రౌద్రాగ మధ్యయోగీని ।
౪।౭య్ద్ / జ్యేష్ఠాద్యాని నవర్క్షాణి ఉడుపతినా అతీత్య యుజ్యన్తే ॥ ॥
౪।౮అబ్/ ఉన్నతమీషచ్ఛృంగం నౌసంస్థానే విశాలతా చౌక్తా ।
౪।౮య్ద్ / నావికపీడా తస్మిన్ భవతి శివం సర్వలోకస్య ॥ ॥
౪।౯అబ్/ అర్ద్ధోన్నతే చ లాంగలమితి పీడా తదుపజీవినాం తస్మిన్ ।
౪।౯య్ద్ / ప్రీతిశ్చ నిర్నిమిత్తం మనుజపతీనాం సుభిక్షం చ ॥ ॥
౪।౧౦అబ్/ దక్షిణవిషాణమర్ధోన్నతం యదా దుష్టలాంగలాఖ్యం తత్ ।
౪।౧౦య్ద్ / పాణ్డ్యనరేశ్వరనిధనకృదుద్యోగకరం బలానామ్ చ ॥ ॥
౪।౧౧అబ్/ సమశశిని సుభిక్షక్షేమవృష్టయః ప్రథమదివససదృశాః స్యుః ।
౪।౧౧య్ద్ / దణ్డవదుదితే పీడా గవాం నృపశ్చౌగ్రదణ్డోఽత్ర ॥ ॥
౪।౧౨అబ్/ కార్ముకరూపే యుద్ధాని యత్ర తు జ్యా తతో జయః తేషామ్ ।
౪।౧౨య్ద్ / స్థానం యుగమితి యామ్యోత్తరాయతం భూమికంపాయ ॥ ॥
౪।౧౩అబ్/ యుగమేవ యామ్యకోట్యాం కించిత్ తుంగం స పార్శ్వశాయీఇతి
౪।౧౩య్ద్ / వినిహన్తి సార్థవాహాన్ వృష్టేశ్చ వినిగ్రహం కుర్యాత్ ॥ ॥
౪।౧౪అబ్/ అభ్యుచ్ఛ్రాయాదేకం యది శశినోఽవాన్ముఖం భవేత్ఛృంగమ్ ।
౪।౧౪య్ద్ / ఆవర్జితమిత్యసుభిక్షకారి తద్ గోధనస్యాపి ॥ ॥
౪।౧౫అబ్/ అవ్యుచ్ఛిన్నా రేఖా సమన్తతో మణ్డలా చ కుణ్డాఖ్యమ్ ।
౪।౧౫య్ద్ / అస్మిన్ మాణ్డలికానాం స్థానత్యాగో నరపతీనామ్ ॥ ॥
౪।౧౬అబ్/ ప్రోక్తస్థానాభావాదుదగుచ్చః క్షేమవృద్ధివృష్టికరః ।
౪।౧౬య్ద్ / దక్షిణతుంగశ్చన్ద్రో దుర్భిక్షభయాయ నిర్దిష్టః ॥ ॥
౪।౧౭అబ్/ శృంగేణఏకేనేన్దుః (ఇన్దుం) విలీనమథవాప్యవాన్ముఖం శృంగం (అశృగ్గం)
।
౪।౧౭య్ద్ / సమ్పూర్ణం చాభినవం దృష్ట్వా ఏకో జీవితాద్ భ్రశ్యేత్ ॥ ॥

10 sanskritdocuments.org
౪।౧౮అబ్/ సంస్థానవిధిః కథితో రూపాణి అస్మాద్ భవన్తి చన్ద్రమసః ।
౪।౧౮య్ద్ / స్వల్పో దుర్భిక్షకరో మహాన్ సుభిక్షావహః ప్రోక్తః ॥ ॥
౪।౧౯అబ్/ మధ్యతనుః వజ్రాఖ్యః క్షుద్భయదః సంభ్రమాయ రాజ్ఞాం చ ।
౪।౧౯య్ద్ / చన్ద్రో మృదంగరూపః క్షేమసుభిక్షావహో భవతి ॥ ॥
౪।౨౦అబ్/ జ్ఞేయో విశాలమూర్తిః నరపతిలక్ష్మీవివృద్ధయే చన్ద్రః ।
౪।౨౦య్ద్ / స్థూలః సుభిక్షకారీ ప్రియధాన్యకరః తు తనుమూర్తిః ॥ ॥
౪।౨౧అ ప్రత్యన్తాన్ కునృపాంశ్చ హన్త్యుడుపతిః శృంగే కుజేన ఆహతే ।
౪।౨౧బ్ శస్త్రక్షుద్భయకృద్ యమేన శశిజేనావృష్టిదుర్భిక్షకృత్ ।
౪।౨౧య్ శ్రేష్ఠాన్ హన్తి నృపాన్ మహేన్ద్రగురుణా శుక్రేణ చాల్పాన్ నృపాన్ ।
౪।౨౧ద్ శుక్లే యాప్యమిదం ఫలమ్ గ్రహకృతం కృష్ణే యథోక్తాగమమ్ ।
౪।౨౨అ భిన్నః సితేన మగధాన్ యవనాన్ పులిన్దాన్
౪।౨౨బ్ నేపాలభృంగిమరుకచ్ఛ (మరుకుచ్చ) సురాష్ట్రమద్రాన్ ।
౪।౨౨య్ పాంచాలకైకయకులూతకపురుషాదాన్
౪।౨౨ద్ హన్యాదుశీనరజనాన్ అపి సప్త మాసాన్ ॥ ॥
౪।౨౩అబ్/ గాన్ధారసౌవీరకసిన్ధుకీరాన్ ధాన్యాని శైలాన్ ద్రవిదాధిపాంశ్చ ।
౪।౨౩య్ద్ / ద్విజాంశ్చ మాసాన్ దశ శీతరశ్మిః సన్తాపయేద్ వాక్పతినా విభిన్నః ॥
॥
౪।౨౪అ ఉద్యుక్తాన్ సహ వాహనైః నరపతీం త్రైగర్తకాన్ మాలవాన్
౪।౨౪బ్ కౌలిన్దాన్ గణపుంగవాన్ అథ శిబీనాయోధ్యకాన్ పార్థివాన్ ।
౪।౨౪య్ హన్యాత్ కౌరవమత్స్యశుక్త్యధిపతీన్ రాజన్యముఖ్యాన్ అపి
౪।౨౪ద్ ప్రాలేయాంశురసృగ్గ్రహే తనుగతే షణ్మాసమర్యాదయా ॥ ॥
౪।౨౫అబ్/ యౌధేయాన్ సచివాన్ సకౌరవాన్ ప్రాగీశాన్ అథ చార్జునాయనాన్ ।
౪।౨౫య్ద్ / హన్యాదర్కజభిన్నమణ్డలః శీతాంశుః దశమాసపీడయా ॥ ॥
౪।౨౬అబ్/ మగధాన్ మథురాం చ పీడయేద్ వేణాయాశ్చ తటం శశాంకజః ।
౪।౨౬య్ద్ / అపరత్ర కృతం యుగం వదేద్ యది భిత్త్వా శశినం వినిర్గతః ॥ ॥
౪।౨౭అబ్/ క్షేమారోగ్యసుభిక్షనినాశీ శీతాంశుః శిఖినా యది భిన్నః ।
౪।౨౭య్ద్ / కుర్యాదాయుధజీవివినాశం చౌరాణామధికేన చ పీడామ్ ॥ ॥
౪।౨౮అబ్/ ఉల్కయా యదా శశీ గ్రస్త ఏవ హన్యతే ।

varbrhs.pdf 11
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౪।౨౮య్ద్ / హన్యతే తదా నృపో యస్య జన్మని స్థితః ॥ ॥

౪।౨౯అబ్/ భస్మనిభః పరుషోఽరుణమూర్తిః శీతకరః కిరణైః పరిహీణః ।
౪।౨౯య్ద్ / శ్యావతనుః స్ఫుటితః స్ఫురణో వా క్షుడ్డమరా (క్షుడ్సమరా)
మయచౌరభయాయ ॥ ॥
౪।౩౦అబ్/ ప్రాలేయకున్దకుముదస్ఫటికావదాతో యత్నాదివాద్రిసుతయా పరిమృజ్య
చన్ద్రః ।
౪।౩౦య్ద్ / ఉచ్చైః కృతో నిశి భవిష్యతి మే శివాయ యో దృశ్యతే స భవితా జగతః
శివాయ ॥ ॥
౪।౩౧అబ్(౪।౩౨అబ్)/ శుక్లే పక్షే సమ్ప్రవృద్ధే ప్రవృద్ధిం బ్రహ్మక్షత్రం యాతి వృద్ధిం
ప్రజాశ్చ ।
౪।౩౧య్ద్ (౪।౩౨య్ద్ )/ హీనే హానిః తుల్యతా తుల్యతాయాం కృష్ణే సర్వే తత్ఫలం
వ్యత్యయేన ॥ ॥
౪।౩౨అబ్(౪।౩౧అబ్)/ యది కుముదమృణాలహారగౌరః తిథినియమాత్
క్షయమేతి వర్ద్ధతే వా ।
౪।౩౨య్ద్ (౪।౩౧య్ద్ )/ అవికృతగతిమణ్డలాంశుయోగీ భవతి నృణాం విజయాయ
శీతరశ్మిః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౫ రాహుచారాధ్యాయః
౫।౧అబ్/ అమృతాస్వాదవిశేషాగ్ఛిన్నమపి శిరః కిలాసురస్యైదమ్ ।
౫।౧య్ద్ / ప్రాణైః అపరిత్యక్తం గ్రహతాం యాతం వదన్త్యేకే ॥ ॥
౫।౨అబ్/ ఇన్దుఅర్కమణ్డలాకృతిః అసితత్వాత్ కిల న దృశ్యతే గగనే ।
౫।౨య్ద్ / అన్యత్ర పర్వకాలాద్ వరప్రదానాత్ కమలయోనేః ॥ ॥
౫।౩అబ్/ ముఖపుచ్ఛవిభక్తాంగం భుజంగమాకారముపదిశన్త్యన్యే ।
౫।౩య్ద్ / కథయన్త్యమూర్తమపరే తమోమయం సైంహికేయాఖ్యాఖ్యమ్ ॥ ॥
౫।౪అబ్/ యది మూర్తో భవిచారీ శిరోఽథవా భవతి మణ్డలీ రాహుః ।
౫।౪య్ద్ / భగణార్ధేనాన్తరితౌ (తో) గృహ్ణాతి కథం నియతచారః ॥ ॥
౫।౫అబ్/ అనియతచారః ఖలు చేదుపలబ్ధిః సంఖ్యయా కథం తస్య ।
౫।౫య్ద్ / పుచ్ఛాననాభిధానోఽన్తరేణ కస్మాన్ న గృహ్ణాతి ॥ ॥
౫।౬అబ్/ అథ తు భుజగేన్ద్రరూపః పుచ్ఛేన ముఖేన వా స గృహ్ణాతి ।

12 sanskritdocuments.org
౫।౬య్ద్ / ముఖపుచ్ఛాన్తరసంస్థం స్థగయతి కస్మాన్ న భగణార్ధమ్ ॥ ॥
౫।౭అబ్/ రాహుద్వయం యది స్యాద్ గ్రస్తేఽస్తమితేఽథవా ఉదితే చన్ద్రే ।
౫।౭య్ద్ / తత్సమగతినాన్యేన గ్రస్తః సూర్యోఽపి దృశ్యతే ॥ ॥
౫।౮అబ్/ భూచ్ఛాయాం స్వగ్రహణే భాస్కరమర్కగ్రహే ప్రవిశతీన్దుః ।
౫।౮య్ద్ / ప్రగ్రహణమతః పశ్చాన్ నేన్దోః భానోశ్చ పూర్వార్ధాత్ ॥ ॥
౫।౯అబ్/ వృక్షస్య స్వచ్ఛాయా యథా ఏకపార్శ్వే (న) భవతి దీర్ఘచయా (దీర్ఘా చ)
।
౫।౯య్ద్ / నిశి నిశి తద్వద్ భూమేః ఆవరణవశాద్ దినేశస్య ॥ ॥
౫।౧౦అబ్/ సూర్యాత్ సప్తమరాశౌ యది చౌదగ్దక్షిణేన నాతిగతః ।
౫।౧౦య్ద్ / చన్ద్రః పూర్వాభిముఖశ్ఛాయామౌర్వీమ్ తదా విశతి ॥ ॥
౫।౧౧అబ్/ చన్ద్రోఽధఃస్థః స్థగయతి రవిమంబుదవత్ సమాగతః పశ్చాత్ ।
౫।౧౧య్ద్ / ప్రతిదేశమతశ్చిత్రం దృష్టివశాద్ భాస్కరగ్రహణమ్ ॥ ॥
౫।౧౨అబ్/ ఆవరణం మహదిన్దోః కుణ్ఠవిషాణః తతోఽర్ధసంచ్ఛన్నః ।
౫।౧౨య్ద్ / స్వల్పమ్ రవేః యతోఽతః తీక్ష్ణవిషాణో రవిః భవతి ॥ ॥
౫।౧౩అబ్/ ఏవముపరాగకారణముక్తమిదం దివ్యదృగ్భిః ఆచార్యైః ।
౫।౧౩య్ద్ / రాహుః అకారణమస్మిన్న్ ఇత్యుక్తః శాస్త్రసద్భావః ॥ ॥
౫।౧౪అబ్/ యోఽసౌఅసురో రాహుః తస్య వరో బ్రహ్మణాఽయమాజ్ఞప్తః ।
౫।౧౪య్ద్ / ఆప్యాయనముపరాగే దత్తహుతాంశేన తే భవితా ॥ ॥
౫।౧౫అబ్/ తస్మిన్ కాలే సాన్నిధ్యమస్య తేనౌపచర్యతే రాహుః ।
౫।౧౫య్ద్ / యామ్యోత్తరా శశిగతిః గణితేఽపి ఉపచర్యతే తేన ॥ ॥
౫।౧౬అబ్/ న కథంచిదపి నిమిత్తైః గ్రహణం విజ్ఞాయతే నిమిత్తాని ।
౫।౧౬య్ద్ / అన్యస్మిన్న్ అపి కాలే భవన్త్యథౌత్పాతరూపాణి ॥ ॥
౫।౧౭అబ్/ పంచగ్రహసంయోగాన్ న కిల గ్రహణస్య సంభవో భవతి ।
౫।౧౭య్ద్ / తైలం చ జలేఽష్టమ్యాం న విచిన్త్యమిదం విపశ్చిద్భిః ॥ ॥
౫।౧౮అబ్/ అవనత్యాఽర్కే గ్రాసో దిగ్జ్ఞేయా వలనయా అవనత్యా చ ।
౫।౧౮య్ద్ / తిథ్యవసానాద్ వేలా కరణే కథితాని తాని మయా ॥ ॥

varbrhs.pdf 13
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫।౧౯అబ్/ షణ్మాసోత్తరవృద్ధ్యా పర్వేశాః సప్త దేవతాః క్రమశః ।

౫।౧౯య్ద్ / బ్రహ్మశశీన్ద్రకుబేరా వరుణాగ్నియమాశ్చ విజ్ఞేయాః ॥ ॥
౫।౨౦అబ్/ బ్రాహ్మే ద్విజపశువృద్ధిః క్షేమారోగ్యాణి (ద్విజపశువృద్ధిక్షేమారోగ్యాణి)
సస్యసమ్పత్చ ।
౫।౨౦య్ద్ / తద్వత్ సౌమ్యే తస్మిన్ పీడా విదుషామవృష్టిశ్చ ॥ ॥
౫।౨౧అబ్/ ఏన్ద్రే భూపవిరోధః శారదసస్యక్షయో న చ క్షేమమ్ ।
౫।౨౧య్ద్ / కౌబేరేఽర్థపతీనామర్థవినాశః సుభిక్షం చ ॥ ॥
౫।౨౨అబ్/ వారుణమవనీశాశుభమన్యేషాం క్షేమసస్యవృద్ధికరమ్ ।
౫।౨౨య్ద్ / ఆగ్నేయం మిత్రాఖ్యం సస్యారోగ్యాభయాంబుకరమ్ ॥ ॥
౫।౨౩అబ్/ యామ్యం కరోత్యవృష్టిం దుర్భిక్షం సంక్షయం చ సస్యానామ్ ।
౫।౨౩య్ద్ / యదతః పరం తదస్శుభం క్షుత్మారావృష్టిదం పర్వ ॥ ॥
౫।౨౪అబ్/ వేలాహీనే పర్వణి గర్భవిపత్తిశ్చ శస్త్రకోపశ్చ ।
౫।౨౪య్ద్ / అతివేలే కుసుమఫలక్షయో భయం సస్యనాశశ్చ ॥ ॥
౫।౨౫అబ్/ హీనాతిరిక్తకాలే ఫలముక్తం పూర్వశాస్త్రదృష్టత్వాత్ ।
౫।౨౫య్ద్ / స్ఫుటగణితవిదః కాలః కథంచిదపి నాన్యథా భవతి ॥ ॥
౫।౨౬అబ్/ యద్యేకస్మిన్ మాసే గ్రహణం రవిసోమయోః తదా క్షితిపాః ।
౫।౨౬య్ద్ / స్వబలక్షోభైః సంక్షయమాయాన్త్యతిశస్త్రకోపశ్చ ॥ ॥
౫।౨౭అబ్/ గ్రస్తావుదితాస్తమితౌ శారదధాన్యావనీశ్వరక్షయదౌ ।
౫।౨౭య్ద్ / సర్వగ్రస్తౌ దుర్భిక్షమరకదౌ పాపసన్దృష్టౌ ॥ ॥
౫।౨౮అబ్/ అర్ధోదితౌపరక్తో నైకృతికాన్ హన్తి సర్వయజ్ఞాంశ్చ ।
౫।౨౮య్ద్ / అగ్న్యుపజీవిగుణాధికవిప్రాశ్రమిణో యుగేఽభ్యుదితః (అయుగాభ్యుదితః)
॥॥
౫।౨౯అబ్/ కర్షకపాఖణ్డి (పాషణ్డి ) వణిక్క్షత్రియబలనాయకాన్ ద్వితీయాంశే
(ద్వితీయేఽంశే) ।
౫।౨౯య్ద్ / కారుకశూద్రమ్లేచ్ఛాన్ ఖతృతీయాంశే సమన్త్రిజనాన్ ॥ ॥
౫।౩౦అబ్/ మధ్యాహ్నే నరపతిమధ్యదేశహా శోభనశ్చ ధాన్యార్ఘః ।
౫।౩౦య్ద్ / తృణభుగమాత్యాన్తఃపురవైశ్యఘ్నః పంచమే ఖాంశే ।

14 sanskritdocuments.org
౫।౩౧అబ్/ స్త్రీశూద్రాన్ షష్ఠేఽంశే దస్యుప్రత్యన్తహా అస్తమయకాలే ।
౫।౩౧య్ద్ / యస్మిన్ ఖాంశే మోక్షః తత్ప్రోక్తానాం శివం భవతి ॥ ॥
౫।౩౨అబ్/ ద్విజనృపతీన్ ఉదగయనే విట్శూద్రాన్ దక్షిణాయనే హన్తి ।
౫।౩౨య్ద్ / రాహురుదగాదిదృష్టః ప్రదక్షిణం హన్తి విప్రాదీన్ ॥ ॥
౫।౩౩అబ్/ మ్లేచ్ఛాన్ విదిక్స్థితో యాయినశ్చ హన్యాద్ ధుతాశసక్తాంశ్చ ।
౫।౩౩య్ద్ / సలిలచరదన్తిఘాతీ యామ్యేనౌదగ్ గవామశుభః ॥ ॥
౫।౩౪అబ్/ పూర్వేణ సలిలపూర్ణాం కరోతి వసుధాం సమాగతో దైత్యః ।
౫।౩౪య్ద్ / పశ్చాత్ కర్షకసేవకబీజవినాశాయ నిర్దిష్టః ॥ ॥
౫।౩౫అబ్/ పాంచాలకలింగశూరసేనాః కాంబోజౌడ్రకిరాతశస్త్రవార్త్తాః ।
౫।౩౫య్ద్ / జీవన్తి చ యే హుతాశవృత్త్యా తే పీడాముపయాన్తి మేషసంస్థే ॥ ॥
౫।౩౬అబ్/ గోపాః పశవోఽథ గోమినో మనుజా యే చ మహత్త్వమాగతాః ।
౫।౩౬య్ద్ / పీడాముపయాన్తి భాస్కరే గ్రస్తే శీతకరేఽథవా వృషే ॥ ॥
౫।౩౭అబ్/ మిథునే ప్రవరాంగనా నృపా నృపమాత్రా బలినః కలావిదః ।
౫।౩౭య్ద్ / యమునాతటజాః సబాహ్లికా మత్స్యాః సుహ్మజనైః సమన్వితాః ॥ ॥
౫।౩౮అబ్/ ఆభీరాన్ శబరాన్ సపహ్లవాన్ మల్లాన్ మత్స్యకురూంఛకాన్ అపి ।
౫।౩౮య్ద్ / పాంచాలాన్ వికలాంశ్చ పీడయత్యన్నాం చాపి నిహన్తి కర్కటే ॥ ॥
౫।౩౯అబ్/ సింహే పులిన్దగణమేకలసత్త్వయుక్తాన్ రాజోపమాన్ నరపతీన్
వనగోచరాంశ్చ ।
౫।౩౯య్ద్ / షష్ఠే తు సస్యకవిలేఖకగేయసక్తాన్ హన్త్యశ్మకత్రిపురశాలియుతాంశ్చ
దేశాన్ ॥ ॥
౫।౪౦అబ్/ తులాధరేఽవన్త్యపరాన్త్యసాధూన్ వణిగ్దశార్ణాన్ మరుత (భరుక)
కచ్ఛపాంశ్చ ।
౫।౪౦య్ద్ / అలిని అథౌదుంబరమద్రచోలాన్ ద్రుమాన్ సయౌధేయవిషాయుధీయాన్
॥॥
౫।౪౧అబ్/ ధన్విని అమాత్యవరవాజివిదేహమల్లాన్ పాంచాలవైద్యవణిజో
విషమాయుధజ్ఞాన్ ।
౫।౪౧య్ద్ / హన్యాన్ మృగే తు ఝషమన్త్రికులాని నీచాన్ మన్త్రౌషధీషు
కుశలాన్ స్థవిరాయుధీయాన్ ॥ ॥

varbrhs.pdf 15
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫।౪౨అబ్/ కుంభేఽన్తర్గిరిజాన్ సపశ్చిమజనాన్ భారోద్వహాం తస్కరాన్

ఆభీరాన్ దరద ఆర్యసింహపురకాన్ హన్యాత్ తథా బర్బరాన్ ।
౫।౪౨య్ద్ / మీనే సాగరకూలసాగరజలద్రవ్యాణి వన్యాన్ (మాన్యాన్)
జనాన్ ప్రాజ్ఞాన్ వార్యుపజీవినశ్చ భఫలం కూర్మోపదేశాద్ వదేత్ ॥ ॥
౫।౪౩అబ్/ సవ్యాపసవ్యలేహగ్రసననిరోధావమర్దనారోహాః ।
౫।౪౩య్ద్ / ఆఘ్రాతం మధ్యతమః తమోఽన్త్య ఇతి తే దశ గ్రాసాః ॥ ॥
౫।౪౪అబ్/ సవ్యగతే తమసి జగజ్జలప్లుతం భవతి ముదితమభయం చ ।
౫।౪౪య్ద్ / అపసవ్యే నరపతితస్కరావమర్దైః ప్రజానాశః ॥ ॥
౫।౪౫అబ్/ జిహ్వోపలేఢి (జిహ్వేవలేఢి) పరితః తిమిరనుదో మణ్డలం యది స లేహః
।
౫।౪౫య్ద్ / ప్రముదితసమస్తభూతా ప్రభూతతోయా చ తత్ర మహీ ॥ ॥
౫।౪౬అబ్/ గ్రసనమితి యదా త్ర్యంశః పాదో వా గృహ్యతేఽథవా అపి అర్ధమ్ ।
౫।౪౬య్ద్ / స్ఫీతనృపవిత్తహానిః పీడా చ స్ఫీతదేశానామ్ ॥ ॥
౫।౪౭అబ్/ పర్యన్తేషు గృహీత్వా మధ్యే పిణ్డీకృతం తమః తిష్ఠేత్ ।
౫।౪౭య్ద్ / స నిరోధో విజ్ఞేయః ప్రమోదకృత్ సర్వభూతానామ్ ॥ ॥
౫।౪౮అబ్/ అవమర్దనమితి నిఃశేషమేవ సంఛాద్య యది చిరం తిష్ఠేత్ ।
౫।౪౮య్ద్ / హన్యాత్ ప్రధానభూపాన్ ప్రధానదేశాంశ (ప్రధానదేశాన్ ప్రధానభూపాంశ)
చ తిమిరమయః ॥ ॥
౫।౪౯అబ్/ వృత్తే గ్రహే యది తమః తత్క్షణమావృత్య దృశ్యతే భూయః ।
౫।౪౯య్ద్ / ఆరోహణమిత్యన్యోన్యమర్దనైః భయకరం రాజ్ఞామ్ ॥ ॥
౫।౫౦అబ్/ దర్పణ ఇవఏకదేశే సబాష్ప (సవాష్ప) నిఃశ్వాసమారుతోపహతః ।
౫।౫౦య్ద్ / దృశ్యేత ఆఘ్రాతం తత్ సువృష్టివృద్ధ్యావహం జగతః ॥ ॥
౫।౫౧అబ్/ మధ్యే తమః ప్రవిష్టం వితమస్కం మణ్డలం చ యది పరితః
౫।౫౧య్ద్ / తన్మధ్యదేశనాశం కరోతి కుక్ష్యామయభయం చ ॥ ॥
౫।౫౨అబ్/ పర్యన్తేషుఅతిబహులం స్వల్పం మధ్యే తమః తతోఽన్త్యాఖ్యే ।
౫।౫౨య్ద్ / సస్యానామీతిభయం భయమస్మిం తస్కరాణాం చ ॥ ॥

16 sanskritdocuments.org
౫।౫౩అబ్/ శ్వేతే క్షేమసుభిక్షం బ్రాహ్మణపీడాం చ నిర్దిశేద్ రాహౌ ।
౫।౫౩య్ద్ / అగ్నిభయమనలవర్ణే పీడా చ హుతాశవృత్తీనామ్ ॥ ॥
౫।౫౪అబ్/ హరితే రోగౌల్బణతా (ఉల్వణతా) సస్యానామీతిభిశ్చ విధ్వంసః ।
౫।౫౪య్ద్ / కపిలే శీఘ్రగసత్త్వమ్లేచ్ఛధ్వంశోఽథ దుర్భిక్షమ్ ॥ ॥
౫।౫౫అబ్/ అరుణకిరణానురూపే దుర్భిక్షావృష్తయో విహగపీడా ।
౫।౫౫య్ద్ / ఆధూమ్రే క్షేమసుభిక్షమాదిశేత్మన్దవృష్టిం చ ॥ ॥
౫।౫౬అబ్/ కాపోతారుణకపిలశ్యావాభే క్షుద్భయం వినిర్దేశ్యమ్ ।
౫।౫౬య్ద్ / కాపోతః శూద్రాణాం వ్యాధికరః కృష్ణవర్ణశ్చ ॥ ॥
౫।౫౭అబ్/ విమలకమణిపీతాభో వైశ్యధ్వంసీ భవేత్ సుభిక్షాయ ।
౫।౫౭య్ద్ / సార్చిష్మత్యగ్నిభయం గైరికరూపే తు యుద్ధాని ॥ ॥
౫।౫౮అబ్/ దూర్వాకాణ్డశ్యామే హారిద్రే వాపి నిర్దిశేత్మరకమ్ ।
౫।౫౮య్ద్ / అశనిభయసమ్ప్రదాయీ పాటల (పాటలి) కుసుమోపమో రాహుః ॥
॥
౫।౫౯అబ్/ పాంశువిలోహితరూపః క్షత్రధ్వంసాయ భవతి వృష్టేశ్చ ।
౫।౫౯య్ద్ / బాలరవికమలసురచాపరూపభృత్శస్త్రకోపాయ ॥ ॥
౫।౬౦అబ్/ పశ్యన్ గ్రస్తం సౌమ్యో ఘృతమధుతైలక్షయాయ రాజ్ణాం చ ।
౫।౬౦య్ద్ / భౌమః సమరవిమర్దం శిఖికోపం తస్కరభయం చ ॥ ॥
౫।౬౧అబ్/ శుక్రః సస్యవిమర్దం నానాక్లేశాంశ్చ జనయతి ధరిత్ర్యామ్ ।
౫।౬౧య్ద్ / రవిజః కరోత్యవృష్టిం దుర్భిక్షం తస్కరభయం చ ॥ ॥
౫।౬౨అబ్/ యదశుభమవలోకనాభిరుక్తం గ్రహజనితం గ్రహణే ప్రమోక్షణే వా ।
౫।౬౨య్ద్ / సురపతిగురుణావలోకితే తత్శమముపయాతి జలైః ఇవాగ్నిః ఇద్ధః ॥ ॥
౫।౬౩అబ్/ గ్రస్తే క్రమాన్ నిమిత్తైః పునః గ్రహో మాసషట్కపరివృద్ధ్యా ।
౫।౬౩య్ద్ / పవనౌల్కాపాతరజః క్షితికంపతమోఽశనినిపాతైః ॥ ॥
౫।౬౪అబ్/ ఆవన్తికా జనపదాః కావేరీనర్మదాతటాశ్రయిణః ।
౫।౬౪య్ద్ / దృప్తాశ్చ మనుజపతయః పీడ్యన్తే క్షితిసుతే గ్రస్తే ॥ ॥
౫।౬౫అబ్/ అన్తర్వేదీం సరయూం నేపాలం పూర్వసాగరం శోణమ్ ।
౫।౬౫య్ద్ / స్త్రీనృపయోధకుమారాన్ సహ విద్వద్భిః బుధో హన్తి ॥ ॥

varbrhs.pdf 17
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫।౬౬అబ్/ గ్రహణౌపగతే జీవే విద్వన్నృపమన్త్రిగజహయధ్వంసః ।

౫।౬౬య్ద్ / సిన్ధుతటవాసినామపి ఉదగ్దిశం సంశ్రితానాం చ ॥ ॥
౫।౬౭అబ్/ భృగుతనయే రాహుగతే దాశేరక (దసేరకాః) కైకయాః సయౌధేయాః ।
౫।౬౭య్ద్ / ఆర్యావర్తాః శిబయః స్త్రీసచివగణాశ్చ పీడ్యన్తే ॥ ॥
౫।౬౮అబ్/ సౌరే మరుభవపుష్కరసౌరాష్ట్రిక (రాష్త్రా ) ధాతవోఽర్బుదాన్త్యజనాః ।
౫।౬౮య్ద్ / గోమన్తపారియాత్రాశ్రితాః (గోమన్తః పారియాత్రా ) చ నాశం వ్రజన్త్యాశు ॥
॥
౫।౬౯అ కార్త్తిక్యామనలోపజీవిమగధాన్ ప్రాచ్యాధిపాన్ కోశలాన్ ।
౫।౬౯బ్ కల్మాషాన్ అథ శూరసేనసహితాన్ కాశీశ్చ సన్తాపయేత్ ।
౫।౬౯య్ హన్యాద్ (హన్యాద్ చ) ఆశు కలింగదేశనృపతిం సామాత్యభృత్యం తమో
।
౫।౬౯ద్ దృష్టం క్షత్రియతాపదం జనయతి క్షేమం సుభిక్షాన్వితమ్ ॥ ॥
౫।౭౦అబ్/ కాశ్మీరకాన్ కౌశలకాన్ సపుణ్డ్రాన్ మృగాంశ్చ హన్యాదపరాన్తకాంశ్చ ।
౫।౭౦య్ద్ / యే సోమపాః తాంశ్చ నిహన్తి సౌమ్యే సువృష్టికృత్ క్షేమసుభిక్షకృత్చ ॥
॥
౫।౭౧అబ్/ పౌషే ద్విజక్షత్రజనోపరోధః ససేన్ధవాఖ్యాః కుకురా విదేహాః ।
౫।౭౧య్ద్ / ధ్వంసం వ్రజన్త్యత్ర చ మన్దవృష్టిం భయం చ విన్ద్యాదసుభిక్షయుతమ్ ॥ ॥
౫।౭౨అ మాఘే తు మాతృపితృభక్తవసిష్ఠగోత్రాన్
౫।౭౨బ్ స్వాధ్యాయధర్మనిరతాన్ కరిణః తురంగాన్ ।
౫।౭౨య్ వంగాంగకాశిమనుజాంశ్చ దునోతి రాహుః
౫।౭౨ద్ వృష్టిం చ కర్షకజనాభిమతాం (అనుమతాం) కరోతి ॥ ॥
౫।౭౩అబ్/ పీడాకరం ఫాల్గునమాసి పర్వ వంగాశ్మకావన్తిక (వన్తక) మేకలానామ్ ।
౫।౭౩య్ద్ / నృత్య (నృత్త) జ్ఞసస్యప్రవరాంగనానాం ధనుష్కరక్షత్రతపస్వినాం చ ॥ ॥
౫।౭౪అ చైత్ర్యాం (చైత్రే ) తు చిత్రకరలేఖగేయసక్తాన్ ।
౫।౭౪బ్ రూపోపజీవినిగమజ్ఞహిరణ్యపణ్యాన్ ।
౫।౭౪య్ పౌణ్డ్రౌడ్రకైకయజనాన్ అథ చాశ్మకాంశ్చ
౫।౭౪ద్ తాపః స్పృశత్యమరపోఽత్ర విచిత్రవర్షీ ॥ ॥
౫।౭౫అబ్/ వైశాఖమాసే (మాసి) గ్రహణే వినాశమాయాన్తి కర్పాసతిలాః సముద్గాః ।

18 sanskritdocuments.org
౫।౭౫య్ద్ / ఇక్ష్వాకుయాఉధేయశకాః కలింగాః సోపప్లవాః (సోపద్రవాః) కిన్తు
సుభిక్షమస్మిన్ ॥ ॥
౫।౭౬అబ్/ జ్యేష్ఠే నరేన్ద్రద్విజరాజపత్న్యః సస్యాని వృష్టిశ్చ మహాగణాశ్చ ।
౫।౭౬య్ద్ / ప్రధ్వంసమాయాన్తి నరాశ్చ సౌమ్యాః సాల్వైః సమేతాశ్చ నిషాదసంఘాః
॥॥
౫।౭౭అబ్/ ఆషాఢపర్వణి ఉదపానవప్రనదీప్రవాహాన్ ఫలమూలవార్త్తాన్ ।
౫।౭౭య్ద్ / గాన్ధారకాశ్మీరపులిన్దచీనాన్ హతాన్ వదేద్ మణ్డలవర్షమస్మిన్ ॥ ॥
౫।౭౮అ కాశ్మీరాన్ సపులిన్దచీనయవనాన్ హన్యాత్ కురుక్షేత్రజాన్
౫।౭౮బ్ గాన్ధారాన్ అపి మధ్యదేశసహితాన్ వృష్టో గ్రహః శ్రావణే ।
౫।౭౮య్ కాంబోజైకశఫాంశ్చ శారదమపి త్యక్త్వా యథోక్తాన్ ఇమాన్
౫।౭౮ద్ అన్యత్ర ప్రచురాన్నహృష్టమనుజైః ధాత్రీం కరోత్యావృతామ్ ॥ ॥
౫।౭౯అ కలింగవంగాన్ మగధాన్ సురాష్ట్రాన్
౫।౭౯బ్ మ్లేచ్ఛాన్ సువీరాన్ దరదాశ్మకాంశ (దరదాజ్ఛకాంశ) చ ।
౫।౭౯య్ స్త్రీణాం చ గర్భాన్ అసురో నిహన్తి
౫।౭౯ద్ సుభిక్షకృద్ భాద్రపదేఽభ్యుపేతః ॥ ॥
౫।౮౦అ కాంబోజచీనయవనాన్ సహ శల్యహృద్భిః
౫।౮౦బ్ బాహ్లీక (వాల్హీక) సిన్ధుతటవాసిజనాంశ్చ హన్యాత్ ।
౫।౮౦య్ ఆనర్త్త (ఆనర్త) పౌణ్డ్రభిషజశ్చ తథా కిరాతాన్
౫।౮౦ద్ దృష్టోఽసురోఽశ్వయుజి భూరిసుభిక్షకృగ ॥ ॥
౫।౮౧అబ్/ హనుకుక్షిపాయుభేదా ద్విః ద్విః సంఛర్దనం చ జరణం చ ।
౫।౮౧య్ద్ / మధ్యాన్తయోశ్చ విదరణమితి దశ శశిసూర్యయోః మోక్షాః ॥ ॥
౫।౮౨అబ్/ ఆగ్నేయ్యామపగమనం దక్షిణహనుభేదసంజ్ఞితం శశినః ।
౫।౮౨య్ద్ / సస్యవిమర్దో ముఖరుగ్ నృపపీడా స్యాత్ సువృష్టిశ్చ ॥ ॥
౫।౮౩అబ్/ పూర్వోత్తరేణ వామో హనుభేదో నృపకుమారభయదాయీ ।
౫।౮౩య్ద్ / ముఖరోగం శస్త్రభయం తస్మిన్ విన్ద్యాత్ సుభిక్షం చ ॥ ॥
౫।౮౪అబ్/ దక్షిణకుక్షివిభేదో దక్షిణపార్శ్వేన యది భవేన్ మోక్షః ।
౫।౮౪య్ద్ / పీడా నృపపుత్రాణామభియోజ్యా దక్షిణా రిపవః ॥ ॥
౫।౮౫అబ్/ వామః తు కుక్షిభేదో యద్యుత్తరమార్గసంస్థితో రాహుః ।

varbrhs.pdf 19
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫।౮౫య్ద్ / స్త్రీణాం గర్భవిపత్తిః సస్యాని చ తత్ర మధ్యాని ॥ ॥

౫।౮౬అబ్/ నైరృతవాయవ్యస్థౌ దక్షిణవామౌ తు పాయుభేదౌ ద్వౌ ।
౫।౮౬య్ద్ / గుహ్యరుగ్ అల్పా వృష్తిః ద్వయోః తు రాజ్ఞీక్షయో వామే ॥ ॥
౫।౮౭అబ్/ పూర్వేణ ప్రగ్రహణం కృత్వా ప్రాగ్ ఏవ చాపసర్పేత ।
౫।౮౭య్ద్ / సంఛర్దనమితి తత్క్షేమసస్యహార్దిప్రదం జగతః ॥ ॥
౫।౮౮అబ్/ ప్రాక్ ప్రగ్రహణం యస్మిన్ పశ్చాదపసర్పణం తు తజ్జరణమ్ ।
౫।౮౮య్ద్ / క్షుత్శస్త్రభయౌద్విగ్నా న (ఉద్విగ్నాః క్వ) శరణముపయాన్తి తత్ర జనాః
॥॥
౫।౮౯అబ్/ మధ్యే యది ప్రకాశః ప్రథమం తన్మధ్యవిదరణం నామ ।
౫।౮౯య్ద్ / అన్తఃకోపకరం స్యాత్ సుభిక్షదం నాతివృష్టికరమ్ ॥ ॥
౫।౯౦అబ్/ పర్యన్తేషు విమలతా బహులం మధ్యే తమోఽన్తి (అన్త) అదరణాఖ్యః ।
౫।౯౦య్ద్ / మధ్యాఖ్యదేశనాశః శారదసస్యక్షయశ్చాస్మిన్ ॥ ॥
౫।౯౧అబ్/ ఏతే సర్వే మోక్షా వక్తవ్యా భాస్కరేఽపి కిన్త్వత్ర ।
౫।౯౧య్ద్ / పూర్వా దిక్ శశిని యథా తథా రవౌ పశ్చిమా కల్ప్యా ॥ ॥
౫।౯౨అబ్/ ముక్తే సప్తాహన్తః పాంశునిపాతోఽన్నసంక్షయం కురుతే ।
౫।౯౨య్ద్ / నీహారో రోగభయం భూకంపః ప్రవరనృపమృత్యుమ్ ॥ ॥
౫।౯౩అబ్/ ఉల్కా మన్త్రివినాశం నానావర్ణా ఘనాశ్చ భయమతులమ్ ।
౫।౯౩య్ద్ / స్తనితం గర్భవినాశం విద్యున్నృపదంష్ట్రిపరిపీడామ్ ॥ ॥
౫।౯౪అబ్/ పరివేషో రుక్పీడాం దిగ్దాహో నృపభయం చ సాగ్నిభయం ।
౫।౯౪య్ద్ / రూక్షో వాయుః ప్రబలశ్చౌరసముత్థం భయం ధత్తే ॥ ॥
౫।౯౫అబ్/ నిర్ఘాతః సురచాపం దణ్డశ్చ క్షుద్భయం సపరచక్రమ్ ।
౫।౯౫య్ద్ / గ్రహయుద్ధే (గ్రహయుద్ధం) నృపయుద్ధం కేతుశ్చ తదేవ సన్దృష్టః ॥ ॥
౫।౯౬అబ్/ అవికృతసలిలనిపాతైః (నిపాతే) సప్తాహాన్తః సుభిక్షమాదేశ్యమ్ ।
౫।౯౬య్ద్ / యగాశుభం గ్రహణజం తత్ సర్వం నాశన్ ఉపయాతి ॥ ॥
౫।౯౭అబ్/ సోమగ్రహే నివృత్తే పక్షాన్తే యది భవేద్ గ్రహోఽర్కస్య ।
౫।౯౭య్ద్ / తత్రానయః ప్రజానాం దంపత్యోః వైరమన్యోన్యమ్ ॥ ॥
౫।౯౮అబ్/ అర్కగ్రహాత్ తు శశినో గ్రహణం యది దృశ్యతే తతో విప్రాః ।

20 sanskritdocuments.org
౫।౯౮య్ద్ / నైకక్రతుఫలభాజో భవన్తి ముదితాః ప్రజాశ్చైవ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౬ భౌమచారాధ్యాయః
౬।౧అబ్/ యద్యుదయర్క్షాద్ వక్రం కరోతి నవమాష్టసప్తమర్క్షేషు ।
౬।౧య్ద్ / తద్వక్త్రాం (తద్వక్రం) ఉష్ణముదయే పీడాకరమగ్నివార్త్తానామ్ ॥ ॥
౬।౨అబ్/ ద్వాదశదశమైకాదశనక్షత్రాద్ వక్రితే కుజేఽశ్రుముఖమ్ ।
౬।౨య్ద్ / దూషయతి రసాన్ ఉదయే కరోతి రోగాన్ అవృష్టిం చ ॥ ॥
౬।౩అబ్/ వ్యాలం త్రయోదశర్క్షాగతుర్దశాద్ వా విపచ్యతేఽస్తమయే ।
౬।౩య్ద్ / దంష్ట్రివ్యాలమృగేభ్యః కరోతి పీడాం సుభిక్షం చ ॥ ॥
౬।౪అబ్/ రుధిరాననమితి వక్త్రం పంచదశాత్ షోడశాగ వినివృత్తే ।
౬।౪య్ద్ / తత్కాలం ముఖరోగం సభయం చ సుభిక్షమావహతి ॥ ॥
౬।౫అబ్/ అసిముశలం సప్తదశాదష్టాదశతోఽపి వా తదనువక్రే ।
౬।౫య్ద్ / దస్యుగుణేభ్యః పీదాం కరోత్యవృష్టిం సశస్త్రభయామ్ ॥ ॥
౬।౬అబ్/ భాగ్యార్యమా ఉదితే యది నివర్తతే వైశ్వదైవతే భౌమః ।
౬।౬య్ద్ / ప్రాజాపత్యేఽస్తమితః త్రీన్ అపి లోకాన్ నిపీడయతి ॥ ॥
౬।౭అబ్/ శ్రవణౌదితస్య వక్రం పుష్యే మూర్ధాభిషిక్తపీడాకృత్ ।
౬।౭య్ద్ / యస్మిన్న్ ఋక్షేఽభ్యుదితః తద్దిగ్వ్యూహాన్ జనాన్ హన్తి ॥ ॥
౬।౮అబ్/ మధ్యే న యది మఘానాం గతాగతం లోహితః కరోతి తతః ।
౬।౮య్ద్ / పాణ్డ్యో నృపో వినశ్యతి శస్త్రౌద్యోగాద్ భయమవృష్టిం ॥ ॥
౬।౯అబ్/ భిత్త్వా మఘా (మఘాం) విశాఖాం భిన్దన్ భౌమః కరోతి దుర్భిక్షమ్ ।
౬।౯య్ద్ / మరకం కరోతి ఘోరం యది భిత్త్వా రోహిణీం యాతి ॥ ॥
౬।౧౦అబ్/ దక్షిణతో రోహిణ్యాః చరన్ మహీజోర్ఘవృష్టినిగ్రహకృత్ ।
౬।౧౦య్ద్ / ధూమాయన్ సశిఖో వా వినిహన్యాత్ పారియాత్రస్థాన్ ॥ ॥
౬।౧౧అబ్/ ప్రాజాపత్యే శ్రవణే మూలే త్రిషు చౌత్తరేషు (తిసృషూత్తరాసు) శాక్రే చ ।
౬।౧౧య్ద్ / విచరన్ ఘననివహానాముపఘాతకరః క్షమాతనయః ॥ ॥
౬।౧౨అబ్/ చారోదయాః ప్రశస్తాః శ్రవణమఘాదిత్యహస్తమూలేషు (మూలహస్తేషు)
।
౬।౧౨య్ద్ / ఏకపదాశ్విశాఖాప్రాజాపత్యేషు చ కుజస్య ॥ ॥

varbrhs.pdf 21
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౬।౧౩అ విపులవిమలమూర్తిః కింశుకాశోకవర్ణః

౬।౧౩బ్ స్ఫుటరుచిరమయూఖః తప్తతామ్రప్రభాభః ।
౬।౧౩య్ విచరతి యది మార్గం చౌత్తరం మేదినీజః
౬।౧౩ద్ శుభకృదవనిపానాం హార్దిదశ్చ ప్రజానామ్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౭ బుధచారాధ్యాయః
౭।౧అబ్/ నౌత్పాతపరిత్యక్తః కదాచిదపి చన్ద్రజో వ్రజత్యుదయమ్ ।
౭।౧య్ద్ / జలదహనపవనభయకృద్ ధాన్యార్ఘక్షయవివృద్ధౌ వా ॥ ॥
౭।౨అబ్/ విచరన్ శ్రవణధనిష్ఠాప్రజాపత్యేన్దువైశ్వదేవాని (విశ్వదైవాని) ।
౭।౨య్ద్ / మృద్నన్ హిమకరతనయః కరోత్యవృష్టిం సరోగభయామ్ ॥ ॥
౭।౩అబ్/ రౌద్రాదీని మఘాన్తాని ఉపాశ్రితే చన్ద్రజే ప్రజాపీడా ।
౭।౩య్ద్ / శస్త్రనిపాతక్షుద్భయరోగానావృష్టిసన్తాపైః ॥ ॥
౭।౪అబ్/ హస్తాదీని చరన్ (విచరన్) షడృక్షాణి ఉపపీడయన్ గవామశుభః ।
౭।౪య్ద్ / స్నేహరసార్ఘవివృద్ధిం కరోతి చౌర్వీం ప్రభూతాన్నామ్ ॥ ॥
౭।౫అబ్/ ఆర్యమ్ణం హౌతభుజం భద్రపదాముత్త్రరాం యమేశం చ ।
౭।౫య్ద్ / చన్ద్రస్య సుతో నిఘ్నన్ ప్రాణభృతాం ధాతుసంక్షయకృత్ ॥ ॥
౭।౬అబ్/ ఆశ్వినవారుణమూలాని ఉపమృద్నన్ రేవతీం చ చన్ద్రసుతః ।
౭।౬య్ద్ / పణ్యభిషగ్నౌజీవికసలిలజతురగౌపఘాతకరః ॥ ॥
౭।౭అబ్/ పూర్వాద్య్వృక్షత్రితయాదేకమపీన్దోః సుతోఽభిమృద్నీయాత్ ।
౭।౭య్ద్ / క్షుత్శస్త్రతస్కరామయభయప్రదాయీ చరన్ జగతః ॥ ॥
౭।౮అబ్/ ప్రాకృతవిమిశ్రసంక్షిప్తతీక్ష్ణయోగాన్తఘోరపాపాఖ్యాః ।
౭।౮య్ద్ / సప్త పరాశరతన్త్రే నక్షత్రైః కీర్తితా గతయః ॥ ॥
౭।౯అబ్/ ప్రాకృతసంజ్ఞా వాయవ్యయామ్యపైతామహాని బహులాశ్చ ।
౭।౯య్ద్ / మిశ్రా గతిః ప్రదిష్టా శశిశివపితృభుజగదేవాని (దైవాని) ।
౭।౧౦అబ్/ సంక్షిప్తాయాం పుష్యః పునర్వసుః ఫల్గునీద్వయం చేతి ।
౭।౧౦య్ద్ / తీక్ష్ణాయాం భద్రపదాద్వయం సశాక్రాశ్వయుక్ పౌష్ణమ్ ॥ ॥
౭।౧౧అబ్/ యోగాన్తికేతి మూలం ద్వే చాషాఢే గతిః సుతస్యేన్దోః ॥ ॥

22 sanskritdocuments.org
౭।౧౧య్ద్ / ఘోరా శ్రవణః త్వాష్టృఅం వసుదైవం (దేవం) వారుణం చైవ ॥ ॥
౭।౧౨అబ్/ పాపాఖ్యా సావిత్రం మైత్రం శక్రాగ్నిదైవతం చేతి ।
౭।౧౨య్ద్ / ఉదయప్రవాసదివసైః స ఏవ గతిలక్షణం ప్రాహ ॥ ॥
౭।౧౩అబ్/ చత్వారింశత్ (౪౦) త్రింశద్ (౩౦) ద్విసమేతా వింశతి (౨౨)ః
ద్వినవకం చ ।
౭।౧౩య్ద్ / నవ మాసార్ధం దశ చైకసంయుతాః ప్రాకృతాద్యానామ్ ॥ ॥
౭।౧౪అబ్/ ప్రాకృతగత్యామారోగ్యవృష్టిసస్యప్రవృద్ధయః క్షేమమ్ ।
౭।౧౪య్ద్ / సంక్షిప్తమిశ్రయోః మిశ్రమేతదన్యాసు విపరీతమ్ ॥ ॥
౭।౧౫అబ్/ ఋజ్వీఅతివక్రావక్రా వికలా చ మతేన దేవలస్యైతాః ।
౭।౧౫య్ద్ / పంచచతుర్ద్వ్యేకాహా ఋజ్వ్యాదీనాం షడభ్యస్తాః ॥ ॥
౭।౧౬అబ్/ ఋజ్వీ హితా ప్రజానామతివక్రాఽర్ఘం గతిః వినాశయతి ।
౭।౧౬య్ద్ / శస్త్రభయదా చ వక్రా వికలా భయరోగసంజననీ ॥ ॥
౭।౧౭అబ్/ పౌషాషాఢశ్రావణవైశాఖేష్విన్దుజః సమాఘేషు ।
౭।౧౭య్ద్ / వృష్తో భయాయ జగతః శుభఫలకృత్ ప్రోషితః తేషు ॥ ॥
౭।౧౮అబ్/ కార్తికే (కార్త్తికే) ఽశ్వయుజి వా యది మాసే దృశ్యతే తనుభవః
శిశిరాంశోః ।
౭।౧౮య్ద్ / శస్త్రచౌరహుతభుగ్గదతోయక్షుద్భయాని చ తదా విదధాతి
౭।౧౯అబ్/ రుద్ధాని సౌమ్యేఽస్త్రగతే (అస్తమితే) పురాణి యాని ఉద్గతే తాని ఉపయాన్తి
మోక్షమ్ ।
౭।౧౯య్ద్ / అన్యే తు పశ్చాదుదితే వదన్తి లాభః పురాణాం భవతి తజ్ఞాః ॥ ॥
౭।౨౦అబ్/ హేమకాన్తిః అథవా శుకవర్ణః సస్యకేన మణినా సదృశో వా ।
౭।౨౦య్ద్ / స్నిగ్ధమూర్తిః అలఘుశ్చ హితాయ వ్యత్యయే న శుభకృత్శశిపుత్రః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౮ బృహస్పతిచారాధ్యాయః
౮।౧అబ్/ నక్షత్రేణ సహౌదయముపగచ్ఛతి యేన దేవపతిమన్త్రీ ।
౮।౧య్ద్ / తత్సంజ్ఞం వక్తవ్యం వర్షం మాసక్రమేణైవ ॥ ॥
౮।౨అబ్/ వర్షాణి కార్త్తికాదీని ఆగ్నేయాద్ భద్వయానుయోగీని ।
౮।౨య్ద్ / క్రమశః త్రిభం తు పంచమముపాన్త్యమన్త్యం చ యద్ వర్షమ్ ॥ ॥

varbrhs.pdf 23
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౮।౩అబ్/ శకటానలోపజీవకగోపీడా వ్యాధిశస్త్రకోపశ్చ ।

౮।౩య్ద్ / వృద్ధిః తు రక్తపీతకకుసుమానాం కార్త్తికే వర్షే ॥ ॥
౮।౪అబ్/ సౌమ్యేఽబ్దేఽనావృష్టిః మృగాఖుశలభాణ్డజైశ్చ సస్యవధః ।
౮।౪య్ద్ / వ్హ్యాధిభయం మిత్రైః అపి భూపానాం జాయతే వైరమ్ ॥ ॥
౮।౫అబ్/ శుభకృజ్జగతః పౌషో నివృత్తవైరాః పరస్పరం క్షితిపాః ।
౮।౫య్ద్ / ద్విత్రిగుణో ధాన్యార్ఘః పౌష్టికకర్మప్రసిద్ధిశ్చ ॥ ॥
౮।౬అబ్/ పితృపూజాపరివృద్ధిః మాఘే హార్దిశ్చ సర్వభూతానామ్ ।
౮।౬య్ద్ / ఆరోగ్యవృష్టిధాన్యార్ఘసమ్పదో మిత్రలాభశ్చ ॥ ॥
౮।౭అబ్/ ఫాల్గునవర్షే విన్ద్యాత్ క్వచిత్ క్వచిత్ క్షేమవృష్టిసస్యాని ।
౮।౭య్ద్ / దౌర్భాగ్యం ప్రమదానాం ప్రబలాశ్చౌరా నృపాశ్చౌగ్రాః ॥ ॥
౮।౮అబ్/ చైత్రే మన్దా వృష్టిః ప్రియమన్నం క్షేమమవనిపా మృదవః ।
౮।౮య్ద్ / వృద్ధిశ్చ కోశధాన్యస్య భవతి పీడా చ రూపవతామ్ ॥ ॥
౮।౯అబ్/ వైశాఖే ధర్మరతా (ధర్మపరా) విగతభయాః ప్రముదితాః ప్రజాః సనృపాః
।
౮।౯య్ద్ / యజ్ఞక్రియాప్రావృత్తిః నిష్పత్తిః సర్వసస్యానామ్ ॥ ॥
౮।౧౦అబ్/ జ్యైష్ఠే జాతికులధనశ్రేణీశ్రేష్ఠా నృపాః సధర్మజ్ఞాః ।
౮।౧౦య్ద్ / పీడ్యన్తే ధాన్యాని చ హిత్వా కంగుం శమీజాతిమ్ ॥ ॥
౮।౧౧అబ్/ ఆషాఢే జాయన్తే సస్యాని క్వచిదవృష్టిః అన్యత్ర ।
౮।౧౧య్ద్ / యోగక్షేమం మధ్యం వ్యగ్రాశ్చ భవన్తి భూపాలాః ॥ ॥
౮।౧౨అబ్/ శ్రావణవర్షే క్షేమం సమ్యక్ సస్యాని పాకముపయాన్తి ।
౮।౧౨య్ద్ / క్షుద్రా యే పాఖణ్డాః (పాషణ్డాః) పీడ్యన్తే యే చ తద్భక్తాః ॥ ॥
౮।౧౩అబ్/ భాద్రపదే వల్లీజం నిష్పత్తిం యాతి పూర్వసస్యం చ ।
౮।౧౩య్ద్ / న భవత్యపరం సస్యం క్వచిత్ సుభిక్షం క్వచిగ భయమ్ ॥ ॥
౮।౧౪అబ్/ ఆశ్వయుజేఽబ్దేఽజస్రం పతతి జలం ప్రముదితాః ప్రజాః క్షేమమ్ ।
౮।౧౪య్ద్ / ప్రాణచయః ప్రాణభృతామ్ సర్వేషామన్నబాహుల్యమ్ ॥ ॥
౮।౧౫అబ్/ ఉదగారోగ్యసుభిక్షక్షేమకరో వాక్పతిశ్చరన్ భానామ్ ।
౮।౧౫య్ద్ / యామ్యే తద్విపరీతో మధ్యేన తు మధ్యఫలదాయీ ॥ ॥

24 sanskritdocuments.org
౮।౧౬అబ్/ విచరన్ భద్వయమిష్టః తత్సార్ధం వత్సరేణ మధ్యఫలః ।
౮।౧౬య్ద్ / సస్యానాం విధ్వంసీ విచరేదధికం యది కదాచిత్ ॥ ॥
౮।౧౭అబ్/ అనలభయమనలవర్ణే వ్యాధిః పీతే రణాగమః శ్యామే ।
౮।౧౭య్ద్ / హరితే చ తస్కరేభ్యః పీడా రక్తే తు శస్త్రభయమ్ ॥ ॥
౮।౧౮అబ్/ ధూమాభేఽనావృష్టిః త్రిదశగురౌ నృపవధో దివా దృష్టే ।
౮।౧౮య్ద్ / విపులేఽమలే సుతారే రాత్రౌ దృష్టే ప్రజాః స్వస్థాః ॥ ॥
౮।౧౯అ రోహిణ్యోఽనలభం చ వత్సరతనుః నాభిః త్వషాఢద్వయం
౮।౧౯బ్ సార్పం హృత్పితృదైవతం చ కుసుమం శుద్ధైః శుభం తైః ఫలమ్ ।
౮।౧౯య్ దేహే క్రూరనిపీడితేఽగ్న్యనిలజం నాభ్యాం భయం క్షుత్కృతం
౮।౧౯ద్ పుష్యే మూలఫలక్షయోఽథ హృదయే సస్యస్య నాశో ధ్రువమ్ ॥ ॥
౮।౨౦అ గతాని వర్షాణి శకేన్ద్రకాలాద్
౮।౨౦బ్ ధతాని రుద్రైః గుణయేగతుర్భిః ।
౮।౨౦య్ నవాష్టపంచాష్ట (౮౫౮౯)యుతాని కృత్వా
౮।౨౦ద్ విభాజయేత్ శూన్యశరాగరామైః (౩౭౫౦) ॥ ॥
౮।౨౧అ లబ్ధేన (ఫలేన) యుక్తం శకభూపాలం (భూపకాలం)
౮।౨౧బ్ సంశోధ్య షష్ట్యా విషయైః విభజ్య ।
౮।౨౧య్ యుగాని నారాయణపూర్వకాణి
౮।౨౧ద్ లబ్ధాని శేషాః క్రమశః సమాః స్యుః ॥ ॥
౮।౨౨అబ్/ ఏకైకమబ్దేషు నవాహతేషు దత్త్వా పృథగ్ ద్వాదశకం క్రమేణ ।
౮।౨౨య్ద్ / హృత్వా చతుర్భిః వసుదేవతాద్యాని ఉడూని శేషాంశకపూర్వమబ్దమ్
॥॥
౮।౨౩అబ్/ విష్ణుః సురేజ్యో బలభిద్ ధుతాశః త్వష్టౌత్తరప్రోష్ఠపదాధిపశ్చ ।
౮।౨౩య్ద్ / క్రమాద్ యుగేశాః పితృవిశ్వసోమ (సోమాః) శక్రానలాఖ్యాశ్విభాగాః
ప్రదిష్టాః ॥ ॥
౮।౨౪అబ్/ సంవత్సరోఽగ్నిః పరివత్సరోఽర్క ఇదాదికః శీతమయూఖమాలీ ।
౮।౨౪య్ద్ / ప్రజాపతిశ్చాప్యనువత్సరః స్యాదిద్వత్సరః శైలసుతాపతిశ్చ ॥ ॥
౮।౨౫అబ్/ వృష్టిః సమాద్యే ప్రముఖే ద్వితీయే ప్రభూతతోయా కథితా తృతీయే ।

varbrhs.pdf 25
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౮।౨౫య్ద్ / పశ్చాజ్జలం ముంచతి యగతుర్థం స్వల్పోదకం పంచమమబ్దముక్తమ్ ॥

॥
౮।౨౬అబ్/ చత్వారి ముఖ్యాని యుగాని అథైషాం విష్ణు ఇన్ద్రజీవానలదైవతాని ।
౮।౨౬య్ద్ / చత్వారి మధ్యాని చ మధ్యమాని చత్వారి చాన్త్యాని అధమాని
విన్ద్యాత్ ॥ ॥
౮।౨౭అబ్/ ఆధ్యం ధనిష్టాంశమభిప్రపన్నో మాఘే యదా యాత్యుదయం సురేజ్యః
।
౮।౨౭య్ద్ / షష్ట్యబ్దపూర్వః ప్రభవః స నామ్నా ప్రపద్యతే (ప్రవర్తతే) భూతహితః
తదాబ్దః ॥ ॥
౮।౨౮అబ్/ క్వచిత్ త్వవృష్టిః పవనాగ్నికోపః సన్తీతయః శ్లేష్మకృతాశ్చ రోగాః ।
౮।౨౮య్ద్ / సంవత్సరేఽస్మిన్ ప్రభవే ప్రవృత్తే న దుఃఖమాప్నోతి జనః తథాపి ॥ ॥
౮।౨౯అబ్/ తస్మాద్ ద్వితీయో విభవః ప్రదిష్టః శుక్లః తృతీయః పరతః ప్రమోదః ।
౮।౨౯య్ద్ / ప్రజాపతిశ్చేతి యథోత్తరాణి శస్తాని వర్షాణి ఫలాని అథైషాం (చైషాం) ॥
॥
౮।౩౦అబ్/ నిష్పన్నశాలీక్షుయవాదిసస్యాం భయైః విముక్తాముపశాన్తవైరామ్ ॥ ॥
౮।౩౦య్ద్ / సంహృష్టలోకాం కలిదోషముక్తాం క్షత్రం తదా శాస్తి చ భూతధాత్రీమ్ ॥ ॥
౮।౩౧అబ్/ ఆద్యో అంగిరాః శ్రీముఖభావసాహ్వౌ యువా సుధాతేతి (యువాథ
ధాతేతి) యుగే ద్వితీయే ।
౮।౩౧య్ద్ / వర్షాణి పంచైవ యథాక్రమేణ త్రీణి అత్ర శస్తాని సమే పరే ద్వే ॥ ॥
౮।౩౨అబ్/ త్రిష్వాద్యవర్షేషు (అంగిరాద్యేషు, ఆద్యవర్షేషు) నికామవర్షీ
దేవీ నిరాతంకభయః (భయాః) చ లోకః ।
౮।౩౨య్ద్ / అబ్దద్వయేఽన్త్యేఽపి సమా సువృష్టిః కిన్త్వత్ర రోగాః సమరాగమశ్
చ ॥॥
౮।౩౩అబ్/ శాక్రే యుగే పూర్వమథఈశ్వరాఖ్యం వర్షం ద్వితీయం బహుధాన్యమ్
ఆహుః ।
౮।౩౩య్ద్ / ప్రమాథినం విక్రమమపి అథాన్యద్ (అతోఽన్యద్) వర్షం చ విన్ద్యాద్
గురుచారయోగాత్ ॥ ॥
౮।౩౪అబ్/ ఆద్యం ద్వితీయం చ శుభే తు వర్షే కృతానుకారం కురుతః ప్రజానామ్ ।

26 sanskritdocuments.org
౮।౩౪య్ద్ / పాపః ప్రమాథీ వృషవిక్రమౌ తు సుభిక్షదౌ రోగభయప్రదౌ చ ॥ ॥
౮।౩౫అబ్/ శ్రేష్ఠం చ చతుర్థస్య యుగస్య పూర్వం యగిత్రభానుం కథయన్తి వర్షమ్ ।
౮।౩౫య్ద్ / మధ్యం ద్వితీయం తు సుభానుసంజ్ఞం రోగప్రదం మృత్యుకరం నతం చ
(న తగ) ॥ ॥
౮।౩౬అబ్/ తారణం తదను భూరివారిదం సస్యవృద్ధిముదితాతి (ముదితం చ)
పార్థివమ్ ।
౮।౩౬య్ద్ / పంచమం వ్యయముశన్తి శోభనం మన్మథప్రబలముత్సవాకులమ్ ॥ ॥
౮।౩౭అబ్/ త్వాష్ట్రే యుగే సర్వజిదాద్య ఉక్తః సంవత్సరోఽన్యః ఖలు
సర్వధారీ ।
౮।౩౭య్ద్ / తస్మాద్ విరోధీ వికృతః ఖరశ్చ శస్తో ద్వితీయోఽత్ర భయాయ
శేషాః ॥ ॥
౮।౩౮అబ్/ నన్దనోఽథ విజయో జయః తథా మన్మథోఽస్య పరతశ్చ దుర్ముఖః ।
౮।౩౮య్ద్ / కాన్తమత్ర యుగ ఆదితః త్రయం మన్మథః సమఫలోఽధమోఽపరః ॥ ॥
౮।౩౯అబ్/ హేమలంబ ఇతి సప్తమే యుగే స్యాద్ విలంబి పరతో వికారి చ ।
౮।౩౯య్ద్ / శర్వరీతి తదను ప్లవః స్మృతో వత్సరో గురువశేన పంచమః ॥ ॥
౮।౪౦అ ఈతిప్రాయా (ఇతిప్రాయః) ప్రచురపవనా వృష్టిః అబ్దే తు పూర్వే
౮।౪౦బ్ మన్దం సస్యం న బహుసలిలం వత్సరేఽతో ద్వితీయే ।
౮।౪౦య్ అత్యుద్వేగః ప్రచురసలిలః స్యాత్ తృతీయశ్చతుర్థో
౮।౪౦ద్ దుర్భిక్షాయ ప్లవ ఇతి తతః శోభనో భూరితోయః ॥ ॥
౮।౪౧అబ్/ వైశ్వే యుగే శోకహృద్ (శోభకృద్) ఇత్యథాద్యః సంవత్సరోఽతః
శుభకృద్ ద్వితీయః ।
౮।౪౧య్ద్ / క్రోధీ తృతీయః పరతః క్రమేణ విశ్వావసుశ్చేతి పరాభవశ్చ ॥ ॥
౮।౪౨అబ్/ పూర్వాపరౌ ప్రీతికరౌ ప్రజానామేషాం తృతీయో బహుదోషదోఽబ్దః ।
౮।౪౨య్ద్ / అన్త్యౌ సమౌ కిన్తు పరాభవేఽగ్నిః శస్త్రామయార్తిః ద్విజగోభయం చ ॥
॥
౮।౪౩అబ్/ ఆద్యః ప్లవంగో నవమే యుగేఽబ్దః స్యాత్ కీలకోఽన్యః పరతశ్చ సౌమ్యః
।

varbrhs.pdf 27
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౮।౪౩య్ద్ / సాధారణో రోధకృర్దిత్యథైవం శుభపదౌ (అథాబ్దః శుభప్రదౌ)

కీలకసౌమ్యసంజ్ఞౌ ॥ ॥
౮।౪౪అబ్/ కష్టః ప్లవంగో బహుశః ప్రజానాం సాధారణేఽల్పం జలమీతయశ్చ ।
౮।౪౪య్ద్ / యః పంచమో రోధకృదిత్యథాబశ్చిత్రమ్ జలమ్ తత్ర చ సస్యసమ్పత్ ॥
॥
౮।౪౫అబ్/ ఇన్ద్రాగ్నిదైవం దశమం యుగం యత్తత్రాద్యవర్షం (యత్ తరాద్యమబ్దం)
పరిధావిసంజ్ఞమ్ ।
౮।౪౫య్ద్ / ప్రమాదినం విక్రమమపి అతోఽన్యత్ (ప్రమాద్యథానన్దమతః పరం యత్)
।
స్యాద్ రాక్షసం చానలసంజ్ఞితమ్ చ ॥ ॥
౮।౪౬అబ్/ పరిధావిని మధ్యదేశనాశో నృపహానిః జలమల్పమగ్నికోపః ।
౮।౪౬య్ద్ / అలసః తు జనః ప్రమాదిసంజ్ఞే డమరం రక్తకపుష్పబీజనాశః ॥ ॥
౮।౪౭అబ్/ విక్రమః (తత్పరః) సకలలోకనన్దనో రాక్షసః క్షయకరోఽనలః తథా ।
౮।౪౭య్ద్ / గ్రీష్మధాన్యజననోఽత్ర రాక్షసో వహ్నికోపమరకప్రదో ఽనలః ॥ ॥
౮।౪౮అబ్/ ఏకాదశే పింగలకాలయుక్తసిద్ధార్థరౌద్రాః ఖలు దుర్మతిశ్చ ।
౮।౪౮య్ద్ / ఆద్యే తు వ్షృటిః మహతీ సచౌరా శ్వాసో హనూకంపయుతశ్చ కాసః ॥
॥
౮।౪౯అబ్/ యత్ కాలయుక్తం తదనేకదోషం సిద్ధార్థసంజ్ఞే బహవో గుణాశ్చ ।
౮।౪౯య్ద్ / రౌద్రోఽతిరౌద్రః క్షయకృత్ ప్రదిష్టో యో దుర్మతిః మధ్యమవృష్టికృత్ సః
॥॥
౮।౫౦అబ్/ భాగ్యే యుగే దున్దుభిసంజ్ఞమాద్యం సస్యస్య వృద్ధిం మహతీం కరోతి ।
౮।౫౦య్ద్ / అంగారసంజ్ఞం (ఉద్గారిసంజ్ఞం) తదను క్షయాయ నరేశ్వరాణాం విషమా
చ వృష్టిః ॥ ॥
౮।౫౧అబ్/ రక్తాక్షమబ్దం కథితం తృతీయం తస్మిన్ భయం దంష్ట్రికృతం గదాశ్చ ।
౮।౫౧య్ద్ / క్రోధం బహుక్రోధకరం చతుర్థం రాష్ట్రాణి శూన్యీకురుతే విరోధైః ॥ ॥
౮।౫౨అ క్షయమితి యుగస్యాన్త్యస్యాన్త్యం బహుక్షయకారకం
౮।౫౨బ్ జనయతి భయం తద్విప్రాణాం కృషీబలవృద్ధిదమ్ ।
౮।౫౨య్ ఉపచయకరం విట్శూద్రాణాం పరస్వహృతాం తథా

28 sanskritdocuments.org
౮।౫౨ద్ కథితమఖిలం షష్ట్యబ్దే యత్ తదత్ర సమాసతః ॥ ॥
౮।౫౩అబ్/ అకలుషాంశుజటిలః పృథుమూర్తిః కుముదకున్దకుసుమస్ఫటికాభః ।
౮।౫౩య్ద్ / గ్రహహతో న యది సత్పథవర్తీ హితకరో (హతకిరో) ఽమరగురుః
మనుజానామ్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౯ శుక్రచారాధ్యాయః
౯।౧అబ్/ నాగగజైరావతవృషభగోజరద్గవమృగాజదహనాఖ్యాః ।
౯।౧య్ద్ / అశ్విన్యాద్యాః కైశ్చిత్ త్రిభాః క్రమాద్ వీథయః కథితాః ॥ ॥
౯।౨అబ్/ నాగా తు పవనయామ్యానలాని పైతామహాత్ త్రిభాః తిస్రః ।
౯।౨య్ద్ / గోవీథ్యామశ్విన్యః పౌష్ణం ద్వే చాపి భద్రపదే ॥ ॥
౯।౩అబ్/ జారద్గవ్యాం శ్రవణాత్ త్రిభం మృగాఖ్యా త్రిభం తు మైత్రాద్యమ్ ।
౯।౩య్ద్ / హస్తవిశాఖాత్వాష్ట్రాణి అజైత్యషాఢాద్వయం దహనా ॥ ॥
౯।౪అబ్/ తిస్రః తిస్రః తాసాం క్రమాదుదన్మధ్యయామ్యమార్గస్థాః ।
౯।౪య్ద్ / తాసామపి ఉత్తరమధ్యదక్షిణేన స్థితైకైకా (దక్షినావస్తితైకైకా) ॥ ॥
౯।౫అబ్/ వీథీమార్గాన్ అపరే కథయన్తి యథాస్థితాన్ భమార్గస్య ।
౯।౫య్ద్ / నక్షత్రాణాం తారా యామ్యోత్తరమధ్యమాః తద్వత్ ॥ ॥
౯।౬అబ్/ ఉత్తరమార్గో యామ్యాది నిగదితో మధ్యమః తు భాగ్యాద్యః ।
౯।౬య్ద్ / దక్షిణమార్గో ఆషాఢాది కైశ్చిదేవం కృవా మార్గాః ॥ ॥
౯।౭అబ్/ జ్యౌతిషం (జ్యోతిసం) ఆగమశాస్త్రం విప్రతిపత్తౌ న యోగ్యమస్మాకమ్ ।
౯।౭య్ద్ / స్వయమేవా వికల్పయితుం కిన్తు బహూనాం మతం వక్ష్యే ॥ ॥
౯।౮అబ్/ ఉత్తరవీథిషు శుక్రః సుభిక్షశివకృద్ గతోఽస్తముదయమ్ చ (వా) ।
౯।౮య్ద్ / మధ్యాసు మధ్యఫలదః కష్టఫలో దక్షిణస్థాసు ॥ ॥
౯।౯అబ్/ అత్యుత్తమోత్తమోనం సమమధ్యన్యూనమధమకష్టఫలమ్ ।
౯।౯య్ద్ / కష్టతరం (తమం) సౌమ్యాద్యాసు వీథిషు యథాక్రమం బ్రూయాత్ ॥ ॥
౯।౧౦అబ్/ భరణీపూర్వం మణ్డలమ్ ఋక్షచతుష్కం సుభిక్షకరమాద్యమ్ ।
౯।౧౦య్ద్ / వంగాంగమహిషబాహ్లిక (వాహ్లిక) కలింగదేశేషు భయజననమ్ ॥ ॥
౯।౧౧అబ్/ అత్రో ఉదితమారోహేద్ గ్రహోఽపరో యది సితం తతో హన్యాత్ ।
౯।౧౧య్ద్ / భద్రాశ్వశూరసేనకయౌధేయకకోటివర్షనృపాన్ ॥ ॥

varbrhs.pdf 29
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౯।౧౨అబ్/ భచతుష్టయమార్ద్రాద్యం ద్వితీయమమితాంబుసస్యసమ్పత్త్యై ।

౯।౧౨య్ద్ / విప్రాణామశుభకరం విశేషతః క్రూరచేష్టానామ్ ॥ ॥
౯।౧౩అబ్/ అన్యేనాత్రాక్రాన్తే మ్లేచ్ఛాటవికశ్వ (కాశ్వ) జీవిగోమన్తాన్ ।
౯।౧౩య్ద్ / గోనర్దనీచశూద్రాన్ వైదేహాంశ్చానయః స్పృశతి ॥ ॥
౯।౧౪అబ్/ విచరన్ మఘాదిపంచకముదితః సస్యప్రణాశకృత్శుక్రః ।
౯।౧౪య్ద్ / క్షుత్తస్కరభయజననో నీచోన్నతిసంకరకరశ్చ ॥ ॥
౯।౧౫అబ్/ పిత్ర్యాద్యేఽవష్టంభో హన్త్యన్యేనావికాన్ శబరశూద్రాన్ ।
౯।౧౫య్ద్ / పుణ్డ్రాపరాన్త్యశూలికవనవాసిద్రవిడసాముద్రాన్ ॥ ॥
౯।౧౬అబ్/ స్వాత్యాద్యం భత్రితయం మణ్డలమేతగతుర్థమభయకరమ్ ।
౯।౧౬య్ద్ / బ్రహ్మక్షత్రసుభిక్షాభివృద్ధయే మిత్రభేదాయ ॥ ॥
౯।౧౭అబ్/ అత్రాక్రాన్తే మృత్యుః కిరాతభర్తుఃపినష్టి చైక్షువాకూన్ ।
౯।౧౭య్ద్ / ప్రత్యన్తావన్తిపులిన్దతంగణాన్ శూరసేనాంశ్చ ॥ ॥
౯।౧౮అబ్/ జ్యేష్ఠాద్యం పంచర్క్షం క్షుత్తస్కరరోగదమ్ ప్రబాధయతే ।
౯।౧౮య్ద్ / కాశ్మీరాశ్మకమత్స్యాన్ సచారుదేవీన్ అవన్తీంశ్చ ॥ ॥
౯।౧౯అబ్/ అత్రారోహేద్ ద్రవిడాభీరాంబష్ఠ (ఆరోహేఽత్రాభీరాన్ ద్రవిడాంబష్ఠ )
త్రిగర్తసౌరాష్ట్రాన్ ।
౯।౧౯య్ద్ / నాశయన్తి సిన్ధుసౌవీరకాంశ్చ కాశీశ్వరస్య వధః ॥ ॥
౯।౨౦అబ్/ షష్ఠం షణ్నక్షత్రం శుభమేతన్ మణ్డలం ధనిష్ఠాద్యమ్ ।
౯।౨౦య్ద్ / భూరిధనగోకులాకులమనల్పధాన్యం క్వచిత్ సభయమ్ ॥ ॥
౯।౨౧అబ్/ అత్రారోహేచ్ (ఆరోహే) శూలికగాన్ధారావన్తయః ప్రపీడ్యన్తే ।
౯।౨౧య్ద్ / వైదేహవధః ప్రత్యన్తయవనశకదాసపరివృద్ధిః ॥ ॥
౯।౨౨అబ్/ అపరస్యాం స్వాత్యాద్యం జ్యేష్ఠాద్యం చాపి మణ్డలం శుభదమ్ ।
౯।౨౨య్ద్ / పిత్ర్యాద్యం పూర్వస్యాం శేషాణి యథోక్తఫలదాని ॥ ॥
౯।౨౩అబ్/ దృష్తోఽనస్తమితే (ఽనస్తగతేఽర్కే) భయకృత్ క్షుద్రోగకృత్
సమస్తమహః ।
౯।౨౩య్ద్ / అర్ధదివసే (దివసం) చ సేన్దుః నృపబలపురభేదకృత్శుక్రః ॥ ॥
౯।౨౪అబ్/ భిన్దన్ గతోఽనలర్క్షం కూలాతిక్రాన్తవారివాహాభిః ।

30 sanskritdocuments.org
౯।౨౪య్ద్ / అవ్యక్తతుంగనిమ్నా సమా సరిద్భిః భవతి ధాత్రీ ॥ ॥
౯।౨౫అబ్/ ప్రాజాపత్యే శకటే భిన్నే కృత్వేవ పాతకం వసుధా ।
౯।౨౫య్ద్ / కేశాస్థిశకలశబలా కాపాలమివ వ్రతం ధత్తే ॥ ॥
౯।౨౬అబ్/ సౌమ్యోపగతో రససస్యసంక్షయాయోశనాః సముద్దిష్టః ।
౯।౨౬య్ద్ / ఆర్ద్రాగతః తు కోశలకలింగహా సలిలనికరకరః ॥ ॥
౯।౨౭అబ్/ అశ్మకవైదర్భాణాం పునః వసుస్థే సితే మహాననయః ।
౯।౨౭య్ద్ / పుష్యే పుష్టా వృష్టిః విద్యాధరగణవిమర్దశ్చ ॥ ॥
౯।౨౮అబ్/ ఆశ్లేషాసు భుజంగమదారుణపీడావహశ్చరన్ శుక్రః ।
౯।౨౮య్ద్ / భిన్దన్ మఘాం మహామాత్రదోషకృద్ భూరివృష్టికరః ॥ ॥
౯।౨౯అబ్/ భాగ్యే శబరపులిన్దప్రధ్వంసకరోఽంబునివహమోక్షాయ ।
౯।౨౯య్ద్ / ఆర్యమ్ణే కురుజాంగలపాంచాలఘ్నః సలిలదాయీ ॥ ॥
౯।౩౦అబ్/ కౌరవచిత్రకరాణాం హస్తే పీడా జలస్య చ నిరోధః ।
౯।౩౦య్ద్ / కూపకృదణ్డజపీడా చిత్రాస్థే శోభనా వృష్టిః ॥ ॥
౯।౩౧అబ్/ స్వాతౌ ప్రభూతవృష్టిః దూతవణిగ్నావికాన్ స్పృశత్యనయః ।
౯।౩౧య్ద్ / ఏన్ద్రాగ్నేఽపి సువృష్టిః వణిజాం చ భయం విజానీయాత్ ॥ ॥
౯।౩౨అబ్/ మైత్రే క్షత్రవిరోధో జ్యేష్ఠాయాం క్షత్రముఖ్యసన్తాపః ।
౯।౩౨య్ద్ / మౌలికభిషజామ్ మూలే త్రిష్వపి చైతేష్వనావృష్టిః ॥ ॥
౯।౩౩అబ్/ ఆప్యే సలిలజపీడా విశ్వేశే వ్యాధయః ప్రకుప్యన్తి ।
౯।౩౩య్ద్ / శ్రవణే శ్రవణవ్యాధిః పాఖణ్డి (పాషణ్ది ) భయం ధనిష్ఠాసు ॥ ॥
౯।౩౪అబ్/ శతభిషజి శౌణ్డికానామజైకభే (అజైకపే) ద్యూతజీవినాం పీడాం (పీడా) ।
౯।౩౪య్ద్ / కురుపాంచాలానామపి కరోతి చాస్మిన్ సితః సలిలమ్ ॥ ॥
౯।౩౫అబ్/ ఆహిర్బుధినే ఫలమూలతాపకృద్ యాయినామ్ చ రేవత్యామ్ ।
౯।౩౫య్ద్ / అశ్విన్యాం హయపానాం యామ్యే తు కిరాతయవనానామ్ ॥ ॥
౯।౩౬అబ్/ చతుర్దశీం పంచదశీం (చతుర్దశే పంచదశే తథాష్టమే)-
తమిస్రపక్షస్య తిథిం (తిథౌ) భృగోః సుతః ।
౯।౩౬య్ద్ / యదా వ్రజేద్ దర్శనమస్తమేతి వా తదా మహీ వారిమయీవ లక్ష్యతే ॥
॥

varbrhs.pdf 31
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౯।౩౭అబ్/ గురుః భృగుశ్చాపరపూర్వకాష్ఠయోః పరస్పరం సప్తమరాశిగౌ యదా ।

౯।౩౭య్ద్ / తదా ప్రజా రుగ్భయశోకపీడితా న వారి పశ్యన్తి పురన్దరోజ్ఝితమ్ ॥ ॥
౯।౩౮అబ్/ యదా స్థితా జీవబుధారసూర్యజాః సితస్య సర్వేఽగ్రపథానువర్తినః ।
౯।౩౮య్ద్ / నృనాగవిద్యాధరసంగరాః తదా భవన్తి వాతాశ్చ సముచ్ఛ్రితాన్తకాః ॥ ॥
౯।౩౯అబ్/ న మిత్రభావే సుహృదో వ్యవస్థితాః క్రియాసు సమ్యగ్ న రతా
ద్విజాతయః ।
౯।౩౯య్ద్ / న చాల్పమపి అంబు దదాతి వాసవో భినత్తి వజ్రేణ శిరాంసి భూభృతామ్
॥॥
౯।౪౦అబ్/ శనైశ్చరే మ్లేచ్ఛవిడాలకుఞ్జరాః ఖరా మహిష్యోఽసితధాన్యశూకరాః ।
౯।౪౦య్ద్ / పులిన్దశూద్రాశ్చ సదక్షిణాపథాః క్షయం వ్రజన్త్యక్షిమరుద్గదౌద్భవైః ॥ ॥
౯।౪౧అబ్/ నిహన్తి శుక్రః క్షితిజేఽగ్రతః ప్రజాం (ప్రజా) హుతాశశస్త్రక్షుదవృష్టితస్కరైః
।
౯।౪౧య్ద్ / చరాచరం వ్యక్తమథౌత్తరాపథం దిశోఽగ్నివిద్యుద్రజసా చ పీడ్యేత్ ॥ ॥
౯।౪౨అబ్/ బృహస్పతౌ హన్తి పురఃస్థితే సితః సితం సమస్తం ద్విజగోసురాలయాన్
।
౯।౪౨య్ద్ / దిశం చ పూర్వాం కరకాసృజోఽంబుదా గలే గదా భూరి భవేగ శారదమ్
॥॥
౯।౪౩అ సౌమ్యోఽస్తోదయోః పురో భృగుసుతస్యావస్థితః తోయకృద్
౯।౪౩బ్ రోగాన్ పిత్తజకామలాంశ (కామలాం కామలాంశోః కామలాః) చ కురుతే
పుష్ణాతి చ గ్రైష్మికాన్ (గ్రైష్మికం) ।
౯।౪౩య్ హన్యాత్ ప్రవ్రజితాగ్నిహోత్రికభిషగ్రంగోపజీవ్యాన్ హయాన్
౯।౪౩ద్ వైశ్యాన్ గాః సహ వాహనైః నరపతీన్ పీతాని పశ్చాద్ దిశమ్ ॥ ॥
౯।౪౪అ శిఖిభయమనలాభే శస్త్రకోపశ్చ రక్తే
౯।౪౪బ్ కనకనికషగౌరే వ్యాధయో దైత్యపూజ్యే ।
౯।౪౪య్ హరితకపిలరూపే శ్వాసకాసప్రకోపః
౯।౪౪ద్ పతతి న సలిలం ఖాద్ భస్మరూక్షాసితాభే ॥ ॥
౯।౪౫అబ్/ దధికుముదశశాంకాన్తిభృత్ స్ఫుటవికసత్కిరణో బృహత్తనుః ।

32 sanskritdocuments.org
౯।౪౫య్ద్ / సుగతిః అవికృతో జయాన్వితః కృతయుగరూపకరః సితాహ్వయః ॥
॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౧౦ శనైశ్చరచారాధ్యాయః
౧౦।౧అబ్/ శ్రవణానిలహస్తార్ద్రాభరణీభాగ్యోపగః సుతోఽర్కస్య ।
౧౦।౧య్ద్ / ప్రచురసలిలోపగూఢాం కరోతి ధాత్రీం యది స్నిగ్ధః ॥ ॥
౧౦।౨అబ్/ అహివరుణపురన్దరదైవతేషు సుక్షేమకృన్ న చాతి జలమ్ ।
౧౦।౨య్ద్ / క్షుత్శస్త్రావృష్టికరో మూలే ప్రత్యేకమపి వక్ష్యే ॥ ॥
౧౦।౩అబ్/ తురగతురగోపచారకకవివైద్యామాత్యహార్కజోఽశ్విగతః ।
౧౦।౩య్ద్ / యామ్యే నర్తకవాదకగేయజ్ఞక్షుద్రనైకృతికాన్ ॥ ॥
౧౦।౪అబ్/ బహులాస్థే పీడ్యన్తే సౌరేఽగ్న్యుపజీవినశ్చమూపాశ్చ ।
౧౦।౪య్ద్ / రోహిణ్యాం కోశలమద్రకాశిపంచాలశాకటికాః ॥ ॥
౧౦।౫అబ్/ మృగశిరసి వత్సయాజకయజమానార్యజనమధ్యదేశాః చ ।
౧౦।౫య్ద్ / రౌద్రస్థే పారతరమఠాస్తైలికరజక (పారతరాతైలికరజక) చౌరాశ్చ ॥ ॥
౧౦।౬అబ్/ ఆదిత్యే పాంచనదప్రత్యన్తసురాష్ట్రసిన్ధుసౌవీరాః ।
౧౦।౬య్ద్ / పుష్యే ఘాణ్ఠికఘౌషికయవనవణిక్కితవకుసుమాని ॥ ॥
౧౦।౭అబ్/ సార్పే జలరుహసర్పాః పిత్ర్యే బాహ్లీకచీనగాన్ధారాః ।
౧౦।౭య్ద్ / శూలికపారతవైశ్యాః కోష్ఠాగారాణి వణిజశ్చ ॥ ॥
౧౦।౮అబ్/ భాగ్యే రసవిక్రయిణః పణ్యస్త్రీకన్యకామహారాష్ట్రాః ।
౧౦।౮య్ద్ / ఆర్యమ్ణే నృపగుడలవణభిక్షుకాంబూని తక్షశిలా ॥ ॥
౧౦।౯అబ్/ హస్తే నాపితచాక్రికచౌరభిషక్సూచికా ద్విపగ్రాహాః ।
౧౦।౯య్ద్ / బన్ధక్యః కౌశలకా మాలాకారాశ్చ పీడ్యన్తే ॥ ॥
౧౦।౧౦అబ్/ చిత్రాస్థే ప్రమదాజనలేఖకచిత్రజ్ఞచిత్రభాణ్డాని ।
౧౦।౧౦య్ద్ / స్వాతౌ మాగధచరదూతసూతపోతప్లవనటాద్యాః ॥ ॥
౧౦।౧౧అబ్/ ఏన్ద్రాగ్నాఖ్యే త్రైగర్తచీనకౌలూతకుంకుమం లాక్షా ।
౧౦।౧౧య్ద్ / సస్యాని అథ మాఞ్జిష్ఠం కౌసుంభం చ క్షయం యాతి ॥ ॥
౧౦।౧౨అబ్/ మైత్రే కులూతతంగణఖసకాశ్మీరాః సమన్త్రిచక్రచరాః ।
౧౦।౧౨య్ద్ / ఉపతాపం యాన్తి చ ఘాణ్టికా విభేదశ్చ మిత్రాణామ్ ॥ ॥

varbrhs.pdf 33
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౧౦।౧౩అబ్/ జ్యేష్ఠాసు నృపపురోహితనృపసత్కృతశూరగణకులశ్రేణ్యః ।

౧౦।౧౩య్ద్ / మూలే తు కాశికోశలపాంచాలఫలౌషధీయోధాః ॥ ॥
౧౦।౧౪అబ్/ ఆప్యే అంగవంగకౌశలగిరివ్రజా మగధపుణ్డ్రమిథిలాశ్చ ।
౧౦।౧౪య్ద్ / ఉపతాపం యాన్తి జనా వసన్తి యే తామ్రలిప్త్యాం చ ॥ ॥
౧౦।౧౫అబ్/ విశ్వేశ్వరేఽర్కపుత్రశ్చరన్ దశార్ణాన్ నిహన్తి యవనాంశ్చ ।
౧౦।౧౫య్ద్ / ఉజ్జయినీం శబరాన్ పారియాత్రికాన్ కున్తిభోజాంశ్చ ॥ ॥
౧౦।౧౬అబ్/ శ్రవణే రాజాధికృతాన్ విప్రాగ్ర్యభిషక్పురోహితకలింగాన్ ।
౧౦।౧౬య్ద్ / వసుభే మగధేశజయో వృద్ధిశ్చ ధనేష్వధికృతానామ్ ॥ ॥
౧౦।౧౭అబ్/ సాజే శతభిషజి భిషక్కవిశౌణ్డికపణ్యనీతివృత్తీనాం (వార్త్తానాం) ।
౧౦।౧౭య్ద్ / ఆహిర్బుధ్న్యే నద్యో యానకరాః స్త్రీహిరణ్యం చ ॥ ॥
౧౦।౧౮అబ్/ రేవత్యాం రాజభృతాః క్రౌంచద్వీపాశ్రితాః శరత్సస్యమ్ ।
౧౦।౧౮య్ద్ / శబరాశ్చ నిపీడ్యన్తే యవనాశ్చ శనైశ్చరే చరతి ॥ ॥
౧౦।౧౯అబ్/ యదా విశాఖాసు మహేన్ద్రమన్త్రీ సుతశ్చ భానోః దహనర్క్షయాతః ।
౧౦।౧౯య్ద్ / తదా ప్రజానామనయోఽతిఘోరః పురప్రభేదో గతయోః భమేకమ్ ॥ ॥
౧౦।౨౦అబ్/ అణ్డజహా రవిజో యది చిత్రః క్షుద్భయకృద్ యది పీతమయూఖః ।
౧౦।౨౦య్ద్ / శస్త్రభయాయ చ రక్తసవర్ణో భస్మనిభో బహువైరకరశ్చ ॥ ॥
౧౦।౨౧అ వైదూర్యకాన్తివిమలః శుభకృత్ ప్రజానాం
౧౦।౨౧బ్ బాణాతసీకుసుమవర్ణనిభశ్చ శస్తః ।
౧౦।౨౧య్ యం చాపి (పంచాపి) వర్ణముపగచ్ఛతి తత్సవర్ణాన్
౧౦।౨౧ద్ సూర్యాత్మజః క్షయతీతి మునిప్రవాదః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౧౧ కేతుచారాధ్యాయః
౧౧।౧అబ్/ గార్గీయం శిఖిచారం పారాశరమసితదేవలకృతం చ ।
౧౧।౧య్ద్ / అన్యాంశ్చ బహూన్ దృష్ట్వా క్రియతేఽయమనాకులశ్చారః ॥ ॥
౧౧।౨అబ్/ దర్శనమస్తమయో వా న గణితవిధినాస్య శక్యతే జ్ఞాతుమ్ ।
౧౧।౨య్ద్ / దివ్యాన్తరిక్షభౌమాః త్రివిధాః స్యుః కేతవో యస్మాత్ ॥ ॥
౧౧।౩అబ్/ అహుతాశేఽనలరూపం యస్మిం తత్కేతురూపమేవోక్తమ్ ।
౧౧।౩య్ద్ / ఖద్యోతపిశాచాలయమణిరత్నాదీన్ పరిత్యజ్య ॥ ॥

34 sanskritdocuments.org
౧౧।౪అబ్/ ధ్వజశస్త్రభవనతరుతురగకుఞ్జరాద్యేష్వథాన్తరిక్షాః తే ।
౧౧।౪య్ద్ / దివ్యా నక్షత్రస్థా భౌమాః స్యుః అతోఽన్యథా శిఖినః ॥ ॥
౧౧।౫అబ్/ శతమేకాధికమేకే సహస్రమపరే వదన్తి కేతూనామ్ ।
౧౧।౫య్ద్ / బహురూపమేకమేవ ప్రాహ మునిః నారదః కేతుమ్ ॥ ॥
౧౧।౬అబ్/ యద్యేకో యది బహవః కిమనేన ఫలం తు సర్వథా వాచ్యమ్ ।
౧౧।౬య్ద్ / ఉదయాస్తమయైః స్థానైః స్పర్శైః అధూమనైః వర్ణైః ।
౧౧।౭అబ్/ యావన్త్యహాని దృశ్యో మాసాః తావన్త ఏవ ఫలపాకః ।
౧౧।౭య్ద్ / మాసైః అబ్దాంశ్చ వదేత్ ప్రథమాత్ పక్షత్రయాత్ పరతః ॥ ॥
౧౧।౮అబ్/ హ్రస్వః తనుః ప్రసన్నః స్నిగ్ధః త్వృజుః అచిరసంస్థితః శుక్లః ।
౧౧।౮య్ద్ / ఉదితోఽథవాభివృష్టః (వాప్యభిదృష్టః) సుభిక్షసౌఖ్యావహః కేతుః ॥ ॥
౧౧।౯అబ్/ ఉక్తవిపరీతరూపో న శుభకరో ధూమకేతురుత్పన్నః ।
౧౧।౯య్ద్ / ఇన్ద్రాయుధానుకారీ విశేషతో ద్విత్రిచూలో వా ॥ ॥
౧౧।౧౦అబ్/ హారమణిహేమరూపాః కిరణాఖ్యాః పంచవింశతిః సశిఖాః ।
౧౧।౧౦య్ద్ / ప్రాగపరదిశోః దృశ్యా నృపతివిరోధావహా రవిజాః ॥ ॥
౧౧।౧౧అబ్/ శుకదహనబన్ధుజీవకలాక్షాక్షతజోపమా హుతాశసుతాః ।
౧౧।౧౧య్ద్ / ఆగ్నేయ్యాం దృశ్యన్తే తావన్తః తేఽపి శిఖిభయదాః ॥ ॥
౧౧।౧౨అబ్/ వక్రశిఖా మృత్యుసుతా రూక్షాః కృష్ణాశ్చ తేఽపి తావన్తః ।
౧౧।౧౨య్ద్ / దృశ్యన్తే యామ్యాయాం జనమరకావేదినః తే చ ॥ ॥
౧౧।౧౩అబ్/ దర్పణవృత్తాకారా విశిఖాః కిరణాన్వితా ధరాతనయాః ।
౧౧।౧౩య్ద్ / క్షుద్భయదా ద్వావింశతిః ఐశాన్యామంబుతైలనిభాః ॥ ॥
౧౧।౧౪అబ్/ శశికిరణరజతహిమకుదకుమున్దకుసుమోపమాః సుతాః శశినః ।
౧౧।౧౪య్ద్ / ఉత్తరతో దృశ్యన్తే త్రయః సుభిక్షావహాః శిఖినః ॥ ॥
౧౧।౧౫అబ్/ బ్రహ్మసుత ఏక ఏవ త్రిశిఖో వర్ణైః త్రిభిః యుగాన్తకరః ।
౧౧।౧౫య్ద్ / అనియతదిక్సమ్ప్రభవో విజ్ఞేయో బ్రహ్మదణ్డాఖ్యః ॥ ॥
౧౧।౧౬అబ్/ శతమభిహితమేకసమేతమేతదేకేన విరహితాని అస్మాత్ ।
౧౧।౧౬య్ద్ / కథయిష్యే కేతూనాం శతాని నవ లక్షణైః స్పష్టైః ॥ ॥
౧౧।౧౭అబ్/ సౌమ్యైశాన్యోరుదయం శుక్రసుతా యాన్తి చతురశీత్యాఖ్యాః ।

varbrhs.pdf 35
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౧౧।౧౭య్ద్ / విపులసితతారకాః తే స్నిగ్ధాశ్చ భవన్తి తీవ్రఫలాః ॥ ॥

౧౧।౧౮అబ్/ స్నిగ్ధాః ప్రభాసమేతా ద్విశిఖాః షష్టిః శనైశ్చరాంగరుహాః ।
౧౧।౧౮య్ద్ / అతికష్టఫలా దృశ్యాః సర్వత్రైతే కనకసంజ్ఞాః ॥ ॥
౧౧।౧౯అబ్/ వికచా నామ గురుసుతాః సితఏకతారాః శిఖాపరిత్యక్తాః ।
౧౧।౧౯య్ద్ / షష్టిః పంచభిః అధికా స్నిగ్ధా యామ్యాశ్రితాః పాపాః ॥ ॥
౧౧।౨౦అబ్/ నాతివ్యక్తాః సూక్ష్మా దీర్ఘాః శుక్లా యథేష్టదిక్ప్రభవాః ।
౧౧।౨౦య్ద్ / బుధజాః తస్కరసంజ్ఞాః పాపఫలాః త్వేకపంచాశత్ ॥ ॥
౧౧।౨౧అబ్/ క్షతజానలానురూపాః త్రిచూలతారాః కుజాత్మజాః షష్టిః ।
౧౧।౨౧య్ద్ / నామ్నా చ కౌంకుమాః తే సౌమ్యాశాసంస్థితాః పాపాః ॥ ॥
౧౧।౨౨అబ్/ త్రింశత్యధికా రాహోః తే తామసకీలకా ఇతి ఖ్యాతాః ।
౧౧।౨౨య్ద్ / రవిశశిగా దృశ్యన్తే తేషాం ఫలమర్కచారోక్తమ్ ॥ ॥
౧౧।౨౩అబ్/ వింశత్యధికమన్యత్శతమగ్నేః విశ్వరూపసంజ్ఞానామ్ ।
౧౧।౨౩య్ద్ / తీవ్రానలభయదానాం జ్వాలామాలాకులతనూనామ్ ॥ ॥
౧౧।౨౪అబ్/ శ్యామారుణా వితారాశ్చామరరూపా వికీర్ణదీధితయః ।
౧౧।౨౪య్ద్ / అరుణాఖ్యా వాయోః సప్తసప్తతిః పాపదాః పరుషాః ॥ ॥
౧౧।౨౫అబ్/ తారాపుఞ్జనికాశా గణకా నామ ప్రజాపతేః అష్టౌ ।
౧౧।౨౫య్ద్ / ద్వే చ శతే చతురధికే చతురస్రా (చతురశ్రా ) బ్రహ్మసన్తానాః ॥ ॥
౧౧।౨౬అబ్/ కంకా నామ వరుణజా ద్వాత్రింశద్వంశగుల్మసంస్థానాః ।
౧౧।౨౬య్ద్ / శశివత్ప్రభాసమేతాః తీవ్రఫలాః కేతవః ప్రోక్తాః ॥ ॥
౧౧।౨౭అబ్/ షణ్ణవతిః కాలసుతాః కబన్ధసంజ్ఞాః కబన్ధసంస్థానాః ।
౧౧।౨౭య్ద్ / పుణ్డ్రా (చణ్డా ) భయప్రదాః స్యుః విరూపతారాశ్చ తే శిఖినః ॥ ॥
౧౧।౨౮అబ్/ శుక్రవిపులఏకతారా నవ విదిశాం కేతవః సముత్పన్నాః ।
౧౧।౨౮య్ద్ / ఏవం కేతుసహస్రం విశేషమేషామతో వక్ష్యే ॥ ॥
౧౧।౨౯అబ్/ ఉదగాయతో మహాన్ స్నిగ్ధమూర్తిః అపరోదయీ వసాకేతుః ।
౧౧।౨౯య్ద్ / సద్యః కరోతి మరకం సుభిక్షమపి ఉత్తమం కురుతే ॥ ॥
౧౧।౩౦అబ్/ తల్లక్షణోఽస్థికేతుః స తు రూక్షః క్షుద్భయావహః ప్రోక్తః ।

36 sanskritdocuments.org
౧౧।౩౦య్ద్ / స్నిగ్ధః తాదృక్ ప్రాచ్యాం శస్త్రాఖ్యో డమరమరకాయ ॥ ॥
౧౧।౩౧అబ్/ దృశ్యోఽమావాస్యాయాం కపాలకేతుః సధూమ్రరశ్మిశిఖః ।
౧౧।౩౧య్ద్ / ప్రాన్నభసోఽర్ధవిచారీ క్షుత్మరకావృష్టిరోగకరః ॥ ॥
౧౧।౩౨అబ్/ ప్రాగ్ వైశ్వానర (వశ్వానర, వైస్వానర) మార్గే శూలాగ్రః
శ్యావరూక్షతామ్రార్చిః ।
౧౧।౩౨య్ద్ / నభసస్త్రిభాగగామీ రౌద్ర ఇతి కపాలతుల్యఫలః ॥ ॥
౧౧।౩౩అబ్/ అపరస్యాం చలకేతుః శిఖయా యామ్యాగ్రయాంగులౌచ్ఛ్రితయా ।
౧౧।౩౩య్ద్ / గచ్ఛేద్ యథా యథోదక్ తథా తథా దైర్ఘ్యమాయాతి ॥ ॥
౧౧।౩౪అబ్/ సప్తమునీన్ సంస్పృశ్య ధ్రువమభిజితమేవ చ ప్రతినివృత్తః ।
౧౧।౩౪య్ద్ / నభసోఽర్ధమాత్రమిత్వా యామ్యేనాస్తమ్ సముపయాతి ॥ ॥
౧౧।౩౫అబ్/ హన్యాత్ ప్రయాగకూలాద్ యావదవన్తీం చ పుష్కరారణ్యం
(పుష్కరాణ్యం) ।
౧౧।౩౫య్ద్ / ఉదగ్ అపి చ దేవికామపి భూయిష్ఠం మధ్యదేశాఖ్యమ్ ॥ ॥
౧౧।౩౬అబ్/ అన్యాన్ అపి స దేశాన్ క్వచిత్ క్వచిద్ ధన్తి రోగదుర్భిక్షైః ।
౧౧।౩౬య్ద్ / దశ మాసాన్ ఫలపాకోఽస్య కైశ్చిదష్టాదశ ప్రోక్తః ॥ ॥
౧౧।౩౭అబ్/ ప్రాగర్ధరాత్రదృశ్యో యామ్యాగ్రః శ్వేతకేతుః అన్యశ్చ ।
౧౧।౩౭య్ద్ / క ఇతి యుగాకృతిః అపరే యుగపత్తౌ సప్తదినదృశ్యౌ ॥ ॥
౧౧।౩౮అబ్/ స్నిగ్ధౌ సుభిక్షశివదావథాధికం దృశ్యతే కనామా యః ।
౧౧।౩౮య్ద్ / దశ వర్షాణి ఉపతాపం జనయతి శస్త్రప్రకోపకృతమ్ ॥ ॥
౧౧।౩౯అబ్/ శ్వేత ఇతి జటాకారో రూక్షః శ్యావో వియత్త్రిభాగగతః ।
౧౧।౩౯య్ద్ / వినివర్తతేఽపసవ్యం త్రిభాగశేషాః ప్రజాః కురుతే ॥ ॥
౧౧।౪౦అబ్/ ఆధూమ్రయా తు శిఖయా దర్శనమాయాతి కృత్తికాసంస్థః ।
౧౧।౪౦య్ద్ / జ్ఞేయః స రశ్మికేతుః శ్వేతసమానం ఫలం ధత్తే ॥ ॥
౧౧।౪౧అబ్/ ధ్రువకేతుః అనియతగతిప్రమాణవర్ణాకృతిః భవతి విష్వక్ ।
౧౧।౪౧య్ద్ / దివ్యాన్తరిక్షభౌమో భవత్యయం స్నిగ్ధ ఇష్టఫలః ॥ ॥
౧౧।౪౨అబ్/ సేనాంగేషు నృపాణాం గృహతరుశైలేషు చాపి దేశానామ్ ।
౧౧।౪౨య్ద్ / గృహిణాముపస్కరేషు చ వినాశినాం దర్శనం యాతి ॥ ॥

varbrhs.pdf 37
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౧౧।౪౩అబ్/ కుముద ఇతి కుముదకాన్తిః వారుణ్యాం ప్రాక్షిఖో నిశామేకామ్ ।

౧౧।౪౩య్ద్ / దృష్టః సుభిక్షమతులం దశ కిల వర్షాణి స కరోతి ॥ ॥
౧౧।౪౪అబ్/ సకృదేకయామదృశ్యః సుసూక్ష్మతారోఽపరేణ మణికేతుః ।
౧౧।౪౪య్ద్ / ఋజ్వీ శిఖాస్య శుక్లా స్తనోద్గతా క్షీరధారేవ ॥ ॥
౧౧।౪౫అబ్/ ఉదయన్న్ ఏవ సుభిక్షం చతురో మాసాన్ కరోత్యసౌ సార్ధాన్ ।
౧౧।౪౫య్ద్ / ప్రాదుర్భావం ప్రాయః కరోతి చ క్షుద్రజన్తూనామ్ ॥ ॥
౧౧।౪౬అబ్/ జలకేతుః అపి చ పశ్చాత్ స్నిగ్ధః శిఖయాపరేణ చౌన్నతయా ।
౧౧।౪౬య్ద్ / నవ మాసాన్ స సుభిక్షం కరోతి శాన్తిం చ లోకస్య ॥ ॥
౧౧।౪౭అబ్/ భవకేతుః ఏకరాత్రం దృశ్యః ప్రాక్ సూక్ష్మతారకః స్నిగ్ధః ।
౧౧।౪౭య్ద్ / హరిలాంగులౌపమయా ప్రదక్షిణావర్తయా శిఖయా ॥ ॥
౧౧।౪౮అబ్/ యావత ఏవ ముహూర్తాన్ దర్శనమాయాతి నిర్దిశేత్మాసాన్ ।
౧౧।౪౮య్ద్ / తావదతులం సుభిక్షం రూక్షే ప్రాణాన్తికాన్ రోగాన్ ॥ ॥
౧౧।౪౯అబ్/ అపరేణ పద్మకేతుః మృణాలగౌరో భవేన్ నిశామేకామ్ ।
౧౧।౪౯య్ద్ / సప్త కరోతి సుభిక్షం వర్షాణి అతిహర్షయుక్తాని ॥ ॥
౧౧।౫౦అబ్/ ఆవర్త ఇతి నిశార్ధే సవ్యశిఖోఽరుణనిభోఽపరే స్నిగ్ధః ।
౧౧।౫౦య్ద్ / యావత్ క్షణాన్ స దృశ్యః తావన్ మాసాన్ సుభిక్షకరః ॥ ॥
౧౧।౫౧అబ్/ పశ్చాత్ సన్ధ్యాకాలే సంవర్తో నామ ధూమ్రతామ్రశిఖః ।
౧౧।౫౧య్ద్ / ఆక్రమ్య వియత్త్ర్యంశం శూలాగ్రావస్థితో రౌద్రః ॥ ॥
౧౧।౫౨అబ్/ యావత ఏవ ముహూర్తాన్ దృశ్యో వర్షాణి హన్తి తావన్తి ।
౧౧।౫౨య్ద్ / భూపాన్ శస్త్రనిపాతైరుదయర్క్షం చాపి పీడయతి ॥ ॥
౧౧।౫౩అబ్/ యే శస్తాః తాన్ హిత్వా కేతుభిః ఆధూపితే (ఆధూమితే) ఽథవా స్పృష్టే
।
౧౧।౫౩య్ద్ / నక్షత్రే భవతి వధో యేషాం రాజ్ఞాం ప్రవక్ష్యే తాన్ ॥ ॥
౧౧।౫౪అబ్/ అశ్విన్యామశ్మకపం భరణీషు కిరాతపార్థివం హన్యాత్ ।
౧౧।౫౪య్ద్ / బహులాసు కలింగేశం రోహిణ్యాం శూరసేనపతిమ్ ॥ ॥
౧౧।౫౫అబ్/ ఔశీనరమపి సౌమ్యే జలజాజీవాధిపం తథార్ద్రాసు ।
౧౧।౫౫య్ద్ / ఆదిత్యేఽశ్మకనాథాన్ (నాథం) పుష్యే మఘధాధిపం హన్తి ॥ ॥

38 sanskritdocuments.org
౧౧।౫౬అబ్/ అసికేశం భౌజంగే పిత్ర్యే అంగం పాణ్డ్యనాథమపి భాగ్యే ।
౧౧।౫౬య్ద్ / ఔజ్జయినిక (ఔజ్జయనిక) మార్యమ్ణే సావిత్రే దణ్డకాధిపతిమ్ ॥ ॥
౧౧।౫౭అబ్/ చిత్రాసు కురుక్షేత్రాధిపస్య మరణం సమాదిశేత్ తజ్ఞః ।
౧౧।౫౭య్ద్ / కాశ్మీరకకాంబోజౌ నృపతీ ప్రాభఞ్జనే న స్తః ॥ ॥
౧౧।౫౮అబ్/ ఇక్ష్వాకురలకనాథః ( నాథౌ, నాథో) చ హన్యతే యది భవేద్ విశాఖాసు
।
౧౧।౫౮య్ద్ / మైత్రే పుణ్డ్రాధిపతిః జ్యేష్ఠాసు చ (జ్యేష్ఠాస్వథ) సార్వభౌమవధః ॥ ॥
౧౧।౫౯అబ్/ మూలేఽన్ధ్రమద్రకపతీ జలదేవే కాశిపో మరణమేతి ।
౧౧।౫౯య్ద్ / యౌధేయకార్జునాయనశివిచైద్యాన్ వైశ్వదేవే చ ॥ ॥
౧౧।౬౦అబ్/ హన్యాత్ కైకయనాథం పాంచనదం సింహలాధిపం వాంగమ్ ।
౧౧।౬౦య్ద్ / నైమిషనృపం కిరాతం శ్రవణాదిషు షట్స్విమాన్ క్రమశః ॥ ॥
౧౧।౬౧అబ్/ ఉల్కాభితాడితశిఖః శిఖీ శివః శివతరోఽతిదృష్తో (అభివృష్టో ) యః ।
౧౧।౬౧య్ద్ / అశుభః స ఏవ చోలావగాణసితహూణచీనానామ్ ॥ ॥
౧౧।౬౨అ నమ్రా యతః శిఖిశిఖాభిసృతా యతో వా
౧౧।౬౨బ్ ఋక్షం చ యత్ స్పృశతి తత్ కథితాంశ్చ దేశాన్ ।
౧౧।౬౨య్ దివ్యప్రభావనిహతాన్ స యథా గరుత్మాన్
౧౧।౬౨ద్ భుంక్తే గతో నరపతిః పరభోగిభోగాన్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౧౨ అగస్త్యచారాధ్యాయః
౧౨।౧అ సముద్రోఽన్తః శైలైః మకరనఖరోత్ఖాతశిఖరైః
౧౨।౧బ్ కృతః తోయోచ్ఛిత్త్యా సపది సుతరాం యేన రుచిరః ।
౧౨।౧య్ పతన్ ముక్తామిశ్రైః ప్రవరమణిరత్నాంబునివహైః
౧౨।౧ద్ సురాన్ ప్రత్యాదేష్టుం మిత (సిత) ముకుటరత్నాన్ ఇవ పురా ॥ ॥
౧౨।౨అబ్/ యేన చాంబుహరణేఽపి విద్రుమైః భూధరైః సమణిరత్నవిద్రుమైః ।
౧౨।౨య్ద్ / నిర్గతైః తదురగైశ్చ రాజితః సాగరోఽధికతరం విరాజితః ॥ ॥
౧౨।౩అబ్/ ప్రస్ఫురత్తిమిజలేభజిహ్మగః క్షిప్తరత్ననికరో మహోదధిః ।
౧౨।౩య్ద్ / ఆపదాం పదగతోఽపి యాపితో యేన పీతసలిలోఽమరశ్రియమ్ ॥ ॥
౧౨।౪అబ్/ ప్రచలత్తిమిశుక్తిజశంఖచితః సలిలేఽపహృతేఽపి పతిః సరితామ్ ।

varbrhs.pdf 39
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౧౨।౪య్ద్ / సతరంగసితోత్పలహంసభృతః సరసః శరదీవ విభర్తి రుచిం (రుచం) ॥

॥
౧౨।౫అబ్/ తిమిసితాంబుధరం మణితారకం స్ఫటికచన్ద్రమనంబుశరద్ద్యుతిః ।
౧౨।౫య్ద్ / ఫణిఫణోపలరశ్మిశిఖిగ్రహం కుటిలగేశవియగ చకార యః ॥ ॥
౧౨।౬అ దినకరరథమార్గవిచ్ఛిత్తయేఽభ్యుద్యతం యచ్
చలత్శృంగముద్భ్రాన్తవిద్యాధరాంసావసక్తప్రియావ్యగ్రదత్తాంకదేహావలంబాంబరాత్య్-
(రాభి) ఉచ్ఛ్రితోద్ధూయమానధ్వజైః శోభితమ్ ।
౧౨।౬బ్ కరికటమదమిశ్రరక్తావలేహానువాసానుసారిద్విరేఫావలీనోత్తమాంగైః
కృతాన్ బాణపుష్పైః ఇవోత్తంసకాన్ ధారయద్భిః మృగేన్ద్రైః
సనాథీకృతాన్తర్దరీనిర్ఝరమ్ ।
౧౨।౬య్ గగనతలమివోల్లిఖన్తం ప్రవృద్ధైః
గజాకృష్టఫుల్లద్రుమత్రాసవిభ్రాన్తమత్తద్విరేఫావలీహృష్ట (గీత) మన్ద్రస్వనైః
శైలకూటైః తరక్షర్క్షశార్దూలశాఖామృగాధ్యాసితైః ।
౧౨।౬ద్ రహసి మదనసక్తయా రేవయా కాన్తయేవోపగూఢం సురాధ్యాసితోద్యానమ్
అంభోఽశనానన్నమూలానిలాహారవిప్రాన్వితం విన్ధ్యమస్తంభయద్ యశ్చ
తస్యోదయః శ్రూయతామ్ ॥ ॥
౧౨।౭అబ్/ ఉదయే చ మునేః అగస్త్యనామ్నః కుసమాయోగమలప్రదూషితాని ।
౧౨।౭య్ద్ / హృదయాని సతామివ స్వభావాత్ పునః అంబూని భవన్తి నిర్మలాని ॥
॥
౧౨।౮అబ్/ పార్శ్వద్వయాధిష్ఠితచక్రవాకామాపుష్ణతీ సస్వనహంసపంక్తిమ్ ।
౧౨।౮య్ద్ / తాంబూలరక్తోత్కషితాగ్రదన్తీ విభాతి యోషా ఇవ శరత్ (సరిత్) సహాసా
॥॥
౧౨।౯అబ్/ ఇన్దీవరాసన్నసితోత్పలాన్వితా శరద్ (సరిత్) భ్రమత్షట్పదపంక్తిభూషితా
।
౧౨।౯య్ద్ / సభ్రూలతాక్షేపకటాక్షవీక్షణా విదగ్ధయోషా ఇవ విభాతి
సస్మరా ॥ ॥
౧౨।౧౦అ ఇన్దోః పయోదవిగమోపహితాం విభూతిం
౧౨।౧౦బ్ ద్రష్టుం తరంగవలయా కుముదం నిశాసు ।

40 sanskritdocuments.org
౧౨।౧౦య్ ఉన్మీలయత్యలినిలీనదలం సుపక్ష్మ
౧౨।౧౦ద్ వాపీ విలోచనమివాసితతారకాన్తమ్ ॥ ॥
౧౨।౧౧అబ్/ నానావిచిత్రాంబుజహంసకోకకారణ్డవాపూర్ణతడాగహస్తా ।
౧౨।౧౧య్ద్ / రత్నైః ప్రభూతైః కుసుమైః ఫలైశ్చ భూర్యచ్ఛతీవార్ఘమగస్త్యనామ్నే ॥
॥
౧౨।౧౨అబ్/ సలిలమమరపాజ్ఞయా ఉజ్ఝితం యద్ ధనపరివేష్టితమూర్తిభిః భుజంగైః
।
౧౨।౧౨య్ద్ / ఫణిజనితవిషాగ్నిసమ్ప్రదుష్టం భవతి శివం తదగస్త్యదర్శనేన ॥ ॥
౧౨।౧౩అబ్/ స్మరణాదపి పాపమపాకురుతే కిముత స్తుతిభిః వరుణాంగరుహః ।
౧౨।౧౩య్ద్ / మునిభిః కథితోఽస్య యథార్ఘవిధిః కథయామి తథైవ నరేన్ద్రహితమ్ ॥
॥
౧౨।౧౪అబ్/ సంఖ్యావిధానాత్ ప్రతిదేశమస్య విజ్ఞాయ సన్దర్శనమాదిశేజ్ఞః ।
౧౨।౧౪య్ద్ / తగౌజ్జయిన్యాం (ఉజ్జయన్యాం) అగతస్య కన్యాం భాగైః స్వరాఖ్యైః
స్ఫుటభాస్కరస్య ॥ ॥
౧౨।౧౫అబ్/ ఈషత్ప్రభిన్నేఽరుణరశ్మిజాలైః నైశేఽన్ధకారే దిశి దక్షిణస్యామ్ ।
౧౨।౧౫య్ద్ / సాంవత్సరావేదితదిగ్విభాగే భూపోఽర్ఘముర్వ్యాం ప్రయతః ప్రయచ్ఛేత్
॥॥
౧౨।౧౬అ కాలోద్భవైః సురభిభిః కుసుమైః ఫలైశ్చ
౧౨।౧౬బ్ రత్నైశ్చ సాగరభవైః కనకాంబరైశ్చ ।
౧౨।౧౬య్ ధేన్వా వృషేణ పరమాన్నయుతైశ్చ భక్ష్యైః
౧౨।౧౬ద్ దధ్యక్షతైః సురభిధూపవిలేపనైశ్చ ॥ ॥
౧౨।౧౭అ నరపతిః ఇమమర్ఘం శ్రద్దధానో దధానః
౧౨।౧౭బ్ ప్రవిగతగదదోషో నిర్జితారాతిపక్షః ।
౧౨।౧౭య్ భవతి యది చ దద్యాత్ సప్త వర్షాణి సమ్యగ్
౧౨।౧౭ద్ జలనిధిరశనాయాః (రసనాయాః) స్వామితాం యాతి భూమేః ॥ ॥
౧౨।౧౮అబ్/ ద్విజో యథాలాభముపాహృతార్ఘః ప్రాప్నోతి వేదాన్ ప్రమదాశ్చ
పుత్రాన్ ।

varbrhs.pdf 41
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౧౨।౧౮య్ద్ / వైశ్యశ్చ గాం భూరి ధనం చ శూద్రో రోగక్షయం ధర్మఫలం చ సర్వే

॥॥
౧౨।౧౯అ రోగాన్ కరోతి పరుషః కపిలః త్వవృష్టిం
౧౨।౧౯బ్ ధూమ్రో గవామశుభకృత్ స్ఫురణో భయాయ
౧౨।౧౯య్ మాఞ్జిష్ఠరాగసదృశః క్షుధమాహవాంశ్చ
౧౨।౧౯ద్ కుర్యాదణుశ్చ పురరోధమగస్త్యనామా ॥ ॥
౧౨।౨౦అబ్/ శాతకుంభసదృశః స్ఫటికాభః తర్పయన్న్ ఇవ మహీం కిరణాగ్రైః
(కిరణౌఘైః) ।
౧౨।౨౦య్ద్ / దృశ్యతే యది తదా (తతః) ప్రచురాన్నా భూః భవత్యభయరోగజనాఢ్యా
॥॥
౧౨।౨౧అబ్/ ఉల్కయా వినిహతః శిఖినా వా క్షుద్భయం మరకమేవ విధత్తే (ధత్తే)
।
౧౨।౨౧య్ద్ / దృశ్యతే స కిల హస్తగతేఽర్కే రోహిణీముపగతేఽస్తముపైతి ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౧౩ సప్తర్షిచారాధ్యాయః
౧౩।౧అబ్/ సైకావలీవ రాజతి ససితోత్పలమాలినీ సహాసేవ ।
౧౩।౧య్ద్ / నాథవతీవ చ దిగ్ యైః కౌవేరీ సప్తభిః మునిభిః ॥ ॥
౧౩।౨అబ్/ ధ్రువనాయకోపదేశాన్ నరినర్తీ (నర్త్తీ) వోత్తరా భ్రమద్భిశ్చ ।
౧౩।౨య్ద్ / యైశ్చారమహం తేషాం కథయిష్యే వృద్ధగర్గమతాత్ ॥ ॥
౧౩।౩అబ్/ ఆసన్ మఘాసు మునయః శాసతి పృథ్వీం యుధిష్ఠిరే నృపతౌ ।
౧౩।౩య్ద్ / షడ్ద్వికపంచద్వియుతః శకకాలః తస్య రాజ్ఞశ్చ ॥ ॥
౧౩।౪అబ్/ ఏకైకస్మిన్న్ ఋక్షే శతం శతం తే చరన్తి వర్షాణామ్ ।
౧౩।౪య్ద్ / ప్రాగుదయతోఽపి అవివరాద్ ర్జూన్ నయతి తత్ర సంయుక్తాః
(ప్రాగుత్తరతశ్చ ఏతే సదా ఉదయన్తే ససాధ్వీకాః) ॥ ॥
౧౩।౫అబ్/ పూర్వే భాగే భగవాన్ మరీచిః అపరే స్థితో వసిష్ఠోఽస్మాత్ ।
౧౩।౫య్ద్ / తస్యాంగిరాః తతోఽత్రిః తస్యాసన్నః పులస్త్యశ్చ ॥ ॥
౧౩।౬అబ్/ పులహః క్రతుః ఇతి భగాన్ ఆసన్నా అనుక్రమేణ పూర్వాద్యాత్
(పూర్వాద్యాః) ।
౧౩।౬య్ద్ / తత్ర వసిష్ఠం మునివరముపాశ్రితారున్ధతీ సాధ్వీ ॥ ॥

42 sanskritdocuments.org
౧౩।౭అబ్/ ఉల్కాశనిధూమాద్యైః హతా వివర్ణా విరశ్మయో హ్రస్వాః ।
౧౩।౭య్ద్ / హన్యుః స్వం స్వం వర్గం విపులాః స్నిగ్ధాశ్చ తద్వృద్ధ్యై ॥ ॥
౧౩।౮అబ్/ గన్ధర్వదేవదానవమన్త్రౌషధిసిద్ధయక్షనాగానామ్ ।
౧౩।౮య్ద్ / పీడాకారో మరీచిః జ్ఞేయో విద్యాధరాణాం చ ॥ ॥
౧౩।౯అబ్/ శకయవనదరదపారతకాంబోజాం తాపసాన్ వనోపేతాన్ ।
౧౩।౯య్ద్ / హన్తి వసిష్ఠోఽభిహతో వివృద్ధిదో రశ్మిసమ్పన్నః ॥ ॥
౧౩।౧౦అబ్/ అంగిరసో జ్ఞానయుతా ధీమన్తో బ్రాహ్మణాశ్చ నిర్దిష్టాః ।
౧౩।౧౦య్ద్ / అత్రేః కాన్తారభవా జలజాని అంభోనిధిః సరితః ॥ ॥
౧౩।౧౧అబ్/ రక్షఃపిశాచదానవదైత్యభుజంగాః స్మృతాః పులస్త్యస్య ।
౧౩।౧౧య్ద్ / పులహస్య తు మూలఫలం క్రతోః తు యజ్ఞాః సయజ్ఞభృతః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౧౪ నక్షత్రకూర్మాధ్యాయః
౧౪।౧అబ్/ నక్షత్రత్రయవర్గైః ఆగ్నేయాద్యైః వ్యవస్థితైః నవధా ।
౧౪।౧య్ద్ / భారతవర్షే మధ్య (మధ్యాత్) ప్రాగాదివిభాజితా దేశాః ॥ ॥
౧౪।౨అబ్/ భద్రారిమేదమాణ్డవ్యసాల్వనీపోజ్జిహానసంఖ్యాతాః ।
౧౪।౨య్ద్ / మరువత్సఘోషయామునసారస్వతమత్స్యమాధ్యమికాః ॥ ॥
౧౪।౩అబ్/ మాథురకోపజ్యోతిషధర్మారణ్యాని శూరసేనాశ్చ ।
౧౪।౩య్ద్ / గౌరగ్రీవోద్దేహికపాణ్డుగుడాశ్వత్థపాంచాలాః ॥ ॥
౧౪।౪అబ్/ సాకేతకంకకురుకాలకోటికుకురాశ్చ పారియాత్రనగః ।
౧౪।౪య్ద్ / ఔదుంబరకాపిష్టలగజాహ్వయాశ్చేతి మధ్యమిదమ్ ॥ ॥
౧౪।౫అబ్/ అథ పూర్వస్యామఞ్జనవృషభధ్వజపద్మమాల్యవద్గిరయః ।
౧౪।౫య్ద్ / వ్యాఘ్రముఖసుహ్మకర్వటచాన్ద్రపురాః శూర్పకర్ణాశ్చ ॥ ॥
౧౪।౬అబ్/ ఖసమగధశిబిరగిరిమిథిలసమతటోడ్రాశ్వవదనదన్తురకాః ।
౧౪।౬య్ద్ / ప్రాగ్జ్యోతిషలౌహిత్యక్షీరోదసముద్రపురుషాదాః ॥ ॥
౧౪।౭అబ్/ ఉదయగిరిభద్రగౌడకపౌణ్డ్రోత్కలకాశిమేకలాంబష్ఠాః ।
౧౪।౭య్ద్ / ఏకపదతామ్రలిప్త (తామలిపిత) కకోశలకా వర్ధమానాశ్చ ॥ ॥
౧౪।౮అబ్/ ఆగ్నేయ్యాం దిశి కోశలకలింగవంగోపవంగజఠరాంగాః ।
౧౪।౮య్ద్ / శౌలికవిదర్భవత్సాన్ధ్రచేదికాశ్చ ఊర్ధ్వకణ్ఠాశ్చ ॥ ॥

varbrhs.pdf 43
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౧౪।౯అబ్/ వృషనాలికేరచర్మద్వీపా విన్ధ్యాన్తవాసినః త్రిపురీ ।

౧౪।౯య్ద్ / శ్మశ్రుధరహేమకుడ్య (కూట్య) వ్యాలగ్రీవా మహాగ్రీవాః ॥ ॥
౧౪।౧౦అబ్/ కిష్కిన్ధకణ్టకస్థలనిషాదరాష్ట్రాణి పురికదాశార్ణాః ।
౧౪।౧౦య్ద్ / సహ నగ్నపర్ణశబరైః ఆశ్లేషాద్యే త్రికే దేశాః ॥ ॥
౧౪।౧౧అబ్/ అథ దక్షిణేన లంకాకాలాజినసౌరికీర్ణతాలికటాః ।
౧౪।౧౧య్ద్ / గిరినగరమలయదర్దురమహేన్ద్రమాలిన్ద్యభరుకచ్ఛాః ॥ ॥
౧౪।౧౨అబ్/ కంకటకంకణ (టంకణ) వనవాసిశిబికఫణికారకోంకణాభీరాః ।
౧౪।౧౨య్ద్ / ఆకరవేణావర్తక (వన్తక) దశపురగోనర్దకేరలకాః ॥ ॥
౧౪।౧౩అబ్/ కర్ణాటమహాటవిచిత్రకూటనాసిక్యకోల్లగిరిచోలాః ।
౧౪।౧౩య్ద్ / క్రౌంచద్వీపజటాధరకావేర్యో రిష్యమూకశ్చ ॥ ॥
౧౪।౧౪అబ్/ వైదూర్యశంఖముక్తాత్రివారిచరధర్మపట్టనద్వీపాః ।
౧౪।౧౪య్ద్ / గణరాజ్యకృష్ణవేల్లూరపిశికశూర్పాద్రికుసుమనగాః ॥ ॥
౧౪।౧౫అబ్/ తుంబవనకార్మణయ (మణేయ) కయామ్యోదధితాపసాశ్రమా ఋషికాః
।
౧౪।౧౫య్ద్ / కాంచీమరుచీపట్టనచేర్యార్యకసింహలా ఋషభాః ॥ ॥
౧౪।౧౬అబ్/ బలదేవపట్టనం దణ్డకావనతిమింగిలాశనా భద్రాః ।
౧౪।౧౬య్ద్ / కచ్ఛోఽథ కుఞ్జరదరీ సతామ్రపర్ణీతి విజ్ఞేయాః ॥ ॥
౧౪।౧౭అబ్/ నైరృత్యాం దిశి దేశాః పహ్లవకాంబోజసిన్ధుసౌవీరాః ।
౧౪।౧౭య్ద్ / వడవాముఖారవాంబష్ఠకపిలనారీముఖానర్తాః ॥ ॥
౧౪।౧౮అబ్/ ఫేణగిరియవనమార్గర (మాకర) కర్ణప్రావేయపారశవశూద్రాః ।
౧౪।౧౮య్ద్ / బర్బరకిరాతఖణ్డక్రవ్యాదా (క్రవ్యాశ్యా) భీరచంచూకాః ॥ ॥
౧౪।౧౯అబ్/ హేమగిరిసిన్ధుకాలకరైవతకసురాష్ట్రబాదరద్రవిడాః ।
౧౪।౧౯య్ద్ / స్వాత్యాద్యే భత్రితయే జ్ఞేయశ్చ మహార్ణవోఽత్రైవ ॥ ॥
౧౪।౨౦అబ్/ అపరస్యాం మణిమాన్ మేఘవాన్ వనౌఘః క్షురార్పణోఽస్తగిరిః ।
౧౪।౨౦య్ద్ / అపరాన్తకశాన్తికహైహయప్రశస్తాద్రివోక్కాణాః ॥ ॥
౧౪।౨౧అబ్/ పంచనదరమఠపారతతారక్షితిజృంగవైశ్యకనకశకాః ।
౧౪।౨౧య్ద్ / నిర్మర్యాదా మ్లేచ్ఛా యే పశ్చిమదిక్స్థితాః తే చ ॥ ॥

44 sanskritdocuments.org
౧౪।౨౨అబ్/ దిశి పశ్చిమోత్తరస్యాం మాణ్డవ్యతుషార (తుఖార) తాలహలమద్రాః ।
౧౪।౨౨య్ద్ / అశ్మకకులూతహలడాః (హడః) స్త్రీరాజ్యనృసింహవనఖస్థాః ॥ ॥
౧౪।౨౩అబ్/ వేణుమతీ ఫల్గులుకా గులుహా మరుకుచ్చచర్మరంగాఖ్యాః ।
౧౪।౨౩య్ద్ / ఏకవిలోచనశూలికదీర్ఘగ్రీవాస్యకేశాశ్చ ॥ ॥
౧౪।౨౪అబ్/ ఉత్తరతః కైలాసో హిమవాన్ వసుమాన్ గిరిః ధనుష్మాంశ్చ ।
౧౪।౨౪య్ద్ / క్రౌంచో మేరుః కురవః తథోత్తరాః క్షుద్రమీనాశ్చ ॥ ॥
౧౪।౨౫అబ్/ కైకయవసాతియామునభోగప్రస్థార్జునాయనాగ్నీధ్రాః ।
౧౪।౨౫య్ద్ / ఆదర్శాన్తః (ఆదర్శాన్త) ద్వీపిత్రిగర్తతురగ ఆననాః శ్వముఖాః
(ఆననాశ్వముఖాః) ॥ ॥
౧౪।౨౬అబ్/ కేశధరచిపిటనాసికదాసేరకవాటధానశరధానాః ।
౧౪।౨౬య్ద్ / తక్షశిలపుష్కలావతకైలావతకణ్ఠధానాశ్చ ॥ ॥
౧౪।౨౭అబ్/ అంబరమద్రకమాలవపౌరవకచ్ఛారదణ్డపింగలకాః ।
౧౪।౨౭య్ద్ / మాణహలహూణకోహలశీతకమాణ్డవ్యభూతపురాః ॥ ॥
౧౪।౨౮అబ్/ గాన్ధారయశోవతిహేమతాలరాజన్యఖచరగవ్యాశ్చ ।
౧౪।౨౮య్ద్ / యౌధేయదాసమేయాః శ్యామాకాః క్షేమధూర్తాశ్చ ॥ ॥
౧౪।౨౯అబ్/ ఐశాన్యాం మేరుకనష్టరాజ్యపశుపాలకీరకాశ్మీరాః ।
౧౪।౨౯య్ద్ / అభిసారదరదతంగణకులూతసైరిన్ధ్ర (ఇన్ధ ) వనరాష్ట్రాః ॥ ॥
౧౪।౩౦అబ్/ బ్రహ్మపురదార్వడామరవనరాజ్యకిరాతచీనకౌణిన్దాః ।
౧౪।౩౦య్ద్ / భల్లాః పటోల (భల్లాపలోల) జటాసురకునటఖస (కునఠఖష)
ఘోషకుచికాఖ్యాః ॥ ॥
౧౪।౩౧అబ్/ ఏకచరణానువిద్ధాః (అనువిశ్వాః) సువర్ణభూర్వసుధనం (వనం)
దివిష్ఠాశ్చ ।
౧౪।౩౧య్ద్ / పౌరవచీరనివాసి (నివాసన) త్రినేత్రముఞ్జాద్రిగాన్ధర్వాః (గన్ధర్వాః) ॥ ॥
౧౪।౩౨అబ్/ వర్గైః ఆగ్నేయాద్యైః క్రూరగ్రహపీడితైః క్రమేణ నృపాః ।
౧౪।౩౨య్ద్ / పాంచాలో మాగధికః కాలింగశ్చ క్షయం యాన్తి ॥ ॥
౧౪।౩౩అబ్/ ఆవన్తోఽథానర్తో మృత్యుం చాయాతి సిన్ధుసౌవీరః ।

varbrhs.pdf 45
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౧౪।౩౩య్ద్ / రాజా చ హారహౌరో మద్రేశోఽన్యశ్చ కౌణిన్దః ॥ ॥

sఏపరతే అధ్యాయ ౧౫ నక్షత్రవ్యూహాధ్యాయః
౧౫।౧అబ్/ ఆగ్నేయే సితకుసుమాహితాగ్నిమన్త్రజ్ఞసూత్రభాష్యజ్ఞాః ।
౧౫।౧య్ద్ / ఆకరికనాపితద్విజఘటకారపురోహితాబ్దజ్ఞాః ॥ ॥
౧౫।౨అబ్/ రోహిణ్యాం సువ్రతపణ్యభూపధనియోగయుక్తశాకటికాః ।
౧౫।౨య్ద్ / గోవృషజలచరకర్షకశిలోచ్చయైశ్వర్యసమ్పన్నాః ॥ ॥
౧౫।౩అబ్/ మృగశిరసి సురభివస్త్రాబ్జకుసుమఫలరత్నవనచరవిహంగాః ।
౧౫।౩య్ద్ / మృగసోమపీథిగాన్ధర్వకాముకా లేఖహారాశ్చ ॥ ॥
౧౫।౪అబ్/ రౌద్రే వధబన్ధానృతపరదారస్తేయశాఠ్యభేదరతాః ।
౧౫।౪య్ద్ / తుషధాన్యతీక్ష్ణమన్త్రాభిచారవేతాలకర్మజ్ఞాః ॥ ॥
౧౫।౫అబ్/ ఆదిత్యే సత్యౌదార్యశౌచకులరూపధీయశోఽర్థయుతాః ।
౧౫।౫య్ద్ / ఉత్తమధాన్యం వణిజః సేవాభిరతాః సశిల్పిజనాః ॥ ॥
౧౫।౬అబ్/ పుష్యే యవగోధూమాః శాలీక్షువనాని మన్త్రిణో భూపాః ।
౧౫।౬య్ద్ / సలిలోపజీవినః సాధవశ్చ యజ్ఞేష్టిసక్తాశ్చ ॥ ॥
౧౫।౭అబ్/ అహిదేవే కృత్రిమకన్దమూలఫలకీటపన్నగవిషాణి ।
౧౫।౭య్ద్ / పరధనహరణాభిరతాః తుషధాన్యం సర్వభిషజశ్చ ॥ ॥
౧౫।౮అబ్/ పిత్ర్యే ధనధాన్యాఢ్యాః కోష్ఠాగారాణి పర్వతాశ్రయిణః ।
౧౫।౮య్ద్ / పితృభక్తవణిక్షూరాః క్రవ్యాదాః స్త్రీద్విషో మనుజాః ॥ ॥
౧౫।౯అబ్/ ప్రాక్ఫల్గునీషు నటయువతిసుభగగాన్ధర్వశిల్పిపణ్యాని ।
౧౫।౯య్ద్ / కర్పాసలవణమక్షిక (మాక్షిక) తైలాని కుమారకాశ్చాపి ॥ ॥
౧౫।౧౦అబ్/ ఆర్యమ్ణే మార్దవశౌచవినయపాఖణ్డి (పాషణ్డి ) దానశాస్త్రరతాః ।
౧౫।౧౦య్ద్ / శోభనధాన్యమహాధనకర్మానురతాః సమనుజేన్ద్రాః ॥ ॥
౧౫।౧౧అబ్/ హస్తే తస్కరకుఞ్జరరథికమహామాత్రశిల్పిపణ్యాని ।
౧౫।౧౧య్ద్ / తుషధాన్యం శ్రుతయుక్తా వణిజః తేజోయుతాశ్చాత్ర ॥ ॥
౧౫।౧౨అబ్/ త్వాష్ట్రే భూషణమణిరాగలేఖ్యగాన్ధర్వగన్ధయుక్తిజ్ఞాః ।
౧౫।౧౨య్ద్ / గణితపటుతన్తువాయాః శాలాక్యా రాజధాన్యాని ॥ ॥
౧౫।౧౩అబ్/ స్వాతౌ ఖగమృగతురగా వణిజో ధాన్యాని వాతబహులాని ।

46 sanskritdocuments.org
౧౫।౧౩య్ద్ / అస్థిరసౌహృదలఘుసత్త్వతాపసాః పణ్యకుశలాశ్చ ॥ ॥
౧౫।౧౪అబ్/ ఇన్ద్రాగ్నిదైవతే రక్తపుష్పఫలశాఖినః సతిలముద్గాః ।
౧౫।౧౪య్ద్ / కర్పాసమాషచణకాః పురన్దరహుతాశభక్తాశ్చ ॥ ॥
౧౫।౧౫అబ్/ మైత్రే శౌర్యసమేతా గణనాయకసాధుగోష్ఠియానరతాః ।
౧౫।౧౫య్ద్ / యే సాధవశ్చ లోకే సర్వం చ శరత్సముత్పన్నమ్ ॥ ॥
౧౫।౧౬అబ్/ పౌరన్దరేఽతిశూరాః కులవిత్తయశోఽన్వితాః పరస్వహృతః ।
౧౫।౧౬య్ద్ / విజిగీషవో నరేన్ద్రాః సేనానాం చాపి నేతారః ॥ ॥
౧౫।౧౭అబ్/ మూలే భేషజభిషజో గణముఖ్యాః కుసుమమూలఫలవార్తాః (వార్త్తాః) ।
౧౫।౧౭య్ద్ / బీజాని అతిధనయుక్తాః ఫలమూలైః యే చ వర్తన్తే ॥ ॥
౧౫।౧౮అబ్/ ఆప్యే మృదవో జలమార్గగామినః సత్యశౌచధనయుక్తాః ।
౧౫।౧౮య్ద్ / సేతుకరవారిజీవకఫలకుసుమాని అంబుజాతాని ॥ ॥
౧౫।౧౯అబ్/ విశ్వేశ్వరే మహామాత్రమల్లకరితురగదేవతాసక్తాః (భక్తాః) ।
౧౫।౧౯య్ద్ / స్థావరయోధా భోగాన్వితాశ్చ యే తేజసా (చౌజసా) యుక్తాః ॥ ॥
౧౫।౨౦అబ్/ శ్రవణే మాయాపటవో నిత్యోద్యుక్తాశ్చ కర్మసు సమర్థాః ।
౧౫।౨౦య్ద్ / ఉత్సాహినః సధర్మా భాగవతాః సత్యవచనాశ్చ ॥ ॥
౧౫।౨౧అబ్/ వసుభే మానోన్ముక్తాః క్లీబా (క్లీబాః) చలసౌహృదాః స్త్రియాం ద్వేష్యాః
(ద్వష్యాః, ద్వేష్యాః) ।
౧౫।౨౧య్ద్ / దానాభిరతా బహువిత్తసంయుతాః శమపరాశ్చ నరాః ॥ ॥
౧౫।౨౨అబ్/ వరుణేశే పాశికమత్స్యబన్ధజలజాని జలచరాజీవాః ।
౧౫।౨౨య్ద్ / సౌకరికరజకశౌణ్డికశాకునికాశ్చాపి వర్గేఽస్మిన్ ॥ ॥
౧౫।౨౩అబ్/ ఆజే తస్కరపశుపాలహింస్రకీనాశనీచశఠచేష్టాః ।
౧౫।౨౩య్ద్ / ధర్మవ్రతైః విరహితా నియుద్ధకుశలాశ్చ యే మనుజాః ॥ ॥
౧౫।౨౪అబ్/ ఆహిర్బుధ్న్యే (ఆహిర్బుధ్న్యు) విప్రాః క్రతుదానతపోయుతా
మహావిభవాః ।
౧౫।౨౪య్ద్ / ఆశ్రమిణః పాఖణ్డా (పాషణ్డా ) నరేశ్వరాః సారధాన్యం చ ॥ ॥
౧౫।౨౫అబ్/ పౌష్ణే సలిలజఫలకుసుమలవణమణిశంఖమౌక్తికాబ్జాని ।
౧౫।౨౫య్ద్ / సురభికుసుమాని గన్ధా వణిజో నౌకర్ణధారాశ్చ ॥ ॥

varbrhs.pdf 47
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౧౫।౨౬అబ్/ అశ్విన్యామశ్వహరాః సేనాపతివైద్యసేవకాః తురగాః ।

౧౫।౨౬య్ద్ / తురగారోహా వణిజో (తురగారోహాశ్చ వనిగ్) రూపోపేతాః
తురగరక్షాః ॥ ॥
౧౫।౨౭అబ్/ యామ్యేఽసృక్పిశితభుజః క్రూరా వధబన్ధతాడనాసక్తాః ।
౧౫।౨౭య్ద్ / తుషధాన్యం నీచకులోద్భవా విహీనాశ్చ సత్త్వేన ॥ ॥
౧౫।౨౮అబ్/ పూర్వాత్రయం సానలమగ్రజానాం రాజ్ఞాం తు పుష్యేణ సహోత్తరాణి
।
౧౫।౨౮య్ద్ / సపౌష్ణమైత్రం పితృదైవతం చ ప్రజాపతేః భం చ కృషీవలానామ్ ॥ ॥
౧౫।౨౯అబ్/ ఆదిత్యహస్తాభిజిదాశ్వినాని వణిగ్జనానాం ప్రవదన్తి తాని (భాని) ।
౧౫।౨౯య్ద్ / మూలత్రినేత్రానిలవారుణాని భాని ఉగ్రజాతేః ప్రభవిష్ణుతాయాః
(తాయాం) ॥ ॥
౧౫।౩౦అబ్/ సౌమ్యేన్ద్రచిత్రావసుదైవతాని సేవాజనస్వామ్యముపాగతాని ।
౧౫।౩౦య్ద్ / సార్పం విశాఖా శ్రవణో భరణ్యశ్చణ్డాలజాతేః అభినిర్దిశన్తి (ఇతి నిర్దశన్తి)
॥॥
౧౫।౩౧అబ్/ రవిరవిసుతభోగమాగతం క్షితిసుతభేదనవక్రదూషితమ్ ।
౧౫।౩౧య్ద్ / గ్రహణగతమథౌల్కయా హతం నియతముషాకరపీడితం చ యత్ ॥
॥
౧౫।౩౨అబ్/ తదుపహతమితి ప్రచక్షతే ప్రకృతివిపర్యయయాతమేవ వా ।
౧౫।౩౨య్ద్ / నిగదితపరివర్గదూషణం కథితవిపర్యయగం సముఋద్ధయే ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౧౬ గ్రహభక్తియోగాధ్యాయః
౧౬।౧అబ్/ ప్రాన్ నర్మదార్ధశోణౌడ్రవంగసుహ్మాః కలింగబాహ్లీకాః ।
౧౬।౧య్ద్ / శకయవనమాధశబరప్రాగ్జ్యోతిషచీనకాంబోజాః ॥ ॥
౧౬।౨అబ్/ మేకలకిరాతవిటకా బహిరన్తఃశైలజాః పులిన్దాశ్చ ।
౧౬।౨య్ద్ / ద్రవిడానాం ప్రాగర్ధం దక్షిణకూలం చ యమునాయాః ॥ ॥
౧౬।౩అబ్/ చంపౌదుంబరకౌశాంబిచేదివిన్ధ్యాటవీకలింగాశ్చ ।
౧౬।౩య్ద్ / పుణ్డ్రా గోలాంగూలశ్రీపర్వతవర్ధమానాని (మానాశ్చ) ॥ ॥
౧౬।౪అబ్/ ఇక్షుమతీత్యథ తస్కరపారతకాన్తారగోబీజానామ్ ।

48 sanskritdocuments.org
౧౬।౪య్ద్ / తుషధాన్యకటుకతరుకనకదహనవిషసమరశూరాణామ్ ॥ ॥
౧౬।౫అబ్/ భేషజభిషక్చతుష్పదకృషికరనృపహింస్రయాయిచౌరాణామ్ ।
౧౬।౫య్ద్ / వ్యాలారణ్యయశోయుతతీక్ష్ణాణాం భాస్కరః స్వామీ ॥ ॥
౧౬।౬అబ్/ గిరిసలిలదుర్గకోశలభరుకచ్ఛసముద్రరోమకతుషారాః (ఖారాః) ।
౧౬।౬య్ద్ / వనవాసితంగణహలస్త్రీరాజ్యమహార్ణవద్వీపాః ॥ ॥
౧౬।౭అబ్/ మధురరసకుసుమఫలసలిలలవణమణిశంఖమౌక్తికాబ్జానామ్ ।
౧౬।౭య్ద్ / శాలియవౌషధిగోధూమసోమపాక్రన్దవిప్రాణామ్ ॥ ॥
౧౬।౮అబ్/ సితసుభగతురగరతికరయువతిచమూనాథభోజ్యవస్త్రాణామ్ ।
౧౬।౮య్ద్ / శృంగినిశాచరకార్షకయజ్ఞవిదాం చాధిపశ్చన్ద్రః ॥ ॥
౧౬।౯అబ్/ శోణస్య నర్మదాయా భీమరథాయాశ్చ పశ్చిమార్ధస్థాః ।
౧౬।౯య్ద్ / నిర్విన్ధ్యా వేత్రవతీ సిప్రా గోదావరీ వేణా ॥ ॥
౧౬।౧౦అబ్/ మన్దాకినీ పయోష్ణీ మహానదీ సిన్ధుమాలతీపారాః ।
౧౬।౧౦య్ద్ / ఉత్తరపాణ్డ్యమహేన్ద్రాద్రివిన్ధ్యమలయోపగాశ్చోలాః ॥ ॥
౧౬।౧౧అబ్/ ద్రవిడవిదేహాన్ధ్రాశ్మకభాసాపర (పుర) కౌంకణాః సమన్త్రిషికాః ।
౧౬।౧౧య్ద్ / కున్తలకేరలదణ్డకకాన్తిపురమ్లేచ్ఛసంకరిణః (సంకరజాః) ॥ ॥
( నాసిక్యభోగవర్ధనవిరాటవిన్ధ్యాద్రిపార్శ్వగా దేశాః ।
యే చ పిబన్తి సుతోయాం తాపీం యే చ అపి గోమతీసలిలమ్ ॥)
౧౬।౧౨అబ్/ నాగరకృషికరపారతహుతాశనాజీవిశస్త్రవార్తానాం (వార్త్తానాం) ।
౧౬।౧౨య్ద్ / ఆటవికదుర్గకర్వటవధిక (వధక) నృశంసావలిప్తానామ్ ॥ ॥
౧౬।౧౩అబ్/ నరపతికుమారకుఞ్జరదాంభికడింభాభిఘాతపశుపానామ్ ।
౧౬।౧౩య్ద్ / రక్తఫలకుసుమవిద్రుమచమూపగుడమద్యతీక్ష్ణానామ్ ॥ ॥
౧౬।౧౪అబ్/ కోశభవనాగ్నిహోత్రికధాత్వాకరశాక్యభిక్షుచౌరాణామ్ ।
౧౬।౧౪య్ద్ / శఠదీర్ఘవైరబహ్వాశినాం చ వసుధాసుతోఽధిపతిః ॥ ॥
౧౬।౧౫అబ్/ లోహిత్యః సిన్ధునదః సరయూర్గాంభీరికా రథాఖ్యా చ ।
౧౬।౧౫య్ద్ / గంగాకౌశిక్యాద్యాః సరితో వైదేహకాంబోజాః ॥ ॥
౧౬।౧౬అబ్/ మథురాయాః పూర్వార్ధం హిమవద్గోమన్తచిత్రకూటస్థాః ।
౧౬।౧౬య్ద్ / సౌరాష్ట్రసేతుజలమార్గపణ్యబిలపర్వతాశ్రయిణః ॥ ॥

varbrhs.pdf 49
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౧౬।౧౭అబ్/ ఉదపానయన్త్రగాన్ధర్వలేఖ్యమణిరాగగన్ధయుక్తివిదః ।
౧౬।౧౭య్ద్ / ఆలేఖ్యశబ్దగణితప్రసాధకాయుష్యశిల్పజ్ఞాః ॥ ॥
౧౬।౧౮అబ్/ చరపురుషకుహకజీవకశిశుకవిశఠసూచకాభిచారరతాః ।
౧౬।౧౮య్ద్ / దూతనపుంసకహాస్యజ్ఞభూతతన్త్రేన్ద్రజాజజ్ఞాః ॥ ॥
౧౬।౧౯అబ్/ ఆరక్షకనటనర్తకఘృతతైలస్నేహబీజతిక్తాని ।
౧౬।౧౯య్ద్ / వ్రతచారిరసాయనకుశలవేసరాశ్చన్ద్రపుత్రస్య ॥ ॥
౧౬।౨౦అబ్/ సిన్ధునదపూర్వభాగో మథురాపశ్చార్ధభరతసౌవీరాః ।
౧౬।౨౦య్ద్ / స్రుఘ్నౌదీచ్య (నోదీచ్య) విపాశాసరిత్శతద్రూ రమఠశాల్వాః (సాల్వాః)
॥॥
౧౬।౨౧అబ్/ త్రైగర్తపౌరవాంబ (బాంబ) ష్ఠపారతా వాటధానయౌధేయాః ।
౧౬।౨౧య్ద్ / సారస్వతార్జునాయనమత్స్యార్ధగ్రామరాష్ట్రాణి ॥ ॥
౧౬।౨౨అబ్/ హస్త్యశ్వపురోహితభూపమన్త్రిమాంగల్యపౌష్టికాసక్తాః ।
౧౬।౨౨య్ద్ / కారుణ్యసత్యశౌచవ్రతవిద్యాదానధర్మయుతాః ॥ ॥
౧౬।౨౩అబ్/ పౌరమహాధనశబ్దార్థవేదవిదుషోఽభిచారనీతిజ్ఞాః ।
౧౬।౨౩య్ద్ / మనుజేశ్వరోపకరణమ్ ఛత్రధ్వజచామరాద్యం చ ॥ ॥
౧౬।౨౪అబ్/ శైలేయకు (క) ష్ఠమాంసీతగరసరసేన్ధవాని వల్లీజమ్ ।
౧౬।౨౪య్ద్ / మధురరసమధూచ్ఛిష్టాని చోరకశ్చేతి జీవస్య ॥ ॥
౧౬।౨౫అబ్/ తక్షశిలమర్తికావత (మార్తికావత) బహుగిరిగాన్ధారపుష్కలావతకాః ।
౧౬।౨౫య్ద్ / ప్రస్థలమాలవకైకయదాశార్ణౌశీనరాః శిబయః ॥ ॥
౧౬।౨౬అబ్/ యే చ పిబన్తి వితస్తామిరావతీం చన్ద్రభాగసరితం చ ।
౧౬।౨౬య్ద్ / రథరజతాకరకుఞ్జరతురగమహామాత్రధనయుక్తాః ॥ ॥
౧౬।౨౭అబ్/ సురభికుసుమానులేపనమణివజ్రవిభూషణాంబురుహశయ్యాః ।
౧౬।౨౭య్ద్ / వరతరుణయువతికామోపకరణమృష్టాన్నమధురభుజః ॥ ॥
౧౬।౨౮అబ్/ ఉద్యానసలిలకాముకయశఃసుఖౌదార్యరూపసమ్పన్నాః ।
౧౬।౨౮య్ద్ / విద్వదమాత్యవణిగ్జనఘటకృచ్చిత్రాణ్డజాః త్రిఫలాః ॥ ॥
౧౬।౨౯అబ్/ కౌశేయపట్టకంబలపత్రౌర్ణికరోధ్రపత్రచోచాని ।

50 sanskritdocuments.org
౧౬।౨౯య్ద్ / జాతీఫలాగురువచాపిప్పల్యశ్చన్దనం చ భృగోః ॥ ॥
౧౬।౩౦అబ్/ ఆనర్తార్బుదపుష్కరసౌరాష్ట్రాభీరశూద్రరైవతకాః ।
౧౬।౩౦య్ద్ / నష్టా యస్మిన్ దేశే సరస్వతీ పశ్చిమో దేశః ।
౧౬।౩౧అబ్/ కురుభూమిజాః ప్రభాసం విదిశా వేదస్మృతీ మహీతటజాః ।
౧౬।౩౧య్ద్ / ఖలమలిననీచతైలికవిహీనసత్త్వౌపహతపుంస్త్వాః ॥ ॥
౧౬।౩౨అబ్/ బాన్ధన (బన్ధన) శాకునికాశుచికైవర్తవిరూపవృద్ధసౌకరికాః ।
౧౬।౩౨య్ద్ / గణపూజ్యస్ఖలితవ్రతశబరపులిన్దార్థపరిహీనాః ।
౧౬।౩౩అబ్/ కటుతిక్తరసాయనవిధవయోషితో భుజగతస్కరమహిష్యః ।
౧౬।౩౩య్ద్ / ఖరకరభచణకవాతల (వాతుల) నిష్పావాశ్చార్కపుత్రస్య ॥ ॥
౧౬।౩౪అబ్/ గిరిశిఖరకన్దరదరీవినివిష్టా మ్లేచ్ఛజాతయః శూద్రాః ।
౧౬।౩౪య్ద్ / గోమాయుభక్షశూలికవోక్కాణాశ్వముఖవికలాంగాః ।
౧౬।౩౫అబ్/ కులపాంసనహింస్రకృతఘ్నచౌరనిఃసత్యశౌచదానాశ్చ ।
౧౬।౩౫య్ద్ / ఖరచరనియుద్ధవిత్తీవ్రరోషగర్త్తాశ్రయా (భాశయా) నీచాః ॥ ॥
౧౬।౩౬అబ్/ ఉపహతదాంభికరాక్షసనిద్రాబహులాశ్చ జన్తవః సర్వే ।
౧౬।౩౬య్ద్ / ధర్మేణ చ సంత్యక్తా మాషతిలాశ్చార్కశశిశత్రోః ॥ ॥
౧౬।౩౭అబ్/ గిరిదుర్గపహ్లవశ్వేతహూణచోలావగాణమరుచీనాః ।
౧౬।౩౭య్ద్ / ప్రత్యన్తధనిమహేచ్ఛవ్యవసాయపరాక్రమోపేతాః ॥ ॥
౧౬।౩౮అబ్/ పరదారవివాదరతాః పరరన్ధ్రకుతూహలా మదోత్సిక్తాః ।
౧౬।౩౮య్ద్ / మూర్ఖాధార్మికవిజిగీషవశ్చ కేతోః సమాఖ్యాతాః ॥ ॥
౧౬।౩౯అ ఉదయసమయే యః స్నిగ్ధాంశుః మహాన్ ప్రకృతిస్థితో
౧౬।౩౯బ్ యది చ న హతో నిర్ఘాతౌల్కారజోగ్రహమర్దనైః ।
౧౬।౩౯య్ స్వభవనగతః స్వోచ్చప్రాప్తః శుభగ్రహవీక్షితః ।
౧౬।౩౯ద్ స భవతి శివః తేషాం యేషాం ప్రభుః పరికీర్తితః ॥ ॥
౧౬।౪౦అబ్/ అభిహితవిపరీతలక్షణే (లక్షనైః) క్షయముపగచ్ఛతి తత్పరిగ్రహః ।
౧౬।౪౦య్ద్ / డమరభయగదాతురా జనా నరపతయశ్చ భవన్తి దుఃఖితాః ॥ ॥
౧౬।౪౧అబ్/ యది న రిపుకృతం భయం నృపాణాం స్వసుతకృతం
నియమాదమాత్యజం వా ।

varbrhs.pdf 51
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౧౬।౪౧య్ద్ / భవతి జనపదస్య చాప్యవృష్ట్యా గమనమపూర్వపురాద్రినిమ్నగాసు ॥

॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౧౭ గ్రహయుద్ధాధ్యాయః ।
౧౭।౧అబ్/ యుద్ధం యథా యదా వా భవిష్యం (భవిష్యద్) ఆదిశ్యతే త్రికాలజ్ఞైః ।
౧౭।౧య్ద్ / తద్విజ్ఞానం కరణే మయా కృతం సూర్యసిద్ధాన్తే (సిద్ధాన్తాత్) ॥ ॥
౧౭।౨అబ్/ వియతి చరతాం గ్రహాణాముపర్యుపర్యాత్మమార్గసంస్థానామ్ ।
౧౭।౨య్ద్ / అతిదూరాద్ దృగ్విషయే సమతామివ సమ్ప్రయాతానామ్ ॥ ॥
౧౭।౩అబ్/ ఆసన్నక్రమయోగాద్ భేదౌల్లేఖాంశుమర్దనాసవ్యైః (సవ్యః) ।
౧౭।౩య్ద్ / యుద్ధం చతుష్ప్రకారం పరాశరాద్యైః మునిభిరుక్తమ్ ॥ ॥
౧౭।౪అబ్/ భేదే వృష్టివినాశో భేదః సుహృదాం మహాకులానాం చ ।
౧౭।౪య్ద్ / ఉల్లేఖే శస్త్రభయం మన్త్రివిరోధః ప్రియాన్నత్వమ్ ॥ ॥
౧౭।౫అబ్/ అంశువిరోధే యుద్ధాని భూభృతాం శస్త్రరుక్క్షుదవమర్దాః ।
౧౭।౫య్ద్ / యుద్ధే చాప్యపసవ్యే భవన్తి యుద్ధాని భూపానామ్ ॥ ॥
౧౭।౬అబ్/ రవిః ఆక్రన్దో మధ్యే పౌరః పూర్వేఽపరే స్థితో యాయీ ।
౧౭।౬య్ద్ / పౌరా బుధగురురవిజా నిత్యం శీతాంశుః ఆక్రన్దః (ఆక్రన్ద్రః) ॥ ॥
౧౭।౭అబ్/ కేతుకుజరాహుశుక్రా యాయిన ఏతే హతా ఘ్నన్తి (గ్రహా హన్యుః) ।
౧౭।౭య్ద్ / ఆక్రన్దయాయిపౌరాన్ జయినో జయదాః (జయదా) స్వవర్గస్య ॥ ॥
౧౭।౮అబ్/ పౌరే పౌరేణ హతే పౌరాః పౌరాన్ నృపాన్ వినిఘ్నన్తి ।
౧౭।౮య్ద్ / ఏవం యాయ్యాక్రన్దా (యాయ్యాక్రన్దౌ ) నాగరయాయిగ్రహాశ్చైవ ॥ ॥
౧౭।౯అబ్/ దక్షిణదిక్స్థః పరుషో వేపథుః అప్రాప్య సన్నివృత్తోఽణుః ।
౧౭।౯య్ద్ / అధిరూఢో వికృతో నిష్ప్రభో వివర్ణశ్చ యః స జితః ॥ ॥
౧౭।౧౦అబ్/ ఉక్తవిపరీతలక్షణసమ్పన్నో జయగతో వినిర్దేశ్యః (వినిర్దిష్టః) ।
౧౭।౧౦య్ద్ / విపులః స్నిగ్ధో ద్యుతిమాన్ దక్షిణదిక్స్థోఽపి జయయుక్తః ॥ ॥
౧౭।౧౧అబ్/ ద్వావపి మయూఖయుక్తౌ విపులౌ స్నిగ్ధౌ సమాగమే భవతః ।
౧౭।౧౧య్ద్ / తత్ర అన్యోన్యం ప్రీతిః (అన్యోన్యప్రీతిః) విపరీతావాత్మపక్షఘ్నౌ ॥ ॥
౧౭।౧౨అబ్/ యుద్ధం సమాగమో వా యద్యవ్యక్తౌ స్వలక్షణైః (తు లక్షణైః) భవతః
।

52 sanskritdocuments.org
౧౭।౧౨య్ద్ / భువి భూభృతామపి తథా ఫలమవ్యక్తం వినిర్దేశ్యమ్ ॥ ॥
౧౭।౧౩అబ్/ గురుణా జితేఽవనిసుతే బాహ్లీకా యాయినోఽగ్నివార్తాశ్చ
(అగ్నివార్త్తాశ్చ) ।
౧౭।౧౩య్ద్ / శశిజేన శూరసేనాః కలింగశాల్వాః (సాల్వాః) చ పీడ్యన్తే ॥ ॥
౧౭।౧౪అబ్/ సౌరేణారే విజితే జయన్తి పౌరాః ప్రజాశ్చ సీదన్తి ।
౧౭।౧౪య్ద్ / కోష్ఠాగార (కోష్ఠాగార) మ్లేచ్ఛక్షత్రియతాపశ్చ శుక్రజితే ॥ ॥
౧౭।౧౫అబ్/ భౌమేన హతే శశిజే వృక్షసరిత్తాపసాశ్మకనరేన్ద్రాః ।
౧౭।౧౫య్ద్ / ఉత్తరదిక్స్థాః క్రతుదీక్షితాశ్చ సన్తాపమాయాన్తి ॥ ॥
౧౭।౧౬అబ్/ గురుణా జితే బుధే (బుధే జితే) మ్లేచ్ఛశూద్రచౌరార్థయుక్తపౌరజనాః ।
౧౭।౧౬య్ద్ / త్రైగర్తపార్వతీయాః పీడ్యన్తే కంపతే చ మహీ ॥ ॥
౧౭।౧౭అబ్/ రవిజేన బుధే ధ్వస్తే నావికయోధాబ్జసధనగర్భిణ్యః ।
౧౭।౧౭య్ద్ / భృగుణా జితేఽగ్నికోపః సస్యాంబుదయాయివిధ్వంసః ॥ ॥
౧౭।౧౮అబ్/ జీవే శుక్రాభిహతే కులూతగాన్ధారకైకయా మద్రాః ।
౧౭।౧౮య్ద్ / శాల్వా (సాల్వా) వత్సా వంగా గావః సస్యాని పీడ్యన్తే (నశ్యన్తి) ॥ ॥
౧౭।౧౯అబ్/ భౌమేన హతే జీవే మధ్యో దేశో నరేశ్వరా గావః ।
౧౭।౧౯య్ద్ / సౌరేణ చార్జునాయనవసాతియౌధేయశిబివిప్రాః ॥ ॥
౧౭।౨౦అబ్/ శశితనయేనాపి జితే బృహస్పతౌ మ్లేచ్ఛసత్యశస్త్రభృతః ।
౧౭।౨౦య్ద్ / ఉపయాన్తి మధ్యదేశశ్చ సంక్షయం యగ భక్తిఫలమ్ ॥ ॥
౧౭।౨౧అబ్/ శుక్రే బృహస్పతిజితే (హతే) యాయీ శ్రేష్ఠో వినాశముపయాతి ।
౧౭।౨౧య్ద్ / బ్రహ్మక్షత్రవిరోధః సలిలం చ న వాసవః త్యజతి ॥ ॥
౧౭।౨౨అబ్/ కోశలకలింగవంగా వత్సా మత్స్యాశ్చ మధ్యదేశయుతాః ।
౧౭।౨౨య్ద్ / మహతీం వ్రజన్తి పీడాం నపుంసకాః శూరసేనాశ్చ ॥ ॥
౧౭।౨౩అబ్/ కుజవిజితే భృగుతనయే బలముఖ్యవధో నరేన్ద్రసంగ్రామాః ।
౧౭।౨౩య్ద్ / సౌమ్యేన పార్వతీయాః క్షీరవినాశోఽల్పవృష్టిశ్చ ॥ ॥
౧౭।౨౪అబ్/ రవిజేన సితే విజితే గుణముఖ్యాః (గణముఖ్యాః) శస్త్రజీవినః క్షత్రమ్ ।
౧౭।౨౪య్ద్ / జలజాశ్చ నిపీడ్యన్తే సామాన్యం భక్తిఫలమన్యత్ ॥ ॥
౧౭।౨౫అబ్/ అసితే సితేన నిహతేఽర్ఘవృద్ధిః అహివిహగమానినాం పీడా ।

varbrhs.pdf 53
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౧౭।౨౫య్ద్ / క్షితిజేన తంగణాన్ధ్రౌడ్రకాశిబాహ్లీకదేశానామ్ ॥ ॥

౧౭।౨౬అబ్/ సౌమ్యేన పరాభూతే మన్దే అంగవణిగ్విహంగపశునాగాః ।
౧౭।౨౬య్ద్ / సన్తాప్యన్తే గురుణా స్త్రీబహులా మహిషకశకాశ్చ ॥ ॥
౧౭।౨౭అబ్/ అయం విశేషోఽభిహితో హతానాం కుజజ్ఞవాగీశసితాసితానామ్ ।
౧౭।౨౭య్ద్ / ఫలం తు వాచ్యం గ్రహభక్తితో ఽన్యద్ యథా తథా ఘ్నన్తి హతాః
స్వభక్తీః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౧౮ శశిగ్రహసమాగమాధ్యాయః
౧౮।౧అబ్/ భానాం యథాసంభవముత్తరేణ యాతో గ్రహాణాం యది వా శశాంకః ।
౧౮।౧య్ద్ / ప్రదక్షిణం తత్శుభదం నృపాణాం (శుభకృన్నరాణాం) యామ్యేన
యాతో న శివః శశాంకః ॥ ॥
౧౮।౨అబ్/ చన్ద్రమా యది కుజస్య యాత్యుదక్ పార్వతీయబలశాలినాం జయః ।
౧౮।౨య్ద్ / క్షత్రియాః ప్రముదితాః సయాయినో భూరిధాన్యముదితా వసున్ధరా ॥ ॥
౧౮।౩అబ్/ ఉత్తరతః స్వసుతస్య శశంకః పౌరజయాయ సుభిక్షకరశ్చ ।
౧౮।౩య్ద్ / సస్యచయం కురుతే జనహార్దిం కోశచయం చ నరాధిపతీనామ్ ॥ ॥
౧౮।౪అబ్/ బృహస్పతేరుత్తరగే శశాంకే పౌరద్విజక్షత్రియపణ్డితానామ్ ।
౧౮।౪య్ద్ / ధర్మస్య దేశస్య చ మధ్యమస్య వృద్ధిః సుభిక్షం ముదితాః ప్రజాశ్చ ॥ ॥
౧౮।౫అబ్/ భార్గవస్య యది యాత్యుదక్ శశీ కోశయుక్తగజవాజివృద్ధిదః ।
౧౮।౫య్ద్ / యాయినాం చ విజయో ధనుష్మతాం సస్యసమ్పదపి చోత్తమా తదా ॥
॥
౧౮।౬అబ్/ రవిజస్య శశీ ప్రదక్షిణం కుర్యాగేత్ పురభూభృతాం జయః ।
౧౮।౬య్ద్ / శకబాహ్లికసిన్ధుపహ్లవా ముదభాజో (ముద్భాజో) యవనైః సమన్వితాః ॥
॥
౧౮।౭అబ్/ యేషాముదగ్గచ్చ్ఛతి భగ్రహాణాం ప్రాలేయరశ్మిః నిరుపద్రవశ్చ ।
౧౮।౭య్ద్ / తద్ద్రవ్యపౌరైతరభక్తిదేశాన్ పుష్ణాతి యామ్యేన నిహన్తి తాని ॥ ॥
౧౮।౮అ శశిని ఫలముదక్స్థే (ఉదకస్థే ) యద్ గ్రహస్యౌపదిష్టం
౧౮।౮బ్ భవతి తదపసవ్యే సర్వమేవ ప్రతీపమ్ ।
౧౮।౮య్ ఇతి శశిసమవాయాః కీర్తితా (కీర్త్తితా) భగ్రహాణాం

54 sanskritdocuments.org
౧౮।౮ద్ న ఖలు భవతి యుద్ధం సాకమిన్దోః గ్రహర్క్షైః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౧౯ గ్రహవర్షఫలాధ్యాయః
౧౯।౧అ సర్వత్ర భూః విరలసస్యయుతా వనాని
౧౯।౧బ్ దైవాద్ బిభక్షయిషుదంష్ట్రిసమావృతాని ।
౧౯।౧య్ నద్యః (స్యన్దన్తి) చ నైవ హి (చ) పయః ప్రచురం స్రవన్తి (స్రవన్త్యో)
౧౯।౧ద్ రుగ్భేషజాని న తథాతిబలాన్వితాని ॥ ॥
౧౯।౨అ తీక్ష్ణం తపత్యదితిజః శిశిరేఽపి కాలే
౧౯।౨బ్ నాత్యంబుదా జలముచోఽచలసన్నికాశాః ।
౧౯।౨య్ నష్టప్రభఋక్షగణశీతకరం నభశ్చ
౧౯।౨ద్ సీదన్తి తాపసకులాని సగోకులాని ॥ ॥
౧౯।౩అ హస్త్యశ్వపత్తిమదసహ్యబలైరుపేతా
౧౯।౩బ్ బాణాసనాసిముశలాతిశయాశ్చరన్తి ।
౧౯।౩య్ ఘ్నన్తో నృపా యుధి నృపానుచరైశ్చ దేశాన్
౧౯।౩ద్ సంవత్సరే దినకరస్య దినేఽథ మాసే ॥ ॥
౧౯।౪అ వ్యాప్తం నభః ప్రచలితాచలసన్నికాశైః
౧౯।౪బ్ వ్యాలాఞ్జనాలిగవలచ్ఛవిభిః పయోదైః ।
౧౯।౪య్ గాం పూరయద్భిః అఖిలామమలాభిః అద్భిః
౧౯।౪ద్ ఉత్కణ్ఠితేన (ఉత్కణ్ఠకేన) గురుణా ధ్వనితేన చాశాః ॥ ॥
౧౯।౫అ తోయాని పద్మకుముదౌత్పలవన్త్యతీవ
౧౯।౫బ్ ఫుల్లద్రుమాణి ఉపవనాని అలినాదితాని ।
౧౯।౫య్ గావః ప్రభూతపయసో నయనాభిరామా
౧౯।౫ద్ రామా రతైః అవిరతం రమయన్తి రామాన్ ॥ ॥
౧౯।౬అ గోధూమశాలియవధాన్యవరైక్షువాటా
౧౯।౬బ్ భూః పాల్యతే నృపతిభిః నగరాకరాడ్యా ।
౧౯।౬య్ చిత్యంకితా క్రతువరేష్టివిఘుష్టనాదా
౧౯।౬ద్ సంవత్సరే శిశిరగోరభిసమ్ప్రవృత్తే ॥ ॥
౧౯।౭అ వాతోద్ధతశ్చరతి వహ్నిరతిప్రచణ్డో
౧౯।౭బ్ గ్రామాన్ వనాని నగరాణి చ సన్దిధక్షుః ।
౧౯।౭య్ హాహా ఇతి దస్యుగణపాతహతా రటన్తి

varbrhs.pdf 55
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౧౯।౭ద్ నిఃస్వీకృతా విపశవో భువి మర్త్యసంఘాః ॥ ॥

౧౯।౮అ అభ్యున్నతా వియతి సంహతమూర్తయోఽపి
౧౯।౮బ్ ముంచన్తి కుత్రచిద్ (న క్వచిద్) అపః ప్రచురం పయోదాః ।
౧౯।౮య్ సీమ్ని ప్రజాతమపి శోషముపైతి సస్యం
౧౯।౮ద్ నిష్పన్నమపి అవినయాదపరే హరన్తి ॥ ॥
౧౯।౯అ భూపా న సమ్యగభిపాలనసక్తచిత్తాః
౧౯।౯బ్ పిత్తోత్థరుక్ప్రచురతా భుజగప్రకోపః ।
౧౯।౯య్ ఏవంవిధైరుపహృతా (ఉపహతా) భవతి ప్రజా ఇయం
౧౯।౯ద్ సంవత్సరేఽవనిసుతస్య విపన్నసస్యా ॥ ॥
౧౯।౧౦అ మాయా ఇన్ద్రజాలకుహకాకరనాగరాణాం
౧౯।౧౦బ్ గాన్ధర్వలేఖ్యగణితాస్త్రవిదాం చ వృద్ధిః ।
౧౯।౧౦య్ పిప్రీషయా నృపతయోఽద్భుతదర్శనాని
౧౯।౧౦ద్ దిత్సన్తి తుష్టిజననాని పరస్పరేభ్యః ॥ ॥
౧౯।౧౧అ వార్తా (వార్త్తా) జగత్యవితథా వికలా త్రయీ చ
౧౯।౧౧బ్ సమ్యక్ చరత్యపి మనోః ఇవ దణ్డనీతిః ।
౧౯।౧౧య్ అధ్యక్షర (అధ్యక్షరం) స్వభినివిష్టధియోఽపి (అత్ర ) కేచిద్
౧౯।౧౧ద్ ఆన్వీక్షికీషు చ పరం పదమీహమానాః ॥ ॥
౧౯।౧౨అ హాస్యజ్ఞదూతకవిబాలనపుంసకానాం
౧౯।౧౨బ్ యుక్తిజ్ఞసేతుజలపర్వతవాసినాం చ ।
౧౯।౧౨య్ హార్దిం కరోతి మృగలాంఛనజః స్వకేఽబ్దే
౧౯।౧౨ద్ మాసేఽథవా ప్రచురతా (ప్రచురతాం) భువి చాఉషధీనామ్ ॥ ॥
౧౯।౧౩అ ధ్వనిరుచ్చరితోఽధ్వరే ద్యుగామీ
౧౯।౧౩బ్ విపులో యజ్ఞముషాం మనాంసి భిన్దన్ ।
౧౯।౧౩య్ విచరత్యనిశం ద్విజోత్తమానాం
౧౯।౧౩ద్ హృదయానన్దకరోఽధ్వరాంశభాజామ్ ॥ ॥
౧౯।౧౪అబ్/ క్షితిరుత్తమసస్యవత్యనేకద్విపపత్త్యశ్వధనోరుగోకులాఢ్యా ।
౧౯।౧౪య్ద్ / క్షితిపైః అభిపాలనప్రవృద్ధా ద్యుచరస్పర్ధిజనా తదా విభాతి ॥ ॥

56 sanskritdocuments.org
౧౯।౧౫అబ్/ వివిధైః వియదున్నతైః పయోదైః వృతముర్వీం పయసాభితర్పయద్భిః
।
౧౯।౧౫య్ద్ / సురరాజగురోః శుభే తు (అత్ర ) వర్షే బహుసస్యా క్షితిరుత్తమఋద్ధియుక్తా
॥॥
౧౯।౧౬అ శాలీక్షుమత్యపి ధరా ధరణీధరాభ
౧౯।౧౬బ్ ధారాధరౌజ్ఝితపయఃపరిపూర్ణవప్రా ।
౧౯।౧౬య్ శ్రీమత్సరోరుహతతాంబుతడాగకీర్ణా
౧౯।౧౬ద్ యోషా ఇవ భాత్యభినవాభరణౌజ్జ్వలాంగీ ।
౧౯।౧౭అ క్షత్రం క్షితౌ క్షపితభూరిబలారిపక్షమ్
౧౯।౧౭బ్ ఉద్ఘుష్టనైకజయశబ్దవిరావితాశమ్ ।
౧౯।౧౭య్ సంహృష్టశిష్టజనదుష్టవినష్టవర్గాం
౧౯।౧౭ద్ గాం పాలయన్త్యవనిపా నగరాకరాఢ్యామ్ ॥ ॥
౧౯।౧౮అ పేపీయతే మధు మధౌ సహ కామినీభిః
౧౯।౧౮బ్ జేగీయతే శ్రవణహారి సవేణువీణమ్ ।
౧౯।౧౮య్ బోభుజ్యతేఽతిథిసుహృత్స్వజనైః సహాన్నమ్
౧౯।౧౮ద్ అబ్దే సితస్య మదనస్య జయావఘోషహ్ ॥ ॥
౧౯।౧౯అ ఉద్వృత్తదస్యుగణభూరిరణాకులాని
౧౯।౧౯బ్ రాష్ట్రాణి అనేకపశువిత్తవినాకృతాని ।
౧౯।౧౯య్ రోరూయమాణహతబన్ధుజనైః జనైశ్చ
౧౯।౧౯ద్ రోగౌత్తమాకులకులాని బుభుక్షయా చ ॥ ॥
౧౯।౨౦అ వాతోద్ధతాంబుధరవర్జితమన్తరిక్షమ్
౧౯।౨౦బ్ ఆరుగ్ణనైకవిటపం చ ధరాతలం ద్యౌః ।
౧౯।౨౦య్ నష్టార్కచన్ద్రకిరణాతిరజోఽవనద్ధా
౧౯।౨౦ద్ తోయాశయాశ్చ విజలాః సరితోఽపి తన్వ్యః ॥ ॥
౧౯।౨౧అ జాతాని కుత్రచిదతోయతయా వినాశమ్
౧౯।౨౧బ్ ఋచ్ఛన్తి పుష్టిమపరాణి జలోక్షితాని ।
౧౯।౨౧య్ సస్యాని మన్దమభివర్షతి వృత్రశత్రుః (శత్రౌ )
౧౯।౨౧ద్ వర్షే దివాకరసుతస్య సదా ప్రవృత్తే ॥ ॥
౧౯।౨౨అ అణుః అపటుమయూఖో నీచగోఽన్యైః జితో వా

varbrhs.pdf 57
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౧౯।౨౨బ్ న సకలఫలదాతా పుష్టిదోఽతోఽన్యథా యః ।

౧౯।౨౨య్ యదశుభమశుభేఽబ్దే మాసజం తస్య వృద్ధిః
౧౯।౨౨ద్ శుభఫలమపి చైవం యాప్యమన్యోన్యతాయామ్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౨౦ గ్రహశృంగాటకాధ్యాయః
౨౦।౧అబ్/ యస్యాం దిశి దృశ్యన్తే విశన్తి తారాగ్రహా రవిం సర్వే ।
౨౦।౧య్ద్ / భవతి భయం దిశి తస్యామాయుధకోపక్షుధాతంకైః ॥ ॥
౨౦।౨అబ్/ చక్రధనుఃశృంగాటకదణ్డపురప్రాసవజ్రసంస్థానాః ।
౨౦।౨య్ద్ / క్షుద్ (క్షుద) వృష్టికరా లోకే సమరాయ చ మానవేన్ద్రాణామ్ ॥ ॥
౨౦।౩అబ్/ యస్మిన్ ఖాంశే దృశ్యా గ్రహమాలా దినకరే దినాన్తగతే ।
౨౦।౩య్ద్ / తత్రఽన్యో భవతి నృపః పరచక్రౌపద్రవశ్చ మహాన్ ॥ ॥
౨౦।౪అబ్/ తస్మిన్న్ (యస్మిన్న్) ఋక్షే కుర్యుః సమాగమం తజ్జనాన్ గ్రహా హన్యుః
।
౨౦।౪య్ద్ / అవిభేదినః (అవిభేదనాః) పరస్పరమమలమయూఖాః శివాః తేషామ్ ॥
॥
౨౦।౫అబ్/ గ్రహసంవర్తసమాగమసమ్మోహసమాజసన్నిపాతాఖ్యాః ।
౨౦।౫య్ద్ / కోశశ్చేత్యేతేషామభిధాస్యే లక్షణం సఫలం ॥ ॥
౨౦।౬అబ్/ ఏకర్క్షే చత్వారః సహ పౌరైః యాయినోఽథవా పంచ ।
౨౦।౬య్ద్ / సంవర్తో నామ భవేత్శిఖిరాహుయుతః స సమ్మోహః ॥ ॥
౨౦।౭అబ్/ పౌరః పౌరసమేతో యాయీ సహ యాయినా సమాజాఖ్యః ।
౨౦।౭య్ద్ / యమజీవసంగమేఽన్యో యద్యాగచ్ఛేత్ తదా కోశః ॥ ॥
౨౦।౮అబ్/ ఉదితః పశ్చాదేకః ప్రాక్ చాన్యో యది స సన్నిపాతాఖ్యః ।
౨౦।౮య్ద్ / అవికృతతనవః స్నిగ్ధా విపులాశ్చ సమాగమే ధన్యాః ॥ ॥
౨౦।౯అబ్/ సమౌ తు సంవర్తసమాగమాఖ్యౌ సమ్మోహకోశౌ భయదౌ ప్రజానామ్ ।
౨౦।౯య్ద్ / సమాజసంజ్ఞో సుసమా ప్రదిష్టా (సమాజ్ఞః సుసమః ప్రదిష్టో ) వైరప్రకోపః
ఖలు సన్నిపాతే ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౨౧ గర్భలక్షణాధ్యాయః
౨౧।౧అబ్/ అన్నం జగతః ప్రాణాః ప్రావృట్కాలస్య చాన్నమాయత్తమ్ ।

58 sanskritdocuments.org
౨౧।౧య్ద్ / యస్మాదతః పరీక్ష్యః ప్రావృట్కాలః ప్రయత్నేన ॥ ॥
౨౧।౨అబ్/ తల్లక్షణాని మునిభిః యాని నిబద్ధాని తాని దృష్ట్వా ఇదమ్ ।
౨౧।౨య్ద్ / క్రియతే గర్గపరాశరకాశ్యపవజ్రాది (వాత్స్యాది) రచితాని ॥ ॥
౨౧।౩అబ్/ దైవవిదవిహితచిత్తో ద్యునిశం యో గర్భలక్షణే భవతి ।
౨౧।౩య్ద్ / తస్య మునేః ఇవ వాణీ న భవతి మిథ్యాంబునిర్దేశే ॥ ॥
౨౧।౪అబ్/ కిం వాతః పరమన్యత్శాస్త్రజ్యాయో (శాస్త్రం జ్యాయో) ఽస్తి యద్ విదిత్వా
ఏవ ।
౨౧।౪య్ద్ / ప్రధ్వంసిని అపి కాలే త్రికాలదర్శీ కలౌ భవతి ॥ ॥
౨౧।౫అబ్/ కేచిద్ వదన్తి కార్తిక (కార్త్తిక) శుక్లాన్తమతీత్య గర్భదివసాః స్యుః ।
౨౧।౫య్ద్ / న చ (తు) తన్మతం బహూనాం గర్గాదీనాం మతం వక్ష్యే ॥ ॥
౨౧।౬అబ్/ మార్గశిరఃసిత (మార్గశిరశుక్ల ) పక్షప్రతిపత్ప్రభృతి క్షపాకరేఽషాఢామ్ ।
౨౧।౬య్ద్ / పూర్వాం వా సముపగతే గర్భాణాం లక్షణమ్ జ్ఞేయమ్ ॥ ॥
౨౧।౭అబ్/ యన్నక్షత్రముపగతే గర్భశ్చన్ద్రే భవేత్ స చన్ద్రవశాత్ ।
౨౧।౭య్ద్ / పంచనవతే దినశతే తత్రైవ ప్రసవమాయాతి ॥ ॥
౨౧।౮అబ్/ సితపక్షభవాః కృష్ణే శుక్లే కృష్ణా ద్యుసంభవా రాత్రౌ ।
౨౧।౮య్ద్ / నక్తంప్రభవాశ్చాహని సన్ధ్యాజాతాశ్చ సన్ధ్యాయామ్ ॥ ॥
౨౧।౯అబ్/ మృగశీర్షాద్యా గర్భా మన్దఫలాః పౌషశుక్లజాతాశ్చ ।
౨౧।౯య్ద్ / పౌషస్య కృష్ణపక్షేణ నిర్దిశేత్శ్రావణస్య సితమ్ ॥ ॥
౨౧।౧౦అబ్/ మాఘసితోత్థా గర్భాః శ్రావణకృష్ణే ప్రసూతిమాయాన్తి ।
౨౧।౧౦య్ద్ / మాఘస్య కృష్ణపక్షేణ నిర్దిశేద్ భాద్రపదశుక్లమ్ ॥ ॥
౨౧।౧౧అబ్/ ఫాల్గునశుక్లసముత్థా భాద్రపదస్యాసితే వినిర్దేశ్యాః ।
౨౧।౧౧య్ద్ / తస్యైవ కృష్ణపక్షోద్భవాః తు యే తేఽశ్వయుక్షుక్లే ॥ ॥
౨౧।౧౨అబ్/ చైత్రసితపక్షజాతాః కృష్ణేఽశ్వయుజస్య వారిదా గర్భాః ।
౨౧।౧౨య్ద్ / చైత్రాసితసంభూతాః కార్తికశుక్లే (కార్త్తికశుక్లే ) ఽభివర్షన్తి ॥ ॥
౨౧।౧౩అబ్/ పూర్వోద్భూతాః పశ్చాదపరోత్థాః ప్రాగ్ భవన్తి జీమూతాః ।
౨౧।౧౩య్ద్ / శేషాస్వపి దిక్ష్వేవం విపర్యయో భవతి వాయోశ్చ ॥ ॥

varbrhs.pdf 59
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౨౧।౧౪అబ్/ హ్లాదిమృదూదక్షివశక్రదిగ్భవో మారుతో వియద్విమలమ్ ।

౨౧।౧౪య్ద్ / స్నిగ్ధసితబహులపరివేషపరివృతౌ హిమమయఖార్కౌ (మయూఖార్కౌ)
॥॥
౨౧।౧౫అబ్/ పృథుబహులస్నిగ్ధఘనం ఘనసూచీక్షురకలోహితాభ్రయుతమ్ ।
౨౧।౧౫య్ద్ / కాకాణ్డమేచకాభం వియద్విశుద్ధేన్దునక్షత్రమ్ ॥ ॥
౨౧।౧౬అబ్/ సురచాపమన్ద్రగర్జితవిద్యుత్ప్రతిసూర్యకా (సూర్యకాః) శుభా సన్ధ్యా ।
౨౧।౧౬య్ద్ / శశిశివశక్రాశాస్థాః శాన్తరవాః పక్షిమృగసంఘాః ॥ ॥
౨౧।౧౭అబ్/ విపులాః ప్రదక్షిణచరాః స్నిగ్ధమయూఖా గ్రహా నిరుపసర్గాః ।
౨౧।౧౭య్ద్ / తరవశ్చ నిరుపసృష్టాంకురా నరచతుష్పదా హృష్టాః ॥ ॥
౨౧।౧౮అబ్/ గర్భాణాం పుష్టికరాః సర్వేషామేవ యోఽత్ర తు విశేషః ।
౨౧।౧౮య్ద్ / స్వర్తుస్వభావజనితో గర్భవివృద్ధ్యై (వివృద్ధౌ ) తమభిధాస్యే ॥ ॥
౨౧।౧౯అబ్/ పౌషే సమార్గశీర్షే సన్ధ్యారాగోఽంబుదాః సపరివేషాః ।
౨౧।౧౯య్ద్ / నాత్యర్థం మృగశీర్షే శీతం పౌషేఽతిహిమపాతః ॥ ॥
౨౧।౨౦అబ్/ మాఘే ప్రబలో వాయుః తుషారకలుషద్యుతీ రవిశశాంకౌ ।
౨౧।౨౦య్ద్ / అతిశీతం సఘనస్య చ భానోః అస్తోదయౌ ధన్యౌ ॥ ॥
౨౧।౨౧అబ్/ ఫాల్గునమాసే రూక్షశ్చణ్డః పవనోఽభ్రసమ్ప్లవాః స్నిగ్ధాః ।
౨౧।౨౧య్ద్ / పరివేషాశ్చాసకలాః కపిలః తామ్రో రవిశ్చ శుభః ॥ ॥
౨౧।౨౨అబ్/ పవనఘనవృష్టియుక్తాశ్చైత్రే గర్భాః శుభాః సపరివేషాః ।
౨౧।౨౨య్ద్ / ఘనపవనసలిలవిద్యుత్స్తనితైశ్చ హితాయ వైశాఖే ॥ ॥
౨౧।౨౩అబ్/ ముక్తారజతనికాశాస్తమాలనీలోత్పలాఞ్జనాభాసః ।
౨౧।౨౩య్ద్ / జలచరసత్త్వాకారా గ్రభేషు ఘనాః ప్రభూతజలాః ॥ ॥
౨౧।౨౪అబ్/ తీవ్రదివాకరకిరణాభితాపితా మన్దమారుతా జలదాః ।
౨౧।౨౪య్ద్ / రుషితా ఇవ ధారాభిః విసృజన్త్యంభః ప్రస్వకాలే ॥ ॥
౨౧।౨౫అబ్/ గర్భౌపఘాతలింగాని ఉల్కాశనిపాంశుపాతదిగ్దాహః ।
౨౧।౨౫య్ద్ / క్షితికంపఖపురకీలకకేతుగ్రహయుద్ధనిర్ఘాతాః ॥ ॥
౨౧।౨౬అబ్/ రుధిరాదివృష్టివైకృతపరిఘేన్ద్రధనూంషి దర్శనం రాహోః ।
౨౧।౨౬య్ద్ / ఇత్యుత్పాతైః ఏతైః త్రివిధైశ్చాన్యైః హతో గర్భః ॥ ॥

60 sanskritdocuments.org
౨౧।౨౭అబ్/ స్వర్తుస్వభావజనితైః సామాన్యైః యైశ్చ లక్షణైః వృద్ధిః ।
౨౧।౨౭య్ద్ / గర్భాణామ్ విపరీతైః తైః ఏవ విపర్యయో భవతి ॥ ॥
౨౧।౨౮అబ్/ భద్రపదాద్వయవిశ్వాంబుదేవ (దైవ) పైతామహేష్వథ ఋక్షేషు ।
౨౧।౨౮య్ద్ / సర్వేష్వృతుషు వివృద్ధో గర్భో బహుతోయదో భవతి ॥ ॥
౨౧।౨౯అబ్/ శతభిషగాశ్లేషార్ద్రాస్వాతిమఘాసంయుతః శుభో గర్భః ।
౨౧।౨౯య్ద్ / పుష్ణాతి బహూన్ దివసాన్ హన్త్యుత్పాతైః హతః త్రివిధైః ॥ ॥
౨౧।౩౦అబ్/ మృగమాసాదిష్వష్టౌ షట్ షోడశ వింశతిశ్చతుర్యుక్తా ।
౨౧।౩౦య్ద్ / వింశతిః అథ దివసత్రయమేకతమఋక్షేణ పంచభ్యః ॥ ॥
౨౧।౩౧అబ్(౨౧।౩౫అబ్)/ పంచనిమిత్తైః శతయోజనం తదర్ధార్ధమేకహాన్యాఽతః
।
౨౧।౩౧య్ద్ (౨౧।౩౫య్ద్ )/ వర్షతి పంచనిమిత్తాద్ (పంచసమన్తాద్) రూపేణైకేన యో
గర్భః ॥ ॥
౨౧।౩౨అబ్(౨౧।౩౬అబ్)/ ద్రోణః పంచనిమిత్తే గర్భే త్రీణి ఆఢకాని పవనేన ।
౨౧।౩౨య్ద్ (౨౧।౩౬య్ద్ )/ షడ్ విద్యుతా నవాభ్రైః స్తనితేన ద్వాదశ ప్రసవే ॥ ॥
౨౧।౩౩అబ్/ క్రూరగ్రహసంయుక్తే కరకాశనిమత్స్యవర్షదా గర్భాః ।
౨౧।౩౩య్ద్ / శశిని రవౌ వా శుభసంయుతఈక్షితే భూరివృష్టికరాః ॥ ॥
౨౧।౩౪అబ్/ గ్రభసమయేఽతివృష్టిః గర్భాభావాయ నిర్నిమిత్తకృతా ।
౨౧।౩౪య్ద్ / ద్రోణాష్టాంశేఽభ్యధికే వృష్టే గర్భః స్రుతో భవతి ॥ ॥
౨౧।౩౫అబ్/ గర్భః పుష్టః ప్రసవే గ్రహోపఘాతాదిభిః యది న వృష్టః ।
౨౧।౩౫య్ద్ / ఆత్మీయగర్భసమయే కరకామిశ్రం దదాత్యంభః ॥ ॥
౨౧।౩౬అబ్/ కాఠిన్యం యాతి యథా చిరకాలధృతం పయః పయస్విన్యాః ।
౨౧।౩౬య్ద్ / కాలాతీతం తద్వత్ సలిలం కాఠిన్యముపయాతి ॥ ॥
౨౧।౩౭అ పవనసలిలవిద్యుద్గర్జితా అభ్రాన్వితో యః
౨౧।౩౭బ్ స భవతి బహుతోయః పంచరూపాభ్యుపేతః ।
౨౧।౩౭య్ విసృజతి యది తోయం గర్భకాలేఽతిభూరి
౨౧।౩౭ద్ ప్రసవసమయమిత్వా శీకరాంభః కరోతి ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౨౨ గర్భధారణాధ్యాయః

varbrhs.pdf 61
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౨౨।౧అబ్/ జ్యైష్ఠసితేఽష్టమ్యాద్యశ్చత్వారో వాయుధారణా దివసాః ।

౨౨।౧య్ద్ / మృదుశుభపవనాః శస్తాః స్నిగ్ధఘనస్థగితగగనాశ్చ ॥ ॥
౨౨।౨అబ్/ తత్రైవ స్వాత్యాద్యే వృష్టే భచతుష్టయే క్రమాత్మాసాః ।
౨౨।౨య్ద్ / శ్రావణపూర్వా జ్ఞేయాః పరిస్రుతా ధారణాః తాః స్యుః ।
౨౨।౩అబ్/ యది తా స్యుః ఏకరూపాః శుభాః తతః సాన్తరాః తు న శివాయ ।
౨౨।౩య్ద్ / తస్కరభయదాశ్చౌక్తాః (ప్రోక్తాః) శ్లోకాశ్చాప్యత్ర వాసిష్ఠాః ॥ ॥
౨౨।౪అబ్/ సవిద్యుతః సపృషతః సపాంశూత్కరమారుతాః ।
౨౨।౪య్ద్ / సార్కచన్ద్రపరిచ్ఛన్నా ధారణాః శుభధారణాః ॥ ॥
౨౨।౫అబ్/ యదా తు విద్యుతః శ్రేష్ఠాః శుభాశాః (శుభాశా) ప్రత్యుపస్థితాః ।
౨౨।౫య్ద్ / తదాపి సర్వసస్యానాం వృద్ధిం బ్రూయాద్ విచక్షణః ॥ ॥
౨౨।౬అబ్/ సపాంశువర్షాః సాపశ్చ శుభా బాలక్రియా అపి ।
౨౨।౬య్ద్ / పక్షిణామ్ సుస్వరా వాచః క్రీడా పాంశుజలాదిషు ॥ ॥
౨౨।౭అబ్/ రవిచన్ద్రపరీవేషాః స్నిగ్ధా నాత్యన్తదూషితాః ।
౨౨।౭య్ద్ / వృష్టిః తదాపి విజ్ఞేయా సర్వసస్యార్థసాధికా (అభివృద్ధయే) ॥ ॥
౨౨।౮అబ్/ మేఘాః స్నిగ్ధాః సంహతాశ్చ ప్రదక్షిణగతిక్రియాః ।
౨౨।౮య్ద్ / తదా స్యాన్ మహతీ వృష్టిః సర్వసస్యాభివృద్ధయే (అర్థసాధికా) ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౨౩ ప్రవర్షణాధ్యాయః
౨౩।౧అబ్/ జ్యైష్ఠ్యాం సమతీతాయాం పూర్వాషాఢాదిసమ్ప్రవృష్టేన ।
౨౩।౧య్ద్ / శుభమశుభం వా వాచ్యం పరిమాణం చాంభసః తజ్ఞైః ॥ ॥
౨౩।౨అబ్/ హస్తవిశాలం కుణ్డకమధికృత్యాంబుప్రమాణనిర్దేశః ।
౨౩।౨య్ద్ / పంచాశత్ పలమాఢకమనేన మినుయాజ్జలం పతితమ్ ॥ ॥
౨౩।౩అబ్/ యేన ధరిత్రీ ముద్రా జనితా వా బిన్దవః త్ర్ణాగ్రేషు ।
౨౩।౩య్ద్ / వృష్టేన తేన వాచ్యం పరిమాణం వారిణః ప్రథమమ్ ॥ ॥
౨౩।౪అబ్/ కేచిద్ యథాభివృష్టం దశయోజనమణ్డలం వదన్త్యన్యే ।
౨౩।౪య్ద్ / గర్గవసిష్ఠపరాశరమతమేతద్ ద్వాదశాన్ న పరమ్ ॥ ॥
౨౩।౫అబ్/ యేషు చ భేష్వభివృష్టం భూయః తేష్వేవ వర్షతి ప్రాయః ।
౨౩।౫య్ద్ / యది నాప్యాదిషు వృష్టం సర్వేషు తదా త్వనావృష్టిః ॥ ॥

62 sanskritdocuments.org
౨౩।౬అబ్/ హస్తాప్యసౌమ్యచిత్రాపౌష్ణధనిష్ఠాసు షోడశ ద్రోణాః ।
౨౩।౬య్ద్ / శతభిషగేన్ద్రస్వాతిషు చత్వారః కృత్తికాసు దశ ॥ ॥
౨౩।౭అబ్/ శ్రవణే మఘానురాధాభరణీమూలేషు దశ చతుర్యుక్తాః ।
౨౩।౭య్ద్ / ఫల్గున్యాం పంచకృతిః పునర్వసౌ వింశతిః ద్రోణాః ॥ ॥
౨౩।౮అబ్/ ఏన్ద్రాగ్న్యాఖ్యే (ఏన్ద్రాగ్నాఖ్యే) వైశ్వే చ వింశతిః సార్పభే దశ త్ర్యధికాః
।
౨౩।౮య్ద్ / ఆహిర్బుధ్న్యార్యమ్ణప్రజాపత్యేషు పంచకృతిః ।
౨౩।౯అబ్/ పంచదశాజే పుష్యే చ కీర్తితా వాజిభే దశ ద్వౌ చ ।
౨౩।౯య్ద్ / రౌద్రేఽష్టాదశ కథితా ద్రోణా నిరుపద్రవేష్వేతే (ఏషు) ॥ ॥
౨౩।౧౦అబ్/ రవిరవిసుతకేతుపీడితే భే క్షితితనయత్రివిధాద్ భూతాహతే చ ।
౨౩।౧౦య్ద్ / భవతి చ (హి) న శివం న చాపి వృష్టిః శుభసహితే నిరుపద్రవే శివం చ
॥॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౨౪ రోహిణీయోగాధ్యాయః
౨౪।౧అబ్/ కనకశిలాచయవివరజతరుకుసుమాసంగిమధుకరానురుతే ।
౨౪।౧య్ద్ / బహువిహగకలహసురయువతిగీతమన్ద్రస్వనోపవనే ॥ ॥
౨౪।౨అబ్/ సురనిలయశిఖరిశిఖరే బృహస్పతిః నారదాయ యాన్ ఆహ ।
౨౪।౨య్ద్ / గర్గపరాశరకాశ్యపమయాశ్చ యాన్ శిష్యసంఘేభ్యః ॥ ॥
౨౪।౩అబ్/ తాన్ అవలోక్య యథావత్ ప్రాజాపత్యేన్దుసమ్ప్రయోగార్థాన్ ।
౨౪।౩య్ద్ / అల్ప (స్వల్ప) గ్రన్థేనాహం తాన్ ఏవాభ్యుద్యతో వక్తుమ్ ॥ ॥
౨౪।౪అబ్/ ప్రాజేశమాషాఢతమిస్రపక్షే క్షపాకరేణోపగతం సమీక్ష్య ।
౨౪।౪య్ద్ / వక్తవ్యమిష్టం జగతోఽశుభం వా శాస్త్రోపదేశాద్ గ్రహచిన్తకేన ॥ ॥
౨౪।౫అబ్/ యోగో యథానాగత ఏవ వాచ్యః స ధిష్ణ్యయోగః కరణే మయోక్తః ।
౨౪।౫య్ద్ / చన్ద్రప్రమాణద్యుతివర్ణమార్గైరుత్పాతవాతైశ్చ ఫలం నిగద్యం (నిగాద్యం)
॥॥
౨౪।౬అ పురాదుదగ్ యత్ (యత్) పురతోఽపి వా స్థలం
౨౪।౬బ్ త్ర్యహోషితః తత్ర హుతాశతత్పరః ।
౨౪।౬య్ గ్రహాన్ సనక్షత్రగణాన్ సమాలిఖేత్
౨౪।౬ద్ సధూపపుష్పైః బలిభిశ్చ పూజయేత్ ॥ ॥

varbrhs.pdf 63
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౨౪।౭అ సరత్నతోయౌషధిభిశ్చతుర్దిశం
౨౪।౭బ్ తరుప్రవాలాపిహితైః సుపూజితైః ।
౨౪।౭య్ అకాలమూలైః కలశైః అలంకృతం
౨౪।౭ద్ కుశాస్తృతం స్థణ్డిలమావసేద్ ద్విజః ॥ ॥
౨౪।౮అ ఆలభ్య మన్త్రేణ మహావ్రతేన
౨౪।౮బ్ బీజాని సర్వాణి నిధాయ కుంభే ।
౨౪।౮య్ ప్లావ్యాని చామీకరదర్భతోయైః
౨౪।౮ద్ హోమో మరుద్వారుణసోమ (సోమ్య) మన్త్రైః ॥ ॥
౨౪।౯అ శ్లక్ష్ణాం పతాకామసితాం విదధ్యాద్
౨౪।౯బ్ దణ్డప్రమాణాం త్రిగుణోచ్ఛ్రితాం చ ।
౨౪।౯య్ ఆదౌ కృతే దిగ్గ్రహణే నభస్వాన్
౨౪।౯ద్ గ్రాహ్యః తయా యోగగతే శశాంకే ॥ ॥
౨౪।౧౦అ తత్రార్ధమాసాః ప్రహరైః వికల్ప్యా
౨౪।౧౦బ్ వర్షానిమిత్తం దివసాః తదంశైః ।
౨౪।౧౦య్ సవ్యేన గచ్ఛన్ శుభదః సదైవ
౨౪।౧౦ద్ యస్మిన్ ప్రతిష్ఠా బలవాన్ స వాయుః ॥ ॥
౨౪।౧౧అ వృత్తే తు యోగే అంకురితాని యాని
౨౪।౧౧బ్ సన్తీహ బీజాని ధృతాని కుంభే ।
౨౪।౧౧య్ యేషాం తు యోఽంశో అంకురితః తదంశః
౨౪।౧౧ద్ తేషాం వివృద్ధిం సముపైతి నాన్యః ॥ ॥
౨౪।౧౨అబ్/ శాన్తపక్షిమృగరావితా దిశో నిర్మలం వియదనిన్దితోఽనిలః ।
౨౪।౧౨య్ద్ / శస్యతే శశిని రోహిణీగతే (రోహిణీయతే) మేఘమారుతఫలాని
వచ్మ్యతః ॥ ॥
౨౪।౧౩అ క్వచిదసితసితైః సితైః క్వచిగ
౨౪।౧౩బ్ క్వచిదసితైః భుజగైః ఇవాంబువాహైః ।
౨౪।౧౩య్ వలితజఠరపృష్ఠమాత్రదృశ్యైః
౨౪।౧౩ద్ స్ఫురితతడిద్రసనైర్వృతం విశాలైః ॥ ॥
౨౪।౧౪అ వికసితకమలౌదరావదాతైః
౨౪।౧౪బ్ అరుణకరద్యుతిరఞ్జితౌపకణ్ఠైః ।

64 sanskritdocuments.org
౨౪।౧౪య్ ఛురితమివ వియద్ఘనైః విచిత్రైః
౨౪।౧౪ద్ మధుకరకుంకుమకింశుకావదాతైః ॥ ॥
౨౪।౧౫అ అసితఘననిరుద్ధమేవ వా
౨౪।౧౫బ్ చలితతడిత్సురచాపచిత్రితమ్ ।
౨౪।౧౫య్ ద్విపమహిషకులాకులీకృతం
౨౪।౧౫ద్ వనమివ దావపరీతమంబరమ్ ॥ ॥
౨౪।౧౬అబ్/ అథవాఞ్జనశైలశిలానిచయప్రతిరూపధరైః స్థగితం గగనమ్ ।
౨౪।౧౬య్ద్ / హిమమౌక్తికశంఖశశాంకకరద్యుతిహారిభిః అంబుధరైః అథవా ॥ ॥
౨౪।౧౭అ తడిద్ధైమకక్ష్యైః బలాకాగ్రదన్తైః
౨౪।౧౭బ్ స్రవద్వారిదానైశ్చలత్ప్రాన్తహస్తైః ।
౨౪।౧౭య్ విచిత్రేన్ద్రచాపధ్వజౌచ్ఛ్రాయశోభైః
౨౪।౧౭ద్ తమాలాలినీలైః వృతం చాబ్దనాగైః ॥ ॥
౨౪।౧౮అ సన్ధ్యానురక్తే నభసి స్థితానామ్
౨౪।౧౮బ్ ఇన్దీవరశ్యామరుచాం ఘనానామ్ ।
౨౪।౧౮య్ వృన్దాని పీతాంబరవేష్టితస్య
౨౪।౧౮ద్ కాన్తిం హరేశ్చోరయతాం యదా వా ॥ ॥
౨౪।౧౯అ సశిఖిచాతకదర్దురనిఃస్వనైః
౨౪।౧౯బ్ యది విమిశ్రితమన్ద్రపటుస్వనాః ।
౨౪।౧౯య్ ఖమవతత్య దిగన్తవిలంబినః ।
౨౪।౧౯ద్ సలిలదాః సలిలౌఘముచః క్షితౌ ॥ ॥
౨౪।౨౦అ నిగదితరూపైః జలధరజాలైః
౨౪।౨౦బ్ త్ర్యహమవరుద్ధం ద్వ్యహమథవాహః ।
౨౪।౨౦య్ యది వియదేవం భవతి సుభిక్షం
౨౪।౨౦ద్ ముదితజనా చ ప్రచురజలా భూః ॥ ॥
౨౪।౨౧అ రూక్షైః అల్పైః మారుతాక్షిప్తదేహైః
౨౪।౨౧బ్ ఉష్ట్రధ్వాంక్షప్రేతశాఖామృగాభైః ।
౨౪।౨౧య్ అన్యేషాం వా నిన్దితానాం స్వరూపైః (సరూపైః)
౨౪।౨౧ద్ మూకైశ్చాబ్దైః నో శివం నాపి వృష్టిః ॥ ॥

varbrhs.pdf 65
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౨౪।౨౨అ విగతఘనే వా వియతి వివస్వాన్

౨౪।౨౨బ్ అమృదుమయూఖః సలిలకృదేవమ్ ।
౨౪।౨౨య్ సర ఇవ ఫుల్లం నిశి కుముదాఢ్యం
౨౪।౨౨ద్ ఖముడువిశుద్ధం యది చ సువృష్ట్యై ॥ ॥
౨౪।౨౩అ పూర్వోద్భూతైః సస్యనిష్పత్తిః అబ్దైః
౨౪।౨౩బ్ ఆగ్నేయాశాసంభవైః అగ్నికోపః ।
౨౪।౨౩య్ యామ్యే సస్యం క్షీయతే నైరృతేఽర్ధం ( అర్ఘం అర్ధం)
౨౪।౨౩ద్ పశ్చాజ్జాతైః శోభనా వృష్టిః అబ్దైః ॥ ॥
౨౪।౨౪అ వాయవ్యోత్థైః వాతవృష్టిః క్వచిగ
౨౪।౨౪బ్ పుష్టా వృష్టిః సౌమ్యకాష్ఠాసముత్థైః ।
౨౪।౨౪య్ శ్రేష్ఠం సస్యం స్థాణుదిక్సమ్ప్రవృద్ధైః
౨౪।౨౪ద్ వాయుశ్చైవం దిక్షు ధత్తే ఫలాని ॥ ॥
౨౪।౨౫అ ఉల్కానిపాతాః తడితోఽశనిశ్చ
౨౪।౨౫బ్ దిగ్దాహనిర్ఘాతమహీప్రకంపాః ।
౨౪।౨౫య్ నాదా మృగాణాం సపతత్రిణాం చ
౨౪।౨౫ద్ గ్రాహ్యా యథైవ అంబుధరాః తథైవ ॥ ॥
౨౪।౨౬అ నామాంకితైః తైరుదగాదికుంభైః
౨౪।౨౬బ్ ప్రదక్షిణం శ్రావణమాసపూర్వైః
౨౪।౨౬య్ పూర్ణైః స మాసః సలిలస్య దాతా
౨౪।౨౬ద్ స్రుతైః (స్రుతః) అవృష్టిః పరికల్ప్యమూనైః ॥ ॥
౨౪।౨౭అ అన్యైశ్చ కుంభైః నృపనామచిహ్నైః
౨౪।౨౭బ్ దేశాంకితైశ్చాప్యపరైః తథైవ
౨౪।౨౭య్ భగ్నైః స్రుతైః న్యూనజలైః సుపూర్ణైః
౨౪।౨౭ద్ భాగ్యాని వాచ్యాని యథానురూపమ్ ॥ ॥
౨౪।౨౮అ దూరగో నికటగోఽథవా శశీ
౨౪।౨౮బ్ దక్షిణే పథి యథా తథా స్థితః ।
౨౪।౨౮య్ రోహిణీం యది యునక్తి సర్వథా
౨౪।౨౮ద్ కష్టమేవ జగతో వినిర్దిశేత్ ॥ ॥

66 sanskritdocuments.org
౨౪।౨౯అ స్పృశన్న్ ఉదగ్ యాతి యదా శశాంకః
౨౪।౨౯బ్ తదా సువృష్టిః బహులౌపసర్గా ।
౨౪।౨౯య్ అసంస్పృశన్ యోగముదక్సమేతః
౨౪।౨౯ద్ కరోతి వృష్టిం విపులాం శివం చ ॥ ॥
౨౪।౩౦అ రోహిణీశకటమధ్యసంస్థితే
౨౪।౩౦బ్ చన్ద్రమస్యశరణీకృతా జనాః ।
౨౪।౩౦య్ క్వాపి యాన్తి శిశుయాచితాశనాః
౨౪।౩౦ద్ సూర్యతప్తపిఠరాంబుపాయినః ॥ ॥
౨౪।౩౧అ ఉదితం యది శీతదీధితిం
౨౪।౩౧బ్ ప్రథమం పృష్ఠత ఏతి రోహిణీ ।
౨౪।౩౧య్ శుభమేవ తదా స్మరాతురాః
౨౪।౩౧ద్ ప్రమదాః కామవశేన (కామివశే చ) సంస్థితాః ॥ ॥
౨౪।౩౨అ అనుగచ్ఛతి పృష్టతః శశీ
౨౪।౩౨బ్ యది కామీ వనితామివ ప్రియామ్ ।
౨౪।౩౨య్ మకరధ్వజబాణఖేదితాః
౨౪।౩౨ద్ ప్రమదానాం వశగాః తదా నరాః ॥ ॥
౨౪।౩౩అ ఆగ్నేయ్యాం దిశి చన్ద్రమా యది భవేత్ తత్రౌపసర్గో మహాన్
౨౪।౩౩బ్ నైరృత్యాం సముపద్రుతాని నిధనం సస్యాని యాన్తీతిభిః ।
౨౪।౩౩య్ ప్రాజేశానిలదిక్స్థితే హిమకరే సస్యస్య మధ్యశ్చయో
౨౪।౩౩ద్ యాతే స్థాణుదిశం గుణాః సుబహవః సస్యార్ఘవృష్ట్యాదయః
(వృద్ధ్యాదయః) ॥ ॥
౨౪।౩౪అబ్/ తాడయేద్ యది చ యోగతారకామావృణోతి వపుషా యదాపి వా ।
౨౪।౩౪య్ద్ / తాడనే భయముశన్తి దారుణం ఛాదనే నృపబధో (నృపవధో)
అంగనాకృతః ॥ ॥
౨౪।౩౫అబ్/ గోప్రవేశసమయేగ్రతో వృషో యాతి కృష్ణపశుః ఏవ వా పురః ।
౨౪।౩౫య్ద్ / భూరి వారి శబలే తు మధ్యమం నో సితేఽంబుపరికల్పనాపరైః ॥ ॥
౨౪।౩౬అబ్/ దృశ్యతే న యది రోహిణీయుతశ్చన్ద్రమా నభసి తోయదావృతే ।
౨౪।౩౬య్ద్ / రుగ్భయం మహదుపస్థితం తదా భూశ్చ భూరిజలసస్యసంయుతా ॥
॥

varbrhs.pdf 67
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

sఏపరతే అధ్యాయ ౨౫ స్వాతియోగాధ్యాయః

౨౫।౧అబ్/ యద్ రోహిణీయోగఫలం తదేవ స్వాతావషాఢాసహితే చ చన్ద్రే ।
౨౫।౧య్ద్ / ఆషాఢశుక్లే నిఖిలం విచిన్త్యం యోఽస్మిన్ విశేషః తమహం ప్రవక్ష్యే ॥ ॥
౨౫।౨అ స్వాతౌ నిశాంశే ప్రథమేఽభివృష్టే
౨౫।౨బ్ సస్యాని సర్వాణి ఉపయాన్తి వృద్ధిమ్ ।
౨౫।౨య్ భాగే ద్వితీయే తిలముద్గమాషా
౨౫।౨ద్ గ్రైష్మం తృతీయేఽస్తి న శారదాని ॥ ॥
౨౫।౩అబ్/ వృష్టేఽహ్నిభాగే ప్రథమే సువృష్టిః తద్వద్ ద్వితీయే తు సకీటసర్పా ।
౨౫।౩య్ద్ / వృష్టిః తు మధ్యాపరభాగవృష్టే నిశ్ఛిద్రవృష్టిః ద్యునిశం ప్రవృష్టే ॥ ॥
౨౫।౪అబ్/ సమముత్తరేణ తారా చిత్రాయాః కీర్త్యతే హ్యపాంవత్సః ।
౨౫।౪య్ద్ / తస్యాసన్నే చన్ద్రే స్వాతేః యోగః శివో భవతి ॥ ॥
౨౫।౫అ సప్తమ్యాం స్వాతియోగే యది పతతి హిమం మాఘమాసాన్ధకారే
౨౫।౫బ్ వాయుః వా చణ్డవేగః సజలజలధరో వాపి గర్జత్యజస్రమ్ ।
౨౫।౫య్ విద్యున్మాలాకులం వా యది భవతి నభో నష్టచన్ద్రార్కతారం
౨౫।౫ద్ విజ్ఞేయా ప్రావృడ్ ఏషా ముదితజనపదా సర్వసస్యైరుపేతా ॥ ॥
౨౫।౬అబ్/ తథైవ ఫాల్గునే చైత్రే వైశాఖస్యాసితేఽపి వా ।
౨౫।౬య్ద్ / స్వాతియోగం విజానీయాదాషాఢే చ విశేషతః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౨౬ ఆషాఢీయోగాధ్యాయః
౨౬।౧అ ఆషాఢ్యాం సమతులితాధివాసితానామ్
౨౬।౧బ్ అన్యేద్యుః యదధికతాముపైతి బీజమ్ ।
౨౬।౧య్ తద్వృద్ధిః భవతి న జాయతే యదూనం
౨౬।౧ద్ మన్త్రోఽస్మిన్ భవతి తులాభిమన్త్రణాయ ॥ ॥
(మన్త్ర )
౨౬।౨అబ్/ స్తోతవ్యా మన్త్రయోగేన సత్యా దేవీ సరస్వతీ ।
౨౬।౨య్ద్ / దర్శయిష్యసి యత్సత్యం సత్యే సత్యవ్రతా హ్యసి ॥ ॥
౨౬।౩అబ్/ యేన సత్యేన చన్ద్రార్కౌ గ్రహా జ్యోతిర్గణాః తథా ।
౨౬।౩య్ద్ / ఉత్తిష్ఠన్తీహ పూర్వేణ పశ్చాదస్తం వ్రజన్తి చ ॥ ॥

68 sanskritdocuments.org
౨౬।౪అబ్/ యత్సత్యం సర్వవేదేషు యత్సత్యం బ్రహ్మవాదిషు ।
౨౬।౪య్ద్ / యత్సత్యం త్రిషు లోకేషు తత్సత్యమిహ దృశ్యతామ్ ॥ ॥
౨౬।౫అబ్/ బ్రహ్మణో దుహితాసి త్వమాదిత్యైతి ప్రకీర్తితా ।
౨౬।౫య్ద్ / కాశ్యపీ గోత్రతశ్చైవ నామతో విశ్రుతా తులా ॥ ॥
౨౬।౬అ క్షౌమం చతుఃసూత్రకసన్నిబద్ధం
౨౬।౬బ్ షడంగులం శిక్యకవస్త్రమస్యాః ।
౨౬।౬య్ సూత్రప్రమాణమ్ చ దశాంగులాని
౨౬।౬ద్ షడ్ ఏవ కక్ష్యో (కక్షో) భయశిక్యమధ్యే ॥ ॥
౨౬।౭అ యామ్యే శిక్యే కాంచనం సన్నివేశ్యం
౨౬।౭బ్ శేషద్రవ్యాణి ఉత్తరేఽంబూని చైవ (చైవం) ।
౨౬।౭య్ తోయైః కౌప్యైః సేన్ధవైః (స్యన్దిభిః) సారసైశ్చ
౨౬।౭ద్ వృష్టిః (వర్।వృద్ధిః) హీనా మధ్యమా చోత్తమా చ ॥ ॥
౨౬।౮అ దన్తైః నాగా గోహయాద్యాశ్చ లోమ్నా
౨౬।౮బ్ హేమ్నా భూపాః శిక్థకేన ద్విజాద్యాః ।
౨౬।౮య్ తద్వద్ దేశా వర్షమాసా దిశశ్చ
౨౬।౮ద్ శేషద్రవ్యాణి ఆత్మరూపస్థితాని ॥ ॥
౨౬।౯అబ్/ హైమీ ప్రధానా రజతేన మధ్యా తయోః అలాభే ఖదిరేణ కార్యా ।
౨౬।౯య్ద్ / విద్ధః పుమాన్ యేన శరేణ సా వా తులా ప్రమాణేన భవేద్ వితస్తిః ॥ ॥
౨౬।౧౦అబ్/ హీనస్య నాశోఽభ్యధికస్య వృద్ధిః తుల్యేన తుల్యం తులితం
తులాయామ్ ।
౨౬।౧౦య్ద్ / ఏతత్తులాకోశరహస్యముక్తం ప్రాజేశయోగేఽపి నరో విదధ్యాత్ ॥ ॥
౨౬।౧౧అ స్వాతావషాఢాస్వథ రోహిణీషు
౨౬।౧౧బ్ పాపగ్రహా యోగగతా న శస్తాః ।
౨౬।౧౧య్ గ్రాహ్యం తు యోగద్వయమపి ఉపోష్య
౨౬।౧౧ద్ యదాధిమాసో ద్విగుణీకరోతి ॥ ॥
౨౬।౧౨అ త్రయోఽపి యోగాః సదృశాః ఫలేన
౨౬।౧౨బ్ యదా తదా వాచ్యమసంశయేన ।
౨౬।౧౨య్ విపర్యయే యత్త్విహ రోహిణీజం

varbrhs.pdf 69
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౨౬।౧౨ద్ ఫలం తదేవాభ్యధికం నిగద్యమ్ ॥ ॥

౨౬।౧౩అబ్/ నిష్పత్తిః అగ్నికోపో వృష్టిః మన్దాథ మధ్యమా శ్రేష్ఠా ।
౨౬।౧౩య్ద్ / బహుజలపవనా పుష్టా శుభా చ పూర్వాదిభిః పవనైః ॥ ॥
౨౬।౧౪అబ్/ వృత్తాయామాషాఢ్యామ్ కృష్ణచతుర్థ్యామజైకపాదర్క్షే ।
౨౬।౧౪య్ద్ / యది వర్షతి పర్జన్యః ప్రావృట్ శస్తా న చేన్ న తతః ॥ ॥
౨౬।౧౫అబ్/ ఆషాఢ్యామ్ పౌర్ణమాస్యాం తు యద్యైశానోఽనిలో భవేత్ ।
౨౬।౧౫య్ద్ / అస్తం గచ్ఛతి తీక్ష్ణాంశౌ సస్యసమ్పత్తిరుత్తమా ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౨౭ వాతచక్రాధ్యాయః
౨౭।౧అబ్/ ఆషాఢపౌర్ణమాస్యాం తు యద్యైశానోఽనిలో భవేత్ ।
౨౭।౧య్ద్ / అస్తం గచ్ఛతి తీక్ష్ణాంశౌ సస్య సమ్పత్తిరుత్తమా ॥ ॥
౨౭।౨అ పూర్వః పూర్వసముద్రవీచిశిఖరప్రస్ఫాలనాఘూర్ణితశ్
౨౭।౨బ్ చన్ద్రార్కాంశుసటాకలాపకలితో (సటాభిఘాతకలితో) వాయుః
యదాకాశతః ।
౨౭।౨య్ నైకాన్తస్థితనీలమేఘపటలా (పటలాం) శారద్యసంవర్ధితా (సంవర్ధితాం)
౨౭।౨ద్ వాసన్తౌత్కటసస్యమణ్డితతలా సర్వా మహీ శోభతే (తలాం విద్యాత్ తదా
మేదినీం) ॥ ॥
౨౭।౩అ యదా వహ్నౌ (అగ్నేయో) వాయుః వహతి గగనే ఖణ్డితతనుః
(మలయశిఖరాస్ఫాలనపటుః)
౨౭।౩బ్ ప్లవత్యస్మిన్ యోగే భగవతి పతంగే ప్రవసతి ।
౨౭।౩య్ తదా నిత్యోద్దీప్తా జ్వలనశిఖరాలింగితతలా
౨౭।౩ద్ స్వగాత్రౌచ్ఛ్వాసైః (ఉష్మోచ్ఛాసైః) వమతి వసుధా భస్మనికరమ్ ॥ ॥
౨౭।౪అ తాలీపత్రలతావితానతరుభిః శాఖామృగాన్నర్తయన్
౨౭।౪బ్ యోగేఽస్మిన్ ప్లవతి ధ్వనిః సపరుషో (ధ్వనన్సుపరుషో) వాయుః యదా
దక్షిణః ।
౨౭।౪య్ తద్వద్ యోగసముత్థితః తు (సర్వోద్యోగసమున్నతాశ్చ) గజవత్తాలాంకుశైః
ఘట్టితాః
౨౭।౪ద్ కీనాశా ఇవ మన్దవారికణికా (కణికాన్) ముంచన్తి మేఘాః తదా ॥ ॥
౨౭।౫అ సూక్ష్మైలాలవలీలవంగనిచయాన్ వ్యాఘూర్ణయన్ సాగరే

70 sanskritdocuments.org
౨౭।౫బ్ భానోః అస్తమయే ప్లవత్యవిరతో వాయుః యదా నైరృతః
౨౭।౫య్ క్షుత్తృష్ణావృత (తృష్ణామృత) మానుషాస్థిశకలప్రస్తారభారచ్ఛదా
౨౭।౫ద్ మత్తా ప్రేతవధూరివోగ్రచపలా భూమిః తదా లక్ష్యతే ॥ ॥
౨౭।౬అ యదా రేణూత్పాతైః ప్రవిచలసటాటోపచపలః (ప్రవికటసటాటోపచపలః)
౨౭।౬బ్ ప్రవాతః పశ్చాగేద్ (పశ్చార్ధే ) దినకరకరాపాతసమయే ।
౨౭।౬య్ తదా సస్యోపేతా ప్రవరనికరాబద్ధసమరా (ప్రవరనృవ్రాబద్ధసమరా)
౨౭।౬ద్ క్షితిః స్థానస్థానేష్వ (ధరా స్థానే స్థానేష్వ్) అవిరతవసామాంసరుధిరా ॥ ॥
౨౭।౭అ ఆషాఢీపర్వకాలే యది కిరణపతేః అస్తకాలోపపత్తౌ
౨౭।౭బ్ వాయవ్యో వృద్ధవేగః పవనఘనవపుః పన్నగార్ద్ధానుకారి (ప్లవతి ధనరిపుః
పన్నగాదానుకారీ) ।
౨౭।౭య్ జానీయాద్ వారిధారాప్రముదితముదితాముక్త (ముదితాం ముక్త)
మణ్డూకకణ్ఠాం
౨౭।౭ద్ సస్యౌద్భాసఏకచిహ్నాం సుఖబహులతయా భాగ్యసేనామివౌర్వీమ్ ॥ ॥
౨౭।౮అ మేరుగ్రస్తమరీచిమణ్డలతలే గ్రీష్మావసానే రవౌ
౨౭।౮బ్ వాత్యామోదికదంబగన్ధసురభిః వాయుః యదా చోత్తరః ।
౨౭।౮య్ విద్యుద్భ్రాన్తిసమస్తకాన్తికలనా మత్తాః తదా తోయదా
౨౭।౮ద్ ఉన్మత్తా ఇవ నష్టచన్ద్రకిరణాం గాం పూరయన్త్యంబుభిః ॥ ॥
౨౭।౯అబ్/ వృత్తాయామాషాఢ్యాం కృష్ణచతుర్థ్యామజైకపాదర్క్షే
(ఐశానో యది శీతలోఽమరగణైః సంసేవ్యమానో భవేత్) ।
౨౭।౯య్ద్ / యది వర్షతి పర్జన్యః ప్రావృత్ శస్తా న చేన్ న తదా
(పున్నాగాగురుపారిజాతసురభిర్వాయుః ప్రచణ్డధ్వనిః ॥ ॥
౨౭।౧౦అబ్/ నష్టచన్ద్రార్కకిరనం నష్టతారం న చేన్ నభః (ఆపూర్ణోదకయౌవనా
వసుమతీ సమ్పన్నసస్యాకులా) ।
౨౭।౧౦య్ద్ / న తాం భద్రపదాం మన్యే యత్ర దేవో న వర్షతి
(ధర్మిష్ఠాః ప్రణతారయో నృపతయో రక్షన్తి వర్ణాం తదా) ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౨౮ సద్యోవర్షణాధ్యాయః
౨౮।౧అ వర్షాప్రశ్నే సలిలనిలయం రాశిమాశ్రిత్య చన్ద్రో
౨౮।౧బ్ లగ్నం యాతో భవతి యది వా కేన్ద్రగః శుక్లపక్షే ।
౨౮।౧య్ సౌమ్యైః దృష్టః ప్రచురముదకం పాపదృష్టోఽల్పమంభః

varbrhs.pdf 71
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౨౮।౧ద్ ప్రావృట్కాలే సృజతి న చిరాత్చన్ద్రవద్ భార్గవోఽపి ॥ ॥

౨౮।౨అ ఆర్ద్రం ద్రవ్యం స్పృశతి యది వా వారి తత్సంజ్ఞకం వా
౨౮।౨బ్ తోయాసన్నో భవతి యది వా తోయకార్యౌన్ముఖో వా ।
౨౮।౨య్ ప్రష్టా వాచ్యః సలిలమచిరాదస్తి నిఃసంశయేన
౨౮।౨ద్ పృచ్ఛాకాలే సలిలమితి వా శ్రూయతే యత్ర శబ్దః ॥ ॥
౨౮।౩అ ఉదయశిఖరిసంస్థో దుర్నిరీక్ష్యోఽతిదీప్త్యా
౨౮।౩బ్ ద్రుతకనకనికాశః స్నిగ్ధవైదూర్యకాన్తిః ।
౨౮।౩య్ తదహని కురుతేఽంభః తోయకాలే వివస్వాన్
౨౮।౩ద్ ప్రతపతి యది చౌచ్చైః ఖం గతోఽతీవ తీక్ష్ణమ్ ॥ ॥
౨౮।౪అ విరసముదకం గోనేత్రాభం వియద్విమలా దిశో
౨౮।౪బ్ లవణవికృతిః కాకాణ్డాభం యదా చ భవేత్నభః ।
౨౮।౪య్ పవనవిగమః పోప్లూయన్తే ఝషాః స్థలగామినో
౨౮।౪ద్ రసనమసకృత్మణ్డూకానాం జలాగమహేతవః ॥ ॥
౨౮।౫అ మార్జారో భృశమవనిం నఖైః లిక్ఖన్తో (లిఖన్తే)
౨౮।౫బ్ లోహానాం మలనిచయః సవిస్రగన్ధః ।
౨౮।౫య్ రథ్యాయాం శిశురచితాః (శిశునిచితాః) చ సేతుబన్ధాః ।
౨౮।౫ద్ సమ్ప్రాప్తం జలమచిరాత్నివేదయన్తి ॥ ॥
౨౮।౬అబ్/ గిరయోఽఞ్జనచూర్ణసన్నిభా (అఞ్జనపుఞ్జసన్నిభా) యది వా
బాష్పనిరుద్ధకన్దరాః ।
౨౮।౬య్ద్ / కృకవాకువిలోచనౌపమాః పరివేషాః శశినశ్చ వృష్టిదాః ॥ ॥
౨౮।౭అ వినా ఉపఘాతేన పిపీలికానామ్
౨౮।౭బ్ అణ్డౌపసంక్రాన్తిః అహివ్యవాయః ।
౨౮।౭య్ ద్రుమావరోహః (ద్రుమాధిరోహః) చ భుజంగమానాం
౨౮।౭ద్ వృష్టేః నిమిత్తాని గవాం ప్లుతం చ ॥ ॥
౨౮।౮అ తరుశిఖరఓపగతాః కృకలాసా
౨౮।౮బ్ గగనతలస్థితదృష్టినిపాతాః ।
౨౮।౮య్ యది చ గవాం రవివీక్షణమూర్ధ్వం
౨౮।౮ద్ నిపతతి వారి తదా న చిరేణ ॥ ॥

72 sanskritdocuments.org
౨౮।౯అబ్/ నైచ్ఛన్తి వినిర్గమం గృహాద్ ధున్వన్తి శ్రవణాన్ ఖురాన్ అపి ।
౨౮।౯య్ద్ / పశవః పశువగ కుక్కురా (కుర్కురా) యద్యంభః పతతీతి నిర్దిశేత్ ॥ ॥
౨౮।౧౦అ యదా స్థితా గృహపటలేషు కుక్కురా (కుర్కురా)
౨౮।౧౦బ్ రుదన్తి (భవన్తి) వా యది వితతం వియత్ముఖాః (దివోన్ముఖాః) ।
౨౮।౧౦య్ దివా తడిద్ యది చ పినాకిదిగ్భవా
౨౮।౧౦ద్ తదా క్షమా భవతి సమైవ వారిణా (స ఆతోవారోంఆ) ॥ ॥
౨౮।౧౧అ శుకకపోతవిలోచనసన్నిభో
౨౮।౧౧బ్ మధునిభశ్చ యదా హిమదీధితిః ।
౨౮।౧౧య్ ప్రతిశశీ చ యదా దివి రాజతే
౨౮।౧౧ద్ పతతి వారి తదా న చిరేణ చ (చిరాద్ దివః) ॥ ॥
౨౮।౧౨అ స్తనితం నిశి విద్యుతో దివా
౨౮।౧౨బ్ రుధిరనిభా యది దణ్డవత్స్థితాః ।
౨౮।౧౨య్ పవనః పురతశ్చ శీతలో
౨౮।౧౨ద్ యది సలిలస్య తదాఽఽగమో భవేత్ ॥ ॥
౨౮।౧౩అ వల్లీనాం గగనతలౌన్ముఖాః ప్రవాలాః
౨౮।౧౩బ్ స్నాయన్తే యది జలపాంశుభిః విహంగాః ।
౨౮।౧౩య్ సేవన్తే యది చ సరీసృపాః తృణాగ్రాణ్య్-
౨౮।౧౩ద్ ఆసన్నో భవతి తదా జలస్య పాతః ।
౨౮।౧౪అ మయూరశుకచాషచాతకసమానవర్ణా యదా
౨౮।౧౪బ్ జపాకుసుమపంకజద్యుతిముషశ్చ సన్ధ్యాఘనాః ।
౨౮।౧౪య్ జలోర్మినగనక్రకచ్ఛపవరాహమీనోపమాః
౨౮।౧౪ద్ ప్రభూతపుటసంచయా న తు చిరేణ యచ్ఛన్త్యపః ॥ ॥
౨౮।౧౫అ పర్యన్తేషు సుధాశశాంకధవలా మధ్యేఽఞ్జనాలిత్విషః
౨౮।౧౫బ్ స్నిగ్ధా నైకపుటాః క్షరజ్జలకణాః సోపానవిచ్ఛేదినః ।
౨౮।౧౫య్ మాహేన్ద్రీప్రభవాః ప్రయాన్త్యపరతః ప్రాగ్ వా అంబుపాశౌద్భవా
౨౮।౧౫ద్ యే తే వారిముచః త్యజన్తి న చిరాదంభః ప్రభూతం భువి ॥ ॥
౨౮।౧౬అబ్/ శక్రచాపపరిఘప్రతిసూర్యా రోహితోఽథ తడితః పరివేషః ।
౨౮।౧౬య్ద్ / ఉద్గమాస్తమయే యది భానోః ఆదిశేత్ ప్రచురమంబు తదాశు ॥ ॥

varbrhs.pdf 73
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౨౮।౧౭అ యది తిత్తిరపత్రనిభం గగనం

౨౮।౧౭బ్ ముదితాః ప్రవదన్తి చ పక్షిగణాః ।
౨౮।౧౭య్ ఉదయాస్తమయే సవితుః ద్యునిశం
౨౮।౧౭ద్ విసృజన్తి ఘనా న చిరేణ జలమ్ ॥ ॥
౨౮।౧౮అ యద్యమోఘకిరణాః సహస్రగోః
౨౮।౧౮బ్ అస్తభూధరకరా ఇవౌచ్ఛ్రితాః ।
౨౮।౧౮య్ భూమం చ రసతే యదాంబుదః
౨౮।౧౮ద్ తన్మహద్ భవతి వృష్టిలక్షణం ॥ ॥
౨౮।౧౯అబ్/ ప్రావృషి శీతకరో భృగుపుత్రాత్ సప్తమరాశిగతః శుభదృష్టః ।
౨౮।౧౯య్ద్ / సూర్యసుతాన్ నవపంచమగో వా సప్తమగశ్చ జలాఽఽగమనాయ ॥
॥
౨౮।౨౦అబ్/ ప్రాయో గ్రహాణాముదయాస్తకాలే సమాగమే మణ్డలసంక్రమే చ ।
౨౮।౨౦య్ద్ / పక్షక్షయే తీక్ష్ణకరాయనాన్తే వృష్టిః గతేఽర్కే నియమేన చార్ద్రామ్ ॥
॥
౨౮।౨౧అబ్/ సమాగమే పతతి జలం జ్ఞశుక్రయోః జ్ఞజీవయోః గురుసితయోశ్చ
సంగమే ।
౨౮।౨౧య్ద్ / యమారయోః పవనహుతాశజం భయం హ్యదృష్టయోః
అసహితయోశ్చ సద్గ్రహైః ॥ ॥
౨౮।౨౨అబ్/ అగ్రతః పృష్ఠతో వాపి గ్రహాః సూర్యావలంబినః ।
౨౮।౨౨య్ద్ / యదా తదా ప్రకుర్వన్తి మహీమేకార్ణవామివ ॥ ॥
౨౮।౨౩అబ్/ ప్రవిశతి యది ఖద్యోతో జలదసమీపేషు రజనీషు ।
౨౮।౨౩య్ద్ / కేదారపూరమధికం వర్షతి దేవః తదా న చిరాత్ ॥ ॥
౨౮।౨౪అబ్/ వర్షత్యపి రటతి యదా గోమాయుశ్చ ప్రదోషవేలాయామ్ ।
౨౮।౨౪య్ద్ / సప్తాహం దుర్దినమపి తదా పయో నాత్ర సన్దేహః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౨౯ కుసుమలతాధ్యాయః
౨౯।౧అబ్/ ఫలకుసుమసమ్ప్రవృద్ధిం వనస్పతీనాం విలోక్య విజ్ఞేయమ్ ।
౨౯।౧య్ద్ / సులభత్వం ద్రవ్యాణాం నిష్పత్తిశ్చాపి సస్యానామ్ ॥ ॥
౨౯।౨అబ్/ శాలేన కలమశాలీ రక్తాశోకేన రక్తశాలిశ్చ ।

74 sanskritdocuments.org
౨౯।౨య్ద్ / పాణ్డూకః క్షీరికయా నీలాశోకేన సూకరకః ॥ ॥
౨౯।౩అబ్/ న్యగ్రోధేన తు యవకః తిన్దుకవృద్ధ్యా చ షష్టికో భవతి ।
౨౯।౩య్ద్ / అశ్వత్థేన జ్ఞేయా నిష్పత్తిః సర్వసస్యానామ్ ॥ ॥
౨౯।౪అబ్/ జంబూభిః తిలమాషాః శిరీషవృద్ధ్యా చ కంగునిష్పత్తిః ।
౨౯।౪య్ద్ / గోధూమాశ్చ మధూకైః యవవృద్ధిః సప్తపర్ణేన ॥ ॥
౨౯।౫అబ్/ అతిముక్తకకున్దాభ్యాం కర్పాసం సర్షపాన్ వదేదశనైః ।
౨౯।౫య్ద్ / బదరీభిశ్చ కులత్థాంశ్చిరవిల్వేన (చిరబిల్వేన) ఆదిశేత్ముద్గాన్ ॥ ॥
౨౯।౬అబ్/ అతసీ వేతసపుష్పైః పలాశకుసుమైశ్చ కోద్రవా జ్ఞేయాః ।
౨౯।౬య్ద్ / తిలకేన శంఖమౌక్తికరజతాని అథ చైంగుదేన శణాః (శణః) ॥ ॥
౨౯।౭అబ్/ కిరణశ్చ హస్తికర్ణైః ఆదేశ్యా వాజినోఽశ్వకర్ణేన ।
౨౯।౭య్ద్ / గావశ్చ పాటలాభిః కదలీభిః అజావికం భవతి ॥ ॥
౨౯।౮అబ్/ చంపకకుసుమైః కనకం విద్రుమసమ్పగ బన్ధుజీవేన ।
౨౯।౮య్ద్ / కురవక (కురువక) వృద్ధ్యా వజ్రం వైదూర్యం నిన్దికావర్తైః ॥ ॥
౨౯।౯అబ్/ విన్ద్యాగ సిన్ధువారేణ మౌక్తికం కారుకాః (కుంకుమం) కుసుంభేన ।
౨౯।౯య్ద్ / రక్తోత్పలేన రాజా మన్త్రీ నీలోత్పలేనోక్తః ॥ ॥
౨౯।౧౦అబ్/ శ్రేష్ఠీ సువర్ణపుష్పాత్ (పుష్పైః) పద్మైః విప్రాః పురోహితాః కుముదైః ।
౨౯।౧౦య్ద్ / సౌగన్ధికేన బలపతిః అర్కేణ హిరణ్యపరివృద్ధిః ॥ ॥
౨౯।౧౧అబ్/ ఆమ్రైః క్షేమం భల్లాతకైః భయం పీలుభిః తథారోగ్యమ్ ।
౨౯।౧౧య్ద్ / ఖదిరశమీభ్యాం దుర్భిక్షమర్జునైః శోభనా వృష్టిః ॥ ॥
౨౯।౧౨అబ్/ పిచుమన్దనాగకుసుమైః సుభిక్షమథ మారుతః కపిత్థేన ।
౨౯।౧౨య్ద్ / నిచులేనావృష్టిభయం వ్యాధిభయం భవతి కుటజేన ॥ ॥
౨౯।౧౩అబ్/ దూర్వాకుశకుసుమాభ్యామిక్షుః వహ్నిశ్చ కోవిదారేణ ।
౨౯।౧౩య్ద్ / శ్యామాలతాభివృద్ధ్యా బన్ధక్యో వృద్ధిమాయాన్తి ॥ ॥
౨౯।౧౪అ యస్మిన్ కాలే (దేశే) స్నిగ్ధనిశ్ఛిద్రపత్రాః
౨౯।౧౪బ్ సందృశ్యన్తే వృక్షగుల్మా లతాశ్చ ।
౨౯।౧౪య్ తస్మిన్ వృష్టిః శోభనా సప్రదిష్టా
౨౯।౧౪ద్ రూక్షైశ్ఛిద్రైః అల్పమంభః ప్రదిష్టమ్ ॥ ॥

varbrhs.pdf 75
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

sఏపరతే అధ్యాయ ౩౦ సన్ధ్యాలక్షణాధ్యాయః

౩౦।౧అబ్/ అర్ధాస్తమితానుదితాత్ సూర్యాదస్పష్టభం నభో యావత్ ।
౩౦।౧య్ద్ / తావత్ సన్ధ్యాకాలశ్చిహ్నైః ఏతైః ఫలం చాస్మిన్ ॥ ॥
౩౦।౨అబ్/ మృగశకుని (శకున) పవనపరివేషపరిధిపరిఘాభ్రవృక్షసురచాపైః ।
౩౦।౨య్ద్ / గన్ధర్వనగరరవికరదణ్డరజః స్నేహవర్ణైశ్చ ॥ ॥
౩౦।౩అబ్/ భైరవముచ్చైః విరువన్ మృగోఽసకృద్ గ్రామఘాతమాచష్టే ।
౩౦।౩య్ద్ / రవిదీప్తో దక్షిణతో మహాస్వనః సైన్యఘాతకరః ॥ ॥
౩౦।౪అబ్/ అపసవ్యే సంగ్రామః సవ్యే సేనాసమాగమః శాన్తే ।
౩౦।౪య్ద్ / మృగచక్రే పవనే వా సన్ధ్యాయాం మిశ్రగే వృష్టిః ॥ ॥
౩౦।౫అబ్/ దీప్తమృగాణ్డజవిరుతా ప్రాక్ సన్ధ్యా దేశనాశమాఖ్యాతి ।
౩౦।౫య్ద్ / దక్షిణదిక్స్థైః విరుతా గ్రహణాయ పురస్య దీప్తాస్యైః ॥ ॥
౩౦।౬అబ్/ గృహతరుతోరణమథనే సపాంశులోష్టౌత్కరేఽనిలే ప్రబలే ।
౩౦।౬య్ద్ / భైరవరావే రూక్షే ఖగపాతిని చాశుభా సన్ధ్యా ॥ ॥
౩౦।౭అబ్/ మన్దపవనావఘట్టితచలితపలాశద్రుమా విపవనా వా ।
౩౦।౭య్ద్ / మధురస్వరశాన్తవిహంగమృగరుతా పూజితా సన్ధ్యా ॥ ॥
౩౦।౮అబ్/ సన్ధ్యాకాలే స్నిగ్ధా దణ్డతడిత్మత్స్యపరిధిపరివేషాః ।
౩౦।౮య్ద్ / సురపతిచాపైరావతరవికిరణాశ్చాశు వృష్టికరః ॥ ॥
౩౦।౯అబ్/ విచ్ఛిన్నవిషమవిధ్వస్తవికృతకుటిలాపసవ్యపరివృత్తాః ।
౩౦।౯య్ద్ / తనుహ్రస్వవికలకలుషాశ్చ విగ్రహావృష్టిదాః కిరణాః ॥ ॥
౩౦।౧౦అబ్/ ఉద్ద్యోతినః ప్రసన్నా ఋజవో దీర్ఘాః ప్రదక్షిణావర్తాః ।
౩౦।౧౦య్ద్ / కిరణాః శివాయ జగతో వితమస్కే నభసి భానుమతః ॥ ॥
౩౦।౧౧అబ్/ శుక్లాః కరా దినకృతో దివాదిమధ్యాన్తగామినః స్నిగ్ధాః ।
౩౦।౧౧య్ద్ / అవ్యుచ్ఛిన్నా ఋజవో వృష్టికరాః తే త్వ (హి) అమోఘాఖ్యాః ॥ ॥
౩౦।౧౨అబ్/ కల్మాషబభ్రుకపిలా విచిత్రమాఞ్జిష్ఠహరితశబలాభాః ।
౩౦।౧౨య్ద్ / త్రిదివానుబన్ధినోఽవృష్టయేఽల్పభయదాః తు సప్తాహాత్ ॥ ॥
౩౦।౧౩అబ్/ తామ్రా బలపతిమృత్యుం పీతారుణసన్నిభాశ్చ తద్ వ్యసనమ్ ।

76 sanskritdocuments.org
౩౦।౧౩య్ద్ / హరితాః పశుసస్యబధం ధూమసవర్ణా గవాం నాశమ్ ॥ ॥
౩౦।౧౪అబ్/ మాఞ్జిష్టాభాః శస్త్రాగ్నిసంభ్రమం బభ్రవః పవనవృష్టిమ్ ।
౩౦।౧౪య్ద్ / భస్మసదృశాః త్వవృష్టిం తనుభావం శబలకల్మాషాః ॥ ॥
౩౦।౧౫అ బన్ధూకపుష్పాఞ్జనచూర్ణసన్నిభం
౩౦।౧౫బ్ సాన్ధ్యం రజోఽభ్యేతి యదా దివాకరమ్ ।
౩౦।౧౫య్ లోకాః తదా రోగశతైః నిపీడ్యతే
౩౦।౧౫ద్ శుక్లం రజో లోకవివృద్ధిశాన్తయే ॥ ॥
౩౦।౧౬అబ్/ రవికిరణజలదమరుతాం సంఘాతో దణ్డవత్ స్థితో దణ్డః ।
౩౦।౧౬య్ద్ / స విదిక్స్థితో నృపాణామశుభో దిక్షు ద్విజాదీనామ్(ద్విజాతీనాం) ॥ ॥
౩౦।౧౭అబ్/ శస్త్రభయాతంకకరో దృష్టః ప్రాన్మధ్యసన్ధిషు దినస్య ।
౩౦।౧౭య్ద్ / శుక్లాద్యో విప్రాదీన్ యదభిముఖః తాం నిహన్తి దిశమ్ ॥ ॥
౩౦।౧౮అబ్/ దధిసదృశాగ్రో నీలో భానుచ్ఛాదీ ఖమధ్యగోభ్రతరుః ।
౩౦।౧౮య్ద్ / పీతచ్ఛురితాశ్చ ఘనా ఘనమూలా భూరివృష్టికరాః ॥ ॥
౩౦।౧౯అబ్/ అనులోమగేఽభ్రవృక్షే శమం గతే యాయినో నృపస్య బధః ।
౩౦।౧౯య్ద్ / బాలతరుప్రతిరూపిణి యువరాజామాత్యయోః మృత్యుః ॥ ॥
౩౦।౨౦అబ్/ కువలయవైదూర్యాంబుజకిఞ్జల్కాభా ప్రభఞ్జనౌన్ముక్తా ।
౩౦।౨౦య్ద్ / సన్ధ్యా కరోతి వృష్టిం రవికిరణౌద్భాసితా సద్యః ॥ ॥
౩౦।౨౧అబ్/ అశుభాకృతిఘనగన్ధర్వనగరనీహారధూమపాంశుయుతా (పాంశుధూమయుతా)
।
౩౦।౨౧య్ద్ / ప్రావృషి కరోత్యవగ్రహమన్యతౌ శస్త్రకోపకరీ ॥ ॥
౩౦।౨౨అబ్/ శిశిరాదిషు వర్ణాః శోణపీతసితచిత్రపద్మరుధిరనిభాః ।
౩౦।౨౨య్ద్ / ప్రకృతిభవాః సన్ధ్యాయాం స్వర్తౌ శస్తా వికృతిః అన్యా ॥ ॥
౩౦।౨౩అబ్/ ఆయుధభృన్ నరరూపం ఛిన్నాభ్రం పరభయాయ రవిగామి ।
౩౦।౨౩య్ద్ / సితఖపురేఽర్కాక్రాన్తే పురలాభో భేదనే నాశః ॥ ॥
౩౦।౨౪అ సితసితాన్తఘనావరణం రవేః
౩౦।౨౪బ్ భవతి వృష్టికరం యది సవ్యతః ।
౩౦।౨౪య్ యది చ వీరణగుల్మనిభైః ఘనైః

varbrhs.pdf 77
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౩౦।౨౪ద్ దివసభర్తుః అదీప్తదిగుద్భవైః ॥ ॥

౩౦।౨౫అబ్/ నృపవిపత్తికరః పరిఘః సితః క్షతజతుల్యవపుః బలకోపకృత్ ।
౩౦।౨౫య్ద్ / కనకరూపధరో బలవృద్ధిదః సవితురుద్గమకాలసముత్థితః ॥ ॥
౩౦।౨౬అ ఉభయపార్శ్వగతౌ పరిధీ రవేః
౩౦।౨౬బ్ ప్రచురతోయకరౌ (కృతౌ) వపుషాన్వితౌ ।
౩౦।౨౬య్ అథ స మస్తకకుప్పరిచారిణః
౩౦।౨౬ద్ పరిధయోఽస్తి కణోఽపి న వారిణః ॥ ॥
౩౦।౨౭అబ్/ ధ్వజాతపత్రపర్వతద్విపాశ్వరూపధారిణః ।
౩౦।౨౭య్ద్ / జయాయ సన్ధ్యయోః ఘనా రణాయ రక్తసన్నిభాః ॥ ॥
౩౦।౨౮అబ్/ పలాలధూమసంచయస్థితౌపమా బలాహకాః ।
౩౦।౨౮య్ద్ / బలాన్యరూక్షమూర్తయో వివర్ధయన్తి భూభృతామ్ ॥ ॥
౩౦।౨౯అబ్/ విలంబినో ద్రుమౌపమాః ఖరారుణప్రకాశినః ।
౩౦।౨౯య్ద్ / ఘనాః శివాయ సన్ధ్యయోః పురౌపమాః శుభావహాః ॥ ॥
౩౦।౩౦అబ్/ దీప్తవిహంగశివామృగఘుష్టా దణ్డరజఃపరిఘాదియుతా చ ।
౩౦।౩౦య్ద్ / ప్రత్యహమర్కవికారయుతా వా దేశనరేశసుభిక్షబధాయ ॥ ॥
౩౦।౩౧అ ప్రాచీ తత్క్షణమేవ నక్తమపరా సన్ధ్యా త్ర్యహాద్ వా ఫలం
౩౦।౩౧బ్ సప్తాహాత్ పరివేషరేణుపరిఘాః కుర్వన్తి సద్యో న చేత్ ।
౩౦।౩౧య్ తద్వత్ సూర్యకరేన్ద్రకార్ముకతడిత్ప్రత్యర్కమేఘానిలాః
౩౦।౩౧ద్ తస్మిన్న్ ఏవ దినేఽష్టమేఽథ విహగాః సప్తాహపాకా మృగాః ॥ ॥
౩౦।౩౨అ ఏకం దీప్త్యా యోజనం భాతి సన్ధ్యా
౩౦।౩౨బ్ విద్యుద్భాసా షట్ ప్రకాశీకరోతి ।
౩౦।౩౨య్ పంచాబ్దానాం గర్జితం యాతి శబ్దో
౩౦।౩౨ద్ నాస్తీయత్తా కేచిద్ (కాచిద్) ఉల్కానిపాతే ॥ ॥
౩౦।౩౩అ ప్రత్యర్కసంజ్ఞః పరిధిః తు తస్య
౩౦।౩౩బ్ త్రియోజనాభః (త్రియోజనా భా) పరిఘస్య పంచ ।
౩౦।౩౩య్ షట్పంచదృశ్యం పరివేషచక్రం
౩౦।౩౩ద్ దశామరేశస్య ధనుః విభాతి ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౩౧ దిగ్దాహలక్షణాధ్యాయః

78 sanskritdocuments.org
౩౧।౧అబ్/ దాహో దిశాం రాజభయాయ పీతో దేశస్య నాశాయ హుతాశవర్ణః ।
౩౧।౧య్ద్ / యశ్చారుణః స్యాదపసవ్యవాయుః సస్యస్య నాశం స కరోతి దృష్టః ॥ ॥
౩౧।౨అ యోఽతీవ దీప్త్యా కురుతే ప్రకాశం
౩౧।౨బ్ ఛాయామపి వ్యఞ్జయతేఽర్కవద్ యః ।
౩౧।౨య్ రాజ్ఞో మహద్ వేదయతే భయం స
౩౧।౨ద్ శస్త్రప్రకోపం క్షతజానురూపః ॥ ॥
౩౧।౩అ ప్రాక్ క్షత్రియాణాం సనరేశ్వరాణాం
౩౧।౩బ్ ప్రాగ్ దక్షిణే శిల్పికుమారపీడా ।
౩౧।౩య్ యామ్యే సహోగ్రైః పురుషైః తు వైశ్యా
౩౧।౩ద్ దూతాః పునః భూప్రమదాశ్చ కోణే ॥ ॥
౩౧।౪అ పశ్చాత్ తు శూద్రాః కృషిజీవినశ్చ
౩౧।౪బ్ చౌరాః తురంగైః సహ వాయుదిక్స్థే
౩౧।౪య్ పీడాం వ్రజన్త్యుత్తరతశ్చ విప్రాః
౩౧।౪ద్ పాఖణ్డినో (పాషణ్డినో) వాణిజకాశ్చ శార్వ్యామ్ ॥ ॥
౩౧।౫అ నభః ప్రసన్నం విమలాని భాని
౩౧।౫బ్ ప్రదక్షిణం వాతి సదాగతిశ్చ ।
౩౧।౫య్ దిశాం చ దాహః కనకావదాతో
౩౧।౫ద్ హితాయ లోకస్య సపార్థివస్య ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౩౨ భూకంపలక్షణాధ్యాయః
౩౨।౧అబ్/ క్షితికంపమాహుః ఏకే బృహదన్తర్జలనివాసిసత్త్వకృతమ్ ।
౩౨।౧య్ద్ / భూభారఖిన్నదిగ్గజవిశ్రామసముద్భవం చాన్యే ॥ ॥
౩౨।౨అబ్/ అనిలోఽనిలేన నిహతః క్షితౌ పతన్ సస్వనం కరోత్యన్యే (ఏకే) ।
౩౨।౨య్ద్ / కేచిత్ త్వదృష్టకారితమిదమన్యే ప్రాహుః ఆచార్యాః ॥ ॥
౩౨।౩అబ్/ గిరిభిః పురా సపక్షైః వసుధా ప్రపతద్భిరుత్పద్భిశ్చ ।
౩౨।౩య్ద్ / ఆకంపితా పితామహమాహామరసదసి సవ్రీడమ్ ॥ ॥
౩౨।౪అబ్/ భగవన్ నామ మమఏతత్త్వయా కృతం యదచలైతి తన్ న తథా ।
౩౨।౪య్ద్ / క్రియతేఽచలైశ్చలద్భిః శక్తాహం నాస్య ఖేదస్య ॥ ॥

varbrhs.pdf 79
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౩౨।౫అబ్/ తస్యాః సగద్గదగిరం (సగడ్గదగిరం) కించిత్ స్ఫురితాధరం వినతమీషత్

।
౩౨।౫య్ద్ / సాశ్రువిలోచనమాననమాలోక్య పితామహః ప్రాహ ॥ ॥
౩౨।౬అబ్/ మన్యుం హరేన్ద్ర ధాత్ర్యాః క్షిప కులిశం శైలపక్షభంగాయ ।
౩౨।౬య్ద్ / శక్రః కృతమిత్యుక్త్వా మా భైః ఇతి వసుమతీమాహ ॥ ॥
౩౨।౭అబ్/ కిన్త్వనిలదహనసురపతివరుణాః సదసత్ఫలావబోధార్థమ్ ।
౩౨।౭య్ద్ / ప్రాగ్ ద్విత్రిచతుర్భాగేషు దిననిశోః కంపయిష్యన్తి ॥ ॥
౩౨।౮అబ్/ చత్వార్యార్యమ్ణాద్యాని ఆదిత్యం మృగశిరోఽశ్వయుక్ చేతి ।
౩౨।౮య్ద్ / మణ్డలమేతద్ వాయవ్యమస్య రూపాణి సప్తాహాత్ ॥ ॥
౩౨।౯అబ్/ ధూమాకులీకృతాశే నభసి నభస్వాన్ రజః క్షిపన్ భౌమమ్ ।
౩౨।౯య్ద్ / విరుజన్ ద్రుమాంశ్చ విచరతి రవిః అపటుకరావభాసీ చ ॥ ॥
౩౨।౧౦అబ్/ వాయవ్యే భూకంపే సస్యాంబువనౌషధీక్షయోఽభిహితః ।
౩౨।౧౦య్ద్ / శ్వయథుశ్వాసౌన్మాదజ్వరకాసభవో (భవా) వణిక్పీడా ॥ ॥
౩౨।౧౧అబ్/ రూపాయుధభృద్వైద్యాస్త్రీకవిగాన్ధర్వపణ్యశిల్పిజనాః ।
౩౨।౧౧య్ద్ / పీడ్యన్తే సౌరాష్ట్రకకురుమఘదశార్ణమత్స్యాశ్చ ॥ ॥
౩౨।౧౨అబ్/ పుష్యాగ్నేయవిశాఖాభరణీపిత్ర్యాజభాగ్యసంజ్ఞాని ।
౩౨।౧౨య్ద్ / వర్గో హౌతభుజోఽయం కరోతి రూపాణి అథైతాని ॥ ॥
౩౨।౧౩అబ్/ తారా ఉల్కాపాతావృతమాదీప్తమివాంబరం సదిగ్దాహమ్ ।
౩౨।౧౩య్ద్ / విచరతి మరుత్సహాయః సప్తార్చిః సప్తదివసాన్తః ॥ ॥
౩౨।౧౪అబ్/ ఆగ్నేయేఽంబుదనాశః సలిలాశయసంక్షయో నృపతివైరమ్ ।
౩౨।౧౪య్ద్ / దద్రూవిచర్చికాజ్వరవిసర్పికాః పాణ్డురోగశ్చ ॥ ॥
౩౨।౧౫అబ్/ దీప్తౌజసః ప్రచణ్డాః పీడ్యన్తే చాశ్మకాంగబాహ్లీకాః ।
౩౨।౧౫య్ద్ / తంగణకలింగవంగద్రవిడాః శబరా అనేకవిధాః (శబరాశ్చ నైకవిధాః) ॥
॥
౩౨।౧౬అబ్/ అభిజిత్శ్రవణధనిష్ఠాప్రాజాపత్యేన్ద్రవైశ్వమైత్రాణి ।
౩౨।౧౬య్ద్ / సురపతిమణ్డలమేతద్ భవన్తి చాప్యస్య రూపాణి (చ అస్య స్వరూపాణి)
॥॥

80 sanskritdocuments.org
౩౨।౧౭అబ్/ చలితాచలవర్ష్మాణో గంభీరవిరావిణః తడిద్వన్తః (తడిత్వన్తః) ।
౩౨।౧౭య్ద్ / గవలాలికులాహినిభా విసృజన్తి పయః పయోవాహాః ॥ ॥
౩౨।౧౮అబ్/ ఏన్ద్రం స్తుత (శ్రుతి) కులజాతిఖ్యాతావనిపాలగణపవిధ్వంసి ।
౩౨।౧౮య్ద్ / అతిసారగలగ్రహవదనరోగకృచ్ఛర్దికోపాయ ॥ ॥
౩౨।౧౯అబ్/ కాశియుగన్ధరపౌరవకిరాతకీరాభిసారహలమద్రాః ।
౩౨।౧౯య్ద్ / అర్బుదసురాష్ట్ర (సువాస్తు) మాలవపీడాకరమిష్టవృష్టికరమ్ ॥ ॥
౩౨।౨౦అబ్/ పౌష్ణాప్యార్ద్రాశ్లేషామూలాహిర్బుధ్న్యవరుణదేవాని ।
౩౨।౨౦య్ద్ / మణ్డలమేతద్ వారుణమస్యాపి భవన్తి రూపాణి ॥ ॥
౩౨।౨౧అబ్/ నీలోత్పలాలిభిన్నాఞ్జనత్విషో మధురరావిణో బహులాః ।
౩౨।౨౧య్ద్ / తడిదుద్భాసితదేహా ధారాంకుర (కుశ) వర్షిణో జలదాః ॥ ॥
౩౨।౨౨అబ్/ వారుణమర్ణవసరిదాశ్రితఘ్నమతివృష్టిదం విగతవైరమ్ ।
౩౨।౨౨య్ద్ / గోనర్దచేదికుకురాన్ కిరాతవైదేహకాన్ హన్తి ॥ ॥
౩౨।౨౩అబ్/ షడ్భిః మాసైః కంపో ద్వాభ్యాం పాకం చ యాతి నిర్ఘాతః ।
౩౨।౨౩య్ద్ / అన్యాన్ అపి ఉత్పాతాన్ జగుః అన్యే మణ్డలైః ఏతైః ॥ ॥
౩౨।౨౪అబ్/ ఉల్కా హరిశ్చన్ద్రపురం రజశ్చ నిర్ఘాతభూకంపకకుప్ప్రదాహాః ।
౩౨।౨౪య్ద్ / వాతోఽతిచణ్డో గ్రహణం రవీన్ద్వోః నక్షత్రతారాగణవైకృతాని ॥ ॥
౩౨।౨౫అబ్/ వ్యభ్రే వృష్టిః వైకృతం వాతవృష్టిః ధూమోఽనగ్నేః విస్ఫులిగ్గార్చిషో
వా ।
౩౨।౨౫య్ద్ / వన్యం సత్త్వం గ్రామమధ్యే విశేద్వా రాత్రావేన్ద్రం కార్ముకం దృశ్యతే వా
॥॥
౩౨।౨౬అబ్/ సన్ధ్యావికారాః పరివేషఖణ్డా నద్యః ప్రతీపా దివి తూర్యనాదాః ।
౩౨।౨౬అబ్/ అన్యగ యత్స్యాత్ ప్రకృతేః ప్రతీపం తన్మణ్డలైః ఏవ ఫలం నిగాద్యమ్
॥॥
౩౨।౨౪అబ్/ హన్త్యేన్ద్రో వాయవ్యం వాయుశ్చాప్యేన్ద్రమేవమన్యోన్యమ్ ।
౩౨।౨౪య్ద్ / వారుణహౌతభుజావపి వేలానక్షత్రజాః కంపాః ॥ ॥
౩౨।౨౫అబ్/ ప్రథితనరేశ్వరమరణవ్యసనాని ఆగ్నేయవాయుమణ్డలయోః ।
౩౨।౨౫య్ద్ / క్షుద్భయమరకావృష్టిభిరుపతాప్యన్తే జనాశ్చ అపి ॥ ॥

varbrhs.pdf 81
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౩౨।౨౬అబ్/ వారుణపౌరన్దరయోః సుభిక్షశివవృష్టిహార్దయో లోకే ।

౩౨।౨౬య్ద్ / గావోఽతిభూరిపయసో నివృత్తవైరాశ్చ భూపాలాః ॥ ॥
౩౨।౨౭అబ్/ పక్షైశ్చతుర్భిః అనిలః త్రిభిః అగ్నిః దేవరాట్ చ సప్తాహాత్ ।
౩౨।౨౭య్ద్ / సద్యః ఫలతి చ వరుణో యేషు న కాలోఽద్భుతేషూక్తః ॥ ॥
౩౨।౨౮అబ్/ చలయతి పవనః శతద్వయం శతమనలో దశయోజనాన్వితమ్ ।
౩౨।౨౮య్ద్ / సలిలపతిః అశీతిసంయుతం కులిశధరోఽభ్యధికం చ షష్టితః (షష్టికం)
॥॥
౩౨।౨౯అబ్/ త్రిచత్రుథసప్తమదినే మాసే పక్షే తథా త్రిపక్షే చే ।
౩౨।౨౯య్ద్ / యది భవతి భూమికంపః ప్రధాననృపనాశనో భవతి ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౩౩ ఉల్కాలక్షణాధ్యాయః
౩౩।౧అబ్/ దివి భుక్తశుభఫలానాం పతతాం రూపాణి యాని తాని ఉల్కాః ।
౩౩।౧య్ద్ / ధిష్ణ్యౌల్కాశనివిద్యుత్తారా ఇతి పంచధా భిన్నాః ॥ ॥
౩౩।౨అబ్/ ఉల్కా పక్షేణ ఫలం తద్వద్ ధిష్ణ్యాశనిః త్రిభిః పక్షైః ।
౩౩।౨య్ద్ / విద్యుదహోభిః షడ్భిః తద్వత్ తారా విపాచయతి ॥ ॥
౩౩।౩అబ్/ తారా ఫలపాదకరీ ఫలార్ధదాత్రీ ప్రకీర్తితా ధిష్ణ్యా ।
౩౩।౩య్ద్ / తిస్రః సమ్పూర్ణఫలా విద్యుదథౌల్కాశనిశ్చేతి ॥ ॥
౩౩।౪అబ్/ అశనిః స్వనేన మహతా నృగజాశ్వమృగాశ్మవేశ్మతరుపశుషు ।
౩౩।౪య్ద్ / నిపతతి విదారయన్తీ ధరాతలం చక్రసంస్థానా ॥ ॥
౩౩।౫అబ్/ విద్యుత్ సత్త్వత్రాసం జనయన్తీ తటతటస్వనా సహసా ।
౩౩।౫య్ద్ / కుతిలవిశాలా నిపతతి జీవేన్ధనరాశిషు జ్వలితా ॥ ॥
౩౩।౬అబ్/ ధిష్ణ్యా కృశాల్పపుచ్ఛా ధనూంషి దశ దృశ్యతేఽన్తరాభ్యధికమ్ ।
౩౩।౬య్ద్ / జ్వలితాంగారనికాశా ద్వౌ హస్తౌ సా ప్రమాణేన ॥ ॥
౩౩।౭అబ్/ తారా హస్తం దీర్ఘా శుక్లా తామ్రాబ్జతన్తురూపా వా ।
౩౩।౭య్ద్ / తిర్యగధశ్చ ఊర్ధ్వం వా యాతి వియత్యుహ్యమానా ఇవ ॥ ॥
౩౩।౮అబ్/ ఉల్కా శిరసి విశాలా నిపతన్తీ వర్ధతే ప్రతనుపుచ్ఛా ॥ ॥
౩౩।౮య్ద్ / దీర్ఘా చ భవతి (భవతి చ) పురుషం భేదా బహవో భవత్యస్యాః ॥ ॥
౩౩।౯అబ్/ ప్రేతప్రహరణఖరకరభనక్రకపిదంష్ట్రిలాంగలమృగాభాః ।

82 sanskritdocuments.org
౩౩।౯య్ద్ / గోధాహిధూమరూపాః పాపా యా చౌభయశిరస్కా ॥ ॥
౩౩।౧౦అబ్/ ధ్వజఝషగిరికరి (కరిగిరి) కమలేన్దుతురగసన్తప్తరజతహంసాభాః ।
౩౩।౧౦య్ద్ / శ్రీవృక్ష (వత్స, శ్రీవృక్ష) వజ్రశంఖస్వస్తికరూపాః శివసుభిక్షాః ॥ ॥
౩౩।౧౧అబ్/ అంబరమధ్యాద్ బహ్వ్యో నిపతన్త్యో రాజరాష్ట్రనాశాయ ।
౩౩।౧౧య్ద్ / బంభ్రమతీ గగనోపరి విభ్రమమాఖ్యాతి లోకస్య ॥ ॥
౩౩।౧౨అబ్/ సంస్పృశతీ చన్ద్రార్కౌ తద్విసృతా వా సభూప్రకంపా చ ।
౩౩।౧౨య్ద్ / పరచక్రాగమనృపవధదుర్భిక్షావృష్టిభయజననీ ॥ ॥
౩౩।౧౩అబ్/ పౌరైతరఘ్నముల్కాపసవ్యకరణం దివాకరహిమాంశవోః ।
౩౩।౧౩య్ద్ / ఉల్కా శుభదా పురతో దివాకరవినిఃసృతా యాతుః ॥ ॥
౩౩।౧౪అబ్/ శుక్లా రక్తా పీతా కృష్ణా చౌల్కా ద్విజాదివర్ణఘ్నీ ।
౩౩।౧౪య్ద్ / క్రమశశ్చైతాన్ హన్యుః మూర్ధౌరఃపార్శ్వపుచ్ఛస్థాః ॥ ॥
౩౩।౧౫అబ్/ ఉత్తరదిగాదిపతితా విప్రాదీనామనిష్టదా రూక్షా ।
౩౩।౧౫య్ద్ / ఋజ్వీ స్నిగ్ధాఖణ్డా నీచోపగతా చ తద్వృద్ధ్యై ॥ ॥
౩౩।౧౬అబ్/ శ్యావారుణ (శ్యామా వారుణ) నీలాసృగ్దహనాసితభస్మసన్నిభా రూక్షా
।
౩౩।౧౬య్ద్ / సన్ధ్యాదినజా వక్రా దలితా చ పరాగమభయాయ ॥ ॥
౩౩।౧౭అబ్/ నక్షత్రగ్రహఘాతైః (ఘాతే) తద్భక్తీనాం క్షయాయ నిర్దిష్టా ।
౩౩।౧౭య్ద్ / ఉదయే ఘ్నతీ రవీన్దూ పౌరైతరమృత్యవేఽస్తే వా ॥ ॥
౩౩।౧౮అబ్/ భాగ్యాదిత్యధనిష్టామూలేషూల్కాహతేషు యువతీనామ్ ।
౩౩।౧౮య్ద్ / విప్రక్షత్రియపీడా పుష్యానిలవిష్ణుదేవేషు ॥ ॥
౩౩।౧౯అబ్/ ధ్రువసౌమ్యేషు నృపాణాముగ్రేషు సదారుణేషు చౌరాణామ్ ।
౩౩।౧౯య్ద్ / క్షిప్రేషు కలావిదుషాం పీడా సాధారణే చ హతే ॥ ॥
౩౩।౨౦అబ్/ కుర్వన్త్యేతాః పతితా దేవప్రతిమాసు రాజరాష్ట్రభయమ్ ।
౩౩।౨౦య్ద్ / శక్రోపరి నృపతీనాం గృహేషు తత్స్వామినాం పీడామ్ ॥ ॥
౩౩।౨౧అబ్/ ఆశాగ్రహౌపఘాతే తద్దేశ్యానాం ఖలే కృషిరతానామ్ ।
౩౩।౨౧య్ద్ / చైత్యతరౌ సమ్పతితా సత్కృతపీడాం కరోత్యుల్కా ॥ ॥
౩౩।౨౨అబ్/ ద్వారి పురస్య పురక్షయమథేన్ద్రకీలే జనక్షయోఽభిహితః ।

varbrhs.pdf 83
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౩౩।౨౨య్ద్ / బ్రహ్మాయతనే విప్రాన్ వినిహన్యాద్ గోమినో గోష్ఠే ॥॥

౩౩।౨౩అబ్/ క్ష్వేడాస్ఫోటితవాదితగీతౌత్కుష్టస్వనా భవన్తి యదా ।
౩౩।౨౩య్ద్ / ఉల్కానిపాతసమయే భయాయ రాష్ట్రస్య సనృపస్య ॥ ॥
౩౩।౨౪అ యస్యాశ్చిరం తిష్ఠతి ఖేఽనుషంగో
౩౩।౨౪బ్ దణ్డాకృతిః సా నృపతేః భయాయ ।
౩౩।౨౪య్ యా చౌహ్యతే తన్తుధృతా ఇవ ఖస్థా
౩౩।౨౪ద్ యా వా మహేన్ద్రధ్వజతుల్యరూపా ॥ ॥
౩౩।౨౫అబ్/ శ్రేష్ఠినః ప్రతీపగా తిర్యగా నృపాంగనానాం (నృపాంగనాః) ।
౩౩।౨౫య్ద్ / హన్త్యధోముఖీ నృపాన్ బ్రాహ్మణాన్ అథ ఊర్ధ్వగా ॥ ॥
౩౩।౨౬అబ్/ బర్హి (వర్హి ) పుచ్ఛరూపిణీ లోకసంక్షయావహా ।
౩౩।౨౬య్ద్ / సర్పవత్ ప్రసర్పతీ (ప్రసర్పిణీ) యోషితామనిష్టదా ॥ ॥
౩౩।౨౭అబ్/ హన్తి మణ్డలా పురం ఛత్రవత్ పురోహితమ్ ।
౩౩।౨౭య్ద్ / వంశగుల్మవత్ స్థితా రాష్ట్రదోషకారిణీ ॥ ॥
౩౩।౨౮అబ్/ వ్యాలసూకరౌపమా విస్ఫులింగమాలినీ ।
౩౩।౨౮య్ద్ / ఖణ్డశోఽథవా గతా సస్వనా చ పాపదా ॥ ॥
౩౩।౨౯అబ్/ సురపితచాపప్రతిమా రాజ్యం నభసి విలీనా జలదాన్ హన్తి ।
౩౩।౨౯య్ద్ / పవనవిలోమా కుటిలం యాతా న భవతి శస్తా వినివృత్తా వా ॥ ॥
౩౩।౩౦అబ్/ అభిభవతి యతః పురం బలం వా భవతి భయం తత ఏవ పార్థివస్య ।
౩౩।౩౦య్ద్ / నిపతతి చ యయా దిశా ప్రదీప్తా జయతి రిపూన్ అచిరాత్ తయా
ప్రయాతః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౩౪ పరివేషలక్షణాధ్యాయః
౩౪।౧అబ్/ సమ్మూర్చ్ఛితా రవీన్ద్వోః కిరణాః పవనేన మణ్డలీభూతాః ।
౩౪।౧య్ద్ / నానావర్ణాకృతయః తన్వభ్రే వ్యోమ్ని పరివేషాః ॥ ॥
౩౪।౨అబ్/ తే రక్తనీలపాణ్డురకాపోతాభ్రాభశబలహరిత (హరి) శుక్లాః ।
౩౪।౨య్ద్ / ఇన్ద్రయమవరుణనిరృతిశ్వసనేశపితామహాంబు (అగ్ని) కృతాః ॥ ॥
౩౪।౩అబ్/ ధనదః కరోతి మేచకమన్యోన్యగుణాశ్రయేణ చాప్యన్యే ।
౩౪।౩య్ద్ / ప్రవిలీయతే ముహుర్ముహుః అల్పఫలః సోఽపి వాయుకృతః ॥ ॥

84 sanskritdocuments.org
౩౪।౪అబ్/ చాషశిఖిరజతతైలక్షీరజలాభః స్వకాలసంభూతః ।
౩౪।౪య్ద్ / అవికలవృత్తః స్నిగ్ధః పరివేషః శివసుభిక్షకరః ॥ ॥
౩౪।౫అబ్/ సకలగగనానుచారీ నైకాభః క్షతజసన్నిభో రూక్షః ।
౩౪।౫య్ద్ / అసకలశకటశరాసనశృంగాటకవత్ స్థితః పాపః ॥ ॥
౩౪।౬అబ్/ శిఖిగలసమేఽతివర్ష్ణే బహువర్ణే నృపవధో భయం ధూమ్రే ।
౩౪।౬య్ద్ / హరిచాపనిభే యుద్ధాని అశోకకుసుమప్రభే చాపి ॥ ॥
౩౪।౭అబ్/ వర్ణేనఏకేన యదా బహులః స్నిగ్ధః క్షురాభ్రకాకీర్ణః ।
౩౪।౭య్ద్ / స్వఋతౌ సద్యో వర్షం కరోతి పీతశ్చ దీప్తార్కః ॥ ॥
౩౪।౮అబ్/ దీప్తమృగవిహంగ (విహంగమృగ) రుతః కలుషః సన్ధ్యాత్రయోత్థితోఽతిమహాన్
।
౩౪।౮య్ద్ / భయకృత్ తడిదుల్కాద్యైః హతో నృపం హన్తి శస్త్రేణ ॥ ॥
౩౪।౯అబ్/ ప్రతిదినమర్కహిమాంశ్వోః అహర్నిశం రక్తయోః నరేన్ద్రవధః ।
౩౪।౯య్ద్ / పరివిష్టయోః అభీక్షణం లగ్నాస్తమయ (అస్తనభః) స్థయోః తద్వత్ ॥ ॥
౩౪।౧౦అబ్/ సేనాపతేః భయకరో ద్విమణ్డలో నాతిశస్త్రకోపకరః ।
౩౪।౧౦య్ద్ / త్రిప్రభృతి శస్త్రకోపం యువరాజభయం నగరరోధమ్ ॥ ॥
౩౪।౧౧అబ్/ వృష్టిః త్ర్యహేణ మాసేన విగ్రహో వా గ్రహేన్దుభనిరోధే ।
౩౪।౧౧య్ద్ / హోరాజన్మాధిపయోః జన్మర్క్షే వాంశుభో (వాశుభో) రాజ్ఞః ॥ ॥
౩౪।౧౨అబ్/ పరివేషమణ్డలగతో రవితనయః క్షుద్రధాన్యనాశకరః ।
౩౪।౧౨య్ద్ / జనయతి చ వాతవృష్టిం స్థావరకృషికృన్ నిహన్తా చ ॥ ॥
౩౪।౧౩అబ్/ భౌమే కుమారబలపతిసైన్యానాం విద్రవోఽగ్నిశస్త్రభయమ్ ।
౩౪।౧౩య్ద్ / జీవే పరివేషగతే పురోహితామాత్యనృపపీడా ॥ ॥
౩౪।౧౪అబ్/ మన్త్రిస్థావరలేఖకపరివృద్ధిశ్చన్ద్రజే సువృష్టిశ్చ ।
౩౪।౧౪య్ద్ / శుక్రే యాయిక్షత్రియరాజ్ఞీ (రాజ్ఞాం) పీడా ప్రియం చాన్నమ్ ॥ ॥
౩౪।౧౫అబ్/ క్షుదనలమృత్యునరాధిపశస్త్రేభ్యో జాయతే భయం కేతౌ ।
౩౪।౧౫య్ద్ / పరివిష్టే గర్భభయం రాహౌ వ్యాధిః నృపభయం చ ॥ ॥
౩౪।౧౬అబ్/ యుద్ధాని విజానీయాత్ పరివేషాభ్యన్తరే ద్వయోః గ్రహయోః ।
౩౪।౧౬య్ద్ / దివసకృతః శశినో వా క్షుదవృష్టిభయం త్రిషు ప్రోక్తమ్ ॥ ॥

varbrhs.pdf 85
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౩౪।౧౭అబ్/ యాతి చతుర్షు నరేన్ద్రః సామాత్యపురోహితో వశం మృత్యోః ।

౩౪।౧౭య్ద్ / ప్రలయమివ విద్ధి జగతః పంచాదిషు మణ్డలస్థేషు ॥ ॥
౩౪।౧౮అబ్/ తారాగ్రహస్య కుర్యాత్ పృథగ్ ఏవ సముత్థితో నరేన్ద్రవధమ్ ।
౩౪।౧౮య్ద్ / నక్షత్రాణామథవా యది కేతోః నౌదయో భవతి ॥ ॥
౩౪।౧౯అబ్/ విప్రక్షత్రియవిట్శూద్రహా భవేత్ ప్రతిపదాదిషు క్రమశః ।
౩౪।౧౯య్ద్ / శ్రేణీపురకోశానాం పంచమ్యాదిష్వశుభకారీ ॥ ॥
౩౪।౨౦అబ్/ యువరాజస్యాష్టమ్యాం పరతః త్రిషు పార్థివస్య దోషకరః ॥ ॥
౩౪।౨౦య్ద్ / పురరోధో ద్వాదశ్యాం సైన్యక్షోభః త్రయోదశ్యామ్ ॥ ॥
౩౪।౨౧అబ్/ నరపతిపత్నీపీడాం పరివేషోఽభ్యుత్థితశ్చతుర్దశ్యామ్ ।
౩౪।౨౧య్ద్ / కుర్యాత్ తు పంచదశ్యాం పీడాం మనుజాధిపస్యఏవ ॥ ॥
౩౪।౨౨అబ్/ నాగరకాణామభ్యన్తరస్థితా యాయినాం చ బాహ్యస్థా ।
౩౪।౨౨య్ద్ / పరివేషమధ్యరేఖా విజ్ఞేయాక్రన్దసారాణామ్ ॥ ॥
౩౪।౨౩అబ్/ రక్తః శ్యామో రూక్షశ్చ భవతి యేషాం పరాజయః తేషామ్ ।
౩౪।౨౩య్ద్ / స్నిగ్ధః శ్వేతో ద్యుతిమాన్ యేషాం భాగో జయః తేషామ్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౩౫ ఇన్ద్రాయుద్ధలక్షణాధ్యాయః
౩౫।౧అబ్/ సూర్యస్య వివిధవర్ణాః పవనేన విఘట్టితాః కరాః సాభ్రే ।
౩౫।౧య్ద్ / వియతి ధనుఃసంస్థానా యే దృశ్యన్తే తదిన్ద్రధనుః ॥ ॥
౩౫।౨అబ్/ కేచిదనన్తకులౌరగనిఃశ్వాసౌద్భూతమాహుః ఆచార్యాః ।
౩౫।౨య్ద్ / తద్ యాయినాం నృపాణామభిముఖమజయావహం భవతి ॥ ॥
౩౫।౩అబ్/ అచ్ఛిన్నమవనిగాఢం ద్యుతిమత్ స్నిగ్ధం ఘనం వివిధవర్ణమ్ ।
౩౫।౩య్ద్ / ద్విరుదితమనులోమం చ ప్రశస్తమంభః ప్రయచ్ఛతి చ ॥ ॥
౩౫।౪అబ్/ విదిగుద్భూతం దిక్స్వామినాశనం వ్యభ్రజం మరకకారి ।
౩౫।౪య్ద్ / పాటలపీతకనీలైః శస్త్రాగ్నిక్షుత్కృతా దోషాః ॥ ॥
౩౫।౫అబ్/ జలమధ్యేఽనావృష్టిః భువి సస్యవధః తరౌ శితే వ్యాధిః ।
౩౫।౫య్ద్ / వాల్మీకే (వల్మీకే) శస్త్రభయం నిశి సచివవధాయ ధనుః ఏన్ద్రమ్ ॥ ॥

86 sanskritdocuments.org
౩౫।౬అబ్/ వృష్టిం కరోత్యవృష్త్యాం వృష్టిం వృష్ట్యాం నివారయత్యేన్ద్ర్యామ్ ।
౩౫।౬య్ద్ / పశ్చాత్ సదైవ వృష్టిం కులిశభృతశ్చాపమాచష్టే ॥ ॥
౩౫।౭అ చాపం మఘోనః కురుతే నిశాయామ్
౩౫।౭బ్ ఆఖణ్డలాయాం దిశి భూపపీడామ్ ।
౩౫।౭య్ యామ్యాపరోదక్ప్రభవం నిహన్యాత్
౩౫।౭ద్ సేనాపతిం నాయకమన్త్రిణౌ చ ॥ ॥
౩౫।౮అబ్/ నిశి సురచాపం సితవర్ణాద్యం జనయతి పీడాం ద్విజపూర్వాణామ్ ।
౩౫।౮య్ద్ / భవతి చ యస్యాం దిశి తద్దేశ్యం నరపతిముఖ్యం నచిరాద్ ధన్యాత్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౩౬ గన్ధర్వనగరలక్షణాధ్యాయః
౩౬।౧అబ్/ ఉదగాదిపురోహితనృపబలపతియువరాజదోషదం ఖపురమ్ ।
౩౬।౧య్ద్ / సితరక్తపీతకృష్ణం విప్రాదీనామభావాయ ॥ ॥
౩౬।౨అబ్/ నాగరనృపతిజయావహముదగ్విదిక్స్థం వివర్ణనాశాయ ।
౩౬।౨య్ద్ / శాన్తాశాయాం దృష్టం సతోరణం నృపతివిజయాయ ॥ ॥
౩౬।౩అబ్/ సర్వదిగుత్థం సతతోథితం చ భయదం నరేన్ద్రరాష్ట్రాణామ్ ।
౩౬।౩య్ద్ / చౌరాటవికాన్ హన్యాద్ ధూమానలశక్రచాపాభమ్ ॥ ॥
౩౬।౪అబ్/ గన్ధర్వనగరముత్థితమాపాణ్డురమశనిపాతవాతకరమ్ ।
౩౬।౪య్ద్ / దీప్తే నరేన్ద్రమృత్యుః వామేఽరిభయం జయః సవ్యే ॥ ॥
౩౬।౫అబ్/ అనేకవర్ణాకృతి ఖే ప్రకాశతే పురం పతాకాధ్వజతోరణాన్వితమ్ ।
౩౬।౫య్ద్ / యదా తదా నాగమనుష్యవాజినాం పిబత్యసృగ్ భూరి రణే వదున్ధరా ॥
॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౩౭ ప్రతిసూర్యలక్షణాధ్యాయః
౩౭।౧అబ్/ ప్రతిసూర్యకః ప్రశస్తో దివసకృదృతువర్ణసప్రభః స్నిగ్ధః ।
౩౭।౧య్ద్ / వైదూర్యనిభః స్వచ్ఛః శుక్లశ్చ క్షేమసౌభిక్షః ॥ ॥
౩౭।౨అబ్/ పీతో వ్యాధిం జనయత్యశోకరూపశ్చ శస్త్రకోపాయ ।
౩౭।౨య్ద్ / ప్రతిసూర్యాణాం మాలా దస్యుభయాతంకనృపహన్త్రీ ॥ ॥
౩౭।౩అబ్/ దివసకృతః ప్రతిసూర్యో జలకృదురగ్దక్షిణే స్థితోఽనిలకృట్ ।
౩౭।౩య్ద్ / ఉభయస్థః సలిలభయం నృపముపరి నిహన్త్యధో జనహా ॥ ॥

varbrhs.pdf 87
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

sఏపరతే అధ్యాయ ౩౮-౧ రజోలక్షణం

౩౮।౧అబ్/ కథయన్తి పార్థివవధం రజసా ఘనతిమిరసఞ్చయనిభేన ।
౩౮।౧య్ద్ / అవిభావ్యమానగిరిపురతరవః సర్వా దిశశ్ఛన్నాః ॥ ॥
౩౮।౨అబ్/ యస్యామ్ దిశి ధూమచయః ప్రాక్ ప్రభవతి నాశమేతి వా యస్యామ్ ।
౩౮।౨య్ద్ / ఆగచ్ఛతి సప్తాహాత్ తత్ర ఏవ భయం న సన్దేహః ॥ ॥
౩౮।౩అబ్/ శ్వేతే రజోఘనౌఘే పీడా స్యాన్ మన్త్రిజనపదానాం చ ।
౩౮।౩య్ద్ / నచిరాత్ ప్రకోపముపయాతి శస్త్రమతిసగ़్కులా సిద్ధిః ॥ ॥
౩౮।౪అబ్/ అర్కోదయే విజృంభతి యది దినమేకం దినద్వయం వాపి ।
౩౮।౪య్ద్ / స్థగయన్న్ ఇవ గగనతలం భయమత్యుగ్రం నివేదయతి ॥ ॥
౩౮।౫అబ్/ అనవరతసఞ్చయవహం రజనీమేకాం ప్రధాననృపహన్తృ ।
౩౮।౫య్ద్ / క్షేమాయ చ శేషాణాం విచక్షణానాం నరేన్ద్రాణామ్ ॥ ॥
౩౮।౬అబ్/ రజనీద్వయం విసర్పతి యస్మిన్ రాష్ట్రే రజోఘనం బహులమ్ ।
౩౮।౬య్ద్ / పరచక్రస్య ఆగమనం తస్మిన్న్ అపి సన్నిబోద్ధవ్యమ్ ॥ ॥
౩౮।౭అబ్/ నిపతతి రజనీత్రితయం చతుష్కమపి అన్నరసవినాశాయ ।
౩౮।౭య్ద్ / రాజ్ఞాం సైన్యక్షోభో రజసి భవేత్ పఞ్చరాత్రభవే ॥ ॥
౩౮।౮అబ్/ కేత్వాద్యుదయవిముక్తం యదా రజో భవతి తీవ్రభయదాయి ।
౩౮।౮య్ద్ / శిశిరాదన్యత్రర్తౌ ఫలమవికలమాహు ఆచార్యాః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౩౮-౨ నిర్ఘాతలక్షణాధ్యాయః
౩౮।౧అబ్/ పవనః పవనాభిహతో గగనాదవనౌ యదా సమాపతతి ।
౩౮।౧య్ద్ / భవతి తదా నిర్ఘాతః స చ పాపో దీప్తవిహగరుతః ॥ ॥
౩౮।౨అబ్/ అర్కోదయేఽధికరణికనృపధనియోధాంగనావణిగ్వేశ్యాః ।
౩౮।౨య్ద్ / ఆప్రహరాంశేఽజావికముపహన్యాత్శూద్రపౌరాంశ్చ ॥ ॥
౩౮।౩అబ్/ ఆమధ్యాహ్నాద్ రాజోపసేవినో బ్రాహ్మణాంశ్చ పీడయతి ।
౩౮।౩య్ద్ / వైశ్యజలదాం తృతీయే చౌరాన్ ప్రహరే చతుర్థే తు ॥ ॥
౩౮।౪అబ్/ అస్తం యాతే నీచాన్ ప్రథమే యామే నిహన్తి సస్యాని ।
౩౮।౪య్ద్ / రాత్రౌ ద్వితీయయామే పిశాచసంఘాన్ నిపీడయతి ॥ ॥
౩౮।౫అబ్/ తురగకరిణః తృతీయే వినిహన్యాద్ యాయినశ్చతుర్థే చ ।

88 sanskritdocuments.org
౩౮।౫య్ద్ / భైరవజర్జరశబ్దో యాతి యతః తాం దిశం హన్తి ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౩౯ సస్యజాతకాధ్యాయః
౩౯।౧అబ్/ వృశ్చికవృషప్రవేశే భానోః యే బాదరాయణేనోక్తాః ।
౩౯।౧య్ద్ / గ్రీష్మశరత్సస్యానాం సదసద్యోగాః కృతాః త ఇమే ॥ ॥
౩౯।౨అబ్/ భానోః అలిప్రవేశే కేన్ద్రైః తస్మాత్శుభగ్రహాక్రాన్తైః ।
౩౯।౨య్ద్ / బలవద్భిః సౌమ్యైః వా నిరీక్షితే (నిరీక్షితైః) గ్రైష్మికవివృద్ధిః ॥ ॥
౩౯।౩అబ్/ అష్టమరాశిగతేఽర్కే గురుశశినోః కుంభసింహసంస్థితయోః (స్థితయోః)
।
౩౯।౩య్ద్ / సింహఘటసంస్థయోః వా నిష్పత్తిః గ్రీష్మసస్యస్య ॥ ॥
౩౯।౪అబ్/ అర్కాత్ సితే ద్వితీయే బుధేఽథవా యుగపదేవ వా స్థితయోః ।
౩౯।౪య్ద్ / వ్యయగతయోః అపి తద్వన్ నిష్పత్తిః అతీవ గురుదృష్ట్యా ॥ ॥
౩౯।౫అబ్/ శుభమధ్యేఽలిని సూర్యాద్ గురుశశినోః సప్తమే పరా సమ్పత్ ।
౩౯।౫య్ద్ / అల్యాదిస్థే సవితరి గురౌ ద్వితీయేఽర్ధనిష్పత్తిః ॥ ॥
౩౯।౬అబ్/ లాభహిబుకార్థయుక్తైః సూర్యాదలిగాత్ సితేన్దుశశిపుత్రైః ।
౩౯।౬య్ద్ / సస్యస్య పరా సమ్పత్ కర్మణి జీవే గవాం చాగ్ర్యా ॥ ॥
౩౯।౭అబ్/ కుంభే గురుః గవి శశీ సూర్యోఽలిముఖే కుజార్కజౌ మకరే ।
౩౯।౭య్ద్ / నిష్పత్తిః అస్తి మహతీ పశ్చాత్ పరచక్రభయరోగమ్ ॥ ॥
౩౯।౮అబ్/ మధ్యే పాపగ్రహయోః సూర్యః సస్యం వినాశయత్యలిగః ।
౩౯।౮య్ద్ / పాపః సప్తమరాశౌ జాతం జాతం వినాశయతి ॥ ॥
౩౯।౯అబ్/ అర్థస్థానే క్రూరః సౌమ్యైః అనిరీక్షితః ప్రథమజాతమ్ ।
౩౯।౯య్ద్ / సస్యం నిహన్తి పశ్చాదుప్తం నిష్పాదయేద్ వ్యక్తమ్ ॥ ॥
౩౯।౧౦అబ్/ జామిత్రకేన్ద్రసంస్థౌ క్రూరౌ సూర్యస్య వృశ్చికస్థస్య ।
౩౯।౧౦య్ద్ / సస్యవిపత్తిం కురుతః సౌమ్యైః దృష్టౌ న సర్వత్ర ॥ ॥
౩౯।౧౧అబ్/ వృశ్చికసంస్థాదర్కాత్ సప్తమషష్ఠౌపగౌ యదా క్రూరౌ ।
౩౯।౧౧య్ద్ / భవతి తదా నిష్పత్తిః సస్యానామర్ఘపరిహానిః ॥ ॥
౩౯।౧౨అబ్/ విధినానేనైవ రవిః వృషప్రవేశే శరత్సముత్థానామ్ ।
౩౯।౧౨య్ద్ / విజ్ఞేయః సస్యానాం నాశాయ శివాయ వా తజ్ఞైః ॥ ॥

varbrhs.pdf 89
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౩౯।౧౩అబ్/ త్రిషు మేషాదిషు సూర్యః సౌమ్యయుతో వీక్షితోఽపి వా విచరన్ ।

౩౯।౧౩య్ద్ / గ్రైష్మిక (గ్రష్మిక) ధాన్యం కురుతే సమర్ఘం (సమర్థం) అభయౌపయోగ్యం
చ ॥॥
౩౯।౧౪అబ్/ కార్ముకమృగఘటసంస్థః శారదసస్యస్య (శారదస్య) తద్వదేవ రవిః ।
౩౯।౧౪య్ద్ / సంగ్రహకాలే జ్ఞేయో విపర్యయః క్రూరదృగ్యోగాత్ (యాగాత్) ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౪౦ ద్రవ్యనిశ్చయాధ్యాయః
౪౦।౧అబ్/ యే యేషాం ద్రవ్యాణామధిపతయో రాశయః సముద్దిష్టాః ।
౪౦।౧య్ద్ / మునిభిః శుభాశుభార్థం తాన్ ఆగమతః ప్రవక్ష్యామి ॥ ॥
౪౦।౨అబ్/ వస్త్రావికకుతుపానాం మసూరగోధూమరాలకయవానామ్ ।
౪౦।౨య్ద్ / స్థలసంభవౌషధీనాం కనకస్య చ కీర్తితో మేషః ॥ ॥
౪౦।౩అబ్/ గవి వస్త్రకుసుమగోధూమశాలియవమహిషసురభితనయాః స్యుః ।
౪౦।౩య్ద్ / మిథునేఽపి ధాన్యశారదవల్లీశాలూకకర్పాసాః ॥ ॥
౪౦।౪అబ్/ కర్కిణి కోద్రవకదలీదూర్వాఫలకన్దపత్రచోచాని ।
౪౦।౪య్ద్ / సింహే తుషధాన్యరసాః సింహాదీనాం త్వచః సగుడాః ॥ ॥
౪౦।౫అబ్/ షష్ఠేఽతసీకలాయాః కులత్థగోధూమముద్గనిష్పావాః ।
౪౦।౫య్ద్ / సప్తమరాశౌ మాషా యవగోధూమాః ససర్షపాశ్చైవ (గోధూమాః సర్షపాః
సయవాః) ॥ ॥
౪౦।౬అబ్/ అష్టమరాశావిక్షుః సైక్యం లోహాని అజావికం చాపి ।
౪౦।౬య్ద్ / నవమే తు తురగలవణాంబరాస్త్రతిలధాన్యమూలాని ॥ ॥
౪౦।౭అబ్/ మకరే తరుగుల్మాద్యం సైక్యైక్షుసువర్ణకృష్ణలోహాని ।
౪౦।౭య్ద్ / కుంభే సలిలజఫలకుసుమరత్నచిత్రాణి రూపాణి ॥ ॥
౪౦।౮అబ్/ మీనే కపాలసంభవరత్నాని అంబూద్భవాని వజ్రాణి ।
౪౦।౮య్ద్ / స్నేహాశ్చ నైకరూపా వ్యాఖ్యాతా మత్స్యజాతం చ ॥ ॥
౪౦।౯అబ్/ రాశేశ్చతుర్దశార్థాయసప్తనవపంచమస్థితో జీవః ।
౪౦।౯య్ద్ / ద్వ్యేకాదశదశపంచాష్టమేషు శశిజశ్చ వృద్ధికరః ॥ ॥
౪౦।౧౦అబ్/ షట్సప్తమగో హానిం వృద్ధిం శుక్రః కరోతి శేషేషు ।

90 sanskritdocuments.org
౪౦।౧౦య్ద్ / ఉపచయసంస్థాః క్రూరాః శుభదాః శేషేషు హానికరాః ॥ ॥
౪౦।౧౧అబ్/ రాశేః యస్య క్రూరాః పీడాస్థానేషు సంస్థితా బలినః ।
౪౦।౧౧య్ద్ / తత్ప్రోక్తద్రవ్యాణాం మహార్ఘతా దుర్లభత్వం చ ॥ ॥
౪౦।౧౨అబ్/ ఇష్టస్థానే సౌమ్యా బలినో యేషాం భవన్తి రాశీనామ్ ।
౪౦।౧౨య్ద్ / తద్ద్రవ్యాణాం వృద్ధిః సామర్ఘ్యం వల్లభత్వం చ (సామర్థయమదుర్లభత్వం
చ) ॥ ॥
౪౦।౧౩అబ్/ గోచరపీడాయామపి రాశిః బలిభిః శుభగ్రహైః దృష్టః ।
౪౦।౧౩య్ద్ / పీడాం న కరోతి తథా క్రూరైః ఏవం విపర్యాసః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౪౧ అర్ఘకాణ్డాధ్యాయః
౪౧।౧అబ్/ అతివృష్ట్యుల్కాదణ్డాన్ పరివేషగ్రహణపరిధిపూర్వాంశ్చ ।
౪౧।౧య్ద్ / దృష్ట్వా అమావాస్యాయాముత్పాతాన్ పౌణమాస్యాం (పూర్ణమాస్యాం)
చ ॥॥
౪౧।౨అబ్/ బ్రూయాదర్ఘవిశేషాన్ ప్రతిమాసం రాశిషు క్రమాత్ సూర్యే ।
౪౧।౨య్ద్ / అన్యతిథావుత్పాతా యే తే డమరార్తయే రాజ్ఞామ్ ॥ ॥
౪౧।౩అబ్/ మేషౌపగతే సూర్యే గ్రీష్మజధాన్యస్య సంగ్రహం కృత్వా (కుర్యాత్) ।
౪౧।౩య్ద్ / వనమూలఫలస్య వృషే చతుర్థమాసే తయోః లాభః ॥ ॥
౪౧।౪అబ్/ మిథునస్థే సర్వరసాన్ ధాన్యాని చ సంగ్రహం సముపనీయ ।
౪౧।౪య్ద్ / షష్ఠే మాసే విపులం విక్రేతా (విక్రీణన్) ప్రాప్నుయాల్లాభమ్ ॥ ॥
౪౧।౫అబ్/ కర్కిణి అర్కే మధుగన్ధతైలఘృతఫాణితాని వినిధాయ ।
౪౧।౫య్ద్ / ద్విగుణా ద్వితీయమాసే లబ్ధిః హీనాధికే ఛేదః ॥ ॥
౪౧।౬అబ్/ సింహే సువర్ణమణిచర్మవర్మశస్త్రాణి మౌక్తికం రజతమ్ ।
౪౧।౬య్ద్ / పంచమమాసే లబ్ధిః విక్రేతుః అతోఽన్యథా ఛేదః ॥ ॥
౪౧।౭అబ్/ కన్యాగతే దినకరే చామరఖరకరభవాజినాం క్రేతా ।
౪౧।౭య్ద్ / షష్ఠే మాసే ద్విగుణం లాభమవాప్నోతి విక్రీణన్ ॥ ॥
౪౧।౮అబ్/ తౌలిని తాన్తవభాణ్డం మణికంబలకాచపీతకుసుమాని ।
౪౧।౮య్ద్ / ఆదద్యాద్ ధాన్యాని చ వర్షార్ధాద్ (షణ్మాసాద్) ద్విగుణితా వృద్ధిః ॥ ॥
౪౧।౯అబ్/ వృశ్చికసంస్థే సవితరి ఫలకన్దకమూలవివిధరత్నాని ।

varbrhs.pdf 91
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౪౧।౯య్ద్ / వర్షద్వయముషితాని ద్విగుణం లాభం ప్రయచ్ఛన్తి ॥ ॥

౪౧।౧౦అబ్/ చాపగతే గృహ్ణీయాత్ కుంకుమ (కుంకమ) శంఖప్రవాలకాచాని ।
౪౧।౧౦య్ద్ / ముక్తాఫలాని చా తతో వర్షార్ధాద్ ద్విగుణతాం యాన్తి ॥ ॥
౪౧।౧౧అబ్/ మృగఘటసంస్థే సవితరి గృహ్ణీయాల్ (మృగధటగే గృహ్ణీయాద్
దివాకరే) లోహభాణ్డధాన్యాని ।
౪౧।౧౧య్ద్ / స్థిత్వా మాసం దద్యాల్లాభార్థీ ద్విగుణమాప్నోతి ॥ ॥
౪౧।౧౨అబ్/ సవితరి ఝషముపయాతే మూలఫలం కన్దభాణ్డరత్నాని ।
౪౧।౧౨య్ద్ / సంస్థాప్య వత్సరార్ధం లాభకమిష్టం సమాప్నోతి ॥ ॥
౪౧।౧౩అబ్/ రాశౌ రాశౌ యస్మిన్ శిశిరమయూఖః సహస్రకిరణో వా ।
౪౧।౧౩య్ద్ / యుక్తోఽధిమిత్రదృష్టః తత్రాయం లాభకో దిష్టః ॥ ॥
౪౧।౧౪అ సవితృసహితః సమ్పూర్ణో వా శుభైః యుతవీక్షితః
౪౧।౧౪బ్ శిశిరకిరణః సద్యోఽర్ఘస్య ప్రవృద్ధికరః స్మృతః ।
౪౧।౧౪య్ అశుభసహితః సన్దృష్టో వా హినస్త్యథవా రవిః
౪౧।౧౪ద్ ప్రతిగృహగతాన్ భావాన్ బుద్ధ్వా వదేత్ సదసత్ఫలమ్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౪౨ ఇన్ద్రధ్వజసమ్పద్ః
౪౨।౧అబ్/ బ్రహ్మాణమూచుః అమరా భగవన్ శక్తాః స్మ నాసురాన్ సమరే ।
౪౨।౧య్ద్ / ప్రతియోధయితుమతః త్వాం శరణ్యశరణం సముపయాతాః ॥ ॥
౪౨।౨అబ్/ దేవాన్ ఉవాచ భగవాన్ క్షీరోదే కేశవః స వః కేతుమ్ ।
౪౨।౨య్ద్ / యం దాస్యతి తం దృష్ట్వా నాజౌ స్థాస్యన్తి వో దైత్యాః ॥ ॥
౪౨।౩అబ్/ లబ్ధవరాః క్షీరోదం గత్వా తే తుష్టువుః సురాః సేన్ద్రాః ।
౪౨।౩య్ద్ / శ్రీవత్సాంకం కౌస్తుభమణికిరనౌద్భాసితౌరస్కమ్ ॥ ॥
౪౨।౪అబ్/ శ్రీపతిమచిన్త్యమసమం సమం తతః (సమన్తతః) సర్వదేహినాం సూక్ష్మమ్
।
౪౨।౪య్ద్ / పరమాత్మానమనాదిం విష్ణుమవిజ్ఞాతపర్యన్తమ్ ॥ ॥
౪౨।౫అబ్/ తైః సంస్తుతః స దేవః తుతోష నారాయణో దదౌ చైషామ్ ।
౪౨।౫య్ద్ / ధ్వజమసురసురవధూముఖకమలవనతుషారతీక్ష్ణాంశుమ్ ॥ ॥
౪౨।౬అబ్/ తం విష్ణుతేజోభవమష్టచక్రే రథే స్థితం భాస్వతి రత్నచిత్రే ।

92 sanskritdocuments.org
౪౨।౬య్ద్ / దేదీప్యమానం శరదీవ సూర్యం ధ్వజం సమాసాద్య ముమోద శక్రః ॥ ॥
౪౨।౭అబ్/ స కింకిణీజాలపరిష్కృతేన (పరిస్కృతేన) స్రక్ఛత్రఘణ్టాపిటకాన్వితేన ।
౪౨।౭య్ద్ / సముచ్ఛ్రితేనామరరాడ్ధ్వజేన నిన్యే వినాశం సమరేఽరిసైన్యమ్ ॥ ॥
౪౨।౮అబ్/ ఉపరిచరస్యామరపో వసోః దదౌ చేదిపస్య వేణుమయీమ్ ।
౪౨।౮య్ద్ / యష్టిం తాం స నరేన్ద్రో విధివత్ సమ్పూజయామాస ॥ ॥
౪౨।౯అబ్/ ప్రీతో మహేన మఘవా (మఘవాన్) ప్రాహఏవం యే నృపాః కరిష్యన్తి ।
౪౨।౯య్ద్ / వసువద్వసుమన్తః తే భువి సిద్ధాజ్ఞా భవిష్యన్తి ॥ ॥
౪౨।౧౦అబ్/ ముదితాః ప్రజాశ్చ తేషాం భయరోగవివర్జితాః ప్రభూతాన్నాః ।
౪౨।౧౦య్ద్ / ధ్వజఏవ చాభిధాస్యతి జగతి నిమిత్తైః ఫలం సదసత్ ॥ ॥
౪౨।౧౧అబ్/ పూజా తస్య నరేన్ద్రైః బలవృద్ధిజయార్థిభిః యథా పూర్వమ్ ।
౪౨।౧౧య్ద్ / శక్రాజ్ఞయా ప్రయుక్తా తామాగమతః ప్రవక్ష్యామి ॥ ॥
౪౨।౧౨అబ్/ తస్య విధానం శుభకరణదివసనక్షత్రమంగలముహూర్తైః ।
౪౨।౧౨య్ద్ / ప్రాస్థానికైః వనమియాద్ దైవజ్ఞః సూత్రధారశ్చ ॥ ॥
౪౨।౧౩అబ్/ ఉద్యానదేవతాలయపితృవనవల్మీకమార్గచితిజాతాః ।
౪౨।౧౩య్ద్ / కుబ్జ ఊర్ధ్వశుష్కకణ్టకివల్లీవన్దాకయుక్తాశ్చ ॥ ॥
౪౨।౧౪అబ్/ బహువిహగాలయకోటరపవనానలపీడితాశ్చ యే తరవః ।
౪౨।౧౪య్ద్ / యే చ స్యుః స్త్రీసంజ్ఞా న తే శుభాః శక్రకేత్వర్థే ॥ ॥
౪౨।౧౫అబ్/ శ్రేష్ఠోఽర్జునోఽజకర్ణః (అశ్వకమః) ప్రియకధవౌదుంబరాశ్చ పంచైతే ।
౪౨।౧౫య్ద్ / ఏతేషామేకతమం (అన్యతమం) ప్రశస్తమథవాపరం వృక్షమ్ ॥ ॥
౪౨।౧౬అబ్/ గౌరాసితక్షితిభవం సమ్పూజ్య యథావిధి ద్విజః పూర్వమ్ ।
౪౨।౧౬య్ద్ / విజనే సమేత్య రాత్రౌ స్పృష్ట్వా బ్రూయాదిమం మన్త్రమ్ ॥ ॥
౪౨।౧౭అబ్/ యానీహ వృక్షే భూతాని తేభ్యః స్వస్తి నమోఽస్తు వః ।
౪౨।౧౭య్ద్ / ఉపహారం గృహీత్వా ఇమం క్రియతాం వాసపర్యయః ॥ ॥
౪౨।౧౮అబ్/ పార్థివః త్వాం వరయతే స్వస్తి తేఽస్తు నగోత్తమ ।
౪౨।౧౮య్ద్ / ధ్వజార్థం దేవరాజస్య పూజా ఇయం ప్రతిగృహ్యతామ్ ॥ ॥
౪౨।౧౯అబ్/ ఛిన్ద్యాత్ ప్రభాతసమయే వృక్షముదక్ ప్రాన్ ముఖోఽపి వా భూత్వా ।
౪౨।౧౯య్ద్ / పరశోః జర్జరశబ్దో నేష్టః స్నిగ్ధో ఘనశ్చ హితః ॥ ॥

varbrhs.pdf 93
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౪౨।౨౦అబ్/ నృపజయదమవిధ్వస్తం పతనమనాకుంచితం చ పూర్వోదక్ ।

౪౨।౨౦య్ద్ / అవిలగ్నం చాన్యతరౌ విపరీతమతః త్యజేత్ పతితమ్ ॥ ॥
౪౨।౨౧అబ్/ ఛిత్త్వాగ్రే చతురంగులమష్టౌ మూలే జలే క్షిపేద్ యష్టిమ్ ।
౪౨।౨౧య్ద్ / ఉద్ధృత్య పురద్వారం శకటేన నయేన్ మనుష్యైః వా ॥ ॥
౪౨।౨౨అబ్/ అరభంగే బలభేదో నేమ్యా నాశో బలస్య విజ్ఞేయః ।
౪౨।౨౨య్ద్ / అర్థక్షయోఽక్షయభంగే తథాణిభంగే చ వర్ద్ధకినః ॥ ॥
౪౨।౨౩అబ్/ భాద్రపదశుక్లపక్షస్యాష్టమ్యాం నాగరైః వృతో రాజా ।
౪౨।౨౩య్ద్ / దైవజ్ఞసచివకంచుకివిప్రప్రముఖైః సువేషధరైః ॥ ॥
౪౨।౨౪అబ్/ అహతాంబరసంవీతాం యష్టిం పౌరన్దరీం పురం పౌరైః ।
౪౨।౨౪య్ద్ / స్రగ్గన్ధధూపయుక్తాం ప్రవేశయేత్శంఖతూర్యరవైః ॥ ॥
౪౨।౨౫అబ్/ రుచిరపతాకాతోరణవనమాలాలంకృతం ప్రహృష్టజనమ్ ।
౪౨।౨౫య్ద్ / సమ్మార్జితార్చితపథం సువేషగణికాజనాకీర్ణమ్ ॥ ॥
౪౨।౨౬అబ్/ అభ్యర్చితాపణగృహం ప్రభూతపుణ్యాహవేదనిర్ఘోషమ్ ।
౪౨।౨౬య్ద్ / నటనర్తకగేయజ్ఞైః ఆకీర్ణచతుష్పథం నగరమ్ ॥ ॥
౪౨।౨౭అబ్/ తత్ర పతాకాః శ్వేతా భవన్తి విజయాయ (విజయాయ భవన్తి) రోగదాః
పీతాః ।
౪౨।౨౭య్ద్ / జయదాశ్చ చిత్రరూపా రక్తాః శస్త్రప్రకోపాయ ॥ ॥
౪౨।౨౮అబ్/ యష్టిం ప్రవేశయన్తీం నిపాతయన్తో భయాయ నాగాద్యాః ।
౪౨।౨౮య్ద్ / బాలానాం తలశబ్దే సంగ్రామః సత్త్వయుద్ధే వా ॥ ॥
౪౨।౨౯అబ్/ సన్తక్ష్య పునః తక్షా విధివద్ యష్టిం ప్రరోపయేద్ యన్త్రే ।
౪౨।౨౯య్ద్ / జాగరమేకాదశ్యాం నరేశ్వరః కారయేగాస్యామ్ ॥ ॥
౪౨।౩౦అబ్/ సితవస్త్రౌష్ణీషధరః పురోహితః శాక్రవైష్ణవైః మన్త్రైః ।
౪౨।౩౦య్ద్ / జుహుయాదగ్నిం సాంవత్సరో నిమిత్తాని గృహ్ణీయాత్ ॥ ॥
౪౨।౩౧అబ్/ ఇష్టద్రవ్యాకారః సురభిః స్నిగ్ధో ఘనోఽనలోఽర్చిష్మాన్ ।
౪౨।౩౧య్ద్ / శుభకృదతోఽన్యోఽనిష్టో (నేష్టో ) యాత్రాయాం విస్తరోఽభిహితః ॥ ॥
౪౨।౩౨అ స్వాహావసానసమయే స్వయముజ్జ్వలార్చిః

94 sanskritdocuments.org
౪౨।౩౨బ్ స్నిగ్ధః ప్రదక్షిణశిఖో హుతభుగ్ నృపస్య ।
౪౨।౩౨య్ గంగాదివాకరసుతాజలచారుహారాం
౪౨।౩౨ద్ ధాత్రీం సముద్రరశనాం (సముద్రరసనాం) వశగాం కరోతి ॥ ॥
౪౨।౩౩అ చామీకరాశోకకురణ్టకాబ్జ
౪౨।౩౩బ్ వైదూర్యనీలోత్పలసన్నిభేఽగ్నౌ ।
౪౨।౩౩య్ న ధ్వాన్తమన్తర్భవనేఽవకాశం
౪౨।౩౩ద్ కరోతి రత్నాంశుహతం నృపస్య ॥ ॥
౪౨।౩౪అ యేషాం రథౌఘార్ణవమేఘదన్తినాం
౪౨।౩౪బ్ సమస్వనోఽగ్నిః యది వాపి దున్దుభేః ।
౪౨।౩౪య్ తేషాం మదాన్ధైభఘటావఘట్టితా
౪౨।౩౪ద్ భవన్తి యానే తిమిరోపమా దిశః ॥ ॥
౪౨।౩౫అబ్/ ధ్వజకుంభహయైభభూభృతామనురూపే వశమేతి భూభృతామ్ ।
౪౨।౩౫య్ద్ / ఉదయాస్తధరాధరాఽధరా హిమవద్విన్ధ్యపయోధరా ధరా ॥ ॥
౪౨।౩౬అబ్/ ద్విరదమదమహీసరోజలాజా (జలాజైః) ఘృతమధునా చ హుతాశనే
సగన్ధే ।
౪౨।౩౬య్ద్ / ప్రణతనృపశిరోమణిప్రభాభిః భవతి పురస్ఛురితేవ భూః నృపస్య ॥ ॥
౪౨।౩౭అబ్/ ఉక్తం యదుత్తిష్ఠతి శక్రకేతౌ శుభాశుభం సప్తమరీచిరూపైః ।
౪౨।౩౭య్ద్ / తజ్జన్మయజ్ఞగ్రహశాన్తియాత్రావివాహకాలేష్వపి చిన్తనీయమ్ ॥ ॥
౪౨।౩౮అబ్/ గుడపూపపాయసాద్యైః విప్రాన్ అభ్యర్చ్య దక్షిణాభిశ్చ ।
౪౨।౩౮య్ద్ / శ్రవణేన ద్వాదశ్యాముత్థాప్యోఽన్యత్ర వా శ్రవణాత్ ॥ ॥
౪౨।౩౯అబ్/ శక్రకుమార్యః కార్యాః ప్రాహ మనుః సప్త పంచ వా తజ్ఞైః ।
౪౨।౩౯య్ద్ / నన్దౌపనన్దసంజ్ఞే పాదోనార్ధే ధ్వజోచ్ఛ్రాయాత్ (పాదేనార్ధేన
చోచ్ఛ్రాయాత్) ॥ ॥
౪౨।౪౦అబ్/ షోడశభాగాభ్యధికే జయవిజయే ద్వే వసున్ధరే చాన్యే ।
౪౨।౪౦య్ద్ / అధికా శక్రజనిత్రీ మధ్యేఽష్టాంశేన చైతాసామ్ ॥ ॥
౪౨।౪౧అబ్/ ప్రీతైః కృతాని విబుధైః యాని పురా భూషణాని సురకేతోః ।
౪౨।౪౧య్ద్ / తాని క్రమేణ దద్యాత్ పిటకాని విచిత్రరూపాణి ॥ ॥

varbrhs.pdf 95
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౪౨।౪౨అబ్/ రక్తాశోకనికాశం చతురస్రం (చతురశ్రం) విశ్వకర్మణా ప్రథమమ్ ।

౪౨।౪౨య్ద్ / రశనా (రసనా) స్వయంభువా శంకరేణ చానేకవర్ణగా దత్తా
(చానేకవర్ణధరీ) ॥ ॥
౪౨।౪౩అబ్/ అష్టాశ్రి నీలరక్తం తృతీయమిన్ద్రేణ భూషణం దత్తమ్ ।
౪౨।౪౩య్ద్ / అసితం యమశ్చతుర్థం మసూరకం కాన్తిమదయచ్ఛత్ ॥ ॥
౪౨।౪౪అబ్/ మఞ్జిష్ఠాభం వరుణః షడశ్రి తత్పంచమం జలోర్మినిభమ్ ।
౪౨।౪౪య్ద్ / మయూరం కేయూరం షష్ఠం వాయుః జలదనీలమ్ ॥ ॥
౪౨।౪౫అబ్/ స్కన్ధః స్వం కేయూరం సప్తమమదదద్ ధ్వజాయ బహుచిత్రమ్ ।
౪౨।౪౫య్ద్ / అష్టమమనలజ్వాలాసంకాశం హవ్యభుగ్వృత్తం (దత్తం) ॥ ॥
౪౨।౪౬అబ్/ వైదూర్యసదృశమిన్ద్రో (ఇన్దుః) నవమం గ్రైవేయకం దదావన్యత్ ।
౪౨।౪౬య్ద్ / రథచక్రాభం దశమం సూర్యః త్వష్టా ప్రభాయుక్తమ్ ॥ ॥
౪౨।౪౭అబ్/ ఏకాదశముద్వంశం విశ్వేదేవాః సరోజసంకాశమ్ ।
౪౨।౪౭య్ద్ / ద్వాదశమపి చ నివేశమ్ ఋషయో (నివంశం మునయో)
నీలోత్పలాభాసమ్ ॥ ॥
౪౨।౪౮అబ్/ కించిదధఊర్ధ్వనిర్మితం (నిర్నతం) ఉపరి విశాలం త్రయోదశం కేతోః
।
౪౨।౪౮య్ద్ / శిరసి బృహస్పతిశుక్రౌ లాక్షారససన్నిభం దదతుః ॥ ॥
౪౨।౪౯అబ్/ యది యద్ యేన విభూషణం (వినిర్మితం) అమరేణ
వినిర్మితంవిభూషణం) ధ్వజస్యార్థే ।
౪౨।౪౯య్ద్ / తత్తత్ తద్దైవత్యం విజ్ఞాతవ్యం విపశ్చిద్భిః ॥ ॥
౪౨।౫౦అబ్/ ధ్వజపరిమాణత్ర్యంశః పరిధిః ప్రథమస్య భవతి పిటకస్య ।
౪౨।౫౦య్ద్ / పరతః ప్రథమాత్ ప్రథమాదష్టాంశాష్టాంశహీనాని ॥ ॥
౪౨।౫౧అబ్/ కుర్యాదహని చతుర్థే పూరణమిన్ద్రధ్వజస్య శాస్త్రజ్ఞః ।
౪౨।౫౧య్ద్ / మనునా చాగమగీతాన్ మన్త్రాన్ ఏతాన్ పఠేన్ నియతః ॥ ॥
౪౨।౫౨అబ్/ హరార్కవైవస్వతశక్రసోమైః ధనేశవైశ్వానరపాశభృద్భిః ।
౪౨।౫౨య్ద్ / మహర్షిసంఘైః సదిగప్సరోభిః శుక్రాంగిరఃస్కన్దమరుద్గణైశ్చ ॥ ॥
౪౨।౫౩అబ్/ యథా త్వమూర్జస్కరణైకరూపైః సమర్చితః త్వాభరణైరుదారైః ।

96 sanskritdocuments.org
౪౨।౫౩య్ద్ / తథేహ తాని ఆభరణాని యాగే (దేవ) శుభాని సమ్ప్రీతమనా గృహాణ
॥॥
౪౨।౫౪అబ్/ అజోఽవ్యయః శాశ్వత ఏకరూపో విష్ణుః వరాహః పురుషః పురాణః ।
౪౨।౫౪య్ద్ / త్వమన్తకః సర్వహరః కృశానుః సహస్రశీర్షః (శీర్శా) శతమన్యుః
ఈడ్యః ॥ ॥
౪౨।౫౫అబ్/ కవిం సప్తజిహ్వం త్రాతారమిన్ద్రం స్వవితారం (అవితారం) సురేశమ్ ।
౪౨।౫౫య్ద్ / హ్వయామి శక్రం వృత్రహణం సుషేణమస్మాకం వీరా ఉత్తరా (ఉత్తరే)
భవన్తు ॥ ॥
౪౨।౫౬అబ్/ ప్రపూరణే చోచ్ఛ్రయణే ప్రవేశే స్నానే తథా మాల్యవిధౌ విసర్గే ।
౪౨।౫౬య్ద్ / పఠేదిమాన్ నృపతిః సోపవాసో మన్త్రాన్ శుభాన్ పురుహూతస్య కేతోః
॥॥
౪౨।౫౭అబ్/ క్షత్రధ్వజాదర్శఫలార్ధచన్ద్రైః విచిత్రమాలాకదలీక్షుదణ్డైః ।
౪౨।౫౭య్ద్ / సవ్యాలసింహైః పిటకైః గవాక్షైః అలంకృతం దిక్షు చ లోకపాలైః ॥ ॥
౪౨।౫౮అ అచ్ఛిన్నరజ్జుం దృఢకాష్ఠమాతృకం
౪౨।౫౮బ్ సుశ్లిష్టయన్త్రార్గలపాదతోరణమ్ ।
౪౨।౫౮య్ ఉత్థాపయేల్లక్ష్మ సహస్రచక్షుషః
౪౨।౫౮ద్ సారద్రుమాభగ్నకుమారికాన్వితమ్ ॥ ॥
౪౨।౫౯అ అవిరతజనరావం మంగలాశీఃప్రణామైః ।
౪౨।౫౯బ్ పటుపటహమృదంగైః శంఖభేర్యాదిభిశ్చ ।
౪౨।౫౯య్ శ్రుతివిహితవచోభిః పాపఠద్భిశ్చ విప్రైః
౪౨।౫౯ద్ అశుభవిహత (రహిత) శబ్దం కేతుముత్థాపయేచ్ (ఉత్థాపయీత) చ ॥ ॥
౪౨।౬౦అ ఫలదధిఘృతలాజాక్షౌద్రపుష్పాగ్రహస్తైః
౪౨।౬౦బ్ ప్రణిపతితశిరోభిః తుష్ట (తుష్టు ) వద్భిశ్చ పౌరైః ।
౪౨।౬౦య్ వృత (ధృత) మనిమిషభర్తుః కేతుమీశః ప్రజానామ్
౪౨।౬౦ద్ మరినగరనతాగ్రం కారయేద్ ద్విడ్బధాయ (వధాయ) ॥ ॥
౪౨।౬౧అ నాతిద్రుతం న చ విలంబితమప్రకంపమ్
౪౨।౬౧బ్ అధ్వస్తమాల్యపిటకాదివిభూషణమ్ చ ।
౪౨।౬౧య్ ఉత్థానమిష్టమశుభం యదతోఽన్యథా స్యాత్

varbrhs.pdf 97
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౪౨।౬౧ద్ తచ్ఛాన్తిభిః నరపతేః శమయేత్ పురోధాః ॥ ॥

౪౨।౬౨అ క్రవ్యాదకౌశికకపోతకకాకకంకైః
౪౨।౬౨బ్ కేతుస్థితైః మహదుశన్తి భయం నృపస్య ।
౪౨।౬౨య్ చాషేణ చాపి యువరాజభయం వదన్తి
౪౨।౬౨ద్ శ్యేనో విలోచనభయం నిపతన్ కరోతి ॥ ॥
౪౨।౬౩అ ఛత్రభంగపతనే నృపమృత్యుః
౪౨।౬౩బ్ తస్కరాన్ మధు కరోతి నిలీనమ్ ।
౪౨।౬౩య్ హన్తి చాప్యథ పురోహితముల్కా
౪౨।౬౩ద్ పార్థివస్య మహిషీమశనిశ్చ ॥ ॥
౪౨।౬౪అ రాజ్ఞీవినాశం పతితా పతాకా
౪౨।౬౪బ్ కరోత్యవృష్టిం పిటకస్య పాతః ।
౪౨।౬౪య్ మధ్యాగ్రమూలేషు చ కేతుభంగో
౪౨।౬౪ద్ నిహన్తి మన్త్రిక్షితిపాలపౌరాన్ ॥ ॥
౪౨।౬౫అ ధూమావృతే శిఖిభయం తమసా చ మోహో
౪౨।౬౫బ్ వ్యాలైశ్చ భగ్నపతితైః న భవత్యమాత్యాః ।
౪౨।౬౫య్ గ్లాయన్త్యుదక్ప్రభృతి చ క్రమశో ద్విజాద్యాన్ (ద్విజాద్యా)
౪౨।౬౫ద్ భంగే తు బన్ధకిబధః (వధః) కథితః కుమార్యాః ॥ ॥
౪౨।౬౬అ రజ్జూత్సంగచ్ఛేదనే బాలపీడా
౪౨।౬౬బ్ రాజ్ఞో మాతుః పీడనం మాతృకాయాః ।
౪౨।౬౬య్ యద్యత్ కుర్యుశ్చారణా బాలకా (బాలకాశ్చారణా) వా
౪౨।౬౬ద్ తత్తత్ తాదృగ్ భావి పాపం శుభం వా ॥ ॥
౪౨।౬౭అ దినచతుష్టయముత్థితమర్చితం
౪౨।౬౭బ్ సమభిపూజ్య నృపోఽహని పంచమే ।
౪౨।౬౭య్ ప్రకృతిభిః సహ లక్ష్మ విసర్జయేద్
౪౨।౬౭ద్ బలభిదః స్వబలాభివివృద్ధయే ॥ ॥
౪౨।౬౮అబ్/ ఉపరిచరవసుప్రవర్తితం నృపతిభిః అపి అనుసన్తతం కృతమ్ ।
౪౨।౬౮య్ద్ / విధిమిమమనుమన్య పార్థివో న రిపుకృతం భయమాప్నుయాదితి ॥
॥

98 sanskritdocuments.org
sఏపరతే అధ్యాయ ౪౩ నీరాజనాధ్యాయః
౪౩।౧అబ్/ భగవతి జలధరపక్ష్మక్షపాకరార్కేక్షణే కమలనాభే ।
౪౩।౧య్ద్ / ఉన్మీలయతి తురంగ (తురంగన) కరినరనీరాజనం కుర్యాత్ ॥ ॥
౪౩।౨అబ్/ ద్వాదశ్యామష్టమ్యాం కార్తిక (కార్త్తిక) శుక్లస్య పంచదశ్యాం వా ।
౪౩।౨య్ద్ / ఆశ్వయుజే వా కుర్యాన్ నీరాజనసంజ్ఞితాం శాన్తిమ్ ॥ ॥
౪౩।౩అబ్/ నగరోత్తరపూర్వదిశి ప్రశస్తభూమౌ ప్రశస్తదారుమయమ్ ।
౪౩।౩య్ద్ / షోడశహస్తోచ్ఛ్రాయం దశవిపులం తోరణం కార్యమ్ ॥ ॥
౪౩।౪అబ్/ సర్జౌదుంబరకకుభశాఖామయ (శాఖాకకుభమయం) శాన్తిసద్మ
కుశబహులమ్ ।
౪౩।౪య్ద్ / వంశవినిర్మితమత్స్యధ్వజచక్రాలంకృతద్వారమ్ ॥ ॥
౪౩।౫అబ్/ ప్రతిసరయా తురగాణాం భల్లాతకశాలికుష్ఠసిద్ధార్థాన్ ।
౪౩।౫య్ద్ / కణ్ఠేషు నిబధ్నీయాత్ పుష్ట్యర్థం శాన్తిగృహగాణామ్ ॥ ॥
౪౩।౬అబ్/ రవివరుణవిశ్వదేవప్రజేశపురుహూతవైష్ణవైః మన్త్రైః ।
౪౩।౬య్ద్ / సప్తాహం శాన్తిగృహే కుర్యాత్శాన్తిం తురంగాణామ్ ॥ ॥
౪౩।౭అబ్/ అభ్యర్చితా న పరుషం వక్తవ్యా నాపి తాడనీయాః తే ।
౪౩।౭య్ద్ / పుణ్యాహశంఖతూర్యధ్వనిగీతరవైః విముక్తభయాః ॥ ॥
౪౩।౮అబ్/ ప్రాప్తే అష్టమేఽహ్ని కుర్యాదుదన్ముఖం తోరణస్య దక్షిణతః ।
౪౩।౮య్ద్ / కుశచీరావృతమాశ్రమమగ్నిం పురతోఽస్య వేద్యాం చ ॥ ॥
౪౩।౯అబ్/ చన్దనకుష్ఠసమంగాహరితాలమనఃశిలాప్రియంగువచాః ।
౪౩।౯య్ద్ / దన్త్యమృతాఞ్జనరజనీసువర్ణపుష్ప్యగ్నిపుష్పాగ్ని) మన్థాశ్చ ॥ ॥
౪౩।౧౦అబ్/ శ్వేతాం సపూర్ణకోశాం కటంభరాత్రాయమాణసహదేవీః ।
౪౩।౧౦య్ద్ / నాగకుసుమం స్వగుప్తాం శతావరీం సోమరాజీం చ ॥ ॥
౪౩।౧౧అబ్/ కలశేష్వేతాః (ఏతాన్) కృత్వా సంభారాన్ ఉపహరేద్ వలిం (బలిం)
సమ్యక్ ॥ ॥
౪౩।౧౧య్ద్ / భక్ష్యైః నానాకారైః మధుపాయసయావకప్రచురైః ॥ ॥
౪౩।౧౨అబ్/ ఖదిరపలాశౌదుంబరకాశ్మర్యశ్వత్థనిర్మితాః సమిధః ।
౪౩।౧౨య్ద్ / స్రుక్ కనకాద్ రజతాద్ వా కర్తవ్యా భూతికామేన ॥ ॥

varbrhs.pdf 99
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౪౩।౧౩అబ్/ పూర్వాభిముఖః శ్రీమాన్ వైయాఘ్రే చర్మణి స్థితో రాజా ।

౪౩।౧౩య్ద్ / తిష్ఠేదనలసమీపే తురగభిషగ్దైవవిత్సహితః ॥ ॥
౪౩।౧౪అబ్/ యాత్రాయాం యదభిహితం గ్రహయజ్ఞవిధౌ మహేన్ద్రకేతౌ చ ।
౪౩।౧౪య్ద్ / వేదీపురోహితానలలక్షణమస్మిం తదవధార్యమ్ ॥ ॥
౪౩।౧౫అబ్/ లక్షణయుక్తం తురగం ద్విరదవరం చైవ దీక్షితం స్నాతమ్ ।
౪౩।౧౫య్ద్ / అహతసితాంబరగన్ధస్రగ్ధూమ (ధూపా)అభ్యర్చితం కృత్వా ।
౪౩।౧౬అబ్/ ఆశ్రమతోరణమూలం సముపనయేత్ సాన్త్వయన్ శనైః వాచా ।
౪౩।౧౬య్ద్ / వాదిత్రశంఖపుణ్యాహనిఃస్వనాపూరితదిగన్తమ్ ॥ ॥
౪౩।౧౭అబ్/ యద్యానీతః తిష్ఠేద్ దక్షిణచరణం హయః సముత్క్షిప్య ।
౪౩।౧౭య్ద్ / స జయతి తదా నరేన్ద్రః శత్రూన్ నచిరాద్ (అచిరాద్) వినా యత్నాత్
॥॥
౪౩।౧౮అబ్/ త్రస్యన్ నైష్టో రాజ్ఞః పరిశేషం చేష్టితం ద్విపహయానామ్ ।
౪౩।౧౮య్ద్ / యాత్రాయాం వ్యాఖ్యాతం తదిహ విచిన్త్యం యథాయుక్తి ॥ ॥
౪౩।౧౯అబ్/ పిణ్డమభిమన్త్ర్య దద్యాత్ పురోహితో వాజినే స యది జిఘ్రేత్ ।
౪౩।౧౯య్ద్ / అశ్నీయాద్ వా జయకృద్ విపరీతోఽతోఽన్యథాభిహితః ॥ ॥
౪౩।౨౦అబ్/ కలశౌదకేషు శాఖామాప్లావ్యౌదుంబరీం స్పృశేత్ తురగాన్ ।
౪౩।౨౦య్ద్ / శాన్తికపౌష్టికమన్త్రైః ఏవం సేనాం సనృపనాగామ్ ॥ ॥
౪౩।౨౧అబ్/ శాన్తిం రాష్ట్రవివృద్ధ్యై కృత్వా భూయోఽభిచారకైః మన్త్రైః ।
౪౩।౨౧య్ద్ / మృత్మయమరిం విభిన్ద్యాత్శూలేనోరఃస్థలే విప్రః ॥ ॥
౪౩।౨౨అబ్/ ఖలినం హయాయ దద్యాదభిమన్త్ర్య పురోహితః తతో రాజా ।
౪౩।౨౨య్ద్ / ఆరుహ్యౌదక్పూర్వాం యాయాన్ నీరాజితః సబలః ॥ ॥
౪౩।౨౩అబ్/ మృదంగశంఖధ్వనిహృష్టకుఞ్జరస్రవన్మదామోదసుగన్ధమారుతః ।
౪౩।౨౩య్ద్ / శిరోమణిప్రాన్త (వ్రాత) చలత్ ప్రభాచయైః జ్వలన్ వివిస్వాన్ ఇవ
తోయదాత్యయే ॥ ॥
౪౩।౨౪అబ్/ హంసపంక్తిభిః ఇతః తతోఽద్రిరాట్ సమ్పతద్భిః ఇవ శుక్లచామరైః ॥
॥
౪౩।౨౪య్ద్ / మృష్టగన్ధపవనానువాహిభిః ధూయమానరుచిరస్రగంబరః ।

100 sanskritdocuments.org
౪౩।౨౫అబ్/ నైకవర్ణమణివజ్రభూషితైః భూషితో ముకుటకుణ్డలాంగదైః ।
౪౩।౨౫య్ద్ / భూరిరత్నకిరణానురఞ్జితః శక్రకార్ముకరుచిం (రుచం) సముద్వహన్
॥॥
౪౩।౨౬అబ్/ ఉత్పతద్భిః ఇవ ఖం తురంగమైః దారయద్భిః ఇవ దన్తిభిః ధరామ్ ।
౪౩।౨౬య్ద్ / నిర్జితారిభిః ఇవామరైః నరైః శక్రవత్ పరివృతో వ్రజేన్ నృపః ॥ ॥
౪౩।౨౭అబ్/ సవజ్రముక్తాఫలభూషణోఽథవా సితస్రగుష్ణీషవిలేపనాంబరః ।
౪౩।౨౭య్ద్ / ధృతాతపత్రో గజపృష్ఠమాశ్రితో ఘనోపరీవేన్దుతలే భృగోః సుతః ॥ ॥
౪౩।౨౮అబ్/ సమ్ప్రహృష్టనరవాజికుఞ్జరం నిర్మలప్రహరణాంశుభాసురమ్ ।
౪౩।౨౮య్ద్ / నిర్వికారమరిపక్షభీషణం యస్య సైన్యమచిరాత్ స గాం జయేత్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౪౪ ఖఞ్జనకలక్షణాధ్యాయః
౪౪।౧అబ్/ ఖఞ్జనకో నామాయం యో విహగః తస్య దర్శనే ప్రథమే ।
౪౪।౧య్ద్ / ప్రోక్తాని యాని మునిభిః ఫలాని తాని ప్రవక్ష్యామి ॥ ॥
౪౪।౨అబ్/ స్థూలోఽభ్యున్నతకణ్ఠః కృష్ణగలో భద్రకారకో భద్రః ।
౪౪।౨య్ద్ / ఆకణ్ఠముఖాత్ కృష్ణః సమ్పూర్ణః పూరయత్యాశామ్ ॥ ॥
౪౪।౩అబ్/ కృష్ణో గలేఽస్య బిన్దుః సితకరటాన్తః స రిక్తకృద్ రిక్తః ।
౪౪।౩య్ద్ / పీతో గోపీత ఇతి క్లేశకరః ఖఞ్జనో దృష్టః ॥ ॥
౪౪।౪అబ్/ అథ మధురసురభిఫలకుసుమతరుషు సలిలాశయేషు పుణ్యేషు ।
౪౪।౪య్ద్ / కరితురగభుజగమూర్ధ్ని ప్రాసాదౌద్యానహర్మ్యేషు ॥ ॥
౪౪।౫అబ్/ గోగోష్ఠసత్సమాగమయజ్ఞౌత్సవపార్థివద్విజసమీపే ।
౪౪।౫య్ద్ / హస్తితురంగమశాలాఘత్రధ్వజచామరాద్యేషు ॥ ॥
౪౪।౬అబ్/ హేమసమీపసితాంబరకమలోత్పలపూజితౌపలిప్తేషు ।
౪౪।౬య్ద్ / దధిపాత్రధాన్యకూటేషు చ శ్రియం ఖఞ్జనః కురుతే ॥ ॥
౪౪।౭అబ్/ పంకే స్వాద్వన్నాప్తిః గోరససమ్పగ గోమయోపగతే ।
౪౪।౭య్ద్ / శాద్వలగే వస్త్రాప్తిః శకటస్థే దేశవిభ్రంశః ॥ ॥
౪౪।౮అబ్/ గృహపటలేఽర్థభ్రంశో బధ్రే (వధ్రే ) బన్ధోఽశుచౌ భవతి రోగః ।
౪౪।౮య్ద్ / పృష్ఠే త్వజావికానాం ప్రియసంగమమావహత్యాశు ॥ ॥
౪౪।౯అబ్/ మహిషౌష్ట్రగర్దభాస్థిశ్మశానగృహకోణశర్కరాట్ట (అద్రి ) స్థః ।

varbrhs.pdf 101
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౪౪।౯య్ద్ / ప్రాకారభస్మకేశేషు చాశుభో మరణరుగ్భయదః ॥ ॥

౪౪।౧౦అబ్/ పక్షౌ ధున్వన్ న శుభః శుభః పిబన్ వారి నిమ్నగాసంస్థః ।
౪౪।౧౦య్ద్ / సూర్యోదయే ప్రశస్తో (ఽథ శస్తో ) నైష్టఫలః ఖఞ్జనోఽస్తమయే ॥ ॥
౪౪।౧౧అబ్/ నీరాజనే నివృత్తే యయా దిశా ఖఞ్జనం నృపో యాన్తమ్ ।
౪౪।౧౧య్ద్ / పశ్యేత్ తయా గతస్య క్షిప్రమరాతిః వశముపైతి ॥ ॥
౪౪।౧౨అ తస్మిన్ నిధిః భవతి మైథునమేతి యస్మిన్
౪౪।౧౨బ్ యస్మిం తు ఛర్దయతి తత్ర తలేఽస్తి కాచమ్ ।
౪౪।౧౨య్ అంగారమపి ఉపదిశన్తి పురీషణేఽస్య
౪౪।౧౨ద్ తత్కౌతుకాపనయనాయ ఖనేద్ ధరిత్రీమ్ ॥ ॥
౪౪।౧౩అబ్/ మృతవికలవిభిన్నరోగితః స్వతనుసమానఫలప్రదః ఖగః ।
౪౪।౧౩య్ద్ / ధనకృదభినిలీయమానకో వియతి చ బన్ధుసమాగమప్రదః ॥ ॥
౪౪।౧౪అబ్/ నృపతిః అపి శుభం శుభప్రదేశే ఖగమవలోక్య మహీతలే విదధ్యాత్ ।
౪౪।౧౪య్ద్ / సురభికుసుమధూపయుక్తమర్ఘం శుభమభినన్దిం (అభినన్దితం) ఏవమేతి
వృద్ధిమ్ ॥ ॥
౪౪।౧౫అబ్/ అశుభమపి విలోక్య ఖఞ్జనం ద్విజగురుసాధుసురార్చనే రతః ।
౪౪।౧౫య్ద్ / న నృపతిః అశుభం సమాప్నుయాత్ (సమాప్నుయాన్) న యది దినాని
చ సప్త మాంసభుక్ ॥ ॥
౪౪।౧౬అబ్/ ఆవర్షాత్ ప్రథమే దర్శనే ఫలం ప్రతిదినం తు దినశేషాత్ (దినశేషే) ।
౪౪।౧౬య్ద్ / దిక్స్థానమూర్తిలగ్నఋక్షశాన్తదీప్తాదిభిశ్చౌహ్యమ్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౪౫ ఉత్పాతాధ్యాయః
౪౫।౧అబ్/ యాన్ అత్రేః (అత్రి ) ఉత్పాతాన్ గర్గః ప్రోవాచ తాన్ అహం వక్ష్యే ।
౪౫।౧య్ద్ / తేషాం సంక్షేపోఽయం ప్రకృతేః అన్యత్వముత్పాతః ॥ ॥
౪౫।౨అబ్/ అపచారేణ నరాణాముపసర్గః పాపసంచయాద్ భవతి ।
౪౫।౨య్ద్ / సంసూచయన్తి దివ్యాన్తరిక్షభౌమాః త ఉత్పాతాః (తదుత్పాతాః) ॥ ॥
౪౫।౩అబ్/ మనుజానామపచారాదపరక్తా దేవతాః సృజన్త్యేతాన్ ।
౪౫।౩య్ద్ / తత్ప్రతిఘాతాయ నృపః శాంస్తిం రాష్ట్రే ప్రయుఞ్జీత ॥ ॥
౪౫।౪అబ్/ దివ్యం గ్రహఋక్షవైకృతముల్కానిర్ఘాతపవనపరివేషాః ।

102 sanskritdocuments.org
౪౫।౪య్ద్ / గన్ధర్వపురపురన్దరచాపాది యదాన్తరిక్షం తత్ ॥ ॥
౪౫।౫అబ్/ భౌమం చరస్థిరభవం తత్శాన్తిభిః ఆహతం శమముపైతి ।
౪౫।౫య్ద్ / నాభసముపైతి మృదుతాం శామ్యతి నో దివ్యమిత్యేకే ॥ ॥
౪౫।౬అబ్/ దివ్యమపి శమముపైతి ప్రభూతకనకాన్నగోమహీదానైః ।
౪౫।౬య్ద్ / రుద్రాయతనే భూమౌ గోదోహాత్ కోటిహోమాగ ॥ ॥
౪౫।౭అబ్/ ఆత్మసుతకోశవాహనపురదారపురోహితేషు లోకే చ (లోకేషు) ।
౪౫।౭య్ద్ / పాకముపయాతి దైవం పరికల్పితమష్టధా నృపతేః ॥ ॥
౪౫।౮అబ్/ అనిమిత్తభంగచలనస్వేదాశ్రునిపాతజల్పనాద్యాని ।
౪౫।౮య్ద్ / లింగార్చాయతనానాం నాశాయ నరేశదేశానామ్ ॥ ॥
౪౫।౯అబ్/ దైవతయాత్రాశకటాక్షచక్రయుగకేతుభంగపతనాని ।
౪౫।౯య్ద్ / సమ్పర్యాసనసాదనసంగః (సంగాః) చ న దేశనృపశుభదాః ॥ ॥
౪౫।౧౦అబ్/ ఋషిధర్మపితృబ్రహ్మప్రోద్భూతం వైకృతం ద్విజాతీనామ్ ।
౪౫।౧౦య్ద్ / యద్ రుద్రలోకపాలోద్భవం పశూనామనిష్టం తత్ ॥ ॥
౪౫।౧౧అబ్/ గురుసితశనైశ్చరోత్థం పురోధసాం విష్ణుజం చ లోకానామ్ ।
౪౫।౧౧య్ద్ / స్కన్దవిశాఖసముత్థం మాణ్డలికానాం నరేన్ద్రాణామ్ ॥ ॥
౪౫।౧౨అబ్/ వేదవ్యాసే మన్త్రిణి వినాయకే వైకృతం చమూనాథే ।
౪౫।౧౨య్ద్ / ధాతరి సవిశ్వకర్మణి లోకాభావాయ నిర్దిష్టమ్ ॥ ॥
౪౫।౧౩అబ్/ దేవకుమారకుమారీవనితాప్రేష్యేషు వైకృతం యత్ స్యాత్ ।
౪౫।౧౩య్ద్ / తన్ నరపతేః కుమారకకుమారికాస్త్రీపరిజనానామ్ ॥ ॥
౪౫।౧౪అబ్/ రక్షః పిశాచగృహ్యకనాగానామేవం (ఏతద్) ఏవ నిర్దిష్టం (నిర్దేశ్యం) ।
౪౫।౧౪య్ద్ / మాసైశ్చాప్యష్టాభిః సర్వేషామేవ ఫలపాకః ॥ ॥
౪౫।౧౫అబ్/ బుద్ధ్వా దేవవికారం శుచిః పురోధాః త్ర్యహౌషితః స్నాతః ।
౪౫।౧౫య్ద్ / స్నానకుసుమానులేపనవస్త్రైః అభ్యర్చయేత్ ప్రతిమామ్ ॥ ॥
౪౫।౧౬అబ్/ మధుపర్కేణ పురోధా భక్ష్యైః (బక్షైః) బలిభిశ్చ విధివదుపతిష్ఠేత్ ।
౪౫।౧౬య్ద్ / స్థాలీపాకం జుహుయాద్ విధివన్ మన్త్రైశ్చ తల్లింగైః ॥ ॥
౪౫।౧౭అ ఇతి విబుధవికారే శాన్తయః సప్తరాత్రం
౪౫।౧౭బ్ ద్విజవిబుధగణార్చా గీతనృత్యౌత్సవాశ్చ ।

varbrhs.pdf 103
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౪౫।౧౭య్ విధివదవనిపాలైః యైః ప్రయుక్తా న తేషాం

౪౫।౧౭ద్ భవతి దురితపాకో దక్షిణాభిశ్చ రుద్ధః ॥ ॥
౪౫।౧౮అబ్/ రాష్ట్రే యస్యానగ్నిః ప్రదీప్యతే దీప్యతే చ నేన్ధనవాన్ ।
౪౫।౧౮య్ద్ / మనుజేశ్వరస్య పీడా తస్య చ రాష్ట్రస్య విజ్ఞేయా ॥ ॥
౪౫।౧౯అబ్/ జలమాంసార్ద్రజ్వలనే నృపతివధః ప్రహరణే రణో రౌద్రః ।
౪౫।౧౯య్ద్ / సైన్యగ్రామపురేషు చ నాశో వహ్నేః భయం కురుతే ॥ ॥
౪౫।౨౦అబ్/ ప్రాసాదభవనతోరణకేత్వాదిష్వననలేన దిగ్ధేషు ।
౪౫।౨౦య్ద్ / తడితా వా షణ్మాసాత్ పరచక్రస్యాగమో నియమాత్ ॥ ॥
౪౫।౨౧అబ్/ ధూమోఽనగ్నిసముత్థో రజస్తమశ్చాహ్నిజం మహాభయదమ్ ।
౪౫।౨౧య్ద్ / వ్యభ్రే నిశ్యుడునాశో దర్శనమపి చాహ్ని దోషకరమ్ ॥ ॥
౪౫।౨౨అబ్/ నగరచతుష్పాదణ్డ (దాణ్డ ) జమనుజానాం భయకరం జ్వలనమాహుః
।
౪౫।౨౨య్ద్ / ధూమాగ్నివిస్ఫులింగైః శయ్యాంబరకేశగైః మృత్యుః ॥ ॥
౪౫।౨౩అబ్/ ఆయుధజ్వలనసర్పణస్వనాః క్షనిర్గమనవేపనాని వా ।
౪౫।౨౩య్ద్ / వైకృతాని యది వాయుధేఽపరాణి ఆశు రౌద్రరణసంకులం వదేత్ ॥ ॥
౪౫।౨౪అ మన్త్రైః ఆగ్నేయైః (వాహ్నైః) క్షీరవృక్షాత్ సమిద్భిః
౪౫।౨౪బ్ హోతవ్యోఽగ్నిః సర్షపైః సర్పిషా చ ।
౪౫।౨౪య్ అగ్న్యాదీనాం వైకృతే శాన్తిః ఏవం
౪౫।౨౪ద్ దేయం చాస్మిన్ కాంచనం బ్రాహ్మణేభ్యః ॥ ॥
౪౫।౨౫అబ్/ శాఖాభంగేఽకస్మాద్ వృక్షాణాం నిర్దిశేద్ రణోద్యోగమ్ ।
౪౫।౨౫య్ద్ / హసన దేశభ్రంశం రుదితే చ వ్యాధిబాహుల్యమ్ ॥ ॥
౪౫।౨౬అబ్/ రాష్ట్రవిభేదః త్వనృతౌ బాలవధోఽతీవ కుసుమితే బాలే ।
౪౫।౨౬య్ద్ / వృక్షాత్ క్షీరస్రావే సర్వద్రవ్యక్షయో భవతి ॥ ॥
౪౫।౨౭అబ్/ మద్యే వాహననాశః సంగ్రామః శోణితే మధుని రోగః ।
౪౫।౨౭య్ద్ / స్నేహే దుర్భిక్షభయం మహద్భయం నిఃస్రుతే (నిఃసృతే) సలిలే ॥ ॥
౪౫।౨౮అబ్/ శుష్కవిరోహే వీర్యాన్నసంక్షయః శోషణే చ విరుజానామ్ ।
౪౫।౨౮య్ద్ / పతితానాముత్థానే స్వయం భయం దైవజనితం చ ॥ ॥

104 sanskritdocuments.org
౪౫।౨౯అబ్/ పూజితవృక్షే హ్యనృతౌ కుసుమఫలం నృపవధాయ నిర్దిష్టమ్ ।
౪౫।౨౯య్ద్ / ధూమః తస్మిన్ జ్వాలాఽథవా భవేన్ నృపవధాయైవ ॥ ॥
౪౫।౩౦అబ్/ సర్పత్సు తరుషు జల్పత్సు వాపి జనసంక్షయో వినిర్దిష్టః ।
౪౫।౩౦య్ద్ / వృక్షాణాం వైకృత్యే దశభిః మాసైః ఫలవిపాకః ॥ ॥
౪౫।౩౧అబ్/ స్రగ్గన్ధధూపాంబరపూజితస్య ఛత్రం విధాయోపరి పాదపస్య ।
౪౫।౩౧య్ద్ / కృత్వా శివం రుద్రజపోఽత్ర కార్యో రుద్రేభ్య ఇత్యత్ర షడ్ ఏవ హోమాః
(షడంగహోమః) ॥ ॥
౪౫।౩౨అబ్/ పాయసేన మధునాపి (మధునా చ) భోజయేద్ బ్రాహ్మణాన్
ఘృతయుతేన భూపతిః ।
౪౫।౩౨య్ద్ / మేదినీ నిగదితాత్ర దక్షిణా వైకృతే తరుకృతే హితార్థిభిః ॥ ॥
౪౫।౩౩అబ్/ నాలేఽబ్జయవాదీనామేకస్మిన్ ద్విత్రిసంభవో మరణమ్ ।
౪౫।౩౩య్ద్ / కథయతి తదధిపతీనాం యమలం జాతం చ కుసుమఫలమ్ ॥ ॥
౪౫।౩౪అబ్/ అతివృద్ధిః సస్యానాం నానాఫలకుసుమసంభవో (భవో) వృక్షే ।
౪౫।౩౪య్ద్ / భవతి హి యద్యేకస్మిన్ పరచక్రస్యాగమ్మో నియమాత్ ॥ ॥
౪౫।౩౫అబ్/ అర్ధేన యదా తైలం భవతి తిలానామతైలతా వా స్యాత్ ।
౪౫।౩౫య్ద్ / అన్నస్య చ వైరస్యం తదా తు విన్ద్యాద్ భయం సుమహత్ ॥ ॥
౪౫।౩౬అబ్/ వికృతకుసుమం ఫలమ్ వా గ్రామాదథవా పురాద్ వహిః కార్యమ్ ।
౪౫।౩౬య్ద్ / సౌమ్యోఽత్ర చరుః కార్యో నిర్వాప్యో వా పశుః శాన్త్యై ॥ ॥
౪౫।౩౭అ సస్యే చ దృష్ట్వా వికృతిం ప్రదేయం
౪౫।౩౭బ్ తత్క్షేత్రమేవ ప్రథమం ద్విజేభ్యః ।
౪౫।౩౭య్ తస్యైవ మధ్యే చరుమత్ర భౌమం
౪౫।౩౭ద్ కృవా న దోషం సముపైతి తజ్జం (తజ్జాన్) ॥ ॥
౪౫।౩౮అబ్/ దుర్భిక్షమనావృష్టావతివృష్టౌ (అనావృష్ట్యామతివృష్ట్యాం)
క్షుద్భయం పరభయం చ (సపరచక్రం) ।
౪౫।౩౮య్ద్ / రోగో హ్యనృతుభవాయాం నృపతివధో (నృపవధో) ఽనభ్రజాతాయామ్
॥॥
౪౫।౩౯అబ్/ శీతోష్ణవిపర్యాసో (విపర్యాసే) నో సమ్యగృతుషు చ సమ్ప్రవృత్తేషు ।

varbrhs.pdf 105
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౪౫।౩౯య్ద్ / షణ్మాసాద్ రాష్ట్రభయం రోగభయం దైవజనితం చ ॥ ॥

౪౫।౪౦అబ్/ అన్యఋతౌ సప్తాహం ప్రబన్ధవర్షే ప్రధాననృపమరణమ్ ।
౪౫।౪౦య్ద్ / రక్తే శస్త్రోద్యోగో మాంసాస్థివసాదిభిః మరకః ॥ ॥
౪౫।౪౧అబ్/ ధాన్యహిరణ్యత్వక్ఫలకుసుమాద్యైః వర్షితైః భయం విన్ద్యాత్ ।
౪౫।౪౧య్ద్ / అంగారపాంశువర్షే వినాశమాయాతి తన్నగరమ్ ॥ ॥
౪౫।౪౨అబ్/ ఉపలా వినా జలధరైః వికృతా వా ప్రాణినో యదా వృష్టాః ।
౪౫।౪౨య్ద్ / ఛిద్రం వాప్యతివృష్టౌ సస్యానామీతిసంజననమ్ ॥ ॥
౪౬।౪౩అబ్/ క్షీరఘృతక్షౌద్రాణాం దధ్నో రుధిరోష్ణవారిణాం (వారిణో) వర్షే ।
౪౬।౪౩య్ద్ / దేశవినాశో జ్ఞేయోఽసృగ్వర్షే చ అపి నృపయుద్ధమ్ ॥ ॥
౪౫।౪౩అబ్/ యద్యమలేఽర్కే ఛాయా న దృశ్యతే ప్రతీపా వా ।
౪౫।౪౩య్ద్ / దేశస్య తదా సుమహద్భయమాయాతం వినిర్దేశ్యమ్ ॥ ॥
౪౫।౪౪అబ్/ వ్యభ్రే నభసీన్ద్రధనుర్దివా యదా దృశ్యతేఽథవా రాత్రౌ ।
౪౫।౪౪య్ద్ / ప్రాచ్యామపరస్యాం వా తదా భవేత్ క్షుద్భ్యం సుమహత్ ॥ ॥
౪౫।౪౫అబ్/ సూర్యేన్దుపర్జన్యసమీరణానాం యాగః (యోగః) స్మృతో
వృష్టివికారకాలే ।
౪౫।౪౫య్ద్ / ధాన్యాన్నగోకాంచనదక్షిణాశ్చ దేయాః తతః శాన్తిముపైతి పాపమ్ ॥ ॥
౪౫।౪౬అబ్/ అపసర్పణం నదీనామ్ నగరాదచిరేణ శూన్యతాం కురుతే ।
౪౫।౪౬య్ద్ / శోషశ్చాశోష్యాణామన్యేషాం వా హ్రదాదీనామ్ ॥ ॥
౪౫।౪౭అబ్/ స్నేహాసృగ్మాంసవహాః సంకులకలుషాః ప్రతీపగాశ్చాపి ।
౪౫।౪౭య్ద్ / పరచక్రస్యాగమనం నద్యః కథయన్తి షణ్మాసాత్ ॥ ॥
౪౫।౪౮అబ్/ జ్వాలాధూమక్వాథారుదితౌత్క్రుష్టాని చైవ కూపానామ్ ।
౪౫।౪౮య్ద్ / గీతప్రజల్పితాని చ జనమరకాయౌపదిష్టాని (ప్రదిష్టాని) ॥ ॥
౪౫।౪౯అబ్/ సలిల (తోయ) ఉత్పత్తిః అఖాతే గన్ధరసవిపర్యయే చ తోయానామ్ ।
౪౫।౪౯య్ద్ / సలిలాశయవికృతౌ వా మహద్భయం తత్ర శన్తిమిమాం (ఇయం) ॥ ॥
౪౫।౫౦అబ్/ సలిలవికారే కుర్యాత్ పూజాం వరుణస్య వారుణైః మన్త్రైః ।
౪౫।౫౦య్ద్ / తైః ఏవ చ జపహోమం శమమేవం పాపముపయాతి ॥ ॥

106 sanskritdocuments.org
౪౫।౫౧అబ్/ ప్రసవవికారే స్త్రీణాం ద్విత్రిచతుష్ప్రభృతిసమ్ప్రసూతౌ వా ।
౪౫।౫౧య్ద్ / హీనాతిరిక్తకాలే చ దేశకులసంక్షయో భవతి ॥ ॥
౪౫।౫౨అబ్/ వడవా ఉష్ట్రమహిషగోహస్తినీషు యమలౌద్భవే రణమరణం (మరణం)
ఏషామ్ ।
౪౫।౫౨య్ద్ / షణ్మాసాత్ సూతిఫలం శాన్తౌ శ్లోకౌ చ గర్గౌక్తౌ ॥ ॥
౪౫।౫౩అబ్/ నార్యః పరస్య విషయే త్యక్తవ్యాః తా హితార్థినా ।
౪౫।౫౩య్ద్ / తర్పయేగ ద్విజాన్ కామైః శాన్తిం చైవాత్ర కారయేత్ ॥ ॥
౪౫।౫౪అబ్/ చతుష్పాదాః స్వయూథేభ్యః త్యక్తవ్యాః పరభూమిషు ।
౪౫।౫౪య్ద్ / నగరం స్వామినం యూథమన్యథా తు వినాశయేత్ ॥ ॥
౪౫।౫౫అబ్/ పరయోనావభిగమనం భవతి తిరశ్చామసాధు ధేనూనామ్ ।
౪౫।౫౫య్ద్ / ఉక్షాణో వాన్యోన్యం పిబతి శ్వా వా సురభిపుత్రమ్ ॥ ॥
౪౫।౫౬అబ్/ మాసత్రయేణ విన్ద్యాత్ తస్మిన్ నిఃసంశయం పరాగమనమ్ ।
౪౫।౫౬య్ద్ / తత్ప్రతిఘాతాయైతౌ శ్లోకౌ గర్గేణ నిర్దిష్టౌ ॥ ॥
౪౫।౫౭అబ్/ త్యాగో వివాసనం దానం తత్తస్యాశు శుభం భవేత్ ।
౪౫।౫౭య్ద్ / తర్పయేద్ బ్రాహ్మణాంశ్చాత్ర జపహోమాంశ్చ కారయేత్ ॥ ॥
౪౫।౫౮అబ్/ స్థాలీపాకేన ధాతారం పశునా చ పురోహితః ।
౪౫।౫౮య్ద్ / ప్రాజాపత్యేన మన్త్రేణ యజేద్ బహ్వన్నదక్షిణమ్ ॥ ॥
౪౫।౫౯అబ్/ యానం వాహవియుక్తం యది గచ్ఛేన్ న వ్రజేగ వాహయుతమ్ ।
౪౫।౫౯య్ద్ / రాష్ట్రభయం భవతి తదా చక్రాణాం సాదభంగే చ ॥ ॥
౪౫।౬౦అబ్(౪౬।౬౧అబ్)/ గీతరవతూర్యశబ్దా నభసి యదా వా చరస్థిరాన్యత్వమ్
।
౪౫।౬౦య్ద్ (౪౬।౬౧య్ద్ )/ మృత్యుః తదా గదా వా విస్వతూర్యే (విస్వరతార్యే)
పరాభిభవః ॥ ॥
౪౫।౬౧అబ్(౪౬।౬౨అబ్)/ అనభిహతతూర్యనాదః శబ్దో వా తాడితేషు యది న
స్యాత్ ।
౪౫।౬౧య్ద్ (౪౬।౬౨ఐ)/ వ్యుత్పత్తౌ వా తేషాం పరాగమో నృపతిమరణం వా ॥
॥

varbrhs.pdf 107
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౪౫।౬౨అబ్/ గోలాంగలయోః సంగే దర్వీశూర్పాద్యుపస్కరవికారే ।

౪౫।౬౨య్ద్ / క్రోష్టుకనాదే చ తథా శస్త్రభయం మునివచశ్చేదమ్ ॥ ॥
౪౫।౬౩అబ్/ వాయవ్యేష్వేషు న్ర్పతిః వాయుం శక్తుభిః అర్చయేత్ ।
౪౫।౬౩య్ద్ / ఆవాయోః ఇతి పంచర్చో జప్తవ్యాః (జాప్యాశ్చ) ప్రయతైః ద్విజైః ॥ ॥
౪౫।౬౪అబ్/ బ్రాహ్మణాన్ పరమాన్నేన దక్షిణాభిశ్చ తర్పయేత్ ।
౪౫।౬౪య్ద్ / బహ్వన్నదక్షిణా హోమాః కర్తవ్యాశ్చ ప్రయత్నతః ॥ ॥
౪౫।౬౫అబ్/ పురపక్షిణో వనచరా వన్యా వా నిర్భయా విశన్తి పురమ్ ।
౪౫।౬౫య్ద్ / నక్తం వా దివసచరాః క్షపాచరా వా చరన్త్యహని ॥ ॥
౪౫।౬౬అబ్/ సన్ధ్యాద్వయేఽపి మణ్డలమాబధ్నన్తో మృగా విహంగా వా ।
౪౫।౬౬య్ద్ / దీప్తాయాం దిశ్యథవా క్రోశన్తః సంహతా భయదాః ॥ ॥
౪౫।౬౭అబ్/ శ్యేనాః (శ్వానః) ప్రరుదన్త ఇవ ద్వారే క్రోశన్తి జంబుకా దీప్తాః ।
౪౫।౬౭య్ద్ / ప్రవిశేన్ నరేన్ద్రభవనే కపోతకః కౌశికో యది వా ॥ ॥
౪౫।౬౮అబ్/ కుక్కుటరుతం ప్రదోషే హేమన్తాదౌ చ కోకిలాలాపాః ।
౪౫।౬౮య్ద్ / ప్రతిలోమమణ్డలచరాః శ్యేనాద్యాశ్చాంబరే భయదాః ॥ ॥
౪౫।౬౯అబ్/ గృహచైత్యతోరణేషు ద్వారేషు చ పక్షిసంఘసమ్పాతః (సమ్పాతాః) ।
౪౫।౬౯య్ద్ / మధువల్మీకాంభోరుహసముద్భవః (సముద్భవాః) చాపి నాశాయ ॥ ॥
౪౫।౭౦అబ్/ శ్వభిః అస్థిశవావయవప్రవేశనం మన్దిరేషు మరకాయ ।
౪౫।౭౦య్ద్ / పశుశస్త్రవ్యాహారే నృపమృత్యుః మునివచశ్చేదమ్ ॥ ॥
౪౫।౭౧అబ్/ మృగపక్షివికారేషు కుర్యాద్ ధీమాన్ (ధోమాన్) సదక్షిణాన్ ।
౪౫।౭౧య్ద్ / దేవాః కపోత ఇతి చ జప్తవ్యాః పంచభిః ద్విజైః ॥ ॥
౪౫।౭౨అబ్/ సుదేవా ఇతి చైకేన దేయా గావః సదక్షిణాః (చ దక్షిణా) ।
౪౫।౭౨య్ద్ / జపేత్శాకునసూక్తం వా మనో వేదశిరాంశి చ ॥ ॥
౪౫।౭౩అబ్/ శక్రధ్వజేన్ద్రకీలస్తంభద్వారప్రపాతభంగేషు ।
౪౫।౭౩య్ద్ / తద్వత్ కపాటతోరణకేతూనాం నరపతేః మరణమ్ ॥ ॥
౪౫।౭౪అబ్/ సన్ధ్యాద్వయస్య దీప్తిః ధూమౌత్పత్తిశ్చ కాననేఽనగ్నౌ ।
౪౫।౭౪య్ద్ / ఛిద్రాభావే భూమేః దరణం కంపశ్చ భయకారీ ॥ ॥
౪౫।౭౫అ పాఖణ్డాణాం (పాషణ్డాణాం) నాస్తికానాం చ భక్తః

108 sanskritdocuments.org
౪౫।౭౫బ్ సాధ్వాచారప్రోజ్ఝితః క్రోధశీలః ।
౪౫।౭౫య్ ఈర్ష్యుః క్రూరో విగ్రహాసక్తచేతా
౪౫।౭౫ద్ యస్మిన్ రాజా తస్య దేశస్య నాశః ॥ ॥
౪౫।౭౬అబ్/ ప్రహర హర ఛిన్ధి భిన్ధీత్యాయుధకాష్ఠాశ్మపాణయో బాలాః ।
౪౫।౭౬య్ద్ / నిగదన్తః ప్రహరన్తే తత్రాపి భయం భవత్యాశు ॥ ॥
౪౫।౭౭అబ్/ అంగారగైరికాద్యైః వికృతప్రేతాభిలేఖనం యస్మిన్ ।
౪౫।౭౭య్ద్ / నాయకచిత్రితమథవా క్షయే క్షయం యాతి న చిరేణ ॥ ॥
౪౫।౭౮అబ్/ లూతాపటాంగశబలం న సన్ధ్యయోః పూజితం కలహయుక్తమ్ ।
౪౫।౭౮య్ద్ / నిత్యౌచ్ఛిష్టస్త్రీకం చ యద్గృహం తత్క్షయం యాతి ॥ ॥
౪౫।౭౯అబ్/ దృష్టేషు యాతుధానేషు నిర్దిశేన్ మరకమాశు సమ్ప్రాప్తమ్ ।
౪౫।౭౯య్ద్ / ప్రతిఘాతాయైతేషాం గర్గః శాన్తిం చకారైమామ్ ॥ ॥
౪౫।౮౦అబ్/ మహాశాన్త్యోఽథ బలయో భోజ్యాని సుమహాన్తి చ ।
౪౫।౮౦య్ద్ / కారయేత మహేన్ద్రం చ మాహేన్ద్రీం (మహేన్ద్రీభిః) చ సమర్చయేత్ ॥
॥
౪౫।౮౧అబ్/ నరపతిదేశవినాశే కేతోరుదయేఽథవా గ్రహేఽర్కేన్ద్వోః ।
౪౫।౮౧య్ద్ / ఉత్పాతానాం ప్రభవః స్వఋతుభవశ్చాప్యదోషాయ ॥ ॥
౪౫।౮౨అబ్/ యే చ న దోషాన్ జనయన్త్యుత్పాతాః తాన్ ఋతుస్వభావకృతాన్ ।
౪౫।౮౨య్ద్ / ఋషిపుత్రకృతైః శ్లోకైః విద్యాదేతైః సమాసౌక్తైః ॥ ॥
౪౫।౮౩అబ్/ వజ్రాశనిమహీకంపసన్ధ్యానిర్ఘాతనిఃస్వనాః ।
౪౫।౮౩య్ద్ / పరివేషరజోధూమరక్తార్కాస్తమయ (అస్తమన) ఉదయాః ॥ ॥
౪౫।౮౪అబ్/ ద్రుమేభ్యోఽన్నరసస్నేహబహుపుష్పఫలౌద్గమాః ।
౪౫।౮౪య్ద్ / గోపక్షిమదవృద్ధిశ్చ శివాయ మధుమాధవే ॥ ॥
౪౫।౮౫అబ్/ తారా ఉల్కాపాతకలుషం కపిలార్కేన్దుమణ్డలమ్ ।
౪౫।౮౫య్ద్ / అనగ్నిజ్వలనస్ఫోటధూమరేణ్వనిలాహతమ్ ॥ ॥
౪౫।౮౬అబ్/ రక్తపద్మారుణా (అరుణం) సన్ధ్యా (సన్ధ్యం) నభః క్షుబ్ధార్ణవౌపమమ్ ।
౪౫।౮౬య్ద్ / సరితాం చాంబుసంశోషం దృష్ట్వా గ్రీష్మే శుభం వదేత్ ॥ ॥
౪౫।౮౭అబ్/ శక్రాయుధపరీవేషవిద్యుత్శుష్కవిరోహణమ్ ।

varbrhs.pdf 109
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౪౫।౮౭య్ద్ / కంపౌద్వర్తనవైకృత్యం రసనం దరణం క్షితేః ॥ ॥

౪౫।౮౮అబ్/ సరోనద్యుదపానానాం వృద్ధ్యూర్ధ్వతరణప్లవాః ।
౪౫।౮౮య్ద్ / సరణం చాద్రిగేహానాం వర్షాసు న భయావహమ్ ॥ ॥
౪౫।౮౯అబ్/ దివ్యస్త్రీభూతగన్ధర్వవిమానాద్భుతదర్శనమ్ ।
౪౫।౮౯య్ద్ / గ్రహనక్షత్రతారాణాం దర్శనం చ దివాఽంబరే ॥ ॥
౪౫।౯౦అబ్/ గీతవాదిత్రనిర్ఘోషా వనపర్వతసానుషు ।
౪౫।౯౦య్ద్ / సస్యవృద్ధిః అపాం హానిః అపాపాః శరది స్మృతాః ॥ ॥
౪౫।౯౧అబ్/ శీతానిలతుషారత్వం నర్దనం మృగపక్షిణామ్ ।
౪౫।౯౧య్ద్ / రక్షోయక్షాదిసత్త్వానాం దర్శనం వాగ్ అమనుషీ ॥ ॥
౪౫।౯౨అబ్/ దిశో ధూమాన్ధకారాశ్చ సనభోవనపర్వతాః ।
౪౫।౯౨య్ద్ / ఉచ్ఛైః సూర్యోదయాస్తౌ చ హేమన్తే శోభనాః స్మృతాః ॥ ॥
౪౫।౯౩అబ్/ హిమపాతానిలోత్పాతా విరూపాద్భుతదర్శనమ్ ।
౪౫।౯౩య్ద్ / కృష్ణాఞ్జనాభమాకాశం తారా ఉల్కాపాతపిఞ్జరమ్ ॥ ॥
౪౫।౯౪అబ్/ చిత్రగర్భోద్భవాః స్త్రీషు గోఽజాశ్వమృగపక్షిషు ।
౪౫।౯౪య్ద్ / పత్రాంకురలతానాం చ వికారాః శిశిరే శుభాః ॥ ॥
౪౫।౯౫అబ్/ ఋతుస్వభావజా హ్యేతే దృష్టాః స్వఋతౌ శుభప్రదాః ।
౪౫।౯౫య్ద్ / ఋతోః అన్యత్ర చౌత్పాతా దృష్టాః తే చాతిదారుణాః (బృశదారునాః)
॥॥
౪౫।౯౬అబ్/ ఉన్మత్తానాం చ యా గాథాః శిశూనాం యగ భాషితం (భాషితం చ
యత్) ।
౪౫।౯౬య్ద్ / స్త్రియో యగ ప్రభాషన్తే తస్య నాస్తి వ్యతిక్రమః ॥ ॥
౪౫।౯౭అబ్/ పూర్వం చరతి దేవేషు పశ్చాగరతి (గచ్ఛతి) మానుషాన్ ।
౪౫।౯౭య్ద్ / నాచోదితా వాగ్ వదతి సత్యా హ్యేషా సరస్వతీ ॥ ॥
౪౫।౯౮అ ఉత్పాతాన్ గణితవివర్జితోఽపి బుద్ధ్వా
౪౫।౯౮బ్ విఖ్యాతో భవతి నరేన్ద్రవల్లభశ్చ ।
౪౫।౯౮య్ ఏతత్ తన్మునివచనం రహస్యముక్తం
౪౫।౯౮ద్ యజ్ఞాత్వా భవతి నరః త్రికాలదర్శీ ॥ ॥

110 sanskritdocuments.org
sఏపరతే అధ్యాయ ౪౬ మయూరచిత్రకాధ్యాయః
౪౬।౧అబ్/ దివ్యాన్తరిక్షాశ్రయముక్తమాదౌ మయా ఫలం శస్తమశోభనం చ ।
౪౬।౧య్ద్ / ప్రాయేణ చారేషు సమాగమేషు యుద్ధేషు మార్గాదిషు విస్తరేణ ॥ ॥
౪౬।౨అ భూయో వరాహమిహిరస్య న యుక్తమేతత్
౪౬।౨బ్ కర్తుం సమాసకృదసవితి తస్య దోషః ।
౪౬।౨య్ తజ్ఞైః న వాచ్యమిదముక్తఫలానుగీతి
౪౬।౨ద్ యద్ బర్హి (వర్హి ) చిత్రకమితి ప్రథితం వరాంగమ్ ॥ ॥
౪౬।౩అబ్/ స్వరూపమేవ తస్య తత్ప్రకీర్తితానుకీర్తనమ్ ।
౪౬।౩య్ద్ / బ్రవీమ్యహం న చేదిదం తథాఽపి మేఽత్ర వాచ్యతా ॥ ॥
౪౬।౪అబ్/ ఉత్తరవీథిగతా ద్యుతిమన్తః క్షేమశుభిక్షశివాయ సమస్తాః ।
౪౬।౪య్ద్ / దక్షిణమార్గగతా ద్యుతిహీనాః క్షుద్భయతస్కరమృత్యుకరాః తే ॥ ॥
౪౬।౫అబ్/ కోష్ఠాగారగతే భృగుపుత్రే పుష్యస్థే చ గిరామ్ ప్రభవిష్ణౌ ।
౪౬।౫య్ద్ / నిర్వైరాః క్షితిపాః సుఖభాజః సంహృష్టాశ్చ జనా గతరోగాః ॥ ॥
౪౬।౬అబ్/ పీడయన్తి యది కృత్తికాం మఘాం రోహిణీం శ్రవమేన్ద్రమేవ వా ।
౪౬।౬య్ద్ / ప్రోజ్ఝ్య సూర్యమపరే గ్రహాః తదా పశ్చిమా దిగ్ అనయేన పీడ్యతే ॥ ॥
౪౬।౭అ ప్రాచ్యాం చేద్ ధ్వజవదవస్థితా దినాన్తే
౪౬।౭బ్ ప్రాచ్యానాం భవతి హి విగ్రహో నృపాణామ్ ।
౪౬।౭య్ మధ్యే చేద్ భవతి హి మధ్యదేశపీఠా (పీడా)
౪౬।౭ద్ రూక్షైః తైః న తు రుచిమన్ (రుచిరైః) మయూఖవద్భిః ॥ ॥
౪౬।౮అబ్/ దక్షిణాం కకుభమాశ్రితః (ఆశ్రితైః) తు తైః దక్షిణాపథపయోముచాం
క్షయః ।
౪౬।౮య్ద్ / హీనరూక్షతనుభిశ్చ విగ్రహః స్థూలదేహకిరణాన్వితైః శుభమ్ ॥ ॥
౪౬।౯అబ్/ ఉత్తరమార్గే స్పష్టమయూఖాః శాన్తికరాః తే తన్ నృపతీనామ్ ।
౪౬।౯య్ద్ / హ్రస్వశరీరా భస్మసవర్ణా దోషకరాః స్యుః దేశనృపాణామ్ ॥ ॥
౪౬।౧౦అ నక్షత్రాణాం తారకాః సగ్రహాణామ్
౪౬।౧౦బ్ ధూమజ్వాలావిస్ఫులింగాన్వితాశ్చేత్ ।
౪౬।౧౦య్ ఆలోకం వా నిర్నిమిత్తం న యాన్తి
౪౬।౧౦ద్ యాతి ధ్వంసం సర్వలోకః సభూపః ॥ ॥

varbrhs.pdf 111
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౪౬।౧౧అ దివి భాతి యదా తుహినాంశుయుగం

౪౬।౧౧బ్ ద్విజవృద్ధిః అతీవ తదాశు శుభా ।
౪౬।౧౧య్ తదనన్తరవర్ణరణోఽర్కయుగే
౪౬।౧౧ద్ జగతః ప్రలయః త్రిచతుష్ప్రభృతి ॥ ॥
౪౬।౧౨అ మునీన్ అభిజితం ధ్రువం మఘవతశ్చ భం సంస్పృశన్
౪౬।౧౨బ్ శిఖీ ఘనవినాశకృత్ కుశలకర్మహా శోకదః ।
౪౬।౧౨య్ భుజంగం (భుజంగభం) అథ సంస్పృశేద్ భవతి వృష్టినాశో ధ్రువం
౪౬।౧౨ద్ క్షయం వ్రజతి విద్రుతో జనపదశ్చ బాలాకులః ॥ ॥
౪౬।౧౩అబ్/ ప్రాగ్ద్వారేషు చరన్ రవిపుత్రో నక్షత్రేషు కరోతి చ వక్రమ్ ।
౪౬।౧౩య్ద్ / దుర్భిక్షం కురుతే మహదుగ్రం (భయముగ్రం) మిత్రాణాం చ
విరోధమవృష్టిమ్ ॥ ॥
౪౬।౧౪అబ్/ రోహిణీశకటమర్కనన్దనో యది భినత్తి రుధిరోఽథవా శిఖీ ।
౪౬।౧౪య్ద్ / కిం వదామి యదనిష్టసాగరే జగదశేషముఅపయాతి సంక్షయమ్ ॥ ॥
౪౬।౧౫అబ్/ ఉదయతి సతతం యదా శిఖీ చరతి భచక్రమశేషమేవ వా ।
౪౬।౧౫య్ద్ / అనుభవతి పురాకృతం తదా ఫలమశుభం సచరాచరం జగత్ ॥ ॥
౪౬।౧౬అ ధనుఃస్థాయీ రూక్షో రుధిరసదృశః క్షుద్భయకరో
౪౬।౧౬బ్ బలోద్యోగం చన్ద్రః (చేన్దుః) కథయతి జయం జ్యాఽస్య చ యతః ।
౪౬।౧౬య్ గవాం(అవాక్) శృంగో గోఘ్నో నిధనమపి సస్యస్య కురుతే
౪౬।౧౬ద్ జ్వలన్ ధూమాయన్ వా నృపతిమరణాయైవ భవతి ॥ ॥
౪౬।౧౭అబ్/ స్నిగ్ధః స్థూలః సమశృంగో విశాలః తుంగశ్చౌదగ్విచరన్ నాగవీథ్యామ్
।
౪౬।౧౭య్ద్ / దృష్టః సౌమ్యైః అశుభైః విప్రయుక్తో లోకానన్దం కురుతేఽతీవ చన్ద్రః ॥
॥
౪౬।౧౮అబ్/ పిత్ర్యమైత్రపురుహూతవిశాఖాత్వాష్ట్రమేత్య చ యునక్తి శశాంకః ।
౪౬।౧౮య్ద్ / దక్షిణేన న శుభః శుభకృత్ (శుభో హితకృత్) స్యాద్ యద్యుదక్ చరతి
మధ్యగతో వా ॥ ॥
౪౬।౧౯అబ్/ పరిఘ ఇతి మేఘరేఖా యా తిర్యగ్భాస్కరోదయేఽస్తే వా ।
౪౬।౧౯య్ద్ / పరిధిః తు ప్రతిసూర్యో దణ్డః త్వృజుః ఇన్ద్రచాపనిభః ॥ ॥

112 sanskritdocuments.org
౪౬।౨౦అబ్/ ఉదయేఽస్తే వా భానోః యే దీర్ఘా రశ్మయః త్వమోఘాః తే ।
౪౬।౨౦య్ద్ / సురచాపఖణ్డమ్ ఋజు యద్రోహితమైరావతం దీర్ఘమ్ ॥ ॥
౪౬।౨౧అబ్/ అర్ధాస్తమయాత్ సన్ధ్యా వ్యక్తీభూతా న తారకా యావత్ ।
౪౬।౨౧య్ద్ / తేజఃపరిహానిముఖాద్ భానోః అర్ధోదయో యావత్ ॥ ॥
౪౬।౨౨అబ్/ తస్మిన్ సన్ధ్యాకాలే చిహ్నైః ఏతైః శుభాశుభం వాచ్యమ్ ।
౪౬।౨౨య్ద్ / సర్వైః ఏతైః స్నిగ్ధైః సద్యో వర్షం భయం రూక్షైః ॥ ॥
౪౬।౨౩అ అచ్ఛిన్నః పరిఘో వియగ విమలం శ్యామా మయూఖా రవేః
౪౬।౨౩బ్ స్నిగ్ధా దీధితయః మితం (సితం) సురధనుర్విద్యుగ పూర్వోత్తరా ।
౪౬।౨౩య్ స్నిగ్ధో మేఘతరుః దివాకరకరైః ఆలింగితో వా యదా
౪౬।౨౩ద్ వృష్టిః స్యాద్ యది వాఽర్కమస్తసమయే మేఘో మహాన్ ఛాదయేత్ ॥
॥
౪౬।౨౪అబ్/ ఖణ్డో వక్రః కృష్ణో హ్రస్వః కాకాద్యైః వా చిహ్నైః విద్ధః ।
౪౬।౨౪య్ద్ / యస్మిన్ దేశే రూక్షశ్చార్కః తత్రాభావః ప్రాయో రాజ్ఞః ॥ ॥
౪౬।౨౫అబ్/ వాహినీం సముపయాతి పృష్ఠతో మాంసభుక్ ఖగగణో
యుయుత్సతః ।
౪౬।౨౫య్ద్ / యస్య తస్య బలవిద్రవో మహాన్ అగ్రైః తు విజయో విహంగమైః ॥ ॥
౪౬।౨౬అబ్/ భానోరుదయే యది వాస్తమయే గన్ధర్వపురప్రతిమా ధ్వజినీ ।
౪౬।౨౬య్ద్ / వింబం నిరుణద్ధి తదా నృపతేః ప్రాప్తం సమరం సభయం ప్రవదేత్ ॥ ॥
౪౬।౨౭అబ్/ శస్తా శాన్తిద్విజమృగఘుష్టా సన్ధ్యా స్నిగ్ధా మృదుపవనా చ ।
౪౬।౨౭య్ద్ / పాంశుధ్వస్తా జనపదనాశం ధత్తే రూక్షా రుధిరనిభా వా ॥ ॥
౪౬।౨౮అ యద్విస్తరేణ కథితం మునిభిః తదస్మిన్
౪౬।౨౮బ్ సర్వం మయా నిగదితం పునరుక్తవర్జమ్ ।
౪౬।౨౮య్ శ్రుత్వాఽపి కోకిలరుతం బలిభుగ్విరౌతి
౪౬।౨౮ద్ యత్తత్ స్వభావకృతమస్య పికం న జేతుమ్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౪౭ పుష్యస్నానాధ్యాయః
౪౭।౧అబ్/ మూలం మనుజాధిపతిః ప్రజాతరోః తదుపఘాతసంస్కారాత్ ।
౪౭।౧య్ద్ / అశుభం శుభం చ లోకే భవతి యతోఽతో నృపతిచిన్తా ॥ ॥

varbrhs.pdf 113
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౪౭।౨అబ్/ యా వ్యాఖ్యాతా శాన్తిః స్వయంభువా సురగురోః మహేన్ద్రార్థే ।

౪౭।౨య్ద్ / తాం ప్రాప్య వృద్ధగర్గః ప్రాహ యథా భాగురేః శృణుత ॥ ॥
౪౭।౩అబ్/ పుష్యస్నానం నృపతేః కర్తవ్యం దైవవిత్పురోధాభ్యామ్ ।
౪౭।౩య్ద్ / నాతః పరం పవిత్రం సర్వౌత్పాతాన్తకరమస్తి ॥ ॥
౪౭।౪అబ్/ శ్లేష్మాతకాక్షకణ్టకికటుతిక్తవిగన్ధిపాదపవిహీనే ।
౪౭।౪య్ద్ / కౌశికగృధ్రప్రభృతిభిః అనిష్టవిహగైః పరిత్యక్తే ॥ ॥
౪౭।౫అబ్/ తరుణతరుగుల్మవల్లీలతాప్రతానాన్వితే (వృతే) వనోద్దేశే ।
౪౭।౫య్ద్ / నిరుపహతపత్రపల్ల్వమనోజ్ఞమధురద్రుమప్రాయే ॥ ॥
౪౭।౬అబ్/ కృకవాకుజీవజీవకశుకశిఖిశతపత్రచాషహారీతైః ।
౪౭।౬య్ద్ / క్రకరచకోరకపిఞ్జలవఞ్జులపారావతశ్రీకైః ॥ ॥
౪౭।౭అబ్/ కుసుమరసపానమత్తద్విరేఫపుంస్కోకిలాదిభిశ్చాన్యైః ।
౪౭।౭య్ద్ / విరుతే వనోపకణ్ఠే క్షేత్రాగారే శుచావథవా ॥ ॥
౪౭।౮అబ్/ హృదినీ (హ్రదినీ) విలాసినీనాం జలఖగనఖవిక్షతేషు రమ్యేషు ।
౪౭।౮య్ద్ / పులినజఘనేషు కుర్యాద్ దృక్మనసోః ప్రీతిజననేషు ॥ ॥
౪౭।౯అబ్/ ప్రోత్ప్లుతహంసచ్ఛత్రే కారణ్డవకురరసారసోద్గీతే ।
౪౭।౯య్ద్ / ఫుల్లేన్దీవరనయనే సరసి సహస్రాక్షకాన్తిధరే ॥ ॥
౪౭।౧౦అబ్/ ప్రోత్ఫుల్లకమలవదనాః కలహంసకల (అద్ద్ ।స్వన) ప్రభాషిణ్యః ।
౪౭।౧౦య్ద్ / ప్రోత్తుంగకుడ్మలకుచా యస్మిన్ నలినీవిలాసిన్యః ॥ ॥
౪౭।౧౧అబ్/ కుర్యాద్ గోరోమన్థజఫేనలవశకృత్ఖురక్షతౌపచితే ।
౪౭।౧౧య్ద్ / అచిరప్రసూతహుంకృతవల్గితవత్సౌత్సవే గోష్ఠే ॥ ॥
౪౭।౧౨అబ్/ అథవా సముద్రతీరే కుశలాగతరత్నపోత (పోతరత్న) సంబాధే ।
౪౭।౧౨య్ద్ / ఘననిచులలీనజలచరసితఖగశబలీకృతోపాన్తే ॥ ॥
౪౭।౧౩అబ్/ క్షమయా క్రోధ ఇవ జితః సింహో మృగ్యాభిభూయతే యేషు (యత్ర ) ।
౪౭।౧౩య్ద్ / దత్తాభయఖగమృగశావకేషు తేష్వాశ్రమేష్వథవా ॥ ॥
౪౭।౧౪అబ్/ కాంచీకలాపనూపురగురుజఘనౌద్వహనవిఘ్నితపదాభిః ।
౪౭।౧౪య్ద్ / శ్రీమతి మృగేక్షణాభిః గృహేఽన్యబ్భృతవల్గువచనాభిః ॥ ॥

114 sanskritdocuments.org
౪౭।౧౫అబ్/ పుణ్యేష్వాయతనేషు చ తీర్థేషూద్యానరమ్యదేశేషు ।
౪౭।౧౫య్ద్ / పూర్వోదక్ప్లవభూమౌ ప్రదక్షిణాంభోవహాయాం చ ॥ ॥
౪౭।౧౬అబ్/ భస్మాంగారాస్థ్యూషరతుషకేశశ్వభ్రకర్కటావాసైః ।
౪౭।౧౬య్ద్ / శ్వావిధ (శ్వావిన్) మూషకవివరైః వల్మీకైః యా చ సన్త్యక్తా ॥ ॥
౪౭।౧౭అబ్/ ధాత్రీ ఘనా సుగన్ధా స్నిగ్ధా మధురా సమా చ విజయాయ ।
౪౭।౧౭య్ద్ / సేనావాసేఽపి ఏవం యోజయితవ్యా యథాయోగమ్ ॥ ॥
౪౭।౧౮అబ్/ నిష్క్రమ్య పురాన్ నక్తం దైవజ్ఞామాత్యయాజకాః ప్రాచ్యామ్ ।
౪౭।౧౮య్ద్ / కౌబేర్యాం వా కృత్వా బలిం దిశీశాధిపాయాం వా ॥ ॥
౪౭।౧౯అబ్/ లాజాక్షతదధికుసుమైః ప్రయతః ప్రణతః పురోహితః కుర్యాత్ ।
౪౭।౧౯య్ద్ / ఆవాహనమథ మన్త్రః తస్మిన్ మునిభిః సముద్దిష్టః ॥ ॥
(మన్త్ర ౪౭।౨౦-౨౧)
౪౭।౨౦అబ్/ ఆగచ్ఛన్తు సురాః సర్వే యేఽత్ర పూజాభిలాషిణః ।
౪౭।౨౦య్ద్ / దిశో నాగా ద్విజాశ్చైవ యే చాప్యన్యే (చానేయపి) ఽంశభాగినః ॥ ॥
౪౭।౨౧అబ్/ ఆవాహ్యఏవమ్ తతః సర్వాన్ ఏవం బ్రూయాత్ పురోహితః ।
౪౭।౨౧య్ద్ / శ్వః పూజాం ప్రాప్య యాస్యన్తి దత్త్వా శాన్తిం మహీపతేః ॥ ॥
౪౭।౨౨అబ్/ ఆవాహితేషు కృత్వా పూజాం తాం శర్వరీం వసేయుః తే ।
౪౭।౨౨య్ద్ / సదసత్స్వప్ననిమిత్తం యాత్రాయాం స్వప్నవిధిరుక్తః ॥ ॥
౪౭।౨౩అబ్/ అపరేఽహని ప్రభాతే సంభారాన్ ఉపహరేద్ యథోక్తగుణాన్ ।
౪౭।౨౩య్ద్ / గత్వాఽవనిప్రదేశే శ్లోకాశ్చాప్యత్ర మునిగీతాః ॥ ॥
౪౭।౨౪అబ్/ తస్మిన్ మణ్డలమాలిఖ్య కల్పయేత్ తత్ర మేదినీమ్ ।
౪౭।౨౪య్ద్ / నానారత్నాకరవతీం స్థానాని వివిధాని చ ॥ ॥
౪౭।౨౫అబ్/ పురోహితో యథాస్థానం నాగాన్ యక్షాన్ సురాన్ పితున్ ।
౪౭।౨౫య్ద్ / గన్ధర్వాప్సరసశ్చైవ మునీన్ సిద్ధాంశ్చ విన్యసేత్ ॥ ॥
౪౭।౨౬అబ్/ గ్రహాంశ్చ సర్వ (సహ) నక్షత్రై రుద్రాంశ్చ సహ మాతృభిః ।
౪౭।౨౬య్ద్ / స్కన్దం విష్ణుం విశాఖం చ లోకపాలాన్ సురస్త్రియః ॥ ॥
౪౭।౨౭అబ్/ వర్ణకైః వివిధైః కృత్వా హృద్యైః గన్ధగుణాన్వితైః ।
౪౭।౨౭య్ద్ / యథాస్వం పూజయేద్ విద్వాన్ గన్ధమాల్యానులేపనైః ॥ ॥

varbrhs.pdf 115
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౪౭।౨౮అబ్/ భక్ష్యైః అన్నైశ్చ వివిధైః ఫలమూలామిషైః తథా ।

౪౭।౨౮య్ద్ / పానైశ్చ (పానకైః) వివిధైః హృద్యైః సురాక్షీరాసవాదిభిః ॥ ॥
౪౭।౨౯అబ్/ కథయామ్యతః పరమహం పూజామస్మిన్ యథాభిలిఖితానామ్ ।
౪౭।౨౯య్ద్ / గ్రహయజ్ఞే యః ప్రోక్తో విధిః గ్రహాణాం స కర్తవ్యః ॥ ॥
౪౭।౩౦అబ్/ మాంసఓదనమద్యైః పిశాచదితితనయదానవాః పూజ్యాః ।
౪౭।౩౦య్ద్ / అభ్యఞ్జనాఞ్జనతిలైః పితరో మాంసఓదనైశ్చాపి ॥ ॥
౪౭।౩౧అబ్/ సామయజుర్భిః మునయః త్వృగ్భిః గన్ధైశ్చ ధూపమాల్యయుతైః ।
౪౭।౩౧య్ద్ / అశ్లేషకవర్ణైః త్రిమధురేణ చాభ్యర్చయేద్ నాగాన్ ॥ ॥
౪౭।౩౨అబ్/ ధూపూజ్యాహుతిమాల్యైః విబుధాన్ రత్నః (రత్నైః) స్తుతిప్రణామైశ్చ ।
౪౭।౩౨య్ద్ / గన్ధర్వాన్ అప్సరసో గన్ధైః మాల్యైశ్చ సుసుగన్ధైః ॥ ॥
౪౭।౩౩అబ్/ శేషాం తు సార్వవర్ణికబలిభిః పూజాం న్యసేగ సర్వేషామ్ ।
౪౭।౩౩య్ద్ / ప్రతిసరవస్త్రపతాకాభూషణయజ్ఞోపవీతాని ॥ ॥
౪౭।౩౪అబ్/ మణ్డలపశ్చిమభాగే కృత్వాగ్నిం దక్షిణేఽథవా వేద్యామ్ ।
౪౭।౩౪య్ద్ / ఆదద్యాత్ సంభారాన్ దర్భాన్ దీర్ఘాన్ అగర్భాంశ్చ ॥ ॥
౪౭।౩౫అబ్/ లాజాజ్యాక్షతదధిమధుసిద్ధార్థకగన్ధసుమనసో ధూపః (ధుపాన్) ।
౪౭।౩౫య్ద్ / గోరోచనాఞ్జనతిలాః (తిలాన్) స్వర్తుజమధురాణి చ ఫలాని ॥ ॥
౪౭।౩౬అబ్/ సఘృతస్య పాయసస్య చ తత్ర శరావాణి తైశ్చ సంభారైః ।
౪౭।౩౬య్ద్ / పశ్చిమవేద్యాం పూజాం కుర్యాత్ స్నానస్య సా వేదీ ॥ ॥
౪౭।౩౭అబ్/ తస్యాః కోణేషు దృఢాన్ కలశాన్ సితసూత్రవేష్టితగ్రీవాన్ ।
౪౭।౩౭య్ద్ / సక్షీరవృక్షపల్లవఫలాపిధానాన్ వ్యవస్థాప్య ॥ ॥
౪౭।౩౮అబ్/ పుష్యస్నానవిమిశ్రేణాపూర్ణాన్ అంభసా సరత్నాంశ్చ ।
౪౭।౩౮య్ద్ / పుష్యస్నానద్రవ్యాణి ఆదద్యాద్ గర్గగీతాని ॥ ॥
౪౭।౩౯అబ్/ జ్యోతిష్మతీం త్రాయమాణామభయామపరాజితామ్ ।
౪౭।౩౯య్ద్ / జీవాం విశ్వేశ్వరీం పాఠాం సమంగాం విజయాం తథా ॥ ॥
౪౭।౪౦అబ్/ సహాం చ సహదేవీం చ పూర్ణకోశాం శ్తావరీమ్ ।
౪౭।౪౦య్ద్ / అరిష్టికాం శివాం భద్రాం తేషు కుంభేషు విన్యసేత్ ॥ ॥

116 sanskritdocuments.org
౪౭।౪౧అబ్/ బ్రాహ్మీం క్షేమామజాం చైవ సర్వబీజాని కాంచనీం (కాంచనం) ।
౪౭।౪౧య్ద్ / మంగల్యాని యథాలాభం సర్వౌషధ్యో రసాః (రసాం) తథా ॥ ॥
౪౭।౪౨అబ్/ రత్నాని సర్వగన్ధాః (సర్వగన్ధాంశ) చ బిల్వం చ సవికంకతమ్ ।
౪౭।౪౨య్ద్ / ప్రశస్తనామ్న్యశ్చౌషధ్యో హిరణ్యం మంగలాని చ ॥ ॥
౪౭।౪౩అబ్/ ఆదావనడుహశ్చర్మ జరయా సంహృతాయుషః ।
౪౭।౪౩య్ద్ / ప్రశస్తలక్షణభృతః ప్రాచీనగ్రీవమాస్తరేత్ ॥ ॥
౪౭।౪౪అబ్/ తతో వృషస్య యోధస్య చర్మ రోహితమక్షతమ్ ।
౪౭।౪౪య్ద్ / సింహస్యాథ తృతీయం స్యాద్ వ్యాఘ్రస్య చ తతః పరమ్ ॥ ॥
౪౭।౪౫అబ్/ చత్వార్యేతాని చర్మాణి తస్యాం వేద్యాముపాస్తరేత్ ।
౪౭।౪౫య్ద్ / శుభే ముహూర్తే సమ్ప్రాప్తే పుష్యయుక్తే నిశాకరే ॥ ॥
౪౭।౪౬అబ్/ భద్రాసనమేకతమేన కారితం కనకరజతతామ్రాణామ్ ।
౪౭।౪౬య్ద్ / క్షీరతరునిర్మితం వా విన్యస్యం చర్మణాముపరి ॥ ॥
౪౭।౪౭అబ్/ త్రివిధః తస్యౌచ్ఛ్రాయో హస్తః పాదాధికోఽర్ధయుక్తశ్చ ।
౪౭।౪౭య్ద్ / మాణ్దలికానన్తరజిత్సమస్తరాజ్యార్థినాం శుభదః ॥ ॥
౪౭।౪౮అబ్/ అన్తర్ధాయ హిరణ్యం తత్రౌపవిశేన్ నరేశ్వరః సుమనాః ।
౪౭।౪౮య్ద్ / సచివాప్తపురోహితదైవపౌరకల్యాణనామవృతః ॥ ॥
౪౭।౪౯అబ్/ వన్దిజనపౌరవిప్రైః ప్రఘుష్ట (విప్రప్రఘుష్ట ) పుణ్యాహవేదనిర్ఘోషైః ।
౪౭।౪౯య్ద్ / సమృదంగశంఖతూర్యైః మంగలశబ్దైః హతానిష్టః ॥ ॥
౪౭।౫౦అబ్/ అహతక్షౌమనివసనం పురోహితః కంబలేన సంఛాద్య ।
౪౭।౫౦య్ద్ / కృతబలిపూజం కలశైః అభిషించేత్ సర్పిషా పూర్ణైః ॥ ॥
౪౭।౫౧అబ్/ అష్టావష్టావింశతిః అష్టశతం వాపి కలశపరిమాణమ్ ।
౪౭।౫౧య్ద్ / అధికేఽధికే గుణోత్తరమయం చ మన్త్రోఽత్ర మునిగీతః ॥ ॥
(మన్త్ర )
౪౭।౫౨అబ్/ ఆజ్యం తేజః సముద్దిష్టమాజ్యం పాపహరం పరమ్ ।
౪౭।౫౨య్ద్ / ఆజ్యం సురాణామాహార ఆజ్యే లోకాః ప్రతిష్ఠితాః ॥ ॥
౪౭।౫౩అబ్/ భౌమాన్తరిక్షం దివ్యం వా యత్ తే కల్మషం (కల్విషం) ఆగతమ్ ।
౪౭।౫౩య్ద్ / సర్వం తదాజ్యసంస్పర్శాత్ ప్రణాశముపగచ్ఛతు ॥ ॥

varbrhs.pdf 117
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౪౭।౫౪అబ్/ కంబలమపనీయ తతః పుష్యస్నానాంబుభిః సఫలపుష్పైః ।

౪౭।౫౪య్ద్ / అభిషించేన్ మనుజేన్ద్రం పురోహితోఽనేన మన్త్రేణ ॥ ॥
(మన్త్ర )
౪౭।౫౫అబ్/ సురాః త్వామభిషించన్తు యే చ సిద్ధాః పురాతనాః ।
౪౭।౫౫య్ద్ / బ్రహ్మా విష్ణుశ్చ రుద్రః (శంభుః) చ సాధ్యాశ్చ సమరుద్గణాః ॥ ॥
౪౭।౫౬అబ్/ ఆదిత్యా వసవో రుద్రా అశ్వినౌ చ భిషగ్వరౌ ।
౪౭।౫౬య్ద్ / అదితిః దేవమాతా చ స్వాహా సిద్ధిః సరస్వతీ ॥ ॥
౪౭।౫౭అబ్/ కీర్తిః లక్ష్మీః ధృతిః శ్రీశ్చ సినీవాలీ కుహూః తథా ।
౪౭।౫౭య్ద్ / దనుశ్చ సురసా చైవ వినతా కద్రుః ఏవ చ ॥ ॥
౪౭।౫౮అబ్/ దేవపత్న్యశ్చ యా నోక్తా దేవమాతర ఏవ చ ।
౪౭।౫౮య్ద్ / సర్వాః త్వామభిషించన్తు దివ్యాశ్చాప్సరసాం గణాః ॥ ॥
౪౭।౫౯అబ్/ నక్షత్రాణి ముహూర్తాశ్చ పక్షాహోరాత్రసన్ధయః ।
౪౭।౫౯య్ద్ / సంవత్సరా దినేశాశ్చ కలాః కాష్ఠాః క్షణా లవా ।
౪౭।౬౦అబ్(౪౮।౬౯య్ద్ )/ సర్వే త్వామభిషించన్తు కాలస్యావయవాః శుభాః ।
౪౭।౬౦య్ద్ (౪౮।౭౦అబ్)/ ఏతే చాన్యే చ మునయో వేదవ్రతపరాయణాః ॥ ॥
౪౭।౬౧అబ్/ సశిష్యాః తేఽభిషించన్తు సదారాశ్చ తపోధనాః ।
౪౭।౬౧య్ద్ / వైమానికాః సురగణా మనవః సాగరైః సహ ॥ ॥
౪౭।౬౨అబ్/ సరితశ్చ మహాభాగా నాగాః కింపురుషాశ్తథా ।
౪౭।౬౨య్ద్ / వైఖానసా మహాభాగా ద్విజా వైహాయసాశ్చ యే ॥ ॥
౪౭।౬౩అబ్/ సప్తర్షయః సదారాశ్చ ధ్రువస్థానాని యాని చ ।
౪౭।౬౩య్ద్ / మరీచిః అత్రిః పులహః పులస్త్యః క్రతుః అంగిరాః ॥ ॥
౪౭।౬౪అబ్/ భృగుః సనత్కుమారశ్చ సనకోఽథ సనన్దనః ।
౪౭।౬౪య్ద్ / సనాతనశ్చ దక్షశ్చ జైగీషవ్యో భగన్దరః ॥ ॥
౪౭।౬౫అబ్/ ఏకతశ్చ ద్వితశ్చైవ త్రితో జాబాలికశ్యపౌ ।
౪౭।౬౫య్ద్ / దుర్వాసా దుర్వినీతశ్చ కణ్వః కాత్యాయనః తథా ॥ ॥
౪౭।౬౬అబ్/ మార్కణ్డేయో దీర్ఘతపాః శునఃశేఫో విదూరథః ।
౪౭।౬౬య్ద్ / ఊర్ధ్వః సంవర్తకశ్చైవ చ్యవనోఽత్రిః పరాశరః ॥ ॥

118 sanskritdocuments.org
౪౭।౬౭అబ్/ ద్వైపాయనో యవక్రీతో దేవరాజః సహానుజః ।
౪౭।౬౭య్ద్ / పర్వతాః తరవో వల్ల్యః పుణ్యాని ఆయతనాని చ ॥ ॥
౪౭।౬౮అబ్/ ప్రజాపతిః దితిశ్చైవ గావో విశ్వస్య మాతరః ।
౪౭।౬౮య్ద్ / వాహనాని చ దివ్యాని సర్వలోకాశ్చరాచరాః ॥ ॥
౪౭।౬౯అబ్/ అగ్నయః పితరః తారా జీమూతాః ఖం దిశో జలమ్ ।
౪౭।౬౯య్ద్ / ఏతే చాన్యే చ బహవః పుణ్యసంకీర్తనాః శుభైః (శుభాః) ॥ ॥
౪౭।౭౦అబ్/ తోయైః త్వామభిషించన్తు సర్వోత్పాతనిబర్హణైః ।
౪౭।౭౦య్ద్ / యథాభిషిక్తో మఘవాన్ ఏతైః ముదితమనసైః (కల్యాణమ్ తే ప్రకుర్వన్తు
ఆయురారోగ్యమేవ్వ చ) ॥ ॥
౪౭।౭౧అబ్/ ఇత్యేతైశ్చాన్యైశ్చాప్యథర్వకల్ప ఆహితైః (విహితైః) సరుద్రగణైః ।
౪౭।౭౧య్ద్ / కౌష్మాణ్డమహారౌహిణకుబేరహృద్యైః సమృద్ధ్యా చ ॥ ॥
౪౭।౭౨అబ్/ ఆపోహిష్ఠాతిసృభిః హిరణ్యవర్ణా ఇతి చతసృభిః జప్తమ్ ।
౪౭।౭౨య్ద్ / కార్పాసికవస్త్రయుగం బిభృయాత్ స్నాతో నరాధిపతిః ॥ ॥
౪౭।౭౩అబ్/ పుణ్యాహశంఖశబ్దైః ఆచాన్తోఽభ్యర్చ్య దేవగురువిప్రాన్ ।
౪౭।౭౩య్ద్ / ఛత్రధ్వజాయుధాని చ తతః స్వపూజాం ప్రయుఞ్జీత ॥ ॥
౪౭।౭౪అబ్/ ఆయుష్యం వర్చస్యం రాయస్పోషాభిః ఋగ్భిః ఏతాభిః ।
౪౭।౭౪య్ద్ / పరిజప్తం వైజయికం నవం విదధ్యాదలంకారమ్ ॥ ॥
౪౭।౭౫అబ్/ గత్వా ద్వితీయవేదీం సముపవిశేగర్మణాం ఉపరి రాజా ।
౪౭।౭౫య్ద్ / దేయాని చైవ చర్మాణి ఉపర్యుపర్యేవమేతాని ॥ ॥
౪౭।౭౬అబ్/ వృషస్య వృషదంశస్య రురోశ్చ పృషతస్య చ ।
౪౭।౭౬య్ద్ / తేషాముపరి సింహస్య వ్యాఘ్రస్య చ తతః పరమ్ ॥ ॥
౪౭।౭౭అబ్/ ముఖ్యస్థానే జుహుయాత్ పురోహితోఽగ్నిం సమిత్తిలఘృతాద్యైః ।
౪౭।౭౭య్ద్ / త్రినయనశక్రబృహస్పతినారాయణనిత్యగతిఋగ్భిః ॥ ॥
౪౭।౭౮అబ్/ ఇన్ద్రధ్వజనిర్దిష్టాని అగ్నినిమిత్తాని దైవవిద్ బ్రూయాత్ ।
౪౭।౭౮య్ద్ / కృత్వాఽశేషసమాప్తిం పురోహితః ప్రాఞ్జలిః బ్రూయాత్ ॥ ॥
౪౭।౭౯అబ్/ యాన్తు దేవగణాః సర్వే పూజామాదాయ పార్థివాత్ ।
౪౭।౭౯య్ద్ / సిద్ధిం దత్త్వా తు విపులాంసువిపులాం) పునః ఆగమనాయ చ (వై ) ॥ ॥

varbrhs.pdf 119
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౪౭।౮౦అబ్/ నృపతిః అతో దైవజ్ఞం పురోహితం చార్చయేద్ ధనైః బహుభిః ।

౪౭।౮౦య్ద్ / అన్యాంశ్చ దక్షిణీయాన్ యథోచితం (యథార్హతః) శ్రోత్రియప్రభృతీన్ ॥
॥
౪౭।౮౧అబ్/ దత్త్వాఽభయం ప్రజానామాఘాతస్థానగాన్ విసృజ్య పశూన్ ।
౪౭।౮౧య్ద్ / బధనమోక్షం కుర్యాదభ్యనన్తరదోషకృద్వర్జమ్ ॥ ॥
౪౭।౮౨అబ్/ ఏతత్ ప్రయుజ్యమానం ప్రతిపుష్యం సుఖయశోఽర్థవృద్ధికరమ్ ।
౪౭।౮౨య్ద్ / పుష్యాద్ (పుష్యం) వినార్ధఫలదా పౌషీ శాన్తిః పరా (పురా) ప్రోక్తా ॥ ॥
౪౭।౮౩అబ్/ రాష్ట్రౌత్పాతౌపసర్గేషు రాహోః కేతోశ్చ దర్శనే ।
౪౭।౮౩య్ద్ / గ్రహావమర్దనే చైవ పుష్యస్నానం సమాచరేత్ ॥ ॥
౪౭।౮౪అబ్/ నాస్తి లోకే స ఉత్పాతో యో హ్యనేన న శామ్యతి ।
౪౭।౮౪య్ద్ / మంగలం చాపరం నాస్తి యదస్మాదతిరిచ్యతే ॥ ॥
౪౭।౮౫అబ్/ అధిరాజ్యార్థినో రాజ్ఞః పుత్రజన్మ చ కాంక్షతః ।
౪౭।౮౫య్ద్ / తత్పూర్వమభిషేకే చ విధిః ఏష ప్రశస్యతే ॥ ॥
౪౭।౮౬అబ్/ మహేన్ద్రార్థమువాచైదమ్ బృహత్కీర్తిః బృహస్పతిః ।
౪౭।౮౬య్ద్ / స్నానమాయుష్ప్రజావృద్ధిసౌభాగ్యకరణం పరమ్ ॥ ॥
౪౭।౮౭అబ్/ అనేనైవ విధానేన హస్త్యశ్వం స్నాపయేత్ తతః (స్నాపయీత యః) ।
౪౭।౮౭య్ద్ / తస్యామయవినిర్ముక్తం పరాం సిద్ధిమవాప్నుయాత్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౪౮ పట్టలక్షణాధ్యాయః
౪౮।౧అబ్/ విస్తరశో నిర్దిష్టం పట్టాణాం లక్షణం యదాచార్యైః ।
౪౮।౧య్ద్ / తత్ సంక్షేపః క్రియతే మయాఽత్ర సకలార్థసమ్పన్నః ॥ ॥
౪౮।౨అబ్/ పట్టః శుభదో రాజ్ణాం మధ్యేఽష్టావంగులాని విస్తీర్ణః ।
౪౮।౨య్ద్ / సప్త నరేన్ద్రమహిష్యాః షడ్ యువరాజస్య నిర్దిష్టః ॥ ॥
౪౮।౩అబ్/ చతురంగులవిస్తారః పట్టః సేనాపతేః భవతి మధ్యే ।
౪౮।౩య్ద్ / ద్వే చ ప్రసాదపట్టః పంచైతే కీర్తితాః పట్టాః ॥ ॥
౪౮।౪అబ్/ సర్వే ద్విగుణాయామా మధ్యాదర్ధేన పార్శ్వవిస్తీర్ణాః ।
౪౮।౪య్ద్ / సర్వే చ శుద్ధకాంచనవినిర్మితాః శ్రేయసో వృద్ధ్యై ॥ ॥
౪౮।౫అబ్/ పంచశిఖో భూమిపతేః త్రిశిఖో యువరాజపార్థివమహిష్యోః ।

120 sanskritdocuments.org
౪౮।౫య్ద్ / ఏకశిఖః సైన్యపతేః ప్రసాదపట్టో వినా శిఖయా ॥ ॥
౪౮।౬అబ్/ క్రియమాణం యది పత్రం సుఖేన విస్తారమేతి పట్టస్య ।
౪౮।౬య్ద్ / వృద్ధిజయౌ భూమిపతేః తథా ప్రజానాం చ సుఖసమ్పత్ ॥ ॥
౪౮।౭అబ్/ జీవితరాజ్యవినాశం కరోతి మధ్యే వ్రణః సముత్పన్నః ।
౪౮।౭య్ద్ / మధ్యే స్ఫుటితః త్యాజ్యో విఘ్నకరః పార్శ్వయోః స్ఫుటితః ॥ ॥
౪౮।౮అబ్/ అశుభనిమిత్తౌత్పత్తౌ శాస్త్రజ్ఞః శాన్తిమాదిశేద్ రాజ్ఞః ।
౪౮।౮య్ద్ / శస్తనిమిత్తః పట్టో నృపరాష్ట్రవివృద్ధయే భవతి ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౪౯ ఖడ్గలక్షణాధ్యాయః
౪౯।౧అబ్/ అంగులశతార్ధముత్తమ ఊనః స్యాత్ పంచవింశతిః (పఞ్చవింశతిం) ఖడ్గః
।
౪౯।౧య్ద్ / అంగులమానాజ్ఞేయో వ్రణోఽశుభో విషమపర్వస్థః ॥ ॥
౪౯।౨అబ్/ శ్రీవృక్షవర్ధమానాతపత్రశివలింగకుణ్డలాబ్జానామ్ ।
౪౯।౨య్ద్ / సదృశా వ్రణాః ప్రశస్తా ధ్వజాయుధస్వస్తికానాం చ ॥ ॥
౪౯।౩అబ్/ కృకలాసకాకకంకక్రవ్యాదకబన్ధవృశ్చికాకృతయః ।
౪౯।౩య్ద్ / ఖడ్గే వ్రణా న శుభదా వంశానుగతాః ప్రభూతాశ్చ ॥ ॥
౪౯।౪అబ్/ స్ఫుటితో హ్రస్వః కుణ్ఠో వంశచ్ఛిన్నో న దృగ్మనోఽనుగతః ।
౪౯।౪య్ద్ / అస్వన ఇతి చానిష్టః ప్రోక్తవిపర్యస్త ఇష్టఫలః ॥ ॥
౪౯।౫అబ్/ క్వణితం మరణాయౌక్తం పరాజయాయ ప్రవర్తనం కోశాత్ ।
౪౯।౫య్ద్ / స్వయముద్గీర్ణే యుద్ధం జ్వలితే విజయో భవతి ఖడ్గే ॥ ॥
౪౯।౬అ నాకారణం వివృణుయాన్ న విఘట్టయేగ
౪౯।౬బ్ పశ్యేన్ న తత్ర వదనం న వదేగ మూల్యమ్ ।
౪౯।౬య్ దేశం న చాస్య కథయేత్ ప్రతిమాన్ ఆనయేన్ న
౪౯।౬ద్ నైవ స్పృశేన్ నృపతిః అప్రయతోఽసియష్టిమ్ ॥ ॥
౪౯।౭అబ్/ గోజిహ్వాసంస్థానో నీలోత్పలవంశపత్రసదృశశ్చ ।
౪౯।౭య్ద్ / కరవీరపత్రశూలాగ్రమణ్డలాగ్రాః ప్రశస్తాః స్యుః ॥ ॥
౪౯।౮అబ్/ నిష్పన్నో న ఛేద్యో నికషైః కార్యః ప్రమాణయుక్తః సః ।
౪౯।౮య్ద్ / మూలే మ్రియతే స్వామీ జననీ తస్యాగ్రతశ్ఛిన్నే ॥ ॥

varbrhs.pdf 121
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౪౯।౯అబ్/ యస్మిన్ త్సరుప్రదేశే వ్రణో భవేత్ తద్వదేవ ఖడ్గస్య ।

౪౯।౯య్ద్ / వనితానామివ తిలకో గుహ్యే వాచ్యో ముఖే దృష్ట్వా ॥ ॥
౪౯।౧౦అబ్/ అథవా స్పృశతి యదంగం ప్రష్టా నిస్త్రింశభృత్ తదవధార్య ।
౪౯।౧౦య్ద్ / కోశస్థస్యాదేశ్యో వ్రణోఽస్తి శాస్త్రం విదిత్వేదమ్ ॥ ॥
౪౯।౧౧అబ్/ శిరసి స్పృష్టే ప్రథమే అంగులే ద్వితీయే లలాటసంస్పర్శే ।
౪౯।౧౧య్ద్ / భ్రూమధ్యే చ తృతీయే నేత్రే స్పృష్టే చత్రుథే చ ॥ ॥
౪౯।౧౨అబ్/ నాసౌష్ఠ (నాసోష్ఠ ) కపోలహనుశ్రవణగ్రీవాంసకే చ (అంసకేషు)
పంచాద్యాః ।
౪౯।౧౨య్ద్ / ఉరసి ద్వాదశసంస్థః త్రయోదశే కక్షయోః జ్ఞేయః ॥ ॥
౪౯।౧౩అబ్/ స్తనహృదయోదరకుక్షినాభౌ (కుక్షినాభీషు) తు చతుర్దశాదయో
జ్ఞేయాః ।
౪౯।౧౩య్ద్ / నాభిమూలే కఠ్యాం గుహ్యే చైకోనవింశతితః ॥ ॥
౪౯।౧౪అబ్/ ఊర్వోః ద్వావింశే స్యాదూర్వోః మధ్యే వ్రణః త్రయోవింశే ।
౪౯।౧౪య్ద్ / జానుని చ చతుర్వింశే జంఘాయాం పంచవింశే చ ॥ ॥
౪౯।౧౫అబ్/ జంఘామధ్యే గుల్ఫే పార్ష్ణ్యాం పాదే తదంగులీష్వపి చ ।
౪౯।౧౫య్ద్ / షడ్వింశతికాద్ యావత్ త్రింశదితి మతేన గర్గస్య ॥ ॥
౪౯।౧౬అబ్/ పుత్రమరణం ధనాప్తిః ధనహానిః సమ్పదశ్చ బన్ధశ్చ ।
౪౯।౧౬య్ద్ / ఏకాద్యంగులసంస్థైః వ్రణైః ఫలం నిర్దిశేత్ క్రమశః ॥ ॥
౪౯।౧౭అబ్/ సుతలాభః కలహో హస్తిలబ్ధయః పుత్రమరణధనలాభౌ ।
౪౯।౧౭య్ద్ / క్రమశో వినాశవనితాప్తిచిత్తదుఃఖాని షట్ప్రభృతి ॥ ॥
౪౯।౧౮అబ్/ లబ్ధిః హానిః స్త్రీలబ్ధయో (హానిస్త్రీలబ్ధయో) బధో వృద్ధిమరణపరితోషాః
।
౪౯।౧౮య్ద్ / జ్ఞేయాశ్చతుర్దశాదిషు ధనహానిశ్చైకవింశే స్యాత్ ॥ ॥
౪౯।౧౯అబ్/ విత్తాప్తిః అనిర్వాణం ధనాగమో మృత్యుసమ్పదోఽస్వత్వమ్ ।
౪౯।౧౯య్ద్ / ఐశ్వర్యమృత్యురాజ్యాని చ క్రమాత్ త్రింశదితి యావత్ ॥ ॥
౪౯।౨౦అబ్/ పరతో న విశేషఫలం విషమసమస్థాః తు పాపశుభఫలదాః ।
౪౯।౨౦య్ద్ / కైశ్చిదఫలాః ప్రదిష్టాః త్రింశత్పరతోఽగ్రమితి యావత్ ॥ ॥

122 sanskritdocuments.org
౪౯।౨౧అబ్/ కరవీరౌత్పలగజమదఘృతకుంకుమకున్దచంపకసగన్ధః ।
౪౯।౨౧య్ద్ / శుభదోఽనిష్టో గోమూత్రపంకమేదఃసదృశగన్ధః ॥ ॥
౪౯।౨౨అబ్/ కూర్మవసాసృక్క్షారోపమశ్చ భయదుఃఖదో భవతి గన్ధః ।
౪౯।౨౨య్ద్ / వైదూర్యకనకవిద్యుత్ప్రభో జయారోగ్యవృద్ధికరః ॥ ॥
౪౯।౨౩అ ఇదమౌశనసం చ శస్త్రపానం
౪౯।౨౩బ్ రుధిరేణ శ్రియమిచ్ఛతః ప్రదీప్తామ్ ।
౪౯।౨౩య్ హవిషా గుణవత్సుతాభిలిప్సోః
౪౯।౨౩ద్ సలిలేనాక్షయమిచ్ఛతశ్చ విత్తమ్ ॥ ॥
౪౯।౨౪అ వడవౌష్ట్రకరేణుదుగ్ధపానం
౪౯।౨౪బ్ యది పాపేన సమీహతేఽర్థసిద్ధిమ్ ।
౪౯।౨౪య్ ఝషపిత్తమృగాశ్వబస్తదుగ్ధైః
౪౯।౨౪ద్ కరిహస్తచ్ఛిదయే సతాలగర్భైః ॥ ॥
౪౯।౨౫అ ఆర్కం పయో హుడువిషాణమషీసమేతం
౪౯।౨౫బ్ పారావతాఖుశకృతా చ యుతః (యుతం) ప్రలేపః ।
౪౯।౨౫య్ శస్త్రస్య తైలమథితస్య తతోఽస్య పానం
౪౯।౨౫ద్ పశ్చాత్శితస్య న శిలాసు భవేద్ విఘాతః ॥ ॥
౪౯।౨౬అ క్షారే కదల్యా మథితేన యుక్తే
౪౯।౨౬బ్ దినౌషితే పాయితమాయసం యత్ ।
౪౯।౨౬య్ సమ్యక్ శితం చాశ్మని నైతి భంగం
౪౯।౨౬ద్ న చాన్యలోహేష్వపి తస్య కౌణ్ఠ్యమ్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౫౦ అంగవిద్యాధ్యాయ
౫౯।౧అ దైవజ్ఞేన శుభాశుభం దిగుదితస్థానహృతానీక్షతా
౫౦।౧బ్ వాచ్యం ప్రష్టృనిజాపరాంగఘటనాం చాలోక్య కాలం ధియా ।
౫౦।౧య్ సర్వజ్ఞో హి చరాచరాత్మకతయా అసౌ సర్వదర్శో విభుశ్
౫౦।౧ద్ చేష్టావ్యాహృతిభిః శుభాశుభఫలం సన్దర్శయత్యర్థినామ్ ॥ ॥
౫౦।౨అ స్థానం పుష్పసుహాసిభూరిఫలభృత్సుస్నిగ్ధకృత్తిచ్ఛద్
౫౦।౨బ్ సత్పక్షిచ్యుతశస్తసంజ్ఞితతరుచ్ఛాయౌపగూఢం సమమ్ ।
౫౦।౨య్ దేవఋషిద్విజసాధుసిద్ధనిలయం సత్పుష్పసస్యౌక్షితమ్

varbrhs.pdf 123
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫౦।౨ద్ సత్స్వాదూదకనిర్మలత్వజనితాహ్లాదం చ సచ్ఛాద్వలం (సచ్ఛాడ్వలం) ॥

॥
౫౦।౩అబ్/ ఛిన్నభిన్నకృమిఖాతకణ్టకిప్లుష్టరూక్షకుటిలైః న సత్ కుజైః ।
౫౦।౩య్ద్ / క్రూరపక్షియుతనిన్ద్యనామభిః శుష్కశీర్ణబహుపర్ణచర్మభిః (వర్మభిః) ॥ ॥
౫౦।౪అ శ్మశానశూన్యాయతనం చతుష్పథం
౫౦।౪బ్ తథా అమనోజ్ఞం విషమం సదోషరమ్ ।
౫౦।౪య్ అవస్కరాంగారకపాలభస్మభిశ్
౫౦।౪ద్ చితం తుషైః శుష్కతృణైః నశోభనమ్ ॥ ॥
౫౦।౫అబ్/ ప్రవ్రజితనగ్ననాపితరిపుబన్ధనసౌనికైః (సూనికైః) తథా శ్వపచైః ।
౫౦।౫య్ద్ / కితవయతిపీడితైః యుతమాయుధమాధ్వీకవిక్రయైః న శుభమ్ ॥ ॥
(దిక్కాలలక్షణ)
౫౦।౬అ ప్రాగుత్తరేశాశ్చ దిశః ప్రశస్తాః
౫౦।౬బ్ ప్రష్టుః న వాయ్వంబుయమాగ్నిరక్షః ।
౫౦।౬య్ పూర్వాహ్నకాలేఽస్తి శుభం న రాత్రౌ
౫౦।౬ద్ సన్ధ్యాద్వయే ప్రశ్నకృతోఽపరాహ్ణే ॥ ॥
౫౦।౭అ యాత్రావిధానే హి శుభాశుభం యత్
౫౦।౭బ్ ప్రోక్తం నిమిత్తం తదిహాపి వాచ్యమ్ ।
౫౦।౭య్ దృష్ట్వా పురో వా జనతాహృతం వా
౫౦।౭ద్ ప్రష్టుః స్థితం పాణితలేఽథ వస్త్రే ॥ ॥
(పుంసంజ్ఞకాని)
౫౦।౮అ అథాంగాని ఊరూ ఓష్ఠస్తనవృషణపాదం చ దశనా
౫౦।౮బ్ భుజౌ హస్తౌ గణ్డౌ కచగలనఖాంగుష్ఠమపి యత్ ।
౫౦।౮య్ సశంఖం కక్షాంసం శ్రవణ (లల్షా సశ్రవంఅ) గుదసన్ధీతి పురుషే
(స్త్రీసంజ్ఞకాని)
౫౦।౮ద్ స్త్రియాం భ్రూనాసాస్ఫిగ్వలికటిసులేఖాంగులిచయమ్ ॥ ॥
౫౦।౯అ జిహ్వా గ్రీవా పిణ్డికే పార్ష్ణియుగ్మం
౫౦।౯బ్ జంఘే నాభిః కర్ణపాలీ కృకాటీ ।
(నపుంసక)

124 sanskritdocuments.org
౫౦।౯య్ వక్త్రం పృష్ఠం జత్రుజానుఅస్థిపార్శ్వం
౫౦।౯ద్ హృత్తాలుఅక్షీ మేహనౌరస్త్రికం చ ॥ ॥
౫౦।౧౦అబ్/ నపుంసకాఖ్యం చ శిరో లలాటమాశ్వాద్యసంజ్ఞైః అపరైశ్చిరేణ ।
౫౦।౧౦య్ద్ / సిద్ధిః భవేజ్జాతు నపుంసకైః నో రూక్షక్షతైః భగ్నకృశైశ్చ పూర్వైః ॥ ॥
౫౦।౧౧అబ్/ స్పృష్టే వా చాలితే వాపి పాదాంగుష్ఠేఽక్షిరుగ్ భవేత్ ।
౫౦।౧౧య్ద్ / అంగుల్యాం దుహితుః శోకం శిరోఘాతే నృపాద్ భయమ్ ॥ ॥
౫౦।౧౨అబ్/ విప్రయోగమురసి స్వగాత్రతః కర్పటాహృతిః అనర్థదా భవేత్ ।
౫౦।౧౨య్ద్ / స్యాత్ ప్రియాప్తిః అభిగృహ్య కర్పటం పృచ్ఛతశ్చరణపాదయోజితుః
॥॥
౫౦।౧౩అబ్/ పాదాంగుష్ఠేన విలిఖేద్ భూమిం క్షేత్రౌత్థచిన్తయా ।
౫౦।౧౩య్ద్ / హస్తేన పాదౌ కణ్డూయేత్ తస్య దాసీమయీ (దాసీమయా) చ సా ॥ ॥
౫౦।౧౪అబ్/ తాలభూర్జపటదర్శనేఽంశుకం చిన్తయేత్ కచతుషాస్థిభస్మగమ్ ।
౫౦।౧౪య్ద్ / వ్యాధిః ఆశ్రయతి రజ్జుజాలకం వల్కలం చ సమవేక్ష్య బన్ధనమ్ ॥ ॥
౫౦।౧౫అబ్/ పిప్పలీమరిచశుణ్ఠివారిదై రోధ్రకుష్ఠవసనాంబుజీరకైః ।
౫౦।౧౫య్ద్ / గన్ధమాంసిశతపుష్పయా వదేత్ పృచ్ఛతః తగరకేణ చిన్తయేత్ (చిన్తనం)
॥॥
౫౦।౧౬అబ్/ స్త్రీపురుషదోషపీడితసర్వార్థ (అధ్వ) సుతార్థధాన్న్యతనయానామ్ ।
౫౦।౧౬య్ద్ / ద్విచతుష్పదక్షితీనాం వినాశతః కీర్తితైః దృష్టైః ॥ ॥
౫౦।౧౭అబ్/ న్యగ్రోధమధుకతిన్దుకజంబూప్లక్షామ్రబదర (బదరి) జాతిఫలైః ।
౫౦।౧౭య్ద్ / ధనకనకపురుషలోహాంశుకరూప్యాఉదుంబరాప్తిః (ఉదుంబరాప్తిః) అపి
కరగైః ॥ ॥
౫౦।౧౮అబ్/ ధాన్యపరిపూర్ణపాత్రం కుంభః పూర్ణః కుటుంబవృద్ధికరౌ ।
౫౦।౧౮య్ద్ / గజగోశునాం పురీషం ధనయువతిసుహృద్వినాశకరమ్ ॥ ॥
౫౦।౧౯అబ్/ పశుహస్తిమహిషపంకజరజతవ్యాఘ్రైః లభేత దన్దృష్టైః ।
౫౦।౧౯య్ద్ / అవిధననివసనమలయజకౌశేయాభరణసంఘాతమ్ ॥ ॥
౫౦।౨౦అబ్/ పృచ్ఛా వృద్ధశ్రావకసుపరివ్రాడ్దర్శనే నృభిః విహితా ।
౫౦।౨౦య్ద్ / మిత్రద్యూతార్థభవా గణికానృపసూతికార్థకృతా ॥ ॥

varbrhs.pdf 125
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫౦।౨౧అబ్/ శాక్యౌపాధ్యాయార్హత్ (ఆర్హత) నిర్గ్ర్అన్థి (నిర్(గ్ర్ )అన్థ ) నిమిత్తనిగమకైవర్తైః

।
౫౦।౨౧య్ద్ / చౌరచమూపతివణిజాం దాసీయోధాపణస్థవధ్యానామ్ ॥ ॥
౫౦।౨౨అబ్/ తాపసే శౌణ్డికే దృష్టే ప్రోషితం పశుపాలనమ్ ।
౫౦।౨౨య్ద్ / హృద్గతం ప్రచ్ఛకస్య (పృచ్ఛకస్య) స్యాదుంఛవృటౌ విపన్నతా ॥ ॥
౫౦।౨౩అబ్/ ఇచ్ఛామి ప్రష్టుం భణ పశ్యత్వార్యః సమాదిశేత్యుక్తే ॥ ॥
౫౦।౨౩య్ద్ / సంయోగకుటుంబౌత్థా లాభైశ్వర్యౌద్గతా చిన్తా ॥ ॥
౫౦।౨౪అ నిర్దిశేతి గదితే జయాధ్వజా (జయాధ్వగా)
౫౦।౨౪బ్ ప్రత్యవేక్ష్య మమ చిన్తితం వద ।
౫౦।౨౪య్ ఆశు సర్వజనమధ్యగం త్వయా
౫౦।౨౪ద్ దృశ్యతామితి చ బన్ధుచౌరజా ॥ ॥
(చౌరవిజ్ఞాన)
౫౦।౨౫అ అన్తఃస్థే అంగే స్వజన ఉదితో బాహ్యజే బాహ్య ఏవ (ఏవం)
౫౦।౨౫బ్ పాదాంగుష్ఠాంగులికలనయా దాసదాసీజనః స్యాత్ ।
౫౦।౨౫య్ జంఘే ప్రేష్యో భవతి భగినీ నాభితో హృత్స్వభార్యా
౫౦।౨౫ద్ పాణ్యంగుష్ఠాంగులిచయకృతస్పర్శనే పుత్రకన్యే ॥ ॥
౫౦।౨౬అబ్/ మాతరం జఠరే మూర్ధ్ని గురుం దక్షిణవామకౌ ।
౫౦।౨౬య్ద్ / బాహూ భ్రాతా అథ తత్పత్నీ స్పృష్ట్వైవం చౌరమాదిశేత్ ॥ ॥
(అపహృతస్య లాభ)
౫౦।౨౭అబ్/ అన్తరంగమవముచ్య బాహ్యగస్పర్శనం యది కరోతి పృచ్ఛకః ।
౫౦।౨౭య్ద్ / శ్లేష్మమూత్రశకృతః త్యజన్త్యథో (త్యజన్నధః) పాతయేత్ కరతలస్థవస్తు
చేత్ ॥ ॥
౫౦।౨౮అ భృశమవనామితాంగపరిమోటనతోఽపి అథవా
౫౦।౨౮బ్ జనధృతరిక్తభాణ్డమవలోక్య చ చౌరజనమ్ ।
౫౦।౨౮య్ హృతపతితక్షతాస్మృతవినష్టభగ్నగత
౫౦।౨౮ద్ ఉన్ముషితమృతాద్యనిష్టరవతో లభతే న హృతమ్ ॥ ॥
(పీడార్తానాం మరణ)

126 sanskritdocuments.org
౫౦।౨౯అ నిగదితమిదం యత్తత్ సర్వం తుషాస్థివిషాదికైః
౫౦।౨౯బ్ సహ మృతికరం పీడార్తానాం సమం రుదితక్షతైః (క్షుతైః) ।
(భోజనజ్ఞాన)
౫౦।౨౯య్ అవయవమపి స్పృష్ట్వా అన్తఃస్థం దృఢం మరుదాహరేద్
౫౦।౨౯ద్ అతిబహు తదా భుక్త్వా అన్నం సంస్థితః సుహితో వదేత్ ॥ ॥
౫౦।౩౦అబ్/ లలాటస్పర్శనాత్శూకదర్శనాత్శాలిజౌదనమ్ ।
౫౦।౩౦య్ద్ / ఉరఃస్పర్శాత్ షష్టిక ఆఖ్యం (అన్నం) గ్రీవాస్పర్శే చ యావకమ్ ॥ ॥
౫౦।౩౧అబ్/ కుక్షికుచజఠరజానుస్పర్శే మాషాః పయస్తిలయవాగ్వః ।
౫౦।౩౧య్ద్ / ఆస్వాదయతే (ఆస్వాదయతః) చఓష్ఠౌ లిహతే మధురం రసం జ్ఞేయమ్
॥॥
౫౦।౩౨అబ్/ విసృక్కే (విస్పృక్కే) స్ఫోటయేజ్జిహ్వామామ్లే వక్త్రం వికూణయేత్ ।
౫౦।౩౨య్ద్ / కటుకేఽథ కషాయేఽథ (కటుతిక్తకషాయోష్ణైః) హిక్కేత్ ష్ఠీవేగ సేన్ధవే
॥॥
౫౦।౩౩అ శ్లేష్మత్యాగే శుష్కతిక్తం తదల్పం
౫౦।౩౩బ్ శ్రుత్వా క్రవ్యాదం వా ప్రేక్ష్య వా మాంసమిశ్రమ్ ।
౫౦।౩౩య్ భ్రూగణ్డఓష్ఠస్పర్శనే శాకునం తద్
౫౦।౩౩ద్ భుక్తం తేనేత్యుక్తమేతన్ నిమిత్తమ్ ॥ ॥
౫౦।౩౪అబ్/ మూర్ధగలకేశహనుశంఖకర్ణజంఘం వస్తిం చ స్పృష్ట్వా ।
౫౦।౩౪య్ద్ / గజమహిషమేషశూకరగోశశమృగమహిష మాంసయుగ్ భుక్తమ్ ॥ ॥
౫౦।౩౫అబ్/ ద్షృటే శ్రుతేఽపు అశకునే గోధామత్స్యామిషం వదేద్ భుక్తమ్ ।
౫౦।౩౫య్ద్ / గర్భిణ్యా గర్భస్య చ నిపతనమేవం ప్రకల్పయేత్ ప్రశ్నే ॥ ॥
(గర్భిణ్యా జన్మ)
౫౦।౩౬అబ్/ పుంస్త్రీనపుంసకాఖ్యే దృష్టేఽనుమితే పురఃస్థితే స్పృష్టే ।
౫౦।౩౬య్ద్ / తజ్జన్మ భవతి పానాన్నపుష్పఫలదర్శనే చ శుభమ్ ॥ ॥
౫౦।౩౭అ అంగుష్ఠేన భ్రూదరం వాంగులిం వా
౫౦।౩౭బ్ స్పృష్ట్వా పృచ్ఛేద్ గర్భచిన్తా తదా స్యాత్ ।
౫౦।౩౭య్ మధ ఆజ్యాద్యైః హేమరత్నప్రవాలైః
౫౦।౩౭ద్ అగ్రస్థైః వా మాతృధాత్ర్యాత్మజైశ్చ ॥ ॥

varbrhs.pdf 127
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫౦।౩౮అ గర్భయుతా జఠరే కరగే స్యాద్

౫౦।౩౮బ్ దుష్టనిమిత్తవశాత్ తదుదాసః ।
౫౦।౩౮య్ కర్షతి తజ్జఠరం యది పీఠ
౫౦।౩౮ద్ ఉత్పీడనతం కరగే చ కరేఽపి ॥ ॥
౫౦।౩౯అబ్/ ఘ్రాణాయా దక్షిణే ద్వారే స్పృష్టే మాసోత్తరం వదేత్ ।
౫౦।౩౯య్ద్ / వామేఽబ్దౌ (ద్వౌ) కర్ణ ఏవం మా ద్విచతుర్ఘ్నః శ్రుతిస్తనే ॥ ॥
౫౦।౪౦అ వేణీమూలే త్రీన్ సుతాన్ కన్యకే ద్వే
౫౦।౪౦బ్ కర్ణే పుత్రాన్ పంచ హస్తే త్రయం చ ।
౫౦।౪౦య్ అంగుష్ఠాన్తే పంచకం చానుపూర్వ్యా
౫౦।౪౦ద్ పాదాంగుష్ఠే పార్ష్ణియుగ్మేఽపి కన్యామ్ ॥ ॥
౫౦।౪౧అబ్/ సవ్యాసవ్య ఊరుసంస్పర్శే సూతే కన్యాసుతద్వయమ్ ।
౫౦।౪౧య్ద్ / స్పృష్టే లలాటమధ్యాన్తే చతుస్త్రితనయా భవేత్ ॥ ॥
౫౦।౪౨అబ్/ శిరోలలాటభ్రూకర్ణగణ్డం హనురదా గలమ్
౫౦।౪౨య్ద్ / సవ్యాపసవ్యస్కన్ధశ్చ హస్తౌ చిబుకనాలకమ్ ॥ ॥
(గర్భిణ్యాః కస్మిన్ నక్షత్రే జన్తుః జన్మ)
౫౦।౪౩అ ఉరః కుచం దక్షిణమపి అసవ్యం
౫౦।౪౩బ్ హృత్పార్శ్వమేవం జఠరం కటిశ్చ ।
౫౦।౪౩య్ స్ఫిక్పాయుసన్ధి ఊరుయుగం చ జానూ
౫౦।౪౩ద్ జంఘేఽథ పాదావితి కృత్తికాదౌ ॥ ॥
౫౦।౪౪అ ఇతి నిగదితమేతద్ గాత్రసంస్పర్శలక్ష్మ
౫౦।౪౪బ్ ప్రకటమభిమతాప్త్యై వీక్ష్య శాస్త్రాణి సమ్యక్ ।
౫౦।౪౪య్ విపులమతిరుదారో వేత్తి యః సర్వమేతన్
౫౦।౪౪ద్ నరపతిజనతాభిః పూజ్యతేఽసౌ సదైవ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౫౧ పిటకలక్షణాధ్యాయః
౫౧।౧అబ్/ సితరక్తపీతకృష్ణా విప్రాదీనాం క్రమేణ పిటకా యే ।
౫౧।౧య్ద్ / తే క్రమశః ప్రోక్తఫాలా వర్ణానాం నాగ్రజాతానాం (అగ్రజాదీనాం) ॥ ॥
౫౧।౨అ సుస్నిగ్ధవ్యక్తశోభాః శిరసి ధనచయం మూర్ధ్ని సౌభాగ్యమారాద్
౫౧।౨బ్ దౌర్భాగ్యం భ్రూయుగోత్థాః ప్రియజనఘటనామాశు దుఃశీలతాం చ ।

128 sanskritdocuments.org
౫౧।౨య్ తన్మధ్యోత్థాశ్చ శోకం నయనపుటగతా నేత్రయోః ఇష్టదృష్టిం
౫౧।౨ద్ ప్రవ్రజ్యాం శంఖదేశేఽశ్రుజలనిపతనస్థానగా రాన్తి చిన్తాం (స్థానగాశ్చ
అతిచిన్తాం) ॥ ॥
౫౧।౩అ ఘ్రాణాగణ్డే వసనసుతదాశ్చఓష్ఠయోః అన్నలాభం
౫౧।౩బ్ కుర్యుః తద్వగిబుకతలగా భూరి విత్తం లలాటే ।
౫౧।౩య్ హన్వోః ఏవం గలకృఅపదా భూషణాని అన్నపానే
౫౧।౩ద్ శ్రోత్రే షడ్భూతణ (షడ్భూషణ) గణమపి జ్ఞానమాత్మస్వరూపమ్ ॥ ॥
౫౧।౪అ శిరఃసన్ధిగ్రీవాహృదయకుచపార్శ్వౌరసి గతా
౫౧।౪బ్ అయోఘాతం ఘాతం సుతతనయలాభం శుచమపి ।
౫౧।౪య్ ప్రియప్రాప్తిం స్కన్ధేఽపి అటనమథ భిక్షార్థమసకృద్
౫౧।౪ద్ వినాశం కక్షోత్థా విదధతి ధనానాం బహుముఖం (బహుసుఖం) ॥ ॥
౫౧।౫అబ్/ దుఃఖశత్రునిచయస్య వినాశం (విఘాతం) పృష్ఠబాహుయుగజా రచయన్తి
।
౫౧।౫య్ద్ / సంయమం చ మణిబన్ధనజాతా భూషణాద్యముపబాహుయుగోత్థాః ॥ ॥
౫౧।౬అ ధనాప్తిం సౌభాగ్యం శుచమపి కరాంగుల్యుదరగాః
౫౧।౬బ్ సుపానాన్నం నాభౌ తదధ ఇహ చౌరైః ధనహృతిమ్ ।
౫౧।౬య్ ధనం ధాన్యం బస్తౌ యువతిమథ మేఢ్రే సుతనయాన్
౫౧।౬ద్ ధనం సౌభాగ్యం వా గుదవృషణజాతా విదధతి ॥ ॥
౫౧।౭అబ్/ ఊర్వోః యానానాంగనాలాభం జాన్వోః శత్రుజనాత్ క్షతిమ్ ।
౫౧।౭య్ద్ / శస్త్రేణ జంఘయోః గుల్ఫేఽధ్వబన్ధక్లేశదాయినః ॥ ॥
౫౧।౮అబ్/ స్ఫిక్పార్ష్ణిపాదజాతా ధననాశాగమ్యగమనమధ్వానమ్ ॥ ॥
౫౧।౮య్ద్ / బన్ధనమగ్గులినిచయేఽగ్గుష్ఠే చ జ్ఞాతిలోకతః పూజామ్ ॥ ॥
౫౧।౯అబ్/ ఉత్పాతగణ్డపిటకా దక్షిణతో వామతః త్వభీఘాతాః ।
౫౧।౯య్ద్ / ధన్యా భవన్తి పుంసాం తద్విపరీతాశ్చ (తు) నారీణామ్ ॥ ॥
౫౧।౧౦అ ఇతి పిటకవిభాగః ప్రోక్త ఆమూర్ధతోఽయం
౫౧।౧౦బ్ వ్రణతిలకవిభాగోఽపి ఏవమేవ ప్రకల్ప్యః ।
౫౧।౧౦య్ భవతి మశకలక్ష్మావర్తజన్మాపి తద్వన్
౫౧।౧౦ద్ నిగదితఫలకారి ప్రాణినాం దేహసంస్థమ్ ॥ ॥

varbrhs.pdf 129
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

sఏపరతే అధ్యాయ ౫౨ వాస్తువిద్యా

౫౨।౧అబ్/ వాస్తుజ్ఞానమథాతః కమలభవాన్ మునిపరంపరాయాతమ్ ।
౫౨।౧య్ద్ / క్రియతేఽధునా మయా ఇదమ్ విదగ్ధసాంవత్సరప్రీత్యై ॥ ॥
౫౨।౨అబ్/ కిమపి కిల భూతమభవద్ రున్ధానం రోదసీ శరీరేణ ।
౫౨।౨య్ద్ / తదమరగణేన సహసా వినిగృహ్యాధోముఖం న్యస్తమ్ ॥ ॥
౫౨।౩అబ్/ యత్ర చ యేన గృహీతం విబుధేనాధిష్ఠితః స తత్రైవ ।
౫౨।౩య్ద్ / తదమరమయం విధాతా వాస్తునరం కల్పయామాస ॥ ॥
౫౨।౪అబ్/ ఉత్తమమష్టాభ్యధికం హస్తశతం నృపగృహం పృథుత్వేన ।
౫౨।౪య్ద్ / అష్టాష్తోనాని ఏవం పంచ సపాదాని దైర్ఘ్యేణ ॥ ॥
౫౨।౫అబ్/ షడ్భిః షడ్భిః హీనా సేనాపతిసద్మనాం చతుఃషష్టిః ।
౫౨।౫య్ద్ / ఏవం పంచ గృహాణి (పంచ ఏవం విస్తారాత్) షడ్భాగసమన్వితా దైర్ఘ్యమ్
॥॥
౫౨।౬అబ్/ షష్టిశ్చతుర్భిః హీనా (చతుర్విహీనా) వేశ్మాని పంచ సచివస్య ।
౫౨।౬య్ద్ / స్వాష్టాంశయుతో దైర్ఘ్యం తదర్ధతో రాజమహిషీణామ్ ॥ ॥
౫౨।౭అబ్/ షడ్భిః షడ్భిశ్చైవం యువరాజస్యాపవర్జితా అశీతిః ।
౫౨।౭య్ద్ / త్ర్యంశాన్వితా చ దైర్ఘ్యం పంచ తదర్ధైః తదనుజనానామ్ ॥ ॥
౫౨।౮అబ్/ నృపసచివాన్తరతుల్యం సామన్తప్రవరరాజపురుషాణామ్ ।
౫౨।౮య్ద్ / నృపయువరాజవిశేషః కంచుకివేశ్యాకలాజ్ఞానామ్ ॥ ॥
౫౨।౯అబ్/ అధ్యక్షాధికృతానాం సర్వేషాం (సర్వేషామేవ) కోశరతితుల్యమ్ ।
౫౨।౯య్ద్ / యువరాజమన్త్రివివరం కర్మాన్తాధ్యక్షదూతానామ్ ॥ ॥
౫౨।౧౦అబ్/ చత్వారింశద్ధీనా చతుశ్చతుర్భిః తు పంచ యావదితి ।
౫౨।౧౦య్ద్ / షడ్భాగయుతా దైర్ఘ్యం దైవజ్ఞపురోధసోః భిషజః ॥ ॥
౫౨।౧౧అబ్/ వాస్తుని యో విస్తారః స ఏవ చౌచ్ఛ్రాయనిశ్చయః శుభదః ।
౫౨।౧౧య్ద్ / శాలైకేషు గృహేష్వపి విస్తారాద్ ద్విగుణితం దైర్ఘ్యమ్ ॥ ॥
౫౨।౧౨అబ్/ చాతుర్వర్ణ్యవ్యాసో ద్వాత్రింశత్ సా (స్యాత్) చతుశ్చతుర్హీనా ।
౫౨।౧౨య్ద్ / ఆడోడశాదితి పరం న్యూనతరమతీవ హీనానామ్ ॥ ॥

130 sanskritdocuments.org
౫౨।౧౩అబ్/ సదశాంశం విప్రాణాం క్షత్రస్యాష్టాంశసంయుతం దైర్ఘ్యమ్ ।
౫౨।౧౩య్ద్ / షడ్భాగయుతం వైశ్యస్య భవతి శూద్రస్య పాదయుతమ్ ॥ ॥
౫౨।౧౪అబ్/ నృపసేనాపతిగృహయోః అన్తరమానేన కోశరతిభవనే ।
౫౨।౧౪య్ద్ / సేనాపతిచాతుర్వర్ణ్యవివరతో రాజపురుషాణామ్ ॥ ॥
౫౨।౧౫అబ్/ అథ పారశ (పారస) వాదీనాం స్వమానసంయోగదలసమం భవనమ్
।
౫౨।౧౫య్ద్ / హీనాధికం స్వమానాదశుభకరం వాస్తు సర్వేషామ్ ॥ ॥
౫౨।౧౬అబ్/ పశ్వాశ్రమిణామమితం ధాన్యాయుధవహ్నిరతిగృహాణాం చ ।
౫౨।౧౬య్ద్ / నైచ్ఛన్తి శాస్త్రకారా హస్తశతాదుచ్ఛ్రితం పరతః ॥ ॥
౫౨।౧౭అబ్/ సేనాపతినృపతీనాం సప్తతిసహితే ద్విధాకృతే వ్యాసే ।
౫౨।౧౭య్ద్ / శాలా చతుర్దశహృతే పంచత్రింశద్ధృతేఽలిన్దః ॥ ॥
౫౨।౧౮అబ్/ హస్తద్వాత్రింశాదిషు చతుశ్చతుస్త్రిత్రికత్రికాః శాలాః ।
౫౨।౧౮య్ద్ / సప్తదశత్రితయతిథిత్రయోదశకృతాంగులాభ్యధికాః ॥ ॥
౫౨।౧౯అబ్/ త్రిత్రిద్విద్విద్విసమాః క్షయక్రమాదంగులాని చైతేషామ్ ।
౫౨।౧౯య్ద్ / వ్యేకా వింశతిః అష్టౌ వింశతిః అష్టాదశ త్రితయమ్ ॥ ॥
౫౨।౨౦అబ్/ శాలాత్రిభాగతుల్యా కర్తవ్యా వీథికా బహిర్భవనాత్ ।
౫౨।౨౦య్ద్ / యద్యగ్రతో భవతి సా సోష్ణీషం నామ తద్వాస్తు ॥ ॥
౫౨।౨౧అబ్/ సాయాశ్రయమితి పశ్చాత్ సావష్టంభం తు పార్శ్వసంస్థితయా ।
౫౨।౨౧య్ద్ / సుస్థితమితి చ సమన్తాత్శాస్త్రజ్ఞైః పూజితాః సర్వాః ॥ ॥
౫౨।౨౨అబ్/ విస్తారషోడశాంశః సచతుర్హస్తో భవేద్ గృహౌచ్ఛ్రాయః ।
౫౨।౨౨య్ద్ / ద్వాదశభాగేనోనో భూమౌ భూమౌ సమస్తానామ్ ॥ ॥
౫౨।౨౩అబ్/ వ్యాసాత్ షోడశభాగః సర్వేషాం సద్మనాం భవతి భిత్తిః ।
౫౨।౨౩య్ద్ / పక్వైష్టకాకృతానాం దారుకృతానాం తు న వికల్పః (సవికల్పః, న
వికల్పః) ॥ ॥
౫౨।౨౪అబ్/ ఏకాదశభాగయుతః ససప్తతిః నృపబలేశయోః వ్యాసః ।
౫౨।౨౪య్ద్ / ఉచ్ఛ్రాయో అంగులతుల్యో ద్వారస్యార్ధేన విష్కంభః ॥ ॥
౫౨।౨౫అబ్/ విప్రాదీనాం వ్యాసాత్ పంచాంశోఽష్టాదశాంగులసమేతః ।

varbrhs.pdf 131
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫౨।౨౫య్ద్ / సాష్టాంశో విష్కంభో ద్వారస్య త్రిగుణ ఉచ్ఛ్రాయః ॥ ॥

౫౨।౨౬అబ్/ ఉచ్ఛ్రాయహస్తసంఖ్యాపరిమాణాని అంగులాని బాహుల్యమ్ ।
౫౨।౨౬య్ద్ / శాఖాద్వయేఽపి కార్యం సార్ధం తత్ స్యాదుదుంబరయోః ॥ ॥
౫౨।౨౭అబ్/ ఉచ్ఛ్రాయాత్ సప్తగుణాదశీతిభాగః పృథుత్వమేతేషామ్ ।
౫౨।౨౭య్ద్ / నవగుణితేఽశీత్యంశః స్తంభస్య దశాంశహీనోఽగ్రే ॥ ॥
౫౨।౨౮అబ్/ సమచతురస్రో (సమచతురశ్రో ) రుచకో వజ్రోఽష్టాస్రిః (అష్టాశ్రిః)
ద్వివజ్రకో ద్విగుణః ।
౫౨।౨౮య్ద్ / ద్వాత్రింశతా తు మధ్యే ప్రలీనకో వృత్త ఇతి వృత్తః ॥ ॥
౫౨।౨౯అబ్/ స్తంభం విభజ్య నవధా వహనం భాగో ఘటోఽస్య భాగోఽన్యః ।
౫౨।౨౯య్ద్ / పద్మం తథా ఉత్తరోష్ఠం కుర్యాద్ భాగేన భాగేన ॥ ॥
౫౨।౩౦అబ్/ స్తంభసమం బాహుల్యం భారతులానాముపర్యుపర్యాసామ్ ।
౫౨।౩౦య్ద్ / భవతి తులా ఉపతులానామూనం పాదేన పాదేన ॥ ॥
౫౨।౩౧అబ్/ అప్రతిషిద్ధాలిన్దం సమన్తతో వాస్తు సర్వతోభద్రమ్ ।
౫౨।౩౧య్ద్ / నృపవిబుధసమూహానాం కార్యం ద్వారైశ్చతుర్భిః అపి ॥ ॥
౫౨।౩౨అబ్/ నన్ద్యావర్తమలిన్దైః శాలాకుడ్యాత్ ప్రదక్షిణాన్తగతైః ।
౫౨।౩౨య్ద్ / ద్వారం పశ్చిమమస్మిన్ విహాయ శేషాణి కార్యాణి ॥ ॥
౫౨।౩౩అబ్/ ద్వారాలిన్దోఽన్తగతః ప్రదక్షిణోఽన్యః శుభః తతశ్చాన్యః ।
౫౨।౩౩య్ద్ / తస్మింశ (తద్వద్) చ వర్ధమానే ద్వారం తు న దక్షిణం కార్యమ్ ॥ ॥
౫౨।౩౪అబ్/ అపరోఽన్తగతోఽలిన్దః ప్రాగన్తగతౌ తదుత్థితౌ చాన్యౌ ।
౫౨।౩౪య్ద్ / తదవధివిధృతః (వివృతః) చాన్యః ప్రాగ్ద్వారం స్వస్తికే శుభదం
(ఽశుభదం) ॥ ॥
౫౨।౩౫అబ్/ ప్రాక్పశ్చిమావలిన్దావన్తగతౌ తదవధిస్థితౌ శేషౌ ।
౫౨।౩౫య్ద్ / రుచకే ద్వారం న శుభదముత్తరతోఽన్యాని శస్తాని ॥ ॥
౫౨।౩౬అబ్/ శ్రేష్ఠం నన్ద్యావర్తం సర్వేషాం వర్ధమానసంజ్ఞం చ ।
౫౨।౩౬య్ద్ / స్వస్తికరుచకే మధ్యే శేషం శుభదం నృపాదీనామ్ ॥ ॥
౫౨।౩౭అబ్/ ఉత్తరశాలాహీనం హిరణ్యనాభం త్రిశాలకం ధన్యమ్ ।
౫౨।౩౭య్ద్ / ప్రాక్షాలయా వియుక్తం సుక్షేత్రం వృద్ధిదం వాస్తు ॥ ॥

132 sanskritdocuments.org
౫౨।౩౮అబ్/ యామ్యాహీనం చుల్లీ త్రిశాలకం విత్తనాశకరమేతత్ ।
౫౨।౩౮య్ద్ / పక్షఘ్నమపరయా వర్జితం సుతధ్వంసవైరకరమ్ ॥ ॥
౫౨।౩౯అబ్/ సిద్ధార్థమపరయామ్యే యమసూర్యం పశ్చిమోత్తరే శాలే ।
౫౨।౩౯య్ద్ / దణ్డాఖ్యముదక్పూర్వే వాతాఖ్యం ప్రాగ్యుతా యామ్యా ॥ ॥
౫౨।౪౦అబ్/ పూర్వాపరే తు శాలే గృహచుల్లీ దక్షిణోత్తరే కాచమ్ ।
౫౨।౪౦య్ద్ / సిద్ధార్థేఽర్థావాప్తిః యమసూర్యే గృహపతేః మృత్యుః ॥ ॥
౫౨।౪౧అబ్/ దణ్డవధో దణ్డాఖ్యే కలహౌద్వేగః సదైవ వాతాఖ్యే ।
౫౨।౪౧య్ద్ / విత్తవినాశశ్చుల్ల్యాం జ్ఞాతివిరోధః స్మృతః కాచే ॥ ॥
౫౨।౪౨అబ్/ ఏకాశీతివిభాగే దశ దశ పూర్వోత్తరాయతా రేఖాః ।
౫౨।౪౨య్ద్ / అన్తః త్రయోదశ సురా ద్వాత్రింశద్బాహ్యకోష్ఠస్థాః ॥ ॥
౫౨।౪౩అబ్/ శిఖిపర్జన్యజయన్తేన్ద్రసూర్యసత్యా భృశోఽన్తరిక్షశ్చ ।
౫౨।౪౩య్ద్ / ఐశాన్యాది (ఐశాన్యాద్యాః) క్రమశో దక్షిణపూర్వేఽనిలః కోణే ॥ ॥
౫౨।౪౪అబ్/ పూషా వితథబృహత్క్షతయమగన్ధర్వాఖ్యభృంగరాజమృగాః ।
౫౨।౪౪య్ద్ / పితృదౌవారికసుగ్రీవకుసుమదన్తాంబుపత్యసురాః ॥ ॥
౫౨।౪౫అబ్/ శోషోఽథ పాపయక్ష్మా రోగః కోణే తతోఽహిముఖ్యౌ చ ।
౫౨।౪౫య్ద్ / భల్లాటసోమభుజగాః తతోఽదితిః దితిః ఇతి క్రమశః ॥ ॥
౫౨।౪౬అబ్/ మధ్యే బ్రహ్మా నవకోష్ఠకాధిపోఽస్యార్యమా స్థితః ప్రాచ్యామ్ ।
౫౨।౪౬య్ద్ / ఏకాన్తరాత్ ప్రదక్షిణమస్మాత్ సవితా వివస్వాంశ్చ ॥ ॥
౫౨।౪౭అబ్/ విబుధాధిపతిః తస్మాన్ మిత్రోఽన్యో రాజయక్ష్మనామా చ ।
౫౨।౪౭య్ద్ / పృథివీ (పృథ్వీ) ధరాపవత్సావిత్యేతే బ్రహ్మణహ్ పరిధౌ ॥ ॥
౫౨।౪౮అబ్/ ఆపో నామైశానే కోణే హౌతాశనే చ సావిత్రః ।
౫౨।౪౮య్ద్ / జయ ఇతి చ నైరృతే రుద్ర ఆనిలేఽభ్యన్తరపదేషు ॥ ॥
౫౨।౪౯అబ్/ ఆపః తథాపవత్సః పర్జన్యోఽగ్నిః దితిశ్చ వర్గోఽయమ్ ।
౫౨।౪౯య్ద్ / ఏవం కోణే కోణే పదికాః స్యుః పంచ పంచ సురాః ॥ ॥
౫౨।౫౦అబ్/ బాహ్యా ద్విపదాః శేషాః తే విబుధా వింశతి సమాఖ్యాతాః ।
౫౨।౫౦య్ద్ / శేషాశ్చత్వారోఽన్యే త్రిపదా దిక్ష్వర్యమాద్యాః తే ॥ ॥

varbrhs.pdf 133
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫౨।౫౧అబ్/ పూర్వోత్తరదిగ్మూర్ధా పురుషోఽయమవాన్ముఖోఽస్య శిరసి శిఖీ ।

౫౨।౫౧య్ద్ / ఆపో ముఖే స్తనేఽస్యార్యమా హ్యురస్యాపవత్సశ్చ ॥ ॥
౫౨।౫౨అబ్/ పర్జన్యాద్యా బాహ్యా దృక్ష్రవణౌరఃస్థలాంసగా దేవాః ।
౫౨।౫౨య్ద్ / సత్యాద్యాః పంచ భుజే హస్తే సవితా చ సావిత్రః (ససావిత్రః) ॥ ॥
౫౨।౫౩అబ్/ వితథో బృహత్క్షతయుతః పార్శ్వే జఠరే స్థితో వివస్వాంశ్చ ।
౫౨।౫౩య్ద్ / ఊరూ జాను చ జంఘే స్ఫిగ్ ఇతి యమాద్యైః పరిగృహీతాః ॥ ॥
౫౨।౫౪అబ్/ ఏతే దక్షిణపార్శ్వే స్థానేష్వేవం చ వామపార్శ్వస్థాః ।
౫౨।౫౪య్ద్ / మేఢ్రే శక్రజయన్తౌ హృదయే బ్రహ్మా పితా అంఘ్రిగతః (అంగ్రిగతః) ॥ ॥
౫౨।౫౫అబ్/ అష్టాష్టకపదమథవా కృత్వా రేఖాశ్చ కోణగాః తిర్యక్ ।
౫౨।౫౫య్ద్ / బ్రహ్మా చతుష్పదోఽస్మిన్న్ అర్ధపదా బ్రహ్మకోణస్థాః ॥ ॥
౫౨।౫౬అబ్/ అష్తౌ చ బహిష్కోణేష్వర్ధపదాః తదుభయస్థితాః సార్ధాః ।
౫౨।౫౬య్ద్ / ఉక్తేభ్యో యే శేషాః తే ద్విపదా వింశతిః తే హి (చ) ॥ ॥
౫౨।౫౭అబ్/ సమ్పాతా వంశానాం మధ్యాని సమాని యాని చ పదానామ్ ।
౫౨।౫౭య్ద్ / మర్మాణి తాని విన్ద్యాన్ న తాని పరిపీడయేత్ (విన్ద్యాన్న్
అపరిపీడయేత్) ప్రాజ్ణః ॥ ॥
౫౨।౫౮అబ్/ తాని అశుచిభాణ్డకీలస్తంభాద్యైః పీడితాని శల్యైశ్చ ।
౫౨।౫౮య్ద్ / గృహభర్తుః తత్తుల్యే పీడామంగే ప్రయచ్ఛన్తి ॥ ॥
౫౨।౫౯అబ్/ కణ్డూయతే యదంగం గృహభర్తుః (గృహపతినా) యత్ర వా
అమరాహుత్యామ్ ।
౫౨।౫౯య్ద్ / అశుభం భవేన్ నిమిత్తం వికృతేః వా అగ్నేః సశల్యం తత్ ॥ ॥
౫౨।౬౦అబ్/ ధనహానిః దారుమయే పశుపీడా రుగ్భయాని చాస్థికృతే ।
౫౩।౬౦య్ద్ / లోహమయే శస్త్రభయం కపాలకేశేషు మృత్యుః స్యాత్ ॥ ॥
౫౩।౬౧అబ్/ అగ్గారే స్తేనభయం భస్మని చ వినిర్దిశేత్ సదాగ్నిభయమ్ ।
౫౩।౬౧య్ద్ / శల్యం హి మర్మసంస్థం సువర్ణరజతాదృతేఽత్యశుభమ్ ॥ ॥
౫౩।౬౨అబ్/ మర్మణ్యమర్మగో వా రుణద్ధ్యర్థాగమం తుషసమూహః) ।
౫౨।౬౦య్ద్ / అపి నాగదన్తకో మర్మసంస్థితో దోషకృద్ భవతి ॥ ॥
౫౨।౬౧అబ్/ రోగాద్ వాయుం పితృతో హుతాశనం శోషసూత్రమపి వితథాత్ ।

134 sanskritdocuments.org
౫౨।౬౧య్ద్ / ముఖ్యాద్ భృశం జయన్తాగ భృంగమదితేశ్చ సుగ్రీవమ్ ॥ ॥
౫౨।౬౨అబ్/ తత్సమ్పాతా నవ యే తాని అతిమర్మాణి సమ్ప్రదిష్టాని ।
౫౨।౬౨య్ద్ / యశ్చ పదస్యాష్టాంశః తత్ ప్రోక్తం మర్మపరిమాణమ్ ॥ ॥
౫౨।౬౩అబ్/ పదహస్తసంఖ్యయా సమ్మితాని వంశో అంగులాని విస్తీర్ణః ।
౫౨।౬౩య్ద్ / వంశవ్యాసోఽధ్యర్ధః శిరాప్రమాణం వినిర్దిష్టమ్ ॥ ॥
౫౨।౬౪అబ్/ సుఖమిచ్ఛన్ బ్రహ్మాణం యత్నాద్ రక్షేద్ గృహీ గృహాన్తఃస్థం
(గృతాన్తస్థం) ।
౫౨।౬౪య్ద్ / ఉచ్ఛిష్టాద్యుపఘాతాద్ గృహపతిరుపతప్యతే తస్మిన్ ॥ ॥
౫౨।౬౫అబ్/ దక్షిణభుజేన హీనే వాస్తునరేఽర్థక్షయో అంగనాదాదోషాః
(అంగనాదోషాః) ।
౫౨।౬౫య్ద్ / వామేఽర్థధాన్యహానిః శిరసి గుణైః హీయతే సర్వైః ॥ ॥
౫౨।౬౬అబ్/ స్త్రీదోషాః సుతమరణం ప్రేష్యత్వం చాపి చరణవైకల్యే ।
౫౨।౬౬య్ద్ / అవికలపురుషే వసతాం మానార్థయుతాని సౌఖ్యాని ॥ ॥
౫౨।౬౭అబ్/ గృహనగరగ్రామేషు చ సర్వత్రైవం ప్రతిష్ఠితా దేవాః ।
౫౨।౬౭య్ద్ / తేషు చ యథానురూపం వర్ణా విప్రాదయో వాస్యాః ।
౫౨।౬౮అబ్/ వాసగృహాణి చ విన్ద్యాద్ విప్రాదీనాముదగ్దిగాద్యాని ।
౫౨।౬౮య్ద్ / విశతాం చ యథా భవనం భవన్తి తాని ఏవ దక్షిణతః ॥ ॥
౫౨।౬౯అబ్/ నవగుణసూత్రవిభక్తాని అష్టగుణేనాథవా చతుఃషష్టేః ।
౫౨।౬౯య్ద్ / ద్వారాణి యాని తేషామనలాదీనాం ఫలోపనయః ॥ ॥
౫౨।౭౦అబ్/ అనిలభయం స్త్రీజననం (స్త్రీజన్మ) ప్రభూతఘనతా నరేన్ద్రవాల్లభ్యమ్ ।
౫౨।౭౦య్ద్ / క్రోధపరతానృతత్వం క్రౌర్యం చౌర్యం చ పూర్వేణ ॥ ॥
౫౨।౭౧అబ్/ అల్పసుతత్వం ప్రైష్యం నీచత్వం భక్ష్యపానసుతవిఋద్ధిః ।
౫౨।౭౧య్ద్ / రౌద్రం కృతఘ్నమధనం సుతవీర్యఘ్నం చ యామ్యేన ॥ ॥
౫౨।౭౨అబ్/ సుతపీడా రిపువృద్ధిః న సుతధనాప్తిః (ధనస్తాప్తిః) సుతార్థఫలసమ్పత్
।
౫౨।౭౨య్ద్ / ధనసమ్పన్ నృపతిభయం ధనక్షయో రోగ ఇత్యపరే ॥ ॥

varbrhs.pdf 135
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫౨।౭౩అబ్/ వధబన్ధో రిపువృద్ధిః సుతధనలాభః (ధనసుతలాభః) సమస్తగుణసమ్పత్

।
౫౨।౭౩య్ద్ / పుత్రధనాప్తిః వైరం సుతేన దోషాః స్త్రియా నైఃస్వమ్ ॥ ॥
౫౨।౭౪అబ్/ మార్గతరుకోణకూపస్తంభభ్రమవిద్ధమశుబ్భదం ద్వారమ్ ।
౫౨।౭౪య్ద్ / ఉచ్ఛ్రాయాద్ ద్విగుణమితాం త్యక్త్వా భూమిం న దోషాయ ॥ ॥
౫౨।౭౫అబ్/ రథ్యావిద్ధం ద్వారం నాశాయ కుమారదోషదం తరుణా ।
౫౨।౭౫య్ద్ / పంకద్వారే శోకో వ్యయోఽంబునిఃస్రావిణి (అంబుని శ్రావిణి) ప్రోక్తః ॥
॥
౫౨।౭౬అబ్/ కూపేనాపస్మారో భవతి వినాశశ్చ దేవతావిద్ధే ।
౫౨।౭౬య్ద్ / స్తంభేన స్త్రీదోషాః కులనాశో బ్రాహ్మణాభిముఖే (బ్రాహ్మణోఽభిముఖే)
॥॥
౫౨।౭౭అబ్/ ఉన్మాదః స్వయముద్ఘాటితేఽథ పిహితే స్వయం కులవినాశః ।
౫౨।౭౭య్ద్ / మానాధికే నృపభయం దస్యుభయం వ్యసనమేవ నీచే చ (వ్యసనదం
నీచం) ॥ ॥
౫౨।౭౮అబ్/ ద్వారం ద్వారస్యౌపరి యత్తన్ న శివాయ సంకటం యచ్చ ।
౫౨।౭౮య్ద్ / ఆవ్యాత్తం క్షుద్భయదం కుబ్జం కులనాశనం భవతి ॥ ॥
౫౨।౭౯అబ్/ పీడాకరమతిపీడితమన్తర్వినతం భవేదభావాయ ।
౫౨।౭౯య్ద్ / బాహ్యవినతే ప్రవాసో దిగ్భ్రాన్తే దస్యుభిః పీడా ॥ ॥
౫౨।౮౦అబ్/ మూలద్వారం నాన్యైః ద్వారైః అభిసన్దధీత రూపఋద్ధ్యా ।
౫౨।౮౦య్ద్ / ఘటఫలపత్రప్రమథాదిభిశ్చ తన్మంగలైశ్చినుయాత్ ॥ ॥
౫౨।౮౧అబ్/ ఐశాన్యాదిషు కోణేషు సంస్థితా బాహ్యతో గృహస్యైతాః ।
౫౨।౮౧య్ద్ / చరకీ విదారినామా అథ పూతనా రాక్షసీ చేతి ॥ ॥
౫౨।౮౨అబ్/ పురభవనగ్రామాణాం యే కోణాః తేషు నివసతాం దోషాః ।
౫౨।౮౨య్ద్ / శ్వపచాదయోఽన్త్యజాత్యాః తేష్వేవ వివృద్ధిమాయాన్తి ॥ ॥
౫౨।౮౩అబ్/ యామ్యాదిష్వశుభఫలా జాతాః తరవః ప్రదక్షిణేనైతే ।
౫౨।౮౩య్ద్ / ఉదగాదిషు ప్రశస్తాః ప్లక్షవటౌదుంబరాశ్వత్థా (ఉదుంబరాక్ష్వత్థాః) ॥ ॥
౫౨।౮౪అబ్/ ఆసన్నాః కణ్ఠకినో రిపుభయదాః క్షీరిణోఽర్థనాశాయ ।

136 sanskritdocuments.org
౫౨।౮౪య్ద్ / ఫలినః ప్రజాక్షయకరా దారూణి అపి వర్జయేదేషామ్ ॥ ॥
౫౨।౮౫అబ్/ ఛిన్ద్యాద్ యది న తరూంశ్తాన్ తదన్తరే పూజితాన్ వపేదన్యత్
(అన్యాన్) ।
౫౨।౮౫య్ద్ / పున్నాగాశోకారిష్టబకులపనసాన్ శమీశాలౌ ॥ ॥
౫౨।౮౬అ శస్తౌషధిద్రుమలతా మధురా సుగన్ధా
౫౨।౮౬బ్ స్నిగ్ధా సమా న సుషిరా చ మహీ నరాణామ్ ।
౫౨।౮౬య్ అప్యధ్వని శ్రమవినోదముపాగతానాం
౫౨।౮౬ద్ ధత్తే శ్రియం కిముత శాశ్వతమన్దిరేషు ॥ ॥
౫౨।౮౭అబ్/ సచివాలయేఽర్థనాశో ధూర్తగృహే సుతవధః సమీపస్థే ।
౫౨।౮౭య్ద్ / ఉద్వేగో దేవకులే చతుష్పదే (చతుష్పథే) భవతి చాకీర్తిః ॥ ॥
౫౨।౮౮అబ్/ చైత్యే భయం గ్రహకృతం వల్మీకశ్వభ్రసంకులే విపదః ।
౫౨।౮౮య్ద్ / గర్తాయాం తు పిపాసా కూర్మాకారే ధనవినాశః ॥ ॥
౫౨।౮౯అబ్/ ఉదగాదిప్లవమిష్టం విప్రాదీనాం ప్రదక్షిణేనైవ ।
౫౨।౮౯య్ద్ / విప్రః సర్వత్ర వసేదనువర్ణమథైష్టమన్యేషామ్ ॥ ॥
౫౨।౯౦అబ్/ గృహమధ్యే హస్తమితం ఖాత్వా పరిపూరితం పునః శ్వభ్రమ్ ।
౫౨।౯౦య్ద్ / యద్యూనమనిష్టం తత్ సమే సమం ధన్యమధికం యత్ ॥ ॥
౫౨।౯౧అబ్/ శ్వభ్రమథవా అంబుపూర్ణం పదశతమిత్వాగతస్య యది నోనమ్ ।
౫౨।౯౧య్ద్ / తద్ధన్యం యచ్చ భవేత్ పలాని అపామాఢకం చతుఃషష్టిః ॥ ॥
౫౨।౯౨అబ్/ ఆమే వా మృత్పాత్రే శ్వభ్రస్థే దీపవర్తిః అభ్యధికమ్ ।
౫౨।౯౨య్ద్ / జ్వలతి దిశి యస్య శస్తా సా భూమిః తస్య వర్ణస్య ॥ ॥
౫౨।౯౩అబ్/ శ్వభ్రోషితం న కుసుమం యస్య (యస్మిన్) ప్రమ్లాయతేఽనువర్ణసమమ్
।
౫౨।౯౩య్ద్ / తత్తస్య భవతి శుభదం యస్య చ యస్మిన్ మనో రమతే ॥ ॥
౫౨।౯౪అబ్/ సితరక్తపీతకృష్ణా విప్రాదీనాం ప్రశస్యతే భూమిః ।
౫౨।౯౪య్ద్ / గన్ధశ్చ భవతి యస్యాం (యస్యా) ఘృతరుధిరాన్నాద్యమద్యసమః ॥
॥
౫౨।౯౫అబ్/ కుశయుక్తా శరబహులా దూర్వాకాశావృతా క్రేమేణ మహీ ।

varbrhs.pdf 137
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫౨।౯౫య్ద్ / హ్యనువర్ణం (అనువర్ణం) వృద్ధికరీ మధురకషాయామ్లకటుకా చ ॥ ॥

౫౨।౯౬అబ్/ కృష్టాం ప్రరూఢబీజాం గోఽధ్యుషితాం బ్రాహ్మణైః ప్రశస్తాం చ ।
౫౨।౯౬య్ద్ / గత్వా మహీం గృహపతిః కాలే సాంవత్సరోద్దిష్టే ॥ ॥
౫౨।౯౭అబ్/ భక్ష్యైః నానాకారైః దధ్యక్షతసురభికుసుమధూపైశ్చ ।
౫౨।౯౭య్ద్ / దైవతపూజాం కృత్వా స్థపతీన్ అభ్యర్చ్య విప్రాంశ్చ ॥ ॥
౫౨।౯౮అబ్/ విప్రః స్పృష్ట్వా శీర్షం వక్షశ్చ క్షత్రియో విశాశ్చ ఊరూ ।
౫౨।౯౮య్ద్ / శూద్రః పాదౌ స్పృష్ట్వా కుర్యాద్ రేఖాం గృహారంభే ॥ ॥
౫౨।౯౯అబ్/ అంగుష్ఠకేన కుర్యాన్ మధ్యాంగుల్యాఽథవా ప్రదేశిన్యా ।
౫౨।౯౯య్ద్ / కనకమణిరజతముక్తాదధికఫలకుసుమాక్షతైశ్చ శుభమ్ ॥ ॥
౫౨।౧౦౦అబ్/ శస్త్రేణ శస్త్రమృత్యుః బన్ధో లోహేన భస్మనాగ్నిభయమ్ ।
౫౨।౧౦౦య్ద్ / తస్కరభయం తృణేన చ కాష్ఠౌల్లిఖితా చ రాజభయమ్ ॥ ॥
౫౨।౧౦౧అబ్/ వక్రా పాదాలిఖితా శత్రుభయక్లేశదా విరూపా చ ।
౫౨।౧౦౧య్ద్ / చర్మాంగారాస్థికృతా దన్తేన చ భర్తుః (కర్తుః) అశివాయ ॥ ॥
౫౨।౧౦౨అబ్/ వైరమపసవ్యలిఖితా ప్రదక్షిణం సమ్పదో వినిర్దేశ్యాః ।
౫౨।౧౦౨య్ద్ / వాచః పరుషా నిష్ఠీవితం క్షుతం చాశుభం కథితమ్ ॥ ॥
౫౨।౧౦౩అబ్/ అర్ధనిచితం కృతం వా ప్రవిశన్ స్థపతిః గృహే నిమిత్తాని ।
౫౨।౧౦౩య్ద్ / అవలోకయేద్ గృహపతిః క్వ సంస్థితః స్పృశతి కిం చాంగమ్ ॥ ॥
౫౨।౧౦౪అబ్/ రవిదీప్తే యది శకునిః తస్మిన్ కాలే విరౌతి పరుషరవం (పరుషరవః)
।
౫౨।౧౦౪య్ద్ / సంస్పృష్టాంగసమానం తస్మిన్ దేశేఽస్థి నిర్దేశ్యమ్ ॥ ॥
౫౨।౧౦౫అబ్/ శకునసమయేఽథ్వాఽన్యే హస్త్యశ్వశ్వాదయోఽనువాశన్తే ।
౫౨।౧౦౫య్ద్ / తత్ప్రభవమస్థి తస్మిం తదంగసంభూతమేవైతి ॥ ॥
౫౨।౧౦౬అబ్/ సూత్రే ప్రసార్యమాణే గర్దభరావోఽస్థిశల్యమాచష్టే ।
౫౨।౧౦౬య్ద్ / శ్వశృగాలలంఘితే వా సూత్రే శల్యం వినిర్దేశ్యమ్ ॥ ॥
౫౨।౧౦౭అబ్/ దిశి శాన్తాయాం శకునిః (శకునో) మధురవిరావీ యదా తదా వాచ్యః
।
౫౨।౧౦౭య్ద్ / అర్థః తస్మిన్ స్థానే గృహేశ్వరాధిష్ఠితే అంగే వా ॥ ॥

138 sanskritdocuments.org
౫౨।౧౦౮అబ్/ సూత్రచ్ఛేదే మృత్యుః కీలే చావాన్ముఖే మహగః (మహాన్ రోగః) ।
౫౨।౧౦౮య్ద్ / గృహనాథస్థపతీనాం స్మృతిలోపే మృత్యుః ఆదేశ్యః ॥ ॥
౫౨।౧౦౯అబ్/ స్కన్ధాగ్యుతే శిరోరుక్ కులోపసర్గోఽపవర్జితే కుంభే ।
౫౨।౧౦౯య్ద్ / భగ్నేఽపి చ కర్మివధశ్చ్యుతే కరాద్ గృహపతేః మృత్యుః ॥ ॥
౫౨।౧౧౦అబ్/ దక్షిణపూర్వే కోణే కృత్వా పూజాం శిలాం న్యసేత్ ప్రథమం
(ప్రథమాం) ।
౫౨।౧౧౦య్ద్ / శేషాః ప్రదక్షిణేన స్తంభాశ్చైవం సముత్థాప్య (సముత్థాప్యాః) ॥ ॥
౫౨।౧౧౧అబ్/ ఛత్రస్రగంబరయుతః కృతధూపవిలేపనః సముత్థాప్యః ।
౫౨।౧౧౧య్ద్ / స్తంభః తథైవ కార్యో ద్వారోచ్ఛ్రాయః ప్రయత్నేన ॥ ॥
౫౨।౧౧౨అబ్/ విహగాదిభిః అవలీనైః ఆకంపితపతితదుఃస్థితైశ్చ తథా (ఫలం) ।
౫౨।౧౧౨య్ద్ / శక్రధ్వజసదృశఫలం తదేవ తస్మిన్ (సదృశం తస్మింశ్చ శుభం)
వినిర్దిష్టమ్ ॥ ॥
౫౨।౧౧౩అబ్/ ప్రాగుత్తరౌన్నతే ధనసుతక్షయః సుతవధశ్చ దుర్గన్ధే ।
౫౨।౧౧౩య్ద్ / వక్రే బ్న్ధువినాశో న సన్తి గర్భాశ్చ దిన్మూఢే ॥ ॥
౫౨।౧౧౪అబ్/ ఇచ్ఛేద్ యది గృహవృద్ధిం తతః సమన్తాద్ వివర్ధయేత్ తుల్యమ్ ।
౫౨।౧౧౪య్ద్ / ఏకౌద్దేశే దోషః ప్రాగ్ అథవాఽపి ఉత్తరే కుర్యాత్ ॥ ॥
౫౨।౧౧౫అబ్/ ప్రాగ్ భవతి మిత్రవైరం మృత్యుభయం దక్షిణేన యది వృద్ధిః ।
౫౨।౧౧౫య్ద్ / అర్థవినాశః పశ్చాదుదగ్వివృద్ధిః (ఉదగ్వివృద్ధౌ ) మనస్తాపః ॥ ॥
౫౨।౧౧౬అబ్/ ఐశాన్యాం దేవహృహం మహానసం యది చాపి కార్యమాగ్నేయ్యామ్
।
౫౨।౧౧౬య్ద్ / నైరృత్యాం భాణ్డౌపస్కరోఽర్థధాన్యాని మారుత్యామ్ ॥ ॥
౫౨।౧౧౭అబ్/ ప్రాచ్యాదిస్థే సలిలే సుతహానిః శిఖిభయం రిపుభయం చ ।
౫౨।౧౧౭య్ద్ / స్త్రీకలహః స్త్రీదౌష్ట్యం నైఃస్వ్యం విత్తాత్మజవివృద్ధిః ॥ ॥
౫౨।౧౧౮అబ్/ ఖగనిలయభగ్నసంశుష్కదగ్ధదేవాలయశ్మశానస్థాన్ ।
౫౨।౧౧౮య్ద్ / క్షీరతరుధవవిభీతకనింబారణివర్జితాన్ ఛిన్ద్యాత్ (వర్జితాంశ్చ్ఛిన్ద్యాత్)
॥॥
౫౨।౧౧౯అబ్/ రాత్రౌ కృతబలిపూజం ప్రదక్షిణం ఛేదయేద్ దివా వృక్షమ్ ।

varbrhs.pdf 139
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫౨।౧౧౯య్ద్ / ధన్యముదక్ప్రాక్పతతం న గ్రాహ్యోఽతోఽన్యథా పతితః ॥ ॥

౫౨।౧౨౦అబ్/ ఛేదో యద్యవికారీ తతః శుభం దారు తద్గృహౌపయికమ్ ।
౫౨।౧౨౦య్ద్ / పీతే తు మణ్డలే నిర్దిశేత్ తరోః మధ్యగాం గోధామ్ ॥ ॥
౫౨।౧౨౧అబ్/ మఞ్జిష్ఠాభే భేకో నీలే సర్పః తథాఽరుణే సరటః ।
౫౨।౧౨౧య్ద్ / ముద్గాభేఽశ్మా కపిలే తు మూషకోఽంభశ్చ ఖడ్గాభే ॥ ॥
౫౨।౧౨౨అబ్/ ధాన్యగోగురుహుతాశసురాణాం న స్వపేదుపరి నాప్యనువంశమ్ ।
౫౨।౧౨౨య్ద్ / నౌత్తరాపరశిరా న చ నగ్నో నైవ చార్ద్రచరణః శ్రియమిచ్ఛన్ ॥ ॥
౫౨।౧౨౩అబ్/ భూరిపుష్పవికరం (నికరం) సతోరణం తోయపూర్ణకలశౌపశోభితమ్
।
౫౨।౧౨౩య్ద్ / ధూపగన్ధబలిపూజితామరం బ్రాహ్మణధ్వనియుతం విశేద్ గృహమ్
॥॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౫౩ దకార్గలాధ్యాయః
౫౩।౧అబ్/ ధర్మ్యం యశస్యం చ వదామ్యతోఽహం దకార్గలం (దగార్గలం) యేన
జలోపలబ్ధిః ।
౫౩।౧య్ద్ / పుంసాం యథాంగేషు శిరాః తథైవ క్షితావపి ప్రోన్నతనిమ్నసంస్థాః ॥ ॥
౫౩।౨అబ్/ ఏకేన వర్ణేన రసేన చాంభశ్చ్యుతం నభస్తో వసుధావిశేషాత్ ।
౫౩।౨య్ద్ / నానారసత్వం బహువర్ణతాం చ గతం పరీక్ష్యం క్షితితుల్యమేవ ॥ ॥
౫౩।౩అబ్/ పురుహూతానలయమనిరృతివరుణపవనేన్దుశంకరా దేవాః ।
౫౩।౩య్ద్ / విజ్ఞాతవ్యాః క్రమశః ప్రాచ్యాద్యానాం దిశాం పతయః ॥ ॥
౫౩।౪అబ్/ దిక్పతిసంజ్ఞా చ శిరా నవమీ మధ్యే మహాశిరానామ్నీ ।
౫౩।౪య్ద్ / ఏతాభ్యోఽన్యాః శతశో వినిఃసృతా నామభిః ప్రథితాః ॥ ॥
౫౩।౫అబ్/ పాతాలాదూర్ధ్వశిరా శుభా (ఊర్ధ్వశిరాః శుభాః) చతుర్దిక్షు సంస్థితా
యాశ్చ ।
౫౩।౫య్ద్ / కోణదిగుత్థా న శుభాః శిరానిమిత్తాని అతో వక్ష్యే ॥ ॥
౫౩।౬అబ్/ యది వేతసోఽంబురహితే దేశే హస్తైః త్రిభిః తతః పశ్చాత్ ।
౫౩।౬య్ద్ / సార్ధే పురుషే తోయం వహతి శిరా పశ్చిమా తత్ర ॥ ॥
౫౩।౭అబ్/ చిహ్నమపి చార్ధపురుషే మణ్డూకః పాణ్డురోఽథ మృత్ పీతా ।

140 sanskritdocuments.org
౫౩।౭య్ద్ / పుటభేదకశ్చ తస్మిన్ పాషాణో భవతి తోయమధః ॥ ॥
౫౩।౮అబ్/ జంబ్వాశ్చౌదగ్ ధస్తైః త్రిభిః శిరాధో నరద్వయే పూర్వా ।
౫౩।౮య్ద్ / మృల్లోహగన్ధికా పాణ్డురా చ (అథ) పురుషేఽత్ర మణ్డూకః ॥ ॥
౫౩।౯అబ్/ జంబూవృక్షస్య ప్రాగ్ వల్మీకో యది భవేత్ సమీపస్థః ।
౫౩।౯య్ద్ / తస్మాద్ దక్షిణపార్శ్వే సలిలం పురుషద్వయే స్వాదు ॥ ॥
౫౩।౧౦అబ్/ అర్ధపురుషే చ మత్స్యః పారావతసన్నిభశ్చ పాషాణః ।
౫౩।౧౦య్ద్ / మృద్ భవతి చాత్ర నీలా దీర్ఘం కాలం చ బహు తోయమ్ ॥ ॥
౫౩।౧౧అబ్/ పశ్చాదుదుంబరస్య త్రిభిః ఏవ కరైః నరద్వయే సార్ధే ।
౫౩।౧౧య్ద్ / పురుషే సితోఽహిరశ్మాఞ్జనౌపంప్ఽధః శిరా సుజలా ॥ ॥
౫౩।౧౨అబ్/ ఉదగ్ అర్జునస్య దృశ్యో వల్మీకో యది తతోఽర్జునాద్ ధస్తైః ।
౫౩।౧౨య్ద్ / త్రిభిః అంబు భవతి పురుషైః త్రిభిః అర్ధసమన్వితైః పశ్చాత్ ॥ ॥
౫౩।౧౩అబ్/ శ్వేతా గోధార్ధనరే పురుషే మృద్ ధూసరా తతః కృష్ణా ।
౫౩।౧౩య్ద్ / పీతా సితా ససికతా తతో జలం నిర్దిశేదమితమ్ ॥ ॥
౫౩।౧౪అబ్/ వల్మీకౌపచితాయాం నిర్గుణ్డ్యాం దక్షిణేన కథితకరైః ।
౫౩।౧౪య్ద్ / పురుషద్వయే సపాదే స్వాదు జలం భవతి చాశోష్యమ్ ॥ ॥
౫౩।౧౫అబ్/ రోహితమత్స్యోఽర్ధనరే మృత్ కపిలా పాణ్డురా తతః పరతః ।
౫౩।౧౫య్ద్ / సికతా సశర్కరాఽథ క్రమేణ పరతో భవత్యంభః ॥ ॥
౫౩।౧౬అబ్/ పూర్వేణ యది బదర్యా వల్మీకో దృశ్యతే జలం పశ్చాత్ ।
౫౩।౧౬య్ద్ / పురుషైః త్రిభిః ఆదేశ్యం శ్వేతా గృహగోధికార్ధనరే ॥ ॥
౫౩।౧౭అబ్/ సపలాశా బదరీ చేద్ దిశ్యపరస్యాం తతో జలం భవతి ।
౫౩।౧౭య్ద్ / పురుషత్రయే సపాదే పురుషేఽత్ర చ దుణ్డుభః (దుణ్డుభిః) చిహ్నమ్ ॥ ॥
౫౩।౧౮అబ్/ విల్వ (బిల్వ) ఉదుంబరయోగే విహాయ హస్తత్రయం తు యామ్యేన ।
౫౩।౧౮య్ద్ / పురుషైః త్రిభిః అంబు భవేత్ కృష్ణోఽర్ధనరే చ మణ్డూకః ॥ ॥
౫౩।౧౯అబ్/ కాకౌదుంబరికాయాం వల్మీకో దృశ్యతే శిరా తస్మిన్ ।
౫౩।౧౯య్ద్ / పురుషత్రయే సపాదే పశ్చిమదిక్స్థా వహతి సా చ ॥ ॥
౫౩।౨౦అబ్/ ఆపాణ్డుపీతికా మృద్గోరసవర్ణశ్చ భవతి పాషాణః ।

varbrhs.pdf 141
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫౩।౨౦య్ద్ / పురుషార్ధే కుముదనిభో దృష్టిపథం మూషకో యాతి ॥ ॥

౫౩।౨౧అబ్/ జలపరిహీనే దేశే వృక్షః కంపిల్లకో యదా దృశ్యః ।
౫౩।౨౧య్ద్ / ప్రాచ్యాం హస్తత్రితయే వహతి శిరా దక్షిణా ప్రథమమ్ ॥ ॥
౫౩।౨౨అబ్/ మృన్నీలోత్పలవర్ణా కాపోతా దృశ్యతే తతః (చైవ దృశ్యతే) తస్మిన్ ।
౫౩।౨౨య్ద్ / హస్తే ఽజగన్ధకో మత్స్యకః (ఽజగన్ధిమత్స్యో భవతి) పయోఽల్పం చ
సక్షారమ్ ॥ ॥
౫౩।౨౩అబ్/ శోణాకతరోః అపరోత్తరే శిరా ద్వౌ కరావతిక్రమ్య ।
౫౩।౨౩య్ద్ / కుముదా నామ శిరా సా పురుషత్రయవాహినీ భవతి ॥ ॥
౫౩।౨౪అబ్/ ఆసన్నో వల్మీకో దక్షిణపార్శ్వే విభీతకస్య యది ।
౫౩।౨౪య్ద్ / అధ్యర్ధే భవతి (తస్య) శిరా పురుషే జ్ఞేయా దిశి ప్రాచ్యామ్ ॥ ॥
౫౩।౨౫అబ్/ తస్యైవ పశ్చిమాయాం దిశి వల్మీకో యదా భవేద్ ధస్తే ।
౫౩।౨౫య్ద్ / తత్రౌదగ్ భవతి శిరా చతుర్భిః అర్ధాధికైః పురుషైః ॥ ॥
౫౩।౨౬అబ్/ శ్వేతో విశ్వంభరకః ప్రథమే పురుషే తు కుంకుమాభోఽశ్మా ।
౫౩।౨౬య్ద్ / అపరస్యాం దిశి చ శిరా నశ్యతి వర్షత్రయేఽతీతే ॥ ॥
౫౩।౨౭అబ్/ సకుశః సిత (సకుశాసిత) ఐశాన్యాం వల్మీకో యత్ర కోవిదారస్య ।
౫౩।౨౭య్ద్ / మధ్యే తయోః నరైః అర్ధపంచమైః తోయమక్షోభ్యమ్ ॥ ॥
౫౩।౨౮అబ్/ ప్రథమే పురుషే భుజగః కమలోదరసన్నిభో మహీ రక్తా ।
౫౩।౨౮య్ద్ / కురువిన్దః పాషాణశ్చిహ్నాని ఏతాని వాచ్యాని ॥ ॥
౫౩।౨౯అబ్/ యది భవతి సప్తపర్ణో వల్మీకవృతః తదుత్తరే తోయమ్ ।
౫౩।౨౯య్ద్ / వాచ్యం పురుషైః పంచభిః అత్రాపి భవన్తి చిహ్నాని ॥ ॥
౫౩।౩౦అబ్/ పురుషార్ధే మణ్డూకో హరితో హరితాలసన్నిభా భూశ్చ ।
౫౩।౩౦య్ద్ / పాషాణోఽభ్రనికాశః సౌమ్యా చ శిరా శుభాంబువహా ॥ ॥
౫౩।౩౧అబ్/ సర్వేషాం వృక్షాణామధః స్థితో దర్దురో యదా దృశ్యః ।
౫౩।౩౧య్ద్ / తస్మాద్ ధస్తే తోయం చతుర్భిః అర్ధాధికైః పురుషైః ॥ ॥
౫౩।౩౨అబ్/ పురుషే తు భవతి నకులో నీలో మృత్పీతికా తతః శ్వేతా ।
౫౩।౩౨య్ద్ / దర్దురసమానరూపః పాషాణో దృశ్యతే చాత్ర ॥ ॥
౫౩।౩౩అబ్/ యద్యహినిలయో దృశ్యో దక్షిణతః సంస్థితః కరఞ్జస్య ।

142 sanskritdocuments.org
౫౩।౩౩య్ద్ / హస్తద్వయే తు యామ్యే పురుషత్రితయే శిరా సార్ధే ॥ ॥
౫౩।౩౪అబ్/ కచ్ఛపకః పురుషార్ధే ప్రథమం చౌద్భిద్యతే శిరా పూర్వా ।
౫౩।౩౪య్ద్ / ఉదగ్ అన్యా స్వాదుజలా హరితోఽశ్మాధః తతః తోయమ్ ॥ ॥
౫౩।౩౫అబ్/ ఉత్తరతశ్చ మధూకాదహినిలయః పశ్చిమే తరోః తోయమ్ ।
౫౩।౩౫య్ద్ / పరిహృత్య పంచ హస్తాన్ అర్ధాష్టమపౌరుషాన్ (పౌరుషే) ప్రథమమ్ ॥
॥
౫౩।౩౬అబ్/ అహిరాజః పురుషేఽస్మిన్ ధూమ్రా ధాత్రీ కులుత్థ (కులత్త) వర్ణోఽశ్మా ।
౫౩।౩౬య్ద్ / మాహేన్ద్రీ భవతి శిరా వహతి సఫేనం సదా తోయమ్ ॥ ॥
౫౩।౩౭అబ్/ వల్మీకః స్నిగ్ధో దక్షిణేన తిలకస్య సకుశదూర్వశ్చేత్ ।
౫౩।౩౭య్ద్ / పురుషైః పంచభిః అంభో దిశి వారుణ్యాం శిరా పూర్వా ॥ ॥
౫౩।౩౮అబ్/ సర్పావాసః పశ్చాద్ యదా కదంబస్య దక్షిణేన జలమ్ ।
౫౩।౩౮య్ద్ / పరతో హస్తత్రితయాత్ షడ్భిః పురుషైః తురీయోనైః ॥ ॥
౫౩।౩౯అబ్/ కౌబేరీ చాత్ర శిరా వహతి జలం లోహగన్ధి చాక్షోభ్యమ్ ।
౫౩।౩౯య్ద్ / కనకనిభో మణ్డూకో నరమాత్రే మృత్తికా పీతా ॥ ॥
౫౩।౪౦అబ్/ వల్మీకసంవృతో యది తాలో వా భవతి నాలికేరో వా ।
౫౩।౪౦య్ద్ / పశ్చాత్ షడ్భిః హస్తైః నరైశ్చతుర్భిః శిరా యామ్యా ॥ ॥
౫౩।౪౧అబ్/ యామ్యేన కపిత్థస్యాహిసంశ్రయశ్చేదుదగ్ జలం వాచ్యమ్ ।
౫౩।౪౧య్ద్ / సప్త పరిత్యజ్య కరాన్ ఖాత్వా పురుషాన్ జలం పంచ ॥ ॥
౫౩।౪౨అబ్/ కర్బురకోఽహిః పురుషే కృష్ణా మృత్ పుటభిదపి చ పాషాణః ।
౫౩।౪౨య్ద్ / శ్వేతా మృత్ పశ్చిమతః శిరా తతశ్చౌత్తరా భవతి ॥ ॥
౫౩।౪౩అబ్/ అశ్మన్తకస్య వామే బదరీ వా దృశ్యతేఽహినిలయో వా ।
౫౩।౪౩య్ద్ / షడ్భిరుదక్ తస్య కరైః సార్ధే పురుషత్రయే తోయమ్ ।
౫౩।౪౪అబ్/ కూర్మః ప్రథమే పురుషే పాషాణో ధూసరః ససికతా మృత్ ।
౫౩।౪౪య్ద్ / ఆదౌ చ శిరా (శిరా చ) యామ్యా పూర్వోత్తరతో ద్వితీయా చ ॥ ॥
౫౩।౪౫అబ్/ వామేన హరిద్రతరోః వల్మీకశ్చేజ్జలం భవతి పూర్వే (చేత్ తతో జలం) ।
౫౩।౪౫య్ద్ / హస్తత్రితయే సత్ర్యంశైః పుంభిః (పురుషైః సత్ర్యంశైః) పంచభిః భవతి ॥ ॥
౫౩।౪౬అబ్/ నీలో భుజగః పురుషే మృత్ పీతా మరకతౌపమశ్చాశ్మా ।

varbrhs.pdf 143
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫౩।౪౬య్ద్ / కృష్ణా భూః ప్రథమం వారుణీ శిరా దక్షిణేనాన్యా ॥ ॥

౫౩।౪౭అబ్/ జలపరిహీనే దేశే దృశ్యన్తేఽనూపజాని చేన్ నిమితాని (చిహ్నాని) ।
౫౩।౪౭య్ద్ / వీరణదూర్వా మృదవశ్చ యత్ర తస్మిన్ జలం పురుషే ॥ ॥
౫౩।౪౮అబ్/ భార్ంగీ త్రివృతా దన్తీ సూకరపాదీ చ లక్ష్మణా చైవ ।
౫౩।౪౮య్ద్ / నవమాలికా చ హస్తద్వయేఽంబు యామ్యే త్రిభిః పురుషైః ॥ ॥
౫౩।౪౯అబ్/ స్నిగ్ధాః ప్రలంబశాఖా వామనవికట (విట) ద్రుమాః సమీపజలాః ।
౫౩।౪౯య్ద్ / సుషిరా జర్జరపత్రా రూక్షాశ్చ జలేన సన్త్యక్తాః ॥ ॥
౫౩।౫౦అబ్/ తిలకామ్రాతకవరుణకభల్లాతకవిల్వ (బిల్వ) తిన్దుకాంకోలాః
(అగ़్కోల్లాః) ।
౫౩।౫౦య్ద్ / పిణ్డారశిరీషాఞ్జనపరూషకా వఞ్జులోఽతిబలా (వఞ్జురాతిబలా) ॥ ॥
౫౩।౫౧అబ్/ ఏతే యది సుస్నిగ్ధా వల్మీకైః పరివృతాః తతః తోయమ్ ।
౫౩।౫౧య్ద్ / హస్తైః త్రిభిరుత్తరతశ్చతుర్భిః అర్ధేన చ నరేణ (నరస్య) ॥ ॥
౫౩।౫౨అబ్/ అతృణే సతృణా యస్మిన్ సతృణే తృణవర్జితా మహీ యత్ర ।
౫౩।౫౨య్ద్ / తస్మిన్ శిరా ప్రదిష్టా వక్తవ్యం వా ధనం చాస్మిన్ ॥ ॥
౫౩।౫౩అబ్/ కణ్టక్యకణ్టకానాం వ్యత్యాసేఽంభః త్రిభిః కరైః పశ్చాత్ ।
౫౩।౫౩య్ద్ / ఖాత్వా పురుషత్రితయం త్రిభాగయుక్తం ధనం వా స్యాత్ ॥ ॥
౫౩।౫౪అబ్/ నదతి మహీ గంభీరం యస్మింశ్చరణాహతా జలం తస్మిన్ ।
౫౩।౫౪య్ద్ / సార్ధైః త్రిభిః మనుష్యైః కౌబేరీ తత్ర చ శిరా స్యాత్ ॥ ॥
౫౩।౫౫అబ్/ వృక్షస్యైకా శాఖా యది వినతా భవతి పాణ్డురా వా స్యాత్ ।
౫౩।౫౫య్ద్ / విజ్ఞాతవ్యం శాఖాతలే జలం త్రిపురుషం ఖాత్వా ॥ ॥
౫౩।౫౬అబ్/ ఫలకుసుమవికారో యస్య తస్య పూర్వే శిరా త్రిభిః హస్తైః ।
౫౩।౫౬య్ద్ / భవతి పురుషైశ్చతుర్భిః పాషాణోఽధః క్షితిః పీతా ॥ ॥
౫౩।౫౭అబ్/ యది కణ్టకారికా కణ్టకైః వినా దృశ్యతే సితైః కుసుమైః ।
౫౩।౫౭య్ద్ / తస్యాః తలేఽంబు వాచ్యం త్రిభిః నరైః అర్ధపురుషే చ ॥ ॥
౫౩।౫౮అబ్/ ఖర్జూరీ ద్విశిరస్కా యత్ర భవేజ్జలవివర్జితే దేశే ।
౫౩।౫౮య్ద్ / తస్యాః పశ్చిమభాగే నిర్దేశ్యం త్రిపురుషైః (త్రిపురుషే) వారి ॥ ॥
౫౩।౫౯అబ్/ యది భవతి కర్ణికారః సితకుసుమః స్యాత్ పలాశవృక్షో వా ।

144 sanskritdocuments.org
౫౩।౫౯య్ద్ / సవ్యేన తత్ర హస్తద్వయేఽంబు పురుషద్వయే (పురుషత్రయే) భవతి ॥
॥
౫౩।౬౦అబ్/ యస్యామ్ ఊష్మా (ఊష్మా యస్యాం) ధాత్ర్యాం ధూమో వా తత్ర వారి
నరయుగలే (నరయుగ్మే) ।
౫౩।౬౦య్ద్ / నిర్దేష్టవ్యా చ శిరా మహతా తోయప్రవాహేణ ॥ ॥
౫౩।౬౧అబ్/ యస్మిన్ క్షేత్రోద్దేశే జాతం సస్యం వినాశముపయాతి ।
౫౩।౬౧య్ద్ / స్నిగ్ధమతిపాణ్డురం వా మహాశిరా నరయుగే తత్ర ॥ ॥
౫౩।౬౨అబ్/ మరుదేశే భవతి శిరా యథా తథాతః పరం ప్రవక్ష్యామి ।
౫౩।౬౨య్ద్ / గ్రీవా కరభాణామివ భూతలసంస్థాః శిరా యాన్తి ॥ ॥
౫౩।౬౩అబ్/ పూర్వోత్తరేణ పీలోః యది వల్మీకో జలం భవతి పశ్చాత్ ।
౫౩।౬౩య్ద్ / ఉత్తరగమనా చ శిరా విజ్ఞేయా పంచభిః పురుషైః ॥ ॥
౫౩।౬౪అబ్/ చిహ్నం దర్దుర ఆదౌ మృత్ కపిలా తత్పరం (మృత్కపిలాతః పరం)
భవేద్ ధరితా ।
౫౩।౬౪య్ద్ / భవతి చ పురుషే అధౌ ఽశ్మా తస్య తలే ఽంభో వినిర్దేష్యం (వారి
నిర్దేచ్యం) ॥ ॥
౫౩।౬౫అబ్/ పీలోః ఏవ ప్రాచ్యాం వల్మీకోఽతోఽర్ధపంచమైః హస్తైః ।
౫౩।౬౫య్ద్ / దిశి యామ్యాయాం తోయం వక్తవ్యం సప్తభిః పురుషైః ॥ ॥
౫౩।౬౬అబ్/ ప్రథమే పురుషే భుజగః సితాసితో హస్తమాత్రమూర్తిశ్చ ।
౫౩।౬౬య్ద్ / దక్షిణతో వహతి శిరా సక్షారం భూరి పానీయమ్ ॥ ॥
౫౩।౬౭అబ్/ ఉత్తరతశ్చ కరీరస్యాహిగృహం (కరీరాదహినిలయే) దక్షిణే జలం
స్వాదు ।
౫౩।౬౭య్ద్ / దశభిః పురుషైః జ్ఞేయమ్ పుర్షే పీతోఽత్ర మణ్డూకః ॥ ॥
౫౩।౬౮అబ్/ రోహీతకస్య పశ్చాదహివాసశ్చేత్ త్రిభిః కరైః యామ్యే ।
౫౩।౬౮య్ద్ / ద్వాదశ పురుషాన్ ఖాత్వా సక్షారా పశ్చిమేన శిరా ॥ ॥
౫౩।౬౯అబ్/ ఇన్ద్రతరోః వల్మీకః ప్రాగ్ దృశ్యః పశ్చిమే శిరా హస్తే ।
౫౩।౬౯య్ద్ / ఖాత్వా చతుర్దశ నరాన్ కపిలా గోధా నరే ప్రథమే ॥ ॥
౫౩।౭౦అబ్/ యది వా సువర్ణనామ్నః తరోః భవేద్ వామతో భుజంగగృహమ్ ।

varbrhs.pdf 145
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫౩।౭౦య్ద్ / హస్తద్వయే తు యామ్యే పంచదశనరావసానేఽంబు ॥ ॥

౫౩।౭౧అబ్/ క్షారం పయోఽత్ర నకులోఽర్ధమానవే తామ్రసన్నిభశ్చాశ్మా ।
౫౩।౭౧య్ద్ / రక్తా చ భవతి వసుధా వహతి శిరా దక్షిణా తత్ర ॥ ॥
౫౩।౭౨అబ్/ బదరీరోహితవృక్షౌ సమ్పృక్తౌ చేద్ వినాపి వల్మీకమ్ ।
౫౩।౭౨య్ద్ / హస్తత్రయేఽంబు పశ్చాత్ షోడశభిః మానవైః భవతి ॥ ॥
౫౩।౭౩అబ్/ సురసం జలమాదౌ దక్షిణా శిరా వహతి చౌత్తనేణాన్యా ।
౫౩।౭౩య్ద్ / పిష్టనిభః పాషాణో మృత్ శ్వేతా వృశ్చికోఽర్ధనరే ॥ ॥
౫౩।౭౪అబ్/ సకరీరా చేద్ వదరీ త్రిభిః కరైః పశ్చిమేన తత్రాంభః ।
౫౩।౭౪య్ద్ / అష్టాదశభిః పురుషైః అశానీ బహుజలా చ శిరా ॥ ॥
౫౩।౭౫అబ్/ పీలుసమేతా బదరీ హస్తత్రయసమ్మితే దిశి ప్రాచ్యామ్ ॥ ॥
౫౩।౭౫య్ద్ / వింశత్యా పురుషాణామశోష్యమంభోఽత్ర సక్షారమ్ ॥ ॥
౫౩।౭౬అబ్/ కకుభకరీరావేకత్ర సంయుతౌ యత్ర కకుభవిల్వౌ (బిల్బౌ) వా ।
౫౩।౭౬య్ద్ / హస్తద్వయేఽంబు పశ్చాన్ నరైః భవేత్ పంచవింశత్యా ॥ ॥
౫౩।౭౭అబ్/ వల్మీకమూర్ధని యదా దూర్వా చ కుశాశ్చ పాణ్డురాః సన్తి ।
౫౩।౭౭య్ద్ / కూపో మధ్యే దేయో జలమత్ర నరైకవింశత్యా ॥ ॥
౫౩।౭౮అబ్/ భూమిః కదంబకయుతా (భూమీ కదంబకయుతా, భూమీకదంబకయుతా)
వల్మీకే యత్ర దృశ్యతే దూర్వా ।
౫౩।౭౮య్ద్ / హస్తద్వయేన (హస్తత్రయేన) యామ్యే నరైః జలం పంచవింశత్యా ॥ ॥
౫౩।౭౯అబ్/ వల్మీకత్రయమధ్యే రోహీతకపాదపో యదా భవతి ।
౫౩।౭౯య్ద్ / నానావృక్షైః సహితః త్రిభిః జలం తత్ర వక్తవ్యమ్ ॥ ॥
౫౩।౮౦అబ్/ హస్తచతుష్కే మధ్యాత్ షోడశభిశ్చాంగులైరుదగ్ వారి ।
౫౩।౮౦య్ద్ / చత్వారింశత్ పురుషాన్ ఖాత్వా ఽశ్మాఽధః (అశ్మాతః) శిరా భవతి ॥
॥
౫౩।౮౧అబ్/ గ్రన్థిప్రచురా యస్మిన్ శమీ భవేదుత్తరేణ వల్మీకః ।
౫౩।౮౧య్ద్ / పశ్చాత్ పంచకరాన్తే శతార్ధసంఖ్యైః నరైః సలిలమ్ ॥ ॥
౫౩।౮౨అబ్/ ఏకస్థాః పంచ యదా వల్మీకా మధ్యమో భవేత్శ్వేతః ।
౫౩।౮౨య్ద్ / తస్మిన్ శిరా ప్రదిష్టా నరషష్ట్యా పంచవర్జితయా ॥ ॥

146 sanskritdocuments.org
౫౩।౮౩అబ్/ సపలాశా యత్ర శమీ పశ్చిమభాగేఽంబు మానవైః షష్ట్యా ।
౫౩।౮౩య్ద్ / అర్ధనరేఽహిః ప్రథమం సవాలుకా పీతమృత్ పరతః ॥ ॥
౫౩।౮౪అబ్/ వల్మీకేన పరివృతః శ్వేతో రోహీతకో భవేద్ యస్మిన్ ।
౫౩।౮౪య్ద్ / పూర్వేణ హస్తమాత్రే సప్తత్యా మానవైః అంబు ॥ ॥
౫౩।౮౫అబ్/ శ్వేతా కణ్టకబహులా యత్ర శమీ దక్షిణేన తత్ర పయః ।
౫౩।౮౫య్ద్ / నరపంచకసంయుతయా సప్తత్యాహిః నరార్ధే చ ॥ ॥
౫౩।౮౬అబ్/ మరుదేశే యచ్చిహ్నం న జాంగలే తైః జలం వినిర్దేశ్యమ్ ।
౫౩।౮౬య్ద్ / జంబూవేతసపూర్వైః (పూర్వే) యే పురుషాః తే మరౌ ద్విగుణాః ॥ ॥
౫౩।౮౭అబ్/ జంబూః త్రివృతా మౌర్వీ (మూర్వా) శిశుమారీ సారివా శివా శ్యామా
।
౫౩।౮౭య్ద్ / వీరుధయో వారాహీ జ్యోతిష్మతీ గరుడవేగా చ (చ గరుడవేగా) ॥ ॥
౫౩।౮౮అబ్/ సూకరికమాషపర్ణీవ్యాఘ్రపదాశ్చైతి యద్యహేః నిలయే ।
౫౩।౮౮య్ద్ / వల్మీకాదుత్తరతః త్రిభిః కరైః త్రిపురుషే తోయమ్ ॥ ॥
౫౩।౮౯అబ్/ ఏతదనూపే వాచ్యం జాంగలభూమౌ తు పంచభిః పురుషైః ।
౫౩।౮౯య్ద్ / ఏతైః ఏవ నిమిత్తైః మరుదేశే సప్తభిః కథయేత్ ॥ ॥
౫౩।౯౦అబ్/ ఏకనిభా యత్ర మహీ తృణతరువల్మీకగుల్మపరిహీనా ।
౫౩।౯౦య్ద్ / తస్యాం యత్ర వికారో భవతి ధరిత్ర్యాం జలం తత్ర ॥ ॥
౫౩।౯౧అబ్/ యత్ర స్నిగ్ధా నిమ్నా సవాలుకా సానునాదినీ వా స్యాత్ ।
౫౩।౯౧య్ద్ / తత్ర అర్ధపంచకైః (అర్ధపంచమైః) వారి మానవైః పంచభిః యది వా ॥ ॥
౫౩।౯౨అబ్/ స్నిగ్ధతరూణాం యామ్యే నరైశ్చతుర్భిః జలం ప్రభూతం చ ।
౫౩।౯౨య్ద్ / తరుగహనేఽపి హి వికృతో యః తస్మాత్ తద్వదేవ వదేత్ ॥ ॥
౫౩।౯౩అబ్/ నమతే యత్ర ధరిత్రీ సార్ధే పురుషేఽంబు జాంగలానూపే ।
౫౩।౯౩య్ద్ / కీటా వా యత్ర వినాలయేన బహవోఽంబు తత్రాపి ॥ ॥
౫౩।౯౪అబ్/ ఉష్ణా శీతా చ మహీ శీతోష్ణాంభః త్రిభిః నరైః సార్ధైః ।
౫౩।౯౪య్ద్ / ఇన్ద్రధనుః మత్స్యో వా వల్మీకో వా చతుర్హస్తాత్ ॥ ॥
౫౩।౯౫అబ్/ వల్మీకానాం పంక్త్యాం యద్యేకోఽభ్యుచ్ఛ్రితః శిరా తదధః ।

varbrhs.pdf 147
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫౩।౯౫య్ద్ / శుష్యతి న రోహతే వా సస్యం యస్యాం చ తత్రాంభః ॥ ॥

౫౩।౯౬అబ్/ న్యగ్రోధపలాశౌదుంబరైః సమేతైః త్రిభిః జలం తదధః ।
౫౩।౯౬య్ద్ / వటపిప్పలసమవాయే తద్వద్ వాచ్యం శిరా చౌదక్ ॥ ॥
౫౩।౯౭అబ్/ ఆగ్నేయే యది కోణే గ్రామస్య పురస్య వా భవేత్ (భవతి) కూపః ।
౫౩।౯౭య్ద్ / నిత్యం స కరోతి భయం దాహం చ సమానుషం ప్రాయః ॥ ॥
౫౩।౯౮అబ్/ నైరృతకోణే బాలక్షయం చ వనితాభయం (వనితాభయం) చ వాయవ్యే
।
౫౩।౯౮య్ద్ / దిక్త్రయమేతత్ త్యక్త్వా శేషాసు శుభావహాః కూపాః ॥ ॥
౫౩।౯౯అబ్/ సారస్వతేన మునినా దకార్గకం (దగారగలం) యత్ క్ర్తం తదవలోక్య ।
౫౩।౯౯య్ద్ / ఆర్యాభిః కృతమేతద్ వృత్తైః అపి మానవం వక్ష్యే ॥ ॥
౫౩।౧౦౦అ స్నిగ్ధా యతః పాదపగుల్మవల్ల్యో
౫౩।౧౦౦బ్ నిశ్ఛిద్రపత్రాశ్చ తతః శిరాస్తి ।
౫౩।౧౦౦య్ పద్మక్షురౌశీరకులాః సగుణ్డ్రాః
౫౩।౧౦౦ద్ కాశాః కుశా వా నలికా నలో వా ॥ ॥
౫౩।౧౦౧అ ఖర్జూరజంబూ అర్జునవేతసాః స్యుః
౫౩।౧౦౧బ్ క్షీరాన్వితా వా ద్రుమగుల్మవల్ల్యః ।
౫౩।౧౦౧య్ ఛత్రైభనగాః శతపత్రనీపాః
౫౩।౧౦౧ద్ స్యుః నక్తమాలాశ్చ ససిన్దువారాః ॥ ॥
౫౩।౧౦౨అ విభీతకో వా మదయన్తికా వా
౫౩।౧౦౨బ్ యత్రాస్తి తస్మిన్ పురుషత్రయేఽంభః ।
౫౩।౧౦౨య్ స్యాత్ పర్వతస్యౌపరి పర్వతోఽన్యః
౫౩।౧౦౨ద్ తత్రాపి మూలే పురుషత్రయేఽంభః ॥ ॥
౫౩।౧౦౩అ యా మౌఞ్జికైః (మౌఞ్జకైః) కాశకుశైశ్చ యుక్తా
౫౩।౧౦౩బ్ నీలా చ మృద్యత్ర సశర్కరా చ ।
౫౩।౧౦౩య్ తస్యాం ప్రభూతం సురసం చ తోయం
౫౩।౧౦౩ద్ కృష్ణాథవా యత్ర చ రక్తమృద్ వా ॥ ॥
౫౩।౧౦౪అ సశర్కరా తామ్రమహీ కషాయం
౫౩।౧౦౪బ్ క్షారం ధరిత్రీ కపిలా కరోతి ।

148 sanskritdocuments.org
౫౩।౧౦౪య్ ఆపాణ్డురాయాం లవణం ప్రదిష్టం
౫౩।౧౦౪ద్ మృష్టం (మిష్టం) పయో నీలవసున్ధరాయామ్ ॥ ॥
౫౩।౧౦౫అ శాకాశ్వకర్ణార్జునవిల్వ (బిల్వ) సర్జాః
౫౩।౧౦౫బ్ శ్రీపర్ణ్యరిష్టాధవశింశపాశ్చ ।
౫౩।౧౦౫య్ ఛిద్రైశ్చ పత్రైః (పర్ణైః) ద్రుమగుల్మవల్ల్యో
౫౩।౧౦౫ద్ రూక్షాశ్చ దూరేఽంబు నివేదయన్తి ॥ ॥
౫౩।౧౦౬అ సూర్యాగ్నిభస్మౌష్ట్రఖరానువర్ణా
౫౩।౧౦౬బ్ యా నిర్జలా సా వసుధా ప్రదిష్టా ।
౫౩।౧౦౬య్ రక్తాంకురాః క్షీరయుతాః కరీరా
౫౩।౧౦౬ద్ రక్తా ధరా చేజ్జలమశ్మనోఽధః ॥ ॥
౫౩।౧౦౭అ వైదూర్యముద్గ (వైడూర్యముడ్గ )అంబుదమేచకాభా
౫౩।౧౦౭బ్ పాకౌన్ముఖౌదుంబరసన్నిభా వా ।
౫౩।౧౦౭య్ భంగ (భృగ్గ )అఞ్జనాభా కపిలాథవా యా
౫౩।౧౦౭ద్ జ్ఞేయా శిలా భూరిసమీపతోయా ॥ ॥
౫౩।౧౦౮అ పారావత (పరావత) క్షౌద్రఘృతౌపమా యా (వా)
౫౩।౧౦౮బ్ క్షౌమస్య వస్త్రస్య చ తుల్యవర్ణా ।
౫౩।౧౦౮య్ యా సోమవల్ల్యాశ్చ సమానరూపా
౫౩।౧౦౮ద్ సాప్యాశు తోయం కురుతేఽక్షయం చ ॥ ॥
౫౩।౧౦౯అ తామ్రైః సమేతా పృషతైః విచిత్రైః
౫౩।౧౦౯బ్ ఆపాణ్డుభస్మౌష్ట్రఖరానురూపా ।
౫౩।౧౦౯య్ భృంగౌపమాంగుష్ఠికపుష్పికా వా
౫౩।౧౦౯ద్ సూర్యాగ్నివర్ణా చ శిలా వితోయా ॥ ॥
౫౩।౧౧౦అ చన్ద్రాతపస్ఫటికమౌక్తికహేమరూపా
౫౩।౧౧౦బ్ యాశ్చేన్ద్రనీలమణిహింగులుకాఞ్జనాభాః ।
౫౩।౧౧౦య్ సూర్యోదయాంశుహరితాలనిభాశ్చ యాః స్యుః
౫౩।౧౧౦ద్ తాః శోభనా మునివచోఽత్ర చ వృత్తమేతత్ ॥ ॥
౫౩।౧౧౧అ ఏతా హ్యభేద్యాశ్చ శిలాః శివాశ్చ
౫౩।౧౧౧బ్ యక్షైశ్చ నాగైశ్చ సదాభిజుష్టాః ।
౫౩।౧౧౧య్ యేషాం చ రాష్ట్రేషు భవన్తి రాజ్ణాం

varbrhs.pdf 149
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫౩।౧౧౧ద్ తేషామవృష్టిః న భవేత్ కదాచిత్ ॥ ॥

౫౩।౧౧౨అ భేదం యదా నైతి శిలా తదానీం
౫౩।౧౧౨బ్ పలాశకాష్ఠైః సహ తిన్దుకానామ్ ।
౫౩।౧౧౨య్ ప్రజ్వాలయిత్వానలమగ్నివర్ణా
౫౩।౧౧౨ద్ సుధాంబుసిక్తా ప్రవిదారమేతి ॥ ॥
౫౩।౧౧౩అ తోయం శ్రితం (శృతం) మోక్షకభస్మనా వా
౫౩।౧౧౩బ్ యత్ సప్తకృత్వః పరిషేచనం తత్ ।
౫౩।౧౧౩య్ కార్యం శరక్షారయుతం శిలాయాః
౫౩।౧౧౩ద్ ప్రస్ఫోటనం వహ్నివితాపితాయాః ॥ ॥
౫౩।౧౧౪అ తక్రకాఞ్జికసురాః సకులత్థా
౫౩।౧౧౪బ్ యోజితాని బదరాణి చ తస్మిన్ ।
౫౩।౧౧౪య్ సప్తరాత్రముషితాని అభితప్తాం
౫౩।౧౧౪ద్ దారయన్తి హి శిలాం పరిషేకైః ॥ ॥
౫౩।౧౧౫అ నైంబం పత్రం త్వక్ చ నాలం తిలానాం
౫౩।౧౧౫బ్ సాపామార్గం తిన్దుకం స్యాద్ గుడూచీ ।
౫౩।౧౧౫య్ గోమూత్రేణ స్రావితః క్షార ఏషాం
౫౩।౧౧౫ద్ షట్కృత్వోఽతః తాపితో భిద్యతేఽశ్మా ॥ ॥
౫౩।౧౧౬అ ఆర్కం పయో హుడువిషాణమషీసమేతం
౫౩।౧౧౬బ్ పారావతాఖుశకృతా చ యుతః ప్రలేపః ।
౫౩।౧౧౬య్ టంకస్య తైలమథితస్య తతోఽస్య పానం
౫౩।౧౧౬ద్ పశ్చాత్శితస్య న శిలాసు భవేద్ విఘాతః ॥ ॥
౫౩।౧౧౭అ క్షారే కదల్యా మథితేన యుక్తే (యక్తే)
౫౩।౧౧౭బ్ దినోషితే పాయితమాయసం యత్ ।
౫౩।౧౧౭య్ సమ్యక్ శితం (ఛితం) చాశ్మని నైతి భంగం
౫౩।౧౧౭ద్ న చాన్యలోహేష్వపి తస్య కౌణ్ఠ్యమ్ ॥ ॥
౫౩।౧౧౮అ పాలీ ప్రాగపరాయతాంబు సుచిరం ధత్తే న యామ్యోత్తరా
౫౩।౧౧౮బ్ కల్లోలైః అవదారమేతి మరుతా సా ప్రాయశః ప్రేరితైః ।
౫౩।౧౧౮య్ తాం చేదిచ్ఛతి సారదారుభిః అపాం సమ్పాతమావారయేత్ ।

150 sanskritdocuments.org
౫౩।౧౧౮ద్ పాషాణాదిభిః ఏవ వా ప్రతిచయం క్షుణ్ణం (క్షున్నం) ద్విపాశ్వాదిభిః ॥
॥
౫౩।౧౧౯అబ్/ కకుభవటామ్రప్లక్షకదంబైః సనిచులజంబూవేతసనీపైః ।
౫౩।౧౧౯య్ద్ / కురబక (కురవాక) తాలాశోకమధూకైః బకులవిమిశ్రైశ్చావృఏతతీరామ్
॥॥
౫౩।౧౨౦అ ద్వారం చ నైర్వాహికమేకదేశే
౫౩।౧౨౦బ్ కార్యం శిలాసంచితవారిమార్గమ్ ।
౫౩।౧౨౦య్ కోశస్థితం నిర్వివరం కపాటం
౫౩।౧౨౦ద్ కృత్వా తతః పాంశుభిః ఆవపేత్ తమ్ ॥ ॥
౫౩।౧౨౧అబ్/ అఞ్జనముస్తౌశీరైః సరాజకోశాతకామలకచూర్ణైః ।
౫౩।౧౨౧య్ద్ / కతకఫలసమాయుక్తైః యోగః కూపే ప్రదాతవ్యః ॥ ॥
౫౩।౧౨౨అ కలుషం కటకం (కతుకం) లవణం విరసం
౫౩।౧౨౨బ్ సలిలం యది వా శుభగన్ధి భవేత్ ।
౫౩।౧౨౨య్ తదనేన భవత్యమలం సురసం
౫౩।౧౨౨ద్ సుసుగన్ధి గుణైః అపరైశ్చ యుతమ్ ॥ ॥
౫౩।౧౨౩అబ్/ హస్తో మఘానురాధాపుష్యధనిష్ఠౌత్తరాణి రోహిణ్యః ।
౫౩।౧౨౩య్ద్ / శతభిషగ్ ఇత్యారంభే కూపానాం శస్యతే భగణః ॥ ॥
౫౩।౧౨౪అబ్/ కృత్వా వరుణస్య బలిం వటవేతసకీలకం శిరాస్థానే ।
౫౩।౧౨౪య్ద్ / కుసుమైః గన్ధైః ధూపైః సమ్పూజ్య నిధాపయేత్ ప్రథమమ్ ॥ ॥
/Eణ్(౫౪।౧౨౫అబ్/ మేఘోద్భవం ప్రథమమేవ మయా ప్రదిష్టం జ్యేష్ఠామతీత్య
బలదేవమతాది దృష్ట్వా ।
౫౪।౧౨౫య్ద్ / భౌమం దగార్గలమిదం కథితం ద్వితీయం సమ్యగ్వరాహమిహిరేణ
మునిప్రసాదాత్ ॥ ॥)
sఏపరతే అధ్యాయ ౫౪ వృక్షాయుర్వేదాధ్యాయః
౫౪।౧అబ్/ ప్రాన్తచ్ఛాయావినిర్ముక్తా న మనోజ్ఞా జలాశయాః ।
౫౪।౧య్ద్ / యస్మాదతో జలప్రాన్తేష్వారామాన్ వినివేశయేత్ ॥ ॥
౫౪।౨అబ్/ మృద్వీ భూః సర్వవృక్షాణాం హితా తస్యామ్ తిలాన్ వపేత్ ।

varbrhs.pdf 151
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫౪।౨య్ద్ / పుష్పితాం తాంశ్చ మృద్నీయాత్ (గృహ్ణీయాత్) కర్మఏతత్ ప్రథమం

భువః (భువి) ॥ ॥
౫౪।౩అబ్/ అరిష్టాశోకపున్నాగశిరీషాః సప్రియంగవః ।
౫౪।౩య్ద్ / మంగల్యాః పూర్వమారామే రోపణీయా గృహేషు వా ॥ ॥
౫౪।౪అబ్/ పనసాశోకకదలీజంబూలకుచదాడిమాః ।
౫౪।౪య్ద్ / ద్రాక్షాపాలీవతాశ్చఏవ బీజపూరాతిముక్తకాః ॥ ॥
౫౪।౫అబ్/ ఏతే ద్రుమాః కాణ్డరోప్యా (కాణ్డారోప్యా) గోమయేన ప్రలేపితాః ।
౫౪।౫య్ద్ / మూలోచ్ఛేదేఽథవా స్కన్ధే రోపణీయాః పరం తతః (ప్రయత్నతః) ॥ ॥
౫౪।౬అబ్/ అజాతశాఖాన్ శిశిరే జాతశాఖాన్ హిమాగమే ।
౫౪।౬య్ద్ / వర్షాగమే చ సుస్కన్ధాన్ యథాదిక్స్థాన్ ప్రరోపయేత్ (యథాదిక్
ప్రతిరోపయేత్) ॥ ॥
౫౪।౭అబ్/ ఘృతౌశీరతిలక్షౌద్రవిడంగక్షీరగోమయైః ।
౫౪।౭య్ద్ / ఆమూలస్కన్ధలిప్తానాం సంక్రామణవిరోపణమ్ ॥ ॥
౫౪।౮అబ్/ శుచిః భూత్వా తరోః పూజాం కృత్వా స్నానానులేపనైః ।
౫౪।౮య్ద్ / రోపయేద్ రోపితశ్చైవ పత్రైః తైః ఏవ జాయతే ॥ ॥
౫౪।౯అబ్/ సాయం ప్రాతశ్చ ఘర్మఋతౌ (ఘర్మాన్తే) శీతకాలే దినాన్తరే ।
౫౪।౯య్ద్ / వర్షాసు చ భువః శోషే సేక్తవ్యా రోపితా ద్రుమాః ॥ ॥
౫౪।౧౦అబ్/ జంబూవేతసవానీరకదంబౌదుంబరార్జునాః ।
౫౪।౧౦య్ద్ / బీజపూరకమృద్వీకాలకుచాశ్చ సదాడిమాః ॥ ॥
౫౪।౧౧అబ్/ వఞ్జులో నక్తమాలశ్చ తిలకః పనసః తథా ।
౫౪।౧౧య్ద్ / తిమిరోఽమ్రాతకశ్చైతి (చైవ) షోడశానూపజాః స్మృతాః ॥ ॥
౫౪।౧౨అబ్/ ఉత్తమం వింశతిః హస్తా మధ్యమం షోడశాన్తరమ్ ।
౫౪।౧౨య్ద్ / స్థానాత్ స్థానాన్తరం కార్యం వృక్షాణాం ద్వాదశావరమ్ ॥ ॥
౫౪।౧౩అబ్/ అభ్యాసజాతాః తరవః సంస్పృశన్తః పరస్పరమ్ ।
౫౪।౧౩య్ద్ / మిశ్రైః మూలైశ్చ న ఫలం సమ్యగ్ యచ్ఛన్తి పీడితాః ॥ ॥
౫౪।౧౪అబ్/ శీతవాతాతపై రోగో జాయతే పాణ్డుపత్రతా ।
౫౪।౧౪య్ద్ / అవృద్ధిశ్చ ప్రవాలానాం శాఖాశోషో రసస్రుతిః ॥ ॥

152 sanskritdocuments.org
౫౪।౧౫అబ్/ చికిత్సితమథఏతేషాం శస్త్రేణాదౌ విశోధనమ్ ।
౫౪।౧౫య్ద్ / విడంగఘృతపంకాతాన్ సేచయేత్ క్షీరవారిణా ॥ ॥
౫౪।౧౬అబ్/ ఫలనాశే కులత్థైశ్చ మాషైః ముద్గైః తిలైః యవైః ।
౫౪।౧౬య్ద్ / శృతశీతపయఃసేకః ఫలపుష్పసమృద్ధయే (అభివృద్ధయే) ॥ ॥
౫౪।౧౭అబ్/ అవికాజశకృచ్చూర్ణస్యాఢకే ద్వే తిలాఢకమ్ ।
౫౪।౧౭య్ద్ / సక్తుప్రస్థో జలద్రోణో గోమాంసతులయా సహ ॥ ॥
౫౪।౧౮అబ్/ సప్తరాత్రౌషితైః ఏతైః సేకః కార్యో వనస్పతేః ।
౫౪।౧౮య్ద్ / వల్మీగుల్మలతానాం చ ఫలపుష్పాయ సర్వదా ॥ ॥
౫౪।౧౯అ వాసరాణి దశ దుగ్ధభావితం
౫౪।౧౯బ్ బీజమాజ్యయుతహస్తయోజితమ్ ।
౫౪।౧౯య్ గోమయేన బహుశో విరూక్షితం
౫౪।౧౯ద్ క్రౌడమార్గపిశితైశ్చ ధూపితమ్ ॥ ॥
౫౪।౨౦అబ్/ మాంస (మత్స్య) సూకరవసాసమన్వితం రోపితం చ పరికర్మితావనౌ
।
౫౪।౨౦య్ద్ / క్షీరసంయుతజలావసేచితం జాయతే కుసుమయుక్తమేవ తత్ ॥ ॥
౫౪।౨౧అబ్/ తిన్తిడీత్యపి కరోతి వల్లరీం వ్రీహిమాషతిలచూర్ణసక్తుభిః ।
౫౪।౨౧య్ద్ / పూతిమాంససహితైశ్చ సేచితా ధూపితా చ సతతం హరిద్రయా ॥ ॥
౫౪।౨౨అ కపిత్థవల్లీకరణాయ మూలాన్య్-
౫౪।౨౨బ్ ఆస్ఫోతధాత్రీధవవాసికానామ్ ।
౫౪।౨౨య్ పలాశినీ వేతససూర్యబల్లీ (వల్లీ )
౫౪।౨౨ద్ శ్యామాతిముక్తైః సహితాష్టమూలీ ॥ ॥
౫౪।౨౩అ క్షారే శృతే చాప్యనయా సుశీతే
౫౪।౨౩బ్ తాలా (నాలా) శతం స్థాప్య కపిత్థబీజమ్ ।
౫౪।౨౩య్ దినే దినే శోషితమర్కపాదైః
౫౪।౨౩ద్ మాసం విధిః త్వేష తతోఽధిరోప్యమ్ ॥ ॥
౫౪।౨౪అ హస్తాయతం తద్ద్విగుణం గభీరం
౫౪।౨౪బ్ ఖాత్వావటం ప్రోక్తజలావపూర్ణమ్ ।
౫౪।౨౪య్ శుష్కం ప్రదగ్ధం మధుసర్పిషా తత్

varbrhs.pdf 153
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫౪।౨౪ద్ ప్రలేపయేద్ భస్మసమన్వితన (సమన్వితేన) ॥ ॥

౫౪।౨౫అ చూర్ణీకృతైః మాషతిలైః యవైశ్చ
౫౪।౨౫బ్ ప్రపూరయేద్ మృత్తికయాన్తరస్థైః ।
౫౪।౨౫య్ మత్స్యామిషాంభః (అంభః) సహితం చ హన్యాద్
౫౪।౨౫ద్ యావద్ ఘనత్వం సముపాగతం తత్ ॥ ॥
౫౪।౨౬అ ఉప్తం చ బీజం చతురంగులాధో
౫౪।౨౬బ్ మత్స్యాంభసా మాంసజలైశ్చ సిక్తమ్ ।
౫౪।౨౬య్ వల్లీ భవత్యాశు శుభప్రవాలా
౫౪।౨౬ద్ విస్మాపనీ మణ్డపమావృణోతి ॥ ॥
౫౪।౨౭అబ్/ శతశో అంకోల (అగ़్కోల్ల ) సంభూతఫలకల్కేన భావితమ్ ।
౫౪।౨౭య్ద్ / ఏతత్ తైలేన వా బీజం శ్లైష్మాతక (శ్లేష్మాతక) ఫేన వా ॥ ॥
౫౪।౨౮అబ్/ వాపితం కరకౌన్మిశ్రమృది తత్క్షణజన్మకమ్ ।
౫౪।౨౮య్ద్ / ఫలభారాన్వితా శాఖా భవతీతి కిమద్భుతమ్ ॥ ॥
౫౪।౨౯అబ్/ శ్లేష్మాతకస్య బీజాని నిష్కులీకృత్య భావయేత్ ప్రాజ్ఞః ।
౫౪।౨౯య్ద్ / అంకోల (అగ़్కోల్ల ) విజ్జలాద్భిశ్ఛాయాయాం సప్తకృత్వా
(సప్తకృత్వ్)ఏవమ్ ॥ ॥
౫౪।౩౦అబ్/ మాహిషగోమయఘృష్టాని అస్య కరీషే చ తాని నిక్షిప్య ।
౫౪।౩౦య్ద్ / కరకాజలమృద్యోగే న్యుప్తాని అహ్నా ఫలకరాణి ॥ ॥
౫౪।౩౧అబ్/ ధ్రువమృదుమూలవిశాఖా గురుభం శ్రవణః తథాశ్వినీ హస్తః (హస్తం) ।
౫౪।౩౧య్ద్ / ఉక్తాని దివ్యదృగ్భిః పాదపసంరోపణే భాని ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౫౫ ప్రాసాదలక్షణాధ్యాయః
౫౫।౧అబ్/ కృత్వా ప్రభూతం సలిలమారామాన్ వినివేశ్య చ ।
౫౫।౧య్ద్ / దేవతాయతనం కుర్యాద్ యశోధర్మాభివృద్ధయే ॥ ॥
౫౫।౨అబ్/ ఇష్టాపూర్తేన లభ్యన్తే యే లోకాః తాన్ బుభూషతా ।
౫౫।౨య్ద్ / దేవానామాలయః కార్యో ద్వయమపి అత్ర దృశ్యతే ॥ ॥
౫౫।౩అబ్/ సలిలౌద్యానయుక్తేషు కృతేష్వకృతేషు చ ।
౫౫।౩య్ద్ / స్థానేష్వేతేషు సాన్నిధ్యముపగచ్ఛన్తి దేవతాః ॥ ॥

154 sanskritdocuments.org
౫౫।౪అబ్/ సరఃసు నలినీఛత్రనిరస్తరవిరశ్మిషు ।
౫౫।౪య్ద్ / హంసాంసాక్షిప్తకహ్లారవీథీ (వీచీ, వీథీ) విమలవారిషు ॥ ॥
౫౫।౫అబ్/ హంసకారణ్డవక్రౌంచచక్రవాకవిరావిషు ।
౫౫।౫య్ద్ / పర్యన్తనిచులచ్ఛాయావిశ్రాన్తజలచారిషు ॥ ॥
౫౫।౬అబ్/ క్రౌంచకాంచీకలాపాశ్చ కలహంసకలస్వరాః (స్వనాః) ।
౫౫।౬య్ద్ / నద్యః తోయాంశుకా యత్ర శఫరీకృతమేఖలాః ॥ ॥
౫౫।౭అబ్/ ఫుల్లతీరద్రుమౌత్తంసాః సంగమశ్రోణిమణ్డలాః ।
౫౫।౭య్ద్ / పులినాభ్యున్నతౌరస్యా హంసవాసాః (హంసహాసాః) చ నిమ్నగాః ॥ ॥
౫౫।౮అబ్/ వనౌపాన్తనదీశైలనిర్ఝరౌపాన్తభూమిషు ।
౫౫।౮య్ద్ / రమన్తే దేవతా నిత్యం పురేషూద్యానవత్సు చ ॥ ॥
౫౫।౯అబ్/ భూమయో బ్రాహ్మణాదీనాం యాః ప్రోక్తా వాస్తుకర్మణి ।
౫౫।౯య్ద్ / తా ఏవ తేషాం శస్యన్తే దేవతాయతనేష్వపి ॥ ॥
౫౫।౧౦అబ్/ చతుఃషష్టిపదం కార్యం దేవతాయతనం సదా ।
౫౫।౧౦య్ద్ / ద్వారం చ మధ్యమం తస్మిన్ (తత్ర ) సమదిక్స్థం ప్రశస్యతే ॥ ॥
౫౫।౧౧అబ్/ యో విస్తారో భవేద్ యస్య ద్విగుణా తత్సమున్నతిః ।
౫౫।౧౧య్ద్ / ఉచ్ఛ్రాయాద్ యః తృతీయాంశః తేన తుల్యా కటిః స్మృతా (కటిః
భవేత్) ॥ ॥
౫౫।౧౨అబ్/ విస్తారార్ధం భవేద్ గర్భో భిత్తయోఽన్యాః సమన్తతః ।
౫౫।౧౨య్ద్ / గర్భపాదేన విస్తీర్ణం ద్వారం ద్విగుణముచ్ఛ్రితమ్ ॥ ॥
౫౫।౧౩అబ్/ ఉచ్ఛ్రాయాత్ పాదవిస్తీర్ణా శాఖా తద్వదుదుంబరః ।
౫౫।౧౩య్ద్ / విస్తారపాదప్రతిమం బాహుల్యం శాఖయోః స్మృతమ్ ॥ ॥
౫౫।౧౪అబ్/ త్రిపంచసప్తనవభిః శాఖాభిః తత్ ప్రశస్యతే ।
౫౫।౧౪య్ద్ / అధః శాఖాచతుర్భాగే ప్రతీహారౌ నివేశయేత్ ॥ ॥
౫౫।౧౫అబ్/ శేషం మంగల్యవిహగైః శ్రీవృక్షైః స్వస్తికైః (శ్రీవృక్షస్వస్తికైః) ఘటైః ।
౫౫।౧౫య్ద్ / మిథునైః పత్రవల్లీభిః ప్రమథైశ్చౌపశోభయేత్ ॥ ॥
౫౫।౧౬అబ్/ ద్వారమానాష్టభాగోనా ప్రతిమా స్యాత్ సపిణ్డికా ।
౫౫।౧౬య్ద్ / ద్వౌ భాగౌ ప్రతిమా తత్ర తృతీయాంశశ్చ పిణ్డికా ॥ ॥

varbrhs.pdf 155
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫౫।౧౭అబ్/ మేరుమన్దరకైలాసవిమానచ్ఛన్దనన్దనాః ।
౫౫।౧౭య్ద్ / సముద్గపద్మగరుడనన్దివర్ధనకుఞ్జరాః ॥ ॥
౫౫।౧౮అబ్/ గుహరాజో వృషో హంసః సర్వతోభద్రకో ఘటః ।
౫౫।౧౮య్ద్ / సింహో వృత్తశ్చతుష్కోణః షోడశాష్టాశ్రయః తథా ॥ ॥
౫౫।౧౯అబ్/ ఇత్యేతే వింశతిః ప్రోక్తాః ప్రాసాదాః సంజ్ఞయా మయా ।
౫౫।౧౯య్ద్ / యథోక్తానుక్రమేణైవ లక్షణాని వదామ్యతః ॥ ॥
౫౫।౨౦అబ్/ తత్ర షడశ్రిః మేరుః ద్వాదశభౌమో విచిత్రకుహరశ్చ ।
౫౫।౨౦య్ద్ / ద్వారైః యుతశ్చతుర్భిః ద్వాత్రింశద్ధస్తవిస్తీర్ణః ॥ ॥
౫౫।౨౧అబ్/ త్రింశద్ధస్తాయామో దశభౌమో మన్దరః శిఖరయుక్తః ।
౫౫।౨౧య్ద్ / కైలాసోఽపి శిఖరవాన్ అష్టావింశోఽష్టభౌమశ్చ ॥ ॥
౫౫।౨౨అబ్/ జాలగవాక్షకయుక్తో విమానసంజ్ఞః త్రిసప్తకాయామః ।
౫౫।౨౨య్ద్ / నన్దన ఇతి షడ్భౌమో ద్వాత్రింశః షోడశాణ్డయుక్తః ॥ ॥
౫౫।౨౩అబ్/ వృత్తః సముద్గనామా పద్మః పద్మాకృతిః శయా అష్టౌ (శయానాష్టౌ )
।
౫౫।౨౩య్ద్ / శృంగేణైకేన భవేదేకైవ చ భూమికా తస్య ॥ ॥
౫౫।౨౪అబ్/ గరుడాకృతిశ్చ గరుడో నన్దీతి చ షట్చతుష్కవిస్తీర్ణః ।
౫౫।౨౪య్ద్ / కార్యః తు (చ) సప్తభౌమో విభూషితోఽణ్డైః తు (చ) వింశత్యా ॥ ॥
౫౫।౨౫అబ్/ కుఞ్జర ఇతి గజపృష్ఠః షోడశహస్తః సమన్తతో మూలాత్ ।
౫౫।౨౫య్ద్ / గుహరాజః షోడశకః త్రిచన్ద్రశాలా భవేద్ వలభీ ॥ ॥
౫౫।౨౬అబ్/ వృష ఏకభూమిశృంగో ద్వాదశహస్తః సమన్తతో వృత్తః ।
౫౫।౨౬య్ద్ / హంసో హంసాకారో ఘటోఽష్టహస్తః కలశరూపః ॥ ॥
౫౫।౨౭అబ్/ ద్వారైః యుతశ్చతుర్భిః బహుశిఖరో భవతి సర్వతోభద్రః ।
౫౫।౨౭య్ద్ / బహురుచిరచన్ద్రశాలః షడ్వింశః పంచభౌమశ్చ ॥ ॥
౫౫।౨౮అబ్/ సింహః సింహాక్రాన్తో ద్వాదశకోణోఽష్టహస్తవిస్తీర్ణః ।
౫౫।౨౮య్ద్ / చత్వారోఽఞ్జనరూపాః పంచాణ్డయుతః తు చతురస్రః (చతురశ్రః) ॥
॥
౫౫।౨౯అబ్/ భూమికాంగులమానేన మయస్యాష్టోత్తరం శతమ్ ।

156 sanskritdocuments.org
౫౫।౨౯య్ద్ / సార్ధం హస్తత్రయం చైవ కథితం విశ్వకర్మణా ॥ ॥
౫౫।౩౦అబ్/ ప్రాహుః స్థపతయశ్చాత్ర మతమేకం విపశ్చితః ।
౫౫।౩౦య్ద్ / కపోతపాలిసంయుక్తా న్యూనా గచ్ఛన్తి తుల్యతామ్ ॥ ॥
౫౫।౩౧అ ప్రాసాదలక్షణమిదమ్ కథితం సమాసాద్
౫౫।౩౧బ్ గర్గేణ యద్ విరచితం తదిహాస్తి సర్వమ్ ।
౫౫।౩౧య్ మనుఆదిభిః విరచితాని పృథూని యాని
౫౫।౩౧ద్ తత్సంస్పృశన్ (తత్సస్మృతిం) ప్రతి మయాత్ర కృతోఽధికారః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౫౬ వజ్రలేపలక్షణాధ్యాయః
౫౬।౧అబ్/ ఆమం తిన్దుకమామం కపిత్థకం పుష్పమపి చ శాల్మల్యాః ।
౫౬।౧య్ద్ / బీజాని శల్లకీనాం ధన్వనవల్కో వచా చైతి ॥ ॥
౫౬।౨అబ్/ ఏతైః సలిలద్రోణః క్వాథయితవ్యోఽష్టభాగశేషశ్చ ।
౫౬।౨య్ద్ / అవతార్యోఽస్య చ కల్కో ద్రవ్యైః ఏతైః సమనుయోజ్యః ॥ ॥
౫౬।౩అబ్/ శ్రీవాసకరసగుగ్గులుభల్లాతకకున్దురూకసర్జరసైః ।
౫౬।౩య్ద్ / అతసీబిల్వైశ్చ యుతః కల్కోఽయం వజ్రలేపాఖ్యః ॥ ॥
౫౬।౪అబ్/ ప్రాసాదహర్మ్యవలభీలింగప్రతిమాసు కుడ్యకూపేషు ।
౫౬।౪య్ద్ / సన్తప్తో దాతవ్యో వర్షసహస్రాయుతస్థాయీ ॥ ॥
౫౬।౫అబ్/ లాక్షాకున్దురుగుగ్గులుగృహధూమకపిత్థబిల్వమధ్యాని ।
౫౬।౫య్ద్ / నాగఫలనింబ (బలాఫల) తిన్దుకమదనఫలమధూకమఞ్జిష్ఠాః ॥ ॥
౫౬।౬అబ్/ సర్జరసరసామలకాని చైతి కల్కః కృతో ద్వితీయోఽయమ్ ।
౫౬।౬య్ద్ / వజ్రాఖ్యః ప్రథమగుణైః అయమపి తేష్వేవ కార్యేషు ॥ ॥
౫౬।౭అబ్/ గోమహిషాజవిషాణైః ఖరరోమ్ణా మహిషచర్మగవ్యైశ్చ ।
౫౬।౭య్ద్ / నింబకపిత్థరసైః సహ వజ్రతలో (వజ్రతరో) నామ కల్కోఽన్యః ॥ ॥
౫౬।౮అబ్/ అష్టౌ సీసకభాగాః కాంసస్య ద్వౌ తు రీతికాభాగః ।
౫౬।౮య్ద్ / మయకథితో యోగోఽయం విజ్ఞేయో వజ్రసంఘాతః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౫౭ ప్రతిమాలక్షణాధ్యాయః ।
౫౭।౧అబ్/ జాలాన్తరగే భానౌ యదణుతరం దర్శనం రజో యాతి ।
౫౭।౧య్ద్ / తద్ విన్ద్యాత్ పరమాణుం ప్రథమం తద్ధి ప్రమాణానామ్ ॥ ॥

varbrhs.pdf 157
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫౭।౨అబ్/ పరమాణురజో బాలాగ్ర (వాలాగ్ర ) లిక్షయూకం (యూకా) యవో

అంగులం చైతి ।
౫౭।౨య్ద్ / అష్టగుణాని యథోత్తరమంగులమేకం భవతి సంఖ్యా (మాత్రా ) ॥ ॥
౫౭।౩అబ్/ దేవాగారద్వారస్యాష్టాంశోనస్య యః తృతీయోఽంశః ।
౫౭।౩య్ద్ / తత్పిణ్డికాప్రమాణం ప్రతిమా తద్ద్విగుణపరిమాణా ॥ ॥
౫౭।౪అబ్/ స్వైః అంగులప్రమాణైః ద్వాదశ వీస్తీర్ణం (విస్తీర్ణం) ఆయతం చ ముఖమ్ ।
౫౭।౪య్ద్ / నగ్నజితా తు చతుర్దశ దైర్ఘ్యేణ ద్రావిడం కథితమ్ ॥ ॥
౫౭।౫అబ్/ నాసాలలాటచిబుకగ్రీవాశ్చతురాంగులాః తథా కర్ణౌ ।
౫౭।౫య్ద్ / ద్వే అంగులే చ హనునీ (హనుకే) చిబుకం చ ద్వ్యంగులం వితతం
(విస్తృతం) ॥ ॥
౫౭।౬అబ్/ అష్టాంగులం లలాటం విస్తారాద్ ద్వ్యంగులాత్ పరే శంఖౌ ।
౫౭।౬య్ద్ / చతురంగులౌ తు శంఖౌ కర్ణౌ తు ద్వ్యంగులౌ (ద్వ్యగ్గులం) పృథులౌ ॥
॥
౫౭।౭అబ్/ కర్ణోపాన్తః కార్యోఽర్ధపంచమే భ్రూసమేన సూత్రేణ ।
౫౭।౭య్ద్ / కర్ణస్రోతః సుకుమారకమ్ చ నేత్ర (నయన) ప్రబన్ధసమమ్ ॥ ॥
౫౭।౮అబ్/ చతురంగులం వసిష్ఠః కథయతి నేత్రాన్తకర్ణయోః వివరమ్ ।
౫౭।౮య్ద్ / అధరో అంగులప్రమాణః తస్యార్ధేనోత్త్రోష్ఠశ్చ ॥ ॥
౫౭।౯అబ్/ అర్ధాంగులా తు గోచ్ఛా వక్త్రం చతురంగులాయతం కార్యమ్ ।
౫౭।౯య్ద్ / విపులం తు సార్ధమంగులమ్ అవ్యాత్తం త్ర్యంగులం (అధ్యాత్తత్త్ర్యగ్గులం)
వ్యాత్తమ్ ॥ ॥
౫౭।౧౦అబ్/ ద్వ్యంగులతుల్యౌ నాసాపుటౌ చ నాసా పుటాగ్రతో జ్ఞేయా ।
౫౭।౧౦య్ద్ / స్యాద్ ద్వ్యంగులముచ్ఛ్రాయశ్చతురంగులమన్తరం చాక్ష్ణోః ॥ ॥
౫౭।౧౧అబ్/ ద్వ్యంగులమితోఽక్షికోశో ద్వే నేత్రే తత్త్రిభాగికా తారా ।
౫౭।౧౧య్ద్ / దృక్తారా పంచాంశో నేత్రవికాశో అంగులం భవతి ॥ ॥
౫౭।౧౨అబ్/ పర్యన్తాత్ పర్యన్తం దశ భ్రువోఽర్ధాంగులం భ్రువోః లేఖా ।
౫౭।౧౨య్ద్ / భ్రూమధ్యం ద్వ్యంగులకం భూః ధైర్ఘ్యేణాంగులచతుష్కమ్ ॥ ॥
౫౭।౧౩అబ్/ కార్యా తు కేశరేఖా భ్రూబన్ధసమాంగులార్ధవిస్తీర్ణా ।

158 sanskritdocuments.org
౫౭।౧౩య్ద్ / నేత్రాన్తే కరవీరకముపన్యసేదనుగులప్రమితమ్ ॥ ॥
౫౭।౧౪అబ్/ ద్వాత్రింశత్ పరిణాహాగతుర్దశాయామతో అంగులాని శిరః ।
౫౭।౧౪య్ద్ / ద్వాదశ తు చిత్రకర్మణి దృశ్యన్తే వింశతిః అదృశ్యాః ॥ ॥
౫౭।౧౫అబ్/ ఆస్యం సకేశనిచయం షోడశ దైర్ఘ్యేణ నగ్నిజిత్ (నగ్నజిత్) ప్రోక్తమ్ ।
౫౭।౧౫య్ద్ / గ్రీవా దశ విస్తీర్ణా పరిణాహాద్ వింశతిః సైకా ॥ ॥
౫౭।౧౬అబ్/ కణ్ఠాద్ ద్వాదశ హృదయం హృదయాన్ నాభీ (నాభిః) చ
తత్ప్రమాణేన ।
౫౭।౧౬య్ద్ / నాభీమధ్యాద్ మేఢ్రాన్తరం చ తత్తుల్యమేవోక్తమ్ ॥ ॥
౫౭।౧౭అబ్/ ఊరూ చాంగులమానైశ్చతుర్యుతా వింశతిః తథా జంఘే ।
౫౭।౧౭య్ద్ / జానుకపిచ్ఛే చతురంగులే చ పాదౌ చ తత్తుల్యౌ ॥ ॥
౫౭।౧౮అబ్/ ద్వాదశదీర్ఘౌ షట్ పృథుతయా చ పాదౌ త్రికాయతాంగుష్ఠౌ ।
౫౭।౧౮య్ద్ / పంచాంగులపరిణాహౌ ప్రదేశినీ త్ర్యంగులం దీర్ఘా ॥ ॥
౫౭।౧౯అబ్/ అష్టాన్ంశాంశోనాః శేషాంగుల్యః (శేషాగ్గులయః) క్రమేణ కర్తవ్యాః ।
౫౭।౧౯య్ద్ / సచతుర్థభాగమంగులముత్సేధో అంగుష్ఠకస్యౌక్తః ॥ ॥
౫౭।౨౦అబ్/ అంగుష్ఠనఖః కథితః చతుర్థభాగోనమంగులం తజ్ఞైః ।
౫౭।౨౦య్ద్ / శేషనఖానామర్ధాంగులం క్రమాత్ కించిదూనం వా ॥ ॥
౫౭।౨౧అబ్/ జంఘాగ్రే పరిణాహశ్చతుర్దశోక్తః తు విస్తరాత్ (విస్తరః) పంచ ।
౫౭।౨౧య్ద్ / మధ్యే తు సప్త విపులా పరిణాహాత్ త్రిగుణితాః సప్త ॥ ॥
౫౭।౨౨అబ్/ అష్టౌ తు జానుమధ్యే వైపుల్యం త్ర్యష్టకం తు పరిణాహః ।
౫౭।౨౨య్ద్ / విపులౌ చతుర్దశ ఊరూ మధ్యే ద్విగుణశ్చ తత్పరిధిః ॥ ॥
౫౭।౨౩అబ్/ కటిః అష్టాదశ విపులా చత్వారింశగతుర్యుతా పరిధౌ ।
౫౭।౨౩య్ద్ / అంగులమేకం నాభీ (నాభిః) వేధేన తథా ప్రమాణేన ॥ ॥
౫౭।౨౪అబ్/ చత్వారింశద్ద్వియుతా నాభీమధ్యేన మధ్యపరిణాహః ।
౫౭।౨౪య్ద్ / స్తనయోః షోడశ చాన్తరమూర్ధ్వం కక్ష్యే (కక్షే) షడంగులికే ॥ ॥
౫౭।౨౫అబ్/ అష్టావంసౌ ద్వాదశ బాహూ కార్యౌ (కార్యావష్టావంసౌ ద్వాదశ
బాహూ) తథా ప్రబాహూ చ ।
౫౭।౨౫య్ద్ / బాహూ షడ్విస్తీర్ణౌ (షడ్విస్తిర్ణౌ ) ప్రతిబాహూ త్వంగులచతుష్కమ్ ॥ ॥

varbrhs.pdf 159
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫౭।౨౬అబ్/ షోడశ బాహూ మూలే పరిణాహాద్ ద్వాదశాగ్రహస్తే చ ।

౫౭।౨౬య్ద్ / విస్తారేణ కరతలం షడంగులం సప్త దైర్ఘ్యేణ ॥ ॥
౫౭।౨౭అబ్/ పంచాంగులాని మధ్యా ప్రదేశినీ మధ్యపర్వదలహీనా ।
౫౭।౨౭య్ద్ / అనయా తుల్యా చానామికా కనిష్ఠా తు పర్వోనా ॥ ॥
౫౭।౨౮అబ్/ పర్వద్వయమంగుష్ఠః శేషాంగుల్యః (శేషాగ్గులయః) త్రిభిః త్రిభిః
కార్యాః ।
౫౭।౨౮య్ద్ / నఖపరిమాణం కార్యం సర్వాసామ్ పర్వణోఽర్ధేన ॥ ॥
౫౭।౨౯అబ్/ దేశానురూపభూషణవేషాలంకారమూర్తిభిః కార్యా ।
౫౭।౨౯య్ద్ / ప్రతిమా లక్షణయుక్తా సన్నిహితా వృద్ధిదా భవతి ॥ ॥
౫౭।౩౦అబ్/ దశరథతనయో రామో బలిశ్చ వైరోచనిః శతం వింశమ్ ।
౫౭।౩౦య్ద్ / ద్వాదశహాన్యా శేషాః ప్రవరసమన్యూనపరిమాణాః ॥ ॥
(విష్ణు )
౫౭।౩౧అబ్/ కార్యోఽష్టభుజో భగవాంశ్చతుర్భుజో ద్విభుజ ఏవ వా విష్ణుః ।
౫౭।౩౧య్ద్ / శ్రీవత్సాంకితవక్షాః కౌస్తుభమణిభూషితోరస్కః ॥ ॥
౫౭।౩౨అబ్/ అతసీకుసుమశ్యామః పీతాంబరనివసనః ప్రసన్నముఖః ।
౫౭।౩౨య్ద్ / కుణ్డలకిరీటధారీ పీనగలౌరఃస్థలాంసభుజః ॥ ॥
౫౭।౩౩అబ్/ ఖడ్గగదాశరపాణిః దక్షిణతః శాన్తిదశ్చతుర్థకరః ।
౫౭।౩౩య్ద్ / వామకరేషు చ కార్ముకఖేటకచక్రాణి శంఖశ్చ ॥ ॥
౫౭।౩౪అబ్/ అథ చ చతుర్భుజమిచ్ఛతి శాన్తిద ఏకో గదాధరశ్చాన్యః ।
౫౭।౩౪య్ద్ / దక్షిణపార్శ్వే త్వ (హి) ఏవం వామే శంఖశ్చ చక్రం చ ॥ ॥
౫౭।౩౫అబ్/ ద్విభుజస్య తు శాన్తికరో దక్షిణహస్తోఽపరశ్చ శంఖధరః ।
౫౭।౩౫య్ద్ / ఏవం విష్ణోః ప్రతిమా కర్తవ్యా భూతిమిచ్ఛద్భిః ॥ ॥
(హలధర)
౫౭।౩౬అబ్/ బలదేవో హలపాణిః మదవిభ్రమలోచనశ్చ కర్తవ్యః ।
౫౭।౩౬య్ద్ / విభ్రత్ (బిభ్రత్) కుణ్డకమేకం శంఖేన్దుమృణాలగౌరతనుః (వపుః) ॥ ॥
౫౭।౩౭అబ్/ ఏకానంశా కార్యా దేవీ బలదేవకృష్ణయోః మధ్యే ।
౫౭।౩౭య్ద్ / కటిసంస్థితవామకరా సరోజమితరేణ చౌద్వహతీ ॥ ॥

160 sanskritdocuments.org
౫౭।౩౮అబ్/ కార్యా చతుర్భుజా యా వామకరాభ్యాం సపుస్తకం కమలమ్ ।
౫౭।౩౮య్ద్ / ద్వాభ్యాం దక్షిణపార్శ్వే వరమర్థిష్వక్షసూత్రం చ ॥ ॥
౫౭।౩౯అబ్/ వామో ఽథవాష్టభుజాయాః (వామేష్వష్టభుజాయాః) కమణ్డలుశ్చాపమంబుజం
శాస్త్రమ్ ।
౫౭।౩౯య్ద్ / వరశరదర్పణయుక్తాః సవ్యభుజాః సాక్షసూత్రాశ్చ ॥ ॥
౫౭।౪౦అబ్/ శాంబశ్చ గదాహస్తః ప్రద్యుమ్నశ్చాపభృత్ సురూపశ్చ ।
౫౭।౪౦య్ద్ / అనయోః స్త్రియౌ చ కార్యే ఖేటకనిస్త్రింశధారిణ్యౌ ॥ ॥
(బ్రహ్మా అన్ద్ కుమార)
౫౭।౪౧అబ్/ బ్రహ్మా కమణ్డలుకరశ్చతుర్ముఖః పణ్కజాసనస్థశ్చ ।
౫౭।౪౧య్ద్ / స్కన్దః కుమారరూపః శక్తిధరో బర్హికేతుశ్చ ॥ ॥
(ఇన్ద్ర)
౫౭।౪౨అబ్/ శుక్లచతుర్విషాణో ద్విపో మహేన్ద్రస్య వజ్రపాణిత్వమ్ ।
౫౭।౪౨య్ద్ / తిర్యగ్ లలాటసంస్థం తృతీయమపి లోచనం చిహ్నమ్ ॥ ॥
(మహేశ్వర)
౫౭।౪౩అబ్/ శంభోః శిరసీన్దుకలా వృషధ్వజోఽక్షి చ తృతీయమపి చ ఊర్ధ్వమ్ ।
౫౭।౪౩య్ద్ / శూలం ధనుః పినాకం వామార్ధే వా గిరిసుతార్ధమ్ ॥ ॥
(బుధ)
౫౭।౪౪అబ్/ పద్మాంకితకరచరణః ప్రసన్నమూర్తిః సునీచకేశశ్చ ।
౫౭।౪౪య్ద్ / పద్మాసనౌపవిష్టః పితా ఇవ జగతో భవతి (భవేత్) బుద్ధః ॥ ॥
(అర్హత్)
౫౭।౪౫అబ్/ ఆజానులంబబాహుః శ్రీవత్సాంకః ప్రశాన్తమూర్తిశ్చ ।
౫౭।౪౫య్ద్ / దిగ్వాసాః తరుణో రూపవాంశ్చ కార్యోఽర్హతాం దేవః ॥ ॥
(భాస్కర)
౫౭।౪౬అబ్/ నాసాలలాటజంఘ ఊరుగణ్డవక్షాంసి చౌన్నతాని రవేః ।
౫౭।౪౬య్ద్ / కుర్యాదుదీచ్యవేషం గూఢం పాదాదురో యావత్ ॥ ॥
౫౭।౪౭అబ్/ బిభ్రాణః స్వకరరుహే బాహుభ్యాం (పాణిభ్యాం) పంకజే ముకుటధారీ ।
౫౭।౪౭య్ద్ / కుణ్డలభూషితవదనః ప్రలంబహారో వియద్గ (వియగ్గ ) వృతః ॥ ॥
౫౭।౪౮య్ద్ / కమలౌదరద్యుతిముఖః కంచుకగుప్తః స్మితప్రసన్నముఖః ।

varbrhs.pdf 161
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫౭।౪౮య్ద్ / రత్నౌజ్జ్వలప్రభామణ్డలశ్చ కర్తుః శుభకరోఽర్కః ॥ ॥

౫౭।౪౯అబ్/ సౌమ్యా తు హస్తమాత్రా వదుదా హస్తద్వయోచ్ఛ్రితా ప్రతిమా ।
౫౭।౪౯య్ద్ / క్షేమసుభిక్షాయ భవేత్ త్రిచతుర్హస్తప్రమాణా యా ॥ ॥
౫౭।౫౦అబ్/ నృపభయమత్యంగాయాం హీనాంగాయామకల్యతా కర్తుః ।
౫౭।౫౦య్ద్ / శాతౌదార్యాం క్షుద్భయమర్థవినాశః కృశాంగులాయాం (కృశాయాం
చ) ॥ ॥
౫౭।౫౧అబ్/ మరణం తు సక్షతాయాం శస్త్రనిపాతేన నిర్దిశేత్ కర్తుః ।
౫౭।౫౧య్ద్ / వామావనతా పత్నీం దక్షిణవినతా హినస్త్యాయుః ॥ ॥
౫౭।౫౨అబ్/ అన్ధత్వమూర్ధ్వదృష్ట్యా కరోతి చిన్తామధోముఖీ దృష్టిః ।
౫౭।౫౨య్ద్ / సర్వప్రతిమాస్వేవం శుభాశుభం భాస్కరోక్తసమమ్ ॥ ॥
౫౭।౫౩అబ్/ లింగస్య వృత్తపరధిం దైర్ఘ్యేణాసూత్ర్య తత్ త్రిధా విభజేత్ ।
౫౭।౫౩య్ద్ / మూలే తగతురస్రం (చతురశ్రం) మధ్యే త్వష్టాశ్రిం వృత్తమతః ॥ ॥
౫౭।౫౪అబ్/ చతురస్రం (చతురశ్రం) అవనిఖాతే మధ్యం కార్యం తు పిణ్డికాశ్వభ్రే ।
౫౭।౫౪య్ద్ / దృశ్యౌచ్ఛ్రాయేణ సమా సమన్తతః పిణ్డికా (పిణ్డకా) శ్వభ్రాత్ ॥ ॥
౫౭।౫౫అబ్/ కృశదీర్ఘం దేశఘ్నం పార్శ్వవిహీనం పురస్య నాశయ ।
౫౭।౫౫య్ద్ / యస్య క్షతం భవేద్ మస్తకే వినాశాయ తల్లింగమ్ ॥ ॥
౫౭।౫౬అబ్/ మాతృగణః కర్తవ్యః స్వనామదేవానురూపకృతచిహ్నః ।
౫౭।౫౬య్ద్ / రేవన్తోఽశ్వారూఢో మృగయాక్రీడాదిపరివారః ॥ ॥
(యమ, వరుణ, కుబేర)
౫౭।౫౭అబ్/ దణ్డీ యమో మహిషగో హంసారూఢశ్చ పాశభృద్ వరునః ।
౫౭।౫౭య్ద్ / నరవాహనః కుబేరో వామకిరీటీ బృహత్కుక్షిః ॥ ॥
(౫౮।౫౮అబ్/ ప్రమథాధిపో గజముఖః ప్రలంబజఠరః కుఠారధారీ స్యాత్ ।
౫౮।౫౮య్ద్ / ఏకవిషాణో బిభ్రన్మూలకకన్దం సునీలదలకన్దమ్ ॥ ॥)
sఏపరతే అధ్యాయ ౫౮ వనసమ్ప్రవేశాధ్యాయః
౫౮।౧అబ్/ కర్తుః అనుకూలదివసే దైవజ్ఞవిశోధితే శుభనిమిత్తే ।
౫౮।౧య్ద్ / మంగలశకునైః ప్రాస్థానికైశ్చ వనసమ్ప్రవేశః స్యాత్ ॥ ॥
౫౮।౨అబ్/ పితృవనమార్గసురాలయవల్మీకౌద్యానతాపసాశ్రమజాః ।

162 sanskritdocuments.org
౫౮।౨య్ద్ / చైత్యసరిత్సంగమసంభవాశ్చ ఘటతోయసిక్తాశ్చ ॥ ॥
౫౮।౩అబ్/ కుబ్జానుజాతవల్లీనిపీడితా వజ్రమారుతోపహతాః ।
౫౮।౩య్ద్ / స్వపతితహస్తినిపీడితశుష్కాగ్నిప్లుష్టమధునిలయాః ॥ ॥
౫౮।౪అబ్/ తరవో వర్జయితవ్యాః శుభదాః స్యుః స్నిగ్ధపత్రకుసుమఫలాః ।
౫౮।౪య్ద్ / అభిమతవృక్షం గత్వా కుర్యాత్ పూజాం సబలిపుష్పామ్ ॥ ॥
౫౮।౫అబ్/ సురదారుచన్దనశమీమధూకతరవః శుభా ద్విజాతీనామ్ ।
౫౮।౫య్ద్ / క్షత్రస్యారిష్టాశ్వత్థఖదిరబిల్వా వివృద్ధికరాః ॥ ॥
౫౮।౬అబ్/ వైశ్యానాం జీవకఖదిరసిన్ధుకస్యన్దనాః (స్పన్దనాః) చ శుభఫలదాః ।
౫౮।౬య్ద్ / తిన్దుకకేసరసర్జార్జునామ్రశాలాశ్చ శూద్రాణామ్ ॥ ॥
౫౮।౭అబ్/ లింగం వా ప్రతిమా వా ద్రుమవత్ స్థాప్యా యథా దిశం యస్మాత్ ।
౫౮।౭య్ద్ / తస్మాగిహ్నయితవ్యా దిశో ద్రుమస్య ఊర్ధ్వమథవాధః ।
౫౮।౮అబ్/ పరమాన్నమోదకౌదనదధిపలలౌల్లోపికాదిభిః భక్ష్యైః ।
౫౮।౮య్ద్ / మద్యైః కుసుమైః ధూపరి గన్ధైశ్చ తరుం సమభ్యర్చ్య ॥ ॥
౫౮।౯అబ్/ సురపితృపిశాచరాక్షసభుజగాసురగణవినాయకాద్యానామ్ ।
౫౮।౯య్ద్ / కృత్వా రాత్రౌ పూజాం వృక్షం సంస్పృశ్య చ బ్రూయాత్ ॥ ॥
(మన్త్ర )
౫౮।౧౦అబ్/ అర్చార్థమముకస్య త్వం దేవస్య పరికల్పితః ।
౫౮।౧౦య్ద్ / నమః తే వృక్ష పూజేయం విధివత్ సమ్ప్రగృహ్యతామ్ ॥ ॥
౫౮।౧౧అ యానీహ భూతాని వసన్తి తాని
౫౮।౧౧బ్ బలిం గృహీత్వా విధివత్ ప్రయుక్తమ్ ।
౫౮।౧౧య్ అన్యత్ర వాసం పరికల్ప్యన్తు
౫౮।౧౧ద్ క్షమన్తు తాని అద్య నమోఽస్తు తేభ్యః ॥ ॥
౫౮।౧౨అ వృక్షం ప్రభాతే సలిలేన సిక్త్వా
౫౮।౧౨బ్ పూర్వోత్తరస్యాం దిశి సన్నికృత్య ।
౫౮।౧౨య్ మధ్వాజ్యదిగ్ధేన (లిప్తేన) కుఠారకేణ
౫౮।౧౨ద్ ప్రదక్షిణం శేషమతో నిహన్యాత్ (ఽభిహన్యాత్) ॥ ॥
౫౮।౧౩అ పూర్వేణ పూర్వోత్తరతోఽథవా ఉదక్

varbrhs.pdf 163
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫౮।౧౩బ్ పతేద్ యదా వృద్ధికరః తదా స్యాత్ ।

౫౮।౧౩య్ ఆగ్నేయకోణాత్ క్రమశోఽగ్నిదాహ-
౫౮।౧౩ద్ రుగ్రాగ (క్షుద్రోగ) రోగాః తురగక్షయశ్చ ॥ ॥
౫౮।౧౪అ యన్ నౌక్తమస్మిన్ వనసమ్ప్రవేశే
౫౮।౧౪బ్ నిపాతవిచ్ఛేదనవృక్షగర్భాః ।
౫౮।౧౪య్ ఇన్ద్రధ్వజే వాస్తుని చ ప్రదిష్టాః
౫౮।౧౪ద్ పూర్వం మయా తేఽత్ర తథైవ యోజ్యాః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౫౯ ప్రతిమాప్రతిష్ఠాపనాధ్యాయః
౫౯।౧అబ్/ దిశి యామ్యాయాం (సౌమ్యాయాం) కుర్యాదధివాసనమణ్డపం బుధః
ప్రాగ్ వా ।
౫౯।౧య్ద్ / తోరణచతుష్టయయుతం శస్తద్రుమపల్లవచ్ఛన్నమ్ ॥ ॥
౫౯।౨అబ్/ పూర్వే భాగే చిత్రాః స్రజః పతాకాశ్చ మణ్డపస్యౌక్తాః ।
౫౯।౨య్ద్ / ఆగ్నేయ్యాందిశి రక్తాః కృష్ణాః స్యుః యామ్యనైరృత్యోః (నైరృతయోః)
॥॥
౫౯।౩అబ్/ శ్వేతా దిశ్యపరస్యామ్ వాయవ్యాయాం తు పాణ్డురా ఏవ ।
౫౯।౩య్ద్ / చిత్రాశ్చౌత్తరపార్శ్వే పీతాః పూర్వోత్తరే కార్యాః (కోణే) ॥ ॥
౫౯।౪అబ్/ ఆయుఃశ్రీబలజయదా దారుమయీ మృణ్మయీ (మృన్మయీ) తథా
ప్రతిమా ।
౫౯।౪య్ద్ / లోకహితాయ మణిమయీ సౌవర్ణీ పుష్టిదా భవతి ॥ ॥
౫౯।౫అబ్/ రజతమయీ కీర్తికరీ ప్రజావివృద్ధిం కరోతి తామ్రమయీ ।
౫౯।౫య్ద్ / భూలాభం తు మహాన్తం శైలీ ప్రతిమాథవా లింగమ్ ॥ ॥
౫౯।౬అబ్/ శంఖూపహతా ప్రతిమా ప్రధానపురుషం కులం చ ఘాతయతి ।
౫౯।౬య్ద్ / శ్వభ్రోపహతా రోగాన్ ఉపద్రవాంశ్చ క్షయం (అక్షయాన్) కురుతే ॥ ॥
౫౯।౭అబ్/ మణ్డపమధ్యే స్థణ్డిలముపలిప్యాస్తీర్య సికతయాథ కుశైః ।
౫౯।౭య్ద్ / భద్రాసనకృతశీర్షౌపధానపాదాం న్యసేత్ ప్రతిమామ్ ॥ ॥
౫౯।౮అబ్/ ప్లక్షాశ్వత్థౌదుంబరశిరీషవటసంభవైః కషాయజలైః ।
౫౯।౮య్ద్ / మంగల్యసంజ్ఞితాభిః సర్వౌషధిభిః కుశాద్యాభిః ॥ ॥
౫౯।౯అబ్/ ద్విపవృషభౌద్ధత (ఉద్ధృత) పర్వతవల్మీకసరిత్సమాగమతటేషు ।

164 sanskritdocuments.org
౫౯।౯య్ద్ / పద్మసరఃసు చ మృద్భిః సపంచగవ్యైశ్చ తీర్థజలైః ॥ ॥
౫౯।౧౦అబ్/ పూర్వశిరస్కాం స్నాతాం సువర్ణరత్నాంబుభిశ్చ ససుగన్ధైః ।
౫౯।౧౦య్ద్ / నానాతూర్యనినాదైః పుణ్యాహైః వేదనిర్ఘోషైః ॥ ॥
౫౯।౧౧అబ్/ ఏన్ద్ర్యాం దిశీన్ద్రలింగా మన్త్రాః ప్రాగ్దక్షిణేఽగ్నిలింగాశ్చ ।
౫౯।౧౧య్ద్ / వక్తవ్యా (జప్తవ్యా) ద్విజముఖ్యైః పూజ్యాః తే దక్షిణాభిశ్చ ॥ ॥
౫౯।౧౨అబ్/ యో దేవః సంస్థాప్యః తన్మన్త్రైశ్చానలం ద్విజో జుహుయాత్ ।
౫౯।౧౨య్ద్ / అగ్నినిమిత్తాని మయా ప్రోక్తానీన్ద్రధ్వజౌత్థానే (ఉచ్ఛ్రాయే) ॥ ॥
౫౯।౧౩అబ్/ ధూమాకులోఽపసవ్యో ముహుర్ముహుః విఫులింగకృన్ న శుభః ।
౫౯।౧౩య్ద్ / హోతుః స్మృతిలోపో వా ప్రసర్పణం చాశుభం ప్రోక్తమ్ ॥ ॥
౫౯।౧౪అబ్/ స్నాతామభుక్తవస్త్రాం స్వలంకృతాం పూజితామ్ కుసుమగన్ధైః ।
౫౯।౧౪య్ద్ / ప్రతిమాం స్వాస్తీర్ణాయామ్ శయ్యాయామ్ స్థాపకః కుర్యాత్ ॥ ॥
౫౯।౧౫అబ్/ సుప్తాం సగీతనృత్యైః జాగరణైః (సునృత్యగీతైః జాగరకైః) సమ్యగ్
ఏవమధివాస్య ।
౫౯।౧౫య్ద్ / దైవజ్ఞసమ్ప్రదిష్టే కాలే సంస్థాపనం కుర్యాత్ ॥ ॥
౫౯।౧౬అబ్/ అభ్యర్చ్య కుసుమవస్త్రానులేపనైః శంఖతూర్యనిర్ఘోషైః ।
౫౯।౧౬య్ద్ / ప్రాదక్షిణ్యేన నయేదాయతనస్య ప్రయతనేన ॥ ॥
౫౯।౧౭అబ్/ కృత్వా బలిం ప్రభూతం సమ్పూజ్య బ్రాహ్మణాంశ్చ సభ్యాంశ్చ ।
౫౯।౧౭య్ద్ / దత్త్వా హిరణ్యశకలం వినిక్షిపేత్ పిణ్డికాశ్వభ్రే ।
౫౯।౧౮అబ్/ స్థాపకదైవజ్ఞద్విజసభ్యస్థపతీన్ విశేషతోఽభ్యర్చ్య ।
౫౯।౧౮య్ద్ / కల్యాణానాం భాగీ భవతీహ పరత్ర చ స్వర్గీ ॥ ॥
౫౯।౧౯అ విష్ణోః భాగవతాన్ మగాంశ్చ సవితుః శంభోః సభస్మద్విజాన్
౫౯।౧౯బ్ మాతీణామపి మణ్డలక్రమవిదో (మాతృమణ్డలవిదో) విప్రాన్ విదుః
బ్రహ్మణః ।
౫౯।౧౯య్ శాక్యాన్ సర్వహితస్య శాన్తమనసో నగ్నాన్ జినానాం విదుః
౫౯।౧౯ద్ యే యం దేవముపాశ్రితాః స్వవిధినా తైః తస్య కార్యా క్రియా ॥ ॥
౫౯।౨౦అబ్/ ఉదగయనే సితపక్షే శిశిరగభస్తౌ చ జీవవర్గస్థే ।
౫౯।౨౦య్ద్ / లగ్నే స్థిరే స్థిరాంశే సౌమ్యైః ధీధర్మకేన్ద్రగతైః ॥ ॥

varbrhs.pdf 165
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౫౯।౨౧అబ్/ పాపైరుపచయసంస్థైః ధ్రువమృదుహరితిష్యవాయుదేవేషు ।

౫౯।౨౧య్ద్ / వికుజే దినేఽనుకూలే దేవానాం స్థాపనం శస్తమ్ ॥ ॥
౫౯।౨౨అబ్/ సామాన్యమిదం సమాసతో లోకానాం హితదం మయా కృతమ్ ।
౫౯।౨౨య్ద్ / అధివాసనసన్నివేశనే సావిత్రే పృథగ్ ఏవ విస్తరాత్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౬౦ గోలక్షణాధ్యాయః
౬౦।౧అ పరాశరః ప్రాహ బృహద్రథాయ
౬౦।౧బ్ గోలక్షణం యత్ క్రియతే తతోఽయమ్ ।
౬౦।౧య్ మయా సమాసః శుభలక్షణాః తాః
౬౦।౧ద్ సర్వాః తథాఽపి ఆగమతోఽభిధాస్యే ॥ ॥
౬౦।౨అబ్/ సాస్ర ఆవిలరూక్షాక్ష్యో మూషకనయనాశ్న శుభదా గావః ।
౬౦।౨య్ద్ / ప్రచలచ్చిపిటవిషాణాః కరటాః ఖరసదృశవర్ణాః (వర్నాః) చ ॥ ॥
౬౦।౩అబ్/ దశసప్తచతుర్దన్త్యః ప్రలంబముణ్డాననా వినతపృష్ఠ్యః (పృష్ఠాః) ।
౬౦।౩య్ద్ / హ్రస్వస్థూలగ్రీవా యవమధ్యా దారితఖురాశ్చ ॥ ॥
౬౦।౪అబ్/ శ్యావాతిదీర్ఘజిహ్వా గుల్ఫైః అతితనుభిః అతిబృహద్భిః వా ।
౬౦।౪య్ద్ / అతికకుదాః కృశదేహా నైష్టా హీనాధికాంగ్యశ్చ ॥ ॥
౬౦।౫అబ్/ వృషభోఽపి ఏవం స్థూలాతిలంబవృషణః శిరాతతక్రోడః ।
౬౦।౫య్ద్ / స్థూలశిరాచితగణ్డః త్రిస్థానం మేహతే యశ్చ ॥ ॥
౬౦।౬అబ్/ మార్జారాక్షః కపిలః కరటో వా న శుభదో ద్విజస్యైవ (ద్విజస్యేష్టః) ।
౬౦।౬య్ద్ / కృష్ణోష్ఠతాలుజిహ్వః శ్వసనో యూథస్య ఘాతకరః ॥ ॥
౬౦।౭అబ్/ స్థూలశకృన్మణిశృంగః సితోదరః కృష్ణసారవర్ణశ్చ ।
౬౦।౭య్ద్ / గృహజాతోఽపి త్యాజ్యో యూథవినాశావహో వృషభః ॥ ॥
౬౦।౮అబ్/ శ్యామకపుష్పచితాంగో భస్మారుణసన్నిభో బిడాలాక్షః ।
౬౦।౮య్ద్ / విప్రాణామపి న శుభం కరోతి వృషభః పరిగృహీతః ॥ ॥
౬౦।౯అబ్/ యే చౌద్ధరన్తి పాదాన్ పంకాదివ యోజితాః కృశగ్రీవాః ।
౬౦।౯య్ద్ / కాతరనయనా హీనాశ్చ పృష్ఠతః తే న భారసహాః ॥ ॥
౬౦।౧౦అబ్/ మృదుసంహతతామ్రోష్ఠాః తనుస్ఫిజః తామ్రతాలుజిహ్వాశ్చ ।

166 sanskritdocuments.org
౬౦।౧౦య్ద్ / హ్రస్వతను (తనుహ్రస్వో) ఉచ్చశ్రవణాః సుకుక్షయః స్పృష్ట (స్పష్ట )
జంఘాశ్చ ॥ ॥
౬౦।౧౧అబ్/ ఆతామ్రసంహతఖురా వ్యూఢౌరస్కా బృహత్కకుదయుక్తాః ।
౬౦।౧౧య్ద్ / స్నిగ్ధశ్లక్ష్ణతనుత్వగ్రోమాణః తామ్రతనుశృంగాః ॥ ॥
౬౦।౧౨అబ్/ తనుభూస్పృగ్వాలధయో రక్తాన్తవిలోచనా మహోచ్ఛ్వాసాః ।
౬౦।౧౨య్ద్ / సింహస్కన్ధాః తన్వల్పకంబలాః పూజితాః సుగమాః (సుగతాః) ॥ ॥
౬౦।౧౩అబ్/ వామావర్తైః వామే దక్షిణపార్శ్వే చ దక్షిణావర్తైః ।
౬౦।౧౩య్ద్ / శుభదా భవన్త్యనడుహో జంఘాభిశ్చఏణకనిభాభిః ॥ ॥
౬౦।౧౪అబ్/ వైదూర్య (వైడూర్య) మల్లికాబుద్బుదేక్షణాః స్థూలనేత్రపక్ష్మాణః
(వర్మాణః) ।
౬౦।౧౪య్ద్ / పార్ష్ణిభిః అస్ఫుటితాభిః శస్తాః సర్వే చ (అపి) భారసహాః ॥ ॥
౬౦।౧౫అబ్/ ఘ్రాణోద్దేశే సవలిః మార్జారముఖః సితశ్చ దక్షిణతః ।
౬౦।౧౫య్ద్ / కమలోత్పలలాక్షాభః సువాలధిః వాజితుల్యజవః ॥ ॥
౬౦।౧౬అబ్/ లంబైః వృషణైః మేషోదరశ్చ సంక్షిప్తవంక్షణ (క్షణా) క్రోడః ।
౬౦।౧౬య్ద్ / జ్ఞేయో భారాధ్వసహో జవేఽశ్వతుల్యశ్చ శస్తఫలః ॥ ॥
౬౦।౧౭అబ్/ సితవర్ణః పింగాక్షః తామ్రవిషాణేక్షణో మహావక్త్రః ।
౬౦।౧౭య్ద్ / హంసో నామ శుభఫలో యూథస్య వివర్ధనః ప్రోక్తః ॥ ॥
౬౦।౧౮అబ్/ భూస్పృగ్వాలధిః ఆతామ్రవిషాణో (వగ़్క్షణో) రక్తదృక్ కకుద్మాంశ
(కకుద్మీ) చ ।
౬౦।౧౮య్ద్ / కల్మాషశ్చ స్వామినమచిరాత్ కురుతే పతిం లక్ష్మ్యాః ॥ ॥
౬౦।౧౯అబ్/ యో వా సితైకచరణైః (సితైకచరణో) యథేష్టవర్ణశ్చ సోఽపి
శుభఫలకృత్ (శస్తఫలః) ।
౬౦।౧౯య్ద్ / మిశ్రఫలోఽపి గ్రాహ్యో యది నఏకాన్త ప్రశస్తోఽస్తి ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౬౧ శ్వలక్షణాధ్యాయః
౬౧।౧అ పాదాః పంచనఖాః త్రయోఽగ్రచరణః షడ్భిః నఖైః దక్షిణః
౬౧।౧బ్ తామ్రఓష్ఠాగ్రనసో మృగేశ్వరగతిః జిఘ్రన్ భువం యాతి చ ।
౬౧।౧య్ లాంగూలం ససటం దృగృక్షసదృశీ కర్ణౌ చ లంబౌ మృదూ
౬౧।౧ద్ యస్య స్యాత్ స కరోతి పోష్టురచిరాత్ పుష్టాం శ్రియం శ్వా గృహే ॥ ॥

varbrhs.pdf 167
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౬౧।౨అ పాదే పాదే పంచ పంచాగ్రపాదే

౬౧।౨బ్ వామే యస్యాః షణ్నఖా మల్లికాక్ష్యాః ।
౬౧।౨య్ వక్రం పుచ్ఛం పింగలాలంబకర్ణా
౬౧।౨ద్ యా సా రాష్ట్రం కుక్కురీ పాతి పుష్టా (పోష్టుః) ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౬౨ కుక్కుటలక్షణాధ్యాయః
౬౨।౧అబ్/ కుక్కుటః త్వృజుతనూరుహాంగులిః తామ్రవక్త్రనఖచూలికః సితః ।
౬౨।౧య్ద్ / రౌతి సుస్వరముషాత్యయే చ యో వృద్ధిదః స నృపరాష్ట్రవాజినామ్ ॥
॥
౬౨।౨అ యవగ్రీవో యో వా బదరసదృశో వాపి విహగో
౬౨।౨బ్ బృహన్మూర్ధా వర్ణైః భవతి బహుభిశ్చ రుచిరః ।
౬౨।౨య్ స శస్తః సంగ్రామే మధుమధుపవర్ణశ్చ జయకృద్
౬౨।౨ద్ న శస్తో యోఽతోఽన్యః కృశతనురవః ఖఞ్జచరణః ॥ ॥
౬౨।౩అబ్/ కుక్కుటీ చ మృదుచారుభాషిణీ స్నిగ్ధమూర్తిరుచిరాననేషణా ।
౬౨।౩య్ద్ / సా దదాతి సుచిరం మహీక్షితాం శ్రీయశోవిజయవీర్యసమ్పదః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౬౩ కూర్మలక్షణాధ్యాయః
౬౩।౧అ స్ఫుటికరజతవర్ణో నీలరాజీవిచిత్రః
౬౩।౧బ్ కలశసదృశమూర్తిశ్చారువంశశ్చ కూర్మః ।
౬౩।౧య్ అరుణసమవపుః వా సర్షపాకారచిత్రః
౬౩।౧ద్ సకలనృపమహత్త్వం మన్దిరస్థః కరోతి ॥ ॥
౬౩।౨అబ్/ అఞ్జనభృంగశ్యామతనుః వా బిన్దువిచిత్రోఽవ్యంగశరీరః ।
౬౩।౨య్ద్ / సర్పశిరా వా స్థూలగలో యః సోఽపి నృపాణాం రాష్ట్రవివృద్ధ్యై ॥ ॥
౬౩।౩అ వైడూర్యత్విట్ స్థూలకణ్ఠః త్రికోణో
౬౩।౩బ్ గూఢచ్ఛిద్రశ్చ ఊరు (చారు) వంశశ్చ శస్తః ।
౬౩।౩య్ క్రీడావాప్యాం తోయపూర్ణే మణౌ వా
౬౩।౩ద్ కార్యః కూర్మో మంగలార్థం నరేన్ద్రైః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౬౪ ఛాగలక్షణాధ్యాయః
౬౪।౧అబ్/ ఛాగశుభాశుభలక్షణమభిధాస్యే నవదశాష్టదన్తాః తే ।

168 sanskritdocuments.org
౬౪।౧య్ద్ / ధన్యాః స్థాప్యా వేశ్మని సన్త్యాజ్యాః సప్తదన్తా యే ॥ ॥
౬౪।౨అబ్/ దక్షిణపార్శ్వే మణ్డలమసితం శుక్లస్య శుభఫలం భవతి ।
౬౪।౨య్ద్ / ఋష్యనిభకృష్ణలోహితవర్ణానాం శ్వేతమతి (అపి) శుభదమ్ ॥ ॥
౬౪।౩అబ్/ స్తనవదవలంబతే యః కణ్ఠేఽజానాం మణిః స విజ్ఞేయః ।
౬౪।౩య్ద్ / ఏకమణిః శుభఫలకృద్ధన్యతమా ద్విత్రమణయో (ద్విత్రిమణయో) యే ॥
॥
౬౪।౪అబ్/ ముణ్డాః సర్వే శుభదాః సర్వసితాః సర్వకృష్ణదేహాశ్చ ।
౬౪।౪య్ద్ / అర్ధాసితాః సితార్ధా ధన్యాః కపిలార్ధకృష్ణాశ్చ ॥ ॥
౬౪।౫అబ్/ విచరతి యూథస్యాగ్రే ప్రథమం చాంభోఽవగాహతే యోఽజః ।
౬౪।౫య్ద్ / స శుభః సితమూర్ధా వా మూర్ధని వా కృత్తికా (టిక్కికా) యస్య ॥ ॥
౬౪।౬అబ్/ సపృషతకణ్ఠశిరా వా తిలపిష్టనిభశ్చ తామ్రదృక్ శస్తః ।
౬౪।౬య్ద్ / కృష్ణచరణః సితో వా కృష్ణో వా శ్వేతచరణో యః ॥ ॥
౬౪।౭అబ్/ యః కృష్ణాణ్డః శ్వేతో మధ్యే కృష్ణేన భవతి పట్టేన ।
౬౪।౭య్ద్ / యో వా చరతి సశబ్దం మన్దం చ స శోభనచ్ఛాగః ॥ ॥
౬౪।౮అబ్/ ఋష్యశిరోరుహపాదో యో వా ప్రాక్ పాణ్డురోఽపరే నీలః ।
౬౪।౮య్ద్ / స భవతి శుభకృచ్ఛాగః శ్లోకశ్చాప్యత్ర గర్గౌక్తః ॥ ॥
౬౪।౯అబ్/ కుట్టకః కుటిలశ్చైవ జటిలో వామనః తథా ।
౬౪।౯య్ద్ / తే చత్వారః శ్రియః పుత్రా నాలక్ష్మీకే వసన్తి తే ॥ ॥
౬౪।౧౦అ అథాప్రశస్తాః ఖరతుల్యనాదాః
౬౪।౧౦బ్ ప్రదీప్తపుచ్ఛాః కునఖా వివర్ణాః ।
౬౪।౧౦య్ నికృత్తకర్ణా ద్విపమస్తకాశ్చ
౬౪।౧౦ద్ భవన్తి యే చాసితతాలుజిహ్వాః ॥ ॥
౬౪।౧౧అ వర్ణైః ప్రశస్తైః మణిభిః ప్రయుక్తా (చ యుక్తా)
౬౪।౧౧బ్ ముణ్డాశ్చ యే తామ్రవిలోచనాశ్చ ।
౬౪।౧౧య్ తే పూజితా వేశ్మని (వేశ్మసు) మానవానాం
౬౪।౧౧ద్ సౌఖ్యాని కుర్వన్తి యశః శ్రియం చ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౬౫ అశ్వాలక్షణాధ్యాయః

varbrhs.pdf 169
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౬౫।౧అ దీర్ఘగ్రీవాక్షికూటః త్రికహృదయపృథుః తామ్రతాలు ఓష్ఠజిహ్వః

౬౫।౧బ్ సూక్ష్మత్వక్కేశవాలః సుశఫగతిముఖో హ్రస్వకర్ణఓష్ఠపుచ్ఛః ।
౬౫।౧య్ జంఘాజానూరువృత్తః సమసితదశనశ్చారుసంస్థానరూపో
౬౫।౧ద్ వాజీ సర్వాంగశుద్ధో భవతి నరపతేః శత్రునాశాయ నిత్యమ్ ॥ ॥
౬౫।౨అబ్/ అశ్రుపాతహనుగణ్డహృద్ (హృడ్) గలప్రోథశంఖకటిబస్తిజానూని ।
౬౫।౨య్ద్ / ముష్కనాభికకుదే తథా గుదే సవ్యకుక్షిచరణే తథా (చరణేషు చ) శుభాః
॥॥
౬౫।౩అ యే ప్రపాణగలకర్ణసంస్థితాః
౬౫।౩బ్ పృష్ఠమధ్యనయనోపరి స్థితాః ।
౬౫।౩య్ ఓష్ఠసక్థిభుజకుక్షిపార్శ్వగాః
౬౫।౩ద్ తే లలాటసహితాః సుశోభనాః ॥ ॥
౬౫।౪అబ్/ తేషాం ప్రపాణ ఏకో లలాటకేశేషు చ ధ్రువావర్తాః ।
౬౫।౪య్ద్ / రన్ధ్రుపరన్ధ్రమూర్ధని వక్షసి చేతి స్మృతౌ ద్వౌ ద్వౌ ॥ ॥
౬౫।౫అ షష్భిః దన్తైః సితాభైః భవతి హయశిశుః తైః కశాయైః ద్వివర్షైః
౬౫।౫బ్ సన్దంశైః మధ్యమన్త్యైః పతి (పతిత) సముదితైః త్ర్యబ్ధి (త్ర్యబ్ద ) పంచాబ్దికాశ్వః
।
౬౫।౫య్ సన్దంశానుక్రమేణ త్రికపరిగణితాః కాలికా పీతశుక్లాః
౬౫।౫ద్ కాచా మక్షీక (మాక్షీక) శంఖావటచలనమతో దన్తపాతం చ విద్ధి ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౬౬ హస్తిలక్షణాధ్యాయః
౬౬।౧అ మధ్వాభదన్తాః సువిభక్తదేహా
౬౬।౧బ్ న చౌపదిగ్ధా న (దిగ్ధాశ్చ) కృశాః క్షమాశ్చ ।
౬౬।౧య్ గాత్రైః సమైశ్చాపసమానవంశా
౬౬।౧ద్ వరాహతుల్యైః జఘనైశ్చ భద్రాః ॥ ॥
౬౬।౨అ వక్షోఽథ కక్షావలయః శ్లథాశ్చ
౬౬।౨బ్ లంబౌదరః త్వగ్ బృహతీ గలశ్చ ।
౬౬।౨య్ స్థూలా చ కుక్షిః సహ పేచకేన
౬౬।౨ద్ సైంహీ చ దృగ్ మన్దమతంగజస్య ॥ ॥
౬౬।౩అ మృగాః తు హ్రస్వాధరవాలమేఢ్రాః

170 sanskritdocuments.org
౬౬।౩బ్ తన్వంఘ్రి (తన్వంహ్రి ) కణ్ఠద్విజహస్తకర్ణాః ।
౬౬।౩య్ స్థూలేక్షణాశ్చేతి యథోక్తచిహ్నైః
౬౬।౩ద్ సంకీర్ణనాగా వ్యతిమిశ్రచిహ్నాః ॥ ॥
౬౬।౪అ పంచౌన్నతిః సప్త మృగస్య దైర్ఘ్యమ్
౬౬।౪బ్ అష్టౌ చ హస్తాః పరిణాహమానమ్ ।
౬౬।౪య్ ఏకద్వివృద్ధావథ మన్దభద్రౌ
౬౬।౪ద్ సంకీర్ననాగోఽనియతప్రమాణః ॥ ॥
౬౬।౫అ భద్రస్య వర్ణో హరితో మదశ్చ (మద్స్య)
౬౬।౫బ్ మన్దస్య హారిద్రకసన్నికాశః ।
౬౬।౫య్ కృష్ణో మదశ్చాభిహితో మృగస్య
౬౬।౫ద్ సంకీర్ణనాగస్య మదో విమిశ్రః ॥ ॥
౬౬।౬అ తామ్రోష్ఠతాలువదనాః కలవింకనేత్రాః
౬౬।౬బ్ స్నిగ్ధ ఊనతాగ్రదశనాః పృథులాయతాస్యాః ।
౬౬।౬య్ చాపౌన్నతాయతనిగూఢనిమగ్నవంశాః
౬౬।౬ద్ తన్వేకరోమచితకూర్మసమానకుంభాః ॥ ॥
౬౬।౭అ విస్తీర్ణకర్ణహనునాభిలలాటగుహ్యాః
౬౬।౭బ్ కూర్మౌన్నతద్వినవవింశతిభిః నఖైశ్చ ।
౬౬।౭య్ రేఖాత్రయౌపచితవృత్తకరాః సువాలా
౬౬।౭ద్ ధన్యాః సుగన్ధిమదపుష్కరమారుతాశ్చ ॥ ॥
౬౬।౮అబ్/ దీర్ఘాంగులిరక్తపుష్కరాః సజలాంభోదనినాదబృంహిణః ।
౬౬।౮య్ద్ / బృహదాయతవృత్తకన్ధరా ధన్యా భూమిపతేః మతంగజాః ॥ ॥
౬౬।౯అ నిమర్ద (నిర్మదా) అభ్యధికహీననఖాంగాన్
౬౬।౯బ్ కుబ్జవామనకమేషవిషాణాన్ ।
౬౬।౯య్ దృశ్యకోశఫలపుష్కరహీనాన్
౬౬।౯ద్ శ్యావనీలశబలాసితతాలూన్ ॥ ॥
౬౬।౧౦అ స్వల్పవక్త్రరుహమత్కుణషణ్ఢాన్
౬౬।౧౦బ్ హస్తినీం చ గజలక్షణయుక్తామ్
౬౬।౧౦య్ గర్భిణీ చ నృపతిః పరదేశం

varbrhs.pdf 171
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౬౬।౧౦ద్ ప్రాపయేదతివిరూపఫలాః తే ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౬౭ పురుషలక్షనాధ్యాయః
౬౭।౧అ ఉన్మానమానగతిసంహతిసారవర్ణ -
౬౭।౧బ్ స్నేహస్వరప్రకృతిసత్త్వమనూకం ఆదౌ ।
౬౭।౧య్ క్షేత్రం మృజాం చ విధివత్ కుశలోఽవలోక్య
౬౭।౧ద్ సాముద్రవిద్ వదతి యాతమనాగతం వా (చ) ॥ ॥
౬౭।౨అ అస్వేదనౌ మృదుతలౌ కమలౌదరాభౌ
౬౭।౨బ్ శ్లిష్టాంగులీ రుచిరతామ్రనఖౌ సుపార్ష్ణీ ।
౬౭।౨య్ ఉష్ణౌ శిరావిరహితౌ సునిగూఢగుల్ఫౌ
౬౭।౨ద్ కూర్మౌన్నతౌ చ చరణౌ మనుజేశ్వరస్య ॥ ॥
౬౭।౩అ శూర్పాకారవిరూక్షపాణ్డురనఖౌ వక్రౌ శిరాసన్తతౌ
౬౭।౩బ్ సంశుష్కౌ విరలాంగులీ చ చరణౌ దారిద్ర్యదుఃఖప్రదౌ ।
౬౭।౩య్ మార్గాయౌత్కటకౌ కషాయసదృశౌ వంశస్య విచ్ఛేదదౌ (విచ్ఛిత్తిదౌ)
౬౭।౩ద్ బ్రహ్మఘ్నౌ పరిపక్వమృద్ద్యుతితలౌ పీతావగమ్యారతౌ (పీతావగమ్యరతౌ)
॥॥
౬౭।౪అ ప్రవిరలతనురోమవృత్తజంఘా
౬౭।౪బ్ ద్విరదకరప్రతిమైః వర ఊరుభిశ్చ ।
౬౭।౪య్ ఉపచితసమజానవశ్చ భూపా
౬౭।౪ద్ ధనరహితాః శ్వశృగాలతుల్యజంఘాః ॥ ॥
౬౭।౫అ రోమఏకైకం కూపకే పార్థివానాం
౬౭।౫బ్ ద్వే ద్వే జ్ఞేయే పణ్డితశ్రోత్రియాణామ్ ।
౬౭।౫య్ త్ర్యాద్యైః నిఃస్వా మానవా దుఃఖభాజః
౬౭।౫ద్ కేశాశ్చైవం నిన్దితాః పూజితాశ్చ ॥ ॥
౬౭।౬అ నిర్మాంసజానుః మ్రియతే ప్రవాసే
౬౭।౬బ్ సౌభాగ్యమల్పైః వికటైః దరిద్రాః ।
౬౭।౬య్ స్త్రీనిర్జితాశ్చైవ (చాపి) భవన్తి నిమ్నై
౬౭।౬ద్ రాజ్యం సమాంశైశ్చ మహద్భిః ఆయుః ॥ ॥
౬౭।౭అ లింగేఽల్పే ధనవాన్ అపత్యరహితః స్థూలే ఽపి హీనో (విహీనో) ధనైః

172 sanskritdocuments.org
౬౭।౭బ్ మేఢ్రే వామనతే సుతార్థరహితో వక్రేఽన్యథా పుత్రవాన్ ।
౬౭।౭య్ దారిద్ర్యం వినతే త్వధోఽల్పతనయో లింగే శిరాసన్తతే
౬౭।౭ద్ స్థూలగ్రన్థియుతే సుఖీ మృదు కరోత్యన్తం ప్రమేహాదిభిః ॥ ॥
౬౭।౮అబ్/ కోశనిగూఢైః భూపా దీర్ఘైః భగ్నైశ్చ విత్తపరిహీనాః ।
౬౭।౮య్ద్ / ఋజువృత్తశేఫసో లఘుశిరాలశిశ్నాశ్చ ధనవన్తః ॥ ॥
౬౭।౯అబ్/ జలమృత్యుః ఏకవృషణో విషమైః స్త్రీచంచలః సమైః క్షితిపః ।
౬౭।౯య్ద్ / హ్రస్వాయుశ్చౌద్బద్ధైః ప్రలంబవృషణస్య శతమాయుః ॥ ॥
౬౭।౧౦అబ్/ రక్తైః ఆఢ్యా మణిభిః నిర్ద్రవ్యాః పాణ్డురైశ్చ మలినైశ్చ ।
౬౭।౧౦య్ద్ / సుఖినః సశబ్దమూత్రా నిఃస్వా నిఃశబ్దధారాశ్చ ॥ ॥
౬౭।౧౧అబ్/ ద్విత్రిచతుర్ధారాభిః ప్రదక్షిణావర్తవలితమూత్రాభిః ।
౬౭।౧౧య్ద్ / పృథివీపతయో జ్ఞేయా వికీర్ణమూత్రాశ్చ ధనహీనాః ॥ ॥
౬౭।౧౨అబ్/ ఏకైవ మూత్రధారా వలితా రూపప్రదా న సుతదాత్రీ (రూపప్రధానసుతదాత్రీ )
।
౬౭।౧౨య్ద్ / స్నిగ్ధౌన్నతసమమణయో ధనవనితారత్నభోక్తారః ।
౬౭।౧౩అబ్/ మణిభిశ్చ మధ్యనిమ్నైః కన్యాపితరో భవన్తి నిఃస్వాశ్చ ।
౬౭।౧౩య్ద్ / బహుపశుభాజో మధ్యౌన్నతైశ్చ నాత్యుల్బణైః ధనినః ॥ ॥
౬౭।౧౪అబ్/ పరిశుష్కబస్తిశీర్షైః ధనరహితా దుర్భగాశ్చ విజ్ఞేయాః ।
౬౭।౧౪య్ద్ / కుసుమసమగన్ధశుక్రా విజ్ఞాతవ్యా మహీపాలాః ॥ ॥
౬౭।౧౫అబ్/ మధుగన్ధే బహువిత్తా మత్స్యసగన్ధే బహూని అపత్యాని ।
౬౭।౧౫య్ద్ / తనుశుక్రః స్త్రీజనకో మాంససగన్ధో మహాభోగీ ॥ ॥
౬౭।౧౬అబ్/ మదిరాగన్ధే యజ్వా క్షారసగన్ధే చ రేతసి దరిద్రః ।
౬౭।౧౬య్ద్ / శీఘ్రం మైథునగామీ దీర్ఘాయుః అతోఽన్యథా అల్పాయుః ॥ ॥
౬౭।౧౭అబ్/ నిఃస్వోఽతిస్థూలస్ఫిక్ సమాంసలస్ఫిక్ సుఖాన్వితో భవతి ।
౬౭।౧౭య్ద్ / వ్యాఘ్రాన్తోఽధ్యర్ధస్ఫిగ్ మణ్డూకస్ఫిగ్ నరాధిపతిః ॥ ॥
౬౭।౧౮అబ్/ సింహకటిః మనుజేన్ద్రః కపికరభకటిః ధనైః పరిత్యక్తః ।
౬౭।౧౮య్ద్ / సమజఠరా భోగయుతా ఘటపిఠరనిభౌదరా నిఃస్వాః ॥ ॥
౬౭।౧౯అబ్/ అవికలపార్శ్వా ధనినో నిమ్నైః వక్రైశ్చ భోగసన్త్యక్తాః ।

varbrhs.pdf 173
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౬౭।౧౯య్ద్ / సమకుక్షా భోగాఢ్యా నిమ్నాభిః భోగపరిహీనాః ॥ ॥

౬౭।౨౦అబ్/ ఉన్నతకుక్షాః క్షితిపాః కుటిలాః స్యుః మానవా విషమకుక్షాః ।
౬౭।౨౦య్ద్ / సర్పౌదరా దరిద్రా భవన్తి బహ్వాశినశ్చైవ ॥ ॥
౬౭।౨౧అబ్/ పరిమణ్డలౌన్నతాభిః విస్తీర్ణాభిశ్చ నాభిభిః సుఖినః ।
౬౭।౨౧య్ద్ / అల్పా (స్వల్పా) త్వదృశ్యనిమ్నా నాభిః క్లేశావహా భవతి ॥ ॥
౬౭।౨౨అబ్/ వలిమధ్యగతా విషమా శూలాద్ బాధాం (శూలాబాధం) కరోతి
నైస్వయం (నైఃస్వ్యం) చ ।
౬౭।౨౨య్ద్ / శాఠ్యం వామావర్తా కరోతి మేధాం ప్రదక్షిణతః ॥ ॥
౬౭।౨౩అబ్/ పార్శ్వాయతా చిరాయుషముపరిష్టాగఈశ్వరం గవాఢ్యమధః ।
౬౭।౨౩య్ద్ / శతపత్రకర్ణికాభా నాభిః మనుజేశ్వరం కురుతే ॥ ॥
౬౭।౨౪అబ్/ శస్త్రాన్తం స్త్రీభోగినమాచార్యం బహుసుతం యథాసంఖ్యమ్ ।
౬౭।౨౪య్ద్ / ఏకద్విత్రిచతుర్భిః వలిభిః విన్ద్యాద్ నృపం త్వవలిమ్ ॥ ॥
౬౭।౨౫అబ్/ విషమవలయో మనుష్యా భవన్త్యగమ్యా అభిగామినః పాపాః ।
౬౭।౨౫య్ద్ / ఋజువలయః సుఖభాజః పరదారద్వేషిణశ్చైవ ॥ ॥
౬౭।౨౬అబ్/ మాంసలమృదుభిః పార్శ్వైః ప్రదక్షిణావర్తరోమభిః భూపాః ।
౬౭।౨౬య్ద్ / విపరీతైః నిర్ద్రవ్యాః సుఖపరిహీనాః పరప్రేష్యాః ॥ ॥
౬౭।౨౭అబ్/ సుభగా భవన్త్యనుద్వద్ధ (అనుబద్ధ ) చూచుకా నిర్ధనా విషమదీర్ఘైః ।
౬౭।౨౭య్ద్ / పీనౌపచితనిమగ్నైః క్షితిపతయశ్చూచుకైః సుఖినః ॥ ॥
౬౭।౨౮అబ్/ హృదయం సమున్నతం పృథు న వేపనం మాంసలం చ నృపతీనామ్
।
౬౭।౨౮య్ద్ / అధనానాం విపరీతం ఖరరోమచితం శిరాలం చ ॥ ॥
౬౭।౨౯అబ్/ సమవక్షసోఽర్థవన్తః పీనైః శూరా హి (శూరాః త్వ్) అకించనాః తనుభిః
।
౬౭।౨౯య్ద్ / విషమం వక్షో యేషాం తే నిఃస్వాః శస్త్రనిధనాశ్చ ॥ ॥
౬౭।౩౦అబ్/ విషమైః విషమో జత్రుభిః అర్థవిహీనోఽస్థిసన్ధిపరిణద్ధైః ।
౬౭।౩౦య్ద్ / ఉన్నతజత్రుః భోగీ (భాగీ) నిమ్నైః నిఃస్వోఽర్థవాన్ పీనైః ॥ ॥
౬౭।౩౧అబ్/ చిపిటగ్రీవో నిఃస్వః శుష్కా సశిరా చ యస్య వా గ్రీవా ।

174 sanskritdocuments.org
౬౭।౩౧య్ద్ / మహిషగ్రీవః శూరః శస్త్రాన్తో వృషసమగ్రీవః ॥ ॥
౬౭।౩౨అబ్/ కంబుగ్రీవో రాజా ప్రలంబకణ్ఠః ప్రభక్షణో భవతి ।
౬౭।౩౨య్ద్ / పృష్ఠమభగ్నమరోమశమర్థవతామశుభదమతోఽన్యత్ ॥ ॥
౬౭।౩౩అబ్/ అస్వేదనపీనౌన్నతసుగన్ధ (సుగన్ధి ) సమరోమసంకులాః కక్షాః ।
౬౭।౩౩య్ద్ / విజ్ఞాతవ్యా ధనినామతోఽన్యథార్థైః విహీనానామ్ ॥ ॥
౬౭।౩౪అబ్/ నిర్మాంసౌ రోమచితౌ భగ్నావల్పౌ చ నిర్ధనస్యాంసౌ ।
౬౭।౩౪య్ద్ / విపులావవ్యుచ్ఛిన్నౌ సుశ్లిష్టౌ సౌఖ్యవీర్యవతామ్ ॥ ॥
౬౭।౩౫అబ్/ కరికరసదృశౌ వృత్తావాజాన్వవలంబినౌ సమౌ పీనౌ ।
౬౭।౩౫య్ద్ / బాహూ పృథివీశానామధనానాం (అధమానాం) రోమశౌ హ్రస్వౌ ॥ ॥
౬౭।౩౬అబ్/ హస్తాంగులయో దీర్ఘాశ్చిరాయుషామవలితాశ్చ సుభగానామ్ ।
౬౭।౩౬య్ద్ / మేధావినామ్ చ సూక్ష్మాశ్చిపిటాః పరకర్మనిరతానామ్ ॥ ॥
౬౭।౩౭అబ్/ స్థూలాభిః ధనరహితా బహిర్నతాభిశ్చ శస్త్రనిర్యాణాః ।
౬౭।౩౭య్ద్ / కపిసదృశకరా ధనినో వ్యాఘ్రౌపమపాణయః పాపాః ॥ ॥
౬౭।౩౮అబ్/ మణిబన్ధనైః నిగూఢైః దృఢైశ్చ సుశ్లిష్టసన్ధిభిః భూపాః ।
౬౭।౩౮య్ద్ / హీనైః హస్తచ్ఛేదః శ్లథైః సశబ్దైశ్చ నిర్ద్రవ్యాః ॥ ॥
౬౭।౩౯అబ్/ పితృవిత్తేన విహీనా భవన్తి నిమ్నేన కరతలేన నరాః ।
౬౭।౩౯య్ద్ / సంవృతనిమ్నైః ధనినః ప్రోత్తానకరాశ్చ దాతారః ॥ ॥
౬౭।౪౦అబ్/ విషమైః విషమా నిఃస్వాశ్చ కరతలైః ఈశ్వరాః (ఈశ్వరాః) తు లాక్షాభైః
।
౬౭।౪౦య్ద్ / పీతైః అగమ్యవనితాభిగామినో నిర్ధనా రూక్షైః ॥ ॥
౬౭।౪౧అబ్/ తుషసదృశనఖాః క్లీబాశ్చిపిటైః స్ఫుటితైశ్చ విత్తసన్త్యక్తాః ।
౬౭।౪౧య్ద్ / కునఖవివర్ణైః పరతర్కుకాశ్చ తామ్రైశ్చమూపతయః ॥ ॥
౬౭।౪౨అబ్/ అంగుష్ఠయవైః ఆఢ్యాః సుతవన్తో అంగుష్ఠమూలజైశ్చ యవైః
(మూలగైశ్చ యవః) ।
౬౭।౪౨య్ద్ / దీర్ఘాంగులిపర్వాణః సుభగా దీర్ఘాయుషశ్చైవ ॥ ॥
౬౭।౪౩అబ్/ స్నిగ్ధా నిమ్నా రేఖా ధనినాం తద్వ్యత్యయేన నిఃస్వానామ్ ।
౬౭।౪౩య్ద్ / విరలాంగులయో నిఃస్వా ధనసంచయినో ఘనాంగులయః ॥ ॥

varbrhs.pdf 175
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౬౭।౪౪అబ్/ తిస్రో రేఖా మణిబన్ధనోత్థితాః కరతలౌపగా నృపతేః ।

౬౭।౪౪య్ద్ / మీనయుగాంకితపాణిః నిత్యం సత్రప్రదో భవతి ॥ ॥
౬౭।౪౫అబ్/ వజ్రాకారా ధనినాం విద్యాభాజాం చ మీనపుచ్ఛనిభాః ।
౬౭।౪౫య్ద్ / శంఖ ఆతపత్రశివికాగజాశ్వపద్మౌపమా నృపతేః ॥ ॥
౬౭।౪౬అబ్/ కలశమృణాలపతా అకాంకుశౌపమాభిః భవన్తి నిధిపాలాః ।
౬౭।౪౬య్ద్ / దామనిభాభిశ్చ ఆఢ్యాః స్వస్తికరూపాభిః ఐశ్వర్యమ్ ॥ ॥
౬౭।౪౭అబ్/ చక్రాసిపరశుతోమరశక్తిధనుఃకున్తసన్నిభా రేఖాః ।
౬౭।౪౭య్ద్ / కుర్వన్తి చమూనాథం యజ్వానములూఖలాకారాః ॥ ॥
౬౭।౪౮అబ్/ మకరధ్వజకోష్ఠాగారసన్నిభాభిః మహాధనోపేతాః ।
౬౭।౪౮య్ద్ / వేదీనిభేన చైవాగ్నిహోత్రిణో బ్రహ్మతీర్థేన ॥ ॥
౬౭।౪౯అబ్/ వాపీదేవకులాద్యైః ధర్మం కురువన్తి చ త్రికోణాభిః ।
౬౭।౪౯య్ద్ / అంగుష్ఠమూలరేఖాః పుత్రాః స్యుః దారికాః సూక్ష్మాః ॥ ॥
౬౭।౫౦అబ్/ రేఖాః ప్రదేశినిగతాః (గాః) శతాయుషం కల్పనీయమూనాభిః ।
౬౭।౫౦య్ద్ / ఛిన్నాభిః ద్రుమపతనం బహురేఖారేఖిణో నిఃస్వాః ॥ ॥
౬౭।౫౧అబ్/ అతికృశదీర్ఘైశ్చిబుకైః నిర్ద్రవ్యా మాంసలైః ధనోపేతాః ।
౬౭।౫౧య్ద్ / వింబ (బింబ) ఉపమైః అవక్రైః అధరైః భూపాః తనుభిః అస్వాః ॥ ॥
౬౭।౫౨అబ్/ ఓష్ఠైః స్ఫుటితవిఖణ్డితవివర్ణరూక్షైశ్చ ధనపరిత్యక్తాః ।
౬౭।౫౨య్ద్ / స్నిగ్ధా ఘనాశ్చ దశనాః సుతీక్ష్ణదంష్ట్రాః సమాశ్చ శుభాః ॥ ॥
౬౭।౫౩అబ్/ జిహ్వా రక్తా దీర్ఘా శ్లక్ష్ణా సుసమా చ భోగినో (భోగినాం) జ్ఞేయా ।
౬౭।౫౩య్ద్ / శ్వేతా కృష్ణా పరుషా నిర్ద్రవ్యాణాం తథా తాలు ॥ ॥
౬౭।౫౪అబ్/ వక్త్రం సౌమ్యం సంవృతమమలం శ్లక్ష్ణం సమం చ భూపానామ్ ।
౬౭।౫౪య్ద్ / విపరీతం క్లేశభుజాం మహాముఖం దుర్భగాణాం చ ॥ ॥
౬౭।౫౫అబ్/ స్త్రీముఖమనపత్యానాం శాఠ్యవతాం మణ్డలం పరిజ్ఞేయమ్ ।
౬౭।౫౫య్ద్ / దీర్ఘం నిర్ద్రవ్యాణాం భీరుముఖాః పాపకర్మాణః ॥ ॥
౬౭।౫౬అబ్/ చతురస్రం (చతురశ్రం) ధూర్తానాం నిమ్నం వక్రం (వక్త్రం) చ
తనయరహితానామ్ ।
౬౭।౫౬య్ద్ / కృపణానామతిహ్రస్వం సమ్పూర్ణం భోగినాం కాన్తమ్ ॥ ॥

176 sanskritdocuments.org
౬౭।౫౭అబ్/ అస్ఫుటితాగ్రం స్నిగ్ధం శ్మశ్రు శుభం మృదు చ సన్నతం చైవ ।
౬౭।౫౭య్ద్ / రక్తైః పరుషైశ్చౌరాః శ్మశ్రుభిః అల్పైశ్చ విజ్ఞేయాః ॥ ॥
౬౭।౫౮అబ్/ నిర్మాంసైః కర్ణైః పాపమృత్యవశ్చర్పటైః సుబహుభోగాః ।
౬౭।౫౮య్ద్ / కృపణాశ్చ హ్రస్వకర్ణాః శంకుశ్రవణాశ్చమూపతయః (చ భూపతయః)
॥॥
౬౭।౫౯అబ్/ రోమశకర్ణా దీర్ఘాయుషశ్చ (తు) ధనభాగినో విపులకర్ణాః ।
౬౭।౫౯య్ద్ / క్రూరాః శిరావనద్ధైః వ్యాలంబైః మాంసలైః సుఖినః ॥ ॥
౬౭।౬౦అబ్/ భోగీ త్వనిమ్నగణ్డో మన్త్రీ సమ్పూర్ణమాంసగణ్డో యః ।
౬౭।౬౦య్ద్ / సుఖభాక్ శుకసమనాసశ్చిరజీవీ శుష్కనాసశ్చ ॥ ॥
౬౭।౬౧అబ్/ ఛిన్నానురూపయా అగమ్యగామినో దీర్ఘయా తు సౌభాగ్యమ్ ।
౬౭।౬౧య్ద్ / ఆకుంచితయా చౌరః స్త్రీమృత్యుః స్యాగిపిటనాసః ॥ ॥
౬౭।౬౨అబ్/ ధనినోఽగ్రవక్రనాసా దక్షిణవినతాః (వక్రాః) ప్రభక్షణాః క్రూరాః ।
౬౭।౬౨య్ద్ / ఋజ్వీ స్వల్పచ్ఛిద్రా సుపుటా నాసా సభాగ్యానామ్ ॥ ॥
౬౭।౬౩అబ్/ ధనినాం క్షుతం సకృద్ ద్విత్రిపిణ్డితం హ్లాది సానునాదం చ ।
౬౭।౬౩య్ద్ / దీర్ఘాయుషాం ప్రముక్తం విజ్ఞేయం సంహతం చైవ ॥ ॥
౬౭।౬౪అబ్/ పద్మదలాభైః ధనినో రక్తాన్తవిలోచనాః (విలోచనాః) శ్రియః భాజః ।
౬౭।౬౪య్ద్ / మధుపింగలైః మహార్థా మార్జారవిలోచనైః పాపాః ॥ ॥
౬౭।౬౫అబ్/ హరిణాక్షా మణ్డలలోచనాశ్చ జిహ్మైశ్చ లోచనైశ్చౌరాః ।
౬౭।౬౫య్ద్ / క్రూరాః కేకరనేత్రా గజసదృశవిలోచనాశ్చమూపతయః (దృశశ్చ
భూపతయః) ॥ ॥
౬౭।౬౬అబ్/ ఐశ్వర్యమ్ గంభీరైః నీలోత్పలకాన్తిభిశ్చ విద్వాంసః ।
౬౭।౬౬య్ద్ / అతికృష్ణతారకాణామక్ష్నాముత్పాటనం భవతి ॥ ॥
౬౭।౬౭అబ్/ మన్త్రిత్వం స్థూలదృశాం శ్యావాక్షాణాం భవతి సౌభాగ్యమ్ ।
౬౭।౬౭య్ద్ / దీనా దృగ్ నిఃస్వానాం స్నిగ్ధా విపులార్థభోగవతామ్ ॥ ॥
౬౭।౬౮అబ్/ అభ్యున్నతాభిః అల్పాయుషో విశాలౌన్నతాభిః అతిసుఖినః ।
౬౭।౬౮య్ద్ / విషమభ్రువో దరిద్రా బాలేన్దునతభ్రువః సధనాః ॥ ॥

varbrhs.pdf 177
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౬౭।౬౯అబ్/ దీర్ఘా అసంసక్తాభిః ధనినః ఖణ్డాభిః అర్థపరిహీనాః ।

౬౭।౬౯య్ద్ / మధ్యవినతభ్రువో యే తే సక్తాః స్త్రీష్వగమ్యాసు ॥ ॥
౬౭।౭౦అబ్/ ఉన్నతవిపులైః శంఖైః ధనినో (ధన్యా) నిమ్నైః సుతార్థసన్త్యక్తాః ।
౬౭।౭౦య్ద్ / విషమలలాటా విధనా ధనవన్తోఽర్ధేన్దుసదృశేన ॥ ॥
౬౭।౭౧అబ్/ శుక్తివిశాలైః ఆచార్యతా శిరాసన్తతైః అధర్మరతాః ।
౬౭।౭౧య్ద్ / ఉన్నతశిరాభిః ఆఢ్యాః స్వస్తికవత్ సంస్థితాభిశ్చ ॥ ॥
౬౭।౭౨అబ్/ నిమ్నలలాటా వధబన్ధభాగినః క్రూరకర్మనిరతాశ్చ ।
౬౭।౭౨య్ద్ / అభ్యున్నతైశ్చమూపాః (భూపాః) కృపణాః స్యుః సంవృత
(సగ़్కట) లలాటాః ॥ ॥
౬౭।౭౩అబ్/ రుదితమదీనమనశ్రు స్నిగ్ధం చ శుభావహం మనుష్యాణామ్ ।
౬౭।౭౩య్ద్ / రూక్షం దీనం ప్రచురాశ్రు చైవ న శుభప్రదం పుంసామ్ ॥ ॥
౬౭।౭౪అబ్/ హసితం శుభదమకంపం సనిమీలితలోచనం తు పాపస్య ।
౬౭।౭౪య్ద్ / దుష్టస్య (హృష్టస్య) హసితమసకృత్ సోన్మాదస్యాసకృత్ ప్రాన్తే ॥ ॥
౬౭।౭౫అబ్/ తిస్రో రేఖాః శతజీవినాం లలాటాయతాః స్థితా యది తాః ।
౬౭।౭౫య్ద్ / చతసృభిః అవనీశత్వం నవతిశ్చాయుః సపంచాబ్దా ॥ ॥
౬౭।౭౬అబ్/ విచ్ఛిన్నాభిశ్చాగమ్యగామినో నవతిః అపి అరేఖేణ ।
౬౭।౭౬య్ద్ / కేశాన్తోపగతాభీ రేఖాభిః అశీతివర్షాయుః ॥ ॥
౬౭।౭౭అబ్/ పంచభిః ఆయుః సప్తతిః ఏకాగ్రావస్థితాభిః అపి షష్టిః ।
౬౭।౭౭య్ద్ / బహురేఖేణ శతార్ధం చత్వారింశగ వక్రాభిః ॥ ॥
౬౭।౭౮అబ్/ భ్రూలగ్నాభిః త్రింశద్ (త్రింశభ్రూలగ్నాభిః) వింశతికశ్చైవ వామవక్రాభిః
।
౬౭।౭౮య్ద్ / క్షుద్రాభిః స్వల్పాయుః న్యూనాభిశ్చాన్తరే కల్ప్యమ్ ॥ ॥
౬౭।౭౯అబ్/ పరిమణ్డలైః గవాఢ్యాశ్ఛత్రాకారైః శిరోభిః అవనీశాః ।
౬౭।౭౯య్ద్ / చిపిటైః పితృమాతృఘ్నాః కరోటిశిరసాం చిరాన్ మృత్యుః ॥ ॥
౬౭।౮౦అబ్/ ఘటమూర్ధా అధ్వానరుచిః ద్విమస్తకః పాపకృద్ ధనైః త్యక్తః ।
౬౭।౮౦య్ద్ / నిమ్నం తు శిరో మహతాం బహునిమ్నమనర్థదం భవతి ॥ ॥
౬౭।౮౧అబ్/ ఏకైకభవైః స్నిగ్ధైః కృష్ణైః ఆకుంచితైః అభిన్నాగ్రైః ।

178 sanskritdocuments.org
౬౭।౮౧య్ద్ / మృదుభిః న చాతిబహుభిః కేశైః సుఖభాగ్ నరేన్ద్రో వా ॥ ॥
౬౭।౮౨అబ్/ బహుమూలవిషమకపిలాః స్థూలస్ఫుటితాగ్రపరుషహ్రస్వాశ్చ ।
౬౭।౮౨య్ద్ / అతికుటిలాశ్చాతిఘనాశ్చ మూర్ధజా విత్తహీనానామ్ ॥ ॥
౬౭।౮౩అబ్/ యద్యద్ గాత్రం రూక్షం మాంసవిహీనం శిరావనద్ధం చ ।
౬౭।౮౩య్ద్ / తత్తదనిష్టం ప్రోక్తం విపరీతమతః శుభం సర్వమ్ ॥ ॥
౬౭।౮౪అబ్/ త్రిషు విపులో గంభీరః త్రిష్వేవ షడున్నతశ్చతుర్హ్రస్వః ।
౬౭।౮౪య్ద్ / సప్తసు రక్తో రాజా పంచసు దీర్ఘశ్చ సూక్ష్మశ్చ ॥ ॥
౬౭।౮౫అ నాభీ (నాభిః) స్వరః సత్త్వమితి ప్రశస్తం (ప్రదిష్టం)
౬౭।౮౫బ్ గంభీరమేతత్ త్రితయం నరాణామ్ ।
౬౭।౮౫య్ ఉరో లలాటం వదనం చ పుంసాం
౬౭।౮౫ద్ విస్తీర్ణమేతత్ త్రితయం ప్రశస్తమ్ ॥ ॥
౬౭।౮౬అ వక్షోఽథ కక్షా నఖనాసికాస్యం
౬౭।౮౬బ్ కృకాటికా చేతి షడున్నతాని ।
౬౭।౮౬య్ హ్రస్వాని చత్వారి చ లింగపృష్ఠం
౬౭।౮౬ద్ గ్రీవా చ జంఘే చ హితప్రదాని ॥ ॥
౬౭।౮౭అ నేత్రాన్తపాదకరతాల్వధరోష్ఠజిహ్వా
౬౭।౮౭బ్ రక్తా నఖాశ్చ ఖలు సప్త సుఖావహాని ।
౬౭।౮౭య్ సూక్ష్మాణి పంచ దశనాంగులిపర్వకేశాః
౬౭।౮౭ద్ సాకం త్వచా కరరుహా న చ (కరరుహాశ్చ న) దుఃఖితానామ్ ॥ ॥
౬౭।౮౮అబ్/ హనులోచనబాహునాసికాః స్తనయోః అన్తరమత్ర పంచమమ్ ।
౬౭।౮౮య్ద్ / ఇతి దీర్ఘమిదం తు పంచకం న భవత్యేవ నృణామభూభృతామ్ ॥ ॥
౬౭।౮౯అ ఛాయా శుభాశుభఫలాని నివేదయన్తీ
౬౭।౮౯బ్ లక్ష్యా మనుష్యపశుపక్షిషు లక్షణజ్ఞైః ।
౬౭।౮౯య్ తేజోగుణాన్ బహిః అపి ప్రవికాశయన్తీ
౬౭।౮౯ద్ దీపప్రభా స్ఫటికరత్నఘటస్థితేవ ॥ ॥
౬౭।౯౦అ స్నిగ్ధద్విజత్వగ్నఖరోమకేశాః (కేశ)
౬౭।౯౦బ్ ఛాయా సుగన్ధా చ మహీసముత్థా ।
౬౭।౯౦య్ తుష్ట్యర్థలాభాభ్యుదయాన్ కరోతి

varbrhs.pdf 179
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౬౭।౯౦ద్ ధర్మస్య చాహన్యహని ప్రవృత్తిమ్ ॥ ॥

౬౭।౯౧అ స్నిగ్ధా సితాచ్ఛహరితా నయనాభిరామా
౬౭।౯౧బ్ సౌభాగ్యమార్దవసుఖాభ్యుదయాన్ కరోతి ।
౬౭।౯౧య్ సర్వార్థసిద్ధిజననీ జననీవ చ ఆప్యా
౬౭।౯౧ద్ ఛాయా ఫలం తనుభృతాం శుభమాదధాతి ॥ ॥
౬౭।౯౨అ చణ్డా అధృష్యా పద్మహేమాగ్నివర్ణా
౬౭।౯౨బ్ యుక్తా తేజోవిక్రమైః సప్రతాపైః ।
౬౭।౯౨య్ ఆగ్నేయీతి ప్రాణినాం స్యాజ్జయాయ
౬౭।౯౨ద్ క్షిప్రం సిద్ధిం వాంఛితార్థస్య దత్తే (ధత్తే) ॥ ॥
౬౭।౯౩అ మలినపరుషకృష్ణా పాపగన్ధానిలోత్థా
౬౭।౯౩బ్ జనయతి వధబన్ధవ్యాధ్యనర్థార్థనాశాన్ ।
౬౭।౯౩య్ స్ఫటికసదృశరూపా భాగ్యయుక్తాత్యుదారా
౬౭।౯౩ద్ నిధిః ఇవ గగనోత్థా శ్రేయసాం స్వచ్ఛవర్ణా ॥ ॥
౬౭।౯౪అ ఛాయాః క్రమేణ కుజలాగ్న్యనిలాంబరోత్థాః
౬౭।౯౪బ్ కేచిద్ వదన్తి దశ తాశ్చ యథానుపూర్వ్యా ।
౬౭।౯౪య్ సూర్యాబ్జనాభపురుహూతయమౌడుపానాం
౬౭।౯౪ద్ తుల్యాః తు లక్షణఫలైః ఇతి తత్సమాసః ॥ ॥
౬౭।౯౫అబ్/ కరివృషరథౌఘభేరీమృదంగసింహాభ్ర (అబ్ద ) నిఃస్వనా భూపాః ।
౬౭।౯౫య్ద్ / గర్దభజర్జరరూక్షస్వరాశ్చ ధనసౌఖ్యసన్త్యక్తాః ॥ ॥
౬౭।౯౬అబ్/ సప్త భవన్తి చ సారా మేదోమజ్జాత్వగస్థిశుక్రాణి ।
౬౭।౯౬య్ద్ / రుధిరం మాంసం చేతి ప్రాణభృతాం తత్సమాసఫలమ్ ॥ ॥
౬౭।౯౭అబ్/ తాల్వోష్ఠదన్తపాలీజిహ్వానేత్రాన్తపాయుకరచరణైః ।
౬౭।౯౭య్ద్ / రక్తే (రక్తైః) తు రక్తసారా బహుసుఖవనితార్థపుత్రయుతాః ॥ ॥
౬౭।౯౮అబ్/ స్నిగ్ధత్వక్కా ధనినో మృదుభిః సుభగా విచక్షణాః తనుభిః ।
౬౭।౯౮య్ద్ / మజ్జామేదఃసారాః సుశరీరాః పుత్రవిత్తయుతాః (యుక్తాః) ॥ ॥
౬౭।౯౯అబ్/ స్థూలాస్థిః అస్థిసారో బలవాన్ విద్యాన్తగః సురూపశ్చ ।
౬౭।౯౯య్ద్ / బహుగురుశుక్రాః సుభగా విద్వాంసో రూపవన్తశ్చ ॥ ॥

180 sanskritdocuments.org
౬౭।౧౦౦అబ్/ ఉపచితదేహో విద్వాన్ ధనీ సురూపశ్చ మాంససారో యః ।
౬౭।౧౦౦య్ద్ / సంఘాతా ఇతి చ సుశ్లిష్టసన్ధితా సుఖభుజో జ్ఞేయా ॥ ॥
౬౭।౧౦౧అబ్/ స్నేహః పంచసు లక్ష్యో వాగ్జిహ్వాదన్తనేత్రనఖసంస్థః ।
౬౭।౧౦౧య్ద్ / సుతధనసౌభాగ్యయుతాః స్నిగ్ధైః తైః నిర్ధనా రూక్షైః ॥ ॥
౬౭।౧౦౨అబ్/ ద్యుతిమాన్ వర్ణస్నిగ్ధః (వర్ణః స్నిగ్ధః) క్షితిపానామ్ మధ్యమః
సుతార్థవతామ్ ।
౬౭।౧౦౨య్ద్ / రూక్షో ధనహీనానాం శుద్ధః శుభదో న సంకీర్ణః ॥ ॥
౬౭।౧౦౩అబ్/ సాధ్యమనూకం వక్త్రాద్ గోవృషశార్దూలసింహగరుడముఖాః ।
౬౭।౧౦౩య్ద్ / అప్రతిహతప్రతాపా జితరిపవో మానవేన్ద్రాశ్చ ॥ ॥
౬౭।౧౦౪అబ్/ వానరమహిషవరాహాజతుల్యవదనాః శ్రుతార్థ (సుతార్థ ) సుఖభాజః ।
౬౭।౧౦౪య్ద్ / గర్దభకరభప్రతిమైః ముఖైః శరీరైశ్చ నిఃస్వసుఖాః ॥ ॥
౬౭।౧౦౫అబ్/ అష్టశతం షణ్ణవతిః (షణవతిః) పరిమాణం చతురశీతిః ఇతి పుంసామ్
।
౬౭।౧౦౫య్ద్ / ఉత్తమసమహీనానామంగులసంఖ్యా స్వమానేన ॥ ॥
౬౭।౧౦౬అబ్/ భారార్ధతనుః సుఖభాక్ తులితోఽతో దుఃఖభాగ్ భవత్యూనః ।
౬౭।౧౦౬య్ద్ / భారోఽతివాఢ్యానామధ్యర్ధః సర్వధరణీశః ॥ ॥
౬౭।౧౦౭అబ్/ వింశతివర్షా నారీ పురుషః ఖలు పంచవింశతిభిః అబ్దైః ।
౬౭।౧౦౭య్ద్ / అర్హతి మానోన్మానం జీవితభాగే చతుర్థే వా ॥ ॥
౬౭।౧౦౮అబ్/ భూజలశిఖ్యనిలాంబరసురనరరక్షః పిశాచకతిరశ్చామ్ ।
౬౭।౧౦౮య్ద్ / సత్త్వేన భవతి పురుషో లక్షణమేతద్ భవతి తేషాం (ఏషాం) ॥ ॥
౬౭।౧౦౯అ మహీస్వభావః శుభపుష్పగన్ధః
౬౭।౧౦౯బ్ సంభోగవాన్ సుశ్వసనః స్థిరశ్చ ।
౬౭।౧౦౯య్ తోయస్వభావో బహుతోయపాయీ
౬౭।౧౦౯ద్ ప్రియాభిభాషీ (అభిలాషీ) రసభాజనః (భోజనః) చ ॥ ॥
౬౭।౧౧౦అ అగ్నిప్రకృత్యా చపలోఽతితీక్ష్ణశ్
౬౭।౧౧౦బ్ చణ్డః క్షుధాలుః బహుభోజనశ్చ ।
౬౭।౧౧౦య్ వాయోః స్వభావేన చలః కృశశ్చ

varbrhs.pdf 181
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౬౭।౧౧౦ద్ క్షిప్రం చ కోపస్య వశం ప్రయాతి ॥ ॥

౬౭।౧౧౧అ ఖప్రకృతిః నిపుణో వివృతాస్యః
౬౭।౧౧౧బ్ శబ్దగతేః కుశలః సుశిరాంగః ।
౬౭।౧౧౧య్ త్యాగయుతః (త్యాగయుతో) పురుషో మృదుకోపః
౬౭।౧౧౧ద్ స్నేహరతశ్చ భవేత్ సురసత్త్వః ॥ ॥
౬౭।౧౧౨అబ్/ మర్త్యసత్త్వసంయుతో గీతభూషణప్రియః ।
౬౭।౧౧౨య్ద్ / సంవిభాగశీలవాన్ నిత్యమేవ మానవః ॥ ॥
౬౭।౧౧౩అ తీక్ష్ణప్రకోపః ఖలచేష్టితశ్చ
౬౭।౧౧౩బ్ పాపశ్చ సత్త్వేన నిశాచరాణామ్ ।
౬౭।౧౧౩య్ పిశాచసత్త్వశ్చపలో మలాక్తో
౬౭।౧౧౩ద్ బహుప్రలాపీ చ సముల్బణాంగః ॥ ॥
౬౭।౧౧౪అ భీరుః క్షుధాలుః బహుభుక్ చ యః స్యాద్
౬౭।౧౧౪బ్ జ్ఞేయశ్చ (స) సత్త్వేన నరః తిరశ్చామ్ ।
౬౭।౧౧౪య్ ఏవం నరాణాం ప్రకృతిః ప్రదిష్టా
౬౭।౧౧౪ద్ యల్లక్షణజ్ఞాః ప్రవదన్తి సత్త్వమ్ ॥ ॥
౬౭।౧౧౫అ శార్దూలహంససమదద్విపగోపతీనాం
౬౭।౧౧౫బ్ తుల్యా భవన్తి గతిభిః శిఖినాం చ భూపాః ।
౬౭।౧౧౫య్ యేషాం చ శబ్దరహితం స్తిమితం చ యాతం
౬౭।౧౧౫ద్ తేఽపీశ్వరా ద్రుతపరిప్లుతగా దరిద్రాః ॥ ॥
౬౭।౧౧౬అ శ్రాన్తస్య యానమశనం చ బుభుక్షితస్య
౬౭।౧౧౬బ్ పానం తృషాపరిగతస్య భయేషు రక్షా ।
౬౭।౧౧౬య్ ఏతాని యస్య పురుషస్య భవన్తి కాలే
౬౭।౧౧౬ద్ ధన్యం వదన్తి ఖలు తం నరలక్షణజ్ఞాః ॥ ॥
౬౮।౧౧౭అబ్/ పురుషలక్షణముక్తమిదం మయా మునిమతాని అవలోక్య సమాసతః
।
౬౮।౧౧౭య్ద్ / ఇదమధీత్య నరో నృపసమ్మతో భవతి సర్వజనస్య చ వల్లభః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౬౮ పంచమనుష్యవిభాగాధ్యాయః
౬౮।౧అబ్/ తారాగ్రహైః బలయుతైః స్వక్షేత్రస్వౌచ్చగైశ్చతుష్టయగైః ।

182 sanskritdocuments.org
౬౮।౧య్ద్ / పంచ పురుషాః ప్రశస్తా జాయన్తే తాన్ అహం వక్ష్యే ॥ ॥
౬౮।౨అబ్/ జీవేన భవతి హంసః సౌరేణ శశః కుజేన రుచకశ్చ ।
౬౮।౨య్ద్ / భద్రో బుధేన బలినా మాలవ్యో దైత్యపూజ్యేన ॥ ॥
౬౮।౩అబ్/ సత్త్వమహీనం సూర్యాత్శారీరం మానసం చ చన్ద్రబలాత్ ।
౬౮।౩య్ద్ / యద్ రాశిభేదయుక్తావేతౌ తల్లక్షణః స పుమాన్ ॥ ॥
౬౮।౪అబ్/ తద్ధాతుమహాభూతప్రకృతిద్యుతివర్ణసత్త్వరూపాద్యైః ।
౬౮।౪య్ద్ / అబలరవీన్దుయుతైః తైః సంకీర్ణా లక్షణైః పురుషాః ॥ ॥
౬౮।౫అబ్/ భౌమాత్ సత్త్వం గురుతా బుధాత్ సురేజ్యాత్ స్వరః సితాత్ స్నేహః ।
౬౮।౫య్ద్ / వర్ణః సౌరాదేషాం గుణదోషైః సాధ్వసాధుత్వమ్ ॥ ॥
౬౮।౬అబ్/ సంకీర్ణాః స్యుః న నృపా దశాసు తేషాం భవన్తి సుఖభాజః ।
౬౮।౬య్ద్ / రిపుగృహనీచౌచ్చచ్యుతసత్పాపనిరీక్షణైః భేదాః (భేదః) ॥ ॥
౬౮।౭అబ్/ షణ్ణవతిః అంగులానాం వ్యాయామో దీర్ఘతా చ హంసస్య ।
౬౮।౭య్ద్ / శశరుచకభద్రమాలవ్యసంజ్ఞితాః త్ర్యంగులవివృద్ధ్యా ॥ ॥
౬౮।౮అ యః సాత్త్వికః తస్య దయా స్థిరత్వం
౬౮।౮బ్ సత్త్వార్జవం బ్రాహ్మణదేవభక్తిః ।
౬౮।౮య్ రజో అధికః కావ్యకలాక్రతుస్త్రీ -
౬౮।౮ద్ సంసక్తచిత్తః పురుషోఽతిశూరః ॥ ॥
౬౮।౯అ తమోఽధికో వంచయితా పరేషాం
౬౮।౯బ్ మూర్ఖోఽలసః క్రోధపరోఽతినిద్రః ।
౬౮।౯య్ మిశ్రైః గుణైః సత్త్వరజస్తమోభిః
౬౮।౯ద్ మిశ్రాః తు తే సప్త సహ ప్రభేదైః ॥ ॥
౬౮।౧౦అ మాలవ్యో నాగనాసః సమభుజ (నాగనాససమభుజ) యుగలో
జానుసమ్ప్రాప్తహస్తో
౬౮।౧౦బ్ మాంసైః పూర్ణాంగసన్ధిః సమరుచిరతనుః మధ్యభాగే కృశశ్చ ।
౬౮।౧౦య్ పంచాష్టౌ చ ఊర్ధ్వమాస్యం శ్రుతివివరమపి త్ర్యంగులోనం చ తిర్యగ్
౬౮।౧౦ద్ దీప్తాక్షం సత్కపోలం సమసితదశనం నాతిమాంసాధరోష్ఠమ్ ॥ ॥
౬౮।౧౧అ మాలవాన్ స భరుకచ్ఛసురాష్ట్రాన్

varbrhs.pdf 183
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౬౮।౧౧బ్ లాటసిన్ధువిషయప్రభృతీంశ్చ ।
౬౮।౧౧య్ విక్రమార్జితధనోఽవతి రాజా
౬౮।౧౧ద్ పారియాత్రనిలయాన్ (నిలయః) కృతబుద్ధిః ॥ ॥
౬౮।౧౨అబ్/ సప్తతివర్షో మాలవ్యోఽయం త్యక్ష్యతి సమ్యక్ ప్రాణాం తీర్థే ।
౬౮।౧౨య్ద్ / లక్షణమేతత్ సమ్యక్ ప్రోక్తం శేషనరాణాం చాతో వక్ష్యే ॥ ॥
౬౮।౧౩అ ఉపచితసమవృత్తలంబబాహుః
౬౮।౧౩బ్ భుజయుగలప్రమితః సముచ్ఛ్రయోఽస్య ।
౬౮।౧౩య్ మృదుతనుఘనరోమనద్ధగణ్డో
౬౮।౧౩ద్ భవతి నరః ఖలు లక్షణేన భద్రః ॥ ॥
౬౮।౧౪అ త్వక్షుక్రసారః పృథుపీనవక్షాః
౬౮।౧౪బ్ సత్త్వాధికో వ్యాఘ్రముఖః స్థిరశ్చ ।
౬౮।౧౪య్ క్షమాన్వితో ధర్మపరః కృతజ్ఞో
౬౮।౧౪ద్ గజేన్ద్రగామీ బహుశాస్త్రవేత్తా ॥ ॥
౬౮।౧౫అ ప్రాజ్ఞో వపుష్మాన్ సులలాటశంఖః
౬౮।౧౫బ్ కలాస్వభిజ్ఞో ధృతిమాన్ సుకుక్షిః ।
౬౮।౧౫య్ సరోజగర్భద్యుతిపాణిపాదో
౬౮।౧౫ద్ యోగీ సునాసః సమసంహతభ్రూః ॥ ॥
౬౮।౧౬అ నవాంబుసిక్తావనిపత్రకుంకుమ-
౬౮।౧౬బ్ ద్విపేన్ద్రదానాగురుతుల్యగన్ధతా ।
౬౮।౧౬య్ శిరోరుహాశ్చఏకజకృష్ణకుంచితాః
౬౮।౧౬ద్ తురంగనాగోపమగుహ్యగూఢతా (గూఢగుహ్యతా) ॥ ॥
౬౮।౧౭అ హలముశలగదాసిశంఖచక్ర -
౬౮।౧౭బ్ ద్విపమకరాబ్జరథాంకితాంఘ్రి (అన్హ్రి) హస్తః ।
౬౮।౧౭య్ విభవమపి జనోఽస్య బోభుజీతి
౬౮।౧౭ద్ క్షమతి హి న స్వజనం స్వతన్త్రబుద్ధిః ॥ ॥
౬౮।౧౮అ అంగులాని నవతిశ్చ షడూనాన్య్-
౬౮।౧౮బ్ ఉచ్ఛ్రయేణ తులయాపి హి భారః ।
౬౮।౧౮య్ మధ్యదేశనృపతిః యది పుష్టాశ్

184 sanskritdocuments.org
౬౮।౧౮ద్ త్ర్యాదయోఽస్య సకలావనినాథః ॥ ॥
౬౮।౧౯అబ్/ భుక్త్వా సమ్యగ్వసుధాం శౌర్యేణౌపార్జితామశీత్యబ్దః ।
౬౮।౧౯య్ద్ / తీర్థే ప్రాణాం త్యక్త్వా భద్రో దేవాలయం యాతి ॥ ॥
౬౮।౨౦అ ఈషద్దన్తురకః తనుద్విజనఖః కోశేక్షణః శీఘ్రగో
౬౮।౨౦బ్ విద్యాధాతువణిక్క్రియాసు నిరతః సమ్పూర్ణగణ్డః శఠః ।
౬౮।౨౦య్ సేనానీః ప్రియమైథునః పరజనస్త్రీసక్తచిత్తశ్చలః
౬౮।౨౦ద్ శూరో మాతృహితో వనాచలనదీదుర్గేషు సక్తః శశః ॥ ॥
౬౮।౨౧అ దీర్ఘో అంగులానాం శతమష్టహీనం
౬౮।౨౧బ్ సాశంకచేష్టః పరరన్ధ్రవిగ ।
౬౮।౨౧య్ సారోఽస్య మజ్జా నిభృతప్రచారః
౬౮।౨౧ద్ శశో హ్యతో (అయం) నాతిగురుః ప్రదిష్టః ॥ ॥
౬౮।౨౨అ మధ్యే కృశః ఖేటకఖంగవీణా
౬౮।౨౨బ్ పర్యంకమాలామురజానురూపాః ।
౬౮।౨౨య్ శూలోపమాశ్చ ఊర్ధ్వగతాశ్చ రేఖాః
౬౮।౨౨ద్ శశస్య పాదోపగతాః కరే వా ॥ ॥
౬౮।౨౩అ ప్రాత్యన్తికో మాణ్డలికోఽథవా అయం
౬౮।౨౩బ్ స్ఫిక్స్రావశూలాభిభవార్తమూర్తిః ।
౬౮।౨౩య్ ఏవం శశః సప్తతిహాయనోఽయం
౬౮।౨౩ద్ వైవస్వతస్యాలయమభ్యుపైతి ॥ ॥
౬౮।౨౪అ రక్తం పీనకపోలమున్నతనసం వక్త్రం సువర్ణోపమం
౬౮।౨౪బ్ వృత్తం చాస్య శిరోఽక్షిణీ మధునిభే సర్వే చ రక్తా నఖాః ।
౬౮।౨౪య్ స్రగ్దామాంకుశశంఖమత్స్యయుగలక్రత్వంగకుంభాంబుజైశ్
౬౮।౨౪ద్ చిహ్నైః హంసకలస్వనః సుచరణో హంసః ప్రసన్నేన్ద్రియః ॥ ॥
౬౮।౨౫అబ్/ రతిః అంభసి శుక్రసారతా ద్విగుణా చాష్టశతైః పలైః మితిః ।
౬౮।౨౫య్ద్ / పరిమాణమథాస్య షడ్యుతా నవతిః సమ్పరికీర్తితా బుధైః ॥ ॥
౬౮।౨౬అబ్/ భునక్తి హంసః ఖసశూరసేనాన్ గాన్ధారగంగాయామునాన్తరాలమ్ ।
౬౮।౨౬య్ద్ / శతం దశోనం శరదాం నృపత్వం కృత్వా వనాన్తే సముపైతి మృత్యుమ్
॥॥

varbrhs.pdf 185
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౬౮।౨౭అబ్/ సుభ్రూకేశో రక్తశ్యామః కంబుగ్రీవో వ్యాదీర్ఘాస్యః ।

౬౮।౨౭య్ద్ / శూరః క్రూరః శ్రేష్ఠో మన్త్రీ చౌరస్వామీ వ్యాయామీ చ ॥ ॥
౬౮।౨౮అ యన్మాత్రమాస్యం రుచకస్య దీర్ఘం
౬౮।౨౮బ్ మధ్యప్రదేశే చతురస్రతా (చతురశ్రతా) సా ।
౬౮।౨౮య్ తనుచ్ఛవిః శోణితమాంససారో
౬౮।౨౮ద్ హన్తా ద్విషాం సాహససిద్ధకార్యః ॥ ॥
౬౮।౨౯అ ఖట్వాంగవీణావృషచాపవజ్ర -
౬౮।౨౯బ్ శక్తీన్ద్రశూలాంకితపాణిపాదః ।
౬౮।౨౯య్ భక్తో గురుబ్రాహ్మణదేవతానాం
౬౮।౨౯ద్ శతాంగులః స్యాత్ తు సహస్రమానః (తులయా సహస్రం) ॥ ॥
౬౮।౩౦అ మన్త్రాభిచారకుశలః కృశజానుజంఘో
౬౮।౩౦బ్ విన్ధ్యం ససహ్యగిరిముజ్జయినీం చ భుక్త్వా ।
౬౮।౩౦య్ సమ్ప్రాప్య సప్తతిసమా రుచకో నరేన్ద్రః
౬౮।౩౦ద్ శస్త్రేణ మృత్యుముపయాత్యథవాఽనలేన ॥ ॥
౬౮।౩౧అ పంచాపరే వామనకో జఘన్యః
౬౮।౩౧బ్ కుబ్జోఽథవా మణ్డలకోఽథ సాచీ (సమీ) ।
౬౮।౩౧య్ పూర్వోక్తభూపానుచరా భవన్తి
౬౮।౩౧ద్ సంకీర్ణసంజ్ఞః (సంజ్ఞాః) శృణు లక్షణైః తాన్ ॥ ॥
౬౮।౩౨అ సమ్పూర్ణాంగో వామనో భగ్నపృష్ఠః
౬౮।౩౨బ్ కించిగ ఊరూమధ్యకక్ష్య (కక్ష) అన్తరేషు ।
౬౮।౩౨య్ ఖ్యాతో రాజ్ఞాం హ్యేష భద్రానుజీవీ
౬౮।౩౨ద్ స్ఫీటో రాజా (దాతా) వాసుదేవస్య భక్తః ॥ ॥
౬౮।౩౩అ మాలవ్యసేవీ తు జఘన్యనామా
౬౮।౩౩బ్ ఖణ్డేన్దుతుల్యశ్రవణః సుసన్ధిః ।
౬౮।౩౩య్ శుక్రేణ సారహ్ పిశునః కవిశ్చ
౬౮।౩౩ద్ రూక్షచ్ఛవిః స్థూలకరాంగులీకః ॥ ॥
౬౮।౩౪అ క్రూరో ధనీ స్థూలమతిః ప్రతీతః
౬౮।౩౪బ్ తామ్రచ్ఛవిః స్యాత్ పరిహాసశీలః

186 sanskritdocuments.org
౬౮।౩౪య్ ఉరో అంఘ్రి (అన్హ్రి) హస్తేష్వసిశక్తిపాశ-
౬౮।౩౪ద్ పరశ్వధాంకః స (అగ़్కశ్చ) జఘన్యనామా ॥ ॥
౬౮।౩౫అ కుబ్జో నామ్నా యః స శుద్ధో హ్యధస్తాత్
౬౮।౩౫బ్ క్షీణః కించిత్ పూర్వకాయే నతశ్చ ।
౬౮।౩౫య్ హంసాసేవీ నాస్తికోఽర్థైరుపేతో
౬౮।౩౫ద్ విద్వాన్ శూరః సూచకః స్యాత్ కృతజ్ఞః ॥ ॥
౬౮।౩౬అ కలాస్వభిజ్ఞః కలహప్రియశ్చ
౬౮।౩౬బ్ ప్రభూతభృత్యః ప్రమదాజితశ్చ ।
౬౮।౩౬య్ సమ్పూజ్య లోకం ప్రజహాత్యకస్మాత్
౬౮।౩౬ద్ కుబ్జోఽయముక్తః సతతోద్యతశ్చ ॥ ॥
౬౮।౩౭అబ్/ మణ్డలకక్షణమతో (కనామధేయో లక్షణమతో) రుచకానుచరోఽభిచారవిత్
కుశలః ।
౬౮।౩౭య్ద్ / కృత్యావేతాల (వైతాల) ఆదిషు కర్మసు విద్యాసు చానురతః ॥ ॥
౬౮।౩౮అబ్/ వృద్ధాకారః ఖరపరుషమూర్ధజశ్రూక్షమూర్ధజః) చ శత్రునాశనే కుశలః
।
౬౮।౩౮య్ద్ / ద్విజదేవయజ్ఞయోగప్రసక్తధీః స్త్రీజితో మతిమాన్ ॥ ॥
౬౮।౩౯అ సాచీఇతి (సామీతి) యః సోఽతివిరూపదేహః
౬౮।౩౯బ్ శశానుగామీ ఖలు దుర్భగశ్చ ।
౬౮।౩౯య్ దాతా మహారంభసమాప్తకార్యో
౬౮।౩౯ద్ గుణైః శశస్యైవ భవేత్ సమానః ॥ ॥
౬౮।౪౦అ పురుషలక్షణముక్తమిదమ్ మయా
౬౮।౪౦బ్ మునిమతాని నిరీక్ష్య సమాసతః ।
౬౮।౪౦య్ ఇదమధీత్య నరో నృపసమ్మతో
౬౮।౪౦ద్ భవతి సర్వజనస్య చ వల్లభః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౬౯ కన్యాలక్షణాధ్యాయః
౬౯।౧అ స్నిగ్ధౌన్నతాగ్రతనుతామ్రనఖౌ కుమార్యాః
౬౯।౧బ్ పాదౌ సమౌపచితచారునిగూఢగుల్ఫౌ ।
౬౯।౧య్ శ్లిష్టాంగులీ కమలకాన్తితలౌ చ యస్యాః

varbrhs.pdf 187
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౬౯।౧ద్ తాముద్వహేద్ యది భువోఽధిపతిత్వమిచ్ఛేత్ ॥ ॥

౬౯।౨అ మత్స్యాంకుశాబ్జయవవజ్రహలాసిచిహ్న-
౬౯।౨బ్ అవస్వేదనౌ మృదుతలౌ చరణౌ ప్రశస్తౌ ।
౬౯।౨య్ జంఘే చ రోమరహితే విశిరే సువృత్తే
౬౯।౨ద్ జానుద్వయం సమమనుల్బణసన్ధిదేశమ్ ॥ ॥
౬౯।౩అ ఊరూ ఘనౌ కరికరప్రతిమావరోమావ్
౬౯।౩బ్ అశ్వత్థపత్రసదృశం విపులం చ గుహ్యమ్ ।
౬౯।౩య్ శ్రోణీలలాటమురుకూర్మసమున్నతం చ
౬౯।౩ద్ గూఢో మణిశ్చ విపులాం శ్రియమాదధాతి ॥ ॥
౬౯।౪అ విస్తీర్ణమాంసౌపచితో నితంబః
౬౯।౪బ్ గురుశ్చ ధత్తే రశనా (రసనా) కలాపమ్ ।
౬౯।౪య్ నాభిః గభీరా (గంభీరా) విపులాంగానాం
౬౯।౪ద్ ప్రదక్షినావర్తగతా చ శస్తా (ప్రశస్తా ) ॥ ॥
౬౯।౫అ మధ్యం స్త్రియాః త్రివలినాథమరోమశం చ
౬౯।౫బ్ వృత్తౌ ఘనావవిషమౌ కఠినావురస్యౌ ।
౬౯।౫య్ రోమప్రవర్జితం (అపవర్జితం) ఉరో మృదు చాంగనానాం
౬౯।౫ద్ గ్రీవా చ కంబునిచితార్థసుఖాని దత్తే (ధత్తే) ॥ ॥
౬౯।౬అ బన్ధుజీవకుసుమోపమోఽధరో
౬౯।౬బ్ మాంసలో రుచిరబింబరూపభృత్ ।
౬౯।౬య్ కున్దకుడ్మలనిభాః సమా ద్విజా
౬౯।౬ద్ యోషితాం పతిసుఖామితార్థదాః ॥ ॥
౬౯।౭అ దాక్షిణ్యయుక్తమశఠం పరపుష్టహంస-
౬౯।౭బ్ వల్గు ప్రభాషితమదీనమనల్పసౌఖ్యమ్ ।
౬౯।౭య్ నాసా సమా సమపుటా రుచిరా ప్రశస్తా
౬౯।౭ద్ దృగ్నీలనీరజదలద్యుతిహారిణీ చ ॥ ॥
౬౯।౮అబ్/ నో సంగతే నాతిపృథూ న లంబే శస్తే భ్రువౌ బాలశశాంకవక్రే ।
౬౯।౮య్ద్ / అర్ధేన్దుసంస్థానమరోమశం చ శస్తం లలాటం న నతం న తుంగమ్ ॥ ॥

188 sanskritdocuments.org
౬౯।౯అబ్/ కర్ణయుగ్మమపి యుక్తమాంసలం శస్యతే మ్ర్దు సమాహితమ్ సమం
(సమం సమాహితం) ।
౬౯।౯య్ద్ / స్నిగ్ధనీలమృదుకుంచితైకజా మూర్ధజాః సుఖకరాః సమం శిరః ॥ ॥
౬౯।౧౦అ భృంగారాసనవాజికుఞ్జరరథశ్రీవృక్షయూపేషుభిః
౬౯।౧౦బ్ మాలాకుణ్డలచామరాంకుశయవైః శైలైః ధ్వజైః తోరణైః ।
౬౯।౧౦య్ మత్స్యస్వస్తికవేదికావ్యజనకైః శంఖాతపత్రాంబుజైః
౬౯।౧౦ద్ పాదే పాణితలేఽథవా (అపి వా) యువతయో గచ్ఛన్తి రాజ్ఞీపదమ్ ॥ ॥
౬౯।౧౧అ నిగూఢమణిబన్ధనౌ తరుణపద్మగర్భోపమౌ
౬౯।౧౧బ్ కరౌ నృపతియోషితస్యోషితాం) తనువికృష్టపర్వాంగులీ ।
౬౯।౧౧య్ న నిమ్నమతి నౌన్నతం కరతలం సురేఖాన్వితం
౬౯।౧౧ద్ కరోత్యవిధవాం చిరం సుతసుఖార్థసంభోగినీమ్ ॥ ॥
౬౯।౧౨అ మధ్యాంగులిం యా మణిబన్ధనోత్థా
౬౯।౧౨బ్ రేఖా గతా పాణితలే అంగనాయాః ।
౬౯।౧౨య్ ఊర్ధ్వస్థితా పాదతలేఽథవా యా
౬౯।౧౨ద్ పుంసోఽథవా రాజ్యసుఖాయ సా స్యాత్ ॥ ॥
౬౯।౧౩అ కనిష్ఠికామూలభవా గతా యా
౬౯।౧౩బ్ ప్రదేశినీమధ్యమికాన్తరాలమ్ ।
౬౯।౧౩య్ కరోతి రేఖా పరమాయుషః సా
౬౯।౧౩ద్ ప్రమాణమూనా తు తదూనమాయుః ॥ ॥
౬౯।౧౪అ అంగుష్టమూలే ప్రసవస్య రేఖాః
౬౯।౧౪బ్ పుత్రా బృహత్యః ప్రమదాః తు తన్వ్యః ।
౬౯।౧౪య్ అచ్ఛిన్నమధ్యా (దీర్ఘా ) బృహదాయుషః (బృహదాయుషాం) తాః
౬౯।౧౪ద్ స్వల్పాయుషాం ఛిన్నలఘుప్రమాణాః ॥ ॥
౬౯।౧౫అ ఇతీదముక్తం శుభమంగనానామ్
౬౯।౧౫బ్ అతో విపర్యస్తమనిష్టముక్తమ్ ।
౬౯।౧౫య్ విశేషతోఽనిష్టఫలాని యాని
౬౯।౧౫ద్ సమాసతః తాని అనుకీర్తయామి ॥ ॥
౬౯।౧౬అ కనిష్ఠికా వా తదనన్తరా వా
౬౯।౧౬బ్ మహీం న యస్యాః శ్పృశతి స్త్రియాః స్యాత్ ।

varbrhs.pdf 189
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౬౯।౧౬య్ గతాథవ్ంగుష్ఠమతీత్య యస్యాః

౬౯।౧౬ద్ ప్రదేశినీ సా కులటాఽతిపాపా ॥ ॥
౬౯।౧౭అ ఉద్బద్ధాభ్యామ్ పిణ్డికాభ్యామ్ శిరాలే
౬౯।౧౭బ్ శుష్కే జంఘే లోమశే (రోమశే) చాతిమాంసే
౬౯।౧౭య్ వామావర్తం నిమ్నమల్పం చ గుహ్యం
౬౯।౧౭ద్ కుంభాకారం చోదరం దుఃఖితానామ్ ॥ ॥
౬౯।౧౮అబ్/ హ్రస్వయాతినిఃస్వతా దీర్ఘయా కులక్షయః ।
౬౯।౧౮య్ద్ / గ్రీవయా పృథూత్థయా యోషితః ప్రచణ్డతా ॥ ॥
౬౯।౧౯అ నేత్రే యస్యాః కేకరే పింగలే వా
౬౯।౧౯బ్ సా దుఃశీలా శ్యావలోలేక్షణా చ ।
౬౯।౧౯య్ కూపౌ యస్యా గణ్డయోశ్చ స్మితేషు
౬౯।౧౯ద్ నిఃసన్దిగ్ధం బన్ధకీం తాం వదన్తి ॥ ॥
౬౯।౨౦అ ప్రవిలంబిని దేవరం లలాటే
౬౯।౨౦బ్ శ్వశురం హన్త్యుదరే స్ఫిజోః పతిం చ ।
౬౯।౨౦య్ అతిరోమచయాన్వితౌత్తరఓష్ఠీ
౬౯।౨౦ద్ న శుభా భర్తుః అతీవ యా చ దీర్ఘా ॥ ॥
౬౯।౨౧అ స్తనౌ సరోమౌ మలినౌల్బణౌ చ
౬౯।౨౧బ్ క్లేశం దధాతే విషమౌ చ కర్ణౌ ।
౬౯।౨౧య్ స్థూలాః కరాలా విషమాశ్చ దన్తాః
౬౯।౨౧ద్ క్లేశాయ చౌర్యాయ చ కృష్ణమాంసాః ॥ ॥
౬౯।౨౨అ క్రవ్యాదరూపైః వృకకాకకంక-
౬౯।౨౨బ్ సరీసృపౌలూకసమానచిహ్నైః
౬౯।౨౨య్ శుష్కైః శిరాలైః విషమైశ్చ హస్తైః
౬౯।౨౨ద్ భవన్తి నార్యహ్ సుఖవిత్తహీనాః ॥ ॥
౬౯।౨౩అ యా తూత్తరోష్ఠేన సమున్నతేన
౬౯।౨౩బ్ రూక్షాగ్రకేశీ కలహప్రియా సా ।
౬౯।౨౩య్ ప్రాయో విరూపాసు భవన్తి దోషా
౬౯।౨౩ద్ యత్రాకృతిః తత్ర గుణా వసన్తి ॥ ॥

190 sanskritdocuments.org
౬౯।౨౪అబ్/ పాదౌ సగుల్ఫౌ ప్రథమం ప్రదిష్టౌ జంఘే ద్వితీయం తు సజానుచక్రే ।
౬౯।౨౪య్ద్ / మేఢ్ర ఊరుముష్కం చ తతః తౄతీయం నాభిః కటిశ్చైవ (చ ఇతి)
చతుర్థమాహుః ॥ ॥
౬౯।౨౫అబ్/ ఉదరం కథయన్తి పంచమం హృదయం షష్ఠమతః స్తనాన్వితమ్ ।
౬౯।౨౫య్ద్ / అథ సప్తమమంసజత్రుణీ కథయన్త్యష్టమమోష్ఠకన్ధరే ॥ ॥
౬౯।౨౬అబ్/ నవమం నయనే చ సభ్రుణీ సలలాటం దశమం శిరః తథా ।
౬౯।౨౬య్ద్ / అశుభేష్వశుభం దశాఫలం చరణాద్యేషు శుభేషు శోభనమ్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౭౦ వస్త్రచ్ఛేదలక్షణాధ్యాయః
౭౦।౧అబ్(౭౧।౬అబ్)/ ప్రభూతవస్త్రదాశ్వినీ భరణి అథాపహారిణీ ।
౭౦।౧య్ద్ (౭౧।౬య్ద్ )/ ప్రదహ్యతేఽగ్నిదైవతే ప్రజేస్వరేఽర్థసిద్ధయః ॥ ॥
౭౦।౨అబ్(౭౧।౭అబ్)/ మృగే తు మూషకాద్ భయం వ్యసుత్వమేవ శంకరే ।
౭౦।౨య్ద్ (౭౧।౭య్ద్ )/ పునర్వసౌ శుభాగమః తదగ్రభే ధనైః యుతిః ॥ ॥
౭౦।౩అబ్(౭౧।౮అబ్)/ భుజంగభే విలుప్యతే మఘాసు మృత్యుమాదిశేత్ ।
౭౦।౩య్ద్ (౭౧।౮య్ద్ )/ భగాహ్వయే నృపాద్ భయం ధనాగమాయ చౌత్తరా ॥ ॥
౭౦।౪అబ్(౭౧।౯అబ్)/ కరేణ కర్మసిద్ధయః శుభాగమః తు చిత్రయా ।
౭౦।౪య్ద్ (౭౧।౯య్ద్ )/ శుభం చ భోజ్యమానిలే ద్విదైవతే జనప్రియః ॥ ॥
౭౦।౫అబ్(౭౧।౧౦అబ్)/ సుహూద్యుతిః (సుహృద్యుతిః) చ మిత్రభే తదగ్రభే
(పురన్దరే) ఽంబరక్షయః ।
౭౦।౫య్ద్ (౭౧।౧౦య్ద్ )/ జలప్లుతిశ్చ నైరృతే రుజో జలాధిదైవతే ॥ ॥
౭౦।౬అబ్(౭౧।౧౧అబ్)/ మిష్టమన్నమపి వైశ్వదైవతే వైష్ణవే భవతి నేత్రరోగతా ।
౭౦।౬య్ద్ (౭౧।౧౧య్ద్ )/ ధాన్యలబ్ధిః (లబ్ధిం) అపి (అథ) వాసవే (విశ్వదైవతే)
విదుః వారుణే విషకృతం మహద్భయమ్ ॥ ॥
౭౦।౭అ(౭౧।౧౨అ) భద్రపదాసు భయం సలిలోత్థం
౭౦।౭బ్(౭౧।౧౨బ్) తత్పరతశ్చ భవేత్ సుతలబ్ధిః ।
౭౦।౭య్(౭౧।౧౨ఇ) రత్నయుతిం కథయన్తి చ పౌష్ణే
౭౦।౭ద్(౭౧।౧౨ద్) యోఽభినవాంబరమిచ్ఛతి భోక్తుమ్ ॥ ॥
౭౧।౧౩అబ్/ విప్రమతాదథ భూపతిదత్తం యగ వివాహవిధావభిలబ్ధమ్ ।

varbrhs.pdf 191
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౭౧।౧౩య్ద్ / తేషు గుణై రహితేష్వపి భోక్తుం నూతనమంబరమిష్టఫలం స్యాత్ .. ..

౭౦।౮అబ్(౭౧।౧౪అబ్)/ భోక్తుం నవాంబరం శస్తమ్ ఋక్షేఽపి గుణవర్జితే ।
౭౦।౮య్ద్ (౭౧।౧౪య్ద్ )/ వివాహే రాజసమ్మానే బ్రహ్మణాణాం చ సమ్మతే ॥ ॥
౭౦।౯అబ్(౭౧।౧అబ్)/ వస్త్రస్య కోణేషు వసన్తి దేవా నరాశ్చ పాశాన్తదశాన్తమధ్యే ।
౭౦।౯య్ద్ (౭౧।౧య్ద్ )/ శేషాః త్రయశ్చాత్ర నిశాచరాంశాః తథైవ శయ్యాసనపాదుకాసు
॥॥
౭౦।౧౦అబ్(౭౧।౨అబ్)/ లిప్తే మషీగోమయకర్దమాద్యైశ్ఛిన్నే ప్రదగ్ధే స్ఫుటితే చ
విన్ద్యాత్ ।
౭౦।౧౦య్ద్ (౭౧।౨య్ద్ )/ పుష్టం నవేఽల్పాల్పతరం చ భుక్తే పాపం శుభం
చాధికముత్తరీయే ॥ ॥
౭౦।౧౧అబ్(౭౧।౩అబ్)/ రుగ్రాక్షసాంశేస్వథవాఽపి మృత్యుః పుఞ్జన్మతేజశ్చ
మనుష్యభాగే ।
౭౦।౧౧య్ద్ (౭౧।౩య్ద్ )/ భాగేఽమరాణామథ భోగవృద్ధిః ప్రాన్తేషు సర్వత్ర
వదన్త్యనిష్టమ్ ॥ ॥
౭౦।౧౨అబ్(౭౧।౪అబ్)/ కంకప్లవౌలూకకపోతకాకక్రవ్యాదగోమాయుఖరౌష్ట్రసర్పైః
।
౭౦।౧౨య్ద్ (౭౧।౪య్ద్ )/ ఛేదాకృతిః దైవతభాగగాపి పుంసాం భయం మృత్యుసమం
కరోతి ॥ ॥
౭౦।౧౩అబ్(౭౧।౫అబ్)/ ఛత్రధ్వజస్వస్తికవర్ధమానశ్రీవృక్షకుంభాంబుజతోరణాద్యైః
।
౭౦।౧౩య్ద్ (౭౧।౫య్ద్ )/ ఛేదాకృతిః నైరృతభాగగా అపి పుంసాం విధత్తే నచిరేణ
లక్ష్మీమ్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౭౧ చామరలక్షణాధ్యాయః
౭౧।౧అ దేవైశ్చమర్యః కిల వాలహేతోః
౭౧।౧బ్ సృష్టా హిమక్ష్మాధరకన్దరేషు ।
౭౧।౧య్ ఆపీతవర్ణాశ్చ భవన్తి తాసాం
౭౧।౧ద్ కృష్ణాశ్చ లాంగూలభవాః సితాశ్చ ॥ ॥
౭౧।౨అ స్నేహో మృదుత్వం బహువ్లతా (లతా చ)

192 sanskritdocuments.org
౭౧।౨బ్ వైశద్యమల్పాస్థినిబన్ధనత్వమ్ ।
౭౧।౨య్ శౌక్ల్యం చ తాసాం (తేషాం) గుణసమ్పదుక్తా
౭౧।౨ద్ విద్ధాల్పలుప్తాని న శోభనాని ॥ ॥
౭౧।౩అ అధ్యర్ధహస్తప్రమితోఽస్య దణ్డో
౭౧।౩బ్ హస్తోఽథవా అరత్నిసమోఽథవా అన్యః ।
౭౧।౩య్ కాష్ఠాత్శుభాత్ కాంచనరూప్యగుప్తాద్
౭౧।౩ద్ రత్నైశ్చ సర్వైః (విచిత్రైః) చ హితాయ రాజ్ఞామ్ ॥ ॥
౭౧।౪అబ్/ యష్ట్యాతపత్రాంకుశవేత్రచాపవితానకున్తధ్వజచామరాణామ్ ।
౭౧।౪య్ద్ / వ్యాపీతతన్త్రీమధుకృష్ణవర్ణా వర్ణక్రమేణైవ హితాయ దణ్డాః ॥ ॥
౭౧।౫అ మాతృభూధనకులక్షయావహా
౭౧।౫బ్ రోగమృత్యుజననాశ్చ పర్వభిః ।
౭౧।౫య్ ద్వ్యాదిభిః ద్వికవివర్ధితైః క్రమాత్
౭౧।౫ద్ ద్వాదశాన్తవిరతైః సమైః ఫలమ్ ॥ ॥
౭౧।౬అ యాత్రాప్రసిద్ధిః ద్విషతాం వినాశో
౭౧।౬బ్ లాభాః ప్రభూతా (ప్రభూతో) వసుధ్పమః (గమః) చ ।
౭౧।౬య్ వ్ర్ద్ధిః పశూనామభివంఛితాప్తిః
౭౧।౬ద్ త్ర్యాద్యేష్వయుగ్మేషు తదీశ్వరాణామ్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౭౨ ఛత్రలక్షణాధ్యాయః
౭౨।౧అబ్/ నిచితం తు (ను) హంసపక్షైః కృకవాకుమయూరసారసానాం వా ।
౭౨।౧య్ద్ / దౌకూల్యేన (దౌకూలేన) నవేన తు సమన్తతశ్ఛాదితం శుక్లమ్ ॥ ॥
౭౨।౨అబ్/ ముక్తాఫలైరుపచితం ప్రలంబమాలావిలం స్ఫటికమూలమ్ ।
౭౨।౨య్ద్ / షడ్ఢస్తశుద్ధహైమం నవపర్వనగైకదణ్డం తు ॥ ॥
౭౨।౩అబ్/ దణ్డార్ధవిస్తృతం తత్ సమావృతం రత్నభూషితం (రత్నవిభూషితమ్,
రత్నభూషితం) ఉదగ్రమ్ ।
౭౨।౩య్ద్ / నృపతేః తదాతపత్రం కల్యాణపరం విజయదం చ ॥ ॥
౭౨।౪అబ్/ యువరాజనృపతిపత్న్యోః సేనాపతిదణ్డనాయకానాం చ ।
౭౨।౪య్ద్ / దణ్డోఽర్ధపంచహస్తః సమపంచకృతోఽర్ధ (కృతార్ధ ) విస్తారః ॥ ॥
౭౨।౫అబ్/ అన్యేషాముష్ణఘ్నం ప్రసాదపట్టైః విభూషితశిరస్కమ్ ।

varbrhs.pdf 193
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౭౨।౫య్ద్ / వ్యాలంబిరత్నమాలం ఛత్రం కార్యం తు (చ) మాయూరమ్ ॥ ॥

౭౨।౬అబ్/ అన్యేషాం తు నరాణాం శీతాతపవారణం తు చతురస్రం (చతురశ్రం) ।
౭౨।౬య్ద్ / సమవృత్తదణ్డయుక్తం ఛత్రం కార్యం తు విప్రాణామ్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౭౩ స్త్రీప్రశంసాధ్యాయః
౭౩।౧అ జయే ధరిత్ర్యాః పురమేవ సారం
౭౩।౧బ్ పురే గృహం సద్మని చఏకదేశః ।
౭౩।౧య్ తత్రాపి శయ్యా శయనే వరా స్త్రీ
౭౩।౧ద్ రత్నోజ్జ్వలా రాజ్యసుఖస్య సారః ॥ ॥
౭౩।౨అబ్/ రత్నాని విభూషయన్తి యోషా భూష్యన్తే వనితా న రత్నకాన్త్యా ।
౭౩।౨య్ద్ / చేతో వినతా హరని అరత్నా నో రత్నాని వినాంగనాంగసంగం (సంగాత్)
॥॥
౭౩।౩అ ఆకారం వినిగూహతాం రిపుబలం జేతుం సముత్తిష్ఠతాం
౭౩।౩బ్ తన్త్రం చిన్తయతాం కృతాకృతశతవ్యాపారశాఖాకులమ్ ।
౭౩।౩య్ మన్త్రిప్రోక్తనిషేవిణాం (నిసేవిణామ్, నిషేవినాం) క్షితిభుజామాశంకినాం సర్వతో
౭౩।౩ద్ ధుఃఖాంభోనిధివర్తినాం సుఖలవః కాన్తాసమాలింగనమ్ ॥ ॥
౭౩।౪అ శ్రుతం దృష్టం స్పృష్తం స్మృతమపి నృణాం హ్లాదజననం
౭౩।౪బ్ న రత్నం స్త్రీభ్యోఽన్యత్ క్వచిదపి కృతం లోకపతినా ।
౭౩।౪య్ తదర్థం ధర్మార్థౌ సుతవిషయసౌఖ్యాని చ తతో
౭౩।౪ద్ గృహే లక్ష్మ్యో మాన్యాః సతతమబలా మానవిభవైః ॥ ॥
౭౩।౫అ యేఽపి అంగనానాం ప్రవదన్తి దోషాన్
౭౩।౫బ్ వైరాగ్యమార్గేణ గుణాన్ విహాయ ।
౭౩।౫య్ తే దుర్జనా మే మనసో వితర్కః
౭౩।౫ద్ సద్భావవాక్యాని న తాని తేషామ్ ॥ ॥
౭౩।౬అ ప్రబ్రూత సత్యం కరతో అంగనానాం
౭౩।౬బ్ దోషోఽస్తి యో నాచరితో మనుష్యైః ।
౭౩।౬య్ ధార్ష్ట్యేన పుంభిః ప్రమదా నిరస్తా
౭౩।౬ద్ గుణాధికాః తా మనునాత్ర చోక్తమ్ ॥ ॥
౭౩।౭అబ్/ సోమః తాసామదాత్శౌచం గన్ధర్వః (గన్ధర్వాః) శిక్షితాం గిరమ్ ।

194 sanskritdocuments.org
౭౩।౭య్ద్ / అగ్నిశ్చ సర్వభక్షిత్వం తస్మాన్ నిష్కసమాః స్త్రియః ॥ ॥
౭౩।౮అబ్/ బ్రాహ్మణాః పాదతో మేధ్యా గావో మేధ్యాశ్చ పృష్ఠతః ।
౭౩।౮య్ద్ / అజాశ్వా ముఖతో మేధ్యాః స్త్రియో మేధ్యాశ్తు సర్వతః ॥ ॥
౭౩।౯అబ్/ స్త్రియః పవిత్రమతులం నైతా దుష్యన్తి కర్హిచిత్ ।
౭౩।౯య్ద్ / మాసి మాసి రజో హ్యాసాం దుష్కృతాని అపకర్షతి ॥ ॥
౭౩।౧౦అబ్/ జామయో యాన్తి గేహాని శపన్త్యప్రతిపూజితాః ।
౭౩।౧౦య్ద్ / తాని కృత్యాహతానీవ వినశ్యన్తి సమన్తతః ॥ ॥
౭౩।౧౧అబ్/ జాయా వా స్యాజ్జనిత్రీ వా సంభవః స్త్రీకృతో నృణామ్ ।
౭౩।౧౧య్ద్ / హే కృతఘ్నాశ్తయోః నిన్దాం కుర్వతాం వః కుతః శుభమ్ ॥ ॥
౭౩।౧౨అబ్/ దంపత్యోః వ్యుత్క్రమే దోషః సమః శాస్త్రే ప్రతిష్ఠితః ।
౭౩।౧౨య్ద్ / నరా న సమవేక్షన్తే తేనాత్ర వరమంగనాః ॥ ॥
౭౩।౧౩అబ్/ బహిః లోమ్నా తు షణ్మాసాన్ వేష్టితః ఖరచర్మణా ।
౭౩।౧౩య్ద్ / దారాతిక్రమణే భిక్షాం దేహీత్యుక్త్వా విశుధ్యతి ॥ ॥
౭౩।౧౪అబ్/ న శతేనాపి వర్షాణామపైతి మదనాశయః ।
౭౩।౧౪య్ద్ / తత్ర అశక్త్యా నిర్వర్తన్తే నరా ధైర్యేణ యోషితః ॥ ॥
౭౩।౧౫అబ్/ అహో ధార్ష్ట్యమసాధూనాం నిన్దతామనఘాః స్త్రియః ।
౭౩।౧౫య్ద్ / ముష్ణతామివ చౌరాణాం తిష్ఠ చౌరేతి జల్పతామ్ ॥ ॥
౭౩।౧౬అ పురుషశ్చటులాని కామినీనాం
౭౩।౧౬బ్ కురుతే యాని రహో న తాని పశ్చాత్ ।
౭౩।౧౬య్ సుకృతజ్ఞతయా అంగనా గతాసూన్
౭౩।౧౬ద్ అవగూహ్య ప్రవిశన్తి సప్తజిహ్వమ్ ॥ ॥
౭౩।౧౭అ స్త్రీరత్నభోగోఽస్తి నరస్య యస్య
౭౩।౧౭బ్ నిఃస్వోఽపి సాంప్రత్యవనీస్వరో (స్వం ప్రత్యవనీస్వరో, మాం ప్రత్యవ) ఽసౌ
।
౭౩।౧౭య్ రాజ్యస్య సారోఽశనమంగనాశ్చ
౭౩।౧౭ద్ తృష్ణానలోద్దీపనదారు శేషమ్ ॥ ॥
౭౩।౧౮అ కామినీం ప్రథమయౌవనాన్వితాం

varbrhs.pdf 195
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౭౩।౧౮బ్ మన్దవల్గుమృదుపీడితస్వనామ్ ।
౭౩।౧౮య్ ఉత్స్తనీం సమవలంబ్య యా రతిః
౭౩।౧౮ద్ సా న ధాతృభవనేఽస్తి మే మతిః ॥ ॥
౭౩।౧౯అ తత్ర దేవమునిసిద్ధచారణైః
౭౩।౧౯బ్ మాన్యమానపితృసేవ్యసేవనాత్ ।
౭౩।౧౯య్ బ్రూత ధాతృభవనేఽస్తి కిం సుఖం
౭౩।౧౯ద్ యద్ రహః సమవలంబ్య న స్త్రియమ్ ॥ ॥
౭౩।౨౦అ ఆబ్రహ్మకీటాన్తమిదం నిబద్ధం
౭౩।౨౦బ్ పుంస్త్రీప్రయోగేణ జగత్ సమస్తమ్ ।
౭౩।౨౦య్ వ్రీడా అత్ర కా యత్ర చతుర్ముఖత్వమ్
౭౩।౨౦ద్ ఈశోఽపి లోభాద్ గమితో యువత్యాః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౭౪ సౌభాగ్యకరణాధ్యాయః
౭౪।౧అ జాత్యం మనోభవసుఖం సుభగస్య సర్వమ్
౭౪।౧బ్ ఆభాసమాత్రమితరస్య మనోవియోగాత్ ।
౭౪।౧య్ చిత్తేన భావయతి దూరగతా అపి యం స్త్రీ
౭౪।౧ద్ గర్భం బిభర్తి సదృశం పురుషస్య తస్య ॥ ॥
౭౪।౨అ భంక్త్వా కాణ్డం పాదపస్యౌప్తముర్వ్యాం
౭౪।౨బ్ బీజం వాస్యాం నాన్యతామేతి యద్వత్ ।
౭౪।౨య్ ఏవం హ్యాత్మా జాయతే స్త్రీషు భూయః
౭౪।౨ద్ కశ్చిత్ తస్మిన్ క్షేత్రయోగాద్ విశేషః ॥ ॥
౭౪।౩అ ఆత్మా సహైతి మనసా మన ఇన్ద్రియేణ
౭౪।౩బ్ స్వార్థేన చేన్ద్రియమితి క్రమ ఏష శీఘ్రః ।
౭౪।౩య్ యోగోఽయమేవ మనసః కిమగమ్యమస్తి
౭౪।౩ద్ యస్మిన్ మనో వ్రజతి తత్ర గతోఽయమాత్మా ॥ ॥
౭౪।౪అ ఆత్మాయమాత్మని గతో హృదయేఽతిసూక్ష్మో
౭౪।౪బ్ గ్రాహ్యోఽచలేన మనసా సతతాభియోగాత్ ।
౭౪।౪య్ యో యం విచిన్తయతి యాతి స తన్మయత్వం
౭౪।౪ద్ యస్మాదతః సుభగమేవ గతా యువత్యః ॥ ॥

196 sanskritdocuments.org
౭౪।౫అబ్/ దాక్షిణ్యమేకం సుభగత్వహేతుః విద్వేషణం తద్విపరీతచేష్టా ।
౭౪।౫య్ద్ / మన్త్రౌషధాద్యైః కుహకప్రయోగైః భవన్తి దోషా బహవో న శర్మ ॥ ॥
౭౪।౬అబ్/ వాల్లభ్యమాయాతి విహాయ మానం దౌర్భాగ్యమాపాదయతేఽభిమానః
।
౭౪।౬య్ద్ / కృచ్ఛ్రేణ సంసాధయతేఽభిమానీ కార్యాణి అయత్నేన వదన్ ప్రియాణి
॥॥
౭౪।౭అబ్/ తేజో న తద్ యత్ ప్రియసాహసత్వం వాక్యం న చానిష్టమసత్ప్రణీతమ్
।
౭౪।౭య్ద్ / కార్యస్య గత్వాన్తమనుద్ధతా యే తేజస్వినః తే న వికత్థనా యే ॥ ॥
౭౪।౮అబ్/ యః సార్వజన్యం సుభగత్వమిచ్ఛేద్ గుణాన్ స సర్వస్య వదేత్ పరోక్షం
(పరోక్షే) ।
౭౪।౮య్ద్ / ప్రాప్నోతి దోషాన్ అసతోఽపి అనేకాన్ పరస్య యో దోషకథాం కరోతి
॥॥
౭౪।౯అబ్/ సర్వౌపకారానుగతస్య లోకః సర్వౌపకారానుగతో నరస్య ।
౭౪।౯య్ద్ / కృత్వా ఉపకారం ద్విషతాం విపత్సుయా కీర్తిః అల్ప్నేన న సా శుభేన ॥
॥
౭౪।౧౦అబ్/ తృణైః ఇవాగ్నిః సుతరాం వివృద్ధిమాఛాద్యమానోఽపి గుణోఽభ్యుపైతి
।
౭౪।౧౦య్ద్ / స కేవలం దుర్జనభావమేతి హన్తుం గుణాన్ వాంఛతి యః పరస్య ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౭౫ కాన్దర్కికాధ్యాయః
౭౫।౧అబ్/ రక్తేఽధికే స్త్రీ పురుషః తు శుక్రే నపుంసకం శోణితశుక్రసామ్యే ।
౭౫।౧య్ద్ / యస్మాదతః శుక్రవివృద్ధిదాని నిషేవితవ్యాని రసాయనాని ॥ ॥
౭౫।౨అబ్/ హర్మ్యపృష్ఠముడునాథరశ్మయః సౌత్పలం మధు మదాలసా ప్రియా ।
౭౫।౨య్ద్ / వల్లకీ స్మరకథా రహః స్రజో వర్గ ఏష మదనస్య వాగురా ॥ ॥
౭౫।౩అ మాక్షీకధాతుమధుపారదలోహచూర్ణ -
౭౫।౩బ్ పథ్యాశిల్జతుఘృతాని సమాని (జతువిడగ్గఘృతాని) యోఽద్యాత్ ।
౭౫।౩య్ సైకాని వింశతిః అహాని జరాన్వితోఽపి
౭౫।౩ద్ సోఽశీతికోఽపి రమయత్యవ్బలాం యువా ఇవ ॥ ॥

varbrhs.pdf 197
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౭౫।౪అ క్షీరం శృతం యః కపికచ్ఛుమూలైః

౭౫।౪బ్ పిబేత్ క్షయం స్త్రీషు న సోఽభ్యుపైతి ।
౭౫।౪య్ మాషాన్ పయఃసర్పిషి వా విపక్వాన్
౭౫।౪ద్ షడ్గ్రాసమాత్రాంశ్చ పయోఽనుపానం (అనుపానాన్) ॥ ॥
౭౫।౫అబ్/ విదారికాయాః స్వరసేన చూర్ణం ముహుర్ముహుః భావితశోషితం చ ।
౭౫।౫య్ద్ / శృతేన దుగ్ధేన సశర్కరేణ పిబేత్ స యస్య ప్రమదాః ప్రభూతాః ॥ ॥
౭౫।౬అ ధాత్రీఫలానాం స్వరసేన చూర్ణం
౭౫।౬బ్ సుభావితం క్షౌద్రసితాజ్యయుక్తమ్ ।
౭౫।౬య్ లీఢ్వాను పీత్వా చ పయోఽగ్నిశక్త్యా
౭౫।౬ద్ కామం నికామం పురుషో నిషేవేత్ ॥ ॥
౭౫।౭అ క్షీరేణ బస్తాణ్డయుజా శృతేన
౭౫।౭బ్ సమ్ప్లావ్య కామీ బహుశస్తిలాన్ యః ।
౭౫।౭య్ సుశోషితాన్ అత్తి పయః పిబేచ్ (పిబేత్ పయః) చ
౭౫।౭ద్ తస్యాగ్రతః కిం చటకః కరోతి ॥ ॥
౭౫।౮అబ్/ మాషసూపసహితేన సర్పిషా షష్టికౌదనమదన్తి యే నరాః ।
౭౫।౮య్ద్ / క్షీరమపి అను పిబన్తి తాసు తే శర్వరీషు మదనేన (మదనే న) శేరతే ॥ ॥
౭౫।౯అ తిలాశ్వగన్ధాకపిచ్ఛుమూలైః
౭౫।౯బ్ విదారికాషష్టికపిష్టయోగః ।
౭౫।౯య్ ఆజేన పిష్టః పయసా ఘృతేన
౭౫।౯ద్ పక్వం (పక్త్వా) భవేత్శుష్కలికాతివృష్యా ॥ ॥
౭౫।౧౦అ క్షీరేణ వా గోక్షురకౌపయోగం
౭౫।౧౦బ్ విదారికాకన్దకభక్షణం వా ।
౭౫।౧౦య్ కుర్వన్ న సీదేద్ యది జీర్యతేఽస్య
౭౫।౧౦ద్ మన్దాగ్నితా చేదిదమత్ర చూర్ణమ్ ॥ ॥
౭౫।౧౧అబ్/ సాజమోదలవణా హరీతకీ శృంగవేరసహితా చ పిప్పలీ ।
౭౫।౧౧య్ద్ / మద్యతక్రతరలోష్ణవారిభిశ్చూర్ణపానముదరాగ్నిదీపనమ్ ॥ ॥
౭౫।౧౨అ అత్యమ్లతిక్తలవణాని కటూని వాఽత్తి
౭౫।౧౨బ్ యః క్షారశాకబహులాని (క్షారశాకబహులాని) చ భోజనాని ।

198 sanskritdocuments.org
౭౫।౧౨య్ దృక్షుక్రవీర్యరహితః స కరోత్యనేకాన్
౭౫।౧౨ద్ వ్యాజాన్ జరన్న్ ఇవ యువాఽపి అబలామవాప్య ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౭౬ గన్ధయుక్త్య్ః
౭౬।౧అబ్/ స్రగ్గన్ధధూపాంబరభూషణాద్యం న శోభతే శుక్లశిరోరుహస్య ।
౭౬।౧య్ద్ / యస్మాదతో మూర్ధజరాగసేవాం కుర్యాద్ యథైవాఞ్జనభూషణానామ్ ॥
॥
౭౬।౨అ లౌహే పాత్రే తణ్డులాన్ కోద్రవాణాం
౭౬।౨బ్ శుక్లే పక్వాంల్లోహచూర్ణేన సాకమ్ ।
౭౬।౨య్ పిష్టాన్ సూక్ష్మం మూర్ధ్ని శుక్లామ్లకేశే
౭౬।౨ద్ దత్వా (దత్త్వా) తిష్ఠేద్ వేష్టయిత్వా అర్ద్ర (అర్క) పత్రైః ॥ ॥
౭౬।౩అ యాతే ద్వితీయే ప్రహరే విహాయ
౭౬।౩బ్ దద్యాత్శిరస్యామలకప్రలేపమ్ ।
౭౬।౩య్ సంఛాద్య పత్రైః ప్రహరద్వయేన
౭౬।౩ద్ ప్రక్షాలితం కార్ష్ణ్యముపైతి శీర్షమ్ ॥ ॥
౭౬।౪అ పశ్చాత్శిరః స్నానసుగన్ధతైలైః
౭౬।౪బ్ లోహామ్లగన్ధం శిరసోఽపనీయ ।
౭౬।౪య్ హృదయైశ్చ గన్ధైః వివిధైశ్చ ధూపైః
౭౬।౪ద్ అన్తఃపురే రాజ్యసుఖం నిషేవేత్ ॥ ॥
౭౬।౫అబ్/ త్వక్కుష్ఠరేణునలికాస్పృక్కారసతగరబాలకైః తుల్యైః ।
౭౬।౫య్ద్ / కేసరపత్రవిమిశ్రైః నరపతియోగ్యం శిరఃస్నానమ్ ॥ ॥
౭౬।౬అబ్/ మఞ్జిష్ఠయా వ్యాఘ్రనఖేన శుక్త్యా త్వచా సకుష్ఠేన రసేన చూర్ణః ।
౭౬।౬య్ద్ / తైలేన యుక్తోఽర్కమయూఖతప్తః కరోతి తచ్చంపకగన్ధి తైలమ్ ॥ ॥
౭౬।౭అ తుల్యైః పత్రతురుష్కబాలతగరైః గన్ధః స్మరోద్దీపనః
౭౬।౭బ్ సవ్యామో బకులోఽయమేవ కటుకాహింగుప్రధూపాన్వితః ।
౭౬।౭య్ కుష్ఠేనౌత్పలగన్ధికః సమలయః పూర్వో భవేగంపకో
౭౬।౭ద్ జాతీత్వక్సహితోఽతిముక్తక ఇతి జ్ఞేయః సకుస్తుంబురుః ॥ ॥
౭౬।౮అబ్/ శతపుష్పాకున్దురుకౌ పాదేనార్ధేన నఖతుష్కౌ చ ।
౭౬।౮య్ద్ / మలయప్రియంగుభాగౌ గన్ధో ధూప్యో గుడనఖేన ॥ ॥

varbrhs.pdf 199
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౭౬।౯అబ్/ గుగ్గులుబాలక (వాలక) లాక్షాముస్తానఖశర్కరాః క్రమాద్ ధూపః ।

౭౬।౯య్ద్ / అన్యో మాంసీబాలక (వాలక) తుష్కనఖచన్దనైః పిణ్డః ॥ ॥
౭౬।౧౦అ హరీతకీశంఖఘనద్రవాంబుభిః
౭౬।౧౦బ్ గుడోత్పలైః శైలకముస్తకాన్వితైః ।
౭౬।౧౦య్ నవాన్తపాదాదివివర్ధితైః క్రమాద్
౭౬।౧౦ద్ భవన్తి ధూపా బహవో మనోహరాః ॥ ॥
౭౬।౧౧అ భాగైశ్చతుర్భిః సితశైలముస్తాః
౭౬।౧౧బ్ శ్రీసర్జభాగౌ నఖగుగ్గులూ చ ।
౭౬।౧౧య్ కర్పూరబోధో మధుపిణ్డితోఽయం
౭౬।౧౧ద్ కోపచ్ఛదో నామ నరేన్ద్రధూపః ॥ ॥
౭౬।౧౨అబ్/ త్వగుశీరపత్రభాగైః సూక్ష్మైలార్ధేన సంయుతైశ్చూర్ణః ।
౭౬।౧౨య్ద్ / పుటవాసః ప్రవరోఽయం మృగకర్పూరప్రబోధేన ॥ ॥
౭౬।౧౩అబ్/ ఘనబాలకశైలేయకకర్పూరౌశీరనాగపుష్పాణి ।
౭౬।౧౩య్ద్ / వ్యాఘ్రనఖస్పృక్కాగురుదమనక (మదనక)నఖతగరధాన్యాని ॥ ॥
౭౬।౧౪అబ్/ కర్పూరచోల (చోర) మలయైః స్వేచ్ఛాపరివర్తితైశ్చతుర్భిః అతః ।
౭౬।౧౪య్ద్ / ఏకద్విత్రిచతుర్భిః భాగైః గన్ధార్ణవో భవతి ॥ ॥
౭౬।౧౫అబ్/ అత్యుల్బణగన్ధత్వాదేకాంశో నిత్యమేవ ధాన్యానామ్ ।
౭౬।౧౫య్ద్ / కర్పూరస్య తదూనో నైతౌ ద్విత్రిఆదిభిః దేయౌ ॥ ॥
౭౬।౧౬అబ్/ శ్రీసర్జగుడనఖైః తే ధూపయితవ్యాః క్రమాన్ న పిణ్డస్థైః ।
౭౬।౧౬య్ద్ / బోధః కస్తూరికయా దేయః కర్పూరసంయుతయా ॥ ॥
౭౬।౧౭అబ్/ అత్ర సహస్రచతుష్టయమన్యాని చ సప్తతిసహస్రాణి ।
౭౬।౧౭య్ద్ / లక్షం శతాని సప్త వింశతియుక్తాని గన్ధానామ్ ॥ ॥
౭౬।౧౮అబ్/ ఏకైకమేకభాగం ద్విత్రిచతుర్భాగికైః యుతం ద్రవ్యైః ।
౭౬।౧౮య్ద్ / షడ్గన్ధకరం తద్వద్ ద్విత్రిచతుర్భాగికం కురుతే ॥ ॥
౭౬।౧౯అబ్/ ద్రవ్యచతుష్టయయోగాద్ గన్ధచతుర్వింశతిః యథైకస్య ।
౭౬।౧౯య్ద్ / ఏవం శేషాణామపి షణ్ణవతిః సర్వపిణ్డోఽత్ర ॥ ॥

200 sanskritdocuments.org
౭౬।౨౦అబ్/ షోడశకే ద్రవ్యగణే చతుర్వికల్పేన భిద్యమానానామ్ ।
౭౬।౨౦య్ద్ / అష్టాదశ జాయన్తే శతాని సహితాని వింశత్యా ॥ ॥
౭౬।౨౧అబ్/ షణ్ణవతిభేదభిన్నశ్చతుర్వికల్పో గణో యతః తస్మాత్ ।
౭౬।౨౧య్ద్ / షణ్ణనవతిగుణః కార్యః సా సంఖ్యా భవతి గన్ధానామ్ ॥ ॥
౭౬।౨౨అ పూర్వేణ పూర్వేణ గతేన యుక్తం
౭౬।౨౨బ్ స్థానం వినాన్త్యం ప్రవదన్తి సంఖ్యామ్ ।
౭౬।౨౨య్ ఇచ్ఛావికల్పైః క్రమశోఽభినీయ
౭౬।౨౨ద్ నీతే నివృత్తిః పునః అన్యనీతిః ॥ ॥
౭౬।౨౩అబ్/ ద్విత్రీన్ద్రియాష్టభాగైః అగురుః పత్రం తురుష్కశైలేయౌ
౭౬।౨౩య్ద్ / విషయాష్టపక్షదహనాః ప్రియంగుముస్తారసాః కేశః ॥ ॥
౭౬।౨౪అబ్/ స్పృక్కాత్వక్తగరాణాం మాంస్యాశ్చ కృతైకసప్తషడ్భాగాః ।
౭౬।౨౪య్ద్ / సప్తఋతువేదచన్ద్రైః మలయనఖశ్రీకకున్దురుకాః ॥ ॥
౭౬।౨౫అబ్/ షోడశకే కచ్ఛపుటే యథా తథా మిశ్రితే చతుర్ద్రవ్యే (మిశ్రితైశ్చతుర్ద్రవ్యైః)
।
౭౬।౨౫య్ద్ / యేఽత్రాష్టాదశ భాగాః తేఽస్మిన్ గన్ధాదయో యోగాః ॥ ॥
౭౬।౨౬అబ్/ నఖతగరతురుష్కయుతా జాతీకర్పూరమృగకృతౌద్బోధాః ।
౭౬।౨౬య్ద్ / గుడనఖధూప్యా గన్ధాః కర్తవ్యాః సర్వతోభద్రాః ॥ ॥
౭౬।౨౭అబ్/ జాతీఫలమృగకర్పూరబోధితైః ససహకారమధుసిక్తైః ।
౭౬।౨౭య్ద్ / బహవోఽత్ర పారిజాతాశ్చతుర్భిః ఇచ్ఛాపరిగృహీతైః ॥ ॥
౭౬।౨౮అబ్/ సర్జరసశ్రీవాసకసమన్వితా యేఽత్ర సర్వధూపాః (సర్వయోగాః) తైః
।
౭౬।౨౮య్ద్ / శ్రీసర్జరసవియుక్తైః స్నానాని సబాలక (సవాలక) త్వగ్భిః ॥ ॥
౭౬।౨౯అబ్/ రోధ్రౌశీరనతాగురుముస్తాపత్ర (ముస్తా ) ప్రియంగువనపథ్యాః ।
౭౬।౨౯య్ద్ / నవకోష్ఠాత్ కచ్ఛపుటాద్ ద్రవ్యత్రితయం సముద్ధృత్య ॥ ॥
౭౬।౩౦అబ్/ చన్దనతురుష్కభాగౌ శుక్త్యర్ధం పాదికా తు శతపుష్పా ।
౭౬।౩౦య్ద్ / కటుహింగులగుడధూప్యాః కేసరగన్ధాశ్చతురశీతిః ॥ ॥
౭౬।౩౧అబ్/ సప్తాహం గోమూత్రే హరీతకీచూర్ణసంయుతే క్షిప్త్వా ।

varbrhs.pdf 201
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౭౬।౩౧య్ద్ / గన్ధోదకే చ భూయో వినిక్షిపేద్ దన్తకాష్ఠాని ॥ ॥

౭౬।౩౨అబ్/ ఏలాత్వక్పత్రాఞ్జనమధుమరిచైః నాగపుష్పకుష్ఠైశ్చ ।
౭౬।౩౨య్ద్ / గన్ధాంభః కర్తవ్యం కించిత్ కాలం స్థితాని అస్మిన్ ॥ ॥
౭౬।౩౩అబ్/ జాతీఫలపత్రైలాకర్పూరైః కృతయమఏకశిఖిభాగైః ।
౭౬।౩౩య్ద్ / అవచూర్నితాని భానోః మరీచిభిః శోషణీయాని ॥ ॥
౭౬।౩౪అ వర్ణప్రసాదం వదనస్య కాన్తిం
౭౬।౩౪బ్ వైశద్యమాస్యస్య సుగన్ధితాం చ ।
౭౬।౩౪య్ సంసేవితుః శ్రోత్రసుఖాం చ వాచం
౭౬।౩౪ద్ కుర్వన్తి కాష్ఠాని అసకృద్భవానామ్ ॥ ॥
౭౬।౩౫అ కామం ప్రదీపయతి రూపమభివ్యనక్తి
౭౬।౩౫బ్ సౌభాగ్యమావహతి వక్త్రసుగన్ధితాం చ ।
౭౬।౩౫య్ ఊర్జం కరోతి కఫజాంశ్చ నిహన్తి రోగాం
౭౬।౩౫ద్ తాంబూలమేవమపరాంశ్చ గుణాన్ కరోతి ॥ ॥
౭౬।౩౬అ యుక్తేన చూర్ణేన కరోతి రాగం
౭౬।౩౬బ్ రాగక్షయం పూగఫలాతిరిక్తమ్ ।
౭౬।౩౬య్ చూర్ణాధికం వక్త్రవిగన్ధకారి
౭౬।౩౬ద్ పత్రాధికం సాధు కరోతి గన్ధమ్ ॥ ॥
౭౬।౩౭అ పత్రాధికం నిశి హితంసఫలం దివా చ
౭౬।౩౭బ్ ప్రోక్తాని అథాకరణమస్య విడంబనైవ
౭౬।౩౭య్ కక్కోలపూగలవలీఫలపారిజాతైః
౭౬।౩౭ద్ ఆమోదితం మదముదా ముదితం కరోతి ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౭౭ స్త్రీపుంససమాయోగాధ్యాయః
౭౭।౧అబ్/ శస్త్రేన వేణీవినిగూహితేన విదూరథం స్వా మహిషీ జఘాన ।
౭౭।౧య్ద్ / విషప్రదిగ్ధేన చ నూపురేణ దేవీ విరక్తా కిల కాశిరాజమ్ ॥ ॥
౭౭।౨అ ఏవం విరక్తా జనయన్తి దోషాన్
౭౭।౨బ్ ప్రాణచ్ఛిదోఽన్యైః అనుకీర్తితైః కిమ్ ।
౭౭।౨య్ రక్తావిరక్తాః పురుషైః అతోఽర్థాత్
౭౭।౨ద్ పరీక్షితవ్యాః ప్రమదాః ప్రయత్నాత్ ॥ ॥

202 sanskritdocuments.org
౭౭।౩అ స్నేహం మనోభవకృతం కథయన్తి భావా
౭౭।౩బ్ నాభీభుజస్తనవిభూషణదర్శనాని ।
౭౭।౩య్ వస్త్రాభిసంయమనకేశవిమోక్షణాని
౭౭।౩ద్ భ్రూక్షేపకంపితకటాక్షనిరీక్షణాని ॥ ॥
౭౭।౪అ ఉచ్చైః ష్ఠీవనముత్కటప్రహసితం శయ్యాసనోత్సర్పణం
౭౭।౪బ్ గాత్రాస్ఫోటనజృంభణాని సులభద్రవ్యాల్పసమ్ప్రార్థనా ।
౭౭।౪య్ బాలాలింగనచుంబనాని అభిముఖే సఖ్యాః సమాలోకనం
౭౭।౪ద్ దృక్పాతశ్చ పరాన్ముఖే గుణకథా కర్ణస్య కణ్డూయనమ్ ॥ ॥
౭౭।౫అ ఇమాం చ విన్ద్యాదనురక్తచేష్టాం
౭౭।౫బ్ ప్రియాణి వక్తి స్వధనం దదాతి ।
౭౭।౫య్ విలోక్య సంహృష్యతి వీతరోషా
౭౭।౫ద్ ప్రమార్ష్టి దోషాన్ గుణకీర్తనేన ॥ ॥
౭౭।౬అ తన్మిత్రపూజా తదరిద్విషత్వం
౭౭।౬బ్ కృతస్మృతిః ప్రోషితదౌర్మనస్యమ్ ।
౭౭।౬య్ స్తనౌష్ఠదానాని ఉపగూహనం చ ।
౭౭।౬ద్ స్వేదోఽథ చుంబాప్రథమాభియోగః ॥ ॥
౭౭।౭అ విరక్తచేష్టా భ్రుకుటీ (భృకుటీ) ముఖత్వం
౭౭।౭బ్ పరాన్ముఖత్వం కృతవిస్మృతిశ్చ ।
౭౭।౭య్ అసంభ్రమో దుష్పరితోషతా చ
౭౭।౭ద్ తద్ద్విష్టమైత్రీ పరుషం చ వాక్యమ్ ॥ ॥
౭౭।౮అ స్పృష్ట్వా అథవాలోక్య ధునోతి గాత్రం
౭౭।౮బ్ కరోతి గర్వం న రుణద్ధి యాన్తమ్ ।
౭౭।౮య్ చుంబావిరామే వదనం ప్రమార్ష్టి
౭౭।౮ద్ పశ్చాత్ సముత్తిష్ఠతి పూర్వసుప్తా ॥ ॥
౭౭।౯అబ్/ భిక్షుణికా ప్రవ్రజితా దాసీ ధాత్రీ కుమారికా రజికా ।
౭౭।౯య్ద్ / మాలాకారీ దుష్టాంగనా సఖీ నాపితీ దూత్యః ॥ ॥
౭౭।౧౦అబ్/ కులజనవినాశహేతుః దూత్యో యస్మాదతః ప్రయత్నేన ।
౭౭।౧౦య్ద్ / తాభ్యః స్త్రియోఽభిరక్ష్యా వంశయశోమానవృద్ధ్యర్థమ్ ॥ ॥

varbrhs.pdf 203
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౭౭।౧౧అబ్/ రాత్రీవిహారజాగరరోగవ్యపదేశపరగృహేక్షణికాః ।
౭౭।౧౧య్ద్ / వ్యసనౌత్సవాశ్చ సంకేతహేతవః తేషు రక్ష్యాశ్చ ॥ ॥
౭౭।౧౨అ ఆదౌ నైచ్ఛతి నౌజ్ఝతి స్మరకథాం వ్రీడావిమిశ్రాలసా
౭౭।౧౨బ్ మధ్యే హ్రీపరివర్జితాభ్యుపరమే లజ్జావినమ్రాననా ।
౭౭।౧౨య్ భావైః నైకవిధైః కరోత్యభినయం భూయశ్చ యా సాదరా
౭౭।౧౨ద్ బుద్ధ్వా పుంప్రకృతిం చ యానుచరతి గ్లానేతరైశ్చేష్టితైః ॥ ॥
౭౭।౧౩అ స్త్రీణాం గుణా యౌవనరూపవేష-
౭౭।౧౩బ్ దాక్షిణ్యవిజ్ఞానవిలాసపూర్వాః ।
౭౭।౧౩య్ స్త్రీ రత్నసంజ్ఞా చ గుణాన్వితాసు
౭౭।౧౩ద్ స్త్రీవ్యాధయోఽన్యాశ్చతురస్య పుంసః ॥ ॥
౭౭।౧౪అ న గ్రామ్యవర్ణైః మలదిగ్ధకాయా
౭౭।౧౪బ్ నిన్ద్యాంగసంబన్ధికథాం చ కుర్యాత్ ।
౭౭।౧౪య్ న చాన్యకార్యస్మరణం రహఃస్థా
౭౭।౧౪ద్ మనో హి మూలం హరదగ్ధమూర్తేః ॥ ॥
౭౭।౧౫అబ్/ శ్వాసం మనుష్యేణ సమం త్యజన్తీ బాహూపధానస్తనదానదక్షా ।
౭౭।౧౫య్ద్ / సుగన్ధకేశా సుసమీపరాగా సుప్తేఽనుసుప్తా ప్రథమం విబుద్ధా ॥ ॥
౭౭।౧౬అబ్/ దుష్టస్వభావాః పరివర్జనీయా విమర్దకాలేషు చ న క్షమా యాః ।
౭౭।౧౬య్ద్ / యాసామసృగ్వాసితనీలపీతమాతామ్రవర్ణం చ న తాః ప్రశస్తాః ॥ ॥
౭౭।౧౭అబ్/ యా స్వప్నశీలా బహురక్తపిత్తా ప్రవాహినీ వాతకఫాతిరక్తా (అతిరిక్తా)
।
౭౭।౧౭య్ద్ / మహాశనా స్వేదయుతాంగదుష్ఠా యా హ్రస్వకేశీ పలితాన్వితా వా (చ)
॥॥
౭౭।౧౮అ మాంసాని యస్యాశ్చ చలన్తి నార్యా
౭౭।౧౮బ్ మహోదరా ఖిక్ఖిమినీ చ యా స్యాత్ ॥ ॥
౭౭।౧౮య్ స్త్రీలక్షణే యాః కథితాశ్చ పాపాః
౭౭।౧౮ద్ తాభిః న కుర్యాత్ సహ కామధర్మమ్ ॥ ॥
౭౭।౧౯అబ్/ శశశోణితసంకాశం లాక్షారససన్నికాశమథవా యత్ ।
౭౭।౧౯య్ద్ / ప్రక్షాలితం విరజ్యతి యగాసృక్ తద్భవేత్శుద్ధమ్ ॥ ॥

204 sanskritdocuments.org
౭౭।౨౦అబ్/ యచ్ఛబ్దవేదనావర్జితం త్ర్యహాత్ సన్నివర్తతే రక్తమ్ ।
౭౭।౨౦య్ద్ / తత్పురుషసమ్ప్రయోగాదవిచారం గర్భతాం యాతి ॥ ॥
౭౭।౨౧అబ్/ న దినత్రయం నిషేవ్యం (నిషేవేత్) స్నానం మాల్యానులేపనం స్త్రీభిః (చ
స్త్రీ ) ।
౭౭।౨౧య్ద్ / స్నాయాగతుర్థదివసే శాస్త్రౌక్తేనౌపదేశేన ॥ ॥
౭౭।౨౨అబ్/ పుష్యస్నానౌషధయో యాః కథితాః తాభిః అంబుమిశ్రాభిః ।
౭౭।౨౨య్ద్ / స్నాయాత్ తథాత్ర మన్త్రః స ఏవ యః తత్ర నిర్దిష్టః ॥ ॥
౭౭।౨౩అబ్/ యుగ్మాసు కిల మనుష్యా నిశాసు నార్యో భవన్తి విషమాసు ।
౭౭।౨౩య్ద్ / దీర్ఘాయుషః సురూపాః సుఖినశ్చ వికృష్టయుగ్మాసు ॥ ॥
౭౭।౨౪అబ్/ దక్షిణపార్శ్వే పురుషో వామే నారీ యమావుభయసంస్థౌ ॥॥
౭౭।౨౪య్ద్ / యదుదరమధ్యౌపగతం నపుంసకం తన్నిబోద్ధవ్యమ్ ॥ ॥
౭౭।౨౫అ కేన్ద్రత్రికోణేషు శుభస్థితేషు
౭౭।౨౫బ్ లగ్నే శశాంకే చ శుభైః సమేతే ।
౭౭।౨౫య్ పాపైః త్రిలాభారిగతైశ్చ యాయాత్
౭౭।౨౫ద్ పుంజన్మయోగేషు చ సమ్ప్రయోగమ్ ॥ ॥
౭౭।౨౬అ న నఖదశనవిక్షతాని కుర్యాద్
౭౭।౨౬బ్ ఋతుసమయే పురుషః స్త్రియాః కథంచిత్ ।
౭౭।౨౬య్ ఋతుః అపి దశ షట్ చ వాసరాణి
౭౭।౨౬ద్ ప్రథమనిశాత్రితయం న తత్ర గమ్యమ్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౭౮ శయ్యాసనలక్షణాధ్యాయః
౭౮।౧అబ్/ సర్వస్య సర్వకాలం యస్మాదుపయోగమేతి శాస్త్రమిదమ్ ।
౭౮।౧య్ద్ / రాజ్ఞాం విశేషతోఽతః శయనాసనలక్షణం వక్ష్యే ॥ ॥
౭౮।౨అబ్/ అసనస్పన్దనచన్దనహరిద్రసురదారుతిన్దుకీశాలాః ।
౭౮।౨య్ద్ / కాశ్మర్యఞ్జనపద్మకశాకా వా శింశపా చ శుభాః ॥ ॥
౭౮।౩అబ్/ అశనిజలానిలహస్తిప్రపాతితా మధువిహంగకృతనిలయాః ।
౭౮।౩య్ద్ / చైత్యశ్మశానపథిజ ఊర్ధ్వశుష్కవల్లీనిబద్ధాశ్చ ॥ ॥
౭౮।౪అబ్/ కణ్టకినో యే చ (వా యే) స్యుః మహానదీసంగమౌద్భవా యే చ ।

varbrhs.pdf 205
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౭౮।౪య్ద్ / సురభవనజాశ్చ న శుభా యే చాపరయామ్యదిక్పతితాః ॥ ॥

౭౮।౫అబ్/ ప్రతిషిద్ధవృక్షనిర్మితశయనాసనసేవనాత్ కులవినాశః ।
౭౮।౫య్ద్ / వ్యాధిభయవ్యయకలహా భవన్త్యనర్థా (అనర్థాశ్చ) అనేకవిధాః ॥ ॥
౭౮।౬అబ్/ పూర్వచ్ఛిన్నం యది వా దారు భవేత్ తత్పరీక్ష్యమారంభే ।
౭౮।౬య్ద్ / యద్యారోహేత్ తస్మిన్ కుమారకః పుత్రపశుదం తత్ ॥ ॥
౭౮।౭అబ్/ సితకుసుమమత్తవారణదధ్యక్షతపూర్ణకుంభరత్నాని ।
౭౮।౭య్ద్ / మంగల్యాని అన్యాని చ దృష్ట్వారంభే శుభం జ్ఞేయమ్ ॥ ॥
౭౮।౮అబ్/ కర్మాంగులం యవాష్టకముదరాసక్తం తుషైః పరిత్యక్తమ్ ।
౭౮।౮య్ద్ / అంగులశతం నృపాణాం మహతీ శయ్యా జయాయ కృతా ॥ ॥
౭౮।౯అబ్/ నవతిః సైవ షడూనా ద్వాదశహీనా త్రిషట్కహీనా చ ।
౭౮।౯య్ద్ / నృపపుత్రమన్త్రిబలపతిపురోధసాం స్యుః యథాసంఖ్యమ్ ॥ ॥
౭౮।౧౦అబ్/ అర్ధమతోఽష్టాంశోనం విష్కంభో విశ్వకర్మణా ప్రోక్తః ।
౭౮।౧౦య్ద్ / ఆయామత్ర్యంశసమః పాదౌచ్ఛ్రాయః సకుక్ష్య (సకుక్షి) శిరాః ॥ ॥
౭౮।౧౧అబ్/ యః సర్వః శ్రీపర్ణ్యా పర్యంకో నిర్మితః స ధనదాతా ।
౭౮।౧౧య్ద్ / అసనకృతో రోగహరః తిన్దుకసారేణ విత్తకరః ॥ ॥
౭౮।౧౨అబ్/ యః కేవలశింశపయా వినిర్మితో బహువిధం స వృద్ధికరః ।
౭౮।౧౨య్ద్ / చన్దనమయో రిపుఘ్నో ధర్మయశోదీర్ఘజీవితకృత్ ॥ ॥
౭౮।౧౩అబ్/ యః పద్మకపర్యంకః స దీర్ఘమాయుః శ్రియం శ్రుతం విత్తమ్ ।
౭౮।౧౩య్ద్ / కురుతే శాలేన కృతః కల్యాణం శాకరచితశ్చ ॥ ॥
౭౮।౧౪అబ్/ కేవలచన్దనరచితం కాంచనగుప్తం విచిత్రరత్నయుతమ్ ।
౭౮।౧౪య్ద్ / అధ్యాసన్ పర్యంకం విబుధైః అపి పూజ్యతే నృపతిః ॥ ॥
౭౮।౧౫అబ్/ అన్యేన సమాయుక్తా న తిన్దుకీ శింశపా చ శుభఫలదా ।
౭౮।౧౫య్ద్ / న శ్రీపర్ణేన (శ్రీపర్ణీ న) చ దేవదారువృక్షో న చాప్యసనః ॥ ॥
౭౮।౧౬అబ్/ శుభదౌ తు శాలశాకౌ (శాకశాలౌ) పరస్పరం సంయుతౌ పృథక్ చైవ ।
౭౮।౧౬య్ద్ / తద్వత్ పృథక్ ప్రశస్తౌ సహితౌ చ హరిద్రకకదంబౌ ॥ ॥
౭౮।౧౭అబ్/ సర్వః స్పన్దనరచితో న శుభః ప్రాణాన్ హినస్తి చాంబకృతః ।
౭౮।౧౭య్ద్ / అసనోఽన్యదారుసహితః క్షిప్రం దోషాన్ కరోతి బహూన్ ॥ ॥

206 sanskritdocuments.org
౭౮।౧౮అబ్/ అంబస్పన్దనచన్దనవృక్షాణాం స్పన్దనాత్శుభాః పాదాః ।
౭౮।౧౮య్ద్ / ఫలతరుణా శయనాసనమిష్టఫలం భవతి సర్వేణ ॥ ॥
౭౮।౧౯అబ్/ గజదన్తః సర్వేషాం ప్రోక్తతరూణాం ప్రశస్యతే యోగే ।
౭౮।౧౯య్ద్ / కార్యోఽలంకారవిధిః గజదన్తేన ప్రశస్తేన ॥ ॥
౭౮।౨౦అబ్/ దన్తస్య మూలపరిధిం ద్విరాయతం ప్రోహ్య కల్పయేత్శేషమ్ ।
౭౮।౨౦య్ద్ / అధికమనూపచరాణాం న్యూనం గిరిచారిణాం కించిత్ ॥ ॥
౭౮।౨౧అబ్/ శ్రీవృక్ష (వత్స) వర్ధమానచ్ఛత్రధ్వజచామరానురూపేషు ।
౭౮।౨౧య్ద్ / ఛేదే దృష్టేష్వారోగ్య (అరోగ్య) విజయధనవృద్ధిసౌఖ్యాని ॥ ॥
౭౮।౨౨అబ్/ ప్రహరణసదృశేషు జయో నన్ద్యావర్తే ప్రనష్టదేశాప్తిః ।
౭౮।౨౨య్ద్ / లోష్ఠే తు లబ్ధపూర్వస్య భవతి దేశస్య సమ్ప్రాప్తిః ॥ ॥
౭౮।౨౩అబ్/ స్త్రీరూపే ధననాశో (స్వవినాశో) భృంగారేఽభ్యుత్థితే సుతౌత్పత్తిః ।
౭౮।౨౩య్ద్ / కుంభేన నిధిప్రాప్తిః యాత్రావిఘ్నం చ దణ్డేన ॥ ॥
౭౮।౨౪అబ్/ కృకలాసకపిభుజంగేష్వసుభిక్షవ్యాధయో రిపువశిత్వం (వశత్వం) ।
౭౮।౨౪య్ద్ / గృధ్రౌలూకధ్వాంక్షశ్యేనాకారేషు జనమరకః ॥ ॥
౭౮।౨౫అబ్/ పాశేఽథవా కబన్ధే నృపమృత్యుః జనవిపత్ స్రుతే రక్తే ।
౭౮।౨౫య్ద్ / కృష్ణే శ్యావే రూక్షే దుర్గన్ధే చాశుభం భవతి ॥ ॥
౭౮।౨౬అబ్/ శుక్లః సమః సుగన్ధిః స్నిగ్ధశ్చ శుభావహో భవేఘేదః ।
౭౮।౨౬య్ద్ / అశుభశుభచ్ఛేదా యే శయనేష్వపి తే తథా ఫలదాః ॥ ॥
౭౮।౨౭అబ్/ ఈషాయోగే దారు ప్రదక్షిణాగ్రం ప్రశస్తమాచార్యైః ।
౭౮।౨౭య్ద్ / అపసవ్యైకదిగగ్రే భవతి భయం భూతసఞ్జనితమ్ ॥ ॥
౭౮।౨౮అబ్/ ఏకేనావాక్షిరసా (ఏకేనావాక్చ్ఛిరసా) భవతి హి పాదేన పాదవైకల్యమ్
।
౭౮।౨౮య్ద్ / ద్వాభ్యాం న జీర్యతేఽన్నం త్రిచతుర్భిః క్లేశవధబన్ధాః ॥ ॥
౭౮।౨౯అబ్/ సుషిరేఽథవా వివర్ణే గ్రన్థౌ పాదస్య శీర్షగే వ్యాధిః ।
౭౮।౨౯య్ద్ / పాదే కుంభో యశ్చ గ్రన్థౌ తస్మిన్న్ ఉదరరోగః ॥ ॥
౭౮।౩౦అబ్/ కుంభాధస్తాజ్జంఘా తత్ర కృతో జంఘయోః కరోతి భయమ్ ।

varbrhs.pdf 207
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౭౮।౩౦య్ద్ / తస్యాశ్చాధరోఽధః క్షయకృద్ ద్రవ్యస్య తత్ర కృతః ॥ ॥

౭౮।౩౧అబ్/ ఖురదేశే యో గ్రన్థిః ఖురిణాం పీడాకరః స నిర్దిష్టః ।
౭౮।౩౧య్ద్ / ఈషాశీర్షణ్యోశ్చ త్రిభాగసంస్థో భవేన్ న శుభః ॥ ॥
౭౮।౩౨అబ్/ నిష్కుటమథ కోలాక్షం సూకరనయనం చ వత్సనాభం చ ।
౭౮।౩౨య్ద్ / కాలకమన్యద్ ధున్ధుకమితి కథితశ్ఛిద్రసంక్షేపః ॥ ॥
౭౮।౩౩అబ్/ ఘటవత్ సుశిరం మధ్యే సంకటమాస్యే చ నిష్కుటం ఛిద్రమ్ ।
౭౮।౩౩య్ద్ / నిష్పావమాషమాత్రం నీలం ఛిద్రం చ కోలాక్షమ్ ॥ ॥
౭౮।౩౪అబ్/ సూకరనయనం విషమం వివర్ణమధ్యర్ధపర్వదీర్ఘమ్ చ ।
౭౮।౩౪య్ద్ / వామావర్తం భిన్నం పర్వమితం వత్సనాభాఖ్యమ్ ॥ ॥
౭౮।౩౫అబ్/ కాలకసంజ్ఞం కృష్ణం ధున్ధుకమితి యద్ భవేద్ వినిర్భిన్నమ్ ।
౭౮।౩౫య్ద్ / దారుసవర్ణం ఛిద్రం న తథా పాపం సముద్దిష్టమ్ ॥ ॥
౭౮।౩౬అబ్/ నిష్కుటసణ్జ్ఞే ద్రవ్యక్షయః తు కోలేక్షణే కులధ్వంసః ।
౭౮।౩౬య్ద్ / శస్త్రభయం సూకరకే రోగభయం వత్సనాభాఖ్యే ॥ ॥
౭౮।౩౭అబ్/ కాలకధున్ధుకసంజ్ఞం కీటైః విద్ధం చ న శుభదం ఛిద్రమ్ ।
౭౮।౩౭య్ద్ / సర్వం గ్రన్థిప్రచురం సర్వత్ర న శోభనం దారు ॥ ॥
౭౮।౩౮అబ్/ ఏకద్రుమేణ ధన్యం వృక్షద్వయనిర్మితం చ ధన్యతరమ్ ।
౭౮।౩౮య్ద్ / త్రిభిః ఆత్మజవృద్ధికరం చతుర్భిః అర్థం (అర్థో ) యశశ్చాగ్ర్యమ్ ॥ ॥
౭౮।౩౯అబ్/ పంచవనస్పతిరచితే పంచత్వం యాతి తత్ర యః శేతే ।
౭౮।౩౯య్ద్ / షట్సప్తాష్టతరూణాం కాష్ఠైః ఘటితే కులవినాశః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౭౯ రత్నపరీక్షాధ్యాయః
౭౯।౧అబ్/ రత్నేన శుభేన శుభం భవతి నృపాణామనిష్తమశుభేన ।
౭౯।౧య్ద్ / యస్మాదతః పరీక్ష్యం దైవం రత్నాశ్రితమ్ తజ్ఞైః ॥ ॥
౭౯।౨అబ్/ ద్విపహయవనితాదీనాం స్వగుణవిశేషేణ రత్నశబ్దోఽస్తి ।
౭౯।౨య్ద్ / ఇహ తూపలరత్నానామధికారో వజ్రపూర్వాణామ్ ॥ ॥
౭౯।౩అబ్/ రత్నాని బలాద్ దైత్యాద్ దధీచితోఽన్యే వదన్తి జాతాని ।
౭౯।౩య్ద్ / కేచిద్ భువః స్వభావాద్ వైచిత్ర్యం ప్రాహురుపలానామ్ ॥ ॥

208 sanskritdocuments.org
౭౯।౪అబ్/ వజ్రేన్ద్రనీలమరకతకర్కేతరపద్మరాగరుధిరాఖ్యాః ।
౭౯।౪య్ద్ / వైదూర్య (వైడూర్య) పులకవిమలకరాజమణిస్ఫతికశశికాన్తాః ॥ ॥
౭౯।౫అబ్/ సౌగన్ధికగోమేదకశంఖమహానీలపుష్పరాగాఖ్యాః ।
౭౯।౫య్ద్ / బ్రహ్మమణిజ్యోతీరససస్యకముక్తాప్రవాలాని ॥ ॥
౭౯।౬అబ్/ వేణాతటే విశుద్ధం శిరీషకుసుమప్రభం (క్।ఉపమం) చ కౌశలకమ్ ।
౭౯।౬య్ద్ / సౌరాష్ట్రకమాతామ్రం కృష్ణం సౌర్పారకం వజ్రమ్ ॥ ॥
౭౯।౭అబ్/ ఈషత్తామ్రం హిమవతి మతంగజం వల్లపుష్పసంకాశమ్ ।
౭౯।౭య్ద్ / ఆపీతం చ కలింగే శ్యామం పౌణ్డ్రేషు సంభూతమ్ ॥ ॥
౭౯।౮అబ్/ ఏన్ద్రం షడశ్రి శుక్లం యామ్యం సర్పాస్యరూపమసితం చ ।
౭౯।౮య్ద్ / కదలీకాణ్డనికాశం వైష్ణవమితి సర్వసంస్థానమ్ ॥ ॥
౭౯।౯అబ్/ వారుణమబలాగుహ్యోపమం భవేత్ కర్ణికారపుష్పనిభమ్ ।
౭౯।౯య్ద్ / శృంగాటకసంస్థానం వ్యాఘ్రాక్షినిభం చ హౌతభుజమ్ ॥ ॥
౭౯।౧౦అబ్/ వాయవ్యం చ యవోపమమశోకకుసుమప్రభం సముద్దిష్టమ్ ।
౭౯।౧౦య్ద్ / స్రోతః ఖనిః ప్రకీర్ణకమిత్యాకరసంభవః త్రివిధః ॥ ॥
౭౯।౧౧అబ్/ రక్తం పీతం చ శుభమ్ రాజన్యానామ్ సితమ్ ద్విజాతీనామ్ ।
౭౯।౧౧య్ద్ / శైరీషం వైశ్యానాం శూద్రాణాం శస్యతేఽసితనిభమ్ ॥ ॥
౭౯।౧౨అబ్/ సితసర్షపాష్టకం తణ్డులో భవేత్ తణ్డులైః తు వింశత్యా ।
౭౯।౧౨య్ద్ / తులితస్య ద్వే లక్షే మూల్యం ద్విద్వ్యూనితే చైతత్ ॥ ॥
౭౯।౧౩అబ్/ పాదత్ర్యంశార్ధోనం త్రిభాగపంచాంశషోడశాంశాశ్చ ।
౭౯।౧౩య్ద్ / భాగశ్చ పంచవింశః శతికః సాహస్రికశ్చేతి ॥ ॥
౭౯।౧౪అబ్/ సర్వద్రవ్యాభేద్యం లఘ్వంభసి తరతి రశ్మివత్ స్నిఘ్దమ్ ।
౭౯।౧౪య్ద్ / తడిదనలశక్రచాపోపమం చ వజ్రం హితాయోక్తమ్ ॥ ॥
౭౯।౧౫అబ్/ కాకపదమక్షికాకేశధాతుయుక్తాని శర్కరైః (శర్కరా) విద్ధమ్ ।
౭౯।౧౫య్ద్ / ద్విగుణాశ్రి దగ్ధ (దిగ్ధ ) కలుషత్రస్తవిశీర్ణాని న శుభాని ॥ ॥
౭౯।౧౬అబ్/ యాని చ బుద్బుదదలితాగ్రచిపిటవాసీఫలప్రదీర్ఘాణి ।
౭౯।౧౬య్ద్ / సర్వేషాం చైతేషాం మూల్యాద్ భాగోఽష్టమో హానిః ॥ ॥
౭౯।౧౭అ వజ్రం న కించిదపి ధారయితవ్యమేకే

varbrhs.pdf 209
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౭౯।౧౭బ్ పుత్రార్థినీభిః అబలాభిరుశన్తి తజ్ఞాః ।

౭౯।౧౭య్ శృంగాటకత్రిపుటధాన్యకవత్ స్థితం యచ్
౭౯।౧౭ద్ శ్రోణీనిభం చ శుభదం తనయార్థినీనామ్ ॥ ॥
౭౯।౧౮అబ్/ స్వజనవిభవజీవితక్షయం జనయతి వజ్రమనిష్టలక్షణమ్ ।
౭౯।౧౮య్ద్ / అశనివిషభయారినాశనమ్ శుభముప (ఉరు) భోగకరం చ
భూభృతామ్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౮౦ ముక్తాలక్షణాధ్యాయః
౮౦।౧అబ్/ ద్విపభుజగశుక్తిశంఖాభ్రవేణుతిమిసూకరప్రసూతాని ।
౮౦।౧య్ద్ / ముక్తాఫలాని తేషాం బహుసాధు చ శుక్తిజం భవతి ॥ ॥
౮౦।౨అబ్/ సింహలకపారలౌకికసౌరాష్ట్రకతామ్రపర్ణిపారశవాః ।
౮౦।౨య్ద్ / కౌబేరపాణ్డ్యవాటకహైమా ఇత్యాకరాః త్వ (హి) అష్టౌ ॥ ॥
౮౦।౩అబ్/ బహుసంస్థానాః స్నిగ్ధాః (స్నిగ్ధా ) హంసాభాః సింహలాకరాః స్థూలాః ।
౮౦।౩య్ద్ / ఈషత్తామ్రాః శ్వేతాః తమోవియుక్తాశ్చ తామ్రాఖ్యాః ॥ ॥
౮౦।౪అబ్/ కృష్ణాః శ్వేతాః పీతాః సశర్కరాః పారలౌకికా విషమాః ।
౮౦।౪య్ద్ / న స్థూలా నాత్యల్పా నవనీతనిభాశ్చ సౌరాష్ట్రాః ॥ ॥
౮౦।౫అబ్/ జ్యోతిష్మత్యః (మన్తః) శుభ్రా గురవోఽతిమహాగుణాశ్చ పారశవాః ।
౮౦।౫య్ద్ / లఘు జర్జరం దధినిభం బృహద్ ద్విసంస్థానం (బృహద్విసంస్థానం) అపి
హైమమ్ ॥ ॥
౮౦।౬అబ్/ విషమమ్ కృష్ణశ్వేతం (కృష్ణమ్ శ్వేతం) లఘు కౌబేరం ప్రమాణతేజోవత్
।
౮౦।౬య్ద్ / నింబఫలత్రిపుటధాన్యకచూర్ణాః స్యుః పాణ్డ్యవాటభవాః ॥ ॥
౮౦।౭అబ్/ అతసీకుసుమశ్యామమ్ వైష్ణవమేన్ద్రం శశాంకసంకాశమ్ ।
౮౦।౭య్ద్ / హరితాలనిభం వారుణమసితం యమదైవతం భవతి ॥ ॥
౮౦।౮అబ్/ పరిణతదాడిమగులికాగుఞ్జాతామ్రం చ వాయుదైవత్యమ్ ।
౮౦।౮య్ద్ / నిర్ధూమానలకమలప్రభం చ విజ్ఞేయమాగ్నేయమ్ ॥ ॥
౮౦।౯అబ్/ మాషకచతుష్టయధృతస్యైకస్య శతాహతా త్రిపంచాశత్ ।
౮౦।౯య్ద్ / కార్షాపణా నిగదితా మూల్యం తేజోగుణయుతస్య ॥ ॥

210 sanskritdocuments.org
౮౦।౧౦అబ్/ మాషకదలహాన్యాతో ద్వాత్రింశద్వింశతిః త్రయోదశ చ ।
౮౦।౧౦య్ద్ / అష్టౌ చ శతాని శతత్రయం త్రిపంచాశతా సహితమ్ ॥ ॥
౮౦।౧౧అబ్/ పంచత్రింశం శతమితి చత్వారః కృష్ణలా నవతిమూల్యాః ।
౮౦।౧౧య్ద్ / సార్ధాః తిస్రో గుఞ్జాః సప్తతిమూల్యం ధృతం రూపమ్ ॥ ॥
౮౦।౧౨అబ్/ గుఞ్జాత్రయస్య మూల్యం పంచాశద్ రూపకా గుణయుతస్య ।
౮౦।౧౨య్ద్ / రూపకపంచత్రింశత్త్రయస్య గుఞ్జార్ధహీనస్య ॥ ॥
౮౦।౧౩అబ్/ పలదశభాగో ధరణం తద్ యది ముక్తాః త్రయోదశ సురూపాః ।
౮౦।౧౩య్ద్ / త్రిశతీ సపంచవింశా రూపకసంఖ్యా కృతం మూల్యమ్ ॥ ॥
౮౦।౧౪అబ్/ షోడశకస్య ద్విశతీ వింశతిరూపస్య సప్తతిః సశతా ।
౮౦।౧౪య్ద్ / యత్పంచవింశతిధృతం తస్య శతం త్రింశతా సహితమ్ ॥ ॥
౮౦।౧౫అబ్/ త్రింశత్సప్తతిమూల్యం చత్వారింశచ్ఛతార్ధమూల్యం (మూల్యా) చ ।
౮౦।౧౫య్ద్ / షష్టిః పంచోనా వా ధరణమ్ పంచాష్టకం మూల్యమ్ ॥ ॥
౮౦।౧౬అబ్/ ముక్తాశీత్యా త్రింశచ్ఛతస్య సా పంచరూపకవిహీనా ।
౮౦।౧౬య్ద్ / ద్విత్రిచతుఃపంచశతా ద్వాదశషట్పంచకత్రితయమ్ ॥ ॥
౮౦।౧౭అబ్/ పిక్కాపిచ్చార్ఘార్ధా రవకః సిక్థం త్రయోదశాద్యానామ్ ।
౮౦।౧౭య్ద్ / సంజ్ణాః పరతో నిగరాశ్చూర్ణాశ్చాశీతిపూర్వాణామ్ ॥ ॥
౮౦।౧౮అబ్/ ఏతద్గుణయుక్తానాం ధరణధృతానాం ప్రకీర్తితం (ప్రకీతితం) మూల్యమ్
।
౮౦।౧౮య్ద్ / పరికల్ప్యమన్తరాలే హీనగుణాణాం క్షయః కార్యః ॥ ॥
౮౦।౧౯అబ్/ కృష్ణశ్వేతకపీతకతామ్రాణామీషదపి చ విషమాణామ్ ।
౮౦।౧౯య్ద్ / త్ర్యంశోనమ్ విషమకపీతయోశ్చ షడ్భాగదలహీనమ్ ॥ ॥
౮౦।౨౦అబ్/ ఐరావతకులజానాం పుష్యశ్రవణేన్దుసూర్యదివసేషు ।
౮౦।౨౦య్ద్ / యే చోత్తరాయణభవా గ్రహణేఽర్కేన్ద్వోశ్చ భద్రేభాః ॥ ॥
౮౦।౨౧అబ్/ తేషాం కిల జాయన్తే ముక్తాః కుంభేషు సరదకోశేషు ।
౮౦।౨౧య్ద్ / బహవో బృహత్ప్రమాణా బహుసంస్థానాః ప్రభాయుక్తాః ॥ ॥
౮౦।౨౨అబ్/ నైషామర్ఘః కార్యో న చ వేధోఽతీవ తే ప్రభాయుక్తాః ।
౮౦।౨౨య్ద్ / సుతవిజయారోగ్యకరా మహాపవిత్రా ధృతా రాజ్ఞామ్ ॥ ॥

varbrhs.pdf 211
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౮౦।౨౩అబ్/ దంష్ట్రామూలే శశికాన్తిసప్రభం బహుగుణం చ వారాహమ్ ।

౮౦।౨౩య్ద్ / తిమిజం మత్స్యాక్షినిభం బృహత్ పవిత్రం బహుగుణం చ ॥ ॥
౮౦।౨౪అబ్/ వర్షౌపలవజ్జాతం వాయుస్కన్ధాగ సప్తమాద్ భ్రష్టమ్ ।
౮౦।౨౪య్ద్ / హ్రియతే కిల ఖాద్ దివ్యైః తడిత్ప్రభవం మేఘసంభూతమ్ ॥ ॥
౮౦।౨౫అబ్/ తక్షకవాసుకికులజాః కామగమా యే చ పన్నగాః తేషామ్ ।
౮౦।౨౫య్ద్ / స్నిగ్ధా నీలద్యుతయో భవన్తి ముక్తాః ఫణస్యాన్తే ॥ ॥
౮౦।౨౬అబ్/ శస్తేఽవనిప్రదేశే రజతమయే భాజనే స్థితే చ యది ।
౮౦।౨౬య్ద్ / వర్షతి దేవోఽకస్మాత్ తజ్ఞేయం నాగసంభూతమ్ ॥ ॥
౮౦।౨౭అబ్/ అపహరతి విషమలక్ష్మీం క్షపయతి శత్రూన్ యశో వికాశయతి ।
౮౦।౨౭య్ద్ / భౌజంగం నృపతీనాం ధృతమకృతార్ఘం విజయదం చ ॥ ॥
౮౦।౨౮అబ్/ కర్పూరస్ఫటికనిభం చిపిటం విషమం చ వేణుజం జ్ఞేయమ్ ।
౮౦।౨౮య్ద్ / శంఖోద్భవం శశినిభం వృత్తం భ్రాజిష్ణు రుచిరం చ ॥ ॥
౮౦।౨౯అబ్/ శంఖతిమివేణువారణవరాహభుజగాభ్రజాన్యవైద్యాని (వైధ్యాని) ।
౮౦।౨౯య్ద్ / అమితగుణత్వాగైషామర్ఘః శాస్త్రే న నిర్దిష్టః ॥ ॥
౮౦।౩౦అ ఏతాని సర్వాణి మహాగుణాని
౮౦।౩౦బ్ సుతార్థసౌభాగ్యయశస్కరాణి ।
౮౦।౩౦య్ రుక్షోకహన్తీణి చ పార్థివానాం
౮౦।౩౦ద్ ముక్తాఫలానీప్సితకామదాని ॥ ॥
౮౦।౩౧అబ్/ సురభూషణం లతానాం సహస్రమష్టోత్తరం చతుర్హస్తమ్ ।
౮౦।౩౧య్ద్ / ఇన్దుచ్ఛన్దో (ఇన్ద్రచ్ఛన్దో ) నామ్నా విజయచ్ఛన్దః తదర్ధేన ॥ ॥
౮౦।౩౨అబ్/ శతమష్టయుతం హారో దేవచ్ఛన్దో హ్యశీతిః ఏకయుతా ।
౮౦।౩౨య్ద్ / అష్టాష్టకోఽర్ధహారో రశ్మికలాపశ్చ నవషట్కః ॥ ॥
౮౦।౩౩అబ్/ ద్వాత్రింశతా తు గుచ్ఛో వింశత్యా కీర్తితోఽర్ధగుచ్ఛాఖ్యః ।
౮౦।౩౩య్ద్ / షోడశభిః మాణవకో ద్వాదశభిశ్చార్ధమాణవకః ॥ ॥
౮౦।౩౪అబ్/ మన్దరసంజ్ఞోఽష్టాభిః పంచలతా హారఫలకమిత్యుక్తమ్ ।
౮౦।౩౪య్ద్ / సప్తావింశతిముక్తా హస్తో నక్షత్రమాలేతి ॥ ॥
౮౦।౩౫అబ్/ అన్తరమణిసంయుక్తా మణిసోపానం సువర్ణగులికైః వా ।

212 sanskritdocuments.org
౮౦।౩౫య్ద్ / తరలకమణిమధ్యం తద్విజ్ఞేయం చాటుకారమితి ॥ ॥
౮౦।౩౬అ ఏకావలీ నామ యథేష్టసంఖ్యా
౮౦।౩౬బ్ హస్తప్రమాణా మణివిప్రయుక్తా ।
౮౦।౩౬య్ సంయోజితా యా మణినా తు మధ్యే
౮౦।౩౬ద్ యష్టీతి సా భూషణవిద్భిరుక్తమ్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౮౧ పద్మరాగలక్షణాద్యాయః
౮౧।౧అబ్/ సౌగన్ధికకురువిన్దస్ఫటికేభ్యః పద్మరాగసంభూతిః (పద్మరాగో సం) ।
౮౧।౧య్ద్ / సౌగన్ధికజా భ్రమరాఞ్జనాబ్జజంబూరసద్యుతయః ॥ ॥
౮౧।౨అబ్/ కురువిన్దభవాః శబలా మన్దద్యుతయశ్చ ధాతుభిః విద్ధాః ।
౮౧।౨య్ద్ / స్ఫటికభవా ద్యుతిమన్తో నానావర్ణా విశుద్ధాశ్చ ॥ ॥
౮౧।౩అబ్/ స్నిగ్ధః ప్రభానులేపీ స్వచ్ఛోఽర్చిష్మాన్ గురుః సుసంస్థానః ।
౮౧।౩య్ద్ / అన్తఃప్రభోఽతిరాగో (అతిరాగా) మణిరత్నగుణాః సమస్తానామ్ ॥ ॥
౮౧।౪అబ్/ కలుషా మన్దద్యుతయో లేఖాకీర్ణాః సధాతవః ఖణ్డాః ।
౮౧।౪య్ద్ / దుర్విద్ధా న మనోజ్ఞాః సశర్కరాశ్చేతి మణిదోషాః ॥ ॥
౮౧।౫అబ్/ భ్రమరశిఖికణ్ఠవర్ణో దీపశిఖాసప్రభో భుజంగానామ్ ।
౮౧।౫య్ద్ / భవతి మణిః కిక మూర్ధని యోఽనర్ఘేయః స విజ్ఞేయః ॥ ॥
౮౧।౬అ యః తం బిభర్తి మనుజాధిపతిః న తస్య
౮౧।౬బ్ దోషా భవన్తి విషరోగకృతాః కదాచిత్ ।
౮౧।౬య్ రాష్ట్రే చ నిత్యమభివర్షతి తస్య దేవః
౮౧।౬ద్ శత్రూంశ్చ నాశయతి తస్య మణేః ప్రభావాత్ ॥ ॥
౮౧।౭అబ్/ షడ్వింశతిః సహస్రాణి ఏకస్య మణేః పలప్రమాణస్య ।
౮౧।౭య్ద్ / కర్షత్రయస్య వింశతిరుపదిష్టా పద్మరాగస్య ॥ ॥
౮౧।౮అబ్/ అర్ధపలస్య ద్వాదశ కర్షస్య ఏకస్య షట్సహస్రాణి ।
౮౧।౮య్ద్ / యగాష్టమాషకధృతం తస్య సహస్రత్రయం మూల్యమ్ ॥ ॥
౮౧।౯అబ్/ మాషకచతుష్టయం దశశతక్రయం ద్వౌ తు పంచశతమూల్యౌ ।
౮౧।౯య్ద్ / పరికల్ప్యమన్తరాలే మూల్యం హీనాధికగుణానామ్ ॥ ॥
౯౧।౧౦అబ్/ వర్ణన్యూనస్యార్ధం తేజోహీనస్య మూల్యమష్టాంశమ్ ।

varbrhs.pdf 213
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౮౧।౧౦య్ద్ / అల్పగుణో బహుదోషో మూల్యాత్ ప్రాప్నోతి వింశాంశమ్ ॥ ॥

౮౧।౧౧అబ్/ ఆధూమ్రం వ్రణబహులం స్వల్పగుణం చాప్నుయాద్ ద్విశతభాగమ్
।
౮౧।౧౧య్ద్ / ఇతి పద్మరాగమూల్యం పూర్వాచార్యైః సముద్దిష్టమ్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౮౨ మరకతలక్షణాధ్యాయః ।
౮౨।౧అబ్/ శుకవంశపత్రకదలీశిరీషకుసుమప్రభం గుణోపేతమ్ ।
౮౨।౧య్ద్ / సురపితృకార్యే మరకతం (రకతం) అతీవ శుభదం నృణాం విహితం
(విధృతం) ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౮౩ దీపలక్షణాధ్యాయః
౮౩।౧అ వామావర్తో మలినకిరణః సస్ఫులింగోఽల్పమూర్తిః
౮౩।౧బ్ క్షిప్రం నాశం వ్రజతి విమలస్నేహవర్త్యన్వితోఽపి ।
౮౩।౧య్ దీపః పాపం కథయతి ఫలం శబ్దవాన్ వేపనశ్చ
౮౩।౧ద్ వ్యాకీర్ణార్చిః విశలభమరుద్యశ్చ నాశం ప్రయాతి ॥ ॥
౮౩।౨అ దీపః సంహతమూర్తిః ఆయతతనుః నిర్వేపనో దీప్తిమాన్
౮౩।౨బ్ నిఃశబ్దో రుచిరః ప్రదక్షిణగతిః వైదూర్య (వైడూర్య) హేమద్యుతిః ।
౮౩।౨య్ లక్ష్మీం క్షిప్రమభివ్యనక్తి సుచిరం (రుచిరం, సుచిరం) యశ్చౌద్యతం దీప్యతే
౮౩।౨ద్ శేషం లక్షణమగ్నిలక్షణసమం యోజ్యం యథాయుక్తితః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౮౪ దన్తకాష్ఠలక్షణాధ్యాయః
౮౪।౧అ వల్లీలతాగుల్మతరుప్రభేదైః
౮౪।౧బ్ స్యుః దన్తకాష్ఠాని సహస్రశో యైః ।
౮౪।౧య్ ఫలాని వాచ్యాని అథ (అతి) తత్ప్రసంగో
౮౪।౧ద్ మా భూదతో వచ్మ్యథ కామికాని ॥ ॥
౮౪।౨అ అజ్ఞాతపూర్వాణి న దన్తకాష్ఠాన్య్-
౮౪।౨బ్ అద్యాన్ న పత్రైశ్చ సమన్వితాని ।
౮౪।౨య్ న యుగ్మపర్వాణి న పాటితాని
౮౪।౨ద్ న చ ఊర్ధ్వశుష్కాణి వినా త్వచా చ ॥ ॥
౮౪।౩అ వైకన్తకశ్రీఫలకాశ్మరీషు
౮౪।౩బ్ బ్రాహ్మీ ద్యుతిః క్షేమతరౌ సుదారాః ।
౮౪।౩య్ వృద్ధిః వటేఽర్కే ప్రచురం చ తేజః

214 sanskritdocuments.org
౮౪।౩ద్ పుత్రా మధూకే సగుణాః (కకుభే) ప్రియత్వమ్ ॥ ॥
౮౪।౪అ లక్ష్మీః శిరీషే చ తథా కరఞ్జే
౮౪।౪బ్ ప్లక్షేఽర్థసిద్ధిః సమభీప్సితా స్యాత్ ।
౮౪।౪య్ మాన్యత్వమాయాతి జనస్య జాత్యాం
౮౪।౪ద్ ప్రాధాన్యమశ్వత్థతరౌ వదన్తి ॥ ॥
౮౪।౫అ ఆరోగ్యమాయుః బదరీబృహత్యోః
౮౪।౫బ్ ఐశ్వర్యవృద్ధిః ఖదిరే సబిల్వే ।
౮౪।౫య్ ద్రవ్యాణి చైష్టాని అతిముక్తకే స్యుః
౮౪।౫ద్ ప్రాప్నోతి తాని ఏవ పునః కదంబే ॥ ॥
౮౪।౬అ నీపే (నింబే) ఽర్థాప్తిః కరవీరేఽన్నలబ్ధిః
౮౪।౬బ్ భాణ్డీరే స్యాదన్నమేవం (ఇదమేవ) ప్రభూతమ్ ।
౮౪।౬య్ శమ్యాం శత్రూన్ అపహన్త్యర్జునే చ
౮౪।౬ద్ శ్యామాయాం చ ద్విషతామేవ నాశః ॥ ॥
౮౪।౭అ శాలేఽశ్వకర్ణే చ వదన్తి గౌరవం
౮౪।౭బ్ సభద్రదారావపి చాటరూషకే ।
౮౪।౭య్ వాల్లభ్యమాయాతి జనస్య సర్వతః
౮౪।౭ద్ ప్రియంగుఅపామార్గసజంబుదాడిమైః ॥ ॥
౮౪।౮అ ఉదన్ముఖః ప్రాన్ముఖ ఏవ వాబ్దం
౮౪।౮బ్ కామం యథేష్ఠం(యథేష్టం) హృదయే నివేశ్య ।
౮౪।౮య్ అద్యాదనిన్దన్ (అనిన్ద్యం) చ సుఖోపవిష్టః
౮౪।౮ద్ ప్రక్షాల్య జహ్యాగ శుచిప్రదేశే ॥ ॥
౮౪।౯అ అభిముఖపతితం ప్రశాన్తదిక్స్థం
౮౪।౯బ్ శుభమతిశోభనమూర్ధ్వసంస్థితం యత్ ।
౮౪।౯య్ అశుభకరమతోఽన్యథా ప్రదిష్టం
౮౪।౯ద్ స్థితపతితం చ కరోతి మృష్టమన్నమ్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౮౫ శాకునాధ్యాయః
౮౫।౧అబ్/ యత్శక్రశుక్ర (శుక్రశక్ర ) వాగీశకపిష్ఠలగరుత్మతామ్ ।
౮౫।౧య్ద్ / మతేభ్యః ప్రాహ ఋషభో భాగురేః దేవలస్య చ ॥ ॥

varbrhs.pdf 215
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౮౫।౨అబ్/ భారద్వాజమతం దృష్ట్వా యగ శ్రీద్రవ్యవర్ధనః ।

౮౫।౨య్ద్ / ఆవన్తికః ప్రాహ నృపో మహారాజాధిరాజకః ॥ ॥
౮౫।౩అబ్/ సప్తర్షీణాం మతం యగ సంస్కృతం ప్రాకృతం చ యత్ ।
౮౫।౩య్ద్ / యాని చౌక్తాని గర్గాద్యైః యాత్రాకారైశ్చ భూరిభిః ॥ ॥
౮౫।౪అబ్/ తాని దృష్ట్వా చకారైమం సర్వశాకునసంగ్రహమ్ ।
౮౫।౪య్ద్ / వరాహమిహిరః ప్రీత్యా శిష్యాణాం జ్ఞానముత్తమమ్ ॥ ॥
౮౫।౫అబ్/ అన్యజన్మాన్తరకృతం కర్మ పుంసాం శుభాశుభమ్ ।
౮౫।౫య్ద్ / యత్ తస్య శకునః పాకం నివేదయతి గచ్ఛతామ్ ॥ ॥
౮౫।౬అబ్/ గ్రామారణ్యాంబుభూవ్యోమద్యునిశోభయచారిణః ।
౮౫।౬య్ద్ / రుతయాతేక్షితోక్తేషు గ్రాహ్యాః పుంస్త్రీనపుంసకాః (స్త్రీపున్నపుంసకాః) ॥ ॥
౮౫।౭అబ్/ పృథగ్ జాత్యనవస్థానాదేషాం వ్యక్తిః న లక్ష్యతే ।
౮౫।౭య్ద్ / సామాన్యలక్షణోద్దేశే శ్లోకావృషికృతావిమౌ ॥ ॥
౮౫।౮అబ్/ పీనౌన్నతవికృష్టాంసాః పృథుగ్రీవాః సువక్షసః ।
౮౫।౮య్ద్ / స్వల్పగంభీరవిరుతాః పుంఆంసః స్థిరవిక్రమాః ॥ ॥
౮౫।౯అబ్/ తనూరస్కశిరోగ్రీవాః సూక్ష్మాస్యపదవిక్రమాః ।
౮౫।౯య్ద్ / ప్రసక్తమృదుభాషిణ్యః స్త్రియోఽతోఽన్యన్ నపుంసకమ్ ॥ ॥
౮౫।౧౦అబ్/ గ్రామారణ్యప్రచారాద్యం లోకాదేవోపలక్షయేత్ ।
౮౫।౧౦య్ద్ / సంచిక్షిప్సుః అహం వచ్మి యాత్రామాత్రప్రయోజనమ్ ॥ ॥
౮౫।౧౧అబ్/ పథ్యాత్మానం నృపం సైన్యే పురే చౌద్దిశ్య దేవతామ్ ।
౮౫।౧౧య్ద్ / సార్థే ప్రధానం సామ్యే (సామ్యం) స్యాజ్జాతివిద్యావయోఽధికమ్ ॥ ॥
౮౫।౧౨అబ్/ ముక్తప్రాప్తైష్యదర్కాసు ఫలం దిక్షు తథావిధమ్ ।
౮౫।౧౨య్ద్ / అంగార (అగ్గారి) దీప్తధూమిన్యః తాశ్చ శాన్తాః తతోఽపరాః (ఽపరా,
అపరాః) ॥ ॥
౮౫।౧౩అబ్/ తత్పంచమదిశాం తుల్యం శుభం త్రికాల్యమాదిశేత్ ।
౮౫।౧౩య్ద్ / పరిశేష (పరిశేషయోః) దిశోః వాచ్యం యథాసన్నం శుభాశుభమ్ ॥ ॥
౮౫।౧౪అబ్/ శీఘ్రమాసన్ననిమ్నస్థైశ్చిరాదున్నతదూరగైః ।
౮౫।౧౪య్ద్ / స్థానవృద్ధ్యుపఘాతాగ తద్వద్ బ్రూయాత్ ఫలం పునః ॥ ॥

216 sanskritdocuments.org
౮౫।౧౫అబ్/ క్షణతిథ్యుడువాతార్కైః దేవదీప్తో యథోత్తరమ్ ।
౮౫।౧౫య్ద్ / క్రియాదీప్తో గతిస్థానభావస్వరవిచేష్టితైః ॥ ॥
౮౫।౧౬అబ్/ దశధైవం ప్రశాన్తోఽపి సౌమ్యః తృణఫలాశనః ।
౮౫।౧౬య్ద్ / మాంసామేధ్యాశనే రౌద్రో విమిశ్రోఽన్నాశనః స్మృతః ॥ ॥
౮౫।౧౭అబ్/ హర్మ్యప్రాసాదమంగల్యమనోజ్ఞస్థానసంస్థితాః ।
౮౫।౧౭య్ద్ / శ్రేష్ఠా మధురసక్షీరఫలపుష్పద్రుమేషు చ ॥ ॥
౮౫।౧౮అబ్/ స్వకాలే గిరితోయస్థా బలినో ద్యునిశాచరాః ।
౮౫।౧౮య్ద్ / క్లీబస్త్రీపురుషా జ్ఞేయా (పురుశాశ్చ ఏషాం) బలినః స్యుః యథోత్తరమ్
॥॥
౮౫।౧౯అబ్/ జవజాతిబలస్థానహర్షసత్త్వస్వరాన్వితాః ।
౮౫।౧౯య్ద్ / స్వభూమావనులోమాశ్చ తదూనాః స్యుః వివర్జితాః ॥ ॥
౮౫।౨౦అబ్/ కుక్కుటైభపిరిల్యశ్చ శిఖివఞ్జులఛిక్కరాః ।
౮౫।౨౦య్ద్ / బలినః సింహనాదశ్చ కూటపూరీ చ పూర్వతః ॥ ॥
౮౫।౨౧అబ్/ క్రోష్టుకౌలూకహారీతకాకకోకఋక్షపింగలాః ।
౮౫।౨౧య్ద్ / కపోతరుదితాక్రన్దక్రూరశబ్దాశ్చ యామ్యతః ॥ ॥
౮౫।౨౨అబ్/ గోశశక్రౌంచలోమాశహంసౌత్క్రోశకపిఞ్జలాః ।
౮౫।౨౨య్ద్ / విడాలౌత్సవవాదిత్రగీతహాసాశ్చ వారుణాః ॥ ॥
౮౫।౨౩అబ్/ శతపత్రకురంగాఖుమృగఏకశఫకోకిలాః ।
౮౫।౨౩య్ద్ / చాషశల్యకపుణ్యాహఘణ్టాశంఖరవా ఉదక్ ॥ ॥
౮౫।౨౪అబ్/ న గ్రామ్యోఽరణ్యగో గ్రాహ్యో నారణ్యో గ్రామ్యసంస్థితః
(గ్రామసంస్థితః) ।
౮౫।౨౪య్ద్ / దివాచరో న శర్వర్యాం న చ నక్తంచరో దివా ॥ ॥
౮౫।౨౫అబ్/ ద్వన్ద్వరోగార్దితత్రస్తాః కలహామిషకాంక్షిణః
౮౫।౨౫య్ద్ / ఆపగాన్తరితా మత్తా న గ్రాహ్యాః శకునాః క్వచిత్ ॥ ॥
౮౫।౨౬అబ్/ రోహితాశ్వాజవాలేయాః కురంగ (వాలేయకురంగ) ఉష్ట్రమృగాః
శశః ।
౮౫।౨౬య్ద్ / నిష్ఫలాః శిశిరే జ్ఞేయా వసన్తే కాకకోకిలౌ ॥ ॥

varbrhs.pdf 217
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౮౫।౨౭అబ్/ న తు భాద్రపదే గ్రాహ్యాః సూకరశ్వవృకాదయః ।

౮౫।౨౭య్ద్ / శారద్య (శరద్య) అబ్జాదగోక్రౌంచాః శ్రావణే హస్తిచాతకౌ ॥ ॥
౮౫।౨౮అబ్/ వ్యాఘ్రఋక్షవానరద్వీపిమహిషాః సబిలేశయాః ।
౮౫।౨౮య్ద్ / హేమన్తే నిష్ఫలా జ్ఞేయా బాలాః సర్వే విమానుషాః ॥ ॥
౮౫।౨౯అబ్/ ఏన్ద్రానలదిశోః మధ్యే త్రిభాగేషు వ్యవస్థితాః ।
౮౫।౨౯య్ద్ / కోశాధ్యక్షానలాజీవితపోయుక్తాః ప్రదక్షిణమ్ ॥ ॥
౮౫।౩౦అబ్/ శిల్పీ భిక్షుః వివస్త్రా స్త్రీ యామ్యానలదిగన్తరే ।
౮౫।౩౦య్ద్ / పరతశ్చాపి మాతంగగోపధర్మసమాశ్రయాః ॥ ॥
౮౫।౩౧అబ్/ నైరృతీవారుణీమధ్యే ప్రమదాసూతితస్కరాః ।
౮౫।౩౧య్ద్ / శౌణ్డికః శాకునీ హింస్రో వాయవ్యా (వాయవ్య) పశ్చిమాన్తరే ॥ ॥
౮౫।౩౨అబ్/ విషఘాతకగోస్వామికుహకజ్ఞాః తతః పరమ్ ।
౮౫।౩౨య్ద్ / ధనవానీక్షణీకశ్చ మాలాకారః పరం తతః ॥ ॥
౮౫।౩౩అబ్/ వైష్ణవశ్చరకశ్చైవ వాజినాం రక్షణే రతః ।
౮౫।౩౩య్ద్ / ద్వాత్రింశదేవం (ఏవం ద్వాత్రింశతో) భేదాః స్యుః పూర్వదిగ్భిః
సహోదితాః ॥ ॥
౮౫।౩౪అబ్/ రాజా కుమారో నేతా చ దూతః శ్రేష్ఠీ చరో ద్విజః ।
౮౫।౩౪య్ద్ / రాజాధ్యక్షశ్చ పూర్వాద్యాః క్షత్రియాద్యాశ్చతుర్దిశమ్ ॥ ॥
౮౫।౩౫అబ్/ గచ్ఛతః తిష్ఠతో వాపి దిశి యస్యాం వ్యవస్థితః ।
౮౫।౩౫య్ద్ / విరౌతి శకునో వాచ్యః తద్దిగ్జేన సమాగమః ॥ ॥
౮౫।౩౬అబ్/ భిన్నభైరవదీనార్తపరుషక్షామజర్జరాః ।
౮౫।౩౬య్ద్ / స్వనా (స్వరా) నైష్టాః శుభాః శాన్త (శాన్తా) హృష్టప్రకృతిపూరితాః ॥ ॥
౮౫।౩౭అబ్/ శివా శ్యామా రలా ఛుచ్ఛుః పింగలా గృహగోధికా ।
౮౫।౩౭య్ద్ / సూకరీ పరపుష్టా చ పున్నామానశ్చ వామతః ॥ ॥
౮౫।౩౮అబ్/ స్త్రీసంజ్ఞా భాసభషకకపిశ్రీకర్ణధిక్కరాః (ఛిక్కరాః) ।
౮౫।౩౮య్ద్ / శిఖిశ్రీకణ్ఠపిప్పీకరురుశ్యేనాశ్చ దక్షిణాః ॥ ॥
౮౫।౩౯అబ్/ క్ష్వేడాస్ఫోటితపుణ్యాహగీతశంఖాంబునిఃస్వనాః ।
౮౫।౩౯య్ద్ / సతూర్యాధ్యయనాః పుంవత్ స్త్రీవదన్యా గిరః శుభాః ॥ ॥

218 sanskritdocuments.org
౮౫।౪౦అబ్/ గ్రామౌ మధ్యమషడ్జౌ తు గాన్ధారశ్చేతి శోభనాః ।
౮౫।౪౦య్ద్ / షడ్జ (షడ్జా ) మధ్యమగాన్ధారా ఋషభశ్చ స్వరా హితాః ॥ ॥
౮౫।౪౧అబ్/ రుతకీర్తనదృష్టేషు భారద్వాజాజబర్హిణః ।
౮౫।౪౧య్ద్ / ధన్యా నకులచాషౌ చ సరటః పాపదోఽగ్రతః ॥ ॥
౮౫।౪౨అబ్/ జాహకాహిశశక్రోడగోధానాం కీర్తనం శుభమ్ ।
౮౫।౪౨య్ద్ / రుతం సన్దర్శనం (రతసన్దర్శనం) నైష్టం ప్రతీపం వానరఋక్షయోః ॥
॥
౮౫।౪౩అబ్/ ఓజాః ప్రదక్షిణం శస్తా మృగాః సనకులాణ్డజాః ।
౮౫।౪౩య్ద్ / చాషః సనకులో వామో భృగుః ఆహాపరాహ్ణతః ॥ ॥
౮౫।౪౪అబ్/ ఛిక్కరః కుటపూరీ చ పిరిలీ చాహ్ని దక్షిణాః ।
౮౫।౪౪య్ద్ / అపసవ్యాః సదా శస్తా దంష్ట్రిణః సబిలేశయాః ॥ ॥
౮౫।౪౫అబ్/ శ్రేష్ఠే హయసితే ప్రాచ్యాం శవమాంసే చ దక్షిణే ।
౮౫।౪౫య్ద్ / కన్యకాదధినీ పశ్చాదుదగ్గోవిప్రసాధవః ॥ ॥
౮౫।౪౬అబ్/ జాలశ్వచరణౌ నైష్టౌ ప్రాగ్యామ్యౌ శస్త్రఘాతకౌ ।
౮౫।౪౬య్ద్ / పశ్చాదాసవషణ్ఢౌ చ ఖలాసనహలాని ఉదక్ ॥ ॥
౮౫।౪౭అబ్/ కర్మసంగమయుద్ధేషు ప్రవేశే నష్టమార్గణే ।
౮౫।౪౭య్ద్ / యానవ్యస్తగతా గ్రాహ్యా విశేషశ్చాత్ర వక్ష్యతే ॥ ॥
౮౫।౪౮అబ్/ దివా ప్రస్థానవద్ గ్రాహ్యాః కురంగరురువానరాః ।
౮౫।౪౮య్ద్ / అహ్నశ్చ ప్రథమే భాగే చాషవఞ్జులకుక్కుటాః ॥ ॥
౮౫।౪౯అబ్/ పశ్చిమే శర్వరీభాగే నప్తృకోలూకపింగలాః ।
౮౫।౪౯య్ద్ / సర్వ ఏవ విపర్యస్తా గ్రాహ్యాః సార్థేషు యోషితామ్ ॥ ॥
౮౫।౫౦అబ్/ నృపసన్దర్శనే గ్రాహ్యః ప్రవేశేఽపి ప్రయాణవత్ ।
౮౫।౫౦య్ద్ / గిర్యరణ్యప్రవేశేషు (ప్రవేశే చ) నదీనాం చావగాహనే ॥ ॥
౮౫।౫౧అబ్/ వామదక్షిణగౌ శస్తౌ యౌ తు తావగ్రపృష్ఠగౌ ।
౮౫।౫౧య్ద్ / క్రియాదీప్తౌ వినాశాయ యాతుః పరిఘసంజ్ఞితౌ ॥ ॥
౮౫।౫౨అబ్/ తావేవ తు యథాభాగం ప్రశాన్తరుతచేష్టితౌ ।
౮౫।౫౨య్ద్ / శకునౌ శకునద్వారసంజ్ఞితావర్థసిద్ధయే ॥ ॥

varbrhs.pdf 219
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౮౫।౫౩అబ్/ కేచిత్ తు శకునద్వారమిచ్ఛన్త్యుభయతః స్థితైః ।

౮౫।౫౩య్ద్ / శకునైః ఏకజాతీయైః శాన్తచేష్టావిరావిభిః ॥ ॥
౮౫।౫౪అబ్/ విసర్జయతి యద్యేక ఏకశ్చ ప్రతిషేధతి ।
౮౫।౫౪య్ద్ / స విరోధోఽశుభో యాతుః గ్రాహ్యో యో (వా) బలవత్తరః ॥ ॥
౮౫।౫౫అబ్/ పూర్వం ప్రావిశికో (ప్రావేశేకో) భూత్వా పునః ప్రాస్థానికో భవేత్ ।
౮౫।౫౫య్ద్ / సుఖేన సిద్ధిమాచష్టే ప్రవేశే తద్విపర్యయాత్ (తద్విపర్యయః) ॥ ॥
౮౫।౫౬అబ్/ విసర్జ్య శకునః పూర్వం స ఏవ నిరుణద్ధి చేత్ ।
౮౫।౫౬య్ద్ / ప్రాహ యాతుః అరేః మృత్యుం డమరం రోగమేవ వా ॥ ॥
౮౫।౫౭అబ్/ అపసవ్యాః తు శకునా దీప్తా భయనివేదినః ।
౮౫।౫౭య్ద్ / ఆరంభే శకునో దీప్తో వర్షాన్తః తద్భయంకరః ॥ ॥
౮౫।౫౮అబ్/ తిథివాయ్వర్కభస్థానచేష్టాదీప్తా యథాక్రమమ్ ।
౮౫।౫౮య్ద్ / ధనసైన్యబలాంగేష్టకర్మణాం స్యుః భయంకరాః ॥ ॥
౮౫।౫౯అబ్/ జీమూతధ్వనిదీప్తేషు భయం భవతి మారుతాత్ ।
౮౫।౫౯య్ద్ / ఉభయోః సన్ధ్యయోః దీప్తాః శస్త్రోద్భవభయంకరాః ॥ ॥
౮౫।౬౦అబ్/ చితికేశకపాలేషు మృత్యుబన్ధవధప్రదాః ।
౮౫।౬౦య్ద్ / కణ్టకీకాష్ఠభస్మస్థాః కలహాయాసదుఃఖదాః ॥ ॥
౮౫।౬౧అబ్/ అప్రసిద్ధిం భయం వాపి నిఃసారాశ్మవ్యవస్థితాః ।
౮౫।౬౧య్ద్ / కుర్వన్తి శకునా దీప్తాః శాన్తా యాప్యఫలాః తు తే ॥ ॥
౮౫।౬౨అబ్/ అసిద్ధిసిద్ధిదౌ జ్ఞేయౌ నిర్హారాహార (నిర్హాదాహార) కారిణౌ ।
౮౫।౬౨య్ద్ / స్థానాద్ రువన్ వ్రజేద్ యాత్రాం శంసతే త్వన్యథాగమమ్ ॥ ॥
౮౫।౬౩అబ్/ కలహః స్వరదీప్తేషు స్థానదీప్తేషు విగ్రహః ।
౮౫।౬౩య్ద్ / ఉచ్చమాదౌ స్వరం కృత్వా నీచం పశ్చాగ దోషకృత్ (మోషకృత్) ॥
॥
౮౫।౬౪అబ్/ ఏకస్థానే రువన్ దీప్తః సప్తాహాద్ గ్రామఘాతకః (గ్రామఘాతకృత్) ।
౮౫।౬౪య్ద్ / పురదేశనరేన్ద్రాణామృత్వర్ధాయనవత్సరాత్
౮౫।౬౫అబ్/ సర్వే దుర్భిక్షకర్తారః స్వజాతిపిశితాశినః (అశనాః) ॥ ॥

220 sanskritdocuments.org
౮౫।౬౫య్ద్ / సర్పమూషకమార్జారపృథులోమ (రోమ) వివర్జితాః ॥ ॥
౮౫।౬౬అబ్/ పరయోనిషు గచ్ఛన్తో మైథునం దేశనాశనాః ।
౮౫।౬౬య్ద్ / అన్యత్ర వేసరోత్పత్తేః నృణాం చాజాతిమైథునాత్ ॥ ॥
౮౫।౬౭అబ్/ బన్ధఘాతభయాని స్యుః పాద ఊరూమస్తకాన్తిగైః ।
౮౫।౬౭య్ద్ / శష్పాపః (అపశష్ప) పిశితాన్నాదైః దోషవర్షక్షయ (వర్షమోషక్షత)
గ్రహాః ॥ ॥
౮౫।౬౮అబ్/ క్రూరౌగ్రదోషదుష్టైశ్చ ప్రధాననృపవృత్తకైః ।
౮౫।౬౮య్ద్ / చిరకాలేన (చిరకాలైశ్చ) దీప్తాద్యాస్వాగమో దిక్షు తన్నృణామ్ ॥ ॥
౮౫।౬౯అబ్/ సద్రవ్యో బలవాంశ్చ స్యాత్ సద్రవ్యస్యాగమో భవేత్ ।
౮౫।౬౯య్ద్ / ద్యుతిమాన్ వినతప్రేక్షీ సౌమ్యో దారుణవృత్తకృత్ ॥ ॥
౮౫।౭౦అబ్/ విదిక్స్థః శకునో దీప్తో వామస్థేనానువాశితః ।
౮౫।౭౦య్ద్ / స్త్రియాః సంగ్రహణం ప్రాహ తద్దిగాఖ్యాతయోనితః ॥ ॥
౮౫।౭౧అబ్/ శాన్తః పంచమదీప్తేన విరుతో విజయావహః ।
౮౫।౭౧య్ద్ / దిగ్నరాగమకారీ వా దోషకృత్ తద్విపర్యయే ॥ ॥
౮౫।౭౨అబ్/ వామసవ్యగతో (రుతో) మధ్యః ప్రాహ స్వపరయోః భయమ్ ।
౮౫।౭౨య్ద్ / మరణం కథయన్తి ఏతే సర్వే సమవిరావిణః ॥ ॥
౮౫।౭౩అబ్/ వృక్షాగ్రమధ్యమూలేషు గజాశ్వరథికాగమః ।
౮౫।౭౩య్ద్ / దీర్ఘాబ్జముషితాగ్రేషు నరనౌశిబికాగమః ॥ ॥
౮౫।౭౪అబ్/ శకటేనౌన్నతస్థే వా (చ) ఛాయాస్థే ఛత్రసంయుతే (ఛత్రసమ్యుతః) ।
౮౫।౭౪య్ద్ / ఏకత్రిపంచసప్తాహాత్ పూర్వాద్యాస్వన్తరాసు చ ॥ ॥
౮౫।౭౫అబ్/ సురపతిహుతవహయమనిరృతివరుణపవనేన్దుసంకరాః క్రమశః ।
౮౫।౭౫య్ద్ / ప్రాచ్యాద్యానాం పతయో దిశః పుమాంసో అంగనా విదిశః ॥ ॥
౮౫।౭౬అబ్/ తరుతాలీవదలాంబరసలిలజశరచర్మపట్టలేఖాః స్యుః ।
౮౫।౭౬య్ద్ / ద్వాత్రింశత్పరవిభక్తే దిక్చక్రే తేషు కార్యాణి ॥ ॥
౮౫।౭౭అబ్/ వ్యాయామశిఖినికూజితకలహాంభోనిగడమన్త్రగోశబ్దాః ।
౮౫।౭౭య్ద్ / వర్ణాః తు (చ) రక్తపీతకకృష్ణసితాః కోణగా మిశ్రాః ॥ ॥
౮౫।౭౮అ చిహ్నం ధ్వజో దగ్ధమథ శ్మశానం

varbrhs.pdf 221
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౮౫।౭౮బ్ దరీ జలం పర్వతయజ్ఞఘోషాః ।

౮౫।౭౮య్ ఏతేషు సంయోగభయాని విన్ద్యాద్
౮౫।౭౮ద్ అన్యాని వా స్థానవికల్పితాని ॥ ॥
౮౫।౭౯అ స్త్రీణాం వికల్పా బృహతీ కుమారీ
౮౫।౭౯బ్ వ్యంగా విగన్ధా త్వథ నీలవస్త్రా ।
౮౫।౭౯య్ కుస్త్రీ ప్రదీర్ఘా విధవా చ తాశ్చ
౮౫।౭౯ద్ సంయోగచిన్తా పరివేదికాః స్యుః ॥ ॥
౮౫।౮౦అ పృచ్ఛాసు రూప్యకనకాతురభామినీనాం
౮౫।౮౦బ్ మేషావ్యయానమఖగోకులసంశ్రయాసు ।
౮౫।౮౦య్ న్యగ్రోధరక్తతరురోధ్రకకీచకాఖ్యాశ్
౮౫।౮౦ద్ చూతద్రుమాః ఖదిరబిల్వనగార్జునాశ్చ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౮౬ శాకునేఽన్తరచక్రాధ్యాయః
౮౬।౧అబ్/ ఏన్ద్ర్యాం దిశి శాన్తాయాం విరువన్ నృపసంశ్రితాగమం వక్తి ।
౮౬।౧య్ద్ / శకునః (శకునిః) పూజాలాభం మణిరత్నద్రవ్యసమ్ప్రాప్తిమ్ ॥ ॥
౮౬।౨అబ్/ తదనన్తరదిశి కనకాగమో భవేద్ వాంఛితార్థసిద్ధిశ్చ ।
౮౬।౨య్ద్ / ఆయుధధనపూగఫలాగమః తృఈయే భవేద్ భాగే ॥ ॥
౮౬।౩అబ్/ స్నిగ్ధద్విజస్య సన్దర్శనం చతుర్థే తథాహితాగ్నేశ్చ ।
౮౬।౩య్ద్ / కోణేఽనుజీవిభిక్షుప్రదర్శనం కనకలోహాప్తిః ॥ ॥
౮౬।౪అబ్/ యామ్యేనాద్యే నృపపుత్రదర్శనం సిద్ధిః అభిమతస్యాప్తిః ।
౮౬।౪య్ద్ / పరతః స్త్రీధర్మాప్తిః సర్షపయవలబ్ధిః అపి ఉక్తా ॥ ॥
౮౬।౫అబ్/ కోణాగతుర్థఖణ్డే లబ్ధిః ద్రవ్యస్య పూర్వనష్టస్య ।
౮౬।౫య్ద్ / యద్వా తద్వా ఫలమపి యాత్రాయాం ప్రాప్నుయాద్ యాతా ॥ ॥
౮౬।౬అబ్/ యాత్రాసిద్ధిః సమదక్షిణేన శిఖిమహిషకుక్కుటాప్తిశ్చ ।
౮౬।౬య్ద్ / యామ్యాద్ ద్వితీయభాగే చారణసంగః శుభం ప్రీతిః ॥ ॥
౮౬।౭అబ్/ ఊర్ధ్వం సిద్ధిః కైవర్తసంగమో మీనతిత్తిరాద్యాప్తిః ।
౮౬।౭య్ద్ / ప్రవ్రజితదర్శనం తత్పరే చ పక్వాన్నఫలలబ్ధిః ॥ ॥
౮౬।౮అబ్/ నైరృత్యాం స్త్రీలాభః తురగాలంకారదూతలేఖాప్తిః ।

222 sanskritdocuments.org
౮౬।౮య్ద్ / పరతోఽస్య చర్మతత్శిల్పిదర్శనం చర్మమయలబ్ధిః ॥ ॥
౮౬।౯అబ్/ వానరభిక్షుశ్రవణావలోకనం నైరృతాత్ తౄతీయాంశే ।
౮౬।౯య్ద్ / ఫలకుసుమదన్తఘటితాగమశ్చ కోణాగతుర్థాంశే ॥ ॥
౮౬।౧౦అబ్/ వారుణ్యామర్ణవజాతరత్నవైదూర్య (వైడూర్య) మణిమయప్రాప్తిః ।
౮౬।౧౦య్ద్ / పరతోఽతః శబరవ్యాధచౌరసంగః పిశితలబ్ధిః ॥ ॥
౮౬।౧౧అబ్/ పరతోఽపి దర్శనం వాతరోగిణాం చన్దనాగురుప్రాప్తిః ।
౮౬।౧౧య్ద్ / ఆయుధపుస్తకలబ్ధిః తద్వృత్తిసమాగమశ్చ ఊర్ధ్వమ్ ॥ ॥
౮౬।౧౨అబ్/ వాయవ్యే ఫేనకచామర ఊర్ణికాప్తిః సమేతి కాయస్థః ।
౮౬।౧౨య్ద్ / మృన్మయలాభోఽన్యస్మిన్ వైతాలికడిణ్డిభాణ్డానామ్ ॥ ॥
౮౬।౧౩అబ్/ వాయవ్యాగ తృతీయే మిత్రేణ స్మాగమో ధనప్రాప్తిః ।
౮౬।౧౩య్ద్ / వస్త్రాశ్వాప్తిః అతః పరమిష్టసుహృత్సమ్ప్రయోగశ్చ ॥ ॥
౮౬।౧౪అబ్/ దధితణ్డులలాజానాం లబ్ధిరుదగ్ దర్శనం చ విప్రస్య ।
౮౬।౧౪య్ద్ / అర్థావాప్తిః అనన్తరముపగచ్ఛతి సార్థవాహశ్చ ॥ ॥
౮౬।౧౫అబ్/ వేశ్యావటుదాససమాగమః పరే శుక్ల (శుష్క) పుష్పఫలలబ్ధిః ।
౮౬।౧౫య్ద్ / అత ఊర్ధ్వం (అతః పరం) చిత్రకరస్య దర్శనం చిత్రవస్త్రాప్తిః
(వస్త్రసమ్ప్రాప్తిః) ॥ ॥
౮౬।౧౬అబ్/ ఐశాన్యాం దేవలకోపసంగమో ధాన్యరత్నపశులబ్ధిః ।
౮౬।౧౬య్ద్ / ప్రాక్ ప్రథమే వస్త్రాప్తిః సమాగమశ్చాపి బన్ధక్యా ॥ ॥
౮౬।౧౭అబ్/ రజకేన సమాయోగో జలజద్రవ్యాగమశ్చ పరతోఽతః ।
౮౬।౧౭య్ద్ / హస్త్యుపజీవిసమాజశ్చాస్మాద్ ధనహస్తిలబ్ధిశ్చ ॥ ॥
౮౬।౧౮అబ్/ ద్వాత్రింశత్ప్రవిభక్తం దిక్చక్రం వాస్తువత్ సనేమ్యుక్తం (వాస్తుబన్ధనే అపి
ఉక్తం) ।
౮౬।౧౮య్ద్ / అరనాభిస్థైః అన్తః ఫలాని నవధా వికల్ప్యాని ॥ ॥
౮౬।౧౯అబ్/ నాభిస్థే బన్ధుసుహృత్సమాగమః తుష్టిరుత్తమా భవతి ।
౮౬।౧౯య్ద్ / ప్రాగ్రక్తపట్టవస్త్రాగమః త్వరే నృపతిసంయోగః ॥ ॥
౮౬।౨౦అబ్/ ఆగ్నేయే కౌలికతక్షపారికర్మమాశ్వసూతసంయోగః ।
౮౬।౨౦య్ద్ / లబ్ధిశ్చ తత్కృతానాం ద్రవ్యాణామశ్వలబ్ధిః వా ॥ ॥

varbrhs.pdf 223
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౮౬।౨౧అబ్/ నేమీభాగం బుద్ధ్వా నాభీభాగం చ దక్షిణే యోఽరః ।

౮౬।౨౧య్ద్ / ధార్మికజనసంయోగః తత్ర భవేద్ ధర్మలాభశ్చ ॥ ॥
౮౬।౨౨అబ్/ ఉస్రాక్రీడకకాపాలికాగమో నైరృతే సముద్దిష్టః ।
౮౬।౨౨య్ద్ / వృషభస్య చాత్ర లబ్ధిః మాషకులత్థాద్యమశనమ్ చ ॥ ॥
౮౬।౨౩అబ్/ అపరస్యాం దిశి యోఽరః తత్రాసక్తిః కృషీవలైః భవతి ।
౮౬।౨౩య్ద్ / సాముద్రద్రవ్యసుసారకాచఫలమద్యలబ్ధిశ్చ ॥ ॥
౮౬।౨౪అబ్/ భారవహతక్షభిక్షుకసన్దర్శనమపి చ వాయుదిక్సంస్థే ।
౮౬।౨౪య్ద్ / తిలకకుసుమస్య లబ్ధిః సనాగపున్నాగకుసుమస్య ॥ ॥
౮౬।౨౫అబ్/ కౌబేర్యాం దిశి యోఽరః తత్రస్థో (శకునః శాన్తాయాం)
విత్తలాభ్మాఖ్యాతి ।
౮౬।౨౫య్ద్ / భాగవతేన సమాగమనం (సమాగమం) ఆచష్టే పీతవస్త్రైశ్చ ॥ ॥
౮౬।౨౬అబ్/ ఐశానే వ్రతయుక్తా వనితా సన్దర్శనం సముపయాతి ।
౮౬।౨౬య్ద్ / లబ్ధిశ్చ పరిజ్ఞేయా కృష్ణాయఃశస్త్ర (కృష్ణాయోవస్త్ర ) ఘణ్టానామ్ ॥ ॥
౮౬।౨౭అబ్/ యామ్యేఽష్టాంశే పశ్చాద్ ద్విషట్త్రిసప్తాష్టమేషు మధ్యఫలా ।
౮౬।౨౭య్ద్ / సౌమ్యేన చ ద్వితీయే శేషేష్వతిశోభనా యాత్రా ॥ ॥
౮౬।౨౮అబ్/ అభ్యన్తరే తు నాభ్యాం శుభఫలదా భవతి షట్సు చారేషు ।
౮౬।౨౮య్ద్ / వాయవ్యానైరృతయోః అరయోః (ఉభయ్యోః) క్లేశావహా యాత్రా ॥
॥
౮౬।౨౯అబ్/ శాన్తాసు దిక్షు ఫలమిదముక్తం దీప్తాస్వతోఽభిధాస్యామి ।
౮౬।౨౯య్ద్ / ఏన్ద్ర్యాం భయం నరేన్ద్రాత్ సస్మాగమశ్చైవ శాత్రూణామ్ ॥ ॥
౮౬।౩౦అబ్/ తదనన్తరదిశి నాశః కనకస్య భయం సువర్ణకారాణామ్ ।
౮౬।౩౦య్ద్ / అర్థక్షయః తృతీయే కలహః శస్త్రప్రకోపశ్చ ॥ ॥
౮౬।౩౧అబ్/ అగ్నిభయం చ చతుర్థే భయమాగ్నేయే చ భవతి చౌరేభ్యః ।
౮౬।౩౧య్ద్ / కోణాదపి ద్వితీయే ధనక్షయో నృపసుతవినాశః ॥ ॥
౮౬।౩౨అబ్/ ప్రమదాగర్భవినాశః తృతీయభాగే భవేగతుర్థే చ ।
౮౬।౩౨య్ద్ / హైరణ్యకకారుకయోః ప్రధ్వంసః శస్త్రకోపశ్చ ॥ ॥
౮౬।౩౩అబ్/ అథ పంచమే నృపభయం మారీమృతదర్శనం చ వక్తవ్యమ్ ।

224 sanskritdocuments.org
౮౬।౩౩య్ద్ / షష్ఠే తు భయం జ్ఞేయం గన్ధర్వాణాం సడోంబానామ్ ॥ ॥
౮౬।౩౪అబ్/ ధీవరశాకునికానాం సప్తమభాగాద్ (భాగే) భయం భవతి పీప్తే ।
౮౬।౩౪య్ద్ / భోజనవిఘాత ఉక్తో నిర్(గ్ర్ )అన్థభయం చ తత్పరతః ॥ ॥
౮౬।౩౫అబ్/ కలహో నైరృతభాగే రక్తస్రావోఽథ చర్మకారభయం (శస్త్రకోపశ్చ) ।
౮౬।౩౫య్ద్ / అపరాద్యే చర్మకృతం వినశ్యతే చర్మకారభయమ్ ॥ ॥
౮౬।౩౬అబ్/ తదనన్తరం (తదనన్తరే) పరివ్రాట్శ్రవణభయం తత్పరే త్వనశనభయమ్
।
౮౬।౩౬య్ద్ / వృష్టిభయం వారుణ్యే శ్వతస్కరాణాం భయం పరతః ॥ ॥
౮౬।౩౭అబ్/ వాయుగ్రస్తవినాశః పరే పరే శస్త్రపుస్తవార్తానాం (వార్త్తానాం) ।
౮౬।౩౭య్ద్ / కోణే పుస్తకనాశః పరే విషస్తేనవాయుభయమ్ ॥ ॥
౮౬।౩౮అబ్/ పరతో విత్తవినాశో మిత్రైః సహ విగ్రహశ్చ విజ్ఞేయః ।
౮౬।౩౮య్ద్ / తస్యాసన్నేఽశ్వవధో భయమపి చ పురోధసః ప్రోక్తమ్ ॥ ॥
౮౬।౩౯అబ్/ గోహరణశస్త్రఘాతావుదక్ పరే సార్థఘాతధననాశౌ ।
౮౬।౩౯య్ద్ / ఆసన్నే చ శ్వభయం వ్రాత్యద్విజదాసగణికానామ్ ॥ ॥
౮౬।౪౦అబ్/ ఐశానస్యాసన్నే చిత్రాంబరచిత్రకృద్భయం ప్రోక్తమ్ ।
౮౬।౪౦య్ద్ / ఐశానే త్వగ్నిభయం దూషణమపి ఉత్తమస్త్రీణామ్ ॥ ॥
౮౬।౪౧అబ్/ ప్రాక్ తస్యైవాసన్నే దుఃఖోత్పత్తిః స్త్రియా వినాశశ్చ ।
౮౬।౪౧య్ద్ / భయమూర్ధ్వం రజకానాం విజ్ఞేయం కాచ్చ్ఛికానాం చ ॥ ॥
౮౬।౪౨అబ్/ హస్త్యారోహభయం స్యాద్ ద్విరదవినాశశ్చ మణ్డలసమాప్తౌ ।
౮౬।౪౨య్ద్ / అభ్యన్తరే తు దీప్తే పత్నీమరణం ధ్రువం పూర్వే ॥ ॥
౮౬।౪౩అబ్/ శస్త్రానలప్రకోపాగ్నేయే వాజిమరణశిల్పిభయమ్ ।
౮౬।౪౩య్ద్ / యామ్యే ధర్మవినాశోఽపరే (వినాశః పరే) ఽగ్న్యవస్కన్దచోక్షవధాః ॥
॥
౮౬।౪౪అబ్/ అపరే తు కర్మిణాం భయమథ కోణే చానిలే ఖరౌష్ట్రవధః ।
౮౬।౪౪య్ద్ / అత్రైవ మనుష్యాణాం విసూచికా (విక్స్క్షూచికా) విషభయం భవతి ॥ ॥
౮౬।౪౫అబ్/ ఉదగర్థవిప్రపీడా దిశ్యైశాన్యాం తు చిత్తసన్తాపః ।
౮౬।౪౫య్ద్ / గ్రామీణగోపపీడా చ తత్ర నాభ్యాం తథాత్మవధః ॥ ॥

varbrhs.pdf 225
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

sఏపరతే అధ్యాయ ౮౭ విరుతాధ్యాయ్ః

౮౭।౧అ శ్యామాశ్యేనశశఘ్నవఞ్జులశిఖిశ్రీకర్ణచక్రాహ్వయాశ్
౮౭।౧బ్ చాషాణ్డీరకఖఞ్జరీటకశుకధ్వాంక్షాః కపోతాః త్రయః (త్రయాః) ।
౮౭।౧య్ భారద్వాజకులాలకుక్కుటఖరా హారీతగృధ్రౌ కపిః
౮౭।౧ద్ ఫేణ్టః కుక్కుటపూర్ణకూటచటకాః ప్రోక్తా (చటకాశ్చ ఉక్తా) దివాసంచరాః ॥
॥
౮౭।౨అ లోమాశికా పింగలచ్ఛిప్పికాఖ్యౌ
౮౭।౨బ్ వల్గుల్యులూకౌ శశకశ్చ రాత్రౌ ।
౮౭।౨య్ సర్వే స్వకాలోత్క్రమచారిణః స్యుః
౮౭।౨ద్ దేశస్య నాశాయ నృపాన్తదా వా ॥ ॥
౮౭।౩అ హయనరభుజగౌష్ట్రద్వీపిసింహఋక్షగోధా
౮౭।౩బ్ వృకనకులకురంగశ్వాజగోవ్యాఘ్రహంసాః ।
౮౭।౩య్ పృషతమృగశృగాలశ్వావిదాఖ్యాన్యపుష్టా
౮౭।౩ద్ ద్యునిశమపి బిడాలః సారసః సూకరశ్చ ॥ ॥
౮౭।౪అబ్/ భషకూటపూరికురబకకరాయికాః పూర్ణకూటసణ్జ్ఞాః స్యుః ।
౮౭।౪య్ద్ / నామాని ఉలూకచేట్యాః పింగలికా పేచికా హక్కా ॥ ॥
౮౭।౫అబ్/ కపోతకీ చ శ్యామా వఞ్జులకః కీర్త్యతే ఖదిరచంచుః ।
౮౭।౫య్ద్ / ఛుచ్ఛున్దరీ నృపసుతా వాలేయో గర్దభః ప్రోక్తః ॥ ॥
౮౭।౬అబ్/ స్రోతః తడాగభేద్య (భేద్యేక) ఏకపుత్రకః కలహకారికా చ రలా ।
౮౭।౬య్ద్ / భృంగారవగ విరువతి (వాశతి) నిశి భూమౌ ద్వ్యంగులశరీరా ॥ ॥
౮౭।౭అబ్/ దుర్బలికో భాణ్డీకః ప్రాచ్యానాం దక్షిణః ప్రశస్తోఽసౌ ।
౮౭।౭య్ద్ / ధిక్కారో మృగజాతిః కృకవాకుః కుక్కుటః ప్రోక్తః ॥ ॥
౮౭।౮అబ్/ గర్తాకుక్కుటకస్య ప్రథితం తు కులాలకుక్కుటో నామ ।
౮౭।౮య్ద్ / గృహగోధికేతి సంజ్ఞా విజ్ఞేయా కుడ్యమత్స్యస్య ॥ ॥
౮౭।౯అబ్/ దివ్యో ధన్వన ఉక్తః క్రోడః స్యాత్ సూకరోఽథ గౌరుస్రా ।
౮౭।౯య్ద్ / శ్వా సారమేయ ఉక్తో జాత్యా చటికా చ సూకరికా ॥ ॥
౮౭।౧౦అబ్/ ఏవం దేశే దేశే తద్విద్భ్యః సముపలభ్య నామాని ॥ ॥

226 sanskritdocuments.org
౮౭।౧౦య్ద్ / శకునరుతజ్ఞానార్థం శాస్త్రే సంచిత్య (సంచిన్త్య) యోజ్యాని ॥ ॥
౮౭।౧౧అబ్/ వఞ్జులకరుతం తిత్తిడ్ ఇతి దీప్తమథ కిల్కిలీతి తత్పూర్ణమ్ ।
౮౭।౧౧య్ద్ / శ్యేనశుకగృధ్రకంకాః ప్రకృతేః అన్యస్వరా దీప్తాః ॥ ॥
౮౭।౧౨అబ్/ యానాసనశయ్యానిలయనం కపోతస్య సద్మవిశనం వా ।
౮౭।౧౨య్ద్ / అశుభప్రదం నరాణాం జాతివిభేదేన కాలోఽన్యః ॥ ॥
౮౭।౧౩అబ్/ ఆపాణ్డురస్య వర్షాగిత్రకపోతస్య చైవ షణ్మాసాత్ ।
౮౭।౧౩య్ద్ / కుంకుమధూమ్రస్య ఫలం సద్యః పాకం కపోతస్య ॥ ॥
౮౭।౧౪అబ్/ చిచిదితి శబ్దః పూర్ణః శ్యామాయాః శూలిశూలితి చ ధన్యః ।
౮౭।౧౪య్ద్ / చచ్చైతి దీప్తః స్యాత్ స్వప్రియలాభాయ (యోగాయ) చిక్చిగ్ ఇతి ॥ ॥
౮౭।౧౫అబ్/ హారీతస్య తు శబ్దో గుగ్గుః పూర్ణోఽపరే ప్రదీప్తాః స్యుః ।
౮౭।౧౫య్ద్ / స్వరవైచిత్ర్యం సర్వం భారద్వాజ్యాః శుభం ప్రోక్తమ్ ॥ ॥
౮౭।౧౬అబ్/ కిష్కిషిశబ్దః పూర్ణః కరాయికాయాః శుభః కహకహైతి ।
౮౭।౧౬య్ద్ / క్షమాయ కేవలం కరకరైతి న త్వర్థసిద్ధికరః ॥ ॥
౮౭।౧౭అబ్/ కోటుక్లీతి క్షేమ్యః స్వరః కుటుక్లీతి వృష్టయే తస్యాః ।
౮౭।౧౭య్ద్ / అఫలః కోటికిలీతి చ దీప్తః ఖలు గుం కృతః శబ్దః ॥ ॥
౮౭।౧౮అ శస్త్రం వామే దర్శనం దివ్యకస్య
౮౭।౧౮బ్ సిద్ధిః జ్ఞేయా హస్తమాత్రౌచ్ఛ్రితస్య ।
౮౭।౧౮య్ తస్మిన్న్ ఏవ ప్రోన్నతస్థే శరీరాద్
౮౭।౧౮ద్ ధాత్రీ వశ్యం సాగరాన్తరాభ్యుపైతి ॥ ॥
౮౭।౧౯అ ఫణితోఽభిముఖాగమోఽరిసంగం
౮౭।౧౯బ్ కథయతి బన్ధువధాత్యయం చ యాతుః ।
౮౭।౧౯య్ అథవా సముపైతి సవ్యభాగాత్
౮౭।౧౯ద్ న స సిద్ధ్యై కుశలో గమాగమే చ ॥ ॥
౮౭।౨౦అ అబ్జేషు మూర్ధసు చ వాజిగజౌరగాణాం
౮౭।౨౦బ్ రాజ్యప్రదః కుశలకృత్శుచిశాద్వలేషు ।
౮౭।౨౦య్ భస్మాస్థికాష్ఠతుషకేశతృణేషు దుఃఖం
౮౭।౨౦ద్ దృష్టః కరోతి ఖలు ఖఞ్జనకోఽబ్దమేకమ్ ॥ ॥

varbrhs.pdf 227
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౮౭।౨౧అ కిలికిల్కిలి తిత్తిరస్వనః

౮౭।౨౧బ్ శాన్తః శస్తఫలోఽన్యథాపరః ।
౮౭।౨౧య్ శశకో నిశి వామపార్శ్వగో
౮౭।౨౧ద్ వాశన్ శస్తఫలో నిగద్యతే ॥ ॥
౮౭।౨౨అ కిలికిలివిరుతం కపేః ప్రదీప్తం
౮౭।౨౨బ్ న శుభఫలప్రదముద్దిశన్తి యాతుః ।
౮౭।౨౨య్ శుభమపి కథయన్తి చుగ్లుశబ్దం
౮౭।౨౨ద్ కపిసదృశం చ కులాలకుక్కుటస్య ॥ ॥
౮౭।౨౩అ పూర్ణాననః కృమిపతంగపిపీలకాద్యైశ్
౮౭।౨౩బ్ చాషః ప్రదక్షిణముపైతి నరస్య యస్య ।
౮౭।౨౩య్ ఖే స్వస్తికం యది కరోత్యథవా యియాసోః
౮౭।౨౩ద్ తస్యార్థలాభమచిరాత్ సుమహత్ కరోతి ॥ ॥
౮౭।౨౪అ చాషస్య కాకేన విరుధ్యతశ్చేత్
౮౭।౨౪బ్ పరాజయో దక్షిణభాగగస్య ।
౮౭।౨౪య్ వధః ప్రయాతస్య తదా నరస్య
౮౭।౨౪ద్ విపర్యయే తస్య జయః ప్రదిష్టః ॥ ॥
౮౭।౨౫అ కేకేతి పూర్ణకుటవద్ యది వామపార్శ్వే
౮౭।౨౫బ్ చాషః కరోతి విరుతం జయకృత్ తదా స్యాత్ ।
౮౭।౨౫య్ క్రేక్రేతి (క్రక్రేతి) తస్య విరుతం న శివాయ దీప్తం
౮౭।౨౫ద్ సన్దర్శనం శుభదమస్య సదైవ యాతుః ॥ ॥
౮౭।౨౬అ అణ్డీరకష్టీతి రుతేన పూర్ణష్-
౮౭।౨౬బ్ టిట్టిట్టిశబ్దేన తు దీప్త ఉక్తః ।
౮౭।౨౬య్ ఫేణ్టః శుభో దక్షిణభాగసంస్థో
౮౭।౨౬ద్ న వాశితే తస్య కృతో విశేషః ॥ ॥
౮౭।౨౭అ శ్రీకర్ణరుతం తు దక్షిణే
౮౭।౨౭బ్ క్వక్వక్వైతి శుభం ప్రకీర్తితమ్ ।
౮౭।౨౭య్ మధ్యం ఖలు చిక్చికీతి యచ్
౮౭।౨౭ద్ శేషం సర్వముశన్తి నిష్ఫలమ్ ॥ ॥
౮౭।౨౮అ దుర్బలేః అపి చిరిల్విరిల్వితి

228 sanskritdocuments.org
౮౭।౨౮బ్ ప్రోక్తమిష్టఫలదం హి వామతః ।
౮౭।౨౮య్ వామతశ్చ యది దక్షిణం వ్రజేత్
౮౭।౨౮ద్ కార్యసిద్ధిమచిరేణ యచ్ఛతి ॥ ॥
౮౭।౨౯అ చిక్చికివాశితమేవ తు కృత్వా
౮౭।౨౯బ్ దక్షిణభాగముపైతి తు వామాత్ ।
౮౭।౨౯య్ క్షేమకృదేవ న సాధయతేఽర్థాన్
౮౭।౨౯ద్ వ్యత్యయగో వధబన్ధభయాయ ॥ ॥
౮౭।౩౦అబ్/ క్రక్రేతి చ సారికా ద్రుతం త్రేత్రే వాప్యభయా విరౌతి యా ।
౮౭।౩౦య్ద్ / సా వక్తి యియాసతోఽచిరాద్ గాత్రేభ్యః (గాత్రేభ్య) క్షతజస్య విస్రుతిమ్
॥॥
౮౭।౩౧అబ్/ ఫేణ్టకస్య వామతశ్చిరిల్విరిల్వితి స్వనః ।
౮౭।౩౧య్ద్ / శోభనో నిగద్యతే ప్రదీప్త ఉచ్యతేఽపరః ॥ ॥
౮౭।౩౨అ శ్రేష్ఠం ఖరం స్థాస్నుముశన్తి వామమ్
౮౭।౩౨బ్ ఓంకారశబ్దేన హితం చ యాతుః ।
౮౭।౩౨య్ అతోఽపరం (అతః పరం) గర్దభనాదితం యత్
౮౭।౩౨ద్ సర్వాశ్రయం తత్ ప్రవదన్తి దీప్తమ్ ॥ ॥
౮౭।౩౩అ ఆకారరావీ సమృగః కురంగ
౮౭।౩౩బ్ ఓకారరావీ పృషతశ్చ పూర్ణః ।
౮౭।౩౩య్ యేఽన్యే స్వరాః తే కథితాః ప్రదీప్తాః
౮౭।౩౩ద్ పూర్ణాః శుభాః పాపఫలాః ప్రదీప్తాః ॥ ॥
౮౭।౩౪అ భీతా రువన్తి కుకుకుక్వితి తామ్రచూడాః
౮౭।౩౪బ్ త్యక్త్వా రుతాని భయదాని అపరాణి రాత్రౌ ।
౮౭।౩౪య్ స్వస్థైః స్వభావవిరుతాని నిశావసానే
౮౭।౩౪ద్ తారాణి రాష్ట్రపురపార్థివవృద్ధిదాని ॥ ॥
౮౭।౩౫అ నానావిధాని విరుతాని హి ఛిప్పికాయాః
౮౭।౩౫బ్ తస్యాః శుభాః కులుకులుః న శుభాః తు శేషాః ।
౮౭।౩౫య్ యాతుః బిడాలవిరుతం న శుభం సదైవ
౮౭।౩౫ద్ గోః తు క్షుతం మరణమేవ కరోతి యాతుః ॥ ॥

varbrhs.pdf 229
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౮౭।౩౬అ హుంహుంగుగ్లుగ్ ఇతి ప్రియామభిలషన్ క్రోశత్యులూకో ముదా

౮౭।౩౬బ్ పూర్ణః స్యాద్ గురులు ప్రదీప్తమపి చ జ్ఞేయం సదా కిస్కిసి ।
౮౭।౩౬య్ విజ్ఞేయః కలహో యదా బలబలం తస్య (తస్యాః) అసకృద్వాశితం
౮౭।౩౬ద్ దోషాయైవ టటట్టటైతి న శుభాః శేషాః తు దీప్త (దీప్తాః) స్వరాః ॥ ॥
౮౭।౩౭అబ్/ సారసకూజితమిష్టఫలం తద్ యద్ యుగపద్విరుతం మిథునస్య ।
౮౭।౩౭య్ద్ / ఏకరుతం న శుభం యది వా స్యాదేకరుతే ప్రవిరౌతి (ప్రతిరౌతి) చిరేణ ॥
॥
౮౭।౩౮అబ్/ చిరిల్విరిల్వితి స్వరైః శుభం కరోతి పింగలాః (పింగలా) ।
౮౭।౩౮య్ద్ / అతోఽపరే తు యే స్వరాః ప్రదీప్తసంజ్ఞితాః తు తే ॥ ॥
౮౭।౩౯అ ఇశివిరుతం గమనప్రతిషేధి
౮౭।౩౯బ్ కుశుకుశు చేత్ కలహం ప్రకరోతి ।
౮౭।౩౯య్ అభిమతకార్యగర్తిం చ యథా సా
౮౭।౩౯ద్ కథయతి తం చ విధిం కథయామి ॥ ॥
౮౭।౪౦అ దినాన్తసన్ధ్యాసమయే నివాసమ్
౮౭।౪౦బ్ ఆగమ్య తస్యాః ప్రయతశ్చ వృక్షమ్ ।
౮౭।౪౦య్ దేవాన్ సమభ్యర్చ్య పితామహాదీన్
౮౭।౪౦ద్ నవాంబరః తం చ తరుం సుగన్ధైః ॥ ॥
౮౭।౪౧అ ఏకో నిశీథేఽనలదిక్స్థితశ్చ
౮౭।౪౧బ్ దివ్యేతరైః తాం శపథైః నియోజ్య ।
౮౭।౪౧య్ పృచ్ఛేద్ యథాచిన్తితమర్థమేవమ్
౮౭।౪౧ద్ అనేన మన్త్రేణ యథాశృణోతి ॥ ॥
(మన్త్ర )
౮౭।౪౨అబ్/ విద్ధిభద్రే మయా యత్ త్వమిమమర్థం ప్రచోదితా ।
౮౭।౪౨య్ద్ / కల్యాణి సర్వవచసాం వేదిత్రీ త్వం ప్రకీర్త్యసే ॥ ॥
౮౭।౪౩అబ్/ ఆపృచ్ఛేఽద్య గమిష్యామి వేదితశ్చ పునః త్వహమ్ ।
౮౭।౪౩య్ద్ / ప్రాతః ఆగమ్య పృచ్ఛే త్వామాగ్నేయీం దిశమాశ్రితః ॥ ॥
౮౭।౪౪అబ్/ ప్రచోదయామ్యహం యత్ త్వాం తన్ మే వ్యాఖ్యాతుమర్హసి ।
౮౭।౪౪య్ద్ / స్వచేష్టితేన కల్యాణి యథా వేద్మి నిరాకులమ్ ॥ ॥

230 sanskritdocuments.org
౮౭।౪౫అ ఇత్యేవముక్తే తరుమూర్ధగాయాశ్
౮౭।౪౫బ్ చిరిల్విరిల్వీతి రుతేఽర్థసిద్ధిః ।
౮౭।౪౫య్ అత్యాకులత్వం దిశికారశబ్దే
౮౭।౪౫ద్ కుచాకుచా ఇత్యేవముదాహృతే వా ॥ ॥
౮౭।౪౬అ అవాక్ప్రదానే ఽపి హిత (విహిత) అర్థసిద్ధిః
౮౭।౪౬బ్ పూర్వోక్తదిక్చక్రఫలైః అతోఽన్యత్ ।
౮౭।౪౬య్ వాచ్యం ఫలం చోత్తమమధ్యనీచ-
౮౭।౪౬ద్ శాఖాస్థితాయాం వరమధ్యనీచమ్ ॥ ॥
౮౭।౪౭అ దిన్మన్దలేఽభ్యన్తరబాహ్యభాగే
౮౭।౪౭బ్ ఫలాని విన్ద్యాద్ గృహగోధికాయాః ।
౮౭।౪౭య్ ఛుచ్ఛున్దరీ చిచ్చిడ్ ఇతి ప్రదీప్తా
౮౭।౪౭ద్ పూర్ణా తు సా తిత్తిడ్ ఇతి స్వనేన ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౮౮ శ్వచక్రాధ్యాయః
౮౮।౧ (౧) నృతురగకరికుంభపర్యాణసక్షీరవృక్షేష్టకాసంచయ-
చ్ఛత్రశయ్యాసనౌలూఖలాని ధ్వజం చామరం శాద్వలం పుష్పితం వా ప్రదేశం -
యదా శ్వావమూత్ర్యాగ్రతో యాతి యాతుః తదా కార్యసిద్ధిః భవేదార్ద్రకే గోమయే -
మిష్టభోజ్యాగమః శుష్కసమ్మూత్రణే శుష్కమన్నం గుడో మోదకావాప్తిః ఏవాథవా ।
౮౮।౧ (౨) అథ విషతరుకణ్ఠకీకాష్ఠపాషాణశుష్కద్రుమాస్థిశ్మశానాని -
మూత్ర్యావహత్యథవా యాయినోఽగ్రే సరోఽనిష్టమాఖ్యాతి శయ్యాకులాలాది భాణ్డాని
-
అభుక్తాని అభిన్నాని వా మూత్రయన్ కన్యకాదోషకృద్భుజ్యమానాని చేద్ ద్ష్టతాం -
తద్గృహిణ్యాః తథా స్యాదుపానత్ఫలం గోః తు సమ్మూత్రణేఽవర్ణజః (వర్ణజః) సంకరః
।
౮౮।౧ (౩) గమనముఖముపానహం సమ్ప్రగృహ్యౌపతిష్ఠేద్ యదా స్యాద్ తదా -
సిద్ధయే మాంసపూర్ణాననేఽర్థాప్తిః ఆద్రేణ చాస్థ్నా శుభం సాగ్న్యలాతేన శుష్కేణ -
చాస్థ్నా గృహీతేన మృత్యుః ప్రశాన్తౌల్ముకేనాభిఘాతోఽథ పుంసః శిరోహస్తపాదాది -
వక్త్రే భువోఽభ్యాగమో (హ్యాగమో) వస్త్రచీరాదిభిః వ్యాపదః కే చిదాహుః సవస్త్రే శుభమ్
।
౮౮।౧ (౪) ప్రవిశతి తు గృహం సశుష్కాస్థివక్త్రే ప్రధానస్య తస్మిన్ -

varbrhs.pdf 231
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

వధః శృంఖలాశీర్ణవల్లీవరత్రాది వా బన్ధనం చౌపగృహ్యౌపతిష్ఠేద్ యదా -

స్యాత్ తదా బన్ధనం లేఢి పాదౌ విధున్వన్ స్వకర్ణావుపర్యాక్రమంశ్చాపి విఘ్నాయ -
యాతుః విరోధే విరోధః తథా స్వాంగకణ్డూయనే స్యాత్ స్వపంశ్చ ఊర్ధ్వపాదః సదా
దోషకృత్ ॥ ॥
౮౮।౨అ సూర్యోదయేఽర్కాభిముఖో విరౌతి
౮౮।౨బ్ గ్రామస్య మధ్యే యది సారమేయః ।
౮౮।౨య్ ఏకో యదా వా బహవః సమేతాః
౮౮।౨ద్ శంసన్తి దేశాధిపమన్యమాశు ॥ ॥
౮౮।౩అ సూర్యోన్ముఖః శ్వానలదిక్స్థితశ్చ
౮౮।౩బ్ చౌరానలత్రాసకరోఽచిరేణ ।
౮౮।౩య్ మధ్యాహ్నకాలేఽనలమృత్యుశంసీ
౮౮।౩ద్ సశోణితః స్యాత్ కలహోఽపరాహ్ణే ॥ ॥
౮౮।౪అ రువన్ దినేశాభిముఖోఽస్తకాలే
౮౮।౪బ్ కృషీబలానాం భయమాశు దత్తే (ధత్తే) ।
౮౮।౪య్ ప్రదోషకాలేఽనిలదిన్ముఖశ్చ (తు)
౮౮।౪ద్ దత్తే (ధత్తే) భయం మారుతతస్కరోత్థమ్ ॥ ॥
౮౮।౫అ ఉదన్ముఖశ్చాపి నిశార్ధకాలే
౮౮।౫బ్ విప్రవ్యథాం గోహరణం చ శాస్తి ।
౮౮।౫య్ నిశావసానే శివదిన్ముఖశ్చ
౮౮।౫ద్ కన్యాభిదూషానలగర్భపాతాన్ ॥ ॥
౮౮।౬అ ఉచ్చైః స్వరాః స్యుః తృణకూటసంస్థాః
౮౮।౬బ్ ప్రాసాదవేశ్మోత్తమసంస్థితా వా ।
౮౮।౬య్ వర్షాసు వృష్టిం కథయన్తి తీవ్రామ్
౮౮।౬ద్ అన్యత్ర మృత్యుం దహనం రుజశ్చ ॥ ॥
౮౮।౭అ ప్రావృట్కాలేఽవగ్రహేఽంభోఽవగాహ్య
౮౮।౭బ్ ప్రత్యావర్తై (ప్రత్యావృత్తై ) రేచకైశ్చాప్యభీక్షణం (అభీక్ష్ణం) ।
౮౮।౭య్ ఆధున్వన్తో వా పిబన్తశ్చ తోయం
౮౮।౭ద్ వృష్టిం కుర్వన్త్యన్తరే ద్వాదశాహాత్ ॥ ॥

232 sanskritdocuments.org
౮౮।౮అ ద్వారే శిరో న్యస్య బహిః శరీరం
౮౮।౮బ్ రోరూయతే శ్వా గృహిణీం విలోక్య ।
౮౮।౮య్ రోగప్రదః స్యాదథ మన్దిరాన్తర్-
౮౮।౮ద్ బహిర్ముఖో వక్తి చ (శంసతి) బన్ధకీం తామ్ ॥ ॥
౮౮।౯అబ్/ కుడ్యముత్కిరతి వేశ్మనో యదా తత్ర ఖానకభయం భవేత్ తదా ।
౮౮।౯య్ద్ / గోష్ఠముత్కిరతి గోగ్రహం వదేద్ ధాన్యలబ్ధిమపి ధాన్యభూమిషు ॥ ॥
౮౮।౧౦అ ఏకేనాక్ష్ణా సాశ్రుణా దీనదృష్టిః
౮౮।౧౦బ్ మన్దాహారో దుఃఖకృత్ తద్గృహస్య ।
౮౮।౧౦య్ గోభిః సాకం (సార్ధం) క్రీడమాణః సుభిక్షం
౮౮।౧౦ద్ క్షేమారోగ్యం చాభిధత్తే ముదం చ ॥ ॥
౮౮।౧౧అ వామం జిఘ్రేజ్జాను విత్తాగామాయ స్త్రీభిః
౮౮।౧౧బ్ సాకం విగ్రహో దక్షిణం చేత్ ।
౮౮।౧౧య్ ఊరుం వామం చేన్ద్రియార్థౌపభోగః (ఉపభోగాః)
౮౮।౧౧ద్ సవ్యం జిఘ్రేదిష్టమిత్రైః విరోధః ॥ ॥
౮౮।౧౨అ పాదౌ జిఘ్రేద్ యాయినశ్చేదయాత్రాం
౮౮।౧౨బ్ ప్రాహార్థాప్తిం వాంఛితాం నిశ్చలస్య ।
౮౮।౧౨య్ స్థానస్థస్యౌపానహౌ చేద్ విజిఘ్రేత్
౮౮।౧౨ద్ క్షిప్రం యాత్రాం సారమేయః కరోతి ॥ ॥
౮౮।౧౩అ ఉభయోః అపి జిఘ్రణే హి బాహ్వోః
౮౮।౧౩బ్ విజ్ఞేయో రిపుచౌరసమ్ప్రయోగః ।
౮౮।౧౩య్ అథ భస్మని గోపయీత భక్షాన్
౮౮।౧౩ద్ మాంసాస్థీని చ (వా చ) శీఘ్రమగ్నికోపః ॥ ॥
౮౮।౧౪అ గ్రామే భషిత్వా చ బహిః శ్మశానే
౮౮।౧౪బ్ భషన్తి చేదుత్తమపుంవినాశః ।
౮౮।౧౪య్ యియాసతశ్చాభిముఖో విరౌతి
౮౮।౧౪ద్ యదా తదా శ్వా నిరుణద్ధి యాత్రామ్ ॥ ॥
౮౮।౧౫అ ఉకారవర్ణే విరుతే (వర్ణేన రుతే) ఽర్థసిద్ధిః
౮౮।౧౫బ్ ఓకారవర్ణేన చ వామపార్శ్వే ।

varbrhs.pdf 233
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౮౮।౧౫య్ వ్యాక్షేపమౌకారరుతేన విన్ద్యాన్

౮౮।౧౫ద్ నిషేధకృత్సర్వరుతైశ్చ పశ్చాత్ ॥ ॥
౮౮।౧౬అ ఖంఖైతి (సగ़్ఖేతి) చౌచ్చైశ్చ ముహుర్ముహుః యే
౮౮।౧౬బ్ రువన్తి దణ్డైః ఇవ తాడ్యమానాః ।
౮౮।౧౬య్ శ్వానోఽభిధావన్తి చ మణ్డలేన
౮౮।౧౬ద్ తే శూన్యతాం మృత్యుభయం చ కుర్యుః ॥ ॥
౮౮।౧౭అ ప్రకాశ్య దన్తాన్ యది లేఢి సృక్విణీ
౮౮।౧౭బ్ తదాశనం మృష్టం (మిష్టం) ఉశన్తి తద్విదః ।
౮౮।౧౭య్ యదాననం లేఢి పునః (చ అవలిహేన్) న సృక్విణీ
౮౮।౧౭ద్ ప్రవృత్తభోజ్యేఽపి తదాన్నవిఘ్నకృత్ ॥ ॥
౮౮।౧౮అ గ్రామస్య మధ్యే యది వా పురస్య
౮౮।౧౮బ్ భషన్తి సంహత్య ముహుర్ముహుః యే ।
౮౮।౧౮య్ తే క్లేశమాఖ్యాన్తి తదీశ్వరస్య
౮౮।౧౮ద్ శ్వారణ్యసంస్థో మృగవద్విచిన్త్యః ॥ ॥
౮౮।౧౯అ వృక్షోపగే క్రోశతి తోయపాతః
౮౮।౧౯బ్ స్యాదిన్ద్రకీలే సచివస్య పీడా ।
౮౮।౧౯య్ వాయోః గృహే సస్యభయం గృహాన్తః
౮౮।౧౯ద్ పీడా పురస్యైవ చ గోపురస్థే ॥ ॥
౮౮।౨౦అ భయం చ శయ్యాసు తదీశ్వరాణాం
౮౮।౨౦బ్ యానే భషన్తో భయదాశ్చ పశ్చాత్ ।
౮౮।౨౦య్ అథాపసవ్యా జనసన్నివేశే
౮౮।౨౦ద్ భయం భషన్తః కథయన్త్యరీణామ్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౮౯ శివారుతాధ్యాయః
౮౯।౧అ శ్వభిః శేగాలాః సదృశాః ఫలేన
౮౯।౧బ్ విశేష ఏషాం శిశిరే మదాప్తిః ।
౮౯।౧య్ హూహూ రుతాన్తే పరతశ్చ టటా
౮౯।౧ద్ పూర్ణః స్వరోఽన్యే కథితాః ప్రదీప్తాః ॥ ॥
౮౯।౨అ లోమాశికాయాః ఖలు కక్కశబ్దః

234 sanskritdocuments.org
౮౯।౨బ్ పూర్ణః స్వభావప్రభవః స తస్యాః ।
౮౯।౨య్ యేఽన్యే స్వరాః తే ప్రకృతేః అపేతాః
౮౯।౨ద్ సర్వే చ దీప్తా ఇతి సమ్ప్రదిష్టాః ॥ ॥
౮౯।౩అబ్/ పూర్వోదీచ్యోః శివా శస్తా శాన్తా సర్వత్ర పూజితా ।
౮౯।౩య్ద్ / ధూమితాభిముఖీ హన్తి స్వరదీప్తా దిగీశ్వరాన్ ॥ ॥
౮౯।౪అబ్/ రాజా కుమారో నేతా చ దూతః శ్రేష్ఠీ చరో ద్విజః ।
౮౯।౪య్ద్ / గజాధ్యక్షశ్చ పూర్వాద్యాః క్షత్రియాద్యాశ్చతుర్దిశమ్ ॥ ॥
౮౯।౫అబ్/ సర్వదిక్ష్వశుభా దీప్తా విశేషేణాహ్ని అశోభనా ।
౮౯।౫య్ద్ / పురే సైన్యేఽపసవ్యా చ కష్టా సూర్యోన్ముఖీ శివా ॥ ॥
౮౯।౬అబ్/ యాహీత్యగ్నిభయం శాస్తి టాటైతి మృతవేదికా ।
౮౯।౬య్ద్ / ధిగ్ధిగ్ దుష్కృతమాచష్టే సజ్వాలా దేశనాశినీ ॥ ॥
౮౯।౭అబ్/ నైవ దారుణతామేకే సజ్వాలాయాః ప్రచక్షతే ।
౮౯।౭య్ద్ / అర్కాద్యనలవత్ తస్యా వక్త్రం లాలాస్వభావతః ॥ ॥
౮౯।౮అబ్/ అన్యప్రతిరుతా యామ్యా సోద్బన్ధమృతశంసినీ ।
౮౯।౮య్ద్ / వారుణి అనురుతా సైవ శంసతే సలిలే మృతమ్ ॥ ॥
౮౯।౯అబ్/ అక్షోభః శ్రవణం చైష్టం ధనప్రాప్తిః ప్రియాగమః ।
౮౯।౯య్ద్ / క్షోభః ప్రధానభేదశ్చ వాహనానాం చ సన్పదః ॥ ॥
౮౯।౧౦అబ్/ ఫలమాసప్తమాదేతదగ్రాహ్యం పరతో రుతమ్ ।
౮౯।౧౦య్ద్ / యామ్యాయాం తద్విపర్యస్తం ఫలం షట్పంచమాద్ ఋతే ॥ ॥
౮౯।౧౧అబ్/ యా రోమాంచం మనుష్యాణాం శకృన్మూత్రం చ వాజినామ్ ।
౮౯।౧౧య్ద్ / రావాత్ త్రాసం చ జనయేత్ సా శివా న శివప్రదా ॥ ॥
౮౯।౧౨అబ్/ మౌనం గతా ప్రతిరుతే నరద్విరదవాజిభిః (వాజినాం) ।
౮౯।౧౨య్ద్ / యా శివా సా శివం సైన్యే పురే వా సమ్ప్రయచ్ఛతి ॥ ॥
౮౯।౧౩అబ్/ భేభా ఇతి శివా భయంకరీ భోభో వ్యాపదమాదిశేగ సా ।
౮౯।౧౩య్ద్ / మృతిబన్ధనివేదినీ ఫిఫే (ఫిఫ) హూహూ చాత్మహితా శివా స్వరే ॥ ॥
౮౯।౧౪అ శాన్తా త్వవర్ణాత్ పరమారువన్తీ (పవనౌ రువన్తీ)
౮౯।౧౪బ్ టాటాముదీర్ణామితి వాశ్యమానా ।

varbrhs.pdf 235
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౮౯।౧౪య్ టేటే చ పూర్వం పరతశ్చ థేథే

౮౯।౧౪ద్ తస్యాః స్వతుష్టిప్రభవం రుతం తత్ ॥ ॥
౮౯।౧౫అ ఉచ్చైః ఘోరం వర్ణముచ్చార్య పూర్వంపశ్చాత్
౮౯।౧౫బ్ క్రోశేత్ క్రోష్టుకస్యానురూపమ్ ।
౮౯।౧౫య్ యా సా క్షేమం ప్రాహ విత్తస్య చాప్తిం
౮౯।౧౫ద్ సంయోగం వా ప్రోషితేన ప్రియేణ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౯౦ మృగచేష్టితాధ్యాయః
౯౦।౧అ సీమాగతా వన్యమృగా రువన్తః
౯౦।౧బ్ స్థితా వ్రజన్తోఽథ సమాపతన్తః ।
౯౦।౧య్ సమ్ప్రత్యతీతఏష్యభయాని దీప్తాః
౯౦।౧ద్ కుర్వన్తి శూన్యం పరితో భ్రమన్తః ॥ ॥
౯౦।౨అ తే గ్రామ్యసత్త్వైః అనువాశ్యమానా
౯౦।౨బ్ భయాయ రోధాయ భవన్తి వన్యైః ।
౯౦।౨య్ ద్వాభ్యామపి ప్రత్యనువాశితాః తే
౯౦।౨ద్ వన్దిగ్రహాయై చ (గ్రహాయైవ) మృగా రువన్తి (భవన్తి) ॥ ॥
౯౦।౩అ వన్యే సత్త్వే ద్వారసంస్థే పురస్య
౯౦।౩బ్ రోధో వాచ్యః సమ్ప్రవిష్టే వినాశః ।
౯౦।౩య్ సూతే మృత్యుః స్యాద్ భయం సంస్థితే చ
౯౦।౩ద్ గేహం యాతే బన్ధనం సమ్ప్రదిష్టమ్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౯౧ గవేంగితాధ్యాయః
౯౧।౧అ గావో దీనాః పార్థివస్యాశివాయ
౯౧।౧బ్ పాదైః భూమిం కుట్టయన్త్యశ్చ రోగాన్ ।
౯౧।౧య్ మృత్యుం కుర్వన్త్యశ్రుపూర్ణాయతాక్ష్యః
౯౧।౧ద్ పత్యుః భీతాః తస్కరాన్ ఆరువన్త్యః ॥ ॥
౯౧।౨అబ్/ అకారణే క్రోశతి చేదనర్థో భయాయ రాత్రౌ వృషభః శివాయ ।
౯౧।౨య్ద్ / భృశం నిరుద్ధా యది మక్షికాభిః తదాశు వృష్టిం సరమాత్మజైః వా ॥ ॥
౯౧।౩అ ఆగచ్ఛన్త్యో వేశ్మ బంభారవేణ
౯౧।౩బ్ సంసేవన్త్యో గోష్ఠవృద్ధ్యై గవాం గాః ।

236 sanskritdocuments.org
౯౧।౩య్ ఆర్ద్రాంగ్యో వా హృష్టరోమ్ణ్యః ప్రహృష్టా
౯౧।౩ద్ ధన్యా గావః స్యుః మహిష్యోఽపి చైవమ్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౯౨ అశ్వేంగితాధ్యాయః
౯౨।౧అ ఉత్సర్గాన్ న శుభదమాసనాత్ పరస్థం (ఆసనాపరస్థం)
౯౨।౧బ్ వామే చ జ్వలనమతోఽపరం ప్రశస్తమ్ ।
౯౨।౧య్ సర్వాంగజ్వలనమవృద్ధిదం హయానాం
౯౨।౧ద్ ద్వే వర్షే దహనకణాశ్చ ధూపనం వా ॥ ॥
౯౨।౨అ అన్తఃపురం నాశముపైతి మేఢ్రే
౯౨।౨బ్ కోశః క్షయం యాత్యుదరే ప్రదీప్తే ।
౯౨।౨య్ పాయౌ చ పుచ్ఛే చ పరాజయః స్యాద్
౯౨।౨ద్ వక్త్రౌత్తమాంగజ్వలనే జయశ్చ ॥ ॥
౯౨।౩అ స్కన్ధాసనాంసజ్వలనం జయాయ
౯౨।౩బ్ బన్ధాయ పాదజ్వలనం ప్రదిష్టమ్ ।
౯౨।౩య్ లలాటవక్షో ఽక్షిభుజే చ (అక్షిభుజేషు) ధూమః
౯౨।౩ద్ పరాభవాయ జ్వలనం జయాయ ॥ ॥
౯౨।౪అ నాసాపుటప్రోథశిరోఽశ్రుపాత-
౯౨।౪బ్ నేత్రే చ (నేత్రేషు) రాత్రౌ జ్వలనం జయాయ ।
౯౨।౪య్ పలాశతామ్రాసితకర్బురాణాం
౯౨।౪ద్ నిత్యం శుకాభస్య సితస్య చేష్టమ్ ॥ ॥
౯౨।౫అ ప్రద్వేషో యవసాంభసాం ప్రపతనం స్వేదో నిమిత్తాద్ వినా
౯౨।౫బ్ కంపో వా వదనాగ రక్తపతనం ధూమస్య వా సంభవః ।
౯౨।౫య్ అస్వప్నశ్చ విరోధినాం (విరోధితా) నిశి దివా నిద్రాలసధ్యానతా ।
౯౨।౫ద్ సాదోఽధోముఖతా విచేష్టితమిదం నేష్టం స్మృతం వాజినామ్ ॥ ॥
౯౨।౬అబ్/ ఆరోహణమన్యవాజినాం పర్యాణాదియుతస్య వాజినః ।
౯౨।౬య్ద్ / ఉపవాహ్యతురంగమస్య వా కల్పస్యైవ విపన్నశోభనా ॥ ॥
౯౨।౭అ క్రౌంచవద్ రిపువధాయ హ్రేషితం (హేషితం)
౯౨।౭బ్ గ్రీవయా త్వచలయా చ సౌన్ముఖమ్ ।
౯౨।౭య్ స్నిగ్ధముచ్చమనునాది హృష్టవద్-

varbrhs.pdf 237
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౯౨।౭ద్ గ్రాసరుద్ధవదనైశ్చ వాజిభిః ॥ ॥

౯౨।౮అ పూర్ణపాత్రదధివిప్రదేవతా
౯౨।౮బ్ గన్ధపుష్పఫలకాంచనాది వా ।
౯౨।౮య్ ద్రవ్యమిష్టమథవా పరం భవేద్
౯౨।౮ద్ ధ్రేషతాం (ధేషతాం) యది సమీపతో జయః ॥ ॥
౯౨।౯అ భక్ష్యపానఖలినాభినన్దినః
౯౨।౯బ్ పత్యుః ఔపయికనన్దినోఽథవా ।
౯౨।౯య్ సవ్యపార్శ్వగతదృష్టయోఽథవా
౯౨।౯ద్ వాంఛితార్థఫలదాః తురంగమాః ॥ ॥
౯౨।౧౦అ వామైశ్చ పాదైః అభితాడయన్తో మహీం
౯౨।౧౦బ్ ప్రవాసాయ భవన్తి భర్తుః ।
౯౨।౧౦య్ సన్ధ్యాసు దీప్తామవలోకయన్తో
౯౨।౧౦ద్ హ్రేషన్తి (హేషన్తి) చేద్ బన్ధపరాజయాయ ॥ ॥
౯౨।౧౧అ అతీవ హ్రేషన్తి (హేషన్తి) ) కిరన్తి వాలాన్
౯౨।౧౧బ్ నిద్రారతాశ్చ ప్రవదన్తి యాత్రామ్ ।
౯౨।౧౧య్ రోమత్యజో దీనఖరస్వరాశ్చ
౯౨।౧౧ద్ పాంశూన్ గ్రసన్తశ్చ భయాయ ద్షృటాః ॥ ॥
౯౨।౧౨అ సముద్గవద్ దక్షిణపార్శ్వశాయినః
౯౨।౧౨బ్ పదం సముత్క్షిప్య చ సక్షిణం స్థితాః ।
౯౨।౧౨య్ జయాయ శేషేష్వపి వాహనేష్విదం
౯౨।౧౨ద్ ఫలం యథాసంభవమాదిశేద్ బుధః ॥ ॥
౯౨।౧౩అ ఆరోహతి క్షితిపతౌ వినయౌపపన్నో
౯౨।౧౩బ్ యాత్రానుగోఽన్యతురగం ప్రతిహ్రేషతే (ప్రతిహేషతే) చ ।
౯౨।౧౩య్ వక్త్రేణ వా స్పృశతి దక్షిణమాత్మపార్శ్వం
౯౨।౧౩ద్ యోఽశ్వః స భర్తుః అచిరాత్ ప్రచినోతి లక్ష్మీమ్ ॥ ॥
౯౨।౧౪అ ముహుర్ముహుః మూత్రశకృత్ కరోతి
౯౨।౧౪బ్ న తాడ్యమానోఽపి అనులోమయాయీ ।
౯౨।౧౪య్ అకార్యభీతోఽశ్రువిలోచనశ్చ

238 sanskritdocuments.org
౯౨।౧౪ద్ శివం (శుభం) న భర్తుః తురగోఽభిధత్తే ॥ ॥
౯౨।౧౫అబ్/ ఉక్తమిదం హయచేష్టితమత ఊర్ధ్వం దన్తినాం ప్రవక్ష్యామి ।
౯౨।౧౫య్ద్ / తేషాం తు దన్తకల్పనభంగమ్లానాదిచేష్టాభిః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౯౩ హస్తిచేష్టితాధ్యాయః
౯౩।౧అబ్/ దన్తస్య మూలపరిధిం ద్విరాయతం ప్రోహ్య కల్పయేత్శేషమ్ ।
౯౩।౧య్ద్ / అధికమనూపచరాణాం న్యూనం గిరిచారిణాం కించిత్ ॥ ॥
౯౩।౨అబ్/ శ్రీవృక్ష (శ్రీవత్స) వర్ధమానచ్ఛత్రధ్వజచామరానురూపేషు ।
౯౩।౨య్ద్ / ఛేదే దృష్టేష్వారోగ్యవిజయధనవృద్ధిసౌఖ్యాని ॥ ॥
౯౩।౩అబ్/ ప్రహరణసదృశేషు జయో నన్ద్యావర్తే ప్రనష్టదేశాప్తిః ।
౯౩।౩య్ద్ / లోష్ఠే తు లబ్ధపూర్వస్య భవతి దేశస్య సమ్ప్రాప్తిః ॥ ॥
౯౩।౪అబ్/ స్త్రీరూపేఽశ్వవినాశో భృంగారేఽభ్యుత్థితే సుతౌత్పత్తిః ।
౯౩।౪య్ద్ / కుంభేన నిధిప్రాప్తిః యాత్రావిఘ్నం చ దణ్డేన ॥ ॥
౯౩।౫అబ్/ కృకలాసకపిభుజంగేష్వసుభిక్షవ్యాధయో రిపువశిత్వం (రిపువశత్వం) ।
౯౩।౫య్ద్ / గృధ్రౌలూకధ్వాంక్షశ్యేనాకారేషు జనమరకః ॥ ॥
౯౩।౬అబ్/ పాశేఽథవా కబన్ధే నృపమృత్యుః జనవిపత్ స్రుతే రక్తే ।
౯౩।౬య్ద్ / కృష్ణే శ్యావే రూక్షే దుర్గన్ధే చాశుభం భవతి ॥ ॥
౯౩।౭అబ్/ శుక్లః సమః సుగన్ధిః స్నిగ్ధశ్చ శుభావహో భవేఘేదః ।
౯౩।౭య్ద్ / గలనమ్లానఫలాని చ దన్తస్య సమాని భంగేన ॥ ॥
౯౩।౮అ మూలమధ్యదశనాగ్రసంస్థితా
౯౩।౮బ్ దేవదైత్యమనుజాః క్రమాత్ తతః ।
౯౩।౮య్ స్ఫీతమధ్యపరిపేలవం ఫలం
౯౩।౮ద్ శీఘ్రమధ్యచిరకాలసంభవమ్ ॥ ॥
౯౩।౯అబ్/ దన్తభంగఫలమత్ర దక్షిణే భూపదేశబలవిద్రవప్రదమ్ ।
౯౩।౯య్ద్ / వామతః సుతపురోహితే భయాన్ (భపాన్) హన్తి సాటవికదారనాయకాన్
॥॥
౯౩।౧౦అబ్/ ఆదిశేదుభయభంగదర్శనాత్ పార్థివస్య సకలం కులక్షయమ్ ।
౯౩।౧౦య్ద్ / సౌమ్యలగ్నతిథిభాదిభిః శుభం వర్ధతేఽశుభమతోఽన్యథా

varbrhs.pdf 239
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

వదేత్ (భవేత్) ॥ ॥
౯౩।౧౧అబ్/ క్షీరమృష్ట (క్షీరవృక్ష) ఫలపుష్పపాదపేష్వాపగాతటవిఘట్టితేన వా ।
౯౩।౧౧య్ద్ / వామమధ్యరదభంగఖణ్డనే (ఖణ్డనం) శత్రునాశకృదతోఽన్యథా పరమ్
॥॥
౯౩।౧౨అ స్ఖలితగతిః అకస్మాత్ త్రస్తకర్ణోఽతిదీనః
౯౩।౧౨బ్ శ్వసితి మృదు సుదీర్ఘం న్యస్తహస్తః పృథివ్యామ్ ।
౯౩।౧౨య్ ద్రుతముక్లితదృష్టిః స్వప్నశీలో విలోమో
౯౩।౧౨ద్ భయకృదహితభక్షీ నైకశో ఽసృక్షకృత్కృత్ (ఽసృక్ ఛకృత్ చ) ॥ ॥
౯౩।౧౩అ వల్మీకస్థాణుగుల్మక్షుపతరుమథనః స్వేచ్ఛయా హృష్టదృష్టిః
౯౩।౧౩బ్ యాయాద్ యాత్రానులోమం త్వరితపదగతిః వక్త్రమున్నామ్య చౌచ్చైః ।
౯౩।౧౩య్ కక్ష్యాసన్నాహకాలే జనయతి చ ముహుః శీకరం బృంహితం వా
౯౩।౧౩ద్ తత్కాలే (తత్కాలం) వా మదాప్తిః జయకృదథ రదం వేష్టయన్ దక్షిణం
చ ॥॥
౯౩।౧౪అ ప్రవేశనం వారిణి వారణస్య
౯౩।౧౪బ్ గ్రహణే నాశాయ భవేన్ నృపస్య ।
౯౩।౧౪య్ గ్రాహం గృహీత్వా ఉత్తరణం నృపస్య (ద్విపస్య)
౯౩।౧౪ద్ తోయాత్ స్థలం వృద్ధికరం నృభర్తుః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౯౪ వాయసవిరుతాధ్యాయః
౯౪।౧అబ్/ ప్రాచ్యానాం దక్షిణతః శుభదాః (శుభదః) కాకాః కరాయికా వాంవామా)
।
౯౪।౧య్ద్ / విపరీతమన్యదేశేష్వవధిః లోకప్రసిద్ధ్యైవ ॥ ॥
౯౪।౨అబ్/ వైశాఖే నిరుపహతే వృక్షే నీడః సుభిక్షశివదాతా ।
౯౪।౨య్ద్ / నిన్దితకణ్టకిశుష్కేష్వసుభిక్షభయాని తద్దేశే ॥ ॥
౯౪।౩అబ్/ నీడే ప్రాక్ శాఖాయాం శరది భవేత్ ప్రథమవృష్టిః అపరస్యామ్ ।
౯౪।౩య్ద్ / యామ్యోత్తరయోః మధ్యాత్ (మధ్యా) ప్రధానవృష్టిః తరోరుపరి ॥ ॥
౯౪।౪అబ్/ శిఖిదిశి మణ్డలవృష్టిః నైరృత్యాం శారదస్య నిష్పత్తిః ।
౯౪।౪య్ద్ / పరిశేషయోః సుభిక్షం మూషకసమ్పగ (మూషకసమ్పత్ తు) వాయవ్యే
॥॥

240 sanskritdocuments.org
౯౪।౫అబ్/ శరదర్భగుల్మవల్లీధాన్యప్రాసాదగేహనిమ్నేషు ।
౯౪।౫య్ద్ / శూన్యో భవతి స దేశశ్చౌరానావృష్టిరోగార్తః ॥ ॥
౯౪।౬అబ్/ ద్విత్రిచతుఃశావత్వం సుభిక్షదం పంచభిః నృపాన్యత్వమ్ ।
౯౪।౬య్ద్ / అణ్డావకిరణమేకాణ్డతాప్రసూతిశ్చ న శివాయ ॥ ॥
౯౪।౭అబ్/ చౌరకవర్ణైశ్చౌరాశ్చిత్రైః మృత్యుః సితైః తు వహ్నిభయమ్ ।
౯౪।౭య్ద్ / వికలైః దుర్భిక్షభయం కాకానాం నిర్దిశేత్శిశుభిః ॥ ॥
౯౪।౮అబ్/ అనిమిత్తసంహతైః గ్రామమధ్యగైః క్షుద్భయం ప్రవిరువద్భిః (ప్రవాశద్భిః
।
౯౪।౮య్ద్ / రోధశ్చక్రాకారైః అభిఘాతో వర్గవర్గస్థైః ॥ ॥
౯౪।౯అబ్/ అభయాశ్చ తుణ్డపక్షైశ్చరణవిఘాతైః జనాన్ అభిభవన్తః ।
౯౪।౯య్ద్ / కుర్వన్తి శత్రువృద్ధిం నిశి విచరన్తో జనవినాశమ్ ॥ ॥
౯౪।౧౦అబ్/ సవ్యేన ఖే భ్రమద్భిః స్వభయం విపరీతమణ్డలైశ్చ పరాత్ ।
౯౪।౧౦య్ద్ / అత్యాకులం భ్రమద్భిః వాతౌద్భ్రమో భవతి కాకైః ॥ ॥
౯౪।౧౧అబ్/ ఊర్ధ్వముఖాశ్చలపక్షాః పథి భయదాః క్షుద్భయాయ ధాన్యముషః ।
౯౪।౧౧య్ద్ / సేనాంగస్థా యుద్ధం పరిమోషం చాన్యభృతపక్షాః ॥ ॥
౯౪।౧౨అబ్/ భస్మాస్థికేశపత్రాణి విన్యసన్ పతివధాయ శయ్యాయామ్ ।
౯౪।౧౨య్ద్ / మణికుసుమాద్యవహననే (అవహనేన) సుతస్య జన్మాప్యథాంగనాయాశ్
(జన్మాంగనాయాశ్చ) (జన్మాన్యథా) చ ॥ ॥
౯౪।౧౩అబ్/ పూర్ణాననేఽర్థలాభః సికతాధాన్యార్ద్రమృత్కుసుమపూర్వైః ।
౯౪।౧౩య్ద్ / భయదో జనసంవాసాద్ యది భాణ్డాని అపనయేత్ కాకః ॥ ॥
౯౪।౧౪అబ్/ వాహనశస్త్రౌపానత్ఛత్రఛాయాంగకుట్టనే మరణమ్ ।
౯౪।౧౪య్ద్ / తత్పూజాయాం పూజా విష్ఠాకరణేఽన్నసమ్ప్రాప్తిః ॥ ॥
౯౪।౧౫అబ్/ యద్ద్రవ్యముపనయేత్ తస్య లబ్ధిః అపహరతి చేత్ ప్రణాశః స్యాత్ ।
౯౪।౧౫య్ద్ / పీతద్రవ్యైః (పీతద్రవ్యే) కనకం వస్త్రం కార్పాసికైః సితైః (కార్పాసికే సితే)
రూప్యమ్ ॥ ॥
౯౪।౧౬అబ్/ సక్షీరార్జునవఞ్జులకూలద్వయపులినగా రువన్తశ్చ ।
౯౪।౧౬య్ద్ / ప్రావృషి వృష్టిం దుర్దినమనృతౌ స్నాతాశ్చ పాంశుజలైః ॥ ॥

varbrhs.pdf 241
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౯౪।౧౭అబ్/ దారుణనాదః తరుకోటరోపగో వాయసో మహాభయదః ।

౯౪।౧౭య్ద్ / సలిలమవలోక్య విరువన్ వృష్టికరోఽబ్దానురావీ చ ॥ ॥
౯౪।౧౮అబ్/ దీప్తౌద్విగ్నో విటపే వికుట్టయన్ వహ్నికృద్ విధుతపక్షః ।
౯౪।౧౮య్ద్ / రక్తద్రవ్యం దగ్ధం తృణకాష్ఠం వా గృహే విదధత్ ॥ ॥
౯౪।౧౯అబ్/ ఏన్ద్ర్యాదిదిగ్ అవలోకీ సూర్యాభిముఖో రువన్ గృహే గృహినః ।
౯౪।౧౯య్ద్ / రాజభయచోరబన్ధనకలహాః స్యుః పశుభయం చేతి ॥ ॥
౯౪।౨౦అబ్/ శాన్తామేన్ద్రీమవలోకయన్ రుయాద్ రాజపురుషమిత్రాప్తిః ।
౯౪।౨౦య్ద్ / భవతి చ సువర్ణలబ్ధిః శాల్యన్నగుడాశనాప్తిశ్చ ॥ ॥
౯౪।౨౧అబ్/ ఆగ్నేయ్యామనలాజీవికయువతిప్రవరధాతులాభశ్చ ।
౯౪।౨౧య్ద్ / యామ్యే మాషకులూత్థా (కులత్థా ) భోజ్యం గాన్ధర్వికైః యోగః ॥ ॥
౯౪।౨౨అబ్/ నైరృత్యాం దూతాశ్వౌపకరణదధితైలపలలభోజ్యాప్తిః ।
౯౪।౨౨య్ద్ / వారుణ్యాం మాంససురాసవధాన్యసముద్రరత్నాప్తిః ॥ ॥
౯౪।౨౩అబ్/ మారుత్యాం శస్త్రాయుధసరోజవల్లీఫలాశనాప్తిశ్చ ।
౯౪।౨౩య్ద్ / సౌమ్యాయాం పరమాన్నాశనం తురంగాంబరప్రాప్తిః ॥ ॥
౯౪।౨౪అబ్/ ఐశాన్యాం సమ్ప్రాప్తిః ఘృతపూర్ణానాం భవేదనడుహశ్చ ।
౯౪।౨౪య్ద్ / ఏవం ఫలం గృహపతేః గృహపృష్ఠసమాశ్రితే భవతి ॥ ॥
౯౪।౨౫అబ్/ గమనే కర్ణసమశ్చేత్ క్షేమాయ న కార్యసిద్ధయే భవతి ॥ ॥
౯౪।౨౫య్ద్ / అభిముఖముపైతి యాతుః విరువన్ వినివర్తయేద్ యాత్రామ్ ॥ ॥
౯౪।౨౬అబ్/ వామే వాశిత్వాదౌ దక్షిణపార్శ్వేఽనువాశతే యాతుః ।
౯౪।౨౬య్ద్ / అర్థాపహారకారీ తద్విపరీతోఽర్థసిద్ధికరః ॥ ॥
౯౪।౨౭అబ్/ యది వామ ఏవ విరువన్ (విరుయాత్) ముహుర్ముహుః
యాయినోఽనులోమగతిః ।
౯౪।౨౭య్ద్ / అర్థస్య భవతి సిద్ధ్యై ప్రాచ్యానాం దక్షిణశ్చైవమ్ ॥ ॥
౯౪।౨౮అబ్/ వామః ప్రతిలోమగతిః విరువన్ (వాశన్) గమనస్య విఘ్నకృద్ భవతి
।
౯౪।౨౮య్ద్ / తత్రస్థస్యైవ ఫలం కథయతి తద్వాంఛితం గమనే ॥ ॥
౯౪।౨౯అబ్/ దక్షిణవిరుతం కృత్వా వామే విరుయాద్ యథీప్సితావాప్తిః ।

242 sanskritdocuments.org
౯౪।౨౯య్ద్ / ప్రతివాశ్య పురో యాయాద్ ద్రుతమత్యర్థాగమో భవతి (అగ్రే
ఽర్థాగమోఽతిమహాన్) ॥ ॥
౯౪।౩౦అబ్/ ప్రతివాశ్య పృష్ట్ఃఅతో దక్షిణేన యాయాద్ ద్రుతం క్షతజకారీ
(క్షతజకర్తా ) ।
౯౪।౩౦య్ద్ / ఏకచరణోఽర్కమీక్షన్ విరువంశ్చ పురో రుధిరహేతుః ॥ ॥
౯౪।౩౧అబ్/ దృష్ట్వార్కమేకపాదః తుణ్డేన లిఖేద్ యదా స్వపిచ్ఛాని ।
౯౪।౩౧య్ద్ / పురతో జనస్య మహతో వధమభిధత్తే తదా బలిభుక్ ॥ ॥
౯౪।౩౨అబ్/ సస్యోపేతే క్షేత్రే విరువతి శాన్తే ససస్యభూలబ్ధిః ।
౯౪।౩౨య్ద్ / ఆకులచేష్టో విరువన్ సీమాన్తే క్లేశకృద్ యాతుః ॥ ॥
౯౪।౩౩అబ్/ సుస్నిగ్ధపత్రపల్లవకుసుమఫలానమ్రసురభిమధురేషు ।
౯౪।౩౩య్ద్ / సక్షీరావ్రణసంస్థితమనోజ్ఞవృక్షేషు చార్థసిద్ధికరః (చార్థకరః) ॥ ॥
౯౪।౩౪అబ్/ నిష్పన్నసస్యశాద్వ (శాడ్వ, శాద్వ) లభవనప్రాసాదహర్మ్యహరితేషు ।
౯౪।౩౪య్ద్ / ధన్య (ధాన్య) ఉచ్ఛ్రయమంగల్యేషు చైవ విరువన్ ధనాగమదః ॥ ॥
౯౪।౩౫అబ్/ గోపుచ్ఛస్థే వల్మీకగేఽథవా దర్శనం భుజంగస్య ।
౯౪।౩౫య్ద్ / సద్యో జ్వరో మహిషగే విరువతి గుల్మే ఫలం స్వల్పమ్ ॥ ॥
౯౪।౩౬అబ్/ కార్యస్య వ్యాఘాతః తృణకూటే వామగేఽంబుసంస్థే (అస్థిసంస్థే ) వా ।
౯౪।౩౬య్ద్ / ఊర్ధ్వాగ్నిప్లుష్టేఽశనిహతే చ కాకే వధో భవతి ॥ ॥
౯౪।౩౭అబ్/ కణ్టకిమిశ్రే సౌమ్యే సిద్ధిః కార్యస్య భవతి కలహశ్చ ।
౯౪।౩౭య్ద్ / కణ్టకిని భవతి కలహో వల్లీపరివేష్టితే బన్ధః ॥ ॥
౯౪।౩౮అబ్/ ఛిన్నాగ్రే అంగచ్ఛేదః కలహః శుష్కద్రుమస్థితే ధ్వాంక్షే ।
౯౪।౩౮య్ద్ / పురతశ్చ పృష్ఠతో వా గోమయసంస్థే ధనప్రాప్తిః ॥ ॥
౯౪।౩౯అబ్/ మృతపురుషాంగావయవస్థితోఽభివిరువన్ (ఽభివాశన్) కరోతి
మృత్యుభయమ్ ।
౯౪।౩౯య్ద్ / భఞ్జన్న్ అస్థి చ చంచ్వా యది విరువతి (వాశతి) అస్థిభంగాయ ॥ ॥
౯౪।౪౦అబ్/ రజ్జ్వస్థికాష్ఠకణ్టకినిఃసారశిరోరుహాననే రువతి ।
౯౪।౪౦య్ద్ / భుజగగదదంష్ట్రితస్కరశస్త్రాగ్నిభయాని అనుక్రమశః ॥ ॥

varbrhs.pdf 243
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౯౪।౪౧అబ్/ సితకుసుమాశుచిమాంసాననేఽర్థసిద్ధిః యథేప్సితా యాతుః ।

౯౪।౪౧య్ద్ / పక్షౌ ధున్వన్న్ (ధున్వన్ పక్షావ్) ఊర్ధ్వాననే చ విఘ్నం ముహుః
క్వణతి ॥ ॥
౯౪।౪౨అబ్/ యది శృంఖలాం వరత్రాం వల్లీం వా ఆదాయ వాశతే బన్ధః ।
౯౪।౪౨య్ద్ / పాషాణస్థే చ భయం క్లిష్టాపూర్వాధ్వికయుతిశ్చ ॥ ॥
౯౪।౪౩అబ్/ అన్యోన్యభక్షసంక్రామితాననే తుష్టిరుత్తమా భవతి ।
౯౪।౪౩య్ద్ / విజ్ఞేయః స్త్రీలాభో దంపత్యోః విరువతోః (వాశతోః) యుగపత్ ॥ ॥
౯౪।౪౪అబ్/ ప్రమదాశిరౌపగతపూర్ణకుంభసంస్థే అంగనార్థసమ్ప్రాప్తిః ।
౯౪।౪౪య్ద్ / ఘటకుట్టనే సుతవిపద్ఘటోపహదనేఽన్నసమ్ప్రాప్తిః ॥ ॥
౯౪।౪౫అబ్/ స్కన్ధావారాదీనాం నివేశస్మయే రువంశ్చలత్పక్షః ।
౯౪।౪౫య్ద్ / సూచయతేఽన్యత్స్థానం (ఽన్యస్థానం) నిశ్చలపక్షః తు భయమాత్రమ్
॥॥
౯౪।౪౬అబ్/ ప్రవిశద్భిః సైన్యాదీన్ సగృధ్రకంకైః వినామిషం ధ్వాంక్షైః ।
౯౪।౪౬య్ద్ / అవిరుద్ధైః తైః ప్రీతిః ద్విషతాం యుద్ధం విరుద్ధైశ్చ ॥ ॥
౯౪।౪౭అబ్/ బన్ధః సూకరసంస్థే పంకాక్తే సూకరే ద్వికేఽర్థాప్తిః ।
౯౪।౪౭య్ద్ / క్షేమం ఖరోష్ట్రసంస్థే కేచిత్ ప్రాహుః వధం తు ఖరే ॥ ॥
౯౪।౪౮అబ్/ వాహనలాభోఽశ్వగతే విరువత్యనుయాయిని క్షతజపాతః ।
౯౪।౪౮య్ద్ / అన్యేఽపి అనువ్రజన్తో యాతారం కాకవద్ విహగాః ॥ ॥
౯౪।౪౯అబ్/ ద్వాత్రింశత్ ప్రవిభక్తే దిగ్చక్రే యద్ యథా సముద్దిష్టమ్ ।
౯౪।౪౯య్ద్ / తత్తత్ తథా విధేయం గుణదోషఫలం యియాసూనామ్ ॥ ॥
౯౪।౫౦అబ్/ కా ఇతి కాకస్య రుతం స్వనిలయసంస్థస్య నిష్ఫలం ప్రోక్తమ్ ।
౯౪।౫౦య్ద్ / కవ ఇతి చాత్మప్రీత్యై కైతి రుతే స్నిగ్ధమిత్రాప్తిశ్ః ॥ ॥
౯౪।౫౧అబ్/ కరా ఇతి కలహం కురుకురు చ హర్షమథ కటకటైతి దధిభక్తమ్ ।
౯౪।౫౧య్ద్ / కేకే విరుతం కుకు వా ధనలాభం యాయినః ప్రాహ ॥ ॥
౯౪।౫౨అబ్/ ఖరేఖరే పథికాగమమాహ కఖాఖైతి యాయినో మృత్యుమ్ ।
౯౪।౫౨య్ద్ / గమనప్రతిషేధికమా కఖలా (ఆఖలఖల, ఆ ఖలఖల) సద్యోఽభివర్షాయ
॥॥

244 sanskritdocuments.org
౯౪।౫౩అబ్/ కాకా ఇతి విఘాతః (విఘాతం) కాకటీతి చాహారదూషణం ప్రాహ ।
౯౪।౫౩య్ద్ / ప్రీత్యాస్పదం కవకవైతి బన్ధమేవం కగాకుః ఇతి ॥ ॥
౯౪।౫౪అబ్/ కరగౌ (కరకౌ) విరుతే వర్షం గుడవత్ త్రాసాయ వడితి వస్త్రాప్తిః ।
౯౪।౫౪య్ద్ / కలయైతి చ సంయోగః శూద్రస్య బ్రాహ్మణైః సాకమ్ ॥ ॥
౯౪।౫౫అ కడితి (ఫడితి) ఫలాప్తిః ఫలదా (ఫలవా)
౯౪।౫౫బ్ హిదర్శనం టడ్డితి (టడితి) ప్రహారాః స్యుః ।
౯౪।౫౫య్ స్త్రీలాభః స్త్రీతి రుతే
౯౪।౫౫బ్ గడితి గవాం పుడితి పుష్పాణామ్ ॥ ॥
౯౪।౫౬అబ్/ యుద్ధాయ టాకుటాక్వితి గుహు వహ్నిభయం కటేకటే కలహః ।
౯౪।౫౬య్ద్ / టాకులి చిణ్టిచి కేకేకైతి పురం చేతి దోషాయ ॥ ॥
౯౪।౫౭అ కాకద్వయస్యాపి సమానమేతత్
౯౪।౫౭బ్ ఫలం యదుక్తం రుతచేష్టితాద్యైః ।
౯౪।౫౭య్ పతత్రిణోఽన్యేఽపి యథైవ కాకో
౯౪।౫౭ద్ వన్యాః శ్వవగౌపరిదంష్ట్రిణో యే ॥ ॥
౯౪।౫౮అ స్థలసలిలచరాణాం వ్యత్యయో మేఘకాలే
౯౪।౫౮బ్ ప్రచురసలిలవృష్ట్యై శేషకాలే భయాయ ।
౯౪।౫౮య్ మధు భవననిలీనం తత్కరోత్యాశు శూన్యం
౯౪।౫౮ద్ మరణమపి చ నీలా (నిలీనా) మక్షికా మూర్ధ్ని లీనా ॥ ॥
౯౪।౫౯అ వినిక్షిపన్త్యః సలిలేఽణ్డకాని
౯౪।౫౯బ్ పిపీలికా వృష్టినిరోధమాహుః ।
౯౪।౫౯య్ తరుం స్థలం (తరుస్థలం, తరుం స్థలం) వాపి నయన్తి నిమ్నాద్
౯౪।౫౯ద్ యదా తదా తాః కథయన్తి వృష్టిమ్ ॥ ॥
౯౪।౬౦అ కార్యం తు మూలశకునేఽన్తరజే తదహ్ని
౯౪।౬౦బ్ విన్ద్యాత్ ఫలం నియతమేవమిమే విచిన్త్యాః ।
౯౪।౬౦య్ ప్రారంభయానసమయేషు తథా ప్రవేశే
౯౪।౬౦ద్ గ్రాహ్యం క్షుతం న శుభదం క్వచిదపి ఉశన్తి ॥ ॥
౯౪।౬౧అ శుభం దశాపాకమవిఘ్నసిద్ధిం
౯౪।౬౧బ్ మూలాభిరక్షామథవా సహాయాన్ ।

varbrhs.pdf 245
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౯౪।౬౧య్ దుష్టస్య (ఇష్టస్య) సంసిద్ధిమనామయత్వం

౯౪।౬౧ద్ వదన్తి తే మానయితుః నృపస్య ॥ ॥
౯౪।౬౨అ క్రోశాదూర్ధ్వం శకున (శకుని) విరుతం నిష్ఫలం ప్రాహుః ఏకే
౯౪।౬౨బ్ తత్రానిష్టే ప్రథమశకునే మానయేత్ పంచ షట్ చ ।
౯౪।౬౨య్ ప్రాణాయామాన్ నృపతిః అశుభే షోడశైవ ద్వితీయే
౯౪।౬౨ద్ ప్రత్యాగచ్ఛేత్ స్వభవనమతో యద్యనిష్టః తృతీయః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౯౫। శాకునౌత్తరాధ్యాయః
౯౫।౧అబ్/ దిగ్దేశచేష్టాస్వరవాసరఋక్షముహూర్తహోరాకరణౌదయాంశాన్ ।
౯౫।౧య్ద్ / చరస్థిః (చిరస్థిర్, చరస్థిః) ఉన్మిశ్రబలాబలం చ బుద్ధ్వా ఫలాని ప్రవదేద్
రుతజ్ణః ॥ ॥
౯౫।౨అ ద్వివిధం కథయన్తి సంస్థితానామ్
౯౫।౨బ్ ఆగామిస్థిరసంజ్ఞితం చ కార్యమ్ ।
౯౫।౨య్ నృపదూతచరాన్యదేశజాతాన్య్-
౯౫।౨ద్ అభిఘాతః స్వజనాది చాగమాఖ్యమ్ ॥ ॥
౯౫।౩అ ఉద్బద్ధసంగ్రహణభోజనచౌరవహ్ని-
౯౫।౩బ్ వర్షౌత్సవాత్మజవధాః కలహో భయం చ ।
౯౫।౩య్ వర్గః స్థిరోఽయముదయేన్దుయుతే స్థిరఋక్షే
౯౫।౩ద్ విద్యాత్ స్థిరం చరగృహే చ చరం యదుక్తమ్ ॥ ॥
౯౫।౪అబ్/ స్థిరప్రదేశౌపలమన్దిరేషు సురాలయే భూజలసన్నిధౌ చ ।
౯౫।౪య్ద్ / స్థిరాణి కార్యాణి చరాణి యాని చలప్రదేశాదిషు చాగమాయ ॥ ॥
౯౫।౫అ ఆప్యౌదయఋక్షక్షణదిగ్జలేషు
౯౫।౫బ్ పక్షావసానేషు చ యే ప్రదీప్తాః ।
౯౫।౫య్ సర్వేఽపి తే వృష్టికరా రువన్తః
౯౫।౫ద్ శాన్తోఽపి వృష్టిం కురుతేఽంబుచారీ ॥ ॥
౯౫।౬అ ఆగ్నేయదిగ్లగ్నముహూర్తదేశేష్వ్
౯౫।౬బ్ అర్కప్రదీప్తోఽగ్నిభయాయ రౌతి ।
౯౫।౬య్ విష్ట్యాం యమఋక్షోదయకణ్టకేషు
౯౫।౬ద్ నిష్పత్రవల్లీషు చ దోషకృత్ (మోషకృత్) స్యాత్ ॥ ॥

246 sanskritdocuments.org
౯౫।౭అ గ్రామ్యః ప్రదీప్తః స్వరచేష్టితాభ్యామ్
౯౫।౭బ్ ఉగ్రో రువన్ కణ్టకిని స్థితశ్చ ।
౯౫।౭య్ భౌమఋక్షలగ్నే యది నైరృతీం చ
౯౫।౭ద్ స్థితోఽభితశ్చేత్ కలహాయ దృష్టః ॥ ॥
౯౫।౮అ లగ్నేఽథవా ఇన్దోః భృగుభాంశసంస్థే
౯౫।౮బ్ విదిక్స్థితోఽధోవదనశ్చ రౌతి ।
౯౫।౮య్ దీప్తః స చేత్ సంగ్రహణం కరోతి
౯౫।౮ద్ యోన్యా తయా యా విదిశి ప్రదిష్టా ॥ ॥
౯౫।౯అ పుంరాశిలగ్నే విషమే తిథౌ చ
౯౫।౯బ్ దిక్స్థః ప్రదీప్తః శుకునో రనాఖ్యః
౯౬।౯య్ వాచ్యం తదా సంగ్రహణం నరాణాం
౯౫।౯ద్ మిశ్రే భవేత్ పణ్డకసమ్ప్రయోగః ॥ ॥
౯౫।౧౦అ ఏవం రవేః క్షేత్రనవాంశలగ్నే
౯౫।౧౦బ్ లగ్నే స్థితే వా స్వయమేవ సూర్యే ।
౯౫।౧౦య్ దీప్తోఽభిధత్తే శకునో విరౌతి (వివాసం)
౯౫।౧౦ద్ పుంసః ప్రధానస్య హి కారణం తత్ ॥ ॥
౯౫।౧౧అబ్/ ప్రారంభమాణేషు (ప్రారభ్యమాణేషు) చ సర్వకార్యేష్వర్కాన్వితాద్
భాద్ గణయేద్ విలగ్నమ్ ।
౯౫।౧౧య్ద్ / సమ్ప్తద్ విపగైతి యథా క్రమేణ సమ్పద్ విపచ్చైతి (వాపి) తథైవ వాచ్యం
(వాచ్యా) ॥ ॥
౯౫।౧౨అ కాణేనాక్ష్ణా దక్షిణేనైతి సూర్యే
౯౫।౧౨బ్ చన్ద్రే ల్గనాద్ ద్వాదశే చైతరేన ।
౯౫।౧౨య్ లగ్నస్థేఽర్కే పాపదృష్టేఽన్ధ ఏవ
౯౫।౧౨ద్ కుబ్జః స్వఋక్షే శ్రోత్రహీనో జడో వా ॥ ॥
౯౫।౧౩అ క్రూరః షష్ఠే క్రూరదృష్టో విలగ్నాద్
౯౫।౧౩బ్ యస్మిన్ రాశౌ తద్గృహాగ్గే వ్రణోఽస్య (స్యాత్)
౯౫।౧౩య్ ఏవం ప్రోక్తం యన్మయా జన్మకాలే చిహ్నం రూపం తత్ తదస్మిన్
విచిన్త్యమ్ ॥ ॥

varbrhs.pdf 247
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

(యవనేశ్వర)
౯౫।య్౧అ అతః పరం లోకనిరూపితాని
౯౫।య్౧బ్ ద్రవ్యేషు నానాక్షరసంగ్రహాణి ।
౯౫।య్౧య్ ఇష్టప్రణీతాని విభాజితాని
౯౫।య్౧ద్ నామాని కేన్ద్రక్రమశః ప్రవక్ష్యే ॥ ॥
౯౫।య్౨అ లగ్నాంబుసంస్థాస్తనభఃస్థితేషు
౯౫।య్౨బ్ క్షేత్రేషు యే లగ్నగతా గృహాంశాః ।
౯౫।య్౨య్ తేభ్యోఽక్షరాణి ఆత్మగృహాశ్రయాణి
౯౫।య్౨ద్ విన్ద్యాద్ గ్రహాణాం స్వగణక్రమేణ ॥ ॥
౯౫।య్౩అ కవర్గపూర్వాన్ కుజశుక్రచాన్ద్రి-
౯౫।య్౩బ్ జీవార్కజానాం ప్రవదన్తి వర్గాన్ ।
౯౫।య్౩య్ యకారపూర్వాః శశినో నిరుక్తా
౯౫।య్౩ద్ వర్ణాః త్వకారప్రభవా రవేః స్యుః ॥ ॥
౯౫।య్౪అ ద్రేష్కాణవృద్ధ్యా ప్రవదన్తి నామ
౯౫।య్౪బ్ త్రిపంచసప్తాక్షరమోజరాశౌ ।
౯౫।య్౪య్ యుగ్మే తు విన్ద్యాద్ ద్విచతుష్కషట్కం
౯౫।య్౪ద్ నామాక్షరాణి గ్రహదృష్టివృద్ధ్యా ॥ ॥
౯౫।య్౫అ వర్గోత్తమే ద్వ్యక్షరకం చరాంశే
౯౫।య్౫బ్ స్థిరఋక్షభాగే చతురక్షరం తత్ ।
౯౫।య్౫య్ ఓజేషు చైభ్యో విషమాక్షరాణి
౯౫।య్౫ద్ స్యుః ద్విస్వభావేషు తు రాశివగ ॥ ॥
౯౫।య్౬అ ద్విమూర్తిసంజ్ఞే తు వదేద్ ద్వినామ
౯౫।య్౬బ్ సౌమ్యఈక్షితే ద్విప్రకృతౌ చ రాశౌ ।
౯౫।య్౬య్ యావాన్ గణః స్వోదయగోఽంశకానాం
౯౫।య్౬ద్ తావాన్ గ్రహః సంగ్రహకేఽక్షరాణామ్ ॥ ॥
౯౫।య్౭అ సంయోగమాదౌ బహులేషు విన్ద్యాత్
౯౫।య్౭బ్ కూటేషు సంయోగపరం వదన్తి ।
౯౫।య్౭య్ స్వౌచ్చాంశకే ద్విష్కృతమ్ ఋక్షయోగాద్
౯౫।య్౭ద్ గుర్వక్షరం తద్భవనాంశకే స్యాత్ ॥ ॥

248 sanskritdocuments.org
౯౫।య్౮అ మాత్రాదియుక్ స్యాద్ గ్రహయుక్త్రికోణే
౯౫।య్౮బ్ ద్రేష్కాణపర్యాయవదక్షరేషు ।
౯౫।య్౮య్ నభోబలేషూర్ధ్వమధోఽంబుజేషు
౯౫।య్౮ద్ జ్ఞేయో విసర్గః తు బలాన్వితేషు ॥ ॥
౯౫।య్౯అ శీర్షోదయేషు ఊర్ధ్వముశన్తి మాత్రామ్
౯౫।య్౯బ్ అధశ్చ పృష్ఠోదయశబ్దితేషు ।
౯౫।య్౯య్ తీర్యక్ చ విన్ద్యాదుభయోదయే తాం
౯౫।య్౯ద్ దీర్ఘేషు దీర్ఘామితరేషు చాన్యామ్ ॥ ॥
౯౫।య్౧౦అ ప్రాగ్లగ్నతోయాస్తనభఃస్థితేషు
౯౫।య్౧౦బ్ భేష్వంశకేభ్యోఽక్షరసంగ్రహః స్యాత్ ।
౯౫।య్౧౦య్ క్రూరోఽక్షరం హన్తి చతుష్టయస్థో
౯౫।య్౧౦ద్ దృష్ట్యాపి మాత్రాం చ త్రికోణగో వా ॥ ॥
౯౫।య్౧౧అ శుభగ్రహః తు ఊర్జితవీర్యభాగీ
౯౫।య్౧౧బ్ స్థానాంశతుల్యాక్షరదః స చోక్తః ।
౯౫।య్౧౧య్ పశ్యన్ స్థితః కేన్ద్రత్రికోణయోః వా
౯౫।య్౧౧ద్ స్వౌచ్చేఽపి వర్ణద్వయమాత్మభాగే ॥ ॥
౯౫।య్౧౨అ క్షేత్రేశ్వరే క్షీణబలేఽంశకే చ
౯౫।య్౧౨బ్ మాత్రాక్షరం నాశముపైతి తజ్జమ్ ।
౯౫।య్౧౨య్ అసంభవేఽపి ఉద్భవమేతి తస్మిన్
౯౫।య్౧౨ద్ వర్గాద్యముచ్చాంశయుజీశదృష్టే ॥ ॥
౯౫।య్౧౩అ కేన్ద్రే యథాస్థానబలప్రకర్షం
౯౫।య్౧౩బ్ క్షేత్రస్య తత్క్షేత్రపతేశ్చ బుద్ధ్వా ।
౯౫।య్౧౩య్ కార్యోఽక్షరాణామనుపూర్వయోగో
౯౫।య్౧౩ద్ మాత్రాదిసంయోగవికల్పనా చ ॥ ॥
౯౫।య్౧౪అ తత్రాదిరాశ్యాదిచతుర్విలగ్నమ్
౯౫।య్౧౪బ్ ఆద్యంశకాదిక్రమపర్యాయేణ ।
౯౫।య్౧౪య్ గ్రహాంశకేభ్యః స్వగణాక్షరాణామ్

varbrhs.pdf 249
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౯౫।య్౧౪ద్ అన్వర్థనే ప్రాప్తిః ఇయం విధార్యా ॥ ॥

౯౫।య్౧౫అ మేష కకారో హిబుకే యకారః
౯౫।య్౧౫బ్ తులే చకారో మకరే పకారః ।
౯౫।య్౧౫య్ మేషే ఛకారో హిబుకేఽపి అకారః
౯౫।య్౧౫ద్ తులే ఖకారో మకరే ఫకారః ॥ ॥
౯౫।య్౧౬అ మేషే టకారో హిబుకే ఠకారః
౯౫।య్౧౬బ్ తులే తకారో మకరే థకారః ।
౯౫।య్౧౬య్ మేషే తు రేఫా హిబుకే జకారః
౯౫।య్౧౬ద్ తులే బకారో మకరే గకారః ॥ ॥
౯౫।య్౧౭అ ఆకారమాద్యేఽంబుగతే ఘకారమ్
౯౫।య్౧౭బ్ అస్తే భకారం మకరే ఝకారమ్ ।
౯౫।య్౧౭య్ లగ్నే డకారం హిబుకే దకారమ్
౯౫।య్౧౭ద్ అస్తే ధకారం మకరే ఢకారమ్ ॥ ॥
౯౫।య్౧౮అ లగ్నే ఞకారో హిబుకే మకారః
౯౫।య్౧౮బ్ తులే గ़కారో మకరే లకారః ।
౯౫।య్౧౮య్ లగ్నే కకారో హిబుకే పకారః
౯౫।య్౧౮ద్ తులే చకారో మకరే ఇకారః ॥ ॥
౯౫।య్౧౯అ లగ్నే నకారో హిబుకే తకారః
౯౫।య్౧౯బ్ తులే ణకారో మకరే టకారః ।
౯౫।య్౧౯య్ ఇత్యేతదుక్తం చరసంజ్ఞకస్య వక్ష్యే
౯౫।య్౧౯ద్ స్థిరాఖ్యస్య చతుష్టయస్య ॥ ॥
౯౫।య్౨౦అ వృషే ఫకారో హిబుకే ఖకారః
౯౫।య్౨౦బ్ కీటే వకారో నృఘటే ఛకారః ।
౯౫।య్౨౦య్ ఆద్యాంశకేభ్యో మతిమాన్ విదధ్యాద్
౯౫।య్౨౦ద్ అనుక్రమేణ స్థిరసంజ్ఞకేషు ॥ ॥
౯౫।య్౨౧అ లగ్నే బకారో హిబుకే జకార
౯౫।య్౨౧బ్ ఈకారమస్తేఽంబరగే గకారః ।
౯౫।య్౨౧య్ వృషే థకారో హిబుకే టకారః
౯౫।య్౨౧ద్ కీటే డకారో నృఘటే దకారః ॥ ॥

250 sanskritdocuments.org
౯౫।య్౨౨అ వృషే ఘకారో హిబుకే శకారః
౯౫।య్౨౨బ్ కీటే ఝకారో నృఘటే భకారః ।
౯౫।య్౨౨య్ లగ్నే జకారో హిబుకే ఉకారః
౯౫।య్౨౨ద్ కీటే గ़కారో నృఘటే మకారః ॥ ॥
౯౫।య్౨౩అ లగ్నే ఢకారోఽథ జలే ణకారశ్
౯౫।య్౨౩బ్ చాస్తే ధకారోఽంబరగే నకారః ।
౯౫।య్౨౩య్ వృషే షకారో హిబుకే చకారః
౯౫।య్౨౩ద్ కీటే పకారో నృఘటే కకారః ॥ ॥
౯౫।య్౨౪అ ఊకారమాహుః వృషభే జలే ఖమ్
౯౫।య్౨౪బ్ అస్తే ఫకారో నృఘటే ఛకారః ।
౯౫।య్౨౪య్ అన్త్యే వృషే టమ్ తముశన్తి సింహే
౯౫।య్౨౪ద్ థం సప్తగే ఠం ప్రవదన్తి కుంభే ॥ ॥
౯౫।య్౨౫అ ద్విమూర్తిసంజ్ఞే మిథునే జకారాః
౯౫।య్౨౫బ్ షష్ఠే బకారః ప్రథమాంశకే స్యాత్ ।
౯౫।య్౨౫య్ ధనుర్ధరేఽస్తోపగతే గకారో
౯౫।య్౨౫ద్ మీనద్వయే చాంబరగే సకారః ॥ ॥
౯౫।య్౨౬అ లగ్నే ఘకారో హిబుకే భకారశ్
౯౫।య్౨౬బ్ చాస్తే ఝకారోఽంబరమధ్యగే ఈ ।
౯౫।య్౨౬య్ లగ్నే దకారో హిబుకే ధకారమ్
౯౫।య్౨౬ద్ అస్తే డకారం విదుః అంబరే ఢమ్ ॥ ॥
౯౫।య్౨౭అ లగ్నే మకారో హిబుకే గ़కారశ్
౯౫।య్౨౭బ్ అస్తే హకారోఽంబరగే ఞకారః ।
౯౫।య్౨౭య్ లగ్నే పకారో జలగే చకార
౯౫।య్౨౭ద్ ఐకారమస్తేఽంబరగే కకారః ॥ ॥
౯౫।య్౨౮అ ప్రాగ్లగ్నే నం జలగే ణమాహుః
౯౫।య్౨౮బ్ అస్తం గతే టం నభసి స్థితే తమ్ ।
౯౫।య్౨౮య్ ప్రాగ్లగ్నగే ఖం జలగే యమాహుః
౯౫।య్౨౮ద్ అస్తం గతే ఛం నభసి స్థితే ఫమ్ ॥ ॥

varbrhs.pdf 251
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౯౫।య్౨౯అ లగ్నే జమోకారమథాంబుసంస్థే

౯౫।య్౨౯బ్ గమస్తసంస్థే విదుః అంబరే బమ్ ।
౯౫।య్౨౯య్ ఠం లగ్నగేఽన్త్యే హిబుకాశ్రితే డం
౯౫।య్౨౯ద్ థమస్తగే దం నభసి స్థితే వై ॥ ॥
౯౫।య్౩౦అ ఏవం వికల్పోఽక్షరసంగ్రహోఽయం
౯౫।య్౩౦బ్ నామ్నాం నిరుద్దిష్టవిధాన ఉక్తః ।
౯౫।య్౩౦య్ సర్వేషు లగ్నేషు చ కేచిదేవమ్
౯౫।య్౩౦ద్ ఇచ్ఛన్తి పూర్వోక్తవిధానవత్ తు ॥ ॥
౯౫।య్౩౧అ కేన్ద్రాణి వా కేన్ద్రగతాంశకైః స్వైః
౯౫।య్౩౧బ్ పృథక్ పృథక్ సంగుణితాని కృత్వా ।
౯౫।య్౩౧య్ త్రికృద్విభక్తం విరుదక్షరం తత్
౯౫।య్౩౧ద్ క్షేత్రేశ్వరస్యాంశపరిక్రమస్వమ్ ॥ ॥
౯౫।య్౩౨అ సంచిన్తితప్రార్థితనిర్గతేషు
౯౫।య్౩౨బ్ నష్టక్షతస్త్రీః అతిభోజనేషు
౯౫।య్౩౨య్ స్వప్నర్క్షచిన్తాపురుషాదివర్గేష్వ్
౯౫।య్౩౨ద్ ఏతేషు నామాని ఉపలక్షయేత
౯౫।౧౪అ ద్వ్యక్షరం చరగృహాంశకోదయే
౯౫।౧౪బ్ నామ చాస్య చతురక్షరం స్థిరే ।
౯౫।౧౪య్ నామయుగ్మమపి చ ద్విమూర్తిషు
౯౫।౧౪ద్ త్ర్యక్షరం భవతి చాస్య పంచభిః ॥ ॥
౯౫।౧౫అ కాద్యాః తు వర్గాః కుజశుక్రసౌమ్య-
౯౫।౧౫బ్ జీవార్కజానాం క్రమశః ప్రదిష్టాః ।
౯౫।౧౫య్ వర్ణాష్టకం యాది చ శీతరశ్మే
౯౫।౧౫ద్ రవేః అకారాత్ క్రమశః స్వరాః స్యుః ॥ ॥
౯౫।౧౬అ నామాని చాగ్న్యంబుకుమారవిష్ణు -
౯౫।౧౬బ్ శక్రేన్ద్రపత్నీచతురాననానామ్ ।
౯౫।౧౬య్ తుల్యాని సూర్యాత్ క్రమశో విచిన్త్య
౯౫।౧౬ద్ ద్విత్ర్యాదివర్ణైః ఘటయేత్ స్వబుద్ధ్యా ॥ ॥

252 sanskritdocuments.org
౯౫।౧౭అ వయాంసి తేషామ్ స్తనపానబాల్య-
౯౫।౧౭బ్ వ్రతస్థితా యౌవనమధ్యవృద్ధాః ।
౯౫।౧౭య్ అతీవవృద్ధా ఇతి చన్ద్రభౌమ-
౯౫।౧౭ద్ జ్ఞశుక్రజీవార్కశనైశ్చరాణామ్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౯౬ పాకాధ్యాయః
౯౬।౧అబ్/ పక్షాద్ భానోః సోమస్య మాసికో అంగారకస్య వక్త్రోక్తః ।
౯౬।౧య్ద్ / ఆదర్శనాగ పాకో బుధస్య జీవస్య వర్షేణ ॥ ॥
౯౬।౨అబ్/ షడ్భిః సితస్య మాసైః అబ్దేన శనేః సురద్విషోఽబ్దార్ధాత్ ।
౯౬।౨య్ద్ / వర్షాత్ సూర్యగ్రహణే సద్యః స్యాత్ త్వాష్ట్రకీలకయోః ॥ ॥
౯౬।౩అబ్/ త్రిభిః ఏవ ధూమకేతోః మాసైః శ్వేతస్య సప్తరాత్రాన్తే ।
౯౬।౩య్ద్ / సప్తాహాత్ పరివేషేన్ద్రచాపసన్ధ్యాభ్రసూచీనామ్ ॥ ॥
౯౬।౪అబ్/ శీతోష్ణవిపర్యాసః ఫలపుష్పమకాలజం దిశాం దాహః ।
౯౬।౪య్ద్ / స్థిరచరయోః అన్యత్వం ప్రసూతివికృతిశ్చ షణ్మాసాత్ ॥ ॥
౯౬।౫అబ్/ అక్రియమాణకకరణం భూకంపోఽనుత్సవో దురిష్టం చ ।
౯౬।౫య్ద్ / శోషశ్చాశోష్యాణాం స్రోతోఽన్యత్వం చ వర్షార్ధాత్ ॥ ॥
౯౬।౬అబ్/ స్తంభకుసూలార్చానాం జల్పితరుదితప్రకంపితస్వేదాః ।
౯౬।౬య్ద్ / మాసత్రయేణ కలహేన్ద్రచాపనిర్ఘాతపాకాశ్చ ॥ ॥
౯౬।౭అబ్/ కీటాఖుమక్షికోరగబాహుల్యం మృగవిహంగవిరుతం చ ।
౯౬।౭య్ద్ / లోష్టస్య చాప్సు తరణం త్రిభిః ఏవ విపచ్యతే మాసైః ॥ ॥
౯౬।౮అబ్/ ప్రసవః శునామరణ్యే వన్యానాం గ్రామసమ్ప్రవేశశ్చ ।
౯౬।౮య్ద్ / మధునిలయతోరణేన్ద్రధ్వజాశ్చ వర్షాత్ సమధికాద్ వా ॥ ॥
౯౬।౯అబ్/ గోమాయుగృధ్రసంఘా దశాహికాః సద్య ఏవ తూర్యరవః ।
౯౬।౯య్ద్ / ఆక్రుష్టం పక్షఫలం వల్మీకో విదరణం చ భువః ॥ ॥
౯౬।౧౦అబ్/ అహుతాశప్రజ్వలనం ఘృతతైలవసాదివర్షణం చాపి ।
౯౬।౧౦య్ద్ / సద్యః పరిపచ్యన్తే మాసేఽధ్యర్ధే చ జనవాదః ॥ ॥
౯౬।౧౧అబ్/ ఛత్రచితియూపహుతవహబీజానాం సప్తభిః భవతి పక్షైః ।
౯౬।౧౧య్ద్ / ఛత్రస్య తోరణస్య చ కేచిన్ మాసాత్ ఫలం ప్రాహుః ॥ ॥

varbrhs.pdf 253
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౯౬।౧౨అబ్/ అత్యన్తవిరుద్ధానాం స్నేహః శబ్దశ్చ వియతి భూతానామ్ ।

౯౬।౧౨య్ద్ / మార్జారనకులయోః మూషకేణ సంగశ్చ మాసేన ॥ ॥
౯౬।౧౩అబ్/ గన్ధర్వపురం మాసద్ రసవైకృత్యం హిరణ్యవికృతిశ్చ ।
౯౬।౧౩య్ద్ / ధ్వజవేశ్మపాంశుధూమాకులా దిశశ్చాపి మాసఫలాః ॥ ॥
౯౬।౧౪అబ్/ నవకైకాష్టదశకైకషట్త్రికత్రికసంఖ్యమాసపాకాని ।
౯౬।౧౪య్ద్ / నక్షత్రాణి అశ్వినిపూర్వకాణి సద్యః ఫలాశ్లేషా ॥ ॥
౯౬।౧౫అబ్/ పిత్ర్యాన్ మాసః షట్ సట్త్రయోఽర్ధమష్టౌ చ త్రిషడేకైకాః ।
౯౬।౧౫య్ద్ / మాసచతుష్కేఽషాఢే సద్యః పాకాభిజిత్తారా ॥ ॥
౯౬।౧౬అబ్/ సప్తాష్టావధ్యర్ధం త్రయః త్రయః పంచ చైవ మాసాః స్యుః ।
౯౬।౧౬య్ద్ / శ్రవణాదీనాం పాకో నక్షత్రాణాం యథాసంఖ్యమ్ ॥ ॥
౯౬।౧౭అ నిగదితసమయే న దృశ్యతే చేద్
౯౬।౧౭బ్ అధికతరం ద్విగుణే ప్రపచ్యతే తత్ ।
౯౬।౧౭య్ యది న కనకరత్నగోప్రదానైః
౯౬।౧౭ద్ ఉపశమితం విధివద్ ద్విజైశ్చ శాన్త్యా ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౯౭ నక్షత్రకర్మగుణాధ్యాయః
౯౭।౧అబ్/ శిఖిగుణరసేన్ద్రియానలశశివిషయగుణఋతుపంచవసుపక్షాః ।
౯౭।౧య్ద్ / విషయైకచన్ద్రభూతార్ణవాగ్నిరుద్రాశ్వివసుదహనాః ॥ ॥
౯౭।౨అబ్/ భూతశతపక్షవసవో ద్వాత్రింశగేతి తారకామానమ్ ।
౯౭।౨య్ద్ / క్రమశోఽశ్విన్యాదీనాం కాలః తారాప్రమాణేన ॥ ॥
౯౭।౩అబ్/ నక్షత్రజముద్వాహే ఫలమబ్దైః తారకామితైః సదసత్ ।
౯౭।౩య్ద్ / దివసైః జ్వరస్య నాశో వ్యాధేః అన్యస్య వా వాచ్యః ॥ ॥
(నక్షత్రదేవతా)
౯౭।౪అబ్/ అశ్వియమదహనకమలజశశిశూలభృదదితిజీవఫణిపితరః ।
౯౭।౪య్ద్ / యోన్యర్యమదినకృత్త్వష్టృపవనశక్రాగ్నిమిత్రాశ్చ ॥ ॥
౯౭।౫అబ్/ శక్రో నిరృతిః తోయం విశ్వే బ్రహ్మా హరిః వసుః వరుణః ।
౯౭।౫య్ద్ / అజపాదోఽహిర్బుధ్న్యః పూషా చేతీశ్వరా భానామ్ ॥ ॥
౯౭।౬అబ్/ త్రీణి ఉత్తరాణి తేభ్యో రోహిణ్యశ్చ ధ్రువాణి తైః కుర్యాత్ ।

254 sanskritdocuments.org
౯౭।౬య్ద్ / అభిషేకశాన్తితరునగరధర్మబీజధ్రువారంభాన్ ॥ ॥
౯౭।౭అబ్/ మూలశివశక్రభుజగాధిపాని తీక్ష్ణాని తేషు సిద్ధ్యన్తి ।
౯౭।౭య్ద్ / అభిఘాతమన్త్రవేతాలబన్ధవధభేదసంబన్ధాః ॥ ॥
౯౭।౮అబ్/ ఉగ్రాణి పూర్వభరణీపిత్ర్యాణి ఉత్సాదనాశశాఠ్యేషు ।
౯౭।౮య్ద్ / యోజ్యాని బన్ధవిషదహనశస్త్రఘాతాదిషు చ సిద్ధ్యై ॥ ॥
౯౭।౯అబ్/ లఘు హస్తాశ్వినపుష్యాః పణ్యరతిజ్ఞానభూషణకలాసు ।
౯౭।౯య్ద్ / శిల్పౌషధయానాదిషు సిద్ధికరాణి ప్రదిష్టాని ॥ ॥
౯౭।౧౦అబ్/ మృదువర్గో (మృదువర్గః త్వ్) ఽనూరాధాచిత్రాపౌష్ణేన్దవాని మిత్రార్థే ।
౯౭।౧౦య్ద్ / సురతవిధివస్త్రభూషణమంగలగీతేషు చ హితాని ॥ ॥
౯౭।౧౧అబ్/ హౌతభుజం సవిశాఖం మృదుతీక్ష్ణమ్ తద్విమిశ్రఫలకారి ।
౯౭।౧౧య్ద్ / శ్రవణత్రయమాదిత్యానిలే చ చరకర్మణి హితాని ॥ ॥
౯౭।౧౨అ హస్తత్రయం మృగశిరః శ్రవణత్రయం (శ్రవనాత్త్రయం) చ
౯౭।౧౨బ్ పూషాశ్విశక్రగురుభాని పునర్వసుశ్చ ।
౯౭।౧౨య్ క్షౌరే తు కర్మణి హితాని ఉదయే క్షణే వా
౯౭।౧౨ద్ యుక్తాని చౌడుపతినా శుభతారయా చ ॥ ॥
౯౭।౧౩అ న స్నాతమాత్రగమనౌన్ముఖ (ఉత్సుక) భూషితానామ్
౯౭।౧౩బ్ అభ్యక్తభుక్తరణకాలనిరాసనానామ్ ।
౯౭।౧౩య్ సన్ధ్య్నిశాశనికుజార్కతిథౌ (నిశోః కుజయమార్కదినే) చ రిక్తే
౯౭।౧౩ద్ క్షౌరం హితం న నవమేఽహ్ని న చాపి విష్ట్యామ్ ॥ ॥
౯౭।౧౪అబ్/ నృపాజ్ఞయా బ్రాహ్మణసమ్మతే చ వివాహకాలే మృతసూతకే చ ।
౯౭।౧౪య్ద్ / బద్ధస్య మోక్షే క్రతుదీక్షణాసు సర్వేషు శస్తం క్షురకర్మ భేషు ॥ ॥
౯౮।౧౫అబ్/ హస్తో మూలం శ్రవణా పునర్వసుః మృగశిరః తథా పుష్యః ।
౯౮।౧౫య్ద్ / పుంసఞ్జ్ఞితేషు కార్యేష్వేతాని శుభాని ధిష్ణ్యాని ॥ ॥
౯౭।౧౫అబ్/ సావిత్రపౌష్ణానిలమైత్రతిష్యత్వాష్ట్రే తథా చౌడుగణాధిపఋక్షే ।
౯౭।౧౫య్ద్ / సంస్కారదీక్షావ్రతమేఖలాది కుర్యాద్ గురౌ శుక్రబుధేన్దుయుక్తే ॥ ॥
౯౮।౧౭అబ్/ లాభే తృతీయే చ శుభైః సమేతే పాపైః విహీనే శుభరాశిలగ్నే ।
౯౮।౧౭య్ద్ / వేధ్యౌ తు కర్ణౌ త్రిదశేజ్యలగ్నే తిష్యేన్దుచిత్రాహరిరేవతీషు ॥ ॥

varbrhs.pdf 255
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౯౭।౧౬అ శుద్ధైః ద్వాదశకేన్ద్రనైధనగృహైః పాపైః త్రిషష్ఠాయగైః ।

౯౭।౧౬బ్ లగ్నే కేన్ద్రగతేఽథవా సురగురౌ దైత్యేన్ద్రపూజ్యేఽపి వా ॥ ॥
౯౭।౧౬య్ సర్వారంభఫలప్రసిద్ధిరుదయే రాశౌ చ కర్తుః శుభే
౯౭।౧౬ద్ సగ్రామ్యస్థిరభోదయే చ భవనం కార్యం ప్రవేశోఽపి వా ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౯౮ తిథికర్మగుణాధ్యాయః
౯౮।౧అబ్/ కమలజవిధాతృహరియమశశాంకషడ్వక్త్రశక్రవసుభుజగాః ।
౯౮।౧య్ద్ / ధర్మేశసవితృమన్మథకలయో విశ్వే చ తిథిపతయః ॥ ॥
౯౮।౨అబ్/ పితరోఽమావస్యాయాం సంజ్ఞాసదృశాశ్చ తైః క్రియాః కార్యాః ।
౯౮।౨య్ద్ / నన్దా భద్రా విజయా రిక్తా పూర్ణా చ తాః త్రివిధాః ॥ ॥
౯౮।౩అబ్/ యత్ కార్యం నక్షత్రే తద్దైవత్యాసు తిథిషు తత్ కార్యమ్ ।
౯౮।౩య్ద్ / కరణముహూర్తేష్వపి తత్ సిద్ధికరం దేవతాసదృశమ్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౯౯ కరణగుణాధ్యాయః
౯౯।౧అబ్/ వవవాలవకౌలవ (బవబాలవకౌలబ) తైతిలాఖ్యగరవణిజవిష్టిసంజ్ఞానామ్
।
౯౯।౧య్ద్ / పతయః స్యుః ఇన్ద్రకమలజమిత్రార్యమభూశ్రియః సయమాః ॥ ॥
౯౯।౨అబ్/ కృష్ణచతుర్దశ్యర్ధాద్ ధువాణి శకునిశ్చతుష్పదం నాగమ్ ।
౯౯।౨య్ద్ / కింస్తుఘ్నమితి చ తేషాం కలివృషఫణిమారుతాః పతయః ॥ ॥
౯౯।౩అ కుర్యాద్ వవే (బవే) శుభచరస్థిరపౌష్టికాని
౯౯।౩బ్ ధర్మక్రియాద్విజహితాని చ వాలవ (బాలవ) ఆఖ్యే ।
౯౯।౩య్ సమ్ప్రీతిమిత్రవరణాని చ కౌలవే (కౌలబే) స్యుః
౯౯।౩ద్ సౌభాగ్యసంశ్రయగృహాణి చ తైతిలాఖ్యే ॥ ॥
౯౯।౪అ కృషిబీజగృహాశ్రయజాని గరే
౯౯।౪బ్ వణిజి ధువకార్యవణిగ్యుతయః ।
౯౯।౪య్ న హి విష్టికృతం విదధాతి శుభం
౯౯।౪ద్ పరఘాతవిషాదిషు సిద్ధికరమ్ ॥ ॥
౯౯।౫అ కార్యం పౌష్టికమౌషధాది శకునౌ మూలాని మన్త్రాః తథా ।
౯౯।౫బ్ గోకార్యాణి చతుష్పదే ద్విజపితృన్ ఉద్దిశ్య రాజ్యాని చ

256 sanskritdocuments.org
౯౯।౫య్ నాగే స్థావరదారుణాని హరణం దౌర్భాగ్యకర్మాణ్యతః
౯౯।౫ద్ కింస్తుఘ్నే శుభమిష్టి (ఇష్ట ) పుష్టికరణం మంగల్యసిద్ధిక్రియాః ॥ ॥
౯౯।౬అబ్/ లాభే తౄతీయే చ శుభైః సమేతే పాపైః విహీనే శుభరాశిలగ్నే ।
౯౯।౬య్ద్ / వేధ్యౌ చ కర్ణావమరేజ్యలగ్నే పుష్యేన్దుచిత్రాహరిపౌష్ణభేషు ॥ ॥
౯౯।౭అ రోహిణ్యుత్తరరేవతీమృగశిరోమూలానురాధామఘా-
౯౯।౭బ్ హస్తస్వాతిషు షష్ఠతౌలిమిథునేషూద్యత్సు పాణిగ్రహః ।
౯౯।౭య్ సప్తాష్టాన్త్యబహిఃశుభైరుడుపతావేకాదశద్విత్రిగే
౯౯।౭ద్ క్రూరైః త్ర్యాయషడష్టగైః న తు భృగౌ షష్ఠే కుజే చాష్టమే ॥ ॥
౯౯।౮అ దంపత్యోః ద్వినవాష్టరాశిరహితే చారానుకులే రవౌ
౯౯।౮బ్ చన్ద్రే చార్కకుజార్కిశుక్రవియుతే మధ్యేఽథవా పాపయోః ।
౯౯।౮య్ త్యక్త్వా చ వ్యతిపాతవైధృతి (వైధృత) దినం విష్టిం చ రిక్తాం తిథిం
౯౯।౮ద్ క్రూరాహాయనపౌషచైత్ర (చైత్రపౌష) విరహే లగ్నాంశకే మానుషే ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౧౦౦ నక్షత్రజాతకాధ్యాయః
౧౦౦।౧అబ్/ ప్రియభూషణః స్వరూపః (సురూపః) సుభగో దక్షోఽశ్వినీషు
మతిమాంశ్చ ।
౧౦౦।౧య్ద్ / కృతనిశ్చయసత్యారుగ్దక్షః సుఖితశ్చ భరణీషు ॥ ॥
౧౦౦।౨అబ్/ బహుభుక్ పరదారరతః తేజస్వీ కృత్తికాసు విఖ్యాతః ।
౧౦౦।౨య్ద్ / రోహిణ్యాం సత్యశుచిః ప్రియంవదః స్థిరః స్వరూపశ్చ (స్థిరసురూపశ్చ)
॥॥
౧౦౦।౩అబ్/ చపలశ్చతురో భీరుః పటురుత్సాహీ ధనీ మృగే భోగీ ।
౧౦౦।౩య్ద్ / శఠగర్వితచణ్డకృతఘనహింస్రపాపశ్చ రౌద్రర్క్షే ॥ ॥
౧౦౦।౪అబ్/ దాన్తః సుఖీ సుశీలో దుర్మేధా రోగభాక్ పిపాసుశ్చ ।
౧౦౦।౪య్ద్ / అల్పేన చ సన్తుష్టః పునర్వసౌ జాయతే మనుజః ॥ ॥
౧౦౦।౫అబ్/ శాన్తాత్మా సుభగః పణ్డితో ధనీ ధర్మసంశ్రితః పుష్యే ।
౧౦౦।౫య్ద్ / శఠసర్వభక్షక్ష్య (భక్ష) (భక్ష్య) పాపః కృతఘ్నధూర్తశ్చ భౌజంగే ॥ ॥
౧౦౦।౬అబ్/ బహుభృత్యధనీ భోగీ సురపితృభక్తో మహోద్యమః పిత్ర్యే ।
౧౦౦।౬య్ద్ / ప్రియవాగ్ దాతా ద్యుతిమాన్ అటనో నృపసేవకో భాగ్యే ॥ ॥
౧౦౦।౭అబ్/ సుభగో విద్యాప్తధనో భోగీ సుఖభాగ్ ద్వితీయఫల్గున్యామ్ ।

varbrhs.pdf 257
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౧౦౦।౭య్ద్ / ఉత్సాహీ ధృష్టః పానపోఽఘృణీ తస్కరో హస్తే ॥ ॥

౧౦౦।౮అబ్/ చిత్రాంబరమాల్యధరః సులోచనాంగశ్చ చిత్రాయాం (భవతి
చిత్రాయాం) ।
౧౦౦।౮య్ద్ / దన్తో వణిక్ తృషాలుః (కృపాలుః) ప్రియవాగ్ ధర్మాశ్రితః స్వాతౌ ॥ ॥
౧౦౦।౯అబ్/ ఈర్షుః (ఇర్ష్యుః) లుబ్ధో ద్యుతిమాన్ వచనపటుః కలహకృద్ విశాఖాసు
॥॥
౧౦౦।౯య్ద్ / ఆఢ్యో విదేశవాసీ క్షుధాలుః అటనోఽనురాధాసు ॥ ॥
౧౦౦।౧౦అబ్/ జ్యేష్ఠాసు న బహుమిత్రః సన్తుష్టో ధర్మకృత్ ప్రచురకోపః ।
౧౦౦।౧౦య్ద్ / మూలే మానీ ధనవాన్ సుఖీ న హింస్రః స్థిరో భోగీ ॥ ॥
౧౦౦।౧౧అబ్/ ఇష్టానన్దకలత్రో వీరో దృఢసౌహృదశ్చ జలదేవే ।
౧౦౦।౧౧య్ద్ / వైశ్వే వినీతధార్మికబహుమిత్రకృతజ్ఞసుభగశ్చ ॥ ॥
౧౦౦।౧౨అబ్/ శ్రీమాన్ శ్రవణే శ్రుతవాన్ ఉదారదారో ధనాన్వితః ఖ్యాతః ।
౧౦౦।౧౨య్ద్ / దాతాఽఽఢ్యశూరగీతిప్రియో ధనిష్ఠాసు ధనలుబ్ధః ॥ ॥
౧౦౦।౧౩అబ్/ స్ఫుటవాగ్ వ్యసనీ రిపుహా సాహసికః శతభిషక్సు దుర్గ్ర్ఆహ్యః ।
౧౦౦।౧౩య్ద్ / భద్రపదాసూద్విగ్నః స్త్రీజితధనపటుః అదాతా చ ॥ ॥
౧౦౦।౧౪అబ్/ వక్తా సుఖీ ప్రజావాన్ జితశత్రుః ధార్మికో ద్వితీయాసు ॥ ॥
౧౦౦।౧౪య్ద్ / సమ్పూర్ణాంగః సుభగః శూరః శుచిః అర్థవాన్ పౌష్ణే ॥॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౧౦౧ రాశివిభాగాధ్యాయః
౧౦౧।౧అబ్/ అశ్విన్యోఽథ భరణ్యో బహులాపాదశ్చ కీర్త్యతే మేషః ।
౧౦౧।౧య్ద్ / వృషభో బహులాశేషం రోహిణ్యోఽర్ధమ్ చ మృగశిరసః ॥ ॥
౧౦౧।౨అబ్/ మృగశిరో ఽర్ధం రౌద్రం పునర్వసోః (పునర్వసోః చ) అంశకత్రయం
మిథునః (మిథునం) ।
౧౦౧।౨య్ద్ / పాదశ్చ పునర్వసుతః తిష్యః శ్లేషా (పునర్వసోః సతిష్యోఽశ్లేషా) చ
కర్కటకః ॥ ॥
౧౦౧।౩అబ్/ సింహోఽథ మఘా పూర్వా చ ఫల్గునీ పాద ఉత్తరాయాశ్చ ।
౧౦౧।౩య్ద్ / తత్పరిశేషం హస్తశ్చిత్రాద్యర్ధం చ కన్యాఖ్యః ॥ ॥
౧౦౧।౪అబ్/ తౌలిని చిత్రాన్త్యార్ధం స్వాతిః పాదత్రయం విశాఖాయాః ।

258 sanskritdocuments.org
౧౦౧।౪య్ద్ / అలిని విశాఖాపాదః తథానురాధాన్వితా జ్యేష్ఠా ॥॥
౧౦౧।౫అబ్/ మూలమషాఢా పూర్వా ప్రథమశ్చాప్యుత్తరాంశకో ధన్వీ ।
౧౦౧।౫య్ద్ / మకరః తత్పరిషేశం శ్రవణః పూర్వం ధనిష్ఠార్ధమ్ ॥ ॥
౧౦౧।౬అబ్/ కుంభోఽన్త్యధనిష్ఠార్ధం శతభిషగంశత్రయం చ పూర్వాయాః ।
౧౦౧।౬య్ద్ / భద్రపదాయాః శేషం తథోత్తరా రేవతీ చ ఝషః ॥ ॥
౧౦౧।౭అబ్/ అశ్వినీపిత్ర్యమూలాద్యా మేషసింహహయాదయః ।
౧౦౧।౭య్ద్ / విషమఋక్షాన్ నివర్తన్తే పాదవృద్ధ్యా యథోత్తరమ్ ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౧౦౨ వివాహపటలాధ్యాయః
౧౦౨।౧అ మూర్తౌ కరోతి దినకృద్ విధవాం కుజశ్చ
౧౦౨।౧బ్ రాహుః విపన్నతనయాం రవిజో దరిద్రామ్ ।
౧౦౨।౧య్ శుక్రః శశాంకతనయశ్చ గురుశ్చ సాధ్వీమ్
౧౦౨।౧ద్ ఆయుఃక్షయం ప్రకురుతేఽథ విభావరీశః ॥ ॥
౧౦౨।౨అ కుర్వన్తి భాస్కరశనైశ్చరరాహుభౌమా
౧౦౨।౨బ్ దారిద్ర్యదుఃఖమతులం నియతం ద్వితీయే ।
౧౦౨।౨య్ విత్తేశ్వరీమవిధవాం గురుశుక్రసౌమ్యా
౧౦౨।౨ద్ నారీం ప్రభూతతనయాం కురుతే శశాంకః ॥ ॥
౧౦౨।౩అ సూర్యేన్దుభౌమగురుశుక్రబుధాః తృతీయే
౧౦౨।౩బ్ కుర్యుః సదా బహుసుతాం ధనభాగినీం చ ।
౧౦౨।౩య్ వ్యక్తాం (వ్యక్తం) దివాకరసుతః సుభగాం కరోతి
౧౦౨।౩ద్ మృత్యుం దదాతి నియమాత్ ఖలు సైంహికేయః ॥ ॥
౧౦౨।౪అ స్వల్పం పయః స్రవతి సూర్యసుతే చతుర్థే
౧౦౨।౪బ్ దౌర్భాగ్యముష్ణకిరణః కురుతే శశీ చ ।
౧౦౨।౪య్ రాహుః సపత్ననం (సపత్న్యం) అపి చ క్షితిజోఽల్పవిత్తం (అల్పవిత్తాం)
౧౦౨।౪ద్ దద్యాద్ భృగుః సురగురుశ్చ బుధశ్చ సౌఖ్యమ్ ॥ ॥
౧౦౨।౫అ నష్టాత్మజాం రవికుజౌ ఖలు పంచమస్థే (పంచమస్థౌ )
౧౦౨।౫బ్ చన్ద్రాత్మజో బహుసుతా గురుభార్గవౌ చ ।
౧౦౨।౫య్ రాహుః దదాతి మరణం శనిరుగ్రరోగం
౧౦౨।౫ద్ కన్యావినాశం (ప్రసూతిం) అచిరాత్ కురుతే శశాంకః ॥ ॥

varbrhs.pdf 259
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౧౦౨।౬అ షష్ఠాశ్రితాః శనిదివాకరరాహుజీవాః

౧౦౨।౬బ్ కుర్యుః కుజశ్చ సుభగాం శ్వశురేషు భక్తామ్ ।
౧౦౨।౬య్ చన్ద్రః కరోతి విధవాముశనా దరిద్రామ్
౧౦౨।౬ద్ ఋద్ధాం శశాంకతనయః కలహప్రియాం చ ॥ ॥
౧౦౨।౭అ సౌరారజీవబుధరాహురవీన్దుశుక్రాః
౧౦౨।౭బ్ కుర్యుః ప్రసహ్య ఖలు సప్తమరాశిసంస్థాః ।
౧౦౨।౭య్ వైధవ్యబన్ధనవధక్షయమర్థనాశ-
౧౦౨।౭ద్ వ్యాధిప్రవాసమరణాని యథాక్రమేణ ॥ ॥
౧౦౨।౮అ స్థానేఽష్టమే గురుబుధౌ నియతం వియోగం
౧౦౨।౮బ్ మృత్యుం శశీ భృగుసుతశ్చ తథైవ రాహుః ।
౧౦౨।౮య్ సూర్యః కరోత్యవిధవాం సరుజాం (సరుజం) మహీజః
౧౦౨।౮ద్ సూర్యాత్మజో ధనవతీం పితవల్లభాం చ ॥ ॥
౧౦౨।౯అ ధర్మే స్థితా భృగుదివాకరభూమిపుత్రా
౧౦౨।౯బ్ జీవశ్చ ధర్మనిరతాం శశిజః త్వరోగామ్ ।
౧౦౨।౯య్ రాహుశ్చ సూర్యతనయశ్చ కరోతి బన్ధ్యాం (వన్ధ్యాం)
౧౦౨।౯ద్ కన్యాప్రసూతిమటనాం (అటనం) కురుతే శశాంకః ॥ ॥
౧౦౨।౧౦అ రాహుః నభఃస్థలగతో (నభస్థలగతో) విధవాం కరోతి
౧౦౨।౧౦బ్ పాపే రతాం దినకరశ్చ శనైశ్చరశ్చ ।
౧౦౨।౧౦య్ మృత్యుం కుజోఽర్థరహితాం కులటాం చ చన్ద్రః
౧౦౨।౧౦ద్ శేషా గ్రహా ధనవతీం సుభగాం చ కుర్యుః ॥ ॥
౧౦౨।౧౧అ ఆయే రవిః బహుసుతాం సధనాం (ధనినీం) శశాంకః
౧౦౨।౧౧బ్ పుత్రాన్వితాం క్షితిసుతో రవిజో ధనాఢ్యామ్ ।
౧౦౨।౧౧య్ ఆయుష్మతీం సురగురుః శశిజః సమృద్ధాం
౧౦౨।౧౧ద్ రాహుః కరోత్యవిధవాం భృగుః అర్థయుక్తామ్ ॥ ॥
౧౦౨।౧౨అ అన్తే గురుః ధనవతీం దినకృద్ దరిద్రాం
౧౦౨।౧౨బ్ చన్ద్రోధనవ్యయకరీం కులటాం చ రాహుః ।
౧౦౨।౧౨య్ సాధ్వీం భృగుః శశిసుతో బహుపుత్రపౌత్రాం
౧౦౨।౧౨ద్ పానప్రసక్తహృదయామ్ రవిజః కుజశ్చ ॥ ॥

260 sanskritdocuments.org
౧౦౨।౧౩అ గోపైః యష్ట్యాహతానాం ఖురపుటదలితా యా తు ధూలిః దినాన్తే
౧౦౨।౧౩బ్ సోద్వాహే సున్దరీణాం విపులధనసుతారోగ్యసౌభాగ్యకర్త్రీ ।
౧౦౨।౧౩య్ తస్మిన్ కాలే న చఋక్షం న చ తిథికరణం నైవ లగ్నం న యోగః
౧౦౨।౧౩ద్ ఖ్యాతః పుంసాం సుఖార్థం శమయతి దురితాని ఉత్థితం గోరజః తు ॥
॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౧౦౩ గ్రహగోచరాధ్యాయః
౧౦౩।౧అబ్/ ప్రాయేణ సూత్రేణ వినాకృతాని ప్రకాశరన్ధ్రాణి చిరన్తనాని ।
౧౦౩।౧య్ద్ / రత్నాని శాస్త్రాణి చ యోజితాని నవైః గుణైః భూషయితుం క్షమాణి ॥
॥
౧౦౩।౨అబ్/ ప్రాయేణ గోచరో వ్యవహార్యోఽతః తత్ఫలాని వక్ష్యామి ।
౧౦౩।౨య్ద్ / నానావృత్తైః ఆర్యా (తన్నో) ముఖచపలత్వం క్షమధ్వం
నఃక్షమన్త్వార్యాః) ॥ ॥
౧౦౩।౩అబ్/ మాణ్డవ్యగిరం శ్రుత్వా న మదీయా రోచతేఽథవా నైవమ్ ।
౧౦౩।౩య్ద్ / సాధ్వీ తథా న పుంసాం ప్రియా యథా స్యాజ్జఘనచపలా ॥ ॥
౧౦౩।౪అ సూర్యః షట్త్రిదశస్థితః త్రిదశషట్సప్తాద్యగశ్చన్ద్రమా
౧౦౩।౪బ్ జీవః సప్తనవద్విపంచమగతో వక్రార్కజౌ షట్త్రిగౌ ।
౧౦౩।౪య్ సౌమ్యః షడ్ద్విచతుర్దశాష్టమగతః సూర్యే (సర్వే) ఽపి ఉపాన్తే శుభాః
౧౦౩।౪ద్ శుక్రః సప్తమషడ్దశఋక్షసహితః శార్దూలవత్ త్రాసకృత్ ॥ ॥
౧౦౩।౫అ జన్మని ఆయాసదోఽర్కః క్షపయతి విభవాన్ కోష్ఠరోగాధ్వదాతా
౧౦౩।౫బ్ విత్తభ్రంశం ద్వితీయే దిశతి చ న సుఖం వంచనాం దృగ్రుజం చ ।
౧౦౩।౫య్ స్థానప్రాప్తిం తృతీయే ధననిచయముదా కల్యకృచ్చారిహర్తా (హన్తా)
౧౦౩।౫ద్ రోగాన్ దత్తే (ధత్తే) చతుర్థే జనయతి చ ముహుః స్రగ్ధరాభోగవిఘ్నమ్ ॥ ॥
౧౦౩।౬అ పీడాః స్యుః పంచమస్థే సవితరి బహుశో రోగారిజనితాః
౧౦౩।౬బ్ షష్ఠేఽర్కో హన్తి రోగాన్ క్షపయతి చ రిపూన్ శోకాంశ్చ నుదతి ।
౧౦౩।౬య్ అధ్వానం సప్తమస్థో జఠరగదభయం దైన్యం చ కురుతే ।
౧౦౩।౬ద్ రుక్త్రాసౌ (రుక్కాసౌ) చాష్టమస్థే భవతి సువదనా న స్వాపి వనితా ॥ ॥
౧౦౩।౭అ రవావాపద్దైన్యం రుగ్ ఇతి నవమే విత్త (చిత్త) చేష్టావిరోధో
౧౦౩।౭బ్ జయం ప్రాప్నోత్యుగ్రం దశమగృహగే కర్మసిద్ధిం క్రమేణ ।

varbrhs.pdf 261
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౧౦౩।౭య్ జయస్థానం (జయం స్థానం) మానం విభవమపి చైకాదశే రోగనాశం

౧౦౩।౭ద్ సువృత్తానాం చేష్టా భవతి సఫలా ద్వాదశే నైతరేషామ్ ॥ ॥
౧౦౩।౮అ శశీ జన్మని అన్నప్రవరశయనాచ్ఛాదనకరో
౧౦౩।౮బ్ ద్వితీయే మానార్థాన్ (మానార్థౌ ) గ్లపయతి సవిఘ్నశ్చ భవతి ।
౧౦౩।౮య్ తృతీయే వస్త్రస్త్రీధనవిజయ (నిచయ) సౌఖ్యాని లభతే
౧౦౩।౮ద్ చతుర్థేఽవిశ్వాసః శిఖరిణి భుజంగేన సదృశః ॥ ॥
౧౦౩।౯అ దైన్యం వ్యాధిం శుచమపి శశీ పంచమే మార్గవిఘ్నం
౧౦౩।౯బ్ షష్ఠే విత్తం జనయతి సుఖం శత్రురోగక్షయం చ ।
౧౦౩।౯య్ యానం మానం శయనమశనం సప్తమే విత్తలాభం
౧౦౩।౯ద్ మన్ద ఆక్రాన్తే ఫణిని హిమగౌ చ అష్టమే భీః న కస్య ॥ ॥
౧౦౩।౧౦అ నవమగృహగో బన్ధౌద్వేగశ్రమౌదరరోగకృద్
౧౦౩।౧౦బ్ దశమభవనే చ ఆజ్ఞాకర్మప్రసిద్ధికరః శశీ ।
౧౦౩।౧౦య్ ఉపచయసుహృత్సంయోగార్థప్రమోదముపాన్త్యగో
౧౦౩।౧౦ద్ వృషభచరితాన్ దోషాన్ అన్త్యే (అన్తే) కరోతి చ (హి) సవ్యయాన్ ॥ ॥
౧౦౩।౧౧అబ్/ కుజేఽభిఘాతః ప్రథమే ద్వితీయే నరేన్ద్రపీడా కలహారిదోషైః ।
౧౦౩।౧౧య్ద్ / భృశం చ పిత్తానలచౌరరోగైః (రోగచౌరైః) ఉపేన్ద్రవజ్రప్రతిమోఽపి యః
స్యాత్ ॥ ॥
౧౦౩।౧౨అ తృతీయగశ్చౌరకుమారకేభ్యో
౧౦౩।౧౨బ్ భౌమః సకాశాత్ ఫలమాదధాతి ।
౧౦౩।౧౨య్ ప్రదీప్తిమాజ్ఞాం ధనమౌర్ణికాని
౧౦౩।౧౨ద్ ధాత్వాకర ఆఖ్యాని కిల అపరాణి ॥ ॥
౧౦౩।౧౩అబ్/ భవతి ధరణిజే చతుర్థగే జ్వరజఠరగదాసృగుద్భవః ।
౧౦౩।౧౩య్ద్ / కుపురుషజనితాగ సంగమాత్ ప్రసభమపి కరోతి చ అశుభమ్ ॥ ॥
౧౦౩।౧౪అ రిపుగదకోపభయాని పంచమే
౧౦౩।౧౪బ్ తనయకృతాశ్చ శుచో మహీసుతే ।
౧౦౩।౧౪య్ ద్యుతిః అపి న అస్య చిరం భవేత్ స్థిరా
౧౦౩।౧౪ద్ శిరసి కపేః ఇవ మాలతీ యథా (కృతా) ॥ ॥
౧౦౩।౧౫అబ్/ రిపుభయకలహైః వివర్జితః సకనకవిద్రుమతామ్రకామగః (కాగమః) ।

262 sanskritdocuments.org
౧౦౩।౧౫య్ద్ / రిపుభవనగతే మహీసుతే కిమపరవక్త్రవికారమీక్షతే ॥ ॥
౧౦౩।౧౬అ కలత్రకలహాక్షిరుగ్జఠరరోగకృత్ సప్తమే
౧౦౩।౧౬బ్ క్షరత్క్షతజరూక్షితః క్షపిత (క్షయిత) విత్తమానోఽష్టమే ।
౧౦౩।౧౬య్ కుజే నవమసంస్థితే పరిభవార్థనాశ ఆదిభిః
౧౦౩।౧౬ద్ విలంబితగతిః భవత్యబలదేహధాతుక్లమైః ॥ ॥
౧౦౩।౧౭అ దశమగృహగతే సమం మహీజే
౧౦౩।౧౭బ్ వివిధధన ఆప్తిరుపాన్త్యగే జయశ్చ ।
౧౦౩।౧౭య్ జనపదముపరి స్థితశ్చ భుంక్తే
౧౦౩।౧౭ద్ వనమివ షట్చరణః సుపుష్పితాగ్రమ్ ॥ ॥
౧౦౩।౧౮అ నానావ్యయైః ద్వాదశగే మహీసుతే
౧౦౩।౧౮బ్ సన్తాప్యతేఽనర్థశతైశ్చ మానవః ।
౧౦౩।౧౮య్ స్త్రీకోపపిత్తైశ్చ సనేత్రవేదనైః
౧౦౩।౧౮ద్ యోఽపి ఇన్ద్రవంశాభిజనేన గర్వితః ॥ ॥
౧౦౩।౧౯అబ్/ దుష్టవాక్యపిశునాహితభేదైః బన్ధనైః సకలహైశ్చ హృతస్వః ।
౧౦౩।౧౯య్ద్ / జన్మగే శశిసుతే పథి గచ్ఛన్ స్వాగతేఽపి కుశలం న శృణోతి ॥ ॥
౧౦౩।౨౦అబ్/ పరిభవో ధనగతే ధనలబ్ధిః సహజగే శశిసుతే హృదయ ఆప్తిః
(సుహృదాప్తిః) ।
౧౦౩।౨౦య్ద్ / నృపతిశత్రుభయశంకితచితో (చిత్తో) ద్రుతపదం వ్రజతి దుశ్చరితైః స్వైః
॥॥
౧౦౩।౨౧అ చతుర్థగే స్వజనకుటుంబవృద్ధయో
౧౦౩।౨౧బ్ ధనాగమో భవతి చ శీతరశ్మిజే ।
౧౦౩।౨౧య్ సుతస్థితే తనయకలత్రవిగ్రహో
౧౦౩।౨౧ద్ నిషేవతే న చ రుచిరామపి స్త్రియమ్ ॥ ॥
౧౦౩।౨౨అ సౌభాగ్యం విజయమథ ఉన్నతిం చ షష్ఠే
౧౦౩।౨౨బ్ వైవర్ణ్యం కలహమతీవ సప్తమే జ్ఞః ।
౧౦౩।౨౨య్ మృత్యుస్థే జయసుత (సుతజయ) వస్త్రవిత్తలాభా
౧౦౩।౨౨ద్ నైపుణ్యం భవతి మతిప్రహర్షణీయమ్ ॥ ॥
౧౦౩।౨౩అబ్/ విఘ్నకరో నవమః శశిపుత్రః కర్మగతో రిపుహా ధనదశ్చ ।

varbrhs.pdf 263
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౧౦౩।౨౩య్ద్ / సప్రమదం శయనం చ విధత్తే తద్గృహదో ఽథ కథాం స్తరణం చ

(కథాస్తరణం) ॥ ॥
౧౦౩।౨౪అ ధనసుతసుఖ (సుఖసుత) యోషిన్మిత్రవాహ (వాహ్య) ఆప్తితుష్టిః
౧౦౩।౨౪బ్ తుహినకిరణపుత్రే లాభగే మృష్టవాక్యః ।
౧౦౩।౨౪య్ రిపుపరిభవరోగైః పీడితో ద్వాదశస్థే
౧౦౩।౨౪ద్ న సహతి పరిభోక్తుం మాలినీయోగసౌఖ్యమ్ ॥ ॥
౧౦౩।౨౫అ జీవే జన్మని అపగతధనధీః
౧౦౩।౨౫బ్ స్థానభ్రష్టో బహుకలహయుతః ।
౧౦౩।౨౫య్ ప్రాప్య అర్థేఽర్థాన్ వ్యరిః అపి కురుతే
౧౦౩।౨౫ద్ కాన్తాఽఽస్యాబ్జే భ్రమరవిలసితమ్ ॥ ॥
౧౦౩।౨౬అ స్థానభ్రంశాత్ కార్యవిఘాతాగ తృతీయే
౧౦౩।౨౬బ్ అనేకైః (నైకైః) క్లేశైః బన్ధుజనోత్థైశ్చ చతుర్థే ।
౧౦౩।౨౬య్ జీవే శాన్తిం పీడితచిత్తశ్చ స విన్దేద్ (విన్దేన్)
౧౦౩।౨౬ద్ నైవ గ్రామే నాపి వనే మత్తమయూరే ॥ ॥
౧౦౩।౨౭అ జనయతి చ తనయభవనముపగతః
౧౦౩।౨౭బ్ పరిజనశుభసుతకరితురగవృషాన్ ।
౧౦౩।౨౭య్ సకనకపురగృహయువతివసనకృన్
౧౦౩।౨౭ద్ మణిగుణనికరకృదపి విబుధగురుః ॥ ॥
౧౦౩।౨౮అ న సఖీవదనం తిలకోజ్జ్వలం
౧౦౩।౨౮బ్ న చ వనం (భవనం) శిఖికోకిలనాదితమ్ ।
౧౦౩।౨౮య్ హరిణప్లుతశావవిచిత్రితం
౧౦౩।౨౮ద్ రిపుగతే మనసః సుఖదం గురౌ ॥ ॥
౧౦౩।౨౯అ త్రిదశగురుః శయనం రతిభోగం
౧౦౩।౨౯బ్ ధనమశనం కుసుమాని ఉపవాహ్యమ్ ।
౧౦౩।౨౯య్ జనయతి సప్తమరాశిముపేతో
౧౦౩।౨౯ద్ లలితపదాం చ గిరం ధిషణాం చ ॥ ॥
౧౦౩।౩౦అ బన్ధం వ్యాధిమ్ చాష్టమే శోకముగ్రం
౧౦౩।౩౦బ్ మార్గక్లేశం) క్లేశాన్ మృత్యుతుల్యాంశ్చ రోగాన్ ।

264 sanskritdocuments.org
౧౦౩।౩౦య్ నైపుణ్యాఽఽజ్ఞాపుత్రకర్మార్థసిద్ధిం
౧౦౩।౩౦ద్ ధర్మే జీవః శాలినీనాం చ లాభమ్ ॥ ॥
౧౦౩।౩౧అ స్థానకల్యధనహా దశఋక్షగః
౧౦౩।౩౧బ్ తత్ప్రదో భవతి లాభగో గురుః ।
౧౦౩।౩౧య్ ద్వాదశేఽధ్వని విలోమదుఃఖభాగ్
౧౦౩।౩౧ద్ యాతి యద్యపి నరో రథోద్ధతః ॥ ॥
౧౦౩।౩౨అ ప్రథమగృహౌపగో భృగుసుతః స్మరౌపకరణైః
౧౦౩।౩౨బ్ సురభిమనోజ్ఞగన్ధకుసుమాంబరైరుపచయమ్ ।
౧౦౩।౩౨య్ శయనగృహాసనాశనయుతస్య చ అనుకురుతే
౧౦౩।౩౨ద్ సమదవిలాసినీముఖసరోజషట్చరణతామ్ ॥ ॥
౧౦౩।౩౩అ శుక్రే ద్వితీయగృహగే ప్రసవార్థధాన్య-
౧౦౩।౩౩బ్ భూపాలసన్నత (సన్నతి) కుటుంబహితాని అవాప్య ।
౧౦౩।౩౩య్ సంసేవతే కుసుమరత్నవిభూషితశ్చ
౧౦౩।౩౩ద్ కామం వసన్తతిలకద్యుతిమూర్ధజోఽపి ॥ ॥
౧౦౩।౩౪అబ్/ ఆజ్ఞా అర్థమానాస్పదభూతివస్త్రశత్రుక్షయాన్ దైత్యగురుః తృతీయే ।
౧౦౩।౩౪య్ద్ / దత్తే (ధత్తే) చతుర్థశ్చ సుహృత్సమాజం రుద్రేన్ద్రవజ్రప్రతిమాం చ శక్తిమ్
॥॥
౧౦౩।౩౫అబ్/ జనయతి శుక్రః పంచమసంస్థో గురుపరితోషం బన్ధుజనాప్తిమ్ ।
౧౦౩।౩౫య్ద్ / సుతధనలబ్ధిం మిత్రసహాయాన్ అనవసితత్వం చ అరిబలేషు ॥ ॥
౧౦౩।౩౬అ షష్ఠో భృగుః పరిభవరోగతాపదః
౧౦౩।౩౬బ్ స్త్రీహేతుకం జనయతి సప్తమోఽశుభమ్ ।
౧౦౩।౩౬య్ యాతోఽష్టమం భవనపరిచ్ఛదప్రదో
౧౦౩।౩౬ద్ లక్ష్మీవతీముపనయతి స్త్రియం చ సః ॥ ॥
౧౦౩।౩౭అ నవమే తు ధర్మవనితాసుఖభాగ్
౧౦౩।౩౭బ్ భృగుజేఽర్థవస్త్రనిచయశ్చ భవేత్ ।
౧౦౩।౩౭య్ దశమేఽవమానకలహాన్ నియమాత్
౧౦౩।౩౭ద్ ప్రమితాక్షరాణి అపి వదన్ లభతే ॥ ॥
౧౦౩।౩౮అబ్/ ఉపాన్త్యగో భృగో సుతః సుహృద్ధనాన్నగన్ధదః ।

varbrhs.pdf 265
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౧౦౩।౩౮య్ద్ / ధనాంబర ఆగమోఽన్త్యగః స్థిరః తు నాంబర ఆగమః ॥ ॥

౧౦౩।౩౯అబ్/ ప్రథమే రవిజే విషవహ్నిహతః స్వజనైః వియుతః కృతబన్ధువధః ।
౧౦౩।౩౯య్ద్ / పరదేశముపైత్యసుహృద్భవనో విముఖార్థసుతోఽటకదీనముఖః ॥ ॥
౧౦౩।౪౦అ చారవశాద్ ద్వితీయగృహగే దినకరతనయే
౧౦౩।౪౦బ్ రూపసుఖాపవర్జితతనుః విగతమదబలః ।
౧౦౩।౪౦య్ అన్యగుణైః కృతం వసుచయమ్ తదపి ఖలు భవత్య్-
౧౦౩।౪౦ద్ అంబ్వివ వంశపత్రపతితం న బహు న చ చిరమ్ ॥ ॥
౧౦౩।౪౧అ సూర్యసుతే తృతీయగృహగే ధనాని లభతే
౧౦౩।౪౧బ్ దాసపరిచ్ఛదౌష్ట్రమహిషా అశ్వకుఞ్జరఖరాన్ ।
౧౦౩।౪౧య్ సద్మవిభూతిసౌఖ్యమమితం గదవ్యుపరమం
౧౦౩।౪౧ద్ భీరుః అపి ప్రశాస్త్యధిరిపూంశ్చ వీరలలితైః ॥ ॥
౧౦౩।౪౨అ చతుర్థం గృహం సూర్యపుత్రేఽభ్యుపేతే
౧౦౩।౪౨బ్ సుహృద్విత్తభార్య ఆదిభిః విప్రయుక్తః ।
౧౦౩।౪౨య్ భవత్యస్య సర్వత్ర చాసాధు దుష్టం
౧౦౩।౪౨ద్ భుజంగప్రయాతానుకారం చ చిత్తమ్ ॥ ॥
౧౦౩।౪౩అ సుతధనపరిహీణః పంచమస్థే
౧౦౩।౪౩బ్ ప్రచురకలహయుక్తశ్చ అర్కపుత్రే ।
౧౦౩।౪౩య్ వినిహతరిపురోగః షష్ఠయాతే
౧౦౩।౪౩ద్ పిబతి చ వనితాఽఽస్యం శ్రీపుటోష్ఠమ్ ॥ ॥
౧౦౩।౪౪అ గచ్ఛత్యధ్వానం సప్తమే చ అష్టమే చ
౧౦౩।౪౪బ్ హీనః స్త్రీపుత్రైః సూర్యజే దీనచేష్టః ।
౧౦౩।౪౪య్ తద్వద్ ధర్మస్థే వైరహృద్రోగబన్ధైః
౧౦౩।౪౪ద్ ధర్మోఽపి ఉచ్ఛిద్యేద్ వైశ్వదేవీక్రియాద్యః ॥ ॥
౧౦౩।౪౫అ కర్మప్రాప్తిః దశమేఽర్థక్షయశ్చ
౧౦౩।౪౫బ్ విద్యాకీర్త్యోః పరిహానిశ్చ సౌరే ।
౧౦౩।౪౫య్ తైక్ష్ణ్యం లాభే పరయోషార్థలాభః (లాభా)
౧౦౩।౪౫ద్ చ అన్త్యే (అన్తే) ప్రాప్నోత్యపి శోక ఊర్మిమాలామ్ ॥ ॥
౧౦౩।౪౬అబ్/ అపి కాలమపేక్ష్య చ పాత్రం శుభకృద్ విదధాత్యనురూపమ్ ।

266 sanskritdocuments.org
౧౦౩।౪౬య్ద్ / న మధౌ బహు కం కుడవే వా (చ) విసృజత్యపి మేఘవితానః ॥ ॥
౧౦౩।౪౭అ రక్తైః పుష్పైః గన్ధైః తామ్రైః కనకవృషబకులకుసుమైః దివాకరభూసుతౌ
౧౦౩।౪౭బ్ భక్త్యా పూజ్యావిన్దుః ధేన్వా సితకుసుమరజతమధురైః సితశ్చ మదప్రదైః
।
౧౦౩।౪౭య్ కృష్ణద్రవ్యైః సౌరిః సౌమ్యో మణిరజతతిలకకుసుమైః గురుః పరిపీతకైః
౧౦౩।౪౭ద్ ప్రీతైః పీడా న స్యాదుచ్చాద్ యది పతతి విశతి యది వా
భుజంగవిజృంభితమ్ ॥ ॥
౧౦౩।౪౮అబ్/ శమయౌద్గతామశుభదృష్టిమపి విబుధవిప్రపూజయా ।
౧౦౩।౪౮య్ద్ / శాన్తిజపనియమదానదమైః సుజనాభిభాషణసమాగమైః తథా ॥ ॥
౧౦౩।౪౯అబ్/ రవిభౌమౌ పూర్వార్ధే శశిసౌరౌ కథయతోఽన్త్యగౌ రాశేః ।
౧౦౩।౪౯య్ద్ / సదసల్లక్షణమార్యగీత్యుపగీత్యోః యథాసంఖ్యమ్ ॥ ॥
౧౦౩।౫౦అబ్/ ఆదౌ యాదృక్ సౌమ్యః పశ్చాదపి తాదృశో భవతి ।
౧౦౩।౫౦య్ద్ / ఉపగీతేః మాత్రాణాం గణవత్ సత్సమ్ప్రయోగో వా ॥ ॥
౧౦౩।౫౧అబ్/ ఆర్యాణామపి కురుతే వినాశమన్తర్గురుః విషమసంస్థః ।
౧౦౩।౫౧య్ద్ / గణ ఇవ షష్ఠే దృష్టః స (చ) సర్వలఘుతాం జనం (గతో) నయతి ॥
॥
౧౦౩।౫౨అ అశుభనిరీక్షితః శుభఫలో బలినా బలవాన్
౧౦౩।౫౨బ్ అశుభఫలప్రదశ్చ శుభదృగ్విషయోపగతః ।
౧౦౩।౫౨య్ అశుభశుభావపి స్వఫలయోః వ్రజతః సమతామ్
౧౦౩।౫౨ద్ ఇదమపి గీతకం చ ఖలు నర్కుటకం చ యథా ॥ ॥
౧౦౩।౫౩అబ్/ నీచేఽరిభేఽస్తే చ అరిదృష్టస్య (అరి) సర్వం వృథా యత్ (యథా)
పరికీర్తితమ్ ।
౧౦౩।౫౩య్ద్ / పురతోఽన్ధస్య ఇవ కామిన్యాః సవిలాసకటాక్షనిరీక్షణమ్ ॥ ॥
౧౦౩।౫౪అ సూర్యసుతోఽర్కఫలసమశ్చన్ద్రసుతశ్
౧౦౩।౫౪బ్ ఛన్దతః సమనుయాతి యథా ।
౧౦౩।౫౪య్ స్కన్ధకమార్యగీతిః వైతాలీయం చ
౧౦౩।౫౪ద్ మాగధీ గాథాఽఽర్యామ్ ॥ ॥

varbrhs.pdf 267
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౧౦౩।౫౫అబ్/ సౌరోఽర్కరశ్మియోగాత్ (రాగాత్) సవికారో లబ్ధవృద్ధిః అధికతరమ్

।
౧౦౩।౫౫య్ద్ / పిత్తవదాచరతి నృణాం పథ్యకృతాం న తు తథాఽఽర్యాణామ్ ॥ ॥
౧౦౩।౫౬అబ్/ యాదృశేన గ్రహేణేన్దుః యుక్తః తాదృగ్ భవేత్ సోఽపి ।
౧౦౩।౫౬య్ద్ / మనోవృత్తిసమాయోగాద్ వికార ఇవ వక్త్రస్య ॥ ॥
౧౦౩।౫౭అబ్/ పంచమం లఘు సర్వేషు (సర్వపాదేషు) సప్తమం ద్విచతుర్థయోః ।
౧౦౩।౫౭య్ద్ / యద్వత్శ్లోకాక్షరం తద్వల్లఘుతాం యాతి దుఃస్థితైః ॥ ॥
౧౦౩।౫౮అబ్/ ప్రకృత్య అపి లఘుః యశ్చ వృత్తబాహ్యే వ్యవస్థితః ।
౧౦౩।౫౮య్ద్ / స యాతి గురుతాం లోకే యదా స్యుః సుస్థితా గ్రహాః ॥ ॥
౧౦౩।౫౯అబ్/ ప్రారబ్ధమసుస్థితైః గ్రహైః యత్ కర్మ ఆత్మవివృద్ధయే బుధైః (ఽబుధైః)
।
౧౦౩।౫౯య్ద్ / వినిహన్తి తదేవ కర్మ తాన్ వైతాలీయమివ అయథాకృతమ్ ॥ ॥
౧౦౩।౬౦అబ్/ సౌస్థిత్యమవేక్ష్య యో గ్రహేభ్యః కాలే ప్రక్రమణం కరోతి రాజా ।
౧౦౩।౬౦య్ద్ / అణునా అపి స పౌరుషేణ వృత్త్యౌ (వృత్తస్యౌ) పచ్ఛన్దసికస్య యాతి
పారమ్ ॥ ॥
౧౦౩।౬౧ (౧) ఉపచయభవనౌపయాతస్య భానోః దినే కారయేద్ -
ధేమతామ్రాశ్వకాష్ఠాస్థిచర్మాఉర్ణికాద్రిద్రుమత్వగ్నఖవ్యాలచౌర -
ఆయుధీయాటవీక్రూరరాజోపసేవాభిషేకాఉషధక్షౌమపణ్యాది-
గోపాలకాన్తారవైద్యాశ్మకూటావదాతాభివిఖ్యాతశూర ఆహవశ్లాఘ్యయాయ్య -
(యాజ్యా) అగ్నికర్మాణి (కార్యాణి) సిద్ధ్యన్తి లగ్నస్థితే వా రవౌ ।
౧౦౩।౬౧ (౨) శిశిరకిరణవాసరే తస్య వ అపి ఉద్గమే కేన్ద్రసంస్థేఽథవా -
భూషణం శంఖముక్తా అబ్జరూప్యాంబుయజ్ఞైక్షుభోజ్యాంగనాక్షీర-
సుస్నిగ్ధవృక్షక్షుపానూపధాన్యద్రవద్రవ్యవిప్రాధ్వగీత -
(విప్రాశ్వశీత) క్రియాశృంగికృష్యాదిసేనాధిప -
ఆక్రన్దభూపాలసౌభాగ్యనక్తంచరశ్లైష్మికద్రవ్యమాతుల్య (మాతుంగ) -
పుష్పాంబరారంభసిద్ధిః భవేత్ ॥ ॥
౧౦౩।౬౧ (౩) క్షితితనయదినే ప్రసిద్ధ్యన్తి (ప్రసిధ్యన్తి) ధాత్వాకరాదీని -
సర్వాణి కార్యాణి చామీకరాగ్నిప్రవాల ఆయుధక్రౌర్యచౌర్యాభిఘాతాట-

268 sanskritdocuments.org
వీదుర్గసేనాధికారాః -
తథా రక్తపుష్పద్రుమా రక్తమన్యగ తిక్తం కటుద్రవ్యకూటాహిపాశార్జితస్వాః -
కుమారా భిషక్షాక్యభిక్షుక్షపావృత్తికోశేశ (కౌశేయ) శాఠ్యాని -
సిద్ధ్యన్తి (సిధ్యన్తి) దంభాః తథా ॥ ॥
౧౦౩।౬౧ (౪) హరతి (హరిత, హరిత) మణిమహీసుగన్ధీని వస్త్రాణి సాధారణం -
నాటకం శాస్త్రవిజ్ఞానకావ్యాని సర్వాః కలాయుక్తయో -
మన్త్రధాతుక్రియావాదనైపుణ్యపుణ్యవ్రతాయోగదూతాః తథాఽఽయుష్యమాయానృతస్నానహ్రస్వాణి
-
దీర్ఘాణి మధ్యాని చ ఛన్దతః (చ్ఛన్దనః) చణ్డవృష్టిప్రయాతానుకారీణి -
కార్యాణి సిద్ధ్యన్తి (సిధ్యన్తి) సౌమ్యస్య లగ్నేఽహ్ని వా ॥ ॥
౧౦౩।౬౨అ సురగురుదివసే కనకం రజతం తురగాః కరిణో వృషభా -
భిషగౌషధయః (ఓషధయః) ।
౧౦౩।౬౨బ్ ద్విజపితృసురకార్యపురఃస్థితఘర్మ (ధర్మ) నివారణచామరభూషణభూపతయః
।
౧౦౩।౬౨య్ విబుధభవనధర్మసమాశ్రయమంగలశాస్త్రమనోజ్ఞబలప్రదసత్యగిరః ।
౧౦౩।౬౨ద్ వ్రతహవనధనాని చ సిద్ధికరాణి తథా రుచిరాణి చ వర్ణకదణ్డకవత్ ॥ ॥
౧౦౩।౬౩అ భృగుసుతదివసే చ చిత్రవస్త్రవృష్యవేశ్యకామినీవిలాసహాసయౌవనౌపభోగరమ్యభూమయః
।
౧౦౩।౬౩బ్ స్ఫటికరజతమన్మథౌపచారవాహనైక్షుశారద-
ప్రకారగోవణిక్కృషీవలౌషధాంబుజాని చ ।
౧౦౩।౬౩య్ సవితృసుతదినే చ కారయేన్ -
మహిష్యజౌష్ట్రకృష్ణలోహదాసవృద్ధనీచకర్మపక్షిచౌరపాశికాన్ ।
౧౦౩।౬౩ద్ చ్యుతవినయవిశీర్ణభాణ్డహస్త్యపేక్షవిఘ్నకారణాని చ -
అన్యథా న సాధయేత్ సముద్రగోఽపి అపాం కణమ్ ॥ ॥
౧౦౩।౬౪అబ్/ విపులామపి బుద్ధ్వా ఛన్దోవిచితిం భవతి కార్యమేతావత్ ।
౧౦౩।౬౪య్ద్ / శ్రుతిసుఖదవృత్తసంగ్రహమిమమాహ వరాహమిహిరోఽతః ॥ ॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౧౦౪ రూపసత్రాధ్యాయః
౧౦౪।౧అబ్/ పాదౌ మూలం జంఘే చ రోహిణీ జానునీ తథాశ్విన్యః ।

varbrhs.pdf 269
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౧౦౪।౧య్ద్ / ఊరూ చ ఆషాఢద్వయమథ గుహ్యం ఫల్గునీద్వితయం (యుగ్మం) ॥

॥
౧౦౪।౨అబ్/ కటిః అపి చ కృత్తికా పార్శ్వయోశ్చ యమలా భవన్తి భద్రపదాః ।
౧౦౪।౨య్ద్ / కుక్షిస్థా రేవత్యో విజ్ఞేయమురోఽనురాధా చ ॥ ॥
౧౦౪।౩అబ్/ పృష్ఠం విద్ధి ధనిష్ఠాం (ధనిష్ఠా ) భుజౌ విశాఖా (విశాఖాం) స్మృతౌ కరౌ
హస్తః ॥ ॥
౧౦౪।౩య్ద్ / అంగుల్యశ్చ పునర్వసుః ఆశ్లేషాసంజ్ఞితాశ్చ నఖాః ॥ ॥
౧౦౪।౪అబ్/ గ్రీవా జ్యేష్ఠా శ్రవణం శ్రవణౌ (శ్రవణౌ శ్రవనః) పుష్యో ముఖం ద్విజాః
స్వాతిః ।
౧౦౪।౪య్ద్ / హసితం శతభిషగ్ అథ నాసికా మఘా మృగశిరో నేత్రే ॥ ॥
౧౦౪।౫అబ్/ చిత్రా లలాటసంస్థా శిరో భరణ్యః శిరోరుహాశ్చార్ద్రా ।
౧౦౪।౫య్ద్ / నక్షత్రపురుషకోఽయం కర్తవ్యో రూపమిచ్ఛద్భిః ॥ ॥
౧౦౪।౬అబ్/ చైత్రస్య బహులపక్షే హ్యష్టమ్యాం మూలసంయుతే చన్ద్రే ।
౧౦౪।౬య్ద్ / హ్యుపవాసః కర్తవ్యో విష్ణుం సమ్పూజ్య ధిష్ణ్యం చ ॥ ॥
౧౦౪।౭అబ్/ దద్యాద్ వ్రతే సమాప్తే ఘృతపూర్ణం భాజనం సువర్ణయుతమ్ ।
౧౦౪।౭య్ద్ / విప్రాయ కాలవిదుషే సరత్నవస్త్రం స్వశక్త్యా చ ॥ ॥
౧౦౪।౮అ అన్నైః క్షీరఘృతౌత్కటైః సహ గుడైః విప్రాన్ సమభ్యర్చయేద్
౧౦౪।౮బ్ దద్యాత్ తేషు సువర్ణ (తథైవ) వస్త్రరజతం లావణ్యమిచ్ఛన్ నరః ।
౧౦౪।౮య్ పాదఋక్షాత్ ప్రభృతి క్రమాదుపవసన్న్ అంగఋక్షనామస్వపి
౧౦౪।౮ద్ కుర్యాత్ కేశవపూజనం స్వవిధినా ధిష్ణ్యస్య పూజాం తథా ॥ ॥
౧౦౪।౯అబ్/ ప్రలంబబాహుః పృథుపీనవక్షాః క్షపాకరాస్యః సితచారుదన్తః ।
౧౦౪।౯య్ద్ / గజేన్ద్రగామీ కమలాయతాక్షః స్త్రీచిత్తహారీ స్మరతుల్యమూర్తిః ॥ ॥
౧౦౪।౧౦అబ్/ శరదమలపూర్ణచన్ద్రద్యుతిసదృశముఖీ సరోజదలనేత్రా ।
౧౦౪।౧౦య్ద్ / రుచిరదశనా సుకర్ణా భ్రమరౌదరసన్నిభైః కేశైః ॥ ॥
౧౦౪।౧౧అబ్/ పుంస్కోకిలసమవాణీ తామ్రోష్టీ (తామ్రోష్ఠీ ) పద్మపత్రకరచరణా ।
౧౦౪।౧౧య్ద్ / స్తనభారానతమధ్యా ప్రదక్షిణావర్తయా నాభ్యా ॥ ॥
౧౦౪।౧౨అబ్/ కదలీకాణ్డనిభ ఊరుః (ఊరూః) సుశ్రోణీ వరకుకున్దరా సుభగా ।

270 sanskritdocuments.org
౧౦౪।౧౨య్ద్ / సుశ్లిష్టాంగులిపాదా భవతి ప్రమదా మనుష్యశ్చ (మనుష్యో వా) ॥ ॥
౧౦౪।౧౩అ యావన్ నక్షత్రమాలా విచరతి గగనే భూషయన్తీ ఇహ భాసా
౧౦౪।౧౩బ్ తావన్ నక్షత్రభూతో విచరతి సహ తైః బ్రహ్మణోఽహ్నోఽవశేషమ్ ।
౧౦౪।౧౩య్ కల్పాదౌ చక్రవర్తీ భవతి హి మతిమాం తత్క్షయాగాపి భూయః
౧౦౪।౧౩ద్ సంసారే జాయమానో భవతి నరపతిః బ్రాహ్మణో వా ధనాఢ్యః ॥ ॥
౧౦౪।౧౪అబ్/ మృగశీర్షాద్యాః కేశవనారాయణమాధవాః సగోవిన్దాః ।
౧౦౪।౧౪య్ద్ / విష్ణుమధుసూదనాఖ్యౌ త్రివిక్రమో వామనశ్చైవ ॥ ॥
౧౦౪।౧౫అబ్/ శ్రీధరనామా తస్మాత్ సహృషీకేశశ్చ పద్మనాభశ్చ ।
౧౦౪।౧౫య్ద్ / దామోదర ఇత్యేతే మాసాః ప్రోక్తా యథాసంఖ్యం ॥ ॥
౧౦౪।౧౬అబ్/ మాసనామసముపోషితో నరో ద్వాదశీషు విధివత్ ప్రకీర్తయన్ ।
౧౦౪।౧౬య్ద్ / కేశవమ్ సమభిపూజ్య తత్పదం యాతి యత్ర నహి జన్మజం భయమ్
॥॥
sఏపరతే అధ్యాయ ౧౦౫ ఉపసంహారాధ్యాయః
౧౦౫।౧అబ్/ జ్యోతిఃశాస్త్రసముద్రం ప్రమథ్య మతిమన్దరాద్రిణాఽథ మయా ।
౧౦౫।౧య్ద్ / లోకస్య ఆలోకకరః శాస్త్రశశాంకః సముత్క్షిప్తః ॥ ॥
౧౦౫।౨అబ్/ పూర్వాచార్యగ్రన్థా నౌత్సృష్టాః కుర్వతా మయా శాస్త్రమ్ ।
౧౦౫।౨య్ద్ / తాన్ అవలోక్యైదం చ ప్రయతధ్వం కామతః సుజనాః ॥ ॥
౧౦౫।౩అబ్/ అథవా కృశం (భృశం) అపి సుజనః ప్రథయతి దోషార్ణవాద్ గుణం
దృష్ట్వా ।
౧౦౫।౩య్ద్ / నీచః తద్విపరీతః ప్రకృతిః ఇయం సాధ్వసాధూనామ్ ॥ ॥
౧౦౫।౪అబ్/ దుర్జనహుతాశతప్తం కావ్యసువర్ణం విశుద్ధిమాయాతి ।
౧౦౫।౪య్ద్ / శ్రావయితవ్యం తస్మాద్ దుష్టజనస్య ప్రయత్నేన ॥ ॥
౧౦౫।౫అ గ్రన్థస్య యత్ ప్రచరతోఽస్య వినాశమేతి
౧౦౫।౫బ్ లేఖ్యాద్ బహుశ్రుతముఖాధిగమక్రమేణ ।
౧౦౫।౫య్ యద్వా మయా కుకృతమల్పమిహాకృతం వా
౧౦౫।౫ద్ కార్యం తదత్ర విదుషా పరిహృత్య రాగమ్ ॥ ॥
౧౦౫।౬అబ్/ దినకరమునిగురుచరణప్రణిపాతకృతప్రసాదమతినా ఇదమ్ ।

varbrhs.pdf 271
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

౧౦౫।౬య్ద్ / శాస్త్రముపసంగృహీతం నమోఽస్తు పూర్వప్రణేతృభ్యః ॥ ॥

sఏపరతే అధ్యాయ ౧౦౬ శాస్త్రానుక్రమణీ
౧౦౬।౧అబ్/ శాస్త్రౌపనయః పూర్వం సాంవత్సరసూత్రమర్కచారశ్చ ।
౧౦౬।౧య్ద్ / శశిరాహుభౌమబుధగురుసితమన్దశిఖిగ్రహాణాం చ ॥ ॥
౧౦౬।౨అబ్/ చారశ్చాగస్త్యమునేః సప్తర్షీణాం చ కూర్మయోగశ్చ ।
౧౦౬।౨య్ద్ / నక్షత్రాణాం వ్యూహో గ్రహభక్తిః గ్రహవిమర్దశ్చ ॥ ॥
౧౦౬।౩అబ్/ గ్రహశశియోగః సమ్యగ్గ్రహవర్షఫలం గ్రహాణాం చ ।
౧౦౬।౩య్ద్ / శృంగాటసంస్థితానాం మేఘానాం గర్భలక్షణం చైవ ॥ ॥
౧౦౬।౪అబ్/ ధారణవర్షణరోహిణివాయవ్యాషాఢభద్రపద (భాద్రపద) యోగాః ।
౧౦౬।౪య్ద్ / క్షణవృష్టిః కుసుమలతాః సన్ధ్యాచిహ్నం దిశాం దాహః ॥ ॥
౧౦౬।౫అబ్/ భూకంపౌల్కాపరివేషలక్షణం శక్రచాపఖపురం చ ।
౧౦౬।౫య్ద్ / ప్రతిసూర్యో నిర్ఘాతః సస్యద్రవ్యార్ఘకాణ్డం చ ॥ ॥
౧౦౬।౬అబ్/ ఇన్ద్రధ్వజనీరాజనఖఞ్జనకౌత్పాతవర్హి (బర్హి ) చిత్రం చ ।
౧౦౬।౬య్ద్ / పుష్యాభిషేకపట్టప్రమాణమసిలక్షణం వాస్తు ॥ ॥
౧౦౬।౭అబ్/ ఉదక్ (ఉదగ్) ఆర్గలమారామికమమరాలయలక్షణం కులిశలేపః ।
౧౦౬।౭య్ద్ / ప్రతిమా వనప్రవేశః సురభవనానాం ప్రతిష్ఠా చ ॥ ॥
౧౦౬।౮అబ్/ చిహ్నం గవామథ శునామ్ కుక్కుటకూర్మాజపురుషచిహ్నం చ ।
౧౦౬।౮య్ద్ / పంచమనుష్యవిభాగః స్త్రీచిహ్నం వస్త్రవిచ్ఛేదః ॥ ॥
౧౦౬।౯అబ్/ చామరదణ్డపరీక్షా స్త్రీస్తోత్రం చాపి సుభగకరణం చ ।
౧౦౬।౯య్ద్ / కాన్దర్పికానులేపనపుంస్త్రికాధ్యాయశయనవిధిః ॥ ॥
౧౦౬।౧౦అబ్/ వజ్రపరీక్షా మౌక్తికలక్షణమథ పద్మరాగమరకతయోః ।
౧౦౬।౧౦య్ద్ / దీపస్య లక్షణం దన్తధావనం శాకునం మిశ్రమ్ ॥ ॥
౧౦౬।౧౧అబ్/ అన్తరచక్రం విరుతం శ్వచేష్టితం విరుతమథ శివాయాశ్చ ॥ ॥
౧౦౬।౧౧య్ద్ / చరితం మృగాశ్వకరిణాం వాయసవిద్యోత్తరం చ తతః ॥ ॥
౧౦౬।౧౨అబ్/ పాకో నక్షత్రగుణాః తిథికరణగుణాః సధిష్ణ్యజన్మగుణాః ।
౧౦౬।౧౨య్ద్ / గోచరమథ (గోచరః తథా) గ్రహాణాం కథితో నక్షత్రపురుషశ్చ ॥ ॥
౧౦౬।౧౩అబ్/ శతమిదమధ్యాయానామనుపరిపాటిక్రమాదనుక్రాన్తమ్ ।

272 sanskritdocuments.org
౧౦౬।౧౩య్ద్ / అత్ర శ్లోకసహస్రాణి ఆబద్ధాని ఊనచత్వారి ॥ ॥
౧౦౬।౧౪అబ్/ అత్రైవాన్తర్భూతం పరిశేషం నిగదితం చ యాత్రాయామ్ ।
౧౦౬।౧౪య్ద్ / బహ్వాశ్చర్యం జాతకముక్తం కరణం చ బహుచోద్యమ్ ॥ ॥
॥ ఇతి బృహత్సంహితా॥

The accompanying file is a plain ASCII transcription of the

BRhatsaMhitA of VarAhamihira, a classical Sanskrit text on
astrological divination and omens.
The file has the following header:
VarAhamihira’s BRhatsaMhitA
(Version 3, June 5, 1992)
digitalized by Michio YAno
proofread by Mizue Sugita
based on the edition of A.V.TripAThI
(SarasvatI Bhavan GranthamAlA Edition)
with reference to H.Kern’s text
[variants marked by K.] and his translation
[ Text was input by Kyoto-Harvard System, that is,
Capitals for long vowels, linguals, anusvAra, visarga, and nazals,
and z for palatal sibilants.
Members of sandhi are not medskipd. avagraha is romanized by +a,
external vowel sandhi is decomposed with the mark hat sign.]
DW 11 June 1992
Converted to ITRANS on April 20, 1994. Last update July 7, 1995.
The itrans conversion accounts for trailing word letters such as m, s, t, d etc.
Reference to K. is eliminated since it is available in the original
file.
Sanskrit sandhIs are accounted. The adhyayas are medskipd by a horizontal
line.
Encoded by Michio YAno in Kyoto system

varbrhs.pdf 273
 ॥ వరాహమిహిర బృహత్సంహితా ॥

Proofread by : Mizue Sugita

.. VarAhamihira’s BRhatsaMhitA ..
Searchable pdf was typeset using generateactualtext feature of XƎLATEX 0.99996

on September 11, 2017

Please send corrections to sanskrit@cheerful.com

274 sanskritdocuments.org