Η γαλλική λογοτεχνία του 20ού αιώνα

Ο 20ός αιώνας είναι, από λογοτεχνική άποψη, ένας από τους πλουσιότερους
και πιο περίπλοκους. Κυριαρχείται από μια ρηξικέλευθη άρνηση της
παράδοσης. Είναι ο αιώνας της πρωτοπορίας (avant-guard), δηλαδή
ανατρεπτικών λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών κινημάτων και ρευμάτων
που απορρίπτουν την ιδέα της υψηλής τέχνης και εξεγείρονται εναντίον της
αστικής κοινωνίας και του υλισμού της και φθάνουν ως την αμφισβήτηση
της ίδιας της λογοτεχνίας. Φυσικά έχει άμεση σχέση με τα κύρια ιστορικά
δεδομένα του αιώνα: οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, ο ναζισμός και ο
κομμουνισμός προκάλεσαν βαθιά αμφισβήτηση στα θεμέλια της δυτικής
κοινωνίας και η λογοτεχνία δεν είναι παρά μόνο η αντανάκλαση αυτών των
αναταραχών.

Το ιστορικό πλαίσιο

Αφίσα για την Παγκόσμια Έκθεση 1900 στο Παρίσι

Ο 20ός αιώνας άρχισε με την Παγκόσμια Έκθεση του Παρισιού το 1900 και
την αισιοδοξία της Belle époque, μια ακμάζουσας οικονομικής περιόδου
όπου ανακαλύπτονταν τεχνικές καινοτομίες όπως ο κινηματογράφος, το
αυτοκίνητο, το μετρό, οι αεροπορικές πτήσεις ή η ηλεκτρική ενέργεια. Είναι
η εποχή της επέκτασης του εικονογραφημένου Τύπου, της ανάπτυξης του
αθλημάτων, της μόδας και κυρίως μιας γενικευμένης αισιοδοξίας. 
Όμως, η φρίκη του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου ανέτρεψε τα πάντα. Οι ταραχές
και οι πολιτικές αλλαγές που ακολούθησαν τον πόλεμο, δημιούργησαν μια
ατμόσφαιρα ευνοϊκή για τη λογοτεχνία. Η Γαλλία έγινε η πρωτεύουσα της
πρωτοπορίας, ένα παγκόσμιο πολιτιστικό κέντρο, όπως αποδεικνύεται από
τον μεγάλο αριθμό ξένων συγγραφέων και καλλιτεχνών που θεωρούσαν το
Παρίσι απαραίτητο προορισμό τους και από τα βραβεία Νόμπελ που
απονεμήθηκαν σε πολλούς Γάλλους συγγραφείς της εποχής.
Τα χρόνια μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν ακόμη ταραγμένα για τη
Γαλλία: η Τέταρτη Γαλλική Δημοκρατία προσπάθησε να επαναφέρει μια
σχετική οικονομική ανάπτυξη και συγχρόνως άρχισαν να διεξάγονται οι
δίκες και να αποδίδονται ευθύνες για την κυβέρνηση του Βισύ.
Στις δεκαετίες του 1950 και του 1960  αντιμετώπισε την έναρξη του
κινήματος της αποαποικιοποίησης, όπως με τον πόλεμο της Ινδοκίνας
(1946-1954) και τον πόλεμο της Αλγερίας (1954-1962) και η πολιτική
αστάθεια κατέληξε στη δημιουργία της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 άρχισε η βιομηχανική επέκταση και η
ανάπτυξη σε όλους τους τομείς της οικονομίας, που κατέστησαν τη Γαλλία,
με ανανεωμένο εθνικό κύρος, μια από τις πιο ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες. Τα
γεγονότα του Μάη του 1968 σηματοδότησαν την ανάπτυξη μιας
ριζοσπαστικής ιδεολογίας ενάντια σε κάθε κοινωνικό κομφορμισμό, γεγονός
με αντανακλάσεις και στη λογοτεχνία. 

Τα λογοτεχνικά ρεύματα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι διαφορετικά

από αυτά των προηγούμενων εποχών. Είναι κυρίως το Νέο Μυθιστόρημα,
το Θέατρο του παραλόγου και τα κινήματα που αντιτίθενται στην
προπολεμική πολιτικοποιημένη λογοτεχνία.

Περισσότερα για την ιστορία της Γαλλίας κατά τον 20ό αιώνα εδώ.
 Η ποίηση
Η ποίηση έως το 1914

Calligrammes, ποιητική συλλογή του Γκιγιώμ Απολλιναίρ

Τα πρώτα χρόνια του αιώνα, παράλληλα με τον συμβολισμό και το

νατουραλισμό, εμφανίστηκαν ριζοσπαστικά πειραματικά κινήματα που
άγγιξαν όλα τα λογοτεχνικά είδη και κυρίως την ποίηση.

Συνεχίζοντας την παράδοση του συμβολισμού, ο Πωλ

Κλωντέλ, εμπνευσμένος από τον Ρεμπώ, χρησιμοποίησε μια μορφή
ελεύθερου στίχου, η ποίησή του εκφράζει τη βαθιά σχέση του με τον
καθολικισμό, που ήταν κυρίαρχο στοιχείο και στην ποίηση του Σαρλ
Πεγκύ. Ο Πωλ Βαλερύ, με ποίηση που διαγράφει τη μετάβαση στον
μοντερνισμό.
Ο Πιερ-Ζαν Ζουβ (οπαδός του Ουνανιμισμού του Ζυλ Ρομαίν ), ο Βελερύ
Λαρμπώ, ο Λεόν-Πωλ Φαργκ.

Την ίδια εποχή, πολλοί ποιητές εγκατέλειψαν τις παραδοσιακές ποιητικές

τεχνικές. Ο Γκιγιώμ Απολλιναίρ, εμβληματική μορφή της γαλλικής αβάν-
γκαρντ των αρχών του 20ού αιώνα, έγινε διάσημος με τις συλλογές του
Αλκοόλ και  Καλλιγράμματα (Calligrammes, 1918), μια μορφή οπτικής
ποίησης. 
Άλλοι ποιητές αυτής της περιόδου: ο Μπλαιζ Σαντράρ, ο Μαξ
Ζακόμπ (βασικό μέλος της ομάδας γύρω από τον Απολλιναίρ), ο Βικτόρ
Σεγκαλέν, ο Σαιν-Τζον Περς και ο Πιερ Ρεβερντύ, οι οποίοι διερευνούν το
"νέο πνεύμα" (l' esprit nouveau), επιδιώκοντας την παρουσία της
νεωτερικότητας  και την έκρηξη της μορφής (εξαφάνιση της
ομοιοκαταληξίας, της στίξης, μετρικού στίχου, παράξενοι συνδυασμοί
λέξεων). Τα ποιήματα αυτά αργότερα αποτέλεσαν τη βάση στην έκφραση
του ντανταϊσμού και του σουρεαλισμού αλλά και των μεταγενέστερων
σύγχρονων ρευμάτων.

Η ποίηση από το 1918 έως το 1940 - Μεσοπόλεμος

Αντρέ Μπρετόν, Πωλ Ελυάρ, Μπενζαμέν Περέ και Τριστάν Τζαρά

Η περίοδος μεταξύ των δύο πολέμων χαρακτηρίζεται από την επικράτηση

της πρωτοπορίας (avant-garde).
Στην ποίηση το κυρίαρχο ρεύμα ήταν ο σουρεαλισμός. Επηρεάζεται από την
ψυχανάλυση του Φρόιντ και αρνείται κάθε περιορισμό, ειδικά εκείνον της
λογικής. Η ποιητική δραστηριότητα έχει ως στόχο την εξερεύνηση του
ασυνείδητου, τη μεταγραφή ονείρων ή παραισθήσεων χάρη στην αυτόματη
γραφή.

Η avant-garde περιλαμβάνει διάφορα κινήματα:

Εξπρεσσιονισμός, φουτουρισμός, νταντά, σουρεαλισμός 
και κονστρουκτιβι-σμός, τα οποία επηρέασαν την τέχνη και τη λογοτεχνία,
με μεγαλύτερη επίδραση στη λογοτεχνία τον ντανταϊσμό και τον
σουρεαλισμό. (Νταντά-σουρεαλισμός και φίλοι - τέχνη)

Ντανταϊσμός - Εμπνευσμένο από τον Ρουμάνο συγγραφέα Τριστάν Τζαρά,

αυτό το κίνημα δημιουργήθηκε στην Ελβετία το 1916 και έφτασε λίγο
αργότερα στη Γαλλία μέσα από τη συνεργασία Γάλλων ποιητών και
καλλιτεχνών, όπως ο Γκιγιώμ Απολλιναίρ, ο Αντρέ Μπρετόν κ.ά. Σε ό,τι
αφορά τη λογοτεχνία, ασχολήθηκαν κυρίως με την ποίηση και ως βασικά
τους χαρακτηριστικά μπορούμε να θεωρήσουμε τους εντελώς απρόσμενους
συνδυασμούς λέξεων και φράσεων, το μοντάζ και το κολάζ και, γενικά, την
πρωτότυπη παρουσίαση, την ειρωνεία, τη σάτιρα και το βίαιο χιούμορ,
καθώς και την έντονη προκλητική διάθεση προς το κοινό. 
Οι ντανταϊστές διοργάνωναν ποιητικές βραδιές αφιερωμένες σε γλωσσικά
παιχνίδια (εφεύρεση λέξεων, φωνητικά ποιήματα, ποιήματα σε διάφορες
γλώσσες).Τόσο τα ποιήματα όσο και τα μανιφέστα που δημοσίευσαν, δεν
είχαν λογικό ειρμό, η μορφή και η δομή τους ήταν αποσπασματική και το
περιεχόμενο σχεδόν ακατανόητο. Περισσότερα
Les Surrealistes, 1930 Πάνω από αριστερά : Paul Eluard, Jean Arp, Yves Tanguy, Rene
Crevel. Κάτω: Tristan Tzara, Andre Breton, Salvador Dali, Max Ernst, Man Ray

Σουρεαλισμός - Δημιουργήθηκε το 1924 από την ομάδα Γάλλων

συγγραφέων που λίγα χρόνια νωρίτερα είχαν προσεγγίσει το ντανταϊσμό,
τους  Πωλ Ελυάρ, Αντρέ Μπρετόν, Λουί Αραγκόν και Ρομπέρ Ντεσνός, με
επιρροές από συγγραφείς του προηγούμενου αιώνα που θεωρούνται
πρόδρομοι του σουρεαλισμού, τον Αρτύρ Ρεμπώ, τον Λωτρεαμόν και τον
Μπωντλαίρ αλλά και την έννοια του ασυνείδητου του Σίγκμουντ Φρόυντ.
Ο σουρεαλισμός κινείται προς τον κόσμο της φαντασίας και των ονείρων.
Η σπουδαία τεχνική του είναι η αυτόματη γραφή, η οποία συνίσταται στη
γραφή, όπως και στην υπαγόρευση, προτάσεων που ενέπνεε το ασυνείδητο.
Άλλοι συγγραφείς που σχετίζονται με τον σουρεαλισμό είναι: ο Ζαν Κοκτώ,
ο Ρενέ Κρεβέλ, ο Ζακ Πρεβέρ, ο Ζυλ Συπερβέιγ, ο Μπενζαμέν Περέ, ο
Φιλίπ Σουπώ, ο Πιερ Ρεβερντύ, ο Αντονέν Αρτώ, ο Ανρί Μισώ και ο Ρενέ
Σαρ. Το σουρεαλιστικό κίνημα θα συνεχίσει να είναι μια μεγάλη δύναμη
στην πειραματική γραφή και στον διεθνή χώρο της τέχνης μέχρι τον Β'
Παγκόσμιο Πόλεμο.
 Η ποίηση μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο

Ρενέ Σαρ

Οι ποιητές που εμφανίστηκαν στην ποιητική σκηνή αυτήν την περίοδο είναι
οι Ζακ Πρεβέρ, ο πιο δημοφιλής ποιητής της μεταπολεμικής Γαλλίας, Ρενέ
Σαρ,  Φρανσίς Πονζ , Ανρί Πινσέτ καθώς και οι Υβ Μπονφουά, Ζωρζ
Σεαντέ, Μωρίς Φομπέρ, Ζακ Ντυπέν, Φιλίπ Ζακοτέ, ΑλεξάντρΤουρσκύ,
Ζαν Ταρντιέ, που απομακρύνθηκαν από το σουρεαλισμό που είχε κλείσει
πλέον τον κύκλο του αλλά συνέχιζε να επηρεάζει την ποιητική παραγωγή.
Νέα πειραματικά ρεύματα εμφανίστηκαν από τις αρχές της δεκαετίας του
1950, όπως ο λετρισμός του Ιζιντόρ Ιζού, που προχώρησε την κατάργηση
των κλασικών μορφών και του συγκεκριμένου νοήματος στα άκρα. (βίντεο)
Στη δεκαετία του 1960 εμφανίστηκαν ποιητές με επιρροές από την
αμερικανική beat generation, όπως οι Κλωντ Πελιέ, ο Ντανιέλ Μπιγκά και
ο Αλαίν Ζεγκού.
Από τις δεκαετίες 1950-80 εμφανίστηκε το νέο είδος της μελοποιημένης
ποίησης, στο οποίο, διακρίθηκαν οι τραγουδοποιοί - ποιητές Λεό Φερέ,
Ζωρζ Μπρασένς, Ζακ Μπρελ και Ζαν Φερά. Συγχρόνως, διάσημοι
ποιητές, όπως ο Ζακ Πρεβέρ, ο Ελυάρ, ο Αραγκόν ακόμα και ο
Σαρτρ, έδιναν τα ποιήματά τους σε τραγουδιστές.
 
 Το μυθιστόρημα
Το γαλλικό μυθιστόρημα στις αρχές του αιώνα

Αλαίν Φουρνιέ

Εμφανίστηκαν τα πρώτα έργα του Αντρέ Ζιντ, ειδικά το

ο Ανηθικολόγος (L'Immoraliste, 1902) και του  Ζυλ Ρομαίν  ο Θάνατος
κάποιου (Mort de quelq'un, 1911), με στυλ γραφής που αργότερα θα
επηρεάσει το «νέο μυθιστόρημα».

Το μυθιστόρημα του Αλαίν Φουρνιέ, Ο μεγάλος Μωλν (Le Grand Meaulnes,

1913), είναι ένα βαθύτατο πορτρέτο ενός νοσταλγικού παρελθόντος.

Ο Ανατόλ Φρανς, ο Μωρίς Μπαρές, ο Πωλ Μπουρζέ ήταν κορυφαίοι

συγγραφείς της περιόδου.

Η παράδοση των μεγάλων μυθιστορημάτων στο στυλ του Μπαλζάκ και του
Ζολά συνεχίστηκε 

 με τον Ρομαίν Ρολάν στο 10τομο Ζαν-Κριστόφ (1903-1912)

 την Κολέτ, διάσημη τόσο για το έργο της όσο και για την ταραχώδη
ζωή της
 τον Πωλ Λεωτώ (1872-1956), συντάκτη ενός ιδιαίτερα πρωτότυπου
προσωπικού ημερολογίου που καταγράφει τη ζωή του παριζιάνικου
λογοτεχνικού κόσμου κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα στο
μνημειώδες 13 τόμων Λογοτεχνικό ημερολόγιο που θεωρείται «η
σπουδαιότερη μελέτη χαρακτήρων που γράφτηκε ποτέ»  και «πιο
καταστροφικό στην ειλικρίνεια του από ό,τι οι εξομολογήσεις του
Ζαν Ζακ Ρουσό» .
Η αστυνομική μυθοπλασία και το φανταστικό στις αρχές του 20ού αιώνα
περιλάμβανε επίσης έργα, όπως τα μυστήρια του συγγραφέα και
δημοσιογράφου Γκαστόν Λερού που πιστώνεται με το πρώτο «μυστήριο του
κλειδωμένου δωμάτιου» - το Μυστήριο του κίτρινου δωματίου, με  τον
ερασιτέχνη ντετέκτιβ Joseph Rouletabille (1908) - και το εξαιρετικά
δημοφιλές Φάντασμα της Όπερας (1910). Ο Μωρίς Λεμπλάν έγινε διάσημος
με τις περιπέτειες του τζέντλεμαν - διαρρήκτη-τιμωρού Αρσέν Λουπέν.

Το γαλλικό μυθιστόρημα στον Μεσοπόλεμο

Μαρσέλ Προυστ

Στο μυθιστόρημα, παράλληλα με την παραδοσιακή γραφή, εμφανίστηκαν

ανανεωτικά ρεύματα που εξερευνούσαν τα όρια του παραδοσιακού
μυθιστορήματος και συνέβαλαν στην τεχνική ανανέωση του
μυθιστορήματος. Μέσα στην τεράστια λογοτεχνική παραγωγή αυτής της
εποχής διακρίνεται το μυθιστόρημα-ποταμός: τοιχογραφίες αστικών
οικογενειών σε φόντο τη σύγχρονη ιστορία.

Σημαντικές παρουσίες στον χώρο της πεζογραφίας στο Μεσοπόλεμο ήταν

οι:
Μαρσέλ Προυστ στο επτάτομο αριστούργημα Αναζητώντας το χαμένο
χρόνο (À la recherche du temps perdu, 1913-1927) αναφέρεται στις
τεράστιες αλλαγές, ιδιαίτερα την παρακμή της αριστοκρατίας και την άνοδο
των μεσαίων τάξεων, που σημειώθηκαν στην Γαλλία κατά την διάρκεια
της Τρίτης Δημοκρατίας και το τέλος του αιώνα.
Αντρέ Ζιντ συνέχισε να πειραματίζεται με το μυθιστόρημα και κατάργησε
τη συνεχή αφήγηση εφαρμόζοντας μια τεχνική συνεχών αντικατοπτρισμών,
όπου η μια ιστορία αντανακλά την άλλη. Τα ίδια γεγονότα και θέματα
παρουσιάζονται ταυτόχρονα από πολλές διαφορετικές προοπτικές, ώστε η
πραγματικότητα εμφανίζεται ως απολύτως σχετική. Η χρήση της τεχνικής
αυτής αποκορυφώνεται στο μυθιστόρημα οι Κιβδηλοποιοί, 1925.

Λουί-Φερντινάν Σελίν,στο Ταξίδι στην άκρη της νύχτας (Voyage au bout de

la nuit), χρησιμοποίησε ένα ελλειπτικό, προφορικό στυλ για να καταδείξει
τις υποκρισίες και τα ηθικά λάθη της γενιάς του.

Καθολικοί συγγραφείς που ασχολήθηκαν με το ζήτημα του κακού, της

σωτηρίας, του μεταφυσικής αγωνίας, όπως ο
Ζωρζ Μπερνανός χρησιμοποίησε τη "μορφή του ημερολόγιου", για
μεγαλύτερη ψυχολογική εμβάθυνση.
Στο Ημερολόγιο ενός επαρχιακού ιερέα, 1936, μας δίνει το πορτρέτο της
επαρχιακής κοινωνίας στη Γαλλία της δεκαετίας του 1930 και ταυτοχρόνως
τον αγώνα ενός ανθρώπου που βρίσκεται απέναντι στον εαυτό του και το
έργο το οποίο έχει κληθεί να επιτελέσει.
Η ψυχολογική ανάλυση ήταν επίσης βασικό χαρακτηριστικό των
μυθιστορημάτων του Φρανσουά Μωριάκ.

Ζυλιέν Γκρην

Ζυλιέν Γκρην με μυθιστορήματα, όπως ο Οραματιστής, 1934 αλλά και

τα Ημερολόγια, ένας αληθινός θησαυρός γνώσεων και εικόνων γύρω από
την καλλιτεχνική και εκδοτική ζωή της γαλλικής πρωτεύουσας στη διάρκεια
μισού αιώνα. Αποτελούνται από 19 τόμους και καλύπτουν την περίοδο από
το 1919 ως το 1998.

Ζυλ Ρομαίν,
με τον επιβλητικό μυθιστορηματικό κύκλο  Άνθρωποι καλής θέλησης 
(27 τόμοι) που εκδόθηκε μεταξύ 1932 και 1947, στον οποίο καθρεφτίζονται 
25 χρόνια γαλλικής ζωής.
Ροζέ Μαρτέν ντυ Γκαρ, οι Τιμπώ (1922-1940), ένα πολύτομο μυθιστόρημα-
ποταμός, που εξιστορεί τις τύχες δύο αδελφών, των Αντουάν και Ζακ
Τιμπώ, από την ανατροφή τους σε μία εύπορη ρωμαιοκαθολική αστική
οικογένεια μέχρι το τέλος του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου. 

Ζωρζ Ντυαμέλ,  με τη δεκάτομη ιστορία μιας οικογένειας, το Χρονικό των

Πασκιέ (la Chronique des Pasquier, 1933-1945).

Λουί Αραγκόν, με τον κύκλο μυθιστορημάτων Ο πραγματικός κόσμος (Le

monde réel, 1934-51) που ολοκληρώθηκε το 1951 με το εξάτομο
μυθιστόρημα Οι κομμουνιστές (Les Communistes), όπου αναπαριστά την
εργατική τάξη ως την ανερχόμενη δύναμη.

Αντρέ Μαλρώ, με το περιπετειώδες έργο του η Ανθρώπινη μοίρα (la

Condition humaine,1933)

Ανρί Τρουαγιά, Ρώσος εμιγκρέ, εμβληματική φιγούρα της γαλλικής

λογοτεχνικής σκηνής, με πολλές βιογραφίες όσο και μυθιστορήματα.
Πέτυχε να συνθέσει την κλασική ρωσική παράδοση της αφήγησης με τη
γαλλική σχολή του μεσοπολέμου και να δημιουργήσει το προσωπικό του
ύφος με μεγάλη απήχηση.

Ζωρζ Σιμενόν, Βέλγος γαλλόφωνος συγγραφέας που είναι γνωστός για τα

αστυνομικά του, δημιουργός του επιθεωρητή Μαιγκρέ. Έγραψε περίπου 200
μυθιστορήματα.

Στις γαλλικές αποικίες

Οι δεκαετίες του 1930 και του 1940 είχαν σημαντική συμβολή στη Γαλλική
λογοτεχνία από πολίτες των γαλλικών αποικιών, όπως ο Εμέ
Σεζαίρ (Μαρτινίκα) μαζί με τους Λεοπόλντ Σενγκόρ (Σενεγάλη) και Λεόν
Νταμά (Γουιάνα) δημιούργησαν τη λογοτεχνική επιθεώρηση L'Étudiant
Noir, η οποία προηγήθηκε του κινήματος Négritude «Συνείδηση του να
είσαι νέγρος».
 Το γαλλικό μυθιστόρημα μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο

Αλμπέρ Καμύ

Μετά τον πόλεμο αρκετοί συγγραφείς έγραψαν μυθιστορήματα με θέμα τον

πόλεμο, όπως, μεταξύ άλλων, ο Ζαν Μπρυλέρ με τη Σιωπή της θάλασσας,
1942 και ο Ρομαίν Γκαρύ με το Ευρωπαϊκή θητεία, 1945.

Στη δεκαετία του '40 και αργότερα στη γαλλική λογοτεχνία και διανόηση
κυριάρχησαν συγγραφείς όπως ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ, Αντρέ Μαλρώ και
ο Αλμπέρ Καμύ, οι οποίοι μαζί με τη Σιμόν ντε Μπωβουάρ (που είναι
επίσης γνωστή και για τη φεμινιστική γραφή της) ονομάζονται συχνά
«υπαρξιακοί συγγραφείς», μια αναφορά στη φιλοσοφία
του Υπαρξισμού του Σαρτρ (αν και ο Καμύ αρνήθηκε τον τίτλο
«υπαρξιστής»).
Για το υπαρξιακό μυθιστόρημα, οι ιδέες είναι εξίσου σημαντικές με την
ιστορία. Περιέχει τα κύρια θέματα της φιλοσοφίας του αιώνα: το θάνατο του
Θεού, το παράλογο, την ελευθερία. Οι υπαρξιακοί ήρωες καθορίζονται από
τις επιλογές τους και εμφανίζονται ως απελευθερωμένοι από την επιρροή
κάποιας ανώτερης ηθικής τάξης ή δύναμης, που θα μπορούσε να ορίσει τη
ζωή τους, γίνονται δε οι ίδιοι κύριοι των επιλογών τους.
Ο υπαρξιακός χαρακτήρας έχει πολλές αποχρώσεις, όπως την παράλογη
ηθική του Καμύ, τον χριστιανικό υπαρξισμό του Γκαμπριέλ Μαρσέλ και τον
αθεϊστικό υπαρξισμό του Ζαν-Πωλ Σαρτρ και της Σιμόν ντε Μπωβουάρ.
 Μαργκερίτ Ντυράς

Στη δεκαετία του ΄50 εμφανίστηκε το Νέο μυθιστόρημα (Nouveau roman)

ή και Αντιμυθιστόρημα με μια ομάδα συγγραφέων αποτελούμενη από
τους Αλαίν Ρομπ-Γκριγιέ: οι Γόμες (Les Gommes 1953), τη Μαργκερίτ
Ντυράς, Ρομπέρ Πινζέ, Μισέλ Μπυτόρ: η Τροποποίηση 
(La modification, 1957), Σάμιουελ Μπέκετ, Ναταλί Σαρώτ: 
το Πλανητάριο (Le Planétarium, 1959), Κλώντ Σιμόν: ο Δρόμος της
Φλάνδρας (La route des Flandres, 1960) και Κλωντ Μωριάκ. 
Το Νέο μυθιστόρημα υπονόμευε βασικά συστατικά του κλασικού
μυθιστορήματος: την παραδοσιακή υπόθεση, την πλοκή, τον χαρακτήρα, το
νόημα, την ψυχολογία και την χρονική αλληλουχία, επιθυμώντας να
απαλλαγεί από κάθε είδους σύμβαση. Συνδέθηκε αρκετά στενά με
πρωτοποριακές τάσεις του σύγχρονου κινηματογράφου (το νουβέλ βάγκ), με
τον Αλαίν Ρομπ-Γκριγιέ και τη Μαργκερίτ Ντυράς να γράφουν σενάρια και
να σκηνοθετούν κάποιες ταινίες. 

Ρεϊμόν Κενώ, αυτοπροσωπογραφία

Οι συγγραφείς Ζωρζ Περέκ, Ρειμόν Κενώ και Ζακ Ρουμπώ συνδέονται με

το δημιουργικό κίνημα Oulipo (Εργαστήριο Δυνητικής Λογοτεχνίας, 1960)
το οποίο χρησιμοποιεί περίπλοκες μαθηματικές στρατηγικές και
περιορισμούς (όπως λιπόγραμμα και παλίνδρομα) ως μέσο για την
ενεργοποίηση ιδεών και έμπνευσης. Αντιπροσωπευτικά έργα του ρεύματος
είναι το «Ασκήσεις ύφους» του Ρεϊμόν Κενώ όπου ο συγγραφέας εξιστορεί
το ίδιο περιστατικό 99 φορές χρησιμοποιώντας κάθε φορά διαφορετικό
στιλ, Η εξαφάνιση (La disparition) του Ζωρζ Περέκ όπου απουσιάζει το
γράμμα e και θα μπορούσε να θεωρηθεί μια μεταφορά για την εξαφάνιση
των Εβραίων κατά το Β΄ παγκόσμιο πόλεμο ή η νουβέλα του Περέκ «Les
revenentes» που είναι ένα μονοφωνηεντικό έργο στο οποίο το μοναδικό
φωνήεν είναι το e, κ.ο.κ.

Φρανσουάζ Σαγκάν

Παραδοσιακοί συγγραφείς. Παράλληλα με αυτά τα «πειραματικά»

μυθιστορήματα, στις δεκαετίες 1960-1980, μεγάλη φήμη γνώρισαν νέες
λογοτεχνικές προσωπικότητες με πρωτότυπα και δυναμικά έργα, όπως
η Φρανσουάζ Σαγκάν με το Καλημέρα θλίψη (Bonjour tristesse, 1954),
ο Ερβέ Μπαζέν Με την οχιά στο χέρι (Vipère au poing, 1948) με ημι-
αυτογραφικά μυθιστορήματα εφηβικής εξέγερσης και προβληματικών
οικογενειών, ο Ανρί Τρουαγιά με μεγάλες μυθιστορηματικές συνθέσεις
όπως την τριλογία Όσο θα υπάρχει η γη (Tant que la terre durera,1947-50)
ή το Φως των δικαίων (La Lumière des justes,1959/1963) και βιογραφίες
όπως Τρομερές τσαρίνες (Terribles tsarines,1998) ή ο Ρομπέρ Σαμπατιέ  τα
Σουηδικά σπίρτα (Les Allumettes suédoises,1969).
 Ζαν-Μαρί Γκυστάβ Λε Κλεζιό

Επίσης, η Μαργκερίτ Γιουρσενάρ  με τα Απομνημονεύματα του

Αδριανού (Mémoires d'Hadrien,1951) και Η Άβυσσος, (L'Œuvre au noir,
1968), η Μαργκερίτ Ντυράς, που συνδέεται με το νέο
μυθιστόρημα Moderato Cantabile, 1958 και Ο εραστής (L'amant, 1984),
ο Αλμπέρ Κοέν Η ωραία του Κυρίου (Belle du seigneur,1968), ο Μισέλ
Τουρνιέ Παρασκευάς (Vendredi ou les limbes du Pacifique,1967 ), ο Πατρίκ
Μοντιανό με τα περισσότερα μυθιστορήματά του να καταδύονται μέσα στο
αίνιγμα της ταυτότητας και της προσπάθειας να αποκτηθούν στοιχεία για
την ύπαρξη από τα ίχνη του παρελθόντος, o Ζαν-Μαρί Γκυστάβ Λε
Κλεζιό η Έρημος (Désert,1980).

Φεμινιστική γραφή. Μετά την κατάκτηση του δικαιώματος ψήφου το 1944

στη Γαλλία, οι γυναίκες αγωνίζονταν τόσο μέσω της κοινοβουλευτικής
πολιτικής όσο και εξωκοινοβουλευτικά. Τα γεγονότα του Μάη του ’68
έδρασαν σαν καταλύτης, οι γυναίκες είδαν την δυνατότητα αλλαγής της
κατάστασης. Με προάγγελους του γαλλικού φεμινισμού τη Σιμόν ντε
Μποβουάρ και τη Μαργκερίτ Ντυράς, δημιουργήθηκε η φεμινιστική γραφή
(Écriture féminine), που προωθήθηκε από φεμινιστικές εκδόσεις, με νέες
γυναίκες συγγραφείς φιλοσοφικών και λογοτεχνικών έργων, όπως οι Ελέν
Σιξού: το Τρίτο σώμα (Le Troisième Corps, 1970), Λυς Ιριγκαρέ: Αυτό το
φύλο δεν είναι ένα (Ce sexe qui n’en est pas un,1977), Τζούλια
Κρίστεβα: Ιστορίες αγάπης (Histoires d'amour, 1983), Κατρίν Κλεμάν: ο
Μαυριτανός της Βενετίας (Le Maure de Venise, 1983) κ.α.

Αυτομυθοπλασία. Από τη δεκαετία του ΄70 μια νέα γενιά λογοτεχνών

πειραματίστηκε σε ένα νέο είδος αυτοβιογραφίας, την αυτομυθοπλασία
(autofiction) όπως ονομάστηκε από τον Σερζ Ντουμπροβσκί, που
«μπερδεύει» την αυτοβιογραφία με την μυθοπλασία μέσα από
μεταμοντέρνες στρατηγικές αυτο- αντανάκλασης του συγγραφέα. Ως εκ
τούτου, όλα τα στοιχεία του διηγήματος περιστρέφονται ανάμεσα σε
πραγματικά και φανταστικά περιστατικά, χωρίς ο αναγνώστης να μπορεί να
αποφασίσει μεταξύ των δύο.
Στην «ανανεωτική» τάση του γαλλικού μυθιστορήματος ανήκει ο Μισέλ
Ουελμπέκ :Τα στοιχειώδη σωματίδια (Les Particules élementaires, 1998), η
αιρετική φωνή της σύγχρονης γαλλικής λογοτεχνίας.

Το θέατρο
Το θέατρο έως το 1920

Εντμόν Ροστάν

Ο θεατρικός 20ός αιώνας άρχισε με μια βραδυφλεγή βόμβα στα θεμέλιά

του, τον Βασιλιά Υμπύ (Ubu roi, 1986) του Αλφρέ Ζαρύ, ένα θεατρικό έργο
που άσκησε μεγάλη επίδραση και θεωρήθηκε μεταγενέστερα προάγγελος
του σουρεαλισμού και του θεάτρου του παραλόγου. 
Αλλά ο ριζοσπαστικός πειραματισμός δεν εκτιμήθηκε από όλους τους
λογοτεχνικούς και καλλιτεχνικούς κύκλους στις αρχές του 20ού αιώνα. Οι
δημοφιλείς και αστικές προτιμήσεις ήταν σχετικά συντηρητικές. Τα
ποιητικά δράματα του Εντμόντ Ροστάν, ειδικά το Συρανό ντε
Μπερζεράκ του 1897, ήταν εξαιρετικά δημοφιλή στις αρχές του 20ού αιώνα,
καθώς και οι αστικές φάρσες του Ζωρζ Φεντώ. Επίσης, ο Ζυλ Ρομαίν με
το Knock (1928), ο  Σασά Γκιτρύ: ( Quadrille, 1927), συγγραφέας,
σκηνοθέτης και πρωταγωνιστής ο ίδιος πολλών κωμωδιών.
Ο Πωλ Κλωντέλ, που ως δραματικός συγγραφέας συνέθεσε έργα γεμάτα
χριστιανικό μυστικισμό, όπου συχνό θέμα αποτελεί η σύγκρουση ανάμεσα
στον έρωτα και την αμαρτία. Πολλά έργα του έτειναν προς το ιστορικό
πανόραμα: Ο Ευαγγελισμός 1912, Η νεαρή Βιολαίν, 1926.

Το θέατρο στον Μεσοπόλεμο

Ζυλ Ρομαίν

Στις δεκαετίες του 1920 και του 1930  το γαλλικό θέατρο ανανεώθηκε από
τους «τέσσερις» της γαλλικής σκηνής: τους σκηνοθέτες και παραγωγούς
Ντυλλέν, Μπατύ, Ζουβέ και  Πιτοέφ.  Σταδιακά στον 20ό αιώνα ο
σκηνοθέτης θα γίνει για πρώτη φορά στην ιστορία του θεάτρου ο κύριος
δημιουργός της θεατρικής τέχνης. 
Ανέβαζαν έργα Γάλλων συγγραφέων όπως των Γκυγιώμ Απολλιναίρ: Οι
μαστοί του Τειρεσία, 1917, με επιρροές από τον Αλφρέ Ζαρύ,  Ζαν
Ζιρωντού, Ζυλ Ρομαίν και Ζαν Ανούιγ αλλά και αρχαίο ελληνικό δράμα,
έργα του Σέξπηρ, κ.α.
Στη δεκαετία του '30 ο Αντονέν Αρτώ με το «Θέατρο της
Σκληρότητας» είχε ως στόχο να βγάλει στην επιφάνεια τα ορμέμφυτα του
θεατή και επηρέασε τη μεταγενέστερη θεατρική παραγωγή.
Στα εμπορικά θέατρα της εποχής κυριαρχούσαν οι Μαρσέλ Ασάρ, Ανρί
Λενορμάν, που μεσουρανούσε με θεατρικά έργα φροϋδικής εμπνεύσεως,
ο Σασά Γκιτρύ, που έγραφε και πρωταγωνιστούσε σε πολλά έργα του,
ο Μαρσέλ Πανιόλ, με κωμωδίες όπως το Τοπάζ, 1928.
Ο Πωλ Κλωντέλ συνέχιζε με επιτυχίες όπως το ατλαζένιο γοβάκι και
συνεχιστής του έργου του και μεγαλύτερος δραματουργός αυτής της εποχής
ήταν ο Ανρί ντε Μοντερλάν, τελευταίος της συμβολιστικής παράδοσης με
έργα όπως η Νεκρή βασίλισσα και ο Καρδινάλιος της Ισπανίας. 

Το θέατρο μετά το 1945

Ευγένιος Ιονέσκο

Εμπνευσμένο από τα θεατρικά πειράματα των αρχών του αιώνα και από τη
φρίκη του πολέμου, το λεγόμενο πρωτοποριακό θέατρο ή Θέατρο του
παραλόγου δημιουργήθηκε μεταπολεμικά από τους συγγραφείς Ευγένιος
Ιονέσκο, Σάμουελ Μπέκετ, Ζαν Ζενέ, Αρτύρ Ανταμόφ, ο Φερνάντο
Αρραμπάλ. Το θέατρο του Παραλόγου επικεντρώνεται στην υπαρξιακή
αγωνία του μεταπολεμικού ανθρώπου, ο οποίος αδυνατεί να κατανοήσει τον
παραλογισμό του καθημερινού βίου. Στα χαρακτηριστικά του
συγκαταλέγονται η έλλειψη δράσης-πλοκής, η απο-ηρωοποίηση των
χαρακτήρων, οι οποίοι συχνά θυμίζουν μηχανιστικά αυτόματα, η
ανακολουθία στις δραματικές συγκρούσεις, τα γλωσσικά ολισθήματα και οι
επαναλήψεις, τα γκροτέσκο στοιχεία, η απροσδιοριστία του δραματικού
χωροχρόνου. 
Η αντίληψη της συλλογικής δημιουργίας αναπτύχθηκε από το Θέατρο του
Ήλιου (Théâtre du Soleil) της Αριάν Μνουσκίν που αρνήθηκε το
διαχωρισμό σε συγγραφείς, ηθοποιούς και παραγωγούς με στόχο την
απόλυτη συνεργασία.
Το φεστιβάλ της Αβινιόν ξεκίνησε το 1947 από τον σκηνοθέτη Ζαν Βιλάρ, ο
οποίος ήταν επίσης σημαντικός παράγοντας για τη δημιουργία του Εθνικού
Λαϊκού Θεάτρου (Théâtre National Populaire). 

Πηγές

Ευρωπαϊκά Γράμματα: Ιστορία της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας, Benoit

Annick & Fontaine Gay, Εκδ. Σοκόλη
Γαλλική λογοτεχνία 20ού αιώνα-Βικιπαίδεια
Ο Μοντερνισμός στη λογοτεχνία