Rrjetet Industriale

Leksion 1 – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial
Tiranë, Prill 2020

Indeksi
• Automatizimi Industrial

• Sistemet e Automatizuara

• Prodhim i Integruar me Kompjuter

• Nënsistemi i Komunikimit

• Transmetim Dixhital Serial

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 2

 Automatizimi Industrial

Automatizimi Industrial

Shkencë që studion metodologjitë dhe 
teknologjitë për kontrollin e burimeve, 
energjisë dhe rrjedhës së informacionit në 
proceset e prodhimit industrial.

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 4

 Parimi Themelor
Parimi themelor i automatizmit industrial është:
• integrimi i një numri detyrash, veprimtarish dhe fazash
• në një proces prodhimi të vazhdueshëm dhe të konkretizuar
• i kryer me anë të pajisjeve speciale dhe makinerive me saktësi të lartë
• që kontrollohet dhe monitorohet me anë të pajisjeve elektronike të 
programueshme

Detyra Pjesa më e vogël e një pune Faza

Aktiviteti Një pjesë e veçantë e planifikuar e  Aktiviteti 1 Aktiviteti 2

punës së kryer
Detyra 1 Detyra 2 Detyra 1 Detyra 2 Detyra 3
Phase Një grup aktivitetesh që 
përmbushin një ose më shumë 
dorëzime (produkt / përbërës)

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 5

Fazat VS Aktivitetet VS Detyrat
magazinim & paketim
bluarje

magazinim

Prodhim i “Clinker”

homogjenizim
ftohja
bluarje
djegia
dozim nxehja
ruajtje dhe përzierje

bluarje
Fazë
Aktivitet
Detyrë

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 6

Përparësitë e automatizimit
Automatizimi industrial mundëson:
• cilësi më e lartë për mallrat e prodhuara (përsëritshmëri)

• kosto më të ulëta të prodhimit (për vëllime të larta)

• kushtet e sigurisë për operatorët e makinerive

• një zvogëlim i mbetjeve dhe energjisë së përdorur

• për pasojë, një ndikim më i ulët i prodhimeve industriale në mjedis

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 7

Shkaqet dhe pasojat
Zakonisht, prodhuesit zgjedhin të mbështeten në automatizimin
industrial për këto arsye
• ulin kostot e prodhimit
• rrisin vëllimet e prodhimit
• të përmirësojë konkurueshmërinë, si në nivelin lokal ashtu edhe në atë 
global

Një nga pasojat më të rëndësishme të automatizmit industrial është 
se shpenzimet për aktivitetet e projektimit, konfigurimit dhe 
mirëmbajtjes rriten ndjeshëm

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 8

Detyrat e njerëzve
• Në sistemet e automatizuara të prodhimit, detyrat e rezervuara për 
operatorët njerëzorë po zvogëlohen
– edhe pse ato bëhen gjithnjë e më komplekse

• Në thelb, ato janë
– sigurimi i sistemit me informacionin për mënyrën se si duhet të sillet 
(konfigurimi)
– kryerja e detyrave, natyra e të cilave nuk është e përsëritshme
– menaxhimi i ngjarjeve të papritura (p.sh. restart nga gabimet e sistemit )
– përmbushja e të gjitha atyre funksioneve që kërkojnë të merret një vendim jo 
të lehtë

Në sistemet gjysmë të automatizuara, detyrat e 
arritura nga njerëzit mund të përfshijnë një pjesë të 
procesit.

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 9

Sistemet e 
Automatizuara
 Projektimi i sistemeve të automatizuara
Në hartimin e një sistemi të kontrollit industrial kërkohet:
• analiza e ngjarjeve që mund ose duhet të ndodhin në sistem
• analiza e kohëve të veprimit sipas të cilave komandat duhen dërguar në 
sistem
• mënyrat për të siguruar mbikëqyrjen e impiantit për operatorët
• përzgjedhja e zgjidhjeve teknike më të përshtatshme (integrimi me 
sistemet e trashëguara, besueshmëria e mirë, kostot e ulëta)
• zgjedhja e moduleve dhe pajisjeve që do të përbëjnë sistemin e kontrollit

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 11

Sistemet e Automatizuara
Përbëhen nga:
• Procesi Fizik: është impianti/sistemi për të cilin kërkohet kontrolli në 
kushte të caktuara

• Sistemi i Kontrollit: siguron komandat që drejtojnë impiantin/sistemin

kërkesat
Sistemi i veprimet Procesi
Kontrollit Fizik

matjet

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 12

Procesi Fizik
• Është një grup pajisjesh që veprojnë mbi lëndët e para në mënyrë që të 
ndryshojnë vetitë e tyre
– punimet mekanike
– përpunimi i ushqimit
– flukset e energjisë
– reaksionet kimike
• Hyrjet (inputet): lëndë e parë, energji dhe informacion në lidhje me 
veprimet që duhen kryer
• Daljet (outputet): produktet finale, mbetjet, energji dhe informacion rreth 
gjendjes së procesit

produktet finale
lëndë e parë Procesi mbetjet
energji
informacion Fizik energji
informacion 

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 13

Sistemi i Kontrollit
• Sistemet e përparuara të kontrollit mbështeten në një njësi kontrolli
– karakteristika themelore e njësisë është autonomia
– nëse parakushtet e funksionimit janë plotësuar, siguron që veprimet janë kryer 
me kujdes nga impianti
• Teknika bazë e përdorur për të siguruar autonominë është lidhja e kundërt
• Lidhja e kundërt ndërton një kontur të mbyllur:
– sekuencë e disa funksioneve të tilla që (një pjesë e) rezultateve kthehet në 
hyrje të sekuencës

kërkesat veprimet

Sistem Kontrolli parametrat

kushtet/përjashtimet

matje
diagnostikimet
defektet
Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 14
Sjellja e Sistemit të Kontrollit
Në impiantet e prodhimit të automatizuara, sistemi i kontrollit:
1. Merr informacione rreth gjendjes aktuale të procesit fizik përmes 
sensorëve
2. Përpunon informacionin sipas algoritmeve të kontrollit që ekzekutohen 
në njësinë e kontrollit
3. Dërgon komanda tek ekzekutorët në mënyrë që procesi fizik të sillet 
ashtu siç pritet

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 15

Tipologjitë e Sistemit të Kontrollit
• Sisteme kontrolli të thjeshta, analoge ose dixhitale (kryesisht), që kanë 
detyra të thjeshta dhe të kufizuara (p.sh. rregullator PID)

• Sisteme kontrolli komplekse që duhet të bashkëveprojnë me sisteme të 
tjera dhe me rrjetin qendror informativ të impiantit për:
– raportim dhe mbikëqyrje
– diagnostikim dhe mirëmbajtje
– konfigurim për prodhime specifike
– menaxhim i logjistikës
– etj.

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 16

Struktura e një Sistemi Kontrolli
Çdo Sistemi Kontrolli përbëhet nga:
• një njësi kontrolli, e pajisur me një shkallë të caktuar të inteligjencës 
lokale, në gjendje të lexojë gjendjen e sistemit që do të kontrollohet dhe 
të llogarisë sinjalet përkatëse të kontrollit
• pajisje I/O (në nivelin e fushës), qëllimi i të cilave është që të ndërlidhin 
njësinë e kontrollit me procesin fizik (sensorë, aktuatorë, shndërrues
statik, etj.)
• nënsistem i komunikimit midis njësisë së kontrollit dhe pajisjet I/O

Sistem Kontrolli
gjendja
sensorë
njësi  nënsistem  Procesi 
kontrolli komunikimi Fizik
aktuatorë
komanda

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 17

Njësia e Kontrollit
• Detyra e saj është të llogarisë komandat që duhen ekzekutuar mbi 
procesin fizik bazuar në matjet e kryera

• Ekzistojnë tipe të ndryshme njësish kontrolli:
– Rregullatorë të programueshëm (programmable logic controllers, PLC)
– PC industrial (ndonjëherë përdoren si PLC software)
– Njësi të procesimit të sinjaleve (Digital Signal Procesor, DSP)

• Zakonisht, njësitë e kontrollit janë të pajisura me një ndërfaqe njeri‐
makinë (Human Machine Interface, HMI) për diagnostikimin, monitorimin 
dhe konfigurimin

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 18

Pajisjet I/O
Shndërrojnë madhësitë fizike të procesit në një formë që është e
përshtatshme për përpunim (dhe anasjelltas)
1. Ekzekutor (aktuator): bazuar në kërkesën nga njësia e kontrollit 
(komandat), ata ndikojnë në sjelljen dhe gjendjen e procesit fizik duke 
ndryshuar vlerën e një madhësie fizike

shpejtësia etalon tensioni, frekuenca

parametra

Shndërrues statik

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 19

Pajisjet I/O
Shndërrojnë madhësitë fizike të procesit në një formë që është e
përshtatshme për përpunim (dhe anasjelltas)
2. Shndërruesit: kanë për qëllim të kryejnë shndërrime midis madhësive 
fizike (njëra prej tyre është zakonisht një rrymë elektrike ose tension)
3. Sensorët: shndërrojnë madhësitë fizike të matura nga procesi fizik 
(gjendje) në një formë që mund të kuptohet nga njësia e kontrollit, sinjal 
analog ose informacion dixhital

Çelës fundor sensor presioni
enkoder transmetues

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 20

 Sistemet e shpërndara dhe të centralizuara

sistem kontrolli i centralizuar

Sensorë Një njësi kontrolli që 
Njësi  Nënsistemi i  menaxhon të gjithë 
kontrolli komunikimit sensorët dhe aktuatorët
Aktuatorë

VS
Sistem kontrolli i shpërndarë
Disa njësi kontrolli  Njësi  Sensorë
që menaxhojnë  kontrolli Aktuatorë
pjesë të impiantit  Nënsistemi i 
Mbikqyrës
dhe të sensorëve  komunikimit
Njësi  Sensorë
dhe aktuatorëve
kontrolli Actuatorë

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 21

Sistemet e shpërndara
1. Sensorë dhe aktuatorë të lidhur me njësitë e kontrollit
Sistem kontrolli i shpërndarë
Njësi  Sensorë
kontrolli Aktuatorë
Nënsistemi i 
Mbikëqyrës
komunikimit
Njësi  Sensorë
kontrolli Aktuatorë

2. Sensorë dhe aktuatorë të lidhur në rrjetin e komunikimit
Sistem kontrolli i shpërndarë
njësi kontrolli Sensor 1
Nënsistemi i Aktuator 1
mbikëqyrës
komunikimit Sensor 2
njësi kontrolli Aktuator 2

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 22

Sistemet e shpërndara dhe të centralizuara
• Zakonisht, shumica e sistemeve të automatizuara të prodhimit janë të 
shpërndara si pasojë e shtrirjes së impiantit

• Dimensioni i impiantit dhe pajisjeve nuk mund të neglizhohet
– ~10 m ‐> makineri, CNC (computer numerical control), robotë
– ~100 m ‐> qeliza dhe linja prodhimi në fabrika të automatizuara
– >1 km ‐> impiante të automatizimit të proceseve

• Pajisjet e ndryshme që përbëjnë sistemin e kontrollit duhet të lidhen 
lehtë, në mënyrë efektive dhe të lirë
– instalimet elektrike mund të ndikojnë dukshëm në kostot e impiantit

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 23

Përparësitë e sistemeve të shpërndara
• Arkitekturat e shpërndara janë të preferueshme për shumë arsye:
– kosto
– fleksibilitet
– shkallëzueshmërinë (scalability)
– disponueshmërinë (availability)
– besueshmërinë (reliability)
– ndërveprimi (interoperability)

• Që pajisjet të bashkëveprojnë siç duhet, kërkohen ndërfaqe dhe 
protokolle standarde

• Në disa raste një sistem i centralizuar mund të paraqesë avantazhe (p.sh., 
kur sistemi ka shtrirje të vogël dhe kërkohet reagim i shpejtë ndaj 
ngjarjeve)

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 24

Integrimi i Sistemit
• Për të rritur produktivitetin, detyrat e ndryshme në fabrikat e 
automatizuara duhet të jenë të integruara (pra duhet të ndërlidhen më 
njëra tjetrën) në mënyrë të përshtatshme
– kjo çon në procese më racionale të prodhimit dhe përmirëson efikasitetin

• Integrimi nënkupton që informacioni duhet të shkëmbehet midis 
nënsistemeve
– flukset e të dhënave të shërbimit me natyrë te përgjithshme midis 
departamenteve të ndryshme në ndërmarrje
– flukset e të dhënave të procesit kushtuar kontrollit në kohë reale të impiantit 
(pajisje komplekse, vegla makinerish, qeliza prodhuese, etj.)

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 25

Llojet i integrimit
• Integrimi Vertikal
Ndërlidhje dhe shkëmbim informacioni midis "shtresave" të ndryshme të 
ndërmarrjes (projektimi, mbikëqyrja, prodhimi, menaxhimi, etj.)

• Integrim Horizontal
Ndërlidhje dhe komunikim midis pajisjeve dhe stacioneve të punës që i përkasin 
të njëjtit nivel
– përfshin gjithashtu nën‐sisteme komplekse që duhet të bashkëveprojnë 
(p.sh., disa qeliza / linja prodhuese të përfshira në prodhimin e një produkti)

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 26

Llojet i integrimit

Integrim 
Departamenti i  horizontal Departamenti i  Nivel 
logjistikës financës menaxhimi

Integrim 
vertikal

Qelizë 1: prodhim  Qelizë 2:    Nivel 

komponenti A montim impianti

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 27

Integrimi Vertikal
• Arkitekturat monolite nuk janë adekuate:
– ka dallime të mëdha midis detyrave të kryera nga departamentet e ndryshme 
të një ndërmarrje
– problemet në menaxhim, dizajn, mirëmbajtje, etj.
– kufizon e zgjerimin dhe fleksibilitetit e impiantit

• Zgjidhjet me shtresa janë më e mirat:
– çdo shtresë ka detyrat dhe detyrat e veta specifike
– shtresat e ndryshme bashkëveprojnë me njëra‐tjetrën
– integrim më i thjeshtë i nënsistemeve që përdorin të njëjtën shtresë
– ndërveprim më i mirë midis pajisjeve dhe pajisjeve nga prodhues të 
ndryshëm

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 28

Integrimi Horizontal
Integrimi horizontal bazohet në shkëmbimin e informacionit me protokolle 
standarde.

• Në të kaluarën, zgjidhjet e centralizuara ishin shumë të njohura
– një pajisje “qendrore” inteligjente kontrollon një numër pajisjesh “jo‐
inteligjente”
– çdo pajisje është e lidhur direkt me njësinë e kontrollit qendrore përmes një 
kabllo të dedikuar
• Sot preferohen zgjidhjet e shpërndara
– një numër pajisjesh (“të zgjuara”) të pajisura me një nivel të caktuar të 
inteligjencës lokale
– të ndërlidhura me anë të rrjeteve të komunikimit
– që bashkëpunojnë për të kryer detyrat e synuara në mënyrën më të mirë

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 29

Prodhim i Integruar me 
Kompjuter
Computer Integrated Manufacturing (CIM)
Modeli CIM – Piramida e automatizimit

Nivel 
fabrike

Nivel 
qelize

Nivel 
impianti 
(fushe) 

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 31

Piramida e automatizimit
1. Nivel fabrike: në këtë nivel gjenden sistemet (PC, Server, etj.) për 
menaxhimin e kompanive.

2. Nivel qelize: në këtë nivel gjenden njësitë e kontrollit dhe PC që kanë për 
detyrë kontrollojnë dhe menaxhojnë prodhimin në impiant ose një pjese 
të impiantit.

3. Nivel impianti (fushe): është niveli më i ulët. Në këtë nivel gjenden 
sensorët, ekzekutorët, PLC dhe pajisje të tjera më inteligjencë të 
kufizuar.

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 32

Shkëmbimet e të dhënave
• Çdo shtresë në piramidën e automatizimit ka kërkesat e veta në lidhje me 
mënyrën e shkëmbimit të informacionit ndërmjet pajisjeve
– kufizimet e kohës dhe kërkesat mbi kapacitetin e lidhjes (bandwidth) 
– sasia dhe natyra e të dhënave të shkëmbyera
– Mënyrat e bashkëveprimit

• Si pasojë, teknologjitë e përdorura për komunikimin në shtresa të 
ndryshme karakterizohen nga veçori të ndryshme
– kjo nuk nënkupton se duhet të përdoren rrjete të ndryshme!

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 33

Kërkesat për protokollet e komunikimit
1. Nivel fabrike
– kufizimet e kohës së reagimit zakonisht nuk janë të rëndësishme
– të dhënat kanë tipologji të ndryshme (foto, tekst, programe, etj.) dhe sasi të 
konsiderueshme (~ MB)
– kërkohet kapacitet i përshtatshëm i lidhjes fizike (bandwith)

2. Nivel qelize
– kufizimet e kohës së reagimit janë të rëndësishme ( ~ 100 ms)
– të dhëna me sasi mesatare (~ KB)
– kërkohet fleksibilitet i lartë

3. Nivel impianti (fushe): 
– kufizimet e kohës së reagimit janë të ngushta (1‐100 ms)
– të dhëna në sasi të vogël (disa byte)
– të dhënat mund të jenë të proceseve ciklike dhe alarme asinkrone

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 34

Zgjidhjet Teknologjike

Nivel 

Ethernet

Ethernet industrial
fabrike

Nivel 

Rrjetet e fushës
qelize

Nivel 

4-20 ma
impianti 
(fushe) 

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 35

Niveli i fushës
Sistemet dhe pajisjet e automatizmit që gjenden në nivelin më të ulët të 
piramidës:
• i janë kushtuar prodhimit dhe, në veçanti, procesit të prodhimit
• mund të bashkëveprojnë me nivelet e sipërme (qelizë, fabrikë) kryesisht 
për koordinim, mbikëqyrje dhe konfigurim
• karakteristikat e tyre janë shumë të ndryshme krahasuar me sistemet e 
në zyra
• në këtë nivel kërkesa “real‐time” (kohe reale) duhet të përmbushet

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 36

Kërkesa “real‐time”

Sinkronizimi dhe veprimi në kohë të gjithë elementeve është 
kritik për mbarëvajtjen e procesit

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 37

Kërkesa “real‐time”
• Një kërkesë themelore për sistemet e kontrollit është që vonesa e 
reagimit të sistemit të jetë e kufizuar
– koha që kalon midis një ngjarje që ndodh në sistemin e kontrolluar dhe 
veprimit të ndërlidhur të ndërmarrë nga sistemi i kontrollit (vonesa) duhet të 
kufizohet në mënyrë deterministe
– deterministe nënkupton që limiti maksimal i vonesës të jetë i njohur dhe të 
respektohet në çdo situatë.
– kjo kërkesë ka të bëjë me algoritmin e kontrollit dhe komunikimin

• Nëse kufizimet e kohës nuk respektohen mund të ketë:
– përkeqësim i cilësisë së mallrave të prodhuar
– dëme në pajisje ose për tërë impiantin
– rrezik për operatorët e makinerive, njerëzit e tjerë ose mjedisin e punës 
(siguria)

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 38

Kërkesa “real‐time”
Kërkesat për kohën e reagimit  janë ndoshta pengesat kryesore në nivelet më 
të ulëta të sistemeve të automatizuara të fabrikës (fusha, qeliza)

• duhet të merren parasysh që në fazat e para të hartimit të sistemit

• pajisjet, algoritmet e kontrollit dhe sistemi në tërësi duhet të sigurojnë 
mekanizma specifikë për të përmbushur këto kërkesa

• shumë shpesh, ato ndikojnë thellë në teknologjitë që përdoren në 
sistemet e automatizuara: p.sh., sistemet operative në kohë reale, rrjetet 
e komunikimit në kohë reale, etj. 

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 39

Nënsistemi i 
komunikimit
Nënsistemi i komunikimit
Ai ka për qëllim shkëmbimin e informacionit midis pajisjeve që përbëjnë 
sistemin e kontrollit
• informacioni mund të kodohet si sasi analoge ose dixhitale

• shkëmbimi mund të ndodhë me lidhje të thjeshta pike‐në‐pikë ose në 
rrjete komunikimi

• transmetimi i të dhënave mund të mbështetet në sinjalet elektrike, 
sinjalet optike ose kanalet radio (për lidhje wireless)

• në impiantet e mëdha kompleksiteti i sistemit të komunikimit duhet 
marrë parasysh që në projektim

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 41

Zgjidhje më të vjetra (analoge)
• Janë lidhje analoge pikë‐në‐pike që shfrytëzojnë sinjalet elektrike:
– rryma: 4‐20ma, 0‐20ma, etc.
– tensioni: ±10V, 0‐10V, 0‐5V, etc.

• Avantazhet: 
– të thjeshta në projektim 
– instalim i lehtë
– diagnostikim i lehtë

• Disavantazhe:
– kompleksiteti i instalimeve elektrike: lidhje pikë‐në‐pikë për çdo sensor dhe 
aktuator
– nuk mund të bëhet diagnostikimi dhe konfigurimi në distancë

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 42

Transmetim 4‐20mA
Arsyet e zhvillimit:
• transmetimi i sinjaleve analoge nga sensorët në PLC (më rrallë nga PLC te 
aktuatorët) në distanca të gjata dhe me zhurmë të ulët

• transmetimi në rrymë siguron ndjeshmëri më të ulët nga ngacmimeve 
elektromagnetike

• sinjalet analoge të prodhuara nga pajisje të ndryshme mund të jenë 
shumë të ndryshme (kodimi i rrymës përkundrejt kodimit të tensionit, 
diapazoni i vlerave të pranueshme, etj.)

• standardizimi i ndërfaqeve dhe sinjaleve kërkohet në mënyrë që të 
sigurojë një shkallë të kënaqshme ndërveprimi midis pajisjeve nga 
prodhues të ndryshëm

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 43

Skema e lidhjes
• Lidhje me 2 përcjellësa

4-20mA

Transmetues +

D
Rezistencë me C
saktësi të lartë
Marrës
–

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 44

Karakteristikat e 4‐20mA
• Vlera të transmetohet është e koduar (proporcionale) si elektrike rrymë
– në intervalin nga 4mA deri 20mA 
– sinjalet e rrymës janë shumë më pak të ndjeshme ndaj shqetësimeve 
elektromagnetike sesa sinjalet e tensionit
– dobësimi i sinjalit nuk është problem

• Shembull: një dhënës presioni, me diapazon matje midis 0 dhe 10 bar
– një vlerë e presionit të barabartë me 8 bar kodohet si rrymë e barabartë me:
(20‐4) * 8/10 + 4 = 12.8 + 4 = 16.8mA

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 45

Detaje mbi 4‐20mA
• Furnizimi me energji elektrike DC (24‐30V) është rrallë në dispozicion në 
anën e transmetuesit (p.sh., sensori):
– zakonisht, ajo sigurohet nga marrësi (p.sh., PLC)

• Rryma në lak shndërrohet në një tension në marrës me anë të një 
rezistori me saktësi të lartë

• Vlera më e ulët në rangun e matjes është e koduar si 4mA :
– në rastin kur ka një defekt (transmetues i dëmtuar ose linja e ndërprerë) 
rryma është 0 mA
– kjo jep 0 V në marrës, duke lejuar kështu që defekti të zbulohet

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 46

Zgjidhje më të reja
Protokolli HART (Highway Addressable Remote Transducer):
• protokoll komunikimi që mbështetet në një sinjal digjital 1200 baud (njësi 
sinjali që nevojiten për kodimin e biteve) të koduar duke përdorur 
modulimin FSK (ndërrimi i frekuencës) i mbivendosur në një sinjal analog 
4‐20mA

• arrin funksione të përparuara të komunikimit dhe ruan përputhshmërinë 
me pajisjet dhe sistemet ekzistuese 4‐20mA

• zgjidhje hibride analog‐dixhitale (komunikimi analog përdoret për 
kontroll, ndërsa diagnostikimi dhe konfigurimi mbështeten në sinjalet 
dixhitale)

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 47

Komunikimi dixhital serial
• Ndërfaqe standarde të komunikimit serial
– RS‐232 
– RS‐422 
– RS‐485

• Karakteristikat e përbashkëta
– standard për transmetimin dixhital serial (kodimi binar i informacionit) 
– sinjali dixhital kodohet duke përdorur dy nivele të ndryshme të tensionit

Donald Selmanaj – Hyrje në Sistemet e Komunikimit Industrial Prill 2020 48