Sprawdzian z pozytywizmu

grupa B

1. Co określano mianem pozytywizmu w Polsce? (1 p.)

Mianem pozytywizmu w Polsce określa się nurt w literaturze, trwający mniej więcej od
powstania styczniowego do lat 90. XIX wieku. Teksty pozytywistyczne poruszały tematykę:
pracy u podstaw, pracy organicznej, emancypacji kobiet, asymilacji Żydów. Głównymi
kierunkami były realizm i naturalizm.  W filozofii opierano się na scjentyzmie, utylitaryzmie i
ewolucjonizmie.  Twórcy pozytywistyczni: Prus, Sienkiewicz, Orzeszkowa, Świętochowski,
Asnyk, Dygasiński, Zapolska.

2. Jaki wpływ miała rewolucja przemysłowa na przemiany cywilizacyjne i społeczne w

Europie drugiej połowy XIX w. (2 p.)
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

3. Wyjaśnij znaczenie podanych haseł pozytywistycznych. (2 p.)

Hasło Definicja
ewolucjonizm zbiór teorii opisujących ewolucję społeczeństwa, które przechodzi przez
poszczególne etapy podczas rozwoju społecznego. Ewolucjonizm jest
jedną z najstarszych teorii w socjologii i antropologii kulturowej, w
swojej klasycznej postaci został sformułowany (i dominował w całej
nauce) w XIX wieku.
utylitaryzm czyn jest dobry wtedy i tylko wtedy, gdy przyczynia się do stanowienia
szczęścia powszechnego, rozumianego jako wzrost przyjemności i
redukcja cierpień w świecie.

praca organiczna działanie na rzecz rozwoju gospodarczego ludności z ziem polskich.

Pozytywiści uważali, że społeczeństwo przypomina żywy organizm –
tak jak dla właściwego funkcjonowania organizmu niezbędne jest
zdrowie wszystkich organów, tak dla dobra społeczeństwa potrzebny
jest równomierny rozwój wszystkich jego warstw i dziedzin życia.
emancypacja zwiększenie udziału kobiet w życiu publicznym, zapewnienie im
kobiet dostępu do szkół średnich i wyższych, poszerzenie ich aktywności
zawodowej.

4. Scharakteryzuj poglądy filozofów pozytywistycznych. (2 p.)

• John Stuart Mill – We wczesnym okresie był on zdecydowanym zwolennikiem

utylitaryzmu.
W poglądach Milla można wyróżnić trzy rodzaje empiryzmu: genetyczny, epistemologiczny,
metodologiczny W drugim okresie poglądy Johna Milla przeszły w teorii poznania bardziej
na pozycje naturalistyczne
• Hipolit Taine – był francuskim krytykiem i historykiem. Był głównym teoretycznym
wpływem francuskiego naturalizmu, głównym zwolennikiem pozytywizmu socjologicznego i
jednym z pierwszych praktyków krytyki historyków.
5. Uzupełnij zdania. (2 p.)

Realistyczny nurt w sztuce drugiej połowy XIX w. nazywano

również ........................................ Nawiązywał on do charakterystycznej dla tego kierunku
wierności w odtwarzaniu .......................... Ważniejsza od piękna
była .......................................... Malarze ukazywali otaczający świat bez
jakichkolwiek ..........................................., z fotograficzną wiernością. Szczególnie upodobano
sobie sceny drastyczne i dotąd uważane za ................................................, np. nędzy, chorób,
niesprawiedliwości. Najbardziej znanymi polskimi malarzami tego kierunku
byli ........................................................ i ..........................................................

6. Wymień cechy malarstwa akademickiego i realistycznego na podstawie analizy podanych

dzieł. (2 p.)

Adolphe-William Bouguereau Gustave Courbet Kamieniarze

Narodziny Wenus
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................

7. Uzupełnij zdania charakteryzujące teatr drugiej połowy XIX w. (2 p.)

W teatrach drugiej połowy XIX w. najczęściej

grano: ......................................................, .........................., ........................................, .............
...................... Sztuki często miały charakter moralizatorski lub .......................................
Tendencje realistyczne przejawiały się w tym, że ukazywano ..................................bohaterów,
..................................... problemy, dbano również, by .......................................przypominała
dokładnie epokę, w której rozgrywała się akcja utworów. Największymi ośrodkami
teatralnymi były miasta .......................... i ............................
8. Połącz imiona i nazwiska twórców z właściwymi tytułami dzieł. (2 p.)

Lew Tołstoj • Wojna i pokój

Gustaw Flaubert • Pani Bovary
Henryk Sienkiewicz • Trylogia
Adam Asnyk • Do młodych
Maria Konopnicka • Rota
Eliza Orzeszkowa • Marta
Bolesław Prus • Faraon
Honoré de Balzac • Ojciec Goriot

9. Wymień po jednym przykładzie utworu realizującego wymienione gatunki literackie. (2 p.)

10. Wypisz cztery cechy charakterystyczne podanych gatunków literackich. (2 p.)

• powieść polifoniczna
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
• felieton
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

11. Podkreśl zagadnienia, które nie występują w Lalce Bolesława Prusa. (1 p.)

pozytywistyczne idee naprawy społeczeństwa skonfrontowane z rzeczywistością, praca u

podstaw, kwestia żydowska, dziedzictwo romantyczne, obraz życia prowincji, emancypacja
 kobiet, złożoność rozwoju społeczeństwa polskiego, jednostka zniewolona przez własną
psychikę, ciężka dola chłopa, rola społeczna jednostki, motyw świata jako teatru, Warszawa i
jej mieszkańcy

12. Przeczytaj wiersz Adama Asnyka i wykonaj polecenia. (4 p.)

Adam Asnyk Karmelkowy wiersz

Bywało dawniej, przed laty,

Sypałem wiersze i kwiaty
Wszystkim dziewczątkom,
Bom myślał, o piękne panie,
Że kwiat lub słowo zostanie
Dla was pamiątką.

Wierzyłem – zwyczajnie – młody,

Że jeszcze nie wyszło z mody
Myśleć i czuć,
Że trocha serca kobiecie,
Świetnej kariery na świecie,
Nie może psuć.
Aniołków brałem na serio
I z śmieszną donkiszoterią
Wielbiłem lalki,
I gotów byłem, o zgrozo,
Za Dulcyneę z Tobozo
Stanąć do walki!

Lecz dziś komedię salonu

Jak człowiek dobrego tonu
Na wylot znam;
Z serca pożytek niewielki,
Więc mam w zapasie karmelki
Dla dam.

a) Określ podmiot liryczny utworu.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

b) Napisz, w jaki sposób zostały ukazane w Karmelkowym wierszu kobiety.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

c) Wyjaśnij znaczenie słów zawartych w ostatniej zwrotce.

...............................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

d) Wytłumacz, do jakiej tradycji nawiązywał Asnyk w swej poezji. Odwołaj się do

Karmelkowego wiersza.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

*13. Ilustracją jakiego hasła pozytywistycznego może być nowela Marii Konopnickiej
Mendel Gdański? Uzasadnij swoją odpowiedź. (2 p.)
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................