1 1

8 8
Kijk naar
Kijk het
naarfragment
het fragment
uit deuit
show
de show
van Alex
van Agnew.
Alex Agnew.
Probeer
Probeer
voor voor
elke elke
45 45 soortsoort
humorhumor
een voorbeeld
een voorbeeld
te noteren.
te noteren.

IronieIronie ‘goede’
‘goede’ mop mop
voor voor Bert Kruismans
Bert Kruismans

Sarcasmespeech
Sarcasme speech over vrouwen
over vrouwen
0:00 |8:550:00 |8:55

Cynisme aanstellerige
Cynisme aanstellerige vrouwen
vrouwen bij zwangerschap
bij zwangerschap

Zwarte doodschieten
Zwarte doodschieten van vriendenkring
van vriendenkring
humor
humor

Absurde Indisch
Absurde Indisch
liedje,liedje, bevallende
bevallende mannen
mannen
humor
humor

Parodie Indische
Parodie Indische treinconducteur
treinconducteur (Apu(Apu
uit Thuit The Simpsons),
e Simpsons),
reclame
reclame Danacol
Danacol

Taalhumor
Taalhumor Duitser
Duitser Helmup,
Helmup, whatever-the-fuck-a-col
whatever-the-fuck-a-col

Zelfspot lachen
Zelfspot lachen met eigen
met eigen dommedomme
mop mop

9 9
MaakMaak zelfcartoon
zelf een een cartoon
of eenofmop
een mop enjelaat
en laat je klasgenoten
klasgenoten radenraden wat voor
wat voor humorhumor je gebruikt
je gebruikt hebt.hebt.

10 10 a Wanneer
a Wanneer is hetisgepast/niet
het gepast/niet
gepastgepast
humorhumor te gebruiken?
te gebruiken? Voer Voer een klasdiscussie
een klasdiscussie en bepaal
en bepaal waar waar voor jullie
voor jullie de grens
de grens ligt. ligt.
b Welke
b Welke soortsoort
humor humor
heeftheeft
jouw jouw voorkeur?
voorkeur?

WatWat
hebheb
je geleerd?
je geleerd?

Je kent
Je de
kent
verschillende
de verschillende
soorten
soorten
humorhumor
en je en
kanjezekan
herkennen.
ze herkennen.

Waarom
Waarom
hebheb
je dat
je dat
geleerd?
geleerd?

DoorDoor
creatief
creatief
en humoristisch
en humoristisch
met taal
metom
taalteom
springen
te springen
kom kom
je veeljegeloofwaardiger
veel geloofwaardiger
en overtuigender
en overtuigender
over. over.

6 | 6Ik |heb
224 224 DeelDeel Ik heb
gelijk!
gelijk!

Lesfiche
18175_IMNE4ALW_deel
18175_IMNE4ALW_deel 6.indd 6.indd
224 224 7/29/167/29/16 12:2
12:27 PM
Duiding Eindtermen Leerlijn
Vakcomponent Lezen 16, 17, 18, 22  Wat kennen/kunnen we al?
Lesnummer Deel 6, les 2 Leerplandoelen We kennen al de verschillende leesstra-
Duur 3 lesuren tegieën en kunnen bronnen kritisch
VVKSO 9, 10, 12
bekijken. We hebben al geleerd infogra-
GO! 9, 10, 11, 15
fieken te interpreteren.
OVSG 13, 14, 15
 Wat leren we nu?
We leren tabellen en grafieken inter-
preteren en gebruiken als een vorm van
argumenteren.

260
 Tabellen
Tabellen
enen
grafi
grafi
eken
eken 22

1 1 Vink
Vink
aanaan of onderstaande
of onderstaande stellingen
stellingen volgens
volgens joujou
juistjuist of fout
of fout zijn.zijn.

Stelling 1 1
Stelling
JuistJuist Fout
Fout
Jongens nuttigen
Jongens veelveel
nuttigen meer alcohol
meer dandan
alcohol meisjes.
meisjes.

Stelling 2 2
Stelling
JuistJuist Fout
Fout
Jongens drinken
Jongens meer
drinken bierbier
meer dandan
meisjes.
meisjes.

Stelling 3 3
Stelling
JuistJuist Fout
Fout
Jongens uit uit
Jongens hethet
asoaso
drinken meer
drinken bierbier
meer dandan
jongens uit uit
jongens hethet
tsotso
of bso.
of bso.

Stelling 4 4
Stelling
Jongeren vanvan
Jongeren veertien à vijftien
veertien jaarjaar
à vijftien kopen alcohol
kopen meestal
alcohol nietniet
meestal zelf,zelf,
maar krijgen
maar hethet
krijgen JuistJuist Fout
Fout
vanvan
eeneen
broer, eeneen
broer, zuszus
of vrienden.
of vrienden.

2 2 Bekijk onderstaande
Bekijk grafigrafi
onderstaande eken.eken.

a aKomen
Komen jouw inschattingen
jouw bij de
inschattingen bij stellingen uit uit
de stellingen de vorige opdracht
de vorige overeen
opdracht metmet
overeen de informatie in de
de informatie in grafi eken?
de grafi eken?
b bGeeft elkeelke
Geeft grafigrafi
ek een betrouwbaar
ek een betrouwbaar antwoord?
antwoord?Tip:Tip:
denk aanaan
denk hethet
kraakkader!
kraakkader!

1 1 2b Modelantwoord
De derde grafiek zal weinig
betrouwbaar zijn, aangezien de
steekproef is afgenomen in het
dorp Varsseveld. Ze had dus slechts
een beperkt en regionaal karakter
en zegt bijgevolg weinig over alle
jongeren. Bovendien lijkt deze gra-
fiek een weinig wetenschappelijke
basis te hebben.

De eerste en vierde grafiek zijn

© 2013
© 2013 Trimbos
Trimbos Instituut
Instituut / Rikkers
/ Rikkers Infographics
Infographics
betrouwbaar, omdat het gaat om
grafieken van een Nederlands insti-
tuut dat werkt rond alcohol.
2 2 Grafiek
Grafiek
3: trend
3: trend
wekelijks
wekelijks
bierbier
drinken
drinken
naar
naar
opleiding
opleiding
en en
geslacht
geslacht

60 60
De tweede grafiek werd opgesteld
60 60 jongens
jongens
ASOASO
58 58
55 55 door de Vakgroep Maatschappelij-
52 52 53 53 53 53 53 53 meisjes
meisjes
ASOASO
50 50 51 51 ke Gezondheidkunde van de
46 46
45 45 jongens
jongens
TSOTSO
40 40
43 43 43 43 42 42 41 41 Universiteit Gent en zal dus allicht
meisjes
meisjes
TSOTSO
35 35
34 34
wel betrouwbaar zijn.
30 30 31 31
jongens
jongens
BSOBSO
25 25 24 24 24 24 25 25
21 21 22 22 21 21 meisjes
meisjes
BSOBSO
20 20 20 20 19 19 19 19
10 10
18 18 14 14
10 10 10 10
19941994 19961996 19981998 20002000 20022002 20062006 20102010

Bron:
Bron:
www.vitalink.be,
www.vitalink.be,
grafigrafi
ek opgesteld
ek opgesteld
doordoor
Vakgroep
Vakgroep
Maatschappelijke
Maatschappelijke
Gezondheidkunde
Gezondheidkunde
Universiteit
Universiteit
Gent
Gent

2 Tabellen
2 Tabellen
en en
grafi
grafi
eken
eken 225225

18175_IMNE4ALW_deel 6.indd
18175_IMNE4ALW_deel 225 225
6.indd 7/29/16 12:27
7/29/16 PM PM
12:27
Materiaal
 Wat leren we later?  Leerwerkboek p. 225-229
In de derde graad gaan we dieper in op het kritisch
Niet vergeten
analyseren van bronnen. Binnen de onderzoeks-
Zorg voor pc’s/tablets met internettoegang
competentie zullen we worden geconfronteerd
in de klas of reserveer het pc-lokaal.
met tabellen en grafieken en die zelf moeten
maken.

 Waarom leren we dit?

Voor de taaltaak zullen we grafieken en tabellen
moeten gebruiken om onze argumentatie kracht
bij te zetten.

261
 2

3 Alcoholgebruik in de afgelopen 4 weken in klas 4 in de Achterhoek

90%
2 Duiding
80%
Afkortingen in grafiek 3: 83 82
70% 77
vmbo = voorbereidend middelbaar 72
60% 4 vmbo
beroepsonderwijs 64
50% 4 havo/vwo
havo = hoger algemeen voortgezet 53
40%
onderwijs
30%
vwo = voorbereidend wetenschap-
20%
pelijk onderwijs
10%
Je kan deze opleidingen vergelijken
0%
met beroepsonderwijs (vmbo),
totaal < 16 jaar > 16 jaar
technisch onderwijs (havo) en
algemeen secundair onderwijs Bron: www.varsseveldonline.nl
(vwo).

© 2013 Trimbos Instituut / Rikkers Infographics

3 Lees onderstaande onderzoeksvragen. In welke grafiek uit de vorige opdracht vind je het antwoord op de onderzoeksvraag?

Onderzoeksvraag Grafiek

Drinken jongens meer dan meisjes? grafiek 4

Drinken lageropgeleide jongeren meer dan Geen, want in grafiek 2 gaat het om het nuttigen van bier en niet
hogeropgeleide jongeren? alcohol in het algemeen.

Is het bier drinken door jongeren sinds 1994 grafiek 2

afgenomen of toegenomen?

Hoe komen jongeren in contact met alcohol? grafiek 1

226 Deel 6 | Ik heb gelijk!

18175_IMNE4ALW_deel 6.indd 226 18175_IMN

7/29/16 12:27 PM

262
 2 2

4 4 de grafi
Bekijk Bekijkekde grafi
over ek over
rokers rokers en overgewicht.
en overgewicht. BeantwoordBeantwoord
daarna dedaarna
vragen.de vragen.

40% 40%
35% 35%
30% 30%
25% 25% jongens
jongens 12-18 jaar 12-18 jaar

20% 20% jongens

jongens 18-25 jaar 18-25 jaar

15% 15% meisjes

meisjes 12-18 jaar 12-18 jaar

10% 10% meisjes

meisjes 18-25 jaar 18-25 jaar

5% 5%
0% 0%
rokers zware rokers
rokers dagelijkse dagelijkse
zware rokers overgewicht
overgewicht ernstig ernstig
onder de onder derokers rokers overgewichtovergewicht
rokers rokers

Bron: CBS Bron: CBS

BMI – body
BMI – mass
body index
mass index
Met een eenvoudige
Met een eenvoudige
formule kan
formule
je zelfkan
uitrekenen
je zelf uitrekenen
of je al danof je
niet
al te
dan
veel
niet
weegt.
te veel
Door
weegt.
je gewicht
Door jeingewicht in
Wkilo’s te Wkilo’s
delen door
te delen
je lengte
door je
in lengte
meters in in meters
het kwadraat,
in het kwadraat,
krijg je je krijg
bodyjemass
je body
index
mass
(BMI).
index (BMI).
Een voorbeeld
Een voorbeeld
voor iemand
voorvan
iemand65 kgvanmet65eenkg lengte
met een van lengte
1,70 m.
van 1,70 m.

gewicht ingewicht
kg in kg 65 65 65 65
BMI = BMI = = = = = = 22,49 = =goed
22,49gewicht
= goed gewicht
lengte x lengte
lengte x lengte1,70 x 1,70
1,70 x 1,702,89 2,89

• •
Een normaal
Een normaal
gewicht geeft
gewicht
eengeeft
scoreeen
tussen
score
20tussen
en 25.20 en 25.

• •
Bij een BMI
Bij tussen
een BMI
buikomvang
daarbij jedaarbij
25tussen
en 30 25
je buikomvang
ensprake
is er
meer danmeer
30 is er
vansprake
overgewicht.
88 centimeter
van overgewicht.
dan 88 centimeter
Probeer dan
(bij vrouwen)
Probeer
(bij vrouwen)
niet verder
dan niet
of 102 centimeter
aan
verder
te komen.
of 102 centimeter
aan teIskomen. Is
(bij mannen),
(bij mannen),
probeer dan
probeer
af te dan
vallen.
af te vallen.

• •
Een BMI hoger
Een BMI
risicofactoren
danhoger
30 wijst
risicofactoren
zijn voor je
danop
zijn
30obesitas.
wijst op obesitas.
gezondheid.
Dan moetDan
voor je gezondheid.
Doe dat bij
Doe
je zeker
moetvermageren,
voorkeur
je zeker vermageren,
dat bij onder
voorkeur
ook als erook
medische
onder medische
geen
alsandere
begeleiding.
er geen andere
begeleiding.

Bron: www.cm.be
Bron: www.cm.be

a Welkeainformatie kan je uit deze

Welke informatie kan jegrafi
uit ek afleiden?
deze grafiek afleiden?

het percentage rokers, zware

het percentage en dagelijkse
rokers, rokers, personen
zware en dagelijkse met overgewicht
rokers, personen en ernstigen
met overgewicht overgewicht naar leeftijd
ernstig overgewicht naar leeftijd

en geslacht
en geslacht

b Welkebconclusies kan je trekken

Welke conclusies kan jeoptrekken
basis van
op de grafi
basis vanek?deTip: vergelijk
grafi ek? Tip:de leeftijden
vergelijk en de verschillende
de leeftijden categorieën.
en de verschillende categorieën.

Jongvolwassenen tussen 18 tussen

Jongvolwassenen en 25 jaar roken
18 en aanzienlijk
25 jaar meer dan meer
roken aanzienlijk jongeren
dantussen 12 tussen
jongeren en 18 jaar.
12 en 18 jaar.

Er zijn in deze
Er zijn
categorie
in deze ook
categorie
meer ook
dagelijkse
meer dagelijkse
en zware rokers.
en zware rokers.

Overgewicht is een groter

Overgewicht probleem
is een dan rokendan
groter probleem in de categorie
roken in de tussen 12 tussen
categorie en 18. 12 en 18.

Ernstig overgewicht komt in geringe

Ernstig overgewicht mate
komt in voor.mate voor.
geringe

c Welkecvragen
Welke
zouvragen
je in een
zouenquête
je in eenmoeten
enquêtestellen
moetenomstellen
deze grafi
om ek
deze
te kunnen
grafiek teopstellen?
kunnen opstellen?

Wat is uwWat
leeftijd?
is uwHoeveel
leeftijd?rookt u gemiddeld
Hoeveel per dag? Wat
rookt u gemiddeld per is uwWat
dag? gewicht?
is uwWat is uwWat
gewicht? lengte?
is uw lengte?

2 Tabellen
2 Tabellen
en grafieken
en grafieken
227 227

NE4ALW_deel
18175_IMNE4ALW_deel
6.indd 227 6.indd 227 7/29/16 12:277/29/16
PM 12:27 PM

263
 2

d Zoek op waar CBS voor staat. Wat betekent dat voor de betrouwbaarheid van deze grafiek?

CBS staat voor het Centraal Bureau voor de Statistiek. Zij hebben als instelling de taak om betrouwbare en

statistisch samenhangende informatie te publiceren. Deze bron is dus zeker betrouwbaar.

Bron: www.deredactie.be

Bron: BIVV (Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid)

5 Maak op basis van een grafiek een korte tekst waarin je de gegevens in de grafiek bespreekt. Je mag een van
bovenstaande grafieken gebruiken of zelf op zoek gaan naar een grafiek over een onderwerp dat je interesseert.

Stappenplan
1 Stel jezelf een vraag waarop je het antwoord zou willen weten.
Bv. Is het aantal tienermoeders in Vlaanderen gestegen?
2 Zoek een grafiek over het onderwerp via Google. Indien je geen grafiek over dit onderwerp vindt, kies je
een ander onderwerp.
3 Check of de bron betrouwbaar is.
Bv. De bron is www.deredactie.be, de nieuwssite van de VRT, en is dus betrouwbaar.
4 Lees de grafiek grondig.
5 Welk antwoord geeft de grafiek op jouw vraag?
Het aantal tienermoeders is sinds 2007 aanzienlijk gedaald (bijna 50 %).

228 Deel 6 | Ik heb gelijk!

18175_IMNE4ALW_deel 6.indd 228 18175_IMN

7/29/16 12:27 PM

264
 2 2

4 Bekijk de grafiek over rokers en overgewicht. Beantwoord daarna de vragen.

6 Wordt er een onderscheid gemaakt tussen bepaalde groepen?

40% Bv. België wordt vergeleken met andere landen in Europa.
35%
7 Schrijf een korte tekst waarin je volgende vragen beantwoordt:
30%
a Welke vraag heb je je gesteld? e Wat is het antwoord op jouw vraag?
25% jongens 12-18 jaar
b Waarom interesseert dat je? f Welke andere informatie in verband met jouw
20% jongens 18-25 jaar
c Welk antwoord had je verwacht? vraag haal je uit de grafiek?
15% d Waarom had je dat antwoord verwacht? meisjes 12-18 jaar

10% meisjes 18-25 jaar

5%
6 Vergelijk jouw tekst met die van een klasgenoot.
0%
rokers zware dagelijkse
rokers beter overgewicht ernstig
a Wat heeft jouw klasgenoot gedaan?
rokers
onder de overgewicht
b Wat heb jij goedrokers
gedaan?
c Wat zou je nog veranderen?
Bron: CBS
persoonlijk antwoord

7 Waarom wekken grafieken en tabellen de indruk dat jij als spreker of schrijver gelijk hebt?

Ze geven de indruk wetenschappelijk te zijn en zijn vaak gebaseerd op cijfers uit een onderzoek.
BMI – body mass index
Met een eenvoudige formule kan je zelf uitrekenen of je al dan niet te veel weegt. Door je gewicht in
Wkilo’s te delen door je lengte in meters in het kwadraat, krijg je je body mass index (BMI).
8 Waarom is een grafiek die opgesteld werd op basis van de resultaten van een enquête in jouw klas niet altijd
Een voorbeeld voor iemand van 65 kg met een lengte van 1,70 m.
betrouwbaar? Geef een voorbeeld van wanneer ze wel betrouwbaar is.
gewicht in kg 65 65
Enquêtes moeten gebaseerd
BMI = = zijn op een degelijk onderzoek
= met een voldoende
= 22,49 grote groep ondervraagden. Vaak kan
= goed gewicht
lengte x lengte 1,70 x 1,70 2,89
je enkel grafieken van wetenschappelijke instellingen geloven.
• Een normaal gewicht geeft een score tussen 20 en 25.
Als je grafiek duidelijk stelt dat de resultaten enkel opgaan voor je eigen klas, is de grafiek wel correct. Als je stelt dat
• Bij een BMI tussen 25 en 30 is er sprake van overgewicht. Probeer dan niet verder aan te komen. Is
daarbij je buikomvang meer dan 88 centimeter (bij vrouwen) of 102 centimeter (bij mannen),
ze geldt voor alle jongeren in Vlaanderen, is de grafiek niet betrouwbaar.
probeer dan af te vallen.

• Een BMI hoger dan 30 wijst op obesitas. Dan moet je zeker vermageren, ook als er geen andere
9 risicofactoren
Wat is zeer belangrijk
zijn voorals
je je zelf grafieken
gezondheid. of tabellen
Doe gebruikt?onder medische begeleiding.
dat bij voorkeur
De grafieken en tabellen moeten gebaseerd zijn op cijfergegevens die op een correcte en wetenschappelijke manier
Bron: www.cm.be
verzameld werden.
a Welke informatie kan je uit deze grafiek afleiden?

het percentage rokers, zware en dagelijkse rokers, personen met overgewicht en ernstig overgewicht naar leeftijd
Wat heb je geleerd?
en geslacht
Je kan grafieken en tabellen interpreteren.
b Welke conclusies kan je trekken op basis van de grafiek? Tip: vergelijk de leeftijden en de verschillende categorieën.
Je weet dat je ze kan gebruiken om aan geloofwaardigheid te winnen.
Jongvolwassenen tussen 18 en 25 jaar roken aanzienlijk meer dan jongeren tussen 12 en 18 jaar.
Je kan tabellen en grafieken gebruiken tijdens een presentatie of een schrijfoefening.
Er zijn in deze categorie ook meer dagelijkse en zware rokers.
Je kan tabellen en grafieken en hun bronnen kritisch bekijken.
Overgewicht is een groter probleem dan roken in de categorie tussen 12 en 18.

Ernstig overgewicht komt in geringe mate voor.

Waarom heb je dat geleerd?

c Welke vragen zou je in een enquête moeten stellen om deze grafiek te kunnen opstellen?
Voor het debat zal je de andere partij moeten proberen te overtuigen. Dat kan je door op wetenschappelijk
Wat is uw leeftijd? Hoeveel rookt u gemiddeld per dag? Wat is uw gewicht? Wat is uw lengte?
onderzoek gebaseerde grafieken of tabellen te gebruiken.

2 Tabellen
2 Tabellen en grafieken
en grafieken 227 229

NE4ALW_deel 6.indd 227 6.indd 229

18175_IMNE4ALW_deel 7/29/16 12:277/29/16
PM 12:27 PM

265