Professional Documents
Culture Documents
Hafta PDF
Hafta PDF
Hafta PDF
GAUSS YASASI
15.1 Elektrik Akısı
15.2 Gauss Yasası
15.3 Uygulamalar
15.4 İletkenlerde Elektrik Alan
Daha iyi sonuç almak için, Adobe Reader programını Tam Ekran modunda çalıştırınız.
Sayfa çevirmek/Aşağısını görmek için, farenin sol/sağ tuşlarını veya PageUp/PageDown tuşlarını kullanınız.
Tanım:
Φ = E A cos θ = E⊥ A
Tanım:
Φ = E A cos θ = E⊥ A
Φ = E A cos 0◦ = E A H
Φ = E A cos 0◦ = E A H
kq
Φ = EA = S = 4πk q
4π rS2
r2
@
q
Φ =
ε0
q yükü çevresinde küre değil de, herhangi bir kapalı yüzey olsaydı,
sonuç yine değişmezdi (b). H
q yükü çevresinde küre değil de, herhangi bir kapalı yüzey olsaydı,
sonuç yine değişmezdi (b). H
q yükü Gauss yüzeyi dışında ise (c):
Yüzeye giren her alan çizgisi, mutlaka bir yerden çıkar. Eksi ve artı
akıların net toplamı sıfır olur:
I
Φ= E dA cos θ = 0 (yük Gauss yüzeyi dışında ise)
Yük dağılımı simetrik ise, öyle uygun bir Gauss yüzeyi seçilir ki
integral almaya gerek kalmaz.
UYGULAMALAR . . .
Üniversiteler İçin FİZİK II 15. GAUSS YASASI : 5/8
15.4 İLETKENLERDE ELEKTRİK ALAN
Gauss yasası ile iletkenlerin özellikleri anlaşılabilir. H
Bir dış elektrik alan içine konulan iletken içinde yine ~E = 0 olur.
Başlangıçta rastgele konumlarda olan elektronlar, dış elektrik alanın
~F = q~E kuvvetinin etkisiyle, elektrik alana zıt yönde toplanır ve
iletken içinde dış elektrik alanı sıfırlar.
Üniversiteler İçin FİZİK II 15. GAUSS YASASI : 6/8
Bir iletkene verilen ekstra yük iletkenin yüzeyinde toplanır. H
∆Φ = 𝐸⃗ ∙ ∆𝐴⃗
Φ = ∆Φ = 𝐸⃗ ∙ ∆𝐴⃗
Örnek 2:
l kenar uzunluklu küp biçimli kapalı bir yüzey şekildeki gibi bir 𝐸⃗ alanı içine konulmuştur. Küp
yüzeylerinden geçen toplam elektrik akıyı hesaplayınız.
Φ = 𝐸⃗ ∙ 𝑑𝐴⃗ + 𝐸⃗ ∙ 𝑑𝐴⃗ + 𝐸⃗ ∙ 𝑑𝐴⃗ + 𝐸⃗ ∙ 𝑑𝐴⃗ + 𝐸⃗ ∙ 𝑑𝐴⃗ + 𝐸⃗ ∙ 𝑑𝐴⃗
Φ = 𝐸⃗ ∙ 𝑑𝐴⃗ + 𝐸⃗ ∙ 𝑑𝐴⃗
𝜃 = 0° 𝜃 = 180°
cos0°=1 cos180°=−1
Φ = 𝐸 𝑑𝐴 − 𝐸 𝑑𝐴
E=sabit
Φ =𝐸 𝑑𝐴 − 𝐸 𝑑𝐴
𝑑𝐴 = 𝑙. 𝑙 = 𝑙
Φ = 𝐸𝑙 − 𝐸𝑙
Φ =0
Küpe giren akı, çıkana eşittir. Küp içinde üretim veya kayıp yoktur.
Örnek 3:
a yarıçaplı yalıtkan bir kürenin ρ düzgün yük yoğunluğu ve toplam pozitif Q yükü
bulunmaktadır. Buna göre; a) kürenin dışındaki (r>a) bir noktada ve b) kürenin içerisindeki
(r<a) bir noktada elektrik alanını bulunuz?
a) r>a için,
∑𝑞 ç 𝑄 1 𝑄
Ф = 𝐸⃗ . 𝑑𝐴⃗ = 𝑣𝑒 𝜃 = 0 𝑜𝑙𝑑𝑢ğ𝑢𝑛𝑑𝑎𝑛 𝐸 𝑑𝐴 = ⇒ 𝐸=
𝜀 𝜀 4𝜋𝜀 𝑟
b) r<a için,
∑𝑞 ç
Ф = 𝐸⃗ . 𝑑𝐴⃗ = ⇒ 𝑞 ç =?
𝜀
4 𝜌4𝜋𝑟
𝑞 ç = 𝜌. 𝑉 𝑣𝑒 𝑉 = 𝜋𝑟 ⇒ 𝑞ç =
3 3
Buradan,
𝜌4𝜋𝑟
𝐸 𝑑𝐴 = 𝑣𝑒 𝑑𝐴 = 4𝜋𝑟
3𝜀
𝜌4𝜋𝑟 𝜌
𝐸(4𝜋𝑟 ) = ⇒ 𝐸= 𝑟 𝑠𝑜𝑛𝑢𝑐𝑢 𝑒𝑙𝑑𝑒 𝑒𝑑𝑖𝑙𝑖𝑟.
3𝜀 3𝜀
𝑄 𝑄 𝑄 1
𝜌= = ⇒ 𝐸= 𝑟
𝑉 ü 4 4𝜋𝑎 3𝜀
3 𝜋𝑎
Sonuç olarak,
𝑄 𝑟 𝑘𝑄
𝐸= 𝑣𝑒𝑦𝑎 𝐸 = 𝑟
4𝜋𝜀 𝑎 𝑎
∑𝑞 ç
Ф = 𝐸⃗ . 𝑑𝐴⃗ = =0 ⇒𝐸=0
𝜀
Φ= 𝐸 cos 𝜃 𝑑𝐴 = 𝐸 𝑑𝐴
𝑑𝐴 = 2𝜋𝑟. 𝑙
𝑞
Φ = 𝐸. 2𝜋𝑟. 𝑙 =
𝜀
𝑞 = 𝜆. 𝑙
𝜆. 𝑙
⇒ 𝐸. 2𝜋. 𝑙 =
𝜀
1 𝜆 𝜆
𝐸= ∙ ⇒ 𝐸 = 2𝑘
2𝜋𝜀 𝑟 𝑟
Örnek 6:
Pozitif yüklü sonsuz büyüklükte yalıtkan bir düzlemin elektrik alanını bulunuz.
𝑞
Φ = 2 𝐸. 𝐴 =
𝜀
𝑞 =𝜎𝐴
𝜎𝐴
⇒ 2𝐸 . 𝐴 =
𝜀
𝜎
𝐸=
2𝜀
Örnek 7: Düzgün Olmayan Şekilde Yüklenmiş Katı Küre
a) 𝑄 = ∫ 𝜌 𝑑𝑉 𝑑𝑉 = 𝜋[(𝑟 + 𝑑𝑟) − 𝑟 ]
𝑑𝑉 = 4𝜋𝑟 𝑑𝑟
a
𝑄 = ∫ αr (4𝜋𝑟 𝑑𝑟)=4 𝜋α ∫0 r4 ,
4𝜋𝛼
𝑄= 𝑎
5
5𝑄
𝛼=
4𝜋𝑎
∑
b) ∮ 𝐸⃗ . 𝑑𝐴⃗ =
ç
𝑞 ç =? belirlenirse soru çözülür
𝑞ç = 𝜌𝑑𝑉
= (𝛼𝑟 ) 4𝜋𝑟 𝑑𝑟
5𝑄
= 𝑟 4𝜋𝑟 𝑑𝑟
4𝜋𝛼
𝑟
𝑞ç =𝑄
𝑎
Qr5
𝐸(4𝜋𝑟 ) =
ϵ0 a5
𝐸(4𝜋𝑟 ) = r , 𝑘= olursa;
𝐸= r elde edilir
Örnek 8:
Şekildeki sistem için; a) düşey yüzeyden b) eğik
yüzeyden c) Toplam (net) akıyı geçen elektrik
akısını hesaplayınız?
Çözüm: E ve A vektör oldukları için normal yazıya göre daha siyah (bold) yazılmıştır.
a)
E.A.CosCos180= -1 olduğundan
x104(0.1x0.3) = -2,34 kNm2/C
b)
E.A.CosA= l.0,3 , l=0,1/ Cosm A=0,2.0,3=0,06 m2
x104. 0,06.0,5= -2,35 kNm2/C
c)
Toplam olur.
Örnek 9:
A= (2𝑅)ℎ dır.
Örnek 10:
𝑄 5,7𝑥10 𝐶
𝜌= = = 2,3𝑥10
4 4 𝑚
3 𝜋𝑎 3 𝜋(0,04)
4 4
𝑞ç =𝜌 𝜋𝑟 = 2,13𝑥10 𝜋(0,02) = 0,713𝜇𝐶
3 3
4 4
𝑞ç =𝜌 𝜋𝑟 = 2,13𝑥10 𝜋(0,04) = 5,4𝜇𝐶
3 3
Örnek 11:
Yalıtkan bir duvarın düzgün yük yoğunluğu 8,6µC/cm2 dir. Duvardan 7 cm uzaklıkta elektrik
alanını hesaplayınız.
,
E= = . ( ,
= 4,86x109 N/C elde edilir.
)
Örnek 12:
Uzun ince doğrusal bir telin boyca yük yoğunluğu -90µC/m dir. Telden 10 cm uzaklıktaki
elektrik alanını bulunuz.
.
E= = ,
=-16,2MN/C bulunur.
Örnek 13:
Açık güneşli bir günde yaklaşık 130 N/C luk aşağı yönelmiş düşey bir elektrik alanı vardır.
Buba göre topraktaki yüzey yük yoğunluğunu bulunuz.
E.A=
σ= =ε0 .E
A𝚤̂
A𝚥̂
A𝑘
𝐸⃗ = 𝑎𝚤̂ + 𝑏 𝚥̂ 𝑁/𝐶 ile tanımlanan düzgün 𝐸⃗ alanının bulunduğu bir bölgeye A yüzölçümlü bir
yüzeyin;
a) YZ düzleminde
b) XZ düzleminde
c) XY düzleminde bulunması halinde yüzeyden geçecek elektrik akısını hesaplayınız.
c) Φ = 𝐸⃗ . 𝐴⃗ = (𝑎𝚤̂ + 𝑏𝚥̂). 𝐴𝑘 = 0
Örnek 15:
Düzgün olmayan bir elektrik alanı 𝑬⃗ = 𝒂𝒚 ̂ + 𝒃𝒛 ̂ + 𝒄𝒙𝒌 𝑵/𝑪 bağıntısı ile veriliyor. Burada
a, b ve c sabit sayılardır. XY düzleminde x=0 dan x=ya ve y=0 dan y=h a kadar uzanan bir
dikdörtgen yüzeyden geçen akıyı bulunuz.
𝚽 = ∫ 𝑬⃗. 𝒅𝑨⃗ = ∫ 𝒂𝒚 ̂ + 𝒃𝒛 ̂ + 𝒄𝒙𝒌 . 𝒅𝑨𝒌
h
Y
dx dA