Bakit nagkaroon ng malawak na lupain?

Pagmamay – ari ng Lupa

Ang enkomiyenda ay isang pabuya sa mga tapat na naglilingkod sa hari ng España. Ito ay isang
piraso o sukat ng lupa na ipinamamahala sa mga sundalong kastila na tinatawag na encomiendero. Siya
ang naniningil ng buwis, nagpapanatili ng kaayusan at kapayapaan sa encomienda. Kumakalinga at
nagangalaga rin siya sa mga naninirahan dito at nagtuturo ng mga gawaing pang – espirituwal. Ang
ganitong kapangyarihan na ipinagkaloob ng hari ng España ay inabuso ng mga encomiendero.
Lumaganap ang kalupitan, pananakit at pang aabuso kung kayat itp ay ipinatigil ng hari ng España.
Noong 1865, ipinag-utos ng hari ng España sa pamamagitan ng Dekrito Royal na ipatala ang mga lupain
sa Pilipinas ng mga may ari. Ngunit hindi iyon nakatulong upang mapasakamay ng mga Pilipino ang
malawak na lupain ng bansa bagkus, ang kautusang iyon ay nagging daan upang maitala ang mga lupain
sa pangalan ng mga kastila, mga prayle, mestizo at mga elitistang Pilipino sapagkat maraming
mangmang na Pilipino ang hindi nakaunawa sa Dekrito. Ito ang simula ng sistemang asyenda.

Asyénda

Ang asyénda (mula sa Espanyol na hacienda) ay malawak na lupain na karaniwang pag-aari ng mga
táong nakaaangat sa lipunan at ginagamit bilang plantasyon. Umusbong ang mga ito sa Filipinas noong
ika-19 na dantaon bunsod ng dalawang pangyayari. Una, ang kolonya ay nagbukas sa kalakalang
pandaigdig at pangalawa, naitatag dito ang ekonomiyang cashcrop—isang ekonomiya na nakabase sa
mga kalakal na pananim tulad ng abaka, tabako, kape, bigas, at asukal. Sa unang pagkakataon, nabuksan
sa kamalayan ng mga tao ang kahalagahan ng lupa. Bunga nitó, nagsimulang mag-ari ng lupa ang mga
táong may mataas na estado o uri sa lipunan, at kinalaunan ay tinawag ang kanilang mga lupain na
asyenda .

Bukod sa mga relihiyosong korporasyon, mga Espanyol, at creoles (mga Espanyol na ipinanganak sa
Filipinas), naging aktibo din sa pag-aari ng lupa ang mga mestisong Tsino na sa panahong ito ay
nagkaroon na ng sapat na yaman mula sa kanilang mga negosyo upang tustusan ang pagbili ng lupa. Ang
paglago ng kanilang lupain ay bunsod ng pacto de retroventa,

Pacto de retroventa

isang kasunduan na ibinibigay ng táong nangungutang ng pera ang kaniyang lupa bilang kolateral sa
táong kaniyang inutangan. Bahagi ng kasunduan ang muling pagbili ng una sa kaniyang lupa mula sa huli
sa halagang katumbas ng kaniyang pagbebenta. Gayunman, sa ilalim ng kasunduang ito, hindi na
nababawi ng táong nagbenta ang kaniyang lupa. Bukod sa pacto de retroventa, naging daan din ang
Batas Maura noong panahong ito sa pag-usbong ng asyenda. Ayon sa batas na ito, may isang taóng
palugit lámang ang sinuman upang patituluhan ang kanilang lupa. Sinumang hindi makatupad dito ay
mawawalan ng karapatan sa kaniyang pag-aari. Bunsod ng kawalang-alam sa batas na ito, ang lupa na
pag-aari ng mga maliliit na tao ay naglaho at napasáma sa titulo ng mga malaking nagmamay-ari ng lupa
na nakakaalam sa nasabing batas.
Bago pa ang dalawang nabanggit sa itaas, ang mga gawad ng monarkiya (royal grants) at pagbili sa mga
lupaing pag-aari nitó (realengas o royal estates) ang nagbigay daan sa paglitaw ng malalawak na lupaing
pagmamay-ari ng iilang mariwasang tao sa Filipinas. Sa simula pa lamang ng pananakop, ang mga opisyal
na Espanyol ay binibigyan ng karapatang pangalagaan ang malalawak na lupaing tinatawag na
engkomiyénda (encomienda). Ang mga lupaing ito ang naging pundasyon ng mga asyenda sa
kasalukuyan. Sa Luzon, ang dalawang malaking asyendang Luisita at Esperanza ay bunga ng nabanggit na
gawad ng monarkiya. (LN) (ed VSA)

Sino sino ang may malawak na lupain sa Pilipinas?

1. Cojuangco Family

Hacienda Luisita
- is a 6,453-hectare sugar plantation located in the province of Tarlac, Philippines. The
hacienda spans 11 barangays in three towns of Tarlac province. Most of the original
farmworkers reside in 10 villages – Barangays Balete, Cutcut (or Sta. Catalina), Lourdes (formerly
Texas), Mapalacsiao (formerly Luisita), Asturias, and Bantog in Tarlac City; Barangay Motrico in
La Paz town; and Barangays Parang (formerly San Sebastian), Mabilog (formerly Pasajes) and
Pando in Concepcion town. The original estate includes the Central Azucarera de Tarlac (CAT)
sugar mill and a golf course. The eleventh village is Barangay Central in Tarlac City which houses
the CAT sugar mill, the St. Martin de Porres Hospital and the Our Lady of Lourdes Church. It
features Luisita Golf and Country Club, a golf course and Las Haciendas de Luisita Subdivision, a
5-interconnected luxury subdivision.

Originally owned by the Compañía General de Tabacos de Filipinas, it is now owned by the
Cojuangco family who acquired the hacienda in the late 1950s. The estate's incorporators, who
control 70 percent of Hacienda Luisita's stock shares, are Pedro Cojuangco, Josephine C. Reyes's
heirs, Teresita C. Lopa's heirs, José Cojuangco, Jr., and María Paz C. Teopaco, all siblings of the
late former President Corazón C. Aquino who, on the day she became President of the
Philippines, bequeathed her shares to her children and the Daughters of Charity and other non-
profit organizations. The remaining 30 percent of the stock shares was given to farm workers
under the Comprehensive Agrarian Reform Program's stock distribution option scheme.

2. Francisco Gonzales and Marcelino de Santos

HACIENDA ESPERANZA

was the largest privately owned landholding in Philippine history.

39,000 hectares

situated in the provinces of Pangasinan, Tarlac and Nueva Ecija.

purchased from the Spanish government nearly eighty years ago

in the last decade of the nineteenth century, divided between its owners, Francisco Gonzales
and Marcelino de Santos.

The land which is the subject of this action forms a part of a large tract situated in the provinces
of Pangasinan, Tarlac and Nueva Ecija, known as the Hacienda Esperanza. This property was
purchased from the Spanish government nearly eighty years ago, and after various transfers it
was, in the last decade of the nineteenth century, divided between its owners, Francisco
Gonzales [sic] and Marcelino de Santos, the latter receiving the northeastern portion of the
hacienda, the greater part of which is located in the Province of Nueva Ecija.