ΔΙΑΓΩΝ. ΨΕΒ -Γ΄ ΛΥΚ (ΜΕΙΩΜ. ΥΛΗ)

ΨΗΦΙΑΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ
ΧΗΜΕΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
1ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΙΣ ΔΙΑΜΟΡΙΑΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ – ΩΣΜΩΣΗ ΚΑΙ ΩΣΜΩΤΙΚΗ ΠΙΕΣΗ
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Να γράψετε στη κόλλα σας τον αριθμό κάθε μιας από τις παρακάτω ημιτελείς
προτάσεις A1 έως Α5 και δίπλα το γράμμα της επιλογής που αντιστοιχεί στη σωστή
συμπλήρωσή της.
Α1. Σε δοχείο περιέχεται μόνο αέριο HCl . Μεταξύ των μορίων του HCl ασκούνται
δυνάμειs
α. ενδομοριακές.
β. διαμοριακές.
γ. ιοντικών δεσμών.
δ. δεσμών υδρογόνου.
Μονάδες 5
Α2. Ελκτικές δυνάμεις που δεν ανήκουν στην κατηγορία των δυνάμεων Van de
Waals είναι
α. οι δυνάμεις London.
β. οι δυνάμεις στο δεσμό υδρογόνου.
γ. οι δυνάμεις στον ιοντικό δεσμό.
δ. οι δυνάμεις μεταξύ διπόλων μορίων.
Μονάδες 5
Α3. Σε δοχείο περιέχεται μίγμα αερίου Cl 2 και αερίου NO . Μεταξύ των μορίων
του Cl 2 και του NO ασκούνται κυρίως δυνάμεις
α. διπόλου – διπόλου.
β. ιόντος-διπόλου.
γ. στιγμιαίου διπόλου – διπόλου.
δ. στιγμιαίου διπόλου – στιγμιαίου διπόλου.
Μονάδες 5
Α4. Διαθέτουμε δύο διαλύματα γλυκόζης, το διάλυμα Α με συγκέντρωση 0,1 Μ και
το διάλυμα Β με συγκέντρωση 0,2 Μ στην ίδια θερμοκρασία. Με τα δεδομένα αυτά
συμπεραίνουμε ότι
α. τα δύο διαλύματα είναι ισοτονικά.
β. τα δύο διαλύματα είναι υποτονικά.
γ. το διάλυμα Β είναι υποτονικό σε σχέση με το διάλυμα Α.
δ. το διάλυμα Α είναι υποτονικό σε σχέση με το διάλυμα Β.
Μονάδες 5
Α5. Το ιώδιο ( Mr = 254 ) είναι στερεό σε θερμοκρασία περιβάλλοντος λόγω
α. της μεγάλης διπολικής ροπής που εμφανίζει το μόριό του.
β. της ηλεκτραρνητικότητας του ατόμου του ιωδίου.
γ. των ισχυρών δυνάμεων μεταξύ στιγμιαίων διπόλων που εμφανίζονται.
δ. των ιοντικών δεσμών μεταξύ των ατόμων του ιωδίου.
Μονάδες 5
ΘΕΜΑ Β
Β1. Απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις:

α. Με ποιες προϋποθέσεις εμφανίζονται δεσμοί υδρογόνου μεταξύ δύο μορίων;
(μονάδες 3)
β. Τι είναι ώσμωση; (μονάδες 3)
γ. Σε συνθήκες περιβάλλοντος το κανονικό εξάνιο και το κανονικό οκτάνιο είναι
υγρά. Ποιο έχει μεγαλύτερο σημείο βρασμού και γιατί; (μονάδες 3)
Μονάδες 9
Β2. Να δικαιολογήσετε την φορά της ανισότητας μεταξύ των σημείων ζέσεως των
παρακάτω καθαρών σωμάτων.
Για τα στοιχεία δίνονται οι σχετικές ατομικές μάζες και η ομάδα τους στον περιοδικό
πίνακα.
ί  C N O F Na P Cl Br I
Ar 1 12 14 16 19 23 36 35,5 80 127
ύ ά IA IVA VA VIA VIIA IA VA VIIA VIIA VIIA
α. σ.ζ.ΝΗ3 > σ.ζ.PΗ3
β. σ.ζ.I2 > σ.ζ.Br2
γ. σ.ζ.πεντανίου > σ.ζ. διμεθυλοπροπανίου
δ. σ.ζ.NaCl > σ.ζ.Cl2
Μονάδες 4χ4=16
ΘΕΜΑ Γ
Γ1. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες
δικαιολογώντας τις απαντήσεις σας.
α. Όταν αναμείξουμε ίσους όγκους από δυο διαλύματα ζάχαρης, σε σταθερή
θερμοκρασία, με ωσμωτικές πιέσεις 4 atm και 6 atm αντίστοιχα το διάλυμα που
προκύπτει έχει ωσμωτική πίεση ίση με 10 atm. Ο όγκος του τελικού διαλύματος να
θεωρηθεί ίσος με το άθροισμα των όγκων των αναμειγνυόμενων διαλυμάτων.
(μονάδες 5)
β. Η βύθιση ερυθρών αιμοσφαιρίων σε υποτονικό υδατικό διάλυμα, σε σχέση με το
εσωτερικό τους, μπορεί να οδηγήσει σε αιμόλυσή τους. (μονάδες 5)
γ. Το μόριο του διοξειδίου του άνθρακα, το οποίο είναι ευθύγραμμο με συντακτικό
τύπο: O = C = O , είναι δίπολο. (μονάδες 5)
Μονάδες 15
Γ2. Το αίμα του ανθρώπου έχει σε θερμοκρασία 27 oC ωσμωτική πίεση 7,8 atm.
Πρέπει σε ασθενή να χορηγηθούν 2,05 L μοριακού διαλύματος γλυκόζης,
ισοτονικού ως προς το αίμα του σε θερμοκρασία 27 oC. Να υπολογίσετε πόσα g
γλυκόζης πρέπει να διαλυθούν σε νερό για να παρασκευαστεί το παραπάνω
ισοτονικό διάλυμα. Δίνονται η σχετική μοριακή μάζα της γλυκόζης ( Mr =180 ) και
atm  L
η παγκόσμια σταθερά των αερίων R = 0, 082 .
mol  K
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Δ
Διαθέτουμε δύο ουσίες Α και Β, των οποίων τα υδατικά διαλύματα εμφανίζουν στο
νερό μόνο τα μόρια τους.
Δ1. Να προσδιορίσετε τη σχετική μοριακή μάζα της ουσίας Α αν 9 g αυτής,
διαλυόμενα σε νερό σχηματίζουν 615 mL μοριακού διαλύματος Υ1 το οποίο
εμφανίζει στους 27 oC ωσμωτική πίεση 2 atm.
Μονάδες 5
Δ2. Να υπολογίσετε τα mL νερού που απαιτούνται για να αραιώσουμε το διάλυμα

Υ1, ώστε να σχηματιστεί διάλυμα Υ2 το οποίο εμφανίζει στους 27 oC ωσμωτική
πίεση 0,5 atm.
Μονάδες 5
Δ3. 18 g της ουσίας Α και 3,5 της ουσίας Β διαλύονται σε νερό και σχηματίζουν
μοριακό διάλυμα Υ3 όγκου 1230 mL, το οποίο εμφανίζει στους 27 oC ωσμωτική
πίεση 3 atm. Να προσδιορίσετε τη σχετική μοριακή μάζα της ουσίας Β.
Μονάδες 8
Δ4. Να υπολογίσετε με ποια αναλογία όγκων πρέπει να αναμείξουμε διάλυμα της
ουσίας Α περιεκτικότητας 9% (w/v) με διάλυμα της ουσίας Β περιεκτικότητας 7%
(w/v), ώστε να προκύψει διάλυμα με ωσμωτική πίεση 14,76 atm στους 27 oC. Ο
όγκος του τελικού διαλύματος να θεωρηθεί ίσος με το άθροισμα των όγκων των
αναμειγνυόμενων διαλυμάτων.
Μονάδες 7
atm  L
Δίνεται η παγκόσμια σταθερά των αερίων ίση με R = 0, 082
mol  K
Επιμέλεια: Πάγκαλος Σπύρος – Παπαστεργιάδης Θωμάς
Επιστημονικός έλεγχος: Αποστολόπουλος Κωνσταντίνος – Γιαλούρης Παρασκευάς

1ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΙΣ ΔΙΑΜΟΡΙΑΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ – ΩΣΜΩΣΗ ΚΑΙ ΩΣΜΩΤΙΚΗ ΠΙΕΣΗ
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α
Α1: β, Α2: γ, Α3: γ, Α4: δ, Α5: γ.
ΘΕΜΑ B
B1.
α. Ο δεσμός υδρογόνου μπορεί να εμφανιστεί μεταξύ ίδιων ή διαφορετικών
μορίων. Το ένα μόριο πρέπει να έχει έναν πολωμένο δεσμό της μορφής F − H ή
O − H ή N − H και το άλλο μόριο ένα ηλεκτραρνητικό άτομο από τα F,  και  .
β. Ώσμωση ονομάζεται το φαινόμενο της διάχυσης περισσοτέρων μορίων διαλύτη
(συνήθως νερού), μέσω ημιπερατής μεμβράνης , από το διαλύτη στο διάλυμα ή από
το διάλυμα μικρότερης συγκέντρωσης στο διάλυμα μεγαλύτερης συγκέντρωσης.
γ. Όσο αυξάνεται η ισχύς των διαμοριακών δυνάμεων σε ένα υγρό, τόσο αυξάνεται
το σημείο βρασμού του υγρού. Η ισχύς των διαμοριακών δυνάμεων σε ενώσεις που
εμφανίζουν ίδιους δεσμούς (εδώ έχουμε δεσμούς μεταξύ C-C και C-H), αυξάνεται
με την αύξηση της σχετικής μοριακής μάζας. Επειδή MrC6 H14  MrC8H18 το οκτάνιο έχει
μεγαλύτερο σημείο βρασμού από το εξάνιο.
Β2.
α. Ο δεσμός υδρογόνου επηρεάζει περισσότερο την ισχύ των διαμοριακών
δυνάμεων απ’ ότι η αύξηση της Mr , ιδίως για ενώσεις του υδρογόνου με στοιχεία
της ίδιας ομάδας του περιοδικού πίνακα. Ανάμεσα στα μόρια της αμμωνίας ( NH 3 )
αναπτύσσονται δεσμοί υδρογόνου, ενώ ανάμεσα στα μόρια της φωσφίνης ( PH3 )
όχι. Ως εκ τούτου, η NH 3 έχει μεγαλύτερο σημείο βρασμού από τη PH3 .
β. Ανάμεσα στα μόρια των διατομικών στοιχείων αναπτύσσονται δυνάμεις
στιγμιαίου διπόλου - στιγμιαίου διπόλου. Η ένταση των δυνάμεων αυτών αυξάνεται
με την αύξηση της Mr. Επειδή MrI2  MrBr2 θα ισχύει και ..I2  ..Br2 .
γ. Η ισχύς των διαμοριακών δυνάμεων σε οργανικές ενώσεις που εμφανίζουν
ίδιους δεσμούς (εδώ έχουμε δεσμούς μεταξύ C-C και C-H) και ίδιες Mr, είναι
μεγαλύτερη στα ευθύγραμμα μόρια. Επομένως θα ισχύει
..ί  ..2,2−−ί .
δ. Το NaCl , ως ιοντική ένωση που είναι, έχει υψηλό σημείο τήξεως λόγω των
ισχυρών ηλεκτροστατικών δυνάμεων μεταξύ των ιόντων. Το σ.ζ. του Cl 2 , επειδή
είναι μη πολική ομοιοπολική ένωση με μικρό σχετικά Mr, είναι πολύ μικρότερο γιατί
μεταξύ των μορίων ασκούνται μόνο δυνάμεις London που, εν γένει, είναι ασθενείς.
ΘΕΜΑ Γ
Γ1.
α. Λανθασμένη. Για τα δύο αρχικά διαλύματα και το τελικό έχουμε:
Π1V = n1RT (1)
Π 2 V = n 2 RT (2)
 ό  2V = n ό RT (3)
Επειδή όμως ισχύει n ό = n1 + n 2 προσθέτοντας τις (1),(2) προκύπτει ότι

(1 +  2 )V = n ό RT (4), οπότε από (3) και (4) καταλήγουμε στην σχέση
 + 2
(1 +  2 )V =  ό  2V   ό = 1 = 5 atm .
2
β. Σωστή. Τα αιμοσφαίρια διογκώνονται γιατί νερό από το υποτονικό διάλυμα στο
οποίο βυθίζονται εισέρχεται στο εσωτερικό τους. Αν το διάλυμα είναι αρκετά
υποτονικό η είσοδος μεγάλης ποσότητας νερού στα κύτταρα οδηγεί στο σπάσιμο
της μεμβράνης τους με αποτέλεσμα η αιμοσφαιρίνη τους να διαχέεται στο
υποτονικό υδατικό διάλυμα. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται αιμόλυση των
ερυθρών αιμοσφαιρίων.
γ. Λανθασμένη. Στο ευθύγραμμο μόριο του CO 2 εμφανίζονται δύο ίσες διπολικές
ροπές ίσου μέτρου, ίδιας διεύθυνσης και αντίθετης φοράς ( O =C= O ). Δεδομένου
ότι η διπολική ροπή είναι διανυσματικό μέγεθος, η συνισταμένη διπολική ροπή του
μορίου είναι μηδέν. Με άλλα λόγια, δεν είναι δίπολο.
Γ2. Για το μοριακό διάλυμα της γλυκόζης ισχύει η σχέση ΠV = nRT , οπότε με
αντικατάσταση βρίσκονται τα mol της γλυκόζης.
ΠV 7,8  2, 05
n= n= mol = 0, 65 mol . Άρα, m = n  Mr = 0, 65 180 mol = 117 g .
RT 0, 082  300
ΘΕΜΑ Δ
Δ1. Για το μοριακό διάλυμα Υ1 ισχύει η σχέση ΠV = nRT , άρα
ΠV 2  615 10−3 m 9
n= n= mol = 0, 05 mol και Mr = = = 180 .
RT 0, 082  300 n 0, 05
Δ2. Πυκνό και αραιό διάλυμα έχουν την ίδια θερμοκρασία και περιέχουν την ίδια
ποσότητα mol της Α. Για τα δύο διαλύματα ισχύει:
Π πυκνού Vπυκνού = nRT και Π αραιού Vαραιού = nRT , άρα Π πυκνού Vπυκνού = Π αραιού Vαραιού .
Με αντικατάσταση έχουμε
2Vπυκνού = 0,5Vαραιού  4Vπυκνού = (Vπυκνού + VΗ2Ο )  VΗ2Ο = 3Vπυκνού = 1845 mL .
m 18
Δ3. Για τις ποσότητες των ουσιών έχουμε n A = = mol = 0,1 mol και
Mr 180
n B = x mol . Για το Υ3 ισχύει
ΠV 3 1, 23
Π3V3 = (n A + n B )RT  (n A + n B ) = 3 3  0,1+ x = = 0,15  x = 0, 05 .
RT 0, 082  300
m 3,5
Άρα, Mr = = = 70 .
n 0, 05
Δ4. Έστω ότι θα χρειαστούμε VA L από το διάλυμα Α και VB L από το διάλυμα Β.
Από την περιεκτικότητα κάθε διαλύματος βρίσκουμε τα mol της διαλυμένης ουσίας
Α, για το 1ο διάλυμα, και της διαλυμένης ουσίας Β, για το 2ο διάλυμα. Έτσι έχουμε:
 9   7 
V V
m A  0,1 A  VA m B  0,1 B 
nA = =  mol = mol και n B = =  mol = VB mol .
MrA  180  2 MrB  70 
Για την ολική ωσμωτική πίεση ισχύει:
VA L  atm
Π ολικό Vολικό = (n A + n B )RT  14, 76 atm  (VA + VB ) L = (
+ VB ) mol  0, 082  300 K 
2 mol  K
V 4
0, 6(VA + VB ) = 0,5VA + VB  0,1VA = 0, 4VB  A = .
VB 1
Επιστημονικός έλεγχος: : Αποστολόπουλος Κωνσταντίνος – Γιαλούρης Παρασκευάς

1Ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΘΕΡΜΟΧΗΜΕΙΑ
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Α1. Τo μέγεθος/τα μεγέθη το οποίο/τα οποία μας ενδιαφέρει/ενδιαφέρουν και μετράμε
κατά τις χημικές αντιδράσεις είναι
α. οι ενέργειες των αντιδρώντων.
β. οι ενθαλπίες των προϊόντων.
γ. οι ενέργειες των αντιδρώντων και των προϊόντων.
δ. η μεταβολή ενέργειας κατά τη χημική αντίδραση.
Μονάδες 5
+ −
Α2. Από τη μελέτη της εξίσωσης NH4Cl(s) ⎯⎯⎯ H2O
→ NH4 (aq) + Cl (aq), H = +15, 2 kcal
συμπεραίνεται ότι
α. η διάσπαση του χλωριούχου αμμωνίου στα συστατικά του στοιχεία είναι αντίδραση
ενδόθερμη.
β. κατά τη διάλυση του χλωριούχου αμμωνίου σε νερό μειώνεται η θερμοκρασία του
συστήματος.
γ. κατά τη διάλυση του χλωριούχου αμμωνίου σε νερό αυξάνεται η θερμοκρασία του
συστήματος.
δ. Hπροϊόντων < Hαντιδρώντων .
Μονάδες 5
Α3. Η πρότυπη ενθαλπία της αντίδρασης
C(s) + O2 (g) → CO2 (g)
υπολογίζεται με δεδομένο ότι ο άνθρακας βρίσκεται
α. στην πιο σπάνια μορφή του (διαμάντι).
β. σε συγκέντρωση 1 Μ.
γ. στην πιο σταθερή μορφή του (γραφίτης).
δ. σε θερμοκρασία 273 Κ.
Μονάδες 5
Α4. Σε δοχείο βρίσκονται 2 mol αέριου υδρογόνου και 2 mol αέριου οξυγόνου. Σε
κατάλληλες συνθήκες αντιδρούν ποσοτικά προς σχηματισμό υγρού νερού. Επίσης,
παράγονται και 68 Kcal θερμότητας, σε πρότυπη κατάσταση. Σε πρότυπη κατάσταση η
μεταβολή ενθαλπίας της αντίδρασης H 2 (g) + 1 O 2 (g) → H 2 O(g) είναι
2
α. H = −17 kcal .
o
β. H o = 17 kcal .
γ. H o = −34 kcal .
δ. Ho = 34 kcal .
Μονάδες 5
Α5. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες.
α. Η μεταβολή της ενθαλπίας ισούται με το απορροφούμενο ή εκλυόμενο ποσό θερμότητας,
εφόσον η αντίδραση πραγματοποιείται υπό σταθερή πίεση.
β. Σε κάθε εξώθερμη αντίδραση τα προϊόντα έχουν μεγαλύτερη ενέργεια από τα

αντιδρώντα.
γ. Η πρότυπη κατάσταση μέτρησης της ενθαλπίας αναφέρεται σε θερμοκρασία 298 Κ.
δ. Αν με μετρήσεις στις ίδιες συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας προκύπτουν οι παρακάτω
θερμοχημικές εξισώσεις:
N2O4 (g) → 2NO2 (g) , H1 = a kJ και 2NO2 (g) → N2O4 (g) , H2 = b kJ ,
τότε ισχύει a+b=0.
ε. Μεταβολή ενθαλπίας συμβαίνει τόσο σε χημικές όσο και φυσικές μεταβολές.
ΘΕΜΑ Β
Β1.
Ένας μαθητής ισχυρίστηκε ότι η μία τουλάχιστον από τις θερμοχημικές εξισώσεις
 2 (g) + Cl2 (g) → 2HCl(g), H = −184, 6 kJ
 2 (g) + Cl2 (g) → 2HCl(g), H = −180, 6 kJ
είναι λανθασμένη. Να αναφέρετε δύο λόγους για τους οποίους ο ισχυρισμός αυτός μπορεί
να μην είναι σωστός.
Μονάδες 6
Β2α. Δίδεται η φυσική μεταβολή: 2O(g) → H2O( ), H1 = a kJ (Ι).
o
i. Ο a είναι θετικός ή αρνητικός αριθμός; (μονάδα 1)

ii. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. (μονάδες 4)
Β2β. Δίνεται η θερμοχημική εξίσωση  2 (g) + 1 O 2 (g) → H 2 O( ), H o2 = b kJ (ΙΙ).
2
Να υπολογίσετε την τιμή της πρότυπης ενθαλπίας της αντίδρασης :
 2 (g) + 1 O 2 (g) → H 2 O(g), H 3o = c kJ
2
σε συνάρτηση με τα a και b. (μονάδες 7)
Μονάδες 12
B3. Δίνεται ο παρακάτω θερμοχημικός κύκλος:
C4H4 +3H2 C4H10
(ΔH1)
+H2 +H2
(ΔH4) (ΔH2)
+H2
C4H6 C4H8
(ΔH3)
α. Να προσδιορίσετε πόσες χημικές μεταβολές εμφανίζονται στον παραπάνω κύκλο
(μονάδες 1)
β) Να βρείτε με ποια σχέση συνδέονται μεταξύ τους , τα H1 , H 2 , H3 H 4 .
(μονάδες 6)
Μονάδες 7
ΘΕΜΑ Γ
Γ1. Δίδονται οι παρακάτω θερμοχημικές εξισώσεις:
2N2 (g) + 5O2 (g) + 2H2O( ) → 4HNO3 (aq), H1o = −255 kJ
 2 (g) + 1 O 2 (g) → H 2O( ), H o2 = −256 kJ
2
S(s) + H2 (g) + 2O2 (g) → H2SO4 (aq), H3o = −814 kJ
N2 (g) + 2O2 (g) → 2NO2 (g), Ho4 = +66 kJ
Να υπολογίσετε την πρότυπη ενθαλπία της αντίδρασης:
6HNO3 (aq) + S(s) → H 2SO4 (aq) + 6NO 2 (g) + 2H 2O( )
Μονάδες 15
Γ2. Αέριο μίγμα χλωρίου και ιωδίου σε κατάλληλες συνθήκες αντιδρά πλήρως με
περίσσεια υδρογόνου οπότε λαμβάνουν χώρα οι αντιδράσεις:
 2 (g) + Cl2 (g) → 2HCl(g), H1 = −200 kJ
 2 (g) + I2 (g) → 2HI(g), H 2 = 50 kJ
Αν κατά την παραπάνω διαδικασία δεν υπήρξε θερμική μεταβολή να υπολογίσετε την
αναλογία mol με την οποία τα δύο συστατικά βρίσκονται στο παραπάνω μίγμα.
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Δ
Η μέτρηση όλων των παρακάτω αναφερόμενων ενεργειών έγινε υπό σταθερή πίεση και με
αναγωγή των τιμών σε ίδιες συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας.
Δ1. 8 g CH 4 καίγονται με περίσσεια οξυγόνου, οπότε εκλύονται 455 kJ θερμότητας. Να
υπολογίσετε την ενθαλπία της αντίδρασης πλήρους καύσης του μεθανίου.
Μονάδες 6
Δ2. Διοχετεύονται 11,2 L μίγματος αιθενίου και οξυγόνου (μετρημένα σε STP συνθήκες),
1
τα οποία βρίσκονται σε αναλογία mol αντίστοιχα. Η καύση του μίγματος αυτού αποδίδει
4
142 kJ θερμότητα. Να υπολογίσετε την ενθαλπία της αντίδρασης πλήρους καύσης του
αιθενίου.
Μονάδες 9
Δ3. Μίγμα μεθανίου και αιθενίου απαιτούν για την πλήρη καύση τους 0,7 mol οξυγόνου και
αποδίδουν 324 kJ θερμότητα. Να υπολογίσετε την σύσταση σε mol του αρχικού μίγματος.
Δίδονται οι σχετικές ατομικές μάζες: H = 1 και C = 12 .
Μονάδες 10

1Ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΘΕΡΜΟΧΗΜΕΙΑ
ΘΕΜΑ Α
Α1: δ, Α2: β, Α3: γ, Α4: γ,
Α5: α. Σωστή, β. Λάθος, γ. Σωστή, δ. Σωστή, ε. Σωστή.
ΘΕΜΑ Β
Β1.
α) Οι δύο μετρήσεις της μεταβολής ενθαλπίας έγιναν σε διαφορετικές θερμοκρασίες.
β) Οι δύο μετρήσεις της μεταβολής ενθαλπίας έγιναν σε διαφορετικές πιέσεις.
Β2α.
i. Ο a είναι αρνητικός αριθμός
ii.Η ενθαλπία του  2 O(g) είναι μεγαλύτερη από την ενθαλπία του H 2 O( ) , τα μόρια του
αερίου έχουν μεγαλύτερη κινητική ενέργεια. Επομένως, ϊό − Hώ  0 ,
δηλαδή η μεταβολή ενθαλπίας για την υγροποίηση των υδρατμών είναι εξώθερμο
φαινόμενο.
Β2β.
Αντιστρέφουμε την (Ι) και την προσθέτουμε στην (ΙΙ), οπότε έχουμε:
2O( ) → H2O(g), H1o΄ = −a kJ
 2 (g) + 1 O 2 (g) → H 2 O( ), H o2 = b kJ
2
 2 (g) + 1 O 2 (g) → H 2O(g), H1o΄ + H o2
2
Άρα: H3 = H1o΄ + Ho2  c = −a + b .
o
Β3α. Περιγράφονται τέσσερεις χημικές μεταβολές στο θερμοχημικό κύκλο.

Β3β. Η μετάβαση από το C 4 H 4 προς C 4 H10 γίνεται είτε με απευθείας αντίδραση με
μεταβολή ενθαλπίας 1 είτε με σταδιακή προσθήκη  2 σε τρία βήματα με μεταβολές
ενθαλπίας  4 ,  3 και  2 . Σύμφωνα με το νόμο του Hess ισχύει:
1 =  4 +  3 +  2
ΘΕΜΑ Γ
Γ1.
Για να εμφανιστεί στα αντιδρώντα το νιτρικό οξύ και με τον ζητούμενο συντελεστή,
αντιστρέφουμε την πρώτη εξίσωση και την πολλαπλασιάζουμε επί 3 .
2
Αφήνουμε ως έχει την τρίτη εξίσωση, ώστε το στερεό θείο να είναι στα αντιδρώντα και με
το σωστό συντελεστή. Έτσι, έχει μπει και το θειικό οξύ στα προϊόντα με τον σωστό
συντελεστή.
Τριπλασιάζουμε την τέταρτη εξίσωση, για να εισάγουμε στην σωστή θέση και με σωστό
συντελεστή το NO2 στην τελική εξίσωση. Αθροίζουμε κατά μέλη:
6HNO3 (aq) → 3N 2 (g) + 15 O 2 (g) + 3H 2O( ), H1o΄ = +382,5 kJ
2
S(s) + H2 (g) + 2O2 (g) → H2SO4 (aq), H3o = −814 kJ
3N2 (g) + 6O2 (g) → 6NO2 (g), Ho4΄ = +198 kJ
6HNO3 (aq) + S(s) + H 2 (g) + 1 O 2 (g) → H 2SO 4 (aq) + 6NO 2 (g) + 3H 2O( ), H1o΄ + H 3o + H o4΄
2
Παρατηρούμε ότι η άθροιση των ανωτέρω βγάζει συντελεστή 3 στο H 2 O( ) αντί για 2,
οπότε αντιστρέφουμε την δεύτερη εξίσωση και την προσθέτουμε.
6HNO3 (aq) + S(s) + H 2 (g) + 1 O 2 (g) → H 2SO 4 (aq) + 6NO 2 (g) + 3H 2O( ), H1o΄ + H3o + H o4΄
2
H 2 O( ) →  2 (g) + 1 O 2 (g), H o2΄ = +256 kJ
2
6HNO3 (aq) + S(s) → H2SO4 (aq) + 6NO2 (g) + 2H2O( ), H1o΄ + H3o + Ho4΄ + Ho2΄
Συνεπώς, 50 = H1o΄ + H3o + Ho4΄ + Ho2΄ = (+382,5 − 814 + 198 + 256) kJ = +22,5 kJ
Άρα η πρότυπη ενθαλπία της αντίδρασης είναι: 5o = +22,5 kJ .
Γ2.
Έστω x τα mol του Cl 2 και y τα mol του I 2 . Από τις θερμοχημικές εξισώσεις έχουμε:
mol  2 (g) + Cl2 (g) → 2HCl(g), H1 = −200 kJ
A. / . x − 200x kJ
mol  2 (g) + I 2 (g) → 2HCl(g), H1 = +50 kJ
A. / . y + 50y kJ
Δίνεται ότι κατά την παραπάνω διαδικασία δεν υπήρξε θερμική μεταβολή, Συνεπώς,
x 1 n 1
−200x + 50y = 0  = . Άρα η αναλογία mol των δύο συστατικών είναι: Cl2 = .
y 4 n I2 4
ΘΕΜΑ Δ
Δ1.
m 8
n CH4 = = mol = 0,5 mol .
Mr 16
Τα 0,5 mol CH 4 όταν καίγεται πλήρως εκλύουν 455 kJ
Το 1 mol CH 4 όταν καίγεται πλήρως εκλύουν ;χ kJ
Προφανώς, x = 910 kJ . Επομένως, η αντίδραση καύσης του μεθανίου είναι:
CH 4 + 2O2 → CO2 + 2H 2O, H1 = −910kJ .
Δ2.
Αν στο μίγμα περιέχονται ω mol C 2 H 4 τότε θα περιέχονται και 4 ω mol O2 .
Η συνεισφορά όγκου του κάθε αερίου στον συνολικό όγκο του μείγματος θα είναι σε STP
συνθήκες
VC2H4 =  22, 4 L  V2 = 4 22, 4 L , οπότε προκύπτει η εξίσωση:
Vί = 11, 2 L   22, 4 L + 4 22, 4 L = 11, 2 L  5 = 0,5   = 0,1 .
Περιέχονται δηλαδή 0,1 mol C 2 H 4 και 0,4 mol O2 στο αρχικό μίγμα.
Από την αντίδραση πλήρους καύσης του αιθενίου (εξώθερμη αντίδραση) έχουμε:
mol C2 H 4 + 3O2 → 2CO2 + 2H 2O, H 2 = − y kJ (y  0)
. / . 0,1 0,3 − y  0,1
Πράγματι, η καύση είναι πλήρης αφού το οξυγόνο είναι σε περίσσεια (χρειάστηκαν 0,3
mol, ενώ στο δοχείο είχαμε 0,4 mol O2 ).
Για την εκλυόμενη θερμότητα ισχύει y  0,1 = 142  y = 1.420

Ως εκ τούτου, η ενθαλπία της πλήρους καύσης του αιθενίου είναι H 2 = −1.420 kJ .
Δ3.
Έστω το μίγμα περιέχει φ mol CH 4 και z mol C 2 H 4 . Από τη στοιχειομετρία των
αντιδράσεων έχουμε:
CH 4 + 2O2 → CO2 + 2H 2O, H1 = −890kJ
mol CH 4 + 2O2 → CO2 + 2H 2O, H 2 = −910 kJ
. / .  2 − 910  
mol C2 H 4 + 3O2 → 2CO2 + 2H 2O, H 2 = −1420 kJ
. / . z 3z − 1420  z
Από το οξυγόνο έχουμε την εξίσωση: 2 + 3z = 0, 7 (1).
Από την συνολικώς εκλυόμενη θερμότητα έχουμε: 910   + 1420  z = 324 (2)
Επιλύοντας το σύστημα προκύπτει φ=0,2 και z=0,1. Άρα το μίγμα περιέχει 0,2 mol CH 4
και 0,1 mol C 2 H 4 .

1Ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ A
Α1. Δίνεται η αντίδραση CO(g) + O3 (g) → CO 2 (g) + O 2 (g) και οι απεικονίσεις Α,
Β, και Γ, που παρουσιάζουν συγκρούσεις μορίων.
υ2
υ1
υ1
υ2 υ2 υ1
Α Β Γ
Από τις παραπάνω συγκρούσεις αποτελεσματική/αποτελεσματικές είναι
α. η Α.
β. η Β.
γ. η Γ.
δ. όλες, αν είναι κατάλληλες οι ταχύτητες υ1 και υ2.
Μονάδες 5
Α2. Δίνεται το διάγραμμα:
Ενέργεια
Α+Β μ
λ
Γ+Δ
Πορεία αντίδρασης
Το γράμμα κ στο παραπάνω διάγραμμα συμβολίζει

α. την ενέργεια ενεργοποίησης της αντίδρασης:  +  →  +  .
β. την μεταβολή ενθαλπίας της αντίδρασης:  +  →  +  .
γ. την ενέργεια ενεργοποίησης της αντίδρασης:  +  →  +  .
δ. την ενέργεια του ενεργοποιημένου συμπλόκου.
Μονάδες 5
Α3. Κατά την διάρκεια της αντίδρασης (g) + B(g) → (g) η συγκέντρωση του
αντιδρώντος Α
α. μειώνεται με σταθερό ρυθμό.
β. παραμένει σταθερή.
γ. μειώνεται με φθίνοντα ρυθμό.
δ. μειώνεται με μικρότερο ρυθμό από τον ρυθμό αύξησης του σώματος Γ.
Μονάδες 5
Α4. Η μέση ταχύτητα της αντίδρασης (s) + 2(g) → 2(g) + 3(g) εκφράζεται
σωστά από τη σχέση
1 Δ  Β
α. υ =  .
2 Δt
Δ Δ
β. υ = .
Δt
Δ Α
γ. υ = − .
Δt
1 Δ  Γ
δ. υ =  .
2 Δt
Μονάδες 5
Α5. Ένα παράδειγμα αυτοκατάλυσης είναι η αντίδραση
5(C)2 + 2KMnO4 + 3H 2SO4 → 10CO2 + 2MnSO4 + K 2SO4 + 8H 2O .
Από τις καμπύλες (Ι) και (ΙΙ) τη συγκέντρωση των ιόντων συναρτήσει του χρόνου για
τη συγκεκριμένη αντίδραση περιγράφει/φουν σωστά
CMnO4- CMn2+
Ι ΙΙ
t t
α. μόνο η καμπύλη (Ι).
β. μόνο η καμπύλη (ΙΙ).
β. καμία από τις καμπύλες (Ι) και (ΙΙ).
δ. και οι δύο καμπύλες (Ι) και (ΙΙ).
Μονάδες 5
ΘΕΜΑ B
Β1. Σε δοχείο όγκου V εισάγονται ορισμένη μάζα C και ορισμένη μάζα O2 , oπότε
πραγματοποιείται η απλή χημική αντίδραση με αρχική ταχύτητα  , σύμφωνα με
τη χημική εξίσωση 2C(s) + O2 (g) → 2CO(g)  = −110 kJ .
Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν ως σωστές ή λανθασμένες,
αιτιολογώντας την απάντησή σας.
α. Αν η αντίδραση 2C(s) + O2 (g) → 2CO(g)  = −110 kJ έχει ενέργεια
ενεργοποίησης  a και η αντίστροφη αντίδραση: 2CO(g) → 2C(s) + O 2 (g) έχει
ενέργεια ενεργοποίησης  a΄ , τότε ισχύει a΄  a .
β. Η μείωση του όγκου του δοχείου υπό σταθερή θερμοκρασία θα είχε ως

αποτέλεσμα την αύξηση της αρχικής ταχύτητας της αντίδρασης και επομένως και
της σταθεράς ταχύτητας k .
γ. Η εισαγωγή ίσης μάζας C σε μορφή μικρότερων κόκκων αντί για τον αρχικώς
εισαχθέντα C , θα είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της αρχικής ταχύτητας της
αντίδρασης.
δ. Η προσθήκη ατμοσφαιρικού αέρα στο αρχικό αντιδρών σύστημα όπου
πραγματοποιείται η αντίδραση δεν θα μεταβάλλει την αρχική ταχύτητα της
αντίδρασης.
ε. Αν στο αρχικό αντιδρών χημικό σύστημα προσθέσουμε αδρανές ευγενές αέριο
Ηe , χωρίς μεταβολή όγκου και θερμοκρασίας, θα αυξηθεί η συνολική πίεση, άρα
και η αρχική ταχύτητα της αντίδρασης.
Μονάδες 10
Β2.
Δίνεται η αντίδραση
C6126 (aq) → 2C2 5(aq) + 2C2 (g)
(γλυκόζη) (αιθανόλη)
Τρεις φοιτητές στην προσπάθεια τους να πάρουν ταχύτερα αιθανόλη από την
παραπάνω αντίδραση εφάρμοσαν τις παρακάτω συνθήκες:
• Ο πρώτος χρησιμοποίησε ζυμάση (είναι το μείγμα ενζύμων που παράγουν οι
ζυμομύκητες) ως καταλύτη και θερμοκρασία 88-90 οC.
• Ο δεύτερος χρησιμοποίησε ζυμάση ως καταλύτη και θερμοκρασία 38-40 οC.
• Ο τρίτος υψηλή πίεση (100 atm) και θερμοκρασία 38-40 οC.
Ο δεύτερος φοιτητής είχε με διαφορά τα καλύτερα αποτελέσματα.
α. Να δώσετε μια εξήγηση γι’ αυτό. (μονάδες 3)
β. Στην ερώτηση, πως μεταβάλλονται οι τιμές της σταθεράς ταχύτητας k και της
ενέργειας ενεργοποίησης  a της αντίδρασης λόγω προσθήκης της ζυμάσης,
δόθηκαν οι εξής απαντήσεις:
• Η k αυξάνεται και η  a μειώνεται.
• Η  a αυξάνεται και η k μειώνεται.
• Μειώνονται και οι δύο.
Να εξηγήσετε ποια από τις απαντήσεις είναι η σωστή (μονάδες 3)
Μονάδες 6
Β3. Έστω η μονόδρομη αντίδραση 2A(g) → 2B(g) + (g) . Στο διάγραμμα που
ακολουθεί φαίνεται η συγκέντρωση ενός από τα συστατικά που μετέχουν σ' αυτή, σε
συνάρτηση με το χρόνο και σε σταθερή θερμοκρασία θ 0C. Δύο συντεταγμένες του
διαγράμματος είναι: (0s,4M) και (10s,0M).
2
C
(mol/L)
0 5 10
t (s)
α. Να εξηγήσετε σε ποιο από τα συστατικά της αντίδρασης αντιστοιχεί το παραπάνω
διάγραμμα. (μονάδες 2)
β. Σε αριθμημένο διάγραμμα να παρουσιάσετε τις καμπύλες αντίδρασης των δύο

άλλων συστατικών της αντίδρασης. (μονάδες 4)
γ. Πειραματικά υπολογίστηκε ότι η αντίδραση έχει σταθερά ταχύτητας k = 10 −3 s −1 .
Να γράψετε τον νόμο της ταχύτητας της αντίδρασης. (μονάδες 3)
Μονάδες 9
ΘΕΜΑ Γ
Σε κενό κλειστό δοχείο όγκου 2 L, εισάγουμε 12 mol Α και 12 mol Β. Σε κατάλληλη
θερμοκρασία τα Α και Β αντιδρούν, σύμφωνα με τη χημική εξίσωση
A(g) + 2B(g) → (g) . Το παρακάτω διάγραμμα παριστάνει την μεταβολή της
συγκέντρωσης ενός από τα αντιδρώντα σε συνάρτηση με τον χρόνο.
8
7,5
7
6,5
6
5,5
5
4,5
C (M) 4
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
t (min)
Γ1. Να προτείνετε τρείς τρόπους για να επιταχύνετε την παραπάνω αντίδραση,

χωρίς να μεταβάλλετε τις ποσότητες των αντιδρώντων.
Μονάδες 3
Γ2.
α. Να αιτιολογήσετε σε ποιο από τα δύο αντιδρώντα αναφέρεται η καμπύλη του
διαγράμματος. (μονάδες 3)
β. Να βρείτε σε ποια χρονική στιγμή t η συγκέντρωση του  θα είναι ίση με τη
συγκέντρωση του . (μονάδες 5)
γ. Να βρείτε τη χρονική στιγμή t την ταχύτητα της αντίδρασης. (μονάδα 1)
δ. Με τα δεδομένα του παραπάνω διαγράμματος , να σχεδιάσετε την καμπύλη
αντίδρασης του προϊόντος  . (μονάδες 3)
Μονάδες 12
Γ3. Ο παρακάτω πίνακας απεικονίζει τα αποτελέσματα τριών πειραμάτων που

αποσκοπούν στην εύρεση της τάξης της αντίδρασης: Δ(aq) + 2Ε(aq) Ζ(aq) . Η
αρχική ταχύτητα υπολογίστηκε από τη μεταβολή του δείκτη διάθλασης του
διαλύματος, ο οποίος μεταβάλλεται καθώς εξελίσσεται η αντίδραση γιατί εξαρτάται
από τη συγκέντρωση του παραγόμενου προϊόντος Ζ. Τα πειράματα έγιναν στην
ίδια θερμοκρασία.
Συγκέντρωση Συγκέντρωση Αρχική ταχύτητα

αντιδρώντος Δ αντιδρώντος Ε αντίδρασης
(Μ) (Μ) ( M/min )
1ο πείραμα C1 C2 1 = 0
2ο πείραμα 2C1 2C 2  2 = 4 0
3ο πείραμα C1 2C 2 3 = 20
α. Να υπολογίσετε την τάξη της αντίδρασης. (μονάδες 5)

β. Να υπολογίσετε τις μονάδες της σταθεράς ταχύτητας της αντίδρασης k .
(μονάδες 2)
γ. Να προτείνετε έναν μηχανισμό με τον οποίο γίνεται η αντίδραση. (μονάδες 3)
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Δ
Δ1. Να προσδιορίσετε τη μεταβολή ενθαλπίας της αντίδρασης:
H 2 (g) + O2 (g) →  22 (aq), 
Δίνονται οι μεταβολές ενθαλπίας των αντιδράσεων:
1. 2 22 (aq) → 2H 2O( ) + O2 (g), 1 = −190 kJ
1
2.  2 (g) +  2 (g) → H 2O(g),  2 = −240 kJ
2
3. H 2O( ) → H 2O(g),  3 = 44 kJ
Μονάδες 8
Δ2. Κατά την καταλυτική διάσπαση υπεροξειδίου του υδρογόνου
ύ
222 (aq) ⎯⎯⎯⎯ → 2H2O( ) + O2 (g)
σε διάλυμα Υ όγκου 600 mL και περιεκτικότητας 3,4 % (w/v) σε  2  2 , τη χρονική

στιγμή t = 100 s , το διάλυμα παρουσιάζει απώλεια μάζας ίση με 6, 4 g.
Δίνεται r2 = 18 .
α. Να υπολογίσετε τα mol του  2  2 , τη χρονική στιγμή t = 100 s .(μονάδες 5)
β. Να υπολογίσετε τη μέση ταχύτητα της αντίδρασης από την έναρξή της
αντίδρασης μέχρι τη χρονική στιγμή t = 100 s . (μονάδες 2)
γ. Να υπολογίσετε το ποσό θερμότητας που εκλύθηκε, από την έναρξή της
αντίδρασης μέχρι τη χρονική στιγμή t = 100 s . (μονάδες 1)
δ. Να δείξετε ότι η απώλεια μάζας του διαλύματος είναι μεγαλύτερη στο χρονικό
διάστημα [0s, 50s] σε σχέση με την απώλεια μάζας του διαλύματος στο χρονικό
διάστημα [50s, 100s] . (μονάδες 3)
Μονάδες 11
Δ3. Για την αντίδραση της καταλυτικής διάσπασης του υπεροξειδίου του
υδρογόνου, να εξηγήσετε πώς μεταβάλλεται (αυξάνεται ή μειώνεται ή παραμένει
αμετάβλητη) η τιμή:
i. Tης αρχικής ταχύτητας της αντίδρασης.
ii. Tου όγκου του εκλυόμενου αερίου μέχρι την ολοκλήρωση της αντίδρασης.
iii. Tης εκλυόμενης θερμότητας μέχρι την ολοκλήρωση της αντίδρασης.
α. Με αραίωση του διαλύματος Υ στο διπλάσιο του όγκου του. (μονάδες 3)
β. Με προσθήκη διαλύματος υπεροξειδίου του υδρογόνου συγκέντρωσης 0,8 M, στο

διάλυμα Υ. (μονάδες 3)
Μονάδες 6
Επιμέλεια: Βατούγιος Πέτρος – Παπαστεργιάδης Θωμάς

ΘΕΜΑ Α.
Α1: γ, Α2: γ, Α3: γ, Α4: δ, Α5:δ.
ΘΕΜΑ Β.
Β1.
α. Σωστό.
a = έ ό − 2C ,O2 και Ea = έ ό − 2CO , επομένως,
 0
Ea +  2C ,O2 = Ea +  2CO  Ea = Ea +  2CO −  2C ,O2  Ea = Ea +   Ea  Ea .
Εναλλακτικά:
Από το διάγραμμα της εξώθερμης αντίδρασης (οποιασδήποτε εξώθερμης
αντίδρασης) προκύπτει ότι Ea  Ea .
Ενέργεια
Ea
2C(s) +O2(g) Ea΄

μ
-ΔΗ=110 kJ
2CO(g)
Πορεία αντίδρασης
β. Λάθος. Η μείωση του όγκου του δοχείου υπό σταθερή θερμοκρασία, θα είχε ως
αποτέλεσμα την αύξηση της συγκέντρωσης του οξυγόνου και την αύξηση της
αρχικής ταχύτητας της αντίδρασης. Όμως, η τιμή της σταθεράς ταχύτητας k δεν θα
άλλαζε αφού δεν εξαρτάται από τη συγκέντρωση (εξαρτάται από όλους τους
παράγοντες που επηρεάζουν την ταχύτητα, εκτός από τη συγκέντρωση).
γ. Σωστό. Μικρότερο μέγεθος κόκκων άνθρακα συνεπάγεται αύξηση της επιφάνειας
επαφής του στερεού, άρα αύξηση της αρχικής ταχύτητας της αντίδρασης.
δ. Λάθος. Ο ατμοσφαιρικός αέρας περιέχει οξυγόνο. Προσθήκη ατμοσφαιρικού
αέρα, συνεπάγεται αύξηση της συγκέντρωσης του οξυγόνου που είναι αντιδρών και
συνεπώς αύξηση της αρχικής ταχύτητας της αντίδρασης.
ε. Λάθος. Η προσθήκη του Ηe δεν μεταβάλλει είτε την ποσότητα του αντιδρώντος
O2 , είτε τον όγκος του δοχείου, άρα δεν μεταβάλλει τη [O 2 ] . Δεδομένου ότι δεν
μεταβάλλει κανέναν από τους παράγοντες που επηρεάζουν την ταχύτητα, συνάγεται
ότι δεν μεταβάλλει και την αρχική ταχύτητα.
Β2.
α. Ο πρώτος φοιτητής χρησιμοποίησε υψηλή θερμοκρασία στην οποία μετουσιώθηκε
το ένζυμο. Ως εκ τούτου, η αύξηση της ταχύτητας της αντίδρασης που πέτυχε
οφειλόταν μόνο στην υψηλή θερμοκρασία.
Ο δεύτερος φοιτητής είχε αύξηση της ταχύτητας λόγω της δράσης του ενζύμου
(καταλύτη).
Η υψηλή πίεση δεν επηρεάζει την ταχύτητα της αντίδρασης, αφού δεν υπάρχουν
αέρια αντιδρώντα, άρα ο τρίτος φοιτητής πρακτικά δεν πέτυχε αύξηση της
ταχύτητας της αντίδρασης.
Εκ του αποτελέσματος συνάγεται ότι η επιτάχυνση που προκαλεί το ένζυμο είναι
πολύ μεγαλύτερη από την επιτάχυνση που προκαλεί η αύξηση της θερμοκρασίας
κατά 50 οC. Άλλωστε, από τη θεωρία γνωρίζουμε ότι τα ένζυμα είναι πολύ
αποτελεσματικοί καταλύτες και ότι αδρανοποιούνται σε υψηλές θερμοκρασίες.
β. Ο καταλύτης ζυμάση αυξάνει τη ταχύτητα της αντίδρασης, καθώς δημιουργεί μια
νέα πορεία για τη πραγματοποίησή της, που έχει μικρότερη ενέργεια
ενεργοποίησης. Επίσης με βάση το νόμο της ταχύτητας, αφού η αύξηση της
ταχύτητας δεν οφείλεται στην αύξηση της συγκέντρωσης της αντιδρώσας ουσίας,
αυξάνεται ο παράγοντας k λόγω της παρουσίας του καταλύτη.
Β3.
α. Η συγκέντρωση μειώνεται με το χρόνο, άρα πρόκειται για αντιδρών, συνεπώς
είναι το Α.
β. Α Β Γ
2
C
(mol/L)
0 5 10
t (s)
Η πράσινη καμπύλη αντιστοιχεί στο προϊόν Β και η κόκκινη στο προϊόν Γ. Σε χρόνο
10 s η συγκέντρωση του Α έχει μηδενισθεί, συνεπώς η μείωση της συγκέντρωσης
του είναι 4 M. Από τη στοιχειομετρία της αντίδρασης, με βάση την αναλογία των
συντελεστών, προκύπτει ότι η αύξηση της συγκέντρωσης του Β θα είναι επίσης 4 M
και του Γ θα είναι η μισή, δηλαδή 2 M. Μετά τη χρονική στιγμή 10 s η αντίδραση έχει
ολοκληρωθεί και οι συγκεντρώσεις παραμένουν σταθερές. Για το λόγο αυτόν, μετά
την τιμή 10 s, η γραφική παράσταση για κάθε συστατικό της αντίδρασης θα είναι
ευθεία παράλληλη προς τον άξονα του χρόνου.
γ. Η γενική μορφή του νόμου ταχύτητας για τη συγκεκριμένη αντίδραση είναι
υ = k  A . Οι μονάδες της σταθεράς ταχύτητας είναι μεταβλητές και προκύπτουν
x
από τη μορφή που έχει ο νόμος ταχύτητας. Για τη συγκεκριμένη αντίδραση

Μ
υ  
, επομένως είναι  x  = M1-x  s-1 .
προκύπτουν από τη σχέση k =
s
 A
x
M
Επειδή k = 10 −3 s −1 συμπεραίνουμε ότι x = 1. Άρα: υ = k  A .
ΘΕΜΑ Γ
Γ1.
α. Να αυξήσουμε τη θερμοκρασία.
β. Να προσθέσουμε καταλύτη.
γ. Να μειώσουμε τον όγκο με σταθερή τη θερμοκρασία.
Γ2.
α. Η γραφική παράσταση περιγράφει τη συγκέντρωση του αντιδρώντος Β, σε
συνάρτηση με το χρόνο.
Δίνεται ότι οι αρχικές ποσότητες των Α και Β είναι ίσες. Από την στοιχειομετρία της
αντίδρασης διαπιστώνουμε ότι το  καταναλώνεται με διπλάσιο ρυθμό απ’ ότι το
Α. Συνεπώς, το Α είναι σε περίσσεια και το Β θα καταναλωθεί πλήρως. Στο
διάγραμμα η συγκέντρωση του σώματος μηδενίζεται, γεγονός που είναι συμβατό με
το αντιδρών Β.
β. Έστω ότι τη στιγμή t η συγκέντρωση του Γ είναι ίση με τη συγκέντρωση του Α
και ότι τότε θα έχουν αντιδράσει χ mol A. Το πινακάκι στοιχειομετρικών μεταβολών
ποσοτήτων είναι το ακόλουθο:
mol A(g) + 2B(g) → Γ(g)
Αρχ. 12 12 −
Αντ. / Παρ. x 2x x
Στιγμή t 12 − x 12 − 2x x
Αφού [A]t = []t  12 − x = x  x = 6 , συνεπώς τα mol του Β είναι 0. Πρόκειται για
τη στιγμή που μόλις έχει ολοκληρωθεί η αντίδραση. Αυτό από το διάγραμμα
συμβαίνει τη στιγμή t = 15 min .
γ. Τη στιγμή αυτή η ταχύτητα της αντίδρασης είναι μηδέν, αφού η αντίδραση έχει
ολοκληρωθεί.
δ. Για την κατασκευή της ζητούμενης καμπύλης βρίσκουμε τη συγκέντρωση του Γ
για t = 0 min και για t = 15min , που είναι:
M A(g) + 2B(g) → Γ(g)
t = 0 min 6 6 -
t = 15 min 3 0 3
Από τις τιμές αυτές κατασκευάζουμε τη ζητούμενη καμπύλη.
Γ3.
α. Ο νόμος της ταχύτητας δίνεται από τη σχέση: υ = k  [Δ]x  [Ε]y .
Επομένως εφαρμόζοντας τον νόμο σε κάθε πείραμα προκύπτουν οι παρακάτω
σχέσεις:
1 ί : 0 = k  C  x  C y (1)
2 ί : 4  0 = k  C x  C y (2)
3 ί : 2  0 = k  C x  C y (3)
x y x+y
1  C   C 
2
1 1
ό (1) : (2)  =  1    2     =    x + y = 2 (4)
4  2C1   2C 2  2 2
x y
1 C   C 
y
1 1
ό (1) : (3)  =  1    2   =    y = 1 (5)
2  C1   2C 2  2 2
ό (4), (5)  x = 1 (6)
Άρα η αντίδραση είναι 2ης τάξης με νόμο ταχύτητας  = k  []  [] .
β. Με βάση τη σχέση  = k  []  [] , οι μονάδες της σταθεράς ταχύτητας της
  s −1
αντίδρασης είναι k → =  −1  s −1 .
2
γ. Προτεινόμενος μηχανισμός:
(g) + (g) →  ή
 + (g) → (g)  ή
(g) + 2(g) +  → (g) +  ή  (g) + 2(g) → (g)
ΘΕΜΑ Δ
Δ1. Για να διαμορφωθεί η ζητούμενη αντίδραση πρέπει:
- Να αντιστραφεί και να υποδιπλασιαστεί η αντίδραση (1), ώστε να εμφανιστεί το
υπεροξείδιο στα προϊόντα και με το σωστό συντελεστή.
- Η αντίδραση (2) να μείνει ως έχει, ώστε να εμφανιστούν το υδρογόνο και το
οξυγόνο στα αντιδρώντα.
- Να αντιστραφεί η φυσική μεταβολή (3), χωρίς μεταβολή συντελεστών, ώστε το
νερό να βρίσκεται στα προϊόντα στη σωστή φυσική κατάσταση.
Με βάση τον παραπάνω σχεδιασμό έχουμε:
1 1
H 2 O( ) + O 2 (g) →  2 2 (aq), H1΄ = − 1 = +95 kJ
2 2
1
 2 (g) +  2 (g) → H 2O(g) ,  2 = −240 kJ
2
H 2O(g) → H 2O( )  3΄ = − 3 = −44 kJ
 1 
H 2 (g) + O2 (g) → 22 (aq)  =  − 1 +  2 −  3  kJ
 2 
Τελικά,
H2(g) + O2(g) →22 (aq), H = −189 kJ .
Δ2.
α. Υπολογίζουμε τη συγκέντρωση του διαλύματος Υ:
m 3, 4
n Mr 34
C H 2 O2 = = = M = 1M .
V V 0,1
Βρίσκουμε τα mol του  2  2 στο διάλυμα Υ:
n = C  V  n =1 0, 6 mol = 0, 6 mol .
Προσδιορίζουμε τα mol του παραγόμενου αερίου, δηλαδή του 2 , που
διαφεύγοντας από το διάλυμα μειώνουν ισόποσα τη μάζα του:
6, 4
n O2 = mol = 0, 2 mol .
32
Από το πινακάκι στοιχειομετρικών μεταβολών ποσοτήτων έχουμε:
mol 2Η 2 Ο 2 (aq) → 2H 2 O( ) + O 2 (g), ΔH = −190 kJ
Αρχικά 0, 6 − −
Αντιδρ. 2x − −
Παραγ. − 2x x 190  x kJ ελευθερώνονται
t = 100 s 0, 6 − 2x 2x x
Δίνεται ότι n O2 = 0, 2 mol  x = 0, 2 .

Άρα nH2O2 = (0,6 - 2x) mol = 0, 2mol .
β. Υπολογισμός μέσης ταχύτητας της αντίδρασης:

1 [H 2O2 ] 1 ( 0, 2 − 0,6 )
. = −  =−    s−1 = 0,002   s −1
2 t 2 100
γ. Υπολογισμός εκλυόμενης θερμότητας Q = 0, 2 190 kJ = 38 kJ.
δ. Γενικά στις μονόδρομες αντιδράσεις η στιγμιαία ταχύτητα είναι μέγιστη στην
αρχή της αντίδρασης και μειώνεται συνεχώς, για να μηδενιστεί στο τέλος της
αντίδρασης. Απόρροια αυτού για τις μέσες ταχύτητες με αρχική τιμή t ή = 0 s
είναι ότι μεγαλύτερη τιμή έχει η μέση ταχύτητα που αντιστοιχεί σε μικρότερο t ό
επειδή αναφέρεται σε διάστημα που βρίσκεται εγγύτερα στην αρχή της αντίδρασης.
Επομένως, για τις μέσες ταχύτητες της αντίδρασης στα χρονικά διαστήματα
[0s, 50s] και [50s,100s] ισχύει:
ΔCO2 ,(0→50)s ΔCO2 ,(0→100)s Δn O2 ,(0→50)s Δn O2 ,(0→100)s
υ(0→50)s > υ(0→100)s  >  > 
Δt (0→50)s Δt (0→100)s Vδιαλύματος  50 s Vδιαλύματος 100 s
2(n O2 ,t=50 s − n O2 ,t=0s ) > n O2, ,t=100 s − n O2 ,t=0 s  2  (n O2 ,t=50 s − ) > n O2, ,t=100 s −  
2n O2 ,t=50 s  0, 2  n O2 ,t=50 s  0,1  m O2 ,t=50 s  3, 2 g.
Δεδομένου ότι η συνολική απώλεια μάζας ήταν 6,4 g (στο χρονικό διάστημα
[0s, 100s] , προκύπτει ότι στο χρονικό διάστημα [0s, 50s] έχουμε απώλεια μάζας
διαλύματος μεγαλύτερη από 3,2 g, ενώ στο χρονικό διάστημα [50s, 100s] , έχουμε
απώλεια μάζας διαλύματος μικρότερη από 3,2 g.
Γενικά στις μονόδρομες αντιδράσεις η στιγμιαία ταχύτητα είναι μέγιστη στην αρχή
της αντίδρασης και μειώνεται συνεχώς, για να μηδενιστεί στο τέλος της
αντίδρασης. Απόρροια αυτού για τις μέσες ταχύτητες με ίδιο t είναι ότι
μεγαλύτερη τιμή έχει η μέση ταχύτητα που αντιστοιχεί σε t εγγύτερα στην αρχή
της αντίδρασης. Συνεπώς, στο χρονικό διάστημα [0s, 50s] ο ρυθμός παραγωγής
του O2 είναι μεγαλύτερος από τον ρυθμό παραγωγής του O2 στο μεταγενέστερο
χρονικό διάστημα [50s, 100s] .
Επομένως, κατά το πρώτο χρονικό διάστημα παράγονται περισσότερα mol O2 , άρα
και περισσότερα g O2 . Συνεπώς το διάλυμα έχει μεγαλύτερη απώλεια μάζας στα
πρώτα 50 s της αντίδρασης σε σχέση με τα επόμενα 50 s της αντίδρασης.
Δ3.
α. H αραίωση του διαλύματος προκαλεί ελάττωση της συγκέντρωσης του  2  2
χωρίς να μεταβάλλει την ποσότητα των mol  2  2 που θα διασπαστούν. Επομένως:
i. H αρχική ταχύτητα της αντίδρασης ελαττώνεται εξαιτίας της ελάττωσης της
αρχικής συγκέντρωσης του  2  2 .
ii. Τα mol του παραγόμενου αερίου ( 2 ) εξαρτώνται από τα mol του  2  2 που
διασπώνται που δεν μεταβάλλονται, άρα ο όγκος του εκλυόμενου αερίου δεν
μεταβάλλεται.
iii. Το εκλυόμενο ποσό θερμότητας εξαρτάται από την ποσότητα του  2  2 που
διασπάται, άρα ούτε αυτό μεταβάλλεται.
β. Η προσθήκη αραιότερου διαλύματος υπεροξειδίου του υδρογόνου συγκέντρωσης
0,8   1 στο διάλυμα Υ, προκαλεί αφενός ελάττωση της συγκέντρωσης του
διαλύματος και αφετέρου αύξηση της ποσότητας των mol του  2  2 .
Επομένως:
i. Θα ελαττωθεί η αρχική ταχύτητα της αντίδρασης.
ii. Θα αυξηθεί ο όγκος του εκλυόμενου αερίου.
iii. Θα αυξηθεί το εκλυόμενο ποσό θερμότητας.

ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Α1. Κατά κανόνα, η ταχύτητα των αντιδράσεων ελαττώνεται σταδιακά καθώς
εξελίσσονται επειδή κατά την εξέλιξή τους:
α. μειώνεται η θερμοκρασία του χημικού συστήματος
β. μειώνεται η συγκέντρωση των αντιδρώντων
γ. αυξάνεται η πίεση στο δοχείο αντίδρασης
δ. αυξάνεται η ενέργεια ενεργοποίησης του χημικού συστήματος
Μονάδες 5
Α2. H ταχύτητα της αντίδρασης CaCO 3 (s) → CaO(s) + CO 2 (g) αυξάνεται με αύξηση
α. της συγκέντρωσης του CO 2
β. της επιφάνειας επαφής του CaO
γ. της πίεσης
δ. της θερμοκρασίας πραγματοποίησης της αντίδρασης
Μονάδες 5
Α3. Αν η αντίδραση της γενικής μορφής A(g) + B(g) → (g) + (g) βρεθεί να
έχει νόμο ταχύτητας  = k[A]x [B]y με x   και y   , τότε
α. η αντίδραση έχει τάξη  +  .
β. τα x και y είναι υποχρεωτικά ακέραιοι.
γ. η σταθερά ταχύτητας k της συγκεκριμένης αντίδρασης έχει μεταβλητές μονάδες.
δ. η αντίδραση ακολουθεί πολύπλοκο μηχανισμό.
Μονάδες 5
Α4. Αν μια αντίδραση βρεθεί να έχει νόμο ταχύτητας  = k  [A]  [B] , τότε:
α. η αντίδραση είναι οπωσδήποτε απλή.
β. τα μοναδικά αντιδρώντα είναι τα σώματα Α και Β.
γ. οι συντελεστές των Α και Β στη στοιχειομετρική εξίσωση είναι 1 και 1 αντίστοιχα.
δ. η αντίδραση είναι δευτέρας τάξης.
Μονάδες 5
Α5. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν ως σωστές ή λανθασμένες.
α. Η αρχική ταχύτητα της αντίδρασης 2CO(g) + O2 (g) → 2CO2 (g) μειώνεται αν
μειωθεί η αρχική συγκέντρωση του 2 .
β. Στην πράξη οι καταλύτες μετά από πολλές χρήσεις, αδρανοποιούνται.
γ. Στην αντίδραση 2H2O2 (aq) ⎯⎯⎯KI(aq)
→ 2H2O( ) + O2 (g) η καταλυτική δράση του
KI μπορεί να εξηγηθεί με την θεωρία της προσρόφησης.
δ. Όταν η ταχύτητα μιας αντίδρασης είναι ανεξάρτητη από τις συγκεντρώσεις των
αντιδρώντων, τότε αυτή χαρακτηρίζεται ως μηδενικής τάξης.
ε. Σε μία αντίδραση που δεν ακολουθεί απλό μηχανισμό, αλλά γίνεται σε δύο
στάδια η πειραματικά προσδιοριζόμενη ταχύτητα της αντίδρασης καθορίζεται από
το ταχύτερο στάδιο.
Μονάδες 5
ΘΕΜΑ Β
Β1. Ο καταλυτικός μετατροπέας (καταλύτης αυτοκινήτου) είναι συσκευή που
τοποθετείται στην «εξάτμιση» των αυτοκινήτων με σκοπό να επιταχυνθούν οι
αντιδράσεις μετασχηματισμού των ρύπων που περιέχονται στα καυσαέρια σε
προϊόντα που είτε δεν είναι ρύποι είτε έχουν πιο ήπια ρυπογόνο δράση. Την
κατάλυση κάνουν συγκεκριμένα μέταλλα σε μορφή μικρών κόκκων, τα οποία έχουν
επιστρωθεί στο εσωτερικό του καταλυτικού μετατροπέα, όπως το παλλάδιο και το
ρόδιο, τα οποία καταλύουν τις ακόλουθες αντιδράσεις:
2CO(g) + O2 (g) ⎯⎯⎯
Pd(s)
→ 2CO2 (g) (1)
2NO(g) ⎯⎯⎯
Rh(s)
→ N2 (g) + O2 (g) (2).
Να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα.
α. Οι παραπάνω καταλυτικοί μετασχηματισμοί χαρακτηρίζονται ως ομογενείς ή
ετερογενείς; (2 μονάδες)
β. Πώς επηρεάζει ο καταλύτης:
i. την ενέργεια ενεργοποίησης των παραπάνω αντιδράσεων;
ii. την τιμή της ΔΗ των παραπάνω αντιδράσεων;
(4 μονάδες)
γ. Γιατί το ποσοστό του CO που διοχετεύεται στο περιβάλλον είναι μεγαλύτερο όταν
η μηχανή του αυτοκινήτου είναι σχετικά κρύα (στην εκκίνηση) σε σχέση με το
ποσοστό που διοχετεύεται όταν η μηχανή λειτουργεί στην κανονική υψηλή
θερμοκρασία; (4 μονάδες)
Μονάδες 10
Β2. Να δικαιολογήσετε τις παρακάτω προτάσεις
α. Μία από τις προϋποθέσεις για να αντιδράσουν δύο μόρια είναι να συγκρουσθούν
με σωστό προσανατολισμό.
β. Για να αρχίσει η καύση του χαρτιού πρέπει να πλησιάσουμε σε αυτό φλόγα.
γ. Η μείωση του όγκου του δοχείου μέσα στο οποίο γίνεται μία χημική αντίδραση,
υπό σταθερή θερμοκρασία, οδηγεί σε αύξηση της ταχύτητάς της αντίδρασης μόνο
αν κάποιο από τα αντιδρώντα είναι σε αέρια κατάσταση.
δ. Ένα φάρμακο ασκεί γρηγορότερα τη θεραπευτική του δράση όταν λαμβάνεται σε
μορφή σκόνης απ’ ότι αν λαμβάνεται σε μορφή ταμπλέτας.
ε. Τα ένζυμα αδρανοποιούνται σε θερμοκρασίες πάνω από τους 50 οC.
Μονάδες 10
Β3. Από πειράματα διαπιστώθηκε ότι η ταχύτητα της αντίδρασης
A(g) + 3B(g) → (g)
είναι πρώτης τάξεως ως προς Α και δευτέρας τάξεως ως προς το Β.
α. Να γράψετε το νόμο ταχύτητας της αντίδρασης. (1 μονάδα)
β. Να δώσετε ένα πιθανό μηχανισμό για την αντίδραση. (4 μονάδες)
Μονάδες 5
ΘΕΜΑ Γ
Γ1. Το στρατοσφαιρικό όζον είναι πολύ σημαντικό επειδή απορροφά μέρος της
υπεριώδους ακτινοβολίας, και μετατρέπεται σε μοριακό οξυγόνο σύμφωνα με την
αντίδραση: 2O3 (g) → 3O2 (g)  = −142 kJ (1)
Η ίδια αντίδραση μπορεί να πραγματοποιηθεί με τον ακόλουθο τρόπο:
Cl + O3 → ClO + O2 (2)
ClO + O3 → Cl + 2O2 (3)
Ο μετασχηματισμός που περιγράφεται με τα στάδια (2) και (3) μπορεί να θεωρηθεί
ότι δείχνει την καταλυτική μετατροπή του όζοντος σε οξυγόνο.
α. Να αναφέρετε ονομαστικά τη θεωρία στην οποία εντάσσεται η καταλυτική

περιγραφή μέσω των αντιδράσεων (2) και (3). (μονάδες 2)
β. Να εξηγήσετε ποιος είναι ο καταλύτης και ποιο το ενδιάμεσο προϊόν στον
παραπάνω μετασχηματισμό. (μονάδες 6)
γ. Αν η ενέργεια ενεργοποίησης της αντίδρασης (1) είναι a = 17, 7 kJ , για την
αντίστροφη αντίδραση να υπολογίσετε:
i. τη μεταβολή ενθαλπίας ΄ (μονάδες 2)
ii. την ενέργεια ενεργοποίησης (μονάδες 2)
Μονάδες 12
Γ2. Δίνεται η παρακάτω καμπύλη που αντιστοιχεί σε ένα πείραμα στο οποίο
μελετήθηκε η αντίδραση (1). Να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα:
α. Σε ποιο σώμα αναφέρεται αυτή η καμπύλη; (μονάδες 1) Να αιτιολογήσετε την

επιλογή σας (μονάδες 3)
β. Να αναφέρετε ονομαστικά το μέγεθος που μπορούμε να προσδιορίσουμε με την
βοήθεια της εφαπτομένης στην καμπύλη τη χρονική στιγμή t1. (μονάδες 3)
γ. Να δείξετε ότι η μέση ταχύτητα της αντίδρασης από τον χρόνο 0 έως το χρόνο t1

δίνεται από τη σχέση U 0→ t1 =   s −1 (μονάδες 6)
3
Μονάδες 13
ΘΕΜΑ Δ
Δ1. Σε 5 όμοια δοχεία τοποθετούμε 0,05 mol Zn σε μορφή σκόνης. Στη συνέχεια,
σε κάθε δοχείο προσθέτουμε διαφορετικά διαλύματα HCl με τα χαρακτηριστικά
που περιγράφονται στον πίνακα που ακολουθεί.
ί C HCl V.Cl .HCl


1 1M 0,1 L 20o C
2 0, 25 M 0, 2 L 20o C
3 0,5 M 0,1 L 40o C
4 1M 0,1 L 40o C
5 0, 25 M 0, 2 L 40o C
Στο παρακάτω κοινό διάγραμμα παρουσιάζεται η ποσότητα (σε mol) του υδρογόνου
που παράγεται σε κάθε δοχείο σε συνάρτηση με το χρόνο.
nH2 (mol)
A B
Δ Ε
Γ
t (s)
Να συσχετίσετε τις καμπύλες Α έως Ε του διαγράμματος με το δοχείο (1ο έως 5ο)
που αντιστοιχούν και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας
Μονάδες 10
Δ2.Η χημική εξίσωση της αντίδρασης του μονοξειδίου του αζώτου με χλώριο στους θ οC
είναι η εξής: 2NO(g) + Cl2 (g) → 2NOCl(g) . Από τα παρακάτω πειραματικά δεδομένα που
συλλέχθηκαν στην ίδια θερμοκρασία, να βρείτε το νόμο ταχύτητας και τη σταθερά
ταχύτητας της αντίδρασης.
[Cl2 ] (Μ) −1
α/α πειράματος [NO] (Μ) Αρχική ταχύτητα ( M  s )
1 0,1 0,2 2 10 −5
2 0,1 0,4 4 10 −5
3 0,2 0,2 8 10−5
Δ3. Δίνεται η αντίδραση 2(g) → (g) + (g) . Μελετώντας την ταχύτητα της
αντίδρασης αυτής βρέθηκε ότι:
M M M
0− 2 min = 0, 24 , 2−3 min = 0, 08 και 3− 4 min = 0, 04 .
min min min
α. Να υπολογίσετε τη μέση ταχύτητα της αντίδρασης από την αρχή της έως τη
στιγμή 4 min; (Μονάδες 10)
β. Αν η αρχική συγκέντρωση του Α ήταν 1,3 Μ, να εξηγήσετε ποια από τις
παρακάτω τιμές μπορεί να αντιστοιχεί στη συγκέντρωση του Α τη χρονική στιγμή
t = 3,5 min.
α. 0,18 Μ, β. 0,14 Μ, γ. 0,125 Μ, δ. 0,10 Μ. (μονάδες 5)
Μονάδες 15
Επιμέλεια: Πάγκαλος Σπύρος – Χαρίτος Κωνσταντίνος

ΘΕΜΑ Α
Α1: β , Α2: δ, Α3: δ, Α4: δ,
Α5: α. Σωστή, β. Σωστή, γ. Λανθασμένη, δ. Σωστή, ε. Λανθασμένη.
ΘΕΜΑ Β
Β1.
α. Ετερογενείς γιατί ο καταλύτης είναι σε στερεή φυσική κατάσταση και το
καταλυόμενο σύστημα σε αέρια.
β. i. Σε κάθε περίπτωση ο καταλύτης δρα δημιουργώντας μια νέα πορεία για την
πραγματοποίηση της αντίδρασης, η οποία έχει μικρότερη ενέργεια ενεργοποίησης.
Συνεπώς, η ενέργεια ενεργοποίησης είτε του μετασχηματισμού (1) είτε του
μετασχηματισμού (2) ελαττώνεται.
ii. Η μεταβολή της ενθαλπίας δεν επηρεάζεται, αφού ο καταλύτης δεν επηρεάζει
την αρχική και τελική κατάσταση (την ενθαλπία των αντιδρώντων και των
προϊόντων).
γ. Σε χαμηλή θερμοκρασία οι αντιδράσεις μετατροπής των βλαβερών αερίων ρύπων
σε αβλαβή αέρια γίνονται με μικρότερη ταχύτητα, με αποτέλεσμα μέρος του CO
που περιέχεται στα εξωθούμενα καυσαέρια να περνά από τον καταλυτικό
μετατροπέα χωρίς να αντιδράσει. Αντίθετα, όταν τα καυσαέρια είναι πιο θερμά τότε
η ταχύτητα μετατροπής μεγαλώνει και σαφώς μεγαλύτερο ποσοστό του CO
μετατρέπεται σε CO 2 πριν τα καυσαέρια διοχετευθούν στην ατμόσφαιρα.
Β2.
α. Θα πρέπει να συγκρουστούν έτσι ώστε να
i. διευκολύνεται η διάσπαση των παλαιών δεσμών,
ii. έρθουν σε επαφή τα άτομα των μορίων τα οποία θα σχηματίσουν τους
νέους δεσμούς.
β. Η φλόγα που πλησιάζουμε προσδίδει σε έναν αριθμό μορίων την απαιτούμενη
ενέργεια ενεργοποίησης, ώστε να σχηματίσουν το ενεργοποιημένο σύμπλοκο και
τελικά να μετατραπούν σε προϊόντα. Επειδή η αντίδραση είναι εξώθερμη, η
ενέργεια που εκλύεται κατά το μετασχηματισμό του ενεργοποιημένου συμπλόκου σε
προϊόντα επαρκεί για να συνεχιστεί η αντίδραση χωρίς άλλη εξωτερική ‘‘βοήθεια’’
και να εκλυθεί και ένα σημαντικό ποσό θερμότητας στο περιβάλλον.
γ. Η μείωση του όγκου του δοχείου οδηγεί σε αύξηση της συγκέντρωσης των
αντιδρώντων αερίων με αποτέλεσμα να έχουμε μεγαλύτερο αριθμό συγκρούσεων,
γεγονός που οδηγεί σε αύξηση της ταχύτητας της αντίδρασης. Αν δεν υπάρχουν
αέρια αντιδρώντα τότε η μεταβολή του όγκου του δοχείου δεν επηρεάζει τις
συγκεντρώσεις των αντιδρώντων.
δ. Το φάρμακο σε μορφή σκόνης έχει μεγαλύτερη επιφάνεια επαφής απ’ ότι σε
ταμπλέτα, συνεπώς απορροφάται ταχύτερα από τον οργανισμό.
ε. Τα ένζυμα ως πρωτεϊνικά μόρια επηρεάζονται από τις μεταβολές θερμοκρασίας
και αλλάζει η δομή τους στο χώρο, μέσω της οποία ασκούν την καταλυτική τους
δράση. Έτσι, σε θερμοκρασίες υψηλότερες από 50 οC χάνουν σημαντικό μέρος ή
χάνουν πλήρως την καταλυτική τους ικανότητα.
Β3.
α.  = k  [A]  [B]2
β. Ένας πιθανός μηχανισμός είναι ο ακόλουθος:
A(g) + 2B(g) → (g) ό ά
(g) + B(g) → (g)  ή ά
A(g) + 3B(g) → (g) ή ί
ΘΕΜΑ Γ
Γ1
α. H θεωρία των ενδιάμεσων προϊόντων.
β. Ως καταλύτης δρα το άτομο του χλωρίου ( Cl ), γιατί παρατηρούμε ότι ενώ
αντιδρά με το O3 , στη συνέχεια αναγεννιέται. Ενδιάμεσο προϊόν είναι το ClO , το
οποίο δεν εμφανίζεται ούτε στα αντιδρώντα ούτε στα προϊόντα της αντίδρασης,
αλλά σχηματίζεται και καταστρέφεται στο ενδιάμεσο. Αν προσθέσουμε τις (2) και
(3) προκύπτει η αντίδραση (1).
γ. Στο παρακάτω σχήμα απεικονίζεται το κοινό ενεργειακό διάγραμμα της (1)
2O3 (g) → 3O2 (g)  = −142 kJ και της αντίστροφής της 3O2 (g) → 2O3 (g) (4).
Για την (1) γνωρίζουμε ότι E a = 17, 7 kJ και  = −142 kJ . Η αντίδραση (4) ως
αντίστροφη της (1) θα είναι ενδόθερμη και θα έχει  ' = 142 kJ . Η ενέργεια
ενεργοποίησης της αντίδρασης (2) όπως φαίνεται από το διάγραμμα θα είναι
'a =  + a = 142 kJ + 17,7 kJ = 159,7 kJ
Γ2
α. Δεδομένου ότι η συγκέντρωση του σώματος στο διάγραμμα αυξάνεται με το
χρόνο, αφορά το O 2 (g) που είναι το μοναδικό προϊόν.
β. Μπορούμε να προσδιορίσουμε τη στιγμιαία ταχύτητα, δηλαδή τη στιγμιαία
μεταβολή της συγκέντρωσης του O 2 (g) την χρονική στιγμή t1.
γ. Στο ορθογώνιο τρίγωνο που ανήκει η γωνία φ η προσκείμενη κάθετος αντιστοιχεί
στη μεταβολή του χρόνου 0 → t1 δηλαδή σε μετρήσιμο χρόνο Δt και η απέναντι
κάθετος στην μεταβολή της συγκέντρωσης του O 2 (g) στο ίδιο χρονικό διάστημα.
CO2
Από την τριγωνομετρία προκύπτει ότι  = , δηλαδή η εφφ ισούται με τη
t
μέση ταχύτητα μεταβολής της συγκέντρωσης του O2 το χρονικό διάστημα από 0
έως t1. Ως εκ τούτου, η μέση ταχύτητας της αντίδρασης είναι
1 CO2 1 M
U 0→t1 = = 
3 t 3 s
ΘΕΜΑ Δ
Δ1.
Εφαρμόζοντας την σχέση n = C  V σε όλα τα δοχεία υπολογίζουμε τα mol HCl που
προστίθενται σε κάθε ένα από αυτά. Λαμβάνοντας υπόψη τη στοιχειομετρία της
αντίδρασης που λαμβάνει χώρα Zn + 2HCl → ZnCl2 + H 2 , προκύπτει ο ακόλουθος
πίνακας ποσοτήτων σε mol.
Zn 2HCl ZnCl2 H2
Δοχείο Σχόλιο Θερμοκρασία
(mol) (mol) (mol) (mol)
Αρχικά 0,05 0,1 - - Τα αντιδρώντα
ο
1 σε στοιχειομε- 20 οC
Τελικά - - 0,05 0,05 τρική αναλογία
Αρχικά 0,05 0,05 - - Το HCl σε
2ο 20 οC
Τελικά 0,025 - 0,025 0,025 έλλειμμα

3ο 40 οC
Αρχικά 0,05 0,1 - - Τα αντιδρώντα

4ο σε στοιχειομε- 40 οC
Τελικά - - 0,05 0,05 τρική αναλογία
5ο 40 οC
Οι καμπύλες Α και Β δείχνουν την παραγωγή διπλασίων mol υδρογόνου σε σχέση

με τις καμπύλες Γ, Δ και Ε. Άρα, συνδέονται με τα δοχεία 1ο και 4ο. Ανάμεσα στα
δύο αυτά δοχεία η αντίδραση ολοκληρώνεται ταχύτερα, λόγω υψηλότερης
θερμοκρασίας, στο δοχείο 4. Συνεπώς, η καμπύλη Α περιγράφει την παραγωγή
υδρογόνου στο δοχείο 4 και η καμπύλη Β περιγράφει την παραγωγή υδρογόνου στο
δοχείο 1.
Προφανώς, τα διαγράμματα Γ, Δ και Ε αντιστοιχούν στα δοχεία 2ο, 3ο και 5ο.
Ταχύτερα ολοκληρώνεται η αντίδραση στο 3ο δοχείο γιατί έχει μεγαλύτερη
συγκέντρωση διαλύματος HCl και υψηλή θερμοκρασία. Συνεπώς, η καμπύλη Γ
περιγράφει την παραγωγή υδρογόνου στο δοχείο 3.
Μετά ταχύτερα ολοκληρώνεται η αντίδραση στο 5ο δοχείο γιατί το διάλυμα
βρίσκεται σε υψηλότερη θερμοκρασία. Συνεπώς, η καμπύλη Δ περιγράφει την
παραγωγή υδρογόνου στο δοχείο 5.
Τέλος, η καμπύλη Ε περιγράφει την παραγωγή υδρογόνου στο δοχείο 2.
Δ2.
α. Έστω ότι ο νόμος ταχύτητας της αντίδρασης δίνεται από τη σχέση:
υ = k  [ΝΟ]x  [Cl]y .
Εφαρμόζοντας τον νόμο σε κάθε πείραμα προκύπτουν οι παρακάτω σχέσεις:
1 ί : 2 10−5 M  s −1 = k  (0,1) x  (0, 2) y M x + y (1)
2 ί : 4 10−5 M  s −1 = k  (0,1) x  (0, 4) y M x + y (2)
3 ί : 8 10−5 M  s −1 = k  (0, 2) x  (0, 2) y M x + y (3)
x y y
1 1
1
2  0,1   0, 2 
ό (1) : (2)  =     =    y =1
4  0,1  
 0, 4  2  y
x y 2 x
2  0,1   0, 2  1 1
ό (1) : (3)  =     =    x = 2
8  0, 2  
 0, 2  2 2
Άρα η αντίδραση έχει νόμο ταχύτητας  = k  [NO]2  [Cl2 ] .
Για να βρούμε τη σταθερά ταχύτητας εφαρμόζουμε το νόμο ταχύτητας για τα
δεδομένα π.χ. του 1ου πειράματος:
2 10−5 M  s −1
o = k  [NO]2  [Cl 2 ]  2 10 −5 M  s −1 = k  (0,1) 2  (0, 2)1 M 3  k = 
2 10−3 M 3
k = 0, 01 M −2  s −1
και ο νόμος ταχύτητας γίνεται:  = 0,01M−2  s−1  [NO]2  [Cl2 ] .
Δ3.
α. Έστω ότι οι συγκεντρώσεις του B είναι:
- για t =0 min, []0
- για t = 2 min, []2
- για t = 3 min, []3 και
- για t = 4min, []4 . Έχουμε τις σχέσεις
M
[B]2 − 0
[B]2 − [B]0 M min  [B] = 0, 48M
0 → 2 =  0, 24 =
t 0→2
2
min 2 min
M
[B]3 − 0, 48
[B]3 − [B]2 M min  [B] = 0,56M
 2 →3 =  0, 08 =
t 2→3
3
min 1min
M
[B]4 − 0,56
[B]4 − [B]3 M min  [B] = 0, 60M
3→4 =  0, 04 =
t 3→4
4
min 1min
Η μέση ταχύτητα από το χρόνο t = 0 έως t = 4 min υπολογίζεται από τη σχέση:
[B]4 − [B]0 0, 60 M − 0 M M
0 → 4 = = = 0,15
t 0→4 4 min min
β. Σύμφωνα με την στοιχειομετρία της αντίδρασης και τις τιμές της μέσης ταχύτητας
έχουμε τον παρακάτω πίνακα
Στο τέλος Στο τέλος Στο τέλος
0 min
του 2ου min του 3ου min του 4ου min
[B] (M) που παράχθηκε - 0,48 0,56 0,60
[A] (M) που αντέδρασε - 0,96 1,12 1,20
[A] (M) που απέμεινε 1,30 0,34 0,18 0,10
Άρα τη στιγμή t = 3,5 min έχουν απομείνει μεταξύ 0,18 και 0,10 M από το αντιδρών
Α στο δοχείο. Συνεπώς, οι εκδοχές (α) και (δ) απορρίπτονται.
Αν η ταχύτητα ήταν σταθερή θα καταναλώνονταν κατά το χρονικό διάστημα 3 - 3,5
min 0,04 M Α και κατά το χρονικό διάστημα 3,5 – 4 min άλλα 0,04 M Α, άρα θα
είχαμε [A]t =3,5 min = 0,14 M .
Γνωρίζουμε όμως ότι η ταχύτητα μειώνεται με φθίνοντα ρυθμό. Άρα στο χρονικό
διάστημα 3 - 3,5 min έχουμε μεγαλύτερη ταχύτητα και μεγαλύτερη κατανάλωση
συγκέντρωσης Α, απ’ ότι στο χρονικό διάστημα 3,5-4 min. Με άλλα λόγια, τη
στιγμή t = 3,5 min θα έχει καταναλωθεί περισσότερη συγκέντρωση Α από το μισό
της συνολικής, δηλαδή περισσότερο από 0,04 Μ.
Συνεπώς, σωστή επιλογή είναι η γ, δηλαδή [A]t =3,5 min = 0,125 M .
Επιμέλεια: Πάγκαλος Σπύρος – Χαρίτος Κωνσταντίνος

1Ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΧΗΜΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
A1. Σε κενό κλειστό δοχείο εισάγεται ποσότητα SO 3 , η οποία διασπάται με
απόδοση 30% σύμφωνα με τη χημική εξίσωση 2S3 (g) 2S2 (g) + 2 (g) . Στην
ισορροπία
α. σταματάει η διάσπαση του SO 3 .
β. η μάζα του SO 3 συνεχίζει να μεταβάλλεται.
γ. οι ταχύτητες των δύο αντιθέτων αντιδράσεων είναι ίσες μεταξύ τους και
σταθερές.
δ. η μάζα του αντιδρώντος ισούται με την μάζα των προϊόντων.
Μονάδες 5
Α2. Σε ένα δοχείο έχει αποκατασταθεί η ισορροπία H 2 (g) + I2 (g) 2HI(g) . Ένας από
τους παράγοντες της χημικής ισορροπίας είναι:
α. η πίεση.
β. η συγκέντρωση του HI .
γ. οι καταλύτες.
δ. ο όγκος του δοχείου στο οποίο γίνεται η αντίδραση.
Μονάδες 5
Α3. Σε ένα κλειστό δοχείο, με δυνατότητα μεταβολής του όγκου του έχει
αποκατασταθεί, σε ορισμένη θερμοκρασία, η ισορροπία:
2ΝΟ2 (g) Ν 2O4 (g), ΔΗ < 0
καστανοκόκκινο άχρωμο
Στην ισορροπία το αέριο μείγμα είναι ασθενώς καστανοκόκκινο. Μπορούμε να το
κάνουμε πιο έντονα καστανοκόκκινο αν
α. ελαττώσουμε τη θερμοκρασία, χωρίς μεταβολή όγκου.
β. ελαττώσουμε τον όγκο του δοχείου, χωρίς μεταβολή θερμοκρασίας.
γ. εισάγουμε ευγενές αέριο, χωρίς μεταβολή όγκου και θερμοκρασίας.
δ. αυξήσουμε τον όγκο του δοχείου, χωρίς μεταβολή θερμοκρασίας.
Μονάδες 5
Α4. Σε κενό κλειστό δοχείο εισάγονται αρχικά ισομοριακές ποσότητες CO και H 2 .
Το δοχείο θερμαίνεται στους θ ο C , οπότε τα συστατικά αντιδρούν σύμφωνα με τη
θερμοχημική εξίσωση:
2H 2 (g) + CO(g) CH3OH(g)   0.
Στην ισορροπία η απόδοση της αντίδρασης είναι α %. Αύξηση της απόδοσης μπορεί
να επιτευχθεί με
α. προσθήκη μεθανόλης.
β. προσθήκη επιπλέον ποσότητας H 2 , ίσης με την αρχική του.
γ. μείωση της θερμοκρασίας.
δ. αύξηση του όγκου του δοχείου.
Μονάδες 5
Α5. Σε δοχείο σταθερού όγκου και σε ορισμένη θερμοκρασία έχει αποκατασταθεί η

ισορροπία:
CaCO3 (s) CaO(s) + CO2 (g), ΔΗ > 0.
Ισχύει ότι
α. η αύξηση της θερμοκρασίας θα αυξήσει τη συγκέντρωση του CαO .
β. η μείωση της θερμοκρασίας δεν θα μεταβάλλει τη συγκέντρωση του CO 2 .
γ. η μείωση της θερμοκρασίας θα αυξήσει την ποσότητα του CαCO3 .
δ. η απομάκρυνση ποσότητας CaCO3 θα μετατοπίσει την αντίδραση προς τα
αριστερά.
Μονάδες 5
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ).
(μονάδες 1χ4=4) και να αιτιολογήστε τους χαρακτηρισμούς σας. (μονάδες 2χ4=8)
α. Η ταχύτητα, με την οποία τα αντιδρώντα μετασχηματίζονται σε προϊόντα
μηδενίζεται όταν το σύστημα φθάσει σε χημική ισορροπία.
β. Σε δοχείο έχει αποκατασταθεί η ισορροπία:  2 (g) + 3  2 (g) 2 3 (g) . Αν
υποδιπλασιάσουμε τον όγκο του δοχείου υπό σταθερή θερμοκρασία στη νέα
ισορροπία θα ισχύει P΄ = 2Pή .
γ. Σε κλειστό δοχείο, σε θερμοκρασία  o C , έχει αποκατασταθεί η χημική
ισορροπία C(s) + C2 (g) 2C(g)   0 . Είναι δυνατόν να μην διαταραχθεί η
ισορροπία, αν αυξήσουμε τον όγκο του δοχείου και ταυτόχρονα ελαττώσουμε
κατάλληλα τη θερμοκρασία.
δ. Σε μια χημική ισορροπία η σταθερά Κ c αυξάνεται με αύξηση της θερμοκρασίας.
Μονάδες 12
Β2. Στις πολύ αργές αντιδράσεις, η μεταβολή της συγκέντρωσης κάθε συστατικού
γίνεται με τόσο αργό ρυθμό, ώστε να δίνεται η ψευδαίσθηση ισορροπίας
(φαινομενική ισορροπία), χωρίς όμως πραγματικά να συμβαίνει αυτό.
Να προτείνετε τρόπο για να διακρίνουμε σε σχετικά σύντομο χρόνο την πραγματική
από τη φαινομενική ισορροπία, δίνοντας μια εξήγηση.
Μονάδες 3
Β3. Όταν διαλύουμε φρουκτόζη ή γλυκόζη (είναι ισομερείς ενώσεις με μοριακό

τύπο C6 H12 O 6 ), στο νερό αποκαθίσταται η ισορροπία:
C6 H12O6 (aq) C6 H12O6 (aq)
φρουκτόζη γλυκόζη
Ένας χημικός παρασκεύασε στους 25 oC ένα διάλυμα φρουκτόζης όγκου V και
συγκέντρωσης C . Στην ισορροπία διαπίστωσε ότι η συγκέντρωση της φρουκτόζης
είχε ελαττωθεί και είχε σχηματισθεί γλυκόζη με απόδοση α1 % Αραίωσε το
διάλυμα σε διπλάσιο όγκο, υπό σταθερή θερμοκρασία. Η απόδοση της μετατροπής
στο αραιωμένο διάλυμα είναι:
α1 %
i. α1 % , ii. iii. 2α1 %
2
α. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση (μονάδα 1)
β. Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας (μονάδες 4)
Μονάδες 5
Β4. Σε δοχείο μεταβλητού όγκου εισάγουμε ποσότητα αερίου Α, το οποίο

μετατρέπεται σε αέριο Β. Τη χρονική στιγμή t1 αποκαθίσταται η ισορροπία
2(g) B(g) και τη χρονική στιγμή t2 μεταβάλλουμε ακαριαία τον όγκο του
δοχείου. Στο παρακάτω διάγραμμα δίνεται η συγκέντρωση του Α σε συνάρτηση με
το χρόνο.
C
2
1,5
1
t1 t2 t3 t4 t
α. Αυξήσαμε ή μειώσαμε τον όγκο του δοχείου τη στιγμή t2;(μονάδα 1)
β. Ποια η συγκέντρωση του Β μόλις πριν την μεταβολή του όγκου του δοχείου;
(μονάδα 1)
γ. Να σχεδιάστε την καμπύλη αντίδρασης του Β μέχρι τη χρονική στιγμή t4.
(μονάδες 3)
Μονάδες 5
ΘΕΜΑ Γ
Σε κλειστό δοχείο όγκου 8,2 L εισάγουμε 0,7 mol C και 0,3 mol CO2. Θερμαίνουμε
στους 400 K, οπότε αποκαθίσταται η ισορροπία:
C(s) + CO2 (g) 2CO(g)
Αν γνωρίζετε ότι η ολική πίεση στην ισορροπία είναι 2 atm να υπολογίσετε:
α. Τα mol των ουσιών στην ισορροπία (μονάδες 5)
β. Την απόδοση της αντίδρασης. (μονάδες 2)
Μονάδες 7
Γ2. Ποια ποσότητα CO 2 θα πρέπει να προσθέσουμε στο δοχείο, ώστε η ποσότητα
του προϊόντος να αυξηθεί κατά 50 % ;
Μονάδες 8
Γ3. Το μείγμα της ισορροπίας θερμαίνεται από τους 400 K στους 600 K, οπότε στη
νέα χημική ισορροπία το αέριο μίγμα ασκεί πίεση 3,3 atm.
α. Να υπολογίσετε την απόδοση της αντίδρασης στη νέα θερμοκρασία.
(μονάδες 8)
β. Να χαρακτηρίστε, αιτιολογημένα, από θερμοχημικής πλευράς την αντίδραση.
(μονάδες 2)
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Δ
Δ1. Το H 2SO4 παρασκευάζεται με διοχέτευση αερίου S 3 σε νερό. Το αέριο S 3
λαμβάνεται από την αντίδραση 2S2 (g) + 2 (g) 2S3 (g) . Σε κλειστό δοχείο
όγκου V = 40 L, σε σταθερή θερμοκρασία T1 K διοχετεύουμε αέριο μείγμα που
αποτελείται από S 2 και 2 . Στην ισορροπία βρίσκουμε ότι υπάρχουν 4 mol από
κάθε αέριο.
Να υπολογίσετε:
α. Την Kc της αντίδρασης στους T1 K. (μονάδες 2)
β. Τις ποσότητες S 2 και 2 που διοχετεύθηκαν αρχικά στο δοχείο. (μονάδες 6)
γ. Την απόδοση της αντίδρασης. (μονάδες 3)
Μονάδες 11
Δ2. Αν στην ισορροπία διπλασιάσουμε την απόλυτη θερμοκρασία και ταυτόχρονα
υποδιπλασιάσουμε και τον όγκο του δοχείου, παρατηρούμε ότι η πίεση του
μείγματος τελικά τετραπλασιάζεται.
α. Να εξηγήσετε αν η αντίδραση είναι εξώθερμη ή ενδόθερμη. (μονάδες 6)
β. Να υπολογίσετε την σταθερά ισορροπίας της αντίδρασης στη νέα θερμοκρασία.
(μονάδες 2).
Μονάδες 8
Δ3.Σε δοχείο όγκου 20 L διατηρώντας συνεχώς τη θερμοκρασία στους T1 K,
εισάγονται, 6 mol SO 3 , 4 mol SO 2 και 4 mol O2 . Στη κατάσταση χημικής
ισορροπίας ισχύει:
n SO2 n SO2 n SO2
i. <1 ii. =1 iii. >1.
n O2 n O2 n O2
α. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση (μονάδα 1)
β. Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας (μονάδες 5)
Μονάδες 6

ΘΕΜΑ Α
Α1:γ, Α2:β, Α3:δ, Α4:γ, Α5:γ.
ΘΕΜΑ Β
Β1.
α. (Λ). Μειώνεται συνεχώς μέχρι την ισορροπία όπου αποκτά σταθερή τιμή, ίση με
την ταχύτητα της αντίθετης αντίδρασης.
β. (Λ). Ο υποδιπλασιασμός του όγκου του δοχείου προκαλεί άμεσα διπλασιασμό στη
πίεση. Αμέσως μετά, σύμφωνα με την αρχή του Le Chatelier, αρχίζει η μετατόπιση
της ισορροπίας προς τη κατεύθυνση σχηματισμού λιγότερων mol αερίων, δηλαδή
προς τα δεξιά. Λόγω της μετατόπισης αυτής τα mol των αερίων μειώνονται, άρα
μειώνεται και η πίεση που ασκούν. Συνεπώς, P΄  2Pή
γ. (Σ). Είναι δυνατόν να μην διαταραχθεί η ισορροπία επειδή οι δύο παράγοντες
ενεργούν σε αντίθετη κατεύθυνση.
Η αύξηση του όγκου του δοχείου συνεπάγεται ελάττωση της πίεσης, άρα η
ισορροπία θα μετατοπιστεί προς εκεί που σχηματίζονται συνολικά περισσότερα mol
αερίων (ο άνθρακας είναι στερεός), δηλαδή προς τα προϊόντα. Αντίθετα, η
ελάττωση της θερμοκρασίας, θα μετατοπίσει την ισορροπία προς την εξώθερμη
κατεύθυνση, δηλαδή προς τα αντιδρώντα, αφού η αντίδραση είναι ενδόθερμη.
δ. (Λ). Αυξάνεται με αύξηση της θερμοκρασίας μόνο αν η αντίδραση είναι
ενδόθερμη.
Β2. Προσθέτουμε κατάλληλο καταλύτη για να επιταχύνουμε ισχυρά την αντίδραση.
Μετά από ικανό χρόνο:
i) Αν δεν μεταβληθεί η σύστασή του μίγματος τότε αυτό είναι σε πραγματική χημική
ισορροπία.
ii) Αν μεταβληθεί η σύστασή του μίγματος τότε αυτό είναι σε φαινομενική χημική
ισορροπία.
Β3.
α. Σωστό είναι το i.
n γλυκ
Cγλυκόζης V n γλυκόζης
β. Για την ισορροπία ισχύει Κ c = = = . Με την αραίωση
Cφρουκτόζης n φρουκτ n φρουκτόζης
V
τουλάχιστον στιγμιαία τα mol δεν μεταβάλλονται. Από την Q C έχουμε:
n γλυκόζης
Qc = V =
n γλυκόζης
= Κ c , συνεπώς η ισορροπία δεν μετατοπίζεται άρα η
n φρουκτόζης n φρουκτόζης
V
απόδοση παραμένει ίδια.
Β4.
α. Παρατηρούμε ότι η συγκέντρωση του Α αυξάνεται (ακαριαία), άρα μειώθηκε ο
όγκος του δοχείου.
β. Από τη στοιχειομετρία της αντίδρασης βλέπουμε ότι για κάθε 2 mol (ή 2 μόρια Α)
που καταναλώνονται παράγεται 1 mol (ή 1 μόριο) Β. Από το διάγραμμα βλέπουμε
ότι μέχρι τη στιγμή t1 καταναλώθηκε Α συγκέντρωσης 2 M, συνεπώς στο ίδιο
χρονικό διάστημα παράχθηκε Β συγκέντρωσης 1 M.
γ. Επίσης από το διάγραμμα προκύπτει ότι τη στιγμή t2 η μείωση του όγκου ήταν
τέτοια που διπλασίασε τη συγκέντρωση του Α. Άρα, θα διπλασίασε και τη
συγκέντρωση του Β.
Τέλος, μετά τη στιγμή t2 η συγκέντρωση του B θα αυξάνεται με το μισό ρυθμό σε
σχέση με τη μείωση που υφίσταται το Α. Οπότε έχουμε το ακόλουθο διάγραμμα:
2,25
2
t1 t2 t3 t4
t
Θέμα Γ
Γ1. Γράφουμε τον πίνακα μεταβολής mol της αντίδρασης.
mol C(s) + CO 2 (g) 2CO(g)
A. 0, 7 0,3 −
. x x −
. − − 2x
.. 0, 7 − x 0,3 − x 2x
Τα ολικά mol αερίων είναι: n ά ί = [(0,3 − x) + 2x] mol = (0,3 + x) mol .
Από την καταστατική εξίσωση έχουμε:
PV 2 atm  8, 2 L
P  V = n ά ί R  T  n ά ί =  (0,3+ x) mol = 
R T L  atm
0, 082 .400 K
mol  K
0,3 + x = 0,5  x = 0, 2.
α. Άρα στη χημική ισορροπία υπάρχουν 0,4 mol CΟ, 0,1 mol CO2 και 0,5 mol C.
0, 2 − −
β. Το CO 2 είναι σε έλλειμμα, οπότε α = = 0, 6 και η απόδοση 66, 6 %
0,3
Γ2.Έστω ότι πρέπει να προσθέσουμε ω mol CO2. Το αποτέλεσμα δεν θα αλλάξει είτε
θεωρήσουμε ότι η μεταβολή έγινε στην αρχική κατάσταση είτε στην κατάσταση
ισορροπίας. Ας θεωρήσουμε ότι η μεταβολή έγινε στην αρχική κατάσταση. Στη νέα
Χ.Ι. θα έχουμε:

. 0, 7 0,3 −
ή +
. y y −
. − − 2y
.. 0, 7 − y 0,3 +  − y 2y
50
Δίνεται ότι: n CO΄ = n CO + n CO = 1,5n CO  2y = 1,5  0, 4  y = 0,3
100
Άρα στη νέα ισορροπία υπάρχουν 0,4 mol C, ω mol CΟ2 και 0,6 mol CΟ.
Η  c είναι ίδια στις δύο ισορροπίες, αφού η θερμοκρασία είναι σταθερή. Συνεπώς,
(2  0, 2) 2 (2  0,3) 2
V 2
V 2 22  0,32  0,1
Kc = = =   = 0, 225
0,3 − 0, 2 0,3 +  − 0,3 22  0, 22
V V
Αν προσθέσουμε 0,225 mol CO2 θα αυξηθεί η ποσότητα του CO κατά 50 %.
Εναλλακτικά: Ας εξετάσουμε τη μεταβολή όπως περιγράφεται στην εκφώνηση.
. .. 0,5 0,1 0, 4
. +
. y1 y1 −
. − − 2y1
.. 0,5 − y1 0,1 +  − y1 0, 4 + 2y1
50
Δίνεται n CO΄ = n CO + n CO = 1,5n CO  0, 4 + 2y1 = 1,5  0, 4  y1 = 0,1 .
100
Άρα στη νέα ισορροπία υπάρχουν 0,4 mol C, ω mol CΟ2 και 0,6 mol CΟ.
Οπότε από την Kc προκύπτει ότι πρέπει να προσθέσουμε 0,225 mol CO2.
Γ3.
Αφού γνωρίζουμε P,V,T βρίσκουμε τα ολικά mol στη νέα ισορροπία.
P  V 3,3  8, 2
n =  n = mol = 0,55 mol Tα συνολικά mol αυξήθηκαν από 0,5
RT 0, 082  600
σε 0,55, άρα η αντίδραση με την αύξηση της θερμοκρασίας κινήθηκε προς τα δεξιά.
. . 0,5 0,1 0, 4
ή ύ ί
.   −
. − − 2
.. 0,5 −  0,1 −  0, 4 + 2
nολικά αερίων = [(0,1- φ) + (0, 4 + 2φ)] mol  0,55 mol = (0,5 + φ) mol   = 0,05 .
0, 25 − −
α. Το CO 2 είναι σε έλλειμμα, επομένως α = = 0,83 και η απόδοση 83,3%.
0,3
β. Με αύξηση της θερμοκρασίας η ισορροπία πήγε προς τα προϊόντα.
Με αύξηση της θερμοκρασίας οι ισορροπίες μετατοπίζονται προς την ενδόθερμη

κατεύθυνση.
Συνεπώς, η αντίδραση είναι ενδόθερμη.
ΘΕΜΑ Δ
Δ1.
2
 4 
2  
α.  c =
[SO3 ]
=  40  = 10
[SO 2 ]  [O 2 ]  4 2 4
2
  
 40  40
β. Έστω ότι είχαμε n1 mol SO2 και n 2 mol  2 στο αρχικό αέριο μείγμα.
Κάνουμε πινακάκι με στοιχειομετρικούς υπολογισμούς σε mol:
mol 2S 2 (g) + O 2 (g) 2SO3 (g)
. n1 n2 −
. 2x x −
. − − 2x
.. (n1 − 2x) (n 2 − x) 2x
Δίνεται ότι: 2x = 4, n1 − 2x = 4,  n 2 − x = 4
Άρα, χ = 2, n1 = 8 και n2 = 6.
γ. Ελέγχουμε ποιο αντιδρών είναι σε έλλειμμα.
2 mol SO 2 απαιτούν 1 mol O 2
8 mol SO 2 απαιτούν x(;) → 4 mol O 2
Στο δοχείο υπάρχουν 6 mol O2, επομένως το Ο2 είναι σε περίσσεια και η απόδοση
θα υπολογιστεί με βάση το SO 2 , που είναι σε έλλειμμα.
2x 4
= = = 0,5 , άρα απόδοση 50%.
n1 8
Δ2.
V1
α. Δίνεται ότι T2 = 2T1 , V2 = και P2 = 4P1 . Εφαρμόζοντας τη καταστατική
2
εξίσωση στις δύο καταστάσεις και διαιρώντας κατά μέλη έχουμε:
P1.  V1 n ολικά αερίων 1  R  T1 P V n ολικά αερίων 1  R  T1 1 1 n ολικά αερίων 1
=  1 1 =  = 
P2.  V2 n ολικά αερίων 2  R  T2 4P  V1 n ολικά αερίων 2  R  2T1 2 2 n ολικά αερίων 2
1
2
n ολικά αερίων 2 = n ολικά αερίων1 . Άρα τα συνολικά mol των αερίων δεν μεταβλήθηκαν.
Επειδή στην αντίδραση το άθροισμα των συντελεστών των αερίων αντιδρώντων
είναι διαφορετικό από το άθροισμα των συντελεστών των αερίων προϊόντων, σε
πιθανή μετατόπιση της ισορροπίας θα υπήρχε και μεταβολή στα συνολικά mol,
επομένως η ισορροπία δεν μετατοπίστηκε.
Ο υποδιπλασιασμός του όγκου προκαλεί διπλασιασμό της πίεσης, οπότε, σύμφωνα
με την αρχή Le Chatelier, έχουμε μετατόπιση της ισορροπίας προς τη κατεύθυνση
σχηματισμού λιγότερων mol αερίων, δηλαδή προς τα προϊόντα. Επομένως η
ματαίωση της μετατόπισης της ισορροπίας προς τα προϊόντα αναγκαστικά θα
οφείλεται στην αύξηση της θερμοκρασίας που μετατόπισε την ισορροπία ισόμετρα
προς τα αντιδρώντα.
Σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier η αύξηση της θερμοκρασίας μετατοπίζει την

ισορροπία προς την ενδόθερμη κατεύθυνση. Επομένως, η δοθείσα αντίδραση είναι
εξώθερμη.
2
 4 
2  
=  2
[SO3 ] 20
β.  c΄ = =5
[SO2 ]  [O 2 ]  4  4
2
  
 20  20
Δ3.
α. Σωστό είναι το iii.
β. Γνωρίζουμε ότι στους Τ1 Κ έχουμε K c = 10
Υπολογίζουμε τη Qc για τις δοσμένες ποσότητες.
2
 6 
 SO3    1
2
Qc = =  20   = 2, 25  5 = 11, 25 .
SO2  O 2   4  4
2
 20  20
Επειδή Qc > K c η ισορροπία θα κινηθεί προς τ’ αριστερά, σχηματίζοντας διπλάσια
mol SO 2 από αυτά του O2 . Επειδή αρχικά οι ποσότητες SO 2 και O2 ήταν ίσες,
στην ισορροπία θα ισχύει : n SO2 > n O2 .

ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Στις ερωτήσεις Α1 έως Α5 να επιλέξετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή
επιλογή.
A1. Ποια από τις παρακάτω ισορροπίες είναι ομογενής;

α. 2HgO ( s ) 2Hg( ) + O2 ( g ) .
β. 3Fe ( s ) + 4H 2O ( g ) Fe3O4 ( s ) + 4H 2 ( g ) .
γ. HCOOH ( ) + CH3OH ( ) HCOOCH3 ( ) + H2O ( ) .
δ. H2O ( g ) + C(s) CO(g) + H2 ( g ) .
Μονάδες 5
Α2. Ισομοριακές ποσότητες  2 και  2 αντιδρούν δίνοντας αμμωνία σύμφωνα με τη
χημική εξίσωση  2 ( g ) + 3 2 ( g ) 23 (g) . Ποια από τις παρακάτω σχέσεις
ισχύει οπωσδήποτε στην ισορροπία;
α. [  2 ] = [H 2 ] = [  3 ] .
β. [  2 ]  [H 2 ] .
γ. [  2 ]  [H 2 ] .
δ. [H 2 ]  [  3 ] .
Μονάδες 5
Α3. Σε δοχείο έχει αποκατασταθεί η ισορροπία C(s) + H 2O(g) CO(g) + H 2 (g) . Τι
θα παρατηρήσουμε αν προσθέσουμε μια μικρή ποσότητα CO στο δοχείο, χωρίς
αλλαγή όγκου ή θερμοκρασίας;
α. Μείωση της ποσότητας του άνθρακα.
β. Αύξηση της ποσότητας του άνθρακα.
γ. Αλλαγή της τιμής της Κ c .
δ. Ότι δεν μετατοπίζεται η ισορροπία.
Μονάδες 5
A4. Σε κλειστό δοχείο που βρίσκεται στους  o C , εισάγονται περίσσεια άνθρακα
και διοξείδιο του άνθρακα. Μετά από αρκετό χρόνο έχει αποκατασταθεί η
ισορροπία
C(s) + C2 (g) 2C(g)   0
Με ποια από τις ακόλουθες μεταβολές μπορεί να επιτευχθεί αύξηση της απόδοσης;
α. Μείωση της θερμοκρασίας.
β. Προσθήκη ποσότητας άνθρακα.
γ. Αύξηση του όγκου του δοχείου, υπό σταθερή θερμοκρασία.
δ. Προσθήκη καταλύτη.
Μονάδες 5
Α5. Ποιος από τους ακόλουθους τύπους αντιστοιχεί στη σταθερά χημικής
ισορροπίας της αντίδρασης C ( s ) + 1 O 2 ( g ) CO ( g ) ;
2
[CO]
α. K c = 1 .
2
[C][O2 ]
[CO]2
β. K c = .
[C]2 [O 2 ]
[CO]2
γ. K c = .
[O 2 ]
[CO]
δ. K c = 1 .
2
[O2 ]
Μονάδες 5
ΘΕΜΑ Β
Β1.Να δικαιολογήσετε τις παρακάτω προτάσεις.
α. Σε δοχείο σταθερού όγκου έχει αποκατασταθεί η χημική ισορροπία
N 2O4 (g) 2NO2 (g)
Η εισαγωγή ευγενούς αερίου στο δοχείο, υπό σταθερή θερμοκρασία, δεν επηρεάζει
την χημική ισορροπία. (μονάδες 3)
β. Η αύξηση του όγκου του δοχείου της αντίδρασης, υπό σταθερή θερμοκρασία, δεν
επηρεάζει την χημική ισορροπία:
 ( s ) + 2B ( g ) (g) + (g) (μονάδες 3)
γ. Οι ποσότητες των σωμάτων που βρίσκονται σε χημική ισορροπία παραμένουν
σταθερές, παρ’ όλο που εξακολουθούν να πραγματοποιούνται αποτελεσματικές
συγκρούσεις μεταξύ των μορίων. (μονάδες 3)
Μονάδες 9
Β2. Σε κλειστό δοχείο που περιέχει στερεό άνθρακα

διαβιβάζεται αέριο υδρογόνο και αποκαθίσταται η 1
ισορροπία:
C ( s ) + 2H 2 (g) CH 4 ( g )  = −74,7 KJ
Το διπλανό διάγραμμα δείχνει τις συγκεντρώσεις
των δύο αερίων σε συνάρτηση με το χρόνο. Τη
C
χρονική στιγμή t1 ένας από τους παράγοντες πίεση 2
ή θερμοκρασία μεταβάλλεται απότομα.
α. Ποιός από τους παράγοντες μεταβλήθηκε και
πώς; (μονάδες 2) t1 t
β. Να εξηγήσετε την απάντησή σας, αιτιολογώντας γιατί απορρίψατε τον άλλο
παράγοντα (μονάδες 6).
γ. Όπως φαίνεται στο διάγραμμα το σύστημα φτάνει σε νέα ισορροπία. Να
εξηγήσετε πώς μεταβάλλονται η απόδοση και η K c της αντίδρασης κατά την
παραπάνω μεταβολή. (μονάδες 5)
δ. Να εξηγήσετε πώς θα μεταβληθεί η ποσότητα του  2 αν προσθέσουμε μια μικρή
ποσότητα C(s) στο δοχείο, χωρίς μεταβολή του όγκου ή της θερμοκρασίας
(μονάδες 3).
Μονάδες 16
ΘΕΜΑ Γ
Γ1. Σε δοχείο όγκου V εισάγονται x mol φωσγενίου ( COCl2 ). Το δοχείο
θερμαίνεται στους   C , οπότε κάποια στιγμή αποκαθίσταται η χημική ισορροπία
COCl2 (g) CO(g) + Cl2 (g)
Βρέθηκε ότι στη χημική ισορροπία υπάρχουν χ1 mol COCl2 και η απόδοση της
αντίδρασης είναι α1.
Στην ίδια θερμοκρασία αυξάνουμε τον όγκο του δοχείου σε 2V, οπότε η θέση της
χημικής ισορροπία μετατοπίζεται. Κάποια στιγμή αποκαθίσταται νέα χημική
ισορροπία. Στη νέα κατάσταση ισορροπίας υπάρχουν χ2 mol COCl2 και η απόδοση
της αντίδρασης είναι  2 .
Να εξηγήσετε με την χρήση συμβόλων =, <, > τι σχέση έχουν τα x1 και x 2 καθώς
και τα 1 και  2 .
Μονάδες 10
Γ2. α. Στους θ ο C η χημική ισορροπία 2SO3 ( g ) 2SO2 (g) + O2 ( g ),  = 196 kJ

έχει K c = 4 . Στην ίδια θερμοκρασία να υπολογίσετε τη σταθερά ισορροπίας της
1
αντίδρασης SO 2 (g) + O 2 ( g ) SO3 (g) . (μονάδες 3)
2
β. Σε κλειστό δοχείο στους θ ο C για το μείγμα της ισορροπίας που περιγράφει η
χημική εξίσωση 2SO3 ( g ) 2SO2 (g) + O2 ( g ) ,  = 196 kJ βρέθηκε ότι η συγκέν-
τρωση του SO 2 είναι 2 Μ και του 2 είναι 4 Μ. Αν διπλασιάσουμε τον όγκο του
δοχείου διατηρώντας σταθερή τη θερμοκρασία, η συγκέντρωση του SO 3 στη νέα
ισορροπία θα είναι :
i. 0 M  [SO3 ]  1M , ii. [SO3 ] = 1 M , iii. 1M  [SO3 ]  2 M
(μονάδα 1)
γ. Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας. (μονάδες 5)
δ. Μεταβάλλουμε μόνο τη θερμοκρασία του αρχικού μείγματος κρατώντας σταθερό
τον όγκο V του δοχείου και διαπιστώνουμε ότι στη νέα θέση χημικής ισορροπίας, η
συγκέντρωση του SO 2 έχει υποδιπλασιαστεί.
i. Να υπολογίσετε τη νέα τιμή της σταθεράς ισορροπίας της χημικής
εξίσωσης.(μονάδες 3)
ii. Να εξηγήσετε αν η θερμοκρασία αυξήθηκε ή ελαττώθηκε. (μονάδες 3)
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Στις μηχανές εσωτερικής καύσης δημιουργούνται περιβαλλοντικοί ρύποι οι οποίοι
διοχετεύονται στην ατμόσφαιρα. Ένα παράδειγμα είναι το μονοξείδιο του αζώτου,
το οποίο δημιουργείται μέσω της αντίδρασης:
Ν 2 ( g ) + O2 ( g ) 2ΝO(g), ΔΗ = 180,5 kJ
Σε κατάλληλο δοχείο στους θ ο C εισάγονται 20,2 mol  2 και 20,2 mol 2 . Μετά από
λίγο το σύστημα φθάνει σε ισορροπία. Τότε με κατάλληλη διάταξη αφαιρείται από
το δοχείο τόση ποσότητα του NO όση περιείχε η αρχική ισορροπία. Στη συνέχεια,
τα αντιδρώντα αφήνονται να φθάσουν σε νέα ισορροπία, στην οποία συνολικά
υπάρχουν 40 mol αερίων.
Δ1. Να υπολογίσετε την K c της αντίδρασης. Η θερμοκρασία κατά τις παραπάνω

διαδικασίες παραμένει σταθερή.
Μονάδες 6
Δ2. Η αντίδραση σύνθεσης του NO έχει πολύ μικρές αποδόσεις. Να εξηγήσετε πώς
θα επηρέαζε την απόδοση της αντίδρασης:
α. Η χρήση καταλύτη. (μονάδες 2)
β. Η αύξηση της θερμοκρασίας. (μονάδες 2)
Μονάδες 4
Δ3.Μια αυτοκινητοβιομηχανία κατασκευάζει το μοντέλο Α που έχει θερμοκρασία
λειτουργίας του κινητήρα λ ο C , ενώ μία άλλη το μοντέλο Β που έχει θερμοκρασία
λειτουργίας κινητήρα ( λ +10 ) o C . Δεδομένου ότι οι δύο κινητήρες είναι ίδιοι ως
προς τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά τους, ποιας αυτοκινητοβιομηχανίας το μοντέλο
είναι προτιμότερο από οικολογική άποψη σε σχέση με τον κινητήρα του και την
εκπομπή ρύπων NO και γιατί;
Μονάδες 2
Δ4. Το ατμοσφαιρικό άζωτο χρησιμοποιείται στην παραγωγή της αμμωνίας
σύμφωνα με την αντίδραση :
 2 ( g ) + 3 2 ( g ) 23 (g)
Σε ένα δοχείο όγκου 1 L εισάγονται 4 mol H 2 και 2 mol N 2 . Αφήνουμε το σύστημα
να καταλήξει σε χημική ισορροπία, όπου διαπιστώνεται ότι η ποσότητα (σε mol) της
NH 3 είναι διπλάσια αυτής του N 2 .
α. Να υπολογίσετε την απόδοση της αντίδρασης. (μονάδες 4)
β. Να υπολογίσετε πόσα επιπλέον mol N 2 έπρεπε να είχαν προστεθεί στο αρχικό
μείγμα της αντίδρασης, ώστε η απόδοση να είχε φθάσει στο 90 %. (μονάδες 9)
Μονάδες 13
Επιμέλεια:Πάγκαλος Σπύρος – Χαρίτος Κωνσταντίνος

ΘΕΜΑ Α
Α1:γ, Α2:γ, Α3:β, Α4:γ, Α5:δ.
ΘΕΜΑ Β
Β1.
α. Η ισορροπία δεν επηρεάζεται όταν η μεταβολή της πίεσης γίνεται μέσω της
προσθήκης αδρανούς αερίου, αφού δεν επηρεάζεται ο όγκος του δοχείου.
Εναλλακτικά: Με την προσθήκη ευγενούς αερίου υπό σταθερή θερμοκρασία ο λόγος
[  2 ]2
2
n 2
= δεν μεταβάλλεται, αφού με την προσθήκη ευγενούς αερίου δεν
[  2  4 ] V  n  2 4
μεταβάλλονται ούτε τα mol των συστατικών της ισορροπίας, ούτε ο όγκος του
δοχείου. Συνεπώς το σύστημα παραμένει σε ισορροπία.
β.Για να επηρεαστεί η χημική ισορροπία σε αντιδράσεις που συμμετέχουν αέρια θα

πρέπει να παρατηρείται μεταβολή του συνολικού αριθμού mol των αερίων μεταξύ
προϊόντων και αντιδρώντων ( n  0 ). Στη συγκεκριμένη αντίδραση αντιδρούν 2
mol αερίων και παράγονται 2 mol αερίων ( n = 2 − 2 = 0 ), άρα η μείωση της πίεσης
μέσω της αύξησης του όγκου του δοχείου δεν επηρεάζει τη θέση της ισορροπίας.
γ. Στην ισορροπία οι ταχύτητες των δύο αντίθετων αντιδράσεων είναι ίσες. Ως εκ

τούτου, οι ποσότητες των προϊόντων που σχηματίζονται στη μονάδα του χρόνου με
την προς τα δεξιά αντίδραση, είναι ίσες ακριβώς με τις ποσότητες των προϊόντων
που μετασχηματίζονται σε αντιδρώντα, με την προς τα αριστερά αντίδραση.
Β2.
α. Η ακαριαία μεταβολή όγκου συνοδεύεται με ακαριαία αντιστρόφως ανάλογη
μεταβολή των συγκεντρώσεων. Το διάγραμμα δεν δείχνει κάτι τέτοιο, άρα ο
παράγοντας που μεταβλήθηκε είναι η θερμοκρασία.
β. Από την μεταβολή των συγκεντρώσεων που παρατηρούμε στο διάγραμμα
βλέπουμε ότι στην καμπύλη 2 η αύξηση είναι διπλάσια από ότι η μείωση στην
καμπύλη 1, άρα η καμπύλη 2 αντιστοιχεί στο  2 (που έχει συντελεστή 2 στην
χημική εξίσωση) και η καμπύλη 1 αντιστοιχεί στο CH 4 . Αφού η συγκέντρωση του
 2 αυξάνεται, η αντίδραση μετατοπίζεται προς τα αριστερά, δηλαδή προς την
ενδόθερμη πλευρά. Η συγκεκριμένη αντίδραση είναι εξώθερμη, συνεπώς η
μεταβολή αυτή έγινε με αύξηση της θερμοκρασίας.
γ. Επειδή η αντίδραση είναι εξώθερμη, η αύξηση της θερμοκρασίας μειώνει την K c .
Επειδή η ισορροπία μετατοπίστηκε προς τα αντιδρώντα η απόδοσης της αντίδρασης
ελαττώθηκε.
Εναλλακτικά: Μείωση της σταθεράς ισορροπίας συνεπάγεται μείωση της απόδοσης.
δ. Η μεταβολή της ποσότητας του στερεού δεν αλλάζει την συγκέντρωσή του (η
συγκέντρωση του στερεού είναι σταθερή και ανεξάρτητη από την ποσότητά του),
άρα δεν μεταβάλλει τη θέση της ισορροπίας.
ΘΕΜΑ Γ
Γ1.
Η αύξηση του όγκου του δοχείου από V σε 2V άμεσα συνεπάγεται μείωση της πίεσης
P
από P σε , οπότε η ισορροπία μετατοπίζεται προς την κατεύθυνση που
2
δημιουργούνται περισσότερα mol αερίων, δηλαδή προς τα προϊόντα. Συνεπώς, θα
καταναλωθεί περισσότερο φωσγένιο, οπότε x 2  x1 .
Με τη συγκεκριμένη μεταβολή καταναλώθηκε περισσότερο φωσγένιο, επομένως η
απόδοση αυξήθηκε, άρα  2  1 .
Γ2.
α. Η δεύτερη αντίδραση είναι η αντίθετη της πρώτης και, επιπλέον, έχει υποδιπλα-
σιασμένους τους συντελεστές.
[SO 2 ]2 [O 2 ]
Για την πρώτη ισχύει: K c = .
[SO3 ]2
Για τη δεύτερη ισχύει:
1 −1
[SO3 ]  [SO3 ]2  2
 [SO 2 ]2 [O 2 ]  2
−1 1 1 1
Kc =
'
1
=   =  = Kc 2
= = = .
2  [SO 2 ]2 [O 2 ]   [SO3 ] 
2
Kc 4 2
[SO 2 ][O 2 ]
β. Η συγκέντρωση του SO 3 στη νέα ισορροπία θα είναι: 0 M  [SO3 ]  1M .
γ. Η συγκέντρωση του SO 3 στην αρχική χημική ισορροπία υπολογίζεται μέσω της
σταθεράς ισορροπίας.
[SO 2 ]2 [O 2 ] [SO 2 ]2 [O 2 ] 22 4
Kc =  [SO3 ] =  [SO3 ] =  [SO3 ] = 2  .
[SO3 ]2 Kc 4
Ο διπλασιασμός του όγκου του δοχείου υποδιπλασιάζει ακαριαία τις συγκεντρώσεις
των αερίων, οπότε η συγκέντρωση του SO 2 γίνεται 1 Μ, η συγκέντρωση του O2
γίνεται 2 Μ και η συγκέντρωση του SO 3 γίνεται 1 Μ.
Αμέσως μετά το διπλασιασμό του όγκου του δοχείου, λόγω της μείωση της πίεσης,
η ισορροπία θα αρχίσει να μετατοπίζεται προς την πλευρά που δημιουργούνται
περισσότερα mol αερίων, δηλαδή προς τα προϊόντα. Συνεπώς, θα αρχίσει να
καταναλώνεται SO 3 , οπότε η συγκέντρωσή του θα μειωθεί περαιτέρω, δηλαδή σε
τιμές κάτω από το 1 Μ.
Εναλλακτικά: Υπολογίζουμε το Qc τη στιγμή που διπλασιάστηκε ο όγκος του
[SO 2 ]2 [O 2 ] 12  2
δοχείου : Q c =  Q c = = 2 . Παρατηρούμε ότι Qc  K c , άρα η
[SO3 ]2 12
ισορροπία θα μετατοπιστεί προς τα προϊόντα (δεξιά). Επομένως, η συγκέντρωση
του SO 3 θα μειωθεί και θα γίνει μικρότερη του 1 Μ.
δ.i. Η συγκέντρωση του SO 2 υποδιπλασιάστηκε, άρα η αντίδραση μετατοπίσθηκε
προς τα αντιδρώντα.
Κατασκευάζουμε τον πίνακα μεταβολών σε mol.
M 2SO3 (g) 2SO 2 (g) + O 2 (g)

. 2 2 4
. − 2x x
. 2x − −
.. 2 + 2x 2 − 2x 4−x
Δίνεται: [SO2 ] = 1M  2 − 2x = 1  x = 0,5
Συνεπώς, στη νέα Χ.Ι. έχουμε:
[SO3 ] = 3 , [SO2 ] = 1 M, [O2 ] = 3,5 M και
[SO 2 ]2 [O 2 ] 12  3,5 3,5
K c '' = = = .
[SO3 ]2 32 9
ii. Η αντίδραση είναι ενδόθερμη και μετατοπίσθηκε προς τα αντιδρώντα, δηλαδή
προς την εξώθερμη πλευρά. Αυτό σημαίνει ότι μειώθηκε η θερμοκρασία.
ΘΕΜΑ Δ
Δ1.
[ O]2
Η σταθερά ισορροπίας είναι: K c = . Παρατηρούμε ότι, ο όγκος του δοχείου
[  2 ][O 2 ]
απαλείφεται από τον παραπάνω τύπο (Δn=0), άρα δεν χρειαζόμαστε την τιμή του
για να υπολογίσουμε την Κc.
Γράφουμε τον πίνακα μεταβολών σε mol:
mol N 2 (g) + O 2 (g) 2NO(g)
A. 20, 2 20, 2
. x x
. 2x
.. 20, 2 − x 20, 2 − x 2x
[ O]2
Η σταθερά ισορροπίας είναι: K c = .
[  2 ][O 2 ]
Υπολογίζουμε τις συγκεντρώσεις των σωμάτων στην ισορροπία.

(20, 2 − x) mol (20, 2 − x)
[ 2 ] = = M
VL V
(20, 2 − x) mol (20, 2 − x)
[O 2 ] = = M
VL V
2x mol 2x
[ O] = = M
VL V
Αντικαθιστούμε στην έκφραση της K c .
(2x) 2 2
[ O]2 V 2  2x 
Kc = = =
[  2 ][O 2 ]  20, 2 − x   20, 2 − x   20, 2 − x 
(1)
   
 V   V 
Γράφουμε το νέο πίνακα μεταβολών στον οποίο εμπεριέχεται η αφαίρεση του O .
Οι νέες αρχικές ποσότητες είναι οι τελικές του προηγούμενου πίνακα μεταβολών,
χωρίς την ποσότητα του μονοξειδίου του αζώτου, την οποία αφαιρέσαμε.
mol N 2 (g) + O 2 (g) 2NO(g)

. 20, 2 − x 20, 2 − x
. y y
. 2y
έ .. 20, 2 − x − y 20, 2 − x − y 2y
Από το δεδομένο ότι τα συνολικά molείναι 40, έχουμε την εξίσωση:
(20, 2 − x − y) + (20, 2 − x − y) + 2y = 40  40, 4 − 2x = 40  2x = 0, 4  x = 0, 2 .
Αντικαθιστούμε την τιμή που βρήκαμε για το x στην εξίσωση (1):
[ O]2 (2  0, 2) 2 0,16 16 10−2
Kc = =  K = = = 4 10−4 .
[  2 ][O 2 ] (20, 2 − 0, 2) 4 10
2 c 2
400
Δ2.
α. Οι καταλύτες δεν επηρεάζουν τη θέση χημικής ισορροπίας και άρα ούτε την
απόδοση αντίδρασης.
β. Επειδή   0 , η αντίδραση είναι ενδόθερμη. Κατά συνέπεια, η αύξηση της
θερμοκρασίας θα οδηγήσει την αντίδραση προς την ενδόθερμη πλευρά, δηλαδή
προς τα προϊόντα. Επομένως, θα αυξηθεί η απόδοσή της.
Δ3.
Υψηλότερη θερμοκρασία λειτουργίας του κινητήρα σημαίνει υψηλότερη απόδοση,
άρα μεγαλύτερη εκπομπή ρύπων ( O ). Επομένως, το μοντέλο Α είναι πιο φιλικό
προς το περιβάλλον.
Δ4.
α. Κατασκευάζουμε τον πίνακα μεταβολής ποσοτήτων σε mol.
mol N 2 (g) + 3 2 (g) 2N 3 (g)
. 2 4 −
. x 3x −
. − − 2x
.. 2−x 4 − 3x 2x
Δίνεται ότι: n NH3 = 2n N2  2x = 2(2 − x)  4x = 4  x = 1 .
Άρα στην ισορροπία έχουμε: 1 mol N 2 , 1 mol H 2 και 2 mol NH 3 .Από το αντιδρών
3x 3 1
υδρογόνο, που είναι σε έλλειμμα, έχουμε:  = = = 0, 75 .
4 4
β. Έστω ότι είχαμε προσθέσει, επιπλέον, ω mol N 2 .
Κατασκευάζουμε το νέο πίνακα μεταβολών σε mol:
mol N 2 (g) + 3Η 2 (g) 2NΗ 3 (g)
Αρχ. 2+ω 4 -
Αντ. y 3y -
Παρ. - - 2y
Νέα Χ.Ι. 2 + ω - y 4 - 3y 2y
3y 3y
Το υδρογόνο παραμένει σε έλλειμμα, συνεπώς:  =  0,9 =  y = 1, 2 (1)
4 4
Για να βρούμε το ω θα χρησιμοποιήσουμε το νόμο της χημικής ισορροπίας.
Οι δύο ισορροπίες έχουν ίδια Kc, επειδή η θερμοκρασία παραμένει σταθερή, άρα η
Kc δεν μεταβάλλεται. Βρίσκουμε την Kc από την πρώτη ισορροπία:
[  3 ]2 22
Kc = = =4.
[  2 ][ 2 ]3 1 13
Συνεπώς για τη δεύτερη Χ.Ι. ισχύει:

( 2y )
2
[  3 ]΄2 (2 1, 2) 2
Kc =  4 =  4 = 
[  2 ]΄[ 2 ]΄3 ( 2 +  − y )( 4 − 3y ) (2 +  − 1, 2)(4 − 3 1, 2)3
3
(2, 4) 2 (2, 4) 2
4=  (0,8 + ) = = 22,5   = 21, 7.
(0,8 + )(0, 4)3 4  (0, 4)3
Επομένως, έπρεπε να είχαν προστεθεί στο αρχικό μείγμα της αντίδρασης 21,7 mol
αζώτου για να πετύχουμε απόδοση 90 %.
Επιμέλεια:Πάγκαλος Σπύρος – Χαρίτος Κωνσταντίνος

1Ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΟΞΕΑ - ΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΙΟΝΤΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Α1. Ένα υδατικό διάλυμα στους 25 0C έχει [OH − ] = 10−3 M . Το διάλυμα έχει
α. pH = 11 .
β. [H3O+ ] = 10−3  .
γ. pH = 3 .
δ. pOH = 11 .
Μονάδες 5
Α2. Όταν υδατικό διάλυμα ασθενούς ηλεκτρολύτη αραιώνεται με νερό, σε
θερμοκρασία 25 οC
α. το pH του διαλύματος πάντοτε μειώνεται.
β. η συγκέντρωση του ηλεκτρολύτη στο διάλυμα αυξάνεται.
γ. η σταθερά ιοντισμού του ηλεκτρολύτη μειώνεται.
δ. ο βαθμός ιοντισμού του ασθενούς ηλεκτρολύτη αυξάνεται.
Μονάδες 5
Α3. Αυξάνουμε την θερμοκρασία ενός υδατικού διαλύματος ασθενούς οξέος. Αυτό
έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση
α. της σταθεράς ιοντισμού του οξέος.
β. του βαθμού ιοντισμού του οξέος.
γ. του pH του διαλύματος.
δ. της συγκέντρωσης οξωνίων του διαλύματος.
Μονάδες 5
Α4. Ογκομετρούμε διάλυμα CH 3COOH άγνωστης συγκέντρωσης, με πρότυπο
διάλυμα NaOH , στους 25 οC. Στο ισοδύναμο σημείο το pH του διαλύματος είναι
α. μεγαλύτερο του 7.
β. ίσο με 7.
γ. μικρότερο του 7.
δ. μικρότερο ή ίσο με 7.
Μονάδες 5
Α5. Να αντιστοιχίσετε τα διαλύματα της Στήλης Ι, με τη συγκέντρωση των ιόντων

υδροξειδίου ( C OH - ) που παρουσιάζουν, της Στήλης ΙΙ.
Στήλη Ι Στήλη ΙΙ
1. NH 3 0,1 M . 0,1 M
2. NH 3 0,1 M / NH 4 Cl 0,1 M . 10−3 
3. NH 3 0, 4 M . 2·10−3 
4. NaOH 0,1 M . 10−5 
5. NH 4 Cl 0,1 M . 10−9 M
Μονάδες 5
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ)
δικαιολογώντας τις επιλογές σας
α. Λόγω της μοριακής του δομής το H 2SO4 είναι πιο ισχυρό οξύ από το H 2SO3 .
β. Κάθε ουδέτερο διάλυμα έχει pH = 7 .
γ. Αν σε διάλυμα ασθενούς οξέος προσθέσουμε διάλυμα ισχυρού οξέος, αυτό οδηγεί
πάντα σε μείωση της τιμής του pH σε σχέση με την αρχική τιμή.
δ. Διάλυμα HCl 10−8 M εμφανίζει pH = 8 , στους 25 οC.
Β2. Οι παρακάτω αντιδράσεις είναι μετατοπισμένες προς τα δεξιά
HCO3− + HF H2CO3 + F−
CH3O− + H2CO3 CH3OH + HCO3−
Να κατατάξετε τις βάσεις που εμφανίζονται στις παραπάνω αντιδράσεις κατά
αυξανόμενη ισχύ, αιτιολογώντας την επιλογή σας.
Μονάδες 3
Β3. Δίδεται η καμπύλη ογκομέτρησης διαλύματος HA με πρότυπο διάλυμα NaOH
14
12
10
8
A
6
pH
4
m L N aO H
Να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις:

α. Σε ποιο κλάδο ογκομετρήσεων, οξυμετρία ή αλκαλιμετρία, εντάσσεται αυτή η
ογκομέτρηση; (μονάδα 1)
β. Πώς ονομάζεται το σημείο Α στο οποίο έχουμε πλήρη αντίδραση οξέος και βάσης;
(μονάδα 1)
γ. Να δικαιολογήσετε αν το HA είναι ισχυρό ή ασθενές οξύ. (μονάδες 2).
δ. Να εξηγήσετε γιατί στην ογκομέτρηση αυτή χρησιμοποιήσαμε δείκτη μπλε της
βρωμοθυμόλης με pK a = 7,3 και όχι ηλιανθίνη που έχει pK'a = 3,5 (μονάδες 3).
ε. Η όξινη μορφή του δείκτη μπλε της βρωμοθυμόλης έχει κίτρινο χρώμα και η
βασική μπλε.Να προσδιορίσετε τι χρώμα θα έχει το ογκομετρούμενο διάλυμα
i. σε pH = 5 ii. σε pH = 7 iii. σε pH = 9 (μονάδες 3)
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Γ
Γ1. Να εξηγήσετε πόσο μεταβάλλονται οι τιμές του βαθμού ιοντισμού και του pH
ενός διαλύματος οξέος HA α) ισχυρού και β) ασθενούς με συγκέντρωση
0,1M < CHA < 1M , αν αυτό αραιωθεί με νερό, ώστε το τελικό διάλυμα να έχει
100πλάσιο όγκο από τον αρχικό. Να θεωρήσετε ότι η θερμοκρασία δεν μεταβάλλεται
και για την σταθερά ιοντισμού του ασθενούς οξέος ισχύει K a  10-5 .
Μονάδες 10
Γ2. Τέσσερα διαλύματα όγκου 20 mL το καθένα, ογκομετρούνται με το ίδιο πρότυπο
διάλυμα NaOH . Στον παρακάτω πίνακα εμφανίζονται τα διαλύματα με τις ουσίες που
περιέχουν και τον όγκο NaOH που απαιτήθηκε για να φτάσουμε στο ισοδύναμο
σημείο της ογκομέτρησης.
Διαλύματα Α Β Γ Δ
Οξέα HCl HCl CH 3COOH CH 3COOH
Ισοδύναμος όγκος NaOH 35mL 40mL 35mL 40ml
α. Να κατατάξετε με αύξουσα σειρά :

i. τις συγκεντρώσεις των διαλυμάτων Α,Β,Γ και Δ. (μονάδα 1)
ii. τα pH των διαλυμάτων Α,Β,Γ και Δ. (μονάδα 1)
iii. τα pH των διαλυμάτων που προκύπτουν στο ισοδύναμο σημείο κάθε ογκο-
μετρησης . (μονάδα 1)
β. Να αιτιολογήσετε την κάθε απάντησή σας. (μονάδες 4χ3=12)
Δίνεται ότι θ = 25 οC και ότι μπορούν να γίνουν οι γνωστές προσεγγίσεις.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Δ1.Διαθέτουμε διάλυμα Υ1 HCOONa 1 M το οποίο έχει pH = 9 και διάλυμα Υ2
CH3COOH 0,1M το οποίο έχει pH = 3 .
α. Με βάση μόνο τη μοριακή δομή και χωρίς κανέναν υπολογισμό, να συγκρίνετε την
ισχύ των οξέων HCOOH και CH 3COOH . (μονάδες 2)
β. Να υπολογίσετε τη σταθερά ιοντισμού του HCOOH (μονάδες 2)
γ. Να υπολογίσετε τη σταθερά ιοντισμού CH 3COOH (μονάδες 2)
δ. Να εξηγήσετε αν το αποτέλεσμα της σύγκρισης της ισχύος των δύο οξέων με βάση
τη μοριακή δομή τους, επιβεβαιώνεται από τις τιμές των σταθερών ιοντισμού που
υπολογίσατε. (μονάδα 1)
Μονάδες 7
Δ2. Σε 200 mL διαλύματος Υ2 προσθέτουμε 0,02 mol  , οπότε προκύπτει διάλυμα
Υ3 όγκου 200 mL. Σε 100 mL διαλύματος Υ1 προσθέτουμε 100 mL από το διάλυμα Υ3,
οπότε προκύπτει διάλυμα Υ4 όγκου 200 mL. Να υπολογίσετε το pH του διαλύματος

Υ4.
Μονάδες 9
Δ3. Πόσα g  πρέπει να προσθέσουμε σε 1 L του διαλύματος Υ2 για να πάρουμε
τελικό διάλυμα με pH=11; Δίνεται ότι με την προσθήκη του στερεού δεν θα μεταβληθεί
ο όγκος του διαλύματος.
Μονάδες 9
Δίνεται ότι όλα τα διαλύματα βρίσκονται σε θερμοκρασία 25 C όπου η σταθερά
ο
ιοντισμού του νερού είναι K w = 10−14 και η σχετική μοριακή μάζα του  είναι ίση
με 56.
Επιμέλεια: Βατούγιος Πέτρος – Πάγκαλος Σπύρος

ΘΕΜΑ Α
Α1: α.
Α2: δ.
Όπως προκύπτει από το νόμο του Ostwald.
Επισημαίνεται ότι με την αραίωση:
- Το pH μεταβάλλεται τείνοντας προς το 7. Ως εκ τούτου, αν έχουμε διάλυμα
ασθενούς βάσης το pH μειώνεται προς την τιμή 7, ενώ αν έχουμε διάλυμα ασθενούς
οξέος αυξάνεται προς την τιμή 7.
- Η συγκέντρωση του ηλεκτρολύτη μειώνεται.
- Η σταθερά ιοντισμού δεν μεταβάλλεται αφού η θερμοκρασία παραμένει σταθερή.
Α3: γ.
Με αύξηση της θερμοκρασίας αυξάνεται η  a και επομένως αυξάνονται τόσο ο
βαθμός ιοντισμού, όσο και η [H 3O + ] . Λόγω αύξησης της [H 3O + ] το pH μειώνεται.
Α4: α.
Στο ισοδύναμο σημείο στο διάλυμα υπάρχει μόνο το άλας CH 3COONa που
διίσταται δίνοντας το ιόν CH3COO− , το οποίο είναι ασθενής βάση.
Α5: 1-β, 2-δ, 3-γ, 4-α, 5-ε
Για την ισχυρή βάση ισχύει CNaOH = COH− (άρα 4-α). Ανάμεσα στα διαλύματα NH 3 το
πυκνότερο (διάλυμα 3) έχει μεγαλύτερη συγκέντρωση υδροξειδίων (άρα 3-γ και 1-β).
Στο ρυθμιστικό διάλυμα λόγω επίδρασης κοινού ιόντος έχουμε μικρότερη συγκέντρωση
υδροξειδίων σε σχέση με το διάλυμα NH 3 0,1 Μ (άρα 2-δ). Το διάλυμα του NH 4 Cl
−7
διίσταται δίνοντας το ιόν NH 4 + (ασθενές οξύ), άρα έχει COH-  10 M (άρα 5-ε).
ΘΕΜΑ Β
Β1.
α. Σωστή. Η παρουσία ενός επιπλέον οξυγόνου στο μόριο του H 2SO4 αυξάνει λόγω
του –Ι επαγωγικού φαινομένου την ισχύ του H 2SO4 έναντι του H 2SO3 .
H2SO4 H2SO3
H H
O O
O S O S O
H H
O O
Επιπλέον άτομο Ο
β. Λανθασμένη. Το pH του ουδέτερου διαλύματος μεταβάλλεται με την μεταβολή της

θερμοκρασίας. O αυτοϊοντισμός του νερού είναι ενδόθερμη αντίδραση, άρα όταν αυξά-
pK w
νεται η θερμοκρασία αυξάνεται η K w , δηλαδή K w  10−14  pK w  14  7
2
που σημαίνει ότι το ουδέτερο διάλυμα σε   25  C έχει τιμή pH  7 .
γ. Λανθασμένη. Όταν το προστιθέμενο διάλυμα του ισχυρού οξέος έχει μεγαλύτερο
pH από αυτό του ασθενούς οξέος, η τιμή pH του τελικού διαλύματος θα αυξηθεί.
δ. Λανθασμένη. Πρόκειται για διάλυμα οξέος, άρα το διάλυμα του θα είναι όξινο.
Επειδή είναι πάρα πολύ αραιό στους 25 οC θα έχει pH λίγο μικρότερο του 7.
Επειδή το διάλυμα είναι πολύ αραιό πρέπει να ληφθεί υπόψη και αυτοϊοντισμός του
νερού.
HCl + H 2 O → H 3O + + Cl − 2H 2 O H 3O + + OH −
και
10−8 10−8 x x
Οπότε, για το κοινό ιόν ισχύει [H3O+ ] = 10−8 + x , άρα [H3O+ ]  [OH− ] , δηλαδή το
διάλυμα είναι όξινο, με pH μικρότερο του 7.
Β2.
Η πρώτη αντίδραση είναι μετατοπισμένη προς τα δεξιά, άρα η βάση F− είναι
ασθενέστερη από την βάση HCO 3 − .
Η δεύτερη αντίδραση είναι μετατοπισμένη προς τα δεξιά, άρα η βάση HCO 3 − είναι
ασθενέστερη από την βάση CH 3O −
Άρα η κατάταξη των βάσεων κατά αυξανόμενη ισχύ είναι: F−  HCO3−  CH3O− .
Β3.
α. Το pH αυξάνεται καθώς προστίθεται πρότυπο διάλυμα, άρα προστίθεται βάση και
πρόκειται για αλκαλιμετρία.
β. Το σημείο Α αντιστοιχεί στο ισοδύναμο σημείο της ογκομέτρησης.
γ. Από το διάγραμμα βλέπουμε ότι στο ισοδύναμο σημείο pH = 7 , άρα το HA είναι
ισχυρό οξύ (το ανιόν του σχηματιζόμενου άλατος A − δεν μεταβάλλει το pH, άρα
δεν αντιδρά με το νερό, επομένως προέρχεται από ισχυρό οξύ).
δ. Η περιοχή αλλαγής χρώματος του δείκτη (που καθορίζεται από την τιμή pK a του
δείκτη) πρέπει να περιλαμβάνει το pH του διαλύματος στο ισοδύναμο σημείο ή
τουλάχιστον να βρίσκεται στο κατακόρυφο τμήμα της καμπύλης ογκομέτρησης.
Αυτό το εξασφαλίζει μόνο ο δείκτης μπλε της βρωμοθυμόλης με pK a = 7,3 .
ε. Με βάση την τιμή pK a = 7,3 ο δείκτης μπλε της βρωμοθυμόλης έχει το ακόλουθο
πεδίο τιμών pH χρωματικής αλλαγής:
Συνεπώς,
i. Σε pH = 5 το διάλυμα θα έχει κίτρινο χρώμα.
ii. Σε pH = 7 το διάλυμα θα έχει ενδιάμεσο (πράσινο) χρώμα.
iii. Σε pH = 9 το διάλυμα θα έχει μπλε χρώμα.
ΘΕΜΑ Γ
Γ1.
Διακρίνουμε περιπτώσεις.
α) Το οξύ HA είναι ισχυρό.

Τότε ο βαθμός ιοντισμού του δεν θα επηρεαστεί. Τα ισχυρά οξέα ιοντίζονται πλήρως,
άρα  = 1 και για τα δύο διαλύματα.
C1
Από την αραίωση έχουμε: C1V1 = C2 V2  C1V1 = C2 100V1  C2 = (1).
100
Για το αρχικό διάλυμα έχουμε p1 = − log[H3O+ ]1 = − log C1 .
Για το αραιωμένο διάλυμα έχουμε:
C1
p 2 = − log[H 3O + ]2 = − log C 2 = − log = log100 − log C1  p 2 = p1 + 2 .
100
Επομένως, το pH θα αυξηθεί κατά δύο μονάδες.
β) Το οξύ HA είναι ασθενές.

Η θερμοκρασία δεν μεταβάλλεται, άρα η σταθερά ιοντικής ισορροπίας έχει την ίδια
τιμή. Σύμφωνα με τον νόμο του Ostwald και την εξίσωση (1) έχουμε:
C1
K a = 12 C1 =  22 C2  12 C1 =  2 2  10012 =  2 2   2 = 10  1 .
100
Επομένως ο βαθμός ιοντισμού θα δεκαπλασιαστεί.
+ x12 x 2 2 x12 100  x 2 2 x
Ανάλογα για τη [H 3O ] θα ισχύει: K a = =  =  x2 = 1 .
C1 C2 C1 C1 10
Επομένως η συγκέντρωση οξωνίων θα υποδεκαπλασιαστεί.
+ [H3O+ ]1 + [H3O + ]1
[H3O ]2 =  − log[H3O ]2 = − log  pH 2 = pH1 + 1
10 10
Ως εκ τούτου, το pH θα αυξηθεί κατά μία μονάδα.
Γ2.
α. Είναι όλες αντιδράσεις εξουδετέρωσης και είναι ανάμεσα σε μονοπρωτικό οξύ και
μονοπρωτική βάση ( HX + NaOH → NaX + H 2 O ).
Επομένως στο ισοδύναμο σημείο για όλα τα οξέα θα ισχύει η σχέση:
C  V
C  V = C  V  C = (1)
V
Από τη σχέση (1) οι συγκεντρώσεις των διαλυμάτων υπολογίζονται ως εξής:
0, 035C NaOH 0, 040C NaOH
C1 = = 1, 75C NaOH , C2 = = 2C NaOH ,
0, 020 0, 020
0, 035C NaOH 0, 040C NaOH
C3 = = 1, 75C NaOH  C4 = = 2C NaOH .
0, 020 0, 020
Επομένως, C = C  C = C .
β. Για τα διαλύματα του HCl Α, Β που περιέχουν ισχυρό οξύ έχουμε:
[3+ ] = 1,75Ca και [3+ ] = 2Ca άρα [3+ ]  [3+ ]
Για τα διαλύματα του CH 3COOH που είναι ασθενές οξύ έχουμε:
x2
Ka =  x = Ka  C
C
Για το διάλυμα Γ έχουμε [ 3 + ] = K a 1, 75C a .
Αντίστοιχα, για το διάλυμα Δ έχουμε [ 3 + ] = K a  2C a .

Επομένως, [3+ ]  [3+ ]
Συνολικά έχουμε pH B < pH A και pHΔ < pH Γ .
Για το Δ διάλυμα ισχύει α Δ < 10-1 (αφού ισχύουν οι προσεγγίσεις), επομένως
 Η3Ο+  = α Δ  2C ΝαΟΗ   Η3Ο+  < 0, 2C ΝαΟΗ < 1, 75C ΝαΟΗ = Η3Ο +  , άρα
Δ Δ Α
pH Α < pH Δ .
Συνδυάζοντας τις ανισότητες έχουμε : pH Β < pH Α < pH Δ < pH Γ .
γ. Το HCl με πλήρη εξουδετέρωσή του με ισχυρή βάση ( HCl + NaOH → NaCl + H 2O )
δίνει το άλας NaCl , το οποίο διίσταται σε ιόντα που δεν υδρολύονται, άρα τα
διαλύματα του εμφανίζουν pH = 7 . Επομένως, pH1 = pH 2 = 7 .
Το CH 3COOH ( CH3COOH + NaOH → CH3COONa + H 2 O ) δίνει το άλας
CH3COONa , το οποίο διίσταται σε ιόντα, εκ των οποίων το CH3COO− είναι ασθενής
βάση και αντιδρά με το νερό ( CH3COO− + H2O CH3COOH + OH− ),
δημιουργώντας βασικά διαλύματα. Για τα διαλύματα αυτά, από την σχέση
x΄2
Kb =  x΄ = K b  C΄ βρίσκουμε:
C΄
Kw Kw
[OH − ] ΄ = 1, 75C a και [OH − ] ΄ =  2Ca
Ka Ka
Άρα, [OH− ]΄  [OH− ]  p΄  p΄ .
Ως εκ τούτου, συνολικά έχουμε p ΄ = p ΄  p ΄  p ΄ .
ΘΕΜΑ Δ
Δ1.
α. Οι υποκαταστάτες  και CH 3 προκαλούν στα οξέα +Ι επαγωγικό φαινόμενο.
Ισχυρότερο +Ι επαγωγικό φαινόμενο έχουμε από το CH3 . Άρα το CH3COOH
είναι ασθενέστερο οξύ από HCOOH .
β.
Στο διάλυμα Υ1 το HCOONa διίσταται πλήρως δίνοντας ιόντα HCOO − συγκέντρωσης
1 Μ. Τα ιόντα αυτά αντιδρούν με το νερό και έχουμε το παρακάτω πίνακα μεταβολών
συγκεντρώσεων.
M HCOO - + H 2O HCOOH + OH -
Aρχ. 1 − −
Aντ. x − −
Παρ. − x x
Χ.Ι. 1- x x x
− −5
Δίνεται ότι pH = 9  pOH = 5  [OH ] = x = 10 .
(10−5 )
2
x2 10−10
Από την ισορροπία έχουμε: K b,HCOO− = = = 10−10 .
1 − x 1 − 10 −5 1
Οπότε η σταθερά ισορροπία του HCOOH είναι:
10−14
 a,HCOOH   b,HCOO− = K w   a,HCOOH = −10
  a ,COOH = 10−4 .
10
γ. Στο διάλυμα Υ2 το CH 3COOH ιοντίζεται και έχουμε το παρακάτω πίνακα
μεταβολών συγκεντρώσεων.
M CH 3COOH + H 2 O CH 3COO - + H 3O +
Aρχ. 0,1 − −
Aντ. y − −
Παρ. − y y
Χ.Ι. 0,1- y y y
+ −3
Δίνεται ότι pH = 3  [H3O ] = y = 10 .
(10−3 )
2
y2 10−6
Από την ισορροπία έχουμε: K a CH3COOH = = = 10−5.
0,1 − y 0,1 − 10−3 0,1
δ. Παρατηρούμε ότι K a HCOOH = 10−4  K a CH3COOH = 10−5 , οπότε το HCOOH είναι
ισχυρότερο του CH 3COOH , γεγονός που επιβεβαιώνει το αποτέλεσμα της
σύγκρισης της ισχύος των δύο οξέων με βάση τη μοριακή τους δομή.
Δ2.
Τα δύο συστατικά αντιδρούν. Τα mol του CH 3COOH στο διάλυμα των 200 mL είναι
n1 = 0,1M  0, 2 L = 0, 02 mol .
Για την πλήρη εξουδετέρωση, έχουμε τον παρακάτω πίνακα μεταβολών mol .
mol CH 3COOH + KOH → CH 3COOK + H 2O
Αρχ. 0, 02 0, 02 −
Αντ. 0, 02 0, 02 −
Παρ. − − 0, 02
Τελικά − − 0, 02
Στο διάλυμα Υ3 που προέκυψε το CH 3COOK έχει συγκέντρωση:
0, 02 mol
CCH3COOK,  3 = = 0,1 M .
0, 2 L
Με την ανάμειξη των δύο διαλυμάτων δεν έχουμε κάποια αντίδραση, αλλάζουν όμως οι
συγκεντρώσεις των συστατικών του διαλύματος. Ουσιαστικά έχουμε αραίωση ως προς
κάθε συστατικό, επομένως
1 0,1 0,1 0,1
CHCOOΝa,Υ4 = = 0,5 M και CCH3COOK,Υ4 = = 0, 05 M
0,1+ 0,1 0,1+ 0,1
Τα δύο άλατα διίστανται:
 2
M HCOONa ⎯⎯⎯ → HCOO− + Na +
ί. / . 0,5 0,5 0,5
και
2
M CH3COOK ⎯⎯⎯ → CH3COO− + K +
ί. / . 0, 05 0, 05 0, 05
− −
Τα ανιόντα HCOO και CH3COO αντιδρούν με το νερό ως εξής:
M HCOO − + H 2O HCOOH + OH −
. x1 −
. − x1
και
M CH 3COO − + H 2O CH 3COOH + OH −
. x2 −
. − x2
−
Υπάρχει κοινό ιόν ( OH ) με συγκέντρωση συνολικά (x1 + x 2 ). Για τα υπόλοιπα
συστατικά ισχύει
[HCOO− ] = 0,5 − x1 ,
[HCOOH] = x1 ,
[CH3COO− ] = 0,05 − x 2 και
[CH3COOH] = x 2 .
Επίσης, έχουμε βρει ότι  b,COO− = 10−10 και για το οξικό οξύ ισχύει ότι
10-14
Κ a,CH3COOH  Κ b,CH COO- = K w  Κ b,CH COO- =  Κ b,CH COO- = 10-9 .
3 3
10-5 3
Από τις σταθερές ιοντισμού προκύπτουν οι σχέσεις:

x1  ( x1 + x 2 ) x1  ( x1 + x 2 )
K b HCOO− =  10−10 =  x1  ( x1 + x 2 ) = 5 10−11 (1)
0,5 0,5
x 2  ( x1 + x 2 ) x 2  ( x1 + x 2 )
K b,CH COO− =  10−9 =  x 2  ( x1 + x 2 ) = 5 10−11 (2)
3
0, 05 0, 05
Προσθέτουμε τις (1) και (2) κατά μέλη:
( x1 + x 2 ) = 5 10 −11 + 5 10 −11  ( x1 + x 2 ) = 10 −10 
2 2
 [ − ] = 10−5  pO = 5  pH = 9 .
Δ3.
Διερεύνηση
Έστω ότι προσθέτουμε τόσα mol KOH , ώστε να έχουμε πλήρη εξουδετέρωση, δηλαδή
n KOH = n CH3COOH = CCH3COOH  VCH3COOH = 0,11mol = 0,1 mol .
Το μοναδικό συστατικό που θα υπάρχει στο διάλυμα μετά την πλήρη εξουδετέρωση θα
είναι το CH 3COOK που διίσταται δίνοντας το ιόν CH3COO− που είναι ασθενής βάση.
Συνεπώς, το διάλυμα θα είναι βασικό. Βασικό όμως είναι και το ζητούμενο διάλυμα,
άρα πρέπει να διερευνήσουμε περαιτέρω την εκδοχή αυτή.
mol CH3COOH + KOH → CH3COOK + H 2O

A. 0,1 0,1 −
T. − − 0,1
0,1 mol
Το άλας που υπάρχει στο διάλυμα έχει συγκέντρωση CCH3COOK = = 0,1 M .
1L
2 
Το άλας διίσταται ( CH3COOK ⎯⎯ ⎯→ CH3COO− + K+ ) δίνοντας 0,1 Μ CH3COO− .
Το οξικό ανιόν είναι ασθενής βάση και αντιδρά με το νερό
A. 0,1 − −
A. x3 − −
. − x3 x3
.. 0,1 − x 3 x3 x3
x 32 x 32
Ισχύει K bCH COO− =  10−9  x 3 = 10−5  pOH = 5  pH = 9 .
3
0,1 − x 3 0,1
Παρατηρούμε ότι το pH είναι μικρότερο από το ζητούμενο, άρα στο διάλυμα πρέπει
να προστέθηκε περισσότερη βάση από την στοιχειομετρικά απαιτούμενη. Ως εκ
τούτου, επιλύουμε την άσκηση με n KOH  0,1mol .
Έχουμε τον παρακάτω πίνακα μεταβολών mol

mol CH 3COOH + KOH CH3COOK + H 2 O
A. 0,1 n −
A. 0,1 0,1 −
. − − 0,1
.. − n − 0,1 0,1
Οι ουσίες που υπάρχουν στο διάλυμα όγκου 1 L έχουν συγκεντρώσεις

CKOH = (n − 0,1) M και CCH3COOK = 0,1 M . Οι ουσίες αυτές διίστανται.
 2
M  ⎯⎯⎯ → K+ +  −
. / . n − 0,1 n − 0,1 n − 0,1
και
 2
 CH3COOK ⎯⎯⎯ → K+ + CH3COO −
. / . 0,1 0,1 0,1
Τα οξικό ανιόν είναι ασθενής βάση και αντιδρά με το νερό. Επίσης, έχουμε
επίδραση κοινού ιόντος (  − ).
A. 0,1 − n − 0,1
A. x4 − −
. − x4 x4
.. 0,1 − x 4 x4 n − 0,1 + x 4
Ζητείται pH = 11  pOH = 3  [OH− ] = 10−3  n − 0,1 + x 4 = 10−3 .
Για την ισορροπία ισχύει
x 4  (n − 0,1 + x 4 ) x 4 10 −3
K bCH COO− =  10−9  x 4 = 10−7 .
3
0,1 − x 4 0,1
Καλώς έγινε η προσέγγιση αφού 0,1 10−7 .
Τελικά, n − 0,1 + x 4 = 10−3 = n − 0,1 10−3  n = 0,101.

Θα χρειαστούμε 0,101 mol  , άρα m = n  MrKOH = 0,101 56 g  5, 656 g .

ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Α1.Το συζυγές οξύ του HPO42− είναι το
α. H 3 PO 4 .
β. PO 4 3− .
γ. H 2 PO 4 − .
δ. H 3O + .
Μονάδες 5
Α2. Όξινο είναι το διάλυμα του
α. NaBr.
β. NaClO.
γ. CH3 NH3Cl.
δ. CH3COONa.
Μονάδες 5
Α3.Η τιμή του pΗ διαλύματος C 3COOK συγκέντρωσης 10-3 M, στους 25 oC
μπορεί να είναι
α. ίση με 7.
β. μεταξύ 7,5 ως 8,5.
γ. ίση με 11.
δ. μικρότερη του 7.
Μονάδες 5
Α4. Κατά την αραίωση διαλύματος οξέος HA , σε σταθερή θερμοκρασία,
α. αυξάνεται οπωσδήποτε ο βαθμός ιοντισμού του HA.
β. αυξάνεται το pH του διαλύματος.
γ. αυξάνεται η συγκέντρωση οξωνίων.
δ. αυξάνεται η σταθερά ιοντισμού του HA.
Μονάδες 5
Α5. Για την ογκομέτρηση διαλύματος NH 3 με πρότυπο διάλυμα HCl κατάλληλος
δείκτης είναι
α. το ιώδες του μεθυλίου με  a,1 = 10−1.
β. η βρωμοκρεζόλη με  a 2 = 10−5.
γ. φαινολοφθαλεΐνη με  a3 = 10−9.
δ. κίτρινο της αλιζαρίνης με  a4 = 10−11.
Μονάδες 5
ΘΕΜΑ Β
Β1. Οι παρακάτω προτάσεις είναι σωστές. Να εξηγήσετε γιατί. Δίνεται ότι τα
εξεταζόμενα διαλύματα βρίσκονται σε θερμοκρασία 25 οC,  w = 10−14 και ότι
μπορούν να γίνουν οι γνωστές προσεγγίσεις.
α. Τα υδατικά διαλύματα της CH 3OH είναι ουδέτερα, παρόλο που είναι ασθενές
οξύ κατά Brönsted-Lowry, με K a(CH3OH) = 3, 2 10-16 στους 25 οC.
β. Το διάλυμα  4 2 είναι όξινο. Δίνονται οι σταθερές ιοντισμού του  2
 a = 10 −4 και της NH 3  b = 10 −5 .
γ. Αν διαλύσουμε μικρή ποσότητα στερεού NH 4 Cl σε διάλυμα NH 3 χωρίς
μεταβολή του όγκου του διαλύματος και σε σταθερή θερμοκρασία η συγκέντρωση
των υδροξειδίων θα ελαττωθεί.
δ. Ένα υδατικό διάλυμα ασθενούς οξέος ΗΑ όγκου V1 έχει βαθμό ιονισμού α1 . Αν
το διάλυμα αραιωθεί μέχρι όγκου V2 = V1 (  1) , τότε ο νέος βαθμός ιονισμού θα
είναι 2 =   1 .
ε. Η αντίδραση ΝΟ3− + ΗF HNO3 + F− είναι μετατοπισμένη προς τα αριστερά.
Β2. Διαθέτουμε διάλυμα NH 3 συγκέντρωσης 0,1 Μ (διάλυμα Υ). Να αιτιολογήσετε
τις μεταβολές του pH του διαλύματος Υ και του βαθμού ιοντισμού της NH 3 σε κάθε
μια από τις παρακάτω περιπτώσεις:
α. Σε όγκο V του διαλύματος Υ προσθέτουμε όγκο V διαλύματος NH 3 0,2 Μ.
β. Σε όγκο V του διαλύματος Υ προσθέτουμε όγκο 4V διαλύματος NH 3 0,1Μ.
γ. Σε όγκο V του διαλύματος Υ προσθέτουμε ποσότητα στερεού NaOH .
δ. Σε όγκο V του διαλύματος Υ προσθέτουμε όγκο V διαλύματος 3 .
ε. Σε όγκο V του διαλύματος Υ προσθέτουμε ποσότητα στερεού NH 4 Cl .
Δίνεται ότι η προσθήκη στερεών δεν μεταβάλει τον όγκο του διαλύματος και ότι η
θερμοκρασία είναι ίδια σε όλα τα διαλύματα.
Μονάδες2χ5= 10
ΘΕΜΑ Γ
Γ1. Διάλυμα ασθενούς οξέος HCOOH στους θ οC έχει p = 2 και  = 0, 02 , ενώ
διάλυμα HCOONa συγκέντρωσης 2 Μ, στην ίδια θερμοκρασία, έχει p = 4,5 .
α. Να υπολογίσετε την σταθερά ιοντισμού του νερού στους θ οC. (μονάδες 5)
β. Να εξετάσετε αν η θερμοκρασία των θ οC είναι μικρότερη ή μεγαλύτερη από τους
25 οC. (μονάδες 5)
γ. Το ασθενές οξύ ΗΑ στους 25 οC έχει σταθερά ιοντισμού Ka,HA,25 oC = 2 10−4 . Να
εξετάσετε αν το οξύ ΗΑ είναι ισχυρότερο οξύ από το HCOOH (μονάδες 5).
Δίνεται ότι στους 25 οC K w = 10−14 και ότι μπορούν να γίνουν οι γνωστές
προσεγγίσεις.
Μονάδες 15
Γ2. Διάλυμα στο οποίο έχουν διαλυθεί συνολικά 0,045 mol από τα οξέα HNO3 και
H 2SO4 , έχει όγκο 5 L και εμφανίζει pH ίσο με 2. Πόσα mol από κάθε οξύ
διαλύθηκαν; Δίνεται ότι η σταθερά δεύτερου ιοντισμού του H 2SO4 είναι K a ,2 = 0, 01
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Δ
Όγκος 10 mL διαλύματος ασθενούς οξέος ΗΑ, συγκέντρωσης C1 M εισάγεται σε
κωνική φιάλη και ογκομετρείται με πρότυπο διάλυμα NaOH συγκέντρωσης
1
C2 = M . Στο παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζεται η καμπύλη της ογκομέτρησης.
3
pH
2,5
0 5 10 15 20
mL διαλ. NaOH
Δ1.Να υπολογίσετε τη συγκέντρωση του διαλύματος του ασθενούς οξέος ΗΑ.

Μονάδες 5
Δ2.Να υπολογίσετε την σταθερά ιοντισμού K a του ασθενούς οξέος ΗΑ.
Μονάδες 5
Δ3. Να υπολογίσετε πόσα mL διαλύματος NaOH πρέπει να προστεθούν στην

κωνική φιάλη, ώστε το διάλυμα μέσα σε αυτή να έχει pH = 5 .
Μονάδες 8
Δ4. Να υπολογίσετε το pH στο ισοδύναμο σημείο της ογκομέτρησης.
Μονάδες 7
ο
Δίνεται ότι : θ = 25 C και K W = 10 .
-14


ΘΕΜΑ Α
Α1: γ, Α2: γ, Α3: β, Α4: β, Α5: β.
ΘΕΜΑ Β
Β1.
α. H CH 3OH έχει σταθερά ιοντισμού πολύ μικρότερη από την Κw και η συνεισφορά
της σε οξώνια είναι αμελητέα σε σχέση με τα οξώνια που παράγονται κατά τον
αυτοϊοντισμό του νερού. Επομένως, στα υδατικά της διαλύματα πρακτικά ισχύει η
σχέση [3+ ] = [− ] , δηλαδή είναι ουδέτερα.
β. Το άλας  4 2 διίσταται: 4 2 ⎯⎯⎯
H2 O
→4+ + 2− .
Kw 10−14 Kw 10−14
K a,NH+ = = −5 = 10−9 , K b, NO− = = −4 = 10−10
4
K b NH3 10 2
K a HNO2 10
Επειδή Ka,NH + = 10−9  K b,NO − = 10−10 το διάλυμα είναι όξινο.
4 2
γ. Η διάλυση στερεού NH 4 Cl σε διάλυμα NH 3 αυξάνει την συγκέντρωση του

αμμωνίου ( NH +4 ), οπότε σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier η αντίδραση
3 + 2 +4 + − μετατοπίζεται προς τα αριστερά και η συγκέντρωση
των υδροξειδίων μειώνεται.
δ. Δεδομένου ότι μπορούν να γίνουν οι γνωστές προσεγγίσεις και τα διαλύματα
βρίσκονται στην ίδια θερμοκρασία έχουμε:
Από αραίωση: C1  V1 = C2  V2  C1  V1 = C2  V1  C1 =   C2 (1)
Απλοποιημένη μορφή του ν. Ostwald:
(1)
K a = 12  C1 =  2 2  C2 12  C2 =  2 2  C2   2 =   1 .
ε. Το HNO3 είναι ισχυρό οξύ ενώ το HF είναι ασθενές. Η αντίδραση
3− + F HNO3 + F− μετατοπίζεται προς το ασθενέστερο οξύ, άρα προς τα
αριστερά.
Β2.
Με την ανάμειξη δύο διαλυμάτων προκύπτει διάλυμα με ενδιάμεσο pH . Έτσι, η
προσθήκη νερού σε διαλύματα βάσεων μικραίνει το pH τους. Όπως επίσης το
αραιότερο διάλυμα βάσης έχει μικρότερο pH από το πυκνότερό της διάλυμα, γιατί
το πυκνό με προσθήκη νερού δίνει το αραιό.
α. Προστίθεται πυκνότερο διάλυμα αμμωνίας, άρα μεγαλύτερου pH . Συνεπώς το
pH του αρχικού διαλύματος αυξάνεται. Επίσης, επειδή η συγκέντρωση του αρχικού
διαλύματος αυξάνεται ο βαθμός ιοντισμού της αμμωνίας μειώνεται.
β. Το προστιθέμενο διάλυμα έχει την ίδια συγκέντρωση με το αρχικό, άρα η
συγκέντρωση του νέου διαλύματος παραμένει 0,1 M. Επομένως, το τελικό διάλυμα
θα έχει το ίδιο pH και τον ίδιο βαθμό ιοντισμού με το Υ.
γ. Η προσθήκη ισχυρής βάσης συνεπάγεται την αύξηση της [ − ] στο διάλυμα,
επομένως το pOH θα μειωθεί και το pH θα αυξηθεί. Επίσης, σύμφωνα με την
αρχή του Le Chatelier η ιοντική ισορροπία NH3 + H2O NH+4 + OH−

μετατοπίζεται προς τα αριστερά, οπότε μειώνεται ο βαθμός ιοντισμού της NH 3 .
δ. Το 3 διίσταται δίνοντας ιόντα τα οποία δεν αντιδρούν με το νερό, άρα το
διάλυμά του είναι ουδέτερο. Συνεπώς, η προσθήκη του στο διάλυμα της αμμωνίας
ισοδυναμεί με αραίωση, οπότε το pH του διαλύματος της αμμωνίας μειώνεται.
Επίσης, λόγω της αραίωσης η συγκέντρωση της αμμωνίας μειώνεται και ο βαθμός
ιοντισμού της αυξάνεται.
ε. Η προσθήκη στερεού NH 4 Cl οδηγεί, λόγω της διάστασής του, στην αύξηση της
[NH +4 ] , οπότε η ιοντική ισορροπία NH3 + H2O NH+4 + OH− , σύμφωνα με την
αρχή του Le Chatelier, μετατοπίζεται προς τα αριστερά, με συνέπεια να μειώνεται ο
βαθμός ιοντισμού της NH 3 . Επίσης, μειώνεται και η [ − ] , που σημαίνει ότι το pH
ελαττώνεται.
ΘΕΜΑ Γ
Γ1.
α. Προσδιορίζουμε τις  a ,HCOOH και K b,HCOO− από τα δεδομένα του κάθε διαλύματος.
Για το 1ο διάλυμα:
 HCOOH +  2 HCOO − +  3 +
. C1 − −
Io. x1 − −
. − x1 x1
X.. C1 − x1 x1 x1
−2 x1 x 10−2
pH = 2  x1 = 10 και  =  C1 = 1 = = 0,5 .
C1  0, 02
x12 (10−2 ) 2 10−4
K a,HCOOH, C = = = 2 10−4 .
C1 − x1 0,5 − 10−2 0,5
Για το 2ο διάλυμα:
 HCONa ⎯⎯⎯
H2O
→ HCOO − + a +
ί. / . C C C
 HCOO − + H 2O HCOOH + OH −
. C2 − −
A. x2 − −
. − x2 x2
.. C2 − x 2 x2 x2
pOH = 4,5  x 2 = [OH− ] = 10−4,5 .
x 22 (10−4,5 ) 2 10−9
K b,HCOO− , C = = = 5 10−10 .
C2 − x 2 2 − 10−4,5 2
Το γινόμενο των σταθερών ιοντισμού του συζυγούς ζεύγους οξέος βάσης μας δίνει
τη σταθερά ιοντισμού του νερού στους θ οC.
K w,  C = Ka,HCOOH, C  K b,HCOO− , C = 2 10−4  5 10−10 = 10−13 .
β. Όλες οι αντιδράσεις ιοντισμού είναι ενδόθερμες, άρα και ο αυτοϊοντισμός του

νερού. Συνεπώς, με αύξηση της θερμοκρασίας αυξάνεται η Kw.
Διαπιστώνουμε ότι K w ,25 oC = 10−14  K w , oC = 10−13 , επομένως  o C  25 o C .
γ. Θα πρέπει να συγκρίνουμε τις σταθερές ιοντισμού των δύο οξέων στην ίδια
θερμοκρασία.
Για το HCOOH γνωρίζουμε ότι K a,HCOOH,  C = 2 10−4 . Επειδή όλες οι αντιδράσεις
ιοντισμού είναι ενδόθερμες και  o C  25 o C συνεπάγεται ότι το HCOOH στους 25

−4
ο
C θα έχει σταθερά ισορροπίας μικρότερη από 2 10 .
Δίνεται, ότι το ασθενές οξύ ΗΑ στους 25 οC έχει K a ,HA,25 o C = 2 10−4 . Ως εκ τούτου,
K a,HA,25 oC  K a,HCOOH,25 oC , συνεπώς το οξύ ΗΑ είναι ισχυρότερο από οξύ HCOOH .
Γ2.
Έστω ότι προστέθηκαν x mol HNO3 και y mol H 2SO4 στο διάλυμα.
Επομένως ισχύει x + y = 0, 045 (1)
x
Στο διάλυμα το HNO3 έχει συγκέντρωση C3 = M = C1 M και το H 2SO4 έχει
5
y
συγκέντρωση CH2SO4 = M = C2 M.
5
Στο διάλυμα λαμβάνουν χώρα οι εξής ιοντισμοί.
 3 +  2  →  3 + + 3−
. / . C1 C1 C1
  2S 4 +  2  →  3 + + HS 4−
. / . C2 C2 C2
Επιπλέον έχουμε την αντίδραση του HSO4− με το νερό, για την οποία υπάρχει
επίδραση κοινού ιόντος ( H 3O + ). Επισημαίνεται ότι NO3− δεν αντιδρά με το νερό.
 HSO 4 − + H 2O SO 4 2− + H 3O +
. C2 − C1 + C 2
Io. z − −
. − z z
.. C2 − z z C1 + C 2 + z
Για τα οξώνια δίνεται ότι
x y
pH = 2  [H 3O + ] = 0, 01  C1 + C 2 + z = 0, 01 + + z = 0, 01 
5 5
x+y (1)
0, 045
+ z = 0, 01 + z = 0, 01  0, 009 + z = 0, 01  z = 0, 001.
5 5
Για την ισορροπία ισχύει
z  (C1 + C 2 + z) 0, 001  0.01
Ka2 =  0, 01 =  C 2 = 0, 002 .
C2 − z C 2 − 0, 001
y
Αφού C2 = 0, 002  = 0, 002  y = 0, 01.
5
Από την (1) προκύπτει ότι x + y = 0, 045  x = 0, 045 − 0, 01 = 0, 035 .

Άρα: n H2SO4 = 0,01mol  n HNO3 = 0,035 mol .
ΘΕΜΑ Δ
Δ1. Έχουμε αντίδραση εξουδετέρωσης μεταξύ μονοπρωτικού οξέος και
μονοπρωτικής βάσης ( HA + NaOH → NaA + H 2 O ).
Στο ισοδύναμο σημείο με βάση το διάγραμμα έχουν απαιτηθεί 15 mL διαλύματος
NaOH , οπότε:
1
 0, 015
C2  VNaOH
n HA = n NaOH  C1  VHA = C 2  VNaOH  C1 =  C1 = 3 M  C1 = 0,5 M.
VHA 0, 01
Δ2.
M HA + H 2O A− + H 3O +
A. 0,5 − −
A. x1 − −
. − x1 x1
.. 0,5 − x1 x1 x1
Στο αρχικό διάλυμα ΗΑ το pH είναι 2,5, σύμφωνα με το διάγραμμα, άρα:
[H 3O + ] = 10 −2,5 = x1 . Στην ισορροπία ισχύει:
(10−2,5 )
2
x12 10−5
Ka = = = 2 10−5 .
0,5 − x1 0,5 − 10−2,5 0,5
Δ3.
Έστω ότι τη στιγμή που το pH γίνεται ίσο με 5 θα έχουν καταναλωθεί V L από το
πρότυπο διάλυμα.
n HA = C1  VHA = 0,5  0, 01mol = 0, 005 mol .
n NaOH n
Έστω n NaOH = n mol τότε VNaOH = = L = 3n L.
C NaOH 1
3
Οπότε, Vολικός = VHA + VNaOH = (0,01+ 3n) L
Αν οι ποσότητες ήταν στοιχειομετρικές στο διάλυμα θα διαμόρφωνε το pH μόνο το
−
ανιόν A που είναι ασθενής βάση και προέρχεται από τη διάσταση του άλατος
NaA . Στην περίπτωση αυτή το διάλυμα θα είχε βασικό pH , άτοπο αφού το
ζητούμενο pH είναι ίσο με 5. Προφανώς, για να προκύψει όξινο pH είμαστε πριν
την πλήρη εξουδετέρωση, άρα υπάρχει περίσσεια HA .
Έχουμε τον παρακάτω πίνακα μεταβολών mol.
mol HA + NaOH → NaA + H 2 O

Αρχ. 0, 005 n −
Α/Π n n n
Τελ. 0, 005 − n − n
Οι ουσίες οι οποίες υπάρχουν στο διάλυμα έχουν συγκεντρώσεις:

0, 005 - n n
CHA = M = C1΄ M (1) και C NaA = M = C2΄ M (2).
0, 01+ 3n 0, 01+ 3n
Το NaA διίσταται:
M NaA ⎯⎯⎯ H2O
→ Na + + A -
Διίστ. / Παρ. C2΄ C2΄ C2΄
−
Έχουμε ρυθμιστικό διάλυμα (HA/ A ) και ισχύει:
 HA  C΄
 H 3O +  = K a(HA)  −  10-5 = 2 10-5 1  C 2΄ = 2C1΄ (3).
 A  C 2΄
Και με αντικατάσταση από τις (1) και (2) στην (3) έχουμε:
n 0, 005 - n 0, 01
= 2  n + 2n = 0, 01  n = (4)
0, 01+ 3n 0, 01+ 3n 3
0, 01
Όμως, VNaOH = 3n L ⎯⎯→ VNaOH = 3 
(4)
L = 0, 01 L = 10 mL .
3
Δ4.
Στο ισοδύναμο σημείο φθάσαμε όταν 0,005 mol HA αντέδρασαν με 0,005 mol
NaOH και παράχθηκαν 0,005 mol NaA . Επομένως, έχουμε:
VNaOH΄΄ = 0, 015 L ,
Vολικός΄΄ = (0,01+ 0,015) L = 0,025 L ,
0, 005
και C NaA΄΄ = M = 0, 2 M .
0, 025
Το άλας διίσταται ( NaA ⎯⎯⎯
H2O
→ Na + + A − ) δίνοντας διάλυμα με συγκέντρωση 0,2 Μ
σε  − , το οποίο αντιδρά με το νερό.
M A- + H 2O HA + OH -
Aρχ. 0, 2 − −
Aντ. x2 − −
Παρ. − x2 x2
Χ.Ι. 0, 2 − x 2 x2 x2
Kw 10−14
Η σταθερά ιοντισμού είναι K b =  Kb =  K b = 5 10−10 .
Ka 2 10−5
x 22 έ x 2  0,2 x 2
Οπότε: Kb = ⎯⎯⎯⎯⎯ → K b = 2  x 2 = 5 10−10  0, 2  x 2 = 10−5 .
0, 2 − x 2 0, 2
Επειδή βρήκαμε x 2 = 10 −5 0, 2 καλώς έγινε η προσέγγιση.
−5
Επομένως, pOH = − log10  pOH = 5  pH = 9 .

ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
προτάσεις στα A1 έως Α5 και δίπλα το γράμμα της επιλογής που αντιστοιχεί στη
σωστή συμπλήρωσή της.
Α1. Από τα παρακάτω ζεύγη ουσιών, συζυγές ζεύγος οξέος - βάσεως κατά
Brοnsted-Lowry αποτελεί το
Ουσία Α Ουσία Β
α. HSO −4 SO 24 −
β. H 3O + OH −
γ. CH3CH2 NH3+ CH3 NH 2
δ. H 2S S2 −
Μονάδες 5
Α2. Ρυθμιστικό διάλυμα του οξέος HClO και του άλατος KClO , δεν μπορεί να
δημιουργηθεί με την ανάμειξη
α. 200 mL διαλύματος HClO 0,2 Μ με 200 mL διαλύματος 0,2 Μ KClO .
β. 200 mL διαλύματος HClO 0,3 Μ με 200 mL διαλύματος KOH 0,2 Μ.
γ. 200 mL διαλύματος HCl 0,2 Μ με 500 mL διαλύματος KClO 0,2 Μ.
δ. 200 mL διαλύματος HCl 0,2 Μ με 200 mL διαλύματος KClO 0,2 Μ.
Μονάδες 5
Α3. Κατά την αραίωση υδατικού διαλύματος NaClO 2 0,15 Μ, σε σταθερή θερμο-
κρασία θα
α. μειωθεί η σταθερά ιοντισμού του ClO −2 .
+
β. αυξηθεί ο αριθμός των mol των H 3O .
+
γ. μειωθεί ο αριθμός των mol των H 3O .
δ. αυξηθεί το pH του διαλύματος.
Μονάδες 5
Α4. Διάλυμα NH 3 0,1 Μ (διάλυμα Υ1) αναμειγνύεται με 200 mL διαλύματος
NH 3 που περιέχει 0,02 mol καθαρής αμμωνίας στην ίδια θερμοκρασία, οπότε
προκύπτει το διάλυμα Υ2. Τότε,
α. το διάλυμα Υ2 θα έχει μεγαλύτερη συγκέντρωση υδροξειδίων.
β. επειδή δεν δίνεται η K b της NH 3 δεν μπορούμε να συγκρίνουμε το pH των
διαλυμάτων Υ1 και Υ2.
γ. τα δύο διαλύματα θα έχουν ίδιο pH.
δ. στο διάλυμα Υ2 η αμμωνία θα έχει μεγαλύτερο βαθμό ιοντισμού.
Μονάδες 5
Α5. Στην ογκομέτρηση (Οξυμετρία-Αλκαλιμετρία)

α. το ογκομετρούμενο διάλυμα πρέπει να περιέχει μόνο ισχυρό οξύ ή ισχυρή
βάση.
β. όταν ογκομετρείται ένα οξύ με πρότυπο διάλυμα βάσης έχουμε οξυμετρία.
γ. το σημείο όπου έχει αντιδράσει πλήρως (στοιχειομετρικά) η διερευνούμενη ουσία
με την ακριβώς απαιτούμενη ποσότητα προτύπου διαλύματος λέγεται τελικό σημείο
ή πέρας της ογκομέτρησης.
δ. όσο πιο κοντά είναι το τελικό σημείο με το ισοδύναμο σημείο, τόσο πιο ακριβής
είναι η ογκομέτρηση.
Μονάδες 5
ΘΕΜΑ Β
B1. Ποσότητα όξινου θειούχου καλίου ( KHS ) διαλύεται σε νερό. Το διάλυμα είναι
i. όξινο ii. ουδέτερο iii. βασικό
α. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση. (μονάδα 1)
β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (μονάδες 7)
Δίνονται: K a,H2S = 2 10− 7 , K − = 1,3 10−13 και K w = 10−14 .
a,HS
Μονάδες 8
Β2. Σε 1 L νερού διαλύουμε ποσότητα Ca(OH) 2 . Για να επιταχυνθεί η διάλυση
θερμαίνουμε το διάλυμα στους 40 o C . Στη συνέχεια, το αφήνουμε να έρθει σε
θερμοκρασία 25 o C . Κατά την διάρκεια της μείωσης της θερμοκρασίας
i. το pH του διαλύματος αυξάνεται, ενώ το pOH παραμένει σταθερό.
ii. το pH του διαλύματος μειώνεται, ενώ το pOH παραμένει σταθερό.
iii. τόσο το pH , όσο και το pOH του διαλύματος αυξάνονται.
α. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση. (μονάδα 1)
β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (μονάδες 7)
Δίνεται ότι κατά την διάρκεια της μείωσης της θερμοκρασίας ο όγκος του
διαλύματος πρακτικά δεν μεταβάλλεται.
Μονάδες 8
Β3 Διάλυμα HCl και διάλυμα CH 3COOH έχουν το ίδιο pH. Ίσοι όγκοι των δύο
αυτών διαλυμάτων εξουδετερώνονται πλήρως με το ίδιο διάλυμα NaOH . Να
εξηγήσετε:
α. Σε ποια από τις δύο εξουδετερώσεις καταναλώθηκε μεγαλύτερη ποσότητα
διαλύματος NaOH ; (μονάδες 6)
β. Από τα διαλύματα που προέκυψαν από την πλήρη εξουδετέρωση ποιο έχει
μεγαλύτερο pH ; (μονάδες 3)
Μονάδες 9
ΘΕΜΑ Γ
Γ1. Υδατικό διάλυμα ασθενούς οξέος HA (διάλυμα Δ) έχει συγκέντρωση 1 Μ.
α. Ποιο το pΗ του διαλύματος Δ και ποιος ο βαθμός ιοντισμού του HA ; (μονάδες 4)
β. Σε 100 mL του διαλύματος Δ προστίθενται 0,01 mol αερίου HCl , χωρίς μεταβολή
όγκου του διαλύματος. Ποιο είναι το pH και ο βαθμός ιοντισμού του διαλύματος που
προέκυψε; (μονάδες 6)
−6
Δίνεται ότι K a = 10 , K w = 10−14 και ότι τα δύο διαλύματα βρίσκονται σε
θερμοκρασία 25 οC.
Μονάδες 10
−4
Γ2. Σε δοχείο με καθαρό νερό προσθέτουμε 30 mL διαλύματος HCl 10 M και
−7
δημιουργείται διάλυμα Δ1 με CH O+ = 2 10 M.
3
α. Να υπολογίσετε την συγκέντρωση του HCl στο διάλυμα Δ1. (μονάδες 6)

β. Να υπολογίσετε τον όγκο του διαλύματος Δ1. (μονάδες 3).
Μονάδες 8
−3
Γ3. Στο διάλυμα Δ1 προσθέτουμε τον όγκο διαλύματος NH 3 1,5 10 M που
απαιτείται για την πλήρη εξουδετέρωσή του, δημιουργώντας το διάλυμα Δ2.
α. Να υπολογίσετε τον όγκο του διαλύματος NH 3 που απαιτήθηκε. (μονάδες 3)
β. Να υποδείξετε το μικρότερο δυνατό διάστημα τιμών pH μέσα στο οποίο
βρίσκεται η τιμή του pH που έχει το διάλυμα Δ2, εξηγώντας την απάντησή σας.
(μονάδες 4)
Δίνονται : log 2 = 0,3 , θ=25 οC και K w = 10−14 .
Μονάδες 7
ΘΕΜΑ Δ
Διαθέτουμε από 300 mL των παρακάτω διαλυμάτων:
(Υ1): NaOH 0,1 M
(Y2): HCOOH 1 M ,
(Y3): CH3COOH 0,1 M ,
(Υ4) : CH3COONH 4 0, 404 M
Δ1. Σε 50 mL του Y3 προσθέτουμε νερό οπότε δημιουργείται το διάλυμα Υ5. Στη
συνέχεια, παίρνουμε μέρος του Υ5 και το ογκομετρούμε με το πρότυπο διάλυμα
Y1. Η προσθήκη 20 mL του Υ1 δημιουργεί διάλυμα με pH = 5 , ενώ στο ισοδύναμο
σημείο της ογκομέτρησης το pH είναι 8,5.
α. Να υπολογίσετε τα mol του οξικού οξέος που περιείχε το τμήμα του διαλύματος
Υ5 που ογκομετρήθηκε. (μονάδες 5)
β. Να υπολογίσετε τη συγκέντρωση του διαλύματος Υ5. (μονάδες 4)
γ. Να υπολογίσετε τον συνολικό όγκο του νερού που προστέθηκε στα 50 mL του
Y3. (μονάδες 3)
Μονάδες 12
Δ2. Παρασκευάσαμε διάλυμα Y6, όγκου 55 mL και pH = 2,5 , με ανάμειξη μέρους
των διαλυμάτων των Y2 και Y3.
Να υπολογίσετε τους όγκους των διαλυμάτων Y2 και Y3 που απαιτήθηκαν.
Μονάδες 7
Δ3. Στο διάλυμα CH3COONH 4 0, 404 M να υπολογίσετε τη συγκέντρωση της NH3 .
Μονάδες 6
−4 −5 −5
Δίνεται ότι K a (HCOOH) = 10 , K a(CH3COOH) = 10 , K b(NH3 ) = 10 και K w = 10−14 .
Επιμέλεια: Κουκουλάς Βαγιανός - Παπαστεργιάδης Θωμάς

ΘΕΜΑ Α
A1. α.
Στο β οι ουσίες διαφέρουν κατά δύο H + . Στο γ οι ουσίες διαφέρουν κατά ένα
μεθυλένιο ( −CH 2 − ) και κατά ένα H + . Στο δ οι ουσίες διαφέρουν κατά δύο H + .
A2. δ.
Τα mol των δύο ουσιών είναι σε στοιχειομετρική αναλογία, άρα έχουμε πλήρη
αντίδραση και για τα δύο ( KClO + HCl → HClO + KCl ) και στο διάλυμα θα υπάρχει
μόνο HClO και KCl (άλας που κανένα ιόν του δεν αντιδρά με το νερό).
A3. β.
Με την αραίωση βασικού διαλύματος το pH μειώνεται (τείνει προς το 7). Άρα, η
συγκέντρωση των οξωνίων αυξάνεται. Επίσης, αυξάνεται και ο όγκος του
n H O+
διαλύματος. Επειδή, C H O+ = 3
 n H O+ = CH O+  VH O+ , συνάγεται ότι αυξάνεται
3
VH O+ 3 3 3
3
ο αριθμός των mol των H 3O + .
A4. γ.
n 2 0, 02
Το δεύτερο διάλυμα έχει ίδια συγκέντρωση με το αρχικό C 2 = = M = 0,1 M
V2 0, 2
Επομένως, με την ανάμειξη δεν αλλάζει το pH του αρχικού διαλύματος.
A5. δ.
Στο (α) μπορεί να περιέχει και ασθενές οξύ ή ασθενή βάση, στο (β) έχουμε
αλκαλιμετρία και στο (γ) η περιγραφή αυτή αντιστοιχεί στο ισοδύναμο σημείο.
ΘΕΜΑ Β
Β1.
α. Σωστό το iii.
β. Αρχικά το KHS διίσταται:
M KHS ⎯⎯⎯
H2O
→ K + + HS−
ί. / . C C C
−
Το HS είναι αμφολύτης. Μπορεί να συμπεριφερθεί ως οξύ με K − = 1,3 10−13
a,HS
HS− + H2O H3O+ + S2−

Kw 10−14
και ως συζυγής βάση του H 2S με K b,HS− = = −7
= 5 10−8 .
K α,H2S 2 10
HS− + H2O H2S + OH−
Το διάλυμα θα είναι βασικό, διότι ισχύει : K a,HS−  K b,HS−
Β2.
α. Σωστό το i.
β. Η συγκέντρωση του Ca(OH) 2 και στις δύο θερμοκρασίες παραμένει σταθερή και
n Ca ( OH ) 5 10−4
ίση με CCa (OH)2 = 2
= M = 5 10−4 M .
VCa ( OH ) 1
2
Το υδροξείδιο του ασβεστίου είναι ισχυρή βάση και διίσταται:

M Ca(OH) 2 ⎯⎯⎯
H2O
→ Ca 2+ + 2OH −
ί. / . 5 10−4 5 10−4 2  5 10−4 = 10−3
Άρα και στις δύο θερμοκρασίες: [OH − ] = 10−3 M  pOH = 3 (1)
Γνωρίζουμε ότι ο αυτοϊοντισμός του νερού είναι ενδόθερμη αντίδραση, για την
οποία ισχύει:
(1)
K w,25 C  K w,40 C  [H3O+ ]w,25 C  [OH − ]w,25 C  [H3O + ]w,40 C  [OH − ]w,40 C 
[H3O+ ]w,25 C  [H3O+ ]w,40 C  − log[H3O+ ]w,25 C  − log[H3O + ]w,40 C  p 25 oC  p 40 oC .
Β3.
α.
Έστω VHCl = VCH3COOH = V L . Τα δύο διαλύματα έχουν ίδιο pH ,άρα την ίδια
συγκέντρωση οξωνίων έστω χ Μ. Για το ισχυρό οξύ ισχύει:
M HCl + H 2 O → H 3O + + Cl −
A. x − −
. / . x x x
. − x x
Ως εκ τούτου, η αρχική συγκέντρωση του διαλύματος HCl είναι χ Μ, οπότε τα
αρχικά mol HCl θα είναι n HCl = x  Vmol. .
Για το ασθενές οξύ ισχύει.
M CH 3COOH + H 2O H 3O + + CH 3COO −
A. C − −
. / . x x x
X.I. C− x x x
Ως εκ τούτου, η αρχική συγκέντρωση του διαλύματος CH 3COOH είναι C M με
C  x , οπότε τα αρχικά mol CH 3COOH θα είναι n CH3COOH = C  Vmol.
Οι αντιδράσεις πλήρους εξουδετέρωσης για τα δύο οξέα είναι:
mol HCl + NaOH → NaCl + H 2O
. x  V xV
mol CH 3COOH + NaOH → CH 3COONa + H 2O
. CV CV
Αφού C  x , περισσότερα mol NaOH και μεγαλύτερη ποσότητα διαλύματος
NaOH απαιτούνται για την πλήρη εξουδετέρωση του διαλύματος του ασθενούς
οξέος, δηλαδή του CH 3COOH .
β. Στα εξουδετερωμένα διαλύματα οι μόνες ουσίες που υπάρχουν και επηρεάζουν
το pH είναι τα δύο άλατα, το NaCl και το CH 3COONa . Το πρώτο διίσταται στα
+ −
ιόντα Na και Cl που δεν αντιδρούν με το νερό, επομένως το διάλυμα NaCl είναι
ουδέτερο.
+ +
Το δεύτερο διίσταται στα ιόντα Na και CH3COO− . Το Na δεν αντιδρά με το
νερό, αλλά το CH3COO− είναι ασθενής βάση και αντιδρά με το νερό, παράγοντας
επιπλέον υδροξείδια
CH3COO− + H2O CH3COO + H−
Συνεπώς τα διαλύματά του είναι βασικά, αφού ισχύει [OH− ]  [H3O+ ] .
Τελικά, μεγαλύτερο pH θα έχει το διάλυμα που προέκυψε από την εξουδετέρωση
του ασθενούς οξέος.
ΘΕΜΑ Γ
Γ1.
α. Το ασθενές οξύ ιοντίζεται.
 HA + H 2 O H 3O + + A −
. 1 − −
. x − −
. − x x
.. 1− x x x
−6
K a 10
Παρατηρούμε ότι =  10−2 , άρα επιτρέπονται οι προσεγγίσεις.
C 1
x2 x2
Για την ισορροπία ισχύει K a =  10−6 = x 2  x = 10−3 .
1− x 1
Άρα το διάλυμα Δ έχει pH = 3 .
x −3
Επίσης,  = = 10 .
1
n 0, 01
β. Το ισχυρό οξύ έχει συγκέντρωση CHCl = HCl = M = 0,1 M και ιοντίζεται
VHCl 0,1
πλήρως.
 HCl + H 2 O → H3O + + Cl−
. / . 0,1 0,1 0,1
Το ασθενές οξύ ιοντίζεται μερικώς και δέχεται και επίδραση κοινού ιόντος ( H 3O + ).
 HA + H 2 O  3 + +  −
. 1 0,1 −
. y − −
. − y y
.. 1− y 0,1 + y y
[H3O+ ][A − ] (0,1 + y)y 0,1 y
Ka = =  10−6 = 0,1 y  y = 10−5 .
[HA] 1− y 1
Επειδή y(10−5 ) 0,1 ορθώς έγιναν οι προσεγγίσεις σε αριθμητή και παρανομαστή.
y 10−5
[3+ ] = 0,1 + y = 0,1 + 10−5 0,1  pH = 1 . Επίσης, ΄ = = = 10−5.
1 1
Γ2.
α. Τα αρχικά mol HCl είναι n HCl = 10−4  0,03 mol = 3 10−6 mol
Επειδή η συγκέντρωση των οξωνίων στο τελικό διάλυμα είναι της τάξης του
10−7 M πρέπει να λάβουμε υπ’ όψη και τον αυτοϊοντισμό του νερού.
M HCl + H 2 O → H3O+ + Cl−
. / . C C C
και
M H 2O + H 2O H3O + + OH −
. x x
Για το κοινό ιόν έχουμε:
H3O+  = C + x = 2 10−7 (1) και OH−  = x (2).
Όμως H3O+  OH−  = 10−14  2 10−7  x = 10−14  x = 0,5 10−7 , οπότε η (1)
γίνεται : C + 0,5 10−7 = 2 10−7  C = 1,5 10−7 . Συνεπώς : CHCl = 1,5 10−7 M .
β. Με την αραίωση η ποσότητα του καθαρού υδροχλωρίου παραμένει σταθερή. Έτσι
n HCl n 3 10−6
CHCl =  VHCl = HCl  VHCl = L = 20 L .
VHCl CHCl 1,5 10−7
Γ3
α. Από τη στοιχειομετρία της εξουδετέρωσης ( NH3 + HCl → NH 4Cl ) προκύπτει η
σχέση: n HCl = n NH3 , άρα
n HCl 3 10−6
n HCl = C NH3  VNH3  VNH3 =  VNH3 = −3
L = 2 10−3 L = 2 mL
C NH3 1,5 10
β.
Το pH του διαλύματος Δ1 είναι pH = − log 2 10−7 = − log 2 + 7 = 6, 7 . Δεδομένου ότι
η προσθήκη αμμωνίας στο Δ1 αυξάνει το pH , περιμένουμε το διάλυμα Δ2 να έχει
pH  6, 7
2
Στο τελικό διάλυμα, το διίσταται ( NH4Cl ⎯⎯ ⎯→ NH4+ + Cl− ) και το NH +4 αντιδρά
με το νερό σύμφωνα με τη χημική εξίσωση:
NH+4 + H2O NH3 + H3O+
Ως εκ τούτου, έχουμε περισσότερα οξώνια από υδροξείδια, άρα περιμένουμε το
διάλυμα Δ2 να έχει pH  7 .
Συνεπώς, το pH του διαλύματος Δ2 βρίσκεται στο διάστημα 6, 7  pH  7 .
ΘΕΜΑ Δ
Δ1.
α. Έστω ότι στο τμήμα του διαλύματος Υ5 που ογκομετρήθηκε περιέχονται n mol
οξικού οξέος.
Με την προσθήκη των 20 mL του πρότυπου διαλύματος έχουμε :
n NaOH = 0,1 0, 02 mol = 0, 002 mol .
mol NaOH + CH 3COOH → CH 3COONa + H 2 O

. 0, 002 n −
. 0, 002 0, 002 −
. − − 0, 002
T. − n − 0, 002 0, 002
2 
→ CH3COO− + Na + διαπιστώνεται ότι έχουμε
Μετά τη διάσταση CH3COONa ⎯⎯⎯
ρυθμιστικό διάλυμα, (CH3COOH / CH3COO− ) με pH = 5 , για το οποίο ισχύει
0, 002
 3 +  = K a 
CH3COOH   10−5 = 10−5  V /   n − 0, 002 = 0, 002  n = 0, 004.
CH3COO −  n − 0, 002
V / 
Συνεπώς, n CH3COOH = 0, 004 mol.
β. Στο ισοδύναμο σημείο της ογκομέτρησης είναι pH = 8,5 και pOH = 5,5 , άρα
OH−  = 10−5,5  (1).
Για την εξουδετέρωση του οξέος έχουμε:
mol NaOH + CH3COOH → CH3COONa + H 2 O
. / . 0, 004 0, 004 0, 004
Έστω Vστο ισοδ. σημείο = V L .
0, 004
Στο διάλυμα υπάρχει μόνο CH 3COONa με συγκέντρωση M = C M (2), το
V
οποίο διίσταται σύμφωνα με την εξίσωση: CH3COONa ⎯⎯
H2O
⎯→ CH3COO− + Na +
και στη συνέχεια το οξικό ιόν αντιδρά με το νερό.
M CH 3COO − + H 2 O CH 3COOH + OH −
. C − −
.  − −
. −  
.. C−  
Στην ισορροπία έχουμε
K w  CH 3COOH  OH 
−
−9 2  2 (1) (10−5,5 ) 2
Kb = =  10 =  C −  = −9
 C = −9
+ 10−5,5 
K  3
CH COO
−
 C −  10 10
(2)
0, 004
C = 10−2 + 10−5,5 10−2  = 10−2  V = 0, 4. Ά V . ί = 0, 4 L.
V
Ο όγκος του NaOH που προστέθηκε στην κωνική φιάλη ήταν
n NaOH
0, 004
VNaOH = =
L = 0, 04 L = 40 mL. Επομένως ο όγκος του οξικού οξέος στη
C NaOH 0,1
κωνική φιάλη ήταν (400 − 40) mL = 360 mL .
0, 004 1
Συνεπώς, C 5 = M= M.
0,360 90
γ. Για την αραίωση του Υ3 ισχύει :
C. CH3COOH  V. CH3COOH = C. CH3COOH  V. CH3COOH 

1 mol
0,1 0, 05 mol =  V. CH3COOH  V. CH3COOH = 0, 45 L.
90 L
Άρα, V2 = V. CH3COOH − V. CH3COOH = (0, 45 − 0,05) L = 0, 4 L .
Δ2. Έστω ότι χρειάσθηκαν V2 L από το διάλυμα Υ2 και V3 L από το διάλυμα Υ3.
Προφανώς ισχύουν τα εξής:
V2 + V3 = 0, 055 (1)
n HCOOH = CHCOOH  VHCOOH = 1 V2 mol = V2 mol (2)
n CH3COOH = C CH COOH  VCH COOH = 0,1 V3 mol (3)
3 3
n HCOOH V2
CHCOOH, . = = M = C 2 M (4)
V. 0, 055
n CH3COO 0,1  V3
CCH3COOH, . = = M = C3 M (5)
V. 0, 055
Από τους δύο ιοντισμούς έχουμε:
M HCOOH + H 2O HCOO − + H 3O +
. x2
. x2 x2
Και
M CH3COOH + H 2O CH3COO − + H3O +
. x3
. x3 x3
Στην ισορροπία ισχύουν:
 HCOOH = C2 − x 2 C2 ,
CH3COOH = C3 − x3 C3 ,
HCOO−  = x 2 ,
CH3COO−  = x3 ,
H3O+  = x 2 + x 3 = 10−2,5 .
Με βάση τον νόμο της χημικής ισορροπίας:
 H 3O +   HCOO −  −4 10−2,5 x 2
 a (HCOOH) =  10 =  10−4 C 2 = 10 −2,5 x 2
 HCOOH  C2
 H 3O +   CH 3COO −  10−2,5 x 3
 a (CH3COOH) =   10−5 =  10−5 C3 = 10 −2,5 x 3
 3
CH COOH  C 3
Προσθέτοντας κατά μέλη τις παραπάνω σχέσεις έχουμε:

(4),(5)
10−4 C2 + 10−5 C3 = 10−2,5 (x 2 + x 3 )  10 −5 (10C 2 + C3 ) = 10 −2,5 10 −2,5  10C 2 + C3 = 1 
(3) (1)
V2 0,1V3
10 + = 1  10V2 + 0,1V3 = 0, 055  9,9V2 + 0,1(V2 + V3 ) = 0, 055 
0, 055 0, 055
0, 055 − 0, 0055
9,9V2 + 0, 0055 = 0, 055  V2 =  V2 = 0, 005  VY2΄ = 0, 005 L = 5 mL .
9,9
Από (1) προκύπτει ότι V3 = 0, 05  VY3 = 0, 05L = 50 mL. .
Τελικά, το Υ6 δημιουργήθηκε από 5 mL HCOOH και 50 mL CH3COOH .
Δ3.
 2
M CH3COONH 4 ⎯⎯⎯ → CH3COO− + NH 4+
ί. / . C C C
−5 −5
Επειδή K a (CH3COOH) = 10 και K b(NH3 ) = 10 προκύπτει ότι K b (CH COO− ) = 10−9 και
3
Ka(NH + ) = 10−9 , άρα το διάλυμα είναι ουδέτερο, δηλαδή pH = 7 .

4
Από την αντίδραση του αμμωνίου με το νερό έχουμε :

M NH 4 + + H 2 O NH3 + H3O +
. / . x x x
  3   3
 −9
+
x 10−7 x 1
Ισχύει : K a (  + ) = +
 10 =  C − x = 100x  = .
4 [  4 ] C−x C 101
C 0, 404
Για την αμμωνία : C NH3 = x M = M= M = 4 10−3 M.
101 101
Παρατήρηση: Στις πολλές ισορροπίες είναι καλύτερα να μην γίνεται <πινακάκι>.
Επιμέλεια: Κουκουλάς Βαγιανός - Παπαστεργιάδης Θωμάς

1Ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΑΚΗ ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ & ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΠΙΝΑΚΑ
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
προτάσεις A1 έως Α5 και δίπλα το γράμμα της επιλογής που αντιστοιχεί στη
σωστή συμπλήρωσή της.
Α1. Η υποστιβάδα 2p αποτελείται από
α. δύο ατομικά τροχιακά.
β. ένα ατομικό τροχιακό.
γ. τρία ατομικά τροχιακά.
δ. το πολύ τρία ατομικά τροχιακά.
Μονάδες 5
Α2. Κάθε τροχιακό μπορεί να περιέχει
α. μέχρι δύο ηλεκτρόνια με ομόρροπα παράλληλα spin.
β. ένα ή περισσότερα ζεύγη ηλεκτρονίων.
γ. κανένα, ένα ή δύο ηλεκτρόνια.
δ. πολλά ηλεκτρόνια.
Μονάδες 5
Α3. Ένα χημικό στοιχείο ανήκει στην 3η περίοδο του Περιοδικού Πίνακα όταν
α. ο ατομικός του αριθμός είναι μεγαλύτερος από 10.
β. διαθέτει τρία ηλεκτρόνια στην εξωτερική του στιβάδα.
γ. είναι συμπληρωμένη η τρίτη ηλεκτρονιακή του στιβάδα.
δ. η εξωτερική του στιβάδα είναι η Μ.
Μονάδες 5
Α4. Η επίλυση της εξίσωσης Schrödinger, οδηγεί στις κυματοσυναρτήσεις  . To 

2
μας δίνει
α. την ενεργειακή στάθμη του ηλεκτρονίου
β. την πιθανότητα να βρεθεί το ηλεκτρόνιο σε ένα σημείο του χώρου γύρω από τον
πυρήνα
γ. την ακριβή θέση του ηλεκτρονίου κάθε χρονική στιγμή
δ. την ακτίνα της τροχιάς του ηλεκτρονίου
Μονάδες 5
Α5. Ένα χημικό στοιχείο ανήκει στον τομέα p του Περιοδικού Πίνακα όταν
α. έχει συμπληρωμένη την υποστιβάδα p
β. έχει τουλάχιστον ένα ηλεκτρόνιο σε p ατομικό τροχιακό
γ. τα ηλεκτρόνιά του με την περισσότερη ενέργεια βρίσκονται σε p τροχιακό
δ. όλα τα p τροχιακά του είναι ασυμπλήρωτα.
Μονάδες 5
ΘΕΜΑ Β
Β1. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές (Σ) και ποιες λανθασμένες (Λ);
(μονάδες 4) Να δικαιολογήσετε τις απαντήσεις σας (μονάδες 8)
α. Το 23 V ανήκει στα στοιχεία μετάπτωσης.
β. Η ενέργεια πρώτου ιοντισμού του 11 Na είναι μεγαλύτερη από την ενέργεια
πρώτου ιοντισμού του 19 K.
2− −
γ. Το ιόν 8 O έχει μεγαλύτερο μέγεθος από το ιόν 9 F .
δ. Το στοιχείο που βρίσκεται στη 4η περίοδο και στην 14η ομάδα του περιοδικού
πίνακα έχει ατομικό αριθμό 34.
Μονάδες 12
Β2. α. Να γράψετε τις τετράδες των κβαντικών αριθμών των ηλεκτρονίων της
εξωτερικής στιβάδας του ατόμου 26 Fe στη θεμελιώδη κατάσταση. (μονάδες 2)
2+
β. Να γράψετε την ηλεκτρονιακή δομή σε υποστιβάδες, του ιόντος 26 Fe .
(μονάδες 2)
γ. Να γράψετε την ηλεκτρονιακή δομή σε επίπεδο τροχιακών, της εξωτερικής
2+
υποστιβάδας, του ιόντος 26 Fe .(μονάδα 1)
Μονάδες 5
Β3. Να εξηγήσετε ποιος είναι ο μέγιστος αριθμός ηλεκτρονίων που μπορεί να
α. περιέχονται στη στιβάδα L
β. περιέχονται σε μια υποστιβάδα p
γ. περιέχονται σε ένα τροχιακό d
δ. έχουν κβαντικούς αριθμούς n = 3 και  = 2.
Μονάδες 8
ΘΕΜΑ Γ
Γ1. Να διατάξετε τα στοιχεία 10 Ne, 16S, 24Cr, 35 Br και 38 Sr , δικαιολογώντας τις
απαντήσεις σας:
α. κατά σειρά αυξανόμενου αριθμού ηλεκτρονιακών ζευγών που περιέχονται
στην εξωτερική τους στιβάδα.
β. κατά σειρά αυξανόμενου αριθμού μονήρων ηλεκτρονίων στην ηλεκτρονιακή
τους δομή.
Μονάδες 10
Γ2. Να προσδιορίσετε τους ατομικούς αριθμούς των παρακάτω στοιχείων:
α. του πρώτου στοιχείου μεταπτώσεως
β. του τέταρτου ευγενούς αερίου
γ. του στοιχείου της 4ης περιόδου, με την μικρότερη ενέργεια πρώτου
ιοντισμού
δ. του στοιχείου, το άτομο του οποίου στη θεμελιώδη κατάσταση έχει συνολικά
5 ηλεκτρόνια σε s τροχιακά.
Μονάδες 8
2 3 1
Γ3.Δίνεται η ηλεκτρονιακή δομή του στοιχείου Σ: [Ne]3s 3p 4s , να απαντήσετε
αιτιολογημένα στις παρακάτω ερωτήσεις:
α. Το στοιχείο Σ είναι σε διεγερμένη κατάσταση ή όχι; (μονάδες 2)
β. Σε ποιο τομέα, ομάδα και περίοδο ανήκει το στοιχείο Σ;(μονάδες 3)
γ.Ποιος είναι χημικός τύπος του σταθερότερου ιόντος που δίνει το στοιχείο
Σ; (μονάδες 2)
Μονάδες 7
ΘΕΜΑ Δ
Δ1. Η ενέργεια του ηλεκτρονίου του υδρογόνου στην θεμελιώδη κατάστασή του
−18
είναι ίση με E1 όπου E1 = −2,18 10 J . Να υπολογίσετε σε συνάρτηση με το E1 την
ενέργεια που θα αποδοθεί από την μετάπτωση ενός ηλεκτρονίου του υδρογόνου
από την Ο στοιβάδα στην L.
Μονάδες 10
Δ2. Δίνονται οι παρακάτω πληροφορίες για τα άτομα των στοιχείων Σ1 έως Σ5
• Σ1: αλκαλική γαία της 4ης περιόδου

• Σ2: έχει 15 ηλεκτρόνια στην Μ στιβάδα
• Σ5: έχει 6 ηλεκτρόνια στην Ν στιβάδα.
α. Να υπολογίσετε τους ατομικούς αριθμούς των παραπάνω στοιχείων(μονάδες 5).
β. Να προσδιορίσετε την περίοδο, την ομάδα και τον τομέα του Περιοδικού Πίνακα
στα οποία ανήκει καθένα από τα στοιχεία αυτά(μονάδες 5).
γ. Να κατατάξτε τα στοιχεία Σ1, Σ4 και Σ5 κατά αυξανόμενη ατομική ακτίνα
αιτιολογώντας την απάντησή σας(μονάδες 5).
Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Α
Α1: γ, Α2: γ, Α3: δ, Α4: β, Α5: γ.
ΘΕΜΑ Β
Β1.
α. Σωστο. Το στοιχείο 23 V με την αρχή της ελάχιστης ενέργειας συμπληρώνει τις
υποστιβάδες του με την εξής σειρά: 1s 2 2s 2 2p6 3s 2 3p6 4s 2 3d 3 . Επομένως τα τελευταία
ηλεκτρόνιά του τοποθετούνται σε d τροχιακά, άρα ανήκει στoν d τομέα του
Περιοδικού πίνακα δηλαδή στα στοιχεία μετάπτωσης.
Παρατήρηση:
Μετά την εισαγωγή ηλεκτρονίων στην υποστιβάδα 3d αυτή έχει λιγότερη ενέργεια
από την 4s, γι’ αυτό και η τελική ηλεκτρονιακή διαμόρφωση του στοιχείου είναι η
1s 2 2s 2 2p6 3s 2 3p6 3d 3 4s 2 .
β. Σωστο. Τα δύο στοιχεία ανήκουν στη 1η ομάδα του περιοδικού πίνακα (
11 a :1s 2s 2p 3s και 19 K :1s 2s 2p 3s 3p 4s ). Η ενέργεια πρώτου ιοντισμού
2 2 6 1 2 2 6 2 6 1
αυξάνεται από κάτω προς τα επάνω στις ομάδες του περιοδικού πίνακα, άρα ότι η
ενέργεια πρώτου ιοντισμού του 11 Na είναι μεγαλύτερη από την ενέργεια πρώτου
ιοντισμού του 19 K.
γ. Σωστό. Οι δομές είναι: 8 O 2 − :1s 2 2s 2 2p 6 και του 9 F− :1s2 2s2 2p6 . Επειδή και τα
−
δύο ιόντα έχουν τον ίδιο αριθμό ηλεκτρονίων και ο πυρήνας του 9 F έχει ένα
2− −
πρωτόνιο περισσότερο από ότι το 8 O τα εξωτερικά ηλεκτρόνια του 9 F έλκονται
2− 2−
πιο ισχυρά από τα αντίστοιχα του 8 O επομένως το 8 O έχει μεγαλύτερο μέγεθος.
δ. Λάθος. Το στοιχείο που βρίσκεται στην 4η περίοδο και στη 14η ομάδα του
περιοδικού πίνακα θα έχει 4 ηλεκτρόνια στις εξωτερικές υποστιβάδες 4s και 3d,
επομένως θα έχει ηλεκτρονιακή δομή: 1s 2 2s 2 2p6 3s 2 3p6 3d10 4p 2 4s 2 , επομένως ο
ατομικός του αριθμός είναι 32.
Β2.
2 2 6 2 6 6 2
α. Ηλεκτρονιακή δομή 26 Fe :1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s . Η εξωτερική στιβάδα είναι
η 4η που περιέχει δύο ηλεκτρόνια σε s τροχιακό με τετράδες κβαντικών
αριθμών (4,0,0, + 1 2 ) και (4,0,0, − 1 2 )
β. Τα πρώτα ηλεκτρόνια φεύγουν από την 4s υποστιβάδα, συνεπώς το ιόν έχει
2+ 2 2 6 2 6 6
ηλεκτρονιακή δομή: 26 Fe :1s 2s 2p 3s 3p 3d
γ. Σύμφωνα με τον κανόνα του Hund θα είναι: d6     
Β3.
α. Ο μέγιστος αριθμός ηλεκτρονίων για μία στιβάδα είναι 2n 2 , όπου n ο αριθμός
της στιβάδας. Επομένως για τη στιβάδα L μπορεί να περιέχει μέχρι 2  2 = 8
2
ηλεκτρόνια.
β. Η υποστιβάδα p έχει 3 τροχιακά και κάθε τροχιακό χωράει το πολύ 2

ηλεκτρόνια, άρα η υποστιβάδα p μπορεί να περιέχει μέχρι 6 ηλεκτρόνια.
γ. Ένα τροχιακό μπορεί να περιέχει μέχρι 2 ηλεκτρόνια ανεξάρτητα από την
υποστιβάδα στην οποία ανήκει.
δ. Οι κβαντικοί αριθμοί n = 3 και  = 2 ορίζουν την υποστιβάδα 3d η οποία περιέχει
5 τροχιακά με μαγνητικούς κβαντικούς αριθμούς ms : −2, − 1, 0, + 1, + 2 , άρα μπορεί
να περιέχει μέχρι 10 ηλεκτρόνια.
ΘΕΜΑ Γ
Γ1.
Γράφουμε την ηλεκτρονιακή δομή των ατόμων σε υποστιβάδες, καθώς και σε
επίπεδο τροχιακών για τις εξωτερικές στιβάδες, ώστε να φανούν τυχόν μονήρη
ηλεκτρόνια.
10 Ne :1s 2 2s 2 2p 6 (2s 2 )  (2p 6 )   
16 S : 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 4 (3s 2 )  (3p 4 )   
24 Cr : 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 5 4s1 (3d 5 )      (4s1 ) 
35 Br : 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d10 4s 2 4p5 (4s 2 )  (4p 5 )   
38 Sr : 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d10 4s 2 4p 6 5s 2 (5s 2 ) 
α. Ζεύγη ηλεκτρονίων εξωτερικής στιβάδας:

24 Cr(0)38 Sr(1) 16 S(2), 35 Br(3) 10 Ne(4)
β. Μονήρη ηλεκτρόνια στα άτομα: 10 Ne(0), 38Sr(0)  35 Br(1) 16 S(2) 24 Cr(6)
Γ2.
α. Πρόκειται για το στοιχείο που έχει 1 ηλεκτρόνιο στο 3d τροχιακό, άρα έχει
ηλεκτρονιακή δομή: 1s 2 2s 2 2p6 3s 2 3p6 3d1 4s 2 και ατομικό αριθμό 21.
β. Ακολουθούμε το μνημονικό σχήμα μέχρι να φτάσουμε στο 4ο ευγενές αέριο που
έχει ηλεκτρονιακή δομή 1s 2 2s 2 2p6 3s 2 3p6 3d10 4s 2 4p6 , άρα έχει ατομικό αριθμό 36.
γ. Πρόκειται για το στοιχείο που βρίσκεται πιο αριστερά στην 4η περίοδο, άρα έχει
ηλεκτρονιακή δομή 1s 2 2s 2 2p6 3s 2 3p6 4s1 και ατομικό αριθμό 19.
δ. Ακολουθούμε το μνημονικό σχήμα μέχρι να βάλουμε 5 ηλεκτρόνια σε s τροχιακά,
οπότε προκύπτει η ηλεκτρονιακή δομή 1s 2 2s 2 2p 6 3s1 , άρα έχει ατομικό αριθμό 11.
Γ3.
α. Το στοιχείο Σ είναι σε διεγερμένη κατάσταση γιατί ηλεκτρόνιό του βρίσκεται στη
4η στιβάδα ενώ δεν έχει συμπληρωθεί η 3η στιβάδα (η υποστιβάδα 3p).
β. Η ηλεκτρονιακή δομή στοιχείου Σ στη θεμελιώδη κατάσταση είναι: [ Ne]3s 2 3p4 ,
άρα ανήκει στον τομέα p, στην 16η ομάδα και στην 3η περίοδο.
γ. Το σταθερότερο ιόν του είναι αυτό που αποκτά δομή ευγενούς αερίου, άρα
πρέπει να πάρει δύο ηλεκτρόνια για να αποκτήσει δομή [ Ne]3s 2 3p6 , οπότε θα
αποκτήσει φορτίο -2 (πρόκειται για το ιόν  2− ).
ΘΕΜΑ Δ
Δ1.
E1
Η Ενέργεια ηλεκτρονίου στο άτομο του υδρογόνου είναι: E n = όπου n ο κύριος
n2
κβαντικός αριθμός. Άρα οι ενέργειες του ηλεκτρονίου είναι:
E1
- Στη στιβάδα L (n=2)  2 =
4
E
- Στη στιβάδα M (n=3) E 5 = 1
25
E1 E1 21
Συνεπώς, η διαφορά ενέργειας είναι E = E 2 − E 5 = − = E1 .
4 25 100
Δ2.
Οι ηλεκτρονιακές δομές των στοιχείων είναι:
1 :1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2
2 :1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d7 4s2
3 :1s 2 2s 2 2p 6 3s 2
4 :1s2 2s2 2p6 3s2 3p4
5 :1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 4s2 4p4
α. Οι ατομικοί αριθμοί είναι: 1 : 20,  2 : 27, 3 :12, 4 :16, 5 : 34
β. 1 4η περίοδο, 2η ομάδα, s τομέας.
 2 4η περίοδο, 9η ομάδα, d τομέας.
 3 3η περίοδο, 2η ομάδα, s τομέας.
 4 3η περίοδο, 16η ομάδα, p τομέας.
 5 4η περίοδο, 16η ομάδα, p τομέας.
γ. Το  5 και το  4 ανήκουν στην ίδια ομάδα αλλά το  5 έχει μεγαλύτερη ατομική
ακτίνα γιατί έχει μια επιπλέον στιβάδα. Το 1 ανήκει στην ίδια περίοδο με το  5
αλλά το 1 έχει μεγαλύτερη ατομική ακτίνα γιατί το δραστικό πυρηνικό του φορτίο
(20-18=2) είναι μικρότερο από το δραστικό πυρηνικό φορτίο του  5 (34-28=6).
Τελικά τα στοιχεία κατανεμημένα με αύξουσα ατομική ακτίνα είναι: 4  5  1 .

ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Στις ερωτήσεις Α1 έως Α5 να επιλέξετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή
επιλογή.
A1. Ποιος από τους παρακάτω συνδυασμούς κβαντικών αριθμών καθορίζει ένα
τροχιακό;
α. n και ℓ
β. ℓ και mℓ
γ. n, ℓ και mℓ
δ. n, ℓ, mℓ και ms
Μονάδες 5
A2. Ποιο (ή ποια) από τα ακόλουθα φάσματα εκπομπής ερμηνεύει η θεωρία του
Bohr;
α. μόνο του 1 
β. μόνο του 1  και του 2 e
γ. του 1  και των υδρογονοειδών ιόντων όπως τα 2  e + και 3 Li 2 +
δ. όλων των ατόμων
Μονάδες 5
A3.Ποια από τις παρακάτω τετράδες κβαντικών αριθμών (n, ℓ, mℓ και ms) είναι
επιτρεπτή για ένα ηλεκτρόνιο σε ένα άτομο;
α. ( 4, 2, 3, + ½ )
β. ( 4, 2, − 2, − ½ )
γ. ( 4, 4, 3, ½ )
δ. ( 4, 3, 2, −1 )
Μονάδες 5
A4. Ποια από τις παρακάτω ηλεκτρονιακές δομές αντιστοιχεί στη θεμελιώδη
κατάσταση του ατόμου του 6 C ;
1s 2s 2p
) () () () ( ) ( )
) () () () () ()
) () () () () ( )
) () () () () ()
Μονάδες 5
A5. Ποια από τις παρακάτω ηλεκτρονιακές δομές αντιστοιχεί σε διεγερμένη

κατάσταση του ατόμου του οξυγόνου 8 O ;
α. 1s 2 2s 2 2p5
β. 1s 2 2s1 2p5
γ. 1s 2 2s 2 2p 4
δ. 1s1 2s1 2p5
Μονάδες 5
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να σημειώσετε για κάθε πρόταση αν είναι σωστή (Σ) ή λανθασμένη (Λ)
(μονάδες 4).
Να αιτιολογήσετε τις απαντήσεις σας: (μονάδες 8)
α. Ένα ηλεκτρόνιο σθένους του ατόμου του σεληνίου ( 34 Se ) στη θεμελιώδη
κατάσταση μπορεί να βρίσκεται σε ατομικό τροχιακό με τους εξής κβαντικούς
αριθμούς: n = 4, = 1 και m = 0 .
β. Το ανιόν X − έχει ηλεκτρονιακή δομή 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 . Επομένως, το στοιχείο Χ
ανήκει στην ομάδα των αλογόνων.
γ. Από τα στοιχεία 7 N , 22 Ti , 25 Mn και 32 Ge έχουν ομοιότητες στη χημική τους
συμπεριφορά τα στοιχεία 22 Ti και 25 Mn .
δ. Οι ενέργειες πρώτου ιοντισμού ενός αλογόνου Α και του ευγενούς αερίου Β της
ίδιας περιόδου είναι 1251 kJ / mol , 1521 kJ / mol , αντίστοιχα. Η ενέργεια πρώτου
ιοντισμού για το επόμενο στοιχείο Γ του Περιοδικού Πίνακα μπορεί να είναι 1296
kJ / mol .
Μονάδες 12
Β2. Το παρακάτω διάγραμμα αναπαριστά ένα μέρος του περιοδικού πίνακα, στο
οποίο αναφέρονται μερικά στοιχεία με τα σύμβολά τους.
α. Να διατάξετε κατά αύξουσα ηλεκτροθετικότητα τα στοιχεία Li, F, Rb και να

αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (μονάδες 4)
+
β. Να γράψετε την ηλεκτρονιακή δομή σε υποστιβάδες του Cu και του Br − .
(μονάδες 2)
γ. Σε ποια από τα στοιχεία που εμφανίζονται στο διάγραμμα το ιόν τους με φορτίο
+1 είναι ισοηλεκτρονιακό με το πλησιέστερο ευγενές αέριο; (μονάδες 2);
δ. Να εξηγήσετε αν ο χαλκός ( Cu ) θα σχηματίσει χημική ένωση με το Li ή με το Br.
(μονάδα 1)
ε. Να εξηγήσετε ποιον από τους ακόλουθους χημικούς τύπους έχει το φθορίδιο του
ρουβιδίου: RbF, RbF2, Rb2F. (μονάδες 2)
στ. Να εξηγήσετε ποια από τα στοιχεία που σας δίνονται και ανήκουν στον τομέα s
έχουν παρόμοιες χημικές ιδιότητες. (μονάδες 2)
Μονάδες 13
ΘΕΜΑ Γ
Γ1.Δίνονται τα στοιχεία 13 Al και 38 Sr .
α. Να βρείτε την ομάδα και την περίοδο στην οποία ανήκουν. (μονάδες 2).
β. Nα εξηγήσετε ποιο από αυτά έχει τη μεγαλύτερη ακτίνα. (μονάδες 2)
γ. Να εξηγήσετε ποιο από τα δύο στοιχεία έχει παραμαγνητικές ιδιότητες.
(μονάδες 2)
Μονάδες 6
Γ2. Στο σχήμα (1) δίνονται οι πρώτες πέντε ενέργειες ιοντισμού για ένα από τα δύο
αυτά στοιχεία.
α. Να εξηγήσετε αν το διάγραμμα 1 περιγράφει τις διαδοχικές ενέργειες ιοντισμού

του 13 Al ή του 38 Sr . (μονάδες 4)
β. Ποιο ηλεκτρόνιο απομακρύνεται πιο εύκολα από το στοιχείο; Το 1ο, το 2ο, το 3ο,
το 4ο ή το 5ο;(μονάδα 1) Να εξηγήσετε την απάντησή σας αναφέροντας σύντομα και
για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό. (μονάδες2)
Μονάδες 7
Γ3.Στο διάγραμμα 2 δίνονται οι ενέργειες ιοντισμού για το άτομο του καλίου, 19 K .
α. Ποια από τις ενέργειες πρώτου ιοντισμού είναι μικρότερη, η τιμή Y του καλίου ή
η τιμή Χ του στοιχείου του οποίου οι διαδοχικές ενέργειες ιοντισμού περιγράφονται
στο διάγραμμα 1 του ερωτήματος Γ2; Επισημαίνεται ότι στα δύο διαγράμματα οι
κατακόρυφοι άξονες είναι σε διαφορετική κλίμακα. (μονάδες 4)
β. Να εξηγήσετε ποια από τις ακόλουθες εξισώσεις περιγράφει ορθά τη διαδικασία
του 9ου ιονισμού για το κάλιο. (μονάδες 4)
i. (g) → X9+ (g) + 9e−  = 38600KJ
ii. (g) → X9+ (g) + 9e−  = −38600KJ
iii. 8+ (g) → X9+ (g) + e−  = 38600KJ
iv. 8+ (g) → X9+ (g) + e−  = −38600KJ
γ. Να ερμηνεύσετε την απότομη άνοδο ανάμεσα στην 9η και 10η ενέργεια ιοντισμού
στο διάγραμμα 2 (μονάδες 4)
Μονάδες 12
ΘΕΜΑ Δ
Δ1. Τα λέιζερ βασίζονται στη διέγερση και αποδιέγερση ατόμων. Μια ποσότητα
ατόμων υδρογόνου διεγείρεται με ηλεκτρικό ρεύμα και στη συνέχεια αφήνεται να
αποδιεγερθεί, οπότε παρατηρούμε την εκπομπή ακτινοβολίας.
α. Να υπολογίσετε την ενέργεια που θα έχει κάθε φωτόνιο το οποίο προέρχεται από
τη μετάβαση:
i. από τη στιβάδα L στην στιβάδα Κ και
ii. Από την στιβάδα Ν στην στιβάδα L. (μονάδες 4)
β. Να υπολογίσετε τη συχνότητα της ακτινοβολίας που αντιστοιχεί στα φωτόνια που
εκπέμπονται κατά τη μετάβαση i. (μονάδες (2)
γ. Αν θεωρήσουμε ότι όλα τα ηλεκτρόνια μεταπηδούν από την στιβάδα L στη
στιβάδα Κ, τότε να υπολογίσετε την ενέργεια που εκπέμπεται όταν αποδιεγερθούν
τόσα άτομα υδρογόνου, όσα αντιστοιχούν σε ποσότητα ίση με 4 g. (μονάδες 5)
δ. Αν η ταχύτητα του ηλεκτρονίου στο άτομο του υδρογόνου στην στιβάδα Κ είναι
6 106 m / s , να υπολογίσετε το μήκος κύματος που αντιστοιχεί στο ηλεκτρόνιο του
ατόμου του υδρογόνου όταν βρίσκεται στη στιβάδα αυτή. (μονάδες 2)
Μονάδες 13
Δ2.Για το ιόν 2  e + δίνεται ότι η ενέργεια της πρώτης ενεργειακής του στάθμης είναι.
E1 (2 He+ ) = −8,72 10−18 J .
α. Να εξηγήσετε αν είναι πιο εύκολο να απομακρύνουμε ένα ηλεκτρόνιο από το

άτομο του υδρογόνου ή από το κατιόν του ηλίου. (μονάδες 2)
β. Να ταξινομήσετε κατά αύξουσα σειρά μεγέθους το άτομο του 1  και τα ιόντα
2  e + και 3 Li 2 + (μονάδες 1). Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (μονάδες 4)
Μονάδες 6
Δ3. Αν γνωρίζετε ότι στο κατιόν του ηλίου για τον υπολογισμό της ενέργειας των
E1 ( 2 He + )
υπολοίπων ενεργειακών σταθμών ισχύει ο τύπος: E n ( 2 He + ) = τότε:
n2
α) Να υπολογίσετε την ενέργεια των ενεργειακών σταθμών με n = 2, 3 και 4 στο
+
2 e (μονάδες 3)
β) Να εξετάσετε αν με την ακτινοβολία που εκπέμπουν τα άτομα υδρογόνου του

ερωτήματος Δ1(α(i)), μπορούμε να προκαλέσουμε τη περαιτέρω διέγερση των
ιόντων ηλίου 2  e + που βρίσκονται ήδη στην ενεργειακή στάθμη E 2 . (μονάδες 3)
Δίνονται: E1 = −2,18 10−18 J (για το άτομο του υδρογόνου), h 6, 6 10−34 J  s ,
N 6 10 23 mol −1 , me = 9 10−31 Kg και A r (H) = 1 .
Μονάδες 6
Επιμέλεια: Βατούγιος Πέτρος – Χαρίτος Κωνσταντίνος

Θέμα Α
Α1: γ, Α2: γ, Α3: β, Α4: γ, Α5: β.
Θέμα Β
Β1.
α. Σωστό. Θέλουμε ένα ηλεκτρόνιο σθένους (εξωτερικής στιβάδας) του σεληνίου να
βρίσκεται στο τροχιακό που ορίζουν οι τρεις αυτοί κβαντικοί αριθμοί, δηλαδή στο
2 2 6 2 6 10 2 4
4pz. Γράφουμε την ηλεκτρονιακή δομή του σεληνίου: 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p
από την οποία φαίνεται ότι σε όλα τα τροχιακά της 4p υποστιβάδας τοποθετούνται
ηλεκτρόνια, σύμφωνα με τον κανόνα του Hund.
β. Σωστό. Από την ηλεκτρονιακή δομή του ιόντος X − προκύπτει ότι το άτομο του
2 2 6 2 5
στοιχείου X έχει ηλεκτρονιακή δομή 1s 2s 2p 3s 3p . Επομένως, το στοιχείο X
έχει 7 s και p ηλεκτρόνια στην εξωτερική του στιβάδα, άρα ανήκει στην 17η ομάδα,
δηλαδή στα αλογόνα.
γ. Σωστό. Γράφουμε τις ηλεκτρονιακές δομές των στοιχείων.
7 N :1s 2s 2p , 15 ομάδα
2 2 3 η
22 Ti :1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d2 4s2 , 4η ομάδα

25 Mn :1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d5 4s2 , 7η ομάδα
32 Ge :1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 4s2 4p2 , 14η ομάδα
Τα στοιχεία ανήκουν σε διαφορετικές ομάδες, όμως τα στοιχεία 22 Ti και 25 Mn είναι
στοιχεία μεταπτώσεως, επομένως έχουν ομοιότητες στη χημική τους συμπεριφορά.
δ. Λάθος. Το επόμενο στοιχείο είναι το πρώτο στοιχείο της επόμενης περιόδου,
δηλαδή είναι αλκάλιο. Θα έχει μικρότερη ενέργεια πρώτου ιοντισμού από το
αλκάλιο που βρίσκεται στην προηγούμενη περίοδο, το οποίο θα έχει μικρότερη
ενέργεια πρώτου ιοντισμού από το στοιχεία Α και Β που βρίσκονται πολύ δεξιότερά
του στην ίδια περίοδο. Συνεπώς, αναμένουμε Εi1,Γ <1251kJ / mol
Β2.
α. Γνωρίζουμε ότι η ηλεκτροθετικότητα μεταβάλλεται όπως η ατομική ακτίνα,
δηλαδή στον Περιοδικό Πίνακα αυξάνεται από δεξιά προς τα αριστερά σε μία
περίοδο (άρα F  Li ) και από πάνω προς τα κάτω σε μία ομάδα (άρα Li  Rb ).
Επομένως, για την ηλεκτροθετικότητα των ζητούμενων στοιχείων ισχύει
F  Li  Rb .
β. Από τον Περιοδικό πίνακα βλέπουμε ότι ο χαλκός έχει Z = 29 και το βρώμιο έχει
Ζ=35. Γράφουμε την ηλεκτρονιακή δομή των ουδετέρων ατόμων και στη συνέχεια
αφαιρούμε ή προσθέτουμε τον κατάλληλο αριθμό ηλεκτρονίων από την εξωτερική
στιβάδα. Έτσι προκύπτουν οι ηλεκτρονιακές διαμορφώσεις:
2 2 6 2 6
29 Cu :1s 2s 2p 3s 3p 3d
10
4s1 και 29 Cu + :1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10
35 Br :1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 4s2 4p5 και 35 Br − :1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 4s2 4p6
γ. Τα στοιχεία που αποκτούν δομή ευγενούς αερίου, όταν χάνουν ένα ηλεκτρόνιο,
είναι τα στοιχεία της πρώτης ομάδας (με εξαίρεση το υδρογόνο). Δηλαδή τα Li και
+
Rb. 3 Li :1s και 37 Rb+ :1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 4s2 4p6
2
δ. Ο χαλκός ως στοιχείο μεταπτώσεως είναι μέταλλο. Άρα θα σχηματίζει εύκολα

ενώσεις με αμέταλλα όπως είναι το Br και όχι με άλλα μέταλλα, όπως είναι το Li.
ε. Το ρουβίδιο είναι αλκάλιο άρα δίνει εύκολα ένα ηλεκτρόνιο αποκτώντας
2 6
ηλεκτρονιακή δομή εξωτερικής στιβάδας 4s 4p , η οποία είναι δομή υψηλής
σταθερότητας (ευγενούς αερίου) ( 37 Rb+ :1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 4s2 4p6 ). Αντίστοιχα
το φθόριο είναι αλογόνο άρα παίρνει εύκολα ένα ηλεκτρόνιο αποκτώντας, επίσης,
2 6
ηλεκτρονιακή δομή εξωτερικής στιβάδας 2s 2p , δηλαδή δομή υψηλής
σταθερότητας ( 9 F− :1s2 2s2 2p6 ).
Επομένως, κατά τη δημιουργία της ένωσης τους το Rb θα αποβάλλει ένα ηλεκτρόνιο
το οποίο θα προσλάβει το F και ο χημικός τύπος της ένωσής τους θα είναι RbF .
στ. Τα στοιχεία του τομέα s είναι τα H, Li, Rb. Από αυτά παρόμοιες ιδιότητες θα
έχουν τα Li και Rb που είναι αλκάλια, όχι όμως το Η που είναι αμέταλλο.
Θέμα Γ
Γ1.
α. Γράφουμε την ηλεκτρονιακή δομή των δύο στοιχείων:
Al :1s 2 2s 2 2p6 3s 2 3p1
Sr :1s 2 2s 2 2p6 3s 2 3p6 3d10 4s 2 4p6 5s 2
Συνεπώς, το αργίλιο 13 Al ανήκει στην 3η περίοδο και τη 13η ομάδα, ενώ το
στρόντιο 38 Sr ανήκει στην 5η περίοδο και τη 2η ομάδα.
β. Η ατομική η ακτίνα αυξάνεται από πάνω προς τα κάτω σε μία ομάδα και από
δεξιά προς τα αριστερά σε μία περίοδο. Το στρόντιο βρίσκεται πιο αριστερά και πιο
κάτω από το αργίλιο, επομένως θα έχει μεγαλύτερη ατομική ακτίνα.
γ. Από την ηλεκτρονιακή δομή παρατηρούμε ότι το αργίλιο έχει ένα μονήρες
ηλεκτρόνιο ενώ το στρόντιο κανένα. Άρα παραμαγνητικές ιδιότητες θα έχει το
αργίλιο.
Γ2.
α. Από το διάγραμμα 1 παρατηρούμε ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην 3η
και στην 4η ενέργεια ιοντισμού, με την 4η ενέργεια να είναι πολύ μεγαλύτερη. Αυτό
σημαίνει ότι όταν το άτομο έχει χάσει 3 ηλεκτρόνια και έχει σχηματιστεί το ιόν με
φορτίο +3, αυτό έχει δομή ευγενούς αερίου και απαιτείται πολύ μεγαλύτερο ποσό
ενέργειας για να χάσει ένα ηλεκτρόνιο ακόμα. Τις προδιαγραφές αυτές πληροί το
αργίλιο που έχει τρία ηλεκτρόνια στην εξωτερική του στιβάδα και το ιόν του Al3+
3+ 2 2 6
έχει δομή ευγενούς αερίου ( Al :1s 2s 2p ). Άρα το σχήμα περιγράφει τις
διαδοχικές ενέργειες ιοντισμού του αργιλίου.
Β. Από ένα άτομο απομακρύνεται πάντα πιο εύκολα το πρώτο ηλεκτρόνιο, όπως
φαίνεται και από το σχήμα όπου η ενέργεια πρώτου ιοντισμού έχει την μικρότερη
τιμή από όλες. Αυτό συμβαίνει γιατί είναι πάντα πιο εύκολο να απομακρύνεις ένα
ηλεκτρόνιο από ένα ουδέτερο άτομο σε σύγκριση με κάποιο ιόν του ίδιου ατόμου
που έχει θετικό φορτίο.
Γ3.
2 2 6 2 6 1
α. Γράφουμε τη ηλεκτρονιακή δομή του καλίου. 19 K :1s 2s 2p 3s 3p 4s .
Σύμφωνα με αυτήν το κάλιο ανήκει στην 4η περίοδο και την 1η ομάδα. Επομένως
έχει μικρότερη τιμή ενέργειας πρώτου ιοντισμού από το Αργίλιο, επειδή βρίσκεται
πιο αριστερά και πιο κάτω στον Περιοδικό Πίνακα. Άρα, η τιμή Υ είναι μικρότερη
της Χ.
β. Σύμφωνα με τον ορισμό της ενέργειας ιοντισμού, η χημική εξίσωση του ένατου
ιοντισμού θα περιγράφει την απομάκρυνση ενός ηλεκτρονίου από το ιόν X8+ , σε
αέρια κατάσταση. Επομένως αντιστοιχεί στην (iii) ή στην (iv). Επειδή γνωρίζουμε
ότι ο ιοντισμός είναι ενδόθερμη αντίδραση θα πρέπει η μεταβολή της ενθαλπίας να
έχει θετική τιμή. Άρα η σωστή χημική εξίσωση είναι η (iii).
γ. Γράφουμε την ηλεκτρονιακή δομή του ιόντος που προκύπτει μετά τον ένατο
9+ 2 2 6
ιοντισμό του καλίου K :1s 2s 2p . Παρατηρούμε ότι έχει δημιουργηθεί ένα ιόν με
δομή ευγενούς αερίου. Άρα η ενέργεια του 10ου ιοντισμού θα πρέπει να έχει μεγάλη
διαφορά από αυτήν του 9ου αφού τώρα πια πρέπει να απομακρύνουμε ένα
ηλεκτρόνιο από κατιόν με μεγαλύτερο θετικό φορτίο και επιπλέον με δομή ευγενούς
αερίου.
Θέμα Δ
Δ1.
α. Για να υπολογίσουμε την ενέργεια των φωτονίων θα χρησιμοποιήσουμε τον
τύπο: Eί =  = . − . .
Πρώτα υπολογίζουμε τις ενέργειες των αντιστοίχων στιβάδων
−2,18 10−18 J
E K = E1 = 2
= −2,18 10−18 J .
1
−2,18 10−18 J 1
EL = E2 = = .
22 4
−18
−2,18 10 J 1
E N = E4 = = .
42 16
Επομένως:
1 3 3
E ί,L →K =  L →K = 1 −  2 = 1 − = − 1 =  2,18 10−18 J .
4 4 4
  3 3
E ί,N →L =  N →L =  2 −  4 = 1 − 1 = − 1 =  2,18 10−18 J .
4 16 16 16
β. Για τη συχνότητα της ακτινοβολίας που αντιστοιχεί στην μετάβαση από την L
στην K στιβάδα έχουμε:
3
 2,18 10−18 J
3
h  1 =  2,18 10 J  1 = 4
−18
−34
= 2, 48 1015 s −1 (ή 2, 48 1015 Hz) .
4 6, 6 10 J  s
γ. Υπολογίζουμε τον αριθμό των ατόμων του υδρογόνου που περιέχονται σε 4 g
m 4
υδρογόνου: n H = = mol = 4 mol και N = n   = 4  6 1023 = 24 1023 .
Ar 1
3
Επομένως, αφού κάθε αποδιέγερση αντιστοιχεί σε ενέργεια  2,18 10 −18 J , όταν
4
αποδιεγερθούν όλα τα άτομα του υδρογόνου θα εκπεμφθεί ενέργεια ίση με:
3
24 1023   2,18 10−18 J = 39, 24 105 J = 3924 kJ .
4
δ. Για την εύρεση του μήκους κύματος θα χρησιμοποιήσουμε τον τύπο του de
h 6, 6 10−34 J  s 1,1 −9 1,1
Broglie:  = = −31
= 10 m = nm .
mu (9 10 Kg)  (610 m / s) 9
6
9
Δ2.
α. Για να απομακρύνουμε το μοναδικό ηλεκτρόνιο ενός ατόμου ή ιόντος χρειάζεται
να προσφέρουμε το ίδιο ή μεγαλύτερο ποσό ενέργειας από αυτό που έχει το
ηλεκτρόνιο. Για το άτομο του υδρογόνου η ενέργεια αυτή είναι ίση με
Ei1,1 H = E1,1 H = 2,18 10−18 J , ενώ για το ιόν του ηλίου είναι
E i1,He+ = E1,He+ = 8, 72 10 −18 J .

Επομένως είναι πιο εύκολο να απομακρύνουμε ένα ηλεκτρόνιο από το άτομο του
υδρογόνου σε σχέση με το κατιόν του ηλίου. Αυτό είναι αναμενόμενο, αφού το ιόν
του ηλίου έχει δύο πρωτόνια στον πυρήνα, άρα διπλάσιο πυρηνικό φορτίο, από το
άτομο του υδρογόνου.
β. Το 1  , το 2  e + και το 3 Li 2 + περιέχουν τον ίδιο αριθμό ηλεκτρονίων, δηλαδή
ένα, το οποίο βρίσκεται στη στιβάδα Κ. Όμως, διαφέρουν ως προς τον αριθμό
πρωτονίων του πυρήνα. Το άτομο του υδρογόνου έχει ένα πρωτόνιο, το ιόν του
ηλίου έχει δύο και το ιόν του λιθίου έχει τρία. Επομένως ο πυρήνας του 3 Li 2 + θα
έλκει περισσότερο το ηλεκτρόνιο και ο πυρήνας του 1  λιγότερο. Άρα το 3 Li 2 + θα
2+ +
έχει το μικρότερο μέγεθος και το 1  το μεγαλύτερο, οπότε 3 Li 2 He 1 H
Δ3
α. Σύμφωνα με τον τύπο ισχύει:
E1, + −8, 72 10−18
E 2, + = 2 He
= J.
2 He
4 4
E1, He+ −8, 72 10−18
E3, + = 2
= J
2 He
9 9
E1, + −8, 72 10−18
E 4, + = 2 He
= J
2 He
16 16
β. Οι ηλεκτρονιακές μεταβάσεις παρατηρούνται όταν το άτομο απορροφήσει τόση
ακριβώς ενέργεια όση χωρίζει δύο ενεργειακές στάθμες. Η ενέργεια που εκπέμπει η
αποδιέγερση L σε Κ στιβάδα στο άτομο του υδρογόνου, υπολογίστηκε
3
προηγουμένως ίση με  2,18 10 −18 J (1).
4
Βρίσκουμε την ενέργεια των πιθανών ηλεκτρονιακών μεταπτώσεων:
E1 E1 5E1 5  8, 72 10−18 5
E 2→3, + = E3 − E 2 = − = − = J =  2,18 10−18 J
2 He
9 4 36 36 9
−18
E E 3E 3  8, 72 10 3
E 2→4, + = E4 − E2 = 1 − 1 = − 1 = J = 2,18 10−18 J (2).
2 He
16 4 16 16 4
Από τις εξισώσεις (1) και (2) διαπιστώνουμε ότι η ενέργεια της ακτινοβολίας του
λέιζερ μπορεί να προκαλέσει την ηλεκτρονιακή διέγερση του ιόντος του ηλίου 2  e +
από τη 2η στην 4η ενεργειακή στάθμη.
Επιμέλεια: Βατούγιος Πέτρος – Χαρίτος Κωνσταντίνος

ΔΙΑΓΩΝ. ΨΕΒ -Γ΄ ΛΥΚ (ΜΕΙΩΜ. ΥΛΗ)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΔΙΑΓΩΝ. ΨΕΒ -Γ΄ ΛΥΚ (ΜΕΙΩΜ. ΥΛΗ)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΨΗΦΙΑΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΧΗΜΕΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

1ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΙΣ ΔΙΑΜΟΡΙΑΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ – ΩΣΜΩΣΗ ΚΑΙ ΩΣΜΩΤΙΚΗ ΠΙΕΣΗ

Β1. Απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις:

Δ2. Να υπολογίσετε τα mL νερού που απαιτούνται για να αραιώσουμε το διάλυμα

Επιμέλεια: Πάγκαλος Σπύρος – Παπαστεργιάδης Θωμάς

Επιστημονικός έλεγχος: Αποστολόπουλος Κωνσταντίνος – Γιαλούρης Παρασκευάς

ΧΗΜΕΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

1ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΙΣ ΔΙΑΜΟΡΙΑΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ – ΩΣΜΩΣΗ ΚΑΙ ΩΣΜΩΤΙΚΗ ΠΙΕΣΗ

Επειδή όμως ισχύει n ό = n1 + n 2 προσθέτοντας τις (1),(2) προκύπτει ότι

Επιμέλεια: Πάγκαλος Σπύρος – Παπαστεργιάδης Θωμάς

Επιστημονικός έλεγχος: : Αποστολόπουλος Κωνσταντίνος – Γιαλούρης Παρασκευάς

ΧΗΜΕΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

1Ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΘΕΡΜΟΧΗΜΕΙΑ

β. Σε κάθε εξώθερμη αντίδραση τα προϊόντα έχουν μεγαλύτερη ενέργεια από τα

i. Ο a είναι θετικός ή αρνητικός αριθμός; (μονάδα 1)

Επιμέλεια: Πάγκαλος Σπύρος – Παπαστεργιάδης Θωμάς

Επιστημονικός έλεγχος: Αποστολόπουλος Κωνσταντίνος – Γιαλούρης Παρασκευάς

ΧΗΜΕΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

1Ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΘΕΡΜΟΧΗΜΕΙΑ

Β3α. Περιγράφονται τέσσερεις χημικές μεταβολές στο θερμοχημικό κύκλο.

Για την εκλυόμενη θερμότητα ισχύει y  0,1 = 142  y = 1.420

Επιμέλεια: Πάγκαλος Σπύρος – Παπαστεργιάδης Θωμάς

Επιστημονικός έλεγχος: Αποστολόπουλος Κωνσταντίνος – Γιαλούρης Παρασκευάς

ΧΗΜΕΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

1Ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ

Το γράμμα κ στο παραπάνω διάγραμμα συμβολίζει

β. Η μείωση του όγκου του δοχείου υπό σταθερή θερμοκρασία θα είχε ως

β. Σε αριθμημένο διάγραμμα να παρουσιάσετε τις καμπύλες αντίδρασης των δύο

Γ1. Να προτείνετε τρείς τρόπους για να επιταχύνετε την παραπάνω αντίδραση,

Γ3. Ο παρακάτω πίνακας απεικονίζει τα αποτελέσματα τριών πειραμάτων που

Συγκέντρωση Συγκέντρωση Αρχική ταχύτητα

α. Να υπολογίσετε την τάξη της αντίδρασης. (μονάδες 5)

σε διάλυμα Υ όγκου 600 mL και περιεκτικότητας 3,4 % (w/v) σε  2  2 , τη χρονική

β. Με προσθήκη διαλύματος υπεροξειδίου του υδρογόνου συγκέντρωσης 0,8 M, στο

Επιμέλεια: Βατούγιος Πέτρος – Παπαστεργιάδης Θωμάς

Επιστημονικός έλεγχος: Αποστολόπουλος Κωνσταντίνος – Γιαλούρης Παρασκευάς

ΧΗΜΕΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

1Ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ

2C(s) +O2(g) Ea΄

από τη μορφή που έχει ο νόμος ταχύτητας. Για τη συγκεκριμένη αντίδραση

Δίνεται ότι n O2 = 0, 2 mol  x = 0, 2 .

β. Υπολογισμός μέσης ταχύτητας της αντίδρασης:

Επιμέλεια: Βατούγιος Πέτρος – Παπαστεργιάδης Θωμάς

Επιστημονικός έλεγχος: Αποστολόπουλος Κωνσταντίνος – Γιαλούρης Παρασκευάς

ΧΗΜΕΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

2Ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ

α. Να αναφέρετε ονομαστικά τη θεωρία στην οποία εντάσσεται η καταλυτική

α. Σε ποιο σώμα αναφέρεται αυτή η καμπύλη; (μονάδες 1) Να αιτιολογήσετε την

ί C HCl V.Cl .HCl

Επιμέλεια: Πάγκαλος Σπύρος – Χαρίτος Κωνσταντίνος

Επιστημονικός έλεγχος: Αποστολόπουλος Κωνσταντίνος – Γιαλούρης Παρασκευάς

ΧΗΜΕΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

2Ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ

Αρχικά 0,05 0,05 - - Το HCl σε

Αρχικά 0,05 0,1 - - Τα αντιδρώντα

Οι καμπύλες Α και Β δείχνουν την παραγωγή διπλασίων mol υδρογόνου σε σχέση

Επιμέλεια: Πάγκαλος Σπύρος – Χαρίτος Κωνσταντίνος

Επιστημονικός έλεγχος: Αποστολόπουλος Κωνσταντίνος – Γιαλούρης Παρασκευάς

ΧΗΜΕΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

1Ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΧΗΜΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ

Α5. Σε δοχείο σταθερού όγκου και σε ορισμένη θερμοκρασία έχει αποκατασταθεί η

Β3. Όταν διαλύουμε φρουκτόζη ή γλυκόζη (είναι ισομερείς ενώσεις με μοριακό