Aralin 3: MGA TEORYA SA PAGSASALIN

Matalik na magkaugnay ang teorya at praktika ng pagsasalin.

- Ang praktika ay ang aktwal na pagsasagawa ng pagsasalin
- Ang teorya ay hanay ng mga konsepto na naglalayong magsilbing gabay at magpabuti sa praktika

Ang teorya ang gabay ng tagasalin

- Ito ang batayan ng tagasalin sa mga pagpapasyang paiiralin sa proseso ng pagsasalin ng isang partikular na
teksto

Pagtanaw sa Kasaysayan ng Teorya ng Pagsasalin

Sa kanyang talakay sa Early Theories of Translation, tinitingnan ni Amos (1973) ang kasaysayan ng teorya ng pagsasalin
bilang: “by no means a record of easily distinguishable, orderly progression”

- Walang malinaw na pagyuyugto ng mga teorya ng pagsasalin

- Ang mga paraan ng pagsasalin ng mga unang tagasalin ay mahahango sa mga introduksiyon ng mga ginawang
salin o sa mga komentaryo ng mga tagasalin
- Magkakaiba ang pagpapakahulugan sa “katapatan” (faithfulness), “katiyakan” (accuracy), at mismong
“pagsasalin” ng mga tagasalin

Pagyuyugto ng Kasaysayan ng Teorya sa Pagsasalin

- Panahon bago ang linggwistikong pagteteorya sa pagsasalin
- Panahon ng lingguwistikong pagteteorya sa pagsasalin
- Panahon ng pangkulturang pagteteorya sa pagsasalin

TEORYA SA PANAHON BAGO ANG LINGGUWISTIKONG PAGTETEORYA SA PAGSASALIN

Salita-Sa-Salita at Diwa-Sa-Diwang Pagsasalin

- Hanggang sa ikalawang hati ng 20th Siglo, ang mga pagteteorya sa pagsasalin sa kanluran ay waring nakakulong
sa tinatawag ni George Steiner (1998) na “mababaw” na argumento sa ”triadic model” na “literalism”,
“paraphrase” at “free imitation”
- Ang pagkakaiba sa pagitan ng salita-sa-salita (i.e. “literal”) at diwa-sa-diwang (i.e. “free”) pagsasalin ay nagmula
pa sa panahon nina Cicero(106-43 BCE) at ni St. Jerome (347-420 CE)
- Samantala, sa kanluran, kung saan pinakaprominente ang katayuan ng klasikal na mga awtor ng sinaunang
Griyego at Roma, ito ang naging batayan ng mga pangunahing akda hinggil sa pagsasalin sa loob ng halos
dalawang libong taon

- Ipinaliwanag ng Romanong retorisyan na si Cicero sa kaniyang De Optimo Genere Oratorum (46 BC) na isinalin
niya ang mga talumpati ng mga Griyegong orador na sina Demosthenes at Aeschines bilang isang orador, hindi
bilang interpreter
- “And I did not translate them as interpreter, but as an orator, keeping the same ideas and forms, or as one
might say, the ‘figures’ of thought, but in language which conforms to our usage. And in so doing, I did not hold
it necessary to render word for word, but I preserved the general style and force of the language” - Cicero 46 BC

Para kay Cicero:

Interpreter – salita-sa-salitang tagasalin
Orador – sinubukang lumikha ng salin upang pakilusin ang mga tagapakinig

St. Jerome (siglo 4CE)

- Nagsalin sa Latin ng Greek Old Testament


 - “Now I not only admit but freely announce that in translating from Greek—except of course in the case of the
Holy Scriptures, where even the syntax contains a mistery – I render not wordfor-word, but sense-for-sense” -St
Jerome 395CE
Martin Luther
- Isinalin sa East Middle German ang New Testament (1522) at Old Testament (1534)
- Naging kontrobersyal ang pagsasalin niya ng isang bahagi ng Bibliya
- Sinundan ang ginawa ni St. Jerome sa pagtutol sa salita-sa-salitang pagsasalin dahil sa paraang ito madalas na
hindi naipararating ang parehong kahulugan ng ST at madalas ay imposible itong maintindihan

Mga Unang Pagtatangka sa Mas Sistematikong Teorya ng Pagsasalin

- “…the England of the 17th century marked an important step forward in translation theory with ‘deliberate,
reasoned statements, unmistakable in their purpose and meaning’ ” - Amos (1973)
- Nakatuon sa salin sa Ingles ng mga berso ng mga klasikong Greek at Latin

John Dryden (1680)

- May tatlong uri ng salin: (1) metaphrase o literal na pagsasalin; (2) paraphrase o diwa-sa-diwang pagsasalin; at
(3) imitation o adaptasyon
- Mas pinapaboran niya ang paraphrase
- Sa kanyang pagsasalin ng Aeneid ni Virgil, sinabi niya: “I thought fit to steer betwixt the two extremes of
paraphrase and literal translation; to keep as near my author as I could, without losing all his graces, the most
eminent of which are in the beautyof his words.”
- “I may presume to say... I have endeavoured to make Virgil speak such English as he would himself have spoken,
if he had been born in England, and in the present age..”
- Sa pangkalahatan, si Dryden at iba pang nagsasalin sa panahong ito ay lubhang preseptibo, nagtatakda kung ano
ang sa kanilang opinyon ay dapat gawin upang maging matagumpay ang isang salin

Alexander Fraser Tytler

- Sa Ingles, itinuturing na kaunaunahang komprehensibo at sistematikong pag-aaral ng pagsasalin ang kanyang
inilatag sa kanyang “Essay on the Principles of Translation”
- Para sa kanya, ang mahusay na pagsasalin ay nakatuon sa mambabasa ng TL
Tatlong Tuntunin sa Pagsasalin:
- Ang salin ay dapat na magbigay ng kompletong talaan ng mga idea ng orihinal
- Ang estilo at paraan ng pagsulat ay dapat na may katulad na katangiang (form) ng orihinal
- Ang salin ay dapat na taglayin ang diwa at espiritu (dating sa mambabasa) ng orihinal na akda

Friedrich Schleirmacher
- “On the Different Methods of Translating”
- Pinag-iba ang dalawang uri ng tagasalin batay sa uri ng tekstong isasalin: (1) Tagasalin ng komersyal na teksto (2)
Tagasalin ng akademiko at artistikong teksto
- “Either the translator leaves the writer in peace as much as possible and move the reader towards him or he
leaves the reader in peace as much as possible and move the writer toward him”
- Umigpaw sa nakakahong isyu ng salitasa-salita; diwa-sa-diwa, literal, matapat at malayang pagsasalin ng
kanyang panahon
May dalawang landas ang tinatalunton ng ‘tunay na tagasalin’:
- Ilapit ang mambabasa sa awtor;
- Ilapit ang awtor sa mambabasa
- Mas pabor sa una –ampunin ang alienating na paraan ng pagsasalin; may diin sa wika at nilalaman ng ST

PANAHON NG LINGGUWISTIKONG PAGTETEORYA SA PAGSASALIN

- Ang mga teorisyan noong dekada 50 hanggang 60 ay nagsimulang sumubok ng mas sistematikong pagsusuri sa
pagsasalin

 - Ang bagong debate sa panahong ito ay nakatuon sa pangunahing isyu sa lingguwitika, lalong-lalo na ang tungkol
sa ‘meaning’ at ‘equivalence’

Eugene Nida
- Ang kanyang teorya sa pagsasalin ay nabuo mula sa kanyang pamamahala sa pagsasalin ng Bibliya mula Ingles
patungo sa iba’t ibang wika ng Africa at Latin America
- Ilan sa mga TL ay walang tradisyong pasulat
- Marami sa tagasalin ay walang karanasan sa pagsasalin, nahihirapan sa pampanitikan at metaporikal na aspekto
ng mga teksto
- Ginamit niya ang ilang idea noon sa linguistics
Dalawang mahalagang akda noong 1960’s:
a) Toward a Science of Translating (1964)
b) The Theory and Practice of Translation (Nida & Taber, 1969)
- Pagsusuri sa kahulugan —isa sa pangunahing problema ng mga tagasalin ni Nida
- Nagpaliwanag si Nida ng mga paraan ng pagsusuri ng kahulugan sa pagsasalin
- Humiwalay sa idea na ang salita ay may iisa at tiyak na kahulugan; nagkakaroon lamang ng kahulugan ang salita
batay sa konteksto at lumilikha ito ng magkakaibang pagbasa sa iba’t ibang kultura
- Pagtutumbas batay sa malawak na konteksto tulad ng kultura at mambabasa kung kaya minungkahi ang
Dalawang (2) uri ng pagtutumbasan:
- Formal Equivalence at;
- Dynamic Equivalence

Formal Equivalence
- Adheres closely to ST form– “quality of translation in which features of the form of the ST have been
mechanically reproduces (salita-sasalitang pagsasalin) in the receptor language”
- “involves the purely formal replacement of one word or phrase in the SL by another TL”
- Layunin: “allow ST to speak ‘in its own terms’ rather that attempting to adjust it to the circumstances of the
target culture”
Halimbawa:
a. original wording
b. not joining or splitting sentences
c. preserve formal indicators like punctuation marks or paragraph breaks
d. Explanatory note (kapag hiniram ang salita)
- Fidelity to lexical details and grammatical structures; accuracy
- Iba sa literal translation
- “while literal translation tend to preserve formal features almost by default (i.e. with little or no regard for
context, meaning or what is implied by a given utterance), a formal translation is almost contextually motivated:
formal features are preserved only if they carry contextual values that become part of overall text meaning (e.g.
deliberate ambiguity in the ST).”
- Kailan masasabing contextually motivated:
a) pagpapanatili ng ambigwidad
b) iba pang pagkakataon na ang mensahe ay kapuwa nasa form at content

Dynamic Equivalence (free)

- Mas matingkad ang interbensyon ng tagasalin
- “Translation in which the message of the original text has been so transported into the receptor language that
the response of the receptor is essentially like that of the original receptors.”
- Aim: equivalent effect; naturalness
- Ginagamit ito kapag: Ang ST ay hindi malinaw o hindi maintindihan kapag ginamitan ng formal equivalence (may
suliranin sa comprehensibility)
a. dressed to kill- nakapamburol
b. hand to mouth existence – isang kahig isang tuka

 - Ang ST ay hindi gaanong form-bound- ang form ay hindi gaanong sangkot sa pagpapahayag ng kahulugan

Pangkalahatang Paraan ng Dynamic Equivalence

- Pag-uulit (redundancy)
- Pagpapaliwanag
- Pagpapaikli (gisting)
- Pagdaragdag
- Alterasyon
- Paglalagay ng footnote
- Modipikasyon ng wika para umangkop sa karanasan ng target audience
- Pagbabago ng ayos ng pangungusap

- Sa dynamic equivalence, ang layunin ay i-reproduce ang kahulugan at hindi i-improve

- Hindi dapat tingnan ang dalawang metodo bilang absolute techniques
- Ang karaniwan talagang nangyayari, ang tagasalin ay gumagawa ng literal na pagsasalin, at pagkatapos, batay sa
iba’t ibang salik ay pumipili sa literal, formal at dynamic equivalence
Halimbawa:
“Martes y 13” (Spanish)
‘Tuesday the 13th’ (formal translation)
‘Friday the 13th’ (dynamic translation)

Peter Newmark
- Hindi nilalayong magsulong ng anumang monolitikong teorya sa pagsasalin, sa halip ay sinubukang maghain ng
batayan kung paano resolbahin ang mga suliraning kinakaharap sa proseso ng pagsasalin
- Semantic and Communicative Translation
- Ang semantikong uri ng pagsasalin ay tumitingin sa formal values ng ST at pinananatili ito hangga’t maaari
- Ang komunikatibonguri ng pagsasalin ay tumitingin sa pangangailangan ng target audience at inaangkop ang
salin sa kanila hangga’t maaari

Semantikong Salin Komunikatibong Salin

- Focuses on the meaning
- Looks back at the ST and tries to retain its
characteristics as much as possible
- More complex, awkward, detailed, concentrated
- Tendency to over translate
- Concentrates on effect
- Looks towards the new addressee; trying to
satisfy them as much as possible
- Tends to under-translate, to be smoother, more
direct and easier to read

Werner Koller
- Naniniwalanghindi dapat malimita sa dalawang uri ang equivalence
- Ang equivalence ay maaaring tingnan sa iba’t ibang bahagi at antas ng teksto
- Nagmungkahi ng limang uri ng equivalent relations

URI NG EQUIVALENCE

 Denotative - batay sa mga ekstra-lingguwistikong mga salik sa loob ng teksto

 Connotative - batay sa paraan kung paano pinahayag ang ST; may kinalaman sa “stylistic equivalence”
 Text-normative - related to text types, with different kinds of text behaving in different ways (malapit sa text
typologies ni Reiss)
 Pragmatic - “communicative equivalence”, isinasaalangalang ang tagatanggap ng target na teksto; ito ang
dynamic equivalence ni Nida


  Formal - may kinalaman sa form ar estetikong katangian ng teksto; kilala din ito bilang “expressive equivalence”;
iba ito sa formal equivalence ni Nida

Functionalist and Communicative Approach

- 1970’s -1980’s –linguistic approach patungong functional approach

MGA TEORISTA
Hans Vermeer: Skopos Theory
Christianne Nord: Detailed Text-Analysis Model
Katharina Reiss: Text Type

Hans Vermeer at Teoryang Skopos

- “Groundwork for a General Theory of Translation”
- Mas mahalaga ang pagpapaliwanag ng pagsasalin kaysa paghahanap ng equivalent

Teoryang Skopos
- Skopos- mula sa salitang Griyego na nangangahulugang ‘purpose’ o ‘aim’
- Ano ang layunin ng salin?
- Teoryang Skopos, ang target na teksto (TT) ay pangunahing nakabatay dapat sa skopos o function nito sa target
na konteksto
- Sa simula pa lang ng pagsasalin, kailangang tanungin ng tagasalin:
a) Bakit isinasalin ang ST?
b) Ano ang magiging function ng TT?
- Dalawangbatayang tuntunin ng skopos:
Rule 1: “an interaction is determined by (or is a function of) its purpose”
Rule 2: “the skopos can be said to vary according to the recipient”
- Dapat piliin ang paraan ng pagsasalin sa pinakaangkopna makatutugon sa layunin
Implikasyon ng Teoryang Skopos
- Kinikilala ang iba’t ibang posibilidad ng pagsasalin ng teksto
- Nagiging target-oriented ang pagsasalin
- Sa halip na tingnan ang ST bilang fixed body of facts na dapat maipasa sa target audience, ang ST ay tinitingnan
bilang information center na dapat suriing Mabuti ng tagasalin para mapili ang elemento at katangian nitong
pinakaangkop sa layunin ng pagsasalin
- Ang pagsasalin ay paglikha ng bago at orihinal sa halip na magbigay lamang ng parehong impormasyon gamit
ang ibang wika
Halimbawa ng Teoryang Skopos
- Ambigwidad sa will na nakasulat sa French ay dapat na gumamit ng literal na pagsasalin para halimbawa sa isang
banyagang abogado
- Adaptasyon ng Don Quixote para maging kuwentong pambata

Translation Commission (Brief)

Commission- entity o forces na nakaaapekto sa pagsasalin
- Terminong ginamit ni Vermeer sa framework ng translatorial action
- Specifications na batayan ng tagasalin sa pagbuo niya ng TT
- Maaring magmula sa isang kliyente o iba pang third party; hayag na mga tagubilin at kahingian
- Ang tagasalin bilang eksperto ay dapat na mag-ambag sa pagbuo nito
- Karaniwan din itong di-hayag na mga prinsipyo o preperensiya na nasa isip lamang ng tagasalin
- Hayag man o di-hayag, para kay Vermeer, ang pagsasalin ay dapat na nakabatay sa isang komisyon na tumitiyak
sa:
a. layunin (skopos) ng TT


 b. mga kondisyong ginagalawan sa pagtatamo ng layuning ito ( kabilang ang praktikalidad tulad ng
deadline, fees, text-type, paraan ng pagsasalin, atbp.)

Text Type ni Katharina Reiß

- Ang tipolohiya o pag-uuri ng tekstong pinakamalaganap na ginagamit sa teorya ng pagsasalin ay ang ipinanukala
ni Reiss (1976:10) na nakabatay sa konsepto ni Karl Bühler ng mga gamit ng wika.
- Naghain ng tatlong pangunahing text-type:
a. informative (content-focused text)
b. expressive (form-focused text)
c. operative text ( appeal-focused texts)

Mga Uri ng Teksto ayon kay Reiss

1. Tekstong Impormatibo
- Ang pangunahing layunin ng tagasalinang ipaabot sa mambabasa ang impormasyon
- Kailangang pantuonan ng tagasalin ang semantikong pagtutumbas

2. Tekstong Ekspresibo
- Katangianng ganitong mga tekstoang pagkakaroon ng aesthetic component
- Nakatuonsa malikhaing paglikha at estetika, katulad sa estilo at himig ng orihinal

3. Tekstong Operatibo
- Nakatuon sa partikular na mga pagpapahalaga at padron ng pag-uugali
- Mga tekstonghumihiling o nanghihimoksa mambabasa na kumilos, mag-isip, o dumama ayon sa layunin ng
teksto


Lawrence Venutti
- Amerikanong tagasalin at teorista
- Nagmungkahi ng dalawang estratehiya sa pagsasalin: domestication at foreignization

Domestication
- Ang pagsasalin ay madulas, transparent na ginagamit para hindi mahalata na iba o banyaga ang ST
- Ilang kongkretong estratehiya:
a. pagpili ng tekstong pwedeng lapatan ng domestication
b. Paggamit ng madulas na estilo
c. Adaptation at iba pang dinamikong pagtutumbas
Foreignization
- Maituturing na hamon sa paraan ng pag-iisip ng dominanteng kultura na sumusupil sa pagiging banyaga ng TT
- Ang target ay bigyan ang mambabasa ng “alien reading experience”

