ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΔΜΥ61

1η ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Μεταβολές στην σχέση ιατρού-ασθενή υπό το πρίσμα της διαδικτυακής

ιατρικής πληροφορίας.

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΦΟΙΤΗΤΗ: ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΔΡ. ΛΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΑ

Πάτρα, Νοέμβριος 2014

Πρόλογος

Η διαδικτυακή ιατρική πληροφορία αποτελεί πλέον αναπόσπαστο

μέρος της σχέσης του ιατρού με τον ασθενή. Το διαδίκτυο παρέχει στους
ασθενείς πρόσβαση σε πληθώρα πληροφοριών και ερευνών που μέχρι
πρότινος θεωρούνταν κεκτημένο των επαγγελματιών υγείας.

Η παρούσα εργασία πραγματεύεται την ανάλυση της επίδρασης που

έχει η διαδικτυακή ιατρική πληροφορία στην θεραπευτική σχέση. Αρχικώς
καταδεικνύεται ότι η πρόσβαση στις διαδικτυακές πηγές πληροφόρησης
ενδυναμώνει τον ασθενή, ο οποίος ξεφεύγει από το στερεοτυπικό ρόλο του
αντικειμένου στην σχέση με τον ιατρό και αποκτά ενεργότερο ρόλο
συμμετέχοντας στην θεραπευτική διαδικασία.

Τέλος διερευνώνται τα οφέλη και οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν από την

οικειοποίηση εκ μέρους του ασθενή της διαδικτυακής ιατρικής πληροφορίας
ως εργαλείο ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του σε θέματα που άπτονται
της ασθένειας και της θεραπείας.

Λέξεις Κλειδιά: Διαδίκτυο, θεραπευτική σχέση, ενδυνάμωση.

1
Περιεχόμενα
1. Εισαγωγή.......................................................................................................3

2.Θεωρητικές προσεγγίσεις της σχέσης ιατρού-ασθενή...................................3

2.1 Σχέση ιατρού ασθενή βάσει του μοντέλου του Freidson..........................4

2.2 Σχέση ιατρού ασθενή βάσει του μοντέλου των Szasz και Hollender.......5

3.Ενδυνάμωση ασθενή. Θεωρητικές προσεγγίσεις...........................................7

4.Πρόγραμμα παρέμβασης για ενδυνάμωση ασθενών με ρευματοειδή

αρθρίτιδα............................................................................................................8

4.1 Η έλλειψη πληροφόρησης βλάπτει….......................................................8

4.2 Πρόγραμμα αυτοδιαχείρισης ασθενών με ρευματοειδή αρθρίτιδα...........9

5. “Dr Google”: Η νέα διάσταση στη σχέση Ιατρού-Ασθενή............................10

5.1 Οφέλη από την αναζήτηση ιατρικής πληροφορίας στο διαδίκτυο..........10

5.2 Κίνδυνοι και περιορισμοί της διαδικτυακής ιατρικής πληροφορίας........11

6. Συμπερασματικές Παρατηρήσεις.................................................................11

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ................................................................................................13

2
1. Εισαγωγή.

Στις μέρες μας δεν είναι σπάνιο στον τομέα της υγείας ο ασθενής να
θεωρείται ως καταναλωτής υπηρεσιών υγείας, παρά άτομο που χρειάζεται
ίαση. Αυτή η αλλαγή τρόπου σκέψης επακολούθησε της αξιοσημείωτης
ανάπτυξη της μηχανοργάνωσης και διαδικτυοποίησης της ιατρικής
πληροφορίας, που την κατέστησε εύκολα προσβάσιμη (Cotten & Gupta,
2004, Glynn, 2014).
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση δεν αποτελεί νεωτερισμό,
παρατηρείται διαρκώς αυξανόμενο ενδιαφέρον στην μελέτη της
αλληλεπίδρασης των ασθενών με τον αυξανόμενο όγκο πληροφοριών, καθώς
και πώς μπορεί αυτή να χρησιμοποιηθεί για την παροχή βελτιωμένων
υπηρεσιών υγείας (Gerber & Eiser, 2001).
Σημαντικά λιγότερες ερευνητικές προσπάθειες, ωστόσο, έχουν
τελεσφορήσει αναφορικά με την μελέτη του τρόπου με τον οποίο επηρέασε
την παραδοσιακή σχέση ιατρού-ασθενή η χρήση της διαδικτυακής ιατρικής
πληροφορίας καθώς και η μετάλλαξη του ασθενή από άτομο που αναζητά
θεραπεία σε καταναλωτή υπηρεσιών υγείας (Glynn, 2014).
H παρούσα εργασία πραγματεύεται την ανάλυση των μεταβολών που
συντελέστηκαν στην σχέση ιατρού-ασθενή βάσει της ευκολότερα
προσβάσιμης ψηφιοποιημένης ιατρικής πληροφορίας.
Αρχικώς επιχειρείται μια ανάλυση ορισμένων θεωρητικών σχημάτων
της σχέσης ιατρού-ασθενή. Έπειτα επιχειρείται η ανάλυση της έννοιας της
ενδυνάμωσης σε συσχέτιση με την θεραπευτική σχέση και παρουσιάζεται ένα
πρόγραμμα ενδυνάμωσης ασθενών με ρευματοειδή αρθρίτιδα. Τέλος
διερευνάται πώς επέδρασσε η χρήση του διαδικτύου ως μέσο πληροφόρησης
των ασθενών στην σχέση ιατρού ασθενή και επισημαίνονται τα οφέλη και οι
κίνδυνοι που πηγάζουν και τεκμαίρονται από αυτό.

3
2.Θεωρητικές προσεγγίσεις της σχέσης ιατρού-ασθενή.

Στην ακόλουθη ενότητα επιχειρείται μια θεωρητική προσέγγιση της

σχέσης ιατρού-ασθενή. Για τις ανάγκες της παρούσης εργασίας παρατίθενται
δύο θεωρητικά σχήματα το μοντέλο συγκρούσεων του Freidson, καθώς και το
μοντέλο των Szasz και Hollender.

2.1 Σχέση ιατρού ασθενή βάσει του μοντέλου του Freidson

Ο Freidson (1970) στο σύγγραμμα του “Profession of Medicine”

περιγράφει την σχέση ιατρού-ασθενή ως αντίθεση αντιλήψεων και
προοπτικών (clash of perspectines) αναφορικά με το πώς αντιλαμβάνεται ο
καθένας εκ των δύο την ασθένεια. Αν και οι συγκρούσεις ενδέχεται να
αναδειχθούν προοδευτικά, ωστόσο σύμφωνα με τον συγγραφέα, αυτό είναι
σχεδόν δεδομένο διότι οι εταίροι της συγκεκριμένης σχέσης έχουν
αποκλίνουσες προτεραιότητες.

Από την μία ο ασθενής επιζητά να επιλύσει το ζήτημα υγείας που του
έχει ανακύψει, προσπαθώντας να εκμαιεύσει το μέγιστο δυνατό βαθμό
παρεχόμενων υπηρεσιών από τον ιατρό. Στον αντίποδα, ο ιατρός στην
προσπάθειά του να εξυπηρετήσει μεγάλο αριθμό ασθενών και να κατανείμει
το χρόνο του ισόποσα σε όλους, επενεργεί αντίθετα προς την κατεύθυνση
που θα επιθυμούσε ο ασθενής ως μεμονωμένη περίπτωση (Μαντή &
Τσελέπη, 2000).

Προκειμένου να γίνει καλύτερα κατανοητή η συγκρουσιακή σχέση

μεταξύ ιατρού και ασθενή παρατίθεται το ακόλουθο παράδειγμα με την μορφή
διαλόγου:

Ιατρός: κύριε Χ οι αιματολογικές σας εξετάσεις δείχνουν αυξημένες τιμές

Χοληστερίνης. Η λεγόμενη καλή χοληστερίνη είναι 35 μονάδες
δηλαδή 5 μονάδες κάτω από τα φυσιολογικά όρια, ενώ η κακή
χοληστερίνη είναι 190 μονάδες, δηλαδή 30 μονάδες πάνω από τα
φυσιολογικά όρια. Η συνολική σας χοληστερίνη δηλαδή είναι 225

4
 μονάδες. Αυτό σε συνδυασμό με την καθιστική ζωή που κάνετε και
το αυξημένο σωματικό σας βάρος ενδέχεται να σας προκαλέσουν
στεφανιαία νόσο ή αρτηριοσκλήρωση.

Ασθενής: Ωραία γιατρέ. Γράψε μου φάρμακα κατά της χοληστερίνης για να
την ρίξω.

Ιατρός: Αρχικώς κύριε Χ θα ήθελα να σας συστήσω αλλαγή τρόπου ζωής,

με περισσότερη άσκηση, αποφυγή trans λιπαρών και απώλεια
βάρους. Θα σας δώσω συγκεκριμένες οδηγίες τις οποίες θα πρέπει
να εφαρμόσετε. Αν δεν καταφέρουμε να επιτύχουμε μείωση της
χοληστερίνης τότε θα συζητήσουμε για φαρμακευτική αγωγή.

Ασθενής: Γιατρέ μου δεν έχω χρόνο για χάσιμο. Δουλεύω 16 ώρες την ημέρα
και δεν μπορώ να υποβάλλω τον εαυτό μου σε δίαιτα και άσκηση.
Γι’ αυτό θέλω να μου γράψεις φάρμακα.

Ιατρός: Κύριε Χ τα ιατρικά πρωτόκολλα λένε ότι πρώτα εφαρμόζουμε τις

οδηγίες που σας έδωσα και εφόσον αυτές αποτύχουν ορίζουμε
φαρμακευτική αγωγή.

Ασθενής: Γιατρέ γράψε μου τα φάρμακα να φύγω, αλλιώς να πάω σε άλλο

γιατρό…

Ιατρός: Λυπάμαι αλλά δεν μπορώ να σας γράψω τα φάρμακα.

Ασθενής : Λυπάμαι αλλά θα αλλάξω γιατρό.

2.2 Σχέση ιατρού ασθενή βάσει του μοντέλου των Szasz και Hollender

Η θεωρία των Szasz kai Hollender αναδεικνύει την σημαντικότητα της

κοινής συναίνεσης στην σχέση του ιατρού με τον ασθενή (Μαντή & Τσελέπη,
2000, DiMatteo & Martin, 2011, Szash & Hollender, 1956). Το θεωρητικό αυτό
σχήμα απαρτίζεται από τρία μοντέλα, τα οποία καθορίζονται από την
κατάσταση υγείας του ασθενούς και τη θεραπεία που προτείνει ο ιατρός.

5
 Το πρώτο μοντέλο αναφέρεται στον ενεργητικό ιατρό και στον
παθητικό ασθενή. Ισχύει όταν ο ασθενής αδυνατεί λόγω της κατάστασής του
να συμμετάσχει στην διάδραση με τον ιατρό του, όπως π.χ. όταν βρίσκεται σε
κωματώδη κατάσταση ή αναισθησία. Σε μια τέτοια κατάσταση ο ιατρός
ενεργεί και ο ασθενής αποδέχεται παθητικά τις προτεινόμενες ιατρικές
πράξεις.

Το δεύτερο μοντέλο χαρακτηρίζεται ως κατευθυνόμενη συνεργασία.

Στο μοντέλο αυτό ο ιατρός αναλαμβάνει την μερίδα του λέοντος αναφορικά
τόσο με την διάγνωση όσο και με την θεραπεία του ασθενή. Ο ασθενής
αφενός αλληλοεπιδρά με τον ιατρό, ωστόσο αφήνει σε αυτόν τις σημαντικές
αποφάσεις που σχετίζονται με την θεραπεία του.

Το τρίτο μοντέλο είναι γνωστό ως το μοντέλο της αμοιβαίας

συμμετοχής. Ιατρός και ασθενής αποφασίζουν από κοινού για όλες τις
πτυχές της θεραπευτικής διαδικασία από τον σχεδιασμό των αρχικών
διαγνωστικών εξετάσεων έως και την επιλογή της φαρμακευτικής αγωγής και
θεραπείας. Πρόκειται για την πιο αποδοτική μορφή αλληλεπίδρασης στην
σχέση ασθενή και ιατρού, καθότι επιτυγχάνεται η από κοινού ανάπτυξη
εξατομικευμένων θεραπευτικών σχημάτων προσαρμοσμένα στις ανάγκες και
τι απαιτήσεις του ασθενή.

Πρακτικώς σχέση αμοιβαίας συμμετοχής μπορεί να αποτελεί ο

παρακάτω διάλογος, ο οποίος αποτελεί αναπροσαρμογή του διαλόγου της
προηγούμενης ενότητας (συγκρουσιακό μοντέλο) στο μοντέλο της αμοιβαίας
συμμετοχής:

Ιατρός: κύριε Χ οι αιματολογικές σας εξετάσεις δείχνουν αυξημένες τιμές

Χοληστερίνης. Η λεγόμενη καλή χοληστερίνη είναι 35 μονάδες
δηλαδή 5 μονάδες κάτω από τα φυσιολογικά όρια, ενώ η κακή
χοληστερίνη είναι 190 μονάδες, δηλαδή 30 μονάδες πάνω από τα
φυσιολογικά όρια. Η συνολική σας χοληστερίνη δηλαδή είναι 225
μονάδες. Αυτό σε συνδυασμό με την καθιστική ζωή που κάνετε και
το αυξημένο σωματικό σας βάρος ενδέχεται να σας προκαλέσουν
στεφανιαία νόσο ή αρτηριοσκλήρωση.

6
Ασθενής: Γιατρέ μου αναγνωρίζω το πρόβλημα και έχω αποφασίσει να
αλλάξω τρόπο ζωής. Μπορώ να βελτιώσω την διατροφή μου και να
περιορίσω τα λιπαρά, ωστόσο δεν μπορώ να ασκούμαι διότι
εργάζομαι 16 ώρες το 24ωρο.

Ιατρός: Χαίρομαι καταρχήν που προτίθεστε να αλλάξετε τρόπο ζωής. Η

αλλαγή που προτείνετε στις διατροφικές σας συνήθειες είναι
σημαντική. Ωστόσο, χρειάζεται και άσκηση. Επειδή δεν έχετε
χρόνο για να πάτε π.χ. στο γυμναστήριο λόγω εργασίας θα
πρότεινα να αλλάξετε τις καθημερινές σας συνήθειες, ώστε να
εντάξετε την άσκηση στην καθημερινή σας ρουτίνα. Μπορείτε να
σκεφτείτε κάποιο τρόπο για αυτό;

Ασθενής: Ίσως το να πηγαίνω στην δουλειά με τα πόδια θα αποτελούσε μια

καλή λύση.

Ιατρός: Ακριβώς. Ίσως πάλι να χρησιμοποιούσατε τις σκάλες αντί για το

ασανσέρ.

Ασθενής: Μάλιστα γιατρέ. Καταλαβαίνω τι εννοείτε σας ευχαριστώ πολύ.

3.Ενδυνάμωση ασθενή. Θεωρητικές προσεγγίσεις

Οι περισσότερες απόπειρες αποσαφήνισης της έννοιας «ενδυνάμωση

του ασθενή» εστιάζουν στην ικανότητα του ατόμου να λάβει αποφάσεις
αναφορικά με την υγεία του ή/και με συμπεριφορές που επηρεάζουν την υγεία
του, καθώς επίσης και με την απόκτηση ή ενίσχυση του ελέγχου εκείνων των
πτυχών της ζωής του που διασυνδέονται με την υγεία (McAllister et al., 2012).

Ο Freire (1993) σε μια θεμελιακή προσέγγιση της ενδυνάμωσης

εστιάζει στην κατανόηση της έννοιας αυτής τόσο ως διαδικασία, αλλά και ως
αποτέλεσμα. Η ενδυνάμωση αποτελεί διαδικασία όταν ο σκοπός της
παρέμβασης είναι να αναδυθεί η ικανότητα του ατόμου να σκέφτεται κριτικά
και να δρα αυτόνομα. Η ενδυνάμωση εξελίσσεται σε αποτέλεσμα όταν μια

7
ενισχυμένη αίσθηση αυτό-αποτελεσματικότητας εμφανίζεται ως αποτέλεσμα
της διαδικασίας.

Αρκετά ιδεολογικά ρεύματα συνετέλεσαν στην ανάπτυξη και

διαμόρφωση του όρου ενδυνάμωση. Σύμφωνα με τις Μαντή & Τσελέπη
(2000) αυτά μπορεί να συνοψιστούν σε τέσσερα βασικά μοντέλα.

Αρχικώς, το επαγγελματικό μοντέλο εστιάζει στην ισχύ που διαθέτουν

οι επαγγελματίες για την δημιουργία ευκαιριών, ώστε οι ασθενείς εν δυνάμει
να μπορούν να αποκτήσουν τον έλεγχο μιας κατάστασης. Το φιλελεύθερο
μοντέλο δίνει έμφαση στην αλλαγή της θέσης του ατόμου μέσα στο κοινωνικό
σύνολο. Επίσης, το μοντέλο της ανταλλαγής αναγνωρίζει ότι μπορεί να
υπάρξει διάδραση μεταξύ του επαγγελματία υγείας και του ασθενή στην
θεραπευτική διαδικασία. Τέλος, το μοντέλο της αυτό-βοήθειας εστιάζει στον
λήπτη υπηρεσιών υγείας, ο οποίος πρέπει να οικειοποιηθεί τις γνώσεις και τις
δεξιότητες εκείνες που θα του επιτρέψουν να ελέγχει μόνος του πτυχές της
ζωής και της ασθένειας του.

4.Πρόγραμμα παρέμβασης για ενδυνάμωση ασθενών με ρευματοειδή

αρθρίτιδα

Η παρούσα ενότητα πραγματεύεται την ανάπτυξη ενός εκπαιδευτικού

προγράμματος για την ανάπτυξη δεξιοτήτων αυτοβοήθειας σε ασθενείς με
ρευματοειδή αρθρίτιδα (Lorig et al., 1993). Υπό ένα ευρύ πρίσμα το υπό
παράθεση πρόγραμμα έχει την θεωρητική του βάση στο μοντέλο της
αυτοβοήθειας για την ενδυνάμωση του ασθενή που αναλύθηκε στην
προηγούμενη ενότητα.

4.1 Η έλλειψη πληροφόρησης βλάπτει…

Η διαβίωση με μία χρόνια ασθένεια όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα

ενδέχεται να επιφέρει καταστροφικά αποτελέσματα τόσο για τον ασθενή όσο
και για το οικογενειακό του περιβάλλον.

8
 Τα άτομα προσπαθούν να εγκλιματιστούν στα νέα δεδομένα
λαμβάνοντας την όποια υποστήριξη μπορούν, ωστόσο συχνά φαίνεται να μην
διαθέτουν τις πληροφορίες ή τις ικανότητες για να αναπτύξουν υγιείς
αντιδράσεις στην κατάσταση τους, ή να λάβουν τις κατάλληλες αποφάσεις για
την ζωή τους (NRAS, 2014, Κασίμος & Ακτύπης, 2013).

Στην Ελλάδα η κατάσταση είναι ακόμη ποιο ζοφερή καθώς δεν

υπάρχει Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την αρθρίτιδα, γεγονός που καθιστά τις
όποιες εφαρμοζόμενες πολιτικές υγείας αποσπασματικές. Αυτό έχει ως
αποτέλεσμα την καθυστερημένη διάγνωση ενώ ορισμένες φορές προκαλεί
προβλήματα προσβασιμότητας σε κατάλληλη θεραπευτική διαδικασία
(Κασίμος & Ακτύπης, 2013).

4.2 Πρόγραμμα αυτοδιαχείρισης ασθενών με ρευματοειδή αρθρίτιδα.

Η αντιμετώπιση της πλημμελούς πληροφόρησης των ασθενών με

ρευματοειδή αρθρίτιδα, μπορεί να αμβλυνθεί δημιουργώντας τις
προϋποθέσεις για την εμπεριστατωμένη επιμόρφωση τους. Αυτό μπορεί να
επιτευχθεί με διάφορους τρόπους ένας εκ των οποίων είναι και η σειρά
μαθημάτων «Αυτοβοήθεια για την Αρθρίτιδα» που εμπεριέχονται στο υπό
διαβούλευση Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις Ρευματικές και Μυοσκελετικές
Παθήσεις (Κασίμος & Ακτύπης, 2013).

To πρόγραμμα αποτελεί επί της ουσίας μια προσαρμογή στα ελληνικά

δεδομένα του προγράμματος “Arthritis Self-Help Course” (Artritis Self-
Management Program, x.x.), το οποίο αναπτύχθηκε στις αρχές της δεκαετίας
του 1980 στο τμήμα Εκπαίδευσης Ασθενών της Ιατρικής Σχολής του
Πανεπιστημίου Stanford των Ηνωμένων Πολιτειών.

Τα αποτελέσματα του προγράμματος αυτοβοήθειας είναι αρκετά

ενθαρρυντικά καθώς κατέδειξαν 20% μείωση του πόνου, καθώς και 40%
μείωση των επισκέψεων σε ιατρούς. Πρόκειται δηλαδή για μία μέθοδο που
βελτιώνει το επίπεδο υγείας του ασθενή αφενός, ενώ μειώνει και τις δαπάνες
υγείας που αναλώνονται για την εν λόγω ασθένεια αφετέρου.

9
 Τα μαθήματα αποτελούνται από μία δίωρη συνάντηση ανά εβδομάδα
για συνολικά έξι εβδομάδες (12 ώρες συνολική διάρκεια). Το εκπαιδευτικό
προσωπικό καταρτίζεται από δύο επαγγελματίες υγείας. Αυτοί αναλαμβάνουν
την εκπαίδευση των καταρτιζόμενων, εφαρμόζοντας στην πράξη ένα
εμπεριστατωμένο πρωτόκολλο μάθησης που εστιάζει σε διάφορες πτυχές
σχετικές με την ασθένεια, όπως: τι είναι η αρθρίτιδα, επικοινωνία ασθενή με
ιατρό, διατροφικές συνήθειες, κατάλληλη χρήση των αρθρώσεων που πονάνε,
φαρμακευτική αγωγή, πρόγραμμα εξατομικευμένων ασκήσεων και
προγράμματα διαχείρισης του πόνου (Κασίμος & Ακτύπης, 2013, Artritis Self-
Management Program, x.x.).

5. “Dr Google”: Η νέα διάσταση στη σχέση Ιατρού-Ασθενή.

Τα τελευταία χρόνια οι ασθενείς διεκδικούν και επιτυγχάνουν την όλο

και μεγαλύτερη συμμετοχή τους στην θεραπευτική διαδικασία. Σε αυτό έχει
συντελέσει και η διαδικτυοποίηση της ιατρικής πληροφορίας, γεγονός που
ενισχύει την προσβασιμότητα της. Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό ως “Dr
Google” καθώς η πλειονότητα των ασθενών καταφεύγει στην εν λόγω μηχανή
αναζήτησης προκειμένου να ανακτήσει πληροφορίες αναφορικά με το
πρόβλημα υγείας που αντιμετωπίζει (Glynn, 2014). Στην ενότητα αυτή
αναλύονται διεξοδικά τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα αυτής της τάσης.

5.1 Οφέλη από την αναζήτηση ιατρικής πληροφορίας στο διαδίκτυο.

Το διαδίκτυο προσφέρει ενίσχυση της σχέσης ιατρού-ασθενή με

πολλούς τρόπους (DiMaggio et al., 2001). Καταρχήν, οι ασθενείς έχουν την
ευκαιρία να επικοινωνήσουν με τους ειδικούς σε συνθήκες σχεδόν ανωνυμίας.
Πολλοί ασθενείς νοιώθουν αμηχανία μπροστά στους ειδικούς ειδικά όταν
θεωρούν ότι αυτό που θα ρωτήσουν φαίνεται μη λογικό ή όταν πρόκειται για
πολύ προσωπικό τους θέμα.

Επίσης, το διαδίκτυο δίνει την δυνατότητα στον ασθενή να

συμβουλευτεί ιατρούς ή κοινότητες συμπασχόντων σε εθνικό ή παγκόσμιο
επίπεδο (Murray, 2003), ενώ η θεραπευτική διαδικασία ενημερωμένων

10
ασθενών είναι περισσότερο αποδοτική αναφορικά με τον χρόνο που
απαιτείται από τον ιατρό για να τους παρέχει πληροφόρηση (Wald et al.,
2007).

Από την πλευρά των ιατρών το διαδίκτυο παρέχει την δυνατότητα

μέσω εξειδικευμένων ιστοτόπων, να βελτιώσουν τις γνώσεις τους και τις
δεξιότητες τους καθώς και να ενημερωθούν για τις τελευταίες εξελίξεις
(Boucher, 2010).

5.2 Κίνδυνοι και περιορισμοί της διαδικτυακής ιατρικής πληροφορίας.

Θεμελιώδες ζήτημα σχετικώς με την άντληση πληροφοριών ιατρικής

φύσεων από το διαδίκτυο αποτελεί η νομιμοποίηση και η ορθολογικότητα των
πηγών μέσω των οποίων ο ασθενής αντλεί πληροφορίες σχετικά με την
πάθηση του. Αυτό διότι σε ορισμένες περιπτώσεις ο ασθενής λαμβάνει
πληροφορίες ή οδηγίες από μη έγκυρες πηγές και έπειτα διαλέγει να δράσει
βάσει αυτών των πληροφοριών που τον οδηγούν σε επικίνδυνες και ίσως
αχρείαστες θεραπείες οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν μεγαλύτερο κακό
(Gualtieri, 2009, Gordon et al., 2002).

Ο δεύτερος κίνδυνος ελλοχεύει στον τρόπο με τον οποίο ο “Dr

Google” παρουσιάζει τα αποτελέσματα αναζήτησης. Συνήθως οι μηχανές
αναζήτησης παρουσιάζουν τα αποτελέσματα τους βάσει της σχετικότητας με
τον όρο που έχουμε εισάγει, αλλά και βάσει της επισκεψιμότητας των
ιστοσελίδων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να εμφανίζονται αρχικώς οι σχετικές
με τον όρο αναζήτησης σελίδες που παρουσιάζουν την μεγαλύτερη
επισκεψιμότητα και όχι οι σελίδες με αξιόπιστες ιατρικές πληροφορίες (Butler
& Foster, 2003, Smart & Burling, 2001).

Από μία άλλη οπτική γωνία, ο ασθενής μπορεί να προβεί σε

προτεραιοποίηση της πληροφορίας που αντλεί από το διαδίκτυο με
αποτέλεσμα να ταυτίσει τα συμπτώματα του με μια σοβαρή πάθηση ενώ στην
πραγματικότητα αυτό που βιώνει να μην είναι τόσο επιβλαβές για την υγεία
του (Laucker & Hsieh, 2013). Αυτό μπορεί να οδηγήσει στην ανάδειξη του

11
διαδικτυακού υποχόνδριου ασθενή, εκείνου δηλαδή που θεωρεί πώς συνεχώς
κάτι έχει και διαρκώς προστρέχει στο διαδίκτυο για διάγνωση (Sillence et al.,
2007).

6. Συμπερασματικές Παρατηρήσεις

Ο ενημερωμένος ασθενής επιδεικνύει μεγαλύτερη δραστηριότητα

στην θεραπευτική του σχέση με τον ιατρό, το οποίο καταδεικνύει ως ένα
βαθμό μεγέθυνση της ενδυνάμωσης του (Cullen, 2006). Η διαδικτυακή ιατρική
πληροφορία βελτίωσε το βαθμό ανεξαρτησίας του ασθενή και του προσέδωσε
μεγαλύτερη ασφάλεια απέναντι στο άγνωστο (Christmann, 2013). Επίσης,
οδήγησε σε ανακατατάξεις στην σχέση ιατρού-ασθενή, καθώς ο ασθενής
διαφαίνεται να ασκεί πλέον μεγαλύτερη επιρροή στην λήψη αποφάσεων
αναφορικά με ιατρικά θέματα που τον αφορούν (Cullen, 2006, Christmann,
2013).

Στον αντίποδα, η χρήση του διαδικτύου ως μέσο άντλησης

πληροφοριών ιατρικής φύσεως εγείρει αρκετές ενστάσεις (βλέπε 4.2), που
πηγάζουν κυρίως από την ποιότητα της διαδικτυακής πληροφορίας καθώς και
από την ικανότητα του ασθενή να την αξιολογήσει και να την φιλτράρει.

Τελικώς, η ψηφιοποίηση της ιατρικής πληροφορίας επέφερε

μεγαλύτερη εμπλοκή του ασθενή στην θεραπευτική διαδικασία με τον ιατρό,
και τον μετέφερε από την ζώνη της εξάρτησης (zone of dependence) στην
ζώνη της ενδυνάμωσης (zone of empowerment) (Accenture, 2011).

Ο κίνδυνος που ελλοχεύει ωστόσο και που εν δυνάμει αποτελεί νέο

ερευνητικό πεδίο, είναι η είσοδος του ασθενή στην ζώνη της αυτό-
κατεύθυνσης (zone of self-direction), όπου ο ασθενής προβαίνει στην
αυτοανάλυση της διαδικτυακής πληροφορίας και επιλέγει μόνος του,
καταλύοντας την θεραπευτική σχέση με τον ιατρό, τις μεθόδους θεραπείας
του (Accenture, 2011).

12
13
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Accenture (2011). The Empowered Patient: The Changing Doctor-Patient

Relationship in the Era of “Self-Service” Healthcare. Ανακτήθηκε 15/11/2014
από http://www.accenture.com/SiteCollectionDocuments /PDF/Accenture-
Empowered-Patients-Change-Traditional-Doctor-Patient-Relationship.pdf

Artritis Self-Management Program (x.x.). Ανακτήθηκε 15/11/2014 από

http: //patienteducation.stanford.edu/programs/asmp.html

Boucher, J. (2010). Technology and Patient-Provider Interactions: Improving

Quality of Care, But is it Improving Communication and Collaboration?
Diabetes Spectrum, 23, 3, pp.142-144.

Butler, L. & Foster, N.E. (2003). Back Pain Online: A Cross Sectional Survey
of the Quality of Web-based Information. Spine, 28, pp. 395-401.

Christmann, S., (2013). The Impact of Online Health Information on the

Doctor-Patient Relationship. Ανακτήθηκε 15/11/2014 από http://www.lse.ac.uk

/media@lse/research/mediaWorkingPapers/MScDissertationSeries/2012/78.p
df

Cotten, S.R. & Gupta, S.S., (2004). Characteristics of Online and Offline
Health Information Seekers and Factors that Discriminate Between Them.
Social Science & Medicine. 59, pp. 1795-1806.

Cullen, R. (2006). Health Information on the Internet: A Study of Providers,

Quality, and Users. Praeger.

DiMaggio, P., Hargittai, E., Neuman, W.R. & Robinson, J.P. (2001). Social
Implication of the Internet. Annual Review of Sociology, 27, pp. 307-336.

DiMatteo, R. & Martin, L. (2011). Εισαγωγή στην Ψυχολογία της Υγείας.

Αθήνα: Πεδίο.

Freidson, Ε. (1970). Profession of Medicine. A Study of the Sociology of

Applied Knowledge. University of Chicago Press.

14
Freire, P. (1993). Pedagogy of the Oppressed. New York: Continuum.

Gerber, B.S., & Eiser A.R., (2001). The Patient-Physician Relationship in the
Internet Age: Future Prospects and the Research Agenda. Journal of Medical
Internet Resources. 3, 2.

Glynn, T. (2014). The Future of the Doctor-Patient Relationship. A Critique of

Current Thinking. Health Care Informatics Review Online. 18,1. Ανακτήθηκε
15/11/2014 από http://www.hinz.org.nz/uploads/file/Journal
_Jul14/P2_Glynn.pdf

Gordon, M., Capell A. & Madhok, R., (2002). The Use of the Internet as a
Resource for Health Information Among Patients Attending a Rheumatology
Clinic. Rheumatology, 41, pp. 1402-1405.

Gualtieri, L. (2009). The Doctor as the Second Opinion and the Internet as
the First. Ανακτήθηκε 15/11/2014 από http://www.researchgate.net/
publication/236973748_The_Doctor_as_the_Second_Opinion_and_the_Inter
net_as_the_First

Laucker, C. & Hsieh G., (2013). The Presentation of Health-Related Search

Results and Its Impact on Negative Emotional Outcomes. Ανακτήθηκε
15/11/2014 από http://faculty.washington.edu/garyhs/docs/lauckner-chi 2013-
health.pdf

Lorig, K., Mazonson, P. & Holman, H.R., (1993). Evidence suggesting that
health education for self-management in patients with chronic arthritis has
sustained health benefits while reducing health care costs. Arthritis and
Rheumatism, 36, 4, pp. 439-446.

McAllister, M., Dunn, G., Payne, K., Davies, L. & Todd C. (2012). Patient
empowerment: The need to consider it as a measurable patient-reported
outcome for chronic conditions. BMC Health Services Research. Ανακτήθηκε
15/11/2014 από http://www.biomedcentral.com/1472-6963/12/157

Murray, E., Lo, B., Pollack, L., Donelan, K. Catania, J., White, M. Zapert, K. &
Turner, R. (2003). The Impacts of Health Information on the Internet on the

15
Physician-Patient Relationship: Patient Perceptions. Archives of International
Medicine, 163, pp. 1727-1734.

NRAS, (2014). Invisible Disease. Rheumatoid Arthritis and Chronic Fatigue.

Ανακτήθηκε 15/11/2014 από http://www.nras.org.uk/data/files /Get%
20Involved/RAAW/Invisible%20Disease%20%20Rheumatoid%20Arthritis
%20and%20Chronic%20Fatigue%20Survey.pdf

Sillence, E., Briggs, P., Harris, P.R. & Fishwick, L. (2007). How do patients
evaluate and make use of online health information? Social Science &
Medicine, 64, 9, pp. 1853-1862.

Smart, J.M. & Burling, D. (2001). Radiology and the Internet. A systematic
Review of Patient Information Resources. Clinical Radiology, 56, pp. 867-870.

Szasz, T.S. & Hollender, M.H. (1956). A Contribution to the Philosophy of

Medicine. The Basic Models of the Doctor-Patient Relationship. Archives of
Internal Medicine, 97, pp. 585-592.

Wald, H. S., Dube, C. E., & Anthony, D. C. (2007). Untangling the Web. The
impact of Internet use on health care and the physician–patient relationship.
Patient education and counseling, 68, 3, pp. 218-224.

Κασίμος, Δ. & Ακτύπης, Σ. (Επιμ.), (2013). Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις
Ρευματικές και Μυοσκελετικές Παθήσεις 2014-2017. Ανακτήθηκε 15/11/2014
από http://arthritis.org.gr/wp-content/uploads/2014/02/%CE%95%CE%
98%CE%9D%CE%99%CE%9A%CE%9F%CE%A3%CE%A7%CE%95%CE
%94%CE%99%CE%9F%CE%94%CE%A1%CE%91%CE%A3%CE%97%CE
%A3-%CE%93%CE%99%CE%91-%CE%A4%CE%97%CE%9D-%CE%91
%CE%A1%CE%98%CE%A1%CE%99%CE%A4%CE%99%CE%94%CE
%91-final-Rev-Aktypis-15Oct-20131.pdf

Μαντή, Π. & Τσελέπη, Χ. (2000). Κοινωνικές-Πολιτιστικές Πτυχές της Υγείας

και της Αρρώστιας. Πάτρα: ΕΑΠ.

16