Professional Documents
Culture Documents
V Temur-Lengis Saqartvelosi Lasqrobebis Sesaxeb Temur-Lengis Saqartvelosi Lasqrobebis Sesaxeb (Religiuri Aspeqti) (Religiuri Aspeqti)
V Temur-Lengis Saqartvelosi Lasqrobebis Sesaxeb Temur-Lengis Saqartvelosi Lasqrobebis Sesaxeb (Religiuri Aspeqti) (Religiuri Aspeqti)
V Temur-Lengis Saqartvelosi Lasqrobebis Sesaxeb Temur-Lengis Saqartvelosi Lasqrobebis Sesaxeb (Religiuri Aspeqti) (Religiuri Aspeqti)
giorgi oTxmezuri
1
Temur-lengis saqarTveloSi laSqrobebis mimdinareoba da istoriografia ix.
karlo tabataZe, `qarTveli xalxis brZola ucxoel dampyrobTa winaaRmdeg XIV-XV
saukuneTa mijnaze~, saqarTvelos istoriis narkvevebi, red. z. anCabaZe, v. guCua, III
(Tbilisi, 1979), 670-719.
2
Toma mewofeli, lang-Temuris istoria, somxuri teqsti qarTuli Targman-
iTurT gamosca, Sesavali werili da komentarebi daurTo l. meliqseT-begma
(Tbilisi, 1937), 20.
3
beri egnataSvili, `axali qarTlis cxovreba, pirveli teqsti~, qarTlis cxovre-
ba, teqsti dadgenili yvela ZiriTadi xelnaweris mixedviT s. yauxCiSvilis mier, t.
II (Tbilisi, 1959), 329.
4
`axali qarTlis cxovreba, meore teqsti~, qarTlis cxovreba, teqsti dadgenili
yvela ZiriTadi xelnaweris mixedviT s. yauxCiSvilis mier, t. II (Tbilisi, 1959), 455.
5
vaxuSti batoniSvili, aRwera samefosa saqarTvelosa, qarTlis cxovreba,
Temur-lengis saqarTveloSi laSqrobebis Sesaxeb 55
7
farsadan gorgijaniZe, saqarTvelos istoria, s. kakabaZis gamocema, saistorio
moambe, II (Tbilisi, 1925), 302.
8
ivane javaxiSvili, qarTveli eris istoria, III (Tbilisi, 1966), 422-423.
9
givi jamburia, `Temur-lengis Semosevebi~, saqarTvelos istoria, sauniversi-
teto saxelmZRvanelo, red. n. asaTiani, g. jamburia, II (Tbilisi, 2008), 96-97.
10
tabataZe, `qarTveli xalxis brZola ucxoel dampyrobTa winaaRmdeg~, 670-719.
Temur-lengis saqarTveloSi laSqrobebis Sesaxeb 57
11
javaxiSvili, qarTveli eris istoria, 291-292. iv. javaxiSvilis erT-erTi argu-
mentia isic, rom Temur-lengs sapasuxo laSqroba ar mouwyvia bagrat V-is winaaRm-
deg. marTalia, ivane javaxiSvilis mosazreba ar aris gaziarebuli (rogorc cno-
bilia, swored bagrat V-is moqmedebis sapasuxod, 1387 wels, moewyo Temur-lengis
meore laSqroba), magram es srulebiTac ar akninebs mis mier moyvanili argument-
ebis sabuTianobas.
12
xunani – istoriuli cixe-qalaqi qvemo qarTlSi.
58 giorgi oTxmezuri
13
berduji – mtkvris marjvena Senakadi. dRes md. Zegam-Cai (azerbaijani) iyo
saqarTvelos aRmosavleT sazRvari albaneT-iranTan.
14
beri egnataSvili, `axali qarTlis cxovreba, pirveli teqsti~, 330.
15
javaxiSvili, qarTveli eris istoria, 298-299.
16
SoTa mesxia, `Zegli erisTavTa~, masalebi saqarTvelosa da kavkasiis istori-
isaTvis, nak. 30, red. v. gabaSvili (Tbilisi, 1954), 358.
17
`Zegli erisTavTas~ avtoris vinaobaze qarTul istoriografiaSi ori mosaz-
reba arsebobs: zogi mas avgaroz bandaisZed miiCnevs, zogi ki – avgarozis Svil
grigol bandaisZed. vfiqrob, grigol bandaisZe `Zegli erisTavTa~-s daskvniTi
nawilis avtori da mTlianad Txzulebis gadamwer-redaqtori unda iyos (avgaroz
bandaisZe 1298 wlisaTvis gardacvlilia). ZeglSi imdenad Tanmimdevrulad da de-
talurad aris aRwerili XIV-s-is movlenebi, rom SeuZlebelia grigol bandaisZes
ar esargebla winamorbedTa CanawerebiT, rac swored mamamisis, avgarozis xelidan
unda yofiliyo gamosuli. ix. giorgi oTxmezuri, `Zegli erisTavTa~-s zogi adgi-
lis gagebisaTvis~, samecniero paradigmebi, krebuli eZRvneba prof. naTela vaCnaZ-
es, red. giorgi WeiSvili (Tbilisi, 2009), 555-562.
Temur-lengis saqarTveloSi laSqrobebis Sesaxeb 59
18
tabataZe, `qarTveli xalxis brZola ucxoel dampyrobTa winaaRmdeg~, 681.
60 giorgi oTxmezuri
19
iqve, 681-682.
20
vaxuSti batoniSvili, aRwera samefosa saqarTvelosa, 273.
21
iqve, 268, 272.
22
tabataZe, `qarTveli xalxis brZola ucxoel dampyrobTa winaaRmdeg~, 693-694.
Temur-lengis saqarTveloSi laSqrobebis Sesaxeb 61
23
Teimuraz barnaveli, kaxeTis istoriuli Zeglebis warwerebi (Tbilisi, 1961), 14.
marTalia, warweraSi aleqsandre mefis saxeli ar ikiTxeba, magram warweris teqst-
Si zustad imave saamSeneblo samuSaoebzea saubari, rac moTxrobilia `anaseuli
qarTlis cxovrebis~ anderZSi: `adiden RmerTman da daamyaren orTave cxorebaTa
Sina patronni: dedofalTa dedofali nestan-darejan da Ze maTi mefe aleqsandre
da dedofali ana. eseni iyunes umetes yovelTa qarTlisa mefeTa da mTavarTa morw-
muneni, maSenebelni eklesiaTani. rameTu alaverdi wartyuenul iyo warmarTTagan,
romel sxuaTa mefeTa ver Ãel-eyo ganwmendad da aRSenebad, amaT aRaSenes ... caÁ
da gumbaTi da samxroni~. ix. ivane javaxiSvili, Txzulebani 12 tomad, t. VIII, red.
m. lorTqifaniZe (Tbilisi, 1977), 303-305. aqedan gamomdinare, warweris teqstSi
dazianebul adgilas unda aRdges aleqsandre I kaxTa mefis saxeli da `anaseuli
qarTlis cxovrebis~ analogiurad daTariRdes – 1476-1495 ww. warwera daRupulia.
aleqsandre I kaxTa mefis Semdgom alaverdis taZari kidev ramdenjerme iqna da-
zianebuli da restavrirebuli. warweriani qvebi, romlebic Tavis droze, ra Tqma
unda, eklesiis kedelSi iqneboda Casmuli, saamSeneblo masalad iqna gamoyenebuli
(safexurebze warwerebs ar kveTdnen), ramac gamoiwvia kidec warweris daRupva.
62 giorgi oTxmezuri
24
`axali qarTlis cxovreba, meore teqsti~, 451.
25
tabataZe, `qarTveli xalxis brZola ucxoeli dampyroblebis winaaRmdeg~, 697.
26
`axali qarTlis cxovreba, meore teqsti~, 452.
27
dRes qvaTaxevi, md. kavTuris saTaveSi, kaspis raioni.
28
beri egnataSvili, `axali qarTlis cxovreba~, 328-329.
Temur-lengis saqarTveloSi laSqrobebis Sesaxeb 63
29
pirTa anotirebuli leqsikoni, XI-XVII ss-is qarTuli istoriuli sabuTebis mi-
xedviT, gamosacemad moamzades darejan kldiaSvilma, mzia surgulaZem, elene ca-
gareiSvilma, guram jandierma, I (Tbilisi, 1991), 243.
30
vaxuSti batoniSvili, aRwera samefosa saqarTvelosa, 275.
31
iqve, 177.
32
`malis amokveTis sigeli aleqsandre mefisa, 1440 w.~, qarTuli samarTlis Ze-
glebi, teqstebi gamosca, SeniSvnebi da saZieblebi daurTo prof. i. doliZem, t. II
(Tbilisi, 1965), 126.
33
`axali qarTlis cxovreba, meore teqsti~, 474.
34
pirTa anotirebuli leqsikoni, I, 215.
35
beri egnataSvili, `axali qarTlis cxovreba~, 329; `axali qarTlis cxovreba,
meore teqsti~, 453.
36
giorgi CubinaSvili, `ruisis taZris istoriisaTvis~, enis, istoriisa da mate-
rialuri kulturis institutis moambe, V-VI (1940), 462.
64 giorgi oTxmezuri
37
giorgi oTxmezuri, qarTuli feodaluri sagvareuloebis istoriidan – amire-
jibi (Tbilisi, 2009), 48.
38
qucna amirejibis mier aRmarTuli taZari SemdgomSi isev daingra. dRes mis
adgilze dgas 1871 w. agebuli darbazuli eklesia, romlis kedlebSic Catanebulia
Zveli eklesiis fragmentebi, maT Soris 1015-1016 ww-is warweriani qva – giorgi I-is
(1014-1027 ww.) mosaxsenebeli. iqve, 12.
39
inga lorTqifaniZe, nabaxtevis mxatvroba (Tbilisi, 1973).
40
rogorc Cans, swored Zveli salocavis adgilze axlis ageba, an Zveli eklesiis
safuZvliani gadakeTeba, saqarTveloSi damkvidrebuli wesi Tu tradicia iyo. amas
mowmobs sveticxovlis, ulumbis, atenis sionis, rkonis da sxva eklesiaTa arqiteq-
turuli da istoriuli monacemebi. agreTve areSis stelisa da eredvis eklesiis
warwerebi, romlebSic kumurdosa da alaverdis taZrebis moxsenieba arsebul say-
darTa aRmarTvis dros ramdenime aTeuli wliT uswrebs. ix. qarTuli warwerebis
korpusi, Seadgina da gamosacemad moamzada nodar SoSiaSvilma, t. I (Tbilisi, 1980),
39, 76, 145.
Temur-lengis saqarTveloSi laSqrobebis Sesaxeb 65
41
giorgi oTxmezuri, `rkonis warwerebi~, artanuji, VI (1997), 9-19.
42
mesxia, `Zegli erisTavTa~, 359-360.
43
oTxmezuri, `Zegli erisTavTa~ zogierTi adgilis gagebisaTvis~, 557-558.
44
iqve, 560. rogorc cnobilia, verc virSel III-is mier agebulma taZarma moaRwia
Cvenamde. mis adgilze daviT erisTavis (1753-1774) mier gumbaTiani eklesia iqna age-
buli, rasac gvamcnobs 1762 w. moWedili xatis warwera. ix. Е. Такаишвили, Археологиче-
ские экскурсии, разыскания и заметки, V (Тфл., 1915), 95-96.
66 giorgi oTxmezuri
bibliografia
45
tabataZe, `qarTveli xalxis brZola ucxoeli dampyroblebis winaaRmdeg~, 711.
Temur-lengis saqarTveloSi laSqrobebis Sesaxeb 67