Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 1029

Mahasubhashitasangraha

మహాసుభాషితసంగ్రహ

Document Information

Text title : mahaasubhaashhita sa.ngrahaH

File name : msubhsall.itx

Category : subhAShita, subhaashita, major_works, sangraha

Location : doc_z_misc_major_works

Transliterated by : Unknown. Available at http://www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil.htm

Proofread by : Not done.

Translated by : -

Description-comments : Wise sayings

Latest update : February 2, 2002, October 6, 2018

Send corrections to : Sanskrit@cheerful.com

This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study and research. The
file is not to be copied or reposted without permission, for promotion of any website or
individuals or for commercial purpose.

Please help to maintain respect for volunteer spirit.

Please note that proofreading is done using Devanagari version and other language/scripts
are generated using sanscript.

April 3, 2020

sanskritdocuments.org
Mahasubhashitasangraha

మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0001@1అంశవస్తవ నిశాకర నూనం కల్పితాస్తరుణకేతకఖణ్డైః ।


MSS@0001@2యేన పాణ్డురతరద్యుతయో నః కణ్టకైరివ తుదన్తి శరీరమ్ ॥ ౦౦౦౧॥
MSS@0002@1అంశుకం హృతవతా తనుబాహు- స్వస్తికాపిహితముగ్ధకుచాగ్రా ।
MSS@0002@2భిన్నశఙ్ఖవలయం పరిణేత్రా పర్యరమ్భి
రభసాదచిరోఢా ॥ ౦౦౦౨॥
MSS@0003@1అంశుకమివ శీతభయాత్ సంస్త్యానత్వచ్ఛలేన హిమధవలమ్ ।
MSS@0003@2అమ్భోభిరపి గృహీతం పశ్యత శిశిరస్య మాహాత్మ్యమ్ ॥ ౦౦౦౩॥

జఘనం తిరోదధే క చుకేన చ కుచౌ మృగీదృశామ్ ।


MSS@0004@1అంశుకేన
MSS@0004@2పీయమానమనిశం ప్రియేక్షణైః క్షామతామివ జగామ మధ్యమమ్ ॥
౦౦౦౪॥
MSS@0005@1అంశుపాణిభిరతీవ పిపాసుః పద్మజం మధు భృశం రసయిత్వా ।
MSS@0005@2క్షీబతామివ గతః క్షితిమేష్యంల్లోహితం
వపురువాహ పతఙ్గః ॥ ౦౦౦౫॥
MSS@0006@1అంశుమానపి విపాకపిశఙ్గం రూపమాప పరితో దివసాన్తే ।
MSS@0006@2కః పరోఽత్ర న వికారముపేయాద్ ధ్వాన్తభీమపరివేల్లితమూర్తిః ॥
౦౦౦౬॥
MSS@0007@1అంశో దణ్డసమః పూర్వః ప్రయాససమ ఉత్తమః ।
MSS@0007@2విలోపో వా యథాలాభం ప్రక్షేపసమ ఏవ వా ॥ ౦౦౦౭॥

MSS@0008@1అంశోఽపి దుష్టదిష్టానాం పరేషాం స్యాద్ వినాశకృత్ ।


MSS@0008@2బాలలేశోఽపి వ్యాఘ్రాణాం యత్ స్యాజ్జీవితహానయే ॥ ౦౦౦౮॥

MSS@0009@1అంసావవష్టబ్ధనతాసమాధిః శిరోధరాయా రహితప్రయాసః ।


MSS@0009@2ధృతా వికారాంస్త్యజతా ముఖేన ప్రసాదలక్ష్మీః శశలాఞ్ఛనస్య ॥
౦౦౦౯॥

1
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0010@1అంసాలమ్బితవామకుణ్డలధరం మన్దోన్నతభ్రూలతం కించిత్


కుఞ్చితకోమలాధరపుటం సాచిప్రసారీక్షణమ్ ।
MSS@0010@2అలోలాఙ్గులిపల్లవైర్మురలికామాపూరయన్తం ముదా మూలే
కల్పతరోస్త్రిభఙ్గలలితం ధ్యాయే జగన్మోహనమ్ ॥ ౦౦౧౦॥
MSS@0011@1అంసాసక్తకపోలవంశవదనవ్యాసక్తబిమ్బాధర-
ద్వన్ద్వోదీరితమన్దమన్దపవన్ప్రారబ్ధముగ్ధధ్వనిః ।
MSS@0011@2ఈషద్వక్రిమలోలహారనికరః
ప్రత్యేకరోకానన-న్యఞ్చచ్చఞ్చదుదఞ్చదఙ్గులిచయస్త్వాం పాతు
రాధాధవః ॥ ౦౦౧౧॥
కర్ణం చిబుకేన వక్షః కరద్వయేనాక్షి తిరోదధానామ్ ।
MSS@0012@1అంసేన
MSS@0012@2సంతాడయామాస హరిః సమేత్య చకోరనేత్రాం చలుకోదకేన ॥
౦౦౧౨॥
MSS@0013@1అంహః సంహరదఖిలం సకృదుదయాదేవ సకలలోకస్య ।
MSS@0013@2తరణిరివ తిమిరజలధిం జయతి జగన్మఙ్గలం హరేర్నామ ॥ ౦౦౧౩॥

MSS@0014@1అకణ్టకా పుష్పమహీ వేశయోషిదమాతృకా ।


MSS@0014@2మన్త్రిహీనా చ రాజ్యశ్రీర్భుజ్యతే విటచేటకైః ॥ ౦౦౧౪॥

MSS@0015@1అకణ్ఠస్య కణ్ఠే కథం పుష్పమాలా వినా నాసికాయాః కథం ధూపగన్ధః ।


MSS@0015@2అకర్ణస్య కర్ణే కథం గీతనృత్యమ్ అపాదస్య పాదే కథం మే ప్రణామః ॥
౦౦౧౫॥
విఫలం జనురితి జానీమహే మహేశోఽపి ।
MSS@0016@1అకపర్ద్దకస్య
MSS@0016@2శిరసి కృతేన కపర్ద్దీ భవతి జటాజూటకేనాపి ॥ ౦౦౧౬॥

MSS@0017@1అకరవమధిమౌలిపాదపద్మావపనయ మానిని మానితామకాణ్డే ।


MSS@0017@2యది పరరమణీం గతస్తదాథ స్తనయుగలిఙ్గయుగం స్ప్ర్శామి తన్వి ॥
౦౦౧౭॥
MSS@0018@1అకరుణ కాతరమనసా దర్శితనీరా నిరన్తరాలేయమ్ ।
MSS@0018@2త్వామనుధావతి విముఖం గఙ్గేవ భగీరథం దృష్టిః ॥ ౦౦౧౮॥

MSS@0019@1అకరుణత్వమకారణవిగ్రహః పరధనాపహృతిః పరయోషితః ।


MSS@0019@2స్వజనబన్ధుజనేష్వసహిష్ణుతా ప్రకృతిసిధమిదం హి దురాత్మనామ్ ॥
౦౦౧౯॥

2 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0020@1అకరుణ మృషాభాశాసిన్ధో విముఞ్చ మమాఞ్చలం తవ


పరిచితః స్నేహః సమ్యఙ్మయేత్యభిధాయినీమ్ ।
MSS@0020@2అవిరలగలద్వాష్పాం తన్వీం నిరస్తవిభూషణాం క ఇహ
భవతీం భద్రే నిద్రే వినా వినివేదయేత్ ॥ ౦౦౨౦॥
కిము నేత్రశోణిమానం కిమకార్షీః కరపల్లవావరోధమ్ ।
MSS@0021@1అకరోః
MSS@0021@2కలహం కిమధాః క్రుధా రసజ్ఞే హితమర్థం న విదన్తి దైవదష్టాః ॥ ౦౦౨౧॥

MSS@0022@1అకర్ణమకరోచ్ఛేషం విధిర్బ్రహ్మాణ్డభఙ్గధీః ।
MSS@0022@2శ్రుత్వా రామకథాం రమ్యాం శిరః కస్య న కమ్పతే ॥ ౦౦౨౨॥

గతైరరిత్రేణ వినాస్య వైరిభిః ।


MSS@0023@1అకర్ణధారాశుగసంభృతాఙ్గతాం
MSS@0023@2విధాయ యావత్తరణేర్భిదామహో నిమజ్జ్య తీర్ణః సమరే భవార్ణవః ॥
౦౦౨౩॥
MSS@0024@1అకర్తవ్యం న కర్తవ్యం ప్రాణైః కణ్ఠగతైరపి ।
MSS@0024@2కర్తవ్యమేవ కర్తవ్యం ప్రాణైః కణ్ఠగతైరపి ॥ ౦౦౨౪॥

MSS@0025@1అకర్తవ్యేష్వసాధ్వీవ
తృష్ణా ప్రేరయతే జనమ్ ।
MSS@0025@2తమేవ సర్వపాపేభ్యో లజ్జా మాతేవ రక్షతి ॥ ౦౦౨౫॥
MSS@0026@1అకర్మణాం వై భూతానాం వృత్తిః స్యాన్ న హి కాచన ।
MSS@0026@2తదేవాభ్రిప్రపద్యేత న విహన్యాత్ కథంచన ॥ ౦౦౨౬॥

MSS@0027@1అకర్మశీలం చ మహాశనం చ లోకద్విష్టం బహుమాయం నృశంసమ్ ।


MSS@0027@2అదేశకాలజ్ఞమనిష్టవేషమ్ ఏతాన్ గృహే న ప్రతివాసయీత ॥ ౦౦౨౭॥

MSS@0028@1అకలఙ్కచన్ద్రకలయా కలితా సా భాతి వారుణీ తరుణీ ।


MSS@0028@2భాలస్థలీవ శమ్భోః సంధ్యాధ్యానోపవిష్టస్య ॥ ౦౦౨౮॥

కాన్తిః కేతి కాలఙ్కలఙ్కినః ।


MSS@0029@1అకలఙ్కాన్తికే
MSS@0029@2అరుణే తరుణే మస్యా ధావం కామయతే శశీ ॥ ౦౦౨౯॥

MSS@0030@1అకలఙ్కా పులకవతీ సస్నేహా ముక్తకఞ్చుకీ శ్యామా ।


MSS@0030@2పతతు తవోరసి దయితా ఖఙ్గలతా వైరిణః శిరసి ॥ ౦౦౩౦॥

MSS@0031@1అకలఙ్కో దృఢః శుద్ధః పరివారీ గుణాన్వితః ।


MSS@0031@2సద్వంశో హృదయగ్రాహీ ఖఙ్గః సుసదృశస్తవ ॥ ౦౦౩౧॥

MSS@0032@1అకలితనిజపరరూపః స్వకమపి దోషం పరస్థితం వేత్తి ।

msubhsall.pdf 3
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0032@2నావాస్థితస్తటస్థాన్ అచలానపి విచలితాన్ మనుతే ॥ ౦౦౩౨॥


MSS@0033@1అకలియుగమఖర్వమత్ర హృద్యం వ్యచరదపాపఘనో యతః కుటుమ్బీ

MSS@0033@2మమ రుచిరిహ లక్ష్మణాగ్రజేన ప్రభవతి శర్మదశాస్యమర్దేన ॥ ౦౦౩౩॥
MSS@0034@1అకలిలతపస్తేజోవీర్యప్రథిమ్ని యశోనిధా-
వవితథమదధ్మాతే రోషాన్మునావభిధావతి ।
MSS@0034@2అభినవధనుర్విద్యాదర్పక్షమాయ చ కర్మణే స్ఫురతి
రభసాత్ పాణిః పాదోపసంగ్రహణాయ చ ॥ ౦౦౩౪॥
MSS@0035@1అకల్పః స్వాఙ్గచేష్టాయాం శకున్త ఇవ పఞ్జరే ।
MSS@0035@2అనుచ్ఛ్వసన్స్మరన్ పూర్వం గర్భే కిం నామ విన్దతే ॥ ౦౦౩౫॥

MSS@0036@1అకస్మాత్ ప్రక్రియా నౄణాం అకస్మాచ్చాపకర్షణమ్ ।


MSS@0036@2శుభాశుభే మహత్త్వం చ ప్రకర్తుం బుద్ధిలాఘవాత్ ॥ ౦౦౩౬॥

MSS@0037@1అకస్మాదపి యః కశ్చిద్ అర్థం ప్రాప్నోతి పూరుషః ।


MSS@0037@2తం హఠేనేతి మన్యన్తే స హి యత్నో న కస్యచిత్ ॥ ౦౦౩౭॥

MSS@0038@1అకస్మాదున్మత్త ప్రహరసి కిమధ్వక్షితిరుహం హ్రదం


హస్తాఘాతైర్విదలసి కిముత్ఫుల్లనలినమ్ ।
MSS@0038@2తదా జానీమస్తే కరివర బలోద్గారమసమం సటాం సుప్తస్యాపి
స్పృశసి యది పఞ్చాననశిశోః ॥ ౦౦౩౮॥
MSS@0039@1అకస్మాదేకస్మిన్ పథి సఖి మయా యామునతటం వ్రజన్త్యా
దృష్టోఽయం నవజలధరశ్యామలతనుః ।
MSS@0039@2స దృగ్భఙ్గ్యా కిం వాకురుత న హి జానే తత ఇదం మనో
మే వ్యాలోలం క్వచన గృహకృత్యే న లగతే ॥ ౦౦౩౯॥
MSS@0040@1అకస్మాదేవకుప్యన్తి ప్రసీదన్త్యనిమిత్తతః ।
MSS@0040@2శీలమేతదసాధూనామ్ అభ్రం పారిప్లవం యథా ॥ ౦౦౪౦॥

తన్వఙ్గీ జహాస యదియం పునః ।


MSS@0041@1అకస్మాదేవ
MSS@0041@2నూనం ప్రసూనబాణోఽస్యాం స్వారాజ్యమధితిష్ఠతి ॥ ౦౦౪౧॥

MSS@0042@1అకస్మాదేవతే చణ్డి స్ఫురితాధరపల్లవమ్ ।


MSS@0042@2ముఖం ముక్తారుచో ధత్తే ఘర్మామ్భఃకణమఞ్జరీః ॥ ౦౦౪౨॥

4 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0043@1అకస్మాదేవ యః కోపాద్ అభీక్ష్ణం బహు భాషతే ।


MSS@0043@2తస్మాదుద్విజతే లోకః సస్ఫులిఙ్గాదివానలాత్ ॥ ౦౦౪౩॥

యో భక్తమ్ ఆజన్మపరిసేవితమ్ ।
MSS@0044@1అకస్మాద్ద్వేష్టి
MSS@0044@2న వ్యఞ్జనే రుచిర్యస్య త్యాజ్యో నృప ఇవాతురః ॥ ౦౦౪౪॥

MSS@0045@1అకాణ్డకోపినో భర్తురన్యాసక్తేశ్చ యోషితః ।


MSS@0045@2ప్రశాన్తిశ్చేతసః కర్తుం బ్రహ్మణాపి న శక్యతే ॥ ౦౦౪౫॥

MSS@0046@1అకాణ్డధ్ర్తమానసవ్యవసితోత్సవైః
సారసైరకాణ్దపటుతాణ్డవైరపి శిఖణ్డినాం మణ్డలైః ।
MSS@0046@2దిశః సమవలోకితాః సరసనిర్భరప్రోల్లసద్-
భవత్పృథువరూథినీరజనిభూరజఃశ్యామలాః ॥ ౦౦౪౬॥
MSS@0047@1అకాణ్డపాతజాతానామ్ అస్త్రాణాం మర్మభేదినామ్ ।
MSS@0047@2గాఢశోకప్రహారాణామ్ అచిన్తైవ మహౌషధమ్ ॥ ౦౦౪౭॥

MSS@0048@1అకాణ్డే వక్షోజస్ఖలితవసనవ్యాపృతకరం మృషా


జృమ్భారమ్భోన్నమితభుజబన్ధోన్నతకుచమ్ ।
MSS@0048@2వృథా యాతాయాతైః కపటకలితాన్యోన్యహసితం
హరన్త్యేతాశ్చిత్తాన్యహహ జగతాం వారవనితాః ॥ ౦౦౪౮॥
MSS@0049@1అకామస్య క్రియా కాచిద్ దృశ్యతే నేహ కఋహిచిత్ ।
MSS@0049@2యద్యద్ధి కురుతే కించిత్ తత్తత్ కామస్య చేష్టితమ్ ॥ ౦౦౪౯॥

MSS@0050@1అకామాం కామయానస్య శరీరముపతప్యతే ।


MSS@0050@2ఇచ్ఛన్తీం కామయానస్య ప్రీతిర్భవతి శోభనా ॥ ౦౦౫౦॥
MSS@0051@1అకామాన్ కామయతి యః కామయానాన్ పరిద్విషన్ ।
MSS@0051@2బలవన్తం చ యో ద్వేష్టి తమాహుర్మూఢచేతసమ్ ॥ ౦౦౫౧॥

MSS@0052@1అకారణం రూపమకారణం కులం మహత్సు నీచేషు చ కర్మ శోభతే ।


MSS@0052@2ఇదం హి రూపం పరిభుతపూర్వకం తదేవ భూయో బహుమానమాగతం
॥ ౦౦౫౨॥
MSS@0053@1అకారణం వ్యాకరణం తన్త్రీశబ్దోఽప్యకారణమ్ ।
MSS@0053@2అకారణం త్రయో వేదాస్తణ్డులాస్తత్ర కారణమ్ ॥ ౦౦౫౩॥

MSS@0054@1అకారణావిష్కృతకోపదారుణాత్ ఖలాద్భయం కస్య న నామ జాయతే ।

msubhsall.pdf 5
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0054@2విషం మహాహేరివ యస్య దుర్వచః సుదుఃసహం సంనిహితం సదా ముఖే


॥ ౦౦౫౪॥
MSS@0055@1అకారణేన విప్రేభ్యో యః కుప్యతి నరాధిపః ।
MSS@0055@2క్ర్ష్ణసర్పం స గృహ్ణాతి శిరసా బలదఋపితః ॥ ౦౦౫౫॥

MSS@0056@1అకార్యకరణాద్భీతః కార్యాణాం చ వివర్జనాత్ ।


MSS@0056@2అకాలే మన్త్రభేదాచ్చ యేన మాద్యేన్న తత్ పిబేత్ ॥ ౦౦౫౬॥

కార్యాణాం చ ప్రవర్తనమ్ ।
MSS@0057@1అకార్యప్రతిషేధశ్చ
MSS@0057@2ప్రదానం చ ప్రదేయానామ్ అదేయానామసంగ్రహః ॥ ౦౦౫౭॥

MSS@0058@1అకార్యమసకృత్ కృత్వా దృశ్యన్తే హ్యధనా నరాః ।


MSS@0058@2ధనయుక్తాస్త్వధర్మస్థా దృశ్యన్తే చాపరే జనాః ॥ ౦౦౫౮॥

పర్యాప్య కృత్వాపిం వృజినార్జనం ।


MSS@0059@1అకార్యాణ్యపి
MSS@0059@2విధీయతే హితం యస్య స దేహః కస్య సుస్థిరః ॥ ౦౦౫౯॥

MSS@0060@1అకార్యే తథ్యో వా భవతి వితథః కామమథవా


తథాప్యుచ్చైర్ధామ్నాం హరతి మహిమానం జనరవః ।
MSS@0060@2తులోత్తీర్ణస్యాపి ప్రకటనిహతాశేషతమసో రవేస్తాదృక్తేజో
న హి భవతి కన్యాం గత ఇతి ॥ ౦౦౬౦॥
MSS@0061@1అకాలచర్యా విషమా చ గోష్ఠీ కుమిత్రసేవా న కదాపి కార్యా ।
MSS@0061@2పశ్యాణ్డజం పద్మవనే ప్రసుప్తం ధనుర్విముక్తేన శరేణ భిన్నమ్ ॥ ౦౦౬౧॥

MSS@0062@1అకాలజలదేన్దోః సా హృద్యా వదనచన్ద్రికా ।


MSS@0062@2నిత్యం కవిచకోరైర్యా పీయతే న చ హీయతే ॥ ౦౦౬౨॥

MSS@0063@1అకాలజలదశ్లోకైశ్చిత్రమాత్మకృతైరివ ।
MSS@0063@2జాతః కాదమ్బరీరామో నాటకే ప్రవరః కవిః ॥ ౦౦౬౩॥
MSS@0064@1అకాలజలదచ్ఛన్నమ్ ఆలోక్య రవిమణ్డలమ్ ।
MSS@0064@2చక్రవాకయుగం రౌతి రజనీభయశఙ్కయా ॥ ౦౦౬౪॥

MSS@0065@1అకాలమృత్యుం పరిహృత్య జీవితం దదాతి యో దేహసుఖం చ దేహినామ్



MSS@0065@2నతేన ధాత్రాస్తి సమః కుతోఽధికో న జీవితాద్దానమిహాతిరిచ్యతే ॥
౦౦౬౫॥

6 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0066@1అకాలమృత్యుర్విశ్వాసో విశ్వసన్ హి విపద్యతే ।


MSS@0066@2యస్మిన్ కరోతి విశ్వాసం స జీవత్యపరో మృతః ॥ ౦౦౬౬॥

MSS@0067@1అకాలసహమత్యల్పం మూర్ఖవ్యసనినాయకమ్ ।
MSS@0067@2అగుప్తం భీరుయోధం చ దుర్గవ్యసనముచ్యతే ॥ ౦౦౬౭॥

MSS@0068@1అకాలసైన్యయుక్తస్తు హన్యతే కాలయోధినా ।


MSS@0068@2కౌశికేన హతజ్యోతిర్నిశీథ ఇవ వాయసః ॥ ౦౦౬౮॥
MSS@0069@1అకాలే కృత్యమారబ్ధం కఋతుం నార్థాయ కల్పతే ।
MSS@0069@2తదేవ కాల ఆరబ్ధం మహతేఽర్థాయ కల్పతే ॥ ౦౦౬౯॥

MSS@0070@1అకాలేగర్జితే దేవే దుర్దినం వాథవా భవేత్ ।


MSS@0070@2పూర్వకాణ్డహతం లక్ష్యమ్ అనధ్యాయం ప్రచక్షతే ॥ ౦౦౭౦॥

MSS@0071@1అకించనః పరిపతన్ సుఖమాస్వాదయిష్యసి ।


MSS@0071@2అకించనః సుఖం శేతే సముత్తిష్ఠతి చైవ హి ॥ ౦౦౭౧॥

MSS@0072@1అకించనత్వంరాజ్యం చ తులయా సమతోలయత్ ।


MSS@0072@2అకించనత్వమధికం రాజ్యాదపి జితాత్మనః ॥ ౦౦౭౨॥

దాన్తస్య శాన్తస్య సమచేతసః ।


MSS@0073@1అకించనస్య
MSS@0073@2మయా సంతుష్టమనసః సర్వాః సుఖమయా దిశః ॥ ౦౦౭౩॥

MSS@0074@1అకించనస్య శుద్ధస్య ఉపపన్నస్య సర్వశః ।


MSS@0074@2అవేక్షమాణస్త్రీంల్లోకాన్ న తుల్యముపలక్షయే ॥ ౦౦౭౪॥

MSS@0075@1అకించనాశ్చ దృశ్యన్తే పురుషాశ్చిరజీవినః ।


MSS@0075@2సమృద్ధే చ కులే జాతా వినశ్యన్తి పతంగవత్ ॥ ౦౦౭౫॥

దీనైరాకృష్టగుణకర్మణామ్ ।
MSS@0076@1అకించిత్కారిణాం
MSS@0076@2అఘాయ గతసత్త్వానాం దర్శనస్పర్శనాదికమ్ ॥ ౦౦౭౬॥

చాపి భూతాని కథయిష్యన్తి తేఽవ్యయామ్ ।


MSS@0077@1అకీర్తిం
MSS@0077@2సంభావితస్య చాకీర్తిర్మరణాదతిరిచ్యతే ॥ ౦౦౭౭॥

గీయేత లోకే భూతస్య కస్యచిత్ ।


MSS@0078@1అకీర్తిర్యస్య
MSS@0078@2పతత్యేవాధమాంల్లోకాన్ యావచ్ఛబ్దః ప్రకీర్త్యతే ॥ ౦౦౭౮॥

MSS@0079@1అకీర్తిర్నిన్ద్యతే దేవైః కీర్తిర్లోకేషు పూజ్యతే ।

msubhsall.pdf 7
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0079@2కీర్త్యర్థం తు సమారమ్భః సర్వేషాం సుమహాత్మనామ్ ॥ ౦౦౭౯॥


కారణం యోషిద్ యోషిద్వైరస్య కారణమ్ ।
MSS@0080@1అకీర్తేః
MSS@0080@2సంసారకారణం యోషిద్ యోషితం వర్జయేత్తతః ॥ ౦౦౮౦॥

MSS@0081@1అకుణ్ఠోత్కణ్ఠయా పూర్ణమ్ అకణ్ఠం కలకణ్ఠి మామ్ ।


MSS@0081@2కమ్బుకణ్ఠ్యాః క్షణం కణ్ఠే కురు కణ్ఠార్తిముద్ధర ॥ ౦౦౮౧॥

MSS@0082@1అకుబేరపురీవిలోకనం న ధరాసూనుకరం కదాచన ।


MSS@0082@2అథ తత్ప్రతికారహేతవే- ఽదమయన్తీపతిలోచనం భజ ॥ ౦౦౮౨॥

MSS@0083@1అకుర్వన్తోఽపి పాపాని శుచయః పాపసంశ్రయాత్ ।


MSS@0083@2పరపాపైర్వినశ్యన్తి మత్స్యా నాగహ్రదే యథా ॥ ౦౦౮౩॥

కులే భావం కులీనానాం కులక్షయమ్ ।


MSS@0084@1అకులానాం
MSS@0084@2సంయోగం విప్రయోగం చ పశ్యన్తి చిరజీవినః ॥ ౦౦౮౪॥

MSS@0085@1అకులీనః కులీనశ్చ మర్యాదాం యో న లఙ్ఘయేత్ ।


MSS@0085@2ధర్మాపేక్షీ మృదుర్దాన్తః స కులీనశతైర్వరః ॥ ౦౦౮౫॥

MSS@0086@1అకులీనస్తు పురుషః ప్రకృతః సాధుసంక్షయాత్ ।


MSS@0086@2దుర్లభైశ్వర్యసమ్ప్రాప్తో గర్వితః శత్రుతాం వ్రజేత్ ॥ ౦౦౮౬॥

MSS@0087@1అకులీనోఽపిమూర్ఖోఽపి భూపాలం యోఽత్ర సేవతే ।


MSS@0087@2అపి సంమానహీనోఽపి స సర్వత్ర ప్రపూజ్యతే ॥ ౦౦౮౭॥

MSS@0088@1అకులే పతితో రాజా మూర్ఖపుత్రో హి పణ్డితః ।


MSS@0088@2నిర్ధనస్య ధనప్రాప్తిస్తృణవన్మన్యతే జగత్ ॥ ౦౦౮౮॥

MSS@0089@1అకూపారాద్ వారి ప్రచురతరమాదాయ జలదః స దానాధ్యక్షోఽపి


ప్రకిరతి జలం నాద్భుతమిదమ్ ।
MSS@0089@2స మేఘో ధన్యో యత్ పరికిరతి ముక్తాఫలతయా యదీయాసౌ
కీర్తిర్నటతి
నృపనారీకుచతటే ॥ ౦౦౮౯॥
MSS@0090@1అకూర్చారమ్భోఽపి ప్రతిచుబుకదేశం కరతలం ప్రతిజ్ఞాయాం కుర్వన్
యువతిషు
దృశం స్నిగ్ధతరలాం ।

8 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0090@2కుమారోఽహం కారాత్ పరిషది సమానానగణయన్ భుజౌ వక్షః


పశ్యన్నవవయసి
కాన్తిం వితనుతే ॥ ౦౦౯౦॥
MSS@0091@1అకృతకవలారమ్భైర్వక్త్రైర్భయస్థగితేక్షణాః కిమపి వలితగ్రీవం
స్థిత్వా ముహుర్మృగపఙ్క్తయః ।
MSS@0091@2గగనమసకృత్పశ్యన్త్యేతాస్తథాశ్రుఘనైర్ముఖైర్నిపతతి యథా
శ‍ృఙ్గాగ్రేభ్యోఽక్రమం నయనోదకమ్ ॥ ౦౦౯౧॥
MSS@0092@1అకృతజ్ఞమనార్యం చ దీర్ఘరోషమనార్జవమ్ ।
MSS@0092@2చతురో విద్ధి చాణ్డాలాఞ్ జాత్యా జాయేత పఞ్చమః ॥ ౦౦౯౨॥

MSS@0093@1అకృతత్యాగమహిమ్నాం మిథ్యా కిం రాజరాజశబ్దేన ।


MSS@0093@2గోప్తారం న నిధీనాం మహయన్తి మహేశ్వరం విబుధాః ॥ ౦౦౯౩॥

MSS@0094@1అకృతద్విషదున్నతిచ్ఛిదః శ్రితసంరక్షణవన్ధ్యకర్మణః ।
MSS@0094@2పురుషస్య నిరర్థకః కరః కిల కణ్డూయనమాత్రసార్థకః ॥ ౦౦౯౪॥

MSS@0095@1అకృతప్రేమైవవరం న పునః సంజాతవిఘటితప్రేమా ।


MSS@0095@2ఉద్ధృతనయనస్తామ్యతి యథా హి న తథేహ జాతాన్ధః ॥ ౦౦౯౫॥

MSS@0096@1అకృత విశదధామ్నో బిమ్బసారం గృహీత్వా దయిత యువతివక్త్రం


లోకధాత్రేతి
విద్మః ।
MSS@0096@2న హి న హి భవదీయో మోహ ఏవైష మిత్ర సితగరలనిధానం తత్త్వతో
నిశ్చిను త్వమ్ ॥ ౦౦౯౬॥
MSS@0097@1అకృతస్యాగమో నాస్తి కృతే నాశో న విద్యతే ।
MSS@0097@2అకస్మాదేవ లోకోఽయం తృష్ణే దాసీకృతస్త్వయా ॥ ౦౦౯౭॥

MSS@0098@1అకృతాత్మానమాసాద్య రాజానమనయే రతమ్ ।


MSS@0098@2సమృద్ధాని వినశ్యన్తి రాష్ట్రాణి నగరాణి చ ॥ ౦౦౯౮॥

MSS@0099@1అకృతేఽప్యుద్యమే పుంసామ్ అన్యజన్మకృతం ఫలమ్ ।


MSS@0099@2శుభాశుభం సమభ్యేతి విధినా సంనియోజితమ్ ॥ ౦౦౯౯॥

మృత్యుర్వై సమ్ప్రకర్షతి ।
MSS@0100@1అకృతేష్వేవకార్యేషు
MSS@0100@2యువైవ ధర్మశీలః స్యాద్ అనిమిత్తం హి జీవితమ్ ॥ ౦౧౦౦॥

msubhsall.pdf 9
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0101@1అకృతోపద్రవఃకశ్చిన్ మహానపి న పూజ్యతే ।


MSS@0101@2పూజయన్తి నరా నాగాన్ న తార్క్ష్యం నాగఘాతినమ్ ॥ ౦౧౦౧॥

MSS@0102@1అకృతయం నైవ కృత్యం స్యాత్ ప్రాణత్యాగేఽప్యుపస్థితే ।


MSS@0102@2న చ కృత్యం పరిత్యాజ్యమ్ ఏష ధర్మః సనాతనః ॥ ౦౧౦౨॥

MSS@0103@1అకృతయం మన్యతే కృతయం అగమ్యం మన్యతే సుగమ్ ।


MSS@0103@2అభక్ష్యం మన్యతే భక్ష్యం స్త్రీవాక్యప్రేరితో నరః ॥ ౦౧౦౩॥

MSS@0104@1అకృత్రిమప్రేమరసా విలాసాలసగామినీ ।
MSS@0104@2అసారే దగ్ధసంసారే సారం సారఙ్గలోచనా ॥ ౦౧౦౪॥

అశిక్షితకలాక్రమమ్ ।
MSS@0105@1అకృత్రిమవిలాసాఙ్కమ్
MSS@0105@2అవిభాగాఙ్గసుభగం బభూవ సురతం తయోః ॥ ౦౧౦౫॥

MSS@0106@1అకృత్వా కర్మ యో లోకే ఫలం విన్దతి విష్టితః ।


MSS@0106@2స తు వక్తవ్యతాం యాతి ద్వేష్యో భవతి ప్రాయశః ॥ ౦౧౦౬॥

MSS@0107@1అకృత్వా నిజదేశస్య రక్షాం యో విజిగీషతే ।


MSS@0107@2స నృపః పరిధానేన వృతమౌలిః పుమానివ ॥ ౦౧౦౭॥

MSS@0108@1అకృత్వా పరసంతాపమ్ అగత్వా ఖలనమ్రతామ్ ।


MSS@0108@2అనుత్సృజ్య సతాం వర్త్మ యత్ స్వల్పమపి తద్ బహు ॥ ౦౧౦౮॥

MSS@0109@1అకృత్వా పౌరుషం యా శ్రీః కిం తయాలసభాగ్యయా ।


MSS@0109@2కురఙ్గోఽపి సమశ్నాతి దైవాదుపనతం తృణమ్ ॥ ౦౧౦౯॥
MSS@0110@1అకృత్వా మానుషం కర్మ యో దైవమనువర్తతే ।
MSS@0110@2వృథా శ్రామ్యతి సమ్ప్రాప్య పతిం క్లీబమివాఙ్గనా ॥ ౦౧౧౦॥

MSS@0111@1అకృత్వాహేలయా పాదమ్ ఉచ్చైర్మూర్ధసు విద్విషామ్ ।


MSS@0111@2కథంకారమనాలమ్బా కీర్తిర్ద్యామధిరోహతి ॥ ౦౧౧౧॥

MSS@0112@1అకృపణమశఠమచపలం యోగినమవిషాదినం బుధం శూరమ్ ।


MSS@0112@2యది నాశ్రయతి నరం శ్రీః శ్రీరేవ హి వఞ్చితా భవతి ॥ ౦౧౧౨॥

MSS@0113@1అకృశం కుచయోః కృశం వలగ్నే వితతం చక్షుషి విస్తృతం నితమ్బే ।


MSS@0113@2అరుణాధరమావిరస్తు చిత్తే కరుణాశాలి కపాలిభాగధేయమ్ ॥ ౦౧౧౩॥

MSS@0114@1అకృశం నితమ్బభాగే క్షామం మధ్యే సమున్నతం కుచయోః ।


MSS@0114@2అత్యాయతం నయనయోర్మమ జీవితమేతదాయాతి ॥ ౦౧౧౪॥

10 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0115@1అకృష్టఫలమూలేనవనవాసరతః సదా ।
MSS@0115@2కురుతేఽహరహః శ్రాద్ధమ్ ఋషిర్విప్రః స ఉచ్యతే ॥ ౦౧౧౫॥

MSS@0116@1అకేకీ కిం కేకీ వచసి చతురః కిన్న కురరః శుకః కింవా మూకః స చ
కలరవః కిం క్షతరవః ।
MSS@0116@2త్వయాగణ్యైః పుణ్యైః పికమధురిమా ధీరగరిమా యతో లబ్ధః స్తబ్ధః కిమసి
రుచిరం నేహ సుచిరమ్ ॥ ౦౧౧౬॥
MSS@0117@1అకౌసుమీ మన్మథచాపయశ్టి - రనంశుకా విభ్రమవైజయన్తీ ।
MSS@0117@2లలాటరఙ్గాఙ్గణనర్తకీయమ్ అనఞ్జనా భ్రూరనుయాతి దృష్టమ్ ॥
౦౧౧౭॥
MSS@0118@1అక్రత్వఙ్గమతస్తక్రంన శతక్రతునా హుతమ్ ।
MSS@0118@2నాదత్తమితి వాక్యార్థాత్ తక్రం శక్రస్య దుర్లభమ్ ॥ ౦౧౧౮॥

MSS@0119@1అక్రత్వర్థమితిజ్ఞాత్వా శక్రే న హుతవాన్ పురా ।


MSS@0119@2నాదత్తమితి శాస్త్రార్థాత్ తక్రం శక్రస్య దుర్లభమ్ ॥ ౦౧౧౯॥

MSS@0120@1అక్రమేణానుపాయేన కర్మారమ్భో న సిధ్యతి ।


MSS@0120@2దధిసర్పిఃపయాంసీవ శబరస్య యథా హి గోః ॥ ౦౧౨౦॥

MSS@0121@1అక్రోధం శిక్షయన్త్యన్యైః క్రోధనా యే తపోధనాః ।


MSS@0121@2నిర్ధనాస్తే ధనాయైవ ధాతువాదోపదేశినః ॥ ౦౧౨౧॥

MSS@0122@1అక్రోధనఃక్రోధనేభ్యో విశిష్టస్తథా తితిక్షురతితిక్షోర్విశిష్టః ।


MSS@0122@2అమానుషేభ్యోమానుషాశ్చ ప్రధానా విద్వాంస్తథైవావిదుషః ప్రధానః ॥
౦౧౨౨॥
సత్యవాదీ భూతానామవిహింసకః ।
MSS@0123@1అక్రోధనః
MSS@0123@2అనసూయః సదాచారో దీర్ఘమాయురవాప్నుయాత్ ॥ ౦౧౨౩॥

రాజేన్ద్ర సత్యశీలో దృఢవ్రతః ।


MSS@0124@1అక్రోధనశ్చ
MSS@0124@2ఆత్మోపమశ్చ భూతేషు స తీర్థఫలమశ్నుతే ॥ ౦౧౨౪॥

క్షమాదయాశాన్తిజనప్రియత్వమ్ ।
MSS@0125@1అక్రోధవైరాగ్యజితేన్ద్రియత్వం
MSS@0125@2నిర్లోభదాతా భయశోకహారీ జ్ఞానస్య చిహ్నం భయలక్షణాని ॥ ౦౧౨౫॥

MSS@0126@1అక్రోధస్య యదా క్రోధః సర్వనాశాయ కల్పతే ।

msubhsall.pdf 11
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0126@2రాఘవస్య ప్రకోపేన బద్ధో నదనదీపతిః ॥ ౦౧౨౬॥


జయేత్ క్రోధమ్ అసాధుం సాధునా జయేత్ ।
MSS@0127@1అక్రోధేన
MSS@0127@2జయేత్ కదర్యం దానేన జయేత్ సత్యేన చానృతమ్ ॥ ౦౧౨౭॥

MSS@0128@1అక్లాన్తద్యుతిభిర్వసన్తకుసుమైరుత్తంసయన్ కున్తలాన్ అన్తః ఖేలతి


ఖఞ్జరీటనయనే కుఞ్జేషు కఞ్జేక్షణః ।
MSS@0128@2అస్మన్మన్దిరకర్మతస్తవ కరౌ నాద్యాపి విశ్రామ్యతః కిం బ్రూమో
రసికాగ్రణీరసి
ఘటీ నేయం విలమ్బక్షమా ॥ ౦౧౨౮॥
MSS@0129@1అక్లిష్టబాలతరుపల్లవలోభనీయం పీతం మయా సదయమేవ రతోత్సవేషు

MSS@0129@2బిమ్బాధరం దశసి చేద్ భ్రమర ప్రియాయాస్త్వాం కారయామి
కమలోదరబన్ధనస్థమ్ ॥ ౦౧౨౯॥
చిన్తితమ్ ఉపతిష్ఠతి సిద్ధమేవ పుణ్యవతామ్ ।
MSS@0130@1అక్లేశాదివ
MSS@0130@2ఉడ్డీయాపుణ్యవతాం గచ్ఛన్తి కపోతకాః పశ్య ॥ ౦౧౩౦॥

MSS@0131@1అక్షత్రారికృతాభిమన్యునిధనప్రోద్భూతతీవ్రభ్రువః పార్థస్యాకృత
శాత్రవప్రతికృతేరన్తః శుచా ముహ్యతః ।
MSS@0131@2కీర్ణా బాష్పకణైః పతన్తి ధనుషి వ్రీడాజడా దృష్టయో హా వత్సేతి గిరః
స్ఫురన్తి న పునర్నిర్యాన్తి వక్త్రాద్బహిః ॥ ౦౧౩౧॥
MSS@0132@1అక్షదేవనపణీకృతేధరే కాన్తయోర్జయపరాజయే సతి ।
MSS@0132@2అత్ర వక్తు యది వేత్తి మన్మథః కస్తయోర్జయతి జీయతేఽపి వా ॥
౦౧౩౨॥
MSS@0133@1అక్షద్యూతజితాధరగ్రహవిధావీశోఽసి తత్ఖణ్డనా- దాధిక్యే వద కో
భవానితి మృషా కోపాఞ్చితభ్రూ లతమ్ ।
MSS@0133@2స్విద్యత్ఖిన్నకరా ।గ్రకుడ్మ। లపరాయత్తీకృతాస్యస్య మే ముగ్ధాక్షీప్రతికృత్య
తత్ కృతవతీ ద్యూతేఽపి యన్నార్జితమ్ ॥ ౦౧౩౩॥
MSS@0134@1అక్షమః క్షమతామానో క్రియాయాం యః ప్రవర్తతే ।
MSS@0134@2స హి హాస్యాస్పదత్వం చ లభతే ప్రాణసంశయమ్ ॥ ౦౧౩౪॥

MSS@0135@1అక్షమాలాపవృత్తిజ్ఞా కుశాసనపరిగ్రహా ।
MSS@0135@2బ్రాహ్మీవ దౌర్జనీ సంసద్ వన్దనీయా సమేఖలా ॥ ౦౧౩౫॥

12 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0136@1అక్షమా హ్రీపరిత్యాగః శ్రీనాశో ధర్మసంక్షయః ।


MSS@0136@2అభిధ్యాప్రాజ్ఞతా చైవ సర్వం లోభాత్ ప్రవర్తతే ॥ ౦౧౩౬॥

MSS@0137@1అక్షమోఽసత్యసంధశ్చ పరదారీ నృశంసకృత్ ।


MSS@0137@2పచ్యతే నరకేష్వేవ దహ్యమానః స్వకర్మణా ॥ ౦౧౩౭॥

MSS@0138@1అక్షరద్వయమభ్యస్తం నాస్తి నాస్తీతి యత్ పురా ।


MSS@0138@2తదిదం దేహి దేహీతి విపరీతముపస్థితమ్ ॥ ౦౧౩౮॥

సాలంకారస్య చారువృత్తస్య ।
MSS@0139@1అక్షరమైత్రీభాజః
MSS@0139@2కిం బ్రూమో సఖి యూనో న హి న హి సఖి పద్యబన్ధస్య ॥ ౦౧౩౯॥

MSS@0140@1అక్షరాణామకారోఽహమ్ ఇతి విష్ణుః స్వయం బ్రువన్ ।


MSS@0140@2భవతా సోఽపి యత్ సత్యమ్ ఆకారేణ లఘూకృతః ॥ ౦౧౪౦॥

పరీక్ష్యన్తామ్ అమ్బరాడమ్బరేణ కిమ్ ।


MSS@0141@1అక్షరాణి
MSS@0141@2శంభురమ్బరహీనోఽపి సర్వజ్ఞః కిం న జాయతే ॥ ౦౧౪౧॥

MSS@0142@1అక్షరాణి విచిత్రాణి యేన జానన్తి మానవాః ।


MSS@0142@2బలీవర్దసమాస్తే తు ఖురశ‍ృఙ్గవివర్జితాః ॥ ౦౧౪౨॥

MSS@0143@1అక్షరాణిసమానాని వర్తులాని ఘనాని చ ।


MSS@0143@2పరస్పరవిలగ్నాని తరుణీకుచకుమ్భవత్ ॥ ౦౧౪౩॥

కదా లుప్తం ఛిద్యన్తే హి శిరోరుహాః ।


MSS@0144@1అక్షిపక్ష్మ
MSS@0144@2వర్ధమానాత్మనామేవ భవన్తి హి విపత్తయః ॥ ౦౧౪౪॥

కృష్ణశారాభ్యామ్ అస్యాః కర్ణౌ న బాధితౌ ।


MSS@0145@1అక్షిభ్యాం
MSS@0145@2శఙ్కే కనకతాడఙ్కపాశత్రాసవశాదివ ॥ ౦౧౪౫॥

MSS@0146@1అక్షీణకర్మబన్ధస్తు జ్ఞాత్వా మృత్యుముపస్థితమ్ ।


MSS@0146@2ఉక్త్వాన్తికాలే సంస్మృత్య పునర్యోగిత్వమృచ్ఛతి ॥ ౦౧౪౬॥

MSS@0147@1అక్షీణభోగాద్విషమాద్ ఇష్టానిష్టభయోజ్ఝితాత్ ।
MSS@0147@2దుర్జనాద్వత దేవా అప్యశక్తా ఇవ బిభ్యతి ॥ ౦౧౪౭॥

బీజముత్సృష్టమ్ అన్తరేవ వినశ్యతి ।


MSS@0148@1అక్షేత్రే
MSS@0148@2అబీజకమపి క్షేత్రం కేవలం స్థణ్డిలం భవేత్ ॥ ౦౧౪౮॥

MSS@0149@1అక్షేషు మృగయాయాం చ స్త్రీషు పానే వృథాటనే ।

msubhsall.pdf 13
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0149@2నిద్రాయాం చ నిబన్ధేన క్షిప్రం నశ్యతి భూపతిః ॥ ౦౧౪౯॥


MSS@0150@1అక్షేష్వియం వ్యసనితా హృదయే యదేతే రాగో ఘనో మధుమదోత్కటమాననం
చ।
MSS@0150@2పద్మస్తథాపి పరమాస్పదమేవ లక్ష్మ్యాస్తద్దైన్యమేవ కిల దుర్భగతా యదేభిః
॥ ౦౧౫౦॥
MSS@0151@1అక్షోఠశుణ్ఠిమరిచార్ద్రకదాడిమత్వక్ కుస్తుమ్బురూలవణతైలసుసంస్కృతాన్
యః ।
MSS@0151@2మత్స్యాన్ సుశీతసితభక్తతలే దధాతి స బ్రహ్మలోకమధిగచ్ఛతి పుణ్యకర్మా
॥ ౦౧౫౧॥
MSS@0152@1అక్షౌరేఽపి చ నక్షత్రే కుర్వీత బుధసోమయోః ।
MSS@0152@2యుక్తేఽపి తిథినక్షత్రే న కుర్యాచ్ఛనిభౌమయోః ॥ ౦౧౫౨॥

MSS@0153@1అక్షౌహిణీరిపుం హన్యాత్ స్వయం వా తేన హన్యతే ।


MSS@0153@2బ్రాహ్మణో మన్త్రవిద్ధన్యాత్ సర్వానేవ రిపూన్ క్షణాత్ ॥ ౦౧౫౩॥

MSS@0154@1అక్ష్ణోర్నిక్షిపదఞ్జనం
శ్రవణయోస్తాపిఞ్ఛగుచ్ఛావలీం మూర్ధ్ని
శ్యామసరోజదామ కుచయోః కస్తూరికాపత్రకమ్ ।
MSS@0154@2ధూర్తానామభిసారసంభ్రమజుషాం విష్వఙ్నికుఞ్జే సఖి ధ్వాన్తం
నీలనిచోలచారు సుదృశాం ప్రత్యఙ్గమాలిఙ్గతి ॥ ౦౧౫౪॥
MSS@0155@1అక్ష్ణోర్మఞ్జులమఞ్జనం చరణయోర్నీలాశ్మజౌ నూపురా- వఙ్గే నీలపటః
స్ఫుటం మృగమదన్యాసః కపోలస్థలే ।
MSS@0155@2యత్ప్రీత్యా పరిశీలితం పరదృశాం రోధాయ తత్సాంప్రతం నేపథ్యస్య
విధావపీదమసతీజాతస్య జాతం తమః ॥ ౦౧౫౫॥
MSS@0156@1అక్ష్ణోర్యుగ్మంవిలోకాన్మృదుతనుగుణతస్తర్పయన్తీ శరీరం దివ్యామోదేన
వక్త్రాదపగతమరుతా నాసికాం చారువాచా ।
MSS@0156@2శ్రోత్రద్వంద్వం మనోజ్ఞాద్రసనమపి రసాదర్పయన్తీ ముఖాబ్జం
యద్వత్పఞ్చాక్షసౌఖ్యం వితరతి యువతిః కామినాం నాన్యదేవం ॥ ౦౧౫౬॥
MSS@0157@1అక్ష్ణోర్విపక్ష ఇతి సానుశయం లులావ నీలోత్పలం యదబలా కలమస్య
గోప్త్రీ ।
MSS@0157@2భూయస్తదేవ శిరసావహదున్నతానాం వైరం విరోధిషు దృఢం న
పరాజితేషు

14 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

॥ ౦౧౫౭॥
MSS@0158@1అఖణ్డమణ్డలః శ్రీమాన్ పశ్యైష పృథివీపతిః ।
MSS@0158@2న నిశాకరవజ్జాతు కలావైకల్యమాగతః ॥ ౦౧౫౮॥

చ క్రముకం చూర్ణమ్ తు రసవర్జితమ్ ।


MSS@0159@1అఖణ్డితం
MSS@0159@2భూమౌ నిపతితం పత్రం శక్రస్యాపి శ్రిఅయం హరేత్ ॥ ౦౧౫౯॥

MSS@0160@1అఖణ్డితాశక్తిరథోపమానం న స్వీకృతం న చ్ఛలరీతిరస్తి ।


MSS@0160@2అస్పృష్టసందేహవిపర్యయస్య కోఽయం తవ న్యాయనయే నివేశః ॥
౦౧౬౦॥
విచ్ఛిన్నో యస్య వారిధిః ।
MSS@0161@1అఖర్వపర్వగర్తేషు
MSS@0161@2స ఏవ హి మునేః పాణిరధస్తాద్విన్ధ్యభూభృతః ॥ ౦౧౬౧॥

MSS@0162@1అఖిలం విదుషామనావిలం సుహృదా చ స్వహృదా చ పశ్యతామ్ ।


MSS@0162@2సవిధేఽపి నసూక్ష్మసాక్షిణీ వదనాలంకృతిమాత్రమక్షిణీ ॥ ౦౧౬౨॥

MSS@0163@1అఖిలేషు విహంగేషు హన్త స్వచ్ఛన్దచారిషు ।


MSS@0163@2శుక పఞ్జరబన్ధస్తే మధురాణాం గిరాం ఫలమ్ ॥ ౦౧౬౩॥

MSS@0164@1అగజాననపద్మార్కం గజాననమహర్నిశమ్ ।
MSS@0164@2అనేకదం తం భక్తానామ్ ఏకదన్తముపాస్మహే ॥ ౦౧౬౪॥

MSS@0165@1అగణితగుణేన సున్దర కృత్వా చారిత్రమప్యుదాసీనమ్ ।


MSS@0165@2భవతానన్యగతిః సా విహితావర్తేన తరణిరివ ॥ ౦౧౬౫॥
MSS@0166@1అగణితగురుర్యాచ్ఞాలోలం పదాన్తసదాతిథిః సమయమవిదన్ ముగ్ధః
కాలాసహో
రతిలమ్పటః ।
MSS@0166@2కృతకకుపితం హస్తాఘాతం త్రపారుదితం హఠా- దపరిగణయన్
లజ్జాయాం
మాం నిమజ్జయతి ప్రియః ॥ ౦౧౬౬॥
పరకృత్యేఽభ్యేత్య వర్తమానానామ్ ।
MSS@0167@1అగణితనిజశ్రమాణాం
MSS@0167@2సుజనఘనదినమణీనాం పరోపకారార్థమజని జనిః ॥ ౦౧౬౭॥

MSS@0168@1అగణితయశసా త్యక్త- స్థితినా క్రియతేఽథ యాకృతజ్ఞేన ।


MSS@0168@2స్నిగ్ధే సుహృది సరాగే మిత్రే తవ వఞ్చనా న యుక్తా సా ॥ ౦౧౬౮॥

msubhsall.pdf 15
మహాసుభాషితసంగ్రహ

జ్ఞానాభాసేన తృప్తతా ।
MSS@0169@1అగతిత్వమతిశ్రద్ధా
MSS@0169@2త్రయః శిష్యగుణా హ్యేతే మూర్ఖాచార్యస్య భాగ్యజాః ॥ ౦౧౬౯॥

MSS@0170@1అగతీనాం ఖలీకారాద్ దుఃఖం నైవోపజాయతే ।


MSS@0170@2భవన్త్యశోకాః ప్రాయేణ సాంకురాః పాదతాడితాః ॥ ౦౧౭౦॥

MSS@0171@1అగదైఃసర్వసామాన్యైర్వ్యన్తరాణాం విషం హరేత్ ।


MSS@0171@2ధూపో దేవీసహాపిచ్ఛఖణ్డనైస్తద్విషాపహః ॥ ౦౧౭౧॥

MSS@0172@1అగమ్యగమనాత్ ప్రాయః ప్రాయశ్చిత్తీయతే జనః ।


MSS@0172@2అగమ్యం త్వద్యశో యాతి సర్వత్రైవ చ పావనమ్ ॥ ౦౧౭౨॥

MSS@0173@1అగమ్యాని పుమాన్ యాతి యోఽసేవ్యాంశ్చ నిషేవతే ।


MSS@0173@2స మృత్యుముపగృహ్ణాతి గర్భమశ్వతరీ యథా ॥ ౦౧౭౩॥

MSS@0174@1అగమ్యార్థం తృణప్రాణాః పృష్ఠస్థీకృతభీహ్రియః ।


MSS@0174@2శమ్భలీభుక్తసర్వస్వా జనా యత్పారిపార్శ్వికాః ॥ ౦౧౭౪॥

MSS@0175@1అగమ్యో మన్త్రాణాం ప్రకృతిభిషజామప్యవిషయః సుధాసారాసాధ్యో


విసదృశతరారమ్భగహనః ।
MSS@0175@2జగద్భ్రామీకర్తుం పరిణతధియానేన విధినా స్ఫుటం సృష్టో వ్యాధిః
ప్రకృతివిషమో దుర్జనజనః ॥ ౦౧౭౫॥
ఘృతాబ్ధిశోషణే దమ్భోలితుల్యా వటకాద్రిభేదనే ।
MSS@0176@1అగస్తితుల్యాశ్చ
MSS@0176@2శాకావలీకాననవహ్నిరూపాస్త ఏవ భట్టా ఇతరే భటాశ్చ ॥ ౦౧౭౬॥
MSS@0177@1అగస్తిహస్తచులుకమితేఽబ్ధౌ వాహనాకృతౌ ।
MSS@0177@2మగ్నః సముద్రో వేలాయామ్ ఇతి దేవాస్తదా జగుః ॥ ౦౧౭౭॥
MSS@0178@1అగస్త్య ఇవ యస్యాసిర్న్యఞ్చితక్షితిభృద్బభౌ ।
MSS@0178@2చిత్రం సోఽప్యకరోన్నృత్యత్ కబన్ధం సమరార్ణవమ్ ॥ ౦౧౭౮॥

మునేః శాపాద్ బ్రహ్మస్యన్దనమాస్థితః ।


MSS@0179@1అగస్త్యస్య
MSS@0179@2మహాసుఖాత్ పరిభ్రష్టో నహుషః సర్పతాం గతః ॥ ౦౧౭౯॥

పయోరాశేః కియత్ కిం పీతముజ్ఝితమ్ ।


MSS@0180@1అగస్త్యేన
MSS@0180@2త్వయా వైరికులం వీర సమరే కీదృశం కృతమ్ ॥ ౦౧౮౦॥

MSS@0181@1అగా గాఙ్గాఙ్గకాకాకగాహకాఘకకాకహా ।
MSS@0181@2అహాహాఙ్క ఖగాఙ్కాగకఙ్కాగఖగకాకక ॥ ౦౧౮౧॥

16 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0182@1అగాధజలసంచారీ వికారీ న చ రోహితః ।


MSS@0182@2గణ్డూషజలమాత్రే తు శఫరీ ఫర్ఫరాయతే ॥ ౦౧౮౨॥

MSS@0183@1అగాధహృదయా భూపాః కూపా ఇవ దురాసదాః ।


MSS@0183@2ఘటకా గుణినో నో చేత్ కథం లభ్యేత జీవనమ్ ॥ ౦౧౮౩॥

MSS@0184@1అగాధేనాపి కిం తేన తోయేన లవణామ్బుధేః ।


MSS@0184@2జనుమాత్రం వరం వారి తృష్ణాచ్ఛేదకరం నృణామ్ ॥ ౦౧౮౪॥

MSS@0185@1అగారేఽస్మిన్ కాన్తే గిరిశమనిశానాథశకలం భుజంగానుత్తుఙ్గాన్ సకలమపి


వాతాయనపథే ।
MSS@0185@2నికుఞ్జేషు శ్యేనానధిగృహశిరో రాహువలయం లిఖన్త్యా నీయన్తే శివ
శివ తయా హన్త దివసాః ॥ ౦౧౮౫॥
MSS@0186@1అగుణకణో గుణరాశిర్ద్వయమపి దైవేన ఖలముఖే పతితమ్ ।
MSS@0186@2ప్రసరతి తైలమివైకః సలిలే ఘృతవజ్జడత్వమేత్యన్యః ॥ ౦౧౮౬॥

MSS@0187@1అగురురితి వదతు లోకో గౌరవమత్రైవ పునరహం మన్యే ।


MSS@0187@2దర్శితగుణైకవృత్తిర్యస్య జనే జనితదాహేఽపి ॥ ౦౧౮౭॥

MSS@0188@1అగురుసురభిధూపాశోభితం కేశపాశం గలితకుసుమమాలం ధున్వతీ


కుఞ్చితాగ్రమ్ ।
MSS@0188@2త్యజతి గురునితమ్బా నిమ్ననాభిః సుమధ్యాప్యుషసి శయనవాసః కామినీ
కామశోభా
॥ ౦౧౮౮॥
MSS@0189@1అగురోరపి సత ఉచ్చైః ప్రశంసనం తద్గుణా వితన్వన్తి ।
MSS@0189@2అగురుర్జ్వలనేఽప్యస్తః సౌరభమిషతో గుణాన్ వమతి ॥ ౦౧౮౯॥

MSS@0190@1అగూఢవిభవాయస్య పౌరా రాష్ట్రవాసినః ।


MSS@0190@2నయాపనయవేత్తాయః స రాజా రాజసత్తమః ॥ ౦౧౯౦॥

MSS@0191@1అగూఢహాసస్ఫుటదన్తకేసరం ముఖం స్విదేతద్వికసన్ను పఙ్కజమ్ ।


MSS@0191@2ఇతి ప్రలీనాం నలినీవనే సఖీం విదామ్బభూవుః సుచిరేణ యోషితః ॥
౦౧౯౧॥
MSS@0192@1అగ్నింప్రాప్య యథా సద్యస్తూలరాశిర్వినశ్యతి ।
MSS@0192@2తథా గఙ్గాజలేనైవ సర్వపాపం వినశ్యతి ॥ ౦౧౯౨॥

msubhsall.pdf 17
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0193@1అగ్నింస్తోకమివాత్మానం సంధుక్షయతి యో నరః ।


MSS@0193@2స వర్ధమానో గ్రసతే మహాన్తమపి సంచయమ్ ॥ ౦౧౯౩॥

స్తోకో వర్ధతే చాజ్యసిక్తో బీజం చైకం బహుసాహస్రమేతి ।


MSS@0194@1అగ్నిః
MSS@0194@2క్షయోదయౌ విపులౌ సంనియమ్య తస్మాదల్పం నావమన్యేత విత్తమ్ ॥
౦౧౯౪॥
MSS@0195@1అగ్నికుణ్డసమా నారీ ఘృతకుమ్భసమో నరః ।
MSS@0195@2సంగమేన పరస్త్రీణాం కస్య నో చలతే మనః ॥ ౦౧౯౫॥

నారీ ఘృతకుమ్భసమో నరః ।


MSS@0196@1అగ్నికుమ్భసమా
MSS@0196@2ఉభయోరపి సంయోగః కస్య విశ్వాసకారకః ॥ ౦౧౯౬॥

MSS@0197@1అగ్నిదాహే న మే దుఃఖం ఛేదే న నికషే న వా ।


MSS@0197@2యత్తదేవ మహద్దుఃఖం గుఞ్జయా సహ తోలనమ్ ॥ ౦౧౯౭॥

MSS@0198@1అగ్నిదో గరదశ్చైవ శస్త్రపాణిర్ధనాపహః ।


MSS@0198@2క్షేత్రదారాపహారీ చ షడేతే హ్యాతతాయినః ॥ ౦౧౯౮॥

MSS@0199@1అగ్నినా భస్మనా చైవ స్తమ్భేన చ జనేన చ ।


MSS@0199@2అద్వారేణైవ మార్గేణ పఙ్క్తితదోషో న విద్యతే ॥ ౦౧౯౯॥

MSS@0200@1అగ్నిరాపః స్త్రియో మూర్ఖాః సర్పా రాజకులాని చ ।


MSS@0200@2నిత్యం యత్నేన సేవ్యాని సద్యః ప్రాణహరాణి షట్ ॥ ౦౨౦౦॥

MSS@0201@1అగ్నిర్గురుర్ద్విజాతీనాం వర్ణానాం పార్థివో గురుః ।


MSS@0201@2కులస్త్రీణాం గురుర్భర్తా సర్వస్యాభ్యాగతో గురుః ॥ ౦౨౦౧॥

తాపేన సూర్యో దహతి రశ్మిభిః ।


MSS@0202@1అగ్నిర్దహతి
MSS@0202@2రాజా దహతి దణ్డేన తపసా బ్రాహ్మణో దహేత్ ॥ ౦౨౦౨॥

ద్విజాతీనాం మునీనాం హృది దైవతమ్ ।


MSS@0203@1అగ్నిర్దేవో
MSS@0203@2ప్రతిమాస్వల్పబుద్ధీనాం సర్వత్ర సమదర్శినః ॥ ౦౨౦౩॥

దేవతాః సర్వాః సర్వణం చ తదాత్మకమ్ ।


MSS@0204@1అగ్నిర్హి
MSS@0204@2తస్మాత్ సువర్ణం దదతా దత్తాః సర్వాః స్మ దేవతాః ॥ ౦౨౦౪॥

MSS@0205@1అగ్నిష్టోమాదిభిర్యజ్ఞైర్వివిధైరాప్తదక్షిణైః ।

18 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0205@2న తత్ ఫలమవాప్నోతి తీర్థార్థే గమనేన యత్ ॥ ౦౨౦౫॥


మహల్లోకే గూఢస్తిష్ఠతి దారుషు ।
MSS@0206@1అగ్నిశ్తేజో
MSS@0206@2న చోపయుఙ్క్తే తద్దారు యావన్నో దీప్యతే పరైః ॥ ౦౨౦౬॥

MSS@0207@1స ఏవ ఖలు దారుభ్యో యదా నిర్మథ్య దీప్యతే ।


MSS@0207@2తదా తచ్చ వనం చాన్యన్ నిర్దహత్యాశు తేజసా ॥ ౦౨౦౭॥

MSS@0208@1ఏవమేవ కులే జాతాః పావకోపమతేజసః ।


MSS@0208@2క్షమావన్తో నిరాకారాః కాష్ఠేఽగ్నిరివ శేరతే ॥ ౦౨౦౮॥

MSS@0209@1అగ్నిహోత్రం గృహం క్షేత్రం గర్భిర్ణీం వృద్ధబాలకౌ ।


MSS@0209@2రిక్తహస్తేన నోపేయాద్ రాజానం దేవతాం గురుమ్ ॥ ౦౨౦౯॥

MSS@0210@1అగ్నిహోత్రంత్రయో వేదాస్త్రిదణ్డం భస్మగుణ్ఠనమ్ ।


MSS@0210@2బుద్ధిపౌరుషహీనానాం జీవికేతి బృహస్పతిః ॥ ౦౨౧౦॥

MSS@0211@1అగ్నిహోత్రఫలా వేదాః శీలవృత్తఫలం శ్రుతమ్ ।


MSS@0211@2రతిపుత్రఫలా దారా దత్తభుక్తఫలం ధనమ్ ॥ ౦౨౧౧॥

MSS@0212@1అగ్నిహోత్రమధీతం వా దానాద్యాశ్చాఖిలాః క్రియాః ।


MSS@0212@2భజన్తే తస్య వైఫల్యం యస్య వాక్యమకారణమ్ ॥ ౦౨౧౨॥

MSS@0213@1అగ్నిహోత్రేషు విప్రాణాం హృది దేవో మనీషిణామ్ ।


MSS@0213@2ప్రతిమాస్వల్పబుద్ధీనాం సర్వత్ర విదితాత్మనామ్ ॥ ౦౨౧౩॥

దారువియోగయోగయోరదృష్టతోఽన్యత్ర నిమిత్తమస్తి ।
MSS@0214@1అగ్నేర్యథా
MSS@0214@2ఏవం హి జన్తోరపి దుర్విభావ్యః శరీరసంయోగవియోగహేతుః ॥
౦౨౧౪॥
MSS@0215@1అగ్నౌ క్రియావతాం దేవో దివి దేవో మనీషిణామ్ ।
MSS@0215@2ప్రతిమాస్వల్పబుద్ధీనాం యోగినాం హృదయే హరిః ॥ ౦౨౧౫॥

MSS@0216@1అగ్నౌ దగ్ధం జలే మగ్నం హృతం తస్కరపార్థివైః ।


MSS@0216@2తత్సర్వం దానమిత్యాహుర్యది క్లైబ్యం న భాషతే ॥ ౦౨౧౬॥

MSS@0217@1అగ్నౌ ప్రాప్తం ప్రధూయేత యథా తూలం ద్విజోత్తమ ।


MSS@0217@2తథా గఙ్గావగాఢస్య సర్వం పాపం ప్రధూయతే ॥ ౦౨౧౭॥

MSS@0218@1అగ్నౌ ప్రాస్తం తు పురుషం కర్మాన్వేతి స్వయంకృతమ్ ।


MSS@0218@2తస్మాత్తు పురుషో యత్నాద్ ధర్మం సంచినుయాచ్ఛనైః ॥ ౦౨౧౮॥

msubhsall.pdf 19
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0219@1అగ్నౌ ప్రాస్తాహుతిః సమ్యగ్ ఆదిత్యముపతిష్ఠతే ।


MSS@0219@2ఆదిత్యాజ్జాయతే వృష్టిర్వృష్టేరన్నం తతః ప్రజాః ॥ ౦౨౧౯॥

MSS@0220@1అగ్న్యాకారం కలయసి పురశ్చక్రవాకీవ చన్ద్రం బద్ధోత్కమ్పం


శిశిరమరుతా
దహ్యతే పద్మినీవ ।
MSS@0220@2ప్రాణాన్ ధత్సే కథమపి బలాద్గచ్ఛతః శల్యతుల్యాంస్తత్ కేనాసౌ సుతను
జనితో మామ్మథస్తే వికారః ॥ ౦౨౨౦॥
MSS@0221@1అగ్న్యాధానేన యజ్ఞేన కాషాయేణ జటాజినైః ।
MSS@0221@2లోకాన్ విశ్వాసయిత్వైవ తతో లుమ్పేద్యథా వృకః ॥ ౦౨౨౧॥

MSS@0222@1అగ్రచ్ఛాయా తృణాగ్నిశ్చ నీచసేవా పటే జలమ్ ।


MSS@0222@2వేశ్యారాగః ఖలప్రేమ సర్వం బుద్బుదసన్నిభమ్ ॥ ౦౨౨౨॥

MSS@0223@1అగ్రతః పృష్ఠతో మధ్యే పార్శ్వతోఽథ సమన్తతః ।


MSS@0223@2విద్యుచ్చకితవద్భాతి సూర్యకోటిసమప్రభః ॥ ౦౨౨౩॥

MSS@0224@1అగ్రతశ్చతురోవేదాన్ పృష్ఠతః సశరం ధనుః ।


MSS@0224@2ఉభాభ్యాం చ సమర్థోఽహం శాపాదపి శరాదపి ॥ ౦౨౨౪॥

వామపాదం చ దక్షిణం జాతు కుఞ్చితమ్ ।


MSS@0225@1అగ్రతో
MSS@0225@2ఆలీఢం తు ప్రకర్తవ్యం హస్తద్వయసవిస్తరమ్ ॥ ౦౨౨౫॥

MSS@0226@1అగ్రసానుషు నితాన్తపిశఙ్గైర్భూరుహాన్మృదుకరైరవలమ్బ్య ।
MSS@0226@2అస్తశైలగహనం ను వివస్వాన్ ఆవివేశ జలధిం ను మహీం ను ॥
౦౨౨౬॥
MSS@0227@1అగ్రాహ్యం శ్రవణస్య భూషణమలంకారో న భావోచితః
కణ్ఠస్యాఞ్జనముజ్జ్వలం నయనయోః సూక్ష్మత్వమావేక్షితుమ్ ।
MSS@0227@2వక్త్రస్య క్షణికోఽధివాసనవిధిః కాన్తే ప్రియే
నాభవస్సౌభాగ్యప్రతికర్మనిర్మితమహావిద్యైవ యేనాత్మనః ॥ ౦౨౨౭॥
మూర్ధజేష్వేతాః స్త్రియో గుణసమన్వితాః ।
MSS@0228@1అగ్రాహ్యా
MSS@0228@2న లతాః పల్లవచ్ఛేదమ్ అర్హన్త్యుపవనోద్భవాః ॥ ౦౨౨౮॥

MSS@0229@1అగ్రే కస్యచిదస్తి కంచిదభితః కేనాపి పృష్టే కృతః సంసారః

20 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

శిశుభావయౌవనజరాభారావతారాదయమ్ ।
MSS@0229@2బాలస్తం బహు మన్యతామసులభం ప్రాప్తం యువా సేవతాం
వృద్ధస్తద్విష్యాద్బహిష్కృత ఇవ వ్యావృత్య కిం పశ్యతి ॥ ౦౨౨౯॥
MSS@0230@1అగ్రే కుగ్రామవర్గః పిశితరసలసచ్చణ్డచణ్డాయమానః పశ్చాద్వ్యాధో
వధార్థో నిశితశరకరః పాదముద్రానపాయీ ।
MSS@0230@2విష్వగ్దీప్తో వనాగ్నిర్వనమతిగహనం ధూమవాత్యా చ దృష్టేః సరోద్ధీ
కాన్దిశీకో హరి హరి హరిణఃకం శరణ్యం ప్రయాతు ॥ ౦౨౩౦॥
MSS@0231@1అగ్రేగచ్ఛత ధేనుదుగ్ధకలశానాదాయ గోప్యో గృహం దుగ్ధే వస్కయణీకులే
పునరియం రాధా శనైర్యాస్యతి ।
MSS@0231@2ఇత్యన్యవ్యపదేశగుప్తహృదయః కుర్వన్ వివిక్తం వ్రజం దేవః
కారణనన్దసూనురశివం కృష్ణః స ముష్ణాతు వః ॥ ౦౨౩౧॥
MSS@0232@1అగ్రే గీతం సరసకవయః పార్శ్వతో దాక్షిణాత్యాః పృష్ఠే లీలావలయరణితం
చామరగ్రాహిణీనామ్ ।
MSS@0232@2యద్యస్త్యేవం కురు భవరసాస్వాదనే లమ్పటత్వం నో చేచ్చేతః ప్రవిశ
సహసా నిర్వికల్పే సమాధౌ ॥ ౦౨౩౨॥
MSS@0233@1అగ్రే తప్తజలా నితాన్తశిశిరా మూలే ముహుర్బాహుభిర్వ్యామథ్యోపరతప్రపేషు
పథికైర్మార్గేషు మధ్యందినే ।
MSS@0233@2ఆధారాః ప్లుతబాలశైవలదలచ్ఛేదావకీర్ణోర్మయః పీయన్తే
హలముక్తమగ్నమహిషప్రక్షోభపర్యావిలాః ॥ ౦౨౩౩॥
MSS@0234@1అగ్రే తిష్ఠతి దారుణాకృతిరసౌ క్రోధోద్ధతః కేసరీ
పశ్చాదుద్భటదావదూషితధరాసంక్రాన్తచణ్డానిలః ।
MSS@0234@2కిం కుర్మః సహసా విహాయ కలభానేతాన్ బ్రజామః కథం హంహో
కూణితలోచనేతి
కరిణీ చిన్తాకులా తాభ్యతి ॥ ౦౨౩౪॥
MSS@0235@1అగ్రేధనుః శరకరః స్వయమస్తి కామః పశ్చాత్త్వరా
శశధరోదయసంశయోత్థా ।
MSS@0235@2ధ్వాన్తం దినాన్తవికసద్విభవం సమన్తాత్ కిం కేవలా పథి వధూర్దయితాభిసారే
॥ ౦౨౩౫॥
MSS@0236@1అగ్రే ప్రస్తుతనాశానాం మూకతా పరమో గుణః ।

msubhsall.pdf 21
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0236@2తథాపి ప్రభుభక్తానాం సౌధర్మ్యాదేవముచ్యతే ॥ ౦౨౩౬॥


MSS@0237@1యైరేవ స్తుతిభిః స్వామీ ప్రాప్యతే వ్యసనావటమ్ ।
MSS@0237@2పశ్చాన్మూకత్వమాపన్నైర్డద్ధర్త్తుం నైవ శక్యతే ॥ ౦౨౩౭॥

MSS@0238@1అగ్రే మాహిషికం దృష్ట్వా మధ్యే తు వృషలీపతిమ్ ।


MSS@0238@2అన్తే వార్ధుషికం దృష్ట్వా నిరాశాః పితరో గతాః ॥ ౦౨౩౮॥

MSS@0239@1అగ్రే యాన్తి రథస్య రేణువదమీ చూర్ణీభవన్తో ఘనాశ్చక్రభ్రాన్తిరరాన్తరేషు


జనయత్యన్యామివారావలిమ్ ।
MSS@0239@2చిత్రన్యస్తమివాచలం హయశిరస్యాయామవచ్చామరం యష్ట్యగ్రే చ సమం
స్థితో ధ్వజపటః ప్రాన్తే చ వేగానిలాత్ ॥ ౦౨౩౯॥
లఘిమా పశ్చాన్ మహతాపి పిధీయతే న హి మహిమ్నా ।
MSS@0240@1అగ్రే
MSS@0240@2వామన ఇతి త్రివిక్రమమ్ అభిదధతి దశావతారవిదః ॥ ౦౨౪౦॥

వికీర్ణకురబక- ఫలజాలకహీయమానసహకారమ్ ।
MSS@0241@1అగ్రే
MSS@0241@2పరిణామాభిముఖమృతోరుత్సుకయతి యౌవనం చేతః ॥ ౦౨౪౧॥

MSS@0242@1అగ్రే వ్యాధః కరధృతశరః పార్శ్వతో జాలమాలా పృష్టే వహ్నిర్దహతి


నితరాం సంనిధౌ సారమేయాః ।
MSS@0242@2ఏణీ గర్భాదలసగమనా బాలకై రుద్ధపాదా చిన్తావిష్టా వదతి హి మృగం
కిం కరోమి క్వ యామిః ॥ ౦౨౪౨॥
MSS@0243@1అగ్రే శ్యామలబిన్దుబద్ధతిలకైర్మధ్యేఽపి పాకాన్వయ-
ప్రౌఢీభూతపటోలపాటలతరైర్మూలే మనాగ్బభ్రుభిః ।
MSS@0243@2వృన్తే కర్కశకీరపిచ్చహరిభిః స్థూలైః ఫలైర్బన్ధురాః
సమ్ప్రత్యుత్సుకయన్తి కస్య న మనః పూగద్రుమాణాం ఛటాః ॥ ౦౨౪౩॥
MSS@0244@1అగ్రేసరీ కుమారీ తత్పృష్టే పుఙ్ఖగో యదా తారః ।
MSS@0244@2సిద్ధిస్తదోత్తమా స్యాద్ దృష్టాప్యాదౌ వరా దుర్గా ॥ ౦౨౪౪॥

MSS@0245@1అగ్రే
స్త్రీనఖపాటలం కురవకం శ్యామం
ద్వయోర్భాగయోర్బాలాశోకముపోఢరాగసుభగం భేదోన్ముఖం తిష్ఠతి ।
MSS@0245@2ఈషద్బద్ధరజఃకణాంగ్రకపిశా చూతే నవా మఞ్జరీ ముగ్ధత్వస్య చ
యౌవనస్య చ సఖే మధ్యే మధుశ్రీః స్థితా ॥ ౦౨౪౫॥
MSS@0246@1అగ్ర్యో ముక్తిమతాం ప్రయోగసమయే మన్త్రేషు పృష్ఠం గతః పాకాగారగతస్తు

22 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

పాచకమనస్తోషాయ వాచస్పతిః ।
MSS@0246@2ఉచ్చాయాం నిరతో రతోఽర్థకగణే పిణ్డేషు దత్తాదరో
నానాశ్రాద్ధగణైకచాలితమనా భద్దోట్టమో రాజతే ॥ ౦౨౪౬॥
MSS@0247@1అఘం స కేవలం భుఙ్క్తే యః పచత్యాత్మకారణాత్ ।
MSS@0247@2యజ్ఞశిష్టాశనం హ్యేతత్ సతామన్నం విధీయతే ॥ ౦౨౪౭॥

MSS@0248@1అఘటితం ఘటనాం నయతి ధ్రువం సుఘటితం క్షణభఙ్గురతాచలమ్ ।


MSS@0248@2జగదిదం కురుతే సచరాచరం విధిరహో బలవానితి మే మతిః ॥
౦౨౪౮॥
MSS@0249@1అఘటితఘటితం ఘటయతి సుఘటితఘటితాని జర్జరీకురుతే ।
MSS@0249@2విధిరేవ తాని ఘటయతి యాని పుమాన్నైవ చిన్తయతి ॥ ౦౨౪౯॥

MSS@0250@1అఘృష్టమివ మాణిక్యమ్ అమత్తమివ చ ద్విపమ్ ।


MSS@0250@2అశూరం పార్థివం లోకో జాత్యమప్యవమన్యతే ॥ ౦౨౫౦॥

MSS@0251@1అఙ్కం కేఽపి శశఙ్కిరేజలనిధేః పఙ్కం పరే మేనిరే సారఙ్గం


కతిచిచ్చ సంజగదిరే భూమేశ్చ బిమ్బం పరే ।
MSS@0251@2ఇన్దౌ యద్దలితేన్ద్రనీలశకలశ్యామం దరీదృశ్యతే తన్మన్యే
రవిభీతమన్ధతమసం కుక్షిస్థమాలక్ష్యతే ॥ ౦౨౫౧॥
MSS@0252@1అఙ్కనిలీనగజానన- శఙ్కాకులబాహులేయహృతవసనౌ ।
MSS@0252@2సస్మితహరకరకలితౌ హిమగిరితనయాస్తనౌ జయతః ॥ ౦౨౫౨॥
MSS@0253@1అఙ్కన్యాసైర్విషమైర్మాయావనితాలకావలీకుటిలైః ।
MSS@0253@2కో నామ కామచారైః కాయస్థైర్మోహితో న జనః ॥ ౦౨౫౩॥
MSS@0254@1అఙ్కమల్లవినోదేషు తథాన్యేషూత్సవాదిషు ।
MSS@0254@2అన్తఃపురప్రచారేషు దేవపూజాపరేషు చ ॥ ౦౨౫౪॥

MSS@0255@1అఙ్కాధిరోపితమృగశ్చన్ద్రమా మృగలాఞ్ఛనః ।
MSS@0255@2కేసరీ నిష్ఠురక్షిప్తమృగయూథో మృగాధిపః ॥ ౦౨౫౫॥

MSS@0256@1అఙ్కురితేపల్లవితే కోరకితే వికసితే చ సహకారే ।


MSS@0256@2అఙ్కురితః పల్లవితః కోరకితో వికసితశ్చ మదనః ॥ ౦౨౫౬॥

MSS@0257@1అఙ్కేకృత్వోత్తమాఙ్గం ప్లవగబలపతేః పాదమక్షస్య హన్తుర్దత్వోత్సఙ్గే


సలీలం త్వచి కనకమృగస్యాఙ్గశేషం నిధాయ ।

msubhsall.pdf 23
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0257@2బాణం రక్షః కులఘనం ప్రగుణితమనుజేనాదరాత్తీక్ష్ణమక్ష్ణః


కోణేనావేక్షమాణస్త్వదనుజవచనే దత్తకర్ణోఽయమాస్తే ॥ ౦౨౫౭॥
MSS@0258@1అఙ్కే వృద్ధిముపాగతం శిశుతయా సర్వాఙ్గమాలిఙ్గితం మత్స్యః
శ్రీపరిరమ్భనిర్భరతరవ్యాకోశకోషోన్ముఖైః ।
MSS@0258@2ఆశాప్తైః పరిపీయమానమనిశం నిఃస్పన్దమిన్దిన్దిరైర్దూరాదేవ
నిమేషశూన్యనయనః పద్మం సముద్వీక్షతే ॥ ౦౨౫౮॥
MSS@0259@1అఙ్కేషు శూన్యవిన్యాసాద్ వృద్ధిః స్యాత్తు దశాధికా ।
MSS@0259@2తస్మాజ్జ్ఞేయా విశేషేణ అఙ్కానాం వామతో గతిః ॥ ౦౨౫౯॥

MSS@0260@1అఙ్కోల్లక్వాథతోయేన మిశ్రితం ఘృతమాక్షికమ్ ।


MSS@0260@2వసా కిటికుఙ్గాణామ్ ఏతైః సిక్తా మహీరుహాః ॥ ౦౨౬౦॥

స్విన్నం నృమాంసం ఛాగదుగ్ధయుక్ ।


MSS@0261@1అఙ్కోల్లక్వథితం
MSS@0261@2పిణ్యాకసహితం మూలే సహకారస్య నిక్షిపేత్ ॥ ౦౨౬౧॥

ఉషితం గోశకృతి కుముదకన్దమలమ్ ।


MSS@0262@1అఙ్కోల్లతైలభావితమ్
MSS@0262@2కరకామ్బుకర్దమభృతే కలశే కుసుమం సముద్వహతి ॥ ౦౨౬౨॥

భావితం బీజమ్ ।
MSS@0263@1అఙ్కోల్లతైలసూకర- శిశుమారవసాసు
MSS@0263@2సద్యో రోహతి నిహితం భూమౌ కరకామ్భసా సిక్తమ్ ॥ ౦౨౬౩॥

MSS@0264@1అఙ్కోల్లపత్రధపేన యద్వా కేశసమన్వితైః ।


MSS@0264@2సక్తుభిః కటుతైలాక్తైర్యాతి మత్స్యవిషం క్షయమ్ ॥ ౦౨౬౪॥

MSS@0265@1అఙ్కోల్లబీజమజ్జానాం సూక్ష్మచూర్ణం విధీయతే ।


MSS@0265@2తిలతైలేన తచ్చూర్ణం సమ్యక్కృత్వా చ భావయేత్ ॥ ౦౨౬౫॥

MSS@0266@1అఙ్గంగలితం పలితం ముణ్డం దన్తవిహీనం జాతం తుణ్డమ్ ।


MSS@0266@2కరధృతకమ్పితశోభితదణ్డం తదపి న ముఞ్చత్యాశా పిణ్డమ్ ॥
౦౨౬౬॥
MSS@0267@1అఙ్గం చన్దనపఙ్కపఙ్కజబిసచ్ఛేదావలీనం ముహుస్తాపః శాప ఇవైష
శోషణపటుః కమ్పః సఖీకమ్పనః ।
MSS@0267@2శ్వాసాః సంవృతతారహారరుచయః సంభిన్నచీనాంశుకా జాతః
ప్రాగతిదాహవేదనమహారమ్భః స తస్యా జ్వరః ॥ ౦౨౬౭॥
MSS@0268@1అఙ్గం చన్దనపాణ్డు పల్లవమృదుస్తామ్బూలతామ్రోఽవరో

24 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

ధారాయన్త్రజలాభిషేకకలుషే ధౌతాఞ్జనే లోచనే ।


MSS@0268@2అన్తఃపుష్పసుగన్ధిరార్ద్రకబరీ స్వచ్ఛం తనీయోఽమ్బరం కాన్తానాం
కమనీయతాం బిదధతే గ్రీష్మేఽపరాహ్ణగమే ॥ ౦౨౬౮॥
MSS@0269@1అఙ్గందక్షిణమారుహ్య వామేనోత్తరతి స్ఫుటమ్ ।
MSS@0269@2తదా హానికరీ జ్ఞేయా వ్యత్యయేన తు లాభదా ॥ ౦౨౬౯॥

MSS@0270@1అఙ్గం దమనపత్త్రాభమఙ్గే యస్మిన్ ప్రతీయతే ।


MSS@0270@2విద్యాద్దమనవజ్రం తు తీక్ష్ణధారం మహాగుణమ్ ॥ ౦౨౭౦॥

MSS@0271@1అఙ్గం ప్రతీయతే యత్ర బహుగ్రన్థిసమన్వితమ్ ।


MSS@0271@2దుర్లభం తన్మహామూల్యం గ్రన్థివజ్రకముచ్యతే ॥ ౦౨౭౧॥

MSS@0272@1అఙ్గం భూషణనికరో భూషయతీత్యేష లౌకికో వాదః ।


MSS@0272@2అఙ్గాని భూషణానాం కామపి సుషమామజీజనంస్తస్యాః ॥ ౦౨౭౨॥

MSS@0273@1అఙ్గం యేన రథీకృతం నయనయోర్యుగ్మం రథాఙ్గీకృతం పత్రం స్వం


రథకర్మసారత్థికృతం శ్వాసస్తురంగీకృతాః ।
MSS@0273@2కోదఽడీకృతమాత్మవీర్యమచిరాన్మౌర్వీకృతం భూషణం వామాఙ్గం
విశిఖీకృతం దిశతు నః క్షేమం స ధన్వీ పుమాన్ ॥ ౦౨౭౩॥
MSS@0274@1అఙ్గణం తదిదమున్మదద్విప- శ్రేణిశోణితవిహారిణో హరేః ।
MSS@0274@2ఉల్లసత్తరుణకేలిపల్లవాం సల్లకీం త్యజతి కిం మతఙ్గజః ॥ ౦౨౭౪॥

MSS@0275@1అఙ్గణవేదిర్వసుధా కుల్యా జలధిః స్థలీ చ పాతాలమ్ ।


MSS@0275@2వల్మీకశ్చ సుమేరుః కృతప్రతిజ్ఞస్య ధీరస్య ॥ ౦౨౭౫॥

MSS@0276@1అఙ్గదోషపరిత్యక్తశ్చతుర్మార్గకృతశ్రమః ।
MSS@0276@2జ్ఞాతా కులకవాద్యస్య రఞ్జకో వాదకః స్మృతః ॥ ౦౨౭౬॥
గోప్యన్తే స్వగుణా యదా ।
MSS@0277@1అఙ్గనానామివాఙ్గాని
MSS@0277@2తదా తే స్పృహణీయాః స్యురిమే హ్యత్యన్తదుర్లభాః ॥ ౦౨౭౭॥

MSS@0278@1అఙ్గనామఙ్గనామన్తరేమాధవో మాధవం మాధవం చాన్తరేణాఙ్గనా ।


MSS@0278@2ఇత్థమాకల్పితే మణ్డలే మధ్యగః సంజగౌ వేణునా దేవకీనన్దనః ॥
౦౨౭౮॥
కార్యః శివోక్తః సిద్ధిమిచ్ఛతా ।
MSS@0279@1అఙ్గన్యాసస్తతః
MSS@0279@2ఆచార్యేణ చ శిష్యస్య పాపఘ్నో విఘ్ననాశనః ॥ ౦౨౭౯॥

msubhsall.pdf 25
మహాసుభాషితసంగ్రహ

పుత్రో హృదయాచ్చాపి జాయతే ।


MSS@0280@1అఙ్గప్రత్యఙ్గజః
MSS@0280@2తస్మాత్ ప్రియతరో మాతుః ప్రియత్వాన్న తు బాన్ధవః ॥ ౦౨౮౦॥

తతః పిణ్డః ప్రజాయతే ।


MSS@0281@1అఙ్గప్రత్యఙ్గభాగేన
MSS@0281@2చర్మణాచ్ఛాదితః సప్త ధాతవః సుయ్రనుక్రమాత్ ॥ ౦౨౮౧॥

సమ్పీడ్య మాంసం మాంసేన తు స్త్రియః ।


MSS@0282@1అఙ్గమఙ్గేన
MSS@0282@2పురాహమభవం ప్రీతో యత్తన్మోహవిజృమ్భితమ్ ॥ ౦౨౮౨॥

సుఖయేదన్యా న మే కరస్పర్శాత్ ।
MSS@0283@1అఙ్గమనఙ్గక్లిష్టం
MSS@0283@2నోచ్ఛ్వసితి తపనకిరణైశ్చన్ద్రస్యేవాంశుభిః కుముదమ్ ॥ ౦౨౮౩॥

MSS@0284@1అఙ్గయుక్తః కృతాస్రశ్చ కుర్వన్ సమ్యక్పురోవిధిమ్ ।


MSS@0284@2విజానన్ సిద్ధసాధ్యాదీన్ వైరిణోఽస్త్రైర్న పీడ్యతే ॥ ౦౨౮౪॥

తథా జీవో భజతే ప్రాకృతాన్ గుణాన్ ।


MSS@0285@1అఙ్గసఙ్గాత్
MSS@0285@2అహంకారాభిభూతః సన్ భిన్నస్తేభ్యోఽపి సోఽవ్యయః ॥ ౦౨౮౫॥

MSS@0286@1అఙ్గాః సంజాతభఙ్గాద్యనవనవసతిప్రాప్తరఙ్గాః
కలిఙ్గాస్తైలఙ్గాఃస్వర్గగఙ్గాభిషవణమతయః శీర్యదఙ్గాశ్చ వఙ్గాః ।
MSS@0286@2లాటాఃస్విద్యల్లలాటాః పదగమనదృఢాశ్వాసలోలాశ్చ చోలా జాయన్తే
శ్రీనిజామ
పృథురణ భవతః ప్రౌఢనిఃసాణనాదాత్ ॥ ౦౨౮౬॥
MSS@0287@1అఙ్గాకృష్టదుకూలయా సరభసం గూఢౌ భుజాభ్యాం స్తనావాకృష్టే
జఘనాంశుకే కృతమధః సంసక్తమూరుద్వయమ్ ।
MSS@0287@2నాభీమూలనిబద్ధచక్షుషి మయి వ్రీడానతాఙ్గ్యా తయా దీపః
స్ఫూత్కృతవాతవేపితశిఖః కర్ణోత్పలేనాహతః ॥ ౦౨౮౭॥
MSS@0288@1అఙ్గాకృష్టిర్వ్యథయతి నఖాఙ్కేషు వక్షోజకుమ్భా- వాస్యం జృమ్భా
దశనవసనే దన్తదష్టం దునోతి ।
MSS@0288@2యాన్త్యాః ఖేదం వ్రజతి కరజశ్రేణిషు శ్రోణిభాగః ప్రాతర్యాతి ప్రగుణతరతాం
వైశసం నైశమస్యాః ॥ ౦౨౮౮॥
శత్రౌ కిం కరోతి పరిచ్ఛదః ।
MSS@0289@1అఙ్గాఙ్గమాగతే
MSS@0289@2రాహుణా గ్రసితే చన్ద్రే కిం కిం భవతి తారకైః ॥ ౦౨౮౯॥

MSS@0290@1అఙ్గాఙ్గిభావమజ్ఞాత్వా కథం సామర్థ్యనిర్ణయః ।

26 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0290@2పశ్య టిట్టిభమాత్రేణ సముద్రో వ్యాకులీకృతః ॥ ౦౨౯౦॥


MSS@0291@1అఙ్గానామతితానవం కుత ఇదం కమ్పశ్చ కస్మాత్ కుతో ముగ్ధే
పాణ్డుకపోలమాననమితి ప్రాణేశ్వరేపృచ్ఛతి ।
MSS@0291@2తన్వ్యా సర్వమిదం స్వభావత ఇతి వ్యాహృత్య పక్ష్మాన్తర- వ్యాపీ
బాష్పభరస్తయా వలితయా నిఃశ్వస్య ముక్తోఽన్యతః ॥ ౦౨౯౧॥
ఖేదయసి కిం శిరీషకుసుమపరిపేలవాని ముధా ।
MSS@0292@1అఙ్గాని
MSS@0292@2అయమీహితకుసుమానాం సమ్పాదయితా తవాస్తి దాసజనః ॥
౦౨౯౨॥
MSS@0293@1అఙ్గానిచన్దనరజఃపరిధూసరాణి తామ్బూలరాగసుభగోఽధరపల్లవశ్చ ।
MSS@0293@2స్వచ్ఛాఞ్జనే చ నయనే వసనం తనీయః కాన్తాసు భూషణమిదం
విబహ్వశ్చ
శేషః ॥ ౦౨౯౩॥
దత్త్వా హేమాఙ్గి ప్రాణాన్ క్రీణాసి చేన్ నృణామ్ ।
MSS@0294@1అఙ్గాని
MSS@0294@2యుక్తమేతన్ న తు పునః కోణం నయనపద్మయోః ॥ ౦౨౯౪॥

MSS@0295@1అఙ్గాని ధీపటుత్వం శక్తిర్దశనాః శనైర్విశీర్యన్తే ।


MSS@0295@2నిఖిలేన్ద్రియాణి యేషాం చిరాయుషస్తే నరా జ్ఞేయాః ॥ ౦౨౯౫॥

MSS@0296@1అఙ్గాని నిద్రాలసవిభ్రమాణి వాక్యాని కించిన్ మదలాలసాని ।


MSS@0296@2భ్రూక్షేపజిహ్మాని చ వీక్షితాని చకార కామః ప్రమదాజనానామ్ ॥
౦౨౯౬॥
MSS@0297@1అఙ్గాని మే దహతు కాన్తవియోగవహ్నిః సమ్రక్షతు ప్రియతమం హృది
వర్తతేఽసౌ ।
MSS@0297@2ఇత్యాశయా శశిముఖీ జలదశ్రువారి- ధారాభిరుష్ణమభిషిఞ్చతి
హృత్ప్రదేశమ్ ॥ ౦౨౯౭॥
MSS@0298@1అఙ్గాని శ్లథనిః సహాని నయతే ముగ్ధాలసే విభ్రమశ్-
వాసోత్కమ్పితకోమలస్తనమురః సాయాససుప్తే భ్రువౌ ।
MSS@0298@2కిం చాన్దోలనకౌతుకవ్యుపరతావాస్యేషు వామభ్రువాం స్వేదామ్భః
స్తపితాకులాలకలతేష్వావాసితో మన్మథః ॥ ౦౨౯౮॥
MSS@0299@1అఙ్గామోదసమోచ్ఛలద్ఘృణిపతద్భృఙ్గావలీమాలిత-
స్ఫూర్జల్లఞ్ఛనసూత్రగుమ్ఫితమిలన్నీలోత్పలశ్రీరివ ।

msubhsall.pdf 27
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0299@2నిర్యత్పాదనఖోన్ముఖాంశువిసరస్రగ్దన్తురః స్మర్యతాం మఞ్జుశ్రీః


సురముక్తమఞ్జరిశిఖావర్షైరివాభ్యర్చితః ॥ ౦౨౯౯॥
MSS@0300@1అఙ్గారపూర్వే గమనే చ లాభః సోమే శనౌ దక్షిణమర్థలాభమ్ ।
MSS@0300@2బుధే గురౌ పశ్చిమకార్యసిద్ధీ రవౌ భృగౌ చోత్తరమర్థలాభః ॥ ౦౩౦౦॥

దృష్టః ।
MSS@0301@1అఙ్గారశూలాశ్మపలాలకేశ- విస్తీర్ణవిట్చర్మమృతేషు
MSS@0301@2శ్వా మూత్రయన్యచ్ఛతి కార్యనాశం దారిద్ర్యమృత్యుప్రముఖాననర్థాన్ ॥
౦౩౦౧॥
MSS@0302@1అఙ్గారసదృశీ నారీ ఘృతకుమ్భసమః పుమాన్ ।
MSS@0302@2యే ప్రసక్తా విలీనాస్తే యే స్థితాస్తే పదే స్థితాః ॥ ౦౩౦౨॥

MSS@0303@1అఙ్గారసదృశీ యోషిత్ సర్పిఃకుమ్భసమః పుమాన్ ।


MSS@0303@2తస్యాః పరిసరే బ్రహ్మన్ స్థాతవ్యం న కదాచన ॥ ౦౩౦౩॥

MSS@0304@1అఙ్గారహాసిషు విలాసగృహోదరేషు తల్పేషు తూలపటకల్పితవేష్టనేషు ।


MSS@0304@2ఉష్ణేషు చ ప్రణయినీకుచమణ్డలేషు శాన్తిం జగామ శిశిరస్య తుషారగర్వః
॥ ౦౩౦౪॥
MSS@0305@1అఙ్గారైః ఖచితేవ భూర్వియదపి జ్వాలాకరాలం కరైస్తిగ్మాంశోః కిరతీవ
తీవ్రమభితో వాయుః కుకూలానలమ్ ।
MSS@0305@2అప్యమ్భాంసి నఖంపచాని సరితామాశా జ్వలన్తీవ చ
గ్రీష్మేఽస్మిన్నవవహ్నిదీపితమివాశేషం జగద్వర్తతే ॥ ౦౩౦౫॥
MSS@0306@1అఙ్గారైః శాకవృక్షస్య చూర్ణితైః సఘృతైస్త్ర్యహమ్ ।
MSS@0306@2దత్తైర్నశ్యత్యతీసారస్త్ర్యహం పానీయవారణాత్ ॥ ౦౩౦౬॥

MSS@0307@1అఙ్గాసఙ్గిమృణాలకాణ్డమయతే భృఙ్గావలీనాం రుచం


నాసామౌక్తికమిన్ద్రనీలసరణిం శ్వాసానిలాద్ గాహతే ।
MSS@0307@2దత్తేయం హిమవాలుకాపి కుచయోర్ధత్తే క్షణం దీపతాం
తప్తాయఃపతితామ్బువత్కరతలే ధారామ్బు సంలీయతే ॥ ౦౩౦౭॥
MSS@0308@1అఙ్గీకురు త్వమవధీరయ వా వయం తు దాసాస్తవేతి వచసైవ జయేమ
లోకాన్ ।
MSS@0308@2ఏతావతైవ సుకరో నను విశ్వమాత- రుద్దణ్డదణ్డధరకింకరమౌలిభఙ్గః
॥ ౦౩౦౮॥

28 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0309@1అఙ్గీకుర్వన్తి భఙ్గీమఖిలగిరిగణాస్తప్తజామ్బూనదీయాం దూరీకుర్వన్తి


పూరీకృతకనకగిరిస్ఫారగవం చ యస్యాః ।
MSS@0309@2ఉన్మత్తధ్వాన్తధారాసురవరపటలీదాహసఞ్జాతకీర్తిః సేయం ప్రాచీ
ప్రదీప్తిర్దలయతు దురితం సర్వదా సర్వదా మే ॥ ౦౩౦౯॥
MSS@0310@1అఙ్గీకుర్వన్నమృతరుచిరాముత్పతిష్ణోస్సలీలం ఛాయామన్తస్తవ
మణిమయో
మాల్యవానేష శైలః ।
MSS@0310@2శోభాం వక్ష్యత్యధికలలితాం శోభమానామతీన్దోర్దేవస్యాదేరుపజనయతో
మానసాదిన్దుబిమ్బమ్ ॥ ౦౩౧౦॥
సేడ్ గుణీ నిష్ఠాపరో యథా ।
MSS@0311@1అఙ్గీకృతతితిక్షః
MSS@0311@2మృషిస్తథా విజయతే శ్రీరామో రాజసత్తమః ॥ ౦౩౧౧॥

MSS@0312@1అఙ్గీకృత్తాః క్షతిమిమామపి యే విషహ్య గోప్తుం గుణాన్ కిమితి వాఞ్ఛసి


తాన్ముధైవ ।
MSS@0312@2ముక్తామణేర్విమలరూపతయా నితాన్తమ్ ఏతే తవ స్వయమపి ప్రకటీభవన్తి
॥ ౦౩౧౨॥
MSS@0313@1అఙ్గులిభఙ్గవికల్పన- వివిధవివాదప్రవృత్తపాణ్డిత్యః ।
MSS@0313@2జపచపలోష్ఠః సజనే ధ్యానపరో నగరరథ్యాసు ॥ ౦౩౧౩॥
భ్రూవిభఙ్గకుటిలం చ వీక్షితమ్ ।
MSS@0314@1అఙ్గులీకిసలయాగ్రతర్జనం
MSS@0314@2మేఖలాభిరసకృచ్చ బన్ధనం వఞ్చయన్ ప్రణయినీరవాప సః ॥ ౦౩౧౪॥

MSS@0315@1అఙ్గులీభిః కురఙ్గాక్ష్యాః శోభతే ముద్రికావలిః ।


MSS@0315@2ప్రోతేవ బాణైః పఞ్చేషోః సూక్ష్మా లక్ష్యపరమ్పరా ॥ ౦౩౧౫॥

కేశసంచయం సంనిగృహ్య తిమిరం మరీచిభిః ।


MSS@0316@1అఙ్గులీభిరివ
MSS@0316@2కుడ్మలీకృతసరోజలోచనం చుమ్బతీవ రజనీముఖం శశీ ॥ ౦౩౧౬॥

పఞ్చమే మాసే దృష్టికుక్షౌ చ షష్ఠమే ।


MSS@0317@1అఙ్గుల్యః
MSS@0317@2సంచారః సప్తమే మాసే అష్టమే నయనేషు చ ॥ ౦౩౧౭॥

పల్లవాన్యాసన్ కుసుమాని నఖార్చిషః ।


MSS@0318@1అఙ్గుల్యః
MSS@0318@2బాహూ లతే వసన్తశ్రీస్త్వం నః ప్రత్యక్షచారిణీ ॥ ౦౩౧౮॥

MSS@0319@1అఙ్గుల్యగ్రనఖేన
బాష్యసలిలం విక్షిప్య విక్షిప్య కిం తూష్ణీం రోదిషి
కోపనే బహుతరం ఫూత్కృత్య రోదిష్యసి ।

msubhsall.pdf 29
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0319@2యస్యాస్తే పిశునోపదేశవచనైర్మానేఽతిభూమిం గతే నిర్విణ్ణోఽనునయం


ప్రతి
ప్రియతమో మధ్యస్థతామేష్యతి ॥ ౦౩౧౯॥
MSS@0320@1అఙ్గుల్యగ్రనిరోధతస్తనుతరాం ధారామియం తన్వతీ కర్కయా న పరం
పయో
నిపుణికా దాతుం ప్రపాపాలికా ।
MSS@0320@2విశ్లిష్టాఙ్గులినా కరేణ దశనాపాడం శనైః పాన్థ హే
నిశ్పన్దోర్ధ్వవిలోచనస్త్వమపి హా జానాసి పాతుం పయః ॥ ౦౩౨౦॥
MSS@0321@1అఙ్గుల్యగ్రేణ యజ్జప్తం యజ్జప్తం మేరులఙ్ఘనే ।
MSS@0321@2వ్యగ్రచిత్తేన యజ్జప్తం త్రివిధం నిష్ఫలం భవేత్ ॥ ౦౩౨౧॥

MSS@0322@1అఙ్గుల్యా కః కవాటం ప్రహరతి కుటిలే మాధవః కిం వసన్తో నో చక్రీ కిం


కులాలో న హి ధరణిధరః కిం ద్విజిహ్వః ఫణీన్ద్రః ।
MSS@0322@2నాహం ఘోరాహిమర్దీ కిమసి ఖగపతిర్నో హరిః కిం కపీన్ద్రః ఇత్యేవం
గోపకన్యాప్రతివచనజితః పాతు వశ్చక్రపాణిః ॥ ౦౩౨౨॥
MSS@0323@1అఙ్గుష్ఠతర్జనీభ్యాంగా ఘ్రాణే సంగృహ్య నామయేత్ ।
MSS@0323@2మన్త్రేణానేన వశ్యాః స్యుః పశవోఽశ్వాదయస్తథా ॥ ౦౩౨౩॥

MSS@0324@1అఙ్గుష్ఠనఖదమ్భేన పాదయోః పతితః కిము ।


MSS@0324@2విభాతి వక్త్రవిజితః శశీ విగతకల్మషః ॥ ౦౩౨౪॥

MSS@0325@1అఙ్గుష్ఠనఖమూలేతు తర్జన్యగ్రం సుసంస్థితం ।


MSS@0325@2మత్సరీ సా చ విజ్ఞేయా చిత్రలక్ష్యస్య వేధనే ॥ ౦౩౨౫॥

MSS@0326@1అఙ్గుష్ఠాక్రమవక్రితాఙ్గులిరధః పాదార్ధనీరుద్ధభూః పార్శ్వాద్వేగకృతో


నిహత్య కఫణిద్వన్ద్వేన దంశాన్ముహుః ।
MSS@0326@2న్యగ్జానుద్వయయన్త్రయన్త్రితఘటీవక్త్రాన్తరాలస్ఖలద్ ధారాధ్వానమనోహరం
సఖి పయో గాం దోగ్ధి గోపాలకః ॥ ౦౩౨౬॥
తు తర్జన్యా ముఖం యత్ర నివేశితం ।
MSS@0327@1అఙ్గుష్ఠాగ్రే
MSS@0327@2కాకతుణ్డీ చ విజ్ఞేయా సూక్ష్మలక్ష్యేషు యోజితా ॥ ౦౩౨౭॥

MSS@0328@1అఙ్గుష్ఠే పదగుల్ఫజానుజఘనే నాభౌ చ వక్షఃస్తనే


కక్షాకణ్ఠకపోలదన్తవసనే నేత్రాలికే మూర్ధని ।

30 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0328@2శుక్లాశుక్లవిభాగతో
మృగదృశామఙ్గేష్వనఙ్గస్థితీ- రూర్ధ్వాధోగమనేన
వామపదగాః పక్షద్వయే లక్షయేత్ ॥ ౦౩౨౮॥
విశేషవిత్ప్రాప్య పద్మరాగమణిమ్ ।
MSS@0329@1అఙ్గుష్ఠోదరమాత్రం
MSS@0329@2సుఖసంవాహ్యమనుత్తరం అర్థం కిం తేన నాప్నోతి ॥ ౦౩౨౯॥

MSS@0330@1అఙ్గేనకేనాపి విజేతుమస్యా గవేష్యతే కిం చలపత్రపత్రం ।


MSS@0330@2న చేద్విశేషాదితరచ్ఛదేభ్యస్తస్యాస్తు కమ్పస్తు కుతో భయేన ॥ ౦౩౩౦॥

MSS@0331@1అఙ్గేనగాత్రం నయనేన వక్త్రం న్యాయేన రాజ్యం లవణేన భోజ్యం ।


MSS@0331@2ధర్మేణ హీనం ఖలు జీవితం చ న రాజతే చన్ద్రమసా వినా నిశా ॥
౦౩౩౧॥
MSS@0332@1అఙ్గేఽనఙ్గజ్వరహుతవహశ్చక్షుషి ధ్యానముద్రా కణ్ఠే జీవః కరకిసలయే
దీర్ఘశాయీ కపోలః ।
MSS@0332@2అంసే వీణా కుచపరిసరే చన్దనం వాచి మౌనం తస్యాః సర్వం స్థితమితి
న తు త్వాం వినా క్వాపి చేతః ॥ ౦౩౩౨॥
MSS@0333@1అఙ్గేనాఙ్గం ప్రతను తనునా గాఢతప్తేన తప్తం
సాస్రేప్యాస్రద్రుతమవిరతోత్కణ్ఠముత్కణ్ఠితేన ।
MSS@0333@2అష్ణోచ్ఛ్వాసం సమధికతరోచ్ఛ్వాసినా దూరవర్తీ సంకల్పైస్తే విశతి
విధినా వైరిణా రుద్ధమార్గః ॥ ౦౩౩౩॥
MSS@0334@1అఙ్గేనాఙ్గమనుప్రవిశ్య మిలతో హస్తావలేపాదిభిః కా వార్తా యుధి
గన్ధసిన్ధురపతేర్గన్ధోఽపి చేత్కే ద్విపాః ।
MSS@0334@2జేతవ్యోఽస్తి హరేః స లాఞ్ఛనమతో వన్దామహే తామభూద్ యద్గభ శరభః
స్వయంజయ ఇతి శ్రుత్వాపి యో నాఙ్కితః ॥ ౦౩౩౪॥
MSS@0335@1అఙ్గేషు చతురశ్రత్వం సమపాదౌ లతాకరౌ ।
MSS@0335@2ప్రారమ్భే సర్వనృత్యానామ్ ఏతత్సామాన్యముచ్యతే ॥ ౦౩౩౫॥

ముఖ్యా ద్విజమధ్యసంస్థా వాణానుసంధాన పరాసి నిత్యం ।


MSS@0336@1అఙ్గేషు
MSS@0336@2అధం స్థిరప్రేమరసా రసజ్ఞే నరస్తుతిం సంత్యజ కర్ణవత్ త్వం ॥ ౦౩౩౬॥

MSS@0337@1అఙ్గేష్వాభరణం కరోతి బహుశః పత్రేఽపి సంచారిణి ప్రాప్తం త్వాం


పరిశఙ్కతే వితనుతే శయ్యాం చిరం ధ్యాయతి ।
MSS@0337@2ఇత్యాకల్పవికల్పతల్పరచనాసఙ్కల్పలీలాశత- వ్యాసక్తాపి వినా త్వయా
వరతనుర్నైషా నిశాం నేష్యతి ॥ ౦౩౩౭॥

msubhsall.pdf 31
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0338@1అఙ్గైః సుకుమారతరైః సా కుసుమానాం శ్రియం ప్రహరతి ।


MSS@0338@2వికలయతి కుసుమబాణో బాణాలీభిర్మమ ప్రాణాన్ ॥ ౦౩౩౮॥
MSS@0339@1అఙ్గైరన్తర్నిహితవచనైః సూచితః సమ్యగర్థః పాదన్యాసో
లయమనుగతస్తన్మయత్వం రసేషు ।
MSS@0339@2శాఖాయోనిర్మృదురభినయస్తద్వికల్పానువృత్తౌ భావో భావం నుదతి
విషయాద్రాగబన్ధః స ఏవ ॥ ౦౩౩౯॥
హరేరూర్ధ్వమ్ ఉత్క్షిప్తో బలినిగ్రహే ।
MSS@0340@1అఙ్ఘ్రిదణ్డో
MSS@0340@2విధివిష్టరపద్మస్య నాలదణ్డో ముదేఽస్తు వః ॥ ౦౩౪౦॥
MSS@0341@1అచకమత సపల్లవాం ధరిత్రీం మృదుసురభిం విరహయ్య పుష్పశయ్యామ్

MSS@0341@2భృశమరతిమవాప్య తత్ర చాస్యాస్తవ సుఖశీతముపైతుమఙ్కమిచ్ఛా
॥ ౦౩౪౧॥
MSS@0342@1అచఞ్చలం ముగ్ధముదఞ్చితం దృశోరనున్నతం శ్రీమదురో మృగీదృశః ।
MSS@0342@2అభఙ్గురాకూతవతీ గతిర్భ్రువోరబద్ధలక్ష్యం క్వచిదుత్కమాన్తరమ్ ॥
౦౩౪౨॥
MSS@0343@1అచతుర్వదనోబ్రహ్మా ద్విబాహురపరో హరిః ।
MSS@0343@2అభాలలోచనః శంభుర్భగవాన్ బాదరాయణః ॥ ౦౩౪౩॥

MSS@0344@1అచలం చలదివ చక్షుః ప్రకృతమపీదం సముద్యదివ వక్షః ।


MSS@0344@2అతదివ తదపి శరీరం సమ్ప్రతి వామభ్రువో జయతి ॥ ౦౩౪౪॥

MSS@0345@1అచలా కమలా కస్య కస్య మిత్రం మహీపతిః ।


MSS@0345@2శరీరం చ స్థిరం కస్య కస్య వశ్యా వరాఙ్గనా ॥ ౦౩౪౫॥

MSS@0346@1అచలాకమలా హి కస్య కస్య క్షితిపాలః కిల మిత్రమస్తి లోకే ।


MSS@0346@2ఇహ వశ్యతమా చ కస్య వేశ్యా స్థిరమప్యస్తి చ కస్య దేహమత్ర ॥
౦౩౪౬॥
విధివఞ్చనేయం యదమ్బుజాక్షీ స్థవిరస్య భర్తుః ।
MSS@0347@1అచిన్తనీయా
MSS@0347@2స్వయం సమాదాయ కరం నిధాయ వక్షోజయుగ్మే స్వపితి శ్వసన్తీ ॥
౦౩౪౭॥

32 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

దుఃఖాని యథైవాయాన్తి దేహినామ్ ।


MSS@0348@1అచిన్తితాని
MSS@0348@2సుఖాన్యపి తథా మన్యే దైవమత్రాతిరిచ్యతే ॥ ౦౩౪౮॥

MSS@0349@1అచిన్త్యమతిదుఃసహం త్రివిధదుఃఖమేనోఽర్జితం చతుర్విధగతిశ్రితం


భవభృతా న కిం ప్రాప్యతే ।
MSS@0349@2శరీరమసుఖాకరం జగతి గృహ్ణతా ముఞ్చతా తనోతి న తథాప్యయం
విరతిమూర్జితాం పాపతః ॥ ౦౩౪౯॥
MSS@0350@1అచిన్త్యాః పన్థానః కిమపి మహతామన్ధకరిపోర్యదక్ష్ణోఽభూత్ తేజస్తదకృత
కథాశేషమదనమ్ ।
MSS@0350@2మునేర్నేత్రాదత్రేర్యదజని పునర్జ్యోతిరహహ ప్రతేనే తేనేదం మదనమయమేవ
త్రిభువనమ్ ॥ ౦౩౫౦॥
MSS@0351@1అచిరాత్ పరాత్మనిష్ఠా భవతి యతస్తత్క్రియేత చతురేణ క్లేశేన్
కామదమనం
ధిగేకదారఞ్జయన్తమాత్మానమ్ ॥
MSS@0352@1అచిరాదుపకర్తురాచరేద్ అథ వాత్మౌపయికీముపక్రియామ్ ।
MSS@0352@2పృథురిత్థమథాణురస్తు సా న విశేషే విదుషామిహ గ్రహః ॥ ౦౩౫౨॥

శత్రుః ప్రకృతిష్వరూఢమూలత్వాత్ ।
MSS@0353@1అచిరాధిష్ఠితరాజ్యః
MSS@0353@2నవసంరోపణశిథిలస్తరురివ సుకరః సముద్ధర్తుమ్ ॥ ౦౩౫౩॥

MSS@0354@1అచిరేణ పరస్య భూయసోం విపరీతాం విగణయ్య చాత్మనః ।


MSS@0354@2క్షయయుక్తిముపేక్షతే కృతీ కురుతే తత్ప్రతికారమన్యథా ॥ ౦౩౫౪॥

MSS@0355@1అచిరేణ రోచతే మే దివసానేవం వృథాతివాహయతే ।


MSS@0355@2శ్రితకృష్ణపక్షగతయే వయస్య కామ్యస్తనీవిరహః ॥ ౦౩౫౫॥

MSS@0356@1అచుమ్బి యా చన్దనబిన్దుమణ్డలీ నలీయవక్త్రేణ సరోజతర్జినా ।


MSS@0356@2శ్రియం శ్రితా కాచన తారకాసఖీ కృతాశశాఙ్కస్య తయాఙ్కవర్తినీ
॥ ౦౩౫౬॥
MSS@0357@1అచేతనా అపి ప్రాయో మైత్రీమేవానుబధ్యతే ।
MSS@0357@2స్వవృద్ధాత్ క్షీయతే క్షీరాత్ క్షీరాత్ ప్రాగేవ వారిణా ॥ ౦౩౫౭॥

MSS@0358@1అచేష్టమానమాసీనం శ్రీః కంచిదుపతిష్ఠతి ।


MSS@0358@2కశ్చిత్ కర్మాణి కుర్వన్ హి న ప్రాప్యమధిగచ్ఛతి ॥ ౦౩౫౮॥

msubhsall.pdf 33
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0359@1అచోద్యమానాని యథా పుష్పాణి చ ఫలాని చ ।


MSS@0359@2స్వకాలం నాతివర్తన్తే తథా కర్మ పురాకృతమ్ ॥ ౦౩౫౯॥

MSS@0360@1అచ్ఛప్రకాశవతి చన్ద్రమసి ప్రియేఽస్మిన్న్ ఆహ్లాదకారిణి సుధావతి


పూర్ణబిమ్బే ।
MSS@0360@2ధాతా విచిన్త్య మనసాఖిలదృష్టిపాతం హర్తుం చకార కిము
కజ్జలబిన్దుయోగమ్
॥ ౦౩౬౦॥
MSS@0361@1। । । । । ।
MSS@0361@2అచ్ఛలం మిత్రభావేన సతాం దారావలోకనమ్
MSS@0362@1అచ్ఛాచ్ఛచన్దనరసార్ద్రకరా మృగాక్ష్యో ధారాగృహాణి కుసుమాని చ
కౌముదీ చ ।
MSS@0362@2మన్దో మరుత్ సుమనసః శుచి హర్మ్యపృష్ఠం గ్రీష్మే మదం చ మదనం
చ వివర్ధయన్తి ॥ ౦౩౬౨॥
MSS@0363@1అచ్ఛాసు హంస ఇవ బాలమృణాలికాసు భృఙ్గో నవాస్వివ
మధుద్రుమమఞ్జరీషు

MSS@0363@2కోఽవన్తిభర్తురపరో రసనిర్భరాసు పృథ్వీపతిః సుకవిసూక్తిషు బద్ధభావః
॥ ౦౩౬౩॥
MSS@0364@1అచ్ఛిద్రమస్తు హృదయం పరిపూర్ణమస్తు మౌఖర్యమస్తమితమస్తు
గురుత్వమస్తు ।
MSS@0364@2కృష్ణప్రియే సఖి దిశామి సదాశిషస్తే యద్వాసరే మురలి మే కరుణాం
కరోషి ॥ ౦౩౬౪॥
MSS@0365@1అచ్ఛిన్నం నయనామ్బు బన్ధుషు కృతం చిన్తా గురుష్వర్పితా దత్తం
దైన్యమశేషతః పరిజనే తాపః సఖీష్వాహితః ।
MSS@0365@2అద్య శ్వః పరనిర్వృతిం భజతి సా శ్వాసైః పరం ఖిద్యతే విశ్రబ్ధో
భవ విప్రయోగజనితం దుఃఖం విభక్తం తయా ॥ ౦౩౬౫॥
MSS@0366@1అచ్ఛిన్నమేఖలమలబ్ధదృఢోపగూఢమ్ అప్రాప్తచుమ్బనమవీక్షితవక్త్రకాన్తి ।
MSS@0366@2కాన్తావిమిశ్రవపుషః కృతవిప్రలమ్భ- సమ్భోగసఖ్యమివ పాతు వపుః
స్మరారేః ॥ ౦౩౬౬॥

34 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0367@1అచ్ఛిన్నామృతబిన్దువృష్టిసదృశీం ప్రీతిం దదత్యా దృశాం యాతాయా


విగలత్పయోధరభరాద్ద్రష్టవ్యతాం కామపి ।
MSS@0367@2అస్యాశ్చన్ద్రమసస్తనోరివ కరస్పర్శాస్పదత్వం గతా నైతే యన్ముకులీభవన్తి
సహసా పద్మాస్తదేవాద్భుతమ్ ॥ ౦౩౬౭॥
MSS@0368@1అచ్ఛేద్యోఽయమదాహ్యోఽయమ్ అక్లేద్యోఽశోష్య ఏవ చ ।
MSS@0368@2నిత్యః సర్వగతః స్థాణురచలోఽయం సనాతనః ॥ ౦౩౬౮॥

శశిశేఖరమౌలిమాలతీమాలే ।
MSS@0369@1అచ్యుతచరణతరఙ్గిణి
MSS@0369@2త్వయి తనువితరణసమయే హరతా దేయా న మే హరితా ॥ ౦౩౬౯॥

సమభావస్తత్ప్రసఙ్గేన ।
MSS@0370@1అచ్యుతభక్తివశాదిహ
MSS@0370@2సా రమతేరభ్యుదయతి రతిరితి నైవాద్భుతం కించిత్ ॥ ౦౩౭౦॥

MSS@0371@1అచ్యుతానన్తగోవిన్దనామోచ్చారణభేషజాత్ ।
MSS@0371@2నశ్యన్తి సకలా రోగాః సత్యం సత్యం వదామ్యహమ్ ॥ ౦౩౭౧॥
MSS@0372@1అజని ప్రతిదినమేషా కర్దమశేషా మదఙ్గసఙ్గేన ।
MSS@0372@2ప్రతినిశమపూరి పమ్పా దక్షిణసమ్పాతిభిః సలిలైః ॥ ౦౩౭౨॥

MSS@0373@1అజని భగవానస్మాద్వేధాః శిరఃసు సుధాభుజాం కృతపదమిదం చైతద్దేవ్యాః


శ్రియో ధృతిమన్దిరమ్ ।
MSS@0373@2తదిహ భువనాభోగశ్లాఘ్యే సరోరుహి యచ్చిరం శశధర తవ ద్వేషారమ్భః
స ఏష జడగ్రహః ॥ ౦౩౭౩॥
MSS@0374@1అజని రజనిరన్యా చన్ద్రమః కాన్తివన్యా- విపులచపలవీచివ్యాచితా కాచిదేవ

MSS@0374@2సతరుగిరిసరిద్భిః కిం హరిద్భిః సమేతం ధవలిమని ధరిత్రీమణ్డలం
మగ్నమేతత్ ॥ ౦౩౭౪॥
MSS@0375@1అజని శిశిరశీలం శైవలం సాగరే యచ్చికురమకృత కామస్తన్వి తే
కిం న తేన ।
MSS@0375@2వహతి కుటిలమేనం హేతునా కేన మూర్ధ్నా వదనవిధురయం చేత్ సోదరో
నాదసీయః ॥ ౦౩౭౫॥
MSS@0376@1అజన్మా పురుషస్తావద్ గతాసుస్తృణమేవ వా ।
MSS@0376@2యావన్నేషుభిరాదత్తే విలుప్తమరిభిర్యశః ॥ ౦౩౭౬॥

MSS@0377@1అజన్యకమ్పాః శూరా యే నిత్యమప్యపరాఙ్ముఖాః ।

msubhsall.pdf 35
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0377@2దర్శయన్త్యపరాగేణ పరేభ్యశ్చిత్రరూపవత్ ॥ ౦౩౭౭॥


MSS@0378@1అజరామరవత్ ప్రాజ్ఞో విద్యామర్థం చ చిన్తయేత్ ।
MSS@0378@2గృహీత ఇవ కేశేషు మృత్యునా ధర్మమాచరేత్ ॥ ౦౩౭౮॥

MSS@0379@1అజవచ్చర్వణం కుర్యాద్ గజవత్ స్నానమాచరేత్ ।


MSS@0379@2రాజవత్ ప్రవిశేద్గ్రామం చోరవద్గమనం చరేత్ ॥ ౦౩౭౯॥

MSS@0380@1అజస్య గృహ్ణతో జన్మ నిరీహస్య హతద్విషః ।


MSS@0380@2స్వపతో జాగరూకస్య యాథాత్మ్యం వేద కస్తవ ॥ ౦౩౮౦॥

MSS@0381@1అజస్రం లసత్పద్మినీ వృన్దసఙ్గం మధూని ప్రకామం పిబన్తం మిలిన్దమ్ ।


MSS@0381@2రవిర్మోచయత్యబ్జకారాగృహేభ్యో దయాలుర్హి నో దుష్టవద్ దోషదర్శీ ॥
౦౩౮౧॥
MSS@0382@1అజస్రభూమీతటకుట్టనోత్థితైరుపాస్యమానం చరణేషు రేణుభిః ।
MSS@0382@2రయప్రకర్షాధ్యయనార్థమాగతైర్జనస్య చేతోభిరివాణిమాఙ్కితైః ॥
౦౩౮౨॥
సమం ముదైవ దేవః కవినా బుధేన చ ।
MSS@0383@1అజస్రమభ్యాసముపేయుషా
MSS@0383@2దధౌ పటీయాన్ సమయం నయన్నయం దినేశ్వరశ్రీరుదయం దినే దినే ॥
౦౩౮౩॥
MSS@0384@1అజస్రమారోహసి దూరదీర్ఘాం సంకల్పసోపానతతిం తదీయామ్ ।
MSS@0384@2శ్వాసాన్ స వర్షత్యధికం పునర్యద్ ధ్యానాత్తవ త్వన్మయతాం తదాప్య ॥
౦౩౮౪॥
MSS@0385@1అజా ఇవ ప్రజా మోహాద్ యో హన్యాత్ పృథివీపతిః ।
MSS@0385@2తస్యైకా జాయతే తృప్తిర్న ద్వితీయా కథంచన ॥ ౦౩౮౫॥

MSS@0386@1అజాగలస్థస్తనఉష్ట్రపుచ్ఛం కక్షాన్తరే కేశమథాణ్డయుగ్మమ్ ।


MSS@0386@2త్వాం సంసృజన్ సాయణమాయణాదౌ బ్రహ్మాగ్రగణ్యో న బభూవ పూజ్యః
॥ ౦౩౮౬॥
కపాలినా బద్ధరసాపి కామమ్ ।
MSS@0387@1అజాఙ్ఘ్రినిర్దత్తరజశ్చయాపి
MSS@0387@2తతోఽప్యధోధః పతితాపి నిత్యం గఙ్గా కుసఙ్గాపి పునాతి లోకాన్ ॥
౦౩౮౭॥
MSS@0388@1అజాజీజమ్బాలే రజసి మరిచానాం చ లుఠితాః

36 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

కటుత్వాదుష్ణత్వాజ్జనితరసనౌష్ఠవ్యతికరాః ।
MSS@0388@2అనిర్వాణోత్థేన ప్రబలతరతైలాక్తతనవో మయా సద్యో భృష్టాః
కతిపయకవయ్యః
కవలితాః ॥ ౦౩౮౮॥
MSS@0389@1అజాతమృతమూర్ఖాణాం వరమాద్యౌ న చాన్తిమః ।
MSS@0389@2సకృద్దుఃఖకరావాద్యావన్తిమస్తు పదే పదే ॥ ౦౩౮౯॥

MSS@0390@1అజాతమృతమూర్ఖేభ్యోమృతాజాతౌ సుతౌ వరమ్ ।


MSS@0390@2యతస్తౌ స్వల్పదుఃఖాయ యావజ్జీవం జడో దహేత్ ॥ ౦౩౯౦॥

MSS@0391@1అజాతరోమామతిసున్దరాఙ్గీం శ‍ృఙ్గారవల్లీమివ రాజకన్యామ్ ।


MSS@0391@2భుక్త్వా ద్రుతం క్వాపి గతో న చేత్ స్యాః స్యాత్తే తదానర్థనిపాత ఏవ ॥
౦౩౯౧॥
MSS@0392@1అజాధూలిరివ త్రస్తైర్మార్జనీరేణువజ్జనైః ।
MSS@0392@2దీపఖట్వోత్థచ్ఛాయేవ త్యజ్యతే నిర్ధనో జనః ॥ ౦౩౯౨॥

MSS@0393@1అజానతా భవేత్కశ్చిద్ అపరాధః కుతో యది క్షన్తవ్యమేవ తస్యాహుః


సుపరీక్ష్య
పరీక్షయా ॥
MSS@0394@1అజానతీ కాపి విలోకనోత్సుకా సమీరధూతార్ధమపి స్తనాంశుకమ్ ।
MSS@0394@2కుచేన తస్మై చలతేఽకరోత్ పురః పురాఙ్గనా మఙ్గలకుమ్భసంభృతిమ్
॥ ౦౩౯౪॥
MSS@0395@1అజానన్ మాహాత్మ్యం పతతి శలభస్తీవ్రదహనే స మీనోఽప్యజ్ఞానాద్
బడిశయుతమశ్నాతు పిశితమ్ ।
MSS@0395@2విజానన్తోఽప్యేతే వయమిహ విపజ్జాలజటిలాన్ న ముఞ్చామః
కామానహహ గహనో
మోహమహిమా ॥ ౦౩౯౫॥
MSS@0396@1అజామూత్రం చ తద్విష్ఠా సూకరస్య తథైవ విట్ ।
MSS@0396@2బుద్బుదం లేపతో హన్యాన్ మణ్డలిక్ష్వేడసంభవమ్ ॥ ౦౩౯౬॥

MSS@0397@1అజాయన్తైతస్మాదమృతశశిలక్ష్మీప్రభృతయః పరిత్రాతాశ్చేన్ద్రాత్
కులశిఖరిణః పూర్వయమునా ।
MSS@0397@2ఉపేతా ఇత్యేవం తవ జలనిధే తీరమధునా విగర్జాభిః కిం నః శ్రుతిపుటమహో

msubhsall.pdf 37
మహాసుభాషితసంగ్రహ

జర్జరయసి ॥ ౦౩౯౭॥
ప్రభాతే మేఘడమ్బరః ।
MSS@0398@1అజాయుద్ధమృషిశ్రాద్ధం
MSS@0398@2దమ్పత్యోః కలహశ్చైవ బహ్వారమ్భే లఘుక్రియా ॥ ౦౩౯౮॥

MSS@0399@1అజారజః ఖరరజస్తథా సంమార్జనీరజః ।


MSS@0399@2దీపఖట్వోత్థచ్ఛాయా చ శక్రస్యాపి శ్రియం హరేత్ ॥ ౦౩౯౯॥

MSS@0400@1అజారజః పర్వణి మైథునాని శ్మశానధూమో మఠభోజనాని ।


MSS@0400@2రజస్వలానేత్రనిరీక్షణాని హరన్తి పుణ్యాని దివా కృతాని ॥ ౦౪౦౦॥

మార్జారమూషికస్య చ ।
MSS@0401@1అజావిగర్దభోష్ట్రాణాం
MSS@0401@2రజాంస్యేతాని పాపాని సర్వతః పరివర్జయేత్ ॥ ౦౪౦౧॥

MSS@0402@1అజాశ్వయోర్ముఖం మేధ్యం గావో మేధ్యాస్తు పృష్ఠతః ।


MSS@0402@2బ్రాహ్మణాః పాదతో మేధ్యాః స్త్రియో మేధ్యాశ్చ సర్వతః ॥ ౦౪౦౨॥

MSS@0403@1అజా సింహప్రసాదేన వనే చరతి నిర్భయమ్ ।


MSS@0403@2రామమాసాద్య లఙ్కాయాం లేభే రాజ్యం విభీషణః ॥ ౦౪౦౩॥

నాచారేణ భవేత్ ఫలమ్ ।


MSS@0404@1అజితేన్ద్రియవర్గస్య
MSS@0404@2కేవలం దేహఖేదాయ దుర్భగస్య విభూషణమ్ ॥ ౦౪౦౪॥

MSS@0405@1అజిత్వా సార్ణవాముర్వీమ్ అనిష్ట్వా వివిధైర్మఖైః ।


MSS@0405@2అదత్త్వా చార్థమర్థిభ్యో భవేయం పార్థివః కథమ్ ॥ ౦౪౦౫॥

MSS@0406@1అజీయతావర్తశుభంయునాభ్యాం దోర్భ్యాం మృణాలం కిము


కోమలాభ్యామ్ ।
MSS@0406@2నిః సూత్రమాస్తే ఘనపఙ్కమృత్సు మూర్తాసు నాకీర్తిషు తన్నిమగ్నమ్ ॥
౦౪౦౬॥
MSS@0407@1అజీర్ణం తపసః క్రోధో జ్ఞానాజీర్ణమహంకృతిః ।
MSS@0407@2పరినిన్దా క్రియాంజీర్ణమ్ అన్నాజీర్ణం విషూచికా ॥ ౦౪౦౭॥

భేషజం వారి జీర్ణే వారి బలప్రదమ్ ।


MSS@0408@1అజీర్ణే
MSS@0408@2భోజనే చామృతం వారి భోజనాన్తే విషాపహమ్ ॥ ౦౪౦౮॥

MSS@0409@1అజేయః సుభగః సౌమ్యః త్యాగీ భోగీ యశోనిధిః ।


MSS@0409@2భవత్యభయదానేన చిరంజీవీ నిరామయః ॥ ౦౪౦౯॥

MSS@0410@1అజైడకాసూకరవిడ్విడఙ్గ - కిణ్వోపచారేణ చ బీజపూరః ।

38 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0410@2భూయోశ్వమూత్రావిలవారిసిక్తః ఫలాని ధత్తే సుబహూని శశ్వత్ ॥


౦౪౧౦॥
స్వేన వీర్యేణ నాన్యపాశ్రిత్య కంచన ।
MSS@0411@1అర్జితం
MSS@0411@2ఫలశాకమపి శ్రేయో భోక్తుం హ్యకృపణం గృహే ॥ ౦౪౧౧॥

MSS@0412@1అజ్ఞం కర్మాణి లిమ్పన్తి తజ్జ్ఞం కర్మ న లిమ్పతి ।


MSS@0412@2లిప్యతే రసనైవైకా సర్పిషా కరవద్ యథా ॥ ౦౪౧౨॥
MSS@0413@1అజ్ఞః సుఖమారాధ్యః సుఖతరమారాధ్యతే విశేషజ్ఞః ।
MSS@0413@2జ్ఞానలవదుర్విదగ్ధం బ్రహ్మాపి నరం న రఞ్జయతి ॥ ౦౪౧౩॥

MSS@0414@1అజ్ఞతయా ప్రేమ్ణా వా చూడామణిమాకలయ్య కాచమణిమ్ ।


MSS@0414@2నృపతిర్వహేత శిరసా తేనాసౌ నహ్యనర్ఘ్యమణిః ॥ ౦౪౧౪॥

సంశయాత్మా వినశ్యతి ।
MSS@0415@1అజ్ఞశ్చాశ్రద్దధానశ్చ
MSS@0415@2నాయం లోకోఽస్తి న పరో న సుఖం సంశయాత్మనః ॥ ౦౪౧౫॥

MSS@0416@1అజ్ఞస్తావదహం న మన్దధిషణః కర్తుం మనోహారిణీశ్చాటూక్తీః


ప్రభవామియామిభవతో యాభిః కృపాపాత్రతామ్ ।
MSS@0416@2ఆర్తేనాశరణేన కిం తు కృపణేనాక్రన్దితం కర్ణయోః కృత్వా సత్వరమే హి
దేహి చరణం మూర్ధన్యధన్యస్య మే ॥ ౦౪౧౬॥
MSS@0417@1అజ్ఞాతకాలోచితకర్మయోగా రోగా ఇవాహర్నిశి పశ్యమానాః జగత్త్రయే
దేవమనుష్యనాగాః ।
MSS@0417@2ప్రజ్ఞాదరిద్రాః ఖలు సర్వ ఏవ ॥ ౦౪౧౭॥

MSS@0418@1అజ్ఞాతకులశీలస్య వాసో దేయో న కస్యచిత్ ।


MSS@0418@2మార్జారస్య హి దోషేణ హతో గృధ్రో జరద్గవః ॥ ౦౪౧౮॥

MSS@0419@1అజ్ఞాతకులశీలేఽపి ప్రీతిం కుర్వన్తి వానరాః ।


MSS@0419@2ఆత్మార్థే చ న రోదన్తి రోదన్తి త్వితరే జనాః ॥ ౦౪౧౯॥

MSS@0420@1అజ్ఞాతదేశకాలాశ్చపలముఖా పఙ్గవోఽపిస ప్లుతయః ।


MSS@0420@2నవవిహగా ఇవ ముగ్ధా భక్ష్యన్తే ధూర్తమార్జారైః ॥ ౦౪౨౦॥
MSS@0421@1అజ్ఞాతదోషైర్దోషజ్ఞైరుద్దూష్యోభయవేతనైః ।
MSS@0421@2భేద్యాః శత్రోరభివ్యక్తశాసనైః సామవాయికాః ॥ ౦౪౨౧॥
MSS@0422@1అజ్ఞాతనామవర్ణేష్వాత్మాపి యయార్ప్యతే ధనాంశేన ।

msubhsall.pdf 39
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0422@2తస్యా అపి సద్భావం మృగయన్తే మోఘసంకల్పాః ॥ ౦౪౨౨॥


MSS@0423@1అజ్ఞాతపాణ్డిత్యరహస్యముద్రా యే కావ్యమార్గే దధతేఽభిమానమ్ ।
MSS@0423@2తే గారుడీయాననధీత్య మన్త్రాన్ హాలాహలాస్వాదనమారభన్తే ॥
౦౪౨౩॥
MSS@0424@1అజ్ఞాతభావిచౌరాదిదోషైర్నిత్యవినాశినా ।
MSS@0424@2హాస్యైకహేతునా లోకే గణకస్య ధనేన కిమ్ ॥ ౦౪౨౪॥

MSS@0425@1అజ్ఞాతమహిమా వాణీ శివం స్తౌతు రసోన్మదా ।


MSS@0425@2రసాతిరేకాదౌచిత్యభఙ్గః స్త్రీణాం క్వ లభ్యతే ॥ ౦౪౨౫॥

MSS@0426@1అజ్ఞాతమాతృల లన- మైణశిశుం కశ్చిదఙ్కమారోప్య ।


MSS@0426@2అద్యాపి రక్షసి విధో ధర్మాత్మా కోను భవదన్యః ॥ ౦౪౨౬॥

MSS@0427@1అజ్ఞాతవీవధాసారతోయసస్యో వ్రజేత్తు యః పరరాష్ట్రం న భూయః స


స్వరాష్ట్రమధిగచ్ఛతి ॥
ఛాస్త్రమాత్రపరాయణాన్ ।
MSS@0428@1అజ్ఞాతశాస్త్రసద్భావాఞ్
MSS@0428@2త్యజేద్ దూరాద్ భిషక్పాశాన్ పాశాన్ వైవస్వతానివ ॥ ౦౪౨౮॥

MSS@0429@1అజ్ఞాతాః పురుషా యస్య ప్రవిశన్తి మహీపతేః ।


MSS@0429@2దుర్గం తస్య న సందేహః ప్రవిశన్తి ద్రుతం ద్విషః ॥ ౦౪౨౯॥

MSS@0430@1అజ్ఞాతాగమమీలితాక్షియుగలం కిం త్వం ముధా తిష్ఠసి జ్ఞాతోసి


ప్రకటప్రకమ్పపులకైరఙ్గై స్ఫుటం ముగ్ధయా ।
MSS@0430@2ముఞ్చైనాం జడ కిం న పశ్యసి గలద్బాష్పామ్బుధౌ తాననాం సఖ్యైవం
గదితే విముచ్య రభసాత్ కణ్ఠేవలగ్నో యువా ॥ ౦౪౩౦॥
MSS@0431@1అజ్ఞాతేన్దుపరాభవం పరిలసద్వ్యాలోలనేత్రాఞ్జనం భ్రాన్తభ్రూ
లతమైణనాభితిలకం శ్రీఖణ్డపత్రాలకమ్ ।
MSS@0431@2బన్ధూకాధరసున్దరం సురమునివ్యామోహి వాక్యామృతం త్రైలోక్యాద్భుతపఙ్కజం
వరతనోరాస్యం న కస్య ప్రియమ్ ॥ ౦౪౩౧॥
MSS@0432@1అజ్ఞానం కారణం న స్యాద్ వియోగో యది కారణమ్ ।
MSS@0432@2శోకో దినేషు గచ్ఛత్సు వర్ధతామపయాతి కిమ్ ॥ ౦౪౩౨॥

MSS@0433@1అజ్ఞానం ఖలు కష్టం క్రోధాదిభ్యోఽపి సర్వపాపేభ్యః ।


MSS@0433@2అర్థం హితమహితం వా న వేత్తి యేనావృతో లోకః ॥ ౦౪౩౩॥

40 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0434@1అజ్ఞానంయత్ఫలం తస్య రసోఽధర్మః ప్రకీర్తితః ।


MSS@0434@2భావోదకేన సంవృద్ధిస్తస్యాశ్రద్ధా ఋతుః ప్రియ ॥ ౦౪౩౪॥

జ్ఞానఞ్జనశలాక్యా ।
MSS@0435@1అజ్ఞానతిమిరాన్ధస్య
MSS@0435@2చక్షురున్ మీలితం యేన తస్మై శ్రీగురవే నమః ॥ ౦౪౩౫॥

MSS@0436@1అజ్ఞానప్రభవంహీదం యద్దుఃఖముపలభ్యతే ।
MSS@0436@2లోభప్రభవమజ్ఞానం వృద్ధం భూయః ప్రవర్ధతే ॥ ౦౪౩౬॥

MSS@0437@1అజ్ఞానమిహ నిదానం ప్రాగ్రూపం జననమేవ భవరోగే ।


MSS@0437@2పారిపాకః సంసరణం భైషజ్యం నైష్ఠికీ శాన్తిః ॥ ౦౪౩౭॥

MSS@0438@1అజ్ఞానవరషణ్డేన ప్రసుప్తో నరగర్ద్దభః ।


MSS@0438@2కః సమర్థః ప్రబీద్ధుం తం జ్ఞానభేరీశతైరపి ॥ ౦౪౩౮॥

MSS@0439@1అజ్ఞానవలితో బాల్యే మదమూఢశ్చ యౌవనే ।


MSS@0439@2వార్ద్ధకే విహ్వలాఙ్గశ్చ కదా కుశలభాగ్జనః ॥ ౦౪౩౯॥

MSS@0440@1అజ్ఞానాజ్జ్ఞానతో వాపి జమ్బూర్యేన ప్రరోపితా ।


MSS@0440@2గృహేఽపి స వసన్నిత్యం యతిధర్మేణ యుజ్యతే ॥ ౦౪౪౦॥
MSS@0441@1అజ్ఞానాత్ కురుతే శ్రాద్ధం యోఽభిశ్రవణవర్జితమ్ ।
MSS@0441@2శ్రాద్ధహన్తా భవేత్కర్తా నిరాశాః పితరో గతాః ॥ ౦౪౪౧॥

MSS@0442@1అజ్ఞానాజ్జ్ఞానతో వాపి యద్దురుక్తముదాహృతమ్ ।


MSS@0442@2తత్ క్షన్తవ్యం యువాభ్యాం మే కృత్వా ప్రీతిపరం మనః ॥ ౦౪౪౨॥
MSS@0443@1అజ్ఞానాద్యదివా జ్ఞానాత్ కృత్వా కర్మ విగర్హితమ్ ।
MSS@0443@2తస్మాద్ విముక్తిమన్విచ్ఛన్ ద్వితీయం న సమాచరేత్ ॥ ౦౪౪౩॥

MSS@0444@1అజ్ఞానాద్యది వాధిపత్యరభసాదస్మత్పరోక్షం హృతా సీతేయం


ప్రవిముచ్యతాం
శఠ మరుత్పుత్రస్య హస్తేఽధునా ।
MSS@0444@2నో చేల్లక్ష్మణముక్తమార్గణగణచ్ఛేదోచ్ఛలచ్ఛోణిత-
చ్ఛత్రచ్ఛన్నదిగన్తమన్తకపురం పుత్రైర్వృతో యాస్యసి ॥ ౦౪౪౪॥
MSS@0445@1అజ్ఞానాన్ధమబాన్ధవం కవలితం రక్షోభిరక్షాభిధైః క్షిప్తం
మోహమహాన్ధకూపకుహరే దుర్హృద్భిరాభ్య్న్తరైః ।
MSS@0445@2క్రన్దన్తం శరణాగతం గతధృతిం సర్వాపదామాస్పదం మా మాం ముఞ్చ

msubhsall.pdf 41
మహాసుభాషితసంగ్రహ

మహేశ పేశలదృశా సత్రాసమాశ్వాసయ ॥ ౦౪౪౫॥


MSS@0446@1అజ్ఞానాన్నిరయం యాతి తథాజ్ఞానేన దుర్గతిమ్ ।
MSS@0446@2అజ్ఞానాత్ క్లేశమాప్నోతి తథాపత్సు నిమజ్జతి ॥ ౦౪౪౬॥

MSS@0447@1అజ్ఞానామవనీభుజామహరః స్వర్ణాభిషేకోత్సవాజ్జ్ఞాతుః
శ్రీయువరఙ్గభూపరసికశ్లాఘైవ సంమాననా ।
MSS@0447@2సారాసారవివేకశూన్యరమణీసంభోగసామ్రాజ్యతః
సారజ్ఞేన్దుముఖీవిలోకకపటశ్చాతుర్యయూనాం ముదే ॥ ౦౪౪౭॥
MSS@0448@1అజ్ఞానామవిరామలౌకికవచోభాజామమీషాం పునర్మన్త్రోచ్చారణ ఏవ
పర్యవసితం
మౌనవ్రతం కర్మసు ।
MSS@0448@2గ్రామాయవ్యయలేఖనేన నయతాం కాలానశేషానహో పారంపర్యత
ఈదృశామిహ
నృణాం బ్రాహ్మణ్యమన్యాదృశమ్ ॥ ౦౪౪౮॥
MSS@0449@1అజ్ఞానేన పరాఙ్ముఖీం పరిభవాదాశ్లిష్య మాం దుఃఖితాం కిం లబ్ధం
శఠ దుర్నయేన నయతా సౌభాగ్యమేతాం దశామ్ ।
MSS@0449@2పశ్యైతద్దయితాకుచవ్యతికరోన్మృష్టాఙ్గరాగారుణం వక్షస్తే
మలతైలపఙ్కశబలైర్వేణీపదైరఙ్కితమ్ ॥ ౦౪౪౯॥
MSS@0450@1అజ్ఞానేనాపిహితే విజ్ఞానే కర్మ కిం కురుతే ।
MSS@0450@2వికలే చక్షుషి తమసా వ్యాదాయ ముఖం కిమీక్షేత ॥ ౦౪౫౦॥

MSS@0451@1అజ్ఞానేనావృతో లోకో మాత్సర్యాన్న ప్రకాశతే ।


MSS@0451@2లోభాత్ త్యజతి మిత్రాణి సఙ్గాత్ స్వర్గం న గచ్ఛతి ॥ ౦౪౫౧॥

MSS@0452@1అజ్ఞానేనావృతో లోకో లోభేన చ వశీకృతః ।


MSS@0452@2సఙ్గన బహుభిర్నష్టస్తేన స్వర్గం న గచ్ఛతి ॥ ౦౪౫౨॥

MSS@0453@1అజ్ఞానైకహతో బాల్యే యౌవనే గృహతత్పరః ।


MSS@0453@2వార్ధకేఽపత్యచిన్తార్తః కర్మభిర్బధ్యతే పునః ॥ ౦౪౫౩॥

MSS@0454@1అజ్ఞానోపహతో బాల్యే యౌవనే మదనాహతః ।


MSS@0454@2శేషే కలత్రచిన్తార్తః కిం కరోతు కదా జనః ॥ ౦౪౫౪॥

MSS@0455@1అజ్ఞశ్చాశ్రద్దధానశ్చ సంశయాత్మా వినశ్యతి ॥

42 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0455@2నాయం లోకోఽస్తి న పరో న సుఖం సంశయాత్మనః ॥ ౦౪౫౫॥


విజ్ఞా విజ్ఞాయ ద్రాఙ్నిమజ్జన్తి ।
MSS@0456@1అజ్ఞాస్తరన్తి పారం
MSS@0456@2కథయ కలావతి కేయం తవ నయనతరఙ్గిణీరీతిః ॥ ౦౪౫౬॥

MSS@0457@1అజ్ఞేభ్యోగ్రన్థినః శ్రేష్ఠా గ్రన్థిభ్యో ధారిణో వరాః ।


MSS@0457@2ధారిభ్యో జ్ఞానినః శ్రేష్ఠా జ్ఞానిభ్యో వ్యవసాయినః ॥ ౦౪౫౭॥

MSS@0458@1అజ్ఞేష్వజ్ఞో గుణిషు గుణవాన్ పణ్డితే పణ్డితోఽసౌ దీనే దీనః సుఖిని


సుఖవాన్
భోగినో భోగిభావః ।
MSS@0458@2జ్ఞాతా జ్ఞాతుర్యువతిషు యువా వాగ్మినాం తత్త్వవేత్తా ధన్యః సోఽయం
భవతి
భువన యోఽవధూతేఽవధూతః ॥ ౦౪౫౮॥
MSS@0459@1అజ్ఞో జన్తుశ్చ నీచోఽయమ్ ఆత్మనః సుఖదుఃఖయోః ।
MSS@0459@2ఈశ్వరప్రేరితో గచ్ఛేత్ స్వర్గం వా శ్వభ్రమేవ వా ॥ ౦౪౫౯॥

MSS@0460@1అజ్ఞో న వితరత్యర్థాన్ పునర్దారిద్రియశఙ్కయా ।


MSS@0460@2ప్రాజ్ఞోఽపి వితరత్యర్థాన్ పునర్దారిద్రియశఙ్కయా ॥ ౦౪౬౦॥

MSS@0461@1అజ్ఞోఽపి తజ్జ్ఞతామేతి శనైః శైలోఽపి చూర్ణ్యతే ।


MSS@0461@2బాణోఽప్యేతి మహాలక్ష్యం పశ్యాభ్యాసవిజృమ్భితమ్ ॥ ౦౪౬౧॥
MSS@0462@1అజ్ఞో భవతి వై బాలః పితా భవతి మన్త్రదః ।
MSS@0462@2అజ్ఞం హి బాల ఇత్యాహుః పితేత్యేవ తు మన్త్రదమ్ ॥ ౦౪౬౨॥

MSS@0463@1అజ్ఞో వా యది వా విపర్యయగతే జ్ఞానేఽథ సందేహభృద్


దృష్టాదృష్టవిరోధి కర్మ కురుతే యస్తస్య గోప్తా గురుః ।
MSS@0463@2నిః సందేహవిపర్యయే సతి పునర్జ్ఞానే విరుద్ధక్రియం రాజా చేత్ పురుషం
న శాస్తి తదయం ప్రాప్తః ప్రజావిప్లవః ॥ ౦౪౬౩॥
MSS@0464@1అఞ్చతి రజనిరుదఞ్చతి తిమిరమిదం చఞ్చతి మహోభూః ।
MSS@0464@2ఉక్తం న త్యజ యుక్తం విరచయ రక్తం మనస్తస్మిన్॥ ౦౪౬౪॥

MSS@0465@1అఞ్చలాన్తరితగుర్జరాఙ్గనా- కుఙ్క్మారుణకుచప్రభాధరమ్ ।
MSS@0465@2కోకరాగపటలైర్ను రఞ్జితం భానుమన్తముదయన్తమాశ్రయే ॥ ౦౪౬౫॥
MSS@0466@1అఞ్జనముస్తోశీరైః సనాగకోశాతకామలకచూర్ణైః ।

msubhsall.pdf 43
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0466@2కతకఫలసమాయుక్తైః కూపే యోగః ప్రదాతవ్యః ॥ ౦౪౬౬॥


MSS@0467@1అఞ్జనమిషతః స్త్రీణాం దృశోర్విషం శశ్వదావసతి ।
MSS@0467@2కథమన్యథా తదీషత్ పాతేఽపి హతా యువానః స్యుః ॥ ౦౪౬౭॥

MSS@0468@1అఞ్జనస్య క్షయం దృష్ట్వా వల్మీకస్య చ సంచయమ్ ।


MSS@0468@2అవన్ధ్యం దివసం కుర్యాద్ దానాధ్యయనకర్మభిః ॥ ౦౪౬౮॥

MSS@0469@1అఞ్జలిం శపథం సాన్త్వం ప్రణమ్య శిరసా వదేత్ ।


MSS@0469@2అశ్రుప్రపాతనం చైవ కర్తవ్యం భూతిమిచ్ఛతా ॥ ౦౪౬౯॥

MSS@0470@1అఞ్జలింశపథం సాన్త్వం శిరసా పాదవన్దనమ్ ।


MSS@0470@2ఆశాకరణమిత్యేకం కర్తవ్యం భూతిమిచ్ఛతా ॥ ౦౪౭౦॥

లోకైర్మ్లానిమనాప్తైవ రఞ్జితా జగతీ ।


MSS@0471@1అఞ్జలిరకారి
MSS@0471@2సంధ్యాయా ఇవ వసతిః స్వల్పాపి సఖే సుఖాయైవ ॥ ౦౪౭౧॥

పుష్పాణి వాసయన్తి కరద్వయమ్ ।


MSS@0472@1అఞ్జలిస్థాని
MSS@0472@2అహో సుమనసాం వృత్తిర్వామదక్షిణయోః సమా ॥ ౦౪౭౨॥

MSS@0473@1అఞ్జలౌ జలమధీరలోచనా లోచనప్రతిశరీరశారితమ్ ।


MSS@0473@2ఆత్తమాత్తమపి కాన్తముక్షితుం కాతరా శఫరశఙ్కినీ జహౌ ॥ ౦౪౭౩॥

MSS@0474@1అటతా ధాత్రీమఖిలామ్ ఇదమాశ్చర్యం మయా దృష్టమ్ ।


MSS@0474@2ధనదోఽపి నయననన్దన పరిహరసి యదుగ్రసమ్పర్కమ్ ॥ ౦౪౭౪॥

MSS@0475@1అటత్కటకఘోటకప్రకటచాపటఙ్కారవచ్చటచ్చటదితి స్ఫుటం స్ఫుటతి


మేదినీ కర్పరమ్ ।
MSS@0475@2నిజామధరణీపతౌ వలతి కౌతుకాడమ్బరాద్ ఇదం భువనమణ్డలం
దరదరీదరీదర్యహో ॥ ౦౪౭౫॥
MSS@0476@1అటనేన మహారణ్యే సుపన్థా జాయతే శనైః ।
MSS@0476@2వేదాభ్యాసాత్ తథా జ్ఞానం శనైః పర్వతలఙ్ఘనమ్ ॥ ౦౪౭౬॥

MSS@0477@1అట వా వికటః పతత్రనాదైః కటువాచం రట వాథవా దివాన్ధ ।


MSS@0477@2పరుషం పరిపశ్య సంయతం తత్ పరమం నః పురమాగతో న చేత్ త్వమ్
॥ ౦౪౭౭॥
MSS@0478@1అటవీ కీదృశీ ప్రాయో దుర్గమా భవతి ప్రియే ।
MSS@0478@2ప్రియస్య కీదృశీ కాన్తా తనోతి సురతోత్సవమ్ ॥ ౦౪౭౮॥

44 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0479@1అటవ్యా ద్రుమపుష్పాణి దూరస్థా అపి బాన్ధవాః ।


MSS@0479@2కాన్తా చాలేఖ్యరూపా చ తే కాలే న ప్రతిష్ఠితాః ॥ ౦౪౭౯॥

MSS@0480@1అట్టశూలా జనపదాః శివశూలాశ్చతుష్పథాః ।


MSS@0480@2కేశశూలాః స్త్రియో రాజన్ భవిష్యన్తి యుగక్షయే ॥ ౦౪౮౦॥

MSS@0481@1అణిమా మహిమా చైవ లఘిమా గరిమా తథా ।


MSS@0481@2ప్రాప్తిః ప్రాకామ్యమీశిత్వం వశిత్వం చాష్ట సిద్ధయః ॥ ౦౪౮౧॥

MSS@0482@1అణుకం సురతం నామ దంపత్యోః పార్శ్వసంస్థయోః ।


MSS@0482@2జాయన్తే నిబిడాశ్లేషాః సమీభూతశరీరయోః ॥ ౦౪౮౨॥

MSS@0483@1అణునాపి ప్రవిశ్యారిం ఛిద్రేణ బలవత్తరమ్ ।


MSS@0483@2నిఃశేషం మజ్జయేద్రాష్ట్రం యానపాత్రమివోదకమ్ ॥ ౦౪౮౩॥

MSS@0484@1అణు ధనమపి న త్యాజ్యం మమ భవతా జ్ఞాపితే సత్యమ్ ।


MSS@0484@2విత్తం జీవితమగ్ర్యం జీవితహానిర్ధనత్యాగః ॥ ౦౪౮౪॥

MSS@0485@1అణుపూర్వం బృహత్ పశ్చాద్ భవత్యార్యేషు సంగతమ్ ।


MSS@0485@2విపరీతమనార్యేషు యథేచ్ఛసి తథా కురు ॥ ౦౪౮౫॥

MSS@0486@1అణుభ్యశ్చ మహద్భ్యశ్చ శాస్త్రేభ్యః కుశలో నరః ।


MSS@0486@2సర్వత్ః సారమాదద్యాత్ పుష్పేభ్య ఇవ షట్పదః ॥ ౦౪౮౬॥

MSS@0487@1అణుమాత్రం యథా శల్యం శరీరే దుఃఖదాయకమ్ ।


MSS@0487@2తథాతిసూ । । సంయుక్తం మనః సంసారదాయకమ్ ॥ ౦౪౮౭॥

MSS@0488@1అణురపి నను నైవ క్రోడభూషాస్య కాచిత్ పరిభజసి యదేతత్తద్విభూతిస్తథైవ



MSS@0488@2ఇహ సరసి మనోజ్ఞే సంతతం పాతుమమ్భః శ్రమపరిభవమగ్నాః కే న
మగ్నాః
కరీన్ద్రాః ॥ ౦౪౮౮॥
MSS@0489@1అణురపి మణిః ప్రాణత్రాణక్షమో విషభక్షిణాం శిశురపి రుషా సింహీసూనుః
సమాహ్వయతే గజాన్ ।
MSS@0489@2తనురపి తరుస్కన్ధోద్భూతో దహత్యనలో వనం ప్రకృతిమహతాం జాత్యం
తేజో
న మూర్తిమపేక్షతే ॥ ౦౪౮౯॥

msubhsall.pdf 45
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0490@1అణురప్యసతాం సఙ్గః సద్గుణం హన్తి విస్తృతమ్ ।


MSS@0490@2గుణరుపాన్తరం యాతి తక్రయోగాద్యథా పయః ॥ ౦౪౯౦॥

ప్రభుమన్తః ప్రకృతిప్రకోపజః ।
MSS@0491@1అణురప్యుపహన్తి విగ్రహః
MSS@0491@2అఖిలం హి హినస్తి భూధరం తరుశాఖాన్తనిఘర్షజోఽనలః ॥ ౦౪౯౧॥

MSS@0492@1అణోరణీయాన్ మహతో మహీయాన్ ఆత్మాస్య జన్తోర్నిహితో


గుహాయామ్ ।
MSS@0492@2తమక్రతుః పశ్యతి వీతశోకో ధాతుప్రసాదాన్మహిమానమాత్మనః ॥
౦౪౯౨॥
MSS@0493@1అణోరణీయాన్ మహతో మహీయాన్ మధ్యో నితమ్బశ్చ మమ
ప్రియాయాః ।
MSS@0493@2యజ్ఞోపవీతం పరమం పవిత్రం కించాఙ్గరాగారుణితం ప్రియాయాః ॥
౦౪౯౩॥
MSS@0494@1అణోరణీయాన్ మహతో మహీయాన్ యోగే వియోగే దివసోఽఙ్గనాయాః

MSS@0494@2యజ్ఞోపవీతం పరమం పవిత్రం స్పృష్ట్వా సఖే సత్యమిదం బ్రవీమి ॥
౦౪౯౪॥
MSS@0495@1అణ్డం కణ్డూయమానేన యత్ సుఖం తవ భూపతే ।
MSS@0495@2ఖుర్జనానన్తరం దుఃఖం భూయాత్తు తవ వైరిణామ్ ॥ ౦౪౯౫॥

MSS@0496@1అణ్డజాః పుణ్డరీకేషు సముద్రేషు జనార్దనాః ।


MSS@0496@2నీలకణ్ఠాశ్చ శైలేషు నివసన్తు న తేన తే ॥ ౦౪౯౬॥

MSS@0497@1అణ్డాభ్యాం లోమశాభ్యాం తు జాతాణ్డో న హితః స్మృతః ।


MSS@0497@2భరమాభావక్త్రపుచ్ఛం చ కృష్ణనీలం పరిత్యజేత్ ।
MSS@0497@3నిన్ద్యః కేవలకృష్ణస్తు సర్వశ్వేతస్తు పూజితః ॥ ౦౪౯౭॥

గుణాయ మహతాం మహదపి దోషాయ దోషిణాం సుకృతమ్ ।


MSS@0498@1అణ్వపి
MSS@0498@2తృణమపి దుగ్ధాయ గవాం దుగ్ధమపి విషాయ సర్పాణామ్ ॥ ౦౪౯౮॥

MSS@0499@1అతః కవిర్నామసు యావదర్థః స్యాదప్రమత్తో వ్యవసాయబుద్ధిః ।


MSS@0499@2సిద్ధేఽన్యథాఽర్థే న యతేత భూయః పరిశ్రమం తత్ర సమీక్షమాణః ॥
౦౪౯౯॥
MSS@0500@1అతః పరం ప్రవక్ష్యామి ఖడ్గలక్షణముత్తమమ్ ।

46 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0500@2ప్రధానదేహసంభూతైర్దైత్యాస్థిభిరరిందమ్ ॥ ౦౫౦౦॥
MSS@0501@1అతః పరం ప్రవక్ష్యామి శరాణాం లక్షణాం శుభమ్ ।
MSS@0501@2స్థూలం న చాతిసూక్ష్మం చ న పక్వం న కుభూమిజమ్ ।
MSS@0501@3హీనగ్రన్థివిదీర్ణం చ వర్జయేదీదృశం శరమ్ ॥ ౦౫౦౧॥

MSS@0502@1అతః పరమగమ్యోఽయం పన్థా విశ్రమ్యతామితి ।


MSS@0502@2ప్రత్యక్షియుగలం తస్యాః కర్ణౌ వక్తుమివాగతౌ ॥ ౦౫౦౨॥

MSS@0503@1అతఃప్రశస్తే నక్షత్రే శుభే వారే శుచిష్మతా ।


MSS@0503@2ఔషధం విధివద్గ్రాహ్యం స్మృత్వా దేవీం చ సుప్రభామ్ ॥ ౦౫౦౩॥

MSS@0503@3మన్త్రః – ఓం సుప్రభాయై నమః ॥ ౦౫౦౩॥


MSS@0504@1అతః సందేహదోలాయాం రోపణీయం న మానసమ్ ।
MSS@0504@2గ్రన్థేఽస్మింశ్చాపచతురైర్చీరచిన్తామణౌ క్వచిత్ ॥ ౦౫౦౪॥

MSS@0505@1అతః సమీక్ష్య కర్తవ్యం విశేషాత్ సంగతం రహః ।


MSS@0505@2అజ్ఞాతహృదయేష్వేవం వైరీభవతి సౌహృదమ్ ॥ ౦౫౦౫॥

MSS@0506@1అతః సుస్థితచిత్తేన ప్రస్థాతవ్యం శుభే దినే ।


MSS@0506@2స్మృత్వా క్షేమంకరీం దేవీం పశ్యతా శకునాఞ్శుభాన్ ॥ ౦౫౦౬॥

MSS@0507@1అత ఆహర్తుమిచ్ఛామి పార్వతీమాత్మజన్మనే ।


MSS@0507@2ఉత్పత్తయే హవిర్భోంక్తుర్యజమాన ఇవారణిమ్ ॥ ౦౫౦౭॥

MSS@0508@1అత ఏవ హి నేచ్ఛన్తి సాధవః సత్సమాగమమ్ ।


MSS@0508@2యద్వియోగాసిలూనస్య మనసో నాస్తి భేషజమ్ ॥ ౦౫౦౮॥

MSS@0509@1అతటస్థస్వాదుఫల- గ్రహణవ్యవసాయనిశ్చయో యేషామ్ ।


MSS@0509@2తే శోకక్లేశరుజాం కేవలముపయాన్తి పాత్రతాం మన్దాః ॥ ౦౫౦౯॥

MSS@0510@1అతత్త్వజ్ఞోఽసి బాలశ్చ దుస్తోషోఽపూరణోఽనలః ।


MSS@0510@2నైవ త్వం వేత్థ సులభం నైవ త్వం వేత్థ దుర్లభమ్ ॥ ౦౫౧౦॥

MSS@0511@1అతథ్యాన్యపితథ్యాని దర్శయన్తి హి పేశలాః ।


MSS@0511@2సమే నిమ్నోన్నతానీవ చిత్రకర్మవిదో జనాః ॥ ౦౫౧౧॥

MSS@0512@1అతథ్యాస్తథ్యసంకాశాస్తథ్యాశ్చాతథ్యదర్శనాః ।
MSS@0512@2దృశ్యన్తే వివిధా భావాస్తస్మాద్యుక్తం పరీక్షణమ్ ॥ ౦౫౧౨॥

msubhsall.pdf 47
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0513@1అతథ్యేనోచ్యమానస్య కః కోపో యన్న తత్తథా ।


MSS@0513@2తథ్యేనాపి హి కః కోపో యదనుక్తేఽపి మత్తథా ॥ ౦౫౧౩॥

బాలే తవ సౌఖ్యాయ మతో మమోపవాసః ।


MSS@0514@1అతనుజ్వరపీడితాసి
MSS@0514@2రసమర్పయ వైద్యనాథ నాహం భవదావేదితలఙ్ఘనే సమర్థా ॥ ౦౫౧౪॥

MSS@0515@1అతనునా నవమమ్బుదమామ్బుదం సుతనురస్త్రముదస్తమవేక్ష్య సా ।


MSS@0515@2ఉచితమాయతనిఃశ్వసితచ్ఛలాచ్ఛ్వసనశస్త్రమముఞ్చదముం ప్రతి ॥
౦౫౧౫॥
MSS@0516@1అతన్త్రీవాగ్వీణా స్తనయుగలమగ్రీవకలసా- వనబ్జం
దృఙ్నీలోత్పలదలమపత్రోరుకదలీ ।
MSS@0516@2అకాణ్డా దోర్వల్లీ వదనమలకలఙ్కః శశధరస్తదస్యాస్తారుణ్యం
భువనవిపరీతం ఘటయతి ॥ ౦౫౧౬॥
సముద్దీపితమన్మథా ।
MSS@0517@1అతన్ద్రచన్ద్రాభరణా
MSS@0517@2తారకాతరలా శ్యామా సానన్దం న కరోతి కమ్ ॥ ౦౫౧౭॥

MSS@0518@1అతన్ద్రితచమూపతిప్రహితహస్తమస్వీకృత- ప్రణీతమణిపాదుకం కిమితి


విస్మితాన్తఃపురమ్ ।
MSS@0518@2అవాహనపరిష్క్రియం పతగరాజమారోహతః కరిప్రవరబృంహితే
భగవతస్త్వరాయై
నమః ॥ ౦౫౧౮॥
MSS@0519@1అతసీకుసుమోపమేయకాన్తిర్యమునాలకుకదమ్బమూలవర్తీ ।
MSS@0519@2నవగోపవధూవినోదశాలీ వనమాలీ వితనోతు మఙ్గలాని ॥ ౦౫౧౯॥
MSS@0520@1అతసీపుష్పసంకాశం ఖం వీక్ష్య జలదాగమే ।
MSS@0520@2యే వియోగేఽపి జీవన్తి న తేషాం విద్యతే భయమ్ ॥ ౦౫౨౦॥

MSS@0521@1అతస్కరకరగ్రాహ్యమ్అరాజాజ్ఞావశంవదమ్ ।
MSS@0521@2అదాయాదవిభాగార్హం ధనమార్జయతస్థిరమ్ ॥ ౦౫౨౧॥

MSS@0522@1అతస్తు విపరీతస్య నృపతేరజితాత్మనః ।


MSS@0522@2సంక్షిప్యతే యశో లోకే ఘృతబిన్దురివామ్భసి ॥ ౦౫౨౨॥

బుద్ధ్యా నృపతిర్నీతిశాస్త్రవిత్ ।
MSS@0523@1అతస్త్వష్టాఙ్గయా
MSS@0523@2సమర్థః పృథివీం కృత్స్నామ్ అపి జేతుం విచక్షణః ॥ ౦౫౨౩॥

48 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0524@1అతాడయత్ పల్లవపాణినైకాం పుష్పోచ్చయే రాజవధూమశోకః ।


MSS@0524@2తచ్ఛేదహేతోరలిపఙ్కి భఙ్గ్యా వ్యాకృష్యతే వాసిలతా స్మరేణ ॥
౦౫౨౪॥
MSS@0525@1అతికలుషమాశునశ్వరమ్ ఆపాతస్ఫురణమనభిలాషకరమ్ ।
MSS@0525@2అపి హృష్యన్తి జనాః కథమ్ అవలమ్బ్య జ్ఞానఖద్యోతమ్ ॥ ౦౫౨౫॥

MSS@0526@1అతికుపితమనస్కే కోపనిష్పత్తిహేతుం విదధతి సతి శత్రౌ విక్రియాం


చిత్రరూపామ్ ।
MSS@0526@2వదతి వచనముచ్చైర్దుఃశ్రవం కర్కశాది కలుషవికలతా యా తాం క్షమాం
వర్ణయన్తి ॥ ౦౫౨౬॥
MSS@0527@1అతికుపితా అపి సుజనా యోగేన మృదూభవన్తి న తు నీచాః ।
MSS@0527@2హేమ్నః కఠినస్యాపి ద్రవణోపాయోఽస్తి న తృణానామ్ ॥ ౦౫౨౭॥

మనుజేషు ।
MSS@0528@1అతికృష్ణేష్వతిగౌరేష్వతిపీనేష్వతికృశేషు
MSS@0528@2అతిదీర్ఘేష్వతిలఘుషు ప్రాయేణ న విద్యతేఽపత్యమ్ ॥ ౦౫౨౮॥

MSS@0529@1అతిక్రమ్యాపాఙ్గం శ్రవణపథపర్యన్తగమన-
ప్రయాసేనేవాక్ష్ణోస్తరలతరతారం గమితయోః ।
MSS@0529@2ఇదానీం రాధాయాః ప్రియతమసమాయాతసమయే పపాతస్వే
దామ్బుప్రసర ఇవ
హర్షాశ్రునికరః ॥ ౦౫౨౯॥
తు యః కార్యం పశ్చాచ్చిన్తయతే నరః ।
MSS@0530@1అతిక్రాన్తం
MSS@0530@2తచ్చాస్య న భవేత్ కార్యం చిన్తయా తు వినశ్యతి ॥ ౦౫౩౦॥

MSS@0531@1అతిక్రాన్తః
కాలః సుచరితశతామోదసుభగో గతాః శుక్లా ధర్మా
నవనలినసూత్రాంశుతనుతామ్ ।
MSS@0531@2పరిమ్లానః ప్రాయో బుధజనకథాసారనిపుణో నిరానన్దం జాతం
జగదిదమతీతోత్సవమివ ॥ ౦౫౩౧॥
MSS@0532@1అతిక్రాన్తః కాలో లటభలలనాభోగసుభగో భ్రమన్తః శ్రాన్తాః స్మః సుచిరమిహ
సం సారసరణౌ ।
MSS@0532@2ఇదానీం స్వః సిన్ధోస్తటభువి సమాక్రన్దనగిరః సుతారైః ఫూత్కారైః శివ
శివ శివేతి ప్రతనుమః ॥ ౦౫౩౨॥
MSS@0533@1అతిక్రాన్తమతిక్రాన్తమ్ అనాగతమనాగతమ్ ।

msubhsall.pdf 49
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0533@2వర్తమానసుఖభ్రాన్తిర్నవా భోగిదరిద్రయోః ॥ ౦౫౩౩॥


యద్ ద్రవ్యమ్ అతిలోభేన యత్సుఖమ్ ।
MSS@0534@1అతిక్లేశేన
MSS@0534@2పరపీడా చ యా వృత్తిర్నైవ సాధుషు విద్యతే ॥ ౦౫౩౪॥

యేఽర్థాః స్యుర్ధర్మస్యాతిక్రమేణ చ ।
MSS@0535@1అతిక్లేశేన
MSS@0535@2అరేర్వా ప్రణిపాతేన మా స్మ తేషు మనః కృథాః ॥ ౦౫౩౫॥

MSS@0536@1అతిక్లేశే మనఃస్థైర్యం క్రమేణ సహనం తథా ।


MSS@0536@2జయలాభాయ హేతూ ద్వౌ సైన్యానామధికౌ విదుః ॥ ౦౫౩౬॥
MSS@0537@1అతిగమ్భీరమనావిలమ్ అక్షోభ్యమదృష్టపారమవిలఙ్ఘ్యమ్ ।
MSS@0537@2అవిరలతరఙ్గసంకులమ్ ఏక్షిషి విజ్ఞానసాగరం మహతామ్ ॥ ౦౫౩౭॥

MSS@0538@1అతిగమ్భీరేభూపే కూప ఇవ జనస్య దుఃఖతారస్య ।


MSS@0538@2దధతి సమీహితసిద్ధిం గుణవన్తః పార్థివా ఘటకాః ॥ ౦౫౩౮॥

MSS@0539@1అతిచపలకలత్రం ప్రాతివేశ్మాతిచౌర- స్తనయగతిమాంధం (?) బాలరణ్డా


తనూజా ।
MSS@0539@2అతిశఠమథ మైత్రీ (?) వశ్యతా సర్వజన్తో రిపుభయతనురోగౌ చాష్టదుఃఖం
నరాణామ్ ॥ ౦౫౩౯॥
కుర్వన్ కుసుమేషుకేలికేతనతామ్ ।
MSS@0540@1అతిచారుచన్ద్రరోచిః
MSS@0540@2సురభిః కదానుయాస్యతి సముకులరుచిరస్తనీహారః ॥ ౦౫౪౦॥

కణా- నవనిజాన్ యది హేమ జిహాససి ।


MSS@0541@1అతిచిరాదనుషఙ్గవతః
MSS@0541@2పటుపుటజ్వలనజ్వరవేదనా తవ భవత్యపయాతి చ గౌరవమ్ ॥
౦౫౪౧॥
MSS@0542@1అతిజీర్ణమపక్వం చ జ్ఞాతిధృష్టం తథైవ చ ।
MSS@0542@2దగ్ధం ఛిద్రం న కర్తవ్యం బాహ్యాభ్యన్తరహస్తకమ్ ॥ ౦౫౪౨॥

MSS@0543@1అతిజీవతి విత్తేన సుఖం జీవతి విద్యయా ।


MSS@0543@2కించిజ్జీవతి శిల్పేన ఋతే కర్మ న జీవతి ॥ ౦౫౪౩॥

MSS@0544@1అతితామసోఽజగన్ధిః కాకరవో హ్రస్వకూర్చకః పాపః ।


MSS@0544@2భీరుః కుధీః పిశాచో రాసభలిఙ్గస్తు విజ్ఞేయః ॥ ౦౫౪౪॥

MSS@0545@1అతితృష్ణాన కర్తవ్యా తృష్ణాం నైవ పరిత్యజేత్ ।


MSS@0545@2అతితృష్ణాభిభూతస్య శిఖా భవతి మస్తకే ।

50 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

రాజా పానాసక్తో న సాధయత్యర్థాన్ ।


MSS@0546@1అతితేజస్వ్యపి
MSS@0546@2తృణమపి దగ్ధుం శక్తో న వాడవాగ్నిః పిబన్ననిశమ్ ॥ ౦౫౪౬॥

MSS@0547@1అతిథింనామ కాకుత్స్థాత్ పుత్రం ప్రాప కుముద్వతీ ।


MSS@0547@2పశ్చిమాద్యామినీయామాత్ ప్రసాదమివ చేతనా ॥ ౦౫౪౭॥

MSS@0548@1। । । । । ।
MSS@0548@2అతిథిః కిల పూజార్హః ప్రాకృతోఽపి విజానతా ॥ ౦౫౪౮॥
ద్వారి తిష్ఠేత ఆపో గృహ్ణాతి యో నరః ।
MSS@0549@1అతిథిః
MSS@0549@2ఆపోశనం సురాపానమ్ అన్నం గోమాంసభక్షణమ్ ॥ ౦౫౪౯॥

MSS@0550@1అతిథిః పూజితో యస్య గృహస్థస్య తు గచ్ఛతి ।


MSS@0550@2నాన్యస్తస్మాత్ పరో ధర్మ ఇతి ప్రాహుర్మనీషిణః ॥ ౦౫౫౦॥

MSS@0551@1అతిథిఃపూజితో యస్య ధ్యాయతే మనసా శభమ్ ।


MSS@0551@2న తత్ క్రతుశతేనాపి తుల్యమాహుర్మనీషిణః ॥ ౦౫౫౧॥

MSS@0552@1అతిథిత్వేనవర్ణానాం దేయం శక్యానుపూర్వశః ।


MSS@0552@2అప్రణోద్యోఽతిథిః సాయమ్ అపి వాగ్భూతృణోదకైః ॥ ౦౫౫౨॥

MSS@0553@1అతిథిర్బాలకఃపత్నీ జననీ జనకస్తథా ।


MSS@0553@2పఞ్చైతే గృహిణః పోష్యా ఇతరే చ స్వశక్తితః ॥ ౦౫౫౩॥

MSS@0554@1అతిథిర్బాలకశ్చైవ రాజా భార్యా తథైవ చ ।


MSS@0554@2అస్తి నాస్తి న జానన్తి దేహి దేహి పునః పునః ॥ ౦౫౫౪॥

MSS@0555@1అతిథిర్బాలకశ్చఈవ స్త్రీజనో నృపతిస్తథా ।


MSS@0555@2ఏతే విత్తం న జానన్తి జామాతా చైవ పఞ్చమః ॥ ౦౫౫౫॥

MSS@0556@1అతిథిర్యస్య భగ్నాశో గృహాత్ప్రతినివర్తతే ।


MSS@0556@2స దత్త్వా దుష్కృతం తస్మై పుణ్యమాదాయ గచ్ఛతి ॥ ౦౫౫౬॥

చ ద్వావేతౌ మమ బాన్ధవౌ ।
MSS@0557@1అతిథిశ్చాపవాదీ
MSS@0557@2అపవాదీ హరేత్ పాపమ్ అతిథిః స్వర్గసంక్రమః ॥ ౦౫౫౭॥

MSS@0558@1అతిథీనాంచ సర్వేషాం ప్రేష్యాణాం స్వజనస్య చ ।


MSS@0558@2సామాన్యం భోజనం సద్భిర్గృహస్థస్య ప్రశస్యతే ॥ ౦౫౫౮॥

MSS@0559@1అతిథీనాం న సత్కారో న చ సజ్జనసంగమః ।

msubhsall.pdf 51
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0559@2న యత్ర స్వాత్మవర్ణాస్థా సా గృహాశ్రమవఞ్చనా ॥ ౦౫౫౯॥


MSS@0560@1అతిదర్పే హతా లఙ్కా అతిమానే చ కౌరవాః ।
MSS@0560@2అతిదానే బలిర్బద్ధః సర్వమత్యన్తగర్హితమ్ ॥ ౦౫౬౦॥

శఙ్కితానాం పదే పదే ।


MSS@0561@1అతిదాక్షిణ్యయుక్తానాం
MSS@0561@2పరాపవాదిభీరూణాం న భవన్తి విభూతయః ॥ ౦౫౬౧॥

MSS@0562@1అతిదానాద్ధతః కర్ణస్త్వతిలోభాత్ సుయోధనః ।


MSS@0562@2అతికామాద్దశగ్రీవస్త్వతి సర్వత్ర వర్జయేత్ ॥ ౦౫౬౨॥

MSS@0563@1అతిదానాద్బలిర్బద్ధో నష్టో మానాత్ సుయోధనః ।


MSS@0563@2వినష్టో రావణో లౌ ల్యాద్ అతి సర్వత్ర వర్జయేత్ ॥ ౦౫౬౩॥
MSS@0564@1అతిదానాద్బలిర్బద్ధో హ్యతిమానాత్ సుయోధనః ।
MSS@0564@2అతికామాద్దశగ్రీవో హ్యతి సర్వత్ర గర్హితః ॥ ౦౫౬౪॥

MSS@0565@1అతిదానేబలిర్బద్ధో అతిమానే చ కౌరవాః ।


MSS@0565@2అతిరూపే హృతా సీతా సర్వమత్యన్తగర్హితమ్ ॥ ౦౫౬౫॥

MSS@0566@1అతిదీర్ఘజీవిదోషాద్వ్యాసేన యశోఽపహారితం హన్త ।


MSS@0566@2కైర్నోచ్యేత గుణాఢ్యః స ఏవ జన్మాన్తరాపన్నః ॥ ౦౫౬౬॥

MSS@0567@1అతిదూరపథశ్రాన్తాశ్ఛాయాం యాన్తి చ శీతలామ్ ।


MSS@0567@2శితలాశ్చ పునర్యాన్తి కా కస్య పరిదేవనా ॥ ౦౫౬౭॥

MSS@0568@1అతి ధర్మాద్ బలం మన్యే బలాద్ ధర్మః ప్రవర్తతే ।


MSS@0568@2బలే ప్రతిష్ఠితో ధర్మో ధర్ణ్యామివ జఙ్గమమ్ ॥ ౦౫౬౮॥

MSS@0569@1అతినీచాని వాక్యాని దృష్టిమాత్రాతినిన్దకః ।


MSS@0569@2క్షుద్రసంవాదభాషీ యో హ్యేవం దుష్టః శఠో జనః ॥ ౦౫౬౯॥

MSS@0570@1అతిపక్వకపిత్థేన లిప్తపాత్రే సుయామితమ్ ।


MSS@0570@2దుగ్ధమస్తువిహీనం స్యాచ్చన్ద్రబిమ్బోపమం దధి ॥ ౦౫౭౦॥
సహృదయహృదయజ్వరం విలుమ్పన్తీమ్ ।
MSS@0571@1అతిపటలైరనుయాతాం
MSS@0571@2మృగమదపరిమలలహరీం సమీర పామరపురే కిరసి ॥ ౦౫౭౧॥

MSS@0572@1అతిపరమాద్భుతవేషా కాప్యేషా జయతి సృష్టిరాత్మభువః ।

52 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0572@2తత్ కిం న వాఞ్ఛితం స్యాద్ అస్యా యది విధురవీక్షణః పాతా ॥


౦౫౭౨॥
MSS@0573@1అతిపరిగృహీతమౌనా వర్జితమాల్యానులేపనస్నానా ।
MSS@0573@2దూరోత్సారితలజ్జా నిర్గ్రన్థగ్రన్థరచనేవ ॥ ౦౫౭౩॥
MSS@0574@1అతిపరిచయాదవజ్ఞా భవతి విశిష్టేఽపి వస్తుని ప్రాయః ।
MSS@0574@2లోకః ప్రయాగవాసీ కూపే స్నానం సమాచరతి ॥ ౦౫౭౪॥

MSS@0575@1అతిపరిచయాదవజ్ఞా సంతతగమనాదనాదరో భవతి ।


MSS@0575@2మలయే భిల్లపురన్ధ్రీ చన్దనతరుమిన్ధనం కురుతే ॥ ౦౫౭౫॥

MSS@0576@1అతిపరిచయాదవజ్ఞేత్యేతద్ వాక్యం మృషైవ తద్భాతి ।


MSS@0576@2అతిపరిచితేఽప్యనాదౌ సంసారేఽస్మిన్ న జాయతేఽవజ్ఞా ॥ ౦౫౭౬॥
MSS@0577@1అతిపాతితకాలసాధనా స్వశరీరేన్ద్రియవర్గతాపనీ ।
MSS@0577@2జనవన్న భవన్తమక్షమా నయసిద్ధేరపనేతుమర్హతి ॥ ౦౫౭౭॥

MSS@0578@1అతిపీతాంతమోరాజీం తనీయాన్ సోఢుమక్షమః ।


MSS@0578@2వమతీవ శనైరేష ప్రదీపః కజ్జలచ్ఛలాత్ ॥ ౦౫౭౮॥

MSS@0579@1అతిపూజితతారేయం దృష్టిః శ్రుతిలఙ్ఘనక్షమా సుతను ।


MSS@0579@2జినసిద్ధాన్తస్థితిరివ సవాసనా కం న మోహయతి ॥ ౦౫౭౯॥

MSS@0580@1అతిపేలవమతిపరిమిత- వర్ణం లఘుతరముదాహరతి శఠః ।


MSS@0580@2పరమార్థతః స హృదయం వహతి పునః కాలకూటఘటితమివ ॥
౦౫౮౦॥
బహుపాకపాకినీం వివాదశీలాం స్వయమేవ తస్కరీమ్ ।
MSS@0581@1అతిప్రచణ్డాం
MSS@0581@2అక్రోశబీజాం పరవేశ్మగామినీం త్యజేత భార్యాం దశపుత్రసూరపి ॥
౦౫౮౧॥
MSS@0582@1అతిప్రచణ్డా బహుదుఃఖభాగినీ వివాదశీలా పరగేహగామినీ ।
MSS@0582@2భర్తుః స్వయం నిన్దతి యా చ తస్కరీ త్యజేత్ స్వభార్యాం
దశపుత్రపుత్రిణీమ్
॥ ౦౫౮౨॥
MSS@0583@1అతిప్రౌఢా రాత్రిర్బహలశిఖదీపః ప్రభవతి ప్రియః
ప్రేమారబ్ధస్మరవిధిరసజ్ఞః పరమసౌ ।

msubhsall.pdf 53
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0583@2సఖి స్వైరం స్వైరం సురతమకరోద్వ్రీడితవపుర్యతః పర్యఙ్కోఽయం


రిపురివ కడత్కారముఖరః ॥ ౦౫౮౩॥
MSS@0584@1అతిబలినామపి మలినా- శయేన బలికర్ణపుత్రాణామ్ ।
MSS@0584@2విశ్వాసోపనతానాం వాసోపుత్రేణ జీవితం జహ్రే ॥ ౦౫౮౪॥
MSS@0585@1అతిబహుతరలజ్జాశ‍ృఙ్ఖలాబద్ధపాదో మదననృపతివాహో యౌవనోన్మత్తహస్తీ

MSS@0585@2ప్రకటితకుచకుమ్భో లోమరాజీకరేణ పిబతి సరసి నాభీమణ్డలాఖ్యే
పయాంసి
॥ ౦౫౮౫॥
MSS@0586@1అతిభీరుమతిక్లీబందీర్ఘసూత్రం ప్రమాదినమ్ ।
MSS@0586@2వ్యసనాద్ విషయాక్రాన్తం న భజన్తి నృపం ప్రజాః ॥ ౦౫౮౬॥

MSS@0587@1అతిమన్దచన్దనమహీధరవాతంస్తబకాభిరామలతికాతరుజాతమ్ ।
MSS@0587@2అపి తాపసానుపవనం మదనార్తాన్ మదమఞ్జుగుఞ్జదలిపుఞ్జమకార్షీత్ ॥
౦౫౮౭॥
MSS@0588@1అతిమలినే కర్తవ్యే భవతి ఖలానామతీవ నిపుణా ధీః ।
MSS@0588@2తిమిరే హి కౌశికానాం రూపం ప్రతిపద్యతే దృష్టిః ॥ ౦౫౮౮॥

పుష్యతి భానుః పరిగ్రహాదహ్నః ।


MSS@0589@1అతిమాత్రభాసురత్వం
MSS@0589@2అధిగచ్ఛతి మహిమానం చన్ద్రోఽపి నిశాపరిగృహీతః ॥ ౦౫౮౯॥

MSS@0590@1అతిమానః శ్రియం హన్తి పురుషస్యాల్పమేధసః ।


MSS@0590@2గర్భేణ దుష్యతే కన్యా గృహవాసేన చ ద్విజః ॥ ౦౫౯౦॥

MSS@0591@1అతిమానినమగ్రాహ్యమ్ ఆత్మసంభావితం నరమ్ ।


MSS@0591@2క్రోధనం వ్యసనే హన్తి స్వజనోఽపి నరాధిపమ్ ॥ ౦౫౯౧॥

MSS@0592@1అతిమృదు నవనీతాచ్చన్ద్రకాచ్చాతిరమ్యం బహులలితసుధాయాః


స్వాదతః
సద్రసాఢ్యమ్ ।
MSS@0592@2సకలలలితభోగాగారభాగ్యైకయోగ్యం పరిలసతి హవిష్యం కస్య
గల్లచ్ఛలేన
॥ ౦౫౯౨॥
MSS@0593@1అతియత్నగృహీతోఽపి ఖలః ఖలఖలాయతే ।

54 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0593@2శిరసా ధార్యమాణోఽపి తోయస్యార్ధఘటో యథా ॥ ౦౫౯౩॥


MSS@0594@1అతిరమణీయే కావ్యే పిశునోఽన్వేషయతి దూశణాన్యేవ ।
MSS@0594@2అతిరమణీయే వపుషి వ్రణమేవ హి మక్షికానికరః ॥ ౦౫౯౪॥

MSS@0595@1అతిరాగాద్ దశగ్రీవో హ్యతిలోభాత్ సుయోధనః ।


MSS@0595@2అతిదానాద్ ధతః కర్ణో హ్యతిః సర్వత్ర గర్హితః ॥ ౦౫౯౫॥

సుజన్మా కశ్చిజ్జనకాన్నిజేన చరితేన ।


MSS@0596@1అతిరిచ్యతే
MSS@0596@2కుమ్భః పరిమితమమ్భః పిబతి పపౌ కుమ్భసంభవోఽమ్భోధిమ్ ॥
౦౫౯౬॥
క్షోభితదక్షం భవన్తమేవ భజే ।
MSS@0597@1అతిరుచిరఙ్గజకృత్త్యా
MSS@0597@2యస్మిన్ ప్రసాదసుముఖే సద్యో వామాపి భవతి మమ తుష్ట్యై ॥ ౦౫౯౭॥

MSS@0598@1అతిరుపవతీ సీతా అతిగర్వీ చ రావణః ।


MSS@0598@2అతీవ బలవాన్ రామో లఙ్కాయేన క్షయం గతా ॥ ౦౫౯౮॥

MSS@0599@1అతిరూపాద్ ధృతా సీతా అతిగర్వేణ రావణః ।


MSS@0599@2అతిదానాద్ బలిర్బద్ధో హ్యతి సర్వత్ర గర్హితమ్ ॥ ౦౫౯౯॥

MSS@0600@1అతిరూపేణ వై సీతా అతిగర్వేణ రావనః ।


MSS@0600@2అతిదానం బలిర్దత్త్వా అతి సర్వత్ర వర్జయేత్ ॥ ౦౬౦౦॥

MSS@0601@1అతిలోభో న కర్తవ్యః కర్తవ్యస్తు ప్రమాణతః ।


MSS@0601@2అతిలోభజదోషేణ జమ్బుకో నిధనం గతః ॥ ౦౬౦౧॥
MSS@0602@1అతిలోభో న కర్తవ్యో లోభం నైవ పరిత్యజేత్ ।
MSS@0602@2అతిలోభాభిభూతస్య చక్రం భ్రమతి మస్తకే ॥ ౦౬౦౨॥

MSS@0603@1అతిలోహితకరచరణం మఞ్జులగోరోచనాతిలకమ్ ।
MSS@0603@2హఠపరివర్తితశకటం మురరిపుముత్తానశాయినం వన్దే ॥ ౦౬౦౩॥

విపత్తినైర్వ దూరతః ।
MSS@0604@1అతిలౌల్యప్రసక్తానాం
MSS@0604@2జీవం నశ్యతి లోభేన మీనస్యామిషదర్శనే ॥ ౦౬౦౪॥

నాభిమన్యేత్కథంచన ।
MSS@0605@1అతివాదాంస్తితిక్షేత
MSS@0605@2క్రోధ్యమానః ప్రియం బ్రూయాద్ ఆక్రుష్టః కుశలం వదేత్ ॥ ౦౬౦౫॥

నావమన్యేత కంచన ।
MSS@0606@1అతివాదాంస్తితిక్షేత
MSS@0606@2న చేమం దేహమాశ్రిత్య వైరం కుర్వీత కేనచిత్ ॥ ౦౬౦౬॥

msubhsall.pdf 55
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0607@1అతివాదోఽతిమానశ్చ తథాత్యాగో నరాధిప ।


MSS@0607@2క్రోధశ్చాతివివిత్సా చ మిత్రద్రోహశ్చ తానీ షట్ ॥ ౦౬౦౭॥

MSS@0608@1ఏత ఏవాసయస్తీక్ష్ణాః కృన్తన్త్యాయూంషి దేహినామ్ ।


MSS@0608@2ఏతాని మానవాన్ ఘ్నన్తి న మృత్యుర్భద్రమస్తు తే ॥ ౦౬౦౮॥

MSS@0609@1అతివాహితమతిగహనం వినాపవాదేన యౌవనం యేన ।


MSS@0609@2దోషనిధానే జన్మని కిం న ప్రాప్తం ఫలం తేన ॥ ౦౬౦౯॥

MSS@0610@1అతివితతగగనసరణి- ప్రసరణపరిముక్తవిశ్రమానన్దః ।
MSS@0610@2మరుదుల్లాసితసౌరభ- కమలాకరహాసకృద్రవిర్జయతి ॥ ౦౬౧౦॥
కుచయుగలం రహసి కరైరామృశన్ ముహుర్లక్ష్మ్యాః ।
MSS@0611@1అతివిపులం
MSS@0611@2తదపహృతం నిజహృదయం జయతి హరర్మృగయమాణ ఇవ ॥
౦౬౧౧॥
మధురవీక్షణతః ।
MSS@0612@1అతివిశదానన్తపద- ప్రవృత్తదృష్టిర్న
MSS@0612@2తృప్యత్యఞ్చితకామః ప్రాతస్తనకమలముకులవీక్షణతః ॥ ౦౬౧౨॥

శలభాః మూషఖ़ాః శుకాః ।


MSS@0613@1అతివృష్టిరనావృష్టిః
MSS@0613@2అసత్కరశ్చ దణ్డశ్చ పరచక్రాణి తస్కరాః ॥ ౦౬౧౩॥

మరకవ్యాధిపీడనమ్ ।
MSS@0614@1రాజానీకప్రియోత్సర్గో
MSS@0614@2పశూనాం మరణం రోగో రాష్ట్రవ్యసనముచ్యతే ॥ ౦౬౧౪॥

చ తథార్జనమధర్మతః ।
MSS@0615@1అతివ్యయోఽనపేక్షా
MSS@0615@2మోషణం దూరసంస్థానాం కోషవ్యసనముచ్యతే ॥ ౦౬౧౫॥

MSS@0616@1అతిశయితకదమ్బోఽయం మోదకదమ్బానిలో వహతి ।


MSS@0616@2వియదమ్బుదమేదురితం మే దురితం పశ్య నాగతో దయితః ॥
౦౬౧౬॥
MSS@0617@1అతిశరవ్యయతా మదనేన తాం నిఖిలపుష్పమయస్వశరవ్యయాత్ ।
MSS@0617@2స్ఫుటమకారి ఫలాన్యపి ముఞ్చతా తదురసి స్తనతాలయుగార్పణమ్ ॥
౦౬౧౭॥
MSS@0618@1అతిశౌచమశౌచం వా అతినిన్దా అతిస్తుతిః ।
MSS@0618@2అత్యాచారమనాచారం షడ్విధం మూర్ఖలక్షణమ్ ॥ ౦౬౧౮॥

56 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0619@1అతిశ్లథాలమ్బిపయోధరేయం శుభ్రీభవత్కాశవికాసికేశా ।
MSS@0619@2అతీతలావణ్యజలప్రవాహా ప్రావృట్ జరాం ప్రాప శరచ్ఛలేన ॥ ౦౬౧౯॥

MSS@0620@1అతిసంచయలుబ్ధానాం విత్తమన్యస్య కారణమ్ ।


MSS@0620@2అన్యైః సంచీయతే యత్నాద్ అన్యైశ్చ మధు పీయతే ॥ ౦౬౨౦॥

MSS@0621@1అతిసమ్పదమాపన్నైర్భేతవ్యం పతనాద్భూయః ।
MSS@0621@2అత్యుచ్చశిఖరా మేరోః శక్రవజ్రేణ పాతితాః ॥ ౦౬౨౧॥

MSS@0622@1అతిసజ్జనదుర్గతిఃఖలపఙ్క్తిసమున్నతిః ।
MSS@0622@2యువతిస్తనవిచ్యుతిరితి కిం విధినిర్మితిః ॥ ౦౬౨౨॥

MSS@0623@1అతిసత్కృతా అపి శఠాః సహభువముజ్ఝన్తి జాతు న ప్రకృతిమ్ ।


MSS@0623@2శిరసా మహేశ్వరేణా- ఽపి నను ధృతో వక్ర ఏవ శశీ ॥ ౦౬౨౩॥

MSS@0624@1అతిసాహసమతిదుష్కరమ్ అత్యాశ్చర్యం చ దానమర్థానామ్ ।


MSS@0624@2యోఽపి దదాతి శరీరం న దదాతి స విత్తలేశమపి ॥ ౦౬౨౪॥

MSS@0625@1అతిసాహసికం శూరా మన్త్రిణస్తం నిరూపకమ్ ।


MSS@0625@2వినీతం గురవో జజ్ఞుర్ధూర్తమన్తఃపురాఙ్గనాః ॥ ౦౬౨౫॥

MSS@0626@1అతిహరితపత్రపరికర- సమ్పన్నస్పన్దనైకవిటపస్య ।
MSS@0626@2ఘనవాసనైర్మయూఖైః కుసుమ్భకుసుమాయతే తరణిః ॥ ౦౬౨౬॥
MSS@0627@1అతీతలాభస్య సురక్షణార్థం భవిష్యలాభస్య చ సంగమార్థమ్ ।
MSS@0627@2ఆపత్ప్రపన్నస్య చ మోక్షణార్థం యన్మన్త్ర్యతేఽసౌ పరమో హి మన్త్రః ॥
౦౬౨౭॥
విప్రకృష్టతిరోహితాన్ ।
MSS@0628@1అతీతానాగతానర్థాన్
MSS@0628@2విజానాతి యదా యోగీ తదా సంవిదితి స్మృతా ॥ ౦౬౨౮॥

MSS@0629@1అతీతానాగతా భావా యే చ వర్తన్తి సాంప్రతమ్ ।


MSS@0629@2తాన్ కాలనిర్మితాన్ బుద్ధ్వా న సంజ్ఞాం హాతుమర్హసి ॥ ౦౬౨౯॥

MSS@0630@1అతీతా శీతార్తిః ప్రసరతి శనైరుష్మకణికా దినాని స్ఫాయన్తే రవిరపి రథం


మన్థరయతి ।
MSS@0630@2హిమానీనిర్ముక్తః స్ఫురతి నితరాం శీతకిరణః శరాణాం వ్యాపారః
కుసుమధనుషో
న వ్యవహితః ॥ ౦౬౩౦॥

msubhsall.pdf 57
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0631@1అతీత్యబన్ధూనవలఙ్ఘ్య మిత్రాణ్యాచార్యమాగచ్ఛతి శిష్యదోషః ।


MSS@0631@2బాలం హ్యపత్యం గురవే ప్రదాతుర్నైవాపరాధోఽస్తి పితుర్న మాతుః ॥
౦౬౩౧॥
MSS@0632@1అతీన్ద్రియాయాం పరలోకవృత్తావిహైవ తీవ్రాశుభపాకశంసీ ।
MSS@0632@2దృష్యేత నాశో యది నామ నాశు న కః కుకృత్యేన యతేత భూత్యై ॥
౦౬౩౨॥
MSS@0633@1అతీవ కర్కశాః స్తబ్ధా హింస్రజన్తుభిరావృతాః ।
MSS@0633@2దురాసదాశ్చ విషమా ఈశ్వరాః పర్వతా ఇవ ॥ ౦౬౩౩॥

MSS@0634@1అతీవ ఖలు తే కాన్తా వసుధా వసుధాధిప ।


MSS@0634@2గతాసురపి యాం గాత్రైర్మాం విహాయ నిషేవసే ॥ ౦౬౩౪॥

MSS@0635@1అతీవబలహీనం హి లఙ్ఘనం నైవ కారయేత్ ।


MSS@0635@2యే గుణా లఙ్ఘనే ప్రోక్తాస్తే గుణా లఘుభోజనే ॥ ౦౬౩౫॥

MSS@0636@1అతీవ సౌఖ్యశుభదా యామ్యా నిశి భవేచ్ఛివా ।


MSS@0636@2పూర్వస్యాం తత్పురాధ్యక్షమ్ అన్యం కుర్యాదహర్ముఖే ॥ ౦౬౩౬॥

MSS@0637@1అతులితబలధామం స్వర్ణశైలాభదేహం దనుజవనకృశానుం


జ్ఞానినామగ్రగణ్యమ్ ।
MSS@0637@2సకలగుణనిధానం వానరాణామధీశం రఘుపతివరదూతం వాతజాతం
నమామి
॥ ౦౬౩౭॥
MSS@0638@1అతుష్టం స్వేషు దారేషు చపలం చపలేన్ద్రియమ్ ।
MSS@0638@2నయన్తి నికృతిప్రజ్ఞం పరదారాః పరాభవమ్ ॥ ౦౬౩౮॥

MSS@0639@1అతుష్టిదానం కృతపూర్వనాశనమ్ అమాననం దుశ్చరితానుకీర్తనమ్ ।


MSS@0639@2కథాప్రసఙ్గేన చ నామవిస్మృతిర్విరక్తభావస్య జనస్య లక్షణమ్ ॥
౦౬౩౯॥
MSS@0640@1అతుహినరుచినాసౌ కేవలం నోదయాద్రిః క్షణముపరిగతేన క్ష్మాభృతః
సర్వ
ఏవ ।
MSS@0640@2నవకరనికరేణ స్పష్టబన్ధూకసూన- స్తబకరచితమేతే శేఖరం బిభ్రతీవ
॥ ౦౬౪౦॥

58 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0641@1అతృణే పతితో వహ్నిః స్వయమేవోపశామ్యతి ।


MSS@0641@2అక్షమావాన్ పరం దోషైరాత్మానం చైవ యోజయేత్ ॥ ౦౬౪౧॥

MSS@0642@1అతృణే సతృణా యస్మిన్ సతృణే తృణవర్జితా మహీ యత్ర ।


MSS@0642@2తస్మిఞ్శిరా ప్రదిష్టా వక్తవ్యం వా ధనం తత్ర ॥ ౦౬౪౨॥
MSS@0643@1అతోగరీయః కిం నుస్యాద్ అశర్మ నరకేష్వపి ।
MSS@0643@2యత్ ప్రియస్య ప్రియం కర్తుమ్ అధమేన న శక్యతే ॥ ౦౬౪౩॥

MSS@0644@1అతో నిజబలోన్మానం చాపం స్యాచ్ఛుభకారకమ్ ।


MSS@0644@2దేవానాముత్తమం చాపం తతో న్యూనం చ మానవమ్ ॥ ౦౬౪౪॥

MSS@0645@1అతోఽర్థం పఠ్యతే శాస్త్రం కీర్తిర్లోకేషు జాయతే ।


MSS@0645@2కీర్తిమాన్ పూజ్యతే లోకే పరత్రేహ చ మానవః ॥ ౦౬౪౫॥

MSS@0646@1అతో హాస్యతరం లోకే కించిదన్యన్న విద్యతే ।


MSS@0646@2యత్ర దుర్జన ఇత్యాహ దుర్జనః సజ్జనం స్వయమ్ ॥ ౦౬౪౬॥

MSS@0647@1అత్తుం వాఞ్ఛతి శాంభవో గణపతేరాఖుం క్షుధార్త్తః ఫణీ తం చ


క్రౌఞ్చరిపోః శిఖీ గిరిసుతాసింహోఽపి నాగాననమ్ ।
MSS@0647@2ఇత్థం యత్ర పరిగ్రహస్య ఘటనా శంభోరపి స్యాద్గృహే తత్రాన్యస్య కథం
న భావి జగతస్తస్మాత్ స్వరూపం హి తత్ ॥ ౦౬౪౭॥
MSS@0648@1అత్యచ్ఛం సితమంశుకం శుచి మధు స్వామోదమచ్ఛం రజః కార్పురం
విధృతార్ద్రచన్దనకుచద్వన్ద్వాః కురఙ్గీదృశః ।
MSS@0648@2ధారావేశ్మ సపాటలం విచకిలస్రగ్దామ చన్ద్రత్విషో ధాతః సృష్టిరియం
వృథైవ తవ న గ్రీష్మోఽభవిష్యద్యది ॥ ౦౬౪౮॥
మన్యే స్వభావమమనస్వినః ।
MSS@0649@1అత్యద్భుతమిమం
MSS@0649@2యదుపక్రియమాణోఽపి ప్రీయతే న విలీయతే ॥ ౦౬౪౯॥

MSS@0650@1అత్యన్తం కురుతాం రసాయనవిధిం వాక్యం ప్రియం జల్పతు వార్ధేః


పారమియర్తు
గచ్ఛతు నభో దేవాద్రిమారోహతు ।
MSS@0650@2పాతాలం విశతు ప్రసర్పతు దిశం దేశాన్తరం భ్రామ్యతు న ప్రాణీ తదపి
ప్రహర్తుమనసా సంత్యజ్యతే మృత్యునా ॥ ౦౬౫౦॥
MSS@0651@1అత్యన్తకణ్డూతిపరో నరాణామ్ విరోధకారీ శునకః సదైవ ।

msubhsall.pdf 59
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0651@2స్యాదూర్ధ్వపాదః శునకః శయానః సిద్ధిప్రదః కార్యవిధౌ విదుష్టే ॥


౦౬౫౧॥
స వినిర్మలస్త్వం స వామనః సర్వత ఉన్నతోఽసి ।
MSS@0652@1అత్యన్తకృష్ణః
MSS@0652@2జనార్దనో యత్ స దయాపరస్త్వం విష్ణుః కథం వీర తవోపమానమ్ ॥
౦౬౫౨॥
MSS@0653@1అత్యన్తకోపః కటుకా చ వాణీ దరిద్రతా చ స్వజనేషు వైరమ్ ।
MSS@0653@2నీచప్రసఙ్గః కులహీనసేవా చిహ్నాని దేహే నరకస్థితానామ్ ॥ ౦౬౫౩॥

MSS@0654@1అత్యన్తచఞ్చలస్యేహ పారదస్య నిబన్ధనే ।


MSS@0654@2కామం విజ్ఞాయతే యుక్తిర్న స్త్రీచిత్తస్య కాచన ॥ ౦౬౫౪॥

MSS@0655@1అత్యన్తనిర్గతే చైవ సుబద్ధే నైవ చావిలే ।


MSS@0655@2ప్రశస్తే వాజినాం నేత్రే మధ్వాభే కాలతారకే ॥ ౦౬౫౫॥

అతీవ శ్లక్ష్ణతావశాత్ ।
MSS@0656@1అత్యన్తపరిణాహిత్వాద్
MSS@0656@2న కాంచిదుపమాం రోఢుమ్ ఊరూ శక్నోతి సుభ్రువః ॥ ౦౬౫౬॥

MSS@0657@1అత్యన్తభీమవనజీవగణేన పూర్ణం దుర్గం వనం భవభృతాం మనసాప్యగమ్యమ్



MSS@0657@2చౌరాకులం విశతి లోభవశేన మర్త్యో నో ధర్మకర్మ విదధాతి కదాచిదజ్ఞః
॥ ౦౬౫౭॥
MSS@0658@1అత్యన్తమతిమేధావీ త్రయాణామేకమశ్నుతే ।
MSS@0658@2అల్పాయుషో దరిద్రో వా హ్యనపత్యో న సంశయః ॥ ౦౬౫౮॥

MSS@0659@1అత్యన్తమన్థనకదర్థనముత్సహన్తే మర్యాదయా నియమితాః కిము


సాధవోఽపి ।
MSS@0659@2లక్ష్మీసుధాకరసుధాద్యుపనీయ శేషే రత్నాకరోఽపి గరలం కిము నోజ్జగార
॥ ౦౬౫౯॥
MSS@0660@1అత్యన్తమసదార్యాణామ్ అనాలోచితచేష్టితమ్ ।
MSS@0660@2అతస్తేషాం వివర్ధన్తే సతతం సర్వసమ్పదః ॥ ౦౬౬౦॥

MSS@0661@1అత్యన్తవిముఖేదైవే వ్యర్థయత్నే చ పౌరుషే ।


MSS@0661@2మనస్వినో దరిద్రస్య వనాదన్యత్ కుతః సుఖమ్ ॥ ౦౬౬౧॥

MSS@0662@1అత్యన్తవ్యవధానలబ్ధజనుషో జాత్యాపి భిన్నక్రమాః సాంనిధ్యం విధినా

60 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

కుతూహలవతా కుత్రాపి సమ్ప్రాపితాః ।


MSS@0662@2గచ్ఛన్త్యామరణం గుణవ్యతికృతా భేదం న భూమీరుహస్తే కాష్ఠాదపి
నిష్ఠురా గుణగణైర్యే నైకతాం ప్రాపితాః ॥ ౦౬౬౨॥
MSS@0663@1అత్యన్తశీతలతయా సుభగస్వభావ సత్యం న కశ్చిదపి తే తరురస్తి తుల్యః

MSS@0663@2ఛాయార్థినామపి పునర్వికటద్విజిహ్వ- సఙ్గేన చన్దన విషద్రుమనిర్విశేషః
॥ ౦౬౬౩॥
పరిణామశ్చిరాయ యః ।
MSS@0664@1అత్యన్తశుద్ధచిన్మాత్రే
MSS@0664@2తుర్యాతీతం పదం తత్ స్యాత్ తత్స్థో భూయో న శోచతి ॥ ౦౬౬౪॥
MSS@0665@1అత్యన్తసుఖసంచారా మధ్యాహ్నే స్పర్శతః సుఖాః ।
MSS@0665@2దివసాః సుభగాదిత్యాశ్ఛాయాసలిలదుర్భగాః ॥ ౦౬౬౫॥

MSS@0666@1అత్యన్తస్తిమితాఙ్గానాం వ్యాయామేన సుఖైషిణామ్ ।


MSS@0666@2భ్రాన్తిజ్ఞానావృతాక్షాణాం ప్రహారోఽపి సుఖాయతే ॥ ౦౬౬౬॥

MSS@0667@1అత్యన్తోన్నతపూర్వపర్వతమహాపీఠే హరస్పర్ధయా
దూరోదఞ్చితధూమసంనిభతమస్తారాస్ఫులిణ్గాకులమ్ ।
MSS@0667@2నూనం పఞ్చశరోఽకరోచ్ఛశిమిషాత్ స్వం జ్వాలలిఙ్గం యతో
గర్వాచ్ఛర్వపరాన్ దహేన్మునివరాన్ సర్వానఖర్వా శుభిః ॥ ౦౬౬౭॥
MSS@0668@1అత్యపూర్వస్య రాగస్య పూర్వపక్షాయ పల్లవాః ।
MSS@0668@2పద్మాని పాదయుగ్మస్య ప్రత్యుదాహరణాని చ ॥ ౦౬౬౮॥

కఠినాసనం చ ధాతుక్షయో వేగవిధారణం చ ।


MSS@0669@1అత్యమ్బుపానం
MSS@0669@2దివాశయో జాగరణం చ రాత్రౌ షడ్భిర్నరాణాం నివసన్తి రోగాః ॥
౦౬౬౯॥
MSS@0670@1అత్యమ్బుపానాత్ప్రభవన్తి రోగాః అల్పామ్బుపానే చ తథైవ దోషాః ।
MSS@0670@2తస్మాన్నరో వహ్నివివర్ధనాయ ముహుర్ముహుర్వారి పిబేదభురి ॥
౦౬౭౦॥
MSS@0671@1అత్యమ్బుపానాద్ విషమాశనాచ్చ దివాశయాజ్జాగరణచ్చ రాత్రౌ ।
MSS@0671@2సమ్రోధనాన్ మూత్రపురీషయోశ్చ షడ్భిః ప్రకారైః ప్రభవన్తి రోగాః ॥
౦౬౭౧॥
MSS@0672@1అత్యమ్బుపానాన్న విపచ్యతేఽన్నమ్ అనమ్బుపానాచ్చ స ఏవ దోషః ।

msubhsall.pdf 61
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0672@2తస్మాన్నరో వహ్నివివర్ధనార్థం మహుర్ముహుర్వారి పిబేదభూరి ॥


౦౬౭౨॥
యా శూన్యాపి సర్వాన్యగుణైర్వ్యనక్తి ।
MSS@0673@1అత్యర్థవక్రత్వమనర్థకం
MSS@0673@2అస్పృశ్యతాదూషితయా తయా కిం తుచ్ఛశ్వపుచ్ఛచ్ఛటయేవ వాచా ॥
౦౬౭౩॥
జీవితం పాపాన్యాపాతమధురాణ్యలమ్ ।
MSS@0674@1అత్యల్పం
MSS@0674@2తదాచర చిరస్థేయపరలోకావలోకనమ్ ॥ ౦౬౭౪॥

MSS@0675@1అత్యల్పసమ్పదః సన్తః పుమానిష్టశ్చ దుష్కులే ।


MSS@0675@2లక్ష్మీరనభిజాతస్య వేధసః స్ఖలితత్రయమ్ ॥ ౦౬౭౫॥

న కర్తవ్యో హఠాత్కశ్చిన్న భాషతే ।


MSS@0676@1అత్యాగ్రహో
MSS@0676@2యథాయథోన్దతి తథా భారో భవతి కమ్బలః ॥ ౦౬౭౬॥

MSS@0677@1అత్యాజిలబ్ధవిజయప్రసరస్త్వయా కిం విజ్ఞాయతే రుచిపదం న


మహీమహేన్ద్రః ।
MSS@0677@2ప్రత్యర్థిదానవశతాహితచేష్టయాసౌ జీమూతవాహనధియం న కరోతి కస్య
॥ ౦౬౭౭॥
MSS@0678@1అత్యాదరాదధ్యయనం ద్విజానామ్ అర్థోపలబ్ధ్యా ఫలవద్విధాయ ।
MSS@0678@2క్రతూనతుచ్ఛానవితుం తవైషా మీమాంసకాద్యాధికృతిః ప్రసిద్ధా ॥
౦౬౭౮॥
MSS@0679@1అత్యాదరేణ నిహితం మయి యద్భవత్యా తత్ప్రేమహేమ కిమభూదితి నైవ
జానే ।
MSS@0679@2ఉత్సృజ్య కిం తదిహ పాతకముత్తరాణి ప్రాణా అపి ప్రియతమే కతమే
భవేయుః
॥ ౦౬౭౯॥
MSS@0680@1అత్యాదరో దారసహోదరేషు న మాతృపిత్రోర్న చ సోదరేషు ।
MSS@0680@2మూర్ఖే నియోగస్తనయే వియోగః పశ్యన్తి లోకాః కలికౌతుకాని ॥
౦౬౮౦॥
MSS@0681@1అత్యాదరో భవేద్ యత్ర కార్యకారణవర్జితః ।
MSS@0681@2తత్ర శఙ్కా ప్రకర్తవ్యా పరిణామేఽసుఖావహా ॥ ౦౬౮౧॥

62 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0682@1అత్యాయతైర్నియమకారిభిరుద్ధతానాం దివ్యైః ప్రభాభిరనపాయమయైరుపాయైః



MSS@0682@2శౌరిర్భుజైరివ చతుర్భిరదః సదా యో లక్ష్మీవిలాసభవనైర్భువనం
బభార ॥ ౦౬౮౨॥
MSS@0683@1అత్యాయాసేననాత్మానం కుర్యాదతిసముచ్ఛ్రయమ్ ।
MSS@0683@2పాతో యథా హి దుఃఖాయ నోచ్ఛ్రాయః సుఖకృత్ తథా ॥ ౦౬౮౩॥

MSS@0684@1అత్యార్యమతిదాతారమ్ అతిశూరమతివ్రతమ్ ।
MSS@0684@2ప్రజ్ఞాభిమానినం చైవ శ్రీర్భయాన్నోపసర్పతి ॥ ౦౬౮౪॥

MSS@0685@1న చాతిగుణవత్స్వేషా నాత్యన్తం నిర్గుణేషు చ ।


MSS@0685@2నైషా గుణాన్కామయతే నైర్గుణ్యాం నానురజ్యతే ।
MSS@0685@3ఉన్మత్తా గౌరివాన్ధా శ్రీః క్వచిదేవావతిష్ఠతే ॥ ౦౬౮౫॥

హి విజితప్రలయానలమ్ ।
MSS@0686@1అత్యాశీవిషశస్త్రం
MSS@0686@2తేజో లఙ్ఘయితుం శక్తః కో ను నామ ద్విజన్మనామ్ ॥ ౦౬౮౬॥

MSS@0687@1అత్యాసన్నావినాశాయ దూరస్థా న ఫలప్రదా ।


MSS@0687@2తస్మాదాహృత్య దాతవ్యా భూమిః పార్థివసత్తమ ॥ ౦౬౮౭॥

MSS@0688@1అత్యాసన్నా వినాశాయ దూరస్థా న ఫలప్రదాః ।


MSS@0688@2సేవ్యా మధ్యమభావేన రాజావహ్నిర్గురుః స్త్రియః ॥ ౦౬౮౮॥

MSS@0689@1అత్యుక్తౌ యది న ప్రకుప్యసి మృషావాదం న చేన్మన్యసే


తద్బ్రూమోఽద్భుతకీర్తనాయ రసనా కేషాం న కణ్డూయతే ।
MSS@0689@2దేవ త్వత్తరుణప్రతాపదహనజ్వాలావలీశోషితాః సర్వే వారిధయస్తతో
రిపువధూనేత్రామ్బుభిః పూరితాః ॥ ౦౬౮౯॥
MSS@0690@1అత్యుచ్చస్తనశైలదుర్గమమురో నాభిర్గభీరాన్తరా భీమం దేహవనం
స్ఫురద్భుజలతం రోమాలిజాలాకులమ్ ।
MSS@0690@2వ్యాధః పఞ్చశరః కిరత్యతితరాం తీక్ష్ణాన్ కటాక్షాశుగాంస్- తన్మే
బ్రూహి మనఃకురఙ్గ శరణం కిం సాంప్రతం యాస్యసి ॥ ౦౬౯౦॥
MSS@0691@1అత్యుచ్చాః పరితఃస్ఫురన్తి గిరయః స్ఫారాస్తథామ్భోధయస్తానేతానపి
బిభ్రతీ
కిమపి న క్లాన్తాసి తుభ్యం నమః ।
MSS@0691@2ఆశ్చర్యేణ ముహుర్ముహుః స్తుతిమిమాం ప్రస్తౌమి యావద్భువస్తావద్బిభ్రాదిమాం

msubhsall.pdf 63
మహాసుభాషితసంగ్రహ

స్మృతస్తవ భుజో వాచస్తతో ముద్రితాః ॥ ౦౬౯౧॥


చ।
MSS@0692@1అత్యుచ్చైరతినీచైరశ్లీలమయుక్తమనుపయుక్తం
MSS@0692@2న వదతి నృపతిసభాయా- మాదరమీప్సుర్మహామనసామ్ ॥ ౦౬౯౨॥

మన్త్రిణి పార్థివే చ విష్టభ్య పాదావుపతిష్ఠతే శ్రీః ।


MSS@0693@1అత్యుచ్ఛ్రితే
MSS@0693@2సా స్త్రీస్వభావాదసహా భరస్య తయోర్ద్వయోరేకతరం జహాతి ॥
౦౬౯౩॥
MSS@0694@1అత్యుచ్ఛ్రితోన్నతసితధ్వజపఙ్క్తిచిత్రైర్నాగాశ్వపత్తిరథసంక్షుభితైర్బలౌఘైః

MSS@0694@2ఉద్ధూతచామరవిరాజితగాత్రశోభాః పుణ్యేన భూమిపతయో భువి సంచరన్తి
॥ ౦౬౯౪॥
MSS@0695@1అత్యుజ్జ్వలైరవయవైర్మృదుతాం దధానా ముక్తా బలం వితరతి
స్మరదానదక్షా ।
MSS@0695@2స్నిగ్ధాశాయా గురుగుణగ్రథితా మనోజ్ఞా ఫీణీ నవీనలలనేవ ముదం దదాతి
॥ ౦౬౯౫॥
MSS@0696@1అత్యుత్సార్య బహిర్విటఙ్కవడభీగణ్డస్థలశ్యామికాం
భిన్నాభిన్నగవాక్షజాలవిరలచ్ఛిద్రైః ప్రదీపాంశవః ।
MSS@0696@2ఆరూఢస్య భరేణ యౌవనమివ ధ్వాన్తస్య నక్తం ముఖే నిర్యాతాః కపిలాః
కరాలవిరలశ్మశ్రూప్రరోహా ఇవ ॥ ౦౬౯౬॥
MSS@0697@1అత్యుత్సేకేన మహసా సాహసాధ్యవసాయినామ్ ।
MSS@0697@2శ్రీరారోహతి సందేహం మహతామపి భూభృతామ్ ॥ ౦౬౯౭॥

కృతపుణ్యైః ప్రరోపితా ।
MSS@0698@1అత్యుదాత్తగణేష్వేషా
MSS@0698@2శతశాఖీ భవత్యేవ యావన్మాత్రాపి సత్క్రియా ॥ ౦౬౯౮॥

MSS@0699@1అత్యుద్గాఢరయస్థిరాకృతిఘనధ్వానభ్రమన్మన్దర-
క్షుబ్ధక్షీరధివీచిసంచయగతప్రాలేయపాదోపమః ।
MSS@0699@2శ్రీమత్పోతలకే గభీరవివృతిధ్వానప్రతిధ్వానితే సాన్ద్రస్వాంశుచయశ్రియా
వలయితో లోకేశ్వరః పాతు వః ॥ ౦౬౯౯॥
MSS@0700@1అత్యుద్ధృతా వసుమతీ దలితోఽరివర్గః క్రోడీకృతా బలవతా బలిరాజలక్ష్మీః

64 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0700@2ఏకత్ర జన్మని కృతం యదనేన యూనా జన్మత్రయే తదకరోత్ పురుషః


పురాణః
॥ ౦౭౦౦॥
MSS@0701@1అత్యున్నతపదం ప్రాప్తః పూజ్యాన్ నైవావమానయేత్ ।
MSS@0701@2నహుషః శక్రతాం ప్రాప్తశ్చ్యుతోఽగస్త్యావమాననాత్ ॥ ౦౭౦౧॥

MSS@0702@1అత్యున్నతస్తనమురో నయనే సుదీర్ఘే వక్రే భ్రువావతితరాం వచనం తతోఽపి



MSS@0702@2మధ్యోఽధికం తనురనూనగురుర్నితమ్బో మన్దా గతిః కిమపి
చాద్భుతయౌవనాయాః
॥ ౦౭౦౨॥
MSS@0703@1అత్యున్నతస్తనయుగా తరలాయతాక్షీ ద్వారి స్థితా తదుపయానమహోత్సవాయ

MSS@0703@2సా పూర్ణకుమ్భనవనీరజతోరణస్రక్- సంభారమఙ్గలమయత్నకృతం విధత్తే
॥ ౦౭౦౩॥
MSS@0704@1అత్యున్నతింప్రాప్య నరః ప్రావారః కీటకో యథా ।
MSS@0704@2స వినశ్యత్యసందేహమ్ ఆహైవముశనా నృపః ॥ ౦౭౦౪॥

MSS@0705@1అత్యున్నతివ్యసనినః శిరసోఽధునైష స్వస్యైవ చాతకశిశుః ప్రణయం


విధత్తామ్ ।
MSS@0705@2అస్యైతదిచ్ఛతి యది ప్రతతాసు దిక్షు తాః స్వచ్ఛశీతమధురాః క్వ ను
నామ నాపః ॥ ౦౭౦౫॥
న ధినోతి చేత్ ।
MSS@0706@1అత్యున్నతోఽమ్బుభిర్మేఘశ్చాతకాన్
MSS@0706@2మరుతా హృతసర్వస్వః స పశ్చాత్ కిం కరిశ్యతి ॥ ౦౭౦౬॥

భుజైరివ చతుర్భిః ।
MSS@0707@1అత్యుపచిత్తైరుపాయైశ్చక్రభృదేకో
MSS@0707@2నృపతిః శ్రియమపి సుచిరం హరిరివ పరిరభ్య నిర్భరం రమతే ॥
౦౭౦౭॥
MSS@0708@1అత్యుల్లసద్బిసరహస్యయుజా భుజేన వక్త్రేణ శారదసుధాంశుసహోదరేణ ।
MSS@0708@2పీయుషపోషసుభగేన చ భాషితేన త్వం చేత్ ప్రసీదసి మృగాక్షి కుతో
నిదాఘః ॥ ౦౭౦౮॥
MSS@0709@1అత్యుష్ణా జ్వరితేవ భాస్కరకరైరాపీతసారా మహీ యక్ష్మార్తా ఇవ పాదపాః

msubhsall.pdf 65
మహాసుభాషితసంగ్రహ

ప్రముషితచ్ఛాయా దవాగ్న్యాశ్రయాత్ ।
MSS@0709@2విక్రోశన్త్యవశాదివోచ్ఛ్రితగుహావ్యాత్తాననాః పర్వతా లోకోఽయం
రవిపాకనష్టహృదయః సంయాతి మూర్ఛామివ ॥ ౦౭౦౯॥
సఘృతాదన్నాద్ అచ్ఛిద్రాచ్చైవ వాససః ।
MSS@0710@1అత్యుష్ణాత్
MSS@0710@2అపరప్రేష్యభావాచ్చ భూయ ఇచ్ఛన్ పతత్యధః ॥ ౦౭౧౦॥

రజనీ యా తు సా న ప్రతినివర్తతే ।
MSS@0711@1అత్యేతి
MSS@0711@2యాత్యేవ యమునా పూర్ణా సముద్రముదకార్ణవమ్ ॥ ౦౭౧౧॥

MSS@0712@1అత్ర చైత్రసమయే నిరన్తరాః ప్రోషితాహృదయకీర్ణపావకాః ।


MSS@0712@2వాన్తి కాముకమనోవిమోహనా వ్యాలలోలమలయాచలానిలాః ॥
౦౭౧౨॥
MSS@0713@1అత్రమన్మథమివాతిసున్దరం దానవారిమివ దివ్యతేజసమ్ ।
MSS@0713@2శైలరాజమివ ధైర్యశాలినం వేద్మి వేఙ్కటపతిం మహీపతిమ్ ॥ ౦౭౧౩॥

MSS@0714@1అత్ర యత్ పతితం వర్ణబిన్దుమాత్రావిసర్గకమ్ ।


MSS@0714@2భ్రమప్రమాదదోషాద్ధి క్షన్తవ్యం తత్ సుబుద్ధిభిః ॥ ౦౭౧౪॥

MSS@0715@1అత్రస్తో నిజపక్షైస్తుణ్డవిఘాతైర్జనానభిభవన్తః ।
MSS@0715@2కుర్వన్తి శత్రువృద్ధిం నిశి విరుతవన్తో జనవినాశమ్ ॥ ౦౭౧౫॥

MSS@0716@1అత్రస్థః సఖి లక్షయోజనగతస్యాపి ప్రియస్యాగమం వేత్త్యాఖ్యాతి చ


ధిక్ఛుకాదయ ఇమే సర్వే పథన్తః స్థితాః ।
MSS@0716@2మత్కాన్తస్య వియోగతాపదహనజ్వాలావలీచన్దనః కాకస్తేన గుణేన
కాఞ్చనమయే
వ్యాపారితః పఞ్జరే ॥ ౦౭౧౬॥
MSS@0717@1అత్రకణ్ఠం విలుఠ సలిలే నిర్జలా భూః పురస్తాజ్జహ్యాః శోషం
వదనవిహితేనామలక్యాః ।
MSS@0717@2ఫలేన స్థానే స్థానే తదితి పథికస్త్రీజన(ః) క్లాన్తగాత్రీం పశ్యన్ సీతాం
కిము న కృపయా వర్ధితో రోదితశ్చ ॥ ౦౭౧౭॥
MSS@0718@1అత్రనుగోదం మృగయానివృత్తస్తరఙ్గవాతేన వినీతఖేదః ।
MSS@0718@2రహస్త్వదుత్సఙ్గనిషణ్ణమూర్ధా స్మరామి వానీరగృహేషు సుప్తః ॥
౦౭౧౮॥

66 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0719@1అత్రాన్తరే కిమపి వాగ్విభవాతివృత్త- వైచిత్ర్యముల్లసితవిభ్రమమాయతాక్ష్యాః



MSS@0719@2తద్భూరిసాత్త్వికవికారమపాస్తధైర్యమ్ ఆచార్యకం విజయి మాన్మథమావిరాసీత్
॥ ౦౭౧౯॥
MSS@0720@1అత్రాన్తరే చ కులటాకులవర్త్మఘాత- సంజాతపాతక ఇవ స్ఫుటలాఞ్ఛనశ్రీః

MSS@0720@2వృన్దావనాన్తరమదీపయద్ంశుజాలైర్దిక్సున్దరీవదనచన్దనబిన్దురిన్దుః
॥ ౦౭౨౦॥
భారతం శ్రేష్ఠం జమ్బుద్వీపే మహామునే ।
MSS@0721@1అత్రాపి
MSS@0721@2యతో హి కర్మభూరేషా అతోఽన్యా భోగభూమయః ॥ ౦౭౨౧॥

MSS@0722@1అత్రాయాతం పథిక భవతా కర్మణాకారి పథ్యం తథ్యం బ్రూమః పునరపి


సఖే
సాహసం మా విధాసీః ।
MSS@0722@2వామాక్షీణాం నయననలినప్రాన్తనిర్ధూతధైర్యాః స్వాం మర్యాదామిహ హి
నగరే
యోగినోఽపి త్యజన్తి ॥ ౦౭౨౨॥
MSS@0723@1అత్రర్ద్రచన్దనకుచార్పితసూత్రహార- సీమన్తచుమ్బిసిచయస్ఫుటబాహుమూలః

MSS@0723@2దూర్వాప్రకాణ్డరుచిరాసు గురూపభోగో గౌడాఙ్గనాసు చిరమేష చకాస్తి వేషః
॥ ౦౭౨౩॥
MSS@0724@1అత్రార్యః ఖరదూషణత్రిశిరసాం నాదానుబన్ధోద్యమే రున్ధానే భువనం
త్వయా
చకితయా యోద్ధా నిరుద్ధః క్షణమ్ ।
MSS@0724@2సస్నేహాః సరసాః సహాసరభసాః సభ్రూ భ్రమాః సస్పృహాః
సోత్సాహాస్త్వయి
తద్బలే చ నిదధే దోలాయమానా దృశః ॥ ౦౭౨౪॥
MSS@0725@1అత్రావాసపరిగ్రహం గృహపతేరాచక్ష్వ చణ్డోద్యమైః చణ్డాలైరుపసేవితాః
సఖి ధనుర్హస్తైః పురస్తాదిమాః ।
MSS@0725@2ఉత్కాలాకులసారమేయరసనాలేలిహ్యమానోన్నత-
ద్వారాగ్రత్వగవాస్థిసాస్రశకలస్రగ్వల్లయః పల్లయః ॥ ౦౭౨౫॥

msubhsall.pdf 67
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0726@1అత్రాశితం శయితమత్ర నిపీతమత్ర సాయం తయా సహ మయా


విధివఞ్చితేన ।
MSS@0726@2ఇత్యాది హన్త పరిచిన్తయతో వనాన్తే రామస్య లోచనపయోభిరభూత్
పయోధిః
॥ ౦౭౨౬॥
MSS@0727@1అత్రాసీత్కిల నన్దసద్మ శకటస్యాత్రాభవద్ భఞ్జనం
బన్ధచ్ఛేదకరోఽపిదామభిరభూద్ బద్ధోఽత్ర దామోదరః ।
MSS@0727@2ఇత్థం మాథురవృద్ధవక్త్రవిగలత్పీయూషధారాం పిబన్న్ ఆనన్దాశ్రుధరః
కదా మధుపురీం ధన్యశ్చరిష్యామ్యహమ్ ॥ ౦౭౨౭॥
MSS@0728@1అత్రాసీత్ ఫణిపాశబన్ధనవిధిః శక్త్యా భవద్ దేవరే గాఢం వక్షసి
తాడితే హనుమతా ద్రోణాద్రిరత్రాహృతః ।
MSS@0728@2దివ్యైరిన్ద్రజిదత్ర లక్ష్మణశరైర్లోకాన్తరం ప్రాపితః కేనాప్యత్ర మృగాక్షి
రాక్షసపతేః కృత్తా చ కణ్ఠ్టవీ ॥ ౦౭౨౮॥
MSS@0729@1అత్రాస్థః పిశితం శవస్య కఠినైరుత్కృత్య కృత్స్నం
నఖైర్నగ్నస్నాయుకరాలఘోరకుహరైర్మస్తిష్కదిగ్ధాఙ్గలిః ।
MSS@0729@2సందశ్యౌష్ఠపుటేన భుగ్నవదనః ప్రేతశ్చితాగ్నిద్రుతం
సూత్కారైర్నలకాస్థికోటరగతం మజ్జానమాకర్షతి ॥ ౦౭౨౯॥
MSS@0730@1అత్రాస్మిన్ సుతను లతాగృహేఽస్తి రమ్యం మాలత్యాః కుసుమమనుచ్చితం
పరేణ ।
MSS@0730@2ఇత్యుక్త్వా మృదుకరపల్లవం గృహీత్వా ముగ్ధాక్షీ రహసి నినాయ కోఽపి
ధన్యః ॥ ౦౭౩౦॥
MSS@0731@1అత్రిలోచనసంభూతజ్యోతిరుద్గమభాసిభిః ।
MSS@0731@2సదృశణ్ శోభతేఽత్యర్థం భూపాల తవ చేష్టితమ్ ॥ ౦౭౩౧॥
MSS@0732@1అత్రైవ దాస్యసి విముక్తిమథాపి యాచే మాతః శరీరపతనం
మణికర్ణికాయామ్ ।
MSS@0732@2అస్తు స్వకృత్యమనుకమ్పనమీశ్వరాణాం దాసస్య కర్మకరతైవ తథా
స్వకృత్యమ్
॥ ౦౭౩౨॥

68 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0733@1అత్రైవసరసి జాతం వికసితమత్రైవ నిర్భరం నలినైః ।


MSS@0733@2కాలవశాగతతుహినైర్విలీనమత్రైవ హా కష్టమ్ ॥ ౦౭౩౩॥

MSS@0734@1అత్రైష స్వయమేవ చిత్రఫలకే కమ్పస్ఖలల్లేఖయా సంతాపార్తివినోదనాయ


కథమప్యాలిఖ్య సఖ్యా భవాన్ ।
MSS@0734@2బాష్పవ్యాకులమీక్షితః సరభసం చూతాఙ్కురైరర్చితో మూర్ధ్నా చ ప్రణతః
సఖీషు మదనవ్యాజేన చాపహ్నుతః ॥ ౦౭౩౪॥
MSS@0735@1అత్రోత్పాతఘనేన మన్త్రివికలే శూన్యామ్బరవ్యాపినా
ధృష్టస్వప్రకృతిక్రియాసముచితే గ్రమే తథా జృమ్భితమ్ ।
MSS@0735@2రథ్యాకర్దమవాహినామతిశుచిస్వచ్ఛాత్మనామన్తరం నాప్యజ్ఞాయి
జనైర్యథౌఘపయసాం స్రోతోజలానామపి ॥ ౦౭౩౫॥
MSS@0736@1అత్రోద్యానే మయా దృష్టా వల్లరీ పఞ్చపల్లవా ।
MSS@0736@2పల్లవే పల్లవే తామ్రా యస్యాం కుసుమమఞ్జరీ ॥ ౦౭౩౬॥
MSS@0737@1అత్వరాసర్వకార్యేషు త్వరా కార్యవినాశినీ ।
MSS@0737@2త్వరమాణేన మూర్ఖేణ మయూరో వాయసీకృతః ॥ ౦౭౩౭॥

MSS@0738@1అథ కాలాగ్నిరుద్రస్య తృతీయనయనోత్థితా ।


MSS@0738@2జ్వాలా దహతి తత్సర్వం నిర్వాణం బ్రహ్మణో యతః ॥ ౦౭౩౮॥

MSS@0739@1అథ కృతకవిహఙ్గైః పార్థివోద్దూలయన్తైస్తుములముపరిపాతాదమ్బువర్షాత్


త్రసన్త్యః అవిగలితసపత్నీగాత్రసంమర్దదుఃఖాః ప్రణయినమభిపేతుర్హానినాదేన దేవ్యః ॥
MSS@0740@1(అర్జునఉవాచ) అథ కేన ప్రయుక్తోఽయం పాపం చరతి పూరుషః ।
MSS@0740@2అనిచ్ఛన్నపి వార్ష్ణేయ బలాదివ నియోజితః ॥ ౦౭౪౦॥

ఏష క్రోధ ఏష రజోగుణసముద్భవః ।
MSS@0741@1(శ్రీభగవానువాచ) కామ
MSS@0741@2మహాశనో మహాపాప్మా విద్ధ్యేనమిహ వైరిణమ్ ॥ ౦౭౪౧॥

వహ్నిర్యథాదర్శో మలేన చ ।
MSS@0742@1ధూమేనావ్రియతే
MSS@0742@2యథోల్బేనావృతో గర్భస్తథా తేనేదమావృతమ్ ॥ ౦౭౪౨॥

MSS@0743@1అథ కోకిల కురు మౌనం జలధరసమయేఽపి పిచ్ఛిలా భూమిః ।


MSS@0743@2వికసతి కుటజకదమ్బే వక్తరి భేకే కుతస్తవావసరః ॥ ౦౭౪౩॥

MSS@0744@1అథ ధూకస్వరో వామే యాత్రాయాం గచ్ఛతః శుభః ।


MSS@0744@2దక్షిణే మృతయే కించిద్ దుష్టం దర్శనమస్య హి ॥ ౦౭౪౪॥

msubhsall.pdf 69
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0745@1అథ జగదవగాఢం వాసరాన్తాపచారాత్ తిమిరపటలవృద్ధావప్రతీకారసత్త్వమ్



MSS@0745@2శశిభిషగనుపూర్వం శీతహస్తో భిషజ్యన్న్ అధికవిశదవక్త్రః
స్వైరభావం చకార ॥ ౦౭౪౫॥
MSS@0746@1అథ దీర్ఘతమం తమః ప్రవేక్ష్యన్ సహసా రుగ్ణరయః స సంభ్రమేణ ।
MSS@0746@2నిపతన్తమివోష్ణరశ్మిముర్వ్యాం వలయీభూతతరుం ధరాం చ మేనే ॥
౦౭౪౬॥
MSS@0747@1అథ దేహం స్థిరీర్క్తుం యోగినాం సిద్ధిమిచ్ఛతామ్ ।
MSS@0747@2కథ్యన్తే శుద్ధకర్మాణి యైః సిద్ధిం ప్రాపురుత్తమాః ॥ ౦౭౪౭॥

MSS@0748@1అథ నగరధృతైరమాత్యరత్నైః పథి సమియాయ స జాయయాభిరామః



MSS@0748@2మధురివ కుసుమశ్రియా సనాథః క్రమమిలితైరలిభిః కుతూహలోత్కైః ॥
౦౭౪౮॥
MSS@0749@1అథ నభసి నిరీక్ష్య వ్యాప్తదిక్చక్రవాలం సజలజలదజాలం
ప్రాప్తహఋషప్రకర్షః ।
MSS@0749@2విహితవిపులబర్హాడమ్బరో నీలకణ్ఠో మదమృదుకలకణ్ఠో నాట్యమఙ్గీచకార
॥ ౦౭౪౯॥
MSS@0750@1అథ నయనసముత్థం జ్యోతిరత్రేరివ ద్యౌః సురసరిదివ తేజో
వహ్నినిష్ఠ్యూతమైశమ్ ।
MSS@0750@2నరపతికులభూత్యై గర్భమాధత్త రాజ్ఞీ గురుభిరభినివిష్టం
లోకపాలానుభావైః ॥ ౦౭౫౦॥
MSS@0751@1అథ నిత్యమనిత్యం వా నేహ శోచన్తి తద్విదః ।
MSS@0751@2నాన్యథా శక్యతే కర్తుం స్వభావః శోచతామితి ॥ ౦౭౫౧॥

MSS@0752@1అథ పఙ్క్తిమతాముపేయివద్భిః సరసైర్వక్రపథశ్రితైర్వచోభిః ।


MSS@0752@2క్షితిభర్తురుపాయనం చకార ప్రథమం తత్పరతస్తురఙ్గమాద్యైః ॥
౦౭౫౨॥
MSS@0753@1అథ పథికవధూదహనః శనకైరుదభూన్నిశాకరాలోకః ।
MSS@0753@2కుముదప్రబోధదూతో వ్యసనగురుశ్చక్రవాకీణామ్ ॥ ౦౭౫౩॥

MSS@0754@1అథ ప్రసన్నేన్దుముఖీన్ సితామ్బరా సమాయయావుత్పలపత్రలోచనా ।

70 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0754@2సపఙ్కజా శ్రీరివ గాం నిషేవితుం సహంసబాలవ్యజనా శరద్వధూః ॥


౦౭౫౪॥
MSS@0755@1అథబద్ధజేటే రామే సుమన్త్రే గృహమాగతే ।
MSS@0755@2త్యక్తో రాజా సుతత్యాగాద్ అవిశ్వస్తైరివాసుభిః ॥ ౦౭౫౫॥

MSS@0756@1అథ భద్రాణి భూతాణి హీనశక్తిరహం పరమ్ ।


MSS@0756@2ముదం తదాపి కుర్వీత హానిర్ద్వేషఫలం యతః ॥ ౦౭౫౬॥
MSS@0757@1అథ మనసిజదిగ్జ్యాభిశంసీ జలధరదుగ్దుభిరాతతాన శబ్దమ్ ।
MSS@0757@2తదను తదనుజీవిభిః కదమ్బైః కవచితమున్మదషట్పదచ్ఛలేన ॥
౦౭౫౭॥
MSS@0758@1అథ మన్త్రమిమం కర్నే జపేద్దంశం స్పృశేత్ తథా ।
MSS@0758@2ఏకవింశతివారం చ వృశ్చికక్ష్వేడశాన్తయే ॥ ౦౭౫౮॥

MSS@0759@1అథ మన్మథవాహినీపరాగః కిమపి జ్యోతిరుదస్ఫురత్ పురస్తాత్ ।


MSS@0759@2తిమిరస్య జరా చకోరకూరం కులడాకేలిబనీదవానలార్చిః ॥ ౦౭౫౯॥

MSS@0760@1అథ రతిరభసాదలీకనిద్రా - మధురవిఘూర్ణితలోచనోత్పలాభిః ।


MSS@0760@2శయనతలమశిశ్రియన్ వధూభిః సహ మదమన్మథమన్థరా యువానః ॥
౦౭౬౦॥
MSS@0761@1అథ రాజ్ఞా దరః కార్యో న తు కస్యాం చిదాపది ।
MSS@0761@2అపి చేతసి దీర్ణః స్యాన్ నైవ వర్తేత దీర్ణవత్ ॥ ౦౭౬౧॥

కలతోఽవశోషితాద్ వికృష్య బీజం పయసా నిషిచ్య ।


MSS@0762@1అర్థతుపక్వాత్
MSS@0762@2విశోషితం పఞ్చదినాని సర్పిషా విడఙ్గమిశ్రేణ చ ధూపయేత్ తతః ॥
౦౭౬౨॥
MSS@0763@1అథర్వవిధితత్త్వజ్ఞైర్బ్రాహ్మణైర్విజితేన్ద్రియైః ।
MSS@0763@2మన్త్రతన్త్రవిధానజ్ఞైర్దూరాదున్మూలయేద్ రిపూన్ ॥ ౦౭౬౩॥
MSS@0764@1అథర్వామ్నాయతత్త్వజ్ఞస్తన్త్రజ్ఞః క్రతుకర్మఠః ధనుర్వేదస్య వేత్తా చ
పురోధా రాజసంమతః ॥
MSS@0765@1అథ లక్ష్మణానుగతకాన్తవపుర్జలధిం విలఙ్ఘ్య శశిదాశరథిః ।
MSS@0765@2పరివారితః పరిత ఋక్షగనైస్తిమిరౌఘరాక్షసకులం బిభిదే ॥ ౦౭౬౫॥

MSS@0766@1అథవా నశ్యతి ప్రజ్ఞా ప్రాజ్ఞస్యాపి నరస్య హి ।

msubhsall.pdf 71
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0766@2ప్రతికూలే గతే దైవే వినాశే సముపస్థితే ॥ ౦౭౬౬॥


MSS@0767@1అథవా ప్రోచ్యతే ధ్యానమ్ అన్యదేవాత్ర యోగినామ్ ।
MSS@0767@2రహస్యం పరమం ముక్తేః కారణం ప్రథమం చ యత్ ॥ ౦౭౬౭॥

MSS@0768@1అథవా భవతః ప్రవర్తనా న కథం పిష్టమియం పినష్టి నః ।


MSS@0768@2స్వత ఏవ సతాం పరార్థతా గ్రహణానాం హి యథా యథార్థతా ॥
౦౭౬౮॥
వ్రజతి వ్యర్థకతాం సుభాషితమ్ ।
MSS@0769@1అథవాభినివిష్టబుద్ధిషు
MSS@0769@2రవిరాగిషు శీతరోచిషః కరజాలం కమలాకరోష్వివ ॥ ౦౭౬౯॥

MSS@0770@1అథవామమ భాగ్యవిప్లవాద్ అశనిః కల్పిత ఏష వేధసా ।


MSS@0770@2యదనేన తరుర్న పాతితః క్షిపతా తద్విడపాశ్రయా లతా ॥ ౦౭౭౦॥

MSS@0771@1అథవా మూలసంస్థానామ్ ఉద్ఘాతైస్తు ప్రబోధయేత్ ।


MSS@0771@2సుప్తాం కుణ్డలినీం శక్తిం బిసతన్తునిభాకృతిమ్ ॥ ౦౭౭౧॥

MSS@0772@1అథవా మృదు వస్తు హింసితుం మృదునైవారభతే ప్రజాన్తకః ।


MSS@0772@2హిమసేకవిపత్తిరత్ర మే నలీనీ పూర్వనిదర్శనం మతా ॥ ౦౭౭౨॥

MSS@0773@1అథ వాసవస్య వచనేన రుచిరవదనస్త్రిలోచనమ్ ।


MSS@0773@2క్లాన్తిరహితమభిరాధయితుం విధివత్ తపాంసి విదధే ధనంజయః ॥
౦౭౭౩॥
MSS@0774@1అథసంసారసంహారవామనాబన్ధవాసితః ।
MSS@0774@2అజాయత వృషారూఢో భైరవో మహసాం నిధిః ॥ ౦౭౭౪॥

MSS@0775@1అథ స లలితయోషిద్భ్రూలతాచారుశ‍ృఙ్గం రతివలయపదాఙ్కే


చాపమాసజ్య
కణ్ఠే ।
MSS@0775@2సహచరమధుహస్తన్యస్తుచూతాఙ్కురాస్త్రశ్ శతమఖముపతస్థే ప్రాఞ్జలిః
పుష్పధన్వా ॥ ౦౭౭౫॥
MSS@0776@1అథ స విషయవ్యావృత్తాత్మా యథావిధి సూనవే నృపతికకుదం దత్త్వా
యూనే
సితాతపవారణమ్ ।
MSS@0776@2మునివనతరుచ్ఛాయాం దేవ్యా తయా సహ శిశ్రియే గలితవయసామిక్ష్వాకూణామిదం
హి కులవ్రతమ్ ॥ ౦౭౭౬॥

72 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0777@1అథ సాన్ద్రసాంధ్యకిరణారుణితం హరిహేతిహూతి మిథునం పతతోః ।


MSS@0777@2పృథగుత్పపాత విరహార్తిదలద్- ధృదయస్రుతాసృగనులిప్తమివ ॥
౦౭౭౭॥
MSS@0778@1అథ సామాన్యశ‍ృఙ్గారే యువతీనాం ప్రశంసనమ్ ।
MSS@0778@2స్త్రీపుంసజాతికథనం తయోః సంయోగవర్ణనమ్ ॥ ౦౭౭౮॥

MSS@0779@1అథ స్ఫురన్మీనవిధూతపఙ్కజా వికఙ్కతీరస్ఖలితోర్మిసంహతిః ।


MSS@0779@2పయోఽవగాఢుం కలహంసనాదినీ సమాజుహావేవ వధూః సురాపగా ॥
౦౭౭౯॥
MSS@0780@1అథ స్వమాదాయ భయేన మన్థనాచ్చిరత్నరత్నాధికముచ్చితం చిరాత్ ।
MSS@0780@2నిలీయ తస్మిన్ నివసన్నపాంనిధిర్వనే తడాకో దదృశోఽవనీభుజా ॥
౦౭౮౦॥
MSS@0781@1అథ స్వస్థాయ దేవాయ నిత్యాయ హతపాప్మనే ।
MSS@0781@2త్యక్తక్రమవిభాగాయ చైతన్యజ్యోతిషే నమః ॥ ౦౭౮౧॥

MSS@0782@1అథాగత్య భువం రాజ్ఞాం గతా వాహనతాం హయాః ।


MSS@0782@2తేషాం ధర్మార్థకామాంశ్చ సాధయన్త్యుపకారిణః ॥ ౦౭౮౨॥

MSS@0783@1అథాఙ్గరాజాదవతార్యచక్షుర్యాహీతి జన్యామవదత్ కుమారీ ।


MSS@0783@2నాసౌ న కామ్యో న చ వేద సమ్యగ్ దృష్టుం న సా భిన్నరుచిర్హి లోకః
॥ ౦౭౮౩॥
MSS@0784@1అథాతః సమ్ప్రవక్ష్యామి లక్షణాని హి వాజినామ్ ।
MSS@0784@2శుభాని వర్ణైరావర్తైస్తాని విద్యాద్విచారతః ॥ ౦౭౮౪॥

MSS@0785@1అథాతః సమ్ప్రవక్ష్యామి హయారోహణముత్తమమ్ ।


MSS@0785@2యేన విజ్ఞాతమాత్రేణ రేవన్తః ప్రియతాం వ్రజేత్ ॥ ౦౭౮౫॥

MSS@0786@1అథాత్మనఃశబ్దగుణం గుణజ్ఞః పదం విమానేన విగాహమానః ।


MSS@0786@2రత్నాకరం వీక్ష్య మిథః స జాయాం రామాభిధానో హరిరిత్యువాచ ॥
౦౭౮౬॥
MSS@0787@1అథానన్దకరం వక్ష్యే షడర్తూనాం చ వర్ణనమ్ ।
MSS@0787@2యద్రసాస్వాదముదితా విభాన్తి విబుధాలయః ॥ ౦౭౮౭॥

msubhsall.pdf 73
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0788@1అథానుక్రమద్వారాణి విరచ్యన్తేఽత్ర వాఙ్మయే ।


MSS@0788@2అన్యోక్తిసూక్తముక్తాలీం సముద్ధృత్య శ్రుతామ్బుధేః ॥ ౦౭౮౮॥

MSS@0789@1అథాపి నాపసజ్జేత స్త్రీషు స్త్రైణేషు చార్థవిత్ ।


MSS@0789@2విషయేన్ద్రియసంయోగాన్ మనః క్షుభ్యతి నాన్యథా ॥ ౦౭౮౯॥
MSS@0790@1అథాప్రశస్తాః ఖరతుల్యనాదాః ప్రదీప్తపుచ్ఛాః కూనఖా వివర్ణాః ।
MSS@0790@2నికృత్తకర్ణా ద్విపమస్తకాశ్చ భవన్తి యే వా సితతాలుజిహ్వాః ॥ ౦౭౯౦॥
MSS@0791@1అథాయతనసంనిధౌ భగవతో భవానీపతేర్మనోహరమచీఖనద్
భువనభూషణం
భూపతిః ।
MSS@0791@2విగాహనకుతూహలోత్తరలపౌరసీమన్తినీ- పయోధరభరత్రుటద్వికటవీచిముద్రం
సరః ॥ ౦౭౯౧॥
గ్రామ్యనర్తక్స్యేవ యో భవేత్ ।
MSS@0792@1అథాశుద్ధోద్భవో
MSS@0792@2కైతవస్నేహమాపన్నో భవః సంకీర్ణ ఉచ్యతే ॥ ౦౭౯౨॥

MSS@0793@1అథాశ్వానాం జన్మదేశాన్ ప్రవక్ష్యామ్యనుపూర్వశః ।


MSS@0793@2ఉత్తమానాం చ మధ్యానాం హీనానాం యత్ర సంభవః ॥ ౦౭౯౩॥

MSS@0794@1అథాససాదాస్తమనిన్ద్యతేజా జనస్య దూరోజ్ఝితమృత్యుభీతేః ।


MSS@0794@2ఉత్పత్తిమద్వస్తు వినాశ్యవశ్యం యథాహమిత్యేవమివోపదేష్టుమ్ ॥
౦౭౯౪॥
MSS@0795@1అథేతరే సప్త రఘుప్రవీరా జ్యేష్ఠం పురోజన్మతయా గుణైశ్చ చక్రుః
కుశం రత్నవిశోషభాజం సౌభ్రాత్రమేషాం హి కులానుసారి ॥
MSS@0796@1అథేదం రక్షోభిః కనకహరిణచ్ఛద్మవిధినా తథా వృత్తం పాపైర్వ్యథయతి
యథా క్షాలితమపి ।
MSS@0796@2జనస్థానే శూన్యే వికలకరణైరార్యచరితైరపి గ్రావా రోదిత్యపి దలతి
వజ్రస్య హృదయమ్ ॥ ౦౭౯౬॥
MSS@0797@1అథేహ కథ్యతేస్మాభిః కర్మనా యేన బన్ధనమ్ ।
MSS@0797@2ఛిద్యతే సదుపాయేన శ్రుత్వా తత్ర ప్రవర్త్యతామ్ ॥ ౦౭౯౭॥

MSS@0798@1అథైతత్ పూర్ణమభ్యాత్మం యచ్చ నేత్యనృతం వచః ।


MSS@0798@2సర్వం నేత్యనృతం బ్రూయాత్ స దుష్కీర్తిః స్వసన్ మృతః ॥ ౦౭౯౮॥

74 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0799@1అథో గణపతిం వన్దే మహామోదవిధాయినమ్ ।


MSS@0799@2విద్యాధరగణైర్యస్య పూజ్యతే కణ్ఠగర్జితమ్ ॥ ౦౭౯౯॥

MSS@0800@1అథోచ్చకైర్జరఠకపోతకంధరా- తనూరుహప్రకరవిపాణ్డురద్యుతి ।
MSS@0800@2బలైశ్చలచ్చరణవిధూతముచ్చరద్ ధనావలీరుదచరత క్షమారజః
॥ ౦౮౦౦॥
MSS@0801@1అథోచ్యతే శ్వానరుతస్య సారం సారం సమస్తేష్వపి శాకునేషు ।
MSS@0801@2విస్పష్టచేష్టం శుభలక్షణం చ శుభాశుభం ప్రాక్తనకర్మపాకమ్
॥ ౦౮౦౧॥
MSS@0802@1అథోత్తరస్యాం దిశి ఖఞ్జరీటమ్ ఆలోక్య కోఽపి స్మితమాదధానః ।
MSS@0802@2కస్యాశ్చిదాస్యే స్మితచారుభాసి సభావయామాస విలోచనాని ॥
౦౮౦౨॥
MSS@0803@1అథోద్యయౌ బాలసుహృత్ స్మరస్య శయామాధవః శ్యామలలక్ష్మభఙ్గ్యా

MSS@0803@2తారావధూలోచనచుమ్బనేన లీలావిలీనాఞ్జనబిన్దురిన్దుః ॥ ౦౮౦౩॥
MSS@0804@1అథోపగూఢే శరదా శశాఙ్కే ప్రావృడ్ యయౌ శాన్తతడిత్కటాక్షా ।
MSS@0804@2కాసాం న సౌభాగ్యగుణోఽఙ్గనానాం నష్టః పరిభ్రష్ట్పయోధరాణామ్ ॥
౦౮౦౪॥
MSS@0805@1అదః సమిత్సంముఖవీరయౌవత- త్రటద్భుజాకమ్బుమృణాలహారిణీ ।
MSS@0805@2ద్విషద్గణస్త్రైణదృగమ్బునిర్ఝరే యశోమరాలావలిరస్య ఖేలతి ॥ ౦౮౦౫॥

MSS@0806@1అదణ్డనమదణ్డ్యానాం దణ్డ్యానాం చాపి దణ్డనమ్ ।


MSS@0806@2అగ్రాహ్యాగ్రహణం చైవ గ్రాహ్యాణాం గ్రహణం తథా ॥ ౦౮౦౬॥

దణ్డయన్ రాజా దణ్డ్యాంశ్చైవాప్యదణ్డయన్ ।


MSS@0807@1అదణ్డ్యాన్
MSS@0807@2అయశో మహదాప్నోతి నరకం చైవ గచ్ఛతి ॥ ౦౮౦౭॥

MSS@0808@1అదత్తం నాదత్తే కృతసుకృతకామః కిమపి యః శుభశ్రేణిస్తస్మిన్ వసతి


కలహంసీవ కమలే ।
MSS@0808@2విపత్ తస్మాద్ దూరం వ్రజతి రజనీవామ్బరమణేర్వినీతం విద్యేవ
త్రిదివశివలక్ష్మీర్భజతి తమ్ ॥ ౦౮౦౮॥
MSS@0809@1అదత్తదోషేణభవేద్ దరిద్రో దరిద్రదోషేణ కరోతి పాపమ్ ।
MSS@0809@2పాపాదవశ్యం నరకం ప్రయాతి పునర్దరిద్రః పునరేవ పాపీ ॥ ౦౮౦౯॥

msubhsall.pdf 75
మహాసుభాషితసంగ్రహ

ధనం సుచిరరక్షితమ్ ।
MSS@0810@1అదత్తభుక్తముత్సృజ్య
MSS@0810@2మూషకా ఇవ గచ్ఛన్తి కదర్యాః స్వక్షయే క్షయమ్ ॥ ౦౮౧౦॥

MSS@0811@1అదత్తానాముపాదానం హింసా చైవావిధానతః ।


MSS@0811@2పరదారోపసేవా చ శారీరం త్రివిధం స్మృతమ్ ॥ ౦౮౧౧॥

MSS@0812@1అదత్తేత్యాగతా లజ్జా దత్తేతి వ్యథితం మనః ।


MSS@0812@2ధర్మస్నేహాన్తరే న్యస్తా దుఃఖితాః ఖలు మాతరః ॥ ౦౮౧౨॥

MSS@0813@1అదనస్పృహయా దురీశ్వరాణాం సదన్ద్వారి వితర్దిమాశ్రయన్తామ్ ।


MSS@0813@2అపునర్భవసాధనం శరీరం జరయామో వయమోం నమః శివాయ ॥
౦౮౧౩॥
MSS@0814@1అదభ్రమభ్రోపలపట్టకేషు యే శితీక్రియన్తే మదనేన పత్రిణః ।
MSS@0814@2తడిల్లతా తన్నికషోత్థపావక- స్ఫులిఙ్గభఙ్గీం లలితాఙ్గి సేవతే ॥ ౦౮౧౪॥

MSS@0815@1అదమ్భా హి రమ్భా విలక్షా చ లక్ష్మీర్ఘృతాచీ హ్రియా చీరసంచ్ఛాదితాస్యా



MSS@0815@2అహో జాయతే మన్దవర్ణాప్యపర్ణా సమాకర్ణ్య తస్యా గుణస్యైకదేశమ్ ॥
౦౮౧౫॥
MSS@0816@1అదయం ఘర్ష శిలాయాం దహ వా దాహేన భిన్ధి లౌహేన ।
MSS@0816@2హే హేమకార కనకం మ మాం గుఞ్జాఫలైస్తులయ ॥ ౦౮౧౬॥

MSS@0817@1అదయ దశసి కిం త్వం బిమ్బబుద్ధ్యాధరం మే భవ చపల నిరాశః


పక్వజమ్బూఫలానామ్ ।
MSS@0817@2ఇతి దయితమవేత్య ద్వారదేశాప్తమన్యా నిగదతి శుకముచ్చైః
కాన్తదన్తక్షతౌష్ఠీ ॥ ౦౮౧౭॥
MSS@0818@1అదర్శనాదాపతితః పునశ్చాదర్శనం గతః ।
MSS@0818@2న త్వాసౌ వేద న త్వం తం కః సన్ కమనుశోచసి ॥ ౦౮౧౮॥

MSS@0819@1అదర్శనాదాపతితాః పునశ్చాదర్శనం గతాః ।


MSS@0819@2న తే తవ న తేషాం త్వం తత్ర కా పరిదేవనా ॥ ౦౮౧౯॥

MSS@0820@1అదర్శనే దర్శనమాత్రకామా దృష్టౌ పరిష్వఙ్గరసైకలోలా ।


MSS@0820@2ఆలిఙ్గితాయాం పునరాయతాక్ష్యామ్ ఆశాస్మహే విగ్రహయోరభేదమ్ ॥
౦౮౨౦॥

76 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0821@1అదాక్షిణ్యాదతీవోగ్రాః పవనా ఇవ దుర్జనాః ।


MSS@0821@2గురూనపి ప్రతిక్షేప్తుం ప్రయతన్తే క్షమాభృతః ॥ ౦౮౨౧॥

MSS@0822@1అదాతా పురుషస్త్యాగీ దాతా త్యాగీ చ నిత్యశః ।


MSS@0822@2ఇతి జ్ఞాత్వా స్వయం బుద్ధయా ధనం దద్యాత్ పునః పునః ॥ ౦౮౨౨॥

MSS@0823@1అదాతా పురుషస్ధనం సంత్యజ్య గచ్ఛతి ।


MSS@0823@2దాతారం కృపణం మన్యే మృతోఽప్యర్థం న ముఞ్చతి ॥ ౦౮౨౩॥

MSS@0824@1అదాతారం దాతృప్రవరమనయం విశ్వవినయం విరూపం రూపాఢ్యం


విగతజయినం విశ్వజయినమ్ ।
MSS@0824@2అకుల్యం కుల్యం త్వామహమవదమాశాపరవశాత్ మృషావాదేత్యుక్తిస్త్వయి
ఖలు
మృషావాదిని మయి ॥ ౦౮౨౪॥
MSS@0825@1అదాతా వంశదోషేణ కర్మదోషాద్ దరిద్రతా ।
MSS@0825@2ఉత్మాదో మాతృదోషేణ పితృదోషేణ మూర్ఖతా ॥ ౦౮౨౫॥

MSS@0826@1అదాతృమానసం క్వాపి న స్పృశన్తి కవేర్గిరః ।


MSS@0826@2దుఃఖాయైవాతివృద్ధస్య విలాసాస్తరుణీకృతాః ॥ ౦౮౨౬॥

MSS@0827@1అదానమీషద్ దానం చ కించిత్ కోపాయ దర్ధియామ్ ।


MSS@0827@2సమ్పూర్ణదానం ప్రకృతిర్విరామో వైరకారణమ్ ॥ ౦౮౨౭॥

వృథాపణ్డితమానినః ।
MSS@0828@1అదాన్తస్యావినీతస్య
MSS@0828@2న గుణాయ భవన్తి స్మ నటస్యేవాజితాత్మనః ॥ ౦౮౨౮॥

MSS@0829@1అదాహి యస్తేన దశార్ధబాణః పురా పురారేర్నయనాలయేన ।


MSS@0829@2న నిర్దహంస్తం భవదక్షివాసీ న వైరశుద్ధేరధునాధర్మణః ॥ ౦౮౨౯॥

హతో హోమో హతా భుక్తిరసాక్షికా ।


MSS@0830@1అదీప్తేఽగ్నౌ
MSS@0830@2ఉపజీవ్యా హతా కన్యా స్వార్థే పాకక్రియా హతా ॥ ౦౮౩౦॥

MSS@0831@1అదీర్ఘం కాలమాపన్నః ప్రశ్రయం యువతేః స్మరః ।


MSS@0831@2ప్రగల్భ్యతే మనస్యేవ ముఘం వపుషి జాయతే ॥ ౦౮౩౧॥

వాచ్ఛత్యాలిఖ్యాతాం రతిం ప్రియే ।


MSS@0832@1బిభేత్యఙ్గార్పణే
MSS@0832@2ఉక్తప్రత్యుక్తసంమూఢా సంముఖం న నిరీక్షతే ॥ ౦౮౩౨॥

msubhsall.pdf 77
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0833@1రతచూతఫలోత్పాకరసైః కాన్తం న ధిన్వతీ ।


MSS@0833@2బాలా నిదాఘలక్ష్మీవ తాపయత్యేవ కేవలమ్ ॥ ౦౮౩౩॥

క్రూరైర్మూఢైరిన్ద్రియసాయకైః ।
MSS@0834@1అదీర్ఘదర్శిభిః
MSS@0834@2హమద్భిః క్రియతే కర్మ రుదద్భిరనుభూయతే ॥ ౦౮౩౪॥

స్మృతిమాన్ కుతజ్ఞో నీతిశాస్త్రవిత్ ।


MSS@0835@1అదీర్ఘసూత్రః
MSS@0835@2ధీమానాయతిదర్శీ చ మన్త్రీ రాజ్ఞః సుసంనిధిః ॥ ౦౮౩౫॥

MSS@0836@1అదుర్గవిషయః కస్య నారేః పరిభవాస్పదమ్ ।


MSS@0836@2అదుర్గోఽనాశ్రయో రాజా పోతచ్యుతమనుష్యవత్ ॥ ౦౮౩౬॥

MSS@0837@1అదృష్టాపతితాం భార్యాం మూఢో యస్తు పరిత్యజేత్ ।


MSS@0837@2సప్తజన్మని స స్త్రీత్వం లభతే నాత్ర సంశయః ॥ ౦౮౩౭॥

MSS@0838@1అదుష్టాపతితాం భార్యాం యౌవనే యః పరిత్యజేత్ ।


MSS@0838@2స జీవనాన్తే స్త్రీత్వం చ వన్ధ్యత్వం చ సమాప్నుయాత్ ॥ ౦౮౩౮॥

MSS@0839@1అదూరగమనం తీర్థమ్ అదేహదమనం తపః ।


MSS@0839@2అనమ్భఃసంభవం స్నానం మాతుశ్చరణపఙ్కజమ్ ॥ ౦౮౩౯॥

MSS@0840@1అదృష్యన్తి పురస్తేన ఖేలాః ఖఞ్జనపఙ్క్తయః ।


MSS@0840@2అస్మయ్రన్త వినిఃశ్వస్య ప్రియానయనవిభ్రమాః ॥ ౦౮౪౦॥

MSS@0841@1అదృష్టగుణదోషాణామ్ అధృతానాం చ కర్మణామ్ ।


MSS@0841@2నాన్తరేణ క్రియాం తేషాం ఫల్మిష్టం ప్రవర్తతే ॥ ౦౮౪౧॥

MSS@0842@1అదృష్టపూర్వః కణ్ఠోఽయం కాన్తాయా భువన్త్రయే ।


MSS@0842@2యస్మాద్విణానినాదస్య సముద్భూతిర్విభావ్యతే ॥ ౦౮౪౨॥

MSS@0843@1అదృష్టపూర్వమస్మాభిర్యదేతద్దృశ్యతేఽధునా ।
MSS@0843@2విషం విషధరైః పీతం మూర్ఛితాః పథికాఙ్గనాః ॥ ౦౮౪౩॥
MSS@0844@1అదృష్టపూర్వానాదాయ భావానపరిశఙ్కితాన్ ।
MSS@0844@2ఇష్టానిష్టాన్ మనుష్యాణామ్ అస్తం గచ్ఛన్తి రాత్రయః ॥ ౦౮౪౪॥

MSS@0845@1అదృష్టపూర్వా బహవః సహాయాః సర్వే పదస్థస్య భవన్తి వశ్యాః ।


MSS@0845@2అర్థాద్విహీనస్య పదచ్యుతస్య భవన్తి కాలే స్వజనోఽపి శత్రుః ॥
౦౮౪౫॥

78 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

యుక్తమన్ధస్య యాచితుమ్ ।
MSS@0846@1అదృష్టముఖభఙ్గస్య
MSS@0846@2అహో బత మహత్ కష్టం చక్షుష్మానపి యాచతే ॥ ౦౮౪౬॥

MSS@0847@1అదృష్టవ్యాపారం గతవతి దినానామధిపతౌ యశః శేషీభూతే శశిని


గతధామ్ని గ్రహగణే ।
MSS@0847@2తథాన్ధం సంజాతం జగదుపనతే మేఘసమయే యథామీ గణ్యన్తే తమసి
పటవః కీటమణయః ॥ ౦౮౪౭॥
MSS@0848@1అదృష్టే దర్శనోత్కణ్ఠా దృష్టే విచ్ఛేదభీరుతా ।
MSS@0848@2తదృష్టేన న దృష్టేన భత్రతా లభ్యతే ముఖమ్ ॥ ౦౮౪౮॥

MSS@0849@1అదేశకాలార్థమనాయతిక్షమం యదప్రియం లాఘవకారి చాత్మనః ।


MSS@0849@2విచిన్త్య బుద్ధ్యా ముహురప్యవైమ్యహం న తద్వచో హాలహలం హి
తద్విషమ్
॥ ౦౮౪౯॥
MSS@0850@1అదేశకాలేయద్ దానమ్ అపాత్రేభ్యశ్చ దీయతే ।
MSS@0850@2అసత్కృతమవజ్ఞాతం తత్తామసముదాహృదమ్ ॥ ౦౮౫౦॥

హి రిపుణా స్వల్పకేనాపి హన్యతే ।


MSS@0851@1అదేశస్థో
MSS@0851@2గ్రాహోఽల్పీయానపి జలే జలేన్ద్రమపాఇ కర్షతి ॥ ౦౮౫౧॥

MSS@0852@1అదైవం దైవతం కుర్యుర్దైవతం చాప్యదైవతమ్ ।


MSS@0852@2లోకపాలాన్ సృజేయుశ్చ లోకానన్యాంస్తథా ద్విజః ॥ ౦౮౫౨॥
MSS@0853@1అదోషాద్దోషాద్వా త్యజ్తి విపినే తాం యది భవాన్ అభ్రద్రం భద్రం వా
త్రిభువనపతే త్వాం వదతు కః ।
MSS@0853@2ఇదం క్రూరం మే స్మరతి హృదయం యత్ కిల తయా త్వదర్థ కాన్తారే
కులతిలక
నాత్మాపి గణితః ॥ ౦౮౫౩॥
శుధ్యన్తి వస్త్రాణి మనః సత్యేన శుధ్యతి ।
MSS@0854@1అద్భిః
MSS@0854@2అహింసయా చ భూతాత్మా బుద్ధిర్జ్ఞానేన శుధ్యతి ॥ ౦౮౫౪॥

MSS@0855@1అద్భిర్గాత్రాణి శుధ్యన్తి మనః సత్యేన శుధ్యతి ।


MSS@0855@2విద్యాతపోభ్యాం భూతాత్మా బుద్ధిర్జ్ఞానేన శుధ్యతి ॥ ౦౮౫౫॥
MSS@0856@1అద్భుతస్తక్ర్పాథోధిరగాధీ యస్య వర్ధకః ।

msubhsall.pdf 79
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0856@2అక్షపాదోఽతమఃస్పృష్టస్త్వకలఙ్కః కలానిధిః ॥ ౦౮౫౬॥


MSS@0857@1అద్భ్యోఽగ్నిర్బ్రహ్మతఃక్షత్రమ్ అశ్మనో లోహముత్థితమ్ ।
MSS@0857@2తేషాం సర్వత్రగం తేజః స్వాసు యోనిషు సామ్యతి ॥ ౦౮౫౭॥

MSS@0858@1అద్యతనో యోద్ధవ్యే శకునో విహయాయ యాక్రికవిరుద్వః ।


MSS@0858@2దివసాన్తరితే యుద్ధే క్షేమః ప్రాస్థానికః శకునః ॥ ౦౮౫౮॥

MSS@0859@1అద్య ధారా సదాధారా సదాలమ్బా సరస్వతీ ।


MSS@0859@2పణ్డితా మణ్డితాః సర్వే భోజరాజే భువం గతే ॥ ౦౮౫౯॥

MSS@0860@1అద్య ప్రభృత్యవనతాఙ్గి తవాస్మి దాసః క్రీతస్తపోభిరితి వాదిని


చన్ద్రమౌలౌ ।
MSS@0860@2అహ్నాయ సా నియమజం క్లమముత్ససర్జ క్లేశః ఫలేన హి పునర్నవతాం
విధత్తే
॥ ౦౮౬౦॥
MSS@0861@1అద్య భోమిదినం సత్యం సత్యమప్రస్తుతం తవ ।
MSS@0861@2తథాపి దూతి గన్తవ్యం నార్తః కాలమపేక్షతే ॥ ౦౮౬౧॥

MSS@0862@1అద్యమే సఫలమాయతనేత్రే జీవితం మదనసంశ్రయభావమ్ ।


MSS@0862@2ఆగతాసి భవనం మమ యస్మాత్ స్వాగతం తవ వరోరు నిషీద ॥
౦౮౬౨॥
MSS@0863@1అద్య యావదపి యేన నిబద్ధౌ న ప్రభూ విచలితుం బలివిన్ధ్యౌ ।
MSS@0863@2ఆస్థితావితథతాగుణపాశస్త్వాదృశా స విదుషా దురపాసః ॥ ౦౮౬౩॥

MSS@0864@1అద్య శీతం వరివర్తి సరీసర్తి సమీరణః ।


MSS@0864@2అపత్నీకో మరీమర్తి నరీనర్తి కుచోష్ణవాన్ ॥ ౦౮౬౪॥

MSS@0865@1అద్య స ప్రవసతీతి సుభ్రువః శ్రోత్రసీమని విజృమ్భితే ధ్వనౌ ।


MSS@0865@2సద్య ఏవ నిజపాణిగుమ్ఫితే పుష్పదామని మహోరగభ్రమః ॥ ౦౮౬౫॥

MSS@0866@1అద్యసున్దరి కలిన్దనన్దినీ- తీరకుఞ్జభువి కేలిలమ్పటః ।


MSS@0866@2వాదయన్ మురలికాం ముహుర్ముహుర్మాధవో హరతి మామకం మనః ॥
౦౮౬౬॥
MSS@0867@1అద్య స్వర్గవధూగణే గుణమయ త్వత్కీర్తిమిన్దూజ్జవలామ్ ఉచ్చైర్గాయతి
నిష్కలఙ్కిమదశామాదాస్యతే చన్ద్రమాః ।

80 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0867@2గీతాకర్ణనమోదముక్తయవసగ్రాసాభిలాషో వద స్వామిన్నఙ్కమృగః
కియన్తి హి
దినాన్యేతస్య వర్తిష్యతే ॥ ౦౮౬౭॥
MSS@0868@1అద్య స్వాం జననీమకారణరుషా ప్రాతః సుదూరం గతాం ప్రత్యానేతుమితో
గతో
గృహపతిః క్షుత్వైవ మధ్యందినే ।
MSS@0868@2పఙ్గుత్వేన శరీరజర్జరతయా ప్రాయః స లక్ష్యాకృతిర్దృష్టోఽసౌ భవతా
న కిం పథిక హే స్థిత్వా క్షణం కథ్యతామ్ ॥ ౦౮౬౮॥
MSS@0869@1అద్యాపి కోకనదచారుసరేఖహస్తాం తాం శాతకుమ్భకలశస్తనచారుగాత్రీమ్

MSS@0869@2బిమ్బాధరీం విషమబాణనిపీడితాఙ్గీం సంచిన్తయే ద్వ్యణుకమధ్యతనుప్రకాశామ్
॥ ౦౮౬౯॥
MSS@0870@1అద్యాపి కోపవిముఖీకృతగన్తుకామా నోక్తం వచః ప్రతిదదాతి యదైవ వక్త్రమ్

MSS@0870@2చుమ్బామి రోదతి భృశం పతితోఽస్మి పాదే దాసస్తవ ప్రియతమే భజ మాం
స్మరామి ॥ ౦౮౭౦॥
MSS@0871@1అద్యాపి చాటుశతదుర్లలితోచితార్థం తస్యాః స్మరామి సురతక్లమవిహ్వలాయాః

MSS@0871@2అవ్యక్తనిఃస్వనితకాతరక్థ్యమాన- సంకీర్ణవర్ణరుచితం వచనం ప్రియాయాః
॥ ౦౮౭౧॥
MSS@0872@1అద్యాపి తత్కనకకుణ్డలఘృష్టగణ్డమ్ ఆస్యం స్మరామి విపరీతరతాభియోగే

MSS@0872@2ఆన్దోలనశ్రమజలస్ఫుటసాన్ద్రబిన్దు - ముక్తాఫలప్రకరవిచ్ఛురితం ప్రియాయాః
॥ ౦౮౭౨॥
MSS@0873@1అద్యాపి తత్కనకగౌరకృతాఙ్గరాగం ప్రస్వేదబిన్దువితతం వద్నం
ప్రియాయాః ।
MSS@0873@2అన్తే స్మరామి రతిఖేదవిలోలనేత్రం రాహూపరాగపరిముక్తమివేన్దుబిమ్బమ్
॥ ౦౮౭౩॥
MSS@0874@1అద్యాపి తత్కనకరేణుఘనోరుదేశే న్యస్తం స్మరామి నఖరక్షతలక్ష్మ తస్యాః

msubhsall.pdf 81
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0874@2ఆకృష్టహేమరుచిరామ్బర్ముత్థితాయా లజ్జావశాత్ కరధృతం చ తతో


వ్రజన్త్యాః ॥ ౦౮౭౪॥
MSS@0875@1అద్యాపి తత్కమలరేణుసుగన్ధగన్ధి తత్ప్రేమవారి మకరధ్వజపాతకారి ।
MSS@0875@2ప్రాప్నోమ్యహం యది పునః సురతైకతీర్థం ప్రాణాంస్త్యజామి నియతం
తదవాప్తిహేతోః ॥ ౦౮౭౫॥
MSS@0876@1అద్యాపి తత్కృతకచగ్రహమాగ్రహేణ దన్తైర్మయా దశనవాససి ఖణ్డ్యమానే

MSS@0876@2తస్యా మనాఙ్ముకులితాక్షమలక్ష్యమాణ- సీత్కారగర్భమసకృద్వదనం
స్మరామి ॥ ౦౮౭౬॥
MSS@0877@1అద్యాపితత్తరలతారకితాక్షమాస్యమ్ ఆలిప్రచన్దనరసాహితశోభమస్యాః ।
MSS@0877@2కస్తూరికాతిలకతారకితాభిరామ- గణ్డస్థలద్యుతి ముహుర్మనసా స్మరామి
॥ ౦౮౭౭॥
MSS@0878@1అద్యాపి తత్ప్రణయభఙ్గురదృష్టిపాతం తస్యాః స్మరామి
రతివిభ్రమగాత్రభఙ్గమ్ ।
MSS@0878@2వస్త్రాఞ్చలస్ఖలనచారుపయోధరాన్తం దన్తచ్ఛదం
దశనఖణ్డనమణ్డనం చ ॥ ౦౮౭౮॥
MSS@0879@1అద్యాపి తత్సపరివేషశశిప్రకాశమ్ ఆస్యం స్మరామి జడ్గాత్రవివర్తనేషు ।
MSS@0879@2తద్వేలదుజ్జ్వలకరాఙ్గులిజాలగుమ్ఫ- దోః కన్దలీయుగలకం దయితం
ప్రియాయాః
॥ ౦౮౭౯॥
MSS@0880@1అద్యాపి తత్సురతకేలినిరస్త్రయుద్ధం బన్ధోపబన్ధపతనోత్థితశూన్యహస్తమ్ ।
MSS@0879@2దన్తౌష్ఠపీడననఖక్షతరక్తసిక్తం తస్యాః స్మరామి
రతిబన్ధురనిష్ఠురత్వమ్ ॥ ౦౮౭౯॥
MSS@0881@1అద్యాపి తత్సురతకేలివిమర్దఖేద- సంజాతఘర్మకణవిస్ఫురితం
ప్రియాయాః ।
MSS@0881@2ఆపాణ్డురం తరలతారనిమీలితాక్షం వక్త్రం స్మరామి పరిపూర్ణనిశాకరాభమ్
॥ ౦౮౮౧॥
MSS@0882@1అద్యాపి తద్వదనపఙ్కజగన్ధలుబ్ధ - భ్రామ్యద్ద్విరేఫచయచుమ్బితగణ్డయుగ్మమ్

82 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0882@2లీలావధూతకరపల్లవకఙ్కనానాం క్వాణో విమూర్చ్ఛతి మనః స్తుతరాం


మదీయమ్
॥ ౦౮౮౨॥
MSS@0883@1అద్యాపి తద్వికసితామ్బుజమధ్యగౌరం గోరోచనాతిలకభాసురఫాలరేఖమ్

MSS@0883@2ఈషన్మదాలసవిఘూర్ణితదృష్టిపాతం తస్యా ముఖం ప్రతి మనో మమ
గచ్ఛతీదమ్
॥ ౦౮౮౩॥
MSS@0884@1అద్యాపి తన్నయనకజ్జలముజ్జ్వలాస్యం విశ్రాన్తకర్ణయుగలం పరిహాసహేతోః

MSS@0884@2పశ్యే తవాత్మని నవీనపయోధరాభ్యాం క్షీణం వపుర్యది వినశ్యతి నో న
దోషః ॥ ౦౮౮౪॥
MSS@0885@1అద్యాపి తన్మదనకార్ముకభఙ్గురభ్రు - దన్తద్యుతిప్రకరకర్బురితాధరోష్ఠమ్ ।
MSS@0885@2కర్ణావసక్తపులకోజ్జ్వలదన్తపత్రం తస్యాః పునః పునరపీహ ముఖం స్మరామి
॥ ౦౮౮౫॥
MSS@0886@1అద్యాపి తన్మనసి సమ్పరివర్తతే మే రాత్రౌ మయి క్షుతవతి క్షితిపాలపుత్ర్యా

MSS@0886@2జీవేతి మఙ్గలవచః పరిహృత్య కోపాత్ కర్ణే కృతం కనకపత్రమనాలపన్త్యా
॥ ౦౮౮౬॥
MSS@0887@1అద్యాపి తాం కనకకఙ్కణభూషితాగ్ర - హస్తాం చ వక్త్రకమలేన
సునిర్జితేన్దుమ్ ।
MSS@0887@2లీలావర్తీం సురతఖేదనిమీలితాక్షీం ధ్యాయామి చేతసి మదాకులలాలసాఙ్గీమ్
॥ ౦౮౮౭॥
MSS@0888@1అద్యాపి తాం కనకకాన్తిమదాలసాఙ్గీం వ్రీడోత్సుకాం నిపతితామివ
చేష్టమానామ్ ।
MSS@0888@2అఙ్గాఙ్గసఙ్గపరిచుమ్బనజాతమోహాం తాం జీవనౌషధిమివ ప్రమధాం
స్మరామి ॥ ౦౮౮౮॥
MSS@0889@1అద్యాపి తాం కనకచమ్పకదామగౌరీం ఫుల్లారవిన్దవదనాం తనురోమరాజీమ్

msubhsall.pdf 83
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0889@2సుప్తోత్థితాం మదనవిహ్వలసాలసాఙ్గీం విద్యాం ప్రమాదగలితామివ


చిన్తయామి
॥ ౦౮౮౯॥
MSS@0890@1అద్యాపి తాం కనకపత్రసనాథకర్ణామ్ ఉత్తుఙ్గకర్కశకుచార్పితతారహారామ్

MSS@0890@2కాఞ్చీనిపుఞ్జితవిశాలనితమ్బబిమ్బామ్ ఉద్దాననూపురరణచ్చరణాం
స్మరామి
॥ ౦౮౯౦॥
MSS@0891@1అద్యాపి తాం కటిసమార్పితవామపాణిమ్ ఆకుఞ్చితైకచరణాగ్రనిరుద్ధభూమిమ్

MSS@0891@2స్తమ్భావలమ్బితభుజాంపథి మాం వ్రజన్తం పశ్యామి
బన్ధురితకంధరమీక్షమాణామ్ ॥ ౦౮౯౧॥
MSS@0892@1అద్యాపితాం కుటిలకున్తలకేశపాశామ్ ఉన్తిద్రతామరసపత్రవిశాలనేత్రామ్ ।
MSS@0892@2ఉత్తుఙ్గపీవరపయోధరకుఙ్మలాఢ్యాం ధ్యాయామి చేతసి యథైవ
గురూపదేశమ్
॥ ౦౮౯౨॥
MSS@0893@1అద్యాపి తాం క్షణవియోగవిషోపమే యాం సఙ్గే పునర్బహుతరామమృతాభిషేకామ్

MSS@0893@2తాం జీవధారణకరీం మదనాతపత్రామ్ ఉద్ధృత్తకేశనివహాం సుదతీం
స్మరామి
॥ ౦౮౯౩॥
MSS@0894@1అద్యాపి తాం క్షితితలే వరకామినీనాం సర్వాఙ్గసున్దరతయా
ప్రథమైకరేఖామ్ ।
MSS@0894@2శ‍ృఙ్గారనాటకరసోత్తమపానపాత్రీం కాన్తాం స్మరామి కుసుమాయుధబాణఖిన్నామ్
॥ ౦౮౯౪॥
MSS@0895@1అద్యాపి తాం గతినిరాకృతరాజహంసీం ధమ్మిల్లనిర్జితకలాపమయూఖభాసామ్

MSS@0895@2మత్తశ్రియా మదచకోరవిలోలనేత్రాం సంచిన్తయామి కలకణ్ట్జసమానకణ్ఠామ్
॥ ౦౮౯౫॥
MSS@0896@1అద్యాపి తాం గమనమిత్యుదితం మదీయం శ్రుత్వైవ భీరుహరిణీమివ

84 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

చఞ్చలాక్షీమ్ ।
MSS@0896@2వాచః స్ఖలద్విగలదశ్రుహలాకులాక్షీం సంచిన్తయామి గురుశోకవినమ్రవక్త్రామ్
॥ ౦౮౯౬॥
MSS@0897@1అద్యాపి తాం గలితబన్ధనకేశపాశాం స్రస్తస్రజం
స్మితసుధామధురాధరౌష్ఠీమ్ ।
MSS@0897@2పీనోన్నతస్తనయుగోపరిచారుచుమ్బన్- ముక్తావలీం రహసి లోలదృశం
స్మరామి
॥ ౦౮౯౭॥
MSS@0898@1అద్యాపి తాం చిరయితే మయి తన్నివాసం రాత్రౌ సమాగతవతీం
పరివర్తమానామ్ ।
MSS@0898@2గత్వా స్మితం కిమపి చణ్చలితాం నిషణ్ణాం సఖ్యా సమాగతవతీమధికం
స్మరామి ॥ ౦౮౯౮॥
MSS@0899@1అద్యాపి తాం జగతి వర్ణయితుం న కశ్చిచ్ఛక్నోత్యదృష్టసదృశీం
చ పరిగ్రహం మే ।
MSS@0899@2దృష్టం ద్వయోః సదృశయోః ఖలు యేన రూపం శక్తో భవేద్యది స ఏవ
నరో న చాన్యః ॥ ౦౮౯౯॥
MSS@0900@1అద్యాపి తాం జఘనదర్శనలాలసేన కృష్టం మయా నివసనాంచలమేకపార్శ్వాత్

MSS@0900@2పూజ్య స్థితామపి తతో ముహురాకృషన్తీం మన్దాక్షసంకుచితనూత్నముఖీం
స్మరామి ॥ ౦౯౦౦॥
MSS@0901@1అద్యాపి తాం ఝటితి వక్రితకన్ధరాగ్రాం నిక్షిప్తపాణికమలాం చ
నితమ్బమిమ్బే ।
MSS@0901@2వాసాంసపార్శ్వలసదుల్బణకేశపాశాం పశ్యామి మాం ప్రతి దృశం
బహుశః
క్షిపన్తీమ్ ॥ ౦౯౦౧॥
MSS@0902@1అద్యాపి తాం ధవలవేశ్మని రత్నదీప- మాలామయూఖపటలైర్దలితాన్ధకారే

MSS@0902@2ప్రాప్తోద్యమే రహసి సంముఖదర్శనార్థం లజ్జాభయార్తనయనామనుచిన్తయామి
॥ ౦౯౦౨॥

msubhsall.pdf 85
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0903@1అద్యాపి తాం నఖపదం స్తనమణ్డలే యద్ దత్తం మయాస్యమధుపానవిమోహితేన



MSS@0903@2ఉద్భిన్నరోమపులకైర్బహుభిః సమన్తాజ్జాగర్తి రక్షతి విలోకయతి స్మరామి
॥ ౦౯౦౩॥
MSS@0904@1అద్యాపి తాం న ఖలు వేద్మి కిమీశపత్నీ శాపం గతా సురపతేరథ
కృష్ణలక్ష్మీః ।
MSS@0904@2ధత్రైవ కిం ను జగతః పరిమోహనాయ సా నిర్మితా యువతిరత్నదిదృక్షయా
వా ॥ ౦౯౦౪॥
MSS@0905@1అద్యాపి తాం నవవయఃశ్రియమిన్దువక్త్రాం ఉత్తుఙ్గపీవరపయోధరభారఖిన్నామ్

MSS@0905@2సమ్పీడ్య బాహుయుగలేన పిబామి వక్త్రాం ప్రోన్మత్తవన్మధుకరః కమలం
యథేష్టమ్
॥ ౦౯౦౫॥
MSS@0906@1అద్యాపి తాం నిజవపుఃకృశవేదిమధ్యామ్ ఉత్తుఙ్గసంభృతసుధాస్తనకుమ్భయుగ్మామ్

MSS@0906@2నానావిచిత్రకృతమణ్డనమ్ణ్డితాఙ్గీం సుప్తోత్థితాం నిశి దివా న హి విస్మరామి
॥ ౦౯౦౬॥
MSS@0907@1అద్యాపి తాం నిధువనక్లమనిఃసహాఙ్గీమ్ ఆపాణ్డుగణ్డపతితాలకకున్తలాలీమ్

MSS@0907@2ప్రచ్ఛన్నపాపకృతమన్తరివావహన్తీం కణ్ఠావసక్తమృదుబాహులతాం
స్మరామి ॥ ౦౯౦౭॥
MSS@0908@1అద్యాపి తాం నిధువనే మధుపానరక్తాం లీలాధరాం కృశతనుం
చపలాయతాక్షీమ్ ।
MSS@0908@2కాశ్మీరపఙ్కమృగనాభికృతాఙ్గరాగాం కర్పూరపూగపరిపూర్ణముఖీం
స్మరామి
॥ ౦౯౦౮॥
MSS@0909@1అద్యాపి తాం నిభృతవక్త్రకమాపతన్తం మాం ద్వారి వీక్ష్య సహసైవ మిషేణ
సుప్తామ్ ।
MSS@0909@2మన్దం మయి స్పృశతి కణ్టకితాఙ్గయష్టిమ్ ఉత్ఫుల్లగల్లఫలకాం బహుశః
స్మరామి ॥ ౦౯౦౯॥

86 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0910@1అద్యాపి తాం నృపతిశేఖరరాజపుత్రీం సమ్పూర్ణయౌవనమదాలసఘూర్ణనేత్రీమ్



MSS@0910@2గన్ధర్వయక్షసురకిన్నర్నాగకన్యాం స్వర్గాదహో నిపతితామివ చిన్తయామి
॥ ౦౯౧౦॥
MSS@0911@1అద్యాపి తాంప్రణయినీం మృగశావకాక్షీం పీయూషపూర్ణకుచకుమ్భయుగం
వహన్తీమ్ ।
MSS@0911@2పశ్యామ్యహం యది పుర్నదివసావసానే స్వర్గాపవర్గనరరాజసుఖం
త్యజామి
॥ ౦౯౧౧॥
MSS@0912@1అద్యాపి తాం ప్రథమతో వరసున్దరీణాం స్నేహైకపాత్రఘటితామవనీశపుత్రీమ్

MSS@0912@2హంహో జనా మమ వియోగహుతాశనోఽయం సోఢుం న శక్యత ఇతి
ప్రతిచిన్తయామి
॥ ౦౯౧౨॥
MSS@0913@1అద్యాపి తాం ప్రథమమేవ గతం విరాగం నిర్భర్త్స్య
రోషపరుషైర్వచనైర్ముహుర్మామ్ ।
MSS@0913@2ఆన్దోలనేన చ నితమ్బసహాయవృత్త్యా సమ్చిన్తయామి రత్యే
సుదతీమభీక్ష్ణమ్
॥ ౦౯౧౩॥
MSS@0914@1అద్యాపి తాం ప్రథమసంగమజాతలజ్జాం బాలాం రసేన పతితే మయి
మన్దపీఠే ।
MSS@0914@2ఫూర్కారకమ్పితశిఖాతరలప్రదీపం కర్ణోత్పలేన వినివారయతీం స్మరామి
॥ ౦౯౧౪॥
MSS@0915@1అద్యాపి తాం భుజలతార్పితకణ్ఠపాశాం వక్షఃస్థలం మమ పిధాయ
పయోధరాభ్యామ్ ।
MSS@0915@2ఈషన్నిమీలితసలీలవిలోచనాన్తాం పశ్యామి మృగ్ధవదనాం వదనం పిబన్తీమ్
॥ ౦౯౧౫॥
MSS@0916@1అద్యాపి తాం మదనమన్దిరవైజయన్తీమ్ అన్తర్గృహే వివసనాం దధతీం నిశాన్తే

MSS@0916@2అఙ్గైరనఙ్గవిసరైర్మమ గాఢ్మఙ్గమ్ ఆలిఙ్గ్య కేలిశయనే శయితాం స్మరామి

msubhsall.pdf 87
మహాసుభాషితసంగ్రహ

॥ ౦౯౧౬॥
MSS@0917@1అద్యాపి తాం మమ మనఃపరితాపశాన్త్యై చక్షుర్విశుద్ధతటినీమలసాలసాఙ్గీమ్

MSS@0917@2శ్రీఖణ్డఖణ్డఖచితాచితగాత్రయిష్టం తన్వీం సదా హృదయహర్షనిధిం
స్మరామి ॥ ౦౯౧౭॥
MSS@0918@1అద్యాపి తాం మయి కపాటసమీపలీనే మన్మార్గదత్తదృశమాననదత్తహస్తామ్
మద్గోత్రచిహ్నితపదం మృదుకాకలీభిః కించిత్తరఙ్గమనసం మనసా స్మరామి ॥
MSS@0919@1 అద్యాపి
తాం మయి కృతాగసి దృష్టభావాం భాషాం లపత్యపి
ముహుర్నిగృహీతవాచమ్ ।
MSS@0919@2రామాం విరుద్ధఘనమన్యుసబాష్పకణ్ఠాం నిఃశ్వాసశుష్యదధరాం రుదతీం
స్మరామి ॥ ౦౯౧౯॥
MSS@0920@1అద్యాపి తాం మయి గతే చిరకోపయన్తీం యాన్తీం సమాగతవతీం
పరివర్తమానామ్ ।
MSS@0920@2ఊర్ధ్వస్థితాం కిమపి మఞ్చతలం నిషణ్ణాం శయ్యాం సమాశ్రతవతీమధికం
స్మరామి ॥ ౦౯౨౦॥
MSS@0921@1అద్యాపి తాం మయి దృశం తుదతీం స్మరామి స్మేరాం స్మరద్వరకరాం
మధురాం
సుతారామ్ ।
MSS@0921@2అత్యుద్బలాం సురతలాం కుటిలాం సుశీలాం నిష్పన్దమన్దసమదప్రమదప్రసాదామ్
॥ ౦౯౨౧॥
MSS@0922@1అద్యాపి తాం మయి నిమీలితచారునేత్రే కోఽయం వదేత్యభిహితాం వదతీం
సఖీభిః ।
MSS@0922@2మాతర్న విద్య ఇతి సస్మితముల్లసన్తీమ్ ఉత్ఫుల్లగణ్డఫలకాం నితరాం
స్మరామి
॥ ౦౯౨౨॥
MSS@0923@1అద్యాపి తాం మసృణచన్దనపఙ్కమిశ్ర - కస్తూరికాపరిమలోత్థవిసర్పిగన్దామ్

MSS@0923@2అన్యోన్యచఞ్చుపుటచుమ్బనలగ్నపక్ష్మ - యుగ్మాభిరామనయనాం
శయనే
స్మరామి ॥ ౦౯౨౩॥

88 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0924@1అద్యాపి తాం ముఖగతైరరుణైః కరాగ్రైరాపృచ్ఛ్యమానమపి మాం న


విభాషయన్తీమ్ ।
MSS@0924@2తద్వాష్పపూరితదృశం బహు నిఃశ్వసన్తీం చిన్తాకులాం కిమపి నమ్రముఖీం
స్మరామి ॥ ౦౯౨౪॥
MSS@0925@1అద్యాపి తాం పునః కమలాయతాక్షీం పశ్యామి పీవరపయోధరభారఖిన్నామ్

MSS@0925@2సమ్పీడ్య బాహుయుగలేన పిబామి వక్త్రమ్ ఉన్మత్తవన్మధుకరః కమలం
యథేష్టమ్
॥ ౦౯౨౫॥
MSS@0926@1అద్యాపి తాం యది పునః శ్రవణాయతాక్షీం పశ్యామి దీర్ఘవిరహజ్వరితాఙ్గయష్టిమ్

MSS@0926@2అఙ్గైరహం సముపగూహ్మ తతోఽతిగాఢం నోన్మీలయామి నయనే న చ
తాం
త్యజామి ॥ ౦౯౨౬॥
MSS@0927@1అద్యాపి తాం రహసి దర్పణమీక్షమాణామ్ దృష్ట్వా స్ఫుటం ప్రతినిధిం
మయి
పృష్ఠలీనే ।
MSS@0927@2పశ్యామివేపథుమతీం చ సువిభ్రమాం చ లజ్జాకులాం చ సముదం
జితమన్మథాం చ ॥ ౦౯౨౭॥
MSS@0928@1అద్యాపి తాం విధృతకజ్జలలోలనేత్రాం పృథ్వీం ప్రభూతకుసుమాకులకేశపాశామ్

MSS@0928@2సిన్దూరసంలులితమౌక్తికదన్తకాన్తిమ్ ఆబద్ధహేమకటకాం రహసి స్మరామి
॥ ౦౯౨౮॥
MSS@0929@1అద్యాపి తాం విధృతకకజ్జలలోలనేత్రాం పృథ్వీం ప్రభూతకుసుమాకులకేశపాశామ్

MSS@0929@2సిన్దూరసంలులితమౌక్తికదన్తకాన్తిమ్ ఆబద్ధహేమకటకాం రహసి స్మరామి
॥ ౦౯౨౯॥
MSS@0930@1అద్యాపి తాం విరహవహ్రి నిపోడితాఙ్గీం తన్వీం కురఙ్గనయనాం
సురతైకపాత్రీమ్

msubhsall.pdf 89
మహాసుభాషితసంగ్రహ


MSS@0930@2నానావిచిత్రకుతమణ్డనమావహన్తీం తాం రాజహంసగమనాం సుదతీం
స్మరామి
॥ ౦౯౩౦॥
MSS@0931@1అద్యాపి తాం విహసీతాం కాచభారనమ్రాం ముక్తాకలాపధవలీకృతకణ్ఠదేశామ్

MSS@0931@2తత్కేలిమన్దరగిరౌ కుసుమాయుధస్య కాన్తాం స్మరామి రుచిరోజ్జ్వలపుష్పకేతుమ్
॥ ౦౯౩౧॥
MSS@0932@1అద్యాపి తాం శశిముఖీం నవయౌవనాఢ్యాం పీనస్తనీం పునరహం యది
గౌరకాన్తిమ్ ।
MSS@0932@2పశ్యామి మన్మథశరానలపీడితాఙ్గీం గాత్రాణి సమ్ప్రతి కరోమి సుశీతలాని
॥ ౦౯౩౨॥
MSS@0933@1అద్యాపి తాం శిఖరచారువలక్షదన్తైర్ముఖ్యాని కున్దముకులాని జితాం చ
సాధ్వీమ్ ।
MSS@0933@2సంచిన్తయామి సతతం ప్రవిలోలిచిత్తాం కామేషునీరజదృశం వనజావతంసామ్
॥ ౦౯౩౩॥
MSS@0934@1అద్యాపి తాం సమపనీతనితమ్బవస్త్రాం శ్యామాం చ సాధ్వసరసాకులవిహ్వలాఙ్గీమ్

MSS@0934@2ఏకేన పాణికమలేన పిధాయ గృహ్యమ్ అన్యేన నాభికుహరం దధతీం
స్మరామి
॥ ౦౯౩౪॥
MSS@0935@1అద్యాపి తాం సలలితశ్లథకేశపాశామ్ ఈషత్సమున్మిషితఘూర్ణితవక్రనేత్రామ్

MSS@0935@2సుప్తోత్థితాం విదధతీం ముహురఙ్గభఙ్గ పశ్యామి దష్టమధరం బహుశః
స్పృశన్తీమ్ ॥ ౦౯౩౫॥
MSS@0936@1అద్యాపి తాం సునిపుణం యతతా మయాపి దృష్టం న యత్సదృశతో
వదనం
కదాచిత్ ।
MSS@0936@2సౌన్దర్యనిర్జితరతి ద్విజరాజకాన్తి కాన్తామిహాతివిమలత్వమహాగుణేన ॥
౦౯౩౬॥

90 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0937@1అద్యాపి తాం సురతఘూర్ణనిమీలితాక్షీం స్రస్తాఙ్గయష్టగలితాంశుకకేశపాశామ్



MSS@0937@2శ‍ృఙ్గారవారిరుహకాననరాహహంసీం జన్మాన్తరేఽపి నిధనేఽప్యనుచిన్తయామి
॥ ౦౯౩౭॥
MSS@0938@1అద్యాపితాం సురతజాగరఘూర్ణమాన- తిర్యగ్వలత్తరలతారక్దీర్ఘనేత్రామ్ ।
MSS@0938@2శ‍ృఙ్గారసారకమలాకరరాజహంసీం వ్రీడావినమ్రవదనాముషసి స్మరామి
॥ ౦౯౩౮॥
MSS@0939@1అద్యాపి తాం సురతతాణ్డవసూత్రధారం దుర్వారదర్పజఘనగ్లపితాఙ్గయష్టిమ్

MSS@0939@2అఙ్గం రసైః సముపగుహ్య కటిం దధానాం కించిన్నిమీలనయనాం మనసా
స్మరామి ॥ ౦౯౩౯॥
MSS@0940@1అద్యాపి తాం సురతతాణ్డవసూత్రధారీం పూర్ణేన్దుసున్దరముఖీం
మదవిహ్వలాఙ్గీమ్ ।
MSS@0940@2తన్వీం విశాలజఘనస్తనభారనమ్రాం వ్యాలోలకున్తలకలాపవతీం స్మరామి
॥ ౦౯౪౦॥
MSS@0941@1అద్యాపి తాం సురతలబ్ధయశఃపతాకాం లమ్బాలకాం విరహపాణ్డురగణ్డభిత్తిమ్

MSS@0941@2స్వప్నేఽపి లోలనయనాం క్షణదృష్టనష్టాం విద్యాం ప్రమాదగుణితామివ
సంస్మరామి ॥ ౦౯౪౧॥
MSS@0942@1అద్యాపి తాం సురభినిర్భరదన్తభాజం ధావన్తమాస్యకమలం చలచఞ్చరీకమ్

MSS@0942@2కించిచ్చలల్లలితకుఞ్చితవామనేత్రాం పశ్యామి కేలికమలేన నివారయన్తీమ్
॥ ౦౯౪౨॥
MSS@0943@1అద్యాపి తాం సువదనాం వలభౌ నిషణ్ణాం తద్గేహసంనిధిపదే మయి
దృష్టమాత్రే ।
MSS@0943@2వీతోత్తరాం ప్రియసఖీషు కుతస్మరాసు లజ్జావిలాసహసితాం హృది
చిన్తయామి
॥ ౦౯౪౩॥
MSS@0944@1అద్యాపి తాం సువదనాం స్తనభారనభ్రాం శ్యామాం చ వామనయనాం
రమణీయగాత్రీమ్ ।

msubhsall.pdf 91
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0944@2నిద్రాలసామలకనిర్జితషట్పదాలిం సంచిన్తయామి సతతం స్మరవైజయన్తీమ్


॥ ౦౯౪౪॥
MSS@0945@1అద్యాపి తాం సుశయితాం క్షణవిప్రబుద్ధాం నిద్రాలసాం హృది వహామి
కృతాఙ్గభఙ్గామ్ ।
MSS@0945@2జృమ్భావతీర్ణముఖమారుతగన్ధలబ్ధ - ముఘభ్రమద్భ్రమరవిభ్రమలోలనేత్రామ్
॥ ౦౯౪౫॥
MSS@0946@1అద్యాపి తాం స్తిమితవస్త్రమివాఙ్గలగ్నాం ప్రౌఢప్రతాపమదనానలతప్తదేహామ్

MSS@0946@2బాలామనాథశరణామనుకమ్పనీయాం ప్రాణాధికాం క్షణమహం న హి
విస్మరామి
॥ ౦౯౪౬॥
MSS@0947@1అద్యాపి తాని స్మితముఖీం పురుషాయితేషు లమ్బాలకాకులకపోలలతాం
స్మరామి ।
MSS@0947@2ఆన్దోలనశ్రమజలాకులవిహ్వలాఙ్గీం శ్వాసోత్తరం చ నిభృతం చ
ముహుర్వదన్తీమ్ ॥ ౦౯౪౭॥
MSS@0948@1అద్యాపి తాని పరివర్తితకంధరాణి కించిత్క్షుతత్రుటితకఞ్చుకజాలకాని ।
MSS@0948@2తస్యా భుజాగ్రలులదుద్వలకున్తలాని చిత్తే స్ఫురన్తి మమ వక్రవిలోచనాని
॥ ౦౯౪౮॥
MSS@0949@1అద్యాపి తాని మమ చేతసి సంస్ఫురన్తి కర్ణాన్తసంగతకటాక్షనిరీక్షితాని ।
MSS@0949@2తస్యాః స్మరజ్వరకరాణి మదాలసాని లీలావిలాసబహులాని విలోచనాని ॥
౦౯౪౯॥
MSS@0950@1అద్యాపి తాని మమ చేతసి సంస్ఫురన్తి బిమ్బోష్ఠదేశపరికీర్ణశుచిస్మతాని ।
MSS@0951@1అద్యాపి తాని మృదువాక్యసుభాషితాని తిర్థగ్వివర్త్తినయనాన్తనిరీక్షణాని
లీలాలసాఞ్చితగతాని శుచిస్మితాని తస్యాః స్మరామి మదవిభ్రమచేష్టితాని ॥
MSS@0952@1అద్యాపి తామనిభృతక్రమమాగతం చ మాం ద్వారి వీక్ష్య శయనే నిమిషేణ
సుప్తామ్ ।
MSS@0952@2మన్దం మయి స్పృశతి కణ్డకితాఙ్గయష్టిమ్ ఉత్ఫుల్లగణ్డఫలకాం బహుశః
స్మరామి ॥ ౦౯౫౨॥

92 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0953@1అద్యాపి తామనునయత్యపి చాటుపూర్వం కోపాత్ ప్రాకృతముఖీం మయి


సాపరాధే ।
MSS@0953@2ఆలిఙ్గతి ప్రసభముత్పులకాఙ్గయష్టిం మామేతే దుఃసహమివోక్తవతీం
స్మరామి
॥ ౦౯౫౩॥
MSS@0954@1అద్యాపి తామనునయత్యపి మయ్యసక్తాం వ్యావృత్త్య కేలిశయనే శయితాం
పరాచీమ్ ।
MSS@0954@2నిద్రాకులామివ మమాభిముఖీభవన్తీం ప్రాతర్మదఙ్గనిహితైకభుజాం స్మరామి
॥ ౦౯౫౪॥
MSS@0955@1అద్యాపి తామభివిశాలనితమ్బబిమ్బాం గమ్భీరనాభికుహరాం
తనుమధ్యభాగామ్ ।
MSS@0955@2అమ్లానకోమలమృణాలసమానబాహుం లీలాలసాఞ్చితగతిం మనసా
స్మరామి ॥ ౦౯౫౫॥
MSS@0956@1అద్యాపి తామరుణయత్యరుణేన్తరిక్షమ్ ఆపృచ్ఛమానమపి నామ
విధారయన్తీమ్ ।
MSS@0956@2ఉత్థాప్య నిశ్చలదృశౌ మమ నిఃశ్వసన్తీం చిన్తాకులాం కిమపి నమ్రముఖీం
స్మరామి ॥ ౦౯౫౬॥
MSS@0957@1అద్యాపి తామలమసీలితచారునేత్రాం లోలద్భుజావలయఝంకృతిమావహన్తీమ్

MSS@0957@2వేల్లత్కరోరుకుచమున్నమితస్వకర్ణే కణ్డూయనం విదధతీం హృది
చిన్తయామి
॥ ౦౯౫౭॥
MSS@0958@1అద్యాపి తామవహితాం మనసాచలేన సంచిన్తయామి యువతీం మమ
జీవితాశామ్ ।
MSS@0958@2నాన్యోపభుక్తనవయౌవనభారసారాం జన్మాన్తరేఽపి మమ సైవ గతిర్యథా
స్యాత్ ॥ ౦౯౫౮॥
MSS@0959@1అద్యాపి తామవిగణయ్య కృతాపరాధమ్ ఆపాదమూలపతితం సహసా
చలన్తీమ్ ।
MSS@0959@2వస్త్రాఞ్చలం మమ కరాన్నిజమాక్షిపన్తీం మా మేతి రోషపరుషం వదతీం
స్మరామి ॥ ౦౯౫౯॥

msubhsall.pdf 93
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0960@1అద్యాపి తామహమలజ్జితపూర్వఘృష్టే శయ్యాతలే సుశయితాం


మదనోత్సవాయ ।
MSS@0960@2వీర్ణావతీం వికచచమ్పకపుష్పనాసాం ధ్యాయామి చేతసి సదా నదతీం
శుభాఙ్గీమ్ ॥ ౦౯౬౦॥
MSS@0961@1అద్యాపి తామిత ఇతశ్చ పురశ్చ పశ్చాద్ అన్తర్బహిః పరిత ఏవ
పరిభ్రమన్తీమ్ ।
MSS@0961@2పశ్యామి ఫుల్లకనకామ్బుజసంనిభేన్ వక్త్రేణ తిర్యగపవర్తితలోచనేన
॥ ౦౯౬౧॥
MSS@0962@1అద్యాపి తాముపవనే పరిచారయుక్తాం సంచిన్తయామ్యుపగతాం
మదనోత్సవాయ ।
MSS@0962@2మాం పార్శ్వసంనిహితలోకభయాత్ సశఙ్కం
వ్యావర్తితేక్షణమనుక్షణమీక్షమాణామ్ ॥ ౦౯౬౨॥
MSS@0963@1అద్యాపి తాముభయపార్శ్వగహారరమ్యాం వాసన్తికాకుసుమభాసిత్తకఞ్చుకాం
చ।
MSS@0963@2రాకాభిరామవిధుమణ్డలవల్గువవత్రాం లావణ్యనిర్జ్జితరయాం సతతం
స్మరామి
॥ ౦౯౬౩॥
MSS@0964@1అద్యాపి తామురసిజద్వయమున్నమయ్య మధ్యే వలిత్రితయలక్షితరోమరాజిమ్

MSS@0964@2ధ్యాయామి వేల్లితభుజాం విహితాఙ్గభఙ్గం వ్యాజేన నాభికుహరం మమ
దర్శయన్తీమ్ ॥ ౦౯౬౪॥
MSS@0965@1అద్యాపి తిష్ఠతి దృశోరిదముత్తరీయం ధర్తుం పునః స్తనతటే గలితం
ప్రవృత్తా ।
MSS@0965@2వాచం నిశమ్య నయనం నయనం మమేతి కించిత్తదా యద్కరోత్
స్మితమాయతాక్షీ
॥ ౦౯౬౫॥
MSS@0966@1అద్యాపి దుర్నివారం స్తుతికన్యా భజతి కౌమారమ్ ।
MSS@0966@2మద్భ్యో న రోచతే సా- ఽసన్తోఽప్యస్యై న రోచన్తే ॥ ౦౯౬౬॥

MSS@0967@1అద్యాపి ధావతి మనః కిమహం కరోమి సార్ధం సఖీభిరపి వాసగృహే


సుకాన్తే ।

94 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0967@2కాన్తాఙ్గసంగపరిహాసవిచిత్రనృత్యే క్రీడాభిరామ ఇతి యాతు మదీయకాలః


॥ ౦౯౬౭॥
MSS@0968@1అద్యాపి న స్ఫురతి కేసరభారలక్ష్మీర్న ప్రేఙ్ఖతి ధ్వనితమద్రగుహాన్తరేషు ।
MSS@0968@2మత్తాస్తథాపి కరిణో హరిణాధిపస్య పశ్యన్తి భీతమనసః పదవీం వనేషు
॥ ౦౯౬౮॥
MSS@0969@1అద్యాపి నిర్మలశరచ్ఛశిగౌరకాన్తి చేతో మునేరపి హరేత్ కిముతాస్మదీయమ్

MSS@0969@2వక్త్రం సుధామయమహం యది తత్ ప్రపద్యే చుమ్బన్ పిబామ్యవిరతం
వ్యథతే
మనో మే ॥ ౦౯౬౯॥
MSS@0970@1అద్యాపినానం హరకోపవహ్నిస్త్వయి జ్వలత్యౌర్వ ఇవామ్బురాశౌ ।
MSS@0970@2త్వమన్యథా మన్మథ మద్విధానాం భస్మావశేషః కథమేవముష్ణః ॥
౦౯౭౦॥
MSS@0971@1అద్యాపిరోజ్ఝతి హరః కిల కాలకూటం కూర్మో బిభర్తి ధరణీం పుష్ఠభాగే ।
MSS@0971@2అమ్భోనిధిర్వహతి దుఃసహవాడవాగ్నిం అఙ్గీకృతం సుకృతినః
పరిపాలయన్తి
॥ ౦౯౭౧॥
MSS@0972@1అద్యాపి మారుతవిధూతలతావితానాం వీణావినోదరచనాం మమ
జీవితేశామ్ ।
MSS@0972@2పఞ్చేషురాష్ట్రకమలాం శుభవేదిమధ్యాం ధ్యాయామి చేతసి సర్తీం
మదనాభిరామామ్ ॥ ౦౯౭౨॥
MSS@0973@1అద్యాపి మే నిశి దివా హృదయం దునోతి పూర్ణేన్దుసున్దరసుఖం మమ
వల్లభాయాః ।
MSS@0973@2లావణ్యనిర్జితరతిక్షతకామదర్పం భూయః పురః ప్రతిపదం న విలోక్యతే
యత్ ॥ ౦౯౭౩॥
MSS@0974@1అద్యాపి మే వరతనోర్మధురాణి తస్యా యాన్యర్థవన్తి న చ యాని
నిరర్థకాని ।
MSS@0974@2నిద్రానిమీలితదృశో మదమన్థరాయాస్తాన్యక్షరాణి హృదయే కిమపి ధ్వనన్తి
॥ ౦౯౭౪॥

msubhsall.pdf 95
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0975@1అద్యాపి యే న విహితా విపులాః ప్రబన్ధా విద్యోతమానవిభవాః సుఖయన్తి


విశ్వమ్ ।
MSS@0975@2సోఽయం ద్విశుద్ధగురువంశభవః ప్రసిద్ధో గోపాలదత్త ఉపమేయపదం
కథం స్యాత్ ॥ ౦౯౭౫॥
MSS@0976@1అద్యాపి వాసగృహతో మయి నీయమానే దుర్వారభీషణకరైర్యమదూతకల్పైః

MSS@0976@2కిం
కిం తయా బహువిధం న కృతం మదర్థే వక్తుం న పార్యత ఇతి వ్యథతే
మనో మే ॥ ౦౯౭౬॥
MSS@0977@1అద్యాపి విస్మయకరీ త్రిదశాన్ విహాయ బుద్ధిర్బలాచ్చలతి మే కిమహం
కరోమి ।
MSS@0977@2జానన్నపి ప్రతిముహూర్తమిహాన్తకాలే కాన్తేతి వల్లభతరేతి మమేతి ధీరా ॥
౦౯౭౭॥
MSS@0978@1అద్యాపిశీతద్యుతిరాత్మబిమ్బం నిర్మాయ నిర్మాయ పునర్భునక్తి ।
MSS@0978@2తస్యా ముఖేనాయతలోచనాయాః కర్తుం న శక్తిః సదృశం ప్రియాయాః ॥
౦౯౭౮॥
MSS@0979@1అద్యాపి శ్రవసీ న కుణ్డలచలే కేలిక్వణత్కఙ్కణౌ బాహూ నాపి న
హారిహారవలయాలుణ్ఠా చ కణ్ఠావనిః ।
MSS@0979@2అస్యాః పశ్య తథాపి పఙ్కజదృశో విశ్వం ప్రియం భావుకం పశ్యామః
స్ఫుటతావిభూషణకరాభోగం వపుర్వైభవమ్ ॥ ౦౯౭౯॥
MSS@0980@1అద్యాపి సా మమ మనస్తటినీ సదాస్తే రోమాఞ్చవీచివిలసద్విపులస్వభావా

MSS@0980@2కాదమ్బకేశరరుచిః క్షతవీక్షణం మాం గాత్రక్లమం కథయతీ
ప్రియరాజహంసీ
॥ ౦౯౮౦॥
MSS@0981@1అద్యాపి సున్దరి తవాననచన్ద్రబిమ్బం బన్దీకృతామ్బుజయుగం పరిచుమ్బ్య
చేతః ।
MSS@0981@2త్వత్సంగమోద్భవసుఖం తనుతే తథాపి వైరం కరోతి కరుణావికలో వివేకః
॥ ౦౯౮౧॥
MSS@0982@1అద్యాపి స్తనశైలదుర్గవిషమే సీమన్తినీనాం హృది స్థాతుం వాఞ్ఛతి మాన

96 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

ఏష ధిగితి క్రోధాదివాలోహితః ।
MSS@0982@2ఉద్యద్దూరతరప్రసారితకరః కర్షత్యసౌ తత్క్షణాత్
ఫుల్లత్కైరవకోశనిఃసరదలిశ్రేణీకృపాణం శశీ ॥ ౦౯౮౨॥
MSS@0983@1అద్యాపిహరిహరాదిభిరమరైరపి తత్త్వతో న విజ్ఞాతాః ।
MSS@0983@2భ్రమవిభ్రమబహుమోహా వేశ్యాః సంసారమాయాశ్చ ॥ ౦౯౮౩॥

హి నృశంసస్య పితుస్తే దివసో గతః ।


MSS@0984@1అద్యాపి
MSS@0984@2తమసా పిహితః పన్థా ఏహి పుత్రక శేవహే ॥ ౦౯౮౪॥

MSS@0985@1అద్యాప్యశోకనవపల్లవరక్తహస్తాం ముక్తాఫలప్రచయచుమ్బితచూచుకాగ్రామ్

MSS@0985@2అన్తఃస్మితోచ్ఛ్వసితపాణ్డురగణ్డభిత్తిం తాం వల్లభామలసహంసగతిం
స్మరామి ॥ ౦౯౮౫॥
MSS@0986@1అద్యాప్యహం చలితచారునిమీలితాక్షమ్ ఆస్యం స్మరామి సతతం
సురతావసానే ।
MSS@0986@2తత్కాలనిశ్వసితనిఃసృతకాన్తికాన్తం స్వేదోదబిన్దుపరిదన్తురితం ప్రియాయాః
॥ ౦౯౮౬॥
MSS@0987@1అద్యాప్యహం వరవధూసురతోపభోగం జీవామి నాన్యవిధినా క్షణమన్తరేణ

MSS@0987@2తద్భ్రాతరో మరణమేవ హి దుఃఖశాన్త్యై విజ్ఞాపయామి భవతస్త్వరితం
లునీధ్వమ్ ॥ ౦౯౮౭॥
MSS@0988@1అద్యాప్యహం వికచకున్దసమానదన్తం తిర్యగ్వివర్తితవిశాలవిలోచనాన్తమ్ ।
MSS@0988@2తస్యా ముఖం సువిజితేన్దు న విస్మరామి చోద్యం కృతజ్ఞ ఇవ
సాధుకృతోపకారమ్ ॥ ౦౯౮౮॥
MSS@0989@1అద్యాప్యహం సరసమఞ్జులభృఙ్గనాదమ్ ఈషత్స్మరోల్లసితరాగసుపాణ్డుగణ్డమ్

MSS@0989@2పశ్యామి పూర్ణశరదిన్దుసమానకాన్తి తస్యా ముఖం వికచపఙ్కజపాత్రనేత్రమ్
॥ ౦౯౮౯॥
MSS@0990@1అద్యాప్యహో జగతి సున్దరలక్షపూర్ణే అన్యాన్యముత్తమగుణాధికసమ్ప్రపన్నే

msubhsall.pdf 97
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@0990@2అన్యాభిరప్యుపమితుం న మయా చ శక్యం రూపం తదీయమితి మే


హృదయే
వితర్కః ॥ ౦౯౯౦॥
MSS@0991@1అద్యాప్యున్మదయాతుధానతరుణీచఞ్ చత్కరాస్ఫాలన-
వ్యావల్గన్నృకపాలతాలరణితైర్నృత్యత్పిశాచాఙ్గనాః ।
MSS@0991@2ఉద్గాయన్తి యశాంసి యస్య వితతైర్నాదైః ప్రచణ్డానిల-
ప్రక్షుభ్యత్కరికుమ్భకూటకుహరవ్యక్తై రణక్షోణయః ॥ ౦౯౯౧॥
MSS@0992@1అద్యాభోగిని గాఢమర్మనివహే హర్మ్యాగ్రవేదీజుషాం సద్యశ్చన్దనశోషిణి
స్తనతటే సఙ్గే కురఙ్గీదృశామ్ ।
MSS@0992@2ప్రాయః ప్రశ్లథయన్తి పుష్పధనుషః పుష్పాకరే నిష్ఠితే నిర్వేదం
నవమల్లికాసురభయః సాయంతనా వాయవః ॥ ౦౯౯౨॥
MSS@0993@1అద్యామ్భః పరితః పతిష్యతి భువస్తాపోఽద్య నిర్వాస్యతి క్షేత్రేష్వద్య
యతిష్యతే జనపదః సస్యేషు పర్యుత్సుకః ।
MSS@0993@2నర్తిష్యన్తి తవోదయేఽద్య జలద వ్యాలోలపుచ్ఛచ్ఛద-
చ్ఛత్రచ్ఛాదితమౌలయో దిశి దిశి క్రీడాలసాః కేకినః ॥ ౦౯౯౩॥
MSS@0994@1అద్యారభ్య కఠోరకార్ముకలతావిన్యస్తహస్తామ్బుజస్తావన్న ప్రకటీకరోమి
నయనే
శోణే నిమేషోదయాన్ ।
MSS@0994@2యావత్ సాయకకోతిపాటితరిపుక్ష్మాపాలమౌలిస్ఖలన్
మల్లీమాల్యపతత్పరాగపటలైరామోదినీ మేదినీ ॥ ౦౯౯౪॥
MSS@0995@1అద్యారభ్య న హి ప్రియే పునరహం మానస్య వా భాజనం గృహ్ణీయాం
విషరూపిణః
శఠమతేర్నామాపి సంక్షేపతః ।
MSS@0995@2కిం తేనైవ వినా శశాఙ్కకిరణస్పష్టాట్టహాసా నిశా నైకో వా దివసః
పయోదమలినో యాయాన్ మమ ప్రావృషి ॥ ౦౯౯౫॥
MSS@0996@1అద్యాశనం శిశుజనస్య బలేన జాతం శ్వో వా కథం ను భవితేతి
విచిన్తయన్తీ ।
MSS@0996@2ఇత్యశ్రుపాతమలినీకృతగణ్డదేశా నేచ్ఛేద్దరిద్రగృహిణీ రజనీవిరామమ్
॥ ౦౯౯౬॥
MSS@0997@1అద్యేదం శ్వ ఇదం తథా పరుదిదం కృత్యం పరారి

98 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

త్వదశ్చేతశ్చిన్తయసీత్థమేవ సతతం నిర్వ్యాకులం రే కుతః ।


MSS@0997@2తత్కాలం విలసన్మనోరథలతాకాన్తారదావానలో యస్మిన్ దణ్డధరం
స్మరిష్యసి
సఖే సోఽప్యస్తి కశ్చిత్ క్షణః ॥ ౦౯౯౭॥
MSS@0998@1అద్యేశ్వరాశ్చారణగాయనానాం సదైవ కల్పద్రుమవత్ ఫలన్తి ।
MSS@0998@2సద్భ్యస్తు కించిద్ వచసైవ సాయం దీపాయ కర్పూరమివార్పయన్తి ॥
౦౯౯౮॥
MSS@0999@1అద్యైకేప్రాతరపరే వితతేఽహ్ని తథా పరే ।
MSS@0999@2యాన్తి నిఃసీమ్ని సంసారే కః స్థాతా నను శోచతి ॥ ౦౯౯౯॥

MSS@1000@1 అద్యైవకురు యచ్ఛ్రేయో మా త్వా కాలోఽత్యగాదయమ్ ।


MSS@1000@2అకృతేష్వేవ కార్యేషు మృత్యుర్వై సమ్ప్రకర్షతి ॥ ౧౦౦౦॥

MSS@1001@1అద్యైవ కురు యచ్ఛ్రేయో వృద్ధఃసన్ కిం కరిష్యసి ।


MSS@1001@2స్వగాత్రాణ్యపి భారాయ భవన్తి హి విపర్యయే ॥ ౧౦౦౧॥

MSS@1002@1అద్యైవ యత్ ప్రతిపదుద్గతచన్ద్రలేఖా- సఖ్యం త్వయా తనురియం గమితా


వరాక్యాః ।
MSS@1002@2కాన్తే గతే కుసుమసాయక తత్ ప్రభాతే బాణావలీం కథయ కుత్ర విమోక్ష్యసి
త్వమ్ ॥ ౧౦౦౨॥
MSS@1003@1అద్యైవ శ్వః పరశ్వస్త్రిచతురదివసానన్తరం సాయమహ్ని ప్రాతః ప్రాహ్ణే
పరాహ్ణే క్షణమిహ నివస ప్రస్థితోఽభ్యేహి భూయః ।
MSS@1003@2ఇత్థం రేకాతిరేకానవిదితకపటప్రక్రియానర్థిసార్థాన్ అత్యర్థం వ్యర్థయన్తి
ప్రతిదివసమహో రాజధాన్యాం వదాన్యాః ॥ ౧౦౦౩॥
MSS@1004@1అద్యైవ హసితం గీతం క్రీడితం యైః శరీరిభిః ।
MSS@1004@2అద్యైవ తే న దృశ్యన్తే పశ్య కాలస్య చేష్టితమ్ ॥ ౧౦౦౪॥

MSS@1005@1అద్యోత్సఙ్గవసద్భుజంగకవలక్లేశాదివేశాచల-
ప్రాలేయప్లవనేచ్ఛయానుసరతి శ్రీఖణ్డశైలానిలః ।
MSS@1005@2కిం చ స్నిగ్ధరసాలమౌలిముకులాన్యాలోక్య హర్షోదయాద్ ఉన్మీలన్తి
కుహూఃకుహూరితి
కలోత్తాలాః పికానాం గిరః ॥ ౧౦౦౫॥
MSS@1006@1అద్యోద్యానగృహాఙ్గణే సఖి మయా స్వప్నేన లాక్షారుణః

msubhsall.pdf 99
మహాసుభాషితసంగ్రహ

ప్రోత్క్షిప్తోఽయమశోకదోహదవిధౌ పాదః క్వణన్నూపురః ।


MSS@1006@2తావత్ కిం కథయామి కేలిపటునా నిర్గత్య కుఞ్జోదరాద్ అజ్ఞాతోపనతేన
తేన
సహసా మూర్ధ్నైవ సంభావితః ॥ ౧౦౦౬॥
MSS@1007@1అద్యోన్మీలన్మలయపవనోద్ధూతచూతాంకురాగ్ర -
గ్రాసాస్వాదాదధికమధురైరుచ్చరద్భిర్నినాదైః ।
MSS@1007@2క్వాపి క్వాపి స్మరహుతవహోద్దీపనాయాధ్వగానాం హోతుం
ప్రాణానృచమివ పికః
సామిధేనీమధీతే ॥ ౧౦౦౭॥
MSS@1008@1అద్రాక్షీదపనిద్రకోరకభరవ్యానమ్రవల్లీస్ఖలద్-
ధూలీదుర్దినసూదితామ్బరమసావుద్యానముర్వీపతిః ।
MSS@1008@2ఆస్థానీభవనం వసన్తనృపతేర్దేవస్య చేతోభువః సత్రాగారమనుత్తరం
మధులిహామేకం ప్రపామణ్డపమ్ ॥ ౧౦౦౮॥
MSS@1009@1అద్రాక్షుర్యే నరేన్ద్రా ద్రుపదతనుభువః కేశపాశావకృష్టిం చక్రుర్వాకారయన్
వా మనసి కిమపరం యేఽన్వమన్యన్త మోహాత్ ।
MSS@1009@2సర్వేషామేవ తేషాం సమరమఖభువి క్రోధవహ్ణౌ జుహోతి
ద్విత్రైర్హుంకారమన్త్రైరభిజనసమిధో మధ్యమః పాణ్డవేయః ॥ ౧౦౦౯॥
MSS@1010@1అద్రిష్వఞ్జనపుఞ్జకాన్తి జలద్రప్రాయం చ మూలే దిశామ్ ఊర్ధ్వం
నీలవితానకల్పభవనౌ జమ్బాలలేపోపమమ్ ।
MSS@1010@2తీరే నీరనిధేస్తమాలవిటపిచ్ఛాయాం చ సాయం
శనైరుద్గచ్ఛత్యభిసారికాప్రియతమప్రేమానుకూలం తమః ॥ ౧౦౧౦॥
MSS@1011@1అద్రేః కిం స్విద్వహతి పవనః
శ‍ృఙ్గమిత్యున్ముఖీభిర్దృష్టోత్సాహశ్చకితచకితం ముగ్ధసిద్ధాఙ్గనాభిః ।
MSS@1011@2స్థానాదస్మాత్ సరసనిచులాదుత్పతోదఙ్ముఖః ఖం దిఙ్నాగానాం పథి
పరిహరన్
స్థూలహస్తావలేపాన్ ॥ ౧౦౧౧॥
MSS@1012@1అద్రోహః శౌచానామ్ అచాపలం వ్రతవిశేషనియమానామ్ ।
MSS@1012@2పైశున్యమప్రియాణాం వృత్తిచ్ఛేదో నృశంసచరితానామ్ ॥ ౧౦౧౨॥

MSS@1013@1అద్రోహః సర్వభూతేషు కర్మణా మనసా గిరా ।

100 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1013@2అనుగ్రహశ్చ దానం చ సతాం ధర్మః సనాతనః ॥ ౧౦౧౩॥


MSS@1014@1అద్రోహసమయం కృత్వా మునీనామగ్రతో హరిః ।
MSS@1014@2జఘాన నముచిం పశ్చాద్ అపాం ఫేనేన పార్థివ ॥ ౧౦౧౪॥

MSS@1015@1అద్రోహే సమయం కృత్వా చిచ్ఛేద నముచేః శిరః ।


MSS@1015@2శక్రః సా హి మతా తస్య రిపౌ వృత్తిః సనాతనీ ॥ ౧౦౧౫॥

MSS@1016@1అద్రౌ జీర్ణదరీషు సంకటసరిత్తీరేషు నిమ్నోన్నతే ఊఢా యేన వృషేణ


ధూర్బలవతా యూనా ద్వితీయేన యా ।
MSS@1016@2తాం వృద్ధోఽపి కృశోఽపి దుర్వహ ధురం వోఢుం స ఏవ క్షమో
రథ్యాభడ్డలకైః సమేత్య బహుభిర్నాకృష్యతేఽన్యైర్వృషైః ॥ ౧౦౧౬॥
MSS@1017@1అద్వితీయంనిజం లోకే విలోక్య వహతో ముదమ్ ।
MSS@1017@2ప్రమదావదనస్యాయం దర్పోద్రేకో న తు స్మితమ్ ॥ ౧౦౧౭॥

MSS@1018@1అద్విసంవీక్షణంచక్షురద్విసంమీలనం మనః ।
MSS@1018@2అద్విసంస్పర్శనః పాణిరద్య మే కిం కరిష్యతి ॥ ౧౦౧౮॥

MSS@1019@1అద్వేషపేశలంకుర్యాన్ మనః కుసుమకోమలమ్ ।


MSS@1019@2బభూవ ద్వేషదోషేణ దేవదానవసంక్షయః ॥ ౧౦౧౯॥

MSS@1020@1అద్వైతం సుఖదుఃఖయోరనుగుణం సర్వాస్వవస్థాసు యద్ విశ్రామో


హృదయస్య
యత్ర జరసా యస్మిన్నహార్యో రసః ।
MSS@1020@2కాలేనావరణాత్యయాత్ పరిణతే యత్స్నేహసారే స్థితం భద్రం తస్య
సుమానుషస్య
కథమప్యేకం హి తత్ ప్రాప్యతే ॥ ౧౦౨౦॥
MSS@1021@1అద్వైతమేకం సుఖమున్నయన్తీ విస్మారయన్తీ జగదేవ తన్వి ।
MSS@1021@2ముక్తాశ్రితామాత్మరుచిం వదన్తీ వేదాన్తసిద్ధాన్తకథేవ భాసి ॥ ౧౦౨౧॥

MSS@1022@1అద్వైతోక్తిపటూన్ వటూనపి వయం బాలాన్ నమస్కుర్మహే యే తు


ద్వన్ద్వవదాస్తదీయశిరసి న్యస్యామ వామం పదమ్ ।
MSS@1022@2సింహః స్వీయశిశూన్ నివేశ్య హృదయే సాన్ద్రాదరాదామృశత్యావేశేన
భినత్తి
సంభ్రమపదం మత్తేభకుమ్భస్థలమ్ ॥ ౧౦౨౨॥
MSS@1023@1అద్వైధమానసంయుక్తం శూరం ధీరం విపశ్చితమ్ ।

msubhsall.pdf 101
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1023@2న శ్రీః సంత్యజతే నిత్యమ్ ఆదిత్యమివ రశ్మయః ॥ ౧౦౨౩॥


MSS@1024@1అధః కరోతి యద్రత్నం మూర్ధ్నా ధారయతే తృణమ్ ।
MSS@1024@2దోషస్తస్యైవ జలధే రత్నం రత్నం తృణం తృణమ్ ॥ ౧౦౨౪॥

MSS@1025@1అధః కుర్వన్ప్రజాః సర్వా బహుధా మహిమోల్బణః ।


MSS@1025@2రాజా పర్వణి కస్మింశ్చిద్ భవేదహిభయాకులః ॥ ౧౦౨౫॥

MSS@1026@1అధః క్షిపన్తి కృపణా విత్తం తత్ర యియాసవః ।


MSS@1026@2సన్తస్తు గురుతీర్థాదౌ తదుచ్చైఃపదకాఙ్క్షిణః ॥ ౧౦౨౬॥

MSS@1027@1అధః పశ్యన్ పార్శ్వద్వయవలితసాచీకృతశిరాః శనైః పక్షస్థైర్యాద్దివి


మసృణచక్రాకృతిగతిః ।
MSS@1027@2చిరాచ్చిల్లస్తిర్యక్త్వరితతరమాహారనిపుణో నిపత్యైవాకస్మాచ్చలచరణమూర్ధం
ప్రపతతి ॥ ౧౦౨౭॥
MSS@1028@1అధః పశ్యసి కిం బాలే పతితం తవ కిం భువి ।
MSS@1028@2రే రే మూర్ఖ న జానాసి గతం తారుణ్యమౌక్తికమ్ ॥ ౧౦౨౮॥

MSS@1029@1అధఃపుష్పీ శఙ్ఖపుష్పీ లజ్జాలుర్గిరికర్ణికా ।


MSS@1029@2నీలినీ సహదేవా చ పుత్రమార్జారికా తథా ॥ ౧౦౨౯॥

MSS@1030@1 విష్ణుక్రాన్తాచ సర్వాసాం జటా గ్రాహ్యా రవేర్దినే ।


MSS@1030@2బద్ధా భుజే విలేపాద్వా కాయే శస్త్రౌఘవారికా ॥ ౧౦౩౦॥
MSS@1031@1అధః శేతే శమ్భుస్తవ చరణమాధాయ హృదయే బహిర్ద్వారే
దౌవారికపదముపేతః
కమలజః ।
MSS@1031@2విడౌజా వైఫల్యం భజతి నిజవిజ్ఞాపనకృతే తావహం దాసః స్యామితి మనసి
లజ్జా భయమపి ॥ ౧౦౩౧॥
MSS@1032@1అధఃస్థా రమతే నారీ ఉపరిస్థశ్చ కాముకః ।
MSS@1032@2ప్రసిద్ధం తద్రతం జ్ఞేయం గ్రామబాలజనప్రియమ్ ॥ ౧౦౩౨॥

MSS@1033@1అధనం ఖలు జీవధనం ధనమర్ధధనం మహద్ధనం ధాన్యమ్ ।


MSS@1033@2అతిధనమేతత్ సున్దరి విద్యా చ తపశ్చ కీర్తిశ్చ ॥ ౧౦౩౩॥

MSS@1034@1అధనా అపి తే ధన్యాః సాధవో గృహమేధినః ।


MSS@1034@2యద్గృహా హ్యర్హవర్యామ్బుతృణభూమీశ్వరావరాః ॥ ౧౦౩౪॥

102 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1035@1అధనా ధనమిచ్ఛన్తి వాచం చైవ చతుష్పదాః ।


MSS@1035@2మానవాః స్వర్గమిచ్ఛన్తి మోక్షమిచ్ఛన్తి దేవతాః ॥ ౧౦౩౫॥

MSS@1036@1అధనేనార్థకామేన నార్థః శక్యో వివిత్సతా ।


MSS@1036@2అర్థైరర్థా నిబధ్యన్తే గజైరివ మహాగజాః ॥ ౧౦౩౬॥
MSS@1037@1అధనో దాతుకామోఽపి సమ్ప్రాప్తో ధనినాం గృహమ్ ।
MSS@1037@2మన్యతే యాచకోఽయం ధిగ్ దారిద్ర్యం ఖలు దేహినామ్ ॥ ౧౦౩౭॥

MSS@1038@1అధనోఽయం ధనం ప్రాప్య మాద్యన్నుచ్చైర్న మాం స్మరేత్ ।


MSS@1038@2ఇతి కారుణికో నూనం ధనం మే భూరి నాదదత్ ॥ ౧౦౩౮॥

MSS@1039@1అధమం బాధతే భూయో దుఃఖవేగో న తత్తమమ్ ।


MSS@1039@2పాదద్వయం వ్రజత్యాశు శీతస్పర్శో న చక్షుషీ ॥ ౧౦౩౯॥

ప్రియవియోగభయాని దరిద్రతా ।
MSS@1040@1అధమమిత్రకుమిత్రసమాగమః
MSS@1040@2అపయశః ఖలు లోకపరాభవో భవతి పాపతరోః ఫలమీదృశమ్ ॥
౧౦౪౦॥
MSS@1041@1అధమర్ణశవాజీవిశ్రాద్ధభుగ్దుష్టభూభుజామ్ ।
MSS@1041@2అభిప్రాయా న సిద్ధ్యన్తి తేనేదం ధ్రియతే జగత్ ॥ ౧౦౪౧॥
MSS@1042@1అధమాః కలిమిచ్ఛన్తి సంధిమిచ్ఛన్తి మధ్యమాః ।
MSS@1042@2ఉత్తమా మానమిచ్ఛన్తి మానో హి మహతాం ధనమ్ ॥ ౧౦౪౨॥

MSS@1043@1అధమా ధనమిచ్ఛన్తి ధనమానౌ చ మధ్యమాః ।


MSS@1043@2ఉత్తమా మానమిచ్ఛన్తి మానో హి మహతాం ధనమ్ ॥ ౧౦౪౩॥

MSS@1044@1అధమే సంగతా లక్ష్మీర్నోపభోగాయ కస్యచిత్ ।


MSS@1044@2కర్దమే పతితా ఛాయా సహకారతరోరివ ॥ ౧౦౪౪॥

MSS@1045@1అధమో మాతుకారశ్చ ధాతుకారశ్చ మధ్యమః ।


MSS@1045@2ధాతుమాతుక్రియాకార ఉత్తమః పరికీర్తితః ॥ ౧౦౪౫॥

MSS@1046@1అధమో లక్షణజ్ఞః స్యాన్ మధ్యమో లక్ష్యమాచరేత్ ।


MSS@1046@2లక్ష్యలక్షణసంయుక్త ఉత్తమః పరికీర్తితః ॥ ౧౦౪౬॥

MSS@1047@1అధరం కిల బిమ్బనామకం ఫలమస్మాదితి భవ్యమన్వయమ్ ।


MSS@1047@2లభతేఽధరబిమ్బమిత్యదః పదమస్యా రదనచ్ఛదం వదత్ ॥ ౧౦౪౭॥

MSS@1048@1అధరః కిసలయరాగః కోమలవిటపానుకారిణౌ బాహూ ।

msubhsall.pdf 103
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1048@2కుసుమమివ లోభనీయం యౌవనమఙ్గేషు సంనద్ధమ్ ॥ ౧౦౪౮॥


MSS@1049@1అధరః పద్మరాగోఽయమ్ అనర్ఘః సవ్రణోఽపి తే ।
MSS@1049@2ముగ్ధే హస్తః కిమర్థోఽయమ్ అపార్థ ఇహ దీయతే ॥ ౧౦౪౯॥

MSS@1050@1అధరద్యుతిరస్తపల్లవాముఖశోభా శశికాన్తిలఙ్ఘినీ ।
MSS@1050@2తనురప్రతిమా చ సుభ్రువో న విధేరస్య కృతిం వివక్షతి ॥ ౧౦౫౦॥

MSS@1051@1అధరమధరే కణ్ఠం కణ్ఠే నిధాయ భుజం భుజే హృది చ హృదయం


మధ్యే మధ్యం సరోజదృశో దృఢమ్ ।
MSS@1051@2సరభసమహో చోరావూరుం పదం చ పదే బలాద్ గమయతి జనో ధన్యః
కశ్చిత్
సమాం శిశిరే నిశామ్ ॥ ౧౦౫౧॥
MSS@1052@1అధరమధరే కణ్ఠే కణ్ఠం సచాటు దృశోర్దృశావలికమలికే కృత్వా
గోపీజనేన ససంభ్రమమ్ ।
MSS@1052@2శిశురితి రుదన్ కృష్ణో వక్షఃస్థలే నిహితోఽచిరాన్- నిభృతపులకః
స్మేరః పాయాత్ స్మరాలసవిగ్రహః ॥ ౧౦౫౨॥
MSS@1053@1అధరమమృతం కః సందేహో మధున్యపి నాన్యథా మధురమధికం
ద్రాక్షాయాశ్చ ప్రసన్నరసం ఫలమ్ ।
MSS@1053@2సకృదపి పునర్మధ్యస్థః సన్ రసాన్తరవిజ్జనో వదతు యదిహాన్యత్ స్వాదు
స్యాత్ ప్రియాదశనచ్ఛదాత్ ॥ ౧౦౫౩॥
MSS@1054@1అధరస్య మధురిమాణం కుచకాఠిన్యం దృశోస్తథా తైక్ష్ణ్యమ్ ।
MSS@1054@2కవితాయాః పరిపాకాన్ అనుభవరసికో విజానాతి ॥ ౧౦౫౪॥

MSS@1055@1అధరామృతపానేన మమాస్యమపరాధ్యతు ।
MSS@1055@2మూర్ధ్నో కిమపరాద్ధం యః పాదౌ నాప్నోతి చుమ్బితుమ్ ॥ ౧౦౫౫॥

MSS@1056@1అధరామృతమాధురీధురీణో హరిలీలామురలీనినాద ఏషః ।


MSS@1056@2ప్రతతాన మనఃప్రమోదముచ్చైర్హరిణీనాం హరిణీదృశం మునీనామ్ ॥
౧౦౫౬॥
MSS@1057@1అధరామృతేన పిత్తం నశ్యతి వాయుః పయోధరయుగేన ।
MSS@1057@2అనవరతరతేన కఫం త్రిదోషశమనం వపుర్నార్యాః ॥ ౧౦౫౭॥

MSS@1058@1అధరేణ సమాగమాద్ రదానామ్ అరుణిమ్నా పిహితోఽపి శుక్లభావః ।

104 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1058@2హసితేన సితేన పక్ష్మలాక్ష్యాః పునరుల్లాసమవాప జాతపక్షః ॥ ౧౦౫౮॥


MSS@1059@1అధరేణోన్నతిభాజా భుజంగపరిపీడితేన తే దూతి ।
MSS@1059@3సంక్షోభితం మనో మే జలనిధిరివ మన్దరాగేణ ॥ ౧౦౫౯॥

MSS@1060@1అధరేనవవీటికానురాగో నయనే కజ్జలముజ్జ్వలం దుకూలమ్ ।


MSS@1060@2ఇదమాభరణం నితమ్బనీనామ్ ఇతరద్భూషణమఙ్గదూషణాయ ॥
౧౦౬౦॥
MSS@1061@1అధరే బిన్దుః కణ్ఠే మణిమాలా స్తనయుగే శశప్లుతకమ్ ।
MSS@1061@2తవ సూచయన్తి కేతకి కుసుమాయుధశాస్త్రపణ్డితం రమణమ్ ॥ ౧౦౬౧॥

MSS@1062@1అధరే మధురా సరస్వతీయం నను కర్ణే మణికర్ణికాప్రవాహః ।


MSS@1062@2శిరసి ప్రతిభాతి చారువేణీ కథమేణీనయనా న తీర్థరాజః ॥ ౧౦౬౨॥

MSS@1063@1అధరే వినిహితవంశం చమ్పకకుసుమేన కల్పితోత్తంసమ్ ।


MSS@1063@2వినతం దధానమంసం వామం సతతం నమామి జితకంసమ్ ॥ ౧౦౬౩॥

MSS@1064@1అధరోఽయమధీరాక్ష్యా బన్ధుజీవప్రభాహరః ।
MSS@1064@2అన్యజీవప్రభాం హన్త హరతీతి కిమద్భుతమ్ ॥ ౧౦౬౪॥

MSS@1065@1అధరోష్ఠేచ ఘోణాయాం గణ్డయోశ్చిబుకే తథా ।


MSS@1065@2ముష్కే నాభౌ త్రికే కుక్షావావర్తాస్త్వతినిన్దితాః ॥ ౧౦౬౫॥

MSS@1066@1అధరోఽసౌ కురఙ్గాక్ష్యాః శోభతే నాసికాతలే ।


MSS@1066@2సువర్ణనలికామధ్యాన్ మాణిక్యమివ విచ్యుతమ్ ॥ ౧౦౬౬॥
MSS@1067@1అధర్మం ధర్మమితి యా మన్యతే తమసావృతా ।
MSS@1067@2సర్వార్థాన్ విపరీతాంశ్చ బుద్ధిః సా పార్థ తామసీ ॥ ౧౦౬౭॥

MSS@1068@1అధర్మం ధర్మవేషేణ యదిమం లోకసంకరమ్ ।


MSS@1068@2అభిపత్స్యే శుభం హిత్వా క్రియావిధివివర్జితమ్ ।
MSS@1069@1అధర్మః క్షత్రియస్యైతద్ యద్ వ్యాధిమరణం గృహే ।
MSS@1069@2యుద్ధే తు మరణం యత్ స్యాత్ సోఽస్య ధర్మః సనాతనః ॥ ౧౦౬౯॥

MSS@1070@1అధర్మఃసురసస్తస్య చోత్కటైర్మధురాయతే ।
MSS@1070@2యాదృశైశ్చ ఫలైశ్చైవ సుఫలో లోభపాదపః ॥ ౧౦౭౦॥

MSS@1071@1అధర్మదణ్డనం లోకే యశోఘ్నం కీర్తినాశనమ్ ।


MSS@1071@2అస్వర్గ్యం చ పరత్రాపి తస్మాత్తత్ పరివర్జయేత్ ॥ ౧౦౭౧॥

msubhsall.pdf 105
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1072@1అధర్మదణ్డనంస్వర్గకీర్తిలోకవినాశనమ్ ।
MSS@1072@2సమ్యక్తు దణ్డనం రాజ్ఞః స్వర్గకీర్తిజయావహమ్ ॥ ౧౦౭౨॥
MSS@1073@1అధర్మద్రోహసంయుక్తే మిత్రజాతేఽప్యుపేక్షణమ్ ।
MSS@1073@2ఆత్మవన్మిత్రవర్గే తు ప్రాణానపి పరిత్యజేత్ ॥ ౧౦౭౩॥
న్యాయమార్గేణ వర్తనమ్ ।
MSS@1074@1అధర్మప్రతిషేధశ్చ
MSS@1074@2ఉపకార్యోపకారిత్వమ్ ఇతి వృత్తం మహీపతేః ॥ ౧౦౭౪॥

MSS@1075@1అధర్మమన్యత్రమహీతలేఽస్మిన్ సంక్షోభహేతుం మలినం విచార్య ।


MSS@1075@2నిష్కాసనాయాస్య రుషేవ దేవ సితం యశః సర్వదిశః ప్రయాతి ॥
౧౦౭౫॥
MSS@1076@1అధర్మరుచయో మూఢాస్తిర్యగ్గతిపరాయణాః ।
MSS@1076@2కృచ్ఛ్రాం యోనిమనుప్రాప్య న సుఖం విన్దతే జనాః ॥ ౧౦౭౬॥

MSS@1077@1అధర్మసాధనం బుధా ముధా న జన్తుహింసనం సృజన్తు వేదనిన్దయా భజన్తు


కేవలం దయామ్ ।
MSS@1077@2ఇతి ప్రబోధయన్ విధిం విధాయ వైదికం విధిం విశుద్ధబోధబన్ధురన్తరేధి
బుద్ధదేవ నః ॥ ౧౦౭౭॥
మహాంస్తాత భవేత్ తస్య మహీపతేః ।
MSS@1078@1అధర్మస్తు
MSS@1078@2యో హరేద్ బలిషడ్భాగం న చ రక్షతి పుత్రవత్ ॥ ౧౦౭౮॥

ద్రవ్యమ్ అల్పకాలం తు తిష్ఠతి ।


MSS@1079@1అధర్మాదర్జితం
MSS@1079@2తతః సపత్నమయతే సమూలం తేన నశ్యతి ॥ ౧౦౭౯॥

చ యః ప్రాహ యశ్చాధర్మేణ పృచ్ఛతి ।


MSS@1080@1అధర్మేణ
MSS@1080@2తయోరన్యతరః ప్రైతి విద్వేషం వాధిగచ్ఛతి ॥ ౧౦౮౦॥

తావత్ తతో భద్రాణి పశ్యతి ।


MSS@1081@1అధర్మేణైధతే
MSS@1081@2తతః సపత్నాఞ్ జయతి సమూలస్తు వినశ్యతి ॥ ౧౦౮౧॥

MSS@1082@1అధర్మేషు రసస్తస్య ఉత్క్లేదైర్మధురాయతే ।


MSS@1082@2తాదృశైశ్చ ఫలైశ్చైవ సఫలో లోభపాదపః ॥ ౧౦౮౨॥

MSS@1083@1అధర్మోపచితం విత్తం హరన్త్యన్యేఽల్పమేధసః ।


MSS@1083@2సంభోజనీయాపదేశైర్జలానీవ జలౌకసః ॥ ౧౦౮౩॥

MSS@1084@1అధర్మోపార్జితైరర్థైర్యః కరోత్యౌర్ధ్వదేహికమ్ ।

106 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1084@2న స తస్య ఫలం ప్రేత్య భుఙ్క్తేఽర్థస్య దురాగమాత్ ॥ ౧౦౮౪॥


MSS@1085@1అధర్షితానాంశూరాణాం సమరేష్వనివర్తినామ్ ।
MSS@1085@2ధర్షణామర్షణం భీరు మరణాదతిరిచ్యతే ॥ ౧౦౮౫॥

MSS@1086@1అధశ్చ దూరపాతిత్వం సమే లక్ష్యం సునిశ్చితమ్ ।


MSS@1086@2దృఢస్ఫోటం ప్రకుర్వీత ఊర్ధ్వసంస్థానయోగతః ॥ ౧౦౮౬॥

న యాతి షణ్- న సర్వనారీషు న సఞ్జితోఽన్యతః ।


MSS@1087@1అధస్తనశ్వభ్రభువో
MSS@1087@2న జాయతే వ్యన్తరదేవజాతిషు న భావనజ్యోతిషికేషు సద్రుచిః ॥ ౧౦౮౭॥

MSS@1088@1అధస్తాచ్ఛిద్రితంచర్మ దుర్గన్ధిపరిపూరితమ్ ।
MSS@1088@2మూత్రక్లిన్నం చ తస్యార్థే మా రాజన్ బ్రాహ్మణాన్ వధీః ॥ ౧౦౮౮॥

MSS@1089@1అధాక్షీన్నోలఙ్కామయమయముదన్వన్తమతరద్ విశల్యాం
సౌమిత్రైరయముపనినాయౌషధివరామ్ ।
MSS@1089@2ఇతి స్మారం స్మారం త్వదరినగరీభిత్తిలిఖితం హనూమన్తం దన్తైర్దశతి
కుపితో రాక్షసగణః ॥ ౧౦౮౯॥
MSS@1090@1అధారి పద్మేషు తదఙ్ఘ్రిణా ఘృణా క్వ తచ్ఛయచ్ఛాయలవోఽపి పల్లవే ।
MSS@1090@2తదాస్యదాస్యేఽపి గతోఽధికారితాం న శారదః పార్వికశర్వరీశ్వరః ॥
౧౦౯౦॥
MSS@1091@1అధార్మికాంశ్చక్రూరాంశ్చ దృష్టదోషాన్ నిరాకృతాన్ ।
MSS@1091@2పరేభ్యోఽభ్యాగతాంశ్చైవ దూరాదేతాన్ వివర్జయేత్ ॥ ౧౦౯౧॥

MSS@1092@1అధార్మికోనరో యో హి యస్య చాప్యనృతం ధనమ్ ।


MSS@1092@2హింసారతిశ్చ యో నిత్యం నేహాసౌ సుఖమేధతే ॥ ౧౦౯౨॥

MSS@1093@1అధికః స్యాత్ పితుః పుత్రో రూపవిద్యాపరాక్రమైః ।


MSS@1093@2తిష్ఠన్ పిత్రార్జితపదే సుబ్రహ్మణ్యస్తు తాదృశః ॥ ౧౦౯౩॥

MSS@1094@1అధికరతలతల్పం కల్పితస్వాపలీలా- పరిమిలననిమీలత్పాణ్డిమా


గణ్డపాలీ ।
MSS@1094@2సుతను కథయ కస్య వ్యఞ్జయత్యఞ్జసైవ స్మరనరపతిలీలాయౌవరాజ్యాభిషేకమ్
॥ ౧౦౯౪॥
MSS@1095@1అధికారఋణం గర్భశ్చతుర్థం శ్వానమైథునమ్ ।
MSS@1095@2ఆగమే పరమం సౌఖ్యం నిర్గమే దుఃఖకారణమ్ ॥ ౧౦౯౫॥

msubhsall.pdf 107
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1096@1అధికారాభిషేకేషు మృదఙ్గవచనం శ‍ృణు ।


MSS@1096@2బద్ధా దణ్డహతా రిక్తా భవిష్యసి యథా వయమ్ ॥ ౧౦౯౬॥
MSS@1097@1అధికారేణయో యుక్తః కథం తస్యాస్తి ఖణ్డనమ్ ।
MSS@1097@2నీచేషూపకృతం రాజన్ బాలుకాస్వివ ముద్రితమ్ ॥ ౧౦౯౭॥

MSS@1098@1అధికోన్నతైరపి సుదారుణాన్వితైరసకృద్భ్రమత్పశుగణాఙ్ఘ్రిపీడితైః ।
MSS@1098@2విధిసిద్ధనైకగుణసస్యసమ్పదాం విరసస్వభావకఠినైరలం ఖలైః
॥ ౧౦౯౮॥
MSS@1099@1అధిగగనమనేకాస్తారకా రాజ్యభాజః ప్రతిగృహమిహ దీపా దర్శయన్తి
ప్రభుత్వమ్ ।
MSS@1099@2దిశి దిశి విలసన్తః సన్తి ఖద్యోతపోతాః సవితరి పరిభూతే కిం న
లోకైర్వ్యలోకి ॥ ౧౦౯౯॥
MSS@1100@1అధిగతపరమార్థాన్ పణ్డితాన్ మావమంస్థాస్తృణమివ లఘు లక్ష్మీర్నైవ
తాన్ సంరుణద్ధి ।
MSS@1100@2అభినవమదలేఖాశ్యామగణ్డస్థలానాం న భవతి బిసతన్తుర్వారణం
వారణానామ్
॥ ౧౧౦౦॥
MSS@1101@1అధిగతమహిమా మనుష్యలోకే బత సుతరామవసీదతి ప్రమాదీ ।
MSS@1101@2గజపతిరురుశైలశ‍ృఙ్గవఋష్మా గురురవమజ్జతి పఙ్కభాఙ్న దారు
॥ ౧౧౦౧॥
MSS@1102@1అధిగత్యేదృగేతస్యాహృదయం మృదుతాముచోః ।
MSS@1102@2ప్రతీమ ఏవ వైముఖ్యం కుచయోర్యుక్తవృత్తయోః ॥ ౧౧౦౨॥

MSS@1103@1అధిగమనమనేకాస్తారకా రాజమానాః ప్రతిగృహమపి దీపాః ప్రాప్నువన్తి


ప్రతిష్ఠామ్ ।
MSS@1103@2దిశి దిశి వికసన్తః సన్తి ఖద్యోతపోతాః సవితరి ఉదితేఽస్మిన్ కిం ను
లోకైరలోకి ॥ ౧౧౦౩॥
MSS@1104@1అధిగమ్యాశుగోలక్ష్యమ్ ఏకః శామ్యతి మార్గణః ।
MSS@1104@2అనురోధస్థిరతయా న చ శక్యప్రతారణః ॥ ౧౧౦౪॥

MSS@1105@1అధిదేహలి హన్త హేమవల్లీ శరదిన్దుః సరసీరుహే శయానః ।


MSS@1105@2అధిఖఞ్జనచఞ్చు మౌక్తికాలీ ఫలితం కస్య సుజన్మనస్తపోభిః ॥ ౧౧౦౫॥

108 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1106@1అధిపఞ్చవటీకుటీరవర్తి స్ఫుటితేన్దీవరసున్దరోరుమూర్తి ।
MSS@1106@2అపి లక్ష్మణలోచనైకలక్ష్యం భజత బ్రహ్మ సరోరుహాయతాక్షమ్ ॥
౧౧౦౬॥
స్యాద్బల్లవపల్లవోఽపి వాచాలః ।
MSS@1107@1అధిభిల్లపల్లిగల్లం
MSS@1107@2నాగరనరవరపరిషది కస్య ముఖాదక్షరం క్షరతి ॥ ౧౧౦౭॥

MSS@1108@1అధియామిని గజగామిని కామిని సౌదామినీవ యం వ్రజసి ।


MSS@1108@2జలదేనేవ న జానే కతి కతి సుకృతాని తేన విహితాని ॥ ౧౧౦౮॥

MSS@1109@1అధిరజనిజగామ ధామ తస్యాః ప్రియతమయేతి రుషా స్రజావనద్ధః ।


MSS@1109@2పదమపి చలితుం యువా న సేహే కిమివ న శక్తిహరం ససాధ్వసానామ్ ॥
౧౧౦౯॥
MSS@1110@1అధిరజని ప్రిఅయసవిధే కథ్మపి సంవేశితా బలాద్ గురుభిః ।
MSS@1110@2కిం భవితేతి సశఙ్కం పఙ్కజనయనా పరామృశతి ॥ ౧౧౧౦॥

MSS@1111@1అధిరజనిముఖే యః సాన్ద్రలాక్షానురాగైర్వ్యతికరిత ఇవోచ్చైః పాటలత్వం


దధానః ।
MSS@1111@2ఉషసి స ఖలు దీపః పాననిర్ధూతరాగః స్ఫురదధర ఇవాయం ధసరత్వం
బిభర్తి ॥ ౧౧౧౧॥
MSS@1112@1అధిరజని వ్యాధగృహే సుఖమననభూతమనుభూయ ।
MSS@1112@2అపశోకకోకమిథునం జీవనదానేసముల్లసతి ।
MSS@1113@1అధిరోహార్య పాదాభ్యాం పాదుకే హేమభూషితే ।
MSS@1113@2ఏతే హి సర్వలోకస్య యోగక్షేమం విధాస్యతః ॥ ౧౧౧౩॥

MSS@1114@1అధిలవఙ్గమమీ రజసాధికం మలినితాః సుమనోదలతాలినః ।


MSS@1114@2స్ఫుటమితి ప్రసవేన పురోఽహసత్ సపది కున్దలతా దలతాలినః ॥
౧౧౧౪॥
MSS@1115@1అధిశ్రీరుద్యానే త్వమసి భవతః పల్లవచయో ధురీణః కల్యాణే తవ జగతి
శాఖా శ్రమహరా ।
MSS@1115@2ముదే పుష్పోల్లేఖః ఫలమపి చ తుష్ట్యై తనభృతాం రసాల త్వాం
తస్మాచ్ఛ్రయతి శతశః కోకిలకులమ్ ॥ ౧౧౧౫॥
MSS@1116@1అధిష్ఠానంసమిచ్ఛన్తి హ్యచలం నిర్బలే సతి ।
MSS@1116@2సంసారే సర్వభూతానాం తృణబిన్దువదస్థిరే ॥ ౧౧౧౬॥

msubhsall.pdf 109
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1117@1అధీతపఞ్చాశుగబాణవఞ్చనే స్థితా మదన్తర్బహిరేషి చేదురః ।


MSS@1117@2స్మరాశుగేభ్యో హృదయ బిభేతు న ప్రవిశ్య తత్త్వన్మయసపుటే మమ ॥
౧౧౧౭॥
శిశుత్వే ధనోర్జితే హారిణి యౌవనే చ ।
MSS@1118@1అధీతవిద్యైర్విగతే
MSS@1118@2సేవ్యా నితమ్బాస్తు విలాసినీనాం తతస్తదర్థం ధరణీధరాణామ్ ॥
౧౧౧౮॥
MSS@1119@1అధీతస్య చ తప్తస్య కర్మణః సుకృతస్య చ ।
MSS@1119@2షష్ఠం భజతి భాగం తు ప్రజా ధర్మేణ పాలయన్ ॥ ౧౧౧౯॥

MSS@1119@3షడ్భాగస్య న భోక్తాసౌ రక్షతే న ప్రజాః కథమ్ ॥ ౧౧౧౯॥


ప్రణయన్నుపాధిభిః ।
MSS@1120@1అధీతిబోధాచరణప్రచారణైర్దశాశ్చతస్రః
MSS@1120@2చతుర్దశత్వం కృతవాన్ కుతః స్వయం న వేద్మి విద్యాసు చతుర్దశస్వయమ్
॥ ౧౧౨౦॥
MSS@1121@1అధీతే తు మహాభాష్యే వ్యర్థా సా పదమఞ్జరీ ।
MSS@1121@2నాధీతే తు మహాభాష్యే వ్యర్థా సా పదమఞ్జరీ ॥ ౧౧౨౧॥

MSS@1122@1అధీత్యచతురో వేదాన్ ధర్మశాస్త్రాణ్యనేకశః ।


MSS@1122@2పరం తత్త్వం న జానాతి దర్వీ పాకరసానివ ॥ ౧౧౨౨॥

చతురో వేదాన్ వ్యాకృత్యాష్టాదశ స్మృతీః ।


MSS@1123@1అధీత్య
MSS@1123@2అహో శ్రమస్య వైఫల్యమ్ ఆత్మాపి కలితో న చేత్ ॥ ౧౧౨౩॥

MSS@1124@1అధీత్య నీతిం యస్మాచ్చ నీతియుక్తో న దృశ్యతే ।


MSS@1124@2అనభిజ్ఞశ్చ సాచివ్యం గమితః కేన హేతునా ॥ ౧౧౨౪॥

MSS@1125@1అధీత్య వేదాన్ పరిసంస్తీర్య చాగ్నీన్ ఇష్ట్వా యజ్ఞైః పాలయిత్వా ప్రజాశ్చ



MSS@1125@2గోబ్రాహ్మణార్థే శస్త్రపూతాన్తరాత్మా హతః సంగ్రమే క్షత్రియః స్వర్గమేతి
॥ ౧౧౨౫॥
MSS@1126@1అధీత్య
సకలం శ్రుతం చేరముపాస్య ఘోరం తపో యదిచ్ఛసి ఫలం
తయోరహ హి లాభపూజాదికమ్ ।

110 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1126@2ఛినత్సి తరుపల్లవప్రసరమేవ శూన్యాశయః కథం సముపలిప్సతే


సురసమస్య
పక్వం ఫలమ్ ।
MSS@1127@1అధీత్యేదం యథాశాస్త్రం నరో జానాతి సత్తమః ।
MSS@1127@2ధర్మోపదేశవిఖ్యాతం కార్యాకార్యం శుభాశుభమ్ ॥ ౧౧౨౭॥

MSS@1128@1అధీయతే విజానన్తి విరజ్యన్తి ముహుర్ముహుః ।


MSS@1128@2నాత్యన్తాయ నివర్తన్తే నరా వషమ్యతో విధేః ॥ ౧౧౨౮॥

MSS@1129@1అధీయీత బ్రాహ్మణోఽథో యజేత దద్యాదియాత్ తీర్థముఖ్యాని చైవ ।


MSS@1129@2అధ్యాపయేద్యాజయేచ్చాపి యాజ్యాన్ ప్రతిగ్రహాన్ వా విదితాన్ ప్రతీచ్ఛేత్
॥ ౧౧౨౯॥
MSS@1130@1తథా రాజన్యో రక్షణం వై ప్రజానాం కృత్వా ధర్మేణాప్రయత్తోఽథ దత్త్వా

MSS@1130@2యజ్ఞైరిష్ట్వా సర్వవేదానధీత్య దారాన్ కృత్వా పుణ్యకృదావసేద్ గృహాన్
॥ ౧౧౩౦॥
కృషిగోరక్షపణ్యైర్విత్తం చిన్వన్ పాలయన్నప్రమత్తః ।
MSS@1131@1వైశ్యోఽధీత్య
MSS@1131@2ప్రియం కుర్వన్ బ్రాహ్మణక్షత్రియాణాం ధర్మశీలః పుణ్యకృదావసేద్
గృహాన్
॥ ౧౧౩౧॥
MSS@1132@1పరిచర్యాం వన్దనం బ్రాహ్మాణానాం నాధీయీత ప్రతిషిద్ధోఽస్య యజ్ఞః ।
MSS@1132@2నిత్యోత్థితో భూతయేఽతన్ద్రితహః స్యాద్ ఏష స్మృతః శూద్రధర్మః
పురాణః
॥ ౧౧౩౨॥
MSS@1133@1అధీరః కర్కశః స్తబ్ధః కుచేలః స్వయమాగతః ।
MSS@1133@2ఏతే పఞ్చ న పూజ్యన్తే బృహస్పతిసమా యది ॥ ౧౧౩౩॥

MSS@1134@1అధీరాక్ష్యాః పీనస్తనకలశమాస్కన్దసి ముహుః క్రమాదూరుద్వన్ద్వం


కలయసి
చ లావణ్యలలితమ్ ।
MSS@1134@2భుజాశ్లిష్టో హర్షాదనుభవసి హస్తాహతికలామ్ ఇదం వీణాదణ్డం ప్రకటయ
ఫలం కస్య తపసః ॥ ౧౧౩౪॥

msubhsall.pdf 111
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1135@1అధునా దధిమన్థనానుబన్ధం కురుషే కిం గురువిభ్రమాలసాఙ్గి ।


MSS@1135@2కలశస్తని లాలసీతి కుఞ్జే మురలీకోమలకాకలీ మురారేః ॥ ౧౧౩౫॥

MSS@1136@1అధునా మధుకరపతినా గిలితోఽప్యపకారదంపతీ యేన ।


MSS@1136@2త్రాతః స పాలయేత్త్వాం వికారరహితో వినాయకో లక్ష్మ్యాః ॥ ౧౧౩౬॥

MSS@1137@1అధృతపరిపతన్నిచోలబన్ధం ముషితనకారమవక్రదృష్టిపాతం ।
MSS@1137@2ప్రకటహసితమున్నతాస్యబిమ్బం పురసుదృశఃస్మరచేష్టితం స్మరామి ॥
౧౧౩౭॥
MSS@1138@1అధృత యద్విరహోష్మణి సజ్జితం మనసిజేన తదూరుయుగం తదా ।
MSS@1138@2స్పృశతి తత్కదనం కదలీతరుర్యది మరుజ్వలదూషరదూషితః ॥
౧౧౩౮॥
MSS@1139@1అధోగతిం చ సమ్ప్రాప్య బిసాః పఙ్కకలఙ్కితాః ।
MSS@1139@2గుణినో నిర్గుణైర్దాశైః కృష్టాః స్వాఙ్కురదర్శితాః ॥ ౧౧౩౯॥

MSS@1140@1అధోదృష్టినైర్కృతికః స్వార్థసాధనతత్పరః ।
MSS@1140@2శఠో మిథ్యావినీతశ్చ బకవ్రతచరో ద్విజః ॥ ౧౧౪౦॥

MSS@1141@1అధోఽధః పశ్యతః కస్య మహిమా నోపచీయతే ।


MSS@1141@2ఉపర్యుపరి పశ్యన్తః సర్వ ఏవ దరిద్రతి ॥ ౧౧౪౧॥

MSS@1142@1అధోముఖీస్త్రీస్తనతుల్యతాప్తయే ప్రతప్య తీవ్రం సుమహత్తరం తపః ।


MSS@1142@2యదా న తామాప తదా హృది స్ఫుటం విదీర్యతే పక్వమిషేణ దాడిమః ॥
౧౧౪౨॥
MSS@1143@1అధోముఖైకదంష్ట్రేణ విషశుక్రప్రవాహిణా ।
MSS@1143@2అనేన దుశ్చికిత్స్యేన జగద్దష్టం భగాహినా ॥ ౧౧౪౩॥

లక్షణం యస్య పరార్ధే నైవ దృశ్యతే ।


MSS@1144@1అధోఽర్ధే
MSS@1144@2అధమః స భవేత్ ఖఙ్గః క్షితీశానాం భయావహః ॥ ౧౧౪౪॥

MSS@1145@1అధోఽర్ధేవర్ణ ఏకః స్యాద్ ఊర్ధ్వార్ధే భిన్నవర్ణకః ।


MSS@1145@2వర్ణసంకరవాన్ ఖడ్గో నృపాణాం భయవర్ధనః ॥ ౧౧౪౫॥

MSS@1146@1అధోవిధానాత్ కమలప్రవాలయోః శిరఃసు దానాదఖిలక్షమాభుజామ్ ।


MSS@1146@2పురేదమూర్ధ్వం భవతీతి వేధసా పదం కిమస్యాఙ్కితమూర్ధ్వరేఖయా ॥
౧౧౪౬॥

112 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1147@1అధ్యయనమిత్రసఙ్గ - ప్రవేశయాత్రావివాహదానేషు ।
MSS@1147@2శుభకార్యేష్వఖిలేష్వపి శస్తః సోమాధ్వగః పవనః ॥ ౧౧౪౭॥
MSS@1148@1అధ్యస్తాన్ధ్యమపూర్వమర్థధిషణైర్గ్రాహ్యం పుమర్థాస్పదం లక్ష్యం
లక్షణభేదతః శ్రుతిగతం నిర్ధూతసాధ్యార్థకమ్ ।
MSS@1148@2ఆమ్నాయాన్తవిభాతవిశ్వవిభవం సర్వావిరుద్ధం పరం సత్యం
జ్ఞానమనర్థసార్థవిధురం బ్రహ్మ ప్రపద్యే సదోమ్ ॥ ౧౧౪౮॥
MSS@1149@1అధ్యాక్రాన్తా వసతిరమునాప్యాశ్రమం సర్వభోగ్యే రక్షాయోగాదయమపి
తపః
ప్రత్యహం సంచినోతి ।
MSS@1149@2అస్యాపి ద్యాం స్పృశతి వశినశ్చారణద్వన్ద్వగీతః పుణ్యః శబ్దో మునిరితి
ముహుః కేవలం రాజపూర్వః ॥ ౧౧౪౯॥
తృణీకుర్వన్తి పణ్డితాన్ ।
MSS@1150@1అధ్యాపయన్తి శాస్త్రాణి
MSS@1150@2విస్మారయన్తి జాతిం స్వాం వరాటాః పఞ్చషాః కరే ॥ ౧౧౫౦॥

MSS@1151@1అధ్యాపితస్యోశనసాపి నీతిం ప్రయుక్తరాగప్రణిధిర్ద్విషస్తే ।


MSS@1151@2కస్యార్థధర్మౌ వద పీడయామి సిన్ధోస్తటావోఘ ఇవ ప్రవృద్ధః ॥ ౧౧౫౧॥

MSS@1152@1అధ్యాపితోఽసి కేనైతాం మశక క్షుద్రతామిహ ।


MSS@1152@2యస్యైవ కర్ణే లగసి పీడాం తస్య కరోషి యత్ ॥ ౧౧౫౨॥

MSS@1153@1అధ్యాయోధనవేది మార్గణకుశానాస్తీర్య ఖడ్గస్రుచా హుత్వారేః పలలం


చరుం
హవిరసృక్ తన్మస్తకస్వస్తికైః ।
MSS@1153@2సంవేష్ట్యాహవనీయమానసదసి ఖ్యోఽసౌ ప్రతాపానలో- ఽస్థాపి
ద్రాగుదకాఞ్జలీకృతచతుఃపాథోధినా శ్రీమతా ॥ ౧౧౫౩॥
MSS@1154@1అధ్యాసామాసురుత్తుఙ్గహేమపీఠాని యాన్యమీ ।
MSS@1154@2తైరూహే కేసరిక్రాన్తత్రికూటశిఖరోపమా ॥ ౧౧౫౪॥

MSS@1155@1అధ్యాసితే వయస్యాయా భవతా మహతా హృది ।


MSS@1155@2స్తనావన్తరసంమాన్తౌ నిష్క్రాన్తౌ బ్రూమహే బహిః ॥ ౧౧౫౫॥

MSS@1156@1అధ్యాసీనాశ్వవారైరుపజనితభయే
హేషమాణైస్తురఙ్గైర్గర్జత్స్ఫూర్జన్మహౌజోత్కటకరటిఘటాకోటిభిర్దుష్ప్రవేశే।

msubhsall.pdf 113
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1156@2సంగ్రామే కల్పకల్పేఽప్యరిజనవిసరైర్మార్గణశ్రేణిబద్ధే బధ్యేఽవధ్యే


నృపేఽపి ప్రభవతి యవసం ప్రాణవిశ్రాణనాయ ॥ ౧౧౫౬॥
MSS@1157@1అధ్యాస్యశాన్తాం కుకుభం శ్ర్గాలీ నరస్య వామా యది రారటీతి ।
MSS@1157@2తదర్థలాభం వితరత్యవశ్యమ్ అర్థక్షయం దక్షిణతో రటన్తీ ॥ ౧౧౫౭॥

MSS@1158@1అధ్యాస్య సౌరభేయం మౌక్తికరుచిరఙ్గణేషు విహితగతిః మాన్యః స ఏవ


హృది మే గౌరీ వామాఙ్గమాశ్రితా యస్య ॥
MSS@1159@1అధ్యాహారః స్మరహరశిరశ్చన్ద్రశేషస్య శేష- స్యాహేర్భూయః
ఫణసముచితః కాయయష్టీనికాయః ।
MSS@1159@2దుగ్ధామ్భోధేర్మునిచులుకనత్రాసనాశాభ్యుపాయః కాయవ్యూహః క్వ
జగతి న
జాగర్త్యదః కీర్తిపూరః ॥ ౧౧౫౯॥
MSS@1160@1అధ్యేతి నృత్యతి లునాతి మినోతి నౌతి క్రీణాతి హన్తి వపతే చినుతే బిభేతి ।
MSS@1160@2ముష్ణాతి గాయతి ధినోతి బిభర్తి భిన్తే లోభేన సీవ్యతి పణాయతి యాచతే
చ ॥ ౧౧౬౦॥
MSS@1161@1అధ్రువేణశరీరేణ ప్రతిక్షణవినాశినా ।
MSS@1161@2ధ్రువం యో నార్జయేద్ధర్మం స శోచ్యో మూఢచేతనః ॥ ౧౧౬౧॥

MSS@1162@1అధ్రువేహి శరీరే యో న కరోతి తపోఽర్జనమ్ ।


MSS@1162@2స పశ్చాత్తప్యతే మూఢో మృతో గత్వాత్మనో గతిమ్ ॥ ౧౧౬౨॥

MSS@1163@1అధ్వక్లాన్తతనుర్నవజ్వరవతీ నృత్యశ్లథాఙ్గీ తథా మాసైకప్రసవా దదాతి


సురతే షణ్మాసగర్భా సుఖమ్ ।
MSS@1163@2విఖ్యాతా విరహస్య సంగమవిధౌ క్రుద్ధప్రసన్నే ఋతు- స్థానే నూతనసంగమే
మధుమదే రాగాస్పదం యోషితః ॥ ౧౧౬౩॥
MSS@1164@1అధ్వనిపదగ్రహపరం మదయతి హృదయం న వా న వా శ్రవణమ్ ।
MSS@1164@2కావ్యమభిజ్ఞసభాయాం మఞ్జీరం కేలివేలాయామ్ ॥ ౧౧౬౪॥

MSS@1165@1అధ్వనీనోఽతిథిర్జ్ఞేయః శ్రోత్రియో వేదపారగః ।


MSS@1165@2మాన్యావేతౌ గృహస్థస్య బ్రహ్మలోకమభీప్సతః ॥ ౧౧౬౫॥
తరవః పథి పథి పథికైరుపాస్యతే ఛాయా ।
MSS@1166@1అధ్వన్యధ్వని
MSS@1166@2విరలః స కోఽపి విటపీ యమధ్వగో గృహగతః స్మరతి ॥ ౧౧౬౬॥

114 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1167@1అధ్వన్యధ్వని భూరుహః ఫలబృతో నమ్రానుపేక్ష్యాదరాద్


దూరాదున్నతిసంశ్రయవ్యసనినః పాన్థస్య ముగ్ధాత్మనః ।
MSS@1167@2యన్మూలం సముపాగతస్య మధురచ్ఛాయాఫలైః కా కథా శీర్ణేనాపి హి
నోపయోగమగమత్ పర్ణేన తాలద్రుమః ॥ ౧౧౬౭॥
MSS@1168@1అధ్వన్యస్య వధూర్వియోగవిధురా భర్తుః స్మరన్తీ యది ప్రాణానుజ్ఝతి కస్య
తన్మహదహో సంజాయతే కిల్బిషమ్ ।
MSS@1168@2ఇత్యేవం పథికః కరోతి హృదయే యావత్ తరోర్మూర్ధని ప్రోద్ఘుష్టం
పరపుష్టయా
తవ తవేత్యుచ్చైర్వచోఽనేకశః ॥ ౧౧౬౮॥
MSS@1169@1అధ్వన్యాః కిల మూలగర్తమధునాప్యాపూరయన్త్యశ్రుభిర్వ్యాక్రోశన్త్యధునా
సబాన్ధవకులాః సాయం ముహూర్తం ద్విజాః ।
MSS@1169@2ఇత్థం యావదిమాని బిభ్రతి శుచం భూతాన్యపి త్వత్కృతే తావత్త్వం న
గతోఽసి పాదప చిరం కీర్త్యాత్మనా వర్తసే ॥ ౧౧౬౯॥
MSS@1170@1అధ్వన్యానాం శిశిరసమయే చణ్డచాణ్డాలకాణ్డ - ప్రాయాః కాయానహహ
పవనాః
క్లేశయన్తో విశన్తి ।
MSS@1170@2బధ్నన్త్యేతే సపది సుదృశాం దుర్భగానామపీహ ప్రౌఢాశ్లేషాశ్లథితదయితం
మూర్ధ్ని సౌభాగ్యపట్టమ్ ॥ ౧౧౭౦॥
MSS@1171@1అధ్వన్యాన్ కతి రున్ధతే కతి దృధాన్ భిన్దన్తి తోయాకరాన్ కేదారాన్ కతి
యజ్జయన్తి కతి చ వ్యాపాటయన్తి ద్రుమాన్ ।
MSS@1171@2వాహిన్యః క్షణలుప్తవారివిభవా వన్యా అవన్యామిమా యః సిన్ధుః
సకలాశ్రయః
స తు పునః కుత్రేతి న జ్ఞాయతే ॥ ౧౧౭౧॥
MSS@1172@1అధ్వన్యైర్మకరన్దశీకరసురామత్తక్వణత్కోకిలే మార్గే మార్గనిరోధినీ
పరిహృతా
శఙ్కేఽశుభాశఙ్కయా ।
MSS@1172@2పాన్థస్త్రీవధపాతకాదుపగతం చణ్డాలచిహ్నం మధోరేషా కిఙ్కిణికేవ
షట్పదమయీ ఝంకారిణీ సంహతిః ॥ ౧౧౭౨॥

msubhsall.pdf 115
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1173@1అధ్వశ్రమాయ చరణౌ విరహాయ దారా అభ్యర్థనాయ వచనం చ


వపుర్జరాయై ।
MSS@1173@2ఏతాని మే విదధతస్తవ సర్వదైవ ధాతస్త్రపా యది న కిం న పరిశ్రమోఽపి
॥ ౧౧౭౩॥
అతిథిం క్షుత్పిపాసితమ్ ।
MSS@1174@1అధ్వశ్రాన్తమవిజ్ఞాతమ్
MSS@1174@2యస్తం న పూజయేద్ భక్త్యా తమాహుర్బ్రహ్మఘాతినమ్ ॥ ౧౧౭౪॥

స్యాత్ ప్రతిబన్ధుమర్హః ।
MSS@1175@1అధ్వాగ్రజాగ్రన్నిభృతాపదన్ధుర్బన్ధుర్యది
MSS@1175@2జోషం జనః కార్యవిదస్తు వస్తు ప్రచ్ఛ్యా నిజేచ్ఛా పదవీం ముదస్తు ॥
౧౧౭౫॥
MSS@1176@1అధ్వాజరా దేహవతాం పర్వతానాం జలం జరా ।
MSS@1176@2అసంభోగో జరా స్త్రీణాం వాక్షల్యం మనసో జరా ॥ ౧౧౭౬॥

MSS@1177@1అధ్వాజరా మనుష్యాణామ్ అనధ్వా వాజినాం జరా ।


MSS@1177@2అమైథునం జరా స్త్రీణామ్ అశ్వానాం మైథునం జరా ॥ ౧౧౭౭॥

MSS@1178@1అధ్వానం నైకచక్రః ప్రభవతి భువనభ్రాన్తిదీర్ఘం విలఙ్ఘ్య ప్రాతః


ప్రాప్తుంరథో మే పునరితి మనసి న్యస్తచిన్తాతిభారః ।
MSS@1178@2సంధ్యాకృష్టావశిష్టస్వకరపరికరైః స్పష్టహేమారపఙ్క్తి
వ్యాకృష్యావస్థితోఽస్తక్షితిభృతి నయతీవైష దిక్చక్రమర్కః ॥ ౧౧౭౮॥
MSS@1179@1అధ్వా న యది నిసఙ్గపఙ్కసంకులితో భవేత్ ।
MSS@1179@2తతః కుతస్తే ధౌరేయ ధుర్యతా వ్యజ్యతామియమ్ ॥ ౧౧౭౯॥

MSS@1180@1అద్వారేణ విశన్త్యేవ బుద్ధిమన్తో రిపోర్గృహమ్ ।


MSS@1180@2అకృత్వా ధర్షణాం పూర్వం కథం యుద్ధం ప్రవర్తతే ॥ ౧౧౮౦॥

MSS@1181@1అనక్షరం రూపమిహ క్షరన్తీ పఞ్చాశదర్ణైరమృతామ్బుపూర్ణైః ।


MSS@1181@2వ్యాకీర్ణవిధ్యమణ్డమదన్తరాలా (?) శబ్దాత్మికా మామవతాత్ సమన్తాత్ ॥
౧౧౮౧॥
జనేన సఖ్యం సంభాషణం దుష్ప్రభుసేవనం చ ।
MSS@1182@1అనక్షరజ్ఞేన
MSS@1182@2ఆలిఙ్గనం లమ్బపయోధరాణాం ప్రత్యక్షదుఃఖం త్రయమేవ భూమౌ ॥
౧౧౮౨॥
MSS@1183@1అనఙ్కురితకూర్చకః స తు సితోపలాఢ్యం పయః స ఏవ ధృతకూచకః

116 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

సలవణామ్బుతక్రోపమః ।
MSS@1183@2స ఏవ సితకూర్చకః క్వథితగుగ్గులోద్వేగకృద్ భవన్తి హరిణీదృశాం
ప్రియతమేషు భావాస్త్రయః ॥ ౧౧౮౩॥
పఞ్చభిః పుష్పైర్విశ్వం వ్యజయతేషుభిః ।
MSS@1184@1అనఙ్గః
MSS@1184@2ఇత్యసంభావ్యమథవా విచిత్రా వస్తుశక్తయః ॥ ౧౧౮౪॥
తస్య కదర్థ్యమానా ముహురామృణాలమ్ ।
MSS@1185@1అనఙ్గతాపప్రశమాయ
MSS@1185@2మధౌ మధౌ నాకనదీనలిన్యో వరం వహన్తాం శిశిరేఽనురాగమ్ ॥
౧౧౮౫॥
MSS@1186@1అనఙ్గపలితం మూర్ధ్ని పశ్యైతద్ విజయధ్వజమ్ ।
MSS@1186@2ఇదానీం జితమస్మాభిస్తవాకించిత్కరాః శరాః ॥ ౧౧౮౬॥

MSS@1187@1అనఙ్గబాణాకులితస్య శంభోః శిరో భవానీచరణేఽతినమ్రమ్ ।


MSS@1187@2విలోక్య కాచిచ్చరణే చరన్తీ పిపీలికా చుమ్బతి చన్ద్రబిమ్బమ్ ॥ ౧౧౮౭॥

MSS@1188@1అనఙ్గమఙ్గలగృహాపాఙ్గభఙ్గితరఙ్గితైః ।
MSS@1188@2ఆలిఙ్గితః స తన్వఙ్గ్యా కార్తార్థ్యం లభతే కదా ॥ ౧౧౮౮॥
భఙ్గయః ।
MSS@1189@1అనఙ్గమఙ్గలభువస్తదపాఙ్గస్య
MSS@1189@2జనయన్తి ముహుర్యూనామ్ అన్తఃసంతాపసంతతిమ్ ॥ ౧౧౮౯॥

MSS@1190@1అనఙ్గమఙ్గలారమ్భకుమ్భావివ పయోధరౌ ।
MSS@1190@2కస్య నార్తిహరౌ తస్యాః కరపల్లవసంవృతౌ ॥ ౧౧౯౦॥

శ‍ృఙ్గారస్వర్ణవిష్టరః ।
MSS@1191@1అనఙ్గరఙ్గపీఠోఽస్యాః
MSS@1191@2లావణ్యసారసంఘాతః సా ఘనా జఘనస్థలీ ॥ ౧౧౯౧॥

తదఙ్గం భఙ్గీభిరఙ్గీకృతమానతాఙ్గ్యాః ।
MSS@1192@1అనఙ్గరఙ్గప్రతిమం
MSS@1192@2కుర్వన్తి యూనాం సహసా యథైతాః స్వాన్తాని శాన్తాపరచిన్తనాని ॥
౧౧౯౨॥
MSS@1193@1అనఙ్గరసచాతురీచపలచారుచేలాఞ్చలశ్చలన్మకరకుణ్డలస్ఫురితకాన్తిగణ్డస్థలః

MSS@1193@2వ్రజోల్లసితనాగరీనికరరాసలాస్యోత్సుకః స మే సపది మానసే స్ఫురతు
కోఽపి
గోపాలకః ॥ ౧౧౯౩॥

msubhsall.pdf 117
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1194@1అనఙ్గలఙ్ఘనాలగ్ననానాతఙ్కాసదఙ్గనా ।
MSS@1194@2సదానఘ సదానన్ద నతాఙ్గాసఙ్గసంగత ॥ ౧౧౯౪॥

నతాఙ్గి తీక్ష్ణతాం నయత్యయస్కార ఇవామ్బుదాగమః ।


MSS@1195@1అనఙ్గశస్త్రాణి
MSS@1195@2మలీమసాఙ్గారరుచాం పయోముచాం తథాహి మధ్యే జ్వలితస్తడిచ్ఛిఖీ ॥
౧౧౯౫॥
MSS@1196@1అనఙ్గీకృతకామానామ్ అనుమానార్హవర్ష్మణామ్ ।
MSS@1196@2ధ్ర్తనిర్మలతీర్థానాం భూతిలేపో విభూషణమ్ ॥ ౧౧౯౬॥

యేన జగత్త్రయీ ।
MSS@1197@1అనఙ్గేనాబలాసఙ్గాజ్జితా
MSS@1197@2స చిత్రచరితః కామః సర్వకామప్రదోఽస్తు వః ॥ ౧౧౯౭॥

MSS@1198@1అనఙ్గోఽయమనఙ్గత్వమ్ అద్య నిన్దిష్యతి ధ్రువమ్ ।


MSS@1198@2యదనేన న సమ్ప్రాప్తః పాణిస్పర్శోత్సవస్తవ ॥ ౧౧౯౮॥

దృష్టిర్భ్రూరనావర్జితా నతా ।
MSS@1199@1అనఞ్జితాసితా
MSS@1199@2అరఞ్జితోఽరుణశ్చాయమ్ అధరస్తవ సున్దరి ॥ ౧౧౯౯॥

MSS@1200@1అనణురణన్మణిమేఖల- మవిరతశిఞ్జానమఞ్జుమఞ్జీరమ్ ।
MSS@1200@2పరిసరణమరుణచరణే రణరణకమకారణం కురుతే ॥ ౧౨౦౦॥
MSS@1201@1అనతిచిరోజ్ఝితస్య జలదేన చిర- స్థితబహుబుద్బుదస్య పయసోఽనుకృతిమ్

MSS@1201@2విరలవికీర్ణవజ్రశకలా సకలామ్ ఇహ విదధాతి ధౌతకలధౌతమహీ ॥
౧౨౦౧॥
MSS@1202@1అనతిశయం స్వర్ణచయం నివహన్ నితరాం ప్రమోదయే స్వాన్తే ।
MSS@1202@2కింతు తవైషా సమ్పత్ కస్యోపకృతే ప్రతిబ్రూహి ॥ ౧౨౦౨॥

MSS@1203@1అనతిశిథిలే పుంభావేన ప్రగల్భబలాః ఖలు ప్రసభమలయః పాథోజాస్యే


నివిశ్య నిరిత్వరాః ।
MSS@1203@2కిమపి ముఖతః కృత్వానీతం వితీర్య సరోజినీ- మధురసముషోయోగే
జాయాం
నవాన్నమచీకరన్ ॥ ౧౨౦౩॥
MSS@1204@1అనధిగతమనోరథస్యపూర్వం శతగుణితేవ గతా మమ త్రియామా ।
MSS@1204@2యది తు తవ సమాగమే తథైవ ప్రసరతి సుభ్రుతతః కృతీ భవేయమ్ ॥
౧౨౦౪॥

118 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1205@1అనధీత్య యథా వేదాన్ న విప్రః శ్రాద్ధమర్హతి ।


MSS@1205@2ఏవమశ్రుతషాడ్గుణ్యో న మన్త్రం శ్రోతుమర్హతి ॥ ౧౨౦౫॥

MSS@1206@1అనధీత్యస్వజశాస్త్రం యోఽన్యశాస్త్రం సమీహతే వక్తుమ్ ।


MSS@1206@2సోఽహేః పదాని గణయతి నిశి తమసి జలే చిరగతస్య ॥ ౧౨౦౬॥

MSS@1207@1అనధీత్యార్థశాస్త్రణి బహవః పశుబుద్ధయః ।


MSS@1207@2ప్రాగల్భ్యాద్వక్తుమిచ్ఛన్తి మన్త్రేష్వభ్యన్తరీకృతాః ॥ ౧౨౦౭॥

MSS@1208@1అనధ్యవసితావగాహనమనల్పధీశక్తినాప్యదృష్టపర్మార్థతత్త్వమధికాభియోగైరపి

MSS@1208@2మతం మమ జగత్యలబ్ధసదృశప్రతిగ్రాహకం ప్రయాస్యతి పయోనిధేః పయ
ఇవ స్వదేహే జరామ్ ॥ ౧౨౦౮॥
MSS@1209@1అనధ్వన్యాః కావ్యేష్వలసగతయః శాస్త్రగహనేష్వదుఃఖజ్ఞా వాచాం
పరిణతిషు
మూకాః పరగుణే ।
MSS@1209@2విదగ్ధానాం గోష్ఠీష్వకృతపరిచర్యాశ్చ ఖలు యే భవేయుస్తే కిం వా
పరభణితికణ్డూతినికషాః ॥ ౧౨౦౯॥
బత మే విత్తం యస్య మే నాస్తి కించన ।
MSS@1210@1అనన్తం
MSS@1210@2మిథిలాయాం ప్రదీప్తాయాం న మే దహ్యతి కించన ॥ ౧౨౧౦॥

MSS@1211@1అనన్తకోపాదిచతుష్టయోదయే త్రిభేదమిథ్యాత్వమలోదయే తథా ।


MSS@1211@2దురన్తమిథ్యాత్వవిషం శరీరిణామ్ అనన్తసంసారకరం ప్రరోహతి ॥
౧౨౧౧॥
శుద్ధసత్త్వః సధీబలః ।
MSS@1212@1అనన్తఖ్యాతిసమ్పన్నః
MSS@1212@2ధత్తే బహుముఖం భోగం శ్రుతిదృష్టిస్థిరాశయః ॥ ౧౨౧౨॥

పరిగృహ్య ధాత్రా వినిర్మితోఽస్యాః కిల మధ్యభాగః ।


MSS@1213@1అనన్తతత్త్వం
MSS@1213@2అణుః పరం యోగిదృశానులక్ష్యః సచ్చిత్కలాస్థైర్యబలావనద్ధః ॥
౧౨౧౩॥
MSS@1214@1అనన్తనామధేయాయ సర్వాకారవిధాయినే ।
MSS@1214@2సమస్తమన్త్రవాచ్యాయ విశ్వైకపతయే నమః ॥ ౧౨౧౪॥

msubhsall.pdf 119
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1215@1అనన్తపదవిన్యాసరచనా సరసా కవేః ।


MSS@1215@2బుధో యది సమీపస్థో న కుజన్యః పురో యది ॥ ౧౨౧౫॥
కిల శబ్దశాస్త్రం స్వల్పం తథాయుర్బహవశ్చ విఘ్నాః ।
MSS@1216@1అనన్తపారం
MSS@1216@2యత్ సారభూతం తదుపాసనీయం హంసైర్యథా క్షీరమివామ్బుమధ్యాత్
॥ ౧౨౧౬॥
యస్య హిమం న సౌభాగ్యవిలోపి జాతమ్ ।
MSS@1217@1అనన్తరత్నప్రభవస్య
MSS@1217@2ఏకో హి దోషో గుణసంనిపాతే నిమజ్జతీన్దోః కిరణేష్వివాఙ్కః ॥ ౧౨౧౭॥

MSS@1218@1అనన్తరమరిం వద్యాద్ అరిసేవినమేవ చ అరేరనన్తరం మిత్రమ్ ఉదాసీనం


తయోః
పరమ్ ॥
MSS@1219@1అనన్తవిభవభ్రష్టా దౌర్బ్భాగ్యపరితాపినీ ।
MSS@1219@2శోచ్యతి ప్రాప్య జీవత్వం భర్తృహీనేవ నాయికా ॥ ౧౨౧౯॥

బహులాశ్చ విద్యాః స్వల్పశ్చ కాలో బహువిధ్నతా చ ।


MSS@1220@1అనన్తశాస్త్రం
MSS@1220@2యత్ సారభూతం తదుపాసనీయం హంసో యథా క్షీరమివామ్బుమధ్యాత్
॥ ౧౨౨౦॥
MSS@1221@1అనన్తాసౌ కీర్తిః కవికుముదబన్ధోః క్షితిపతేస్త్రిలోకీయం క్షుద్రా తదిహ
కథమస్యాః స్థితిరితి ।
MSS@1221@2ముధేయం వః శఙ్కా కలయత కియద్దర్పణతలం విశాలా కిం తత్ర స్ఫురతి
న కవీన్ద్రప్రతికృతిః ॥ ౧౨౨౧॥
MSS@1222@1అనన్తోద్భూతభూతౌఘసంకులే భూతలేఽఖిలే ।
MSS@1222@2శస్త్రే శాస్త్రే త్రిచతురాశ్చతురా యది మాదృశాః ॥ ౧౨౨౨॥

MSS@1223@1అనన్యక్షుణ్ణశ్రీర్మలయవనజన్మాయమనిలో నిపీయ స్వేదామ్బు


స్మరమకరసంభుక్త్తవిభవమ్ ।
MSS@1223@2విదర్భాణాం భూరి ప్రియతమపరీరమ్భరభస- ప్రసఙ్గాదేఙ్గాని
ద్విగుణపులకాసఞ్జి తనుతే ॥ ౧౨౨౩॥
MSS@1224@1అనన్యశోభాభిభవేయమాకృతిర్విమాననా సుభ్రు కుతః పితుర్గృహే ।
MSS@1224@2పరాభిమర్శో న తవాస్తి కః కరం ప్రసారయేత్ పన్నగరత్నసూచయే ॥
౧౨౨౪॥

120 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1225@1అనన్యసాధారణకాన్తికాన్త- తనోరముష్యాః కిము మధ్యదేశః ।


MSS@1225@2జగత్త్రయీజన్మభృతాం నిషణ్ణా చిత్తావలీయం త్రివలీమిషేణ ॥ ౧౨౨౫॥
MSS@1226@1అనన్యసాధారణసౌరభాన్వితం దధానమత్యుజ్జ్వలపుష్పసమ్పదః ।
MSS@1226@2న చమ్పకం భృఙ్గగణః సిషేవే కథం సుగన్ధేర్మలినాత్మనాం రతిః
॥ ౧౨౨౬॥
ప్రసిద్ధస్త్యాగీతి గీతో జగతీతలే యః ।
MSS@1227@1అనన్యసామాన్యతయా
MSS@1227@2అభూదహంపూర్వికయా గతానామ్ అతీవ భూమిః స్మరమార్గణానామ్
॥ ౧౨౨౭॥
MSS@1228@1అనన్యాలమ్బనత్వేన ప్రేమ భాగవతం భజ ।
MSS@1228@2నృణాం ప్రేమేతి కా మాత్రా ప్రాప్తం ప్రేమ ప్రభోర్యది ॥ ౧౨౨౮॥
MSS@1229@1అనన్యాశ్చిన్తయన్తోమాం యే జనాః పర్యుంపాసతే ।
MSS@1229@2తేషాం నిత్యాభియుక్తానాం యోగక్షేమం వహామ్యహమ్ ॥ ౧౨౨౯॥

సేవితోఽపి చ వారిదః ।
MSS@1230@1అనన్యాశ్రితచిత్తేన
MSS@1230@2సింఞ్చేన్న చేత్ తదా మన్యే చాతకస్యైవ పాతకమ్ ॥ ౧౨౩౦॥

సర్వాన్ గ్రన్థీన్ విభేదయతి సమ్యక్ ।


MSS@1231@1అనపేక్షితగురువచనా
MSS@1231@2ప్రకటయతి పరరహస్యం విమర్శశక్త్తిర్నిజా జయతి ॥ ౧౨౩౧॥

MSS@1232@1అనభిజ్ఞాయ శాస్త్రార్థాన్ పురుషాః పశుబుద్ధయః ।


MSS@1232@2ప్రాగల్భ్యాద్వక్తుమిచ్ఛన్తి మన్త్రేష్వభ్యన్తరీకృతాః ॥ ౧౨౩౨॥

గుణానాం యో న భృత్యైః సోఽనుగమ్యతే ।


MSS@1233@1అనభిజ్ఞో
MSS@1233@2ధనాఢ్యోఽపి కులీనోఽపి క్రమాయాతోఽపి భూపతిః ॥ ౧౨౩౩॥

MSS@1234@1అనభిధ్యాపరస్వేషు సర్వసత్త్వేషు సౌహృదమ్ ।


MSS@1234@2కర్మణాం ఫలమస్తీతి త్రివిధం మనసా చరేత్ ॥ ౧౨౩౪॥

MSS@1235@1అనభిలషతః శ్రీలీలాబ్జే పరాగవిలేపనం త్రిదశకరిణః పాతుం


దానప్రవాహమవాఞ్ఛతః ।
MSS@1235@2త్రిదశసుమనోగన్ధాసక్తిం విముక్తవతః సఖే బత ఖలు శివా సంతుష్టస్య
ద్విరేఫ తవ స్థితిః ॥ ౧౨౩౫॥
MSS@1236@1అనభ్యాసహతోత్సాహా పరేణ పరిభూయతే ।
MSS@1236@2యా లజ్జాజననీ జాడ్యాత్ కిం తయా మన్దవిద్యయా ॥ ౧౨౩౬॥

msubhsall.pdf 121
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1237@1అనభ్యాసహతా విద్యా హతో రాజవిరోధకృత్ ।


MSS@1237@2జీవనార్థం హతం తీర్థం జీవనార్థం హతం వ్రతమ్ ॥ ౧౨౩౭॥

MSS@1238@1అనభ్యాసేన విద్యానామ్ అసంసర్గేణ ధీమతామ్ ।


MSS@1238@2అనిగ్రహేణ చాక్షాణాం జాయతే వ్యసనం నృణామ్ ॥ ౧౨౩౮॥

MSS@1239@1అనభ్యాసేనవేదానామ్ ఆచారస్య చ వర్జనాత్ ।


MSS@1239@2ఆలస్యాదన్నదోషాచ్చ మృత్యుర్విప్రాన్ జిఘాంసతి ॥ ౧౨౩౯॥

విద్యా నిత్యహాసైర్హతాః స్త్రియః ।


MSS@1240@1అనమ్యాసైర్హతా
MSS@1240@2కుబీజేన హతం క్షేత్రం భృత్యదోషైర్హతా నృపాః ॥ ౧౨౪౦॥

శ్రవణామృతస్య సరస్వతీ విభ్రమజన్మభూమిః ।


MSS@1241@1అనభ్రవృష్టిః
MSS@1241@2వైదర్భరీతిః కృతినాముదేతి సౌభాగ్యలాభప్రతిభూః పదానామ్ ॥
౧౨౪౧॥
MSS@1242@1అనభ్రేవిద్యుతం దృష్ట్వా దక్షిణాం దిశమాశ్రితామ్ ।
MSS@1242@2రాత్రావిన్ద్రధనుశ్చాపి జీవితం ద్విత్రిమాసికమ్ ॥ ౧౨౪౨॥

MSS@1243@1అనమ్రాక్రమణం శౌర్యం ధనం నిజభుజార్జితమ్ భార్యా రూపానురూపా చ


పురుషస్యేహ యుజ్యతే ॥
MSS@1243@2అన్యథా తు కిమేతేన రూపేణాపి । । ।
MSS@1244@1అనయనపథే ప్రియే న వ్యథా యథా దృశ్య ఏవ దుష్ప్రాపే ।
MSS@1244@2మ్లానైవ కేవలం నిశి తపనశిలా వాసరే జ్వలతి ॥ ౧౨౪౪॥

MSS@1245@1అనయశ్చ నయశ్చాపి దైవాత్ సమ్పద్యతే నరైః ।


MSS@1245@2తద్వశాత్ కురుతే కర్మ శుభాశుభఫలం పుమాన్ ॥ ౧౨౪౫॥

MSS@1246@1అనయా కృతమన్యభుక్తయా వసుధాగోచరయా విరక్తయా ।


MSS@1246@2అతిశాయి మహేన్ద్రయోషితాం వపుషా కిం న తవావరోధనమ్ ॥
౧౨౪౬॥
MSS@1247@1అనయా జఘనాభోగభరమన్థరయానయా ।
MSS@1247@2అన్యతోఽపి వ్రజన్త్యా మే హృదయే నిహితం పదమ్ ॥ ౧౨౪౭॥

MSS@1248@1అనయా తవ రూపసీమయా కృతసంస్కారవిబోధనస్య మే ।


MSS@1248@2చిరమప్యవలోకితాద్య సా స్మృతిమారూఢవతీ శుచిస్మితా ॥ ౧౨౪౮॥

MSS@1249@1అనయానుక్రమణికయా ముక్తామణయో మయాభిహితాః ।

122 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1249@2ఏకైకోఽపి హి భాస్వాన్ కిం పునరేషాం నిగద్యతే నికరః ॥ ౧౨౪౯॥


MSS@1250@1అనయా రత్నసమృద్ధ్యా సాగర లహలహసి కిమిహ లహరీభిః ।
MSS@1250@2త్వద్వల్లభా వరాక్యో వహన్తి వర్షాసు వారీణి ॥ ౧౨౫౦॥

MSS@1251@1అనయా సురకామ్యమానయా సహ యోగః సులభస్తు న త్వయా ।


MSS@1251@2ఘనసంవృతయామ్బుదాగమే కుముదేనేవ నిశాకరత్విషా ॥ ౧౨౫౧॥

MSS@1252@1అనయేనేవ రాజ్యశ్రీర్దైన్యేనేవ మనస్వితా ।


MSS@1252@2మమ్లౌ సాథ విషాదేన పద్మినీవ హిమామ్భసా ॥ ౧౨౫౨॥
MSS@1253@1అనయోరనవద్యాఙ్గి స్తనయోర్జృమ్భమాణయోః ।
MSS@1253@2అవకాశో న పర్యాప్తస్తవ బాహులతాన్తరే ॥ ౧౨౫౩॥

MSS@1254@1అనయో వినయస్తస్య విధిర్యస్యానువర్తతే ।


MSS@1254@2నయః సమ్యక్ప్రయుక్తోఽపి భాగ్యహీనస్య దుర్నయః ॥ ౧౨౫౪॥

MSS@1255@1అనర్ఘ్యం సౌన్దర్యం జగదుపరి మాధుర్యలహరీ- పరీతం సౌరభ్యం


దిశి దిశి రసైకవ్యసనితా ।
MSS@1255@2ఇతి ప్రీత్యాస్మాభిస్త్వయి ఖలు రసాలే వ్యవసితం క ఏవం జానీతే యదసి
కటుకీటైరుపహతః ॥ ౧౨౫౫॥
మాణిక్యం హేమాశ్రయమపేక్షతే ।
MSS@1256@1అనర్ఘ్యమపి
MSS@1256@2అనాశ్రయా న శోభన్తే పణ్డితా వనితా లతాః ॥ ౧౨౫౬॥

కస్య లోభం లటభా తనోతి ।


MSS@1257@1అనర్ఘ్యలావణ్యనిధానభూమిర్న
MSS@1257@2అవైమి పుష్పాయుధయామికోఽస్యామ్ అవిశ్వసన్ న క్షణమేతి నిద్రామ్
॥ ౧౨౫౭॥
MSS@1258@1అనర్ఘ్యాణ్యపిరత్నాని లభ్యన్తే విభవైః సుఖమ్ ।
MSS@1258@2దుర్లభో రత్నకోట్యాపి క్షణోఽపి హి గతాయుషః ॥ ౧౨౫౮॥

MSS@1259@1అనర్థకంవిప్రవాసం గృహేభ్యః పాపైః సంధిం పరదారాభిమర్శమ్ ।


MSS@1259@2దమ్భం స్తైన్యం పైశునం మద్యపానం న సేవతే యః స సుఖీ సదైవ ॥
౧౨౫౯॥
MSS@1260@1అనర్థమకరాగారాద్ అస్మాత్ సంసారసాగరాత్ ।
MSS@1260@2ఉడ్డీయతే నిరుద్వేగం సర్వత్యాగేన పుత్రక ॥ ౧౨౬౦॥

msubhsall.pdf 123
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1261@1అనర్థమర్థతః పశ్యన్న్ అర్థం చైవాప్యనర్థతః ।


MSS@1261@2ఇన్ద్రియైః ప్రసృతో బాలః సుదుఃఖం మన్యతే సుఖమ్ ॥ ౧౨౬౧॥

MSS@1262@1అనర్థాంశ్చార్థరూపేణ అర్థాంశ్చానర్థరూపతః ।
MSS@1262@2అర్థాయైవ హి కేషాంచిద్ ధననాశో భవత్యుత ॥ ౧౨౬౨॥

MSS@1263@1అనర్థా హ్యర్థరూపాశ్చ అర్థాశ్చానర్థరూపిణః ।


MSS@1263@2భవన్తి తే వినాశాయ దైవాయత్తస్య రోచతే ॥ ౧౨౬౩॥

MSS@1264@1అనర్థితర్పణం విత్తం చిత్తమధ్యానదర్పణమ్ ।


MSS@1264@2అతీర్థసర్పణం దేహం పర్యన్తే శోచ్యతాం వ్రజేత్ ॥ ౧౨౬౪॥

భయాత్ పరిజనస్య చ ।
MSS@1265@1అనర్థిత్వాన్మనుష్యాణాం
MSS@1265@2మర్యాదాయామమర్యాదాః స్త్రియస్తిష్ఠన్తి భర్తృషు ॥ ౧౨౬౫॥

చైవ నిరతమ్ అర్థే చైవ పరాఙ్ముఖమ్ ।


MSS@1266@1అనర్థే
MSS@1266@2న తం భర్తారమిచ్ఛన్తి షణ్ఢం పతిమివ స్త్రియః ॥ ౧౨౬౬॥

MSS@1267@1అనర్థోఽప్యర్థరూపేణతథార్థోఽనర్థరూపభాక్ ।
MSS@1267@2ఉత్పద్యతే వినాశాయ తస్మాదుక్తం పరీక్షయేత్ ॥ ౧౨౬౭॥

MSS@1268@1అనలంకృతోఽపి మాధవ హరసి మనో మే సదా ప్రసభమ్ ।


MSS@1268@2కిం పునరలంకృతస్త్వం సమ్ప్రతి నఖరక్షతైస్తస్యాః ॥ ౧౨౬౮॥

MSS@1269@1అనలః శీతనాశాయ విషనాశాయ గారుడమ్ ।


MSS@1269@2వివేకో దుఃఖనాశాయ సర్వనాశాయ దుర్మతిః ॥ ౧౨౬౯॥

MSS@1270@1అనలః సలిలాజ్జాతః కార్త్తికేయోఽపి వహ్నితః ।


MSS@1270@2గూఢం హి మహతాం జన్మ పరిచ్ఛేత్తుం క ఈశ్వరః ॥ ౧౨౭౦॥
MSS@1271@1అనలసజవాపుష్పోత్పీడచ్ఛవి ప్రథమం తతః సమదయవనీగణ్డచ్ఛాయం
పునర్మధుపిఙ్గలమ్ ।
MSS@1271@2తదను చ నవస్వర్ణాదర్శప్రభం శశినస్తతస్తరుణతగరాకారం బిమ్బం
విభాతి నభస్తలే ॥ ౧౨౭౧॥
MSS@1272@1అనలస్తమ్భనవిద్యాం సుభగ భవాన్ నియతమేవ జానాతి ।
MSS@1272@2మన్మథశరాగ్నితప్తే హృది మే కథమన్యథా వససి ॥ ౧౨౭౨॥

MSS@1273@1అనల్పం జల్పన్తః కతి బత గతా నో యమపురం పురస్తాదస్మాకం


విధృతనయనా

124 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

వ్యాత్తవదనాః ।
MSS@1273@2అతీతా యద్యేవం న హి నిజహితం చేతసి వయం వహామో హా మోహాద్
విషయవిషజాతాదవసితాః ॥ ౧౨౭౩॥
MSS@1274@1అనల్పం సంతాపం శమయతి మనోజన్మజనితం తథా శీతం స్ఫీతం
హిమవతి నిశీథే గ్లపయతి ।
MSS@1274@2తదేవం కోఽప్యూష్మా రమణపరిరమ్భోత్సవమిలత్-
పురన్ధ్రీనీరన్ధ్రస్తనకలశజన్మా విజయతే ॥ ౧౨౭౪॥
MSS@1275@1అనల్పచిన్తాభరమోహనిశ్చలావిలోక్యమానైవ కరోతి సాధ్వసమ్ ।
MSS@1275@2స్వభావశోభానతిమాత్రభూషణా తనుస్తవేయం బత కిం ను సున్దరి ॥
౧౨౭౫॥
MSS@1276@1అనల్పత్వాత్ప్రధానత్వాద్ వంశస్యేవేతరే స్వరాః ।
MSS@1276@2విజిగీషోర్నృపతయః ప్రయాన్తి పరివారతామ్ ॥ ౧౨౭౬॥

MSS@1277@1అనవద్యమవద్యం స్యాద్ వారుణీలేశమాత్రతః ।


MSS@1277@2తద్వచ్ఛిష్యో విరుద్ధార్థాద్ విగురోరేవ నశ్యతి ॥ ౧౨౭౭॥

MSS@1278@1అనవరతకనకవితరణ- జలలవభృతకరతరఙ్గితార్థితతేః ।
MSS@1278@2భణితిరివ మతిర్మతిరివ చేష్టా చేష్టేవ కీర్తిరతివిమలా ॥ ౧౨౭౮॥
MSS@1279@1అనవరతధనుర్జ్యాస్ఫాలనక్రూరపూర్వం రవికిరణసహిష్ణు స్వేదలేశైరభిన్నమ్

MSS@1279@2అపచితమపి గాత్రం వ్యాయతత్వాదలక్ష్యం గిరిచర ఇవ నాగః ప్రాణసారం
బిభర్తి ॥ ౧౨౭౯॥
MSS@1280@1అనవరతనయనవిగలిత- జలలవఘటితాక్షసూత్రవలయేన ।
MSS@1280@2మృత్యుంజయమివ జపతి త్వద్గోత్రం విరహిణీ బాలా ॥ ౧౨౮౦॥
MSS@1281@1అనవరతనయనవిగలిత- జలలవపరిముషితపత్త్రలేఖాన్తమ్ ।
MSS@1281@2కరతలనిషణ్ణమబలే వదనమిదం కం న తాపయతి ॥ ౧౨౮౧॥
MSS@1282@1అనవరతపరోపకరణ- వ్యగ్రీభవదమలచేతసాం మహతామ్ ।
MSS@1282@2ఆపాతకాటవాని స్ఫురన్తి వచనాని భేషజానీవ ॥ ౧౨౮౨॥

MSS@1283@1అనవరతరసేన రాగభాజా కరజపరిక్షతిలబ్ధసంస్తవేన ।


MSS@1283@2సపది తరుణపల్లవేన వధ్వా విగతదయం ఖలు ఖణ్డితేన మమ్లే ॥
౧౨౮౩॥

msubhsall.pdf 125
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1284@1అనవసరే చ యదుక్త్తం సుభాషితం తచ్చ భవతి హాస్యాయ ।


MSS@1284@2రహసి ప్రౌఢవధూనాం రతిసమయే వేదపాఠ ఇవ ॥ ౧౨౮౪॥

న జనే న వనే సుఖమ్ ।


MSS@1285@1అనవస్థితచిత్తస్య
MSS@1285@2జనే దహతి సంసర్గో వనే సఙ్గవివర్జనమ్ ॥ ౧౨౮౫॥

MSS@1286@1అనవస్థితచిత్తానాం ప్రసాదోఽపి భయంకరః ।


MSS@1286@2సర్పీ హన్తి కిల స్నేహాద్ అపత్యాని న వైరతః ॥ ౧౨౮౬॥

MSS@1287@1అనవహితః కిమశక్త్తో విబుధైరభ్యర్థితః కిమతిరసికః ।


MSS@1287@2సర్వంకషోఽపి కాలస్తిరయతి సూక్తాని న కవీనామ్ ॥ ౧౨౮౭॥

MSS@1288@1అనవాప్యం చ శోకేన శరీరం చోపతప్యతే ।


MSS@1288@2అమిత్రాశ్చ ప్రహృష్యన్తి మా స్మ శోకే మనః కృథాః ॥ ౧౨౮౮॥

MSS@1289@1అనవేక్షితమర్యాదం నాస్తికం విప్రలుమ్పకమ్ ।


MSS@1289@2అరక్షితారమత్తారం నృపం విద్యాదధోగతిమ్ ॥ ౧౨౮౯॥
MSS@1290@1అనవ్యయే వ్యయం యాతి వ్యయే యాతి సువిస్తృతిమ్ ।
MSS@1290@2అపూర్వస్తవ కోశోఽయం విద్యాకోశేషు భారతి ॥ ౧౨౯౦॥

MSS@1291@1అనసి సీదతి సైకతవర్త్మని ప్రచురభారభరక్షపితౌక్షకే ।


MSS@1291@2గురుభరోద్ధరణోద్ధురకంధరం స్మరతి సారథిరేష ధురంధరమ్ ॥
౧౨౯౧॥
MSS@1292@1అనసూయః కృతప్రజ్ఞః శోభనాన్యాచరన్ సదా ।
MSS@1292@2అకృచ్ఛ్రాత్ సుఖమాప్నోతి సర్వత్ర చ విరాజతే ॥ ౧౨౯౨॥

MSS@1293@1అనసూయా క్షమా శాన్తిః సంతోషః ప్రియవాదితా ।


MSS@1293@2కామక్రోధపరిత్యాగః శిష్టాచారనిదర్శనమ్ ॥ ౧౨౯౩॥

MSS@1294@1అనసూయార్జవంశౌచం సంతోషః ప్రియవాదితా ।


MSS@1294@2దమః సత్యమనాయాసో న భవన్తి దురాత్మనామ్ ॥ ౧౨౯౪॥

MSS@1295@1అనస్తమితసారస్యతేజసస్తద్విజృమ్భితమ్ ।
MSS@1295@2యేన పాషాణఖణ్డస్య మూల్యమల్పం వసుంధరా ॥ ౧౨౯౫॥

MSS@1297@1అనాకలితమానుష్యాః క్షమాసంస్పర్శవర్జితాః ।
MSS@1297@2ప్రతిబుద్ధైర్న సేవ్యన్తే పూర్వదేవవిరోధినః ॥ ౧౨౯౭॥

126 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1298@1అనాకాశే చన్ద్రః సరసిజదలద్వన్ద్వసహితో గృహీతః పశ్చార్ధే కుటిలకుటిలైః


సోఽపి తిమిరైః ।
MSS@1298@2సుధాం ముఞ్చత్యుచ్చైరనిశమథ సంమోహజననీం కిముత్పాతాలీయం
వదత
జగతః కర్తుముదితా ॥ ౧౨౯౮॥
MSS@1299@1అనాకూతైరేవ ప్రియసహచరీణాం శిశుతయా వచోభిః పాఞ్చాలీమిథునమధునా
సంగమయితుమ్ ।
MSS@1299@2ఉపాదత్తే నో వా విరమతి న వా కేవలమియం కపోలౌ కల్యాణీ
పులకముకులైర్దన్తురయతి ॥ ౧౨౯౯॥
MSS@1300@1అనాకృష్టస్య విషయైర్విద్యానాం పారదృశ్వనః ।
MSS@1300@2తస్య ధర్మరతేరాసీద్ వృద్ధత్వం జరసా వినా ॥ ౧౩౦౦॥

MSS@1301@1అనాగతం భయం దృష్ట్వా నీతిశాస్త్రవిశారదః ।


MSS@1301@2అవసన్మూషకస్తత్ర కృత్వా శతముఖం బిలమ్ ॥ ౧౩౦౧॥

MSS@1302@1అనాగతం యః కురుతే స శోభతే స శోచతే యో న కరోత్యనాగతమ్ ।


MSS@1302@2వనే వసన్నేవ జరాముపాగతో బిలస్య వాచా న కదాపి హి శ్రుతా ॥
౧౩౦౨॥
MSS@1303@1అనాగతం హి బుధ్యేత యచ్చ కార్యం పురః స్థితమ్ ।
MSS@1303@2న తు బుద్ధిక్షయాత్ కించిద్ అతిక్రామేత్ ప్రయోజనమ్ ॥ ౧౩౦౩॥

MSS@1304@1అనాగతవర్తీంచిన్తాం కృత్వా యస్తు ప్రహృష్యతి ।


MSS@1304@2స తిరస్కారమాప్నోతి భగ్నభాణ్డో ద్విజో యథా ॥ ౧౩౦౪॥
MSS@1305@1అనాగతవతీం చిన్తాం యో నరః కర్తుమిచ్ఛతి ।
MSS@1305@2స భూమౌ పాణ్డురః శేతే సోమశర్మపితా యథా ॥ ౧౩౦౫॥

MSS@1306@1అనాగతవిధాతా చ ప్రత్యుత్పన్నమతిశ్చ యః ।
MSS@1306@2ద్వవేవ సుఖమేధేతే దీర్ఘసూత్రీ వినశ్యతి ॥ ౧౩౦౬॥

MSS@1307@1అనాగతవిధాతారమ్ అప్రమత్తమకోపనమ్ ।
MSS@1307@2స్థిరారమ్భమదీనం చ నరం శ్రీరుపతిష్ఠతి ॥ ౧౩౦౭॥

MSS@1308@1అనాగతవిధానం చ కర్తవ్యం విషయే నృపైః ॥


MSS@1308@2ఆగమశ్చాపి కర్తవ్యస్తథా దోషో న జాయతే ॥ ౧౩౦౮॥

msubhsall.pdf 127
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1309@1అనాగతవిధానంతు కర్తవ్యం శుభమిచ్ఛతా ।


MSS@1309@2ఆపదం శఙ్కమానేన పురుషేణ విపశ్చితా ॥ ౧౩౦౯॥

MSS@1310@1అనాగతోపధం హింస్రం దుర్బుద్ధిమబహుశ్రుతమ్ ।


MSS@1310@2త్యక్త్తోపాత్తం మద్యపానద్యూతస్త్రీమృగయాప్రియమ్ ॥ ౧౩౧౦॥

MSS@1310@3కార్యే మహతి యుఞ్జానో హీయతేఽర్థపతిః శ్రియా ॥ ౧౩౧౦॥


MSS@1311@1అనాఘ్రాతం పుష్పం కిసలయమలూనం కరరుహైరనావిద్ధం రత్నం మధు
నవమనాస్వాదితరసమ్ ।
MSS@1311@2అఖణ్డం పుణ్యానాం ఫలమివ చ తద్రూపమనఘం న జానే భోక్త్తారం కమిహ
సముపస్థాస్యతి విధిః ॥ ౧౩౧౧॥
MSS@1312@1అనాతపత్రోఽప్యయమత్రలక్ష్యతే సితాతపత్రైరివ సర్వతో వృతః ।
MSS@1312@2అచామరోఽప్యేష సదైవ వీజ్యతే విలాసబాలవ్యజనేన కోఽప్యయమ్ ॥
౧౩౧౨॥
MSS@1313@1అనాతురోత్కణ్ఠితయోః ప్రసిధ్యతా సమాగమేనాపి రతిర్న మాం ప్రతి ।
MSS@1313@2పరస్పరప్రాప్తినిరాశయోర్వరం శరీరనాశోఽపి సమానురాగయోః ॥
౧౩౧౩॥
MSS@1314@1అనాత్మవాన్ నయద్వేషీ వర్ధయన్నరిసమ్పదః ।
MSS@1314@2ప్రాప్యాపి మహదైశ్వర్యం సహ తేన వినశ్యతి ॥ ౧౩౧౪॥

MSS@1315@1అనాథానాందరిద్రాణాం బాలవృద్ధతపస్వినామ్ ।
MSS@1315@2అన్యాయపరిభూతానాం సర్వేషాం పార్థివో గతిః ॥ ౧౩౧౫॥

MSS@1316@1అనాథానాం నాథో గతిరగతికానాం వ్యసనినాం వినేతా భీతానామభయమధృతీనాం


భరవశః ।
MSS@1316@2సుహృద్బన్ధుః స్వామీ శరణముపకారీ వరగురుః పితా మాతా భ్రాతా జగతి
పురుషో యః స నృపతిః ॥ ౧౩౧౬॥
MSS@1317@1అనాథాన్ రోగిణో యశ్చ పుత్రవత్ పరిపాలయేత్ ।
MSS@1317@2గురుణా సమనుజ్ఞాతః స భిషక్చ్ఛబ్దమశ్నుతే ॥ ౧౩౧౭॥

MSS@1318@1అనాదరపరో విద్వాన్ ఈహమానః స్థిరాం శ్రియమ్ ।


MSS@1318@2అగ్నేః శేషమృణాచ్ఛేషం శత్రోః శేషం న శేషయేత్ ॥ ౧౩౧౮॥

MSS@1319@1అనాదరహతాం సేవాం దామ్పత్యం ప్రేమవర్జితమ్ ।

128 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1319@2మైత్రీం చ హేతుసాపేక్షాం చే తనా నాధికుర్వతే ॥ ౧౩౧౯॥


MSS@1320@1అనాదరాలోకవివృద్ధశోకః పితుః ప్రియావాక్యవశంగతస్య ।
MSS@1320@2ఔత్తానపాదిర్జగతాం శరణ్యమ్ ఆరాధ్య విష్ణుం పదమగ్ర్యమాయాత్ ॥
౧౩౨౦॥
MSS@1321@1అనాదాయీ వ్యయం కుర్యాద్ అసహాయీ రణప్రియః ।
MSS@1321@2ఆతురః సర్వభక్షీ చ నరః శీఘ్రంవినశ్యతి ॥ ౧౩౨౧॥

MSS@1322@1అనాదిధావిస్వపరంపరాయా హేతుస్రజః స్రోతసి వేశ్వరే వా ।


MSS@1322@2ఆయత్తధీరేష జనస్తదార్యాః కిమీదృశః పర్యనుయోగయోగ్యః ॥
౧౩౨౨॥
భూపస్య దృష్ట్వా హానికరం చ యః ।
MSS@1323@1అనాదిష్టోపి
MSS@1323@2యతతే తస్య నాశాయ స భృత్యోఽర్హో మహీభుజామ్ ॥ ౧౩౨౩॥

MSS@1324@1అనాదృత్యౌచిత్యం హ్రియమవిగణయ్యాతిమహతీం యదేతస్యాప్యర్థే


ధనలవదురాశాతరలితాః ।
MSS@1324@2అలీకాహంకారజ్వరకుటిలితభ్రూణి ధనినాం ముఖాని ప్రేక్ష్యన్తే
ధిగిదమతిదుష్పూరముదరమ్ ॥ ౧౩౨౪॥
MSS@1325@1అనాదేయం నాదదీత పరిక్షీణోఽపి పార్థివః ।
MSS@1325@2న చాదేయం సమృద్ధోఽపి సూక్ష్మమప్యర్థముత్సృజేత్ ॥ ౧౩౨౫॥

MSS@1326@1అనాదేయస్య చాదానాద్ ఆదేయస్య చ వర్జనాత్ ।


MSS@1326@2దౌర్బల్యం ఖ్యాప్యతే రాజ్ఞః స ప్రేత్యేహ చ నశ్యతి ॥ ౧౩౨౬॥

తు సా తృష్ణా అన్తర్దేహగతా నృణామ్ ।


MSS@1327@1అనాద్యన్తా
MSS@1327@2వినాశయతి సంభూతా అయోనిజ ఇవానలః ॥ ౧౩౨౭॥

MSS@1328@1అనాప్తపుణ్యోపచయైర్దురాపా ఫలస్య నిర్ధూతరజాః సవిత్రీ ।


MSS@1328@2తుల్యా భవద్దర్శనసమ్పదేషా వృష్టేర్దివో వీతబలాహకాయాః ॥
౧౩౨౮॥
MSS@1329@1అనామ్నాయమలా వేదా బ్రాహ్మణస్యావ్రతం మలమ్ ।
MSS@1329@2మలం పృథివ్యా వాహీకాః పురుషస్యానృతం మలమ్ ॥ ౧౩౨౯॥

MSS@1330@1అనాయకా వినశ్యన్తి నశ్యన్తి బహునాయకాః ।


MSS@1330@2స్త్రీనాయకా వినశ్యన్తి నశ్యన్తి శిశునాయకాః ॥ ౧౩౩౦॥

msubhsall.pdf 129
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1331@1అనాయకే న వస్తవ్యం న వసేద్ బహునాయకే ।


MSS@1331@2స్త్రీనాయకే న వస్తవ్యం న వసేద్ బాలనాయకే ॥ ౧౩౩౧॥

MSS@1332@1అనాయవ్యయకర్తా చ అనాథః కలహప్రియః ।


MSS@1332@2ఆతురః సర్వభక్షీ చ నరః శీఘ్రం వినశ్యతి ॥ ౧౩౩౨॥

MSS@1333@1అనాయాసకృశం మధ్యమ్ అశఙ్కతరలే దృశౌ ।


MSS@1333@2అభూషణమనోహారి వపుర్వయసి సుభ్రువః ॥ ౧౩౩౩॥

MSS@1334@1అనాయి దేశః కతమస్త్వయాద్య వసన్తముక్తస్య దశాం వనస్య ।


MSS@1334@2త్వదాప్తసంకేతతయా కృతార్థా శ్రవ్యాపి నానేన జనేన సంజ్ఞా ॥ ౧౩౩౪॥

MSS@1335@1అనారతం తేన పదేషు లమ్భితా విభజ్య సమ్యగ్వినియోగసత్క్రియాః ।


MSS@1335@2ఫలన్త్యుపాయాః పరిబృంహితాయతీరుపేత్య సంఘర్షమివార్థసమ్పదః ॥
౧౩౩౫॥
MSS@1336@1అనారతం ప్రతిదిశం ప్రతిదేశం జలే స్థలే ।
MSS@1336@2జాయన్తే చ మ్రియన్తే చ బుద్బుదా ఇవ వారిణి ॥ ౧౩౩౬॥

MSS@1337@1అనారతపరిస్ఖలన్నయనవారిధారాశత-
ప్రవృద్ధపథనిమ్నగాసలిలరుద్ధయానోద్యమా ।
MSS@1337@2త్వదీయరిపుకామినీ బహువిదేశయానైషిణీ వినిన్దతి వలద్దృశా
గురురుషాశ్రుపం
ప్రావృషమ్ ॥ ౧౩౩౭॥
MSS@1338@1అనారబ్ధాక్షేపం పరమకృతవాష్పవ్యతికరం నిగూఢాన్తస్తాపం
హృదయవినిపీతం వ్యవసితమ్ ।
MSS@1338@2కృశాఙ్గ్యా యత్పాపే వ్రజతి మయి నైరాశ్యపిశునం శ్లథైరఙ్గైరుక్తం
హృదయమిదమున్మూలయతి తత్ ॥ ౧౩౩౮॥
MSS@1339@1అనారభ్యా భవన్త్యర్థాః కేచిన్ నిత్యం తథాగతాః ।
MSS@1339@2కృతః పురుషకారోఽపి భవేద్యేషు నిరర్థకః ॥ ౧౩౩౯॥

MSS@1340@1అనారమ్భస్తు కార్యాణాం ప్రథమం బుద్ధిలక్షణమ్ ।


MSS@1340@2ఆరబ్ధస్యాన్తగమనం ద్వితీయం బుద్ధిలక్షణమ్ ॥ ౧౩౪౦॥

MSS@1341@1అనారాధ్య కాలీమనాస్వాద్య గౌడీ- మృతే మన్త్రతన్త్రాద్వినా శబ్దచౌర్యాత్ ।


MSS@1341@2ప్రబన్ధం ప్రగల్భం ప్రకర్తుం ప్రవక్తుం విరిఞ్చిప్రపఞ్చే మదన్యః

130 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

కవిః కః ॥ ౧౩౪౧॥
MSS@1342@1అనారోగ్యమనాయుష్యమ్ అస్వర్గ్యం చాతిభోజనమ్ ।
MSS@1342@2అపుణ్యం లోకవిద్విష్టం తస్మాత్ తత్ పరివర్జయేత్ ॥ ౧౩౪౨॥

MSS@1343@1అనార్యతా నిష్ఠురతా క్రూరతా నిష్క్రియాత్మతా ।


MSS@1343@2పురుషం వ్యఞ్జయన్తీహ లోకే కలుషయోనిజమ్ ॥ ౧౩౪౩॥

MSS@1344@1అనార్యప్రజ్ఞానామిహ జనవధూనాం హి మనసో మహాశల్యం కర్ణే తవ


కనకజమ్బూకిసలయః ।
MSS@1344@2భ్రమన్ భిక్షాహేతోరధినగరి బుద్ధోఽసి న మయా ? త్వయైతావద్వేషః పథిక
న విధేయః పునరపి ॥ ౧౩౪౪॥
MSS@1345@1అనార్యమప్యాచరితం కుమార్యా భవాన్ మమ క్షామ్యతు సౌమ్య తావత్

MSS@1345@2హంసోఽపి దేవాంశతయాసి వన్ద్యః శ్రీవత్సలక్ష్మేవ హి మత్స్యమూర్తిః ॥
౧౩౪౫॥
MSS@1346@1అనార్యవృత్తమప్రాజ్ఞమ్ అసూయకమధార్మికమ్ ।
MSS@1346@2అనర్థాః క్షిప్రమాయాన్తి వాగ్దుష్టం క్రోధనం తథా ॥ ౧౩౪౬॥

MSS@1347@1అనార్యేణకృతఘ్నేన సంగతిర్మే న యుజ్యతే ।


MSS@1347@2వినాశమపి కాఙ్క్షన్తి జ్ఞాతీనాం జ్ఞాతయః సదా ॥ ౧౩౪౭॥

MSS@1348@1అనాలోక్య వ్యయం కర్త్తా అనాథః కలహప్రియః ।


MSS@1348@2ఆతురః సర్వక్షేత్రేషు నరః శీఘ్రం వినశ్యతి ॥ ౧౩౪౮॥

MSS@1349@1అనాలోచ్య ప్రేమ్ణః పరిణతిమనాదృత్య సుహృదస్త్వయాకాణ్డే మానః కిమితి


సరలే
సమ్ప్రతి కృతః ।
MSS@1349@2సమాకృష్టా హ్యేతే ప్రలయదహనోద్భాసురశిఖాః
స్వహస్తేనాఙ్గారాస్తదలమధునారణ్యరుదితైః ॥ ౧౩౪౯॥
MSS@1350@1అనావర్తీ కాలో వ్రజతి స వృథా తన్న గణితం దశాస్తాస్తాః సోఢా
వ్యసనశతసమ్పాతవిధురాః ।
MSS@1350@2కియద్వా వక్ష్యామః కిమివ బత నాత్మన్యుపకృతం వయం యావత్తావత్
పునరపి
తదేవ వ్యవసితమ్ ॥ ౧౩౫౦॥

msubhsall.pdf 131
మహాసుభాషితసంగ్రహ

ధ్రువం సర్వాన్ ప్రధావతి ।


MSS@1351@1అనావర్జితచిత్తాపి
MSS@1351@2ఫలం న లభతే కించిత్ తృష్ణా జీర్ణేవ కామినీ ॥ ౧౩౫౧॥
MSS@1352@1అనావిలం ఫలం భుఙ్క్తే విషయాణామనుత్సుకః ।
MSS@1352@2ఉత్సుకో లబ్ధరోకేణ తత్ర శోకేన శీర్యతే ॥ ౧౩౫౨॥

MSS@1353@1అనావృతనవద్వారపఞ్జరే విహగానిలః ।
MSS@1353@2యత్తిష్ఠతి తదాశ్చర్యం వియోగే తస్య కా కథా ॥ ౧౩౫౩॥

MSS@1354@1అనావృతాః స్వవర్ణేషు సర్వసాధారణాః పురా ।


MSS@1354@2నార్యో బభూవుర్నిర్వైరో యతః సర్వోఽభవజ్జనః ॥ ౧౩౫౪॥

MSS@1355@1అనావృష్టిహతే దేశే సస్యే చ ప్రలయం గతే ।


MSS@1355@2ధన్యాస్తాత న పశ్యన్తి దేశభఙ్గం కులక్షయమ్ ॥ ౧౩౫౫॥

MSS@1356@1అనాశ్రితా దానపుణ్యం వేదపుణ్యమనాశ్రితాః ।


MSS@1356@2రాగద్వేషవినిర్ముక్తా విచరన్తీహ మోక్షిణః ॥ ౧౩౫౬॥

MSS@1357@1అనాశ్రితేదృప్తగురౌ అవజ్ఞాం కలయేన్ నృపః ।


MSS@1357@2సంవర్తేన మరుత్తస్తు నిరస్తమకరోద్గురుమ్ ॥ ౧౩౫౭॥

MSS@1358@1అనాస్థా వస్తూనామభిమతగుణానాముపహృతౌ ఘనో గర్వస్తన్వ్యా రుషి



విహితాడమ్బరవిధిః ।
MSS@1358@2ప్రహారః పాదాభ్యాం యమనమపి కాఞ్చ్యా చరణయోః ప్రియాయా
విబ్బోకం తదిదమితి
ధన్యోఽనుభవతి ॥ ౧౩౫౮॥
MSS@1359@1అనాస్వాదితసంభోగాః పతన్తు తవ శత్రవః ।
MSS@1359@2బాలవైధవ్యదగ్ధానాం కులస్త్రీణాం స్తనా ఇవ ॥ ౧౩౫౯॥

MSS@1360@1అనాస్వాద్యమవిక్రేయమ్అనాదేయమనీప్సితమ్ ।
MSS@1360@2దత్తం నిరుపకారం యద్ వన్ధ్యదానేన తేన కిమ్ ॥ ౧౩౬౦॥

MSS@1361@1అనాహితాగ్నిః శతగురయజ్వా చ సహ్స్రగుః ।


MSS@1361@2సురాపో వృషలీభర్తా బ్రఃమహా గురుతల్పగః ॥ ౧౩౬౧॥

MSS@1362@1అసత్ప్రతిగ్రహే యుక్త్తః స్తేనః కుత్సితయాజకః ।


MSS@1362@2అదోషస్త్యక్తుమన్యోన్యం కర్మసంకరనిశ్చయాత్ ॥ ౧౩౬౨॥

132 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1363@1అనాహూతః ప్రవిశతి అపృష్టో బహు భాషతే ।


MSS@1363@2విశ్వసిత్యప్రమత్తేషు మూఢచేతా నరాధమః ॥ ౧౩౬౩॥

MSS@1363A@1అనాహూతః సమాయాతః అనాపృష్టస్తు భాషతే ।


MSS@1363A@2పరనిన్దాత్మనః స్తుతిశ్చత్వారి లఘులక్షణమ్ ॥

MSS@1364@1అనాహూతప్రవిష్టస్య దృష్టస్య క్రుద్ధచక్షుషా ।


MSS@1364@2స్వయమేవోపవిష్టస్య వరం మృత్యుర్న భోజనమ్ ॥ ౧౩౬౪॥

MSS@1365@1అనహూతాః స్వయం యాన్తి రసాస్వాదవిలోలుపాః ।


MSS@1365@2నివారితా న గచ్ఛన్తి మక్షికా ఇవ భిక్షుకాః ॥ ౧౩౬౫॥

MSS@1366@1అనాహూతో విశేద్యస్తు అపృష్టో బహు భాషతే ।


MSS@1366@2ఆత్మానం మన్యతే ప్రీతం భూపాలస్య స దుర్మతిః ॥ ౧౩౬౬॥

MSS@1367@1అనాహ్వానే ప్రవేశశ్చ అపృష్టే పరిభాషణమ్ ।


MSS@1367@2ఆత్మస్తుతిః పరే నిన్దా చత్వారి లఘులక్షణమ్ ॥ ౧౩౬౭॥

MSS@1368@1అనిచ్ఛతోఽపి దుఃఖాని యథేహాయాన్తి దేహినః ।


MSS@1368@2సుఖాన్యపి తథా మన్యే చిన్తాదైన్యేన కో గుణః ॥ ౧౩౬౮॥

MSS@1369@1అనిఃసరన్తీమపి గేహగర్భాత్ కీర్తిం పరేషామసతీం వదన్తి ।


MSS@1369@2స్వైరం భ్రమన్తీమపి చ త్రిలోక్యాం త్వత్కీర్తిమాహుః కవయః సతీం తు ॥
౧౩౬౯॥
MSS@1370@1అనిచ్ఛన్తోఽపి వినయం విద్యాభ్యాసేన బాలకాః ।
MSS@1370@2భేషజేనేవ నైరుజ్యం ప్రాపణీయాః ప్రయత్నతః ॥ ౧౩౭౦॥

MSS@1371@1అనిచ్ఛన్నపి చిత్తేన విదేశస్థోఽపి మానవః ।


MSS@1371@2స్వకర్మోత్పాతవాతేన నీయతే యత్ర తత్ఫలమ్ ॥ ౧౩౭౧॥

MSS@1372@1అనిజ్యయా వివాహైశ్చ వేదస్యోత్సాదనేన చ ।


MSS@1372@2కులాన్యకులతాం యాన్తి ధర్మస్యాతిక్రమేణ చ ॥ ౧౩౭౨॥

MSS@1373@1అనిత్యం నిస్రాణం జననమరణవ్యాధికలితం


జగన్మిథ్యాత్వార్థైరహమహమికాలిఙ్గితమిదమ్ ।
MSS@1373@2విచిన్త్యైవం
సన్తో విమలమనసో ధర్మమతయస్తపః కర్తుం
వృత్తాస్తదపసృతయే జైనమనఘమ్ ॥ ౧౩౭౩॥
MSS@1374@1అనిత్యం యౌవనం రూపం జీవితం ద్రవ్యసంచయః ।

msubhsall.pdf 133
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1374@2ఐశ్వర్యం ప్రియసంవాసో గృధ్యేదేషు న పణ్డితః ॥ ౧౩౭౪॥


MSS@1375@1అనిత్యతాసమాఖ్యానం విషయాదివిడమ్బనమ్ ।
MSS@1375@2పశ్చాత్తాపస్య కథనం కాలస్య చరితం తథా ॥ ౧౩౭౫॥

జగన్నిన్ద్యే వన్దనీయాసి సమ్ప్రతి ।


MSS@1376@1అనిత్యతే
MSS@1376@2యా కరోషి ప్రసఙ్గేన దుఃఖానామప్యనిత్యతామ్ ॥ ౧౩౭౬॥

MSS@1377@1అనిత్యత్వే కృతమతిర్మ్లానమాల్యేన శోచతి ।


MSS@1377@2నిత్యత్వే కృతబుద్ధిస్తు భిన్నభాణ్డేఽనుశోచతి ॥ ౧౩౭౭॥

జానన్తో న భవన్తి భవన్తి చ ।


MSS@1378@1అనిత్యమితి
MSS@1378@2అథ యేనైవ కుర్వన్తి నైవ జాతు భవన్తి తే ॥ ౧౩౭౮॥

MSS@1379@1అనిత్యస్య శరీరస్య సర్వదోషమయస్య చ ।


MSS@1379@2దుర్గన్ధస్య చ రక్షార్థం నాహం పాపం కరోమి వై ॥ ౧౩౭౯॥

MSS@1380@1అనిత్యాని శరీరాణి విభవో నైవ శాశ్వతః ।


MSS@1380@2నిత్యం సంనిహితో మృత్యుః కర్తవ్యో ధర్మసంగ్రహః ॥ ౧౩౮౦॥

ప్రియసంవాసే సంసారే చక్రవద్గతౌ ।


MSS@1381@1అనిత్యే
MSS@1381@2పథి సంగతమేవైతద్ భ్రాతా మాతా పితా సఖా ॥ ౧౩౮౧॥

విజయో యస్మాద్ దృశ్యతే యుధ్యమానయోః ।


MSS@1382@1అనిత్యో
MSS@1382@2పరాజయశ్చ సంగ్రామే తస్మాద్యుద్ధం వివర్జయేత్ ॥ ౧౩౮౨॥

MSS@1383@1అనిద్రో దుఃస్వప్నః ప్రపతనమనద్రి ద్రుమతటం జరాహీనః


కమ్పస్తిమిరరహితస్త్రాససమయః ।
MSS@1383@2అనాఘాతం దుఃఖం విగతనిగడో బన్ధనవిధిః సజీవం జన్తూనాం
మరణమవనీశాశ్రయరసః ॥ ౧౩౮౩॥
MSS@1384@1అనిధాయ ముఖే పత్రం పూగం ఖాదతి యో నరః ।
MSS@1384@2సప్తజన్మదరిద్రత్వమ్ అన్తే విష్ణుస్థితిశ్చ న ॥ ౧౩౮౪॥

పరకృత్యేషు స్వధర్మపరిపాలనమ్ ।
MSS@1385@1అనిన్దా
MSS@1385@2కృపణేషు దయాలుత్వం సర్వత్ర మధురా గిరః ॥ ౧౩౮౫॥

MSS@1386@1ప్రాణైరప్యుపకారిత్వంమిత్రాయావ్యభిచారిణే ।
MSS@1386@2గృహాగతే పరిష్వఙ్గః శక్త్యా దానం సహిష్ణుతా ॥ ౧౩౮౬॥

MSS@1387@1బన్ధుభిర్బద్ధసంయోగః సుజనే చతురశ్రతా ।

134 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1387@2తచ్చిత్తానువిధాయిత్వమ్ ఇతి వృత్తం మహాత్మనామ్ ॥ ౧౩౮౭॥


నిన్దన్తి స్తువన్త్యస్తుత్యముచ్చకైః ।
MSS@1388@1అనిన్ద్యమపి
MSS@1388@2స్వాపతేయకృతే మర్త్యాః కిం కిం నామ న కుర్వతే ॥ ౧౩౮౮॥

MSS@1389@1అనిబన్ధనకచబన్ధనమ్ అనిదానం దానముత్తరీయస్య ।


MSS@1389@2ఆకస్మికమన్దస్మితమ్ అపహస్తయతీవ బాల్యమేతస్యాః ॥ ౧౩౮౯॥

MSS@1390@1అనిభాలిత ఏవ కేవలం ఖనిగర్భే నిధిరేష జీర్యతు ।


MSS@1390@2న తు సీదతు మూల్యహానితో వణిజాలోకనగోచరీకృతః ॥ ౧౩౯౦॥

MSS@1391@1అనిమిషమవిరామా రాగిణాం సర్వరాత్రం నవనిధువనలీలాః కౌతుకేనాతివీక్ష్య



MSS@1391@2ఇదముదవసితానామస్ఫుటాలోకసమ్పన్ నయనమివ సనిద్రం ఘూర్ణతే
దైపమర్చిః
॥ ౧౩౯౧॥
విరాజత్- కతిపయకోమలదన్తకుడ్మలాగ్రమ్ ।
MSS@1392@1అనియతరుదితస్మితం
MSS@1392@2వదనకమలకం శిశోః స్మరామి స్ఖలదసమఞ్జసముగ్ధజల్పితం తే ॥
౧౩౯౨॥
MSS@1393@1అనియుక్తా హి సాచివ్యే యద్వదన్తి మనీషిణః ।
MSS@1393@2అనురాగద్రవస్యైతాః ప్రణయస్యాతిభూమయః ॥ ౧౩౯౩॥

MSS@1394@1అనిరాకృతతాపసమ్పదం ఫలహీనాం సుమనోభిరుజ్ఝితామ్ ।


MSS@1394@2ఖలతాం ఖలనామివాసతీం ప్రతిపద్యేత కథం బుధో జనః ॥ ౧౩౯౪॥

దృష్టిరార్ద్రా పరిహాసాలపనాని మౌనమేవ ।


MSS@1395@1అనిరీక్షణమేవ
MSS@1395@2అవధీరణమేవ చాభియోగో వినిగూఢోఽపి హి లక్ష్యతేఽనురాగః ॥
౧౩౯౫॥
MSS@1396@1అనిర్ఘాతంధారాధరమశమనీయం నిధిరపామ్ అకాఠిన్యం
చిన్తామణిమజడభూతం సురతరుమ్ ।
MSS@1396@2అభిత్త్వోపాదాయ ప్రభురపశువృత్తిం చ సురభిం పరార్థైకస్వార్థానకృత
పురుషానాదిపురుషః ॥ ౧౩౯౬॥
MSS@1397@1అనిర్జయేన ద్విషతాం యస్యామర్షః ప్రశామ్యతి ।
MSS@1397@2పురుషోక్తిః కథం తస్మిన్ బ్రూహి త్వం హి తపోధన ॥ ౧౩౯౭॥

msubhsall.pdf 135
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1398@1కృతం పురుషశబ్దేన జాతిమాత్రావలమ్బినా ।


MSS@1398@2యోఽఙ్గీకృతగుణైః శ్లాధ్యః సవిస్మయముదాహృతః ॥ ౧౩౯౮॥

MSS@1399@1గ్రసమానమివౌజాంసిసదసా గౌరవేరితమ్ ।
MSS@1399@2నామ యస్యాభిననదన్తి ద్విషోఽపి స పుమాన్పుమాన్ ॥ ౧౩౯౯॥

MSS@1400@1అనిర్దయోపభోగస్య రూపస్య మృదునః కథమ్ ।


MSS@1400@2కఠినం ఖలు తే చేతః శిరీషస్యేవ బన్ధనమ్ ॥ ౧౪౦౦॥

MSS@1401@1అనిర్లోడితకార్యస్య వాగ్జాలం వాగ్మినో వృథా ।


MSS@1401@2నిమిత్తాదపరాద్ధేషోర్ధానుష్కస్యేవ వల్గితమ్ ॥ ౧౪౦౧॥

MSS@1402@1అనిర్వాచ్యమనిర్భిన్నమ్ అపరిచ్ఛిన్నమవ్యయమ్ ।
MSS@1402@2బ్రహ్మేవ సుజనప్రేమ దుఃఖమూలనికృన్తనమ్ ॥ ౧౪౦౨॥

తథా మన్దం పరలోకపరాఙ్ముఖమ్ ।


MSS@1403@1అనిర్వృతం
MSS@1403@2నరకాయ న సద్గత్యం కుపుత్రాలమ్బిజన్మ వై ॥ ౧౪౦౩॥

MSS@1404@1అనిర్వేదఃశ్రియో మూలం చఞ్చుర్మే లోహసంనిభా ।


MSS@1404@2అహోరాత్రాణి దీర్ఘాణి సముద్రః కిం న శుష్యతి ॥ ౧౪౦౪॥

శ్రియో మూలం దుఃఖనాశే సుఖస్య చ ।


MSS@1405@1అనిర్వేదః
MSS@1405@2మహాన్ భవత్యనిర్విణ్ణః సుఖం చాత్యన్తమశ్నుతే ॥ ౧౪౦౫॥

MSS@1406@1అనిర్వేదః శ్రియో మూలమ్ అనిర్వేదః పరం సుఖమ్ ।


MSS@1406@2అనిర్వేదో హి సతతం సర్వార్థేషు ప్రవర్తకః ॥ ౧౪౦౬॥
హి సతతం సర్వార్థేషు ప్రవర్తకః ।
MSS@1407@1అనిర్వేదో
MSS@1407@2కరోతి సఫలం జన్తోః కర్మ యచ్చ కరోతి సః ॥ ౧౪౦౭॥

MSS@1408@1అనిల నిఖిలవిశ్వం ప్రాణితి త్వత్ప్రయుక్తం సపది చ వినిమీలత్యాకులం


త్వద్వియోగాత్ ।
MSS@1408@2వపురసి పరమేశస్యాచితం నోచితం తే సురభిమసురభిం వా యత్సమం
స్వీకరోషి ॥ ౧౪౦౮॥
MSS@1409@1అనిశం నయనాభిరామయా రమయా సంమదినో ముఖస్య తే ।
MSS@1409@2నిశి నిఃసరదిన్దిరం కథం తులయామః కలయాపి పఙ్కజమ్ ॥ ౧౪౦౯॥

MSS@1410@1అనిశం మతఙ్గజానాం బృంహితమాకర్ణ్యతే యథా విపినే ।


MSS@1410@2మన్యే తథా న జీవతి గజేన్ద్రపలకవలనః సింహః ॥ ౧౪౧౦॥

136 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1411@1అనిశమపిమకరకేతుర్మనసో రుజమావహన్నభిమతో మే ।
MSS@1411@2యది మదిరాయతనయనాం తామధికృత్య ప్రహరతీతి ॥ ౧౪౧౧॥

MSS@1412@1అనిశ్చితైరధ్యవసాయభీరుభిర్యథేష్టసంలాపరతిప్రయోజనైః ।
MSS@1412@2ఫలే విసంవాదముపాగతా గిరః ప్రయాన్తి లోకే పరిహాసవస్తుతామ్ ॥
౧౪౧౨॥
కన్యకాయా యో వరో రూపాన్వితోఽపి యః ।
MSS@1413@1అనిష్టః
MSS@1413@2యది స్యాత్తస్య నో దేయా కన్యా శ్రేయోఽభివాఞ్ఛతా ॥ ౧౪౧౩॥

MSS@1414@1అనిష్టదః క్షితీశానాం భూకమ్పః సంధ్యయోర్ద్వయోః ।


MSS@1414@2దిగ్దాహః పీతవర్ణత్వాద్ రాజ్ఞాం చానిష్టదః పరః ॥ ౧౪౧౪॥

MSS@1415@1అనిష్టయోగాత్ ప్రియవిప్రయోగతః పరాపమానాద్ధనహీనజీవితాత్ ।


MSS@1415@2అనేకజన్మవ్యసనప్రబన్ధతో బిభేతి నో యస్తపసో బిభేతి సః ॥ ౧౪౧౫॥

MSS@1416@1అనిష్టసమ్ప్రయోగాచ్చ విప్రయోగాత్ప్రియస్య చ ।
MSS@1416@2మానుషా మానసైర్దుఃఖైర్యుజ్యన్తే అల్పబుద్ధయః ॥ ౧౪౧౬॥

న గతిర్జాయతే శుభా ।
MSS@1417@1అనిష్టాదిష్టలాభేఽపి
MSS@1417@2యత్రాస్తే విషసంసర్గోఽమృతం తదపి మృత్యవే ॥ ౧౪౧౭॥

MSS@1418@1అనిష్పన్నామపి క్రియాం నయోపేతాం విచక్షణాః ।


MSS@1418@2ఫలదాం హి ప్రకుర్వన్తి మహాసేనాపతిర్యథా ॥ ౧౪౧౮॥

MSS@1419@1అనీర్ష్యాః శ్రోతారో మమ వచసి చేద్వచ్మి తదహం స్వపక్షాద్భేతవ్యం బహు


న తు విప్రపక్షాత్ ప్రభవతః ।
MSS@1419@2తమస్యాక్రాన్తశే కియదపి హి తేజోవయవినః స్వశక్త్యా భాసన్తే దివసకృతి
సత్యేవ న పునః ॥ ౧౪౧౯॥
MSS@1420@1అనీర్ష్యుర్గుప్తదారఃస్యాచ్చోక్షః స్యాదఘృణీ నృపః ।
MSS@1420@2స్త్రియం సేవేత నాత్యర్థం మృష్టం ముఞ్జీత నాహితమ్ ॥ ౧౪౨౦॥

MSS@1421@1అనీర్ష్యుర్గుప్తదారః స్యాత్ సంవిభాగీ ప్రియంవదః ।


MSS@1421@2శ్లక్ష్ణో మధురవాక్స్త్రీణాం న చాసాం వశగో భవేత్ ॥ ౧౪౨౧॥
MSS@1422@1అనీశాయ శరీరస్య హృదయం స్వవశం మయి ।
MSS@1422@2స్తనకమ్పక్రియాలక్ష్యైర్న్యస్తం నిఃశ్వసితైరివ ॥ ౧౪౨౨॥

MSS@1423@1అనీశ్వరోఽయం పురుషో భవాభవే సూత్రప్రోతా దారుమయీవ యోషా ।

msubhsall.pdf 137
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1423@2ధాత్రా తు దిష్టస్య వశే కిలాయం తస్మాద్వద త్వం శ్రవణే ధ్ర్తోఽహమ్


॥ ౧౪౨౩॥
MSS@1424@1అనుకర్తుమపహ్నోతుమ్ అతివర్తితుమీక్షితుమ్ ।
MSS@1424@2అశక్యే తేజసాం పత్యౌ మిత్రతానుమతిక్షమా ॥ ౧౪౨౪॥

MSS@1425@1అనుకురుతః ఖలసుజనావగ్రిమపాశ్చాత్యభాగయోః సూచ్యాః ।


MSS@1425@2విదధాతి రన్ధ్రమేకో గుణవానన్యస్త్వపిదధాతి ॥ ౧౪౨౫॥

MSS@1426@1అనుకూలకలత్రో యస్తస్య స్వర్గ ఇహైవ హి ।


MSS@1426@2ప్రతికూలకలత్రస్య నరకో నాత్ర సంశయః ॥ ౧౪౨౬॥

హితం శ్రవణీయమాగమరహస్యయుతమ్ ।
MSS@1427@1అనుకూలమర్థ్యమవిరోధి
MSS@1427@2వచనం మదీయమపకర్ణయతి క్వ మనోభవః క్వ గుణసంగ్రహణమ్ ॥
౧౪౨౭॥
MSS@1428@1అనుకూలవరపురంధ్రిషు పురుషాణాం బద్ధమూలరాగాణామ్ ।
MSS@1428@2నయతి మనో దుఃశీలః కుసుమాస్త్రో హీనపాత్రేషు ॥ ౧౪౨౮॥
MSS@1429@1అనుకూలవిధాయిదైవతో విజయీ స్యాన్ నను కీదృశో నృపః ।
MSS@1429@2విరహిణ్యపి జానకీ వనే నివసన్తీ ముదమాదధౌ కుతః ॥ ౧౪౨౯॥

MSS@1430@1అనుకూలాం విమలాఙ్గీం కులజాం కుశలాం సుశీలసమ్పన్నామ్ ।


MSS@1430@2పఞ్చలకారాం భార్యాం పురుషః పుణ్యోదయాల్లభతే ॥ ౧౪౩౦॥

MSS@1431@1అనుకూలా సదా తుష్టా దక్షా సాధ్వీ విచక్షణా ।


MSS@1431@2ఏభిరేవ గుణైర్యుక్తా శ్రీరివ స్త్రీ న సంశయః ॥ ౧౪౩౧॥

MSS@1432@1అనుకూలే విధౌ దేయం యతః పూరయితా హరిః ।


MSS@1432@2ప్రతికూలే విధౌ దేయం యతః సర్వం హరిష్యతి ॥ ౧౪౩౨॥

MSS@1433@1అనుకూలే సతి ధాతరి భవత్యనిష్టాదపీష్టమవిలమ్బమ్ ।


MSS@1433@2పీత్వా విషమపి శంభుర్మృత్యుంజయతామవాప తత్కాలమ్ ॥ ౧౪౩౩॥

MSS@1434@1అనుకృతగణ్డశైలమదమణ్డితగణ్డతట-
భ్రమదలిమణ్డలీనివిడగుఙ్గుమఘోషజుషః ।
MSS@1434@2దలయతి హేలయైవ హరిరుగ్రకరాన్కరిణ- స్త్రిజగతి తేజ ఏవ గురు నో
వికృతాకృతితా ॥ ౧౪౩౪॥
MSS@1435@1అనుక్షణమనుక్షణం క్షితిప రక్ష్యమాణా త్వయా ప్రయాతి విదిశో దశ

138 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

ప్రబలకీర్తిరేకాకినీ ।
MSS@1435@2ఇయం నియతమర్థిషు ప్రతిదినం వితీర్ణా రమా జహాతి న తవాన్తికం
ద్వితయమేతదత్యద్భుతమ్ ॥ ౧౪౩౫॥
MSS@1436@1అనుగతపరితోషితానుజీవీ మధురవచాశ్చరితానురక్తలోకః ।
MSS@1436@2సునిపుణపరమాప్తసక్తతన్త్రో భవతి చిరం నృపతిః ప్రదీప్తరశ్మిః ॥ ౧౪౩౬॥
MSS@1437@1అనుగన్తుం సతాం వర్త్మ కృత్స్నం యది న శక్యతే ।
MSS@1437@2స్వల్పమప్యనుగన్తవ్యం మార్గస్థో నావసీదతి ॥ ౧౪౩౭॥
MSS@1438@1అనుగమ్య శ్మశానాన్తం నివర్తన్తీహ బాన్ధవాః ।
MSS@1438@2అగ్నౌ ప్రక్షిప్య పురుషం జ్ఞాతయః సుహృదస్తథా ॥ ౧౪౩౮॥

MSS@1439@1అనుగృహాణ శిశూనభిలఙ్ఘితా శబరవారివిహారవనస్థలీ ।


MSS@1439@2విసృజ కాతరతామిదమగ్రతో హరిని కారుణికస్య తపోవనమ్ ॥
౧౪౩౯॥
దేవ్యా మాతుశ్చ మహ్దన్తరమ్ ।
MSS@1440@1అనుగ్రహవిధౌ
MSS@1440@2మాతా గాఢం నిబధ్నాతి బన్ధం దేవీ నికృన్తతి ॥ ౧౪౪౦॥

దివౌకసాం నరో నిరస్య మానుష్యకమేతి దివ్యతామ్ ।


MSS@1441@1అనుగ్రహాదేవ
MSS@1441@2అయోవికారే స్వరితత్వమిష్యతే కుతోఽయసాం సిద్ధరసస్పృశామపి ॥
౧౪౪౧॥
MSS@1442@1అనుచరతి శశాఙ్కం రాహుదోషేఽపి తారా పతతి న వనవృక్షే యాతి
భూమిం లతా చ ।
MSS@1442@2త్య్జతి న చ కరేణుః పఙ్కలగ్నం గజేన్ద్రం వ్రజతు చరతు ధర్మం
భర్తృనాథా హి నార్యః ॥ ౧౪౪౨॥
MSS@1443@1అనుచితకర్మారమ్భః స్వజనవిరోధో బలీయసా స్పర్ధా ।
MSS@1443@2ప్రమదాజనవిశ్వాసో మృత్యోర్ద్వారాణి చత్వారి ॥ ౧౪౪౩॥

MSS@1444@1అనుచితఫలాభిలాషీ నిత్యం విధినా నివార్యతే పురుషః ।


MSS@1444@2ద్రాక్షావిపాకసమయే ముఖపాకో భవతి కాకానామ్ ॥ ౧౪౪౪॥

MSS@1445@1అనుచితముచితం వా కర్మ కోఽయం విభాగో భగవతి పరమాస్తాం


భక్తియోగో
ద్రఢీయాన్ ।

msubhsall.pdf 139
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1445@2కిరతి విషమహీన్ద్రః సాన్ద్రపీయూషమిన్దుర్ద్వయమపి స మహేశో నిర్విశేషం


బిభర్తి ॥ ౧౪౪౫॥
MSS@1446@1అనుచితమేవాచరితం పశుపతినా యద్విధేః శిరశ్ఛిన్నమ్ ।
MSS@1446@2ఛిన్నో న చాస్య హస్తో యేనాయం దుర్లిపిం లిఖతి ॥ ౧౪౪౬॥

MSS@1447@1అనుచితే యది కర్మణి యుజ్యతే శఠధియా ప్రభుణా సగుణో జనః ।


MSS@1447@2భవతి నాస్య గుణాపచయస్తతః పదగతస్య కిరీటమణేరివ ॥ ౧౪౪౭॥

MSS@1448@1అనుచ్చనీచచలతామ్ అఙ్గానాం చలపాదతామ్ ।


MSS@1448@2కటికూర్పరశీర్షాంశకర్ణానాం సమరూపతామ్ ॥ ౧౪౪౮॥

MSS@1449@1రమ్యాం ప్రతీకవిశ్రాన్తిమ్ ఉరసశ్చ సమున్నతిమ్ ।


MSS@1449@2అభ్యాసాభ్యర్హితం ప్రాహుః సౌష్ఠవం నృత్యవేదినః ॥ ౧౪౪౯॥

MSS@1450@1అనుచ్ఛిష్టో దేవైరపరిదలితో రాహుదశనైః కలఙ్కేనాస్పృష్టో న ఖలు


పరిభూతో దినకృతా ।
MSS@1450@2కుహూభిర్నో లుప్తో న చ యువతివక్త్రేణ విజితః కలానాథః కోఽయం
కనకలతికాయాముదయతే ॥ ౧౪౫౦॥
MSS@1451@1అనుజగురథ దివ్యం దున్దుభిధ్వానమాశాః సురకుసుమనిపాతైర్వ్యోమ్ని
లక్ష్మీర్వితేనే ।
MSS@1451@2ప్రియమివ కథయిష్యన్నాలిలిఙ్గ స్ఫురన్తీం భువమనిభృతవేలావీచిబాహుః
పయోధిః ॥ ౧౪౫౧॥
MSS@1452@1అనుజ్ఝితసుహృద్భావః సుహృదాం దుర్హృదామపి ।
MSS@1452@2సమ ఇత్యేవ భావ్యోఽపి నమ ఇత్యభిభాష్యతే ॥ ౧౪౫౨॥

MSS@1453@1అనుత్కీర్ణా యథా పఙ్కే పుత్రికా వాథ దారుణి ।


MSS@1453@2వర్ణా యథా మషీకల్కే తథా సర్గే స్థితాః పరే ॥ ౧౪౫౩॥
పరైరపిహితౌజసః ।
MSS@1454@1అనుత్తమానుభావస్య
MSS@1454@2అకార్యసుహృదోఽస్మాకమ్ అపూర్వాస్తవ కీర్తయః ॥ ౧౪౫౪॥

MSS@1455@1అనుత్థానే ధ్రువో నాశః ప్రాప్తస్యానాగతస్య చ ।


MSS@1455@2ప్రాప్యతే ఫలముత్థానాల్లభతే చార్థసమ్పదమ్ ॥ ౧౪౫౫॥

MSS@1456@1అను త్వా తాత జీవన్తు సుహృదః సాధుభిః సహ ।


MSS@1456@2పర్జన్యమివ భూతాని స్వాదుద్రుమమివాణ్డజాః ॥ ౧౪౫౬॥

140 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1457@1అనుత్సూత్రపదన్యాసా సద్వృత్తిః సన్నిబన్ధనా ।


MSS@1457@2శబ్దవిద్యేవ నో భాతి రాజనీతిరపస్పశా ॥ ౧౪౫౭॥

MSS@1458@1అనుదితసటావంసౌ నాతిస్ఫుటాః కరజాఙ్కురా దశనముకులోద్భేదః స్తోకో


ముఖే
మృదు గర్జితమ్ ।
MSS@1458@2మృగపతిశిశోర్నాస్త్యద్యాపి క్రియా స్వకులోచితా మదకృతమహాగన్ధస్యాన్ధ్యం
వ్యపోహతి దన్తినామ్ ॥ ౧౪౫౮॥
MSS@1459@1అనుదినమతితీవ్రం రోదిషీతి త్వముచ్చైః సఖి కిల కురుషే త్వం వాచ్యతాం
మే ముధైవ ।
MSS@1459@2హృదయమిదమనఙ్గాఙ్గారసఙ్గాద్విలీయ ప్రసరతి బహిరమ్భః సుస్థితే
నైతదశ్రు ॥ ౧౪౫౯॥
MSS@1460@1అనుదినమధికం తే కమ్పతే కాయవల్లీ శివ శివ నయనాన్తం నాశ్రుధారా
జహాతి ।
MSS@1460@2కథయ కథయ కోఽయం యత్కృతే కోమలాఙ్గి త్యజతి న పరిణద్ధం
పాణ్డిమానం కపోలః ॥ ౧౪౬౦॥
MSS@1461@1అనుదినమనుకూలమాచరన్తం విహితమతిః ప్రతికూలమాచరేత్ కః ।
MSS@1461@2శమితగరలజాతకణ్ఠదాహం శితికణ్ఠః శశినం శిరహ్సు ధత్తే ॥ ౧౪౬౧॥

MSS@1462@1అనుదునమనురక్తః పద్మినీచక్రవాలే నవపరిమలమాద్యచ్చఞ్చరీకానుకర్షీ



MSS@1462@2కలితమధురపద్మః కోఽపి గమ్భీరవేదీ జయతి మిహిరకన్యాకూలవన్యాకరీన్ద్రః
॥ ౧౪౬౨॥
MSS@1463@1అనుదినమభ్యాసదృఢైః సోఢుం దీర్ఘోఽపి శక్యతే విరహః ।
MSS@1463@2ప్రత్యాసన్నసమాగ మ- ముహూర్తవిఘ్నోఽపి దుర్విషః ॥ ౧౪౬౩॥

MSS@1464@1అనుదేహమాగతవతః ప్రతిమాం పరిణాయకస్య గురుముద్వహతా ।


MSS@1464@2ముకురేణ వేపథుభృతోఽతిభరాత్ కథమప్యపాతి న వధూకరతః ॥
౧౪౬౪॥
MSS@1465@1అనుద్ఘుష్టః శబ్దైరథ చ ఘటనాతః స్ఫుటరసః పదానామర్థాత్మా రమయతి
న తూత్తానితరసః ।
MSS@1465@2యథా దృశ్యః కించిత్పవనచలచీనాంశుకతయా స్తనాభోగః స్త్రీణాం

msubhsall.pdf 141
మహాసుభాషితసంగ్రహ

హరతి న తథోన్ముద్రితతనుః ॥ ౧౪౬౫॥


MSS@1466@1అనునయగురోర్గోష్ఠీబన్ధో ముఖాసవసమ్పదాం శపథవివరం విస్రబ్ధానాం
ధియాం ప్రథమాతిథిః ।
MSS@1466@2అవినయవచోవాదస్థానం పురంధ్రిషు పప్రథే మదవిలసితస్యైకాచార్యశ్చిరం
రతివిభ్రమః ॥ ౧౪౬౬॥
MSS@1467@1అనునయతి పతిం న లజ్జమానా కథయతి నాపి సఖీజనాయ కించిత్ ।
MSS@1467@2ప్రసరతి మలయానిలే నవోఢా వహతి పరంతు చిరాయ శూన్యమన్తః ॥
౧౪౬౭॥
MSS@1468@1అనునయమగృహీత్వా వ్యాజసుప్తా పరాచీ రుతమథ కృకవాకోస్తారమాకర్ణ్య
కల్యే ।
MSS@1468@2కథమపి పరివృత్తా నిద్రయాన్ధా కిల స్త్రీ ముకులితనయనైవాశ్లిష్యతి
ప్రాణనాథమ్ ॥ ౧౪౬౮॥
MSS@1469@1అనునేతుంమానిన్యా దయితశ్చరణే సరాగచరణాయాః ।
MSS@1469@2యావత్ పతితః స తయా తత్క్షణమవధీరితః కస్మాత్ ॥ ౧౪౬౯॥

MSS@1470@1అనుపాయేన కర్మాణి విపరీతాని యాని చ క్రియమాణాని దుష్యన్తి


హవీంష్యప్రయతేష్వివ ॥
MSS@1471@1అనుపాలయతాముదేష్యతీం ప్రభుశక్తిం ద్విషతామనీహయా ।
MSS@1471@2అపయాన్త్యచిరాన్మహీభుజాం జననిర్వాదభయాదివ శ్రియః ॥ ౧౪౭౧॥

MSS@1472@1అనుపోష్య త్రిరాత్రాణి తిర్థాన్యనభిగమ్య చ ।


MSS@1472@2అదత్త్వా కాఞ్చనం గాశ్చ దరిద్రో నామ జాయతే ॥ ౧౪౭౨॥

సన్దర్భే గోనన్దనసమః కుతః ।


MSS@1473@1అనుప్రాసిని
MSS@1473@2యథార్థనామతైవాస్య యద్వా వదతి చారుతామ్ ॥ ౧౪౭౩॥

MSS@1474@1అనుబన్ధంక్షయం హింసామ్ అనపేక్ష్య చ పౌరుషమ్ ।


MSS@1474@2మోహాదారభ్యతే కర్మ యత్తత్తామసముచ్యతే ॥ ౧౪౭౪॥

MSS@1475@1అనుబన్ధం చ సమ్ప్రేక్ష్య విపాకాంశ్చైవ కర్మణామ్ ।


MSS@1475@2ఉత్థానమాత్మనశ్చైవ ధీరః కుర్వీత వా న వా ॥ ౧౪౭౫॥

సానుబన్ధేషు కర్మసు ।
MSS@1476@1అనుబన్ధానవేక్షేత
MSS@1476@2సమ్ప్రధార్య చ కుర్వీత న వేగేన సమాచరేత్ ॥ ౧౪౭౬॥

142 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1477@1అనుభవం వదనేన్దురుపాగమన్ నియతమేష యదస్య మహాత్మనః ।


MSS@1477@2క్షుభితముత్కలికాతరలం మనః పయ ఇవ స్తిమితస్య మహోదధేః ॥
౧౪౭౭॥
MSS@1478@1అనుభవత దదత విత్తం మాన్యాన్ మానయత సజ్జనాన్ భజత ।
MSS@1478@2అతిపరుషపవనవిలులిత- దీపశిఖాచఞ్చలా లక్ష్మీః ॥ ౧౪౭౮॥

MSS@1479@1అనుభవత యువత్యో భాగ్యవత్యో నితాన్తం కుసుమవలయవేలాసఙ్గఖేలాసుఖాని



MSS@1479@2మమ తు మధుకరాణాం వాటపాటచ్చరాణాం సపది పతతి ధాటీ
పుష్పవాటీనివేశే
॥ ౧౪౭౯॥
MSS@1480@1అనుభవన్నవదోలమృతూత్సవం పటురపి ప్రియకణ్ఠజిఘృక్షయా ।
MSS@1480@2అన్యదాసనరజ్జుపరిగ్రహే భుజలతాం జలతామబలాజనః ॥ ౧౪౮౦॥

MSS@1481@1అనుభావవతా గురు స్థిరత్వాద్ అవిసంవాది ధనుర్ధనంజయేన ।


MSS@1481@2స్వబలవ్యసనేఽపి పీడ్యమానం గుణవన్మిత్రమివానతిం ప్రపేదే ॥
౧౪౮౧॥
MSS@1482@1అనుభూతచరేషు దీర్ఘికాణామ్ ఉపకణ్థేషు గతాగతైకతానాః ।
MSS@1482@2మధుపాః కథయన్తి పద్మినీనాం సలిలైరన్తరితాని కోరకాణి ॥ ౧౪౮౨॥

MSS@1483@1అనుభూతభవవ్యవస్థితిర్జనతాకానరతాభిలాషిణీ ।
MSS@1483@2తదవైమి సుఖేన సంసృతౌ కలితానఙ్గతయైవ నిసృతిః ॥ ౧౪౮౩॥
MSS@1484@1అనుభూతమిదం లోకే యద్బధ్వా బలవత్తరైః ।
MSS@1484@2ఈశ్వరైర్దుర్బలః కృష్యః క్రతౌ పశురివాబలః ॥ ౧౪౮౪॥

MSS@1485@1అనుమతమివానేతుం జోషం తమీతమసాం కులం దిశి దిశి దృశో


విన్యస్యన్త్యః
శ్రియాఙ్కురితాఞ్జనాః ।
MSS@1485@2మదనహుతభుగ్ధూమచ్ఛాయైః పటైరసితైర్వృతాః ప్రయయురరసద్భూషైరఙ్గైః
ప్రియానభిసారికాః ॥ ౧౪౮౫॥
MSS@1486@1అనుమతిసరసం విముచ్య చూతం నవనవమఞ్జులమఞ్జరీపరీతమ్ ।
MSS@1486@2అపి పికదయితే కథం మతిస్తే ఘటయతి నిశ్ఫలపిప్పలేఽవలేపమ్ ॥
౧౪౮౬॥

msubhsall.pdf 143
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1487@1అనుమమార న మార కథం ను సా రతిరతిప్రథితాపి పతివ్రతా ।


MSS@1487@2ఇయదనాథవధూవధపాతకీ దయితయాపి తయాసి కిముజ్జ్ఞితః ॥
౧౪౮౭॥
MSS@1488@1అనుమరణే వ్యవసాయం స్త్రీధర్మే కః కరోతి సవివేకః ।
MSS@1488@2సంసారముక్త్యుపాయం దణ్డగ్రహణం వ్రతం హిత్వా ॥ ౧౪౮౮॥

MSS@1489@1అనుయయౌ వివిధోపలకుణ్డల- ద్యుతివితానకసంవలితాంశుకమ్ ।


MSS@1489@2ధృతధనువలయస్య పయోముచః శబలిమా బలిమానముషో వపుః ॥
౧౪౮౯॥
MSS@1490@1అనుయాతానే కజనః పరపురుషైరుహ్యతేఽస్య నిజదేహః ।
MSS@1490@2అధికారస్థః పురుషః శవ ఇవ న శ‍ృణోతి వీక్షతే కుమతిః ॥ ౧౪౯౦॥

MSS@1491@1అనుయాతి న భర్తారం యది దైవాత్ కథంచన ।


MSS@1491@2తథాపి శీలం సంరక్ష్యం శీలభఙ్గాత్ పతత్యధః ॥ ౧౪౯౧॥

MSS@1492@1అనుయాస్యన్ మునితనయాం సహసా వినయేన వారితప్రసరః ।


MSS@1492@2స్థానాదనుచ్చలన్నపి గత్వేవ పునః ప్రతినివృత్తః ॥ ౧౪౯౨॥

MSS@1493@1అనుయుక్తో దస్యువధే రణే కుర్యాత్ పరాక్రమమ్ ।


MSS@1493@2నాస్య కృత్యమతః కించిద్ అన్యద్ దస్యునిబర్హణాత్ ॥ ౧౪౯౩॥

నమ్రోత్సిక్తా విరక్తరాగిణ్యః ।
MSS@1494@1అనురక్తజనవిరక్తా
MSS@1494@2వఞ్చకవచనాసక్తా నార్యః సద్భావశఙ్కిన్యః ॥ ౧౪౯౪॥

MSS@1495@1అనురక్తేన హ్ర్ష్టేన తుష్టేన జగతీపతిః ।


MSS@1495@2అల్పేనాపి స్వసైన్యేన భూమిం జయతి భూమిపః ॥ ౧౪౯౫॥

MSS@1496@1అనురఞ్జితాఅపి గుణైర్న నమన్తి ప్రకృతయో వినా దణ్డాత్ ।


MSS@1496@2అఙ్కగతాపి న వీణా కలమధురమతాడితా క్వణతి ॥ ౧౪౯౬॥

MSS@1497@1అనురఞ్జయ రాజానం మా జానన్ జాతు కోపయేః ప్రకృతీః ।


MSS@1497@2ఏతద్ద్వయానురాగ- స్థిరయా తిష్ఠ ప్రతిష్ఠయాశ్లిష్టః ॥ ౧౪౯౭॥

MSS@1498@1అనురాగం జనో యాతి పరోక్షే గుణకీర్తనమ్ ।


MSS@1498@2న బిభ్యతి చ సత్త్వాని సిద్ధేర్లక్షణముత్తమమ్ ॥ ౧౪౯౮॥

MSS@1499@1అనురాగవతీ సంధ్యా దివసస్తత్పురఃసరః ।

144 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1499@2అహో దైవగతిశ్చిత్రా తథాపి న సమాగమః ॥ ౧౪౯౯॥


MSS@1500@1అనురాగవన్తమపిలోచనయోర్దధతం వపుః సుఖమతాపకరమ్ ।
MSS@1500@2నిరకాసయద్రవిమపేతవసుం వియదాలయాదపరదిగ్గణికా ॥ ౧౫౦౦॥

MSS@1501@1అనురాగవర్తినా తవ విరహేణోగ్రేణ సా గృహీతాఙ్గీ ।


MSS@1501@2త్రిపురరిపుణేవ గౌరీ వరతనురర్ధావశిష్టేవ ॥ ౧౫౦౧॥

MSS@1502@1అనురాగాదభిసరతోలఙ్ఘితజలధేః కలాధినాథస్య ।
MSS@1502@2రజనీముఖచుమ్బనతః శిథిలితమలకం కలఙ్కమాకలయే ॥ ౧౫౦౨॥

వృథా స్త్రీషు స్త్రీషు గర్వో వృథా తథా ।


MSS@1503@1అనురాగో
MSS@1503@2పౄయోఽహమ్ సర్వదా హ్యస్యా మమైషా సర్వదాప్రియా ॥ ౧౫౦౩॥

MSS@1504@1అనురూపమిదం కూప ఛద్మచ్ఛన్నస్య కిం న తే ।


MSS@1504@2సన్మార్గవిభ్రమాన్మార్గపాతోఽయం యన్నిపాతితః ॥ ౧౫౦౪॥

MSS@1505@1అనురూపేణ సంసర్గం ప్రాప్య సర్వోఽపి మోదతే ।


MSS@1505@2దినం తేజోనిధిర్యద్వద్ రత్రిం దోషాకరస్తథా ॥ ౧౫౦౫॥

కుసుమాన్యబలాః కృతమన్యవః పతిషు దీపశిఖాః ।


MSS@1506@1అనులేపనాని
MSS@1506@2సమయేన తేన చిరసుప్తమనో- భవబోధనం సమమబోధిషత ॥ ౧౫౦౬॥

MSS@1507@1అనులోమేన బలినం ప్రతిలోమేన దుర్జనమ్ ।


MSS@1507@2ఆత్మతుల్యబలం శత్రుం వినయేన బలేన వా ॥ ౧౫౦౭॥

MSS@1508@1అనువనం వనరాజివధూముఖే బహలరాగజవాధరచారుణి ।


MSS@1508@2వికచబాణదలావలయోఽధికం రురుచిరే రుచిరేక్షణవిభ్రమాః ॥
౧౫౦౮॥
MSS@1509@1అనువనమనుయాన్తం బాష్పవారి త్యజన్తం ముదితకమలదామక్షామమాలోక్య
రామమ్ ।
MSS@1509@2దినమపి రవిరోచిస్తాపమన్తః ప్రపేదే రజనిరపి చ తారాబాష్పబిన్దూన్ బభార
॥ ౧౫౦౯॥
MSS@1510@1అనువనమనుశైలం తామనాలోక్య సీతాం ప్రతిదినమతిదీనం వీక్ష్య రామం
విరామమ్ ।
MSS@1510@2గిరిరశనిమయోఽయం యస్తదా న ద్విధాభూత్ క్షితిరపి న విదీర్ణా సాపి
సర్వంసహైవ ।

msubhsall.pdf 145
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1511@1అనువాదయితా వాద్యం నృత్యసి యత్త్వయి సురేశ్వరః సాక్షాత్ ।


MSS@1511@2పక్షశ్చ తేఽజవన్ద్యస్తదసి కలాపిన్ పరం ధన్యః ॥ ౧౫౧౧॥

MSS@1512@1అనువేలం నిహన్యన్తే యస్య సిన్ధోరివోద్యమాః ।


MSS@1512@2తం ప్రమథ్య శ్రియం కోఽపి విపక్షో భూభృదుద్ధరేత్ ॥ ౧౫౧౨॥

MSS@1513@1అనుశయవత్యేవోక్తా ప్రోష్యత్పతికా న భేదతో బహుభిః ।


MSS@1513@2పరదేశాదాగచ్ఛత్- పతికాపి యథా ప్రముదితైవ ॥ ౧౫౧౩॥

ధర్మేణ వ్యవహారేణ సంస్థయా ।


MSS@1514@1అనుశాసద్ధి
MSS@1514@2న్యాయేన చ చతుర్థేన చతురన్తాం మహీం జయేత్ ॥ ౧౫౧౪॥

జఘనాలంకృతపీతశాటికాయామ్ ।
MSS@1515@1అనుశీలితకుఞ్జవాటికాయాం
MSS@1515@2మురలీకలకూజితే రతాయాం మమ చేతోఽస్తు కదమ్బదేవతాయామ్ ॥
౧౫౧౫॥
MSS@1516@1అనుశోచనమస్తవిచారమనా విగతస్య మృతస్య చ యః కురుతే ।
MSS@1516@2స గతే సలిలే తనుతే వరణం భుజగస్య గతస్య గతిం క్షిపతి ॥ ౧౫౧౬॥

రహితాం పాఠమాత్రేణ కేవలమ్ ।


MSS@1517@1అనుష్ఠానేన
MSS@1517@2రఞ్జయత్యేవ యా లోకం కిం తయా శుకవిద్యయా ॥ ౧౫౧౭॥

MSS@1518@1అనుష్ఠితంతు యద్ దేవైరృషిభిర్యదనుష్ఠితమ్ ।


MSS@1518@2నానుష్ఠేయం మనుష్యైస్తు తదుక్తం కర్మ ఆచరేత్ ॥ ౧౫౧౮॥

కార్యేషు యో గుహ్యం న ప్రకాశయేత్ ।


MSS@1519@1అనుష్ఠితేషు
MSS@1519@2స తత్ర లభతే సిద్ధిం జలమధ్యే కపిర్యథా ॥ ౧౫౧౯॥

కరికపోలం భ్రమరః శ్రవణేన తాడ్యమానోఽపి ।


MSS@1520@1అనుసరతి
MSS@1520@2గణయతి న తిరస్కారం దానాన్ధవిలోచనో నీచః ॥ ౧౫౨౦॥

MSS@1521@1అనుసర సరస్తీరం వైరం కిమత్ర సహాత్మనా కతిపయపయఃపాణమ్ మానిన్


సమాచర చాతక ।
MSS@1521@2ప్రలయపవనైరస్తం నీతః పురాతనవారిదో యదయమదయం కీలాజాలం
విముఞ్చతి నూతనః ॥ ౧౫౨౧॥
MSS@1522@1అనూఢా మన్దిరే యస్య రజః ప్రాప్నోతి కన్యకా ।
MSS@1522@2పతన్తి పితరస్తస్య స్వర్గస్థా అపి తైర్గుణైః ॥ ౧౫౨౨॥

MSS@1523@1అనూనవేగాదయమద్వితీయశ్చ్ఛాయాతురఙ్గాదివ లజ్జమానః ।

146 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1523@2ఖురోద్ధుతైర్వీర తురఙ్గమస్తే రజోభిరహ్ణనాం పతిమావృణోతి ॥


౧౫౨౩॥
MSS@1523A@1అన్ర్జుత్వమసద్భావంకార్పణ్యం చలచిత్తతా ।
MSS@1523A@2పుంసాం మిత్రేషు యే దోషాస్తే వేశ్యాసు గుణాః స్మృతాః ॥

MSS@1524@1అనృతం చ సముత్కర్షే రాజగామి చ పైశునమ్ ।


MSS@1524@2గురోశ్చాలీకనిర్బన్ధః సమాని బ్రహ్మహత్యయా ॥ ౧౫౨౪॥

MSS@1525@1అనృతం చాటువాదశ్చ ధనయోగో మహానయమ్ ।


MSS@1525@2సత్యం వైదుష్యమిత్యేష యోగో దారిద్ర్యకారకః ॥ ౧౫౨౫॥

MSS@1526@1అనృతం సత్యమిత్యాహుః సత్యం చాపి తథానృతమ్ ।


MSS@1526@2ఇతి యాస్తాః కథం వీర సంరక్ష్యాః పురుషైరిహ ॥ ౧౫౨౬॥

MSS@1527@1అనృతం సాహసం మాయా మూర్ఖత్వమతిలుబ్ధతా ।


MSS@1527@2అశౌచత్వం నిర్దయత్వం స్త్రీణాం దోషాః స్వభావజాః ॥ ౧౫౨౭॥

MSS@1528@1అనృతపటుతా క్రౌర్యే చిత్తం సతామవమానితా మతిరవినయే ధర్మే శాఠ్యం


గురుష్వపి వఞ్చనమ్ ।
MSS@1528@2లలితమధురా వాక్ప్రత్యక్షే పరోక్షవిభాషిణీ కలియుగమహారాజస్యైతాః
స్ఫురన్తి విభూతయః ॥ ౧౫౨౮॥
MSS@1529@1అన్ర్తమనృతమేతద్యస్తుధాసూతిరిన్దుర్నియతమయమనార్యో నిర్గతః
కాలకూటాత్ ।
MSS@1529@2హృదయదహనదక్షా దారుణా చాన్యథేయం వద సఖి మధురత్వే
మోహశక్తిః
కుతోఽస్య ॥ ౧౫౨౯॥
MSS@1530@1అనృతే ధర్మభగ్నే చ న శుశ్రూషతి చాప్రియే ।
MSS@1530@2న ప్రియం న హితం వాచ్యం సద్భిరేవేతి నిన్దితాః ॥ ౧౫౩౦॥

MSS@1531@1అనేకగతిచిత్రితం వివిధజాతిభేదాకులం సమేత్య తనుమద్గణః


ప్రచురచిత్రచేష్టోద్యతః ।
MSS@1531@2పురార్జితవిచిత్రకర్మఫలభుగ్విచిత్రాం తనుం ప్రగృహ్య నటవత్ సదా
భ్రమతి జన్మరఙ్గాఙ్గణే ॥ ౧౫౩౧॥
MSS@1532@1అనేకచిత్తమన్త్రశ్చ ద్వేష్యో భవతి మన్త్రిణామ్ ।

msubhsall.pdf 147
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1532@2అనవస్థితచిత్తత్వాత్ కర్యే తైః సముపేక్ష్యతే ॥ ౧౫౩౨॥


MSS@1533@1అనేకజన్మసంభూతం పాపం పుంసాం ప్రణశ్యతి ।
MSS@1533@2స్నానమాత్రేణ గఙ్గాయాం సద్యః పుణ్యస్య భాజనమ్ ॥ ౧౫౩౩॥

MSS@1534@1అనేకజీవఘాతోత్థం మ్లేచ్ఛోచ్ఛిష్టం మలావిలమ్ ।


MSS@1534@2మలాక్తపాత్రనిక్షిప్తం కిం శౌచం లిహతో మధు ॥ ౧౫౩౪॥

కాయస్యైకో మహాన్ గుణః ।


MSS@1535@1అనేకదోషదుష్టస్య
MSS@1535@2యో యథా వర్తయత్యేనం తం తథైవానువర్తతే ॥ ౧౫౩౫॥

MSS@1536@1అనేకదోషదుష్టస్య మధునోఽపాస్తదోషతామ్ ।
MSS@1536@2యో బ్రూతే తద్రసాసక్తః సోఽసత్యామ్బుధిరస్తధీః ॥ ౧౫౩౬॥

MSS@1537@1అనేకధేతి ప్రగుణేన చేతసా వివిచ్య మిథ్యాత్వమలం సదూషణమ్ ।


MSS@1537@2విముచ్య జైనేన్ద్రమతం సుఖావహం భజన్తి భవ్యా భవదుఃఖభీరవః
॥ ౧౫౩౭॥
MSS@1538@1అనేకపర్యాయగుణైరుపేతం విలోక్యతే యేన సమస్తతత్త్వమ్ ।
MSS@1538@2తదిన్ద్రియానిన్ద్రియభేదభిన్నం జ్ఞానం జినేన్ద్రైర్గదితం హితాయ ॥
౧౫౩౮॥
MSS@1539@1అనేకభవసంచితా ఇహ హి కర్మణా నిర్మితాః
ప్రియాప్రియవియోగసంగమవిపత్తిసమ్పత్తయః ।
MSS@1539@2భవన్తి సకలాస్విమా గతిషు సర్వదా దేహినాం జరామరణవీచికే
జననసాగరే
మజ్జతామ్ ॥ ౧౫౩౯॥
MSS@1540@1అనేకమలసంభవే కృమికులైః సదా సంకులే విచిత్రబహువేదనే బుధవినిన్దితే
దుఃసహే ।
MSS@1540@2భ్రమన్నయమనారతం వ్యసనసంకటే దేహవాన్ పురార్జితవశో భవే భవతి
భామినీగర్భకే ॥ ౧౫౪౦॥
MSS@1541@1అనేకముఖపాపాత్మా ఛద్మసందర్శితాశ్రమః ।
MSS@1541@2కర్బురప్రకృతిః కశ్చిత్ కాపేయకలహోచితః ॥ ౧౫౪౧॥

MSS@1541A@1అనేకయుద్ధవిజయీ సంధానంయస్య గచ్ఛతి ।


MSS@1541A@2తత్ప్రతాపేన తస్యాశు వశం గచ్ఛన్తి విద్విషః ॥

148 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1542@1అనేకరాజ్యాన్తరితమ్ అతిక్షిప్తం న యుధ్యతే ।


MSS@1542@2అన్తర్గతామిత్రశల్యమ్ అన్తఃశల్యం హి న క్షమమ్ ॥ ౧౫౪౨॥

MSS@1544@1అనేకవర్ణపదతాం వాగ్విద్యుదివ బిభ్రతీ ।


MSS@1544@2అభ్రాన్తేషు సదా సారసఙ్గిషు స్యాత్ స్ఫురద్గుణా ॥ ౧౫౪౪॥

వే దోదకన్యాయతరఙ్గరమ్యమ్ ।
MSS@1545@1అనేకవిద్వజ్జనరత్నపూర్ణం
MSS@1545@2అలఙ్ఘనీయం గురుతీర్థమేకం సభాసముద్రం శిరసా నమామి ॥ ౧౫౪౫॥

బహు వేదితవ్యమ్ అల్పశ్చ కాలో బహవశ్చ విఘ్నాః ।


MSS@1546@1అనేకశాస్త్రం
MSS@1546@2యత్ సారభూతం తదుపాసితవ్యం హంసో యథా క్షీరమివామ్బుమధ్యాత్
॥ ౧౫౪౬॥
MSS@1547@1అనేకసంశయోచ్ఛేది పరోక్షార్థస్య దర్శకమ్ ।
MSS@1547@2సర్వస్య లోచనం శాస్త్రం యస్య నాస్త్యన్ధ ఏవ సః ॥ ౧౫౪౭॥

MSS@1548@1అనేకసుషిరం కాన్తం వాది స్త్రీముఖపఙ్కజమ్ ।


MSS@1548@2పశ్య కాన్తే వనస్యాన్తే నేత్రశ్రుతిమనోరమమ్ ॥ ౧౫౪౮॥

MSS@1549@1అనేకసుషిరం వాద్యం కాన్తం చ ఋషిసంజ్ఞితమ్ ।


MSS@1549@2చక్రిణా చ సదారాధ్యం యో జానాతి స పణ్డితః ॥ ౧౫౪౯॥

ఫణినః సన్తి భేకహ్బక్షణతత్పరాః ।


MSS@1550@1అనేకే
MSS@1550@2ఏక ఏవ హి శేషోఽయం ధరణీధరణక్షమః ॥ ౧౫౫౦॥

MSS@1551@1అనేకైర్నాయకగుణైఃసహితః సఖి మే పతిః ।


MSS@1551@2స ఏవ యది జారః స్యాత్ సఫలం జీవితం భవేత్ ॥ ౧౫౫౧॥

MSS@1552@1అనేన కల్యాణి మృణాలకోమలం వ్రతేన గాత్రం గ్లపయస్యకారణమ్ ।


MSS@1552@2ప్రసాదమాకాఙ్క్షతి యస్తవోత్సుకః స కిం త్వయా దాసజనః ప్రసాద్యతే ॥
౧౫౫౨॥
MSS@1553@1అనేన కస్యాపి కులాఙ్కురేణ స్పృష్టస్య గాత్రేషు సుఖం మమైవమ్ ।
MSS@1553@2కాం నిర్వృతిం చేతసి తస్య కుర్యాద్ యస్యాయమఙ్గాత్ కృతినః ప్రరూఢః
॥ ౧౫౫౩॥
MSS@1554@1అనేనకిం న పర్యాప్తం మాంసస్య పరివర్జనమ్ ।
MSS@1554@2యత్పాటితం తృణేనాపి స్వమఙ్గం పరిదూయతే ॥ ౧౫౫౪॥

MSS@1555@1అనేన కుమ్భద్వయసంనివేశ- సంలక్ష్యమాణేన కుచద్వయేన ఉన్మజ్జతా

msubhsall.pdf 149
మహాసుభాషితసంగ్రహ

యౌవనవారణేన వాపీవ తన్వఙ్గి తరఙ్గితాసి ॥


MSS@1556@1అనేన తనుమద్యయా ముఖరనూపురారావిణా నవామ్బురుహకోమలేన
చరణేన
సంభావితః ।
MSS@1556@2అశోక యది సద్య ఏవ కుసుమైర్న సమ్పత్స్యసే వృథా వహసి దోహదం
లలితకామిసాధారణమ్ ॥ ౧౫౫౬॥
MSS@1557@1అనేన తవ పుత్రస్య ప్రసుప్తస్య వనాన్తరే ।
MSS@1557@2శిఖామారుహ్య హస్తేన ఖడ్గేన నిహతం శిరః ॥ ౧౫౫౭॥

త్వం స్వరూపేణ పుష్పబాణైశ్చ పఞ్చభిః ।


MSS@1558@1అనేన
MSS@1558@2మోహయన్ పురుషాన్ స్త్రీశ్చ కురు సృష్టిం సనాతనీమ్ ॥ ౧౫౫౮॥

MSS@1559@1అనేనధర్మః సవిశేషమద్య మే త్రివర్గసారః ప్రతిభాతి భావిని ।


MSS@1559@2త్వయా మనోనిర్విషయార్థకామయా యదేక ఏవ ప్రతిగృహ్య సేవ్యతే ॥
౧౫౫౯॥
MSS@1560@1అనేన పురుషో దేహాన్ ఉపాదత్తే విముఞ్చతి ।
MSS@1560@2హర్షం శోకం భయం దుఃఖం సుఖం చానేన విన్దతి ॥ ౧౫౬౦॥

MSS@1561@1అనేన భవతి శ్రేష్ఠో ముచ్యన్తే చ సభాసదః ।


MSS@1561@2కర్తారమేనో గచ్ఛేచ్చ నిన్ద్యో యత్ర హి నిన్ద్యతే ॥ ౧౫౬౧॥

MSS@1562@1అనేన మర్త్యదేహేన యల్లోకద్వయశర్మదమ్ ।


MSS@1562@2విచిన్త్య తదనుష్ఠేయం హేయం కర్మ తతోఽన్యథా ॥ ౧౫౬౨॥

MSS@1563@1అనేన యూనా సహ పార్థివేన రమ్భోరు కచ్చిన్ మనసో రుచిస్తే ।


MSS@1563@2సిప్రాతరఙ్గానిలకమ్పితాసు విహర్తుముద్యానపరంపరాసు ॥ ౧౫౬౩॥

MSS@1564@1అనేన యోగరాజేన ధూపితామ్బరభూషణః ।


MSS@1564@2ధూపితాఙ్గస్త్రిభువనం మనుజః కురుతే వశమ్ ॥ ౧౫౬౪॥

MSS@1565@1అనేన యోగేన వివృద్ధతేజా నిజాం పరస్మై పదవీమయచ్ఛన్ ।


MSS@1565@2సమాచరాచారముపాత్తశస్త్రో జపోపవాసాభిషవైర్మునీనామ్ ॥ ౧౫౬౫॥
MSS@1566@1అనేనరమ్భోరు భవన్ముఖేన తుషారభానోస్తులయా జితస్య ।
MSS@1566@2ఊనస్య నూనం పరిపూరణాయ తారాః స్ఫురన్తి ప్రతిమానఖణ్డాః ॥
౧౫౬౬॥

150 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1567@1అనేన వీతరాగేణ బుద్ధేనేవాధరేణ తే ।


MSS@1567@2దూతి నిర్వ్యాజమాఖ్యాతా సర్వవస్తుషు శూన్యతా ॥ ౧౫౬౭॥

MSS@1568@1అనేన సర్వార్థికృతార్థితా కృతా హృతార్థినౌ కామగవీసురద్రుమౌ ।


MSS@1568@2మిథఃపయఃసేచనపల్లవాశనైః ప్రదాయ దానవ్యసనం సమాప్నుతమ్ ॥
౧౫౬౮॥
MSS@1569@1అనేన సార్ధం తవ యౌవనేన కోటిం పరామచ్ఛిదురోఽధ్యరోహత్ ।
MSS@1569@2ప్రేమాపి తన్వి త్వయి వాసవస్య గుణోఽపి చాపే సుమనఃశరస్య ॥
౧౫౬౯॥
MSS@1570@1అనేన సార్ధం విహరామ్బురాశేస్తీరేషు తాలీవనమర్మరేషు ।
MSS@1570@2ద్వీపాన్తరానీతలవఙ్గపుష్పైరపాకృతస్వేదలవా మరుద్భిః ॥ ౧౫౭౦॥

MSS@1571@1అనేన సిధ్యతి హ్యేతన్మమాప్యేష పరాక్రమః ।


MSS@1571@2ఏవం జ్ఞాత్వా చరేద్యస్తు సఫలాస్తస్య బుద్ధయః ॥ ౧౫౭౧॥

MSS@1572@1అనేనైవ ప్రకారేణ త్రయో గ్రీవాశ్రితాః శుభాః ।


MSS@1572@2లలాటే యుగలావర్తౌ చన్ద్రార్కౌ శుభకారకౌ ॥ ౧౫౭౨॥

తృషా భార్యా పథి క్షేత్రే త్రిధా కృషిః ।


MSS@1573@1అనైశ్వర్యే
MSS@1573@2లమ్బకః సాక్షిణశ్చైవ పఞ్చానర్థా అసంకృతాః ॥ ౧౫౭౩॥

MSS@1574@1అనౌచిత్యాదృతే నాన్యద్ రసభఙ్గస్య కారణమ్ ।


MSS@1574@2ప్రసిద్ధౌచిత్యబన్ధస్తు రసస్యోపనిషత్ పరా ॥ ౧౫౭౪॥

కన్యాసు పురస్త్రీషు చ యా రతిః ।


MSS@1575@1అనౌచిత్యేన
MSS@1575@2స కామో హి క్షితీన్ద్రాణామ్ అరిషడ్వర్గపూర్వజః ॥ ౧౫౭౫॥

MSS@1576@1అన్తఃకటురపిలఘురపి సద్వృత్తం యః పుమాన్ న సంత్యజతి ।


MSS@1576@2స భవతి సద్యో వన్ద్యః సర్షప ఇవ సర్వలోకస్య ॥ ౧౫౭౬॥

సదా ప్రేమ మానుషం పరిలక్ష్యతే ।


MSS@1577@1అన్తఃకటు
MSS@1577@2హతాశాన్ న కరోత్యస్మాన్ దైవప్రేమైవ కేవలమ్ ॥ ౧౫౭౭॥

MSS@1578@1అన్తఃకపాలవివరేజిహ్వామాకుఞ్చ్య చార్పయేత్ ।
MSS@1578@2భ్రూమధ్యదృష్టిరమృతం పిబేత్ ఖేచరముద్రయా ॥ ౧౫౭౮॥

MSS@1579@1అన్తఃకరణతత్త్వస్య దమ్పత్యోః స్నేహసంశ్రయాత్ ।


MSS@1579@2ఆనన్దగ్రన్థిరేకోఽయమ్ అపత్యమితి కథ్యతే ॥ ౧౫౭౯॥

msubhsall.pdf 151
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1580@1అన్తఃకరణవికారం గురుపరిజనసంకటేఽపి కులటానామ్ ।


MSS@1580@2జానన్తి తదభియుక్తా భ్రూభఙ్గాపాఙ్గమధురదృష్టేన ॥ ౧౫౮౦॥

MSS@1581@1అన్తఃకరణశూన్యోఽపి తృణపూలకపూరుషః సత్కృతః క్షేత్రపతినా సమర్థో


మృగవారనే ॥
కించిత్ కించిన్ ముక్తానామహహ విభ్రమం వహసి ।
MSS@1582@1అన్తః
MSS@1582@2దూరాద్దర్శయసి పునః క్షారోద్గారం జడాధీశః ॥ ౧౫౮౨॥

కుటిలతాం బిభ్రచ్ఛఙ్ఖః స ఖలు నిష్ఠురః ।


MSS@1583@1అన్తః
MSS@1583@2హుంకరోతి యదా ధ్మాతస్తదైవ బహు గణ్యతామ్ ॥ ౧౫౮౩॥

MSS@1584@1అన్తఃకూజదుదారకణ్ఠమసకృన్ముఞ్చేతి లోలేక్షణం ప్రాయః


స్మేరకపోలమూలమమృతప్రస్యన్ది బిమ్బాధరమ్ ।
MSS@1584@2ఆధూతాఙ్గులిపల్లవాగ్రమలమిత్యానర్తితభ్రూలతం పీతం యేన ముఖం
త్వదీయమబలే సోఽహం హి ధన్యో యువా ॥ ౧౫౮౪॥
MSS@1584A@1అన్తః కేచన కేచనాపి హి దలే కేచిత్ తథా పల్లవే మూలే కేచన కేచన
త్వచి ఫలే పుష్పే చ కేఽపి ద్రుమాః ।
MSS@1584A@2సౌరభ్యం నితరాం బిభర్త్యవికలః శ్రీఖణ్డషణ్డీకృతః సర్వాఙ్గే
సురభిర్న కోఽపి దదృశే ముక్త్వా భవన్తం క్వచిత్ ॥
MSS@1585@1అన్తఃకోపకషాయితేఽపి హృదయే సాధోరసచ్చేష్టితైర్భద్రాణ్యేవ బహిః
క్రియాసు వచనాన్యావిర్భవన్త్యర్థతః ।
MSS@1585@2మధ్యేఽత్యన్తకరాలవాడవశిఖాశోషేఽపి వారాంనిధేః కల్లోలాః ప్రకటీభవన్తి
సతతం ముక్తాఫలోద్గారిణః ॥ ౧౫౮౫॥
MSS@1587@1అన్తఃక్రూరాఃసౌమ్యముఖా అగాధహృదయాః స్త్రియః ।
MSS@1587@2అన్తర్విషా బహిఃసౌమ్యా భక్ష్యా విషకృతా ఇవ ॥ ౧౫౮౭॥

MSS@1588@1అన్తః క్రోధోజ్జిహానజ్వలనభవశిఖాకారజిహ్వావలీఢ- ప్రౌఢబ్రహ్మాణ్డభాణ్డః


పృథుభువనగుహాగర్భగమ్భీరనాదః ।
MSS@1588@2దృప్యత్పారీన్ద్రమూర్తిర్మురజిదవతు వః సుప్రభామణ్డలీభిః
కుర్వన్నిర్ధూమధూమధ్వజనిచితమివ వ్యోమ రోమచ్ఛటానామ్ ॥ ౧౫౮౮॥
MSS@1589@1అన్తఃఖేదమివోద్వహన్ యదనిశం రత్నాకరో ఘూర్ణతే యచ్చ
ధ్యానమివాస్థితో
న కనకక్షోణీధరః స్యన్దతే ।

152 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1589@2జానే దానవిలాసదానరభసం శౌర్యం చ తే శుశ్రువాన్ ఏకో


మన్థవిఘట్టనాస్తదపరష్టఙ్కాహతీః శఙ్కతే ॥ ౧౫౮౯॥
MSS@1590@1అన్తఃపురచరైః సార్ధం యో న మన్త్రం సమాచరేత్ ।
MSS@1590@2న కలత్రైర్నరేన్ద్రస్య స భవేద్ రాజవల్లభః ॥ ౧౫౯౦॥

MSS@1591@1అన్తఃపురధనాధ్యక్షైర్వైరిదూతైర్నిరాకృతైః ।
MSS@1591@2సంసర్గం న వ్రజేద్ రాజమ్ వినా పార్థివశాసనాత్ ॥ ౧౫౯౧॥
విహితవ్యవస్థః పదే పదేఽహం స్ఖలితాని రక్షన్ ।
MSS@1592@1అన్తఃపురాణాం
MSS@1592@2జరాతురః సమ్ప్రతి దణ్డనీత్యా సర్వం నృపస్యానుకరోమి వృత్తమ్ ॥
౧౫౯౨॥
MSS@1593@1అన్తఃపురీయసి రణేషు సుతీయసి త్వం పౌరం జనం తవ సదా రమణీయతే
శ్రీః ।
MSS@1593@2దృష్టః ప్రియాభిరమృతద్యుతిదర్శమిన్ద్ర- సంచారమత్ర భువి సంచరసి
క్షితీశ ॥ ౧౫౯౩॥
పితృతుల్యం మాతృతుల్యం మహానసే ।
MSS@1594@1అన్తఃపురే
MSS@1594@2గోషు చాత్మసమం దద్యాత్ స్వయమేవ కృషిం వ్రజేత్ ॥ ౧౫౯౪॥

MSS@1595@1అన్తఃప్రకాశమిచ్ఛన్తఃసదసచ్చ వివేచితుమ్ ।
MSS@1595@2స్నేహం సూక్తిప్రదీపేఽస్మిన్ వర్ధయన్తు సుబుద్ధయః ॥ ౧౫౯౫॥

MSS@1596@1అన్తఃప్రతప్తమరుసైకతదహ్యమాన- మూలస్య చమ్పకతరోః క్వ వికాసచిన్తా



MSS@1596@2ప్రాయో భవత్యనుచితస్థితిదేశభాజాం శ్రేయః స్వజీవపరిపాలనమాత్రమేవ
॥ ౧౫౯౬॥
MSS@1597@1అన్తః ప్రవిశ్య యువచిహ్నమురోఽబలానాం యేన క్రమేణ బత లోడయతే
మనీషిన్ ।
MSS@1597@2ఆశ్రిత్య తం హి నియమం తత ఉన్నయేతే ఏతౌ కుచౌ సపది హన్తి
విదీర్ణమధ్యాత్
॥ ౧౫౯౭॥
కీటక్షతస్రుతిభిరస్రమివోద్వమన్తః ।
MSS@1598@1అన్తఃశరీరపరిశోషముదగ్రయన్తః
MSS@1598@2ఛాయావియోగమలినా వ్యసనే నిమగ్నా వృక్షాః శ్మశానముపగన్తుమివ
ప్రవృత్తాః

msubhsall.pdf 153
మహాసుభాషితసంగ్రహ

॥ ౧౫౯౮॥
MSS@1599@1అన్తఃసంతోషచిత్తానాం సమ్పదస్తి పదే పదే ।
MSS@1599@2అన్తర్మలినచిత్తానాం సుఖం స్వప్నేఽపి దుర్లభమ్ ॥ ౧౫౯౯॥

MSS@1600@1అన్తఃసంతోషవాష్పైః స్థగయతి న దృశస్తాభిరాకర్ణయిష్యన్న్


అఙ్గేనానస్తిరోమా రచయతి పులకశ్రేణిమానన్దకన్దామ్ ।
MSS@1600@2న క్షోణీభఙ్గభీరుః కలయతి చ శిరఃకమ్పనం తన్న విద్మః
శ‍ృణ్వన్నేతస్య కీర్తీః కథమురగపతిః ప్రీతిమావిష్కరోతి ॥ ౧౬౦౦॥
MSS@1601@1అన్తఃసముత్థవిరహానలతీవ్రతాప- సంతాపితాఙ్గ కరిపుఙ్గవ ముఞ్చ శోకమ్ ।
MSS@1601@2ధాత్రా స్వహస్తలిఖితాని లలాటపట్టే కో వాక్షరాణి పరిమార్జయితుం సమర్థః
॥ ౧౬౦౧॥
MSS@1602@1అన్తఃసమేత్యాపి బహిః ప్రయాతి స్పృష్టా విధత్తే త్వవగూహనాని ।
MSS@1602@2దత్త్వాధరం రోదితి శుష్కమేవ సైవం విలాసైస్తపసాప్యలభ్యా ॥ ౧౬౦౨॥

MSS@1603@1అన్తఃసారవిహీనానాం సహాయః కిం కరిష్యతి ।


MSS@1603@2మలయేఽపి స్థితో వేణుర్వేణురేవ న చన్దనః ॥ ౧౬౦౩॥

ఉపదేశో న జాయతే ।
MSS@1604@1అన్తఃసారవిహీనానామ్
MSS@1604@2మలయాచలసంసర్గాన్ న వేణుశ్చన్దనాయతే ॥ ౧౬౦౪॥

MSS@1605@1అన్తఃసారైరకుటిలైస్సుస్నిగ్ధైః సుపరీక్షితైః ।
MSS@1605@2మన్త్రిభిర్ధార్యతే రాజ్యం సుస్తమ్భైరివ మన్దిరమ్ ॥ ౧౬౦౫॥
MSS@1606@1అన్తఃసారోఽపి నిర్యాతి నూనమర్థితయా సహ ।
MSS@1606@2అన్యథా తదవస్థస్య మహిమా కేన దేహినామ్ ॥ ౧౬౦౬॥

MSS@1607@1అన్తఃస్థసురతారమ్భాభిలాషమపి గోపయత్ ।
MSS@1607@2అన్యోన్యం మిథునం వేత్తి నేత్రే దృష్ట్వైవ చఞ్చలే ॥ ౧౬౦౭॥

సువృత్తేనాతిచారుణా ।
MSS@1608@1అన్తఃస్థేనావిరుద్ధేన
MSS@1608@2అన్తర్భిన్నేన సమ్ప్రాప్తం మౌక్తికేనాపి బన్ధనమ్ ॥ ౧౬౦౮॥

MSS@1609@1అన్తఃస్వీకృతజాహ్నవీజలమతిస్వచ్ఛన్దరత్నాంకుర-
శ్రేణీశోణభుజఙ్గనాయకఫణాచక్రోల్లసత్పల్లవమ్ ।
MSS@1609@2భూయాదభ్యుదయాయ మోక్షనగరప్రస్థానభాజామితః
ప్రత్యూహప్రశమైకపూర్ణకలశప్రాయం శిరో ధూర్జటేః ॥ ౧౬౦౯॥

154 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1610@1అన్తకః పర్యవస్థాతా జన్మినః సంతతాపదః ।


MSS@1610@2ఇతి త్యాజ్యే భవే భవ్యో ముక్తావ్రుత్తిష్ఠతే జనః ॥ ౧౬౧౦॥

MSS@1611@1అన్తకః శమనో మృత్యుః పాతాలం వడవాముఖమ్ ।


MSS@1611@2క్షురధారా విషం సర్పో వహ్నిరిత్యేకతః స్త్రియః ॥ ౧౬౧౧॥

MSS@1612@1అన్తకాయదదతా త్వయా ప్రియా- కాయకాఞ్చనలతాప్రతిగ్రహమ్ ।


MSS@1612@2దీయతే బత మదీయజీవనం దక్షిణానిల కుతో న దక్షిణా ॥ ౧౬౧౨॥

చ మామేవ స్మరన్ముక్త్వా కలేవరమ్ ।


MSS@1613@1అన్తకాలే
MSS@1613@2యః ప్రయాతి స మద్భావం యాతి నాస్త్యత్ర సంశయః ॥ ౧౬౧౩॥

MSS@1614@1అన్తకాలే హి భూతాని ముహ్యన్తీతి పురాశ్రుతిః ।


MSS@1614@2రాజ్ఞైవం కుర్వతా లోకే ప్రత్యక్షా సా శ్రుతిః కృతా ॥ ౧౬౧౪॥

హి జన్తూనామ్ అన్తకాలమపేక్షతే ।
MSS@1615@1అన్తకోఽపి
MSS@1615@2న కాలనియమః కశ్చిద్ ఉత్తమర్ణస్య విద్యతే ॥ ౧౬౧౫॥

MSS@1616@1అన్తరం కియదాఖ్యాన్తి సన్తో రఘుకిరాతయోః ।


MSS@1616@2అన్తరం తావదాఖ్యాన్తి సన్తో రఘుకిరాతయోః ॥ ౧౬౧౬॥

MSS@1617@1అన్తరఙ్గమనఙ్గస్య శ‍ృఙ్గారకులదైవతమ్ ।
MSS@1617@2అఙ్గీకరోతి తన్వఙ్గీ సా విలాసమయం వయః ॥ ౧౬౧౭॥

హి యే రాజ్ఞః పరస్వాదాయినః శఠాః ।


MSS@1618@1అన్తరఙ్గా
MSS@1618@2భృత్యా భవన్తి ప్రాయేణ తేభ్యో రక్షేదిమాః ప్రజాః ॥ ౧౬౧౮॥

శాన్తపావనమచిన్త్యవైభవమ్ ।
MSS@1619@1అన్తరాయతిమిరోపశాన్తయే
MSS@1619@2తం నరం వపుషి కుఞ్జరం ముఖే మన్మహే కిమపి తున్దిలం మహః ॥
౧౬౧౯॥
MSS@1620@1అన్తర్గతమలోదుష్టస్తీర్థస్నానశతైరపి ।
MSS@1620@2న శుధ్యతి యథా భాణ్డం సురాయా దాహితం చ సత్ ॥ ౧౬౨౦॥

MSS@1621@1అన్తర్గతా మదనవహ్నిశిఖావలీ యా సా బాఘ్యతే కిమిహ చన్దనపఙ్కలేపైః



MSS@1621@2యత్కుమ్భకారపచనోపరి పఙ్కలేపస్తాపాయ కేవలమసౌ న చ తాపశాన్త్యై
॥ ౧౬౨౧॥

msubhsall.pdf 155
మహాసుభాషితసంగ్రహ

కిం ద్విత్రా అపి యత్ర సాక్షిణో విరలాః ।


MSS@1622@1అన్తర్గతైర్గుణైః
MSS@1622@2స గుణో గీతేర్యదసౌ వనేచరం హరిణమపి హరతి ॥ ౧౬౨౨॥

MSS@1623@1అన్తర్గతో యది హరిస్తపసా తతః కిం నాన్తర్గతో యది హరిస్తపసా తతః


కిమ్ ।
MSS@1623@2అన్తర్బహిర్యది హరిస్తపసా తతః కిం నాన్తర్బహిర్యది హరిస్తపసా తతః
కిమ్
॥ ౧౬౨౩॥
MSS@1624@1అన్తర్గాఢం చిహ్నహీనం విశాలం మధ్యే స్థూలం స్థూలధారాతితీక్ష్ణమ్ ।
MSS@1624@2రక్షోవక్షశ్ఛేదనార్థం మహాన్తం కృత్వా ఖఙ్గం దేవరాజోతిహృష్టః
॥ ౧౬౨౪॥
అవ్యఞ్జయతః ప్రసాదరహితస్య ।
MSS@1625@1అన్తర్గూఢానర్థాన్
MSS@1625@2సందర్భస్య నదస్య చ న రసః ప్రీత్యై రసజ్ఞానామ్ ॥ ౧౬౨౫॥

MSS@1626@1అన్తర్గృహం నయతి వర్ధితరోమహర్షం స్పర్శేన సీత్కరణగర్భముఖీః


కరోతి ।
MSS@1626@2కించాధరవ్రణవతీః కురుతే పురన్ఘ్రీః కిం వల్లభః కిముత హైమన ఏష
వాతః ॥ ౧౬౨౬॥
కృష్ణమవేక్ష్య చౌరం బద్ధ్వా కవాటం జననీం గతైకా ।
MSS@1627@1అన్తర్గృహే
MSS@1627@2ఉలూఖలే దామనిబద్ధమేనం తత్రాపి దృష్ట్వా స్తిమితా బభూవ ॥
౧౬౨౭॥
బాలాపరిష్వఙ్గసుఖాయ పత్యుః ।
MSS@1628@1అన్తర్జలావారితమూర్తి యాతో
MSS@1628@2విఘ్నాయ వైమల్యమపాం బభూవ వ్యర్థః ప్రసాదో హి జలాశయానామ్
॥ ౧౬౨౮॥
కఠోరభావం స్వచ్ఛద్యుతిః సా నిజమాధురీభిః ।
MSS@1629@1అన్తర్దధానాపి
MSS@1629@2భుక్తా రసం స్వాదువిదాం తనోతి గుణోపగూఢా సితశర్కరేవ ॥
౧౬౨౯॥
క్షమాయుక్తః సర్వానర్థకరః కిల ।
MSS@1630@1అన్తర్దుష్టః
MSS@1630@2శకునిః శకటారశ్చ దృష్టాన్తావత్ర భూపతే ॥ ౧౬౩౦॥

MSS@1631@1అన్తర్ధృతగుణైరేవ పరేషాం స్థీయతే హృది ।

156 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1631@2అర్థం సమర్థయన్త్యేనం సమగ్రం కుసుమస్రజః ॥ ౧౬౩౧॥


MSS@1632@1అన్తర్నాడీనియమితమరుల్లఙ్ఘితబ్రహ్మరన్ధ్రం స్వాన్తే శాన్తిప్రణయిని
సమున్మీలదానన్దసాన్ద్రమ్ ।
MSS@1632@2ప్రత్యగ్జ్యోతిర్జయ్తి యమినః స్పష్టలాలాటనేత్ర - వ్యాజవ్యక్తీకృతమివ
జగద్వాపి చన్ద్రార్ధమౌలేః ॥ ౧౬౩౨॥
MSS@1633@1అన్తర్నిదహ్యమానేన శక్తిహీనేన శత్రుషు ।
MSS@1633@2సంతతిః క్రియతే యేన నిన్ద్యం ధిక్తస్య జీవితమ్ ॥ ౧౬౩౩॥

MSS@1634@1అన్తర్నిబద్ధగురుమన్యుపరంపరాభిరిచ్చోచితం కిమపి వక్తుమశక్నువత్యాః



MSS@1634@2అవ్య్క్తహూంకుతిచలత్కుచమణ్డలాయాస్తస్యాః స్మరామి ముహురర్ధవిలోకితాని
॥ ౧౬౩౪॥
MSS@1635@1అన్తర్బలాన్యహమముష్య మృగాధిపస్య వాచా నిగద్య కథమద్య
లఘూకరోమి ।
MSS@1635@2జానన్తి కిం న కరజక్షతకుమ్భికుమ్భా- దాముక్తమౌక్తికమయాని దిగన్తరాణి
॥ ౧౬౩౫॥
MSS@1636@1అన్తర్భావనిగూధేయం వాక్తే ప్రకృతిపేశలా ।
MSS@1636@2వికారాద్యనభిజ్ఞేయా విషదిగ్ధేవ వారుణీ ॥ ౧౬౩౬॥

MSS@1637@1అన్తర్భూతోనివసతి జడే జడః శిశిరమహసి హరిణ ఇవ ।


MSS@1637@2అజడే శశీవ తపనే స తు ప్రవిష్టోఽపి నిఃసరతి ॥ ౧౬౩౭॥

MSS@1638@1అన్తర్భూయ ప్రభోః ప్రాప్యో విశేషః సర్వథా బుధైః ।


MSS@1638@2కో హి నామ న కుర్వీత కేవలోదరపూరణమ్ ॥ ౧౬౩౮॥

MSS@1639@1అన్తర్మగ్నకరేణవః కలభకవ్యారుగ్ణకన్దాఙ్కురైః సామోదాః పరితః


ప్రమత్తమహిషశ్వాసోల్లసద్వీచయః ।
MSS@1639@2సంమోదం జనయన్తి శైలసరితః సుచ్ఛాయకచ్ఛస్థలీ- సీమానో
జలసేకశీతలశిలానిద్రాణరోహిద్గణాః ॥ ౧౬౩౯॥
MSS@1640@1అన్తర్మన్యువిభిన్నదీర్ఘరసితప్రోద్భూతకణ్ఠవ్యథైరాక్రుష్టాస్తటినీషు
కోకమిథునైర్యావన్నిశీథం మిథః ।
MSS@1640@2శీతోజ్జాగరజమ్బుకౌఘముఖరగ్రామోపకణ్ఠస్థలాః కృచ్ఛ్రేణోపరమన్తి
పాన్థగృహిణీచిన్తాయతా రాత్రయః ॥ ౧౬౪౦॥

msubhsall.pdf 157
మహాసుభాషితసంగ్రహ

బహిరాహ్లాదకారిణా ।
MSS@1641@1అన్తర్మలినదేహేన
MSS@1641@2మహాకాలఫలేనేవ కః ఖలేన న వఞ్చితః ॥ ౧౬౪౧॥

దుష్యతి ।
MSS@1642@1అన్తర్మలినసంసర్గాచ్ఛ్రుతవానపి
MSS@1642@2యచ్చక్షుఃసంనికర్షేణ కర్ణోఽభూత్ కుటిలాశ్రయః ॥ ౧౬౪౨॥

MSS@1643@1అన్తర్మలీమసే వక్రే చలే కర్ణాన్తసర్పిణి తస్యా నేత్రయుగే దృష్టే దుర్జనే


చ కుతః సుఖమ్ ॥
MSS@1644@1అన్తర్మారరసార్ద్రాగురుగుణబద్ధానుకూలతాం ధత్తే ।
MSS@1644@2నిష్ఠురబాహ్యాకారా దృతిరివ పతిసంనిధౌ నవ్యా ॥ ౧౬౪౪॥

MSS@1645@1అన్తర్మోహనమౌలిఘూర్ణనచలన్మన్దారవిభ్రంశనః
స్తమ్భాకర్షణదృప్తిహర్షణమహామన్త్రః కురఙ్గీదృశామ్ ।
MSS@1645@2దృప్యద్దానవదూయమానదివిషద్దుర్వారదుఃఖాపదాం భ్రంశః
కంసరిపోర్విలోపయతు వోఽశ్రేయాంసి వంశీరవః ॥ ౧౬౪౫॥
MSS@1646@1అన్తర్యే సతతం లుథన్త్యగణితాస్తానేవ
పాథోధరైరాత్తానాపతతస్తరఙ్గవలయైరాలిఙ్గ్య గృహ్ణన్నసౌ ।
MSS@1646@2వ్యక్తం మౌక్తికరత్నతాం జలకణాన్సమ్ప్రాపయత్యమ్బుధిః ప్రాయోఽన్యేన
కృతాదరో
లఘురపి ప్రాప్తోఽర్చ్యతే స్వామిభిః ॥ ౧౬౪౬॥
MSS@1647@1అన్తర్లీనభుజంగమం గృహమివాన్తఃస్థోగ్రసింహం వనం
గ్రాహాకీర్ణమివాభిరామకమలచ్ఛాయాసనాథం సరః ।
MSS@1647@2కాలేనార్యజనాపవాదపిశునైః క్షుద్రైరనార్యైః శ్రితం దుఃఖేన ప్రవిగాహ్యతే
సచకితం రాజ్ఞాం మనః సామయమ్ ॥ ౧౬౪౭॥
దుఃఖాగ్నేరద్యోద్దామం జ్వలిష్యతః ।
MSS@1648@1అన్తర్లీనస్య
MSS@1648@2ఉత్పీడ ఇవ ధూమస్య మోహః ప్రాగావృణోతి మామ్ ॥ ౧౬౪౮॥

MSS@1649@1అన్తర్వసతిమార్జారీ శునీ వా రాజవేశ్మని ।


MSS@1649@2బహిర్బద్ధోఽపి మాతఙ్గస్తతః కిం లఘుతాం గతః ॥ ౧౬౪౯॥

కషాయం బాహ్యాకారేణ మధురతాం యాసి ।


MSS@1650@1అన్తర్వహసి
MSS@1650@2సహకార మాయివిటపిన్ యుక్తం లోకైర్బహిర్నీతః ॥ ౧౬౫౦॥

MSS@1651@1అన్తర్బహిస్త్రిజగతీరసభావవిద్వాన్ యో నర్తయత్యఖిలదేహభృతాం
కులాని ।

158 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1651@2క్షేమం దదాతు భగవాన్ పరమాదిదేవః శ‍ృఙ్గారనాటకమహాకవిరాత్మజన్మా


॥ ౧౬౫౧॥
MSS@1652@1అన్తర్వాణిం మన్యమానః ఖలోఽయం పౌరోభాగ్యం సూక్తిముక్తాసు ధత్తే ।
MSS@1652@2సర్వానన్దిన్యఙ్గకే కామినీనామ్ ఈర్మ మార్గత్యేష వై బమ్భరాలిః ॥
౧౬౫౨॥
MSS@1653@1అన్తర్విశతిమార్జారీ శునీ వా రాజవేశ్మని ।
MSS@1653@2బహిఃస్థస్య గజేన్ద్రస్య కిమర్థః పరిహీయతే ॥ ౧౬౫౩॥

MSS@1654@1అన్తర్విషమయా హ్యేతా బహిశ్చైవ మనోరమాః ।


MSS@1654@2గుఞ్జాఫలసమాకారా యోషితః కేన నిర్మితాః ॥ ౧౬౫౪॥

MSS@1655@1అన్తర్విష్ణోస్త్రిలోకీ
నివసతి ఫణినామీశ్వరే సోఽపి శేతే సిన్ధోః సోఽప్యేకదేశే
తమపి చులుకయాం కుమ్భయోనిశ్చకార ।
MSS@1655@2ధత్తే ఖద్యోతలీలామయమపి నభసి శ్రీనృసింహక్షితీన్ద్ర త్వత్కీర్తేః
కర్ణనీలోత్పలమిదమపి చ ప్రేక్షణీయం విభాతి ॥ ౧౬౫౫॥
MSS@1656@1అన్తర్హితే శశిని సైవ కుముద్వతీ మే దృష్టిం న నన్దయతి
సంస్మరణీయశోభా ।
MSS@1656@2ఇష్టప్రవాసజనితాన్యబలాజనేన దుఃఖాని నూనమతిమాత్రదురుద్వహాని ॥
౧౬౫౬॥
భూయంసి కణ్టకా బహవో బహిః ।
MSS@1657@1అన్తశ్ఛిద్రాణి
MSS@1657@2కథం కమలనాలస్య మా భూవన్ భఙ్గురా గుణాః ॥ ౧౬౫౭॥

MSS@1658@1అన్తశ్ఛిద్రైరియమధిగతా దుస్త్యజా
దుష్టవంశైరత్యాసక్తిర్నిజకులశుభోదర్కలాభాయ న స్యాత్ ।
MSS@1658@2కిం తు గ్రీష్మశ్వసనజనితాన్యోన్యసంఘర్షవహ్ని-
జ్వాలామాలాజటిలవపుషామాత్మనాం నాశనాయ ॥ ౧౬౫౮॥
స జ్వలనో భీమా మకరాశ్చ సర్వతో వికటాః ।
MSS@1659@1అన్తస్తవ
MSS@1659@2అథ బత విషమయమఙ్గమ్ తదితి నిషేవ్యః కథం భవేర్జలధే ॥ ౧౬౫౯॥

MSS@1660@1అన్తస్తారం తరలితతలాః స్తోకముత్పీడభాజః పక్ష్మాగ్రేషు గ్రథితపృషతః


కీర్ణధారాః క్రమేణ ।
MSS@1660@2చిత్తాతఙ్కం నిజగరిమతః సమ్యగాసూత్రయన్తో నిర్యాన్త్యస్యాః
కువలయదృశో

msubhsall.pdf 159
మహాసుభాషితసంగ్రహ

బాష్పవారాం ప్రవాహాః ॥ ౧౬౬౦॥


శాబ్దబోధో నిరర్థకః ।
MSS@1661@1అన్తస్తిమిరనాశాయ
MSS@1661@2న నశ్యతి తమో నామ కృతయా దీపవార్తయా ॥ ౧౬౬౧॥

MSS@1662@1అన్తస్తృష్ణోపతప్తానాం దావదాహమయం జగత్ ।


MSS@1662@2భవత్యఖిలజన్తూనాం యదన్తస్తద్బహిః స్థితమ్ ॥ ౧౬౬౨॥
జిహ్మతాం జహతి దీధితిజాలే ।
MSS@1663@1అన్తికాన్తికగతేన్దువిసృష్టే
MSS@1663@2నిఃసృతస్తిమిరభారనిరోధాద్ ఉచ్ఛ్వసన్నివ రరాజ దిగన్తః ॥ ౧౬౬౩॥

MSS@1664@1అన్తేనార్జునతాం దధాతి నయనం మధ్యే తథా కృష్ణతాం ద్వైరూప్యం


దధతామునా విరచితః కర్ణేన తే విగ్రహః ।
MSS@1664@2తత్కర్ణార్జునకృష్ణవిగ్రహవతీ సాక్షాత్ కురుక్షేత్రతాం యాతాసి
త్వదవాప్తిరేవ
తరుణి శ్రేయః పరం గణ్యతే ॥ ౧౬౬౪॥
MSS@1665@1అన్తేషు రేమిరే ధీరా నతే మధ్యేషు రేమిరే ।
MSS@1665@2అన్తప్రాప్తిం సుఖామాహుర్దుఃఖమన్తరమన్తయోః ॥ ౧౬౬౫॥

విష్ణుం స్మరేత్ హన్తారమాపదామ్ ।


MSS@1666@1అన్తే సన్తోషదం
MSS@1666@2శరతల్పగతో భీష్మః సస్మార గరుడధ్వజమ్ ॥ ౧౬౬౬॥

MSS@1667@1అన్తోనాశ్చర్యజాతస్య జతతో దృశ్యతే క్వచిత్ ।


MSS@1667@2క్షుద్రాహంభావసీమాయా యావతీం ముక్తిమాప్నుమః ।
MSS@1667@3ఆశ్చర్యాణి హి తావన్తి ప్రకాశాని భవన్తి నః ॥ ౧౬౬౭॥

MSS@1668@1అన్తోనాస్తి పిపాసాయాః సంతోషః పరమం సుఖమ్ ।


MSS@1668@2తస్మాత్ సంతోషమేవేహ ధనం పశ్యన్తి పణ్డితాః ॥ ౧౬౬౮॥

MSS@1669@1అన్త్యజోఽపి నరః పూజ్యో యస్యాస్తి విపులం ధనమ్ ।


MSS@1669@2అపి బ్రహ్మకులే జాతో నిర్ధనః పరిభూయతే ॥ ౧౬౬౯॥

MSS@1670@1అన్త్యజోఽపి యదా సాక్షీ వివాదే సమ్ప్రజాయతే ।


MSS@1670@2న తత్ర యుజ్యతే దివ్యం కిం పునర్వనదేవతాః ॥ ౧౬౭౦॥

MSS@1671@1అన్త్యావస్థాగతోఽపి మహాన్ స్వగుణాఞ్జహాతి న శుద్ధతయా ।


MSS@1671@2న శ్వేతభావముజ్ఝతి శఙ్ఖః శిఖిభుక్తముక్తోఽపి ॥ ౧౬౭౧॥

MSS@1672@1అన్త్రప్రోతబృహత్కపాలనలకక్రూరక్వణత్కఙ్కణ-

160 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

ప్రాయప్రేఙ్ఖితభూరిభూషణరవైరాధోషయన్త్యమ్బరమ్ ।
MSS@1672@2పీతచ్ఛర్దితరక్తకర్దమఘనప్రాగ్భారఘోరోల్లసద్
వ్యాలోలస్తనభారభైరవవపుర్దర్పోద్ధతం ధావతి ॥ ౧౬౭౨॥
MSS@1673@1అన్త్రాకల్పచలత్పయోధరభరవ్యావిద్ధమేఘచ్ఛటా-
సృక్వస్థామిషగృధ్నుగృధ్రగరుదాస్ఫాలోచ్చలన్మూర్ధజా ।
MSS@1673@2వ్యాదాయాననమట్టహాసవికటం దూరేణ తారాపథాత్
త్రస్యత్సిద్ధపురంధ్రివృన్దరభసోన్ముక్తాదుపక్రామతి ॥ ౧౬౭౩॥
MSS@1674@1అన్త్రైః కల్పితమఙ్గలప్రతిసరాః స్త్రీహస్తరక్తోత్పల- వ్యక్తోత్తంసభృతః
పినహ్య సహసా హృత్పుణ్డరీకస్రజః ।
MSS@1674@2ఏతాః శోణితపఙ్కకుఙ్కుమజుషః సంభూయ కాన్తైః పిబన్త్యస్థిస్నేహసురాః
కపాలచషకైః ప్రీతాః పిశాచాఙ్గనాః ॥ ౧౬౭౪॥
MSS@1675@1అన్త్రైః స్వైరపి సంయతాగ్రచరణో మూర్చ్ఛావిరామక్షణే
స్వాధీనవ్రణితాఙ్గశస్త్రనిచితో రోమోద్గమం వర్మయన్ ।
MSS@1675@2భగ్నానుద్వలయన్నిజాన్ పరభటాన్ సంతర్జయన్ నిష్ఠురం ధన్యో ధామ
జయశ్రియః పృథురణస్తమ్భే పతాకాయతే ॥ ౧౬౭౫॥
MSS@1676@1అన్దూముద్ధూయ బద్ధాం నిజమపి సహసా సూతమున్మథ్య సద్యో
నిర్యాతస్త్రస్తవాజివ్రజకృతనినదాకర్ణనక్రుద్ధచేతాః ।
MSS@1676@2సంరమ్భారమ్భభగ్నద్రుమవిటపశతైః ప్రోథయన్నాపనస్థాన్ ఆయాతి
వ్యాలనాగస్త్వరితమిహ జనాః సావధానా భవన్తు ॥ ౧౬౭౬॥
MSS@1677@1అన్ధం తమశ్చేదయి బాధతే త్వాం సరోజనేత్రం జగదేకసూత్రమ్ ।
MSS@1677@2సుధాచరిత్రమ్ పరమం పవిత్రం కురుష్వ మిత్రం వసుదేవపుత్రమ్ ॥
౧౬౭౭॥
MSS@1678@1అన్ధం దరిద్రితమపి ప్రియయా విహీనం వీక్ష్యేశ్వరే వదతి యా చ వరం
త్వమేకమ్ ।
MSS@1678@2నేత్రే న నాపి వసు నో వనితాం స వవ్రే ఛత్రాభిరామసుతదర్శనమిత్యువాచ
॥ ౧౬౭౮॥
MSS@1679@1అన్ధంపతిం ప్రాప్య విలాసినీనాం కటాక్షబాణా విఫలా భవన్తి ।
MSS@1679@2తద్వత్ కుజాదిత్యశనైశ్చరాణాం న వారదోషాః ప్రభవన్తి రాత్రౌ ॥
౧౬౭౯॥

msubhsall.pdf 161
మహాసుభాషితసంగ్రహ

స ఏవ శ్రుతవర్జితో యః శఠః స ఏవార్థినిరర్థకో యః ।


MSS@1680@1అన్ధః
MSS@1680@2మృతః స ఏవాస్తి యశో న యస్య ధర్మే న ధీర్యస్య స ఏవ శోచ్యః ॥
౧౬౮౦॥
MSS@1681@1అన్ధఃస్యాదన్ధవేలాయాం బాధిర్యమపి చాశ్రయేత్ ।
MSS@1681@2కుర్యాత్ తృణమయం చాపం శయీత మృగశాయికామ్ ॥ ౧౬౮౧॥

హన్యాచ్ఛత్రుం వశే స్థితమ్ ।


MSS@1682@1 సాన్త్వాదిభిరుపాయైస్తు
MSS@1682@2దయా తస్మిన్ న కర్త్తవ్యా శరణాగత ఇత్యుత ॥ ౧౬౮౨॥

MSS@1683@1అన్ధకంకుబ్జకం చైవ కుష్ఠాఙ్గం వ్యాధిపీడితమ్ ।


MSS@1683@2ఆపద్గతం చ భర్తారం న త్యజేత్ సా మహాసతీ ॥ ౧౬౮౩॥

కుబ్జకశ్చైవ త్రిస్తనీ రాజకన్యకా ।


MSS@1684@1అన్ధకః
MSS@1684@2త్రయోఽప్యన్యాయతః సిద్ధాః సంముఖే కర్మణి స్థితే ॥ ౧౬౮౪॥

కుబ్జకశ్చైవ రాజకన్యా చ త్రిస్తనీ ।


MSS@1685@1అన్ధకః
MSS@1685@2అనయోఽపి నయం యాతి యావచ్ఛ్రీర్భజతే నరమ్ ॥ ౧౬౮౫॥

కుబ్జకశ్చైవ రాజకన్యా చ త్రిస్తనీ ।


MSS@1686@1అన్ధకః
MSS@1686@2సానుకూలే జగన్నాథే విపరీతః సుయుగ్భవేత్ ॥ ౧౬౮౬॥

MSS@1687@1అన్ధకారగరలం యతో జగన్- మోహకారి భృశమత్తి నిత్యశః ।


MSS@1687@2ఉజ్జ్వలం జఠరమోషధీపతేరఞ్జనాభమభవత్ తతః ప్రియే ॥ ౧౬౮౭॥

జజ్ఞే వవృధే చావిలమ్బితమ్ ।


MSS@1688@1అన్ధకారాఙ్కురో
MSS@1688@2భీమేన రమమాణాయా హిడిమ్బాయా ఇవాత్మజః ॥ ౧౬౮౮॥

MSS@1689@1అన్ధత్వమన్ధసమయే బధిరత్వం బహ్దిరకాల ఆలమ్బ్య ।


MSS@1689@2శ్రీకేశవయోః ప్రణయీ పరమేష్ఠీ నాభివాస్తవ్యః ॥ ౧౬౮౯॥

MSS@1690@1అన్ధద్వయే మహానన్ధో విషయాన్ధీకృతేక్షణః ।


MSS@1690@2చక్షుషాన్ధో న జానాతి విషయాన్ధో న కేనచిత్ ॥ ౧౬౯౦॥
MSS@1691@1అన్ధస్యదర్పణేనేవ హితేనేవ హతశ్రుతేః ।
MSS@1691@2దుఃఖాభితప్తః శోకేన నేక్షతే న శ‍ృణోతి చ ॥ ౧౬౯౧॥

MSS@1692@1అన్ధస్య పన్థా బధిరస్య పన్థాః స్త్రియః పన్థా వైవధికస్య పన్థాః ।

162 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1692@2రాజ్ఞః పన్థా బ్రాహ్మణేనాసమేత్య సమేత్య తు బ్రాహ్మణస్యైవ పన్థాః ॥


౧౬౯౨॥
MSS@1693@1అన్ధస్య మే హృతవివేకమహాధనస్య చౌరైర్విభో బలిభిరిన్ద్రియనామధేయైః

MSS@1693@2మోహాన్ధకూపకుహరే వినిపాతితస్య దేవేశ దేహి కృపణస్య కరావలమ్బమ్
॥ ౧౬౯౩॥
ఇవ న పశ్యన్తి యోగ్యాయోగ్యం హితాహితమ్ ।
MSS@1694@1అన్ధా
MSS@1694@2పథా తేనైవ గచ్ఛన్తి నీయన్తే యేన పార్థివాః ॥ ౧౬౯౪॥

MSS@1695@1అన్ధాఇవ బధిరా ఇవ మూకా ఇవ మోహభాజ ఇవ ।


MSS@1695@2పఙ్గవ ఇవానభిమతే నృపతేర్నివసన్తి సాధవః సదసి ॥ ౧౬౯౫॥

MSS@1696@1అన్ధావిద్వజ్జనైర్హీనా మూకా కవిభిరుజ్ఝితా ।


MSS@1696@2బధిరా గాయనైర్హీనా సభా భవతి భూభృతామ్ ॥ ౧౬౯౬॥

భువనం బధిరీకరోమి ధీరం సచేతనమచేతనతాం నయామి ।


MSS@1697@1అన్ధీకరోమి
MSS@1697@2కృత్యం న పశ్యతి న యేన హితం శ‍ృణోతి ధీమానధీతమపి న
ప్రతిసందధాతి ॥ ౧౬౯౭॥
తమసి మజ్జామః పశుభిర్యే యజామహే ।
MSS@1697A@1అన్ధే
MSS@1697A@2అహింసాయాః పరో ధర్మో న భూతో న భవిష్యతి ॥

MSS@1698@1అన్దోఽప్యన్యోక్తపథోదణ్డధృగన్యోపచరణీయః ।
MSS@1698@2రాజత్వప్రతిహతైర్జనానురాగైర్భరతి భూపః ॥ ౧౬౯౮॥

మత్స్యానివాశ్నాతి స నరః కణ్టకైః సహ ।


MSS@1699@1అన్ధో
MSS@1699@2యో భాషతేఽర్థవైకల్యమ్ అప్రత్యక్షం సభాం గతః ॥ ౧౬౯౯॥

MSS@1700@1అన్ధోవా వధిరో వాథ కుష్టీ వాప్యన్త్యజోఽపి వా ।


MSS@1700@2పరిగృహ్ణాతు తాం కన్యాం సలక్షాం స్యాద్ విదేశగః ॥ ౧౭౦౦॥

MSS@1701@1అన్ధో హి రాజా భవతి యస్తు శాస్త్రవివర్జితః ।


MSS@1701@2అన్ధః పశ్యతి చారేణ శాస్త్రహీనో న పశ్యతి ॥ ౧౭౦౧॥

MSS@1702@1అన్ఘ్రీనీరన్ఘ్రపీనస్తనతటలుఠనాయాసమన్దప్రచారాశ్చారూనుల్లాసయన్తో
ద్రవిడనరవధూహారిధమ్మిల్లభారాన్ ।
MSS@1702@2జిఘ్రన్తః సింహలీనాం ముఖకమలమలం కేరలీనాం కపోలం చుమ్బన్తో వాన్తి

msubhsall.pdf 163
మహాసుభాషితసంగ్రహ

మన్దం మలయపరిమలా వాయవో దాక్షిణాత్యాః ॥ ౧౭౦౨॥


MSS@1703@1అన్నం కింశుకపుష్పపుఞ్జసదృశం పాషాణజాలైర్యుతం ధూమ్యం
గన్ధయుతం
చ జాలమఖిలం భగ్నాశ్చ దన్తాలయః ।
MSS@1703@2ఆజ్యం దూరతరం న చాపి లవణం న శ్రూయతే తిన్త్రిణీ భక్ష్యాణాం
వచనం చ నాస్తి హి సఖే తద్భోజనం వర్ణయే ॥ ౧౭౦౩॥
MSS@1704@1అన్నం దద్యాదతిథయే శ్రద్ధయా స్వర్గదం హి తత్ ।
MSS@1704@2సకుటుమ్బో దిశన్నన్నం సక్తుప్రస్థో దివంగతః ॥ ౧౭౦౪॥

MSS@1705@1అన్నం ధాన్యం వసు వసుమతీత్యుత్తరేణోత్తరేణ వ్యాకృష్యన్తే


పరమకృపణాః
పామరా యద్వదిత్యమ్ ।
MSS@1705@2భూమిః ఖం ద్యౌర్ద్రుహిణగృహమిత్యుత్తరేణోత్తరేణ వ్యామోహ్యన్తే
విమలమతయోఽప్యస్థిరేణైవ ధామ్నా ॥ ౧౭౦౫॥
MSS@1706@1అన్నం నాస్త్యుదకం నాస్తి నాస్తి తామ్బూలచర్వణమ్ ।
MSS@1706@2మన్దిరేషుమహోత్సాహః శుష్కచర్మస్య (?) తాడనమ్ ॥ ౧౭౦౬॥

MSS@1707@1అన్నం ముక్తాసువర్ణం ద్రవగుణరహితాః స్వర్ణరూపాశ్చ సూపాః


సామోదాః శాకభేదాః
ఫలగుడమిలితాః పాయసమ్ ॥। ।
MSS@1707@2యావద్భోజ్యం తదాజ్యం దధి కథినతరం నైకరూపాస్త్వపూపాః భుజ్యన్తే
భూసురౌధైర్మహతి తవ గృహే రామచన్ద్రస్య తృప్త్యై ॥ ౧౭౦౭॥
MSS@1708@1అన్నం విధాత్రా విహితం మర్త్యానాం జీవధారణమ్ ।
MSS@1708@2తదనాదృత్య మతిమాన్ ప్రార్థయేన్న తు కించన ॥ ౧౭౦౮॥

సమ్ప్రోక్ష్య గాయత్ర్యా సత్యం త్వర్తేతి మన్త్రతః ।


MSS@1709@1అన్నం
MSS@1709@2ఋతం త్వేతి చ సాయం తు పరిషిఞ్చేత్ ప్రదక్షిణమ్ ॥ ౧౭౦౯॥

MSS@1710@1అన్నం హి ప్రాణినాం ప్రాణా ఆర్తానాం శరణం త్వహమ్ ।


MSS@1710@2ధర్మో విత్తం నృణాం ప్రేత్య సన్తోఽర్వాగ్ బిభ్యతోఽరణమ్ ॥ ౧౭౧౦॥

MSS@1711@1అన్నజా భువి మర్త్యానాం శ్రమజా వా కథంచన ।


MSS@1711@2సైషా భవతి లోకస్య నిద్రా సర్వస్య లౌకికీ ॥ ౧౭౧౧॥

MSS@1712@1అన్నదాతా భయత్రాతా కన్యాదాతా తథైవ చ ।

164 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1712@2జనితా చోపనేతా చ పఞ్చైతే పితరః స్మృతాః ॥ ౧౭౧౨॥


MSS@1713@1అన్నదానం మహాదానం విద్యాదానం మహత్తరమ్ ।
MSS@1713@2అన్నేన క్షణికా తృప్తిర్యావజ్జీవం తు విద్యయా ॥ ౧౭౧౩॥

MSS@1714@1అన్నదానాత్ పరం దానం న భూతం న భవిష్యతి ।


MSS@1714@2అన్నేన ధార్యతే సర్వం జగదేతచ్చరాచరమ్ ॥ ౧౭౧౪॥

MSS@1715@1అన్నదాహేహరేన్మాంసమ్ అమ్బుదాహే చ శోణితమ్ ।


MSS@1715@2కామదాహే హరేన్నేత్రమ్ అనిద్రా రోగకారిణీ ॥ ౧౭౧౫॥

MSS@1716@1అన్నదో జలదశ్చైవ ఆతురస్య చికిత్సకః ।


MSS@1716@2త్రయస్తే స్వర్గమాయాన్తి వినా యజ్ఞేన భారత ॥ ౧౭౧౬॥

MSS@1717@1అన్నపానం విషాద్రక్షేద్ విశేషేణ మహీపతేః ।


MSS@1717@2యోగక్షేమౌ తదాయత్తౌ ధర్మాద్యా యన్నిబన్ధనాః ॥ ౧౭౧౭॥

MSS@1718@1అన్నపానాదిభిశ్చైవ వస్త్రాలంకారభూషణైః ।
MSS@1718@2గన్ధమాల్యైర్విచిత్రైశ్చ గురుం తత్ర ప్రపూజయేత్ ॥ ౧౭౧౮॥

MSS@1719@1అన్నపానాని జీర్యన్తే యత్ర భక్షాశ్చ భక్షితాః ।


MSS@1719@2తస్మిన్నేవోదరే గర్భః కిం నామ న విజీర్యతే ॥ ౧౭౧౯॥

సీదన్తి శరీరే పఞ్చ ధాతవః ।


MSS@1720@1అన్నప్రణాశే
MSS@1720@2ఆహారాత్ సర్వభూతాని సంభవన్తి మహీతలే ॥ ౧౭౨౦॥

MSS@1721@1అన్నమూలం బలం పుంసాం బలమూలం హి జీవనమ్ ।


MSS@1721@2తస్మాద్ యత్నేన సంరక్షేద్ బలం చ కుశలో భిషక్ ॥ ౧౭౨౧॥

రత్నాని వివిధాని చ ।
MSS@1722@1అన్నవస్త్రసువర్ణాని
MSS@1722@2బ్రాహ్మణేభ్యో నదీతీరే దదాతి వ్రజ సత్వరమ్ ॥ ౧౭౨౨॥

దహేద్రాష్ట్రం మన్త్రహీనశ్చ ఋత్విజః ।


MSS@1723@1అన్నహీనో
MSS@1723@2యజమానం దానహీనో నాస్తి యజ్ఞసమో రిపుః ॥ ౧౭౨౩॥

పిష్టం పిష్టాదష్తగుణం పయః ।


MSS@1724@1అన్నాదష్టగుణం
MSS@1724@2పయసోఽష్టగుణం మాంసం మాంసాదష్టగుణం ఘృతమ్ ॥ ౧౭౨౪॥

MSS@1725@1అన్నాదివర్గం ఫలపుష్పమాంస- మత్స్యాదిభిః పూర్ణముఖః సదైవ ।


MSS@1725@2స్యాద్దృష్టమాత్రోఽభిమతార్థసిద్ధ్యై మృష్టాన్నభోజ్యాయ ముదే చ కాకః
॥ ౧౭౨౫॥

msubhsall.pdf 165
మహాసుభాషితసంగ్రహ

న వా విధున్వన్ వదనే సదైవ ।


MSS@1726@1అన్నాదివిష్ఠానవగోమయాని
MSS@1726@2వామోపసవ్యోఽప్యవలోక్యమానో మనోరథం పూరయతే ధ్రువశ్చ ॥
౧౭౨౬॥
MSS@1727@1అన్నాదివిష్ఠాపిశితాదిభిర్యః పూర్ణాననోఽభీష్టఫలప్రదోఽసౌ ।
MSS@1727@2మన్త్రాదిసిద్ధ్యై వణిగాదిలాభే శస్తో వివాహాదివిధౌ చ కాకః ॥ ౧౭౨౭॥

MSS@1728@1అన్నాదే భ్రూణహా మార్ష్టి అన్నేన అభిశంసతి ।


MSS@1728@2స్తేనః ప్రముక్తో రాజని యాచన్ననృతసంకరే ॥ ౧౭౨౮॥

MSS@1729@1అన్నాదే భ్రూణహా మార్ష్టి పత్యౌ భార్యాపచారిణీ ।


MSS@1729@2గురౌ శిష్యశ్చ యాజ్యశ్చ స్తేనో రాజని కిల్బిషమ్ ॥ ౧౭౨౯॥

MSS@1730@1అన్నాద్భవన్తి భూతాని పర్జన్యాదన్నసంభవః ।


MSS@1730@2యజ్ఞాద్ భవతి పర్జన్యో యజ్ఞః కర్మసముద్భవః ॥ ౧౭౩౦॥

MSS@1731@1అన్నాద్రక్తంచ శుక్లం చాప్యతో జీవః ప్రతిష్ఠితః ।


MSS@1731@2ఇన్ద్రియాణి చ బుద్ధిశ్చ తృప్యన్త్యన్నేన నిత్యశః ॥ ౧౭౩౧॥

MSS@1732@1అన్నాభావే మృత్యుః శాలిభిరన్నాని శాలయో వృష్ట్యా ।


MSS@1732@2వృష్టిస్తపసేతి వదన్న్ అమృత్యవే తత్తపశ్చరతు ॥ ౧౭౩౨॥

MSS@1733@1అన్నాశనేస్యాత్ పరమాణుమాత్రః ప్రశక్యతే శోధయితుం తపోభిః ।


MSS@1733@2మాంసాశనే పర్వతరాజమాత్రో నో శక్యతే శోధయితుం మహత్త్వాత్ ॥
౧౭౩౩॥
MSS@1734@1అన్నేన ధార్యతే సర్వం జగదేతచ్చరాచరమ్ ।
MSS@1734@2అన్నాత్ ప్రభవతి ప్రాణః ప్రత్యక్షం నాస్తి సంశయః ॥ ౧౭౩౪॥

MSS@1735@1అన్నే పానే చ తామ్బూలే ఫలే పుష్పే విభూషణే ।


MSS@1735@2వస్త్రే విలేపనే ధూపే శయ్యాయామాసనేషు చ ॥ ౧౭౩౫॥

MSS@1736@1అన్యం కాననమాశు గచ్ఛ తరసా వన్యం ఫలం భుఙ్క్ష్వ రే ధన్యం


ధామ విభాతి తే న హి తథా పుణ్యం జఘన్యం కురు ।
MSS@1736@2ఏతస్మిన్కరిశావ మా వ్రజ వనే జల్పామి తథ్యం వచో జానాస్యేవ
కరీన్ద్రదర్పదలనో నిద్రాతి పఞ్చాననః ॥ ౧౭౩౬॥

166 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1737@1అన్యం మనుష్యం హృదయేన కృత్వా అన్యం తతో దృష్టిభిరాహ్వయన్తి



MSS@1737@2అన్యత్ర ముఞ్చన్తి మదప్రసేకమ్ అన్యం శరీరేణ చ కామయన్తే ॥ ౧౭౩౭॥
MSS@1738@1అన్యః కః క్షారవార్ధే త్వమివ నియమితో వానరైర్వా నరైర్వా విప్రేణైకేన
కోఽన్యః కరకుహరపుటీపాత్రమాత్రే నిపీతః ।
MSS@1738@2జల్పన్నిత్థం పృథూర్మిఘ్వనిభిరవతరత్ఫేనకూటాట్టహాసైః స్పర్ధాం ధత్తే
పయోధేరధికమధిపురం నిర్మితో యత్తటాకః ॥ ౧౭౩౮॥
MSS@1739@1అన్యః కరోతి వ్యాపారం లిప్తో భవతి లేఖకః ।
MSS@1739@2భగలిఙ్గప్రసఙ్గేన ఛిన్నా భవతి నాసికా ॥ ౧౭౩౯॥

MSS@1740@1అన్యః కోఽపి స కుమ్భసంభవమునేరాస్తాం శిఖీ జాఠరో యం సంచిన్త్య


దుకూలవహ్నిసదృశః సంలక్ష్యతే వాడవః ।
MSS@1740@2వన్ద్యం తజ్జఠరం స మీనమకరగ్రాహావలిస్తోయధిః
పశ్చాత్పార్శ్వమపూరితాన్తరవియద్యత్ర స్వనన్ భ్రామ్యతి ॥ ౧౭౪౦॥
MSS@1741@1అన్యఇత్యనుపజాతయన్త్రణం ద్రాగుదఞ్చితవతీ విలోచనమ్ ।
MSS@1741@2మామవేత్య చకితా వృతాననా దన్తదష్టరసనా మనాగభూత్ ॥ ౧౭౪౧॥

MSS@1742@1అన్యకర్మవిమూఢో య ఆత్మకర్మవిశారదః ।
MSS@1742@2యథా పశ్య న జానాతి స్తనపానేతరచ్ఛిశుః ॥ ౧౭౪౨॥

MSS@1743@1అన్యకాలపరిహార్యమజస్రం తద్ద్వయేన విదధే ద్వయమేవ ।


MSS@1743@2ధృష్టతా రహసి భర్తృషు తాభిర్నిర్దయత్వమితరైరబలాసు ॥ ౧౭౪౩॥

MSS@1744@1అన్యక్షేత్రే కృతం పాపం పుణ్యక్షేత్రే వినశ్యతి ।


MSS@1744@2పుణ్యక్షేత్రే కృతం పాపం వజ్రలేపో భవిష్యతి ॥ ౧౭౪౪॥

MSS@1745@1అన్యతో నయ ముహూర్తమాననం చన్ద్ర ఏష సరలే కలామయః ॥


MSS@1745@2మా కదాచన కపోలయోర్మలం సంక్రమయ్య సమతాం స నేష్యతి ॥
౧౭౪౫॥
MSS@1476@1అన్యతో యది నిజోపచికీర్షా మానహానిరితి భీతిరనీతిః ।
MSS@1476@2శ్రీధరోఽపి హి బలే శ్రియమిచ్ఛన్ మానమాతనుత వామనమేవ ॥
౧౪౭౬॥
MSS@1477@1అన్యత్కృత్యం మనుజశ్చిన్తయతి దివానిశం విశుద్ధధియా ।

msubhsall.pdf 167
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1477@2వేధా విదధాత్యన్యత్ స్వామీవ న శక్యతే ధర్తుమ్ ॥ ౧౪౭౭॥


దేశే ఘటితా జగన్తి గ్రసిష్యతే విశ్వసృజేతి మత్వా ।
MSS@1748@1అన్యత్ర
MSS@1748@2సంకోచయిత్వా కిము పాదమూల- ద్వయాన్తరాలే నిహితాస్తి యోనిః ॥
౧౭౪౮॥
భీష్మాద్ గాఙ్గేయాద్ అన్యత్ర చ హనూమతః ।
MSS@1749@1అన్యత్ర
MSS@1749@2హరిణీఖురమాత్రేణ చర్మణా మోహితం జగత్ ॥ ౧౭౪౯॥

MSS@1750@1అన్యత్ర యాపితనిశం పరిలోహితాఙ్గమ్ అన్యాఙ్గనాగతమివాగతముష్ణరశ్మిమ్



MSS@1750@2ప్రాతర్నిరీక్ష్య కుపితేవ హి పద్మినీయమ్ ఉత్ఫుల్లహల్లకసులోహితలోచనాభూత్
॥ ౧౭౫౦॥
యూయం కుసుమావచాయం కురుధ్వమత్రాస్మి కరోమి సఖ్యః ।
MSS@1751@1అన్యత్ర
MSS@1751@2నాహం హి దూరం భ్రమితుం సమర్థా ప్రసీదతాయం రచితోఽఞ్జలిర్వః ॥
౧౭౫౧॥
MSS@1752@1అన్యత్ర వ్రజతీతి కా ఖలు కథా నాప్యస్య తాదృక్ సుహృద్ యో మాం
నేచ్ఛతి
నాగతశ్చ హహహా కోఽయం విధేః ప్రక్రమః ।
MSS@1752@2ఇత్యల్పేతరకల్పనాకవలితస్వాన్తా నిశాన్తాన్తరే బాలా వృత్తవివర్తనవ్యతికరా
నాప్నోతి నిద్రాం నిశి ॥ ౧౭౫౨॥
MSS@1753@1అన్యథా చిన్తితా హ్యర్థా నరైస్తాత మనస్విభిః ।
MSS@1753@2అన్యథైవ హి గచ్ఛన్తి దైవాదితి మతిర్మమ ॥ ౧౭౫౩॥

MSS@1754@1అన్యథా పరిదృష్టాని మునిభిర్వేదదర్శిభిః ।


MSS@1754@2అన్యథా పరివర్తన్తే వేగా ఇవ నభస్వతః ॥ ౧౭౫౪॥

కాన్తా భావేన దుహితాన్యథా ।


MSS@1755@1అన్యథాలిఙ్గ్యతే
MSS@1755@2మనసో భిద్యతే వృత్తిరభిన్నేష్వపి వస్తుషు ॥ ౧౭౫౫॥

MSS@1756@1అన్యథా వర్త్తమానానామ్ అర్థీ భూతోఽయమన్యథా ।


MSS@1756@2అస్మాభిర్యదనుష్ఠేయం గన్ధర్వైస్తదనుష్ఠితమ్ ॥ ౧౭౫౬॥

MSS@1757@1అన్యథా వేదశాస్త్రాణి జ్ఞానపాణ్డిత్యమన్యథా ।


MSS@1757@2అన్యథా తత్పదం శాన్తం లోకాః క్లిశ్యన్తి చాన్యథా ॥ ౧౭౫౭॥

168 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1758@1అన్యథా శాస్త్రగర్భిణ్యా ధియా ధీరోఽర్థమీహతే ।


MSS@1758@2స్వామీవ ప్రాక్తనం కర్మ విదధాతి తదన్యథా ॥ ౧౭౫౮॥

MSS@1759@1అన్యథైవ విచిన్త్యన్తే పురుషేణ మనోరథాః ।


MSS@1759@2దైవేనాహితసద్భావాః కర్మణాం గతయోఽన్యథా ॥ ౧౭౫౯॥

పుత్రం చిన్తయేదన్యథా పతిమ్ ।


MSS@1760@1అన్యథైవసతీ
MSS@1760@2యథా యథా స్వభావస్య మహాభాగ ఉదాహృతమ్ ॥ ౧౭౬౦॥

MSS@1761@1అన్యథైవ హి మన్యన్తే పురుషాస్తాని తాని చ ।


MSS@1761@2అన్యథైవ ప్రభుస్తాని కరోతి వికరోతి చ ॥ ౧౭౬౧॥

MSS@1762@1అన్యథైవ హి సౌహార్దం భవేత్స్వచ్ఛాన్తరాత్మనః ।


MSS@1762@2ప్రవర్తతేఽన్యథా వాణీ శాఠ్యోపహతచేతసః ॥ ౧౭౬౨॥

MSS@1763@1అన్యదస్మిభవతీం న యాచితా వారమేకమధరం ధయామి తే ।


MSS@1763@2ఇత్యసిస్వదదుపాంశుకాకువాక్ సోపమర్దహఠవృత్తిరేవ తమ్ ॥ ౧౭౬౩॥

పూర్వం దత్తమన్యత్తతోఽల్పకమ్ ।
MSS@1764@1అన్యదాభాషితం
MSS@1764@2యత్సదోషమయోగ్యం వా కూటదానేన తేన కిమ్ ॥ ౧౭౬౪॥

MSS@1765@1అన్యదా భూషణం పుంసః క్షమా లజ్జేవ యోషితః ।


MSS@1765@2పరాక్రమః పరిభవే వైయాత్యం సురతేష్వివ ॥ ౧౭౬౫॥

MSS@1766@1అన్యదీయమవిచిన్త్య పాతక నిర్ఘృణో హరతి జీవితోపమమ్ ।


MSS@1766@2ద్రవ్య్మత్ర కితవో విచేతనస్తేన గచ్ఛతి కదర్థనాం చిరమ్ ॥ ౧౭౬౬॥

యో దుఃఖీ యోఽన్యహర్షేణ హర్షతః ।


MSS@1767@1అన్యదుఃఖేన
MSS@1767@2స ఏవ జగతామీశో నరరూపధరో హరిః ॥ ౧౭౬౭॥

సత్త్వమ్ అన్యచ్ఛాస్త్రనియన్త్రితమ్ ।
MSS@1768@1అన్యదుచ్ఛృఙ్ఖలం
MSS@1768@2సామానాధికరణ్యం హి తేజస్తిమిరయోః కుతః ॥ ౧౭౬౮॥

MSS@1769@1అన్యదుప్తం జాతమన్యద్ ఇత్యేతన్నోపపద్యతే ।


MSS@1769@2ఉప్యతే యద్ధి యద్బీజం తత్తదేవ ప్రరోహతి ॥ ౧౭౬౯॥

MSS@1770@1అన్యదోషమివ స స్వకం గుణం ఖ్యాపయేత్ కథమధృష్టతాజడః ।


MSS@1770@2ఉచ్యతే స ఖలు కార్యవత్తయా ధిగ్వభిన్నబుధసేతుమర్థితామ్ ॥ ౧౭౭౦॥

MSS@1771@1అన్యద్గోపుచ్ఛకం జ్ఞేయం శుద్ధకాష్ఠవినిర్మితమ్ ।

msubhsall.pdf 169
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1771@2ముఖే చ లోహకణ్ఠేన వేధ్యం త్ర్యఙ్గులసంమితమ్ ॥ ౧౭౭౧॥


MSS@1772@1అన్యపూర్వాం స్త్రియం సాధ్వీం కామయేత న గర్వతః ।
MSS@1772@2సాధ్వీరిచ్ఛన్ మహాదేవః షణ్డోఽభూద్దారుకావనే ॥ ౧౭౭౨॥

MSS@1773@1అన్యప్రతాపమాసాద్యయో దృఢత్వం న గచ్ఛతి ।


MSS@1773@2జాతుషాభరణస్యేవ రూపేణాపి హి తస్య కిమ్ ॥ ౧౭౭౩॥

MSS@1774@1అన్యమాశ్రయతే లక్ష్మీస్త్వన్యమన్యం చ మేదినీ ।


MSS@1774@2అనన్యగామినీ పుంసాం కీర్తిరేకా పతివ్రతా ॥ ౧౭౭౪॥

MSS@1775@1అన్యయాన్యవనితాగతచిత్తంచిత్తనాథమభిశఙ్కితవత్యా ।
MSS@1775@2పీతభూరిసురయాపి న మేదే నిర్వృతిర్హి మనసో మదహేతుః ॥ ౧౭౭౫॥

MSS@1776@1అన్యయా యౌవనే మర్త్యో బుద్ధ్యా భవతి మోహితః ।


MSS@1776@2మధ్యేఽన్యయా జరాయాంతు సోఽన్యాం రోచయతే మతిమ్ ॥
౧౭౭౬॥
MSS@1777@1అన్యవర్ణం శిరో యస్య పుచ్ఛం వా యస్య వాజినః ।
MSS@1777@2పుచ్ఛేన శిరసా వాపి నానావర్ణః స నిన్దితః ॥ ౧౭౭౭॥

బన్ధచిహ్ననిగూహనైః ।
MSS@1778@1అన్యవర్ణపరావృత్త్యా
MSS@1778@2అనాఖ్యాతః సతాం మధ్యే కవిశ్చోరో విభావ్యతే ॥ ౧౭౭౮॥

MSS@1779@1అన్యస్త్రీస్పృహయాలవో జగతి కే పద్భ్యామగమ్యా చ కా కో ధాతుర్దశనే


సమస్తమనుజైః కా ప్రార్థ్యతేఽహర్నిశమ్ ।
MSS@1779@2దృష్ట్వైకాం యవనేశ్వరో నిజపురే పద్మాననాం కామినీం మిత్రం ప్రాహ
కిమాదరేణ సహసా యారానదీదంశమా ॥ ౧౭౭౯॥
క్షుద్రః ప్రాయేణ దుఃసహో భవతి ।
MSS@1780@1అన్యస్మాల్లబ్ధోష్మా
MSS@1780@2రవిరపి న దహతి తాదృగ్ యాదృఘ్యుత్తప్తవాలుకానికరః ॥ ౧౭౮౦॥

కాలే దయితావిరహః కరోతి సంతాపమ్ ।


MSS@1781@1అన్యస్మిన్నపి
MSS@1781@2కిం పునరవిరలజలధర- గురుతరరసితేషు దివసేషు ॥ ౧౭౮౧॥

ప్రేష్యమాణే తు పురస్తాద్యః సముత్పతేత్ ।


MSS@1782@1అన్యస్మిన్
MSS@1782@2అహం కిం కరవాణీతి స రాజవసతిం వసేత్ ॥ ౧౭౮౨॥

లగతి కర్ణే జీవితమన్యస్య హరతి బాణ ఇవ ।


MSS@1783@1అన్యస్య
MSS@1783@2హృదయం దునోతి పిశునః కణ్టక ఇవ పాదలగ్నోఽపి ॥ ౧౭౮౩॥

170 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1784@1అన్యస్యై సమ్ప్రతీయం కురు మదనరిపో స్వాఙ్గదానప్రసాదం నాహం


సోఢుం
సమర్థా శిరసి సురనదీం నాపి సంధ్యాం ప్రణన్తుమ్ ।
MSS@1784@2ఇత్యుక్త్వా కోపవిద్ధాం విఘటయితుముమామాత్మదేహం ప్రవృత్తాం రున్ధానః
పాతు
శమ్భోః కుచకలసహఠస్పర్శకృష్టో భుజో వః ॥ ౧౭౮౪॥
MSS@1785@1అన్యాఙ్గనాభిరధికం స కరోతి కేలిం త్వం తేన మా కురు విషాదమదభ్రరూపే

MSS@1785@2పేపీయతే మధుకరః క్వ న తం మరన్దం నో జాతు విస్మరతి పఙ్కజినీం
తథాపి ॥ ౧౭౮౫॥
MSS@1786@1అన్యా జగద్ధితమయీ మనసః ప్రవృత్తిరన్యైవ కాపి రచనా వచనావలీనామ్

MSS@1786@2లోకోత్తరా చ కృటిరాకృతిరార్తహృద్యా విద్యావతాం సకలమేవ గిరాం
దవీయః ॥ ౧౭౮౬॥
MSS@1787@1అన్యాదానాకులాన్తఃకరణవశవిపద్బాధితప్రేతరఙ్కం
గ్రాసభ్రశ్యత్కరాలశ్లథపిశితశవాగ్రగ్రహే ముక్తనాదమ్ ।
MSS@1787@2సర్వైః క్రామద్భిరుల్కాననకవలరసవ్యాత్తవక్త్రప్రభాభిర్వ్యక్తైస్తైః
సంవలద్భిః క్షణమపరమివ వ్యోమ్ని వృత్తం శ్మశానమ్ ॥ ౧౭౮౭॥
MSS@1788@1అన్యానపి తరూన్ రోప్య ఫలపుష్పోపయోగినః ।
MSS@1788@2రత్నధేనుసహస్రస్య ఫలం ప్రాప్నోతి మానవః ॥ ౧౭౮౮॥

MSS@1789@1అన్యానిరర్థికా చిన్తా బలతేజఃప్రణాశినీ ।


MSS@1789@2నాశయేత్ సర్వసౌఖ్యం తు రూపహానిం నిదర్శయేత్ ॥ ౧౭౮౯॥

MSS@1790@1అన్యాని శాస్త్రాణి వినోదమాత్రం ప్రాప్తేషు వా తేషు న తైశ్చ కించిత్ ।


MSS@1790@2చికిత్సితజ్యోతిషమన్త్రవాదాః పదే పదే ప్రత్యయమావహన్తి ॥ ౧౭౯౦॥

MSS@1791@1అన్యాని శాస్త్రాణి వినోదమాత్రం ప్రాప్తేషు కాలేషు న తైశ్చ కించిత్ ।


MSS@1791@2చికిత్సితజ్యోతిషమన్త్రవాదాః పదే పదే ప్రత్యయమావహన్తి ॥ ౧౭౯౧॥

MSS@1792@1అన్యాన్పరివదన్ సాధుర్యథా హి పరితప్యతే ।


MSS@1792@2తథా పరివదన్నన్యాంస్తుష్టో భవతి దుర్జనః ॥ ౧౭౯౨॥

msubhsall.pdf 171
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1793@1అన్యాన్యోపమితం యుగం నిరుపమం తేఽయుగ్మమఙ్గేషు యత్


సోఽయం
సిక్థకమాస్యకాన్తిమధునస్తన్వఙ్గి చన్ద్రస్తవ ।
MSS@1793@2త్వద్వాచాం స్వరమాత్రికాం మదకలః పుంస్కోకిలో ఘోషయత్యభ్యాసస్య
కిమస్త్యగోచరమితి ప్రత్యాశయా మోహితః ॥ ౧౭౯౩॥
MSS@1794@1అన్యా ప్రకామసురతశ్రమఖిన్నదేహా రాత్రిప్రజాగరవిపాటలనేత్రపద్మా ।
MSS@1794@2శయ్యాన్తదేశలులితాకులకేశపాశా నిద్రాం ప్రయాతి మృదుసూర్యకరాభితప్తా
॥ ౧౭౯౪॥
MSS@1795@1అన్యా ప్రియేణ పరిభుక్తమవేక్ష్య గాత్రం హర్షాన్వితా విరచితాధరచారుశోభా

MSS@1795@2కూర్పాసకం పరిదధాతి నఖక్షతాఙ్గీ వ్యాలమ్బినీలలలితాలకకుఞ్చితాక్షీ
॥ ౧౭౯౫॥
వన్యాభ్యో మాలతి ధన్యాసి వల్లరీభ్యస్త్వమ్ ।
MSS@1796@1అన్యాభ్యో
MSS@1796@2యత్ కిల తవైవ సవిధే క్రీడతి మధుపః సదైవ ముదితోఽయమ్ ॥
౧౭౯౬॥
MSS@1797@1అన్యామన్యాం ధనావస్థాం ప్రాప్య వైశేషికీం నరాః ।
MSS@1797@2అసంతుష్టాః ప్రముహ్యన్తి సంతోషం యాన్తి పణ్డితాః ॥ ౧౭౯౭॥

MSS@1798@1అన్యాయః ప్రౌఢవాదేన నీయతే న్యాయతాం యయా ।


MSS@1798@2న్యాయశ్చాన్యాయతాం లోభాత్ కిం తయా క్షుద్రవిద్యయా ॥ ౧౭౯౮॥

MSS@1799@1అన్యాయకరభోగైశ్చ యో హి జీవతి నిత్యశః ।


MSS@1799@2విరాగాదేవ లోకానాం భ్రంశతే స హి పార్థివః ॥ ౧౭౯౯॥

MSS@1800@1అన్యాయద్రవిణాదానేష్వుద్యమః క్రియతే వృథా ।


MSS@1800@2లుబ్ధానాం సత్యసంకోచాత్ సంకుచన్త్యేవ సమ్పదః ॥ ౧౮౦౦॥

MSS@1801@1అన్యాయవిత్తేన కృతోఽపి ధర్మః సవ్యాజ ఇత్యాహురశేషలోకాః ।


MSS@1801@2న్యాయార్జితార్థేన స ఏవ ధర్మో నిర్వ్యాజ ఇత్యార్యజనా వదన్తి ॥
౧౮౦౧॥
MSS@1802@1అన్యాయసముపాత్తేన దానధర్మో ధనేన యః ।
MSS@1802@2క్రియతే న స కర్తారం త్రాయతే మహతో భయాత్ ॥ ౧౮౦౨॥

172 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1803@1అన్యా యా వసనోత్తమం తదధునా సంగృహ్య మాన్యం పునర్యన్మాం


దర్శయసి
ప్రియం ప్రియతమం తోషాయ రోషాయ నో ।
MSS@1803@2సర్వసైవ సతశ్చ రీతిరియతీ పూర్వం శ్రుతా వృద్ధతః ప్రాయః ప్రాప్య
నిజప్రకర్షమఖిలం మిత్రం ముదాదర్శయత్ ॥ ౧౮౦౩॥
MSS@1804@1అన్యాయోపార్జితం ద్రవ్యం దశవర్షాణి తిష్ఠతి ।
MSS@1804@2ప్రాప్తే చైకాదశే వర్షే సమూలం చ వినశ్యతి ॥ ౧౮౦౪॥

MSS@1805@1అన్యాయోపార్జితం ద్రవ్యమ్ అర్థదూషణముచ్యతే ।


MSS@1805@2అపాత్రదానం పాత్రార్థ హరణం తస్య లక్షణమ్ ॥ ౧౮౦౫॥

విశఙ్కమానాస్తవ దాననీరమ్ ।
MSS@1806@1అన్యార్థమఙ్గీకృతవారిపాణౌ
MSS@1806@2పరస్పరం దీనముఖా న కే వా దేవాః సుమేరుం శుశుచుః స్వభూమిమ్ ॥
౧౮౦౬॥
MSS@1807@1అన్యావిహాయ పతిగృహ- మవిచిన్తితకులకలఙ్కజనగర్హాః ।
MSS@1807@2రాగోపరక్తహృదయా యాన్తి దిగన్తం మనుష్యా ఆసజ్య ॥ ౧౮౦౭॥

MSS@1808@1అన్యాశ్చిరం సురతకేలిపరిశ్రమేణ ఖేదం గతాః


ప్రశిథిలీకృతగాత్రయష్ట్యః ।
MSS@1808@2సంహృష్యమాణవిపులోరుపయోధరార్తా అభ్యఞ్జనం విదధతి ప్రమదాః
సుశోభాః ॥ ౧౮౦౮॥
MSS@1809@1అన్యాసాం న కిమస్తి వేశ్మని వధూః కైవం నిశి ప్రావృషి ప్రైతి
ప్రాన్తతడాగమమ్బ గృహిణి స్వస్థాసి మేఽవస్థయా ।
MSS@1809@2భగ్నోఽయం వలయో ఘటో విఘటితః క్షణ్ణా తనుః కణ్టకైరాక్రాన్తః స
తథా భుజఙ్గహతకః కష్టం న యద్దష్టవాన్ ॥ ౧౮౦౯॥
MSS@1810@1అన్యా సాధిగతా త్వయా క్వ యువతీ యస్యాః స మానగ్రహో యాతే
లోచనగోచరం
ప్రియతమే సమ్ప్రత్యపక్రామతి ।
MSS@1810@2అస్మాకం పునరుగ్రపూరుషశతాశ్లేషప్రగల్భాత్మనామ్
ఏతాదృశ్యనభిజ్ఞపూరుషపరిష్వఙ్గే కుతః సాధ్వసమ్ ॥ ౧౮౧౦॥
MSS@1811@1అన్యా సా సరసీ మరాల మునిభిర్యత్తీరసోపానికా- విన్యస్తాన్ బలితణ్డులాన్
కవలయన్ దృష్టోఽసి హృద్యైర్ముఖైః ।

msubhsall.pdf 173
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1811@2ఏషా పక్కణవాపికా కమలినీఖణ్డేఽత్ర


గుప్తాత్మభిర్వ్యాధైస్త్వద్విధముగ్ధబన్ధనవిధౌ కిం నామ నాసూత్ర్యతే ॥ ౧౮౧౧॥
MSS@1812@1అన్యాసు తావదుపమర్దసహాసు భృఙ్గ లోలం వినోదయ మనః
సుమనోలతాసు ।
MSS@1812@2ముఘ్దామజాతరజసం కలికామకాలే వ్యర్థం కదర్థయసి కిం నవమల్లికాయాః
॥ ౧౮౧౨॥
MSS@1813@1అన్యాస్తా గుణరత్నరోహణభువో ధన్యా మృదన్యైవ సా సంభారాః ఖలు
తేఽన్య
ఏవ విధినా యైరేష సృష్టో యువా ।
MSS@1813@2శ్రీమత్కాన్తిజుషాం ద్విషాం కరతలాత్ స్త్రీణాం నితమ్బస్థలాద్ దృష్టే
యత్ర పతన్తి మూఢమనసామస్త్రాణి వస్త్రాణి చ ॥ ౧౮౧౩॥
MSS@1814@1అన్యాస్తా మలయాద్రికాననభువః స్వచ్ఛస్రవన్నిర్జ్ఝరాస్తృష్ణా యాసు
నివర్తతే
తనుభృతామాలోకమాత్రాదపి ।
MSS@1814@2రూక్షధ్వాఙ్క్షపరిగ్రహో మరురయం స్ఫారీభవద్భ్రాన్తయః తా ఏతా
మృగతృష్ణికా హరిణ హే నేదం పయో గమ్యతామ్ ॥ ౧౮౧౪॥
MSS@1815@1అన్యూనం గుణమమృతస్య ధారయన్తీ సమ్ఫుల్లస్ఫురితసరోరుహావతంసా

MSS@1815@2ప్రేయోభిః సహ సరసీ నిషేవ్యమాణా రక్తత్వం వ్యధిత వధూదృశం సురా
చ ॥ ౧౮౧౫॥
MSS@1816@1అన్యూనోన్నతయోఽతిమాత్రపృథవః పృథ్వీధరశ్రీభృతస్తన్వన్తః
కనకావలీభిరుపమాం సౌదామనీదామభిః ।
MSS@1816@2వర్షన్తః శమమానయన్నుపలసచ్ఛృఙ్గారలేఖాయుధాః కాలే
కాలియకాయకాలవపుషః పాంసూన్ గజామ్భోముచః ॥ ౧౮౧౬॥
చ బహవో రాగా జాతా దేశవిశేషతః ।
MSS@1817@1అన్యే
MSS@1817@2మారూప్రభృతయో లోకే తే చ తద్ దేశికాః స్మృతాః ॥ ౧౮౧౭॥

MSS@1818@1అన్యేచేత్ ప్రాకృతా లోకా బహుపాపాని కుర్వతే ।


MSS@1818@2ప్రధానపురుషేణాపి కార్యం తత్పృష్ఠతో ను కిమ్ ॥ ౧౮౧౮॥

MSS@1819@1అన్యే తే జలదాయినో జలధరాస్తృష్ణాం వినిఘ్నన్తి యే భ్రాతశ్చాతక కిం

174 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

వృథాతిరటితైః ఖిన్నోఽసి విశ్రామ్యతామ్ ।


MSS@1819@2మేఘః శారద ఏష కాశధవలః పానీయరిక్తోదరో గర్జత్యేవ హి కేవలం
భృశతరం నో బిన్దుమప్యుజ్ఝతి ॥ ౧౮౧౯॥
MSS@1820@1అన్యే తే విహగాః పయోద పరితో ధావన్తి తృష్ణాతురా వాపీకూపతడాగసాగరజలే
మజ్జన్తి దత్తాదరాః ।
MSS@1820@2మామద్యాపి న వేత్సి చాతకశిశుం యచ్ఛుష్కకణ్ఠోఽపి సన్ నాన్యం
వాఞ్ఛతి నోపసర్పతి న చ ప్రస్తౌతి న ధ్యాయతి ॥ ౧౮౨౦॥
MSS@1821@1అన్యే తే సుమనోలిహః ప్రహసదప్యమ్భోజముజ్ఝన్తి యే
వాతాన్దోలనకేలిచఞ్చలదలప్రాన్తైరపి త్రాసితాః ।
MSS@1821@2అన్యః కోఽపి స ఏష షట్పదభటః సంసహ్య
కర్ణాహతీర్యేనానేకపగణ్డగణ్డలమిలద్దానామ్బుని క్రీడితమ్ ॥ ౧౮౨౧॥
స్వమాంసేన ఛిద్యమానేన దూయతే ।
MSS@1822@1అన్యేనాపి
MSS@1822@2తథాపి పరమాంసాని స్వాదూనీతి సమశ్నుతే ॥ ౧౮౨౨॥

MSS@1823@1అన్యేఽపి సన్తి గుణినః కతి నో జగత్యాం హార త్వమేవ


గుణినాముపరిస్థితోఽసి ।
MSS@1823@2ఏణీదృశామురసి నిత్యమవస్థితోఽసి సద్వృత్తతా చ శుచితా చ న ఖణ్డితా
తే ॥ ౧౮౨౩॥
MSS@1824@1అన్యేఽపి సన్తి బత తామరసావతంసా హంసావలీవలయినో జలసంనివేశాః

MSS@1824@2కోఽప్యాగ్రహో గురురయం బత చాతకస్య పౌరందరీం యదభివాఞ్ఛతి
వారిధారామ్ ॥ ౧౮౨౪॥
MSS@1825@1అన్యేయం రూపసమ్పత్తిరన్యా వైదగ్ధ్యధోరణీ ।
MSS@1825@2నైషా నలినపత్రాక్షీ సృష్టిః సాధారణీ విధేః ॥ ౧౮౨౫॥

MSS@1826@1అన్యేషాంయో న పాపాని చిన్తయత్యాత్మనో యథా ।


MSS@1826@2తస్య పాపాగమస్తాత హేత్వభావాన్న విద్యతే ॥ ౧౮౨౬॥

MSS@1827@1 కర్మణా మనసా వాచా పరపీడాం కరోతి యః ।


MSS@1827@2తద్బీజం జన్మ ఫలతి ప్రభూతం తస్య చాశుభమ్ ॥ ౧౮౨౭॥

MSS@1828@1అన్యేషామపి నశ్యన్తి సుహృదశ్చ ధనాని చ ।


MSS@1828@2పశ్య బుద్ధ్యా మనుష్యాణాం రాజన్నాపదమాత్మనః ॥ ౧౮౨౮॥

msubhsall.pdf 175
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1829@1అన్యేష్వర్థకృతా మైత్రీ యావదర్థవిడమ్బనమ్ ।


MSS@1829@2పుంభిః స్త్రీషు కృతా యద్వత్ సుమనఃస్వివ షట్పదైః ॥ ౧౮౨౯॥

MSS@1830@1అన్యే హి దుఃఖమృతవః ప్రథయన్త్యహోభిః సూర్యాంశులుప్తతిమిరైరభిసారికాణామ్



MSS@1830@2హేమన్త ఏష హిమరుద్ధసహస్రధామా కామం కరోతి దివసేష్వపి శర్మ
తాసామ్
॥ ౧౮౩౦॥
MSS@1831@1అన్యైఃసాకం విరోధేన వయం పఞ్చోత్తరం శతమ్ ।
MSS@1831@2పరస్పరవిరోధేన వయం పఞ్చ చ తే శతమ్ ॥ ౧౮౩౧॥

పాత్రేషు భుక్త్వైతేషు మహీభుజః ।


MSS@1832@1అన్యోచ్ఛిష్టేషు
MSS@1832@2కస్మాన్న లజ్జామవహఞ్ శౌచచిన్తాం న వా దధుః ॥ ౧౮౩౨॥

MSS@1833@1అన్యోధనం ప్రేతగతస్య భుఙ్క్తే వయాంసి చాగ్నిశ్చ శరీరధాతూన్ ।


MSS@1833@2ద్వాభ్యామయం సహ గచ్ఛత్యముత్ర పుణ్యేన పాపేన చ వేష్ట్యమానః ॥
౧౮౩౩॥
MSS@1834@1అన్యోన్యం కృతవైరాణాం పుత్రపౌత్రం నిగచ్ఛతి ।
MSS@1834@2పుత్రపౌత్రే వినష్టే తు పరలోకం నిగచ్ఛతి ॥ ౧౮౩౪॥

MSS@1835@1అన్యోన్యం దశనచ్ఛదేషు దశతోరన్యోన్యమాలిఙ్గతోరన్యోన్యం నఖరైః


ఖరైర్విలిఖతోరన్యోన్యమాచుమ్బతోః ।
MSS@1835@2ఔత్సుక్యేన నవం నవం నిధువనప్రాగల్భ్యమభ్యస్యతోః శ్రాన్తే
పఞ్చశరేఽపి న ప్రణయినోః ప్రాప్తోఽపకర్షం రసః ॥ ౧౮౩౫॥
MSS@1836@1అన్యోన్యం మతిమాస్థాయ యత్ర సమ్ప్రతిభాష్యతే ।
MSS@1836@2న చైకమత్యే శ్రేయోస్తి మన్త్రః సోఽధమ ఉచ్యతే ॥ ౧౮౩౬॥

MSS@1837@1అన్యోన్యకృతవైరాణాం సంవాసాన్మృదుతాం గతమ్ ।


MSS@1837@2నవ తిష్ఠతి తద్వరం పుష్కరస్థమివోదకమ్ ॥ ౧౮౩౭॥

MSS@1838@1అన్యోన్యగూఢచేష్టిత- సద్భావస్నేహపాశబద్ధస్య ।
MSS@1838@2విచ్ఛేదకరో మృత్యుర్ధీరాణాం వా పరిచ్ఛేదః ॥ ౧౮౩౮॥
MSS@1839@1అన్యోన్యగోప్యం విదుషాం తు లక్షం యదస్య తుల్యాః ప్రభవో భవన్తి ।

176 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1839@2పరస్పరాలిఙ్గనతత్పరాణాం న కాన్త సౌఖ్యం యువతీజనానామ్ ॥


౧౮౩౯॥
MSS@1840@1అన్యోన్యగ్రథితారుణాఙ్గులినమత్పాణిద్వయస్యోపరి
న్యస్యోచ్ఛవాసవికమ్పితాధరదలం నిర్వేదశూన్యం ముఖమ్ ।
MSS@1840@2ఆమీలన్నయనాన్తవాన్తసలిలం శ్లాధ్యస్య నిన్ద్యస్య వా కస్యేదం
దృఢసౌహృదం ప్రతిదినం దీనం త్వయా స్మర్యతే ॥ ౧౮౪౦॥
MSS@1841@1అన్యోన్యదర్శనకృతః సమానరూపానురాగకులవయసామ్ ।
MSS@1841@2కేషాంచిదేవ మన్యే సమాగమో భవతి పుణ్యవతామ్ ॥ ౧౮౪౧॥

MSS@1842@1అన్యోన్యప్రకటానురాగరభసాదుద్భూతరోమాఞ్చయోరుత్కణ్ఠాపరిఖేదదుఃసహతయా
క్షామీభవద్గాత్రయోః ।
MSS@1842@2నక్తం దైవవశాత్ క్షణం గురుజనాత్స్వాయత్తతాం ప్రాప్తయోర్యాతో
దుర్లభసంగమోత్సవవిధిర్యూనోర్జనాఖ్యేయతామ్ ॥ ౧౮౪౨॥
MSS@1843@1అన్యోన్యభేదో భ్రాతౄణాం సుహృదాం వా బలాన్తక ।
MSS@1843@2భవత్యానన్దకృద్దేవ ద్విషతాం నాత్ర సంశయః ॥ ౧౮౪౩॥

స్తనద్వయం పాణ్డు తథా ప్రవృద్ధమ్ ।


MSS@1844@1అన్యోన్యముత్పీడయదుత్పలాక్ష్యాః
MSS@1844@2మధ్యే యథా శ్యామముఖస్య తస్య మృణాలసూత్రాన్తరమప్యలభ్యమ్ ॥
౧౮౪౪॥
MSS@1845@1అన్యోన్యరాగవశయోర్యువయోర్విలాస- స్వచ్ఛన్దతాచ్ఛిదపయాతు
తదాలివర్గః ।
MSS@1845@2అత్యాజయన్ సిచయమాజిమకారయన్వా దన్తైర్నఖైశ్చ మదనో మదనః
కథం
స్యాత్ ॥ ౧౮౪౫॥
నారీం సంకీర్ణకాం విదుః ।
MSS@1846@1అన్యోన్యలక్షణైర్యుక్తాం
MSS@1846@2యా నిజైరేవ సంయుక్తా చిహ్నైస్తాం కేవలాం జగుః ॥ ౧౮౪౬॥

నేత్రద్వయం స్యాత్సతతం కిలాస్యాః ।


MSS@1847@1అన్యోన్యలావణ్యవిలోకనాన్తం
MSS@1847@2ఇత్యేవ నాసా విహితా విధాత్రా మధ్యే తయోర్దర్శనవిఘ్నకర్త్రీ ॥
౧౮౪౭॥
MSS@1848@1అన్యోన్యవారిఘటితౌ ధనవారిపాతాద్ భీతౌ భృశం
మృగవధూర్మృగయూథపశ్చ ।

msubhsall.pdf 177
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1848@2విత్తస్తయా ఘటనయా కృతసౌఖ్యమోహౌ నైవామ్బువాహజలశీకరపాతపీడామ్


॥ ౧౮౪౮॥
MSS@1849@1అన్యోన్యవిపరీతాని మతాని మనసః సదా ।
MSS@1849@2అవిద్యాయాం పునః సత్యే జ్ఞానస్యోచ్చతరస్య హి ।
MSS@1849@3అఙ్గాని నిఖిలాని స్యుః పూరయన్తి పరస్పరమ్ ॥ ౧౮౪౯॥

MSS@1850@1అన్యోన్యశ్వసితాశనైః ఫణధరైరావిశ్య సత్త్వాన్బహిర్భుఞ్జానైః


పరిచారకైస్తృణగణైరానన్దినా నన్దినా ।
MSS@1850@2భిక్షాన్నోపచితైశ్చ దారతనయైః పుష్ణాతి విశ్వాని యః స స్వామీ మమ
దైవతం తదితరో నామ్నాపి నామ్నాయతే ॥ ౧౮౫౦॥
MSS@1851@1అన్యోన్యసంగమవశాదధునా విభాతాం తస్యాపి తేఽపి మనసీ
వికసద్విలాసే ।
MSS@1851@2స్రష్టుం పునర్మనసిజస్య తనుం ప్రవృత్తమ్ ఆదావివ ద్వ్యణుకకృత్పరమాణుయుగ్మమ్
॥ ౧౮౫౧॥
MSS@1852@1అన్యోన్యసంభిన్నదృశాం సఖీనాం తస్యాస్త్వయి ప్రాగనురాగచిహ్నమ్ ।
MSS@1852@2కస్యాపి కోఽపీతి నివేదితం చ ధాత్రేయికాయాశ్చతురం వచశ్చ ॥
౧౮౫౨॥
MSS@1853@1అన్యోన్యసంవలితమాంసలదన్తకాన్తి సోల్లాసమావిరలసం వలితార్ధతారమ్ ।
MSS@1853@2లీలాగృహే ప్రతికలం కిలకిఞ్చితేషు వ్యావర్తమానవినయం మిథునం చకాస్తి
॥ ౧౮౫౩॥
MSS@1854@1అన్యోన్యసముపష్టమ్భాద్ అన్యోన్యాపాశ్రయేణ చ ।
MSS@1854@2జ్ఞాతయః సమ్ప్రవర్ధన్తే సరసీవోత్పలాన్యుత ॥ ౧౮౫౪॥

భిన్నగర్భం న యుధ్యతే ।
MSS@1855@1అన్యోన్యస్మాద్వినిర్భిన్నం
MSS@1855@2తథైవాపసృతం శక్తం నైకరాజ్యాన్తరీకృతమ్ ॥ ౧౮౫౫॥

MSS@1856@1అన్యోన్యస్య నియన్త్రణాపరిభవాదప్రౌఢశీతాతపాః
పుష్ప్యత్కింశుకచూతనూతనదలావిర్భూతశోణశ్రియః ।
MSS@1856@2పద్మోల్లాసితగన్ధవాసితవహద్వాతావదాతత్విషో మోదోన్మాదజుషో హరన్తి
హృదయం
వాసన్తికా వాసరాః ॥ ౧౮౫౬॥

178 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1857@1అన్యోన్యస్య లయం భయాదివ మహాభూతేషు యాతేష్వలం కల్పాన్తే


పరమేక ఏవ
స తరుః స్కన్ధోచ్చయైర్జృమ్భతే ।
MSS@1857@2విన్యస్య త్రిజగన్తి కుక్షికుర్హరే దేవేన యస్యాస్యతే శాఖాగ్రే శిశునేవ
సేవితజలక్రీడావిలాసాలసమ్ ॥ ౧౮౫౭॥
భవేదామరణాన్తికః ।
MSS@1858@1అన్యోన్యస్యావ్యభీచారో
MSS@1858@2ఏష ధర్మః సమాసేన జ్ఞేయః మత్రీపుంసయోః పరః ॥ ౧౮౫౮॥

MSS@1859@1అన్యోన్యాక్షినిపాతజాతమదయోరన్యోన్యచేష్టాశత-
స్పృష్టాన్తఃపదయోర్మనోభవశరవ్యాఘాతసంభ్రాన్తయోః ।
MSS@1859@2స్యాదేవ ద్విరదేన్ద్రయోరివ తయోరాలిఙ్గనం ప్రాఙ్గణే ధైర్యస్తమ్భవిడమ్బినీ
బలవతీ లజ్జా న చేదర్గలా ॥ ౧౮౫౯॥
MSS@1860@1అన్యోన్యాన్తరనిర్గతాఙ్గులిదలశ్రేణీభవన్నిశ్చల- గ్రన్థిప్రగ్రథితం
కరద్వయముపర్యుత్తానమాబిభ్రతా ।
MSS@1860@2సేయం విభ్రమతోరణప్రణయినా జృమ్భాభరోత్తభితే- నోచ్చైర్బాహుయుగేన
శంసతి మనోజన్మప్రవేశోత్సవమ్ ॥ ౧౮౬౦॥
MSS@1861@1అన్యోన్యాస్ఫాలభిన్నద్విపరుధిరవసామాంసమస్తిష్కపఙ్కే మగ్నానాం
స్యన్దనానాముపరి కృతపదన్యాసవిక్రాన్తపత్తౌ ।
MSS@1861@2స్ఫీతాసృక్పానగోష్ఠీరసదశివశివాతూఋయనృత్యత్కబన్ధే
సంగ్రామైకార్ణవాన్తఃపయసి విచరితుం పణ్డితాః పాణ్డుపుత్రాః ॥ ౧౮౬౧॥
MSS@1862@1అన్యోన్యాహతదన్తనాదముఖరం ప్రహ్వం ముఖం కుర్వతా నేత్రే సాశ్రుకణే
నిమీల్య
పులకవ్యాసఙ్గి కణ్డూయతా ।
MSS@1862@2హా హా హేతి సునిష్ఠురం వివదతా బాహూ ప్రసార్య క్షణం పుణ్యాగ్నిః
పథికేన
పీయత ఇవ జ్వాలాహతశ్మశ్రుణా ॥ ౧౮౬౨॥
MSS@1863@1అన్యోన్యేషాంపుష్కరైరామృశన్తో దానోద్భేదానుచ్చకైర్భుగ్నవాలాః ।
MSS@1863@2ఉన్మూర్ధానః సంనిపత్యాపరాన్తైః ప్రాయుధ్యన్త స్పష్టదన్తధ్వనీభాః ॥
౧౮౬౩॥
MSS@1864@1అన్యోపభోగకలుషా మానవతీ ప్రేమగర్వితా ముదితా ।

msubhsall.pdf 179
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1864@2సౌన్దర్యగర్వితా చ ప్రేమపరాధీనమానసానూఢా ॥ ౧౮౬౪॥


MSS@1865@1అన్యోఽపి చన్దనతరోర్మహనీయమూర్తేః సేకార్థముత్సహతి తద్గుణబద్ధతృష్ణః

MSS@1865@2శాఖోటకస్య పునరస్య మహాశయోయమ్ అమ్భోద ఏవ శరణం యది
నిర్గుణస్య
॥ ౧౮౬౫॥
MSS@1866@1అన్యో హి నాశ్నాతి కృతం హి కర్మ స ఏవ కర్తా సుఖదుఃఖభాగీ ।
MSS@1866@2యత్తేన కించిద్ధి కృతం హి కర్మ తదశ్నుతే నాస్తి కృతస్య నాశః
॥ ౧౮౬౬॥
MSS@1867@1అన్వగ్రాహి మయా ప్రేయాన్ నిశి స్వోపనయాదితి ।
MSS@1867@2న విప్రలభతే తావద్ ఆలీరియమలీకవాక్ ॥ ౧౮౬౭॥

MSS@1868@1అన్వయాగతవిద్యానామ్ అన్వయాగతసమ్పదామ్ ।
MSS@1868@2విదుషాం చ ప్రభూణాం చ హృదయం నావలిప్యతే ॥ ౧౮౬౮॥

MSS@1869@1అన్వర్థవేదీశూరశ్చ క్షమావాన్న చ కర్కశః ।


MSS@1869@2కల్యాణమేధాస్తేజస్వీ స భద్రః పరికీర్తితః ॥ ౧౮౬౯॥

MSS@1870@1అన్విష్యద్భిరయం చిరాత్ కథమపి ప్రార్థ్యేత యద్యర్థిభిర్నాథ త్వం


పునరర్థినః ప్రతిదినం యత్నాత్ సమన్విష్యసి ।
MSS@1870@2ప్రాప్తౌ చిన్తితమాత్రకం దదదసౌ చిన్తాతిరిక్తప్రదం త్వామాలోక్య విదీర్యతే
యది న తద్గ్రావైవ చిన్తామణిః ॥ ౧౮౭౦॥
MSS@1871@1అన్వీక్షణంచ విద్యానాం సద్వర్ణాశ్రమరక్షణమ్ ।
MSS@1871@2గ్రహణం శస్త్రశాస్త్రాణాం యుద్ధమార్గోపశిక్షణమ్ ॥ ౧౮౭౧॥

MSS@1872@1అన్వేతం వాయవో యాన్తి పృష్ఠే భానుర్వయాంసి చ ।


MSS@1872@2అనుప్లవన్తే మేఘాశ్చ యస్య తస్య రణే జయః ॥ ౧౮౭౨॥

MSS@1873@1అన్వేషయతి మదాన్ధ - ద్విరదమదామ్బుసిక్తమవనితలమ్ ।


MSS@1873@2పరిణతగర్భభరార్తా సింహవధూః శల్లకీవిపినే ॥ ౧౮౭౩॥

MSS@1874@1అపః పిబన్ ప్రపాపాలీమ్ అనురక్తో విలోకయన్ ।


MSS@1874@2అగస్త్యం చిన్తయామాస చతురః సాపి సాగరాన్ ॥ ౧౮౭౪॥

MSS@1875@1అపకర్తాహమస్మీతి హృది తే మా స్మ భూద్భయమ్ ।

180 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1875@2విముఖేషు న మే ఖడ్గః ప్రహర్తుం జాతు వాఞ్ఛతి ॥ ౧౮౭౫॥


MSS@1876@1అపకారదశాయామప్యుపకుర్వన్తి సాధవః ।
MSS@1876@2ఛిన్దన్తమపి వృక్షః స్వచ్ఛాయయా కిం న రక్షతి ॥ ౧౮౭౬॥
MSS@1877@1అపకారమసమ్ప్రాప్య తుష్యేత్ సాధురసాధుతః ।
MSS@1877@2నైషోఽలాభో భుజఙ్గేన వేష్టితో యో న దశ్యతే ॥ ౧౮౭౭॥

MSS@1878@1అపకారిణి కోపశ్చేత్ కోపే కోపః కథం న జాయేత ।


MSS@1878@2ధర్మార్థకామమోక్ష- ప్రాణయశోహారిణి క్రూరే ॥ ౧౮౭౮॥

MSS@1879@1అపకారిణి చేత్ కోపః కోపే కాపః కథం న తే ।


MSS@1879@2ధర్మార్థకామమోక్షాణాం ప్రసహ్య పరిపన్థిని ॥ ౧౮౭౯॥

MSS@1880@1అపకారిణివిస్రమ్భం యః కరోతి నరాధమః ।


MSS@1880@2అనాథో దుర్బలో యద్వన్ న చిరం స తు జీవతి ॥ ౧౮౮౦॥

MSS@1881@1అపకారిషుమా పాపం చిన్తయ త్వం కదాచన ।


MSS@1881@2స్వయమేవ పతిష్యన్తి కూలజాతా ఇవ ద్రుమాః ॥ ౧౮౮౧॥

MSS@1882@1అపకుర్యాత్ సమర్థం వా నోపకుర్యాద్యదాపది ।


MSS@1882@2ఉచ్ఛిన్ద్యాదేవ తన్మిత్రం విశ్వస్యాఙ్కముపస్థితమ్ ॥ ౧౮౮౨॥

MSS@1883@1అపకుర్వన్నపి ప్రాయః ప్రాప్నోతి మహతః ఫలమ్ ।


MSS@1883@2ఔర్వం దహన్తమేవాగ్నిం సంతర్పయతి సాగరః ॥ ౧౮౮౩॥

MSS@1884@1అపకృత్య బలస్థస్య దూరస్థోఽస్మీతి నాశ్వసేత్ ।


MSS@1884@2శ్యేనానుచరితైర్హ్యేతే నిపతన్తి ప్రమాద్యతః ॥ ౧౮౮౪॥

MSS@1885@1అపకృత్వా బుద్ధిమతో దూరస్థోఽస్మీతి నాశ్వసేత్ ।


MSS@1885@2దీర్ఘౌ బుద్ధిమతో బాహూ యాభ్యాం హింసతి హింసితః ॥ ౧౮౮౫॥
MSS@1886@1అపక్రాన్తే బాల్యే తరుణిమని చాగన్తుమనసి ప్రయాతే ముగ్ధత్వే చతురిమణి
చాశ్లేషరసికే ।
MSS@1886@2న కేనాపి స్పృష్టం యదిహ వయసా మర్మ పరమం యదేతత్
పఞ్చేషోర్జయతి
వపురిన్దీవరదృశః ॥ ౧౮౮౬॥
MSS@1887@1అపక్వం భఙ్గమాయాతి అతిజీర్ణం తు కర్కశమ్ ।
MSS@1887@2జ్ఞాతిఘృష్టం తు సోద్వేగం కలహో బాన్ధవైః సహ ॥ ౧౮౮౭॥

msubhsall.pdf 181
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1888@1అపక్వమపి చూతస్య ఫలం ద్రవతి వేగతః ।


MSS@1888@2గుడశుణ్టీప్రలేపేన విధృతం శశ్వదాతపే ॥ ౧౮౮౮॥

MSS@1889@1అపక్వే తు ఘటే నీరం చాలన్యాం సూక్ష్మపిష్టకమ్ ।


MSS@1889@2స్త్రీణాం చ హృదయే వార్తా న తిష్ఠతి కదాపి హి ॥ ౧౮౮౯॥

MSS@1890@1అపగతమదరాగా యోషిదేకా ప్రభాతే కృతనిబిడకుచాగ్రా పత్యురాలిఙ్గనేన



MSS@1890@2ప్రియతమపరిభుక్తం వీక్షమానా స్వదేహం వ్రజతి శయనవాసాద్
వాసమన్యద్ధసన్తీ ॥ ౧౮౯౦॥
ఘనపటలాక్రాన్తతారకాలోకా ।
MSS@1891@1అపగతరజోవికారా
MSS@1891@2లమ్బపయోధరభారా ప్రావృడియం వృద్ధవనితేవ ॥ ౧౮౯౧॥

MSS@1892@1అపఙ్కిలధియః శుద్ధాః సాధుమానసవృత్తయః ।


MSS@1892@2వమన్తి శ్రుతిజీవాతుం ధ్వనిం నవరసాస్పదమ్ ॥ ౧౮౯౨॥

MSS@1893@1అపచిక్రమిషుః పూర్వం సేనాం స్వాం పరిసాన్త్వయన్ ।


MSS@1893@2విలఙ్ఘయిత్వా సత్రేణ తతః స్వయముపక్రమేత్ ॥ ౧౮౯౩॥

MSS@1894@1అపటఃకపటీ హిమహీనరుచిః ప్రథితః పశురన్యకలత్రరతః ।


MSS@1894@2తవ రాయ(?)వసన్తసమో న హరో న హరిర్న్న హరిర్న్న హరిర్న్న
హరిః ॥ ౧౮౯౪॥
మతా మే యే స్త్రీషు చ శ్రీషు చ విశ్వసన్తి ।
MSS@1895@1అపణ్డితాస్తే పురుషా
MSS@1895@2శ్రియో హి కుర్వన్తి తథైవ నార్యో భుజఙ్గకన్యాపరిసర్పణాని ॥
౧౮౯౫॥
MSS@1896@1అపణ్డితోవాపి సుహృత్ పణ్డితో వాప్యనాత్మవాన్ ।
MSS@1896@2మన్త్రమూలం యతో రాజ్యమ్ అతో మన్త్రం సురక్షితమ్ ॥ ౧౮౯౬॥

MSS@1897@1అపతుషారతయా విశదప్రభైః సురతసఙ్గపరిశ్రమనోదిభిః ।


MSS@1897@2కుసుమచాపమతేజయదంశుభిర్హిమకరో మకరోర్జితకేతనమ్ ॥ ౧౮౯౭॥

MSS@1898@1అపత్యం ధర్మకార్యాణి శుశ్రూషా రతిరుత్తమా ।


MSS@1898@2దారాధీనస్తథా స్వర్గః పితృణామాత్మనశ్చ హ ॥ ౧౮౯౮॥

MSS@1899@1అపత్యదర్శనస్యార్థే ప్రాణానపి చ యా త్యజేత్ ।

182 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1899@2త్యజన్తి తామపి క్రూరా మాతరం దారహేతవే ॥ ౧౮౯౯॥


MSS@1900@1అపత్యాని ప్రాయో దశ దశ వరాహీ జనయతి క్షమాభారే ధుర్యః స
పునరిహ
నాసీన్న భవితా ।
MSS@1900@2పదం కృత్వా యః స్వం ఫణిపతిఫణాచక్రవలయే నిమజ్జన్తీమన్తర్జలధి
వసుధాముత్తులయతి ॥ ౧౯౦౦॥
MSS@1901@1అపత్యే యత్ తాదృగ్దురితమభవత్ తేన మహతా విషక్తస్తీవ్రేణ
వ్రణితహృదయేన
వ్యథయతా ।
MSS@1901@2పటుర్ధారావాహీ నవ ఇవ చిరేణాపి హి న మే నికృన్తన్మర్మాణి క్రకచ ఇవ
మన్యుర్విరమతి ॥ ౧౯౦౧॥
MSS@1902@1అపథేన ప్రవవృతే న జాతూపచితోఽపి సః ।
MSS@1902@2వృద్ధౌ నదీముఖేనైవ ప్రస్థానం లవణామ్భసః ॥ ౧౯౦౨॥
MSS@1903@1అపథేనైవ యో యోగాద్ అధః సారాయతే స్వయమ్ ।
MSS@1903@2నీచోపసర్పణవశాత్ స పతేద్ వంశవానపి ॥ ౧౯౦౩॥

MSS@1904@1అపథ్యభోగేషుయథాతురాణాం స్పృహా యథార్థేష్వతిదుర్గతానామ్ ।


MSS@1904@2పరోపతాపేషు యథా ఖలానాం స్త్రీణాం తథా చౌర్యరతోత్సవేషు ॥
౧౯౦౪॥
MSS@1905@1అపథ్యమాయతౌ లోభాద్ ఆమనన్త్యనుజీవినః ।
MSS@1905@2ప్రియం శ్ర్ణోతి యస్తేభ్యస్తమృచ్ఛన్తి న సమ్పదః ॥ ౧౯౦౫॥

MSS@1906@1అపథ్యస్యచ భుక్తస్య దన్తస్య చలితస్య చ ।


MSS@1906@2అమాత్యస్య చ దుష్టస్య సమూలోద్ధరణం సుఖమ్ ॥ ౧౯౦౬॥

MSS@1907@1అపదాన్తరంచ పరితః క్షితిక్షితామ్ అపతన్ ద్రుతభ్రమితహేమనేమయః ।


MSS@1907@2జవిమారుతాఞ్చితపరస్పరోపమ- క్షితిరేణుకేతువసనాః పతాకినః ॥
౧౯౦౭॥
MSS@1908@1అపదో దూరగామో చ సాక్షరో న చ పణ్డితః ।
MSS@1908@2అముఖః స్ఫుటవక్తా చ యో జానాతి స పణ్డితః ॥ ౧౯౦౮॥

MSS@1909@1అపధ్వస్తో హ్యవమతో దుఃఖం జీవతి జీవితమ్ ।


MSS@1909@2జీవితం యదవక్షిప్తం యథైవ మరణం తథా ॥ ౧౯౦౯॥

msubhsall.pdf 183
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1910@1అపనయ మహామోహం రాజన్ననేన తవాసినా కథయ కుహకక్రీడాశ్చర్యం


కథం
క్వ చ శిక్షితమ్ ।
MSS@1910@2యదరిరుధిరం పాయం పాయం కుసుమ్భరసారుణం ఝగితి వమతి
క్షీరామ్భోధిప్రవాహసితం యశః ॥ ౧౯౧౦॥
MSS@1911@1అపనిద్రమధూకపాణ్డురా సుదృశోఽదృశ్యత గణ్డమణ్డలీ ।
MSS@1911@2గమితాశ్రుజలప్లవైరివ క్రశిమాకీర్ణతయాపి నిమ్నతామ్ ॥ ౧౯౧౧॥

MSS@1912@1అపనీతం సునీతేన యోఽర్థం ప్రత్యానినీషతే ।


MSS@1912@2మతిమాస్థాయ సుదృఢాం తదకాపురుషవ్రతమ్ ॥ ౧౯౧౨॥

MSS@1913@1అపనీతపరిమలాన్తర- కథే పదం న్యస్య దేవతరుకుసుమే ।


MSS@1913@2పుష్పాన్తరేఽపి గన్తుం వాఞ్ఛసి చేద్ భ్రమర ధన్యోఽసి ॥ ౧౯౧౩॥

MSS@1914@1అపనేయముదేతుమిచ్ఛతా తిమిరం రోషమయం ధియా పురః ।


MSS@1914@2అవిభిద్య నిశాకృతం తమః ప్రభయా నాంశుమతాప్యుదీయతే ॥
౧౯౧౪॥
MSS@1915@1అపమానం పురస్కృత్య మానం కృత్వా తు పృష్ఠతః ।
MSS@1915@2స్వార్థమభ్యుద్ధరేత్ ప్రాజ్ఞః కార్యధ్వంసో హి మూర్ఖతా ॥ ౧౯౧౫॥

MSS@1916@1అపమానః పతివిహితో గురుపరికరతీవ్రతా గృహే దౌఃస్థ్యమ్ ।


MSS@1916@2శీలక్షతయే యాసాం తాసామతిరాగతోఽన్యనరరక్తిః ॥ ౧౯౧౬॥

MSS@1917@1అపమానాత్ తపోవృద్ధిః సంమానాచ్చ తపఃక్షయః ।


MSS@1917@2అర్చితః పూజితో విప్రో దుగ్ధా గౌరివ గచ్ఛతి ॥ ౧౯౧౭॥

MSS@1918@1అపమానాత్ తు సంభూతం మానేన ప్రశమం నయేత్ ।


MSS@1918@2సామపూర్వ ఉపాయో వా ప్రణామో వాభిమానజే ॥ ౧౯౧౮॥

MSS@1919@1అపమానితోఽపికులజో న వదతి పురుషం స్వభావదాక్షిణ్యాత్ ।


MSS@1919@2నహి మలయచన్దనతరుః పరశుప్రహతః స్రవేత్ పూయమ్ ॥ ౧౯౧౯॥

MSS@1920@1అపమేఘోదయం వర్షమ్ అదృష్టకుసుమం ఫలమ్ ।


MSS@1920@2అతర్కితోపపన్నం వో దర్శనం ప్రతిభాతి మే ॥ ౧౯౨౦॥

MSS@1921@1అపయాతి సరోషయా నిరస్తే కృతకం కామిని చుక్షువే మృగాక్ష్యా ।

184 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1921@2కలయన్నపి సవ్యథోఽవతస్థే - ఽశకునేన స్ఖలితః కిలేతరోఽపి ॥


౧౯౨౧॥
MSS@1922@1అపయాన్తీనామధునా సంకేతనికేతనాన్మృగాక్షీణామ్ ।
MSS@1922@2వాసస ఏవ న కేవలమ్ అభవన్మనసోఽపి పరివర్తః ॥ ౧౯౨౨॥

MSS@1923@1అపయాయినిస్వతోఽర్థే కథమివ సౌహార్దధీః కదర్యాణామ్ ।


MSS@1923@2యస్యాపయానసమయే ప్రాణత్యాగోఽపి హా సుకరః ॥ ౧౯౨౩॥

MSS@1924@1అపరజలధేర్లక్ష్మీం యస్మిన్ పురీం పురభిత్ప్రభే మదగజఘటాకారైర్నావాం


శతైరవమృద్నతి ।
MSS@1924@2జలదపటలానీకాకీర్ణం నవోత్పలమేచకం జలనిధిరివ వ్యోమ వ్యోమ్నః
సమోఽభవదమ్బుధిః ॥ ౧౯౨౪॥
MSS@1925@1అపరతరునికరముక్తం మరుమణ్డలమావసత్యసావేకః ।
MSS@1925@2ఫలకుసుమైరుపకుర్వన్న్ అరరే కరీర కథం ధీరః ॥ ౧౯౨౫॥

MSS@1926@1అపరాగసమీరణేరితః క్రమశీర్ణాకులమూలసంతతిః ।
MSS@1926@2సుకరస్తరువత్ సహిష్ణునా రిపురున్మూలయితుం మహానపి ॥ ౧౯౨౬॥

భవద్వాణీశ్రావిణా పృచ్ఛ కిం మయా ।


MSS@1927@1అపరాద్ధం
MSS@1927@2వీణాహ పరుషం యన్మాం కలకణ్ఠీ చ నిష్ఠురమ్ ॥ ౧౯౨౭॥

సుస్నిగ్ధాన్ స్నోహోక్త్యా మానదానతః ।


MSS@1928@1అపరాద్ధాంస్తు
MSS@1928@2సాధయేద్ భేదదణ్డాభ్యాం యథాయోగేన చాపరాన్ ॥ ౧౯౨౮॥

MSS@1929@1అపరాధం న శ‍ృణుమో న చాసత్యం త్వయోదితమ్ ।


MSS@1929@2గోప్యేతి గదితః కృష్ణస్తూష్ణీం తిష్ఠన్ పునాతు వః ॥ ౧౯౨౯॥

MSS@1930@1అపరాధః స దైవస్య న పునర్మన్త్రిణామయమ్ ।


MSS@1930@2కార్యం సుఘటితం యత్నాద్ దైవయోగాద్ వినశ్యతి ॥ ౧౯౩౦॥

MSS@1931@1అపరాధసహస్రభాజనం పతితం భీమభవార్ణవోదరే ।


MSS@1931@2అగతిం శరణాగతం హరే కృపయా కేవలమాత్మసాత్కురు ॥ ౧౯౩౧॥

MSS@1932@1అపరాధానురూపం చ దణ్డం పాపేషు పాతయేత్ ।


MSS@1932@2ఉద్వేజయేద్ధనైరృద్ధాన్ దరిద్రాన్ వధబన్ధనైః ॥ ౧౯౩౨॥

MSS@1933@1అపరాధిని మయి దణ్డం సంహరసి కిముద్యతం కుటిలకేశి ।


MSS@1933@2వర్ధయసి విలసితం త్వం దాసజనాయాత్ర కుప్యసి చ ॥ ౧౯౩౩॥

msubhsall.pdf 185
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1934@1అపరాధీ నామాహం ప్రసీద రమ్భోరు విరమ సంరమ్భాత్ ।


MSS@1934@2సేవ్యో జనశ్చ కుపితః కథం ను దాసో నిరపరాధః ॥ ౧౯౩౪॥

MSS@1935@1అపరాధీనాశోకః సహతే చరణాహతిం సరోజదృశామ్ ।


MSS@1935@2విలసితబకులో వనితా- ముఖవాసీ మద్యపాత ఇవ ॥ ౧౯౩౫॥

MSS@1936@1అపరాధేఽపి నిఃశఙ్కో నియోగీ చిరసేవకః ।


MSS@1936@2స స్వామినమవజ్ఞాయ చరేచ్చ నిరవగ్రహః ॥ ౧౯౩౬॥

MSS@1937@1అపరాధో న మేఽస్తీతి నైతద్ విశ్వాసకారణమ్ ।


MSS@1937@2విద్యతే హి నృశంసేభ్యో భయం గుణవతామపి ॥ ౧౯౩౭॥

MSS@1938@1అపరాధో మయా కాన్తే కృతో యది త్వయా మతః ।


MSS@1938@2నిపాత్య గిరిశ‍ృఙ్గోచ్చౌ కుచౌ కిం న నిపీడ్యతే ॥ ౧౯౩౮॥

శనైరనిలేన లోలితలతాఙ్గులయే ।
MSS@1939@1అపరాహ్ణశీతలతరేణ
MSS@1939@2నిలయాయ శాఖిన ఇవాహ్వయతే దదురాకులాః ఖగకులాని గిరః ॥
౧౯౩౯॥
MSS@1939A@1అపరిత్యక్తమాత్మానమ్ ఇచ్ఛతా పణ్యయోషితామ్ ।
MSS@1939A@2నిత్యౌపయోగికం ద్రవ్యమ్ ఆత్మసారం ప్రదర్శయేత్ ॥

MSS@1940@1అపరీక్షితపరవఞ్చనమ్ అఞ్చతి లోభాదపేక్షితప్రేక్షీ ।


MSS@1940@2వ్యాధూతపక్షమవశో విహన్యతే పక్షివత్ క్షితిపః ॥ ౧౯౪౦॥

MSS@1941@1అపరీక్షితలక్షణప్రమాణైరపరామృష్టపదార్థసార్థతత్త్వైః ।
MSS@1941@2అవశీకృతజైత్రయుక్తిజాలైరలమేతైరనధీతతర్కవిద్యైః ॥ ౧౯౪౧॥
MSS@1942@1అపరీక్ష్యన కర్తవ్యం కర్తవ్యం సుపరీక్షితమ్ ।
MSS@1942@2పశ్చాద్భవతి సంతాపో బ్రాహ్మణీ నకులం యథా ॥ ౧౯౪౨॥

MSS@1943@1అపరోక్షధనో గమ్యః శ్రీమానపి నాన్యథేతి నిర్దిష్టమ్ ।


MSS@1943@2కన్దర్పశాస్త్రకారైః కుతః కథా లుప్తవిభవస్య ॥ ౧౯౪౩॥

MSS@1944@1అపర్ణేయం భూభృద్వనమటతి వల్కామ్బరధరా జటాలో దిగ్వాసాః


శిఖరిణి
శివోఽయం నివసతి ।
MSS@1944@2ఇతి భ్రాన్త్యాన్యోఽన్యం క్షణమిలితయోః క్షోణితిలక ద్విషద్దమ్పత్యోస్తే శివ

186 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

శివ భవన్తి ప్రణతయః ॥ ౧౯౪౪॥


లతా సేవ్యా విద్వద్భిరితి మే మతిః ।
MSS@1945@1అపర్ణైవ
MSS@1945@2యయా వృతః పురాణోఽపి స్థాణుః సూతేఽమృతం ఫలమ్ ॥ ౧౯౪౫॥

కాలస్య కియానంశః శరచ్ఛతమ్ ।


MSS@1946@1అపర్యన్తస్య
MSS@1946@2తన్మాత్రపరమాయుర్యః స కథం స్వప్తుమర్హతి ॥ ౧౯౪౬॥

MSS@1947@1అపర్యాప్తభుజాయామః సఖేదోఽస్యాః సఖీజనః ।


MSS@1947@2శ్రోణ్యాం కథంచిత్ కురుతే రశనాదామబన్ధనమ్ ॥ ౧౯౪౭॥

శుచౌ హృదయగ్రాహిణి మఙ్గలాస్పదే ।


MSS@1948@1అపవర్జితవిప్లవే
MSS@1948@2విమలా తవ విస్తరే గిరాం మతిరాదర్శ ఇవాభిదృశ్యతే ॥ ౧౯౪౮॥

MSS@1949@1అపవాదాదభీతస్య సమస్య గుణదోషయోః ।


MSS@1949@2అసద్వృత్తేరహో వృత్తం దుర్విభావం విధేరివ ॥ ౧౯౪౯॥

MSS@1950@1అపవాదో భవేద్ యేన యేన విప్రత్యయో భవేత్ ।


MSS@1950@2నరకే గమ్యతే యేన తద్ బుధః కథమాచరేత్ ॥ ౧౯౫౦॥

MSS@1951@1అపశఙ్కమఙ్కపరివర్తనోచితాశ్చలితాః పురః పతిముపైతుమాత్మజాః ।


MSS@1951@2అనురోదితీవ కరుణేన పత్రిణాం విరుతేన వత్సలతయైష నిమ్నగాః ॥
౧౯౫౧॥
MSS@1952@1అపశాస్త్రధనో రాజా సంచయం నాధిగచ్ఛతి ।
MSS@1952@2అస్థానే చాస్య తద్విత్తం సర్వమేవ వినశ్యతి ॥ ౧౯౫౨॥

MSS@1953@1అపశూలం తమాసాద్య లవణం లక్ష్మణానుజః ।


MSS@1953@2రురోధ సంముఖీనో హి జయో రన్ధ్రప్రహారిణామ్ ॥ ౧౯౫౩॥

MSS@1954@1అపశోకమనాః కుటుమ్బినీమ్ అనుగృహ్ణీష్వ నివాపదత్తిభిః ।


MSS@1954@2స్వజనాశ్రు కిలాతిసంతతం దహతి ప్రేతమితి ప్రచక్షతే ॥ ౧౯౫౪॥
MSS@1955@1అపశ్చాత్తాపకృత్ సమ్యగ్ అనుబన్ధిఫలప్రదః ।
MSS@1955@2అదీర్ఘకాలోఽభీష్టశ్చ ప్రశస్తో మన్త్ర ఉచ్యతే ॥ ౧౯౫౫॥

MSS@1956@1అపశ్యద్భిరివేశానంరణాన్నివవృతే గణైః ।
MSS@1956@2ముహ్యత్యేవ హి కృచ్ఛ్రేషు సంభ్రమజ్వలితం మనః ॥ ౧౯౫౬॥

MSS@1957@1అపశ్యద్భిర్మహాస్వాదాన్ భావాన్ స్వాద్వవివేకిభిః ।

msubhsall.pdf 187
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1957@2కిం జ్ఞేయమశనాదన్యత్ క్ష్మాపైరన్ధైరివోక్షభిః ॥ ౧౯౫౭॥


MSS@1958@1అపసరణమేవ యుక్తం మౌనం వా తత్ర రాజహంసస్య ।
MSS@1958@2కటు రటతి నికటవర్తీ వాచాటష్టిట్టిభో యత్ర ॥ ౧౯౫౮॥

MSS@1959@1అపసరతి న చక్షుషో మృగాక్షీ రజనిరియం చ న యాతి నైతి నిద్రా ।


MSS@1959@2ప్రహరతి మదనోఽపి దుఃఖితానాం బత బహుశోఽభిముఖీభవన్త్యపాయాః
॥ ౧౯౫౯॥
MSS@1960@1అపసర పృథివి సముద్రాః సంవృణుతామ్బూని భూధరా నమత ।
MSS@1960@2వామనహరిలఘుతున్దే జగతాం కలహః స వః పాయాత్ ॥ ౧౯౬౦॥

MSS@1961@1అపసరమధుకర దూరం పరిమలబహులేఽపి కేతకీకుసుమే ।


MSS@1961@2ఇహ నహి మధులవలాభో భవతి పరం ధూలిధూసరం వదనమ్ ॥
౧౯౬౧॥
MSS@1962@1అపసర సఖే దూరాదస్మాత్ కటాక్షవిషానలాత్ ప్రకృతివిషమాద్
యోషిత్సర్పాద్
విలాసఫణాభృతః ।
MSS@1962@2ఇతరఫణినా దష్టః శక్యశ్చికిత్సితుమౌషధైశ్చటులవనితాభోగిగ్రస్తం
త్యజన్తి హి మన్త్రిణః ॥ ౧౯౬౨॥
MSS@1963@1అపసారయ ఘనసారం కురు హారం దూర ఏవ కిం కమలైః ।
MSS@1963@2అలమలమాలి మృణాలైరితి వదతి దివానిశం బాలా ॥ ౧౯౬౩॥

MSS@1964@1అపసారసమాయుక్తం నయజ్ఞైర్దుర్గముచ్యతే ।
MSS@1964@2అపసారపరిత్యక్తం దుర్గవ్యాజేన బన్ధనమ్ ॥ ౧౯౬౪॥
హ్యనుఘ్నన్తి హి రాక్షసాన్ ।
MSS@1965@1అపస్తరన్తి పాషాణా
MSS@1965@2కపయః కర్మ కుర్వన్తి కాలస్య కుటిలా గతిః ॥ ౧౯౬౫॥

MSS@1966@1అపహత్య తమస్తీవ్రం యథా భాత్యుదరే రవిః ।


MSS@1966@2తథాపహత్య పాప్మానం భాతి గఙ్గాజలోక్షితః ॥ ౧౯౬౬॥

MSS@1967@1అపహరతి మనో మే కోఽప్యయం కృష్ణచౌరః ప్రణతదురితచౌరః


పూతనాప్రాణచౌరః ।
MSS@1967@2వలయవసనచౌరో బాలగోపీజనానాం నయనహృదయచౌరః పశ్యతాం
సజ్జనానామ్

188 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

॥ ౧౯౬౭॥
MSS@1968@1అపహరతి మహత్త్వం ప్రార్థనా కిం న జానే జనయతి గురులజ్జామిత్యహం
కిం
న వేద్మి ।
MSS@1968@2తదపి వద వదాన్యం తం సదా ప్రత్యహం మాం జఠరపిఠరవర్తీ
వహ్నిరర్థీకరోతి ॥ ౧౯౬౮॥
MSS@1969@1అపహరసి సదా మనాంసి పుంసామ్ అతిమహతా గుణసమ్పరిగ్రహేణ ।
MSS@1969@2న చ భవసి తథాప్యనేకచిత్తో హృతమథవా వివృణోతి కః పరస్వమ్
॥ ౧౯౬౯॥
త్వయా విహితం సాహసమస్య తృష్ణయా ।
MSS@1970@1అపహస్తితబాన్ధవే
MSS@1970@2తదిహానపరాధిని ప్రియే సఖి కోఽయం కరుణోజ్ఝితక్రమః ॥ ౧౯౭౦॥

MSS@1971@1అపహాయ శనైః పటీరవాటీరిహ లాటీజనమానలుణ్ఠనాయ ।


MSS@1971@2సముదేతి మనోజరాజధాటీ- పరిపాటీపటురేష గన్ధవాహః ॥ ౧౯౭౧॥

MSS@1972@1అపహృత్య పరస్యార్థం తేన ధర్మం కరోతి యః ।


MSS@1972@2స దాతా నరకం యాతి యస్యార్థస్తస్య తత్ఫలమ్ ॥ ౧౯౭౨॥

MSS@1973@1అపహ్నువానస్య జనాయ యన్నిజామ్ అధీరతామస్య కృతం మనోభువా



MSS@1973@2అబోధి తజ్జాగరదుఃఖసాక్షిణీ నిశా చ శయ్యా చ శశాఙ్కకోమలా ॥
౧౯౭౩॥
MSS@1974@1అపాం నిధిం వారిభిరర్చయన్తి దీపేన సూర్యం ప్రతిబోధయన్తి ।
MSS@1974@2తాభ్యాం తయోః కిం పరిపూర్ణతా స్యాద్ భక్త్యా హి తుష్యన్తి
మహానుభావాః ॥ ౧౯౭౪॥
MSS@1975@1అపాం ప్రవాహో గాఙ్గోఽపి సముద్రం ప్రాప్య తద్రసః ।
MSS@1975@2భవత్యవశ్యం తద్ విద్వాన్ నాశ్రయేదశుభాత్మకమ్ ॥ ౧౯౭౫॥

MSS@1976@1అపాం మూలే లీనం క్షణపరిచితం చన్దనరసే ముణాలీహారాదౌ


కృతలఘుపదం
చన్ద్రమసి చ ।
MSS@1976@2ముహూర్తం విశ్రాన్తం సరసకదలీకాననతలే ప్రియాకణ్ఠాశ్లేషే నివసతి
పరం శైత్యమధునా ॥ ౧౯౭౬॥

msubhsall.pdf 189
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1977@1అపాం విహారే తవ హారవిభ్రమం కరోతు నీరే పృషదుత్కరస్తరన్ ।


MSS@1977@2కఠోరపీనోచ్చకుచద్వయీతట- త్రుటత్తరః సారవసారవోర్మిజః ॥
౧౯౭౭॥
MSS@1978@1అపాకురు కపోలతః సఖి భుజఙ్గవల్లీరసం పరిత్యజ కుచస్థలాత్
త్రుటితబన్ధనం కఞ్చుకమ్ ।
MSS@1978@2పిధేహి దశనచ్ఛదే దశనజక్షతం లాక్షయా వదేత్థమబలాగణే గురుజనే
కథం యాస్యసి ॥ ౧౯౭౮॥
MSS@1979@1అపాకృత్యాశేషాణ్యపి చ ఘనజాలాని పరితస్తమోధూమస్తోమోద్భవమలినిమానం
చ తదను ।
MSS@1979@2శరచ్చన్ద్రః శిల్పీ రతిపతిముదేఽసౌ నిజకరైః
సుధాసందోహార్ద్రైర్భువనభవనం పాణ్డురయతి ॥ ౧౯౭౯॥
MSS@1980@1అపాఙ్గతరలే దృశౌ మధురవక్రవర్ణా గిరో విలాసభరమన్థరా గతిరతీవ
కాన్తం ముఖమ్ ।
MSS@1980@2ఇతి స్ఫురితమఙ్గకే మృగదృశః స్వతో లీలయా తదత్ర న మదోదయః
కృతపదోఽపి సంలక్ష్యతే ॥ ౧౯౮౦॥
MSS@1981@1అపాఙ్గపాతైరపదేశపూర్వైరేణీదృశామేకశిలానగర్యాత్ ।
MSS@1981@2వీథీషు వీథీషు వినాపరాధం పదే పదే శ‍ృఙ్ఖలితా యువానః ॥ ౧౯౮౧॥

తరఙ్గితం దృశోర్భ్రువోరరాలాన్తవిలాసి వేల్లితమ్ ।


MSS@1982@1అపాఙ్గసంసర్గి
MSS@1982@2విసారి రోమాఞ్చనకఞ్చుకం తనోస్తనోతి యోఽసౌ సుభగే తవాగతః ॥
౧౯౮౨॥
MSS@1983@1అపాఙ్గస్తవ తన్వఙ్గి విచిత్రోఽయం భుజఙ్గమః ।
MSS@1983@2దృష్టమాత్రః సుమనసామ్ అపి మూర్ఛావిధాయకః ॥ ౧౯౮౩॥

MSS@1984@1అపాఙ్గాత్ పుచ్ఛమూలం తు తిర్యగశ్వం ప్రమాణయేత్ ।


MSS@1984@2ఖురాన్తాత్ కకుదం యావద్ ఊర్ధ్వమానేన బుద్ధిమాన్ ॥ ౧౯౮౪॥

MSS@1985@1అపాత్రం పాత్రతా యాతి యత్ర పాత్రం న విద్యతే ।


MSS@1985@2అస్మిన్ దేశే ద్రుమో నాస్తి ఏరణ్డోఽపి ద్రుమాయతే ॥ ౧౯౮౫॥

MSS@1986@1అపాత్రవర్షణం జాతు న కుర్యాత్ సద్విగర్హితమ్ ।


MSS@1986@2అపాత్రవర్షణాత్ కిం స్యాద్ అన్యత్ కోశక్షయాదృతే ॥ ౧౯౮౬॥

190 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

పాత్రతాబుద్ధిః పాత్రే బుద్ధిరపాత్రతా ।


MSS@1987@1అపాత్రే
MSS@1987@2ఋణానుబన్ధరూపేణ దాతురుత్పద్యతే మతిః ॥ ౧౯౮౭॥

రమతే నారీ గిరౌ వర్షతి వాసవః ।


MSS@1988@1అపాత్రే
MSS@1988@2ఖలమాశ్రయతే లక్ష్మీః ప్రాజ్ఞః ప్రాయేణ నిర్ధనః ॥ ౧౯౮౮॥

MSS@1989@1అపానప్రాణయోరైక్యం క్షయో మూత్రపురీషయోః ।


MSS@1989@2యువా భవతి వృద్ధోఽపి సతతం మూలబన్ధనాత్ ॥ ౧౯౮౯॥

MSS@1990@1అపానేన పునః కశ్చిత్ ప్రేరితః కాలరూపిణా ।


MSS@1990@2నిఃశ్వాసోచ్ఛ్వాసకృద్వాతి జపన్ హంసేత్యహర్నిశమ్ ॥ ౧౯౯౦॥

MSS@1991@1అపాపఘనసంవృతేరవిశదస్మితాత్యున్నమత్ సమస్తనరసాదరగ్రహణతః
కృతార్థప్రియా ।
MSS@1991@2రతిర్మనసి జాయతే యది కదాపి శౌర్యాశ్రయా తదైవ సకలం జనుః
సఫలమేవమాహాత్మభూః ॥ ౧౯౯౧॥
MSS@1992@1అపాపాస్తత్కులీనాశ్చ మానయన్తి స్వకాన్ హితాన్ ।
MSS@1992@2ఏష ప్రాయో నరేన్ద్రాణాం శఙ్కనీయస్తు శోభనః ॥ ౧౯౯౨॥

MSS@1993@1అపాముద్వృత్తానాం నిజముపదిశన్త్యా స్థితిపదం దధత్యా శాలీనామవనతిముదారే


సతి ఫలే ।
MSS@1993@2మయూరాణాముగ్రం విషమివ హరన్త్యా మదమహో కృతః
కృత్స్నస్యాయం వినయ
ఇవ లోకస్య శరదా ॥ ౧౯౯౩॥
MSS@1994@1అపాయకలితా మనుర్జగతి సాపదః సమ్పదో వినశ్వరమిదం సుఖం
విషయజం
శ్రియశ్చఞ్చలాః ।
MSS@1994@2భవన్తి జరసారసాస్తరలలోచనా యోషితస్తదప్యయమహో జనస్తపసి నో
పరే
రజ్యతి ॥ ౧౯౯౪॥
MSS@1995@1అపాయసందర్శనజాం విపత్తిమ్ ఉపాయసందర్శనజాం చ సిద్ధిమ్ ।
MSS@1995@2మేధావినో నీతివిధిప్రయుక్తాం పురః స్ఫురన్తీమివ దర్శయన్తి ॥ ౧౯౯౫॥

MSS@1996@1అపాయి మునినా పురా పునరమాయి మర్యాదయా అతారి కపినా పురా


పునరదాహి లఙ్కారిణా ।

msubhsall.pdf 191
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@1996@2అమన్థి మురవైరిణా పునరబన్ధి లఙ్కారిణా క్వ నామ వసుధాపతే తవ


యశోఽమ్బుధిః క్వామ్బుధిః ॥ ౧౯౯౬॥
MSS@1997@1అపారః పాథోధిః పులినపదవీ యోజనశతం నిరాలమ్బో మార్గో వియతి
కిల
శూన్యా దశ దిశః ।
MSS@1997@2ఇతీవాయం కీరః కతిపయపదాన్యేవ గగనే ముహుర్భ్రామ్యన్ భ్రామ్యన్
పతతి
గుణవృక్షే పునరపి ॥ ౧౯౯౭॥
MSS@1998@1అపారపులినస్థలీభువి హిమాలయే మాలయే నికామవికటోన్నతే
దురధిరోహణే రోహణే ।
MSS@1998@2మహత్యమరభూధరే గహనకన్దరే మన్దరే భ్రమన్తి న పతన్త్యహో పరిణతా
భవత్కీర్తయః ॥ ౧౯౯౮॥
సంమజ్జతో మే శరణం కిమస్తి ।
MSS@1999@1అపారసంసారసముద్రమధ్యే
MSS@1999@2గురో దయాలో కృపయా వదైతద్ విశ్వేశపాదామ్బుజదీర్ఘనౌకా ॥
౧౯౯౯॥
MSS@2000@1అపారే కావ్యసంసారే కవిరేవ ప్రజాపతిః ।
MSS@2000@2యథా వై రోచతే విశ్వం తథేదం పరివర్తతే ॥ ౨౦౦౦॥

MSS@2001@1అపారే పాథోధౌ కిమితి సతిమిగ్రాహగహనే నిలీయ శ్రీనాథః స్వపితి భుజగే


శఙ్కిత ఇవ ।
MSS@2001@2కిమేతావద్భిర్వా
భవతు కిల సర్వాతిశయితః శ్రియా సంశ్లిష్టాఙ్కో
వ్యపగతభయం కో నివసతు ॥ ౨౦౦౧॥
MSS@2002@1అపారైర్వ్యాపారైరహరిహ నయన్తోఽశనదశా- స్వథ స్నాతాః సంధ్యాం
విదధతి న జాతు స్వసమయే ।
MSS@2002@2త్యజన్తః స్వాం వృత్తిం ద్విజకులభవా గ్రామగణకీ- భవన్తో హన్తామీ
కథమపి చ జీవన్తి బహవః ॥ ౨౦౦౨॥
MSS@2003@1అపార్థకమనాయుష్యం గోవిషాణస్య భక్షణమ్ ।
MSS@2003@2దన్తాశ్చ పరిఘృష్యన్తే రసశ్చాపి న లభ్యతే ॥ ౨౦౦౩॥

వ్యాససంగ్రహశాలినామ్ ।
MSS@2004@1అపార్థేతరయుక్తానాం
MSS@2004@2అపి గోపాలగీతానాం నివేశో నిగమాదిషు ॥ ౨౦౦౪॥

192 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

స్వమనోరథేన ।
MSS@2005@1అపాస్తపాథేయసుధోపయోగైస్త్వచ్చుమ్బినైవ
MSS@2005@2క్షుధం చ నిర్వాపయతా తృషం చ స్వాదీయసాధ్వా గమితః సుఖం తైః
॥ ౨౦౦౫॥
శాయితం కరే కరోతి లీలాకమలం కిమాననమ్ ।
MSS@2006@1అపాస్తపాథోరుహి
MSS@2006@2తనోషి హారం కియదస్రుణః స్రవైరదోషనిర్వాసితభూషణే హృది ॥
౨౦౦౬॥
MSS@2007@1అపాస్తస్తారాభిర్విధన ఇవ కామీ యువతిభిర్మధుచ్ఛత్రచ్ఛాయాం స్పృశతి
శశలక్ష్మా పరిణతః ।
MSS@2007@2అయం ప్రాచీకర్ణాభరణరచనాశోకకుసుమ- చ్ఛటాలక్ష్మీచౌరః కలయతి
రవిః పూర్వమచలమ్ ॥ ౨౦౦౭॥
MSS@2008@1అపాస్య లక్ష్మీహరణోత్థవైరితామ్ అచిన్తయిత్వా చ తదద్రిమన్థనమ్ ।
MSS@2008@2దదౌ నివాసం హరయే మహోదధిర్విమత్సరా ధీరధియాం హి వృత్తయః
॥ ౨౦౦౮॥
MSS@2009@1అపి కల్పానిలస్యైవ తరఙ్గస్య మహోదధేః ।
MSS@2009@2శక్యతే ప్రసరో రోద్ధుం నానురక్తస్య చేతసః ॥ ౨౦౦౯॥

MSS@2010@1అపి కాపురుషో భీరుః స్యాచ్చేన్నృపతిసేవకః ।


MSS@2010@2తథాపి న పరాభూతిం జనాదాప్నోతి మానవః ॥ ౨౦౧౦॥

MSS@2011@1అపి కాపురుషో భీరుః స్యాచ్చేన్నృపతిసేవకః ।


MSS@2011@2యదాప్నోతి ఫలం లోకాత్ తస్యాంశమపి నో గుణీ ॥ ౨౦౧౧॥

MSS@2012@1అపి కాపురుషో మార్గే ద్వితీయః క్షేమకారకః ।


MSS@2012@2కర్కటేన ద్వితీయేన జీవితం పరిరక్షితమ్ ॥ ౨౦౧౨॥

MSS@2013@1అపి కాలస్య యః కాలః సోఽపి కాలమపేక్షతే ।


MSS@2013@2కర్తుం జగన్తి హన్తుం వా కాలస్తేన జగత్ప్రభుః ॥ ౨౦౧౩॥

MSS@2014@1అపి కీర్త్యర్థమాయాన్తి నాశం సద్యోఽతిమానినః ।


MSS@2014@2న చేచ్ఛన్త్యయశోమిశ్రమ్ అప్యేవానన్త్యమాయుషః ॥ ౨౦౧౪॥

MSS@2015@1అపి కుఞ్జరకర్ణాగ్రాద్ అపి పిప్పలపల్లవాత్ ।


MSS@2015@2అపి విద్యుద్విలసితాద్ విలోలం లలనామనః ॥ ౨౦౧౫॥

MSS@2016@1అపి క్రియార్థం సులభం సమిత్కుశం జలాన్యపి స్నానవిధిక్షమాణి తే ।

msubhsall.pdf 193
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2016@2అపి స్వశక్త్యా తపసి ప్రవర్తసే శరీరమాద్యం ఖలు ధర్మసాధనమ్ ॥


౨౦౧౬॥
MSS@2017@1అపి ఘోరాపరాధస్య ధర్మమాశ్రిత్య తిష్ఠతః ।
MSS@2017@2స హి ప్రచ్ఛాద్యతే దోషః శైలో మేఘైరివాసితైః ॥ ౨౦౧౭॥

MSS@2018@1అపి చాప్యఫలం కర్మ పశ్యామః కుర్వతో జనాన్ ।


MSS@2018@2నాన్యథా హ్యభిజానన్తి వృత్తిం లోకే కథంచన ॥ ౨౦౧౮॥

MSS@2019@1అపిచిన్తామణిశ్చిన్తాపరిశ్రమమపేక్షతే ।
MSS@2019@2ఇదం త్వచిన్తితం మన్యే కృతమాశ్చర్యమార్యయా ॥ ౨౦౧౯॥

MSS@2020@1అపి చేత్ సుదురాచారో భజతే మామనన్యభాక్ ।


MSS@2020@2సాధురేవ స మన్తవ్యః సమ్యగ్ వ్యవసితో హి సః ॥ ౨౦౨౦॥

MSS@2021@1అపి చేదసి పాపేభ్యః సర్వేభ్యః పాపకృత్తమః ।


MSS@2021@2సర్వం జ్ఞానప్లవేనైవ వృజినం సంతరిష్యసి ॥ ౨౦౨౧॥

MSS@2022@1అపి జనకసుతాయాస్తచ్చ తచ్చానురూపం స్ఫుటమిహ శిశుయుగ్మే


నైపుణోన్నేయమస్తి ।
MSS@2022@2నను పునరివ తన్మే గోచరీభూతమక్ష్ణోరభినవశతపత్రశ్రీమదాస్యం
ప్రియాయాః ॥ ౨౦౨౨॥
MSS@2023@1అపి జలకణాన్ పయోధేర్దూరాదాహృత్య జాయతే జలదః ।
MSS@2023@2నికటాద్ ఘటానపి శతం సమీహరన్ వారిహార్యేవ ॥ ౨౦౨౩॥

MSS@2024@1అపితద్వపుషి ప్రసర్పతోర్గమితే కాన్తిఝరైరగాధతామ్ ।


MSS@2024@2స్మరయౌవనయోః ఖలు ద్వయోః ప్లవకుమ్భౌ భవతః కుచావుభౌ ॥
౨౦౨౪॥
MSS@2025@1అపి తరువనాన్యూష్మాయన్తే తపత్యపి యామినీ దహతి సరసీవాతోఽప్యేష
జ్వలన్తి
జలాన్యపి ।
MSS@2025@2ఇతి సమధికం గ్రీష్మే భీష్మే న పుణ్యవతాం భయం మలయజరసైర్దిగ్ధం
లబ్ధ్వా వధూస్తనమణ్డలమ్ ॥ ౨౦౨౫॥
MSS@2026@1అపి తురగసమీపాదుత్పతన్తం మయూరం న స రుచిరకలాపం
బాణలక్ష్యీచకార ।

194 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2026@2సపది గతమనస్కశ్చిత్రమాల్యానుకీర్ణే రతివిగలితబన్ధే కేశపాశే


ప్రియాయాః
॥ ౨౦౨౬॥
MSS@2027@1అపితేజో నిధిర్హన్త పతితో యది జాయతే ।
MSS@2027@2సురతం కిమివాస్మాకమ్ ఇతి కోకైర్వియుజ్యతే ॥ ౨౦౨౭॥

MSS@2028@1అపిత్వయా కైరవిణి వ్యధాయి ముధా సుధాబన్ధుని బన్ధుభావః ।


MSS@2028@2జనాపవాదః పరితః ప్రయాతః సమాగమో హన్త న జాతు జాతః ॥
౨౦౨౮॥
దలన్ముకులే బకులే యయా పదమధాయి కదాపి న తృష్ణయా ।
MSS@2029@1అపి
MSS@2029@2అహహ సా సహసా విధురే విధౌ మధుకరీ బదరీమనువర్తతే ॥
౨౦౨౯॥
MSS@2030@1అపి దినమణిరేష క్లేశితః శీతసంఘైరథ నిశి నిజభార్యాం గాఢమాలిఙ్గ్య
దోర్భ్యామ్ ।
MSS@2030@2స్వపితి
పునరుదేతుం సాలసాఙ్గస్తు తస్మాత్ కిము న భవతు దీర్ఘా యామినీ
కామినీయమ్ ॥ ౨౦౩౦॥
MSS@2031@1అపి దోర్భ్యాం పరిబద్ధా బద్ధాపి గుణైరనేకధా నిపుణైః ।
MSS@2031@2నిర్గచ్ఛతి క్షణాదివ జలధిజలోత్పత్తిపిచ్ఛిలా లక్ష్మీః ॥ ౨౦౩౧॥

MSS@2032@1అపి నదథ నికామం దర్దురాః కిం సువర్ణ - ద్యుతిభరముపనీతా


నూతనైర్వారిపూరైః ।
MSS@2032@2అయమచిరవినాశీ శోచనీయస్తు భావీ స చిరమవటసీమ్ని ప్రాచ్య ఏవ
క్రయో
వః ॥ ౨౦౩౨॥
MSS@2033@1అపి నామ స దృశ్యేత పురుషాతిశయో భువి ।
MSS@2033@2గర్వోచ్ఛూనముఖా యేన ధనినో నావలోకితాః ॥ ౨౦౩౩॥

MSS@2034@1అపి నిత్యానన్దమయం సహః శ్రియం వహతి సంతతం హృదయే ।


MSS@2034@2కః సాధారణపురుషః ప్రభవత్వేనామనాదర్త్తుమ్ ॥ ౨౦౩౪॥

MSS@2035@1అపి నిపుణతరమధీతం దుర్వినయారూఢచేతసః పుంసః ।


MSS@2035@2మణిరివ ఫణిఫణవర్తీ ప్రభవతి శోకాయ లోకానామ్ ॥ ౨౦౩౫॥

msubhsall.pdf 195
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2036@1అపినిర్ముక్తభోగేన స్వాన్తఃస్థవిషయేక్షయా ।
MSS@2036@2అసద్భావాయ జాయేత జిహ్మగేన సహాసికా ॥ ౨౦౩౬॥

MSS@2037@1అపి పఞ్చశతం దణ్డ్యాన్ దణ్డయేత్ పృథివీపతిః ।


MSS@2037@2అభావే పఞ్చ కాయస్థాన్ ఏకం వా స్వర్ణకారకమ్ ॥ ౨౦౩౭॥

MSS@2038@1అపిపఞ్చశతం శూరా మృద్నన్తి మహతీం చమూమ్ ।


MSS@2038@2అథవా పఞ్చ షట్ సప్త విజయన్తేఽనివర్తినః ॥ ౨౦౩౮॥

MSS@2039@1అపి పుత్రైః కలత్రైర్వా ప్రాణాన్ రక్షేత పణ్డితః ।


MSS@2039@2విద్యమానైర్యతస్తైః స్యాత్ సర్వం భూయోఽపి దేహినామ్ ॥ ౨౦౩౯॥

MSS@2040@1అపి పౌరుషమాదేయం శాస్త్రం చేద్యుక్తిబోధకమ్ ।


MSS@2040@2అన్యత్త్వార్షమపి త్యాజ్యం భావ్యం న్యాయ్యైకసేవినా ॥ ౨౦౪౦॥

MSS@2041@1అపి ప్రగల్భలలనాకటాక్షచపలాః శ్రియః ।


MSS@2041@2సన్మన్త్రిప్రణిధానేన చిరం తిష్ఠన్తి భూభుజామ్ ॥ ౨౦౪౧॥

MSS@2042@1అపి ప్రాజ్యం రాజ్యం తృణమివ పరిత్యజ్య సహసా విలోలద్వానీరం తవ


జనని
తీరం శ్రితవతామ్ ।
MSS@2042@2సుధాతః స్వాదీయః సలిలమిదమాతృప్తి పిబతాం జనానామానన్దః
పరిహసతి
నిర్వాణపదవీమ్ ॥ ౨౦౪౨॥
MSS@2043@1అపి ప్రాణసమానిష్టాన్ పాలితాంల్లాలితానపి ।
MSS@2043@2భృత్యాన్ యుద్ధే సముత్పన్నే పశ్యేచ్ఛుష్కమివేన్ధనమ్ ॥ ౨౦౪౩॥

MSS@2044@1అపి బన్ధుతయా నారీ బహుపుత్రా గుణైర్యుతా ।


MSS@2044@2శోచ్యా భవతిసా నారీ పతిహీనా తపస్వినీ ॥ ౨౦౪౪॥

MSS@2045@1అపిబ్రహ్మపరానన్దాదిదమప్యధికం ధ్రువమ్ ।
MSS@2045@2జహార నారదాదీనాం చిత్తాని కథమన్యథా ॥ ౨౦౪౫॥

MSS@2046@1అపి బ్రహ్మవధం కృత్వా ప్రాయశ్చిత్తేన శుధ్యతి ।


MSS@2046@2తదర్థేన విచీర్ణేన న కథంచిత్సుహృద్ద్రుహః ॥ ౨౦౪౬॥

MSS@2047@1అపి భుజలతోత్క్షేపాదస్యాః కృతం పరిరమ్భణం ప్రియసహచరీక్రీడాలాపే


శ్రుతా అపి సూక్తయః ।

196 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2047@2నవపరిణయవ్రీడావత్యా ముఖోన్నతియత్నతో- ఽప్యలసవలితా


తిర్యగ్దృష్టిః
కరోతి మహోత్సవమ్ ॥ ౨౦౪౭॥
MSS@2048@1అపి భోగిషు మణిధారిణ ఏవ నిహంసి నతు యద్ద్విషోఽపి పరాన్ ।
MSS@2048@2తత్తవ గరుడ స్థానే దానవసంహారివాహస్య ॥ ౨౦౪౮॥

MSS@2049@1అపి భ్రాతా సుతోఽర్ఘ్యో వా శ్వశురో మాతులోఽపి వా ।


MSS@2049@2నాదణ్డ్యో నామ రాజ్ఞోఽస్తి ధర్మాద్విచలితః స్వకాత్ ॥ ౨౦౪౯॥

MSS@2050@1అపి మన్దత్వమాపన్నో నష్టో వాపీష్టదర్శనాత్ ।


MSS@2050@2ప్రాయేణ ప్రాణినాం భూయో దుఃఖవేగోఽధికో భవేత్ ॥ ౨౦౫౦॥

MSS@2051@1అపిమరణముపైతి సా మృగాఙ్కే విలసతి కైవ కథా రసాన్తరస్య ।


MSS@2051@2అయి కథమధునా దధాతి శాన్తిం విషమశరజ్వరతీవ్రదేహదాహః ॥
౨౦౫౧॥
MSS@2052@1అపి మానుష్యకం లబ్ధ్వా భవన్తి జ్ఞానినో న యే ।
MSS@2052@2పశుతైవ వరా తేషాం ప్రత్యవాయాప్రవర్తనాత్ ॥ ౨౦౫౨॥

MSS@2053@1అపి మార్దవభావేన గాత్రం సంలీయ బుద్ధిమాన్ ।


MSS@2053@2అరిం నాశయతే నిత్యం యథా వల్లీ మహాద్రుమమ్ ॥ ౨౦౫౩॥

MSS@2054@1అపి ముదముపయాన్తో వాగ్విలాసైః స్వకీయైః పరభణితిషు తోషం యాన్తి


సన్తః
కియన్తః ।
MSS@2054@2నిజఘనమకరన్దస్యన్దపూర్ణాలవాలః కలశసలిలసేకం నేహతే కిం రసాలః
॥ ౨౦౫౪॥
MSS@2055@1అపిమృగపతినా కరీన్ద్రకుమ్భ- స్థలదలనోద్గతపౌరుషేణ యస్య ।
MSS@2055@2భయచకితదృశా ప్రనష్టముచ్చైః స హి శరభీకులరాజచక్రవర్తీ
॥ ౨౦౫౫॥
MSS@2056@1అపి మృద్వ్యా గిరా లభ్యః సదా జాగర్త్యతన్ద్రితః ।
MSS@2056@2నాస్తి ధర్మసమో భృత్యః కించిదుక్తస్తు ధావతి ॥ ౨౦౫౬॥

MSS@2057@1అపి మేరూపమం ప్రాజ్ఞమ్ అపి శూరమపి స్థిరమ్ ।


MSS@2057@2తృణీకరోతి తృష్ణైకా నిమేషేణ నరోత్తమమ్ ॥ ౨౦౫౭॥

msubhsall.pdf 197
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2058@1అపియత్సుకరం కర్మ తదప్యేకేన దుష్కరమ్ ।


MSS@2058@2బిశేషతోఽసహాయేన కిము రాజ్యం మహోదయమ్ ॥ ౨౦౫౮॥

MSS@2059@1అపి రాజ్యాదపి స్వర్గాద్ అపీన్దోరపి మాధవాత్ ।


MSS@2059@2అపి కాన్తాకుచస్పర్శాత్ సంతోషః పరమం సుఖమ్ ॥ ౨౦౫౯॥

MSS@2060@1అపి లపితుమహం న హన్త శక్తస్తవ పురతః పరితాపమాయతాక్ష్యాః ।


MSS@2060@2శివ శివ రసనా యతో న యత్నాద్ అపి యతతే నిజదాహశఙ్కయేవ ॥
౨౦౬౦॥
MSS@2061@1అపిలలితసుగుణవేణిః సాలంకారాపి యా సువర్ణాపి ।
MSS@2061@2రఘుతిలక విహీనా చేద్ వాణీ రమణీవ నైవ కల్యాణీ ॥ ౨౦౬౧॥

MSS@2062@1అపి వజ్రేణ సంఘర్షమ్ అపి పద్భ్యాం పరాభవమ్ ।


MSS@2062@2సహన్తే గుణలోభేన త ఏవ మణయో యది ॥ ౨౦౬౨॥

MSS@2063@1అపి వటతరోః స్పర్ధాం బీజేన సర్షప సాంప్రతం పరిణమసి యో ముష్టిః


శాకం సతి స్థలసౌష్ఠవే ।
MSS@2063@2జఠరకుహరక్రీడద్విశ్వో యదేకదలోదరే ప్రలయశిశుకో దేవః శిశ్యే పురేతి
హ శుశ్రుమః ॥ ౨౦౬౩॥
MSS@2064@1అపి వర్షశతం స్థిత్వా సదా కృత్రిమరాగిణీ ।
MSS@2064@2వేశ్యా శుకీవ నిఃశ్వాసా నిఃసఙ్గేభ్యః పలాయతే ॥ ౨౦౬౪॥

MSS@2065@1అపివిధిః కుసుమాని తవాశుగాన్ స్మర విధాయ న నిర్వృతిమాప్తవాన్ ।


MSS@2065@2అదిత పఞ్చ హి తే స నియమ్య తాంస్తదపి తైర్బత జర్జరితం జగత్ ॥
౨౦౬౫॥
MSS@2066@1అపి వీర్యోత్కటః శత్రుర్యతో భేదేన సిధ్యతి ।
MSS@2066@2తస్మాద్ భేదః ప్రయోక్తవ్యః శత్రూణాం విజిగీషుణా ॥ ౨౦౬౬॥
MSS@2067@1అపి వేత్తి షడక్షరాణి చేద్ ఉపదేష్టుం శితికణ్ఠమిచ్ఛతి ।
MSS@2067@2వసనాశనమాత్రమస్తి చేద్ ధనదాదప్యతిరిచ్యతే ఖలః ॥ ౨౦౬౭॥

MSS@2068@1అపి శారదచన్ద్రికా యదీయాం తులనాం గచ్ఛతి దుష్కరైస్తపోభిః ।


MSS@2068@2న తటుఞ్ఝతి మానసం మదీయం హసితం ఖఞ్జనమఞ్జులోచనాయాః ॥
౨౦౬౮॥
MSS@2069@1అపి శాస్త్రేషు కుశలా లోకాచారవివర్జితాః ।

198 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2069@2సర్వే తే హాస్యతాం యాన్తి యథా తే మూర్ఖపణ్డితాః ॥ ౨౦౬౯॥


MSS@2070@1అపి శిశిరతరోపచారయోగ్యం ద్వితయమిదం యుగపన్న సహ్యమేవ ।
MSS@2070@2జరఠితరవిదీధితిశ్చ కాలో దయితజనేన సమం చ విప్రయోగః ॥
౨౦౭౦॥
MSS@2071@1అపి శ్రోణిభరస్వైరాం ధర్తుం తామశకన్న సః ।
MSS@2071@2తదఙ్గసఙ్గజస్తమ్భో గజస్తమ్భోరుదోరపి ॥ ౨౦౭౧॥

MSS@2072@1అపి సంతాపశమనాః శుద్ధాః సురభిశీతలాః ।


MSS@2072@2భుజఙ్గసఙ్గాజ్జాయన్తే భీషణాశ్చన్దనద్రుమాః ॥ ౨౦౭౨॥

MSS@2073@1అపి సమ్పూర్ణతాయుక్తైః కర్తవ్యాః సుహృదో బుధైః ।


MSS@2073@2నదీశః పరిపూర్ణోఽపి చన్ద్రోదయమపేక్షతే ॥ ౨౦౭౩॥

MSS@2074@1అపి సంభృతస్య సతతం రిక్తత్వం బిభ్రతో విసర్జనతః ।


MSS@2074@2ఉదరస్యోదారస్య చ కేవలమాకారతో భేదః ॥ ౨౦౭౪॥

MSS@2075@1అపి సత్పథనిష్ఠానామ్ ఆశాః పూరయతామపి ।


MSS@2075@2అగస్త్యవృత్తిర్మేఘానాం హన్త మాలిన్యకారణమ్ ॥ ౨౦౭౫॥

MSS@2076@1అపి స దివసః కిం స్యాద్యత్ర ప్రియాముఖపఙ్కజే మధు


మధుకరీవాస్మద్దృష్టిర్వికాసిని పాస్యతి ।
MSS@2076@2తదను చ మృదుస్నిగ్ధాలాపక్రమాహితనర్మణః సురతసచివైరఙ్గైః సఙ్గో
మమాపి భవిష్యతి ॥ ౨౦౭౬॥
MSS@2077@1అపి సర్వవిదో న రాజతే వచనం శ్రోతరి బోధవర్జితే ।
MSS@2077@2అపి భర్తరి నష్టలోచనే విఫలః కిం న కలత్రవిభ్రమః ॥ ౨౦౭౭॥

MSS@2078@1అపి సహవసతామసతాం జలరుహజలవద్భవత్యసంశ్లేషః ।


MSS@2078@2దూరేఽపి సతాం వసతాం ప్రీతిః కుముదేన్దువద్ భవతి ॥ ౨౦౭౮॥

MSS@2079@1అపి సాగరపర్యన్తా విచేతవ్యా వసున్ధరా ।


MSS@2079@2దేశో హ్యరత్నిమాత్రోఽపి నాస్తి దైవజ్ఞవర్జితః ॥ ౨౦౭౯॥

MSS@2080@1అపి సుభగం తవ వదనం పశ్యతి సుభగే యదా యదా చన్ద్రః ।


MSS@2080@2గ్లాయతి హన్త పిధత్తే సపది ముఖం స్వం పయోదాన్తః ॥ ౨౦౮౦॥

MSS@2081@1అపి స్థానువదాసీత శుష్యన్ పరిగతః క్షుధా ।


MSS@2081@2న త్వేవానాత్మసమ్పన్నాద్ వృత్తిమీహేత పణ్డితః ॥ ౨౦౮౧॥

msubhsall.pdf 199
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2082@1అపి స్యాత్ పితృహా వైరీ సోఽపి దానవిలోభితః ।


MSS@2082@2గత్వా విశ్వాసభావం స శత్రోరాత్మానమర్పయేత్ ॥ ౨౦౮౨॥

MSS@2083@1అపిస్వమస్వప్నమసూషుపన్నమీ పరస్య దారాననవైతుమేవ మామ్ ।


MSS@2083@2స్వయం దురధ్వార్ణవనావికాః కథం స్పృశన్తు విజ్ఞాయ హృదాపి
తాదృశీమ్
॥ ౨౦౮౩॥
MSS@2084@1అపి స్వల్పతరం కార్యం యద్భవేత్ పృథివీపతేః ।
MSS@2084@2తన్న వాచ్యం సభామధ్యే ప్రోవాచేదం బృహస్పతిః ॥ ౨౦౮౪॥

MSS@2085@1అపి స్వల్పమసత్యం యః పురో వదతి భూభుజామ్ ।


MSS@2085@2దేవానాం చ వినాశః స్యాద్ ధ్రువం తస్య గురోరపి ॥ ౨౦౮౫॥

MSS@2086@1అపి స్వైః సర్వస్వైః పునరపధనైః కైరపి ధనైః పరిత్రాణైః ప్రాణైర్యదపి


చ విధేయం పరహితమ్ ।
MSS@2086@2తదద్యైతచ్ఛబ్దాత్ పరభృత భవత్యేవ భవతస్తతః శబ్దాలస్యం
కథమపి నిరస్యం క్షణమపి ॥ ౨౦౮౬॥
MSS@2087@1అపీడయన్ బలం శత్రూఞ్ జిగీషురభిషేణయేత్ ।
MSS@2087@2సుఖసాధ్యం ద్విషాం సైన్యం దీర్ఘప్రయాణపీడితమ్ ॥ ౨౦౮౭॥

MSS@2088@1అపీతక్షీబకాదమ్బమ్ అసంమృష్టామలామ్బరమ్ ।
MSS@2088@2అప్రసాదితశుద్ధామ్బు జగదాసీన్మనోహరమ్ ॥ ౨౦౮౮॥

MSS@2089@1అపుత్రత్వంభవచ్ఛ్రేయో న తు స్యాద్విగుణః సుతః ।


MSS@2089@2జీవన్నప్యవినీతోఽసౌ మృత ఏవ న సంశయః ॥ ౨౦౮౯॥

MSS@2090@1అపుత్రస్యగతిర్నాస్తి స్వర్గో నైవ చ నైవ చ ।


MSS@2090@2తస్మాత్ పుత్రముఖం దృష్ట్వా భవేత్ పశ్చాద్ధి తాపసః ॥ ౨౦౯౦॥

MSS@2091@1అపుత్రస్యగృహం శూన్యం దిశః శూన్యాస్త్వబాన్ధవాః ।


MSS@2091@2మూర్ఖస్య హృదయం శూన్యం సర్వశూన్యా దరిద్రతా ॥ ౨౦౯౧॥

గృహం శోచ్యం శోచ్యం రాజ్యమరాజకమ్ ।


MSS@2092@1అపుత్రస్య
MSS@2092@2నిరాహారాః ప్రజాః శోచ్యా శోచ్యం మైథునమప్రజమ్ ॥ ౨౦౯౨॥

MSS@2093@1అపునర్దేహిశబ్దార్థమ్ అప్రత్యుపకృతిక్షమమ్ ।

200 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2093@2అర్థినం కురుతే కశ్చిత్ పునరావృత్తివర్జితమ్ ॥ ౨౦౯౩॥


MSS@2094@1అపుష్యత ఘనావలీ భువనజీవనైర్యత్కరైరవర్ధ్యత
సుధారుచిర్బహుబుధాలిసంతర్పణః ।
MSS@2094@2తమన్ధతమసచ్ఛిదం రవిమవేక్ష్య జాజ్వల్యసే త్వమేవ రవికాన్తతామయసి
హన్త కిం కుర్మహే ॥ ౨౦౯౪॥
MSS@2095@1అపూజితైవాస్తుగిరీన్ద్రకన్యా కిం పక్షపాతేన మనోభవస్య ।
MSS@2095@2యద్యస్తి దూతీ సరసోక్తిదక్షా దాసః పతిః పాదతలే వధూనామ్ ॥
౨౦౯౫॥
MSS@2096@1అపూజితోఽతిథిర్యస్య గృహాద్యాతి వినిఃశ్వసన్ ।
MSS@2096@2గచ్ఛన్తి పితరస్తస్య విముఖాః సహ దైవతైః ॥ ౨౦౯౬॥

MSS@2097@1అపూజ్యా యత్ర పూజ్యన్తే పూజ్యానాం తు విమాననా ।


MSS@2097@2త్రీణి తత్ర ప్రవర్తన్తే దుర్భిక్షం మరణం భయమ్ ॥ ౨౦౯౭॥

MSS@2098@1అపూజ్యా యత్ర పూజ్యన్తే పూజ్యానామప్యమాననా ।


MSS@2098@2తవ దైవకృతో దణ్డః సద్యః పతతి దారుణః ॥ ౨౦౯౮॥

MSS@2099@1అపూర్ణే నైవ మర్తవ్యం సమ్పూర్ణే నైవ జీవతి ।


MSS@2099@2తస్మాద్ధైర్యం విధాతవ్యం హన్తవ్యా పరవాహినీ ॥ ౨౦౯౯॥

MSS@2100@1అపూర్వం చౌర్యమభ్యస్తం త్వయా చఞ్చలలోచనే ।


MSS@2100@2దివాపి జాగ్రతాం పుంసాం చేతో హరసి దూరతః ॥ ౨౧౦౦॥

MSS@2101@1అపూర్వం యద్వస్తు ప్రథయతి వినా కారణకలాం జగద్ గ్రావప్రఖ్యం


నిజరసభరాత్ సారయతి చ ।
MSS@2101@2క్రమాత్ ప్రఖ్యోపాఖ్యాప్రసరసుభగం భాసయతి తత్ సరస్వత్యాస్తత్త్వం
కవిసహృదయాఖ్యం విజయతే ॥ ౨౧౦౧॥
MSS@2102@1అపూర్వః కోఽపి కోపాగ్నిః సజ్జనస్య ఖలస్య చ ।
MSS@2102@2ఏకస్య శామ్యతి స్నేహాద్ వర్ధతేఽన్యస్య వారితః ॥ ౨౧౦౨॥

MSS@2103@1అపూర్వఃకోఽపి కోశోఽయం విద్యతే తవ భారతి ।


MSS@2103@2వ్యయతో వృద్ధిమాయాతి క్షయమాయాతి సంచయాత్ ॥ ౨౧౦౩॥

కోఽపి తన్వఙ్గ్యా మమ మార్గః ప్రదర్శితః ।


MSS@2104@1అపూర్వః
MSS@2104@2యోగం చిన్తయతో యేన రాగ ఏవ వివర్ధతే ॥ ౨౧౦౪॥

msubhsall.pdf 201
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2105@1అపూర్వకర్మచణ్డాలమ్ అపి ముగ్ధే విముఞ్చ మామ్ ।


MSS@2105@2శ్రితాసి చన్దనభ్రాన్త్యా దుర్విపాకం విషద్రుమమ్ ॥ ౨౧౦౫॥

MSS@2106@1అపూర్వదేశాధిగమే యువరాజాభిషేచనే ।
MSS@2106@2పుత్రజన్మని వా మోక్షో బన్ధనస్య విధీయతే ॥ ౨౧౦౬॥

MSS@2107@1అపూర్వమధురామోదప్రమోదితదిశస్తతః ।
MSS@2107@2ఆయయుర్భృఙ్గముఖరాః శిరః శేఖరశాలినః ॥ ౨౧౦౭॥
MSS@2108@1అపూర్వయేవ తత్కాలసమాగమసకామయా ।
MSS@2108@2దృష్టేన రాజన్ వపుషా కటాక్షైర్విజయశ్రియా ॥ ౨౧౦౮॥

MSS@2109@1అపూర్వా రసనావ్యాలీ ఖలాననబిలేశయా ।


MSS@2109@2కర్ణమూలే దశత్యన్యం హరత్యన్యస్య జీవితమ్ ॥ ౨౧౦౯॥

MSS@2110@1అపూర్వాహ్లాదదాయిన్యఉచ్చైస్తరపదాశ్రయాః ।
MSS@2110@2అతిమోహాపహారిణ్యః సూక్తయో హి మహీయసామ్ ॥ ౨౧౧౦॥

MSS@2111@1అపూర్విణా న కర్తవ్యం కర్మ లోకే విగర్హితమ్ ।


MSS@2111@2కృతపూర్విణస్తు త్యజతో మహాన్ ధర్మ ఇతి శ్రుతిః ॥ ౨౧౧౧॥

MSS@2112@1అపూర్వేయం ధనుర్విద్యా భవతా శిక్షితా కుతః ।


MSS@2112@2మార్గణౌఘః సమాయాతి గుణో జాతి దిగన్తరమ్ ॥ ౨౧౧౨॥

MSS@2113@1అపూర్వో దృశ్యతే వహ్నిః కామిన్యాః స్తనమణ్డలే ।


MSS@2113@2దూరతో దహతే గాత్రం గాత్రలగ్నః సుశీతలః ॥ ౨౧౧౩॥
MSS@2114@1అపూర్వో భాతి భారత్యాః కావ్యామృతఫలే రసః ।
MSS@2114@2చర్వణే సర్వసామాన్యే స్వాదువిత్ కేవలం కవిః ॥ ౨౧౧౪॥

MSS@2115@1అపూర్వోఽయం కాన్తే జ్వలతి ముఖదీపస్తవ చిరం తమో ద్రష్ట్ ణాం యో


జనయతితరాం యాతి సుతనో ।
MSS@2115@2అధస్తాద్యత్రేయం బత సురభిధూమాలకతతిర్యదీయా వార్తైవ జ్వలయతి
పతంగానివ జనాన్ ॥ ౨౧౧౫॥
MSS@2116@1అపూర్వోఽయం ధనుర్వేదో మన్మథస్య మహాత్మనః ।
MSS@2116@2శరీరమక్షతం కృత్వా భినత్త్యన్తర్గతం మనః ॥ ౨౧౧౬॥

MSS@2117@1అపూర్వోఽయం పన్థాః శివ తవ విభుత్వస్య కతమో జగద్బన్ధో యత్తే


పదయుగమకామం ప్రణమతామ్ ।

202 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2117@2ప్రయాతి ప్రధ్వంసం న ఖలు దురితం కేవలమిదం చిరోపాత్తం సద్యః


సుకృతమపి సర్వం విగలతి ॥ ౨౧౧౭॥
MSS@2118@1అపూర్వోఽయం మయా దృష్టః కాన్తః కమలలోచనే ।
MSS@2118@2శోఽన్తరం యో విజానాతి స విద్వన్నాత్ర సంశయః ॥ ౨౧౧౮॥

MSS@2119@1అపృచ్ఛం పుత్రదారాదీంస్తైరుక్తోఽహం రఘత్తమ ।


MSS@2119@2పాపం తవైవ తత్సర్వం వయం తు ఫలభాగినః ॥ ౨౧౧౯॥

న బ్రూయాద్ యశ్చ నేచ్ఛేత్ పరాభవమ్ ।


MSS@2120@1అపృష్టస్తస్య
MSS@2120@2ఏష ఏవ సతాం ధర్మో విపరీతోఽసతాం మతః ॥ ౨౧౨౦॥

నరః కించిద్ యో బ్రూతే రాజసంసది ।


MSS@2121@1అపృష్టస్తు
MSS@2121@2న కేవలమసంమానం లభతే చ విడమ్బనామ్ ॥ ౨౧౨౧॥

MSS@2122@1అపృష్టేన న వక్తవ్యః సచివేన విపశ్చితా ।


MSS@2122@2నానుశిష్యాదపృచ్ఛన్తం మహదేతద్ధి సాహసమ్ ॥ ౨౧౨౨॥

MSS@2123@1అపృష్టేనాపి వక్తవ్యం సచివేనాత్ర కించన ।


MSS@2123@2పృష్టేన తు విశేషేణ వాచ్యం పథ్యం మహీపతేః ॥ ౨౧౨౩॥

యో బ్రూతే రాజ్ఞః పురః కుధీః ।


MSS@2124@1అపృష్టోఽత్రాప్రధానో
MSS@2124@2న కేవలమసంమానం లభతే చ విడమ్బనమ్ ॥ ౨౧౨౪॥

MSS@2125@1అపృష్ట్వైవ భవేన్మూఢజ్ఞానం మనసి చిన్తనాత్ ।


MSS@2125@2అపూర్ణః కురుతే శబ్దం న పూర్ణః కురుతే ఘటః ॥ ౨౧౨౫॥
చ స్నేహం న పాత్రం న దశాన్తరమ్ ।
MSS@2126@1అపేక్షన్తే న
MSS@2126@2సదా లోకహితాసక్తా రత్నదీపా ఇవోత్తమాః ॥ ౨౧౨౬॥

MSS@2127@1అపేతాః శత్రుభ్యో వయమితి విషాదోఽయమఫలః


ప్రతీకారస్త్వేషామనిశమనుసంధాతుముచితః ।
MSS@2127@2జరాసంధాద్భగ్నః సహ హలభృతా దానవరిపుర్జఘానైనం పశ్చాన్న
కిమనిలసూనుః ప్రియసఖః ॥ ౨౧౨౭॥
MSS@2128@1అపేహి హృదయాద్వా మే వామే దర్శనమేహి వా ।
MSS@2128@2అదూరవిరహోత్కణ్ఠాదుఃఖం దుఃకేన సహ్యతే ॥ ౨౧౨౮॥

MSS@2129@1అప్యఖిలాలంకారా- నాకలయన్తోఽపి రసవిదశ్చిత్రమ్ ।


MSS@2129@2కలయన్తి సరసకావ్యే నాలంకారం కదాచిదపి ॥ ౨౧౨౯॥

msubhsall.pdf 203
మహాసుభాషితసంగ్రహ

కుశాగ్రబుద్ధే కుశలీ గురుస్తే ।


MSS@2130@1అప్యగ్రణీర్మన్త్రకృతామృషీణాం
MSS@2130@2యతస్త్వయా జ్ఞానమశేషమాప్తం లోకేన చైతన్యమివోష్ణరశ్మేః ॥ ౨౧౩౦॥

MSS@2131@1అప్యతిశయితమనర్థం శమయత్యర్థం సమర్పయన్ నృపతిః ।


MSS@2131@2తమనర్పయన్ నిరర్థం ప్రాణేన సమం పరిత్యజత్యర్థమ్ ॥ ౨౧౩౧॥

MSS@2132@1అప్యత్యుచ్చో భూమిసమః పార్థివోఽపి న పార్థివః ।


MSS@2132@2మానార్థం జీవితం తస్య కృతే మానే న జీవతి ॥ ౨౧౩౨॥

MSS@2133@1అప్యనారభమాణస్య విభోరుత్పాదితాః పరైః ।


MSS@2133@2వ్రజన్తి గుణతామర్థాః శబ్దా ఇవ విహాయసః ॥ ౨౧౩౩॥

MSS@2134@1అప్యనావర్జితాఃస్వేన ఫలరాగేణ సంనతాః ।


MSS@2134@2అర్భకైరపి గృహ్యన్తే సాధుసంతానశాఖినః ॥ ౨౧౩౪॥

సుతైరలమ్ ।
MSS@2135@1అప్యనేకైరుపచితైర్దుర్వినీతైః
MSS@2135@2నిదర్శనం ధార్తరాష్ట్రాః శతం దుర్యోధనాదయః ॥ ౨౧౩౫॥

న లభ్యన్తే సంత్యక్తా న త్యజన్తి చ ।


MSS@2136@1అప్యభీష్టా
MSS@2136@2వాసనా ఇవ సంసారే మోహనైకపరాః స్త్రియః ॥ ౨౧౩౬॥

MSS@2137@1అప్యశక్యం త్వయా దత్తం దుఃఖం శక్యన్తరాత్మని ।


MSS@2137@2బాష్పో వాహీకనారీణాం వేగవాహీ కపోలయోః ॥ ౨౧౩౭॥

MSS@2138@1అప్యాకరసముత్పన్నమణిజాతిరసంస్కృతా ।
MSS@2138@2జాతరూపేణ కల్యాణి న హి సంయోగమర్హతి ॥ ౨౧౩౮॥
MSS@2139@1అప్యాత్మనో వినాశం గణయతి న ఖలః పరవ్యసనహృష్టః ।
MSS@2139@2ప్రాయో మస్తకనాశే సమరముఖే నృత్యతి కబన్ధః ॥ ౨౧౩౯॥

MSS@2140@1అప్యాపత్సమయః సాధోః ప్రయాతి శ్లాఘనీయతామ్ ।


MSS@2140@2విధోర్విధుంతుదాస్కన్దవిపత్కాలోఽపి సున్దరః ॥ ౨౧౪౦॥

MSS@2141@1అప్యామీలితపఙ్కజాం కమలినీమప్యుల్లసత్పల్లవాం వాసన్తీమపి


సౌధభిత్తిపతితామాత్మప్రతిచ్ఛాయికామ్ ।
MSS@2141@2మన్వానః ప్రథమం ప్రియేతి పులకస్వేదప్రకమ్పాకులం ప్రీత్యాలిఙ్గతి నాస్తి
సేతి న పునః ఖేదోత్తరం మూర్చ్ఛతి ॥ ౨౧౪౧॥
MSS@2142@1అప్యుత్కటే చ రౌద్రే చ శత్రౌ యస్య న హీయతే ।
MSS@2142@2ధైర్యం ప్రాప్తే మహీపస్య న స యాతి పరాభవమ్ ॥ ౨౧౪౨॥

204 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2143@1అప్యున్నతపదారూఢః పూజ్యాన్ నైవాపమానయేత్ ।


MSS@2143@2నహుషః శక్రతాం ప్రాప్య చ్యుతోఽగస్త్యావమాననాత్ ॥ ౨౧౪౩॥

ప్రలపతో బాలాచ్చ పరిసర్పతః ।


MSS@2144@1అప్యున్మత్తాత్
MSS@2144@2సర్వతః సారమాదద్యాద్ అశ్మభ్య ఇవ కాఞ్చనమ్ ॥ ౨౧౪౪॥

యోఽర్థః ప్రాప్తుం న శక్యతే ।


MSS@2145@1అప్యుపాయైస్త్రిభిస్తాత
MSS@2145@2తస్య విక్రమకాలాంస్తాన్ యుక్తానాహుర్మనీషిణః ॥ ౨౧౪౫॥

MSS@2146@1అప్యుద్దామవ్యసనసరణేః సంగమే కాముకానాం భద్రం భద్రే


భువనజయినస్త్వత్కలాకౌలశస్య ।
MSS@2146@2అప్యుత్సాహప్రచురసుహృదః కామకేలీనివాసాః ప్రౌఢోత్సాహాస్తవ సువదనే
స్వస్తిమన్తో విలాసాః ॥ ౨౧౪౬॥
MSS@2147@1అప్యేకవంశజనుషోః పశ్యత పూర్ణత్వతుచ్ఛతాభాజోః ।
MSS@2147@2జ్యాకార్ముకయోః కశ్చిద్ గుణభూతః కశ్చిదపి భర్తా ॥ ౨౧౪౭॥

MSS@2148@1అప్యేతద్రజనీమయం జగదథో నిద్రామయీ సా నిశా నిద్రా స్వప్నమయీ


భవేదథ
చ స స్వప్నో మృగాక్షీమయః ।
MSS@2148@2సేయం మానమయీ మమ ప్రియతమా తచ్చాటుచేష్టామయో మాదృక్
క్వేతి
సమీహితైకవిధయే సంకల్ప తుభ్యం నమః ॥ ౨౧౪౮॥
MSS@2149@1అప్యేవ దహనం స్పృష్ట్వా వనే తిష్ఠన్తి పాదపాః ।
MSS@2149@2రాజదోషపరామృష్టాస్తిష్ఠన్తే నాపరాధినః ॥ ౨౧౪౯॥

MSS@2150@1అప్యౌత్సుక్యే మహతి దయితప్రార్థనాసు ప్రతీపాః కాఙ్క్షన్త్యోఽపి


వ్యతికరసుఖం
కాతరాః స్వాఙ్గదానే ।
MSS@2150@2ఆబాధ్యన్తే న ఖలు మదనేనైవ లబ్ధాన్తరత్వాద్ ఆబాధన్తే మనసిజమపి
క్షిప్తకాలాః కుమార్యః ॥ ౨౧౫౦॥
MSS@2151@1అప్రకటవర్తితస్తన- మణ్డలికానిభృతచక్రదర్శిన్యః ।
MSS@2151@2ఆవేశయన్తి హృదయం స్మరచర్యాగుప్తయోగిన్యః ॥ ౨౧౫౧॥
MSS@2152@1అప్రకటీకృతశక్తిః శక్తోఽపి జనాత్ తిరస్క్రియాం లభతే ।

msubhsall.pdf 205
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2152@2నివసన్నన్తర్దారుణి లఙ్ఘ్యో వహ్నిర్న తు జ్వలితః ॥ ౨౧౫౨॥


యా విద్యా కృపణస్య చ యద్ధనమ్ ।
MSS@2153@1అప్రగల్భస్య
MSS@2153@2యచ్చ బాహుబలం భీరోర్వ్యర్థమేతత్ త్రయం భువి ॥ ౨౧౫౩॥

MSS@2154@1అప్రగల్భాః పదన్యాసే జననీరాగహేతవః ।


MSS@2154@2సన్త్యేకే బహులాలాపాః కవయో బాలకా ఇవ ॥ ౨౧౫౪॥

MSS@2155@1అప్రణోద్యోఽతిథిః సాయం సూర్యోఢో గృహమేధినా ।


MSS@2155@2కాలే ప్రాప్తస్త్వకాలే వా నాస్యానశ్నన్ గృహే వసేత్ ॥ ౨౧౫౫॥

సాయం సూర్యోఢో గృహమేధినామ్ ।


MSS@2156@1అప్రణాద్యోఽతిథిః
MSS@2156@2పూజయా తస్య దేవత్వం ప్రయాన్తి గృహమేధినః ॥ ౨౧౫౬॥

సహసానర్థేషు న ప్రవర్తేత ।
MSS@2157@1అప్రతికృత్యాత్మానం
MSS@2157@2శిరసి ధృతేఽమృతకిరణే విషమఘసద్విషమనేత్రోఽపి ॥ ౨౧౫౭॥

శ్రోతరి వక్తుర్వాక్యం ప్రయాతి వైఫల్యమ్ ।


MSS@2158@1అప్రతిబుద్ధే
MSS@2158@2నయనవిహీనే భర్తరి లావణ్యమివేహ ఖఞ్జనాక్షీణామ్ ॥ ౨౧౫౮॥

MSS@2159@1అప్రతిష్ఠాశ్చ యే కేచిద్ అధర్మశరణాశ్చ యే ।


MSS@2159@2తేషాం ప్రతిష్ఠా గఙ్గేహ శరణం శర్మ వర్మ చ ॥ ౨౧౫౯॥

MSS@2160@1అప్రత్యక్షాణి శాస్త్రాణి వివాదస్తత్ర కేవలమ్ ।


MSS@2160@2ప్రత్యక్షం జ్యౌతిషం శాస్త్రం చన్ద్రార్కౌ యత్ర సాక్షిణౌ ॥ ౨౧౬౦॥

MSS@2161@1అప్రత్యాకలితప్రభావవిభవే సర్వాశ్రయామ్భోనిధౌ వాసో నాల్పతపఃఫలం


యదపరం దోషోఽయమేకో మహాన్ ।
MSS@2161@2శమ్బూకోఽపి యదత్ర దుర్లభతరై రత్నైరనర్ఘైః సహ
స్పర్ధామేకనివాసకారణవశాదేకాన్తతో వాఞ్ఛతి ॥ ౨౧౬౧॥
MSS@2162@1అప్రదాతా సమృద్ధోఽసౌ దరిద్రశ్చ మహామనాః ।
MSS@2162@2అశ్రుతశ్చ సమున్నద్ధస్తమాహుర్మూఢచేతసమ్ ॥ ౨౧౬౨॥

యథా రాత్రిరనాదిత్యం యథా నభః ।


MSS@2163@1అప్రదీపా
MSS@2163@2తథాసాంవత్సరో రాజా భ్రమత్యన్ధ ఇవాధ్వని ॥ ౨౧౬౩॥

MSS@2164@1అప్రధానః ప్రధానః స్యాత్ పార్థివం యది సేవతే ।


MSS@2164@2ప్రధానోఽప్యప్రధానః స్యాద్ యది సేవావివర్జితః ॥ ౨౧౬౪॥

206 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2165@1అప్రభూతమతనీయసి తన్వీ కాఞ్చిధామ్ని పిహితైకతరోరు ।


MSS@2165@2క్షౌమమాకులకరా విచకర్ష క్రాన్తపల్లవమభీష్టతమేన ॥ ౨౧౬౫॥

MSS@2166@1అప్రమత్తశ్చ యో రాజా సర్వజ్ఞో విజితేన్ద్రియః ।


MSS@2166@2కృతజ్ఞో ధర్మశీలశ్చ స రాజా తిష్ఠతే చిరమ్ ॥ ౨౧౬౬॥
MSS@2167@1అప్రమత్తేఽపిపురుషే హితకార్యావలమ్బిని ।
MSS@2167@2దైవమున్మార్గరసికమ్ అన్యథైవ ప్రమద్యతే ॥ ౨౧౬౭॥

MSS@2168@1అప్రమాదశ్చ కర్తవ్యస్త్వయా రాజ్ఞః సమాశ్రయే ।


MSS@2168@2త్వదీయస్య శరీరస్య వయం భాగ్యోపజీవినః ॥ ౨౧౬౮॥

MSS@2169@1అప్రసన్నమపరాద్ధరి పత్యౌ కోపదీప్తమురరీకృతధైర్యమ్ ।


MSS@2169@2క్షాలితం ను శమితం ను వధూనాం ద్రావితం ను హృదయం మధువారైః
॥ ౨౧౬౯॥
MSS@2170@1అప్రసాదోఽనధిష్ఠానందేయాంశహరణం చ యత్ ।
MSS@2170@2కాలయాపోఽప్రతీకారస్తద్ వైరాగ్యస్య కారణమ్ ॥ ౨౧౭౦॥

MSS@2171@1అప్రస్తావస్తుతిభిరనిశం కర్ణశూలం కరోతి స్వం దారిద్ర్యం వదతి


వసనం దర్శయత్యేవ జీర్ణమ్ ।
MSS@2171@2ఛాయాభూతశ్చలతి న పురః పార్శ్వయోర్నైవ పశ్చాన్ నిఃస్వః ఖేదం
దిశతి ధనినాం వ్యాధివద్దుశ్చికిత్స్యః ॥ ౨౧౭౧॥
MSS@2172@1అప్రాకృతః స కథమస్తు న విస్మయాయ యస్మిన్నువాస కరుణా చ
కృతజ్ఞతా
చ।
MSS@2172@2లక్ష్మీశ్చ
సాత్త్వికగుణజ్వలితం చ తేజో ధర్మశ్చ మానవినయౌ చ
పరాక్రమశ్చ ॥ ౨౧౭౨॥
MSS@2173@1అప్రాకృతస్య చారితాతిశయస్య భావైరత్యద్భుతైర్మమ హృతస్య
తథాప్యనాస్థా ।
MSS@2173@2కోఽప్యేష వీరశిశుకాకృతిరప్రమేయ- సామర్థ్యసారసముదాయమయః
పదార్థః
॥ ౨౧౭౩॥
MSS@2174@1అప్రాకృతస్యాహవదుర్మదస్య నివార్యమస్యాస్త్రబలేన వీర్యమ్ ।

msubhsall.pdf 207
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2174@2అల్పీయసోఽప్యామయతుల్యవృత్తేర్మహాపకారాయ రిపోర్వివృద్ధిః ॥
౨౧౭౪॥
MSS@2175@1అప్రాజ్ఞేన చ కాతరేణ చ గుణః స్యాద్ భక్తియుక్తేన కః
ప్రజ్ఞావిక్రమశాలినోఽపి హి భవేత్ కిం భక్తిహీనాత్ ఫలమ్ ।
MSS@2175@2ప్రజ్ఞావిక్రమభక్తయః సముదితా యేషాం గుణా భూతయే తే భృత్యా
నృపతేః
కలత్రమితరే సమ్పత్సు చాపత్సు చ ॥ ౨౧౭౫॥
MSS@2176@1అప్రాప్తకాలంవచనం బృహస్పతిరపి బ్రువన్ ।
MSS@2176@2లభతే బుద్ధ్యవజ్ఞానమ్ అవమానం చ భారత ॥ ౨౧౭౬॥

MSS@2177@1అప్రాప్తకాలవచనం బృహస్పతిరపి బ్రువన్ ।


MSS@2177@2ప్రాప్నుయాద్ బుద్ధిశైథిల్యమ్ అపమానం చ శాశ్వతమ్ ॥ ౨౧౭౭॥

యో మూర్ఖో హసేత్ స్వేచ్ఛానుసారతః ।


MSS@2178@1అప్రాప్తకాలో
MSS@2178@2ప్రాప్నుయాద్ బుద్ధ్యవజ్ఞానం సభాయాం చైవ శాశ్వతమ్ ॥ ౨౧౭౮॥

MSS@2179@1అప్రాప్తకేలిసుఖయోరతిమానరుద్ధ - సంధానయో రహసి జాతరుషోరకస్మాత్



MSS@2179@2యూనోర్మిథోఽభిలషతోః ప్రథమానునీతిం భావాః ప్రసాదపిశునాః
క్షపయన్తి
నిద్రామ్ ॥ ౨౧౭౯॥
రుద్ధా భుజఙ్గేన తథా యథేయమ్ ।
MSS@2180@1అప్రాప్తపుష్పోద్గమవిభ్రమైవ
MSS@2180@2న శక్యతే స్ప్రష్టుమపీహమానైరామోదినీ చన్దనశాఖికేవ ॥ ౨౧౮౦॥

MSS@2181@1అప్రాప్తప్రథమావకర్తనరుషా వ్యానమ్రమూకీభవద్- వక్రేష్వన్యశిరఃసు


యస్య దహనే ఛిన్నం శిరో జుహ్వతః ।
MSS@2181@2ఉచ్చార్య స్వయమేవ మన్త్రమకరోన్నాస్యాహమిత్యాత్మనస్త్యాగం
పఙ్క్తిముఖః స
విక్రమసుహృద్వీరః కథం వర్ణ్యతే ॥ ౨౧౮౧॥
MSS@2182@1అప్రాప్తయౌవనా నారీ న కామాయ న శాన్తయే ।
MSS@2182@2సమ్ప్రాప్తే షోడశే వర్షే గర్దభీ చాప్సరాయతే ॥ ౨౧౮౨॥

MSS@2183@1అప్రాప్తవల్లభసమాగమనాధికాయాః సఖ్యాః పురోఽత్ర నిజచిత్తవినోదబుద్ధ్యా


208 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2183@2ఆలాపవేషగతిహాస్యవికత్థనాద్యైః ప్రాణేశ్వరానుకృతిమాకలయన్తి లీలామ్


॥ ౨౧౮౩॥
యథా కామే ధర్మే చిన్తా న కిం తథా ।
MSS@2184@1అప్రాప్యేఽపి
MSS@2184@2అలాభేఽపి ద్వయోరేకా భయదా శివదాపరా ॥ ౨౧౮౪॥

MSS@2185@1అప్రాప్యేషురుదాసితాసిరశనేరారాత్ కుతః శఙ్కుతశ్చక్రవ్యుత్క్రమకృత్


పరోక్షపరశుః శూలేన శూన్యా యయా ।
MSS@2185@2మృత్యుర్దైత్యపతేః కృతః స సదృశః పాదాఙ్గులీపర్వతః పార్వత్యా
ప్రతిపాల్యతాం త్రిభువనం నిఃశల్యకల్యం తయా ॥ ౨౧౮౫॥
MSS@2186@1అప్రామాణ్యం చ వేదానాం శాస్త్రాణాం చాతిలఙ్ఘనమ్ ।
MSS@2186@2సర్వత్ర చానవస్థానమ్ ఏతన్నాశనమాత్మనః ॥ ౨౧౮౬॥

అసందర్శనమేవ చ ।
MSS@2187@1అప్రార్థనమసంస్పర్శమ్
MSS@2187@2పురుషస్యేహ నియమో భవేద్రాగప్రహాణయే ॥ ౨౧౮౭॥

MSS@2188@1అప్రార్థితంయథా దుఃఖం తథా సుఖమపి స్వయమ్ ।


MSS@2188@2ప్రాణినం ప్రతిపద్యేత సర్వం నియతియన్త్రితమ్ ॥ ౨౧౮౮॥

MSS@2189@1అప్రియం న హి భాషేత న విరుధ్యేత కేనచిత్ ।


MSS@2189@2కార్యసిద్ధిం సమీహేత కార్యభ్రంశో హి మూర్ఖతా ॥ ౨౧౮౯॥

పురుష చాపి పరద్రోహం పరస్త్రియమ్ ।


MSS@2190@1అప్రియం
MSS@2190@2అధర్మమనృతం చైవ దూరాత్ ప్రాజ్ఞో వివర్జయేత్ ॥ ౨౧౯౦॥
MSS@2191@1అప్రియం యస్య కుర్వీత భూయస్తస్య ప్రియం చరేత్ ।
MSS@2191@2అచిరేణ ప్రియః స స్యాద్ యోఽప్రియః ప్రియమాచరేత్ ॥ ౨౧౯౧॥

పురుషాః ప్రయతన్తే ద్విగుణమప్రియం వక్తుమ్ ।


MSS@2192@1అప్రియముక్తాః
MSS@2192@2తస్మాదవాచ్యమప్రియమ్ అప్రియమశ్రోతుకామేన ॥ ౨౧౯౨॥

MSS@2193@1అప్రియవచనదరిద్రైః ప్రియవచనాఢ్యైః స్వదారపరితుష్టైః ।


MSS@2193@2పరపరివాదనివృత్తైః క్వచిత్ క్వచిన్ మణ్డితా వసుధా ॥ ౨౧౯౩॥

న విప్రియం వదత్యార్యః ।
MSS@2194@1అప్రియవచనాఙ్గారైర్దగ్ధోఽపి
MSS@2194@2కిం దహ్యమానమగరు స్వభావసురభిం పరిత్యజతి ॥ ౨౧౯౪॥

MSS@2195@1అప్రియస్యాపి వచసః పరిణామావిరోధినః ।


MSS@2195@2వక్తా శ్రోతా చ యత్రాస్తి రమన్తే తత్ర సమ్పదః ॥ ౨౧౯౫॥

msubhsall.pdf 209
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2196@1అప్రియాణ్యపి కుర్వన్తః స్వార్థాయోద్యత చేష్టితాః ।


MSS@2196@2పణ్డితా నోపలభ్యన్తే వాయసైరివ కోకిలాః ॥ ౨౧౯౬॥

MSS@2197@1అప్రియాణ్యపి కుర్వాణో నిష్ఠురాణ్యపి చ బ్రువన్ ।


MSS@2197@2చేతః ప్రహ్లాదయత్యేవ సర్వావస్థాసు వల్లభః ॥ ౨౧౯౭॥

MSS@2198@1అప్రియాణ్యపి కుర్వాణో యః ప్రియః ప్రియ ఏవ సః ।


MSS@2198@2దగ్ధమన్దిరసారేఽపి కస్య వహ్నావనాదరః ॥ ౨౧౯౮॥

పథ్యాని యే వదన్తి నృణామిహ ।


MSS@2199@1అప్రియాణ్యపి
MSS@2199@2త ఏవ సుహృదః ప్రోక్తా అన్యే స్యుర్నామధారకాః ॥ ౨౧౯౯॥

న భవిష్యన్తి ప్రియో మే న భవిష్యతి ।


MSS@2200@1అప్రియా
MSS@2200@2అహం చ న భవిష్యామి సర్వం చ న భవిష్యతి ॥ ౨౨౦౦॥

MSS@2201@1అప్రియైఃసహ సంవాసః ప్రియైశ్చాపి వినాభవః ।


MSS@2201@2అసద్భిః సమ్ప్రయోగశ్చ తద్దుఃఖం చిరజీవినామ్ ॥ ౨౨౦౧॥

MSS@2202@1అప్రియైరపి నిష్పిష్టైః కిం స్యాత్ క్లేశాసహిష్ణుభిః ।


MSS@2202@2యే తదున్మూలనే శక్తా జిగీషా తేషు శోభతే ॥ ౨౨౦౨॥
MSS@2203@1అప్రియోఽపి హి పథ్యః స్యాద్ ఇతి వృద్ధానుశాసనమ్ ।
MSS@2203@2వృద్ధానుశాసనే తిష్ఠన్ ప్రియతాముపగచ్ఛతి ॥ ౨౨౦౩॥

రోగిణీం నారీమ్ అన్తర్వత్నీం ధృతవ్రతామ్ ।


MSS@2204@1అప్రీతాం
MSS@2204@2రజస్వలామకామాం చ న కామేత బలాత్ పుమాన్ ॥ ౨౨౦౪॥

ప్లవన్తే పాషాణా మానుషా ఘ్నన్తి రాక్షసాన్ ।


MSS@2205@1అప్సు
MSS@2205@2కపయః కర్మ కుర్వన్తి కాలస్య కుటిలా గతిః ॥ ౨౨౦౫॥

MSS@2206@1అప్స్వాత్మానం న వీక్షేత నావగాహేత్ పయోరయమ్ ।


MSS@2206@2సందిగ్ధనావం నారోహేన్ న బాహుభ్యాం నదీం తరేత్ ॥ ౨౨౦౬॥

MSS@2206A@1అఫలంశ్రాద్ధమ్ అపాత్రే ధనమ్ అఫలం యత్ న దత్తమర్థిభ్యః ।


MSS@2206A@2యౌవనమఫలం యమినశ్ శ్రుతమఫలం దుర్వినీతస్య ॥

MSS@2207@1అఫలస్యాపి వృక్షస్య ఛాయా భవతి శీతలా ।


MSS@2207@2నిర్గుణోఽపి వరం బన్ధుర్యః పరః పర ఏవ సః ॥ ౨౨౦౭॥

210 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2208@1అఫలాని దురన్తాని సమవ్యయఫలాని చ ।


MSS@2208@2అశక్యాని చ కార్యాణి నారభేత విచక్షణః ॥ ౨౨౦౮॥

MSS@2209@1అబన్ధుష్వపి బన్ధుత్వం స్నేహాత్ సముపజాయతే ।


MSS@2209@2బన్ధుష్వపి చ బన్ధుత్వమ్ అలోకజ్ఞేషు హీయతే ॥ ౨౨౦౯॥

MSS@2210@1అబలః ప్రోన్నతం శత్రుం యో యాతి మదమోహితః ।


MSS@2210@2యుద్ధార్థం స నివర్తేత శీర్ణదన్తో యథా గజః ॥ ౨౨౧౦॥

MSS@2211@1అబలస్వకులాశినో ఝషాన్ నిజనీడద్రుమపీడినః ఖగాన్ ।


MSS@2211@2అనవద్యతృణార్దినో మృగాన్ మృగయాఘాయ న భూభుజాం ఘ్నతామ్
॥ ౨౨౧౧॥
MSS@2212@1అబలాం బలినా నీతాం దశామిమాం మకరకేతునా రక్ష ।
MSS@2212@2ఆపత్పతితోద్ధృతయే భవతి హి శుభజన్మనాం జన్మ ॥ ౨౨౧౨॥

MSS@2213@1అబలా అపి వీరేశాన్ యత్సాహాయ్యముపాశ్రితాః ।


MSS@2213@2పరాభవన్తి దృక్కోణపాతేనైవ స మన్మథః ॥ ౨౨౧౩॥

MSS@2214@1అబలాఢ్యవిగ్రహశ్రీరమర్త్యనతిరక్షమాలయోపేతః ।
MSS@2214@2పఞ్చక్రమోదితముఖః పాయాత్ పరమేశ్వరో ముహురనాదిః ॥
౨౨౧౪॥
దోషం క్షన్తుం సదార్హసి ।
MSS@2215@1అబలాబుద్ధిహీనాయా
MSS@2215@2మూఢస్య సతతం దోషం క్షమాం కుర్వన్తి సాధవః ॥ ౨౨౧౫॥

MSS@2216@1అబలా యత్ర ప్రబలా శిశురవనీశో నిరక్షరో మన్త్రీ ।


MSS@2216@2నహి నహి తత్ర ధనాశా జీవిత ఆశాపి దుర్లభా భవతి ॥ ౨౨౧౬॥

MSS@2217@1అబలావనపర ఏకో భువనత్రితయేఽపి చేత్తదా భర్త్తా ।


MSS@2217@2కథమన్యథా సుధాకర- చన్దనముఖ్యాప్రియత్వం స్యాత్ ॥ ౨౨౧౭॥

MSS@2218@1అబలా విషహేత కథం దృఢశక్తిమముష్య రతిరసప్రసరమ్ ।


MSS@2218@2మదనతులితానురాగో న విదధ్యాద్యది బలాధానమ్ ॥ ౨౨౧౮॥

MSS@2219@1అబలాసు విలాసినోఽన్వభూవన్ నయనైరేవ నవోపగూహనాని ।


MSS@2219@2మరుదాగమవార్తయాపి శూన్యే సమయే జాగ్రతి సమ్ప్రవృద్ధ ఏవ ॥
౨౨౧౯॥
MSS@2220@1అబలేతి పరీవాదో వృథా హి హరిణీదృశామ్ ।

msubhsall.pdf 211
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2220@2యాసాం నేత్రనిపాతేన నటవద్ ఘూర్ణ్యతే జగత్ ॥ ౨౨౨౦॥


MSS@2221@1అబలే సలిలే వ్యవస్యతా తే ముఖభావో గమితో న పఙ్కజేన ।
MSS@2221@2కథమాదిమవర్ణతాన్త్యజస్య ద్విజరాజేన కృతోరునిగ్రహస్య ॥ ౨౨౨౧॥

MSS@2222@1అబలోఽసి న జితకాశీ- ప్రతిభటరాశీన్ పరాపత క్షితిప ।


MSS@2222@2జాతామ్భఃకణపాతః క్వ వినశ్యత్యనలసంఘాతః ॥ ౨౨౨౨॥

MSS@2223@1అబాలరుచిరే భ్రువౌ న చ మరాలమన్దా గతిర్దృగఞ్చలమచఞ్చలం


హృదయభూదభూతో దయా(?) ।
MSS@2223@2సుధా న ఖలు వాక్పథాతిథిరథాపి యూనాం మనో మనోజశరజర్జ్జరన్నయతి
మోహమస్యాస్తనుః ॥ ౨౨౨౩॥
MSS@2224@1అబుధా అజంగమా అపి కయాపి గత్యా పరం పదమవాప్తాః ।
MSS@2224@2మన్త్రిణ ఇతి కీర్త్యన్తే నయబలగుటికా ఇవ జనేన ॥ ౨౨౨౪॥

MSS@2225@1అబుధైః కృతమానసంవిదస్తవ పార్థైః కుత ఏవ యోగ్యతా ।


MSS@2225@2సహసి ప్లవగైరుపాసితం న హి గుఞ్జాఫలమేతి సోష్మతామ్ ॥ ౨౨౨౫॥

MSS@2226@1అబుధైరర్థలాభాయ పణ్యస్త్రీభిరివ స్వయమ్ ।


MSS@2226@2ఆత్మా సంస్కృత్య సంస్కృత్య పరోపకరణీకృతః ॥ ౨౨౨౬॥

MSS@2227@1అబుద్ధిమాశ్రితానాం చ క్షన్తవ్యమపరాధినామ్ ।
MSS@2227@2న హి సర్వత్ర పాణ్డిత్యం సులభం పురుషేణ వై ॥ ౨౨౨౭॥

MSS@2228@1అథ చేద్ బుద్ధిజం కృత్వా బ్రూయుస్తే తదబుద్ధిజమ్ ।


MSS@2228@2పాపాన్ స్వల్పేఽపి తాన్ హన్యాద్ అపరాధే తథానృజూన్ ॥
౨౨౨౮॥
MSS@2229@1అబుద్ధ్వాచిత్తమప్రాప్య విశ్రమ్భం ప్రభవిష్ణుషు ।
MSS@2229@2న స్వేచ్ఛం వ్యవహర్తవ్యమ్ ఆత్మనో భూతిమిచ్ఛతా ॥ ౨౨౨౯॥

MSS@2230@1అబోధి నో హ్రీనిభృతం మదిఙ్గితం ప్రతీత్య వా నాదృతవత్యసావితి ।


MSS@2230@2లునాతి యూనః స్మ ధియం కియద్గతా నివృత్య బాలాదరదర్శనేషుణా ॥
౨౨౩౦॥
MSS@2231@1అబ్జం త్వజ్జమథాబ్జభూస్తత ఇదం బ్రహ్మాణ్డమణ్డాత్ పునర్విశ్వం
స్థావరజంగమం తదితరత్ త్వన్మూలమిత్థం పయః ।
MSS@2231@2ధిక్ త్వాం చౌర ఇవ ప్రయాసి నిభృతం నిర్గత్య జాలాన్తరైర్బధ్యన్తే

212 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

వివశాస్త్వదేకశరణాస్త్వామాశ్రితా జన్తవః ॥ ౨౨౩౧॥


MSS@2232@1అబ్దాయనర్తుష్వథమాసపక్ష- దినాని కార్యేఽప్యవధౌ విదధ్యాత్ ।
MSS@2232@2హీనావధిర్యేన భవత్యసత్యః సర్వోఽపి లోకే శకునో గృహీతః ॥
౨౨౩౨॥
MSS@2233@1అబ్దేభకుమ్భేనిర్బిన్నే విద్యుత్ఖడ్గలతాహతే ।
MSS@2233@2స్వచ్ఛముక్తాఫలస్థూలా నిపేతుస్తోయబిన్దవః ॥ ౨౨౩౩॥

MSS@2234@1అబ్దైర్వారిజిఘృక్షయార్ణవగతైః సాకం వ్రజన్తీ ముహుః సంసర్గాద్వడవానలస్య


సమభూదాపన్నసత్త్వా తడిత్ ।
MSS@2234@2మన్యే దేవ తయా క్రమేణ జనితో యుష్మత్ప్రతాపానలో యేనారాతివధూవిలోచనజలైః
సిక్తోఽపి సంవర్ధతే ॥ ౨౨౩౪॥
సహ మిత్రత్వే దారిద్ర్యం యది జాయతే ।
MSS@2235@1అబ్ధినా
MSS@2235@2లాఞ్ఛనం సాగరస్యైవ మైత్రీకర్తుర్న లాఞ్ఛనమ్ ॥ ౨౨౩౫॥

MSS@2236@1అబ్ధిర్న తృప్యతి యథా సరితాం సహస్రైర్నో చేన్ధనైరివ శిఖీ


బహుధోపనీతైః ।
MSS@2236@2జీవః సమస్తవిషయైరపి తద్వదేవం సంచిన్త్య
చారుధిషణస్త్యజతీన్ద్రియార్థాన్ ॥ ౨౨౩౬॥
MSS@2237@1అబ్ధిర్యద్యవధీరితో న తు తదా తస్మాన్నిపీయామ్బుదైర్వాన్తాన్ యాచసి
కాకుభిర్జలలవానుత్తానచఞ్చూపుటః ।
MSS@2237@2తత్తే నిస్త్రపనీచతైవముచితా నిర్వక్తుమేతత్ కథం విద్మః కేన గుణేన
మానిషు పునః సారఙ్గ సంగీయతే ॥ ౨౨౩౭॥
MSS@2238@1అబ్ధీరత్నమధో ధత్తే ధత్తే వా శిరసా తృణమ్ ।
MSS@2238@2అబ్ధేరేవ హి దోషోఽయం రత్నం రత్నం తృణం తృణమ్ ॥ ౨౨౩౮॥

MSS@2239@1అబ్ధేరమ్భః స్థగితభువనాభోగపాతాలకుక్షేః । పోతోపాయా ఇహ హి


బహవో
లఙ్ఘనేఽపి క్షమన్తే ।
MSS@2239@2ఆహో రిక్తః కథమపి భవేదేష దైవాత్ తదానీం కో నామ
స్యాదవటకుహరాలోకనేఽప్యస్య కల్పః ॥ ౨౨౩౯॥
MSS@2240@1అబ్ధౌ మజ్జన్తి మీనా ఇవ ఫణిన ఇవ క్షౌణిరన్ధ్రం విశన్తి క్రామన్త్యద్రీన్

msubhsall.pdf 213
మహాసుభాషితసంగ్రహ

ఇవ కపయ ఇవ క్వాప్యరణ్యే చరన్తి ।


విహఙ్గా
MSS@2240@2దేవ క్ష్మాపాలశక్ర ప్రసరదనుపమత్వచ్చమూచక్రవాహ-
వ్యూహవ్యాధూతధూలీపటలహతదృశః కాన్దిశీకాః క్షితీశాః ॥ ౨౨౪౦॥
MSS@2241@1అబ్రవీచ్చ భగవన్ మతఙ్గజైర్యద్బృహద్భిరపి కర్మ దుష్కరమ్ ।
MSS@2241@2తత్ర నాహమనుమన్తుముత్సహే మోఘవృత్తి కలభస్య చేష్టితమ్ ॥
౨౨౪౧॥
MSS@2242@1అభక్ష్యం భక్షయేన్నిత్యం సువాసోమద్యపా గృహే ।
MSS@2242@2కుష్ఠీ భవతి విత్తేశో వేశ్యాదోషాః స్వభావజాః ॥ ౨౨౪౨॥

MSS@2243@1అభగ్నవృత్తాః ప్రసభాద్ ఆకృష్టా యౌవనోద్ధతైః ।


MSS@2243@2చక్రన్దురుచ్చకైర్ముష్టిగ్రాహ్యమధ్యా ధనుర్లతా ॥ ౨౨౪౩॥

MSS@2244@1అభయం సత్త్వసంశుద్ధిర్జ్ఞానయోగవ్యవస్థితిః ।
MSS@2244@2దానం దమశ్చ యజ్ఞశ్చ స్వాధ్యాయస్తప ఆర్జవమ్ ॥ ౨౨౪౪॥
MSS@2245@1అహింసాసత్యమక్రోధస్త్యాగః శాన్తిరపైశునమ్ ।
MSS@2245@2దయా భూతేష్వలోలుప్త్వం మార్దవం హ్రీరచాపలమ్ ॥ ౨౨౪౫॥

MSS@2246@1తేజః క్షమా ధృతిః శౌచమ్ అద్రోహో నాతిమానితా ।


MSS@2246@2భవన్తి సమ్పదం దైవీమ్ అభిజాతస్య భారత ॥ ౨౨౪౬॥

MSS@2247@1దమ్భో దర్పోఽతిమానశ్చ క్రోధః పారుష్యమేవ చ ।


MSS@2247@2అజ్ఞానం చాభిజాతస్య పార్థ సమ్పదమాసురీమ్ ॥ ౨౨౪౭॥

MSS@2248@1దైవీ సమ్పద్విమోక్షాయ నిబన్ధాయాసురీ మతా ॥


MSS@2249@1అభయం సర్వభూతేభ్యో దత్త్వా యశ్చరతే మునిః ।
MSS@2249@2తస్యాపి సర్వభూతేభ్యో న భయం విద్యతే క్వచిత్ ॥ ౨౨౪౯॥

MSS@2250@1అభయం సర్వభూతేభ్యో యో దదాతి దయాపరః ।


MSS@2250@2అభయం తస్య భూతాని దదతీత్యనుశుశ్రుమః ॥ ౨౨౫౦॥

MSS@2251@1అభయం సర్వభూతేభ్యో యో దదాతి దయాపరః ।


MSS@2251@2తస్య దేహవిముక్తస్య క్షయ ఏవ న విద్యతే ॥ ౨౨౫౧॥

MSS@2252@1అభయమభయం దేవ బ్రూమస్తవాసిలతావధూః కువలయదలశ్యత్మా


శత్రోరురఃస్థలశాయినీ ।

214 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2252@2సమయసులభాం కీర్తిం భవ్యామసూత సుతామసావపి రమయితుం


రాగాన్ధేవ
భ్రమత్యఖిలం జగత్ ॥ ౨౨౫౨॥
MSS@2253@1అభయస్య హి యో దాతా స పూజ్యః సతతం నృపః ।
MSS@2253@2సత్రం హి వర్ధతే తస్య సదైవాభయదక్షిణమ్ ॥ ౨౨౫౩॥

MSS@2254@1అభయస్యైవ యో దాతా తస్యైవ సుమహత్ఫలమ్ ।


MSS@2254@2న హి ప్రాణసమం దానం త్రిషు లోకేషు విద్యతే ॥ ౨౨౫౪॥

MSS@2255@1అభవదభినవప్రరోహభాజాంఛవిపరిపాటిషు యః పురాఙ్గకానామ్ ।
MSS@2255@2అహహ విరహవైకృతే స తస్యాః క్రశిమని సమ్ప్రతి దూర్వయా వివాదః
॥ ౨౨౫౫॥
వచనం పఠన్నపి జినస్య మిథ్యాత్వవిషం న ముఞ్చతి ।
MSS@2256@1అభవ్యజీవో
MSS@2256@2యథా విషం రౌద్రవిషోఽతి పన్నగః సశర్కరం చారు పయః పిబన్నపి
॥ ౨౨౫౬॥
MSS@2257@1అభావిసిన్ధ్వా సంధ్యాభ్రసదృగ్రుధిరతోయయా ।
MSS@2257@2హృతే యోద్ధుం జనః పాంశౌ స దృగ్రుధి రతో యయా ॥ ౨౨౫౭॥

MSS@2258@1అభావే న నరస్తస్మాద్ భావః సర్వత్ర కారణమ్ ।


MSS@2258@2చిత్తం శోధయ యత్నేన కిమన్యైర్బాహ్యశోధనైః ॥ ౨౨౫౮॥

MSS@2259@1అభావే పట్టసూత్రస్య హారిణీ స్నాయురిష్యతే ।


MSS@2259@2గుణార్థమథవా గ్రాహ్యాః స్నాయవో మహిషీగవామ్ ॥ ౨౨౫౯॥

MSS@2259A@1అభిగమ్యాస్తే సద్భిర్వ్యపగతమానావమానదోషాశ్చ ।
MSS@2259A@2యే స్వగృహముపగతానాం శ్రమముపచారైర్వ్యపనయన్తి ॥
MSS@2260@1అభిజనవతో భర్తుః శ్లాఘ్యే స్థితా గృహిణీపదే విభవగరుభిః కృత్యైరస్య
ప్రతిక్షణమాకులా ।
MSS@2260@2తనయమచిరాత్ ప్రాచీవార్కం ప్రసూయ చ పావనం మమ విరహజాం న
త్వం
వత్సే శుచం గణయిష్యసి ॥ ౨౨౬౦॥
MSS@2261@1అభిజాతజనవ్యథావహా బహలోష్మప్రసరా విదాహినః ।
MSS@2261@2ప్రఖలా ఇవ దృష్టిమాగతా భువి తాపాయ నిదాఘవాసరాః ॥ ౨౨౬౧॥

msubhsall.pdf 215
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2262@1అభితాపసమ్పదమథోష్ణరుచిర్నిజతేజసామసహమాన ఇవ ।
MSS@2262@2పయసి ప్రపిత్సురపరామ్బునిధేరధిరోఢుమస్తగిరిమభ్యపతత్ ॥
౨౨౬౨॥
MSS@2263@1అభితిగ్మరశ్మిచిరమావిరమా- దవధానఖిన్నమనిమేషతయా ।
MSS@2263@2విగలన్మధువ్రతకులాశ్రుజలం న్యమిమీలదబ్జనయనం నలినీ ॥ ౨౨౬౩॥

MSS@2264@1అభితో నితరాం సలిలం జలదే దాతుం సముద్యతే భవతి ।


MSS@2264@2తదపి బహులమల్పం వా పాత్రాధీనం మతం పతనమ్ ॥ ౨౨౬౪॥

చిత్రే దృశ్యతే భిత్తిరాతతా ।


MSS@2265@1అభిత్తావుత్థితే
MSS@2265@2అహో విచిత్రా మాయేయం భగ్నం తుణ్డం శిలాప్లుతా ॥ ౨౨౬౫॥
MSS@2266@1అభిద్రోహేణభూతానామ్ అర్జయన్ గత్వరీః శ్రియః ।
MSS@2266@2ఉదన్వానివ సిన్ధూనామ్ ఆపదామేతి పాత్రతామ్ ॥ ౨౨౬౬॥

MSS@2267@1అభిధాయ తదా తదప్రియం శిశుపాలోఽనుశయం పరం గతః ।


MSS@2267@2భవతోఽభిమనాః సమీహతే సరుషః కర్తుముపేత్య మాననామ్ ॥
౨౨౬౭॥
MSS@2268@1అభిధావతిమాం మృత్యురయముద్గూర్ణముద్గరః ।
MSS@2268@2కృపణం పుణ్డరీకాక్ష రక్ష మాం శరణాగతమ్ ॥ ౨౨౬౮॥

MSS@2269@1అభిధ్యాలు పరస్వేషు నేహ నాముత్ర నన్దతి ।


MSS@2269@2తస్మాదభిధ్యా సంత్యాజ్యా సర్వదాభీప్సతా సుఖమ్ ॥ ౨౨౬౯॥

MSS@2270@1అభినయశస్తౌ హస్తౌ పాదౌ పరిభూతకిసలయౌ సలయౌ ।


MSS@2270@2అఙ్గం రఞ్జితరఙ్గం నృత్తం పుంభావశాలి సమవృత్తమ్ ॥ ౨౨౭౦॥

పరిచేతుమివోద్యతా మలయమారుతకమ్పితపల్లవా ।
MSS@2271@1అభినయాన్
MSS@2271@2అమదయత్ సహకారలతా మనః సకలికా కలికామజితామపి ॥
౨౨౭౧॥
MSS@2272@1అభినవం గలితాంశుకదర్శితం దధతి యత్స్తనయోరుపరిస్థితమ్ ।
MSS@2272@2వసనమణ్డలమణ్డనమఙ్గనాస్తదధికం ప్రతిపక్షమనోజ్వరమ్ ॥ ౨౨౭౨॥

MSS@2273@1అభినవకుశసూత్రస్పర్ధి కర్ణే శిరీషం కురవకపరిధానం పాటలాదామ


కణ్ఠే ।

216 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2273@2తనుసరసజలార్ద్రోన్మీలితః సున్దరీణాం దినపరిణతిజన్మా కోఽపి


వేశశ్చకాస్తి
॥ ౨౨౭౩॥
MSS@2274@1అభినవజవాపుష్పస్పర్ధీ తవాధరపల్లవో
హసితకుసుమోన్మేషచ్ఛాయాదరచ్ఛురితాన్తరః ।
MSS@2274@2నయనమధుపశ్రేణీం యూనామనారతమాహరంస్తరుణి తనుతే
తారుణ్యశ్రీర్విలాసవతంసతామ్ ॥ ౨౨౭౪॥
MSS@2275@1అభినవనలినీకిసలయ- మృణాలవలయాది దవదహనరాశిః ।
MSS@2275@2సుభగ కురఙ్గదృశోఽస్యా విధివశతస్త్వద్వియోగపవిపాతే ॥ ౨౨౭౫॥

ముకులితకైరవిణీవియోగభీరుః ।
MSS@2276@1అభినవనలినీవినోదలుబ్ధో
MSS@2276@2భ్రమతి మధుకరోఽయమన్తరాలే శ్రయతి న పఙ్కజినీం కుముద్వతీం వా
॥ ౨౨౭౬॥
వికచనలినలక్ష్మీస్పర్ధి సానన్దవక్త్రమ్ ।
MSS@2277@1అభినవనవనీతప్రీతమాతామ్రనేత్రం
MSS@2277@2హృదయభవనమధ్యే యోగిభిర్ధ్యానగమ్యం నవగగనతమాలశ్యామలం
కంచిదీడే ॥ ౨౨౭౭॥
MSS@2278@1అభినవనవనీతస్నిగ్ధమాపీతదుగ్ధం దధికణపరిదిగ్ధం ముగ్ధమఙ్గం
మురారేః ।
MSS@2278@2దిశతు భువనకృచ్ఛ్రచ్ఛేదితాపిచ్ఛగుచ్ఛచ్ఛవి
నవశిఖిపిచ్ఛాలాఞ్ఛితం వాఞ్ఛితం వః ॥ ౨౨౭౮॥
MSS@2279@1అభినవపల్లవరశనా శిశిరతరతుషారజలమఙ్గలస్నాతా ।
MSS@2279@2పుష్పవతీ చూతలతా ప్రియేవ దదృశే ఫలాభిముఖీ ॥ ౨౨౭౯॥

MSS@2280@1అభినవపులకాలీమణ్డితా గణ్డపాలీ నిగదతి వినిగూఢానన్దహిన్దోలిచేతః ।


MSS@2280@2సుదతి వదతి పుణ్యైః కస్య ధన్యైర్మనోజ- ప్రసరమసకృదేతచ్చాపలం
లోచనస్య ॥ ౨౨౮౦॥
MSS@2281@1అభినవముఖముద్రం క్షుద్రకూపోపవీతం ప్రశిథిలవిపులత్వం
జ్వాలకోచ్ఛవాసిపాలమ్ ।
MSS@2281@2పరిణతిపరిపాటివ్యాకృతేనారుణిమ్నా హతహరితిమశేషం నాగరఙ్గం
చకాస్తి
॥ ౨౨౮౧॥

msubhsall.pdf 217
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2282@1అభినవయవసశ్రీశాలిని క్ష్మాతలేఽస్మిన్ అతిశయపరభాగం భేజిరే


జిష్ణుగోపాః ।
MSS@2282@2కువలయశయనీయే ముగ్ధముగ్ధేక్షణాయా మణయ ఇవ విముక్తాః
కామకేలిప్రసఙ్గాత్
॥ ౨౨౮౨॥
MSS@2283@1అభినవవధూరోషస్వాదః కరీషతనూనపాద్
అసరలజనాశ్లేషక్రూరస్తుషారసమీరణః ।
MSS@2283@2గలితవిభవస్యాజ్ఞేవాద్య ద్యుతిర్మసృణా రవేర్విరహివనితావక్త్రౌపమ్యం
బిభర్తి నిశాకరః ॥ ౨౨౮౩॥
MSS@2284@1అభినవవిషవల్లీపాదపద్మస్య విష్ణోర్మదనమథనమౌలేర్మాలతీపుష్పమాలా

MSS@2284@2జయతి జయపతాకా కాప్యసౌ మోక్షలక్ష్మ్యాః క్షపితకలికలఙ్కా జాహ్నవీ
నః
పునాతు ॥ ౨౨౮౪॥
MSS@2285@1అభినవసేవకవినయైః ప్రాఘుణకోక్తైర్విలాసినీరుదితైః ।
MSS@2285@2ధూర్తజనవచననికరైరిహ కశ్చిదవఞ్చితో నాస్తి ॥ ౨౨౮౫॥

వైనతేయం చామరసహితః ససత్యభామో యః ।


MSS@2286@1అభినషతి
MSS@2286@2నారాయణః స సాక్షాద్ విబుధసమర్చ్యః సదా జయతు ॥ ౨౨౮౬॥

MSS@2287@1అభిన్నవేలౌ గమ్భీరావమ్బురాశిర్భవానపి ।
MSS@2287@2అసావఞ్జనసంకాశస్త్వం తు చామీకరద్యుతిః ॥ ౨౨౮౭॥

MSS@2288@1అభిన్నేష్వపికార్యేషు భిద్యతే మనసః క్రియా ।


MSS@2288@2అన్యథైవ స్తనం పుత్రశ్చిన్తయత్యన్యథా పతిః ॥ ౨౨౮౮॥

MSS@2289@1అభిపతతి ఘనం శ‍ృణోతి గర్జాః సహతి శిలాః సహతే తడిత్తరఙ్గాన్ ।


MSS@2289@2విధువతి గరుతం రుతం విధత్తే జలపృషతే కియతేఽపి చాతకోఽయమ్
॥ ౨౨౮౯॥
MSS@2290@1అభిప్రాయం యో విదిత్వా తు భర్తుః సర్వాణి కార్యాణి కరోత్యతన్ద్రీః ।
MSS@2290@2వక్తా హితానామనురక్త ఆర్యః శక్తిజ్ఞ ఆత్మేవ హి సోఽనుకమ్ప్యః ॥
౨౨౯౦॥

218 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2291@1వాక్యం తు యో నాద్రియతేఽనుశిష్టః ప్రత్యాహ యశ్చాపి నియుజ్యమానః



MSS@2291@2ప్రజ్ఞాభిమానీ ప్రతికూలవాదీ త్యాజ్యః స తాదృక్త్వరయైవ భృత్యః ॥
౨౨౯౧॥
ప్రకటీకురుతే ప్రియమ్ ।
MSS@2292@1అభిప్రాయానుసారేణ
MSS@2292@2అహో మహాప్రభావానాం భూపతీనాం వసుంధరా ॥ ౨౨౯౨॥

పూజితో యః సురైరపి ।
MSS@2293@1అభిప్రేతార్థసిద్ధ్యర్థం
MSS@2293@2సర్వవిఘ్నచ్ఛిదే తస్మై గణాధిపతయే నమః ॥ ౨౨౯౩॥

MSS@2294@1అభిభవతిమనః కదమ్బవాయౌ మదమధురే చ శిఖణ్డినాం నినాదే ।


MSS@2294@2జన ఇవ న ధృతేశ్చచాల జిష్ణుర్న హి మహతాం సుకరః సమాధిభఙ్గః
॥ ౨౨౯౪॥
MSS@2295@1అభిభూతోఽపి నోత్సాహం జహ్యాజ్జాతు స్వసిద్ధయే ।
MSS@2295@2నష్టాఙ్గోఽపి గ్రసత్యేవ సైంహికేయో ముహుర్ద్విషౌ ॥ ౨౨౯౫॥

MSS@2296@1అభిభూతోఽప్యవజ్ఞాతో యో రాజ్ఞాం ద్వారి తిష్ఠతి ।


MSS@2296@2స తు రాజ్ఞాం శ్రియం భుఙ్క్తే నాభిమానీ కదాచన ॥ ౨౨౯౬॥

MSS@2297@1అభిభూయ విభూతిమార్తవీం మధుగన్ధాతిశయేన వీరుధామ్ ।


MSS@2297@2నృపతేరమరస్రగాప సా దయితోరుస్తనకోటిసుస్థితమ్ ॥ ౨౨౯౭॥

MSS@2298@1అభిభూయ సతామవస్థితిం జడజేషు ప్రతిపాద్య చ శ్రియమ్ ।


MSS@2298@2జగతీపరితాపకృత్ కథం జలధౌ నావపతేదసౌ రవిః ॥ ౨౨౯౮॥

MSS@2299@1అభిమతఫలదాతా త్వం చ కల్పద్రుమశ్చ ప్రకటమిహ విశేషం


కంచనోదాహరామః ।
MSS@2299@2కథమిహ మధురోక్తిప్రేమసంమానమిశ్రం తులయతి సురశాఖీ దేవ దానం
త్వదీయమ్ ॥ ౨౨౯౯॥
MSS@2300@1అభిమతఫలసిద్ధిసిద్ధమన్త్రా బలిజిత్పరమేష్ఠినోరుపాస్యే ।
- వలి
MSS@2300@2భగవతి మదనారినారి వన్దే నిఖిలనగాధిపభర్తృదారికే త్వామ్ ॥ ౨౩౦౦॥

MSS@2301@1అభిమతమభితః కృతాఙ్గభఙ్గా కుచయుగమున్నతివిత్తమున్నమయ్య ।


MSS@2301@2తనురభిలషితం క్లమచ్ఛలేన వ్యవృణుత వేల్లితబాహువల్లరీకా ॥
౨౩౦౧॥

msubhsall.pdf 219
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2302@1అభిమతమహామానగ్రన్థిప్రభేదపటీయసీ
గురుతరగుణగ్రామామ్భోజస్ఫుటోజ్జ్వలచన్ద్రికా ।
MSS@2302@2విపులవిలసల్లజ్జావల్లీవిదారకుఠారికా జఠరపిఠరీ దుఃపూరేయం కరోతి
విడమ్బనామ్ ॥ ౨౩౦౨॥
MSS@2303@1అభిమతవస్తూపహృతా- వపి గురుగర్వాదనాదరస్తన్వ్యాః ।
MSS@2303@2స్ఖలితేఽపి ప్రియస్య సం- యమతాడనమిత్యేవ బిబ్బోకః ॥ ౨౩౦౩॥

భవతి హి పురుషస్య పురుషకారేణ ।


MSS@2304@1అభిమతసిద్ధిరశేషా
MSS@2304@2దైవమితి యదపి కథయసి పురుషగుణః సోఽప్యదృష్టాఖ్యః ॥ ౨౩౦౪॥

శుచివిధానాద్ ఆజ్యాఢ్యం హస్తికర్ణజం చూర్ణమ్ ।


MSS@2305@1అభిమన్త్ర్య
MSS@2305@2యోఽశ్నాతి స హి నరః స్యాద్ యథేష్టచేష్టోఽపి దీర్ఘాయుః ॥ ౨౩౦౫॥

MSS@2306@1అభిమానధనం యేషాం చిరం జీవన్తి తే నరాః ।


MSS@2306@2అభిమానవిహీనానాం కిం ధనేన కిమాయుషా ॥ ౨౩౦౬॥

MSS@2307@1అభిమానధనస్య గత్వరైరసుభిః స్థాస్ను యశశ్చిచీషతః ।


MSS@2307@2అచిరాంశువిలాసచఞ్చలా నను లక్ష్మీః ఫలమానుషఙ్గికమ్ ॥ ౨౩౦౭॥

MSS@2308@1అభిమానవతాం పుంసామ్ ఆత్మసారమజానతామ్ ।


MSS@2308@2అన్ధానామివ దృశ్యన్తే పతనాన్తాః ప్రవృత్తయః ॥ ౨౩౦౮॥

MSS@2309@1అభిమానవతాం బ్రహ్మన్ యుక్తాయుక్తవివేకినామ్ ।


MSS@2309@2యుజ్యతేఽవశ్యభోగ్యానాం దుఃఖానామప్రకాశనమ్ ॥ ౨౩౦౯॥

MSS@2310@1అభిమానవతో మనస్వినః ప్రియముచ్చైః పదమారురుక్షతః ।


MSS@2310@2వినిపాతనివర్తనక్షమం మతమాలమ్బనమాత్మపౌరుషమ్ ॥ ౨౩౧౦॥

MSS@2311@1అభిమానితభూతేన సానుబన్ధరసేన తు ।
MSS@2311@2యతః సర్వేన్ద్రియప్రీతిః స కామః ప్రోచ్యతే బుధైః ॥ ౨౩౧౧॥

MSS@2312@1అభిమానినముద్భ్రాన్తమ్ ఆత్మసంభావితం శఠమ్ ।


MSS@2312@2క్రోధనం చైవ నృపతిం వ్యసనే ఘ్నన్తి వైరిణః ॥ ౨౩౧౨॥

MSS@2313@1అభిముఖగతే యస్మిన్నేవ ప్రియే బహుశో వదత్యవనతముఖం తూష్ణీమేవ


స్థితం మృగనేత్రయా ।
MSS@2313@2అథ కిల బలాల్లీలాలోలం స ఏష తథేక్షితః కథమపి యథా దృష్ట్యా
మన్యే కృతం శ్రుతిలఙ్ఘనమ్ ॥ ౨౩౧౩॥

220 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2313A@1అభిముఖమధురతరేభ్యః పరాఙ్ముఖాక్రోశనాత్ కుశీలేభ్యః ।


MSS@2313A@2అభ్యన్తరకలుషేభ్యో భేతవ్యం మిత్రశత్రుభ్యః ॥

సతస్తిష్ఠతు తావజ్జయోఽథ వా స్వర్గః ।


MSS@2314@1అభిముఖనిహతస్య
MSS@2314@2ఉభయబలసాధువాదః శ్రవణముఖోఽస్త్యేవ చాత్యర్థమ్ ॥ ౨౩౧౪॥

MSS@2315@1అభిముఖపతయాలుభిర్లలాట- శ్రమసలిలైరవిధౌతపత్రలేఖః ।
MSS@2315@2కథయతి పురుషాయితం వధూనాం మృదితహిమద్యుతిదుర్మనాః కపోలః
॥ ౨౩౧౫॥
అవజితముద్ధతిముజ్జ్వలాం దధానైః ।
MSS@2316@1అభిముఖపతితైర్గుణప్రకర్షాద్
MSS@2316@2తరుకిసలయజాలమగ్రహస్తైః ప్రసభమనీయత భఙ్గమఙ్గనానామ్ ॥
౨౩౧౬॥
MSS@2317@1అభిముఖముపయాతి మాం స్మ కించిత్ త్వమభిదధాః పటలే
మధువ్రతానామ్ ।
MSS@2317@2మధుసురభిముఖాబ్జగన్ధలబ్ధేరధికమధి త్వదనేన మా నిపాతి ॥ ౨౩౧౭॥

MSS@2318@1అభిముఖాగతమార్గణధోరణి- ధ్వనితపల్లవితామ్బరగహ్వరే ।
MSS@2318@2వితరణే చ రణే చ సముద్యతే భవతి కోఽపి పరం విరలః పరః ॥
౨౩౧౮॥
MSS@2319@1అభిముఖే మయి సంహృతమీక్షితం హసితమన్యనిమిత్తకృతోదయమ్ ।
MSS@2319@2వినయవారితవృత్తిరతస్తయా న వివృతో మదనో న చ సంవృతః ॥
౨౩౧౯॥
MSS@2320@1అభిమునిసహసా హృతే పరస్యా ఘనమరుతా జఘనాంశుకైకదేశే ।
MSS@2320@2చకితమవసనోరు సత్రపాయాః ప్రతియువతీరపి విస్మయం నినాయ ॥
౨౩౨౦॥
MSS@2321@1అభియాతి నః సతృష ఏష చక్షుషో హరిరిత్యఖిద్యత నితమ్బినీజనః ।
MSS@2321@2న వివేద యః సతతమేనమీక్షతే న వితృష్ణతాం వ్రజతి ఖల్వసావపి
॥ ౨౩౨౧॥
బలవతా దుర్లభం హీనసాధనమ్ ।
MSS@2322@1అభియుక్తం
MSS@2322@2హృతస్వం కామినం చోరమ్ ఆవిశన్తి ప్రజాగరాః ॥ ౨౩౨౨॥

MSS@2323@1అభియుక్తోబలవతా తిష్ఠన్ దుర్గే ప్రయత్నవాన్ ।


MSS@2323@2తద్బలీయస్తరాహ్వానం కుర్వీతాత్మవిముక్తయే ॥ ౨౩౨౩॥

msubhsall.pdf 221
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2324@1అభియుక్తోయదా పశ్యేన్ న కాంచిద్ గతిమాత్మనః ।


MSS@2324@2యుధ్యమానస్తదా ప్రాజ్ఞో మ్రియతే రిపుణా సహ ॥ ౨౩౨౪॥
బలీ యస్మాద్ అలబ్ధ్వా న నివర్తతే ।
MSS@2325@1అభియోక్తా
MSS@2325@2ఉపహారాదృతే తస్మాత్ సంధిరన్యో న విద్యతే ॥ ౨౩౨౫॥

MSS@2326@1అభిరామేఽభినివేశంవిదధానా వివిధలాభనిరపేక్షా ।
MSS@2326@2ఉపహస్యసే సుమధ్యే విదగ్ధవారాఙ్గనావారైః ॥ ౨౩౨౬॥

MSS@2327@1అభిలక్ష్యం స్థిరం పుణ్యం ఖ్యాతం సద్భిర్నిషేవితమ్ ।


MSS@2327@2సేవేత సిద్ధిమన్విచ్ఛఞ్ శ్లాఘ్యం విన్ధ్యమివేశ్వరమ్ ॥ ౨౩౨౭॥

MSS@2328@1అభిలషత ఉపాయం విక్రమం


కీర్తిలక్ష్మ్యోరసుగమమరిసైన్యైరఙ్కమభ్యాగతస్య ।
MSS@2328@2జనక ఇవ శిశుత్వే సుప్రియస్యైకసూనోరవినయమపి సేహే పాణ్డవస్య
స్మరారిః
॥ ౨౩౨౮॥
MSS@2329@1అభిలషతి న ఖలు పురుషః శ్రియమపి కీర్త్యా వినాకృతాం కుశలః ।
MSS@2329@2క్షణికాయ వస్తునే కస్త్యజతీహ చిరస్థిరం శ్రేయః ॥ ౨౩౨౯॥

MSS@2330@1అభిలషతి పద్మయోనౌ నిఃస్వవధూనాం సుతాన్ స్రష్టుమ్ ।


MSS@2330@2స్వం స్వం విశఙ్కమానా వేపన్తే క్రకచవర్త్తినో లోకాః ॥ ౨౩౩౦॥

MSS@2331@1అభిలషతోరనుభావాన్ తిలోత్తమాయాః కిలోత్తమానుభయోః ।


MSS@2331@2సున్దోపసున్దయోరపి నాశో భేదాదుదాహ్రియతే ॥ ౨౩౩౧॥

MSS@2332@1అభిలషన్తి తవాధరమాధురీం తదిహ కిం హరిణాక్షి ముధా బుధాః ।


MSS@2332@2సురసుధామధరీకురుతే యతస్త్వదధరోఽధరతామగమత్ తతః ॥
౨౩౩౨॥
MSS@2333@1అభిలషసి యదీన్దో వక్త్రలక్ష్మీం మృగాక్ష్యాః పునరపి సకృదబ్ధౌ మజ్జ
సంక్షాలయాఙ్కమ్ ।
MSS@2333@2సువిమలమథ బిమ్బం పారిజాతప్రసూనైః సురభయ వద నో చేత్ త్వం క్వ
తస్యా ముఖం క్వ ॥ ౨౩౩౩॥
ప్రణిపతితజనార్తిహారిణి శరణ్యే ।
MSS@2334@1అభిలషితాధికవరదే
MSS@2334@2చరణౌ నమామ్యహం తే విద్యాధరదేవతే గౌరి ॥ ౨౩౩౪॥

222 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

యోఽనుపాలయన్ విధిబీజాని వివేకవారిణా ।


MSS@2335@1అభివర్షతి
MSS@2335@2స సదా ఫలశాలినీం క్రియాం శరదం లోక ఇవాధితిష్ఠతి ॥ ౨౩౩౫॥

MSS@2336@1అభివాదనశీలస్య నిత్యం వృద్ధోపసేవినః ।


MSS@2336@2చత్వారి తస్య వర్ధన్త ఆయుః ప్రజ్ఞా యశో బలమ్ ॥ ౨౩౩౬॥

MSS@2337@1అభివాదయేత వృద్ధమ్ ఆసనం చాస్య దర్శయేత్ ।


MSS@2337@2కృతాఞ్జలిరుపాసీత గచ్ఛన్తం పృష్ఠతోఽన్వియాత్ ॥ ౨౩౩౭॥

MSS@2338@1అభివాద్య యథా వృద్ధాన్ సన్తో గచ్ఛన్తి నిర్వృతిమ్ ।


MSS@2338@2ఏవం సజ్జనమాక్రుశ్య మూర్ఖో భవతి నిర్వృతః ॥ ౨౩౩౮॥

MSS@2339@1అభివీక్ష్యసామికృతమణ్డనం యతీః కరరుద్ధనీవిగలదంశుకాః స్త్రియః ।


MSS@2339@2దధిరేఽధిభిత్తి పటహప్రతిస్వనైః స్ఫుటమట్టహాసమివ సౌధపఙ్క్తయః
॥ ౨౩౩౯॥
MSS@2340@1అభిశప్తః పుణ్యకార్యే ప్రవృత్తోఽపి న సిద్ధిభాక్ ।
MSS@2340@2భర్త్రానుగమనోద్యుక్తా రేణుకా జనమారికా ॥ ౨౩౪౦॥

MSS@2341@1అభిశస్తవత్ ప్రపశ్యన్తి దరిద్రం పార్శ్వతః స్థితమ్ ।


MSS@2341@2దారిద్ర్యం పాతికం లోకే కస్తచ్ఛంసితుమర్హతి ॥ ౨౩౪౧॥

MSS@2342@1అభిషిషేణయిషుం భువనాని యః స్మరమివాఖ్యత లోధ్రరజశ్చయః ।


MSS@2342@2క్షుభితసైన్యపరాగవిపాణ్డుర- ద్యుతిరయం తిరయన్నుదభూద్దిశః ॥
౨౩౪౨॥
రాజా రాజ్యావలోకినా ।
MSS@2343@1అభిషేకార్ద్రశిరసా
MSS@2343@2సహాయవరణం కార్యం తత్ర రాజ్యం ప్రతిష్ఠితమ్ ॥ ౨౩౪౩॥

MSS@2344@1యదప్యల్పతరం కర్మ తదప్యేకేన దుష్కరమ్ ।


MSS@2344@2పురుషేణాసహాయేన కిము రాజ్యం మహోదయమ్ ॥ ౨౩౪౪॥

MSS@2345@1అభిసరణపరాసదా వరాకీ సమరమహాధ్వసు రక్తపఙ్కిలేషు ।


MSS@2345@2హృది ధరణిభుజామియం నృపశ్రీర్నిహితపదైవ కలఙ్కమాతనోతి ॥
౨౩౪౫॥
MSS@2346@1అభిసరణమయుక్తమఙ్గనానామ్ ఇతి తవ సున్దరి మా స్మ భూద్వితర్కః ।

msubhsall.pdf 223
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2346@2నను పతిమగమత్ స్వయం నదీనాం సరిదపి శంభుజటాముహూర్తమాలా


॥ ౨౩౪౬॥
MSS@2347@1అభిసరణరసఃకృశాఙ్గయష్టేరయమపరత్ర న వీక్షితః శ్రుతో వా ।
MSS@2347@2అహిమపి యదియం నిరాస నాఙ్ఘ్రేర్నిబిడతనూపురమాత్మనీనబుద్ధ్యా ॥
౨౩౪౭॥
MSS@2348@1అభిసారేసరోజాక్షి యది గన్తుం సమీహసే ।
MSS@2348@2సమాచ్ఛాద్య ముఖం యాహి ప్రయత్నేన ప్రియం ప్రతి ॥ ౨౩౪౮॥

MSS@2349@1అభిహన్తి హన్త కథమేషమాధవం సుకుమారకాయమనవగ్రహః స్మరః ।


MSS@2349@2అచిరేణ వైకృతవివర్తదారుణః కలభం కఠోర ఇవ కూటపాకలః ॥
౨౩౪౯॥
MSS@2350@1అభిహితాప్యభియోగపరాఙ్ముఖీ ప్రకటమఙ్గవిలాసమకుర్వతీ ।
MSS@2350@2ఉపరి తే పురుషాయితుమక్షమా నవవధూరివ శత్రుపతాకినీ ॥ ౨౩౫౦॥

పయోముచా ఘనాన్ధకారీకృతశర్వరీష్వపి ।
MSS@2351@1అభీక్ష్ణముచ్చైర్ధ్వనతా
MSS@2351@2తడిత్ప్రభాదర్శితమార్గభూమయః ప్రయాన్తి రాగాదభిసారికాః స్త్రియః ॥
౨౩౫౧॥
తస్య సోష్మణః సురేన్ద్రబన్దీశ్వసితానిలైర్యథా ।
MSS@2352@1అభీక్ష్ణముష్ణైరపి
MSS@2352@2సచన్దనామ్భఃకణకోమలైస్తథా వపుర్జలార్ద్రాపవనైర్న నిర్వవౌ ॥
౨౩౫౨॥
MSS@2353@1అభీప్సాం స్వాత్మనో రక్షాఽవిరతం సుస్థిరం తథా ।
MSS@2353@2యత్నమాతిష్ఠ ధైర్యేణ తతః సిద్ధిర్భవేద్ ధ్రువమ్ ॥ ౨౩౫౩॥

కామ్యా సుసమ్పదః ।
MSS@2354@1అభీష్టఫలసంసిద్ధిస్తుష్టిః
MSS@2354@2ద్విత్రిభిర్బహుభి సార్ధం భోజనేన ప్రజాయతే ॥ ౨౩౫౪॥

చిరాయ కాలే సముద్ధృతాశం కమనీ చకాశే ।


MSS@2355@1అభీష్టమాసాద్య
MSS@2355@2యోషిన్మనోజన్మసుఖోదయేషు సముద్ధృతాశఙ్కమనీచకాశే ॥
౨౩౫౫॥
MSS@2356@1అభుక్తాయాం యస్యాం క్షణమపి న యాతం నృపశతైర్భువస్తస్యా లాభే

ఇవ బహుమానః క్షితిభుజామ్ ।

224 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2356@2తదంశస్యాప్యంశే తదవయవలేశేఽపి పతయో విషాదే కర్తవ్యే విదధతి


జడాః ప్రత్యుత ముదమ్ ॥ ౨౩౫౬॥
MSS@2357@1అభుక్త్వామలకం పథ్యం భుక్త్వా తు బదరీఫలమ్ ।
MSS@2357@2కపిత్థం సర్వదా పథ్యం కదలీ న కదాచన ॥ ౨౩౫౭॥

ధనం చౌరా హరన్తి హి ।


MSS@2358@1అభుఞ్జతాంశ్చాదదతాం
MSS@2358@2సరఘాణాం యథా సర్వం మాక్షికం వనచారిణః ॥ ౨౩౫౮॥

MSS@2359@1అభూతపూర్వం మమ భావి కిం వా సర్వం సహే మే సహజం చ దుఃఖమ్



MSS@2359@2కిం తు త్వదగ్రే శరణాగతానాం పరాభవో నాథ న తేఽనురూపమ్ ॥
౨౩౫౯॥
MSS@2360@1అభూతమాసజ్య విరుద్ధమీహితం బలాదలభ్యం తవ లిప్సతే నృపః ।
MSS@2360@2విజానతోఽపి హ్యనయస్య రౌద్రతాం భవత్యపాయే పరిమోహినీ మతిః ॥
౨౩౬౦॥
MSS@2361@1అభూత్ ప్రాచీ పిఙ్గా రసపతిరివ ప్రాశ్య కనకం గతచ్ఛాయశ్చన్ద్రో
బుధజన ఇవ గ్రామ్యసదసి ।
MSS@2361@2క్షణాత్ క్షీణాస్తారా నృపతయ ఇవానుద్యమపరా న దీపా రాజన్తే
ద్రవిణరహితానామివ గుణాః ॥ ౨౩౬౧॥
MSS@2362@1అభూదమ్భోరాశేః సహ వసతిరాసీత్ కమలయా గుణానామాధారో
నయనఫలమిన్దుః
ప్రథయతి ।
MSS@2362@2కథం సింహీసూనుస్తమపి తుదతి ప్రౌఢదశనైర్గుణానామాస్వాదం
పిశునరసనా
కిం రసయతి ॥ ౨౩౬౨॥
MSS@2363@1అభూవన్నద్భుతోష్మాణః శీతవ్యాప్తే జగత్త్రయే ।
MSS@2363@2కుచోత్సఙ్గాః కృశాఙ్గీణాం స్థానం మన్మథతేజసః ॥ ౨౩౬౩॥
MSS@2364@1అభేదేనైవ యుధ్యేరన్ రక్షేయుశ్చ పరస్పరమ్ ।
MSS@2364@2ఫల్గు సైన్యస్య యత్ కించిన్ మధ్యే వ్యూహస్య తద్భవేత్ ॥ ౨౩౬౪॥
MSS@2365@1అభేదేనోపాస్తే కుముదముదరే వా స్థితవతో విపక్షాదమ్భోజాదుపగతవతో
వా

msubhsall.pdf 225
మహాసుభాషితసంగ్రహ

మధులిహః ।
MSS@2365@2అపర్యాప్తః
కోఽపి స్వపరపరిచర్యాపరిచయ- ప్రబన్ధః
సాధూనామయమనభిసంధానమధురః ॥ ౨౩౬౫॥
MSS@2366@1అభేద్యోఽనుద్ధతః స్తబ్ధః సూనృతః ప్రియదర్శనః ।
MSS@2366@2బహుశ్రుతః కాలవేదీ జితగ్రన్థోఽర్థకర్మవిత్ ॥ ౨౩౬౬॥

MSS@2367@1అభోగసుభగా భూతిరదైన్యధవలం కులమ్ ।


MSS@2367@2అదర్పవిశదా విద్యా భవత్యున్నతచేతసామ్ ॥ ౨౩౬౭॥

MSS@2368@1అభోగినౌ మణ్డలినౌ తత్క్షణాన్ముక్తకఞ్చుకౌ ।


MSS@2368@2వరమాశీవిషౌ స్పృష్టౌ న తు పత్న్యాః పయోధరౌ ॥ ౨౩౬౮॥

రహసి గతం విచిత్తమన్యేన మన్త్రయన్తం వా ।


MSS@2369@1అభ్యక్తం
MSS@2369@2ఉచితప్రణయమపి నృపం సహసార్యా నోపసర్పన్తి ॥ ౨౩౬౯॥

MSS@2370@1అభ్యక్తమివ స్నాతః శుచిరశుచిమివ ప్రబుద్ధ ఇవ సుప్తమ్ ।


MSS@2370@2బద్ధమివ స్త్రైరగతిర్జనమిహ సుఖసఙ్గినమవైమి ॥ ౨౩౭౦॥

MSS@2371@1అభ్యఘాని మునిచాపలాత్ త్వయా యన్మృగః క్షితిపతేః పరిగ్రహః ।


MSS@2371@2అక్షమిష్ట తదయం ప్రమాద్యతాం సంవృణోతి ఖలు దోషమజ్ఞతా ॥
౨౩౭౧॥
MSS@2371A@1అభ్యన్తరగతాబాహ్యా బాహ్యాశ్చాభ్యతరం గతాః ।
MSS@2371A@2యైర్నరా నిధనం యాన్తి యథా రాజా కచద్రుమః ॥

MSS@2372@1అభ్యర్థయే కిమపి జీవితజన్మతస్త్వామ్ ఉత్కణ్ఠతోద్గతి నిఃసర తావదేవ ।


MSS@2372@2కాన్తే దృగన్తపథలమ్బిని జీవతీతి యావన్న కర్ణపథమేతి జనాపవాదః
॥ ౨౩౭౨॥
MSS@2373@1అభ్యర్థ్య సప్రణతి మన్దిరమభ్యుపేతా దేవీ స్వయం భగవతీ పృథగేవ
తాసామ్ ।
MSS@2373@2ఆసన్నవల్లభసమాగమసూచనాని సంజీవనాని వచనాన్యపి వాచితాని ॥
౨౩౭౩॥
MSS@2374@1అభ్యస్తాః స్ఫుటమేవ శాస్త్రగతయః సమ్యక్కవిత్వోదధేః పారం చాధిగతం
సతాం పరిషది ప్రాప్తః ప్రతిష్ఠోదయః ।
MSS@2374@2నిర్విణ్ణస్య మమాధునా నను పరః పన్థా న దైన్యం వినా నేతుం వాఞ్ఛతి

226 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

వాసనా సురధునీతీరేఽనురూపం వయః ॥ ౨౩౭౪॥


MSS@2375@1అభ్యస్తేఽపి నితమ్బభారఫలకే ఖేదాలసేయం గతిః కించిత్
సంవలితార్ధపక్ష్మవిరలాలోకా దృశోఽన్తర్గతాః ।
MSS@2375@2తన్మన్యే నిభృతం త్వయాద్య హృదయే కశ్చిద్ధృతో వల్లభో నిశ్వాసాః
కథమన్యథా ద్విగుణతామేతే తవైవం గతాః ॥ ౨౩౭౫॥
MSS@2376@1అభ్యస్తేఽపి హి నామ వస్తుని చిరాదజ్ఞానసంభావనం శౌచాశౌచావివాదితా
విశకలస్మృత్యక్షరావర్తనమ్ ।
MSS@2376@2వారం వారమృణోపఘాతకథనం కోఽప్యేష డమ్భాత్మనాం ప్రాయో
దగ్ధదురీశవఞ్చనవిధౌ జాగర్త్యపూర్వః క్రమః ॥ ౨౩౭౬॥
పవనవిజయం వ్యాఖ్యాయ చ శైవసంహితాః సకలాః ।
MSS@2377@1అభ్యస్య
MSS@2377@2మరణసమయే గురూణాం పర్దవదసవో వినిష్క్రాన్తాః ॥ ౨౩౭౭॥

MSS@2378@1అభ్యస్య వేదమవధాయ చ పూర్వతన్త్రమ్ ఆలక్ష్య శిష్టచరితాని


పృథగ్విధాని ।
MSS@2378@2అధ్యాపనాదిభిరవాప్య ధనం చ భూరి కర్మాణి మాతరలసాః
కథమాచరేయుః
॥ ౨౩౭౮॥
MSS@2379@1అభ్యస్య స్మరదంశకౌశలముపాధ్యాయీరుపాస్యావయోః క్రీడామ్నాయరహస్యవస్తుని
మిథోఽప్యాసీజ్జిగీషా సఖి ।
MSS@2379@2ఉత్కమ్పోత్పులకాఙ్గసంభృతఘనస్వేదావిలస్తన్మయా సద్యో నిష్ప్రతిభః

మన్మథకథావైతణ్డికః ఖణ్డితః ॥ ౨౩౭౯॥
MSS@2380@1అభ్యస్యాదౌ శ్రుతిమథ గృహం ప్రాప్య లబ్ధ్వా మహార్థాన్ ఇష్ట్వా
యజ్ఞైర్జనితతనయః ప్రవ్రజేదాయుషోఽన్తే ।
MSS@2380@2ఇత్యాచష్టే య ఇహ స మనుర్యాజ్ఞవల్క్యోఽపి వా మే తావత్ కాలం
ప్రతిభవతి
చేదాయుషస్తత్ప్రమాణమ్ ॥ ౨౩౮౦॥
MSS@2381@1అభ్యాయాన్తం ఝటితి గిలితుం వాయుమప్యాయతాస్యే భీమాకారే
ప్రకృతికుటిలే
బద్ధనిర్వ్యాజవైరే ।

msubhsall.pdf 227
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2381@2ప్రాయేణేత్థం
కృతపరిచయే పాపిని క్రూరసర్పే భద్రశ్రీభిః పరిచితికథా
కీదృశీ మాదృశానామ్ ॥ ౨౩౮౧॥
MSS@2382@1అభ్యావహతి కల్యాణం వివిధా వాక్సుభాషితా ।
MSS@2382@2సైవ దుర్భాషితా రాజన్న్ అనర్థాయోపపద్యతే ॥ ౨౩౮౨॥

MSS@2383@1అభ్యాసః కర్మణాం సమ్యగ్ ఉత్పాదయతి కౌశలమ్ ।


MSS@2383@2విధినా తావదభ్యస్తం యావత్ సృష్టా మృగేక్షణా ॥ ౨౩౮౩॥
MSS@2384@1అభ్యాసకారణా విద్యా లక్ష్మీః పుణ్యానుసారిణీ ।
MSS@2384@2దానానుసారిణీ కీర్తిర్బుద్ధిః కర్మానుసారిణీ ॥ ౨౩౮౪॥

MSS@2385@1అభ్యాసరహితా విద్యా నిరుద్యోగా నృపశ్రియః ।


MSS@2385@2వేషయోషాశ్చ రాగిణ్యో హాస్యాయతనమఙ్గనే ॥ ౨౩౮౫॥

MSS@2386@1అభ్యాసశ్ఛన్దసాం దణ్డో జ్వరదణ్డశ్చ లఙ్ఘనమ్ ।


MSS@2386@2యమదణ్డో విష్ణుభక్తిః శత్రుదణ్డః శుభా గతిః ॥ ౨౩౮౬॥
MSS@2387@1అభ్యాసస్థితచూతషణ్డగహనస్థానాదితో గేహినీ గ్రామం కంచిదవృక్షకం
విరహిణీ తూర్ణం వధూర్నీయతామ్ ।
MSS@2387@2అత్రాయాన్త్యచిరేణ కోకిలకులవ్యాహారఝంకారిణః
పన్థస్త్రీజనజీవితైకహరణప్రౌఢాః పురో వాసరాః ॥ ౨౩౮౭॥
స్థిరస్వాన్త ఊర్ధ్వరేతాశ్చ జాయతే ।
MSS@2388@1అభ్యాసాత్తు
MSS@2388@2పరానన్దమయో యోగీ జరామరణవర్జితః ॥ ౨౩౮౮॥

విద్యా కులం శీలేన ధార్యతే ।


MSS@2389@1అభ్యాసాద్ధార్యతే
MSS@2389@2గుణేన జ్ఞాయతే త్వార్యః కోపో నేత్రేణ గమ్యతే ॥ ౨౩౮౯॥

MSS@2390@1అభ్యాసాద్ధార్యతే విద్యా కులం శీలేన ధార్యతే ।


MSS@2390@2గుణైర్మిత్రాణి ధార్యన్తే అక్ష్ణా క్రోధశ్చ ధార్యతే ॥ ౨౩౯౦॥

MSS@2391@1అభ్యాసానుసరీ విద్యా బుద్ధిః కర్మానుసారిణీ ।


MSS@2391@2ఉద్యోగానుసరీ లక్ష్మీః ఫలం భాగ్యానుసారి చ ॥ ౨౩౯౧॥

MSS@2392@1అభ్యాసేన స్థిరం చిత్తమ్ అభ్యాసేనానిలచ్యుతిః ।


MSS@2392@2అభ్యాసేన పరానన్దో హ్యభ్యాసేనాత్మదర్శనమ్ ॥ ౨౩౯౨॥

MSS@2393@1అభ్యాసేనాన్యసంచారో హ్యభ్యాసేనాన్యరూపతా ।

228 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2393@2అభ్యాసేన సముత్క్రాన్తిరభ్యాసేనాణిమాదయః ॥ ౨౩౯౩॥


MSS@2394@1అభ్యాసో రతిహేతోర్భవతి నరాణాం న వస్తుసద్గుణతః ।
MSS@2394@2సత్యపి మాంసోపచయే రాగాయ కుచౌ స్ఫిజౌ న పునః ॥ ౨౩౯౪॥

MSS@2395@1అభ్యాసోహి కర్మణాం కౌశలమావహతి ।


MSS@2395@2న హి సకృన్నిపాతమాత్రేణోద- బిన్దురపి గ్రావణి నిమ్నతామాదధాతి ॥
౨౩౯౫॥
MSS@2396@1అభ్యుక్షితోఽసి సలిలైర్న బలాహకానాం చాషాగ్రపక్షసదృశం
భృశమన్తరాలే ।
MSS@2396@2మిథ్యైతదాననమిదం భవతస్తథా హి హేమన్తపద్మమివ నిష్ప్రభతాముపైతి
॥ ౨౩౯౬॥
MSS@2397@1అభ్యుత్థానముపాగతే గృహపతౌ తద్భాషణే నమ్రతా
తత్పాదార్పితదృష్టిరాసనవిధిస్తస్యోపచర్యా స్వయమ్ ।
MSS@2397@2సుప్తే తత్ర శయీత తత్ప్రథమతో జహ్యాచ్చ శయ్యామితి ప్రాచ్యైః పుత్రి
నివేదితః కులవధూసిద్ధాన్తధర్మాగమః ॥ ౨౩౯౭॥
MSS@2398@1అభ్యుద్ధృతా వసుమతీ దలితం రిపూరః క్రీడీకృతా బలవతా బలిరాజలక్ష్మీః

MSS@2398@2ఏకత్ర జన్మని కృతం తదనేన యూనా జన్మత్రయే యదకరోత్ పురుషః
పురాణః
॥ ౨౩౯౮॥
MSS@2399@1అభ్యుద్యత్కవలగ్రహప్రణయినస్తే శల్లకీపల్లవాస్తచ్చాస్ఫాలసహం సరః
క్షితిధృతామిత్యస్తి కో నిహ్నుతే ।
MSS@2399@2దన్తస్తమ్భనిషణ్ణనిఃసహకరః శ్వాసైరతిప్రాంశుభిర్యేనాయం విరహీ తు
వారణపతిః స్వామిన్ స విన్ధ్యో భవాన్ ॥ ౨౩౯౯॥
MSS@2400@1అభ్యున్నతస్తనయుగా తరలాయతాక్షీ ద్వారి స్థితా తదుపయానమహోత్సవాయ

MSS@2400@2సా పూర్ణకుమ్భనవనీరజతోరణస్రక్ సంభారమఙ్గలమయత్నకృతం విధత్తే
॥ ౨౪౦౦॥
MSS@2401@1అభ్యున్నతాఙ్గుష్ఠనఖప్రభాభిర్నిక్షేపణాద్రాగమివోద్గిరన్తౌ ।

msubhsall.pdf 229
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2401@2ఆజహ్రతుస్తచ్చరణౌ పృథివ్యాం స్థలారవిన్దశ్రియమవ్యవస్థామ్ ॥


౨౪౦౧॥
MSS@2402@1అభ్యున్నతానామణురప్యుదారం పశ్చాత్ ప్రకోపం జనయేదరీణామ్ ।
MSS@2402@2తం చాప్రమత్తః ప్రసమీక్ష్య యాయాన్- న నాశయేద్ దృష్టమదృష్టహేతోః
॥ ౨౪౦౨॥
MSS@2403@1అభ్యున్నతా పురస్తాద్ అవగాఢా జఘనగౌరవాత్ పశ్చాత్ ।
MSS@2403@2ద్వారేఽస్య పాణ్డుసికతే పదపఙ్క్తిర్దృశ్యతేఽభినవా ॥ ౨౪౦౩॥

MSS@2404@1అభ్యున్నతేఽపి జలదే జగదేకసార- సాధారణప్రణయహారిణి హా యదేతే



MSS@2404@2ఉల్లాసలాస్యలలితం తరవో న యాన్తి హే దావపావక స తావక ఏవ దోషః
॥ ౨౪౦౪॥
MSS@2405@1అభ్యున్నతేవాఙ్ఘ్రినఖాఙ్కురాణాం ద్యుతిర్విరేజే హరిణీ దృశోఽస్యాః ।
MSS@2405@2పుఙ్ఖావలీ పఞ్చశరా యుధానాం లావణ్యదర్పద్విగుణీకృతేవ ॥
౨౪౦౫॥
MSS@2406@1అభ్యున్నతోఽసి సలిలైః పరిపూరితోఽసి త్వామర్థయన్తి విహగాస్తృషితాస్తథైతే

MSS@2406@2కాలః పయోధర పరోపకృతేస్తవాయం చణ్డానిలవ్యతికరే క్వ భవాన్ క్వ తే
వా ॥ ౨౪౦౬॥
సద్భిర్గతాగతైరహరహః ప్రఖిన్దానాః ।
MSS@2407@1అభ్యుపయుక్తాః
MSS@2407@2కృపణజనసంనికర్షం ప్రాప్యార్థాః ప్రస్వపన్తీవ ॥ ౨౪౦౭॥

MSS@2408@1అభ్యుల్లసన్తి వినివారితచన్దనానామ్ ఏణీదృశాం వపుషి కుఙ్కుమపత్రలేఖాః



MSS@2408@2అభ్యాగతాః కరసరోజపదారవిన్ద - సంరక్షణాయ కిరణా ఇవ తిగ్మభానోః
॥ ౨౪౦౮॥
సఘృతాదన్నాద్ అచ్ఛిద్రాచ్చైవ వాససః ।
MSS@2409@1అభ్యుష్ణాత్
MSS@2409@2అపరప్రేష్యభావాచ్చ భూయ ఇచ్ఛన్ పతత్యధః ॥ ౨౪౦౯॥

MSS@2410@1అభ్యేత్య యాచితోఽపి త్యక్త్వా లజ్జాం మయా విగతలజ్జః ।


MSS@2410@2చిచ్ఛేదైష మమాశాం సహసా ప్రతిషేధశస్త్రేణ ॥ ౨౪౧౦॥

MSS@2411@1అభ్రచ్ఛాయా ఖలప్రీతిః సముద్రాన్తే చ మేదినీ ।

230 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2411@2అల్పేనైవ వినశ్యన్తి యౌవనాని ధనాని చ ॥ ౨౪౧౧॥


MSS@2412@1అభ్రచ్ఛాయా ఖలప్రీతిర్నవసస్యాని యోషితః ।
MSS@2412@2కించిత్కాలోపభోగ్యాని యౌవనాని ధనాని చ ॥ ౨౪౧౨॥

MSS@2413@1అభ్రచ్ఛాయాఖలప్రీతిర్వేశ్యారాగో విభూతయః ।
MSS@2413@2మహీభుజాం ప్రసాదశ్చ పఞ్చైతే చఞ్చలాః స్మృతాః ॥ ౨౪౧౩॥

MSS@2414@1అభ్రచ్ఛాయా తృణాదగ్నిః ఖలప్రీతిః స్థలే జలమ్ ।


MSS@2414@2వేశ్యారాగః కుమిత్రం చ షడేతే బుద్బుదోపమాః ॥ ౨౪౧౪॥

MSS@2415@1అభ్రచ్ఛాయా తృణాదగ్నిః పరాధీనం చ యత్ సుఖమ్ ।


MSS@2415@2అజ్ఞానేషు చ వైరాగ్యం క్షిప్రమేతద్ వినశ్యతి ॥ ౨౪౧౫॥

MSS@2416@1అభ్రధ్వానైర్ముఖరితదిశః శ్రేణయస్తోయదానాం ధారాసారైర్ధరణివలయం


సర్వతః ప్లావయన్తి ।
MSS@2416@2తేన స్నేహం వహతి విపులం మత్సఖీయుక్తమేతత్ త్వమ్ నిఃస్నేహో
యదసి తదిదం
నాథ మే విస్మయాయ ॥ ౨౪౧౬॥
MSS@2417@1అభ్రపుష్పమపి దిత్సతి శీతం సార్థినా విముఖతా యదభాజి ।
MSS@2417@2స్తోకకస్య ఖలు చఞ్చుపుటేన మ్లానిరుల్లసతి తద్ఘనసంఘే ॥ ౨౪౧౭॥

MSS@2418@1అభ్రవృన్దం విశాఖాన్తం ప్రసూత్యన్తం చ యౌవనమ్ ।


MSS@2418@2రాజ్యాన్తం నరకం తద్వద్ యాచనాన్తం హి గౌరవమ్ ॥ ౨౪౧౮॥

MSS@2419@1అభ్రూవిలాసమస్పృష్టమదరాగం మృగేక్షణమ్ ।
MSS@2419@2ఇదం తు నయనద్వన్ద్వం తవ తద్గుణభూషితమ్ ॥ ౨౪౧౯॥

MSS@2420@1అమజ్జదాకణ్ఠమసౌ సుధాసు ప్రియం ప్రియాయా వచనం నిపీయ ।


MSS@2420@2ద్విషన్ముఖేఽపి స్వదతే స్తుతిర్యా తన్మిష్టతా నేష్టముఖే త్వమేయా ॥
౨౪౨౦॥
MSS@2421@1అమదయన్మధుగన్ధసనాథయా కిసలయాధరసంగతయా మనః ।
MSS@2421@2కుసుమసంభృతయా నవమల్లికా స్మితరుచా తరుచారువిలాసినీ ॥
౨౪౨౧॥
MSS@2422@1అమనస్కం గతే చిత్తే జాయతే కర్మణాం క్షయః ।
MSS@2422@2యథా చిత్రపటే దగ్ధే దహ్యతే చిత్రసంచయః ॥ ౨౪౨౨॥

msubhsall.pdf 231
మహాసుభాషితసంగ్రహ

నాస్తి నాస్తి మూలమనౌషధమ్ ।


MSS@2423@1అమన్త్రమక్షరం
MSS@2423@2అయోగ్యః పురుషో నాస్తి యోజకస్తత్ర దుర్లభః ॥ ౨౪౨౩॥

MSS@2424@1అమన్త్రమక్షరం నాస్తి నాస్తి మూలమనౌషధమ్ ।


MSS@2424@2నిర్ధనా పృథివీ నాస్తి హ్యామ్నాయాః ఖలు దుర్లభాః ॥ ౨౪౨౪॥

MSS@2425@1అమన్దతరవార్యగ్రధారాహతమహీభృతః ।
MSS@2425@2చిత్రచాపధరా వీరా విద్యోతన్తే ఘనా ఇవ ॥ ౨౪౨౫॥
MSS@2426@1అమన్దమణినూపురక్వణనచారుచారీక్రమం
ఝణజ్ఝణితమేఖలాస్ఖలితతారహారచ్ఛటమ్ ।
MSS@2426@2ఇదం తరలకఙ్కణావలివిశేషవాచాలితం మనో హరతి సుభ్రువః కిమపి
కన్దుకక్రీడితమ్ ॥ ౨౪౨౬॥
MSS@2427@1అమన్దమత్తమాతఙ్గ ఆసారాభ్యుదయాన్వితః ।
MSS@2427@2ఇత్యాదిలక్షణోపేతః స్కన్ధావారః ప్రశస్యతే ॥ ౨౪౨౭॥

MSS@2428@1అమన్దానన్దనిష్యన్దమ్అపాస్తాన్యక్రియాక్రమమ్ ।
MSS@2428@2జగజ్జన్మోత్సవే తస్యాః పీతామృతమివాభవత్ ॥ ౨౪౨౮॥

MSS@2429@1అమన్దానన్దానాం గలదలఘుసంతాపవిపదాం పదామ్భోజద్వన్ద్వం శిరసి


దధతామిన్దుశిరసః ।
MSS@2429@2కదా నః కాలిన్దీసలిలశబలైరమ్బరసరిత్ తరఙ్గైరఙ్గారీభవతి
భవబన్ధేన్ధనచయః ॥ ౨౪౨౯॥
MSS@2430@1అమన్యతాసౌ కుసుమేషు గర్భగం పరాగమన్ధంకరణం వియోగినామ్ ।
MSS@2430@2స్మరేణ ముక్తేషు పురా పురారయే తదఙ్గభస్మేవ శరేషు సంగతమ్ ॥
౨౪౩౦॥
MSS@2431@1అమరతరుకుసుమసౌరభ- సేవనసమ్పూర్ణసకలకామస్య ।
MSS@2431@2పుష్పాన్తరసేవేయం భ్రమరస్య విడమ్బనా మహతీ ॥ ౨౪౩౧॥
MSS@2432@1అమరయువతిగీతోద్గ్రీవసారఙ్గశ‍ృఙ్గో -
ల్లిఖితశశిసుధామ్భఃశాద్వలారామరమ్యామ్ ।
MSS@2432@2సురపతిగజగణ్డస్రంసిదానామ్బుధారా ప్రసవసురభిమాశాం వాసవీయాం
నమామి
॥ ౨౪౩౨॥

232 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

లహరీ కాచన చాతురీ కలానామ్ ।


MSS@2433@1అమరీముఖసీధుమాధురీణాం
MSS@2433@2తరలీకురుతే మనో మదీయం మురలీనాదపరంపరా మురారేః ॥
౨౪౩౩॥
MSS@2434@1అమరుకకవిత్వడమరుక- నాదేన వినుహ్నుతా న సంచరతి ।
MSS@2434@2శ‍ృఙ్గారభణితిరన్యా ధన్యానాం శ్రవణవివరేషు ॥ ౨౪౩౪॥

MSS@2435@1అమరైరమృతం న పీతమబ్ధేర్న చ హాలాహలముల్బణం హరేణ ।


MSS@2435@2విధినా నిహితం ఖలస్య వాచి ద్వయమేతద్ బహిరేకమన్తరన్యత్ ॥
౨౪౩౫॥
MSS@2436@1అమరైర్గతం మధుకరైశ్చలితం ప్రవరైః ప్రయాతమపి పద్మదృశామ్ ।
MSS@2436@2విభవే గతే సకలమేవ గతం ధ్రువమేకమఞ్చతి యశః సరసః ॥ ౨౪౩౬॥

సన్తు మర్త్యా వా చేతనాః సన్త్వచేతనాః ।


MSS@2437@1అమర్త్యాః
MSS@2437@2దానమేవ పురస్కృత్య స్తూయన్తే భువనైస్త్రిభిః ॥ ౨౪౩౭॥

కృత్యమివ క్షమాశ్రయం మదోద్ధతేనేవ హితం ప్రియం వచః ।


MSS@2438@1అమర్షిణా
MSS@2438@2బలీయసా తద్విధినేవ పౌరుషం బలం నిరస్తం న రరాజ జిష్ణునా ॥
౨౪౩౮॥
MSS@2439@1అమర్షోపగృహీతానాం మన్యుసంతప్తచేతసామ్ ।
MSS@2439@2పరస్పరాపకారేణ పుంసాం భవతి విగ్రహః ॥ ౨౪౩౯॥

MSS@2440@1అమలమృణాలకాణ్డకమనీయకపోలరుచేస్తరలసలీలనీలనలినప్రతిఫుల్లదృశః

MSS@2440@2వికసదశోకశోణకరకాన్తిభృతః సుతనోర్మదలులితాని హన్త లలితాని
హరన్తి మనః ॥ ౨౪౪౦॥
MSS@2441@1అమలాత్మసు ప్రతిఫలన్నభితస్తరుణీకపోలఫలకేషు ముహుః ।
MSS@2441@2విససార సాన్ద్రతరమిన్దురుచామ్ అధికావభాసితదిశాం నికరః ॥
౨౪౪౧॥
MSS@2442@1అమలీమసమచ్ఛిద్రమ్ అక్రౌర్యమతిసున్దరమ్ ।
MSS@2442@2అదేయమప్రతిగ్రాహ్యమ్ అహో జ్ఞానం మహాధనమ్ ॥ ౨౪౪౨॥

MSS@2443@1అమాత్యః శూర ఏవ స్యాద్ యుద్ధసమ్పన్న ఏవ చ ।


MSS@2443@2తస్మాదపి భయం రాజ్ఞః పశ్య రాజ్యస్య యోజనమ్ ॥ ౨౪౪౩॥

msubhsall.pdf 233
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2444@1అమాత్యరాష్ట్రదుర్గాణికోశో దణ్డశ్చ పఞ్చమః ।


MSS@2444@2ఏతాః ప్రకృతయస్తజ్జ్ఞైర్విజిగీషోరుదాహృతాః ॥ ౨౪౪౪॥

MSS@2445@1అమాత్యాద్యాః ప్రకృతయో మిత్రాన్తా రాజ్యముచ్యతే ।


MSS@2445@2అశేషరాజ్యవ్యసనాత్ పార్థివవ్యసనం గురు ॥ ౨౪౪౫॥

MSS@2446@1అమాత్యేదణ్డ ఆయత్తో దణ్డే వైనయికీ క్రియా ।


MSS@2446@2నృపతౌ కోషరాష్ట్రే తు దూతే సంధివిపర్యయౌ ॥ ౨౪౪౬॥

MSS@2447@1అమాత్యైః కామవృత్తో హి రాజా కాపథమాశ్రితః ।


MSS@2447@2నిగ్రాహ్యః సర్వథా సద్భిర్న నిగ్రాహ్యో నిగృహ్యసే ॥ ౨౪౪౭॥

MSS@2448@1అమాత్యో యువరాజశ్చ భుజావేతౌ మహీపతేః ।


MSS@2448@2మన్త్రీ నేత్రం హి తద్భిన్న ఏతస్మిన్నపి తద్వధః ॥ ౨౪౪౮॥

MSS@2449@1అమాత్సర్యం బుధాః ప్రాహుర్దానం ధర్మే చ సంయమమ్ ।


MSS@2449@2అవస్థితేన నిత్యం చ సత్యేనామత్సరీ భవేత్ ॥ ౨౪౪౯॥

MSS@2450@1అమానితం హి యుధ్యేత కృతమానార్థసంగ్రహమ్ ।


MSS@2450@2న విమానిమత్యర్థం ప్రదీప్తక్రోధపావకమ్ ॥ ౨౪౫౦॥

MSS@2451@1అమానుషం సత్త్వమన్తర్యోగినం ప్రవిశేద్యది ।


MSS@2451@2వాయ్వగ్నిధారణా చైనం దేహసంస్థం వినిర్దహేత్ ॥ ౨౪౫౧॥

MSS@2452@1అమానేనాపి భవతా దానమానాదిభిర్గుణైః ।


MSS@2452@2ఆశ్రితః సర్వ ఏవాయం సమానః క్రియతే జనః ॥ ౨౪౫౨॥

MSS@2453@1అమాయయైవ వర్తేత న కథంచన మాయయా ।


MSS@2453@2బుధ్యేతారిప్రయుక్తాం చ మాయాం నిత్యం సుసంవృతః ॥ ౨౪౫౩॥

MSS@2454@1అమావాస్యామష్టమీం చ పౌర్ణమాసీం చతుర్దశీమ్ ।


MSS@2454@2బ్రహ్మచారీ భవేన్నిత్యమ్ అప్యృతౌ స్నాతకో ద్విజః ॥ ౨౪౫౪॥

MSS@2455@1అమితం మధు తత్కథా మమ శ్రవణప్రాఘుణకీకృతా జనైః ।


MSS@2455@2మదనానలబోధనే భవేత్ ఖగ ధాయ్యా ధిగధైర్యధారిణః ॥ ౨౪౫౫॥

MSS@2456@1అమితః సమితః ప్రాప్తైరుత్కర్షైర్హర్షద ప్రభో ।


MSS@2456@2అహితః సహితః సాధుయశోభిరసతామసి ॥ ౨౪౫౬॥

MSS@2457@1అమితగుణోఽపి పదార్థో దోషేణైకేన నిన్దితో భవతి ।

234 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2457@2నిఖిలరసాయనమహితో గన్ధేనోగ్రేణ లశున ఇవ ॥ ౨౪౫౭॥


MSS@2458@1అమితద్యుతిరాకరాత్ ప్రసూతిః పరిశుద్ధా చ మహామణేర్విశేషః ।
MSS@2458@2మకుటే చరణాఙ్గులీయకే వా వినివేశః పునరస్య శిల్పితన్త్రమ్ ॥ ౨౪౫౮॥

MSS@2459@1అమిత్రంకురుతే మిత్రం మిత్రం ద్వేష్టి హినస్తి చ ।


MSS@2459@2కర్మ చారభతే దుష్టం తమాహుర్మూఢచేతసమ్ ॥ ౨౪౫౯॥

MSS@2460@1అమిత్రంకురుతే మిత్రం మిత్రం ద్వేష్టి హినస్తి చ ।


MSS@2460@2శుభం వేత్త్యశుభం పాపం భద్రం దైవహతో నరః ॥ ౨౪౬౦॥

MSS@2461@1అమిత్రం కురుతే మిత్రం మిత్రం ద్వేష్టి హినస్తి వః ।


MSS@2461@2మిత్రాణి తస్య నశ్యన్తి అమిత్రం నష్టమేవ చ ॥ ౨౪౬౧॥

MSS@2462@1అమిత్రం నైవ ముఞ్చేత బ్రువన్తం కరుణాన్యపి ।


MSS@2462@2దుఃఖం తత్ర న కుర్వీత హన్యాత్ పూర్వాపకారిణమ్ ॥ ౨౪౬౨॥

MSS@2463@1అమిత్రమపి చేద్దీనం శరణైషిణమాగతమ్ ।


MSS@2463@2వ్యసనే యోఽనుగృహ్ణాతి స వై పురుషసత్తమః ॥ ౨౪౬౩॥

హ్యేతా గతశ్రద్ధాః సుదారుణః ।


MSS@2464@1అమిత్రప్రమితా
MSS@2464@2మూలప్రవాదేన విషం ప్రయచ్ఛన్తి జిఘాంసవః ॥ ౨౪౬౪॥

MSS@2465@1అమిత్రవ్యసనాన్మిత్రమ్ ఉత్థితం యద్విరజ్యతి ।


MSS@2465@2అరివ్యసనసిద్ధ్యా తచ్ఛత్రుణైవ ప్రసిధ్యతి ॥ ౨౪౬౫॥

MSS@2466@1అమిత్రాణాం వధే యుక్తో మిత్రాణాం సంగ్రహే రతః ।


MSS@2466@2త్రివర్గఫలభోక్తా తు రాజా ధర్మేణ యుజ్యతే ॥ ౨౪౬౬॥

MSS@2467@1అమిత్రాదున్నతిం ప్రాప్య నోన్నతోఽస్మీతి విశ్వసేత్ ।


MSS@2467@2తస్మాత్ ప్రాప్యోన్నతిం నశ్యేత్ ప్రావార ఇవ కీటకః ॥ ౨౪౬౭॥

MSS@2468@1అమిత్రానపికుర్వీత మిత్రాన్యుపచయావహాన్ ।
MSS@2468@2అహితే వర్తమానాని మిత్రాణ్యపి పరిత్యజేత్ ॥ ౨౪౬౮॥

MSS@2469@1అమిత్రేవిశ్వాసః శ్వపచకరకే సౌమికరసః కపాలే గఙ్గామ్భః


ఖలపరిషదఙ్కే సుజనతా ।
MSS@2469@2పరిక్షీణాచారే శ్రుతమనుపనీతే చ నిగమః స్వతఃసిద్ధాం శుద్ధిం త్యజతి
విపరీతం చ ఫలతి ॥ ౨౪౬౯॥

msubhsall.pdf 235
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2470@1అమిత్రోన విమోక్తవ్యః కృపణం బహ్వపి బ్రువన్ ।


MSS@2470@2కృపా తస్మిన్ న కర్తవ్యా హన్యాదేవాపకారిణమ్ ॥ ౨౪౭౦॥

MSS@2471@1అమిత్రోమిత్రతాం యాతి మిత్రం చాపి ప్రదుష్యతి ।


MSS@2471@2సామర్థ్యయోగాత్ కార్యాణాం తద్గత్యా హి సదా గతిః ॥ ౨౪౭౧॥

MSS@2472@1అమీ కారాగారే నివిడనలినీనాలనిగడైర్నిబధ్యన్తాం హంసాః


ప్రథమవిసకన్దాఙ్కురభిదః ।
MSS@2472@2నవే వాసన్తీనాముదయిని వనే గర్భకలికా- చ్ఛిదో నిర్ధార్యన్తాం
పరభృతయువానో మదకలాః ॥ ౨౪౭౨॥
MSS@2473@1అమీ తటసమీపనిర్ఝరతరఙ్గరిఙ్గత్పయో-
జడీకృతపటీరభూరుహకుటీరసంచారిణః ।
MSS@2473@2మనో విధురయన్తి మే మలయమేఖలామేదురాః దురాసదవనప్రియప్రియతమారుతా
మారుతాః ॥ ౨౪౭౩॥
MSS@2474@1అమీ తిలాః తైలిక నూనమేతాం స్నేహాదవస్థాం భవతోపనీతాః ।
MSS@2474@2ద్వేషోఽభవిష్యద్యదమీషు నూనం తదా న జానే కిమివాకరిష్యః ॥
౨౪౭౪॥
MSS@2475@1అమీ పానకరమ్భాభాః సప్తాపి జలరాశయః ।
MSS@2475@2త్వద్యశోరాజ హంసస్య పఞ్జరం భువనత్రయమ్ ॥ ౨౪౭౫॥

MSS@2476@1అమీ పురస్థాః సకలాః సునిద్రితా న నూపురం ముఞ్చ సుఖేన యాస్యసి



MSS@2476@2వ్రజత్యపి శ్రీపతిరఙ్ఘ్రిమాశ్రితం హరే తవాఖ్యాతిరియం భవిష్యతి ॥
౨౪౭౬॥
MSS@2477@1అమీ పృథుస్తమ్బభృతః పిశఙ్గతాం గతా విపాకేన ఫలస్య శాలయః ।
MSS@2477@2వికాసి వప్రామ్భసి గన్ధసూచితం నమన్తి నిఘ్రాతుమివాస్యతోత్పలమ్ ॥
౨౪౭౭॥
MSS@2478@1అమీభిః సంసిక్తేస్తవ కిము ఫలం వారిదఘటే యదేతేఽపేక్షన్తే
సలిలమవటేభ్యోఽపి తరవః ।
MSS@2478@2అయం యుక్తో వ్యక్తం నను సుఖయితుం చాతకశిశుర్యదేష గ్రీష్మేఽపి
స్పృహయతి న పాథస్త్వదపరాన్ ॥ ౨౪౭౮॥
MSS@2479@1అమీభిరాకణ్ఠమభోజి తద్గృహే తుషారధారామృదితేవ శకరా ।

236 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2479@2హయద్విషద్వష్కయణీపయః సుతం సుధాహ్రదాత్ పఙ్కమివోద్ధృతం


దధి
॥ ౨౪౭౯॥
MSS@2480@1అమీ వ్యర్థారమ్భా దురధిగమభూభృత్పరిసరే విషక్తా లక్ష్యన్తే వయమివ
హతాశా జలధరాః ।
MSS@2480@2మమేవాన్తశ్చేష్టావిఫలవిపులాకారవిభవాః స్వభూమౌ యాన్తీమాః
పరిణతిమసంఖ్యాశ్చ సరితః ॥ ౨౪౮౦॥
MSS@2481@1అమీ శిరీషప్రసవావతంసాః ప్రభ్రంశినో వారివిహారిణీనామ్ ।
MSS@2481@2పారిప్లవాః స్రోతసి నిమ్నగాయాః శైవాలలోలాంశ్ఛలయన్తి మీనాన్ ॥
౨౪౮౧॥
MSS@2482@1అమీషాం జన్తూనాం కతిపయనిమేషస్థితిజుషాం వియోగే ధీరాణాం క ఇహ
పరితాపస్య విషయః ।
MSS@2482@2క్షణాదుత్పద్యన్తే విలయమపి యాన్తి క్షణమమీ న కేఽపి స్థాతారః
సురగిరిపయోధిప్రభృతయః ॥ ౨౪౮౨॥
MSS@2483@1అమీషాం ప్రాణానాం తులితబిసినీపత్రపయసాం కృతే కిం
నాస్మాభిర్విగలితవివేకైర్వ్యవసితమ్ ।
MSS@2483@2యదాఢ్యానామగ్రే ద్రవిణమదనిఃసంజ్ఞమనసాం కృతం
వీతవ్రీడైర్నిజగుణకథాపాతకమపి ॥ ౨౪౮౩॥
MSS@2484@1అమీషాం మఞ్జుశ్రీరుచిరవదనశ్రీకృతరుచాం శ్రుతం నో నామాపి క్వ ను
ఖలు హిమాంశుప్రకృతయః ।
MSS@2484@2మమాభ్యర్ణే ధార్ష్ట్యాచ్చరతి పునరిన్దీవరమితి క్రుధేవేదం ప్రాన్తారుణమవతు
వో లోచనయుగమ్ ॥ ౨౪౮౪॥
MSS@2485@1అమీషాం మణ్డలాభోగః స్తనానామేవ శోభతే ।
MSS@2485@2యేషాముపేత్య సోత్కమ్పా రాజానోఽపి కరప్రదాః ॥ ౨౪౮౫॥

MSS@2486@1అమీషాం మోహాద్వా ధరణిధరచూడాఞ్చలభువామ్ అభాగ్యాద్వా


కైశ్చిన్మరకతమణిశ్చేన్న గణితః ।
MSS@2486@2తథాసౌ రథ్యాయామపి నిపతితః కిం న కురుతే సమున్మీలన్నీలద్యుతిలహరిలిప్తా
ఇవ దిశః ॥ ౨౪౮౬॥

msubhsall.pdf 237
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2487@1అమీషామామోదప్రణయసుభగం సంగతమభూత్ ప్రసూనైరున్నిద్రైః సహ


బహుభిరేవ
ప్రతివనమ్ ।
MSS@2487@2ఉదన్యా న క్వాపి వ్యరమదరవిన్దే పరమమీ పిబన్తి స్వచ్ఛన్దం
రసముదరపూరం
మధులిహః ॥ ౨౪౮౭॥
MSS@2488@1అమీషామారూఢప్రసవవివరాణాం మధులిహాం ధ్వనిః పాన్థస్త్రీణాం ప్రసరతి
వియోగజ్వర ఇవ ।
MSS@2488@2ద్రుమాలీనాం యూనోర్మన ఇవ సరాగం కిసలయం పరాగః పుష్పాణాం
పతతి
మదనస్యేవ విశిఖః ॥ ౨౪౮౮॥
MSS@2489@1అమీషాముష్ణాంశోః కిరణనికరాణాం పరిచయాత్ సరస్తీక్ష్ణం మాభూస్తవ
కిల
నిసర్గః శిశిరిమా ।
MSS@2489@2దురాత్మానో హ్యేతే కతిపయపయోబిన్దురసికాన్ నిరస్యన్తః పాన్థాంస్త్వయి
కిమపి
శోషం విదధతి ॥ ౨౪౮౯॥
MSS@2490@1అమీ సముద్ధూతసరోజరేణునా హృతా హృతాసారకణేన వాయునా ।
MSS@2490@2ఉపాగమే దుశ్చరితా ఇవాపదాం గతిం న నిశ్చేతుమలం శిలీముఖాః ॥
౨౪౯౦॥
MSS@2491@1అమీ హి వస్త్రాన్తనిరుద్ధవక్త్రాః ప్రయాన్తి మే దూరతరం వయస్యాః ।
MSS@2491@2పరోఽపి బన్ధుః సుఖసంస్థితస్య మిత్రం న కశ్చిద్ విషమస్థితస్య
॥ ౨౪౯౧॥
MSS@2492@1అమీ హి వృక్షాః ఫలపుష్పశోభితాః కఠోరనిష్పన్దలతోపవేష్టితాః ।
MSS@2492@2నృపాజ్ఞయా రక్షిజనేన పాలితా నరాః సదారా ఇవ యాన్తి నిర్వృతిమ్ ॥
౨౪౯౨॥
MSS@2493@1అమీ హేలోన్మేషవ్యసనిషు పలాశేషు పరితః పిబన్తి స్వచ్ఛన్దం మధు
మధులిహో మాద్యతి జనః ।
MSS@2493@2అయం చ ప్రత్యగ్రం దశతి సహకారం పరభృతో యదీదం
మర్మాన్తర్విదలతి

238 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

క ఏష వ్యతికరః ॥ ౨౪౯౩॥
MSS@2494@1అముం కాలక్షేపం త్యజ జలద గమ్భీరమధురైః కిమేభిర్నిర్ఘోషైః సృజ
ఝటితి ఝాత్కారి సలిలమ్ ।
MSS@2494@2అయే పశ్యావస్థామకరుణసమీరవ్యతికర-
స్ఫురద్దావజ్వాలావలిజటిలమూర్తేర్విటపినః ॥ ౨౪౯౪॥
MSS@2495@1అముం పురః పశ్యసి దేవదారుం పుత్రీకృతోఽసౌ వృషభధ్వజేన ।
MSS@2495@2యో హేమకుమ్భస్తననిఃసృతానాం స్కన్దస్య మాతుః పయసాం రసజ్ఞః ॥
౨౪౯౫॥
MSS@2496@1అముం సహాసప్రహితేక్షణాని వ్యాజార్ధసందర్శితమేఖలాని ।
MSS@2496@2నాలం వికర్తుం జనితేన్ద్రశఙ్కం సురాఙ్గనావిభ్రమచేష్టితాని ॥ ౨౪౯౬॥

MSS@2497@1అముక్తాం భూషయన్తు స్వాం తనుం సంసారసిన్ధుగైః ।


MSS@2497@2మణికర్ణీ తామ్రపర్ణీ ముక్తిముక్తాఫలైర్జనాః ॥ ౨౪౯౭॥

MSS@2498@1అముద్రకుముదత్విషః స్ఫురితఫేనలక్ష్మీస్పృశో మరాలకులవిభ్రమాః


శఫరఫాలలీలాభృతః ।
MSS@2498@2జయన్తి గిరిజాపతేస్తరలమౌలిమన్దాకినీ-
తరఙ్గచయచుమ్బినస్తుహినదీధితేరంశవః ॥ ౨౪౯౮॥
MSS@2499@1అముద్రోఽపి వరం కూపః సముద్రేణాపి తేన కిమ్ ।
MSS@2499@2సుస్వాదు సలిలం యత్ర పీయతే పథికైః పథి ॥ ౨౪౯౯॥

MSS@2500@1అమునా మరుకూపేన కే కే నామ న వఞ్చితాః ।


MSS@2500@2రుదత్పథికనేత్రామ్బుపిచ్ఛిలప్రాన్తభూమినా ॥ ౨౫౦౦॥

MSS@2501@1అమునా యమునాజలకేలికృతా సహసా తరసా పరిరభ్య భృతా ।


MSS@2501@2హరిణా హరిణీ మృగనేత్రవతీ నవయౌవనయౌవనభారవతీ ॥ ౨౫౦౧॥

MSS@2502@1అమునైవ కషాయితస్తనీ సుభగేన ప్రియగాత్రభస్మనా ।


MSS@2502@2నవపల్లవసంస్తరే యథా రచయిష్యామి తనుం విభావసౌ ॥ ౨౫౦౨॥

MSS@2503@1అమునైవ పథాగతాగతం కృతవానద్య మనోహరో హరిః ।


MSS@2503@2సఖి దుర్జనభీతయా మయా హతయా హన్త చిరం న వీక్షితః ॥ ౨౫౦౩॥

MSS@2504@1అముష్మిన్నారామే తరుభిరభిరామే విటపినః స్ఫుటం నృత్యద్భృఙ్గీ


వివిధనవసంగీతకలనాత్ ।

msubhsall.pdf 239
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2504@2పరానన్దైః పూర్ణాః క ఇవ తవ వర్ణావలిపద- క్రమశ్రోతా వేత్తా ద్విజవర


శుక శ్రామ్యసి కుతః ॥ ౨౫౦౪॥
MSS@2505@1అముష్మిన్నుద్యానద్రుమకుహరనీరన్ధ్రభరితే తమఃఖణ్డే
పిణ్డీకృతబహలకాలాయసఘనే ।
MSS@2505@2యతామద్యాస్మాకం కథమపి పురోన్యస్తచరణం నిమేషేఽప్యున్మేషే నహి
నహి
విశేషో నయనయోః ॥ ౨౫౦౫॥
MSS@2506@1అముష్మిన్నుద్యానే విహగఖల ఏష ప్రతికలం విలోలః కాకోలః క్వణతి
ఖలు
యావత్ కటుతరమ్ ।
MSS@2506@2సఖే తావత్ కీర ద్రఢయ హృది వాచం చ సకలాం న మౌనేన న్యూనో
భవతి గుణభాజాం గుణగణః ॥ ౨౫౦౬॥
MSS@2507@1అముష్మిన్ పఞ్చేషోస్త్రిభువనజిగీషోః సహచరే ముఖం రాత్రేరత్రేస్తనుభువి
రహశ్చుమ్బతి సతి ।
MSS@2507@2జ్వలన్తీర్ష్యారోషోదయమయతయేవోషధిలతాః పతద్భృఙ్గీభఙ్గ్యా దధతి
కుముదిన్యః కలుషతామ్ ॥ ౨౫౦౭॥
MSS@2508@1అముష్మిన్ సంనద్ధే జలముచి సమభ్యస్య కతిచిత్ కకారాన్
పర్యన్తద్విగుణమతరేఫప్రసవినః ।
MSS@2508@2స మాద్యన్దాత్యూహశ్చలవిపులకణ్ఠః ప్రసరతి క్రమోదఞ్చత్తారః
క్రమవశనమన్మన్దమధురః ॥ ౨౫౦౮॥
MSS@2509@1అముష్మిన్ సంసారే పరికలితసారేతరతయా తదా విద్యోత్కర్షః
పరిణతిముపైతి
శ్రుతివిదామ్ ।
MSS@2509@2యదా మన్దాకిన్యా మధురవమరాలీకలకల- ప్రణాలీవాచాలే పరిసరతటే
యాన్తి
దివసాః ॥ ౨౫౦౯॥
MSS@2510@1అముష్మింల్లావాణ్యామృతసరసి నూనం మృగదృశః స్మరః శర్వప్లుష్టః
పృథుజఘనభాగే నిపతితః ।
MSS@2510@2యదఙ్గాఙ్గారాణాం ప్రథమపిశునా నాభికుహరే శిఖా ధూమస్యేయం
పరిణమతి

240 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

రోమావలివపుః ॥ ౨౫౧౦॥
MSS@2511@1అముష్మై చౌరాయ ప్రతినిహతమృత్యుప్రతిభియే ప్రభుః ప్రీతః
ప్రాదాదుపరితనపాదద్వయకృతే ।
MSS@2511@2సువర్ణానాం కోటీర్దశ దశనకోటిక్షతగిరీన్ గజేన్ద్రానప్యష్టౌ
మదముదితకూజన్మధులిహః ॥ ౨౫౧౧॥
MSS@2512@1అముష్య దోర్భ్యామరిదుర్గలుణ్ఠనే ధ్రువం గృహీతార్గలదీర్ఘపీనతా ।
MSS@2512@2ఉరఃశ్రియా తత్ర చ గోపురస్ఫురత్- కపాటదుర్ధర్షతిరఃప్రసారితా ॥
౨౫౧౨॥
MSS@2513@1అముష్య ధీరస్య జయాయ సాహసీ తదా ఖలు జ్యాం విశిఖైః సనాథయన్

MSS@2513@2నిమజ్జయామాస యశాంసి సంశయే స్మరస్త్రిలోకీవిజయార్జితాన్యపి ॥
౨౫౧౩॥
MSS@2514@1అముష్య ముషితా లక్ష్మీశ్చక్షుషేతి న నూతనమ్ ।
MSS@2514@2న వేద్మి కథయత్యస్యాః కర్ణే లగ్నం కిముత్పలమ్ ॥ ౨౫౧౪॥

MSS@2515@1అముష్య విద్యా రసనాగ్రనర్తకీ త్రయీవ నీతాఙ్గగుణేన విస్తరమ్ ।


MSS@2515@2అగాహతాష్టాదశతాం జిగీషయా నవద్వయద్వీపపృథగ్జయశ్రియామ్ ॥
౨౫౧౫॥
MSS@2516@1అముష్యాం సంక్రాన్తౌ తవ తరుణి తారుణ్యతరణే స్మరో దాతా
దేవస్త్రివలితటినీతీరనికటే ।
MSS@2516@2అమూ తే వక్షోజౌ సఖి సుఘటితౌ హాటకఘటౌ మహాదానం కస్మై వద
భవతు
సారఙ్గనయనే ॥ ౨౫౧౬॥
MSS@2517@1అముష్యా లావణ్యం మృదులమృదులానప్యవయవాన్ మనోలౌల్యం
ధాతుః కరకఠినతాం
మే విమృశతి ।
MSS@2517@2పదం చిత్తే ధత్తే మతిరితి పురా పఙ్కజభువా ధ్రువం కల్యాణీయం
కలితసుకృతైరేవ రచితా ॥ ౨౫౧౭॥
MSS@2518@1అముష్యోర్వీభర్త్తుః ప్రసృమరచమూసిన్ధురభవైరవైమి ప్రారబ్ధే
వమథుభిరవశ్యాయసమయే ।

msubhsall.pdf 241
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2518@2న కమ్పన్తామన్తః ప్రతినృపభటా మ్లాయతు న తద్ వధూవక్త్రామ్భోజం


భవతు
న స తేషాం కుదివసః ॥ ౨౫౧౮॥
MSS@2519@1అమూని గచ్ఛన్తి యుగాని న క్షణః కియత్ సహిష్యే న హి మృత్యురస్తి
మే ।
MSS@2519@2స మాం న కాన్తః స్ఫుటమన్తరుజ్ఝితా న తం మనస్తచ్చ న కాయవాయవః
॥ ౨౫౧౯॥
MSS@2520@1అమూర్ఖో యో మనుష్యాణాం మన్యుసంతప్తచేతసామ్ ।
MSS@2520@2పరస్పరోపకారేణ పుంసాం భవతి విగ్రహః ॥ ౨౫౨౦॥

MSS@2521@1అమూర్హి భిత్త్వా జలదాన్తరాణి పఙ్కాన్తరాణీవ మృణాలసూచ్యః ।


MSS@2521@2పతన్తి చన్ద్రవ్యసనాద్విముక్తా దివోఽశ్రుధారా ఇవ వారిధారాః ॥
౨౫౨౧॥
MSS@2522@1అమూల్యస్య మమ స్వర్ణతులాకోటిద్వయం కియత్ ।
MSS@2522@2ఇతి కోపాదివాతామ్రం పాదయుగ్మం మృగీదృశః ॥ ౨౫౨౨॥

MSS@2523@1అమృతం కిరతి హిమాంశుర్విషమేవ ఫణీ సముద్గిరతి ।


MSS@2523@2గుణమేవ వక్తి సాధుర్దోషమసాధుః ప్రకాశయతి ॥ ౨౫౨౩॥

MSS@2524@1అమృతం చైవ మృత్యుశ్చ ద్వయం దేహే ప్రతిష్ఠితమ్ ।


MSS@2524@2మృత్యుమాపద్యతే మోహాత్ సత్యేనాపద్యతేఽమృతమ్ ॥ ౨౫౨౪॥

MSS@2525@1అమృతం తదధరబిమ్బే వచనేష్వమృతం విలోకనేఽప్యమృతమ్ ।


MSS@2525@2అమృతభృతౌ కుచకుమ్భౌ సత్యం సా సృష్టిరపరైవ ॥ ౨౫౨౫॥

MSS@2526@1అమృతం దుర్లభం న్ ణాం దేవానాముదకం తథా ।


MSS@2526@2పిత్ ణాం దుర్లభః పుత్రస్తక్రం శక్రస్య దుర్లభమ్ ॥ ౨౫౨౬॥

MSS@2527@1అమృతం నామ యత్ సన్తో మన్త్రజిహ్వేషు జుహ్వతి ।


MSS@2527@2శోభైవ మన్దరక్షుబ్ధక్షుభితామ్భోధివర్ణనా ॥ ౨౫౨౭॥

MSS@2528@1అమృతం భుజ్యతే విద్యే భవతీమాశ్రితైః పరమ్ ।


MSS@2528@2అన్యే తు బత దూయన్తే సంసరన్త ఇతస్తతః ॥ ౨౫౨౮॥

MSS@2529@1అమృతం శిశిరే వహ్నిరమృతం క్షీరభోజనమ్ ।


MSS@2529@2అమృతం గుణవద్భార్యా అమృతం బాలభాషితమ్ ॥ ౨౫౨౯॥

242 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2530@1అమృతం శిశిరే వహ్నిరమృతం ప్రియదర్శనమ్ ।


MSS@2530@2అమృతం రాజసంమానమ్ అమృతం క్షీరభోజనమ్ ॥ ౨౫౩౦॥

MSS@2531@1అమృతం శిశిరే వహ్నిరమృతం బాలభాషణమ్ ।


MSS@2531@2అమృతం స్వప్రియా భార్యా హ్యమృతం స్వామిగౌరవమ్ ॥ ౨౫౩౧॥

MSS@2532@1అమృతం శిశిరే వహ్నిరమృతం స్వామిగౌరమ్ ।


MSS@2532@2భార్యామృతం గుణవతీ ధారోష్ణమమృతం పయః ॥ ౨౫౩౨॥

MSS@2533@1అమృతం సద్గుణా భార్యా అమృతం బాలభాషితమ్ ।


MSS@2533@2అమృతం రాజసంమానమ్ అమృతం మానభోజనమ్ ॥ ౨౫౩౩॥

MSS@2534@1అమృతజలధేః పాయం పాయం పయాంసి పయోధరః కిరతి


కరకాస్తారాకారా యది
స్ఫటికావనౌ ।
MSS@2534@2తదిహ తులనామానీయన్తే క్షణం కఠినాః పునః సతతమమృతస్యన్దోద్గారా
గిరః ప్రతిభావతామ్ ॥ ౨౫౩౪॥
MSS@2535@1అమృతద్రవమాధురీధురీణాంగిరమాకర్ణ్య కురఙ్గలోచనాయాః ।
MSS@2535@2ముహురభ్యసనం కషాయకణ్ఠీ కలకణ్ఠీ కురుతే కుహూరుతేన ॥
౨౫౩౫॥
MSS@2536@1అమృతద్రవైర్విదధదబ్జదృశామ్అపమార్గమోషధిపతిః స్మ కరైః ।
MSS@2536@2పరితో విసర్పి పరితాపి భృశం వపుషోఽవతారయతి మానవిషమ్ ॥
౨౫౩౬॥
MSS@2537@1అమృతనిధానం రుచిరం సంతాపనివర్తతే సదా నిరతమ్ ।
MSS@2537@2చన్ద్రముఖం తవ సున్దరి సుస్మితభాసా వికాసతే పరితః ॥ ౨౫౩౭॥

MSS@2538@1అమృతమధురైః కాఞ్చీనాదైః కృతాభయడిణ్డిమే


త్రివలిలహరీలావణ్యామ్భఃకణోత్కరకర్బురే ।
MSS@2538@2విషమనయనజ్వాలాజాలావలీఢపరాక్రమో లుఠతి మదనస్తన్వఙ్గీనాం
నితమ్బశిలాతలే ॥ ౨౫౩౮॥
MSS@2539@1అమృతమమృతం కః సందేహో మధూన్యపి నాన్యథా మధురమధికం
చూతస్యాపి
ప్రసన్నరసం ఫలమ్ ।

msubhsall.pdf 243
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2539@2సకృదపి పునర్మధ్యస్థః సన్ రసాన్తరవిజ్జనో వదతు యదిహాన్యత్స్వాదు


స్యాత్
ప్రియాదశనచ్ఛదాత్ ॥ ౨౫౩౯॥
MSS@2540@1అమృతమమృతం చన్ద్రం చన్ద్రం రతిం చ రతిం తథా ప్రథితమతయః
కామం బ్రూయుర్మధూని మధూన్యపి ।
MSS@2540@2యది న సుభగాస్పర్శామోదం వినా ప్రముదే తతః సకలమకలం తేషాం
వ్యూహం
బ్రవీమి పునః ప్రియే ॥ ౨౫౪౦॥
MSS@2541@1అమృతమమృతం చన్ద్రశ్చన్ద్రస్తథామ్బుజమమ్బుజం రతిరపి రతిః కామః
కామో మధూని మధూన్యపి ।
MSS@2541@2ఇతి న భజతే వస్తు ప్రాయః పరస్పరసంకరం తదియమబలా ధత్తే లక్ష్మీం
కథం సకలాత్మికామ్ ॥ ౨౫౪౧॥
MSS@2542@1అమృతమయమనఙ్గక్ష్మారుహస్యాలవాలం మృతదివసకపాలం
కాలకాపాలికస్య ।
MSS@2542@2జయతి మకరకేతోః శాణచక్రం శరాణామ్ అమరపురపురన్ధ్రీదర్పణః
శ్వేతభానుః ॥ ౨౫౪౨॥
MSS@2543@1అమృతరసవిసరవితరణ- మరణోత్తారితసురే సతి పయోధౌ ।
MSS@2543@2కస్య స్ఫురన్తి హృదయే గ్రీష్మతడాకా భువి వరాకాః ॥ ౨౫౪౩॥

MSS@2544@1అమృతరససారభూతః సకలకలో మకరకేతుసర్వస్వమ్ ।


MSS@2544@2అఖిలజననయనసుఖకృత్ కథమిన్దుర్వాసరేఽభ్యుదితః ॥ ౨౫౪౪॥

MSS@2545@1అమృతవచనలీలావిభ్రమైరన్నపానం రచయ చతుర కీర భ్రాన్తచిత్తేషు


తేషు ।
MSS@2545@2అకలితపరసేవాతాపపాపః పికోఽసౌ భజతు విపినవాటీమేష
పీయూషకణ్ఠః
॥ ౨౫౪౫॥
యది భవతి తన్వి తవాద్భుతవీక్షితైః ।
MSS@2546@1అమృతసిక్తమివాఙ్గమిదం
MSS@2546@2అధరమిన్దుకరాదపి శుభ్రయన్త్యరుణయన్త్యరుణాదపి కిం దృశమ్ ॥
౨౫౪౬॥
MSS@2547@1అమృతస్యన్దికిరణశ్చన్ద్రమా నామతో మతః ।

244 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2547@2అన్య ఏవాయమర్థాత్మా విషనిష్యన్దిదీధితిః ॥ ౨౫౪౭॥


కశ్చిత్ కృష్ణమేఘం ద్విజః స్మరన్ ।
MSS@2548@1అమృతస్యన్దినం
MSS@2548@2ఉదన్యయా న వేశన్తమ్ ఉదన్వన్తం చ వీక్షతే ॥ ౨౫౪౮॥

MSS@2549@1అమృతస్య ప్రవాహైః కిం కాయక్షాలనసంభవైః ।


MSS@2549@2చిరాన్మిత్రపరిష్వఙ్గో యోఽసౌ మూల్యవివర్జితః ॥ ౨౫౪౯॥

MSS@2550@1అమృతస్యేవ కుణ్డాని సుఖానామివ రాశయః ।


MSS@2550@2రతేరివ నిధానాని యోషితః కేన నిర్మితాః ॥ ౨౫౫౦॥

MSS@2551@1అమృతస్యేవ తృప్యేత అపమానస్య యోగవిత్ ।


MSS@2551@2విషవచ్చ జుగుప్సేత సంమానస్య సదా ద్విజః ॥ ౨౫౫౧॥

MSS@2552@1అమృతస్యేవసంతృప్యేద్ అవమానస్య వై ద్విజః ।


MSS@2552@2సుఖం హ్యవమతః శేతే యోఽవమన్తా స నశ్యతి ॥ ౨౫౫౨॥

MSS@2553@1అమృతాంశోః కిరణేభ్యో- ఽజాయత వృద్ధిర్మహోదధేరుదరే ।


MSS@2553@2కథయన్తి హారమణయో హృది తాపముషః స్పృశన్తోఽపి ॥ ౨౫౫౩॥

MSS@2554@1అమృతాత్మని పద్మానాం ద్వేష్టరి స్నిగ్ధతారకే ।


MSS@2554@2ముఖేన్దౌ తవ సత్యస్మిన్ అపరేణ కిమిన్దునా ॥ ౨౫౫౪॥
MSS@2555@1అమృతాదమృతం న తావకాద్ అపరం యత్ త్రిపురారిరాదరాత్ ।
MSS@2555@2అవలమ్బ్య శిరఃస్థలేన తద్ ధృతహాలాహాల ఏష జీవతి ॥ ౨౫౫౫॥

MSS@2556@1అమృతాధ్మాతజీమూతస్నిగ్ధసంహననస్య తే ।
MSS@2556@2పరిష్వఙ్గీయ వాత్సల్యాద్ అయముత్కణ్ఠతే జనః ॥ ౨౫౫౬॥

MSS@2557@1అమృతాప్యాయినాం న్ ణాం సంతోషో నైవ జాయతే ।


MSS@2557@2గావస్తృణమివారణ్యే ప్రార్థయన్తి నవం నవమ్ ॥ ౨౫౫౭॥

వదేత్ పీతే భుక్తే క్షుతే చ శతం జీవ ।


MSS@2558@1అమృతాయతామితి
MSS@2558@2ఛోటికయా సహ జృమ్భా- సమయే స్యాతాం చిరాయురానన్దౌ ॥
౨౫౫౮॥
MSS@2559@1అమృతా విగతప్రాణా సాన్తః శల్యాకృతవ్రణా ।
MSS@2559@2అబద్ధా నిశ్చలేవాస్తే కూటసంస్థే మృగే మృగీ ॥ ౨౫౫౯॥
MSS@2560@1అమృతోత్ప్రేక్షణే చారురశేషజనసజ్జనః ।

msubhsall.pdf 245
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2560@2కవిర్గరుడవన్మాన్య ఇన్ద్రవజ్రాదివృత్తకృత్ ॥ ౨౫౬౦॥


MSS@2561@1అమృతోన్మథితైఃసువర్ణచూర్ణైర్మృదముత్పాద్య నిధాయ నాభిచక్రే ।
MSS@2561@2అకరోన్నవరోమరాజియష్ట్యా కుచకుమ్భౌ కుసుమేషుకుమ్భకారః ॥
౨౫౬౧॥
కృమిజాలసంకులే స్వభావదుర్గన్ధిని శౌచవర్జితే ।
MSS@2562@1అమేధ్యపూర్ణే
MSS@2562@2కలేవరే మూత్రపురీషభాజనే రమన్తి మూఢా విరమన్తి పణ్డితాః ॥
౨౫౬౨॥
MSS@2563@1అమేయో మితలోకస్త్వమ్ అనర్థీ ప్రార్థనావహః ।
MSS@2563@2అజితో జిష్ణురత్యన్తమ్ అవ్యక్తో వ్యక్తకారణమ్ ॥ ౨౫౬౩॥

MSS@2564@1అమోఘక్రోధహర్షస్య స్వయం కృత్యాన్వవేక్షిణః ।


MSS@2564@2ఆత్మప్రత్యయకోశస్య వసుధేయం వసుంధరా ॥ ౨౫౬౪॥

MSS@2565@1అమోఘా వాసరే విద్యుద్ అమోఘం నిశి గర్జితమ్ ।


MSS@2565@2అమోఘా మునీనాం వాణీ అమోఘం దేవదర్శనమ్ ॥ ౨౫౬౫॥

MSS@2566@1అమౌక్తికమసౌవర్ణం బ్రాహ్మణానాం విభూషణమ్ ।


MSS@2566@2దేవతానాం పిత్ ణాం చ భాగో యేన ప్రదీయతే ॥ ౨౫౬౬॥

MSS@2567@1అమ్బరం వినయతః ప్రియపాణేర్యోషితశ్చ కరయోః కలహస్య ।


MSS@2567@2వారణామివ విధాతుమభీక్ష్ణం కక్ష్యయా చ వలయైశ్చ శిశిఞ్జే ॥ ౨౫౬౭॥

MSS@2568@1అమ్బరం స్తిమితమమ్బుధారయా వ్యక్త ఏష పరితః పయోధరః ।


MSS@2568@2ప్రావృషా కిమపి లజ్జమానయా మీలితే రవివిధూవిలోచనే ॥ ౨౫౬౮॥

MSS@2569@1అమ్బరమనూరులఙ్ఘ్యం వసుంధరా సాపి వామనైకపదా ।


MSS@2569@2అబ్ధిరపి పోతలఙ్ఘ్యః సతాం మనః కేన తుల్యం స్యాత్ ॥ ౨౫౬౯॥

MSS@2570@1అమ్బరమపనయ ముగ్ధే వ్రజతు వికాశం దిగమ్బరతా ।


MSS@2570@2హారావలిసురతటినీ నఖశశిమణ్డలస్య కుచశమ్భోః ॥ ౨౫౭౦॥

MSS@2571@1అమ్బరమమ్బునిపత్రమరాతిః పీతమహీనగణస్య దదాహ ।


MSS@2571@2యస్య వధూస్తనయం గృహమబ్జా పాతు స వో హరలోచనవహ్నిః ॥
౨౫౭౧॥
MSS@2572@1అమ్బరమేష రమణ్యై యామిన్యై వాసరః ప్రేయాన్ ।
MSS@2572@2అధికం దదౌ నిజాఙ్కాద్ అథ సంకుచితః స్వయం తస్థౌ ॥ ౨౫౭౨॥

246 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

తిమిరవరాహోఽవగాహతే జలధేః ।
MSS@2573@1అమ్బరవిపినమిదానీం
MSS@2573@2రోమసు యదస్య లగ్నాస్తారకజలబిన్దవో భాన్తి ॥ ౨౫౭౩॥

అన్ధ్యయా సమభివీక్ష్య తు కామమ్ ।


MSS@2574@1అమ్బరాన్తమవలమ్బితుకామమ్
MSS@2574@2అన్ధకారమథ గమ్య తనూనం లజ్జయేవ నిరగమ్యత నూనమ్ ॥
౨౫౭౪॥
MSS@2575@1అమ్బరేఽమ్బుభరలమ్బిపయోదే మత్తబర్హిరుచిరేఽద్రినితమ్బే ।
MSS@2575@2పుష్పధామని కదమ్బకదమ్బే కా గతిః పథిక కాలవిలమ్బే ॥ ౨౫౭౫॥

MSS@2576@1అమ్బ శ్రామ్యసి తిష్ఠ గోరసమహం మథ్నామి మన్థానకం ప్రాలమ్బ్య


స్థితమీశ్వరం సరభసం దీనాననో వాసుకిః ।
MSS@2576@2సాసూయం కమలాలయా సురగణః సానన్దముద్యద్భయం రాహుః
ప్రైక్షత యం స
వోఽస్తు శివదో గోపాలబాలో హరిః ॥ ౨౫౭౬॥
MSS@2577@1అమ్బా కుప్యతి తాత మూర్ధ్ని విధృతా గఙ్గేయముత్సృజ్యతాం విద్వన్
షణ్ముఖ
కా గతిర్మమ చిరం మూర్ధ్ని స్థితాయా వద ।
MSS@2577@2కోపావేశవశాదశేషవదనైః ప్రత్యుత్తరం దత్తవాన్ అమ్భోధిర్జలధిః
పయోధిరుదధిర్వారాం నిధిర్వారిధిః ॥ ౨౫౭౭॥
MSS@2578@1అమ్బా తుష్యతి న మయా న స్నుషయా సాపి నామ్బయా న మయా

MSS@2578@2అహమపి న తయా న తయా వద రాజన్ కస్య దోషోఽయమ్ ॥
౨౫౭౮॥
MSS@2579@1అమ్బామథార్ఘజలపాత్రభృతం నిరీక్ష్య దూరాదపాసరదసౌ జనతా విహస్తా

MSS@2579@2పూర్ణాదివాన్ధతమసాని తుషారకాన్తేరార్యాత్ పృథగ్జనశతాని హి సంభ్రమన్తి
॥ ౨౫౭౯॥
MSS@2580@1అమ్బాయాశ్చ పితుశ్చ సద్గుణగణో యస్మిన్నభివ్యజ్యతే తస్మిన్
స్వప్రతిబిమ్బితేవ
నిఖిలా సైవాకృతిః సా ద్యుతిః ।

msubhsall.pdf 247
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2580@2సా వాణి వినయః స ఏవ సహజః పుణ్యానుభావః స చ శ్లాఘాయాః సదనం


సుఖస్య వసతిస్తేనైవ పుత్రీ పితా ॥ ౨౫౮౦॥
MSS@2581@1అమ్బా యేన సరస్వతీ సుతవతీ తస్యార్పయన్తీ రసాన్ నానాచాటుముఖీ
స దుర్లడితవాన్
ఖేలాభిరుచ్ఛృఙ్ఖలః ।
MSS@2581@2జిహ్వాదుర్వ్యసనైరుపద్రవరుజః కుర్వన్తి యే దుఃసుతామ్ తాన్
దృష్ట్వార్థమితస్తతో
నిఖనతి స్వం నిఃస్వమాతన్వతీ ॥ ౨౫౮౧॥
MSS@2582@1అమ్బా శేతేఽత్ర వృద్ధా పరిణతవయసామగ్రణీరత్ర తాతో
నిఃశేషాగారకర్మశ్రమశిథిలతనుః కుమ్భదాసీ తథేహ ।
MSS@2582@2అస్మిన్ పాపాహమేకా కతిపయదివసప్రోషితప్రాణనాథా పాన్థాయేత్థం
యువత్యా
కథితమభిమతం వ్యాహృతివ్యాజపూర్వమ్ ॥ ౨౫౮౨॥
MSS@2583@1అమ్బుజమమ్బుని జాతం నహి దృష్టం జాతమమ్బుజాదమ్బు ।
MSS@2583@2అధునా తద్విపరీతం చరణసరోజాద్వినిర్గతా గఙ్గా ॥ ౨౫౮౩॥

MSS@2584@1అమ్బుజమమ్బుని మగ్నం త్రాసాదాకాశమాశ్రితశ్చన్ద్రః ।


MSS@2584@2సమ్ప్రతి కః పరిపన్థీ యం ప్రతి కోపారుణం వదనమ్ ॥ ౨౫౮౪॥

MSS@2585@1అమ్బుదః కృతపదో నభస్తలే తోయపూరపరిపూరితోదధిః ।


MSS@2585@2గోష్పదస్య భరణేఽప్మశక్తిమాన్ ఇత్యసత్యమభిధీయతే కథమ్ ॥
౨౫౮౫॥
నూనమౌర్వశిఖిభాస్మనపిణ్డః ।
MSS@2586@1అమ్బుధేరుదగమద్విధుభఙ్గ్యా
MSS@2586@2యత్కిలాస్య ఘటతే నహి తృప్తిః ఖణ్డితాజనదృగమ్బుసరిద్భిః ॥
౨౫౮౬॥
MSS@2587@1అమ్బేయం నేయమమ్బా నహి ఖరకపిశం శ్మశ్రు తస్యా ముఖార్ధే
తాతోఽయం
నైష తాతః స్తనమురసి పితుర్దృష్టవాన్నాహమత్ర ।
MSS@2587@2కేయం కోఽయం కిమేతద్యువతిరథ పుమాన్ వస్తు కిం స్యాత్ తృతీయం
శంభోః
సంవీక్ష్య రూపాదపసరతి గుహః శఙ్కితః పాతు యుష్మాన్ ॥ ౨౫౮౭॥

248 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2588@1అమ్భః కర్దమతాముపైతి సహసా పఙ్కద్రవః పాంశుతాం


పాంశుర్వారణకర్ణతాలపవనైర్దిక్ప్రాన్తనీహారతామ్ ।
MSS@2588@2నిమ్నత్వం గిరయః సమం విషమతాం శూన్యం జనస్థానకం నిర్యాతే
త్వయి
రాజ్యపాల భవతి త్యక్తస్వభావం జగత్ ॥ ౨౫౮౮॥
MSS@2589@1అమ్భఃకుమ్భామ్భోరుహ- చామరభృఙ్గారహేమరూప్యాణి ।
MSS@2589@2ఫలతామ్బూలవరామ్బర- మదిరామీనాజ్యభోజ్యాని ॥ ౨౫౮౯॥

MSS@2590@1అమ్భఃసంభృతిమన్థరామ్బుదరవైః శాలూరగర్జాభర-
ప్రారబ్ధప్రియవిప్రయుక్తయువతీజీవగ్రహే భీషణాః ।
MSS@2590@2విద్యుద్దన్తురితాన్ధకారపటలా గామ్భీర్యబద్ధారవ- స్థైర్యోన్మూలనశక్తయః
కథమమీ నిర్యాన్తి వర్షానిశాః ॥ ౨౫౯౦॥
MSS@2591@1అమ్భసః పరిమాణేన ఉన్నతం కమలం భవేత్ ।
MSS@2591@2స్వస్వామినా బలవతా భృత్యో భవతి గర్వితః ॥ ౨౫౯౧॥

MSS@2592@1అమ్భసః ప్రసృతీరష్టౌ రవావనుదితే పిబేత్ ।


MSS@2592@2వాతపిత్తకఫాన్ హత్వా జీవేద్వర్షశతం సుఖీ ॥ ౨౫౯౨॥

MSS@2593@1అమ్భసా భిద్యతే సేతుస్తథా మన్త్రోఽప్యరక్షితః ।


MSS@2593@2పైశున్యాద్ భిద్యతే స్నేహో వాగ్భిర్భిద్యేత కాతరః ॥ ౨౫౯౩॥

MSS@2594@1అమ్భసా శమమాయాతి ముష్టిమేయశిఖః శిఖీ ।


MSS@2594@2ప్రవృద్ధోఽధఃస్థితైః పశ్చాత్ సంతప్తైరేవ దృశ్యతే ॥ ౨౫౯౪॥

MSS@2595@1అమ్భసి తరణిసుతాయాః స్తమ్భితతరణిః స దేవకీసూనుః ।


MSS@2595@2ఆతరవిరహితగోప్యాః కాతరముఖమీక్షతే స్మేరః ॥ ౨౫౯౫॥

భూమితత్త్వం చ వాయోస్తత్త్వం తేజస్తత్త్వమాకాశతత్త్వమ్ ।


MSS@2596@1అమ్భస్తత్త్వం
MSS@2596@2పఞ్చైతాని ప్రాణవాయుం మిలిత్వా నాడీయుగ్మే ప్రాణినాం సంచరన్తి ॥
౨౫౯౬॥
MSS@2597@1అమ్భాంసి జలజన్తూనాం దుర్గం దుర్గనివాసినామ్ ।
MSS@2597@2స్వభూమిః శ్వాపదాదీనాం రాజ్ఞాం సైన్యం పరం బలమ్ ॥ ౨౫౯౭॥

MSS@2598@1అమ్భోజగర్భసుకుమారతనుస్తదాసౌ కణ్ఠగ్రహే ప్రథమరాగఘనే విలీయ ।


MSS@2598@2సద్యః పతన్మదనమార్గణరన్ధ్రమార్గైర్మన్యే మమ ప్రియతమా హృదయం

msubhsall.pdf 249
మహాసుభాషితసంగ్రహ

ప్రవిష్టా ॥ ౨౫౯౮॥
MSS@2599@1అమ్భోజపత్రాయతలోచనానామ్ అమ్భోధిదీర్ఘాస్విహ దీర్ఘికాసు ।
MSS@2599@2సమాగతానాం కుటిలైరపాఙ్గైరనఙ్గబాణైః ప్రహతా యువానః ॥
౨౫౯౯॥
MSS@2600@1అమ్భోజప్రకరోఽథ కేతకకులం కున్దోత్కరః కైరవ- వ్రాతో మల్లిగణోఽథ
చమ్పకచయో జాతీగణో వాథవా ।
MSS@2600@2నో చేదాదరమాతనోతి పిక తత్ఖేదం వృథా మా కృథా యస్మాత్ క్వాపి
కదాపి
కోఽపి భవితా యస్త్వద్గుణం జ్ఞాస్యతి ॥ ౨౬౦౦॥
MSS@2601@1అమ్భోజాక్ష్యాః పురవనలతా ధామ్ని సంకేతభాజశ్చేతోనాథే చిరయతి
భృశం మోహనిద్రాం గతాయాః ।
MSS@2601@2స్వచ్ఛం నాభిహ్రదవలయితం కాన్తరత్నాంశుజాలం తోయభ్రాన్త్యా పిబతి
హరిణీ విస్మయం చ ప్రయాతి ।
MSS@2602@1అమ్భోజాని ఘనాఘనవ్యవహితోఽప్యుల్లాఘయత్యంశుమాన్
దూరస్థోఽపి
పయోధరోఽతిశిశిరస్పర్శం కరోత్యాతపమ్ ।
MSS@2602@2శక్తిః కాప్యపరిక్షతాస్తి మహతాం స్వైరం దవిష్ఠాన్యహో యన్మాహాత్మ్యవశేన
యాన్తి ఘటనాం కార్యాణి నిర్యన్త్రణామ్ ॥ ౨౬౦౨॥
MSS@2603@1అమ్భోజినీవనవిలాసనివాసమేవ హంసస్య హన్తి నితరాం కుపితో విధాతా

MSS@2603@2న త్వస్య దుగ్ధజలభేదవిధౌ ప్రసిద్ధాం వైదగ్ఘ్యకీర్తిమపహర్తుమసౌ
సమర్థః ॥ ౨౬౦౩॥
MSS@2604@1అమ్భోదస్తనితం నిశమ్య కరిణాం బృంహేతి
రంహోయుతస్సద్యస్త్యక్తమహీధ్రకన్దరగృహః కౌతూహలీ నిర్గతః ।
MSS@2604@2ఏతస్మిన్ క్షణ ఏవ చణ్డమశనేరాకర్ణ్య శబ్దం క్రుధా తం ప్రత్యుత్పతతి
స్వగర్జితజితం ధీరో మృగాణాం పతిః ॥ ౨౬౦౪॥
MSS@2605@1అమ్భోధిః స్థలతాం స్థలం జలధితాం ధూలీవలః శైలతాం
మేరుర్మృత్కణతాం తృణం కులిశతాం వజ్రం తృణక్లీబతామ్ ।
MSS@2605@2వహ్నిః శీతలతాం హిమం దహనతామాయాతి యస్యేచ్ఛయా
లీలాదుర్లలితాద్భుతవ్యసనినే దైవాయ తస్మై నమః ॥ ౨౬౦౫॥

250 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2606@1అమ్భోధిక్షిప్తముక్తారుచిహరిచరణోద్గీర్ణగఙ్గామ్బుతుల్యం
కాలిన్దీఫేనకాన్తిస్ఫురితఫణధరోన్ముక్తనిర్మోకరోచిః ।
MSS@2606@2కర్ణాటీకున్తలాన్తర్విగలితసుమనోదామరమ్యం
సమన్తాచ్ఛ్రీఖణ్డాలేపలక్ష్మీముపనయతి యశో యస్య ఖడ్గప్రసూతమ్ ॥ ౨౬౦౬॥
MSS@2607@1అమ్భోధీనాం తమాలప్రభవకిసలయశ్యామవేలావనానామ్ ఆ
పారేభ్యశ్చతుర్ణాం
చటులతిమికులక్షోభితాన్తర్జలానామ్ ।
MSS@2607@2మాలేవామ్లానపుష్పా తవ నృపతిశతైరుహ్యతే యా శిరోభిః సా మయ్యేవ
స్ఖలన్తీ
కథయతి వినయాలంకృతం తే ప్రభుత్వమ్ ॥ ౨౬౦౭॥
MSS@2608@1అమ్భోధేరేవ జాతాః కతి జగతి న తే హన్త సన్తీహ శఙ్ఖా యాన్ సంగృహ్య
భ్రమన్తి ప్రతిభవనమమీ భిక్షవో జీవనాయ ।
MSS@2608@2ఏకః శ్రీపాఞ్చజన్యో హరిహరకమలక్రోడహంసాయమానో
యస్యాధ్వానైరమానైరసురవరవధూవర్గగర్భా గలన్తి ॥ ౨౬౦౮॥
MSS@2609@1అమ్భోధేర్జలయన్త్రమన్దిరపరిస్పన్దేఽపి నిద్రాణయోః శ్రీనారాయణయోర్ఘనం
విఘటయత్యూష్మా సమాలిఙ్గనమ్ ।
MSS@2609@2కిం చోత్తప్తవియత్కపాలఫలకే కఙ్కాలశేషశ్రియం చన్ద్రం మర్మరయన్తి
పర్పటమివ క్రూరా రవేరంశవః ॥ ౨౬౦౯॥
MSS@2610@1అమ్భోధేర్వడవాముఖానలఝలాజ్వాలోపగూఢాన్తరా వ్యామోహాదపిబన్నపః
స్ఫుటమమీ
తర్షేణ పర్యావిలాః ।
MSS@2610@2ఉద్దేశస్ఫురదిన్ద్రచాపవలయజ్వాలాపదేశాదహో దహ్యన్తే
కథమన్యథార్ధమలినాఙ్గారద్యుతస్తోయదాః ॥ ౨౬౧౦॥
MSS@2611@1అమ్భోధౌ విహరన్తమన్తరహితైః కీర్తిం వహన్తం గుణైస్తం
మైనాకమవజ్రగర్వవిషయౌ పక్షౌ దధానం నుమః ।
MSS@2611@2ఆసన్నే సురలోకమానుషజగత్పాతాలపారాత్యయే యః పాథోనిధిలఙ్ఘినః
పథి
మరుత్సూనోర్వ్యనైషీత్ క్లమమ్ ॥ ౨౬౧౧॥
MSS@2612@1అమ్భోనిధేరనవగీతగుణైకరాశేరుచ్చైఃశ్రవప్రభృతిషు ప్రసభం

msubhsall.pdf 251
మహాసుభాషితసంగ్రహ

హృతేషు ।
MSS@2612@2ఆశ్వాసనం యదవకృష్టమభూన్మహర్షే తోయం త్వయా తదపి
నిష్కరుణేన
పీతమ్ ॥ ౨౬౧౨॥
MSS@2613@1అమ్భోఽపి ప్రవహత్స్వభావమశనైరాశ్యానమశ్మాయతే గ్రావామ్భః స్రవతి
ద్రవత్వముదితోద్రేకేషు చావేయుషః ।
MSS@2613@2కాలస్యాస్ఖలితప్రభావరభసం భాతి ప్రభుత్వేఽద్భుతే కస్యాముత్ర
విధాతృశక్తిఘటితే మార్గే నిసర్గః స్థిరః ॥ ౨౬౧౩॥
MSS@2614@1అమ్భోబిన్దుగ్రహణరభసాంశ్చాతకాన్ వీక్షమాణాః శ్రేణీభూతాః
పరిగణనయా
నిర్దిశన్తో వలాకాః ।
MSS@2614@2త్వామాసాద్య స్తనితసమయే మానయిష్యన్తి సిద్ధాః సోత్కమ్పాని
ప్రియసహచరీసంభ్రమాలిఙ్గితాని ॥ ౨౬౧౪॥
MSS@2615@1అమ్భో భజస్వ చిరమస్య యథాభిలాషమ్ ఏతన్న తాణ్డవయ సైరిభ
కాననం
చ।
MSS@2615@2దుశ్చేష్టితేన
యదనేన భృశం తవైష ధ్వస్తాశయో భవతి
నిష్కలుషస్తడాగః ॥ ౨౬౧౫॥
MSS@2616@1అమ్భోభిస్తనకుమ్భయోస్తవ ఘనశ్లేషాత్ సముత్కీర్ణతాం యాతాయా
శుకవక్రిమప్రణయినీ సేయం న లుప్తా లిపిః ।
MSS@2616@2కిం చైతాం కుసుమేషు కుఞ్జరశిరోనక్షత్రమాలాం తిరో- ధిత్సుర్నిష్ఫలమేవ
మజ్జసి నభః స్వచ్ఛే సరోవారిణి ॥ ౨౬౧౬॥
MSS@2617@1అమ్భోముచాం సలిలముద్గిరతాం నిశీథే తాడీవనేషు నిభృతస్థితకర్ణతాలాః

MSS@2617@2ఆకర్ణయన్తి కరిణోఽర్ధనిమీలితాక్షా ధారారవం దశనకోటినిషణ్ణహస్తాః
॥ ౨౬౧౭॥
MSS@2618@1అమ్భోరాశిరివాసి సత్త్వనిలయో నో మన్దరక్షో భవాన్ కల్యాణప్రకృతిః
సుమేరురివ కిం దేవః సురాపాశ్రయః ।
MSS@2618@2సచ్ఛాయో న తు రూఢదుస్తరలతస్త్వం కల్పవృక్షో యథా తైః కుర్వన్తి
తులాం తథాపి భవతో మూఢాః కవీనాం ధియః ॥ ౨౬౧౮॥

252 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2619@1అమ్భోరుహం వదనమమ్బకమిన్దుకాన్తః పాథోనిధిః కుసుమచాపభృతో


వికారః ।
MSS@2619@2ప్రాదుర్బభూవ సుభగ త్వయి దూరసంస్థే చణ్డాలచన్ద్రధవలాసు నిశాసు
తస్యాః ॥ ౨౬౧౯॥
MSS@2620@1అమ్భోరుహమయే స్నాత్వా వాపీపయసి కామినీ ।
MSS@2620@2దదాతి భక్తిసమ్పన్నా పుష్పసౌభాగ్యకామ్యయా ॥ ౨౬౨౦॥

శంభోశ్చరణావారాధితౌ కేన ।
MSS@2621@1అమ్భోరుహాక్షి
MSS@2621@2యస్మై విచలితవదనా మదనాకూతం విభావయసి ॥ ౨౬౨౧॥

MSS@2622@1అమ్భోవాహమురద్విషో నివసనం ధ్వాన్తాద్రిదివ్యౌషధీ కన్దర్పస్య


విలాసచమ్పకధనుర్వర్షాలతామఞ్జరీ ।
MSS@2622@2లేఖా వ్యోమకశోపలే విరచితా చామీకరస్య స్ఫురద్ ధామ్నః
పాన్థివిలాసినీజనమనః కమ్పాయ శమ్పాభవత్ ॥ ౨౬౨౨॥
MSS@2623@1అమ్లానపఙ్కజా మాలా కణ్ఠే రామస్య సీతయా ।
MSS@2623@2ముధా బుధా భ్రమన్త్యత్ర ప్రత్యక్షేఽపి క్రియాపదే ॥ ౨౬౨౩॥

MSS@2624@1అమ్లానమాల్యాభరణామ్బరస్య వరాఙ్గనానన్దనమన్దిరస్య ।
MSS@2624@2నిత్యప్రకాశోత్సవసేవితస్య స్వర్గస్య విత్తస్య చ కో విశేషః ॥ ౨౬౨౪॥

MSS@2625@1అమ్లానస్తబకన్తి కున్తలభరే సీమన్తసీమాస్విమాః సిన్దూరన్తి కపోలభిత్తిషు


మిలన్మైరేయరాగన్తి చ ।
MSS@2625@2ప్రౌఢేర్ష్యాద్యుతివిశ్రమన్తి నయనోపాన్తే కురఙ్గీదృశః బిమ్బోష్ఠే క్షితిపాల
బాలతరణేర్లాక్షారసన్తి త్విషః ॥ ౨౬౨౫॥
MSS@2626@1అమ్లానిరామోదభరశ్చదివ్యః పుష్పేషు భూయాద్భవదఙ్గసఙ్గాత్ ।
MSS@2626@2దృష్టం ప్రసూనోపమయా మయాన్యన్ న ధర్మశర్మోభయకర్మఠం యత్
॥ ౨౬౨౬॥
MSS@2627@1అమ్లానో బలవాఞ్శూరశ్ఛాయేవానుగతః సదా ।
MSS@2627@2సత్యవాదీ మృదుర్దాన్తః స రాజవసతిం వసేత్ ॥ ౨౬౨౭॥

MSS@2628@1అయం కనకనిర్మితః సకలభూధరాదున్నతః సహస్రనయనాశ్రయః సపది


లబ్ధభాగ్యోదయః ।
MSS@2628@2కుచోపరి పరిస్ఫురత్తరుణిచారుచేలాఞ్చలం మనాగపి నివారయ త్యజతు

msubhsall.pdf 253
మహాసుభాషితసంగ్రహ

గర్వముర్వీధరః ॥ ౨౬౨౮॥
MSS@2629@1అయం కాణః శుక్రో విషమచరణః సూర్యతనయః క్షతాఙ్గోఽయం
రాహుర్వికలమహిమా శీతకిరణః ।
MSS@2629@2అజానానస్తేషామపి నియతకర్మస్వకఫలం గ్రహగ్రామగ్రస్తా వయమితి
జనోఽయం
ప్రలపతి ॥ ౨౬౨౯॥
MSS@2630@1అయం కామో నిజామో వా త్వయా కిమవధారితమ్ ।
MSS@2630@2ఇతి దృష్టిరివ ప్రష్టుం శ్రుతిం శ్రయతి సుభ్రువామ్ ॥ ౨౬౩౦॥

MSS@2631@1అయం ఖలు మృణాలినీనవవిలాసవైహాసికస్త్విషాం వితపతే పతిః సపది


దృశ్యమానా నిజాః ।
MSS@2631@2స్తనౌ పులకయన్తి చోత్పలదృశాం ప్రియోరఃస్థలే విపర్యసితవృత్తయో
ఘుసృణపఙ్కపత్రాఙ్కురాః ॥ ౨౬౩౧॥
MSS@2632@1అయం చ సురతజ్వాలః కామాగ్నిః ప్రణయేన్ధనః ।
MSS@2632@2నరాణాం యత్ర హూయన్తే యౌవనాని ధనాని చ ॥ ౨౬౩౨॥

MSS@2633@1అయం జ్యోత్స్నాజానిస్తవ వదనదూనోఽమ్బరగుహాం ప్రవిష్టస్తత్రాపి


ప్రసృతమిదమేనం దృఢతమః ।
MSS@2633@2ఇతి త్రాసోద్రేకక్రమగలితసత్త్వః క్షయగదీ విధిర్దగ్ధో దీనం వ్యథయతి
నిదానం హి మృదుతా ॥ ౨౬౩౩॥
MSS@2634@1అయం తస్యా రథక్షోభాద్ అంసేనాంసో నిపీడితః ।
MSS@2634@2ఏకః కృతీ శరీరేఽస్మిఞ్ శేషమఙ్గం భువో భరః ॥ ౨౬౩౪॥

MSS@2635@1అయం తావద్ బాష్పస్త్రుటిత ఇవ ముక్తామణిసరో విసర్పన్ ధారాభిర్లుఠతి


ధరణీం జర్జరకణః ।
MSS@2635@2నిరుద్ధోఽప్యావేగః స్ఫురదధరనాసాపుటతయా పరేషామున్నేయో భవతి

భరాధ్మాతహృదయః ॥ ౨౬౩౫॥
MSS@2636@1అయం తే విద్రుమచ్ఛాయో మరుమార్గ ఇవాధరః ।
MSS@2636@2కరోతి కస్య నో బాలే పిపాసాకులితం మనః ॥ ౨౬౩౬॥

MSS@2637@1అయం త్రయాణాం గ్రామాణాం నిధానం మధురధ్వనిః ।


MSS@2637@2రేఖాత్రయమితీవాస్యాః సూత్రితం కణ్ఠకన్దలే ॥ ౨౬౩౭॥

254 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2638@1అయం దరిద్రో భవితేతి వైధసీం లిపిం లలాటేఽర్థిజనస్య జాగ్రతీమ్ ।


MSS@2638@2మృషా న చక్రేఽల్పితకల్పపాదపః ప్రణీయ దారిద్ర్యదరిద్రతాం నలః ॥
౨౬౩౮॥
MSS@2639@1అయం దూతార్థసంక్షేపః ప్రత్యర్థనియతా గిరః ।
MSS@2639@2ప్రయోజనం క్రియోత్పాది కియచ్ఛక్యేత భాషితుమ్ ॥ ౨౬౩౯॥

MSS@2640@1అయం దూరభ్రాన్తః పటుతరపిపాసాకులమనాః కపోలే తే మత్తద్విప


నిపతితః
షట్పదయువా ।
MSS@2640@2త్వమప్యేతాం పీనశ్రవణదరదోలావ్యసనితాం విముఞ్చ స్వాచ్ఛన్ద్యాదపనయతు
తావత్ తృషమిమామ్ ॥ ౨౬౪౦॥
MSS@2641@1అయం ద్వీపీ ప్రియాం లేఢి జిహ్వాగ్రేణ పునః పునః ।
MSS@2641@2ప్రీతిమాయాతి చ తయా లిహ్యమానః స్వకాన్తయా ॥ ౨౬౪౧॥

MSS@2642@1అయం ధారావాహస్తడిదియమియం దగ్ధకరకా స చాయం నిర్ఘోషః స చ


రవవశో భేకనిచయః ।
MSS@2642@2ఇతీవ ప్రత్యఙ్గప్రథితమదనాగ్నిం కృశతనుర్ఘనశ్వాసోత్క్షేపైర్జ్వలయతి
ముహుర్మృత్యువశినీ ॥ ౨౬౪౨॥
MSS@2643@1అయం ధూర్తో మాయావినయమధురాదస్య చరితాత్ సఖి ప్రత్యూషి త్వం
ప్రకృతిసరలే పశ్యసి న కిమ్ ।
MSS@2643@2కపోలే యల్లాక్షారసబహలరాగప్రణయినీమ్ ఇమాం ధత్తే
ముద్రామనతిచిరవృత్తాన్తపిశునామ్ ॥ ౨౬౪౩॥
MSS@2644@1అయం నిజః పరో వేతి గణనా లఘుచేతసామ్ ।
MSS@2644@2ఉదారచరితానాం తు వసుధైవ కుటుమ్బకమ్ ॥ ౨౬౪౪॥

MSS@2645@1అయం నేత్రాదత్రేరజని రజనీవల్లభ ఇతి భ్రమః కోఽయం


ప్రజ్ఞాపరిచయపరాధీనమనసామ్ ।
MSS@2645@2సుధానామాధారః స ఖలు రతిబిమ్బాధరసుధా- రసాసేకస్నిగ్ధాదజని
నయనాత్
పుష్పధనుషః ॥ ౨౬౪౫॥
MSS@2646@1అయం పటః సూత్రదరిద్రతాం గతో హ్యయం పటశ్ఛిద్రశతైరలంకృతః ।
MSS@2646@2అయం పటః ప్రావరితుం న శక్యతే హ్యయం పటః సంవృత ఏవ శోభతే

msubhsall.pdf 255
మహాసుభాషితసంగ్రహ

॥ ౨౬౪౬॥
MSS@2647@1అయం పటో మే పితురఙ్గభూషణం పితామహాద్యైరుపభుక్తయౌవనః ।
MSS@2647@2అలంకరిష్యత్యథ పుత్రపౌత్రకాన్ మయాధునా పుష్పవదేవ ధార్యతే ॥
౨౬౪౭॥
MSS@2648@1అయం పద్మాసనాసీనశ్చక్రవాకో విరాజతే ।
MSS@2648@2యుగాదౌ భగవాన్ వేధా వినిర్మిత్సురివ ప్రజాః ॥ ౨౬౪౮॥

MSS@2649@1అయం పీనస్తనాభోగసౌభాగ్యవిభవోచితః ।
MSS@2649@2ద్రవిణోపార్జనస్యైవ కాలః కువలయేక్షణే ॥ ౨౬౪౯॥

MSS@2650@1అయం పురః పార్వణశర్వరీశః కిం దర్పణోఽయం రజనీరమణ్యాః ।


MSS@2650@2యతస్తదీయం ప్రతిబిమ్బమస్మిన్ సంలక్ష్యతే లాఞ్ఛనకైతవేన ॥
౨౬౫౦॥
MSS@2651@1అయం ప్రభురయం భృత్య ఇతి యా జగతః స్థితిః ।
MSS@2651@2ఫలం విజయతే తత్ర శ్రీప్రసాదాప్రసాదయోః ॥ ౨౬౫౧॥

MSS@2652@1అయం బన్ధుః పరశ్చాయం మమాయమయమన్యతః ।


MSS@2652@2ఇతి బ్రహ్మన్న జానామి తేన జీవామ్యనామయః ॥ ౨౬౫౨॥

MSS@2653@1అయం మన్దద్యుతిర్భాస్వాన్ అస్తం ప్రతి యియాసతి ।


MSS@2653@2ఉదయః పతనాయేతి శ్రీమతో బోధయన్ నరాన్ ॥ ౨౬౫౩॥

MSS@2654@1అయం మమ దహత్యఙ్గమ్ అమ్భోజదలసంస్తరః ।


MSS@2654@2హుతాశనప్రతినిధిర్దాహాత్మా నను యుజ్యతే ॥ ౨౬౫౪॥

MSS@2655@1అయం మార్తణ్డః కిం స ఖలు తురగైః సప్తభిరితః కృశానుః కిం సర్వాః


ప్రసరతి దిశో నైష నియతమ్ ।
MSS@2655@2కృతాన్తః కిం సాక్షాన్మహిషవహనోఽసావితి చిరం సమాలోక్యాజౌ త్వాం
విదధతి వికల్పాన్ ప్రతిభటాః ॥ ౨౬౫౫॥
MSS@2656@1అయం ముఖసరోరుహభ్రమరవిభ్రమః సుభ్రువాం కుచస్థలకురఙ్గకః
పృథునితమ్బలీలాశిఖీ ।
MSS@2656@2న యౌవనమదోదయశ్చరతి చారుకాన్తిచ్ఛటా-
కులత్రివలికూలినీపులినరాజహంసశ్చిరమ్ ॥ ౨౬౫౬॥
MSS@2657@1అయం మృగః సమాయాతి మృగాత్ సింహః పలాయతే ।

256 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2657@2తతో వేగాత్ పలాయస్వ త్వరితైస్త్వరితైః పదైః ॥ ౨౬౫౭॥


MSS@2658@1అయం మేఘవ్యూహే బలిని పరిపన్థిన్యపసృతే శరజ్జన్యాః స్వైరం
హసితమివ
హర్షాదవిరతమ్ ।
MSS@2658@2పయఃపూరభ్రంశక్రమజనితసోపానసికతే నదీతీరే ధీరం చరతి విశదః
ఖఞ్జనగణః ॥ ౨౬౫౮॥
MSS@2659@1అయం మే వాగ్గుమ్ఫో విశదపదవైదగ్ధ్యమధురః స్ఫురద్బన్ధో వన్ధ్యః
పరహృది కృతార్థః కవిహృది ।
MSS@2659@2కటాక్షో వామాక్ష్యా దరదలితనేత్రాన్తగలితః కుమారే నిఃసారః స తు కిమపి
యూనః సుఖయతి ॥ ౨౬౫౯॥
MSS@2660@1అయం రత్నాకరోఽమ్భోధిరిత్యసేవి ధనాశయా ।
MSS@2660@2ధనం దూరేఽస్తు వదనమ్ అపూరి క్షారవారిభిః ॥ ౨౬౬౦॥

MSS@2661@1అయం రసాలః సుకృతైకసాలః ప్రవాలమాలోల్లసదాలవాలః ।


MSS@2661@2ముదః ప్రదాతా భవితా కథం మే వరాఙ్గనేత్యశ్రుముఖీ శుశోచ ॥
౨౬౬౧॥
MSS@2662@1అయం రేవాకుఞ్జః కుసుమశరసేవాసముచితః సమీరోఽయం
వేలావనవిదలదేలాపరిమలః ।
MSS@2662@2ఇయం ప్రావృడ్ ధన్యా నవజలదవిన్యాసచతురా స్మరాధీనం చేతః సఖి
కిమపి కర్తుం మృగయతే ॥ ౨౬౬౨॥
MSS@2663@1అయం లోలన్ముక్తావలికిరణమాలాపరికరః స్ఫుటస్యేన్దోర్లక్ష్మీం
క్షపయితుమలం
మన్మథసుహృత్ ।
MSS@2663@2విశాలః శ్యామాయాః స్ఖలితఘననీలాంశుకవృతిః స్తనాభోగః
స్నిహ్యన్మసృణఘుసృణాలేపసుభగః ॥ ౨౬౬౩॥
MSS@2664@1అయం వహతి ధాతారం యద్వా దేవీం సరస్వతీమ్ ।
MSS@2664@2పక్షద్వయమపి స్థానే రాజహంసస్య నిర్మలమ్ ॥ ౨౬౬౪॥

MSS@2665@1అయం వారామేకో నిలయ ఇతి రత్నాకర ఇతి


శ్రితోఽస్మాభిస్తృష్ణాతరలితమనోభిర్జలనిధిః ।
MSS@2665@2క ఏవం జానీతే నిజకరపుటీకోటరగతం క్షణాదేనం తామ్యత్తిమిమకరమాపాస్యతి

msubhsall.pdf 257
మహాసుభాషితసంగ్రహ

మునిః ॥ ౨౬౬౫॥
MSS@2666@1అయం విపాకో వద కస్య యూనః కల్యాణి కల్యాణపరంపరాణామ్ ।
MSS@2666@2యదక్షికోణస్రవదచ్ఛధారా హారావతారో గుణమన్తరేణ ॥ ౨౬౬౬॥

MSS@2667@1అయం శూన్యో గ్రామః సురసదనమేతన్ను పతితం పురః శుష్కా వాపీ


తరురయమితః
శీర్ణవిటపః ।
MSS@2667@2వయం చైతే పాన్థాః పరికృశదశాభాగ్యగతయః సమానః సంయోగః
కటురపి
మనో మే రమయతి ॥ ౨౬౬౭॥
MSS@2668@1అయం స కాలః సమ్ప్రాప్తో ధార్త్తరాష్ట్రోపజీవినామ్ ।
MSS@2668@2నివేష్టవ్యం మయా తత్ర ప్రాణానపరిరక్షతా ॥ ౨౬౬౮॥

MSS@2669@1అయం స తే తిష్ఠతి సంగమోత్సుకో విశఙ్కసే భీరు యతోఽవధీరణామ్ ।


MSS@2669@2లభేత వా ప్రార్థయితా న వా శ్రియం శ్రియో దురాపః కథమీప్సితో భవేత్
॥ ౨౬౬౯॥
MSS@2670@1అయం స భువనత్రయప్రథితసంయమః శంకరో బిభర్తి వపుషాధునా
విరహకాతరః కామినీమ్ ।
MSS@2670@2అనేన కిల నిర్జితా వయమితి ప్రియాయాః కరం కరేణ పరితాడయన్
జయతి
జాతహాసః స్మరః ॥ ౨౬౭౦॥
MSS@2671@1అయం స రశనోత్కర్షీ పీనస్తనవిమర్దనః ।
MSS@2671@2నాభ్యూరుజఘనస్పర్శీ నీవీవిస్రంసనః కరః ॥ ౨౬౭౧॥

MSS@2672@1అయం సర్వాణి శాస్త్రాణి హృది జ్ఞేషు చ వక్ష్యతి ।


MSS@2672@2సామర్థ్యకృదమిత్రాణాం మిత్రాణాం చ నృపాత్మజః ॥ ౨౬౭౨॥

MSS@2673@1అయం సేనోత్తంసః కరకృతకృపాణో రణభువి ద్విషద్భూమీపాలాః


కిమపసరత
ప్రాణకృపణాః ।
MSS@2673@2కిమభ్యర్థ్యః పృథ్వీధరకుహరవాసోఽద్య భవతాం న కిం హృద్యా
విద్యాధరనగరనీలోత్పలదృశః ॥ ౨౬౭౩॥

258 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2674@1అయం స్నిగ్ధశ్యామో య ఇహ విహరత్యమ్బుజవనే వినిద్రే


వ్యాగుఞ్జన్మధుప ఇతి
తం జల్పతు జనః ।
MSS@2674@2అహం శఙ్కే పఙ్కేరుహకుహరవాసవ్యసనినీం శ్రియం భృఙ్గచ్ఛద్మా
మురరిపురుపేతో రమయితుమ్ ॥ ౨౬౭౪॥
MSS@2675@1అయం స్వభావః స్వత ఏవ యత్ పర- శ్రమాపనోదప్రవణం మహాత్మనామ్

MSS@2675@2సుధాంశురేష స్వయమర్కకర్కశ- ప్రభాభితప్తామవతి క్షితిం కిల
॥ ౨౬౭౫॥
MSS@2676@1అయం స్వార్థః పరార్థోఽయమ్ ఇత్యేవం వా న కల్పయేత్ । విబుధా నైవ
మన్యన్తే
స్వం పరం వా పృథక్ పృథక్ । నియుఞ్జీత పరస్యార్థే ప్రోత్సహేత స్వకర్మణి ॥ అయం
హి
తీవ్రేణ జగన్తి తేజసా
MSS@2677@2ప్రతాప్య భాసాం పతిరస్తమాగతః ।
MSS@2677@2ప్రతాపమాత్రోపనతా విభూతయశ్చిరం న తిష్ఠన్తి పరోపతాపినామ్ ॥
౨౬౭౭॥
MSS@2678@1అయం హి దేహినో దేహో ద్రవ్యజ్ఞానక్రియాత్మకః ।
MSS@2678@2దేహినో వివిధక్లేశసంతాపకృదుదాహృతః ॥ ౨౬౭౮॥

MSS@2679@1అయం హి ప్రథమో రాగః సమస్తజనరఞ్జనే ।


MSS@2679@2యస్య నాస్తి ద్వితీయోఽపి స కథం పఞ్చమో భవేత్ ॥ ౨౬౭౯॥

MSS@2680@1అయఃపిణ్డ ఇవోత్తప్తే ఖలానాం హృదయే క్షణాత్ ।


MSS@2680@2పతితా అపి నేక్ష్యన్తే గుణాస్తోయకనా ఇవ ॥ ౨౬౮౦॥

MSS@2681@1అయథావిహితానాం యన్ మనోజ్ఞతాసమ్పాదౌ న స్తః ।


MSS@2681@2కథయామ్యతస్తరూణాం రోపవిధానం యథోద్దిష్టమ్ ॥ ౨౬౮౧॥

MSS@2682@1అయనే విషువే చైవ షడశీతిముఖేషు చ ।


MSS@2682@2చన్ద్రసూర్యోపరాగే చ దత్తమక్షయమశ్నుతే ॥ ౨౬౮౨॥

హరిణీదృశః ।
MSS@2683@1అయమక్షుణ్ణకాన్తశ్రీరధరో
MSS@2683@2ప్రవాలపద్మరాగాదేరుపరి ప్రతిగర్జతి ॥ ౨౬౮౩॥

msubhsall.pdf 259
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2684@1అయమఙ్కురభావ ఏవ తావత్ కుచయోః కర్షతి లోకలోచనాని ।


MSS@2684@2ఇతరేతరపీడనీమవస్థాం గతయోః శ్రీరనయోః కథం భవిత్రీ ॥ ౨౬౮౪॥

MSS@2685@1అయమతిజరఠాః ప్రకామగుర్వీరలఘువిలమ్బిపయోధరోపరుద్ధాః ।
MSS@2685@2సతతమసుమతామగమ్యరూపాః పరిణతదిక్కరికాస్తటీర్బిభర్తి ॥
౨౬౮౫॥
MSS@2686@1అయమపరలతాయాః సాదరం హన్త పీత్వా మధు మమ మకరన్దం
పాతుమాయాతి
భృఙ్గః ।
MSS@2686@2ఇతి మనసి విషాదం మల్లికే మా కురు త్వం బత వద మధుపానాం మానసే
కో
వివేకః ॥ ౨౬౮౬॥
MSS@2687@1అయమపి ఖరయోషిత్కర్ణకాషాయమీషద్ విసృమరతిమిరోర్ణాజర్జరోపాన్తమర్చిః

MSS@2687@2మదకలకలవిఙ్కీకాకునాన్దీకరేభ్యః క్షితిరుహశిఖరేభ్యో భానుమానుచ్చినోతి
॥ ౨౬౮౭॥
MSS@2688@1అయమపి పురుహూతప్రేయసీమూర్ధ్ని పూర్ణః కలశ ఇవ సుధాంశుః
సాధురుల్లాలసీతి ।
MSS@2688@2మదనవిజయయాత్రాకాలవిజ్ఞాపానాయ స్ఫురతి జలధిమధ్యే తామ్రపాత్రీవ
భానుః
॥ ౨౬౮౮॥
MSS@2689@1అయమభినవమేఘశ్యామలోత్తుఙ్గసానుర్మదముఖరమయూరీముక్తసంసక్తకేకః

MSS@2689@2శకునిశబలనీడానోకహస్నిగ్ధవర్ష్మా వితరతి బృహదశ్మా పర్వతః
ప్రీతిమక్ష్ణోః ॥ ౨౬౮౯॥
MSS@2690@1అయమమృతనిధానం నాయకోఽప్యోషధీనామ్ అమృతమయశరీరః
కాన్తియుక్తోఽపి
చన్ద్రః ।
MSS@2690@2భవతి
విగతరశ్మిర్మణ్డలం ప్రాప్య భానోః పరసదననివిష్టః కో లఘుత్వం
న యాతి ॥ ౨౬౯౦॥

260 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2691@1అయమమృతనిధానం నాయకోఽప్యోషధీనాం శతభిషగనుయాతః


శంభుమూర్ధావతంసః ।
MSS@2691@2విరహయతి న చైనం రాజయక్ష్మా శశాఙ్కం హతవిధిపరిపాకః కేన వా
లఙ్ఘనీయః ॥ ౨౬౯౧॥
MSS@2692@1అయమయమసావాకర్ణ్యారాత్ ప్రతిద్విపడిణ్డిమం మదకలుషితే నేత్రే
మార్జన్నుదస్తకరార్గలః ।
MSS@2692@2అగణితసృణిః క్రోధస్తబ్ధాయతశ్రుతిపల్లవః ప్రవిశతి నృపస్యాన్తఃకక్షాం
జవాదరిముద్గరః ॥ ౨౬౯౨॥
MSS@2693@1అయమయోగివధూవధపాతకైర్మ్రమిమవాప్య దివః ఖలు పాత్యతే ।
MSS@2693@2శితినిశాదృషది స్ఫుటదుత్పతత్- కణగణాధికతారకితామ్బరః ॥
౨౬౯౩॥
MSS@2694@1అయమరవివరేభ్యశ్చాతకైర్నిష్పతద్భిర్హరిభిరచిరభాసాం తేజసా
చానులిప్తైః ।
MSS@2694@2గతముపరి ఘనానాం వారిగర్భోదరాణాం పిశునయతి రథస్తం
శీకరక్లిన్ననేమిః
॥ ౨౬౯౪॥
MSS@2695@1అయమలఘువిసారిస్ఫారిజిహ్వాకలాపో జ్వలతి యది న మధ్యే వాడవో
హవ్యవాహః ।
MSS@2695@2ముహురుపచితసారో వారిభిర్నిమ్నగానాం త్రిభువనమపి కిం న
ప్లావయత్యమ్బురాశిః
॥ ౨౬౯౫॥
MSS@2696@1అయమవసరః సరస్తే సలిలైరుపకర్తుమర్థినామనిశమ్ ।
MSS@2696@2ఇదమపి చ సులభమమ్భో భవతి పురా జలధరాభ్యుదయే ॥ ౨౬౯౬॥

MSS@2697@1అయమవసర ఉపకృతయే ప్రకృతిచలా యావదస్తి సమ్పదియమ్ ।


MSS@2697@2విపది సదాభ్యుదయిన్యాం పునరుపకర్తుం కుతోఽవసరః ॥ ౨౬౯౭॥

MSS@2698@1అయమవిచారితచారుతయా సంసారో భాతి రమణీయః ।


MSS@2698@2అత్ర పునః పరమార్థదృశాం న కిమపి సారమణీయః ॥ ౨౬౯౮॥

MSS@2699@1అయమసౌ గగనాఙ్గణదీపకస్తరలకాలభుజంగశిఖామణిః ।
MSS@2699@2క్షణవిడమ్బితవాడవవిగ్రహః పతతి వారినిధౌ విధురో రవిః ॥ ౨౬౯౯॥

msubhsall.pdf 261
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2700@1అయమసౌ భగవానుత పాణ్డవః స్థితమవాఙ్మునినా శశిమౌలినా ।


MSS@2700@2సమధిరూఢమజేన ను జిష్ణునా స్విదితి వేగవశాన్ముముహే గణైః ॥
౨౭౦౦॥
MSS@2701@1అయమహో రజనీచరకేసరీ గిరిదరీశయనాత్ సహసోత్థితః ।
MSS@2701@2తిమిరవారణకుమ్భవిదారణోచ్- ఛ్వలితరక్తభరైరివ లోహితః ॥ ౨౭౦౧॥

MSS@2702@1అయమాత్మా స్వయం సాక్షాద్ గుణరత్నమహార్ణవః ।


MSS@2702@2సర్వజ్ఞః సర్వదృక్ సార్వః పరమేష్ఠీ నిరఞ్జనః ॥ ౨౭౦౨॥

MSS@2703@1అయమాన్దోలితప్రౌఢచన్దనద్రుమపల్లవః ।
MSS@2703@2ఉత్పాదయతి సర్వస్య ప్రీతిం మలయమారుతః ॥ ౨౭౦౩॥
MSS@2704@1అయమాలోహితచ్ఛాయో మదేన ముఖచన్ద్రమాః ।
MSS@2704@2సంనద్ధోదయరాగస్య చన్ద్రస్య ప్రతిగర్జతి ॥ ౨౭౦౪॥

MSS@2705@1అయమిహ ముగ్ధో మధుపః పరిహృతసహకారమఞ్జరీపుఞ్జః ।


MSS@2705@2అసరలమరసమసారం శాఖోటకవిటపమనుసరతి ॥ ౨౭౦౫॥

MSS@2706@1అయముదయతి కోకీశోకశల్యైర్మయూఖైః శతమఖపురనారీనేత్రగణ్డూషపేయః



MSS@2706@2ఉదయగిరిమృగేన్ద్రోద్గారభిన్నాఙ్కరఙ్కు- శ్రవణరుధిరధారాపాటలః
పార్వణేన్దుః ॥ ౨౭౦౬॥
MSS@2707@1అయముదయతి చన్ద్రశ్చన్ద్రికాధౌతవిశ్వః పరిణతవిమలిమ్ని వ్యోమ్ని
కర్పూరగౌరః ।
MSS@2707@2ఋజురజతశలాకాస్పర్ధిభిర్యస్య పాదైర్జగదమలమృణాలీపఞ్జరస్థం
విభాతి ॥ ౨౭౦౭॥
MSS@2708@1అయముదయతి చన్ద్రో వారిధేరమ్బుగర్భాద్ అమృతకణకరాలైరంశుభిర్దీప్యమానః

MSS@2708@2భుజగశయనవక్షోహర్మ్యదేశే లలన్త్యా వదనమివ యదృచ్ఛోత్తానితం
విశ్వమాతుః ॥ ౨౭౦౮॥
MSS@2709@1అయముదయతి ముద్రాభఞ్జనః పద్మినీనామ్ ఉదయగిరివనాలీబాలమన్దారపుష్పమ్

MSS@2709@2విరహవిధురకోకద్వన్ద్వబన్ధుర్విభిన్దన్ కుపితకపికపోలక్రోడతామ్రస్తమాంసి
॥ ౨౭౦౯॥

262 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2710@1అయముదయమహీధ్రధాతురాగైరరుణకరారుణితామ్బరాభిరామః ।
MSS@2710@2వితరసి న దృశౌ కృశాఙ్గి తారామ్ ఇవ దివి వన్దితుమిన్దురభ్యుపైతి
॥ ౨౭౧౦॥
MSS@2711@1అయముదయమహీభృన్మూర్ధ్ని పాణిం గృహీత్వా దివసపతిరహౌషీదిన్దుపాదాన్
హవీంషి ।
MSS@2711@2అరుణకిరణవహ్నౌ కన్యకా పౌరుహూతీ హరిదపి కిమకార్షీత్
తారకాలాజహోమమ్
॥ ౨౭౧౧॥
MSS@2712@1అయముదితో హిమరశ్మిర్వనితావదనస్య కీదృశః సదృశః ।
MSS@2712@2నీలాదికోపలమ్భః స్ఫురతి ప్రత్యక్షతః కస్య ॥ ౨౭౧౨॥

MSS@2713@1అయముపగతకృష్ణః
కృష్ణసారాక్షిపాతైర్యమకృ(వికసి?)తనవనీలామ్భోజవక్త్రశ్చకాస్తి ।
MSS@2713@2జలయువతికుచానుప్రాసితోత్తుఙ్గకుమ్భ- స్థలమదకలగర్జన్నీరనాగస్తటాకః
॥ ౨౭౧౩॥
MSS@2714@1అయముషసి వినిద్రద్రావిడీతుఙ్గపీన- స్తనపరిసరసాన్ద్రస్వేదబిన్దూపమర్దీ ।
MSS@2714@2స్రుతమలయజవృక్షక్షీరసౌరభ్యసభ్యో వహతి సఖి భుజఙ్గీభుక్తశేషః
సమీరః ॥ ౨౭౧౪॥
MSS@2715@1అయమేకపదే తయా వియోగః ప్రియయా చోపనతః సుదుఃసహో మే ।
MSS@2715@2నవ వారిధరోదయాదహోభిర్భవితవ్యం చ నిరాతపత్వరమ్యైః ॥
౨౭౧౫॥
MSS@2716@1అయమేకోఽహమేకేతి జ్ఞానం తత్సంగమే న మే ।
MSS@2716@2రాగ ఏవాధికస్తత్ర హరిద్రాచూర్ణయోరివ ॥ ౨౭౧౬॥

MSS@2717@1అయమేవ పరో ధర్మో హ్యయమేవ పరం తపః ।


MSS@2717@2పతిశుశ్రూషణం యత్ర తత్ స్త్రీణాం స్వర్గహేతుకమ్ ॥ ౨౭౧౭॥

MSS@2718@1అయశః ప్రాప్యతే యేన యేన చాధోగతిర్భవేత్ ।


MSS@2718@2స్వార్థాచ్చ భ్రశ్యతే యేన తత్ కర్మ న సమాచరేత్ ॥ ౨౭౧౮॥

MSS@2719@1అయశస్యమ్ అనాయుష్యం పరదారాభిమర్శనమ్ ।


MSS@2719@2అర్థక్షయకరం ఘోరం పాపస్య చ పునర్భవమ్ ॥ ౨౭౧౯॥

msubhsall.pdf 263
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2720@1అయశోభిదురాలోకే కోపధామరణాదృతే ।
MSS@2720@2అయశోభిదురా లోకే కోపధా మరణాదృతే ॥ ౨౭౨౦॥

MSS@2721@1అయశ్చణకచర్వణం ఫణిఫణామణేః కర్షణం కరేణ గిరితోలనం జలనిధేః


పదా లఙ్ఘనమ్ ।
MSS@2721@2ప్రసుప్తహరిబోధనం నిశితఖఙ్గసంస్పర్శనం కదాచిదఖిలం భవేన్న
చ శఠాద్ధనస్యార్జనమ్ ॥ ౨౭౨౧॥
MSS@2722@1అయస్తు కాకతుణ్డేన చర్మ ఆరాముఖేన హి ।
MSS@2722@2మృత్పిణ్డం చ ఘటం చైవ విధ్యేత్ సూచీముఖేన హి ॥ ౨౭౨౨॥

MSS@2723@1అయాచతః సీదతశ్చ సర్వోపాయైర్నిమన్త్రయ ।


MSS@2723@2ఆనృశంస్యం పరో ధర్మోఽయాచతే యత్ ప్రదీయతే ॥ ౨౭౨౩॥

MSS@2724@1అయాచితః సుఖం దత్తే యాచితశ్చ న యచ్ఛతి ।


MSS@2724@2సర్వస్వం చాపి హరతే విధిరుచ్చృఙ్ఖలో నృణామ్ ॥ ౨౭౨౪॥

MSS@2725@1అయాచితారం నహి దేవదేవమ్ అద్రిః సుతాం గ్రాహయితుం శశాక ।


MSS@2725@2అభ్యర్థనాభఙ్గభయేన సాధుర్మాధ్యస్థమిష్టేఽప్యవలమ్బతేఽర్థే ॥
౨౭౨౫॥
MSS@2726@1అయాచితో మయా లబ్ధో మత్ప్రేషితః పునర్గతః ।
MSS@2726@2యత్రాగతస్తత్ర గతస్తత్ర కా పరివేదనా ॥ ౨౭౨౬॥

MSS@2727@1అయాచ్యం చైవ యాచన్తేఽభోజ్యాన్ వ్యాహారయన్తి చ ।


MSS@2727@2ఉత్కోచైర్వఞ్చనాభిశ్చ కార్యాణి ఘ్నన్తి చాస్యతి ॥ ౨౭౨౭॥

MSS@2728@1అయాజ్యయాజనైశ్చైవ నాస్తిక్యేన చ కర్మణామ్ ।


MSS@2728@2కులాన్యాశు వినశ్యన్తి యాని హీనాని మన్త్రతః ॥ ౨౭౨౮॥

MSS@2729@1అయి కఠోర యశః కిల తే ప్రియం కిమయశో నను ఘోరమతఃపరమ్ ।


MSS@2729@2కిమభవద్విపినే హరిణీదృశః కథయ నాథ కథం బత మన్యసే ॥
౨౭౨౯॥
MSS@2730@1అయి కాన్త పశ్య మేఘం నహి నహి పాపం తవాతిపుణ్యాయాః ।
MSS@2730@2నహి నహి పశ్య పయోధరమ్ అపసారయ కఞ్చుకీమురసః ॥
౨౭౩౦॥
MSS@2731@1అయి కిం గుణవతి మాలతి జీవతి భవతీం వినా మధుపాః ।

264 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2731@2అథ యది జీవతి జీవతు జీవనమపి జీవనాభాసః ॥ ౨౭౩౧॥


MSS@2732@1అయికురఙ్గి తపోవనవిభ్రమాద్ ఉపగతాసి కిరాతపురీమిమామ్ ।
MSS@2732@2ఇహ న పశ్యసి దారయ మారయ గ్రస పిబేతి శుకానపి జల్పతః ॥
౨౭౩౨॥
MSS@2733@1అయికురఙ్గి తురఙ్గమవిక్రమే త్యజ వనం జవనం గమనం కురు ।
MSS@2733@2ఇహ వనే విచరన్తి హి నాయకాః సురభిలోహితలోహితసాయకాః ॥
౨౭౩౩॥
MSS@2734@1అయి కులనిచూలమూలోచ్- ఛేదనదుఃశీలవీచివాచాలే ।
MSS@2734@2బకవిఘసపఙ్కసారా న చిరాత్ కావేరి భవితాసి ॥ ౨౭౩౪॥

MSS@2735@1అయి క్షుద్రో మాభూన్ మతిమహిమగర్వో మనసి వః కరీ యాతో బన్ధం


యదిహ
వినయస్తత్ర విజయీ ।
MSS@2735@2అయం క్రోధాధ్మాతస్త్యజతి వినయం చేన్ మదవశాత్ తతః స్కన్ధావారం న
కిమఖిలమేవాకులయతి ॥ ౨౭౩౫॥
MSS@2736@1అయి ఖలు బధిరాధిరాజ కీరం తుదసి శలాకనిపాతనేన మోహాత్ ।
MSS@2736@2అనిశమపి సుధానిధానవాణీం రచయతు మౌనముఖోఽస్తు వా సమస్తే ॥
౨౭౩౬॥
MSS@2737@1అయి ఖలు విషమః పురాకృతానాం భవతి హి జన్తుషు కర్మణాం విపాకః

MSS@2737@2హరశిరసి శిరాంసి యాని రేజుః శివ శివ తాని లుఠన్తి గృధ్రపాదాః
॥ ౨౭౩౭॥
MSS@2738@1అయి చకితముగ్ధచాతక మరుభువి ధావసి ముధా కిముద్గ్రీవమ్ ।
MSS@2738@2గ్రీష్మే దవాగ్నివలితస్తాపిచ్ఛోఽయం న విద్యుత్వాన్ ॥ ౨౭౩౮॥

MSS@2739@1అయిచకోరకుటుమ్బిని కాతరే తిరయ పక్షపుటేన కుటుమ్బకమ్ ।


MSS@2739@2బహు గతం కియదప్యవశిష్యతే వ్యపగతం తిమిరైరుదితః శశీ ॥
౨౭౩౯॥
MSS@2740@1అయి చాతక చఞ్చుపుటాత్ స్ఖలయతి జలదోదబిన్దుమనిలశ్చేత్ ।
MSS@2740@2ద్విజ ఏవ భాగ్యహీనో జీవనదాతా కృతీ జలదః ॥ ౨౭౪౦॥

msubhsall.pdf 265
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2741@1అయి చిత్త విత్తలేశే సహజప్రేమ్ణా కియన్ను లుబ్ధమసి ।


MSS@2741@2న తథాపి తద్వియోగః కేవలమాస్తే శివేనాపి ॥ ౨౭౪౧॥

MSS@2742@1అయి చేతోవిహగ త్వం విషయారణ్యే భ్రమన్నసి శ్రాన్తః ।


MSS@2742@2విశ్రామకామనా చేచ్ఛివకల్పరుహే చిరం తిష్ఠ ॥ ౨౭౪౨॥

MSS@2743@1అయి జలద యది న దాస్యసి కతిచిత్ త్వం చాతకాయ జలకణికాః ।


MSS@2743@2తదయమచిరేణ భవితా సలిలాఞ్జలిదానయోగ్యస్తే ॥ ౨౭౪౩॥

MSS@2744@1అయి త్యక్తాసి కస్తూరి పామరైః పఙ్కశఙ్కయా ।


MSS@2744@2అలం ఖేదేన భూపాలాః కిం న సన్తి మహీతలే ॥ ౨౭౪౪॥

MSS@2745@1అయి దయితే తవ వదనం పాయం పాయం మనోభవో గర్జన్ ।


MSS@2745@2స్మితమవలమ్బ్య తమిస్రాస్వపి హతకాన్ హన్త నో హన్తి ॥ ౨౭౪౫॥

MSS@2746@1అయి దలదరవిన్ద స్యన్దమానం మరన్దం తవ కిమపి లిహన్తో మఞ్జు గుఞ్జన్తు


భృఙ్గాః ।
MSS@2746@2దిశిదిశి నిరపేక్షస్తావకీనం వివృణ్వన్ పరిమలమయమన్యో బాన్ధవో
గన్ధవాహః ॥ ౨౭౪౬॥
MSS@2747@1అయిదీనదయార్ద్రనాథ హే మథురానాథ కదావలోక్యసే ।
MSS@2747@2హృదయం త్వదలోకకాతరం దయిత భ్రామ్యతి కిం కరోమ్యహమ్ ॥
౨౭౪౭॥
MSS@2748@1అయి దుర్జనగర్జితేన కిం సరలే నమ్రముఖీ విషీదసి త్వమ్ ।
MSS@2748@2పరిపన్థిని దేవకీసుతే పరివాదోఽపి తపోభిరున్నతైః ॥ ౨౭౪౮॥

MSS@2749@1అయి దుష్కృతకేన కేన వత్సే హలికద్వారి లవఙ్గి పుష్పితాసి ।


MSS@2749@2స్తబకాస్తవ పాంసుభిః పరీతాః పరితః ప్రాఙ్గణసీమ్ని యల్లుఠన్తి ॥
౨౭౪౯॥
MSS@2750@1అయి దూతి సఖీ త్వమేవ మే మదనో హన్తి శితైః శిలీముఖైః ।
MSS@2750@2దయితం తముపానయాశు తత్ సుశకో జీవితనిర్గమోఽన్యథా ॥
౨౭౫౦॥
MSS@2751@1అయినన్దతనూజ కింకరం పతితం మాం విషమే భవామ్బుధౌ ।
MSS@2751@2కృపయా తవ పాదపఙ్కజ- స్థితధూలీసదృశం విభావయ ॥ ౨౭౫౧॥

MSS@2752@1అయి పతఙ్గి లవఙ్గలతావనే పిబ మధూని విధూయ మధువ్రతాన్ ।

266 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2752@2ఇహ వనే చ వనేచరసంకులే న చ సతామసాతాం చ నిరూపణమ్ ॥


౨౭౫౨॥
MSS@2753@1అయి పరారి పరున్మలయానిలా వవురమీ జగురేవ చ కోకిలాః ।
MSS@2753@2కలమలోత్కలితం తు న మే మనః సఖి బభూవ వృథైవ యథైషమః ॥
౨౭౫౩॥
MSS@2754@1అయి పిబత చకోరాః కృత్స్నమున్నామికణ్ఠ -
క్రమసరలితచఞ్చచ్చఞ్చవశ్చన్ద్రికామ్భః ।
MSS@2754@2విరహవిధురితానాం జీవితత్రాణహేతోర్భవతి హరిణలక్ష్మా యే న
తేజోదరిద్రః
॥ ౨౭౫౪॥
MSS@2755@1అయి బత గురు గర్వం మా స్మ కస్తూరి యాసీరఖిలపరిమలానాం
మౌలినా సౌరభేణ ।
MSS@2755@2గిరిగహనగుహాయాం లీనమత్యన్తదీనం స్వజనకమమునైవ ప్రాణహీనం
కరోషి
॥ ౨౭౫౫॥
MSS@2756@1అయి మకరన్దస్యన్దిని పద్మిని మన్యే తవైవ సుభగత్వమ్ ।
MSS@2756@2పుష్పవతీమపి భవతీం త్యజతి న వృద్ధః శుచిర్హంసః ॥ ౨౭౫౬॥

MSS@2757@1అయి మదన న దగ్ధస్త్వం కిమీశేన కోపాత్ కిముత రతివియోగే


నాన్వభూర్మూర్ఖ
దుఃఖమ్ ।
MSS@2757@2అవిదితపరపీడో యేన మాముత్పలాక్షీ- రహితమహితపాత్రైః
పత్రివర్షైర్దునోషి
॥ ౨౭౫౭॥
MSS@2758@1అయి మన్మథచూతమఞ్జరి శ్రవణాయతలోచనే ప్రియే ।
MSS@2758@2అపహృత్య మనః క్వ యాసి మే కిమరాజకమత్ర వర్తతే ॥ ౨౭౫౮॥

MSS@2759@1అయి మమైష చకోరశిశుర్మునేర్వ్రజతి సిన్ధుపిబస్య న శిష్యతామ్ ।


MSS@2759@2అశితుమబ్ధిమధీతవతోఽస్య చ శశికరాః పిబతః కతి శీకరాః ॥ ౨౭౫౯॥

MSS@2760@1అయి మలయజ మహిమాయం కస్య గిరామస్తు విషయస్తే ।


MSS@2760@2ఉద్గిరతో యద్గరలం ఫణినః పుష్ణాసి పరిమలోద్గారైః ॥ ౨౭౬౦॥

msubhsall.pdf 267
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2761@1అయి మాలతి సౌరభసారవినిర్- జితసంవికసత్కమలానిలయే ।


MSS@2761@2మధుపానవిధౌ మధుపస్య పునర్భువనే భవతీమహమాకలయే ॥
౨౭౬౧॥
MSS@2762@1అయి మృగాక్షి తవాధరపల్లవే దయితదన్తపదం న భవత్యదః ।
MSS@2762@2భువనమోహనమన్త్రపదాఙ్కితం కిముత యన్త్రమిదం స్మరయోగినః ॥
౨౭౬౨॥
MSS@2763@1అయి రోషమురీకరోషి నో చేత్ కిమపి త్వాం ప్రతి వారిధే వదామః ।
MSS@2763@2జలదేన తవార్థినా విముక్తాన్యపి తోయాని మహాన్ న హా జహాసి ॥
౨౭౬౩॥
MSS@2764@1అయి లఙ్ఘితమర్యాద స్మర స్మర హరానలమ్ ।
MSS@2764@2దగ్ధం దగ్ధుమయుక్తం తే జనం విరహకాతరమ్ ॥ ౨౭౬౪॥

MSS@2765@1అయి వరోరు హతస్మరదీపికే యది గతాసి మదీక్షణగోచరాత్ ।


MSS@2765@2అసమసాయకసాయకకీలితా వద గమిష్యసి మే హృదయాత్ కథమ్ ॥
౨౭౬౫॥
MSS@2766@1అయి విజహీహి దృఢోపగూహనం త్యజ నవసంగమభీరు వల్లభమ్ ।
MSS@2766@2అరుణకరోద్గమ ఏష వర్తతే వరతను సమ్ప్రవదన్తి కుక్కుటాః ॥
౨౭౬౬॥
MSS@2767@1అయి విధుం పరిపృచ్ఛ గురోః కుతః స్ఫుటమశిక్ష్యత దాహవదాన్యతా ।
MSS@2767@2గ్లపితశంభుగలాద్ గరలాత్ త్వయా కిముదధౌ జడ వా వడవానలాత్ ॥
౨౭౬౭॥
MSS@2768@1అయి శాకునిక కృతోఽఞ్జలిరితరే న కతీహ జీవనోపాయాః ।
MSS@2768@2హత్వా శుకాన్ కిమేతద్ విపినమసారస్వతం కురుషే ॥ ౨౭౬౮॥
MSS@2769@1అయి సమ్ప్రతి దేహి దర్శనం స్మర పర్యుత్సుక ఏష మాధవః ।
MSS@2769@2దయితాస్వనవస్థితం నృణాం న ఖలు ప్రేమ చలం సుహృజ్జనే ॥
౨౭౬౯॥
MSS@2770@1అయి సమ్ప్రసీద పార్వతి శివోఽపి తవ పాదయోర్నిపతితోఽహమ్ ।
MSS@2770@2శివ ఇతి కథం హి జల్పసి సరుధిరగజచర్మసంవీతః ॥ ౨౭౭౦॥

MSS@2771@1ఆయి సఖి కురు క్షిప్రం రమ్భాదలైః శిశిరానిలం సహచరి తనౌ


సత్కర్పూరం ద్రుతం పరిలేపయ ।

268 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2771@2సరసబిసినీపత్రైస్తల్పం ప్రియే పరికల్పయ స్ఫుటమితి విభో తస్యా గేహే


భవన్తి కిలోక్తయః ॥ ౨౭౭౧॥
MSS@2772@1అయి సఖి నిశా కిం వా ఘస్రః శశీ కిము భాస్కరః స్ఫురతి పురతః కామః
కిం వా మమాస్తి స వల్లభః ।
MSS@2772@2ప్రతిపలమితి ప్రాణాధీశ ప్రియా విరహాతురా కథయతి ముహుర్మన్దం మన్దం
సఖీం సవిధస్థితామ్ ॥ ౨౭౭౨॥
MSS@2773@1అయి సఖి పరిదోషో జాయతే చుమ్బనే కిం కిము కుచపరిరమ్భే కిం రతే
బ్రూహి తథ్యమ్ ।
MSS@2773@2ఇతినిగదతి నాథే దీపమాలోకయన్తీ హరి హరి హరిణాక్షీ హ్రీసముద్రే
నిమగ్నా
॥ ౨౭౭౩॥
MSS@2774@1అయి సఖి మమ ప్రాణాధీశో గతో విషయాన్తరం
కుసుమవిశిఖస్తస్మాదుచ్చైర్దునోతి తనుం శరైః ।
MSS@2774@2లఘు కురు తథా యత్నం యేన స్మరాధినివారణే పటుతరమతేస్తస్యాశు
స్యాదిహాగమనం తతః ॥ ౨౭౭౪॥
MSS@2775@1అయి సఖి శస్తః సఖివత్ పతిరితి కిం త్వం న జానాసి ।
MSS@2775@2శస్తోఽతిసఖివదుపపతిరిత్యాలి కథం త్వయాపి నాబోధి ॥ ౨౭౭౫॥

MSS@2776@1అయి సరసిజ సాయం సంనిధానం త్వదీయం భ్రమర ఉపగతోఽయం


చూతమాలాం
విహాయ ।
MSS@2776@2అనుపమమధులోభాద్ దూరతః సాంప్రతం తద్ ఇదమనుచితమేతన్
ముద్రణం
యన్ముఖస్య ॥ ౨౭౭౬॥
MSS@2777@1అయి సరలే తావదిమా ఉపదేశగిరో విశన్తి కర్ణాన్తః ।
MSS@2777@2యావన్నాన్తర్భూతం తచ్చేతసి మామకం చేతః ॥ ౨౭౭౭॥

MSS@2778@1అయి సుతనుశరీరే తల్పమారుహ్య తూర్ణం విరచయ మమ కణ్ఠే బన్ధనం


బాహువల్ల్యా ।
MSS@2778@2ఇతినిగదతి నాథే దీపమాలోకయన్తీ హరి హరి హరిణాక్షీ హ్రీసముద్రే
నిమగ్నా
॥ ౨౭౭౮॥

msubhsall.pdf 269
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2779@1అయి సున్దరి తవ వదనం నిత్యం పూర్ణం సుధానిధిర్మత్వా ।


MSS@2779@2హన్త పతత్యుపరిష్టాన్ మధ్యేఽమ్బుధి నిత్యమేవాసౌ ॥ ౨౭౭౯॥

MSS@2780@1అయి సున్దరి సమ్ప్రతి పశ్య పురశ్చరమాచలమస్తకమేతి రవిః ।


MSS@2780@2సముపైతి తమఃపటలీజటిలా రజనీ కురు కామకలాః సకలాః ॥
౨౭౮౦॥
MSS@2781@1అయి స్వయూథ్యైరశనిక్షతోపమం మమాద్య వృత్తాన్తమిమం బతోదితా ।
MSS@2781@2ముఖాని లోలాక్షి దిశామసంశయం దశాపి శూన్యాని విలోకయిష్యసి ॥
౨౭౮౧॥
MSS@2782@1అయి హస్తగతైః ప్రాణైరమీభిః కన్దుకైరివ ।
MSS@2782@2అపర్యన్తరసం ముగ్ధే కియత్ క్రీడితుమిచ్ఛసి ॥ ౨౭౮౨॥

MSS@2783@1అయి హారలతే సంహర హరహుంకృతిదగ్ధదేహసంక్షోభమ్ ।


MSS@2783@2సద్భావజానురక్తిర్నహి రమ్యా పణ్యనారీణామ్ ॥ ౨౭౮౩॥

MSS@2784@1అయి హృదయ దయాం మయి కురు కురఙ్గనయనాం వినా బధాన


ధృతిమ్ ।
MSS@2784@2టసదితి ఝటితి స్ఫుట వా స్ఫుటమిదముక్తం గతిర్నాన్యా ॥ ౨౭౮౪॥
MSS@2785@1అయుక్తం బహు భాషన్తే యత్ర కుత్రాపి శేరతే ।
MSS@2785@2నగ్నా విక్షిప్య గాత్రాణి సజ్జరా ఇవ మద్యపాః ॥ ౨౭౮౫॥

MSS@2786@1అయుక్తం యుక్తం వా యదభిహితమజ్ఞేన విభునా స్తుయాదేతన్నిత్యం


జడమపి
గురుం తస్య వినుయాత్ ।
MSS@2786@2వివత్సుర్నైఃస్పృహ్యం కథమపి సభాయామభినయేత్ స్వకార్యం సంతుష్టే
క్షితిభృతి రహస్యేవ కథయేత్ ॥ ౨౭౮౬॥
స్వామినో యుక్తం యుక్తం నీచస్య దూషణమ్ ।
MSS@2787@1అయుక్తం
MSS@2787@2అమృతం రాహవే మృత్యుర్విషం శంకరభూషణమ్ ॥ ౨౭౮౭॥

MSS@2788@1అయుక్తః ప్రాకృతః స్తబ్ధః శఠో నైకృతికోఽలసః ।


MSS@2788@2విషాదీ దీర్ఘసూత్రీ చ కర్తా తామస ఉచ్యతే ॥ ౨౭౮౮॥

MSS@2789@1అయుక్తచారం దుర్దర్శమ్ అస్వాధీనం నరాధిపమ్ ।

270 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2789@2వర్జయన్తి నరా దూరాన్ నదీపఙ్కమివ ద్విపాః ॥ ౨౭౮౯॥


MSS@2790@1అయుక్తరూపం కిమతఃపరం భవేత్ త్రినేత్రవక్షః సులభం తవాపి యత్ ।
MSS@2790@2స్తనద్వయేఽస్మిన్ హరిచన్దనాస్పదే పదం చితాభస్మరజః కరిష్యతి ॥
౨౭౯౦॥
MSS@2791@1అయుతం నియుతం వాపి ప్రదిశన్తు ప్రాకృతాయ భోగాయ ।
MSS@2791@2క్రీణన్తి న బిల్వదలైః కైవల్యం పచ్చషైర్మూఢాః ॥ ౨౭౯౧॥

MSS@2792@1అయుధ్యమానస్యోత్పాద్య బ్రాహ్మణస్యాసృగఙ్గతః ।
MSS@2792@2దుఃఖం సుమహదాప్నోతి ప్రేత్యాప్రాజ్ఞతయా నరః ॥ ౨౭౯౨॥

MSS@2793@1అయే కీరశ్రేణీపరివృఢ వృథా వాసరశతం తరోరస్య స్కన్ధే గమయతి


ఫలాశారభసతః ।
MSS@2793@2యదా పుష్పారమ్భే ముఖమలినిమా కింశుకతరోస్తదైవాభిజ్ఞాతం
ఫలిపరిచయో
దుర్లభ ఇతః ॥ ౨౭౯౩॥
MSS@2794@1అయే కేయం ధన్యా ధవలగృహవాతాయనగతా తులాకోటిక్వాణైర్విషమవిశిఖం
జాగరయతి ।
MSS@2794@2పురా యా ప్రాణేశే గతవతి కృతా పుష్పధనుషా శరాసారై
రాత్రిందివమకృపముజ్జాగరకృశా ॥ ౨౭౯౪॥
MSS@2795@1అయే కేయం లీలాధవలగృహవాతాయనతలే తులాకోటిక్వాణైః
కుసుమధనుషం
జాగరయతి ।
MSS@2795@2అహో నేత్రద్వన్ద్వం విలసతి విలఙ్ఘ్య శ్రుతిపథం కథం న త్రైలోక్యం
జయతి మదనః స్మేరవదనః ॥ ౨౭౯౫॥
MSS@2796@1అయే కేలీగృహస్తమ్భ కిం కృతం సుకృతం త్వయా ।
MSS@2796@2పర్యఙ్కే వల్లభం త్యక్త్వా త్వామాలిఙ్గతి మానినీ ॥ ౨౭౯౬॥

MSS@2797@1అయే కో జానీతే నిజపురుషసఙ్గో హి న తథా యథా చేతః స్త్రీణాం


పరపురుషసఙ్గో రమయతే ।
MSS@2797@2అపి స్వైరం భుక్తా దివసమఖిలం వాసరకృతా కరస్పర్శాదిన్దోర్ముకులయతి
నేత్రాణి నలినీ ॥ ౨౭౯౭॥
MSS@2798@1అయే కోఽయం వృద్ధో గృహపరివృఢః కిం తవ పితా న మే భర్తా కింతు

msubhsall.pdf 271
మహాసుభాషితసంగ్రహ

వ్యపగతదృగన్యచ్చ బధిరః ।
MSS@2798@2హుహుం శ్రాన్తోఽద్యాహం శిశయిషురిహైవాపవరకే క్వ యామిన్యాం
యామి స్వపిమి
నను నిర్దంశమశకే ॥ ౨౭౯౮॥
MSS@2799@1అయే జలధినన్దినీనయననీరజాలమ్బన-
జ్వలజ్జ్వలనజిత్వరజ్వరభరత్వరాభఙ్గురమ్ ।
MSS@2799@2ప్రభాతజలజోన్నమద్గరిమగర్వసర్వంకషైర్జగత్త్రితయరోచనైః శిశిరయాశు
మాం లోచనైః ॥ ౨౭౯౯॥
MSS@2800@1అయే తాల వ్రీడాం వ్రజ గురుతయా భాతి న భవాన్ ఫలే న చ్ఛాయా నో
కఠినపరివారో హి భవతః ।
MSS@2800@2ఇయం ధన్యా ధన్యా సరలకదలీ సున్దరదలా పరాత్మానం మన్యే సుఖయతి
ఫలేనామృతవతా ॥ ౨౮౦౦॥
MSS@2801@1అయే దిష్ట్యా నష్టో మమ గృహపిశాచీపరిచయః పరావృత్తం మోహాత్
స్ఫురతి
చ మనాగ్ బ్రహ్మణి మనః ।
MSS@2801@2వికారోఽప్యక్షాణాం గలిత ఇవ నిర్భాతి విషయాత్ తథాపి క్షేత్రజ్ఞః
స్పృహయతి వనాయ ప్రతి ముహుః ॥ ౨౮౦౧॥
MSS@2802@1అయే దూరభ్రాన్తం విషయవిషమారణ్యవిపథే పరిభ్రాన్తం చేతో మమ
విధురితం స్వైరమధునా ।
MSS@2802@2నిరావర్తే నిత్యే స్థిరనిరవధానభ్రమమయే
వివేకప్రభ్రశ్యద్వికృతిపరమానన్దజలధౌ ॥ ౨౮౦౨॥
MSS@2803@1అయే నీలగ్రీవ క్వ కథయ సఖే తేఽద్య మునయః పరం తోషం యేషాం
తవ
వరవిలాసో వితనుతే ।
MSS@2803@2అమీ దూరాత్ క్రూరాః క్వణితమిదమాకర్ణ్య సహసా త్వరన్తే హన్తుం
త్వామహహ
శబరాః పుఙ్ఖితశరాః ॥ ౨౮౦౩॥
MSS@2804@1అయే నృపతిమణ్డలీముకుటరత్న యుష్మద్భుజా- మహోష్మతతిసంజుషా
బత
భవత్ప్రతాపార్చిషా ।

272 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2804@2ద్విషామతిభృశం
యశః ప్రకటపారదో ధ్మాపనాద్ ఉదుస్ఫుటత తారకాః
కపటతో విహాయస్తటే ॥ ౨౮౦౪॥
MSS@2805@1అయే పాథోవాహ స్థగయ కకుభోఽన్యాస్తత ఇతస్త్యజైతాం సీమానం వసతి
మునిరస్యాం కలశభూః ।
MSS@2805@2ఉదఞ్చత్కోపేఽస్మిన్ స జలధిరపి స్థాస్యతి న తే యతః పాయం పాయం
సలిలమిహ శౌర్యం ప్రథయసి ॥ ౨౮౦౫॥
MSS@2806@1అయే మధుప మా కృథా బత వృథా మనోదీనతాం తుషారసమయే
లతాశతనిషేవణవ్యాకులః ।
MSS@2806@2ఇయం పురత ఏవ తే సరసపుష్పమాసోదయే రసాలనవమఞ్జరీ మధుఝరీ
జరీజృమ్భతే ॥ ౨౮౦౬॥
MSS@2807@1అయే మమోదాసితమేవ జిహ్వయా ద్వయేఽపి తస్మిన్ననతిప్రయోజనే ।
MSS@2807@2గరౌ గిరః పల్లవనార్థలాఘవే మితం చ సారం చ వచో హి వాగ్మితా
॥ ౨౮౦౭॥
MSS@2808@1అయే మాతర్దృష్ట్వా ముఖమమృతభానుభ్రమవశాత్ కచచ్ఛద్మా
రాహుర్వసతి
కిము తృష్ణాతరలితః ।
MSS@2808@2కిమేవం కన్దర్పాన్తకతరుణి సిన్దూరసరణిచ్- ఛలాద్భోక్తుం భూయో
బహిరివ
రసజ్ఞాం కలయతి ॥ ౨౮౦౮॥
MSS@2809@1అయే మాతస్తాతః క్వ గత ఇతి యద్వైరిశిశునా దరీగేహే లీనా నిభృతమిహ
పృష్టా స్వజననీ ।
MSS@2809@2కరేణాస్యం తస్య ద్రుతమథ నిరుద్ధ్యాశ్రుభృతయా వినిఃశ్వస్య స్ఫారం
శివ శివ దృశైవోత్తరయతి ॥ ౨౮౦౯॥
MSS@2810@1అయే ముక్తారత్న ప్రసర బహిరుద్ద్యోతయ గృహాన్ అపి క్షోణీన్ద్రాణాం
కురు
ఫలవతః స్వానపి గుణాన్ ।
MSS@2810@2కిమత్రైవాత్మానం జరయసి ముధా శుక్తికుహరే మహాగమ్భీరోఽయం
జలధిరిహ
కస్త్వాం గణయతి ॥ ౨౮౧౦॥
MSS@2811@1అయే యది సమీహసే పరపురావరోధం ప్రభో తదాకలయ మద్వచః కిమపి

msubhsall.pdf 273
మహాసుభాషితసంగ్రహ

దర్పనారాయణ ।
MSS@2811@2ప్రతీపనృపనాగరీనయననీరకల్లోలినీ- సముత్తరణచాతురీం
తురగరాజిమధ్యాపయ ॥ ౨౮౧౧॥
MSS@2812@1అయే లాజా ఉచ్చైః పథి వచనమాకర్ణ్య గృహిణీ శిశోః కర్ణౌ యత్నాత్
సుపిహితవతీ దీనవదనా ।
MSS@2812@2మయి క్షీణోపాయే యదకృత దృశావశ్రుబహులే తదన్తఃశల్యం మే త్వమసి
పునరుద్ధర్తుముచితః ॥ ౨౮౧౨॥
MSS@2813@1అయే వాపీహంసా నిజవసతిసంకోచపిశునం కురుధ్వం మా చేతో వియతి
చలతో
వీక్ష్య విహగాన్ ।
MSS@2813@2అమీ తే సారఙ్గా భువనమహనీయవ్రతభృతాం నిరీహాణాంయేషాం
తృణమివ
భవన్త్యమ్బునిధయః ॥ ౨౮౧౩॥
MSS@2814@1అయే వారాం రాశే కతిపయపయోబిన్దువిభవైరమీభిర్మా గర్వం వహ
నిరవలేపా
హి కృతినః ।
MSS@2814@2న కిం లోపాముద్రాసహచరకరక్రోడకుహరే భవాన్ దృష్టః కష్టం
ప్రచలజలజన్తువ్యతికరః ॥ ౨౮౧౪॥
MSS@2815@1అయే వారాం రాశే కులిశకరకోపప్రతిభయాద్ అయం పక్షప్రేమ్ణా
గిరిపతిసుతస్త్వాముపగతః ।
MSS@2815@2త్వదన్తర్వాస్తవ్యో యది పునరయం వాడవశిఖీ ప్రదీప్తః ప్రత్యఙ్గం
గ్లపయతి తతః కోఽస్య శరణమ్ ॥ ౨౮౧౫॥
MSS@2816@1అయే సుధాకైరవిణి వ్యధాయి ముధా సుధాధామని బన్ధుభావః ।
MSS@2816@2జనాపవాదః పరితః ప్రయాతః సమాగమో హన్త న జాతు జాతః ॥
౨౮౧౬॥
MSS@2817@1అయేఽస్తమయతే శశీ నహి కృశీభవత్యాగ్రహో వినశ్యతి తమో హఠం
కిమణుమప్యపాస్తే మనః ।
MSS@2817@2సఖి ప్రకటితోఽరుణో న కరుణోదయస్తే మనాక్ ప్రయాతి ఖలు యామినీ

విమనీకృథా నాయకమ్ ॥ ౨౮౧౭॥

274 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2818@1అయే స్వర్గః స్వర్గః కతిదివసమార్గః ప్రవసతాం పురస్తుఙ్గౌ స్యాతాం యది


న కుచకుమ్భౌ మృగదృశః ।
MSS@2818@2అయాచం పాథేయం సులభ[ముభయం] మూలఫలయోః పయః స్థానే
స్థానే పథి
పథి చ విశ్రామతరవః ॥ ౨౮౧౮॥
MSS@2819@1అయే హేలావేలాతులితకులశైలే జలనిధౌ కుతో వారామోఘం బత జలద
మోఘం
వితరసి ।
MSS@2819@2సమన్తాదుత్తాలజ్వలదనలకీలాకవలన- క్లమోపేతానేతానుపచర పయోభిర్విటపినః
॥ ౨౮౧౯॥
MSS@2820@1అయోగజామన్వభవం న వేదనాం హితాయ మేఽభూదియమున్మదిష్ణుతా

MSS@2820@2ఉదేతి దోషాదపి దోషలాఘవం కృశత్వమజ్ఞానవశాదివైనసః ॥
౨౮౨౦॥
MSS@2821@1అయోగ్యవస్తుభరణాత్ భజేద్యోగ్యోఽపి దుష్టతామ్ ।
MSS@2821@2రక్షణాయేన్ద్రదత్తాసిం వహన్ వ్యాధోఽభవన్మునిః ॥ ౨౮౨౧॥

MSS@2822@1అయోధ్యామటవీభూతాం పిత్రా భ్రాత్రా చ వర్జితామ్ ।


MSS@2822@2పిపాసార్తోఽనుధావామి క్షీణతోయాం నదీమివ ॥ ౨౮౨౨॥

MSS@2823@1అయ్యయి సాహసకారిణి కిం తవ చఙ్క్రమణేన ।


MSS@2823@2టసదితి భఙ్గమవాప్స్యసి కుచయుగభారభరేణ ॥ ౨౮౨౩॥

సుఖం వేత్తి నారక్తో దుఃఖమశ్నుతే ।


MSS@2823A@1అరక్తే న
MSS@2823A@2దుఃఖానాం చ సుఖానాం చ రక్త ఏవాస్పదం సదా ॥

MSS@2824@1అరక్షితంతిష్ఠతి దైవరక్షితం సురక్షితం దైవహతం వినశ్యతి ।


MSS@2824@2జీవత్యనాథోఽపి వనే విసర్జితః కృతప్రయత్నోఽపి గృహే న జీవతి ॥
౨౮౨౪॥
MSS@2825@1అరక్షితం భవేత్ సత్యం దైవం తమేవ రక్షతి ।
MSS@2825@2దైవేన నాశితం యత్తు తస్య రక్షా న దృశ్యతే ॥ ౨౮౨౫॥

గృహే రుద్ధాః పురుషైరాప్తకారిభిః ।


MSS@2826@1అరక్షితా
MSS@2826@2ఆత్మానమాత్మనా యాస్తు రక్షేయుస్తాః సురక్షితాః ॥ ౨౮౨౬॥

msubhsall.pdf 275
మహాసుభాషితసంగ్రహ

రాజానం బలిషడ్భాగహారిణమ్ ।
MSS@2827@1అరక్షితారం
MSS@2827@2తమాహుః సర్వలోకస్య సమగ్రమలహారకమ్ ॥ ౨౮౨౭॥

MSS@2828@1అరక్ష్యమానాః కుర్వన్తి యత్కించిత్ కిల్విషం ప్రజాః ।


MSS@2828@2తస్మాత్తు నృపతేరర్ధం యస్మాద్ గృహ్ణాత్యసౌ కరాన్ ॥ ౨౮౨౮॥

MSS@2829@1అరణ్యం రక్షితం సింహాత్ తస్మాత్ సింహః సురక్షితః ।


MSS@2829@2ఇత్యన్యోన్యస్యోపకారే మిత్రత్వం తన్నిబన్ధనమ్ ॥ ౨౮౨౯॥

MSS@2830@1అరణ్యం సారఙ్గైర్గిరికుహరగర్భాశ్చ హరిభిర్దిశో దిఙ్మాతఙ్గైః


సలిలముషితం పఙ్కజవనైః ।
MSS@2830@2ప్రియాచక్షుర్మధ్యస్తనవదనసౌన్దర్యవిజితైః సతాం మానే మ్లానే
మరణమథవా
దూరగమనమ్ ॥ ౨౮౩౦॥
చ తస్యాం హరిణా విశశ్వసుః ।
MSS@2831@1అరణ్యబీజాఞ్జలిదానలాలితాస్తథా
MSS@2831@2యథా తదీయైర్నయనైః కుతూహలాత్ పురః సఖీనామమిమీత లోచనే ॥
౨౮౩౧॥
MSS@2832@1అరణ్యరుదితం కృతం శవశరీరముద్వర్తితం స్థలేఽబ్జమవరోపితం
సుచిరమూషరే వర్షితమ్ ।
MSS@2832@2శ్వపుచ్ఛమవనామితం బధిరకర్ణజాపః కృతః కృతాన్ధముఖమణ్డనా
యదబుధో జనః సేవితః ॥ ౨౮౩౨॥
MSS@2833@1అరణ్యహరిణగ్రామమ్ ఆచక్రామ హుతాశనః ।
MSS@2833@2ఇన్దోః క్రోడమృగం ధర్తుమ్ ఇవ ధూమో నభో యయౌ ॥ ౨౮౩౩॥

MSS@2834@1అరణ్యానీ క్వేయం ధృతకనకసూత్రః క్వ చ మృగః క్వ ముక్తాహారోఽయం


క్వ చ స పతగః క్వేయమబలా ।
MSS@2834@2క్వ తత్కన్యారత్నం లలితమహిభర్తుః క్వ చ వయం స్వమాకూతం ధాతా
కిమపి
నిభృతం పల్లవయతి ॥ ౨౮౩౪॥
MSS@2835@1అరణ్యే పుష్పితా వృక్షా దూరస్థానే చ బాన్ధవాః ।
MSS@2835@2సమృద్ధేనాపి కిం తేన యః కాలే నోపతిష్ఠతి ॥ ౨౮౩౫॥

276 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2836@1అరతిరియముపైతి మాం న నిద్రా గణయతి తస్య గుణాన్ మనో న దోషాన్



MSS@2836@2విగలతి రజనీ న సంగమాశా వ్రజతి తనుస్తనుతాం న చానురాగః ॥
౨౮౩౬॥
MSS@2837@1అరత్నాలోకసంహార్యమ్అవార్యం సూర్యరశ్మిభిః ।
MSS@2837@2దృష్టిరోధకరం యూనాం యౌవనప్రభవం తమః ॥ ౨౮౩౭॥

MSS@2838@1అరయోఽపి హి మిత్రత్వం యాన్తి దణ్డవతో ధ్రువమ్ ।


MSS@2838@2దణ్డప్రాయో హి నృపతిర్భునక్త్యాక్రమ్య మేదినీమ్ ॥ ౨౮౩౮॥

MSS@2839@1అరయోఽపి హి సంధేయాః సతి కార్యార్థగౌరవే ।


MSS@2839@2అహిమూషకవద్ దేవా హ్యర్థస్య పదవీం గతైః ॥ ౨౮౩౯॥

MSS@2840@1అరలూవృక్షపత్రాణాం లేపో గోముఖరోగహృత్ ।


MSS@2840@2గోనాససంభవః క్షారో హన్తి పుష్పం చిరోద్భవమ్ ॥ ౨౮౪౦॥

MSS@2841@1అరవిన్దమిదంవీక్ష్య ఖేలత్ఖఞ్జనమఞ్జులమ్ ।
MSS@2841@2స్మరామి వదనం తస్యాశ్చారు చఞ్చలలోచనమ్ ॥ ౨౮౪౧॥

మరుదేతి మన్దమిహ మన్దరాచలాత్ ।


MSS@2842@1అరవిన్దవృన్దమకరన్దతున్దిలో
MSS@2842@2సురతాన్తతాన్తసుదతీమతల్లికా- కబరీపరీమలఝరీ పరీవృతః ॥
౨౮౪౨॥
కున్దేషు రమితం కాలయోగతః ।
MSS@2843@1అరవిన్దేషు
MSS@2843@2అయే మాకన్ద జానీహి తవైవాయం మధువ్రతః ॥ ౨౮౪౩॥

MSS@2844@1అరశ్మి బిమ్బం సూర్యస్య వహ్నిం చైవాంశుమాలినమ్ ।


MSS@2844@2దృష్ట్వైకాదశమాసాత్తు నరో నోర్ద్ధ్వం తు జీవతి ॥ ౨౮౪౪॥

MSS@2845@1అరసాపి హి వాగ్ భాతి ప్రోక్తావసర ఏవ హి ।


MSS@2845@2సర్వచిత్తప్రమోదాయ గాలిదానం కరగ్రహే ॥ ౨౮౪౫॥

MSS@2846@1అరసికజనభాషణతో రసికజనైః సహ వరం కలహః ।


MSS@2846@2లమ్బకుచాలిఙ్గనతో లికుచకుచాపాదతాడనం శ్రేయః ॥ ౨౮౪౬॥

MSS@2847@1అరాజకే జీవలోకే దుర్బలా బలవత్తరైః ।


MSS@2847@2బాధ్యన్తే న చ విత్తేషు ప్రభుత్వమిహ కస్యచిత్ ॥ ౨౮౪౭॥

MSS@2848@1అరాజకే తు లోకేఽస్మింస్తస్మాద్ రాజా విధీయతామ్ ।

msubhsall.pdf 277
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2848@2రాజా రాజ్యే చిరం రక్షాం కృత్వా స్వర్గమవాప్నుయాత్ ॥ ౨౮౪౮॥


MSS@2849@1అరాజకేషురాష్ట్రేషు ధర్మో న హ్యవతిష్ఠతే ।
MSS@2849@2పరస్పరం చ బాధన్తే సర్వథా ధిగరాజకమ్ ॥ ౨౮౪౯॥

MSS@2850@1అరాజకే హి లోకేఽస్మిన్ సర్వతో విద్రుతే భయాత్ ।


MSS@2850@2రక్షార్థమస్య సర్వస్య రాజానమసృజత్ ప్రభుః ॥ ౨౮౫౦॥

MSS@2851@1అరాతిభిర్యుధి సహయుధ్వనో హతాఞ్ జిఘూక్షవః శ్రుతరణతూర్యనిఃస్వనాః



MSS@2851@2అకుర్వత ప్రథమసమాగమోచితం చిరోజ్ఝితం సురగణికాః ప్రసాధనమ్ ॥
౨౮౫౧॥
MSS@2852@1అరాతివిక్రమాలోకవికస్వరవిలోచనః ।
MSS@2852@2కృపాణోదగ్రదోర్దణ్డః స సహస్రాయుధీయతి ॥ ౨౮౫౨॥
MSS@2853@1అరాలకేశ్యా అలకే విధాత్రా విధీయమానే చలతూలికాగ్రాత్ ।
MSS@2853@2చ్యుతస్య బిన్దోరసితస్య మార్గ - రేఖేవ రేజే నవరోమరాజీ ॥ ౨౮౫౩॥

MSS@2854@1అరావప్యుచితం కార్యమ్ ఆతిథ్యం గృహమాగతే ।


MSS@2854@2ఛేత్తుమప్యాగతే ఛాయాం నోపసంహరతే ద్రుమః ॥ ౨౮౫౪॥

మిత్రముదాసీనం మధ్యస్థం స్థవిరం గురుమ్ ।


MSS@2855@1అరిం
MSS@2855@2యో న బుధ్యతి మన్దాత్మా స చ సర్వత్ర నశ్యతి ॥ ౨౮౫౫॥

MSS@2856@1అరిణా సహ సంవాసాద్ విషేణ సహ భోజనాత్ ।


MSS@2856@2పాప్మనా సహ సౌహార్దాన్ మరణం ప్రతిపద్యతే ॥ ౨౮౫౬॥

MSS@2857@1అరితోఽభ్యాగతో దోషః శత్రుసంవాసకారితః ।


MSS@2857@2సర్పసంవాసధర్మిత్వాన్ నిత్యోద్వేగేన దూషితః ॥ ౨౮౫౭॥

MSS@2858@1జాయతే ప్లక్షబీజాశాత్ కపోతాదివ శాల్మలేః ।


MSS@2858@2ఉద్వేగజననో నిత్యం పశ్చాదపి భయావహః ॥ ౨౮౫౮॥

మిత్రే మర్మవేదిప్రియంవదే ।
MSS@2859@1అరిపక్షాశ్రితే
MSS@2859@2విశ్వాసో నైవ కర్తవ్యః యది సాక్షాద్ బృహస్పతిః ॥ ౨౮౫౯॥

సేవకైః ప్రభోర్నీతిః ।
MSS@2860@1అరిభిర్జితైరశక్తైర్విజ్ఞాప్యం
MSS@2860@2విషయైర్జితోఽస్మి శంభో తవ యచ్ఛ్లాఘ్యం తదారచయ ॥ ౨౮౬౦॥

MSS@2861@1అరివధదేహశరీరః సహసా రథిసూతతురగపాదాతః ।

278 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2861@2భాతి సదానత్యాగః స్థిరతాయామవనితలతిలకః ॥ ౨౮౬౧॥


MSS@2862@1అరిశ్చ మిత్రం భవతి మిత్రం చాపి ప్రదుష్యతి ।
MSS@2862@2అనిత్యచిత్తః పురుషస్తస్మిన్ కో నామ విశ్వసేత్ ॥ ౨౮౬౨॥

ఏవాయమ్ అస్యాస్తాత పదాని షట్ ।


MSS@2863@1అరిషఙ్వర్గ
MSS@2863@2తేషామేకమపి చ్ఛిన్దన్ ఖఞ్జయ భ్రమరీం శ్రియమ్ ॥ ౨౮౬౩॥

మహారాజ శ‍ృణు వక్ష్యామి తాని తే ।


MSS@2864@1అరిష్టాని
MSS@2864@2యేషామాలోకనాన్ మృత్యుః నిజం జానాతి యోగవిత్ ॥ ౨౮౬౪॥

MSS@2865@1అరుంతుదం పరుషం రూక్షవాచం వాక్కణ్టకైర్వితుదన్తం మనుష్యాన్ ।


MSS@2865@2విద్యాదలక్ష్మీకతమం జనానాం ముఖే నిబద్ధాం నిరృతిం వహన్తమ్ ॥
౨౮౬౫॥
MSS@2866@1అరుచిర్నిశయా వినా శశీ శశినా సాపి వినా మహత్తమః ।
MSS@2866@2ఉభేయేన వినా మనోభవ- స్ఫురితం నైవ చకాస్తి కామినోః ॥ ౨౮౬౬॥

MSS@2867@1అరుణకిరణజాలైరన్తరిక్షే గతర్క్షే చలతి శిశిరవాతే మన్దమన్దం


ప్రభాతే ।
MSS@2867@2యువతిజనకదమ్బే నాథముక్తౌష్ఠబిమ్బే చరమగిరినితమ్బే చన్ద్రబిమ్బం
లలమ్బే ॥ ౨౮౬౭॥
MSS@2868@1అరుణకిరణే వహ్నౌ లాజానుడూని జుహోతి యా పరిణయతి తాం
సంధ్యామేతామవైమి
మణిర్దివః ।
MSS@2868@2ఇయమివ స ఏవాగ్నిభ్రాన్తిం కరోతి పురాయతః కరమపి న కస్తస్యైవోత్కః
సకౌతుకమీక్షితుమ్ ॥ ౨౮౬౮॥
MSS@2869@1అరుణజలజరాజీముగ్ధహస్తాగ్రపాదా బహులమధుపమాలాకజ్జలేన్దీవరాక్షీ

MSS@2869@2అనుపతతి విరావైః పత్రిణాం వ్యాహరన్తీ రజనిమచిరజాతా పూర్వసంధ్యా
సుతేవ ॥ ౨౮౬౯॥
MSS@2870@1అరుణదలనలిన్యా స్నిగ్ధపాదారవిన్దా కఠినతనుధరణ్యాం యాత్యకస్మాత్
స్ఖలన్తీ ।
MSS@2870@2అవని తవ సుతేయంపాదవిన్యాసదేశే త్యజ నిజ కఠినత్వం జానకీ
యాత్యరణ్యమ్

msubhsall.pdf 279
మహాసుభాషితసంగ్రహ

॥ ౨౮౭౦॥
MSS@2871@1అరుణనయనం సభ్రూభఙ్గం దరస్ఫురితాధరం సుతను శశినః క్లిష్టాం
కాన్తిం కరోతు తవాననమ్ ।
MSS@2871@2కృతమనునయైః కోపోఽయం తే మనస్విని వర్ధతామ్ ఇతి గదితయాశ్లిష్టో
దేవ్యా శివాయ శివోఽస్తు వః ॥ ౨౮౭౧॥
MSS@2872@1అరుణమపి విద్రుమద్రుం మృదులతరం చాపి కిసలయం బాలే ।
MSS@2872@2అధరీకరోతి నితరాం తవాధరో మధురిమాతిశయాత్ ॥ ౨౮౭౨॥

MSS@2873@1అరుణరాగనిషేధిభిరంశుకైః శ్రవణలబ్ధపదైశ్చ యవాఙ్కురైః ।


MSS@2873@2పరభృతావిరుతైశ్చ విలాసినః స్మరబలైరబలైకరసాః కృతాః ॥
౨౮౭౩॥
MSS@2874@1అరుణితాఖిలశైలవనా ముహుర్విదధతీ పథికాన్ పరితాపినః ।
MSS@2874@2వికచకింశుకసంహతిరుచ్చకైరుదవహద్దవహవ్యవహశ్రియమ్ ॥
౨౮౭౪॥
చ తరుణి నయనే తవ మలినం చ ప్రియస్య ముఖమ్ ।
MSS@2875@1అరుణే
MSS@2875@2ముఖమానతం చ సఖితే జ్వలితశ్చాస్యాన్తరే స్మరజ్వలనః ॥ ౨౮౭౫॥

MSS@2876@1అరుణోదయవేలాయాం దశాహేన ఫలం లభేత్ ।


MSS@2876@2గోవిసర్జనవేలాయాం సద్యః ఫలద ఇష్యతే ॥ ౨౮౭౬॥

MSS@2877@1అరున్ధతీకామపురంధ్రిలక్ష్మీ- జమ్భద్విషద్దారనవామ్బికానామ్ ।
MSS@2877@2చతుర్దశీయం తదిహోచితైవ గుల్ఫద్వయాప్తా యదదృశ్యసిద్ధిః ॥
౨౮౭౭॥
MSS@2878@1అరుష్యన్క్రుశ్యమానస్య సుకృతం నామ విన్దతి ।
MSS@2878@2దుష్కృతం చాత్మనో మర్షీ రుష్యత్యేవాపమార్ష్టి వై ॥ ౨౮౭౮॥

MSS@2879@1అరూపోఽపి సురూపోఽపి ఆఢ్యోఽపి ద్రవ్యవర్జితః ।


MSS@2879@2దుఃశీలః శీలయుక్తో వా స్త్రీణాం భర్తాధిదేవతా ॥ ౨౮౭౯॥

MSS@2880@1అరే చేతోమత్స్య భ్రమణమధునా యౌవనజలే త్యజ త్వం స్వచ్ఛన్దం


యువతిజలధౌ పశ్యసి న కిమ్ ।
MSS@2880@2తనూజాలీజాలం స్తనయుగలతుమ్బీఫలయుతం మనోభూః కైవర్తః క్షిపతి
రతితన్తు ప్రతిముహుః ॥ ౨౮౮౦॥

280 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2881@1అరేదైవ త్వదాయత్తం కామం విత్తాది గచ్ఛతు ।


MSS@2881@2మమాయత్తం పునర్వృత్తం హర్తుం కస్యేహ యోగ్యతా ॥ ౨౮౮౧॥

MSS@2882@1అరే యమభటాః శఠాః కపటవిగ్రహే తూద్భటా నివేదయత వో యమం న



తవాధికారో మయి ।
MSS@2882@2అహం చ శివసున్దరీచరణయుగ్మపఙ్కేరుహ- స్ఖలన్మధుసుధారసం
సమపిబం న జానీథ రే ॥ ౨౮౮౨॥
MSS@2883@1అరే రామాహస్తాభరణ భసలశ్రేణిశరణ స్మరక్రీడావ్రీడాశమన
విరహిప్రాణదమన ।
MSS@2883@2సరోహంసోత్తంస ప్రచలదల నీలోత్పల సఖే సఖేదోఽహం మోహం శ్లథయ
కథయ క్వేన్దువదన ॥ ౨౮౮౩॥
MSS@2884@1అరేవద హరేర్నామ క్షేమధామ క్షణే క్షణే ।
MSS@2884@2బహిః సరతి నిఃశ్వాసే విశ్వాసః కః ప్రవర్తతే ॥ ౨౮౮౪॥

MSS@2885@1అరైఃసంధార్యతే నాభిర్నాభౌ చారాః ప్రతిష్ఠితాః ।


MSS@2885@2స్వామిసేవకయోరేవం వృత్తిచక్రం ప్రవర్తతే ॥ ౨౮౮౫॥

MSS@2886@1అరోది మధుపైర్భృశం కమలమాలయా మీలితం వ్యకమ్పి


జలవీచిభిర్విదలితం
ముఖం కైరవైః ।
MSS@2886@2విలోక్య రజనౌ హ్రదే విరహికోకశోకం ఘనం పరవ్యసనకాతరాః కిమివ
కుర్వతే సాధవః ॥ ౨౮౮౬॥
MSS@2887@1అర్కకర్పాసయోర్మూలం జలపీతం జయేద్విషమ్ ।
MSS@2887@2పటోలమూలనస్యేన కాలదష్టోఽపి జీవతి ॥ ౨౮౮౭॥

MSS@2888@1అర్కచ్ఛాయం తిరయతి సుధాలిప్తవిద్యున్మతల్లీ చక్రప్రఖ్యం మహతి


సుషమామణ్డలే దూరమగ్నమ్ ।
MSS@2888@2రక్తాదర్శప్రతిఫలమివ శ్రీసదఙ్గం వహన్తీ దృష్టా కాచిత్ తరలనయనా
దేవతేవ స్మరస్య ॥ ౨౮౮౮॥
MSS@2889@1అర్కాః
కిం ఫలసంచయేన భవతాం కిం వః ప్రసూనైర్నవైః కిం వా
భూరిలతాచయేన మహతా గోత్రేణ కిం భూయసా ।
MSS@2889@2యేషామేకతమో బభూవ స పునర్నైవాస్తి కశ్చిత్ కులే ఛాయాయాముపవిశ్య

msubhsall.pdf 281
మహాసుభాషితసంగ్రహ

యస్య పథికాస్తృప్తిం ఫలైః కుర్వతే ॥ ౨౮౮౯॥


MSS@2890@1అర్కాః కేచన కేచిదక్షతరవః కేచిద్దలక్ష్మారుహాః నిమ్బాః కేచన కేచిదత్ర
విపినే క్రూరాః కరీరద్రుమాః ।
MSS@2890@2మాకన్దో మకరన్దతున్దిలమిలద్భృఙ్గాలిశ‍ృఙ్గారితః కోఽప్యత్రాస్తి న
మిత్ర యత్ర తనుతే కర్ణామృతం కోకిలః ॥ ౨౮౯౦॥
MSS@2891@1అర్కాభిముఖ్యసలిలస్థితిసాధనాని రక్తామ్బుజస్య ఫలితాన్యధునా తపాంసి

MSS@2891@2యద్భీరు తస్య పరిభూతికరం పదం త్వం లాక్షారసాన్తరితరాగమిదం
కరోషి ॥ ౨౮౯౧॥
MSS@2892@1అర్ఘాయామ్బుధిరిన్దుమణ్డలమపి శ్రీచన్దనం తణ్డులాస్తారా బిల్వదలం
నభఃసురధునీ ధూపః ప్రదీపో రవిః ।
MSS@2892@2ఖేటాః పఞ్చఫలాని కిం చ కకుభస్తామ్బూలమారాత్రికం మేరుః శ్రీజగతీపతే
తవ యశోయోగేశ్వరస్యార్చనే ॥ ౨౮౯౨॥
దత్త్వాథ దేవాయ భాస్కరాయ సమాహితః ।
MSS@2893@1అర్ఘ్యం
MSS@2893@2తతోఽలంకృతగాత్రః సన్ వృత్తమాలోక్య మన్త్రవత్ ॥ ౨౮౯౩॥

వాదినం నృపం సోఽనవేక్ష్య భరతాగ్రజో యతః ।


MSS@2894@1అర్ఘ్యమర్ఘ్యమితి
MSS@2894@2క్షత్రకోపదహనార్చిషం తతః సందధే దృశముదగ్రతారకామ్ ॥
౨౮౯౪॥
MSS@2895@1అర్చకస్య తపోయోగాద్ అర్చనస్యాతిశాయనాత్ ।
MSS@2895@2ఆభిరూప్యాచ్చ మూర్తీనాం దేవః సాంనిధ్యమృచ్ఛతి ॥ ౨౮౯౫॥

MSS@2896@1అర్చామః సతతం గణాధిపమథాప్యాఖూన్ నిహన్మః శతం ధ్యాయామో


హృది
భైరవం తదపి తు ప్రోత్సారయామః శునః ।
MSS@2896@2భూతేశం ప్రణుమస్తథాపి శతశో భూతాన్ నిగృహ్ణీమహే నహ్యేకస్య గుణః
పరస్య మహతో దోషానపి ప్రోర్ణుతే ॥ ౨౮౯౬॥
MSS@2897@1అర్చామీతి ధియా యదేవ కుసుమం క్షిప్త్వా జనో ముచ్యతే విద్యామీతి
ధియా
తదేవ వికిరన్ భస్మీకృతో మన్మథః ।

282 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2897@2ఇత్యాభ్యన్తరవృత్తిమాత్రరసికో బాహ్యానపేక్షశ్చ యః స స్వామీ మమ


దైవతం
తదితరో నామ్నాపి నామ్నాయతే ॥ ౨౮౯౭॥
MSS@2898@1అర్చిర్మాలాకరాలాద్దివమభిలిహతో దావవహ్నేరదూరాద్ ఉడ్డీయోడ్డీయ
కించిచ్ఛలభకవలనానన్దమన్దప్రచారాః ।
MSS@2898@2అగ్రేఽగ్రే సంరటన్తః ప్రచురతరమసీపాతదుర్లక్షధూమ్రా ధూమ్యాటాః
పర్యటన్తి
ప్రతివిటపమమీ నిష్ఠురాః స్వస్థలీషు ॥ ౨౮౯౮॥
MSS@2899@1అర్చిష్మన్తి విదార్య వక్త్రకుహరాణ్యాసృక్కణో వాసుకేస్తర్జన్యా
విషకర్బురాన్
గణయతః సంస్పృశ్య దన్తాఙ్కురాన్ ।
MSS@2899@2ఏకం త్రీణి నవాష్ట సప్త షడితి వ్యస్తాస్తసంఖ్యాక్రమా వాచః శక్తిధరస్య
శైశవకలాః కుర్వన్తు వో మఙ్గలమ్ ॥ ౨౮౯౯॥
MSS@2900@1అర్చ్యే విష్ణౌ శిలాధీర్గురుషు నరమతిర్వైష్ణవే జాతిబుద్ధిర్విష్ణోర్వా
వైష్ణవానాం కలిమలమథనే పాదతీర్థేఽమ్బుబుద్ధిః ।
MSS@2900@2శ్రీవిష్ణోర్నామ్ని మన్త్రే సకలకలుషహే శబ్దసామాన్యబుద్ధిర్విష్ణౌ
సర్వేశ్వరేశే తదితరసమధీర్యస్య వా నారకీ సః ॥ ౨౯౦౦॥
MSS@2901@1అర్జయేజ్జ్ఞానమర్థాంశ్చ పుమానమరవత్ సదా ।
MSS@2901@2కేశేష్వివ గృహీతః సన్ మృత్యునా ధర్మమాచరేత్ ॥ ౨౯౦౧॥
స్వేన వీర్యేణ నాన్యమాశ్రిత్య కంచన ।
MSS@2902@1అర్జితం
MSS@2902@2ఫలశాకమపి శ్రేయో భోక్తుం హ్యకృపణం గృహే ॥ ౨౯౦౨॥

MSS@2903@1పరస్య ను గృహే భోక్తుః పరిభూతస్య నిత్యశః ।


MSS@2903@2సుమృష్టమపి న శ్రేయో వికల్పోఽయమతః సతామ్ ॥ ౨౯౦౩॥

MSS@2904@1అర్జునః కృష్ణసంయుక్తః కర్ణం యత్రానుధావతి ।


MSS@2904@2తన్నేత్రం తు కురుక్షేత్రమ్ ఇతి ముగ్ధే మృశామహే ॥ ౨౯౦౪॥

MSS@2905@1అర్జునఃఫల్గునః పార్థః కిరీటీ శ్వేతవాహనః ।


MSS@2905@2బీభత్సుర్విజయీ కృష్ణః సవ్యసాచీ ధనంజయః ॥ ౨౯౦౫॥

MSS@2906@1అర్జునస్య ఇమే బాణా నేమే బాణాః శిఖణ్డినః ।

msubhsall.pdf 283
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2906@2సీదన్తి మమ గాత్రాణి మాఘమా సేగవా ఇవ ॥ ౨౯౦౬॥


ప్రతిజ్ఞే ద్వే న దైన్యం న పలాయనమ్ ।
MSS@2907@1అర్జునస్య
MSS@2907@2ఆయూ రక్షతి మర్మాణి ఆయురన్నం ప్రయచ్ఛతి ॥ ౨౯౦౭॥

భీమాన్తే చ వరాననే ।
MSS@2908@1అర్జునాన్తే వరారోహే
MSS@2908@2పాణ్డవైః సహ యోద్ధవ్యం రక్షణీయో ధనంజయః ॥ ౨౯౦౮॥

MSS@2909@1అర్జునీయతి యదర్జనే జనో వర్జనీయజనతర్జనాదిభిః ।


MSS@2909@2మఙ్క్షు నశ్యతి చిరాయ సంచితా వఞ్చితా జగతి కే న సమ్పదా ॥
౨౯౦౯॥
MSS@2910@1అర్థం ధిగస్తు బహువైరికరం నరాణాం రాజ్యం ధిగస్తు భయదం బహు
చిన్తనీయమ్ ।
MSS@2910@2స్వర్గం
ధిగస్తు పునరాగమనప్రవృత్తిం ధిగ్ ధిక్ శరీరమపి
రోగసమాశ్రయం చ ॥ ౨౯౧౦॥
MSS@2911@1అర్థం మహాన్తమాసాద్య విద్యామైశ్వర్యమేవ వా ।
MSS@2911@2విచరత్యసమున్నద్ధో యః స పణ్డిత ఉచ్యతే ॥ ౨౯౧౧॥

MSS@2912@1అర్థంసప్రతిబన్ధం ప్రభురధిగన్తుం సహాయవానేవ ।


MSS@2912@2దృశ్యం తమసి న పశ్యతి దీపేన వినా సచక్షురపి ॥ ౨౯౧౨॥

MSS@2913@1అర్థఃకామో ధర్మో మోక్షః సర్వే భవన్తి పురుషస్య ।


MSS@2913@2తావద్యావత్ పీడాం జాఠరవహ్నిర్న విదధాతి ॥ ౨౯౧౩॥

MSS@2914@1అర్థఃసుఖం కీర్తిరపీహ మా భూద్ అనర్థ ఏవాస్తు తథాపి ధీరాః ।


MSS@2914@2నిజప్రతిజ్ఞామనురుధ్యమానా మహోద్యమాః కర్మసమారభన్తే ॥
౨౯౧౪॥
MSS@2915@1అర్థ ఏవ హి కేషాంచిద్ అనర్థో భవితా నృణామ్ ।
MSS@2915@2అర్థశ్రేయసి చాసక్తో న శ్రేయో విన్దతే నరః ॥ ౨౯౧౫॥

న తథా దునోతి కటుకూజితైర్యథా పిశునః ।


MSS@2916@1అర్థగ్రహణే
MSS@2916@2రుధిరాదానాదధికం దునోతి కర్ణే క్వణన్ మశకః ॥ ౨౯౧౬॥

MSS@2917@1అర్థజ్ఞాత్సంశయచ్ఛేత్తా తతః శ్రేయాన్ స్వకర్మకృత్ ।


MSS@2917@2ముక్తసఙ్గస్తతో భూయాన్ అదోగ్ధా ధర్మమాత్మనః ॥ ౨౯౧౭॥

284 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

హి కార్యః స్యాద్ అర్థం శ్రేయాంసమిచ్ఛతా ।


MSS@2918@1అర్థత్యాగో
MSS@2918@2బీజౌపమ్యేన కౌన్తేయ మా తే భూదత్ర సంశయః ॥ ౨౯౧౮॥

పరిత్యజ్య యః కామమనువర్తతే ।
MSS@2919@1అర్థధర్మౌ
MSS@2919@2ఏవమాపద్యతే క్షిప్రం రాజా దశరథో యథా ॥ ౨౯౧౯॥

మనస్తాపం గృహే దుశ్చరితాని చ ।


MSS@2920@1అర్థనాశం
MSS@2920@2వఞ్చనం చాపమానం చ మతిమాన్ న ప్రకాశయేత్ ॥ ౨౯౨౦॥

MSS@2921@1అర్థపతౌభూమిపతౌ బాలే వృద్ధే తపోఽధికే విదుషి ।


MSS@2921@2యోషితి మూర్ఖే గురుషు చ విదుషా నైవోత్తరం దేయమ్ ॥ ౨౯౨౧॥

లోకే సులభౌ తౌ గృహే గృహే ।


MSS@2922@1అర్థప్రశ్నకృతౌ
MSS@2922@2దాతా చోత్తరదశ్చైవ దుర్లభౌ పురుషౌ భువి ॥ ౨౯౨౨॥

MSS@2923@1అర్థప్రాణవినాశసంశయకరీం ప్రాప్యాపదం దుస్తరాం ప్రత్యాసన్నభయో న


వేత్తి విభవం స్వం జీవితం కాఙ్క్షతి ।
MSS@2923@2ఉత్తీర్ణస్తు తతో ధనార్థమపరాం భూయో విశత్యాపదం ప్రాణానాం చ ధనస్య
చాధమధియామన్యోన్యహేతుః పణః ॥ ౨౯౨౩॥
MSS@2924@1అర్థప్రియతయాత్మానమ్ అప్రియాయ దదాతి యా ।
MSS@2924@2కామాత్మన్యపి నిఃస్నేహాం కోఽనురక్తేతి మన్యతే ॥ ౨౯౨౪॥

MSS@2925@1అర్థమనర్థం భావయ నిత్యం నాస్తి తతః సుఖలేశః సత్యమ్ ।


MSS@2925@2పుత్రాదపి ధనభాజాం భీతిః సర్వత్రైషా విహితా రీతిః ॥ ౨౯౨౫॥

కరణమ్ అనర్థస్య చ వర్జనమ్ ।


MSS@2926@1అర్థయుక్తస్య
MSS@2926@2న్యాయతశ్చ కరాదానం స్వయం చ ప్రతిమోక్షణమ్ ॥ ౨౯౨౬॥

MSS@2927@1అర్థయుక్తిమవిజ్ఞాయ యః శుభే కురుతే మతిమ్ ।


MSS@2927@2మిత్రే వా యది వా శత్రౌ తస్యాపి చలితా మతిః ॥ ౨౯౨౭॥

MSS@2928@1అర్థయేదేవమిత్రాణి సతి వాసతి వా ధనే ।


MSS@2928@2నానర్థయన్ విజానాతి మిత్రాణాం సారఫల్గుతామ్ ॥ ౨౯౨౮॥

MSS@2929@1అర్థరక్షాపరో భృత్యః కృత్యాకృత్యవివేకవిత్ ।


MSS@2929@2సాన్ధివిగ్రహికః కార్యో రాజ్ఞా నయవిశారదః ॥ ౨౯౨౯॥

MSS@2930@1అర్థవన్తః ప్రశస్యన్తే నిన్ద్యన్తే తద్వినాకృతాః ।

msubhsall.pdf 285
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2930@2ఆగేమేష్వపి చేదేవమ్ అద్భుతం కిం శరీరిషు ॥ ౨౯౩౦॥


న దదాత్యత్ర కో గుణః ।
MSS@2931@1అర్థవానర్థమర్థిభ్యో
MSS@2931@2ఏకైవ గతిరర్థస్య దానమన్యా విపత్తయః ॥ ౨౯౩౧॥

MSS@2932@1అర్థవానేవ లోకేఽస్మిన్ పూజ్యతే మిత్రబాన్ధవైః ।


MSS@2932@2అర్థహీనస్తు పురుషో జీవన్నపి మృతోపమః ॥ ౨౯౩౨॥

MSS@2933@1అర్థవాన్దుష్కులీనోఽపి లోకే పూజ్యతమో నరః ।


MSS@2933@2శశినస్తుల్యవంశోఽపి నిర్ధనః పరిభూయతే ॥ ౨౯౩౩॥

సర్వథా రక్ష్య ఇతి కైశ్చిదుదాహృతమ్ ।


MSS@2934@1అర్థశ్చేత్
MSS@2934@2తత్కథం న హరిశ్చన్ద్రోఽరక్షత్ కుశికనన్దనే ॥ ౨౯౩౪॥

MSS@2935@1ధర్మస్తు రక్షితః సర్వైరపి దేహవ్యయేన చ ।


MSS@2935@2శిబిప్రభృతిభూపాలైర్దధీచిప్రముఖైర్ద్విజైః ॥ ౨౯౩౫॥

MSS@2936@1అర్థసమ్పద్విమోహాయ బహుశోకాయ చైవ హి ।


MSS@2936@2తస్మాదర్థమనర్థక్యం శ్రేయోఽర్థీ దూరతస్త్యజేత్ ॥ ౨౯౩౬॥

MSS@2937@1అర్థసమ్పాదనార్థం చ పీడ్యమానస్య శత్రుభిః ।


MSS@2937@2సాధుషు వ్యపదేశార్థం ద్వివిధః సంశ్రయః స్మృతః ॥ ౨౯౩౭॥

పరామిచ్ఛన్ ధర్మమేవాదితశ్చరేత్ ।
MSS@2938@1అర్థసిద్ధిం
MSS@2938@2నహి ధర్మాదపైత్యర్థః స్వర్గలోకాదివామృతమ్ ॥ ౨౯౩౮॥

MSS@2939@1అర్థస్యనిశ్చయో దృష్టో విచారేణ హితోక్తితః ।


MSS@2939@2న స్నానేన న దానేన ప్రాణాయామశతేన వా ॥ ౨౯౩౯॥

పురుషో దాసః స చ జాతు న కస్యచిత్ ।


MSS@2940@1అర్థస్య
MSS@2940@2యదర్జనపరా లోకే సర్వేఽపి భువనత్రయే ॥ ౨౯౪౦॥

MSS@2941@1అర్థస్యపురుషో దాసో దాసస్త్వర్థో న కస్యచిత్ ।


MSS@2941@2ఇతి సత్యం మహారాజ బద్ధోఽస్మ్యర్థేన కౌరవైః ॥ ౨౯౪౧॥

మూలం ప్రకృతిర్నయశ్చ ధర్మస్య కారుణ్యమకైతవం చ ।


MSS@2942@1అర్థస్య
MSS@2942@2కామస్య విత్తం చ వపుర్వయశ్చ మోక్షస్య సర్వార్థనివృత్తిరేవ ॥
౨౯౪౨॥
MSS@2943@1అర్థస్య సంగ్రహే చైనాం వ్యయే చైవ నియోజయేత్ ।

286 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2943@2శౌచే ధర్మేఽన్నపక్త్యాం చ పారిణాహ్యస్య చేక్షణే ॥ ౨౯౪౩॥


MSS@2944@1అర్థస్య సదోత్థానం నియమపరీపాలనం క్రియాజ్ఞానమ్ ।
MSS@2944@2స్థానత్యాగః పటుతా- ఽనుద్వేగః స్త్రీష్వవిశ్వాసః ॥ ౨౯౪౪॥

సాధనే సిద్ధ ఉత్కర్షే రక్షణే వ్యయే ।


MSS@2945@1అర్థస్య
MSS@2945@2నాశోపభోగ ఆయాసస్త్రాసశ్చిన్తా భ్రమో నృణామ్ ॥ ౨౯౪౫॥

MSS@2946@1అర్థస్యానర్థపూర్ణస్య కోఽవసీదతు సంగ్రహే ।


MSS@2946@2తత్సంతుష్టైర్న్నచేదిష్టైర్దుష్టైః స్యాన్నయనోత్సవః ॥ ౨౯౪౬॥

కష్టం కష్టమస్య గృహాగమః ।


MSS@2947@1అర్థస్యోపార్జనం
MSS@2947@2తస్యాగతస్య బన్ధుభ్యో వినియోగః సుఖావహః ॥ ౨౯౪౭॥

కృత్వా నైవాభాగ్యః సమశ్నుతే ।


MSS@2948@1అర్థస్యోపార్జనం
MSS@2948@2అరణ్యం మహదాసాద్య మూఢః సోమిలకో యథా ॥ ౨౯౪౮॥

దుఃఖం పాలనే చ క్షయే తథా ।


MSS@2949@1అర్థస్యోపార్జనే
MSS@2949@2నాశే దుఃఖం వ్యయే దుఃఖం ఘ్నన్తి చైవార్థకారణాత్ ॥ ౨౯౪౯॥

MSS@2950@1అర్థహీనోఽపి మధురః శబ్దో లోకప్రియంకరః ।


MSS@2950@2వీణావేణుమృదఙ్గాదీన్యత్రోదాహరణాని నః ॥ ౨౯౫౦॥

దుర్లభాంల్లోకే క్లేశాంశ్చ సులభాంస్తథా ।


MSS@2951@1అర్థాంశ్చ
MSS@2951@2దుఃఖం చైవ కుటుమ్బార్థే యః పశ్యతి స ముచ్యతే ॥ ౨౯౫౧॥

పాత్రేభ్యః సుతాన్ ప్రాప్నుత కామజాన్ ।


MSS@2952@1అర్థాంస్త్యజత
MSS@2952@2ప్రియం ప్రియేభ్యశ్చరత రాజా హి త్వరతే జయే ॥ ౨౯౫౨॥

MSS@2953@1అర్థాఃఖలు సమృద్ధా హి బాఢం దుఃఖం విజానతామ్ ।


MSS@2953@2అసమృద్ధాస్త్వపి సదా మోహయన్త్యవిచక్షణాన్ ॥ ౨౯౫౩॥

MSS@2954@1అర్థాః పాదరజోపమా గిరినదీవేగోపమం యౌవనం మానుష్యం


జలబిన్దులోలచపలం
ఫేనోపమం జీవనమ్ ।
MSS@2954@2ధర్మం యో న కరోతి నిశ్చలమతిః స్వర్గార్గలోద్ఘాటనం పశ్చాత్తాపహతో
జరాపరిణతః శోకాగ్నినా దహ్యతే ॥ ౨౯౫౪॥
MSS@2955@1అర్థాః సాధారణా ఏవ వియుజ్యన్తే స్వభావతః ।

msubhsall.pdf 287
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2955@2మమతాం త్యజతాం తేషు మహదుత్పద్యతే యశః ॥ ౨౯౫౫॥


MSS@2956@1అర్థాకృష్టధియః పదం రచయతః శబ్దావధానాత్మనః
సంధిచ్ఛేదవిధాననిర్గమవిధివ్యాపారమాతన్వతః ।
MSS@2956@2మా మాం కశ్చిదిహ గ్రహీదితి ముహుః సాశఙ్కమాపశ్యతశ్చౌరస్యేవ
కవేర్భయం భవతి యత్తద్విద్విషామస్తు వః ॥ ౨౯౫౬॥
MSS@2957@1అర్థాగమో నిత్యమరోగితా చ ప్రియా చ భార్యా ప్రియవాదినీ చ ।
MSS@2957@2వశ్యశ్చ పుత్రోఽర్థకరీ చ విద్యా షడ్ జీవలోకస్య సుఖాని రాజన్ ॥
౨౯౫౭॥
గృహే నివర్తన్తే శ్మశానే చైవ బాన్ధవాః ।
MSS@2958@1అర్థా
MSS@2958@2సుకృతం దుష్కృతం చాపి గచ్ఛన్తమనుగచ్ఛతి ॥ ౨౯౫౮॥

MSS@2959@1అర్థాతురాణాం న సుహృన్ న బన్ధుః కామాతురాణాం న భయం న లజ్జా



MSS@2959@2విద్యాతురాణాం న సుఖం న నిద్రా క్షుధాతురాణాం న వపుర్న తేజః ॥
౨౯౫౯॥
పలాయతే జ్ఞానం మార్జారాన్మూషికో యథా ।
MSS@2960@1అర్థాత్
MSS@2960@2వకవత్ జ్ఞాయతామర్థః సింహవచ్చ జయేద్రిపుమ్ ॥ ౨౯౬౦॥

MSS@2961@1అర్థాదుఃఖం పరిత్యక్తుం పాలితాశ్చాపి తేఽసుఖాః ।


MSS@2961@2దుఃఖేన చాధిగమ్యన్తే తేషాం నాశం న చిన్తయేత్ ॥ ౨౯౬౧॥

MSS@2962@1అర్థాద్ధర్మశ్చ కామశ్చ స్వర్గశ్చైవ నరాధిప ।


MSS@2962@2ప్రాణయాత్రా హి లోకస్య వినార్థం న ప్రసిధ్యతి ॥ ౨౯౬౨॥
MSS@2963@1అర్థాద్ భ్రష్టస్తీర్థయాత్రాం తు గచ్ఛేత్ సత్యాద్ మ్రష్టో రౌరవం వై
వ్రజేచ్చ ।
MSS@2963@2యోగాద్ భ్రష్టః సత్యధృతిం చ గచ్ఛేద్ రాజ్యాద్ భ్రష్టో మృగయాయాం
వ్రజేచ్చ ॥ ౨౯౬౩॥
బుద్ధిర్నిశ్చితాపి న శోభతే ।
MSS@2964@1అర్థానర్థాన్తరే
MSS@2964@2ఘాతయన్తి హి కర్యాణి దూతాః పణ్డితమానినః ॥ ౨౯౬౪॥

వినిశ్చిత్య వ్యవసాయం భజేత హ ।


MSS@2965@1అర్థానర్థౌ
MSS@2965@2గుణతః సంగ్రహం కుర్యాద్ దోషతస్తు విసర్జయేత్ ॥ ౨౯౬౫॥

288 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2966@1అర్థా న సన్తి న చ ముఞ్చతి మాం దురాశా త్యాగే రతిం వహతి దుర్లలితం


మనో మే ।
MSS@2966@2యాచ్ఞాచ లాఘవకరీ స్వవధే చ పాపం ప్రాణాః స్వయం వ్రజత కిం
పరిదేవనేన ॥ ౨౯౬౬॥
MSS@2967@1అర్థా న స్యుర్యది విజహిమో ధర్మమర్థైకసాధ్యం కాయక్లేశైః కతికతివిధః
సాధనీయో న ధర్మః ।
MSS@2967@2కాయః శ్రాన్తో యది భవతి కస్తావతా ధర్మలోపశ్చిత్తం దత్త్వా సకృదివ
శివే చిన్తితం సాధయామః ॥ ౨౯౬౭॥
MSS@2968@1అర్థానామధికానాం రాజ్ఞా చౌరేణ వా నాశః ।
MSS@2968@2అన్నే ఖల్వతిభుక్తే వమనం వా స్యాద్విరేకో వా ॥ ౨౯౬౮॥

కామచారీ వికత్థనః ।
MSS@2969@1అర్థానామననుష్ఠాతా
MSS@2969@2అపి సర్వాం మహీం లబ్ధ్వా క్షిప్రమేవ వినశ్యతి ॥ ౨౯౬౯॥

MSS@2970@1అర్థానామర్జనంకార్యం వర్ధనం రక్షణం తథా ।


MSS@2970@2భక్ష్యమాణో నిరాదాయః సుమేరురపి హీయతే ॥ ౨౯౭౦॥

దుఃఖమ్ అర్జితానాం చ రక్షణే ।


MSS@2971@1అర్థానామర్జనే
MSS@2971@2నాశే దుఃఖం వ్యయే దుఃఖం ధిగర్థాః కష్టసంశ్రయాః ॥ ౨౯౭౧॥

MSS@2972@1అర్థానామార్జనంకార్యం వర్ధనం రక్షణం తథా ।


MSS@2972@2భక్ష్యమాణో నిరాదాయః క్షీయతే హిమవానపి ॥ ౨౯౭౨॥

MSS@2973@1అర్థానామీశిషేత్వం వయమపి చ గిరామీశ్మహే యావదిత్థం శూరస్త్వం


వాగ్మిదర్పజ్వరశమనవిధావక్షయం పాటవం నః ।
MSS@2973@2సేవన్తే త్వాం ధనాన్ధా మతిమలహతయే మామపి శ్రోతుకామా
మయ్యప్యాస్థా న తే
చేత్ త్వయి మమ సుతరామేష రాజన్ గతోఽస్మి ॥ ౨౯౭౩॥
MSS@2974@1అర్థానామీశ్వరో యః స్యాద్ ఇన్ద్రియాణామనీశ్వరః ।
MSS@2974@2ఇన్ద్రియాణామనైశ్వర్యాద్ ఐశ్వర్యాద్ భ్రశ్యతే హి సః ॥ ౨౯౭౪॥

MSS@2975@1అర్థానాహరతోఽనర్థాః సమాయాన్తి ప్రమాదినః ।


MSS@2975@2అప్రమత్తస్తతో మార్గే నిత్యమేవాస్తు విత్తవాన్ ॥ ౨౯౭౫॥

MSS@2976@1అర్థానులాపాన్ వ్రజసున్దరీణామ్ అకృత్రిమాణాం చ సరస్వతీనామ్ ।

msubhsall.pdf 289
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2976@2ఆర్ద్రాశయేన శ్రవణాఞ్చలేన సంభావయన్తం తరుణం గృణీమః ॥


౨౯౭౬॥
MSS@2977@1అర్థాన్ కేచిదుపాసతే కృపణవత్ కేచిత్ త్వలంకుర్వతే వేశ్యావత్ ఖలు
ధాతువాదిన ఇవోద్బధ్నన్తి కేచిద్ రసాన్ ।
MSS@2977@2అర్థాలంకృతిసద్రసద్రవముచాం వాచాం ప్రశస్తిస్పృశాం కర్తారః కవయో
భవన్తి కతిచిత్ పుణ్యైరగణ్యైరిహ ॥ ౨౯౭౭॥
బ్రూయాన్ న చాసత్సు గుణాన్ బ్రూయాన్ న చాత్మనః ।
MSS@2978@1అర్థాన్
MSS@2978@2ఆదద్యాన్ న చ సాధుభ్యో నాసత్పురుషమాశ్రయేత్ ॥ ౨౯౭౮॥

MSS@2979@1అర్థా భాగ్యోదయే జన్తుం విశన్తి శతశః స్వయమ్ ।


MSS@2979@2దిగ్భ్యోఽభ్యుపేత్య సర్వాభ్యః సాయం తరుమివాణ్డజాః ॥ ౨౯౭౯॥

MSS@2980@1అర్థాభావే తు యజ్జ్ఞానం ప్రత్యక్షమివ దృశ్యతే ।


MSS@2980@2గన్ధర్వనగరాకారం స్వప్నం తదుపలక్షయేత్ ॥ ౨౯౮౦॥
MSS@2981@1అర్థాభావే మృదుతా కాఠిన్యం భవతి చార్థబాహుల్యే ।
MSS@2981@2నైకత్రార్థమృదుత్వే ప్రాయః శ్లోకే చ లోకే చ ॥ ౨౯౮౧॥

ప్రియా ఏవ శ్రీహర్షోదీరితా గిరః ।


MSS@2982@1అర్థార్థినా
MSS@2982@2సారస్వతే తు సౌభాగ్యే ప్రసిద్ధా తద్విరుద్ధతా ॥ ౨౯౮౨॥

దేవపూజాస్పప్నోపశ్రుతితత్పరా ।
MSS@2983@1అర్థార్థినీ
MSS@2983@2సదా గణకగేహం సా ప్రష్టుం యాతి గ్రహస్థితిమ్ ॥ ౨౯౮౩॥

MSS@2984@1అర్థార్థీజీవలోకోఽయం జ్వలన్తముపసర్పతి ।
MSS@2984@2క్షీణక్షీరాం నిరాజీవ్యాం వత్సస్త్యజతి మాతరమ్ ॥ ౨౯౮౪॥

జీవలోకోఽయం శ్మశానమపి సేవతే ।


MSS@2985@1అర్థార్థీ
MSS@2985@2జనితారమపి త్యక్త్వా నిఃస్వం గచ్ఛతి దూరతః ॥ ౨౯౮౫॥

యాని కష్టాని మూఢోఽయం సహతే జనః ।


MSS@2986@1అర్థార్థీ
MSS@2986@2శతాంశేనాపి మోక్షార్థీ తాని చేన్ మోక్షమాప్నుయాత్ ॥ ౨౯౮౬॥

యాని కష్టాని సహతే కృపణో జనః ।


MSS@2987@1అర్థార్థీ
MSS@2987@2తాన్యేవ యది ధర్మార్థీ న భూయః క్లేశభాజనమ్ ॥ ౨౯౮౭॥

MSS@2988@1అర్థాలాభేఽపి మహతి స్వాధ్యాయం న సముత్సృజేత్ ।

290 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2988@2కులాన్యకులతాం యాన్తి స్వాధ్యాయస్య వివర్జనాత్ ॥ ౨౯౮౮॥


MSS@2989@1అర్థాహరణకౌశల్యం కిం స్తుమః శాస్త్రవాదినామ్ ।
MSS@2989@2అవ్యయేభ్యోఽపి యే చార్థాన్ నిష్కర్షన్తి సహస్రశః ॥ ౨౯౮౯॥

MSS@2990@1అర్థా హసన్త్యుచితదానవిహీనచిత్తం భూమిర్నరం చ మమ భూమిరితి


బ్రువాణమ్ ।
MSS@2990@2జారా హసన్తి తనయానుపలాలయన్తం మృత్యుర్హసత్యవనిపం
రణరఙ్గభీరుమ్
॥ ౨౯౯౦॥
MSS@2991@1అర్థికోవ్యాధితో మూర్ఖః ప్రవాసీ పరసేవకః ।
MSS@2991@2జీవన్తోఽపి మృతాః పఞ్చ పఞ్చైతే దుఖభాగినః ॥ ౨౯౯౧॥

విభవస్త్యాగః స్వాతన్త్ర్యముచితజ్ఞతా ।
MSS@2992@1అర్థితా
MSS@2992@2ఇతి పఞ్చగుణోపతేమ్ ఆశ్రయేదాశ్రయం నరః ॥ ౨౯౯౨॥

MSS@2993@1అర్థిత్వే ప్రకటీకృతేఽపి న ఫలప్రాప్తిః ప్రభోః ప్రత్యుత ద్రుహ్యన్


దాశరథిర్విరుద్ధచరితో యుక్తస్తయా కన్యయా ।
MSS@2993@2ఉత్కర్షం చ పరస్య మానయశసోర్విస్రంసనం చాత్మనః స్త్రీరత్నం చ
జగత్పతిర్దశముఖో దృప్తః కథం మృష్యతే ॥ ౨౯౯౩॥
తృప్తిర్భవతి యాదృశీ ।
MSS@2994@1అర్థినస్త్వరితదానేన
MSS@2994@2బహుదానం విలమ్బేన న తాదృక్ తృప్తికారకమ్ ॥ ౨౯౯౪॥

MSS@2995@1అర్థినాం కృపణా దృష్టిస్త్వన్ముఖే పతితా సకృత్ ।


MSS@2995@2తదవస్థా పునర్దేవ నాన్యస్య ముఖమీక్షతే ॥ ౨౯౯౫॥
మిత్రవర్గస్య విద్విషాం చ పరాఙ్ముఖః ।
MSS@2996@1అర్థినాం
MSS@2996@2యో న యాతి పితా తేన పుత్రీ మాతా చ వీరసూః ॥ ౨౯౯౬॥

MSS@2997@1అర్థినాముపపన్నానాం పూర్వం చాప్యుపకారిణామ్ ।


MSS@2997@2ఆశాం సంశ్రుత్య యో హన్తి స లోకే పురుషాధమః ॥ ౨౯౯౭॥

MSS@2998@1అర్థినికవయతి కవయతి పఠతి చ పఠతి స్తవోన్ముఖే స్తౌతి ।


MSS@2998@2పశ్చాద్యామీత్యుక్తే మౌనీ దృష్టిం నిమీలయతి ॥ ౨౯౯౮॥

MSS@2999@1అర్థినే న తృణవద్ధనమాత్రం కిం తు జీవనమపి ప్రతిపాద్యమ్ ।

msubhsall.pdf 291
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@2999@2ఏవమాహ కుశవజ్జలదాపీ ద్రవ్యదానవిధిరుక్తివిదగ్ధః ॥ ౨౯౯౯॥


జఠరజ్వాలాదగ్ధా వాక్ కంచిదఞ్చతి ।
MSS@3000@1అర్థినో
MSS@3000@2తాం చాశమయతో విత్తం కిన్నిమిత్తం న విద్మహే ॥ ౩౦౦౦॥

MSS@3001@1అర్థిప్రత్యర్థిలక్షైరప్యపరాఙ్ముఖచేతసమ్ ।
MSS@3001@2త్వాం పరాఙ్ముఖతాం నిన్యుః కేవలం పరయోషితః ॥ ౩౦౦౧॥
యత్ తదశ్నీయాన్ మహాశయః ।
MSS@3002@1అర్థిభుక్తావశిష్టం
MSS@3002@2శ్వేతోఽర్థిరహితం భుక్త్వా నిజమాంసాశనోఽభవత్ ॥ ౩౦౦౨॥

MSS@3003@1అర్థిభ్యః కనకస్య దీపకపిశా విశ్రాణితా రాశయో వాదే వాదివిషాణినాం


ప్రతిహతాః శాస్త్రోక్తిగర్వా గిరః ।
MSS@3003@2ఉత్ఖాతప్రతిరోపితైర్నృపతిభిః శారైరివ క్రీడితం కర్తవ్యం కృతమర్థితా
యది విధేస్తత్రాపి సజ్జా వయమ్ ॥ ౩౦౦౩॥
ద్విషద్భ్యశ్చ వైముఖ్యం యస్య నాస్త్యసౌ ।
MSS@3004@1అర్థిభ్యశ్చ
MSS@3004@2మహోదారః సదా శాన్తః కృతజ్ఞః కోఽపి దుర్లభః ॥ ౩౦౦౪॥

MSS@3005@1అర్థిభ్రంశబహూభవత్ఫలభరవ్యాజేన కుబ్జాయితః సత్యస్మిన్నతిదానభాజి


కథమప్యాస్తాం స కల్పద్రుమః ।
MSS@3005@2ఆస్తే నిర్వ్యయరత్నసమ్పదుదయోదగ్రః కథం యాచక-
శ్రేణీవర్జనదుర్యశోనిబిడితవ్రీడస్తు రత్నాచలః ॥ ౩౦౦౫॥
కరోతి దైన్యం లబ్ధార్థో గర్వమపరితోషం చ ।
MSS@3006@1అర్థీ
MSS@3006@2నష్టధనశ్చ సశోకః సుఖమాస్తే నిఃస్పృహః పురుషః ॥ ౩౦౦౬॥

MSS@3007@1అర్థీయేనార్థకృత్యేన సంవ్రజత్యవిచారయన్ ।
MSS@3007@2తమర్థమర్థశాస్త్రజ్ఞాః ప్రాహురర్థ్యాశ్చ లక్ష్మణ ॥ ౩౦౦౭॥

MSS@3008@1అర్థీ లాఘవముచ్ఛ్రితో నిపతనం కామాతురో లాఞ్ఛనం


లుబ్ధోఽకీర్తిమసంగరః పరిభవం దుష్టోఽన్యదోషే రతిమ్ ।
MSS@3008@2నిఃస్వో వఞ్చనమున్మనా వికలతాం శోకాకులః సంశయం దుర్వాగప్రియతాం
దురోదరవశః ప్రాప్నోతి కష్టం ముహుః ॥ ౩౦౦౮॥
MSS@3009@1అర్థేన కిం కృపణహస్తగతేన తేన రూపేణ కిం గుణపరాక్రమవర్జితేన ।
MSS@3009@2మిత్రేణ కిం వ్యసనకాలపరాఙ్ముఖేన జ్ఞానేన కిం బహుశఠాధికమత్సరేణ
॥ ౩౦౦౯॥

292 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3010@1అర్థేన పరిహీణం తు నరమస్పృశ్యతాం గతమ్ ।


MSS@3010@2త్యజన్తి బాన్ధవాః సర్వే మృతం సత్త్వమివాసవః ॥ ౩౦౧౦॥

MSS@3011@1అర్థేనరక్షితమిదం రాజ్యం పునరర్థమర్పయతి ।


MSS@3011@2అర్థైకపరో నృపతిః పరిహరతి పునః క్షణాదుభయమ్ ॥ ౩౦౧౧॥

MSS@3012@1అర్థేన హి విహీనస్య పురుషస్యాల్పమేధసః ।


MSS@3012@2వ్యుచ్ఛిద్యన్తే క్రియాః సర్వా గ్రీష్మే కుసరితో యథా ॥ ౩౦౧౨॥

MSS@3013@1అర్థేనహీనః పురుషస్త్యజ్యతే మిత్రబాన్ధవైః ।


MSS@3013@2త్యక్తలోకక్రియాహారః పరాసురివ నిష్ప్రభః ॥ ౩౦౧౩॥

హి కిం తేన యస్యానర్థే తు సంగతిః ।


MSS@3014@1అర్థేనాపి
MSS@3014@2కో హి నామ శిఖాజాతం పన్నగస్య మణిం హరేత్ ॥ ౩౦౧౪॥

ధర్మో ధర్మేణార్థ ఉపార్జ్యతే ।


MSS@3015@1అర్థేనోపార్జ్యతే
MSS@3015@2అన్యోన్యాశ్రయణం హ్యేతద్ ఉభయోత్పత్తిసాధనమ్ ॥ ౩౦౧౫॥

MSS@3016@1అర్థేన్ద్రియార్థాభిధ్యానం సర్వార్థాపహ్నవో నృణామ్ ।


MSS@3016@2భ్రంశితో జ్ఞానవిజ్ఞానాద్ యేనావిశతి ముఖ్యతామ్ ॥ ౩౦౧౬॥

ప్రత్యుపలబ్ధే చ పరదోషే చ కీర్తితే ।


MSS@3017@1అర్థే
MSS@3017@2ఆత్మానం సాధు కర్తవ్యం శీలవృత్తమభీప్సితమ్ ॥ ౩౦౧౭॥

హి వివృత్తేభ్యః సంభృతేభ్యస్తతస్తతః ।
MSS@3018@1అర్థేభ్యో
MSS@3018@2క్రియాః సర్వాః ప్రవర్తన్తే పర్వతేభ్య ఇవాపగాః ॥ ౩౦౧౮॥

MSS@3019@1అర్థేషు కామముపలభ్య మనోరథో మే స్త్రీణాం ధనేష్వనుచితం ప్రణయం


కరోతి ।
MSS@3019@2మానే చ కార్యకరణే చ విలమ్బమానో ధిగ్ భోః కులం చ పురుషస్య
దరిద్రతాం చ ॥ ౩౦౧౯॥
MSS@3020@1అర్థేష్వలభ్యేష్వకృతప్రయత్నం కృతాదరం నిత్యముపాయవత్సు ।
MSS@3020@2జితేన్ద్రియం నానుతపన్తి రోగాస్తత్కాలయుక్తం యది నాస్తి దైవమ్ ॥
౩౦౨౦॥
హ్యవిద్యమానేఽపి సంసృతిర్న నివర్తతే ।
MSS@3021@1అర్థే
MSS@3021@2ధ్యాయతో విషయానస్య స్వప్నేఽనర్థాగమో యథా ॥ ౩౦౨౧॥

msubhsall.pdf 293
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3022@1అర్థైరనేకైర్జననీమముష్యాశ్చిత్తం చ దత్త్వా చిరకాలచిన్త్యమ్ ।


MSS@3022@2సంతోషయేయం సహసైవ భద్రే న చేత్ కథం స్యాద్ ఇహ నః ప్రవేశః
॥ ౩౦౨౨॥
నిబఘ్యన్తే గజైరివ మహాగజాః ।
MSS@3023@1అర్థైరర్థా
MSS@3023@2న హ్యనర్థవతా శక్యం వాణిజ్యం కర్తుమీహయా ॥ ౩౦౨౩॥

MSS@3024@1అర్థైర్విహీనః పురుషో జీవన్నపి మృతోపమః ।


MSS@3024@2ధర్మార్థవిద్యార్జనతో మతిర్యస్య నివర్తతే ॥ ౩౦౨౪॥
MSS@3025@1అర్థో గిరామపిహితః పిహితశ్చ కశ్చిత్ సౌభాగ్యమేతి మరహట్టవధూకుచాభః

MSS@3025@2నాన్ధ్రీపయోధర ఇవాతితరాం ప్రకాశో నో గుర్జరీస్తన ఇవాతితరాం నిగూఢః
॥ ౩౦౨౫॥
MSS@3026@1అర్థోత్కణ్ఠావకుణ్ఠప్రముషితవినయైర్లుఠ్యతాం నాకిశుణ్ఠైః ప్రత్నో
రత్నోచ్చయః కిం త్వతివిషమదశాం తామనుధ్యాయ ఖిద్యే ।
MSS@3026@2సిన్ధో మన్థాద్రిమన్థాత్ తరలతరబృహద్భఙ్గసంఘాతఘాత-
ప్రభ్రశ్యన్మూలవేలాగిరిగణపతనోద్దామధామన్ధమీకా ॥ ౩౦౨౬॥
MSS@3027@1అర్థోనరాణాం పతిరఙ్గనానాం వర్షా నదీనామృతురాట్ తరూణామ్ ।
MSS@3027@2స్వధర్మచారీ నృపతిః ప్రజానాం గతం గతం యౌవనమానయన్తి ॥
౩౦౨౭॥
న సంభృతః కశ్చిన్ న విద్యా కాచిదర్జితా ।
MSS@3028@1అర్థో
MSS@3028@2న తపః సంచితం కించిద్ గతం చ సకలం వయః ॥ ౩౦౨౮॥

నామ జనానాం జీవితమఖిలక్రియాకలాపశ్చ ।


MSS@3029@1అర్థో
MSS@3029@2తమపి హరన్త్యతిధూర్తాః ఛగలగలా గాయనా లోకే ॥ ౩౦౨౯॥

MSS@3030@1అర్థోపచయవిజ్ఞానమ్అస్తి యస్య స పణ్డితః ।


MSS@3030@2సరః సలిలసమ్పూర్ణమ్ ఆశ్రయన్తి విహఙ్గమాః ॥ ౩౦౩౦॥

క్షాన్తిశీలః సదా భవేత్ ।


MSS@3031@1అర్థోపార్జనదక్షశ్చ
MSS@3031@2న తత్ర పరకార్యాణి విద్వానాపి విశేషయేత్ ॥ ౩౦౩౧॥

చేత్ సాధ్యః కా వార్తా ధర్మకామయోః ।


MSS@3032@1అర్థోఽప్యర్థేన
MSS@3032@2అర్థః సర్వజగన్మూలమ్ అనర్థోఽర్థవిపర్యయః ॥ ౩౦౩౨॥

294 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3033@1అర్థోవినైవార్థనయోపసీదన్ నాల్పోఽపి ధీరైరవధీరణీయః ।


MSS@3033@2మాన్యేన మన్యే విధినా వితీర్ణః స ప్రీతిదాయో బహు మన్తుమర్హః ॥
౩౦౩౩॥
MSS@3034@1అర్థోష్మా పితృలాలనం విటఘటామేలః ప్రియంమన్యతా తారుణ్యం నగరే
స్థితిస్తరలతా ధీః కామశాస్త్రం ప్రతి ।
MSS@3034@2సంగీతం రజనీ విధుర్మధుమదః స్పర్ధా సపత్నైస్తథా
వేశ్యానామనురక్తవిత్తహరణే కుర్వన్తి సాహాయకమ్ ॥ ౩౦౩౪॥
MSS@3035@1అర్థోఽస్తి చేన్న పదశుద్ధిరథాస్తి సాపి నో రీతిరస్తి యది సా ఘటనా
కుతస్త్యా ।
MSS@3035@2సాప్యస్తి చేన్న నవవక్రగతిస్తదేతద్ వ్యర్థం వినా రసమహో గహనం
కవిత్వమ్ ॥ ౩౦౩౫॥
హి కన్యా పరకీయ ఏవ తామద్య సమ్ప్రేష్య పరిగ్రహీతుః ।
MSS@3036@1అర్థో
MSS@3036@2జాతో మమాయం విశదః ప్రకామం ప్రత్యర్పితన్యాస ఇవాన్తరాత్మా ॥
౩౦౩౬॥
MSS@3037@1అర్థో హి నష్టకార్యార్థైరయత్నేనాధిగమ్యతే ।
MSS@3037@2ఉత్సాహో బలవానార్య నాస్త్యుత్సాహాత్ పరం బలమ్ ॥ ౩౦౩౭॥
MSS@3038@1అర్థౌచిత్యవతా సూక్తిరలంకారేణ శోభతే ।
MSS@3038@2పీనస్తనస్థితేనేవ హారేణ హరిణేక్షణా ॥ ౩౦౩౮॥

MSS@3039@1అర్ధం కలఙ్కరహితా కరుణైవ శంభోరర్ధం గుణాస్తదితరే సకలాః సమేతాః



MSS@3039@2ఇత్యమ్బ సమ్ప్రతి కిల స్ఫురితం రహస్యం సమ్పశ్యతో మమ
భవన్మయమైశమర్ధమ్ ॥ ౩౦౩౯॥
MSS@3040@1అర్ధం జితం త్రిపురమమ్బ తవ స్మితం చేద్ అర్ధాన్తరేణ చ తథా
భవితవ్యమేవ ।
MSS@3040@2తచ్చిన్తయే జనని కారణసూక్ష్మరూప- స్థూలాత్మకత్రిపురశాన్తికృతే
స్మితం తే ॥ ౩౦౪౦॥
MSS@3041@1అర్ధం దన్తచ్ఛదస్య స్ఫురతి జపవశాదర్ధమప్యుత్ప్రకోపాద్ ఏకః పాణిః

msubhsall.pdf 295
మహాసుభాషితసంగ్రహ

ప్రణన్తుం శిరసి కృతపదః క్షేప్తుమన్యస్తమేవ ।


MSS@3041@2ఏకం ధ్యానాన్నిమీలత్యపరమవికసద్వీక్షతే నేత్రమిత్థం తుల్యానిచ్ఛావిధిత్సా
తనురవతు స వో యస్య సంధ్యావిధానే ॥ ౩౦౪౧॥
MSS@3042@1అర్ధం దానవవైరిణా గిరిజయాప్యర్ధం శివస్యాహృతం దేవేత్థం జగతీతలే
పురహరాభావే సమున్మీలతి ।
MSS@3042@2గఙ్గా సాగరమమ్బరం శశికలా నాగాధిపః క్ష్మాతలం
సర్వజ్ఞత్వమధీశ్వరత్వమగమత్ త్వాం మాం తు భిక్షాటనమ్ ॥ ౩౦౪౨॥
MSS@3043@1అర్ధం నీత్వా నిశాయాః సరభససురతాయాససంశ్లేషయోగైః
ప్రోద్భూతాసహ్యతృష్ణో మధుమదనిరతో హర్మ్యపృష్ఠే వివిక్తే ।
MSS@3043@2సంభోగక్లాన్తకాన్తాశిథిలభుజలతావర్జితం కర్కరీతో
జ్యోత్స్నాభిన్నాచ్ఛధారం న పిబతి సలిలం శారదం మన్దభాగ్యః ॥ ౩౦౪౩॥
MSS@3044@1అర్ధం ప్రేమనిబద్ధమర్ధమపరం లజ్జాశ్రితం మానసం ఏవం నేత్రసరోరుహం
ప్రియముఖే చాన్యద్ గవాక్షేఽర్పితమ్ ।
MSS@3044@2పర్యఙ్కే పదమేకమేవ ధరణౌ పృష్ఠే చ కృత్వాపరం స్థాతుం గన్తుమపి
ప్రభాతసమయే శక్నోతి నైవాబలా ॥ ౩౦౪౪॥
MSS@3045@1అర్ధం భార్యా మనుష్యస్య భార్యా శ్రేష్ఠతమః సఖా ।
MSS@3045@2భార్యా మూలం త్రివర్గస్య భార్యా మిత్రం మరిష్యతః ॥ ౩౦౪౫॥

MSS@3046@1అర్ధం సజ్జనసమ్పర్కాద్ అవిద్యాయా వినశ్యతి ।


MSS@3046@2చతుర్భాగస్తు శాస్త్రార్థైశ్చతుర్భాగం స్వయత్నతః ॥ ౩౦౪౬॥

MSS@3047@1అర్ధం స్త్రియస్త్రిభువనే సచరాచరేఽస్మిన్న్ అర్ధం పుమాంస ఇతి దర్శయితుం


భవత్యా ।
MSS@3047@2స్త్రీపుంసలక్షణమిదం వపురాదృతం యత్ తేనాసి దేవి విదితా త్రిజగచ్ఛరీరా
॥ ౩౦౪౭॥
చ చక్రం చ శకటం మకరం తథా ।
MSS@3048@1అర్ధచన్ద్రం
MSS@3048@2కమలం శ్రేణికాం గుల్మం వ్యూహానేవం ప్రకల్పయేత్ ॥ ౩౦౪౮॥

MSS@3049@1అర్ధచన్ద్రవదాకారం స్త్రీనామార్థం చ త్ర్యక్షరమ్ ।


MSS@3049@2నకారాది రికారాన్తం యో జానాతి స పణ్డితః ॥ ౩౦౪౯॥

MSS@3050@1అర్ధచన్ద్రసమాయుక్తం పుంనామ చతురక్షరమ్ ।

296 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3050@2కకారాది లకారాన్తమ్ ఇహ జానాతి పణ్డితః ॥ ౩౦౫౦॥


ఖఙ్గే స్వాభావికీ భవేత్ ।
MSS@3051@1అర్ధచన్ద్రాకృతిర్యస్మిన్
MSS@3051@2అపి దోషసహస్రాణి హన్తి చన్ద్రస్తమో యథా ॥ ౩౦౫౧॥

MSS@3052@1అర్ధపఞ్చమహస్తం తు శ్రేష్ఠం చాపం ప్రకీర్తితమ్ ।


MSS@3052@2తద్విజ్ఞేయం ధనుర్దివ్యం శంకరేణ ధృతం పురా ॥ ౩౦౫౨॥

MSS@3053@1అర్ధపీతమదిరామణిపారీ శోభతాం కథమతీవ తరుణ్యాః ।


MSS@3053@2చుమ్బితైరధికపాటలభాసా పూరితాధరమయూఖభరేణ ॥ ౩౦౫౩॥

MSS@3054@1అర్ధపీతస్తనం మాతురామర్దాక్లిష్టకేసరమ్ ।
MSS@3054@2ప్రక్రీడితుం సింహశిశుం బలాత్కారేణ కర్షతి ॥ ౩౦౫౪॥

చ మత్స్యః పారావతసంనిభశ్చ పాషాణః ।


MSS@3055@1అర్ధపురుషే
MSS@3055@2మృద్భవతి తత్ర నీలా దీర్ఘం కాలం చ బహుతోయమ్ ॥ ౩౦౫౫॥

రేఖా దృశ్యన్తే యస్య వాజినః ।


MSS@3056@1అర్ధప్రోథస్థితా
MSS@3056@2తస్య మృత్యుః సముద్దిష్టో దశమం ప్రాప్య వత్సరమ్ ॥ ౩౦౫౬॥

MSS@3057@1అర్ధప్లుష్టం బహుభ్యః శవపిశితముపాహృత్య హృష్టశ్చితాభ్యో


జాతగ్రాసాతిరేకః స్ఫుటతరధమనీనద్ధశుష్కార్ద్రకాయః ।
MSS@3057@2ప్రేతః సంతర్జ్య దృష్ట్యా కుటిలపరుషయా
మజ్జనిష్కర్షశుష్కైరాహన్త్యాహారలుబ్ధాన్ముహురభిపతతో జమ్బుకానస్థిఖణ్డైః ॥ ౩౦౫౭॥
సా దృశౌ నిధువనక్లమాలసా ।
MSS@3058@1అర్ధమీలితవిలోలతారకే
MSS@3058@2యన్ముహూర్తమవహన్న తత్పునస్తృప్తిరాస్త దయితస్య పశ్యతః ॥
౩౦౫౮॥
క్షణం తాలవృన్తచలనాయ నాయకమ్ ।
MSS@3059@1తత్క్లమస్తమదిదీక్షత
MSS@3059@2తద్విధా హి భవదైవతం ప్రియా వేధసోఽపి విదధాతి చాపలమ్ ॥
౩౦౫౯॥
దినస్యార్ధే త్వర్ధచన్ద్రేఽర్ధభాస్కరే ।
MSS@3060@1అర్ధరాత్రే
MSS@3060@2రావణేన హృతా సీతా కృష్ణపక్షే సితాష్టమీ ॥ ౩౦౬౦॥

కార్యేషు ఆత్మగుహ్యం ప్రకాశయేత్ ।


MSS@3061@1అర్ధసిద్ధేషు
MSS@3061@2స ఏవ నిధనం యాతి బకః కర్కటకాద్యథా ॥ ౩౦౬౧॥

msubhsall.pdf 297
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3062@1అర్ధస్మితేన వినిమన్త్ర్య దశార్ధబాణమ్ అర్ధం విధూయ వసనాఞ్చలమర్ధమార్గే



MSS@3062@2అర్ధేన నేత్రవిశిఖేన నివృత్య సార్ధమ్ అర్ధార్ధమేవ తరుణీ తరుణం
చకార ॥ ౩౦౬౨॥
హీనస్తు భవేన్మధ్యస్తురఙ్గమః ।
MSS@3063@1అర్ధహస్తేన
MSS@3063@2తతో హస్తేన హీనశ్చ హీన ఏవ స్మృతో హయః ॥ ౩౦౬౩॥

పురారేర్మూర్త్తిః శ్రియం నౌరివ వస్తనోతు ।


MSS@3064@1అర్ధాఙ్గనాపుంవపుషః
MSS@3064@2ప్రేమాతిభారాదపరం యదర్ధం మమజ్జ శ‍ృఙ్గారరసామ్బురాశౌ ॥
౩౦౬౪॥
MSS@3065@1అర్ధాఙ్గాహితపౌర్వకీర్తివనితాదీవ్యత్సితాంశుప్రభం
కైలాసీకృతదిక్కరీన్ద్రశిరసి న్యస్తస్వపాదామ్బుజమ్ ।
MSS@3065@2విశ్వవ్యాప్యవినాశి శంకరపదం యాయాత్త్వదీయం యశో న స్యాదస్య
యది
క్షితీశ భవతో దానాదికేభ్యో జనిః ॥ ౩౦౬౫॥
MSS@3066@1అర్ధాఙ్గులపరీణాహజిహ్వాగ్రాయాసభీరవః ।
MSS@3066@2సర్వాఙ్గక్లేశజననమ్ అబుధాః కర్మ కుర్వతే ॥ ౩౦౬౬॥
MSS@3067@1అర్ధాచితా సత్వరముత్థితాయాః పదే పదే దుర్నిమితే గలన్తీ ।
MSS@3067@2కస్యాశ్చిదాసీద్ రశనా తదానీమ్ అఙ్గుష్ఠమూలార్పితసూత్రశేషా ॥
౩౦౬౭॥
MSS@3068@1అర్ధాధీతాశ్చ యైర్వేదాస్తథా శూద్రాన్నభోజనాః ।
MSS@3068@2తే ద్విజాః కిం కరిష్యన్తి నిర్విషా ఇవ పన్నగాః ॥ ౩౦౬౮॥

MSS@3069@1అర్ధాసనే సమధిరోప్య సురద్విపస్య శక్రోఽపి యద్యుధి శచీం కవచీకరోతి



MSS@3069@2ధీరస్య తస్య సహతే దశకన్ధరస్య కః సాహసైకరసికః కరవాలధారామ్
॥ ౩౦౬౯॥
MSS@3070@1అర్ధేనజలదశ్యామమ్ అర్ధేనాతపపిఙ్గలమ్ ।
MSS@3070@2అర్ధనారీశ్వరాకారం న కో మన్యేత వాసరమ్ ॥ ౩౦౭౦॥

MSS@3071@1అర్ధోక్తే భయమాగతోఽసి కిమిదం కణ్ఠశ్చ కిం గద్గదశ్చాటోరస్య న

298 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

చ క్షణోఽయమనుపక్షిప్తేయమాస్తాం కథా ।
MSS@3071@2బ్రూహి ప్రస్తుతమస్తు సమ్ప్రతి మహత్ కర్ణే సఖీనాం
ముఖైస్తృప్తిర్నిర్భరమేభిరక్షరపదైః ప్రాగేవ మే సంభృతా ॥ ౩౦౭౧॥
కదలీ మృదుతామ్రతలేన గర్భకోషేణ ।
MSS@3072@1అర్ధోద్గతేన
MSS@3072@2పిబతి నిదాఘజ్వరితా ఘనధారాం కరపుటేనైవ ॥ ౩౦౭౨॥

MSS@3073@1అర్ధోన్మీలితలోచనస్య పిబతః పర్యాప్తమేకం స్తనం సద్యః


ప్రస్నుతదుగ్ధదిగ్ధమపరం హస్తేన సంమార్జతః ।
MSS@3073@2మాత్రా చాఙ్గులిలాలితస్య వదనే స్మేరాయమానే ముహుర్విష్ణోః
క్షీరకణోరుధామధవలా దన్తద్యుతిః పాతు వః ॥ ౩౦౭౩॥
MSS@3074@1అర్పయతి ప్రతిదివసం ప్రియస్య పథి లోచనే బాలా ।
MSS@3074@2నిక్షిపతి కమలమాలాః కోమలమివ కర్తుమధ్వానమ్ ॥ ౩౦౭౪॥

MSS@3075@1అర్పయన్త్యర్థినే ప్రాణాన్ న ప్రణామమరాతయే ।


MSS@3075@2న నాస్తీత్యుత్తరం జాతు సుహృదే సుమనోజనాః ॥ ౩౦౭౫॥

MSS@3076@1అర్పితం రసితవత్యపి నామ- గ్రాహమన్యయువతేర్దయితేన ।


MSS@3076@2ఉజ్ఝతి స్మ మదమప్యపిబన్తీ వీక్ష్య మద్యమితరా తు మమాద ॥ ౩౦౭౬॥

MSS@3077@1అర్పితాఃప్రథమతస్త్వయి గావో గోపశావక ఇతి ప్రణయేన ।


MSS@3077@2దీయతే పునరిదం ధనహీనైర్వేతనం గరుడకేతన చేతః ॥ ౩౦౭౭॥

MSS@3078@1అర్వాగభ్యేత్య గర్వాదివ సరిదవరా సేయమిత్యుద్దిధీర్షాః కాలిన్దీం


కోపవేగాకలితహలహఠోత్క్షేపిణః క్షేమహేతుః ।
MSS@3078@2తాలాఙ్కస్యాశు దాలారసవివశహృదః స్రంసదంసోత్తరీయం తిర్యగ్వ్యస్తాడ్ఘ్రి
భూయః సువలనమథ లఘూత్థానమాధావనం తత్ ॥ ౩౦౭౮॥
MSS@3079@1అర్వాచీనవచః ప్రపఞ్చసుఖినాం దుఃశిక్షితానాం పురో గమ్భీరం
కవిపుఙ్గవస్య కిమహో సర్వస్వముద్ధాట్యతే ।
MSS@3079@2వ్యర్థం కర్దమగన్ధగౌరవహృతగ్రామీణగోష్ఠీముఖే కోఽయం నామ
సచేతనోఽస్తి య ఇహ ప్రస్తౌతి కస్తూరికామ్ ॥ ౩౦౭౯॥
MSS@3080@1అర్వాఞ్చత్పఞ్చశాఖః స్ఫురదుపరిజటామణ్డలః సంశ్రితానాం
నిత్యాపర్ణోఽపి
తాపత్రితయమపనయన్ స్థాణురవ్యాదపూర్వః ।

msubhsall.pdf 299
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3080@2యః ప్రోన్మీలత్కపర్దైః శిరసి విరచితాబాలబన్ధే ద్యుసిన్ధోః


పాథోభిర్లబ్ధసేకః ఫలతి ఫలశతం వాఞ్ఛితం భక్తిభాజామ్ ॥ ౩౦౮౦॥
MSS@3081@1అలంకరోతి యః శ్లోకం శుక ఏవ న మధ్యమః ।
MSS@3081@2అలం కరోతి యః శ్లోకం శుక ఏవ నమధ్యమః ॥ ౩౦౮౧॥

MSS@3082@1అలంకరోతిహి జరా రాజామాత్యభిషగ్యతీన్ ।


MSS@3082@2విడమ్బయతి పణ్యస్త్రీమల్లగాయనసేవకాన్ ॥ ౩౦౮౨॥

MSS@3083@1అలంకర్తుం కర్ణౌ భృశమనుభవన్త్యా నవరుజం ససీత్కారం


తిర్యగ్వలితవదనాయా మృగదృశః ।
MSS@3083@2కరాబ్జవ్యాపారానతిసుకృతసారాన్ రసయతో జనుః సర్వశ్లాఘ్యం జయతి
లలితోత్తంస భవతః ॥ ౩౦౮౩॥
MSS@3084@1అలంకారః శఙ్కాకరనరకపాలం పరిజనో విశీర్ణాఙ్గో భృఙ్గీ వసు చ
వృష ఏకో బహువయాః ।
MSS@3084@2అవస్థేయం స్థాణోరపి భవతి సర్వామరగురోర్విధౌ వక్రే మూర్ధ్ని స్థితవతి
వయం కే పునరమీ ॥ ౩౦౮౪॥
MSS@3085@1అలంకారప్రియో విష్ణుర్జలధారాప్రియః శివః ।
MSS@3085@2నమస్కారప్రియో భానుర్బ్రాహ్మణో భోజనప్రియః ॥ ౩౦౮౫॥

MSS@3086@1అలంకారభృతో రీతిమన్తః సిద్ధా రసోన్నతౌ ।


MSS@3086@2లక్షణైర్లక్షితాత్మానః కృతినో నను కేచన ॥ ౩౦౮౬॥

MSS@3087@1అలంకారో హి నారీణాం క్షమా తు పురుషస్య వా ।


MSS@3087@2దుష్కరం తచ్చ వః క్షాన్తం త్రిదశేషు విశేషతః ॥ ౩౦౮౭॥

MSS@3088@1యాదృశీ వః క్షమా పుత్ర్యః సర్వాసామవిశేషతః ।


MSS@3088@2క్షమా దానం క్షమా యజ్ఞః క్షమా సత్యం చ పుత్రికాః ॥ ౩౦౮౮॥

MSS@3089@1క్షమా యశః క్షమా ధర్మః క్షమాయాం విష్ఠితం జగత్ ॥


MSS@3090@1అలంకృతః కాఞ్చనకోటిమూల్యైర్మహార్హరత్నైర్గజవాజివాహైః ।
MSS@3090@2నిమేషమాత్రం లభతే న జీవం కాలేన కాలే శిఖయా గృహీతః ॥ ౩౦౯౦॥

కేకయా మదరక్తయా ।
MSS@3091@1అలంక్రియన్తే శిఖినః
MSS@3091@2వాచా విపశ్చితోఽత్యర్థం మాధుర్యగుణయుక్తయా ॥ ౩౦౯౧॥

MSS@3092@1అలంక్రియా శక్తిసమన్వితానాం తపోధనానాం బలశక్తిరగ్ర్యా ।

300 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3092@2వ్యాపాదదావానలవారిధారా ప్రత్యేహ చ క్షాన్తిరనర్థశాన్తిః ॥ ౩౦౯౨॥


MSS@3093@1అలం త్రిదివవార్తయా కిమితి సార్వభౌమశ్రియా విదూరతరవర్తినీ భవతు
మోక్షలక్ష్మీరపి ।
MSS@3093@2కలిన్దగిరినన్దినీతటనికుఞ్జపుఞ్జోదరే మనో హరతి కేవలం నవతమాలనీలం
మహః ॥ ౩౦౯౩॥
MSS@3094@1అలం నలం రోద్ధుమమీ కిలాభవన్ గుణా వివేకప్రముఖా న చాపలమ్ ।
MSS@3094@2స్మరః స రత్యామనిరుద్ధమేవ యత్ సృజత్యయం సర్గనిసర్గ ఈదృశః ॥
౩౦౯౪॥
MSS@3095@1అలం పరిగ్రహేణేహ దోషవాన్ హి పరిగ్రహః ।
MSS@3095@2కృమిర్హి కోశకారస్తు బధ్యతే స్వపరిగ్రహాత్ ॥ ౩౦౯౫॥

MSS@3096@1అలం వా బహు యో బ్రూతే హితవాక్యావమానినః ।


MSS@3096@2స తస్మాల్లభతే దోషం కపేః సూచీముఖో యథా ॥ ౩౦౯౬॥

MSS@3097@1అలం వా బహువాదేన యత్ర యత్రానురజ్యసే ।


MSS@3097@2తత్ర తత్రైవ తే దుఃఖదావపావకపఙ్క్తయః ॥ ౩౦౯౭॥

MSS@3098@1అలం విలఙ్ఘ్య ప్రియవిజ్ఞ యాచ్ఞాం కృత్వాపి వామ్యం వివిధం విధేయే ।


MSS@3098@2యశఃపథాదాశ్రవతాపదోత్థాత్ ఖలు స్ఖలిత్వాస్తఖలోక్తిఖేలాత్ ॥ ౩౦౯౮॥

MSS@3099@1అలం విలమ్బ్య త్వరితుం హి వేలా కార్యే కిల స్థైర్యసహే విచారః ।


MSS@3099@2గురూపదేశం ప్రతిభేవ తీక్ష్ణా ప్రతీక్షతే జాతు న కాలమర్తిః ॥ ౩౦౯౯॥
MSS@3100@1అలం వివాదేన యథా శ్రుతం త్వయా తథావిధస్తావదశేషమస్తు సః ।
MSS@3100@2మమాత్ర భావైకరసం మనః స్థితం న కామవృత్తిర్వచనీయమీక్షతే ॥
౩౧౦౦॥
MSS@3101@1అలం స్థిత్వా శ్మశానేఽస్మిన్ గృధ్రగోమాయుసంకులే ।
MSS@3101@2కఙ్కాలబహులే ఘోరే సర్వప్రాణిభయంకరే ॥ ౩౧౦౧॥

MSS@3102@1న పునర్జీవితః కశ్చిత్ కాలధర్మముపాగతః ।


MSS@3102@2ప్రియో వా యది వా ద్వేష్యః ప్రాణినాం గతిరీదృశీ ॥ ౩౧౦౨॥

MSS@3103@1అలం హిమానీపరిదీర్ణగాత్రః సమాపితః ఫాల్గునసంగమేన ।


MSS@3103@2అత్యన్తమాకాఙ్క్షితకృష్ణవర్త్మా భీష్మో మహాత్మాజని మాఘతుల్యః ॥
౩౧౦౩॥

msubhsall.pdf 301
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3104@1అలకతమః పరిపీతం సుస్మితసుషమాపురస్కృతం మధురమ్ ।


MSS@3104@2కో న సుధానిధిసహజం సుముఖి ముఖం హన్త సంమనుతామ్ ॥ ౩౧౦౪॥

MSS@3105@1అలకాశ్చ ఖలాశ్చైవ మూర్ధ్ని భీరుజనైర్ధృతాః ।


MSS@3105@2ఉపర్యుపరి సత్కారేఽప్యావిష్కుర్వన్తి వక్రతామ్ ॥ ౩౧౦౫॥

MSS@3106@1అలకేషు చూర్ణభాసః స్వేదలవాభాన్ కపోలఫలకేషు ।


MSS@3106@2నవఘనకౌతుకినీనాం వారికణాన్ పశ్యతి కృతార్థః ॥ ౩౧౦౬॥

MSS@3107@1అలక్తకోయథా రక్తో నరః కామీ తథైవ చ ।


MSS@3107@2హృతసారస్తథా సోఽపి పాదమూలే నిపాత్యతే ॥ ౩౧౦౭॥

MSS@3108@1అలక్తకోయథా రక్తో నిష్పీడ్య పురుషస్తథా ।


MSS@3108@2అబలాభిర్బలాద్ రక్తః పాదమూలే నిపాత్యతే ॥ ౩౧౦౮॥

MSS@3109@1అలక్షితకుచాభోగం భ్రమన్తీ నృత్యభూమిషు ।


MSS@3109@2స్మరేణాపి సరోజాక్షీ న లక్ష్యీక్రియతే శరైః ॥ ౩౧౦౯॥

MSS@3110@1అలక్షితగతాగతైః కులవధూకటాక్షైరివ క్షణానునయశీతలైః


ప్రణయకేలికోపైరివ ।
MSS@3110@2సువృత్తమసృణోన్నతైర్మృగదృశామురోజైరివ త్వదీయతురగైరిదం
ధరణిచక్రమాక్రమ్యతే ॥ ౩౧౧౦॥
శయానమలసం నరమ్ ।
MSS@3111@1అలక్ష్మీరావిశత్యేనం
MSS@3111@2నిఃసంశయం ఫలం లబ్ధ్వా దక్షో భూతిముపాశ్నుతే ॥ ౩౧౧౧॥

MSS@3112@1అలఘుతా జఠరస్య కుచౌ గతా చరణచఞ్చలతా నయనే గతా ।


MSS@3112@2సఖి విలోకయ మే తనుచేష్టితం వినిమయప్రగతం నవయౌవనమ్ ॥
౩౧౧౨॥
పరితో రుద్ధనిరన్తరామ్బరాః ।
MSS@3113@1అలఘూపలపఙ్క్తిశాలినీః
MSS@3113@2అధిరూఢనితమ్బభూమయో న విముఞ్చన్తి చిరాయ మేఖలాః ॥
౩౧౧౩॥
MSS@3114@1అలఙ్ఘ్యంతత్తదుద్వీక్ష్య యద్యదుచ్చైర్మహీభృతామ్ ।
MSS@3114@2ప్రియతాం జ్యాయసీం మా గాన్ మహతాం కేన తుఙ్గతా ॥ ౩౧౧౪॥

MSS@3115@1అలఙ్ఘ్యంసర్వేషామిహ ఖలు ఫలం కర్మజనితం విపత్ కర్మప్రైష్యా


వ్యథయతి న జాతాసి హృదయమ్ ।

302 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3115@2యదజ్ఞాః
కుర్వన్తి ప్రసభముపహాసం ధనమదాద్ ఇదం త్వన్తర్గాఢం
పరమపరితాపం జనయతి ॥ ౩౧౧౫॥
MSS@3116@1అలబ్ధం చైవ లిప్సేత లబ్ధం రక్షేత్ ప్రయత్నతః ।
MSS@3116@2రక్షితం వర్ధయేచ్చైవ వృద్ధం పాత్రేషు నిక్షిపేత్ ॥ ౩౧౧౬॥

MSS@3117@1అలబ్ధదుగ్ధాదిరసోరసావహం తదుద్భవో నిమ్బరసం కృమిర్యథా ।


MSS@3117@2అదృష్టజైనేన్ద్రవచోరసాయనస్తథా కుతత్త్వం మనుతే రసాయనమ్ ॥
౩౧౧౭॥
లబ్ధం రక్షేదవేక్షయా ।
MSS@3118@1అలబ్ధమిచ్ఛేద్దణ్డేన
MSS@3118@2రక్షితం వర్ధయేద్ వృద్ధ్యా వృద్ధం పాత్రేషు నిక్షిపేత్ ॥ ౩౧౧౮॥

MSS@3119@1అలబ్ధమీహేద్ధర్మేణలబ్ధం యత్నేన పాలయేత్ ।


MSS@3119@2పాలితం వర్ధయేన్నీత్యా వృద్ధం పాత్రేషు నిక్షిపేత్ ॥ ౩౧౧౯॥

MSS@3120@1అలబ్ధలిప్సా న్యాయేన లబ్ధస్య చ వివర్ధనమ్ ।


MSS@3120@2పరివృద్ధస్య విధివత్ పాత్రే సమ్ప్రతిపాదనమ్ ॥ ౩౧౨౦॥

MSS@3121@1అలబ్ధవేతనో లుబ్ధో మానీ చాప్యవమానితః ।


MSS@3121@2క్రుద్ధశ్చ కోపితోఽకస్మాత్ తథా భీతశ్చ భీషితః ॥ ౩౧౨౧॥

MSS@3122@1యథాభిలషితైః కామైర్భిన్ద్యాదేతాంశ్చతుర్విధాన్ ।
MSS@3122@2పరపక్షే స్వపక్షే చ యథావత్ ప్రశమం నయేత్ ॥ ౩౧౨౨॥

ప్రవేశస్య తారమాక్రన్దతో బహిః ।


MSS@3123@1అలబ్ధాన్తః
MSS@3123@2ప్రభో కరుణయా కర్ణే క్రియన్తాం కృపణోక్తయః ॥ ౩౧౨౩॥

MSS@3124@1అలబ్ధేరాగిణో లోకా అహో లబ్ధే విరాగిణః ।


MSS@3124@2హేమన్తే తాపమీహన్తే హన్త గ్రీష్మే హిమం పునః ॥ ౩౧౨౪॥

ధనం రాజ్ఞః సంశ్రితా యాన్తి సమ్పదమ్ ।


MSS@3125@1అలబ్ధ్వాపి
MSS@3125@2మహాహ్రదసమీపస్థం పశ్య నీలం వనస్పతిమ్ ॥ ౩౧౨౫॥

MSS@3126@1అలబ్ధ్వాయది వా లబ్ధ్వా నానుశోచన్తి పణ్డితాః ।


MSS@3126@2ఆనన్తర్యం చారభతే న ప్రాణానాం ధనాయతే ॥ ౩౧౨౬॥

తారాస్తరలకాన్తయః ।
MSS@3127@1అలభన్త నభఃక్షేత్రే
MSS@3127@2త్విషం తుషారబీజానాం నూతనాఙ్కురశాలినామ్ ॥ ౩౧౨౭॥

msubhsall.pdf 303
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3128@1అలభ్యం లప్స్యమానేన తత్త్వం జిజ్ఞాసునా చిరమ్ ।


MSS@3128@2జిగీషుణా హ్రియం త్యక్త్వా కార్యం కోలాహలో మహాన్ ॥ ౩౧౨౮॥

MSS@3129@1అలభ్యం లబ్ధుకామస్య జనస్య గతిరీదృశీ ।


MSS@3129@2అలబ్ధేషు మనస్తాపః సంచితార్థో వినశ్యతి ॥ ౩౧౨౯॥

MSS@3130@1అలభ్యలాభాయ చ లబ్ధవృద్ధయే యథార్హతీర్థప్రతిపాదనాయ చ ।


MSS@3130@2యశస్వినం వేదవిదం విపశ్చితం బహుశ్రుతం బ్రాహ్మణమేవ వాసయ ॥
౩౧౩౦॥
MSS@3131@1అలమతిచపలత్వాత్ స్వప్నమాయోపమత్వాత్ పరిణతివిరసత్వాత్
సంగమేనాఙ్గనాయాః ।
MSS@3131@2ఇతి యది శతకృత్వస్తత్త్వమాలోచయామస్తదపి న హరిణాక్షీం
విస్మరత్యన్తరాత్మా ॥ ౩౧౩౧॥
MSS@3132@1అలమథవా బహువాదైర్విరచయ లోకానురాగనిర్బన్ధమ్ ।
MSS@3132@2తత్రైకత్ర సమగ్రం తన్నిహితం యన్న జాతు సంనిహితమ్ ॥ ౩౧౩౨॥

భుజాయష్టిభ్రాన్త్యా భ్రాతర్జడస్య తే ।
MSS@3133@1అలమన్ధ
MSS@3133@2దంశాయ దందశూకోఽయం దంశముద్రాం న ముఞ్చతి ॥ ౩౧౩౩॥

MSS@3134@1అలమన్యథా గృహీత్వా న ఖలు మనస్విని మయా ప్రయుక్తమిదమ్ ।


MSS@3134@2ప్రాయః సమానవిద్యాః పరస్పరయశఃపురోభాగాః ॥ ౩౧౩౪॥

కీర్తితైశ్చ వ్యతిక్రమైః ।
MSS@3135@1అలమన్యైరుపాలమ్భైః
MSS@3135@2పేశలం చానురూపం చ కర్తవ్యం హితమాత్మనః ॥ ౩౧౩౫॥

రుచిరార్థాః కిమిహ న స్థితా వాచః ।


MSS@3136@1అలమప్రియాణ్యుదిత్వా
MSS@3136@2అమృతమితి వచసి సత్యపి విషమితి హి కిముచ్యతే వారి ॥ ౩౧౩౬॥

MSS@3137@1అలమభిముఖైర్బద్ధైర్భోగైరలం
భ్రమిభిర్దృశోరలమవిరలైర్గర్జోద్గారైరలం విషవృష్టిభిః ।
MSS@3137@2కిమిహ భుజగాః కోపావేగైరమీభిరముద్రితైర్నను భగవతస్తార్క్ష్యస్యైతే
వయం స్తుతిపాఠకాః ॥ ౩౧౩౭॥
MSS@3138@1అలమలమఘృణస్య తస్య నామ్నా పునరపి సైవ కథా గతః స కాలః ।
MSS@3138@2కథయ కథయ వా తథాపి దూతి ప్రతివచనం ద్విషతోఽపి మాననీయమ్
॥ ౩౧౩౮॥

304 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3139@1అలమలమతిమాత్రం సాహసేనామునా తే త్వరితమయి విముఞ్చ త్వం


లతాపాశమేనమ్ ।
MSS@3139@2చలితమపి నిరోద్ధుం జీవితం జీవితేశే క్షణమిహ మమ కణ్ఠే బాహుపాశం
నిధేహి ॥ ౩౧౩౯॥
MSS@3140@1అలమలమతివృద్ధ్యా స్థీయతాం తస్య పశ్యస్యకరుణ కరభోరోర్భజ్యతే
మధ్యమేతత్ ।
MSS@3140@2ఇతి గురుజఘనాజ్ఞాచోదితా రోమరాజిః స్తనయుగమసితాక్ష్యా
వక్తుమారోహతీవ
॥ ౩౧౪౦॥
MSS@3141@1అలమలమనుగమ్య ప్రస్థితం ప్రాణనాథం ప్రథమవిరహశోకే న ప్రతీకార ఏషః

MSS@3141@2సపది రమణయాత్రా శ్రేయ ఇత్యారటన్త్యా చరణపతనపూర్వం సా నిరుద్ధేవ
కాఞ్చ్యా ॥ ౩౧౪౧॥
MSS@3142@1అలమలమియమేవ ప్రాణినాం పాతకానాం నిరసనవిషయే యా కృష్ణ
కృష్ణేతి
వాణీ ।
MSS@3142@2యది భవతి ముకున్దే భక్తిరానన్దసాన్ద్రా విలుఠతి చరణాబ్జే
మోక్షసామ్రాజ్యలక్ష్మీః ॥ ౩౧౪౨॥
MSS@3143@1అలమాత్మీయం విదితం విదితం ధనికస్య యాచకోఽవహితః ।
MSS@3143@2చన్ద్రం బ్రవీతి చటకం చటకం చన్ద్రం చ లోభలోలమనా ॥ ౩౧౪౩॥

MSS@3144@1అలమాదివరాహేణ వటుదాసం పరం స్తుమః ।


MSS@3144@2జగదుద్ధరతా యేన న వక్రీకృతమాననమ్ ॥ ౩౧౪౪॥

MSS@3145@1అలముదకేన తృణైర్వా మనస్వినా ప్రాణధారణా కార్యా ।


MSS@3145@2నాసంస్కృతశ్చ పురుషః ప్రాకృతసత్త్వః ప్రణయితవ్యః ॥ ౩౧౪౫॥

MSS@3146@1అలలితగతిరుచ్చైః స్థూలవక్రాఙ్గులీకం వహతి చరణ యుగ్మం కన్ధరాం


హ్రస్వపీనామ్ ।
MSS@3146@2కపిలకచకలాపా క్రూరచేష్టాతిపీనా ద్విరదమదవిగన్ధిః స్వాఙ్కకేఽనఙ్కకే
చ ॥ ౩౧౪౬॥

msubhsall.pdf 305
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3147@1ద్విగుణకటుకషాయప్రాయభుగ్ వీతలజ్జా లులదతివిపులోష్ఠీ దుఃఖసాధ్యా


ప్రయోగే ।
MSS@3147@2బహిరపి బహురోమాత్యన్తమన్తర్విశాలం వహతి జఘనరన్ధ్రం హస్తినీ
గద్గదోక్తిః ॥ ౩౧౪౭॥
MSS@3148@1అలసం ముఖరం స్తబ్ధం క్రూరం వ్యసనినం శఠమ్ ।
MSS@3148@2అసంతుష్టమభక్తం చ త్యజేద్ భృత్యం నరాధిపః ॥ ౩౧౪౮॥

MSS@3149@1అలసం వపుషి శ్లథం దుకూలే చపలం చేతసి ధూసరం కపోలే ।


MSS@3149@2చకితం నయనే స్తనే విలోలం తవ నామశ్రవణం తనూదరీణామ్ ॥
౩౧౪౯॥
MSS@3150@1అలసం విక్రమశ్రాన్తం విహతోపాయచేష్టితమ్ ।
MSS@3150@2క్షయవ్యయప్రవాసైశ్చ శ్రమేణ విపరిద్రుతమ్ ॥ ౩౧౫౦॥

MSS@3151@1భీరుం మూర్ఖం స్త్రియం బాలం ధార్మికం దుర్జనం పశుమ్ ।


MSS@3151@2మైత్రీప్రధానం కల్యాణబుద్ధిం సాన్త్వేన సాధయేత్ ॥ ౩౧౫౧॥

MSS@3152@1అలసభుజలతాభిర్నాదృతో నాగరీభిర్భవనదమనకానాం నాతిథిర్వా


బభూవ ।
MSS@3152@2త్వదరినగరమధ్యే సంచరంశ్చైత్రజన్మా జరదజగరపీతః క్షీయతే
గన్ధవాహః ॥ ౩౧౫౨॥
MSS@3153@1అలసమధురా స్నిగ్ధా దృష్టిర్ఘనత్వముపాగతా
కిసలయరుచిర్నిస్తామ్బూలస్వభావధరోధరః ।
MSS@3153@2త్రివలివలయా లేఖోన్నేయా ఘటన్త ఇవైకతః ప్రకృతిసుభగా గర్భేణాసౌ
కిమప్యుపపాదితా ॥ ౩౧౫౩॥
MSS@3154@1అలసముకులితాక్షం వక్త్రమాలోక్య తస్యా మయి విలులితచిత్తే మూకభావం
ప్రపన్నే ।
MSS@3154@2శ్రవణకువలయాన్తశ్చారిణా షట్పదేన క్షణమనుగతనాదం గీతమన్తః
స్మరామి ॥ ౩౧౫౪॥
MSS@3155@1అలసయతి గాత్రమధికం భ్రమయతి చేతస్తనోతి సంతాపమ్ ।
MSS@3155@2మోహం చ ముహుః కురుతే విషమవిషం వీక్షితం తస్యాః ॥ ౩౧౫౫॥

MSS@3156@1అలసలులితముగ్ధాన్యధ్వసమ్పాతఖేదాద్ అశిథిలపరిరమ్భైర్దత్తసంవాహనాని

306 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3156@2పరిమృదితమృణాలీదుర్బలాన్యఙ్గకాని త్వమురసి మమ కృత్వా యత్ర


నిద్రామవాప్తా
॥ ౩౧౫౬॥
MSS@3157@1అలసవలితైః ప్రేమార్ద్రార్ద్రైర్ముహుర్ముకులీకృతైః
క్షణమభిముఖైర్లజ్జాలోలైర్నిమేషపరాఙ్ముఖైః ।
MSS@3157@2హృదయనిహితం భావాకూతం వమద్భిరివేక్షణైః కథయ సుకృతీ
కోఽయం
ముగ్ధే త్వయాద్య విలోక్యతే ॥ ౩౧౫౭॥
MSS@3158@1అలసవిలసన్ముగ్ధస్నిగ్ధస్మితం వ్రజసున్దరీమ్ అదనకదనస్విన్నం ధన్యం
మహద్వదనామ్బుజమ్ ।
MSS@3158@2తరుణమరుణజ్యోత్స్నాకార్త్స్న్యస్మితస్నపితాధరం జయతి విజయశ్రేణీమేణీదృశాం
మదయన్మహః ॥ ౩౧౫౮॥
MSS@3159@1అలసవిలసితానాముల్లసద్భ్రూలతానాం మసృణముకులితానాం
ప్రాన్తవిస్తారితానామ్ ।
MSS@3159@2ప్రతినయననిపాతే కించిదాకుఞ్చితానాం వివిధమహమభూవం
పాత్రమాలోకితానామ్
॥ ౩౧౫౯॥
MSS@3160@1అలసస్య కుతో విద్యా అవిద్యస్య కుతో ధనమ్ ।
MSS@3160@2అధనస్య కుతో మిత్రమ్ అమిత్రస్య కుతః సుఖమ్ ॥ ౩౧౬౦॥

MSS@3161@1అలసస్యాల్పదోషస్య నిర్విద్యస్యాకృతాత్మనః ।
MSS@3161@2ప్రదానకాలే భవతి మాతాపి హి పరాఙ్ముఖీ ॥ ౩౧౬౧॥

MSS@3162@1అలసానపి న్ న్ రక్షేన్ న కృతఘ్నాన్ కదాచన ।


MSS@3162@2ద్విషతోఽపి గుణాః కామ్యాః సుహృదోఽపి న దుర్గుణాః ॥ ౩౧౬౨॥

MSS@3163@1అలసారుణలోచనారవిన్దాం పరిభోగోచితధూసరైకచేలామ్ ।
MSS@3163@2శిథిలాకులవేణిబన్ధరమ్యామ్ అబలామన్తికశాయినీం దిదృక్షే ॥ ౩౧౬౩॥

MSS@3164@1అలసైర్మదేన సుదృశః శరీరకైః స్వగృహాన్ ప్రతి ప్రతియయుః శనైః


శనైః ।
MSS@3164@2అలఘుప్రసారితవిలోచనాఞ్జలి- ద్రుతపీతమాధవరసౌఘనిర్భరైః ॥
౩౧౬౪॥

msubhsall.pdf 307
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3165@1అలసో మన్దబుద్ధిశ్చ సుఖీ చ వ్యాధిపీడితః ।


MSS@3165@2నిద్రాలుః కాముకశ్చైవ షడేతే శాస్త్రవర్జితాః ॥ ౩౧౬౫॥

MSS@3166@1అలాబుం వర్తులాకారం వార్తాకం కున్దసంనిభమ్ ।


MSS@3166@2ప్రాణాన్తేఽపి న చాశ్నీయాన్ మసూరాన్నం సవల్కలమ్ ॥ ౩౧౬౬॥

MSS@3167@1అలాబుబీజం త్రపుసస్య బీజం తస్యైవ తోయేన చ తన్నిషిక్తమ్ ।


MSS@3167@2ఆలేపనాద్యైర్విధివత్ ప్రయుక్తం హన్యాద్విషం తక్షకసంభవం చ ॥
౩౧౬౭॥
MSS@3168@1అలాభాత్ పురుషాణాం హి భయాత్ పరిజనస్య చ ।
MSS@3168@2వధబన్ధభయాచ్చాపి స్వయం గుప్తా భవన్తి తాః ॥ ౩౧౬౮॥

పరిమలబహులా రసావహా తన్వీ ।


MSS@3169@1అలికులమఞ్జులకేశీ
MSS@3169@2కిశలయపేశలపాణిః కోకిలకలభాషిణీ ప్రియతమా మే ॥ ౩౧౬౯॥

కం న హన్తి ఘనస్తని ।
MSS@3170@1అలినీలాలకలతం
MSS@3170@2ఆననం నలినచ్ఛాయనయనం శశికాన్తి తే ॥ ౩౧౭౦॥

సహృదయహృదయజ్వరం విలుమ్పన్తీమ్ ।
MSS@3171@1అలిపటలైరనుయాతాం
MSS@3171@2మృగమదపరిమలలహరీం సమీర పామరపురే కిరసి ॥ ౩౧౭౧॥

కుసుమపఙ్క్తినిపాతిభిరఙ్కితః ।
MSS@3172@1అలిభిరఞ్జనబిన్దుమనోహరైః
MSS@3172@2న ఖలు శోభయతి స్మ వనస్థలీం న తిలకస్తిలకః ప్రమదామివ ॥ ౩౧౭౨॥

MSS@3173@1అలియువా విలలాస చిరాయ యస్త్రిదశశైవలినీకమలోదరే ।


MSS@3173@2విధివియోగనియోగవశీకృతో గతతరౌ స మరౌ రమతే కథమ్ ॥
౩౧౭౩॥
MSS@3174@1అలిరనుసరతిపరిమలం లక్ష్మీరనుసరతి నయగుణసమృద్ధిమ్ ।
MSS@3174@2నిమ్నమనుసరతి సలిలం విధిలిఖితం బుద్ధిరనుసరతి ॥ ౩౧౭౪॥

MSS@3175@1అలిరయం నలినీదలమధ్యగః కమలినీమకరన్దమదాలసః ।


MSS@3175@2విధివశాత్ పరదేశముపాగతః కుటజపుష్పరసం బహు మన్యతే ॥
౩౧౭౫॥
MSS@3176@1అలిర్మృగో వా నేత్రం వా యత్ర కించిద్ విభాసతే ।
MSS@3176@2అరవిన్దం మృగాఙ్కో వా ముఖం వేదం మృగీదృశః ॥ ౩౧౭౬॥

MSS@3177@1అలివలయైరలకైరివ కుసుమస్తబకైః స్తనైరివ వసన్తే ।

308 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3177@2భాన్తి లతా లలనా ఇవ పాణిభిరివ కిసలయైః సపది ॥ ౩౧౭౭॥


MSS@3178@1అలీక ఏవ త్వద్భావో మద్భావోఽలీక ఏవ చ ।
MSS@3178@2అనుభూతోఽప్యసద్రూపః స్వప్నే స్వమరణం యథా ॥ ౩౧౭౮॥

MSS@3179@1అలీకరూపో యది మధ్యభాగః పయోధరాకారభృతశ్చ కేశాః ।


MSS@3179@2ఉత్సఙ్గశోభాపి సరోరుహాక్ష్యాః కరస్య శోభాం కలయేన్న కస్మాత్ ॥
౩౧౭౯॥
MSS@3180@1అలీకవ్యాముక్తప్రచురకబరీబన్ధనమిషాద్
ఉదఞ్చద్దోర్వల్లీద్వయధృతపరీవేశనిహితః ।
MSS@3180@2అయం జృమ్భారమ్భస్ఫటికశుచిదన్తాంశునిచయో ముఖేన్దుర్గౌరాఙ్గ్యా
గలితమృగజ్ఞక్ష్మా విజయతే ॥ ౩౧౮౦॥
MSS@3181@1అలీనాం మాలాభిర్విరచితజటాభారమహిమా పరాగైః
పుష్పాణాముపరచితభస్మవ్యతికరః ।
MSS@3181@2వనానామాభోగే కుసుమవతి పుష్పోచ్చయపరో మరున్ మన్దం మన్దం
విచరతి
పరివ్రాజక ఇవ ॥ ౩౧౮౧॥
MSS@3182@1అలుప్తసత్త్వకోశానాం మహత్త్వం మహతాం హి కిమ్ ।
MSS@3182@2ఆకర్ణితాం పరస్యార్తిం న చేచ్ఛిన్దన్తి తత్క్షణమ్ ॥ ౩౧౮౨॥

MSS@3183@1అలుబ్ధైః సహ సౌహార్దం పణ్డితైః సహ సంకథా ।


MSS@3183@2ఉత్తమైః సహ సఙ్గశ్చ విధేయాః సుఖమిచ్ఛతా ॥ ౩౧౮౩॥
పరమం విత్తమ్ అహింసా పరమం తపః ।
MSS@3184@1అలోభః
MSS@3184@2అమాయా పరమా విద్యా నిరవద్యా మనీషిణామ్ ॥ ౩౧౮౪॥

MSS@3185@1అలోమశం పూర్ణశశాఙ్కశోభం ముఖం తు యూనాం కతిచిద్ దినాని ।


MSS@3185@2జాతే తతః శ్మశ్రువిశాలజాలే శేవాలలీనాబ్జతులాం బిభర్తి ॥ ౩౧౮౫॥
MSS@3186@1అలౌకికమహాలోకప్రకాశితజగత్త్రయః ।
MSS@3186@2స్తూయతే దేవ సద్వంశముక్తారత్నం న కైర్భవాన్ ॥ ౩౧౮౬॥
MSS@3187@1అలౌల్యమారోగ్యమనిష్ఠురత్వం గన్ధః శుభో మూత్రపురీషమల్పమ్ ।
MSS@3187@2కాన్తిః ప్రసాదః స్వరసౌమ్యతా చ యోగప్రవృత్తేః ప్రథమం హి చిహ్నమ్
॥ ౩౧౮౭॥

msubhsall.pdf 309
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3188@1అల్పం కించిచ్ఛ్రియం ప్రాప్య నీచో గర్వాయతే లఘు ।


MSS@3188@2పద్మపత్రతలే భేకో మన్యతే దణ్డధారిణమ్ ॥ ౩౧౮౮॥

MSS@3189@1అల్పం దర్పబలం దైత్య స్థిరమక్రోధజ బలమ్ ।


MSS@3189@2హతస్త్వం దర్పజైర్దోషైర్హిత్వా యో భాషసే క్షమామ్ ॥ ౩౧౮౯॥

MSS@3190@1అల్పం నిర్మితమాకాశమ్ అనాలోచ్యైవ వేధసా ।


MSS@3190@2ఇదమేవంవిధం భావి భవత్యాః స్తనజృమ్భనమ్ ॥ ౩౧౯౦॥
MSS@3191@1అల్పతోఽధికతః సాధ్యం లఘునైవ ప్రసాధయేత్ ।
MSS@3191@2భూప్రదక్షిణతోఽహల్యాం గౌతమః కపిలాం భ్రమన్ ॥ ౩౧౯౧॥

MSS@3192@1అల్పతోయశ్చలత్కుమ్భో హ్యల్పదుగ్ధాశ్చ ధేనవః ।


MSS@3192@2అల్పవిద్యో మహాగర్వీ కురూపీ బహుచేష్టితః ॥ ౩౧౯౨॥

సేవాయాం భుక్తిమాత్రం ప్రయోజనమ్ ।


MSS@3193@1అల్పప్రభోస్తు
MSS@3193@2అనుగ్రహమజామూల్యం నిగ్రహం ప్రాణసంకటమ్ ॥ ౩౧౯౩॥

MSS@3194@1అల్పమప్యవమన్యేత న శత్రుర్బలదర్పితః ।
MSS@3194@2రామేణ రామః శిశునా బ్రాహ్మణ్యదయయోజ్ఝితః ॥ ౩౧౯౪॥

MSS@3195@1అల్పశ్రుతలవ ఏవ ప్రాయః ప్రకటయతి వాగ్విభవముచ్చైః ।


MSS@3195@2సర్వత్ర కునట ఏవ హి నాటకమధికం విడమ్బయతి ॥ ౩౧౯౫॥

MSS@3196@1అల్పసారోఽపి యో మోహాద్ విస్తారం కర్తుమిచ్ఛతి ।


MSS@3196@2పశ్చాచ్ఛోచతి దుర్బుద్ధిర్నాలికేరబకో యథా ॥ ౩౧౯౬॥

యః కథయతి నిశ్చితం స ఖలు వాగ్మీ ।


MSS@3197@1అల్పాక్షరరమణీయం
MSS@3197@2బహువచనమల్పసారం యః కథయతి విప్రలాపీ సః ॥ ౩౧౯౭॥

MSS@3198@1అల్పానామపి వస్తూనాం సంహతిః కార్యసాధికా ।


MSS@3198@2తృణైర్గుణత్వమాపన్నైర్బధ్యన్తే మత్తదన్తినః ॥ ౩౧౯౮॥

MSS@3199@1అల్పాపకారమపి పార్శ్వగతం నిహన్తి నీచో న దూరమసమాగసమప్యరాతిమ్



MSS@3199@2శ్వా నిర్దశత్యుపలమన్తికమాపతన్తం తత్త్యాగినం న తు విదూరగముగ్రరోషః
॥ ౩౧౯౯॥
MSS@3200@1అల్పాయాం వా మహత్యాం వా సేనాయామితి నిశ్చయః ।
MSS@3200@2హర్షో యోధగణస్యైకో జయలక్షణముచ్యతే ॥ ౩౨౦౦॥

310 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3201@1అల్పాశ్చ గుణాః స్ఫీతా భవన్తి గుణసముదితేషు పురుషేషు ।


MSS@3201@2శ్వేతగిరిశిఖరకేష్వివ నిశాసు చన్ద్రాంశవః పతితాః ॥ ౩౨౦౧॥

MSS@3202@1అల్పాశ్రయం సమాసాద్య మహానప్యల్పకో భవేత్ ।


MSS@3202@2గజేన్ద్రః పర్వతాకారో యథా దర్పణమాశ్రితః ॥ ౩౨౦౨॥

MSS@3203@1అల్పీయఃస్ఖలనేన యత్ర పతనం కృచ్ఛ్రేణ యత్రోన్నతిర్ద్వారే


వేత్రలతావితానగహనే కష్టః ప్రవేశక్రమః ।
MSS@3203@2హే సారఙ్గ మనోరమా వనభువస్త్యక్త్వా విశేషార్థినా కిం
భూభృత్కటకస్థితివ్యసనినా వ్యర్థం ఖురాః శాతితాః ॥ ౩౨౦౩॥
MSS@3204@1అల్పీయసామేవ నివాసభూమి- త్యాగాద్విపత్తిర్మహతాం న జాతు ।
MSS@3204@2రత్నాకరాత్ సన్మణయోఽభియాన్తి రాజ్ఞాం శిరః కాకముఖాని భేకాః ॥
౩౨౦౪॥
MSS@3205@1అల్పీయసైవ పయసా యత్కుమ్భః పూర్యతే ప్రసిద్ధం తత్ ।
MSS@3205@2బ్రాహ్మం తేజః పశ్యత కుమ్భోద్భూతః పపౌ వార్ధిమ్ ॥ ౩౨౦౫॥

MSS@3206@1అల్పేచ్ఛుర్ధృతిమాన్ ప్రాజ్ఞశ్ఛాయేవానుగతః సదా ।


MSS@3206@2ఆదిష్టో న వికల్పేత స రాజవసతిం వసేత్ ॥ ౩౨౦౬॥
MSS@3207@1అల్పేన విభవేనైవ వ్యయాధిక్యం న యుక్తితః ।
MSS@3207@2క్షీణేన వాససాచ్ఛన్నే పాదవిస్తారణం యథా ॥ ౩౨౦౭॥

సురక్తేన సాధనేన ప్రయోజనమ్ ।


MSS@3208@1అల్పేనాపి
MSS@3208@2ఓష్ఠద్వయసహాయేన కాన్తాస్యేన జగజ్జితమ్ ॥ ౩౨౦౮॥

MSS@3209@1అల్పేనైవగుణేన హి కశ్చిల్లోకే ప్రసిద్ధిముపయాతి ।


MSS@3209@2ఏకేన కరేణ గజః కరీ న సూర్యః సహస్రేణ ॥ ౩౨౦౯॥

MSS@3210@1అల్పేఽపి నృపతిదత్తే ప్రతిశ్రుతే వాపి దాతుమేతేన ।


MSS@3210@2ఉత్థాయాశీర్దేయా క్వచిదుపవిశ్యాపి పరిషదౌచిత్యాత్ ॥ ౩౨౧౦॥

MSS@3211@1అల్పేఽప్యపకృతే మోహాన్ న శాన్తిముపగచ్ఛతి ।


MSS@3211@2తాదృశైః సంగతం నీచైర్నృశంసైరకృతాత్మభిః ।
MSS@3211@3నిశామ్య నిపుణం బుద్ధ్యా విద్వాన్ దూరాద్ వివర్జయేత్ ॥ ౩౨౧౧॥

MSS@3212@1అల్పే వయసి హే బాలే కుచయోః పతనః కుతః ।


MSS@3212@2అధస్తాత్ ఖననే మూఢ గిరయో న పతన్తి కిమ్ ॥ ౩౨౧౨॥

msubhsall.pdf 311
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3213@1అల్పోఽపి హ్యరిరత్యన్తం వర్ధమానపరాక్రమః ।


MSS@3213@2వల్మీకో మూలజ ఇవ గ్రసతే వృక్షమన్తికాత్ ॥ ౩౨౧౩॥

MSS@3214@1అవంశపతితో రాజా మూర్ఖపుత్రశ్చ పణ్డితః ।


MSS@3214@2అధనీ హి ధనం ప్రాప్య తృణవన్మన్యతే జగత్ ॥ ౩౨౧౪॥

MSS@3215@1అవకాశః సువృత్తానాం హృదయాన్తర్న యోషితామ్ ।


MSS@3215@2ఇతీవ విహితౌ ధాత్రా సువృత్తౌ తద్బహిః కుచౌ ॥ ౩౨౧౫॥
MSS@3216@1అవకేశినోఽస్య యుక్తం జానామి తరోరశోక ఇతి నామ ।
MSS@3216@2ఫలపాకవిధురితాత్మా యతోఽన్యథాసౌ సశోకః స్యాత్ ॥ ౩౨౧౬॥

MSS@3217@1అవక్రస్తారకాధీశః పరిపూర్ణప్రియోదయః ।
MSS@3217@2ప్రాచీం దిశమతిక్రమ్య పతనం ప్రతిపద్యతే ॥ ౩౨౧౭॥

మాంసహీనే చ వాజిజఙ్ఘే సుశోభనే ।


MSS@3218@1అవక్రే
MSS@3218@2కూర్చం సమం సుసంధి స్యాద్ గ్రన్థివ్రణవివార్జితమ్ ॥ ౩౨౧౮॥

MSS@3219@1అవగచ్ఛతి మూఢచేతనః ప్రియనాశం హృది శల్యమర్పితమ్ ।


MSS@3219@2స్థిరధీస్తు తదేవ మన్యతే కుశలద్వారతయా సముద్ధృతమ్ ॥ ౩౨౧౯॥

MSS@3220@1అవగమ్య కథీకృతం వపుః ప్రియబన్ధోస్తవ నిష్ఫలోదయః ।


MSS@3220@2బహులేఽపి గతే నిశాకరస్తనుతాం దుఃఖమనఙ్గ మోక్ష్యతి ॥ ౩౨౨౦॥

MSS@3221@1అవచనంవచనం ప్రియసంనిధావనవలోకనమేవ విలోకనమ్ ।


MSS@3221@2అవయవావరణం చ యదఞ్చల- వ్యతికరేణ తదఙ్గసమర్పణమ్ ॥
౩౨౨౧॥
సహచరితాన్యమృగాణి కాననాని ।
MSS@3222@1అవచయపరిభోగవన్తి హింస్రైః
MSS@3222@2అభిదధురభితో మునిం వధూభ్యః సముదితసాధ్వసవిక్లవం చ చేతః
॥ ౩౨౨౨॥
MSS@3223@1అవచితకుసుమా విహాయ వల్లీర్యువతిషు కోమలమాల్యమాలినీషు ।
MSS@3223@2పదముపదధిరే కులాన్యలీనాం నపరిచయో మలినాత్మనాం ప్రధానమ్ ॥
౩౨౨౩॥
MSS@3224@1అవచితబలిపుష్పా వేదిసంమార్గదక్షా నియమవిధిజలానాం బర్హిషాం
చోపనేత్రీ ।
MSS@3224@2గిరిశముపచచార ప్రత్యహం సా సుకేశీ నియమితపరిఖేదా

312 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

తచ్ఛిరశ్చన్ద్రపాదైః ॥ ౩౨౨౪॥
MSS@3225@1అవజితమధునా తవాహమక్ష్ణో రుచిరతయేత్యవనమ్య లజ్జయేవ ।
MSS@3225@2శ్రవణకువలయం విలాసవత్యా భ్రమరరుతైరుపకర్ణమాచచక్షే ॥
౩౨౨౫॥
దీయతే యత్ తథైవాశ్రద్ధయాపి చ ।
MSS@3226@1అవజ్ఞయా
MSS@3226@2తదాహురధమం దానం మునయః సత్యవాదినః ॥ ౩౨౨౬॥

MSS@3227@1అవజ్ఞయా న దాతవ్యం కస్య చిల్లీలయాపి వా ।


MSS@3227@2అవజ్ఞయా కృతం హన్యాద్ దాతారం నాత్ర సంశయః ॥ ౩౨౨౭॥

MSS@3228@1అవజ్ఞయా యదహసదుచ్చకైర్బలః సముల్లసద్దశనమయూఖమణ్డలః ।


MSS@3228@2రుషారుణీకృతమపి తేన తత్క్షణం నిజం వపుః పునరనయన్నిజాం రుచిమ్
॥ ౩౨౨౮॥
MSS@3229@1అవజ్ఞాతోఽపిదుష్టేన గుణో దోషో న మన్యతే ।
MSS@3229@2నహి చమ్పకసౌగన్ధ్యం పూతిర్భృఙ్గావహేలయా ॥ ౩౨౨౯॥

దోషాః కష్టతరా ధనే ।


MSS@3230@1అవజ్ఞానసహస్రైస్తు
MSS@3230@2ధనే సుఖకలా యా చ సాపి దుఃఖైర్విధీయతే ॥ ౩౨౩౦॥

ప్రేమ సమీకర్తుం క ఈశ్వరః ।


MSS@3231@1అవజ్ఞాస్ఫుటితం
MSS@3231@2సంధిం న యాతి స్ఫుటితం లాక్షాలేపేన మౌక్తికమ్ ॥ ౩౨౩౧॥

MSS@3232@1అవతారా హ్యసంఖేయా హరేః సత్త్వనిధేర్ద్విజాః ।


MSS@3232@2యథా విదాసినః కుల్యాః సరసః స్యుః సహస్రశః ॥ ౩౨౩౨॥

MSS@3233@1అవతి నిఖిలలోకం యః పితేవాదృతాత్మా దహతి దురితరాశిం పావకో


వేన్ధనౌకమ్ ।
MSS@3233@2వితరతి శివసౌఖ్యం హన్తి సంసారశత్రుం విదధతు శుభబుద్ధ్యా తం
బుధా ధర్మమత్ర ॥ ౩౨౩౩॥
MSS@3234@1అవతు వః సవితుస్తురగావలీ స్ఫురతి మధ్యగతారుణనాయకా ।
MSS@3234@2సమభిలమ్భితతుఙ్గపయోధరా మరకతైకలతేవ నభఃశ్రియః ॥ ౩౨౩౪॥

MSS@3235@1అవద్యజమ్బాలగవేషణాయ కృతోద్యమానాం ఖలసైరిభాణామ్ ।


MSS@3235@2కవీన్ద్రవాఙ్నిర్జరనిర్ఝరిణ్యాం సంజాయతే వ్యర్థమనోరథత్వమ్ ॥
౩౨౩౫॥

msubhsall.pdf 313
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3236@1అవద్యముక్తే పథి యః ప్రవర్తతే ప్రవర్తయత్యన్యజనం చ నిఃస్పృహః ।


MSS@3236@2స సేవితవ్యః స్వహితైషిణా గురుః స్వయం తరంస్తారయితుం క్షమః పరమ్
॥ ౩౨౩౬॥
MSS@3237@1అవధానేన మౌనేన కాషాయేణ జటాజినైః ।
MSS@3237@2విశ్వాసయిత్వా ద్వేష్టారమ్ అవలుమ్పేద్ యథా వృకః ॥ ౩౨౩౭॥

MSS@3238@1అవధారయ ధర్మేషు ప్రధానమవధానతః ।


MSS@3238@2నిర్భరానన్దకన్దాయ గోవిన్దాయ మనోఽర్పయ ॥ ౩౨౩౮॥

MSS@3239@1అవధార్య కార్యగురుతామభవన్ న భయాయ సాన్ద్రతమసంతమసమ్ ।


MSS@3239@2సుతనోః స్తనౌ చ దయితోపగమే తనురోమరాజిపథవేపథవే ॥ ౩౨౩౯॥

MSS@3240@1అవధిదినావధిజీవాః ప్రసీద జీవన్తు పథికజనజాయాః ।


MSS@3240@2దుర్లఙ్ఘ్యవర్త్మశైలౌ స్తనౌ పిధేహి ప్రపాపాలి ॥ ౩౨౪౦॥

MSS@3241@1అవధిదివసః ప్రాప్తశ్చాయం తనోర్విరహస్య వా రవిరయముపైత్యస్తం


సఖ్యో
మమాపి చ జీవితమ్ ।
MSS@3241@2తదలమఫలైరాశాబన్ధైః ప్రసీద నమోఽస్తు తే హృదయ సహసా
పాకోత్పీడం
విడమ్బయ దాడిమమ్ ॥ ౩౨౪౧॥
MSS@3242@1అవధిదివసః సోఽయం నాత్రాగతః కిమియత్ క్షణం వితర నయనే
పశ్యైతన్మే
పురః సఖి సాహసమ్ ।
MSS@3242@2ఇయమియమహం రూఢజ్వాలాకరాలితరోదసీం మలయజరసాభ్యక్తైరఙ్గైః
పతామ్యభి
కౌముదీమ్ ॥ ౩౨౪౨॥
MSS@3243@1అవధీరణాంకృతవతీ భవతీ మయి యత్కుకర్మమహిమా స హి మే ।
MSS@3243@2యది చాతకో న లభతేఽమ్బు ఘనాద్ వచనీయతా భవతి కామ్బుముచః
॥ ౩౨౪౩॥
MSS@3244@1అవధీరయ ధనవికలం కురు గౌరవమకృశసమ్పదః పుంసః ।
MSS@3244@2అస్మాదృశం హి ముగ్ధే ధనసిద్ధ్యై రూపనిర్మాణమ్ ॥ ౩౨౪౪॥

MSS@3245@1అవధూతప్రణిపాతాః పశ్చాత్ సంతప్యమానమనసోఽపి ।

314 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3245@2నిభృతైర్వ్యపత్రపన్తే దయితానునయైర్మనస్విన్యః ॥ ౩౨౪౫॥


MSS@3246@1అవధూయారిభిర్నీతా హరిణైస్తుల్యవృత్తితామ్ ।
MSS@3246@2అన్యోన్యస్యాపి జిహ్రీమః కిం పునః సహవాసినామ్ ॥ ౩౨౪౬॥

MSS@3247@1అవధేహి క్షణమేహి భ్రాతర్భావజ్ఞ భావయ గిరం నః ।


MSS@3247@2చరమే చకాస్తి చేతసి మూకస్వప్నోపమో భావః ॥ ౩౨౪౭॥

MSS@3248@1అవధౌ దివసావసానకాలే భవనద్వారి విలోచనే దధానా ।


MSS@3248@2అవలోక్య సమాగతం తదా మామ్ అథ రామా వికసన్ముఖీ బభూవ ॥
౩౨౪౮॥
MSS@3249@1అవధ్యం వాథవాగమ్యమ్ అకృత్యం నాస్తి కించన ।
MSS@3249@2లోకే బుద్ధిమతామత్ర తస్మాత్తాం యోజయామ్యహమ్ ॥ ౩౨౪౯॥

MSS@3250@1అవధ్యాబ్రాహ్మణా గావో స్త్రియో బాలాశ్చ జ్ఞాతయః ।


MSS@3250@2యేషాం చాన్నాని భుఞ్జీత యే చ స్యుః శరణాగతాః ॥ ౩౨౫౦॥

అసాధ్యైశ్చన్దనామ్భసామ్ ।
MSS@3251@1అవధ్యైరిన్దుపాదానామ్
MSS@3251@2దేహోష్మభిః సుబోధం తే సఖి కామాతురం మనః ॥ ౩౨౫౧॥

MSS@3252@1అవధ్యోబ్రాహ్మణో బాలః స్త్రీ తపస్వీ చ రోగభాక్ ।


MSS@3252@2యేషాం చాన్నాని భుక్తాని యే చ స్యుః శరణం గతాః ॥ ౩౨౫౨॥

MSS@3253@1అవధ్యో బ్రాహ్మణో బాలః స్త్రీ తపస్వీ చ రోగభాక్ ।


MSS@3253@2విహితా వ్యఙ్గితా తేషామ్ అపరాధే గరీయసి ॥ ౩౨౫౩॥
వ్యవధిమధీరతయా యదస్థితాస్మై ।
MSS@3254@1అవనతవదనేన్దురిచ్ఛతీవ
MSS@3254@2అహరత సుతరామతోఽస్య చేతః స్ఫుటమభిభూషయతి స్త్రియస్త్రపైవ ॥
౩౨౫౪॥
ప్రయామ శీఘ్రం పథి వృషభా ఇవ వర్షతాడితాక్షాః ।
MSS@3255@1అవనతశిరసః
MSS@3255@2మమ హి సదసి గౌరవప్రియస్య కులజనదర్శనకాతరం హి చక్షుః ॥
౩౨౫౫॥
MSS@3256@1అవనమ్య వక్షసి నిమగ్నకుచ- ద్వితయేన గాఢముపగూఢవతా ।
MSS@3256@2దయితేన తత్క్షణచలద్రశనా- కలకింకిణీరవముదాసి వధూః ॥ ౩౨౫౬॥

MSS@3257@1అవనౌ శనైః శనైస్త్వం నిదధాసి పదద్వయం స్వస్య ।


MSS@3257@2లక్ష్యం పశ్యసి న వదసి భజసి జలం బక తతోఽసి సితః ॥ ౩౨౫౭॥

msubhsall.pdf 315
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3258@1అవన్తిః కావ్యమానర్చ భర్చోర్మౌఖరిశేఖరః (?) ।


MSS@3258@2శిష్యో బాణశ్చ సంక్రాన్తకాన్తవేద్యవచాః కవిః ॥ ౩౨౫౮॥

MSS@3259@1అవన్తినాథోఽయముదగ్రబాహుర్విశాలవక్షాస్తనువృత్తమధ్యః ।
MSS@3259@2ఆరోప్య చక్రభ్రమముష్ణతేజాస్త్వష్ట్రేవ యత్నోల్లిఖితో విభాతి ॥ ౩౨౫౯॥
జనకసమా మునీశ్వరాశ్చతుర్విధం గణమనవద్యవృత్తయః ।
MSS@3260@1అవన్తి యే
MSS@3260@2స్వదేహవద్దలితమదాష్టకారయో భవన్తు తే మమ గురవో భవాన్తకాః ॥
౩౨౬౦॥
MSS@3261@1అవన్ధ్యందివసం కుర్యాద్ ధర్మతః కామతోఽర్థతః ।
MSS@3261@2గతే హి దివసే తస్మింస్తదూనం తస్య జీవితమ్ ॥ ౩౨౬౧॥

విహన్తురాపదాం భవన్తి వశ్యాః స్వయమేవ దేహినః ।


MSS@3262@1అవన్ధ్యకోపస్య
MSS@3262@2అమర్షశూన్యేన జనస్య జన్తునా న జాతహార్దేన న విద్విషాదరః ॥
౩౨౬౨॥
MSS@3263@1అవమానహతం యచ్చ దత్తమశ్రద్ధయా ధనమ్ ।
MSS@3263@2ఊషరే నిష్ఫలం బీజం క్షిప్తమక్షిప్తమేవ తత్ ॥ ౩౨౬౩॥

MSS@3264@1అవమానారణిమథితం దుర్వాగిన్ధనవివర్ధితజ్వాలమ్ ।
MSS@3264@2సత్పురుషాః కోపాగ్నిం జ్ఞానామ్బుఘటైః ప్రశమయన్తి ॥ ౩౨౬౪॥

MSS@3265@1అవమానేన మహతాం ప్రహర్షక్రోధవిస్మయైః ।


MSS@3265@2తపాంసి క్షయమాయాన్తి యశాంసీవ సుదుర్నయైః ॥ ౩౨౬౫॥

తన్న క్షమం యుధి ।


MSS@3266@1అవముక్తమపక్రాన్తముఖ్యం
MSS@3266@2పితృపైతామహం మౌలం తత్ క్రుద్ధం సాన్త్వితం క్షమమ్ ॥ ౩౨౬౬॥

MSS@3267@1అవయః కేవలకవయః కీరాః స్యుః కేవలం ధీరాః ।


MSS@3267@2వీరాః పణ్డితకవయస్తానవమన్తా తు కేవలం గవయః ॥ ౩౨౬౭॥

పరస్పరబింబితేష్వతులనిర్మలకాన్తిషు తత్తనోః ।
MSS@3268@1అవయవేషు
MSS@3268@2అయమయం ప్రవిభాగ ఇతి స్ఫుటం జగతి నిశ్చినుతే చతురోఽపి కః ॥
౩౨౬౮॥
కర్షితజనచక్షురతులగతిః ।
MSS@3269@1అవలమ్బితవిష్ణుపదః
MSS@3269@2పత్రమయోఽపి పదార్థః పతఙ్గతామేతి గుణయోగాత్ ॥ ౩౨౬౯॥

MSS@3270@1అవలిప్తేషు మూర్ఖేషు రౌద్రసాహసికేషు చ ।

316 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3270@2తథైవాపేతధర్మేషు న మైత్రీమాచరేద్ బుధః ॥ ౩౨౭౦॥


MSS@3271@1అవలేపమనఙ్గస్య వర్ధయన్తి బలాహకాః ।
MSS@3271@2కర్శయన్తి తు ధర్మస్య మారుతోద్ధూతశీకరాః ॥ ౩౨౭౧॥

MSS@3272@1అవలోకనమపి సుఖయతి కువలయదలచారుచపలనయనాయాః ।


MSS@3272@2కిం పునరలకచలద్ద్యుతి- సరభసమాలిఙ్గనం తన్వ్యాః ॥ ౩౨౭౨॥

MSS@3273@1అవలోకితమనుమోదిత- మాలిఙ్గితమఙ్గనాభిరనురాగైః ।
MSS@3273@2అధివృన్దావనకుఞ్జం మరకతపుఞ్జం నమస్యామః ॥ ౩౨౭౩॥
MSS@3274@1అవలోక్య నర్తితశిఖణ్డిమణ్డలైర్నవనీరదైర్నిచులితం నభస్తలమ్ ।
MSS@3274@2దివసేఽపి వఞ్జులనికుఞ్జమిత్వరీ విశతి స్మ వల్లభవతంసితం రసాత్
॥ ౩౨౭౪॥
MSS@3275@1అవలోక్య స్తనౌ వధ్వా గుఞ్జాఫలవిభూషితౌ ।
MSS@3275@2నిఃశ్వస్య రోదితి క్లిష్టా కుతో వ్యాధకటుమ్బినీ ॥ ౩౨౭౫॥
హస్తిస్నానమివ క్రియా ।
MSS@3276@1అవశేన్ద్రియచిత్తానాం
MSS@3276@2దుర్భగాభరణప్రాయో జ్ఞానం భారః క్రియాం వినా ॥ ౩౨౭౬॥

MSS@3277@1అవశ్యం కోపాగ్నిస్తవ సుతను నిర్వాస్యతి చిరాత్ స్వశోభామారూఢం


ముఖమపి
చ తే హాస్యతి శుచమ్ ।
MSS@3277@2భవద్గోష్ఠీశూన్యా మమ తు దివసా యాన్తి య ఇమే న తేషామావృత్తిః
పునరపి
మనో దూయత ఇతి ॥ ౩౨౭౭॥
MSS@3278@1అవశ్యం నిధనం సర్వైర్గన్తవ్యమిహ మానవైః ।
MSS@3278@2అవశ్యభావిన్యర్థే వై సంతాపో నేహ విద్యతే ॥ ౩౨౭౮॥

MSS@3279@1అవశ్యం పితురాచారం పుత్రః సమనువర్తతే ।


MSS@3279@2నహి కేతకవృక్షస్య భవత్యామలకీఫలమ్ ॥ ౩౨౭౯॥

MSS@3280@1॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ।
MSS@3280@2అవశ్యం ప్రాణినాం ప్రాణా రక్షితవ్యా యథాబలమ్ ॥ ౩౨౮౦॥
భావినం నాశం భావిత్వాద్ విధ్యుపస్థితమ్ ।
MSS@3281@1అవశ్యం
MSS@3281@2అయమేవ హి తే కాలః పూర్వమాసీదనాగతః ॥ ౩౨౮౧॥

msubhsall.pdf 317
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3282@1అవశ్యం భావినో భావా భవన్తి మహాతమపి ।


MSS@3282@2నగ్నత్వం నీలకణ్ఠస్య మహాహిశయనం హరేః ॥ ౩౨౮౨॥

MSS@3283@1అవశ్యంభావిభావానాం ప్రతీకారో భవేద్ యద ।


MSS@3283@2తదా దుఃఖైర్న బాధ్యన్తే నలరామయుధిష్ఠిరాః ॥ ౩౨౮౩॥

MSS@3284@1అవశ్యం యాతారశ్చిరతరముషిత్వాపి విషయా వియోగే కో భేదస్త్యజతి



జనో యత్ స్వమమూన్ ।
MSS@3284@2వ్రజన్తః స్వాతన్త్ర్యాదతులపరితాపాయ మనసః స్వయం త్యక్తా హ్యేతే
శమసుఖమనన్తం విదధతి ॥ ౩౨౮౪॥
MSS@3285@1అవశ్యంలభతే కర్తా ఫలం పాపస్య కర్మణః ।
MSS@3285@2ఘోరం పర్యాగతే కాలే ద్రుమః పుష్పమివార్తవమ్ ॥ ౩౨౮౫॥

MSS@3286@1అవశ్యకారణైః ప్రాణాన్ ధారయత్యేవ చాతకః ।


MSS@3286@2ప్రార్థనాభఙ్గభీతోఽపి శక్రాదపి న యాచతే ॥ ౩౨౮౬॥

MSS@3287@1అవశ్యగత్వరైః ప్రాణైర్మృత్యుకాలే మహాత్మనామ్ ।


MSS@3287@2పరోపకారశ్చేత్ కశ్చిత్ సిధ్యేత్ తదమృతం మృతమ్ ॥ ౩౨౮౭॥

అదీర్ఘసూత్రాం పరిణామకల్యామ్ ।
MSS@3288@1అవశ్యనిష్పత్తిమహాఫలాఢ్యామ్
MSS@3288@2కామం వ్యయాయాసకరీముపేయాన్ న త్వేవ జాతు క్షయదోషయుక్తామ్
॥ ౩౨౮౮॥
యయా దిశా ధావతి వేధసః స్పృహా ।
MSS@3289@1అవశ్యభవ్యేష్వనవగ్రహగ్రహా
MSS@3289@2తృణేన వాత్యేవ తయానుగమ్యతే జనస్య చిత్తేన భృశావశాత్మనా ॥
౩౨౮౯॥
MSS@3290@1అవశ్యమాయాన్తి వశం విపశ్చితామ్ ఉపాయసందంశబలేన సమ్పదః ।
MSS@3290@2భవత్యుదారం విధివత్ ప్రయోజితే ఫలం హి రాజ్ఞాం క్వచిదర్థసిద్ధయే
॥ ౩౨౯౦॥
MSS@3291@1అవశ్యమిన్ద్రియైస్తాత వర్తితవ్యం స్వగోచరే ।
MSS@3291@2చణ్డరాగస్తు యస్తత్ర తం బుధః పరివర్జయేత్ ॥ ౩౨౯౧॥

MSS@3292@1అవశ్యమేవ భోక్తవ్యం కర్మణాం త్వక్షయం ఫలమ్ ।


MSS@3292@2నాభుక్తం క్షీయతే కర్మ కల్పకోటిశతైరపి ॥ ౩౨౯౨॥

318 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3293@1అవశ్యమేవ భోక్తవ్యం కృతం కర్మ శుభాశుభమ్ ।


MSS@3293@2కృతకర్మక్షయో నాస్తి కల్పకోటిశతైరపి ॥ ౩౨౯౩॥

MSS@3294@1అవశ్యాయకణైః ప్రాణాన్ సంధారయతి తిత్తిరిః ।


MSS@3294@2యాచ్ఞాభఙ్గభయాద్ భీతో న దైవమపి యాచతే ॥ ౩౨౯౪॥

MSS@3295@1అవసరపఠితం సర్వం సుభాషితత్వం ప్రయాతి యత్ కించిత్ ।


MSS@3295@2చాషః ప్రయాణసమయే ఖరనినదో మఙ్గలో భవతి ॥ ౩౨౯౫॥

MSS@3296@1అవసరపఠితం సర్వం సుభాషితత్వం ప్రయాత్యసూక్తమపి ।


MSS@3296@2క్షుధి కదశనమపి నితరాం భోక్తుః సమ్పద్యతే స్వాదు ॥ ౩౨౯౬॥

MSS@3297@1అవసరపఠితా వాణీ గుణగణరహితాపి శోభతే పుంసామ్ ।


MSS@3297@2రతిసమయే రమణీనాం భూషణహానిస్తు భూషణం భవతి ॥ ౩౨౯౭॥

MSS@3298@1అవసరమధిగమ్య తం హరన్త్యో హృదయమయత్నకృతోజ్జ్వలస్వరూపాః



MSS@3298@2అవనిషు పదమఙ్గనాస్తదానీం న్యదధత విభ్రమసమ్పదోఽఙ్గనాసు ॥
౩౨౯౮॥
MSS@3299@1అవసితంహసితం ప్రసితం ముదా విలసితం హ్రసితం స్మరభాసితమ్ ।
MSS@3299@2న సమదాః ప్రమదా హతసంమదాః పురహితం విహితం న సమీహితమ్ ॥
౩౨౯౯॥
MSS@3300@1అవస్కన్దప్రదానస్యసర్వే కాలాః ప్రకీర్తితాః ।
MSS@3300@2వ్యసనే వర్తమానస్య శత్రోచ్ఛిద్రాన్వితస్య చ ॥ ౩౩౦౦॥

MSS@3301@1అవస్కన్దభయాద్ రాజా ప్రజాగరకృతశ్రమమ్ ।


MSS@3301@2దివాసుప్తం సదా హన్యాన్ నిద్రావ్యాకులసైనికమ్ ॥ ౩౩౦౧॥

పూజ్యతే రాజన్ న శరీరం శరీరిణామ్ ।


MSS@3302@1అవస్థా
MSS@3302@2తదా వనచరో రామ ఇదానీం నృపతాం గతః ॥ ౩౩౦౨॥

MSS@3303@1అవాకిరన్ వయోవృద్ధాస్తం లాజైః పౌరయోషితః ।


MSS@3303@2పృషతైర్మన్దరోద్ధూతైః క్షీరోర్మయ ఇవాచ్యుతమ్ ॥ ౩౩౦౩॥

కిల్బిషీ నరకం పతేత్ ।


MSS@3304@1అవాక్షిరాస్తమస్యన్ధే
MSS@3304@2యః ప్రశ్నం వితథం బ్రూయాత్ పృష్టః సన్ ధర్మనిశ్చయే ॥ ౩౩౦౪॥

MSS@3305@1అవాచ్యవాదాంశ్చ బహూన్ వదిష్యన్తి తవాహితాః ।

msubhsall.pdf 319
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3305@2నిన్దన్తస్తవ సామర్థ్యం తతో దుఃఖతరం ను కిమ్ ॥ ౩౩౦౫॥


MSS@3306@1అవాప సాపత్రపతాం స భూపతిర్జితేన్ద్రియాణాం ధురి కీర్తితస్థితిః ।
MSS@3306@2అసంవరే శమ్బరవైరివిక్రమే క్రమేణ తత్ర స్ఫుటతాముపేయుషి ॥
౩౩౦౬॥
MSS@3307@1అవాపుస్తాపమత్యర్థం శఫర్యః పల్వలోదకే ।
MSS@3307@2పుత్రక్షేత్రాదిసక్తేన మమత్వేన యథా గృహీ ॥ ౩౩౦౭॥

MSS@3308@1అవాప్తః ప్రాగల్భ్యం పరిణతరుచః శైలతనయే కలఙ్కో నైవాయం విలసతి


శశాఙ్కస్య వపుషి ।
MSS@3308@2అముష్యేయం మన్యే విగలదమృతస్యన్దశిశిరే రతిశ్రాన్తా శేతే రజనిరమణీ
గాఢమురసి ॥ ౩౩౦౮॥
MSS@3309@1అవాప్తైర్ద్రాఘిమ్ణా పరిచయముదన్వత్తటభువామ్ అసౌ భాతి
శ్యామద్యుతిభిరుదకైర్మేఖలభువః ।
MSS@3309@2అగస్త్యస్యాకార్షీద్ వచనమితి కోపాదుదధినా గృహీతః కేశేషు ప్రసభమివ
విన్ధ్యక్షితిధరః ॥ ౩౩౦౯॥
MSS@3310@1అవాప్యతే వా కిమియద్భవత్యా చిత్తైకపద్యామపి విద్యతే యః ।
MSS@3310@2యత్రాన్ధకారః కిల చేతసోఽపి జిహ్మేతరైర్బ్రహ్మ తదప్యవాప్యమ్ ॥
౩౩౧౦॥
MSS@3311@1అవాప్యాన్ కామయస్వార్థాన్ నానవాప్యాన్ కదాచన ।
MSS@3311@2ప్రత్యుత్పన్నాననుభవన్ మా శుచస్త్వమనాగతాన్ ॥ ౩౩౧౧॥

MSS@3312@1అవామభాగేన యదా వలిత్వా శ్వా పృష్ఠకణ్డూతిమపాకరోతి ।


MSS@3312@2తదహ్ని తత్రైవ కృతాన్తగేహే రోగాభిభూతో నియతం ప్రయాతి ॥
౩౩౧౨॥
MSS@3313@1అవాలుకాశ్లక్ష్ణమృదా పూరితే గర్తశోధనమ్ ।
MSS@3313@2కోదణ్డార్ధమితే ఖాతే జలసిక్తే వపేత్తరుమ్ ।
MSS@3313@3కదలీక్షీరిణౌ రోప్యౌ మూలే దత్త్వా తు గోమయమ్ ॥ ౩౩౧౩॥

MSS@3314@1అవాహితా వినశ్యన్తి సర్వకర్మక్షమా అపి ।


MSS@3314@2కృశా వ్యాధిపరీతాఙ్గా జాయన్తేఽత్యన్తవాహనాత్ ॥ ౩౩౧౪॥

MSS@3315@1అవికారిణమపి సజ్జనమ్ అనిశమనార్యః ప్రబాధతేఽత్యర్థమ్ ।

320 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3315@2కమలిన్యా కిమిహ కృతం హిమస్య యత్తాం సదా దహతి ॥ ౩౩౧౫॥


MSS@3316@1అవికృతకృతభౌమరవా సుస్థానస్థా సుచేష్టితా వామే ।
MSS@3316@2యాత్రాసు దృష్టమాత్రా దుర్గా దుర్గాణి తారయతి ॥ ౩౩౧౬॥
MSS@3317@1అవిక్రియాం చైవ సమాశ్రితాః సమం హరన్తి జాలం మమ పక్షిణో హ్యమీ ।
MSS@3317@2వివాదమేష్యన్తి పరస్పరం యదా సమాగమిష్యన్తి చ మద్వశం తదా ॥
౩౩౧౭॥
లవణం పక్వమన్నం దధి క్షీరం మధు తైలం ఘృతం చ ।
MSS@3318@1అవిక్రేయం
MSS@3318@2తిలా మాంసం మూలఫలాని శాకం రక్తం వాసః సర్వగన్ధా గుడశ్చ ॥
౩౩౧౮॥
హేతునా సమేతభిన్నద్వయమూర్తి తిష్ఠతః ।
MSS@3319@1అవిగ్రహస్యాప్యతులేన
MSS@3319@2తవైవ నాన్యస్య జగత్సు దృశ్యతే విరుద్ధవేషాభరణస్య కాన్తతా ॥
౩౩౧౯॥
MSS@3320@1అవిచారయతో యుక్తికథనం తుషఖణ్డనమ్ ।
MSS@3320@2నీచేషూపకృతం రాజన్ బాలుకాస్వివ మూత్రితమ్ ॥ ౩౩౨౦॥

MSS@3321@1అవిచారేణ యత్ కర్మ కృతం తన్మర్మకృన్తనమ్ ।


MSS@3321@2ప్రసహ్య సీతాహరణాద్ అతీతా రావణశ్రియః ॥ ౩౩౨౧॥

MSS@3322@1అవిజిత్య య ఆత్మానమ్ అమాత్యాన్ విజిగీషతే ।


MSS@3322@2అమిత్రాన్ వాజితామాత్యః సోఽవశః పరిహీయతే ॥ ౩౩౨౨॥

వచో వాచస్పతేరపి ।
MSS@3323@1అవిజ్ఞాతప్రబన్ధస్య
MSS@3323@2వ్రజత్యఫలతామేవ నయద్రుహ ఇవేహితమ్ ॥ ౩౩౨౩॥

ధర్షితా మమ వాససా ।
MSS@3324@1అవిజ్ఞాతప్రయుక్తేన
MSS@3324@2సంవృతా శరదభ్రేణ చన్ద్రలేఖేవ శోభతే ॥ ౩౩౨౪॥

MSS@3325@1అవిజ్ఞాతవిశేషస్య సర్వతేజోఽపహారిణః ।
MSS@3325@2స్వామినో నిర్వివేకస్య తమసశ్చ కిమన్తరమ్ ॥ ౩౩౨౫॥
విజ్ఞానం విజ్ఞాతస్య చ నిశ్చయః ।
MSS@3326@1అవిజ్ఞాతస్య
MSS@3326@2ఆరమ్భః కర్మణాం శశ్వద్ ఆరబ్ధస్యాన్తదర్శనమ్ ॥ ౩౩౨౬॥

MSS@3327@1అవిజ్ఞాతస్య విజ్ఞానం విజ్ఞాతస్య వినిశ్చయః ।


MSS@3327@2అర్థద్వైధస్య సందేహచ్ఛేదనం శేషదర్శనమ్ ॥ ౩౩౨౭॥

msubhsall.pdf 321
మహాసుభాషితసంగ్రహ

దూషితా మమ వాససా ।
MSS@3328@1అవిజ్ఞాతావసక్తేన
MSS@3328@2ఛాదితా శరదభ్రేణ చన్ద్రలేఖేవ దృశ్యతే ॥ ౩౩౨౮॥

MSS@3329@1అవిజ్ఞాతే పరే తత్త్వే శాస్త్రాధీతిస్తు నిష్ఫలా ।


MSS@3329@2విజ్ఞాతేఽపి పరే తత్త్వే శాస్త్రాధీతిస్తు నిష్ఫలా ॥ ౩౩౨౯॥

MSS@3330@1అవిజ్ఞాతో ధృతః ఖఙ్గః శుభసమ్పత్తినాశకః ।


MSS@3330@2విజ్ఞాతః సకలైశ్వర్యదాయకో భవతి ప్రభోః ।
MSS@3330@3తస్మాత్ తేషాం గుణాన్ వక్ష్యే యథోక్తం మునిపుంగవైః ॥ ౩౩౩౦॥

MSS@3331@1అవిజ్ఞానాద్ రాజ్ఞో భవతి మతిహీనః పరిజనస్తతస్తత్ప్రాధాన్యాద్ భవతి న


సమీపే బుధజనః ।
MSS@3331@2బుధైస్త్యక్తే రాజ్యే భవతి హి న నీతిర్గుణవతీ ప్రనష్టాయాం నీతౌ
సనృపమవశం నశ్యతి కులమ్ ॥ ౩౩౩౧॥
MSS@3332@1అవిజ్ఞాయ ఫలం యో హి కర్మ త్వేవానుధావతి ।
MSS@3332@2స శోచేత్ ఫలవేలాయాం యథా కింశుకసేచకః ॥ ౩౩౩౨॥

స్వసామర్థ్యం ప్రదర్శయేత్ ।
MSS@3333@1అవిజ్ఞాయాన్యసామర్థ్యం
MSS@3333@2ఉపహాసమవాప్నోతి తథైవాయమిహాచలః ॥ ౩౩౩౩॥

MSS@3334@1అవితథమనోరథపథ- ప్రథనేషుప్రగుణగరిమగీతశ్రీః ।
MSS@3334@2సురతరుసదృశః స భవాన్ అభిలషణీయః క్షితీశ్వర న కస్య ॥ ౩౩౩౪॥

తథాపి మే హృదయం నిర్ణయమేవ ధావతి ।


MSS@3335@1అవితృప్తతయా
MSS@3335@2అవసాయయితుం క్షమాః సుఖం న విధేయేషు విశేషసమ్పదః ॥ ౩౩౩౫॥

MSS@3336@1అవిదగ్ధఃపతిః స్త్రీణాం ప్రౌఢాణాం నాయకో గుణీ ।


MSS@3336@2గుణినాం త్యాగినాం స్తోకో విభవశ్చేతి దుఃఖకృత్ ॥ ౩౩౩౬॥

MSS@3337@1అవిదగ్ధఃశ్రమకఠినో దుర్లభయోషిద్యువా జడో విప్రః ।


MSS@3337@2అపమృత్యురుపక్రాన్తః కామివ్యాజేన మే రాత్రౌ ॥ ౩౩౩౭॥

MSS@3338@1అవిదితగుణాన్తరాణాం నో దోషః ప్రాప్తదేశవాసానామ్ ।


MSS@3338@2స్వాధీనకుఙ్కుమా అపి యద్విదధతి బహుమతిం నీలే ॥ ౩౩౩౮॥

సత్కవి- భణితిః కర్ణేషు వమతి మధుధారామ్ ।


MSS@3339@1అవిదితగుణాపి
MSS@3339@2అనధిగతపరిమలాపి హి హరతి దృశం మాలతీమాలా ॥ ౩౩౩౯॥

MSS@3340@1అవిదితపరమానన్దో వదతి జనో విషయమేవ రమణీయమ్ ।

322 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3340@2తిలతైలమేవ మిష్టం యేన న దృష్టం ఘృతం క్వాపి ॥ ౩౩౪౦॥


MSS@3341@1అవిదితపరవేదనో మనోభూర్ధ్రువమయమేవమనఙ్గ ఏవ నిత్యమ్ ।
MSS@3341@2యది పునరభవిష్యదస్య చాఙ్గం న ఖలు తదా వ్యథయిష్యదన్యదేహమ్
॥ ౩౩౪౧॥
వాణీ నిఃసరతి వక్త్రతో యేషామ్ ।
MSS@3342@1అవిదితశషసవిశేషా
MSS@3342@2గుదవదనవివరభేదో రదనైరనుమీయతే తేషామ్ ॥ ౩౩౪౨॥

MSS@3343@1అవిదితసుఖదుఃఖం నిర్గుణం వస్తు కించిజ్జడమతిరిహ కశ్చిన్ మోక్ష


ఇత్యాచచక్షే ।
MSS@3343@2మమ తు మతమనఙ్గస్మేరతారుణ్యఘూర్ణన్ మదకలమదిరాక్షీనీవిమోక్షో
హి
మోక్షః ॥ ౩౩౪౩॥
శక్తిం పరస్య న సముత్సుకః ।
MSS@3344@1అవిదిత్వాత్మనః
MSS@3344@2గచ్ఛన్నభిముఖో వహ్నౌ నాశం యాతి పతఙ్గవత్ ॥ ౩౩౪౪॥

MSS@3345@1అవిద్యం జీవనం శూన్యం దిక్షూన్యా చేదబాన్ధవా ।


MSS@3345@2పుత్రహీనం గృహం శూన్యం సర్వశూన్యా దరిద్రతా ॥ ౩౩౪౫॥

MSS@3346@1అవిద్యఃపురుషః శోచ్యః శోచ్యం మిథునమప్రజమ్ ।


MSS@3346@2నిరాహారాః ప్రజాః శోచ్యాః శోచ్యం రాష్ట్రమరాజకమ్ ॥ ౩౩౪౬॥

MSS@3347@1అవిద్యాకామకర్మాదిపాశబన్ధంవిమోచితుమ్ ।
MSS@3347@2కః శక్నుయాద్ వినాత్మానం కల్పకోటిశతైరపి ॥ ౩౩౪౭॥

MSS@3348@1అవిద్యానాశినీ విద్యా భావనా భవనాశినీ ।


MSS@3348@2దారిద్ర్యనాశనం దానం శీలం దుర్గతినాశనమ్ ॥ ౩౩౪౮॥

MSS@3349@1అవిద్యాబీజవిధ్వంసాద్ అయమార్షేణ చక్షుషా ।


MSS@3349@2కాలౌ భూతభవిష్యన్తౌ వర్తమానమవీవిశత్ ॥ ౩౩౪౯॥
MSS@3350@1అవిద్వాంశ్చైవ విద్వాంశ్చ బ్రాహ్మణో దైవతం మహత్ ।
MSS@3350@2ప్రణీతశ్చాప్రణీతశ్చ యథాగ్నిర్దైవతం మహత్ ॥ ౩౩౫౦॥

MSS@3351@1అవిద్వాంసమలం లోకే విద్వాంసమపి వా పునః ।


MSS@3351@2ప్రమదా హ్యుత్పథం నేతుం కామక్రోధవశానుగమ్ ॥ ౩౩౫౧॥

MSS@3352@1అవిద్వానపి భూపాలో విద్యావృద్ధోపసేవయా ।

msubhsall.pdf 323
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3352@2పరాం శ్రియమవాప్నోతిజలాసన్నతరుర్యథా ॥ ౩౩౫౨॥


MSS@3353@1అవిధేయే జనే పుంసాం కోపః కిముపజాయతే ।
MSS@3353@2విధేయేఽపి చ కః కోపస్తన్నివేశితజీవితే ॥ ౩౩౫౩॥

MSS@3354@1అవిధేయోభృత్యజనః శఠాని మిత్రాణ్యదాయకః స్వామీ ।


MSS@3354@2వినయరహితా చ భార్యా మస్తకశూలాని చత్వారి ॥ ౩౩౫౪॥

MSS@3355@1అవినయభువామజ్ఞానానాం శమాయ భవన్నపి ప్రకృతికుటిలాద్విద్యాభ్యాసః


ఖలత్వవివృద్ధయే ।
MSS@3355@2ఫణిభయభృతామస్తూచ్ఛేదక్షమస్తమసామసౌ విషధరఫణారత్నాలోకో
భయం తు భృశాయతే ॥ ౩౩౫౫॥
MSS@3356@1అవినయరతమాదరాదృతే వశమవశం హి నయన్తి విద్విషః ।
MSS@3356@2శ్రుతవినయనిధిం సమాశ్రితస్తనురపి నైతి పరాభవం క్వచిత్ ॥ ౩౩౫౬॥

MSS@3357@1అవినాశితు తద్విద్ధి యేన సర్వమిదం తతమ్ ।


MSS@3357@2వినాశమవ్యయస్యాస్య న కశ్చిత్ కర్తుమర్హతి ॥ ౩౩౫౭॥

MSS@3358@1అవినాశినమగ్రామ్యమ్ అకరోత్ సాతవాహనః ।


MSS@3358@2విశుద్ధజాతిభిః కోశం రత్నైరివ సుభాషితైః ॥ ౩౩౫౮॥

MSS@3359@1అవినీతః సుతో జాతః కథం న దహనాత్మకః ।


MSS@3359@2వినీతస్తు సుతో జాతః కథం న పురుషోత్తమః ॥ ౩౩౫౯॥

యా విద్యా సా చిరం నైవ తిష్ఠతి ।


MSS@3360@1అవినీతస్య
MSS@3360@2మర్కటస్య గలే బద్ధా మణీనాం మాలికా యథా ॥ ౩౩౬౦॥

భృత్యజనో నృపతిరదాతా శఠాని మిత్రాణి ।


MSS@3361@1అవినీతో
MSS@3361@2అవినయవతీ చ భార్యా మస్తకశూలాని చత్వారి ॥ ౩౩౬౧॥

MSS@3362@1అవిభావితేషువిషయఃప్రథమం మదనోఽపి నూనమభవత్ తమసా ।


MSS@3362@2ఉదితే దిశః ప్రకటయత్యమునా యదధర్మధామ్ని ధనురాచకృషే ॥
౩౩౬౨॥
MSS@3363@1అవిభావ్యతారకమదృష్టహిమ- ద్యుతిబిమ్బమస్తమితభాను నభః ।
MSS@3363@2అవసన్నతాపమతమిస్రమభాద్ అపదోషతైవ విగుణస్య గుణః ॥
౩౩౬౩॥
MSS@3364@1అవిభ్రమాలోకనదుర్భగాణి ప్రవ్యక్తవక్త్రస్తనమణ్డలాని ।

324 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3364@2అఙ్గాని రే పామరకామినీనామ్ అపుణ్యతారుణ్య కిమాశ్రితాని ॥ ౩౩౬౪॥

స ద్విషతాం వధేన విషయాభిరతిమ్ ।


MSS@3365@1అవిమృష్యమేతదభిలష్యతి
MSS@3365@2భవవీతయే నహి తథా స విధిః క్వ శరాసనం క్వ చ విముక్తిపథః ॥
౩౩౬౫॥
MSS@3366@1అవిరతం పరకార్యకృతాం సతాం మధురిమాతిశయేన వచోఽమృతమ్ ।
MSS@3366@2అపి చ మానసమమ్బునిధిర్యశో విమలశారదచన్దిరచన్ద్రికా ॥ ౩౩౬౬॥

MSS@3367@1అవిరతకుసుమావచాయఖేదాన్ నిహితభుజాలతయైకయోపకణ్ఠమ్ ।
MSS@3367@2విపులతరనిరన్తరావలగ్న- స్తనపిహితప్రియవక్షసా లలమ్బే ॥ ౩౩౬౭॥

ఇవైతే ।
MSS@3368@1అవిరతతరుణీసహస్రమధ్య- స్థితివిగలత్పురుషవ్రతా
MSS@3368@2ప్రతిపదమతికాతరాః క్షితీశాః పరికలయన్తి భయం సమన్తతోఽపి ॥
౩౩౬౮॥
MSS@3369@1అవిరతమక్లమముద్ధృత- ధరాతలం సుస్మితోల్లసద్వదనమ్ ।
MSS@3369@2జగదానన్దవిధాయినమ్ ఉపైమి శరణం ప్రభుం శేషమ్ ॥ ౩౩౬౯॥

MSS@3370@1అవిరతమధుపానాగారమిన్దిన్దిరాణామ్ అభిసరణనికుఞ్జం రాజహంసీకులస్య



MSS@3370@2ప్రవితతబహుశాలం సద్మ పద్మాలయాయా వితరతి రతిమక్ష్ణోరేష
లీలాతడాగః
॥ ౩౩౭౦॥
MSS@3371@1అవిరతమిదమమ్భః స్వేచ్ఛయోచ్చాలయన్త్యా వికచకమలకాన్తోత్తానపాణిద్వయేన

MSS@3371@2పరికలిత ఇవార్ఘ్యః కామబాణాతిథిభ్యః సలిలమివ వితీర్ణం బాలలీలాసుఖానామ్
॥ ౩౩౭౧॥
MSS@3372@1అవిరతరతలీలాయాసజాతశ్రమాణామ్ ఉపశమముపయాన్తం నిఃసహేఽఙ్గేఽఙ్గనానామ్

MSS@3372@2పునరుషసి వివిక్తైర్మాతరిశ్వావచూర్ణ్య జ్వలయతి మదనాగ్నిం మాలతీనాం
రజోభిః ॥ ౩౩౭౨॥
MSS@3373@1అవిరతవిరుతకపోతీమ్అర్పితరసమావృణోతి ఘనవలనః ।
MSS@3373@2నవలతికామతికాతర- తరలితమదిరద్వయీం ముదిరః ॥ ౩౩౭౩॥

MSS@3374@1అవిరతామ్బుజసంగతిసంగలద్- బహలకేసరసంవలితేవ యా ।

msubhsall.pdf 325
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3374@2లలితవస్తువిధానసుఖోల్లసత్- తనురుహా తనురాత్మభువోఽవతాత్ ॥


౩౩౭౪॥
MSS@3375@1అవిరలకమలవికాసః సకలాలిమదశ్చ కోకిలానన్దః ।
MSS@3375@2రమ్యోఽయమేతి సమ్ప్రతి లోకోత్కణ్ఠాకరః కాలః ॥ ౩౩౭౫॥

MSS@3376@1అవిరలకరవాలకమ్పనైర్భ్రుకుటీతర్జనగర్జనైర్ముహుః ।
MSS@3376@2దదృశే తవ వైరిణాం మదః స గతః క్వాపి తవేక్షణే క్షణాత్ ॥ ౩౩౭౬॥
జలదైర్జలముత్సృజద్భిరతిమాత్రమ్ ।
MSS@3377@1అవిరలధారానికరం
MSS@3377@2మానివధూహృదయేభ్యః కాలుష్యమశేషతో మృష్టమ్ ॥ ౩౩౭౭॥

MSS@3378@1అవిరలపతద్బాష్పోత్పీడప్రసిక్తకపోలయా వచనవిషయః సందేశోఽన్యస్తయా


విహితో న తే ।
MSS@3378@2మనసి కిమపి ధ్యాయన్త్యా తు క్షణం తవ కాన్తయా పథిక నిహితా దృష్టిః
కష్టం నవే కరుణాఙ్కురే ॥ ౩౩౭౮॥
MSS@3379@1అవిరలపరాగసైకత- మకరన్దతరఙ్గిణీమనువనాన్తమ్ ।
MSS@3379@2పికయువతిజానుదఘ్నీం గాహన్తే మధుపయోషితస్తృషితాః ॥ ౩౩౭౯॥
MSS@3380@1అవిరలపరివాహైరశ్రుణః సారణీనాం స్మరదహనశిఖోష్ణశ్వాసపూరైశ్చ
తస్యాః ।
MSS@3380@2సుభగ బత కృశాఙ్గ్యాః స్పర్ధయాన్యోన్యమేభిః క్రియత ఇవ పురో భూః
పఙ్కిలా పాంసులా చ ॥ ౩౩౮౦॥
MSS@3381@1అవిరలపులకః సహ వ్రజన్త్యాః ప్రతిపదమేకతరః స్తనస్తరుణ్యాః ।
MSS@3381@2ఘటితవిఘటితః ప్రియస్య వక్షస్- తటమువి కన్దుకవిభ్రమం బభార ॥
౩౩౮౧॥
కుసుమితకున్దసుగన్ధిగన్ధవాహః ।
MSS@3382@1అవిరలఫలినీవనప్రసూనః
MSS@3382@2గుణమసమయజం చిరాయ లేభే విరలతుషారకణస్తుషారకాలః ॥
౩౩౮౨॥
MSS@3383@1అవిరలమదజలనివహం భ్రమరకులానీకసేవితకపోలమ్ ।
MSS@3383@2అభిమతఫలదాతారం కామేశం గణపతిం వన్దే ॥ ౩౩౮౩॥

MSS@3384@1అవిరలమదధారాధౌతకుమ్భః శరణ్యః ఫణివరవృతగాత్రః


సిద్ధసాధ్యాదివన్ద్యః ।

326 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3384@2త్రిభువనజనవిఘ్నధ్వాన్తవిధ్వంసదక్షో వితరతు గజవక్త్రః సంతతం


మఙ్గలం వః ॥ ౩౩౮౪॥
MSS@3385@1అవిరలమివ దామ్నా పౌణ్డరీకేణ నద్ధః స్నపిత ఇవ చ దుగ్ధస్రోతసా
నిర్భరేణ ।
MSS@3385@2కవలిత ఇవ కృత్స్నశ్చక్షుషా స్ఫారితేన ప్రసభమమృతమేఘేనేవ
సాన్ద్రేణ సిక్తః ॥ ౩౩౮౫॥
MSS@3386@1అవిరలవిగలన్మదజల- కపోలపాలీనిలీనమధుపకులః ।
MSS@3386@2ఉద్భిన్ననవశ్మశ్రు - శ్రేణిరివ ద్విపముఖో జయతి ॥ ౩౩౮౬॥
కుటజార్జుననీపసురభివనవాతః ।
MSS@3387@1అవిరలవిలోలజలదః
MSS@3387@2అయమాయాతః కాలో హన్త మృతాః పథికగేహిన్యః ॥ ౩౩౮౭॥

MSS@3388@1అవిరుద్ధం సుఖస్థం యో దుఃఖమార్గే నియోజయేత్ ।


MSS@3388@2జన్మజన్మాన్తరే దుఃఖీ స నరః స్యాదసంశయమ్ ॥ ౩౩౮౮॥

MSS@3389@1అవిలమ్బి సువృత్తం చ ఉదరం చాతిపూజితమ్ ।


MSS@3389@2నాతిదీర్ఘం సమం పృష్ఠం కించిచ్చ వినతం శుభమ్ ॥ ౩౩౮౯॥

MSS@3390@1అవిలమ్బే కృత్యసిద్ధౌ మాన్త్రికైరాప్యతే యశః ।


MSS@3390@2విలమ్బే కర్మబాహుల్యం విఖ్యాప్యావాప్యతే ధనమ్ ॥ ౩౩౯౦॥

స్తనావాఢ్యావివాదృతౌ ।
MSS@3391@1అవివిక్తావతిస్తబ్ధౌ
MSS@3391@2వివిక్తావానతావేవ దరిద్రావివ గర్హితౌ ॥ ౩౩౯౧॥

MSS@3392@1అవివేకమతిర్నృపతిర్మన్త్రీగుణవత్సు వక్రితగ్రీవః ।
MSS@3392@2యత్ర ఖలాశ్చ ప్రబలాస్తత్ర కథం సజ్జనావసరః ॥ ౩౩౯౨॥

క్షయలోభావివ సంశ్రితానురాగమ్ ।
MSS@3393@1అవివేకవృథాశ్రమావివార్థం
MSS@3393@2విజిగీషుమివానయప్రమాదావవసాదం విశిఖౌ వినిన్యతుస్తమ్ ॥ ౩౩౯౩॥

MSS@3394@1అవివేకి కుచద్వంద్వం హన్తు నామ జగత్త్రయమ్ ।


MSS@3394@2శ్రుతిప్రణయినోరక్ష్ణోరయుక్తం జనమారణమ్ ॥ ౩౩౯౪॥

MSS@3395@1అవివేకిని భూపాలే నశ్యన్తి గుణినాం గుణాః ।


MSS@3395@2ప్రవాసరసికే కాన్తే యథా సాధ్వ్యాః స్తనోన్నతిః ॥ ౩౩౯౫॥

MSS@3396@1అవివేకిని భూపే యః కరోత్యాశాం సమృద్ధయే ।

msubhsall.pdf 327
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3396@2యాస్యామ్యహమనేనేతి కరోత్యాశాం స మృద్ధయే ॥ ౩౩౯౬॥


MSS@3397@1అవివేకోహి సర్వేషామ్ ఆపదాం పరమం పదమ్ ।
MSS@3397@2వివేకరహితో లోకే పశురేవ న సంశయః ॥ ౩౩౯౭॥

MSS@3398@1అవిశదచలం నేత్రప్రాన్తావలోకనమస్ఫుటం చకితచకితా వాచః స్పర్శః


క్వచిజ్జనసంకులే ।
MSS@3398@2ఇతి తవ మయా ప్రేమారమ్భే య ఏవ నిరీక్షితాః కఠినమనసో దృష్టా
భావాస్త
ఏవ విరజ్యతః ॥ ౩౩౯౮॥
నవ్యదశే సుముఖి సంభృతస్నేహే ।
MSS@3399@1అవిశీర్ణకాన్తపాత్రే
MSS@3399@2మద్గేహదీపకలికే కథముపయాతాసి నిర్వాణమ్ ॥ ౩౩౯౯॥

దేహార్పణజీవికా శఠాచరణా ।
MSS@3400@1అవిశుద్ధకులోత్పన్నా
MSS@3400@2క్వాహం రూపాజీవా క్వ భవన్తః శ్లాఘనీయజన్మగుణాః ॥ ౩౪౦౦॥

MSS@3401@1అవిశ్రాన్తో వాతో దహన ఇవ సోయం జనయతి ప్రసక్తం సాతత్యాద్


దలయతి
కులాద్రీనపి జలమ్ ।
MSS@3401@2ప్రసూతే కృత్యేషు వ్యవసితిరనిర్వ్యూఢసుదృఢా ఫలావాప్తిం లోకే
ప్రతికలమసంభావ్యవిభవామ్ ॥ ౩౪౦౧॥
MSS@3402@1అవిశ్రామంవహేద్ భారం శీతోష్ణం చ న విన్దతి ।
MSS@3402@2ససంతోషస్తథా నిత్యం త్రీణి శిక్షేత గర్దభాత్ ॥ ౩౪౦౨॥

MSS@3403@1అవిశ్రామమపాథేయమ్ అనాలమ్భమదేశకమ్ ।
MSS@3403@2తమఃకాన్తారమధ్వానం కథమేకో గమిష్యసి ॥ ౩౪౦౩॥

MSS@3404@1అవిశ్వసన్ ధూర్తధురంధరోఽపి నరః పురంధ్రీపురతోఽన్ధ ఏవ ।


MSS@3404@2అశేషశిక్షాకుశలోఽపి కాకః ప్రతార్యతే కిం న పికాఙ్గనాభిః ॥ ౩౪౦౪॥

స్త్రియః సర్వా అధమోత్తమమధ్యమాః ।


MSS@3405@1అవిశ్వస్తా
MSS@3405@2యః కశ్చిద్ విశ్వసేత్ తాసాం పశ్చాత్తాపైః స దహ్యతే ॥ ౩౪౦౫॥

MSS@3406@1అవిశ్వాసం సదా తిష్ఠేత్ సంధినా విగ్రహేణ చ ।


MSS@3406@2ద్వైధీభావం సమాశ్రిత్య పాపే శత్రౌ బలీయసి ॥ ౩౪౦౬॥

MSS@3407@1అవిశ్వాసవిధానాయ మహాపాతకహేతవే ।

328 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3407@2పితాపుత్రవిరోధాయ హిరణ్యాయ నమోఽస్తు తే ॥ ౩౪౦౭॥


MSS@3408@1అవిషం విషమిత్యాహుర్బ్రహ్మస్వం విషముచ్యతే ।
MSS@3408@2విషం హన్తి కిలైకం చ బ్రహ్మస్వం పుత్రపౌత్రకమ్ ॥ ౩౪౦౮॥

MSS@3409@1అవిసంవాదకో దక్షః కృతజ్ఞో మతిమానృజుః ।


MSS@3409@2అపి సంక్షీణకోశోఽపి లభతే పరివారణమ్ ॥ ౩౪౦౯॥

MSS@3410@1అవిసంవాదనం దానం సమయస్యావ్యతిక్రమః ।


MSS@3410@2ఆవర్తయన్తి భూతాని సమ్యక్ప్రణిహితా చ వాక్ ॥ ౩౪౧౦॥

MSS@3411@1అవిసృష్టోఽపి సన్ ప్రాజ్ఞః సర్వేణ చ సమం వ్రజేత్ ।


MSS@3411@2ప్రవిశేదప్యనాహూతస్త్వన్యదా భర్త్తురాజ్ఞయా ॥ ౩౪౧౧॥

MSS@3412@1అవిస్మృతోపకారః స్యాన్ న కుర్వీత కృతఘ్నతామ్ ।


MSS@3412@2హత్వోపకారిణం విప్రో నాడీజఙ్ఘమధశ్చ్యుతః ॥ ౩౪౧౨॥

MSS@3413@1అవీరోఽపిచమూవీరసాహాయ్యేన ద్విషో జయేత్ ।


MSS@3413@2చమూసాహాయ్యశూన్యానాం జయశ్రీర్వ్యాకులాయతే ॥ ౩౪౧౩॥

MSS@3414@1అవృత్తిం వినయో హన్తి హన్త్యనర్థం పరాక్రమః ।


MSS@3414@2హన్తి నితయ్ం క్షమా క్రోధమ్ ఆచారో హన్త్యలక్షణమ్ ॥ ౩౪౧౪॥

MSS@3415@1అవృత్తికం త్యజేద్ దేశం వృత్తిం సోపద్రవాం త్యజేత్ ।


MSS@3415@2త్యజేన్ మాయావినం మిత్రం ధనం ప్రాణహరం త్యజేత్ ॥ ౩౪౧౫॥

ప్రభుం భృత్యా అపుష్పం భ్రమరాస్తరుమ్ ।


MSS@3416@1అవృత్తికం
MSS@3416@2అజలం చ సరో హంసా ముఞ్చన్త్యపి చిరోషితమ్ ॥ ౩౪౧౬॥

MSS@3417@1అవృత్తిర్భయమన్త్యానాం మధ్యానాం మరణాద్ భయమ్ ।


MSS@3417@2ఉత్తమానాం తు మర్త్యానామ్ అవమానాత్ పరం భయమ్ ॥ ౩౪౧౭॥

అనువర్తేత శక్తితః ।
MSS@3418@1అవృత్తివ్యాధిశోకార్తాన్
MSS@3418@2ఆత్మవత్సతతం పశ్యేద్ అపి కీటపిపీలకాః ॥ ౩౪౧౮॥

MSS@3419@1అవేక్ష్య స్వాత్మానం విగుణమపరానిచ్ఛతి తథా ఫలత్యేతన్నో చేద్ విలపతి


న సన్తీహ గుణినః ।
MSS@3419@2నిమార్ష్టుం శప్తుం వా పరిభవితుముద్యచ్ఛతి తతోఽప్యహో నీచే రమ్యా
సగుణవిజిగీషా విధికృతా ॥ ౩౪౧౯॥

msubhsall.pdf 329
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3420@1అవేమవ్యాపారాకలనమతురీస్పర్శమచిరాద్
అనున్మీలత్తన్తుప్రకరఘటనాయాసమసకృత్ ।
MSS@3420@2విషీదత్పాఞ్చాలీవిపదపనయైకప్రణయినః పటానాం నిర్మాణం
పతగపతికేతోరవతు నః ॥ ౩౪౨౦॥
తత్త్వం సదసత్త్వలక్షణం వినా విశేషం విపరీతరోచనః ।
MSS@3421@1అవైతి
MSS@3421@2యదృచ్ఛయా మత్తవదస్తచేతనో జనో జినానాం వచనాత్ పరాఙ్ముఖః ॥
౩౪౨౧॥
MSS@3422@1అవైతు శాస్త్రాణి నరో విశేషతః కరోతు చిత్రాణి తపాంసి భావతః ।
MSS@3422@2అతత్త్వసంసక్తమనాస్తథాపి నో విముక్తిసౌఖ్యం గతబాధమశ్నుతే ॥
౩౪౨౨॥
చైనామనఘేతి కిం తు లోకాపవాదో బలవాన్ మతో మే ।
MSS@3423@1అవైమి
MSS@3423@2ఛాయా హి భూమేః శశినో మలత్వే- నారోపితా శుద్ధిమతః ప్రజాభిః ॥
౩౪౨౩॥
MSS@3424@1అవైమి తే సారమతః ఖలు త్వాం కార్యే గురుణ్యాత్మసమం నియోక్ష్యే ।
MSS@3424@2వ్యాదిశ్యతే భూధరతామవేక్ష్య కృష్ణేన దేహోద్వహనాయ శేషః ॥
౩౪౨౪॥
MSS@3425@1అవైమి పూతమాత్మానం ద్వయేనైవ ద్విజోత్తమాః ।
MSS@3425@2మూర్ధ్ని గఙ్గాప్రపాతేన ధౌతపాదామ్భసా చ వః ॥ ౩౪౨౫॥

MSS@3426@1అవైమి సౌభాగ్యమదేన వఞ్చితం తవ ప్రియం యశ్చతురావలోకినః ।


MSS@3426@2కరోతి లక్ష్యం చిరమస్య చక్షుషో న వక్త్రమాత్మీయమరాలపక్ష్మణః
॥ ౩౪౨౬॥
MSS@3427@1అవైమి హంసావలయో వలక్షాస్త్వత్కాన్తికీర్తేశ్చపలాః పులాకాః ।
MSS@3427@2ఉడ్డీయ యుక్తం పతితాః స్రవన్తీ- వేశన్తపూరం పరితః ప్లవన్తే ॥ ౩౪౨౭॥

MSS@3428@1అవైష్ణవోహతో విప్రో హతం శ్రాద్ధమదక్షిణమ్ ।


MSS@3428@2అబ్రహ్మణ్యం హతం క్షేత్రమ్ అనాచారం కులం హతమ్ ॥ ౩౪౨౮॥

MSS@3429@1అవ్యక్తమక్షరముపాస్య బభూవ కశ్చిత్ స్వం లబ్ధవర్ణమవగత్య


కృతార్థమానీ ।
MSS@3429@2సద్యస్త్రిభఙ్గలలితస్ఫురణాదమన్ద - నన్దోత్థయా జడతయైవ వయం
కృతార్థాః ॥ ౩౪౨౯॥

330 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3430@1అవ్యక్తాదీనిభూతాని వ్యక్తమధ్యాని భారత ।


MSS@3430@2అవ్యక్తనిధనాన్యేవ తత్ర కా పరిదేవనా ॥ ౩౪౩౦॥

MSS@3431@1అవ్యయవతోఽపి ధనినః స్వజనసహస్రం భవేత్ పదస్థస్య ।


MSS@3431@2భ్రష్టధనస్య హి సతతం బన్ధురపి ముఖం న దర్శయతి ॥ ౩౪౩౧॥

MSS@3432@1అవ్యయే వ్యయమాయాతి వ్యయే యాతి సువిస్తరమ్ ।


MSS@3432@2అపుర్వః కోఽపి భాణ్డారస్తవ భారతి దృశ్యతే ॥ ౩౪౩౨॥

MSS@3433@1అవ్యవసాయినమలసం దైవపరం సహసాచ్చ పరిహీణమ్ ।


MSS@3433@2ప్రమదేవ హి వృద్ధపతిం నేచ్ఛత్యవగూహితుం లక్ష్మీః ॥ ౩౪౩౩॥

MSS@3434@1అవ్యవస్థితచిత్తస్యప్రసాదోఽపి భయంకరః ।
MSS@3434@2వ్యవస్థితప్రసన్నాత్మా కుపితోఽప్యభయంకరః ॥ ౩౪౩౪॥

అభిన్నశ్రుతిచక్షుషామ్ ।
MSS@3435@1అవ్యవస్థితవృత్తానామ్
MSS@3435@2అధర్మార్జితభోగానామ్ ఆశీరప్యహితోచితా ॥ ౩౪౩౫॥

MSS@3436@1॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ।
MSS@3436@2అవ్యవస్థౌ హి దృశ్యేతే యుద్ధే జయపరాజయౌ ॥ ౩౪౩౬॥
MSS@3437@1అవ్యాకరణమధీతంభిన్నద్రోణ్యా తరఙ్గిణీతరణమ్ ।
MSS@3437@2భేషజమపథ్యసహితం త్రయమిదమకృతం వరం న కృతమ్ ॥ ౩౪౩౭॥

MSS@3438@1॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ।
MSS@3438@2అన్యాక్షేపో భవిష్యన్త్యాః కార్యసిద్ధేర్హి లక్షణమ్ ॥ ౩౪౩౮॥
MSS@3439@1అవ్యాఖ్యేయాం వితరతి పరాం ప్రీతిమన్తర్నిమగ్నా కణ్ఠే లగ్నా హరతి
నితరాం
యాన్తరధ్వాన్తజాలమ్ ।
MSS@3439@2తాం ద్రాక్షాద్యైరపి బహుమతాం మాధురీముద్గిరన్తీం కృష్ణేత్యాఖ్యాం కథయ
రసనే యద్యసి త్వం రసజ్ఞా ॥ ౩౪౩౯॥
MSS@3440@1అవ్యాజసున్దరమనుత్తరమప్రమేయమ్ అప్రాకృతం పరమమఙ్గలమఙ్ఘ్రిపద్మమ్

MSS@3440@2సందర్శయేదపి సకృద్భవతీ దయార్ద్రా ద్రష్టాస్మి కేన తదహం తు
విలోచనేన ॥ ౩౪౪౦॥

msubhsall.pdf 331
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3441@1అవ్యాజసున్దరీం తాం విజ్ఞానేన లలితేన యోజయతా ।


MSS@3441@2పరికల్పితో విధాత్రా బాణః కామస్య విషదిగ్ధః ॥ ౩౪౪౧॥
MSS@3442@1అవ్యాత్స వో యస్య నిసర్గవక్రః స్పృశత్యధిజ్యస్మరచాపలీలామ్ ।
MSS@3442@2జటాపినద్ధోరగరాజరత్న- మరీచిలీఢోభయకోటిరిన్దుః ॥ ౩౪౪౨॥

MSS@3443@1అవ్యాత్ స్వర్లోకచూడామణిపటలశిఖాశ్రేణిశోణీకృతాఙ్ఘ్రిః క్షోణీభారం


వినేతుం జఠరజుషి జగద్బాన్ధవే దేవకీ వః ।
MSS@3443@2రాజ్ఞాముద్దామదోష్ణాం రణశిరసి రణత్కీకసచ్ఛేదభీమాః శస్త్రాణాం
ఖణ్ణకారాః ప్రతిహతిగురవో యచ్ఛ్రుతేర్దోహదోఽభూత్ ॥ ౩౪౪౩॥
MSS@3444@1అవ్యాద్ వో వజ్రసారస్ఫురదురునఖరక్రూరచక్రక్రమాగ్ర -
ప్రోద్భిన్నేన్ద్రారివక్షఃస్థలగలదసృగాసారకాశ్మీరగౌరః ।
MSS@3444@2ప్రస్ఫూర్జత్కేశరాగ్రగ్రథితజలధరశ్రేణినీలాబ్జమాల్యః సూర్యాచన్ద్రావతంసో
నరహరిరసమాబద్ధశ‍ృఙ్గారలీలః ॥ ౩౪౪౪॥
MSS@3445@1అవ్యాద్ వో వలితాఙ్ఘ్రిపాతవిచలద్భూగోలహేలోన్ముఖ-
భ్రామ్యద్దిక్కరికల్పితానుకరణో నృత్యన్ గణగ్రామణీః ।
MSS@3445@2యస్యోద్దణ్డితశుణ్డపుష్కరమరుద్వ్యాకృష్టసృష్టం
ముహుస్తారాచక్రముదక్తశీకరపృషల్లీలామివాభ్యస్యతి ॥ ౩౪౪౫॥
MSS@3446@1అవ్యాద్ వో వామనో యస్య కౌస్తుభప్రతిబిమ్బితా ।
MSS@3446@2కౌతుకాలోకినీ జాతా జాఠరీవ జగత్త్రయీ ॥ ౩౪౪౬॥

MSS@3447@1అవ్యాధిగాత్రమనుకూలతరం కలత్రం వేశ్మ ప్రసిద్ధవిభవం నిశితా చ


విద్యా ।
MSS@3447@2శ్లాఘ్యం కులం చరమకాలగతిః సమర్థో మాతుః కటాక్షపరిణామవిభూతయస్తే
॥ ౩౪౪౭॥
కటుకం శీర్షరోగం పాపానుబన్ధం పరుషం తీక్ష్ణముగ్రమ్ ।
MSS@3448@1అవ్యాధిజం
MSS@3448@2సతాం పేయం యన్న పిబన్త్యసన్తో మన్యుం మహారాజ పిబ ప్రశామ్య ॥
౩౪౪౮॥
MSS@3449@1అవ్యాధినాశరీరేణ మనసా చ నిరాధినా ।
MSS@3449@2పూరయన్నర్థినామాశాం త్వం జీవ శరదాం శతమ్ ॥ ౩౪౪౯॥

వ్యాపారం యో నరః కర్తుమిచ్ఛతి ।


MSS@3450@1అవ్యాపరేషు
MSS@3450@2స ఏవ నిధనం యాతి కీలోత్పటీవ వానరః ॥ ౩౪౫౦॥

332 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3451@1అవ్యాపారరతా వసన్తసమయే గ్రీష్మే వ్యవాయప్రియాః సక్తాః ప్రమృషి


పల్వలామ్భసి
నవే కూపోదకద్వేషిణః ।
MSS@3451@2కట్వమ్లోష్ణరతాః శరద్యధిభుజో హేమన్తనిద్రాలసాః
స్వైర్దోషైరపచీయమానవపుషో నశ్యన్తు తే శత్రవః ॥ ౩౪౫౧॥
MSS@3452@1అవ్యాహతి న శక్యా గౌర్వినా దణ్డేన రక్షితుమ్ ।
MSS@3452@2ఇతి ప్రత్యేతి ముగ్ధోఽపి వల్లవః కిము రాజకమ్ ॥ ౩౪౫౨॥

MSS@3453@1అవ్యాహృతం వ్యాహృతాచ్ఛ్రేయ ఆహుః సత్యం వదేద్ వ్యాహృతం


తద్ద్వితీయమ్ ।
MSS@3453@2ప్రియం వదేద్ వ్యాహృతం తత్తృతీయం ధర్మ్యం వదేద్ వ్యాహృతం
తచ్చతుర్థమ్ ॥ ౩౪౫౩॥
MSS@3454@1అవ్యుత్పన్నస్వభావానాం నారీణమివ సాంప్రతమ్ ।
MSS@3454@2సీత్కారాచార్యకం కర్తుమ్ అయం ప్రాప్తో హిమాగమః ॥ ౩౪౫౪॥

MSS@3455@1అవ్యుత్పన్నే శ్రోతరి వక్తృత్వమనర్థకం పుంసామ్ ।


MSS@3455@2నేత్రవిహీనే భర్తరి లావణ్యమనర్థకం స్త్రీణామ్ ॥ ౩౪౫౫॥

తే ధర్మః కార్య ఏవాన్తరాన్తరా ।


MSS@3456@1అవ్రతస్యాపి
MSS@3456@2మేధీభూతోఽపి హి భ్రామ్యన్ ఘాసగ్రాసం కరోతి గౌః ॥ ౩౪౫౬॥

MSS@3457@1అశక్తః సతతం సాధుః కురూపా చ పతివ్రతా ।


MSS@3457@2వ్యాధితో దేవభక్తశ్చ నిర్ధనా బ్రహ్మచారిణః ॥ ౩౪౫౭॥

MSS@3458@1అశక్తస్తస్కరఃసాధుః కురూపా చేత్ పతివ్రతా ।


MSS@3458@2రోగీ చ దేవతాభక్తో వృద్ధా వేశ్యా తపస్వినీ ॥ ౩౪౫౮॥

భవేత్ సాధుర్బ్రహ్మచారీ వ నిర్ధనః ।


MSS@3459@1అశక్తస్తు
MSS@3459@2వ్యాధితో దేవభక్తశ్చ వృద్ధా నారీ పతివ్రతా ॥ ౩౪౫౯॥

MSS@3460@1అశక్తాఃశక్తిమాత్మీయాం శ్లాఘన్తే యే చ దుర్జనాః ।


MSS@3460@2తే భవన్త్యుపహాసాయ మహతామేవ సంనిధౌ ॥ ౩౪౬౦॥

MSS@3461@1అశక్తే రౌద్రతాతైక్ష్ణ్యంతీవ్రపాపేషు ధీరతా ।


MSS@3461@2ఛద్మధీర్వాచి పారుష్యం నీచానాం శౌర్యమీదృశమ్ ॥ ౩౪౬౧॥

msubhsall.pdf 333
మహాసుభాషితసంగ్రహ

శత్రోః కర్తవ్యం ప్రపలాయనమ్ ।


MSS@3462@1అశక్తైర్బలినః
MSS@3462@2సంశ్రితవ్యోఽథవా దుర్గో నాన్యా తేషాం గతిర్భవేత్ ॥ ౩౪౬౨॥

MSS@3463@1అశక్తో యః క్షాన్తిం సతతమపకారిణ్యపి జనే విధత్తే సోఽవశ్యం భుజగ


ఇవ దంష్ట్రావిరహితః ।
MSS@3463@2ప్రభుః సత్యాం శక్తౌ క్షమత ఇహ యస్మాత్ సుచరితః స తేజస్వీ
లోకద్వితయవిజిగీషుర్విజయతే ॥ ౩౪౬౩॥
MSS@3464@1అశక్నువన్ సోఢుమధీరలోచనః సహస్రరశ్మేరివ యస్య దర్శనమ్ ।
MSS@3464@2ప్రవిశ్య హేమాద్రిగుహాగృహాన్తరం నినాయ బిభ్యద్ దివసాని కౌశికః ॥
౩౪౬౪॥
MSS@3465@1అశక్యం నారభేత్ ప్రాజ్ఞః అకార్యం నైవ కారయేత్ ।
MSS@3465@2అసత్యం నైవ వక్తవ్యమ్ ఆలస్యం నైవ కారయేత్ ॥ ౩౪౬౫॥

MSS@3466@1అశక్యంనారభేత్ ప్రాజ్ఞో అకార్యం నైవ కారయేత్ ।


MSS@3466@2యథాదేశగతం ధర్మం యథాకాలం చ జీవయేత్ ॥ ౩౪౬౬॥

MSS@3467@1అశక్యః సహసా రాజన్ భావో వేత్తుం పరస్య వై ।


MSS@3467@2అన్తఃస్వభావైర్గీతైస్తైర్నైపుణ్యం పశ్యతా భృశమ్ ॥ ౩౪౬౭॥

కుతః క్లేశాదృతే ఫలమ్ ।


MSS@3468@1అశక్యారమ్భవృత్తీనాం
MSS@3468@2ఆకాశమాస్వాదయతః కుతస్తు కవలగ్రహః ॥ ౩౪౬౮॥

MSS@3469@1అశఙ్కితమతిః స్వస్థో న శఠః పరిసర్పతి ।


MSS@3469@2న చాస్య దుష్టా వాక్ చాపి తస్మాన్ నాస్తీహ సంశయః ॥ ౩౪౬౯॥
శఙ్కేత శఙ్కితేభ్యశ్చ సర్వశః ।
MSS@3470@1అశఙ్కితేభ్యః
MSS@3470@2అశఙ్క్యాద్భయముత్పన్నమ్ అపి మూలం నికృన్తతి ॥ ౩౪౭౦॥

శఙ్కేత నిత్యం శఙ్కేత శఙ్కితాత్ ।


MSS@3471@1అశఙ్క్యమపి
MSS@3471@2భయం హి శఙ్కితాజ్జాతం సమూలమపి కృన్తతి ॥ ౩౪౭౧॥

MSS@3472@1అశఠమలోలమజిహ్మం త్యాగినమనురాగిణం విశేషజ్ఞమ్ ।


MSS@3472@2యది నాశ్రయతి నరం శ్రీః శ్రీరేవ హి వఞ్చితా తత్ర ॥ ౩౪౭౨॥

MSS@3473@1అశఠహృదయః కృతజ్ఞః సానుక్రోశః స్థితః సతాం మార్గే ।


MSS@3473@2అపరాపవాదకర్మా శుచికర్మరతః స ఖల్వార్యః ॥ ౩౪౭౩॥

MSS@3474@1అశనం మే వసనం మే జాయా మే బన్ధువర్గో మే ।

334 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3474@2ఇతి మే మే కుర్వాణం కాలవృకో హన్తి పురుషాజమ్ ॥ ౩౪౭౪॥


MSS@3475@1అశనం వసనం వాసో యస్య కాశ్యామమార్గతః ।
MSS@3475@2కీకటేన సమా కాశీ గఙ్గాప్యఙ్గారవాహినీ ॥ ౩౪౭౫॥

గురోర్న పిశునోఽపి శునో లభతే తులామ్ ।


MSS@3476@1అశనమాత్రకృతజ్ఞతయా
MSS@3476@2అపి బహూపకృతే సఖితా ఖలే న ఖలు ఖేలతి ఖే లతికా యథా ॥
౩౪౭౬॥
MSS@3477@1అశనాదిన్ద్రియాణీవస్యుః కార్యాణ్యఖిలాన్యపి ।
MSS@3477@2ఏతస్మాత్ కారణాద్ విత్తం సర్వసాధనముచ్యతే ॥ ౩౪౭౭॥

MSS@3478@1అశనైరశనైర్బాల్యే యౌవనే ఘస్మరాత్ స్మరాత్ ।


MSS@3478@2కల్యవైకల్యతః శేషే స్ఫుటం నష్టం వయో నృణామ్ ॥ ౩౪౭౮॥

MSS@3479@1అశరణశరణప్రమోదభూతైర్వనతరుభిఃక్రియమాణచారుకర్మ ।
MSS@3479@2హృదయమివ దురాత్మనామగుప్తం నవమివ రాజ్యమనిర్జితోపభోగ్యమ్ ॥
౩౪౭౯॥
MSS@3480@1అశర్మదహనజ్వలత్కటుకటాక్షరూక్షేక్షణ- క్షణక్షపితశాత్రవే జయతి
సిన్ధురాధీశ్వరే ।
MSS@3480@2వయం న బహు మన్మహే నిజభుజానమద్గాణ్డివ-
చ్యుతాస్త్రశిఖితాణ్డవజ్వలితఖాణ్డవం పాణ్డవమ్ ॥ ౩౪౮౦॥
పురుషం హత్వా నరః సంజాయతే ఖరః ।
MSS@3481@1అశస్త్రం
MSS@3481@2కృమిః స్త్రీవధకర్త్తా చ బాలహన్తా చ జాయతే ॥ ౩౪౮౧॥

MSS@3482@1అశస్త్రపూతమవ్యాజంపురుషాఙ్గోపకల్పితమ్ ।
MSS@3482@2విక్రీయతే మహామాంసం గృహ్యతాం గృహ్యతామిదమ్ ॥ ౩౪౮౨॥

MSS@3483@1అశాన్తహుతభుక్షిఖాకవలితం జగన్మన్దిరం సుఖం


విషమవాతభుగ్నసనవచ్చలం కామజమ్ ।
MSS@3483@2జలస్థశశిచఞ్చలా భువి విలోక్య లోకస్థితిం విముఞ్చత జనాః సదా
విషయమూర్ఛనాం తత్త్వతః ॥ ౩౪౮౩॥
MSS@3484@1అశాన్తాన్తస్తృష్ణా
ధనలవణవారివ్యతికరైర్గతచ్ఛాయః
కాయశ్చిరవిరసరూక్షాశనతయా ।
MSS@3484@2అనిద్రా మన్దోఽగ్నిర్నృపసలిలచౌరానలభయాత్ కదర్యాణాం కష్టం
స్ఫుటమధనకష్టాదపి పరమ్ ॥ ౩౪౮౪॥

msubhsall.pdf 335
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3485@1అశాశ్వతమిదం సర్వం చిన్త్యమానం హి భారత ।


MSS@3485@2కదలీసంనిభో లోకః సమో హ్యస్య న విద్యతే ॥ ౩౪౮౫॥

MSS@3486@1అశాసంస్తస్కరాన్ యస్తు బలిం గృహ్ణాతి పార్థివః ।


MSS@3486@2తస్య ప్రక్షుభ్యతే రాష్ట్రం స్వర్గాచ్చ పరిహీయతే ॥ ౩౪౮౬॥

MSS@3487@1అశాస్త్రచక్షునృపతిరన్ధ ఇత్యభిధీయతే ।
MSS@3487@2వరమన్ధో న చక్షుష్మాన్ మదాదాక్షిప్తసత్పథః ॥ ౩౪౮౭॥
MSS@3488@1అశాస్త్రవిదుషాం తేషాం న కార్యమహితం వచః ।
MSS@3488@2అర్థశాస్త్రానభిజ్ఞానాం విపులాం శ్రియమిచ్ఛతామ్ ॥ ౩౪౮౮॥

MSS@3489@1అశిక్షితానాం కావ్యేషు శాస్త్రాభ్యాసో నిరర్థకః ।


MSS@3489@2కిమస్త్యనుపనీతస్య వాజపేయాదిభిర్మఖైః ॥ ౩౪౮౯॥

MSS@3490@1అశిథిలపరిస్పన్దః కున్దే తథైవ మధువ్రతో నయనసుహృదో వృక్షాశ్చైతే


న కుడ్మలశాలినః ।
MSS@3490@2దలతి కలికా చౌతీ నాస్మింస్తథా మృగచక్షుషామ్ అథ చ హృదయే
మానగ్రన్థిః స్వయం శిథిలాయతే ॥ ౩౪౯౦॥
MSS@3491@1అశిథిలమపరావసజ్యకణ్ఠే దృఢపరిరబ్ధబృహద్బహిః స్తనేన ।
MSS@3491@2హృషితతనురుహా భుజేన భర్తుర్మృదుమమృదు వ్యతివిద్ధమేకబాహుమ్
॥ ౩౪౯౧॥
MSS@3492@1అశిరాఃపురుషః కార్యో లలాటే బ్రహ్మఘాతినః ।
MSS@3492@2అసమ్భాష్యశ్చ కర్తవ్యస్తన్ మనోరనుశాసనమ్ ॥ ౩౪౯౨॥

MSS@3493@1రాజా స్తేనేన గన్తవ్యో ముక్తకేశేన ధావతా ।


MSS@3493@2ఆచక్షాణేన తత్ స్తేయమ్ ఏవంకర్మాస్మి శాధి మామ్ ॥ ౩౪౯౩॥

MSS@3494@1అశిష్యంశాస్తి యో రాజన్ యశ్చ శూన్యముపాసతే ।


MSS@3494@2కదర్యం భజతే యశ్చ తమాహుర్మూఢచేతసమ్ ॥ ౩౪౯౪॥

MSS@3495@1అశీతాస్తరణో మాఘే ఫాల్గునే పశుపక్షిణౌ ।


MSS@3495@2చైత్రే జలచరాః సర్వే వైశాఖే నరవానరౌ ॥ ౩౪౯౫॥

MSS@3496@1అశీతేనామ్భసాస్నానం పయఃపానం వరాః స్త్రియః ।


MSS@3496@2ఏతద్వో మానుషాః పథ్యం స్నిగ్ధముష్ణం చ భోజనమ్ ॥ ౩౪౯౬॥

336 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

వయం భిక్షామ్ ఆశావాసో వసీమహి ।


MSS@3497@1అశీమహి
MSS@3497@2శయీమహి మహీపృష్ఠే కుర్వీమహి కిమీశ్వరైః ॥ ౩౪౯౭॥

MSS@3498@1అశీలాభిన్నమర్యాదా నిత్యసంకీర్ణమైథునాః ।
MSS@3498@2అల్పాయుషో భవన్తీహ తథా నిరయగామినః ॥ ౩౪౯౮॥

MSS@3499@1అశుచితానిలయం ప్రలయం శ్రియామ్ అయశసాం విభవం ప్రభవం


రుజామ్ ।
MSS@3499@2సుకృతనిర్దలనం చలనం ధృతేః పరిహరేత్ పరవల్లభయా రతమ్ ॥
౩౪౯౯॥
MSS@3500@1అశుచిర్వచనాద్ యస్యశుచిర్భవతి పూరుషః ।
MSS@3500@2శుచిశ్చైవాశుచిః సద్యః కథం రాజా న దైవతమ్ ॥ ౩౫౦౦॥

MSS@3501@1అశుచీక్షణేఽశ్రుపాతే కలహే శ్వాసకాసయోః ।


MSS@3501@2రథ్యాప్రసర్పణేఽభ్యఙ్గే క్షుతే నర్మణ్యుపస్పృశేత్ ॥ ౩౫౦౧॥

రాజ్ఞి జనతా నానురజ్యతే ।


MSS@3502@1అశుద్ధప్రకృతౌ
MSS@3502@2యథా గృధ్రసమాసన్నః కలహంసః సమాచరేత్ ॥ ౩౫౦౨॥

MSS@3503@1అశుద్ధా తు భవేన్ నారీ యావచ్ఛల్యం న ముఞ్చతి ।


MSS@3503@2నిఃసృతే తు తతః శల్యే రజసా శుధ్యతే తతః ॥ ౩౫౦౩॥

తు సర్వాసామ్ ఆలయాః కుత్సితాః స్త్రియః ।


MSS@3504@1అశుద్ధీనాం
MSS@3504@2సదా శౌచం న కుర్వన్తి భుఞ్జతేఽన్నం తథావిధాః ॥ ౩౫౦౪॥

MSS@3505@1అశుభపుషి కలావప్యప్రమత్తాః స్వధర్మాద్ అనుదినముపకారానాచరన్తే


బుధానామ్ ।
MSS@3505@2బహుజనపరిపుష్టా బద్ధదీక్షాస్త ఏతే తనుసుఖమపి హిత్వా తన్వతే
రాజసేవామ్
॥ ౩౫౦౫॥
MSS@3506@1అశుభోదయే జనానాం నశ్యతి బుద్ధిర్న విద్యతే రక్షా ।
MSS@3506@2సుహృదోఽపి సన్తి రిపవో విషమవిషం జాయతేఽప్యమృతమ్ ॥
౩౫౦౬॥
MSS@3507@1అశ‍ృణ్వన్నపి
బోద్ధవ్యో మన్త్రిభిః పృథివీపతిః ।
MSS@3507@2యథా స్వదోషనాశాయ విదురేణామ్బికాసుతః ॥ ౩౫౦౭॥

msubhsall.pdf 337
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3508@1అశేషచక్షుఃశ్రవణం ప్రతికూలో భవన్నపి ।


MSS@3508@2వినతానన్దహేతుర్యః స పుమానాప్తనన్దనః ॥ ౩౫౦౮॥

MSS@3509@1అశేషదోషాపగమప్రకాశ- మిత్రాగమోత్సాహమహోత్సవార్హమ్ ।
MSS@3509@2వికాసశోభాం జనయత్యజస్రం ధనం జనానాం దినమమ్బుజానామ్ ॥
౩౫౦౯॥
శ్రీరామసేవాచరణైకకర్తా ।
MSS@3510@1అశేషలఙ్కాపతిసైన్యహన్తా
MSS@3510@2అనేకదుఃఖాహతలోకగోప్తా త్వసౌ హనూమాంస్తవ సౌఖ్యకర్తా ॥
౩౫౧౦॥
దిఙ్ముఖేషు ।
MSS@3511@1అశేషవిఘ్నప్రతిషేధదక్ష- మన్త్రాక్షతానామివ
MSS@3511@2విక్షేపలీలా కరశీకరాణాం కరోతు వః ప్రీతిమిభాననస్య ॥ ౩౫౧౧॥

MSS@3512@1అశోకనిర్భర్త్సితపద్మరాగమ్ ఆకృష్టహేమద్యుతికర్ణికారమ్ ।
MSS@3512@2ముక్తాకలాపీకృతసిన్దువారం వసన్తపుష్పాభరణం వహన్తీ ॥ ౩౫౧౨॥

MSS@3513@1అశోకే శోకార్తః కిమసి బకులేఽప్యాకులమనా నిరానన్దః కున్దే సహ చ


సహకారైర్న రమసే ।
MSS@3513@2కుసుమ్భే విశ్రమ్భం యదిహ భజసే కణ్టకశతైరసందిగ్ధం దగ్ధభ్రమర
భవితాసి క్షతవపుః ॥ ౩౫౧౩॥
MSS@3514@1అశోచ్యః శోచతే శోచ్యం కిం వా శోచ్యో న శోచ్యతే ।
MSS@3514@2కశ్చ కస్యేహ శోచ్యోఽస్తి దేహేఽస్మిన్ బుద్బుదోపమే ॥ ౩౫౧౪॥

ప్రజ్ఞావాదాంశ్చ భాషసే ।
MSS@3515@1అశోచ్యానన్వశోచస్త్వం
MSS@3515@2గతాసూనగతాసూంశ్చ నానుశోచన్తి పణ్డితాః ॥ ౩౫౧౫॥

MSS@3516@1అశోచ్యానీహ భూతాని యో మూఢస్తాని శోచతి ।


MSS@3516@2తద్దుఃఖాల్లభతే దుఃఖం ద్వావనర్థౌ నిషేవతే ॥ ౩౫౧౬॥

MSS@3517@1అశోచ్యో నిర్ధనః ప్రాజ్ఞోఽశోచ్యః పణ్డితబాన్ధవః ।


MSS@3517@2అశోచ్యా విధవా నారీ పుత్రపౌత్రప్రతిష్ఠితా ॥ ౩౫౧౭॥

MSS@3518@1అశ్నాతి యః సంస్కురుతే నిహన్తి దదాతి గృహ్ణాత్యనుమన్యతే చ ।


MSS@3518@2ఏతే షడప్యత్ర వినిన్దనీయా భ్రమన్తి సంసారవనే నిరన్తమ్ ॥ ౩౫౧౮॥

MSS@3519@1అశ్నాతి యో మాంసమసౌ విధత్తే వధానుమోదం త్రసదేహభాజామ్ ।


MSS@3519@2గృహ్ణాతి రేపాంసి తతస్తపస్వీ తేభ్యో దురన్తం భవమేతి జన్తుః ॥ ౩౫౧౯॥

338 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3520@1అశ్నాభ్యాచ్ఛాదయామీతి ప్రాపశ్యన్ పాపపూరుషః ।


MSS@3520@2నామర్షం కురుతే యస్తు పురుషః సోఽధమః స్మృతః ॥ ౩౫౨౦॥

MSS@3521@1అశ్నీతపిబత ఖాదత జాగ్రత సంవిశత తిష్ఠత వా ।


MSS@3521@2సకృదపి చిన్తయతాహ్నః సావధికో దేహబన్ధ ఇతి ॥ ౩౫౨౧॥

MSS@3522@1అశ్మనా సాధయేల్లోహం లోహేనాశ్మానమేవ చ ।


MSS@3522@2బిల్బానివ కరే బిల్వైర్మ్లేచ్ఛాన్ మ్లేచ్ఛైః ప్రసాధయేత్ ॥ ౩౫౨౨॥

MSS@3523@1అశ్మాతకస్య వామే బదరీ వా దృశ్యతేఽహినిలయో వా ।


MSS@3523@2షడ్భిరుదగ్వాస్య కరైః సార్ధే పురుషత్రయే తోయమ్ ॥ ౩౫౨౩॥

MSS@3524@1అశ్మానమప్యుపాయేన లోహం వా జరయేన్ నరః ।


MSS@3524@2న తు కశ్చిద్ ఉపాయోఽస్తి బ్రహ్మస్వం యేన జీర్యతే ॥ ౩౫౨౪॥

MSS@3525@1అశ్మాప్యహృదయో యస్య గుణసారం పరీక్షతే ।


MSS@3525@2ఉచితైవ సువర్ణస్య తస్యాగ్నిపతనే రుచిః ॥ ౩౫౨౫॥

MSS@3526@1అశ్రద్ధయా హుతం దత్తం తపస్తప్తం కృతం చ యత్ ।


MSS@3526@2అసదిత్యుచ్యతే పార్థ న చ తత్ ప్రేత్య నో ఇహ ॥ ౩౫౨౬॥

భాన్తిర్దుఃఖం చ త్రివిధం తతః ।


MSS@3527@1అశ్రద్ధాదర్శనం
MSS@3527@2దౌర్మనస్యమయోగ్యేషు విషయేషు చ యోగతా ॥ ౩౫౨౭॥

న వక్తవ్యం ప్రత్యక్షమపి యద్ భవేత్ ।


MSS@3528@1అశ్రద్ధేయం
MSS@3528@2యథా వానరసంగీతం తథైవ ప్లవతే శిలా ॥ ౩౫౨౮॥

MSS@3529@1అశ్రాన్తం దృఢయన్త్రణేన
కుచయోరత్యక్తకాఠిన్యయోరాబద్ధస్ఫుటమణ్డలోన్నతిమిలచ్చోలం విముచ్యోరసః ।
MSS@3529@2నీవీవిచ్ఛురితం విధాయ తమముం వామస్తనాలమ్బినీం వేణీం
పాణినఖాఞ్చలైః
శిథిలయత్యాక్రమ్య పీఠం పదా ॥ ౩౫౨౯॥
MSS@3530@1అశ్రాన్తవిశ్రాణితయజ్ఞయూప- స్తమ్భావలీర్ద్రాగవలమ్బమానః ।
MSS@3530@2యస్య స్వభావాద్ భువి సంచచార కాలక్రమాదేకపదోఽపి ధర్మః ॥
౩౫౩౦॥
MSS@3531@1అశ్రాన్తశ్రుతిపాఠపూతరసనావిర్భూతభూరిస్తవా-
జిహ్మబ్రహ్మముఖౌఘవిఘ్నితనవస్వర్గక్రియాకేలినా ।

msubhsall.pdf 339
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3531@2పూర్వం గాధిసుతేన సామిఘటితా ముక్తా ను మన్దాకినీ


యత్ప్రాసాదదుకూలవల్లిరనిలాన్దోలైరఖేలద్దివి ॥ ౩౫౩౧॥
ధత్తే కష్టం నష్టస్య నశ్వరః ।
MSS@3532@1అశ్రాన్తిర్బన్ధుతాం
MSS@3532@2స్కన్ధేన పఙ్గునా పఙ్గుర్నహి వర్త్మని నీయతే ॥ ౩౫౩౨॥

MSS@3533@1అశ్రావి భూమిపతిభిః క్షణవీతనిద్రైరశ్నన్ పురో హరితకం ముదమాదధానః



MSS@3533@2గ్రీవాగ్రలోలకలకిఙ్కిణికానినాద- మిశ్రం దధద్దశనచర్చురశబ్దమశ్వః
॥ ౩౫౩౩॥
MSS@3534@1అశ్రుచ్ఛలేన సుదృశో హుతపావకధూమకలుషాక్ష్యాః ।
MSS@3534@2అప్రాప్య మానమఙ్గే విగలతి లావణ్యవారిపూర ఇవ ॥ ౩౫౩౪॥

ఖలజల్పితమ్ అదృష్టమివ గురుముఖేన్దుమాలిన్యమ్ ।


MSS@3535@1అశ్రుతమివ
MSS@3535@2అగణితనిజాపమానం భామిని భవదర్థమచ్యుతః సహతే ॥ ౩౫౩౫॥

MSS@3536@1అశ్రుతశ్చ సమున్నద్ధో దరిద్రశ్చ మహామనాః ।


MSS@3536@2అర్థాశ్చాకర్మణా ప్రేప్సుర్మూఢ ఇత్యుచ్యతే బుధైః ॥ ౩౫౩౬॥

పాద్యమాకల్ప్య ప్రణీయ హృదయాసనమ్ ।


MSS@3537@1అశ్రుభిః
MSS@3537@2ఉపేతే దయితే కాన్తా పరిష్వఙ్గముపానయత్ ॥ ౩౫౩౭॥

MSS@3538@1అశ్వం నైవ గజం నైవ వ్యాఘ్రం నైవ చ నైవ చ ।


MSS@3538@2అజాపుత్రం బలిం దద్యాద్ దేవో దుర్బలఘాతకః ॥ ౩౫౩౮॥

MSS@3539@1అశ్వం స్నాతం గజం మత్తం వృషభం కామమోహితమ్ ।


MSS@3539@2శూద్రమక్షరసంయుక్తం దూరతః పరివర్జయేత్ ॥ ౩౫౩౯॥

MSS@3540@1అశ్వః శస్త్రం శాస్త్రం వీణా వాణీ నరశ్చ నారీ చ ।


MSS@3540@2పురుషవిశేషం ప్రాప్తా భవన్త్యయోగ్యాశ్చ యోగ్యాశ్చ ॥ ౩౫౪౦॥

MSS@3541@1అశ్వః సుప్తో గజో మత్తో గావః ప్రథమసూతికాః ।


MSS@3541@2అన్తఃపురగతో రాజా దూరతః పరివర్జయేత్ ॥ ౩౫౪౧॥

MSS@3542@1అశ్వగన్ధాపలం త్రింశచ్చూర్ణయిత్వా విచక్షణః ।


MSS@3542@2వృద్ధదారుకచూర్ణేన సమభాగం చ కారయేత్ ॥ ౩౫౪౨॥

MSS@3543@1అశ్వత్థచలపత్రాగ్రలీనతోయకణోపమే ।
MSS@3543@2స్థిరాశా జీవితే యస్య తత్సమో నాస్త్యచేతనః ॥ ౩౫౪౩॥

340 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3544@1అశ్వత్థమేకంపిచుమన్దమేకం న్యగ్రోధమేకం దశ చిఞ్చిణీకాః ।


MSS@3544@2కపిత్థబిల్వామలకత్రయం చ పఞ్చామ్రవాపీ నరకం న పశ్యేత్ ॥ ౩౫౪౪॥

MSS@3545@1అశ్వత్థస్య మహత్త్వం కో నను వక్తుం నరః ప్రభవేత్ ।


MSS@3545@2సవితరి యత్రాలక్ష్మీర్మన్దే లక్ష్మీరమన్దాస్తే ॥ ౩౫౪౫॥

బలిర్వ్యాసో హనూమాంశ్చ విభీషణః ।


MSS@3546@1అశ్వత్థామా
MSS@3546@2కృపః పరశురామశ్చ సప్తైతే చిరజీవినః ॥ ౩౫౪౬॥

హత ఇతి యుధి గిరమనృతాం యుధిష్ఠిరోఽవాదీత్ ।


MSS@3547@1అశ్వత్థామా
MSS@3547@2పునరనుతాపమవాపత్ పాపం కృత్వానుతప్యేత ॥ ౩౫౪౭॥

MSS@3548@1అశ్వపృష్ఠం గజస్కన్ధో నారీణాం చ పయోధరః ।


MSS@3548@2దన్తధావనశస్త్రం చ యథా స్థూలం తథా సుఖమ్ ॥ ౩౫౪౮॥

MSS@3549@1అశ్వప్రశంసా విఖ్యాతా ధనుర్వేదస్తతఃపరమ్ ।


MSS@3549@2గాన్ధర్వశాస్త్రమపరం వృక్షాయుర్వేద ఏవ చ ॥ ౩౫౪౯॥

MSS@3550@1అశ్వప్లుతంవాసవగర్జితం చ స్త్రీణాం చ చిత్తం పురుషస్య భాగ్యమ్ ।


MSS@3550@2అవర్షణం చాప్యతివర్షణం చ దేవో న జానాతి కృతో మనుష్యః ॥ ౩౫౫౦॥

MSS@3551@1అశ్వమధ్యే కృతరవా శివా యుద్ధప్రపఞ్చకృత్ ।


MSS@3551@2శివా సప్తస్వరా గ్రాహ్యా బహుశబ్దాశ్చ నిష్ఫలాః ॥ ౩౫౫౧॥

MSS@3552@1అశ్వమేధసహస్రం చ సత్యం చ తులయా ధృతమ్ ।


MSS@3552@2అత్యరిచ్యత సత్యం చ ఇతి వేదవిదో విదుః ॥ ౩౫౫౨॥

MSS@3553@1అశ్వమేధసహస్రం చ సత్యం చ తులయా ధృతమ్ ।


MSS@3553@2అశ్వమేధసహస్రాద్ధి సత్యమేవ విశిష్యతే ॥ ౩౫౫౩॥

MSS@3554@1అశ్వమేధసహస్రం చ సత్యం చ తులయా ధృతమ్ ।


MSS@3554@2తులయిత్వా తు పశ్యామి సత్యమేవాతిరిచ్యతే ॥ ౩౫౫౪॥

MSS@3555@1అశ్వమేధసహస్రం చ సత్యం చ తులయా ధృతమ్ ।


MSS@3555@2నాభిజానామి యద్యస్య సత్యస్యార్ధమవాప్నుయాత్ ॥ ౩౫౫౫॥

MSS@3556@1అశ్వమేధసహస్రస్య ఫలం సత్యం తులాన్తరే ।


MSS@3556@2ధృత్వా సంలోడ్యతే రాజన్ సత్యే భవతి గౌరవమ్ ॥ ౩౫౫౬॥

msubhsall.pdf 341
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3557@1అశ్వమేధసహస్రాణాం సహస్రం యః సమాచరేత్ ।


MSS@3557@2నాసౌ పదమవాప్నోతి మద్భక్తైర్యదవాప్యతే ॥ ౩౫౫౭॥

MSS@3558@1అశ్వయానం గజం మత్తం గావశ్చైవ ప్రసూతికాః ।


MSS@3558@2తథా చాన్తఃపురే దాసీం దూరతః పరివర్జయేత్ ॥ ౩౫౫౮॥

సమాసాద్య యదాన్తర్మధుమక్షికాః ।
MSS@3559@1అశ్వశాలాం
MSS@3559@2మధుజాలం ప్రబధ్నన్తి మ్రియన్తేఽశ్వాస్తదా ధ్రువమ్ ॥ ౩౫౫౯॥

MSS@3560@1అశ్వస్యలక్షణం వేగో మదో మాతఙ్గలక్షణమ్ ।


MSS@3560@2చాతుర్యం లక్షణం నార్యా ఉద్యోగః పురుషలక్షణమ్ ॥ ౩౫౬౦॥

చ పతాకానాం బాలానాం పణ్యయోషితామ్ ।


MSS@3561@1అశ్వానాం
MSS@3561@2విదూషకపటానాం చ చాపల్యమతిమణ్డనమ్ ॥ ౩౫౬౧॥

MSS@3562@1అశ్వానాగాః స్యన్దనానాం చ సఙ్ఘా మన్త్రాః సిద్ధా దైవతం చానుకూలమ్ ।


MSS@3562@2ఏతాన్యాహుః సాధనాని స్మ రాజ్ఞాం యేభ్యశ్చేయం బుద్ధిరుత్కృష్యతే మే
॥ ౩౫౬౨॥
MSS@3563@1అశ్వా యస్య జయస్తస్య యస్యాశ్వాస్తస్య మేదినీ ।
MSS@3563@2అశ్వా యస్య యశస్తస్య యస్యాశ్వాస్తస్య కాఞ్చనమ్ ॥ ౩౫౬౩॥

MSS@3564@1అశ్వారూఢం పయఃపానం గజారూఢం తు మైథునమ్ ।


MSS@3564@2శిబికీమర్దనం చైవ పాదచారీ తు భోజనమ్ ॥ ౩౫౬౪॥

MSS@3565@1అశ్వారూఢం యతిం దృష్ట్వా ఖట్వారూఢాం రజస్వలామ్ ।


MSS@3565@2సకేశాం విధవాం దృష్ట్వా సచైలం స్నానమాచరేత్ ॥ ౩౫౬౫॥

MSS@3566@1అశ్వాశ్చతుష్కోటిమితా లక్షాణ్యేకాదశైవ చ ।
MSS@3566@2సప్తత్రింశత్సహస్రాణి తథా శతచతుష్టయమ్ ॥ ౩౫౬౬॥

సంఖ్యాతాః ప్రోచ్యన్తే పత్తయస్తతః ।


MSS@3567@1సప్తతిశ్చైవ
MSS@3567@2షట్కోట్యోఽశీతిలక్షాణి పఞ్చాధికమితాని చ ॥ ౩౫౬౭॥

MSS@3568@1ద్విషష్టి చ సహస్రాణి తథా శతచతుష్టయమ్ ।


MSS@3568@2పఞ్చాశదితి సంఖ్యాతా మహాక్షౌహినికా బుధైః ॥ ౩౫౬౮॥
MSS@3569@1అశ్వినీమైత్రరేవత్యో మృగో మూలం పునర్వసుః ।
MSS@3569@2పుష్యో జ్యేష్ఠా తథా హస్తః ప్రస్థానే శ్రేష్ఠ ఉచ్యతే ॥ ౩౫౬౯॥
MSS@3570@1అశ్వినీ సూయతే వత్సం కామధేనుస్తురంగమమ్ ।

342 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3570@2తథైవ సాగరో వహ్నిం యథా రాజా తథా ప్రజా ॥ ౩౫౭౦॥


MSS@3571@1అశ్వీయే యమవాహనస్య నకులస్యాశీవిషాణాం కులే మార్జారస్య చ
మూషకేషు
ఘటతే యా ప్రీతిరాత్యన్తికీ ।
MSS@3571@2క్షీణేఽర్థే విధురేషు బన్ధుషు దృఢే లోకాపవాదే శనైర్జ్ఞేయా కామిజనేషు
సైవ గణికావర్గస్య నైసర్గికీ ॥ ౩౫౭౧॥
జవో వృషే ధౌర్యం మణౌ కాన్తిః క్షమా నృపే ।
MSS@3572@1అశ్వే
MSS@3572@2హావభావౌ చ వేశ్యాయాం గాయకే మధురస్వరః ॥ ౩౫౭౨॥

MSS@3573@1దాతృత్వం ధనికే శౌర్యం సైనికే బహుదుగ్ధతా ।


MSS@3573@2గోషు దమస్తపస్విషు విద్వత్సు వావదూకతా ॥ ౩౫౭౩॥

MSS@3574@1సభ్యేష్వపక్షపాతస్తు తథా సాక్షిషు సత్యవాక్ ।


MSS@3574@2అనన్యభక్తిర్భృత్యేషు సుహితోక్తిశ్చ మన్త్రిషు ॥ ౩౫౭౪॥

MSS@3575@1మౌనం మూర్ఖేషు చ స్త్రీషు పాతివ్రత్యం సుభూషణమ్ ।


MSS@3575@2మహాదుర్భూషణం చైతద్ విపరీతమమీషు చ ॥ ౩౫౭౫॥

యానం స్త్రీభిర్లీలైవ ప్రోచ్యతే లీలా ।


MSS@3576@1అశ్వైర్యానం
MSS@3576@2మాంసాం భుక్తం భుక్తం చాన్యద్ అయానమలీలాభుక్తమ్ ॥ ౩౫౭౬॥

బ్రహ్మపురందరదినకరరుద్రాః ।
MSS@3577@1అష్టకులాచలసప్తసముద్రా
MSS@3577@2న త్వం నాహం నాయం లోకస్తదపి కిమర్థం క్రియతే శోకః ॥ ౩౫౭౭॥

MSS@3578@1అష్టధా దేవతాయోనిస్తిర్యగ్యోనిశ్చ పఞ్చధా ।


MSS@3578@2ఏకధా మానుషీ యోనిరిమే భూతాశ్చతుర్దశ ॥ ౩౫౭౮॥
MSS@3579@1అష్టపాదశ్చతుష్కర్ణోద్విముఖీ ద్విముఖస్తథా ।
MSS@3579@2రాజద్వారే పఠేద్ ఘోరో న చ దేవో న రాక్షసః ॥ ౩౫౭౯॥

MSS@3580@1అష్టమం బ్రహ్మరన్ధ్రం స్యాత్ పరం నిర్వాణసూచకమ్ । తద్ధ్యాత్వా


సూచికాగ్రాభం ధూమాకారం విముచ్యతే ।
MSS@3580@2తచ్చ జాలంధరం జ్ఞేయం మోక్షదం లీనచేతసామ్ ॥ ౩౫౮౦॥ అష్టమీ

అమావాస్యా వర్జనీయా చతుర్దశీ ।
MSS@3581@2పూర్ణిమార్ధదినం యావన్ నిషిద్ధా సర్వకర్మసు ॥ ౩౫౮౧॥

msubhsall.pdf 343
మహాసుభాషితసంగ్రహ

హన్త్యుపాధ్యాయం శిష్యం హన్తి చతుర్దశీ ।


MSS@3582@1అష్టమీ
MSS@3582@2ఆమావాస్యోఽభయం హన్తి ప్రతిపత్ పాఠనాశినీ ॥ ౩౫౮౨॥

MSS@3583@1అష్టమే ద్వాదశే వాపి శాకం యః పచతే గృహే ।


MSS@3583@2కుమిత్రాణ్యనపాశ్రిత్య కిం వై సుఖతరం తతః ॥ ౩౫౮౩॥

దుఃసాధసిద్ధిసవిధం విదధద్ విదూరే ।


MSS@3584@1అష్టాఙ్గయోగపరిశీలనకీలనేన
MSS@3584@2ఆసాదయన్నభిమతామధునా వివేక- ఖ్యాతిం సమాధిధనమౌలిమణిర్విముక్తః
॥ ౩౫౮౪॥
కథితో వాయోర్మానో విచక్షణైః ।
MSS@3585@1అష్టాఙ్గులస్య
MSS@3585@2చతురఙ్గులమానం చ తేజస్తత్త్వం నిగద్యతే ॥ ౩౫౮౫॥

MSS@3586@1అష్టాదశ తథా మధ్యే హీనే చైవ చతుర్దశ ।


MSS@3586@2సప్తాఙ్గులః ఖురః ప్రోక్త ఉత్తమాశ్వస్య పణ్డితైః ॥ ౩౫౮౬॥

వ్యాసస్య వచనద్వయమ్ ।
MSS@3587@1అష్టాదశపురాణేషు
MSS@3587@2పరోపకారః పుణ్యాయ పాపాయ పరపీడనమ్ ॥ ౩౫౮౭॥

MSS@3588@1అష్టాదశాపిస్మృతయో వదన్తి యస్యాపరాధః ఖలు తస్య దణ్డః ।


MSS@3588@2స్వస్యాపరాధః ఖలు నాభిమూలే శిరః కుతో ముణ్డయతే మృగాక్షి ॥
౩౫౮౮॥
MSS@3589@1అష్టానాంలోకపాలానాం సంభవత్యంశతో నృపః ।
MSS@3589@2తస్మాదభిభవత్యేష సర్వభూతాని తేజసా ॥ ౩౫౮౯॥

MSS@3590@1అష్టాభిఃకిల దణ్డనీతినిపుణైః సత్ప్రాడ్వివాకైః సమం


మధ్యేసౌధమనుత్తమాసనగతః కార్యాణి కుర్వన్ నృణామ్ ।
MSS@3590@2విష్ణుర్భూపవపుర్విధాయ కిమసౌ దిక్పాలయుక్ పాలయత్యేవం
భ్రాన్తిమతో మనాఙ్
న కురుతే కాస్కానయం మాధవః ॥ ౩౫౯౦॥
యోగస్య యమో నియమ ఆసనమ్ ।
MSS@3591@1అష్టావఙ్గాని
MSS@3591@2ప్రాణాయామః ప్రత్యాహారో ధారణా ధ్యానతన్మయః ॥ ౩౫౯౧॥

MSS@3592@1అష్టావిమాని హర్షస్య నవనీతాని భారత ।


MSS@3592@2వర్తమానాని దృశ్యన్తే తాన్యేవ సుసుఖాన్యపి ॥ ౩౫౯౨॥

MSS@3593@1సమాగమశ్చ సఖిభిర్మహాంశ్చైవ ధనాగమః ।

344 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3593@2పుత్రేణ చ పరిష్వఙ్గః సంనిపాతశ్చ మైథునే ॥ ౩౫౯౩॥


MSS@3594@1సమయే చ ప్రియాలాపః స్వయూథేషు చ సంనతిః ।
MSS@3594@2అభిప్రేతస్య లాభశ్చ పూజా చ జనసంసది ॥ ౩౫౯౪॥

MSS@3595@1అష్టోత్తరశతంశ్లోకం చాణక్యేన యథోదితమ్ ।


MSS@3595@2యస్య విజ్ఞానమాత్రేణ న్ ణాం ప్రజ్ఞా ప్రవర్ధతే ॥ ౩౫౯౫॥

గుణాః పురుషం దీపయన్తి ప్రజ్ఞా చ కౌల్యం చ దమః శ్రుతం చ ।


MSS@3596@1అష్టౌ
MSS@3596@2పరాక్రమశ్చాబహుభాషితా చ దానం యథాశక్తి కృతజ్ఞతా చ ॥ ౩౫౯౬॥

MSS@3597@1అష్టౌతాన్యవ్రతఘ్నాని ఆపో మూలం ఫలం పయః ।


MSS@3597@2హవిర్భ్రాహ్మణకామ్యా చ గురోర్వచనమౌషధమ్ ॥ ౩౫౯౭॥

MSS@3598@1అష్టౌనృపేమాని మనుష్యలోకే స్వర్గస్య లోకస్య నిదర్శనాని ।


MSS@3598@2చత్వార్యేషామన్వవేతాని సద్భిశ్చత్వార్యేషామన్వవయన్తి సన్తః ॥
౩౫౯౮॥
దానమధ్యయనం తపశ్చ చత్వార్యేతాన్యన్వవేతాని సద్భిః ।
MSS@3599@1యజ్ఞో
MSS@3599@2దమః సత్యమార్జవమానృశంస్యం చత్వార్యేతాన్యన్వవయన్తి సన్తః ॥
౩౫౯౯॥
MSS@3600@1అష్టౌపూర్వనిమిత్తాని నరస్య వినశిష్యతః ।
MSS@3600@2బ్రాహ్మణాన్ ప్రథమం ద్వేష్టి బ్రాహ్మణైశ్చ విరుధ్యతే ॥ ౩౬౦౦॥

చాదత్తే బ్రాహ్మణాంశ్చ జిఘాంసతి ।


MSS@3601@1బ్రాహ్మణస్వాని
MSS@3601@2రమతే నిన్దయా చైషాం ప్రశంసాం నాభినన్దతి ॥ ౩౬౦౧॥

MSS@3602@1నైతాన్స్మరతి కృత్యేషు యాచితశ్చాభ్యసూయతి ।


MSS@3602@2ఏతాన్ దోషాన్ నరః ప్రాజ్ఞో బుద్ధ్యా బుద్ధ్వా వివర్జయేత్ ॥ ౩౬౦౨॥
మాసాన్ యథాదిత్యస్తోయం హరతి రశ్మిభిః ।
MSS@3603@1అష్టౌ
MSS@3603@2తథా హరేత్ కరం రాష్ట్రాన్ నిత్యమర్కవ్రతం హి తత్ ॥ ౩౬౦౩॥

MSS@3604@1అష్టౌయదా తు దృశ్యన్తే సమన్తాద్ దేవయోనయః ।


MSS@3604@2ఉపసర్గం తమిత్యాహుర్దైవమున్మత్తవద్ బుధాః ॥ ౩౬౦౪॥

MSS@3605@1అష్టౌయస్య దిశో దలాని విపులః కోశః సువర్ణాచలః కాన్తం


కేసరజాలమర్కకిరణా భృఙ్గాః పయోదావలీ ।

msubhsall.pdf 345
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3605@2నాలం శేషమహోరగః ప్రవితతం వారాంనిధేర్లీలయా తద్వః పాతు


సముద్ధరన్
కువలయం క్రోడాకృతిః కేశవః ॥ ౩౬౦౫॥
MSS@3606@1అష్టౌ హాటకకోటయస్త్రినవతిర్ముక్తాఫలానాం తులాః
పఞ్చాశన్మధుగన్ధమత్తమధుపాః క్రోధోద్ధతాః సిన్ధురాః ।
MSS@3606@2అశ్వానామయుతం ప్రపఞ్చచతురం వారాఙ్గనానాం శతం దత్తం
పాణ్డ్యనృపేణ
యౌతకమిదం వైతాలికాయార్ప్యతామ్ ॥ ౩౬౦౬॥
MSS@3607@1అసంకల్పాజ్జయేత్ కామం క్రోధం కామవివర్జనాత్ ।
MSS@3607@2అర్థానర్థేక్షయా లోభం భయం తత్త్వావమర్శనాత్ ॥ ౩౬౦౭॥

MSS@3608@1అసంకల్పితమేవేహ యదకస్మాత్ ప్రవర్తతే ।


MSS@3608@2నివర్త్యారమ్భమారబ్ధం నను దైవస్య కర్మ తత్ ॥ ౩౬౦౮॥

మనోభవస్య పఞ్చైవ బాణార్థమయం దదాతి ।


MSS@3609@1అసంఖ్యపుష్పోఽపి
MSS@3609@2ఏవం కదర్యత్వమివావధార్య సర్వస్వమగ్రాహి మధోర్వధూభిః ॥
౩౬౦౯॥
MSS@3610@1అసంఖ్యాః
పరదోషజ్ఞా గుణజ్ఞా అపి కేచన ।
MSS@3610@2స్వయమేవ స్వదోషజ్ఞా విద్యన్తే యది పఞ్చషాః ॥ ౩౬౧౦॥
MSS@3611@1అసంగతేనోన్నతిమాగతేన చలేన వక్రేణ మలీమసేన ।
MSS@3611@2సా దుర్జనేనేవ సమస్తమేతం ప్రబాధతే భ్రూయుగలేన లోకమ్ ॥ ౩౬౧౧॥

MSS@3612@1అసంగృహీతస్య పునర్మన్త్రస్య శ‍ృణు యత్ఫలమ్ ।


MSS@3612@2అహీనం ధర్మకామాభ్యామ్ అర్థం ప్రాప్నోతి కేవలమ్ ॥ ౩౬౧౨॥

MSS@3613@1అసంచయాదపూర్వస్య క్షయాత్ పూర్వార్జితస్య చ ।


MSS@3613@2కర్మణో బన్ధమాప్నోతి శారీరం న పునః పునః ॥ ౩౬౧౩॥

MSS@3614@1అసంతుష్టస్య విప్రస్య తేజో విద్యా తపో యశః ।


MSS@3614@2స్రవన్తీన్ద్రియలౌల్యేన జ్ఞానం చైవావకీర్యతే ॥ ౩౬౧౪॥

MSS@3615@1అసంతుష్టా ద్విజా నష్టాః సంతుష్టాశ్చ మహీభృతః ।


MSS@3615@2సలజ్జా గణికా నష్టా నిర్లజ్జాశ్చ కులాఙ్గనా ॥ ౩౬౧౫॥
MSS@3616@1అసంతుష్టాశ్చ్యుతాః స్థానాన్ మానాత్ ప్రత్యవరోపితాః ।

346 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3616@2స్వయం చోపహృతా భృత్యా యే చాప్యుపహతాః పరైః ॥ ౩౬౧౬॥


MSS@3617@1అసంతుష్టోఽసకృల్లోకాన్ఆప్నోత్యపి సురేశ్వరః ।
MSS@3617@2అకించనోఽపి సంతుష్టః శేతే సర్వాఙ్గవిజ్వరః ॥ ౩౬౧౭॥

MSS@3618@1అసంతోషః పరం దుఃఖం సంతోషః పరమం సుఖమ్ ।


MSS@3618@2సుఖార్థీ పురుషస్తస్మాత్ సంతుష్టః సతతః భవేత్ ॥ ౩౬౧౮॥

MSS@3619@1అసంతోషః పరం పాపమ్ ఇత్యాహ భగవాన్ హరిః ।


MSS@3619@2లోభః పాపస్య బీజోఽయం మోహో మూలం చ తస్య వై ।
MSS@3619@3అసత్యం తస్య హి స్కన్ధో మహాశాఖా సువిస్తరా ॥ ౩౬౧౯॥

MSS@3620@1అసంతోషపరా మూఢాః సంతోషం యాన్తి పణ్డితాః ।


MSS@3620@2అసన్తోషస్య నాస్త్యన్తస్తుష్టిస్తు పరమం సుఖమ్ ॥ ౩౬౨౦॥

MSS@3621@1అసంతోషోఽసుఖాయైవ లోభాదిన్ద్రియవిభ్రమః ।
MSS@3621@2తతోఽస్య నశ్యతి ప్రజ్ఞా విద్యేవాభ్యాసవర్జితా ॥ ౩౬౨౧॥
MSS@3622@1అసంత్యాగాత్ పాపకృతామపాపాంస్తుల్యో దణ్డః స్పృశతే మిశ్రభావాత్ ।
MSS@3622@2శుష్కేణార్ద్రం దహ్యతే మిశ్రభావాత్ తస్మాత్ పాపైః సహ సంధిం న
కుర్యాత్
॥ ౩౬౨౨॥
MSS@3623@1అసందధానో మానాన్ధః సమేనాపి హతో భృశమ్ ।
MSS@3623@2ఆమకుమ్భమివాభిత్త్వా నావతిష్ఠేత శక్తిమాన్ ॥ ౩౬౨౩॥

MSS@3624@1అసందిగ్ధమనా భూత్వా వదేదిక్షురసో యథా ।


MSS@3624@2విక్షుబ్ధో వచసా యో హి వాక్యశల్యేన హన్యతే ॥ ౩౬౨౪॥
MSS@3625@1అసమ్పత్తౌపరో లాభో గుహ్యస్య కథనం తథా ।
MSS@3625@2ఆపద్విమోక్షణం చైవ మిత్రస్యైతత్ ఫలత్రయమ్ ॥ ౩౬౨౫॥

MSS@3626@1అసమ్పన్నః కథం బన్ధురసహిష్ణుః కథం ప్రభుః ।


MSS@3626@2అనాత్మవిత్ కథం విద్వాన్ అసంతుష్టః కథం సుఖీ ॥ ౩౬౨౬॥

MSS@3627@1అసమ్పాదయతః కంచిదర్థం జాతిక్రియాగుణైః ।


MSS@3627@2యదృచ్ఛాశబ్దవత్పుంసః సంజ్ఞాయై జన్మ కేవలమ్ ॥ ౩౬౨౭॥
MSS@3628@1అసమ్ప్రాప్తరజా గౌరీ ప్రాప్తే రజసి రోహిణీ ।
MSS@3628@2అవ్యఞ్జనా భవేత్ కన్యా కుచహీనా చ నగ్నికా ॥ ౩౬౨౮॥

msubhsall.pdf 347
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3629@1అసంభవం హేమమృగస్య జన్మ తథాపి రామో లులుభే మృగాయ ।


MSS@3629@2ప్రాయః సమాపన్నవిపత్తికాలే ధియోఽపి పుంసాం మలినా భవన్తి ॥
౩౬౨౯॥
MSS@3630@1అసంభవగుణస్తుత్యా జాయతే స్వాత్మనస్త్రపా ।
MSS@3630@2కర్ణికారం సుగన్ధీతి వదన్ కో నోపహస్యతే ॥ ౩౬౩౦॥

MSS@3631@1అసంభావ్యం న వక్తవ్యం ప్రత్యక్షమపి దృశ్యతే ।


MSS@3631@2శిలా తరతి పానీయం గీతం గాయతి వానరః ॥ ౩౬౩౧॥

MSS@3632@1అసంభాష్యం న భాషేత భాషసే యది తత్తథా ।


MSS@3632@2పరేషాం హి సముద్వేగే నాత్మనశ్చ శుభం ఫలమ్ ॥ ౩౬౩౨॥

MSS@3633@1అసంభృతం మణ్డనమఙ్గయష్టేరనాసవాఖ్యం కరణం మదస్య ।


MSS@3633@2కామస్య పుష్పవ్యతిరిక్తమస్త్రం బాల్యాత్ పరం సాథ వయః ప్రపేదే ॥
౩౬౩౩॥
శుచిర్దక్షః కృతాన్నస్య పరీక్షకః ।
MSS@3634@1అసంభేద్యః
MSS@3634@2సూదానాం చ విశేషజ్ఞః సూదాధ్యక్షో విధీయతే ॥ ౩౬౩౪॥

MSS@3635@1అసంభోగేన సామాన్యం కృపణస్య ధనం పరైః ।


MSS@3635@2అస్యేదమితి సంబన్ధో హానౌ దుఃఖేన గమ్యతే ॥ ౩౬౩౫॥

MSS@3636@1అసంభ్రమో విలజ్జత్వమ్ అవజ్ఞా ప్రతివాదిని ।


MSS@3636@2హాసో రాజ్ఞః స్తవశ్చేతి పఞ్చైతే జయహేతవః ॥ ౩౬౩౬॥

MSS@3637@1అసంమతః కస్తవ ముక్తిమార్గం పునర్భవక్లేశభయాత్ ప్రపన్నః ।


MSS@3637@2బద్ధశ్చిరం తిష్ఠతు సున్దరీణామ్ ఆరేచితభ్రూచతురైః కటాక్షైః ॥ ౩౬౩౭॥

తపోవృద్ధిః సంమ్మానాచ్చ తపఃక్షయః ।


MSS@3638@1అసంమానే
MSS@3638@2పూజయా పుణ్యహానిః స్యాన్ నిన్దయా సద్గతిర్భవేత్ ॥ ౩౬౩౮॥

MSS@3639@1అసంముఖాలోకనమాభిముఖ్యం నిషేధ ఏవానుమతిప్రకారః ।


MSS@3639@2ప్రత్యుత్తరం ముద్రణమేవ వాచాం నవాఙ్గనానాం నవ ఏవ పన్థాః ॥
౩౬౩౯॥
దుష్టాత్మా కృతఘ్నో నిరపత్రపః ।
MSS@3640@1అసంవిభాగీ
MSS@3640@2తాదృఙ్నరాధమో లోకే వర్జనీయో నరాధిప ॥ ౩౬౪౦॥

348 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3641@1అసంవృతస్య కార్యాణి ప్రాప్తాన్యపి విశేషతః ।


MSS@3641@2నిఃసంశయం విపద్యన్తే భిన్నప్లవ ఇవోదధౌ ॥ ౩౬౪౧॥

MSS@3642@1అసంవృతాకారతయా భిన్నమన్త్రస్య భూపతేః ।


MSS@3642@2సకృచ్ఛిద్రఘటస్యేవ న తిష్ఠత్యుదయోదకమ్ ॥ ౩౬౪౨॥

MSS@3643@1అసంశయం క్షత్రపరిగ్రహక్షమా యదార్యమస్యామభిలాషి మే మనః ।


MSS@3643@2సతాం హి సందేహపదేషు వస్తుషు ప్రమాణమన్తఃకరణప్రవృత్తయః ॥
౩౬౪౩॥
MSS@3644@1అసంశయం న్యస్తముపాన్తరక్తతాం యదేవ రోద్ధుం రామణీభిరఞ్జనమ్ ।
MSS@3644@2హృతేఽపి తస్మిన్ సలిలేన శుక్లతాం నిరాస రాగో నయనేషు న శ్రియమ్
॥ ౩౬౪౪॥
MSS@3645@1అసంశయం మహాబాహో మనో దుర్నిగ్రహం చలమ్ ।
MSS@3645@2అభ్యాసేన తు కౌన్తేయ వైరాగ్యేణ చ గృహ్యతే ॥ ౩౬౪౫॥

MSS@3646@1అసంశయం విజానీహి కాలే సర్వం ఫలిష్యతి ।


MSS@3646@2ధృతిం ధారయ విస్రబ్ధం భవేత్ సర్వం సమఞ్జసమ్ ॥ ౩౬౪౬॥

MSS@3647@1అసకలకలికాకులీకృతాలి- స్ఖలనవికీర్ణవికాసికేశరాణామ్ ।
MSS@3647@2మరుదవనిరుహాం రజో వధూభ్యః సముపహరన్ విచకార కోరకాణి ॥
౩౬౪౭॥
MSS@3648@1అసకలనయనావలోకనేన స్మితపరిహాసమనోహరైర్వచోభిః ।
MSS@3648@2కమలముఖి మురారిరేవమేవం కథయ కియన్తి దినాని వఞ్చనీయః ॥
౩౬౪౮॥
లజ్జా గతమలసం పరిపాణ్డుతా విషాదః ।
MSS@3649@1అసకలనయనేక్షితాని
MSS@3649@2ఇతి వివిధమియాయ తాసు భూషాం ప్రభవతి మణ్డయితుం వధూరనఙ్గః
॥ ౩౬౪౯॥
MSS@3650@1అసకృదసకృన్నష్టాం నష్టాం మృగో మృగతృష్ణికాం
శ్రమపరిగతోఽప్యుత్పక్ష్మాక్షః పరైతి పునః పునః ।
MSS@3650@2గణయతి న తన్మాయాతోయం హతః సలిలాశయా భవతి హి
మతిస్తృష్ణాన్ధానాం
వివేకపరాఙ్ముఖీ ॥ ౩౬౫౦॥

msubhsall.pdf 349
మహాసుభాషితసంగ్రహ

న నేఽతి సావధి- నిషేధబోధిశ్రుతిర్మయా కలితా ।


MSS@3651@1అసకృన్
MSS@3651@2గమయతి పరమనవరతం యా తమఖణ్డార్థరూపమానన్దమ్ ॥ ౩౬౫౧॥

MSS@3652@1అసకృదేకరథేన తరస్వినా హరిహయాగ్రసరేణ ధనుర్భృతా ।


MSS@3652@2దినకరాభిముఖా రణరేణవో రురుధిరే రుధిరేణ సురద్విషామ్ ॥
౩౬౫౨॥
MSS@3653@1అసకృద్ యుధి విజితాదపి భీతో బార్హద్రథాజ్జలే దుర్గమ్ ।
MSS@3653@2కృత్వా హరిర్న్యవాత్సీద్ విజితోఽప్యాశఙ్కనీయోఽరిః ॥ ౩౬౫౩॥

MSS@3654@1అసకృన్న వదేదాశాం ప్రార్థయేద్ దేవతాం సకృత్ ।


MSS@3654@2నాలాయనీ పఞ్చ పతీన్ ప్రాపోచ్చార్య పునః పునః ॥ ౩౬౫౪॥

MSS@3655@1అసక్తమారాధయతో యథాయథం విభజ్య భక్త్యా సమపక్షపాతయా ।


MSS@3655@2గుణానురాగాదివ సఖ్యమీయివాన్ న బాధతేఽస్య త్రిగణః పరస్పరమ్ ॥
౩౬౫౫॥
MSS@3656@1అసఙ్గసంగదోషేణ సత్యాశ్చ మతివిభ్రమః ।
MSS@3656@2ఏకరాత్రప్రసఙ్గేన కాష్ఠఘణ్టావిడమ్బనా ॥ ౩౬౫౬॥

MSS@3657@1అసజ్జనఃసజ్జనసఙ్గిసఙ్గాత్ కరోతి దుఃసాధ్యమపీహ సాధ్యమ్ ।


MSS@3657@2పుష్పాశ్రయాచ్ఛంభుశిరోఽధిరూఢా పిపీలికా చుమ్బతి చన్ద్రబిమ్బమ్ ॥
౩౬౫౭॥
MSS@3658@1అసజ్జనాయాశు వరం న దద్యాత్ ప్రీతితో నృపః ।
MSS@3658@2వరం భస్మాసురాయేశః దత్త్వా నీలిఫలం గతః ॥ ౩౬౫౮॥

మధురైర్వచోభిః శక్యన్త ఏవ ప్రతికర్తుమార్యైః ।


MSS@3659@1అసజ్జనాశ్చేన్
MSS@3659@2తత్కేతకీరేణుభిరమ్బురాశేర్బన్ధక్రియాయామపి కః ప్రయాసః ॥
౩౬౫౯॥
సమ్పర్కాద్ అనయం యాన్తి సాధవః ।
MSS@3660@1అసజ్జనేన
MSS@3660@2మధురం శీతలం తోయం పావకం ప్రాప్య తప్యతే ॥ ౩౬౬౦॥

MSS@3661@1అసతః శ్రీమదాన్ధస్య దారిద్ర్యం పరమాఞ్జనమ్ ।


MSS@3661@2ఆత్మౌపమ్యేన భూతాని దరిద్రః పరమీక్షతే ॥ ౩౬౬౧॥

MSS@3662@1అసతాం చ పరిక్షేపః సతాం చ పరిగూహనమ్ ।


MSS@3662@2అభూతానాం చ హింసానామ్ అధర్మాణాం చ వర్జనమ్ ॥ ౩౬౬౨॥

350 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3663@1అసతాం ధర్మబుద్ధిశ్చేత్ సతాం సంతాపకారణమ్ ।


MSS@3663@2ఉపోషితస్య వ్యాఘ్రస్య పారణం పశుమారణమ్ ॥ ౩౬౬౩॥

MSS@3664@1అసతాం ప్రగ్రహః కామః కోపశ్చావగ్రహః సతామ్ ।


MSS@3664@2వ్యసనం దోషబాహుల్యాద్ అత్యన్తముభయం మతమ్ ॥ ౩౬౬౪॥

MSS@3665@1అసతాం బత సత్తాపి న న్యాయానుగతా యదా ।


MSS@3665@2తతస్తేభ్యోర్థపూర్త్త్యాశా సుధాలిప్సేవ భోగినః ॥ ౩౬౬౫॥

MSS@3666@1అసతాం సఙ్గదోషేణ సతీ యాతి మతిర్భ్రమమ్ ।


MSS@3666@2ఏకరాత్రిప్రవాసేన కాష్ఠం ముఞ్జే ప్రలమ్బితమ్ ॥ ౩౬౬౬॥

MSS@3667@1అసతాం సఙ్గదోషేణ సాధవో యాన్తి విక్రియామ్ ।


MSS@3667@2దుర్యోధనప్రసఙ్గేన భీష్మో గోహరణే గతః ॥ ౩౬౬౭॥

MSS@3668@1అసతాం సఙ్గముత్సృజ్య సత్సు సఙ్గం సమాచరేత్ ।


MSS@3668@2అసతాం సఙ్గదోషేణ మాణ్డవ్యః శూలమాప్తవాన్ ॥ ౩౬౬౮॥

MSS@3669@1అసతాం సహజో భావశ్ఛన్నః కేనాపి హేతునా ।


MSS@3669@2సంస్కార ఇవ బీజానాం ఫలేన సహ జాయతే ॥ ౩౬౬౯॥

MSS@3670@1అసతాముపభోగాయ దుర్జనానాం విభూతయః ।


MSS@3670@2పిచుమన్దః ఫలాఢ్యోఽపి కాకైరేవోపభుజ్యతే ॥ ౩౬౭౦॥

MSS@3671@1అసతా సహ సఙ్గేన కో న యాత్యధమాం గతిమ్ ।


MSS@3671@2పయోఽపి శౌణ్డనీహస్తే మద్యమిత్యభిధీయతే ॥ ౩౬౭౧॥
MSS@3672@1అసతీచరితం తద్వద్ వసన్తాదేశ్చవర్ణనమ్ ।
MSS@3672@2గ్రీష్మాదేర్వర్ణనం తద్వద్ వర్షాదేరపి వర్ణనమ్ ॥ ౩౬౭౨॥

MSS@3673@1అసతీ భవతి సలజ్జా క్షారం నీరం చ శీతలం భవతి ।


MSS@3673@2దమ్భీ భవతి వివేకీ ప్రియవక్తా భవతి ధూర్తజనః ॥ ౩౬౭౩॥

MSS@3674@1అసతోఽపి భవతి గుణవాన్ సద్భ్యోఽపి పరం భవన్త్యసద్వృత్తాః ।


MSS@3674@2పఙ్కాదుదేతి కమలం క్రిమయః కమలాదపి భవన్తి ॥ ౩౬౭౪॥

MSS@3675@1అసతో వా సతో వాపి స్వయం స్వాన్ వర్ణయన్ గుణాన్ ।


MSS@3675@2హాస్యతాం యాతి శక్రోఽపి కిం పునః ప్రాకృతో జనః ॥ ౩౬౭౫॥

MSS@3676@1అసత్కార్యరతోఽధీర ఆరమ్భీ విషయీ చ యః ।


MSS@3676@2స రాజసో మనుష్యేషు మృతో జన్మాధిగచ్ఛతి ॥ ౩౬౭౬॥

msubhsall.pdf 351
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3677@1అసత్ప్రతిగ్రహీతా చ నరకే యాత్యధోముఖే ।


MSS@3677@2ఏకో మిష్టాన్నభుగ్ యః స యాతి పూయవహం నరః ॥ ౩౬౭౭॥

MSS@3678@1అసత్ప్రలాపం పారుష్యం పైశున్యమనృతం తథా ।


MSS@3678@2చత్వారి వాచా రాజేన్ద్ర న జల్పేన్ నానుచిన్తయేత్ ॥ ౩౬౭౮॥

MSS@3679@1అసత్యః సర్వలోకేఽస్మిన్ సతతం సత్కృతాః ప్రియైః ।


MSS@3679@2భర్తారం నానుమన్యంతే వినిపాతగతం స్త్రియః ॥ ౩౬౭౯॥

MSS@3680@1అసత్యతా నిష్ఠురతాకృతజ్ఞతా భయం ప్రమాదోఽలసతా విషాదితా ।


MSS@3680@2వృథాభిమానోఽపి చ దీర్ఘసూత్రతా తథాఙ్గనాక్షాది వినాశనం శ్రియః
॥ ౩౬౮౦॥
MSS@3681@1అసత్యమప్రత్యయమూలకారణం కువాసనాసద్మసమృద్ధివారణమ్ ।
MSS@3681@2విపన్నిదానం పరవఞ్చనోర్జితం కృతాపరాధం కృతిభిర్వివర్జితమ్ ॥
౩౬౮౧॥
MSS@3682@1అసత్యమేతద్ విదితం సమస్తమ్ అకార్యకారీతి మృషా ప్రపఞ్చః ।
MSS@3682@2కుచాపలాపక్రమమేవ కర్తుమ్ ఆచ్ఛాదనం తే హృదయస్య శశ్వత్ ॥
౩౬౮౨॥
MSS@3683@1అసత్యశీలావికృతా దుర్గ్రాహ్యహృదయాః సదా ।
MSS@3683@2యువత్యః పాపసంకల్పాః క్షణమాత్రాద్ విరాగిణః ॥ ౩౬౮౩॥

MSS@3684@1అసత్యసంధస్య సతశ్చలస్యాస్థిరచేతసః ।
MSS@3684@2నైవ దేవా న పితరః ప్రతీచ్ఛన్తీతి నః శ్రుతమ్ ॥ ౩౬౮౪॥

MSS@3685@1అసత్యస్య వణిగ్మూలం శాఖాస్తస్య వరాఙ్గనాః ।


MSS@3685@2కాయస్థాః పత్రపుష్పాణి ఫలాని ద్యూతకారిణః ॥ ౩౬౮౫॥

MSS@3686@1అసత్యాః సత్యసంకాశాః సత్యాశ్చాసత్యరూపిణః ।


MSS@3686@2దృశ్యన్తే వివిధా భావాస్తస్మాద్ యుక్తం పరీక్షణమ్ ॥ ౩౬౮౬॥

MSS@3687@1అసత్యా చ హతా వాణీ తథా పైశున్యవాదినీ ।


MSS@3687@2సందిగ్ధోఽపి హతో మన్త్రో వ్యగ్రచిత్తో హతో జపః ॥ ౩౬౮౭॥

MSS@3688@1అసత్యాత్మగుణే శస్త్రం హస్తాభ్యాం వినివార్యతే ।


MSS@3688@2ఏషాపి న గతిః క్షేమ్యా న చాన్యా విద్యతే క్వచిత్ ॥ ౩౬౮౮॥

352 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3689@1అసత్యేనైవ జీవన్తి వేశ్యాః సత్యవివర్జితాః ।


MSS@3689@2ఏతాః సత్యేన నశ్యన్తి మద్యేనేవ కులాఙ్గనాః ॥ ౩౬౮౯॥

MSS@3690@1అసత్సమ్పర్కదోషేణ అధస్తాద్ యాన్తి సాధవః ।


MSS@3690@2మార్గస్తిమిరదోషేణ సమోఽపి విషమాయతే ॥ ౩౬౯౦॥

గుణజ్ఞోఽపి విషయాసక్తమానసః ।
MSS@3691@1అసత్సఙ్గాద్
MSS@3691@2అకస్మాత్ ప్రలయం యాతి గీతరక్తో యథా మృగః ॥ ౩౬౯౧॥

MSS@3692@1అసదృశజనేషు యాచ్ఞా మహతాం నహి లాఘవాయ సుహృదర్థే ।


MSS@3692@2హరిరపి పాణ్డుసుతేభ్యః స్వయమర్థీ ధార్తరాష్ట్రేషు ॥ ౩౬౯౨॥

స్త్రీణామ్ అస్మాకం భవతి ప్రభో ।


MSS@3693@1అసద్ధర్మస్త్వయం
MSS@3693@2పాపీయసో నరాన్ యద్వై లజ్జాం త్యక్త్వా భజామహే ॥ ౩౬౯౩॥

MSS@3694@1అసద్భిః సేవితో రాజా స్వయం సన్నపి దూష్యతే ।


MSS@3694@2కిం సేవ్యో భోగిసంవీతో గన్ధవానపి చన్దనః ॥ ౩౬౯౪॥

MSS@3695@1అసద్భిరసతామేవ భుజ్యన్తే ధనసమ్పదః ।


MSS@3695@2ఫలం కిమ్పాకవృక్షస్య ధ్వాఙ్క్షా భక్షన్తి నేతరే ॥ ౩౬౯౫॥

MSS@3696@1అసద్వృత్తో నాయం న చ సఖి గుణైరేష రహితః ప్రియో ముక్తాహారస్తవ


చరణమూలే నిపతితః ।
MSS@3696@2గృహాణైనం ముగ్ధే వ్రజతు తవ కణ్ఠప్రణయితామ్ ఉపాయో నాస్త్యన్యో
హృదయపరితాపోపశమనే ॥ ౩౬౯౬॥
MSS@3697@1అసన్తోఽభ్యర్థితాఃసద్భిః కించిత్కార్యం కదాచన ।
MSS@3697@2మన్యన్తే సన్తమాత్మానమ్ అసన్తమపి వితశ్రుమ్ ॥ ౩౬౯౭॥

యే నివర్తన్తే వేదేభ్య ఇవ నాస్తికాః ।


MSS@3698@1అసన్తో
MSS@3698@2నరకం భజమానాస్తే ప్రతిపద్యన్తి కిల్బిషమ్ ॥ ౩౬౯౮॥

MSS@3699@1అసన్థితపదాసువిహ్వలాఙ్గీ మదస్ఖలితచేష్టితైర్మనోజ్ఞా ।
MSS@3699@2క్వ యాస్యసి వరోరు సురతకాలే విషమా కిం వానవాసికా త్వమ్ ॥
౩౬౯౯॥
MSS@3700@1అసభ్యః పిశునశ్చైవ కృతఘ్నో దీర్ఘవైరిణః ।
MSS@3700@2చత్వారః కర్మచణ్డాలాః జాతిచణ్డాలపఞ్చమాః ॥ ౩౭౦౦॥

MSS@3701@1అసమగ్రవిలోకితేన కిం తే దయితం పశ్య వరోరు నిర్విశఙ్కమ్ ।

msubhsall.pdf 353
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3701@2నహి జాతు కుశాగ్రపీతమమ్భః సుచిరేణాపి కరోత్యపేతతృష్ణమ్ ॥


౩౭౦౧॥
MSS@3702@1అసమఞ్జసమసమఞ్జస- మసఞ్జసమేతదాపతితమ్ ।
MSS@3702@2వల్లవకుమారబుద్ధ్యా హరి హరి హరిరీక్షతః కుతుకాత్ ॥ ౩౭౦౨॥
MSS@3703@1అసమర్థంపరిత్యజ్య సమర్థాః పరిభుఞ్జతే ।
MSS@3703@2నృపాణాం నాస్తి దాయాద్యం వీరభోగ్యా వసున్ధరా ॥ ౩౭౦౩॥

MSS@3704@1అసమయే మతిరున్మిషతి ధ్రువం కరగతైవ గతా యదియం కుహూః ।


MSS@3704@2పునరుపైతి నిరుధ్య నివాస్యతే సఖి ముఖం న విధోః పునరీక్ష్యతే ॥
౩౭౦౪॥
MSS@3705@1అసమర్థాః ప్రకుర్వన్తి మునయోఽప్యర్థసంచయమ్ ।
MSS@3705@2కిం న కుర్వన్తి భూపాలా యేషాం కోశవశాః ప్రజాః ॥ ౩౭౦౫॥

MSS@3706@1అసమర్థో భవేత్ సాధుర్నిర్ధనో బ్రహ్మచార్యపి ।


MSS@3706@2వ్యాధిమాన్ దేవపూజీ చ కురూపా చ పతివ్రతా ॥ ౩౭౦౬॥

MSS@3707@1అసమసమరసమ్పల్లమ్పటానాం భటానామ్ అవధిరవధి యుద్ధే యేన


హమ్పీరవీరః ।
MSS@3707@2స కిల సకలదృప్తక్షత్రనక్షత్రలక్ష్మీ- హరణకిరణమాలీ కస్య న
స్యాన్ నమస్యః ॥ ౩౭౦౭॥
MSS@3708@1అసమసాహససువ్యవసాయినః సకలలోకచమత్కృతికారిణః ।
MSS@3708@2యది భవన్తి న వాఞ్ఛితసిద్ధయో హతవిధేరయశో న మనస్వినః ॥
౩౭౦౮॥
MSS@3709@1అసమానే సమానత్వం భవితా కలహే మమ ।
MSS@3709@2ఇతి మత్వా ధ్రువం మానీ మృగాత్ సింహః పలాయతే ॥ ౩౭౦౯॥

MSS@3710@1అసమాపితకృత్యసమ్పదాం హతవేగం వినయేన తావతా ।


MSS@3710@2ప్రభవన్త్యభిమానశాలినాం మదముత్తమ్భయితుం విభూతయః ॥ ౩౭౧౦॥

MSS@3711@1అసమాప్తజిగీషస్య స్త్రీచిన్తా కా మనస్వినః ।


MSS@3711@2అనాక్రమ్య జగత్ కృత్స్నం నో సంధ్యాం భజతే రవిః ॥ ౩౭౧౧॥

MSS@3712@1అసమైః సమీయమానః సమైశ్చ పరిహీయమాణసత్కారః ।


MSS@3712@2అధురి వినియుజ్యమానస్త్రిభిరర్థపతిం త్యజతి భృత్యః ॥ ౩౭౧౨॥

354 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3713@1అసమ్యగుపయుక్తం హి జ్ఞానం సుకుశలైరపి ।


MSS@3713@2ఉపలభ్యాప్యవిదితం విదితం చాప్యనుష్ఠితమ్ ॥ ౩౭౧౩॥

MSS@3714@1అసహాయః పుమానేకః కార్యాన్తం నాధిగచ్ఛతి ।


MSS@3714@2తుషేణాపి వినిర్ముక్తస్తణ్డులో న ప్రరోహతి ॥ ౩౭౧౪॥

MSS@3715@1అసహాయః సమర్థోఽపి తేజస్వీ కిం కరిష్యతి ।


MSS@3715@2రామః సుగ్రీవసాహాయ్యాత్ లఙ్కాం నిర్దగ్ధవాన్ పురా ॥ ౩౭౧౫॥

MSS@3716@1అసహాయః సమర్థోఽపి తేజస్వ్యపి కరోతి కిమ్ ।


MSS@3716@2నివాతే పతితో వహ్నిః స్వయమేవోపశామ్యతి ॥ ౩౭౧౬॥

MSS@3717@1అసహాయః సమర్థోఽపి న కార్యం కర్తుమర్హతి ।


MSS@3717@2తుషేణాపి పరిత్యక్తా న ప్రరోహన్తి తణ్డులాః ॥ ౩౭౧౭॥

MSS@3718@1అసహాయః సహాయార్థీ మామనుధ్యాతవాన్ ధ్రువమ్ ।


MSS@3718@2పీడ్యమానః శరైస్తీక్ష్ణైర్ద్రోణద్రౌణికృపాదిభిః ॥ ౩౭౧౮॥

MSS@3719@1అసహాయస్య కార్యాణి సిద్ధిం నాయాన్తి కానిచిత్ ।


MSS@3719@2తస్మాత్ సమస్తకార్యేషు సహాయో భూపతేర్గతిః ॥ ౩౭౧౯॥

MSS@3720@1అసహాయోఽసమర్థో వా తేజస్వీ కిం కరిష్యతి ।


MSS@3720@2అతృణే పతితో వహ్నిః స్వయమేవోపశామ్యతే ॥ ౩౭౨౦॥

MSS@3721@1అసహాశ్చైవ విజ్ఞేయాః ప్రభావన్తో విదేహజాః ।


MSS@3721@2అఙ్గదేశోద్భవాస్తీక్ష్ణాః సుహస్తాః సుదృఢాస్తథా ॥ ౩౭౨౧॥

MSS@3722@1అసహ్యవాతోద్ధతరేణుమణ్డలా ప్రచణ్డసూర్యాతపతాపితా మహీ ।


MSS@3722@2న శక్యతే ద్రష్టుమపి ప్రవాసిభిః ప్రియావియోగానలదగ్ధమానసైః ॥
౩౭౨౨॥
MSS@3723@1అసహ్యాన్యపి సోఢాని గదితాన్యప్రియాణ్యపి ।
MSS@3723@2స్థితః పరగృహద్వారి తృష్ణే నివృత్తిమాప్నుహి ॥ ౩౭౨౩॥

MSS@3724@1అసాధనా విత్తహీనా బుద్ధిమన్తః సుహృన్మతాః ।


MSS@3724@2సాధయన్త్యాశు కార్యాణి కాకకూర్మమృగాఖువత్ ॥ ౩౭౨౪॥

MSS@3725@1అసాధుః సాధుర్వా భవతి ఖలు జాత్యైవ పురుషో న సఙ్గాద్ దౌర్జన్యం న


హి సుజనతా కస్యచిదపి ।

msubhsall.pdf 355
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3725@2ప్రరూఢే సంసర్గే మణిభుజగయోర్జన్మజనితే మణిర్నాహేర్దోషాన్ స్పృశతి



తు సర్పో మణిగుణాన్ ॥ ౩౭౨౫॥
MSS@3726@1అసాధుపరిగన్తవ్యం న చ సాధు చ సంవలమ్ ।
MSS@3726@2సంవలం కురు యత్నేన మరణం ధ్రువనిశ్చయమ్ ॥ ౩౭౨౬॥

MSS@3727@1అసాధ్యంనారభేత్ ప్రాజ్ఞః అకార్యం నైవ కారయేత్ ।


MSS@3727@2అనృతం నైవ జల్పేత అభక్ష్యం నైవ భక్షయేత్ ॥ ౩౭౨౭॥

MSS@3728@1అసాధ్యం శత్రుమాలోక్య దాయాదం తస్య భేదయేత్ ।


MSS@3728@2రాజ్యకామం సమర్థం చ యథా రామో విభీషణమ్ ॥ ౩౭౨౮॥

MSS@3729@1అసాధ్యం సాధుమన్త్రాణాం తీవ్రం వాగ్విషముత్సృజత్ ।


MSS@3729@2ద్విజిహ్వం వదనం ధత్తే దుష్టో దుర్జనపన్నగః ॥ ౩౭౨౯॥

MSS@3730@1అసాధ్యమన్యథా దోషం పరిచ్ఛిద్య శరీరిణామ్ ।


MSS@3730@2యథా వైద్యస్తథా రాజా శస్త్రపాణిర్విషహ్యతి ॥ ౩౭౩౦॥

MSS@3731@1అసాధ్యాయాః సుఖం సిద్ధిః సిద్ధాయాశ్చానురఞ్జనమ్ ।


MSS@3731@2రక్తాయాశ్చ రతిః సమ్యక్ కామశాస్త్రప్రయోజనమ్ ॥ ౩౭౩౧॥

MSS@3732@1అసామాన్యోల్లేఖం విరసహతహేవాకినమలం విధిం వన్దే నిన్దామ్యుత బత న


జానే కిముచితమ్ ।
MSS@3732@2అనర్ఘం నిర్మాణం లలితతను యస్యేహ భవతీ న యః కృత్వాపి త్వాం
పరిహరతి
సర్గవ్యసనితామ్ ॥ ౩౭౩౨॥
MSS@3733@1అసారం సంసారం పరిముషితరత్నం త్రిభువనం నిరాలోకం లోకం
మరణశరణం బాన్ధవజనమ్ ।
MSS@3733@2అదర్పం కన్దర్పం జననయననిర్మాణమఫలం జగజ్జీర్ణారణ్యం కథమసి
విధాతుం వ్యవసితః ॥ ౩౭౩౩॥
MSS@3734@1అసారః సంసారః సరసకదలీసారసదృశో లసద్విద్యుల్లేఖాచకితచపలం
జీవితమిదమ్ ।
MSS@3734@2యదేతత్ తారుణ్యం నగగతనదీవేగసదృశమ్ అహో ధార్ష్ట్యం పుంసాం
తదపి
విషయాన్ ధావతి మనః ॥ ౩౭౩౪॥

356 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3735@1అసారః సర్వతః సారో వాచా సారసముచ్చయః ।


MSS@3735@2వాచా సా చలితా యేన సుకృతం తేన హారితమ్ ॥ ౩౭౩౫॥

MSS@3736@1అసారభూతే సంసారే సారం సారఙ్గలోచనా ।


MSS@3736@2తదర్థం ధనమిచ్ఛన్తి తత్త్యాగే చ ధనేన కిమ్ ॥ ౩౭౩౬॥

MSS@3737@1అసారభూతే సంసారే సారభూతా నితమ్బినీ ।


MSS@3737@2ఇతి సంచిన్త్య వై శంభురర్ధాఙ్గే కామినీం దధౌ ॥ ౩౭౩౭॥

MSS@3738@1అసారాః సన్త్యేతే విరతివిరసా వాథ విషయా జుగుప్సన్తాం యద్ వా నను


సకలదోషాస్పదమితి ।
MSS@3738@2తథాప్యన్తస్తత్త్వప్రణిహితధియామప్యతిబలస్తదీయోఽనాఖ్యేయః స్ఫురతి
హృదయే కోఽపి మహిమా ॥ ౩౭౩౮॥
MSS@3739@1అసారే ఖలు సంసారే సారం శ్వశురమన్దిరమ్ ।
MSS@3739@2క్షీరాబ్ధౌ చ హరిః శేతే శివః శేతే హిమాలయే ॥ ౩౭౩౯॥

MSS@3740@1అసారేఖలు సంసారే సారం శ్వశురమన్దిరమ్ ।


MSS@3740@2హరో హిమాలయే శేతే విష్ణుః శేతే మహోదధౌ ॥ ౩౭౪౦॥

MSS@3741@1అసారే ఖలు సంసారే సారమేతచ్చతుష్టయమ్ ।


MSS@3741@2కాశ్యాం వాసః సతాం సఙ్గో గఙ్గామ్భః శంభుసేవనమ్ ॥ ౩౭౪౧॥

MSS@3742@1అసారే ఖలు సంసారే సుఖభ్రాన్తిః శరీరిణామ్ ।


MSS@3742@2లాలాపానమివాఙ్గుష్ఠే బాలానాం స్తన్యవిభ్రమః ॥ ౩౭౪౨॥

MSS@3743@1అసారే బత సంసారే కర్మతన్త్రః శరీరిణామ్ ।


MSS@3743@2జాయన్తే ప్రియసంయోగా వియోగే హృదయచ్ఛిదః ॥ ౩౭౪౩॥

MSS@3744@1అసారే సంసారే విషమవిషపాకే నృపసుఖే కృతాన్తేనాచాన్తే ప్రకృతిచపలే


జీవితబలే ।
MSS@3744@2ధ్రువాపాయే కాయే విషయమృగతృష్ణాహతహృదః క్షరప్రాణైః
ప్రాణానహహ
పరిముష్ణన్తి కుధియః ॥ ౩౭౪౪॥
MSS@3745@1అసారే సంసారే సుమతిశరణే కావ్యకరణే యథేష్టం చేష్టన్తే కతి న
కవయః స్వస్వరుచయః ।
MSS@3745@2పరం దుగ్ధస్నిగ్ధం మధురరచనం యస్తు వచనం ప్రసూతే బ్రూతే వా
భవతి విరలః కోఽపి సరలః ॥ ౩౭౪౫॥

msubhsall.pdf 357
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3746@1అసారో నిర్గుణో వక్రశ్చిత్రరూపతయాన్వితః ।


MSS@3746@2అవాప న చిరాద్ భ్రంశం శక్రచాపః ఖలో యథా ॥ ౩౭౪౬॥

MSS@3747@1అసావధానేపాణ్డిత్యం క్రయక్రీతం చ మైథునమ్ ।


MSS@3747@2భోజనం చ పరాధీనం తిస్రః పుంసాం విడమ్బనాః ॥ ౩౭౪౭॥

MSS@3748@1అసావనాస్థాపరయావధీరితః సరోరుహిణ్యా శిరసా నమన్నపి ।


MSS@3748@2ఉపైతి శుష్యన్ కలమః సహామ్భసా మనోభువా తప్త ఇవాభిపాణ్డుతామ్ ॥
౩౭౪౮॥
MSS@3749@1అసావనుపనీతోఽపి వేదానధిజగే గురోః ।
MSS@3749@2స్వభావశుద్ధః స్ఫటికో న సంస్కారమపేక్షతే ॥ ౩౭౪౯॥

MSS@3750@1అసావన్తశ్చఞ్చద్వికచనవలీలాబ్జయుగల-
స్తలస్ఫూర్జత్కమ్బుర్విలసదలిసంఘాత ఉపరి ।
MSS@3750@2వినా దోషాసఙ్గం సతతపరిపూర్ణాఖిలకలః కుతః ప్రాప్తశ్చన్ద్రో
విగలితకలఙ్కః సుముఖి తే ॥ ౩౭౫౦॥
MSS@3751@1అసావహం లోహమయీ స యస్యాః క్రూరః సఖి ప్రస్తర ఏష కాన్తః ।
MSS@3751@2ఆకర్షకద్రావకచుమ్బకేషు నైకోఽప్యసౌ భ్రామక ఇత్యవైహి ॥ ౩౭౫౧॥

MSS@3752@1అసావుదయమారూఢః కాన్తిమాన్ రక్తమణ్డలః ।


MSS@3752@2రాజా హరతి లోకస్య హృదయం మృదుభిః కరైః ॥ ౩౭౫౨॥

MSS@3753@1అసావుద్వేలలావణ్యరత్నాకరసముద్భవః ।
MSS@3753@2జగద్విజయమాఙ్గల్యశఙ్ఖః కుసుమధన్వనః ॥ ౩౭౫౩॥
MSS@3754@1అసావేకద్విత్రిప్రభృతిపరిపాట్యా ప్రకటయన్ కలాః స్వైరం స్వైరం
నవకమలకన్దాఙ్కురరుచః ।
MSS@3754@2పురన్ధ్రీణాం ప్రేయోవిరహదహనోద్దీపితదృశాం కటాక్షేభ్యో బిభ్యన్నిభృతమివ
చన్ద్రోఽభ్యుదయతే ॥ ౩౭౫౪॥
MSS@3755@1అసిః శరా వర్మ ధనుశ్చ నోచ్చకైర్వివిచ్య కిం ప్రార్థితమీశ్వరేణ తే ।
MSS@3755@2అథాస్తి శక్తిః కృతమేవ యాచ్ఞయా న దూషితః శక్తిమతాం స్వయంగ్రహః
॥ ౩౭౫౫॥
MSS@3756@1అసిజీవీ మషీజీవీ దేవలో గ్రామయాజకః ।

358 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3756@2ధావకః పాచకశ్చైవ షడ్ విప్రాః శూద్రజాతయః ॥ ౩౭౫౬॥


MSS@3757@1అసితఖురచతుష్కః శ్యామలగ్రన్థిపాదః స్రవతి కరసమీపే మూత్రధారాం
సవేగామ్ ।
MSS@3757@2దశనచలఖలీనః కుక్కుటస్కన్ధబన్ధః కిటివరకఠినోరుర్దూరగః స్యాత్
తురుఙ్గః ॥ ౩౭౫౭॥
MSS@3758@1అసితగిరిసమం స్యాత్ కజ్జలం సిన్ధుపాత్రే సురతరువరశాఖా లేఖనీ
పత్రముర్వీ ।
MSS@3758@2లిఖతి యది గృహీత్వా శారదా సర్వకాలం తదపి తవ గుణానామీశ పారం
న యాతి ॥ ౩౭౫౮॥
MSS@3759@1అసితనయనలక్ష్మీం లక్షయిత్వోత్పలేషు క్వణితకనకకాఞ్చీం
మత్తహంసస్వనేషు ।
MSS@3759@2అధరరుచిరశోభాం బన్ధుజీవే ప్రియాణాం పథికజన ఇదానీం రోదితి
భ్రాన్తచిత్తః ॥ ౩౭౫౯॥
MSS@3760@1అసితభుజగభీషణాసిపత్రో రుహరుహికాహితచిత్తతూర్ణచారః ।
MSS@3760@2పులకితతనురుత్కపోలకాన్తిః ప్రతిభటవిక్రమదర్శనేఽయమాసీత్ ॥
౩౭౬౦॥
అభినవమాభాతి కేతకీకుసుమమ్ ।
MSS@3761@1అసితభుజగశిశువేష్టితమ్
MSS@3761@2ఆయసవలయాలంకృత- విషాణమివ దన్తినః పతితమ్ ॥ ౩౭౬౧॥

MSS@3762@1అసితమేకసురాశితమప్యమూన్ న పునరేష విధుర్విశదం విషమ్ ।


MSS@3762@2అపి నిపీయ సురైర్జనితక్షయం స్వయముదేతి పునర్నవమార్ణవమ్ ॥
౩౭౬౨॥
MSS@3763@1అసితవసనస్రగ్సంవీతా ఘనాగురుసారవన్ మృగమదమషీస్నాతా జాతాం
త్వమేవ
తమస్వినీ ।
MSS@3763@2అభిసర సుఖం దన్తోద్ద్యోతం న తన్వి వికాసయేః శ్వసితమథవా
ముఞ్చేశ్చఞ్చద్ద్విరేఫఘనోద్గమమ్ ॥ ౩౭౬౩॥
MSS@3764@1అసితాత్మా సుసంనద్ధః సమావిష్కృతచాపలః ।
MSS@3764@2భుజంగకుటిలస్తస్యా భ్రూవిక్షేపః ఖలాయతే ॥ ౩౭౬౪॥

MSS@3765@1అసిద్ధసాధనం సద్భిః శాసనం దణ్డ ఉచ్యతే ।

msubhsall.pdf 359
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3765@2తం యుక్త్యైవ నయేద్ దణ్డం యుక్తదణ్డః ప్రశస్యతే ॥ ౩౭౬౫॥


MSS@3766@1అసిధారాంవిషం వహ్నిం సమత్వే యః ప్రపశ్యతి ।
MSS@3766@2మాలాసుధాతుషారాణాం స యోగీ కథ్యతే బుధైః ॥ ౩౭౬౬॥

MSS@3767@1అసిధారాక్రమక్రీతా వరమేకాపి కాకిణీ ।


MSS@3767@2న పరభ్రూవినిర్దిష్టా సాగరాన్తాపి మేదినీ ॥ ౩౭౬౭॥
నాథ శత్రుశోణితపిచ్ఛిలే ।
MSS@3768@1అసిధారాపథే
MSS@3768@2ఆజగామ కథం లక్ష్మీర్నిర్జగామ కథం యశః ॥ ౩౭౬౮॥

MSS@3769@1అసిధేనురియం విభాతి తే జితసర్వక్షితిపాలమణ్డలా ।


MSS@3769@2ప్రలయే జగతీమివాశితుం స్ఫురతీ కాలకరాలజిహ్వకా ॥ ౩౭౬౯॥

MSS@3770@1అసిన్దూరేణసీమన్తో మా భూన్నో యోషితామితి ।


MSS@3770@2అతః పరిహరన్త్యాజావసిం దూరేణ తేఽరయః ॥ ౩౭౭౦॥

MSS@3771@1అసిమాత్రసహాయస్య ప్రభూతారిపరాభవే ।
MSS@3771@2అన్యతుచ్ఛజనస్యేవ న స్మయోఽస్య మహాధృతేః ॥ ౩౭౭౧॥

MSS@3772@1అసీవ్యద్ దేహే స్వే పశుపతిరుమాఙ్కం సమఘనో విగుప్తో


గోపీభిర్దుహితరమయాత్
సా కమలభూః ।
MSS@3772@2యదాదేశాదేతజ్జగదపి మృగీదృక్పరవశం స వశ్యః కస్య స్యాదహహ
విషమో మన్మథభరః ॥ ౩౭౭౨॥
MSS@3773@1అసుఖమథ సుఖం వా కర్మణాం పక్తివేలాస్వహహ నియతమేతే భుఞ్జతే
దేహభాజః ।
MSS@3773@2తదిహ పురత ఏవ ప్రాహ మౌహుర్తికశ్చేత్ కథయ ఫలమమీషామన్తతః కిం
తతః స్యాత్ ॥ ౩౭౭౩॥
MSS@3774@1అసుఖైశ్చ వినాలాపో గుహ్యస్య కథనం తథా ।
MSS@3774@2విపద్విమోక్షణం చైవ మిత్రతాయాః ఫలత్రయమ్ ॥ ౩౭౭౪॥

MSS@3775@1అసుభిరశుభం త్యక్త్వా దేహం నిజం కిల యోగవిద్ విశతి విశదం


జ్ఞానాలోకాత్ పరస్య కలేవరమ్ ।
MSS@3775@2నయనవివరైః సూక్ష్మైః సాక్షాదహో తవ నైపుణం విశసి హృదయం
ద్రష్టుం స్పష్టం బహిశ్చ విచేష్టసే ॥ ౩౭౭౫॥

360 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3776@1అసుభృతాం వధమాచరతి క్షమాద్ వదతి వాక్యమసహ్యమసూనృతమ్ ।


MSS@3776@2పరకలత్రధనాన్యపి వాఞ్ఛతి న కురుతే కిము మద్యమదాకులః ॥
౩౭౭౬॥
MSS@3777@1అసురరచితప్రయత్నాద్ విజ్ఞాతా దివిరవఞ్చనా యేన ।
MSS@3777@2సంరక్షితా మతిమతా రత్నవతీ వసుమతీ తేన ॥ ౩౭౭౭॥

MSS@3778@1అసురసమరదక్షైర్వజ్రసంధృష్టచాపైరనుపమబలవీర్యైః స్వైః
కులైస్తుల్యవీర్యః ।
MSS@3778@2రఘురివ స నరేన్ద్రో యజ్ఞవిశ్రాన్తకోశో భవ జగతి గుణానాం భాజనం
భ్రాజితానామ్ ॥ ౩౭౭౮॥
MSS@3779@1అసురసురనరేశాం యో న భోగేషు తృప్తః కథమిహ మనుజానాం తస్య
భోగేషు
తృప్తిః ।
MSS@3779@2జలనిధిజలపానే యో న జాతో వితృష్ణస్తృణశిఖరగతామ్భమ్భఃపానతః
కిం స తృప్యేత్ ॥ ౩౭౭౯॥
MSS@3780@1అసురహితమప్యాదిత్యోత్థం విపత్తిముపాగతం దితిసుతగురుః
ప్రాణైర్యోక్తుం న
కిం కచవత్ తమః ।
MSS@3780@2పఠతి లుఠతీం కణ్ఠే విద్యామయం మృతజీవనీం యది న వహతే
సంధ్యామౌనవ్రతవ్యయభీరుతామ్ ॥ ౩౭౮౦॥
MSS@3781@1అసురో హితముపదిష్టః ప్రహ్లాదో నారదేన గర్భస్థః ।
MSS@3781@2తత్త్వవిదుషాం వరోఽభూద్- ధితోపదేశం సదా శ‍ృణుయాత్ ॥
౩౭౮౧॥
MSS@3782@1అసులభా సకలేన్దుముఖీ చ సా కిమపి చేదమనఙ్గవిచేష్టితమ్ ।
MSS@3782@2అభిముఖీష్వివ వాఞ్ఛితసిద్ధిషు వ్రజతి నిర్వృతిమేకపదే మనః ॥
౩౭౮౨॥
MSS@3783@1అసుహృత్ససుహృచ్చాపి సశత్రుర్మిత్రవానపి ।
MSS@3783@2సప్రజ్ఞః ప్రజ్ఞయా హీనో దైవేన లభతే సుఖమ్ ॥ ౩౭౮౩॥

MSS@3784@1అసూచిభేద్యామాసాద్య బాలాం ప్రౌఢాభిలాపిణీమ్ ।


MSS@3784@2హా కష్టం ముషితోఽస్మీతి ప్రభాతే వక్తి కాముకః ॥ ౩౭౮౪॥

msubhsall.pdf 361
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3785@1అసూచీసంచారే తమసి నభసి ప్రౌఢజలద- ధ్వనిప్రాజ్ఞంమన్యే పతతి


పృషతానాం నిచయే ।
MSS@3785@2ఇదం సౌదామిన్యాః కనకకమనీయం విలసితం ముదం చ మ్లానిం చ
ప్రథయతి
పథి స్వైరసుదృశామ్ ॥ ౩౭౮౫॥
MSS@3786@1అసూత సద్యః కుసుమాన్యశోకః స్కన్ధాత్ ప్రభృత్యేవ సపల్లవాని ।
MSS@3786@2పాదేన నాపైక్షత సున్దరీణాం సమ్పర్కమాశిఞ్జితనూపురేణ ॥ ౩౭౮౬॥

MSS@3787@1అసూత సా నాగవధూపభోగ్యం మైనాకమమ్భోనిధిబద్ధసఖ్యమ్ ।


MSS@3787@2క్రుద్ధేఽపి పక్షచ్ఛిది వృత్రశత్రావవేదనాజ్ఞం కులిశక్షతానామ్
॥ ౩౭౮౭॥
MSS@3788@1అసూయకో దన్దశూకో నిష్ఠురో వైరకృన్నరః ।
MSS@3788@2స కృచ్ఛ్రం మహదాప్నోతి నచిరాత్ పాపమాచరన్ ॥ ౩౭౮౮॥

MSS@3789@1అసూయయా హతేనైవ పూర్వోపాయోద్యమైరపి ।


MSS@3789@2కర్త్ ణాం గృహ్యతే సమ్పత్ సుహృద్భిర్మన్త్రిభిస్తథా ॥ ౩౭౮౯॥

MSS@3790@1అసూయావిష్టే మనసి యది సమ్పత్ ప్రవర్తతే ।


MSS@3790@2తుషాగ్నిం వాయుసమ్యోగమ్ ఇవ జానీహి సువ్రత ॥ ౩౭౯౦॥

MSS@3791@1అసూయైకపదం మృత్యురతివాదః శ్రియో వధః ।


MSS@3791@2అశుశ్రూషా త్వరా శ్లాఘా విద్యాయాః శత్రవస్త్రయః ॥ ౩౭౯౧॥

శాఖావిశోషం ఫలినో నిరూప్య ।


MSS@3792@1అసేకతోఽత్యన్తనిషేకతశ్చ
MSS@3792@2సప్తాహమాత్రం శ‍ృతమేవ సర్పిర్విడఙ్గదుగ్ధామ్బు నిషేచనీయమ్ ॥
౩౭౯౨॥
MSS@3793@1అసేవకే చానురక్తిర్దానం సప్రియభాషణమ్ ।
MSS@3793@2అనురక్తస్య చిహ్నాని దోషేఽపి గుణసంగ్రహః ॥ ౩౭౯౩॥

MSS@3794@1అసేవితేశ్వరద్వారమ్ అదృష్టవిరహవ్యథమ్ ।
MSS@3794@2అనుక్తక్లీబవచనం ధన్యం కస్యాపి జీవితమ్ ॥ ౩౭౯౪॥

MSS@3795@1అసోఢా తత్కాలోల్లసదసహభావస్య తపసః కథానాం విశ్రమ్భేష్వథ చ


రసికః శైలదుహితుః ।
MSS@3795@2ప్రమోదం వో దిశ్యాత్ కపటబటువేషాపనయనే త్వరాశథిల్యాభ్యాం
యుగపదభియుక్తః స్మరహరః ॥ ౩౭౯౫॥

362 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3796@1అసౌ గతః సౌగత ఏవ యస్మాత్ కుర్యాన్ నిరాలమ్బనతాం మమైవ ।


MSS@3796@2సఖి ప్రియస్తే క్షణికః కిమన్యన్ నిరాత్మకః శూన్యతమః స వన్ద్యః ॥
౩౭౯౬॥
MSS@3797@1అసౌ గిరేః శీతలకన్దరస్థః పారావతో మన్మథచాటుదక్షః ।
MSS@3797@2ధర్మాలసాఙ్గీం మధురాణి కూజన్ సంవీజతే పక్షపుటేన కాన్తామ్ ॥
౩౭౯౭॥
MSS@3798@1అసౌజన్యఞ్చేతోభవసముచితం భావయతి తద్ వృథా సంసారేఽస్మిన్నహహ
సమయం కిం గమయసి ।
MSS@3798@2చిరాద్ భూయో భూయః కలయసి సఖేదో భవసుఖం తతో మన్యే
త్యాగాత్ ప్రభవతి
పరా నిర్వృతిరితి ॥ ౩౭౯౮॥
MSS@3799@1అసౌ నాస్తీవేన్దుః క్వచిదపి రవిః ప్రోషిత ఇవ గ్రహోడూనాం చక్రం నభసి
లిఖితప్రోఞ్ఛితమివ ।
MSS@3799@2అహర్వా రాత్రిర్వా ద్వయమపి ప్రలుప్తప్రవిచయం ఘనైర్బద్ధవ్యూహైః
కిమిదమతిఘోరం వ్యవసితమ్ ॥ ౩౭౯౯॥
MSS@3800@1అసౌ బిభ్రత్తామ్రత్విషముదయశైలస్య శిరసి స్ఖలన్ ప్రాలేయాంశుర్యది
భవతి మత్తో హలధరః ।
MSS@3800@2తదానీమేతత్ తు ప్రతినవతమాలద్యుతిహరం తమోఽపి వ్యాలోలం విగలతి
తదీయం
నివసనమ్ ॥ ౩౮౦౦॥
MSS@3801@1అసౌభాగ్యం ధత్తే పరమసుఖభోగాస్పదమయం విచిత్రం తద్గేహం భవతి
పృథుకార్తస్వరమయమ్ ।
MSS@3801@2నివిష్టః పల్యఙ్కే కలయతి స కాన్తారతరణం ప్రసాదం కోపం వా జనని
భవతీ యత్ర తనుతే ॥ ౩౮౦౧॥
MSS@3802@1అసౌ మరుచ్చుమ్బితచారుకేసరః ప్రసన్నతారాధిపమణ్డలాగ్రణీః ।
MSS@3802@2వియుక్తరామాతురదృష్టివీక్షితో వసన్తకాలో హనుమానివాగతః ॥
౩౮౦౨॥
MSS@3803@1అసౌ మహాకాలనికేతనస్య వసన్నదూరే కిల చన్ద్రమౌలేః ।

msubhsall.pdf 363
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3803@2తమిస్రపక్షేఽపి సహ ప్రియాభిర్జోత్స్నావతో నిర్విశతి ప్రదోషాన్ ॥


౩౮౦౩॥
MSS@3804@1అసౌ మహేన్ద్రద్విపదానగన్ధిస్త్రిమార్గగావీచివిమర్దశీతః ।
MSS@3804@2ఆకాశవాయుర్దినయౌవనోత్థాన్ ఆచామతి స్వేదలవాన్ ముఖే తే ॥
౩౮౦౪॥
MSS@3805@1అసౌ మహేన్ద్రాద్రిసమానసారః పతిర్మహేన్ద్రస్య మహోదధేశ్చ ।
MSS@3805@2యస్య క్షరత్సైన్యగజచ్ఛలేన యాత్రాసు యాతీవ పురో మహేన్ద్రః ॥
౩౮౦౫॥
MSS@3806@1అసౌ రసౌచిత్యగుణోజ్జ్వలోఽపి గుమ్ఫో న కావ్యవ్యపదేశయోగ్యః ।
MSS@3806@2ధత్తే ఖలస్యాపి న దుర్విషహ్య- ద్వేషగ్రహోత్సారణమన్త్రతాం యః ॥
౩౮౦౬॥
MSS@3807@1అసౌ విద్యాశాలీ శిశురపి వినిర్గత్య భవనాద్ ఇహాయాతః
సమ్ప్రత్యవికలశరచ్చన్ద్రవదనః ।
MSS@3807@2యదాలోకస్థానే భవతి పురమున్మాదతరలైః కటాక్షైర్నారీణాం
కువలయితవాతాయనమివ ॥ ౩౮౦౭॥
MSS@3808@1అసౌ సమరసాహసం వితనుతేఽగ్రిమశ్రేయసే ముకున్దమముమాత్మని
స్థిరయితుం
న కిం వాఞ్ఛతి ।
MSS@3808@2అతః పరతరం కుతః ప్రతరణాయ వారాంనిధేర్నిదానమిహ సంసృతేః
సుఖసృతేశ్చ కిం కారణమ్ ॥ ౩౮౦౮॥
MSS@3809@1అసౌ సమాలోకితకాననాన్తరే వికీర్ణవిస్పష్టమరీచికేసరః ।
MSS@3809@2వినిర్గతః సింహ ఇవోదయాచలాద్ గృహీతనిష్పన్దమృగో నిశాకరః ॥
౩౮౦౯॥
MSS@3810@1అసౌ హి దత్త్వా తిమిరావకాశమ్ అస్తం వ్రజత్యున్నతకోటిరిన్దుః ।
MSS@3810@2జలావగాఢస్య వనద్విపస్య తీక్ష్ణం విషాణాగ్రమివావశిష్టమ్ ॥ ౩౮౧౦॥

MSS@3811@1అసౌ హి రామా రతివిగ్రహప్రియా రహఃప్రగల్భా రమణం రహోగతమ్ ।


MSS@3811@2రతేన శత్రౌ రమయేత్ పరేన వా నో చేదుదేష్యత్యరుణః పురో రిపుః ॥
౩౮౧౧॥
MSS@3812@1అసౌ హి సంకేతసముత్సుకాభిర్విలాసినీభిర్మదనాతురాభిః ।

364 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3812@2సరోషదృష్టః స్ఫురితాధరాభిర్ద్రుతం రవిర్భీత ఇవాస్తమేతి ॥ ౩౮౧౨॥


MSS@3813@1అస్తంగతభారవిరవి కాలవశాత్ కాలిదాసవిధువిధురమ్ ।
MSS@3813@2నిర్వాణబాణదీపం జగదిదమద్యోతి రత్నేన ॥ ౩౮౧౩॥

గతవతి సవితరి పాయసపిణ్డం సుధాకరం ప్రాచీ ।


MSS@3814@1అస్తం
MSS@3814@2వ్యరచయదమ్బరకుశభువి చరతి కలఙ్కస్తదన్తరే కాకః ॥ ౩౮౧౪॥

MSS@3815@1అస్తంగతవతి సవితరి భర్తరి మధుపం నివేశ్య కోశాన్తే ।


MSS@3815@2కమలిన్యోఽపి రమన్తే కిమత్ర చిత్రం మృగాక్షీణామ్ ॥ ౩౮౧౫॥

MSS@3816@1అస్తంగతే దివానాథే నలినీ మధుపచ్ఛలాత్ ।


MSS@3816@2గిలన్తి స్వవినాశాయ గుటికాం కాలకూటజామ్ ॥ ౩౮౧౬॥

MSS@3817@1అస్తంగతే నిజరిపావపి కుమ్భయోనౌ సంకోచమాప జలధిర్న తు మాద్యతి


స్మ ।
MSS@3817@2గమ్భీరతాగుణచమత్కృతవిష్టపానాం శత్రుక్షయేఽపి మహతాముచితం
హ్యదః స్యాత్ ॥ ౩౮౧౭॥
MSS@3818@1అస్తంగతే భాస్వతి నాన్ధకారాన్ శనైశ్చరో హన్తి విధౌ బుధశ్చ ।
MSS@3818@2పితుర్గుణైర్న ప్రతిభాతి పుత్రో గుణాన్వితో యః స గుణేన భాతి ॥
౩౮౧౮॥
MSS@3819@1అస్తంగతోఽయమరవిన్దవనైకబన్ధుర్భాస్వాన్న లఙ్ఘయతి కోఽపి
విధిప్రణీతమ్ ।
MSS@3819@2హే చక్ర ధైర్యమవలమ్బ్య విముఞ్చ శోకం ధీరాస్తరన్తి విపదం న తు
దీనచిత్తాః ॥ ౩౮౧౯॥
MSS@3820@1అస్తం భాస్వతి లోకలోచనకలాలోకే గతే భర్తరి స్త్రీలోకోచితమాచరన్తి
సుకృతం వహ్నౌ విలీయ త్విషః ।
MSS@3820@2అప్యేతాస్తు చికీర్షయేవ తపసాం తారాక్షమాలా దిశో మన్యే
ఖఞ్జనకణ్ఠకోమలతమఃకృష్ణాజినం బిభ్రతి ॥ ౩౮౨౦॥
MSS@3821@1అస్తం ముక్తిరుపైతు యత్ర న తనూసాధ్యా హరేర్భక్తయస్తన్నః
సంసృతిరేధతాం
నిరవధిర్యస్యాః ప్రసాదోదయాత్ ।
MSS@3821@2మూర్ధ్ని శ్రీపురుషోత్తమప్రణతయః శ్రీరామనామాననే హృద్దేశే
యదునన్దనస్య

msubhsall.pdf 365
మహాసుభాషితసంగ్రహ

జలదశ్యామాభిరామాకృతిః ॥ ౩౮౨౧॥
MSS@3822@1అస్తం యతాపి కిల మస్తకవర్తినాసావస్తాచలోఽహిమరుచా రుచిమప్యలమ్భి

MSS@3822@2ప్రాయః పరోపకృతయే కృతినోఽనేపేక్ష్య స్వార్థం విపత్కవలితా అపి
భావయన్తి ॥ ౩౮౨౨॥
MSS@3823@1అస్తం యాతస్తిమిరపటలీదత్తభఙ్గః పతంగః ప్రాప్తో
నైవోదయగిరిశిరోమూలమేణావచూలః ।
MSS@3823@2తత్తే కాలం కతిపలమయం భాతి ఖద్యోతపోత ద్యోతం ద్యోతం పునరపి
పునర్ద్యోతతాం కో విలమ్బః ॥ ౩౮౨౩॥
MSS@3824@1అస్తం శశీ యాతి శశాఙ్కవదనే మానం విముఞ్చాధునా కిం మానేన ముధా
నతభ్రు గగనాద్ భ్రశ్యన్త్యమూస్తారకాః ।
MSS@3824@2ఇత్థం త్వామనుశిక్షయన్ క్షితితలాదున్నమ్య పాదం శనైః క్షీణాం వీక్ష్య
నిశాం నిసర్గసుభగం గాయత్యసౌ కుక్కుటః ॥ ౩౮౨౪॥
MSS@3825@1అస్తగ్రస్తగభస్తిమత్కరతతిన్యఙ్నీతచఞ్చూపుటీ పాటీరాద్రిమథో
హిమాచలమధః ప్రక్షిప్య పక్షద్వయమ్ ।
MSS@3825@2పశ్చాదున్నతపుచ్ఛపుఞ్జముదయత్ప్రాచీప్రకాశచ్ఛలాద్ అణ్డం
మణ్డలమైన్దవం జనయతి వ్యక్తం బకోటీవియత్ ॥ ౩౮౨౫॥
MSS@3826@1అస్తప్రత్యుపకారగన్ధమకృతస్వప్రార్థనాపేక్షమ- ప్యమ్భోభిర్భువమార్ద్రయన్తి
జలదా జీవన్త్యమీ జన్తవః ।
MSS@3826@2దైవజ్ఞః పునరస్తి వృష్టిరితి వాగేకా మయోక్తేతి యద్ విశ్వం
క్రీతమివాధిగచ్ఛతి తదేవాఘూర్ణతే మర్మణి ॥ ౩౮౨౬॥
పూజయేన్ మాన్యాన్ గురూన్ సేవేదమాయయా ।
MSS@3827@1అస్తబ్ధః
MSS@3827@2అర్చేద్ దేవాన్నదమ్భేన శ్రియమిచ్ఛేదకుత్సితామ్ ॥ ౩౮౨౭॥

MSS@3828@1అస్తబ్ధతామచాపల్యం వైరాణాం చాప్యకర్తృతామ్ ।


MSS@3828@2ప్రత్యక్షతో విజానీయాద్ భద్రతాం క్షుద్రతామపి ॥ ౩౮౨౮॥

సానుక్రోశం శ్లక్ష్ణమహార్యమన్యైః ।
MSS@3829@1అస్తబ్ధమక్లీబమదీర్ఘసూత్రం
MSS@3829@2అరోగజాతీయముదారవాక్యం దూతం వదన్త్యష్టగుణోపపన్నమ్ ॥
౩౮౨౯॥
MSS@3830@1అస్తమస్తకపర్యస్తసమస్తార్కాంశుసంస్తరా ।

366 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3830@2పీనస్తనస్థితాతామ్రకమ్రవస్త్రేవ వారుణీ ॥ ౩౮౩౦॥


MSS@3831@1అస్తమితవిషయసఙ్గా ముకులితనయనోత్పలా మృదుశ్వసితా ।
MSS@3831@2ధ్యాయతి కిమప్యలక్ష్యం నిత్యం యోగాభియుక్తేవ ॥ ౩౮౩౧॥

నిశాకరే సతీ రాగతోఽతివిధురా కుముద్వతీ ।


MSS@3832@1అస్తమీయుషి
MSS@3832@2షట్పదం గరలమగ్రహీన్ ముఖే సంముఖేఽపి ఖగశబ్దవారితా ॥
౩౮౩౨॥
MSS@3833@1అస్తవ్యస్తమితస్తతః పథి పతన్ మద్యం మహాదుద్వమన్ హస్తాభ్యాం
ముఖమక్షికాః
పరిణుదన్ గాలీర్గదన్ గద్గదన్ ।
MSS@3833@2ఉత్తాలైః శిశుభిర్భృశం వలయితో బీభత్సమూర్తిర్మహాన్ మత్తో దక్షిణతః
క్షణం క్షిప దృశం మత్తోఽయమాగచ్ఛతి ॥ ౩౮౩౩॥
MSS@3834@1అస్తవ్యస్తసమీరకమ్పితతయా దృష్టేస్తిరస్కారిణీం
హస్తేనాలకవల్లరీమకుటిలామానీయ కర్ణాన్తికమ్ ।
MSS@3834@2ఉద్వీక్ష్య ప్రియమార్గమధ్వగవధూరస్తం గతే భాస్వతి ఛిన్నాశా
స్వనివేశమేతి
శనకైః స్వప్నేక్షణాశంసినీ ॥ ౩౮౩౪॥
MSS@3835@1అస్తవ్యస్తాన్ క్రమతతగతీన్ పత్రిమాలాతరఙ్గాన్ వేణీదణ్డానివ ధృతవతీ
ముక్తసంధ్యాఙ్గరాగా ।
MSS@3835@2ధ్వాన్తమ్లానాంశుకపరిచయచ్ఛన్నలావణ్యశోచ్యా ద్యౌః
ప్రత్యగ్రద్యుమణివిరహాద్వాన్తమక్ష్ణోర్న యాతి ॥ ౩౮౩౫॥
MSS@3836@1అస్తాద్రిపార్శ్వముపజగ్ముషి తిగ్మభాసి జానీత శీతకిరణోఽభ్యుదితో న
వేతి ।
MSS@3836@2చారా ఇవాథ రజనీతిమిరప్రయుక్తాశ్చేరుశ్చిరం చరణభూమిషు
చఞ్చరీకాః
॥ ౩౮౩౬॥
MSS@3837@1అస్తాద్రిశిరోవినిహిత- రవిమణ్డలసరసయావఘట్టాఙ్కమ్ ।
MSS@3837@2నయతీవ కాలకౌలః క్వాపి నభఃసైరిభం సిద్ధ్యై ॥ ౩౮౩౭॥
సూర్యే ఉదితే సమ్పూర్ణమణ్డలే చన్ద్రే ।
MSS@3838@1అస్తాభిముఖే
MSS@3838@2గమనం బుధస్య లగ్నే ఉదితాస్తమితే చ కేతౌ ॥ ౩౮౩౮॥

msubhsall.pdf 367
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3839@1అస్తావలమ్బిరవిబిమ్బతయోదయాద్రి - చూడోన్మిషత్సకలచన్ద్రతయా చ
సాయమ్ ।
MSS@3839@2సంధ్యాప్రనృత్తహరహస్తగృహీతకాంస్య- తాలద్వయేవ సమలక్ష్యత
నాకలక్ష్మీః ॥ ౩౮౩౯॥
మూషకనయనాశ్చ న శుభదా గావః ।
MSS@3840@1అస్తావిలరూక్షాక్ష్యో
MSS@3840@2ప్రచలచ్చిపిటవిషాణా కరటాః ఖరసదృశవర్ణాశ్చ ॥ ౩౮౪౦॥

MSS@3841@1అస్తి కారణమవ్యక్తం సర్వవ్యాపి పరాపరమ్ ।


MSS@3841@2సాంనిధ్యాదపి దుర్గ్రాహ్యం విశ్వమూర్త్యోపలక్షితమ్ ॥ ౩౮౪౧॥

తిమిరస్తనంధయః కించిదఞ్చితపదం స గాయతి ।


MSS@3842@1అస్తి కోఽపి
MSS@3842@2యన్మనాగపి నిశమ్య కా వధూర్నావధూతహృదయోపజాయతే ॥
౩౮౪౨॥
శిరో నాస్తి ద్వౌ భుజౌ కరవర్జితౌ ।
MSS@3843@1అస్తి గ్రీవా
MSS@3843@2సీతాహరణసామర్థ్యో న రామో న చ రావణః ॥ ౩౮౪౩॥

జలరాశౌ క్షారం తత్ కిం విధీయతే తేన ।


MSS@3844@1అస్తి జలం
MSS@3844@2లఘురపి వరం స కూపో యత్రాకణ్ఠం జనః పిబతి ॥ ౩౮౪౪॥

వశే యస్య భృత్యో భార్యా తథైవ చ ।


MSS@3845@1అస్తి పుత్రో
MSS@3845@2అభావే సతి సంతోషః స్వర్గస్థోఽసౌ మహీతలే ॥ ౩౮౪౫॥

అస్తి చ మన్దాక్షమస్తి చోత్కణ్ఠా ।


MSS@3846@1అస్తి భయమస్తి కౌతుకమ్
MSS@3846@2బాలానాం ప్రణయిజనే భావః కోఽప్యేష నైకరసః ॥ ౩౮౪౬॥

సర్వత్ర నీరం నీరజరాజితమ్ ।


MSS@3847@1అస్తి యద్యపి
MSS@3847@2మోదతే న తు హంసస్య మానసం మానసం వినా ॥ ౩౮౪౭॥

MSS@3848@1అస్తి శ్రీస్తనపత్రభఙ్గమకరీముద్రాఙ్కితోరఃస్థలో దేవః


సర్వజగత్పతిర్మధువధూవక్త్రాబ్జచన్ద్రోదయః ।
MSS@3848@2క్రీడాక్రోడతనోర్నవేన్దువిశదే దంష్ట్రాఙ్కురే యస్య భూర్భాతి స్మ
ప్రలయాబ్ధిపల్వలతలోత్ఖాతైకముస్తాకృతిః ॥ ౩౮౪౮॥
MSS@3849@1అస్తి స్వర్ణమయోఽద్రిరస్తి విషయః క్షుత్తృడ్భరావర్జితః సన్తి
క్షీరఘృతాకరా జలధయః సన్తి ద్రుమాః కామదాః ।
MSS@3849@2కిం నస్తచ్చరితాద్భుతశ్రవణతః సాధ్యం క్షుధా తామ్యతాం దృష్టం
యత్సవిధే విధేహి సుమతే తత్రైవ సర్వం శ్రమమ్ ॥ ౩౮౪౯॥

368 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3850@1అస్తి స్వాదుఫలం కిమస్తి కిమథాఘ్రాతుం క్షమః కోరకస్తద్విశ్రామ్యతు నామ


భోక్తుముచితం పత్రం కిమస్త్యన్తతః ।
MSS@3850@2సేవ్యో హన్త యదీదృశోఽపి మనుజైర్వృక్షాధమః పిప్పలో దుఃస్వాతన్త్ర్యమిదం
విధేః కథయ తత్ కస్యాగ్రతో రుద్యతామ్ ॥ ౩౮౫౦॥
MSS@3851@1అస్తీత్యేవ కృషిం కుర్యాత్ అస్తి నాస్తీతి వాణిజమ్ ।
MSS@3851@2నాస్తీత్యేవ ఋణం దద్యాత్ నాహమస్మీతి సాహసమ్ ॥ ౩౮౫౧॥

MSS@3852@1అస్తుతావదగస్త్యేన జహ్నోర్మహిమనిహ్నవః ।
MSS@3852@2కా కథా తస్య బాలస్య విశ్వగ్రాసేఽప్యతృప్యతః ॥ ౩౮౫౨॥

MSS@3853@1అస్తు స్వస్త్యయనాయ దిగ్ధనపతే కైలాసశైలాశ్రయ-


శ్రీకణ్ఠాభరణేన్దువిభ్రమదివానక్తంభ్రమత్కౌముదీ ।
MSS@3853@2యత్రాలం నలకూబరాభిసరణారమ్భాయ రమ్భాస్ఫురత్ పాణ్డిమ్నైవ
తనోస్తనోతి
విరహవ్యగ్రాపి వేశగ్రహమ్ ॥ ౩౮౫౩॥
పశ్చిమాయాం పరచక్రభయాయ సా ।
MSS@3854@1అస్తే శివా
MSS@3854@2శుభా కుబేరదిశ్యస్తే గ్రామాన్తః శూన్యకారిణీ ॥ ౩౮౫౪॥

MSS@3855@1అస్తోకవిస్మయమపస్మృతపూర్వవృత్తమ్ ఉద్భూతనూతనభయజ్వరజర్జరం
నః ।
MSS@3855@2ఏకక్షణత్రుటితసంఘటితప్రమోహమ్ ఆనన్దశోకశబలత్వముపైతి చేతః
॥ ౩౮౫౫॥
MSS@3856@1అస్తోదయాచలవిలమ్బిరవీన్దుబిమ్బ- వ్యాజాత్ క్షణం శ్రవణయోర్నిహితారవిన్దా

MSS@3856@2తారాచ్ఛలేన కుసుమాని సముత్క్షిపన్తీ సంధ్యేయమాగతవతీ ప్రమదేవ కాచిత్
॥ ౩౮౫౬॥
MSS@3857@1అస్తోదయాద్రిగతమర్కశశాఙ్కబిమ్బమ్ అహ్నోఽతివార్ధకదశామవలమ్బితస్య

MSS@3857@2తారాక్షరాణి పఠితుం తపనీయశైల- నాసావసక్తముపనేత్రమివాబభాసే
॥ ౩౮౫౭॥
MSS@3858@1అస్తోపధానవినిహిత- రవిబిమ్బశిరోనికుఞ్చితదిగఙ్గః ।

msubhsall.pdf 369
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3858@2వస్తేఽన్ధకారకమ్బలమ్ అమ్బరశయనే దినాధ్వన్యః ॥ ౩౮౫౮॥


MSS@3859@1అస్త్యత్రైవ కిలార్ణవే తదమృతం తత్రైవ హాలాహలః సన్త్యస్మిన్ మలయే
పటీరతరవస్తత్రైవ వాతాశనాః ।
MSS@3859@2యద్యద్వస్త్వభిజాతమస్తి సవిధే తత్తద్ దురాపం నృణాం ప్రాప్తవ్యం
రసనాఞ్చలే కరతలే భాలే చ వేధా న్యధాత్ ॥ ౩౮౫౯॥
MSS@3860@1అస్త్యద్యాపి చతుఃసముద్రపరిఖాపర్యన్తముర్వీతలం వర్తన్తేఽపి చ తత్ర
తత్ర రసికా గోష్ఠీషు సక్తా నృపాః ।
MSS@3860@2ఏకస్తత్ర నిరాదరో భవతి చేదన్యో భవేత్ సాదరో వాగ్దేవీ వదనామ్బుజే వసతి
చేత్ కో నామ దీనో జనః ॥ ౩౮౬౦॥
స్తనద్వన్ద్వస్య దూషణమ్ ।
MSS@3861@1అస్త్యప్రతిసమాధేయం
MSS@3861@2స్ఫుటతాం కఞ్చుకానాం యన్ నాయాత్యావరణీయతామ్ ॥ ౩౮౬౧॥

దిశి దేవతాత్మా హిమాలయో నామ నగాధిరాజః ।


MSS@3862@1అస్త్యుత్తరస్యాం
MSS@3862@2పూర్వాపరౌ తోయనిధీ వగాహ్య స్థితః పృథివ్యా ఇవ మానదణ్డః ॥
౩౮౬౨॥
భువనం సూక్ష్మం క్షమధ్వే యత్ర వీక్షితుమ్ ।
MSS@3863@1అస్త్యేకం
MSS@3863@2విషయాంశ్చిత్రవిద్యాయాశ్చిత్రాణాం చలతాం తథా ॥ ౩౮౬౩॥

MSS@3864@1నాటకాఖ్యాయికానాం చ శక్యాన్ సర్వవిధానపి ।


MSS@3864@2స్ఫురణా జాయతే ప్రాయస్తత ఏవ కలాకృతామ్ ॥ ౩౮౬౪॥

భూభృతాం మూర్ధ్ని దివి వా ద్యోతతేఽమ్బుదః ।


MSS@3865@1అస్త్యేవ
MSS@3865@2మరుద్భిర్భజ్యమానోఽపి స కిమేతి రసాతలమ్ ॥ ౩౮౬౫॥

MSS@3866@1అస్త్యేవోద్దామదావానలవికలతరం కాననం యత్ర తత్ర ప్రౌఢోత్తాపాభిభూతం


జగదపి సకలం నిర్జలా ఏవ నద్యః ।
MSS@3866@2కిం రే నిర్లజ్జ గర్జం కలయసి బహుశస్తర్జయన్ పాన్థబాలాః పర్జన్య
త్వామమీ కిం క్వచిదపి గణయన్త్యమ్బుదత్వేన లోకాః ॥ ౩౮౬౬॥
MSS@3867@1అస్త్రం విముచ్య సకలం ప్రథమప్రయోగే భూయోఽపి హన్తుమబలాం
విహితోద్యమస్య ।
MSS@3867@2పుష్పాయుధస్య వపురేవ తదీయమేకం లక్ష్యం చ హన్త శరధిశ్చ తదా
బభూవ ॥ ౩౮౬౭॥

370 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

స్త్రీ వామనో మర్త్యః పశురేభ్యోఽథవేతరః ।


MSS@3868@1అస్త్రం
MSS@3868@2విధియోగాద్ భవేత్ కామం పౌరుషం న పరిత్యజేత్ ॥ ౩౮౬౮॥

MSS@3869@1అస్త్రజ్వాలావలీఢప్రతిబలజలధేరన్తరౌర్వాయమాణే సేనానాథే స్థితేఽస్మిన్


మమ పితరి గురౌ సర్వధన్వీశ్వరాణామ్ ।
MSS@3869@2కర్ణాలం సంభ్రమేణ వ్రజ కృప సమరం ముఞ్చ హార్దిక్యశఙ్కాం తాతే
చాపద్వితీయే వహతి రణధురం కో భయస్యావకాశః ॥ ౩౮౬౯॥
MSS@3870@1అస్త్రప్రయోగఖురలీకలహే గణానాం సైన్యైర్వృతోఽపి జిత ఏవ మయా
కుమారః ।
MSS@3870@2ఏతావతాపి పరిరభ్య కృతప్రసాదః ప్రాదాదిమం ప్రియగుణో భగవాన్
గురుర్మే
॥ ౩౮౭౦॥
MSS@3871@1అస్త్రవ్యస్తశిరస్త్రశస్త్రకషణైః కృత్తోత్తమాఙ్గే క్షణం వ్యూఢాసృక్సరితి
స్వనత్ప్రహరణే వర్మోద్వమద్వాహ్నిని ।
MSS@3871@2ఆహూయాజిముఖే స కోసలపతిర్భగ్నే ప్రధానే బలే ఏకేనైవ రుమణ్వతా
శరశతైర్మత్తద్విపస్థో హతః ॥ ౩౮౭౧॥
MSS@3872@1అస్త్రాణి ప్లవగాధిపేన విహితాః పౌలస్త్యవక్షఃస్థలీ-
సంఘట్టానలదత్తదావవిపదః సీదన్తి భూమీరుహాః ।
MSS@3872@2ఉత్పాట్య ప్రహితశ్చ శైలశిఖరో లఙ్కేన్ద్రహస్తావలీ- నిష్పిష్టో
నిజకుఞ్జనిర్ఝరజలైర్జమ్బాలపిణ్డాయతే ॥ ౩౮౭౨॥
MSS@3873@1అస్త్రామాస తృణం ప్రియాద్రుహి తృణామాస స్మరారేర్ధనుర్దారామాస
మునేః శిలాపి
నృవరామాస స్వయం పాదుకా ।
MSS@3873@2కుల్యామాస మహార్ణవోఽపి కపయో యోధాంబభూవుస్తదా పౌలస్త్యో
మశకీబభూవ
భగవంస్త్వం మానుషామాసిథాః ॥ ౩౮౭౩॥
MSS@3874@1అస్త్రౌఘప్రసరేణ రావణిరసౌ యం దుర్యశోభాగినం చక్రే
గౌతమశాపయన్త్రితభుజస్థేమానమాఖణ్డలమ్ ।
MSS@3874@2కచ్ఛావర్తకులీరతాం గమయతా వీర త్వయా రావణం తత్సంమృష్టమహో
విశల్యకరణీ జాగర్తి సత్పుత్రతా ॥ ౩౮౭౪॥

msubhsall.pdf 371
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3875@1అస్త్వక్షరగ్రహవిధిర్జనుషాం సహస్రైరాపాతతో భవతు వాపి తతోఽర్థబోధః



MSS@3875@2దుర్వాదికల్పితవికల్పతరఙ్గసాన్ద్రాన్ దుష్పూర్వపక్షజలధీన్ కథముత్తరేయుః
॥ ౩౮౭౫॥
MSS@3876@1అస్థానగామిభిరలంకరణైరుపేతాభూయః పదస్ఖలననిహ్నుతిరప్రసన్నా ।
MSS@3876@2వాణీవ కాపి కుకవేర్జనహస్యమానా ద్రాఙ్నిర్గతా నిజగృహాద్ వనితా
మదాన్ధా
॥ ౩౮౭౬॥
MSS@3877@1అస్థానాభినివేశితా రతిపతేరౌచిత్యభఙ్గో రతేర్వైయర్థ్యం నవయౌవనస్య
కిమపి ప్రేమ్ణః కలఙ్కాఙ్కురః ।
MSS@3877@2సౌభాగ్యస్య విమాననా విగుణతా సౌన్దర్యసారశ్రియః శ‍ృఙ్గారస్య
విడమ్బనా
కిమపరం వేశ్యారతాడమ్బరః ॥ ౩౮౭౭॥
ప్రాయో జడ ఏవ భవతి నో విద్వాన్ ।
MSS@3878@1అస్థానాభినివేశీ
MSS@3878@2బాలాదన్యః కోఽమ్భసి జిఘృక్షతీన్దోః స్ఫురద్బిమ్బమ్ ॥ ౩౮౭౮॥

MSS@3879@1అస్థానే గమితా లయం హతధియాం వాగ్దేవతా కల్పతే ధిక్కారాయ


పరాభవాయ
మహతే తాపాయ పాపాయ వా ।
MSS@3879@2స్థానే తు వ్యయితా సతాం ప్రభవతి ప్రఖ్యాతయే భూతయే చేతోనిర్వృతయే
పరోపకృతయే ప్రాన్తే శివావాప్తయే ॥ ౩౮౭౯॥
MSS@3880@1అస్థానే జనసంకటే మయి మనాక్ కాఞ్చీం సమాస్కన్దతి వ్యాలోలే
రశనాంశుకే
విగలితే నీతే చ నాభేరధః ।
MSS@3880@2ధన్యోఽయం స కరః కురఙ్గకదృశా తస్మిన్నవస్థాన్తరే
కమ్పాతఙ్కకరంబితాఙ్గలతయా యస్యావకాశః కృతః ॥ ౩౮౮౦॥
MSS@3881@1అస్థానేతాడితో వాజీ బహూన్ దోషానవాప్నుయాత్ ।
MSS@3881@2తావద్భవన్తి తే దోషా యావజ్జీవత్యసౌ హయః ॥ ౩౮౮౧॥

MSS@3882@1అస్థానేఽభినివిష్టాన్మూర్ఖానస్థాన ఏవ సంతుష్టాన్ ।
MSS@3882@2అనువర్తన్తే ధీరాః పితర ఇవ క్రీడతో బాలాన్ ॥ ౩౮౮౨॥

372 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3883@1అస్థానే హ్యపి చ స్థానే సతతం చానుగామిని ।


MSS@3883@2క్రుద్ధో దణ్డాన్ ప్రణయతి వివిధాంస్తేజసా వృతః ॥ ౩౮౮౩॥
MSS@3884@1అస్థిక్షోదవతీవ కున్దముకులైః ఫుల్లైః పలాశద్రుమైః సాఙ్గారప్రకరేవ
ధూమకలుషేవోత్పాతిభిః షట్పదైః ।
MSS@3884@2రక్తాక్షద్యుతిభిః సశేషదహనాలాతేవ పుంస్కోకిలైర్దృష్టా ప్రాణసమాచితేవ
పథికైరారాద్ వనాన్తస్థలీ ॥ ౩౮౮౪॥
MSS@3885@1అస్థి నాస్తి శిరో నాస్తి బాహురస్తి నిరఙ్గులిః ।
MSS@3885@2నాస్తి పాదద్వయం గాఢమ్ అఙ్గమాలిఙ్గతి స్వయమ్ ॥ ౩౮౮౫॥

MSS@3886@1అస్థిరం జీవితం లోకే యౌవనం ధనమస్థిరమ్ ।


MSS@3886@2అస్థిరం పుత్రదారాది ధర్మః కీర్తిర్ద్వయం స్థిరమ్ ॥ ౩౮౮౬॥

కులసంబన్ధః సదా విద్యా వివాదినీ ।


MSS@3887@1అస్థిరః
MSS@3887@2మదో మోహాయ మిథ్యైవ ముహూర్తనిధనం ధనమ్ ॥ ౩౮౮౭॥

MSS@3888@1అస్థిరమనేకరాగం గుణరహితం నిత్యవక్రదుష్ప్రాపమ్ ।


MSS@3888@2ప్రావృషి సురేన్ద్రచాపం విభావ్యతే యువతిచిత్తమివ ॥ ౩౮౮౮॥

శరీరేణ స్థిరం కర్మ సమాచరేత్ ।


MSS@3889@1అస్థిరేణ
MSS@3889@2అవశ్యమేవ యాస్యన్తి ప్రాణాః ప్రాఘూర్ణకా ఇవ ॥ ౩౮౮౯॥

దధివచ్చైవ శఙ్ఖవద్ బకవత్ తథా ।


MSS@3890@1అస్థివద్
MSS@3890@2రాజంస్తవ యశో భాతి పునః సంన్యాసిదన్తవత్ ॥ ౩౮౯౦॥

సుఖం మాంసే త్వచి భోగాః స్త్రియోఽక్షిషు ।


MSS@3891@1అస్థిష్వర్థాః
MSS@3891@2గతౌ యానం స్వరే చాజ్ఞా సర్వం సత్త్వే ప్రతిష్ఠితమ్ ॥ ౩౮౯౧॥

స్నాయుయుతం మాంసశోణితలేపనమ్ ।
MSS@3892@1అస్థిస్థూణం
MSS@3892@2చర్మావనద్ధం దుర్గన్ధి పూర్ణం మూత్రపురీషయోః ॥ ౩౮౯౨॥

MSS@3893@1జరాశోకసమావిష్టంరోగాయతనమాతురమ్ ।
MSS@3893@2రజస్వలమనిత్యం చ భూతావాసమిమం త్యజేత్ ॥ ౩౮౯౩॥

MSS@3894@1నదీకూలం యథా వృక్షం వృక్షం వా శకునిర్యథా ।


MSS@3894@2తథా త్యజన్నిమం దేహం కృచ్ఛ్రాద్ గ్రాహాద్ విముచ్యతే ॥ ౩౮౯౪॥

MSS@3895@1అస్థీని మజ్జా శుక్లం చ పితురంశాస్త్రయో మతాః ।

msubhsall.pdf 373
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3895@2రక్తం రోమాణి పలలమ్ అంశా మాతురమీ మతా ॥ ౩౮౯౫॥


MSS@3896@1అస్థీన్యస్థీన్యజినమజినం భస్మ భస్మేన్దురిన్దుర్గఙ్గా గఙ్గోరగ ఉరగ
ఇత్యాకులాః సంభ్రమేణ ।
MSS@3896@2భూషావేషోపకరణగణప్రాపణవ్యాపృతానాం నృత్తారమ్భప్రణయిని శివే
పాన్తు వాచో గణానామ్ ॥ ౩౮౯౬॥
మలం భుఙ్క్తే అజపీ పూయభక్షణమ్ ।
MSS@3897@1అస్నాతాశీ
MSS@3897@2అహుతాశీ విషం భుఙ్క్తే అదాతా విషమశ్నుతే ॥ ౩౮౯౭॥

MSS@3898@1అస్పృశ్యసంగతిమిహ ప్రవిధాయ సోఢా దణ్డాహతీః పటహ బన్ధమపి


ప్రపద్య ।
MSS@3898@2దోషం ప్రకాశయసి యత్ప్రతిరథ్యమేవ లోకస్య తద్విముఖతాం
ప్రకటీకరోషి
॥ ౩౮౯౮॥
MSS@3899@1అస్పృశ్యోఽస్తు మలీమసోఽస్త్వనియతాహారోఽస్త్వతోఽప్యుద్భటైర్దోషైరస్తు
పరఃశతైః పరివృతః కాకస్తతః కా క్షతిః ।
MSS@3899@2భుఙ్క్తే భోజ్యముపస్థితం సముపహూయైవ స్వయం బాన్ధవాన్ యః సీదన్
క్షుధయా
విచిన్తయ తతో ధన్యశ్చ పుణ్యశ్చ కః ॥ ౩౮౯౯॥
MSS@3900@1అస్పృష్టే రాహుభీత్యాహని నిశి చ సమే కల్మషచ్ఛాయయోనే
హాసత్రాసాద్
విదూరే సముపచితవిభావైభవే హృద్యగన్ధే ।
MSS@3900@2పాథోదాచ్ఛాదహీనే ధరణితలగతాదుర్లభే సర్వలోకా- హ్లాదం చాప్యాదధానే
సుముఖి తవ ముఖౌపమ్యలేశః సుధాంశౌ ॥ ౩౯౦౦॥
MSS@3901@1అస్మత్పూర్వైః సురపతిహృతం ద్రష్టుకామైస్తురఙ్గం భిత్త్వా
క్షోణీమగణితబలైః సాగరో వర్ధితాత్మా ।
MSS@3901@2సత్కారార్థం తవ యది గిరీనాదిశేద్ గుప్తపక్షా న శ్రాన్తోఽపి
ప్రణయముచితం
నైవ బన్ధోర్విహన్యాః ॥ ౩౯౦౧॥
MSS@3902@1అస్మత్ప్రయాణసమయే కురు మఙ్గలాని కిం రోదిషి ప్రియతమే వద
కారణం మే ।

374 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3902@2భోః ప్రాణనాథ విరహానలతీవ్రతాప- ధూమేన వారి గలితం మమ


లోచనానామ్
॥ ౩౯౦౨॥
MSS@3903@1అస్మదీశ్వరవిశ్వాసప్రమాణేన ప్రభోః కృపా ।
MSS@3903@2విధాతుం ప్రభవేత్ కార్యం సాహాయ్యం చ తథైవ నః ॥ ౩౯౦౩॥

దత్తో నివాసః ఖలు చన్దనేన ।


MSS@3904@1అస్మద్రిపూణామనిలాశనానాం
MSS@3904@2ఇతీవ రోషాద్ వ్యజనస్య వాయుర్వ్యశోషయచ్చన్దనమఙ్గసంస్థమ్ ॥
౩౯౦౪॥
MSS@3905@1అస్మద్వైరీ శశభృదమునా జీయతే హ్యన్ధకారః సారఙ్గాక్ష్యా ముఖమనుగతః
కేశపాశచ్ఛలేన ।
MSS@3905@2తం సంశ్రుత్య ప్రగలితమహాః శీతరశ్మిస్తదైవ ప్రాప్తః సేవాఘటనవిధయే
మాలతీదామభఙ్గ్యా ॥ ౩౯౦౫॥
MSS@3906@1అస్మాకం జలజీవినాం జలమిదం సద్వాజిరాజివ్రజైః పాతవ్యం
పరరక్తరక్తమనసాం తృప్తిః పతీనాం క్షయః ।
MSS@3906@2మత్వైవం కిల రాజరాజ నృపతే త్వజ్జైత్రయాత్రోత్సవే మత్సీ రోదితి మక్షికా
చ హసతి ధ్యాయన్తి వైరిస్త్రియః ॥ ౩౯౦౬॥
MSS@3907@1అస్మాకం పరమన్దిరస్య చరితం యద్యప్యవాచ్యం భవేత్ స్వామీ త్వం
కథయామి
తేన భవతః కించిత్ ప్రియాదూషణమ్ ।
MSS@3907@2శ్రీమద్ రామ నృప త్వయా రణముఖే పాణిగ్రహః సాదరం యస్యాః
సాసిలతా
పరస్య హృదయే దృష్టా లుఠన్తీ మయా ॥ ౩౯౦౭॥
MSS@3908@1అస్మాకం బత మణ్డలే ప్రథమతః పత్యా కరః పాత్యతే
కాఞ్చీకున్తలమధ్యదేశవిషయాన్ సంత్యజ్య భూరిశ్రియః ।
MSS@3908@2ఇత్యాలోక్య కుచౌ పయోరుహదృశాం జాతౌ సునీలాననౌ నో నీచోఽపి
పరాభవం
విషహతే కిం తాదృశావున్నతౌ ॥ ౩౯౦౮॥
MSS@3909@1అస్మాకం వదరీచక్రం బదరీ చ తవాఙ్గణే ।
MSS@3909@2వాదరాయణసమ్బన్ధాద్ యూయం యూయం వయం వయమ్ ॥
౩౯౦౯॥

msubhsall.pdf 375
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3910@1అస్మాకం వ్రతమేతదేవ యదయం కుఞ్జోదరే జాగరః శుశ్రూషా మదనస్య


వక్త్రమధుభిః సంతర్పణీయోఽతిథిః ।
MSS@3910@2నిస్త్రింశాః శతశః పతన్తు శిరసశ్ఛేదోఽథవా జాయతామ్ ఆత్మీయం
కులవర్త్మ పుత్రి న మనాగుల్లఙ్ఘనీయం త్వయా ॥ ౩౯౧౦॥
MSS@3911@1అస్మాకం సఖి వాససీ న రుచిరే గ్రైవేయకం నోజ్జ్వలం నో వక్రా గతిరుద్ధతం
న హసితం నైవాస్తి కశ్చిన్మదః ।
MSS@3911@2కిన్త్వన్యేఽపి జనా వదన్తి సుభగోఽప్యస్యాః ప్రియో నాన్యతో దృష్టిం
నిక్షిపతీతి విశ్వమియతా మన్యామహే దుఃస్థితమ్ ॥ ౩౯౧౧॥
MSS@3912@1అస్మాకమఙ్గమఙ్గం పణ్యోపనతం మహాధననిధానమ్ ।
MSS@3912@2దాసీసుతాః కిమేతే స్వాదన్తి విటాః ప్రసఙ్గేన ॥ ౩౯౧౨॥

హృదయం చిరాయ ।
MSS@3913@1అస్మాకమధ్యాసితమేతదన్తస్తావద్భవత్యా
MSS@3913@2బహిస్త్వయాలంక్రియాతమిదానీ- మురో మురం విద్విషతః శ్రియేవ ॥
౩౯౧౩॥
MSS@3914@1అస్మాకమాత్మభూర్భూత్వా హన్తాస్మానేవ హంసి యత్ ।
MSS@3914@2రే రే కన్దర్ప తన్నిత్యమ్ అనఙ్గత్వం సదాస్తు తే ॥ ౩౯౧౪॥

MSS@3915@1అస్మాకమేకపద ఏవ మరుద్వికీర్ణ - జీమూతజాలరసితానుకృతిర్నినాదః ।


MSS@3915@2గమ్భీరమఙ్గలమృదఙ్గసహస్రజన్మా శబ్దాన్తరగ్రహణశక్తిమపాకరోతి
॥ ౩౯౧౫॥
MSS@3916@1అస్మాత్ పరం బత యథాశ్రుతి సంభృతాని కో నః కులే నివపనాని
నియచ్ఛతీతి ।
MSS@3916@2నూనం ప్రసూతివికలేన మయా ప్రసిక్తం ధౌతాశ్రుశేషముదకం పితరః పిబన్తి
॥ ౩౯౧౬॥
MSS@3917@1అస్మాదృశాం నూనమపుణ్యభాజాం న స్వోపయోగీ న పరోపయోగీ ।
MSS@3917@2సన్నప్యసద్రూపతయైవ వేద్యో దారిద్ర్యముద్రో గుణరత్నకోషః ॥
౩౯౧౭॥
MSS@3918@1అస్మానవేహి కలమానలమాహతానాం యేషాం ప్రచణ్డముసలైరవదాతతైవ

376 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3918@2స్నేహం విముచ్య సహసా ఖలతాం ప్రయాన్తి యే స్వల్పపీడనవశాన్న


వయం
తిలాస్తే ॥ ౩౯౧౮॥
MSS@3919@1అస్మాన్ మా భజ కాలకూటభగిని స్వప్నేఽపి పద్మాలయే వ్యాధీభూయ
కదర్థయన్తి
బహుశో మాతర్వికారా ఇమే ।
MSS@3919@2యచ్చక్షుర్న నిరీక్షతేచ్ఛవిషయం నైవం శ‍ృణోతి శ్రుతిః ప్రాణా
ఏవ వరం ప్రయాన్తి న పునర్నిర్యాన్తి వాచో బహిః ॥ ౩౯౧౯॥
MSS@3920@1అస్మాన్ విచిత్రవపుషశ్చిరపృష్ఠలగ్నాన్ కో వా విముఞ్చతి సఖే యది వా
విముఞ్చ ।
MSS@3920@2హా హన్త కేకివర హానిరియం తవైవ భూపాలమూర్ధని పునర్భవితా స్థితిర్నః
॥ ౩౯౨౦॥
MSS@3921@1అస్మాన్ సాధు విచిన్త్య సంయమధనానుచ్చైః కులం చాత్మనస్త్వయ్యస్యాః
కథమప్యబాన్ధవకృతాం స్నేహప్రవృత్తిం చ తామ్ ।
MSS@3921@2సామాన్యప్రతిపత్తిపూర్వకమియం దారేషు దృశ్యా త్వయా భాగ్యాయత్తమతఃపరం
న ఖలు తద్వాచ్యం వధూబన్ధుభిః ॥ ౩౯౨౧॥
MSS@3922@1అస్మాభిః కలితం పురా న భవతీ భుక్తా నృభిః కైరపి ప్రౌఢా మానవశాలినీతి
చలితం చేతః సకామం త్వయి ।
MSS@3922@2ధిక్ త్వాం సమ్ప్రతి సద్భుజఙ్గజనతాసంశ్లేషమాతన్వతీ గమ్యా
సర్వజనస్య
వారవనితేవోత్క్షేపణీయాసి నః ॥ ౩౯౨౨॥
MSS@3923@1అస్మాభిః స్మయలోలమౌలిఫలకైర్ముక్తావిసారాధిపం వేదోద్ధారపరః కరస్తవ
పరం దానామ్బుపూతః స్తుతః ।
MSS@3923@2కిన్తు క్ష్మాతిలక క్షమస్వ కవిభిః కిం నామ నాలోక్యతే దృష్టః స్పష్టతరం
తవాపి నిభృతః పాణౌ స వైసారిణః ॥ ౩౯౨౩॥
MSS@3924@1అస్మాభిశ్చతురమ్బురాశిరశనావచ్ఛేదినీం మేదినీం భ్రామ్యద్భిర్న స
కోఽపి
నిస్తుషగుణో దృష్టో విశిష్టో జనః ।
MSS@3924@2యస్యాగ్రే చిరసంచితాని హృదయే దుఃఖాని సౌఖ్యాని వా సంజల్ప్య
క్షణమేకమర్ధమథవా నిఃశ్వస్య విశ్రామ్యతే ॥ ౩౯౨౪॥

msubhsall.pdf 377
మహాసుభాషితసంగ్రహ

చాధో మహత్తమస్తిష్ఠతి హ్యన్ధకారమ్ ।


MSS@3925@1అస్మాల్లోకాదూర్ధ్వమముష్య
MSS@3925@2తద్వై మహామోహనమిన్ద్రియాణాం బుధ్యస్వ మా త్వాం ప్రలభేత రాజన్
॥ ౩౯౨౫॥
MSS@3926@1అస్మింశ్చన్ద్రమసి ప్రసన్నమహసి వ్యాకోషకున్దత్విషి ప్రాచీనం
ఖముపేయుషి
త్వయి మనాగ్దూరం గతే ప్రేయసి ।
MSS@3926@2శ్వాసః కైరవకోరకీయతి ముఖం తస్యాః సరోజీయతి క్షీరోదీయతి మన్మథో
దృగపి చ ద్రాక్ చన్ద్రకాన్తీయతి ॥ ౩౯౨౬॥
MSS@3927@1అస్మింస్తే శిరసితదా కాన్తే వైదూర్యస్ఫటికసువర్ణాఢ్యే ।
MSS@3927@2శోభాం స్వాం న వహతి తాం బద్ధా సుశ్లిష్టా కువలయమాలేయమ్ ॥
౩౯౨౭॥
MSS@3928@1అస్మిఞ్జగతి మహత్యపి కిమపి న తద్వస్తు వేధసా విహితమ్ ।
MSS@3928@2అనిమిత్తవత్సలాయా భవతి యతో మాతురుపకారః ॥ ౩౯౨౮॥

MSS@3929@1అస్మిఞ్ జడే జగతి కో ను బృహత్ప్రమాణ- కర్ణః కరీ నను భవేద్


దురితస్య
పాత్రమ్ ।
MSS@3929@2ఇత్యాగతం తమపి యోఽలినమున్మమాథ మాతఙ్గ ఏవ కిమతఃపరముచ్యతేఽసౌ
॥ ౩౯౨౯॥
MSS@3930@1అస్మిఞ్ జరామరణమృత్యుమహాతరఙ్గ - మిశ్రోదధౌ మహతి సమ్పరివర్తమానః

MSS@3930@2పుణ్యప్లవేన సుకృతేన నరాస్తరన్తః సమ్ప్రాప్య తీరమభయం
సుఖమాప్నువన్తి
॥ ౩౯౩౦॥
MSS@3931@1అస్మిన్ కః ప్రభవేద్యోగో హ్యసంధార్యేఽమితాత్మని ।
MSS@3931@2లఙ్ఘనే కః సమర్థః స్యాద్ ఋతే దేవం మహేశ్వరమ్ ॥ ౩౯౩౧॥

MSS@3932@1అస్మిన్కరీన్ద్రకరనిర్గలితారవిన్ద - కన్దానుకారిణి చిరం రుచిచక్రవాలే ।


MSS@3932@2కస్మై ఫలాయ కులటాకులకోటిహోమం హంహో మృగాఙ్క కురుషే
కరుణామపాస్య
॥ ౩౯౩౨॥

378 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

కాలే తు యద్యుక్తం తదిదానీం విధీయతామ్ ।


MSS@3933@1అస్మిన్
MSS@3933@2గతం తు నానుశోచన్తి గతం తు గతమేవ హి ॥ ౩౯౩౩॥

MSS@3934@1అస్మిన్ కుఞ్జే వినాపి ప్రచలతి పవనం వర్తతే కోఽపి నూనం పశ్యామః కిం
న గత్వేత్యనుసరతి గణే భీతభీతేఽర్భకాణామ్ ।
MSS@3934@2తస్మిన్ రాధాసఖో వః సుఖయతు విలసన్ క్రీడయా కైటభారిర్వ్యాతన్వానో
మృగారిప్రబలవురఘురారావరౌద్రోచ్చనాదాన్ ॥ ౩౯౩౪॥
కుటిలకల్లోలదోలావిక్షోభితేఽమ్భసి ।
MSS@3935@1అస్మిన్
MSS@3935@2హాస్యహేతుః కథం సేతుః సికతాముష్టిభిర్భవేత్ ॥ ౩౯౩౫॥

MSS@3936@1అస్మిన్ కేలివనే సుగన్ధపవనే క్రీడత్పురంధ్రీజనే గుఞ్జద్భృఙ్గకులే


విశాలబకులే కూజత్పికీసంకులే ।
MSS@3936@2ఉన్మీలన్నవపాటలాపరిమలే మల్లీప్రసూనాకులే యద్యేకాపి న మాలతీ
వికసితా
తత్కిం న రమ్యో మధుః ॥ ౩౯౩౬॥
MSS@3937@1అస్మిన్ దిగ్విజయోద్యతే పతిరయం మే స్తాదితి ధ్యాయతి కమ్పం
సాత్త్వికభావఞ్చతి
రిపుక్షోణీన్ద్రదారా ధరా ।
MSS@3937@2అస్యైవాభిముఖం నిపత్య సమరే యాస్యద్భిరూర్ధ్వం నిజః పన్థా భాస్వతి
దృశ్యతే బిలమయః ప్రత్యర్థిభిః పార్థివైః ॥ ౩౯౩౭॥
MSS@3938@1అస్మిన్ నక్తమహర్వివేకవికలే కాలాధమే నీరదైః సంనద్ధైరభితో
నిరుద్ధగగనాభోగాసు దిగ్భిత్తిషు ।
MSS@3938@2భానోర్న ప్రసరన్తు నామ కిరణాః కిం త్వస్య తేజస్వినః సత్తామాత్రపరిగ్రహేణ
వికసన్త్యద్యాపి పద్మాకరాః ॥ ౩౯౩౮॥
MSS@3939@1అస్మిన్నగృహ్యత పినాకభృతా సలీలమ్ ఆబద్ధవేపథురధీరవిలోచనాయాః

MSS@3939@2విన్యస్తమఙ్గలమహౌషధిరీశ్వరాయాః స్రస్తోరగప్రతిసరేణ కరేణ పాణిః
॥ ౩౯౩౯॥
MSS@3940@1అస్మిన్నభ్యుదితే జగత్త్రయదిశాముల్లాసహేతౌ దిశామ్ ఆస్యమ్లానిహరే
సుధారసనిధౌ

msubhsall.pdf 379
మహాసుభాషితసంగ్రహ

దేవే నిశాస్వామిని ।
MSS@3940@2వక్త్రం ముద్రితమమ్బుజన్మ భవతా చేత్ కిం తతః శాశ్వతం
నైతస్యేశ్వరమౌలిమణ్డనమణేర్గాయన్తి విశ్వే యశః ॥ ౩౯౪౦॥
న నిర్గుణం గోత్రే అపత్యముపజాయతే ।
MSS@3941@1అస్మిన్
MSS@3941@2ఆకరే పద్మరాగాణాం జన్మ కాచమణేః కుతః ॥ ౩౯౪౧॥

MSS@3942@1అస్మిన్నమ్భోదవృన్దధ్వనిజనితరుషి ప్రేక్షమాణేఽన్తరిక్షం మా కాక


వ్యాకులో
భూస్తరుశిరసి శవక్రవ్యలేశానశాన ।
MSS@3942@2ధత్తే మత్తేభకుమ్భవ్యతికరకరజగ్రామవజ్రాగ్రజాగ్రద్
గ్రాసవ్యాసక్తముక్తాధవలితకవలో న స్పృహామత్ర సింహః ॥ ౩౯౪౨॥
MSS@3943@1అస్మిన్నీషద్వలితవితతస్తోకవిచ్ఛిన్నభుగ్నః కించిల్లీలోపచితవిభవః
పుఞ్జితశ్చోత్థితశ్చ ।
MSS@3943@2ధూమోద్గారస్తరుణమహిషస్కన్ధనీలో దవాగ్నేః స్వైరం సర్పన్ సృజతి
గగనే
గత్వరాన్ పత్రభఙ్గాన్ ॥ ౩౯౪౩॥
పరస్పరద్వేషపరుషే పురుషాయుషే ।
MSS@3944@1అస్మిన్
MSS@3944@2కేవలం మధురా వాణీ దదాత్యానీయ సౌహృదమ్ ॥ ౩౯౪౪॥

MSS@3945@1అస్మిన్ ప్రకీర్ణపటవాసకృతాన్ధకారే దృష్టో మనాఙ్మణివిభూషణరశ్మిజాలైః



MSS@3945@2పాతాలముద్యతఫణాకృతిశ‍ృఙ్గకోఽయం మామద్య సంస్మరయతీవ
భుజఙ్గలోకః
॥ ౩౯౪౫॥
MSS@3946@1అస్మిన్ ప్రకృతిమనోజ్ఞే లగ్నా ప్రాయేణ మాన్మథీ దృష్టిః ।
MSS@3946@2సున్దరి యతో భవత్యాః ప్రతిక్షణం క్షీయతే మధ్యః ॥ ౩౯౪౬॥

MSS@3947@1అస్మిన్ భూవలయే జనస్య మహిమా భాగ్యేన సంజాయతే నో తత్రాస్తి హి


కారణం
ప్రయతతా నైవాథ కశ్చిద్ గుణః ।
MSS@3947@2కాకాయాశుచిభోజినే హి వితరత్యుచ్చైస్తు లోకో బలిం ముక్తాహారపరాయణాయ
శుచయే నో హన్త హంసాయ యత్ ॥ ౩౯౪౭॥

380 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3948@1అస్మిన్ మరౌ కిమపరం వచసామవాచ్యం మా ముఞ్చ పాన్థ


ముహురాశ్రితవత్సలో
భూః ।
MSS@3948@2ఏతత్ త్వయా జలలవామిషలాలసేన దృష్టం జ్వలత్పరికరం
సికతావితానమ్
॥ ౩౯౪౮॥
MSS@3949@1అస్మిన్ మహత్యనవధౌ కిల కాలచక్రే ధన్యాస్తు యే కతిపయే
శుకయోగిముఖ్యాః ।
MSS@3949@2లీనాస్త్వదఙ్ఘ్రియుగలే పరిశుద్ధసత్త్వాస్తానాత్మనస్తవ నఖానవధారయామః
॥ ౩౯౪౯॥
MSS@3950@1అస్మిన్మహామోహమయే కటాహే సూర్యాగ్నినా రాత్రిదినేన్ధనేన ।
MSS@3950@2మాసర్తుదర్వీపరిఘట్టనేన భూతాని కాలః పచతీతి వార్తా ॥ ౩౯౫౦॥

MSS@3951@1అస్మిన్ వర్షమహే న వర్తత ఇదం యత్కామదేవోత్సవే స్థేయం పుత్రి


నిరన్నయా
తదధునా కించిన్ ముఖే దీయతామ్ ।
MSS@3951@2ఇత్యుక్తే జరతీజనేన కథమప్యధ్వన్యవధ్వా తతః పర్యస్తేఽహని కల్పితశ్చ
కవలో ధౌతశ్చ ధారాశ్రుభిః ॥ ౩౯౫౧॥
MSS@3952@1అస్మిన్ వసన్తే న నరాః సహన్తే వధూవియోగం చ బలాసరోగమ్ ।
MSS@3952@2కురఙ్గనాభిద్రవలేపభాభిర్భజన్తు దృప్తాః ప్రమదాః ప్రలిప్తాః ॥ ౩౯౫౨॥

MSS@3953@1అస్మిన్ సఖే నను మణిత్వమహాసుభిక్షే చిన్తామణే త్వముపలో భవ మా


మణిర్భూః ।
MSS@3953@2అద్యేదృశా హి మణయః ప్రభవన్తి లోకే యేషాం తృణగ్రహణకౌశలమేవ
భూషా ॥ ౩౯౫౩॥
స్థితే విపదభూద్ ఇతి సంచిన్త్య వర్జ్యతే ।
MSS@3954@1అస్మిన్
MSS@3954@2మూఢైః పరివృఢైరాపత్సేవకో మఙ్గలేచ్ఛుభిః ॥ ౩౯౫౪॥

వీరజననీతి జనన్యామ్ అస్మి వీరరమణీతి రమణ్యామ్ ।


MSS@3955@1అస్మి
MSS@3955@2సంమదం వ్యదధదుత్సుకచేతాస్తారతూర్యతరలశ్చలితోఽన్యః ॥
౩౯౫౫॥
MSS@3956@1అస్మి వీరతనయా వరవీర- ప్రేయసీ చ కురు వీరసవిత్రీమ్ ।

msubhsall.pdf 381
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3956@2అద్య హృద్యసమరైరితి మాతా కాచిదాహ తిలకాక్షతపూర్వమ్ ॥


౩౯౫౬॥
MSS@3957@1అస్మై కరం ప్రవితరన్తు నృపా న కస్మాద్ అస్యైవ తత్ర యదభూత్ ప్రతిభూః
కృపాణః ।
MSS@3957@2దైవాద్ యదా ప్రవితరన్తి న తే తదైవ నేదంకృపా నిజకృపాణకరగ్రహాయ
॥ ౩౯౫౭॥
MSS@3958@1అస్య క్షోణిపతేః పరార్ధపరయా లక్షీకృతాః సంఖ్యయా
ప్రజ్ఞాచక్షురవేక్ష్యమాణతిమిరప్రఖ్యాః కిలాకీర్త్తయః ।
MSS@3958@2గీయన్తే స్వరమష్టమం కలయతా జాతేన వన్ధ్యోదరాన్ మూకానాం ప్రకరేణ
కూర్మరమణీదుగ్ధోదధేః రోధసి ॥ ౩౯౫౮॥
MSS@3959@1అస్యత్యుచ్చైః శకలితవపుశ్చన్దనో నాత్మగన్ధం నేక్షుర్యన్త్రైరపి
మధురతాం పీడ్యమానో జహాతి ।
MSS@3959@2యద్వత్ స్వర్ణం న చలతి హితం ఛిన్నఘృష్టోపతప్తం తద్వత్ సాధుః
కుజననిహతోఽప్యన్యథాత్వం న యాతి ॥ ౩౯౫౯॥
MSS@3960@1అస్య దగ్ధోదరస్యార్థే కిం న కుర్వన్తి పణ్డితాః ।
MSS@3960@2వానరీమివ వాగ్దేవీం నర్తయన్తి గృహే గృహే ॥ ౩౯౬౦॥

MSS@3961@1అస్య ప్రచణ్డభుజదణ్డభవః కృశానుశ్చణ్డాంశుచణ్డకరజిత్


సుమహాప్రతాపః ।
MSS@3961@2ప్రత్యర్థిభూపతిపలాశవనం విదహ్య ప్రౌఢాసు దిక్షు బహుదాహమురీకరోతి
॥ ౩౯౬౧॥
MSS@3962@1అస్య ప్రయాణేషు సమగ్రశక్తేరగ్రేసరైర్వాజిభిరుత్థితాని ।
MSS@3962@2కుర్వన్తి సామన్తశిఖామణీనాం ప్రభాప్రరోహాస్తమయం రజాంసి ॥
౩౯౬౨॥
MSS@3963@1అస్య శ్రీభోజరాజస్య ద్వయమేవ సుదుర్లభమ్ ।
MSS@3963@2శత్రూణాం శ‍ృఙ్ఖలైర్లోహం తామ్రం శాసనపత్రకైః ॥ ౩౯౬౩॥

MSS@3964@1అస్యస్నిగ్ధస్య వర్ణస్య విపత్తిర్దారుణా కథమ్ ।


MSS@3964@2ఇదం చ ముఖమాధుర్యం కథం దూషితమగ్నినా ॥ ౩౯౬౪॥

MSS@3965@1అస్యాం నేత్రపథం మన్యే గతాయాం లోలచక్షుషి ।

382 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3965@2భవన్తి పఞ్చబాణస్య స్వబాణా ఏవ వైరిణః ॥ ౩౯౬౫॥


MSS@3966@1అస్యాం ప్రావృషి చాతకైర్జలకణా లబ్ధా న చేత్ కిం తతో భావిప్రావృషి
దాస్యతే ద్విగుణమిత్యభ్ర త్వయా గమ్యతే ।
MSS@3966@2ఏతేఽద్యైవ లయం వ్రజన్తి పృథుకైరేతత్ కులీనో న చేద్ ఏకః ప్రాణితి
తావతైవ కృతమస్త్యత్రైవ నః సంశయః ॥ ౩౯౬౬॥
MSS@3967@1అస్యాం మునీనామపి మోహమూహే భృగుర్మహాన్ యత్కుచశైలశీలీ ।
MSS@3967@2నానారదాహ్లాది ముఖం శ్రితోరుర్వ్యాసో మహాభారతసర్గయోగ్యః ॥
౩౯౬౭॥
MSS@3968@1అస్యాం వపుర్వ్యూహవిధానవిద్యాం కిం ద్యోతయామాస నవాం స కామః

MSS@3968@2ప్రత్యఙ్గసఙ్గస్ఫుటలబ్ధభూమా లావణ్యసీమా యదిమాముపాస్తే ॥
౩౯౬౮॥
MSS@3969@1అస్యాం సఖే బధిరలోకనివాసభూమౌ కిం కూజితేన ఖలు కోకిల కోమలేన

MSS@3969@2ఏతే హి దైవహతకాస్తదభిన్నవర్ణం త్వాం కాకమేవ కలయన్తి కలానభిజ్ఞాః
॥ ౩౯౬౯॥
MSS@3970@1అస్యాఃకచానాం శిఖినశ్చ కింను విధిం కలాపౌ విమతేరగాతామ్ ।
MSS@3970@2తేనాయమేభిః కిమపూజి పుష్పైరభర్త్సి దత్త్వా స కిమర్ధచన్ద్రమ్ ॥
౩౯౭౦॥
MSS@3971@1అస్యాఃకరరుహఖణ్డిత- కాణ్డపటప్రకటనిర్గతా దృష్టిః ।
MSS@3971@2పటవిగలితనిష్కలుషా స్వదతే పీయూషధారేవ ॥ ౩౯౭౧॥

కరస్పర్ధనగర్ధనర్ద్ధిర్బాలత్వమాపత్ ఖలు పల్లవో యః ।


MSS@3972@1అస్యాః
MSS@3972@2భూయోఽపి నామాధరసామ్యగర్వం కుర్వన్ కథం వాస్తు న స ప్రవాలః
॥ ౩౯౭౨॥
MSS@3973@1అస్యాః కర్ణావతంసేన జితం సర్వం విభూషణమ్ ।
MSS@3973@2తథైవ శోభతేఽత్యర్థమ్ అస్యాః శ్రవణకుణ్డలమ్ ॥ ౩౯౭౩॥

MSS@3974@1అస్యాః కాన్తస్య రూపస్య సవౌపమ్యాతిశాయినః ।


MSS@3974@2ఏకైవ గచ్ఛేత్ సాదృశ్యం స్వచ్ఛాయా దర్పణాశ్రితా ॥ ౩౯౭౪॥

msubhsall.pdf 383
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3975@1అస్యాః కామనివాసరమ్యభవనం వక్త్రం విలోక్యాదరాన్ నిశ్చిత్యేవ


సుధాకరం
ప్రియతమం భూమీగతం శోభనమ్ ।
MSS@3975@2నాసామౌక్తికకైతవేన రుచిరా తారాపి సా రోహిణీ మన్యే తద్విరహాసహిష్ణుహృదయా
తత్సంనిధిం సేవతే ॥ ౩౯౭౫॥
MSS@3976@1అస్యాః కుశేశయదృశః శశిశుభ్రశుభ్రం నాసాగ్రవర్తి
నవమౌక్తికమాచకాస్తి ।
MSS@3976@2కైలాసమానససరోవరరాజహంస్యా నిఃక్షిప్తమణ్డమివ జాగ్రతి పుణ్డరీకే ॥
౩౯౭౬॥
MSS@3977@1అస్యాః ఖలు గ్రన్థినిబద్ధకేశ- మల్లీకదమ్బప్రతిబిమ్బవేషాత్ ।
MSS@3977@2స్మరప్రశస్తీ రజతాక్షరేయం పృష్ఠస్థలీహాటకపట్టికాయామ్ ॥ ౩౯౭౭॥

MSS@3978@1అస్యాః పదౌ చారుతయా మహన్తావపేక్ష్య సౌక్ష్మ్యాల్లవభావభాజః ।


MSS@3978@2జాతా ప్రవాలస్య మహీరుహాణాం జానీమహే పల్లవశబ్దలబ్ధిః ॥ ౩౯౭౮॥

MSS@3979@1అస్యాః పాటలపాణిజాఙ్కితమురో నిద్రాకషాయే దృశౌ నిర్ధౌతోఽధరశోణిమా


విలులితస్రస్తస్రజో మూర్ధజాః ।
MSS@3979@2కాఞ్చీదామ దరశ్లథాఞ్చలమితి ప్రాతర్నిఖాతైర్దృశోరేభిః
కామశరైస్తదద్భుతమభూద్ యన్మే మనః కీలితమ్ ॥ ౩౯౭౯॥
MSS@3980@1అస్యాః పీఠోపవిష్టాయా అభ్యఙ్గం వితనోత్యసౌ ।
MSS@3980@2లసచ్ఛ్రోణి చలద్వేణి నటద్గురుపయోధరమ్ ॥ ౩౯౮౦॥

MSS@3981@1అస్యాః పీనస్తనవ్యాప్తే హృదయేఽస్మాసు నిర్దయే ।


MSS@3981@2అవకాశలవోఽప్యస్తి నాత్ర కుత్ర బిభర్తు నః ॥ ౩౯౮౧॥

MSS@3982@1అస్యాః సంయమవాన్ కచో మధుకరైరభ్యర్థ్యమానో


ముహుర్భృఙ్గీగోపనజాభిశాపమచిరాదున్మార్ష్టుకామో నిజమ్ ।
MSS@3982@2సీమన్తేన కరేణ కోమలరుచా సిన్దూరబిన్దుచ్ఛలాద్
ఆతప్తాయసపిణ్డమణ్డలమసావాదాతుమాకాఙ్క్షతి ॥ ౩౯౮౨॥
స చారుర్మధురేవ కారుః శ్వాసం వితేనే మలయానిలేన ।
MSS@3983@1అస్యాః
MSS@3983@2అమూని సూనైర్విదధేఽఙ్గకాని చకార వాచం పికపఞ్చమేన ॥ ౩౯౮౩॥

MSS@3984@1అస్యాః సపక్షైకవిధోః కచౌఘః స్థానే ముఖస్యోపరి వాసమాప ।

384 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3984@2పక్షస్థతావద్బహుచన్ద్రకోఽపి కలాపినాం యేన జితః కలాపః ॥


౩౯౮౪॥
MSS@3985@1అస్యాః సర్గవిధౌ ప్రజాపతిరభూచ్చన్ద్రో ను కాన్తప్రభః శ‍ృఙ్గారైకరసః
స్వయం ను మదనో మాసో ను పుష్పాకరః ।
MSS@3985@2వేదాభ్యాసజడః కథం ను విషయవ్యావృత్తకౌతూహలో నిర్మాతుం ప్రభవేన్
మనోహరమిదం రూపం పురాణో మునిః ॥ ౩౯౮౫॥
MSS@3986@1అస్యాః సర్గవిధౌ ప్రజాపతిరహో చన్ద్రో న సంభావ్యతే నో దేవః
కుసుమాయుధో
న చ మధుర్దూరే విరిఞ్చః ప్రభుః ।
MSS@3986@2ఏతన్మే మతముత్థితేయమమృతాత్ కాచిత్ స్వయం సిన్ధునా యా
మన్థాచలలోడితేన
హరయే దత్త్వా శ్రియం రక్షితా ॥ ౩౯౮౬॥
MSS@3987@1అస్యాః సుగన్ధినవకుఙ్కుమపఙ్కదత్తో ముగ్ధశ్చకాస్తి తిలకో మదిరేక్షణాయాః

MSS@3987@2ఆవిష్టరాగమభిరామముఖారవిన్ద - నిష్యన్దలగ్నమివ మే హృదయం
ద్వితీయమ్
॥ ౩౯౮౭॥
MSS@3988@1అస్యాః స్వేదామ్బుబిన్దుచ్యుతతిలకతయా వ్యక్తవక్త్రేన్దుకాన్తేర్వారంవారేణ
వేగప్రహణనగణనాకేలివాచాలితాయాః ।
MSS@3988@2తత్పాతోత్పాతతాలక్రమనమితదృశస్తాణ్డవోత్తాలతాలీ- లాలిత్యాల్లోభితాః
స్మః
ప్రతిపదమమునా కన్దుకక్రీడితేన ॥ ౩౯౮౮॥
MSS@3989@1అస్యాఙ్కే కషపట్టభాసిచపలా శ్రీః స్వర్ణరేఖాయతే ధారాసారఘనం
సుదర్శనమదశ్చక్రం జగత్పశ్యతి ।
MSS@3989@2ప్రోదఞ్చద్వనమాలమఞ్జనరుచా దేహేన పీతామ్బరం
దూరోన్నీతశిఖణ్డమణ్డలమిదం రూపం హరేరమ్బుదః ॥ ౩౯౮౯॥
MSS@3990@1అస్యా ధామసరోవరే భుజబిసే వక్త్రారవిన్దే భ్రమన్ నేత్రభ్రూభ్రమరే
సుయౌవనజలే కస్తూరికాపఙ్కిలే ।
MSS@3990@2వక్షోజప్రతికుమ్భికుమ్భదలనక్రోధాదుపేత్య ద్రుతం మగ్నశ్చిత్తమతంగజః
కథమసావుత్థాయ నిర్యాస్యతి ॥ ౩౯౯౦॥

msubhsall.pdf 385
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3991@1అస్యాననస్య భవతః ఖలు కోటిరేషా కణ్టారికా యది భవేదవిశీర్ణపర్ణా ।


MSS@3991@2యోగ్యా క్వ తే కరభ కల్పతరోర్లతాయాస్తే పల్లవా విమలవిద్రుమభఙ్గభాజః
॥ ౩౯౯౧॥
MSS@3992@1అస్యాభ్యాసాద్ గ్రన్థవర్యస్య శిష్యః సర్వజ్ఞః స్యాద్ విస్ఫురచ్చారుబుద్ధిః

MSS@3992@2అర్థం కామం వేత్తి ధర్మం చ మోక్షం నిఃసందేహం శీలితుం పణ్డితోఽపి
॥ ౩౯౯౨॥
MSS@3993@1అస్యా మనోహరాకారకబరీభారతర్జితాః ।
MSS@3993@2లజ్జయేవ వనే వాసం చక్రుశ్చమరబర్హిణః ॥ ౩౯౯౩॥

MSS@3994@1అస్యామపూర్వ ఇవ కోఽపి కలఙ్కరిక్తశ్చన్ద్రోఽపరః కిముత


తన్మకరధ్వజేన ।
MSS@3994@2రోమావలీగుణమిలత్కుచమన్దరేణ నిర్మథ్య నాభిజలధిం ధ్రువముద్ధృతః
స్యాత్ ॥ ౩౯౯౪॥
MSS@3995@1అస్యా ముఖం హిమరుచిర్నను యద్విధాత్రా సమ్పూర్య సర్వమవశేషతయాత్ర
ముక్తః ।
MSS@3995@2ఆశ్యానతాముపగతోఽస్య రుచా చకాస్తి నాసాగ్రమౌక్తికమిషాదమృతస్య
బిన్దుః
॥ ౩౯౯౫॥
MSS@3996@1అస్యా ముఖశ్రీప్రతిబిమ్బమేవ జలాచ్చ తాతాన్ముకురాచ్చ మిత్రాత్ ।
MSS@3996@2అభ్యర్థ్య ధత్తః ఖలు పద్మచన్ద్రౌ విభూషణం యాచితకం కదాచిత్
॥ ౩౯౯౬॥
MSS@3997@1అస్యా ముఖస్యాస్తు న పూర్ణమాస్యం పూర్ణస్య జిత్వా మహిమా
హిమాంశుమ్ ।
MSS@3997@2భ్రూలక్ష్మఖణ్డం దధదర్ధమిన్దుర్భాలస్తృతీయః ఖలు యస్య భాగః
॥ ౩౯౯౭॥
MSS@3998@1అస్యా ముఖేన లోకానాం హృతపఙ్కజకాన్తినా ।
MSS@3998@2నిశాసు నాశితా నిద్రా కుముదానామివేన్దునా ॥ ౩౯౯౮॥

MSS@3999@1అస్యా ముఖేనైవ విజిత్య నిత్య- స్పర్ధీ మిలత్కుఙ్కుమరోషభాసా ।

386 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@3999@2ప్రసహ్య చన్ద్రః ఖలు నహ్యమానః స్యాదేవ తిష్ఠత్పరివేషపాశః ॥


౩౯౯౯॥
MSS@4000@1అస్యా ముఖేన్దావధరః సుధాభూర్బిమ్బస్య యుక్తః ప్రతిబిమ్బ ఏషః ।
MSS@4000@2తస్యాథవా శ్రీర్ద్రుమభాజి దేశే సంభావ్యమానాస్య తు విద్రుమే సా ॥
౪౦౦౦॥
MSS@4001@1అస్యామోషధయో జ్వలన్తు దధతు జ్యోతీంషి కీటా అపి ప్రోన్మీలన్తు
భుజఙ్గమౌలిమణయః క్రీడన్తు దీపాఙ్కురాః ।
MSS@4001@2ప్రష్టవ్యాః ఖలు యూయమేవ యది కోఽప్యస్తం గతే భాస్వతి
ప్రౌడ్ఃఅధ్వాన్తపయోధిమగ్నజగతీహస్తావలమ్బక్షమః ॥ ౪౦౦౧॥
MSS@4002@1అస్యా యదష్టాదశ సంవిభజ్య విద్యాః శ్రుతీ దధ్రతురర్ధమర్ధమ్ ।
MSS@4002@2కర్ణాన్తరుత్కీర్ణగభీరరేఖః కిం తస్య సంఖ్యైవ నవా నవాఙ్కః ॥ ౪౦౦౨॥

MSS@4003@1అస్యా యదాస్యేన పురస్తిరశ్చ తిరస్కృతం శీతరుచాన్ధకారమ్ ।


MSS@4003@2స్ఫుటస్ఫురద్భఙ్గికచచ్ఛలేన తదేవ పశ్చాదిదమస్తి బద్ధమ్ ॥ ౪౦౦౩॥

MSS@4004@1అస్యారిప్రకరః శరశ్చ నృపతేః సంఖ్యే పతన్తావుభౌ సీత్కారం చ న


సంముఖౌ రచయతః కమ్పం చ న ప్రాప్నుతః ।
MSS@4004@2తద్యుక్తం న పునర్నివృత్తిరుభయోర్జాగర్తి యన్ముక్తయోరేకస్తత్ర భినత్తి
మిత్రమపరశ్చామిత్రమిత్యద్భుతమ్ ॥ ౪౦౦౪॥
MSS@4005@1అస్యా లలాటే రచితా సఖీభిర్విభావ్యతే చన్దనపత్రలేఖా ।
MSS@4005@2ఆపాణ్డురక్షామకపోలభిత్తావనఙ్గబాణవ్రణపట్టికేవ ॥ ౪౦౦౫॥

MSS@4006@1అస్యా వపుషి తారుణ్యం శైశవం వా కృతాస్పదమ్ ।


MSS@4006@2జాతిః కాపాలికస్యేవ న కేనాప్యవధార్యతే ॥ ౪౦౦౬॥

వపుషి తులాయాం శైశవగుఞ్జాం చ యౌవనం హేమ ।


MSS@4007@1అస్యా
MSS@4007@2తులయతి కుతుకిని కామే న నమతి మధ్యాన్మనఃసూచీ ॥ ౪౦౦౭॥

MSS@4008@1అస్యాశ్చేదలకావలీ కృతమలిశ్రేణీభిరేణీదృశః సౌన్దర్యం యది


చక్షుషోస్తరలయోః కిం మన్మథస్యాయుధైః ।
MSS@4008@2కా ప్రీతిః కనకారవిన్దముకులే పీనౌ స్తనౌ చేదతో మన్యే కాచిదియం
మనోభవకృతా మాయా జగన్మోహినీ ॥ ౪౦౦౮॥
MSS@4009@1అస్యాశ్చేద్గతిసౌకుమార్యమధునా హంసస్య గర్వైరలం సంలాపో యది
ధార్యతాం పరభృతైర్వాచంయమత్వవ్రతమ్ ।

msubhsall.pdf 387
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4009@2అఙ్గానామకఠోరతా యది దృషత్ప్రాయైవ సా మాలతీ కాన్తిశ్చేత్ కమలా


కిమత్ర
బహునా కాషాయమాలమ్బతామ్ ॥ ౪౦౦౯॥
MSS@4010@1అస్యాసిర్భుజగః స్వకోశసుషిరాకృష్టః స్ఫురత్కృష్ణిమా
కమ్పోన్మీలదరాలలీలవలనస్తేషాం భియే భూభుజామ్ ।
MSS@4010@2సంగ్రామేషు నిజాఙ్గులీమయమహాసిద్ధౌషధీవీరుధః పర్వాస్యే వినివేశ్య
జాఙ్గులికతా యైర్నామ నాలమ్బితా ॥ ౪౦౧౦॥
MSS@4011@1అస్యాస్తనిమామధ్యే ప్రథిమా కుచయోర్దృశోశ్చ చాఞ్చల్యమ్ ।
MSS@4011@2ఊర్వోః క్రమేణ వృత్తో- న్నాహశ్చ తుల్యతాం దధతి ॥ ౪౦౧౧॥

స మీనకేతుర్జగతీం విజేతుమ్ ।
MSS@4012@1అస్యాస్తనుస్యన్దనసంస్మితో వై
MSS@4012@2సకుఙ్కుమాలేఖమిషేణ వీరో వ్యమోచయచ్చారుతరాం పతాకామ్ ॥
౪౦౧౨॥
MSS@4013@1అస్యాస్తనౌ విరహతాణ్డవరఙ్గభూమౌ స్వేదోదబిన్దుకుసుమాఞ్జలిమావికీర్య

MSS@4013@2నాన్దీం పపాఠ పృథువేపథువేపమాన- కాఞ్చీలతాకలరవైః స్మరసూత్రధారః
॥ ౪౦౧౩॥
MSS@4014@1అస్యాస్తుఙ్గమివ స్తనద్వయమిదం నిమ్నేవ నాభిః స్థితా దృశ్యన్తే
విషమోన్నతాశ్చ వలయో భిత్తౌ సమాయామపి ।
MSS@4014@2అఙ్గే చ ప్రతిభాతి మార్దవమిదం స్నిగ్ధస్వభావశ్చిరం ప్రేమ్ణా
మన్ముఖచన్ద్రమీక్షత ఇవ స్మేరేవ వక్తీతి చ ॥ ౪౦౧౪॥
MSS@4015@1అస్యాస్త్రాణమహో వియోగదురితాదస్మాసు కృత్వా కృతీ స్వైరం గచ్ఛసి
తత్తు
కిం విమృశసి త్రాసావహం హన్త నః ।
MSS@4015@2వాచాలేషు దినేషు కోకిలరుతైరుత్పఞ్చమప్రక్రమైః సజ్యోత్స్నాసు చ
యామినీష్వశరణాః కిం నామ కుర్మో వయమ్ ॥ ౪౦౧౫॥
కాయస్య సహజా అస్థిఖణ్డకాః ।
MSS@4016@1అస్యైకస్యాపి
MSS@4016@2పృథక్ పృథగ్ గమిష్యన్తి కిముతాన్యః ప్రియో జనః ॥ ౪౦౧౬॥

MSS@4017@1అస్యైవరమ్భోరు తావననస్య దృశైవ సంజీవితమన్మథస్య ।


MSS@4017@2వనం విధాతా నను నీరజానాం నీరాజనార్థం కిము నిర్మిమీతే ॥ ౪౦౧౭॥

388 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

సర్గాయ భవత్కరస్య సరోజసృష్టిర్మమ హస్తలేఖః ।


MSS@4018@1అస్యైవ
MSS@4018@2ఇత్యాహ ధాతా హరిణేక్షణాయాం కిం హస్తలేఖీకృతయా తయాస్యామ్
॥ ౪౦౧౮॥
MSS@4019@1అస్యోదరస్య ప్రతితుల్యశోభం నాస్తీతి ధాత్రా భువనత్రయేఽపి ।
MSS@4019@2సంఖ్యానరేఖా ఇవ సమ్ప్రయుక్తాస్తిస్రో విరేజుర్వలయః సుదత్యాః ॥
౪౦౧౯॥
MSS@4020@1అస్యోర్వీరమణస్య పార్వణవిధుద్వైరాజ్యసజ్జం యశః
సర్వాఙ్గోజ్జ్వలశర్వపర్వతసితశ్రీగర్వనిర్వాసి యత్ ।
MSS@4020@2తత్కమ్బుప్రతిబిమ్బితం కిము శరత్పర్జన్యరాజిశ్రియః పర్యాయః కిము
దుగ్ధసిన్ధుపయసాం సర్వానువాదః కిము ॥ ౪౦౨౦॥
MSS@4021@1అస్రం లోచనకోణ ఏవ కృపణద్రవ్యాయతే సర్వదా కణ్ఠే కాకువచః
ప్రసుప్తకమలక్రోడస్థభృఙ్గాయతే ।
MSS@4021@2హా రావో హృదయే వియోగికులజాకామాభిలాషాయతే వైదేహీవిరహజ్వరో
రఘుపతేరాపాకతాపాయతే ॥ ౪౦౨౧॥
MSS@4022@1అస్రమజస్రం మోక్తుం ధిఙ్ నః కర్ణాయతే నయనే ।
MSS@4022@2ద్రష్టవ్యం పరిదృష్టం తత్కైశోరం వ్రజస్త్రీభిః ॥ ౪౦౨౨॥

MSS@4023@1అస్రస్రోతస్తరఙ్గభ్రమిషు తరలితా మాంసపఙ్కే లుఠన్తః


స్థూలాస్థిగ్రన్థిభఙ్గైర్ధవలబిసలతాగ్రాసమాకల్పయన్తః ।
MSS@4023@2మాయాసింహస్య శౌరేః స్ఫురదరుణహృదమ్భోజసంశ్లేషభాజః
పాయాసుర్దైత్యవక్షఃస్థలకుహరసరోరాజహంసా నఖా వః ॥ ౪౦౨౩॥
MSS@4024@1అస్రాక్షీన్నవనీలనీరజదలోపాన్తాతిసూక్ష్మాయత- త్వఙ్మాత్రాన్తరితామిషం
యది వపుర్నైతత్ ప్రజానాం పతిః ।
MSS@4024@2ప్రత్యగ్రక్షరదస్రవిస్రపిశితగ్రాసగ్రహం గృహ్ణతో
గృధ్రధ్వాఙ్క్షవృకాంస్తనౌ నిపతతః కో వా కథం వారయేత్ ॥ ౪౦౨౪॥
స్త్రియః కార్యాః పురుషైః స్వైర్దివానిశమ్ ।
MSS@4025@1అస్వతన్త్రాః
MSS@4025@2విషయేషు చ సజ్జన్త్యః సంస్థాప్య హ్యాత్మనో వశే ॥ ౪౦౨౫॥

MSS@4026@1అస్వాధ్యాయః పికానాం మదనమఖసమారమ్భణస్యాధిమాసో నిద్రాయా


జన్మలగ్నం
కిమపి మధులిహాం కోఽపి దుర్భిక్షకాలః ।

msubhsall.pdf 389
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4026@2ఋష్టిర్యాత్రోత్సుకానాం మలయజమరుతాం పాన్థకాన్తాకృతాన్తః


ప్రాలేయోన్మూలమూలం
సమజని సమయః కశ్చిదౌత్పాతికోఽయమ్ ॥ ౪౦౨౬॥
MSS@4027@1అహంకార క్వాపి వ్రజ వృజిన హే మా త్వమిహ భూరభూమిర్దర్పాణామహమపసర
త్వం పిశున హే ।
MSS@4027@2అరే క్రోధ స్థానాన్తరమనుసరానన్యమనసాం త్రిలోకీనాథో నః స్ఫురతి హృది
దేవో హరిరసౌ ॥ ౪౦౨౭॥
MSS@4028@1అహంకారో ధియం బ్రూతే మైనం సుప్తం ప్రబోధయ ।
MSS@4028@2ఉత్థితే పరమానన్దే న త్వం నాహం న వై జగత్ ॥ ౪౦౨౮॥

MSS@4029@1అహం కిమమ్బా కిమభీష్టతాపదే తవేతి మాతుర్ధురి తాతపృచ్ఛయా ।


MSS@4029@2ప్రలోభ్యతుల్యం ప్రవదన్తమర్భకం ముదా హసఞ్ జిఘ్రతి మూర్ధ్ని
పుణ్యభాక్
॥ ౪౦౨౯॥
MSS@4030@1అహంకృతేః పరిచ్ఛేదాన్ అవిద్యామచితిం తథా ।
MSS@4030@2జహి యేనోపలబ్ధిస్తే కాపి స్యాన్నిస్తులాద్భుతా ॥ ౪౦౩౦॥

MSS@4031@1అహం చ త్వం చ రాజేన్ద్ర లోకనాథావుభావపి ।


MSS@4031@2బహువ్రీహిరహం రాజన్ షష్ఠీతత్పురుషో భవాన్ ॥ ౪౦౩౧॥

MSS@4032@1అహం చ దేవనన్దీ చ కుశాగ్రీయధియావుభౌ ।


MSS@4032@2నైవ శబ్దామ్బుధేః పారం కిమన్యే జడబుద్ధయః ॥ ౪౦౩౨॥

MSS@4033@1అహం తనీయానతికోమలశ్చ స్తనద్వయం వోఢుమలం న తావత్ ।


MSS@4033@2ఇతీవ తత్సంవహనార్థమస్యా వలిత్రయం పుష్యతి మధ్యభాగః ॥ ౪౦౩౩॥

MSS@4034@1అహం తావన్ మహారాజే పితృత్వం నోపలక్షయే ।


MSS@4034@2భ్రాతా భర్తా చ బన్ధుశ్చ పితా చ మమ రాఘవః ॥ ౪౦౩౪॥

MSS@4035@1అహం తేనాహూతా కిమపి కథయామీతి విజనే సమీపే చాసీనా


సరలహృదయత్వాదవహితా ।
MSS@4035@2తతః కర్ణోపాన్తే కిమపి వదతాఘ్రాయ వదనం గృహీత్వా ధమ్మిల్లం మమ
సఖి నిపీతోఽధరరసః ॥ ౪౦౩౫॥

390 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4036@1అహం న చేత్ స్యాం మయి దుష్టభావనామ్ ఇమే వ్రజేయుర్న నిరాశ్రయా


జనాః ।
MSS@4036@2తదేనసా యోజయతః పరాన్ స్వయం మమైవ యుక్తా ఖలు నన్వపత్రపా
॥ ౪౦౩౬॥
MSS@4037@1అహం నయనజం వారి నిరోఢుమపి న క్షమః ।
MSS@4037@2రామః సీతావియోగార్తో బబన్ధ సరితాం పతిమ్ ॥ ౪౦౩౭॥

MSS@4038@1అహం నశ్యామి మానేన మానేన కలహం కృథాః ।


MSS@4038@2విరోధమేత్య కాన్తేన కాన్తే న పరితప్యతే ॥ ౪౦౩౮॥

MSS@4039@1అహంభావాత్యయో జాతు సుకరో న కథంచన ।


MSS@4039@2చేతనాయామహమ్భావో భౌతిక్యాం విజితః సకృత్ ।
MSS@4039@3ఆధ్యాత్మిక్యాం పునశ్చైష స్ఫీతః స్ఫురతి నోఽగ్రతః ॥ ౪౦౩౯॥

MSS@4040@1అహం మమేత్యేవ భవస్య బీజం న మే న చాహం భవబీజశాన్తిః ।


MSS@4040@2బీజే ప్రనష్టే కుత ఏవ జన్మ నిరిన్ధనో వహ్నిరుపైతి శాన్తిమ్ ॥ ౪౦౪౦॥

MSS@4041@1అహంమహానసాయాతః కల్పితో నరకస్తవ ।


MSS@4041@2మయా మాంసాదికం భుక్తం భీమం జానీహి మాం బక ॥ ౪౦౪౧॥

MSS@4042@1అహంయువరవర్ణినీజనమదాయతోదవ్రత-
స్ఫురచ్చతురపఞ్చమస్వరజితాన్యపక్షివ్రజః ।
MSS@4042@2రసాలతరుణా కృతామసమతుల్యతామాత్మనో విహన్తుమిహ కోకిలః
ఫలినమన్యముద్వీక్షతే ॥ ౪౦౪౨॥
MSS@4043@1అహం రథాఙ్గనామేవ ప్రియా సహచరీవ మే ।
MSS@4043@2అననుజ్ఞాతసమ్పర్కా ధారిణీ రజనీవ నౌ ॥ ౪౦౪౩॥

MSS@4044@1అహం వో రక్షితేత్యుక్త్వా యో న రక్షతి భూమిపః ।


MSS@4044@2స సంహత్య నిహన్తవ్యః శ్వేవ సోన్మాద ఆతురః ॥ ౪౦౪౪॥

MSS@4045@1అహం సదా ప్రాణసమం మహీభుజామ్ అయం తు మాం వేత్తి


నృపస్తృణోపమమ్ ।
MSS@4045@2ఇతీవ కర్ణేషు సువర్ణమర్థినాం స్వఖేదమాఖ్యాతుమభూత్ కృతాస్పదమ్ ॥
౪౦౪౫॥
MSS@4046@1అహం హి సంమతో రాజ్ఞో య ఏవం మన్యతే కుధీః ।
MSS@4046@2బలీవర్దః స విజ్ఞేయో విషాణపరివర్జితః ॥ ౪౦౪౬॥

msubhsall.pdf 391
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4047@1అహన్యహని బోద్ధవ్యం కిమద్య సుకృతం కృతమ్ ।


MSS@4047@2దత్తం వా దాపితం వాపి వాక్సాహ్యమపి వాక్కృతమ్ ॥ ౪౦౪౭॥

MSS@4048@1అహన్యహని భూతాని గచ్ఛన్తి చరమాలయమ్ ।


MSS@4048@2శేషాః స్థావరమిచ్ఛన్తి కిమాశ్చర్యమతఃపరమ్ ॥ ౪౦౪౮॥

MSS@4049@1అహన్యహని భూతాని సృజత్యేవ ప్రజాపతిః ।


MSS@4049@2అద్యాపి న సృజత్యేకం యోఽర్థినం నావమన్యతే ॥ ౪౦౪౯॥

MSS@4050@1అహన్యహని యాచన్తం కోఽవమన్యేద్ గురుం యథా ।


MSS@4050@2మార్జనం దర్పణస్యేవ యః కరోతి దినే దినే ॥ ౪౦౫౦॥

MSS@4051@1అహన్యహన్యాత్మన ఏవ తావజ్జ్ఞాతుం ప్రమాదస్ఖలితం న శక్యమ్ ।


MSS@4051@2ప్రజాసు కః కేన పథా ప్రయాతీత్యశేషతో వేదితుమస్తి శక్తిః ॥ ౪౦౫౧॥
MSS@4052@1అహమపి పరేఽపి కవయస్తథాపి మహదన్తరం పరిజ్ఞేయమ్ ।
MSS@4052@2ఐక్యం రలయోర్యద్యపి తత్ కిం కరభాయతే కలభః ॥ ౪౦౫౨॥

MSS@4053@1అహమస్మినీలకణ్ఠస్తవ ఖలు తుష్యామి శబ్దమాత్రేణ ।


MSS@4053@2నాహం జలధర భవతశ్చాతక ఇవ జీవనం యాచే ॥ ౪౦౫౩॥

MSS@4054@1అహమహమికాబద్ధోత్సాహం రతోత్సవశంసిని ప్రసరతి ముహుః


ప్రౌఢస్త్రీణాం
కథామృతదుర్దినే ।
MSS@4054@2కలితపులకా సద్యః స్తోకోద్గతస్తనకోరకే వలయతి శనైర్బాలా వక్షఃస్థలే
తరలాం దృశమ్ ॥ ౪౦౫౪॥
MSS@4055@1అహమివ దినలక్ష్మీః ప్రోషితప్రాణనాథా త్వమివ పథిక పన్థా
ముక్తపాన్థానుబన్ధః ।
MSS@4055@2అయమపి పరదేశః సోఽపి యత్రాసి గన్తా మదనమధురమూర్తే కిం వృథా
సత్వరోఽసి ॥ ౪౦౫౫॥
MSS@4056@1అహమివ శూన్యమరణ్యం వయమివ తనుతాం గతాని తోయాని ।
MSS@4056@2అస్మాకమివోచ్ఛ్వాసా దివసా దీర్ఘాశ్చ తప్తాశ్చ ॥ ౪౦౫౬॥

MSS@4057@1అహమిహ కృతవిద్యో వేదితా సత్కలానాం ధనపతిరహమేకో


రూపలావణ్యయుక్తః ।

392 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4057@2ఇతి కృతగురుగర్వః ఖిద్యతే కిం జనోఽయం కతిపయదినమధ్యే


సర్వమేతన్న
కించిత్ ॥ ౪౦౫౭॥
MSS@4058@1అహమిహ స్థితవత్యపి తావకీ త్వమపి తత్ర వసన్నపి మామకః ।
MSS@4058@2న తనుసంగతమార్య సుసంగతం హృదయసంగతమేవ సుసంగతమ్ ॥
౪౦౫౮॥
MSS@4059@1అహమేకో న మే కశ్చిన్ నాహమన్యస్య కస్యచిత్ ।
MSS@4059@2న తం పశ్యామి యస్యాహం న హి సోఽస్తి న యో మమ ॥ ౪౦౫౯॥

MSS@4060@1అహమేత్య పతఙ్గవర్త్మనా పునరఙ్కాశ్రయణీ భవామి తే ।


MSS@4060@2చతురైః సురకామినీజనైః ప్రియ యావన్న విలోభ్యసే దివి ॥ ౪౦౬౦॥

MSS@4061@1అహమేవ గురుః సుదారుణానామ్ ఇతి హాలాహల తాత మా స్మ దృప్యః



MSS@4061@2నను సన్తి భవాదృశాని భూయో భువనేఽస్మిన్ వచనాని దుర్జనానామ్ ॥
౪౦౬౧॥
MSS@4062@1అహమేవ బలీ న చాపర ఇతి బుద్ధిః ప్రలయంకరీ నృణామ్ ।
MSS@4062@2నహి సన్తి మహీతలే కతి ప్రబలైర్యే విజితా బలోద్ధతాః ॥ ౪౦౬౨॥

MSS@4063@1అహమేవ మతో మహీపతేరితి సర్వః ప్రకృతిష్వచిన్తయత్ ।


MSS@4063@2ఉదధేరివ నిమ్నగాశతేష్వభవన్నాస్య విమాననా క్వచిత్ ॥ ౪౦౬౩॥

MSS@4064@1అహరన్ కస్యచిద్ ద్రవ్యం యో నరః సుఖమావసేత్ ।


MSS@4064@2సర్వతః శఙ్కితః స్తేనో మృగోగ్రామమివాగతః ॥ ౪౦౬౪॥

MSS@4065@1అహర్నిశం జాగరణోద్యతో జనః శ్రమం విధత్తే విషయేచ్ఛయా యథా ।


MSS@4065@2తపఃశ్రమం చేత్ కురుతే తథా క్షణం కిమశ్నుతేఽనన్తసుఖం న పావనమ్
॥ ౪౦౬౫॥
MSS@4066@1అహర్నిశా వేతి రతాయ పృచ్ఛతి క్రమోష్ణశీతాన్నకరార్పణాద్ విటే ।
MSS@4066@2హ్రియా విదగ్ధా కిల తన్నిషేధినీ న్యధత్త సంధ్యామధురేఽధరేఽఙ్గులిమ్
॥ ౪౦౬౬॥
MSS@4067@1అహల్యాకేలికాలేఽభూత్ కన్దర్పాణాం శతద్వయమ్ ।
MSS@4067@2తత్పఞ్చబాణభిన్నాక్షః సహస్రాక్షోఽన్ధతాం గతః ॥ ౪౦౬౭॥

msubhsall.pdf 393
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4068@1అహస్తాని సహస్తానామ్ అపదాని చతుష్పదామ్ ।


MSS@4068@2ఫల్గూని తత్ర మహతాం జీవో జీవస్య జీవనమ్ ॥ ౪౦౬౮॥

MSS@4069@1అహహ కర్మకరీయతి భూపతిం నరపతీయతి కర్మకరం నరః ।


MSS@4069@2జలనిధీయతి కూపమపాం నిధిం గతజలీయతి మద్యమదాకులః ॥
౪౦౬౯॥
MSS@4070@1అహహ కిమధునా ముధైవ బధ్నాస్యనుచితకారిణి కర్ణదన్తపత్రమ్ ।
MSS@4070@2నను తవ చటులభ్రు కర్ణపాలిర్భువనవిలోచనకాలసారపాశః ॥ ౪౦౭౦॥

MSS@4071@1అహహ గృహీ క్వ ను కుశలీ బద్ధః సంసారసాగరే క్షిప్తః ।


MSS@4071@2కథమపి లభతే పోతం తేనాపి నిమజ్జతి నితాన్తమ్ ॥ ౪౦౭౧॥

MSS@4072@1అహహ చణ్డ సమీరణ దారుణం కిమిదమాచరితం చరితం త్వయా ।


MSS@4072@2యదిహ చాతకచఞ్చుపుటోదరే పతతి వారి తదేవ నివారితమ్ ॥
౪౦౭౨॥
MSS@4073@1అహహ నయనే మిథ్యాదృగ్వత్ సదీక్షణవర్జితే శ్రవణయుగలం దుష్పుత్రో
వా
శ్ర్ణోతి న భాషితమ్ ।
MSS@4073@2స్ఖలతి చరణద్వన్ద్వం మార్గే మదాకులలోకవద్ వపుషి జరసా జీర్ణే వర్ణో
వ్యపైతి కలత్రవత్ ॥ ౪౦౭౩॥
MSS@4074@1అహహ సహజమోహా దేహగేహప్రపఞ్చే నవరతమతిమగ్నా
కామినీవిగ్రహాప్తిః ।
MSS@4074@2తదహమిహ విహర్తుం సంతతామోదముగ్ధా స్వహితమహితకృత్యం హన్త
నాన్తః
స్మరామి ॥ ౪౦౭౪॥
MSS@4075@1అహాన్యస్తమయాన్తాని ఉదయాన్తా చ శర్వరీ ।
MSS@4075@2సుఖస్యాన్తః సదా దుఃఖం దుఃఖస్యాన్తః సదా సుఖమ్ ॥ ౪౦౭౫॥

MSS@4076@1అహాపయన్ నృపః కాలం భృత్యానామనువర్తినామ్ ।


MSS@4076@2కర్మణామానురూప్యేణ వృత్తిం సమనుకల్పయేత్ ॥ ౪౦౭౬॥

MSS@4077@1అహార్యః సర్వమధ్యస్థః కాఞ్చనద్యుతిముద్వహన్ ।


MSS@4077@2సత్ప్రదక్షిణయోగ్యత్వమ్ ఉపయాతి మహోన్నతః ॥ ౪౦౭౭॥

MSS@4078@1అహార్యేణ కదాప్యన్యైరసంహార్యేణ కేనచిత్ ।

394 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4078@2తితిక్షాకవచేనైవ సర్వం జయతి సంవృతః ॥ ౪౦౭౮॥


MSS@4079@1అహిం నృపం చ శార్దూలం వృద్ధం చ బాలకం తథా ।
MSS@4079@2పరశ్వానం చ మూర్ఖం చ సప్త సుప్తాన్ న బోధయేత్ ॥ ౪౦౭౯॥

MSS@4080@1అహింసయైవ భూతానాం కార్యం శ్రేయోఽముశాసనమ్ ।


MSS@4080@2వాక్ చైవ మధురా శ్లక్ష్ణా ప్రయోజ్యా ధర్మమిచ్ఛతా ॥ ౪౦౮౦॥

MSS@4081@1అహింసా ధామ ధర్మస్య దుఃఖస్యాయతనం స్పృహా ।


MSS@4081@2సఙ్గత్యాగః పదం ముక్తేర్యోగాభ్యాసః పదం శుచః ॥ ౪౦౮౧॥

MSS@4082@1అహింసా పరమో ధర్మః అహింసా పరమా గతిః ।


MSS@4082@2అహింసా పరమా ప్రీతిస్త్వహింసా పరమం పదమ్ ॥ ౪౦౮౨॥

MSS@4083@1అహింసా పరమో ధర్మస్తథాహింసా పరో దమః ।


MSS@4083@2అహింసా పరమం దానమ్ అహింసా పరమం తపః ॥ ౪౦౮౩॥

MSS@4084@1అహింసా పరమో యజ్ఞస్తథాహింసా పరం బలమ్ ।


MSS@4084@2అహింసా పరమం మిత్రమ్ అహింసా పరమం సుఖమ్ ।
MSS@4084@3అహింసా పరమం సత్యమ్ అహింసా పరమం శ్రుతమ్ ॥ ౪౦౮౪॥

MSS@4085@1అహింసా పరమో ధర్మో హ్యహింసైవ పరం తపః ।


MSS@4085@2అహింసా పరమం దానమ్ ఇత్యాహుర్మునయః సదా ॥ ౪౦౮౫॥

MSS@4086@1అహింసాపూర్వకో ధర్మో యస్మాత్ సర్వహితే రతః ।


MSS@4086@2యూకామత్కుణదంశాదీంస్తస్మాత్ తానపి రక్షయేత్ ॥ ౪౦౮౬॥

MSS@4087@1అహింసాప్రథమం పుష్పం ద్వితీయేన్ద్రియనిగ్రహమ్ ।


MSS@4087@2తృతీయం తు దయా పుష్పం తురీయం దానపుష్పకమ్ ॥ ౪౦౮౭॥

MSS@4088@1అహింసా సత్యమస్తేయం త్యాగో మైథునవర్జనమ్ ।


MSS@4088@2పఞ్చస్వేతేషు వాక్యేషు సర్వే ధర్మాః ప్రతిష్ఠితాః ॥ ౪౦౮౮॥

MSS@4089@1అహింసా సత్యమస్తేయం బ్రహ్మచర్యపరిగ్రహః ।


MSS@4089@2ఇష్టానిష్టపరా చిన్తా యమ ఏష ప్రకీర్తితః ॥ ౪౦౮౯॥

MSS@4090@1అహింసా సత్యమస్తేయం శౌచమిన్ద్రియనిగ్రహః ।


MSS@4090@2ఏతం సామాసికం ధర్మం చాతుర్వర్ణ్యేఽబ్రవీన్మనుః ॥ ౪౦౯౦॥

MSS@4091@1అహింసా సత్యమస్తేయం శౌచమిన్ద్రియనిగ్రహః ।


MSS@4091@2దానం దమో దయా క్షాన్తిః సర్వేషాం ధర్మసాధనమ్ ॥ ౪౦౯౧॥

msubhsall.pdf 395
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4092@1అహింసా సత్యవచనం సర్వభూతానుకమ్పనమ్ ।


MSS@4092@2శమో దానం యథాశక్తి గార్హస్థ్యో ధర్మ ఉత్తమః ॥ ౪౦౯౨॥

MSS@4093@1అహింసా సత్యవచనం సర్వభూతేషు చార్జవమ్ ।


MSS@4093@2క్షమా చైవాప్రమాదశ్చ యస్యైతే స సుఖీ భవేత్ ॥ ౪౦౯౩॥

MSS@4094@1అహింసా సత్యవచనమ్ ఆనృశంస్యం దమో ఘృణా ।


MSS@4094@2ఏతత్ తపో విదుర్ధీరా న శరీరస్య శోషణమ్ ॥ ౪౦౯౪॥

MSS@4095@1అహింసా సూనృతా వాణీ సత్యం శౌచం దయా క్షమా ।


MSS@4095@2వర్ణినాం లిఙ్గినాం చైవ సామాన్యో ధర్మ ఉచ్యతే ॥ ౪౦౯౫॥

MSS@4096@1అహింసాసూనృతాస్తేయబ్రహ్మాకించనతారతమ్ ।
MSS@4096@2సుపాత్రం మునిభిః ప్రోక్తం రాజద్వేషవివర్జితమ్ ॥ ౪౦౯౬॥
MSS@4097@1అహింస్రస్యతపోఽక్షయ్యమ్ అహింస్రో యజతే సదా ।
MSS@4097@2అహింస్రః సర్వభూతానాం యథా మాతా యథా పితా ॥ ౪౦౯౭॥

MSS@4098@1అహితం చ హితాకారం ధార్ష్ట్యాజ్జల్పన్తి యే నరాః ।


MSS@4098@2అవేక్ష్య మన్త్రబాహ్యాస్తే కర్తవ్యాః కృత్యదూషణాః ॥ ౪౦౯౮॥

MSS@4099@1అహితహితవిచారశూన్యబుద్ధేఃశ్రుతిసమయైర్బహుభిర్బహిష్కృతస్య ।
MSS@4099@2ఉదరభరణమాత్రకేవలేచ్ఛోః పురుషపశోశ్చ పశోశ్చ కో విశేషః
॥ ౪౦౯౯॥
MSS@4100@1అహితాత్ ప్రతిషేధశ్చ హితే చానుప్రవర్తనమ్ ।
MSS@4100@2వ్యసనే చాపరిత్యాగస్త్రివిధం మిత్రలక్షణమ్ ॥ ౪౧౦౦॥

అతిమాత్రోజ్ఝితభీరనాస్తికః ।
MSS@4101@1అహితాదనపత్రపస్త్రసన్న్
MSS@4101@2వినయోపహితస్త్వయా కుతః సదృశోఽన్యో గుణవానవిస్మయః ॥
౪౧౦౧॥
MSS@4102@1అహితుణ్డికదృష్టీనామ్ అశేషా భోగినః పదమ్ ।
MSS@4102@2న సంవర్తాగ్నిసారథ్యే స్థాతా యన్ముఖమారుతః ॥ ౪౧౦౨॥

MSS@4103@1అహితే ప్రతిషేధశ్చ హితే చానుప్రవర్తనమ్ ।


MSS@4103@2వ్యసనే చాపరిత్యాగస్త్రివిధం మిత్రలక్షణమ్ ॥ ౪౧౦౩॥

MSS@4104@1అహితే హితబుద్ధిరల్పధీరవమన్యేత మతాని మన్త్రిణామ్ ।

396 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4104@2చపలః సహసైవ సమ్పతన్న్ అరిఖఙ్గాభిహతః ప్రబుధ్యతే ॥ ౪౧౦౪॥


MSS@4105@1అహితే హితమిచ్ఛన్తి నిసర్గాత్ సరసాస్తు యే ।
MSS@4105@2పీడితోఽపీక్షుదణ్డో హి రసమేవ దదాత్యరమ్ ॥ ౪౧౦౫॥
MSS@4106@1అహిభవనవిధానాన్యాయుధీకృత్య శైలాన్ అమరజయిని సైన్యే
రక్షసామాత్తకక్ష్యే

MSS@4106@2కథమివ రణభూమౌ వర్తతే వానరాణామ్ ఉపవనతరువల్లీపల్లవోన్మాథి
యూథమ్
॥ ౪౧౦౬॥
MSS@4107@1అహిభూషణోఽప్యభయదః సుకలితహాలాహలోఽపి యో నిత్యః ।
MSS@4107@2దిగ్వసనోఽప్యఖిలేశస్తం శశధరశేఖరం వన్దే ॥ ౪౧౦౭॥

MSS@4108@1అహిరణ్యమదాసీకం గృహం గోరసవర్జితమ్ ।


MSS@4108@2ప్రతికూలకలత్రం చ నరకస్యాపరో విధిః ॥ ౪౧౦౮॥

MSS@4109@1అహిరహిరితిసంభ్రమపదమ్ ఇతరజనః కిమపి కాతరో భవతు ।


MSS@4109@2విహగపతేరాహారః స తు సరలమృణాలదలరుచిరః ॥ ౪౧౦౯॥

MSS@4110@1అహిరాజః పురుషేఽస్మిన్ ధూమ్రా ధాత్రీ కులత్థవర్ణోఽశ్మా ।


MSS@4110@2మాహేన్ద్రీ వహతి శిరా భవతి సఫేనం సదా తోయమ్ ॥ ౪౧౧౦॥

MSS@4111@1అహిరిపుపతికాన్తాతాతసంబద్ధకాన్తా- హరతనయనిహన్తృప్రాణదాతృధ్వజస్య

MSS@4111@2సఖిసుతసుతకాన్తాతాతసమ్పూజ్యకాన్తా- పితృశిరసి పతన్తీ జాహ్నవీ నః
పునాతు ॥ ౪౧౧౧॥
MSS@4112@1అహిరివ జనయోగం సర్వదా వర్జయేద్ యః కుణమివ వసు నారీం
త్యక్తకామో విరాగీ ।
MSS@4112@2విషమివ విషయార్థాన్ మన్యమానో దురన్తాఞ్ జయతి పరమహంసో
ముక్తిభావం
సమేతి ॥ ౪౧౧౨॥
MSS@4113@1అహిర్బిడాలో జామాతా ఏడకా చ సపుత్రిణీ ।
MSS@4113@2ఆత్మభాగ్యం న పశ్యన్తి భాగినేయస్తు పఞ్చమః ॥ ౪౧౧౩॥

msubhsall.pdf 397
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4114@1అహీనకాలం రాజార్థం స్వార్థం ప్రియహితైః సహ ।


MSS@4114@2పరార్థం దేశకాలే చ బ్రూయాద్ ధర్మార్థసంహితమ్ ॥ ౪౧౧౪॥

MSS@4115@1అహీనభుజగాధీశవపుర్వలయకఙ్కణమ్ ।
MSS@4115@2శైలాదినన్దిచరితం క్షతకన్దర్పదర్పకమ్ ॥ ౪౧౧౫॥
MSS@4116@1వృషపుంగవలక్ష్మాణం శిఖిపావకలోచనమ్ ।
MSS@4116@2ససర్వమఙ్గలం నౌమి పార్వతీసఖమీశ్వరమ్ ॥ ౪౧౧౬॥

MSS@4117@1అహీన్ద్రాన్ పాతాలాద్ విషమివ నిమజ్జ్యోద్ధరతి యః య ఆరుహ్య స్వర్గం


కవలయతి
సేన్ద్రాన్ సురగణాన్ ।
MSS@4117@2మహీం భ్రాన్త్వా భ్రాన్త్వా రఘునలనృపా యేన విజితాః స మృత్యుః కాలం

క్షమత ఇతి మా కార్ష్ట మనసి ॥ ౪౧౧౭॥
MSS@4118@1అహృతహృదయాః సన్తః సత్యం బ్రవీమి నిశమ్యతాం విపినమధునా గత్వా
వాసో
మృగైః సహ కల్ప్యతామ్ ।
MSS@4118@2సుజనచరితధ్వంసిన్యస్మిన్ ఖలోదయశాలిని ప్రభవతి కలౌ నాయం కాలో
గృహేషు భవాదృశామ్ ॥ ౪౧౧౮॥
MSS@4119@1అహేతుః పక్షపాతో యస్తస్య నాస్తి ప్రతిక్రియా ।
MSS@4119@2స హి స్నేహాత్మకస్తన్తురన్తర్భూతాని సీవ్యతి ॥ ౪౧౧౯॥

MSS@4120@1అహేతు భ్రూకుటిం నైవ సదా కుర్వీత పార్థివః ।


MSS@4120@2వినా దోషేణ యో భృత్యాన్ రాజా ధర్మేణ పాలయేత్ ॥ ౪౧౨౦॥

MSS@4121@1అహేరివ గుణాద్భీతో మిష్టాన్నాద్యా విషాదివ ।


MSS@4121@2రాక్షసీభ్య ఇవ స్త్రీభ్యః స విద్యామధిగచ్ఛతి ॥ ౪౧౨౧॥

MSS@4122@1అహో అనౌచితీయం తే హృది శుద్ధేఽప్యశుద్ధవత్ ।


MSS@4122@2అఙ్కః ఖలైరివాకల్పి నఖైస్తీక్ష్ణముఖైర్మమ ॥ ౪౧౨౨॥

MSS@4123@1అహో అహం నమో మహ్యం యదహం వీక్షితోఽనయా ।


MSS@4123@2బాలయా త్రస్తసారఙ్గచపలాయతనేత్రయా ॥ ౪౧౨౩॥

MSS@4124@1అహో అహీనామపి లేహనం స్యాద్ దుఃఖాని నూనం నృపసేవనాని ।

398 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4124@2ఏకోఽహినా దష్టముపైతి మృత్యుం క్ష్మాపేన దష్టస్తు సగోత్రమిత్రః ॥


౪౧౨౪॥
MSS@4125@1అహో అహోభిర్న కలేర్విదూయతే సుధాసుధారామధురం పదే పదే ।
MSS@4125@2దినే దినే చన్దనచన్ద్రశీతలం యశో యశో దాతనయస్య గీయతే ॥
౪౧౨౫॥
MSS@4126@1అహో అహోభిర్మహిమా హిమాగమే- ఽప్యభిప్రపేదే ప్రతి తాం
స్మరార్దితామ్ ।
MSS@4126@2తపర్తుపూర్తావపి మేదసాం భరా విభావరీభిర్విభరాంబభూవిరే ॥
౪౧౨౬॥
MSS@4127@1అహో ఐశ్వర్యమత్తానాం మత్తానామివ మానినామ్ ।
MSS@4127@2అసంబద్ధా గిరో రూక్షాః కః సహేతానుశాసితా ॥ ౪౧౨౭॥

MSS@4128@1అహో కథమసీమేదం హిమనామ విజృమ్భతే ।


MSS@4128@2చరత్యేవ సహస్రాంశౌ ధవలం తిమిరాన్తరమ్ ॥ ౪౧౨౮॥

MSS@4129@1అహో కనకమాహాత్మ్యం వక్తుం కేనాపి శక్యతే ।


MSS@4129@2నామసామ్యాదహో చిత్రం ధత్తూరోఽపి మదప్రదః ॥ ౪౧౨౯॥

MSS@4130@1అహో కాలస్య సూక్ష్మోఽయం కోఽప్యలక్ష్యక్రమః క్రమః ।


MSS@4130@2యత్పాకపరిణామేన సర్వం యాత్యన్యరూపతామ్ ॥ ౪౧౩౦॥

MSS@4131@1అహో కిమపి తే శుద్ధం యశఃకుసుమముద్గతమ్ ।


MSS@4131@2యస్యాయమమృతస్యన్దీ బాలేన్దుర్బాహ్యపల్లవః ॥ ౪౧౩౧॥

MSS@4132@1అహో కుటిలబుద్ధీనాం దుర్గ్రాహ్యమసతాం మనః ।


MSS@4132@2అన్యద్వచసి కణ్ఠేఽన్యద్ అన్యదోష్ఠపుటే స్థితమ్ ॥ ౪౧౩౨॥

MSS@4133@1అహో కేనేదృశీ బుద్ధిర్దారుణా తవ నిర్మితా ।


MSS@4133@2త్రిగుణా శ్రూయతే బుద్ధిర్న తు దారుమయీ క్వచిత్ ॥ ౪౧౩౩॥

MSS@4134@1అహో ఖలభుజంగస్య విచిత్రోఽయం వధక్రమః ।


MSS@4134@2అన్యస్య దశతి శ్రోత్రమ్ అన్యః ప్రాణైర్వియుజ్యతే ॥ ౪౧౩౪॥

MSS@4135@1అహో ఖలభుజంగస్య విపరీతో వధక్రమః ।


MSS@4135@2కర్ణే లగతి చాన్యస్య ప్రాణైరన్యో వియుజ్యతే ॥ ౪౧౩౫॥

MSS@4136@1అహో గుణాః సౌమ్యతా చ విద్వత్తా జన్మ సత్కులే ।

msubhsall.pdf 399
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4136@2దారిద్ర్యామ్బుధిమగ్నస్య సర్వమేతన్న శోభతే ॥ ౪౧౩౬॥


MSS@4137@1అహో గుణానాం ప్రాప్త్యర్థం యతన్తే బహుధా నరః ।
MSS@4137@2ముక్తా యదర్థం భగ్నాస్యా ఇతరేషాం చ కా కథా ॥ ౪౧౩౭॥

MSS@4138@1అహో తమ ఇవేదం స్యాన్ న ప్రజ్ఞాయేత కించన ।


MSS@4138@2రాజా చేన్న భవేల్లోకే విభజన్ సాధ్వసాధునీ ॥ ౪౧౩౮॥

MSS@4139@1అహోఽతినిర్మోహి జనస్య చిత్రం పరం చరిత్రం గదితుం న యోగ్యమ్ ।


MSS@4139@2ముఖే హి చాన్యద్ధృది భావమన్యత్ దేవో న జానాతి కుతో మనుష్యః ॥
౪౧౩౯॥
MSS@4140@1అహోఽతిబలవద్దైవం వినా తేన మహాత్మనా ।
MSS@4140@2యదసామర్థ్యయుక్తేఽపి నీచవర్గే జయప్రదమ్ ॥ ౪౧౪౦॥
MSS@4141@1అహో తృష్ణావేశ్యా సకలజనతామోహనకరీ విదగ్ధా ముగ్ధానాం హరతి
వివశానాం శమధనమ్ ।
MSS@4141@2విపద్దీక్షాదక్షాసహతరలతారైః ప్రణయినీ- కటాక్షైః కూటాక్షైః
కపటకుటిలైః కామకితవః ॥ ౪౧౪౧॥
MSS@4142@1అహో దానమహో వీర్యమ్ అహో ధైర్యమఖణ్డితమ్ ।
MSS@4142@2ఉదారవీరధీరాణాం హరిశ్చన్ద్రో నిదర్శనమ్ ॥ ౪౧౪౨॥

MSS@4143@1అహో దివ్యం చక్షుర్వహసి తవ సాపి ప్రణయినీ పరాక్ష్ణామగ్రాహ్యం


యువతిషు
వపుః సంక్రమయతి ।
MSS@4143@2సమానాభిజ్ఞానం కథమితరథా పశ్యతి పురో భవానేకస్తస్యాః
ప్రతికృతిమయీరేవ రమణీః ॥ ౪౧౪౩॥
MSS@4144@1అహో దుఃఖమహోదుఃఖమహో దుఃఖం దరిద్రతా ।
MSS@4144@2తత్రాపి పుత్రభార్యాణాం బాహుల్యమతిదుఃఖదమ్ ॥ ౪౧౪౪॥

MSS@4145@1అహో దురన్తా జగతో విమూఢతా విలోక్యతాం సంసృతిదుఃఖదాయినీ ।


MSS@4145@2సుసాధ్యమప్యన్నవిధానతస్తపో యతో జనో దుఃఖకరోఽవమన్యతే ॥
౪౧౪౫॥
MSS@4146@1అహో దురన్తా సంసారే భోగతృష్ణా యయా హృతాః ।
MSS@4146@2అనౌచిత్యాదకీర్తేశ్చ దేవా అపి న బిభ్యతి ॥ ౪౧౪౬॥

400 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4147@1అహో దుర్జసంసర్గాన్ మానహానిః పదే పదే ।


MSS@4147@2పావకో లోహసఙ్గేన ముద్గరైరభిహన్యతే ॥ ౪౧౪౭॥

MSS@4148@1అహో దుర్జనసర్పస్య సర్పస్య మహదన్తరమ్ ।


MSS@4148@2కర్ణమన్యస్య దశతి అన్యః ప్రాణైర్వియుజ్యతే ॥ ౪౧౪౮॥

MSS@4149@1అహో దైన్యమహో కష్టం పారక్యైః క్షణభఙ్గురైః ।


MSS@4149@2యన్నోపకుర్యాదస్వార్థైర్మర్త్యః స్వజ్ఞాతివిగ్రహైః ॥ ౪౧౪౯॥

MSS@4150@1అహో ధనమదాన్ధస్తు పశ్యన్నపి న పశ్యతి ।


MSS@4150@2యది పశ్యత్యాత్మహితం స పశ్యతి న సంశయః ॥ ౪౧౫౦॥

MSS@4151@1అహో ధనానాం మహతీ విదగ్ధతా సుఖోషితానాం కృపణస్య వేశ్మని ।


MSS@4151@2వ్రజన్తి న త్యాగదశాం న భోగ్యతాం పరాం చ కాంచిత్ ప్రథయన్తి
నిర్వృతిమ్ ॥ ౪౧౫౧॥
MSS@4152@1అహో ధనుషి నైపుణ్యం మన్మథస్య మహాత్మనః ।
MSS@4152@2శరీరమక్షతం కృత్వా భినత్త్యన్తర్గతం మనః ॥ ౪౧౫౨॥

MSS@4153@1అహో ధాత్రా పురః సృష్టం సాహసం తదను స్త్రియః ।


MSS@4153@2నైతాసాం దుష్కరం కించిన్ నిసర్గాదిహ విద్యతే ॥ ౪౧౫౩॥

MSS@4154@1అహో ధార్ష్ట్యమసాధూనాం నిన్దతామనఘాః స్త్రియః ।


MSS@4154@2ముష్ణతామివ చౌరాణాం తిష్ఠ చౌరేతి జల్పతామ్ ॥ ౪౧౫౪॥

MSS@4155@1అహో నక్షత్రరాజస్య సాభిమానం విచేష్టితమ్ ।


MSS@4155@2పరిక్షీణస్య వక్రత్వం సమ్పూర్ణస్య సువృత్తతా ॥ ౪౧౫౫॥

MSS@4156@1అహో ను కష్టం సతతం ప్రవాసమ్ తతోఽతికష్టః పరగేహవాసః ।


MSS@4156@2కష్టాధికా నీచజనస్య సేవా తతోఽతికష్టా ధనహీనతా చ ॥ ౪౧౫౬॥
MSS@4157@1అహో ను చిత్రం పద్మోత్థైర్బద్ధాస్తన్తుభిరద్రయః ।
MSS@4157@2అవిద్యమానా యావిద్యా తయా సర్వే వశీకృతాః ॥ ౪౧౫౭॥
MSS@4158@1అహో పూర్ణం సరః స్పష్టమ్ అసి నాత్ర విచారణా ।
MSS@4158@2లుఠన్తస్త్వయి యత్ సర్వే స్నాన్తి జాతు కథంచన ॥ ౪౧౫౮॥

MSS@4159@1అహో ప్రకృతిసాదృశ్యం శ్లేష్మణో దుర్జనస్య చ ।


MSS@4159@2మధురైః కోపమాయాతి కటుకైరుపశామ్యతి ॥ ౪౧౫౯॥

msubhsall.pdf 401
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4160@1అహో ప్రచ్ఛాదితాకార్యనైపుణ్యం పరమం ఖలే ।


MSS@4160@2యత్తుషాగ్నిరివానర్చిర్దహన్నపి న లక్ష్యతే ॥ ౪౧౬౦॥

MSS@4161@1అహో ప్రభావో వాగ్దేవ్యా యన్మాతంగదివాకరః ।


MSS@4161@2శ్రీహర్షస్యాభవత్ సభ్యః సమో బాణమయూరయోః ॥ ౪౧౬౧॥

MSS@4162@1అహో ప్రమాదీ భగవాన్ ప్రజాపతిః కృశాతిమధ్యా ఘటితా మృగేక్షణా ।


MSS@4162@2యది ప్రమాదాదనిలేన భజ్యతే కథం పునః శక్ష్యతి కర్తుమీదృశమ్ ॥
౪౧౬౨॥
MSS@4163@1అహో బత ఖలః పుణ్యైర్మూర్ఖోఽప్యశ్రుతపణ్డితః ।
MSS@4163@2స్వగుణోదీరణే శేషః పరనిన్దాసు వాక్పతిః ॥ ౪౧౬౩॥

MSS@4164@1అహో బత మహత్ కష్టం విపరీతమిదం జగత్ ।


MSS@4164@2యేనాపత్రపతే సాధురసాధుస్తేన తుష్యతి ॥ ౪౧౬౪॥

MSS@4165@1అహో బత విచిత్రాణి చరితాని మహాత్మనామ్ ।


MSS@4165@2లక్ష్మీం తృణాయ మన్యన్తే తద్భారేణ నమన్తి చ ॥ ౪౧౬౫॥

MSS@4166@1అహో బత సభా సభ్యైరియం మౌనాదధః కృతా ।


MSS@4166@2సన్తో వదన్తి యత్సత్యం సభాం న ప్రవిశన్తి వా ॥ ౪౧౬౬॥

MSS@4167@1అహో బత సరిత్పతేరిదమనార్యరూపం పరం యదుజ్జ్వలరుచీన్ మణీన్


సుచిరచర్చితాస్థాగుణాన్ ।
MSS@4167@2జడైరనుపయోగిభిః పరత ఏత్య లబ్ధాస్పదైః క్షపత్యనిశమూర్జితైర్ఝగితి
తన్మయత్వం గతః ॥ ౪౧౬౭॥
MSS@4168@1అహో బాణస్య సంధానం శరది స్మరభూపతేః ।
MSS@4168@2అపి సోఽయం త్విషామీశః కన్యారాశిముపాగతః ॥ ౪౧౬౮॥

MSS@4169@1అహో బ్రహ్మణ్యదేవస్య దృష్టా బ్రహ్మణ్యతా మయా ।


MSS@4169@2యద్దరిద్రతమో లక్ష్మీమ్ ఆశ్లిష్టో బిభ్రతోరసి ॥ ౪౧౬౯॥
MSS@4170@1అహో భవతి సాదృశ్యం మృదఙ్గస్య చ ఖలస్య చ ।
MSS@4170@2యావన్ముఖగతౌ తౌ హి తావన్మధురభాషిణౌ ॥ ౪౧౭౦॥

MSS@4171@1అహో భార్యా అహో పుత్రః అహో ఆత్మా అహో సుఖమ్ ।


MSS@4171@2అహో మాతా అహో భ్రాతా పశ్య మాయావిమోహితమ్ ॥ ౪౧౭౧॥

MSS@4172@1అహో భువః సప్తసముద్రవత్యా ద్వీపేషు వర్షేష్వధిపుణ్యమేతత్ ।

402 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4172@2గాయన్తి యత్రత్యజనా మురారేః కర్మాణి భద్రాణ్యవతారవన్తి ॥ ౪౧౭౨॥


MSS@4173@1అహో మదావలేపోఽయమ్ అసారాణాం దురాత్మనామ్ ।
MSS@4173@2కౌరవాణాం మహీపత్వమ్ అస్మాకం కిల కాలజమ్ ॥ ౪౧౭౩॥

MSS@4174@1అహో మహచ్చిత్రమిదం కాలగత్యా దురత్యయా ।


MSS@4174@2ఆరురుక్షత్యుపానద్వై శిరో ముకుటసేవితమ్ ॥ ౪౧౭౪॥

MSS@4175@1అహో మహత్త్వం మహతామపూర్వం విపత్తికాలేఽపి పరోపకారః ।


MSS@4175@2యథాస్యమధ్యే పతితోఽపి రాహోః కలానిధిః పుణ్యచయం దదాతి ॥
౪౧౭౫॥
MSS@4176@1అహో మహీయసాం పుంసామ్ ఉపర్యుపరి పౌరుషమ్ ।
MSS@4176@2రామేణాజగవం శంభోర్భగ్నమమ్భోజనాలవత్ ॥ ౪౧౭౬॥

MSS@4177@1అహో మాయాజాలం హృదయహరిణో యత్ర పతితః సముత్థాతుం


భూయః ప్రభవతి
న కించిత్ కథమపి ।
MSS@4177@2న చేత్ తస్య చ్ఛేత్తా పరమగురువాక్యోపనమితో
నిజాత్మజ్ఞానాఖుర్వివిధదృఢసద్యుక్తిదశనైః ॥ ౪౧౭౭॥
MSS@4178@1అహో మాయాబలం విష్ణోః స్నేహబద్ధమిదం జగత్ ॥
MSS@4179@1క్వదేహో భౌతికోఽనాత్మా క్వ చాత్మా ప్రకృతేః పరః ।
MSS@4179@2కస్య కే పతిపుత్రాద్యా మోహ ఏవ హి కారణమ్ ॥ ౪౧౭౯॥

MSS@4180@1అహో మే సౌభాగ్యం మమ చ భవభూతేశ్చ భణితం ఘటాయామారోప్య


ప్రతిఫలతి
తస్యాం లఘిమని ।
MSS@4180@2గిరాం దేవీ సద్యః శ్రుతికలితకల్హారకలికా- మధూలీమాధుర్యం క్షిపతి
పరిపూర్త్యై భగవతీ ॥ ౪౧౮౦॥
MSS@4181@1అహో మోహః పుంసామిహ జగతి జాతిః కిల శుభా జరామృత్యువ్యాధీనపి
జయతి
యా నిష్ప్రభతయా ।
MSS@4181@2పరస్మాజ్జాతానాం వ్యసనశతమేతేఽపి దధతి స్వయం సుత్వా తేభ్యో
విదిశతి
సుతాన్ సా విశసితుమ్ ॥ ౪౧౮౧॥

msubhsall.pdf 403
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4182@1అహో మోహో వరాకస్య కాకస్య యదసౌ పురః ।


MSS@4182@2సరీసర్తి నరీనర్తి యదయం శిఖిహంసయోః ॥ ౪౧౮౨॥

MSS@4183@1అహో యేషాం వరం జన్మ సర్వప్రాణ్యుపజీవనమ్ ।


MSS@4183@2సుజనస్యేవ యేషాం వై విముఖా యాన్తి నార్థినః ॥ ౪౧౮౩॥

MSS@4184@1అహో రఘుశిరోమణేరభినవప్రతాపావలి-
ప్రచణ్డకిరణప్రథాప్రసరసాధ్వసాదాశ్వయమ్ ।
MSS@4184@2సురాధిపతిరమ్బుదాన్ కమలమిన్దిరా సేవతే హిమాంశురపి చన్ద్రమాః
సతతమమ్భుధౌ మజ్జతి ॥ ౪౧౮౪॥
MSS@4185@1అహోరాత్రమయే లోకే జరారూపేణ సంచరన్ ।
MSS@4185@2మృత్యుర్గ్రసతి భూతాని పవనం పన్నగో యథా ॥ ౪౧౮౫॥

గచ్ఛన్తి సర్వేషాం ప్రాణినామిహ ।


MSS@4186@1అహోరాత్రాణి
MSS@4186@2ఆయూంషి క్షపయన్త్యాశు గ్రీష్మే జలమివాంశవః ॥ ౪౧౮౬॥

MSS@4187@1అహోరాత్రే విభజతే సూర్యో మానుషదైవికే ।


MSS@4187@2రాత్రిః స్వప్నాయ భూతానాం చేష్టాయై కర్మణామహః ॥ ౪౧౮౭॥
MSS@4188@1అహో రూపమహో రూపమ్ అహో ముఖమహో ముఖమ్ ।
MSS@4188@2అహో మధ్యమహో మధ్యమ్ అస్యాః సారఙ్గచక్షుషః ॥ ౪౧౮౮॥

MSS@4189@1అహో విధాతస్త్వమతీవ బాలిశో యస్త్వాత్మసృష్ట్యప్రతిరూపమీహసే ।


MSS@4189@2పరేఽనుజీవత్యపరస్య యా మృతిర్విపర్యయశ్చేత్త్వమసి ధ్రువః పరః ॥
౪౧౮౯॥
MSS@4190@1నహి క్రమశ్చేదిహ మృత్యుజన్మనోః శరీరిణామస్తు తదాత్మకర్మభిః ।
MSS@4190@2యః స్నేహపాశో నిజసర్గవృద్ధయే స్వయం కృతస్తే తమిమం వివృశ్చసి
॥ ౪౧౯౦॥
MSS@4191@1అహో విధాత్రా హతకేన నార్థాత్ కృతో వియోగోఽపి వియోగినాం నః ।
MSS@4191@2రథాఙ్గనామ్నామివ యేన సీమా న విద్యతే నాపి సపక్షవత్త్వమ్ ॥
౪౧౯౧॥
MSS@4192@1అహో విశాలం భూపాల భువనత్రితయోదరమ్ ।
MSS@4192@2మాతి మాతుమశక్యోఽపి యశోరాశిర్యదత్ర తే ॥ ౪౧౯౨॥

MSS@4193@1అహో విషాదప్యధికాః స్త్రియో రక్తవిమానితాః ।

404 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4193@2అహో అసేవ్యాః సాధూనాం రాజానోఽతత్త్వదర్శినః ॥ ౪౧౯౩॥


MSS@4194@1అహో వైచిత్ర్యమేతస్య సంసారస్య కిముచ్యతే ।
MSS@4194@2గుణోఽపి క్లేశహేతుః స్యాద్ విశ్రాన్తః కణ్ఠకన్దలే ॥ ౪౧౯౪॥

MSS@4195@1అహో సంసారవైరస్యం వైరస్యకారణం స్త్రియః ।


MSS@4195@2దోలాలోలా చ కమలా రోగాభోగగేహం దేహమ్ ॥ ౪౧౯౫॥

MSS@4196@1అహో సంసృతివేశ్యేయం రాగాద్యుద్దీపనోద్యతా ।


MSS@4196@2రసముత్పాద్య సర్వేషామ్ అన్తే వైరస్యకారిణీ ॥ ౪౧౯౬॥

MSS@4197@1అహో సత్సంగతిర్లోకే కిం పాపం న వినాశయేత్ ।


MSS@4197@2న దదాతి సుఖం కిం వా నరాణాం పుణ్యకర్మణామ్ ॥ ౪౧౯౭॥

MSS@4198@1అహో సముద్రగమ్భీరధీరచిత్తమనస్వినః ।
MSS@4198@2కృత్వాప్యనన్యసామాన్యమ్ ఉల్లేఖం నోద్గిరన్తి యే ॥ ౪౧౯౮॥

MSS@4199@1అహో సాహజికం ప్రేమ దూరాదపి విరాజతే ।


MSS@4199@2చకోరనయనద్వన్ద్వమ్ ఆహ్లాదయతి చన్ద్రమాః ॥ ౪౧౯౯॥

MSS@4200@1అహో సుసదృశీ వృత్తిస్తులాకోటేః ఖలస్య చ ।


MSS@4200@2స్తోకేనోన్నతిమాయాతి స్తోకేనాయాత్యధోగతిమ్ ॥ ౪౨౦౦॥

MSS@4201@1అహో స్త్రీప్రేరణా నామ రజసాలఙ్ఘితాత్మనామ్ ।


MSS@4201@2పుంసాం వాత్యేవ సరసామాశయక్షోభకారిణీ ॥ ౪౨౦౧॥

MSS@4202@1అహో స్థిరః కోఽపి తవేప్సితో యువా చిరాయ కర్ణోత్పలశూన్యతాం గతే



MSS@4202@2ఉపేక్షతే యః శ్లథబన్ధలమ్బినీర్జటాః కపోలే కలమాగ్రపిఙ్గలాః ॥
౪౨౦౨॥
MSS@4203@1అహో స్థైర్యం తేషాం ప్రకృతినియమేభ్యః సుకృతినాం ప్రతిజ్ఞాతత్యాగో నహి
భవతి కృచ్ఛ్రేఽపి మహతి ।
MSS@4203@2తథా హి త్వత్సేనాభరనమితధాత్రీభరదలత్- కటాహోఽపి స్వాఙ్గం కిము
కమఠనాథశ్చలయతి ॥ ౪౨౦౩॥
MSS@4204@1అహో హి మే బహ్వపరాద్ధమాయుషా యదప్రియం వాచ్యమిదం
మయేదృశమ్ ।
MSS@4204@2త ఏవ ధన్యాః సుహృదః పరాభవం జగత్యదృష్ట్వైవ హి యే క్షయం

msubhsall.pdf 405
మహాసుభాషితసంగ్రహ

గతాః ॥ ౪౨౦౪॥
MSS@4205@1అహౌ వా హారే వా బలవతి రిపౌ వా సుహృది వా మణౌ వా లోష్టే వా
కుసుమశయనే
వా దృషది వా ।
MSS@4205@2తృణే వా స్త్రైణే వా మమ సమదృశో యాన్తు దివసాః క్వచిత్ పుణ్యేఽరణ్యే
శివ శివ శివేతి ప్రలపతః ॥ ౪౨౦౫॥
MSS@4206@1అహ్నస్త్రిశ్చతురమ్బుభిః స్నపయసి స్వం పుష్కరావర్జితైర్భుఙ్క్షే
మేధ్యతరాణి
భద్ర తరుణాన్యశ్వత్థపత్రాణి చ ।
MSS@4206@2పుణ్యారణ్యచరోఽసి న ప్రవిశసి గ్రామం సకృత్కుఞ్జర జ్ఞానం చేత్
కియదప్యుదేతి న సమా బ్రహ్మర్షయోఽపి త్వయా ॥ ౪౨౦౬॥
MSS@4207@1అహ్ని భాస్కరమిచ్ఛన్తి రాత్రావమృతతేజసమ్ ।
MSS@4207@2అహ్ని రాత్రౌ చ రాజానమ్ ఇచ్ఛన్తి గుణినం ప్రజాః ॥ ౪౨౦౭॥

MSS@4208@1అహ్ని రవిర్దహతి త్వచి వృద్ధః పుష్పధనుర్దహతి ప్రబలోఢమ్ ।


MSS@4208@2రాత్రిదినం పునరన్తరమన్తః సంవృతిరస్తి రవేర్న తు కన్తోః ॥ ౪౨౦౮॥

MSS@4209@1ఆం జ్ఞాతం నృపతే త్వమేవ నిఖిలాం నిత్యం బిభర్షి క్షితిం శైలేన్ద్రాః


స్వయమేవ దుర్భరభరాస్తైః ప్రత్యుతాధో వ్రజేత్ ।
MSS@4209@2అస్యాశ్చోద్ధరణే క్షమోఽపి న పరస్త్వత్తో వరాహాదికః
పశ్వాదేర్భరణక్రియానిపుణతా నైవ ప్రభాగోచరః ॥ ౪౨౦౯॥
MSS@4210@1ఆః కష్టం వనవాసిసామ్యకృతయా సిద్ధాశ్రమశ్రద్ధయా పల్లీం బాలకురఙ్గ
సమ్ప్రతి కుతః ప్రాప్తోఽసి మృత్యోర్ముఖమ్ ।
MSS@4210@2యత్రానేకకురఙ్గకోటికదనక్రీడోల్లసల్లోహిత- స్రోతోభిః పరిపూరయన్తి
పరిఖాముడ్డామరాః పామరాః ॥ ౪౨౧౦॥
MSS@4211@1ఆః కష్టం సువివేకశూన్యహృదయైః సంసర్గమాప్తం చ తైర్విక్రీతం
బదరైః సమం క్షితితలే కుగ్రామసీమ్ని స్ఫుటమ్ ।
MSS@4211@2సంవిష్టంశఠగాఢమూఢవదనే ధూత్కారదూరీకృతం కిం జానాత్యగుణో
జనో గుణమతో ముక్తాఫలం రోదితి ॥ ౪౨౧౧॥
MSS@4212@1ఆః కష్టమప్రఃఋష్టాః శిష్టా అపి విత్తచాపలావిష్టాః ।

406 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4212@2అధ్యాపయన్తి వేదాన్ ఆదాయ చిరాయ మాసి మాసి భృతిమ్ ॥


౪౨౧౨॥
MSS@4213@1ఆః కిమర్థమిదం చేతః సతామమ్భోధిదుర్భరమ్ ।
MSS@4213@2ఇతి క్రుధేవ దుర్వేధాః పరదుఃఖైరపూరయత్ ॥ ౪౨౧౩॥

MSS@4214@1ఆః పాకం న కరోషి పాపిని కథం పాపీ త్వదీయః పితా రణ్డే జల్పసి కిం
తవైవ జననీ రణ్డా త్వదీయా స్వసా ।
MSS@4214@2నిర్గచ్ఛ త్వరితం గృహాద్ బహిరితో నేదం త్వదీయం గృహం హా హా నాథ
మమాద్య దేహి మరణం జారస్య భాగ్యోదయః ॥ ౪౨౧౪॥
MSS@4215@1ఆః పాత్రీ స్యామకృతకఘనప్రేమవిస్ఫారితానాం సవ్రీడానాం
సకలకరణానన్దనాడింధమానామ్ ।
MSS@4215@2తేషాం తేషాం హృదయనిహితాకూతనిష్యన్దినేత్ర - వ్యాపారాణాం పునరపి
తథా
సుభ్రువో విభ్రమాణామ్ ॥ ౪౨౧౫॥
MSS@4216@1ఆః సర్వతః స్ఫురతు కైరవమాపిబన్తు జ్యోత్స్నాకరమ్భముదరంభరయశ్చకోరాః

MSS@4216@2యాతో యదేష చరమాచలమూలచుమ్బీ పఙ్కేరుహప్రకరజాగరణప్రదీపః
॥ ౪౨౧౬॥
MSS@4217@1ఆః సీతే పతిగర్వవిభ్రమభరభ్రాన్తభ్రమద్బాన్ధవ- ప్రధ్వంసస్మితకాన్తిమత్
తవ తదా జాతం యదేతన్ముఖమ్ ।
MSS@4217@2సమ్ప్రత్యేవ హఠాత్ తదేష కురుతే కేశోచ్చయాకర్షణ-
త్రాసోత్తానితలోలలోచనపతద్బాష్పప్లుతం రావణః ॥ ౪౨౧౭॥
MSS@4218@1ఆకణ్ఠదృష్టశిరసాప్యవిభావ్యపార్శ్వ- పృష్ఠోదరేణ
చిరమృగ్భిరుపాస్యమానః ।
MSS@4218@2నాభీసరోరుహజుషా చతురాననేన శేతే కిలాత్ర భగవానరవిన్దనాభః ॥
౪౨౧౮॥
MSS@4219@1ఆకణ్ఠార్పితకఞ్చుకాఞ్చలమురో హస్తాఙ్గులీముద్రణా-
మాత్రాసూత్రితహాస్యమాస్యమలసాః పఞ్చాలికాకేలయః ।
MSS@4219@2తిర్యగ్లోచనచేష్టితాని వచసాం చ్ఛేకోక్తిసంక్రాన్తయస్తస్యాఃసీదతి
శైశవే ప్రతికలం కోఽప్యేష కేలిక్రమః ॥ ౪౨౧౯॥

msubhsall.pdf 407
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4220@1ఆకమ్పయన్ ఫలభరానతశాలిజాలమ్ ఆనర్తయంస్తరువరాన్


కుసుమావనమ్రాన్ ।
MSS@4220@2ఉత్ఫుల్లపఙ్కజవనాం నలినీం విధున్వన్ యూనాం మనశ్చలయతి ప్రసభం
నభస్వాన్ ॥ ౪౨౨౦॥
MSS@4221@1ఆకమ్పితక్షితిభృతా మహతా నికామం హేలాభిభూతజలధిత్రితయేన
యస్య ।
MSS@4221@2వీర్యేణ సంహతిభిదా విహతోన్నతేన కల్పాన్తకాలవిసృతః పవనోఽనుచక్రే
॥ ౪౨౨౧॥
MSS@4222@1ఆకమ్పితాని హృదయాని మనస్వినీనాం వాతైః ప్రఫుల్లసహకారకృతాధివాసైః

MSS@4222@2సంబాధితం పరభృతస్య మదాకులస్య శ్రోత్రప్రియైర్మధుకరస్య చ
గీతనాదైః ॥ ౪౨౨౨॥
MSS@4223@1ఆకరః కారణం జన్తోర్దౌర్జన్యస్య న జాయతే ।
MSS@4223@2కాలకూటః సుధాసిన్ధోః ప్రాణినాం ప్రాణహారకః ॥ ౪౨౨౩॥

MSS@4224@1ఆకరః సర్వశాస్త్రాణాం రత్నానామివ సాగరః ।


MSS@4224@2గుణైర్న పరితుష్యామో యస్య మత్సరిణో వయమ్ ॥ ౪౨౨౪॥

MSS@4225@1ఆకరప్రభవః కోశః కోశాద్దణ్డః ప్రజాయతే ।


MSS@4225@2పృథివీ కోశదణ్డాభ్యాం ప్రాప్యతే కోశభూషణా ॥ ౪౨౨౫॥

MSS@4226@1ఆకర్ణపలితఃశ్యామో వయసాశీతిపఞ్చకః ।
MSS@4226@2రణే పర్యచరద్ ద్రోణో వృద్ధః షోడశవర్షవత్ ॥ ౪౨౨౬॥

MSS@4227@1ఆకర్ణముల్లసతి మాతరపాఙ్గదేశే కాలాఞ్జనేన ఘటితా తవ భాతి రేఖా ।


MSS@4227@2శైవాలపఙ్క్తిరివ సంతతనిర్జిహాన- కారుణ్యపూరపదవీ కలితానుబన్ధా
॥ ౪౨౨౭॥
MSS@4228@1ఆ కర్ణమూలమపకృత్య ధనుః సబాణం మయ్యేవ కిం ప్రహరసి స్మర
బద్ధకోపః ।
MSS@4228@2తస్యాం ముహుః క్షిప శరాన్ హరిణేక్షణాయాం తన్మన్మథోఽపి భవ
మన్మథ
ఏవ మా భూః ॥ ౪౨౨౮॥

408 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4229@1ఆకర్ణయ త్వమిమమభ్యుపగమ్య వాదం జానాతు కోఽపి యది వా


హృదయం
శ్రుతీనామ్ ।
MSS@4229@2తస్యాప్యసంఖ్యభవబన్ధశతార్జితోఽయం ద్వైతభ్రమో గలతు జన్మశతైః
కియద్భిః ॥ ౪౨౨౯॥
MSS@4230@1ఆకర్ణయ సరోజాక్షి వచనీయమిదం భువి ।
MSS@4230@2శశాఙ్కస్తవ వక్త్రేణ పామరైరుపమీయతే ॥ ౪౨౩౦॥

MSS@4231@1ఆకర్ణాన్తవిసర్పిణః కువలయచ్ఛాయాముషశ్చక్షుషః క్షేపా ఏవ


తవాహరన్తి
హృదయం కిం సంభ్రమేణామునా ।
MSS@4231@2ముగ్ధే కేవలమేతదాహితనఖోత్ఖాతాఙ్కముత్పాంశులమ్
బాహ్వోర్మూలమలీకముక్తకబరీబన్ధచ్ఛలాద్ దర్శితమ్ ॥ ౪౨౩౧॥
MSS@4232@1ఆకర్ణితాని రసితాని యయా ప్రసర్పత్ ప్రద్యుమ్నరాజరథనిఃస్వనసోదరాణి

MSS@4232@2ఉచ్చై రణచ్చరణనూపురయా పురన్ధ్ర్యా క్షిప్రం ప్రియం కుపితయాపి
తయాభిసస్రే ॥ ౪౨౩౨॥
గర్జితం ఘోరం జలదానాం సమాగమే ।
MSS@4233@1ఆకర్ణ్య
MSS@4233@2బాలా విధూతలజ్జేవ సత్రాసం శ్లిష్యతి ప్రియమ్ ॥ ౪౨౩౩॥

MSS@4234@1ఆకర్ణ్య గర్జితరవం ఘనగర్జితుల్యం సింహస్య యాన్తి వనమన్యదిభా


భయార్తాః ।
MSS@4234@2తత్రైవ పౌరుషనిధిః స్వకులేన సార్ధం దర్పోద్ధురో వసతి వీతభయో
వరాహః ॥ ౪౨౩౪॥
MSS@4235@1ఆకర్ణ్యజయదేవస్య గోవిన్దానన్దినీర్గిరః ।
MSS@4235@2బాలిశాః కాలిదాసాయ స్పృహయన్తు వయం తు న ॥ ౪౨౩౫॥

MSS@4236@1ఆకర్ణ్యన్తే తపనతనయగ్రామసంలాపఘోషా మన్దం మన్దం గ్రసతి నియతః


కాలపాశోఽపి కణ్ఠే ।
MSS@4236@2ఆపృచ్ఛ్యన్తే కృతజిగమిషాసంభ్రమాః ప్రాణవాతా నైవేదానీమపి
విషయవైముఖ్యమభ్యేతి చేతః ॥ ౪౨౩౬॥
MSS@4237@1ఆకర్ణ్య భూపాల యశస్త్వదీయం విధూనయన్తీహ న కే శిరాంసి ।

msubhsall.pdf 409
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4237@2విశ్వంభరాభఙ్గభయేన ధాత్రా నాకారి కర్ణౌ భుజగేశ్వరస్య ॥ ౪౨౩౭॥


మామవాదీద్ ధన్యాస్తా యువతయః సఖి కఠోరాః ।
MSS@4238@1ఆకర్ణ్య
MSS@4238@2యా విషహన్తే దీర్ఘ - ప్రియతమవిరహానలాసారమ్ ॥ ౪౨౩౮॥

MSS@4239@1ఆకర్ణ్య వాణీః పౌరాణీర్మయైతదవధారితమ్ ।


MSS@4239@2తిష్ఠన్తు దేవా దేవ్యోఽపి సేవ్యో నారాయణః పరః ॥ ౪౨౩౯॥

MSS@4240@1ఆకర్ణ్య వారవనితాపఠితం సభాయాం సమ్పూరణం సపది


పాదముదారభావః ।
MSS@4240@2యః కాలిదాసమరణం హృది నిశ్చికాయ భోజః స ఏవ పరమం భువి
భావబోద్ధా
॥ ౪౨౪౦॥
MSS@4241@1ఆకర్ణ్య సంగరమహార్ణవచేష్టితాని గోష్ఠీరసాహృతజనస్య మనోవికారః ।
MSS@4241@2అఙ్గే కరోతి పులకం నయనే వికాశం కాన్తిం చ కామపి ముఖే స్ఫురణం
చ బాహ్వోః ॥ ౪౨౪౧॥
MSS@4242@1ఆకర్ణ్య స్మరయౌవరాజ్యపటహం జీమూతనూత్నధ్వనిం నృత్యత్కేకికుటుమ్బకస్య
దధతం మన్ద్రాం మృదఙ్గక్రియామ్ ।
MSS@4242@2ఉన్మీలన్నవనీలకన్దలదలవ్యాజేన రోమాఞ్చితా హర్షేణేవ సముచ్ఛ్రితాన్
వసుమతీ దధ్రే శిలీన్ధ్రధ్వజాన్ ॥ ౪౨౪౨॥
MSS@4243@1ఆకర్ణ్యామ్రఫలస్తుతిం
జలమభూత్ తన్నారికేలాన్తరం ప్రాయః కణ్టకితం
తథైవ పనసం జాతం ద్విధోర్వారుకమ్ ।
MSS@4243@2ఆస్తేఽధోముఖమేవ కాదలఫలం ద్రాక్షాఫలం క్షుద్రతాం శ్యామత్వం బత
జామ్బవం గతమహో మాత్సర్యదోషాదిహ ॥ ౪౨౪౩॥
అత్యున్నతత్వాత్ కుచమణ్డలేన ।
MSS@4244@1ఆకర్షతేవోర్ధ్వమతిక్రశీయాన్
MSS@4244@2ననామ మధ్యోఽతిగురుత్వభాజా నితాన్తమాక్రాన్త ఇవాఙ్గనానామ్ ॥
౪౨౪౪॥
కేషామ్ అన్తఃకరణం ప్రవాలశాలిన్యః ।
MSS@4245@1ఆకర్షన్తి న
MSS@4245@2లలనా ఇవాత్ర లతికాః కుసుమేషు శిలీముఖైర్నిచితాః ॥ ౪౨౪౫॥

MSS@4246@1ఆకర్షన్నివ గాం వమన్నివ ఖురాన్ పశ్చార్ధముజ్ఝన్నివ స్వీకుర్వన్నివ ఖం


పిబన్నివ దిశశ్ఛాయామమర్షన్నివ ।
MSS@4246@2సాఙ్గారప్రకరాం స్పృశన్నివ ధరాం వాతం సమశ్నన్నివ శ్రీమన్నాథ

410 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

స వాజిరాట్ తవ కథం మాదృగ్గిరాం గోచరః ॥ ౪౨౪౬॥


కైశికవ్యాయే న శిఖాం చాలయేత్ తతః ।
MSS@4247@1ఆకర్షేత్
MSS@4247@2పూర్వాపరౌ సమౌ కార్యౌ సమాంసౌ నిశ్చలౌ కరౌ ॥ ౪౨౪౭॥

MSS@4248@1ఆకలితోరుక్రమపద- పద్మాలంకృత్యనల్పపుణ్యభవమ్ ।
MSS@4248@2నిజగుణగురుస్వరూపం కావ్యఞ్జయతి ప్రసన్నమతిమధురమ్ ॥
౪౨౪౮॥
MSS@4249@1ఆకల్పం మురజిన్ముఖేన్దుమధురోన్మీలన్మరున్మాధురీ- ధీరోదాత్తమనోహరః
సుఖయతు త్వాం పాఞ్చజన్యధ్వనిః ।
MSS@4249@2లీలాలఙ్ఘితమేఘనాదవిభవో యః కుమ్భకర్ణవ్యథా- దాయీ దానవదన్తినాం
దశముఖం దిక్చక్రమాక్రామతి ॥ ౪౨౪౯॥
MSS@4250@1ఆకల్పం యది వర్షసి ప్రతిదినం ధారాసహస్రైస్తథాప్య్- అమ్భోధౌ
కలయత్యగాధజఠరే కస్తావకీనం శ్రమమ్ ।
MSS@4250@2అమ్భోద క్షణమాత్రముజ్ఝసి పయః పృష్ఠే యది క్ష్మాభృతాం తత్ కిం న
ప్రసరన్తి నిర్ఝరసరిద్వ్యాజేన తే కీర్తయః ॥ ౪౨౫౦॥
MSS@4251@1ఆకాల్ప్య తల్పం శశికాన్తికల్పమ్ ఉద్గ్రథ్య వీటీః సురపుష్పగర్భాః ।
MSS@4251@2ద్వారే దృగన్తాన్ పరికల్పయన్తీ మనో మనోజస్య చమచ్చకార ॥
౪౨౫౧॥
MSS@4252@1ఆ కల్యాద్ ఆ నిశీథాచ్చ కుక్ష్యర్థం వ్యాప్రియామహే ।
MSS@4252@2న చ నిర్వృణుమో జాతు శాన్తాస్తు సుఖమాసతే ॥ ౪౨౫౨॥

సఖీషు విజ్ఞా విజ్ఞాస్వపి ప్రణయనిహ్నవమాచరన్తీ ।


MSS@4253@1ఆకస్మికస్మితముఖీషు
MSS@4253@2తత్రైవ రఙ్కునయనా నయనారవిన్దమ్ అస్పన్దమాహితవతీ దయితే
గతేఽపి ॥ ౪౨౫౩॥
క్ష్మాపతిమన్దిరాణి ప్రవిశ్య పాతాలసహోదరాణి ।
MSS@4254@1ఆకాఙ్క్షిణం
MSS@4254@2అధోగతేర్నాన్యదుపార్జయన్తి ఫలం భుజఙ్గా ఇవ వాయుభక్ష్యాః ॥
౪౨౫౪॥
MSS@4255@1ఆకాఙ్క్షోచ్చపదేఽహమాత్మకమతిః కార్యే మనోధారణా
ఇత్యేవంవిధభావజాతముచితం ధర్తుం న చిత్తాన్తరే ।
MSS@4255@2వైషమ్యస్య నివారణాయ మృగయేస్తత్కారణం నాపరే స్వాత్మన్యేవ
గవేషయేత్యతితరాం శ్రేయస్కరం తే సదా ॥ ౪౨౫౫॥

msubhsall.pdf 411
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4256@1ఆకారం వినిగూహతాం రిపుబలం జేతుం సముత్తిష్ఠతాం తన్త్రం చిన్తయతాం


కృతాకృతశతవ్యాపారశాఖాకులమ్ ।
MSS@4256@2మన్త్రిప్రోక్తనిషేవిణాం క్షితిభుజామాశఙ్కినాం సర్వతో
దుఃఖామ్భోనిధివర్తినాం సుఖలవః కాన్తాసమాలిఙ్గనమ్ ॥ ౪౨౫౬॥
MSS@4257@1ఆకారః కమనీయతాకులగృహం లీలాలసా సా గతిః సమ్పర్కః
కమలాకరైః
కలతయా లోకోత్తరం కూజితమ్ ।
MSS@4257@2యస్యేయం గుణసమ్పదస్తి మహతీ తస్యాపి భవ్యస్య తే
సంరబ్ధత్వమసద్గుమద్గుకలహే నాహం సహే హంస హే ॥ ౪౨౫౭॥
MSS@4258@1ఆకారః స మనోహరః స మహిమా తద్వైభవం తద్వయః సా కాన్తిః స చ
విశ్వవిస్మయకరః సౌభాగ్యభాగ్యోదయః ।
MSS@4258@2ఏకైకస్య విశేషవర్ణనవిధౌ తస్యాః స ఏవ క్షమో యస్యాస్మిన్నురగప్రభోరివ
భవేజ్జిహ్వాసహస్రద్వయమ్ ॥ ౪౨౫౮॥
MSS@4259@1ఆకారణాయ మాన్త్రికమ్ ఆగతదూతస్య వచనమాదాయ ।
MSS@4259@2కృత్వా ప్రమాణమాదావభిమన్త్ర్య చ తత్ర మన్త్రణ ॥ ౪౨౫౯॥

MSS@4260@1ఆకారదారుణోఽయం భయమస్మాదిత్యనిశ్చయోఽయమపి ।
MSS@4260@2భవతి మహాభైరవమపి శివస్య రూపం శివాయైవ ॥ ౪౨౬౦॥

MSS@4261@1ఆకారపరివృత్తిస్తు బుద్ధేః పరిభవః పునః ।


MSS@4261@2ఆశాహానిరివార్థిత్వం పరాసుత్వమివాపరమ్ ॥ ౪౨౬౧॥

MSS@4262@1ఆకారమాత్రవిజ్ఞానసమ్పాదితమనోరథాః ।
MSS@4262@2ధన్యాస్తే యే న శ‍ృణ్వన్తి దీనాః క్వాప్యర్థినాం గిరః ॥ ౪౨౬౨॥
కన్దర్పప్రతిమోఽపి సన్ ।
MSS@4263@1ఆకారవేషసౌభాగ్యైః
MSS@4263@2యాసాం సంగమమాసాద్య ప్రాప్తః కో వా న వఞ్చనామ్ ॥ ౪౨౬౩॥

MSS@4264@1ఆకారశ్ఛాద్యమానోఽపి న శక్యో వినిగూహితుమ్ ।


MSS@4264@2బలాద్ధి వివృణోత్యేవ భావమన్తర్గతం నృణామ్ ॥ ౪౨౬౪॥

MSS@4265@1ఆకారసంవృతిః కార్యా సురక్తేనాపి కామినా ।


MSS@4265@2రక్తః పరిభవం యాతి పరిభూతః కథం ప్రియః ॥ ౪౨౬౫॥

MSS@4266@1ఆకారసదృశప్రజ్ఞః ప్రజ్ఞయా సదృశాగమః ।

412 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4266@2ఆగమైః సదృశారమ్భ ఆరమ్భసదృశోఽదయః ॥ ౪౨౬౬॥


MSS@4267@1ఆకారాలాపసంభోగైర్యదీయైర్లజ్జతే జనః ।
MSS@4267@2అహో వక్రోద్ధురగ్రీవస్తైరేవ కరభోఽధమః ॥ ౪౨౬౭॥

MSS@4268@1ఆకారాహీనకాన్తిర్నిధనవిరహితో యోగదోల్లాసభాగీ విక్రాన్తో విశ్వతుల్యః


కమలకలితదృగ్విభ్రమోత్కృష్టమూర్తిః ।
MSS@4268@2నానాశాపూర్ణకీర్తిః సుఖరసమయితో వారణాక్రాన్తదేహో యాదృగ్దేవ
త్వమేవం
భవతు రిపుగణోఽప్యాదివర్ణప్రలోపాత్ ॥ ౪౨౬౮॥
MSS@4269@1ఆకారేణ తథా గత్యా చేష్టయా భాషితైరపి ।
MSS@4269@2నేత్రవక్త్రవికారాభ్యాం జ్ఞాయతేఽన్తర్హితం మనః ॥ ౪౨౬౯॥

MSS@4270@1ఆకారేణ నరేణ వానరయువా వాహేన వాలేయకో వ్యాఘ్రేణైవరథో (?)


గవాపి
గవయః సింహేన కౌలేయకః ।
MSS@4270@2శ్యామాఙ్గేన పికేన కాక ఇతి [చ] స్పర్ధానుబద్ధాదరా యద్యప్యత్ర తథాపి
తద్గుణగణస్యాంశం లభన్తే న తే ॥ ౪౨౭౦॥
MSS@4271@1ఆకారేణ శశీ గిరా పరభృతః పారావతశ్చుమ్బనే హంసశ్చఙ్క్రమణే
సమం దయితయా రత్యా విమర్దే గజః ।
MSS@4271@2ఇత్థం భర్తరి మే సమస్తయువతిశ్లాఘ్యైర్గుణైః సేవితే క్షుణ్ణం నాస్తి
వివాహితః పతిరితి స్యాన్నైష దోషో యది ॥ ౪౨౭౧॥
MSS@4272@1ఆకారేణైవ చతురాస్తర్కయన్తి పరేఙ్గితమ్ ।
MSS@4272@2గర్భస్థం కేతకీపుష్పమ్ ఆమోదేనేవ షట్పదాః ॥ ౪౨౭౨॥

MSS@4273@1ఆకారే మదనః సుకావ్యరచనాచాతుర్యయుక్తౌ గురుః షడ్భాషాస్వపి


దృశ్యతే
వ్యసనితా తం దృష్టవత్యః స్త్రియః ।
MSS@4273@2స్వప్రాణేశ్వరసఙ్గమం సుఖకరం హిత్వా న జీవన్త్యహో తస్యాన్తే
క్రియతేఽనయా
తనయయాభ్యాసః కలానాం కథమ్ ॥ ౪౨౭౩॥
MSS@4274@1ఆకారైరిఙ్గితైర్గత్యా చేష్టయా భాషితేన చ ।
MSS@4274@2నేత్రవక్త్రవికారైశ్చ గృహ్యతేఽన్తర్గతం మనః ॥ ౪౨౭౪॥

msubhsall.pdf 413
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4275@1ఆకారైర్న విదన్తి వక్రఫణితీర్బోద్ధుం న మేధావినః శబ్దాఖ్యేయనిజాశయం


కులవధూవర్గస్య నైతద్ వ్రతమ్ ।
MSS@4275@2గ్రామేఽస్మిన్ ఋజువాచ్యవాచకహతాత్మానో యువానో
జడాస్తత్త్వజ్ఞోపగతాధ్వగావధిరయం కామజ్వరః సహ్యతామ్ ॥ ౪౨౭౫॥
MSS@4276@1ఆకారో న మనోహరః శ్రవణయోః శల్యోపమం కూజితం వక్త్రం విడ్వికృతం
కృతాన్తసమయాలమ్బీదమాలోకితమ్ ।
MSS@4276@2క్రీడాసంవననే పృథగ్జనచితే వాసస్తరౌ కుత్సితే తత్ కేనాస్తు వరాక కాక
కనకాగారే తవావేశనమ్ ॥ ౪౨౭౬॥
సతడిద్ధుతాశే కరోతి హోమం ఝషకేతుదేవః ।
MSS@4277@1ఆకాశకుణ్డే
MSS@4277@2ఉచ్చాటనాయేవ వియోగినీనాం యద్గర్జితం సైష హి మన్త్రపాఠః ॥
౪౨౭౭॥
MSS@4278@1ఆకాశతః పతితమేత్య నదాదిమధ్యం తత్రాపి ధావనసముత్థమలావలిప్తమ్ ।
MSS@4278@2నానావిధావనిగతాశుచిపూర్ణమర్ణో యత్తేన శుద్ధిముపయాతి కథం శరీరమ్
॥ ౪౨౭౮॥
పరిపాతుకాని లఙ్కేశశీర్షాణి సకున్తలాని ।
MSS@4279@1ఆకాశదేశాత్
MSS@4279@2క్షణం నభః ప్రాంశుమహీరుహస్య శిక్యాశ్రితానీవ ఫలాని రేజుః ॥
౪౨౭౯॥
MSS@4280@1ఆకాశధారణాం కుర్వన్ మృత్యుం జయతి నిశ్చితమ్ ।
MSS@4280@2యత్ర తత్ర స్థితో వాపి సుఖమత్యన్తమశ్నుతే ॥ ౪౨౮౦॥

MSS@4281@1ఆకాశ ప్రసర ప్రసర్పత దిశస్త్వం పృథ్వి పృథ్వీ భవ


ప్రత్యక్షీకృతమాదిరాజయశసాం యుష్మాభిరుజ్జృమ్భితమ్ ।
MSS@4281@2శ్రీముద్దాఫరశాహపార్థివయశోరాశేః సముజ్జృమ్భణాద్
బీజోచ్ఛ్వాసవిదీర్ణదాడిమదశాం బ్రహ్మాణ్డమారోక్ష్యతి ॥ ౪౨౮౧॥
MSS@4282@1ఆకాశమానసవిగాహనరాజహంసం నారీజనగ్రహిలతానలినీమహేభమ్ ।
MSS@4282@2ఆఘ్రాయమానరతినాయకసమ్ప్రదాయ- దీక్షాగురుం దృశి నివేశయ
సున్దరీన్దుమ్
॥ ౪౨౮౨॥
MSS@4283@1ఆకాశముత్పతతు గచ్ఛతు వా దిగన్తమ్ అమ్భోనిధిం విశతు తిష్ఠతు వా
యథేచ్ఛమ్ ।

414 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4283@2జన్మాన్తరార్జితశుభాశుభకృన్నరాణామ్ ఛాయేవ న త్యజతి కర్మఫలానుబన్ధః


॥ ౪౨౮౩॥
MSS@4284@1ఆకాశయానతటకోటికృతైకపాదాస్తద్ధేమదణ్డయుగలాన్యవలమ్బ్య హస్తైః

MSS@4284@2కౌతూహలాత్ తవ తరఙ్గవిఘట్టితాని పశ్యన్తి దేవి మనుజాః స్వకలేవరాణి
॥ ౪౨౮౪॥
MSS@4285@1ఆకాశవాపీసితపుణ్డరీకం శాణోపలం మన్మథసాయకానామ్ ।
MSS@4285@2పశ్యోదితం శారదముత్పలాక్షి సంధ్యాఙ్గనాకన్దుకమిన్దుబింబమ్ ॥
౪౨౮౫॥
MSS@4286@1ఆకాశశ్యామిమానం జలధరఘటనాం వా దధానం సుధాంశుం నూనం
మన్యే
ప్రియాస్యం శిరసి శిరసిజైరాహితాపూర్వశోభమ్ ।
MSS@4286@2యద్దృష్ట్వా హన్త హర్షం మనసి కలయసే జ్ఞానశాన్త్యాదిభవ్యా-
రామోర్వీజచ్ఛిదాయై నిశితతరమసిం తం మహాన్తో బ్రువన్తి ॥ ౪౨౮౬॥
MSS@4287@1ఆకాశసౌధమధిరుహ్య దిగఙ్గనానామ్ అఙ్గేషు నిక్షిపతి కామ్యమివాఙ్గరాగమ్

MSS@4287@2తారావరోధవలితో లలితాత్మజశ్రీర్జ్యోత్స్నాచ్ఛలేన ముదితాఖిలలోక ఇన్దుః
॥ ౪౨౮౭॥
MSS@4288@1ఆకాశసౌధే శశిసమ్పటస్థం తమాలనీలం శివలిఙ్గముచ్చైః ।
MSS@4288@2సిద్ధాఙ్గనేయం రజనీ సకామా నక్షత్రరత్నైః పరిపూజతీవ ॥ ౪౨౮౮॥

MSS@4289@1ఆకాశాత్పతితం తోయం యథా గచ్ఛతి సాగరమ్ ।


MSS@4289@2సర్వదేవనమస్కారః కేశవం ప్రతి గచ్ఛతి ॥ ౪౨౮౯॥

MSS@4290@1ఆకాశాత్ పతితం పునర్జలనిధౌ మధ్యే చిరం సంస్థితం పశ్చాద్


దుఃసహదేహరన్ధ్రజనితక్లేశాన్వితం మౌక్తికమ్ ।
MSS@4290@2బాలే బాలకురఙ్గలోచనయుగే ఘోరం తపః సంచరన్ నాసాభూషణతాముపైతి
సఖి తే బిమ్బాధరాపేక్షయా ॥ ౪౨౯౦॥
MSS@4291@1ఆకాశే నటనం సరోరుహయుగే మఞ్జీరమఞ్జుధ్వనిః శీతాంశౌ కలకూజితం
కిసలయే పీయూషపానోత్సవః ।
MSS@4291@2స్వర్గక్షోణిధరే నఖాత్ పరిభవో ధ్వాన్తే కరాకర్షణం రమ్భాయాం

msubhsall.pdf 415
మహాసుభాషితసంగ్రహ

రసనారవస్తరుణయోః పుణ్యాని మన్యామహే ॥ ౪౨౯౧॥


MSS@4292@1ఆకాశే పశ్య నేమా నిబిడఘనఘటాః సంభృతాగ్నేయచూర్ణా మఞ్జూషా
భాన్తి
తాసాముపరి సురధనుః కైతవాత్ కేతవోఽమీ ।
MSS@4292@2విద్యున్నో నాలయన్త్రశ్రుతిముఖనిపతద్దీప్తవర్త్తిప్రకాశః సైన్యం మారస్య
మన్యే స్ఫురతి విమథితుం మానినీ మానదుర్గమ్ ॥ ౪౨౯౨॥
MSS@4293@1ఆకించన్యం చ రాజ్యం చ తులయా సమతోలయమ్ ।
MSS@4293@2అత్యరిచ్యత దారిద్ర్యం రాజ్యాదపి గుణాధికమ్ ॥ ౪౨౯౩॥

MSS@4294@1ఆకించన్యంసుఖం లోకే పథ్యం శివమనామయమ్ ।


MSS@4294@2అనమిత్రమథో హ్యేతద్ దుర్లభం సులభం సతామ్ ॥ ౪౨౯౪॥

సుసంతోషో నిరాశీష్ట్వమచాపలమ్ ।
MSS@4295@1ఆకించన్యం
MSS@4295@2ఏతదాహుః పరం శ్రేయ ఆత్మజ్ఞస్య జితాత్మనః ॥ ౪౨౯౫॥

MSS@4296@1ఆకించన్యాదతిపరిచయాజ్జాయయోపేక్ష్యమాణో భూపాలానామననుసరణాద్
బిభ్యదేవాఖిలేభ్యః ।
MSS@4296@2గేహే తిష్ఠన్ కుమతిరలసః కూపకూర్మైః సధర్మా కిం జానీతే భువనచరితం
కిం సుఖం చోపభుఙ్క్తే ॥ ౪౨౯౬॥
MSS@4297@1ఆకించన్యే చ రాజ్యే చ విశేషః సుమహానయమ్ ।
MSS@4297@2నిత్యోద్విగ్నో హి ధనవాన్ మృత్యోరాస్యగతో యథా ॥ ౪౨౯౭॥

శోభతే రాజా న వివిక్తః కదాచన ।


MSS@4298@1ఆకీర్ణః
MSS@4298@2యే తం వివిక్తమిచ్ఛన్తి తే తస్య రిపవః స్మృతాః ॥ ౪౨౯౮॥

MSS@4299@1ఆకుఞ్చితాగ్రాఙ్గులినాతతోఽన్యః కించిత్సమావర్జితనేత్రశోభః ।
MSS@4299@2తిర్యగ్విసంసర్పినఖప్రభేణ పాదేన హైమం విలిలేఖ పీఠమ్ ॥ ౪౨౯౯॥

MSS@4300@1ఆకుఞ్చితైకజఙ్ఘం దరావృతోర్ధ్వోరు గోపితార్ధోరు ।


MSS@4300@2సుతనోః శ్వసితక్రమనమదృ- ఉదరస్ఫుటనాభి శయనమిదమ్ ॥
౪౩౦౦॥
MSS@4301@1ఆకుఞ్చితోరూ ద్వౌ యత్ర జానుభ్యాం ధరణిం గతౌ ।
MSS@4301@2దర్దురక్రమమిత్యాహుః స్థానకం దృఢభేదనే ॥ ౪౩౦౧॥

MSS@4302@1ఆకుఞ్చ్య పాణిమశుచిం మమ మూర్ధ్ని వేశ్యా మన్త్రామ్భసాం ప్రతిపదం

416 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

పృషతైః పవిత్రే ।
MSS@4302@2తారస్వనం ప్రథితథూత్కమదాత్ ప్రహారం హాహా హతోఽహమితి రోదితి
విష్ణుశర్మా
॥ ౪౩౦౨॥
MSS@4303@1ఆకుఞ్చ్యాగ్రం
నఖవిలిఖనే పశ్యతి భ్రూవిభఙ్గ్యా గాఢాశ్లేషే వదతి
చ హ హా ముఞ్చ ముఞ్చేతి వాచమ్ ।
MSS@4303@2కేశాకృష్టావరుణనయనా తాడనే సాశ్రునేత్రా నానాభావం శ్రయతి తరుణీ
నాటకే మన్మథస్య ॥ ౪౩౦౩॥
MSS@4304@1ఆకుబ్జీకృతపృష్ఠమున్నతవలద్వక్త్రాగ్రపుచ్ఛం భయాద్
అన్తర్వేశ్మనివేశితైకనయనం నిష్కమ్పకర్ణద్వయమ్ ।
MSS@4304@2లాలాకీర్ణవిదీర్ణసృక్కవికచద్దంష్ట్రాకరాలాననః శ్వా
నిఃశ్వాసనిరోధపీవరగలో మార్జారమాస్కన్దతి ॥ ౪౩౦౪॥
MSS@4305@1ఆకుమారముపదేష్టుమిచ్ఛవఃసంనివృత్తిమపథాన్మహాపదః ।
MSS@4305@2యోగశక్తిజితజన్మమృత్యవః శీలయన్తి యతయః సుశీలతామ్ ॥
౪౩౦౫॥
MSS@4306@1ఆకులశ్చలపతత్రికులానామ్ఆరవైరనుదితౌషసరాగః ।
MSS@4306@2ఆయయావహరిదశ్వవిపాణ్డుస్తుల్యతాం దినముఖేన దినాన్తః ॥
౪౩౦౬॥
MSS@4307@1ఆకృతిప్రేమసరసా విలాసాలసగామినీ ।
MSS@4307@2విసారే హన్త సంసారే సారం సారఙ్గలోచనా ॥ ౪౩౦౭॥

MSS@4308@1ఆకృతేః కించిదుల్లేఖో విభావయతి లక్షణమ్ ।


MSS@4308@2మహతోపప్లవేనేవ పీడితం చన్ద్రమణ్డలమ్ ॥ ౪౩౦౮॥

MSS@4309@1ఆకృష్టః శిఖయా నఖైర్విలిఖితః స్పృష్టః కపోలస్థలే మౌలౌ


దామభిరాహతః ప్రతిదిశం క్రామన్ సలీలం పథి ।
MSS@4309@2ఇత్థం వారవిలాసినీకృతపరీహాసస్య దైత్యాధ్వరే
విష్ణోర్వామనవేషవిభ్రమభృతో హాసోర్మయః పాన్తు వః ॥ ౪౩౦౯॥
MSS@4310@1ఆకృష్టకరవాలోఽసౌ సమ్పరాయే పరిభ్రమన్ ।
MSS@4310@2ప్రత్యర్థిసేనయా దృష్టః కృతాన్తేన సమః ప్రభుః ॥ ౪౩౧౦॥

MSS@4311@1ఆకృష్టప్రతనువపుర్లతైస్తరద్భిస్తస్యామ్భస్తదథ సరోమహార్ణవస్య ।

msubhsall.pdf 417
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4311@2అక్షోభి ప్రసృతవిలోలబాహుపక్షైర్యోషాణామురుభిరురోజగణ్డశైలైః ॥
౪౩౧౧॥
MSS@4312@1ఆకృష్టశ్చక్రవాకైర్నయనకలనయా బన్ధకీభిర్నిరస్తో నాస్తం ద్రాగేతి
భానుర్నివసతి నలినీబోధనిద్రాన్తరాలే ।
MSS@4312@2సన్ధ్యాదీపప్రరోహం బహులతిలరసవ్యాప్తపత్రాన్తరాలం వాసాగారే దిశన్తీ
హసతి నవవధూక్రోధదృష్టా భుజిష్యా ॥ ౪౩౧౨॥
MSS@4313@1ఆకృష్టిః కృతచేతసాం సుమహతాముచ్చాటనం చాంహసామ్
ఆచణ్డాలమమూకలోకసులభో వశ్యశ్చ మోక్షశ్రియః ।
MSS@4313@2నో దీక్షాం న చ దక్షిణాం న చ పురశ్చర్యాం మనాగీక్షతే మన్త్రోఽయం
రసానాస్పృగేవ ఫలతి శ్రీకృష్ణనామాత్మకః ॥ ౪౩౧౩॥
కేన తవ ప్రకృతికోమలం సుభగే ।
MSS@4314@1ఆకృష్టిభగ్నకటకం
MSS@4314@2ధన్యేన భుజమృణాలం గ్రాహ్యం మదనస్య రాజ్యమివ ॥ ౪౩౧౪॥

MSS@4315@1ఆకృష్టే కవచాదహీన్ద్రరసనాకల్పే కృపాణే త్వయా శ్రీమన్నాయక


రామచన్ద్ర
భవతః ప్రత్యర్థినాం వేశ్మసు ।
MSS@4315@2గాహన్తే సహసా లులాయచమరీశార్దూలశాఖాచరీ-
యక్షోరక్షశ‍ృగాలకోలశలభృద్భల్లూకభిల్లాదయః ॥ ౪౩౧౫॥
MSS@4316@1ఆకృష్టే యుధి కార్ముకే రఘుపతేర్వామోఽబ్రవీద్ దక్షిణం దానాదానసుభోజనేషు
పురతో యుక్తం కిమిత్థం తవ ।
MSS@4316@2కామాన్యః పునరబ్రవీన్మమ న భీః ప్రష్టుం జగత్స్వామినం ఛేత్తుం
రావణవక్త్రపంక్తిమితి యో దద్యాత్ స వో మంగలమ్ ॥ ౪౩౧౬॥
MSS@4317@1ఆకృష్టే యుధి కార్ముకే సమవదద్ వామః కరో దక్షిణం రే రే దక్షిణహస్త
భోజనమహాదానాది తే కుర్వతః ।
MSS@4317@2పశ్చాద్ గంన్తుమయుక్తమిత్యథ పునః సోఽప్యబ్రవీదద్రవం ప్రష్టుం
రాఘవమాశురావణశిరోవృన్దాని భిన్దాని కిమ్ ॥ ౪౩౧౭॥
MSS@4318@1ఆకృష్టే వసనాఞ్చలే కువలయశ్యామా త్రపాధఃకృతా దృష్టిః సంవలితా
రుచా కుచయుగే స్వర్ణప్రభే శ్రీమతి ।
MSS@4318@2బాలః కశ్చన చూతపల్లవ ఇతి ప్రాన్తస్మితాస్యశ్రియం శ్లిష్యంస్తామథ
రుక్మిణీం నతముఖీం కృష్ణః స పుష్ణాతు నః ॥ ౪౩౧౮॥

418 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4319@1ఆకృష్యన్తే కరిణః పఙ్కనిమగ్నా మహద్విపైరేవ ।


MSS@4319@2ప్రాప్తాపదో మహాన్త ఉద్ధరణీయా మహాపుంభిః ॥ ౪౩౧౯॥

MSS@4320@1ఆకృష్యాదావమన్దగ్రహమలకచయం వక్త్రమాసజ్య వక్త్రే కణ్ఠే లగ్నః


సుకణ్ఠః పునరపి కుచయోర్దత్తగాఢాఙ్గసఙ్గః ।
MSS@4320@2బద్ధాసక్తిర్నితమ్బే పతతి చరణయోర్యః స తాదృక్ ప్రియో మే బాలే లజ్జా
ప్రణష్టా నహి నహి కుటిలే చోలకః కిం త్రపాకృత్ ॥ ౪౩౨౦॥
MSS@4321@1ఆ కేశగ్రహణాన్మిత్రమ్ అకార్యాత్ సంనివర్తయన్ ।
MSS@4321@2అవాచ్యః కస్యచిద్ భవతి కృతయత్నో యథాబలమ్ ॥ ౪౩౨౧॥

MSS@4322@1ఆకోపితోఽపి కులజో న వదత్యవాచ్యం నిష్పీడితో మధురమేవ వమేత్


కిలేక్షుః ।
MSS@4322@2నీచో జనో గుణశతైరపి సేవ్యమానో హాస్యేషు యద్ వదతి తత్
కలహేష్వవాచ్యమ్
॥ ౪౩౨౨॥
MSS@4323@1ఆకౌమారం సమరజయినా కుర్వతోర్వీమవీరామ్ ఏతేనామీ కథమివ
దిశామీశితారో
విముక్తాః ।
MSS@4323@2అన్తర్జ్ఞాతం వపుషి కలయా తస్య తేఽష్టౌ ప్రవిష్టాః ప్రహ్వీభూతే ప్రభవతి
నహి క్షత్రియాణాం కృపాణః ॥ ౪౩౨౩॥
MSS@4324@1ఆ కౌమారాద్ గురుచరణశుశ్రూషయా బ్రహ్మవిద్యా- స్వాస్థాయాస్థామహహ,
మహతీమర్జితం కౌశలం యత్ ।
MSS@4324@2నిద్రాహేతోర్నిశి నిశి కథాః శ‍ృణ్వతాం పార్థివానాం
కాలక్షేపౌపయికమిదమప్యాః కథం పర్యణంసీత్ ॥ ౪౩౨౪॥
MSS@4325@1ఆక్రన్దాః స్తనితైర్విలోచనజలాన్యశ్రాన్తధారామ్బుభిస్తద్విచ్ఛేదభువశ్చ
శోకశిఖినస్తుల్యాస్తడిద్విభ్రమైః ।
MSS@4325@2అన్తర్మే దయితాముఖం తవ శశీ వృత్తిః సమైవావయోస్తత్కిం మామనిశం
సఖే జలధర త్వం దగ్ధుమేవోద్యతః ॥ ౪౩౨౫॥
MSS@4326@1ఆక్రన్దితం రుదితమాహతమాననే వా కస్యార్ద్రమస్తు హృదయం కిమతః
ఫలం వా ।

msubhsall.pdf 419
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4326@2యస్యా మనో ద్రవతి యా జగతాం స్వతన్త్రా తస్యాస్తవామ్బ పురతః


కథయామి
ఖేదమ్ ॥ ౪౩౨౬॥
MSS@4327@1ఆక్రమ్య యద్ ద్విజైర్భుక్తం పరిక్షీణైశ్చ బాన్ధవైః ।
MSS@4327@2గోభిశ్చ నృపశార్దూల రాజసూయాద్ విశిష్యతే ॥ ౪౩౨౭॥

MSS@4328@1ఆక్రమ్య యస్య దోర్దణ్డమ్ అరిచక్రం ప్రకాశతే ।


MSS@4328@2ప్రాప్నోతి పురుషో లోకే స వైకుణ్ఠ ఇతి ప్రథామ్ ॥ ౪౩౨౮॥

సర్వః కాలేన పరలోకం చ నీయతే ।


MSS@4329@1ఆక్రమ్య
MSS@4329@2కర్మపాశవశో జన్తుస్తత్ర కా పరిదేవనా ॥ ౪౩౨౯॥

MSS@4330@1ఆక్రమ్యాక్రమ్య సాధూనాం దారాంశ్చైవ ధనాని చ ।


MSS@4330@2భోక్ష్యన్తి నిరనుక్రోశా రుదతామపి భారత ॥ ౪౩౩౦॥

వీతశఙ్కం శిరశ్చ ।
MSS@4331@1ఆక్రమ్యాజేరగ్రిమస్కన్ధముచ్చైరాస్థాయాథో
MSS@4331@2హేలాలోలా వర్త్మ గత్వాతిమర్త్యం ద్యామారోహన్ మానభాజః సుఖేన ॥
౪౩౩౧॥
MSS@4332@1ఆక్రమ్యైకామగ్రపాదేన జఙ్ఘామ్ అన్యాముచ్చైరాదదానః కరేణ ।
MSS@4332@2సాస్థిస్వానం దారువద్దారుణాత్మా కంచిన్మధ్యాత్ పాటయామాస దన్తీ ॥
౪౩౩౨॥
MSS@4333@1ఆక్రమ్యోచ్చైః శిరసి వసతిర్భూభృతామున్నతానాం తోయాదానం తదపి
జలధేర్లోకసంతాపశాన్త్యై ।
MSS@4333@2దీర్ఘా ఛాయా ప్రకృతిమహతి వ్యోమ్ని చాభోగబన్ధో హే హే మేఘ
స్పృహయతి
న తే కః కిలేత్థం వ్రతాయ ॥ ౪౩౩౩॥
MSS@4334@1ఆక్రాన్తం వలిభిః ప్రసహ్య పలితైరత్యన్తమాస్కన్దితం వార్ధక్యం
శ్లథసంధిబన్ధనతయా నిఃస్థామ నిర్ధామ చ ।
MSS@4334@2ఏతన్మే వపురస్థికేవలజరత్కఙ్కాలమాలోకయ - -
స్థూలశిరాకరాలపరుషత్వఙ్మాత్రపాత్రీకృతమ్ ॥ ౪౩౩౪॥
రభసేన సైనికైర్దిగఙ్గనావ్యోమరజోఽభిదూషితా ।
MSS@4335@1ఆక్రాన్తపూర్వా
MSS@4335@2భేరీరవాణాం ప్రతిశబ్దితైర్ఘనైర్జగర్జ గాఢం గురుమత్సరాదివ ॥ ౪౩౩౫॥

420 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

వలీపలితరోగశతానువిద్ధమ్ ।
MSS@4336@1ఆక్రాన్తమన్తరరిభిర్మదమత్సరాద్యైర్గాత్రం
MSS@4336@2దారైః సుతైశ్చ గృహమావృతముత్తమర్ణైర్మాతః కథం భవతు మే మనసః
ప్రసాదః ॥ ౪౩౩౬॥
MSS@4337@1ఆక్రాన్తాసు వసున్ధరాసు యవనైరాసేతుహేమాచలం విద్రాణే క్షితిభృద్గణే
వికరుణే నిద్రాతి నారాయణే ।
MSS@4337@2నిర్విఘ్నప్రసరే కలావపి బలాన్నిష్కణ్టకం వైదికం పన్థానం కిల తత్ర
తత్ర పరిపాత్యేకో హి లోకోత్తరః ॥ ౪౩౩౭॥
MSS@4338@1ఆక్రాన్తేవ మహోపలేన మునినా శప్తేవ దుర్వాససా సాతత్యం బత ముద్రితేవ
జతునా
నీతేవ మూర్చ్ఛాం విషైః ।
MSS@4338@2బద్ధేవాతనురజ్జుభిః పరగుణాన్ వక్తుం న శక్తా సతీ జిహ్వా లోహశలాకయా
ఖలముఖే విద్ధేవ సంలక్ష్యతే ॥ ౪౩౩౮॥
MSS@4339@1ఆక్రాన్తే శైశవేఽస్మిన్నభినవవయసా శాసనాన్మీనకేతోర్బాలాయా
నేత్రయుగ్మం
శ్రుతియుగమవిశద్ భ్రూయుగేనాపి సార్ధమ్ ।
MSS@4339@2వక్షోజద్వన్ద్వముచ్చైర్బహిరిహ నిరగాచ్ఛ్రోణబిమ్బేన సాకం మధ్యః
సంగృహ్య బద్ధస్త్రివలిభిరభితః కార్శ్యమఙ్గీకరోతి ॥ ౪౩౩౯॥
MSS@4340@1ఆక్రామన్తు తమేవ చూతమపి చ క్రోశన్తు రేఫోత్తరం డిమ్భోఽస్మాకమపీతి
వాభిదధతాం కాకా వరాకాః స్వయమ్ ।
MSS@4340@2గన్తవ్యం క్వ తతోఽన్యతః పరభృత క్షన్తవ్యమేతావదప్యగ్రే కస్య
నివేద్యతామిదమతిక్రాన్తో వసన్తోఽధునా ॥ ౪౩౪౦॥
MSS@4341@1ఆక్రుశ్యమానో నాక్రోశేన్ మన్యురేవ తితిక్షతః ।
MSS@4341@2ఆక్రోష్టారం నిర్దహతి సుకృతం చాస్య విన్దతి ॥ ౪౩౪౧॥

MSS@4342@1ఆక్రుష్టోఽపి వ్రజతి న రుషం భాషతే నాపభాష్యం నోత్కృష్టోఽపి


ప్రవహతి మదం శౌర్యధైర్యాదిధర్మైః ।
MSS@4342@2యో యాతోఽపి వ్యసనమనిశం కాతరత్వం న యాతి సన్తః
ప్రాహుస్తమిహ సుజనం
తత్త్వబుద్ధ్యా వివేచ్య ॥ ౪౩౪౨॥
MSS@4343@1ఆక్రోశకసమో లోకే సుహృదన్యో న విద్యతే ।

msubhsall.pdf 421
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4343@2యస్తు దుష్కృతమాదాయ సుకృతం స్వం ప్రయచ్ఛతి ॥ ౪౩౪౩॥


MSS@4344@1ఆక్రోశన్నాహ్వయన్నన్యాన్ ఆధావన్ మణ్డలం రుదన్ ।
MSS@4344@2గాః కాలయతి దణ్డేన డిమ్భః సస్యావతారిణీః ॥ ౪౩౪౪॥

MSS@4345@1ఆక్రోశపరివాదాభ్యాం విహింసన్త్యబుధా బుధాన్ ।


MSS@4345@2వక్తా పాపముపాదత్తే క్షమమాణో విముచ్యతే ॥ ౪౩౪౫॥

MSS@4346@1ఆక్రోశేన న దూయతే న చ పటుః ప్రోక్తః సమానన్ద్యతే దుర్గన్ధేన న బాధ్యతే


న చ సమం మోదేన సంజీయతే ।
MSS@4346@2స్త్రీరత్నేన న రజ్యతే న చ మృతస్నానేన విద్వేష్యతే మాధ్యస్థేన విరాజితో
విజయతే కోఽప్యేష యోగీశ్వరః ॥ ౪౩౪౬॥
ముగ్ధే తవ ముఖశ్రియమ్ ।
MSS@4347@1ఆక్షిపన్త్యరవిన్దాని
MSS@4347@2కోషదణ్డసమగ్రాణాం కిమేషామస్తి దుష్కరమ్ ॥ ౪౩౪౭॥

కర్ణమక్ష్ణా బలిరపి బద్ధస్త్వయా త్రిధా మధ్యే ।


MSS@4348@1ఆక్షిపసి
MSS@4348@2ఇతి జితసకలవదాన్యే తనుదానే లజ్జసే సుతను ॥ ౪౩౪౮॥

MSS@4349@1ఆక్షిప్తసమ్పాతమపేతశోభమ్ ఉద్వహ్ని ధూమాకులదిగ్విభాగమ్ ।


MSS@4349@2వృతం నభో భోగికులైరవస్థాం పరోపరుద్ధస్య పురస్య భేజే ॥ ౪౩౪౯॥

MSS@4350@1ఆక్షిప్తా చామరశ్రీః ప్రసభమపహృతః పౌణ్డరీకో విలాసః ప్రచ్ఛన్నో


వీరకమ్బుః సమజని విహితః కణ్ఠభారాయ హారః ।
MSS@4350@2లుప్తో హాసప్రకాశః కమపి పరిభవం ప్రాపితః
పుష్పరాశిశ్చన్ద్రాభైర్యద్యశోభిః ప్రతిధరణిభుజాం నిహ్నుతా కిం చ కీర్తిః ॥ ౪౩౫౦॥
MSS@4351@1ఆక్షిప్తైః ప్రతిపక్షభూమిపతిభిః క్రుద్ధేన దేవ త్వయా విత్రస్తైర్న
మహాయుధాని వివిధాన్యావిష్క్రియన్తే యుధి ।
MSS@4351@2దూరావర్జితమౌలయస్తవ పురస్తన్వన్తి తే కేవలం
నానాకారకిరీటరత్ననికరైరిన్ద్రాయుధాని క్షితౌ ॥ ౪౩౫౧॥
MSS@4352@1ఆక్షేపచరణలఙ్ఘన- కేశగ్రహకేలికుతుకతరలేన ।
MSS@4352@2స్త్రీణాం పతిరపి గురురితి ధర్మం న శ్రావితా సుతనుః ॥ ౪౩౫౨॥
తస్య న వక్తవ్యం కదాచన ।
MSS@4353@1ఆక్షేపవచనం
MSS@4353@2అనుకూలం ప్రియం చాస్య వక్తవ్యం జనసంసది ॥ ౪౩౫౩॥

MSS@4354@1ఆఖుః కైలాసశైలం తులయతి కరటస్తార్క్ష్యమాంసాభిలాషీ

422 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

బభ్రుర్లాఙ్గూలమూలం చలయతి చపలస్తక్షకాహిం జిఘాంసుః ।


MSS@4354@2భేకః పారం యియాసుర్భుజగమపి మహాఘస్మరస్యామ్బురాశేః
ప్రాయేణాసన్నపాతః
స్మరతి సముచితం కర్మ న క్షుద్రకర్మా ॥ ౪౩౫౪॥
MSS@4355@1ఆఖునా భక్షితస్యాథ నామోచ్చార్య సముద్ధరేత్ ।
MSS@4355@2మార్గధూలిం క్షిపేద్ దూరం తస్య శీఘ్రం సుఖం భవేత్ ॥ ౪౩౫౫॥

MSS@4356@1ఆఖుభ్యః కిం ఖలైర్జ్ఞాతం ఖలేభ్యశ్చ కిమాఖుభిః ।


MSS@4356@2అన్యత్ పరగృహోత్ఖాతాత్ కర్మ యేషాం న విద్యతే ॥ ౪౩౫౬॥
MSS@4357@1ఆఖుర్వాఞ్ఛతి భస్మసూత్రహరణం వ్యాలస్తథా మూషకం వ్యాలం
బర్హిరయం
హరిశ్చ వృషభం గఙ్గా తథా చన్ద్రకమ్ ।
MSS@4357@2ఇత్థం దుఃఖమహర్నిశం శ‍ృణు విభో సోఢవ్యమేతత్ కథం
శంభోరాత్మదశానిబోధనపరం త్వాం పాతు దీనం వచః ॥ ౪౩౫౭॥
MSS@4358@1ఆఖేటకం వృథాక్లేశం మూర్ఖం వ్యసనసంస్థితమ్ ।
MSS@4358@2సమాలాపేన యో యుఙ్క్తే స గచ్ఛతి పరాభవమ్ ॥ ౪౩౫౮॥

MSS@4359@1ఆఖేటకస్య ధర్మేణ విభవాః స్యుర్వశే నృణామ్ ।


MSS@4359@2నృప్రజాః ప్రేరయత్యేకో హన్త్యన్యోఽత్ర మృగానివ ॥ ౪౩౫౯॥
MSS@4360@1ఆఖ్యాతనామరచనాచతురస్రసంధి- సద్ధాత్వలంకృతిగుణం సరసం
సువృత్తమ్ ।
MSS@4360@2ఆసేదుషామపి దివం కవిపుంగవానాం తిష్ఠత్యఖణ్డమిహ కావ్యమయం
శరీరమ్
॥ ౪౩౬౦॥
MSS@4361@1ఆఖ్యాతే హసితం పితామహ ఇతి త్రస్తం కపాలీతి చ వ్యావృత్తం
గురురిత్యసౌ
దహన ఇత్యావిష్కృతా భీరుతా ।
MSS@4361@2పౌలోమీపతిరిత్యసూయితమథ వ్రీడావనమ్రం శ్రియా పాయాద్ వః
పురుషోత్తమోఽయమితి
చ న్యస్తః స పుష్పాఞ్జలిః ॥ ౪౩౬౧॥
MSS@4362@1ఆఖ్యాయికానురాగీ వ్రజతి సదా పుణ్యపుస్తకం శ్రోతుమ్ ।

msubhsall.pdf 423
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4362@2దష్ట ఇవ కృష్ణసర్పైః పలాయతే దానధర్మేభ్యః ॥ ౪౩౬౨॥


MSS@4363@1ఆఖ్యాస్తదీయారుచిరార్థపోషా గాయన్తి కోశాధికృతాః సతోషాః ।
MSS@4363@2పరంతు పుణ్యైరిహ హర్షధామ ప్రాప్తం త్వయా సమ్ప్రతి చూతనామ ॥
౪౩౬౩॥
MSS@4364@1ఆగచ్ఛతాం చ తుచ్ఛానామ్ అతుచ్ఛానాం చ గచ్ఛతామ్ ।
MSS@4364@2యదధ్వని న సంఘట్టో ఘటానాం తద్ వృథా సరః ॥ ౪౩౬౪॥
వరాటకేనేవ ।
MSS@4365@1ఆగచ్ఛతానవేక్షిత- పృష్ఠేనార్థీ
MSS@4365@2ముషితాస్మి తేన జఘనాం- శుకమపి వోఢుం నశక్తేన ॥ ౪౩౬౫॥

భాతి యథైవ న తథా గతః ।


MSS@4366@1ఆగచ్ఛదుత్సవో
MSS@4366@2హిమాంశోరుదయః సాయం చకాస్తి న తథోషసి ॥ ౪౩౬౬॥

పాణ్డురితా ముఖశ్రీః ।
MSS@4367@1ఆగచ్ఛదుర్వీన్ద్రచమూసముత్థైర్భూరేణుభిః
MSS@4367@2విస్పష్టమాచష్ట హరిద్వధూనాం రూపం పతిత్యాగదశానురూపమ్ ॥
౪౩౬౭॥
MSS@4368@1ఆగచ్ఛన్త్యవగుణ్ఠయన్త్యథ పునః పశ్యన్తి జిఘ్రన్తి చ స్వారబ్ధం
మధుమక్షికాం న కణమప్యస్య స్వయం భుఞ్జతే ।
MSS@4368@2ధన్యస్త్వన్య ఉపేత్య నిర్భయమమూరుత్సారయన్ దూరతః
స్వాదంస్వాదమిదం
స్వసంభృతమివ స్వచ్ఛన్దమానన్దతి ॥ ౪౩౬౮॥
MSS@4369@1ఆగచ్ఛన్ సూచితో యేన యేనానీతో గృహం ప్రతి ।
MSS@4369@2ప్రథమం సఖి కః పూజ్యః కిం కాకః కిం క్రమేలకః ॥ ౪౩౬౯॥

MSS@4370@1ఆగచ్ఛాగచ్ఛ సజ్జం కురు వరతురగం సంనిధేహి ద్రుతం మే ఖఙ్గః


క్వాసౌ కృపాణీముపనయ ధనుషా కిం కిమఙ్గ ప్రవిష్టమ్ ।
MSS@4370@2సంరమ్భోన్నిద్రితానాం క్షితిభృతి గహనేఽన్యోఽన్యమేవం ప్రతీచ్ఛన్
వాదః స్వప్నాభిదృష్టే త్వయి చకితదృశాం విద్విషామావిరాసీత్ ॥ ౪౩౭౦॥
MSS@4371@1ఆగచ్ఛామి ఝటిత్యహం ప్రియతమే కార్యం విధాయాల్పకం
గత్వేతస్త్వమిహైవ
తిష్ఠ విజనే తావద్గృహే సున్దరే ।
MSS@4371@2ఇత్యుక్త్వా సఖి వఞ్చకః స తు గతస్తత్ర స్థితా యా నిశా సర్వా సా హి
గతా

424 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

మమాతికుటిలో నో వై తథాప్యాగతః ॥ ౪౩౭౧॥


MSS@4372@1ఆగతం విగ్రహం విద్వాన్ ఉపాయైః ప్రశమం నయేత్ ।
MSS@4372@2విజయస్య హ్యనిత్యత్వాద్ రభసేన న సమ్పతేత్ ॥ ౪౩౭౨॥

MSS@4373@1ఆగతః పతిరితీరితం జనైః శ‍ృణ్వతీ చకితమేత్య దేహలీమ్ ।


MSS@4373@2కౌముదీవ శిశిరీకరిష్యతే లోచనే మమ కదా మృగేక్షణా ॥ ౪౩౭౩॥

MSS@4374@1ఆగతః పాణ్డవాః సర్వే దుర్యోధనసమీహయా ।


MSS@4374@2తస్మై గాం చ సువర్ణం చ రత్నాని వివిధాని చ ॥ ౪౩౭౪॥

MSS@4375@1ఆగతవ్యయశీలస్య కృశత్వమతిశోభతే ।
MSS@4375@2ద్వితీయశ్చన్ద్రమా వన్ద్యో న వన్ద్యః పూర్ణచన్ద్రమాః ॥ ౪౩౭౫॥

MSS@4376@1ఆగతశ్చగతశ్చైవ గత్వా యః పునరాగతః ।


MSS@4376@2అకర్ణహృదయో మూర్ఖస్తత్రైవ నిధనం గతః ॥ ౪౩౭౬॥

MSS@4377@1ఆగతానగణితప్రతియాతాన్ వల్లభానభిసిసారయిషూణామ్ ।
MSS@4377@2ప్రాపి చేతసి సవిప్రతిసారే సుభ్రువామవసరః సరకేణ ॥ ౪౩౭౭॥

MSS@4378@1ఆగతానామపూర్ణానాం పూర్ణానామపి గచ్ఛతామ్ ।


MSS@4378@2యదధ్వని న సంఘట్టో ఘటానాం తత్ సరోఽవరమ్ ॥ ౪౩౭౮॥
MSS@4379@1ఆగతే కుసుమధన్విని తన్వ్యా మానసాద్ బహిరభూత్ కుచకోకః ।
MSS@4379@2తిష్ఠతాస్య సరసీరుహచక్షుః ఖఞ్జనేన చకితం సహసైవ ॥ ౪౩౭౯॥

MSS@4380@1ఆగత్య ప్రణిపాతసాన్త్వితసఖీదత్తాన్తరే సాగసి స్వైరం కుర్వతి


తల్పపార్శ్వనిభృతే ధూర్తేఽఙ్గసంవాహనమ్ ।
MSS@4380@2జ్ఞాత్వా స్పర్శవశాత్ తయా కిల సఖీభ్రాన్త్యా స్వవక్షః శనైః
ఖిన్నాసీత్యభిధాయ మీలితదృశా సానన్దమారోపితః ॥ ౪౩౮౦॥
MSS@4381@1ఆగత్య సమ్ప్రతి వియోగవిసంష్ఠులాఙ్గీమ్ అమ్భోజినీం క్వచిదపి
క్షపితత్రియామః

MSS@4381@2ఏతాం ప్రసాదయతి పశ్య శనైః ప్రభాతే తన్వఙ్గి పాదపతనేన సహస్రరశ్మిః
॥ ౪౩౮౧॥
MSS@4382@1ఆగత్య సమ్ప్రతి శరత్సమయః ప్రసాదాద్ ఈషద్విహస్య వికసత్కుముదచ్ఛలేన

msubhsall.pdf 425
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4382@2ఉత్సార్య రోషమివ వారిధరోపరోధమ్ ఏష ప్రసాదయతి దిగ్వనితాముఖాని


॥ ౪౩౮౨॥
MSS@4383@1ఆగత్య సత్వరమసీ రవిరమ్బరాన్తమ్ ఉల్లాస్య పాదపతనైః
స్ఫుటసాంధ్యరాగః ।
MSS@4383@2పశ్య ప్రసాదయతి రాగవతీం ప్రతీచీ- దిక్కామినీం ప్రకుపితామివ
మన్యమానః
॥ ౪౩౮౩॥
MSS@4384@1ఆగత్యైవ కుతశ్చిదేవ గగనాభోగం చ కృత్వాత్మసాత్
భావాభావవిలోకనాస్పదమమూన్ నీత్వేన్దుముఖ్యానపి ।
MSS@4384@2జాజ్వల్యం జగతో విధాయ కిమపి ప్రాప్తః ప్రియోఽహ్నాం పతిర్యాత్వస్తం
ప్రవిశత్వథాబ్ధిమథవా మేరౌ పరిభ్రామ్యతు ॥ ౪౩౮౪॥
MSS@4385@1ఆగన్తౌ జాఙ్ఘికే చైవ సర్వే కాకాః సమాః స్మృతాః ।
MSS@4385@2క్షేత్రజే శకునే గ్రాహ్యః కాకోలస్తేషు సర్వదా ॥ ౪౩౮౫॥

MSS@4386@1ఆగమం నిర్గమం స్థానం తథా వృద్ధిక్షయావుభౌ ।


MSS@4386@2విచార్య సర్వపణ్యానాం కారయేత్ క్రయవిక్రయౌ ॥ ౪౩౮౬॥

MSS@4387@1ఆగమరూపవిచారిణ్యధికరణసహస్రశిక్షితవిపక్షే ।
MSS@4387@2స్వామినిజైమినియోగిన్యుపరజ్యతి హృదయమస్మదీయమిదమ్ ॥
౪౩౮౭॥
MSS@4388@1ఆగమాదేవ నరకాః శ్రూయన్తే రౌరవాదయః ।
MSS@4388@2విషయిత్వం దరిద్రాణాం ప్రత్యక్షం నరకం విదుః ॥ ౪౩౮౮॥

MSS@4389@1ఆగమార్థం హి యతతే రక్షణార్థం హి సర్వదా ।


MSS@4389@2కుటుమ్బపోషణే స్వామీ తదన్యే తస్కరా ఇవ ॥ ౪౩౮౯॥

భావా యే భావా మయి భావినః ।


MSS@4390@1ఆగమిష్యన్తి తే
MSS@4390@2అహం తైరనుసర్తవ్యో న తేషామన్యతో గతిః ॥ ౪౩౯౦॥

MSS@4391@1ఆగమేన చ యుక్త్యా చ యోఽర్థః సమభిగమ్యతే ।


MSS@4391@2పరీక్ష్య హేమవద్ గ్రాహ్యః పక్షపాతగ్రహేణ కిమ్ ॥ ౪౩౯౧॥

MSS@4392@1ఆగమే యస్య చత్వారి నిర్గమే సార్ధపఞ్చ చ ।


MSS@4392@2అతివిస్తారవిస్తీర్ణాశ్చిరం తిష్ఠన్తి నో శ్రియః ॥ ౪౩౯౨॥

426 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4393@1ఆగమోఽభ్యధికో భోగాద్ వినా పూర్వక్రమాగతాత్ ।


MSS@4393@2ఆగమేఽపి బలం నైవ భుక్తిః స్తోకాపి యత్ర నో ॥ ౪౩౯౩॥

MSS@4394@1ఆగర్జద్గిరికుఞ్జకుఞ్జరఘటానిస్తీర్ణకర్ణజ్వరం
జ్యానిర్ఘోషమమన్దదున్దుభిరవైరాధ్మాతముత్తమ్భయన్ ।
MSS@4394@2వేల్లద్భైరవరుణ్డముణ్డనికరైర్వీరో విధత్తే భువం
తృప్యత్కాలకరాలవక్త్రవిఘసవ్యాకీర్యమాణామివ ॥ ౪౩౯౪॥
MSS@4395@1ఆగర్భమాబద్ధమమర్షశీలః పితుః స్మరన్ క్షత్రకృతాపరాధమ్ ।
MSS@4395@2పరశ్వధేనైవ భృగుప్రవీరః ప్రాణైర్వియోజ్యాపి రిపూంశ్ఛినత్తి ॥ ౪౩౯౫॥

MSS@4396@1ఆ గర్భాద్ ఆ కులపరివృఢాద్ ఆ చతుర్వక్త్రతోఽపి త్వత్పాదాబ్జప్రపదనపరాన్


వేత్సి నశ్చన్ద్రమౌలే ।
MSS@4396@2మాయాయాశ్చ ప్రపదనపరేష్వప్రవృత్తిం త్వమాత్థ స్వామిన్నేవం సతి
యదుచితం తత్ర దేవః ప్రమాణమ్ ॥ ౪౩౯౬॥
MSS@4397@1ఆగస్కారిణి కైటభప్రమథనే తత్తాడనార్థం రుషా నాభీపఙ్కజమస్త్రతాం
గమయితుం జాతే ప్రయత్నే శ్రియః ।
MSS@4397@2స్వావాసోన్మథనోపపాదితభయభ్రాన్తాత్మనస్తత్క్షణ్ ఆద అబ్రహ్మణ్యపరాః
పురాతనమునేర్వాగ్వృత్తయః పాన్తు వః ॥ ౪౩౯౭॥
MSS@4398@1ఆగారదాహీ మిత్రఘ్నః శాకునిర్గ్రామయాజకః ।
MSS@4398@2రుధిరాన్ధే పతన్త్యేతే సోమం విక్రీణతే చ యే ॥ ౪౩౯౮॥

MSS@4399@1ఆగుల్ఫమాలమ్బితవల్గువేణీ విభాతి బాలా కనకాఙ్గయష్టిః ।


MSS@4399@2ఉత్తీర్ణమౌర్వీవ వశీకృతోర్వీ మనోభువశ్చమ్పకచాపవల్లీ ॥ ౪౩౯౯॥

MSS@4400@1ఆగ్నేయాస్త్రప్రవీణప్రబలమృగభటాః శత్రుసంక్షోభదక్షా యస్య


ప్రౌఢప్రతాపానలబహలశిఖాస్విన్ధనత్వం ప్రయాన్తి ।
MSS@4400@2సోఽయం ప్రాచీపయోధిప్రహితకరతతీతూర్ణసమ్పూర్ణకోపో
బాఙ్గాలక్షోణిపాలస్త్రిభువనజనతాగీతకీర్తి ప్రరోహః ॥ ౪౪౦౦॥
MSS@4401@1ఆగ్నేయీమేతి శీతాదివ దిశమరుణో వాసరాః సంకుచన్తీ- వాసంస్తర్షేఽపి
తోయాద్ వహతి తనుశిఖీ శీతపీడాం ప్రమార్ష్టి (?) ।
MSS@4401@2తల్పేఽనల్పప్రకోపప్రవిదలితదృఢాలిఙ్గనగ్రన్థిబన్ధే
లబ్ధ్వా
సంధానరన్ధ్రం నిబిడయతి జడో దమ్పతీ మాతరిశ్వా ॥ ౪౪౦౧॥

msubhsall.pdf 427
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4402@1ఆగ్నేయే యది కోణే గ్రామస్య పురస్య వా భవతి కూపః ।


MSS@4402@2నిత్యం స కరోతి భయం దాహం చ సమానుషం ప్రాయః ॥ ౪౪౦౨॥

MSS@4403@1ఆగ్నేయ్యామనలాజీ- వికయువతిప్రవరధాతులాభశ్చ ।
MSS@4403@2యామ్యే మాషకులత్థం భోజ్యం గాన్ధర్వికైర్యోగః ॥ ౪౪౦౩॥
MSS@4404@1ఆఘట్టయతిమన్త్రాణి బ్రువన్ హాస్యం ప్రపద్యతే ।
MSS@4404@2సంభావయతి దోషేణ వృత్తిచ్ఛేదం కరోతి చ ॥ ౪౪౦౪॥

MSS@4405@1ఆఘాతం నీయమానస్య వధ్యస్యేవ పదే పదే ।


MSS@4405@2ఆసన్నతరతాం యాతి మృత్యుర్జన్తోర్దినే దినే ॥ ౪౪౦౫॥

MSS@4406@1ఆఘూర్ణద్వపుషః స్ఖలన్మృదుగిరః కిఞ్చిల్లసద్వాససో రేవత్యాం


సనిషణ్ణనిఃసహభుజస్యాతామ్రనేత్రద్యుతేః ।
MSS@4406@2శ్వాసామోదమదాన్ధషట్పదకులవ్యాదష్టక్ అణ్ఠస్రజః పాయాసుః
పరిమన్థరాణి
హలినో మత్తస్య యాతాని వః ॥ ౪౪౦౬॥
MSS@4407@1ఆఘూర్ణితం పక్ష్మలమక్షిపద్మం ప్రాన్తద్యుతిశ్వైత్యజితామృతాంశు ।
MSS@4407@2అస్యా ఇవాస్యాశ్చలదిన్ద్రనీల- గోలామలశ్యామలతారతారమ్ ॥
౪౪౦౭॥
MSS@4408@1ఆఘ్రాణశ్రవణావలోకనరసాస్వాదాదయశ్చుమ్బన- శ్రద్ధా వాగ్విషవర్షణం
చ శిరసో దోషా ఇమే యైర్జనః ।
MSS@4408@2మూఢో లఙ్ఘితసత్పథోఽయమితి సంక్రుద్ధః శఠానాం హఠాద్ యః శీర్షాణి
కృపాణపాణిరలునాత్ తస్మై నమః కల్కినే ॥ ౪౪౦౮॥
MSS@4409@1ఆఘ్రాతం కమలం ప్రియేణ సుదృశా స్మిత్వాపనీతం ముఖం దత్తం
విభ్రమకన్దుకే నఖపదం సీత్కృత్య గూఢౌ స్తనౌ ।
MSS@4409@2దత్తా చమ్పకమాలికోరసి భుజానిర్భిన్నరోమాఞ్చయా మీలల్లోచనయా
స్థితం
ప్రణయినోర్దూరేఽపి పూర్ణో రసః ॥ ౪౪౦౯॥
MSS@4410@1ఆఘ్రాతం పరిలీఢముగ్రనఖరైః క్షుణ్ణం చ యచ్చర్వితం క్షిప్తం యద్
భువి నీరసత్వకుపితేనేతి వ్యథాం మా కృథాః ।
MSS@4410@2హే మాణిక్య తవైతదేవ కుశలం యద్వానరేణాగ్రహాద్ అన్తఃసత్త్వనిరూపణాయ
సహసా చూర్ణీకృతం నాశ్మనా ॥ ౪౪౧౦॥

428 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4411@1ఆఘ్రాతం మరణేన జన్మ జరయా యాత్యుజ్జ్వలం యౌవనం సంతోషో


ధనలిప్సయా
శమసుఖం ప్రౌఢాఙ్గనావిభ్రమైః ।
MSS@4411@2లోకైర్మత్సరిభిర్గుణా వనభువో వ్యాలైర్నృపా దుర్జనైరస్థైర్యేణ
విభూతిరప్యపహృతా గ్రస్తం న కిం కేన వా ॥ ౪౪౧౧॥
MSS@4412@1ఆఘ్రాతక్షోణిపీఠః ఖురశిఖరసమాకృష్టరేణుస్తురఙ్గః
పుఞ్జీకృత్యాఖిలాఙ్ఘ్రీన్ క్రమవశవినమజ్జానురున్ముక్తకాయః ।
MSS@4412@2పృష్ఠాన్తఃపార్శ్వకణ్డూవ్యపనయనర సాద్ ద్విస్త్రిరుద్వర్తితాఙ్గః ప్రోత్థాయ
ద్రాఙ్ నిరీహః క్షణమథ వపురాస్యానుపూర్వ్యాం ధునోతి ॥ ౪౪౧౨॥
MSS@4413@1ఆఘ్రాయ పుస్తకం ధన్యాః సర్వం విద్మ ఇతి స్థితాః ।
MSS@4413@2శతకృత్వోఽపి శ‍ృణ్వన్తో హా న విద్మో జడా వయమ్ ॥ ౪౪౧౩॥

MSS@4414@1ఆఘ్రాయ శ్రమజమనిన్ద్యగన్ధబన్ధుం నిశ్వాసశ్వసనమసక్తమఙ్గనానామ్ ।


MSS@4414@2ఆరణ్యాః సుమనస ఈషిరే న భృఙ్గైరౌచిత్యం గణయతి కో విశేషకామః
॥ ౪౪౧౪॥
MSS@4415@1ఆఘ్రాయాఘ్రాయ గన్ధం వికృతముఖపుటో దర్శయన్ దన్తపఙ్క్తిం
ధావన్నున్ముక్తనాదో ముహురపి రభసాకృష్టయా పృష్ఠలగ్నః ।
MSS@4415@2గర్దభ్యాః పాదఘాతద్విగుణితసురతప్రీతిరాకృష్టశిశ్నో
వేగాదారుహ్యముహ్యన్నవతరతి ఖరః ఖణ్డితేచ్ఛశ్చిరాయ ॥ ౪౪౧౫॥
MSS@4416@1ఆచక్ష్మహే బత కిమద్యతనీమవస్థాం తస్యాద్య విన్ధ్యశిఖరస్య
మహోన్నతస్య ।
MSS@4416@2యత్రైవ సప్త మునయస్తపసా నిషేదుః సోఽయం కిలాద్య వసతిహ్
పిశితాశనానామ్
॥ ౪౪౧౬॥
MSS@4417@1ఆచమ్యాధరసిన్ధువారి కబరీసంభారసంమార్జితే స్వేదామ్భఃస్నపితే
కపోలవిగలత్కాశ్మీరపఙ్కోజ్జ్వలే ।
MSS@4417@2కాఞ్చీమన్త్రరుతేన నిర్భరగలన్ముక్తాకలాపస్రజా ధన్యస్యోరసి ఘూర్ణమాననయనా
పఞ్చేషుమభ్యర్చతి ॥ ౪౪౧౭॥
MSS@4418@1ఆచరతి దుర్జనో యత్ సహసా మనసోఽప్యగోచరానర్థాన్ ।
MSS@4418@2తన్న న జానే జానే స్పృశతి మనః కిం తు నైవ నిష్ఠురతామ్ ॥ ౪౪౧౮॥

msubhsall.pdf 429
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4419@1ఆచరన్ బహుభిర్వైరమ్ అల్పకైరపి నశ్యతి ।


MSS@4419@2జనైః ప్రత్యాయితోఽమాత్యం ప్రేతమిత్యత్యజన్నృపః ॥ ౪౪౧౯॥

MSS@4419A@1ఆచరేచ్చ సకలాం రతిచర్యాం కామసూత్రవిహితామనవద్యామ్ ।


MSS@4419A@2దేశకాలబలశక్త్యనురోధాద్ వైద్యతన్త్రసమయోక్త్యవిరుద్ధామ్ ॥

MSS@4420@1ఆచాన్తకాన్తిరున్నిద్రైర్మయూఖైరహిమత్విషః ।
MSS@4420@2ధూసరాపి కలా చాన్ద్రీ కిం న బధ్నాతి లోచనమ్ ॥ ౪౪౨౦॥
MSS@4421@1ఆచారం భజతే త్యజత్యపి మదం వైరాగ్యమాలమ్బతే కర్తుం వాఞ్ఛతి
సఙ్గభఙ్గగలితోత్తుఙ్గాభిమానం తపః ।
MSS@4421@2దైవన్యస్తవిపర్యయైః సుఖశిఖాభ్రష్టః ప్రణష్టో జనః
ప్రాయస్తాపవిలీనలోహసదృశీమాయాతి కర్మణ్యతామ్ ॥ ౪౪౨౧॥
MSS@4422@1ఆచారః కులమాఖ్యాతి దేశమాఖ్యాతి భాషణమ్ ।
MSS@4422@2సంభ్రమః స్నేహమాఖ్యాతి వపురాఖ్యాతి భోజనమ్ ॥ ౪౪౨౨॥

MSS@4423@1ఆచారః కులమాఖ్యాతి వపురాఖ్యాతి భోజనమ్ ।


MSS@4423@2వచనం శ్రుతమాఖ్యాతి స్నేహమాఖ్యాతి లోచనమ్ ॥ ౪౪౨౩॥

MSS@4424@1ఆచారః ఖలు కర్తవ్యః ప్రాణైః కణ్ఠగతైరపి ।


MSS@4424@2ఆచారైః శుధ్యతే దేహో వస్త్రం క్షారోదకైరివ ॥ ౪౪౨౪॥

MSS@4425@1ఆచారః పరమో ధర్మ ఆచారః పరమం తపః ।


MSS@4425@2ఆచారః పరమం జ్ఞానమ్ ఆచారాత్ కిం న సాధ్యతే ॥ ౪౪౨౫॥

MSS@4426@1ఆచారః పరమో ధర్మః శ్రుత్యుక్తః స్మార్త ఏవ చ ।


MSS@4426@2తస్మాదస్మిన్ సదా యుక్తో నిత్యం స్యాదాత్మవాన్ ద్విజః ॥ ౪౪౨౬॥

MSS@4427@1ఆచారః పరమో ధర్మః సర్వేషామితి నిశ్చయః ।


MSS@4427@2హీనాచారపరీతాత్మా ప్రేత్య చేహ చ నశ్యతి ॥ ౪౪౨౭॥

MSS@4428@1ఆచారః ప్రథమో ధర్మో నృణాం శ్రేయస్కరో మహాన్ ।


MSS@4428@2ఇహలోకే పరా కీర్తిః పరత్ర పరమం సుఖమ్ ॥ ౪౪౨౮॥

MSS@4429@1ఆచార ఇత్యవహితేన మయా గృహీతా యా వేత్రయష్టిరవరోధగృహేషు


రాజ్ఞః ।
MSS@4429@2కాలే గతే బహుతిథే మమ సైవ జాతా ప్రస్థానవిక్లవగతేరవలమ్బనాయ ॥
౪౪౨౯॥

430 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4430@1ఆచారధారాధవలీకృతానాం రాధాధవారాధనమానసానామ్ ।
MSS@4430@2విద్యావివేకోన్నతిభూషితానాం భవాదృశానామిహ కా ప్రశంసా ॥
౪౪౩౦॥
MSS@4431@1ఆచారప్రభవోధర్మో నృణాం శ్రేయస్కరో మహాన్ ।
MSS@4431@2ఇహలోకే పరా కీర్తిః పరత్ర పరమం సుఖమ్ ॥ ౪౪౩౧॥

రాజా హ్యేతత్ కాలస్య కారణమ్ ।


MSS@4432@1ఆచారప్రేరకో
MSS@4432@2యది కాలహ్ ప్రమాణం హి కస్మాద్ ధర్మోఽస్తి కర్తృషు ॥ ౪౪౩౨॥

MSS@4433@1ఆచారమాచర చిరాద్ ఆలస్యమపాస్య జాత్యుచితమ్ ।


MSS@4433@2లోకానురాగసాధనమ్ ఆరాధనమేతదేవ హరేః ॥ ౪౪౩౩॥

MSS@4334@1ఆచారసంభవో ధర్మో ధర్మాద్ వేదాః సముత్థితాః ।


MSS@4334@2వేదైర్యజ్ఞాః సముత్పన్నా యజ్ఞైర్దేవాః ప్రతిష్ఠితాః ॥ ౪౩౩౪॥

MSS@4435@1ఆచారహీనం న పునన్తి వేదా యద్యప్యధీతా సహ షడ్భిరఙ్గైః ।


MSS@4435@2ఛన్దాంస్యేనం మృత్యుకాలే త్యజన్తి నీడం శకున్తా ఇవ జాతపక్షాః ॥
౪౪౩౫॥
MSS@4436@1ఆచారహీనస్య తు బ్రాహ్మణస్య వేదాః షడఙ్గాస్త్వఖిలాః సయజ్ఞాః ।
MSS@4436@2కాం ప్రీతిముత్పాదయితుం సమర్థా అన్ధస్య దారా ఇవ దర్శనీయాః ॥
౪౪౩౬॥
MSS@4437@1ఆచారాత్ ఫలతే ధర్మ ఆచారాత్ ఫలతే ధనమ్ ।
MSS@4437@2ఆచారాచ్ఛ్రియమాప్నోతి ఆచారో హన్త్యలక్షణమ్ ॥ ౪౪౩౭॥

MSS@4438@1ఆచారాద్ విచ్యుతో విప్రో న వేదఫలమశ్నుతే ।


MSS@4438@2ఆచారేణ తు సంయుక్తః సమ్పూర్ణఫలభాక్ స్మృతః ॥ ౪౪౩౮॥

MSS@4439@1ఆచారాల్లభతేధర్మమ్ ఆచారాల్లభతే ధనమ్ ।


MSS@4439@2ఆచారాచ్ఛ్రియమాప్నోతి ఆచారో హన్త్యలక్షణమ్ ॥ ౪౪౩౯॥

హ్యాయురాచారాదీప్సితాం ప్రజామ్ ।
MSS@4440@1ఆచారాల్లభతే
MSS@4440@2ఆచారాద్ ధనమక్షయ్యమ్ ఆచారో హన్త్యలక్షణమ్ ॥ ౪౪౪౦॥

MSS@4441@1ఆచారాల్లభతే హ్యాయురాచారాల్లభతే శ్రియమ్ ।


MSS@4441@2ఆచారాత్ కీర్తిమాప్నోతి పురుషః ప్రేత్య చేహ చ ॥ ౪౪౪౧॥

MSS@4443@1ఆచారో గ్రామవాసాన్తో గృహాన్తా ప్రభుతా స్త్రియః ।

msubhsall.pdf 431
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4443@2నృపశ్రీర్బ్రహ్మశాపాన్తా ఫలాన్తం బ్రహ్మవర్చసమ్ ॥ ౪౪౪౩॥


MSS@4444@1ఆచార్యః సప్తయుద్ధః స్యాచ్చతుర్యుద్ధస్తు భార్గవః ।
MSS@4444@2ద్వాభ్యాం చైవ భవేద్ యోధ ఏకేన గణకో భవేత్ ॥ ౪౪౪౪॥

MSS@4445@1ఆచార్యః సర్వచేష్టాసు లోక ఏవ హి ధీమతః ।


MSS@4445@2అనుకుర్యాత్ తమేవాతో లౌకికార్థే పరీక్షకః ॥ ౪౪౪౫॥

MSS@4446@1ఆచార్యమానీయ శుభేఽహ్ని కార్యం పైష్టం శ్వయుగ్మం శుచిరర్చయిత్వా



MSS@4446@2క్షీరేణ భోజ్యం భషణస్య తుష్ట్యై దద్యాత్ కుమారీశిశుబాన్ధవేభ్యః ॥
౪౪౪౬॥
MSS@4447@1ఆచార్యశ్చ పితా చైవ మాతా భ్రాతా చ పూర్వజః ।
MSS@4447@2నార్తేనాప్యవమన్తవ్యా బ్రాహ్మణేన విశేషతః ॥ ౪౪౪౭॥

MSS@4448@1ఆచార్యా నరపతయశ్చ తుల్యశీలా న హ్యేషాం పరిచితిరస్తి సౌహృదం వా



MSS@4448@2శుశ్రూషాం చిరమపి సమ్చితాం ప్రయత్నాత్ సంక్రుద్ధా రజ ఇవ నాశయన్తి
మేఘాః ॥ ౪౪౪౮॥
MSS@4449@1ఆచార్యేణ ధనుర్దేయం బ్రాహ్మణే సుపరీక్షితే ।
MSS@4449@2లుబ్ధే ధూర్తే కృతఘ్నే చ మన్దబుద్ధౌ న దీయతే ॥ ౪౪౪౯॥

MSS@4450@1ఆచార్యోపాసనం వేదశాస్త్రార్థేషు వివేకితా ।


MSS@4450@2తత్కర్మణామనుష్ఠానం సఙ్గః సద్భిర్గిరః శుభాః ॥ ౪౪౫౦॥

సర్వభూతాత్మదర్శనమ్ ।
MSS@4451@1స్త్ర్యాలోకాలమ్భవిగమః
MSS@4451@2త్యాగః పరిగ్రహాణాం చ జీర్ణకాషాయధారణమ్ ॥ ౪౪౫౧॥

MSS@4452@1విషయేన్ద్రియసంరోధస్తన్ద్రాలస్యవివర్జనమ్ ।
MSS@4452@2శరీరపరిసంఖ్యానం ప్రవృత్తిష్వఘదర్శనమ్ ॥ ౪౪౫౨॥
MSS@4453@1నీరజస్తమసాసత్త్వశుద్ధిర్నిఃస్పృహతా శమః ।
MSS@4453@2ఏతైరుపాయైః సంశుద్ధః స హి యోగ్యమృతీభవేత్ ॥ ౪౪౫౩॥

MSS@4454@1ఆచార్యో బ్రహ్మణో మూర్తిః పితా మూర్తిః ప్రజాపతేః ।


MSS@4454@2భ్రాతా మరుత్పతేమూర్తిర్మాతా సాక్షాత్ క్షితేస్తనుః ॥ ౪౪౫౪॥

MSS@4455@1దయాయా భగినీ మూర్తిర్ధర్మస్యాత్మాతిథిః స్వయమ్ ।

432 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4455@2అగ్నేరభ్యాగతో మూర్తిః సర్వభూతాని చాత్మనః ॥ ౪౪౫౫॥


MSS@4456@1ఆచార్యోబ్రహ్మణో మూర్తిః పితా మూర్తిః ప్రజాపతేః ।
MSS@4456@2మాతా పృథివ్యా మూర్తిశ్చ భ్రాతా స్వో మూర్తిరాత్మనః ॥ ౪౪౫౬॥

MSS@4457@1ఆచార్యో బ్రహ్మలోకేశః ప్రాజాపత్యే పితా ప్రభుః ।


MSS@4457@2అతిథిస్త్విన్ద్రలోకేశో దేవలోకస్య చర్త్విజః ॥ ౪౪౫౭॥

MSS@4458@1ఆచార్యౌ ద్వారిహేతౌ (?) శరకలశభరౌ (?) ద్రోణభూస్తత్సమానో


భీష్మస్తాతస్య తాతో ధనుషి న సదృశాః కర్ణదుర్యోధనాద్యాః ।
MSS@4458@2ఇత్థం హన్తవ్యచిన్తాకులహృదయతలా కౌరవాణాం పురస్తాద్
దీవ్యద్దోఃస్తమ్భశాలీ
సమితి విజయతే పాణ్డవహ్ ఖాణ్డవారిః ॥ ౪౪౫౮॥
MSS@4459@1ఆచిన్వానమహన్యహన్యహని సాకారాన్ విహారక్రమాన్
ఆరున్ధానమరున్ధతీహృదయమప్యార్ద్రస్మితార్ద్రశ్రియా ।
MSS@4459@2ఆతన్వానమనన్యజన్మనయనశ్లాఘ్యామనర్ఘ్యాం దశామ్ ఆనన్దం
వ్రజసున్దరీస్తనతటీసామ్రాజ్యముజ్జృమ్భతే ॥ ౪౪౫౯॥
MSS@4460@1ఆచీర్ణమశుభం కర్మ ద్విజా భోగాయ కల్పతే ।
MSS@4460@2అవేష్టితగలో నాగః కిమదష్ట్వా హి గచ్ఛతి ॥ ౪౪౬౦॥

MSS@4461@1ఆచుమ్బితం కామివరేణ హర్షాత్ సకామవామాచిబుకం మనోజ్ఞమ్ ।


MSS@4461@2శ‍ృఙ్గారసత్సమ్పుటపద్మమధ్యే భృఙ్గాభిధః (?) కోరకవద్ విభాతి
॥ ౪౪౬౧॥
MSS@4462@1ఆచుమ్బ్య బిమ్బాధరమఙ్గవల్లీమ్ ఆలిఙ్గ్య సంస్పృశ్య కపోలపాలిమ్ ।
MSS@4462@2శ్రీఖణ్డమాదాయ కరేణ కాన్తః సంత్రాసయామాస సరోరుహాక్షీమ్ ॥
౪౪౬౨॥
MSS@4463@1ఆచూడమాచరణమమ్బ తవానువారమ్ అన్తఃస్మరన్ భువనమఙ్గలమఙ్గమఙ్గమ్

MSS@4463@2ఆనన్దసాగరతరఙ్గపరమ్పరాభిరాన్దోలితో న గణయామి గతాన్యహాని ॥
౪౪౬౩॥
MSS@4464@1ఆచ్ఛన్నే క్షితితేజసీ మనసిజవ్యాపారమేయం మనః స్వాత్మా చ
ద్వయమేతదస్తి
దశమం ద్రవ్యం పరేషాం తమః ।

msubhsall.pdf 433
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4464@2కాలాకాశదిశాం నిరస్తమధునా నామాపి వర్షాగమే ద్రవ్యం వారి గుణశ్చ


వారిదరవః కర్మాపి వారిక్రియా ॥ ౪౪౬౪॥
MSS@4465@1ఆచ్ఛాదయసి కిం ముగ్ధే వస్త్రేణాధరపల్లవమ్ ।
MSS@4465@2ఖణ్డితా ఏవ శోభన్తే వీరాధరపయోధరాః ॥ ౪౪౬౫॥

MSS@4466@1ఆచ్ఛాదితాయతదిగమ్బరముచ్చకైర్గామ్ ఆక్రమ్య
సంస్థితముదగ్రవిశాలశ‍ృఙ్గమ్ ।
MSS@4466@2మూర్ధ్నిస్ఖలత్తుహినదీధితికోటిమేనమ్ ఉద్వీక్ష్య కో భువి న విస్మయతే
నగేశమ్
॥ ౪౪౬౬॥
MSS@4467@1ఆచ్ఛాద్య పుష్పపటమేష మహాన్తమన్త- రావర్తిభిర్గృహకపోతశిరోధరాభైః

MSS@4467@2స్వాఙ్గాని ధూమరుచిమాగురవీం దధానైర్ధూపాయతీవ పటలైర్నవనీరదానామ్
॥ ౪౪౬౭॥
MSS@4468@1ఆచ్ఛిద్య ప్రియతః కదమ్బకుసుమం యస్యారిదారైర్నవం యాత్రాభఙ్గవిధాయినో
జలముచాం కాలస్య చిహ్నం మహత్ ।
MSS@4468@2హృష్యద్భిః పరిచుమ్బితం నయనయోర్న్యస్తం హృది స్థాపితం సీమన్తే
నిహితం కథంచన తతః కర్ణావతంసీకృతమ్ ॥ ౪౪౬౮॥
లక్ష్మీమిత ఏవ పూర్వమ్ అత్రైవ విస్రమ్భసుఖప్రసుప్తః ।
MSS@4469@1ఆచ్ఛిద్య
MSS@4469@2ఏకః పరం వేద స కైటభారిర్మహాశయత్వం మకరాలయస్య ॥ ౪౪౬౯॥

MSS@4470@1ఆచ్ఛిద్యోరగమణ్డలీకబలనాకాఙ్క్షారసం పత్రిణాం భర్తుర్యేన


శరీరదానవిధినా మన్యే జగద్రక్షితమ్ ।
MSS@4470@2నో చేత్ తేన గరుత్మతా కబలితే శేషే నిరాలమ్బనా క్వ క్షోణీ క్వ
పయోధరాః
క్వ గిరయః క్వైతే దిశాం నాయకాః ॥ ౪౪౭౦॥
MSS@4471@1ఆజగామ యదా లక్ష్మీర్నారికేలఫలామ్బువత్ ।
MSS@4471@2నిర్జగామ యదా లక్ష్మీర్గజభుక్తకపిత్థవత్ ॥ ౪౪౭౧॥

MSS@4472@1ఆజననాదామరణా- దభ్యస్యతు వాయసస్తపస్యతు వా ।


MSS@4472@2ఏకామపి కాకలికాం కోకిలకాన్తేవ నాకలయేత్ ॥ ౪౪౭౨॥

MSS@4473@1ఆజననాదామరణా- దభ్యస్యతు వాయసస్తపస్యతు వా ।

434 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4473@2కేకివదేకాం కేకాం కోకిలవత్ పఞ్చమం చ కిం కురుతే ॥ ౪౪౭౩॥


MSS@4474@1ఆజన్మకల్పతరుకాననకామచారీ యత్కౌతుకాదుపగతః కుటజం మిలిన్దః

MSS@4474@2తత్కర్మణః సుసదృశం ఫలమేతదేవ యత్ప్రాప్య సామ్యమధునా
మధుమక్షికాభిః
॥ ౪౪౭౪॥
MSS@4475@1ఆ జన్మనః కుశలమణ్వపి రే కుజన్మన్ పాంసో త్వయా యది కృతం వద
తత్త్వమేతత్ ।
MSS@4475@2ఉత్థాపితోఽస్యనలసారథినా యదర్థం దుష్టేన తత్కురు కలఙ్కయ
విశ్వమేతత్
॥ ౪౪౭౫॥
MSS@4476@1ఆ జన్మనః ప్రతిముహూర్తవిశేషరమ్యాణ్యాచేష్టితాని తవ సమ్ప్రతి తాని
తాని ।
MSS@4476@2చాటూని చారుమధురాణి చ సంస్మృతాని దేహం దహన్తి హృదయం చ
విదారయన్తి ॥ ౪౪౭౬॥
MSS@4477@1ఆ జన్మనః శాఠ్యమశిక్షితో యస్తస్యాప్రమాణం వచనం జనస్య ।
MSS@4477@2పరాతిసమ్ధానమధీయతే యైర్విద్యేతి తే సన్తు కిలాప్తవాచః ॥ ౪౪౭౭॥

MSS@4478@1ఆ జన్మనః సహజతుల్యర్వివర్తమాన- దౌర్గత్యతోఽస్తి పరమో న


సుహృన్మమాన్యః

MSS@4478@2యేనాత్మనోఽపరిగణయ్య వినాశమాశు దేవ త్వదాశ్రయణపుణ్యధనః
కృతోఽస్మి
॥ ౪౪౭౮॥
MSS@4479@1ఆ జన్మనః సహ నివాసితయా మయైవ మాతుః పయోధరపయోఽపి
సమం నిపీయ ।
MSS@4479@2త్వం పుణ్డరీకముఖ బన్ధుతయా నిరస్తమ్ ఏకో నివాపసలిలం
పిబసీత్యయుక్తమ్
॥ ౪౪౭౯॥
MSS@4480@1ఆ జన్మనో విహితభక్తిరనన్యనాథః సారథ్యకర్మణి చ దక్షతయా నియుక్తః

msubhsall.pdf 435
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4480@2నాద్యాప్యవాప చరణావరుణోఽపి సూర్యాత్ పుణ్యైర్వినా నహి భవన్తి


మనీషితాని
॥ ౪౪౮౦॥
MSS@4481@1ఆజన్మబ్రహ్మచారీ పృథులభుజశిలాస్తమ్భవిభ్రాజమాన-
జ్యాఘాతశ్రేణిసమ్జ్ఞాన్తరితవసుమతీ చక్రజైత్రప్రశస్తిః ।
MSS@4481@2వక్షఃపీఠే ఘనాస్త్రవ్రణకిణకఠినే సంక్ష్ణువానః పృషత్కాన్ ప్రాప్తో
రాజన్యగోష్ఠీవనగజమృగయా కౌతుకీ జామదగ్న్యః ॥ ౪౪౮౧॥
MSS@4482@1ఆజన్మబ్రహ్మచారీ సకలరిపుకులానల్పకాలాగ్నికల్పః కల్పాన్తః కల్పకర్తా
కపిశతనురుచిః కామగః కామదాతా ।
MSS@4482@2కాన్తః కామారిబన్ధుః కపికులతిలకః కోపనః కోమలాఙ్గః కౌశల్యాసూనుదూతః
కలయతు కుశలం వాయుపుత్రశ్చిరం వః ॥ ౪౪౮౨॥
MSS@4483@1ఆజన్మవిషసంభోగాత్ కన్యా విషమయీ కృతా ।
MSS@4483@2స్పర్శోచ్ఛ్వాసాదిభిర్హన్తి తస్యాస్త్వేతత్ పరీక్షణమ్ ॥ ౪౪౮౩॥

MSS@4484@1ఆజన్మవ్యవసాయినా క్రతుశతైరారాధ్య పుష్పాయుధం కేనాకారి పురా


తనూదరి
తనుత్యాగః ప్రయాగభ్రమే ।
MSS@4484@2యస్యార్థే సఖి లోలనేత్రనలినీనాలాయమానస్ఖలద్-
బష్పామ్భఃపతనాన్తరాలవలితగ్రీవం పథః పశ్యసి ॥ ౪౪౮౪॥
కౌటిల్యం ఖలస్య చ హలస్య చ ।
MSS@4485@1ఆజన్మసిద్ధం
MSS@4485@2సోఢుం తయోర్మూఖాక్షేపమ్ అలమేకైవ సా క్షమా ॥ ౪౪౮౫॥

MSS@4486@1ఆజన్మసేవితం దానైర్మానైశ్చ పరిపోషితమ్ ।


MSS@4486@2తీక్ష్ణవాక్యాన్మిత్రమపి తత్కాలం యాతి శత్రుతామ్ ।
MSS@4486@3వక్రోక్తిశల్యముద్ధర్తుం న శక్యం మానసం యతః ॥ ౪౪౮౬॥

MSS@4487@1ఆజన్మస్థితయో మహీరుహ ఇమే కూలే సమున్మూలితాః కల్లోలాః


క్షణభఙ్గురాః
పునరమీ నీతాః పరామున్నతిమ్ ।
MSS@4487@2అన్తః ప్రస్తరసంగ్రహో బహిరపి భ్రశ్యన్తి గన్ధద్రుమా భ్రాతః శోణ న
సోఽస్తియో న హసతి త్వత్సమ్పదాం విప్లవే ॥ ౪౪౮౭॥
MSS@4488@1ఆజన్మానుగతేఽప్యస్మిన్ నాలే విముఖమమ్బుజమ్ ।

436 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4488@2ప్రాయేణ గుణపూర్ణేషు రీతిర్లక్ష్మీవతామియమ్ ॥ ౪౪౮౮॥


MSS@4489@1ఆజన్మైవ తమః సుహృత్కుటిలతా వక్త్రే గిరాం నిర్గమో గ్రామోత్సాదకరః
శ్మశానవిటపీ ప్రాయేణ యస్యాశ్రయః ।
MSS@4489@2ధిగ్ ధాతః ససృజే స ఏవ మలినః క్రూరః కథం కౌశికః సృష్టో వా
కిమకల్ప్యతాస్య భవతా కల్పాన్తమాయుః స్థిరమ్ ॥ ౪౪౮౯॥
MSS@4490@1ఆజానులమ్బిబాహుః కమ్బుగ్రీవో బలీ చతుర్దంష్ట్రః ।
MSS@4490@2భాగ్యనిధిః పృథువక్షా లఘుమధురాశీ చ పద్మాక్షః ॥ ౪౪౯౦॥

MSS@4491@1ఆజావసౌ చోడనృపస్య సేనా మహావనస్యాశ్వమృగాకులస్య ।


MSS@4491@2మత్తేభసారద్రుమపూర్ణితస్య దావానలోఽభూచ్చలమూర్తిచణ్డః ॥
౪౪౯౧॥
MSS@4492@1ఆజీవః కపటానురాగకలయా దోషో న దుఃశీలతా వైధవ్యం న చ బాధతే
సదసతోః సంభావనావ్యత్యయాత్ ।
MSS@4492@2యత్కించిత్కరణే పరస్వహరణ వ్రీడా న పీడాకరీ నో వా రాజభయం చ
హీ
బత సుఖం జీవన్తి వారస్త్రియః ॥ ౪౪౯౨॥
MSS@4493@1ఆ జీవనాస్తాత్ ప్రణయాః కోపాస్తత్క్షణభఙ్గురాః ।
MSS@4493@2పరిత్యాగాశ్చ నిఃసఙ్గా భవన్తి హి మహాత్మనామ్ ॥ ౪౪౯౩॥

MSS@4494@1ఆజీవితాన్తాఃప్రణయాః కోపాశ్చ క్షణభఙ్గురాః ।


MSS@4494@2పరిత్యాగాశ్చ నిఃసఙ్గా న భవన్తి మహాత్మనామ్ ॥ ౪౪౯౪॥

యాసాం ప్రీతిద్వేషావుభౌ హి తౌ ।
MSS@4495@1ఆజీవోచ్ఛిత్తయే
MSS@4495@2కథం ను ఖలు తౌ తాసాం స్యాతాముపరి కస్యచిత్ ॥ ౪౪౯౫॥

MSS@4496@1ఆజీవ్యః సర్వభూతానాం రాజా పర్జన్యవద్ భవేత్ ।


MSS@4496@2నిరాజీవ్యం త్యజన్త్యేనం శుష్కం సర ఇవాణ్డజాః ॥ ౪౪౯౬॥

MSS@4497@1ఆజీవ్యైకతరం భావం యస్త్వన్యముపజీవతి ।


MSS@4497@2న తస్మాద్ విన్దతే క్షేమం జారాన్నార్యసతీ యథా ॥ ౪౪౯౭॥

MSS@4498@1ఆజౌ త్వద్వాజిరాజిప్రఖరఖురతరన్యాసలీలాభిరుర్వ్యాం దీర్ణాయాం దేవ


నిర్యన్నవిరలమవనీపాల పాతాలవహ్నిః ।
MSS@4498@2అశ్నీయాద్ విశ్వమేవ ప్రతినృపతివధూనేత్రధారామ్బుధారా- వారా
యద్యేనమారాదరికులదమన ద్రాఙ్ న నిర్వాపయేయుః ॥ ౪౪౯౮॥

msubhsall.pdf 437
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4499@1ఆజ్ఞాం మన్మథచక్రవర్తినృపతేరాదాయ
నిఃశఙ్కధీర్భ్రామ్యద్భృఙ్గమహాజనాన్ పికగిరా సాకూతమాకారయన్ ।
MSS@4499@2కుఞ్జాటే చ్యుతపత్రసంస్తరవతి శ్రీమాన్ వసన్తాభిధో వ్యాపారీ
సుమనోమరన్దవసుభిర్వాణిజ్యమాలమ్బతే ॥ ౪౪౯౯॥
తాడన- పరిభవసహనశ్చ సత్యమహమస్యాః ।
MSS@4500@1ఆజ్ఞాకరశ్చ
MSS@4500@2న తు శీలశీతలేయం ప్రియేతరద్వక్తుమపి వేద ॥ ౪౫౦౦॥

MSS@4501@1ఆజ్ఞాకాకుర్యాచ్ఞా - క్షేపో హసితం చ శుష్కరుదితం చ ।


MSS@4501@2ఇతి నిధువనపాణ్డిత్యం ధ్యాయంస్తస్యా న తృప్యామి ॥ ౪౫౦౧॥

కీర్తిః పాలనం బ్రాహ్మణానాం దానం భోగో మిత్రసంరక్షణం చ ।


MSS@4502@1ఆజ్ఞా
MSS@4502@2యేషామేతే షడ్గుణా న ప్రవృత్తాః కోఽర్థస్తేషాం పార్థివోపాశ్రయేణ ॥
౪౫౦౨॥
MSS@4503@1ఆజ్ఞాతేజః పార్థివానాం సా చ వాచి ప్రతిష్ఠితా ।
MSS@4503@2యత్తే బ్రూయురసత్ సద్వా స ధర్మో వ్యవహారిణామ్ ॥ ౪౫౦౩॥

పదం దాస్యసి దయితస్య శిరసి కిం త్వరసే ।


MSS@4504@1ఆజ్ఞాపయిష్యసి
MSS@4504@2అసమయమానిని ముగ్ధే మా కురు భగ్నాఙ్కురం ప్రేమ ॥ ౪౫౦౪॥

MSS@4505@1ఆజ్ఞాభఙ్గకరాన్ రాజా న క్షమేత సుతానపి ।


MSS@4505@2విశేషః కో ను రాజ్ఞశ్చ రాజ్ఞశ్చిత్రగతస్య చ ॥ ౪౫౦౫॥

నరేన్ద్రాణాం బ్రాహ్మణానామనాదరః ।
MSS@4506@1ఆజ్ఞాభఙ్గో
MSS@4506@2పృథక్ శయ్యా చ నారీణామ్ అశస్త్రవిహితో వధః ॥ ౪౫౦౬॥

MSS@4507@1ఆజ్ఞామవాప్య మహతీం ద్విషతాం నిఖాతాన్- నిర్వర్త్య తాం సపది


లబ్ధముఖప్రసాదః ।
MSS@4507@2ఉచ్చైః ప్రమోదమనుమోదితదర్శనః సన్ ధన్యో నమస్యతి పదామ్బురుహం
ప్రభూణామ్ ॥ ౪౫౦౭॥
MSS@4508@1ఆజ్ఞామాత్రఫలం రాజ్యం బ్రహ్మచర్యఫలం తపః ।
MSS@4508@2జ్ఞానమాత్రఫలా విద్యా దత్తభుక్తఫలం ధనమ్ ॥ ౪౫౦౮॥

MSS@4509@1ఆజ్ఞామేవ మునేర్నిధాయ శిరసా విన్ధ్యాచల స్థీయతామ్ అత్యుచ్చైః


పదమిచ్ఛతా

438 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

పునరియం నో లఙ్ఘనీయా త్వయా ।


MSS@4509@2మైనాకాదిమహీధ్రలబ్ధవసతిం యః పీతవానమ్బుధిం తస్య త్వాం గిలతః
కపోలమిలనక్లేశోఽపి కిం జాయతే ॥ ౪౫౦౯॥
MSS@4510@1ఆజ్ఞా మౌలిషు భూభుజాం భయరుజా చిత్తేషు దుర్మేధసాం ప్రీతిః సత్సు
దిశాసు
కీర్తిరతులా యేనార్పితా సర్వతః ।
MSS@4510@2సర్వం రాజ్యమకణ్టకం చ విహితం ధ్వస్తా ద్విషాం సమ్పదః సోఽసౌ
సంమతవైభవో విజయతే శ్రీరాజనారాయణః ॥ ౪౫౧౦॥
MSS@4511@1ఆజ్ఞారూపేణ యా శక్తిః సర్వేషాం మూర్ధని స్థితా ।
MSS@4511@2ప్రభుశక్తిర్హి సా జ్ఞేయా ప్రభావమహితోదయా ॥ ౪౫౧౧॥

MSS@4512@1ఆజ్ఞా శక్రశిఖామణిప్రణయినీ శాస్త్రాణి చక్షుర్నవం భక్తిర్భూతపతౌ


పినాకిని పదం లఙ్కేతి దివ్యా పురీ ।
MSS@4512@2ఉత్పత్తిర్ద్రుహిణాన్వయే చ తదహో నేదృగ్ వరో లభ్యతే స్యాచ్చేదేష న
రావణః క్వ ను పునః సర్వత్ర సర్వే గుణాః ॥ ౪౫౧౨॥
దక్షాం వీరసూం ప్రియవాదినీమ్ ।
MSS@4513@1ఆజ్ఞాసమ్పాదినీం
MSS@4513@2యోఽదృష్టదోషాం త్యజతి సోఽక్షయం నరకం వ్రజేత్ ॥ ౪౫౧౩॥

MSS@4514@1ఆజ్ఞేవశమ్బరరిపోరవలఙ్ఘనీయా వాఞ్ఛేవ విగ్రహవతీ వశగా దృశోర్మే ।


MSS@4514@2అన్యార్థమేవ కిముతాపణమభ్యుపైతి సందేశమానయతి సా కిము
సారసాక్ష్యాః
॥ ౪౫౧౪॥
MSS@4515@1ఆఞ్జస్యం వ్యవహారాణామ్ ఆర్జవం పరమం ధియామ్ ।
MSS@4515@2స్వాతన్త్ర్యమపి తన్త్రేషు సూతే కావ్యపరిశ్రమః ॥ ౪౫౧౫॥

MSS@4516@1ఆటీకసేఽఙ్గకరిఘోటీపదాతిజుషి వాటీభువి క్షితిభుజాం చేటీ భవంస్తదపి


శాటీనతే వపుషి వీటీనవాధివదనం ।
MSS@4516@2కోటీరరత్నపరిపాటీ భృశారుణితజూటీవిధున్తనులసన్
పాటీరలిప్తిమిభధాటీజుషం సురవధూటీనుతాం భజ శివమ్ ॥ ౪౫౧౬॥
MSS@4517@1ఆటోపేన పటీయసా యదపి సా వాణీ కవేరాముఖే ఖేలన్తీ ప్రథతే తథాపి
కురుతే
నో సన్మనోరఞ్జనమ్ ।

msubhsall.pdf 439
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4517@2న స్యాద్ యావదమన్దసున్దరగుణాలంకారఝంకారితః


సప్రస్యన్దిలసద్రసాయనరసాసారానుసారీ రసః ॥ ౪౫౧౭॥
MSS@4518@1ఆఢ్యరాజకృతోత్సాహైర్హృదయస్థైః స్మృతైరపి ।
MSS@4518@2జిహ్వాన్తఃకృష్యమాణేవ న కవిత్వే ప్రవర్తతే ॥ ౪౫౧౮॥
MSS@4519@1ఆఢ్యస్య కిం చ దానేన సుహితస్యాశనేన కిమ్ ।
MSS@4519@2కిం శశాఙ్కేన శీతాలోః కిం ఘనేన హిమాగమే ॥ ౪౫౧౯॥

MSS@4520@1ఆఢ్యానాం మాంసపరమం మధ్యానాం గోరసోత్తరమ్ ।


MSS@4520@2తైలప్రాయం దరిద్రాణాం భోజనం భరతర్షభ ॥ ౪౫౨౦॥

నికేతగామీ చ పిచ్ఛిలః పన్థాః ।


MSS@4521@1ఆఢ్యాన్నివాపలమ్భో
MSS@4521@2ద్వయమాకులయతి చేతః స్కన్ధావారద్విజాతీనామ్ ॥ ౪౫౨౧॥

MSS@4522@1ఆఢ్యో వాపి దరిద్రో వా దుఃఖితః సుఖితోఽపి వా ।


MSS@4522@2నిర్దోషో వా సదోషో వా వయస్యః పరమా గతిః ॥ ౪౫౨౨॥

MSS@4523@1ఆతతాయినమాయాన్తం హన్యాదేవావిచారయన్ ।
MSS@4523@2హననాదేవ నిస్తారో నరకాత్ తస్య దుష్కృతేః ॥ ౪౫౨౩॥

MSS@4524@1ఆతతాయినమాయాన్తమ్ అపి వేదాన్తపారగమ్ ।


MSS@4524@2జిఘాంసన్తం జిఘాంసీయాన్ న తేన బ్రహ్మహా భవేత్ ॥ ౪౫౨౪॥

పత్రాగ్రనాదం ప్రాప్తైర్దూరాదాశు తీక్ష్ణైర్ముఖాగ్రైః ।


MSS@4525@1ఆతన్వద్భిర్దిక్షు
MSS@4525@2ఆదౌ రక్తం సైనికానామజీవైర్జీవైః పశ్చాత్ పత్రిపూగైరపాయి ॥ ౪౫౨౫॥

MSS@4526@1ఆతపత్యవిదుషామమృతాంశుమ్ అంశుమన్తమపి రశ్మిసహస్రే ।


MSS@4526@2రాగిణాం భవతి లక్షణమిన్దోరిన్ద్రనీలశకలచ్ఛవిలక్ష్మ ॥ ౪౫౨౬॥

MSS@4527@1ఆతపాసహనః పాణ్డుః శాఖాహీనో ముహుర్యది ।


MSS@4527@2అకాలఫలపాకీ స్యాచ్ఛాఖీ పిత్తాత్మకః కృశః ॥ ౪౫౨౭॥

MSS@4528@1ఆతపే ధృతిమతా సహ వధ్వా యామినీవిరహిణా విహగేన ।


MSS@4528@2సేహిరే న కిరణా హిమరశ్మేర్దుఃఖితే మనసి సర్వమసహ్యమ్ ॥
౪౫౨౮॥
MSS@4529@1ఆతరలాఘవహేతోర్మురహర తరిం తవావలమ్బే ।
MSS@4529@2అపణం పణమిహ కురుషే నావికపురుషే న విశ్వాసః ॥ ౪౫౨౯॥

440 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4530@1ఆతామ్రతామపనయామి వివర్ణ ఏష లాక్షాకృతాం చరణయోస్తవ దేవి


మూర్ధ్నా ।
MSS@4530@2కోపోపరాగజనితాం తు ముఖేన్దుబిమ్బే హర్తుం క్షమో యది పరం
కరుణామయి
స్యాత్ ॥ ౪౫౩౦॥
MSS@4531@1ఆతామ్రాః కిరణా రవేర్నవదలత్వక్పల్లవాః పాదపాః
వల్ల్యస్తారకతుల్యకాన్తిసుమనఃసౌరభ్యసంభావితాః ।
MSS@4531@2వాత్యస్మిన్ మధుమత్తషట్పదపదవ్యాధూతచూతద్రుమ-
ప్రాగ్భారప్రపతత్పరాగపటలామోదీ మరుద్ దాక్షిణః ॥ ౪౫౩౧॥
MSS@4532@1ఆతామ్రాభా రోషభాజః కటాన్తాద్ ఆశూత్ఖాతే మార్గణే ధూర్గతేన ।
MSS@4532@2నిశ్చ్యోతన్తీ నాగరాజస్య జజ్ఞే దానస్యాహో లోహితస్యేవ ధారా ॥
౪౫౩౨॥
MSS@4533@1ఆతామ్రాయతలోచనాంశులహరీలీలాసుధాప్ యాయితైః గీతామ్రేడితదివ్యకేలిభరితైః
స్ఫీతం వ్రజస్త్రీజనైః ।
MSS@4533@2స్వేదామ్భఃకణభూషితేన కిమపి స్మేరేణ వక్త్రేన్దునా
పాదామ్భోజమృదుప్రచారసుభగం పశ్యామి దృశ్యం మహః ॥ ౪౫౩౩॥
MSS@4534@1ఆతామ్రే నయనే స్ఫురన్ కుచభరః శ్వాసో న విశ్రామ్యతి స్వేదామ్భఃకణదన్తురం
తవ ముఖం హేతుస్తు నో లక్ష్యతే ।
MSS@4534@2ధిక్ కో వేద మనః స్త్రియా ఇతి గిరా రుష్టాం ప్రియాం
భీషయంస్తస్యాస్తత్క్షణకాతరేక్షణపరిస్పృష్టో హరిః పాతు వః ॥ ౪౫౩౪॥
MSS@4535@1ఆతామ్రౌ పూజితావోష్ఠౌ లేలిహానౌ మృదుత్వచౌ ।
MSS@4535@2జిహ్వా రక్తా చ తన్వీ చ తాలు రక్తం ప్రశస్యతే ॥ ౪౫౩౫॥

MSS@4536@1ఆతారుణ్యోద్భేదాత్ కాన్తే దృష్టిర్యథా న్యస్తా ।


MSS@4536@2సామాజికమధ్యస్థా కథమన్యా సముపయాతి పరభాగమ్ ॥ ౪౫౩౬॥
MSS@4537@1ఆతిథ్యం బ్రాహ్మణానాం తు కుర్యాత్ ప్రతిదినం గృహే ।
MSS@4537@2ఆతిథ్యే రన్తిదేవస్య మధుపర్కం గవాం శతమ్ ॥ ౪౫౩౭॥

శ్రాద్ధయజ్ఞేషు దేవయాత్రోత్సవేషు చ ।
MSS@4538@1ఆతిథ్యే
MSS@4538@2మహాజనే చ సిద్ధార్థో న గచ్ఛేద్ యోగవిత్ క్వచిత్ ॥ ౪౫౩౮॥

MSS@4539@1ఆతురస్య కుతో నిద్రా త్రస్తస్యామర్షితస్య చ ।

msubhsall.pdf 441
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4539@2అర్థం చిన్తయతో వాపి కామయానస్య వా పునః ॥ ౪౫౩౯॥


MSS@4540@1ఆతురాద్ విత్తహరణం మృతాచ్చ ప్రపలాయనమ్ ।
MSS@4540@2ఏతద్ వైద్యస్య వైద్యత్వం న వైద్యః ప్రభురాయుషః ॥ ౪౫౪౦॥

MSS@4541@1ఆతురే చ పితా వైద్యః స్వస్థీభూతే చ బాన్ధవః ।


MSS@4541@2గతే రోగే కృతే స్వాస్థ్యే వైద్యో భవతి పాలకః ॥ ౪౫౪౧॥

MSS@4542@1ఆతురేనియమో నాస్తి బాలే వృద్ధే తథైవ చ ।


MSS@4542@2పరాచారరతే చైవ ఏష ధర్మః సనాతనః ॥ ౪౫౪౨॥

కాతరా శఫరశఙ్కినీ జహౌ ।


MSS@4543@1ఆత్తమాత్తమధికాన్తముక్షితుం
MSS@4543@2అఞ్జలౌ జలమధీరలోచనా లోచనప్రతిశరీరలాఞ్ఛితమ్ ॥ ౪౫౪౩॥

MSS@4544@1ఆత్తే వాససి రోద్ధుమక్షమతయా దోఃకన్దలీభ్యాం స్తనౌ


తస్యోరఃస్థలముత్తరీయవిషయే సద్యో మయా సఞ్జితమ్ ।
MSS@4544@2శ్రోణీం తస్య కరేఽధిరోహతి పునర్వ్రీడామ్బుధౌ మామథో
మజ్జన్తీముదతారయన్మనసిజో దేవః స మూర్చ్ఛాగురుః ॥ ౪౫౪౪॥
MSS@4545@1ఆత్తే సీమన్తరత్నే మరకతిని హృతే హేమతాటఙ్కపత్రే లుప్తాయాం
మేఖలాయాం
ఝటితి మణితులాకోటియుగ్మే గృహీతే ।
MSS@4545@2శోణం బిమ్బోష్ఠకాన్త్యా త్వదరిమృగదృశామిత్వరీణామరణ్యే రాజన్
గుఞ్జాఫలానాం స్రజ ఇతి శబరా నైవ హారం హరన్తి ॥ ౪౫౪౫॥
MSS@4546@1ఆత్మకార్యం మహాకార్యం పరకార్యం న కేవలమ్ ।
MSS@4546@2ఆత్మకార్యస్య దోషేణ కూపే పతతి మానవః ॥ ౪౫౪౬॥

MSS@4547@1ఆత్మచ్ఛన్దేనవర్తన్తే నార్యో మన్మథచోదితాః ।


MSS@4547@2న చ దహ్యన్తి గచ్ఛన్త్యః సుతప్తైరపి పాంసుభిః ॥ ౪౫౪౭॥

MSS@4548@1ఆత్మచ్ఛిద్రం న జానాతి పరచ్ఛిద్రాణి పశ్యతి ।


MSS@4548@2శ్వచ్ఛిద్రం యది జానాతి పరచ్ఛిద్రం న పశ్యతి ॥ ౪౫౪౮॥

MSS@4549@1ఆత్మజన్మాస్పదం వంశం కామం దహన వార్యసే ।


MSS@4549@2కిం తు సంనిహితానేతాణ్ అప్యగ్నే కిం దహస్యహో ॥ ౪౫౪౯॥

MSS@4550@1ఆత్మజాదిపరిక్లేశమ్ ఆత్మన్యారోప్య మూఢధీః ।


MSS@4550@2ప్రతికర్తుమశక్తోఽపి వార్ద్ధక్యే శోచతే పరమ్ ॥ ౪౫౫౦॥

442 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

శౌచవాన్ దాన్తస్తపస్వీ విజితేన్ద్రియః ।


MSS@4551@1ఆత్మజ్ఞః
MSS@4551@2ధర్మకృద్ వేదవిద్యావిత్ సాత్త్వికో దేవయోనితామ్ ॥ ౪౫౫౧॥

MSS@4552@1ఆత్మజ్ఞానం సమారమ్భస్తితిక్షా ధర్మనిత్యతా ।


MSS@4552@2యమర్థాన్నాపకర్షన్తి స వై పణ్డిత ఉచ్యతే ॥ ౪౫౫౨॥

MSS@4553@1ఆత్మజ్ఞానమనాయాసస్తితిక్షా ధర్మనిత్యతా ।
MSS@4553@2వాక్ చైవ గుప్తా దానం చ నైతాన్యన్త్యేషు భారత ॥ ౪౫౫౩॥

యతో ధన్యో మధ్యః పితృపితామహైః ।


MSS@4554@1ఆత్మజ్ఞానీ
MSS@4554@2మాతృపక్షేణ మాత్రా చ ఖ్యాతిం యాతి నరాధమః ॥ ౪౫౫౪॥
న జానాతి కరోతి బహువిస్తరమ్ ।
MSS@4555@1ఆత్మతత్త్వం
MSS@4555@2స ఏవ నిధనం యాతి నాలికేరోదకం యథా ॥ ౪౫౫౫॥

MSS@4556@1ఆత్మదేహస్య మాంసాని భోక్తుం బ్రహ్మన్న శక్యతే ।


MSS@4556@2దేహినాం వద యద్యోగ్యం సంతుష్టిర్జాయతే యతః ॥ ౪౫౫౬॥

MSS@4557@1ఆత్మదోషైర్నియచ్ఛన్తి సర్వే దుఃఖముఖే జనాః ।


MSS@4557@2మన్యే దుశ్చరితం తేఽస్తి తస్యేయం నిష్కృతిః కృతా ॥ ౪౫౫౭॥

MSS@4558@1ఆత్మద్వేషాద్ భవేన్ మృత్యుః పరద్వేషాద్ ధనక్షయః ।


MSS@4558@2రాజద్వేషాద్ భవేన్ నాశో బ్రహ్మద్వేషాత్ కులక్షయః ॥ ౪౫౫౮॥

MSS@4559@1ఆత్మనః ప్రతికూలాని పరేభ్యో యది నేచ్ఛసి ।


MSS@4559@2పరేషాం ప్రతికూలేభ్యో నివర్తయ తతో మనః ॥ ౪౫౫౯॥

MSS@4560@1ఆత్మనః ప్రీయతే నాత్మా పరతః స్వత ఏవ వా ।


MSS@4560@2లక్షయేఽలబ్ధకామం త్వాం చిన్తయా శబలం ముఖమ్ ॥ ౪౫౬౦॥

MSS@4561@1ఆత్మనః శక్తిముద్వీక్ష్య మానోత్సాహౌ తు యో వ్రజేత్ ।


MSS@4561@2శత్రూనేకోఽపి హన్యాచ్చ క్షత్రియాన్ భార్గవో యథా ॥ ౪౫౬౧॥

MSS@4562@1ఆత్మనశ్చ పరిత్రాణే దక్షిణానాం చ సంగరే ।


MSS@4562@2స్త్రీవిప్రాభ్యుపపత్తౌ చ ఘ్నన్ ధర్మేణ న దుష్యతి ॥ ౪౫౬౨॥

పరేషాం చ ప్రతాపస్తవ కీర్తినుత్ ।


MSS@4563@1ఆత్మనశ్చ
MSS@4563@2భయకృద్ భూపతేర్బాహుర్ద్విషాం చ సుహృదాం చ తే ॥ ౪౫౬౩॥

MSS@4564@1ఆత్మనశ్చ పరేషాం చ యః సమీక్ష్య బలాబలమ్ ।


MSS@4564@2అన్తరం నైవ జానాతి స తిరస్క్రియతేఽరిభిః ॥ ౪౫౬౪॥

msubhsall.pdf 443
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4565@1ఆత్మనశ్చపలో నాస్తి కుతోఽన్యేషాం భవిష్యతి ।


MSS@4565@2తస్మాత్ సర్వాణి కార్యాణి చపలో హన్త్యసంశయమ్ ॥ ౪౫౬౫॥

MSS@4566@1ఆత్మనశ్చ ప్రజాయాశ్చ దోషదర్శ్యుత్తమో నృపః ।


MSS@4566@2వినియచ్ఛతి చాత్మానమ్ ఆదౌ భృత్యాంస్తతః ప్రజాః ॥ ౪౫౬౬॥

MSS@4567@1ఆత్మనాత్మానమన్విచ్ఛేన్ మనోబుద్ధీన్ద్రియైర్యతైః ।
MSS@4567@2ఆత్మైవ హ్యాత్మనో బన్ధురాత్మైవ రిపురాత్మనః ॥ ౪౫౬౭॥

పాపే నివిశతే మనః ।


MSS@4568@1ఆత్మనానర్థయుక్తేన
MSS@4568@2స కర్మ కలుషం కృత్వా క్లేశే మహతి ధీయతే ॥ ౪౫౬౮॥

MSS@4569@1ఆత్మనామగురోర్నామ నామాతికృపణస్య చ ।
MSS@4569@2ఆయుష్కామో న గృహ్ణీయాత్ జ్యేష్ఠాపత్యకలత్రయోః ॥ ౪౫౬౯॥

MSS@4570@1ఆత్మనావిహితం దుఃఖమ్ ఆత్మనా విహితం సుఖమ్ ।


MSS@4570@2గర్భశయ్యాముపాదాయ భుజ్యతే పౌర్వదేహికమ్ ॥ ౪౫౭౦॥

నోన్నత్యై ఛిద్రేణ పరిపూర్ణతా ।


MSS@4571@1ఆత్మనాశాయ
MSS@4571@2భూయో భూయో ఘటీపాత్రం నిమజ్జత్ కిం న పశ్యసి ॥ ౪౫౭౧॥

MSS@4572@1ఆత్మనాసంగృహీతేన శత్రుణా శత్రుముద్ధరేత్ ।


MSS@4572@2పదలగ్నం కరస్థేన కణ్టకేనైవ కణ్టకమ్ ॥ ౪౫౭౨॥

MSS@4573@1ఆత్మనిన్దాత్మపూజా చ పరనిన్దా పరస్తవః ।


MSS@4573@2అనాచరితమార్యాణాం వృత్తమేతచ్చతుర్విధమ్ ॥ ౪౫౭౩॥
గుణాః సంభవన్తి విరమన్తి చాపదః ।
MSS@4574@1ఆత్మనీనముపతిష్ఠతే
MSS@4574@2ఇత్యనేకఫలభాజి మా స్మ భూద్ అర్థితా కథమివార్యసంగమే ॥ ౪౫౭౪॥

MSS@4575@1ఆత్మనైవ గుణదోషకోవిదః కిం న వేత్సి కరణీయవస్తుషు ।


MSS@4575@2యత్తథాపి న గురూన్ న పృచ్ఛసి త్వం క్రమోఽయమితి తత్ర కారణమ్
॥ ౪౫౭౫॥
MSS@4576@1ఆత్మనోగురురాత్మైవ పురుషస్య విశేషతః ।
MSS@4576@2యత్ ప్రత్యక్షానుమానాభ్యాం శ్రేయోఽసావనువిన్దతే ॥ ౪౫౭౬॥

MSS@4577@1ఆత్మనో న సహాయార్థం పితా మాతా చ తిష్ఠతి ।


MSS@4577@2న పుత్రదారా న జ్ఞాతిర్ధర్మస్తిష్ఠతి కేవలమ్ ॥ ౪౫౭౭॥

444 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4578@1ఆత్మనో బలమజ్ఞాత్వా ధర్మార్థపరివర్జితమ్ ।


MSS@4578@2అలభ్యమిచ్ఛన్ నైష్కర్మ్యాన్ మూఢబుద్ధిరిహోచ్యతే ॥ ౪౫౭౮॥

MSS@4579@1ఆత్మనోఽభ్యుదయాకాఙ్క్షీ పీడ్యమానః పరేణ వా ।


MSS@4579@2దేశకాలబలోపేతః ప్రారభేతైవ విగ్రహమ్ ॥ ౪౫౭౯॥

MSS@4580@1ఆత్మనో ముఖదోషేణ బధ్యన్తే శుకసారికాః ।


MSS@4580@2బకాస్తత్ర న బధ్యన్తే మౌనం సర్వార్థసాధనమ్ ॥ ౪౫౮౦॥

MSS@4581@1ఆత్మనోఽర్ధమితిశ్రౌతం సా రక్షతి ధనం ప్రజా ।


MSS@4581@2శరీరం లోకయాత్రాం వై ధర్మం స్వర్గమృషీన్ పిత్ న్ ॥ ౪౫౮౧॥

MSS@4582@1ఆత్మనోవధమాహర్తా క్వాసౌ విహగతస్కరః ।


MSS@4582@2యేన తత్ ప్రథమం స్తేయం గోప్తురేవ గృహే కృతమ్ ॥ ౪౫౮౨॥

MSS@4583@1ఆత్మనోవిక్రియమివ కుర్వన్ దద్యాత్ సమీహితమ్ ।


MSS@4583@2జలవత్ పర్వతాఞ్ఛత్రూన్ భిన్ద్యాదనుపలక్షితః ॥ ౪౫౮౩॥

MSS@4584@1ఆత్మన్నిచ్ఛసి హన్త శాశ్వతపురీమార్గే విహర్తుం యది భ్రాతః


సంయమవర్మణా
కురు తదా రక్షావిధిం సర్వతః ।
MSS@4584@2నో చేదిన్ద్రియతస్కరైస్తవ హఠాత్ తీక్ష్ణాగ్రభూరిస్ఫురచ్-
చిన్తాభల్లశతైర్విభిద్య మనసో గ్రాహ్యో వివేకో మణిః ॥ ౪౫౮౪॥
MSS@4585@1ఆత్మన్యపి న విశ్వాసస్తావాన్ భవతి సత్సు యః ।
MSS@4585@2తస్మాత్ సత్సు విశేషేణ సర్వః ప్రణయమిచ్ఛతి ॥ ౪౫౮౫॥

MSS@4586@1ఆత్మన్యస్య సముచ్ఛ్రితీకృతగుణస్యాహోతరామౌచితీ
యద్గాత్రాన్తరవర్జనాదజనయద్ భూజానిరేష ద్విషామ్ ।
MSS@4586@2భూయోఽహంక్రియతే స్మ యేన చ హృదా స్కన్ధో న యశ్చానమత్
తన్మర్మాణి
దలం దలం సమిదలంకర్మీణబాణవ్రజః ॥ ౪౫౮౬॥
MSS@4587@1ఆత్మపక్షక్షయాయైవ పరపక్షోదయాయ చ ।
MSS@4587@2మన్త్రద్వైధమమాత్యానాం తన్న స్యాదిహ భూతయే ॥ ౪౫౮౭॥

MSS@4588@1ఆత్మపక్షపరిత్యాగాత్ పరపక్షేషు యో రతః ।

msubhsall.pdf 445
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4588@2స పరైర్హన్యతే మూఢో నీలవర్ణశ‍ృగాలవత్ ॥ ౪౫౮౮॥


MSS@4589@1ఆత్మపితృభ్రాతరశ్చ తత్ స్త్రీపుత్రాశ్చ శత్రవః ।
MSS@4589@2స్నుషా శ్వశ్రూః సపత్నీ చ ననాన్దా యాతరస్తథా ॥ ౪౫౮౯॥

MSS@4590@1ఆత్మపితృమాతృగుణైః ప్రఖ్యాతశ్చోత్తమోత్తమః ।
MSS@4590@2గుణైరాత్మభవైః ఖ్యాతః పైతృకైర్మాతృకైః పృథక్ ॥ ౪౫౯౦॥

MSS@4591@1ఆత్మప్రతీతిర్దృఢతా విరక్తిరితి త్రయం స్వాత్మని యో దధాతి ।


MSS@4591@2నేతా స ఏవాస్తి సమస్తశిష్ట - గుణాశ్రయత్వాన్నిఖిలప్రజానామ్ ॥ ౪౫౯౧॥

MSS@4592@1ఆత్మప్రశంసా మరణం పరనిన్దా చ తాదృశీ ।


MSS@4592@2తథాపి వక్ష్యే కాకుత్స్థ నాస్తి మత్సదృశః కపిః ॥ ౪౫౯౨॥
MSS@4593@1ఆత్మప్రశంసినం దుష్టం ధృష్టం విపరిధావకమ్ ।
MSS@4593@2సర్వత్రోత్సృష్టదణ్డం చ లోకః సత్కురుతే నరమ్ ॥ ౪౫౯౩॥

సుఖం చైవ గురుబుద్ధిర్విశేషతః ।


MSS@4594@1ఆత్మబుద్ధిః
MSS@4594@2పరబుద్ధిరర్వినాశాయ స్త్రీబుద్ధిః ప్రలయంకరీ ॥ ౪౫౯౪॥

MSS@4595@1ఆత్మబుద్ధ్యాసుఖీ భూయాత్ గురుబుద్ధ్యా విశేషతః ।


MSS@4595@2బహుబుద్ధ్యా వినాశః స్యాత్ స్త్రీబుద్ధ్యా ప్రలయో భవేత్ ॥ ౪౫౯౫॥

స్త్రీద్రవ్యేణానుకమ్పితః ।
MSS@4596@1ఆత్మభాగ్యక్షతద్రవ్యః
MSS@4596@2అర్థతః పురుషో నారీ యా నారీ సార్థతః పుమాన్ ॥ ౪౫౯౬॥

MSS@4597@1ఆత్మరక్షాహి సతతం పూర్వం కార్యా విజానతా ।


MSS@4597@2అగ్నావివ హి సమ్ప్రోక్తా వృత్తీ రాజోపజీవినామ్ ॥ ౪౫౯౭॥

MSS@4598@1ఏకదేశందహేద్ అగ్నిః శరీరం వా పరం గతః ।


MSS@4598@2సపుత్రదారం రాజా తు ఘాతయేద్ అర్ధయేత వా ॥ ౪౫౯౮॥

సుపరీక్షితకారిణామ్ ।
MSS@4599@1ఆత్మరక్షితతన్త్రాణాం
MSS@4599@2ఆపదో నోపపద్యన్తే పురుషాణాం స్వదోషజాః ॥ ౪౫౯౯॥

MSS@4600@1ఆత్మరతిః పరశాఠ్యం సజ్జనబన్ధువర్జనమ్ ।


MSS@4600@2రిపౌ శ్రద్ధా స్త్రియాం భక్తిః తస్య నిన్దా భవేద్ ధ్రువమ్ ॥ ౪౬౦౦॥
MSS@4601@1ఆత్మరుతాదపి విరుతం కుర్వాణాః స్పర్ధయా సహ మయూరైః ।
MSS@4601@2కిం జానన్తి వరాకాః కాకాః కేకారవాన్ కర్తుమ్ ॥ ౪౬౦౧॥

446 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4602@1ఆత్మవత్ సతతం పశ్యేద్ అపి కీటపిపీలికమ్ ।


MSS@4602@2ఆత్మనః ప్రతికూలాని పరేషాం న సమాచరేత్ ॥ ౪౬౦౨॥

MSS@4603@1ఆత్మవత్సర్వభూతాని పరద్రవ్యాణి లోష్టవత్ ।


MSS@4603@2మాతృవత్ పరదారాంశ్చ యః పశ్యతి స పశ్యతి ॥ ౪౬౦౩॥

MSS@4604@1ఆత్మవత్ సర్వభూతాని పశ్యతాం శాన్తచేతసామ్ ।


MSS@4604@2అభిన్నమాత్మనః సర్వం కో దాతా దీయతే చ కిమ్ ॥ ౪౬౦౪॥

పరిత్యజ్య పరవర్గం సమాశ్రయేత్ ।


MSS@4605@1ఆత్మవర్గం
MSS@4605@2స్వయమేవ లయం యాతి యథా రాజాన్యధర్మతః ॥ ౪౬౦౫॥

పరిత్యజ్య పరవర్గేషు యే రతాః ।


MSS@4606@1ఆత్మవర్గం
MSS@4606@2వానవన్నహం రోదిమి ఆత్మానం నైవ రోద్యతే ॥ ౪౬౦౬॥

MSS@4607@1ఆత్మవర్గం పరిత్యజ్య పరవర్గేషు యే రతాః ।


MSS@4607@2సర్వే తేఽపి వినశ్యన్తి యథా రాజా కుకర్దమః ॥ ౪౬౦౭॥

యుక్తః ప్రకృతిసమ్పదా ।
MSS@4608@1ఆత్మవాంస్త్వల్పదేశోఽపి
MSS@4608@2నయజ్ఞః పృథివీం కృత్స్నాం జయత్యేవ న హీయతే ॥ ౪౬౦౮॥

MSS@4609@1ఆత్మవిక్రయిణి క్లీబే సదా శఙ్కితచేతసి ।


MSS@4609@2నిత్యమిష్టవియోగార్తే కిం సేవకపశౌ సుఖమ్ ॥ ౪౬౦౯॥

MSS@4610@1ఆత్మవిత్ సహ తయా దివానిశం భోగభాగపి న పాపమాప సః ।


MSS@4610@2ఆహృతా హి విషయైకతానతా జ్ఞానధౌతమనసం న లిమ్పతి ॥ ౪౬౧౦॥
MSS@4611@1ఆత్మసమ్పద్గుణైఃసమ్యక్ సంయుక్తం యుక్తకారిణమ్ ।
MSS@4611@2మహేన్ద్రమివ రాజానం ప్రాప్య లోకో వివర్ధతే ॥ ౪౬౧౧॥

MSS@4612@1ఆత్మసంభావితాః స్తబ్ధా ధనమానమదాన్వితాః ।


MSS@4612@2యజన్తే నామయజ్ఞైస్తే దమ్భేనావిధిపూర్వకమ్ ॥ ౪౬౧౨॥

గోప్తా బన్ధుస్తు మిత్రవత్ ।


MSS@4613@1ఆత్మస్త్రీధనగుహ్యానాం
MSS@4613@2ధనదస్తు కుబేరః స్యాద్ యమః స్యాచ్చ సుదణ్డకృత్ ॥ ౪౬౧౩॥

శరణం సమయే సుహృత్ ।


MSS@4614@1ఆత్మస్త్రీధనగుహ్యానాం
MSS@4614@2ప్రోక్తోత్తమోఽయమన్యశ్చ త్రిద్వ్యేకపదమిత్రకః ॥ ౪౬౧౪॥

MSS@4615@1ఆత్మహేతోః పరార్థే వా నర్మహాస్యాశ్రయాత్ తథా ।

msubhsall.pdf 447
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4615@2యే మృషా న వదన్తీహ తే నరాః స్వర్గగామినః ॥ ౪౬౧౫॥


కాయశ్చ ద్వావేతౌ మిత్రరూపావుభావపి ।
MSS@4616@1ఆత్మా
MSS@4616@2కాయం మిత్రం పరిత్యజ్య ఆత్మా యాతి సునిశ్చితమ్ ॥ ౪౬౧౬॥

MSS@4617@1ఆత్మా జన్మశతైర్ధనార్జనధియా మిథ్యా కిమాయాస్యతే పఙ్గోః శ్రీర్గృహమేతి


లఙ్ఘితభువో దైవేచ్ఛయా నిర్ధనాః ।
MSS@4617@2ఇత్యేతాః పురుషార్థమూలహతయః కైశ్చిత్ సముత్సారితా ముగ్ధానామలసోత్కటాః
ప్రతిపదం కుర్వన్తి చిత్తభ్రమమ్ ॥ ౪౬౧౭॥
MSS@4618@1ఆత్మా జేయః సదా రాజ్ఞా తతో జేయాశ్చ శత్రవః ।
MSS@4618@2అజితాత్మా నరపతిర్విజయేత కథం రిపూన్ ॥ ౪౬౧౮॥

MSS@4619@1ఆత్మాత్మనైవ జనితః పుత్ర ఇత్యుచ్యతే బుధైః ।


MSS@4619@2తస్మాద్ భార్యాం నరః పశ్యేన్ మాతృవత్ పుత్రమాతరమ్ ॥ ౪౬౧౯॥

MSS@4620@1ఆత్మాధీనశరీరాణాం స్వపతాం నిద్రయా స్వయా ।


MSS@4620@2కదన్నమపి మర్త్యానామ్ అమృతత్వాయ కల్పతే ॥ ౪౬౨౦॥

MSS@4621@1ఆత్మానం కుపథేన నిర్గమయితుం యః సూకలాశ్వాయతే


కృత్యాకృత్యవివేకజీవితహతౌ యః కృష్ణసర్పాయతే ।
MSS@4621@2యః పుణ్యద్రుమఖణ్డఖణ్డనవిధౌ స్ఫూర్జత్కుఠారాయతే తం
లుప్తవ్రతముద్రమిన్ద్రియగణం జిత్వా శుభంయుర్భవ ॥ ౪౬౨౧॥
MSS@4622@1ఆత్మానంచ జగత్ సర్వం దృశా నిత్యావిభిన్నయా ।
MSS@4622@2చిదాకాశమయం ధ్యాయన్ యోగీ యాతి పరాం గతిమ్ ॥ ౪౬౨౨॥

MSS@4623@1ఆత్మానం చ పరం చైవ త్రాయతే మహతో భయాత్ ।


MSS@4623@2క్రుధ్యన్తమప్రతిక్రుధ్యన్ ద్వయోరేష చికిత్సకః ॥ ౪౬౨౩॥

MSS@4624@1ఆత్మానం చ పరం చైవ పలాయన్ హన్తి సంయుగే ।


MSS@4624@2ద్రవ్యనాశో వ్యయోఽకీర్తిరయశశ్చ పలాయనే ॥ ౪౬౨౪॥

MSS@4625@1ఆత్మానం చ పరం చైవ వీక్ష్య ధీరః సముత్పతేత్ ।


MSS@4625@2ఏతదేవ హి విజ్ఞానం యదాత్మపరవేదనమ్ ॥ ౪౬౨౫॥

MSS@4626@1ఆత్మానం ధర్మకృత్యం చ పుత్రదారాంశ్చ పీడయన్ ।


MSS@4626@2దేవతాతిథిభృత్యాంశ్చ స కదర్య ఇతి స్మృతః ॥ ౪౬౨౬॥

MSS@4627@1ఆత్మానం నావమన్యేత పూర్వాభిరసమృద్ధిభిః ।

448 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4627@2ఆమృత్యోః శ్రియమన్విచ్ఛేన్ నైనాం మన్యేత దుర్లభామ్ ॥ ౪౬౨౭॥


MSS@4628@1ఆత్మానం నియమైస్తైస్తైః కర్షయిత్వా ప్రయత్నతః ।
MSS@4628@2ప్రాప్యతే నిపుణైర్ధర్మో న సుఖాల్లభ్యతే సుఖమ్ ॥ ౪౬౨౮॥

MSS@4629@1ఆత్మానం పరమం ప్రమాణనికరైరప్రాప్యమవ్యాహతం జ్ఞేయం యద్


గురువీక్షణాదపి
జనా మూఢాస్తు ముక్త్వైవ తత్ ।
MSS@4629@2కోశేషు ప్రమితేషు పఞ్చసు పరిజ్ఞాతుం సముద్యుఞ్జతే నష్టేభాః
కలశాన్తరేష్వపి కరం కృత్వా విచిన్వన్తి హి ॥ ౪౬౨౯॥
MSS@4630@1ఆత్మానం ప్రథమం రాజా వినయేనోపపాదయేత్ ।
MSS@4630@2తతః పుత్రాంస్తతోఽమాత్యాంస్తతో భృత్యాంస్తతః ప్రజామ్ ॥ ౪౬౩౦॥

MSS@4631@1ఆత్మానం ప్రథమం రాజా వినయేనోపపాదయేత్ ।


MSS@4631@2తతోఽమాత్యాంస్తతో భృత్యాంస్తతః పుత్రాంస్తతః ప్రజాః ॥ ౪౬౩౧॥

MSS@4632@1ఆత్మానం భావయేన్నిత్యం జ్ఞానేన వినయేన చ ।


MSS@4632@2న పునర్మ్రియమాణస్య పశ్చాత్తాపో భవిష్యతి ॥ ౪౬౩౨॥

MSS@4633@1ఆత్మానం మన్త్రిణం దూతమ్ అమాత్యవచనం క్రమమ్ ।


MSS@4633@2ఆకారం బ్రువతే షష్ఠమ్ ఏతావాన్ మన్త్రనిశ్చయః ॥ ౪౬౩౩॥

MSS@4634@1ఆత్మానం మన్త్రిదూతం చ చ్ఛన్నం త్రిషవణక్రమమ్ ।


MSS@4634@2ఆకారం బ్రువతే షష్ఠమ్ ఏతావాన్ మన్త్రనిశ్చయః ॥ ౪౬౩౪॥

MSS@4635@1ఆత్మానం సతతం రక్షేద్ దారైరపి ధనైరపి ।


MSS@4635@2పునర్దారాః పునర్విత్తం న శరీరం పునః పునః ॥ ౪౬౩౫॥

సర్వథా రక్షేద్ రాజా రక్షేచ్చ మేదినీమ్ ।


MSS@4636@1ఆత్మానం
MSS@4636@2ఆత్మమూలమిదం సర్వమ్ ఆహుర్హివిదుషో జనాః ॥ ౪౬౩౬॥

MSS@4637@1ఆత్మానం సుస్థిరం లక్ష్యం చైవ స్థిరం బుధః ।


MSS@4637@2వేధయేత్ త్రిప్రకారం తు స్థిరవేధీ స ఉచ్యతే ॥ ౪౬౩౭॥

MSS@4638@1ఆత్మా నదీ భారత పుణ్యతీర్థా సత్యోదకా ధృతికూలా దమోర్మిః ।


MSS@4638@2తస్యాం స్నాతః పూయతే పుణ్యకర్మా పుణ్యో హ్యాత్మా నిత్యమమ్భోఽమ్భ
ఏవ ॥ ౪౬౩౮॥
MSS@4639@1ఆత్మా నదీ సంయమపుణ్యతీర్థా సత్యోదకా శీలసమాధియుక్తా ।

msubhsall.pdf 449
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4639@2తస్యాం స్నాతః పుణ్యకర్మా పునాతి న వారిణా శుద్ధ్యతి చాన్తరాత్మా ॥


౪౬౩౯॥
MSS@4640@1ఆత్మానన్దరసజ్ఞానామ్అలం శాస్త్రావలోకనమ్ ।
MSS@4640@2భక్షితవ్యా హ్యపూపాః కిం గణ్యాని సుషిరాణి కిమ్ ॥ ౪౬౪౦॥

MSS@4641@1ఆత్మానమనుశోచ త్వం కిమన్యమనుశోచసి ।


MSS@4641@2ఆయుస్తే హీయతే యస్య స్థితస్య చ గతస్య చ ॥ ౪౬౪౧॥

MSS@4642@1ఆత్మానమన్యమథ హన్తి జహాతి ధర్మం పాపం సమాచరతి


యుక్తమపాకరోతి ।
MSS@4642@2పూజ్యం న పూజయతి వక్తి వినిన్ద్యవాక్యం కిం కిం కరోతి న నరః ఖలు
కోపయుక్తః ॥ ౪౬౪౨॥
MSS@4643@1ఆత్మానమమ్భోనిధిరేతు శోషం బ్రహ్మాణ్డమాసిఞ్చతు వా తరఙ్గైః ।
MSS@4643@2నాస్తి క్షతిర్నోపచితః కదాపి పయోదవృత్తేః ఖలు చాతకస్య ॥ ౪౬౪౩॥
MSS@4643A@1ఆత్మానమాఖ్యాతి హి కర్మభిర్నరః స్వశీలచారిత్రకృతైః శుభాశుభైః ।
MSS@4643A@2ప్రనష్టమప్యాత్మకులం తథా నరః పునః ప్రకాశం కురుతే స్వకర్మభిః ॥

MSS@4644@1ఆత్మానమాత్మనా వేత్సి సృజస్యాత్మానమాత్మనా ।


MSS@4644@2ఆత్మనా కృతినా చ త్వమ్ ఆత్మన్యేవ ప్రలీయసే ॥ ౪౬౪౪॥

చ శోభమానమ్ ఆదర్శబిమ్బే స్తిమితాయతాక్షీ ।


MSS@4645@1ఆత్మానమాలోక్య
MSS@4645@2హరోపయానే త్వరితా బభూవ స్త్రీణాం ప్రియాలోకఫలో హి వేషః ॥
౪౬౪౫॥
MSS@4646@1ఆత్మానమేవ ప్రథమం దేశరూపేణ యో జయేత్ ।
MSS@4646@2తతోఽమాత్యానమిత్రాంశ్చ న మోఘం విజిగీషతే ॥ ౪౬౪౬॥

MSS@4647@1ఆత్మానమేవ ప్రథమమ్ ఇచ్ఛేద్ గుణసమన్వితమ్ ।


MSS@4647@2కుర్వీత గుణసమ్పన్నస్తతః శేషపరీక్షణమ్ ॥ ౪౬౪౭॥

చాయం న మమ సర్వా వా పృథివీ మమ ।


MSS@4649@1ఆత్మాపి
MSS@4649@2యథా మమ తథాన్యేషామ్ ఇతి బుద్ధ్యా న మే వ్యథా ॥ ౪౬౪౯॥

MSS@4650@1ఆత్మాప్రయత్నాదర్థేభ్యో మనః సమధితిష్ఠతి ।


MSS@4650@2సంయోగాదాత్మమనసోః ప్రవృత్తిరుపజాయతే ॥ ౪౬౫౦॥

450 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4651@1ఆత్మాభిధం సుఖమనన్తమఖణ్డమేకం యజ్ఞాదికర్మజనితేన సుఖేన తుల్యమ్



MSS@4651@2మా బ్రూహి కర్మ సుఖదం తదపీతి బుద్ధ్యా రత్నాకరస్య సదృశం ను
కులాలకుణ్డమ్ ॥ ౪౬౫౧॥
MSS@4652@1ఆత్మా మనశ్చ తద్విద్యైరన్తఃకరణముచ్యతే ।
MSS@4652@2తాభ్యాం తు సప్రయత్నాభ్యాం సంకల్ప ఉపజాయతే ॥ ౪౬౫౨॥

MSS@4653@1ఆత్మాబుద్ధీన్ద్రియాణ్యర్థా బహిష్కరణముచ్యతే ।
MSS@4653@2సంకల్పాధ్యవసాయాభ్యాం సిద్ధిరస్య ప్రకీర్త్తితా ॥ ౪౬౫౩॥

MSS@4654@1ఉభే ఏతే హి కరణే యత్నానన్తర్యకే స్మృతే ।


MSS@4654@2తస్మాత్ ప్రయత్నసంరోధాద్ భావయేన్నిర్మనస్కతామ్ ॥ ౪౬౫౪॥

MSS@4655@1ఆత్మాయత్తే గుణగ్రామే నైర్గుణ్యం వచనీయతా ।


MSS@4655@2దైవాయత్తేషు విత్తేషు పుంసాం కా నామ వాచ్యతా ॥ ౪౬౫౫॥

MSS@4656@1ఆత్మాయమాత్మని గతో హృదయేఽతిసూక్ష్మో గ్రాహ్యోఽచలేన మనసా


సతతాభియోగాత్ ।
MSS@4656@2యో యం విచిన్తయతి యాతి స తన్మయత్వం యస్మాదతః సుభగమేవ
గతా యువత్యః
॥ ౪౬౫౬॥
MSS@4657@1ఆత్మాయస్య వశే నాస్తి కుతస్తస్య పరే జనాః ।
MSS@4657@2ఆత్మానం వశమానీయ త్రైలోక్యం వర్తతే వశే ॥ ౪౬౫౭॥

MSS@4658@1ఆత్మా రక్ష్యః ప్రయత్నేన యుద్ధసిద్ధిర్హి చఞ్చలా ।


MSS@4658@2తే స్వామివచనం సర్వే ప్రతిగృహ్య మహౌజసః ॥ ౪౬౫౮॥

MSS@4659@1ఆత్మారామా విహితరతయో నిర్వికల్పే సమాధౌ జ్ఞానోద్రేకాద్


విఘటితతమోగ్రన్థయః
సత్త్వనిష్ఠాః ।
MSS@4659@2యం వీక్షన్తే కమపి తమసాం జ్యోతిషాం వా పరస్తాత్ తం మోహాన్ధః
కథమయమముం వేత్తు దేవం పురాణమ్ ॥ ౪౬౫౯॥
జీవలోకేఽస్మిన్ కో న జీవతి మానవః ।
MSS@4660@1ఆత్మార్థం
MSS@4660@2పరం పరోపకారార్థం యో జీవతి స జీవతి ॥ ౪౬౬౦॥

msubhsall.pdf 451
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4661@1ఆత్మార్థం యః పశూన్ హన్యాత్ సోఽవశ్యం నరకం వ్రజేత్ ।


MSS@4661@2దేవాన్ పిత్ న్ సమభ్యర్చ్య ఖాదన్ మాంసం న దోషభాక్ ॥ ౪౬౬౧॥

MSS@4662@1ఆత్మార్థంయుక్తవిత్తానాం మిత్రమణ్డలభేదినామ్ ।
MSS@4662@2అతిలఙ్ఘితలోకానాం న బన్ధః కేనచిత్ క్వచిత్ ॥ ౪౬౬౨॥

హి ప్రేయాన్ విషయో న స్వతః ప్రియః ।


MSS@4663@1ఆత్మార్థత్వేన
MSS@4663@2స్వత ఏవ హి సర్వేషామ్ ఆత్మా ప్రియతమో యతః ।
MSS@4663@3తత ఆత్మా సదానన్దో నాస్య దుఃఖం కదాచన ॥ ౪౬౬౩॥

సంతతిస్త్యాజ్యా రాజ్యం రత్నం ధనం తథా ।


MSS@4664@1ఆత్మార్థే
MSS@4664@2అపి సర్వస్వముత్సృజ్య రక్షేదాత్మానమాత్మనా ॥ ౪౬౬౪॥

MSS@4665@1॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ।
MSS@4665@2ఆత్మా వై యమితో యేన స యమస్తు విశిష్యతే ॥ ౪౬౬౫॥
MSS@4666@1ఆత్మా సమస్తజగతాం భవతీతి సమ్యగ్ విజ్ఞాయ యద్ వితనుతే త్వయి
భావబన్ధమ్ ।
MSS@4666@2సా భక్తిరిత్యభిమతం యది సిద్ధమిష్టం వ్యర్థం విశేష్యమలమస్తు
విశేషణం నః ॥ ౪౬౬౬॥
MSS@4667@1ఆత్మా సహైతి మనసా మన ఇన్ద్రియేణ స్వార్థేన చేన్ద్రియమితి క్రమ ఏష
శీఘ్రః ।
MSS@4667@2యోగోఽయమేవ మనసః కిమగమ్యమస్తి యస్మిన్ మనో వ్రజతి తత్ర
గతోఽయమాత్మా
॥ ౪౬౬౭॥
MSS@4668@1ఆత్మాస్తి సర్వజగతామ్ ఆధారః పూర్వమితి విచిన్త్యైవ ।
MSS@4668@2పశ్చాత్ తత్త్వవిచారః కుడ్యే సత్యేవ చిత్రకర్మ స్యాత్ ॥ ౪౬౬౮॥

MSS@4669@1ఆత్మాహి దారాః సర్వేషాం దారసంగ్రహవర్తినామ్ ।


MSS@4669@2॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥ ౪౬౬౯॥

MSS@4670@1ఆత్మీయం చరణం దధాతి పురతో నిమ్నోన్నతాయాం భువి స్వీయేనైవ


కరేణ
కర్షతి తరోః పుష్పం శ్రమాశఙ్కయా ।
MSS@4670@2తల్పే కిం చ మృగత్వచా విరచితే నిద్రాతి భాగైర్నిజైరన్తఃప్రేమభరాలసాం

452 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

ప్రియతమామఙ్గే దధానో హరః ॥ ౪౬౭౦॥


తాతస్య చతుర్భుజస్య జాతశ్చతుర్దోరుచితః స్మరోఽపి ।
MSS@4671@1ఆత్మైవ
MSS@4671@2తచ్చాపయోః కర్ణలతే భ్రువోర్జ్యే వంశత్వగంశౌ చిపిటే కిమస్యాః ॥
౪౬౭౧॥
MSS@4672@1ఆత్మైవదేవతాః సర్వాః సర్వమాత్మన్యవస్థితమ్ ।
MSS@4672@2ఆత్మా హి జనయత్యేషాం కర్మయోగం శరీరిణామ్ ॥ ౪౬౭౨॥

MSS@4673@1ఆత్మైవ భార ఇతి తం త్వయి యో నిధత్తే సోఽఙ్గాని కాని కలయత్వలసః


ప్రపత్తేః ।
MSS@4673@2విశ్వత్ర సాత్ర సవిలక్షణలక్షణాయా విస్రమ్భసమ్పదియమేవ సమస్తమఙ్గి
॥ ౪౬౭౩॥
MSS@4674@1ఆత్మైవయది నాత్మానమ్ అహితేభ్యో నివారయేత్ ।
MSS@4674@2కోఽన్యో హితకరస్తస్మాద్ ఆత్మానం వారయిష్యతి ॥ ౪౬౭౪॥

MSS@4675@1ఆత్మైవహ్యాత్మనః సాక్షీ గతిరాత్మా తథాత్మనః ।


MSS@4675@2మావమంస్థాః స్వమాత్మానం నృణాం సాక్షిణముత్తమమ్ ॥ ౪౬౭౫॥

MSS@4676@1ఆత్మైవ హ్యాత్మనో బన్ధురాత్మైవ రిపురాత్మనః ।


MSS@4676@2ఆత్మైవ చాత్మనః సాక్షీ కృతస్యాప్యకృతస్య చ ॥ ౪౬౭౬॥

MSS@4677@1అత్మోదయః పరజ్యానిర్ద్వయం నీతిరితీయతీ ।


MSS@4677@2తదూరీకృత్య కృతిభిర్వాచస్పత్యం ప్రతీయతే ॥ ౪౬౭౭॥

MSS@4678@1ఆత్మోపకారచతురా నరా న గణయన్తి గురుకులక్లేశమ్ ।


MSS@4678@2వేధవ్యథైవ కియతీ శ్రవసో హ్యవతంసభూషణీయస్య ॥ ౪౬౭౮॥

MSS@4679@1ఆత్మోపమశ్చ భూతేషు యో వై భవతి పూరుషః ।


MSS@4679@2న్యస్తదణ్డో జితక్రోధః స ప్రేత్య సుఖమేధతే ॥ ౪౬౭౯॥
MSS@4680@1ఆత్మౌపమ్యేన యో వేత్తి దుర్జనం సత్యవాదినమ్ ।
MSS@4680@2స ఏవ వఞ్చ్యతే తేన బ్రాహ్మణాశ్ఛాగతో యథా ॥ ౪౬౮౦॥

సర్వత్ర సమం పశ్యతి యోఽర్జున ।


MSS@4681@1ఆత్మ్యౌపమ్యేన
MSS@4681@2సుఖం వా యది వా దుఃఖం స యోగీ పరమో మతః ॥ ౪౬౮౧॥

MSS@4682@1ఆదదానః ప్రతిదినం కలాః సమ్యఙ్ మహీపతిః ।


MSS@4682@2శుక్లపక్షే ప్రవిచరన్ శశాఙ్క ఇవ వర్ద్ధతే ॥ ౪౬౮౨॥

msubhsall.pdf 453
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4683@1ఆదరం రాజసదసి ధనేన లభతే నరః ।


MSS@4683@2సుభటః శత్రుసంగ్రామే విక్రమేణ యథా జయమ్ ॥ ౪౬౮౩॥

MSS@4684@1ఆదరణీయగుణాసఖి మహతా నిహితాసి తేన శిరసి త్వమ్ ।


MSS@4684@2తవ లాఘవదోషోఽయం సౌధపతాకేవ యచ్చలసి ॥ ౪౬౮౪॥

MSS@4685@1ఆదరేణ యథా స్తౌతి ధనవన్తం ధనేచ్ఛయా ।


MSS@4685@2తథా చేద్ విశ్వకర్తారం కో న ముచ్యేత బన్ధనాత్ ॥ ౪౬౮౫॥

MSS@4686@1ఆదరేణార్జవేనైవ శౌర్యాద్ దానేన విద్యయా ।


MSS@4686@2ప్రత్యుత్థానాభిగమనైరానన్దస్మితభాషణైః ।
MSS@4686@3ఉపకారైః స్వాశయేన వశీకుర్యాజ్జగత్ సదా ॥ ౪౬౮౬॥

MSS@4687@1ఆ దర్శనాత్ ప్రవిష్టా సా మే సురలోకసున్దరీ హృదయమ్ ।


MSS@4687@2బాణేన మకరకేతోః కృతమార్గమవన్ధ్యపాతేన ॥ ౪౬౮౭॥

MSS@4688@1ఆదర్శాయ శశాఙ్కమణ్డలమిదం హర్మ్యాయ హేమాచలం దీపాయ


ద్యుమణిం
మహీమివ కథం నో భిక్షవే దత్తవాన్ ।
MSS@4688@2దిత్సాపల్లవితప్రమోదసలిలవ్యాకీర్ణనేత్రామ్బుజో జానీమో భృగునన్దనస్తదఖిలం
న ప్రాయశో దృష్టవాన్ ॥ ౪౬౮౮॥
MSS@4689@1ఆదాతవ్యం న దాతవ్యం ప్రియం బ్రూయన్ నిరర్థకమ్ ।
MSS@4689@2ఆశాం కాలవతీం కుర్యాత్ కాలం విఘ్నేన యోజయేత్ ॥ ౪౬౮౯॥

MSS@4690@1ఆదాతుం సకృదీక్షితేఽపి కుసుమే హస్తాగ్రమాలోహితం లాక్షారఞ్జనవార్తయాపి


సహసా రక్తం తలం పాదయోః ।
MSS@4690@2అఙ్గానామనులేపనస్మరణమప్యత్యన్తఖేదావహం హన్తాధీరదృశః
కిమన్యదలకామోదోఽపి భారాయతే ॥ ౪౬౯౦॥
MSS@4691@1ఆదానం చైవ తూణీరాత్ సంధానం కర్షణం తథా ।
MSS@4691@2క్షేపణం చ త్వరాయుక్తో బాణస్య కురుతే తు యః ।
MSS@4691@3నిత్యాభ్యాసవశాత్ తస్య శీఘ్రసంధానతా భవేత్ ॥ ౪౬౯౧॥

MSS@4692@1ఆదానపానలేపైః కాశ్చిద్ గరలోపతాపహారిణ్యః ।


MSS@4692@2సదసి స్థితైవ సిద్ధౌ - షధివల్లీ కాపి జీవయతి ॥ ౪౬౯౨॥

MSS@4693@1ఆదానమప్రియకరం దానం చ ప్రియకారకమ్ ।

454 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4693@2అభీప్సితానామర్థానాం కాలే యుక్తం ప్రశస్యతే ॥ ౪౬౯౩॥


MSS@4694@1ఆదాయ కరమాఢ్యేభ్యః కీకటేష్వపి వర్షసి ।
MSS@4694@2ప్రపీయ వారి సిన్ధుభ్యః స్థలేష్వివ ఘనాఘనః ॥ ౪౬౯౪॥

MSS@4695@1ఆదాయ చాపమచలం కృత్వాహీనం గుణం విషమదృష్టిః ।


MSS@4695@2యశ్చిత్రమచ్యుతశరో లక్ష్యమభాఙ్క్షీన్నమస్తస్మై ॥ ౪౬౯౫॥

MSS@4696@1ఆదాయ దణ్డం సకలాసు దిక్షు యోఽయం పరిభ్రామ్యతి భానుభిక్షుః ।


MSS@4696@2అబ్ధౌ నిమజ్జన్నివ తాపసోఽయం సంధ్యాభ్రకాషాయమధత్త సాయమ్ ॥
౪౬౯౬॥
MSS@4697@1ఆదాయ ధనమనల్పం దదానయా సుభగ తావకం వాసః ।
MSS@4697@2ముగ్ధా రజకగృహిణ్యా కృతా దినైః కతిపయైర్నిఃస్వా ॥ ౪౬౯౭॥
MSS@4698@1ఆదాయ పత్రం త్వరితం యది శ్వా దూర్వాం నవాం వా నవగోమయం వా

MSS@4698@2ప్రయాతి యాతుః పరతస్తదానీం రాజప్రసాదం నియతం బ్రవీతి ॥
౪౬౯౮॥
MSS@4699@1ఆదాయ ప్రతిపక్షకీర్తినివహాన్ బ్రహ్మాణ్డమూషాన్తరే నిర్విఘ్నం ధమతా
నితాన్తముదితైః స్వైరేవ తేజోఽగ్నిభిః ।
MSS@4699@2తత్తాదృక్పుటపాకశోధితమివ ప్రాప్తం గుణోత్కర్షిణాం పిణ్డస్థం చ
మహత్తరం చ భవతా నిఃక్షారతారం యశః ॥ ౪౬౯౯॥
MSS@4700@1ఆదాయ మాంసమఖిలం స్తనవర్జమఙ్గాన్ మాం ముఞ్చ వాగురిక యామి
కురు
ప్రసాదమ్ ।
MSS@4700@2సీదన్తి శష్పకవలగ్రహణానభిజ్ఞా మన్మార్గవీక్షణపరాః శిశవో మదీయాః
॥ ౪౭౦౦॥
MSS@4701@1ఆదాయ వకులగన్ధాన్ అన్ధీకుర్వన్ పదే పదే భ్రమరాన్ ।
MSS@4701@2అయమేతి మన్దమన్దం కావేరీవారిపావనః పవనః ॥ ౪౭౦౧॥

MSS@4702@1ఆదాయ వారి పరితః సరితాం ముఖేభ్యః కిం తావదర్జితమనేన దురర్ణవేన



MSS@4702@2క్షారీకృతం చ వడవాదహనే హుతం చ పాతాలకుక్షికుహరే వినివేశితం
చ ॥ ౪౭౦౨॥

msubhsall.pdf 455
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4703@1ఆదాయ వారి యత ఏవ జహాతి భూయస్తత్రైవ యః స జలదః ప్రథమో


జడానామ్ ।
MSS@4703@2వాన్తం ప్రతీప్సతి తదేవ తదేవ యస్తు స్రోతఃపతిః స నిరపత్రపసార్థవాహః
॥ ౪౭౦౩॥
MSS@4704@1ఆదాయ విప్రస్వమపి నాశయేద్ రాజ్యఘాతినః ।
MSS@4704@2ఆదాయాస్థి దధీచేస్తు శక్రో దైత్యాన్ జఘాన హి ॥ ౪౭౦౪॥

MSS@4705@1ఆదాయాదాయ ముక్తాస్తదను శిఖిధియాదాయ మాణిక్యవర్గం


ధూమభ్రాన్తిం వహన్త్యః
స్వవదనకమలామోదలుబ్ధాలివృన్దే ।
MSS@4705@2పక్తుం భిల్ల్యః ప్రవృత్తాః సరభసమసకృద్ యద్ద్విషత్పత్తనేషు బ్రూమః
కిం కీర్తిపూరం ధవలితవసుధం మల్లశాహస్య తస్య ॥ ౪౭౦౫॥
MSS@4706@1ఆదాయామృతపూర్ణమర్కచషకం శోణారవిన్దప్రభే పాణావిన్ద్రవధూర్విలోక్య
చ పునస్తస్మిన్ నభఃశ్యామికామ్ ।
MSS@4706@2చిక్షేపోపరి కోపతః పరిజనేఽసంశోధ్య దత్తా సుధేత్యేనం తం శశినం
ప్రశంసతి జనస్తత్పాణిముక్తార్జునమ్ ॥ ౪౭౦౬॥
MSS@4707@1ఆదావఘటితంకార్యం మధ్యే సుఘటితం మమ ।
MSS@4707@2భూయో విఘటితం భూయో భూయాద్ ఘటయితుం ప్రభుః ॥ ౪౭౦౭॥

MSS@4708@1ఆదావఙ్కురితం పునః ప్రతిపదం పత్రావృతం త్వాం ముదా


సౌరభ్యస్ఫురితప్రసూనకలితం దృష్ట్వాథ హృష్టోఽస్మ్యహమ్ ।
MSS@4708@2కిం బ్రూమః ఫలితే త్వయి ద్రుతతరం హా హన్త కిమ్పాక హే భూయో
వ్యాకులయన్తి
కణ్టకభరాః సర్వత్ర తత్ కిం బ్రువే ॥ ౪౭౦౮॥
MSS@4709@1ఆదావఞ్జనపుఞ్జలిప్తవపుషాం శ్వాసానిలోల్లాసిత- ప్రోత్సర్పద్విరహానలేన
చ తతః సంతాపితానాం దృశామ్ ।
MSS@4709@2సమ్ప్రత్యేవ నిషేకమశ్రుపయసా దేవస్య చేతోభువో భల్లీనామివ పానకర్మ
కురుతే కామం కురఙ్గేక్షణా ॥ ౪౭౦౯॥
MSS@4710@1ఆదావప్యుపచారచాటువినయాలంకారశోభాన్వితం మధ్యే చాపి
విచిత్రవాక్యకుసుమైరభ్యర్చితం నిష్ఫలైః ।
MSS@4710@2పైశున్యావినయావమానమలినం బీభత్సమన్తే చ యద్ దూరే

456 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

వోఽస్త్వకులీనసంగతమసద్ధర్మార్థముత్పాదితమ్ ॥ ౪౭౧౦॥
MSS@4711@1ఆదావాదిపితామహస్య నియమవ్యాపారపాత్రే జలం పశ్చాత్
పన్నగశాయినో భగవతః
పాదోదకం పావనమ్ ।
MSS@4711@2భూయః శమ్భుజటావిభూషణమణిర్జహ్నోర్మహర్షేరియం కన్యా
కల్మషనాశినీ
భగవతీ భాగీరథీ దృశ్యతే ॥ ౪౭౧౧॥
MSS@4712@1ఆదావాయుః పరీక్షేత పశ్చాల్లక్షణముత్తమమ్ ।
MSS@4712@2ఆయుర్హీననరాణాం చ లక్షణైః కిం ప్రయోజనమ్ ॥ ౪౭౧౨॥

MSS@4713@1ఆదావుత్సృజ్య కార్యాణి పశ్చాచ్చ ప్రార్థయన్తి యే ।


MSS@4713@2తే లోకే హాస్యతాం యాన్తి పలాణ్డుహరణాదివ ॥ ౪౭౧౩॥

MSS@4714@1ఆదావేవ గజేన్ద్రమౌలివిలసద్దణ్డా పతాకావలీ పశ్చాద్


వారణరాజధోరణిరతిప్రోద్దామయోధాశ్రితా ।
MSS@4714@2ఉద్దణ్డధ్వజలాఞ్ఛితాప్యథ ఘనీభూతా రథానాం తతిస్తత్పశ్చాత్
తురగావలీ
విజయతే యోధైః సమం సర్వతః ॥ ౪౭౧౪॥
MSS@4715@1ఆదావేవమనుష్యేణ వర్తితవ్యం యథా క్షమమ్ ।
MSS@4715@2యథా నాతీతమర్థం వై పశ్చాత్తాపేన యుజ్యతే ॥ ౪౭౧౫॥

MSS@4716@1ఆదికవీ చతురాస్యౌ కమలజవల్మీకజౌ వన్దే ।


MSS@4716@2లోకశ్లోకవిధాత్రోర్యయోర్భిదా లేశమాత్రేణ ॥ ౪౭౧౬॥

MSS@4717@1ఆదితామజననాయ దేహినామ్ అన్తతాం చ దధతేఽనపాయినే ।


MSS@4717@2బిభ్రతే భువమధః సదాథ చ బ్రహ్మణోఽప్యుపరి తిష్ఠతే నమః ॥ ౪౭౧౭॥

MSS@4718@1ఆదితాలో జయన్తః స్యాచ్ఛృఙ్గారరససంయుతః ।


MSS@4718@2రుద్రసంఖ్యాక్షరపదైరాయుర్వృద్ధికరః పరః ।
MSS@4718@3ఏక ఏవ లఘుర్యస్మిన్న్ ఆదితాలః స కథ్యతే ॥ ౪౭౧౮॥

MSS@4719@1ఆదిత్యచన్ద్రహరిశంకరవాసవాద్యాః శక్తా న జేతుమతిదుఃఖకరాణి యాని



MSS@4719@2తానీన్ద్రియాణి బలవన్తి సుదుర్జయాని యే నిర్జయన్తి భువనే బలినస్త ఏకే ॥
౪౭౧౯॥

msubhsall.pdf 457
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4720@1ఆదిత్యచన్ద్రావనిజజ్ఞజీవఃశుక్రార్కపుత్రా అపి రాహుకేతూ ।


MSS@4720@2కుర్వన్తు నిత్యం ధనధాన్యసౌష్ఠ్యం దీర్ఘాయురారోగ్యశుభాన్యమీ వః ॥
౪౭౨౦॥
MSS@4721@1ఆదిత్యచన్ద్రావనిలానలౌచ ద్యౌర్భూమిరాపో హృదయం యమశ్చ ।
MSS@4721@2అహశ్చ రాత్రిశ్చ ఉభే చ సన్ధ్యే ధర్మశ్చ జానాతి నరస్య వృత్తమ్
॥ ౪౭౨౧॥
MSS@4722@1ఆదిత్యస్య గతాగతైరహరహః సంక్షీయతే జీవితం
వ్యాపారైర్బహుకార్యభారగురుభిః కాలో న విజ్ఞాయతే ।
MSS@4722@2దృష్ట్వా జన్మజరావిపత్తిమరణం త్రాసశ్చ నోత్పద్యతే పీత్వా
మోహమయీం
ప్రమాదమదిరామున్మత్తభూతం జగత్ ॥ ౪౭౨౨॥
MSS@4723@1ఆదిత్యస్య నమస్కారం యే కుర్వన్తి దినే దినే ।
MSS@4723@2జన్మాన్తరసహస్రేషు దారిద్ర్యం నోపజాయతే ॥ ౪౭౨౩॥

MSS@4724@1ఆదిత్యస్యోదయో గానం తామ్బూలం భారతీకథా ।


MSS@4724@2ఇష్టా భార్యా సుమిత్రం చ అపూర్వాణి దినే దినే ॥ ౪౭౨౪॥
MSS@4725@1ఆదిత్యాః కిం దశైతే ప్రలయభయకృతః స్వీకృతాకాశదేశాః కిం
వోల్కామణ్డలాని త్రిభువనదహనాయోద్యతానీతి భీతైః ।
MSS@4725@2పాయాసుర్నారసింహం వపురమరగణైర్బిభ్రతః శార్ఙ్గపాణేర్దృష్టా
దృప్తాసురోరస్తలదరణగలద్రక్తరక్తా నఖా వః ॥ ౪౭౨౫॥
MSS@4726@1ఆదిత్యాదపి నిత్యదీప్తమమృతప్రస్యన్ది చన్ద్రాదపి త్రైలోక్యాభరణం మణేరపి
తమఃకాషం హుతాశాదపి ।
MSS@4726@2విశ్వాలోకి విలోచనాదపి పరబ్రహ్మస్వరూపాదపి స్వాన్తానన్దనమస్తు ధామ
జగతస్తోషాయ సారస్వతమ్ ॥ ౪౭౨౬॥
సర్వే నక్షత్రాణి చ రాశయః ।
MSS@4727@1ఆదిత్యాదిగ్రహాః
MSS@4727@2ఆయుః కుర్వన్తు తే నిత్యం యస్యైషా జన్మపత్రికా ॥ ౪౭౨౭॥

MSS@4728@1ఆదిత్యాద్యా గ్రహాః సర్వే యథా తుష్యన్తి దానతః ।


MSS@4728@2సర్వస్వేఽపి న తుష్యేత జామాతా దశమో గ్రహః ॥ ౪౭౨౮॥

MSS@4728A@1ఆదిత్యాయ తమః సృష్టం మేఘాయ గ్రీష్మశోషణమ్ ।

458 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4728A@2మార్గశ్రమస్తు వృక్షాయ దుఃఖినస్తూపకారిణే ॥


MSS@4729@1ఆదిత్యోఽయంస్థితో మూఢాః స్నేహం కురుత మా భయమ్ ।
MSS@4729@2బహురూపో ముహూర్తశ్చ జీవేతాపి కదాచన ॥ ౪౭౨౯॥

MSS@4730@1ఆదిమత్స్యఃస జయతాద్ యః శ్వాసోచ్ఛ్వాసితైర్జలైః ।


MSS@4730@2గగనే విదధేఽమ్భోధిం గగనం చ మహోదధౌ ॥ ౪౭౩౦॥

MSS@4731@1ఆదిమధ్యనిధనేషుసౌహృదం సజ్జనే భవతి నేతరే జనే ।


MSS@4731@2ఛేదతాపననిఘర్షతాడనైర్నాన్యభావముపయాతి కాఞ్చనమ్ ॥ ౪౭౩౧॥

MSS@4732@1ఆదిమధ్యాన్తరహితం దశాహీనం పురాతనమ్ ।


MSS@4732@2అద్వితీయమహం వన్దే మద్వస్త్రసదృశం హరిమ్ ॥ ౪౭౩౨॥

MSS@4733@1ఆదిమధ్యావసానేచ నైవ గచ్ఛతి విక్రియామ్ ।


MSS@4733@2అత ఏవ కులీనానాం నృపాః కుర్వన్తి సంగ్రహమ్ ॥ ౪౭౩౩॥

MSS@4734@1ఆదిరాజయశోబిమ్బమ్ ఆదర్శం ప్రాప్య వాఙ్మయమ్ ।


MSS@4734@2తేషామసంనిధానేఽపి న స్వయం పశ్య నశ్యతి ॥ ౪౭౩౪॥

MSS@4735@1ఆదీప్తవహ్నిసదృశైర్మరుతావధూతైః సర్వత్ర కింశుకవనైః కుసుమావనమ్రైః



MSS@4735@2సద్యో వసన్తసమయేన సమాగతేయం రక్తాంశుకా నవవధూరివ భాతి
భూమిః
॥ ౪౭౩౫॥
MSS@4736@1ఆదీర్ఘేణ చలేన వక్రగతినా తేజస్వినా యోగినా నీలాబ్జద్యుతినాహినా
వరమహం
దృశ్యో న తచ్చక్షుషా ।
MSS@4736@2దష్టే సన్తి చికిత్సకా దిశి దిశి ప్రాయేణ ధర్మార్థినో
ముగ్ధాక్షీక్షణవీక్షితస్య నహి మే వైద్యో న చాప్యౌషధమ్ ॥ ౪౭౩౬॥
MSS@4737@1ఆదూరాత్ ప్రతిపాన్థమాహితదృశః ప్రత్యాశయోన్మీలతి ధ్వాన్తే
స్వాన్తమహర్వ్యయేఽపి
న పరావృత్తం కురఙ్గీదృశః ।
MSS@4737@2తస్యా నిఃసహబాహువల్లివిగలద్ధమ్మిల్లవద్ భఙ్గుర- గ్రీవం దీర్ఘమజీవవత్
ప్రియసఖీవర్గేణ నీతం వపుః ॥ ౪౭౩౭॥

msubhsall.pdf 459
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4738@1ఆదృతకుపితభవానీ- కృతకరమాలాదిబన్ధనవ్యసనః ।
MSS@4738@2కేలికలాకలహాదౌ దేవో వః శంకరః పాయాత్ ॥ ౪౭౩౮॥
MSS@4739@1ఆదృతా నఖపదైః పరిరమ్భాశ్చుమ్బితాని ఘనదన్తనిపాతైః ।
MSS@4739@2సౌకుమార్యగుణసంభృతకీర్తిర్వామ ఏవ సురతేష్వపి కామః ॥ ౪౭౩౯॥

MSS@4740@1ఆ దృష్టిప్రసరాత్ ప్రియస్య పదవీముద్వీక్ష్య నిర్విణ్ణయా విశ్రాన్తేషు


పథిష్వహఃపరిణతౌ ధ్వాన్తే సముత్సర్పతి ।
MSS@4740@2గత్వైకం సశుచా గృహం ప్రతి పదం పాన్థస్త్రియాస్మిన్ క్షణే మా భూదాగత
ఇత్యమన్దవలితగ్రీవం పునర్వీక్షితమ్ ॥ ౪౭౪౦॥
MSS@4741@1ఆదేయస్య ప్రదేయస్య కర్తవ్యస్య చ కర్మణః ।
MSS@4741@2క్షిప్రమక్రియమాణస్య కాలః పిబతి తద్రసమ్ ॥ ౪౭౪౧॥

MSS@4742@1ఆదేహదాహం కుసుమాయుధస్య విధాయ సౌన్దర్యకథాదరిద్రమ్ ।


MSS@4742@2త్వదఙ్గశిల్పాత్ పునరీశ్వరేణ చిరేణ జానే జగదన్వకమ్పి ॥ ౪౭౪౨॥

MSS@4743@1ఆదౌ కులం పరీక్షేత తతో విద్యాం తతో వయః ।


MSS@4743@2శీలం ధనం తతో రూపం దేశం పశ్చాత్ వివాహయేత్ ॥ ౪౭౪౩॥

MSS@4744@1ఆదౌ గృహీతపాణిః పశ్చాదారూఢజఘనకటిభాగా ।


MSS@4744@2నఖముఖలాలనసుఖదా సా కిం రామాస్తి నైవ భోః పామా ॥ ౪౭౪౪॥

MSS@4745@1ఆదౌ చిత్తే తతః కాయే సతాం సంజాయతే జరా ।


MSS@4745@2అసతాం చ పునః కాయే నైవ చిత్తే కదాచన ॥ ౪౭౪౫॥

MSS@4746@1ఆదౌ ఛాయాతిదీర్ఘాపి ప్రాచ్యామల్పతరా తతః ।


MSS@4746@2తథా మైత్ర్యసతామాదౌ దీర్ఘాప్యల్పతరా భవేత్ ॥ ౪౭౪౬॥

MSS@4747@1ఆదౌ తద్ధితకృత్ స్నేహం కార్యం స్నేహమనన్తరమ్ ।


MSS@4747@2కృత్వా సధర్మవాదం చ మధ్యస్థః సాధయేద్ధితమ్ ॥ ౪౭౪౭॥

MSS@4748@1ఆదౌ తన్వ్యో బృహన్మధ్యా విస్తారిణ్యః పదే పదే ।


MSS@4748@2యాయిన్యో న నివర్తన్తే సతాం మైత్ర్యః సరిత్సమాః ॥ ౪౭౪౮॥

MSS@4749@1ఆదౌతాతో వరం పశ్యేత్ తతో విత్తం తతః కులమ్ ।


MSS@4749@2యది కశ్చిద్ వరే దోషః కిం ధనేన కులేన కిమ్ ॥ ౪౭౪౯॥

MSS@4750@1ఆదౌ తావద్ వ్యాపారస్థా యమవరుణధనదసదృశా భవన్త్యతిగర్వితా


మానోన్మత్తా

460 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

దర్పోత్సిక్తాః పరిభవహరణనిరతా భవన్త్యతిదారుణాః ।


MSS@4750@2భ్రష్టాస్తేభ్యో వ్యాపారేభ్యో హతినిగడనియతచరణాస్తథా లగుడార్దితా
లమ్బైః
కూర్చైర్దీనైర్వక్త్రైర్మునయ ఇవ శమదమరతా భవన్త్యతిభద్రకాః ॥ ౪౭౫౦॥
MSS@4751@1ఆదౌ తు మన్దమన్దాని మధ్యే సమరసాని చ ।
MSS@4751@2అన్తే స్నేహాయమానాని సంగతాన్యుత్తమైః సహ ॥ ౪౭౫౧॥

MSS@4752@1ఆదౌ తు రమణీయాని మధ్యే తు విరసాని చ ।


MSS@4752@2అన్తే వైరాయమాణాని సంగతాని ఖలైః సహ ॥ ౪౭౫౨॥

MSS@4753@1ఆదౌ దర్శయతి నతిం యాన్తీ యాన్తీ సమున్నతిం ధత్తే ।


MSS@4753@2అనుకూలాపి వరాహీ చిరేణ తుచ్ఛం ఫలం ధత్తే ॥ ౪౭౫౩॥

MSS@4754@1ఆదౌ ధర్మే ప్రమాణం వివిధవిధిభిదాశేషతాం చ ప్రయుక్తిం


పౌర్వాపర్యాధికారౌ తదను బహువిధం చాతిదేశం తథోహమ్ ।
MSS@4754@2బాధం తన్త్రం ప్రసఙ్గం నయమనయశతైః సమ్యగాలోచయద్భ్యో భిన్నా
మీమాంసకేభ్యో విదధతి భువి కే సాదరం వేదరక్షామ్ ॥ ౪౭౫౪॥
MSS@4755@1ఆదౌ నమస్కృతిః పశ్చాద్ ఆశంసావచనాని చ ।
MSS@4755@2సుభాషితప్రశంసా చ కవికావ్యస్తుతిస్తతః ॥ ౪౭౫౫॥

MSS@4756@1ఆదౌ నమ్రస్తతహ్ స్తబ్ధః కార్యకాలే చ నిష్ఠురః ।


MSS@4756@2కృతే కార్యే పునర్నమ్రః శిశ్నతుల్యో వణిగ్జనః ॥ ౪౭౫౬॥

MSS@4757@1ఆదౌ నమ్రాః పునర్వక్రాః స్వీయకార్యేషు తత్పరాః ।


MSS@4757@2కార్యాన్తే చ పునర్వక్రాః కాణ్వాస్తు ప్రాణఘాతకాః ॥ ౪౭౫౭॥

MSS@4758@1ఆదౌ న వాప్రణయినాం ప్రణయో విధేయో దత్తోఽథవా ప్రతిదినం


పరిపోషణీయః ।
MSS@4758@2ఉత్క్షిప్య యత్ క్షిపతి తత్ ప్రకరోతి లజ్జాం భూమౌ స్థితస్య పతనాద్
భయమేవ
నాస్తి ॥ ౪౭౫౮॥
MSS@4759@1ఆదౌ నేచ్ఛతి నోజ్ఝతి స్మరకథాం వ్రీడావిమిశ్రాలసా మధ్యే
హ్రీపరివర్జితాభ్యుపరమే లజ్జావినమ్రాననా ।
MSS@4759@2భావైర్నైకవిధైః కరోత్యభినయం భూయశ్చ యా సాదరా బుద్ధ్వా
పుంప్రకృతిం

msubhsall.pdf 461
మహాసుభాషితసంగ్రహ

యానుచరతి గ్లానేతరైశ్చేష్టితైః ॥ ౪౭౫౯॥


MSS@4760@1ఆదౌ పత్రవిచిత్రితః పునరసౌ ముగ్ధప్రసూనాఙ్కితః పశ్చాత్ స్నిగ్ధఫలోద్గమే
ఘనరసైః సిక్తో మయా సర్వతః ।
MSS@4760@2దానోన్మత్తదురన్తవారణకటీసంఘట్టనైః కేవలం సోఽయం ఘూర్ణిత ఏవ
దైవవశతో మాకన్దభూమీరుహః ॥ ౪౭౬౦॥
MSS@4761@1ఆదౌ ప్రేమకషాయితా హరముఖవ్యాపారలోలా శనైర్వ్రీడాభారవిధూర్ణితా
ముకులితా
ధూమోద్గమవ్యాజతః ।
MSS@4761@2పత్యుః సంమిలితా దృశా సరభసవ్యావర్తనవ్యాకులా పార్వత్యాః
పరిణీతిమఙ్గలవిధౌ దృష్టిః శివాయాస్తు వః ॥ ౪౭౬౧॥
MSS@4762@1ఆదౌ బుధ్యేత పణితః పణమానశ్చ కారణమ్ ।
MSS@4762@2తతో వితర్క్యోభయతో మతః శ్రేయస్తతో వ్రజేత్ ॥ ౪౭౬౨॥

MSS@4763@1ఆదౌ మజ్జనచీరహారతిలకం నేత్రాఞ్జనం కుణ్డలం


నాసామౌక్తికమాలతీవికరణం ఝంకారకం నూపురమ్ ।
MSS@4763@2అఙ్గే చన్దనచర్చితం మణిగణః క్షుద్రావలిర్ఘణ్టికా తామ్బూలం కరకఙ్కణం
చతురతా శ‍ృఙ్గారకాః షోడశ ॥ ౪౭౬౩॥
MSS@4764@1ఆదౌ మాతా గురోః పత్నీ బ్రహ్మణీ రాజపత్నికా ।
MSS@4764@2ధేనుర్ధాత్రీ తథా పృథ్వీ సప్తైతా మాతరః స్మృతాః ॥ ౪౭౬౪॥

MSS@4765@1ఆదౌ మానపరిగ్రహేణ గురుణా దూరం సమారోపితా పశ్చాత్తాపభరేణ


తానవకృతా
నీతా పరం లాఘవమ్ ।
MSS@4765@2ఉత్సఙ్గాన్తరవర్తినామనుగమాత్ సమ్పీడితా గామిమాం సర్వాఙ్గప్రణయప్రియామివ
తరుచ్ఛాయా సమాలమ్బతే ॥ ౪౭౬౫॥
MSS@4766@1ఆదౌ యాదోనివాసోక్తిః పారావారవరోక్తయః ।
MSS@4766@2క్షీరనీరనిధేరుక్తిర్నద్యుక్తిర్జాహ్నవ్యుక్తయః ॥ ౪౭౬౬॥

MSS@4767@1ఆదౌ రక్తం పునా రక్తం మధ్య ఉజ్జ్వలభాస్వరమ్ ।


MSS@4767@2దుర్నిరీక్ష్యప్రభావం తం దృశ్యం ద్రష్టారమాశ్రయే ॥ ౪౭౬౭॥

MSS@4768@1ఆదౌ రాజేత్యధీరాక్షి పార్థివః కోఽపి గీయతే ।


MSS@4768@2సనాతనశ్చ నైవాసౌ రాజా నాపి సనాతనః ॥ ౪౭౬౮॥

462 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4769@1ఆదౌ రూపవినాశినీ కృశకరీ కామస్య విధ్వంసినీ ప్రజ్ఞామాన్ద్యకరీ


తపఃక్షయకరీ ధర్మస్య నిర్మూలినీ ।
MSS@4769@2పుత్రభ్రాతృకలత్రభేదనకరీ లజ్జాఙ్కురచ్ఛేదినీ సా మాం పీడతి
సర్వదోషజననీ ప్రాణాపహన్త్రీ క్షుధా ॥ ౪౭౬౯॥
MSS@4770@1ఆదౌ రూపవినాశినీ కృశకరీ కామాఙ్కురచ్ఛేదినీ పుత్రామిత్రకలత్రభేదనకరీ
గర్వాఙ్కురచ్ఛేదినీ ।
MSS@4770@2కామం మన్దకరీ తపఃక్షయకరీ ధర్మస్య నిర్మూలనీ సా మాం సమ్ప్రతి
సర్వరోగజననీ ప్రాణాపహన్త్రీ క్షుధా ॥ ౪౭౭౦॥
MSS@4771@1ఆదౌ లజ్జయతి కృతం మధ్యే పరిభవతి రిక్తమవసానే ।
MSS@4771@2ఖలసంగతస్య కథయత యది సుస్థితమస్తి కించిదపి ॥ ౪౭౭౧॥

MSS@4772@1ఆదౌ వరం నిర్ధనత్వం ధనికత్వమనన్తరమ్ ।


MSS@4772@2తథాదౌ పాదగమనం యానగత్వమనన్తరమ్ ।
MSS@4772@3సుఖాయ కల్పతే నిత్యం దుఃఖాయ విపరీతకమ్ ॥ ౪౭౭౨॥

MSS@4773@1ఆదౌ వితత్య చరణౌ వినమయ్య కణ్ఠమ్ ఉత్థాప్య వక్త్రమభిహత్య


ముహుశ్చ
వత్సాః ।
MSS@4773@2మాత్రా వివర్తితముఖం ముఖలిహ్యమాన- పశ్చార్ధసుస్థమనసః
స్తనముత్పిబన్తి
॥ ౪౭౭౩॥
MSS@4774@1ఆదౌ విస్మయనిస్తరఙ్గమను చ ప్రేఙ్ఖోలితం సాధ్వసైర్వ్రీడానమ్రమథ
క్షణం ప్రవికసత్తారం దిదృక్షారసైః ।
MSS@4774@2ఆకృష్టం సహజాభిజాత్యకలనాత్ ప్రేమ్ణా పురహ్ ప్రేరితం చక్షుర్భూరి
కథంకథంచిదగమత్ ప్రేయాంసమేణీదృశః ॥ ౪౭౭౪॥
MSS@4775@1ఆదౌ వేశ్యా పునర్దాసీ పశ్చాద్ భవతి కుట్టినీ ।
MSS@4775@2సర్వోపాయపరిక్షీణా వృద్ధా నారీ పతివ్రతా ॥ ౪౭౭౫॥

MSS@4776@1ఆదౌ హాలాహలహుతభుజా దత్తహస్తావలమ్బో బాల్యే శంభోర్నిటిలమహసా


బద్ధమైత్రీనిరూఢః ।
MSS@4776@2ప్రౌఢో రాహోరపి ముఖవిషేణాన్తరఙ్గీకృతో యః సోఽయం చన్ద్రస్తపతి
కిరణైర్మామితి ప్రాప్తమేతమ్ ॥ ౪౭౭౬॥

msubhsall.pdf 463
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4777@1ఆద్యః కోపస్తదను మదనస్త్వద్వియోగస్తృతీయః శాన్త్యై దూతీవచనమపరః


పఞ్చమః శీతభానుః ।
MSS@4777@2ఇత్థం బాలా నిరవధి పరం త్వాం ఫలం ప్రార్థయన్తీ హా హా
పఞ్చజ్వలనమధునా సేవతే యోగినీవ ॥ ౪౭౭౭॥
MSS@4778@1ఆద్యః ప్రవేశసమయః స కలేర్యుగస్య ప్రాప్తస్తిరస్కృతబహూదకహంససార్థః

MSS@4778@2ఆహూయ సాదరతయా తపసోఽన్తి మేఽహ్ని కాణో ద్విజః ప్రతిగృహం
బత యత్ర
పూజ్యః ॥ ౪౭౭౮॥
MSS@4779@1ఆద్యకాలికయా బుద్ధ్యా దూరే శ్వ ఇతి నిర్భయాః ।
MSS@4779@2సర్వభక్షా న పశ్యన్తి కర్మభూమిం విచేతసః ॥ ౪౭౭౯॥

MSS@4780@1ఆద్యన్తౌచ తదాద్యన్తౌ తదాద్యన్తౌ చ మధ్యమౌ ।


MSS@4780@2వహ్నీన్దువాయువరుణపుత్రౌ పితృసమప్రభౌ ॥ ౪౭౮౦॥

గుణం తేషామ్ అవాప్నోతి పరః పరః ।


MSS@4781@1ఆద్యాద్యస్య
MSS@4781@2యో యో యావతిథశ్చైషాం స స తావద్ గుణః స్మృతః ॥ ౪౭౮౧॥

MSS@4782@1ఆద్యూనస్తమసాం చకోరరమణీరాగాబ్ధిమన్థాచలో జీవాతుర్జలజస్య


వాసవదిశాశైలేన్ద్రచూడామణిః ।
MSS@4782@2ఆదేష్టా శ్రుతికర్మణాం కుముదినీశోకాగ్నిపూర్ణాహుతిర్దేవః సోమరసాయనం
విజయతే విశ్వస్య బీజం రవిః ॥ ౪౭౮౨॥
MSS@4783@1ఆద్యే జగ్ముషి తామ్రచూడరటితే శ్రోత్రం ప్రబుద్ధా జవాత్ కించిద్
వాసవదిఙ్ముఖం ప్రవికసద్ దృష్ట్వా గవాక్షాధ్వనా ।
MSS@4783@2సంత్రాసేన సమీరితా ప్రియతమప్రేమ్ణా చ రుద్ధా శనైరుత్థానోపనివేశనాని
కురుతే తల్పే ముహుః పాంసులా ॥ ౪౭౮౩॥
MSS@4784@1ఆద్యేన హీనా జలధావదృశ్యం మధ్యేన హీనం భువి వర్ణనీయమ్ ।
MSS@4784@2అన్తేన హీనం ధ్వనతే శరీరం హేమాభిధః స శ్రియమాతనోతు ॥ ౪౭౮౪॥

MSS@4785@1ఆద్యే బద్ధా విరహదివసే యా శిఖా దామ హిత్వా శాపస్యాన్తే విగలితశుచా


యా
మయోద్వేష్టనీయా ।
MSS@4785@2స్పర్శక్లిష్టామయమితనఖేనాసకృత్ సారయన్తీం గణ్డాభోగాత్

464 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

కఠినవిషయామేకవేణీం కరేణ ॥ ౪౭౮౫॥


MSS@4786@1ఆద్యేయామే తు శఙ్ఖః స్యాన్ మహాశఙ్ఖో ద్వితీయకే ।
MSS@4786@2పద్మస్తృతీయకే యామే మహాపద్మశ్చతుర్థకే ॥ ౪౭౮౬॥

పద్యైః కియద్భిరపరైరపి ।
MSS@4787@1ఆద్యైర్మద్విహితైః
MSS@4787@2యుతా పద్ధతిరేషాస్తు సజ్జనానన్దదాయినీ ॥ ౪౭౮౭॥

మణ్ఠః ప్రతిమణ్ఠో నిసారుకః ।


MSS@4788@1ఆద్యోఽధ్రువస్తతో
MSS@4788@2అడతాలస్తతో రాగ ఏకతాలీ చ సంమతా ॥ ౪౭౮౮॥

MSS@4789@1ఆద్యోఽన్తస్థోఽప్యనన్తం దిశతి ఫలమసావద్వితీయం ద్వితీయస్తార్తీయీకః


పవర్గప్రకృతిరపి బలేనాపవర్గం ప్రసూతే ।
MSS@4789@2తుర్యశ్చాతుర్యభాజాం విసృజతి చతురః శ్రోత్రపాన్థః పుమర్థాన్ రామ
త్వన్నామవర్ణా జగతి కతిపయం కౌతుకం తన్వతే న ॥ ౪౭౮౯॥
MSS@4790@1ఆ ద్వీపాత్ పరతోఽప్యమీ నృపతయః సర్వే సమభ్యాగతాః కన్యేయం
కలధౌతకోమలరుచిః కీర్తేశ్చ లాభః పరః ।
MSS@4790@2నాకృష్టం న చ టఙ్కితం న నమితం నోత్థాపితం స్థానతః కేనాపీదమహో
మహద్ ధనురిదం నిర్వీరముర్వీతలమ్ ॥ ౪౭౯౦॥
MSS@4791@1ఆధత్తే దనుసూనుసూదనభుజాకేయూరవజ్రాఙ్కుర-
వ్యూహోల్లేఖపదావలీవలిమయైరఙ్గైర్ముదం మన్దరః ।
MSS@4791@2ఆధారీకృతకూర్మపృష్ఠకషణప్రక్షీణమూలోఽధునా జానీమః పరతః
పయోధిమథనాదుచ్చైస్తరోఽయం గిరిః ॥ ౪౭౯౧॥
MSS@4792@1ఆధర్మికః కదర్యో గుణవిముఖః పరుషవాగనేకమతిః ।
MSS@4792@2భుఙ్క్తే సమ్పదమీదృగ్ బ్రూత నృకారః కిమస్తి దైవం వా ॥ ౪౭౯౨॥

MSS@4793@1ఆధాతుం వినయం నిరాగసి నరే కుప్యన్తు నామేశ్వరాస్తేన స్వాశయశుద్ధిరేవ


సుకరా ప్రాయః ప్రభూణాం పురః ।
MSS@4793@2మిథ్యామానిని మన్యసే యది తదా నిత్యం మనోవర్తినీ ధ్యాతా తామరసాక్షి
చిత్రపటకే కా వా త్వదన్యా మయా ॥ ౪౭౯౩॥
MSS@4794@1ఆధాతుర్భువనం తదేతదఖిలం చక్షుష్మదాకీటకాద్ దివ్యం
చక్షురనన్యలభ్యముభయత్రాస్తే పరం దుఃసహమ్ ।
MSS@4794@2ఫాలే భూతపతేర్మనోభవముఖక్షుద్రక్షయోజ్జాగరం బాణే చ

msubhsall.pdf 465
మహాసుభాషితసంగ్రహ

ప్రతిరాజదర్పదలనం బల్లాలపృథ్వీపతేః ॥ ౪౭౯౪॥


MSS@4795@1ఆధాయ కోమలకరామ్బుజకేలినాలీమ్ ఆలీసమాజమధికృత్య సమాలపన్తీ

MSS@4795@2మన్దస్మితేన మయి సాచివిలోకితేన చేతశ్చకోరనయనా చులుకీచకార ॥
౪౭౯౫॥
MSS@4796@1ఆధాయ దుగ్ధకలశే మన్థానం శ్రాన్తదోర్లతా గోపీ ।
MSS@4796@2అప్రాప్తపారిజాతా దైవే దోషం నివేశయతి ॥ ౪౭౯౬॥

MSS@4797@1ఆధాయ ద్రుతమాకృతేరుపశమాద్ విశ్వాసనం సంనిధౌ ఏకైకం శఫరం


బకోటకపటాచార్యో జిఘృక్షన్ ముహుః ।
MSS@4797@2ఔదాసీన్యనివేదనాయ నిదధద్ దిక్షు క్షణం చక్షుషీ చఞ్చ్వా కిఞ్చ
పరామృశన్ వపురయం గామ్భీర్యమభ్యస్యతి ॥ ౪౭౯౭॥
MSS@4798@1ఆధాయ మూర్ధని వృథైవ భరం మహాన్తం మూర్ఖా నిమజ్జథ కథం
భవసాగరేఽస్మిన్ ।
MSS@4798@2విన్యస్య భారమఖిలం పదయోర్జనన్యా విస్రబ్ధముత్తరత పల్వలతుల్యమేనమ్
॥ ౪౭౯౮॥
MSS@4799@1ఆధారః కన్దమిత్యుక్తం స్వాధిష్ఠానం చ జన్మభూః ।
MSS@4799@2నాభిస్తు మణిపూరాఖ్యం హృదయం విద్ధ్యనాహతమ్ ॥ ౪౭౯౯॥

MSS@4800@1ఆధారజన్మభూతాని హృత్కణ్ఠస్తాలునాసికే ।
MSS@4800@2భ్రూమధ్యే మస్తకద్వారం దశస్థానేషు ధారణా ॥ ౪౮౦౦॥

MSS@4801@1ఆధారాయ ధరావకాశవిధయేఽప్యాకాశమాలోకనే
భాస్వానాత్మమహత్త్వసాధనవిధావన్యే గుణాః కేచన ।
MSS@4801@2ఇత్యస్మిన్నుపకారకారిణి సదా వర్గే పరం దుస్త్యజే దైన్యవ్రీడకలఙ్కముజ్ఝతు
కథం చేతో మహాచేతసామ్ ॥ ౪౮౦౧॥
MSS@4802@1ఆధారే హృదయే శిఖాపరిసరే సంధాయ మేధామయి త్రేధా
బీజతనూమనూనకరుణాపీయూషకల్లోలినీమ్ ।
MSS@4802@2త్వాం మాతర్జపతో నిరఙ్కుశనిజాద్వైతామృతాస్వాదన- ప్రజ్ఞామ్భశ్చులుకైః
స్ఫురన్తు పులకైరఙ్గాని తుఙ్గాని మే ॥ ౪౮౦౨॥
MSS@4803@1ఆధిక్యాదధరసుధా స్ఖలేదితి ప్రాప్తశఙ్కయా విధినా ।
MSS@4803@2రచితం తదుపష్టమ్భే చిబుకం పాటీరమాదధతా ॥ ౪౮౦౩॥

466 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4804@1ఆధిక్షామాం విరహశయనే సంనికీర్ణైకపార్శ్వాం ప్రాచీమూలే తనుమివ


కలామాత్రశేషాం హిమాంశోః ।
MSS@4804@2నీతా రాత్రిః క్షణ ఇవ మయా సార్ధమిచ్ఛారతైర్యా
తామేవోష్ణైర్విరహమహతీమశ్రుభిర్యాపయన్తీమ్ ॥ ౪౮౦౪॥
అద్య శ్వో వా వినాశినే ।
MSS@4805@1ఆధివ్యాధిపరీతాయ
MSS@4805@2కో హి నామ శరీరాయ ధర్మాపేతం సమాచరేత్ ॥ ౪౮౦౫॥

MSS@4806@1ఆధివ్యాధిశతైర్వయస్యతితరామారోగ్యమున్మూల్యతే లక్ష్మీర్యత్ర
పతత్రివచ్చ
వివృతద్వారా ఇవ వ్యాపదః ।
MSS@4806@2జాతం జాతమవశ్యమాశు వివశం మృత్యుః కరోత్యాత్మసాత్ తత్ కిం నామ
నిరఙ్కుశేన విధినా యన్ నిర్మితం సుస్థిరమ్ ॥ ౪౮౦౬॥
MSS@4807@1ఆధూతకేసరో హస్తీ తీక్ష్ణశ‍ృఙ్గస్తురఙ్గమః ।
MSS@4807@2గురుసారోఽయమేరణ్డో నిఃసారః ఖదిరద్రుమః ॥ ౪౮౦౭॥
MSS@4808@1ఆధూతసస్వేదకరోత్పలాయాః స్మితావగూఢప్రతికూలవాచః ।
MSS@4808@2ప్రియో విహాయాధరమాయతాక్ష్యాః పపౌ చిరాయ ప్రతిషేధమేవ ॥
౪౮౦౮॥
MSS@4809@1ఆ ధూమాద్ వినివర్తన్తే సుహృదో బాన్ధవైః సహ ।
MSS@4809@2యేన తత్ సహ గన్తవ్యం తత్ కర్మ సుకృతం కురు ॥ ౪౮౦౯॥

MSS@4810@1ఆధోరణాఙ్కుశభయాత్ కరికుమ్భయుగ్మం జాతం పయోధరయుగం


హృదయేఽఙ్గనానామ్ ।
MSS@4810@2తత్రాపి వల్లభనఖక్షతభేదభిన్నం నైవాన్యథా భవతి యల్లిఖితం
విధాత్రా ॥ ౪౮౧౦॥
MSS@4811@1ఆధోరణానాం గజసంనిపాతే శిరాంసి చక్రైర్నిశితైః క్షురాగ్రైః ।
MSS@4811@2హృతాన్యపి శ్యేననఖాగ్రకోటి- వ్యాసక్తకేశాని చిరేణ పేతుః ॥ ౪౮౧౧॥

MSS@4812@1ఆధ్మాతోద్ధతదావవహ్నిసుహృదః కీర్ణోష్ణరేణూత్కరాః
సంతప్తాధ్వగముక్తఖేదవిషమశ్వాసోష్మసంవాదినః ।
MSS@4812@2తృష్ణార్తాజగరాయతాస్యకుహరక్షిప్రప్రవేశోత్క్ అటాః భ్రూభఙ్గైరివ
తర్జయన్తి పవనాః ప్లుష్టస్థలీకజ్జలైః ॥ ౪౮౧౨॥

msubhsall.pdf 467
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4813@1ఆననం మృగశావాక్ష్యా వీక్ష్య లోలాలకావృతమ్ ।


MSS@4813@2భ్రమద్భ్రమరసంభారం స్మరామి సరసీరుహమ్ ॥ ౪౮౧౩॥

MSS@4814@1ఆననర్త పురా శంభుర్గోవిన్దో రాసకృత్తథా ।


MSS@4814@2బ్రహ్మా పశుత్వమాపన్నః స్త్రీభిః కో న విడమ్బితః ॥ ౪౮౧౪॥

MSS@4815@1ఆననస్య మమ చేదనౌచితీ నిర్దయం దశనదంశదాయినః ।


MSS@4815@2శోధ్యతే సుదతి వైరమస్య తత్ కిం త్వయా వద విదశ్య నాధరమ్ ॥
౪౮౧౫॥
MSS@4816@1ఆననాని హరిణీనయనానామ్ అద్భుతాని చ సమీక్ష్య జగత్యామ్ ।
MSS@4816@2లజ్జయేవ ఘనమణ్డలలీనో మన్దమన్దమహహేన్దురుదేతి ॥ ౪౮౧౬॥

MSS@4817@1ఆననేన్దుశశలక్ష్మ కపోలే సాదరం విరచితం తిలకం యత్ ।


MSS@4817@2తత్ప్రియే విరచితావధిభఙ్గే ధౌతమీక్షణజలైస్తరలాక్ష్యాః ॥ ౪౮౧౭॥

MSS@4818@1ఆననైర్విచకసేహృషితాభిర్వల్లభానభి తనూభిరభావి ।
MSS@4818@2ఆర్ద్రతాం హృదయమాప చ రోషో లోలతి స్మ వచనేషు వధూనామ్ ॥
౪౮౧౮॥
MSS@4819@1ఆనన్దంకుముదాదీనామ్ ఇన్దుః కన్దలయన్నయమ్ ।
MSS@4819@2లఙ్ఘయత్యమ్బరాభోగం హనూమానివ సాగరమ్ ॥ ౪౮౧౯॥

MSS@4820@1ఆనన్దం కృతమేవ కైరవకులం ప్రోల్లాసితో వారిధిః సంతాపం తపనోపలస్య


శమితః కాన్త్యా దిశోఽలంకృతాః ।
MSS@4820@2ఏతేనాభ్యుదయేన చన్ద్ర భవతా త్రైలోక్యమాప్యాయితం కైవల్యం కమలస్య
దైవఘటితం నాత్రాపి నిన్ద్యో భవాన్ ॥ ౪౮౨౦॥
MSS@4821@1ఆనన్దం దధతి ముఖే కరోదకేన శ్యామాయా దయితతమేన సిచ్యమానే ।
MSS@4821@2ఈర్ష్యన్త్యా వదనమసిక్తమప్యనల్ప- స్వేదామ్బుస్నపితమజాయతేతరస్యాః
॥ ౪౮౨౧॥
MSS@4822@1ఆనన్దం విదుషాం తనోతి తనుతే కర్ణజ్వరం విద్విషాం
శ్రీమానాదివరాహపాదసరసీజన్మ ప్రణామం ముహుః ।
MSS@4822@2సద్బన్ధుర్గుణసిన్ధురన్ధలగుడో ధర్మస్య వర్త్మావనేః
శ్రీమల్లక్ష్మణసేనదక్షిణభుజాదణ్డోఽపి దణ్డే కటుః ॥ ౪౮౨౨॥
MSS@4823@1ఆనన్దం సదనం సుతాశ్చ సుధియః కాన్తా న దుర్భాషిణీ సన్మిత్రం సుధనం
స్వయోషితి రతిశ్చాజ్ఞాపరాః సేవకాః ।

468 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4823@2ఆతిథ్యం శివపూజనం ప్రతిదినం మిష్టాన్నపానం గృహే సాధోః


సఙ్గముపాసతే
చ సతతం ధన్యో గృహస్థాశ్రమః ॥ ౪౮౨౩॥
పఙ్కేరుహాణి పరిహృత్య సమాగతస్త్వమ్ ।
MSS@4824@1ఆనన్దకన్దమకరన్దకరమ్బితాని
MSS@4824@2సౌరభ్యసారి సహకారి తథా విధేయం యేనోపహాసవిషయో న భవేద్
ద్విరేఫః
॥ ౪౮౨౪॥
అధ్యాత్మదీపమతిదుస్తరమఞ్జనాభమ్ ।
MSS@4825@1ఆనన్దకన్దమఖిలశ్రుతిసారమేకమ్
MSS@4825@2ఆకృష్య సాన్ద్రకుచయోః పరిరభ్య కామం సమ్ప్రాప్య గోపవనితా బత
పుణ్యపుఞ్జాః ॥ ౪౮౨౫॥
MSS@4826@1ఆనన్దకారి మదనజ్వరదర్పహారి పీయూషపఙ్కపరిహాసరసానుకారి ।
MSS@4826@2ప్రేమప్రసారి పరమాభ్యుదయానుకారి వామభ్రువాం హరతి కిం న మనో
వికారి
॥ ౪౮౨౬॥
MSS@4827@1ఆనన్ద క్వచిదఞ్చ ముఞ్చ హృదయం చాతుర్య ధైర్య త్వయా స్థేయం
క్వేతి విచార్యతాం రసికతే నిర్యాహి పర్యాకులా ।
MSS@4827@2రక్తామ్భోజపరీతషట్పదనదత్పక్షోపమానక్షమ-
క్షుభ్యత్పక్ష్మచలాచలేక్షణయుగం పశ్యామి తస్యా ముఖమ్ ॥ ౪౮౨౭॥
MSS@4828@1ఆనన్దజః శోకజమశ్రు బాష్పస్తయోరశీతం శిశిరో బిభేద ।
MSS@4828@2గఙ్గాసరయ్వోర్జలముష్ణతప్తం హిమాద్రినిస్యన్ద ఇవావతీర్ణః ॥ ౪౮౨౮॥

MSS@4829@1ఆనన్దతాణ్డవపురే ద్రవిడస్య గేహే చిత్రం వసిష్ఠవనితాసమమాజ్యపాత్రమ్ ।


MSS@4829@2విద్యుల్లతేవ పరినృత్యతి తత్ర దర్వీ ధారాం విలోకయతి యోగబలేన సిద్ధః
॥ ౪౮౨౯॥
MSS@4830@1ఆనన్దధామని చిదేకరసేఽద్వితీయే తస్మిన్ పదేఽస్తు మమ చిత్తమగోచరేఽపి

MSS@4830@2యత్ సద్వ్రజస్థితిజుషాం సుహృదాం కుమారా- దీనామధీనమివ
గోచరతాముపైతి
॥ ౪౮౩౦॥
MSS@4831@1ఆనన్దబాష్పరోమాఞ్చౌ యస్య స్వేచ్ఛావశంవదౌ ।

msubhsall.pdf 469
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4831@2కిం తస్య సాధనైరన్యైః కింకరాః సర్వపార్థివాః ॥ ౪౮౩౧॥


MSS@4832@1ఆనన్దమమన్దమిమం కువలయదలలోచనే దదాసి త్వమ్ ।
MSS@4832@2విరహస్త్వయైవ జనితస్తాపయతితరాం శరీరం మే ॥ ౪౮౩౨॥

MSS@4833@1ఆనన్దమాత్రమకరన్దమనన్తగన్ధం యోగీన్ద్రసుస్థిరమిలిన్దమపాస్తబన్ధమ్ ।
MSS@4833@2వేదాన్తసూర్యకిరణైకవికాసశీలం హేరమ్బపాదశరదమ్బుజమానతోఽస్మి
॥ ౪౮౩౩॥
MSS@4834@1ఆనన్దమాదధతమాయతలోచనానామ్ ఆనీలమావలితకన్ధరమాత్తవంశమ్ ।
MSS@4834@2ఆపాదమా ముకుటమాకలితామృతౌఘమ్ ఆకారమాకలయతామముమన్తరం
నః ॥ ౪౮౩౪॥
MSS@4835@1ఆనన్దమిశ్రమదనజ్వరదీపనానిగాఢానురాగరసవన్తి తదా తదా చ ।
MSS@4835@2స్నేహాఙ్కనాని మమ ముగ్ధదృశశ్చ కణ్ఠే కష్టం స్మరామి తవ తాని
గతాగతాని ॥ ౪౮౩౫॥
MSS@4836@1ఆనన్దముగ్ధనయనాం శ్రియమఙ్కభిత్తౌ బిభ్రత్ పునాతు భవతో భగవాన్
నృసింహః ।
MSS@4836@2యస్యావలోకనవిలాసవశాదివాసీద్ ఉత్సన్నలాఞ్ఛనమృగః కమలాముఖేన్దుః
॥ ౪౮౩౬॥
శీలశాఖిమదద్విపః ।
MSS@4837@1ఆనన్దమృగదావాగ్నిః
MSS@4837@2జ్ఞానదీపమహావాయురయం ఖలసమాగమః ॥ ౪౮౩౭॥

MSS@4838@1ఆనన్దయతి కోఽత్యర్థం సజ్జనానేవ భూతలే ।


MSS@4838@2ప్రబోధయతి పద్మాని తమాంసి చ నిహన్తి కః ॥ ౪౮౩౮॥

MSS@4839@1ఆనన్దయతి సత్త్వాని యో హి మఙ్గలమఞ్జువాక్ ।


MSS@4839@2నిన్దామేష్యతి లోకే సః పరవాక్యనిగూహకః ॥ ౪౮౩౯॥

MSS@4840@1ఆనన్దయన్తమరవిన్దవనాని ధూపైరుద్వేజయన్తమసకృన్నవకైరవాణి ।
MSS@4840@2ప్రక్షాలయన్తమభితో భువనాని ధామ్నా భాస్వన్తమన్తకమహం విపదాం
భజామి
॥ ౪౮౪౦॥
MSS@4841@1ఆనన్దయన్తి మదయన్తి విషాదయన్తి యూనాం మనాంసి తవ యాని
విలోకనాని ।

470 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4841@2కిం మన్త్రమావహసి తాదృశమౌషధం వా కిం వా కృశోదరి దృశోరియమేవ


రీతిః ॥ ౪౮౪౧॥
MSS@4842@1ఆనన్దయన్తి యుక్త్యా తాః సేవితా ఘ్నన్తి చాన్యథా ।
MSS@4842@2దుర్విజ్ఞేయాః ప్రకృత్యైవ తస్మాద్ వేశ్యా విషోపమాః ॥ ౪౮౪౨॥

క్షణమప్యముక్తా ।
MSS@4843@1ఆనన్దసిన్ధురతిచాపలశాలిచిత్త- సందాననైకసదనం
MSS@4843@2యా సర్వదైవ భవతా తదుదన్తచిన్తా తాన్తిం తనోతి తవ సమ్ప్రతి
ధిగ్ధిగస్మాన్
॥ ౪౮౪౩॥
MSS@4844@1ఆనన్దసున్దరపురన్దరముక్తమాల్యం మౌలౌ హఠేన నిహితం మహిషాసురస్య

MSS@4844@2పాదామ్బుజం భవతు మే విజయాయ మఞ్జు - మఞ్జీరశిఞ్జితమనోహరమమ్బికాయాః
॥ ౪౮౪౪॥
MSS@4845@1ఆనన్దస్తిమితాః సమాధిషు ముఖే గౌర్యా విలాసాలసాః సంభ్రాన్తాః
క్షణమద్భుతాః
క్షణమథ స్మేరా నిజే వైకృతే ।
MSS@4845@2క్రూరాః కృష్టశరాసనే మనసిజే దగ్ధే
ఘృణాకూణితాస్తత్కాన్తారుదితేశ్రుపూరతరలాః శంభోర్దృశః పాన్తు వః ॥ ౪౮౪౫॥
MSS@4846@1ఆనన్దస్రుతిరాత్మనో నయనయోరన్తఃసుధాభ్యఞ్జనం ప్రస్తారః ప్రణయస్య
మన్మథతరోః పుష్పం ప్రసాదో రతేః ।
MSS@4846@2ఆలానం హృదయద్విపస్య విషయారణ్యేషు సంచారిణో దంపత్యోరిహ
లభ్యతే
సుకృతతః సంసారసారః సుతః ॥ ౪౮౪౬॥
MSS@4847@1ఆనన్దానతమీలితాక్షియుగలం కిం త్వం ముధా తిష్ఠసి జ్ఞాతోఽసి
ప్రకటప్రకమ్పపులకైరఙ్గైః స్థితం ముగ్ధయా ।
MSS@4847@2ముఞ్చైనాం జడ కిం న పశ్యసి గలద్వాష్పామ్బుధౌతాననాం సఖ్యైవం
గదితే విముచ్య రభసాత్ కణ్ఠే విలగ్నో మయా ॥ ౪౮౪౭॥
MSS@4848@1ఆనన్దాయ చ విస్మయాయ చ మయా దృష్టోఽసి దుఃఖాయ వా వైతృష్ణ్యం
తు
మమాపి సమ్ప్రతి కుతస్త్వద్దర్శనే చక్షుషః ।

msubhsall.pdf 471
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4848@2త్వత్సాంగత్యసుఖస్య నాస్మి విషయస్తత్కిం వృథా వ్యాహృతైరస్మిన్


విశ్రుతజామదగ్న్యదమనే పాణౌ ధనుర్జృమ్భతామ్ ॥ ౪౮౪౮॥
MSS@4849@1ఆనన్దాయ సతాం భూయాత్ సుభాషితమిదం మమ ।
MSS@4849@2పృథక్పద్ధతిసంమిశ్రపరిచ్ఛేదైర్మనోరమమ్ ॥ ౪౮౪౯॥

MSS@4850@1ఆనన్దాశ్రు ప్రవృత్తం మే కథం దృష్ట్వైవ కన్యకామ్ ।


MSS@4850@2అక్షి మే పుష్పరజసా వాతోద్ధూతేన దూషితమ్ ॥ ౪౮౫౦॥
MSS@4851@1ఆనన్దినీ రోదితి వా నికామం యా దుఃఖితా హాస్యరసం విధత్తే ।
MSS@4851@2రక్తా విరక్తా విరతా రతా చ దుర్లక్ష్యచిత్తా ఖలు వాణినీ యా ॥ ౪౮౫౧॥

MSS@4852@1ఆనన్దేన యశోదయా సమదనం గోపాఙ్గనాభిశ్చిరం సాశఙ్కం బలవిద్విషా


సకుసుమం సిద్ధైః పృథివ్యాకులమ్ ।
MSS@4852@2సేర్ష్యంగోపకుమారకైః సకరుణం పౌరైః సురైః సస్మితం యో దృష్టః స
పునాతు వో మధురిపుః ప్రోత్క్షిప్తగోవర్ధనః ॥ ౪౮౫౨॥
MSS@4853@1ఆనన్దోద్గతబాష్పపూరపిహితం చక్షుః క్షమం నేక్షితుం బాహూ స్వేదితయైవ
కమ్పవిధురౌ శక్తౌ న కణ్ఠగ్రహే ।
MSS@4853@2వాణీ సాధ్వసగద్గదాక్షరపదా సంక్షోభలోలం మనః సత్యం యత్
ప్రియసంగమోఽపి సుచిరాజ్జాతో వియోగాయతే ॥ ౪౮౫౩॥
MSS@4854@1ఆనన్దోర్మివ్యతికరదరస్మేరసంసక్తపక్ష్మ
ప్రేమోద్గారప్రవణమసృణారేచితస్నిగ్ధతారమ్ ।
MSS@4854@2అన్తశ్చిన్తాభరపరిచయాకుఞ్చితభ్రూలతాన్తం చక్షుశ్చేతో హరతి
హరిణీలోచనాయాః తదేతత్ ॥ ౪౮౫౪॥
MSS@4855@1ఆనమ్రాఃస్తబకభరేణ పల్లవిన్యః శోభన్తే కతి న లతాః పరాగపూర్ణాః ।
MSS@4855@2ఆమోదే మధుని చ మార్దవే చ తాసాం యో భేదః స ఖలు మధువ్రతైకవేద్యః
॥ ౪౮౫౫॥
MSS@4856@1ఆనమ్రాస్యాః పిహితవదనా చిత్తమధ్యే నిరీక్ష్యే మానారమ్భః సుముఖి
సఫలో
మామకీనః కథం స్యాత్ ।
MSS@4856@2యస్యాం యస్యాం దిశి దిశి ముఖం మానతోఽహం నయామి తస్యాం
తస్యాం
సజలజలదశ్యామలో నన్దసూనుః ॥ ౪౮౫౬॥

472 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4857@1ఆనయతి పథికతరుణం హరిణ ఇహ ప్రాపయన్నివాత్మానమ్ ।


MSS@4857@2ఉపకలమగోఽపి కోమల- కలమావలికవలనోత్తరలః ॥ ౪౮౫౭॥

MSS@4858@1ఆ నాభేః సరసి నతభ్రువావగాఢే చాపల్యాదథ పయసస్తరఙ్గహస్తైః ।


MSS@4858@2ఉచ్ఛ్రాయి స్తనయుగమధ్యరోహి లబ్ధ - స్పర్శానాం భవతి కుతోఽథవా
వ్యవస్థా ॥ ౪౮౫౮॥
MSS@4859@1ఆనామ్య ఫలినీం శాఖాం పక్వం పక్వం ప్రశాతయేత్ ।
MSS@4859@2ఫలార్థోఽయం సమారమ్భో లోకే పుంసాం విపశ్చితామ్ ॥ ౪౮౫౯॥

MSS@4860@1ఆనాయమివ మత్స్యానాం పఞ్జరం శకునేరివ ।


MSS@4860@2సమస్తపాశం మూఢస్య బన్ధనం వామలోచనా ॥ ౪౮౬౦॥

MSS@4861@1ఆనీతా నటవన్మయా తవ పురః శ్రీరామ యా భూమికా


వ్యోమాకాశఖఖాంబరాబ్ధివసవస్త్వత్ప్రీతయేఽద్యావధి ।
MSS@4861@2ప్రీతో యర్హి నిరీక్షణాత్ త్వమధునా యత్ ప్రార్థితం దేహి మే నో చేద్ బ్రూహి
కదాపి మానయ పునర్మామీదృశీం భూమికామ్ ॥ ౪౮౬౧॥
MSS@4862@1ఆనీతా శయనాఙ్గనే ప్రియసఖీవృన్దైః
కథంచిచ్ఛలాచ్చిత్రాక్రాన్తకురఙ్గికేవ విగలన్నేత్రామ్బుధారాతతిః ।
MSS@4862@2బాష్పోద్వాసముఖీ విధూనితకరా నిక్షేపితాఙ్ఘ్రిద్వయా విష్వగ్వేల్లితకున్తలా
నవవధూర్భాగ్యేన సంభుజ్యతే ॥ ౪౮౬౨॥
MSS@4863@1ఆనీతైరిషుకార కారణమిహ శ్లాఘ్యైః కిమేభిః శరైః ప్రఖ్యాతామపి కిం
న పామరపురీమేతాం పురః పశ్యసి ।
MSS@4863@2దాత్రం పాత్రమితి బ్రవీతి కురుతే స్తోత్రాణి తోత్రే రసం ధత్తే యత్ర హలే
కుతూహలమపి గ్రామీణకగ్రామణీః ॥ ౪౮౬౩॥
MSS@4864@1ఆనీతో మలయాచలాన్మలయజో రత్నస్థలే రోపితః పీయూషేణ పరిప్లుతః
ప్రతిదినం
యత్నేన సంవర్ద్ధితః ।
MSS@4864@2ఆరబ్ధం యది తేన సౌరభభరైర్భూమణ్డలం వాసితుం తస్మిన్నేవ దినే
విధాతృవశతో వజ్రేణ చూర్ణీకృతః ॥ ౪౮౬౪॥
MSS@4865@1ఆనీయతే శరీరేణ క్షీణోఽపి విభవః పునః ।
MSS@4865@2విభవః పునరానేతుం శరీరం క్షీణమక్షమః ॥ ౪౮౬౫॥

msubhsall.pdf 473
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4866@1ఆనీలచూచుకశిలీముఖముద్గతైక- రోమావలీవిపులనాలమిదం ప్రియాయాః



MSS@4866@2ఉత్తుఙ్గసంగతపయోధరపద్మయుగ్మం నాభేరధః కథయతీవ మహానిధానమ్
॥ ౪౮౬౬॥
MSS@4867@1ఆనీలాం కరపల్లవైరపనయన్నచ్ఛాం తమఃకఞ్చుకీమ్ ఆశాం సమ్ప్రతి
వాసవీమనుసరన్నక్షీణరాగః శశీ ।
MSS@4867@2అస్యాశ్చ స్తనసఙ్గినీమివ వహన్నఙ్గేన కస్తూరికామ్ ఆలిఙ్గత్యయమాదరేణ
రజనీమర్ధోన్మిషత్తారకామ్ ॥ ౪౮౬౭॥
MSS@4868@1ఆనుకూల్యేన దైవస్య వర్తితవ్యం సుఖార్థినా ।
MSS@4868@2దుస్తరం ప్రతికూలం హి ప్రతిస్రోత ఇవామ్భసః ॥ ౪౮౬౮॥

MSS@4869@1ఆనృశంస్యం క్షమా సత్యమ్ అహింసా దమ ఆర్జవమ్ ।


MSS@4869@2ప్రీతిః ప్రసాదో మాధుర్యం మార్దవం చ యమా దశ ॥ ౪౮౬౯॥

MSS@4870@1ఆనృశంస్యం పరో ధర్మః క్షమా చ పరమం బలమ్ ।


MSS@4870@2ఆత్మజ్ఞానం పరం జ్ఞానం న సత్యాద్ విద్యతే పరమ్ ॥ ౪౮౭౦॥

MSS@4871@1ఆనృశంస్యం పరో ధర్మః సర్వప్రాణభృతాం మతః ।


MSS@4871@2తస్మాద్ రాజానృశంస్యేన పాలయేత్ కృపణం జనమ్ ॥ ౪౮౭౧॥

MSS@4872@1ఆనృశంస్యమనుక్రోశః శ్రుతం శీలం దమః శమః ।


MSS@4872@2రాఘవం శోభయన్త్యేతే షడ్గుణాః పురుషోత్తమమ్ ॥ ౪౮౭౨॥

MSS@4873@1ఆనేతుం న గతా కిము ప్రియసఖీ భీతో భుజఙ్గాత్ కిము క్రుద్ధో వా


ప్రతిషేధవాచి కిమసౌ ప్రాణేశ్వరో వర్తతే ।
MSS@4873@2ఇత్థం కర్ణసువర్ణకేతకరజఃపాతోపఘాతచ్ఛలాద్ అక్ష్ణోః కాపి
నవోఢనీరజముఖీ బాష్పోదకం ముఞ్చతి ॥ ౪౮౭౩॥
MSS@4874@1ఆన్తరమపి బహిరివ హి వ్యఞ్జయితుం రసమశేషతః సతతమ్ ।
MSS@4874@2అసతీ సత్కవిసూక్తిః కాచఘటీతి త్రయం వేద ॥ ౪౮౭౪॥

MSS@4875@1ఆన్తరే చైవ బాహ్యే చ రాజా యశ్చైవ సర్వదా ।


MSS@4875@2ఆదిష్టో నైవ కమ్పేత స రాజవసతిం వసేత్ ॥ ౪౮౭౫॥

పరాన్ రక్షేత్ పరేభ్యః పునరాన్తరాన్ ।


MSS@4876@1ఆన్తరేభ్యః
MSS@4876@2పరాన్ పరేభ్యః స్వాన్ స్వేభ్యః సర్వాన్ రక్షేత సర్వదా ॥ ౪౮౭౬॥

474 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

లగన్తీం స్మరామి వేణీం పురుషాయితాయాః ।


MSS@4877@1ఆన్దోలనైర్మద్వపుషా
MSS@4877@2సమాచరన్త్యాః సురతోపదేశం తస్యాః కశావల్లిమివ ప్రియాయాః ॥
౪౮౭౭॥
MSS@4878@1ఆన్దోలయన్గిరినికుఞ్జకరఞ్జరాజీర్నాజీగణః కలభ కంచన పౌరుషేణ ।
MSS@4878@2ఈషత్సమున్మిషితలోచనకోణ ఏవ కణ్ఠీరవే కిమితి జీవితముజ్జహాసి ॥
౪౮౭౮॥
MSS@4879@1ఆన్దోలయన్తీ వపురాయతాక్షీ హిన్దోలికాయాం కనకాఙ్గయష్టిః ।
MSS@4879@2అతర్కి లోకైర్గగనాన్తరస్థా స్వర్దేవతేవాఖిలరూపరమ్యా ॥ ౪౮౭౯॥
MSS@4880@1ఆన్దోలయస్యవిరతం గగనార్కమఙ్కే తారాగణం చ శశినం చ తథేతరాణి

MSS@4880@2తేజాంసి భాసురతడిత్ప్రభృతీని సాధో చిత్రం తథాపి న జహాసి
యదాన్ధ్యమన్తః ॥ ౪౮౮౦॥
చలకాఞ్చీకిఙ్కిణీగణక్వణితామ్ ।
MSS@4881@1ఆన్దోలలోలకేశీం
MSS@4881@2స్మరసి పురుషాయితాం తాం స్మరచామరచిహ్నయష్టిమివ ॥ ౪౮౮౧॥

చ ప్రాభాకరపరిశ్రమః ।
MSS@4882@1ఆన్ధ్రత్వమాన్ధ్రభాషా
MSS@4882@2తత్రాపి యాజుషీ శాఖా నాల్పస్య తపసః ఫలమ్ ॥ ౪౮౮౨॥

MSS@4883@1ఆన్ధ్రీ ప్రీతినిబన్ధనైకనిపుణా లాటీ విదగ్ధప్రియా కర్ణాటీ సురతోపచారచతురా


నారీ శుచిశ్చోలికా ।
MSS@4883@2ఆభీరీ పురుషాయితప్రియరతా లజ్జాన్వితా గూర్జరీ కాశ్మీరీ రతిలాలసా
నిధువనే
ధృష్టా మహారాష్ట్రకీ ॥ ౪౮౮౩॥
MSS@4884@1ఆన్వీక్షికీంత్రయీం వార్తాం దణ్డనీతిం చ పార్థివః ।
MSS@4884@2తద్విద్యైస్తత్క్రియోపేతైశ్చిన్తయేద్ వినయాన్వితః ॥ ౪౮౮౪॥

MSS@4885@1ఆన్వీక్షికీ త్రయీ వార్తా దణ్డనీతిశ్చ శాశ్వతీ ।


MSS@4885@2విద్యాశ్చతస్ర ఏవైతా లోకసంస్థితిహేతవః ॥ ౪౮౮౫॥ ॥।

MSS@4886@1ఆన్వీక్షిక్యాత్మవిజ్ఞానం ధర్మాధర్మౌ త్రయీస్థితౌ ।


MSS@4886@2అర్థానర్థౌ తు వార్తాయాం దణ్డనీత్యాం నయేతరౌ ॥ ౪౮౮౬॥
MSS@4887@1ఆన్వీక్షికీత్రయీవార్తాః సతీర్విద్యాః ప్రచక్షతే ।

msubhsall.pdf 475
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4887@2సత్యోఽపి హి న సత్యస్తా దణ్డనీతేస్తు విప్లవే ॥ ౪౮౮౭॥


MSS@4888@1దణ్డనీతిర్యదాసమ్యఙ్ నేతారమధితిష్ఠతి ।
MSS@4888@2తదా విద్యావిదః శేషా విద్యాః సమ్యగుపాసతే ॥ ౪౮౮౮॥ ॥।

స్యాద్ ఈక్షణాత్ సుఖదుఃఖయోః ।


MSS@4889@1ఆన్వీక్షిక్యాత్మవిద్యా
MSS@4889@2ఈక్షమాణస్తయా తత్త్వం హర్షశోకౌ వ్యుదస్యతి ॥ ౪౮౮౯॥

MSS@4890@1ఆన్వీక్షికీ త్రయీ వార్తా దణ్డనీతిశ్చ శాశ్వతీ ।


MSS@4890@2విద్యాశ్చతస్ర ఏవైతా అభ్యసేద్ నృపతిః సదా ॥ ౪౮౯౦॥

తర్కశాస్త్రం వేదాన్తాద్యం ప్రతిష్ఠితమ్ ।


MSS@4891@1ఆన్వీక్షిక్యాం
MSS@4891@2త్రయ్యాం ధర్మో హ్యధర్మశ్చ కామోఽకామః ప్రతిష్ఠితః ॥ ౪౮౯౧॥

హర్షశోకౌ వ్యుదస్యతి ।
MSS@4892@1ఆన్వీక్షిక్యాత్మవిజ్ఞానాద్
MSS@4892@2ఉభౌ లోకావవాప్నోతి త్రయ్యాం తిష్ఠన్ యథావిధి ॥ ౪౮౯౨॥

MSS@4893@1ఆపహ్ పవిత్రం ప్రథమం పృథివ్యామ్ అపాం పవిత్రం పరమం చ మన్త్రాః ।


MSS@4893@2తేషాం చ సామర్గ్యజుషాం పవిత్రం మహర్షయో వ్యాకరణం నిరాహుః ॥
౪౮౯౩॥
MSS@4894@1ఆపజ్జలనిమగ్నానాం హ్రియతాం వ్యసనోర్మిభిః ।
MSS@4894@2వృద్ధవాక్యైర్వినా నూనం నైవోత్తారం కథంచన ॥ ౪౮౯౪॥

MSS@4895@1ఆపత్కాలే తు సమ్ప్రాప్తే యన్ మిత్రం మిత్రమేవ తత్ ।


MSS@4895@2వృద్ధికాలే తు సమ్ప్రాప్తే దుర్జనోఽపి సుహృద్ భవేత్ ॥ ౪౮౯౫॥
నృణాం నూనం మరణం నైవ లభ్యతే ।
MSS@4896@1ఆపత్కాలే
MSS@4896@2॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥ ౪౮౯౬॥

MSS@4897@1ఆపత్కాలోపయుక్తాసు కలాసు స్యాత్ కృతశ్రమః ।


MSS@4897@2నృత్యవృత్తిర్విరాటస్య కిరీటీ భవనేఽభవత్ ॥ ౪౮౯౭॥

MSS@4898@1ఆపత్ తులా సహాయానామ్ ఆత్మనః పౌరుషస్య చ ।


MSS@4898@2అనాపది సుహృత్ సర్వః స్వయం చ పురుషాయతే ॥ ౪౮౯౮॥

MSS@4899@1ఆపత్తౌ పతితానాం యేషాం వృద్ధా న సన్తి శాస్తారః ।


MSS@4899@2తే శోచ్యా బన్ధూనాం జీవన్తోఽపీహ మృతతుల్యాః ॥ ౪౮౯౯॥

MSS@4900@1ఆపత్సముద్ధరణధీరధియః పరేషాం జాతా మహత్యపి కులే న భవన్తి సర్వే


476 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4900@2విన్ధ్యాటవీషు విరలాః ఖలు పాదపాస్తే యే దన్తిదన్తముసలోల్లిఖనం సహన్తే


॥ ౪౯౦౦॥
MSS@4901@1ఆపత్సు కిం విషాదేన సమ్పత్తౌ విస్మయేన కిమ్ ।
MSS@4901@2భవితవ్యం భవత్యేవ కర్మణామేష నిశ్చయః ॥ ౪౯౦౧॥

MSS@4902@1ఆపత్సు చ న ముహ్యన్తి నరాః పణ్దితబుద్ధయః ।


MSS@4902@2మనోదేహసముత్థాభ్యాం దుఃఖాభ్యామర్పితం జగత్ ॥ ౪౯౦౨॥

MSS@4903@1ఆపత్సు మిత్రం జానీయాద్ రణే శూరం రహః శుచిమ్ ।


MSS@4903@2భార్యాం చ విభవే క్షీణే దుర్భిక్షే చ ప్రియాతిథిమ్ ॥ ౪౯౦౩॥

MSS@4904@1ఆపత్స్వమూఢో ధృతిమాన్ యహ్ సమ్యక్ ప్రతిపద్యతే ।


MSS@4904@2కర్మణ్యవశ్యకార్యాణి తమాహుః పణ్డితం బుధాః ॥ ౪౯౦౪॥

MSS@4905@1ఆపత్స్వేవ హి మహతాం శక్తిరభివ్యజ్యతే న సమ్పత్సు ।


MSS@4905@2అగురోస్తథా న గన్ధః ప్రాగస్తి యథాగ్నిపతితస్య ॥ ౪౯౦౫॥

MSS@4906@1ఆపదం ప్రతరిష్యామో యూయం యుక్త్యా వదిష్యథ ।


MSS@4906@2భవన్తో మమ మిత్రాణి భవత్సు నాస్తి భృత్యతా ॥ ౪౯౦౬॥

MSS@4907@1ఆపదం ప్రాప్నుయాత్ స్వామీ యస్య భృత్యస్య పశ్యతః ।


MSS@4907@2ప్రాణేషు విద్యమానేషు స భృత్యో నరకం వ్రజేత్ ॥ ౪౯౦౭॥

MSS@4908@1ఆపదః క్షణమాయాన్తి సమ్పదః క్షణమేవ చ ।


MSS@4908@2క్షణం జన్మాథ మరణం మునే కిమివ న క్షణమ్ ॥ ౪౯౦౮॥

MSS@4909@1ఆపదః సన్తి మహతాం మహతామేవ సమ్పదః ।


MSS@4909@2ఇతరేషాం మనుష్యాణం నాపదో న చ సమ్పదః ॥ ౪౯౦౯॥

MSS@4910@1ఆపదర్థేధనం రక్షేచ్ శ్రీమతాం కుత ఆపదః ।


MSS@4910@2కదాచిచ్చలతే లక్ష్మీః సంచితం చ వినశ్యతి ॥ ౪౯౧౦॥

ధనం రక్షేద్ దారాన్ రక్షేద్ ధనైరపి ।


MSS@4911@1ఆపదర్థే
MSS@4911@2ఆత్మానం సతతం రక్షేద్ దారైరపి ధనైరపి ॥ ౪౯౧౧॥

MSS@4912@1ఆపదాం కథితః పన్థా ఇన్ద్రియాణామసంయమః ।


MSS@4912@2తజ్జయః సమ్పదాం మార్గో యేనేష్టం తేన గమ్యతామ్ ॥ ౪౯౧౨॥

MSS@4913@1ఆపదామథ కాలే తు కుర్వీత న విచాలయేత్ ।

msubhsall.pdf 477
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4913@2అశక్నువంశ్చ యుద్ధాయ నిష్పతేత్ సహ మన్త్రిభిః ॥ ౪౯౧౩॥


MSS@4914@1ఆపదామపహర్తారం దాతారం సర్వసమ్పదామ్ ।
MSS@4914@2లోకాభిరామం శ్రీరామం భూయో భూయో నమామ్యహమ్ ॥ ౪౯౧౪॥

MSS@4915@1ఆపదామాగమం దృష్ట్వా న విషణ్ణో భవేద్ వశీ ।


MSS@4915@2సమ్పదం చ సువిస్తీర్ణాం ప్రాప్య నోఽధృతిమాన్ భవేత్ ॥ ౪౯౧౫॥

MSS@4916@1ఆపదామాపతన్తీనాం హితోఽప్యాయాతి హేతుతామ్ ।


MSS@4916@2మాతృజఙ్ఘా హి వత్సస్య స్తమ్భీభవతి బన్ధనే ॥ ౪౯౧౬॥
MSS@4917@1ఆపదాస్థితపన్థానామ్ ఇన్ద్రియాణామసంయమాత్ ।
MSS@4917@2త్యజ్యతే సమ్పదాం మార్గో యో నేష్టస్తేన పశ్యత ॥ ౪౯౧౭॥

MSS@4918@1ఆపది మిత్రపరీక్షా శూరపరీక్షా రణాఙ్గణే భవతి ।


MSS@4918@2వినయే వంశపరీక్షా స్త్రియః పరీక్షా తు నిర్ధనే పుంసి ॥ ౪౯౧౮॥

MSS@4919@1ఆపది యేనోపకృతం యేన చ హసితం దశాసు విషమాసు ।


MSS@4919@2ఉపకృత్య తయోరుభయోః పునరపి జాతం నరం మన్యే ॥ ౪౯౧౯॥

MSS@4920@1ఆపదో మహతామేవ మహతామేవ సమ్పదః ।


MSS@4920@2క్షీయతే వర్ధతే చన్ద్రః కదాచిన్ నైవ తారకాః ॥ ౪౯౨౦॥

MSS@4921@1ఆపద్గతం హససి కిం ద్రవిణాన్ధ మూఢ లక్ష్మీః స్థిరా న భవతీతి కిమత్ర


చిత్రమ్ ।
MSS@4921@2కిం త్వం న పశ్యసి న ఘటీర్జలయన్త్రచక్రే రిక్తా భవన్తి భరితాః
పునరేవ రిక్తాః ॥ ౪౯౨౧॥
MSS@4922@1ఆపద్గతః ఖలు మహాశయచక్రవర్తీ విస్తారయత్యకృతపూర్వముదారభావమ్

MSS@4922@2కాలాగురుర్దహనమధ్యగతః సమన్తాల్లోకోత్తరం పరిమలం ప్రకటీకరోతి ॥
౪౯౨౨॥
MSS@4923@1ఆపద్గ్రాహగృహీతానాం వృద్ధాః సన్తి న పణ్డితాః ।
MSS@4923@2యేషాం మోక్షయితారో వై తేషాం శాన్తిర్న విద్యతే ॥ ౪౯౨౩॥

MSS@4924@1ఆపద్భుజఙ్గదష్టస్యమన్త్రహీనస్య సర్వదా ।
MSS@4924@2వృద్ధవాక్యౌషధా నూనం కుర్వన్తి కిల నిర్విషమ్ ॥ ౪౯౨౪॥

MSS@4925@1ఆపద్యపి దురన్తాయాం నైవ గన్తవ్యమక్రమే ।

478 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4925@2రాహురప్యక్రమేణైవ పిబన్నప్యమృతం మృతః ॥ ౪౯౨౫॥


MSS@4926@1ఆపద్యున్మార్గగమనే కార్యకాలాత్యయేషు చ ।
MSS@4926@2అపృష్టోఽపి హితాన్వేషీ బ్రూయాత్ కల్యాణభాషితమ్ ॥ ౪౯౨౬॥

MSS@4927@1ఆపన్నమహితం దృష్ట్వా న దూయేత కదాచన ।


MSS@4927@2తదున్మూలనకాలోఽయం విధినా నను సూచితః ॥ ౪౯౨౭॥

MSS@4928@1ఆపన్నయా సన్నగిరా వేపమానోరుమూలయా ।


MSS@4928@2జాతో మే జరయా సార్ధం నవవధ్వేవ సంగమః ॥ ౪౯౨౮॥

MSS@4929@1ఆపన్నవత్సల జగజ్జనతైకబన్ధో విద్వన్మరాలకమలాకర రామచన్ద్ర ।


MSS@4929@2జన్మాదికర్మవిధురైః సుమనశ్చకోరైరాచమ్యతాం తవ యశః శరదాం
సహస్రమ్ ॥ ౪౯౨౯॥
MSS@4930@1ఆపన్నాశాయ విబుధైః కర్తవ్యాః సుహృదోఽమలాః ।
MSS@4930@2న తరత్యాపదం కశ్చిద్ యోఽత్ర మిత్రవివర్జితః ॥ ౪౯౩౦॥

MSS@4931@1ఆపన్నోఽస్మి శరణ్యోఽస్మి సర్వావస్థాసు సర్వదా ।


MSS@4931@2భగవంస్త్వాం ప్రపన్నోఽస్మి రక్ష మాం శరణాగతమ్ ॥ ౪౯౩౧॥

MSS@4932@1ఆపన్మూలం ఖలు యువతయస్తన్నిమిత్తోఽవమానస్తాసాం యావత్


సలిలలహరీభఙ్గురః
పక్షపాతః ।
MSS@4932@2అప్యేవం భో పరిణతశరచ్చన్ద్రబిమ్బాభిరామం దూరీకర్తుం వదనకమలం
నాలమస్మత్ప్రియాయాః ॥ ౪౯౩౨॥
MSS@4933@1ఆ పరితోషాద్ విదుషాం న సాధు మన్యే ప్రయోగవిజ్ఞానమ్ ।
MSS@4933@2బలవదపి శిక్షితానామ్ ఆత్మన్యప్రత్యయం చేతః ॥ ౪౯౩౩॥

భూమిం నిఃసాధారం గచ్ఛతోఽవాఙ్ముఖస్య ।


MSS@4934@1ఆపస్కారాల్లూనగాత్రస్య
MSS@4934@2లబ్ధాయామం దన్తయోర్యుగ్మమేవ స్వం నాగస్య ప్రాపదుత్తమ్భనత్వమ్ ॥
౪౯౩౪॥
MSS@4935@1ఆపాటలాధరమధీరవిలోలనేత్రమ్ఆమోదనిర్భరితమద్భుతకాన్తిపూరమ్ ।
MSS@4935@2ఆవిస్మితామృతమనుస్మృతిలోభనీయమ్ ఆముద్రితాననమహో మధురం
మురారేః ॥ ౪౯౩౫॥

msubhsall.pdf 479
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4936@1ఆపాటలైః ప్రథమమఙ్కురితైర్మయూఖైరహ్నాం పతిః ప్రథమశైలవిహారిణీనామ్



MSS@4936@2సోఽయం కరోతి సురపుఙ్గవసున్దరీణాం కర్ణేషు కల్పతరుపల్లవభఙ్గలక్ష్మీమ్
॥ ౪౯౩౬॥
MSS@4937@1ఆపాణిగ్రహణాదతిప్రణయినీ కణ్ఠస్థితాహం విభోః సర్వైరేవ హరిప్రియేతి
కమలా సోఽప్యుచ్యతే మాధవః ।
MSS@4937@2నో తేనాపి దునోమి మత్సుతగణాః పద్మాసుతస్యానుగా వాణ్యేత్యాధినివారణాయ
సతతం
సంగీయతే వీణయా ॥ ౪౯౩౭॥
MSS@4938@1ఆపాణ్డు పీనకఠినం వర్తులం సుమనోహరమ్ ।
MSS@4938@2కరైరాకృష్యతేఽత్యర్థం కిం వృద్ధైరపి సస్పృహమ్ ॥ ౪౯౩౮॥

శిరసిజాస్త్రివలీ కపోలే దన్తావలీ విగలితా న చ మే విషాదః ।


MSS@4939@1ఆపాణ్డురాః
MSS@4939@2ఏణీదృశో యువతయః పథి మాం విలోక్య తాతేతి భాషణపరాః ఖలు
వజ్రపాతః
॥ ౪౯౩౯॥
MSS@4940@1ఆపాణ్డురా చ మృత్స్నా గోరసవర్ణశ్చ భవతి పాషాణః ।
MSS@4940@2పురుషార్ధే కుముదనిభో దృష్టిపథం మూషకో యాతి ॥ ౪౯౪౦॥

MSS@4941@1ఆపాతమాత్రరమణీయమతృప్తిహేతుం కిమ్పాకపాకఫలతుల్యమథో
విపాకే ।
MSS@4941@2నో శాశ్వతం ప్రచురదోషకరం విదిత్వా
పఞ్చేన్ద్రియార్థసుఖమర్థధియస్త్యజన్తి ॥ ౪౯౪౧॥
MSS@4942@1ఆపాతమాత్రరసికే సరసీరుహస్య కిం బీజమర్పయితుమిచ్ఛసి
వాపికాయామ్ ।
MSS@4942@2కాలః కలిర్జగదిదం న కృతజ్ఞమజ్ఞే స్థిత్వా హనిష్యతి తవైవ ముఖస్య
శోభామ్ ॥ ౪౯౪౨॥
MSS@4943@1ఆపాతమాత్రసౌన్దర్యం కుత్ర నామ న విద్యతే ।
MSS@4943@2అత్యన్తప్రతిపత్త్యా తు దుర్లభోఽలంకృతో జనః ॥ ౪౯౪౩॥

MSS@4944@1ఆపాతరమణీయానాం సంయోగానాం ప్రియైః సహ ।


MSS@4944@2అపథ్యానామివాన్నానాం పరిణామో హి దారుణః ॥ ౪౯౪౪॥

480 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4945@1ఆపాతాలగభీరే మజ్జతి నీరే నిదాఘసంతప్తః ।


MSS@4945@2న స్పృశతి పల్వలామ్భః పఞ్జరశేషోఽపి కుఞ్జరః క్వాపి ॥ ౪౯౪౫॥

MSS@4946@1ఆపీనప్రవిసారితోరువికటైః
పశ్చార్ధభాగైర్గురుర్వేల్లత్పీవరకమ్బలాలసరసద్గమ్భీరఘణ్టాకులః ।
MSS@4946@2గ్రామాన్తేషు నవీనసస్యహరితేషూద్దామచన్ద్రాతప- స్మేరాసు క్షణదాసు
ధేనుధవలీవర్గః పరిక్రామతి ॥ ౪౯౪౬॥
MSS@4947@1ఆపీనభారోద్వహనప్రయత్నాద్ గృష్టిర్గురుత్వాద్ వపుషో నరేన్ద్రః ।
MSS@4947@2ఉభావలంచక్రతురఞ్చితాభ్యాం తపోవనావృత్తిపథం గతాభ్యామ్ ॥
౪౯౪౭॥
MSS@4948@1ఆపీయమానమసకృద్భ్రమరాయమాణైరమ్భోధరైః స్ఫురితవీచిసహస్రపత్రమ్

MSS@4948@2క్షీరామ్బురాశిమవలోకయ శేషనాలమ్ ఏకం జగత్త్రయసరః పృథుపుణ్డరీకమ్
॥ ౪౯౪౮॥
MSS@4949@1ఆపుఙ్ఖాగ్రమమీ శరా మనసి మే మగ్నాః సమం పఞ్చ తే నిర్దగ్ధం
విరహాగ్నినా
వపురిదం తైరేవ సార్ధం మమ ।
MSS@4949@2కష్టం కామ నిరాయుధోఽసి భవతా జేతుం న శక్యో జనో దుఃఖీ
స్యామహమేక
ఏవ సకలో లోకః సుఖం జీవతు ॥ ౪౯౪౯॥
MSS@4950@1ఆ పుష్పప్రసవాన్ మనోహరతయా విశ్వాస్య విశ్వం జనం హంహో
దాడిమ తావదేవ
సహసే వృద్ధిం స్వకీయామిహ ।
MSS@4950@2యావన్నైతి పరోపభోగసహతామేషా తతస్తాం తథా జ్ఞాత్వా తే హృదయం
ద్విధా దలతి యత్తేనైవ వన్ద్యో భవాన్ ॥ ౪౯౫౦॥
MSS@4951@1ఆపూజితైవాస్తుగిరీన్ద్రకన్యా కిం పక్షపాతేన మనోభవస్య ।
MSS@4951@2యద్యస్తి దూతీ సరసోక్తిదక్షా నాథః పతేత్ పాదతలే వధూనామ్ ॥
౪౯౫౧॥
MSS@4952@1ఆపూపయుగ్మం మదనస్స్య ధాత్రా వినిర్మితం వల్యుపహారహేతోః ।

msubhsall.pdf 481
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4952@2గల్లద్వయం కాన్తరసాతిరమ్యం తస్యా మహాస్నేహభృతం విభాతి ॥


౪౯౫౨॥
MSS@4953@1ఆపూరితమిదం శ్యామతమసంతమసైరలమ్ ।
MSS@4953@2బ్రహ్మాణ్డమణ్డలం భాతి సకజ్జలకరణ్డవత్ ॥ ౪౯౫౩॥

MSS@4954@1ఆపూర్ణశ్చ కలాభిరిన్దురమలో యాతశ్చ రాహోర్ముఖం సంజాతశ్చ


ఘనాఘనో
జలధరః శీర్ణశ్చ వాయోర్జవాత్ ।
MSS@4954@2నిర్వృత్తశ్చ ఫలేగ్రహిర్ద్రుమవరో దగ్ధశ్చ దావాగ్నినా త్వం చూడామణితాం
గతశ్చ జగతః ప్రాప్తశ్చ మృత్యోర్వశమ్ ॥ ౪౯౫౪॥
MSS@4955@1ఆపూర్యమాణపలితం సుభగత్వకామః సార్ధం ప్రయాతి దయితా
పలితాధికేన ।
MSS@4955@2పుష్పేక్షణత్వమపి శశ్వదపోహ్య పాకం యాతి ప్రియో నికటమేవ
విలోచనేన
(?) ॥ ౪౯౫౫॥

MSS@4956@1ఆపూర్యమాణమచలప్రతిష్ఠం సముద్రమాపః ప్రవిశన్తి యద్వత్ ।


MSS@4956@2తద్వత్ కామా యం ప్రవిశన్తి సర్వే స శాన్తిమాప్నోతి న కామకామీ ॥
౪౯౫౬॥
MSS@4957@1ఆపూర్యేత పునః స్ఫురచ్ఛఫరికాసారోర్మిభిర్వారిభిర్భూయోఽపి
ప్రవిభజ్యమాననలినం పశ్యేమ తోయాశయమ్ ।
MSS@4957@2ఇత్యాశాశతతన్తుబద్ధహృదయో నక్తందినం దీనధీః శుష్యత్యాతపశోషితస్య
సరసస్తీరే జరత్సారసః ॥ ౪౯౫౭॥
MSS@4958@1ఆ పూర్వస్మాద్ విడౌజఃకరివమథుపయఃసిక్తసానోర్గిరీన్ద్రాద్ ఆ చ
ప్రత్యక్పయోధేర్వరుణవరవధూనాభినిష్పీతవారః ।
MSS@4958@2ఆ మేరోరా చ సేతోరవనితలమిలన్మౌలివిస్రంసమాన- స్రగ్దామానో యదీయం
చరణమశరణాః పర్యుపాసన్నరేన్ద్రాః ॥ ౪౯౫౮॥
MSS@4959@1ఆపృచ్ఛన్తే మలయజతరూనాశ్వసన్త్యేత్య వల్లీరాభాషన్తే చిరపరిచితాన్
మాలయాన్ నిర్ఝరౌఘాన్ ।
MSS@4959@2అద్య స్థిత్వా ద్రవిడమహిలామన్దిరే శ్వః ప్రభాతే ప్రస్థాతారో మలయమరుతః
కుర్వతే సంవిధానమ్ ॥ ౪౯౫౯॥

482 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4960@1ఆపృచ్ఛస్వ సఖీం నమస్కురు గురూన్ నన్దస్వ బన్ధుస్త్రియః


కావేరీతటసంనివిష్టనయనే ముగ్ధే కిముత్తామ్యసి ।
MSS@4960@2ఆస్తే సుభ్రు సమీప ఏవ భవనాదేలాలతాలిఙ్గిత- న్యఞ్చత్తీరతమాలదన్తురదరీ
తత్రాపి గోదావరీ ॥ ౪౯౬౦॥
MSS@4961@1ఆపృష్టాసి వినిర్గతోఽధ్వగజనస్తన్వఙ్గి గచ్ఛామ్యహం స్వల్పైరేవ
దినైః సమాగమ ఇతి జ్ఞాత్వా శుచం మా కృథాః ।
MSS@4961@2ఇత్యాకర్ణ్య వచః ప్రియస్య సహసా తన్ముగ్ధయా చేష్టితం
యేనాకాణ్డసమాప్తతీవ్రవిరహక్లేశః కృతో వల్లభః ॥ ౪౯౬౧॥
MSS@4962@1ఆపృష్టాసి వ్యథయతి మనో దుర్బలా వాసరశ్రీరేహ్యాలిఙ్గ క్షపయ
రజనీమేకికా
చక్రవాకి ।
MSS@4962@2నాన్యాసక్తో న ఖలు కుపితో నానురాగచ్యుతో వా దైవాయత్తస్తదిహ
భవతీమస్వతన్త్రస్త్యజామి ॥ ౪౯౬౨॥
MSS@4963@1ఆపేదిరేఽమ్బరపథం పరితః పతఙ్గా భృఙ్గా రసాలముకులాని సమాశ్రయన్తి

MSS@4963@2సంకోచమఞ్చతి సరస్త్వయి దీనదీనో మీనో ను హన్త కతమాం
గతిమభ్యుపైతు
॥ ౪౯౬౩॥
MSS@4964@1ఆపో వస్త్రం తిలాస్తైలం గన్ధో వా సయవా తథా ।
MSS@4964@2పుష్పాణామధివాసేన తథా సంసర్గజా గుణాః ॥ ౪౯౬౪॥

MSS@4965@1ఆపో విముక్తాః క్వచిద్ ఆప ఏవ క్వచిన్ న కించిద్ గరలం క్వచిచ్చ ।


MSS@4965@2యస్మిన్ విముక్తాః ప్రభవన్తి ముక్తాః పయోద తస్మిన్ విముఖః కుతస్త్వమ్
॥ ౪౯౬౫॥
MSS@4966@1ఆపోశనం చాసనం చ తైలాభ్యఙ్గం తథైవ చ ।
MSS@4966@2స్వయం కరకృతం చైవ ఆయుఃశ్రీపుత్రనాశనమ్ ॥ ౪౯౬౬॥

MSS@4967@1ఆపోశనమకృత్వా తు యశ్చాన్నం పరిమర్దయేత్ ।


MSS@4967@2మర్దితం చాపి తచ్చాన్నమ్ అమేధ్యం మనురబ్రవీత్ ॥ ౪౯౬౭॥

MSS@4968@1ఆప్తవాక్యమనాదృత్య దర్పేణాచరితం యది ।


MSS@4968@2ఫలితం విపరీతం తత్ కా తత్ర పరిదేవనా ॥ ౪౯౬౮॥

msubhsall.pdf 483
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4969@1ఆప్తస్యచాప్తస్తస్యాతస్తస్యాప్యాప్తోఽస్తి కశ్చన ।
MSS@4969@2సుగుప్తమపి మన్త్రం హి భినత్త్యాప్తపరంపరా ॥ ౪౯౬౯॥

సంరక్షేత్ తత్పరస్తు సః ।
MSS@4970@1ఆప్తాప్తసంతతేర్మన్త్రం
MSS@4970@2అరక్ష్యమాణం మన్త్రం హి భినత్త్యాప్తపరంపరా ॥ ౪౯౭౦॥

గణయతి న ఖలః పరవ్యసనకష్టమ్ ।


MSS@4971@1ఆప్త్వాప్యాత్మవినాశం
MSS@4971@2ప్రాయః సహస్రనాశే సమరముఖే నృత్యతి కబన్ధః ॥ ౪౯౭౧॥

MSS@4972@1ఆ ప్రపదమా శిరస్కం చాన్తః కలిమలమలీమసే వపుషి ।


MSS@4972@2విఫలం గఙ్గాజలమపి మద్యఘటే దర్భముష్టిరివ ॥ ౪౯౭౨॥

MSS@4973@1ఆ ప్రాతర్ఘనతృష్ణయా కవలితం ప్రోద్దణ్డచణ్డాతపైర్దగ్ధం జీవనహానితః


కలుషితం చిన్తాభరైః కీలితమ్ ।
MSS@4973@2ప్రస్నిగ్ధామృతధారయా ప్రతిదినం సమ్ప్లావయంశ్చాతకం త్వత్తః కోఽపి
న వారివాహ భువనే జాగర్తి జానీమహే ॥ ౪౯౭౩॥
MSS@4974@1ఆబద్ధకృత్రిమసటాజటిలాంసభిత్తిరారోపితో యది పదం మృగవైరిణః శ్వా

MSS@4974@2మత్తేభకుమ్భతటపాటనలమ్పటస్య నాదం కరిష్యతి కథం హరిణాధిపస్య
॥ ౪౯౭౪॥
MSS@4975@1ఆబద్ధపద్మముకులాఞ్జలి యాచితో మామ్ ఉత్సృజ్య సమ్ప్రతి గతః
కథమంశుమాలీ ।
MSS@4975@2అన్తర్నిరుద్ధమధుపక్వణితైరితీవ స్వప్నాయతే స్మ నలినీ నిశి లబ్ధనిద్రా
॥ ౪౯౭౫॥
MSS@4976@1ఆబద్ధభీమభృకుటీస్థపుటం లలాటం
బిభ్రత్పరాఙ్ముఖరిపోర్విధుతాధరోష్ఠః ।
MSS@4976@2ఆత్మైవ సంగరముఖే నిజమణ్డలాగ్ర - చ్ఛాయాఛలాదభిముఖస్తవ దేవ
జాతః ॥ ౪౯౭౬॥
MSS@4977@1ఆబద్ధాతికఠోరైరశ్మిభరైః పీడితాశ్మచయైః ।
MSS@4977@2ఆమర్దితాపి చరణైః పరమిహ మధురైవ చూర్ణితాపి సితా ॥ ౪౯౭౭॥

MSS@4978@1ఆబద్ధా మానుషాః సర్వే నిర్బన్ధాః కర్మణోర్ద్వయోః ।


MSS@4978@2దైవే పరుషకారే చ పరం తాభ్యాం న విద్యతే ॥ ౪౯౭౮॥

484 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4979@1ఆబద్ధ్య బాహుయుగలం భవనాన్తరాలాద్ దూరీకృతోఽపి పరిసుప్తజనే


నిశీథే ।
MSS@4979@2ఆగత్య మన్దమనుగృహ్య పదౌ వ్యలోకి ధృష్టో మయాప్యతిభయాత్
సురతే
సహాసః ॥ ౪౯౭౯॥
MSS@4980@1ఆబధ్నత్ పరివేషమణ్డలమలం వక్త్రేన్దుబిమ్బాద్ బహిః
కుర్వచ్చమ్పకజృమ్భమాణకలికాకర్ణావతంసక్రియామ్ ।
MSS@4980@2తన్వఙ్గ్యాః పరినృత్యతీవ హసతీవోత్సర్పతీవోల్బణం లావణ్యం లలతీవ
కాఞ్చనశిలాకాన్తే కపోలస్థలే ॥ ౪౯౮౦॥
MSS@4981@1ఆబాల్యం పతిరేష మే జగదిదం జానాతి తత్త్వం పునర్భూమధ్యే
సముపాగతా
తదపి తే విఖ్యాయతే యః పతిః ।
MSS@4981@2వృద్ధా నాస్య గృహే వసామి సుచిరం తిష్ఠన్ స్థిరాత్రేతి తన్- మాత్సర్యాదివ
రామ భూప భవతః కీర్తిర్దిగన్తం గతా ॥ ౪౯౮౧॥
MSS@4982@1ఆ బాల్యం భవతా సమీర కతిధా సార్ధం మృణాలీదలం భుక్తం
కేలికథామృతైరపి తథా నీతం రహః సాదరమ్ ।
MSS@4982@2చిత్తాన్దోలనలాలనైర్మృగదృశాం వక్షఃస్థలాస్ఫాలనైర్భూయః సప్రతి
మాం వినా తవ మనో రన్తుం కథం మోదతే ॥ ౪౯౮౨॥
MSS@4983@1ఆ బాల్యాదపి యో విదారితమదోన్మత్తేభకుమ్భస్థలీ-
స్థాలీమధ్యకవోష్ణరక్తరసవన్ముక్తాపులాకప్రియః ।
MSS@4983@2హస్తస్తస్య కథం ప్రసర్పతు పురః కృచ్ఛ్రేఽప్యవస్థాన్తరే
గర్తావర్తవివర్తమానశశకప్రాణాపహారే హరేః ॥ ౪౯౮౩॥
MSS@4984@1ఆ బాల్యాద్ దేవబాలాః సురవరసదనే కింనరీగీయమానం యన్నామాకర్ణ్య
కర్ణేఽమరగురువచనోద్గీతగాథానిబద్ధమ్ ।
MSS@4984@2దానౌదార్యాఢ్యశౌర్యాద్వయవిమలగుణం సర్వభోగైకసారం భర్తారం
కామయన్త్యో
హరిహరగృహిణీపాదమారాధయన్తి ॥ ౪౯౮౪॥
MSS@4985@1ఆబాల్యాధిగమాన్ మయైవ గమితః కోటిం పరామున్నతేరస్మత్సంకథయైవ
పార్థివసుతః సమ్ప్రత్యసౌ లజ్జతే ।

msubhsall.pdf 485
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4985@2ఇత్థం ఖిన్న ఇవాత్మజేన యశసా దత్తావలమ్బోఽమ్బుధేర్యాతస్తీరతపోవనాని


భవతో వృద్ధో గుణానాం గణః ॥ ౪౯౮౫॥
MSS@4986@1ఆబాహూద్గతమణ్డలాగ్రరుచయః సంనద్ధవక్షఃస్థలాః సోష్మాణో వ్రణినో
విపక్షహృదయప్రోన్మాథినః కర్కశాః ।
MSS@4986@2ఉత్సృష్టామ్బరదృష్టవిగ్రహభరా యస్య స్మరాగ్రేసరా మారా
మారవధూస్తనాశ్చ
న దధుః క్షోభం స వోఽవ్యాజ్జినః ॥ ౪౯౮౬॥
MSS@4987@1ఆబ్రహ్మకీటాన్తమిదం నిబద్ధం పుంస్త్రీప్రయోగేన జగత్ సమస్తమ్ ।
MSS@4987@2వ్రీడాత్ర కా యత్ర చతుర్ముఖత్వమ్ ఈశోఽపి లోభాద్ గమితో యువత్యాః
॥ ౪౯౮౭॥
ప్రియాదృష్టిః ।
MSS@4988@1ఆభఙ్గురాగ్రబహుగుణ- దీర్ఘాస్వాదప్రదా
MSS@4988@2కర్షతి మనో మదీయం హ్రదమీనం బడిశరజ్జురివ ॥ ౪౯౮౮॥

MSS@4989@1ఆభరణస్యాభరణం ప్రసాధనవిధేః ప్రసాధనవిశేషః ।


MSS@4989@2ఉపమానస్యాపి సఖే ప్రత్యుపమానం వపుస్తస్యాః ॥ ౪౯౮౯॥

MSS@4990@1ఆభాతి చన్ద్రరహితా న కదాపి రాత్రిశ్చన్ద్రోఽపి రాత్రిరహితో గతకాన్తిరేవ



MSS@4990@2కిం కారణం యదనయోః ప్రతిమాసమేకో జాతో నిరన్తరతయా
పరిరమ్భయోగః
॥ ౪౯౯౦॥
MSS@4991@1ఆభాతి ధూసరతరం తిమిరం పురస్తాద్ అన్తఃస్ఫురద్విరలతారకభారమేతత్

MSS@4991@2దగ్ధుం వియోగివిపినం సితరశ్మివహ్నేర్ధూమో జ్వలిష్యత ఇవానుగతస్ఫులిఙ్గః
॥ ౪౯౯౧॥
MSS@4992@1ఆభాతి బాలికేయం పాణిస్పర్శేన పులకితావయవా ।
MSS@4992@2అభినవవసన్తసఙ్గాద్ ఆవిర్ముకులేవ బాలచూతలతా ॥ ౪౯౯౨॥

MSS@4993@1ఆభాతి రోమరాజిశ్చలదలికులకోమలా విశాలాక్ష్యాః ।


MSS@4993@2నాభీవివరాన్తర్గత- మదనానలధూమలేఖేవ ॥ ౪౯౯౩॥

MSS@4994@1ఆభాతి శోభాతిశయప్రపఞ్చాద్ ఏణీదృశోఽస్యా రమణీయశోభా ।


MSS@4994@2వేణీ లసత్కున్తలధోరణీనాం శ్రేణీవ కిం చారుహరిన్మణీనామ్ ॥ ౪౯౯౪॥

486 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@4995@1ఆభాత్యేతద్ ద్విచన్ద్రం వియదపి నిఖిలం హన్తినస్తు త్రిదన్తా


గఙ్గాపూరశ్చతుర్ధా ప్రవిలసతి లసత్పఞ్చదన్తః కరీన్ద్రః ।
MSS@4995@2షడ్వక్త్రః (సప్తవక్త్రః) పరిణమతి తథా షఙ్గుణాః సప్తసంఖ్యాః శఙ్కే
త్వత్కీర్తిమూర్త్యా నవమివ జగదాలక్ష్యతే క్షోణిపాల ॥ ౪౯౯౫॥
MSS@4996@1ఆభిచారికహోమైస్తు మన్త్రైః షట్కర్మసాధకః ।
MSS@4996@2యన్త్రలేఖనకైరుగ్రైరుపాంశుజపనాదిభిః ॥ ౪౯౯౬॥
MSS@4997@1ఆభిముఖ్యదశామాత్రాద్ ఆదర్శ ఇవ సజ్జనః ।
MSS@4997@2శీఘ్రం రక్తమరక్తం వా గృహ్ణాతి స్వప్రసాదతః ॥ ౪౯౯౭॥

MSS@4998@1ఆభీరదారకముదఞ్చితకింకిణీకమ్ ఆతామ్రపాణిచరణం పురుషం


పురాణమ్ ।
MSS@4998@2మఞ్జీరమఞ్జుమరుణాధరమమ్బుజాక్షమ్ అద్వైతచిన్మయమనాదిమనన్తమీడే
॥ ౪౯౯౮॥
MSS@4999@1ఆభీరనార్యాః కరమాదధానో న శఙ్కసే మాధవ కిం బ్రవీషి ।
MSS@4999@2పల్లీపతిర్బల్లవవల్లభాయాః కరగ్రహే కిం విదధీత శఙ్కామ్ ॥ ౪౯౯౯॥

MSS@5000@1ఆభీరాదిగిరః కావ్యేష్వప్రభ్రంశ ఇతి స్మృతాః ।


MSS@5000@2శాస్త్రేషు సంస్కృతాదన్యద్ అపభ్రంశతయోదితమ్ ॥ ౫౦౦౦॥

MSS@5001@1ఆభుగ్నాఙ్గులిపల్లవౌ కచభరే వ్యాపారయన్తీ కరౌ


బన్ధోత్కర్షనిబద్ధమానసతయా శూన్యాం దధానా దృశమ్ ।
MSS@5001@2బాహూత్క్షేపసమున్నతే స్తనతటేపర్యస్తచీనాంశుకా
హ్రీసఙ్కోచితబాహుమూలసుభగం బధ్నాతి జూటిం వధూః ॥ ౫౦౦౧॥
MSS@5002@1ఆభుజ్యేన్ద్రదిశం కుబేరకకుభం స్వాశ్లిష్య గాఢం కరైర్ ఆచుమ్బ్యామ్బుజినీం
సమం కుముదినీముల్లాస్య తాం దక్షిణామ్ ।
MSS@5002@2ఏషోఽద్యాపి పరారుచిర్విజయతే రాత్రీశ్వరో ద్రాగితి క్రోధాదేవ లయం
జగామ
చతురస్తారాగణః సర్వతః ॥ ౫౦౦౨॥
MSS@5003@1ఆభోగః స్తనయోర్మహత్యతిమహాన్ ముక్తాస్రజం భాసురో
మాహాత్మ్యావహితప్రభూతసుమనోబాణోఽపి తేఽన్తః స్థితః ।
MSS@5003@2భాలం స్వచ్ఛవిరోచనం బలిరసావప్యాస్త ఏవోదరే రోమ్ణాం విక్రియయా
యువత్వభవయా విన్ధ్యావలీ వర్తతే ॥ ౫౦౦౩॥

msubhsall.pdf 487
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5004@1ఆభోగభూషణవతీ కుచకుమ్భసమ్పద్ అన్తర్వికారమధురాణి విలోకితాని



MSS@5004@2అఙ్గాన్యనఙ్గపిశునాని కులాఙ్గనానాం ధీరాత్మనామపి మనః పరితాపయన్తి
॥ ౫౦౦౪॥
MSS@5005@1ఆభోగశ్చైకఖణ్డఃస్యాద్ ద్వితీయం చోచ్చఖణ్డకమ్ ।
MSS@5005@2తుల్యనామాఙ్కితం చైతద్ ఇతి మధ్యమలక్షణమ్ ॥ ౫౦౦౫॥

MSS@5006@1ఆభోగినః కిమపి సమ్ప్రతి వాసరాన్తే సమ్పన్నశాలిఖలపల్లవితోపశల్యాః



MSS@5006@2గ్రామాస్తుషారభరబన్ధురగోమయాగ్ని- ధూమావలీవలయమేఖలినో
హరన్తి
॥ ౫౦౦౬॥
మూర్త్యా నితమ్బవలనాకులతాం వహన్త్యా ।
MSS@5007@1ఆభోగినేత్రపరివర్తనవిభ్రమేణ
MSS@5007@2యస్యాశనైరవిరలోత్కలికాకలాప- పర్యాకులం హృదయమమ్బునిధిర్మమన్థ
॥ ౫౦౦౭॥
MSS@5008@1ఆభోగినౌ మణ్డలినౌ తత్క్షణోన్ముక్తకఞ్చుకౌ ।
MSS@5008@2వరమాశీవిషౌ స్పృష్టౌ న తు తన్వ్యాః పయోధరౌ ॥ ౫౦౦౮॥

MSS@5009@1ఆభోగే చ పదైకం స్యాత్ కించిదుచ్చం ద్వితీయకమ్ ।


MSS@5009@2ప్రభునామాఙ్కితం చైతత్ కనిష్ఠస్యేతి లక్షణమ్ ॥ ౫౦౦౯॥

MSS@5010@1ఆభ్యన్తరాద్ భయం రక్షన్ సురక్షేద్ బాహ్యతో భయమ్ ।


MSS@5010@2ఆభ్యన్తరాద్ భయం జాతం సద్యో మూలం నికృన్తతి ॥ ౫౦౧౦॥

MSS@5011@1ఆభ్యాం కుచాభ్యామిభకుమ్భయోః శ్రీర్ ఆదీయతేఽసావనయోర్న


తాభ్యామ్ ।
MSS@5011@2భయేన గోపాయితమౌక్తికౌ తౌ ప్రవ్యక్తముక్తాభరణావిమౌ యత్ ॥
౫౦౧౧॥
MSS@5012@1ఆమం విపచ్యమానం చ సమ్యక్ పక్వం చ యో భిషక్ ।
MSS@5012@2జానీయాత్ స భవేద్ వైద్యః శేషస్తస్కరవృత్తయః ॥ ౫౦౧౨॥

MSS@5013@1ఆమత్తభ్రమరకులాకులాని ధున్వన్న్ ఉద్ధూతగ్రథితరజాంసి పఙ్కజాని ।


MSS@5013@2కాన్తానాం గగననదీతరఙ్గశీతః సంతాపం విరమయతి స్మ మాతరిశ్వా

488 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

॥ ౫౦౧౩॥
MSS@5014@1ఆమత్తానాం శ్రవణసుభగైః కూజితైః కోకిలానాం సానుక్రోశం మనసిజరుజః
సహ్యతాం పృచ్ఛతేవ ।
MSS@5014@2అఙ్గే చూతప్రసవసురభిర్దక్షిణో మారుతో మే సాన్ద్రస్పర్శః కరతల ఇవ
వ్యాపృతో మాధవేన ॥ ౫౦౧౪॥
MSS@5015@1ఆ మధ్యాహ్నం నదీవాసః సమాజే దేవతార్చనమ్ ।
MSS@5015@2సతతం శుచివేషశ్చేత్యేతద్ దమ్భస్య జీవితమ్ ॥ ౫౦౧౫॥

MSS@5016@1ఆమన్త్రణజయశబ్దైః ప్రతిపదహుంకారఘర్ఘరారావైః ।
MSS@5016@2స్వయముక్తసాధువాదైర్ అన్తరయతి గాయనో గీతమ్ ॥ ౫౦౧౬॥
MSS@5017@1ఆమన్త్రణా సురభిణా మరుతా కృతాదౌ దత్తం ఫలం చ పురతః
కటుకణ్టకాఖ్యమ్ ।
MSS@5017@2భగ్నం ముఖం విముఖతా చ తతః శుకానాం రాజ్ఞాం పురః పనస
కీర్తిరియం
తవైవ ॥ ౫౦౧౭॥
విప్రా గావో నవతృణోత్సవాః ।
MSS@5018@1ఆమన్త్రణోత్సవా
MSS@5018@2పత్యుత్సాహయుతా నార్యః అహం కృష్ణ రణోత్సవః ॥ ౫౦౧౮॥

తేన దేవ త్వాం తద్వైయర్థ్యం సమర్థయే ।


MSS@5019@1ఆమన్త్ర్య
MSS@5019@2శపథః కర్కశోదర్కః సత్యం సత్యోఽపి దైవతః ॥ ౫౦౧౯॥

MSS@5020@1ఆమన్థినీకలశ ఏష సదుగ్ధసిన్ధుర్ వేత్రం చ వాసుకిరయం గిరిరేష


మన్థః ।
MSS@5020@2సమ్ప్రత్యుపోఢమదమన్థరబాహుదణ్డ - కణ్డూయనావసర ఏవ
సురాసురాణామ్ ॥ ౫౦౨౦॥
క్షుదాదౌ దృష్టవైకృతాన్ ।
MSS@5021@1ఆమయార్తిరిపుత్రాస
MSS@5021@2లబ్ధోదయా హ్రీభయేన క్ష్మాపా ఘ్నన్త్యనుయాయినః ॥ ౫౦౨౧॥

MSS@5022@1ఆ మరణాదపి విరుతం కుర్వాణాః స్పర్ధయా సహ మయూరైః ।


MSS@5022@2కిం జానన్తి వరాకాః కాకాః కేకారవం కర్తుమ్ ॥ ౫౦౨౨॥

MSS@5023@1ఆమర్దయతి పాణిభ్యాం కాన్తే కమలకోరకే ।


MSS@5023@2సిన్దూరతిలకే బాలా కస్తూరీతిలకం వ్యధాత్ ॥ ౫౦౨౩॥

msubhsall.pdf 489
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5024@1ఆమర్ద్యవక్షోజయుగం నిపీయ బిమ్బాధరం మే కబరీం వ్యుదస్య ।


MSS@5024@2నీవీసమాసన్నకరో నిరుద్ధః స్వప్నే వయస్యోఽద్య రహస్యచేష్టః ॥
౫౦౨౪॥
MSS@5025@1ఆమర్షాన్ మదనః సద్యో దీప్తశ్చేతసి జాయతే ।
MSS@5025@2స వృద్ధిం నీయతే కామం తస్మిన్ ద్వేష్యేఽపి యోషితామ్ ॥ ౫౦౨౫॥

MSS@5026@1ఆమాశయస్థో హత్వాగ్నిం సామో మార్గాన్ పిధాపయన్ ।


MSS@5026@2విదధాతి జ్వరం దోషస్తస్మాల్లఙ్ఘనమాచరేత్ ॥ ౫౦౨౬॥

MSS@5027@1ఆమీలన్నవనీలనీరజతులామాలమ్బతే లోచనం శైథిల్యం


నవమల్లికాసహచరైరఙ్గైరపి స్వీకృతమ్ ।
MSS@5027@2ఆలాపాదధరః స్ఫురత్కలయతి ప్రేఙ్ఖత్ప్రవాలోపమామ్ ఆనన్దప్రభవాశ్చ
బాష్పకణికా ముక్తాశ్రియం బిభ్రతి ॥ ౫౦౨౭॥
MSS@5028@1ఆమీలితనయనానాం యత్ సురతరసోఽనుసంవిదం కురుతే ।
MSS@5028@2మిథునైర్మిథోఽవధారితమ్ అర్చితమిదమేవ కామనిర్వహణమ్ ॥
౫౦౨౮॥
MSS@5029@1ఆమీలితాలసవివర్తితతారకాక్షీమ్ ఉత్కణ్ఠబన్ధనదరశ్లథబాహువల్లీమ్ ।
MSS@5029@2ప్రస్వేదవారికణికాచితగణ్డబిమ్బాం సంస్మృత్య తామనిశమేతి న శాన్తిమన్తః
॥ ౫౦౨౯॥
MSS@5030@1ఆముక్తం హృది మౌక్తికం మృగదృశాం భిల్లై రదోప్యాదదే లుణ్టాకైః
కరటేఽవలుణ్ఠి పిశితం రక్తం న నక్తంచరైః ।
MSS@5030@2హే పారీన్ద్ర కరీన్ద్రకుమ్భదలనే భూతో భవానగ్రణీః అన్యత్రైవ
ఫలోపధానమఖిలం హస్తే యశస్తే పరమ్ ॥ ౫౦౩౦॥
MSS@5031@1ఆముక్తపుష్పసురభీకృతకేశపాశా ముక్తాలతాప్రహసితస్తనభారఖిన్నాః ।
MSS@5031@2పుణ్యేన కాన్తధవలాయతపక్ష్మలాక్ష్యో దాస్యో నృణాముపనమన్తి
బలాత్తరుణ్యః
॥ ౫౦౩౧॥
MSS@5032@1ఆముష్మికైహికసుఖేచ్ఛుభిరర్చనీయం లిఙ్గద్వయం పురరిపోరధినాభితీర్థమ్

MSS@5032@2ప్రేయఃకరాగ్రరుహభావితచన్ద్రరేఖం మోదాయ కస్య కృతినో న చిరాయ
లోకే ॥ ౫౦౩౨॥

490 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5033@1ఆమూలం క్వచిదుద్ధృతా క్వచిదపి చ్ఛిన్నా స్థలీ బర్హిషామ్ ఆనమ్రా


కుసుమోచ్చయాచ్చ సదయాకృష్టాగ్రశాఖా లతా ।
MSS@5033@2ఏతే పూర్వవిలూనవల్కలతయా రూఢవ్రణాః శాఖినః సద్యచ్ఛేదమమీ
వహన్తి
సమిధాం ప్రస్యన్దినః పాదపాః ॥ ౫౦౩౩॥
MSS@5034@1ఆమూలకణ్టకితకోమలబాహునాలమ్ ఆర్ద్రాఙ్గులీదలమనఙ్గనిదాఘతప్తః ।
MSS@5034@2అస్యాః కరేణ కరమాకలయామి కాన్తమ్ ఆరక్తపఙ్కజమివ ద్విరదః
సరస్యాః
॥ ౫౦౩౪॥
MSS@5035@1ఆ మూలతో వలితకున్తలచారుచూడ- చూర్ణాలకప్రకరలాఞ్ఛితభాలభాగః

MSS@5035@2కక్షానివేశనివిడీకృతనీవిరేష వేషశ్చిరం జయతి కున్తలకామినీనామ్
॥ ౫౦౩౫॥
MSS@5036@1ఆ మూలతో విద్రుమరాగతామ్రం సపల్లవాః పుష్పచయం దధానాః ।
MSS@5036@2కుర్వన్త్యశోకా హృదయం సశోకం నిరీక్ష్యమాణా నవయౌవనానామ్ ॥
౫౦౩౬॥
MSS@5037@1ఆమూలాగ్రం సకలభువనశ్లాఘ్యసౌరభ్యలీలా- ఖేలః కాలాగరుతరువర
క్వాస్తి ధన్యస్త్వదన్యః ।
MSS@5037@2దూయేఽప్యేవం త్వయి విరచితం వీక్ష్య సఙ్గం భుజఙ్గైః
ప్రత్యాసీదత్పథికజనతాప్రాణఘాతైకతానైః ॥ ౫౦౩౭॥
MSS@5038@1ఆమూలాగ్రనిబద్ధకణ్టకతనుర్నిర్గన్ధపుష్పోద్గమశ్ ఛాయా న శ్రమహారిణీ
న చ ఫలం క్షుత్క్షామసంతర్పణమ్ ।
MSS@5038@2బుర్బూరద్రుమ సాధుసఙ్గరహితస్తత్తావదాస్తామహో అన్యేషామపి
శాఖినాం
ఫలవతాం గుప్త్యై వృతిర్జాయసే ॥ ౫౦౩౮॥
MSS@5038A@1ఆ మూలాద్ రత్నసానోర్మలయవలయితాదా చ కూలాత్ పయోధేర్
యావన్తః సన్తి
కావ్యప్రణయనపటవస్తే విశఙ్కం వదన్తు ।
MSS@5038A@2మృద్వీకామధ్యనిర్యన్మసృణరసఝరీమాధురీభ్ ఆగ్యభాజాం
వాచామాచార్యతాయాః

msubhsall.pdf 491
మహాసుభాషితసంగ్రహ

పదమనుభవితుం కోఽస్తి ధన్యో మదన్యః ॥


MSS@5039@1ఆమూలాన్తాత్ సాయకేనాయతేన స్యూతే బాహౌ మణ్డుకశ్లిష్టముష్టేః ।
MSS@5039@2ప్రాప్యాసహ్యాం వేదనామస్తధైర్యాద్ అప్యభ్రశ్యచ్చర్మ నాన్యస్య పాణేః ॥
౫౦౩౯॥
MSS@5040@1ఆ మృత్యుతో నైవ మనోరథానాం అన్తోఽస్తి విజ్ఞాతమిదం మయాద్య ।
MSS@5040@2మనోరథాసక్తిపరస్య చిత్తం న జాయతే వై పరమార్థసఙ్గి ॥ ౫౦౪౦॥

MSS@5041@1ఆమృద్గన్తస్తమ ఇవ సరఃసీమ్ని సంభూయ పఙ్కం తారాసార్థైరివ


పతిశుచా
ఫేనకైః శ్లిష్టపాదాః ।
MSS@5041@2భ్రాన్త్యాదష్టస్ఫుటబిసలతాచుఞ్చుభిశ్చఞ్చు చక్రైశ్ చక్రా
బన్దీకృతవిరహకృచ్చన్ద్రలేఖా ఇవైతే ॥ ౫౦౪౧॥
MSS@5042@1ఆమృద్యన్తే శ్వసితమరుతో యత్కుచోత్సేధకమ్పైర్ అన్తర్ధ్యానాత్ త్రుటతి

దృశోర్యద్బహిర్లక్ష్యలాభః ।
MSS@5042@2పక్ష్మోత్క్షేపవ్యతికరహతో యచ్చ బాష్పస్తదేతే భావాశ్చణ్డి
త్రుటితహృదయం మన్యుమావదేయన్తి ॥ ౫౦౪౨॥
MSS@5043@1ఆమృశద్భిరభితో వలివీచీర్ లోలమానవితతాఙ్గులిహస్తైః
MSS@5043@2సుభ్రువామనుభవాత్ ప్రతిపేదే ముష్టిమేయమితి మధ్యమభీష్టైః ॥ ౫౦౪౩॥

MSS@5044@1ఆమృశ్య స్తనమణ్డలం ప్రతిముహుః సంచుమ్బ్య గణ్డస్థలీం గ్రీవాం


ప్రత్యవలమ్బ్య సంభ్రమబలైరాహన్యమానః కరైః ।
MSS@5044@2సుప్తస్యాద్రినదీనికుఞ్జగహనే మత్తః పయోదానిలైః కర్ణాన్తే మశకః
కిమప్యరివధూసార్థస్య తే జల్పతి ॥ ౫౦౪౪॥
MSS@5045@1ఆమేరుమలయముర్వీ- వలయమలఙ్కృత్య కీర్తికర్పూరైః ।
MSS@5045@2మఙ్గలమాప్నుహి నిత్యం గుణమయ జయ జీవ యావదాదిత్యమ్ ॥
౫౦౪౫॥
MSS@5045A@1ఆమోదం కుముదాకరేషు విపదం పద్మేషు కాలానలం పఞ్చేషోర్విశిఖేషు
సాన్ద్రశిశిరక్షారం శశిగ్రావసు ।
MSS@5045A@2మ్లానిం మానవతీముఖేషు వినయం చేతఃసు వామభ్రువాం వృద్ధిం వార్ధిషు
నిక్షిపన్నుదయతే దేవస్తమీకాముకః ॥

492 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5046@1ఆమోదవాసితచలాధరపల్లవేషు నిద్రాకషాయితవిపాటలలోచనేషు ।
MSS@5046@2వ్యామృష్టపత్రతిలకేషు విలాసినీనాం శోభాం బబన్ధ వదనేషు మదావశేషః
॥ ౫౦౪౬॥
MSS@5047@1ఆమోదాహృతభృఙ్గపక్షపవనప్రేఙ్ఖద్రజఃపిఞ్జరే పద్మ శ్రీర్వసతీతి
నాద్భుతమిదం రమ్యం ప్రకృత్యైవ తత్ ।
MSS@5047@2తచ్చిత్రం యదరాతికణ్ఠరుధిరప్రక్లిన్నతీక్ష్ణస్ఫురద్- ధారేఽసౌ
భవతశ్చిరం నివసతి స్త్రీత్వేఽపి హృష్టా సతీ ॥ ౫౦౪౭॥
MSS@5048@1ఆమోదినా సమధునా పరిధూసరేణ సవ్యాకులభ్రమవతా పతతా పురస్తాత్

MSS@5048@2ఆయాసితాస్మి సఖి తేన దివావసానే మత్తేన కిం ప్రణయినా న హి కేసరేణ
॥ ౫౦౪౮॥
MSS@5049@1ఆమోదీని సుమేదురాణి చ మృదుస్వాదూని చ క్ష్మారుహామ్ ఉద్యానేషు
వనేషు
లబ్ధజనుషాం సన్తీతరేషామపి ।
MSS@5049@2కింతు శ్రీఫలతా తవైవ జయినీ మాలూర దిఙ్మణ్డలే యస్యైతాని ఫలాని
యౌవనవతీవక్షోజలక్ష్మీగృహాః ॥ ౫౦౪౯॥
MSS@5050@1ఆమోదేన కదమ్బకన్దలభువా లిమ్పన్నశేషం నభః
ప్రీతిస్ఫీతమయూరవృన్దనటనప్రస్తావనాపణ్డితః ।
MSS@5050@2అమ్భోదప్రథమోదబిన్దురచనానిర్మృష్టఘర్మః శనైర్ వాయుర్వాతి
భయంకరః
ప్రవసతాం మేఘంకరాడమ్బరః ॥ ౫౦౫౦॥
MSS@5051@1ఆమోదైర్మరుతో మృగాః కిసలయోల్లాసైస్త్వచా తాపసాః పుష్పైః
షట్చరణాః
ఫలైః శకునయో ఘర్మార్దితాశ్ఛాయయా ।
MSS@5051@2స్కన్ధైర్గన్ధగజాస్త్వయైవ విహితాః సర్వే కృతార్థాస్తతస్ త్వం
విశ్వోపకృతిక్షమోఽసి భవతా భగ్నాపదోఽన్యే ద్రుమాః ॥ ౫౦౫౧॥
MSS@5052@1ఆమోదైస్తే దిశిదిశి గతైర్దూరమాకృష్యమాణాః సాక్షాల్లక్ష్మీం తవ
మలయజ ద్రష్టుమభ్యాగతాః స్మః ।
MSS@5052@2కిం పశ్యామః సుభగ భవతః క్రీడతి క్రోడ ఏవ వ్యాలస్తుభ్యం భవతు
కుశలం ముఞ్చ నః సాధయామః ॥ ౫౦౫౨॥

msubhsall.pdf 493
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5053@1ఆమ్నాయానామాహాన్త్యావాగ్ గీతీరీతీః ప్రీతీర్భీతీః ।


MSS@5053@2భోగో రోగో మోదో మోహో ధ్యేయే ధ్యేచ్ఛే దేశే క్షేమే ॥ ౫౦౫౩॥

MSS@5054@1ఆమ్నాయాభ్యసనాన్యరణ్యరుదితం కృచ్ఛ్రవ్రతాన్యన్వహం మేదశ్ఛేదపదాని


పూర్తవిధయః సర్వే హుతం భస్మని ।
MSS@5054@2తీర్థానామవగాహనాని చ గజస్నానం వినా యత్పద- ద్వన్ద్వామ్భోరుహసంస్తుతిం
విజయతే దేవః స నారాయణః ॥ ౫౦౫౪॥
MSS@5055@1అమ్నాయే స్మృతితన్త్రే చ లోకాచారే చ సూరిభిః ।
MSS@5055@2శరీరార్ధం స్మృతా జాయా పుణ్యాపుణ్యఫలే సమా ॥ ౫౦౫౫॥
MSS@5056@1ఆమ్రంఛిత్త్వా కుఠారేణ నిమ్బం పరిచరేత్తు యః ।
MSS@5056@2యశ్చైనం పయసా సిఞ్చేన్ నైవాస్య మధురో భవేత్ ॥ ౫౦౫౬॥

MSS@5057@1ఆమ్ర యద్యపి గతా దివసాస్తే పుష్పసౌరభఫలప్రచురా యే ।


MSS@5057@2హన్త సమ్ప్రతి తథాపి జనానాం ఛాయయైవ దలయస్యతితాపమ్ ॥
౫౦౫౭॥
MSS@5058@1ఆమ్రాః కిం ఫలభారనమ్రశిరసో రమ్యాః కిమూష్మచ్ఛిదః సచ్ఛాయాః
కదలీద్రుమాః సురభయః కిం పుష్పితాశ్చమ్పకాః ।
MSS@5058@2ఏతాస్తా నిరవగ్రహోగ్రకరభోల్లీఢార్ధరూఢాః పునః శమ్యో భ్రామ్యసి మూఢ
నిర్మరుతి కిం మిథ్యైవ మర్తుం మరౌ ॥ ౫౦౫౮॥
MSS@5059@1ఆమ్రాఙ్కురోఽయమరుణ- శ్యామలరుచిరస్థినిర్గతః సుతను ।
MSS@5059@2నవకమఠకర్పరపుటాన్ మూర్ధేవోర్ధ్వం గతః స్ఫురతి ॥ ౫౦౫౯॥

MSS@5060@1ఆమ్రీమఞ్జులమఞ్జరీవరశరః సత్కింశుకం యద్ధనుర్ జ్యా యస్యాలికులం


కలఙ్కరహితం ఛత్రం సితాంశుః సితమ్ ।
MSS@5060@2మత్తేభో మలయానిలః పరభృతో యద్వన్దినో లోకజిత్ సోఽయం వో
వితరీతరీతు
వితనుర్భద్రం వసన్తాన్వితః ॥ ౫౦౬౦॥
పల్లవితే స్థిత్వా కోకిలా మధురస్వరమ్ ।
MSS@5061@1ఆమ్రే
MSS@5061@2చుకూజ కామినాం చిత్తమ్ ఆకర్షన్తీవ దూతికా ॥ ౫౦౬౧॥

MSS@5062@1ఆమ్రైఃక్షేమం భల్లా - తకైర్భయం పీలుభిస్తథారోగ్యమ్ ।


MSS@5062@2ఖదిరశమీభ్యాం దుర్భి- క్షమర్జునైః శోభనా వృష్టిః ॥ ౫౦౬౨॥

494 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5063@1ఆమ్లేన తామ్రశుద్ధిః స్యాచ్ఛుద్ధిః కాంస్యస్యభస్మనా ।


MSS@5063@2సంశుద్ధీ రజసా నార్యాస్తటిన్యా వేగతః శుచిః ॥ ౫౦౬౩॥

MSS@5064@1ఆయం పశ్యన్ వ్యయం కుర్యాత్ ఆయాదల్పతరం వ్యయమ్ ।


MSS@5064@2ఆయాభావే వ్యయం కుర్వన్ కుబేరోఽపి వినశ్యతి ॥ ౫౦౬౪॥

MSS@5065@1ఆయతాగ్రసితరశ్మినిబద్ధం లాఞ్ఛనచ్ఛవిమషీరసదిగ్ధమ్ ।
MSS@5065@2చన్ద్రకైతవమరుత్పటచక్రం క్రీడయోత్సృజతి కిం స్మరబాలః ॥ ౫౦౬౫॥

MSS@5066@1ఆయతాఙ్గులిరభూదతిరిక్తః సుభ్రువాం క్రశిమశాలిని మధ్యే ।


MSS@5066@2శ్రోణిషు ప్రియకరః పృథులాసు స్పర్శమాప సకలేన తలేన ॥ ౫౦౬౬॥

MSS@5067@1ఆయతిం సర్వకార్యాణాం తదాత్వం చ విచారయేత్ ।


MSS@5067@2అతీతానాం చ సర్వేషాం గుణదోషౌ చ తత్త్వతః ॥ ౫౦౬౭॥

MSS@5068@1ఆయతీమివ విధ్వస్తామ్ ఆజ్ఞాం ప్రతిహతామివ ।


MSS@5068@2దీప్తామివ దిశం కాలే పూజామపహతామివ ॥ ౫౦౬౮॥

MSS@5069@1ఆయత్యాం గుణదోషజ్ఞస్తదాత్వే క్షిప్రనిశ్చయః ।


MSS@5069@2అతీతే కార్యశేషజ్ఞః శత్రుభిర్నాభిభూయతే ॥ ౫౦౬౯॥

MSS@5070@1ఆయత్యాం చ తదాత్వే చ యత్ స్యాదాస్వాదపేశలమ్ ।


MSS@5070@2తదేవ తస్య కుర్వీత న లోకద్విష్టమాచరేత్ ॥ ౫౦౭౦॥

MSS@5071@1ఆయత్యాం ప్రతికారజ్ఞస్తదాత్వే దృఢనిశ్చయః ।


MSS@5071@2అతీతే కార్యశేషజ్ఞో నరోఽర్థైర్న ప్రహీయతే ॥ ౫౦౭౧॥
MSS@5072@1ఆయత్యా చ జయేదాశామ్ అర్థం సఙ్గవివర్జనాత్ ।
MSS@5072@2అనిత్యత్వేన చ స్నేహం క్షుధం యోగేన పణ్డితః ॥ ౫౦౭౨॥

MSS@5073@1ఆయద్వారేషు సర్వేషు కుర్యాదాప్తాన్ పరీక్షితాన్ ।


MSS@5073@2ఆదదీత ధనం తైస్తు భాస్వానుస్రైరివోదకమ్ ॥ ౫౦౭౩॥

MSS@5074@1ఆయవ్యయం సదానుష్ణం ఛేదనం సంశయస్య చ ।


MSS@5074@2అనిశం తస్య చ జ్ఞానం మన్త్రిణాం త్రివిధం ఫలమ్ ॥ ౫౦౭౪॥

MSS@5075@1ఆయవ్యయేఽన్నసంస్కారే గృహోపస్కారరక్షణే ।
MSS@5075@2శౌచేఽగ్నికార్యే సంయోజ్యాః రక్షా స్త్రీణామియం స్మృతా ॥ ౫౦౭౫॥

MSS@5075A@1ఆయవ్యయౌ యస్య చ సంవిభక్తౌ ఛన్నశ్చ చారో నిభృతశ్చ మన్త్రః ।

msubhsall.pdf 495
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5075A@2న చాప్రియం మన్త్రిషు యో బ్రవీతి సా సాగరాన్తాం పృథివీం ప్రశాస్తి ॥


MSS@5076@1ఆయస్తా కలహం పురేవ కురుతే న స్రంసనే వాససో
భుగ్నభ్రూరతిఖణ్డ్యమానమధరం ధత్తే న కేశగ్రహే ।
MSS@5076@2అఙ్గాన్యర్పయతి స్వయం భవతి నో వామా హఠాలిఙ్గనే తన్వ్యా శిక్షిత
ఏష
సమ్ప్రతి పునః కోపప్రకారోఽపరః ॥ ౫౦౭౬॥
MSS@5077@1ఆయస్య తావదపి కర్మ కరోతు కశ్చిత్ తేనాపి మాతరధికం
కిమిహానుభావ్యమ్ ।
MSS@5077@2ఆస్తే సుఖం య ఇహ భారతవర్షసీమన్య్ ఆస్తే స కించిదిత
ఉత్తరతోఽపసృత్య
॥ ౫౦౭౭॥
MSS@5078@1ఆయస్య తుర్యభాగేన వ్యయకర్మ ప్రవర్తయన్ ।
MSS@5078@2అన్యూనతైలదీపోఽపి చిరం భద్రాణి పశ్యతి ॥ ౫౦౭౮॥

MSS@5079@1ఆయాచ్చతుర్థభాగేన వ్యయకర్మ ప్రవర్తయేత్ ।


MSS@5079@2ప్రభూతతైలదీపో హి చిరం భద్రాణి పశ్యతి ॥ ౫౦౭౯॥

MSS@5080@1ఆయాతం మామపరిచితయా వేలయా మన్దిరం తే చోరో దణ్డ్యస్త్వమితి


మధురం
వ్యాహరన్త్యా భవత్యా ।
MSS@5080@2మన్దే దీపే మధులవముచాం మాలయా మల్లికానాం బద్ధం చేతో
దృఢతరమిదం
బాహుబన్ధచ్ఛలేన ॥ ౫౦౮౦॥
MSS@5081@1ఆయాతం సఖి దయితం చిరాత్ ప్రవాసాత్ క్షామాఙ్గం తవ విరహానలేన
తప్తమ్ ।
MSS@5081@2సద్యోఽముం నిజమృదులాఙ్గసఙ్గదానాత్ సంతృప్తిం నయ భవ సంముఖీ
కిమేవమ్ ॥ ౫౦౮౧॥
MSS@5082@1ఆయాతః కుముదేశ్వరో విజయతే సర్వేశ్వరో మారుతో భృఙ్గః స్ఫూర్జతి
భైరవో
న నికటం ప్రాణేశ్వరో ముఞ్చతి ।
MSS@5082@2ఏతే సిద్ధరసాః ప్రసూనవిశిఖో వైద్యోఽనవద్యోత్సవో మానవ్యాధిరయం

496 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

కృశోదరి కథం త్వచ్చేతసి స్థాస్యతి ॥ ౫౦౮౨॥


MSS@5083@1ఆయాతస్తే సమీపం తవ గుణవిమలాన్ పణ్డితో వాదకర్తా కావ్యే భవ్యే హి
రేవాభవవిగతరసే రుగ్యుగే రోగహర్తా ।
MSS@5083@2నాహం జానే చికిత్సాం సకలగుణనిధే దుర్దరిద్రత్వరోగే
శ్రీమద్రాజార్జునేన్ద్రప్రబలమపి యతే కల్పితా సా చికిత్సా ॥ ౫౦౮౩॥
MSS@5084@1ఆయాతాః సఖి వర్షా వర్షాదపి యాసు వాసరో దీర్ఘః ।
MSS@5084@2దిశి దిశి నీరతరఙ్గో నీరతరఙ్గో మమాపి హృదయేశః ॥ ౫౦౮౪॥
MSS@5085@1ఆయాతా జలదావలీ సరభసం విద్యుత్సమాలిఙ్గితా శైలానాం పరితః
సశబ్దమహిభుక్ష్రేణీ నరీనృత్యతి ।
MSS@5085@2ఏవం సత్యపి హన్త సమ్ప్రతి పతిర్దేశాన్తరం ప్రస్థితస్ తద్ దుఃఖం
వినివేద్యతాం సఖి కథం కస్యాధునాగ్రే మయా ॥ ౫౦౮౫॥
MSS@5086@1ఆయాతా మధుయామినీ యది పునర్నాయాత ఏవ ప్రభుః ప్రాణా
యాన్తు విభావసౌ యది
పునర్జన్మగ్రహం ప్రార్థయే ।
MSS@5086@2వ్యాధః కోకిలబన్ధనే విధుపరిధ్వంసే చ రాహుగ్రహః కన్దర్పే
హరనేత్రదీధితిరహం ప్రాణేశ్వరే మన్మథః ॥ ౫౦౮౬॥
MSS@5087@1ఆయాతా మధురజనీ మధురజనీగీతిహృద్యేయమ్ ।
MSS@5087@2అఙ్కురితః స్మరవిటపీ స్మర విట పీనస్తనీమబలామ్ ॥ ౫౦౮౭॥

MSS@5088@1ఆయాతా రజనీ భవిష్యతి మహావిశ్లేషదావానలో నోద్వేగః సహసా కృశాఙ్గి


మనసా కార్యో రథాఙ్గాహ్వయః ।
MSS@5088@2ఇత్థం బాష్పనిరుద్ధగద్గదతయా సంభాష్య కోకీం చిరం చిన్తాపూర్ణమనా
వినోదవిముఖో హంహో విధిం నిన్దతి ॥ ౫౦౮౮॥
MSS@5089@1ఆయాతా రతినాయకస్య విపినం శ్రీరాధికాభ్యాగతో దైవాదేవ హరిశ్చ తత్ర
చతురశ్చేటోఽపి తత్రాగమత్ ।
MSS@5089@2శీఘ్రం పర్వతకన్దరోదరగతం లాస్యం శిఖీనాం పురః పంశ్యామీతి
హరిం నిగద్య శనకైర్గేహం సమభ్యాగమత్ ॥ ౫౦౮౯॥
MSS@5090@1ఆయాతాసి విముఞ్చ వేపథుభరం దృష్టాసి కిం కేనచిన్ నీలం చోలమముం
విముఞ్చ హరతు స్వేదం నిశీథానిలః ।
MSS@5090@2ఇత్యన్తర్భయసన్నకణ్ఠమసకృద్ యామీతి తల్పాతిథిర్ త్రస్యన్తీ పరిరభ్యతే

msubhsall.pdf 497
మహాసుభాషితసంగ్రహ

సుకృతినా స్వైరం నవస్వైరిణీ ॥ ౫౦౯౦॥


MSS@5091@1ఆయాతి ఫుల్లకుసుమః కుసుమాగమోఽయమ్ ఏషా శశాఙ్కతిలకా
శరదాగతేతి ।
MSS@5091@2బాఢం ప్రహృష్యతి జనో న పునర్మమైతద్ ఆయుఃప్రహీణమితి యాతి
మనోవిషాదమ్
॥ ౫౦౯౧॥
MSS@5092@1ఆయాతి యాతి ఖేదం కరోతి మధు హరతి మధుకరీవాన్యా ।
MSS@5092@2అధిదేవతా త్వమేవ శ్రీరివ కమలస్య మమ మనసః ॥ ౫౦౯౨॥

MSS@5093@1ఆయాతి యాతి పునరేవ జలం ప్రయాతి పద్మాఙ్కురాణి విధునోతి


ధునోతి పక్షౌ ।
MSS@5093@2ఉన్మత్తవద్ భ్రమతి కూజతి మన్దమన్దం కాన్తావియోగవిధురో నిశి చక్రవాకః
॥ ౫౦౯౩॥
MSS@5094@1ఆయాతి శ్రియమఞ్జసా నయనయోరమ్భోరుహప్రేయసీ సంనాహః
స్తనయోరయం
కలయతే సంభోగయోగ్యాం దశామ్ ।
MSS@5094@2వైదగ్ధ్యేన సహాసికాం వితనుతే వాచామియం ప్రక్రియా ముగ్ధాయాః
పునరైన్దవీం
న సహతే ముఖ్యామభిఖ్యాం ముఖమ్ ॥ ౫౦౯౪॥
MSS@5095@1ఆయాతి స్ఖలితైః పాదైర్ముఖవైవర్ణ్యసంయుతః ।
MSS@5095@2లలాటస్వేదభాగ్ భూరిగద్గదం భాషతే వచః ॥ ౫౦౯౫॥

MSS@5096@1కమ్పమానమధోఽవేక్షీ పాపం ప్రాప్తః సదా నరః ।


MSS@5096@2తస్మాద్ యత్నాత్ పరిజ్ఞేయశ్చిహ్నైరేతైర్విచక్షణైః ॥ ౫౦౯౬॥

MSS@5097@1ఆయాతి హృష్టోఽభిముఖో యది శ్వా క్రీడాం ప్రకుర్వన్ విలుథంస్తథాగ్రే



MSS@5097@2శీఘ్రం తదానీం ధ్రువమధ్వగానాం భవేత్ ప్రభూతో ధనధాన్యలాభః
॥ ౫౦౯౭॥
MSS@5098@1ఆయాతు యాతు ఖేదం కరోతు మధు హరతు చాప్యన్యా ।
MSS@5098@2అధిదేవతా త్వమేవ శ్రీరివ కమలస్య మమ మనసః ॥ ౫౦౯౮॥

MSS@5099@1ఆయాతే చ తిరోహితో యది పునర్దృష్టోఽన్యకార్యే రతో వాచి స్మేరముఖో

498 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

విషణ్ణవదనః స్వక్లేశవాదే ముహుః ।


MSS@5099@2అన్తర్వేశ్మని వాసమిచ్ఛతి భృశం వ్యాధీతి యో భాషతే
భృత్యానామపరాధకీర్తనపరస్తన్మన్దిరం న వ్రజేత్ ॥ ౫౦౯౯॥
MSS@5100@1ఆయాతే దయితే మనోరథశతైర్నీత్వా కథంచిద్ దినం గత్వా వాసగృహం
జడే పరిజనే దీర్ఘాం కథాం కుర్వతి ।
MSS@5100@2దష్టాస్మీత్యభిధాయ సత్వరపదం వ్యాధూయ చీనాంశుకం తన్వఙ్గ్యా
రతికాతరేణ మనసా నీతః ప్రదీపః శమమ్ ॥ ౫౧౦౦॥
MSS@5101@1ఆయాతే దయితే మరుస్థలభువాముల్లఙ్ఘ్య దుర్లఙ్ఘ్యతాం గేహిన్యా
పరితోషబాష్పతరలామాసజ్య దృష్టిం ముఖే ।
MSS@5101@2దత్వా పీలుశమీకరీరకవలాన్ స్వేనాఞ్చలేనాదరాద్ ఆమృష్టం కరభస్య
కేశరసటాభారాబలగ్నం రజః ॥ ౫౧౦౧॥
MSS@5102@1ఆయాతే రభసాద్యది ప్రియతమే ప్రత్యుద్గతా నో చిరం నో వా
మణ్డలితోన్నతస్తనతటం గాఢం సమాలిఙ్గితః ।
MSS@5102@2ఆశ్లిష్య స్వభుజావలమ్బమథవా ప్రేమార్ద్రయా నో గిరా సంభావ్యాభిహితో
హతాసి
సరలే స్వైరేవ దుశ్చేష్టితైః ॥ ౫౧౦౨॥
MSS@5103@1ఆయాతేఽర్థిని గోత్రభిద్యభిమతే కర్ణోఽముచత్ కుణ్డలం కామాస్త్రం కిల
భూరిలోచనయుగం తస్మిన్ సమాసజ్జతామ్ ।
MSS@5103@2నన్వేతత్ కురునాయకస్య హృదయం తస్మాత్ సమాధీయతాం
సంభూతస్తపసోఽత్ర
యో రతిరసో మాపార్థతో హీయతామ్ ॥ ౫౧౦౩॥
MSS@5104@1ఆయాతే శ్రుతిగోచరం ప్రియతమప్రస్థానకాలే పురస్ తల్పాన్తఃస్థితయా
తదాననమలం దృష్ట్వా చిరం ముగ్ధయా ।
MSS@5104@2సోచ్ఛ్వాసం దృఢమన్యునిర్భరగలద్బాష్పామ్బుధౌతం తయా స్వం
వక్త్రం
వినివేశ్య భర్తృహృదయే నిఃశబ్దకం రుద్యతే ॥ ౫౧౦౪॥
MSS@5105@1ఆయాతైవ నిశా నిశాపతికరైః కీర్ణం దిశామన్తరం భామిన్యో భవనేషు
భూషణగణైరఙ్గాన్యలంకుర్వతే ।
MSS@5105@2ముగ్ధే మానమపాకరోషి న మనాగద్యాపి రోషేణ తే హా హా
బాలమృణాలతోఽప్యతితరాం తన్వీ తనుస్తామ్యతి ॥ ౫౧౦౫॥

msubhsall.pdf 499
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5106@1ఆయాతైవ నిశా మనో మృగదృశామున్నిద్రమాతన్వతీ మానో మే కథమేష


సమ్ప్రతి నిరాతఙ్కం హృది స్థాస్యతి ।
MSS@5106@2ఊహాపోహమిమం సరోజనయనా యావద్ విధత్తేతరాం తావత్
కామనృపాతపత్రసుషమం
బిమ్బం బభాసే విధోః ॥ ౫౧౦౬॥
MSS@5107@1ఆయాతో దయితస్తవేతి సహసా న శ్రద్దధే భాషితం సద్యః సంముఖతాం
గతేఽపి సుముఖీ భ్రాన్తిం నిజాం మన్యతే ।
MSS@5107@2కణ్ఠాశ్లేషిభుజేఽపి శూన్యహృదయా స్వప్నాన్తరం శఙ్కతే
ప్రత్యావృత్తిమియం ప్రియస్య కియతా ప్రత్యేతు శాతోదరీ ॥ ౫౧౦౭॥
MSS@5108@1ఆయాతో భవతః పితేతి సహసా మాతుర్నిశమ్యోదితం ధూలీధూసరితో
విహాయ
శిశుభిః క్రీడారసాన్ ప్రస్తుతాన్ ।
MSS@5108@2దూరాత్ స్మేరముఖః ప్రసార్య లలితం బాహుద్వయం బాలకో నాధన్యస్య
పురః
సమేతి పరయా ప్రీత్యా రటద్ఘర్ఘరమ్ ॥ ౫౧౦౮॥
MSS@5109@1ఆయాతో వనమాలీ గృహపతిరాలి సమాయాతః ।
MSS@5109@2స్మర సఖి పాణినిసూత్రం విప్రతిషేధే పరం కార్యమ్ ॥ ౫౧౦౯॥

MSS@5110@1ఆయాత్ త్రిభాగతః కుర్యాద్ వ్యయం ధర్మపరో నరః ।


MSS@5110@2ఏతదేవ హి పాణ్డిత్యం యదాయాదల్పకో వ్యయః ॥ ౫౧౧౦॥

MSS@5111@1ఆయాన్తం గుణినం దృష్ట్వా ప్రహృష్యేదాద్రియేత చ ।


MSS@5111@2గుణినో హ్యాదృతా భూయశ్చేష్టన్తే తస్య సమ్పదే ॥ ౫౧౧౧॥

MSS@5112@1ఆయాన్తం స్వపతిం దృష్ట్వా భక్షయన్తీ సదాఖిలమ్ ।


MSS@5112@2పరిత్యక్తా నిజైః పుత్రైర్బాన్ధవైః స్వజనైస్తథా ॥ ౫౧౧౨॥

MSS@5113@1ఆయాన్తమాలోక్య హరిం ప్రతోల్యామ్ ఆల్యాః పురస్తాదనురాగమేకా ।


MSS@5113@2రోమాఞ్చకమ్పాదిభిరుచ్యమానం భామా జుగూహ ప్రణమన్త్యథైనమ్ ॥
౫౧౧౩॥
MSS@5114@1ఆయాన్తి త్వరితం గభీరసరితాం కూలేషు భూమీరుహాం మూలేషు
వ్యథితా

500 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

నిదాఘపథికాః కృత్యం తదేషాం పరమ్ ।


MSS@5114@2యత్పుష్పైరధివాసనం నిబిడయా యచ్ఛాయయా పాలనం
యన్మన్దైరుపవీజనం
చ పవనైః కృత్యం తదుర్వీరుహామ్ ॥ ౫౧౧౪॥
MSS@5115@1ఆయాన్తి యత్ర నివసన్తి చిరాయ చేష్టం నిర్యాన్తి చైవమమితాః సరితో
యతోఽమీ ।
MSS@5115@2దేవైర్హృతేషు
బహులేషు మణిష్వపీభ్యో యః పూర్వవత్ స
జయతాదమృతైకభూమిః ॥ ౫౧౧౫॥
MSS@5116@1ఆయాన్తి యాన్తి సతతం నీరం శిశిరం ఖరం న గణయన్తి ।
MSS@5116@2విద్మో న హన్త దివసాః కస్య కిమేతే కరిష్యన్తి ॥ ౫౧౧౬॥

MSS@5117@1ఆయాన్త్యగ్రే నను తనుభవా ఉత్తమర్ణా ఇవేమే శయ్యాలగ్నాః ఫణభృత


ఇవాభాన్తి
దారా ఇదానీమ్ ।
MSS@5117@2కారాగేహప్రతిమమధునా మన్దిరం దృశ్యతే మే తత్ర స్థాతుం ప్రసజతి మనో
న క్షణం న క్షణార్ధమ్ ॥ ౫౧౧౭॥
MSS@5118@1ఆయాన్త్యాం నిజయువతౌ వనాత్ సశఙ్కం బర్హాణామపరశిఖణ్డినీం భరేణ

MSS@5118@2ఆలోక్య వ్యవదధతం పురో మయూరం కామిన్యః శ్రదధురనార్జవం నరేషు
॥ ౫౧౧౮॥
MSS@5119@1ఆయాన్త్యా దివసశ్రియః పదతలస్పర్శానుభావాదివ
వ్యోమాశోకతరోర్నవీనకలికాగుచ్ఛః సముజ్జృమ్భతే ।
MSS@5119@2ఆతన్వన్నవతంసవిభ్రమమసావాశాకురఙ్గీదృశామ్
ఉన్మీలత్తరుణప్రభాకరకరస్తోమః సముద్భాసతే ॥ ౫౧౧౯॥
MSS@5120@1ఆయామినోస్తదక్ష్ణోర్ అఞ్జనరేఖావిధిం వితన్వన్త్యాః ।
MSS@5120@2పాణిః ప్రసాధికాయాః ప్రాపదపాఙ్గం చిరేణ విశ్రమ్య ॥ ౫౧౨౦॥
MSS@5121@1ఆయాసః పరహింసా వైతంసికసారమేయ తవ సారః ।
MSS@5121@2త్వామపసార్య విభాజ్యః కురఙ్గ ఏషోఽధునైవాన్యైః ॥ ౫౧౨౧॥

MSS@5122@1ఆయాసశతలభ్యస్య ప్రాణేభ్యోఽపి గరీయసః ।


MSS@5122@2గతిరేకైవ విత్తస్య దానం శేషా విపత్తయః ॥ ౫౧౨౨॥

msubhsall.pdf 501
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5123@1ఆయాసశోకభయదుఃఖముపైతి మర్త్యో మానేన సర్వజననిన్దితవేషరూపః



MSS@5123@2విద్యాదయాదమయమాదిగుణాంశ్చ హన్తి జ్ఞాత్వేతి గర్వవశమేతి న
శుద్ధబుద్ధిః
॥ ౫౧౨౩॥
MSS@5124@1ఆయాసశ్లథబాహువల్లిరధికస్మేరై ।- -।-
లోలాపాఙ్గకపోలపాలిరలికస్తోమార్ధలుప్తాలకా ।
MSS@5124@2న్యస్యన్తీ మదయత్యనావృత ఇవ ప్రచ్ఛాదనాయాఞ్చలం ముగ్ధా
స్వేదనిపీతసూక్ష్మసిచయవ్యక్తస్తనీ వక్షసి ॥ ౫౧౨౪॥
MSS@5125@1ఆయాసాదలఘుతరస్తనైః స్వనద్భిః శ్రాన్తానామవికచలోచనారవిన్దైః ।
MSS@5125@2అభ్యమ్భః కథమపి యోషితాం సమూహైస్ తైరుర్వీనిహితచలత్పదం
ప్రచేలే
॥ ౫౧౨౫॥
MSS@5126@1ఆయాసానవిచిన్తయన్నగణయల్లాభం తతః కించిదప్య్ అమ్భో ముఞ్చతి
కీర్తిమాత్రశరణో ధారాధరః సర్వతః ।
MSS@5126@2తద్యత్నాదుపయుజ్య వర్ధయతు వా దాతుర్యశః శాశ్వతం మౌఢ్యాదేతదుపేక్ష్య
నాశయతు వా లోకః ప్రమాణం తతః ॥ ౫౧౨౬॥
MSS@5127@1ఆయాస్య బహుభిర్దుగ్ధాం పీతాం వత్సేన సద్గవీమ్ ।
MSS@5127@2సుశిక్షితోఽపి గోపాలః ప్రయత్నేన దుహీత కిమ్ ॥ ౫౧౨౭॥

MSS@5128@1ఆయాస్యసి కదా కాన్తే మదన్తకమయి ప్రభే ।


MSS@5128@2ఇతి ప్ర్ష్టేన్దువదనాచ్ఛాదయద్ వాససా ముఖమ్ ॥ ౫౧౨౮॥

MSS@5129@1ఆయాస్యస్యవధావపర్యవసితే గత్వేతి సంభావ్యతే సమ్ప్రాప్తే త్వయి


యాని తాన్యపి
సుఖాన్యద్యాపరోక్షాణి నః ।
MSS@5129@2కింత్వజ్ఞాతవియోగవేదనమిదం సద్యస్త్వయి ప్రస్థితే చేతః కిం ను
కరీష్యతీత్యవిదితం సమ్యఙ్ న నిశ్చీయతే ॥ ౫౧౨౯॥
MSS@5130@1ఆయాస్యామి పునస్తవాన్తికమహం యామే వ్యతీతే ప్రియేత్య్ ఉక్త్వా
పఙ్కజలోచనా
సరభసం కాన్తా సమాజం యయౌ ।

502 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5130@2జాతే క్వాపి చ సీఞ్జతే కిము సమాయాతేతి మార్గం ముహుర్ దర్శం


దర్శమథో
మయా నిశి మనాగ్ లబ్ధో న నిద్రారసః ॥ ౫౧౩౦॥
MSS@5131@1ఆయుః కర్మ చ విత్తం చ విద్యా నిధనమేవ చ ।
MSS@5131@2పఞ్చైతాని హి సృజ్యన్తే గర్భస్థస్యైవ దేహినః ॥ ౫౧౩౧॥

MSS@5132@1ఆయుః కల్లోలలోలం కతిపయదివసస్థాయినీ యౌవనశ్రీర్ అర్థాః


సంకల్పకల్పా
ఘనసమయతడిద్విభ్రమా భోగపూరాః ।
MSS@5132@2కణ్ఠాశ్లేషోపగూఢం తదపి చ న చిరం యత్ ప్రియాభిః ప్రణీతం
బ్రహ్మణ్యాసక్తచిత్తా భవత భవభయామ్భోధిపారం తరీతుమ్ ॥ ౫౧౩౨॥
MSS@5133@1ఆయుఃప్రశ్నే దీర్ఘమాయుర్వాచ్యం మౌహూర్తికైర్జనైః ।
MSS@5133@2జీవన్తో బహు మన్యన్తే మృతాః ప్రక్ష్యన్తి కం పునః ॥ ౫౧౩౩॥

MSS@5134@1ఆయుః శ్రియం యశో ధర్మం లోకానాశిష ఏవ చ ।


MSS@5134@2హన్తి శ్రేయాంసి సర్వాణి పుంసో మహదతిక్రమః ॥ ౫౧౩౪॥

MSS@5135@1ఆయుః శ్రీః కీర్తిరైశ్వర్యమ్ ఆశిషః పురుషస్య యాః ।


MSS@5135@2భవన్త్యేవ హి తత్కాలే యథానిచ్ఛోర్విపర్యయాః ॥ ౫౧౩౫॥

MSS@5136@1ఆయుఃసత్త్వబలారోగ్యసుఖప్రీతివివర్ధనాః ।
MSS@5136@2రస్యాః స్నిగ్ధాః స్థిరా హృద్యా ఆహారాః సాత్త్వికప్రియాః ॥ ౫౧౩౬॥
MSS@5137@1ఆయుఃసారం యుఅవనమ్ ఋతుసారః కుసుమసాయకవయస్యః ।
MSS@5137@2సున్దరి జీవితసారో రతిభోగరసామృతస్వాదః ॥ ౫౧౩౭॥

పరేభ్యో రాజవల్లభాత్ ।
MSS@5138@1ఆయుక్తకేభ్యశ్చోరేభ్యః
MSS@5138@2పృథివీపతిలోభాచ్చ ప్రజానాం పఞ్చధా భయమ్ ॥ ౫౧౩౮॥

MSS@5139@1ఆయుధానాం ధనుః శ్రేష్ఠమ్ ఆసనానాం చ మేదినీ ।


MSS@5139@2ఫలానాం చామ్రవృక్షస్య దేవానాం చ మహేశ్వరః ॥ ౫౧౩౯॥

MSS@5140@1ఆయుర్ఘృతే గుడే రోగా నిత్యం మృత్యుర్విదాహిషు ।


MSS@5140@2ఆరోగ్యం కటుతిక్తేషు బలం మాషే పయస్తు చ ॥ ౫౧౪౦॥

MSS@5141@1ఆయుర్దానమహోత్సవస్య వినతక్షోణీభృతాం మూర్తిమాన్ విశ్వాసో


నయనోత్సవో

msubhsall.pdf 503
మహాసుభాషితసంగ్రహ

మృగదృశాం కీర్తేః ప్రకాశః పరః ।


MSS@5141@2ఆనన్దః కలితాకృతిః సుమనసాం వీరశ్రియో జీవితం ధర్మస్యైవ నికేతనం
విజయతే వీరః కలిఙ్గేశ్వరః ॥ ౫౧౪౧॥
MSS@5142@1ఆయుర్దీర్ఘతరం వపుర్వరతరం గోత్రం గరీయస్తరం విత్తం భూరితరం
బలం బహుతరం స్వామిత్వముచ్చైస్తరమ్ ।
MSS@5142@2ఆరోగ్యం విగతాన్తరం త్రిజగతి శ్లాఘ్యత్వమల్పేతరం సంసారామ్బునిధిం
కరోతి సుతరం చేతః కృపార్ద్రాన్తరమ్ ॥ ౫౧౪౨॥
MSS@5143@1ఆయుర్నశ్యతి పశ్యతాం ప్రతిదినం యాతి క్షయం యౌవనం
ప్రత్యాయాన్తి
గతాః పునర్న దివసాః కాలో జగద్భక్షకః ।
MSS@5143@2లక్ష్మీస్తోయతరఙ్గభఙ్గచపలా విద్యుచ్చలం జీవితం యస్మాన్మాం
శరణాగతం శరణద త్వం రక్ష రక్షాధునా ॥ ౫౧౪౩॥
MSS@5144@1ఆయుర్నీరతరఙ్గభఙ్గురమితి జ్ఞాత్వా సుఖేనాసితం లక్ష్మీః స్వప్నవినశ్వరీతి
సతతం భోగేషు బద్ధా రుచిః ।
MSS@5144@2అభ్రస్తమ్బవిడమ్బి యౌవనమితి ప్రేమ్ణావగూఢాః స్త్రియో యైరేవాత్ర
విముచ్యతే
భవరసాత్ తైరేవ బద్ధో జనః ॥ ౫౧౪౪॥
MSS@5145@1ఆయుర్బలం విపులమస్తు సుఖిత్వమస్తు కల్యాణమస్తు విపులా తవ
కీర్తిరస్తు ।
MSS@5145@2శ్రీరస్తు ధర్మమతిరస్తు రిపుక్షయోఽస్తు
సంతానవృద్ధిరభివాఞ్ఛితసిద్ధిరస్తు ॥ ౫౧౪౫॥
MSS@5146@1ఆయుర్యశో బలం విత్తమ్ ఆకాఙ్క్షద్భిః ప్రియాణి చ ।
MSS@5146@2పితైవారాధనీయోఽగ్రే దైవతం హి పితా మహత్ ॥ ౫౧౪౬॥

MSS@5147@1ఆయుర్లేఖా పవనచలనాశ్లిష్టదీపోపమేయా సమ్పచ్చైషా


మదవశచలత్కామినీదృష్టిలోలా ।
MSS@5147@2తీవ్రశ్చాన్తర్దహతి హృదయం విప్రయోగః ప్రియేభ్యస్ తస్మాదేతత్
సతతమమలం
బ్రహ్మ శాన్తం ప్రపన్నాః ॥ ౫౧౪౭॥
MSS@5148@1ఆయుర్వర్షశతం నృణాం పరిమితం రాత్రౌ తదర్ధం గతం తస్యార్ధస్య

504 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

పరస్య చార్ధమపరం బాలత్వవృద్ధత్వయోః ।


MSS@5148@2శేషం వ్యాధివియోగదుఃఖసహితం సేవాదిభిర్నీయతే జీవే
వారితరఙ్గచఞ్చలతరే సౌఖ్యం కుతః ప్రాణినామ్ ॥ ౫౧౪౮॥
MSS@5149@1ఆయుర్వర్షశతం నృణాం పరిమితం రాత్రౌ తదర్ధం హృతం తస్యార్ధస్య
చ కించిదేవ జరయా బాల్యేన కించిద్ హృతమ్ ।
MSS@5149@2కించిద్ వ్యాధివియోగదుఃఖమరణైర్భూపాలసేవారసైర్ నష్టం
శిష్టమతస్తరఙ్గతరలం పుంసాం సుఖం క్వ క్షణే ॥ ౫౧౪౯॥
MSS@5150@1ఆయుర్వాయుచలం సురేశ్వరధనుర్లోలం బలం యౌవనం విద్యుద్వచ్చపలం
ధనం గిరినదీకల్లోలవచ్చఞ్చలమ్ ।
MSS@5150@2తారుణ్యం కరికర్ణతాలతరలం దేహం చ రోగాకులం జ్ఞాత్వా సర్వమిదం
కురుధ్వమమలం ధర్మం సదా నిశ్చలమ్ ॥ ౫౧౫౦॥
MSS@5151@1ఆయుర్వాయువ్యథితనలినీపత్రమిత్రం కిమన్యత్ సమ్పచ్ఛమ్పాద్యుతిసహచరీ
స్వైరచారీ కృతాన్తః ।
MSS@5151@2కస్మాదస్మిన్ భ్రమసి తమసి త్వం ప్రయాహి ప్రయాగం పౌనఃపున్యం భువి
భగవతీ స్వర్ధునీ తే ధునీతే ॥ ౫౧౫౧॥
MSS@5152@1ఆయుర్వాసరమాసవత్సరగణే గచ్ఛత్యదూరం పథైర్ ఆక్రామన్తి
కృతాన్తకాసరఖురక్షుణ్ణా రజోరాజయః ।
MSS@5152@2ఈషల్లఙ్ఘితశైశవా ఇతి వయఃసంధిం దధానా ఇతి వ్యక్తా వర్జితయౌవనా
ఇతి తథా నన్దన్తి తన్ద్రాలవః ॥ ౫౧౫౨॥
గృహచ్ఛిద్రం మన్త్రమైథునభేషజమ్ ।
MSS@5153@1ఆయుర్విత్తం
MSS@5153@2అపమానం తపో దానం నవ గోప్యాని యత్నతః ॥ ౫౧౫౩॥

గృహచ్ఛిద్రం మన్త్రమైథునభేషజమ్ ।
MSS@5154@1ఆయుర్విత్తం
MSS@5154@2దానమానాపమానం చ నవైతాని సుగోపయేత్ ॥ ౫౧౫౪॥

MSS@5155@1ఆయుర్వృద్ధిక్షయోత్కర్షహేతుం కాలవినిర్గతమ్ ।
MSS@5155@2వాఞ్ఛతాం ధనినామిష్టం జీవితాత్ పరమం ధనమ్ ॥ ౫౧౫౫॥

MSS@5156@1ఆయుర్వేదకృతాభ్యాసః సర్వేషాం ప్రియదర్శనః ।


MSS@5156@2ఆర్యశీలగుణోపేత ఏష వైద్యో విధీయతే ॥ ౫౧౫౬॥

MSS@5157@1ఆయుర్వేదమధీయానాః కేవలం సపరిగ్రహమ్ ।


MSS@5157@2దృశ్యన్తే బహవో వైద్యా వ్యాధిభిః సమభిప్లుతాః ॥ ౫౧౫౭॥

msubhsall.pdf 505
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5158@1ఆయుషః క్షణ ఏకోఽపి న లభ్యః స్వర్ణకోటిభిః ।


MSS@5158@2స చేన్నిరర్థకం నీతః కా ను హానిస్తతోఽధికా ॥ ౫౧౫౮॥

MSS@5159@1ఆయుషః క్షణ ఏకోఽపి న లభ్యః స్వర్ణకోటిభిః ।


MSS@5159@2స వృథా నీయతే యేన తస్మై నృపశవే నమః ॥ ౫౧౫౯॥

MSS@5160@1ఆయుషః క్షణ ఏకోఽపి సర్వరత్నైర్న లభ్యతే ।


MSS@5160@2నీయతే యద్ వృథా సోఽపి ప్రమాదః సుమహానయమ్ ॥ ౫౧౬౦॥

MSS@5161@1ఆయుష్మాన్ ప్రాఙ్ముఖో భుఞ్జాత్ ధనవాన్ దక్షిణాముఖః ।


MSS@5161@2పశ్చిమే తు యశస్వీ స్యాన్ న కదాచిదుదఙ్ముఖః ॥ ౫౧౬౧॥

MSS@5162@1ఆయుష్యం సర్వథా రక్ష్యం ప్రాణినామిహ ధీమతా ।


MSS@5162@2అప్యల్పగుణసమ్పన్నో జీవన్ భద్రాణి పశ్యతి ॥ ౫౧౬౨॥

MSS@5163@1ఆయుస్తడిచ్చలమపాయి శరీరమేతన్ మృత్యుర్గ్రసిష్యతి కదేతి న కోఽపి


వేద ।
MSS@5163@2అద్యైవ తద్ భజత ముక్తిపథం ద్విజేన్ద్రా జ్యేష్ఠాగమావధి హి తిష్ఠతి
కిం న దర్శః ॥ ౫౧౬౩॥
MSS@5164@1ఆయుస్తే కియదస్తి తత్ర చ కియత్ తారుణ్యమత్రాపి వాప్య్ అర్ధం నిర్గిలితం
నిశాత్మకతయా యత్రాస్తి సఙ్గో న తే ।
MSS@5164@2శేషాః సన్తి కతి క్షణాః ప్రణయజస్తత్రాపి కోపో యది వ్యర్థం నిశ్చిను
చక్రవాకి జననం కస్తే హితం వక్ష్యతి ॥ ౫౧౬౪॥
MSS@5165@1ఆయుస్తే నరవీర వర్ధతు సదా హేమన్తరాత్రిర్యథా లోకానాం ప్రియవర్ధనో
భవ సదా హేమన్తసూర్యో యథా ।
MSS@5165@2లోకానాం భయవర్ధనో భవ సదా హేమన్తతోయం యథా నాశం యాన్తు
తవారయోఽపి
సతతం హేమన్తపద్మం యథా ॥ ౫౧౬౫॥
MSS@5166@1ఆయూంషి క్షణికాని యౌవనమపి ప్రాయో జరాధ్యాసితం సంయోగా
విరహావసానవిరసా భోగాః క్షణధ్వంసినః ।
MSS@5166@2జానన్తోఽపి యథావ్యవస్థితమిదం లోకాః సమస్తం జగచ్ చిత్రం యద్
గురుగర్వభావితధియః క్రుధ్యన్తి మాద్యన్తి చ ॥ ౫౧౬౬॥
MSS@5167@1ఆయూరేఖాం చకారాస్యాః కరే ద్రాఘీయసీం విధిః ।

506 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5167@2శౌణ్డీర్యగర్వనిర్వాహప్రత్యాశాం చ మనోభువః ॥ ౫౧౬౭॥


MSS@5168@1ఆయే వ్యయే తథా నిత్యం త్యక్తలజ్జస్తు వై భవేత్ ।
MSS@5168@2న కుఞ్చితేన గూఢేన నిత్యం ప్రావరణాదిభిః ॥ ౫౧౬౮॥

MSS@5169@1ఆయోధనే కృష్ణగతిం సహాయమ్ అవాప్య యః క్షత్రియకాలరాత్రిమ్ ।


MSS@5169@2ధారాం శితాం రామపరశ్వధస్య సంభావయత్యుత్పలపత్రసారామ్ ॥
౫౧౬౯॥
MSS@5170@1ఆరక్తతామేతి ముఖం జిహ్వా వా శ్యామతాం యదా ।
MSS@5170@2తదా ప్రాజ్ఞో విజానీయాన్ మృత్యుమాసన్నమాత్మనః ॥ ౫౧౭౦॥
నయనాభిరామః కన్దర్పకోటిలలితం వపురాదధానః ।
MSS@5171@1ఆరక్తదీర్ఘనయనో
MSS@5171@2భూయాత్ స మేఽద్య హృదయామ్బురుహాధివర్తీ వృన్దాటవీనగరనాగరచక్రవర్తీ
॥ ౫౧౭౧॥
MSS@5172@1ఆరక్తరాజిభిరియం కుసుమైర్నవకన్దలీ సలిలగర్భైః ।
MSS@5172@2కోపాద్ అన్తర్బాష్పే స్మరయతి మాం లోచనే తస్యాః ॥ ౫౧౭౨॥

MSS@5173@1ఆరక్తాఙ్కురదన్తురా కమలినీ నాయామినీ యామినీ


స్తోకోన్ముక్తతుషారమమ్బరమణేరీషత్ ప్రగల్భం మహః ।
MSS@5173@2అప్యేతే సహకారసౌరభముచో వాచాలితాః కోకిలైర్ ఆయాన్తి
ప్రియవిప్రయుక్తయువతీమర్మచ్ఛిదో వాసరాః ॥ ౫౧౭౩॥
MSS@5174@1ఆరక్తానాం నవమధు శనైరాపిబన్ పద్మినీనాం కాలోన్నిద్రే కువలయవనే
ఘూర్ణమానః సలీలమ్ ।
MSS@5174@2స్విన్నో దానైర్విపినకరిణాం సౌమ్య సేవిష్యతే త్వామ్ ఆమోదానామహమహమికామాదిశన్
గన్ధవాహః ॥ ౫౧౭౪॥
MSS@5175@1ఆరక్తాయతపుష్పబాణనయనే స్నిగ్ధాఞ్జనశ్యామికాం
కాశ్మీరారుణకర్ణికారకుసుమోత్తంసే మహానీలతామ్ ।
MSS@5175@2ఉన్మీలత్తిలకాన్తరే మృగమదక్షోదార్ద్రబిన్దూపమాం ధత్తే
ముగ్ధతమాలకాన్తిమధుపీవృన్దం వసన్తశ్రియః ॥ ౫౧౭౫॥
MSS@5176@1ఆరక్తైర్నవపల్లవైర్విటపినో నేత్రోత్సవం తన్వతే తాన్ ధున్వన్నయమభ్యుపైతి
మధురామోదో మరుద్దక్షిణః ।
MSS@5176@2తేనాలిఙ్గితమాత్ర ఏవ విధివత్ ప్రాదుర్భవన్నిర్భర- క్రీడాకూతకషాయితేన
మనసా లోకోఽయమున్మాద్యతే ॥ ౫౧౭౬॥

msubhsall.pdf 507
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5177@1ఆరణ్యాస్తు స్వకైః కుర్యుః సార్థికాః సార్థికైః సహ ।


MSS@5177@2సైనికాః సైనికైరేవ గ్రామేఽప్యుభయవాసిభిః ॥ ౫౧౭౭॥

MSS@5178@1ఆరబ్ధమబ్ధిమథనం స్వహస్తయిత్వా ద్విజిహ్వమమరైర్యత్ ।


MSS@5178@2ఉచితస్తత్పరిణామో విషమం విషమేవ యజ్జాతమ్ ॥ ౫౧౭౮॥

MSS@5179@1ఆరబ్ధా కిము కేతకీకిసలయైర్మాలా కిమాయామినీ కర్పూరస్య పరంపరా


మలయజక్షోదస్య లేఖాథవా ।
MSS@5179@2ధారా వైబుధసైన్ధవీ ను విసయత్యాహో హిమానీమయీ వృష్టిః
పఞ్చశరస్య
తావకదృశోర్భఙ్గీ కథం గీయతే ॥ ౫౧౭౯॥
MSS@5180@1ఆరబ్ధా మకరధ్వజస్య ధనుషైతస్యాస్తనుర్వేధసా
త్వద్విశ్లేషవిశేషదుర్బలతయా జాతా న తావద్ధనుః ।
MSS@5180@2తత్ సమ్ప్రత్యపి రే ప్రసీద కిమపి ప్రేమామృతస్యన్దినీం దృష్టిం నాథ
విధేహి సా రతిపతేః శిఞ్జాపి సమ్జాయతామ్ ॥ ౫౧౮౦॥
MSS@5181@1ఆరబ్ధే దయితాముఖప్రతిసమే నిర్మాతుమస్మిన్నపి వ్యక్తం
జన్మసమానకాలమిలితామంశుచ్ఛటాం వర్షతి ।
MSS@5181@2ఆత్మద్రోహిణి రోహిణీపరివృఢే పర్యఙ్కపఙ్కేరుహః సంకోచాదతిదుఃస్థితస్య
న విధేస్తచ్ఛిల్పమున్మీలితమ్ ॥ ౫౧౮౧॥
MSS@5182@1ఆరబ్ధే పటహే స్థితే గురుజనే భద్రాసనే లఙ్ఘితే
స్కన్ధోచ్చారణనమ్యమానవదనప్రచ్యోతితోయే ఘటే ।
MSS@5182@2రాజ్ఞాహూయ విసర్జితే మయి జనో ధైర్యేణ మే విస్మితః స్వః పుత్రః కురుతే
పితుర్యది వచః కస్తత్ర భో విస్మయః ॥ ౫౧౮౨॥
కామం వ్యగ్రా భవన్తి చ ।
MSS@8183@1ఆరభన్తేఽల్పమేవాజ్ఞాః
MSS@8183@2మహారమ్భాః కృతధియస్తిష్ఠన్తి చ నిరాకులాః ॥ ౮౧౮౩॥

MSS@5184@1ఆరభేత నరః కర్మ స్వపౌరుషమహాపయన్ ।


MSS@5184@2నిష్పత్తిః కర్మణో దైవే పౌరుషే చ వ్యవస్థితా ॥ ౫౧౮౪॥

MSS@5185@1ఆరభేతైవకర్మాణి శ్రాన్తః శ్రాన్తః పునః పునః ।


MSS@5185@2కర్మాణ్యారభమాణం హి పురుషం శ్రీర్నిషేవతే ॥ ౫౧౮౫॥

MSS@5186@1ఆరభ్యతే మహత్కార్యం యైః క్షుద్రైరపి పార్థివైః ।

508 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5186@2తే చక్రవర్తినో భూత్వా జాయన్తే భద్రభాజనమ్ ॥ ౫౧౮౬॥


MSS@5187@1ఆరమ్భగుర్వీ క్షయిణీ క్రమేణ లఘ్వీ పురా వృద్ధిమతీ చ పశ్చాత్ ।
MSS@5187@2దినస్య పూర్వార్ధపరార్ధభిన్నా ఛాయేవ మైత్రీ ఖలసజ్జనానామ్ ॥
౫౧౮౭॥
MSS@5188@1ఆరమ్భరతితాఽధైర్యమ్ అసత్కార్యపరిగ్రహః ।
MSS@5188@2విషయోపసేవా చాజస్రం రాజసం గుణలక్షణమ్ ॥ ౫౧౮౮॥

MSS@5189@1ఆరమ్భరమణీయాని విమర్దే విరసాని చ ।


MSS@5189@2ప్రాయో వైరావసానాని సంగతాని ఖలైః సహ ॥ ౫౧౮౯॥

MSS@5190@1ఆరాత్ కారీషవహ్నేః ప్రవిరచితతృణప్రస్తరాన్తర్నిషణ్ణైః


సంశీర్ణగ్రన్థికన్థావివరవశవిశచ్ఛీతవాతాభిభూతైః ।
MSS@5190@2నీతాః కృచ్ఛ్రేణ పాన్థైః శ్వభిరివ నివిడం జానుసంకోచకుబ్జైర్
అన్తర్దుర్వారదుఃఖద్విగుణతరకృతాయామయామాస్త్రి యామాః ॥ ౫౧౯౦॥
MSS@5191@1ఆరాదసౌ తరువరస్తవ కున్తలానామ్ ఆకల్పమాత్మకుసుమైరభియాచమానః

MSS@5191@2భూయః సమాహ్వయతి యా కలకణ్ఠనాదైర్ ఆరోహభారమృదుగామిని
తత్ర యామః
॥ ౫౧౯౧॥
MSS@5192@1ఆరాద్ధం కిము దైవతం కువలయైస్తేపే తపశ్చన్ద్రమాః కిం నామాయమిదం
చ కాఞ్చనరుచాం కిం భాగ్యముజ్జృమ్భతే ।
MSS@5192@2దైవం వాద్య కిమానుకూలికమభూద్ బాలప్రవాలశ్రియామ్ అస్యాః
స్మేరదృశో
దధత్యవయవౌపమ్యం యదేతాన్యపి ॥ ౫౧౯౨॥
MSS@5193@1ఆరాద్ధో మూర్ద్ధభిర్యత్ తుహినకరకలాలంకృతిర్విశతిర్యద్
దోష్ణాముష్ణాంశుమిత్రం భువనపరిభవీ యత్ప్రతాపప్రరోహః ।
MSS@5193@2యత్ తత్ కైలాసశైలోద్ధరణమపి మృషా తత్ సమస్తం తవాభూత్
బిభ్రల్లుణ్టాకలీలాం యదపహరసి నః పఙ్కజాక్షీం పరోక్షే ॥ ౫౧౯౩॥
MSS@5194@1ఆరాధయతి యం దేవం తముత్కృష్టతరం వదేత్ ।
MSS@5194@2తన్న్యూనతాం నైవ కుర్యాజ్జోషయేత్ తస్య సేవనమ్ ॥ ౫౧౯౪॥

msubhsall.pdf 509
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5195@1ఆరాధయితుః ప్రేమ- ప్రతీక్షణార్థం స్పృహా పరం యాసామ్ ।


MSS@5195@2తా నను సౌభగదేవ్యో గణికాః కృతినాం సమారాధ్యాః ॥ ౫౧౯౫॥

MSS@5196@1ఆరాధితా హి రాజానో దేవవచ్చోపసేవితాః ।


MSS@5196@2అనుగ్రహైర్యోజయన్తి భక్తాన్ ఘ్నన్తి విపర్యయే ॥ ౫౧౯౬॥

MSS@5197@1ఆరాధితా హి శీలేన ప్రయత్నైశ్చోపసేవితాః ।


MSS@5197@2రాజానః సమ్ప్రసీదన్తి ప్రకుప్యన్తి విపర్యయే ॥ ౫౧౯౭॥

MSS@5198@1ఆరాధితో వాప్యపరాధితో వా ఖలః కరోత్యేవ సదాపకారమ్ ।


MSS@5198@2మూర్ధ్నా ధృతో పాదతలే స్థితో వా దశత్యవశ్యం ఖలు దన్దశూకః ॥
౫౧౯౮॥
MSS@5199@1ఆరాధ్యః పతిరేవ తస్య చ పదద్వన్ద్వానువృత్తిర్వ్రతం కేనైతాః సఖి
శిక్షితాసి విపథప్రస్థానదుర్వాసనాః ।
MSS@5199@2కిం రూపేణ న యత్ర మజ్జతి మనో యూనాం కిమాచార్యకైర్
గూఢానఙ్గరహస్యయుక్తిషు ఫలం యేషాం న దీర్ఘం యశః ॥ ౫౧౯౯॥
MSS@5200@1ఆరాధ్య దుగ్ధజలధిః సుధయైవ దేవాన్ దేవాయ హన్త మహతే గరలం
దిదేశ ।
MSS@5200@2యేషాం ధ్రువం ప్రకృతిరేవ జలాశయానాం నీచేషు సన్మతిరసన్మతిరుత్తమేషు
॥ ౫౨౦౦॥
MSS@5201@1ఆరాధ్య భూపతిమవాప్య తతో ధనాని భోక్ష్యామహే కిల వయం సతతం
సుఖాని ।
MSS@5201@2ఇత్యాశయా కలివిమోహితమానసానాం కాలః ప్రయాతి మరణావధిరేవ
పుంసామ్
॥ ౫౨౦౧॥
MSS@5202@1ఆరాధ్యమానోనృపతిః ప్రయత్నాద్ ఆరాధ్యతే నామ కిమత్ర చిత్రమ్ ।
MSS@5202@2అయం త్వపూర్వః ప్రతిమావిశేషో యః సేవ్యమానో రిపుతాముపైతి ॥
౫౨౦౨॥
MSS@5203@1ఆరామాధిపతిర్వివేకవికలో నూనం రసా నీరసా వాత్యాభిః పరుషీకృతా
దశ
దిశశ్చణ్డాతపో దుఃసహః ।
MSS@5203@2ఏవం ధన్వని చమ్పకస్య సకలే సంహారహేతావపి త్వం సిఞ్చన్నమృతేన

510 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

తోయద కుతోఽప్యావిష్కృతో వేధసా ॥ ౫౨౦౩॥


MSS@5204@1ఆరామాభరణస్య పల్లవచయైరాపీతతిగ్మత్విషః పాథోద ప్రశమం
నయాగురుతరోరేతస్య దావజ్వరమ్ ।
MSS@5204@2బ్రూమస్త్వాముపకారకాతర గతప్రాయాః పయఃసమ్పదో దగ్ధోఽప్యేష
తరుర్దిశః
పరిమలైరాపూర్య నిర్వాస్యతి ॥ ౫౨౦౪॥
MSS@5205@1ఆరాముఖం క్షురప్రం చ గోపుచ్ఛం చార్ధచన్ద్రకమ్ ।
MSS@5205@2సూచీముఖం చ భల్లం చ వత్సదన్తం ద్విభల్లకమ్ ॥ ౫౨౦౫॥

కాకతుణ్డం చ తయాన్యాన్యప్యనేకశః ।
MSS@5206@1కర్ణికం
MSS@5206@2ఫలాని దేశదేశేషు భవన్తి బహురూపతః ॥ ౫౨౦౬॥

MSS@5207@1ఆరాముఖేన వైచర్మ క్షురప్రేణ చ కార్ముకమ్ ।


MSS@5207@2సూచీముఖేన కవచమ్ అర్ధచన్ద్రేణ మస్తకమ్ ॥ ౫౨౦౭॥

హృదయం వేధ్యం ద్విభల్లేన గుణః శరః ।


MSS@5208@1భల్లేన
MSS@5208@2లోహం చ కాకతుణ్డేన లక్ష్యం గోపుచ్ఛకేన చ ॥ ౫౨౦౮॥

MSS@5209@1ఆరామైః సదనైర్హయైర్గజవరైర్గానైః పరిక్రీడనైర్


వాద్యైర్యౌవనగర్వమఞ్జులతరైర్వృన్దైశ్చ వామభ్రువామ్ ।
MSS@5209@2ముక్తిః స్యాద్ యది తద్విహాయ సకలం చైతత్ ప్రవీణా నరాః కర్తుం హన్త
తపస్తు ముక్తిసుఖదం కస్మాదరణ్యం గతాః ॥ ౫౨౦౯॥
MSS@5210@1ఆరామోఽయమనర్గలేన బలినా భగ్నః సమగ్రో మయేత్య్
అన్తఃసంభృతహర్షవర్ధితమదోదగ్రః కిమున్మాద్యసి ।
MSS@5210@2మాతఙ్గ ప్రతివర్శమేవ భవతో భావీ నిదాఘజ్వరస్ తత్రాపి ప్రతికారమర్హసి
సఖే సమ్యక్ సమాలోచితుమ్ ॥ ౫౨౧౦॥
MSS@5211@1ఆరిప్సునా మన్త్రబలాన్వితేన ప్రాగేవ కార్యో నిపుణం విచారః ।
MSS@5211@2దోష్ణాం బలాన్ మన్త్రబలం గరీయః శక్రోఽసురాన్ మన్త్రబలాద్ విజిగ్యే ॥
౫౨౧౧॥
MSS@5212@1ఆరిరాధయిషుః సమ్యగ్ అనుజీవీ మహీపతిమ్ ।
MSS@5212@2విద్యావినయశిల్పాద్యైరాత్మానముపపాదయేత్ ॥ ౫౨౧౨॥

MSS@5213@1ఆరురుక్షోర్మునేర్యోగం కర్మ కారణముచ్యతే ।

msubhsall.pdf 511
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5213@2యోగారూఢస్య తస్యైవ శమః కారణముచ్యతే ॥ ౫౨౧౩॥


MSS@5214@1ఆరుహ్య దూరమగణిత- రౌద్రక్లేశా ప్రకాశయన్తీ స్వమ్ ।
MSS@5214@2వాతప్రతీచ్ఛనపటీ వహిత్రమివ హరసి మాం సుతను ॥ ౫౨౧౪॥

MSS@5215@1ఆరుహ్య నృపతిః పూర్వమ్ ఇన్ద్రియాశ్వాన్ యశీకృతాన్ ।


MSS@5215@2కామక్రోధాదికాఞ్ జిత్వా రిపూన్ ఆభ్యన్తరాంశ్చ తాన్ ।
MSS@5216@1జయేదాత్మానమేవాదౌ విజయాయాన్యవిద్విషామ్ ।
MSS@5216@2అజితాత్మా హి వివశో వశీకుర్యాత్ కథం పరాన్ ॥ ౫౨౧౬॥

MSS@5217@1ఆరుహ్య శైలశిఖరం త్వద్వదనాపహృతకాన్తిసర్వస్వః ।


MSS@5217@2ప్రతికర్తుమివోర్ధ్వకరః స్థితః పురస్తాన్ నిశానాథః ॥ ౫౨౧౭॥

MSS@5218@1ఆరుహ్యాక్రీదశైలస్యచన్ద్రకాన్తస్థలీమిమామ్ ।
MSS@5218@2నృత్యత్యేష లసచ్చారుచన్ద్రకాన్తః శిఖావలః ॥ ౫౨౧౮॥

MSS@5219@1ఆరూఢః పతిత ఇతి స్వసంభవోఽపి స్వచ్ఛానాం పరిహరణీయతాముపైతి



MSS@5219@2కర్ణేభ్యశ్చ్యుతమసితోత్పలం వధూనాం వీచీభిస్తటమను యన్నిరాసురాపః
॥ ౫౨౧౯॥
MSS@5220@1ఆరూఢక్షితిపాలభాలవిగలత్స్వేదామ్బుసేకోద్ధతా
భేరీఝాంకృతిచాపటంకృతిచమత్కారోల్లసన్మ్ ఆనసా ।
MSS@5220@2క్షుభ్యత్క్షోణితలంస్ఫురత్ఖురపుటం చఞ్చచ్చలత్కేశరం
మన్దభ్రాన్తవిలోచన ప్రతిదిశం నృత్యన్తి వాజివ్రజాః ॥ ౫౨౨౦॥
MSS@5221@1ఆరూఢవేణుతరుణాధరవిభ్రమేణ మాధుర్యశాలివదనామ్బుజముద్వహన్తీ

MSS@5221@2ఆలోక్యతాం కిమనయా వనదేవతా వః కైశోరకే వయసి కాపి చ కాన్తియష్టిః
॥ ౫౨౨౧॥
MSS@5222@1ఆరూఢస్య చితాం కృతానుమరణోద్యోగప్రియాలిఙ్గనం
పుణ్డ్రేక్షుద్రవపానముల్బణమహామోహప్రలుప్తస్మృతే ః ।
MSS@5222@2వీతాసోరవతంసమాల్యవలయామోదశ్చ యాదృగ్ భవేద్ భావానాం
సుభగః
స్వభావమహిమా నిశ్చేతసస్తాదృశః ॥ ౫౨౨౨॥
MSS@5223@1ఆరూఢస్వామికోఽశ్వః స్యాద్ విత్తచిన్తితసిద్ధయే ।

512 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5223@2సర్వేషాం సురతక్రీడా దృష్టాదౌ భోగలబ్ధయే ॥ ౫౨౨౩॥


MSS@5224@1ఆరూఢాన్తరయౌవనస్య పరితో గోష్ఠీరనుభ్రామ్యతస్ తత్తత్ తాసు
మనోగతం
సునిభృతం సంవ్యాచికీర్షోర్హరేః ।
MSS@5224@2వేగాదుచ్ఛలితాస్ఫుటాక్షరదశాగర్భాస్త్రపాగౌరవాత్ ప్రత్యఞ్చో వలితా
భవన్తు భవతాం కృత్యాయ వాగూర్మయః ॥ ౫౨౨౪॥
MSS@5225@1ఆరూఢో మలయానిలద్విపవరం యుక్తో విలాసానుగైః పీతః
పుష్పవిలోచనైర్నవలతాపౌరాఙ్గనానాం గణైః ।
MSS@5225@2అభ్రామ్యద్ వనపత్తనే మధుమహీపాలః స్ఫురత్కోకిలా-
లీలాలాపమిలద్భ్రమద్భ్రమరికాఝాంకారభేరీరవైః ॥ ౫౨౨౫॥
MSS@5226@1ఆరూఢో వాసయష్టిం గృహవలభితలే దుష్టమార్జారకేణ క్రూరాస్యం
గ్రస్యమానః
సకృదపి శనకైర్యద్ విచుక్రోశ కీరః ।
MSS@5226@2గఙ్గేతి స్వామినీం స్వామయమమరపతేర్లబ్ధవానాసనార్ధం యస్తు
త్రైస్రోతసామ్భః స్పృశతి మృశతి వా తత్కథాం కే విదన్తు ॥ ౫౨౨౬॥
MSS@5227@1ఆరోగ్యం చిరమశ్వినీ నరపతే తోషం శివః కేశవః కల్యాణం తవ
సర్వదా శశిరవీ ప్రోద్దీపనం దేవతాః ।
MSS@5227@2బ్రహ్మాద్యాః సకలాః సుభద్రమవనం గౌర్యాదయో మాతరః కుర్వాతే
కురుతే కరోతి
కురుతః కుర్వన్తి కుర్వన్తు చ ॥ ౫౨౨౭॥
MSS@5228@1ఆరోగ్యం పరమానన్దః సుఖముత్సాహ ఏవ చ ।
MSS@5228@2ఐశ్వర్యం ప్రియసంభోగం వినా సర్వం నిరర్థకమ్ ॥ ౫౨౨౮॥

MSS@5229@1ఆరోగ్యం భాస్కరాదిచ్ఛేచ్ శ్రియమిచ్ఛేద్ హుతాశనాత్ ।


MSS@5229@2జ్ఞానం మహేశ్వరాదిచ్ఛేన్ మోక్షమిచ్ఛేజ్జనార్దనాత్ ॥ ౫౨౨౯॥

MSS@5230@1ఆరోగ్యం భాస్కరాదిచ్ఛేద్ ధనమిచ్ఛేద్ హుతాశనాత్ ।


MSS@5230@2మహేశ్వరాజ్జ్ఞానమిచ్ఛేన్ ముక్తిమిచ్ఛేజ్జనార్దనాత్ ॥ ౫౨౩౦॥
MSS@5231@1ఆరోగ్యం విద్వత్తా సజ్జనమైత్రీ మహాకులే జన్మ ।
MSS@5231@2స్వాధీనతా చ పుంసాం మహదైశ్వర్యం వినాప్యర్థైః ॥ ౫౨౩౧॥

MSS@5232@1ఆరోగ్యం సౌభాగ్యం ధనాఢ్యతా నాయకత్వమానన్దః ।

msubhsall.pdf 513
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5232@2కృతపుణ్యస్య స్యాదిహ సదా జయో వాఞ్ఛితావాప్తిః ॥ ౫౨౩౨॥


MSS@5233@1ఆరోగ్యబుద్ధివినయోద్యమశాస్త్రరాగాః పఞ్చాన్తరాః పఠనసిద్ధిగుణా భవన్తి

MSS@5233@2ఆచార్యపుస్తకనివాససహాయకర్ణా బాహ్యాస్తు పఞ్చ పఠనం పరివర్ధయన్తి
॥ ౫౨౩౩॥
MSS@5234@1ఆరోగ్యమానృణ్యమవిప్రవాసః సద్భిర్మనుష్యైః సహ సమ్ప్రయోగః ।
MSS@5234@2స్వప్రత్యయా వృత్తిరభీతవాసః షడ్ జీవలోకస్య సుఖాని రాజన్ ॥
౫౨౩౪॥
పిత్త- జ్వరాతురం రేణుకషాయభాజమ్ ।
MSS@5235@1ఆరోగ్యలక్ష్మీరుపయాతి
MSS@5235@2మా త్వం యథా రత్నకలే స్మరార్తా కృతప్రకోపప్రశమా సఖీభిః ॥
౫౨౩౫॥
MSS@5236@1ఆరోఢుం వరమౌపవాహ్యమపహర్తుం సున్దరీ కన్యకా భోక్తుం
భోగముపస్థితం
సుఖమలంకర్తుం చ రత్నైస్తనుమ్ ।
MSS@5236@2సమ్నహ్యన్త్యమృతాన్ధసో హి శమితే యేనైవ హాలాహలే స స్వామీ మమ
దైవతం
తదితరో నామ్నాపి న మ్నాయతే ॥ ౫౨౩౬॥
MSS@5237@1ఆరోపయసి ముధా కిం నాహమభిజ్ఞా కిల త్వదఙ్కస్య ।
MSS@5237@2దివ్యం వర్షసహస్రం స్థిత్వేతి న యుక్తమభిధాతుమ్ ॥ ౫౨౩౭॥

MSS@5238@1ఆరోపితః పృథునితమ్బతటే తరుణ్యా కణ్ఠే చ బాహులతయా నివిడం


గృహీతః ।
MSS@5238@2ఉత్తుఙ్గపీనకుచనిర్భరపీడితోఽయం కుమ్భః కరీషదహనస్య ఫలాని
భుఙ్క్తే ॥ ౫౨౩౮॥
MSS@5239@1ఆరోపితాఅపి ప్రాజ్యా గుణా లోకేషు పూజితైః ।
MSS@5239@2పూజయన్తీహ దృష్టాన్తః ప్రతిమా ద్యుఃసదాం నను ॥ ౫౨౩౯॥

MSS@5240@1ఆరోపితా శిలాయామ్ అశ్మేవ త్వం భవేతి మన్త్రేణ ।


MSS@5240@2మగ్నాపి పరిణయాపది జారముఖం వీక్ష్య హసితైవ ॥ ౫౨౪౦॥

MSS@5241@1ఆరోప్యతేఽశ్మా శైలాగ్రం యథా యత్నేన భూయసా ।


MSS@5241@2నిపాత్యతే సుఖేనాధస్తథాత్మా గుణదోషయోః ॥ ౫౨౪౧॥

514 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5242@1ఆరోహణం గోవృషకుఞ్జరాణాం ప్రాసాదశైలాగ్రవనస్పతీనామ్ ।


MSS@5242@2విష్ఠానులేపో రుధిరం మృతం చ స్వప్నేష్వగమ్యాగమనం చ ధన్యమ్
॥ ౫౨౪౨॥
MSS@5243@1ఆరోహణాయ తవ సజ్జ ఇవాస్తి తత్ర సోపానశోభివపురశ్మవలిచ్ఛటాభిః ।
MSS@5243@2భోగీన్ద్రవేష్టశతఘృష్టికృతాభిరబ్ధి - క్షుబ్ధాచలః
కనకకేతకగోత్రగాత్రి ॥ ౫౨౪౩॥
MSS@5244@1ఆరోహతు గిరిశిఖరం సముద్రముల్లఙ్ఘ్య యాతు పాతాలమ్ ।
MSS@5244@2విధిలిఖితాక్షరమాలం ఫలతి కపాలం న భూపాలః ॥ ౫౨౪౪॥

MSS@5245@1ఆరోహత్యవనీరుహః ప్రవిశతి శ్వభ్రం నగైః స్పర్ధతే ఖం వ్యాలేధి


విచేష్టతే క్షితితలే కుఞ్జోదరే లీయ ।
MSS@5245@2అన్తర్భ్రామ్యతి కోటరస్య విరసత్యాలమ్బతే వీరుధః కిం తద్ యన్న
కరోతి
మారుతవశం యాతహ్ కృశానుర్వనే ॥ ౫౨౪౫॥
MSS@5246@1ఆరోహన్తి సుఖాసనాన్యపటవో నాగాన్ హయాంస్తజ్జుషస్ తామ్బూలాద్యుపభుఞ్జతే
నటవిటాః ఖాదన్తి హస్త్యాదయః ।
MSS@5246@2ప్రాసాదే చటకాదయోఽపి నివసన్త్యేతే న పాత్రం స్తుతేః స స్తుత్యో భువనే
ప్రయచ్ఛతి కృతీ లోకాయ యహ్ కామితామ్ ॥ ౫౨౪౬॥
MSS@5247@1ఆరోహవల్లీభిరివామ్బుధారా-రాజీభిరాభూమివిలమ్బినీభిః ।
MSS@5247@2సంలక్ష్యతే వ్యోమ వటద్రుమాభమ్ అమ్భోధరశ్యామదలప్రకాశమ్ ॥
౫౨౪౭॥
చానృశంస్యం చ దమశ్చేన్ద్రియనిగ్రహః ।
MSS@5248@1ఆర్జవం
MSS@5248@2ఏష సాధారణో ధర్మశ్చాతుర్వర్ణ్యేఽబ్రవీన్ మనుః ॥ ౫౨౪౮॥

MSS@5249@1ఆర్జవంప్రతిపద్యస్వ పుత్రేషు సతతం విభో ।


MSS@5249@2ఇహ కీర్తిం పరాం ప్రాప్య ప్రేత్య స్వర్గమవాప్స్యసి ॥ ౫౨౪౯॥

చతుర్థం చ పఞ్చమం ధర్మమేవ హి ।


MSS@5250@1ఆర్జవత్వం
MSS@5250@2మధురత్వం తతః ప్రోక్తం షష్ఠమేవ వరాననే ॥ ౫౨౫౦॥

MSS@5251@1ఆర్జవమమలకరాణాం వినయో వరరత్నముకుటానామ్ ।


MSS@5251@2ద్యూతం దుర్వ్యసనానాం స్త్రీజితతా మరుతటీపిశాచానామ్ ॥ ౫౨౫౧॥

msubhsall.pdf 515
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5252@1ఆర్జవేనధృతా దీక్షా యా నో దైవం పరం ప్రతి ।


MSS@5252@2అత్యన్తమానుషీయాభ్యః పీడాభ్యస్తద్విమోచనమ్ ॥ ౫౨౫౨॥

MSS@5253@1ఆర్జవేన నరం యుక్తమ్ ఆర్జవాత్ సవ్య్పత్రపమ్ ।


MSS@5253@2అశక్తిమన్తం మన్యన్తో ధర్షయన్తి కుబుద్ధయః ॥ ౫౨౫౩॥

MSS@5254@1ఆర్తత్రాణపరాయణేన కరిణా దాహాదిమూలేతి యద్ వాక్యం చక్రధరేణ


నక్రముఖతో
హాకారరోరీకృతమ్ ।
MSS@5254@2యః స్తమ్భే కరతాడనధ్వనిరభూత్ కర్ణే సురస్యాప్యహో హా కృష్ణేతి
యదక్షయం స భగవాన్ పాయాదపాయాజ్జగత్ ॥ ౫౨౫౪॥
యథాక్రమమ్ ।
MSS@5255@1ఆర్తదుఃఖ్యపరిత్రాణదుర్గతాది
MSS@5255@2పాత్రమాహుర్దయాలూనామ్ అలాభే గుణవానితి ॥ ౫౨౫౫॥

MSS@5256@1ఆర్తద్రుతస్వరజ్ఞా విభిన్నదీనప్రభిన్నలఘురౌద్రాః ।
MSS@5256@2నిన్ద్యాః శుభాస్తు శబ్దాః ప్రముదితపరిపూర్ణదృఢశాన్తాః ॥ ౫౨౫౬॥

MSS@5257@1ఆర్తస్య మే ప్రణమతో జగదన్తరాత్మన్ పశ్యన్ న పశ్యసి విభో న శ‍ృణోషి


శ‍ృణ్వన్ ।
MSS@5257@2దుర్దైవకుమ్భజనుషా నను సాంప్రతం మే పీతస్తదీయకరుణావరుణాలయోఽపి
॥ ౫౨౫౭॥
MSS@5258@1ఆర్తా దేవాన్ నమస్యన్తి తపః కుర్వన్తి రోగిణః ।
MSS@5258@2నిర్ధనా దానమిచ్ఛన్తి వృద్ధా నారీ పతివ్రతా ॥ ౫౨౫౮॥

ప్రీతివిశ్రామకారణమ్ ।
MSS@5259@1ఆర్తానామార్తిసంబన్ధం
MSS@5259@2కేన రత్నమిదం సృష్టం మిత్రమిత్యక్షరద్వయమ్ ॥ ౫౨౫౯॥

MSS@5260@1ఆర్తానామిహ జన్తూనామ్ ఆర్తిచ్ఛేదం కరోతి యః ।


MSS@5260@2శఙ్ఖచక్రగదాహీనో ద్విభుజః పరమేశ్వరః ॥ ౫౨౬౦॥

హృష్టా ప్రోషితే మలినా కృశా ।


MSS@5261@1ఆర్తార్తే ముదితే
MSS@5261@2మృతే మ్రియేత యా పత్యౌ సా స్త్రీ జ్ఞేయా పతివ్రతా ॥ ౫౨౬౧॥

దీయతే దానం శూన్యలిఙ్గస్య పూజనమ్ ।


MSS@5262@1ఆర్తేషు
MSS@5262@2అనాథప్రేతసంస్కారమ్ అశ్వమేధఫలం లభేత్ ॥ ౫౨౬౨॥

MSS@5263@1ఆర్తేషు విప్రేషు దయాన్వితశ్చ యచ్ఛ్రద్ధయా స్వల్పముపైతి దానమ్ ।

516 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5263@2అనన్తపారం సముపైతి రాజన్ యద్దీయతే తన్న లభేద్ ద్విజేభ్యః ॥


౫౨౬౩॥
MSS@5264@1ఆర్తోమత్సదృశో నాన్యస్త్వత్తో నాన్యః కృపాపరః ।
MSS@5264@2తుల్య ఏవావయోర్యోగః కథం నాథ న పాసి మామ్ ॥ ౫౨౬౪॥

MSS@5265@1ఆర్తోవా యది వా త్రస్తః పరేషాం శరణాగతః ।


MSS@5265@2అరిః ప్రాణాన్ పరిత్యజ్య రక్షితవ్యః కృతాత్మనా ॥ ౫౨౬౫॥

MSS@5266@1ఆర్ద్రకీకసముఖః పురతశ్చేద్ దృశ్యతే భవతి తచ్ఛుభదః శ్వా ।


MSS@5266@2చర్మ శుష్కమథవాస్థి విశుష్కం బిభ్రదేష మరణం విదధాతి ॥ ౫౨౬౬॥

MSS@5267@1ఆర్ద్రమపిస్తనజఘనాన్- నిరస్య సుతను త్వయైతదున్ముక్తమ్ ।


MSS@5267@2ఖస్థమవాప్తుమివ త్వాం తపనాంశూనంశుకం పిబతి ॥ ౫౨౬౭॥

MSS@5268@1ఆర్ద్రాం కణ్ఠే ముఖాబ్జస్రజమవనమయత్యమ్బికా జానులమ్బాం స్థానే


కృత్వేన్దులేఖాం నిబిడయతి జటాః పన్నగేన్ద్రేణ నన్దీ ।
MSS@5268@2కాలః కృత్తిం నిబధ్నాత్యుపనయతి కరే కాలరాత్రిః కపాలం
శంభోర్నృత్యావతారే పరిషదితి పృథగ్వ్యాపృతా వః పునాతు ॥ ౫౨౬౮॥
MSS@5269@1ఆర్ద్రాలక్తకమస్యాశ్చరణం ముఖమారుతేన వీజయితుమ్ ।
MSS@5269@2ప్రతిపన్నః ప్రథమతరః సమ్ప్రతి సేవావకాశో మే ॥ ౫౨౬౯॥

రజ్యన్తే భూతికర్మాణి కుర్వతే ।


MSS@5270@1ఆర్యకర్మణి
MSS@5270@2హితం చ నాభ్యసూయన్తి పణ్డితా భరతర్షభ ॥ ౫౨౭౦॥

పాపైకరసప్రకాశనారీణామ్ ।
MSS@5271@1ఆర్యజననిన్దితానాం
MSS@5271@2ఏతావానేవ గుణో యదభీష్టసమాగమో నిరావరణః ॥ ౫౨౭౧॥

MSS@5272@1ఆర్యజుష్టమిదం వృత్తమ్ ఇతి విజ్ఞాయ శాశ్వతమ్ ।


MSS@5272@2సన్తః పరార్థం కుర్వాణా నావేక్షన్తే ప్రతిక్రియామ్ ॥ ౫౨౭౨॥

MSS@5273@1ఆర్యతా పురుషజ్ఞానం శౌర్యం కరుణవేదితా ।


MSS@5273@2స్థౌలలక్ష్యం చ సతతమ్ ఉదాసీనగుణోదయః ॥ ౫౨౭౩॥

MSS@5274@1ఆర్యత్వం చ చతుర్థం చ పఞ్చమం ధర్మమేవ హి ।


MSS@5274@2షష్ఠం సతీత్వం దృఢతా సప్తమం సాహసోఽష్టమమ్ ॥ ౫౨౭౪॥

MSS@5275@1ఆర్యదేశకులరూపబలాయుర్- బుద్ధిబన్ధురమవాప్య నరత్వమ్ ।

msubhsall.pdf 517
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5275@2ధర్మకర్మ న కరోతి జడో యః పోతముజ్ఝతి పయోధిగతః సః ॥


౫౨౭౫॥
MSS@5276@1ఆర్యపుత్ర పితా మాతా భ్రాతా పుత్రస్తథా స్నుషా ।
MSS@5276@2స్వాని పుణ్యాని భుఞ్జానాః స్వం స్వం భాగ్యముపాసతే ॥ ౫౨౭౬॥

MSS@5276@3భర్తుర్భాగ్యం తు భార్యైకా ప్రాప్నోతి పురుషర్షభ ॥ ౫౨౭౬॥


MSS@5277@1ఆర్యానఙ్గ మహావ్రతం విదధతా విన్ధ్యానిలైః పారణాం కృత్వా సాఙ్గమకారి
కేన మురలాకూలే కఠోరం తపః ।
MSS@5277@2యేనాస్యా రతిఖేదమేదురమృదుశ్వాసాధివాసస్పృశః పీయన్తేఽధరసీధవో
విహసితజ్యోత్స్నోపదంశం రహః ॥ ౫౨౭౭॥
MSS@5278@1ఆర్యా ముఖే తు చపలా తథాపి చర్యా న మే యతః సా తు ।
MSS@5278@2దక్షా గృహకృత్యేషు త- థా దుఃఖే భవతి దుఃఖార్తా ॥ ౫౨౭౮॥

MSS@5279@1ఆర్యే కర్మణి యుఞ్జానః పాపే వా పునరీశ్వరః ।


MSS@5279@2వ్యాప్య భూతాని చరతే న చాయమితి లక్ష్యతే ॥ ౫౨౭౯॥

MSS@5280@1ఆర్యేణసుకరం హ్యాహుర్యార్యకర్మ ధనంజయ ।


MSS@5280@2అనార్యకర్మ త్వార్యేణ సుదుష్కరతరం భువి ॥ ౫౨౮౦॥

MSS@5281@1ఆలక్ష్య దన్తముకులాన్ అనిమిత్తహాసైర్ అవ్యక్తవర్ణరమణీయవచః ప్రవృత్తీన్



MSS@5281@2అఙ్కాశ్రయప్రణయినస్తనయాన్ వహన్తో ధన్యాస్తదఙ్గరజసా మలినీభవన్తి
॥ ౫౨౮౧॥
MSS@5282@1ఆ లఙ్కానాథనారీస్తనతరలపయోవీచిముద్రాత్ సముద్రాద్ ఆ
స్వర్గఙ్గాతరఙ్గావలివిరలశిలాదుస్తరాదుత్తరాద్రేః ।
MSS@5282@2ఆ ప్రాక్షైలాసురస్త్రీసురతగతివిదో మగ్నభాస్వన్మృగాఙ్కాద్ ఆ చ
ప్రాచేతసాబ్ధేర్భవతు మమ పురః కోఽపి యద్యస్తి వీరః ॥ ౫౨౮౨॥
MSS@5283@1ఆలపతి పికవధూరివ పశ్యతి హరిణీవ చలతి హంసీవ ।
MSS@5283@2స్ఫురతి తడిల్లతికేవ స్వదతే తుహినాంశులేఖేవ ॥ ౫౨౮౩॥

MSS@5284@1ఆలప యథా యథేచ్ఛసి యుక్తం తవ కితవ కిమపవారయసి ।


MSS@5284@2స్త్రీజాతిలాఞ్ఛనమసౌ జీవితరఙ్కా సఖీ సుభగ ॥ ౫౨౮౪॥

518 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5285@1ఆలమ్బిహేమరశనాహ్ స్తనసక్తహారాః కన్దర్పదర్పశిథిలీకృతగాత్రయష్ట్యః



MSS@5285@2మాసే
మధౌ మధురకోకిలభృఙ్గనాదైర్ నార్యో హరన్తి హృదయం ప్రసభం
నరాణామ్ ॥ ౫౨౮౫॥
MSS@5286@1ఆలమ్బే జగదాలమ్బే హేరమ్బచరణామ్బుజే ।
MSS@5286@2శుష్యన్తి యద్రజః స్పర్శాత్ సద్యః ప్రత్యూహవార్ధయః ॥ ౫౨౮౬॥

MSS@5287@1ఆలమ్బ్యాఙ్గణవాటికాపరిసరేస్వేచ్ఛానతాం శాఖికాం
కేయూరీభవదల్పశేషవలయా బాలా సమస్తం దినమ్ ।
MSS@5287@2సా దైవోపహృతస్య మూఢమనసో భగ్నావధేరద్య మే పన్థానం
వివృతాశ్రుణా
వదనకేనాలోక్య కిం వక్ష్యతి ॥ ౫౨౮౭॥
MSS@5288@1ఆలమ్భ్యాఙ్గణవాపికాపరిసరే చూతద్రుమే మఞ్జరీం
సర్పత్సాన్ద్రపరాగలమ్పటరణద్భృఙ్గాఙ్గనాశోభినీమ్ ।
MSS@5288@2మన్యే స్వాం తనుముత్తరీయశకలేనాచ్ఛాద్య బాలా స్ఫురత్-
కణ్ఠధ్వాననిరోధకమ్పితకుచశ్వాసోద్గమా రోదితి ॥ ౫౨౮౮॥
MSS@5289@1ఆలవాలే స్థితం తోయం శోషం న భజతే యదా ।
MSS@5289@2అజీర్ణం తద్ విజానీయాన్ న దేయం తాదృశే జలమ్ ॥ ౫౨౮౯॥

MSS@5290@1ఆలస్యం కురు పాపకర్మణి భవ క్రూరః క్రుధస్తాడనే నైష్ఠుర్యం భజ


లోభమోహవిషయే నిద్రాం సమాధౌ హరేః ।
MSS@5290@2జాడ్యం గచ్ఛ పరాపవాదకథనే ద్రోహం విధేహి స్మరే దోషా ఏవ
గుణత్వమేవమఖిలా యాస్యన్తి చేతస్తవ ॥ ౫౨౯౦॥
MSS@5291@1ఆలస్యం ప్రథమం పశ్చాద్ వ్యాధిపీడా ప్రజాయతే ।
MSS@5291@2ప్రమాదః సంశయస్థానే చిత్తస్యేహానవస్థితిః ॥ ౫౨౯౧॥

MSS@5292@1ఆలస్యం మదమోహౌ చ చాపలం గోష్ఠిరేవ చ ।


MSS@5292@2స్తబ్ధతా చాభిమానిత్వం తథాత్యాగిత్వమేవ చ ।
MSS@5292@3ఏతే వై సప్త దోషాస్తు సదా విద్యార్థినాం మతాః ॥ ౫౨౯౨॥

MSS@5293@1ఆలస్యం యది న భవేజ్జగత్యనర్థః కో న స్యాద్ బహుధనకో బహుశ్రుతో


వా ।
MSS@5293@2ఆలస్యాదియమవనిః ససాగరాన్తా సమ్పూర్ణా నరపశుభిశ్చ నిర్ధనైశ్చ

msubhsall.pdf 519
మహాసుభాషితసంగ్రహ

॥ ౫౨౯౩॥
MSS@5294@1ఆలస్యం స్త్రీసేవా సరోగతా జన్మభూమివాత్సల్యమ్ ।
MSS@5294@2సంతోషో భీరుత్వం షడ్ వ్యాఘాతా మహత్త్వస్య ॥ ౫౨౯౪॥

MSS@5295@1ఆలస్యం స్థిరతాముపైతి భజతే చాపల్యముద్యోగితాం మూకత్వం


మితభాషితాం
వితనుతే మౌగ్ధ్యం భవేదార్జవమ్ ।
MSS@5295@2పాత్రాపాత్రవిచారభావవిరహో యచ్ఛత్యుదారాత్మతాం మాతర్లక్ష్మి తవ
ప్రసాదవశతో దోషా అపి స్యుర్గుణాః ॥ ౫౨౯౫॥
MSS@5296@1ఆలస్యం హరతి ప్రజ్ఞాం ధనమాయుర్యశో బలమ్ ।
MSS@5296@2యస్మిన్నాస్తే తదాలస్యం సర్వదోషాకరస్తు సః ॥ ౫౨౯౬॥

MSS@5297@1ఆలస్యం హి మనుష్యాణాం శరీరస్థో మహాన్ రిపుః ।


MSS@5297@2నాస్త్యుద్యమసమో బన్ధుః కృత్వా యం నావసీదతి ॥ ౫౨౯౭॥

MSS@5298@1ఆలస్యమపిపారీన్ద్రం ప్రతిపద్య విజృమ్భతే ।


MSS@5298@2హతభాగం ప్రయత్నోఽపి ప్రతిహన్యత ఏవ హా ॥ ౫౨౯౮॥

MSS@5299@1ఆలస్యాత్ సుసహాయోఽపి న గచ్ఛత్యుదయం జనః ।


MSS@5299@2హస్తాగ్రాస్ఫాలితో భూమౌ తోయార్ద్ర ఇవ కన్దుకః ॥ ౫౨౯౯॥

MSS@5300@1ఆలస్యేనహతా విద్యా పరహస్తగతాః స్త్రియః ।


MSS@5300@2అల్పబీజం హతం క్షేత్రం హతం సైన్యమనాయకమ్ ॥ ౫౩౦౦॥

MSS@5301@1ఆలానం జయకుఞ్జరస్య దృషదాం సేతుర్విపద్వారిధేః పూర్వాద్రిః


కరవాలచణ్డమహసో లీలోపధానం శ్రియః ।
MSS@5301@2సంగ్రామామృతసాగరప్రమథనక్రీడావిధౌ మన్దరో రాజన్ రాజతి
వీరవైరివనితావైధవ్యదస్తే భుజః ॥ ౫౩౦౧॥
MSS@5302@1ఆలానత్వరుషేవైతాదన్తిభిర్వృక్షపఙ్క్తయః ।
MSS@5302@2స్ఫురత్ కటకటారావం పాత్యన్తే కృతచిత్కృతైః ॥ ౫౩౦౨॥

MSS@5303@1ఆలానమున్మూల్య సుఖాభిధానం తారుణ్యనాగే గమనోద్యతేఽస్మిన్ ।


MSS@5303@2పలాయితే కామిగణేఽఙ్గనానాం విమర్దభీత్యేవ కుచాః పతన్తి ॥ ౫౩౦౩॥

గృహ్యతే హస్తీ వాజీ వల్గాసు గృహ్యతే ।


MSS@5304@1ఆలానే
MSS@5304@2హృదయే గృహ్యతే నారీ యదీదం నాస్తి గమ్యతామ్ ॥ ౫౩౦౪॥

520 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5305@1ఆలాపం కలకణ్ఠికా న కురుతే కీరా న ధీరధ్వనిం వ్యాహారం కలయన్తి


కోమలగిరః కూజన్తి నో బర్హిణః ।
MSS@5305@2నీరాడమ్బరదుర్దినామ్బరతలే దూరే ద్విరేఫధ్వనిః కాకాః కేవలమేవ
కేఙ్కృతరవైః కుర్వన్తి కర్ణజ్వరమ్ ॥ ౫౩౦౫॥
MSS@5306@1ఆలాపః స్మితకౌముదీసహచరో దృష్టిః ప్రహర్షోజ్జ్వలా
భ్రూర్నృత్యాధ్వరదీక్షితా చరణయోర్న్యాసః సమే భఙ్గురః ।
MSS@5306@2వేశేషు క్షణికస్పృహా మదవిధేర్బన్ధో న వాదాశ్రయస్ తన్వ్యా
నైకవికారభూర్మధుమదప్రాయో మదః స్ఫూర్జతి ॥ ౫౩౦౬॥
MSS@5307@1ఆలాపమాలినికరస్య నిశమ్య భీతా ముగ్ధా విలోక్య వదనం ముకురం
జహాతి ।
MSS@5307@2మన్దం న నిశ్వసితి మన్మథవేదనార్తా కీరేన్దు మారుత భయాత్ కిము మన్న
భూప ॥ ౫౩౦౭॥
కించిదాఖ్యాతి వా స్వయమ్ ।
MSS@5308@1ఆలాపయత్యకార్యాణి
MSS@5308@2యా న ప్రయాతి శయనం సాప్యనుత్పన్నసస్పృహా ॥ ౫౩౦౮॥

MSS@5309@1ఆలాపాద్ గాత్రసంస్పర్శాత్ సంసర్గాత్ సహభోజనాత్ ।


MSS@5309@2ఆసనాచ్ శయనాద్ యానాత్ పాపం సంక్రమతే నృణామ్ ॥ ౫౩౦౯॥

MSS@5310@1ఆలాపాన్ భ్రూవిలాసో విరలయతి లసద్బాహువిక్షిప్తియాతం నీవిగ్రన్థిం


ప్రథిమ్నా
ప్రతనయతి మనాఙ్మధ్యనిమ్నో నితమ్బః ।
MSS@5310@2ఉత్పుష్యత్పార్శ్వమూర్చ్ఛత్కుచశిఖరమురో నూనమన్తఃస్మరేణ
స్పృష్టా
కోదణ్డకోట్యా హరిణశిశుదృశో దృశ్యతేయౌవనశ్రీః ॥ ౫౩౧౦॥
MSS@5311@1ఆలాపైర్మధురైశ్చ కాశ్చిదపరానాలోకితైః సస్మితైర్ అన్యాన్
విభ్రమకల్పనాభిరితరానఙ్గైరనఙ్గోజ్జ్వలైః ।
MSS@5311@2ఆచారైశ్చతురైః పరానభినవైరన్యాన్ భ్రువః కమ్పనైర్ ఇత్థం కాశ్చన
రఞ్జయన్తి సుదృశో మన్యే మనస్త్వన్యథా ॥ ౫౩౧౧॥
MSS@5312@1ఆలికపాలిని జటిలే పత్యావత్యాగ్రహైస్తవాలమితి ।
MSS@5312@2హరగతమితి దుఃసహమపి ముహురపి ముఖరాన్నిగాదయతి గౌరీ ॥
౫౩౧౨॥

msubhsall.pdf 521
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5313@1ఆలి కల్పయ పురః కరదీపం చన్ద్రమణ్డలమితి ప్రథితేన ।


MSS@5313@2నన్వనేన పిహితం మమ చక్షుర్ మఙ్క్షు పాణ్దురతమోగులకేన ॥ ౫౩౧౩॥

MSS@5314@1ఆలిఙ్గత్యన్యమన్యం రమయతి వచసా లీలయా వీక్షతేఽన్యం


రోదిత్యన్యస్య
హేతోః కలయతి శపథైరన్యమన్యం వృణోతి ।
MSS@5314@2శేతే చాన్యేన సార్ధం శమనముపగతా చిన్తయత్యన్యమన్యం స్త్రీమాయా
దుశ్చరిత్రా జగదహితకరీ కేన కష్టేన సృష్టా ॥ ౫౩౧౪॥
MSS@5315@1ఆలిఙ్గదాప్య గోపీం తద్బాహుం సహరిరంసయాధాయ ।
MSS@5315@2శ్రుత్వేతి నిశ్చినోమ్యహమ్ అఙ్గిషు దుర్వారతామ్ అనఙ్గస్య ॥ ౫౩౧౫॥

MSS@5316@1ఆలిఙ్గనాధరసుధారసపానవక్షో-నిష్పీడనాదివిధిరస్తు విదూరతస్తే ।
MSS@5316@2యత్త్వం విలోకయసి చఞ్చలదృఙ్నిపాతైర్ ఏతావతైవ హరిణాక్షి వయం
కృతార్థాః ॥ ౫౩౧౬॥
MSS@5317@1ఆలిఙ్గన్తే మలయజతరూనాస్వజన్తే వనాన్తాన్ ఆపృచ్ఛన్తే చిరపరిచితాన్
మాలయాన్ నిర్ఝరౌఘాన్ ।
MSS@5317@2అద్య స్థిత్వా ద్రవిడమహిలాభ్యన్తరే శ్వః ప్రభాతే ప్రస్థాతారో
మలయమరుతః
కుర్వతే సంనిధానమ్ ॥ ౫౩౧౭॥
వసుధాం నిజఖురదలితామివానునేతుమమీ ।
MSS@5318@1ఆలిఙ్గన్తో
MSS@5318@2వదనవిగతచరణా ఇవ సంలక్ష్యన్తే జవాదశ్వాః ॥ ౫౩౧౮॥

MSS@5319@1ఆలిఙ్గన్నతిసౌరభానవయవాన్ బిమ్బాధరం పాటలం చుమ్బన్నాకలయన్


పయోధరతటీం శ‍ృణ్వన్ రుతం హాంసకమ్ ।
MSS@5319@2పశ్యన్ వానిశమాయతాం దృశముపస్కుర్వంల్లవఙ్గీరసం బాలాయాం
సకలర్తుసంగమసుఖం ధన్యః పరం మన్యతే ॥ ౫౩౧౯॥
MSS@5320@1ఆలిఙ్గన్ భృశమఙ్గకాని సుదృశామాస్యాని చుమ్బం నయన్
వక్షోజోరునితమ్బకణ్ఠనఖరశ్రీచిత్రభావం నయన్ ।
MSS@5320@2బిమ్బోష్ఠామృతమాపిబఞ్ఛిథిలయన్ నీవీం కరక్రీడనా-
సఙ్గేనాతిసహాసకేలిపరమః స్వైరం విచిక్రీడ నా ॥ ౫౩౨౦॥
MSS@5321@1ఆలిఙ్గయత్యనునయత్యవచుమ్బయత్యా- — లోకయత్యనుమృజత్యవగూహతే
చ।

522 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5321@2పార్శ్వం విలోకయతి మన్మథభావభిన్నా శూన్యాన్తరా స్మరతి కేలికృతం


సమస్తమ్ ॥ ౫౩౨౧॥
చారులతాం లవఙ్గీమ్ ఆచుమ్బసే చామ్బుజినీం క్రమేణ ।
MSS@5322@1ఆలిఙ్గసే
MSS@5322@2తాం చూతవల్లీం మధుప ప్రకామం సంతాడయస్యేవ పదైః కిమేతత్ ॥
౫౩౨౨॥
భవాన్ సాంపరాయే జయశ్రియా ।
MSS@5323@1ఆలిఙ్గితస్తత్ర
MSS@5323@2ఆశీఃపరంపరాం వన్ద్యాం కర్ణే కృత్వా కృపాం కురు ॥ ౫౩౨౩॥

MSS@5324@1ఆలిఙ్గితాః పరైర్యాన్తి ప్రస్ఖలన్తి సమే పథి ।


MSS@5324@2అవ్యక్తాని చ భాషన్తే ధనినో మద్యపా ఇవ ॥ ౫౩౨౪॥

MSS@5325@1ఆలిఙ్గ్య పూర్వామనుగృహ్య యామ్యాం సౌమ్యాం సమాలోక్య


సహస్రభానుః ।
MSS@5325@2సమ్ధ్యాశ్రితోఽప్యాప నిపాతమబ్ధౌ తద్ వారుణీసఙ్గఫలం చకాస్తి ॥
౫౩౨౫॥
మధురహుంకృతిమ్ అలసోన్మిషదీక్షణాం రహః కాన్తామ్ ।
MSS@5326@1ఆలిఙ్గ్య
MSS@5326@2యద్ బోధయన్తి సుప్తాం జన్మని యూనాం తదేవ ఫలమ్ ॥ ౫౩౨౬॥

MSS@5327@1ఆలిఙ్గ్య మన్దిరే రమ్యే సదానన్దవిధాయిని ।


MSS@5327@2కాన్తా కాన్తం కురఙ్గాక్షీ కుమ్భికుమ్భపయోధరా ॥ ౫౩౨౭॥

MSS@5328@1ఆలి పాలిలలితౌ తవ భాతః కర్ణికారసఖకర్ణి కపోలౌ ।


MSS@5328@2పద్మజేన రతిపఞ్చబాణయోర్ దర్పణావివ సువర్ణనిర్మితౌ ॥
౫౩౨౮॥
MSS@5329@1ఆలి బాలిశతయా బలిరస్మై దీయతాం బలిభుజే న కదాపి ।
MSS@5329@2కేవలం హి కలకణ్ఠశిశూనామ్ ఏష ఏవ కుశలేషు నిదానమ్ ॥ ౫౩౨౯॥

ప్రోక్తా సూక్ష్మకణ్టకసంవృతా ।
MSS@5330@1ఆలిర్దివ్యౌషధీ
MSS@5330@2విముచ్యతే విషైః ప్రాణీ పీత్వా తోయేన తజ్జటామ్ ॥ ౫౩౩౦॥

MSS@5331@1ఆలీచాలితపద్మినీదలచలత్సర్వాఙ్గమఙ్గీకృత్ అ-
స్వాఙ్గాలిఙ్గనమర్మరీకృతనవామ్భోజాలిశయ్యా చిరాత్ ।
MSS@5331@2చైతన్యం కథమప్యుపేత్య శనకైరున్మీల్య నేత్రాఞ్చలం బాలా కేవలమేవ
శూన్యహృదయా శూన్యం జగత్ పశ్యతి ॥ ౫౩౩౧॥

msubhsall.pdf 523
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5332@1ఆలీభిః శపథైరనేకకపటైః కుఞ్జోదరం నీతయా శూన్యం తచ్చ


నిరీక్ష్య విక్షుభితయా న ప్రస్థితం న స్థితమ్ ।
MSS@5332@2న్యస్తాః కింతు నవోఢనీరజదృశా కుఞ్జోపకణ్ఠే రుషా
తాదృగ్భృఙ్గకదమ్బడమ్బరచమత్కారస్పృశో దృష్టయః ॥ ౫౩౩౨॥
MSS@5333@1ఆలీభిః సహ భాషితం కిమపి తద్వర్త్మాపి సంవీక్షితం పఞ్చేషుః
కుసుమైరపూజి కథమప్యాధాయ చిత్తే మనాక్ ।
MSS@5333@2తేనాపి ప్రియ చేత్ తథా మయి కృపాకార్పణ్యమాలమ్బసే ప్రాణేశ ప్రబలం
తదత్ర నిఖిలం తత్ప్రాతికూల్యం విధేః ॥ ౫౩౩౩॥
MSS@5334@1ఆలీషు కేలీరభసేన బాలా ముహుర్మమాలాపముపాలపన్తీ ।
MSS@5334@2ఆరాదుపాకర్ణ్య గిరం మదీయాం సౌదామినీయాం సుషమామయాసీత్
॥ ౫౩౩౪॥
MSS@5335@1ఆలేఖ్యం గగనే లిఖామి బిసినీసూత్రైర్వయామ్యమ్బరం స్వప్నాలోకితమానయామి
కనకం గ్రథ్నామి వప్రం హిమైః ।
MSS@5335@2ఇత్యాద్యుక్తమపి స్ఫుటం జడమతిర్జానాతి సత్యం నృపో యస్తాదృక్త్రపయా
న వక్తి స గతప్రౌఢిః పరం వఞ్చ్యతే ॥ ౫౩౩౫॥
MSS@5336@1ఆలేఖ్యం నిజముల్లిలేఖ విజనే సోల్లేఖయా రేఖయా సంకల్పానకరోద్
వికల్పబహులాకల్పాననల్పానపి ।
MSS@5336@2అద్రాక్షీదపరప్రజాపతిమతం చక్రే చ తీవ్రం వ్రతం త్వన్నిర్మాణవిధౌ
కియన్న విదధే బద్ధావధానో విధిః ॥ ౫౩౩౬॥
MSS@5337@1ఆలోకఏవ విముఖీ క్వచిదపి దివసే న దక్షిణా భవసి ।
MSS@5337@2ఛాయేవ తదపి తాపం త్వమేవ మే హరసి మానవతి ॥ ౫౩౩౭॥

MSS@5338@1ఆలోకత్రస్తనారీకృతసభయమహానాదధావజ్జనౌఘ-
వ్యాప్తద్వారప్రదేశప్రచురకలకలాకర్ణనస్తబ్ధచక్షుః ।
MSS@5338@2కాష్ఠం దణ్డం గృహాణేత్యతిముఖరముఖైస్తాడితో లోష్టఘాతైర్ భీతః
సర్పో గృహస్యానధిగతవివరః కోణతః కోణమేతి ॥ ౫౩౩౮॥
MSS@5339@1ఆలోకదానాచ్చక్షుష్మాన్ ప్రభాయుక్తో భవేన్ నరః ।
MSS@5339@2తాన్ దత్త్వా నోపహింసేత న హరేన్ నోపనాశయేత్ ॥ ౫౩౩౯॥

MSS@5340@1దీపహర్తా భవేదన్ధస్తమోగతిరసుప్రభః ।
MSS@5340@2దీపప్రదః స్వర్గలోకే దీపమాలీ విరాజతే ॥ ౫౩౪౦॥

524 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5341@1ఆలోకమార్గం సహసా వ్రజన్త్యా కయాచిదుద్వేష్టనవాన్తమాల్యః ।


MSS@5341@2బద్ధుం న సంభావిత ఏవ తావత్ కరేణ రుద్ధోఽపి చ కేశపాశః ॥ ౫౩౪౧॥

MSS@5342@1ఆలోకయతి పన్థానం దాస్యతీత్యాగతః కిల ।


MSS@5342@2రచయత్యాదరాద్ వేణీం యది నాన్యైర్వశీకృతా ॥ ౫౩౪౨॥

MSS@5343@1ఆలోకయతి పయోధరమ్ ఉపమన్దిరమభినవామ్బుభరనీలమ్ ।


MSS@5343@2దయితారచితచితానల- ధూమోద్గమశఙ్కయా పథికః ॥ ౫౩౪౩॥

MSS@5344@1ఆలోకయేద్ బుద్ధిగుణోపపన్నైశ్ చరైశ్చ దూతైశ్చ పరప్రచారమ్ ।


MSS@5344@2ఏతైర్వియుక్తో భవతి క్షితీన్ద్రో జనైరనేత్రైశ్చ సమానధర్మా ॥ ౫౩౪౪॥

MSS@5345@1అలోకవన్తఃసన్త్యేవ భూయాంసో భాస్కరాదయః ।


MSS@5345@2కలావానేవ తు గ్రావద్రావకర్మణి కర్మఠః ॥ ౫౩౪౫॥

MSS@5346@1ఆలోకవిశాలా మే సహసా తిమిరప్రవేశవిచ్ఛిన్నా ।


MSS@5346@2ఉన్మీలితాపి దృష్టిర్ నిమీలితేవాన్ధకారేణ ॥ ౫౩౪౬॥

MSS@5347@1ఆ లోకాన్తాత్ ప్రతిహతతమోవృత్తిరాసాం ప్రజానాం తుల్యోద్యోగస్తవ


దినకృతశ్చాధికారో మతో నః ।
MSS@5347@2తిష్ఠత్యేష క్షణమధిపతిర్జ్యోతిషాం వ్యోమమధ్యే షష్ఠే భాగే త్వమపి
దివసస్యాత్మనశ్ఛన్దవర్తీ ॥ ౫౩౪౭॥
MSS@5348@1ఆలోకావధి యద్వశేన సుగతిం విన్దన్తి భూతాన్యసౌ దృష్టిస్నేహవశేన
సా వితనుతే వంశే భుజఙ్గభ్రమమ్ ।
MSS@5348@2దక్షా భోగిషు కేషుచిద్ విషమితాం దృష్టిం నిహన్తుం క్షణాత్ తానప్యాశు
వినాశయేత్ క్షణరుచిః కాచిత్ క్షణస్ఫూర్జథుః ॥ ౫౩౪౮॥
MSS@5349@1ఆలోకితం గృహశిఖణ్డిభిరుత్కలాపైర్ హంసైర్యియాసుభిరపాకృతమున్మనస్కైః

MSS@5349@2ఆకాలికం సపది దుర్దినమన్తరిక్షమ్ ఉత్కణ్ఠితస్య హృదయం చ సమం
రుణద్ధి ॥ ౫౩౪౯॥
MSS@5350@1ఆలోకైరతిపాటలైరచరమాం విస్తారయద్భిర్దిశం
నక్షత్రద్యుతిమాక్షిపద్భిరచిరాదాశఙ్క్య సూర్యోదయమ్ ।
MSS@5350@2పుఞ్జీభూయ భయాదివాన్ధతమసం మన్యే ద్విరేఫచ్ఛలాన్
మీలన్నీలసరోరుహోదరకుటీకోణాన్తరే లీయతే ॥ ౫౩౫౦॥

msubhsall.pdf 525
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5351@1ఆలోక్య కోమలకపోలతలాభిషిక్త- వ్యక్తానురాగసుభగామభిరామమూర్తిమ్



MSS@5351@2పశ్యైష బాల్యమతివృత్య వివర్తమానః శ‍ృఙ్గారసీమని తరఙ్గితమాతనోతి
॥ ౫౩౫౧॥
MSS@5352@1ఆలోక్య చన్ద్రమసమభ్యుదితం సమన్తాద్ ఉద్వేల్లదూర్మివిచలత్కలశామ్బురాశేః

MSS@5352@2విష్వగ్విసారిపరమాణుపరంపరైవ జ్యోత్స్నాత్మనా జగదిదం ధవలీకరోతి
॥ ౫౩౫౨॥
MSS@5353@1ఆలోక్యచికురనికరం సతతం సుమనోఽధివాసయోగ్యం తే ।
MSS@5353@2కామో నిజం నిషఙ్గం పరివృత్యామృశతి సాశఙ్కః ॥ ౫౩౫౩॥

MSS@5354@1ఆలోక్య పాణీ సువిమృజ్య నేత్రే తల్పాత్ సముత్థాయ విధాయ భూషామ్



MSS@5354@2ఆచుమ్బ్య కాన్తం పరిధాయ వాసో యాన్తీ సలజ్జా హృదయం దునోతి ॥
౫౩౫౪॥
MSS@5355@1ఆలోక్యప్రియతమమంశుకే వినీవౌ యత్తస్థే నమితముఖేన్దు మానవత్యా ।
MSS@5355@2తన్నూనం పదమవలోకయాంబభూవే మానస్య ద్రుతమపయానమాస్థితస్య
॥ ౫౩౫౫॥
MSS@5356@1ఆలోక్య సున్దరి ముఖం తవ మన్దహాసం నన్దన్త్య్మన్దమరవిన్దధియా మిలిన్దాః

MSS@5356@2కిం చాసితాక్షి మృగలాఞ్ఛనసంభ్రమేణ చఞ్చూపుటం చటులయన్తి
చిరం చకోరాః ॥ ౫౩౫౬॥
MSS@5357@1ఆలోచనం చ వచనం చ నిగూహనం చ యాసాం స్మరన్నమృతవత్
సరసం
కృశస్త్వమ్ ।
MSS@5357@2తాసాం కిమఙ్గ పిశితాస్రపురీషపాత్రం గాత్రం స్మరన్ మృగదృశాం న
నిరాకులోఽసి ॥ ౫౩౫౭॥
MSS@5358@1ఆలోచ్య వాక్యం స్వయమన్తరాత్మా హృష్టః పరానన్దమివ ప్రవిష్టః ।
MSS@5358@2ప్రాయేణ భావీని భవన్తి వస్తూన్య్ ఆలోచ్యమానాని మనోహరాణి ॥
౫౩౫౮॥

526 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5359@1ఆలోడ్య సర్వశాస్త్రాణి పురాణాన్యుత్తమోత్తమాః ।


MSS@5359@2విచిన్త్య సర్వభూతేషు దయాం కుర్వన్తి సాధవః ॥ ౫౩౫౯॥

MSS@5360@1ఆలోడ్యసర్వశాస్త్రాణి విచార్యైవం పునః పునః ।


MSS@5360@2ఇదమేకం సునిష్పన్నం ధ్యేయో నారాయణః సదా ॥ ౫౩౬౦॥

MSS@5361@1ఆలోలామలకావలీం విలులితాం బిభ్రచ్చలత్కుణ్డలం


కించిన్మృష్టవిశేషకం తనుతరైః స్వేదామ్భసాం జాలకైః ।
MSS@5361@2తన్వ్యా యత్ సురతాన్తతాన్తనయనం వక్త్రం రతివ్యత్యయే తత్ త్వాం
పాతు
చిరాయ కిం హరిహరబ్రహ్మాదిభిర్దేవతైః ॥ ౫౩౬౧॥
MSS@5362@1ఆలోలైరుపగమ్యతే మధుకరైః కేశేషు మాల్యగ్రహః కాన్తిః కాపి కపోలయోః
ప్రథయతే తామ్బూలమన్తర్గతమ్ ।
MSS@5362@2అఙ్గానామనులేపనం పరిమలైరాలేపనప్రక్రియా వేషః కోఽపి
సరోజసున్దరదృశః సూతే సుఖం చక్షుషోః ॥ ౫౩౬౨॥
MSS@5363@1ఆలోహితమాకలయన్ కన్దలముత్కమ్పితం మధుకరేణ ।
MSS@5363@2సంస్మరతి పథిషు పథికో దయితాఙ్గులితర్జనాలలితమ్ ॥ ౫౩౬౩॥

MSS@5364@1ఆవక్త్రేన్దు
తదఙ్గమేవ సృజతః స్రష్టుః సమగ్రస్త్విషాం కోషః
శోషమగాదగాధజగతీశిల్పేఽపి నాల్పాయితః ।
MSS@5364@2నిఃశేషద్యుతిమణ్డలవ్యయవశాదీషల్లభైస్త్ అత్తనూ- శేషః కేశమయః
కిమన్ధతమసస్తోమైరభూన్నిర్మితః ॥ ౫౩౬౪॥
MSS@5365@1ఆవత్సరమహిభీతిర్ న స్యాద్ అస్య ప్రభావేణ ।
MSS@5365@2శుకనాసాం చ పిబేద్ యో జలపిష్టాం తస్య భీర్నాస్తి ॥ ౫౩౬౫॥

MSS@5366@1ఆవయోర్యోధముఖ్యాభ్యాం మదర్థః సాధ్యతామితి ।


MSS@5366@2యస్మిన్ పణః ప్రక్రియతే స సంధిః పురుషాన్తరః ॥ ౫౩౬౬॥

ఇవ వినయాద్ ఈషన్మధురస్మితాననసరోజః ।
MSS@5367@1ఆవర్జిత
MSS@5367@2అఙ్కార్పితకరయుగలః కలయతి విజ్ఞప్తిమీక్షితో నృపతేః ॥ ౫౩౬౭॥

MSS@5368@1ఆవర్జితా కించిద్ ఇవ స్తనాభ్యాం వాసో వసానా తరుణార్కరాగమ్ ।


MSS@5368@2పర్యాప్తపుష్పస్తబకావనమ్రా సంచారిణీ పల్లవినీ లతేవ ॥ ౫౩౬౮॥
శ్వాసోత్కమ్పస్తనార్పితైకభుజమ్ ।
MSS@5369@1ఆవర్జితాలకాలి
MSS@5369@2శయనం రతివివశతనోః స్మరామి శిథిలాంశుకం తస్యాః ॥ ౫౩౬౯॥

msubhsall.pdf 527
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5370@1ఆవర్తః కకుదే యస్య కకుదీ స ఉదాహృతః ।


MSS@5370@2ముష్కేణైకేన యుక్తస్తు హయస్త్వేకాణ్డసంజ్ఞితః ॥ ౫౩౭౦॥

MSS@5371@1ఆవర్తః సంశయానామ్ అవినయభవనం పత్తనం సాహసానాం దోషాణాం


సంనిధానం కపటశతమయం క్షేత్రమప్రత్యయానామ్ ।
MSS@5371@2స్వర్గద్వారస్య విఘ్నం నరకపురముఖం సర్వమాయాకరణ్డం స్త్రీయన్త్రం
కేన సృష్టం విషమమృతమయం ప్రాణిలోకస్య పాశః ॥ ౫౩౭౧॥
MSS@5372@1ఆవర్త ఇవ తోయస్య జ్ఞానావర్తో యదాకులః ।
MSS@5372@2చిత్తమాస కృతావర్తమ్ ఉపసర్గః స ఉచ్యతే ॥ ౫౩౭౨॥

MSS@5373@1ఆవర్త ఏవ నాభిస్తే నేత్రే నీలసరోరుహే ।


MSS@5373@2తరఙ్గా వలయస్తేన త్వం లావణ్యామ్బువాపికా ॥ ౫౩౭౩॥
నతనాభికాన్తేర్ భఙ్గ్యో భ్రువాం ద్వన్ద్వచరాః స్తనానామ్ ।
MSS@5374@1ఆవర్తశోభా
MSS@5374@2జాతాని రూపావయవోపమానాన్య్ అదూరవర్తీని విలాసినీనామ్ ॥
౫౩౭౪॥
MSS@5375@1ఆవర్తినః శుభఫలప్రదశుక్తియుక్తాః సమ్పన్నదేవమణయో భృతరన్ధ్రభాగాః

MSS@5375@2అశ్వాః ప్యధుర్వసుమతీమతిరోచమానాస్ తూర్ణం పయోధయ
ఇవోర్మిభిరాపతన్తః
॥ ౫౩౭౫॥
శోభాం డిణ్డీరపాణ్డురైర్దధతీ ।
MSS@5376@1ఆవర్తైరాతర్పణ-
MSS@5376@2గాయతి ముఖరితసలిలా ప్రియసంగమమఙ్గలం సురసా ॥ ౫౩౭౬॥

కణ్ఠం సిచయేన సమ్యగ్ ఆబద్ధ్య వక్షోరుహకుమ్భయుగ్మమ్ ।


MSS@5377@1ఆవర్త్య
MSS@5377@2కాసౌ కరాలమ్బితతైలపాత్రా మన్దం సమాసీదతి సున్దరీం తామ్ ॥
౫౩౭౭॥
యో ముహుర్మన్త్రం ధారయేచ్చ ప్రయత్నతః ।
MSS@5378@1ఆవర్త్య
MSS@5378@2అప్రయత్నధృతో మన్త్రః ప్రచలన్నగ్నివద్ దహేత్ ॥ ౫౩౭౮॥

MSS@5379@1ఆవాచాం వ్యక్తతాయాః కవిపదవిషయేష్వాచచష్టే సమన్యో ముక్తాస్మాభిర్న


కోఽపి స్మరపదమవనౌ సంస్తుతః సత్యమేతత్ ।
MSS@5379@2మిథ్యైతద్ భోః కథం రే నను శతమకృథాః కున్తలేన్ద్రస్య తత్తత్

528 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

కావ్యస్తోత్రాణి ధిక్ త్వాం జడమయ న మనోరేవ మూర్తిప్రభేదః ॥ ౫౩౭౯॥


MSS@5380@1ఆవాతి స్ఫుటితప్రియఙ్గుసురభిర్నీహారవారిచ్ఛలాత్ స్వచ్ఛన్దం
కమలాకరేషు
వికిరన్ ప్రచ్ఛన్నవహ్నిచ్ఛటాః ।
MSS@5380@2ప్రాతః కున్దసమృద్ధిదర్శనరసప్రీతిప్రకర్షోల్లసన్
మాలాకారవధూకపోలపులకస్థైర్యక్షమో మారుతః ॥ ౫౩౮౦॥
MSS@5381@1ఆవాసః కిలకిఞ్చితస్య దయితాః పార్శ్వే విలాసాలసాః కర్ణే
కోకిలకామినీకలరవః
స్మేరో లతామణ్డపః ।
MSS@5381@2గోష్ఠీ సత్కవిభిః సమం కతిపయైర్ముగ్ధాః సితాంశోః కరాః కేషాంచిత్
సుఖయన్తి చాత్ర హృదయం చైత్రే విచిత్రాః స్రజః ॥ ౫౩౮౧॥
MSS@5382@1ఆవాసః క్రియతాం గాఙ్గే పాపవారిణి వారిణి ।
MSS@5382@2స్తనమధ్యే తరుణ్యా వా మనోహారిణి హారిణి ॥ ౫౩౮౨॥

MSS@5383@1ఆవాసేఽస్మిన్ విదగ్ధాః క్వచిదపి న విభో నాపి నిద్రోపభోగ- యోగ్యత్వం


స్రస్తరాస్థా విలయముపగతా సంముఖే విద్యుదేషా ।
MSS@5383@2ప్రోద్యంశ్చాయం పయోభృత్ తదితి యది రుచిర్నైశవాసేతదాస్స్వేత్య్
ఉక్తః
పాన్థః సుదత్యా హతమదనభయస్తత్ర ముగ్ధోఽతిముగ్ధః ॥ ౫౩౮౩॥
MSS@5384@1ఆవాసోత్సుకపక్షిణః కలరుతం క్రామన్తి వృక్షాలయాన్
కాన్తాభావివియోగభీరురధికం క్రన్దత్యయం కాతరః ।
MSS@5384@2చక్రాహ్వో మధుపాః సరోజగహనం ధావన్త్యులూకో ముదం ధత్తే
చారుణతాంగతో
రవిరసావస్తాచలం చుమ్బతి ॥ ౫౩౮౪॥
MSS@5385@1ఆవాసో విపినాయతే ప్రియసఖీమాలాపి జాలాయతే తాపోఽపి శ్వసితేన
దావదహనజ్వాలాకలాపాయతే ।
MSS@5385@2సాపి త్వద్విరహేణ హన్త హరిణీరూపాయతే హా కథం కన్దర్పోఽపి
యమాయతే
విరచయఞ్ శార్దూలవిక్రీడితమ్ ॥ ౫౩౮౫॥

msubhsall.pdf 529
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5386@1ఆ విన్ధ్యాదా హిమాద్రర్విరచితవిజయస్తీర్థయాత్రాప్రసఙ్గాద్ ఉద్గ్రీవేషు


ప్రహర్తా
నృపతిషు వినమత్కన్ధరేషు ప్రసన్నః ।
MSS@5386@2ఆర్యావర్తం యథార్థం పునరపి కృతవాన్ మ్లేచ్ఛవిచ్ఛేదనాభిర్ దేవః
శాకంభరీన్ద్రో జగతి విజయతే బీసలః క్షోణిపాలః ॥ ౫౩౮౬॥
MSS@5387@1ఆవిర్భవతి నారీణాం వయః పర్యస్తశైశవమ్ ।
MSS@5387@2సహైవ వివిధైః పుంసామ్ అఙ్గజోన్మాదవిభ్రమైః ॥ ౫౩౮౭॥

ప్రియాయాః సోచ్ఛ్వాసమన్తఃకరణం కరోతి ।


MSS@5388@1ఆవిర్భవన్తీ ప్రథమం
MSS@5388@2సంతాపదగ్ధస్య శిఖణ్డియూనో వృష్టేః పురస్తాదచిరప్రభేవ ॥ ౫౩౮౮॥

MSS@5389@1ఆవిర్భావదినే న యేన గణితో హేతుస్తనీయానపి క్షీయేతాపి న


చాపరాధవిధినా
నత్యా న యో వర్ధతే ।
MSS@5389@2పీయూషప్రతివేదినస్త్రిజగతీదుఃఖద్రుహః సాంప్రతం ప్రేమ్ణస్తస్య గురోః
కథం ను కరవై వాఙ్నిష్ఠతాలాఘవమ్ ॥ ౫౩౮౯॥
MSS@5390@1ఆవిర్భూతం చతుర్ధా యః కపిభిః పరివారితః ।
MSS@5390@2హతవాన్ రాక్షసానీకం రామం దాశరథిం భజే ॥ ౫౩౯౦॥

MSS@5391@1ఆవిర్భూతజ్యోతిషాం బ్రాహ్మణానాం యే వ్యాహారాస్తేషు మా సంశయో


భూత్ ।
MSS@5391@2భద్రా హ్యేషాం వాచి లక్ష్మీర్నిషిక్తా నైతే వాచం విప్లుతార్థాం వదన్తి
॥ ౫౩౯౧॥
MSS@5392@1ఆవిర్భూతవిపాణ్డురచ్ఛవి ముఖం క్షామా కపోలస్థలీ సవ్యాపారపరిశ్లథే
చ నయనేఽనుత్సాహముగ్ధం వపుః ।
MSS@5392@2శ్యామీభూతముఖం పయోధరయుగం మధ్యః స్వభావోచ్ఛ్రితో
జాతాన్యైవ
మనోహరాకృతిరహో గర్భోదయే సుభ్రువః ॥ ౫౩౯౨॥
MSS@5393@1ఆవిర్భూతానురాగాః క్షణముదయగిరేరుజ్జిహానస్య భానోః పర్ణచ్ఛాయైః
పురస్తాదుపవనతరవో దూరమాశ్వేవ గత్వా ।
MSS@5393@2ఏతే తస్మిన్ నివృత్తాః పునరపరగిరిప్రాన్తపర్యస్తబిమ్బే ప్రాయో
భృత్యాస్త్యజన్తి

530 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

ప్రచలితవిభవం స్వామినం సేవమానాః ॥ ౫౩౯౩॥


MSS@5394@1ఆవిర్భూతే శశిని తమసా ముచ్యమానేవ రాత్రిర్ నైశస్యార్చిర్హుతభుజ ఇవ
ఛిన్నభూయిష్ఠధూమా ।
MSS@5394@2మోహేనాన్తర్వరతనురియం లక్ష్యతే ముక్తకల్పా గఙ్గా రోధఃపతనకలుషా
గృహ్ణతీవ ప్రసాదమ్ ॥ ౫౩౯౪॥
MSS@5395@1ఆవిర్భూతో జగతి సుషమారూపతో భౌతికేఽస్మిన్ జ్ఞానాత్మాసౌ లసతి
భగవాన్
విష్టపే మానసీయే ।
MSS@5395@2ప్రాణానాం వా జ్వలతి భువనే ప్రస్ఫుటః శక్తిమూర్త్యా ప్రేమద్వారా
ప్రకటితతనుర్భాసతే చైత్యలోకే ॥ ౫౩౯౫॥
MSS@5396@1ఆవిలపయోధరాగ్రం లవలీదలపాణ్డురాననచ్ఛాయమ్ ।
MSS@5396@2తాని దినాని వపురభూత్ కేవలమలసేక్షణం తస్యాః ॥ ౫౩౯౬॥

MSS@5397@1ఆ వివాహసమయాద్ గృహే వనే శైశవే తదను యౌవనే పునః ।


MSS@5397@2స్వాపహేతురనుపాశ్రితోఽన్యయా రామబాహురుపధానమేష తే ॥
౫౩౯౭॥
MSS@5398@1ఆవిశద్భిరుటజాఙ్గణం మృగైర్ మూలసేకసరసైశ్చ వృక్షకైః ।
MSS@5398@2ఆశ్రమాః ప్రవిశదగ్నిధేనవో బిభ్రతి శ్రియముదీరితాగ్నయః ॥ ౫౩౯౮॥

MSS@5399@1ఆవిష్కరోతి న స్నేహం రాగం బధ్నాతి నో రతే ।


MSS@5399@2అభియుక్తా తు మన్దేచ్ఛా సాన్యకామా తు కామినీ ॥ ౫౩౯౯॥

MSS@5400@1ఆవిష్కుర్వన్నివ నవనవేనాదరేణానురాగం సర్వాఙ్గీణం


సుచిరవిరహోన్మూర్చ్ఛితాయాం నలిన్యామ్ ।
MSS@5400@2త్రైలోక్యాన్ధీకరణతిమిరద్వేషరోషారుణత్వం వ్యాకుర్వన్ వా
కిమయముదయత్యమ్బరే
తిగ్మరోచిః ॥ ౫౪౦౦॥
MSS@5401@1ఆవిష్కృతాన్ పరగుణాన్ కలయన్తి తూష్ణీం దుశ్చేతసో బత
విదూషయితుం
న రాగాత్ ।
MSS@5401@2ఆకర్ణయన్తి కిల కోకిలకూజితాని సంధాతుమేవ కిల సప్తనలీం కిరాతాః
॥ ౫౪౦౧॥

msubhsall.pdf 531
మహాసుభాషితసంగ్రహ

ఇవ దుఃఖేన తద్గతేన గరీయసా ।


MSS@5402@1ఆవిష్ట
MSS@5402@2సమన్వితః కరుణయా పరయా దీనముద్ధరేత్ ॥ ౫౪౦౨॥

యది సా మృగీదృశీ స్వాఞ్చలే కుచకాఞ్చనాచలమ్ ।


MSS@5403@1ఆవృణోతి
MSS@5403@2భూయ ఏవ బహిరేతి గౌరవాద్ ఉన్నతో న సహతే తిరస్క్రియామ్ ॥
౫౪౦౩॥
MSS@5404@1ఆవృణ్వతో లోచనమార్గమాజౌ రజోఽన్ధకారస్య విజృమ్భితస్య ।
MSS@5404@2శస్త్రక్షతాశ్వద్విపవీరజన్మా బాలారుణోఽభూద్ రుధిరప్రవాహః ॥
౫౪౦౪॥
MSS@5405@1ఆవృణ్వానా ఝగితి జఘనం మద్దుకూలాఞ్చలేన
ప్రేఙ్ఖత్క్రీడాకులితకబరీబన్ధనవ్యగ్రపాణిః ।
MSS@5405@2అర్ధోచ్ఛ్వాసస్ఫుటనఖపదాలంకృతాభ్యాం స్తనాభ్యాం దృష్టా
ధార్ష్ట్యస్మృతినతముఖీ మోహనాన్తే మయా సా ॥ ౫౪౦౫॥
MSS@5406@1ఆవృతం జ్ఞానమేతేన జ్ఞానినో నిత్యవైరిణా ।
MSS@5406@2కామరూపేణ కౌన్తేయ దుష్పూరేణానలేన చ ॥ ౫౪౦౬॥

MSS@5407@1ఆవృతాన్యపినిరన్తరముచ్చైర్ యోషితామురసిజద్వితయేన ।
MSS@5407@2రాగిణామిత ఇతో విమృశద్భిః పాణిభిర్జగృహిరే హృదయాని ॥
౫౪౦౭॥
MSS@5408@1ఆవృత్య శ్రీమదేనాన్ధాన్ అన్యోన్యకృతసంవిదః ।
MSS@5408@2స్వైరం హసన్తి పార్శ్వస్థా బాలోన్మత్తపిశాచవత్ ॥ ౫౪౦౮॥

MSS@5409@1ఆవేదయితుమస్మాకం కృతజ్ఞత్వం ప్రభుం ప్రతి ।


MSS@5409@2పన్థాః శ్రేయస్కరో నాన్యః తూష్ణీం తోషేణ వర్తనాత్ ॥ ౫౪౦౯॥

MSS@5410@1ఆవేద్యతామవిదితం కిమథాప్యనుక్తం వక్తవ్యమాన్తరరుజోపశమాయ


నాలమ్ ।
MSS@5410@2ఇత్యుచ్యతే కిమపి తచ్ఛ్రవణే నిధాతుం మాతః ప్రసీద మలయధ్వజపాణ్డ్యకన్యే
॥ ౫౪౧౦॥
MSS@5411@1ఆవేపతే భ్రమతి సర్పతి మోహమేతి కాన్తం విలోకయతి కూజతి దీనదీనమ్

MSS@5411@2అస్తం హి భానుమతి గచ్ఛతి చక్రవాకీ హా జీవితేఽపి మరణం
ప్రియవిప్రయోగః

532 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

॥ ౫౪౧౧॥
MSS@5412@1ఆశఙ్క్య ప్రణతిం పటాన్తపిహితౌ పాదౌ కరోత్యాదరాద్ వ్యాజేనాగతమావృణోతి
హసితం న స్పష్టముద్వీక్షతే ।
MSS@5412@2మయ్యాలాపవతి ప్రతీపవచనా సఖ్యా సమం భాషతే తన్వ్యాస్తిష్ఠతు
నిర్భరప్రణయితా మానోఽపి రమ్యోదయః ॥ ౫౪౧౨॥
MSS@5413@1ఆశయా కృతదాసో యః స దాసః సర్వదేహినామ్ ।
MSS@5413@2ఆశా దాసీకృతా యేన తస్య దాసాయతే జగత్ ॥ ౫౪౧౩॥

MSS@5415@1ఆశాం కాలవతీం కుర్యాత్ కాలం విఘ్నేన యోజయేత్ ।


MSS@5415@2విగ్నం నిమిత్తతో బ్రూయాన్ నిమిత్తం చాపి హేతుతః ॥ ౫౪౧౫॥

MSS@5416@1ఆశాః కాఞ్చనపుష్పకుడ్మలకులచ్ఛన్నా న కాః క్ష్మాతలే


సౌజన్యామృతవర్షిభిస్తిలకితం సేవ్యైర్న కిం మణ్డలమ్ ।
MSS@5416@2పన్థానః సుచిరోపచారరుచిరైర్వ్యాప్తా న కైః సంస్తుతైస్ తేషామత్ర
వసన్తి నిహ్నుతగుణాః కాలేన యే మోహితాః ॥ ౫౪౧౬॥
MSS@5417@1ఆశాః ఖర్వయ గర్వయాతిముఖరానున్నాదినో బర్హిణః సర్వాంస్త్రాసయ
గర్జితైః
కలగిరో హంసాన్ సముత్సారయ ।
MSS@5417@2ద్రాగాస్కన్దయ మిత్రమణ్డలమలం సద్వర్త్మ సందూషయ శ్రీమన్నబ్ద
నయత్యయం న పవనో యావద్ దశాం కామపి ॥ ౫౪౧౭॥
MSS@5418@1ఆశాః పూరయతి శ్రియం వితరతి త్రైలోక్యతాపం హరత్య్
అవ్యాజామృతసేచనం
విదధతి ప్రీతిం పరాం తన్వతి ।
MSS@5418@2ఏతేన ప్రసభం చిరం జలముచా కాలేన దూరీకృతే పూర్ణే రాజని
జాతముల్బణతమస్తోమావశేషం జగత్ ॥ ౫౪౧౮॥
MSS@5419@1ఆశాః ప్రకాశయతి యస్తిమిరాణి భఙ్క్త్వా బోధం దృశాం దిశతి
భూరిగుణేష్వభీష్టః ।
MSS@5419@2ఖేదాయ యస్య న పరోపకృతిష్వటాట్యా ధీమాన్ నమస్యతి న కస్తమినం
ప్రశస్యమ్ ॥ ౫౪౧౯॥
MSS@5420@1ఆశాః ప్రసాదయతు పుష్యతు వా చకోరాన్ కామం తనోతు కుముదేషు
ముదం

msubhsall.pdf 533
మహాసుభాషితసంగ్రహ

సుధాంశుః ।
MSS@5420@2ఏకః స ఏవ పరముత్కటరాహుదన్త- పత్రప్రవేశసమదుఃఖసుఖః కురఙ్గః
॥ ౫౪౨౦॥
MSS@5421@1ఆశాః సంతమసోపలేపమలినాః పీయూషగౌరైః కరైర్
ఆలిమ్పన్నయముద్గతైర్దివమిమాం కర్పూరపూరం సృజన్ ।
MSS@5421@2చన్ద్రశ్చన్ద్రశిలైకకుట్టిమమయం క్షోణీతలం కల్పయన్ పశ్యోద్గచ్ఛతి
పాకపాణ్డురశరచ్ఛాయోపమేయచ్ఛవిః ॥ ౫౪౨౧॥
MSS@5422@1ఆశాఖనిరగాధేయం దుష్పూరా కేన పూర్యతే ।
MSS@5422@2యా మహద్భిరపి క్షిప్తైః పూరకైరేవ ఖన్యతే ॥ ౫౪౨౨॥

MSS@5423@1ఆశాఖనిరగాధేయమ్ అధఃకృతజగత్త్రయా ।
MSS@5423@2ఉద్ధృత్యోద్ధృత్య తత్రస్థాన్ అహో సద్భిః సమీకృతా ॥ ౫౪౨౩॥

MSS@5424@1ఆశాగర్తః ప్రతిప్రాణి యస్మిన్ విశ్వమణూపమమ్ ।


MSS@5424@2కస్య కిం కియదాయాతి వృథా యా విషయైషితా ॥ ౫౪౨౪॥

MSS@5425@1ఆశాగృహీతా వికలా భవన్తి హతత్రపా న్యస్తగుణాభిమానాః ।


MSS@5425@2భ్రామ్యన్తి మత్తా ఇవ నష్టసంజ్ఞా దేహీతివాచస్తరలస్వభావాః ॥ ౫౪౨౫॥
MSS@5426@1ఆశాతురగమారుహ్య నిత్యం ధావతి యాచకః ।
MSS@5426@2న చార్తిః న శ్రమో హ్యస్య న గతౌ నాపి మన్దతా ॥ ౫౪౨౬॥

MSS@5427@1ఆశా ధృతిం హన్తి సమృద్ధిమన్తకః క్రోధః శ్రియం హన్తి యశః


కదర్యతా ।
MSS@5427@2అపాలనం హన్తి పశూంశ్చ రాజన్న్ ఏకః క్రుద్ధో బ్రాహ్మణో హన్తి రాష్ట్రమ్
॥ ౫౪౨౭॥
MSS@5428@1ఆశా నామ నదీ మనోరథజలా తృష్ణాతరఙ్గాకులా రాగగ్రాహవతీ
వితర్కవిహగా
ధైర్యద్రుమధ్వంసినీ ।
MSS@5428@2మోహావర్తసుదుస్తరాతిగహనా ప్రోత్తుఙ్గచిన్తాతటీ తస్యాః పారగతా
విశుద్ధమనసో
నన్దన్తు యోగీశ్వరాః ॥ ౫౪౨౮॥
నామ మనుష్యాణాం కాశ్చిదాశ్చర్యశ‍ృఙ్ఖలా ।
MSS@5429@1ఆశా
MSS@5429@2యయా బద్ధాఃప్రధావన్తి ముక్తాస్తిష్ఠన్తి కుత్రచిత్ ॥ ౫౪౨౯॥

534 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5430@1ఆశా నిష్ఠా ప్రతిష్ఠా మమ కిల మహిలాస్తాసు సౌఖ్యం కదా స్యాద్ యా


ప్రాన్త్యా
సా విదధ్యాదిహ కిమపి తథా మధ్యమా సా పరత్ర ।
MSS@5430@2ఆద్యా సా నోభయత్రాప్యహహ తదపి కిం సక్తతాం యామి తస్యాం యా
ప్రౌఢ్యాదప్రగల్భే ప్రతిదివసముభే తే కదర్థీకరోతి ॥ ౫౪౩౦॥
నృత్యతి కిం వా నరో న ధనికపురః ।
MSS@5431@1ఆశాపాశనిబద్ధో
MSS@5431@2హతశైలూషస్య విధేః కుత్ర విధేయః సుఖముపైతి ॥ ౫౪౩౧॥

MSS@5432@1ఆశాపాశవిముక్తినిశ్చలసుఖా స్వాయత్తచిత్తస్థితిః
స్నేహద్వేషవిషాదలోభవిరతిః సంతోషతృప్తం మనః ।
MSS@5432@2చిన్తా నిత్యమనిత్యతాపరిచయే సఙ్గేఽపి నిఃసఙ్గతా
సంవిత్సేకవివేకపూతమనసామిత్యేష మోక్షక్రమః ॥ ౫౪౩౨॥
కామక్రోధపరాయణాః ।
MSS@5433@1ఆశాపాశశతైర్బద్ధాః
MSS@5433@2ఈహన్తే కామభోగార్థమ్ అన్యాయేనార్థసంచయాన్ ॥ ౫౪౩౩॥

MSS@5434@1ఆశాపాశశతైర్బద్ధా వాసనాభరవాహినః ।
MSS@5434@2కాయాత్ కాయముపాయాన్తి వృక్షాద్ వృక్షమివాణ్డజాః ॥ ౫౪౩౪॥
MSS@5435@1ఆశాపాశైః పరీతాఙ్గా యే భవన్తి నరోఽర్దితాః ।
MSS@5435@2తే రాత్రౌ శేరతే నైవ తదప్రాప్తివిచిన్తయా ॥ ౫౪౩౫॥
MSS@5436@1ఆశాపిశాచికా మాం భ్రమయతి పరితో దశస్వపి దిశాసు ।
MSS@5436@2స్వీయే పిశాచవర్గే సేవాయై కిం న యోజయసి ॥ ౫౪౩౬॥
MSS@5437@1ఆశాపిశాచికావిష్టః పురతో యస్య కస్యచిత్ ।
MSS@5437@2వన్దతే నిన్దతి స్తౌతి రోదితి ప్రహసత్యపి ॥ ౫౪౩౭॥

MSS@5438@1ఆశా బలవతీ కష్టా నైరాశ్యం పరమం సుఖమ్ ।


MSS@5438@2ఆశాం నిరాశాం కృత్వా తు సుఖం స్వపితి పిఙ్గలా ॥ ౫౪౩౮॥

బలవతీ రాజన్ విపరీతా హి శ‍ృఙ్ఖలా ।


MSS@5439@1ఆశా
MSS@5439@2యయా బద్ధాః ప్రధావన్తి ముక్తాస్తిష్ఠన్తి పఙ్గువత్ ॥ ౫౪౩౯॥

MSS@5440@1ఆశా భఙ్గకరీ పుంసామ్ అజేయారాతిసంనిభా ।


MSS@5440@2తస్మాదాశాం త్యజేత్ ప్రాజ్ఞో యదీచ్ఛేచ్ శాశ్వతం సుఖమ్ ॥ ౫౪౪౦॥
MSS@5441@1ఆశాభరేణ నిఖిలాశాసు ధావనమథాశాతకుమ్భగిరి వా క్లేశావహం

msubhsall.pdf 535
మహాసుభాషితసంగ్రహ

వివిధదేశాటనం ద్రవిణలేశాయనాపి వవృతే ।


MSS@5441@2ఆశాతిదామవితుమాశాస్వ పాణిధృతపాశామనేకజగతామ్
ఈశాముపాసితగిరీశామిహాఙ్గదిగధీశార్చితాఙ్ఘ్రినలినామ్ ॥ ౫౪౪౧॥
MSS@5442@1ఆశాభిభూతాయే మర్త్యా మహామోహా మహోద్ధతాః ।
MSS@5442@2అవమానాదికం దుఃఖం న జానన్తి కదాప్యహో ॥ ౫౪౪౨॥

MSS@5443@1ఆశాముత్పాద్య చాకృష్య వఞ్చయేద్ రిపుమన్త్రిణమ్ ।


MSS@5443@2అసురేభ్యో హృతౌ దత్వా శాణ్డామర్కౌ గ్రహం సురైః ॥ ౫౪౪౩॥

MSS@5444@1ఆశాయాః ఖలు యే దాసాస్తే దాసాః సర్వదేహినామ్ ।


MSS@5444@2ఆశా దాసీకృతా యేన తస్య దాసాయతే జగత్ ॥ ౫౪౪౪॥

MSS@5445@1ఆశాయా యే దాసాస్ తే దాసాః సర్వలోకస్య ।


MSS@5445@2ఆశా యేషాం దాసీ తేషాం దాసాయతే లోకః ॥ ౫౪౪౫॥

MSS@5446@1ఆశాయాస్తనయా మాయా క్రోధోఽసూయాసుతః స్మృతః ।


MSS@5446@2హింసాయాస్తనయః పాపః కృతఘ్నో నార్హతి ప్రజామ్ ॥ ౫౪౪౬॥

MSS@5447@1ఆశాలతావలయితం బద్ధమూలమవిద్యయా ।
MSS@5447@2కో హి తాపయితుం శక్తః ముఖేన భవపాదపమ్ ॥ ౫౪౪౭॥

MSS@5448@1ఆశావలమ్బోపచితా న కస్య తృష్ణాలతానర్థఫలం ప్రసూతే ।


MSS@5448@2దినే దినే లబ్ధరుచిర్వివస్వాన్ మీనం చ మేషం చ వృషం చ భుఙ్క్తే
॥ ౫౪౪౮॥
MSS@5449@1ఆశావిప్లుతచేతసోఽభిలషితాల్లాభాదలాభో వరస్ తస్యాలాభనిరాకృతా హి
తనుతామాపద్యతే ప్రార్థనా ।
MSS@5449@2ఇష్టావాప్తిసముద్భవస్తు సుతరాం హర్షః ప్రమాథీ ధృతేః సేతోర్భఙ్గ
ఇవామ్భసాం వివశతాం వేగేన విస్తార్యతే ॥ ౫౪౪౯॥
MSS@5450@1ఆశాసరసీం శోషయ తపసా తన్మధ్యస్థః పోషయ మనసా ।
MSS@5450@2కాయక్లేశం శోధయ పరుషం శిథిలయ పరమబ్రహ్మణి కలుషమ్ ॥
౫౪౫౦॥
MSS@5451@1ఆశాసానో న వై భృత్యః స్వామిన్యాశిష ఆత్మనః ।
MSS@5451@2న స్వామీ భృత్యతః స్వామ్యమ్ ఇచ్ఛన్ యో రాతి చాశిషః ॥ ౫౪౫౧॥

MSS@5452@1ఆశాసు రాశీభవదఙ్గవల్లీ - భాసైవ దాసీకృతదుగ్ధసిన్ధుమ్ ।

536 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5452@2మన్దస్మితైర్నిన్దితశారదేన్దుం వన్దేఽరవిన్దాసనసున్దరి త్వామ్ ॥ ౫౪౫౨॥


MSS@5452A@1ఆశాస్యమన్యత్ పునరుక్తభూతం శ్రేయాంసి సర్వాణ్యధిజగ్ముషస్తే ।
MSS@5452A@2పుత్రం లభస్వాత్మగుణానురూపం భవన్తమీడ్యం భవతః పితేవ ॥

MSS@5453@1ఆశా హి పరమం దుఃఖం నిరాశా పరమం సుఖమ్ ।


MSS@5453@2ఆశాపాశం పరిత్యజ్య సుఖం స్వపితి పిఙ్గలా ॥ ౫౪౫౩॥

MSS@5454@1ఆశాహి పరమం దుఃఖం నైరాశ్యం పరమం సుఖమ్ ।


MSS@5454@2యథా సఞ్ఛిద్య కాన్తాశాం సుఖం సుష్వాప పిఙ్గలా ॥ ౫౪౫౪॥

MSS@5455@1ఆశిషంచ తిలకం చ జనన్యా మన్యతే స్మ కవచాధికమన్యః ।


MSS@5455@2యేన సంయతి హి సర్వభటానాం విక్రమైకవచతాం (?) ప్రతిపేదే ॥
౫౪౫౫॥
MSS@5456@1ఆశీర్వాదముఖా స్త్రీ మన్త్రముఖో బ్రాహ్మణః ప్రియవాక్ ।
MSS@5456@2కుశలం పృచ్ఛన్నతిథిః ప్రియసుహృదానన్దపరిపూర్ణః ॥ ౫౪౫౬॥

MSS@5457@1ఆశీవిషమివ క్రుద్ధం ప్రభుం ప్రాణధనేశ్వరమ్ ।


MSS@5457@2యత్నేనోపచరేన్ నిత్యం నాహమస్మీతి మానవః ॥ ౫౪౫౭॥

MSS@5458@1ఆశీవిషేణ రదనచ్ఛదదంశదానమ్ ఏతేన తే పునరనర్థతయా న గణ్యమ్



MSS@5458@2బాధాం విధాతుమధరే హి న తావకీనే పీయూషసారఘటితే ఘటతేఽస్య
శక్తిః ॥ ౫౪౫౮॥
MSS@5459@1ఆశు కాన్తమభిసారితవత్యా యోషితః పులకరుద్ధకపోలమ్ ।
MSS@5459@2నిర్జిగాయ ముఖమిన్దుమఖణ్డం ఖణ్డపత్రతిలకాకృతి కాన్త్యా ॥ ౫౪౫౯॥

MSS@5460@1ఆశు లఙ్ఘితవతీష్టకరాగ్రే నీవిమర్ధముకులీకృతదృష్ట్యా ।


MSS@5460@2రక్తవైణికహతాధరతన్త్రీ - మణ్డలక్వణితచారు చుకూజే ॥ ౫౪౬౦॥

MSS@5461@1ఆశైకతన్తుమవలమ్బ్య విలమ్బమానా రక్షామి జీవమవధిర్నియతో యది


స్యాత్ ।
MSS@5461@2నో చేద్ విధిః సకలలోకహితైకకారీ యత్ కాలకూటమసృజత్ తదిదం
కిమర్థమ్
॥ ౫౪౬౧॥
MSS@5462@1ఆ శైలేన్ద్రాచ్ శిలాన్తఃస్ఖలితసురధునీశీకరాసారశీత్ ఆద్ ఆ

msubhsall.pdf 537
మహాసుభాషితసంగ్రహ

తీరాన్నైకరాగస్ఫురితమణిరుచో దక్షిణస్యార్ణవస్య ।
MSS@5462@2ఆగత్యాగత్య భీతిప్రణతనృపశతైః శశ్వదేవ క్రియన్తే
చూడారత్నాంశుగర్భాస్తవ చరణయుగస్యాఙ్గులీరన్ధ్రభాగాః ॥ ౫౪౬౨॥
MSS@5463@1ఆశైవ రాక్షసీ పుంసామ్ ఆశైవ విషమఞ్జరీ ।
MSS@5463@2ఆశైవ జీర్ణమదిరా ధిగాశా సర్వదోషభూః ॥ ౫౪౬౩॥

MSS@5464@1ఆ శైశవాన్ మమతయా కలితస్త్వయాసౌ ఆనృణ్యమమ్బ తవ లబ్ధుమనా


మృగాఙ్కః ।
MSS@5464@2స్వాత్మానమేవ నియతం బహుధా విభజ్య త్వత్పాదయోర్వినిదధే
నఖరాపదేశాత్
॥ ౫౪౬౪॥
MSS@5465@1ఆశ్చర్యం కథయామి కస్య పురతః కుర్వే కిమేమి క్వ వా కాచిత్
కాఞ్చనవల్లరీ
గృహశిరోరూఢా సముజ్జృమ్భతే ।
MSS@5465@2అస్యాం కిం చ సఖే దధన్తి సుషమాం నారఙ్గబిమ్బోపమాం దృష్ట్వా
పక్వఫలాని మేమృదు మనో మోహం సముత్పద్యతే ॥ ౫౪౬౫॥
MSS@5466@1ఆశ్చర్యం పాణిపాశస్య గిరీన్ద్రతనయే తవ ।
MSS@5466@2జగద్బన్ధనహా శంభుర్యేన బన్ధం సమిచ్ఛతి ॥ ౫౪౬౬॥

MSS@5467@1ఆశ్చర్యం వడవానలః స భగవానాశ్చర్యమమ్భోనిధిర్ యత్కర్మాతిశయం


విచిన్త్య హృదయే కమ్పః సముత్పద్యతే ।
MSS@5467@2ఏకస్యాశ్రయఘస్మరస్య పిబతస్తృప్తిర్న జాతా జలైర్ అన్యస్యాపి
మహాత్మనో
న వపుషి స్వల్పోఽపి తోయవ్యయః ॥ ౫౪౬౭॥
MSS@5468@1ఆశ్చర్యం సమరామ్బరే రిపుయశశ్చన్ద్రప్రతాపార్కయోః సర్వగ్రాసమయం
సహైవ తనుతే త్వత్ఖఙ్గరాహుః కథమ్ ।
MSS@5468@2కిం చాన్యత్ పరలోకనిర్భయ భవాంస్తస్మిన్ మహత్యుత్సవే గృహ్ణాతి
త్యజతామకమ్పహృదయో రాజ్ఞాం సమస్తా భువః ॥ ౫౪౬౮॥
MSS@5469@1ఆశ్చర్యధామభిరతీవ గుణైః కిమేతజ్ జాలం త్వయా విరచితం
యదపూర్వమేవ ।
MSS@5469@2చేతాంసి మూర్తిరహితాన్యపి చఞ్చలాని బధ్నాతి యచ్ఛ్రుతిగతం
తదపూర్వమేవ ॥ ౫౪౬౯॥

538 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5470@1ఆశ్చర్యముత్పలదృశో వదనామలేన్దు - సాంనిధ్యతో మమ ముహుర్జదిమానమేత్య



MSS@5470@2జాత్యేన చన్ద్రమణినేవ మహీధరస్య సంధార్యతే ద్రవమయో మనసా
వికారః
॥ ౫౪౭౦॥
MSS@5471@1ఆశ్చర్యమూర్జితమిదం కిము కిం మదీయశ్ చిత్తభ్రమో యదయమిన్దురనమ్బరేఽపి

MSS@5471@2తత్రాపి కాపి నను చిత్రపరంపరేయమ్ ఉజ్జృమ్భితం కువలయద్వితయం
యదత్ర ॥ ౫౪౭౧॥
MSS@5472@1ఆశ్చర్యస్తిమితాః క్షణం క్షణమథ ప్రీతిప్రమీలత్పుటా
వాతాన్దోలితపఙ్కజాతసుమనఃపీయూషధారాముచః ।
MSS@5472@2ఏతాః కస్య హరన్తి హన్త న మనః కించిత్త్రపామఞ్జుల- ప్రేమప్రేరణమత్ర
ముగ్ధమురచత్తారోత్తరా (?) దృష్టయః ॥ ౫౪౭౨॥
MSS@5473@1ఆశ్చర్యైకనిధిః స దుగ్ధజలధిర్మన్యే కిమన్యద్ యతో లేభే జన్మ స
లోకలోచనసుధాసారస్తుషారద్యుతిః ।
MSS@5473@2దేవీకేలికచగ్రహేణ లలితే గఙ్గాతరఙ్గాఙ్కితే నిఃశఙ్కం నిరటఙ్కి
శంకరజటాజూటేఽపి యేన స్థితిః ॥ ౫౪౭౩॥
MSS@5474@1ఆ శ్మశానాన్ నివర్తన్తే జ్ఞాతయః సహ బాన్ధవైః ।
MSS@5474@2త్వయైకేనైవ గన్తవ్యం తత్ కర్మ సుకృతం కురు ॥ ౫౪౭౪॥

MSS@5475@1ఆశ్యానైర్గలితం దలైర్బత కథాశేషాః ప్రసూనశ్రియో నోద్భేదోఽపి ఫలం


ప్రతి ప్రతిదిశం యాతా నిరాశాః ఖగాః ।
MSS@5475@2ఆపాతాలవిశుష్కమూలకుహరోన్మీలజ్జటాసంతతిస్ తూష్ణీమస్తి
తథాప్యకాలజలదం
ధ్యాయన్ మరుక్ష్మారుహః ॥ ౫౪౭౫॥
MSS@5476@1ఆశ్రమాదాశ్రమం గత్వా హుతహోమో జితేన్ద్రియః ।
MSS@5476@2భిక్షాబలిపరిశ్రాన్తః ప్రవ్రజన్ ప్రేత్య వర్ధతే ॥ ౫౪౭౬॥

MSS@5477@1ఆశ్రమీ యది వా వర్ణీ పూజ్యో వాథ గురుర్మహాన్ ।


MSS@5477@2నాదణ్డ్యో నామ రాజ్ఞోఽస్తి యః స్వధర్మేణ తిష్ఠతి ॥ ౫౪౭౭॥

msubhsall.pdf 539
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5478@1ఆశ్రమేషుద్విజాతీనాం కార్యే వివదతాం మిథః ।


MSS@5478@2న విబ్రూయాన్ నృపో ధర్మం చికీర్షన్ హితమాత్మనః ॥ ౫౪౭౮॥

MSS@5479@1ఆశ్రయః కియతామేష తరుః సన్మార్గమాశ్రితః ।


MSS@5479@2పాథోద సిచ్యతాం కాలే నోపేక్ష్యో దూరభావతః ॥ ౫౪౭౯॥

MSS@5480@1ఆశ్రయః సర్వభూతానాం నివాసః సర్వపక్షిణామ్ ।


MSS@5480@2దదాతి సదృశా భాగం సజలస్య పయోముచః ॥ ౫౪౮౦॥

MSS@5481@1ఆశ్రయమాశ్రయలిప్సుస్ తుఙ్గం సేవేత దురధిరోహమపి ।


MSS@5481@2వినిపతతి యది స తస్మాత్ తథాప్యుపర్యేవ నీచానామ్ ॥ ౫౪౮౧॥

MSS@5482@1ఆశ్రయవశేన సతతం గురుతా లఘుతా చ జాయతే జన్తోః ।


MSS@5482@2విన్ధ్యే విన్ధ్యసమానాః కరిణో బత దర్పణే లఘవః ॥ ౫౪౮౨॥

MSS@5483@1ఆశ్రయాశః కృష్ణవర్త్మా దహనశ్చైష దుర్జనః ।


MSS@5483@2అగ్నిరేవ తథాప్యస్మిన్ స్యాద్ భస్మని హుతం హుతమ్ ॥ ౫౪౮౩॥

MSS@5484@1ఆశ్రయితవ్యో నరపతిర్ అర్జయితవ్యాని భూరి విత్తాని ।


MSS@5484@2ఆరబ్ధవ్యం వితరణమ్ ఆనేతవ్యం యశోఽపి దశదిగ్భ్యః ॥ ౫౪౮౪॥

శోభన్తే పణ్డితా వనితా లతాః ।


MSS@5485@1ఆశ్రయేణైవ
MSS@5485@2బహుమూల్యం హి మాణిక్యం జటితం హేమ్ని రాజతే ॥ ౫౪౮౫॥

MSS@5486@1ఆశ్రితస్యాప్రదానేనదత్తస్య హరణేన చ ।
MSS@5486@2జన్మప్రభృతి యద్ దత్తం సర్వం నశ్యతి భారత ॥ ౫౪౮౬॥
MSS@5487@1ఆశ్రితానాం భృతౌ స్వామిసేవాయాం ధర్మసేవనే ।
MSS@5487@2పుత్రస్యోత్పాదనే చైవ న సన్తి ప్రతిహస్తకాః ॥ ౫౪౮౭॥

లోకేన సమృద్ధిం యాన్తి విద్విషః ।


MSS@5488@1ఆశ్రితాశ్చైవ
MSS@5488@2సమృద్ధాశ్చ వినాశాయ తస్మాన్ నోద్వేజయేత్ ప్రజాః ॥ ౫౪౮౮॥

MSS@5489@1ఆశ్రిత్య నూనమమృతద్యుతయః పదం తే దేహక్షయోపనతదివ్యపదాభిముఖ్యాః



MSS@5489@2లావణ్యపుణ్యనిచయం సుహృది త్వదాస్యే విన్యస్య యాన్తి మిహిరం
ప్రతిమాసభిన్నాః
॥ ౫౪౮౯॥
MSS@5490@1ఆశ్లిష్టభూమిం రసితారముచ్చైర్ లోలద్భుజాకారబృహత్తరఙ్గమ్ ।

540 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5490@2ఫేనాయమానం పతిమాపగానామ్ అసావపస్మారిణమాశశఙ్కే ॥


౫౪౯౦॥
MSS@5491@1ఆశ్లిష్టాపి కరోతి సా మమ తనుం కణ్ఠగ్రహోత్కణ్ఠితాం దృష్టాపి
ప్రియదర్శనా నియమయత్యక్ష్ణోర్దిదృక్షాం పునః ।
MSS@5491@2అన్తశ్చేతసి సంస్థితాపి హృదయం భూయో విశత్యేవ మే రూఢప్రేమసమాగమాపి
నవతాం ధత్తే ప్రియా ప్రత్యహమ్ ॥ ౫౪౯౧॥
MSS@5492@1ఆశ్లిష్టా రభసాద్ విలీయత ఇవాక్రాన్తాప్యనఙ్గేన యా యస్యాః
కృత్రిమచణ్డవస్తుకరణాకూతేషు ఖిన్నం మనః ।
MSS@5492@2కోఽయం కాహమితి ప్రవృత్తసురతా జానాతి యా నాన్తరం రన్తుః సా
రమణీ స
ఏవ రమణః శేషౌ తు జాయాపతీ ॥ ౫౪౯౨॥
MSS@5493@1ఆశ్లిష్య వా పాదరతాం పినష్టు మామ్ అదర్శనాన్ మర్మహతాం కరోతు
వా ।
MSS@5493@2యథా తథా వా విదధాతు నాగరో మత్ప్రాణనాథస్తు స ఏవ నాపరః ॥
౫౪౯౩॥
క్రీడాదురోదరపణః ప్రతిభూరనఙ్గః ।
MSS@5494@1ఆశ్లేషచుమ్బనరతోత్సవకౌతుకాని
MSS@5494@2భోగః స యద్యపి జయే చ పరాజయే చ యూనోర్మనస్తదపి వాఞ్ఛతి
జేతుమేవ
॥ ౫౪౯౪॥
రతిరఙ్గనానామ్ ఆమోదశేషా కుచకుఙ్కుమశ్రీః ।
MSS@5495@1ఆశ్లేషశేషా
MSS@5495@2తూణీరశేషః కుసుమాయుధోఽపి ప్రభాతశేషా రజనీ బభూవ ॥
౫౪౯౫॥
MSS@5496@1ఆశ్లేషాదను చుమ్బనాదను నఖోల్లేఖాదను స్వాన్తజ- ప్రోద్బోధాదను
సంభ్రమాదను రతారమ్భాదను ప్రీతయోః ।
MSS@5496@2అన్యార్థం గతయోర్భ్రమాన్ మిలితయోః సంభాషణైర్జానతోర్
దమ్పత్యోరిహ కో న
కో న తమసి వ్రీడావిమిశ్రో రసః ॥ ౫౪౯౬॥
MSS@5497@1ఆశ్లేషాధరబిమ్బచుమ్బనసుఖాలాపస్మితాన్యాసత్ ఆం దూరే తావదిదం
మిథో న

msubhsall.pdf 541
మహాసుభాషితసంగ్రహ

సులభం జాతం ముఖాలోకనమ్ ।


MSS@5497@2ఇత్థం వ్యర్థకృతైకదేహఘటనావిన్యాసయోరావయోః కేయం
ప్రీతివిదమ్బనేత్యవతు
వః స్మేరోఽర్ధనారీశ్వరః ॥ ౫౪౯౭॥
MSS@5498@1ఆశ్లేషేణపయోధరప్రణయినీం ప్రత్యాదిశన్త్యా దృశం దృష్ట్వా
చాధరబద్ధతృష్ణమధరం నిర్భర్త్సయన్త్యా ముఖమ్ ।
MSS@5498@2ఊర్వోర్గాఢనిపీడనేన జఘనే పాణిం చ రుద్ధ్వానయా పత్యుః ప్రేమ న
ఖణ్డితం
నిపుణయా మానోఽపి నైవోజ్ఝితః ॥ ౫౪౯౮॥
MSS@5499@1ఆశ్లేషే ప్రథమం క్రమాదపహృతే హృద్యేఽధరస్యార్పణే కేలిద్యూతవిధౌ
పణం ప్రియతమే కాన్తాం పునః పృచ్ఛతి ।
MSS@5499@2అన్తర్గూఢవిగాఢసంభ్రమరసస్ఫారీభవద్గణ్డయా తూష్ణీం శారివిసారణాయ
నిహితః స్వేదామ్బుగర్భః కరః ॥ ౫౪౯౯॥
సర్వదా పత్యుః సతృష్ణేవాన్తరాత్మనా ।
MSS@5500@1ఆశ్లేషే
MSS@5500@2అర్ధనారీశ్వరతనౌ గౌరీవృత్తం సమీహతే ॥ ౫౫౦౦॥

MSS@5501@1సంభోగాయోగ్యకాలేషు సార్ధం కాన్తేన కామినీ ।


MSS@5501@2వాపీసౌధే గృహోద్యానే యాత్రాసఙ్గేన తిష్ఠతి ॥ ౫౫౦౧॥

MSS@5502@1అన్యచ్ఛాయావలోకేఽపి పరాలాపే మనాగపి ।


MSS@5502@2పత్యే క్రుద్ధ్యత్యనర్థాదౌ స్వయం చాపి నిమజ్జతి ॥ ౫౫౦౨॥

MSS@5503@1అపరోపగమారమ్భమ్ ఉన్నాటయతి వల్లభమ్ ।


MSS@5503@2దరిద్రజరతీవార్తా శిశిరే సాయమాతపమ్ ॥ ౫౫౦౩॥

MSS@5504@1పత్యుఃశయ్యాపరావృత్తిం వియోగమివ మన్యతే ।


MSS@5504@2దేవాగారప్రయాణం చ ప్రవాసమివ పశ్యతి ॥ ౫౫౦౪॥

MSS@5505@1అతిస్నేహస్యనిస్యన్దాద్ అతిప్రేమ్ణః ప్రవృత్తిభిః ।


MSS@5505@2ఛాయేవానుచరేత్ కాన్తం యాన్తం తిష్ఠన్తమఙ్గనా ॥ ౫౫౦౫॥

MSS@5506@1ఆశ్లేషే
సున్దరీణాం స్థితవతి సహసా సర్వసంతృప్తిహేతౌ వ్యర్థః
పీయూషమాప్తుం జలనిధిమథనే యత్న ఇత్యాకలయ్య ।
MSS@5506@2తస్మాదేతే విరక్తా జగతి సుమనసో యత్ సమస్తాస్తదద్ధా స్వర్గస్థానామివైషాం
న కథమితరథా లాఘవం స్యాత్ ప్రతీతమ్ ॥ ౫౫౦౬॥

542 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5507@1ఆశ్వపేహి మమ సీధుభాజనాద్ యావదగ్రదశనైర్న దృశ్యసే ।


MSS@5507@2చన్ద్ర మద్దశనమణ్డలాఙ్కితః ఖం న యాస్యసి హి రోహిణీభయాత్ ॥
౫౫౦౭॥
MSS@5508@1ఆశ్వసిహి మహాబాహో ప్రాణినాం సర్వమాపదః ।
MSS@5508@2స్పృశన్త్యనిలవల్లోకే క్షణేన ప్రతియాన్తి చ ॥ ౫౫౦౮॥

MSS@5509@1ఆశ్వాసయతి కాకోఽపి దుఃఖితాం పథికాఙ్గనామ్ ।


MSS@5509@2త్వం చన్ద్రామృతజన్మాపి దహసీతి కిముచ్యతామ్ ॥ ౫౫౦౯॥

MSS@5510@1ఆశ్వాసయేచ్చాపి పరం సాన్త్వధర్మార్థవృత్తిభిః ।


MSS@5510@2అథాస్య ప్రహరేత్ కాలే యదా విచలితే పథి ॥ ౫౫౧౦॥

MSS@5511@1ఆశ్వాసస్నేహభక్తీనామ్ ఏకమాయతనం మహత్ ।


MSS@5511@2ప్రకృష్టస్యేవ ధర్మస్య ప్రసాదో మూర్తిసున్దరః ॥ ౫౫౧౧॥

MSS@5512@1ఆశ్వాసితస్య మమ నామ సుతోపలబ్ధ్యా సద్యస్త్వయా సహ కృశోదరి


విప్రయోగః ।
MSS@5512@2వ్యావర్తితాతపరుజః
ప్రథమాభ్రవృష్ట్యా వృక్షస్య వైద్యుత
ఇవాగ్నిరుపస్థితోఽయమ్ ॥ ౫౫౧౨॥
MSS@5513@1ఆశ్వాస్య పర్వతకులం తపనోష్ణతప్తమ్ ఉద్దామదావవిధురాణి చ కాననాని

MSS@5513@2నానానదీనదశతాని చ పూరయిత్వా రిక్తోఽసి యజ్జలద సైవ తవోత్తమశ్రీః
॥ ౫౫౧౩॥
MSS@5514@1ఆశ్వినేకృష్ణపక్షే చ షష్ఠ్యాం భౌమోఽథ రోహిణీ ।
MSS@5514@2వ్యతీపాతస్తదా షష్ఠీ కపిలానన్తపుణ్యదా ॥ ౫౫౧౪॥

భానోర్దివసే శిరీషవృక్షస్య ।
MSS@5515@1ఆషాఢశుక్లపక్షే
MSS@5515@2మూలం జలేన పిష్ట్వా పిబేన్ న భీస్తస్య సర్పోత్థా ॥ ౫౫౧౫॥
కార్త్తికీ మాఘీ వచా శుణ్ఠీ హరీతకీ ।
MSS@5516@1ఆషాఢీ
MSS@5516@2గయాయాం పిణ్డదానేన పుణ్యా శ్లేష్మహరానృణీ ॥ ౫౫౧౬॥

MSS@5517@1ఆషాఢే శశకా దృష్టా స్థానాస్థనే సుభిక్షదాః ।


MSS@5517@2చతుష్పదాదినాశాయ తల్లబ్ధ్యై శశదర్శనమ్ ॥ ౫౫౧౭॥

msubhsall.pdf 543
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5518@1ఆషాఢే శ్రావణే మాసి బీజావపనరోపణే ।


MSS@5518@2గ్రీష్మాదన్యత్ర వల్లీనాం కేచిదిచ్ఛన్తి రోపణమ్ ॥ ౫౫౧౮॥

MSS@5519@1ఆ సమ్ప్రవృద్ధేరపి వృద్ధికామః సమేన సంధానమిహోపగచ్ఛేత్ ।


MSS@5519@2అపక్వయోర్వా ఘటయోరవశ్యమ్ అన్యోఽన్యభేదీ సమసంనిపాతః ॥
౫౫౧౯॥
MSS@5520@1ఆసంసారం త్రిభువనమిదం చిన్వతాం తాత తాదృఙ్ నైవాస్మాకం
నయనపదవీం శ్రోత్రవర్త్మాగతో వా ।
MSS@5520@2యోఽయం ధత్తే విషయకరిణీగాఢరూఢాభిభాన- క్షీబస్యాన్తఃకరణకరిణః
సంయమాలానలీలామ్ ॥ ౫౫౨౦॥
MSS@5521@1ఆసక్తాఃప్రతికోటరం విషధరా భానోః కరా మూర్ధని
జ్వాలాజాలకరాలదావదహనః ప్రత్యఙ్గమాలిఙ్గతి ।
MSS@5521@2సర్వానన్దనచారుచన్దనతరోరేతస్య జీవాతవే రే జీమూత విముఞ్చ వారి
బహుశో యుష్మద్యశో జృమ్భతామ్ ॥ ౫౫౨౧॥
MSS@5522@1ఆసజ్య స్వయమేవ చుమ్బనవిధిం యాచ్ఞా వినాలిఙ్గనం తల్పాన్తే జఘనేన
వేపథుమతా పర్యర్పితం జానునోః ।
MSS@5522@2క్రోధోత్కమ్పమమర్షయత్యనునయత్యస్యాః స్మరక్రీడయా ప్రౌఢైకాభిరతిః
ప్రియస్య హృదయం హేలాబలాత్ కర్షతి ॥ ౫౫౨౨॥
MSS@5523@1ఆసతే శతమధిక్షితి భూపాస్ తోయరాశిరసి తే ఖలు కూపాః ।
MSS@5523@2కిం గ్రహా దివి న జాగ్రతి తే తే భాస్కరస్య కతమస్తులయాస్తే ॥ ౫౫౨౩॥

MSS@5524@1ఆసత్యలోకమఖిలం భువనం జలేషు నిర్మజ్జయేత్ ప్రకుపితో జలధిర్జవేన ।


MSS@5524@2కింతు స్వమన్తయితుముద్యతమౌర్వమగ్నిమ్ అన్తర్వసన్తమపి హన్తుమసౌ

శక్తః ॥ ౫౫౨౪॥
MSS@5525@1ఆ సత్యలోకాదా భూమేః స్వైరచారకృతశ్రమాః ।
MSS@5525@2తేనురిన్దుకరాః స్వేదం ద్రుతనీహారభూమికమ్ ॥ ౫౫౨౫॥

MSS@5526@1ఆసనం చైవ యానం చ సంధాయ చ విగృహ్య చ ।


MSS@5526@2కార్యం వీక్ష్య ప్రయుఞ్జీత ద్వైధం సంశ్రయమేవ చ ॥ ౫౫౨౬॥

MSS@5527@1ఆసనం ప్రాణసంరోధః ప్రత్యాహారశ్చ ధారణా ।


MSS@5527@2ధ్యానం సమాధిరేతాని యోగాఙ్గాని స్మృతాని షట్ ॥ ౫౫౨౭॥

544 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5528@1ఆసనం ప్రాణసంరోధో ధ్యానం చైవ సమాధికః ।


MSS@5528@2ఏతచ్చటుష్టయం విద్ధి సర్వయోగేషు సంమతమ్ ॥ ౫౫౨౮॥

MSS@5529@1ఆసనాచ్ శయనాద్ యానాత్ సంగతేశ్చాపి భోజనాత్ ।


MSS@5529@2కృతే సంచరతే పాపం తైలబిన్దురివామ్భసి ॥ ౫౫౨౯॥

MSS@5530@1ఆసనాదేకశయ్యాయాం సంభాషాత్ సహభోజనాత్ ।


MSS@5530@2పుంసాం సంక్రమతే పాపం ఘటాద్ ఘటమివోదకమ్ ॥ ౫౫౩౦॥

MSS@5531@1ఆసనావసథౌ శయ్యామ్ అనువ్రజ్యాముపాసనమ్ ।


MSS@5531@2ఉత్తమేషూత్తమం కుర్యాద్ హీనే హీనం సమే సమమ్ ॥ ౫౫౩౧॥

MSS@5532@1ఆసనాశనశయ్యాభిరద్భిర్మూలఫలేన వా ।
MSS@5532@2నాస్య కశ్చిద్ వసేద్ గేహే శక్తితోఽనర్చితోఽతిథిః ॥ ౫౫౩౨॥

MSS@5533@1ఆసనే పాదమారోప్య యో భుఙ్క్తే స ద్విజాధమః ।


MSS@5533@2ముఖేన ధమతే చాన్నం తుల్యం గోమాంసభక్షణమ్ ॥ ౫౫౩౩॥

MSS@5534@1ఆసనే లాలయేద్ బాలాం తరుణీం శయనే తథా ।


MSS@5534@2ఉత్సఙ్గే పతిరూఢాం చ లాలనం త్రివిధం విదుః ॥ ౫౫౩౪॥

MSS@5535@1ఆసనే శయనే యానే పానభోజనవస్తుషు ।


MSS@5535@2దృష్ట్వాన్తరం ప్రమత్తేషు ప్రహరన్త్యరయోఽరిషు ॥ ౫౫౩౫॥

MSS@5536@1ఆసనే శయనే యానే భావా లక్ష్యా విశేషతః ।


MSS@5536@2పురుషాణాం ప్రదుష్టానాం స్వభావో వలవత్తరః ॥ ౫౫౩౬॥
MSS@5537@1ఆసన్ క్షీణాని యావన్తి చాతకాశ్రూణి తేఽమ్బుద ।
MSS@5537@2తావన్తోఽపి త్వయోదార న ముక్తా జలబిన్దవః ॥ ౫౫౩౭॥

మృత్యుర్జన్తోర్దినే దినే ।
MSS@5538@1ఆసన్నతరతామేతి
MSS@5538@2ఆఘాతం నీయమానస్య వధ్యస్యేవ పదే పదే ॥ ౫౫౩౮॥

MSS@5539@1ఆసన్ననాశం సలిలం తటాకే కూపాదికానామతియత్నలభ్యమ్ ।


MSS@5539@2నది త్వమగ్ర్యాసి జలాశ్రయాణాం యస్యాం యుగస్థాయి
సులమ్భమమ్భః ॥ ౫౫౩౯॥
MSS@5540@1ఆసన్నమార్గమతిలఙ్ఘ్య నతేన మూర్ధ్నా పశ్చాత్ ప్రసఙ్గవలితేన ముఖేన
యాన్త్యా ।

msubhsall.pdf 545
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5540@2ఆరోపితాః కతిపయే మయి పఙ్కజాక్ష్యా సాకూతహాసమనతిప్రకటాః


కటాక్షాః
॥ ౫౫౪౦॥
MSS@5541@1ఆసన్నమిత్రాగమసూచ్యమాన- సమాగమే వాసరవల్లభస్య ।
MSS@5541@2నిర్యాన్తి దీపా ఇవ రాత్రిభోగ్యాః పశ్య ప్రభాతే గణికాగృహేభ్యః ॥
౫౫౪౧॥
MSS@5542@1ఆసన్నమేవ నృపతిర్భజతే మనుష్యం విద్యావిహీనమకులీనమసంస్తుతం
వా ।
MSS@5542@2ప్రాయేణ భూమిపతయః ప్రమదా లతాశ్చ యః పార్శ్వతో వసతి తం
పరివేష్టయన్తి
॥ ౫౫౪౨॥
MSS@5543@1ఆసన్నయౌవనస్త్వం దుహితుర్మే యౌవనం త్వయా ప్రాయః ।
MSS@5543@2క్షపితమలక్ష్యం స్త్రీణాం గలతి హి సహసైవ తారుణ్యమ్ ॥ ౫౫౪౩॥

MSS@5544@1ఆసన్నసేవాంనృపతేః క్రీడాశస్త్రాహిపావకైః ।
MSS@5544@2కౌశలేనాతిమహతా వినీతః సానురుధ్యతే (?) ॥ ౫౫౪౪॥

MSS@5545@1ఆసన్నాః కణ్టకినో రిపుభయదాః క్షీరిణోఽర్థనాశాయ ।


MSS@5545@2ఫలినః ప్రజాక్షయకరా దారూణ్యపి వర్జయేత్ తేషామ్ ॥ ౫౫౪౫॥

MSS@5546@1ఆసన్నాన్ పురతో భోగాన్ దర్శయిత్వా పునః పునః ।


MSS@5546@2ఛాగో హరితముష్ట్యేవ దూరం నీతోఽస్మి తృష్ణయా ॥ ౫౫౪౬॥

MSS@5547@1ఆసన్నాభ్రజలస్య దావవిగమే విద్యుద్భయం శాఖినో నక్రాస్యాద్ గలతశ్చ


మజ్జనమయీ శఙ్కా భవేద్ వారిధౌ ।
MSS@5547@2భోక్తవ్యస్య విధిః శుభస్య రభసాత్ స్వాదుత్వనిష్పత్తయే జన్తోః సంతనుతే
నిరాకృతభియో భీత్యన్తరోత్పాదనమ్ ॥ ౫౫౪౭॥
MSS@5548@1ఆసన్నామవలమ్బ్య కేసరలతామేకేన పుష్పోజ్జ్వలాం సవ్యం నిఃసహయా
నితమ్బఫలకే కృత్వా కరామ్భోరుహమ్ ।
MSS@5548@2ఆమీలన్ నయనాన్తవాన్తసలిలం శ్లాఘ్యస్య నిన్ద్యస్య వా కస్యేదం
దృఢసౌహృదం ప్రతిదినం దీనం త్వయా స్మర్యతే ॥ ౫౫౪౮॥
MSS@5549@1ఆసన్నామవలమ్బ్య కేసరలతామేకేన పుష్పోజ్జ్వలాం సవ్యం నిఃసహయా
నితమ్బఫలకే కృత్వా కరామ్భోరుహమ్ ।

546 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5549@2ఉద్గ్రీవం వద దుర్దినేఽద్య చరణావున్నమ్య మార్గస్త్వయా


బాలోద్భ్రాన్తమృగేక్షణే సుకృతినః కస్యాయమాలోక్యతే ॥ ౫౫౪౯॥
MSS@5550@1ఆసన్నాయ సుదూరాయ సుప్తాయ ప్రకటాత్మనే ।
MSS@5550@2సులభాయాతిదుర్గాయ నమశ్చిత్రాయ శంభవే ॥ ౫౫౫౦॥

MSS@5551@1ఆసన్నే ఫలమాసన్నం దూరగే దూరగం ఫలమ్ ।


MSS@5551@2మిశ్రం తు మిశ్రే శకునే ఫలమాహుర్మనీషిణః ॥ ౫౫౫౧॥

MSS@5552@1ఆసన్నో మధురాగతం వనభువః సామ్రాజ్యమిత్యద్భుతాః శ్రూయన్తే గిర


ఏష
తత్త్వమిహ న జ్ఞాతుం విధాతుః క్షమః ।
MSS@5552@2యత్ పర్ణైస్త్రుటితం తదప్యుపరతం పుష్పోద్గమైః శాఖినాం యద్ గ్లానం
విటపైరిదం పునరిహ ప్రత్యక్షమాలక్ష్యతే ॥ ౫౫౫౨॥
MSS@5553@1ఆసన్నో వల్మీకో దక్షిణపార్శ్వే విభీతస్య ।
MSS@5553@2అధ్యర్ధే భవతి శిరా పురుషే జ్ఞేయా దిశి ప్రాచ్యామ్ ॥ ౫౫౫౩॥

MSS@5554@1ఆసన్ యావన్తి యాచ్ఞాసు చాతకాశ్రూణి చామ్బుద ।


MSS@5554@2తావన్తోఽపి త్వయా మేఘ న ముక్తా వారిబిన్దవః ॥ ౫౫౫౪॥

MSS@5555@1ఆ సప్తతేర్యస్య వివాహపఙ్క్తిర్ విచ్ఛిద్యతే నూనమపణ్డితోఽసౌ ।


MSS@5555@2జీవన్తి తాః కర్తనకుట్టనాభ్యాం గోభ్యః కిముక్షా యవసం దదాతి ॥
౫౫౫౫॥
MSS@5556@1ఆసప్తమం కులం హన్తి శిరోఽభ్యఙ్గే చతుర్దశీ ।
MSS@5556@2మాంసాశనే పఞ్చదశీ కామధర్మే తథాష్టమీ ॥ ౫౫౫౬॥

MSS@5557@1ఆ సమన్తాచ్చతుర్దిక్షు సన్నికృష్టాశ్చ యే నృపాః ।


MSS@5557@2తత్పరాస్తత్పరా యేఽన్యే క్రమాద్ హీనబలారయః ॥ ౫౫౫౭॥

MSS@5558@1ఆసమస్తాక్షివిక్షేపసమర్పితమనోభువామ్ ।
MSS@5558@2మన్మథోద్దీపనం తాసాం విటవృత్తం విధాస్యతే ॥ ౫౫౫౮॥
MSS@5559@1ఆ సర్గాత్ ప్రతివాసరం రసశతైర్యా బోధితా పోషితా కల్పాన్తావసరేఽథ
సైవ పృథివీ స్వైరేవ దగ్ధా కరైః ।
MSS@5559@2కృత్వేత్థం కిమపి స్వకర్మ నియతేః పూర్వాపరోపప్లుతం కష్టం సోఽపి
దినాన్తవీతకిరణస్తిగ్మాంశురస్తం గతః ॥ ౫౫౫౯॥

msubhsall.pdf 547
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5560@1ఆసవరతిరతిబహుభుక్ కట్వమ్లాశీ చ కర్మఠః పిశునః ।


MSS@5560@2స్థూలః కృశోఽతిదీర్ఘః ఖర్వో వా కృష్ణపీతో వా ॥ ౫౫౬౦॥

MSS@5561@1ఆససాద మునిరాత్మనస్తతః శిష్యవర్గపరికల్పితార్హణమ్ ।


MSS@5561@2బద్ధపల్లవపుటాఞ్జలిద్రుమం దర్శనోన్ముఖమృగం తపోవనమ్ ॥
౫౫౬౧॥
MSS@5562@1ఆసాం జలాస్ఫాలనతత్పరాణాం ముక్తాఫలస్పర్ధిషు శీకరేషు ।
MSS@5562@2పయోధరోత్సర్పిషు శీర్యమాణః సంలక్ష్యతే న చ్ఛిదురోఽపి హారః ॥
౫౫౬౨॥
MSS@5563@1ఆసాంవ్రతమతీవాక్ష్ణోర్యత్ పురః పరిసర్పణమ్ ।
MSS@5563@2సహ యాతం మనస్తత్ర త్యక్త్వా భూయో నివర్తనమ్ ॥ ౫౫౬౩॥

MSS@5564@1ఆసాదితప్రకటనిర్మలచన్ద్రహాసః ప్రాప్తః శరత్సమయ ఏష విశుద్ధకాన్తః ।


MSS@5564@2ఉత్ఖాయ గాఢతమసం ఘనకాలముగ్రం రామో దశాస్యమివ
సంభృతబన్ధుజీవః
॥ ౫౫౬౪॥
MSS@5565@1ఆసాదితవ్యోఽస్తి కరాలకేశః సఖేదయార్హః సమయోఽపకారీ ।
MSS@5565@2తదుత్తమశ్లోకకథానుబన్ధస్ తావద్ యథా స్యాత్ ప్రయతే తథాహమ్ ॥
౫౫౬౫॥
MSS@5566@1ఆసాదితస్య తమసా నియతేర్నియోగాద్ ఆకాఙ్క్షతః పునరపక్రమణేన
కాలమ్ ।
MSS@5566@2పత్యుస్త్విషామిహ మహౌషధయః కలత్ర - స్థానం పరైరనభిభూతమమూర్వహన్తి
॥ ౫౫౬౬॥
MSS@5567@1ఆసాద్యకృష్ణపక్షాన్ అత్రసతః సర్వదాఽభీకాన్ ।
MSS@5567@2పరయాత్మని రతచిత్తాన్ విభావ్య తత్కర్మ కుర్వతః క్వ భయమ్ ॥
౫౫౬౭॥
MSS@5568@1ఆసాద్యతే కథం వా శౌర్యాశ్రయణేన గౌరవధ్వంసః ।
MSS@5568@2తత్ తత్ర దత్తచిత్తశ్ చిత్తజసంతాపభాజనం న జనః ॥ ౫౫౬౮॥

MSS@5569@1ఆసాద్య దక్షిణాం దిశమ్ అవిలమ్బం త్యజతి చోత్తరాం తరణిః ।


MSS@5569@2పురుషం హరన్తి కాన్తాః ప్రాయేణ హి దక్షిణా ఏవ ॥ ౫౫౬౯॥

MSS@5570@1ఆసాద్య భఙ్గమనయా ద్యూతే విహితాభిరుచితకేలిపణే ।

548 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5570@2నిఃసారయతాక్షానితి కపటరుషోత్సారితాః సఖ్యః ॥ ౫౫౭౦॥


MSS@5571@1ఆసాద్య మన్దరాగోఽపి భుజఙ్గేనాతిసంగతిమ్ ।
MSS@5571@2తద్భోగాత్తు భ్రమన్ కష్టం ప్రాప్నోతి విషమన్తతః ॥ ౫౫౭౧॥

MSS@5572@1ఆసాద్య సోమభువమాస్వహి యత్ర నిత్యం మఙ్క్తుం ప్రలోభయతి


సైకతమంశుకాభమ్ ।
MSS@5572@2తత్ తత్ర నిర్వహతి సమ్ప్రతి నిత్యకృత్యమ్ ఏతస్య విస్మృతగృహస్య
పరానుభూత్యా ॥ ౫౫౭౨॥
MSS@5573@1ఆసాద్యాపి మహోదధిం న వితృషో జాతో జలైర్వాడవో మేఘం ప్రాప్య న
చాతకోఽపి చరణౌ భానుం న లేభేఽరుణః ।
MSS@5573@2చన్ద్రః శంకరశేఖరేఽపి నివసన్ పక్షక్షయే క్షీయతే ప్రాయః
సజ్జనసంగతోఽపి లభతే దైవానురూపం ఫలమ్ ॥ ౫౫౭౩॥
MSS@5574@1ఆసాద్యామ్రవనీమిమాం ప్రతి నవామాస్వాద్య తన్మఞ్జరీం మైవం
పఞ్చమమఞ్చ
నన్దనవనభ్రాన్త్యా తయా కోకిల ।
MSS@5574@2ఏషా వాయసమణ్డలీ ఘనశిరఃశూలాహతివ్యాకులా కుధ్వానైర్బధిరీకరిష్యతి
వృథా శ్రోత్రాణి సత్పత్రిణామ్ ॥ ౫౫౭౪॥
MSS@5575@1ఆసాముపరిదద్యాచ్చ పానీయస్య విచక్షణః ।
MSS@5575@2ఏవం యామద్వయం కుర్యాత్ తతస్త్వాసాం న దాపయేత్ ॥ ౫౫౭౫॥

MSS@5576@1ఆసాయం సలిలభరే సవితారముపాస్య సాదరం తపసా ।


MSS@5576@2అధునాబ్జేన మనాక్ తవ మానిని తులనా ముఖస్యాప్తా ॥ ౫౫౭౬॥

MSS@5577@1ఆసారాన్తమృదుప్రవృత్తమరుతో మేఘోపలిప్తామ్బరా
విద్యుత్పాతముహూర్తదృష్టకకుభః సుప్తేన్దుతారాగ్రహాః ।
MSS@5577@2ధారాక్లిన్నకదమ్బసంభృతసురామోదోద్వహాః ప్రోషితైర్
నిఃసమ్పాతవిసారిదర్దురరవా నీతాః కథం రాత్రయః ॥ ౫౫౭౭॥
MSS@5578@1ఆసారేణ న హర్మ్యతః ప్రియతమైర్యాతుం బహిః శక్యతే
శీతోత్కమ్పనిమిత్తమాయతదృశా గాఢం సమాలిఙ్గ్యతే ।
MSS@5578@2జాలైః శీకరశీతలాశ్చ మరుతో రత్యన్తఖేదచ్ఛిదో ధన్యానాం బత
దుర్దినం సుదినతాం యాతి ప్రియాసంగమే ॥ ౫౫౭౮॥
MSS@5579@1ఆసారోపరమే ప్రగాఢతిమిరాః కిర్మీరయన్త్యో నిశాః పాన్థస్త్రీమనసాం

msubhsall.pdf 549
మహాసుభాషితసంగ్రహ

స్మరానలకణాసన్తానశఙ్కాస్పృశః ।
MSS@5579@2పిష్టానాం ప్రసభం ఘనాఘనఘటాసంఘట్టతో విద్యుతాం చూర్ణాభాః
పరితః పతన్తి తరలాః ఖద్యోతకశ్రేణయః ॥ ౫౫౭౯॥
MSS@5580@1ఆసితానిహసితాని కృతాని ప్రేక్షితాని గదితాని గతాని ।
MSS@5580@2ప్రాయశోఽనుకురుతే లలితాఙ్గీ నర్తకీవ చతురం దయితస్య ॥ ౫౫౮౦॥

MSS@5581@1ఆసిత్వా విజనే విముక్తవిషయాసఙ్గం మనో నిశ్చలం కృత్వా


హృజ్జలజాన్తరే
ప్రియతమారూపం పరం దైవతమ్ ।
MSS@5581@2ధ్యాత్వా హారలతామయాక్షవలయం హస్తేన ధృత్వా మయా
తత్సాయుజ్యఫలాప్తయే
ప్రతిదినం తన్నామ సంజప్యతే ॥ ౫౫౮౧॥
MSS@5582@1ఆసిష్యే సుఖితో గృహీతి విహితో మోహేన దారగ్రహస్ తత్సఙ్గాత్
సుతదాసబాన్ధవసుహృత్సంబన్ధినాముద్భవః ।
MSS@5582@2తన్నిర్వాహకదర్థనాపరిభవానౌచిత్యచిన్తాజుషః కిం సౌఖ్యం కతమా
గృహస్థితిరతోఽనర్థో మయా స్వీకృతః ॥ ౫౫౮౨॥
MSS@5583@1ఆసీజ్జనఃకృతఘ్నః క్రియమాణఘ్నశ్చ సాంప్రతం జాతః ।
MSS@5583@2ఇతి మే మనసి వితర్కో భవితా లోకః కథం భవితా ॥ ౫౫౮౩॥

MSS@5584@1ఆసీతామరణాత్ క్షాన్తా నియతా బ్రహ్మచారిణీ ।


MSS@5584@2యో ధర్మ ఏకపత్నీనాం కాఙ్క్షన్తీ తమనుత్తమమ్ ॥ ౫౫౮౪॥

MSS@5585@1ఆసీత్ కల్పముదన్వదమ్బుని చిరం భేజే చ భాలానలం భర్గస్య


ప్రతిమాసకర్మహుతభుక్కుణ్డేఽప్యహౌషీద్ వపుః ।
MSS@5585@2తీవ్రైరేవ తపోభిరిన్దురకరోదిత్థం జనుర్యాపనం కిం కుర్యాద్ విధురో న
వాఞ్ఛతి విధిస్తల్లాఞ్ఛనప్రోఞ్ఛనమ్ ॥ ౫౫౮౫॥
MSS@5586@1ఆసీత్ తామ్రమయం శరీరమధునా సౌవర్ణవర్ణం గతం
ముక్తాహారలతాశ్రుబిన్దునివహైర్నిఃస్వస్య మే కల్పితా ।
MSS@5586@2స్వల్పం స్వల్పమనల్పకల్పమధునా దీర్ఘం వయః కల్పితం స్వామిన్
దుఃఖ
భవత్ప్రసాదవశతః కిం కిం న లబ్ధం మయా ॥ ౫౫౮౬॥

550 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5587@1ఆసీత్ పూర్వం విమలజలధౌ మణ్డనం భూపతీనాం నారీణాం చ


ప్రబలముకుటే
కాఞ్చనేన ప్రసఙ్గాత్ ।
MSS@5587@2తన్త్రీబద్ధః కథమిదమహో కాచఖణ్డేన సార్ధం భిల్లీకణ్ఠే మరకతమణే
కామవస్థాం గతోఽసి ॥ ౫౫౮౭॥
MSS@5588@1ఆసీత్ సత్యయుగే బలిస్తదను చ త్రేతాయుగే భార్గవో రామః
సత్యపరాక్రమోఽథ
భగవాన్ ధర్మస్తథా ద్వాపరే ।
MSS@5588@2దాతా కోఽపి న చాస్తి సమ్ప్రతి కలౌ జీవన్తి కేనార్థినశ్ చేత్యేవం
కృతనిశ్చయేన విధినా వ్యాపారిణో నిర్మితాః ॥ ౫౫౮౮॥
పశ్యామి తవ లోచనే ।
MSS@5589@1ఆసీదఞ్జనమత్రేతి
MSS@5589@2భావిభూషణసంభారాం సాక్షాత్కుర్వే తవాకృతిమ్ ॥ ౫౫౮౯॥

MSS@5590@1ఆసీదదభ్రశరదభ్రమిషాద్ యశస్తే నాకే భ్రమన్ నృప


యదభ్రముకాన్తశుభ్రమ్ ।
MSS@5590@2తత్ పుష్పవర్షణమివాప్సరసాం ద్యులోకే వ్యాప్నోత్యమాదివ భువం
తుహినచ్ఛలేన ॥ ౫౫౯౦॥
MSS@5591@1ఆసీదాసీమభూమీవలయమలయజాలేపనేపథ్యకీర్తి ః
సప్తాకూపారపారీసదనజనఘనోద్గీతచాపప్రతాప్ అః ।
MSS@5591@2వీరాదస్మాత్ పరః కః పదయుగయుగపత్పాతిభూపాతిభూయశ్
చూడారత్నోడుపత్నీకరపరిచరణామన్దనన్దన్నఖేన్ద్ ఉః ॥ ౫౫౯౧॥
MSS@5592@1ఆసీదుప్తం యదేతద్ రణభువి భవతా వైరిమాతఙ్గకుమ్భాన్ ముక్తాబీజం
తదేతత్ త్రిజగతి జనయామాస కీర్తిద్రుమం తే ।
MSS@5592@2శేషో మూలం ప్రకాణ్డం హిమగిరిరుదధిర్దుగ్ధపూరాలవాలం జ్యోత్స్నా
శాఖాప్రతానః కుసుమముడుచయో యస్య చన్ద్రః ఫలం చ ॥ ౫౫౯౨॥
MSS@5593@1ఆసీదేవ యదార్ద్రః కిమపి తదా కిమయమాహతోఽప్యాహ ।
MSS@5593@2నిష్ఠురభావాదధునా కటూని సఖి రటతి పటహ ఇవ ॥ ౫౫౯౩॥

MSS@5594@1ఆసీద్ గఙ్గాధరస్తస్య భ్రాతా గఙ్గాధరోపమః ।


MSS@5594@2ఏకాన్ బబన్ధ యో వ్యాలాన్ ముమోచైకాన్ యదృచ్ఛయా ॥ ౫౫౯౪॥

MSS@5595@1ఆసీద్ గఙ్గాన్వయాయక్షితిపతితిలకో రాజరాజక్షితీశః

msubhsall.pdf 551
మహాసుభాషితసంగ్రహ

క్ష్మాపాలప్రౌఢమౌలిప్రకరమణిరుచిప్రస్ఫురత్పాదపీఠః ।
MSS@5595@2యోఽరాతిక్షత్రచక్రక్రథనకరభుజాపాలితాశేషపృత్ హ్వీ-
చక్రశ్చక్రాయుధాభోఽదధదురసి రమాం వాచి వాచామధీశః ॥ ౫౫౯౫॥
MSS@5596@1ఆసీద్ యస్తవ పుత్రకస్త్రిచతురైః పత్రాఙ్కురైరావృతో
మేఘోన్ముక్తజలైకజీవనవిధిః సన్మార్గలబ్ధాస్పదః ।
MSS@5596@2సోఽయం సమ్ప్రతి వాసరైః కతిపయైరధ్వన్యపుణ్యోచ్చయైః సమ్పన్నః
ఫలనమ్రపల్లవతతిచ్ఛాయోపలిప్తావనిః ॥ ౫౫౯౬॥
MSS@5597@1ఆసీద్ వరః కణ్టకితప్రకోష్ఠః స్విన్నాఙ్గులిః సంవవృతే కుమారీ ।
MSS@5597@2తస్మిన్ ద్వయే తత్క్షణమాత్మవృత్తిః సమం విభక్తేవ మనోభవేన ॥
౫౫౯౭॥
MSS@5598@1ఆసీనః శయితః స్థితః ప్రచలితః స్వప్నాయితో జాగృతః పశ్యన్
మీలితలోచనో
వ్యవహరన్ మౌనం ప్రపన్నోఽథవా ।
MSS@5598@2తాం ప్రేమాకులవీక్షితాం స్మితముఖీం సవ్రీడమన్దాగమాం శ్లిష్యన్తీం
ప్రణయార్ద్రముగ్ధలపితాం పశ్యామి నక్తందివమ్ ॥ ౫౫౯౮॥
MSS@5599@1ఆసీనః సుఖమాపణే యది వణిక్ శ్రద్ధాలుభిః ప్రార్థితః కించిచ్ శంసతి
పఞ్చకం శతకమిత్యేతన్న తస్యాద్భుతమ్ ।
MSS@5599@2ఆపాతాలవిఘూర్ణితామ్భసి చలత్యౌత్పాతికే మారుతే మజ్జన్త్యామపి నావి
ముఞ్చతి
న యస్తామేవ మూల్యస్థితిమ్ ॥ ౫౫౯౯॥
MSS@5600@1అసీనః స్వామినః పార్శ్వే తన్ముఖేక్షీ కృతాఞ్జలిః ।
MSS@5600@2స్వభావం చాస్య విజ్ఞాయ దక్షః కార్యాణి సాధయేత్ ॥ ౫౬౦౦॥

MSS@5601@1ఆసీనా తటభువి సస్మితేన భర్త్రా రమ్భోరూరవతరితుం సరస్యనిచ్ఛుః ।


MSS@5601@2ధున్వానా కరయుగమీక్షితుం విలాసాఞ్ శీతాలుః సలిలగతేన సిచ్యతే స్మ
॥ ౫౬౦౧॥
MSS@5602@1ఆసీనే పూష్ణి తూష్ణీం వ్యసనిని శశిని వ్యోమ్ని కృష్ణే సతృష్ణే దైత్యేన్ద్రే
జాతనిద్రే ద్రవతి మఘవతి క్లాన్తకాన్తౌ కృతాన్తే ।
MSS@5602@2అబ్రహ్మణ్యం బ్రువాణే కమలపుటకుటీశ్రోత్రియే శాన్త్యుపాయే పాయాద్
వః కాలకూటం

552 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

ఝటితి కవలయంల్లీలయా నీలకణ్ఠః ॥ ౫౬౦౨॥


MSS@5603@1ఆసీనే లాలయేద్ బాలాం తరుణీం శయనే తథా ।
MSS@5603@2ఉత్థితేఽప్యధిరూఢాం చ లాలనం త్రివిధం విదుః ॥ ౫౬౦౩॥

MSS@5604@1ఆసీనైః స్వం విమానం కృతపరివృతిభిః సున్దరీసంగతైస్తైర్ దేవైః


సిద్ధైశ్చ యక్షైరనిమిషనయనైర్దృశ్యమానః సతృష్ణమ్ ।
MSS@5604@2మధ్యేమఘ్యే పయోదైర్మురజసదృశతాం బోధయద్భిః సుమన్ద - మమ్భః
సమ్పాత్య పుష్పైరివ నను మహితస్తాణ్డవః శ్రేయసే స్తాత్ ॥ ౫౬౦౪॥
MSS@5605@1ఆసీన్ నాథ పితామహీ తవ మహీ మాతా తతోఽనన్తరం సమ్ప్రత్యేవ హి
సామ్బురాశిరశనా జాయా జయోద్భూతయే ।
MSS@5605@2పూర్ణే వర్షశతే భవిష్యతి పునః సైవానవద్యా స్నుషా యుక్తం నామ
సమస్తశాస్త్రవిదుషాం లోకేశ్వరాణామిదమ్ ॥ ౫౬౦౫॥
MSS@5606@1ఆసీన్ మే మనసి హృతా న సా మృతా సా యా దృష్టేర్వ్రజతి న గోచరం
ప్రియా
మే ।
MSS@5606@2జ్యోత్స్నా హి స్ఫుటధవలాపి కౌముదీన్దోర్ అన్ధానాం బహలతమోమలీమసైవ
॥ ౫౬౦౬॥
MSS@5607@1ఆసీమా కాలికా యస్య క్షుద్రాఙ్గం కుణ్డలీకృతమ్ ।
MSS@5607@2క్షుద్రవజ్రకనామానం ప్రాహ నాగార్జునో మునిః ॥ ౫౬౦౭॥

నివర్తన్తే సుహృదః సహ బన్ధుభిః ।


MSS@5608@1ఆసీమాన్తాన్
MSS@5608@2సుకృతం దుష్కృతం వాపి గచ్ఛన్తమనుగచ్ఛతి ॥ ౫౬౦౮॥

MSS@5609@1ఆసీస్త్వం నిశిరాజరక్తహృదయేతీర్ష్యాలునా వజ్రిణా ప్రాతః శఙ్కితయేవ


దివ్యపదవీం గత్వాత్మనః శుద్ధయే ।
MSS@5609@2ఔర్వోత్తాపితవార్ధితాపకతలాదాదాయ ముక్తో బహిః ప్రాచ్యాసౌ దివి
తప్తమాషక
ఇవ ప్రద్యోతనో ద్యోతతే ॥ ౫౬౦౯॥
MSS@5610@1ఆసురంకులమనాదరణీయం చిత్తమేతదమలీకరణీయమ్ ।
MSS@5610@2రామధామ శరణీకరణీయం లీలయా భవజలం తరణీయమ్ ॥
౫౬౧౦॥
MSS@5611@1ఆసే చేత్ స్వగృహే కుటుమ్బభరణం కర్తుం న శక్తోఽస్మ్యహం సేవే చేత్

msubhsall.pdf 553
మహాసుభాషితసంగ్రహ

సుఖసాధనం మునివనం ముష్ణన్తి మాం తస్కరాః ।


MSS@5611@2శ్వభ్రే చేత్ స్వతనుం త్యజామి నరకాద్ భీరాత్మహత్యావశాన్ నో జానే
కరవాణి
దైవ కిమహం మర్తుం న వా జీవితుమ్ ॥ ౫౬౧౧॥
ముఖం సర్వైర్విద్యానాం యోషితామపి ।
MSS@5612@1ఆసేవ్యతే
MSS@5612@2హృదయగ్రాహిణస్తాసాం ద్విత్రాః సన్తి న సన్తి వా ॥ ౫౬౧౨॥

MSS@5613@1ఆస్కన్దన్ కథమపి యోషితో న యావద్ భీమత్యః ప్రియకరధార్యమాణహస్తాః



MSS@5613@2ఔత్సుక్యాత్ త్వరితమమూస్తదమ్బు తావత్ సంక్రాన్తప్రతిమతయా
దధావివాన్తః
॥ ౫౬౧౩॥
MSS@5614@1ఆస్కన్దితో భుజలతాచలితాగ్రశాఖామ్ ఆలిఙ్గితో యువతిభిః కలికార్థినీభిః

MSS@5614@2ధన్యోఽసి చమ్పకతరో కుసుమానురూపైర్ ఆసాం ఘనస్తనఫలైః
ఫలితోఽసి
యచ్చ ॥ ౫౬౧౪॥
MSS@5615@1ఆస్కన్ధావధి కణ్ఠకాణ్డవిపినే ద్రాక్ చన్ద్రహాసాసినా ఛేత్తుం ప్రక్రమితే
మయైవ తరసా త్రుట్యచ్ఛిరాసంతతౌ ।
MSS@5615@2అస్మేరం గలితాశ్రుగద్గదపదం భిన్నభ్రువా యద్యభూద్ వక్త్రేష్వేకమపి
స్వయం స భగవాంస్తన్మే ప్రమాణం శివః ॥ ౫౬౧౫॥
MSS@5616@1ఆ స్తన్యపానాజ్జననీ పశూనామ్ ఆ దారలాభాచ్చ నరాధమానామ్ ।
MSS@5616@2ఆగేహకర్మావధి మధ్యమానామ్ ఆ జీవితాత్ తీర్థమివోత్తమానామ్ ॥
౫౬౧౬॥
MSS@5617@1ఆస్త భావమధిగచ్ఛతోస్తయోఃసంమదేషు కరజక్షతార్పణా ।
MSS@5617@2ఫాణితేషు మరిచావచూర్ణనా సా స్ఫుటం కటురపి స్పృహావహా ॥
౫౬౧౭॥
MSS@5618@1ఆస్తాం కిం బహుభిః పరోపకృతయః సంసారసారం ఫలం సిద్ధం తత్
ప్రతికూలవర్తిని విధౌ న స్తోకమప్యత్ర నః ।
MSS@5618@2ఏతే స్మః కిల మానుషా వయమపి వ్యర్థం వ్యపేతాయుషో యేషాం
స్వోదరపూర్తిరేవ

554 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

హి కిమప్యష్టౌ మహాసిద్ధయః ॥ ౫౬౧౮॥


MSS@5619@1ఆస్తాం క్లమాపహరణం జలధేర్జలేన దూరే దవాగ్ని పరిదీపితమానసానామ్

MSS@5619@2ఏతావదస్తు యది తోయకణైర్న జిహ్వా దన్దహ్యతే ద్విగుణతాం చ న
యాతి
తృష్ణా ॥ ౫౬౧౯॥
MSS@5620@1ఆస్తాం గాఢతరానుశీలనవిధిః సంస్పర్శనం దూరతః సంశ్లేషే
విషయీకృతోఽసి న మనాగక్ష్ణోః పదం ప్రాపితః ।
MSS@5620@2కిం బ్రూమః సహకార తావకగుణానన్యాదృశైర్దుర్లభాన్ సౌరభ్యేణ
యదధ్వగానపి ముహుః ప్రీణాసి దూరాదపి ॥ ౫౬౨౦॥
MSS@5621@1ఆస్తాం చక్షురిదం తిరోఽఞ్చతి కియచ్చేతోఽపి యద్వైభవైర్
నిష్ప్రత్యాశమయం మునే జలనిధిర్గణ్డూషితః సత్తపః ।
MSS@5621@2ఏతేనైవ విరన్తుమర్హసి న తే గణ్డూషపానాధికా కాచిత్ ఖ్యాతిరతఃపరం
పరమసౌ పర్జన్యనీవీవ్యయః ॥ ౫౬౨౧॥
MSS@5622@1ఆస్తాం తత్ కరకానిపాతకృతభీమణ్డూకనిర్మజ్జన- క్షేమైకక్షమవారి
పల్వలశతం సిన్ధుం తమేవ స్తుమః ।
MSS@5622@2కుప్యచ్ఛక్రకరస్వరుప్రహరణక్షుణ్ణాఖిలాఙ్గక్షరత్- కీలాలేన గిరివ్రజేన
శరణం యద్గర్భవాసః కృతః ॥ ౫౬౨౨॥
తావత్ కిమన్యేన దౌరాత్మ్యేనేహ యోషితామ్ ।
MSS@5623@1ఆస్తాం
MSS@5623@2విధృతం స్వోదరేణాపి ఘ్నన్తి పుత్రమపి స్వకమ్ ॥ ౫౬౨౩॥

MSS@5624@1ఆస్తాం తావదకీర్తిర్మే త్వయా తథ్యం తు కథ్యతామ్ ।


MSS@5624@2చిత్తం కథమివాసీత్ తే హరివంశీరవశ్రుతౌ ॥ ౫౬౨౪॥

MSS@5625@1ఆస్తాం తావదసీమపౌరుషజుషః సంమానితాత్యద్భుత- ప్రారమ్భాభ్యధికక్రియస్య


స ఖలు ప్రాచ్యః ప్రచారో హరేః ।
MSS@5625@2జీర్ణస్యాపి చ విన్ధ్యకన్దరదరీద్వారావతారాక్షమైర్ అఙ్గైరఙ్గభృతో
దలన్తి దరతో గన్ధేన గన్ధద్విపాః ॥ ౫౬౨౫॥
MSS@5626@1ఆస్తాం తావదహో సముద్రమహిమా దూరేఽపి కర్ణప్రియస్ తీరే యస్య
పిపాసయైవ
మరణం ప్రాప్నోతి శీఘ్రం జనః ।

msubhsall.pdf 555
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5626@2తస్మాదమ్బునిధేర్వరం లఘుసరః కూపోఽథవా వాపికా యత్ర


స్వాత్మకరద్వయేన
సలిలం పేపీయతే స్వేచ్ఛయా ॥ ౫౬౨౬॥
MSS@5627@1ఆస్తాం తావద్ దిగన్తప్రథితసుయశసాం సంగమః సజ్జనానాం తైః సాకం
వైరయోగోఽప్యతిశయమహితామున్నతిం సంనిధత్తే ।
MSS@5627@2లోకే కస్యాగమిష్యచ్ఛ్రుతిపథమవపుర్వక్త్రశేషోఽపి రాహుస్
త్రైలోక్యఖ్యాతధామ్నోర్యది రవిశశినోర్వైరితాం నాకరిష్యత్ ॥ ౫౬౨౭॥
MSS@5628@1ఆస్తాం తావద్ వచనరచనాభాజనత్వం విదూరే దూరే చాస్తాం తవ
తనుపరీరమ్భసంభావనాపి ।
MSS@5628@2భూయో భూయః ప్రణతిభిరిదం కిం తు యాచే విధేయా స్మారం స్మారం
స్వజనగణనే కాపి రేఖా మమాపి ॥ ౫౬౨౮॥
తే గుణినస్తావద్ భూషితాశేషభూతలాః ।
MSS@5629@1ఆస్తాం
MSS@5629@2యేషాం గుణరుచిర్భూయః సాంప్రతం తేఽపి దుర్లభాః ॥ ౫౬౨౯॥

MSS@5630@1ఆస్తాం దూరతయా తదీయవదనామ్భోజామృతాస్వాదనం నోదేత్యేవ


మనోరథోఽపి
హృదయే తత్సంగమాశాం ప్రతి ।
MSS@5630@2ఉత్కణ్ఠాశిథిలీకృతాఙ్గలతికం వీక్షేత మామేకదా సస్నేహం యది సా
సరోజవదనా ధన్యోఽస్మ్యహం తావతా ॥ ౫౬౩౦॥
MSS@5631@1ఆస్తాం దూరేణ విశ్లేషః ప్రియామాలిఙ్గతో మమ ।
MSS@5631@2స్వేదః కిం న సరిన్నాథో రోమాఞ్చః కిం న పర్వతః ॥ ౫౬౩౧॥

MSS@5632@1ఆస్తాం భవాన్తరవిధౌ సువిపర్యయోఽయమ్ అత్రైవ జన్మని


నృణామధరోచ్చభావః ।
MSS@5632@2అల్పః పృథుః పృథురపి క్షణతోఽల్ప ఏవ స్వామీ భవత్యనుచరః స చ
తత్పదార్హః ॥ ౫౬౩౨॥
MSS@5633@1ఆస్తాం మణ్డలమైన్దవం వరతనోర్వక్త్రశ్రియశ్చేత్ కథా కోణే కుత్రచిదాసతాం
కువలయాన్యక్ష్ణోః ప్రసఙ్గో యది ।
MSS@5633@2దూరే తిష్ఠతు వల్లకీకలరవః ప్రస్తావనా చేద్ గిరాం వార్త్తా చేదవలగ్నకస్య
యశసాం వ్యోమ్నః ప్రథాయై నమః ॥ ౫౬౩౩॥
MSS@5634@1ఆస్తాం మహాబోధబలేన సాధ్యో మోక్షో విబాధామలసౌఖ్యయుక్తః ।

556 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5634@2ధర్మార్థకామా అపి నో భవన్తి జ్ఞానం వినా తేన తదర్చనీయమ్ ॥


౫౬౩౪॥
MSS@5635@1ఆస్తాం మాద్య భవే శుభే సఖి లతా న్యస్తా త్వయా మాధవీ కాన్తే తన్
మమ
సమ్ప్రయచ్ఛ కుసుమం కిం వామునా మే ఫలమ్ ।
MSS@5635@2నాల్పం నిర్మలయామి మౌక్తికమిదం న్యస్తం త్వయా దహ్యతామ్ ఇత్థం
విభ్రమసంభ్రమో మదయతి ప్రేయాంసమేణీదృశః ॥ ౫౬౩౫॥
MSS@5636@1ఆస్తాంమానః కథనం సఖీషు వా మయి నివేద్యదుర్వినయే ।
MSS@5636@2శిథిలితరతిగుణగర్వా మమాపి సా లజ్జితా సుతనుః ॥ ౫౬౩౬॥

MSS@5637@1ఆస్తాంవరమవకేశీ మా దోహదమస్య రచయ పూగతరోః ।


MSS@5637@2ఏతస్మాత్ ఫలితాదపి కేవలముద్వేగమధిగచ్ఛ ॥ ౫౬౩౭॥

MSS@5638@1ఆస్తాం విశ్వసనం సఖీషు విదితాభిప్రాయసారే జనే తత్రాప్యర్పయితుం


దృశం సలిలతాం శక్నోమి న వ్రీడయా ।
MSS@5638@2లోకో హ్యేష పరోపహాసచతురః సూక్ష్మేఙ్గితజ్ఞోఽప్యలం మాతః కం
శరణం వ్రజామి హృదయే జీర్ణోఽనురాగానలః ॥ ౫౬౩౮॥
MSS@5639@1ఆస్తాం సకణ్టకమిదం వసుధాధిపత్యం త్రైలోక్యరాజ్యమపి దేవ తృణాయ
మన్యే ।
MSS@5639@2నిఃశఙ్కసుప్తహరిణీకులసంకులాసు చేతః పరం వలతి శైలవనస్థలీషు
॥ ౫౬౩౯॥
భవేన దృశ్యః స్మరో నేతి పురాణవాణీ ।
MSS@5640@1ఆస్తామనఙ్గీకరణాద్
MSS@5640@2తవైవ దేహం శ్రితయా శ్రియేతి నవస్తు వస్తు ప్రతిభాతి వాదః ॥ ౫౬౪౦॥

MSS@5641@1ఆస్తామన్యత్సుజనాః పరోపకారైకకరణదుర్లలితాః ।
MSS@5641@2సంతాపితపిశునేషు స్వగుణేష్వపి హన్త ఖిద్యన్తే ॥ ౫౬౪౧॥
MSS@5642@1ఆస్తామపరో లోకః క్రీడాపేక్షాపరో యది ప్రీతిః ।
MSS@5642@2బ్యసనాన్తరే పతన్తీ న వారితా పరిజనేనాపి ॥ ౫౬౪౨॥

MSS@5643@1ఆస్తామేవ సరోవరేణ్య భవతో దుగ్ధోదలబ్ధామృత- స్వాదస్పర్ధి


సరోజవృన్దఖచితం హంసావతంసం పయః ।
MSS@5643@2స్ఫారోల్లోలసుశీతశీకరచయాసారప్రసిక్తానిల- స్పర్శైరేవ
మనోహరైరపగతాః సంతాపశోషక్లమాః ॥ ౫౬౪౩॥

msubhsall.pdf 557
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5644@1ఆస్తిక్యంచేద్ ధనమఖిలమప్యర్థిసాత్కర్తుమర్హం నాస్తిక్యం చేత్ తదపి


సుతరాం భోగహేతోరపాస్యమ్ ।
MSS@5644@2అస్పృష్ట్వాపి స్వయమతిరహఃస్థాప్యతే యత్ తదన్తస్ తస్మిన్ హేతుః క
ఇతి
నిభృతం తర్కయామో న విద్మః ॥ ౫౬౪౪॥
MSS@5645@1ఆస్తీకవచనం స్మృత్వా యః సర్పో న నివర్తతే ।
MSS@5645@2శతధా భిద్యతే మూర్ధ్ని శింశవృక్షఫలం యథా ॥ ౫౬౪౫॥

MSS@5646@1ఆస్తీర్యన్తాముపాన్తే వనవృతినిపుణైర్జాలికైర్జాలబన్ధా ముచ్యన్తాం


శ‍ృఙ్ఖలాభ్యః శ్వగణభిరటవీగహ్వరే సారమేయాః ।
MSS@5646@2ఆకీర్యన్తాం స్థలాని శ్రమశిథిలహయైః సాదిభిః పాశహస్తైర్ వ్యాధూయన్తాం
కృతాన్తైరివ మహిషచరైర్దణ్డిభిః కాననాని ॥ ౫౬౪౬॥
అప్యనారతరతాభిరతాభ్యః ।
MSS@5647@1ఆస్తృతేఽభినవపల్లవపుష్పైర్
MSS@5647@2దీయతే స్మ శయితుం శయనీయే న క్షణః క్షణదయాపి వధూభ్యః ॥
౫౬౪౭॥
భిక్షుః సంగృహ్ణన్నవ్యయాని దశ ।
MSS@5648@1ఆస్తే కశ్చన
MSS@5648@2న మమేత్యవ్యయయుగలం యాచామస్తం కిమస్త్యన్యత్ ॥ ౫౬౪౮॥

MSS@5649@1ఆస్తేఽత్రైవ సరస్యహో బత కియాన్ సంతోషపక్షగ్రహో హంసస్యాస్య


మనాఙ్
న ధావతి మతిః శ్రీధామ్ని పద్మే క్వచిత్ ।
MSS@5649@2సుప్తోఽద్యాపి విబుధ్యతే న తదితస్తావత్ ప్రతీక్షామహే వేలామిత్యుషసి
ప్రియా
మధులిహః సోఢుం త ఏవ క్షమాః ॥ ౫౬౪౯॥
MSS@5650@1ఆస్తే దామోదరీయామియముదరదరీం యావలమ్బ్య త్రిలోకీ సంమాతుం
శక్నువన్తి
ప్రథిమభరవశాదత్ర నైతద్యశాంసి ।
MSS@5650@2తామేతాం పూరయిత్వా నిరగురివ మధుధ్వంసినః పాణ్డుపద్మ-
చ్ఛద్మాపన్నాని
తాని ద్విపదశనసనాభీని నాభీపథేన ॥ ౫౬౫౦॥

558 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5651@1ఆస్తే ద్వారి వధూర్విధాతృరచనావైదుష్యవిక్రాన్తిభూర్ భూరేతస్య


బలాదహారి
భవతా భీతా నతారాతినా ।
MSS@5651@2కిం నామాపరమత్ర కార్యమధునా సాధ్యం సమాశాస్యతే తత్పాణిగ్రహమఙ్గలాయ
మనుజాధీశాస్తు యత్నో మహాన్ ॥ ౫౬౫౧॥
MSS@5652@1ఆస్తే నో సుషమా న చాపి కుసుమామోదో హి నో వా మనాక్ చాతుర్యం
మకరన్దదానవిషయే కిం చాతురీయం పునః ।
MSS@5652@2యత్త్వం చిత్రగతం కుశేశయదలం పుష్ణాసి గుఞ్జారవైర్ మాహాత్మ్యం క
ఇవ బ్రవీమి తదహో హే చఞ్చరీకాధునా ॥ ౫౬౫౨॥
MSS@5653@1ఆస్తే రోహత్కనకకమలే కేలిపాత్రే మృడాన్యాః ఖేలన్ హేలోన్మదమధుకరీమానసే
మానసే యః ।
MSS@5653@2భేకోద్రేకప్రణయిని వలద్బాలజమ్బాలజాలే స స్యాదుత్కః పరిమితజలే
పల్వలే
కిం మరాలః ॥ ౫౬౫౩॥
MSS@5654@1ఆస్తే విధుః పరమనిర్వృత ఏవ మౌలౌ శంభోరితి త్రిజగతీజనచిత్తవృత్తిః

MSS@5654@2అన్తర్నిగూఢనయనానలదాహదుఃఖం జానాతి కః పరమృతే బత
శీతరశ్మేః
॥ ౫౬౫౪॥
MSS@5655@1ఆస్త్రీశిశు ప్రథితయైష పిపాసితేభ్యః సంరక్ష్యతేఽమ్బుధిరపేయతయైవ
దూరాత్ ।
MSS@5655@2దంష్ట్రాకరాలమకరాలికరాలితాభిః కిం భాయయత్యపరమూర్మిపరంపరాభిః
॥ ౫౬౫౫॥
MSS@5656@1ఆస్థామాలమ్బ్య నీతేషు వశం క్షుద్రేష్వరాతిషు ।
MSS@5656@2వ్యక్తిమాయాతి మహతాం మాహాత్మ్యమనుకమ్పయా ॥ ౫౬౫౬॥

MSS@5657@1ఆస్థాయ దారుణతరం కమపి స్వభావమ్ అత్యన్తదుష్కృతకృతామపి


శిక్షణాయ ।
MSS@5657@2గృహ్ణాసి సాయకపదే కుసుమాన్యమూని మాతః సుతేషు మహతీ కిల
రూక్షతేయమ్
॥ ౫౬౫౭॥

msubhsall.pdf 559
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5658@1ఆస్థితఃస్థగితవారిదపఙ్క్త్యా సంధ్యయా గగనపశ్చిమభాగః ।


MSS@5658@2సోర్మివిద్రుమవితానవిభాసా రఞ్జితస్య జలధేః శ్రియమూహే ॥
౫౬౫౮॥
MSS@5659@1ఆస్ఫాలితం యత్ ప్రమదాకరాగ్రైర్ మృదఙ్గధీరధ్వనిమన్వగచ్ఛత్ ।
MSS@5659@2వన్యైరిదానీం మహిషైస్తదమ్భః శ‍ృఙ్గాహతం క్రోశతి దీర్ఘికాణామ్ ॥
౫౬౫౯॥
MSS@5660@1ఆస్ఫాలితైర్జలధిరూర్మిపరంపరాణాం దూరీకరోతి యది రత్నమవస్తుబుద్ధ్యా

MSS@5660@2రత్నాకరత్వమపి తస్య భవేద్ వినష్టం రత్నం తు హన్త భవితా
మహదఙ్గధార్యమ్ ॥ ౫౬౬౦॥
MSS@5661@1ఆస్మాకీ యువతిదృశామసౌ తనోతి చ్ఛాయైవ శ్రియమనపాయినీం
కిమేభిః ।
MSS@5661@2మత్వైవం స్వగుణపిధానసాభ్యసూయైః పానీయైరితి విదధావిరేఽఞ్జనాని
॥ ౫౬౬౧॥
MSS@5662@1ఆస్యం నిరస్య రసితైః సుచిరం విహస్య గాత్రాన్తరేషు ఘన వర్షసి
చాతకస్య ।
MSS@5662@2తచ్చఞ్చుకోటికుటిలాయతకంధరస్య ప్రాణాత్యయోఽస్య భవతః
పరిహాసమాత్రమ్
॥ ౫౬౬౨॥
MSS@5663@1ఆస్యంపిధాయ సకలం విరలాఙ్గులినా కరేణ సఘ్రాణమ్ ।
MSS@5663@2అయముచ్చరద్దకారం మనోహరం జ్యోత్కరోతి శిశుః ॥ ౫౬౬౩॥

MSS@5664@1ఆస్యం యద్యపి హాస్యవర్జితమిదం లాస్యేన వీతం వచో నేత్రే


శోణసరోజకాన్తి
తదపి క్వాపి క్షణం స్థీయతే ।
MSS@5664@2మాలాయాః కరణోద్యమే మకరికారమ్భః కుచామ్భోజయోర్ ధూపాః
కున్తలధోరణీషు
సుదృశః సాయంతనో దృశ్యతే ॥ ౫౬౬౪॥
MSS@5665@1ఆస్యం యస్యాః సుధాంశుం కలయతి నయనాభ్యాం జితః పుంసమూహః
కాన్త్యా

560 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

విద్యుత్ కుచాభ్యాం జలకనకధరే నిర్జితే హన్త మోహః ।


MSS@5665@2కుష్ఠం దుర్గన్ధియుక్తం లఘుకృమివికృతం పూయమజ్జాస్రవాహి- వ్యాప్తం
తన్ మక్షికాభిర్గతిరితి వపుషః కుత్సితా నాస్తి లోకే ॥ ౫౬౬౫॥
MSS@5666@1ఆస్యంసహాస్యం నయనం సలాస్యం సిన్దూరబిన్దూదయశోభి భాలమ్ ।
MSS@5666@2నవా చ వేణీ హరిణీదృశశ్చేద్ అన్యైరగణ్యైరపి భూషణైః కిమ్ ॥
౫౬౬౬॥
MSS@5667@1ఆస్యప్రోఞ్ఛితపార్వణేన్దుయశసం నేత్రావధూతోత్పల- శ్రీగర్వాం
దశనచ్ఛదవ్యవహితాశోకప్రవాలద్యుతిమ్ ।
MSS@5667@2ఏతాం దృష్టిసుధాప్రపాం త్రిజగతః శిల్పీ విధాయ స్వయం మన్యే
హర్షవశాదజాయత నిజస్తోత్రప్రచణ్డః కవిః ॥ ౫౬౬౭॥
MSS@5668@1ఆస్యశ్రీజితజర్జరేన్దుమలినం కృత్వా కరే కన్దుకం
క్రీడాకౌతుకమిశ్రభావమనయా తామ్రం వహన్త్యాననమ్ ।
MSS@5668@2భృఙ్గాగ్రగ్రహకృష్ణకేతకదలస్పర్ధావతీనాం దృశా
దీర్ఘాపాఙ్గతరఙ్గితైకసుహృదామేషోఽస్మి పాత్రీకృతః ॥ ౫౬౬౮॥
MSS@5669@1ఆస్యశ్రీర్ద్విజరాజబాధనకరీ దృష్టిః శ్రుతేర్లఙ్ఘినీ మూర్ధన్యావలిగామినీ
కుటిలతా బద్ధాశ్చ ముక్తా గుణైః ।
MSS@5669@2యత్తే సున్దరి దుర్వినీతిరియతీ దృష్టాబలాయా మయా తన్ మన్యే
మకరధ్వజో
భవజయీ జాతస్త్వదగ్రేసరః ॥ ౫౬౬౯॥
MSS@5670@1ఆస్యేన్దోః పరివేషవద్రతిపతేశ్చామ్పేయకోదణ్డవద్ ధమ్మిల్లామ్బుముచః
క్షణద్యుతివదాసజ్జౌ క్షిపన్తీ భుజౌ ।
MSS@5670@2విశ్లిష్యద్వలి లక్ష్యనాభి విగలన్నీవ్యున్నమన్మధ్యమం కించిత్
కించిదుదఞ్చదఞ్చలమహో కుమ్భస్తనీ జృమ్భతే ॥ ౫౬౭౦॥
MSS@5671@1ఆస్యే పూర్ణసుధానిధిశ్చరణయోః కాల్పద్రుమం వైభవం దేహే
కాఞ్చనకాన్తతా
త్వచి పునర్హైయఙ్గవీనం స్వయమ్ ।
MSS@5671@2యస్యా లోచనయోర్నిరూపధి సదోదీతానుకమ్పాతతిః సా మాతా
జగతాం ప్రసాదపదవీ
సాక్షాన్ముదే స్తాదుమా ॥ ౫౬౭౧॥

msubhsall.pdf 561
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5672@1ఆస్రావయేచ్చోపచితాన్ విపర్యస్యేచ్చ కర్మసు ।


MSS@5672@2యథా న భక్షయన్త్యర్థం భక్షితం నిర్వమన్తి వా ॥ ౫౬౭౨॥

MSS@5673@1ఆస్రావయేదుపచితాన్ సాధు దుష్టవ్రణానివ ।


MSS@5673@2ఆయుక్తాస్తే చ వర్తేరన్న్ అగ్నావివ మహీపతౌ ॥ ౫౬౭౩॥

MSS@5674@1ఆ స్వర్లోకాదురగనగరం నూతనాలోకలక్ష్మీమ్ ఆతన్వద్భిః కిమివ


సితతాం
చేష్టితైస్తే న నీతమ్ ।
MSS@5674@2అప్యేతాసాం రమణవిరహే విద్విషత్కామినీనాం యైరానీతా
నఖపదమయీ మణ్డనా
పాణ్డిమానమ్ ॥ ౫౬౭౪॥
MSS@5675@1ఆస్వాదితం స్వాదుమరన్దబిన్దు - స్వచ్ఛన్దమిన్దీవరసున్దరీభిః ।
MSS@5675@2మాకన్దపుష్పం ప్రమదాజనస్య ప్రమోదమామోదభరైరకార్షీత్ ॥
౫౬౭౫॥
MSS@5676@1ఆస్వాదితదయితాధర-సుధారసస్యేవ సూక్తయో మధురాః ।
MSS@5676@2అకలితరసాలముకులో న కోకిలః కలముదఞ్చయతి ॥ ౫౬౭౬॥

MSS@5677@1ఆస్వాదితద్విరదశోణితశోణశోభాం సంధ్యారుణామివ కలాం


శశలాఞ్ఛనస్య

MSS@5677@2జృమ్భావిదారితముఖస్య ముఖాత్ స్ఫురన్తీం కో హర్తుమిచ్ఛతి హరేః
పరిభూయ దంష్ట్రామ్ ॥ ౫౬౭౭॥
MSS@5678@1ఆస్వాదితోన్ముక్తమివార్ద్ధబిమ్బం తమోముఖాద్ హన్త సుధాకరస్య ।
MSS@5678@2సీమన్తసీమాన్తముదారరూపమ్ ఇదం లలాటం నను పఙ్కజాక్ష్యాః ॥
౫౬౭౮॥
MSS@5679@1ఆస్వాదితోఽసి మోహాద్ బత విదితా వదనమాధురీ భవతః ।
MSS@5679@2మధులిప్తక్షుర రసనాచ్ ఛేదాయ పరం విజానాసి ॥ ౫౬౭౯॥

MSS@5680@1ఆస్వాద్యం ప్రమదారదచ్ఛద ఇవ శ్రవ్యం నవం జల్పితం బాలాయా ఇవ


దృశ్యముత్తమవధూలావణ్యలక్ష్మీరివ ।
MSS@5680@2ప్రోద్ఘోష్యం చిరవిప్రయుక్తవనితాసన్దేశవాణీవ మే నైవేద్యం చరితం
చ రూపమనిశం శ్రీకృష్ణ నామాస్తు తే ॥ ౫౬౮౦॥

562 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5681@1ఆస్వాద్యనిర్విశేషం విరహివధూనాం మృదూని మాంసాని ।


MSS@5681@2కరకామిషేణ మన్యే నిఃష్ఠీవతి నీరదోఽస్థీని ॥ ౫౬౮౧॥

MSS@5682@1ఆస్వాద్య స్వయమేవ వచ్మి మహతీర్మర్మచ్ఛిదో వేదనా మా భూత్


కస్యచిదప్యయం
పరిభవో యాచ్ఞేతి సంసారిణః ।
MSS@5682@2పశ్య భ్రాతరియం హి గౌరవజరాధిక్కారకేలిస్థలీ మానమ్లానిమసీ
గుణవ్యతికరప్రాగల్భ్యగర్భచ్యుతిః ॥ ౫౬౮౨॥
MSS@5683@1ఆస్వాద్యాత్ర మధూని షట్పద మదం మా గాః కషాయాఙ్కురైర్
మాకన్దస్య పికాన్
ప్రతారితవతో మూర్ధానమధ్యాసితః ।
MSS@5683@2ప్రత్యాసన్నతమే పికేఽపి భవతే యేనార్పితా తాదృశీ మాధ్వీ తస్య
వివేకవిచ్యుతిరియం సాద్గుణ్యమేతన్ న తే ॥ ౫౬౮౩॥
MSS@5684@1ఆస్వాద్యైష కషాయమఙ్కురమురుప్రేమానుబద్ధాశయో మాకన్దస్య
యశాంసి
కోకిలయువా నిర్మాతి దిగ్భిత్తిషు ।
MSS@5684@2మాధ్వీకాని నిపీయ తస్య మధుపాస్తత్రైవ గుఞ్జన్త్యమీ కో బ్రూతామసతాం
సతాం చ వచసాం వర్త్మాతిగం చేష్టితమ్ ॥ ౫౬౮౪॥
MSS@5685@1ఆహతం కుచతటేన తరుణ్యాః సాధు సోఢమమునేతి పపాత ।
MSS@5685@2త్రుట్యతః ప్రియతమోరసి హారాత్ పుష్పవృష్టిరివ మౌక్తికవృష్టిః ॥
౫౬౮౫॥
MSS@5686@1ఆహతే యత్ర ఖడ్గే స్యాద్ ధ్వనిః కాకస్వరోపమః ।
MSS@5686@2అం ఆకారధ్వనిర్వా స్యాత్ స వర్జ్యో నరపుంగవైః ॥ ౫౬౮౬॥

MSS@5687@1ఆహతే యత్ర మధురో ధ్వనిః సముపజాయతే ।


MSS@5687@2పూజ్యః స ఖడ్గో నృపతేః శత్రుసంచయనాశనః ॥ ౫౬౮౭॥

MSS@5688@1ఆహత్య చినుమః స్వర్గమ్ అపవర్గమనుక్రమాత్ ।


MSS@5688@2అనుకూలే హి దామ్పత్యే ప్రతికూలం న కించన ॥ ౫౬౮౮॥

MSS@5689@1ఆహత్యాహత్య మూర్ధ్నా ద్రుతమనుపిబతః ప్రస్నుతం మాతురూధః


కించిత్
కుబ్జైకజానోరనవరతచలచ్చారుపుచ్ఛస్య ధేనుః ।

msubhsall.pdf 563
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5689@2ఉత్కర్ణం తర్ణకస్య ప్రియతనయతయా దత్తహుంకారముద్రా


విస్రంసత్క్షీరధారాలవశబలముఖస్యాఙ్గమాతృప్తి లేఢి ॥ ౫౬౮౯॥
MSS@5690@1ఆహ నాథవదనస్య చుమ్బతః సా స్మ శీతకరతామనక్షరమ్ ।
MSS@5690@2సీత్కృతాని సుదతీ వితన్వతీ సత్త్వదత్తపృథువేపథుస్తదా ॥ ౫౬౯౦॥

MSS@5691@1ఆహరన్నపి న స్వస్థో వినిద్రో న ప్రబుధ్యతి ।


MSS@5691@2వక్తి న స్వేచ్ఛయా కించిత్ సేవకోఽపీహ జీవతి ॥ ౫౬౯౧॥

MSS@5692@1ఆహరేజ్జ్ఞానమర్థాంశ్చ పుమానమరవత్ సదా ।


MSS@5692@2గృహీత ఇవ కేశేషు మృత్యునా ధర్మమాచరేత్ ॥ ౫౬౯౨॥
MSS@5693@1ఆహవే జగదుద్దణ్డరాజమణ్డలరాహవే ।
MSS@5693@2శ్రీనృసింహ మహీపాల స్వస్త్యస్తు తవ బాహవే ॥ ౫౬౯౩॥

MSS@5694@1ఆహవేషు చ యే శూరాః స్వామ్యర్థే త్యక్తజీవితాః ।


MSS@5694@2భర్తృభక్తాః కృతజ్ఞాశ్చ తే నరాః స్వర్గగామినః ॥ ౫౬౯౪॥

MSS@5695@1ఆహవేషు మిథోఽన్యోన్యం జిఘాంసన్తో మహీక్షితః ।


MSS@5695@2యుధ్యమానాః పరం శక్త్యా స్వర్గం యాన్త్యపరాఙ్ముఖాః ॥ ౫౬౯౫॥

MSS@5696@1ఆహ స్మైషా నలాదన్యం న జుషే మనసేతి యత్ ।


MSS@5696@2యౌవనానుమితేనాస్యాస్తన్మృషాభూన్ మనోభువా ॥ ౫౬౯౬॥

MSS@5697@1ఆహారం ప్రతి యత్ కథాపి శమితా యన్ మౌనముద్రా ముఖే


యచ్చక్షుర్వినిమీలనం
తనులతా యత్ తానవే వర్తతే ।
MSS@5697@2ఏకాన్తే యదవస్థితిర్యదపి చ ధ్యానైకతానం మనస్ తన్ మన్యే సుభగ
త్వదర్థమనయా తప్యేత తీవ్రం తపః ॥ ౫౬౯౭॥
MSS@5698@1ఆహారః ఫలమూలమాత్మరుచితం శయ్యా మహీ వల్కలం సంవీతాయ
పరిచ్ఛదః
కుశసమిత్పుష్పాణి పుత్రా మృగాః ।
MSS@5698@2వస్త్రాన్నాశ్రయదానభోగవిభవా నిర్యన్త్రణాః శాఖినో మిత్రాణీత్యధికం
గృహేషు గృహిణాం కిం నామ దుఃఖాదృతే ॥ ౫౬౯౮॥
MSS@5699@1ఆహారదోషాయ చ కాకదీతి స్యాదాకుటాని ధ్వనితం రణాయ ।

564 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5699@2కేకేధ్వనిష్ఠా కువతీ కికీ చ త్రయం త్విదం స్యాత్ పురదూషణాయ ॥


౫౬౯౯॥
MSS@5700@1ఆహారనిద్రాభయమైథునాని సామాన్యమేతత్ పశుభిర్నరాణామ్ ।
MSS@5700@2జ్ఞానం నరాణామధికో విశేషో జ్ఞానేన హీనాః పశుభిః సమానాః ॥
౫౭౦౦॥
MSS@5701@1ఆహారనిర్హారవిహారయోగాః సుసంవృతా ధర్మవిదా తు కార్యాః ।
MSS@5701@2వాగ్బుద్ధికార్యాణి తపస్తథైవ ధనాయుషీ గుప్తతమే తు కార్యే ॥ ౫౭౦౧॥

MSS@5702@1ఆహారపానతామ్బూలగన్ధమాల్యఫలాదయః ।
MSS@5702@2భుజ్యన్తే యత్ స భోగశ్చ తన్మతః సాధుసత్తమైః ॥ ౫౭౦౨॥
MSS@5703@1ఆహారభోజీ కురుతేఽనుమోదం నరో వధే స్థావరజఙ్గమానామ్ ।
MSS@5703@2తస్యాపి తస్మాద్ దురితానుషఙ్గమ్ ఇత్యాహ యస్తం ప్రతి వచ్మి కించిత్
॥ ౫౭౦౩॥
MSS@5704@1ఆహారవర్గేసులభే విచిత్రే విముక్తపాపే భువి విద్యమానే ।
MSS@5704@2ప్రారమ్భదుఃఖం వివిధం ప్రపోష్య చేదస్తి గృద్ధిర్న కిమత్తి మాంసమ్
॥ ౫౭౦౪॥
MSS@5705@1ఆహారాజ్జాయతే వ్యాధిర్గర్భాత్ క్రూరశ్చ జాయతే ।
MSS@5705@2అలక్ష్మీకశ్చ శయ్యాయాం స్వపాఠాదాయుషః క్షయః ॥ ౫౭౦౫॥

MSS@5706@1ఆహారార్థం కర్మ కుర్యాదనిన్ద్యం కుర్యాత్ తం చ ప్రాణసంధారణార్థమ్ ।


MSS@5706@2ప్రాణా ధార్యాస్తత్త్వవిజ్ఞానహేతోస్ తత్త్వం జ్ఞేయం యేన భూయో న జన్మ
॥ ౫౭౦౬॥
MSS@5707@1ఆహారే చ భవేద్ రోగీ నష్టో గర్భశ్చ మైథునే ।
MSS@5707@2నిద్రాయాం హ్రియతే లక్ష్మీశ్చిన్తాయాం మరణం ధ్రువమ్ ॥ ౫౭౦౭॥

MSS@5708@1ఆహారే బడవానలశ్చ శయనే యః కుమ్భకర్ణాయతే సందేశే బధిరః


పలాయనవిధౌ సింహః శ‍ృగాలో రణే ।
MSS@5708@2అన్ధో వస్తునిరీక్షణేఽథ గమనే ఖఞ్జః పటుః క్రన్దనే భాగ్యేనైవ హి
లభ్యతే పునరసౌ సర్వోత్తమః సేవకః ॥ ౫౭౦౮॥
MSS@5709@1ఆహారే
విరతిః సమస్తవిషయగ్రామే నివృత్తిః పరా నాసాగ్రే నయనం
యదేతదపరం యచ్చైకతానం మనః ।

msubhsall.pdf 565
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5709@2మౌనం చేదమిదం చ శూన్యమఖిలం యద్విశ్వమాభాతి తే తద్ బ్రూయాః


సఖి యోగినీ కిమసి భోః కిం వా వియోగిన్యసి ॥ ౫౭౦౯॥
MSS@5710@1ఆహారే వ్యవహారే చ త్యక్తలజ్జః సుఖీ భవేత్ ।
MSS@5710@2ధనం మైత్రీకరం దానే చాదానే శత్రుకారణమ్ ॥ ౫౭౧౦॥

MSS@5711@1ఆహారే శుచితా ధ్వనౌ మధురతా నీడే పరాధీనతా బన్ధౌ నిర్మమతా వనే


రసికతా వాచాలతా మాధవే ।
MSS@5711@2యసైతే గుణరాశయః పికవరం త్యక్త్వా కిమేతే జనా వన్దన్తే ఖలు ఖఞ్జనం
కృమిభుజం చిత్రా గతిః కర్మణామ్ ॥ ౫౭౧౧॥
MSS@5712@1ఆహారో గరలం తృతీయమలికే చక్షుః కపాలం కరే వాసః కుఞ్జరచర్మ
భస్మని రతిర్భూషా భుజఙ్గాధిపః ।
MSS@5712@2జన్మాలక్ష్యమసాక్షికం కులమవిజ్ఞాతా చ జాతిః కథం సేవ్యోఽస్మాభిరసౌ
పిశాచపరిషద్భర్తా హతాః స్మో వయమ్ ॥ ౫౭౧౨॥
MSS@5713@1ఆహారో గరలాయతే ప్రతిదినం హారోఽపి భారాయతే చన్ద్రశ్చణ్డకరాయతే
మృదుగతిర్వాతోఽపి వజ్రాయతే ।
MSS@5713@2ఆవాసో విపినాయతే మలయజాలేపః స్ఫులిఙ్గాయతే హా హన్త
ప్రియవిప్రయోగసమయః
సంహారకాలాయతే ॥ ౫౭౧౩॥
MSS@5174@1ఆహారో ద్విగుణః స్త్రీణాం బుద్ధిస్తాసాం చతుర్గుణా ।
MSS@5174@2షడ్గుణో వ్యవసాయశ్చ కామాశ్చాష్టగుణః స్మృతః ॥ ౫౧౭౪॥

MSS@5715@1ఆహితముక్తాహార్యఃసమ్యక్ సకలప్రయోగసమ్పత్త్యా ।
MSS@5715@2భావవిహీనోఽపి నటః సామాజికచిత్తరఞ్జనం కురుతే ॥ ౫౭౧౫॥

MSS@5716@1ఆహితే తవ నిఃశానే స్ఫుటితం రిపుహృద్ఘటైః ।


MSS@5716@2గలితే తత్ప్రియానేత్రే రాజంశ్చిత్రమిదం మహత్ ॥ ౫౭౧౬॥

MSS@5717@1ఆహితేను మధునా మధురత్వే చేష్టితస్య గమితే ను వికాసమ్ ।


MSS@5717@2ఆబభౌ నవ ఇవోద్ధతరాగః కామినీష్వవసరః కుసుమేషోః ॥ ౫౭౧౭॥

MSS@5718@1ఆహుః సత్యం హి పరమం ధర్మం ధర్మవిదో జనాః ।


MSS@5718@2॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥ ౫౭౧౮॥

MSS@5719@1ఆహుః సూక్ష్మతరం కించిద్ అమాత్యపరిరక్షణమ్ ।

566 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5719@2సూక్ష్మాత్ సూక్ష్మతరం తేభ్యో యదాత్మపరిరక్షణమ్ ॥ ౫౭౧౯॥


MSS@5720@1ఆహుత్యాప్యాయతేసూర్యః సూర్యాద్ వృష్టిరథౌషధిః ।
MSS@5720@2తదన్నం రసరూపేణ శుక్రత్వమధిగచ్ఛతి ॥ ౫౭౨౦॥

MSS@5721@1ఆహూతః పరితో దిగన్తగతిభిః శాఖాభరాడమ్బరైః కిం రే జాల్మ జవేన


శాల్మలిఫలప్రత్యాశయా ధావసి ।
MSS@5721@2తస్మిన్న్ ఏకపదే భిదేలిమఫలవ్యాలోలతూలోత్కరైర్ అధ్వానోఽపి
నిమీలితాక్షమటతా
న ప్రేక్షణీయాః పురః ॥ ౫౭౨౧॥
MSS@5722@1ఆహూతస్యాభిషేకాయ నిసృష్టస్య వనాయ చ ।
MSS@5722@2న మయా లక్షితస్తస్య స్వల్పోఽప్యాకారవిభ్రమః ॥ ౫౭౨౨॥

MSS@5723@1ఆహూతాద్య మయోత్సవే నిశి గృహం శూన్యం విముచ్యాగతా క్షీబః


ప్రేష్యజనః
కథం కులబధూరేకాకినీ యాస్యతి ।
MSS@5723@2వత్స త్వం తదిమాం నయాలయమితి శ్రుత్వా యశోదాగిరో
రాధామాధవయోర్జయన్తి
మధురస్మేరాలసా దృష్టయః ॥ ౫౭౨౩॥
MSS@5724@1ఆహూతేషు విహంగమేషు మశకో నాయాన్ పురో వార్యతే మధ్యేవారిధి
వా
వసంస్తృణమణిర్ధత్తే మణీనాం రుచమ్ ।
MSS@5724@2ఖద్యోతోఽపి న కమ్పతే ప్రచలితుం మధ్యేఽపి తేజస్వినాం ధిక్
సామాన్యమచేతనం ప్రభుమివానామృష్టతత్త్వాన్తరమ్ ॥ ౫౭౨౪॥
MSS@5725@1ఆహూతోఽపి సహాయైర్ ఏమీత్యుక్త్వా విముక్తనిద్రోఽపి ।
MSS@5725@2ఆగన్తుకోఽపి పథికః శైథిల్యం నైవ విజహాతి ॥ ౫౭౨౫॥

MSS@5726@1ఆహూతో మలయాచలాత్ ప్రచలితో మౌహుర్తికో మారుతో నేదిష్ఠాః పథి


సన్తి
కోకిలగణా గీతే ప్రతిష్ఠాభృతః ।
MSS@5726@2ఆప్తాభిః ప్రతివేశినీభిరభితః సంత్యజ్య కున్దాలయం సోష్యన్తీ
సహకారసంతతిరలిశ్రేణీభిరావేష్ట్యతే ॥ ౫౭౨౬॥
MSS@5727@1ఆహూతో వాప్యనాహూతో యో రాజ్ఞాం ద్వారి తిష్ఠతి ।

msubhsall.pdf 567
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5727@2స వై రాజ్యశ్రియం భుఙ్క్తే నావమానీ కదాచన ॥ ౫౭౨౭॥


MSS@5728@1ఆహూతో హాలికేనాశ్రుతమివ వచనం తస్య కృత్వా క్షణైకం
తిష్ఠాసుస్తబ్ధరోమా కథమపి విటపం నిఃసమీరం విహాయ ।
MSS@5728@2దోర్భ్యామావృత్య వక్షఃస్థలమలసగతిర్దీనపాదప్రచారః
శీత్కారోత్కమ్పభిన్నస్ఫుటదధరపుటః పామరః క్షేత్రమేతి ॥ ౫౭౨౮॥
MSS@5729@1ఆహృతాభ్యుద్యతాం భిక్షాం పురస్తాదప్రచోదితామ్ ।
MSS@5729@2మేనే ప్రజాపతిర్గ్రాహ్యామ్ అపి దుష్కృతకర్మణః ॥ ౫౭౨౯॥

MSS@5730@1ఆహృత్య పరిత్యక్తా జనయన్త్యర్థాః సుఖాభాసమ్ ।


MSS@5730@2అత్యన్తపరిత్యక్తాః పరమానన్దాయ కల్పన్తే ॥ ౫౭౩౦॥

MSS@5731@1ఆహృత్య రక్ష్యమాణాపి యత్నేనాన్తర్విరాగిణీ ।


MSS@5731@2అసన్మైత్రీ చ వేశ్యా చ శ్రీశ్చ కస్య కదా స్థిరా ॥ ౫౭౩౧॥

MSS@5732@1ఆహ్నికోత్తాపదగ్ధానాం త్రయాణాం జగతాం బత ।


MSS@5732@2తపనార్చిషి శాన్తే తద్ భస్మేదం తిమిరం తు న ॥ ౫౭౩౨॥

MSS@5733@1ఆహ్లాదయత్వేష ఖరైర్నఖాగ్రైర్ దైతేయవక్షఃఖనిముత్ఖనన్ వః ।


MSS@5733@2ప్రహ్లాదహృద్యం హృదయే ద్వితీయమ్ అన్వేష్టుమిచ్ఛన్నివ
సూనురత్నమ్ ॥ ౫౭౩౩॥
MSS@5734@1ఆహ్లాదహేతునిరవద్యశరీరయష్టి -లావణ్యకాన్తికలుషీకరణేన తాసామ్ ।
MSS@5734@2ఆసీత్ కుశేశయదృశామయథార్థతైవ పర్యస్తభాస్వరరుచామపి
భూషణానామ్
॥ ౫౭౩౪॥
MSS@5735@1ఆహ్వానం కిం భవతి హి తరోః కస్యచిత్ ప్రశ్నవిజ్ఞాః ప్రాయః కార్యం
కిమపి
న కలౌ కుర్వతే కే పరేషామ్ ।
MSS@5735@2పూర్ణం చన్ద్రం వహతి నను కా పృచ్ఛతి మ్లానచక్షుః
కేనోదన్యాజనితమసమం కష్టమాప్నోతి లోకః ॥ ౫౭౩౫॥
మాధుర్యస్యాన్తరం మహత్ ।
MSS@5736@1ఇక్షుక్షీరగుడాదీనాం
MSS@5736@2తథాపి న తదాఖ్యాతుం సరస్వత్యాపి శక్యతే ॥ ౫౭౩౬॥

MSS@5737@1ఇక్షుత్వక్క్షోదసారాః శకటసరణయో ధీరధూలీపతాకాః పాకస్వీకారనమ్రే

568 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

శిరసి నివిశతే శూకశాలేః శుకాలీ ।


MSS@5737@2కేదారేభ్యః ప్రణాలైః ప్రవిశతి శఫరీపఙ్క్తిరాధారమారాద్ అచ్ఛః
కచ్ఛేషు పఙ్కః సుఖయతి సరితామాతపాదుక్షపాలమ్ ॥ ౫౭౩౭॥
శూద్రాః కాన్తా హేమ చ మేదినీ ।
MSS@5738@1ఇక్షుదణ్దాస్తిలాః
MSS@5738@2చన్దనం దధి తామ్బూలం మర్దనం గుణవర్ధనమ్ ॥ ౫౭౩౮॥

MSS@5739@1ఇక్షురాపః పయో మూలం తామ్బూలం ఫలమౌషధమ్ ।


MSS@5739@2భక్షయిత్వాపి కర్తవ్యాః స్నానదానాదికాః క్రియాః ॥ ౫౭౩౯॥

MSS@5740@1ఇక్షుర్ధన్వ శరాః ప్రసూనవితతిర్భృఙ్గావలీ సిఞ్జినీ యస్యాజ్ఞావశవర్తినః


ప్రమనసో నిర్విష్టరాష్ట్రాదయః ।
MSS@5740@2యద్బాణాభిహతా విరఞ్చిమురజిన్మృత్యుంజయేన్ద్రాదయో వ్యాప్తాశేషముఖా
ఇవ
త్రిభువనం పాయాదజేయః స్మరః ॥ ౫౭౪౦॥
ద్యూతం మానగ్రహశ్చ హే సుతను ।
MSS@5741@1ఇక్షుర్నదీప్రవాహో
MSS@5741@2భ్రూలతికా చ తవేయం భఙ్గే రసమధికమావహతి ॥ ౫౭౪౧॥

MSS@5742@1ఇక్షోరగ్రాత్క్రమశః పర్వణి పర్వణి యథా రసవిశేషః ।


MSS@5742@2తద్వత్ సజ్జనమైత్రీ విపరీతానాం తు విపరీతా ॥ ౫౭౪౨॥

రసం యథాదాయ కూర్చకస్త్యజ్యతే జనైః ।


MSS@5742A@1ఇక్షో
MSS@5742A@2ధర్మసారం తథాదాయ దేహం త్యజతి పణ్డితః ॥

మతయః కవీనాం గవాం రసో బాలకచేష్టితాని ।


MSS@5743@1ఇక్షోర్వికారా
MSS@5743@2తామ్బూలమగ్ర్యం యువతేః కటాక్షా ఏతాన్యహో శక్ర న సన్తి నాకే ॥
౫౭౪౩॥
జ్వలిత్వా సర్వం దినం చణ్డరుచిః శశామ ।
MSS@5744@1ఇఙ్గాలసప్తార్చిరివ
MSS@5744@2తదీయభస్మేవ నభోహసన్తీ విభ్రాజమానం తుహినాంశుబిమ్బమ్ ॥
౫౭౪౪॥
మగధాః ప్రేక్షితజ్ఞాస్తు కోసలాః ।
MSS@5745@1ఇఙ్గితజ్ఞాస్తు
MSS@5745@2అర్ధోక్తాః కురుపాఞ్చాలాః సర్వోక్తా దక్షిణాపథాః ॥ ౫౭౪౫॥

పరచిత్తప్రవేదినః ।
MSS@5746@1ఇఙ్గితాకారచేష్టాభిః
MSS@5746@2ఆప్తాః సుశీఘ్రగా దూతా వాగ్మినో మితభాషిణః ॥ ౫౭౪౬॥

msubhsall.pdf 569
మహాసుభాషితసంగ్రహ

ఊహాపోహవిశారదః ।
MSS@5747@1ఇఙ్గితాకారతత్త్వజ్ఞ
MSS@5747@2శూరశ్చ కృతవిద్యశ్చ న చ మానీ విమత్సరః ॥ ౫౭౪౭॥

బలవాన్ ప్రియదర్శనః ।
MSS@5748@1ఇఙ్గితాకారతత్త్వజ్ఞో
MSS@5748@2అప్రమాదీ సదా దక్షః ప్రతీహారః స ఉచ్యతే ॥ ౫౭౪౮॥

నిజరాగనీరధిం సంవిభావ్య చటుభిర్గుణజ్ఞతామ్ ।


MSS@5749@1ఇఙ్గితేన
MSS@5749@2భక్తతాం చ పరిచర్యయానిశం సాధికాధికవశం వ్యధత్త తమ్ ॥ ౫౭౪౯॥

MSS@5750@1ఇచ్ఛతాం సహ వధూభిరభేదం యామినీవిరహిణాం విహగానామ్ ।


MSS@5750@2ఆపురేవ మిథునాని వియోగం లఙ్ఘ్యతే న ఖలు కాలనియోగః ॥ ౫౭౫౦॥

MSS@5751@1ఇచ్ఛతిమానీ మరణం న చ గచ్ఛతి వైరిణః శరణమ్ ।


MSS@5751@2మానక్షరణం మరణం మానప్రాణస్య కేవలం కృతినః ॥ ౫౭౫౧॥

MSS@5752@1ఇచ్ఛతిశతీ సహస్రం ససహస్రః కోటిమీహతే కర్తుమ్ ।


MSS@5752@2కోటియుతోఽపి నృపత్వం నృపోఽపి బత చక్రవర్తిత్వమ్ ॥ ౫౭౫౨॥

MSS@5753@1ఇచ్ఛతి శతీ సహస్రం సహస్రీ లక్షమీహతే ।


MSS@5753@2లక్షాధిపస్తతో రాజ్యం రాజ్యాచ్చ స్వర్గమీహతే ॥ ౫౭౫౩॥

నరకేషు వాసం నేచ్ఛన్తి కేచిన్ నరకేషు వాసమ్ ।


MSS@5754@1ఇచ్ఛన్తి కేచిన్
MSS@5754@2శ్రేయో హి తస్మాన్ నరకం విశిష్టం న గర్భవాసాత్ పరమం హి దుఃఖమ్
॥ ౫౭౫౪॥
క్షయమాత్మనోఽపి న జ్ఞాతయస్తుల్యకులస్య లక్ష్మీమ్ ।
MSS@5755@1ఇచ్ఛన్త్యభీక్ష్ణం
MSS@5755@2నమన్తి శత్రూన్ న చ బన్ధువృద్ధిం సంతప్యమానైర్హృదయైః సహన్తే
॥ ౫౭౫౫॥
MSS@5756@1ఇచ్ఛాం సున్దరపాణ్డ్య ఉన్నతిమతిం బిభ్రత్ స్వయా సంజ్ఞయా
నిష్పాద్యాభ్యవహారవారయుగలం నిష్కమ్పసమ్పత్తికమ్ ।
MSS@5756@2సమ్పూర్ణం విదధే గభీరముదరం రఙ్గేశితుః శార్ఙ్గిణో యస్యాభూద్
భువనైశ్చతుర్దశభిరప్యాపూరణం దుర్లభమ్ ॥ ౫౭౫౬॥
విపులాం మైత్రీం త్రీణి తత్ర న కారయేత్ ।
MSS@5757@1ఇచ్ఛేచ్చేద్
MSS@5757@2వాగ్వాదమర్థసంబన్ధం తత్పత్నీపరిభాషణమ్ ॥ ౫౭౫౭॥

పరమనుసర్తుం ప్రతిమాసందర్శనేన విశదరుచిః ।


MSS@5758@1ఇచ్ఛేత్
MSS@5758@2అనవాప్య యేనయోగం భవతో హృదయేపరం నిధీయేత ॥ ౫౭౫౮॥

570 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5759@1ఇచ్ఛేద్ యస్తు సుఖం నివస్తుమవనౌ గచ్ఛేత్ స రాజ్ఞః సభాం కల్యాణీం


గిరమేవ సంసది వదేత్ కార్యం విదధ్యాత్ కృతీ ।
MSS@5759@2అక్లేశాద్ ధనమర్జయేదధిపతేరావర్జయేద్ వల్లభాన్ కుర్వీతోపకృతిం
జనస్య
జనయేత్ కస్యాపి నాపక్రియామ్ ॥ ౫౭౫౯॥
MSS@5760@1ఇజ్యాచారదమాహింసాదానస్వాధ్యాయకర్మణామ్ ।
MSS@5760@2అయం తు పరమో ధర్మో యద్ యోగేనాత్మదర్శనమ్ ॥ ౫౭౬౦॥
MSS@5761@1ఇజ్యాధ్యయనదానానితపః సత్యం ధృతిః క్షమా ।
MSS@5761@2అలోభ ఇతి మార్గోఽయం ధర్మస్యాష్టవిధః స్మృతః ॥ ౫౭౬౧॥

MSS@5762@1తత్ర పూర్వశ్చతుర్వర్గో దమ్భార్థమపి సేవ్యతే ।


MSS@5762@2ఉత్తరస్తు చతుర్వర్గో మహాత్మన్యేవ తిష్ఠతి ॥ ౫౭౬౨॥

MSS@5763@1ఇడయా సంచరన్ వాయుః సౌమ్యే కార్యే శుభః స్మృతః ।


MSS@5763@2పిఙ్గలాయాం తథా దీప్తే ద్వయోః క్వాపి న శోభనః ॥ ౫౭౬౩॥

MSS@5764@1ఇడా చ పిఙ్గలా చైవ సుషుమ్ణా చ సరస్వతీ ।


MSS@5764@2గాన్ధారీ హస్తిజిహ్వా చ పూషా చైవ నిగద్యతే ॥ ౫౭౬౪॥

MSS@5765@1అలమ్బుషా కుహూశ్చైవ శఙ్ఖినీ దశమీ మతా ।


MSS@5765@2ఏతాః ప్రాణవహా జ్ఞేయాః ప్రధానా దశ నాడికాః ॥ ౫౭౬౫॥

MSS@5766@1ఇడా నాసాపుటే వామే పిఙ్గలా దక్షిణే భవేత్ ।


MSS@5766@2సుషుమ్ణా తాలు భిత్త్వైవ బ్రహ్మద్వారం ప్రవర్తితా ॥ ౫౭౬౬॥
MSS@5767@1ఇడాయాం యది భూమ్యమ్బుతత్త్వే ప్రవహతస్తదా ।
MSS@5767@2స్థిరసౌమ్యాదికార్యాణామ్ ఆరమ్భః సిద్ధికృద్ భవేత్ ॥ ౫౭౬౭॥

MSS@5768@1ఇడా సోమస్య నాడీ స్యాత్ పిఙ్గలా సూర్యనాడికా ।


MSS@5768@2ఇడా సౌమ్యా భవేత్ వామా పిఙ్గలోగ్రా చ దక్షిణా ॥ ౫౭౬౮॥

MSS@5769@1ఇతః కాకానీకం ప్రతిభయమితః కౌశికరుతాద్ ఇతో గృధ్రవ్యూహః


కులమిదమితః
కఙ్కవయసామ్ ।
MSS@5769@2శ్మశానావస్థేఽస్మిన్నఖిలగుణవన్ధ్యే హతమరావ్ అపి ద్విత్రాః కేచిన్ న
ఖలు కలవాచః శకునయః ॥ ౫౭౬౯॥

msubhsall.pdf 571
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5770@1ఇతః కేకీ నాదైస్తుదతి శతకోటిప్రతిభటైర్ ఇతః కామః కామం కఠినతరబాణైః


ప్రహరతి ।
MSS@5770@2ఇతో గర్జత్యుచ్చైర్జలధరగణో భీమనినదైర్ వినా నాథం జానే న సఖి
భవితా కిం నను మమ ॥ ౫౭౭౦॥
MSS@5771@1ఇతః క్రోధో గృధ్రః ప్రకటయతి పక్షం నిజమితః సృగాలీ తృష్ణేయం
వివృతవదనా ధావతి పురః ।
MSS@5771@2ఇతః క్రూరః కామో విచరతి పిశాచశ్చిరమహో శ్మశానం సంసారః క
ఇహ పతితః స్థాస్యతి సుఖమ్ ॥ ౫౭౭౧॥
MSS@5772@1ఇతః పరానర్భకహార్యశస్త్రాన్ వైదర్భి పశ్యానుమతా మయాసి ।
MSS@5772@2ఏవంవిధేనాహవచేష్టితేన త్వం ప్రార్థ్యసే హస్తగతా మమైభిః ॥ ౫౭౭౨॥

MSS@5773@1ఇతః పౌరస్త్యాయాం కకుభి వివృణోతి క్రమదలత్- తమిస్రామర్మాణం


కిరణకణికామమ్బరమణిః ।
MSS@5773@2ఇతో నిష్క్రామన్తీ నవరతిగురోః ప్రోఞ్ఛతి వధూః
స్వకస్తూరీపత్రాఙ్కురమకరికాముద్రితమురః ॥ ౫౭౭౩॥
MSS@5774@1ఇతః ప్రత్యాదేశాత్ స్వజనమనుగన్తుం వ్యవసితా ముహుస్తిష్ఠేత్యుచ్చైర్వదతి
గురుశిష్యే గురుసమే ।
MSS@5774@2పునర్దృష్టిం బాష్పప్రసరకలుషామర్పితవతీ మయి క్రూరే యత్ తత్
సవిషమివ
శల్యం దహతి మామ్ ॥ ౫౭౭౪॥
MSS@5775@1ఇతః ప్రాలేయాంశుః ప్రలయమకరోత్ కైరవకుల- క్లమచ్ఛేదోత్సేకైః
కిరణనికరైరేష తమసామ్ ।
MSS@5775@2ఇతోఽప్యాజ్ఞావజ్ఞాం సఖి న సహతే దుఃసహతర- ప్రతాపః పఞ్చేషుస్తదిహ
శరణం సాహసరసః ॥ ౫౭౭౫॥
MSS@5776@1ఇతః శుక్లా చన్ద్రద్యుతిభిరిహ రక్తారుణకరైస్
తమిస్రైరప్యన్తఃస్ఖలితగతిభిర్మేచకరుచిః ।
MSS@5776@2ప్రభాతశ్రీరేషా విలసతి పురస్థా సుకృతినాం మిమఙ్క్షూణాం
జహ్నుద్యుమణివిధిజాసంగమ ఇవ ॥ ౫౭౭౬॥
MSS@5777@1ఇతః శోచిః ప్రాచ్యాం దిశి దిశతి భానోరరుణతామ్ ఇతో భృఙ్గః
కూజన్నభికమలినీం ప్రోచ్చలతి చ ।
MSS@5777@2ఇతో నిర్యాన్త్యుచ్చైర్విహితసురతక్లాన్తిశిథిల-

572 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

స్ఖలత్పాదన్యాసక్షణరణితమఞ్జీరమబలాః ॥ ౫౭౭౭॥
MSS@5778@1ఇతః స దైత్యః ప్రాప్తశ్రీర్నేత ఏవార్హతి క్షయమ్ ।
MSS@5778@2విషవృక్షోఽపి సంవర్ధ్య స్వయం ఛేత్తుమసాంప్రతమ్ ॥ ౫౭౭౮॥

MSS@5779@1ఇతః స్వపితి కేశవః కులమితస్తదీయద్విషామ్ ఇతశ్చ శరణార్థినః


శిఖరిపత్రిణః శేరతే ।
MSS@5779@2ఇతోఽపి వడవానలః సహ సమస్తసంవర్తకైర్ అహో వితతమూర్జితం
భరసహం
చ సిన్ధోర్వపుః ॥ ౫౭౭౯॥
MSS@5780@1ఇతరదేవ బహిర్ముఖముచ్యతే హృది తు యత్ స్ఫురతీతరదేవ తత్।
MSS@5780@2చరితమేతదధీరవితారకం ధురి పయఃప్రతిబిమ్బమివాసతామ్ ॥
౫౭౮౦॥
MSS@5781@1ఇతరపాపఫలాని యథేచ్ఛయా వితర తాని సహే చతురానన ।
MSS@5781@2అరసికేషు కవిత్వనివేదనం శిరసి మా లిఖ మా లిఖ మా లిఖ ॥ ౫౭౮౧॥

MSS@5782@1ఇతరభజనఘనరసతః ఫలనిష్పత్తిర్నవా భవేదితి న ।


MSS@5782@2ముక్తాః పరం తు లోకే స్వాతిఘనరసం వినా న జాయేరన్ ॥ ౫౭౮౨॥

MSS@5783@1ఇతరాణ్యపి రక్షాంసి పేతుర్వానరకోటిషు ।


MSS@5783@2రజాంసి సమరోత్థాని తచ్ఛోణితనదీష్వివ ॥ ౫౭౮౩॥

MSS@5784@1ఇతరాశ్చార్థమిచ్ఛన్తి రూపమిచ్ఛన్తి దారికాః ।


MSS@5784@2జ్ఞాతయః కులమిచ్ఛన్తి స్వర్గమిచ్ఛన్తి తాపసాః ॥ ౫౭౮౪॥
కఠినోరుస్తనపీడితాభిరామమ్ ।
MSS@5785@1ఇతరేతరయన్త్రితోరుయుగ్మం
MSS@5785@2భుజమూలశయానుగణ్డమూలం మిథునం స్యూతమివాభవన్ నిశాయామ్
॥ ౫౭౮౫॥
MSS@5786@1ఇతరోపాయదుఃసాధ్యే చణ్డదణ్డో మహీపతిః ।
MSS@5786@2అదుష్టాయత్యసౌ నీతేరశ్నాతి విపులం ఫలమ్ ॥ ౫౭౮౬॥

MSS@5787@1ఇతశ్చఞ్చచ్చూతచ్యుతమధుచయా వాన్తి చతురాః సమీరాః సంతోషం


దిశి దిశి దిశన్తో మధులిహామ్ ।
MSS@5787@2నిశాన్తే కాన్తానాం స్మరసమరకేలిశ్రమముషో విజృమ్భన్తే
జృమ్భాకలితకమలామోదసుహృదః ॥ ౫౭౮౭॥

msubhsall.pdf 573
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5788@1ఇతశ్చన్ద్రః సాన్ద్రః స్మరమయవయఃసంధిమధురః స్ఫురన్ముగ్ధాకేలిస్మితమివ


మయూఖైః సుఖయతి ।
MSS@5788@2చకోరాణాం చక్రం కుముదసముదాయోఽపి చ శరన్- నిశారమ్భేఽముష్మిన్
సమసమయమన్తర్వికసతి ॥ ౫౭౮౮॥
MSS@5789@1ఇతశ్చేతశ్చాద్భిర్విఘటితతటః సేతురుదరే ధరిత్రీ దుర్లఙ్ఘ్యా
బహులహిమపఙ్కో గిరిరయమ్ ।
MSS@5789@2ఇదానీం నిర్వృత్తే కరితురగనీరాజనవిధౌ న జానే యాతారస్తవ చ రిపవః
కేన చ పథా ॥ ౫౭౮౯॥
MSS@5790@1ఇతస్తతశ్చఙ్క్రమణోరజోభిః క్రీడన్మనోమత్తమతఙ్గజోఽయమ్ ।
MSS@5790@2యః సర్వదా పిప్పలభోగతుష్టస్ తచ్ఛాన్తయే త్వం హరిమాశ్రయస్వ ॥
౫౭౯౦॥
భషన్ భూరి న పతేత్ పిశునః శునః ।
MSS@5791@1ఇతస్తతో
MSS@5791@2అవదాతతయా కిం చ న భేదో హంసతః సతః ॥ ౫౭౯౧॥

MSS@5792@1ఇతస్తతో వాతవిధూతిచఞ్చలైర్ నీరన్ధ్రితాశాగగనైర్ధ్వజాంశుకైః ।


MSS@5792@2లక్షైః క్వణత్కాఞ్చనకిఙ్కిణీకులైర్ అమజ్జి ధూలీజలధౌ నభోగతే ॥
౫౭౯౨॥
MSS@5793@1ఇతస్తతో వాన్తి విశిష్య యస్యాం వాతాః శకృద్వేశ్మవిహారవిస్రాః ।
MSS@5793@2సా వర్ణ్యతే రౌరవరాజధానీ కేన ప్రతోలీ మనసాప్యగమ్యా ॥ ౫౭౯౩॥

MSS@5794@1ఇతస్తతోఽస్మిన్ విలసన్తి మేరోః సమానవప్రే మణిసానురాగాః ।


MSS@5794@2స్త్రియశ్చ పత్యౌ సురసున్దరీభిః సమా నవప్రేమణి సానురాగాః ॥
౫౭౯౪॥
MSS@5795@1ఇతస్తావన్ నేత్రే వలయ మలయాద్రే నిధిరపామ్ అపారస్త్వత్పాదప్రణయపరతన్త్రో
నివసతి ।
MSS@5795@2అథాత్మానం కిం న స్మరసి కులశైలం కిమయశః- పతాకా సర్పౌఘైః
ప్రతిశిఖరిశాఖాసు వహసి ॥ ౫౭౯౫॥
ప్రియాథ దృష్టా వనమానవీజనైః ।
MSS@5796@1ఇతస్త్రసద్విద్రుతభూభృదుజ్ఝితా
MSS@5796@2శశంస పృష్టాద్భుతమాత్మదేశజం శశిత్విషః శీతలశీలతాం కిల
॥ ౫౭౯౬॥
MSS@5797@1ఇతి కృతవచనాయాః కశ్చిదభ్యేత్య బిభ్యద్ గలితనయనవారేర్యాతి

574 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

పాదావనామమ్ ।
MSS@5797@2కరుణమపి సమర్థం మానినాం మానభేదే రుదితముదితమస్త్రం యోషితాం
విగ్రహేషు ॥ ౫౭౯౭॥
MSS@5798@1ఇతి క్షితీశో నవతిం నవాధికాం మహాక్రతూనాం మహనీయశాసనః ।
MSS@5798@2సమారురుక్షుర్దివమాయుషః క్షయే తతాన సోపానపరంపరామివ ॥
౫౭౯౮॥
MSS@5799@1ఇతిగదన్తమనన్తరమఙ్గనా భుజయుగోన్నమనోచ్చతరస్తనీ ।
MSS@5799@2ప్రణయినం రభసాదుదరశ్రియా వలిభయాలిభయాదివ సస్వజే ॥
౫౭౯౯॥
MSS@5800@1ఇతిగదితవతీ రుషా జఘాన స్ఫురితమనోరమపక్ష్మకేశరేణ ।
MSS@5800@2శ్రవణనియమితేన కాన్తమన్యా సమమసితామ్బురుహేణ చక్షుషా చ ॥
౫౮౦౦॥
MSS@5801@1ఇతి గన్తుమిచ్ఛుమభిధాయ పురః క్షణదృష్టిపాతవికసద్వదనామ్ ।
MSS@5801@2స్వకరావలమ్బనవిముక్తగలత్- కలకాఞ్చి కాంచిదరుణత్ తరుణః ॥
౫౮౦౧॥
MSS@5802@1ఇతిగుహ్యతమం శాస్త్రమ్ ఇదముక్తం మయానఘ ।
MSS@5802@2ఏతద్ బుద్ధ్వా బుద్ధిమాన్ స్యాత్ కృతకృత్యశ్చ భారత ॥ ౫౮౦౨॥

MSS@5803@1ఇతిజగతి న రక్షితుం సమర్థః క్వచిదపి కశ్చిదపి ప్రసహ్య నారీమ్ ।


MSS@5803@2అవతి తు సతతం విశుద్ధ ఏకః కులయువతీం నిజసత్త్వపాశబన్ధః ॥
౫౮౦౩॥
MSS@5804@1ఏవం చేర్ష్యా నామ దుఃఖైకహేతుర్ మోఘః పుంసాం ద్వేషదాయీ
పరేషామ్ ।
MSS@5804@2యోఽయం మా భూద్ రక్షణాయాఙ్గనానామ్ అత్యౌత్సుక్యం
ప్రత్యుతాసాం తనోతి ॥ ౫౮౦౪॥
తత్త్వధియః పరిచిన్త్య బుధాః సకలస్య జనస్య వినశ్వరతామ్ ।
MSS@5805@1ఇతి
MSS@5805@2న మనాగపి చేతసి సందధతే శుచమఙ్గయశఃసుఖనాశకరామ్ ॥
౫౮౦౫॥
MSS@5806@1ఇతి దేవ భవత్యుదారసత్త్వో దృఢభక్తశ్చ విలాసినీజనోఽపి ।

msubhsall.pdf 575
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5806@2అవరోధసమో మహీపతీనాం కిముతాన్యః కులజః పురన్ధ్రిలోకః ॥


౫౮౦౬॥
MSS@5807@1ఇతిదేవ సదైవ హాస్యభావం పరిభావే చ జనస్య నిన్ద్యతాం చ ।
MSS@5807@2విపదాస్పదతాం చ యాన్తి మూఢా ఇహ సన్తస్తు భవన్తి పూజనీయాః ॥
౫౮౦౭॥
MSS@5808@1ఇతి ద్వికృత్వః శుచిమృష్టభోజినాం దినాని తేషాం కతిచిన్ ముదా
యయుః ।
MSS@5808@2ద్విరష్టసంవత్సరవారసున్దరీ- పరీష్టిభిస్తుష్టిముపేయుషాం నిశి ॥
౫౮౦౮॥
MSS@5809@1ఇతి ధర్మతరోర్మూలమ్ అశుద్ధం యస్య మానసమ్ ।
MSS@5809@2శుద్ధం యస్య చ తద్రూపం ఫలం తస్య న సంశయః ॥ ౫౮౦౯॥

MSS@5810@1ఇతినిఖిలముదారమర్థసార్థ - ప్రణిహితమేకమిహేవ ఖడ్గశాస్త్రే ।


MSS@5810@2గిరిశమతమిదం నిషేవ్య చక్రే క్షితిపతిమన్త్రిసమూహచక్రవర్తీ ॥ ౫౮౧౦॥

MSS@5811@1ఇతినేత్రాదివికారైర్ వశముపనీతం ప్రలీనధైర్యాఙ్గమ్ ।


MSS@5811@2మారగ్రహాభిభూతం పరిమృష్టప్రాఙ్నిరాకృతిస్మరణమ్ ॥ ౫౮౧౧॥

MSS@5812@1ప్రాదుర్భూతరిరంసం క్షణే క్షణే జఘనదేశగతదృష్టిమ్ ।


MSS@5812@2పక్వామ్రమివ విమోక్ష్యసి పూర్వవదాచూష్య నిఃశేషమ్ ॥ ౫౮౧౨॥

MSS@5813@1ఇతిపథి వినివేశితాత్మనో రిపురపి గచ్ఛతి సాధు మిత్రతామ్ ।


MSS@5813@2తదవనిపతిమత్సరాదృతే వినయగుణేన జగద్ వశం నయేత్ ॥
౫౮౧౩॥
MSS@5814@1ఇతి పరిగణితార్థః శాస్త్రమార్గానుసారీ నియమయతి యతాత్మా యః ప్రజా
దణ్డనీత్యా ।
MSS@5814@2అపునరపగమాయ ప్రాప్తమార్గప్రచారా సరిత ఇవ సముద్రం సమ్పదస్తం
విశన్తి ॥ ౫౮౧౪॥
MSS@5815@1ఇతి పరిణయమిత్థం యానమేకత్ర యానే దరచకితకటాక్షప్రేక్షణం
చానయోస్తతత్ ।
MSS@5815@2దివి దివిషదధీశాః కౌతుకేనావలోక్య ప్రణిదధురివ గన్తుం
నాకమానన్దసాన్ద్రాః ॥ ౫౮౧౫॥
MSS@5816@1ఇతి పూర్వకర్మనియతం భవితవ్యం జగతి యస్య జన్తోర్యత్ ।

576 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5816@2తదయత్నేన స పురతః పతితం ప్రాప్నోత్యసాధ్యమపి ॥ ౫౮౧౬॥


MSS@5817@1ఇతి ప్రకుపితోరగప్రముఖభఙ్గురాం సర్వదా నిధాయ నిజచేతసి
ప్రబలదుఃఖదాం సంసృతిమ్ ।
MSS@5817@2విముఞ్చత పరిగ్రహగ్రహమనార్జవం సజ్జనా యదీచ్ఛత సుఖామృతం
రసితుమస్తసర్వాశుభమ్ ॥ ౫౮౧౭॥
MSS@5818@1ఇతిప్రవీరే సుభగే చ సత్యతో వివేకినీనామపి దేవ యోషితామ్ ।
MSS@5818@2చలం మనో ధావతి యత్ర కుత్రచిద్ విశుద్ధసత్త్వా విరలాః పునః స్త్రియః
॥ ౫౮౧౮॥
MSS@5819@1ఇతి ప్రియే పృచ్ఛతి మానవిహ్వలా కథంచిదన్తర్ధృతబాష్పగద్గదమ్ ।
MSS@5819@2న కించిదిత్యేవ జగాద యద్ వధూః కియన్ న తేనైవ తయాస్య వర్ణితమ్
॥ ౫౮౧౯॥
MSS@5820@1ఇతి బహుభిరుపాయైః కుట్టనీ కాముకానాం కృతసుకృతవిహీనా
వఞ్చనాం సా
కృతఘ్నా (?) ।
MSS@5820@2వనభువి మృగబన్ధం హన్త పశ్యన్తి నిత్యం తదపి హరిణశావాః
కూటపాశం విశన్తి ॥ ౫౮౨౦॥
MSS@5821@1ఇతి మదమదనాభ్యాం రాగిణః స్పష్టరాగాన్ అనవరతరతశ్రీసఙ్గినస్తానవేక్ష్య

MSS@5821@2అభజత పరివృత్తిం సాథ పర్యస్తహస్తా రజనిరవనతేన్దుర్లజ్జయాధోముఖీవ
॥ ౫౮౨౧॥
MSS@5822@1ఇతిముషితధియః శ్రియా ప్రయాన్త్యా రభసవశాదవిచిన్త్య దగ్ధభూపాః ।
MSS@5822@2బలభరబహుమానతః పతఙ్గ - వ్రతముపయాన్తి పరప్రతాపదీపే ॥
౫౮౨౨॥
MSS@5823@1ఇతి యస్మాదుభౌ లోకౌ ధారయత్యాత్మవాన్ నృపః ।
MSS@5823@2ప్రజానాం చ తతః సమ్యగ్ దణ్డం దణ్డీవ ధారయేత్ ॥ ౫౮౨౩॥

MSS@5824@1ఇతి రతిసమయోపదేశయుక్త్యా రతగురుదర్శితయా పురంధ్రిలోకః ।


MSS@5824@2నిజపరపరభాగవృత్తిమౌజ్ఝీత్ స్మరపరమాద్వయభూమికానిలీనః ॥
౫౮౨౪॥
MSS@5825@1ఇతి రాజగుణానేతాన్ యథోక్తాన్ యోఽనుతిష్ఠతి ।

msubhsall.pdf 577
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5825@2అనుభూయేహ భద్రాణి ప్రేత్య స్వర్గే మహీయతే ॥ ౫౮౨౫॥


MSS@5826@1ఇతి రాజ్యకలత్రమిత్రపుత్రాన్ గృహధామం చ తృణాయ మన్యమానః ।
MSS@5826@2గురుసత్త్వరజస్తమః కలఙ్కాం ప్రకృతిం హాతుమగాద్ వనం నరేన్ద్రః
॥ ౫౮౨౬॥
MSS@5827@1ఇతివచనం భూమిపతేః శ్రుత్వా మన్త్రీ విహస్య సాసూయః ।
MSS@5827@2తమువాచ కస్య రాజన్ వేశ్యాచరితేఽస్తి విశ్వాసః ॥ ౫౮౨౭॥

MSS@5828@1ఇతివదతి సఖీజనే నిమీలద్- ద్విగుణితసాన్ద్రతరాక్షిపక్ష్మమాలా ।


MSS@5828@2అపతదలిభయేన భర్తురఙ్కం భవతి హి విక్లవతా గుణోఽఙ్గనానామ్ ॥
౫౮౨౮॥
MSS@5829@1ఇతివదతి సఖీజనేఽనురాగాద్ దయితతమామపరశ్చిరం ప్రతీక్ష్య ।
MSS@5829@2తదనుగమవశాదనాయతాని న్యధిత మిమాన ఇవావనీం పదాని ॥
౫౮౨౯॥
MSS@5830@1ఇతి విరచితబన్ధా పద్ధతిర్యా మయేయం సకలగుణిగణానాం ప్రీతయే సాస్తు
నిత్యమ్ ।
MSS@5830@2విపులవిమలదీవ్యత్సత్కలానాం నిధానం తరుణతరణిరుద్ధా
విద్విషత్కౌశికానామ్
॥ ౫౮౩౦॥
MSS@5831@1ఇతివిస్మృతాన్యకరణీయమాత్మనః సచివావలమ్బితధురం ధరాధిపమ్ ।
MSS@5831@2పరివృద్ధరాగమనుబన్ధసేవయా మృగయా జహార చతురేవ కామినీ ॥
౫౮౩౧॥
MSS@5832@1ఇతి శాసతి సేనాన్యాం గచ్ఛతస్తాననేకధా ।
MSS@5832@2నిషిధ్య హసతా కించిత్ తస్థే తత్రాన్ధకారిణా ॥ ౫౮౩౨॥

MSS@5833@1ఇతి సంసారదుఃఖార్కతాపతాపితచేతసామ్ ।
MSS@5833@2విముక్తిపాదపచ్ఛాయామ్ ఋతే కుత్ర సుఖమ్ నృణామ్ ॥ ౫౮౩౩॥

MSS@5834@1ఇతి సశరీరయా క్షణమివ క్షణదాః క్షపయన్ సహ విశరీరయా


దయితయా
విరసాన్ దివసాన్ ।
MSS@5834@2దినరజనీవిహారవిపరీతమహం చరితై రథచరణాహ్వయస్య చరితాని
విడమ్బితవాన్ ॥ ౫౮౩౪॥

578 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5835@1ఇతిస్త్రియో దేవి మహాకులోద్గతాః విశుద్ధధీరైశ్చరితైరుపాసతే ।


MSS@5835@2సదైవ భర్తారమనన్యమానసాః పతిః సతీనాం పరమం హి దైవతభ్ ॥
౫౮౩౫॥
MSS@5836@1ఇతి స్ఫుటం తద్వచసస్తయాదరాత్ సురస్పృహారోపవిడమ్బనాదపి ।
MSS@5836@2కరాఙ్కసుప్తైకకపోలకర్ణయా శ్రుతం చ తద్భాషితమశ్రుతం చ తత్
॥ ౫౮౩౬॥
MSS@5837@1ఇతి స్మరః శీఘ్రమతిశ్చకార తం వధూం చ రోమాఞ్చభరేణ కర్కశౌ ।
MSS@5837@2స్ఖలిష్యతి స్నిగ్ధతనుః ప్రియాదియం మ్రదీయసీ పీడనభీరుదోర్యుగాత్ ॥
౫౮౩౭॥
MSS@5838@1ఇతి స్మ రాజా నయవర్త్మనా వ్రజన్ సముద్యమీ మణ్డలశుద్ధిమాచరేత్ ।
MSS@5838@2విరాజతే సాధు విశుద్ధమణ్డలః శరచ్ఛశీవ ప్రతిరఞ్జయన్ ప్రజాః
॥ ౫౮౩౮॥
MSS@5839@1ఇతిస్మ రాజా వినయం నయాన్వితో నిషేవమాణో నరదేవసేవితమ్ ।
MSS@5839@2పదం సమాక్రామతి భాస్వరం శ్రియః శిరో మహారత్నగిరేరివోన్నతమ్ ॥
౫౮౩౯॥
MSS@5840@1ఇతిహాసపురాణాని శ‍ృణుయాత్ తదనన్తరమ్ ।
MSS@5840@2భుక్తవాన్ విహరేచ్చైవ స్త్రీభిరన్తఃపురే సహ ॥ ౫౮౪౦॥

MSS@5840A@1ఈతిహాసపురాణాభ్యాం వేదం సముపబృంహయేత్ ।


MSS@5840A@2బిభేత్యల్పశ్రుతాద్ వేదో మామయం ప్రచరిష్యతి ॥

MSS@5841@1ఇతిహాసోత్తమాదస్మాజ్జాయన్తే కవిబుద్ధయః ।
MSS@5841@2పఞ్చభ్య ఇవ భూతేభ్యో లోకసంవిధయస్త్రయః ॥ ౫౮౪౧॥
MSS@5842@1ఇతీరయిత్వా విరతాం స తాం పునర్ గిరానుజగ్రాహతరాం నరాధిపః ।
MSS@5842@2విరుత్య విశ్రాన్తవతీం తపాత్యయే ఘనాఘనశ్చాతకమణ్డలీమివ ॥
౫౮౪౨॥
MSS@5843@1ఇతీష్టమప్యనిష్టాయ జాయతేఽవిధినా కృతమ్ ।
MSS@5843@2తస్మాన్ న విధిముత్సృజ్య ప్రాజ్ఞః కుర్వీత కించన ।
MSS@5843@3అప్రేక్షాపూర్వకారీ చ నిన్ద్యతేఽవద్యకృత్ క్షణాత్ ॥ ౫౮౪౩॥

MSS@5844@1ఇతో గఙ్గాభఙ్గా ఘటితతటభఙ్గా పునరితో దవజ్వాలా జ్వాలాజ్వలితతరుమాలా


వనభువః ।

msubhsall.pdf 579
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5844@2సరంహః సింహోఽగ్రే ధ్వనతి మమ హంహో న హి గతిర్ వినా దైవం దైవం


హరిణశిశురేవం ప్రలపతి ॥ ౫౮౪౪॥
MSS@5845@1ఇతో దావజ్వాలః స్థలభువ ఇతో జాలజటిలా ఇతో వ్యాధో
ధావత్యయమనుపదం
వక్రితధనుః ।
MSS@5845@2ఇతోఽప్యగ్రే తిష్ఠత్యయమజగరో విస్తృతముఖః క్వ యాయాత్ కిం
కుర్యాన్
మృగశిశురయం దైవవశగః ॥ ౫౮౪౫॥
MSS@5846@1ఇతో న కించిత్ పరతో న కించిద్ యతో యతో యామి తతో న కించిత్

MSS@5846@2విచార్యమాణం హి జగన్ న కించిత్ స్వాత్మావబోధాదధికం న కించిత్
॥ ౫౮౪౬॥
MSS@5847@1ఇతో భ్రష్టస్తతో భ్రష్టః పరమేకాన్తివేషభాక్ ।
MSS@5847@2న సమ్సారసుఖం తస్య నైవ ముక్తిసుఖం భవేత్ ॥ ౫౮౪౭॥

MSS@5848@1ఇతో మృత్యురితో వ్యాధిరితో విపదితో జరా ।


MSS@5848@2చతురఙ్గా తుల్యబలా హన్తి లోకమనిత్యతా ॥ ౫౮౪౮॥

MSS@5849@1ఇతో విద్యుత్పుఞ్జస్ఫురితమసకృద్ భావయతు మామ్ ఇతః కేకానేకా


హరతు
హృదయం నిర్దయమిదమ్ ।
MSS@5849@2ఇతః కామో వామః ప్రహరతు ముహుః పుఙ్ఖితశరో గతాసి త్వం దూరే
చపలనయనే
ప్రేయసి యతః ॥ ౫౮౪౯॥
MSS@5850@1ఇతో విద్యుద్వల్లీవిలసితమితః కేతకతరు- స్ఫురద్గన్ధః
ప్రోద్యజ్జలదనినదస్ఫూర్జితమితః ।
MSS@5850@2ఇతః కేకిక్రీడాకలకలరవః పక్ష్మలదృశాం కథం యాస్యన్త్యేతే
విరహదివసాః సంభృతరసాః ॥ ౫౮౫౦॥
MSS@5851@1ఇతో విపినపఙ్క్తయస్తిలకితా రసాలాఙ్కురైర్ మరున్మలయభూరితః
కలమితః
పికీనాం రుతమ్ ।
MSS@5851@2ఇతశ్చ నవచమ్పకైః సురభితాః సమన్తాద్ దిశస్ తదద్య మయి తాం వినా

580 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

భజతు ఘస్మరత్వం స్మరః ॥ ౫౮౫౧॥


MSS@5852@1ఇతోహాస్యతరం లోకే కించిదన్యన్ న విద్యతే ।
MSS@5852@2యత్ తు దుర్జన ఇత్యాహ సజ్జనం దుర్జనః స్వయమ్ ॥ ౫౮౫౨॥

MSS@5853@1ఇత్థంకవికుటుమ్బస్య వచాంసి విచినోతి యః ।


MSS@5853@2అనిద్ధవచనస్యాపి తస్య వశ్యా సరస్వతీ ॥ ౫౮౫౩॥

MSS@5854@1ఇత్థం కేలితతీర్విహృత్య యమునాకూలే సమం రాధయా


తద్రోమావలిమౌక్తికావలియుగే వేణీభ్రమం బిభ్రతి ।
MSS@5854@2తత్రాహ్లాదికుచప్రయాగఫలయోర్లిప్సావతోర్హస్తయోర్ వ్యాపారాః
పురుషోత్తమస్య
దదతు స్ఫీతం ముదాం సమ్పదమ్ ॥ ౫౮౫౪॥
MSS@5855@1ఇత్థం క్రియాసు నివసన్త్యపి యాసు తాసు పుంసాం శ్రియః
ప్రబలసత్త్వబహిష్కృతాసు ।
MSS@5855@2ఏవం చ సాహసధనేష్వథ బుద్ధిమత్సు సంతుష్య దాననిరతాః క్షితిపా
భవన్తి ॥ ౫౮౫౫॥
MSS@5856@1ఇత్యైహికేన చ పురా విహితేన చాపి స్వేనైవ కర్మవిభవేన శుభాశుభేన ।
MSS@5856@2శశ్వద్ భవేత్ తదనురూపవిచిత్రభోగః సర్వో హి నామ ససురాసుర ఏష
సర్గః ॥ ౫౮౫౬॥
MSS@5857@1ఇత్థంచోపార్జితో యత్నాద్ గుణోఽపి విధురే విధౌ ।
MSS@5857@2సమ్పత్తయే న న పరం జాయతే తు విపత్తయే ॥ ౫౮౫౭॥

MSS@5858@1మూలేహ్యవికృతే సదా సిక్తే ప్రజ్ఞానవారిణా ।


MSS@5858@2నయాలవాలః ఫలతి ప్రాయః పౌరుషపాదపః ॥ ౫౮౫౮॥

MSS@5859@1ఇత్థం తల్పతలాధిరోహణమియం పర్ణార్పణప్రక్రియా శయ్యాయా


వచనక్రమస్య
దయితస్యైవంవిధారాధనా ।
MSS@5859@2ఏవం కేలిగృహోపదేహలి బలాదానీయమానా ముహుశ్ చాటూక్తిప్రకరైశ్చిరం
నవవధూరాలీభిరధ్యాప్యతే ॥ ౫౮౫౯॥
MSS@5859A@1ఇత్థం తేన నిరీక్షితం న చ మయాప్యేవం సమాలోకితస్ తేనోక్తం సుభగేన
తత్ర న మయా దత్తం వచో మన్దయా ।
MSS@5859A@2తత్సత్యం కథయాలి కిం స సుభగః కుప్యేన్ న మహ్యం గత ఇత్యుక్త్వా

msubhsall.pdf 581
మహాసుభాషితసంగ్రహ

సుదృశా కయాపి వలితగ్రీవం దృశౌ స్ఫారితే ॥


MSS@5860@1ఇత్థం దురవధార్యైవ స్త్రీచిత్తస్య గతిః కిల ।
MSS@5860@2అన్యాసక్తిం చ కుర్వన్తి మ్రియన్తే చ పతిం వినా ॥ ౫౮౬౦॥

ధర్మార్జితా లక్ష్మీరాసంతత్యనపాయినీ ।
MSS@5861@1ఇత్థం
MSS@5861@2ఇతరా తు జలాపాతతుషారకణనశ్వరీ ॥ ౫౮౬౧॥

MSS@5862@1అతో యతేత ధర్మేణ ధనమర్జయితుం పుమాన్ ।


MSS@5862@2రాజా తు సుతరాం యేన మూలం రాజ్యతరోర్ధనమ్ ॥ ౫౮౬౨॥

MSS@5863@1ఇత్థంవృఢతరవామిత- మనసాం పుంసామసాంప్రతం పురతః ।


MSS@5863@2వేశవిలాసవతీనామ్ అశరీరశరవ్యథాకథనమ్ ॥ ౫౮౬౩॥

MSS@5864@1ఇత్థం నారీర్ఘటయితుమలం కామిభిః కామమాసన్ ప్రాలేయాంశోః సపది


రుచయః
శాన్తమానాన్తరాయాః ।
MSS@5864@2ఆచార్యత్వం రతిషు విలసన్మన్మమథశ్రీవిలాసా హ్రీప్రత్యూహప్రశమకుశలాః
శీధవశ్చక్రురాసామ్ ॥ ౫౮౬౪॥
పశుపతిపేశల- పాశకలీలాప్రయుక్తవక్రోక్తేః ।
MSS@5865@1ఇత్థం
MSS@5865@2హర్షవశతరలతారకమ్ ఆననమవ్యాద్ భవాన్యా వః ॥ ౫౮౬౫॥

MSS@5866@1ఇత్థం ప్రజ్ఞైవ నామేహ ప్రధానం లోకవర్తనమ్ ।


MSS@5866@2జీవత్యర్థదరిద్రోఽపి ధీదరిద్రో న జీవతి ॥ ౫౮౬౬॥
MSS@5867@1ఇత్థంఫలతి శుద్ధేన సిక్తం సంకల్పవారిణా ।
MSS@5867@2పుణ్యబీజమపి స్వల్పం పుంసాం కృషికృతామివ ॥ ౫౮౬౭॥

MSS@5868@1తదేవ దూషితం దేవి దుష్టసంకల్పపాథసా ।


MSS@5868@2ఫలత్యనిష్టమ్ ॥। ॥। ॥। ॥। ॥ ౫౮౬౮॥

MSS@5869@1ఇత్థం మధూత్థం రసముద్గిరన్తీ తదోష్ఠబన్దూకధనుర్విసృష్టా ।


MSS@5869@2కర్ణాత్ ప్రసూనాశుగపఞ్చబాణీ వాణీమిషేణాస్య మనో వివేశ ॥
౫౮౬౯॥
MSS@5870@1ఇత్థం యుక్తిముపాయానాం కుర్వాణస్య చతుష్టయీమ్ ।
MSS@5870@2వ్రజతీన్దుప్రభాగౌరం పరైరక్షయ్యతాం యశః ॥ ౫౮౭౦॥

582 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5871@1ఇత్థంవిహృత్య వనితాభిరుదస్యమానం పీనస్తనోరుజఘనస్థలశాలినీభిః ।


MSS@5871@2ఉత్సర్పితోర్మిచయలఙ్ఘితతీరదేశమ్ ఔత్సుక్యనున్నమివ వారి పురః
ప్రతస్థే
॥ ౫౮౭౧॥
MSS@5872@1ఇత్థంసభాపతిర్భూత్వా యః కావ్యాని పరీక్షతే ।
MSS@5872@2యశస్తస్య జగద్వ్యాపి స సుఖీ తత్ర తత్ర చ ॥ ౫౮౭౨॥

MSS@5873@1ఇత్థం సముత్థవిరహానలతీవ్రతాప- సంతాపితాఙ్గ కరిపుఙ్గవ ముఞ్చ


శోకమ్ ।
MSS@5873@2ధాత్రా స్వహస్తలిఖితాని లలాటపట్టే కో వాక్షరాణి పరిమార్జయితుం సమర్థః
॥ ౫౮౭౩॥
MSS@5874@1ఇత్థంసుబుద్ధిరల్పేన దేవ యత్నేన బోధ్యతే ।
MSS@5874@2న కృచ్ఛ్రేణాపి మహతా నిర్విచారమతిః పునః ॥ ౫౮౭౪॥

MSS@5875@1ఇత్థం స్వదుర్నయవిపాకవశేన దివ్యాః శాపచ్యుతా హ్యవతరన్తి


మనుష్యలోకే ।
MSS@5875@2భుక్త్వా ఫలం తదుచితం చ నిజాం గతిం తే పూర్వార్జితేన సుకృతేన
పునః ప్రయాన్తి ॥ ౫౮౭౫॥
MSS@5876@1ఇత్థమారాధ్యమానోఽపి క్లిశ్నాతి భువనత్రయమ్ ।
MSS@5876@2శామ్యేత్ ప్రత్యపకారేణ నోపకారేణ దుర్జనః ॥ ౫౮౭౬॥

MSS@5877@1ఇత్యగుహ్యం నిగూహన్తే గుహ్యం ప్రకటయన్తి చ ।


MSS@5877@2మౌర్ఖ్యాభిమానేనాదాతుం మూర్ఖాః ప్రత్యయమాత్మని ॥ ౫౮౭౭॥

MSS@5878@1ఇత్యఙ్గైః సంయుతః సర్వైర్దేహినో బాలకాకృతిః ।


MSS@5878@2మాతురాహారరసతో దేహే గర్భోఽభివర్ధతే ॥ ౫౮౭౮॥
MSS@5879@1ఇత్యజ్ఞానతమశ్ఛన్నాః స్వదోషోన్మార్గగామినః ।
MSS@5879@2అపురస్కృతసచ్ఛాస్త్రదీపా భ్రశ్యన్తి నిశ్చితమ్ ॥ ౫౮౭౯॥

శబ్దైకపరో తాత్పర్యవిజ్జడః ।
MSS@5880@1ఇత్యనర్థాయ
MSS@5880@2॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥ ౫౮౮౦॥

MSS@5881@1ఇత్యనుద్వేగశీలా యే భవ్యా ధైర్యావలమ్బనాః ।


MSS@5881@2దూరభ్రష్టామపి నిజాం భూమిం సమ్ప్రాప్నువన్తి తే ॥ ౫౮౮౧॥

msubhsall.pdf 583
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5882@1ఇత్యన్యదుపచారేణ మిత్రమన్యత్ తు సత్యతః ।


MSS@5882@2తుల్యేఽపి స్నిగ్ధతాయోగే తైలం తైలం ఘృతం ఘృతమ్ ॥ ౫౮౮౨॥

స్త్రీభుజఙ్గీ హన్త్యసంశయమ్ ।
MSS@5883@1ఇత్యన్యరక్తచిత్తా
MSS@5883@2॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥ ౫౮౮౩॥

MSS@5884@1ఇత్యబుద్ధిధనాధాననిధానైర్వివిధోదయైః ।
MSS@5884@2కూటపణ్యైరసామాన్యైస్తారుణ్యమతివాహ్యతే ॥ ౫౮౮౪॥
MSS@5885@1ఇత్యర్థలోభాన్మిథ్యైవ విజ్ఞానఖ్యాపనేచ్ఛవః ।
MSS@5885@2మూర్ఖాః పుత్రమపి ఘ్నన్తి న రజ్యేత్ తేషు బుద్ధిమాన్ ॥ ౫౮౮౫॥

MSS@5886@1ఇత్యాఖ్యాతే పవనతనయం మైథిలీవోన్ముఖీ సా త్వాముత్కణ్ఠోచ్ఛ్వసితహృదయా


వీక్ష్య సంభావ్య చైవ ।
MSS@5886@2శ్రోష్యత్యస్మాత్ పరమవహితా సౌమ్య సీమన్తినీనాం కాన్తోదన్తః
సుహృదుపనతః
సంగమాత్ కించిదూనః ॥ ౫౮౮౬॥
MSS@5887@1ఇత్యాదిగుణసమ్పన్నే లోకయాత్రావిది స్థిరే ।
MSS@5887@2నిర్వృతః పితరీవాస్తే యత్ర లోకః స పార్థివః ॥ ౫౮౮౭॥

దూష్యాన్ సందూష్య ప్రజానామభివృద్ధయే ।


MSS@5888@1ఇత్యాది
MSS@5888@2వినయఞ్ శ్రియముత్కర్షం రాజా శల్యం సముద్ధరేత్ ॥ ౫౮౮౮॥

MSS@5889@1ఇత్యుక్తవత్యా యదలోపి లజ్జా సానౌచితీ చేతసి నశ్చకాస్తు ।


MSS@5889@2స్మరస్తు సాక్షీ తదదోషతాయామ్ ఉన్మాద్య యస్తత్తదవీవదత్ తామ్ ॥
౫౮౮౯॥
శశిని పేశలకాన్తదూతీ- సంలాపసంచలితలోచనమానసాభిః ।
MSS@5890@1ఇత్యుద్గతే
MSS@5890@2అగ్రాహి మణ్డనవిధిర్విపరీతభూషా- విన్యాసహాసితసఖీజనమఙ్గనాభిః
॥ ౫౮౯౦॥
MSS@5891@1ఇత్యేతత్ తపసో దేవా మహాభాగ్యం ప్రచక్షతే ।
MSS@5891@2సర్వస్యాస్య ప్రపశ్యన్తస్తపసః పుణ్యముద్భవమ్ ॥ ౫౮౯౧॥

కుటిలతరాః క్రూరాచారా గతత్రపాశ్చపలాః ।


MSS@5892@1ఇత్యేతాః
MSS@5892@2యో నామ వేత్తి రామాః స స్త్రీభిర్ణైవ వఞ్చ్యతే మతిమాన్ ॥ ౫౮౯౨॥

MSS@5893@1ఇత్యేవం బహుహృదయా బహుజిహ్వా బహుకరాశ్చ బహుమాయాః ।

584 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5893@2తత్త్వేన సత్యరహితాః కో జానాతి స్ఫుటం వేశ్యాః ॥ ౫౮౯౩॥


యోషితో రాజన్ భేదస్య వ్యసనస్య చ ।
MSS@5894@1ఇత్యేవం
MSS@5894@2పరాభవస్య చ పదం సేవేతాశఙ్కితోఽథ తాః ॥ ౫౮౯౪॥

MSS@5895@1ఇదం కవివరైర్నిత్యమ్ ఆఖ్యానముపజీవ్యతే ।


MSS@5895@2ఉదయప్రేప్సుభిర్భృత్యైరభిజాత ఇవేశ్వరః ॥ ౫౮౯౫॥

MSS@5896@1ఇదం కిం తే న్యస్తం వలయిని కరే వక్త్రకమలం న యుక్తః కోపోఽయం


ప్రణయిని నిరాగస్యపి జనే ।
MSS@5896@2బ్రువాణే మయ్యేవం శ్వసనవిషమోత్కమ్పితకుచం మృగాక్ష్యాస్తత్కాలం
నయనజలమేవోత్తరమభూత్ ॥ ౫౮౯౬॥
MSS@5897@1ఇదం కిలావ్యాజమనోహరం వపుస్ తపఃక్షమం సాధయితుం య ఇచ్ఛతి

MSS@5897@2ధ్రువం స నీలోత్పలపత్రధారయా సమిల్లతాం ఛేత్తుమృషిర్వ్యవస్యతి
॥ ౫౮౯౭॥
MSS@5898@1ఇదం కృతమిదం కార్యమ్ ఇదమన్యత్ కృతాకృతమ్ ।
MSS@5898@2ఏవమీహాసుఖాసక్తం కృతాన్తః కురుతే వశే ॥ ౫౮౯౮॥

MSS@5899@1ఇదం కృష్ణం కృష్ణం ప్రియతమ నను శ్వేతమథ కిం గమిష్యామో యామో


భవతు గమనేనాథ భవతు ।
MSS@5899@2పురా యేనైవం మే చిరమనుసృతా చిత్తపదవీ స ఏవాన్యో జాతః సఖి
పరిచితాః
కస్య పురుషాః ॥ ౫౮౯౯॥
MSS@5900@1ఇదం చ త్వాం సర్వపరం బ్రవీమి పుణ్యం పదం తాత మహావిశిష్టమ్ ।
MSS@5900@2న జాతు కామాన్ న భయాన్ న లోభాద్ ధర్మం త్యజేజ్జీవితస్యాపి హేతోః
॥ ౫౯౦౦॥
MSS@5901@1ఇదం జ్ఞేయమిదం జ్ఞేయమ్ ఇతి యస్తృషితశ్చరేత్ ।
MSS@5901@2అపి కల్పసహస్రేషు నైవ జ్ఞేయమవాప్నుయాత్ ॥ ౫౯౦౧॥

MSS@5902@1ఇదం తత్ కాలిన్దీతటమిహ హి కంసాసురభిదో యశః శ‍ృణ్వద్ వక్త్రం


స్ఖలితకవలం గోకులమభూత్ ।
MSS@5902@2భ్రమాద్ వేణుక్వాణప్రణయమసృణోత్తారమధుర- స్వరాభిర్గోపీభిర్దిశి దిశి
సముద్గీర్ణమనిశమ్ ॥ ౫౯౦౨॥

msubhsall.pdf 585
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5903@1ఇదం తత్ స్నేహసర్వస్వం సమమాఢ్యదరిద్రయోః ।


MSS@5903@2అచన్దనమనౌశీరం హృదయస్యానులేపనమ్ ॥ ౫౯౦౩॥

MSS@5904@1ఇదం తావచ్చిత్రం యదవనితలే పార్వణశశీ కలఙ్కాదున్ముక్తః కిమపి


చ తదన్తర్విలసతి ।
MSS@5904@2ప్రవాలం మాణిక్యం కువలయదలం మన్మథధనుర్ మనోవీణావాదధ్వనిరితి
మహచ్చిత్రమధరమ్ ॥ ౫౯౦౪॥
MSS@5905@1ఇదం తే కేనోక్తం కథయ కమలాతఙ్కవదనే యదేతస్మిన్ హేమ్నః
కటకమితి
ధత్సే ఖలు ధియమ్ ।
MSS@5905@2ఇదం తద్ దుఃసాధాక్రమణపరమాస్త్రం స్మృతిభువా తవ ప్రీత్యా చక్రం
కరకమలమూలే వినిహితమ్ ॥ ౫౯౦౫॥
MSS@5906@1ఇదంత్విహోత్పాతయుగం ప్ర్థివ్యాం మహాభయం శాకునికా వదన్తి ।
MSS@5906@2యద్ వాయసో మైథునసంనివిష్టో దృశ్యేత యద్ వా ధవలః కదాచిత్ ॥
౫౯౦౬॥
MSS@5907@1ఇదం దూర్వాకాణ్డద్యుతిముషి కపోలే కతిపయైః శ్రమామ్భోభిః కీర్ణం
సహజబకులామోదసుభగమ్ ।
MSS@5907@2సమాకాఙ్క్షే తామ్రాధరమనుమనుష్వ ప్రియతమే మనోజ్ఞం తే పాతుం
ముఖకమలమాఘ్రాతుమథవా ॥ ౫౯౦౭॥
MSS@5908@1ఇదం నభసి భీషణభ్రమదులూకకోలాహలే
నిశాచరవిలాసినీనివహదత్తనేత్రోత్సవే ।
MSS@5908@2పరిస్ఫురతి నిర్భరప్రచురపఙ్కమగ్నోల్లసద్- వరాహకులమాంసలం
ప్రబలబన్దమన్ధం తమః ॥ ౫౯౦౮॥
MSS@5909@1ఇదం నాసీన్ న చోత్పన్నం న చాసీన్ న భవిష్యతి ।
MSS@5909@2తత్ తద్ బ్రహ్మైవ సద్రూపమ్ ఇదమిత్థమవస్థితమ్ ॥ ౫౯౦౯॥

MSS@5910@1ఇదం నృపప్రార్థిభిరుజ్ఝితోఽర్థిభిర్ మణిప్రరోహేణ వివృధ్య రోహణః ।


MSS@5910@2కియద్దినైరమ్బరమావరిష్యతే ముధా మునిర్విన్ధ్యమరున్ధ భూధరమ్ ॥
౫౯౧౦॥
MSS@5911@1ఇదం పరమసున్దరం తనుపురం కురఙ్గీదృశాం నివార్య ఖలు శైశవం
స్వయమనేన నీతం బలాత్ ।

586 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5911@2తదాగమనశఙ్కయా మకరకేతునా కిం కృతం పయోధరధరాధరౌ


త్రివలివాహినీదుస్తరౌ ॥ ౫౯౧౧॥
MSS@5912@1ఇదం ప్రకృత్యా విషయైర్వశీకృతం పరస్పరస్త్రీధనలోలుపం జగత్ ।
MSS@5912@2సనాతనే వర్త్మని సాధుసేవితే ప్రతిష్ఠతే దణ్డభయోపపీడితమ్ ॥ ౫౯౧౨॥

MSS@5913@1ఇదం ప్రాయో లోకే న పరిచితపూర్వం నయనయోర్ న యాచ్ఞా యత్


పుంసః
సుగుణపరిమాణం లఘయతి ।
MSS@5913@2విశద్భిర్విశ్వాత్మా స్వవపుషి బలిప్రార్థనకృతే
త్రపాలీనైరఙ్గైర్యదయమభవద్ వామనతనుః ॥ ౫౯౧౩॥
MSS@5914@1ఇదం మఘోనః కులిశం ధారాసంనిహితానలమ్ ।
MSS@5914@2స్మరణం యస్య దైత్యస్త్రీగర్భపాతాయ కల్పతే ॥ ౫౯౧౪॥

MSS@5915@1ఇదం మదం చన్ద్రమసః సమన్తాద్ అస్మత్సపత్నస్య హరిష్యతీతి ।


MSS@5915@2యస్మిన్ పురన్ధ్రీవదనస్యలక్ష్మీం నిజాం వ్యధుః ప్రాభృతమమ్బుజాని ॥
౫౯౧౫॥
MSS@5916@1ఇదం యుగసహస్రేషు భవిష్యదభవద్ దినమ్ ।
MSS@5916@2తదప్యద్యత్వమాపన్నం కా కథా మరణావధేః ॥ ౫౯౧౬॥

MSS@5917@1ఇదం లబ్ధమిదం నష్టమ్ ఇదం లప్స్యే మనోరథమ్ ।


MSS@5917@2ఇదం చిన్తయతామేవ జీర్ణమాయుః శరీరిణామ్ ॥ ౫౯౧౭॥

MSS@5918@1ఇదం వక్త్రం సాక్షాద్ విరహితకలఙ్కః శశధరః


సుధాధారాధారశ్చిరపరిణతం బిమ్బమధరః ।
MSS@5918@2ఇమే నేత్రే రాత్రిందివమధికశోభే కువలయే తనుర్లావణ్యానాం
జలధిరవగాహే
సుఖతరః ॥ ౫౯౧౮॥
MSS@5919@1ఇదం విశ్వం కుటుమ్బో న ఇతి యేషాం సునిశ్చయః ।
MSS@5919@2తే శాన్తాః పరమోదారాః కేషాం వన్ద్యా న సాధవః ॥ ౫౯౧౯॥

MSS@5920@1ఇదం విశ్వం పాల్యం విధివదభియుక్తేన మనసా ప్రియాశోకో జీవం


కుసుమమివ
ఘర్మో గ్లపయతి ।
MSS@5920@2స్వయం కృత్వా త్యాగం విలపనవినోదోఽప్యసులభస్ తదద్యాప్యుచ్ఛ్వాసో

msubhsall.pdf 587
మహాసుభాషితసంగ్రహ

భవతి నను లాభో హి రుదితమ్ ॥ ౫౯౨౦॥


MSS@5921@1ఇదం వ్యోమసరోమధ్యే భాతి చన్ద్రసితోత్పలమ్ ।
MSS@5921@2మలినోఽన్తర్గతో యత్ర కలఙ్కో భ్రమరాయతే ॥ ౫౯౨౧॥

MSS@5922@1ఇదం శరీరం పురుషస్య మోహజం యథా పృథగ్ భౌతికమీయతే


గృహమ్ ।
MSS@5922@2యథౌదకైః పార్థివతైజసైర్జనః కాలేన జాతో వికృతో వినశ్యతి ॥
౫౯౨౨॥
MSS@5923@1యథానలో దారుషు భిన్న ఈయతే యథానిలో దేహగతః పృథక్ స్థితః ।
MSS@5923@2యథా నభః సర్వగతం న సజ్జతే తథా పుమాన్ సర్వగుణాశ్రయః పరః
॥ ౫౯౨౩॥
MSS@5924@1ఇదం శరీరం శ్లథసంధి జర్జరం పతత్యవశ్యం పరిణామదుర్వహమ్ ।
MSS@5924@2కిమౌషధం పృచ్ఛసి మూఢ దుర్మతే నిరామయం కృష్ణరసాయనం పిబ
॥ ౫౯౨౪॥
MSS@5925@1ఇదం శీతం పాథః పిబత పథికా ముఞ్చత మనాక్ పథః శ్రాన్తిం
కాన్తాస్మృతిజనితచిన్తాద్విగుణితామ్ ।
MSS@5925@2ఇతి స్ఫీతాపాఙ్గం మృదుమధురవాగ్భఙ్గిహసితం ప్రపాపాలీమాలా హరతి
తరుణానాం పథి గతిమ్ ॥ ౫౯౨౫॥
MSS@5926@1ఇదం స్వజనదేహజాతనయమాతృభార్యామయం విచిత్రమిహ కేనచిద్
రచితమిన్ద్రజాలం నను ।
MSS@5926@2క్వ కస్య కథమత్ర కో భవతి తత్త్వతో దేహినః
స్వకర్మవశవర్తినస్త్రిభువనే నిజో వా పరః ॥ ౫౯౨౬॥
MSS@5927@1ఇదం స్వస్త్యయనం శ్రేష్ఠమ్ ఇదం బుద్ధివివర్ధనమ్ ।
MSS@5927@2ఇదం యశస్యం సతతమ్ ఇదం నిఃశ్రేయసం పరమ్ ॥ ౫౯౨౭॥

MSS@5928@1ఇదం హి పుంసస్తపసః శ్రుతస్య వా స్విష్టస్య సూక్తస్య చ బుద్ధదత్తయోః ।


MSS@5928@2అవిచ్యుతోఽర్థః కవిభిర్నిరూపితో యదుత్తమశ్లోకగుణానువర్ణనమ్ ॥
౫౯౨౮॥
MSS@5929@1ఇదం హి ప్రాణయశసం క్రయవిక్రయపత్తనమ్ ।
MSS@5929@2స్వామిసత్కారశల్యానామ్ అత్రైవోద్ధరణీ క్రియా ॥ ౫౯౨౯॥

588 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5930@1ఇదం హి మాహాత్మ్యవిశేషసూచకం వదన్తి చిహ్నం మహతాం మనీషిణః



MSS@5930@2మనో యదేషాం సుఖదుఃఖసంభవే ప్రయాతి నో హర్షవిషాదవశ్యతామ్ ॥
౫౯౩౦॥
MSS@5931@1ఇదం హి వైదగ్ధ్యరహస్యముత్తమం పఠేన్ న సూక్తిం కవిమానినః పురః ।
MSS@5931@2న కేవలం తాం న విభావయత్యసౌ స్వకావ్యబన్ధేన వినాశయత్యపి ॥
౫౯౩౧॥
MSS@5932@1ఇదమనన్యపరాయణమన్యథా హృదయసంనిహితే హృదయం మమ ।
MSS@5932@2యది సమర్థయసే మదిరేక్షణే మదనబాణహతోఽస్మి హతః పునః ॥
౫౯౩౨॥
MSS@5933@1ఇదమనుచితమక్రమశ్చపుంసాం యదిహ జరస్యపి మాన్మథో వికారః ।
MSS@5933@2యదపి చ న కృతం నితమ్బినీనాం స్తనపతనావధి జీవితం రతం వా
॥ ౫౯౩౩॥
MSS@5934@1ఇదమనుదితహోతుః కోఽపి హోమావసాన- జ్వలదనలమవాదీత్
కుణ్డమాఖణ్డలస్య ।
MSS@5934@2మణిఘటమభిషేకే ప్రాతరస్యోచురేకే కలితకిరణతోయం మణ్డలం
చణ్డభాసః
॥ ౫౯౩౪॥
MSS@5935@1ఇదమన్తరముపకృతయే ప్రకృతిచలా యావదర్థిసమ్పదియమ్ ।
MSS@5935@2విపది నియతోదయాయాం పునరుపకర్తుం కుతోఽవసరః ॥ ౫౯౩౫॥

MSS@5936@1ఇదమన్ధంతమః కృత్స్నం జాయేత భువనత్రయమ్ ।


MSS@5936@2యది శబ్దాహ్వయం జ్యోతిరా సంసారాన్ న దీప్యతే ॥ ౫౯౩౬॥

MSS@5937@1ఇదమన్యచ్చ దేవర్షే రహస్యం సర్వయోషితామ్ ।


MSS@5937@2దృష్ట్వైవ పురుషం హృద్యం యోనిః ప్రక్లిద్యతే స్త్రియాః ॥ ౫౯౩౭॥

MSS@5938@1ఇదమపటు కపాటం జర్జరః పఞ్జరోఽయం విరమతి న గృహేఽస్మిన్


క్రూరమార్జారయాత్రా ।
MSS@5938@2శుక ముకులితజిహ్వం స్థీయతాం కిం వచోభిస్ తవ వచనవినోదే నాదరః
పామరాణామ్ ॥ ౫౯౩౮॥
MSS@5939@1ఇదమపరమద్భుతతమం యువతిసహస్రైర్విలుప్యమానస్య ।

msubhsall.pdf 589
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5939@2వృద్ధిర్భవతి న హానిర్ యత్ తవ సౌభాగ్యకోషస్య ॥ ౫౯౩౯॥


MSS@5940@1ఇదమపాస్య విరాగి పరాగిణీర్ అలికదమ్బకమమ్బురుహాం తతీః ।
MSS@5940@2స్తనభరేణ జితస్తబకానమన్- నవలతే వలతేఽభిముఖం తవ ॥ ౫౯౪౦॥

MSS@5941@1ఇదమప్రతిమం పశ్య సరః సరసిజైర్వృతమ్ ।


MSS@5941@2సఖే మా జల్ప నారీణాం నయనాని దహన్తి మామ్ ॥ ౫౯౪౧॥

MSS@5942@1ఇదమమృతమమేయం సేయమానన్దసిన్ధుర్ మధుమధురమపీదం


కించిదన్తర్ధునోతి

MSS@5942@2యదయముదయలీలీలాలసానాం వధూనాం రతివినిమయభాజాం
కేలిభిర్యాతి కాలః
॥ ౫౯౪౨॥
MSS@5943@1ఇదమమ్లానమానాయా లగ్నం స్తనతటే తవ ।
MSS@5943@2ఛాద్యతాముత్తరీయేణ నవం నఖపదం సఖి ॥ ౫౯౪౩॥

MSS@5944@1ఇదమయుక్తమహో మహదేవ యద్ వరతనోః స్మరయత్యనిలోఽన్యదా



MSS@5944@2స్మృతసయౌవనసోష్మపయోధరాన్ సతుహినస్తు హినస్తు వియోగినః ॥
౫౯౪౪॥
MSS@5945@1ఇదమశిశిరైరన్తస్తాపాద్ వివర్ణమణీకృతం నిశి నిశి
భుజన్యస్తాపాఙ్గప్రసారిభిరశ్రుభిః ।
MSS@5945@2అనభిలులితజ్యాఘాతాఙ్కం ముహుర్మణిబన్ధనాత్ కనకవలయం స్రస్తం
స్రస్తం
మయా ప్రతిసార్యతే ॥ ౫౯౪౫॥
MSS@5946@1ఇదమసులభవస్తుప్రార్థనాదుర్నివారం ప్రథమమపి మనో మే పఞ్చబాణః
క్షిణోతి ।
MSS@5946@2కిముత మలయవాతోన్మూలితాపాణ్డుపత్రైర్ ఉపవనసహకారైర్దర్శితేష్వఙ్కురేషు
॥ ౫౯౪౬॥
MSS@5947@1ఇదమస్ఖలితంధారయ వారయ పరుషాక్షరా వాచః ।
MSS@5947@2ఏకః సకలజనానాం జగతి రిపుః పరుషవాక్ పురుషః ॥ ౫౯౪౭॥

MSS@5948@1ఇదమహం కరుణామృతసాగరం శశికిశోరశిరోమణిమర్థయే ।

590 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5948@2వ్రజతు జన్మని జన్మని మే వపుర్ భవదుపాసనసాధనతామితి ॥


౫౯౪౮॥
MSS@5949@1ఇదమాభాతి గగనే భిన్దానం సంతతం తమః ।
MSS@5949@2అమన్దనయనానన్దకరం మణ్డలమైన్దవమ్ ॥ ౫౯౪౯॥

MSS@5950@1ఇదమిదమితి భూరుహాం ప్రసూనైర్ ముహురతిలోభయతా పురఃపురోఽన్యా



MSS@5950@2అనురహసమనాయి నాయకేన త్వరయతి రన్తుమహో జనం మనోభూః
॥ ౫౯౫౦॥
MSS@5951@1ఇదమిదమితి సమ్యక్ కర్మణా యోజనీయం నియతమితి విచిన్త్య
ప్రాపయేదీహమానః ।
MSS@5951@2సునయపిహితరన్ధ్రః ప్రాకృతో యస్య వర్గః క్షితిపతిరుపభుఙ్క్తే స
త్రివర్గం చిరాయ ॥ ౫౯౫౧॥
MSS@5952@1ఇదముచ్ఛ్వసితాలకం ముఖం తవ విశ్రాన్తకథం దునోతి మామ్ ।
MSS@5952@2నిశి సుప్తమివైకపఙ్కజం విరతాభ్యన్తరషట్పదస్వనమ్ ॥ ౫౯౫౨॥

వయస్యాః స్వసమీహితదైవతం నమత ।


MSS@5953@1ఇదముద్దిశ్య
MSS@5953@2యమునైవ జానుదఘ్నీ భవతు న వా నావికోఽస్త్వపరః ॥ ౫౯౫౩॥

MSS@5954@1ఇదముపహితసూక్ష్మగ్రన్థినా స్కన్ధదేశే స్తనయుగపరిణాహాచ్ఛాదినా


వల్కలేన ।
MSS@5954@2వపురభినవమస్యాః పుష్యతి స్వాం న శోభాం కుసుమమివ పినద్ధం
పాణ్దుపత్రోదరేణ ॥ ౫౯౫౪॥
MSS@5955@1ఇదముభయభిత్తిసంతత- హారగుణాన్తర్గతైకకుచముకులమ్ ।
MSS@5955@2గుటికాధనురివ బాలా- వపుః స్మరః శ్రయతి కుతుతేన ॥ ౫౯౫౫॥

MSS@5956@1ఇదమేతత్ కరిష్యామి తత ఏతద్ భవిష్యతి ।


MSS@5956@2సంకల్పః క్రియతే యోఽయం న తం మృత్యుః ప్రతీక్షతే ॥ ౫౯౫౬॥

MSS@5957@1ఇదమేవ కలేరస్య మదవిస్ఫూర్జితం మహత్ ।


MSS@5957@2యన్ మే మనోరథావాప్తిః న రామభజనాదపి ॥ ౫౯౫౭॥

MSS@5958@1ఇదమేవ నరేన్ద్రాణాం స్వర్గద్వారమనర్గలమ్ ।


MSS@5958@2యదాత్మనః ప్రతిజ్ఞా చ ప్రజా చ పరిపాల్యతే ॥ ౫౯౫౮॥

msubhsall.pdf 591
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5959@1ఇదమేవ పరం మౌర్ఖ్యమ్ ఉపాయైస్త్రిభిరుజ్ఝితమ్ ।


MSS@5959@2పరాక్రమన్తే యుద్ధేషు సమమేవోభయే భటాః ॥ ౫౯౫౯॥

MSS@5960@1ఇదమేవ మహద్ ధైర్యం ధీరాణాం సుతపస్వినామ్ ।


MSS@5960@2విఘ్నవన్త్యపి సమ్ప్రాప్య యద్ విఘ్నైర్న విహన్యతే ॥ ౫౯౬౦॥

MSS@5961@1ఇదమేవ హి జన్మఫలం జీవితఫలమేతదేవ యత్ పుంసామ్ ।


MSS@5961@2లటహనితమ్బవతీజన- సంభోగసుఖేన యాతి తారుణ్యమ్ ॥ ౫౯౬౧॥

MSS@5962@1ఇదమేవ హి నిర్ణీతం పైశున్యాద్ దుఃఖసంగమః ।


MSS@5962@2అన్యార్థం ఖనతో గర్తం కూపే పాతః సునిశ్చితః ॥ ౫౯౬౨॥

MSS@5963@1ఇదమేవ హి పాణ్డిత్యం చాతుర్యమిదమేవ హి ।


MSS@5963@2ఇదమేవ సుబుద్ధిత్వమ్ ఆయాదల్పతరో వ్యయః ॥ ౫౯౬౩॥

హి పాణ్డిత్యమ్ ఇయమేవ కులీనతా ।


MSS@5964@1ఇదమేవ
MSS@5964@2అయమేవ పరో ధర్మ ఆయాదల్పతరో వ్యయః ॥ ౫౯౬౪॥

MSS@5965@1ఇదానీం తీవ్రాభిర్దహన ఇవ భాభిః పరిగతో మమాశ్చర్యం సూర్యః కిము


సఖి రజన్యాముదయతే ।
MSS@5965@2అయం ముగ్ధే చన్ద్రః కిమితి మయి తాపం ప్రకటయత్య్ అనాథానాం బాలే
కిమిహ
విపరీతం న భవతి ॥ ౫౯౬౫॥
MSS@5966@1ఇదానీం తు మయా జ్ఞాతం త్యాగాన్ నాస్తి పరం సుఖమ్ ।
MSS@5966@2నాస్తి విద్యాసమం చక్షుర్నాస్తి చక్షుఃసమం బలమ్ ॥ ౫౯౬౬॥

MSS@5967@1ఇదానీం ప్లక్షాణాం జఠరదలవిశ్లేషచతురః శిఖానామాబన్ధః స్ఫురతి


శుకచఞ్చూపుటనిభః ।
MSS@5967@2తతః స్త్రీణాం హన్త క్షమమధరకాన్తిం కలయితుం సమన్తాన్ నిర్యాతి
స్ఫుటసుభగరాగం కిసలయమ్ ॥ ౫౯౬౭॥
MSS@5968@1ఇదానీం వంశీనాం శబరమిథునోచ్ఛృఙ్ఖలరహః- క్రియాసఖ్యేనాలం
గిరివనసరిద్గ్రామసుహృదామ్ ।
MSS@5968@2స్ఫురల్లోమశ్యామచ్ఛగలశిశుకర్ణప్రతిసమ-
చ్ఛదాగ్రాభిస్త్వగ్భిర్వలయితకరీరాస్తటభువః ॥ ౫౯౬౮॥
సన్తు కావ్యాని బహూని జగతీతలే ।
MSS@5969@1ఇదానీం
MSS@5969@2యదాదర్శమయం కావ్యమ్ ఆద్యం తత్ తు తదేవ హా ॥ ౫౯౬౯॥

592 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5970@1ఇదానీమఙ్గమక్షాలి రచితం చానులేపనమ్ ।


MSS@5970@2ఇదానీమేవ తే కృష్ణ ధూలీధూసరితం వపుః ॥ ౫౯౭౦॥

MSS@5971@1ఇదానీమర్ఘన్తి ప్రథమకలమచ్ఛేదముదితా నవాగ్రాన్నస్థాలీపరిమలముచో


హాలికగృహాః ।
MSS@5971@2ఉదఞ్చద్దోర్వల్లీరణితవలయాభిర్యువతిభిర్
గృహీతప్రోత్క్షిప్తభ్రమితమసృణోద్గీర్ణముశలాః ॥ ౫౯౭౧॥
MSS@5972@1ఇనః స ఏవ సేవ్యో యః స్వాలోకేన సుధాముచా ।
MSS@5972@2ద్విజేన్ద్రమణ్డలం క్షీణం సమగ్రయతి సమ్పదా ॥ ౫౯౭౨॥

ఉన్మేషవచ్చమ్పకపుష్పమాసీత్ ।
MSS@5973@1ఇన్దిన్దిరైర్నిర్భరగర్భమీషద్-
MSS@5973@2హిరణ్మయం శాసనలేఖహేతోః సజ్జం మషీభాణ్డమివ స్మరస్య ॥
౫౯౭౩॥
మరన్దే విముఖో యది కిం ను మధుని మాహాత్మ్యమ్ ।
MSS@5974@1ఇన్దిన్దిరో
MSS@5974@2రసికో వాఞ్ఛతి నో చేత్ రాగాధరబిమ్బమస్య కో భూమా (?) ॥
౫౯౭౪॥
MSS@5975@1ఇన్దీవరం
లోచనయోస్తులాయై నిర్మాయ యత్నేన విధిః కదాచిత్ ।
MSS@5975@2అతుల్యతాం వీక్ష్య తతో రజాంసి నిక్షిప్య చిక్షేప స పఙ్కమధ్యే ॥
౫౯౭౫॥
MSS@5976@1ఇన్దీవరదలశ్యామమ్ ఇన్దిరానన్దకన్దలమ్ ।
MSS@5976@2వన్దారుజనమన్దారం వన్దేఽహం యదునన్దనమ్ ॥ ౫౯౭౬॥

MSS@5977@1ఇన్దీవరశ్యామతనుర్నృపోఽసౌ త్వం రోచనాగౌరశరీరయష్టిః ।


MSS@5977@2అన్యోన్యశోభాపరివృద్ధయే వాం యోగస్తడిత్తోయదయోరివాస్తు ॥
౫౯౭౭॥
నేత్రోత్పలస్యాపి యతో హిమాంశోః ।
MSS@5978@1ఇన్దీవరస్యాన్తరమేతదస్యా
MSS@5978@2త్విషోఽపి నైకం సహతే ముఖాఖ్యమ్ ఆక్రమ్య తస్థావపరం శశాఙ్కమ్
॥ ౫౯౭౮॥
తవ తీవ్రకటాక్షబాణ- పాతవ్రణే ద్వితయమౌషధమేవ మన్యే ।
MSS@5979@1ఇన్దీవరాక్షి
MSS@5979@2ఏకం తవాధరసుధారసపానమన్యద్ ఉత్తుఙ్గపీనకుచకుఙ్కుమపఙ్కలేపః
॥ ౫౯౭౯॥

msubhsall.pdf 593
మహాసుభాషితసంగ్రహ

స్ఫుటవిద్రుమోష్ఠ్యాః సంకేతముద్దిశ్య వనే చరన్త్యాః ।


MSS@5980@1ఇన్దీవరాక్ష్యాః
MSS@5980@2చౌరైః సమస్తాభరణాని హృత్వా నాసామణిర్నోఽపహృతః కిమేతత్ ॥
౫౯౮౦॥
MSS@5981@1ఇన్దీవరేణ నయనం ముఖమమ్బుజేన కున్దేన దన్తమధరం నవపల్లవేన ।
MSS@5981@2అఙ్గాని చమ్పకదలైః స విధాయ వేధాః కాన్తే కథం ఘటితవానుపలేన
చేతః ॥ ౫౯౮౧॥
MSS@5982@1ఇన్దీవరోదరసహోదరమేదురశ్రీర్వాసో ద్రవత్కనకవృన్దనిభం దధానః ।
MSS@5982@2ఆముక్తమౌక్తికమనోహరహారవక్షాః కోఽయం యువా జగదనఙ్గమయం
కరోతి
॥ ౫౯౮౨॥
MSS@5983@1ఇన్దుం కైరవిణీవ కోకపటలీవామ్భోజినీవల్లభం మేఘం చాతకమణ్డలీవ
మధుపశ్రేణీవ పుష్పవ్రజమ్ ।
MSS@5983@2మాకన్దం పికసున్దరీవ రమణీవాత్మేశ్వరం ప్రోషితం చేతోవృత్తిరియం
సదా నృపవర త్వాం ద్రష్టుముత్కణ్ఠతే ॥ ౫౯౮౩॥
MSS@5984@1ఇన్దుం తణ్డులఖణ్డమణ్డలరుచిం నిత్యోదితం జాతుచిద్ దర్శే
మేఘఘరట్టఘట్టనగలద్దేహం విధత్తే విధిః ।
MSS@5984@2నూనం లోకహితేచ్ఛయా కిరతి యత్ సంతర్పణం సర్వతః
శుభ్రాదభ్రవిశిష్టపిష్టరుచిరంభూమౌ తుషారం దివః ॥ ౫౯౮౪॥
MSS@5985@1ఇన్దుం నిన్దతి చక్రవాకయుగలం భాసాం నిధిం కౌశికః స్వాదుక్షీరమరోచకీ
సుకృతినం పాపీ జడః పణ్డితమ్ ।
MSS@5985@2త్యక్తం సర్వజనైః ఖలః కటువచా గ్రామ్యః పుమాన్ నాగరం కః
పైతామహగోలకేఽత్ర నిఖిలైః సంమానితో వర్తతే ॥ ౫౯౮౫॥
MSS@5986@1ఇన్దుం నిన్దతి చన్దనం న సహతే మల్లీస్రజం నేక్షతే హారం ద్వేష్టి
సితాబ్జముజ్ఝతి బిసస్తోమం నిగృహ్ణాతి చ ।
MSS@5986@2శ్రీభూపాల మహీధరేషు విపినేష్వమ్భోధితీరేషు చ త్వత్కీర్తిస్త్వదరిప్రియా
చ విలసత్యుచ్చైః స్ఫురత్పాణ్డిమా ॥ ౫౯౮౬॥
MSS@5987@1ఇన్దుం నిన్దతి చన్దనం న సహతే విద్వేష్టి పఙ్కేరుహం హారం భారమవైతి
నైవ కురుతే కర్పూరపూరే మనః ।
MSS@5987@2స్వర్గఙ్గామవగాహతే హిమగిరిం గాఢం సమాలిఙ్గతే యత్కీర్తిర్విరహాతురేవ
న మనాగేకత్ర విశ్రామ్యతి ॥ ౫౯౮౭॥

594 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5988@1ఇన్దుం నిన్దతి తస్కరో గృహపతిం జారో సుశీలం ఖలః సాధ్వీమప్యసతీ


కులీనమకులో జహ్యాజ్జరన్తం యువా ।
MSS@5988@2విద్యావన్తమనక్షరో ధనపతిం నీచశ్చ రూపోజ్జ్వలం వైరూప్యేణ హతః
ప్రబుద్ధమబుధోత్కృష్టం నికృష్టో జనః ॥ ౫౯౮౮॥
MSS@5989@1ఇన్దుం నిన్దతి పద్మఖణ్డకదలీతల్పం న వా మన్యతే కర్పూరం కిరతి
ప్రయాతి న రతిం ప్రాలేయధారాగృహే ।
MSS@5989@2కిం వాన్యత్ తవ విప్రయోగశిఖినా సా దహ్యమానా ముహుస్
త్వామన్తర్హృదయస్థితం
దవభయాన్ నేత్రామ్బుభిః సిఞ్చతి ॥ ౫౯౮౯॥
MSS@5990@1ఇన్దుం నిన్దతు నామ వాథ నలినీం నిన్దన్తు చక్రాహ్వయా నైవానేన
సుధాకరస్య
సుషమాహానిర్న వా దుర్యశః ।
MSS@5990@2ఏతేనైవ కృతార్థతాస్య జనతా యన్మోదమాలమ్బతే యజ్జ్యోత్స్నాసు
చిరం
చకోరపరిషచ్చఞ్చూపుటం న్యస్యతి ॥ ౫౯౯౦॥
MSS@5991@1ఇన్దుం ముఖాద్ బహుతృణం తవ యద్ గృణన్తి నైనం మృగస్త్యజతి తన్
మృగతృష్ణయైవ ।
MSS@5991@2అత్యేతి మోహమహిమా న హిమాంశుబిమ్బ- లక్ష్మీవిడమ్బిముఖి విత్తిషు
పాశవీషు
॥ ౫౯౯౧॥
MSS@5992@1ఇన్దుం వేత్తి దివాకరం మలయజం దావానలం మన్యతే జానాత్యమ్బుజముల్ముకం
కలయతి ప్రాలేయతల్పం చితామ్ ।
MSS@5992@2హారాఙ్గారకదర్థితేన మనసా సృష్టిం సమస్తామిమాం సమ్ప్రత్యగ్నిమయీ

వేత్తి సుభగా త్యక్తా వరాకీ త్వయా ॥ ౫౯౯౨॥
కిం క్వ కలఙ్కః సరసిజమేతత్ కిమమ్బు కుత్ర గతమ్ ।
MSS@5993@1ఇన్దుః
MSS@5993@2లలితసవిలాసవచనైర్ ముఖమితి హరిణాక్షి నిశ్చితం పరతః ॥ ౫౯౯౩॥

MSS@5994@1ఇన్దుః ప్రయాస్యతి వినఙ్క్ష్యతి తారకశ్రీః స్థాస్యన్తి లీఢతిమిరా న


మణిప్రదీపాః ।

msubhsall.pdf 595
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@5994@2అన్ధం సమగ్రమపి కీటమణే భవిష్యత్య్ ఉన్మేషమేష్యతి భవానపి దురమేతత్


॥ ౫౯౯౪॥
విహగం విహాయ కీరాననే స్ఫురసి భారతి కా రతిస్తే ।
MSS@5995@1ఇన్దుప్రభారసవిదం
MSS@5995@2ఆద్యం యది శ్రయసి జల్పతు కౌముదీనాం గోవిన్దరాజవచసాం చ
విశేషమేషః ॥ ౫౯౯౫॥
పద్మగర్భాదివోద్ధృతమ్ ।
MSS@5996@1ఇన్దుబిమ్బాదివోత్కీర్ణం
MSS@5996@2వదనం తవ తన్వఙ్గి విమృశద్భిర్విభావ్యతే ॥ ౫౯౯౬॥

నభఃసంచారఖిన్నయోః ।
MSS@5996A@1ఇన్దుభాస్కరయోర్యత్ర
MSS@5996A@2పతాకాః పవనాధూతాః భజన్తే తాలవృన్తతామ్ ॥

లోకయ లోకం భానుభానుభిరముం పరితప్తమ్ ।


MSS@5997@1ఇన్దుమిన్దుముఖి
MSS@5997@2వీజితుం రజనిహస్తగృహీతం తాలవృన్తమివ నాలవిహీనమ్ ॥ ౫౯౯౭॥

MSS@5998@1ఇన్దుమిన్ద్రదిగసూత సరస్వాన్ ఉత్తరఙ్గభుజరాజిరనృత్యత్ ।


MSS@5998@2ఉజ్జహర్ష ఝషకేతురవాపుః షట్పదాః కుముదబన్ధనమోక్షమ్ ॥
౫౯౯౮॥
కుముదాక్షీ రమ్భోరూ కమలచారుకరచరణా ।
MSS@5999@1ఇన్దుముఖీ
MSS@5999@2అమృతద్రవలావణ్యా హృదయగతా దేవి కిం దహసి ॥ ౫౯౯౯॥

కిం దురాశయా బిన్దురేష పయసో విలోక్యతే ।


MSS@6000@1ఇన్దురిన్దురితి
MSS@6000@2నన్విదం విజయతే మృగీదృశః శ్యామకోమలకపోలమాననమ్ ॥
౬౦౦౦॥
MSS@6001@1ఇన్దుర్మూర్ధ్ని శివస్య శైలదుహితుర్వక్రో నఖాఙ్కః స్తనే దేయాద్
వోఽభ్యుదయం
ద్వయం తదుపమామాలమ్బమానం మిథః ।
MSS@6001@2సంవాదః ప్రణవేన యస్య దలతా కాయైకతాయాం తయోర్
ఊర్ధ్వద్వారవిచిన్తితేన
చ హృది ధ్యాతస్వరూపేణ చ ॥ ౬౦౦౧॥
MSS@6002@1ఇన్దుర్యత్ర న నిన్ద్యతే న మధురం దూతీవచః శ్రూయతే నాలాపా నిపతన్తి
బాష్పకలుషా నోపైతి కార్శ్యం తనుః ।
MSS@6002@2స్వాధీనామనుకూలినీం స్వగృహిణీమాలిఙ్గ్య యత్ సుప్యతే తత్ కిం ప్రేమ
గృహాశ్రమవ్రతమిదం కష్టం సమాచర్యతే ॥ ౬౦౦౨॥

596 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6003@1ఇన్దుర్యద్యుదయాద్రిమూర్ధ్ని న భవత్యద్యాపి తన్ మా స్మ భూన్


నాసీరేఽపి
తమఃసముచ్చయమమూరున్మూలయన్తి త్విషః ।
MSS@6003@2అప్యక్ష్ణోర్ముదముద్గిరన్తి కుముదైరామోదయన్తే దిశః సమ్ప్రత్యూర్ధ్వమసౌ
తు
లాఞ్ఛనమభివ్యఙ్క్తుం ప్రకాశిష్యతే ॥ ౬౦౦౩॥
MSS@6004@1ఇన్దుర్లిప్త ఇవాఞ్జనేన జడితా దృష్టిర్మృగీణామివ ప్రమ్లానారుణిమేవ
విద్రుమదలం శ్యామేవ హేమప్రభా ।
MSS@6004@2కార్కశ్యం కలయా చ కోకిలవధూకణ్ఠేష్వివ ప్రస్తుతం సున్దర్యాః
పురతశ్చ హన్త శిఖినాం బర్హాః సగర్హా ఇవ ॥ ౬౦౦౪॥
MSS@6005@1ఇన్దువ్రతసహస్రంతు చరేద్ యః కాయశోధనమ్ ।
MSS@6005@2పిబేద్ యశ్చాపి గఙ్గామ్భః సమౌ స్యాతాం న వా సమౌ ॥ ౬౦౦౫॥

MSS@6006@1ఇన్దుస్త్వద్యశసా జితోఽవనిపతే భాసాంనిధిస్తేజసా కన్దర్పో వపుషా


సుధాజలనిధిర్వాచో విలాసేన చ ।
MSS@6006@2తథ్యం తే జయశీలమేతదధునా త్వద్దానమద్దైన్యయోర్ మధ్యే కం ను
విజేష్యతీతి విషయే దోలాయతే మే మనః ॥ ౬౦౦౬॥
చైత్రస్తథా యస్య మహాయ సమ్పత్ ।
MSS@6007@1ఇన్దూదయశ్చన్దనమిన్దువక్త్రశ్
MSS@6007@2వపుశ్చ శ‍ృఙ్గారమయం స మన్యే సంతాపకస్త్వం హరవహ్నియోగాత్
॥ ౬౦౦౭॥
కలాకలాపేన పఙ్క్తిక్రమనివేశినా ।
MSS@6008@1ఇన్దోః
MSS@6008@2సర్వదుఃఖాపనోదాయ బాలకానాం కృతా భుజాః ॥ ౬౦౦౮॥

MSS@6009@1ఇన్దోః కాన్తిం జడతరకరాన్ మత్తనాగాద్ గతిం వా త్రస్తాన్ నేత్రే హరసి


హరిణాత్ తత్ర కిం నామ చిత్రమ్ ।
MSS@6009@2ఏతచ్చిత్రం పునరిహ జగజ్జైత్రకన్దర్పచాప- శ్రీసర్వస్వం యదపహరసి
ప్రేయసి భ్రూవిలాసైః ॥ ౬౦౦౯॥
MSS@6010@1ఇన్దోః కిం ద్రుహిణస్య వా సురపతేః కిం వా కృతాన్తస్య వా కిం భూతేశ
దిశాస్థి భూషణగణేశ్వాకృష్య దేయం మయా ।
MSS@6010@2ఇత్థం మణ్డనమన్దిరోదరచరవ్యాహారతో భీకరాత్ భీతా యస్య సురాః
ప్రసాధనవిధౌ పాయాత్ స వః శంకరః ॥ ౬౦౧౦॥

msubhsall.pdf 597
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6011@1ఇన్దోః సంక్షయరక్షిణాక్షతసుధా కిం వేధసా నిర్మితా కిం ధైర్యాపహరా


హరస్య విహితా కామేన కాన్తా తనుః ।
MSS@6011@2కిం తారుణ్యవసన్తకాన్తిలలితా శ‍ృఙ్గారసిక్తా లతా కిం లావణ్యతరఙ్గిణీ
పునరియం జన్మాన్తరాప్తా రతిః ॥ ౬౦౧౧॥
MSS@6012@1ఇన్దోరగతయః పద్మే సూర్యస్య కుముదేంఽశవః ।
MSS@6012@2గుణాస్తస్య విపక్షేఽపి గుణినో లేభిరేఽన్తరమ్ ॥ ౬౦౧౨॥

MSS@6013@1ఇన్దోరస్య త్రియామాయువతికుచతటీచన్దనస్థాసకస్య వ్యోమశ్రీచామరస్య


త్రిపురహరజటావల్లరీకోరకస్య ।
MSS@6013@2కందర్పక్షోణిపాలస్ఫటికమణిగృహస్యైతదాఖ ణ్డలాశా- నాసాముక్తాఫలస్య
స్థగయతి జగతీం కోఽపి భాసాం విలాసః ॥ ౬౦౧౩॥
పురతో యద్ విముఖీ సాపవారణా భ్రమసి ।
MSS@6014@1ఇన్దోరివాస్య
MSS@6014@2తత్ కథయ కిం ను దురితం సఖి త్వయా ఛాయయేవ కృతమ్ ॥
౬౦౧౪॥
MSS@6015@1ఇన్దోరేకకలాయా రుద్రేణోద్ధృత్య మూర్ధని ధృతాయాః ।
MSS@6015@2స్థానమివ తుచ్ఛమేతత్ కలఙ్కరూపేణ పరిణమతి ॥ ౬౦౧౫॥

MSS@6016@1ఇన్దోర్లక్ష్మ త్రిపురజయినః కణ్ఠమూలం మురారిర్ దిఙ్నాగానాం


మదజలమసీభాఞ్జి
గణ్డస్థలాని ।
MSS@6016@2అద్యాప్యుర్వీవలయతిలక శ్యామలిమ్నావలిప్తాన్య్ ఆభాసన్తే వద ధవలితం
కిం
యశోభిస్త్వదీయైః ॥ ౬౦౧౬॥
MSS@6017@1ఇన్దోశ్చన్దనబిన్దునైవ
దశనచ్ఛాయం తదీయం ముఖం చక్రం
లోచనభల్లమార్జనవిధౌ శాణస్య తత్ కుణ్డలమ్ ।
MSS@6017A@2భిన్నానాం కుచకన్దరా స్మితసుధాకుల్యేవ ముక్తావలీ పాదాబ్జే
ధ్వనదిన్ద్రనీలవలయం రోలమ్బమాలైవ సా ॥
MSS@6017A@1ఇన్దౌ నిన్ద్యా చకోరైరసమయతి నిశాజాగరః పుణ్డరీకైః భృఙ్గైః
శీధున్యసఙ్గః శరది సమధికా గ్లానిరిన్దీవరైశ్చ ।
MSS@6017@2భ్రూభఙ్గే యస్య వైరాకరయువతిదృశామేకమేవోపమానం
పశ్యామ్యశ్రాన్తబాష్పప్రకరమయఝరీగూడ్ హచారాశ్చమర్యః ॥ ౬౦౧౭॥

598 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6018@1ఇన్ద్రం ద్వ్యక్షధరం త్వమన్థముదధిం పఞ్చాననం పద్మజం సిన్ధుం


స్వాదుజలం శివం సితగలం కామం చ సద్విగ్రహమ్ ।
MSS@6018@2శైలాన్ పక్షధరాంస్తథైవ చ హయాంల్లక్ష్మీపతిం పిఙ్గలం దృష్టం
సర్వమిదం క్వచిన్ న రఘురాడ్దత్తం స్వయం హారితమ్ ॥ ౬౦౧౮॥
MSS@6019@1ఇన్ద్రం వై షణ్ఢమాహుర్మలినముడుపతిం మాధవం గోపసూనుం వ్యాసం
మత్సీతనూజం గతరసముదధిం పావకం సర్వభక్షమ్ ।
MSS@6019@2వేశ్యాపుత్రం వసిష్ఠం జనపదవచనైః పాణ్డవాశ్చాన్యజాతా ఇత్థం
సంచిన్త్య మహ్యం కథయ నరపతే కస్య దోషా న సన్తి ॥ ౬౦౧౯॥
MSS@6020@1ఇన్ద్రః ప్రక్షుబ్ధచిత్తో దిశి దిశి సకలాన్ దిక్పతీన్ సావధానాన్ కుర్వన్
వజ్రాస్త్రపాణిః సురవరవలితాం దేవసేనాం నిగృహ్య ।
MSS@6020@2స్వర్గద్వారే యదీయోద్ధతబలినిహతప్రౌఢఢక్కానినాదం శ్రుత్వాతిష్ఠత్
ప్రకమ్పత్కుచకలశతటీకిన్నరీగీయమానః ॥ ౬౦౨౦॥
ప్రధానం దివి దైవతేషు విప్రో మనుష్యేషు నదీషు గఙ్గా ।
MSS@6021@1ఇన్ద్రః
MSS@6021@2గావః పశుష్వేషు ధనేషు ధాన్యం సర్వత్ర గాత్రస్య శిరః ప్రధానమ్
॥ ౬౦౨౧॥
MSS@6021A@1ఇన్ద్రగోపకపరమ్పరా భృశం కాననేషు శుశుభే విసర్పిణీ ।
MSS@6021A@2ప్రావృషః సరభసాగమాచ్చ్యుతా పద్మరాగఘటితేవ కర్ణికా ॥

MSS@6022@1ఇన్ద్రగోపైర్బభౌ భూమిర్నిచితైవ ప్రవాసినామ్ ।


MSS@6022@2అనఙ్గబాణైర్హృద్భేదస్రుతలోహితబిన్దుభిః ॥ ౬౦౨౨॥

నామ్నైవ బలవానసి ।
MSS@6023@1ఇన్ద్రజిచ్చణ్డవీర్యోఽసి
MSS@6023@2ధిక్ ధిక్ ప్రచ్ఛన్నరూపేణ యుధ్యసేఽస్మద్భయాకులః ॥ ౬౦౨౩॥

MSS@6024@1ఇన్ద్రనీలశుకపక్షకోమలాశఙ్ఖకున్దకుముదేన్దుసంనిభా ।
MSS@6024@2తప్తకాఞ్చనవికాసిచమ్పక- స్పర్ధినీ వసుమతీ ప్రశస్యతే ॥ ౬౦౨౪॥

MSS@6025@1ఇన్ద్రస్త్వం
నృప సున్దరీ తవ శచీ పుత్రో జయన్తోపమో గేహం భాతి చ
వైజయన్తసదృశం నాగోఽభ్రమోర్వల్లభః ।
MSS@6025@2ఇత్థం బోధకరైరసత్యవచనైః స్వైరం స్తుతః స్వం హరిం వేత్తి
ప్రస్ఫుటవిక్రమం స మహిమా జ్ఞేయో హరేర్మాయినః ॥ ౬౦౨౫॥
MSS@6026@1ఇన్ద్రస్య వజ్రేణ హతో వృత్రాసురమహాయశాః ।

msubhsall.pdf 599
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6026@2మేదసా సర్వవిచ్ఛిన్నం తదర్థముపలేపనమ్ ॥ ౬౦౨౬॥


MSS@6027@1ఇన్ద్రస్యార్కస్యవాయోశ్చ యమస్య వరుణస్య చ ।
MSS@6027@2చన్ద్రస్య చ పృథివ్యాశ్చ నృపః సప్తగుణో భవేత్ ॥ ౬౦౨౭॥

MSS@6028@1ఇన్ద్రాత్ ప్రభుత్వం జ్వలనాత్ ప్రతాపం క్రోధో యమాద్ వైశ్రవణాచ్చ విత్తమ్



MSS@6028@2పరాక్రమం రామజనార్దనాభ్యామ్ ఆదాయ రాజ్ఞః క్రియతే శరీరమ్ ॥
౬౦౨౮॥
MSS@6029@1ఇన్ద్రాద్యా లోకపాలా హరివిధుతపనా నాగవిద్యాధరాద్యా ద్వేష్యాః
సర్వేఽపి
దేవాః ప్రియ తవ వరదః కోఽస్తి వన్ద్యో గరీయాన్ ।
MSS@6029@2శ్రుత్వా వాచం ప్రియాయా ఇతి దశముఖతః ప్రాహ వాక్యం దశాస్యః శూలీ
శంభుః పినాకీ శివభవపశుపః శర్వ ఈశశ్చ భర్గః ॥ ౬౦౨౯॥
MSS@6030@1ఇన్ద్రాద్యైఃకిం ప్రదత్తం ప్రదిశసి ధవలం ధామ ధన్యం యదేభ్యో మహ్యం
యన్ నాపి ధత్సే తృణఘటితకుటీం కిం మయా తేఽపరాద్ధమ్ ।
MSS@6030@2విశ్వేభ్యో విశ్వమాతర్వితరసి యది వా శర్మ కర్మానుసారి ప్రోత్తుఙ్గాయాః
కృపాయాస్తవ తుహినగిరేః పుత్రి కుత్రోపయోగః ॥ ౬౦౩౦॥
MSS@6031@1ఇన్ద్రానిలయమార్కాణామ్ అగ్నేశ్చ వరుణస్య చ ।
MSS@6031@2చన్ద్రవిత్తేశయోశ్చాపి మాత్రా నిర్హృత్య శాశ్వతీః ॥ ౬౦౩౧॥
పూర్వం భరతాయ చతుర్ముఖః ।
MSS@6032@1ఇన్ద్రాభ్యర్థనయా
MSS@6032@2ప్రమోదాయ మహేన్ద్రస్య నాట్యం సముపదిష్టవాన్ ॥ ౬౦౩౨॥

వీక్షమాణస్ తన్ముఖమాస్వాదయన్ననన్తాయ ।
MSS@6033@1ఇన్ద్రాయ
MSS@6033@2స్పృహయామి చాద్య దయితామ్ ఆలిఙ్గన్ కార్తవీర్యాయ ॥ ౬౦౩౩॥

MSS@6034@1ఇన్ద్రియం విజితం యేన తేనైవ భువనం జితమ్ ।


MSS@6034@2యశ్చేన్ద్రియైః పరాభూతః స సర్వత్ర పరాజితః ॥ ౬౦౩౪॥

రాగద్వేషౌ వ్యవస్థితౌ ।
MSS@6035@1ఇన్ద్రియస్యేన్ద్రియస్యార్థే
MSS@6035@2తయోర్న వశమాగచ్ఛేత్ తౌ హ్యస్య పరిపన్థినౌ ॥ ౬౦౩౫॥

MSS@6036@1ఇన్ద్రియాణాం జయే యోగం సమాతిష్ఠేద్ దివానిశమ్ ।


MSS@6036@2జితేన్ద్రియో హి శక్నోతి వశే స్థాపయితుం ప్రజాః ॥ ౬౦౩౬॥

600 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6037@1ఇన్ద్రియాణాం జయే శూరో ధర్మం చరతి పణ్డితః ।


MSS@6037@2సత్యవాదీ భవేద్ వక్తా దాతా భవతి వా న వా ॥ ౬౦౩౭॥

MSS@6038@1ఇన్ద్రియాణాంతు సర్వేషాం యద్యేకం క్షరతీన్ద్రియమ్ ।


MSS@6038@2తతోఽస్య క్షరతి ప్రజ్ఞా దృతేః పాదాదివోదకమ్ ॥ ౬౦౩౮॥

నిరోధేన రాగద్వేషక్షయేణ చ ।
MSS@6039@1ఇన్ద్రియాణాం
MSS@6039@2అహింసయా చ భూతానామ్ అమృతత్వాయ కల్పతే ॥ ౬౦౩౯॥

ప్రసఙ్గేన దోషమృచ్ఛత్యసంశయమ్ ।
MSS@6040@1ఇన్ద్రియాణాం
MSS@6040@2సంనియమ్య తు తాన్యేవ తతః సిద్ధిం నియచ్ఛతి ॥ ౬౦౪౦॥

MSS@6041@1ఇన్ద్రియాణాంప్రసఙ్గేన ధర్మస్యాసేవనేన చ ।
MSS@6041@2పాపాన్ సంయాన్తి సంసారాన్ అవిద్వాంసో నరాధమాః ॥ ౬౦౪౧॥

MSS@6042@1ఇన్ద్రియాణాం ప్రసృష్టానాం హయానామివ వర్త్మసు ।


MSS@6042@2ధృతిం కుర్వీత సారథ్యే ధృత్యా తాని జయేద్ ధ్రువమ్ ॥ ౬౦౪౨॥

విచరతాం విషయేష్వపహారిషు ।
MSS@6043@1ఇన్ద్రియాణాం
MSS@6043@2సంయమే యత్నమాతిష్ఠేద్ విద్వాన్ యన్తేవ వాజినామ్ ॥ ౬౦౪౩॥

హి చరతాం యన్ మనోఽనువిధీయతే ।


MSS@6044@1ఇన్ద్రియాణాం
MSS@6044@2తదస్య హరతి ప్రజ్ఞాం వాయుర్నావమివామ్భసి ॥ ౬౦౪౪॥

MSS@6045@1ఇన్ద్రియాణామధిష్ఠాత్రీ భూతానాం చాఖిలేషు యా ।


MSS@6045@2భూతేషు సతతం తస్యై వ్యాప్త్యై దేవ్యై నమో నమః ॥ ౬౦౪౫॥
MSS@6046@1ఇన్ద్రియాణామనుత్సర్గో మృత్యునా న విశిష్యతే ।
MSS@6046@2అత్యర్థం పునరుత్సర్గః సాదయేద్ దైవతాన్యపి ॥ ౬౦౪౬॥

చ సంయమ్య రాగద్వేషవివర్జితః ।
MSS@6047@1ఇన్ద్రియాణి
MSS@6047@2సమదుఃఖసుఖః శాన్తః తత్త్వజ్ఞః సాధురుచ్యతే ॥ ౬౦౪౭॥

పరాణ్యాహురిన్ద్రియేభ్యః పరం మనః ।


MSS@6048@1ఇన్ద్రియాణి
MSS@6048@2మనసస్తు పరా బుద్ధిర్యో బుద్ధేః పరతస్తు సః ॥ ౬౦౪౮॥

పశూన్ కృత్వా వేదీం కృత్వా తపోమయీమ్ ।


MSS@6049@1ఇన్ద్రియాణి
MSS@6049@2అహింసామాహుతిం కృత్వా ఆత్మయజ్ఞం యజామ్యహమ్ ॥ ౬౦౪౯॥

MSS@6050@1ఇన్ద్రియాణిపురా జిత్వా జితం త్రిభువనం త్వయా ।


MSS@6050@2స్మరద్భరివ తైద్వైరమ్ ఇన్ద్రియైరేవ నిర్జితః ॥ ౬౦౫౦॥

msubhsall.pdf 601
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6051@1॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ।
MSS@6051@2ఇన్ద్రియాణి ప్రమాథీని హరన్త్యపి యతేర్మనః ॥ ౬౦౫౧॥
మనః ప్రాణో జ్ఞానమాయుః సుఖం ధృతిః ।
MSS@6052@1ఇన్ద్రియాణి
MSS@6052@2ధారణా ప్రేరణం దుఃఖమ్ ఇచ్ఛాహఙ్కార ఏవ చ ॥ ౬౦౫౨॥

MSS@6053@1ప్రయత్న ఆకృతిర్వర్ణః స్వరద్వేషౌ భవాభవౌ ।


MSS@6053@2తస్యైతదాత్మజం సర్వమ్ అనాదేరాదిమిచ్ఛతః ॥ ౬౦౫౩॥

మనో బుద్ధిరస్యాధిష్ఠానముచ్యతే ।
MSS@6054@1ఇన్ద్రియాణి
MSS@6054@2ఏతైర్విమోహయత్యేష జ్ఞానమావృత్య దేహినమ్ ॥ ౬౦౫౪॥

MSS@6055@1ఇన్ద్రియాణి మహత్ ప్రేప్సుర్నియచ్ఛేదర్థధర్మయోః ।


MSS@6055@2ఇన్ద్రియైర్నియతైర్బుద్ధిర్వర్ధతేఽగ్నిరివేన్ధనైః ॥ ౬౦౫౫॥

ప్రాణాదీన్ మన ఏవ చ ।
MSS@6056@1ఇన్ద్రియాణీన్ద్రియార్థేభ్యః
MSS@6056@2నిగృహ్య సమవాయేన ప్రత్యాహారముపక్రమేత్ ॥ ౬౦౫౬॥

లభ్యం శ్రేయో గృహాశ్రమే ।


MSS@6057@1ఇన్ద్రియాణ్యనుపక్లేశ్య
MSS@6057@2అతస్తుర్యాశ్రమం ప్రాహురబాధన్యాయబాధితమ్ ॥ ౬౦౫౭॥

MSS@6058@1ఇన్ద్రియాణ్యన్తరఙ్గాణి పాతయన్తి యథా జనాన్ ।


MSS@6058@2అభ్యన్తరాస్తథా రాష్ట్రే భృత్యాః స్వార్థపరాయణాః ॥ ౬౦౫౮॥

MSS@6059@1ఇన్ద్రియాణ్యేవతత్ సర్వం యత్ స్వర్గనరకావుభౌ ।


MSS@6059@2నిగృహీతవిసృష్టాని స్వర్గాయ నరకాయ చ ॥ ౬౦౫౯॥

MSS@6060@1ఇన్ద్రియార్థేషు సర్వేషు న ప్రసజ్యేత కామతః ।


MSS@6060@2అతిప్రసక్తిం చైతేషాం మనసా సంనివర్తయేత్ ॥ ౬౦౬౦॥

హ్రేపితా యైః సురా అపి ।


MSS@6061@1ఇన్ద్రియైరిన్ద్రచన్ద్రాద్యా
MSS@6061@2అపరిమ్లానమానత్వం తైర్మర్త్యస్యాథవా కథమ్ ॥ ౬౦౬౧॥

వర్తమానైరనిగ్రహైః ।
MSS@6062@1ఇన్ద్రియైరిన్ద్రియార్థేషు
MSS@6062@2తైరయం తాప్యతే లోకో నక్షత్రాణి గ్రహైరివ ॥ ౬౦౬౨॥

MSS@6063@1ఇన్ద్రో నిన్దతి వాహమాహ దినకృత్త్వర్వ్వాచమేవార్వతశ్ చఞ్చూర్న్యఞ్చతి


కిం న పన్నగరిపోరన్తస్త్రపోద్రేకతః ।
MSS@6063@2వాతః ఖఞ్జతి పఙ్గుపుఞ్జతి మనోరాజిర్బ్భవద్వాజిషు ద్బేషాదాజిషు

602 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

వైరిణామభిముఖం ధావత్సు యావత్ సుఖమ్ ॥ ౬౦౬౩॥


MSS@6064@1ఇన్ద్రో యచ్ఛతమన్యురస్తి దహనో యత్ పావకోఽప్యన్తకః కీనాశో ధనదో
విమాననిరతః పాశీ జలానాం పతిః ।
MSS@6064@2ఈశః కామహరశ్చలో యదనిలో యన్నైరృతో రాక్షసస్ తన్
నాన్యోఽవనిలోకపాల
భవతః కశ్చిత్ సమః స్యాద్ గుణైః ॥ ౬౦౬౪॥
MSS@6065@1ఇన్ద్రో యమోఽసి వరుణోఽసి హుతాశనోఽసి బ్రహ్మా హరో
హరిరసీత్యసకృద్
యదుక్తిః ।
MSS@6065@2భూపాలమౌలిమణిరఞ్జితపాదపీఠ తస్యానృతస్య ఫలమిన్ధనముద్వహామి
॥ ౬౦౬౫॥
MSS@6066@1ఇభకుమ్భతుఙ్గకఠినేతరేతర-స్తనభారదూరవినివారితోదరాః ।
MSS@6066@2పరిఫుల్లగణ్డఫలకాః పరస్పరం పరిరేభిరే కుకురకౌరవస్త్రియః ॥
౬౦౬౬॥
MSS@6067@1ఇభ్యాయది నృపద్వారే సంమన్యన్తే కిమద్భుతమ్ ।
MSS@6067@2ఇదానీం విబుధద్వారే తేషామేవ పురస్క్రియా ॥ ౬౦౬౭॥

MSS@6068@1ఇమం కనకవర్ణాభం భూషణైః సమలంకృతమ్ ।


MSS@6068@2గృధ్రవాక్యాత్ కథం పుత్రం త్యజధ్వం పితృపిణ్డదమ్ ॥ ౬౦౬౮॥

MSS@6069@1ఇమం తిలసుమాయితం యువతినాసికాసమ్పుటం విభావ్య సుమనోజనో


మనసి
మోదమాపద్యతే ।
MSS@6069@2సఖే భుజగముత్ఫణం సవిషఫూత్కృతాహంకృతం విభావయ న
తత్స్పృహాం
కురు జహీహి తద్దృశ్యతామ్ ॥ ౬౦౬౯॥
MSS@6070@1ఇమం పరిత్యజ్య పరం రణాదరిః స్వమేవ భగ్నః శరణం బుధావిశత్ ।
MSS@6070@2న వేత్తి యత్ త్రాతుమితః కృతస్మయో న దుర్గయా శైలభువాపి శక్యతే
॥ ౬౦౭౦॥
MSS@6071@1ఇమం లోకం మాతృభక్త్యా పితృభక్త్యా తు మధ్యమమ్ ।
MSS@6071@2గురుశుశ్రూషయా త్వేవ బ్రహ్మలోకం సమశ్నుతే ॥ ౬౦౭౧॥

msubhsall.pdf 603
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6072@1ఇమాం చ విన్ద్యాదనురక్తచేష్టాం ప్రియాణి వక్తి స్వధనం దదాతి ।


MSS@6072@2విలోక్య సంహృష్యతి వీతరోషా ప్రమార్ష్టి దోషాన్ గుణకీర్తనేన ॥
౬౦౭౨॥
MSS@6073@1ఇమాం పరీప్సుర్దుర్జాతే పరాభిభవకాతరామ్ ।
MSS@6073@2భర్తృప్రియః ప్రియైర్భర్తురానృణ్యమసుభిర్గతః ॥ ౬౦౭౩॥

MSS@6074@1ఇమాం విధాతుం భుజవల్లిముజ్జ్వలాం గృహీతసారం విధినా నతభ్రువః ।


MSS@6074@2కఠోరభావప్రియమేవ కేవలం మృణాలమన్తస్తరలం కుతోఽన్యథా ॥
౬౦౭౪॥
MSS@6075@1ఇమాం సాగరపర్యన్తాం హిమవద్విన్ధ్యకుణ్డలామ్ ।
MSS@6075@2మహీమేకాతపత్రాఙ్కాం రాజసింహః ప్రశాస్తు నః ॥ ౬౦౭౫॥

MSS@6076@1ఇమాని ప్రాయశస్తాని వేశ్యాస్వేవం ప్రదాపయేత్ ।


MSS@6076@2సా ముఞ్చత్యచిరాత్ సర్వమ్ ఉపభోగం తదాత్మనః ॥ ౬౦౭౬॥

MSS@6077@1ఇమా యది భవన్తి నో గలితయౌవనా నీరుచస్ తదా కమలలోచనాస్తరుణమానినీర్మా


ముచత్ ।
MSS@6077@2విలాసమదవిభ్రమాన్ భ్రమతి లుణ్ఠయత్రీ జరా యతో భువి వధుస్తతో భవతి
నిఃస్పృహస్తన్ముఖే ॥ ౬౦౭౭॥
MSS@6078@1ఇమా రూపస్థానస్వజనతనయద్రవ్యవనితా-
సుతాలక్ష్మీకీర్తిద్యుతిరతిమతిప్రీతిధృతయః ।
MSS@6078@2మదాన్ధస్త్రీనేత్రప్రకృతిచపలాః సర్వభవినామ్ అహో కష్టం మర్త్యస్తదపి
విషయాన్ సేవితుమనాః ॥ ౬౦౭౮॥
MSS@6079@1ఇమాస్తాః కస్తూరీప్రఖరఖురటఙ్కక్షతతటాస్ తటిన్యోఽరణ్యానీమను
కమలినీచ్ఛన్నసలిలాః ।
MSS@6079@2జలే యాసాం హంసా బిసకిసలయగ్రాసరసికాః సలీలం లీయన్తే
యువతిగతివిద్యైకగురవః ॥ ౬౦౭౯॥
MSS@6080@1ఇమాస్తా విన్ధ్యాద్రేః శుకహరితవంశీవనఘనా భువః
క్రీడాలోలద్విరదదశనాభుగ్నతరవః ।
MSS@6080@2లతాకుఞ్జే యాసాముపనది రతక్లాన్తశబరీ- కపోలస్వేదామ్భఃకణచయనుదో
వాన్తి మరుతః ॥ ౬౦౮౦॥
MSS@6081@1ఇమా హిన్దోలాసు భ్రమితమహసః కుఙ్కుమరుచా

604 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

త్రపారూపాకారాస్తరలతరహారాశ్చలదృశః ।
MSS@6081@2ఉదఞ్చత్కాఞ్చీనాం బహలతరఘోషైర్మనసిజ- త్రిలోకీసమ్రాజో దధతి
జయఘణ్టాలినినదమ్ ॥ ౬౦౮౧॥
MSS@6082@1ఇమే తారుణ్యశ్రీనవపరిమలాః ప్రౌఢసురత- ప్రతాపప్రారమ్భాః
స్మరవిజయదానప్రతిభువః ।
MSS@6082@2చిరం చేతశ్చౌరా అభినవవికారైకగురవో విలాసవ్యాపారాః కిమపి
విజయన్తే
మృగదృశామ్ ॥ ౬౦౮౨॥
MSS@6083@1ఇమే పద్మే నామ్భః పులినతటమేతన్ న తటినీ ఖమేతన్ న వ్యాప్తిః
స్తబకయుగమేతన్ న లతికా ।
MSS@6083@2ప్రవాలోఽయం నాబ్ధిః శిశిరకిరణోఽయం న రజనీ ఘనోఽయం న
ప్రావృట్
శివ శివ విధేః శిల్పరచనా ॥ ౬౦౮౩॥
MSS@6084@1ఇమే మమ ధనాఙ్గజస్వజనవల్లభాదేహజా- సుహృజ్జనకమాతులప్రభృతయో
భృశం వల్లభాః ।
MSS@6084@2ముధేతి హతచేతనో భవవనే చిరం ఖిద్యతే యతో భవతి కస్య కో జగతి
వాలుకాముష్టివత్ ॥ ౬౦౮౪॥
MSS@6085@1ఇమే హి దైన్యేన నిమీలితేక్షణా ముహుః స్ఖలన్తో వివశాస్తురఙ్గమాః ।
MSS@6085@2గజాశ్చ సప్తచ్ఛదదానగన్ధినో నివేదయన్తీవ రణే నివర్తనమ్ ॥ ౬౦౮౫॥

MSS@6086@1ఇమౌ రమ్భాస్తమ్భౌ ద్విరదపతికుమ్భద్వయమిదం తదేతల్లీలాబ్జం


శరదమృతరశ్మిః స్ఫుటమయమ్ ।
MSS@6086@2కిమఙ్గే తన్వఙ్గ్యాః కలయతి జగత్ కాన్తమధికం యదేతస్యాం శశ్వత్
పరవశమివోన్మత్తమివ చ ॥ ౬౦౮౬॥
MSS@6087@1ఇయం కలావిలాసినీ కలావతీ సమీపగా ధృతారవిన్దలోచనా
మనోజశోకమోచనా ।
MSS@6087@2నవీననీరదచ్ఛటాసమానకేశభూషితా న కస్యచిజ్జనస్య
చిత్తవృత్తితాపఖణ్డితా ॥ ౬౦౮౭॥
MSS@6088@1ఇయం కియచ్చారుకుచేతి పశ్యతే పయఃప్రదాయా హృదయం
సమావృతమ్ ।

msubhsall.pdf 605
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6088@2ధ్రువం మనోజ్ఞా వ్యతరద్యదుత్తరం మిషేణ భృఙ్గారధృతేః కరద్వయీ


॥ ౬౦౮౮॥
MSS@6089@1ఇయం గేహే లక్ష్మీరియమమృతవర్తిర్నయనయోర్ అసావస్యాః స్పర్శో
వపుషి
బహులశ్చన్దనరసః ।
MSS@6089@2అయం బాహుః కణ్ఠే శిశిరమసృణో మౌక్తికసరః కిమస్యా న ప్రేయో యది
పరమసహ్యస్తు విరహః ॥ ౬౦౮౯॥
MSS@6090@1ఇయం గౌరుద్దామా తవ నిబిడబన్ధాపి హి కథం న వైదర్భాదన్యత్ స్పృశతి
సులభత్వేఽపి హి కథమ్ ।
MSS@6090@2అవన్ధ్యా చ ఖ్యాతా భువి కథమగమ్యా కవివృషైః కథం వా పీయూషం
స్రవతి బహు దుగ్ధాపి బహుభిః ॥ ౬౦౯౦॥
MSS@6091@1ఇయం గౌరేకా నః క్వచిదపి న సంయోజనవిధావ్ అముష్యాః పశ్యామో
రసభరముచం కాంచిదపరామ్ ।
MSS@6091@2గలే బద్ధా దధ్మో యది న ధృతిరుద్దామవిధృతౌ భయం గోచోరేభ్యస్తదిహ
క ఉపాయః ప్రభవతు ॥ ౬౦౯౧॥
MSS@6092@1ఇయం ఘటీ మత్తగజేన్ద్రగామినీ- విచిత్రసింహాసనసంస్థితా సదా ।
MSS@6092@2అనేకరామాజనలాలితా పరం విధేర్వశాత్ సైవ సతీ ప్రజార్థినీ ॥
౬౦౯౨॥
MSS@6093@1ఇయం చిద్రూపాపి ప్రకటజడరూపా భగవతీ యదీయామ్భోబిన్దుర్వితరతి
హి
శంభోరపి పదమ్ ।
MSS@6093@2పునానా ధున్వానా నిఖిలమపి నానావిధమఘం జగత్ కృత్స్నం
పాయాదనుదినమపాయాత్ సురధునీ ॥ ౬౦౯౩॥
MSS@6094@1ఇయం తావల్లీలా యదధిరురుహే వృద్ధవృషభో యదున్నేహే రుణ్డం
యదిహ
చితిభస్మాపి లిలిపే ।
MSS@6094@2అయం కో వ్యాపారో యదతిలకి భాలే హుతవహో యదగ్రైవి వ్యాలో
యదకవలి
హాలాహలమపి ॥ ౬౦౯౪॥

606 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6095@1ఇయం తే జననీ ప్రాప్తా త్వదాలోకనతత్పరా ।


MSS@6095@2స్నేహప్రస్నవనిర్భిన్నమ్ ఉద్వహన్తీ స్తనద్వయమ్ ॥ ౬౦౯౫॥

MSS@6096@1ఇయం త్రియామా శతయామధారిణీ సుధాకరాదగ్నిరుదేతి సర్వతః ।


MSS@6096@2తనోతి తాపం మృదుచన్దనానిలో విధౌ విరుద్ధే హి విపత్ పదే పదే ॥
౬౦౯౬॥
MSS@6097@1ఇయం త్వభిన్నమర్యాదైః స్వనుశిష్టైః కృతాత్మభిః ।
MSS@6097@2సర్వంసహైరుపాయజ్ఞైరమూఢైరేవ ధార్యతే ॥ ౬౦౯౭॥
MSS@6098@1ఇయం ధత్తే ధీరే మలయజసమీరే న చ ముదం న పద్మానాం వృన్దే
లలితమకరన్దేఽపి రమతే ।
MSS@6098@2న వా సా సానన్దా భవతి నవకున్దావలికులే తదేతస్యా బాధాహరమపి
సమాధానమిహ కిమ్ ॥ ౬౦౯౮॥
MSS@6099@1ఇయం పల్లీ భిల్లైరనుచితసమారమ్భరసికైః సమన్తాదాకీర్ణా
విషవిషమబాణప్రణయిభిః ।
MSS@6099@2తరోరస్య స్కన్ధే గమయ సమయం కీర నిభృతం న వాణీ కల్యాణీ తదిహ
ముఖముద్రైవ శరణమ్ ॥ ౬౦౯౯॥
MSS@6100@1ఇయం ప్రీతిర్వల్లీహృదయభువి దైవాత్ సముదితా తథా యత్నాద్ రక్ష్యా
ప్రకృతిమృదులాపాయబహులా ।
MSS@6100@2యథా నైనాం స్ఫీతాం పిశునజనదుర్వాక్యదహనో దహత్యన్తః శోషం
వ్రజతి
న పునః సౌహృదనిధేః ॥ ౬౧౦౦॥
MSS@6101@1ఇయం బాలా నవోద్వాహా సత్యం శ్రుత్వా వ్యథాం వ్రజేత్ ।
MSS@6101@2కామం ధీరస్వభావేయం స్త్రీస్వభావస్తు కాతరః ॥ ౬౧౦౧॥
MSS@6102@1ఇయం బాలా మాం ప్రత్యనవరతమిన్దీవరదల- ప్రభాచౌరం చక్షుః క్షిపతి
కిమభిప్రేతమనయా ।
MSS@6102@2గతో మోహోఽస్మాకం స్మరసమరబాణవ్యతికర- జ్వరజ్వాలా శాన్తా
తదపి న
వరాకీ విరమతి ॥ ౬౧౦౨॥
MSS@6103@1ఇయం బాలా వల్లీ మృదుకిసలయం తాపవిలయం ఘనచ్ఛాయం శాలం
నవమతివిశాలం పరిగతా ।

msubhsall.pdf 607
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6103@2పరంత్వస్యాభ్యన్తర్గరలలవభస్మీకృతవనం భుజంగం ప్రోత్తుఙ్గం


కథమివ వరాకీ కలయతు ॥ ౬౧౦౩॥
MSS@6104@1ఇయం భుజగినీశ్రితా లసదనేకపుష్పాన్వితా ద్విరేఫతతిసేవితా
ప్రమదఖఞ్జనాలంకృతా ।
MSS@6104@2ఫలద్వయభరానతా విలసితా నవైః పల్లవైర్ విలోచనపథం గతా భవతి
కాపి హైమీ లతా ॥ ౬౧౦౪॥
MSS@6105@1ఇయం మయి ప్రోషిత ఏవ సంగతా హిమత్విషాభూత్ కృతమణ్డనా సతీ

MSS@6105@2ఇతీర్ష్యయేవ ద్రుతమచ్ఛినద్ రుషా విచిత్రతారాభరణాని భాస్కరః ॥
౬౧౦౫॥
MSS@6106@1ఇయం మహేన్ద్రప్రభృతీనధిశ్రియశ్ చతుర్దిగీశానవమత్య మానినీ ।
MSS@6106@2అరూపహార్యం మదనస్య నిగ్రహాత్ పినాకపాణిం పతిమాప్తుమిచ్ఛతి ॥
౬౧౦౬॥
MSS@6107@1ఇయం ముఖామ్భోరుహసంనిధానే విలమ్బిధమ్మిల్లతతిచ్ఛలేన ।
MSS@6107@2సమాగతాం సాదరమేవ బాలా ద్విరేఫమాలాముత వా దధాతి ॥
౬౧౦౭॥
MSS@6108@1ఇయం యశాంసి ద్విషతః సుధారుచః కిమఙ్కమేతద్ ద్విషతః కిమాననమ్

MSS@6108@2యశోభిరస్యాఖిలలోకధావిభిర్ విభీషితా ధావతి తామసీ మసీ ॥
౬౧౦౮॥
MSS@6109@1ఇయం రఙ్గప్రవేశేన కలానాం చోపశిక్షయా ।
MSS@6109@2వఞ్చనాపణ్డితత్వేన స్వరనైపుణ్యమాశ్రితా ॥ ౬౧౦౯॥

MSS@6110@1ఇయం విలాసద్రుమదోహదశ్రీర్ ఇయం సుధా యౌవనదుగ్ధసిన్ధోః ।


MSS@6110@2లావణ్యమాణిక్యరుచిచ్ఛటేయమ్ ఇయం మనఃకార్మణచూర్ణముష్టిః ॥
౬౧౧౦॥
MSS@6111@1ఇయం వ్యాధాయతే బాలా భ్రూరస్యాః కార్ముకాయతే ।
MSS@6111@2కటాక్షాశ్చ శరాయన్తే మనో మే హరిణాయతే ॥ ౬౧౧౧॥

MSS@6112@1ఇయం సమ్ధ్యా దూరాదహముపగతో హన్త మలయాత్ తదేకాం త్వద్గేహే


కరుణవతి

608 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

నేష్యామి రజనీమ్ ।
MSS@6112@2సమీరేణైవోక్తా నవకుసుమితా చూతలతికా ధునానా ముర్ద్ధానం నహి నహి
నహీత్యేవ కురుతే ॥ ౬౧౧౨॥
MSS@6113@1ఇయం సా కాలిన్దీ కువలయదలస్నిగ్ధమధురా
మదాన్ధవ్యాకూజత్తరుణజలరంకుప్రణయినీ ।
MSS@6113@2పురా యస్యాస్తీరే సరభససతృష్ణం మురభిదో గతాః ప్రాయో
గోపీనిధువనవినోదేన దివసాః ॥ ౬౧౧౩॥
MSS@6114@1ఇయం సా లోలాక్షీ త్రిభువనలలామైకవసతిః స చాయం దుష్టాత్మా
స్వసురపకృతం యేన మమ తత్ ।
MSS@6114@2ఇతస్తీవ్రః కామో గురురయమితః క్రోధదహనః కృతో వేషశ్చాయం
కథమిదమితి
భ్రామ్యతి మనః ॥ ౬౧౧౪॥
MSS@6115@1ఇయం సునయనా దాసీకృతతామరసశ్రియా ।
MSS@6115@2ఆననేనాకలఙ్కేన జయన్తీన్దుం కలఙ్కితమ్ ॥ ౬౧౧౫॥

MSS@6116@1ఇయం సురతరఙ్గిణీ న పునరత్ర నౌసంగమో భవేత్ తరణిమజ్జనం పథిక


నైవ పాన్థాగమః ।
MSS@6116@2నిధాయ హృదయే సదా విపులచారుకుమ్భద్వయం సఖే ఘనఘనాగమే
ఘనరసస్య పారం వ్రజ ॥ ౬౧౧౬॥
MSS@6117@1ఇయం సుస్తనీ మస్తకన్యస్తకుమ్భా కుసుమ్భారుణం చారు వాసో వసానా

MSS@6117@2సమస్తస్య లోకస్య చేతఃప్రవృత్తిం గృహీత్వా ఘటే న్యస్య యాతీవ భాతి
॥ ౬౧౧౭॥
MSS@6118@1ఇయం సృష్టా చఞ్చత్కనకలతికా పఙ్కజభువా నిషిక్తా
లావణ్యామృతరసభరేణానుదివసమ్ ।
MSS@6118@2అకస్మాద్ రోమాలీమధుపపటలీహ స్ఫురతి యత్ తతః శఙ్కే
పుష్పోద్గమసమయమాయాతమధునా ॥ ౬౧౧౮॥
MSS@6119@1ఇయం స్వర్గాధినాథస్య లక్ష్మీః కిం యక్షకన్యకా ।
MSS@6119@2అథవా విపినస్యైవ దేవతా కిము పార్వతి ॥ ౬౧౧౯॥

MSS@6120@1ఇయం హి నిద్రా నయనావలమ్బినీ లలాటదేశాదుపసర్పతీవ మామ్ ।

msubhsall.pdf 609
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6120@2అదృశ్యరూపా చపలా జరేవ యా మనుష్యసత్త్వం పరిభూయ వర్ధతే ॥


౬౧౨౦॥
MSS@6121@1ఇయం హి యోనిః ప్రథమా యాం ప్రాప్య జగతీపతే ।
MSS@6121@2ఆత్మా వై శక్యతే త్రాతుం కర్మభిః శుభలక్షణైః ॥ ౬౧౨౧॥

MSS@6122@1ఇయం హి లోకవ్యతిరేకవర్తినీ స్వభావతః పార్థివతా సముద్ధతా ।


MSS@6122@2బలాత్ తదేనాం వినయేన యోజయేన్ నయస్య సిద్ధౌ వినయః పురఃసరః
॥ ౬౧౨౨॥
MSS@6123@1ఇయతా వయసా న సాధితం యత్ పరతః కిం ను కరిష్యతీతి వేధాః ।
MSS@6123@2తిలతణ్డులితాస్య రోమరేఖా- చ్ఛలతః కజ్జలచూర్ణమాలిలిమ్ప ॥
౬౧౨౩॥
MSS@6123@1ఇయతీం సుభగావస్థాం గతోఽసి యస్యాః కృతే స్మరాతఙ్కాత్ ।
MSS@6123@2మూర్చ్ఛాం హరామి సా తవ గతపుణ్యా నయనసలిలేన ॥ ౬౧౨౩॥

MSS@6124@1ఇయతీ జగతీ కియతీ భవితా నమితాననతామితి యాతి హయః ।


MSS@6124@2వియదఙ్గణరిఙ్గణరఙ్గవిధౌ పరినర్తితుముత్క్రమతీవ నభః ॥ ౬౧౨౪॥

MSS@6125@1ఇయత్ పృథ్వీమాత్రం తదను చ నభోమణ్డలమియ- దియాన్ పాతాలాన్తో


జలమపి
పృథివ్యామియదితి ।
MSS@6125@2ఇతి జ్ఞాత్వా కూపే విదితవిషయో నాయమపరః పరం ముగ్ధో భేకః
ప్రబలతరరావం
ప్రకురుతే ॥ ౬౧౨౫॥
MSS@6126@1ఇయత్యప్యేతస్మిన్ నిరవధిమహత్యధ్వని గుణాస్ త ఏవామీ ద్విత్రా
జరఠజరఠా
యాన్తి గణనామ్ ।
MSS@6126@2అహో గ్రామ్యో లోకః స న పరమమీభిః కృతధృతిః స్మయస్తబ్ధో యావత్
కలయతి సమగ్రం తృణమిదమ్ ॥ ౬౧౨౬॥
MSS@6127@1ఇయత్యాం సమ్పత్తావపి చ సలిలానాం త్వమధునా న తృష్ణామార్తానాం
హరసి
యది కాసార సహసా ।
MSS@6127@2నిదాఘే చణ్డాంశౌ కిరతి పరితోఽఙ్గారనికరాన్ కృశీభూతః కేషామహహ

610 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

పరిహర్తాసి ఖలు తామ్ ॥ ౬౧౨౭॥


MSS@6128@1ఇయత్యామపి సామగ్ర్యాం సుకృతం న కృతం త్వయా ।
MSS@6128@2ఇతీవ కుపితో దన్తాన్ అన్తకః పాతయత్యలమ్ ॥ ౬౧౨౮॥

MSS@6129@1ఇయత్యేతస్మిన్ వా నిరవధిచమత్కృత్యతిశయో వరాహో వా రాహుః


ప్రభవతి
చమత్కారవిషయః ।
MSS@6129@2మహీమేకో మగ్నాం యదయమవహద్ దన్తశలలైః శిరఃశేషః శత్రుం
నిగిలతి
పరం సంత్యజతి చ ॥ ౬౧౨౯॥
MSS@6130@1ఇయమత్ర కయాపి దిశా నీతిదృశాం దర్శితా పదవీ ।
MSS@6130@2చాణక్యాద్యభిధానాజ్ జ్ఞేయనిధానాదథాన్యదున్నేయమ్ ॥ ౬౧౩౦॥

MSS@3131@1ఇయమత్ర సతామలౌకికీ మహతీ కాపి కఠోరచిత్తతా ।


MSS@3131@2ఉపకృత్య భవన్తి దూరతః పరతః ప్రత్యుపకారభీరవః ॥ ౩౧౩౧॥

MSS@6132@1ఇయమప్రతిబోధశాయినీం రశనా త్వాం ప్రథమా రహఃసఖీ ।


MSS@6132@2గతివిభ్రమసాదనీరవా న శుచా నానుమృతేవ లక్ష్యతే ॥ ౬౧౩౨॥

MSS@6133@1ఇయమవయవైః పాణ్డుక్షామైరలంకృతమణ్డనా కలితకుసుమా


బాలేవాన్తర్లతా
పరిశోషిణీ ।
MSS@6133@2వహతి చ వరారోహా రమ్యాం వివాహమహోత్సవ- శ్రియముదయినీముద్గాఢాం

వ్యనక్తి మనోరుజమ్ ॥ ౬౧౩౩॥
MSS@6134@1ఇయమసౌ తరలాయతలోచనా గురుసమున్నతపీనపయోధరా ।
MSS@6134@2పృథునితమ్బభరాలసగామినీ ప్రియతమా మమ జీవితహారిణీ ॥
౬౧౩౪॥
MSS@6135@1ఇయమానన్దలతికా న గ్రీవా హరిణీదృశః ।
MSS@6135@2యతోఽస్యాం విలుఠన్త్యేతే ముక్తాః శుద్ధగుణాన్తరాః ॥ ౬౧౩౫॥

MSS@6136@1ఇయమియం మయదానవనన్దినీ త్రిదశనాథజితః ప్రసవస్థలీ ।


MSS@6136@2కిమపరం దశకంధరగేహినీ త్వయి కరోతి కరద్వయయోజనమ్ ॥
౬౧౩౬॥

msubhsall.pdf 611
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6137@1ఇయమిష్టగుణాయ రోచతాం రుచిరార్థా భవతేఽపి భారతీ ।


MSS@6137@2నను వక్తృవిశేషనిఃస్పృహా గుణగృహ్యా వచనే విపశ్చితః ॥ ౬౧౩౭॥

MSS@6138@1ఇయముదరదరీ దురన్తపూరా యది న భవేదభిమానభఙ్గభూమిః ।


MSS@6138@2క్షణమపి న సహే భవాదృశానాం కుటిలకటాక్షనిరీక్షణం నృపాణామ్
॥ ౬౧౩౮॥
MSS@6139@1ఇయముద్గతిం హరన్తీ నేత్రనికోచం చ విదధతీ పురతః ।
MSS@6139@2న విజానీమః కిం తవ వదతి సపత్నీవ దిననిద్రా ॥ ౬౧౩౯॥

MSS@6140@1ఇయేష సా కర్తుమవన్ధ్యరూపతాం సమాధిమాస్థాయ తపోభిరాత్మనః ।


MSS@6140@2అవాప్యతే వా కథమన్యథా ద్వయం తథావిధం ప్రేమ పతిశ్చ తాదృశః
॥ ౬౧౪౦॥
మా శేష వక్రయ ।
MSS@6141@1ఇలాతలభరాక్రాన్తగ్రీవం
MSS@6141@2త్వయి దుఃఖిని చైకస్మిఞ్ జీవలోకః సదా సుఖీ ॥ ౬౧౪౧॥

MSS@6142@1ఇలికాభ్రమరీధ్యానం ధ్యాయన్తీ భ్రమరీ భవేత్ ।


MSS@6142@2వీతరాగపదం ధ్యాయన్ వీతరాగో భవేద్ ధ్రువమ్ ॥ ౬౧౪౨॥

MSS@6143@1ఇషుత్రయేణైవ జగత్త్రయస్య వినిర్జయాత్ పుష్పమయాశుగేన ।


MSS@6143@2శేషా ద్విబాణీ సఫలీకృతేయం ప్రియాదృగమ్భోజపదేఽభిషిచ్య ॥
౬౧౪౩॥
MSS@6144@1ఇష్టం దదాతి గృహ్ణాతి కార్యమాఖ్యాతి పృచ్ఛతి ।
MSS@6144@2భుఙ్క్తే భోజయతే చైవ షడ్విధం మిత్రలక్షణమ్ ॥ ౬౧౪౪॥

సమన్తాత్ పురుషనిఖాతేఽవటే తరుర్జాతః ।


MSS@6145@1ఇష్టకచితే
MSS@6145@2వామన ఏవ హి ధత్తే ఫలకుసుమం సర్వకాలమితి ॥ ౬౧౪౫॥

MSS@6146@1ఇష్టాం భార్యాం ప్రియం మిత్రం పుత్రం చాపి కనీయసమ్ ।


MSS@6146@2రిక్తపాణిర్న పశ్యేత తథా నైమిత్తికం ప్రభుమ్ ॥ ౬౧౪౬॥

చాప్యపత్యాని ద్రవ్యాణి సుహృదః ప్రియాః ।


MSS@6147@1ఇష్టాని
MSS@6147@2ఆపద్ధర్మవిమోక్షాయ భార్యా చాపి సతాం మతమ్ ॥ ౬౧౪౭॥

MSS@6148@1ఇష్టాన్ భోగాన్ హి వో దేవా దాస్యన్తే యజ్ఞభావితాః ।


MSS@6148@2తైర్దత్తానప్రదాయైభ్యో యో భుఙ్క్తే స్తేన ఏవ సః ॥ ౬౧౪౮॥

MSS@6149@1ఇష్టాపూర్తాని కలయేత్ జగత్ఖ్యాతో వసేద్ దివి ।

612 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6149@2అకూపారోక్తవృత్తోఽగాద్ ఇన్ద్రద్యుమ్నో దివం పునః ॥ ౬౧౪౯॥


MSS@6150@1ఇష్టాబాలకచేష్టా యౌవనదర్పోఽథ వృద్ధవైరాగ్యమ్ ।
MSS@6150@2సాపి గతా సోఽపి గతస్ తదపి గతం స్వప్నమాయేయమ్ ॥ ౬౧౫౦॥

MSS@6151@1ఇష్టా మఖా ద్విజవరాశ్చ మయి ప్రసన్నాః ప్రజ్ఞాపితా భయరసం సమదా


నరేన్ద్రాః ।
MSS@6151@2ఏవంవిధస్య చ న మేఽస్తి మనఃప్రహర్షః కన్యాపితుర్హి సతతం బహు
చిన్తనీయమ్ ॥ ౬౧౫౧॥
విసృజత్యర్థాన్ కుబేర ఇవ కామదః ।
MSS@6152@1ఇష్టేషు
MSS@6152@2నమస్యేయుశ్చ తం భక్త్యా శిష్యా ఇవ గురుం సదా ॥ ౬౧౫౨॥

MSS@6153@1ఇష్టోవా బహుసుకృతోపలాలితో వా శ్లిష్టో వా వ్యసనశతాభిరక్షితో వా ।


MSS@6153@2దౌఃశీల్యాజ్జనయతి నైవ జాత్వసాధుర్ విస్రమ్భం భుజగ ఇవాఙ్కమధ్యసుప్తః
॥ ౬౧౫౩॥
సంగ్రామయజ్ఞేన నానాప్రహరణామ్భసా ।
MSS@6154@1ఇష్ట్వా
MSS@6154@2అస్మిన్నవభృథే స్నాతః కథం పత్న్యా మయా వినా ॥ ౬౧౫౪॥

MSS@6155@1ఇహ కపటకుతుకతరలిత- దృశి విశ్వాసం కురఙ్గ కిం కురుషే ।


MSS@6155@2తవ రభసతరలితేయం వ్యాధవధూర్వాలధౌ వలతే ॥ ౬౧౫౫॥

MSS@6156@1ఇహ కిం కురఙ్గశావక కేదారే కలమమఞ్జరీం త్యజసి ।


MSS@6156@2తృణబాణస్తృణధన్వా తృణఘటితః కపటపురుషోఽయమ్ ॥
౬౧౫౬॥
MSS@6157@1ఇహ కిం ప్రతిస్ఫురతి మే తవాగ్రతో నయశాస్త్రనీరనిధిపారదృశ్వనః ।
MSS@6157@2అవలీఢవిశ్వతమసః పురో రవేర్ నహి జాతు దీపకశిఖా ప్రకాశతే ॥
౬౧౫౭॥
MSS@6158@1ఇహ ఖలు విషమః పురా కృతానాం విలసతి జన్తుషు కర్మణాం విపాకః

MSS@6158@2హరశిరసి శిరాంసి యాని రేజుః శివ శివ తాని లుఠన్తి గృధ్రపాదైః
॥ ౬౧౫౮॥
MSS@6159@1ఇహ గమిష్యతి వైద్యమతిః శ్రమం ప్రథమమేవ పురస్తు మహాసుఖమ్ ।
MSS@6159@2ప్రియతమస్య మృగాక్షి సమాగమే నవకరగ్రహణా గృహిణీ యథా ॥
౬౧౫౯॥

msubhsall.pdf 613
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6160@1ఇహ గురుజలభారపూర్ణగర్భాః ప్రదరదరీభ్రమభూరిభీమవేగాః ।


MSS@6160@2తటకటకనియుధ్యమానవేణీ- ద్విగుణమహారవభైరవాస్తటిన్యః ॥
౬౧౬౦॥
MSS@6161@1ఇహ చత్వారి దానాని ప్రోక్తాని పరమర్షిభిః ।
MSS@6161@2విచార్య నానాశాస్త్రాణి శర్మణేఽత్ర పరత్ర చ ॥ ౬౧౬౧॥

MSS@6162@1భీతేభ్యశ్చాభయం దేయం వ్యాధితేభ్యస్తథౌషధమ్ ।


MSS@6162@2దేయా విద్యార్థినాం విద్యా దేయమన్నం క్షుధాతురే ॥ ౬౧౬౨॥

MSS@6163@1ఇహ చైవ స్త్రియో ధన్యాః శీలస్య పరిరక్షణాత్ ।


MSS@6163@2శీలభఙ్గే చ నారీణాం యమలోకః సుదారుణః ॥ ౬౧౬౩॥

MSS@6164@1శీలం రక్ష్యం సదా స్త్రీభిర్దుష్టసంగవివర్జనాత్ ।


MSS@6164@2శీలేన హి పరః స్వర్గః స్త్రీణాం వైశ్య న సంశయః ॥ ౬౧౬౪॥

MSS@6165@1ఇహ జగతి జనస్య కస్య చిత్తే న వసతి సౌఖ్యవిధానముఖ్యవార్తా ।


MSS@6165@2ఖలు భవతి తదేవ తస్య సర్వం భువనపతిస్తు యదీశ్వరః కరోతి ॥
౬౧౬౫॥
MSS@6166@1ఇహ జగతి రతీశప్రక్రియాకౌశలిన్యః కతి కతి న నిశీథే సుభ్రువః
సంచరన్తి ।
MSS@6166@2మమ తు విధిహతాయా జాయమానస్మితాయాః సహచరి పరిపన్థీ హన్త
దన్తాంశురేవ
॥ ౬౧౬౬॥
MSS@6167@1ఇహ తవ దేవ నిపతతా కరకమలకుశోదకేన జాయన్తే ।
MSS@6167@2తత్తద్దూరదరిద్ర - ద్వారి ద్విపదానవారిభిః సరితః ॥ ౬౧౬౭॥

MSS@6168@1ఇహ తురగశతైః ప్రయాన్తు మూర్ఖా ధనరహితా విబుధాః ప్రయాన్తు


పద్భ్యామ్ ।
MSS@6168@2గిరిశిఖరగతాపి కాకపఙ్క్తిః పులినగతైర్న సమత్వమేతి హంసైః ॥
౬౧౬౮॥
MSS@6169@1ఇహ దుఃఖం నృపాదిభ్యః పరత్ర నరకాదితః ।
MSS@6169@2ప్రాప్నోతి స్తేయతస్తేన స్తేయం త్యాజ్యం సదా బుధైః ॥ ౬౧౬౯॥

MSS@6170@1ఇహ దుఃఖం లయః ప్రోక్తో దుఃఖం హర్తుం లయః క్షమః ।

614 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6170@2దుఃఖే శుభే లయో దుఃఖం దుఃఖం కిం తస్య కథ్యతే ॥ ౬౧౭౦॥


MSS@6172@1ఇహ ధర్మార్థకామానామ్ అవాప్తిఫలమిష్యతే ।
MSS@6172@2తత్రార్థః సహ కామేన నిరీక్ష్యో ధర్మచక్షుషా ॥ ౬౧౭౨॥

హి యో ధర్మమ్ అర్థమర్థాయ పశ్యతి ।


MSS@6172-3 పరిత్యజ్య
MSS@6172-4 కామం వా కామలాభాయ న స బుద్ధేషు బుద్ధిమాన్ ॥

MSS@6173@1ఇహ నగరే ప్రతిరథ్యం భుజంగసంబాధరుచిరసంచారే ।


MSS@6173@2సున్దరి మమ మతమేతన్ నకులప్రతిపాలనం శ్రేయః ॥ ౬౧౭౩॥

MSS@6174@1ఇహ నిచులనికుఞ్జే మధ్యమధ్యేఽస్య రన్తుర్ విజనమజని శయ్యా కస్య


బాలప్రవాలైః ।
MSS@6174@2ఇతి కథయతి వృన్దే యోషితాం పాన్తు యుష్మాన్ స్మితశబలితరాధామాధవాలోకితాని
॥ ౬౧౭౪॥
MSS@6175@1ఇహ నిచులనికుఞ్జే వంశసంభారభాజి స్వపిమి యది ముహూర్తం పశ్యసి
క్షేత్రమేతత్ ।
MSS@6175@2ఇతి పథికమకస్మాన్ మార్గ ఏవోపవిష్టం వదతి తరుణకాన్తం గోపికా
సాఙ్గభఙ్గమ్ ॥ ౬౧౭౫॥
MSS@6176@1ఇహ నిభృతనిపాతమూకపాదం వలయితకార్ముకవల్లయః కిరాతాః ।
MSS@6176@2భవదలసవిలోకనానభిజ్ఞా మృగగృహిణి ప్రహరన్తి గచ్ఛ దూరమ్ ॥
౬౧౭౬॥
MSS@6177@1ఇహ నివసతి మేరుః శేఖరో భూధరాణామ్ ఇహ హి నిహితభారాః
సాగరాః సప్త
చైవ ।
MSS@6177@2ఇదమతులమనన్తం భూతలం భూరిభూతోద్- భవధరణసమర్థం
స్థానమస్మద్విధానామ్ ॥ ౬౧౭౭॥
MSS@6178@1ఇహ నిశి నిబిడనిరన్తర- కుచకుమ్భద్వితయదత్తహృదయభరా ।
MSS@6178@2రమణగుణకృష్యమాణా సంతరతి తమస్తరఙ్గిణీం కాపి ॥ ౬౧౭౮॥

MSS@6179@1ఇహ పరిచితా జాత్యన్ధానామియం న తవోన్నతిర్ గుణపరిచయే


చక్షుష్మన్తో
త్వయాతివిడమ్బితాః ।
MSS@6179@2కృపణవణిజామల్పీకర్తుం గుణాంస్తవ కేవలం మరకత మృషా దోషోద్గారః

msubhsall.pdf 615
మహాసుభాషితసంగ్రహ

కరిష్యతి దుర్యశః ॥ ౬౧౭౯॥


MSS@6180@1ఇహ పరిమలో యత్ర వ్యక్తో న తత్ర మధుశ్రియో మధు సమధికం
యస్మింస్తస్మిన్
న గన్ధసమృద్ధయః ।
MSS@6180@2ఇతి మరువకం నిన్దన్ కున్దాదపేతకుతూహలః కమలమధికం స్మారం
స్మారం
విషీదతి షట్పదః ॥ ౬౧౮౦॥
MSS@6181@1ఇహ పురోఽనిలకమ్పితవిగ్రహా మిలతి కా న వనస్పతినా లతా ।
MSS@6181@2స్మరసి కిం సఖి కాన్తరతోత్సవం న హి ఘనాగమరీతిరుదాహృతా ॥
౬౧౮౧॥
MSS@6182@1ఇహ బహలితమిన్దోర్దీధితీనాం ప్రభాభిర్ మదవికలచకోరీచఞ్చుముద్రాఙ్కితాభిః

MSS@6182@2రతిభరపరిఖేదస్రస్తరార్థం
వధూనాం
కరకిసలయలీలాభఞ్జనవ్యఞ్జికాభిః ॥ ౬౧౮౨॥
MSS@6183@1ఇహ భువి కలయతి లఘురపి మహతాం సఙ్గేన కమపి మహిమానమ్ ।
MSS@6183@2లఙ్ఘయతి చన్ద్రలీనో నభస్తలం హేలయా హరిణః ॥ ౬౧౮౩॥

MSS@6184@1ఇహ భోగం యశః ప్రీతిం సభాసు బహుమాన్యతామ్ ।


MSS@6184@2దద్యాత్ పరత్ర సుగతిం విద్యాధనమనుత్తమమ్ ॥ ౬౧౮౪॥

MSS@6185@1ఇహ మధుపవధూనాం పీతమల్లీమధూనాం విలసతి కమనీయః


కాకలీసమ్ప్రదాయః ।
MSS@6185@2ఇహ నటతి సలీలం మఞ్జరీ వఞ్జులస్య ప్రతిపదముపదిష్టా దక్షిణేనానిలేన
॥ ౬౧౮౫॥
MSS@6186@1ఇహ మహిషవిషాణవ్యస్తపాషాణపీఠ- స్ఖలనసులభరోహిద్గర్భిణీభ్రూణహత్యాః

MSS@6186@2కుహరవిహరమాణప్రౌఢభల్లూకహిక్కా- చయచకితకిరాతస్రస్తశస్త్రా
వనాన్తాః ॥ ౬౧౮౬॥
MSS@6187@1ఇహ ముహుర్ముదితైః కలభై రవః ప్రతిదిశం క్రియతే కలభైరవః ।
MSS@6187@2స్ఫురతి చానువనం చమరీచయః కనకరత్నభువాం చ మరీచయః ॥
౬౧౮౭॥

616 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6188@1ఇహ యత్ క్రియతే కర్మ తత్ పరత్రోపభుజుయతే ।


MSS@6188@2సిక్తమూలస్య వృక్షస్య ఫలం శాఖాసు దృశ్యతే ॥ ౬౧౮౮॥

MSS@6189@1ఇహ యత్ క్రియతే కర్మ ఫలం తత్రైవ భుజ్యతే ।


MSS@6189@2కర్మభూమిరియం రాజన్ ఫలభూమిశ్చ సా స్మృతా ॥ ౬౧౮౯॥

MSS@6190@1ఇహ యాదవవంశకృష్ణవర్త్మా- నుగతిః సాఙ్గతయా మయాన్వభావి ।


MSS@6190@2అధునా తదవాప్తిచేతసే మే మధురాకామధురాపి రోచతే కిమ్ ॥
౬౧౯౦॥
MSS@6191@1ఇహ రూపమాత్రసారే చిత్రకృతే కమలకహ్లారే ।
MSS@6191@2న రసో నాపి చ గన్ధో మధుకర బన్ధో ముధా భ్రమసి ॥ ౬౧౯౧॥
MSS@6192@1ఇహ రే బహలా లాసే బాలా రాహుమలీమసా ।
MSS@6192@2సాలకా రసలీలా సా తుఙ్గాలాలి కలారత ॥ ౬౧౯౨॥

MSS@6193@1ఇహలోకే చ పితృభిర్యా స్త్రీ యస్య మహామతే ।


MSS@6193@2అద్భిర్దత్తా స్వర్ధర్మేణ ప్రేత్యభావేఽపి తస్య సా ॥ ౬౧౯౩॥

MSS@6194@1ఇహ లోకే హి ధనినః పరోఽపి స్వజనాయతే ।


MSS@6194@2స్వజనస్తు దరిద్రాణాం జీవతామేవ నశ్యతి ॥ ౬౧౯౪॥

MSS@6195@1ఇహ లోకే హి ధనినాం పరోఽపి స్వజనాయతే ।


MSS@6195@2స్వజనోఽపి దరిద్రాణాం తత్క్షణాద్ దుర్జనాయతే ॥ ౬౧౯౫॥

MSS@6196@1ఇహ లోకో హతో న్ ణాం దారిద్ర్యేణ యథా నృప ।


MSS@6196@2మనుష్యాణాం తథా జన్మ మాఘస్నానం వినా హతమ్ ॥ ౬౧౯౬॥

MSS@6197@1ఇహ వటవృక్షే యక్షః ప్రతివసతి దివాపి యత్ర భయశఙ్కా ।


MSS@6197@2తస్మిన్నభినవవధ్వా నీతా వీతోదయాః క్షణదాః ॥ ౬౧౯౭॥

MSS@6198@1ఇహ వత్సాన్ సమచారయద్ ఇహ నః స్వామీ జగౌ వంశీమ్ ।


MSS@6198@2ఇతి సాస్రం గదతో మే యమునాతీరే దినం యాయాత్ ॥ ౬౧౯౮॥

MSS@6199@1ఇహ వహతి బహుమహోదధి- విభూషణా మానగర్వమియముర్వీ ।


MSS@6199@2దేవస్య కమఠమూర్తేర్ న పృష్ఠమపి నిఖిలమాప్నోతి ॥ ౬౧౯౯॥

MSS@6200@1ఇహ వా తారయేద్ దుర్గాద్ ఉత వా ప్రేత్య తారయేత్ ।


MSS@6200@2సర్వథా తారయేత్ పుత్రః పుత్ర ఇత్యుచ్యతే బుధైః ॥ ౬౨౦౦॥

msubhsall.pdf 617
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6201@1ఇహ వికసదశోకాస్తోకపుష్పోపకారైర్ అయమతిశయరక్తః సక్తసుస్నిగ్ధభావః



MSS@6201@2త్రిభువనజయసజ్జః ప్రాజ్యసా మ్రాజ్యభాజః ప్రథయతి పృథుమైత్రీం
పుష్పచాపస్య చైత్రః ॥ ౬౨౦౧॥
MSS@6202@1ఇహ విచరన్తి కిరాతాస్ త్వాదృక్స్వచ్ఛన్దతానిహన్తారః ।
MSS@6202@2తదమీషాం గానాదౌ మా ధాః శ్రవణే కురఙ్గశావ త్వమ్ ॥ ౬౨౦౨॥

MSS@6203@1ఇహ విజయిని వంశే కీర్తిధారాకలాప- స్నపితసకలలోకః


శ్రీయశోవిగ్రహోఽభూత్ ।
MSS@6203@2జలఘట ఇవ యుద్ధోత్తాలభూపాలదర్ప- జ్వలనశమనలీలాకోవిదః కోఽపి
వీరః ॥ ౬౨౦౩॥
MSS@6204@1ఇహ విధివిషమః పురాకృతానాం భవతి హి జన్తుషు కర్మణాం విపాకః ।
MSS@6204@2క్వ జనకతనయా క్వ రామరామా క్వ చ దశకన్ధరమన్దిరే నివాసః ॥
౬౨౦౪॥
MSS@6205@1ఇహ విరచయన్ సాధ్వీం శిష్యః క్రియాం న నివార్యతే త్యజతి తు యదా
మార్గం
మోహాత్ తదా గురురఙ్కుశః ।
MSS@6205@2వినయరుచయస్తస్మాత్ సన్తః సదైవ నిరఙ్కుశాః పరతరమతః
స్వాతన్త్ర్యేభ్యో
వయం హి పరాఙ్ముఖాః ॥ ౬౨౦౫॥
MSS@6206@1ఇహ విశ్వమ్భరాపీడే చన్దనం కస్య న ప్రియమ్ ।
MSS@6206@2అనుస్వారం విలిప్యాపి ఓకారస్య ప్రయోజనాత్ ॥ ౬౨౦౬॥

MSS@6207@1ఇహ వైకస్య నాముత్ర అముత్రైకస్య నో ఇహ ।


MSS@6207@2ఇహ చాముత్ర వైకస్య నాముత్రైకస్య నో ఇహ ॥ ౬౨౦౭॥

MSS@6208@1ఇహ వ్యాధవ్యూహః పటుఘటితయన్త్రప్రహరణో మృగేన్ద్రాణాం వల్గత్


ప్రఖరనఖరాణాం కులమిహ ।
MSS@6208@2ఇహాలఙ్ఘ్యః శైలో బహలతరపఙ్కా సరిదిహ ప్రదీప్తోఽగ్నిర్మధ్యేవనమహహ
కష్టం కరిపతేః ॥ ౬౨౦౮॥
MSS@6209@1ఇహ శయ్యాగతేనాపి బన్ధుమధ్యస్థితేన వా ।
MSS@6209@2మయైవైకేన సోఢవ్యా మర్మచ్ఛేదాదివేదనా ॥ ౬౨౦౯॥

618 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6210@1ఇహ శిఖరకరాలక్షోణిభిద్గణ్డశైల- స్ఖలనదలనగర్జత్ఫేనిలో


బుద్బుదౌఘః ।
MSS@6210@2పవనధృతశిరీషశ్రేణిరేణుప్రణాలీ- సురభిసలిలదృప్తా ద్వీపవత్యో
వహన్తి ॥ ౬౨౧౦॥
MSS@6211@1ఇహ శిష్టానుశిష్టానాం శిష్టానామపి సర్వథా ।
MSS@6211@2వాచామేవ ప్రసాదేన లోకయాత్రా ప్రవర్తతే ॥ ౬౨౧౧॥
MSS@6212@1ఇహ సంతమసే ఘనాగమే సుఖితం భానవమైన్దవం వపుః ।
MSS@6212@2తడిదుజ్జ్వలదీపలేఖయా హరితోఽమూః పరితో విచిన్వతి ॥ ౬౨౧౨॥

MSS@6213@1ఇహ సమదశకున్తాక్రాన్తవానీరవీరుత్- ప్రసవసురభిశీతస్వచ్ఛతోయా


వహన్తి ।
MSS@6213@2ఫలభరపరిణామశ్యామజమ్బూనికుఞ్జ - స్ఖలనముఖరభూరిస్రోతసో
నిర్ఝరిణ్యః ॥ ౬౨౧౩॥
MSS@6214@1ఇహ సరసి సలీలం చారుపత్రే విధున్వన్
దరతరలితతిర్యక్చఞ్చుకణ్డూయితాఙ్గః ।
MSS@6214@2అనుసరతి సరాగః ప్రేయసీమగ్రయాతామ్ అనుపదసముదఞ్చత్కణ్ఠనాలో
మరాలః
॥ ౬౨౧౪॥
MSS@6215@1ఇహ సరసి సహర్షం మఞ్జుగుఞ్జాభిరామం మధుకర కురు కేలిం
సార్ధమమ్భోజినీభిః ।
MSS@6215@2అనుపమమకరన్దామోదదత్తప్రమోదా త్యజతి బత న నిద్రాం మాలతీ
యావదేషా
॥ ౬౨౧౫॥
MSS@6216@1ఇహ సర్వస్వఫలినః కులపుత్రమహాద్రుమాః ।
MSS@6216@2నిష్ఫలత్వమలం యాన్తి వేశ్యావిహగభక్షితాః ॥ ౬౨౧౬॥

MSS@6217@1ఇహ సామాన్యానుగమం సముపదిశన్తః స్థలేష్వనేకేషు ।


MSS@6217@2లిఙ్గపరామర్శపరా నవీననైయాయికా యాన్తి ॥ ౬౨౧౭॥

MSS@6218@1ఇహ స్ఫుటం తిష్ఠతి నాథ కణ్టకః శనైః శనైః కర్ష నఖాగ్రలీలయా ।


MSS@6218@2ఇతి చ్ఛలాత్ కాచిదలగ్నకణ్టకం పదం తదుత్సఙ్గతలే న్యవేశయత్
॥ ౬౨౧౮॥

msubhsall.pdf 619
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6219@1ఇహ హి నవవసన్తే మఞ్జరీపుఞ్జరేణు- చ్ఛురణధవలదేహా బద్ధహేలం


సరన్తి ।
MSS@6219@2తరలమలిసమూహా హారిహుంకారకణ్ఠా బహులపరిమలాలీసున్దరం
సిన్దువారమ్
॥ ౬౨౧౯॥
MSS@6220@1ఇహ హి మధురగీతం రూపమేతద్ రసోఽయం స్ఫురతి పరిమలోఽసౌ
స్పర్శ
ఏష స్తనానామ్ ।
MSS@6220@2ఇతి హృతపరమార్థైరిద్రియైర్భ్రామ్యమాణః స్వహితకరణధూర్తైః
పఞ్చభిర్వఞ్చితోఽస్మి ॥ ౬౨౨౦॥
MSS@6221@1ఇహానేకే సత్యం వృషమహిషమేషాః సుతురగా గృహాణి క్షుద్రాణాం
కతిపయతృణైరేవ సుఖినః ।
MSS@6221@2గజానామాస్థానం మదసలిలజమ్బాలితభువాం తదేకో విన్ధ్యాద్రేర్విపినమథవా
భూపసదనమ్ ॥ ౬౨౨౧॥
MSS@6222@1ఇహానేకే సన్తః సతతముపకారిణ్యుపకృతిం కృతజ్ఞాః కుర్వన్తో జగతి
నివసన్తోఽపి సుధియః ।
MSS@6222@2కియన్తస్తే సన్తః సుకృతపరిపాకప్రణయినో వినా స్వార్థం యేషాం భవతి
పరకృత్యవ్యసనితా ॥ ౬౨౨౨॥
పథాతివక్రః శాస్త్రౌఘనిష్యన్దసుధాప్రవాహః ।
MSS@6223@1ఇహావిశద్యేన
MSS@6223@2సోఽస్యాః శ్రవఃపత్రయుగే ప్రణాలీ- రేఖేవ ధావత్యభికర్ణకూపమ్ ॥
౬౨౨౩॥
MSS@6224@1ఇహైకశ్చూడాలోఽభ్యజని కలశాద్ యస్య సకలైః పిపాసోరమ్భోభిశ్చులుకమపి
నో భర్తుమశకః ।
MSS@6224@2స్వమాహాత్మ్యశ్లాఘాగురుగహనగర్జాభిరమితః కుషిత్వా క్లిశ్నాసి
శ్రుతికుహరమబ్ధే కిమితి నః ॥ ౬౨౨౪॥
MSS@6225@1ఇహైవ నరకవ్యాధేశ్చికిత్సాం న కరోతి యః ।
MSS@6225@2గత్వా నిరౌషధస్థానం స రోగీ కిం కరిష్యతి ॥ ౬౨౨౫॥

MSS@6226@1ఇహైవ భువనే జాతం సత్త్వసంస్థాపనం క్షమమ్ ।


MSS@6226@2గృహ్యతే కిమపి స్వస్థైరన్యత్ కిమపి జిహ్మగైః ॥ ౬౨౨౬॥

620 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6227@1ఇహోద్యానే సమ్ప్రత్యహహ పరిశిష్టాః క్రమవశాద్ అమీ వల్మీకాస్తే


భుజగకులలీలావసతయః ।
MSS@6227@2గతాస్తే విస్తీర్ణస్తబకభరసౌరభ్యలహరీ- పరీతవ్యోమానః ప్రకృతిగురవః
కేఽపి తరవః ॥ ౬౨౨౭॥
MSS@6228@1ఇహోపపత్తిర్మమకేన కర్మణా క్వ వా ప్రయాతవ్యమితో భవేదితి ।
MSS@6228@2విచారణా యస్య న విద్యతే స్మృతౌ కథం స ధర్మప్రవణో భవిష్యతి
॥ ౬౨౨౮॥
MSS@6229@1ఈక్షణధ్యానసంస్పర్శైర్మత్స్యకూర్మవిహఙ్గమాః ।
MSS@6229@2పోషయన్తి స్వకాన్ పుత్రాన్ తద్వత్ పణ్డితవృత్తయః ॥ ౬౨౨౯॥
MSS@6230@1ఈక్షితోపదిశతీవ నర్తితుం తత్క్షణోదితముదం మనోభువమ్ ।
MSS@6230@2కాన్తదన్తపరిపీడితాధరా పాణిధూననమియం వితన్వతీ ॥ ౬౨౩౦॥

MSS@6231@1ఈదృశం కారయేన్ న్యాసం యేన శ్రేయో భవిష్యతి ।


MSS@6231@2అన్యేఽపి దుష్టమన్త్రేణ న హింసన్తి కదాచన ॥ ౬౨౩౧॥

MSS@6232@1ఈదృశం నిగదతి ప్రియే దృశం సంమదాత్ కియదియం న్యమీలయత్ ।


MSS@6232@2ప్రాతరాలపతి కోకిలే కలం జాగరాదివ నిశః కుముద్వతీ ॥ ౬౨౩౨॥

MSS@6233@1ఈదృశం వ్యసనం ప్రాప్తం భ్రాతరం యః పరిత్యజేత్ ।


MSS@6233@2కో నామ స భవేత్ తస్య యమేష న పరిత్యజేత్ ॥ ౬౨౩౩॥

MSS@6234@1ఈదృశస్య భవతః కథమేతల్ లాఘవం ముహురతీవ రతేషు ।


MSS@6234@2క్షిప్తమాయతమదర్శయదుర్వ్యాం కాఞ్చిదామ జఘనస్య మహత్త్వమ్ ॥
౬౨౩౪॥
MSS@6235@1ఈదృశే వ్యవహారాగ్నౌ మన్త్రిభిః పరిపాతితాః ।
MSS@6235@2స్థానే ఖలు మహీపాలా గచ్ఛన్తి కృపణాం దశామ్ ॥ ౬౨౩౫॥

MSS@6236@1ఈదృశైఃశ్వేతకాకీయై రాజ్ఞః శాసనదూషకైః ।


MSS@6236@2అపాపానాం సహస్రాణి హన్యన్తే చ హతాని చ ॥ ౬౨౩౬॥

MSS@6237@1ఈప్సితం మనసః సర్వం కస్య సమ్పద్యతే సుఖమ్ ।


MSS@6237@2దైవాయత్తం యతః సర్వం తస్మాత్ సంతోషమాశ్రయేత్ ॥ ౬౨౩౭॥

MSS@6238@1ఈర్ష్యయా రక్షతో నారీర్ధిక్ కులస్థితిదామ్భికాన్ ।


MSS@6238@2స్మరాన్ధత్వావిశేషేఽపి తథా నరమరక్షతః ॥ ౬౨౩౮॥

msubhsall.pdf 621
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6239@1ఈర్ష్యయైవ సముద్విగ్నాః పురుషాద్ దుష్టచేతసః ।


MSS@6239@2అతిసక్తాః పలాయన్తే శ్రీధృతిస్మృతికీర్తయః ॥ ౬౨౩౯॥

MSS@6240@1ఈర్ష్యాకలహమూలం స్యాత్ క్షమా మూలం హి సమ్పదామ్ ।


MSS@6240@2ఈర్ష్యాదోషాద్ విప్రశాపమ్ అవాప జనమేజయః ॥ ౬౨౪౦॥

MSS@6241@1ఈర్ష్యా కులస్త్రీషు న నాయకస్య నిఃశఙ్కకేలిర్న పరాఙ్గనాసు ।


MSS@6241@2వేశ్యాసు చైతద్ ద్వితయం ప్రరూఢం సర్వస్వమేతాస్తదహో స్మరస్య ॥
౬౨౪౧॥
MSS@6242@1ఈర్ష్యాద్ హి కుప్యతే వేశ్యా ప్రసఙ్గాచ్చ విరజ్యతే ।
MSS@6242@2స్తబ్ధాతిగమనాచ్చాపి దానాదపి విలుప్యతే ॥ ౬౨౪౨॥

MSS@6243@1ఈర్ష్యాప్రస్ఫురితాధరోష్ఠరుచిరం వక్త్రం న మే దర్శితం సాధిక్షేపపదా


మనాగపి గిరో న శ్రావితా ముగ్ధయా ।
MSS@6243@2మద్దోషైః సరసైః ప్రతాపితమనోవృత్త్యాపి కోపోఽనయా కాఞ్చ్యా
గాఢతరావబద్ధవసనగ్రన్థ్యా సమావేదితః ॥ ౬౨౪౩॥
MSS@6244@1ఈర్ష్యాభయక్రోధసమన్వితేన లుబ్ధేన రుగ్దైన్యనిపీడితేన ।
MSS@6244@2విద్వేషయుక్తేన చ సేవ్యమానమ్ అన్నం న సమ్యక్ పరిపాకమేతి ॥
౬౨౪౪॥
MSS@6245@1॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥

MSS@6245@2ఈర్ష్యామలం ఖలేష్వాస్తే విషమాశీవిషేష్వివ ॥ ౬౨౪౫॥


నిజపతిసఙ్గం విచిన్తయంస్తస్యాః ।
MSS@6246@1ఈర్ష్యారోషజ్వలితో
MSS@6246@2చ్యుతవసనజఘనభావన- సాన్ద్రానన్దేన నిర్వామి ॥ ౬౨౪౬॥

MSS@6247@1ఈర్ష్యా లోభో మదః ప్రీతిః క్రోధో భీతిశ్చ సాహసమ్ ।


MSS@6247@2ప్రవృత్తిచ్ఛిద్రహేతూని కార్యే సప్త బుధా జగుః ॥ ౬౨౪౭॥

ఘృణీ త్వసంతుష్టః క్రోధనో నిత్యశఙ్కితః ।


MSS@6248@1ఈర్ష్యీ
MSS@6248@2పరభాగ్యోపజీవీ చ షడేతే నిత్యదుఃఖితాః ॥ ౬౨౪౮॥

MSS@6249@1ఈశః కరస్థీకృతకాఞ్చనాద్రిః కుబేరమిత్రం రజతాచలస్థః ।


MSS@6249@2తథాపి భిక్షాటనమస్య జాతం విధౌ శిరఃస్థే కుటిలే కుతః శ్రీః ॥ ౬౨౪౯॥

MSS@6250@1ఈశానోత్థైః శకునైశ్ చోరా గ్రామం ప్రవిశ్య న లభన్తే ।

622 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6250@2న చ రోగార్తో జీవతి స్వస్థోఽప్యస్వాస్థ్యమాప్నోతి ॥ ౬౨౫౦॥


MSS@6251@1ఈశానోత్థైః శకునైర్ విశేషతః శూరమణ్డలాక్రాన్తైః ।
MSS@6251@2రిపువేష్టిత ఇవ దూరం త్యక్త్వా స్థానం పలాయేత ॥ ౬౨౫౧॥
MSS@6252@1ఈశే పదప్రణయభాజి ముహూర్తమాత్రం ప్రాణప్రియేఽపి కురు మానిని
మా ప్రసాదమ్ ।
MSS@6252@2జానాతు మత్పతిరసౌ పదయోర్నతానామ్ అస్మాదృశామపి
మనోరథభఙ్గదుఃఖమ్
॥ ౬౨౫౨॥
MSS@6253@1ఈశో దణ్డస్య వరుణో రాజ్ఞాం దణ్డధరో హి సః ।
MSS@6253@2ఈశః సర్వస్య జగతో బ్రాహ్మణో వేదపారగః ॥ ౬౨౫౩॥

MSS@6254@1ఈశో దురత్యయః కాల ఇతి సత్యవతీ శ్రుతిః ।


MSS@6254@2వృద్ధానామపి యద్ బుద్ధిర్బాలవాక్యైర్విభిద్యతే ॥ ౬౨౫౪॥

MSS@6255@1ఈశ్వరః స జగత్పూజ్యః స వాగ్మీ చతురాననః ।


MSS@6255@2యస్యాస్తి ద్రవిణం లోకే స ఏవ పురుషోత్తమః ॥ ౬౨౫౫॥

MSS@6256@1స ఏవాహృదయో రాహురలసః స శనైశ్చరః ।


MSS@6256@2వక్రః కుజన్మా సతతం విత్తం యస్య న విద్యతే ॥ ౬౨౫౬॥

MSS@6257@1ఈశ్వరః సర్వభూతానాం హృద్దేశేఽర్జున తిష్ఠతి ।


MSS@6257@2భ్రామయన్ సర్వభూతాని యన్త్రారూఢాని మాయయా ॥ ౬౨౫౭॥

MSS@6258@1ఈశ్వరగృహమిదమత్ర హి విషం చ వృషభశ్చ భస్మ చాద్రియతే ।


MSS@6258@2యస్తు న విషం న వృషభో న భస్మ తస్యాత్ర కా గణనా ॥ ౬౨౫౮॥

MSS@6259@1ఈశ్వరపరిగ్రహోచిత-మోహోఽస్యాం మధుప కిం ముధా పతసి ।


MSS@6259@2కనకాభిధానసారా వీతరసా కితవకలికేయమ్ ॥ ౬౨౫౯॥

MSS@6260@1ఈశ్వరమారాధయతో విగలితమానస్య లబ్ధమైశ్వర్యమ్ ।


MSS@6260@2స్ఫుటమేవ భవతి లఘిమా గరిమాపి కథం న జానీమః ॥ ౬౨౬౦॥

MSS@6261@1ఈశ్వరసేవా సులభ- న్యక్కారా దుర్లభోత్కర్షా ।


MSS@6261@2చిరపరిచర్యా విఫలా నిర్మాల్యా నిష్క్రమోఽపి నిరయాయ ॥
౬౨౬౧॥
MSS@6262@1ఈశ్వరస్య జగత్ కృత్స్నం సృష్టిమాకులయన్నిమామ్ ।

msubhsall.pdf 623
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6262@2అస్తి యోఽస్త్రీకృతస్త్రీకస్తస్య వైరం స్మరన్నివ ॥ ౬౨౬౨॥


MSS@6263@1ఈశ్వరాః పిశునాఞ్ శశ్వద్ బిభ్రతీతి కిమద్భుతమ్ ।
MSS@6263@2ప్రాయో నిధయ ఏవాహీన్ ద్విజిహ్వాన్ దధతేతరామ్ ॥ ౬౨౬౩॥

MSS@6264@1ఈశ్వరాణాం వచః సత్యం తథైవాచరితం క్వచిత్ ।


MSS@6264@2తేషాం యత్ స్వవచోయుక్తం బుద్ధిమాంస్తత్ సమాచరేత్ ॥ ౬౨౬౪॥

MSS@6265@1ఈశ్వరాణామిదం తన్త్రం ప్రాయేణౌత్సుక్యమావహేత్ ।


MSS@6265@2యతస్తిరశ్చాం చరితైర్నీతిమార్గః ప్రదర్శ్యతే ॥ ౬౨౬౫॥

MSS@6266@1ఈశ్వరాత్ సమభూద్ రుద్రో జ్యోతిర్మయ ఉమాపతిః ।


MSS@6266@2రుద్రాద్ విష్ణురభూదాద్యస్త్రైలోక్యపరిపాలకః ॥ ౬౨౬౬॥

MSS@6267@1ఈశ్వరానుగృహీతో హి కశ్చిద్ బాలోఽపి శామ్యతి ।


MSS@6267@2వృద్ధోఽపి న శమం యాతి కశ్చిత్ కాపురుషః పునః ॥ ౬౨౬౭॥

MSS@6268@1ఈశ్వరా భూరిదానేన యల్లభన్తే ఫలం కిల ।


MSS@6268@2దరిద్రస్తచ్చ కాకిణ్యా ప్రాప్నుయాదితి న శ్రుతిః ॥ ౬౨౬౮॥

MSS@6269@1ఈశ్వరేణ సమం ప్రీతిర్న మే లక్ష్మణ రోచతే ।


MSS@6269@2గతస్య గౌరవం నాస్తి ఆగతస్య ధనక్షయః ॥ ౬౨౬౯॥

ధనుర్వేదాద్ వ్యాసస్యాపి సుభాషితాత్ ।


MSS@6270@1ఈశ్వరోక్తాద్
MSS@6270@2పదాన్యాకృష్య రచితో గ్రన్థః సంక్షేపతో మయా ॥ ౬౨౭౦॥

MSS@6271@1ఈషత్కమ్పపయోధరం గురుకటీప్రౌఢప్రహారాద్భుతం
స్విద్యద్భాలమనేకహాస్యసరసం సంకథ్యపాదవ్యథమ్ ।
MSS@6271@2వారంవారమురఃప్రపాతసుభగం సందశ్యమానాధరం
కించిద్దత్తనితమ్బదేశనఖరం ధన్యో రతం సేవతే ॥ ౬౨౭౧॥
MSS@6272@1ఈషత్తుషారైః కృతశీతహర్మ్యః సువాసితం చారుశిరః సచమ్పకైః ।
MSS@6272@2కుర్వన్తి నార్యోఽపి వసన్తకాలే స్తనం సహారం కుసుమైర్మనోహరైః ॥
౬౨౭౨॥
MSS@6273@1ఈషత్ప్రకటితో మన్దస్తీక్ష్ణస్తు పులకాదిభిః ।
MSS@6273@2స తు తీక్ష్ణతరః శ్వాసశోషితావయవోఽత్ర యః ॥ ౬౨౭౩॥

MSS@6274@1ఈషదవశిష్టజడిమా శిశిరే గతమాత్ర ఏవ చిరమఙ్గైః ।


MSS@6274@2నవయౌవనేవ తన్వీ నిషేవ్యతే నిర్భరం వాపీ ॥ ౬౨౭౪॥

624 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6275@1ఈషదాయచ్ఛమానోఽపి సింహో మత్తానపి ద్విపాన్ ।


MSS@6275@2నిహన్తి బలవాంస్తస్మాత్ సంధేయః శివమిచ్ఛతా ॥ ౬౨౭౫॥

MSS@6276@1ఈషద్వక్రితపక్ష్మపఙ్క్తిభిరనాకూతస్మితైర్వీక్షిత్ ఐః ఏతైరేవ తవాద్య


సున్దరి కరక్రోడే జగద్ వర్తతే ।
MSS@6276@2అన్తః పాంసులహేమకేతకిదలద్రోణీదురాపశ్రియో దోర్మూలస్య
నివేదనాదిహ పునః
క్రూరే కిమాకాఙ్క్షసి ॥ ౬౨౭౬॥
MSS@6277@1ఈషన్నాసానికోచః ఖరముఖరసుఖప్రేక్షణం హాసలేశః
స్వాబోధాదప్రసాదధ్వననమసదవద్యోక్తిహేలావహేలా ।
MSS@6277@2మౌనవ్యాసఙ్గవార్తాన్తరపరరుచిరశ్లోకపాఠాద యస్తే
సోఢవ్యాః కే కియన్తః శివ శివ కవితే కుచ్ఛలా మత్సరాణామ్ ॥ ౬౨౭౭॥
MSS@6278@1ఈషన్మీలితదృష్టి ముగ్ధవిలసత్సీత్కారధారావశాద్
అవ్యక్తాకులకేలికాకువికసద్దన్తాంశుధౌతాధరమ్ ।
MSS@6278@2శాన్తస్తబ్ధపయోధరం భృశపరిష్వఙ్గాత్
కురఙ్గీదృశో హర్షోత్కర్షవిముక్తనిఃసహతనోర్ధన్యో ధయత్యాననమ్ ॥ ౬౨౭౮॥
MSS@6279@1ఈషన్మీలితలోచనా శ్లథసమస్తాఙ్గా శ్రమోద్వేజితా
నిశ్వాసప్రథమా విరత్నరసనా సంత్యక్తకణ్ఠస్వనా ।
MSS@6279@2ప్రోద్యత్కామజలా కలాసు కుశలా నిర్లజ్జయా కామినీ కాన్తా
కాలవశాత్ ప్రియస్య వశగా జాతా రతాన్తే క్షణమ్ ॥ ౬౨౭౯॥
MSS@6280@1ఈషన్మీలితలోలలోచనయుగం వ్యావర్తితభ్రూయుగం
సందష్టాధరవేదనాప్రణయినం మా మేతి మన్దాక్షరమ్ ।
MSS@6280@2తన్వఙ్గ్యాః సురతావసానసమయే దృష్టం మయా యన్ముఖం
స్వేదార్ద్రీకృతపాణ్డుగణ్డయుగలం తత్ కేన విస్మర్యతే ॥ ౬౨౮౦॥
MSS@6281@1ఈషల్లబ్ధప్రవేశోఽపి స్నేహవిచ్ఛేదకారకః ।
MSS@6281@2కృతక్షోభో నరీనర్తి ఖలో మన్థానదణ్డవత్ ॥ ౬౨౮౧॥

MSS@6282@1ఈషల్లోమశభావభాఞ్జి కపిశశ్యామానుబన్ధచ్ఛవీ-
లిప్తత్వఞ్చి చకోరకీరహరితోన్మేషీణి మాషీలతాః ।
MSS@6282@2ఏతాస్తర్కయ బాలవానరవధూహస్తాఙ్గులీలబ్ధ్రిమ-
స్పర్ధావన్తి ఫలాని బిభ్రతి పరీణామాభిరామశ్రియః ॥ ౬౨౮౨॥

msubhsall.pdf 625
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6283@1ఈహమానః సమారమ్భాన్ యది నాసాదయేద్ ధనమ్ ।


MSS@6283@2ఉగ్రం తపః సమారోహేన్ న హ్యనుప్తం ప్రరోహతి ॥ ౬౨౮౩॥

భోగీ భవతి మేధావీ వృద్ధసేవయా ।


MSS@6284@1దానేన
MSS@6284@2అహింసయా చ దీర్ఘాయురితి ప్రాహుర్మనీషిణః ॥ ౬౨౮౪॥

MSS@6285@1ఈహా ధనస్య న సుఖా లబ్ధ్వా చిన్తా చ భూయసీ ।


MSS@6285@2లభ్దనాశో యథా మృత్యుర్లభ్దం భవతి వా న వా ॥ ౬౨౮౫॥

MSS@6286@1ఉక్తం చ వక్ష్యమానం చ భర్త్సనం తిర్యగీక్షణమ్ ।


MSS@6286@2క్వచిద్ యథార్థకథనం వ్యాఖ్యా తన్త్రస్య షడ్విధాః ॥ ౬౨౮౬॥

MSS@6287@1ఉక్తం దుర్వచనం మయా న సుభగే హాస్యేఽపి దుఃఖప్రదం


త్యక్త్వా త్వామపి భాషితైరపి మయా నాన్యా గనా లాలితా ।
MSS@6287@2త్వామేకామనవద్యభూషణభరైః సంభావయామి త్వయా హే
నిష్కారణకోపనే వద కృతః కోపః కిమర్థం మయి ॥ ౬౨౮౭॥
పరస్యామిషతామ్ అనుక్తం యాత్యదృశ్యతామ్ ।
MSS@6288@1ఉక్తం
MSS@6288@2హృదయే శల్యతాం ధత్తే నిధనే ధనినాం ధనమ్ ॥ ౬౨౮౮॥

MSS@6289@1ఉక్తం యత్ కృపణం వచో విరచితో భూయాన్ వసూనాం


వ్యయః సోఢాః కిం చ వియోగవజ్రతతయో దూతీ ముహుః ప్రేషితా ।
MSS@6289@2బద్ధోఽయం ప్రణయాఞ్జలిర్వినిహితే బాష్పామ్బుధౌతే దృశౌ
నిష్పీయాధరపల్లవం మృగదృశః సర్వే సఖే విస్మృతమ్ ॥ ౬౨౮౯॥
రుధిరేణాహం స్పృష్టం తే మస్తకం మయా ।
MSS@6290@1ఉక్తస్(ఉత్తస్) తే
MSS@6290@2ఇత్యేతాఞ్ శపథాన్ కృత్వా సా వై గమ్యా పునః పునః ॥ ౬౨౯౦॥

MSS@6291@1ఉక్తా గచ్ఛతి లజ్జితా విరమతి ప్రేమ్ణా మనాగిక్షతే


కేశాంల్లుఞ్చతి జృమ్భణం రచయతి ప్రస్తౌతి గాథాం ముహుః ।
MSS@6291@2ఆలి గత్యపరాం విరౌతి పరుషం చుమ్బత్యసౌ బాలకం
గాత్రం భఞ్జతి జృమ్భతే విహసతి ప్రత్యుత్తరం యాచతే ॥ ౬౨౯౧॥
MSS@6292@1దోర్మూలం ఖలు దర్శయేత్ స్తనయుగే వస్త్రం సమాలమ్బతే
అ గుష్ఠేన లిఖేన్మహీం స్మితముఖీ వ్రీడాం విధత్తే మృషా ।
MSS@6292@2దన్తేనాధరపల్లవం విదశతి వ్యక్తం తథా భాషతే
భావైరేభిరిహ స్ఫుటం మృగదృశాం జ్ఞేయోఽభిలాషః సదా ॥ ౬౨౯౨॥

626 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6293@1ఉక్తా బ్రవీషి సురతం న మయా నిశాయాస్ త్వం దౌష్టవేన


గజగామిని లజ్జయా వా ।
MSS@6293@2తామ్బూలకజ్జలకుచామయచిహ్నచిత్రం తత్ సంనివేదయతి
మాం రమణోత్తరీయమ్ ॥ ౬౨౯౩॥
MSS@6294@1ఉక్తిర్నాన్యా స్ఫురతి నియతం ధ్యానమన్యన్న చాస్తే
పశ్యత్యన్యం న ఖలు నయనం న శ్రవోఽపి శ‍ృణోతి ।
MSS@6294@2శ్యామం శ్యామం పథిషు చకితం రీతిరేతాదృశీ నో
వృన్దారణ్యే చిరపరిచితాః కే న జీవన్తి నార్యః ॥ ౬౨౯౪॥
బహునా కిం వా కిం కృతైః శపథైర్ఘనైః ।
MSS@6295@1ఉక్తేన
MSS@6295@2వదామి సత్యమేవైతత్ త్వమేవ మమ మానసే ॥ ౬౨౯౫॥

MSS@6296@1ఉక్త్వానృతంభవేద్ యత్ర ప్రాణినాం ప్రాణ్రక్షణమ్ ।


MSS@6296@2అనృతం తత్ర సత్యం స్యాత్ సత్యమప్యనృతం భవేత్ ॥ ౬౨౯౬॥

MSS@6297@1కామినీషు వివాహేషు గవాం ముక్తౌ తథైవ చ ।


MSS@6297@2బ్రాహ్మణానాం విపత్తౌ చ శపథైర్నాస్తి పాతకమ్ ॥ ౬౨౯౭॥

MSS@6298@1ఉగ్రగ్రాహముదన్వతో జలమతిక్రామత్యనాలమ్బనే వ్యోమ్ని


భ్రామ్యతి దుర్గమం క్షితిభృతామ్ ప్రాగ్భారమారోహతి ।
MSS@6298@2కీర్ణం యాతి విషాకులైరహికులైః పాతాలమేకాకినీ కీర్తిస్తే
నయనాభిరామ కృతకం మన్యే భయం యోషితామ్ ॥ ౬౨౯౮॥
చ మృదుత్వం చ సమయం వీక్ష్య సంశ్రయేత్ ।
MSS@6299@1ఉగ్రత్వం
MSS@6299@2అన్ధకారమసంహృత్య నోగ్రో భవతి భాస్కరః ॥ ౬౨౯౯॥

MSS@6300@1ఉగ్రరూపం కుచద్వన్ద్వం హారగ గాధరం తవ ।


MSS@6300@2చన్ద్రచూడం కరిష్యామి కురు తావద్ దిగమ్బరమ్ ॥ ౬౩౦౦॥

MSS@6301@1ఉగ్రాభిష గమనుష గి పరస్య దుఃఖం హన్తాశ్లథం


వ్యథయతి ప్రసభార్ద్రభావమ్ ।
MSS@6301@2బద్ధః సరోజకుహరే విరహార్తనాదైశ్ చక్రాభిధస్య
మధుపోఽధికమేతి దైన్యమ్ ॥ ౬౩౦౧॥
MSS@6302@1ఉగ్రావగ్రాహమగ్నా కుశధువనధుతాధోరణాస్ఫాలితా గైః
ప్రత్యగ్రోద్దణ్డశుణ్డోడ్డమరణసమరత్రస్తది నా గచక్రైః ।
MSS@6302@2ఆలోక్యాలోక్య శైలానురుచరణరణచ్ఛృ ఖలాఘట్టయద్భిర్

msubhsall.pdf 627
మహాసుభాషితసంగ్రహ

యస్యాశాభిత్తిజేతుర్మదకలకరిభిః క్వాపి న ప్రాపి ర గః ॥ ౬౩౦౨॥


MSS@6303@1ఉగ్రైః శాపైరుపహతిభియా రక్షసా దూరముక్తాః దగ్ధుం
యోగ్యా హుతవహమపి త్వత్ప్రియావర్ణశుద్ధాః ।
MSS@6303@2ఉత్పశ్యన్త్యో జనకతనయాతేజసైవ స్వరక్షాం రోధం
యస్యామనువిదధతే లోకపాలావరోధాః ॥ ౬౩౦౩॥
MSS@6304@1ఉచితం గోపనమనయోః కుచయోః కనకాద్రికాన్తితస్కరయోః ।
MSS@6304@2అవధీరితవిధుమణ్డల- ముఖమణ్డలగోపనం కిమితి
॥ ౬౩౦౪॥
MSS@6305@1ఉచితం నామ నార గ్యాం కేతక్యామపి కణ్టకాః ।
MSS@6305@2రసగన్ధోజ్ఝితే కిం తే కణ్టకాః కణ్టకారికే ॥ ౬౩౦౫॥

బన్ధనమనయోః కుచయుగయోః కేవలం తన్వి ।


MSS@6306@1ఉచితం
MSS@6306@2యువజనమానసహాటక- చౌరవిధౌ పశ్యతోహరయోః
॥ ౬౩౦౬॥
MSS@6307@1ఉచితః ప్రణయో వరం విహన్తం బహవః ఖణ్డనహేతవో
హి దృష్టాః ।
MSS@6307@2ఉపచారవిధిర్మనస్వినీనాం న తు పూర్వాభ్యధికోఽపి
భావశూన్యః ॥ ౬౩౦౭॥
MSS@6308@1ఉచితకర్మ తనోతి న సమ్పదామ్ ఇతరదప్యసదేవ వివేకినామ్ ।
MSS@6308@2ఇతి నిరస్తసమస్తసుఖాన్వయః కథమతో న విషీదతు పణ్డితః ॥ ౬౩౦౮॥

అపి పురతోఽపి నివేశితే సువర్ణలవే ।


MSS@6309@1ఉచితగుణోత్క్షిప్తా
MSS@6309@2ఝగితి పతన్తి ముఖేన ప్రకటప్రమదా యథా చ తులాః ॥ ౬౩౦౯॥

MSS@6309A@1ఉచితవ్యయశీలస్య కృశత్వమపి శోభతే ।


MSS@6309A@2ద్వితీయశ్చన్ద్రమా వన్ద్యో న వన్ద్యః పూర్ణచన్ద్రమాః ॥

MSS@6310@1ఉచితాముపాస్యరుచితామ్ అభిధేహి గిరం నిరన్తరావహితః ।


MSS@6310@2అప్యాయతిమతి పురుషే ప్రభుణా కలుషేణ భూయతే కథితే ॥ ౬౩౧౦॥

MSS@6311@1ఉచితేన విచారేణ చారుతాం యాన్తి సూక్తయః ।


MSS@6311@2వేద్యతత్త్వావబోధేన విద్యా ఇవ మనీషిణామ్ ॥ ౬౩౧౧॥

MSS@6312@1ఉచ్చం ప్రదేశం భషణోఽధిరుహ్య భషత్యభీక్ష్ణం రవిమీక్షమాణః ।

628 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6312@2యదా తదానీమచిరేణ వృష్టిర్ అమ్భోదముక్తా భవతి ప్రభూతా ॥


౬౩౧౨॥
MSS@6313@1ఉచ్చః సత్ఫలదో యథాయమహమప్యేతాదృగేతావతా స్పర్ధాం మన్ద
మదోద్ధతః
స్వజనకేనార్కేణ మా మా కృథాః ।
MSS@6313@2దూరాదేవ భవాదృశోఽస్య మహసా ధ్వస్తాః సమస్తాః స్వయం
నైవేచ్ఛత్యయమత్యయం గుణిసఖః కస్యాపి తేజోనిధిః ॥ ౬౩౧౩॥
MSS@6314@1ఉచ్చకుచకుమ్భనిహితో హృదయం చాలయతి జఘనలగ్నాగ్రః ।
MSS@6314@2అతినిమ్నమధ్యసంక్రమ- దారునిభస్తరుణి తవ హారః ॥ ౬౩౧౪॥

MSS@6315@1ఉచ్చాత్ ప్రదేశాదవతీర్య నిమ్నం యో యాతి వామోఽథ సుఖప్రదోఽసౌ



MSS@6315@2నిమ్నప్రదేశాత్ పునరుచ్చదేశం యక్షో వ్రజన్ దక్షిణగోఽపి శస్తః
॥ ౬౩౧౫॥
MSS@6316@1ఉచ్చారణజ్ఞోఽథ గిరాం దధానమ్ ఉచ్చా రణత్పక్షిగణాస్తటీస్తమ్ ।
MSS@6316@2ఉత్కం ధరం ద్రష్టుమవేక్ష్య శౌరిమ్ ఉత్కం ధరం దారుక ఇత్యువాచ
॥ ౬౩౧౬॥
MSS@6316A@1ఉచ్చారూఢైర్నరైరాత్మారక్షణీయోఽతియత్నతః ।
MSS@6316A@2దూరారోహపరిభ్రంశవినిపాతః సుదుఃసహః ॥

MSS@6317@1ఉచ్చావచం జగద్దౌఃస్థ్యమ్ ఏక ఏవ నిషేధతి ।


MSS@6317@2ప్రవిష్టమాత్రో నృపతిః ప్రపఞ్చమివ నః శ్రుతిః ॥ ౬౩౧౭॥
MSS@6318@1ఉచ్చావచం న కురుత స్వనితం పత గాస్ తూర్ణం ముఖాని పశవో
ముకులీకురుధ్వమ్ ।
MSS@6318@2కర్ణం ప్రదాయ రసికాః కలయన్తు హర్షం తారం తనోతి రణితం తరుణః
పికోఽయమ్ ॥ ౬౩౧౮॥
పూర్వరాజ్ఞాం యుధిష్ఠిర ।
MSS@6319@1ఉచ్చావచకరాన్యాయ్యాః
MSS@6319@2యథా యథా న హీయేరంస్తథా కుర్యాన్ మహీమతిః ॥ ౬౩౧౯॥

MSS@6320@1ఉచ్చావచాని జననాని భవన్తి యావత్ కర్మాణి తావదఖిలాని లయం న


యాన్తి ।

msubhsall.pdf 629
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6320@2తత్ కర్మమూలహననాయ యతధ్వమార్యా యావచ్ఛిరో న


విరమేజ్జలబన్ధరోగః
॥ ౬౩౨౦॥
MSS@6321@1ఉచ్చాసనగతో నీచః నీచ ఏవ న చోత్తమః ।
MSS@6321@2ప్రసాదశిఖరస్థోఽపి కాకః కిం గరుడాయతే ॥ ౬౩౨౧॥

MSS@6322@1ఉచ్చిత్యం ప్రథమమధః స్థితం మృగాక్షీ పుష్పౌఘం శ్రితవిటపం


గ్రహీతుకామా ।
MSS@6322@2ఆరోఢుం చరణమదాదశోకయష్టేర్ ఆమూలం పునరపి తేన పుష్పితోఽసౌ
॥ ౬౩౨౨॥
MSS@6323@1ఉచ్చీకృతగ్రీవమహో ముధైవ కిం యాచసే చాతకపోత మేఘమ్ ।
MSS@6323@2అత్యూర్జ్జితం గర్జ్జితమాత్రమస్మిన్న్ అమ్భోధరే బిన్దులవస్తు దూరే ॥
౬౩౨౩॥
MSS@6324@1ఉచ్చీయన్తే స్మ వేశ్మన్యశనవిరహితే యత్నతః శ్రోత్రియాణాం యత్ర
శ్యామాకబీజాన్యపి చటకవధూచఞ్చుకోటిచ్యుతాని ।
MSS@6324@2యస్మిన్ దాతర్యకస్మాచ్చటులవటుకరాకృష్టముక్తావచూల- భ్రష్టాస్తత్రైవ
దృష్టా యువతిభిరలసం ఘూర్ణితా ముక్తికౌఘాః ॥ ౬౩౨౪॥
MSS@6325@1ఉచ్చైః కల్యాణవాహీ కరజితవసుధః సర్వదా పూర్ణకామో విఖ్యాతః
కర్ణవృత్త్యా
న చ వచసి కటుశ్చిత్రపాకానుభావీ ।
MSS@6325@2కోషాపేక్షీ పరస్మాదుచితబహుకథస్తత్పరః పుణ్యలోకే చిత్రం రాజాధిరాజ
త్వమివ తవ రిపుస్తత్ర కమ్పం ప్రతీమః ॥ ౬౩౨౫॥
MSS@6326@1ఉచ్చైః కుమ్భః కపిశదశనో బన్ధురస్కన్ధసంధిః
స్నిగ్ధాతామ్రద్యుతినఖమణిర్లమ్బవృత్తోరుహస్తః ।
MSS@6326@2శూరః సప్తచ్ఛదపరిమలస్పర్ధిదానోదకోఽయం భద్రః
సాన్ద్రద్రుమగిరిసరిత్తీరచారీ కరీన్ద్రః ॥ ౬౩౨౬॥
పదమధితిష్ఠంల్ లోకస్తత్త్వేషు ముహ్యతి ప్రాయః ।
MSS@6327@1ఉచ్చైః
MSS@6327@2విషయమపి పశ్యతి సమం పర్వతశిఖరాగ్రమారూఢః ॥ ౬౩౨౭॥

ప్రకథనం హాసః ష్ఠీవనం కుత్సనం తథా ।


MSS@6328@1ఉచ్చైః
MSS@6328@2జృమ్భణం గాత్రభ గం చ పర్వస్ఫోటం చ వర్జయేత్ ॥ ౬౩౨౮॥

630 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6329@1ఉచ్చైః ష్ఠీవనముత్కటప్రహసితం శయ్యాసనోత్సర్పణం


గాత్రాస్ఫోటనజృమ్భణాని సులభద్రవ్యార్థసమ్ప్రార్థనమ్ ।
MSS@6329@2బాలాలి గనచుమ్బనాన్యభిముఖే సఖ్యాః సమాలోకనం దృక్పాతశ్చ పరా
ముఖో గుణకథా కర్ణస్య కణ్డూయనమ్ ॥ ౬౩౨౯॥
MSS@6330@1ఉచ్చైః స్థానకృతోదయైర్బహువిధైర్జ్యోతిర్భిరుద్యత్ప్రభైః శుక్రాద్యైః
కిమమీభిరత్ర వితథాం ప్రౌఢిం దధానైరపి ।
MSS@6330@2యావల్లోకతమోపహేన భవతా లక్ష్మీర్న విస్తార్యతే తావచ్చన్ద్ర కథం
ప్రయాతి పరమాం వృద్ధిం స రత్నాకరః ॥ ౬౩౩౦॥
విదుషాం పదమారోఢుమిచ్ఛవః ।
MSS@6331@1ఉచ్చైఃస్థితీనాం
MSS@6331@2సత్సుభాషితసోపానసేవినః సన్తు సాధవః ॥ ౬౩౩౧॥

MSS@6332@1ఉచ్చైరధ్యయనం చిరంతనకథాః స్త్రీభిః సహాలాపనం తాసామర్భకలాలనే


రతిరథో తత్పాకమిథ్యాస్తుతిః ।
MSS@6332@2పుత్రభ్రాతృజనాశిషః సుభగతాయోగ్యత్వసంకీర్తనం
స్వానుష్ఠానకథాభివాదనవిధిర్భిక్షోగుణా ద్వాదశ ॥ ౬౩౩౨॥
MSS@6333@1ఉచ్చైరధ్యయనం పురాతనకథాః స్త్రీభిః సహాలాపనం తాసామర్భకలాలనం
పతినుతిస్తత్పాకమిథ్యాస్తుతిః ।
MSS@6333@2ఆదేశస్య కరావలమ్బనవిధిః పాణ్డిత్యలేఖక్రియా
హోరాగారుడమన్త్రతన్త్రకవిధిర్భిక్షోగుణా ద్వాదశ ॥ ౬౩౩౩॥
MSS@6334@1ఉచ్చైరుచ్చరతు చిరం చీరీ వర్త్మని తరుం సమారుహ్య ।
MSS@6334@2దిగ్వ్యాపిని శబ్దగుణే శ ఖః సంభావనా భూమిః ॥ ౬౩౩౪॥

MSS@6334A@1ఉచ్చైరుచ్చరితవ్యం యత్ కించిదజానతాపి పురుషేణ ।


MSS@6334A@2మూర్ఖా బహు మన్యన్తే విదుషామపి సంశయో భవతి ॥
హయరత్నమహారి చ ।
MSS@6335@1ఉచ్చైరుచ్చైఃశ్రవాస్తేన
MSS@6335@2దేహబద్ధమివేన్ద్రస్య చిరకాలార్జితం యశః ॥ ౬౩౩౫॥

పదాన్యాయచ్ఛతే మహాన్ ।
MSS@6336@1ఉచ్చైరుచ్చైస్తరామిచ్ఛన్
MSS@6336@2నీచో నీచైస్తరాం యాతి నిపాతభయశ కయా ॥ ౬౩౩౬॥

నతిమన్తే వహతి యా తు గచ్ఛన్తీ ।


MSS@6337@1ఉచ్చైరుడ్డీయమానా
MSS@6337@2యచ్చిరలభ్యమథాల్పం తత్సా బహు యచ్ఛతి త్వరితమ్ ॥ ౬౩౩౭॥

msubhsall.pdf 631
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6338@1ఉచ్చైరుత్తాలఖేలద్భుజవనపవనోద్ధూతశైలౌఘపాత-
స్ఫారోదఞ్చత్పయోధిప్రకటితమకుటస్వర్ధునీసంగమాని ।
MSS@6338@2జీయాసుస్తాణ్డవాని స్ఫుటవికటజటాకోటిసంఘట్టభూరి-
భ్రశ్యన్నక్షత్రచక్రవ్యవహితసుమనోవృష్టిపాతాని శంభోః ॥ ౬౩౩౮॥
MSS@6339@1ఉచ్చైరుత్తాలగణ్డస్థలబహులగలద్దానపానప్రమత్త-
స్ఫీతాలివ్రాతగీతిశ్రుతివిధృతికలోన్మీలితార్ధాక్షి పక్ష్మా ।
MSS@6339@2భక్తప్రత్యూహపృథ్వీరుహనివహసమున్మూలనోచ్చైరుదఞ్చచ్-
ఛుణ్డాదణ్డాగ్ర
ఉగ్రార్భక ఇభవదనో వః స పాయాదపాయాత్ ॥ ౬౩౩౯॥
జేతవ్యం మధ్యస్థశ్చేదపణ్డితః ।
MSS@6340@1ఉచ్చైరుద్ఘోష్య
MSS@6340@2పణ్డితో యది తత్రైవ పక్షపాతోఽధిరోప్యతామ్ ॥ ౬౩౪౦॥

MSS@6341@1ఉచ్చైరున్మథితస్య తేన బలినా దైవేన ధిక్కర్మణా లక్ష్మీమస్య నిరస్యతో


జలనిధేర్జాతం కిమేతావతా ।
MSS@6341@2గామ్భీర్యం కిమయం జహాతి కిమయం పుష్ణాతి నామ్భోధరాన్
మర్యాదాం కిమయం
భినత్తి కిమయం న త్రాయతే వాడవమ్ ॥ ౬౩౪౧॥
MSS@6342@1ఉచ్చైరేష తరుః ఫలం చ పృథులం దృష్ట్వైవ హృష్టః శుకః
పక్వం శాలివనం విహాయ జడధీస్తాం నాలికేరీం గతః ।
MSS@6342@2తామారుహ్య బుభుక్షితేన మనసా బుద్ధిః కృతా భేదనే ఆశా తస్య న కేవలం
విగలితా చఞ్చూర్గతా చూర్ణతామ్ ॥ ౬౩౪౨॥
MSS@6343@1ఉచ్చైర్దైవాదిహ పశుపతౌ భూషణీభూయ తిష్ఠన్ కాలవ్యాల ప్రథయసి
ఫణాం భీషణాం తావదేవ ।
MSS@6343@2దేవే దూరాదవినయభయాద్ యావదేవం గరుత్మాన్ కోపాటోపం
కథమపి తిరోభావయన్
మౌనమాస్తే ॥ ౬౩౪౩॥
MSS@6344@1ఉచ్చైర్నిషాదగాన్ధారౌ నీచైరృషభధైవతౌ ।
MSS@6344@2శేషాస్తు స్వరితా జ్ఞేయాః షడ్జమధ్యమపఞ్చమాః ॥ ౬౩౪౪॥

MSS@6345@1ఉచ్చైర్బ్రహ్మాణ్డఖణ్డద్వితయసహచరం కుమ్భయుగ్మం దధానః ప్రే


ఖన్నాగారిపక్షప్రతిభటవికటశ్రోత్రతాలాభిరా మః ।

632 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6345@2దేవః శంబోరపత్యం భుజగపతితనుస్పర్ద్ధివర్ద్ధిష్ణుహస్తస్


త్రైలోక్యాశ్చర్యమూర్తిః స జయతి జగతామీశ్వరః కుఞ్జరాస్యః ॥ ౬౩౪౫॥
MSS@6346@1ఉచ్చైర్మహారజతరాజివిరాజితాసౌ దుర్వర్ణభిత్తిరిహ సాన్ద్రసుధాసవర్ణా ।
MSS@6346@2అభ్యేతి భస్మపరిపాణ్డురితస్మరారేర్ ఉద్వహ్నిలోచనలలామలలాటలీలామ్
॥ ౬౩౪౬॥
కిం విపదా సమ్పదా గన్త్రీ ।
MSS@6347@1ఉచ్చైర్యద్యస్తి మనః
MSS@6347@2పురుషస్య మనసి భగ్నే మగ్నేవాపత్సు లక్ష్యతే లక్ష్మీః ॥ ౬౩౪౭॥

MSS@6348@1ఉచ్చైర్యో మధుపానలుబ్ధమనసాం భృ గా గనానాం గణైర్ ఉద్గీతో


రచితాలయః
ఖగకులైర్దేశాన్తరాదాగతైః ।
MSS@6348@2ఆసీద్ యశ్చ నిషేవితోఽధ్వగశతైర్గ్రీష్మోష్మతాన్తిచ్ఛిదే సోఽయం
సమ్ప్రతి దుర్మదేన దలితశ్ఛాయాతరుర్దన్తినా ॥ ౬౩౪౮॥
MSS@6349@1ఉచ్చైస్తనన్తమభిగమ్య ఘనం తవాహమ్ అభ్యాగతోఽస్మ్యతిథిరేష
పయోధరార్థీ ।
MSS@6349@2వక్తుం త్రపా తదపి వచ్మి విదూరబన్ధోః కాఠిన్యమస్తి చ పయోధరయోర్మమాపి
॥ ౬౩౪౯॥
MSS@6350@1ఉచ్చైస్తరాం మత్సరిణోఽపి లోకాః కుర్వన్తి సంసత్సు పురః ప్రశంసామ్ ।
MSS@6350@2న పణ్డితర్విశ్వసితవ్యమత్ర తత్సౌహృదం యత్ క్రియతే పరోక్షమ్ ॥
౬౩౫౦॥
MSS@6351@1ఉచ్చైస్తరాదమ్బరశైలమౌలేశ్ చ్యుతో రవిర్గైరికగణ్డశైలః ।
MSS@6351@2తస్యైవ పాతేన విచూర్ణితస్య సంధ్యారజోరాజిరిహోజ్జిహీతే ॥ ౬౩౫౧॥
MSS@6352@1ఉచ్చౌ కుచౌ కృశతరా చ కటిర్గభీరో నాభిః సమున్నతతరం చ
నితమ్బబిమ్బమ్ ।
MSS@6352@2నిమ్నోన్నతేతి సుదృశః సుభగే శరీరే మగ్నం మనో మమ న మాం
పునరభ్యుపైతి
॥ ౬౩౫౨॥
MSS@6353@1ఉచ్ఛన్నేవ కలౌ వృషస్య చరణశ్రేణీ నవీనాం పునస్ తాం నిర్మాయ
కృతస్త్వయా పునరపి న్యస్తః పదస్యన్దనః ।
MSS@6353@2భిన్దానైస్తరణిం త్వదస్త్రనియతైరేతత్కిలోదీరితం శ్రుత్వానూరురసౌ విహాయ

msubhsall.pdf 633
మహాసుభాషితసంగ్రహ

మిహిరం త్వాం దేవ సేవిష్యతే ॥ ౬౩౫౩॥


MSS@6354@1ఉచ్ఛలన్ మత్స్యపుచ్ఛాగ్రదణ్డపాతహతార్ణసి ।
MSS@6354@2జగదుద్యానమమ్భోధావున్మమజ్జ మమజ్జ చ ॥ ౬౩౫౪॥

సహసైవాభిసమ్పతః ।
MSS@6355@1ఉచ్ఛాస్త్రపదవిన్యాసః
MSS@6355@2శత్రుఖ గముఖగ్రాసమ్ అగత్వా న నివర్తతే ॥ ౬౩౫౫॥

ధర్మవృత్తమ్ అధర్మో వర్తతే మహాన్ ।


MSS@6356@1ఉచ్ఛిద్యతే
MSS@6356@2భయమాహుర్దివారాత్రం యదా పాపో న వార్యతే ॥ ౬౩౫౬॥

MSS@6357@1ఉచ్ఛిద్రాణి దిగమ్బరస్య వసనాన్యర్ధా గినస్స్వామినో


రత్నాలంకృతిభిర్విశోషితవపుఃశోభాశతం సుభ్రువః ।
MSS@6357@2పౌరాఢ్యాశ్చ పురీః శ్మశానవసతేర్భిక్షాభుజోఽప్యక్షమా లక్ష్మీం న
వ్యతనోద్ దరిద్రభరణేష్వజ్ఞో హి సేనాన్వయః ॥ ౬౩౫౭॥
MSS@6358@1ఉచ్ఛిన్నాశ్రయకాతరేవ కులటా గోత్రాన్తరం శ్రీర్గతా తామేవానుగతా
గతానుగతికాస్త్యక్తానురాగాః ప్రజాః ।
MSS@6358@2ఆప్తైరప్యనవాప్తపౌరుషఫలైః కార్యస్య ధూరుజ్ఝితా కిం కుర్వన్త్వథవోత్తమా
గరహితైర గైరివ స్థీయతే ॥ ౬౩౫౮॥
MSS@6359@1ఉచ్ఛిష్టం కరఖర్పరం పథి గతం మూర్ఖైర్జడైర్ధిక్కృతం
విప్రైస్తత్త్వవిచిన్తకైర్మనసి తం స్వాత్మప్రబోధే కృతమ్ ।
MSS@6359@2నృత్యన్తం చ దిగమ్బరం చ జటిలం బాలైశ్చ ముక్తం జడం
డిమ్భశ్చోపహసన్తి చత్వరపథే దత్త్వా ముహుస్తాలికాః ॥ ౬౩౫౯॥
MSS@6360@1ఉచ్ఛిష్టంశివనిర్మాల్యం వమనం శవకర్పటమ్ ।
MSS@6360@2కాకవిష్ఠాసముత్పన్నాః పఞ్చైతేఽతిపవిత్రకాః ॥ ౬౩౬౦॥

న స్పృశేత్ ఖ గం నిశికుర్యాన్న శీర్షకే ।


MSS@6361@1ఉచ్ఛిష్టో
MSS@6361@2దివా చ పూజయేదేనం గన్ధమాల్యాదిసమ్పదా ॥ ౬౩౬౧॥

పదకం కృత్వా యది శేతే శునస్తదా ।


MSS@6362@1ఉచ్ఛీర్షే
MSS@6362@2ఆగచ్ఛద్వల్లభం వక్తి తద్వేశ్మన్యచిరాదపి ॥ ౬౩౬౨॥

MSS@6363@1ఉచ్ఛూనారుణమశ్రుణిర్గమవశాచ్చక్షుర్మనా మన్థరం
సోష్మశ్వాసకదర్థితాధరరుచిర్వ్యస్తాలకా భ్రూభువః ।
MSS@6363@2ఆపాణ్డుః కరపల్లవే చ నిభృతమ్ శేతే కపోలస్థలీ ముగ్ధే కస్య తపఃఫలం

634 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

పరిణతం యస్మై తవేయం దశా ॥ ౬౩౬౩॥


MSS@6364@1ఉచ్ఛృ కలేన నిరపేక్షతయోన్మదేన యేనాకులీకృతమిదం కరిణా బభూవ

MSS@6364@2దత్త్వా పదం శిరసి హస్తిపకార్భకేణ మన్దః కథం గమిత ఏష వశం
ప్రసహ్య ॥ ౬౩౬౪॥
MSS@6365@1ఉచ్ఛేదనం చాపచయః పీడనం కర్శనం తథా ।
MSS@6365@2ఇతి విద్యావిదః ప్రాహుః శత్రౌ వృత్తం చతుర్విధమ్ ॥ ౬౩౬౫॥

MSS@6366@1ఉచ్ఛేద్యమపి విద్వాంసో వర్ధయన్త్యరిమేకదా ।


MSS@6366@2గుడేన వర్ధితః శ్లేష్మా యతో నిఃశేషతాం వ్రజేత్ ॥ ౬౩౬౬॥

MSS@6367@1ఉచ్ఛ్మశ్రుర్వ్యాత్తవక్త్రః ప్రవితతరసనాపల్లవాలీఢసృక్కా పి
గోగ్రభ్రాన్తనేత్రః పులకితతరలోత్తానలా గూలనాలః ।
MSS@6367@2కుత్రాప్యక్లాన్తిగామీ క్వచిదతిపిహితః క్వాపి తు గాగ్రమాత్రశ్
చిత్రవ్యాఘ్రోఽయమాప్తుం ప్రమదవనమృగీతర్ణకాంస్తూర్ణమేతి ॥ ౬౩౬౭॥
MSS@6368@1ఉచ్ఛ్రాయో జనభీతి హేతురధికం వైకృత్యముద్గ్రీవతా సర్వత్ర
ప్రతిపర్వవిక్రమభవః క్రూరో మరుర్జన్మభూః ।
MSS@6368@2యస్యోచ్చైః కటుకణ్టకప్రణయితా ధిక్ కష్టముష్ట్రే పశౌ తస్మిన్
రాజపరిగ్రహః స చ మహాశబ్దద్వయీభాజనమ్ ॥ ౬౩౬౮॥
MSS@6369@1ఉచ్ఛ్వసన్మణ్దలప్రాన్తరేఖమాబద్ధకుడ్మలమ్ ।
MSS@6369@2అపర్యాప్తమురో వృద్ధేః శంసత్యస్యాః స్తనద్వయమ్ ॥ ౬౩౬౯॥

MSS@6370@1ఉచ్ఛ్వాసః ఖణ్డఖణ్డస్తరలితహృదయే మూకతాం భూషణానామ్


ఉక్తిప్రత్యుక్తిబన్ధోఽప్యభినయవిహితః పాంసులా భూః సుశయ్యా ।
MSS@6370@2తూష్ణీమేవ ప్రసాదానునయనకలహాశ్చుమ్బనం శబ్దశూన్యం యత్రైతత్
స్వస్తి
తస్మై నిభృతనిధువనాయేతి నాన్దీ నమోఽస్తు ॥ ౬౩౭౦॥
MSS@6371@1ఉచ్ఛ్వాసయన్త్యః శ్లథబన్ధనాని గాత్రాణి కన్దర్పసమాకులాని ।
MSS@6371@2సమీపవర్తిష్వధునా ప్రియేషు సముత్సుకా ఏవ భవన్తి నార్యః ॥ ౬౩౭౧॥

MSS@6372@1ఉచ్ఛ్వాసహిక్కాశయనా గభ గ- విష్ఠావమిశ్వాసవిజృమ్భణాని ।
MSS@6372@2వక్త్రం శునోఽర్ధోన్మిషితాం చ దృష్టిం ద్యుతే ప్రశంసన్తి చ
వామచేష్టమ్ ॥ ౬౩౭౨॥

msubhsall.pdf 635
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6373@1ఉచ్ఛ్వాసావధయః ప్రాణాః స చోచ్ఛ్వాసః సమీరణః ।


MSS@6373@2సమీరణాచ్చలం నాస్తి యత్ ప్రాణితి తదద్భుతమ్ ॥ ౬౩౭౩॥

MSS@6374@1ఉచ్ఛ్వాసోఽపి న నిర్యాతి బాణే హృదయవర్తిని ।


MSS@6374@2కిం పునర్వికటాటోప పదబన్ధా సరస్వతీ ॥ ౬౩౭౪॥

స వచనీయమశేషం నేశ్వరే పరుషతా సఖి సాధ్వీ ।


MSS@6375@1ఉచ్యతాం
MSS@6375@2ఆనయైనమనునీయ, కథం వా విప్రియాణి జనయన్ననునేయః ॥
౬౩౭౫॥
MSS@6376@1ఉచ్యమానోఽవలమ్బేత పరమర్మణి మూకతామ్ ।
MSS@6376@2స్వకర్మణి తు బాధిర్యస్థైర్యమాధుర్యసోష్మవాన్ ॥ ౬౩౭౬॥

దన్తురదలరుద్ధమధుకరప్రకరే ।
MSS@6377@1ఉజ్జాగరితభ్రామిత-
MSS@6377@2కాఞ్చనకేతకి మా తవ వికసతు సౌరభ్యసంభారః ॥ ౬౩౭౭॥

MSS@6378@1ఉజ్జాడితే యదా గ్రామే గచ్ఛతాం దక్షిణస్వరాః ।


MSS@6378@2శ్ర్గాలాస్తం పునః స్థానం కథయన్తి కరస్థితమ్ ॥ ౬౩౭౮॥

MSS@6379@1ఉజ్జృమ్భతే కుముదినీసుకృతం మృగా కో విష్వగ్వికీర్ణపరిపాటలరశ్మిదణ్డః



MSS@6379@2ఉత్సూతవిద్రుమకులో జలధేస్తర గాద్ ఉత్క్షిప్యమాణ ఇవ కశ్చన
రాజకమ్బుః
॥ ౬౩౭౯॥
MSS@6380@1ఉజ్జృమ్భాననముల్లసత్కుచతటం లోలద్భ్రమద్భ్రూలతం స్వేదామ్భఃస్నపితా
గయష్టి విగలద్వ్రీడం సరోమాఞ్చయా ।
MSS@6380@2ధన్యః కోఽపి యువా స యస్య వదనే వ్యాపారితాః సాంప్రతం ముగ్ధే
దుగ్ధమహాబ్ధిఫేనపటలప్రఖ్యాః కటాక్షచ్ఛటాః ॥ ౬౩౮౦॥
MSS@6381@1ఉజ్జ్వలం సరలం చైవ వక్రమారక్తమేవ చ ।
MSS@6381@2నేత్రం చతుర్విధం ప్రోక్తం తస్య భావాః పృథక్ పృథక్ ॥ ౬౩౮౧॥

MSS@6382@1ఉజ్జ్వలమ్ మిత్రసంయోగే సరలం పుత్రదర్శనే ।


MSS@6382@2వక్రం చ కామినీభోగే ఆరక్తం శత్రుదర్శనే ॥ ౬౩౮౨॥

MSS@6383@1ఉజ్జ్వలగుణమభ్యుదితం క్షుద్రో ద్రష్టుం న కథమపి క్షమతే ।

636 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6383@2దగ్ధ్వా తనుమపి శలభో దీప్రం దీపార్చిషం హరతి ॥ ౬౩౮౩॥


MSS@6384@1ఉజ్జ్వలచమ్పకముకులా-శ కితయా యః ప్రదీపకం స్పృశతి ।
MSS@6384@2కజ్జలకల కదాహం ముక్త్వాన్యత్ తస్య కిం ఘటతామ్ ॥ ౬౩౮౪॥

MSS@6385@1ఉజ్జ్వలాలోకయా స్నిగ్ధా త్వయా త్యక్తా న రాజతే ।


MSS@6385@2మలీమసముఖీ వర్తిః ప్రదీపశిఖయా యథా ॥ ౬౩౮౫॥

శుచిమివాశు తమిస్రామ్ అన్తికం వ్రజతి తారకరాజే ।


MSS@6386@1ఉజ్ఝతీ
MSS@6386@2దిక్ప్రసాదగుణమణ్డనమూహే రశ్మిహాసవిశదం ముఖమైన్ద్రీ ॥
౬౩౮౬॥
MSS@6387@1ఉజ్ఝన్త్యః స్వర్ణకాఞ్చీర్ఝణితి రశనయా చమ్పకన్యాసమయ్యా
తన్వత్యస్తారహారాన్ విచకిలకలికాపంక్తిముద్రావలీభిః ।
MSS@6387@2కిం చాశోకప్రవాలైరరుణమణిమయాన్ సంత్యజన్త్యోఽవతంసాన్
ఉత్కీర్ణాః
కామబాణైరివ హృది సుహృదో వల్లభానాం బభూవుః ॥ ౬౩౮౭॥
MSS@6388@1ఉజ్ఝితవృషయోగా అపి రతిసమయే నరవిశేషనిరపేక్షాః ।
MSS@6388@2కృష్ణౌకాభిరతా అపి హిరణ్యకశిపుప్రియాః సతతమ్ ॥ ౬౩౮౮॥

స్ఫుటయాచ్ఞాన గభీతయోర్యూనోః ।
MSS@6389@1ఉజ్ఝితసౌభాగ్యమద-
MSS@6389@2అకలితమనసోరేకా దృష్టిర్దూతీ నిసృష్టార్థీ ॥ ౬౩౮౯॥

MSS@6390@1ఉజ్ఝితాహమితి వత్స న దూయే రాఘవేణ కులదూషణభీత్యా ।


MSS@6390@2కా త్వమిత్యభిహితే బత వన్యాన్ శ్రావయే కిమితి ముహ్యతి చేతః ॥
౬౩౯౦॥
MSS@6391@1ఉజ్ఝిత్వా దిశమమ్బరం వరతరం వాసో వసానశ్చిరం హిత్వా వాసరసం
పునః పితృవనే కైలాసహర్మ్యాశ్రయః ।
MSS@6391@2త్యక్త్వా భస్మ కృతా గరాగనిచయః శ్రీఖణ్డసారద్రవైర్ దేవః పాతు
హిమాద్రిజాపరిణయం కృత్వా గృహస్థః శివః ॥ ౬౩౯౧॥
MSS@6392@1ఉడుగణపరివారో నాయకోఽప్యౌషధీనామ్ అయమమృతశరీరః
కాన్తియుక్తోఽపి
చన్ద్రః ।
MSS@6392@2భవతి
విగతరశ్మిర్మణ్డలం ప్రాప్య భానోః పరసదననివిష్టః కో లఘుత్వం
న యాతి ॥ ౬౩౯౨॥

msubhsall.pdf 637
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6393@1ఉడుపరివృఢః పత్యా ముక్తామయం యదపీడయద్ యదపి బిసినీం


భానోర్జాయాం
జహాస కుముద్వతీ ।
MSS@6393@2తదుభయ మతః శ కే స కోచితం నిజశ కయా ప్రసరతి నవార్కే
కర్కన్ధూఫలారుణరోచషి ॥ ౬౩౯౩॥
MSS@6394@1ఉడుపరిషదః కిం నార్హత్వం నిశః కిము నౌచితీ పతిరిహ న యద్
దృష్టస్తాభ్యాం గణేయరుచీగణః ।
MSS@6394@2స్ఫుటముడుపతేరాశ్మం వక్షః స్ఫురన్మలినాశ్మన- చ్ఛవి
యదనయోర్విచ్ఛేదేఽపి ద్రుతం బత న ద్రుతమ్ ॥ ౬౩౯౪॥
MSS@6395@1ఉడురాజముఖీ మృగరాజకటిర్ గజరాజవిరాజితమన్దగతిః ।
MSS@6395@2యది సా వనితా హృదయే నిహితా క్వ జపః క్వ తపః క్వ సమాధిరతిః
॥ ౬౩౯౫॥
MSS@6396@1ఉడ్డాయితః పూర్వదిశా క్రమేణ ప్రకాశర గః పృథులః పతణ్గః ।
MSS@6396@2పారే వియద్విచ్యుతరశ్మిరర్వాక్ పతన్నిదానీం క్షపితోఽస్తశైలే ॥
౬౩౯౬॥
MSS@6397@1ఉడ్డీనం విహగైర్మృతం జలచరైః క్ష్మాన్తర్గతం కచ్ఛపైః పాఠీనైః
పృథుప కపీఠలుఠనాద్యస్మిన్ ముహుర్మూర్చ్ఛితమ్ ।
MSS@6397@2తస్మిన్నేవ సరస్యకాలజలదేనాగత్య తచ్చేష్టితం
యేనాకుమ్భనిమగ్నవన్యకరిణాం యూథైః పయః పీయతే ॥ ౬౩౯౭॥
MSS@6398@1ఉడ్డీనా గుణపత్రిణః సుఖఫలాన్యారాద్ వికీర్ణాన్యధః పర్యస్తాః పరితో
యశస్తబకితాః సమ్పల్లతాపల్లవాః ।
MSS@6398@2ప్రాగేవాపసృతః ప్రమోదహరిణశ్చ్ఛాయా కథాన్తం గతా దైవారణ్యమత
గజేన బలినా భగ్నేఽభిమానద్రుమే ॥ ౬౩౯౮॥
MSS@6399@1ఉడ్డీనానామేషాం ప్రాసాదాత్ తరుణి పక్షిణాం ప క్తిః ।
MSS@6399@2విస్ఫురతి వైజయన్తీ పవనచ్ఛిన్నాపవిద్ధేవ ॥ ౬౩౯౯॥

MSS@6400@1ఉడ్డీయాగతమిన్దుమణ్డలమిదం కిం ఖఞ్జరీటద్వయం హిత్వా కోరకతాం


వికస్వరతరే యాతే కిమిన్దీవరే ।
MSS@6400@2ఇన్దోర్బిమ్బమవాప్య జాతరభసౌ కిం వా చకోరావిమావ్ ఆం జ్ఞాతం
శఫరీవిలాసపటునీ నేత్రే కుర గీదృశః ॥ ౬౪౦౦॥

638 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6401@1ఉడ్డీయాణం తు సహజం కథితం గురుణా సదా ।


MSS@6401@2అభ్యసేదస్తతన్ద్రస్తు వృద్ధోఽపి తరుణో భవేత్ ॥ ౬౪౦౧॥

గమనే నిపత్యవచనా వధోన్ముఖీ శకునిః ।


MSS@6402@1ఉడ్డీయోర్ధ్వం
MSS@6402@2వామే యాతుర్నిధనం దిశతి విపక్షే విపక్షస్య ॥ ౬౪౦౨॥

MSS@6402A@1ఉత వా తృణవాన్ మార్గః సమో గమ్యః ప్రశస్యతే ।


MSS@6402A@2సుశోధ్యస్త్రివిధో మార్గః షడ్విధం చ స్వకం బలమ్ ॥

ఘర్షణఘృష్టాని హృది న చిన్తయతి ।


MSS@6403@1ఉత్కటకణ్టకకోటీ-
MSS@6403@2అసదృశరసవివశమతిర్ విశత్యలిః కేతకీకుసుమమ్ ॥ ౬౪౦౩॥

మేఘానాం మాలా వృన్దం కలాపినామ్ ।


MSS@6404@1ఉత్కణ్ఠయతి
MSS@6404@2యూనాం చోత్కణ్ఠయత్యేష మానసం మకరధ్వజః ॥ ౬౪౦౪॥

MSS@6405@1ఉత్కణ్ఠాకులచక్రవాకయువతీనిఃశ్వాసదణ్డాహతః
పీయూషద్యుతిరచ్ఛదర్పణతులామారోహతి ప్రస్థితః ।
MSS@6405@2కోకానాం కృపయేవ కుక్కుటరవైరాహూయమానే రవౌ దిగ్ జాతా
నవధౌతవిద్రుమమణిచ్ఛాయా చ సౌత్రామణీ ॥ ౬౪౦౫॥
MSS@6406@1ఉత్కణ్ఠాకులమస్తు కణ్టకకులే సంజాయతాం తే మనః సానన్దం
పిచుమన్దకన్దలదలాస్వాదేషు కా వా క్షతిః ।
MSS@6406@2ఏతత్ కిం తు తవ క్రమేలక కథంకారం సహే దుఃసహం తస్మిన్
పుణ్డ్రకకన్దలీకిసలయే యేనాసి నిన్దాపరః ॥ ౬౪౦౬॥
MSS@6407@1ఉత్కణ్ఠితమనో బాలా సుదూరస్థా నవం వయః ।
MSS@6407@2విధిర్వామో రిపుః కామో హా హా దుఃఖపరమ్పరా ॥ ౬౪౦౭॥

MSS@6408@1ఉత్కణ్ఠితస్య హృదయానుగుణా వయస్యా సంకేతకే చిరయతి ప్రవరో


వినోదః ।
MSS@6408@2సంస్థాపనా ప్రియతమా విరహాతురాణాం రక్తస్య రాగపరివృద్ధికరః
ప్రమోదః
॥ ౬౪౦౮॥
MSS@6409@1ఉత్కణ్ఠితస్య హృదయానుగతా సఖీవ సంకీర్ణదోషరహితా విషయేషు
గోష్ఠీ ।
MSS@6409@2క్రీడారసేషు మదనవ్యసనేషు కాన్తా స్త్రీణాం తు కాన్తరతివిఘ్నకరీ సపత్నీ

msubhsall.pdf 639
మహాసుభాషితసంగ్రహ

॥ ౬౪౦౯॥
MSS@6410@1ఉత్కమ్పఘర్మపిచ్ఛిల- దోఃసాధికహస్తవిచ్యుతశ్చౌరః ।
MSS@6410@2శివమాశాస్తే సుతను స్తనయోస్తవ పఞ్చలాఞ్చలయోః ॥ ౬౪౧౦॥

MSS@6411@1ఉత్కమ్పినీ భయపరిస్ఖలితాంశుకాన్తా తే లోచనే ప్రతిదిశం విధురే


క్షిపన్తీ ।
MSS@6411@2క్రూరేణ దారుణతయా సహసైవ దగ్ధా ధూమాన్ధితేన దహనేన న వీక్షితాసి
॥ ౬౪౧౧॥
MSS@6412@1ఉత్కమ్పోఽపి సకమ్ప ఏవ హృదయే చిన్తాపి చిన్తాన్వితా నిఃశ్వాసా అపి
నిఃశ్వసన్త్యనిభృతం బాష్పోఽపి బాష్పాయతే ।
MSS@6412@2కాన్తాం సంస్మరతో విదేశవసతేర్నక్తం దివం కామినః ప్రారోహా ఇవ
నిష్పతన్తి మనసో దుఃఖాని దుఃఖాన్వితాత్ ॥ ౬౪౧౨॥
MSS@6413@1ఉత్కమ్పో హృదయే స్ఖలన్తి వచనాన్యావేగలోలం మనో గాత్రం సీదతి
చక్షురశ్రుకలుషం చిన్తా ముఖం శుష్యతి ।
MSS@6413@2యస్యైషా సఖి పూర్వర గరచనా మానః స ముక్తో మయా వన్స్యాస్తా
అపి యోషితః
క్షితితలే యాసామయం సంమతః ॥ ౬౪౧౩॥
MSS@6414@1ఉత్కర్ణం కరిణాం గణేన వికసన్మోదం చిరాద్ బర్హిభిః క్రీడాకేశరిభిశ్చ
పఞ్జరగతైః కోపస్ఫురల్లోచనమ్ ।
MSS@6414@2కుఞ్జోత్స గభువి ప్రకమ్పతరలం సీమన్తినీభిః క్షణాత్ పీతః శ్రోత్రపుటేన
దేవ పరితః ప్రాతర్మృద గధ్వనిః ॥ ౬౪౧౪॥
MSS@6415@1ఉత్కర్ణోఽయమకాణ్డచణ్డిమపటుః స్ఫారస్ఫురత్కేసరః
క్రూరాకారకరాలవక్రవికటస్తబ్ధోర్ధ్వలా గూలభృత్ ।
MSS@6415@2చిత్రేణాపి న శక్యతేఽభిలిఖితుం సర్వా గసంకోచనాచ్
చీత్కుర్వద్గిరికుఞ్జకుఞ్జరశిరః కుమ్భస్థలస్థో హరిః ॥ ౬౪౧౫॥
MSS@6416@1ఉత్కర్తితుం సమర్థోఽపి గన్తుం చైవ సపక్షకః ।
MSS@6416@2ద్విరేఫో గన్ధలోభేన కమలే యాతి బన్ధనమ్ ॥ ౬౪౧౬॥

నిజగుణో యథా యథా యాతి కర్ణమన్యస్య ।


MSS@6417@1ఉత్కర్షవాన్
MSS@6417@2ధనురివ సువంశజన్మా తథా తథా సజ్జనో నమతి ॥ ౬౪౧౭॥

MSS@6418@1ఉత్కర్షో నైవ నిత్యః స్యాన్నాపకర్షస్తథైవ చ ।

640 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6418@2ప్రాక్ కర్మవశతో నిత్యం సధనో నిర్ధనో భవేత్ ॥ ౬౪౧౮॥


MSS@6419@1ఉత్కలికాబాహుల్యం తత్ తత్ స్వాభావికం ద్రవత్వం చ ।
MSS@6419@2స చ నిరుపాధిస్నేహస్ తేనేశస్య ప్రియా గ గా ॥ ౬౪౧౯॥

MSS@6420@1ఉత్కల్లోలస్య లక్ష్మీం లవణజలనిధిర్లమ్భితః క్షీరసిన్ధోః కో విన్ధ్యః


కశ్చ గౌరీగురురితి మరుతామభ్యుదస్తో వివేకః ।
MSS@6420@2నీతాః కర్కత్వమర్కప్రవహణహరయో హారితోత్స గలక్ష్మా
రాజన్నుద్దామగౌరైరజని
చ రజనీవల్లభస్త్వద్యశోభిః ॥ ౬౪౨౦॥
MSS@6421@1ఉత్కామున్మనయన్త్యేతే బాలాం తదలకత్విషః ।
MSS@6421@2అమ్భోధరాస్తడిత్వన్తో గమ్భీరాః స్తనయిత్నవః ॥ ౬౪౨౧॥

MSS@6422@1ఉత్కీర్ణా ఇవ వాసయష్టిషు నిశానిద్రాలసా బర్హిణో


ధూపైర్జాలవినిఃసృతైర్వలభయః సందిగ్ధపారావతాః ।
MSS@6422@2ఆచారప్రయతః సపుష్పబలిషు స్థానేషు చార్చిష్మతీః సంధ్యామ గలదీపికా
విభజతే శుద్ధాన్తవృద్ధో జనః ॥ ౬౪౨౨॥
MSS@6423@1ఉత్కూజతి భ్రమతి రోదితి రారటీతి పద్మాని చోత్క్షిపతి చఞ్చుపుటేన
దూరమ్ ।
MSS@6423@2తోయే నిమజ్జతి శశా కముదీక్షతే చ కష్టం ప్రియావిరహితో నిశి చక్రవాకః
॥ ౬౪౨౩॥
MSS@6424@1ఉత్కూజతి శ్వసితి ముహ్యతి యాతి తీరం తీరాత్ తరుం తరుతలాత్
పునరేతి వాపీమ్ ।
MSS@6424@2వాప్యాం న తిష్ఠతి న చాతి మృణాలఖణ్డం చక్రః క్షపాసు విరహే
ఖలు చక్రవాక్యాః ॥ ౬౪౨౪॥
MSS@6425@1ఉత్కూజన్తు వటే వటే బత బకాః కాకా వరాకా అపి క్రాంకుర్వన్తు సదా
నినాదపటవస్తే పిప్పలే పిప్పలే ।
MSS@6425@2సోఽన్యః కోఽపి రసాలపల్లవలవగ్రాసోల్లసత్పాటవ-
క్రీడత్కోకిలకణ్ఠకూజనకలాలీలావిలాసక్రమః ॥ ౬౪౨౫॥
MSS@6426@1ఉత్కృత్య జ్వలితాత్ శవాత్ కథమపి ప్రేతాశనః పైశితీం పేశీమగ్నిమయీం
నిగీర్య సహసా దన్దహ్యమానోదరః ।
MSS@6426@2ధావత్యుత్ప్లవతే ముహుర్నిపతతి ప్రోత్తిష్ఠతి ప్రేక్షతే విష్వక్క్రోశతి

msubhsall.pdf 641
మహాసుభాషితసంగ్రహ

సమ్పినష్టి జఠరం ముష్ట్యా హతే మస్తకమ్ ॥ ౬౪౨౬॥


MSS@6427@1ఉత్కృత్యోత్కృత్య కృత్తిం ప్రథమమథ పృథూచ్ఛోఫభూయాంసి
మాంసాన్య
అంసస్ఫిక్పృష్ఠపిణ్డాద్యవయవసులభాన్యుగ్రపూత్ ఈని జగ్ధ్వా ।
MSS@6427@2ఆత్తస్నాయ్వన్త్రనేత్రః ప్రకటితదశనః ప్రేతర కః కర కాద్ అ
కస్థాదస్థిసంస్థం స్థపుటగతమపి క్రవ్యమవ్యగ్రమత్తి ॥ ౬౪౨౭॥
MSS@6428@1ఉత్కృత్యోత్కృత్య గర్భానపి శకలయతః క్షత్రసంతానరోషాద్
ఉద్దామస్యైకవింశత్యవధి విధసతః సర్వతో రాజవంశ్యాన్ ।
MSS@6428@2పిత్ర్యం తద్రక్తపూర్ణహ్రదసవనమహానన్దమన్దాయమాన- క్రోధాగ్నేః కుర్వతో
మే న ఖలు న విదితః సర్వభూతైః స్వభావః ॥ ౬౪౨౮॥
MSS@6429@1ఉత్కృష్టబలవీర్యస్య విజిగీషోర్జయైషిణః ।
MSS@6429@2గుణానురక్తప్రకృతేర్యాత్రా యానమితి స్మృతమ్ ॥ ౬౪౨౯॥
MSS@6430@1ఉత్కృష్టమధ్యమనికృష్టజనేషు మైత్రీ యద్వచ్ఛిలాసు సికతాసు జలేషు
రేఖా ।
MSS@6430@2వైరం క్రమాదధమమధ్యమసజ్జనేషు యద్వచ్ఛిలాసు సికతాసు జలేషు
రేఖా ॥ ౬౪౩౦॥
MSS@6431@1ఉత్కోచం ప్రీతిదానం చ ద్యూతద్రవ్యం సుభాషితమ్ ।
MSS@6431@2కామినీం ప్రథమావస్థాం సద్యో గృహ్ణాతి బుద్ధిమాన్ ॥ ౬౪౩౧॥

MSS@6432@1ఉత్కోచకాశ్చౌపధికా వఞ్చకాః కితవాస్తథా ।


MSS@6432@2మ గలాదేశవృత్తాశ్చ భద్రప్రేక్షణికైః సహ ॥ ౬౪౩౨॥

MSS@6433@1అసమ్యక్కారిణశ్చైవ మహామాత్రాశ్చికిత్సకాః ।
MSS@6433@2శిల్పోపచారయుక్తాశ్చ నిపుణాః పుణ్యయోషితః ॥ ౬౪౩౩॥

MSS@6434@1ఏవమాద్యాన్ విజానీయాత్ ప్రకాశాంల్లోకకణ్టకాన్ ।


MSS@6434@2విగూఢచారిణశ్చాన్యాన్ అనార్యానార్యలి గినః ॥ ౬౪౩౪॥

MSS@6435@1ఉత్కోచపారితోషక- భాటసుభాషితతరార్థచౌర్యాంశాః ।
MSS@6435@2తత్క్షణమేవ గ్రాహ్యాః షడన్యకాలే న లభ్యన్తే ॥ ౬౪౩౫॥

MSS@6436@1ఉత్క్రాన్తం గిరికూటల ఘనసహం తే వజ్రసారా నఖాస్ తత్తేజశ్చ


తదూర్జితం

642 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

స చ నగోన్మాథీ నినాదో మహాన్ ।


MSS@6436@2ఆలస్యాదవిముఞ్చతా గిరిగుహాం సింహేన నిద్రాలునా సర్వం
విశ్వజయైకసాధనమిదం లబ్ధం న కించిత్ కృతమ్ ॥ ౬౪౩౬॥
MSS@6437@1ఉత్క్రాన్తానామామిషాయోపరిష్టాద్ అధ్యాకాశం బభ్రుముః పత్రవాహాః ।
MSS@6437@2మూర్తాః ప్రాణా నూనమద్యాప్యవేక్షా- మాసుః కాయం త్యాజితా
దారుణాస్త్రైః ॥ ౬౪౩౭॥
MSS@6438@1ఉత్క్రామద్భిశ్చయః ప్రాణైః ప్రయతః శిష్టసంమతః ।
MSS@6438@2చిన్తయేన్ మనసా గ గాం స గతిం పరమాం లభేత్ ॥ ౬౪౩౮॥

MSS@6439@1ఉత్క్షిప్తం కరక కణద్వయమిదం బద్ధా దృఢం మేఖలా యత్నేన ప్రతిపాదితా


ముఖరయోర్మఞ్జీరయోర్మూకతా ।
MSS@6439@2ఆరబ్ధే రభసాన్ మయా ప్రియసఖి క్రీడాభిసారోత్సవే
చణ్డాలస్తిమిరావగుణ్ఠనపటక్షేపం విధత్తే విధుః ॥ ౬౪౩౯॥
MSS@6440@1ఉత్క్షిప్తం సఖి వర్తిపూరితముఖం మూకీకృతం నూపురం కాఞ్చీదామ
నివృత్తఘర్ఘరరవం క్షిప్తం దుకూలాన్తరే ।
MSS@6440@2సుప్తాః పఞ్జరసారికాః పరిజనోఽప్యాఘూర్ణితో నిద్రయా శూన్యో
రాజపథస్తమాంసి
నివిడాన్యేహ్యేహి నిర్గమ్యతామ్ ॥ ౬౪౪౦॥
MSS@6441@1ఉత్క్షిప్తం
సహ కౌశికస్య పులకైః సాకం ముఖైర్నామితం భూపానాం
జనకస్య సంశయధియా సార్ధం సమాస్ఫాలితమ్ ।
MSS@6441@2వైదేహీమనసా సమం చ సహసా కృష్టం తతో భార్గవ-
ప్రౌఢాహంకృతికన్దలేన చ సమం భగ్నం తదైశం ధనుః ॥ ౬౪౪౧॥
భుజమూలం చూతముకుల మమ సఖ్యా ।
MSS@6442@1ఉత్క్షిప్తబాహుదర్శిత-
MSS@6442@2ఆకృష్యమాణ రాజతి భవతః పరముచ్చపదలాభః ॥ ౬౪౪౨॥

MSS@6443@1ఉత్క్షిప్తముచ్ఛ్రితసితాంశుకరావలమ్బైర్ ఉత్తమ్భితోడుభిరతీవతరాం
శిరోభిః ।
MSS@6443@2శ్రద్ధేయనిర్ఝరజలవ్యపదేశమస్య విష్వక్తటేషు పతతి స్ఫుటమన్తరీక్షమ్
॥ ౬౪౪౩॥
అపి దన్తీద్రైః కోపనైః పత్తయః పరమ్ ।
MSS@6444@1ఉత్క్షిప్తా
MSS@6444@2తదసూనహరన్ ఖడ్గఘాతైః స్వస్య పురః ప్రభోః ॥ ౬౪౪౪॥

msubhsall.pdf 643
మహాసుభాషితసంగ్రహ

కరిభిర్దూరాన్ ముక్తానాం యోధినాం దివి ।


MSS@6445@1ఉత్క్షిప్య
MSS@6445@2ప్రాపి జీవాత్మభిర్దివ్యా గతిర్వా విగ్రహైర్మహీ ॥ ౬౪౪౫॥

టిట్టిభః పాదావాస్తే భ గభయాద్ దివః ।


MSS@6446@1ఉత్క్షిప్య
MSS@6446@2స్వచిత్తకల్పితో గర్వః కస్య నాత్రాపి విద్యతే ॥ ౬౪౪౬॥

MSS@6447@1ఉత్క్షిప్యాలకమాలికాం విలులితామాపాణ్డుగణ్డస్థలాద్
విశ్లిష్యద్వలయప్రపాతభయతః ప్రోల్లాస్య కించిత్ కరౌ ।
MSS@6447@2ద్వారస్తమ్భనిషణ్ణగాత్రలతికా కేనాపి పుణ్యాత్మనా
మార్గాలోకనదత్తదృష్టిరబలా తత్కాలమాలి గ్యతే ॥ ౬౪౪౭॥
ప్రస్ఫురన్తం రదాభ్యామ్ ఈషాదన్తః కుఞ్జరం శాత్రవీయమ్ ।
MSS@6448@1ఉత్క్షిప్యోచ్చైః
MSS@6448@2శ‍ృ గప్రోతప్రావృషేణ్యామ్బుదస్య స్పష్టం ప్రాపత్ సామ్యముర్వీధరస్య
॥ ౬౪౪౮॥
MSS@6449@1ఉత్ఖాతం నిధిశ కయా క్షితితలం ధ్మాతా గిరేర్ధాతవో నిస్తీర్ణః
సరితాంపతిర్నృపతయో యత్నేన సంసేవితాః ।
MSS@6449@2మన్త్రారాధనతత్పరేణ మనసా నీతాః శ్మశానే నిశాః ప్రాప్తః
కాణవరాటకోఽపి
న మయా తృష్ణేఽధునా మా భవ ॥ ౬౪౪౯॥
MSS@6450@1ఉత్ఖాతచ్ఛిన్నసంధ్యారుణకమలవనో వ్యోమకాసారమధ్యం మన్యే మత్తో
నిశీథాహ్వయవనమహిషో మ క్ష్వవిక్షన్మిమ క్షుః ।
MSS@6450@2తత్కాలోద్భిద్యమానః సహ తనుపృథుభిస్తారకాబుద్బుదౌఘైస్
తస్మాదేవోజ్జిహీతే
కలుషితభువనం భీషణో ధ్వాన్తప కః ॥ ౬౪౫౦॥
MSS@6451@1ఉత్ఖాతదైవతమివాయతనం పురారేర్ అస్తాచలాన్తరితసూర్యమివాన్తరిక్షమ్

MSS@6451@2హమ్మీరభూభుజి గతే సురవేశ్మ విశ్వం పశ్యామి హారమివ
నాయకరత్నశూన్యమ్
॥ ౬౪౫౧॥
MSS@6452@1ఉత్ఖాతాన్ ప్రతిరోపయన్ కుసుమితాంశ్చిన్వంల్లఘూన్ వర్ధయన్
అత్యుచ్చాన్

644 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

నమయన్ పృథూన్ విదలయన్ విశ్లేషయన్ సంహతాన్ ।


MSS@6452@2తీక్ష్నాన్ కణ్టకినో బహిర్నియమయన్ స్వారోపితాన్ పాలయన్
మాలాకార ఇవ
ప్రయోగకుశలో రాజ్యే చిరం తిష్ఠతి ॥ ౬౪౫౨॥
MSS@6453@1ఉత్ఖాయ చిత్తోపవనాత్ సుమేధో- మాలా కృతా పుస్తకనిష్కుటేషు ।
MSS@6453@2కావ్యద్రుమాణామధిరోపితానాం ఫలం పరాం నిర్వృతిమున్నయామః ॥
౬౪౫౩॥
MSS@6454@1ఉత్ఖేలత్త్రివలీతర గతరలా రోమావలీశైవల- స్త్రగ్వల్లిర్యువతీ ధ్రువం
జనమనోనిర్వాణవారాణసీ ।
MSS@6454@2ఏతస్యా యదురస్తటీపరిసరే యద్బాల్యచాపల్యయోః స్థానే
యౌవనశిల్పికల్పితచితాచైత్యద్వయం దృశ్యతే ॥ ౬౪౫౪॥
MSS@6455@1ఉత్తంసః కేకిపిచ్ఛైర్మరకతవలయశ్యామలే దోఃప్రకాణ్డే హారః
సాన్ద్రేన్ద్రనీలైర్మృగమదరచితో వక్త్రపత్రప్రపఞ్చః ।
MSS@6455@2నీలాబ్జైః శేఖరశ్రీరసితవసనతా చేత్యభీకాభిసారే సమ్ప్రత్యేణేక్షణానాం
తిమిరభరసఖీ వర్తతే వేషలీలా ॥ ౬౪౫౫॥
MSS@6456@1ఉత్తంసకౌతుకరసేనవిలాసినీనాం లూనాని యస్య న నఖైరపి పల్లవాని ।
MSS@6456@2ఉద్యానమణ్డనతరో సహకార స త్వమ్ అ గారకారకరగోచరతాం
గతోఽసి ॥ ౬౪౫౬॥
భాతి ముఖప్రభాభిర్ న కించిదబ్జం యదహో తదస్యాః ।
MSS@6457@1ఉత్తంసితం
MSS@6457@2యుక్తం దృశావేవ విధిర్విధిజ్ఞః కర్ణద్వయాలంకరణం చకార ॥
౬౪౫౭॥
MSS@6458@1ఉత్తంసీకృతచన్ద్రమాః సభుజగాన్ వీచీన్ పరావర్తయన్ జ్యోత్స్నాభస్మవిలేపనే
నిరవధిస్ఫీతే మహిమ్ని స్థితః ।
MSS@6458@2ప్రే కచ్ఛ కరోటికోటిహననైః స్వఃసిన్ధుముద్ఘోషయన్న్ అత్యన్తం పథి
గర్జితాట్టహసితో రుద్రం హసత్యర్ణవః ॥ ౬౪౫౮॥
MSS@6459@1ఉత్తంసేషు ననర్త న క్షితిభుజాం న ప్రేక్షకైర్లక్షితః సాకా క్షం
లుఠితో న చ స్తనతటే లీలావతీనాం క్వచిత్ ।
MSS@6459@2కష్టం భోశ్చిరమన్తరేవ జలధేర్దైవాద్ విశీర్ణోఽభవత్ ఖేలద్వ్యాలకులా
గఘర్షణపరిక్షీణప్రమాణో మణిః ॥ ౬౪౫౯॥

msubhsall.pdf 645
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6460@1ఉత్తప్తోఽయమురంగమః శిఖితలచ్ఛాయాం సమాలమ్బతే వైరం


సాహజికం
విహాయ చ శిఖీ మూలం తరోర్గచ్ఛతి ।
MSS@6460@2యాచన్తే చ జలం నికుఞ్జభవనే తృష్ణాతురాః సారికాస్ తప్తే వారిణి ప
కజాని మధుపాస్త్యక్త్వా శ్రయన్తే లతాః ॥ ౬౪౬౦॥
పుష్కరక్షేత్రం తారాక్షేత్రం న మధ్యమమ్ ।
MSS@6461@1ఉత్తమం
MSS@6461@2అధమం చ కురుక్షేత్రం ప్రభాసం త్వధమాధమమ్ ॥ ౬౪౬౧॥

MSS@6462@1ఉత్తమం ప్రణిపాతేన శూరం భేదేన యోజయేత్ । నీచమల్పప్రదానేన


సమశక్తిం
పరాక్రమైః ॥
MSS@6463@1ఉత్తమంసుచిరం నైవ విపదోఽభిభవన్త్యలమ్ ।
MSS@6463@2రాహుగ్రసనసంభూతిః క్షణం విచ్ఛాయయేద్ విధుమ్ ॥ ౬౪౬౩॥

స్వార్జితం విత్తం మధ్యమం పితురర్జితమ్ ।


MSS@6464@1ఉత్తమం
MSS@6464@2అధమం భ్రాతృవిత్తం చ స్త్రీవిత్తమధమాధమమ్ ॥ ౬౪౬౪॥

MSS@6465@1ఉత్తమఃక్లేశవిక్షోభం క్షమః సోఢుం న హీతరః ।


MSS@6465@2మణిరేవ మహాశాణఘర్షణం న తు మృత్కణః ॥ ౬౪౬౫॥

MSS@6466@1ఉత్తమః షట్పదః ప్రోక్తో మధ్యమః పఞ్చభిస్తథా ।


MSS@6466@2కనిష్ఠస్తు చతుర్భిః స్యాద్ ఏవం స్యుర్ధ్రువకాస్త్రిధా ॥ ౬౪౬౬॥

MSS@6467@1ఉత్తమకులేఽపిజాతః సేవాం విదధాతి నీచలోకస్య ।


MSS@6467@2వదతి చ వాచం నీచామ్ ఉదరేశ్వరపీడితో మర్త్యః ॥ ౬౪౬౭॥

MSS@6468@1ఉత్తమతరుణప్రకృతిః పులకాదికసూచితాన్యతనుసక్తిః ।
MSS@6468@2స్ఫుటసంనిహితవిభావో నివార్యతే కేన శ‍ృ గారః ॥ ౬౪౬౮॥

MSS@6469@1ఉత్తమపదార్థరసికాః సులభా లోకే భవన్తి సర్వేఽపి ।


MSS@6469@2దూషితపదార్థరసికస్ త్వమివ మతస్త్వం పునః కరట ॥ ౬౪౬౯॥

MSS@6470@1ఉత్తమభుజంగసంగమ- నిస్పన్దనితమ్బచాపలస్తస్యాః ।
MSS@6470@2మన్దరగిరిరివ విబుధైర్ ఇతస్తతః కృష్యతే కాయః ॥ ౬౪౭౦॥

MSS@6471@1ఉత్తమర్ణధనదానశ కయా పావకోత్థశిఖయా హృదిస్థయా ।


MSS@6471@2దేవ దగ్ధవసనా సరస్వతీ నాస్యతో బహిరుపైతి లజ్జయా ॥ ౬౪౭౧॥

646 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6472@1ఉత్తమర్ణముఖం పశ్యన్న్ అధమర్ణో హ్రియా నమన్ ।


MSS@6472@2మృత్యుజీవితయోర్యుద్ధసంభ్రమం పరిలోకతే ॥ ౬౪౭౨॥

MSS@6473@1ఉత్తమవనితైకగతిః కరీవ సరసీపయః సఖీధైర్యమ్ ।


MSS@6473@2ఆస్కన్దితోరుణా త్వం హస్తేనైవ స్పృశన్ హరసి ॥ ౬౪౭౩॥

కుర్యాత్ ప్రోక్తకారీ తు మధ్యమః ।


MSS@6474@1ఉత్తమశ్చిన్తితం
MSS@6474@2అధమోఽశ్రద్ధయా కుర్యాద్ అకర్తోచ్చరితమ్ పితుః ॥ ౬౪౭౪॥

MSS@6475@1ఉత్తమస్తోషమాయాతి తద గం పోష్యతే యది ।


MSS@6475@2వృక్షః ప్రసీదతి ప్రాయః పాదాభ్య గేన న స్వయమ్ ॥ ౬౪౭౫॥

క్షణం కోపో మధ్యస్య ప్రహరద్వయమ్ ।


MSS@6476@1ఉత్తమస్య
MSS@6476@2అధమస్య త్వహోరాత్రం పాపిష్ఠో నైవ ముచ్యతే ॥ ౬౪౭౬॥

వర్ణస్య నీచోఽపి గృహమాగతః ।


MSS@6477@1ఉత్తమస్యాపి
MSS@6477@2పూజనీయో యథాయోగ్యం సర్వదేవమయోఽతిథిః ॥ ౬౪౭౭॥

వర్ణస్య నీచోఽపి గృహమాగతః ।


MSS@6478@1ఉత్తమస్యాపి
MSS@6478@2బాలో వా యది వా వృద్ధః సర్వస్యాభ్యాగతో గురుః ॥ ౬౪౭౮॥

స్వగుణైః ఖ్యాతా మధ్యమాశ్చ పితుర్గుణైః ।


MSS@6479@1ఉత్తమాః
MSS@6479@2అధమా మాతులస్యాపి శ్వశురస్యాధమాధమాః ॥ ౬౪౭౯॥

MSS@6480@1ఉత్తమాః స్వార్జితైర్ద్రవ్యైః పితుర్విత్తేన మధ్యమాః ।


MSS@6480@2అధమా మాతృవిత్తేన స్త్రీవిత్తేనాధమాధమాః ॥ ౬౪౮౦॥
ఆత్మనః ఖ్యాతాః పితుః ఖ్యాతాశ్చ మధ్యమాః ।
MSS@6481@1ఉత్తమా
MSS@6481@2అధమా మాతులాత్ ఖ్యాతాః శ్వశురాచ్చాధమాధమః ॥ ౬౪౮౧॥

MSS@6482@1ఉత్తమా గోద్భవాజ్జ్యైష్ఠ్యాద్ బ్రహ్మణశ్చైవ ధారణాత్ ।


MSS@6482@2సర్వస్యైవాస్య సర్గస్య ధర్మతో బ్రాహ్మణః ప్రభుః ॥ ౬౪౮౨॥

MSS@6483@1ఉత్తమాధమమధ్యానాం శ్రోతవ్యం వచనం బుధైః ।


MSS@6483@2తత్ర చాత్మహితం గ్రాహ్యం వస్తవాక్యం యథా నృపః ॥ ౬౪౮౩॥

MSS@6484@1ఉత్తమాధమమధ్యాని బుద్ధ్వా కార్యాణి పార్థివః ।


MSS@6484@2ఉత్తమాధమమధ్యేషు పురుషేషు నియోజయేత్ ॥ ౬౪౮౪॥

MSS@6485@1ఉత్తమాధమసంసక్తౌ జానన్ సదృశవృత్తితామ్ ।


MSS@6485@2నారీణాం శుచిబాహ్యానామ్ అ గనాఖ్యాం వ్యధాద్ విధిః ॥ ౬౪౮౫॥

msubhsall.pdf 647
మహాసుభాషితసంగ్రహ

స్వభావోఽయం పరదుఃఖాసహిష్ణుతా ।
MSS@6486@1ఉత్తమానాం
MSS@6486@2స్వయం దుఃఖం చ సమ్ప్రాప్తం మన్యతేఽన్యస్య వార్యతే ॥ ౬౪౮౬॥

MSS@6487@1ఉత్తమానామపి స్త్రీణాం విశ్వాసో నైవ విద్యతే ।


MSS@6487@2రాజప్రియాః కైరవిణ్యో రమన్తే మధుపైః సహ ॥ ౬౪౮౭॥

MSS@6488@1ఉత్తమానుత్తమానేవ గచ్ఛన్ హీనాంశ్చ వర్జయన్ ।


MSS@6488@2బ్రాహ్మణః శ్రేష్ఠతామేతి ప్రత్యవాయేన శూద్రతామ్ ॥ ౬౪౮౮॥

MSS@6489@1ఉత్తమానేవసేవేత ప్రాప్తే కాలే తు మధ్యమాన్ ।


MSS@6489@2అధమాంస్తు న సేవేత య ఇచ్ఛేచ్ శ్రేయ ఆత్మనః ॥ ౬౪౮౯॥

MSS@6490@1ఉత్తమాభిజనోపేతాన్ న నీచైః సహ వర్ధయేత్ ।


MSS@6490@2కృశోఽపి హి వివేకజ్ఞో యాతి సంశ్రయణీయతామ్ ॥ ౬౪౯౦॥
ఖ్యాతాః పిత్రా ఖ్యాతాశ్చ మధ్యమాః ।
MSS@6491@1ఉత్తమాశ్చాత్మనా
MSS@6491@2అధమా మాతులైః ఖ్యాతాః శ్వశురైశ్చాధమాధమాః ॥ ౬౪౯౧॥

ప్రోక్తాః పారసీకాః సముద్రజాః ।


MSS@6492@1ఉత్తమాస్తాజికాః
MSS@6492@2కోక్కాణాఖతలాణాశ్చ తథా సౌరాష్ట్రజా హయాః ॥ ౬౪౯౨॥

తు క్షణం కోపో మధ్యమే ఘటికాద్వయమ్ ।


MSS@6493@1ఉత్తమే
MSS@6493@2అధమే స్యాదహోరాత్రం చాణ్డాలే మరణాన్తికః ॥ ౬౪౯౩॥

MSS@6494@1ఉత్తమేనోత్తమం సర్వం మనుష్యాణాం ప్రయత్నతః ।


MSS@6494@2అదృష్టమీక్ష్య సర్వేషాం వక్తవ్యం సువిచక్షణైః ॥ ౬౪౯౪॥

MSS@6495@1ఉత్తమేవిఘ్నవత్తాస్తి అధమో దుఃఖభాజనమ్ ।


MSS@6495@2తస్మాత్ సర్వత్ర యోగ్యత్వాచ్ శ్రేష్ఠో వై మధ్యమః స్మృతః ॥ ౬౪౯౫॥

MSS@6496@1ఉత్తమైఃసహ స గేన కో న యాతి సమున్నతిమ్ ।


MSS@6496@2మూర్ధ్నా తృణాని ధార్యన్తే గ్రథితైః కుసుమైః సహ ॥ ౬౪౯౬॥

MSS@6497@1ఉత్తమైః సహ సాంగత్యం పణ్డితైః సహ సంకథామ్ ।


MSS@6497@2అలుబ్ధైః సహ మిత్రత్వం కుర్వాణో నావసీదతి ॥ ౬౪౯౭॥

MSS@6498@1ఉత్తమైః సహ సాంగత్యం యత్ ప్రాజ్ఞైః సత్యవాదిభిః ।


MSS@6498@2బన్ధనస్థోఽపి తిష్ఠేత న తు రాజ్యే నరాధమైః ॥ ౬౪౯౮॥

648 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6499@1ఉత్తమైః స్వీకృతో నీచో నీచ ఏవ న చోత్తమః ।


MSS@6499@2భైరవాధిష్ఠితః శ్వా తు కదాచిన్ నైవ కేసరీ ॥ ౬౪౯౯॥

MSS@6500@1ఉత్తమైరననుజ్ఞాతంకార్యం నేచ్ఛేచ్చ తైః సహ ।


MSS@6500@2దేవైః సాకం సుధాపానాద్ రాహోశ్ఛిన్నం శిరో యతః ॥ ౬౫౦౦॥

సంబన్ధానాచరేత్ సహ ।
MSS@6501@1ఉత్తమైరుత్తమైర్నిత్యం
MSS@6501@2నినీషుః కులముత్కర్షమ్ అధమానధమాంస్త్యజేత్ ॥ ౬౫౦౧॥

MSS@6502@1ఉత్తమో నాతివక్తా స్యాద్ అధమో బహుభాషకః ।


MSS@6502@2న హి స్వర్ణే ధ్వనిస్తాదృగ్ యాదృక్ కాంస్యే ప్రజాయతే ॥ ౬౫౦౨॥

MSS@6503@1ఉత్తమోఽపికులజోఽపి మనుష్యః సర్వలోకమహితోఽపి బుధోఽపి ।


MSS@6503@2దాసతాం భజతి యాం భజమానస్ తాం భజన్తి గణికాం కిము సన్తః ॥
౬౫౦౩॥
MSS@6504@1ఉత్తమోఽప్యధమస్య స్యాద్ యాచ్ఞానమ్రకరః క్వచిత్ ।
MSS@6504@2కౌస్తుభాదీని రత్నాని యయాచే హరిరమ్బుధిమ్ ॥ ౬౫౦౪॥

దత్తే మధ్యమః ప్రార్థితః పునః ।


MSS@6505@1ఉత్తమోఽప్రార్థితో
MSS@6505@2యాచకైర్యాచ్యమానోఽపి దత్తే న త్వధమాధమః ॥ ౬౫౦౫॥

MSS@6506@1ఉత్తమో మధ్యమో నీచోఽధమో భ్రాతృగుణైర్నరః ।


MSS@6506@2కన్యాస్త్రీభగినీభాగ్యో నరోఽధమతమో మతః ॥ ౬౫౦౬॥

రసవాదశ్చ ధాతువాదశ్చ మధ్యమః ।


MSS@6507@1ఉత్తమో
MSS@6507@2అధమో మన్త్రవాదశ్చ మిథ్యావాదోఽధమాధమః ॥ ౬౫౦౭॥

MSS@6508@1ఉత్తర గయ కుర గలోచనే లోచనే కమలగర్వమోచనే ।


MSS@6508@2అస్తు సున్దరి కలిన్దనన్దినీ- వీచిడమ్బరగభీరమమ్బరమ్ ॥ ౬౫౦౮॥

మధూకాద్ అహినిలయః పశ్చిమోత్తరే తోయమ్ ।


MSS@6509@1ఉత్తరతశ్చ
MSS@6509@2పరిహృత్య పఞ్చహస్తాన్ అర్ధాష్టమపౌరుషం వాచ్యమ్ ॥ ౬౫౦౯॥

పల్వలం గాఢప కమతివాహితాతపాః ।


MSS@6510@1ఉత్తరన్తి వినికీర్య
MSS@6510@2దంష్ట్రిణో వనవరాహయూథపా దష్టభ గురబిసా కురా ఇవ ॥ ౬౫౧౦॥

MSS@6511@1ఉత్తరాదుత్తరంవాక్యమ్ ఉత్తరాదేవ జాయతే ।


MSS@6511@2సువృష్టిగుణసమ్పన్నాద్ బీజాద్ బీజమివాపరమ్ ॥ ౬౫౧౧॥

MSS@6512@1ఉత్తరాపథకాన్తానాం కిం బ్రూమో రామణీయకమ్ ।

msubhsall.pdf 649
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6512@2యాసాం తుషారసంభేదే న మ్లాయతి ముఖామ్బుజమ్ ॥ ౬౫౧౨॥


MSS@6513@1ఉత్తరీయవినయాత్ త్రపమాణా రున్ధతీ కిల తదీక్షణమార్గమ్ ।
MSS@6513@2ఆవరిష్ట వికటేన వివోఢుర్ వక్షసైవ కుచమణ్డలమన్యా ॥ ౬౫౧౩॥

MSS@6514@1ఉత్తరేణకిమాత్మైవ పఞ్చబాణాగ్నిసాక్షికమ్ ।
MSS@6514@2తవ సఖ్యై మయా దత్తో న సేవ్యః సేవితా రహః ॥ ౬౫౧౪॥

MSS@6515@1ఉత్తరేణసదా కార్యం ప్రాణస్య న విరోధకమ్ ।


MSS@6515@2సంగ్రామేణ వినా కార్యం న లక్ష్యం దక్షిణాముఖమ్ ॥ ౬౫౧౫॥

MSS@6516@1ఉత్తానఫలలుబ్ధానాం వరం రాజోపజీవినః ।


MSS@6516@2న తు తత్స్వామినస్తీవ్రపరిక్లేశైః ఫలన్తి యే ॥ ౬౫౧౬॥

MSS@6517@1ఉత్తానాః కతి వేల్లితాః కతి రయాదాభుగ్నమధ్యాః కతి క్షిప్తోత్క్షిప్తవికుఞ్చితాః


కతి భుజాస్తౌర్యత్రికానుక్రమాత్ ।
MSS@6517@2కల్పాన్తేషు మహానటస్య ఝటితి ప్రక్రాన్తచక్రభ్రమి- భ్రాన్తౌ
కేవలమగ్నిహాసగరలైర్లేఖాత్రయం పాతు వః ॥ ౬౫౧౭॥
MSS@6518@1ఉత్తానాముపధాయ బాహులతికామేకామపా గశ్రితామ్ అన్యామప్యలసాం
నిధాయ
విపులాభోగే నితమ్బస్థలే ।
MSS@6518@2నీవీం కించిదవశ్లథాం విదధతీ నిశ్వాసలోలాలకా
తల్పోత్పీడనతిర్యగున్నతకుచం నిద్రాతి శాతోదరీ ॥ ౬౫౧౮॥
MSS@6519@1ఉత్తానోచ్ఛూనమణ్డూకపాటితోదరసంనిభే ।
MSS@6519@2క్లేదిని స్త్రీవ్రణే సక్తిరకృమేః కస్య జాయతే ॥ ౬౫౧౯॥
MSS@6520@1ఉత్తానోల్లపితప్రతారితనవశ్రోత్రైః కథం భావ్యతాం
వాక్ప్రత్యంశనివేశితాఖిలజగత్తత్త్వా కవీనాం కలా ।
MSS@6520@2రథ్యాగర్తవిగాహనాద్భుతకృతైర్గాహ్యః క్వ రత్నాకరో
యస్యాన్తఃశఫరాధమాననతటీమజ్జద్గిరీన్ద్రాః శ్రియః ॥ ౬౫౨౦॥
చరణౌ కృత్వా ఊరుసంస్థౌ ప్రయత్నతః ।
MSS@6521@1ఉత్తానౌ
MSS@6521@2ఊరుమధ్యే తథోత్తానౌ పాణీ పద్మాసనం త్విదమ్ ॥ ౬౫౨౧॥

భ్రూక్షేపవశవర్తి చ ।
MSS@6522@1ఉత్తారకమతిస్నిగ్ధం
MSS@6522@2సదా ముఖస్థం మిత్రం చేన్ నేత్రేణ చపలేన కిమ్ ॥ ౬౫౨౨॥

650 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6523@1ఉత్తారయతి విపత్తావ్ ఇతి ధనవత్తామపేక్షతే క్షితిపః ।


MSS@6523@2చేన్నేహ తదుపయోగస్ తం నియతం విత్తసంచయో రోగః ॥ ౬౫౨౩॥

MSS@6524@1ఉత్తాలతాటకోత్పాతదర్శనేఽప్యప్రకమ్పితః ।
MSS@6524@2నియుక్తస్తత్ప్రమాథాయ స్త్రైణేన విచికిత్సతి ॥ ౬౫౨౪॥
MSS@6525@1ఉత్తాలతాలీవనసమ్ప్రవృత్త- సమీరసీమన్తితకేతకీకాః ।
MSS@6525@2ఆసేదిరే లావణసైన్ధవీనాం చమూచరైః కచ్ఛభువాం ప్రదేశాః ॥ ౬౫౨౫॥

MSS@6526@1ఉత్తాలాపీతహాలారసవివశమనోవృత్తితాలా కసీర-
ప్రోత్ఖాతాకృష్టకాలాగురురుచిరరుచిః స్త్రోతసోన్మాదశీలా ।
MSS@6526@2అచ్ఛణ్డీద్వీపవన్దీభవదఖిలచలత్కాన్దిశీకోగ్రనక్రా కాలిన్దీ వోఽస్తు
సందీపితసుకృతచయోద్రేకమ్న్దీకృతైనాః ॥ ౬౫౨౬॥
MSS@6527@1ఉత్తాలాలకభఞ్జనాని కబరీపాశేషు శిక్షారసో దన్తానాం పరికర్మ
నీవినహనం భ్రూలాస్యయోగ్యాగ్రహః ।
MSS@6527@2తిర్యగ్లోచనచేష్టితాని వచసాం ఛేకోక్తిసంక్రాన్తయః స్త్రీణాం మ్లాయతి
శైశవే ప్రతికలం కోఽప్యేష కేలిక్రమః ॥ ౬౫౨౭॥
MSS@6528@1ఉత్తిష్ఠ క్షణమేకముద్వహ సఖే దారిద్ర్యభారం గురుం శ్రాన్తస్తావదహం
చిరాన్ మరణజం సేవే త్వదీయం సుఖమ్ ।
MSS@6528@2ఇత్యుక్తో ధనవర్జితేన విదుషా గత్వా శ్మశానం శవో దారిద్ర్యాన్ మరణం
వరం సుఖమితి జ్ఞాత్వా స తూష్ణీం స్థితః ॥ ౬౫౨౮॥
నమతి వణిక్ పృచ్ఛతి కుశలం దదాతి చ స్థానమ్ ।
MSS@6529@1ఉత్తిష్ఠతి
MSS@6529@2నిక్షేపపాణిమాప్తం దృష్ట్వా ధర్మ్యాం కథాం కురుతే ॥ ౬౫౨౯॥

దూతి యామో యామో యాతస్తథాపి నాయాతః ।


MSS@6530@1ఉత్తిష్ఠ
MSS@6530@2యాతః పరమపి జీవేజ్ జీవితనాథో భవేత్ తస్యాః ॥ ౬౫౩౦॥

MSS@6531@1ఉత్తిష్ఠన్త్యా
రతాన్తే భరమురగపతౌ పాణినైకేన కృత్వా ధృత్వా చాన్యేన
వాసో విగలితకబరీభారమంసే వహన్త్యాః ।
MSS@6531@2భూయస్తత్కాలకాన్తిద్విగుణితసురతప్రీతినా శౌరిణా వః శయ్యామాలి గ్య
నీతం
వపురలసలసద్బాహు లక్ష్మ్యాః పునాతు ॥ ౬౫౩౧॥
పరో నోపేక్ష్యః పథ్యమిచ్ఛతా ।
MSS@6532@1ఉత్తిష్ఠమానస్తు
MSS@6532@2సమౌ హి శిష్టైరామ్నాతౌ వర్త్స్యన్తావామయః స చ ॥ ౬౫౩౨॥

msubhsall.pdf 651
మహాసుభాషితసంగ్రహ

యది జీవన్తీం మామిచ్ఛసి తమానయ ।


MSS@6533@1ఉత్తిష్ఠ
MSS@6533@2అహం నేతుమశక్యాపి సుదూరమిదమన్తరమ్ ॥ ౬౫౩౩॥

వత్సేత్యమృతాయమానం వచో నిశమ్యోత్థితముత్థితః సన్ ।


MSS@6534@1ఉత్తిష్ఠ
MSS@6534@2దదర్శ రాజా జననీమివ స్వాం గామగ్రతః ప్రస్రవిణీం న సింహమ్ ॥
౬౫౩౪॥
MSS@6535@1ఉత్తిష్ఠారాత్తరౌ మే తరుణిమమ తరోః శక్తిరారోహణ కా సాక్షాదాఖ్యామి
ముగ్ధే తరణిమిహ రవేరాఖ్యయా కా రతిర్మే ।
MSS@6535@2వార్తేయం నౌప్రస గే కథమపి భవితా నావయోః సంగమార్థా వార్తాపీతి
స్మితాస్యం జితగిరమజితం రాధయారాధయామి ॥ ౬౫౩౫॥
కిం శేషే ప్రాప్తే పరిభవే నవే ।
MSS@6536@1ఉత్తిష్ఠోత్తిష్ఠ
MSS@6536@2అద్య వై నిర్భయా ల కాం ప్రవిష్టాః సూర్యరశ్మయః ॥ ౬౫౩౬॥

MSS@6537@1ఉత్తీర్ణభారలఘునాప్యలఘూలపౌఘ- సౌహిత్యనిఃసహతరేణ తరోరధస్తాత్



MSS@6537@2రోమన్థమన్థరచలద్గురుసాస్నమాసాం చక్రే నిమీలదలసేక్షణమౌక్షకేణ
॥ ౬౫౩౭॥
MSS@6538@1ఉత్తీర్య దక్షిణే పూర్వం పశ్చాద్ వామేఽతినిన్దితాః ।
MSS@6538@2కైశ్చిత్ కృష్ణో మృగశ్చైకః కైశ్చిత్ సర్వేఽపి నాదృతాః ॥ ౬౫౩౮॥

MSS@6539@1ఉత్తీర్య పృష్ఠతో యాతి వేష్టనం వాకరోతి చేత్ ।


MSS@6539@2స్వస్థస్య వేష్టనప్రాప్తిః సభయస్య భయం హరేత్ ॥ ౬౫౩౯॥

MSS@6540@1ఉత్తు గపీవరకుచద్వయపీడితా గమ్ ఆలి గితః పులకితేన భుజేన రత్యా



MSS@6540@2శ్రీమఞ్ జగన్తి మదయన్ నయనాభిరామః కామోఽయమేతి
మదఘూర్ణితనేత్రపద్మః
॥ ౬౫౪౦॥
గమత్తమాత గమస్తకన్యస్తలోచనః ।
MSS@6541@1ఉత్తు
MSS@6541@2ఆసన్న్ఽఏపి చ సార గే న వాఞ్చ్ఛాం కురుతే హరిః ॥ ౬౫౪౧॥

గవాతాయనగోపురాణి గృహాణి విత్తాని దురర్జితాని ।


MSS@6542@1ఉత్తు
MSS@6542@2క్షణాదధఃపాతకరాణి హన్త చితాతిథేరస్య నిరర్థకాని ॥ ౬౫౪౨॥

652 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6543@1ఉత్తు గశైలశిఖరస్థితపాదపస్య కాకః కృశోఽపి ఫలమాలభతే


సపక్షః ।
MSS@6543@2సింహః ప్రచణ్డగజకుమ్భవిదారకోఽపి ఉచ్ఛిష్టమేవ లభతే ఖలు
పక్షహీనః ॥ ౬౫౪౩॥
MSS@6544@1ఉత్తు గశైలశిఖరాశ్రయణేన కేచిద్ ఉద్దామవీచివలితాః సరితో భవన్తి ।
MSS@6544@2అన్యే పుణర్జలకనాస్తృణలోష్టపాతాద్ అమ్భోముచాం పయసి న
క్షయమాప్నువన్తి
॥ ౬౫౪౪॥
గశైలశిఖరే నను పాదపస్య కాకోఽపి పక్వఫలమాలభతే సపక్షః ।
MSS@6545@1ఉత్తు
MSS@6545@2సింహో బలీ గజవిదారణదారుణోఽపి సీదత్యహో తరుతలే నిజపక్షహీనః
॥ ౬౫౪౫॥
MSS@6546@1ఉత్తు గస్తనపర్వతాదవతరద్గ గేవ హారావలీ రోమాలీ నవనీలనీరజరుచిః
సేయం కలిన్దాత్మజా ।
MSS@6546@2జాతం తీర్థమిదం సుపుణ్యజనకం యత్రానయోః సంగమశ్ చన్ద్రో మజ్జతి
లాఞ్ఛనాపహృతయే నూనం నఖాంకచ్ఛలాత్ ॥ ౬౫౪౬॥
MSS@6547@1ఉత్తు గస్తనపర్వతైస్తనురుహై రోమావలీభూరుహైః కాఞ్చీక
కణనూపురధ్వనిపరైర్హారావలీవాగురైః ।
MSS@6547@2భ్రూచాపేన కటాక్షవిస్తరశరైః కన్దర్పదావానలైర్ బాలా ఖేలతి పారధం
నిజగుణైః కామీమృగో బధ్యతే ॥ ౬౫౪౭॥
MSS@6548@1ఉత్తు గస్తనభరతాన్తతాన్తమధ్యం విశ్లిష్యద్ఘనకచవాన్తవాన్తసూనమ్ ।
MSS@6548@2వక్రాబ్జభ్రమదలిభీతభీతనేత్రం ముగ్ధాక్షీ మమ ధురి మన్దమన్దమేతి
॥ ౬౫౪౮॥
MSS@6549@1ఉత్తు గస్తనభార ఏశ తరలే నేత్రే చలే భ్రూలతే రాగాన్ధేషు
తదోష్ఠపల్లవమిదం కుర్వన్తు నామ వ్యథామ్ ।
MSS@6549@2సౌభాగ్యాక్షరప క్తిరేవ లిఖితా పుష్పాయుధేన స్వయం మధ్యస్థాపి కరోతి
తాపమధికం రోమావలీ కేన సా ॥ ౬౫౪౯॥
MSS@6550@1ఉత్తు గస్తనమణ్డలాదవతరద్గ గేవ హారావలీ రోమాలీ నవనాలనీరదరుచిః
సేయం కలిన్దాత్మజా ।
MSS@6550@2జాతం తీర్థమిదం సుపుణ్యజనకం యత్రావయోః సంగమశ్ చన్ద్రో మజ్జతి

msubhsall.pdf 653
మహాసుభాషితసంగ్రహ

లాఞ్ఛనాపహృదయే నూనం నఖాంకచ్ఛలాత్ ॥ ౬౫౫౦॥


MSS@6551@1ఉత్తు గస్తనమణ్డలోపరిలసత్ప్రాలమ్బముక్తామణేర్
అన్తర్బిమ్బితమిన్ద్రనీలనికరచ్ఛాయానుకారిద్యుతి ।
MSS@6551@2లజ్జావ్యాజముపేత్య నమ్రవదనా స్పష్టం మురారేర్వపుః పశ్యన్తీ ముదితా
ముదేఽస్తు భవతాం లక్ష్మీర్వివాహోత్సవే ॥ ౬౫౫౧॥
MSS@6552@1ఉత్తు గస్తనశైలదుస్తరమురో నిమ్నాతినాభిస్థలీ భీమం దేహవనం
స్ఫురద్భుజలతం రోమాలిజాలాకులమ్ ।
MSS@6552@2వ్యాధః పఞ్చశరః కిరత్యతితరాంస్తీక్ష్ణాన్ కటాక్షాశుగాంస్ తన్మే బ్రూహి
మనఃకుర గ శరణం కం సాంప్రతం యాస్యసి ॥ ౬౫౫౨॥
MSS@6553@1ఉత్తు గాదనిలచలాంశుకాస్తటాన్తాచ్ చేతోభిః సహ భయదర్శినాం
ప్రియాణామ్ ।
MSS@6553@2శ్రోణీభిర్గురుభిరతూర్ణముత్పతన్త్యస్ తోయేషు ద్రుతతరమ గనా నిపేతుః ॥
౬౫౫౩॥
MSS@6554@1ఉత్తు గే కృతసంశ్రయస్య శిఖరిణ్యుచ్చావచగ్రావణి న్యగ్రోధస్య కిమ
గ తస్య వచసా శ్లాఘాసు పర్యాప్యతే ।
MSS@6554@2బన్దుర్వా స పురాకృతః కిమథవా సత్కర్మణాం సంచయో మార్గే
రూక్షవిపత్రశాఖిని జనో యం ప్రాప్య విశ్రామ్యతి ॥ ౬౫౫౪॥
MSS@6555@1ఉత్తు గే విభవద్రుమస్య శిఖరే భుక్త్వా ఫలం స్వేచ్ఛయా తస్మాత్
ప్రస్ఖలితః పదాద్విధివశాద్ భ్రష్టో నిరాలమ్బనః ।
MSS@6555@2పాతాలోదరభీషణే బహువిధక్లేశోరగాధ్యాసితే దౌర్గత్యావటగర్భకే
నిపతితశ్చిత్రం యది ప్రాణితి ॥ ౬౫౫౫॥
MSS@6556@1ఉత్తు గైస్తరుభిః కిమేభిరఫలైరాకాశసంస్పర్శిభిర్ ధన్యోఽసౌ
నితరాములూపవిటపో నద్యాస్తటే తిష్ఠతి ।
MSS@6556@2ఏవం యః కృతబుద్ధిరుత్థితజలవ్యాలోలవీచీవశాన్ మజ్జన్తం జనముద్ధరామి
యది వా తేనైవ మజ్జామ్యహమ్ ॥ ౬౫౫౬॥
MSS@6558@1ఉత్థాతవ్యం జాగృతవ్యం యోక్తవ్యం భూతికర్మసు ।
MSS@6558@2భవిష్యతీత్యేవ మనః కృత్వా సతతమవ్యథైః ॥ ౬౫౫౮॥

తు మనుష్యాణాం దక్షాణాం దైవవర్జితమ్ ।


MSS@6559@1ఉత్థానం
MSS@6559@2అఫలం దృశ్యతే లోకే సమ్యగప్యుపపాదితమ్ ॥ ౬౫౫౯॥

654 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6560@1ఉత్థానం సంయమో దాక్ష్యమ్ అప్రమాదో ధృతిః స్మృతిః ।


MSS@6560@2సమీక్ష్య చ సమారమ్భో విద్ధి మూలం భవస్య తత్ ॥ ౬౫౬౦॥

MSS@6561@1ఉత్థానంహి నరేన్ద్రాణాం బృహస్పతిరభాషత ।


MSS@6561@2రాజధర్మస్య యన్ మూలం ॥। ॥। ॥। ॥ ౬౫౬౧॥

MSS@6562@1ఉత్థానధీరః పురుషో వాగ్ధీరానధితిష్ఠతి ।


MSS@6562@2ఉత్థానధీరం వాగ్ధీరా రమయన్త ఉపాసతే ॥ ౬౫౬౨॥

MSS@6563@1ఉత్థానమభిజానన్తి సర్వభూతాని భారత ।


MSS@6563@2ప్రత్యక్షం ఫలమశ్నన్తి కర్మణాం లోకసాక్షికమ్ ॥ ౬౫౬౩॥

సతతం పరేషామన్తరైషణే ।
MSS@6564@1ఉత్థానయుక్తః
MSS@6564@2ఆనృణ్యమాప్నోతి నరః పరస్యాత్మన ఏవ చ ॥ ౬౫౬౪॥

MSS@6565@1ఉత్థానహీనోరాజా హి బుద్ధిమానపి నిత్యశః ।


MSS@6565@2ధర్షణీయో రిపూణాం స్యాద్ భుజంగ ఇవ నిర్విషః ॥ ౬౫౬౫॥

MSS@6566@1ఉత్థానేనామృతం లబ్ధమ్ ఉత్థానేనాసురా హతాః ।


MSS@6566@2ఉత్థానేన మహేన్ద్రేణ శ్రైష్ఠ్యం ప్రాప్తం దివీహ చ ॥ ౬౫౬౬॥

MSS@6567@1ఉత్థానేనైధయేత్సత్త్వమ్ ఇన్ధనేనేవ పావకమ్ ।


MSS@6567@2శ్రియో హి సతతోత్థాయీ దుర్బలోఽపి సమశ్నుతే ॥ ౬౫౬౭॥

సభ్యానామ్ ఉత్తిష్ఠతి యాతి తేషు యాతేషు ।


MSS@6568@1ఉత్థానే
MSS@6568@2మతమన్తరాపి రాజ్ఞో విజ్ఞాయాశీఃప్రదో బహిరుపైతి ॥ ౬౫౬౮॥
MSS@6568@1ఉత్థాపితః సంయతి రేణురశ్వైః సాన్ద్రీకృతః స్యన్దనవంశచక్రైః ।
MSS@6568@2విస్తారితః కుఞ్జరకర్ణతాలైర్ నేత్రక్రమేణోపరురోధ సూర్యమ్ ॥
౬౫౬౮॥
MSS@6569@1ఉత్థాప్యభుజగీం శక్తిం మూలవాతైరధఃస్థితామ్ ।
MSS@6569@2సుషుమ్నాన్తర్గతాం పఞ్చచక్రాణాం భేదినీం శివామ్ ॥ ౬౫౬౯॥

MSS@6570@1ఉత్థాయ పశ్చిమే యామే కృతశౌచః సమాహితః ।


MSS@6570@2హుత్వాగ్నిం బ్రాహ్మణాంశ్చార్య ప్రవిశేచ్చ శుభాం సభామ్ ॥ ౬౫౭౦॥

MSS@6571@1ఉత్థాయోత్థాయ పాపేష్వభిరమతి మతిర్మన్దబుద్ధేర్యదా తే నైవేద్వేగో న


శాన్తిర్న చ భవతి ఘృణా కుర్వతః కర్మ నిన్ద్యమ్ ।

msubhsall.pdf 655
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6571@2తత్ కిం నైవ ప్రభాతే జ్వలదనలసమా రౌరవీ నామ రౌద్రీ


తీక్ష్ణాయఃకీలచక్రక్రకచపటురవా రాజధానీ యమస్య ॥ ౬౫౭౧॥
బోద్ధవ్యం కిమద్య సుకృతం కృతమ్ ।
MSS@6572@1ఉత్థాయోత్థాయ
MSS@6572@2ఆయుషః ఖణ్డమాదాయ రవిరస్తం గమిష్యతి ॥ ౬౫౭౨॥

MSS@6573@1ఉత్థాయోత్థాయ బోద్ధవ్యం కిమద్య సుకృతం కృతమ్ ।


MSS@6573@2దత్తం వా దాపితం వాపి వాక్ సత్యా వాపి భాషితా ॥ ౬౫౭౩॥

MSS@6574@1ఉత్థాయోత్థాయ బోద్ధవ్యం మహద్భయముపస్థితమ్ ।


MSS@6574@2మరణవ్యాధిశోకానాం కిమద్య నిపతిష్యతి ॥ ౬౫౭౪॥

MSS@6575@1ఉత్థాయోత్థాయ లీయన్తే దరిద్రాణాం మనోరథాః ।


MSS@6575@2బాలవైధవ్యదగ్ధానాం కులస్త్రీణాం కుచా ఇవ ॥ ౬౫౭౫॥

MSS@6576@1ఉత్థాయోన్నతవాసయష్టిశిఖరే విస్తారితాకుఞ్చితం
బిభ్రత్పాదముదస్తకేసరసటః కించిద్ వినిద్రేక్షణః ।
MSS@6576@2దూరాదఞ్చితకన్ధరః శమవశాద్ వ్యాధూయ పక్షద్వయం మానమ్లానికరః
కుర గకదృశాం కోకూయతే కుక్కుటః ॥ ౬౫౭౬॥
MSS@6577@1ఉత్థితా ఏవ పూజ్యన్తే జనాః కార్యార్థిభిర్నరైః ।
MSS@6577@2శత్రువత్ పతితం కో ను వన్దతే మానవం పునః ॥ ౬౫౭౭॥

పృథుస్తనీ పుష్పజాలమపచిన్వతీ తరౌ ।


MSS@6577A@1ఉత్థితాగ్రచరణా
MSS@6577A@2మధ్యభఞ్జనభయాపదేశతో నిస్త్రపా దయితకణ్ఠమగ్రహీత్ ॥

MSS@6578@1ఉత్థితో నిశి కలానిధిర్భవేద్ ఏతదీయముఖతుల్యతాప్తయే ।


MSS@6578@2ప్రాపితో మలినభావమేతయా లజ్జయా నభసి యాత్యదృశ్యతామ్ ॥
౬౫౭౮॥
MSS@6579@1ఉత్పక్ష్మణోర్నయనయోరుపరుద్ధవృత్తిం బాష్పం కురు స్థిరతయా
విరతానుబన్ధమ్ ।
MSS@6579@2అస్మిన్నలక్షితనతోన్నతభూమిభాగే మార్గే పదాని ఖలు తే విషమీభవన్తి
॥ ౬౫౭౯॥
గచ్ఛతోఽపి మహీతలమ్ ।
MSS@6580@1ఉత్పతతోఽప్యన్తరిక్షం
MSS@6580@2ధావతః పృథివీం సర్వాం నాదత్తముపతిష్ఠతి ॥ ౬౫౮౦॥

MSS@6581@1ఉత్పతన్తి యదాకాశే నిపతన్తి మహీతలే ।

656 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6581@2పక్షిణస్తదపి ప్రాప్త్యా నాదత్తముపతిష్ఠతే ॥ ౬౫౮౧॥


నమన్తీ నలినేక్షనా ।
MSS@6582@1ఉత్పతన్తీ భ్రమన్తీ సా
MSS@6582@2శమ్పాశతం వితన్వానా భ్రమరీవ భ్రమం వ్యధాత్ ॥ ౬౫౮౨॥

వా పాతాలం ప్రవిశన్తు వా ।
MSS@6583@1ఉత్పతన్త్వన్తరిక్షం
MSS@6583@2చరన్తు వా దిశః సర్వా హ్యదత్తం నోపలభ్యతే ॥ ౬౫౮౩॥

MSS@6585@1ఉత్పతేత్ సరుజాద్ దేశాద్ వ్యాధిదుర్భిక్షపీడితాత్ ।


MSS@6585@2అన్యత్ర వస్తుం గచ్ఛేద్ వా వసేద్ వా నిత్యమానితః ॥ ౬౫౮౫॥

MSS@6586@1ఉత్పత్తిః పయసాం నిధేర్వపురపి ఖ్యాతం సుధామన్దిరం స్పర్ధన్తే విశదా


లతాభసరలా హారావలీమంశవః ।
MSS@6586@2కాన్తా కైరవిణీ తవ ప్రియసఖః శ‍ృ గారసారః స్మరో హం హో చన్ద్ర
కిమత్ర తాపజననం తాపాయ యన్ మే భవాన్ ॥ ౬౫౮౬॥
MSS@6587@1ఉత్పత్తిపరిపూరితాయాః కిమస్యాః పావనాన్తరైః ।
MSS@6587@2తీర్థోదకం చ వహ్నిశ్చ నాన్యతః శుద్ధిమర్హతః ॥ ౬౫౮౭॥

విప్రస్య మూర్తిర్ధర్మస్య శాశ్వతీ ।


MSS@6588@1ఉత్పత్తిరేవ
MSS@6588@2స హి ధర్మార్థముత్పన్నో బ్రహ్మభూయాయ కల్పతే ॥ ౬౫౮౮॥

MSS@6588A@1ఉత్పత్తిర్జమదగ్నితః స భగవాన్ దేవః పినాకీ గురుః శౌర్యం యత్తు న


తద్ గిరాం పథి నను వ్యక్తం హి తత్కర్మభిః ।
MSS@6588A@2త్యాగః సప్తసముద్రముద్రితమహీనిర్వ్యాజదానావధిః
క్షత్త్రబ్రహ్మతపోనిధేర్భగవతః కిం వా న లోకోత్తరమ్ ॥
MSS@6589@1ఉత్పత్తిర్దేవయజనాద్ బ్రహ్మవాదీ నృపః పితా ।
MSS@6589@2సుప్రసన్నోజ్జ్వలా మూర్తిరస్యాం స్నేహం కరోతి మే ॥ ౬౫౮౯॥

MSS@6590@1ఉత్పత్తిర్మరుతాం ప్రభోర్యుగదినే ప్రఖ్యాప్య విశ్వోత్సవే పూణ్యాహశ్రుతిషు


ప్రసిద్ధిరధికా పూర్ణం వయః పౌరుషమ్ ।
MSS@6590@2కాకుత్స్థేన సమం సపత్నకలహో దైవజ్ఞతా తాదృశీ కాకస్తేన గుణేన
కాఞ్చనమయే వ్యాపారితః పఞ్జరే ॥ ౬౫౯౦॥
MSS@6591@1ఉత్పత్తిర్మలయే సముద్రనిలయే పన్థా వృతో రాక్షసైస్ తత్రత్యానపి హన్త
చన్దనతరూంశ్ఛిన్దన్తి సాంయాత్రికాః ।
MSS@6591@2వర్తన్తే సవిధస్థితాశ్చ సుఖినః శాఖోటముఖ్యద్రుమాస్ తన్మన్యే కృతినస్తు

msubhsall.pdf 657
మహాసుభాషితసంగ్రహ

తే తరుకులే యే నోపయోగక్షమాః ॥ ౬౫౯౧॥


MSS@6592@1ఉత్పత్త్యుత్పన్నశిష్టావివిధగుణగణా యత్ర యాన్తి ప్రటిష్ఠాం బాధేన
ప్రాక్తనానాం న చ నియమవిధిర్నాపి సంఖ్యార్థదానే ।
MSS@6592@2ఊహః సర్వత్ర యస్య స్ఫురతి చ సకలః సత్య ఏవార్థవాదో
మీమాంసాభావమఞ్చత్యభినవమధునా మూర్తిరేషా త్వదీయా ॥ ౬౫౯౨॥
MSS@6593@1ఉత్పత్రేవ దృశోఽర్చిషా కుసుమితేవేన్దోః కరైర్భోగిభిః సారోహేవ
జటాటవీ
ఫలతు వః శ్రేయో భవానీపతేః ।
MSS@6593@2యత్పర్యన్తవివర్తినః సురసరిత్పూరస్య భూరిస్ఫురత్- ఫేనోణ్డూకవిలాసమఞ్చతి
విధేర్జీర్ణా కపాలావలీ ॥ ౬౫౯౩॥
MSS@6594@1ఉత్పథా దుర్నదాః కేచిద్ బహుభ గభ్రమావిలాః ।
MSS@6594@2తటస్థానపి నిఘ్నన్తి తరసా భిన్నసేతవః ॥ ౬౫౯౪॥

MSS@6595@1ఉత్పథేన క్వచిద్ యాతి క్వచిన్ మార్గేణ గచ్ఛతి ।


MSS@6595@2ముహురుష్ణో ముహుః శీతశ్చపలశ్చపలాయతే ॥ ౬౫౯౫॥

క్షుద్రజన్తవః ।
MSS@6596@1ఉత్పద్యన్తే విపద్యన్తే మద్విధాః
MSS@6596@2పరార్థబద్ధకక్ష్యాణాం తాదృశాముద్భవః కుతః ॥ ౬౫౯౬॥

MSS@6597@1ఉత్పన్నం సుధియాం కులే యదఖిలైస్త్యక్తం బుధైర్న క్షణం యన్ నో


విస్మృతమేకదాపి సుజనైర్యద్యన్న యుక్తం ఖలైః ।
MSS@6597@2దౌర్గత్యస్య తథావిధస్య మహతస్తస్యాపి కేనాపి నో యద్
దానామ్బుసరిత్ప్రవాహపతితస్యాకారి హస్తార్పణమ్ ॥ ౬౫౯౭॥
MSS@6598@1ఉత్పన్నపరితాపస్యబుద్ధిర్భవతి యాదృశీ ।
MSS@6598@2తాదృశీ యది పూర్వం స్యాత్ కస్య న స్యాన్మహోదయః ॥ ౬౫౯౮॥

MSS@6599@1ఉత్పన్నపుత్రమాత్రస్య పుంసః స్వర్గో భవేద్ ధ్రృవమ్ ।


MSS@6599@2టిట్టిభోత్పాదనాదేవ మన్దపాలో దివం యయౌ ॥ ౬౫౯౯॥

MSS@6600@1ఉత్పన్నమిహ లోకే వై జన్మప్రభృతి మానవమ్ ।


MSS@6600@2వివిధాన్యుపవర్తన్తే దుఃఖాని చ సుఖాని చ ॥ ౬౬౦౦॥

MSS@6601@1తయోరేకతరే మార్గే యద్యేనమభిసంనయేత్ ।


MSS@6601@2న సుఖం ప్రాప్య సంహృష్యేత్ న దుఃఖం ప్రాప్య సంజ్వరేత్ ॥ ౬౬౦౧॥

658 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6602@1ఉత్పన్నస్య రురోః శ‍ృ గం వర్ధమానస్య వర్ధతే ।


MSS@6602@2ప్రార్థనా పురుషస్యేవ తస్య మాత్రా న విద్యతే ॥ ౬౬౦౨॥
MSS@6603@1ఉత్పన్నాః సరితాం హ్రదేషు సుచిరం తత్రైవ పుష్టాస్తతః ప్రాప్తాః ప్రావృషి
సాగరం జలచరాస్తాసాం ముఖాదేవ యే ।
MSS@6603@2ద్విత్రైరేవ దినైస్తిమింగిలకులస్యాసాద్య కూటస్థతాం మృష్యన్త్యద్య న
తే రహస్యపి కృతాం నాదేయతాసంకథామ్ ॥ ౬౬౦౩॥
MSS@6604@1ఉత్పన్నా బహవస్తలేషు సరసామమ్భోరుహాణాం చయా యే
యామిన్యధిపానుకారిరమణీవక్త్రోపమానం గతాః ।
MSS@6604@2నాభౌ భౌమరిపోరజాయత మహాపద్మః స కోఽప్యేకకో
యస్త్రైలోక్యసముద్భవప్రభవితుర్జన్మావనిత్వం గతః ॥ ౬౬౦౪॥
MSS@6605@1ఉత్పన్నామాపదం యస్తు సమాధత్తే స బుద్ధిమాన్ ।
MSS@6605@2వణిజో భార్యయా జారః ప్రత్యక్షే నిహ్నుతో యథా ॥ ౬౬౦౫॥

MSS@6606@1ఉత్పన్నేషు చ కార్యేషు మతిర్యస్య న హీయతే ।


MSS@6606@2స నిస్తరతి దుర్గాణి గోపీ జారద్వయం యథా ॥ ౬౬౦౬॥

MSS@6607@1ఉత్పన్నో ఘట చక్రవర్త్యసి పునర్వహ్నిం ప్రవిశ్య త్వయా ప్రాతః


స్నానపరిశ్రమేణ పయసాం పానేన తప్తం తపః ।
MSS@6607@2ఆక్రమ్యోన్నతజాను యన్ మృగదృశాం తిష్ఠన్నితమ్బస్థలే
కణ్ఠాలమ్బితబాహువల్లికుచయోః సీమానమాస్కన్దసి ॥ ౬౬౦౭॥
MSS@6608@1ఉత్పలస్య చ పద్మస్య మత్స్యస్య కుముదస్య చ ।
MSS@6608@2ఏకజాతిప్రసూతానాం రూపం గన్ధః పృథక్ పృథక్ ॥ ౬౬౦౮॥

MSS@6609@1ఉత్పలస్యహి రక్తిమా సాధోః పరోపకారితా ।


MSS@6609@2అసాధోః కరుణాభావః స్వభావాస్త్రివిధా యథా ॥ ౬౬౦౯॥

ఇవ కిరణైః కుసుమిత ఇవ తారకాభిరయమిన్దుః ।


MSS@6610@1ఉత్పల్లవ
MSS@6610@2ఉదయత్యుదయతటాన్తే సురతరురివ శీతలచ్ఛాయః ॥ ౬౬౧౦॥

MSS@6611@1ఉత్పశ్యామి ద్రుతమపి సఖే మత్ప్రియార్థం యియాసోః కాలక్షేపం


కకుభసురభౌ
పర్వతే పర్వతే తే ।
MSS@6611@2శుక్లాపాన్గైః సజలనయనైః స్వాగతీకృత్య కేకాః ప్రత్యుద్యాతః కథమపి
భవాన్ గన్తుమాశు వ్యవస్యేత్ ॥ ౬౬౧౧॥

msubhsall.pdf 659
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6612@1ఉత్పాతకం తదిహ దేవ విచారణీయం నారాయణో యది పతేదథవా


సుభద్రా ।
MSS@6612@2కాదమ్బరీమదవిఘూర్ణితలోచనస్య యుక్తం హి లా గలధృతః పతనం
పృథివ్యామ్ ॥ ౬౬౧౨॥
మన్మథనాయకస్య వజ్రప్రహార ఇవ కేలిలతావనస్య ।
MSS@6613@1ఉత్పాతకేతురివ
MSS@6613@2సంహారకాల ఇవ పాన్థవధూజనస్య గ్రీష్మస్య భాతి దివసః సఖి దూరితాశః
॥ ౬౬౧౩॥
MSS@6614@1ఉత్పాతజం ఛిద్రమసౌ వివస్వాన్ వ్యాదాయ వక్త్రాకృతి లోకభీష్యమ్ ।
MSS@6614@2అత్తుం జనాన్ ధూసరరశ్మిరాశిః సింహో యథా కీర్ణసటోఽభ్యుదేతి ॥
౬౬౧౪॥
MSS@6615@1ఉత్పాతాయ చ కావ్యే దురుపశ్రుతిరభినయే చ నాట్యానామ్ ।
MSS@6615@2స్వస్థానామపి యద్వద్ ధ్వస్తా ధారా ధరిత్రీతి ॥ ౬౬౧౫॥

MSS@6616@1ఉత్పాదకబ్రహ్మదాత్రోర్గరీయాన్ బ్రహ్మదః పితా ।


MSS@6616@2బ్రహ్మజన్మ హి విప్రస్య ప్రేత్య చేహ చ శాశ్వతమ్ ॥ ౬౬౧౬॥

MSS@6617@1ఉత్పాదనమపత్యస్య జాతస్య పరిపాలనమ్ ।


MSS@6617@2ప్రత్యర్థం లోకయాత్రాయాః ప్రత్యక్షం స్త్రీనిబన్ధనమ్ ॥ ౬౬౧౭॥

MSS@6618@1ఉత్పాదయతి లోకస్య ప్రీతిం మలయమారుతః ।


MSS@6618@2నను దాక్షిణ్యసమ్పన్నః సర్వస్య భవతి ప్రియః ॥ ౬౬౧౮॥

MSS@6619@1ఉత్పాదయత్యలమిదం మనసో విషాదం సీదత్సరోరుహనిభం వదనం


త్వదీయమ్ ।
MSS@6619@2జ్ఞాత్వా నిదానమహమత్ర సమానదుఃఖా ప్రాణైరపి ప్రియతమే భవితుం
సమీహే
॥ ౬౬౧౯॥
MSS@6620@1ఉత్పాదయన్తోసురతస్య విఘ్నం పరస్పరాలాపసుఖం హరన్తీ ।
MSS@6620@2సంరాగిణః కామిజనస్య గాఢమ్ అక్ష్ణోర్లలమ్బే సహసైవ నిద్రా ॥
౬౬౨౦॥
MSS@6621@1ఉత్పాదితా స్వయమియం యది తత్ తనూజా తాతేన వా యది తదా
భగినీ ఖలు శ్రీః ।

660 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6621@2యద్యన్యసంగమవతీ చ తదా పరస్త్రీ తత్త్యాగబద్ధమనసః సుధియో భవన్తి


॥ ౬౬౨౧॥
కృత్రిమాన్ దోషాన్ ధనీ సర్వత్ర బాధ్యతే ।
MSS@6622@1ఉత్పాద్య
MSS@6622@2కృతదోషసహస్రోఽపి నిర్ధనః పరమేశ్వరః ॥ ౬౬౨౨॥

MSS@6623@1ఉత్పాద్య పుత్రాననృణాంశ్చ కృత్వా వృత్తిం చ తేభ్యోఽనువిధాయ


కాంచిత్ ।
MSS@6623@2స్థానే కుమారీః ప్రతిపాద్య సర్వా అరణ్యసంస్థో మునివద్ బుభూషేత్ ॥
౬౬౨౩॥
MSS@6624@1ఉత్పాద్య యత్ స్వయమపి ప్రబలానురాగ- భాజస్తథానుసరతోఽపి
దివాకరస్య ।
MSS@6624@2ఛాయా ప్రసర్పతి సుదూరమనేన మన్యే క్లృప్తం తయా సదృశమేవ
కులీనతాయాః
॥ ౬౬౨౪॥
MSS@6625@1ఉత్పుచ్ఛః ప్రమదోచ్ఛ్వసద్ వపురధోవిస్రంసిపక్షద్వయః
స్వైరోత్ఫాలగతిక్రమేణ పరితో భ్రాన్త్వా సలీలం ముహుః ।
MSS@6625@2ఉత్కణ్ఠాలసకూజితః కలరుతాం భూయో రిరంసారస- న్యగ్భూతాం
చటకః
ప్రియామభిసరత్యుద్వేపమానః క్షణమ్ ॥ ౬౬౨౫॥
MSS@6626@1ఉత్పుచ్ఛానతధూతపక్షతతయో ఝాత్కారిణో విభ్రమైర్ ఉద్వాచ్యాస్తతచఞ్చవో
లయవశాదుత్క్షిప్తపాదా ముహుః ।
MSS@6626@2పశ్యన్తో నిజకణ్ఠకాణ్డమలినాం కాదమ్బినీమున్నత-
గ్రీవాభ్యర్ణమిలత్కలాపవిటపా నృత్యన్తి కేకాభృతః ॥ ౬౬౨౬॥
MSS@6627@1ఉత్ప్రవాలాన్యరణ్యాని వాప్యః సమ్ఫుల్లప కజాః ।
MSS@6627@2చన్ద్రః పూర్ణశ్చ కామేన పాన్థదృష్టేర్విషం కృతమ్ ॥ ౬౬౨౭॥

దూరం పరిధూయ పక్షా- వధో నిరీక్ష్య క్షణబద్ధలక్ష్యః ।


MSS@6628@1ఉత్ప్లుత్య
MSS@6628@2మధ్యేజలం బుడ్డతి దత్తఝమ్పః సమత్స్యముత్సర్పతి మత్స్యర కః ॥
౬౬౨౮॥
MSS@6629@1ఉత్ప్లుత్య యః శిఖరిణం మదకుమ్భికుమ్భమ్ ఉద్భిద్య సానుశతమాయతముల్లల
ఘే ।

msubhsall.pdf 661
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6629@2పఞ్చాననో నియతయా జరయాభిభూతః సోఽయం కరౌ లిహతి


బృంహితలోహితాక్షః ॥ ౬౬౨౯॥
MSS@6630@1ఉత్ప్లుత్యా గృహకోణతః ప్రచలితాః స్తోకాగ్రజ ఘం తతో
వక్రస్వైరపదక్రమైరుపగతాః కించిచ్చలన్తో గలే ।
MSS@6630@2భేకాః పూతినిపాతినో మిచిమిచీత్యున్మీలితార్ధేక్షణా
నక్రాకారవిదారితాననపుటైర్నిర్మక్షికం కుర్వతే ॥ ౬౬౩౦॥
MSS@6631@1ఉత్ప్లుత్యారాదర్ధచన్ద్రేణలూనే వక్త్రేఽన్యస్య క్రోధదష్టోష్ఠదన్తే ।
MSS@6631@2సైన్యైః కణ్ఠచ్ఛేదలీనే కబన్ధాద్ భూయో బిభ్యే వల్గతః సాసిపాణేః ॥
౬౬౩౧॥
MSS@6632@1ఉత్ఫాలం హేలయైవ ద్రుతమభిపతతః పూర్వపృథ్వీధరాగ్రాద్
ఉచ్చైరర్చిశ్చపేటాహతిభిరివ హరేర్ధ్వాన్తదన్తీ విదీర్ణః ।
MSS@6632@2రక్తాః కుమ్భైర్విముక్తా ఇవ సకలదృశాం విస్మయం సందధానాః
సంధ్యాశోణత్విషస్తాః సపది నిపతితాస్తారకాస్తాః సమస్తాః ॥ ౬౬౩౨॥
MSS@6633@1ఉత్ఫుల్లకమలకేసర- పరాగగౌరద్యుతే మమ హి గౌరి ।
MSS@6633@2అభివాఞ్ఛితం ప్రసిద్ధ్యతు భగవతి యుష్మత్ప్రసాదేన ॥ ౬౬౩౩॥

MSS@6634@1ఉత్ఫుల్లగల్లపరిఫుల్లముఖారవిన్ద - సౌగన్ధ్యలుబ్ధమధుపాకులయా రతాంతే



MSS@6634@2సంభుగ్నపీనకుచచూచుకయాతిగాఢ- మాలి గితో గిరిజయా గిరిశః
పునాతు
॥ ౬౬౩౪॥
క్రియన్తే దుర్ముఖైః సుఖమ్ ।
MSS@6635@1ఉత్ఫుల్లగల్లైరాలాపాః
MSS@6635@2జానాతి హి పునః సమ్యక్ కవిరేవ కవేః శ్రమమ్ ॥ ౬౬౩౫॥

మాతుః స్తనన్యస్తముఖారవిన్దః ।
MSS@6636@1ఉత్ఫుల్లతాపిచ్ఛమనోరమశ్రీర్
MSS@6636@2సంచాలయన్ పాదసరోరుహాగ్రం కృష్ణః కదా యాస్యతి దృక్పథం మే ॥
౬౬౩౬॥
MSS@6637@1ఉత్ఫుల్లప కజనిషక్తలసద్ద్విరేఫః కించిద్వినిద్రకుముదోత్కరసంభృతశ్రీః

MSS@6637@2ఆమూలనద్ధవివిధాద్భుతమాల్యమాలశ్ చిత్రం న కస్య తనుతే
లలితస్తమాలః

662 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

॥ ౬౬౩౭॥
MSS@6637A@1ఉత్ఫుల్లపకజవనం దదర్శ విమలం సరః ।
MSS@6637A@2స్ఫాటికం వనదేవీనామ్ ఇవ విభ్రమదర్పణమ్ ॥

MSS@6638@1ఉత్ఫుల్లపద్మవదనాందలత్కువలయేక్షణామ్ ।
MSS@6638@2బన్ధూకకమనీయౌష్ఠాం మన్దారస్తబకస్తనీమ్ ॥ ౬౬౩౮॥

MSS@6639@1శిరీషసుకుమారా గీం పఞ్చపుష్పమయీమివ ।


MSS@6639@2ఏకమేవ జగజ్జైత్రీం స్మరేణ విహితామిషుమ్ ॥ ౬౬౩౯॥

MSS@6640@1ఉత్ఫుల్లమానసరసీరుహచారుమధ్య- నిర్యన్మధువ్రతభరద్యుతిహారిణీభిః ।
MSS@6640@2రాధావిలోచనకటాక్షపరమ్పరాభిర్ దృష్టో హరిస్తవ సుఖాని తనోతు
కామమ్
॥ ౬౬౪౦॥
MSS@6641@1ఉత్ఫుల్లరమ్య సహకార రసాలబన్ధో కూజత్పికావలినివాస తథా విధేహి ।
MSS@6641@2గుఞ్జద్భ్రమద్భ్రమరకస్త్వయి బద్ధతృష్ణో నాన్యాన్ ప్రయాతి
పిచుమన్దకరీరవృక్షాన్ ॥ ౬౬౪౧॥
MSS@6642@1ఉత్ఫుల్లస్థలనలినీవనాదముష్మాద్ ఉద్ధూతః సరసిజసంభవహ్ పరాగః ।
MSS@6642@2వాత్యాభిర్వియతి వివర్తితః సమన్తాద్ ఆధత్తే కనకమయాతపత్రలక్ష్మీమ్ ॥
౬౬౪౨॥
MSS@6643@1ఉత్ఫుల్లా నవమాలికా మదయతి ఘ్రాణేన్ద్రియాహ్లాదినీ జాతం ధూసరమేవ
కింశుకతరోరాశ్యామలం జాలకమ్ ।
MSS@6643@2ఆచిన్వన్తి కదమ్బకాని మధునః పాణ్డూని మత్తాలయః స్త్రీణాం
పీనఘనస్తనేషు
కణవాన్ స్వేదః కరోత్యాస్పదమ్ ॥ ౬౬౪౩॥
MSS@6644@1ఉత్ఫుల్లామలకోమలోత్పలదలశ్యామాయ రామామనః- కామాయ
ప్రథమాననిర్మలగుణగ్రామాయ రామాత్మనే ।
MSS@6644@2యోగారూఢమునీన్ద్రమానససరోహంసాయ సంసారవి- ధ్వంసాయ
స్ఫురదోజసే
రఘుకులోత్తంసాయ పుంసే నమః ॥ ౬౬౪౪॥
MSS@6645@1ఉత్ఫుల్లార్జునసర్జవాసితవహత్పౌరస్త్యఝంఝామరుత్ ప్రే
ఖోలస్ఖలితేన్ద్రనీలశకలస్నిగ్ధామ్బుదశ్రేణయః ।

msubhsall.pdf 663
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6645@2ధారాసిక్తవసుంధరాసురభయః ప్రాప్తాస్త ఏవాధునా


ఘర్మామ్భోవిగమాగమవ్యతికరశ్రీవాహినో వాసరాః ॥ ౬౬౪౫॥
MSS@6646@1ఉత్ఫుల్లైర్బకులైర్లవ గముకులైః శేఫాలికాకుడ్మలైర్ నీలామ్భోజకులైస్తథా
విచికిలైః క్రాన్తం చ కాన్తం చ యత్ ।
MSS@6646@2తస్మిన్ సౌరభధామ్ని దామ్ని కిమిదం సౌగన్ధవన్ధ్యం ముధా మధ్యే ముగ్ధ
కుసుమ్భముమ్భసి భవేన్ నైవైష యుక్తః క్రమః ॥ ౬౬౪౬॥
MSS@6647@1ఉత్స గే వా మలినవసనే సౌమ్య నిక్షిప్య వీణాం మద్గోత్రా కం విరచితపదం
గేయముద్గాతుకామా ।
MSS@6647@2తన్త్రీరార్ద్రా నయనసలిలైః సారయిత్వా కథంచిద్ భూయోభూయః
స్వయమపి
కృతాం మూర్చ్ఛనాం విస్మరన్తీ ॥ ౬౬౪౭॥
MSS@6648@1ఉత్స గైః సైకతానాం శకునిశతపదన్యాసరేఖా కితానాం జమ్బూషణ్డాని
నద్యో దధతి పరిణమల్లమ్బిలమ్బాలకాని ।
MSS@6648@2యత్తోయాన్దోలదోలః పులకయతి తనుం తీరకస్తూరికైణ-
ప్రక్రాన్తగ్రన్థిపర్ణగ్రసనపరిమలోత్కన్ధరో గన్ధవాహః ॥ ౬౬౪౮॥
MSS@6649@1ఉత్సన్నచ్ఛదిరుచ్ఛ్వసద్వృతి గలద్భిత్తి స్ఖలన్మణ్డలి భ్రామ్యత్కుణ్డలి
హిణ్డదాఖు ఖురలిప్రక్రీడిభేకావలి ।
MSS@6649@2పఞ్చచ్చర్మచటౌఘపక్షతిపుటప్రారబ్ధభాంభాంకృతి
శ్రీమత్సేనకులావతంస భవతః శత్రోరివాస్మద్గృహమ్ ॥ ౬౬౪౯॥
MSS@6650@1ఉత్సన్నమాపణమముం ద్రక్ష్యామో నిర్మలైః కదా నయనైః ।
MSS@6650@2చిన్తామణికాచకణౌ విపరీతగుణాగుణౌ యత్ర ॥ ౬౬౫౦॥

MSS@6651@1ఉత్సన్నో మధురస్తి కోకిలరవైరుత్సన్నమస్త్యేతదప్య్ ఉత్సన్నం


మలయానిలైరిదమపి
ప్రాగేవ జానీమహే ।
MSS@6651@2పాన్థాస్తుష్యథ తావతైవ కిమితి భ్రాన్తా యది ప్రాణితి స్తోకేనాపి మనోభవో
విగలతు ప్రాణేషు శుష్కో గ్రహః ॥ ౬౬౫౧॥
MSS@6652@1ఉత్సర గకలితోరుకటారీ- భాజిరా ఉత భయంకరభాలాః ।
MSS@6652@2సన్తు పాయకగణా జయ తైస్త్వం గామగోహరమిలాప ఇలావీ ॥
౬౬౫౨॥

664 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6653@1ఉత్సర్పద్ధూమలేఖాత్విషి తమసి మనాగ్విస్ఫులి గాయమానైర్


ఉద్భేదైస్తారకాణాం
వియతి పరిగతే పశ్చిమాశాముపేతా ।
MSS@6653@2ఖేదేనేవానతాసు స్ఖలదలిరసనాస్వబ్జినీప్రేయసీషు ప్రాయః సంధ్యాతపాగ్నిం
విశతి దినపతౌ దహ్యతే వాసరశ్రీః ॥ ౬౬౫౩॥
MSS@6654@1ఉత్సవాదపి నీచానాం కలహోఽపి సుఖాయతే ।
MSS@6654@2కపర్దకార్ధలాభేన కుశలో బహు మన్యతే ॥ ౬౬౫౪॥

MSS@6655@1ఉత్సవాదుత్సవం యాన్తి స్వర్గాత్ స్వర్గం సుఖాత్ సుఖమ్ ।


MSS@6655@2శ్రద్ధధానాశ్చ దాన్తాశ్చ ధనాఢ్యాః శుభకారిణః ॥ ౬౬౫౫॥

MSS@6656@1ఉత్సవే వ్యసనే ప్రాప్తే దుర్భిక్షే శత్రుసంకటే ।


MSS@6656@2రాజద్వారే శ్మశానే చ యస్తిష్ఠతి స బాన్ధవః ॥ ౬౬౫౬॥

MSS@6657@1ఉత్సారణప్రియతయా పరిరుద్ధసర్వ- ద్వారే గృహే నిరనురోధతయా


వసన్తః ।
MSS@6657@2సమ్పల్లఘూకృతధియోఽప్రతిఘప్రవృత్తేర్ ధిగ్జానతే న రభసాన్నియతేర్నిపాతమ్
॥ ౬౬౫౭॥
MSS@6658@1ఉత్సారితోహసితదీధితిభిః కపోలాద్ ఏకావలీభిరవధూత ఇవ స్తనేభ్యః ।
MSS@6658@2అ గేష్వలబ్ధపరిభోగసుఖోఽన్ధకారో గృహ్ణాతి కేశరచనాసు రుషేవ
నారీః ॥ ౬౬౫౮॥
MSS@6659@1ఉత్సార్య కున్తలమపాస్య దుకూలకూలమ్ ఉన్నామ్య బాహులతికామలసాస్తరుణ్యః

MSS@6659@2స్వేదామ్బుసిక్తతనవః స్పృహయన్తి యస్మై తస్మై నమః సుకృతినే
మలయానిలాయ
॥ ౬౬౫౯॥
MSS@6660@1ఉత్సాహః స్యాద్రసే హాస్యే తాలే కన్దుకసంజ్ఞకే ।
MSS@6660@2వంశాభివృద్ధికృత్పాదస్త్రయోదశమితాక్షరః ।
MSS@6660@3లఘుద్వయం విరామాన్తం తాలే కన్దుకసంజ్ఞకే ॥ ౬౬౬౦॥

MSS@6661@1ఉత్సాహకారకసఖీవచనైర్విధాయ భూషావిధిం కనకగౌరతరా గకేషు ।


MSS@6661@2ప్రాణేశ్వరస్య సదనాయ కృతప్రయాణా ముగ్ధా తథాపి హృది కమ్పభరం
బిభర్తి ॥ ౬౬౬౧॥

msubhsall.pdf 665
మహాసుభాషితసంగ్రహ

మన్త్రశక్త్యా చ భారత ।
MSS@6662@1ఉత్సాహప్రభుశక్తిభ్యాం
MSS@6662@2ఉపపన్నో నృపో యాయాద్ విపరీతమతోఽన్యథా ॥ ౬౬౬౨॥

MSS@6663@1ఉత్సాహవన్తః పురుషా దుర్బలా బలినం రిపుమ్ ।


MSS@6663@2హనిష్యన్తి హి సంయాతా తథైతే పఞ్చ కుఞ్జరమ్ ॥ ౬౬౬౩॥

MSS@6664@1ఉత్సాహవన్తో హి నరా న లోకే


MSS@6664@2సీదన్తి కర్మస్వతిదుష్కరేషు ॥ ౬౬౬౪॥

MSS@6664@2॥। ॥।

MSS@6665@1ఉత్సాహశక్తియుతవిక్రమధైర్యరాశిర్యో వేత్తి గోష్పదమివాల్పతరం


సముద్రమ్ ।
MSS@6665@2వల్మీకశ‍ృ గసదృశం చ సదా నగేన్ద్రం లక్ష్మీః స్వయం తముపయాతి
న దీనసత్త్వమ్ ॥ ౬౬౬౫॥
MSS@6666@1ఉత్సాహశక్తిహీనత్వాద్వృద్ధో దీర్ఘామయస్తథా ।
MSS@6666@2స్వైరేవ పరిభూయేతే ద్వావప్యేతావసంశయమ్ ॥ ౬౬౬౬॥

క్రియావిధిజ్ఞం వ్యసనేష్వసక్తమ్ ।
MSS@6667@1ఉత్సాహసమ్పన్నమదీర్ఘసూత్రం
MSS@6667@2శూరం కృతజ్ఞం దృఢసౌహృదం చ లక్ష్మీః స్వయం వాఞ్ఛతి
వాసహేతోః ॥ ౬౬౬౭॥
MSS@6668@1ఉత్సాహస్య ప్రభోర్మన్త్రస్యైవం శక్తిత్రయం జగుః ।
MSS@6668@2ఆత్మనః సుహృదశ్చైవ తన్మిత్రస్యోదయాస్త్రయః ॥ ౬౬౬౮॥

MSS@6669@1ఉత్సాహాతిశయం వత్స తవ బాల్యం చ పశ్యతః ।


MSS@6669@2మమ హర్షవిషాదాభ్యామ్ ఆక్రన్తం యుగపన్మనః ॥ ౬౬౬౯॥

MSS@6670@1ఉత్సాహితా సకలశీధుమదేన వక్తుమ్ అర్ధోదితే నవవధూరవలమ్బితహ్రీః



MSS@6670@2ఆలీజనేష్వనుపసంహృతవాక్యశేషా భర్తుశ్చకార సవిశేషకుతూహలత్వమ్
॥ ౬౬౭౦॥
MSS@6671@1ఉత్సాహోఞ్ఝితమనసాం రాజ్ఞాం పరిమోషిణాం జిగీషూణామ్ ।
MSS@6671@2నిరుపాయోద్విగ్నానాం సాధుశ్చరకే సదా శకునః ॥ ౬౬౭౧॥

MSS@6672@1ఉత్సాహోద్ధతవిభ్రమభ్రమరకవ్యావృత్తహారాన్తర-
త్రుట్యత్సూత్రవిముక్తమౌక్తికభరః సక్తః స్తనోత్స గయోః ।

666 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6672@2వక్త్రేన్దుచ్యుతసంతతామృతకణాకారశ్చకార
క్షణం తస్యా
నృత్తరసశ్రమోదితఘనస్వేదామ్బుబిమ్బశ్రియమ్ ॥ ౬౬౭౨॥
MSS@6673@1ఉత్సాహో బలవానార్య నాస్త్యుత్సాహాత్ పరం బలమ్ ।
MSS@6673@2ఉత్సాహారమ్భమాత్రేణ జాయన్తే సర్వసమ్పదః ॥ ౬౬౭౩॥

MSS@6674@1ఉత్సాహో బలవానార్య నాస్త్యుత్సాహాత్ పరం బలమ్ ।


MSS@6674@2సోత్సాహస్య హి లోకేషు న కించిదపి దుర్లభమ్ ॥ ౬౬౭౪॥

MSS@6675@1ఉత్సాహోరిపువన్ మిత్రమ్ ఆలస్యం మిత్రవద్ రిపుః ।


MSS@6675@2అమృతం విషవద్ విద్యాఽమృతవద్ విషమ గనా ॥ ౬౬౭౫॥

MSS@6676@1ఉత్సిక్తః కుసుమాసవైః కుముదినీం రాజప్రియాం పుష్పిణీమ్ ఆలి గన్ నిశి


నిర్భయం
పరిచయం కుర్వన్ పునః పల్లవైః ।
MSS@6676@2యావత్ ప కజ్సౌరభస్వమఖిలం గృహ్ణంల్లఘు ప్రస్థితస్ తావత్ కల్య
ఉపస్థితే మరుదయం విష్వగ్ భయాద్ ధావతి ॥ ౬౬౭౬॥
MSS@6677@1ఉత్సిక్తస్య తపఃపరాక్రమనిధేరస్యాగమాదేకతః సత్స గప్రియతా చ
వీరరభసోన్మాదశ్చ మాం కర్షతః ।
MSS@6677@2వైదేహీపరిరమ్భ ఏష చ ముహుశ్చైతన్యమామీలయన్న్ ఆనన్దీ
హరిచన్దనేన్దుశిశిరస్నిగ్ధో రుణద్ధ్యన్యతః ॥ ౬౬౭౭॥
ప్రజాః సర్వా న కుర్యుః కర్మ చేద్ యది ।
MSS@6678@1ఉత్సీదేరన్
MSS@6678@2తథా హ్యేతా న వర్ధేరన్ కర్మ చేద్ అఫలం భవేద్ ॥ ౬౬౭౮॥

కుసుమశయనం నలినీదలకల్పితస్తనావరణమ్ ।
MSS@6679@1ఉత్సృజ్య
MSS@6679@2కథమాతపే గమిష్యసి పరిబాధాపేలవైర గైః ॥ ౬౬౭౯॥

MSS@6680@1ఉత్సృజ్య గీతమసమాప్య విలాసలాస్యమ్ అ కాదపాస్య సహసా


మణివల్లకీం చ ।
MSS@6680@2అత్యున్మనాస్తదవలోకనకౌతుకేన వాతాయనాన్యధిరురోహ పురన్ధ్రిలోకః
॥ ౬౬౮౦॥
MSS@6680A@1ఉత్సృజ్య జలసర్వస్వం విమలాః సితమూర్తయః ।
MSS@6680A@2తత్యజుశ్చామ్బరం మేఘా విగ్రహం యోగినో యథా ॥

MSS@6681@1ఉత్సృజ్యవినివర్తన్తే జ్ఞాతయః సుహృదః సుతాః ।


MSS@6681@2అపుష్పానఫలాన్ వృక్షాన్ యథా తాత పతత్రిణః ॥ ౬౬౮౧॥

msubhsall.pdf 667
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6682@1ఉత్సృజ్య సాధువృత్తం కుటిలధియా వఞ్చితః పరో యేన ।


MSS@6682@2ఆత్మైవ మూఢమతినా కృతసుకృతో వఞ్చితస్తేన ॥ ౬౬౮౨॥

MSS@6683@1ఉత్సృజ్యామ్బుధిజాముఖామ్బుజసుఖాలోకవ్రతం యశ్చిరాద్ దేవః


సేవితవాన్
సరోజనయనో నిద్రాం సముద్రామ్భసి ।
MSS@6683@2సోఽప్యుత్తు గభుజ గభోగశయనాజ్జాగర్తి యస్యోత్సవే సోఽయం
శారదశీతరోచిషి చమత్కారః కథం కథ్యతామ్ ॥ ౬౬౮౩॥
MSS@6684@1ఉత్సృష్టమమ్బుజదృశామివ మానరత్నమ్ ఆదాయ షట్పదతిలాన్
మధువారిపూరాన్ ।
MSS@6684@2పుంస్కోకిలస్య కలకూజితకైతవేన సంకల్పవాక్యమయమాతనుతే రసాలః
॥ ౬౬౮౪॥
MSS@6685@1ఉదకం చాగ్నిసంసృష్టకుమ్భస గాద్యథైవ హి ।
MSS@6685@2ఉద్వేగోద్వర్తనాదౌష్ణ్యం భజతే తద్వదేవ హి ॥ ౬౬౮౫॥

MSS@6686@1అగస గాత్ తథా జీవో భజతే ప్రాకృతాన్ గుణాన్ ।


MSS@6686@2అహ కారాభిభూతః సన్ భిన్నస్తేభ్యోఽపి సోఽవ్యయః ॥ ౬౬౮౬॥

MSS@6687@1ఉదకానలచౌరేభ్యో మూషకేభ్యో విశేషతః ।


MSS@6687@2కష్టేన లిఖితం శాస్త్రం యత్నేన పరిపాలయేత్ ॥ ౬౬౮౭॥

MSS@6688@1ఉదకే సర్వబీజాని సర్వదేవా నిజేశ్వరే ।


MSS@6688@2కలత్రే సర్వసౌఖ్యాని సర్వే ధర్మా దయామయాః ॥ ౬౬౮౮॥

MSS@6689@1ఉదకే సర్వబీజాని సర్వే దేవా హుతాశనే ।


MSS@6689@2కలత్రే సర్వసౌఖ్యాని సర్వదానాని బ్రాహ్మణే ॥ ౬౬౮౯॥

MSS@6690@1ఉదక్యాపతితమ్లేచ్ఛచాణ్డాలాద్యభిభాషణే ।
MSS@6690@2మార్జారమూషకస్పర్శే విణ్మూత్రోత్సర్గదర్శనే ॥ ౬౬౯౦॥
MSS@6691@1ఉదగ్రగోతావతగోత్రగౌరవో మహారజః పూతభటోత్కటచ్ఛటః ।
MSS@6691@2స్వరూపసమ్పత్తిపరాస్తమన్మథః స లక్ష్మణో లక్షితలక్షణోజ్జ్వలః ॥
౬౬౯౧॥
MSS@6692@1ఉద ముఖో వక్తి భషన్నిశీథే ద్విజోపపీడాం మరణం గవాం చ ।

668 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6692@2కుమారికాదూషణగర్భపాత- వహ్నీన్ నిశాన్తే శివది ముఖః స్యాత్ ॥


౬౬౯౨॥
MSS@6693@1ఉదఞ్చత్కావేరీలహరిషు పరిష్వ గర గే లుఠన్తః
కుహూకణ్ఠీకణ్ఠీరవరవలవత్రాసితప్రోషితేభాః ।
MSS@6693@2అమీ చైత్రే మైత్రావరుణి తరుణీకేలిక కేల్లిమల్లీ -
చలద్వల్లీహల్లీసకసురభయశ్చణ్డి చఞ్చన్తి వాతాః ॥ ౬౬౯౩॥
MSS@6694@1ఉదఞ్చత్క్వణద్ధుంకృతిక్వాణచఞ్చన్- మణీమేఖలాదామదృప్యన్నితమ్బా

MSS@6694@2కృపాపా గమా గల్యపట్టాభిషేకైర్ జగన్మ గలం జ్వాలపా నః సహాయః
॥ ౬౬౯౪॥
MSS@6695@1ఉదఞ్చద్ఘర్మాంశుద్యుతిపరిచయోన్నిద్రబిసినీ- ఘనామోదాహూతభ్రమరభరఝ
కారమధురామ్ ।
MSS@6695@2అపశ్యత్కాసారశ్రియమమృతవర్తిప్రణయినీం సుఖం జీవత్యన్ధూదరవివరవర్తి
ప్లవకులమ్ ॥ ౬౬౯౫॥
MSS@6696@1ఉదఞ్చద్వక్షోజద్వయతటభరక్షోభితకటి స్ఫురద్దృగ్భ్యాం
మన్దీకృతవిలసదిన్దీవరయుగమ్ ।
MSS@6696@2సముద్యద్భ్రూభ గం ప్రవిహితధనుర్భ గమనిశం వయస్తత్ పద్మాక్ష్యాః
కథమివ మనో న వ్యథయతు ॥ ౬౬౯౬॥
MSS@6697@1ఉదఞ్చన్తాం వాచో మధురిమధురీణాః ఖలు న మే న చాప్యుజ్జృమ్భన్తాం
నవభణితయో భ గిసుభగాః ।
MSS@6697@2క్షణం స్తోత్రవ్యాజాదపి యది భవన్తం హృది నయే తదాత్మా పావిత్ర్యం
నియతమియతైవాఞ్చతి మమ ॥ ౬౬౯౭॥
MSS@6698@1ఉదఞ్చన్మఞ్జీరధ్వనిమిలితకాఞ్చీకలరవం
మిలిన్దాలీగుఞ్జారవసుభగశిఞ్జానవలయమ్ ।
MSS@6698@2గలన్ముక్తాదామస్తనవినిహితస్వేదకణికం రతం ధన్యం మన్యే
చలదలకమిన్దీవరదృశః ॥ ౬౬౯౮॥
MSS@6699@1ఉదఞ్చయ దృగఞ్చలం చలతు చఞ్చరీకోచ్చయః ప్రపఞ్చయ
వచఃసుధా శ్రవణపాలిమాలి గతు ।
MSS@6699@2భ్రువం నటయ నాగరి త్యజతు మన్మథః కార్ముకం ముఖం చ కురు
సంముఖం

msubhsall.pdf 669
మహాసుభాషితసంగ్రహ

వ్రజతు లాఘవం చన్ద్రమాః ॥ ౬౬౯౯॥


MSS@6700@1ఉదఞ్చయ దృగఞ్చలం రచయ మ గలం సర్వతశ్ చిరాయ
సముపాగతః
పురత ఏష తే వల్లభః ।
MSS@6700@2ఇతి ప్రియగిరా శ్రుతీపులకదన్తురే కుర్వతీ ప్రకశయతి నో దృశౌ ప్రియసఖీ
మృషాశ కయా ॥ ౬౭౦౦॥
MSS@6701@1ఉదధిరవధిరుర్వ్యాస్తం హనూమాంస్తతార నిరవధి గగనం చేత్త్వాణ్డకోశే
విలీనమ్ ।
MSS@6701@2ఇతి పరిమితిమన్తో భాన్తి సర్వేఽపి భావాః స తు నిరవధిరేకః సజ్జనానాం
వివేకః ॥ ౬౭౦౧॥
MSS@6702@1ఉదధేరివ రత్నాని తేజాంసీవ వివస్వతః ।
MSS@6702@2స్తుతిభ్యో వ్యతిరిచ్యన్తే దూరాణి చరితాని తే ॥ ౬౭౦౨॥

MSS@6703@1ఉదన్వచ్ఛిన్నా భూః స చ నిధిరపాం యోజనశతం సదా పాన్థః పూషా


గగనపరిమాణం కలయతి ।
MSS@6703@2ఇతి ప్రాయో భావాః స్ఫురదవధిముద్రాముకులితాః సతాం ప్రజ్ఞోన్మేషః
పునరయమసీమా విజయతే ॥ ౬౭౦౩॥
MSS@6704@1ఉదన్వానివ యోఽక్షోభ్యో జ్ఞాయతే సంశ్రితైః ప్రభుః ।
MSS@6704@2కా హ్రీస్తతోఽన్యా సోఽన్యైర్యత్ తేషామగ్రేఽభిభూయతే ॥ ౬౭౦౪॥

MSS@6705@1ఉదమజ్జి కైటభజితః శయనాద్ అపనిద్రపాణ్డురసరోజరుచా ।


MSS@6705@2ప్రథమప్రబుద్ధనదరాజసుతా- వదనేన్దునేవ తుహినద్యుతినా ॥ ౬౭౦౫॥

MSS@6706@1ఉదయం ప్రాప్య తీక్ష్ణత్వాద్ దుష్ప్రేక్ష్యత్వముపేయుషః ।


MSS@6706@2పాదాన్తికే వసుమతో న హి మానీ నిషీదతి ॥ ౬౭౦౬॥

MSS@6707@1ఉదయం సంహతా ఏవ సంహతా ఏవ చ క్షయమ్ ।


MSS@6707@2ప్రయాన్తః స్పృహణీయత్వం తన్త్రిణః కస్య నాగమన్ ॥ ౬౭౦౭॥

MSS@6708@1ఉదయగిరిగతాయాం ప్రాక్ప్రభాపాణ్డుతాయామ్ అనుసరతి నిశీథే శ‍ృ


గమస్తాచలస్య

MSS@6708@2జయతి కిమపి తేజః సాంప్రతం వ్యోమమధ్యే సలిలమివ విభిన్నం
జాహ్నవం

670 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

యామునం చ ॥ ౬౭౦౮॥
MSS@6709@1ఉదయగిరితటస్థః పద్మినీర్బోధయిత్వా మృదుతరకిరణాగ్రైస్తాః స్వయం
చోపభుజ్య ।
MSS@6709@2మలినమధుపస గాత్ తాసు సంజాతకోపః కృతరుధిరవిరోచిర్భానురస్తం
ప్రయాతః ॥ ౬౭౦౯॥
MSS@6710@1ఉదయగిరిశిరఃస్థో నిద్రయా మూఢమేతజ్ జగదగదమశేషం
నిర్మిమీతేఽనిశం
యః ।
MSS@6710@2అమితతమితమిస్రోద్దామదారిద్ర్యహారి- ప్రసృమరకిరణౌఘః స్యాన్ముదే వః

దేవః ॥ ౬౭౧౦॥
MSS@6711@1ఉదయగూఢశశా కమరీచిభిస్ తమసి దూరమితః ప్రతిసారితే ।
MSS@6711@2అలకసంయమనాదివ లోచనే హరతి మే హరివాహనది ముఖమ్ ॥
౬౭౧౧॥
MSS@6712@1ఉదయతటాన్తరితమియం ప్రాచీ సూచయతి ది నిశానాథమ్ ।
MSS@6712@2పరిపాణ్డునా ముఖేన ప్రియమివ హృదయస్థితం రమణీ ॥ ౬౭౧౨॥

MSS@6713@1ఉదయతి కలమన్ద్రైః కణ్ఠతాలైరలీనాం కుముదముకులకేషు వ్యఞ్జయన్న


గహారాన్ ।
MSS@6713@2మదముఖరచకోరీతోయకర్మాన్తికోఽయం తుహినరుచిరధామా దక్షిణం
లోకచక్షుః ॥ ౬౭౧౩॥
MSS@6714@1ఉదయతి తడిచ్చిత్రం మిత్రం రతేః కమలద్వయీ కుసుమితనవస్తమ్భే
రమ్భే
విధాయ తనోరధః ।
MSS@6714@2తడితి వలతి వ్యోమ వ్యోమాశ్రయం చ గిరిద్వయం గిరిపరిసరే కమ్బుః
కమ్బౌ
కలానిధిమణ్డలమ్ ॥ ౬౭౧౪॥
MSS@6715@1ఉదయతి తపనేఽపి చేత్ తమిస్రం వద కుత ఏవ దినక్షపావివేకః ।
MSS@6715@2భగవతి యది కర్మ దుర్నివార్యం తవ చరణస్మరణేన సాధ్యతే కిమ్ ॥
౬౭౧౫॥

msubhsall.pdf 671
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6716@1ఉదయతి తరుణిమతరణీ శైశవశశిని ప్రశాన్తిమాయాతే ।


MSS@6716@2కుచచక్రవాకయుగలం తరుణితటిన్యాం మిథో మిలతి ॥ ౬౭౧౬॥

MSS@6717@1ఉదయతి నవనీతపిణ్డపాణ్డుః కుముదవనాన్యవఘట్టయన్ కరాగ్రైః ।


MSS@6717@2ఉదయగిరితటస్ఫుటాట్టహాసో రజనివధూముఖదర్పణః శశా కః ॥
౬౭౧౭॥
MSS@6718@1ఉదయతి యది భానుః పశ్చిమే దిగ్విభాగే ప్రచలతి యది మేరుః శీతతామ్
యాతి వహ్నిః ।
MSS@6718@2వికసతి యది పద్మం పర్వతాగ్రే శిలాయాం న భవతి పునరుక్తం భాషితం
సజ్జనానామ్ ॥ ౬౭౧౮॥
MSS@6719@1ఉదయతి వితతోర్ధ్వరశ్మిరజ్జా - వహిమరుచౌ హిమధామ్ని యాతి చాస్తమ్

MSS@6719@2వహతి గిరిరయం విలమ్బిఘణ్టా - ద్వయపరివారితవారణేన్ద్రలీలామ్ ॥
౬౭౧౯॥
MSS@6720@1ఉదయతి హి శశా కః కామినీగణ్డపాణ్డుర్ గ్రహగణపరివారో
రాజమార్గప్రదీపః ।
MSS@6720@2తిమిరనికరమధ్యే రశ్మయో యస్య గౌరాః స్రుతజల ఇవ ప కే క్షీరధారాః
పతన్తి ॥ ౬౭౨౦॥
MSS@6721@1ఉదయతి హృది యస్య నైవ లజ్జా న చ కరుణా న చ కోఽపి భీతిలేశః ।
MSS@6721@2బకులముకులకోశకోమలాం మాం పునరపి తస్య కరే న పాతయేథాః ॥
౬౭౨౧॥
MSS@6722@1ఉదయదుదయదీక్షణాయ పత్యుశ్ చపలదృశస్త్రపయా నిరుధ్యమానమ్

MSS@6722@2మన ఇవ కృపణస్య దానకాలే కతి న తతాన గతాగతాని చక్షుః ॥
౬౭౨౨॥
నామ మేఘా భవతు నిశా వర్షమవిరతం పతతు ।
MSS@6723@1ఉదయన్తు
MSS@6723@2గణయామి నైవ సర్వం దయితాభిముఖేన హృదయేన ॥ ౬౭౨౩॥

MSS@6724@1ఉదయన్నేష సవితా పద్మేష్వర్పయతి శ్రియమ్ ।


MSS@6724@2విభావయితుమృద్ధీనాం ఫలం సుహృదనుగ్రహమ్ ॥ ౬౭౨౪॥

MSS@6725@1ఉదయప్రభసూరీన్ద్రః ప్రథితః ప్రతిభోదయః ।

672 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6725@2నానాదివ్యప్రబన్ధానాం నిర్మాతాయం విరాజతే ॥ ౬౭౨౫॥


MSS@6726@1ఉదయప్రభసూరీన్ద్రే ప్రకాశయతి భూతలమ్ ।
MSS@6726@2అపరే విబుధాః సర్వే నిష్ప్రభా ఇవ సర్వతః ॥ ౬౭౨౬॥

MSS@6727@1ఉదయమయతే ది మాలిన్యం నిరాకురుతేతరాం నయతి నిధనం


నిద్రాముద్రాం
ప్రవర్తయతి క్రియాః ।
MSS@6727@2రచయతితరాం స్వైరాచారప్రవర్తనకర్తనం బత బత లసత్తేజఃపుఞ్జో
విభాతి విభాకరః ॥ ౬౭౨౭॥
MSS@6728@1ఉదయముదితదీప్తిర్యాతి యః సంగతౌ మే పతతి న వరమిన్దుః
సోఽపరామేష
గత్వా ।
MSS@6728@2స్మితరుచిరివ సద్యః సాభ్యసూయం ప్రభేతి స్ఫురతి విశదమేషా
పూర్వకాష్ఠా
గనాయాః ॥ ౬౭౨౮॥
MSS@6729@1ఉదయశిఖరిశ‍ృ గప్రా గణేష్వేష రి గన్ సకమలముఖహాసం వీక్షితః
పద్మినీభిః ।
MSS@6729@2వితతమృదుకరాగ్రః శబ్దయన్త్యా వయోభిః పరిపతతి దివోఽ కే హేలయా
బాలసూర్యః ॥ ౬౭౨౯॥
MSS@6730@1ఉదయసింహ ధరాధిపతౌ త్వయి స్ఫురతి కిం రవిణా విధునాపి వా ।
MSS@6730@2స్వమహసా హి వికాశయసే జగత్ స్వయశసా చ సుశీతలయస్యపి ॥
౬౭౩౦॥
MSS@6731@1ఉదయస్థః సహస్రాంశుర్దృష్టేరాయాతి గమ్యతామ్ ।
MSS@6731@2అతిరిక్తం కదా కం వా ల ఘయన్తి న యోషితః ॥ ౬౭౩౧॥

దినం భ్రమిత్వా పత గోఽయమ్ ।


MSS@6732@1ఉదయాద్రేరుడ్డీనో
MSS@6732@2అద్య ప్రదోషసమయే వడవాజ్వలనే జుహోతి దేహం స్వమ్ ॥ ౬౭౩౨॥

MSS@6733@1ఉదయాస్తౌ మూలాఖ్యౌ ఉత్తరయామ్యౌ ధ్రువనివాసనామానౌ ।


MSS@6733@2నైరృతవాయవ్యౌ చ ప్రయాణచరకాహ్వయౌ తేషామ్ ॥ ౬౭౩౩॥

MSS@6734@1ఉదయే సవితారక్తో రక్తశ్చాస్తమయే తథా ।


MSS@6734@2సమ్పత్తౌ చ విపత్తౌ చ మహతామేకరూపతా ॥ ౬౭౩౪॥

msubhsall.pdf 673
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6735@1ఉదరం నతమధ్యపృష్ఠతా- స్ఫుటద గుష్ఠపదేన ముష్టినా ।


MSS@6735@2చతుర గులమధ్యనిర్గత- త్రివలిభ్రాజి కృతం దమస్వసుః ॥ ౬౭౩౫॥

MSS@6736@1ఉదరం పరిమాతి ముష్టినా కుతుకీ కోఽపి దమస్వసుః కిము ।


MSS@6736@2ధృతతచ్చతుర గులీవ యద్ వలిభిర్భాతి సహేమకాఞ్చిభిః ॥ ౬౭౩౬॥

MSS@6737@1ఉదర ఏవ ధృతః కిముదన్వతా న విషమో వడవానలవద్ విధుః ।


MSS@6737@2విషవదుజ్ఝితమప్యమునా న స స్మరహరః కిమముం బుభుజే విభుః ॥
౬౭౩౭॥
MSS@6738@1ఉదరదరీయం గహనా యద్గతమఖిలం విలీయతే క్వచన ।
MSS@6738@2ఏకా తత్ర చ భుజగీ విలాపయతి కం న సా దుష్టా ॥ ౬౭౩౮॥
MSS@6739@1ఉదరద్వయభరణభయాద్ అర్ధా గాహితదారః ।
MSS@6739@2యది నైవం తస్య సుతః కథమద్యాపి కుమారః ॥ ౬౭౩౯॥

MSS@6740@1ఉదరమ్భరితా లోకే తవైవ నాన్యస్య దుఃశకా దృష్టా ।


MSS@6740@2ఉత్సృష్టపురీషమపి స్వాదూకుర్వన్ వరాహ యద్ భు క్షే ॥ ౬౭౪౦॥

MSS@6741@1ఉదరస్యేదమణుత్వం సహజగురుత్వం యది నేదం హృదయస్య ।


MSS@6741@2స్వార్థే కథమలసత్వం కథమనుసత్వం హితకరణే మతిరస్య ॥ ౬౭౪౧॥

న యత్కించిన్ నిషేవేత కదాచన ।


MSS@6742@1ఉదరార్థం
MSS@6742@2న హంసో వర్ణసామ్యేఽపి బకవన్ మత్స్యభుగ్ యతః ॥ ౬౭౪౨॥

MSS@6743@1ఉదర్కభూతిమిచ్ఛద్భిః సద్భిః ఖలు న దృశ్యతే ।


MSS@6743@2చతుర్థీచన్ద్రలేఖేవ పరస్త్రీభాలపట్టికా ॥ ౬౭౪౩॥

MSS@6744@1ఉదస్యధైర్యం దయితేన సాదరం ప్రసాదితాయాః కరవారివారితమ్ ।


MSS@6744@2ముఖం నిమీలన్నయనం నతభ్రువః శ్రియం సపత్నీవదనాదివాదదే ॥
౬౭౪౪॥
MSS@6745@1ఉదస్యోచ్చైః పుచ్ఛం శిరసి నిహితం జీర్ణజటిలే
యదృచ్ఛావ్యాపన్నద్విపపిశితలేశాః కవలితాః ।
MSS@6745@2గుహాగర్భే శూన్యే సుచిరముషితం జమ్బుక సఖే తదేతత్ కిమ్ కుర్మో
యదసి
న గతః సింహసమతామ్ ॥ ౬౭౪౫॥
MSS@6746@1ఉదాయుధో యావదహం తావదన్యైః కిమాయుధైః ।

674 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6746@2యద్వా న సిద్ధమస్త్రేణ మమ తత్ కేన సేత్స్యతి ॥ ౬౭౪౬॥


MSS@6747@1ఉదారచరితాత్త్యాగీ యాచితః కృపణోఽధికః ।
MSS@6747@2ఏకో ధనం తతః ప్రాణాన్ అన్యః ప్రాణాంస్తతో ధనమ్ ॥ ౬౭౪౭॥

MSS@6748@1ఉదారస్య తృణం విత్తం శూరస్య మరణం త్ర్ణమ్ ।


MSS@6748@2విరక్తస్య తృణం భార్యా నిఃస్పృహస్య తృణం జగత్ ॥ ౬౭౪౮॥

MSS@6749@1ఉదారాంస్త్వదృతే నాన్యాన్ ప్రపశ్యామ్యయి పార్వతి ।


MSS@6749@2శ్రీరామభక్తిమాణిక్యమ్ అదేయమపి దేహి మే ॥ ౬౭౪౯॥

MSS@6750@1ఉదారైర్మన్దారై రచితశిఖరం చన్ద్రశిఖరం సమభ్యర్చ్య ప్రేమ్ణా


విపులపులకాలంకృతతనుః ।
MSS@6750@2కదా గన్ధాబన్ధప్రమదముదితోద్దామమధుప-
స్ఫురద్గుఞ్జాగర్భైర్విభుమభిభజేయం నుతిపదైః ॥ ౬౭౫౦॥
MSS@6751@1ఉదాసీనాలీనామపి వచసి లీనాతనులసత్ త్రపాధీనా దీనాలపనపదవీనాయకధృతా

MSS@6751@2కవీనామాసీనా హృది కుముదినీనాథవదనా నవీనా మీనాక్షీ వ్యథయతి
మునీనామపి
మనః ॥ ౬౭౫౧॥
MSS@6752@1ఉదాసీనో దేవో మదనమథనః సజ్జనకులే కలిక్రీడాసక్తః కృతపరిజనః
ప్రాకృతజనః ।
MSS@6752@2ఇయం మ్లేచ్ఛాక్రాన్తా త్రిదశతటినీ చోభయతటే కథం భ్రాతః స్థాతా
కథయ సుకృతిన్ కుత్ర విభయః ॥ ౬౭౫౨॥
MSS@6753@1ఉదాహరణమాశీఃషు ప్రథమే తే మనస్వినామ్ ।
MSS@6753@2శుష్కేఽశనిరివామర్షో యైరరాతిషు పాత్యతే ॥ ౬౭౫౩॥

MSS@6754@1ఉదితం ప్రియాం ప్రతి సహార్దమితి శ్రదధీయత ప్రియతమేన వచః ।


MSS@6754@2విదితే గితే హి పుర ఏవ జనే సపదీరితాః ఖలు లగన్తి గిరః ॥ ౬౭౫౪॥

MSS@6755@1ఉదితం మణ్డలమిన్దో రుదితం సద్యో వియోగివర్గేణ ।


MSS@6755@2ముదితం చ సకలలలనా- చూడామణిశాసనేన మదనేన ॥ ౬౭౫౫॥

MSS@6756@1ఉదితః సమయః శ్రయతేఽస్తమయం కృతకం సకలం లభతే విలయమ్ ।


MSS@6756@2సకలాని ఫలాని పతన్తి తరోః సకలా జలధిం సముపైతి నదీ ॥ ౬౭౫౬॥

msubhsall.pdf 675
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6757@1ఉదితముదితో హన్తి ధ్వాన్తం సహస్రకరః కరైర్ నిహతనిహితం భూయో


భూయస్తమః
పరిజృమ్భతే ।
MSS@6757@2విరమతి తమో నేదం నాయం నిషీదతి భానుమాన్ న ఖలు వికసద్వైరా
ధీరాః
కథంచిదుదాసతే ॥ ౬౭౫౭॥
MSS@6758@1ఉదితవతి ద్విజరాజే కస్య న హృదయే ముదః పదం దధతి ।
MSS@6758@2సంకుచసి కమల యదయం హర హర వామో విధిర్భవతః ॥ ౬౭౫౮॥

MSS@6759@1ఉదితవతి పరస్మిన్ ప్రత్యయే శాస్త్రయోనౌ గతవతి విలయం చ


ప్రాకృతేఽతిప్రపఞ్చే ।
MSS@6759@2సపది పదముదీతం కేవలః ప్రత్యయో యస్ తదియదితి చ వక్తుం కః క్షమః
పణ్డితోఽపి ॥ ౬౭౫౯॥
MSS@6760@1ఉదితేదృష్టిసుఖే త్వయి శశినీవ భవన్తి చన్ద్రకాన్తాని ।
MSS@6760@2వదనాన్యరినారీణామ్ అవిరలజలబిన్దువర్షీణి ॥ ౬౭౬౦॥

తవావనీన్ద్ర తేజస్ తపనే స్ఫారగభస్తిభారభాజి ।


MSS@6761@1ఉదితేఽపి
MSS@6761@2తవ వైరినృపాయశస్తమాంసి స్ఫురదుజ్జృమ్భితమాచరన్తి చిత్రమ్ ॥
౬౭౬౧॥
MSS@6762@1ఉదితే భాస్కరే లక్ష్యం పశ్చిమాయాం నివేశయేత్ ।
MSS@6762@2అపరాహ్ణే చ కర్తవ్యం లక్ష్యం పూర్వదిగాశ్రితమ్ ॥ ౬౭౬౨॥
MSS@6763@1ఉదితైరన్యపుష్టానామ్ఆరుతైర్మే హతం మనః ।
MSS@6763@2ఉదితైరపి తే దూతి మారుతైరపి దక్షిణైః ॥ ౬౭౬౩॥

MSS@6764@1ఉదితోఽపి తుహినగహనే గగనప్రాన్తే న దీప్యతే తపనః ।


MSS@6764@2కఠినఘృతపూరపూర్ణే శరావశిరసి ప్రదీప ఇవ ॥ ౬౭౬౪॥

MSS@6765@1ఉదితోరుసాదమతివేపథుమత్ సుదృశోఽభిభర్తృ విధురం త్రపయా ।


MSS@6765@2వపురాదరాతిశయశంసి పునః ప్రతిపత్తిమూఢమపి బాఢమభూత్ ॥
౬౭౬౫॥
MSS@6766@1ఉదీచ్యాం సస్యనిష్పత్తిర్యామ్యాం నిష్పత్తినాశనమ్ ।
MSS@6766@2గృహాన్నిర్గచ్ఛతాం వమే శుభం క్షేత్రే చ దక్షిణమ్ ॥ ౬౭౬౬॥

676 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6767@1ఉదీరితోఽర్థః పశునాపి గృహ్యతే హయాశ్చ నాగాశ్చ వహన్తి చోదితాః



MSS@6767@2అనుక్తమప్యూహతి పణ్డితో జనః పరే గితజ్ఞాన ఫలా హి బుద్ధయః ॥
౬౭౬౭॥
MSS@6768@1ఉదీర్ణమనసో యోధ వాహనాని చ భారత ।
MSS@6768@2యస్యాం భవన్తి సేనాయాం ధ్రువం తస్యాం జయో భవేత్ ॥ ౬౭౬౮॥

MSS@6769@1ఉదీర్యమాణేఽపి చ సాన్త్వవాదే మానాపనోదో నహి రాధికాయాః ।


MSS@6769@2మానోఽస్తు తే యద్యపరాధికః స్యాం స్వప్నేఽపి నైవాస్మ్యపరాధికోఽహమ్
॥ ౬౭౬౯॥
MSS@6770@1ఉదుమ్బరద్రుమానష్టౌరోపయేత్ స్వయమేవ యః ।
MSS@6770@2ప్రేరయేద్ రోపణాయాపి చన్ద్రలోకే స మోదతే ॥ ౬౭౭౦॥

MSS@6771@1ఉదుమ్బరఫలానీవ బ్రహ్మాణ్డాన్యత్తి యః సదా ।


MSS@6771@2సర్వగర్వాపహః కాలస్తస్య కే మశకా వయమ్ ॥ ౬౭౭౧॥

MSS@6772@1ఉదేతి ఘనమణ్డలీ నటతి నీలకణ్ఠావలీ తడిద్ వలతి సర్వతో వహతి


కేతకీమారుతః ।
MSS@6772@2తథాపి యది నాగతః స సఖి తత్ర మన్యేఽధునా దధాతి
మకరధ్వజస్త్రుటితశిఞ్జినీకం ధనుః ॥ ౬౭౭౨॥
MSS@6773@1ఉదేతి పూర్వం కుసుమం తతః ఫలం ఘనోదయః ప్రాక్ తదనన్తరం పయః

MSS@6773@2నిమిత్తనైమిత్తికయోరయం క్రమస్ తవ ప్రసాదస్య పురస్తు సమ్పదః ॥
౬౭౭౩॥
MSS@6774@1ఉదేతి యస్యాం న నిశాకరో రిపుస్ తిథిర్ను కా పుణ్యవతీభిరాప్యతే ।
MSS@6774@2ఇతీవ దుష్ట్యా పరిదేవితే ముహుః కుహూకుహూరిత్యలమాహ కోకిలః ॥
౬౭౭౪॥
MSS@6775@1ఉదేతి సవితా తామ్రస్తామ్ర ఏవాస్తమేతి చ ।
MSS@6775@2సమ్పత్తౌ చ విపత్తౌ చ మహతామేకరూపతా ॥ ౬౭౭౫॥

MSS@6776@1ఉదేతుమత్యజన్నీహాం రాజసు ద్వాదశస్వపి ।


MSS@6776@2జిగీషురేకో దినకృద్ ఆదిత్యేష్వివ కల్పతే ॥ ౬౭౭౬॥

MSS@6777@1ఉదేష్యత్పీయూషద్యుతిరుచికణార్ద్రాః శశిమణి- స్థలీనాం పన్థానో

msubhsall.pdf 677
మహాసుభాషితసంగ్రహ

ఘనచరణలాక్షాలిపిభృతః ।
MSS@6777@2చకోరైరుడ్డీనైర్ఝటితి కృతశ కాః ప్రతిపదం పరాఞ్చః
సంచారానవినయవతీనాం వివృణుతే ॥ ౬౭౭౭॥
MSS@6778@1ఉద్గచ్ఛత్యలిఝ కృతిః స్మరధనుర్జ్యామఞ్జుగుఞ్జారవైర్ నిర్యాతా
విషలిప్తభల్లివిషమాః కంకేల్లిఫుల్లచ్ఛటాః ।
MSS@6778@2రే సమ్ప్రత్యపవిత్రమత్ర పథికాః సారమ్భముజ్జృమ్భతే చూతో దూత
ఇవాన్తకస్య
కలికాజాలస్ఫురత్పల్లవః ॥ ౬౭౭౮॥
MSS@6779@1ఉద్గతా మథనక్షోభాత్ ఫేనరాజిః పయోదధేః ।
MSS@6779@2తారకావలిరిత్యజ్ఞైరియం సఖి నివేద్యతే ॥ ౬౭౭౯॥

పశ్యతి స్మ రజనీమవితృప్తః ।


MSS@6780@1ఉద్గతేన్దుమవిభిన్నతమిస్రాం
MSS@6780@2వ్యంశుకస్ఫుటముఖీమతిజిహ్మాం వ్రీడయా నవవధూమివ లోకః ॥
౬౭౮౦॥
శయనపరావృత్తివలనచలనేషు ।
MSS@6781@1ఉద్గమనోపనివేశన-
MSS@6781@2అనిశం స మోహయతి మాం హృల్లగ్నః శ్వాస ఇవ దయితః ॥
౬౭౮౧॥
MSS@6782@1ఉద్గర్జజ్జలకుఞ్జరేన్ద్రరభసాస్ఫాలానుబన్ధోద్ధతః సర్వాః
పర్వతకన్దరోదరభువః కుర్వన్ ప్రతిధ్వానినీః ।
MSS@6782@2ఉచ్చైరుచ్చరతి ధ్వనిః శ్రుతిపథోన్మాథీ యథాయం తథా ప్రాయః ప్రే
ఖదసంఖ్యశ ఖవలయా వేలేయమాగచ్ఛతి ॥ ౬౭౮౨॥
MSS@6783@1ఉద్గర్జన్ కుటిలస్తటాశ్రయతరుప్రోన్మూలనోడ్డామరో మా గర్వీః సరితః
ప్రవాహ
జలధిం ప్రక్షోభయామీతి భోః ।
MSS@6783@2స్వాం సత్తాం యది వాఞ్ఛసి భ్రమ మరుష్వేవాస్స్వ తత్రైవ వా దూరే
వాడవవహ్నిరత్ర తు మహాసత్త్వైర్విశన్ పీయతే ॥ ౬౭౮౩॥
MSS@6784@1ఉద్గర్భహూణతరుణీరమణోపమర్ద - భుగ్నోన్నతిస్తననివేశనిభం
హిమాంశోః ।
MSS@6784@2బిమ్బం కఠోరబిసకాణ్డకడారగౌరైర్ విష్ణోః పదం ప్రథమమగ్రకరైర్వ్యనక్తి
॥ ౬౭౮౪॥

678 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6785@1ఉద్గృహ్య వీటీగ్రథనం నతభ్రూర్ ఆచ్ఛాద్య వక్షఃస్థలమఞ్చలేన ।


MSS@6785@2ఉత్తారయన్తీ నివిడం నిచోలం మనోభవస్యాపి మనో మినోతి ॥ ౬౭౮౫॥

MSS@6786@1ఉద్గ్రాహశ్చాన్యధాతుఃస్యాద్ ధ్రువకశ్చాన్యధాతుకః ।
MSS@6786@2మేలాపకోఽన్యధాతుః స్యాద్ ఆభోగశ్చాన్యధాతుకః ।
MSS@6786@3చతుర్ధాతుకమేతద్ధి రూపకం కీర్త్యతే బుధైః ॥ ౬౭౮౬॥

చ న్యాసః స ధ్రువకో మతః ।


MSS@6787@1ఉద్గ్రాహస్యాద్యఖణ్డే
MSS@6787@2ఏవం హి షట్పదః ప్రోక్త ఉత్తమో ధ్రువకో బుధైః ॥ ౬౭౮౭॥

MSS@6788@1ఉద్గ్రాహో ధ్రుపదశ్చ స్యాద్ ఆభోగస్తదనన్తరమ్ ।


MSS@6788@2నియమస్త్రివిధో జ్ఞేయో మణ్ఠకస్య విచక్షణైః ॥ ౬౭౮౮॥

MSS@6789@1ఉద్గ్రీవం ఖలు వీక్షితం వపురిదం లజ్జాలసం యత్తదా గచ్ఛన్త్యాః


సఖిసంనిధౌ కిమపి యన్నిర్వర్ణకం భాషితమ్ ।
MSS@6789@2హే ప్రాణా విరహేణ యాత కిమిదం నైర్ఘృణ్యమాలమ్బితం తత్ స్మృత్వా
యది
యుక్తమాసితుమహో యూయం ప్రమాణం మమ ॥ ౬౭౮౯॥
MSS@6790@1ఉద్గ్రీవస్తిమితేక్షనస్తత ఇతః పశ్యన్ నిలీయ స్థితం
పాదోద్ఘృష్టిపరస్పరప్రతిభయభ్రాన్తం చలత్పక్షతిః ।
MSS@6790@2ద్రాక్త్రోటీపురకోటికుణ్ఠితరయం ప్రాక్తిర్యగూర్ధ్వీకృతం
గర్భాన్తఃప్రణయీచకార శఫరం కాసారచారీ బకః ॥ ౬౭౯౦॥
MSS@6791@1ఉద్గ్రీవా వివృతారుణాస్యకుహరాస్తృష్ణాచలత్తాలవః
పక్షాసంభవవేపమానతనవః ప్రోడ్డీయ కించిద్ భువః ।
MSS@6791@2అన్యోన్యాక్రమిణః శరారిశిశవః ప్రాతర్నదీరోధసి ప్రాలేయామ్బు పిబన్తి
వీరణదలద్రోణీప్రణాలస్రుతమ్ ॥ ౬౭౯౧॥
MSS@6792@1ఉద్ఘాతయేద్ దక్షిణమక్షి యక్షో హస్తేన మృద్నాత్యథ దక్షిణేన ।
MSS@6792@2యస్యాభిషేకే స భవేత్ స్వశక్త్యా క్షితీశలక్షేక్షితపాదపద్మః ॥ ౬౭౯౨॥

MSS@6793@1ఉద్ఘాటితనవద్వారే పఞ్జరే విహగోఽనిలః ।


MSS@6793@2యత్ తిష్ఠతి తదాశ్చార్యం ప్రయాణే విస్మయః కుతః ॥ ౬౭౯౩॥

MSS@6794@1ఉద్ఘాట్య చేద్ దక్షిణమక్షి లీఢే నాభిం స్వకీయామథవాధిరూఢః ।

msubhsall.pdf 679
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6794@2శేతే గృహస్యోపరి జాగరూకస్ తదామ్బుదోఽమ్బు క్షిపతి ప్రభూతమ్ ॥


౬౭౯౪॥
MSS@6795@1ఉద్ఘాట్య యోగకలయా హృదయాబ్జకోశం ధన్యైశ్చిరాదపి యథారుచి
గృహ్యమాణః ।
MSS@6795@2యః ప్రస్ఫురత్యవిరతం పరిపూర్ణరూపః శ్రేయః స మే దిశతు శాశ్వతికం
ముకున్దః ॥ ౬౭౯౫॥
MSS@6796@1ఉద్దణ్డకోకనదకోమలకోశకాన్తిః కాన్తాకచగ్రహణకణ్టకితప్రకోష్ఠః ।
MSS@6796@2మిత్రద్విజాతిరిపువర్గవిలాసినీనాం సంమానదానభయభోగకరః కరస్తే ॥
౬౭౯౬॥
భుజదణ్డే తవ కోదణ్డే పరిస్ఫురతి ।
MSS@6797@1ఉద్దణ్డే
MSS@6797@2అరిమణ్డలరవిమణ్డల- రమ్భాకుచమణ్డలాని వేపన్తే ॥ ౬౭౯౭॥

MSS@6798@1ఉద్దామజ్వలదంశుమాలికిరణవ్యర్థాతిరేకాదివ చ్ఛాయాః సమ్ప్రతి యాన్తి


పిణ్డపదవీం మూలేషు భూమీరుహామ్ ।
MSS@6798@2కిం చైతద్ దనుజాధిరాజయువతీవర్గావగాహోత్సరత్-
క్షోభోడ్డీనవిహంగమణ్డలకృతాలీకాతప్ అత్రం సరః ॥ ౬౭౯౮॥
MSS@6799@1ఉద్దామదక్షిణమరుద్భరచాలితాభిఃశాఖాభిరాకులతరం రుతవారణాయ ।
MSS@6799@2మా మేతి కోకిలకులం వదతీవ వృక్షః స్త్రైణం వియోగవిధురం కృపయా
విలోక్య ॥ ౬౭౯౯॥
జ్యోత్స్నానిపీతతిమిరప్రసరోపరోధః ।
MSS@6800@1ఉద్దామదన్తరుచిపల్లవితార్ధచన్ద్ర-
MSS@6800@2శ్రేయాంసి వో దిశతు తాణ్డవితస్య శమ్భోర్ అమ్భోధరావలిఘనధ్వనిరట్టహాసః
॥ ౬౮౦౦॥
MSS@6801@1ఉద్దామదానద్విపవృన్దబృంహితైర్ నితాన్తముత్తు గతురంగహేషితైః ।
MSS@6801@2చలద్ఘనస్యన్దననేమినిఃస్వనైర్ అభూన్ నిరుచ్ఛ్వాసమివాకులం జగత్ ॥
౬౮౦౧॥
గణ్డస్థలోచ్చలదలిస్తబకాకృతీని ।
MSS@6802@1ఉద్దామదిగ్ద్విరదచఞ్చలకర్ణపూర-
MSS@6802@2మీలన్నభాంసి మృగనాభిసమానభాంసి దిక్కన్దరేషు విలసన్తితమాం
తమాంసి ॥ ౬౮౦౨॥
MSS@6803@1ఉద్దామద్యుమణిద్యుతివ్యతికరప్రక్రీడదర్కోపల- జ్వాలాజాలజటాలజా
గలతటీనిష్కూజకోయష్టయః ।

680 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6803@2భౌమోష్మప్లవమానసూరకిరణక్రూరప్రకాశా దృశోర్ ఆయుఃకర్మ


సమాపయన్తి
ధిగమూర్మధ్యేఽహ్ని శూన్యా దిశః ॥ ౬౮౦౩॥
MSS@6804@1ఉద్దామద్రుమభ గభీమదశనో యేనాభ్యఘాని ద్విపః సోఽయం
వఞ్చకచేష్టితైస్త్యజతి కిం పఞ్చాననః కాననమ్ ।
MSS@6804@2తత్ ప్రీతిర్న్న కృతిః సమం న సమరం క్షాన్తిర్మనోగ్లానయే
శ్రేయానిత్యయమస్య
మాననిధినో యత్ కాననోపక్రమః ॥ ౬౮౦౪॥
MSS@6805@1ఉద్దామద్విరదావలూనబిసినీసౌరభ్యసంభావిత- వ్యోమానః
కలహంసకమ్పితగరుత్పాలీమరున్మాంసలాః ।
MSS@6805@2దూరోత్తానతర గల ఘనకలాజ ఘాలగర్వస్పృశః కర్పూరద్రవశీకరైరివ
దిశో లిమ్పన్తి పమ్పానిలాః ॥ ౬౮౦౫॥
MSS@6806@1ఉద్దామభ్రమివేగవిస్తృతజటావల్లీప్రణాలీపతత్- స్వర్గ గాజలదణ్డికావలయితం
నిర్మాయ తత్ పఞ్జరమ్ ।
MSS@6806@2సంభ్రామ్యద్భుజదణ్డపక్షపటలద్వన్ద్వేన హంసాయితస్
త్రైలోక్యవ్యయనాటికానయనటః స్వామీ జగత్ త్రాయతామ్ ॥ ౬౮౦౬॥
MSS@6807@1ఉద్దామామ్బుదగర్హితాన్ధతమసప్రధ్వస్తది మణ్డలే కాలే
యామికజాగ్రదుగ్రసుభటవ్యాకీర్ణకోలాహలే ।
MSS@6807@2కర్ణస్యాసుహృదర్ణవామ్బువడవావహ్నేర్యదన్తఃపురాద్ ఆయాతాసి
తదమ్బుజాక్షి
కృతకం మన్యే భయం యోషితామ్ ॥ ౬౮౦౭॥
MSS@6808@1ఉద్దామామ్బుదవర్ధ మానశిఖినీకేకాతిరేకాకులే సమ్ప్రాప్యం సలిలం
స్థలేష్వపి
సదా నిస్తర్షవర్షాగమే ।
MSS@6808@2భీష్మగ్రీష్మభటే పరస్పరభయాదాలోచ్యమానం ముహుర్ దీనం మీనకులం

పాలయసి చేత్ కాసార కా సారతా ॥ ౬౮౦౮॥
MSS@6809@1ఉద్దామార్కమరీచిమూర్ఛితదృశాం యేనాధ్వగానామయం
వేలాలమ్బనజాగరూకమనసామారమ్భి కర్ణజ్వరః ।
MSS@6809@2క్లేశోచ్ఛృ ఖలచేతసః ప్రవిశతో గణ్డూషగర్భం మునేర్ లీనః కుత్ర

msubhsall.pdf 681
మహాసుభాషితసంగ్రహ

మహార్ణవస్య స పునః కల్లోలకోలాహలః ॥ ౬౮౦౯॥


MSS@6810@1ఉద్దామార్కాంశుదీప్యద్దినమణిమణిభిర్భస్మితాన్త్ ఏ సమన్తాద్
వాయువ్యాధూయమానజ్వలనకణగణాకీర్ణధూల్ ఇప్రకీర్ణే ।
MSS@6810@2కాన్తారేఽస్మిన్ నృపార్తే పథి పథిక భవే క్వాపి పాథోదసేనా- సూచ్యగ్రే
కూపషట్కం తదుపరి నగరీ తత్ర గ గాప్రవాహః ॥ ౬౮౧౦॥
MSS@6811@1ఉద్దామోత్కలికాం విపాణ్డురరుచం ప్రారబ్ధజృమ్భాం క్షణాద్ ఆయాసం
శ్వసనోద్గమైరవిరతైరాతన్వతీమాత్మనః ।
MSS@6811@2అద్యోద్యానలతామిమాం సమదనాం నారీమివాన్యాం ధ్రువం పశ్యన్
కోపవిపాటలద్యుతి
ముఖం దేవ్యాః కరిష్యామ్యహమ్ ॥ ౬౮౧౧॥
నిఃసరన్తీం సఖీమియం కపటకోపకుటిలభ్రూః ।
MSS@6812@1ఉద్దిశ్య
MSS@6812@2ఏవమవతంసమాక్షిపద్ ఆహతదీపో యథా పతతి ॥ ౬౮౧౨॥

వస్తు రాగాదౌ కించిదాధిక్యచిన్తితమ్ ।


MSS@6813@1ఉద్దిష్టం
MSS@6813@2తద్ధాతుమాతునిష్పన్నం ప్రత్యన్తరమితీరితమ్ ॥ ౬౮౧౩॥

MSS@6814@1ఉద్దీపితోఽపి కనకద్యుతిమఞ్జులోఽపి స్నేహాన్వితోఽపి సుదృశోఽపి


సువర్తితోఽపి ।
MSS@6814@2కాన్తాకరాన్తరకుచచ్ఛవిమణ్డితోఽపి స్వాభావికీం మలినతాం న జహాతి
దీపః ॥ ౬౮౧౪॥
MSS@6815@1ఉద్దీప్తాగ్నిరసౌ మునిర్విజయతే యస్యోదరే జీర్యతః పాథోధేరవశిష్టమమ్బు
కథమప్యుద్గీర్ణమన్యార్ణవమ్ ।
MSS@6815@2కిం చాస్మాజ్జఠరానలాదివ నవస్తత్కాలవాన్తిక్రమాన్ నిర్యాతః స
పునర్యమాయ
పయసామన్తర్గతో వాడవః ॥ ౬౮౧౫॥
MSS@6816@1ఉద్దేశోఽయం కనకసికతాకోమలైకాన్తకాన్తా- లీలావాసీకృతతరుతలః
కామిభిర్నర్మదాయాః ।
MSS@6816@2కించైతస్మిన్ సురతసచివాస్తన్వి తే వాన్తి వాతా యేషామగ్రే సరతి
కలితాకణ్ఠకోపో మనోభూః ॥ ౬౮౧౬॥
MSS@6817@1ఉద్దేశోఽయం సరసకదలీశ్రేణిశోభాతిశాయీ కుఞ్జోత్కర్షా
కురితరమణీవిభ్రమో నర్మదాయాః ।

682 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6817@2కిం చైతస్మిన్ సురతసుహృదస్తన్వి తే వాన్తి వాతా యేషామగ్రే సరతి


కలితాకాణ్డకోపో మనోభూః ॥ ౬౮౧౭॥
MSS@6818@1ఉద్ధతా అలముద్ధర్తుమ్ ఔద్ధత్యం దురితాత్మనామ్ ।
MSS@6818@2క్షారాణామేవ సామర్థ్యం మలనాశాయ వాససామ్ ॥ ౬౮౧౮॥

పరస్పరస గాద్ ఈరితాన్యుభయతః కుచకుమ్భైః ।


MSS@6819@1ఉద్ధతైరివ
MSS@6819@2యోషితామతిమదేన జుఘూర్ణుర్ విభ్రమాతిశయపుంషి వపూంషి ॥
౬౮౧౯॥
ఛేదవన్ మృగదృశామవిరామైః ।
MSS@6820@1ఉద్ధతైర్నిభృతమేకమనేకైశ్
MSS@6820@2శ్రూయతే స్మ మణితం కలకాఞ్చీ- నూపురధ్వనిభిరక్షతమేవ ॥
౬౮౨౦॥
MSS@6821@1ఉద్ధరేదాత్మనాత్మానం నాత్మానమవసాదయేత్ ।
MSS@6821@2ఆత్మైవ హ్యాత్మనో బన్ధురాత్మైవ రిపురాత్మనః ॥ ౬౮౨౧॥

MSS@6822@1ఉద్ధర్తుం కిల శైలకేలిరభసస్రస్తాని పాథోనిధేర్ అన్తర్భూషణమౌక్తికాని


దివిజస్త్రీభిః సముత్కణ్ఠయా ।
MSS@6822@2గాఢం తత్ర నిమజ్జితేన రవిణా బద్ధ్వా దృఢం రశ్మిభిః ప్రోత్క్షిప్తాని
నిపత్య తాని గగనే తారాపదేశం దధుః ॥ ౬౮౨౨॥
MSS@6823@1ఉద్ధర్తుం ధరణీం నిశాకరరవీ క్షేప్తుం మరున్మార్గతో వాతం స్తమ్భయితుం
పయోనిధిజలం పాతుం గిరిం చూర్ణితుమ్ ।
MSS@6823@2శక్తా యత్ర విశన్తి మృత్యువదనే కాన్యస్య తత్ర స్థితిర్ యస్మిన్ యాతి
గిరిర్బిలే సహ వనైః కాత్ర వ్యవస్థా హ్యణోః ॥ ౬౮౨౩॥
మాధవసవిధే వినివేద్యం సర్వథా భవతా ।
MSS@6824@1ఉద్ధవ
MSS@6824@2అపి బహుమూల్యం భవనం యమునాకుఞ్జోపమం న స్యాత్ ॥
౬౮౨౪॥
MSS@6825@1ఉద్ధూతకామానలతాపతప్తా విహాయ దోషాధికజాం తు చిన్తామ్ ।
MSS@6825@2వనాదిరాగావయవప్రభేదం నరేతి మత్వా వనితా రమన్తే ॥ ౬౮౨౫॥

MSS@6825A@1ఉద్ధూతపాంసుపటలానుమితప్రబన్ధ - ధావత్ఖురాగ్రచయచుమ్బితభూమిభాగాః

MSS@6825A@2నిర్మథ్యమానజలధిధ్వనిఘోరఘోషమ్ ఏతే రథం గగనసీమ్ని వహన్తి

msubhsall.pdf 683
మహాసుభాషితసంగ్రహ

వాహాః ॥
MSS@6826@1ఉద్ధూతా ధూమధారా విరహిజనమనోమాథినో మన్మథాగ్నేః
కస్తూరీపత్రమాలా
తిమిరతతిరహో దిక్పురన్ధ్రీముఖానామ్ ।
MSS@6826@2నిర్వాణా గారలేఖా దివసహుతభుజః సంచరచ్చఞ్చరీక- శ్రేణీయం
భాతి భాస్వత్కరలులితనభఃకన్దరేన్దీవరస్య ॥ ౬౮౨౬॥
MSS@6827@1ఉద్ధూయ ధూలీర్ధవలా రసాతలాద్ వాత్యా లగన్తీ గగనే వ్యవర్తత ।
MSS@6827@2ఫూత్కారయన్త్యేవ భువోద్ధృతా భుజా నిదాఘతాపాకులయా తపాత్యయే
॥ ౬౮౨౭॥
MSS@6828@1ఉద్ధూయేత తనూలతేతి నలినీపత్రేణ నో వీజ్యతే స్ఫోటః స్యాదితి నా గకం
మలయజక్షోదామ్భసా సిచ్యతే ।
MSS@6828@2స్యాదస్యాతిభరాత్ పరాభవ ఇతి ప్రాయో న వా పల్లవా- రోపో వక్షసి తత్
కథం కృశతనోరాధిః సమాధీయతామ్ ॥ ౬౮౨౮॥
MSS@6829@1ఉద్ధూయేత నతభ్రూః పక్ష్మనిపాతోద్భవైః పవనైః ।
MSS@6829@2ఇతి నిర్నిమేషమస్యా విరహవయస్యా విలోకతే వదనమ్ ॥ ౬౮౨౯॥

MSS@6830@1ఉద్ధృతేష్వపి శస్త్రేషు దూతో వదతి నాన్యథా ।


MSS@6830@2తే వై యథోక్తవక్తారో న వధ్యాః పృథివీభుజా ॥ ౬౮౩౦॥

శస్త్రేషు బన్ధువర్గవధేష్వపి ।
MSS@6831@1ఉద్ధృతేష్వపి
MSS@6831@2పరుషాణ్యపి జల్పన్తో వధ్యా దూతా న భూభుజా ॥ ౬౮౩౧॥

MSS@6832@1ఉద్ధ్రియమానేన్దుకరైర్ ఉన్మజ్జత్యన్ధకారవారినిధేః ।
MSS@6832@2క్వాపి క్వాపి విలగ్న- చ్ఛాయాజమ్బాలధోరణీ ధరణీ ॥ ౬౮౩౨॥

MSS@6833@1ఉద్బద్ధేభ్యః సుదూరం ఘనరజనితమఃపూరితేషు ద్రుమేషు ప్రోద్గ్రీవం పశ్య


పాదద్వితయధృతభువః శ్రేణయః ఫేరవాణామ్ ।
MSS@6833@2ఉల్కాలోకైః స్ఫురద్భిర్నిజవదనగుహోత్సర్పిభిర్వీక్షితేభ్యశ్ చ్యోతత్సాన్ద్రం
వసామ్భః క్వథితశవవపుర్మణ్డలేభ్యః పిబన్తి ॥ ౬౮౩౩॥
MSS@6834@1ఉద్బన్ధనం దృఢం గాఢం సింహోఽపి సహతే యది ।
MSS@6834@2కథం కరటినస్తర్హి నృపచిహ్నాని బిభ్రతి ॥ ౬౮౩౪॥

MSS@6835@1ఉద్భర్తృగామినీ పురుష- భాషిణీ కామచిహ్నకృతవేశా ।

684 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6835@2యా నాతిమాంసయుక్తా సురాప్రియా సర్వతశ్చపలా ॥ ౬౮౩౫॥


MSS@6836@1ఉద్భావ్యమానోనలినీపలాశైః సమీరణస్తద్ధృదయాస్పదస్య ।
MSS@6836@2కరోతి దాహస్య నివారణం ను సంధుక్షణం వా స్మరపావకస్య ॥
౬౮౩౬॥
MSS@6837@1ఉద్భాసితాఖిలఖలస్య విశ‍ృ ఖలస్య ప్రాగ్జాతవిస్మృతనిజాధమకర్మవృత్తేః

MSS@6837@2దైవాదవాప్తవిభవస్య గుణద్విషోఽస్య నీచస్య గోచరగతైః సుఖమాస్యతే
కైః ॥ ౬౮౩౭॥
MSS@6838@1ఉద్భాసితేఽన్ధతమసవ్రజ ఏతి నాశం సూనే ప్రయాన్త్యుభయతోఽతిమరన్దముగ్ధాః

MSS@6838@2సింహా నిహత్య రుధిరం బహు భక్షితం యద్ దీపా కురే మధుకరాః
కరిణం
వమన్తి ॥ ౬౮౩౮॥
MSS@6839@1ఉద్భిదురం స్తనవదనం లోచనమలిగర్వమోచనం సుదృశః ।
MSS@6839@2దృష్ట్వా విగతవిచారం ధాతారం నిన్దతి స్థవిరః ॥ ౬౮౩౯॥

MSS@6840@1ఉద్భిన్నం కిమిదం మనోభవనృపక్రీడారవిన్దద్వయం సూతే తత్


కథమేకతః
కిల లసద్రోమావలీనాలతః ।
MSS@6840@2చక్రద్వన్ద్వమిదం క్షమం తదపి న స్థాతుం ముఖేన్దోః పురో
లావణ్యామ్బునిమగ్నయౌవనగజస్యావైమి కుమ్భద్వయమ్ ॥ ౬౮౪౦॥
MSS@6841@1ఉద్భిన్నయౌవనమనోహరరూపశోభా- సంభావితాభినవభోగమనోభవానామ్

MSS@6841@2ఏణీదృశాం త్వదుపదేశవివర్జితానాం మాతర్భవన్తి నహి నామ
సమీహితార్థాః
॥ ౬౮౪౧॥
సద్యస్తిరస్కృతమనోభవవేదనాని ।
MSS@6842@1ఉద్భిన్నసాత్త్వికవికారపరిప్లవాని
MSS@6842@2తన్వి త్వద గపరిరమ్భసుఖామృతాని ప్రాదుర్భవన్తు పునరాగతజీవితాని
॥ ౬౮౪౨॥
MSS@6843@1ఉద్భిన్నస్తనకుడ్మలద్వయమురః కించిత్ కపోలస్థలీం లిమ్పత్యేవ

msubhsall.pdf 685
మహాసుభాషితసంగ్రహ

మధూకకాన్తిరధరః సంముగ్ధలక్ష్మీమయః ।
MSS@6843@2ప్రత్యాసీదతి యౌవనే మృగదృశః కిం చాన్యదావిర్భవల్ లావణ్యామృతప
కలేపలడహచ్ఛాయం వపుర్వర్తతే ॥ ౬౮౪౩॥
MSS@6844@1ఉద్భిన్నస్తబకావతంససుభగాః ప్రే ఖన్మరున్నర్తితాః
పుష్పోద్గీర్ణపరాగపాంశులలసత్పత్రప్రకాణ్డ త్విషః ।
MSS@6844@2గమ్భీరక్రమపఞ్చమోన్మదపికధ్వానోచ్ఛలద్గీతయః
ప్రత్యుజ్జీవితమన్మథోత్సవ ఇవ క్రీడన్త్యమూ భూరుహః ॥ ౬౮౪౪॥
MSS@6845@1ఉద్భిన్నా కలకణ్ఠకణ్ఠకుహరాత్ కర్ణామృతస్యన్దినీ హృద్యా యద్యపి
మార్దవైకవసతిః సా కాకలీహుంకృతిః ।
MSS@6845@2అన్యస్తన్వి తథాపి తే త్రిణయనప్లుష్టస్య జీవార్పణః
పఞ్చేషోరుచితప్రపఞ్చితరసః పాకాఞ్చితః పఞ్చమః ॥ ౬౮౪౫॥
MSS@6847@1ఉద్భేదం ప్రతిపద్య పక్వబదరీభావం సమేత్య క్రమాత్ పుంనాగాకృతిమాప్య
పూగపదవీమారుహ్య బిల్వశ్రియమ్ ।
MSS@6847@2లబ్ధ్వా తాలఫలోపమాం చ లలితామాసాద్య భూయోఽధునా
చఞ్చత్కాఞ్చనకుమ్భజృమ్భణమిభావస్యాః స్తనౌ బిభ్రతః ॥ ౬౮౪౭॥
MSS@6848@1ఉద్భ్రాన్తభేకకులకీర్ణజలే తడాగే కోఽప్యస్తి నామ యది నాన్యగతిర్బకోటః

MSS@6848@2ఉత్ఫుల్లపద్మసురభీణి సరాంసి హిత్వా న స్థాతుమర్హతి భవానిహ
రాజహంస
॥ ౬౮౪౮॥
MSS@6849@1ఉద్యచ్ఛతా ధురమకాపురుషానురూపాం గన్తవ్యమాజినిధనేన పితుః పథా
వా ।
MSS@6849@2ఆచ్ఛిద్య వా స్వజననీజనలోచనేభ్యో నేయో మయా రిపువధూనయనాని
బాష్పః
॥ ౬౮౪౯॥
MSS@6850@1ఉద్యజ్జ్వాలావలీభిర్వరమిహ భువనప్లోషకే హవ్యవాహే ర గద్వీచౌ ప్రవిష్టం
జలనిధిపయసి గ్రాహనక్రాకులే వా ।
MSS@6850@2సంగ్రామే వారిరౌద్రే వివిధశరహతానేకయోధప్రధానే నో నారీసౌఖ్యమధ్యే
భవశతజనితానన్తదుఃఖప్రవీణే ॥ ౬౮౫౦॥

686 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6851@1ఉద్యఞ్ఛశీ తరుణభాస్కరకాన్తిచౌరః స్పర్శేన శీతకరలాలితయా ప్రదోషే



MSS@6851@2జ్ఞాతోఽర్ధసుప్తనలినీప్రియయా సలజ్జః పాణ్డుత్వమాప రభసాదివ
మన్మథార్తః
॥ ౬౮౫౧॥
MSS@6852@1ఉద్యతం శస్త్రమాలోక్య విషాదం యాతి విహ్వలః ।
MSS@6852@2జీవనం ప్రతి సంత్రాస్తో నాస్తి మృత్యుసమం భయమ్ ॥ ౬౮౫౨॥

MSS@6853@1ఉద్యతమేకహస్తచరణం ద్వితీయకరరేచితం సువినతం వంశమృద


గవాద్యమధురం విచిత్రకరణాన్వితం బహు విధమ్ ।
MSS@6853@2మద్రకమేతదద్య సుభగైర్విదగ్ధగతిచేష్టితైః సులలితైర్ నృత్యసి
విభ్రమాకులపదం వివిక్తరసభావితం శశిముఖి ॥ ౬౮౫౩॥
పరం హన్తుం స్తబ్ధస్య వివరైషిణః ।
MSS@6854@1ఉద్యతస్య
MSS@6854@2పతనం జాయతేఽవశ్యమ్ కృచ్ఛ్రేణ పునరున్నతిః ॥ ౬౮౫౪॥

MSS@6855@1ఉద్యతస్య హి కామస్య ప్రతివాదో న శస్యతే ।


MSS@6855@2అపి నిర్ముక్తస గస్య కామరక్తస్య కిం పునః ॥ ౬౮౫౫॥

MSS@6856@1ఉద్యతాసిర్నృపోయత్ర తత్రైవ ధనరక్షణమ్ ।


MSS@6856@2కణ్టకాకులశాఖ్యాయాం లగ్నం గృహ్ణాతి నో ఫలమ్ ॥ ౬౮౫౬॥

MSS@6857@1ఉద్యతేత యథాశక్తి న ప్రసజ్యేత జాతుచిత్ ।


MSS@6857@2సాధ్యానాం సిద్ధ్యసిద్ధీ యన్ నియత్యా నియతే కృతే ॥ ౬౮౫౭॥

MSS@6858@1ఉద్యతేష్వపిశస్త్రేషు దూతో వదతి నాన్యథా ।


MSS@6858@2సదైవావధ్యభావేన యథార్థస్య హి వాచకః ॥ ౬౮౫౮॥

శస్త్రేషు యథోక్తం శాసనం వదేత్ ।


MSS@6859@1ఉద్యతేష్వపి
MSS@6859@2రాగాపరాగౌ జానీయాద్ దృష్టివక్త్రవిచేష్టితైః ॥ ౬౮౫౯॥

MSS@6860@1ఉద్యత్కరకరవాలః శకతిమిరధ్వంసనే మహానిపుణః ।


MSS@6860@2కల్కిహరిర్వః పాయాద్ అపాయతః కలినిశాన్తోత్థః ॥ ౬౮౬౦॥

MSS@6861@1ఉద్యత్తారాధినాథద్యుతిహృతిపటవః సాన్ద్రసిన్దూరశోణాః
శ్రీమద్వేతణ్డతుణ్డప్రతిభటబటవః పద్మరాగాతిరాగాః ।
MSS@6861@2దూరాదానమ్రకమ్రచ్ఛవిరవికిరణశ్రేణికిర్మీరితాన్తా
గుఞ్జాపుఞ్జానురాగద్విగుణితమహసః పాన్తు కృష్ణా ఘ్రిభాసః ॥ ౬౮౬౧॥

msubhsall.pdf 687
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6862@1ఉద్యత్తారుణ్యవారుణ్యతిశయితమదోచ్ఛ్వాసచారుణ్యతీ వ
ప్రోదఞ్చత్పఞ్చబాణప్రచురరుచిరదృక్చఞ్చరీకప్రపఞ్చే ।
MSS@6862@2మన్దశ్రీశ్చన్ద్రమాస్తే సతి సుతను ముఖే ప్రోచ్ఛ్వసత్తన్ద్రమాస్తే హీనం
శోభాభిరమ్భోరుహమపి రజనౌ నైతి రమ్భోరు హాసమ్ ॥ ౬౮౬౨॥
MSS@6863@1ఉద్యత్సౌరభగర్భనిర్భరమిలద్వాలా కురశ్రీమృతో మాకన్దానవలోక్య
యః
ప్రతిదిశం సానన్దముత్కూజితః ।
MSS@6863@2తానేవాద్య ఫలాశయా పరిరటల్లుణ్ఠాకకాకావలీ- వాచాలానుపలభ్య
కోకిలయువా
జాతః స వాచంయమః ॥ ౬౮౬౩॥
MSS@6864@1ఉద్యద్గన్ధప్రబన్ధాం పరమసుఖరసాం కోకిలాలాపజల్పాం
పుష్పస్రక్సౌకుమార్యాం కుసుమశరవధూం రూపతో నిర్జయన్తీమ్ ।
MSS@6864@2సౌఖ్యం సర్వేన్ద్రియాణామభిమతమభితః కుర్వతీం మానసేష్టాం
సత్సౌభాగ్యాల్లభన్తే కృతసుకృతవశాః కామినీం మర్త్యముఖ్యాః ॥ ౬౮౬౪॥
MSS@6865@1ఉద్యద్దుఃసహవిత్తతానవతయా బద్ధావధానే మనస్య్ ఉన్మార్గభ్రమణేఽవశస్య
రభసాచ్ఛ్వభ్రే పరిభ్రామ్యతః ।
MSS@6865@2అన్యోఽపాహితకోశపృష్ఠలుఠనాత్ సందర్శితా గక్షతేర్ జన్తోర్హన్త తనోతి
దుర్గతిశమం రమ్యానులోమ్యో విధిః ॥ ౬౮౬౫॥
MSS@6866@1ఉద్యద్బర్హిషి దర్దురారవపుషి ప్ర్క్షీణపాన్థాయుషి శ్చ్యోతద్విప్రుషి
చన్ద్రరు ముషి సఖే హంసద్విషి ప్రావృషి ।
MSS@6866@2మా ముఞ్చోచ్చకుచాగ్రసన్తతపతద్బాష్పాకులాం బాలికాం కాలే
కాలకరాలనీలజలదవ్యాలుప్తభాస్వత్త్విషి ॥ ౬౮౬౬॥
MSS@6867@1ఉద్యద్బాలా కురశ్రీర్దిశి దిశి దశనైరేభిరాశాగజానాం రోహన్మూలా
సుగౌరైరురగపతిఫణైరత్ర పాతాలకుక్షౌ ।
MSS@6867@2అస్మిన్నాకాశదేశే వికసితకుసుమా రాశిభిస్తారకాణాం నాథ త్వత్కీర్తివల్లీ
ఫలతి ఫలమిదం బిమ్బమిన్దోః సుధార్ద్రమ్ ॥ ౬౮౬౭॥
MSS@6868@1ఉద్యద్విద్రుమకాన్తిభిః కిసలయైస్తామ్రాం త్విషం బిభ్రతో భృ గాలీవిరుతైః
కలైరవిశదవ్యాహారలీలాభృతః ।

688 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6868@2ఘూర్ణన్తో మలయానిలాహతిచలైః శాఖాసమూహైర్ముహుర్ భ్రాన్తిం ప్రాప్య


మధుప్రస
గమధునా మత్తా ఇవామీ ద్రుమాః ॥ ౬౮౬౮॥
MSS@6869@1ఉద్యద్విలోచనహుతాశతడిద్వికాశ- వ్యాసంగినీ సురధునీపయసా సగర్భా

MSS@6869@2భ్రాజత్కలానిధిబలాకవిశోభమానా పాయాజ్జటాఘనఘటా వృషభధ్వజస్య
॥ ౬౮౬౯॥
MSS@6870@1ఉద్యద్వివేకతపనప్రఫుల్లే హృదయామ్బుజ ।
MSS@6870@2విశతే భగవద్భక్తిరరవిన్ద ఇవేన్దిరా ॥ ౬౮౭౦॥

MSS@6871@1ఉద్యన్తు నామ సుబహూని మహామహాంసి చన్ద్రోఽప్యలం


భువనమణ్డలమణ్డనాయ ।
MSS@6871@2సూర్యాదృతే న తదుదేతి న చాస్తమేతి యేనోదితేన దినమస్తమితేన రాత్రిః
॥ ౬౮౭౧॥
MSS@6872@1ఉద్యన్తుశతమాదిత్యా ఉద్యన్తు శతమిన్దవః ।
MSS@6872@2న వినా విదుషాం వాక్యైర్నశ్యత్యాభ్యన్తరం తమః ॥ ౬౮౭౨॥

MSS@6873@1ఉద్యన్నాదం ధన్విభిర్నిష్ఠురాణి స్థూలాన్యుచ్చైర్మణ్డలత్వం దధన్తి ।


MSS@6873@2ఆస్ఫాల్యన్తే కార్ముకాణి స్మ కామం హస్త్యారోహైః కుఞ్జరాణాం శిరాంసి
॥ ౬౮౭౩॥
త్వరితస్ తమోఽపగమయతి కరైః సమాకృష్య ।
MSS@6874@1ఉద్యన్నిత్యం
MSS@6874@2మహితస్తదసి స్థానే మిత్ర పుమాంస్త్వం పరే క్లీబాః ॥ ౬౮౭౪॥

MSS@6875@1ఉద్యన్నేవ జగద్విసృత్వరఘనధ్వాన్తౌఘమధ్వంసయః
పాదన్యాసమశేషభూధరశిరః పీఠీతటేషు న్యధాః ।
MSS@6875@2ధిక్కృత్యేన్దుమపి శ్రియం వ్యతనుథాః పద్మాప్తపద్మోత్కరే జీవేద్
వాసరమేవ
వా త్వమివ యస్తజ్జీవనం జీవనమ్ ॥ ౬౮౭౫॥
విక్షిప్తనక్రమకరాదినితాన్తభీతిమ్ ।
MSS@6876@1ఉద్యన్మహానిలవశోత్థవిచిత్రవీచి-
MSS@6876@2అమ్భోధిమధ్యముపయాతి వివృద్ధవేలం లోభాకులో మరణదోషమమన్యమానః
॥ ౬౮౭౬॥
MSS@6877@1ఉద్యన్మహీపాలమరీచిమాలీ- శిలీముఖశ్రేణికరావలీభిః ।

msubhsall.pdf 689
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6877@2ఉదారభూదారఘనాన్ధకార- సంభారముచ్ఛిన్నతరం చకార ॥ ౬౮౭౭॥


MSS@6878@1ఉద్యమం కురుతే జన్తుర్దైవం సర్వత్ర కారణమ్ ।
MSS@6878@2సముద్రమన్థనాల్లేభే హరిర్లక్ష్మీం హరో విషమ్ ॥ ౬౮౭౮॥
MSS@6879@1ఉద్యమం కుర్వతాం పుంసాం ఫలం భాగ్యానుసారతః ।
MSS@6879@2సముద్రమన్థనాల్లేభే హరిర్లక్ష్మీం హరో విషమ్ ॥ ౬౮౭౯॥

MSS@6880@1ఉద్యమం కుర్వతాం పుంసాం ఫలం మార్జారకర్మవత్ ।


MSS@6880@2జన్మప్రభృతి గౌర్నాస్తి పయః పిబతి నిత్యశః ॥ ౬౮౮౦॥

MSS@6881@1ఉద్యమః కలహః కణ్డూర్ద్యూతమద్యపరస్త్రియః ।


MSS@6881@2నిద్రా మైథునమాలస్యం సేవనాత్ తు వివర్ధతే ॥ ౬౮౮౧॥
MSS@6882@1ఉద్యమః సాహసం ధైర్యం బలం బుధిః పరాక్రమః ।
MSS@6882@2షడేతే యస్య తిష్ఠన్తి తస్య దేవోఽపి శ కితః ॥ ౬౮౮౨॥

MSS@6883@1ఉద్యమస్యప్రసాదేన దృశ్యన్తే వివిధాః కలాః ।


MSS@6883@2కాతరా ఏవ జల్పన్తి యద్ భావ్యం తద్ భవిష్యతి ॥ ౬౮౮౩॥

MSS@6884@1ఉద్యమాఖ్యానమపరం ప్రకీర్ణాఖ్యానకం తథా ।


MSS@6884@2సమస్యాఖ్యానమపరం ప్రహేల్యాదిప్రశంసనమ్ ॥ ౬౮౮౪॥

MSS@6885@1ఉద్యమీ లభతే సిద్ధిమ్ అయోగ్యోఽపి సునిశ్చితమ్ ।


MSS@6885@2అనూరుర్గగనస్యాన్తం ప్రయాత్యేవ దినే దినే ॥ ౬౮౮౫॥

MSS@6885A@1ఉద్యమీసిద్ధిమాప్నోతి సహాయ్యవికలోఽపి చేత్ ।


MSS@6885A@2ఏకచక్రరథోఽనూరుసూతోఽర్కో వ్యోమ గాహతే ॥

MSS@6886@1ఉద్యమేన వినా రాజన్ న సిధ్యన్తి మనోరథాః ।


MSS@6886@2కాతరా ఇతి జల్పన్తి యద్ భావ్యం తద్ భవిష్యతి ॥ ౬౮౮౬॥

MSS@6887@1ఉద్యమేన వినా రాజన్ న సిధ్యన్తి మనోరథాః ।


MSS@6887@2నహి సుప్తస్య సింహస్య ప్రవిశన్తి ముఖే మృగాః ॥ ౬౮౮౭॥

MSS@6888@1ఉద్యమేన హి సిధ్యన్తి కార్యాణి న మనోరథైః ।


MSS@6888@2నహి సుప్తస్య సింహస్య ప్రవిశన్తి ముఖే మృగాః ॥ ౬౮౮౮॥

MSS@6889@1ఉద్యమేనాస్తి దారిద్ర్యం జప్యతో నాస్తి పాతకమ్ ।


MSS@6889@2మౌనేన కలహో నాస్తి నాస్తి జాగరతో భయమ్ ॥ ౬౮౮౯॥

690 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6890@1ఉద్యమేనైవ కార్యాణి సిధ్యన్తి న మనోరథైః ।


MSS@6890@2నహి సుప్తస్య సింహస్య విశన్తి వదనే మృగాః ॥ ౬౮౯౦॥

MSS@6891@1ఉద్యయౌ దీర్ఘికాగర్భాన్ ముకులం మేచకోత్పలమ్ ।


MSS@6891@2నారీలోచనచాతుర్యశ కాసంకుచితం యథా ॥ ౬౮౯౧॥

MSS@6892@1ఉద్యల్లావణ్యలక్ష్మీవలయితవపుషాం స్వర్గవారా గనానామ్ ఆశ్లేషే యః


ప్రమోదః
స్ఫురతి చ గరిమా యోఽమృతే మాధురీణామ్ ।
MSS@6892@2సౌరభ్యం కు కుమే యత్ పయసి విమలతా యాప్యహో తత్సమస్తం
మిత్రైకత్రేక్షితుం చేదభిలషసి తదా పశ్య కృష్ణస్య కావ్యమ్ ॥ ౬౮౯౨॥
MSS@6893@1ఉద్యాత్యేవ సుహృత్కులం ప్రతిబలం యాత్యేవ నీచైస్తరామ్ ఆయాన్త్యేవ
యశఃశ్రియః
ప్రతిదిశం యాన్త్యేవ సత్కీర్తయః ।
MSS@6893@2యేనైకేన ముఖాగ్రపాటితతనూభూతార్ద్రకోటిశ్రియా సర్వాశ్చర్యమయః
స ఏవ
జయతి త్వత్ఖడ్గధారాపథః ॥ ౬౮౯౩॥
MSS@6894@1ఉద్యానం కౌముదీ గీతం కాన్తా కేలిః సుహృత్ కథా ।
MSS@6894@2కృతినాం సుకృతక్రీతః స్వర్గభోగో భువి స్థితః ॥ ౬౮౯౪॥

MSS@6895@1ఉద్యానం వనభూమయః కుసుమితైరుద్గన్ధయః పాదపైః శైలా నిర్ఝరహాసినో


జలధరశ్యామా గిరిః కృత్రిమః ।
MSS@6895@2నద్యః సారసమూర్చ్ఛితోర్మివలయా ఘర్మాభిషేకాస్పదం శీతాః
శీకరసంగమాత్సురభయో మిత్రం సరోజానిలాః ॥ ౬౮౯౫॥
MSS@6896@1ఉద్యానపాల కలశామ్బునిషేచనానామ్ ఏతస్య చమ్పకతరోరయమేవ
కాలః ।
MSS@6896@2తస్మిన్ నిదాఘనిహతే ఘనవారిణా వా సంవర్ధితే తవ వృథోభయథోపయోగః
॥ ౬౮౯౬॥
MSS@6897@1ఉద్యానమారుతోద్ధూతాశ్చూతచమ్పకరేణవః ।
MSS@6897@2ఉదశ్రయన్తి పాన్థానామ్ అస్పృశన్తోఽపి లోచనే ॥ ౬౮౯౭॥
MSS@6898@1ఉద్యానసహకారాణామ్ అనుద్భిన్నా న మఞ్జరీ ।
MSS@6898@2దేయః పథికనారీణాం సతిలః సలిలాఞ్జలిః ॥ ౬౮౯౮॥

msubhsall.pdf 691
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6899@1ఉద్యానాని న సర్వదా పరిభవత్రాసాదివాధ్యాసతే భూమౌ నోపవిశన్తి యే


ఖలు
రజఃసమ్పర్కతర్కాదివ ।
MSS@6899@2తేషామప్యతిపూజనీయవపుషాం నూనం పికానామియం ధిక్ కష్టం
పరపుష్టతేతి
కిమపి ప్రాచాం ఫలం కర్మణామ్ ॥ ౬౮౯౯॥
MSS@6900@1ఉద్యానేషు విచిత్రభ్హోజనవిధిస్తీవ్రాతితీవ్రం తపః కౌపీనావరణం
సువస్త్రమభితం భిక్షాటనం మణ్డనమ్ ।
MSS@6900@2ఆసన్నం మరణం చ మ గలసమం సత్యం సముత్పద్యతే తాం కాశీం
పరిహృత్య హన్త విబుధైరన్యత్ర కిం స్థీయతే ॥ ౬౯౦౦॥
MSS@6901@1ఉద్యానే సహకారకోరకరసప్రత్యాశయా కోకిలః స్థాతుం వాఞ్ఛతి
చిత్తజన్మనృపతేర్మిత్రం చ మన్త్రీ యతః ।
MSS@6901@2కింతు ధ్వా క్షవిజృమ్భితేషు చ పికప్రారబ్ధగానేషు చ క్రేంకారేషు
చ పఞ్చమధ్వనిషు చ శ్రోతా న వేత్త్యన్తరమ్ ॥ ౬౯౦౧॥
MSS@6903@1ఉద్యోగః క్షయమేతి హన్త సహసా జాడ్యం సముజ్జృమ్భతే మిత్రస్యాపి చ
దర్శనం భవతి నో కిం వాన్యదాచక్ష్మహే ।
MSS@6903@2యల్లోకస్పృహణీయతాం గతమభూత్ తజ్జీవనం వ్యర్థతాం ప్రాప్తం యేన
దునోతి తన్ మమ మనో దుర్దైవవద్ దుర్దినమ్ ॥ ౬౯౦౩॥
MSS@6904@1ఉద్యోగఃశత్రువన్ మిత్రమ్ ఆలస్యం మిత్రవద్ విషమ్ ।
MSS@6904@2విషవచ్చామృతం విద్యా సుధావద్ విషమ గనా ॥ ౬౯౦౪॥

MSS@6905@1ఉద్యోగఃసాహసం ధైర్యం బుద్ధిః శక్తిః పరాక్రమః ।


MSS@6905@2ఉత్సాహః షడ్విధో యస్య తస్య దేవోఽపి శ కతే ॥ ౬౯౦౫॥

MSS@6906@1ఉద్యోగమేధాధృతిసత్త్వసత్య- త్యాగానురాగస్థితిగౌరవాణి ।
MSS@6906@2జితేన్ద్రియత్వం ప్రసహిష్ణుతా హ్రీః ప్రాగల్భ్యమిత్యాత్మగుణప్రవేకః ॥
౬౯౦౬॥
సుసహాయస్య ధీమతః ।
MSS@6907@1ఉద్యోగాదనివృత్తస్య
MSS@6907@2ఛాయేవానుగతా తస్య నిత్యం శ్రీః సహచారిణీ ॥ ౬౯౦౭॥

MSS@6907A@1ఉద్యోగానుసారీ లక్ష్మీః కీర్తిస్త్యాగానుసారిణీ ।


MSS@6907A@2అభ్యాసానుసారీ విద్యా బుద్ధిః కర్మానుసారిణీ ॥

692 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6908@1ఉద్యోగినం పురుషసింహముపైతి లక్ష్మీర్ దైవేన దేయమితి కాపురుషా


వదన్తి ।
MSS@6908@2దైవం నిహత్య కురు పౌరుషమాత్మశక్త్యా యత్నే కృతే యది న సిధ్యతి
కోఽత్ర దోషః ॥ ౬౯౦౮॥
MSS@6909@1ఉద్యోగినఃకరాలమ్బం కరోతి కమలాలయా ।
MSS@6909@2అనుద్యోగికరాలమ్బం కరోతి కమలాగ్రజా ॥ ౬౯౦౯॥

MSS@6910@1ఉద్యోగేన కృతే కార్యే సిద్ధిర్యస్య న విద్యతే ।


MSS@6910@2దైవం తస్య ప్రమాణం హి కర్తవ్యం పౌరుషం సదా ॥ ౬౯౧౦॥

MSS@6911@1ఉద్యోగేన వినా నైవ కార్యం కిమపి సిధ్యతి ।


MSS@6911@2నహి సుప్తస్య సింహస్య ప్రవిశన్తి ముఖే మృగాః ॥ ౬౯౧౧॥

హృదయే నిపత్య నృపస్య దృష్టిర్న్యవృతద్ ద్రుతైవ ।


MSS@6913@1ఉద్వర్తయన్త్యా
MSS@6913@2వియోగివైరాత్ కుచయోర్నఖా కైర్ అర్ధేన్దులీలైర్గలహస్తితేవ ॥ ౬౯౧౩॥

బహుధా- నులిప్తమపి చన్దనాగురురసాద్యైః ।


MSS@6914@1ఉద్వర్తితమపి
MSS@6914@2భజతి తథాపి శరీరం దౌర్గన్ధ్యం తత్ర కో హేతుః ॥ ౬౯౧౪॥

MSS@6915@1ఉద్వాసయితుం వేశ్మని సరఘాః కుర్వన్తి యన్మధుచ్ఛత్త్రమ్ ।


MSS@6915@2దుర్గా కరోతి నీడం కుర్యుర్వల్మీకముపదీకాః ॥ ౬౯౧౫॥
MSS@6916@1ఉద్వాహారోపితార్ద్రక్షతనిజపదయోః సంగతామిన్దుమౌలా- వానమ్రే యాం
సుధాంశోర్వ్యధిత కిల కలాం తూర్ణమేవాన్నపూర్ణామ్ ।
MSS@6916@2సక్తానామక్షతానామమృతదృగనలోపాధితః పక్వభావాన్ నానార్థైరన్నపూర్ణా
ప్రణతజనతతేః పూర్ణతామాతనోతు ॥ ౬౯౧౬॥
MSS@6917@1ఉద్విజన్తే యథాసర్పాన్ నరాదనృతవాదినః ।
MSS@6917@2ధర్మః సత్యం పరో లోకే మూలం స్వర్గస్య చోచ్యతే ॥ ౬౯౧౭॥

MSS@6918@1ఉద్వీక్ష్య ప్రియకరకుడ్మలాపవిద్ధైర్ వక్షోజద్వయమభిషిక్తమన్యనార్యాః ।


MSS@6918@2అమ్భోభిర్ముహురసిచద్వధూరమర్షాద్ ఆత్మీయం పృథుతరనేత్రయుగ్మముక్తైః
॥ ౬౯౧౮॥
MSS@6919@1ఉద్వృత్తదైత్యపృతనాపతికణ్ఠపీఠ-
చ్ఛేదోచ్ఛలద్బహలశోణితశోణధారమ్ ।
MSS@6919@2చక్రం క్రియాదభిమతాని హరేరుదార- దిగ్దాహదారుణనభః శ్రియముద్వహద్

msubhsall.pdf 693
మహాసుభాషితసంగ్రహ

వః ॥ ౬౯౧౯॥
MSS@6920@1ఉద్వృత్తస్తనభార ఏష తరలే నేత్రే చలే భ్రూలతే
రాగాధిక్యతమోష్ఠపల్లవదలం కుర్వన్తు నామ వ్యథామ్ ।
MSS@6920@2సౌభాగ్యాక్షరప క్తికేవ లిఖితా పుష్పాయుధేన స్వయం మధ్యస్థా హి కరోతి
తాపమధికం రోమావలీ కేన సా ॥ ౬౯౨౦॥
MSS@6921@1ఉద్వృత్తస్తనభారభ గురమురో నోత్కఞ్చుకం కారితా సంయోగస్తు
యథా
తథేతి సకలా నీవీ న విస్రంసితా ।
MSS@6921@2భూయః సంగమ ఆవయోః క్వ ను భవేదేవం చ నోల్లాపితా
సంభ్రాన్తత్వరితేన
భీతసురతేనైవం వయం వఞ్చితాః ॥ ౬౯౨౧॥
MSS@6922@1ఉద్వేగం జనయన్తి సంచితవృషవ్యాప్తాజిరోపాన్తకాః ప్రాతః
శీర్ణకుటీరపుఞ్జతలతాశిమ్బీతుషారావి లాః ।
MSS@6922@2గ్రామా గోమయధూమసంతతిపరిక్లిష్టారుణశ్మశ్రుభిర్ వృద్ధైః
కుడ్యనివాతలీననిభృతైరభ్యర్థ్యమానాతపాః ॥ ౬౯౨౨॥
MSS@6922A@1ఉద్వేగస్య నివారణాయ దురితచ్ఛేదాయ పుణ్యాప్తయే పానాయ
శ్రవణామృతస్య
ధృతయే కస్మైచిదార్తిచ్ఛిదే ।
MSS@6922A@2ఉచ్ఛ్వాసం పురుషోత్తమాచ్యుత హరే గోవిన్ద నారాయణ శ్రీవత్సా క
ముకున్ద
కృష్ణ కమలాకాన్తేతి వాచ్యం ముహుః ॥
MSS@6923@1ఉద్వేజనీయోభూతానాం నృశంసః పాపకర్మకృత్ ।
MSS@6923@2త్రయాణామపి లోకానామ్ ఈశ్వరోఽపి న తిష్ఠతి ॥ ౬౯౨౩॥

MSS@6924@1ఉద్వేజయతి తీక్ష్ణేన మృదునా పరిభూయతే ।


MSS@6924@2తస్మాద్ యథార్హతో దణ్డం నయేత్ పక్షమనాశ్రితః ॥ ౬౯౨౪॥

MSS@6925@1ఉద్వేజయతి తీక్ష్ణేన మృదునా పరిభూయతే ।


MSS@6925@2దణ్డేన నృపతిస్తస్మాద్ యుక్తదణ్డః ప్రశస్యతే ॥ ౬౯౨౫॥

MSS@6926@1ఉద్వేజయతిదరిద్రం పరముద్రాయా ఝణత్కారః ।


MSS@6926@2గృహపతిరతిమిలితాయాః క కణరావో యథా జారమ్ ॥ ౬౯౨౬॥

694 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6927@1ఉద్వేజయతి భూతాని దణ్డపారుష్యవాన్ నృపః ।


MSS@6927@2భూతాన్యుద్వేజ్యమానాని ద్విషతాం యాన్తి సంశ్రయమ్ ॥ ౬౯౨౭॥

MSS@6928@1ఉద్వేజయతి భూతాని యస్య రాజ్ఞః కుశాసనమ్ ।


MSS@6928@2సింహాసనవియుక్తస్య తస్య క్షిప్రం కుశాసనమ్ ॥ ౬౯౨౮॥

MSS@6929@1ఉద్వేజయత్య గులిపార్ష్ణిభాగాన్ మార్గే శిలీభూతహిమేఽపి యత్ర ।


MSS@6929@2న దుర్వహశ్రోణిపయోధరార్తా భిన్దన్తి మన్దాం గతిమశ్వముఖ్యః ॥
౬౯౨౯॥
MSS@6930@1ఉద్వేష్ట్య స్వయమేవ లేఖముదితప్రస్వేదకమ్పా గులిస్ తస్మిన్
సేకవిలుప్తశేషశిథిలం దృష్ట్వా లిపిప్రక్రమమ్ ।
MSS@6930@2ఏతత్ కిన్ను హతాస్మి సమ్ప్రతి దశా తస్యైవమాసీదయం బాష్పో హన్త
కరస్య
కమ్పితమిదం హన్తేతి సా రోదితి ॥ ౬౯౩౦॥
MSS@6931@1ఉద్వోఢుం కనకవిభూషణాన్యశక్తః సధ్రీచా వలయితపద్మనాలసూత్రః ।
MSS@6931@2ఆరూఢప్రతివనితాకటాక్షభారః సాధీయో గురురభవద్ భుజస్తరుణ్యాః ॥
౬౯౩౧॥
MSS@6932@1ఉన్నతం పదమవాప్య యో లఘుర్ హేలయైవ స పతేదితి బ్రువన్ ।
MSS@6932@2శైలశేఖరగతో దృషత్కణశ్ చారుమారుతధుతః పతత్యధః ॥
౬౯౩౨॥
MSS@6933@1ఉన్నతం మానసం యస్య భాగ్యం తస్య సమున్నతమ్ ।
MSS@6933@2నోన్నతం మానసం యస్య భాగ్యం తస్యాసమున్నతమ్ ॥ ౬౯౩౩॥

MSS@6934@1ఉన్నతంసదనముచ్చకైర్హయో మాక్షికం దధి సశర్కరం పయః ।


MSS@6934@2యామినీ శశికలా సుకోమలా లభ్యతే కథమనర్చితే శివే ॥ ౬౯౩౪॥

MSS@6935@1ఉన్నతః ప్రోల్లసద్ధారః కాలాగురుమలీమసః ।


MSS@6935@2పయోధరభరస్తన్వ్యాః కం న చక్రేఽభిలాషిణమ్ ॥ ౬౯౩౫॥

MSS@6936@1ఉన్నతఘనమధ్యగతం నిర్గుణమపి సురధనుః శోభామ్ ।


MSS@6936@2తేన మహద్భిః సాకం సంవాసః ప్రార్థ్యతే విజ్ఞైః ॥ ౬౯౩౬॥

భక్ష్యముఖీ విహితపార్థివనినాదా ।
MSS@6937@1ఉన్నతదక్షిణపక్షా
MSS@6937@2తారా తరుమధిగచ్ఛతి తద్యచ్ఛతి వాఞ్ఛితాదధికమ్ ॥ ౬౯౩౭॥

msubhsall.pdf 695
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6938@1ఉన్నతానాంసువంశానాం ద్వైధం తావన్న జాయతే ।


MSS@6938@2యావత్ కుఠారధారేవ యోషిద్ విశతి నాన్తరమ్ ॥ ౬౯౩౮॥

MSS@6939@1ఉన్నతావనతభావవత్తయా చన్ద్రికా సతిమిరా గిరేరియమ్ ।


MSS@6939@2భక్తిభిర్బహువిధాభిరర్పితా భాతి భూతిరివ మత్తదన్తినః ॥ ౬౯౩౯॥

శశినః ప్రభా స్థితా నిమ్నసంశ్రయపరం నిశాతమః ।


MSS@6940@1ఉన్నతేషు
MSS@6940@2నూనమాత్మసదృశీ ప్రకల్పితా వేధసైవ గుణదోషయోర్గతిః ॥ ౬౯౪౦॥

MSS@6941@1ఉన్నతోఽపి విశదోఽపి కోమలోఽప్య్ అద్య జాడ్యహరణక్షమోఽపి చ ।


MSS@6941@2అన్తరుజ్జ్వలగుణోఽపి నిర్ధనస్ తూలరాశిరివ యాతి లాఘవమ్ ॥
౬౯౪౧॥
MSS@6942@1ఉన్నత్యై నమతి ప్రభుం ప్రభుగృహాన్ ద్రష్టుం బహిస్తిష్ఠతి
స్వద్రవ్యవ్యయమాతనోతి జడధీరాగామివిత్తాశయా ।
MSS@6942@2ప్రాణాన్ ప్రాణితుమేవ ముఞ్చతి రణే క్లిశ్నాతి భోగేచ్ఛయా సర్వం తద్
విపరీతమేవ కురుతే తృష్ణాన్ధదృక్ సేవకః ॥ ౬౯౪౨॥
MSS@6943@1ఉన్నమయ్య సకచగ్రహమాస్యం చుమ్బతి ప్రియతమే హఠవృత్త్యా ।
MSS@6943@2హుం హు ముఞ్చ మమ మేతి చ మన్దం జల్పితం జయతి మానధనాయాః
॥ ౬౯౪౩॥
MSS@6944@1ఉన్నమితైకభ్రూలతమ్ ఆననమస్యాః పదాని రచయన్త్యాః ।
MSS@6944@2కణ్టకితేన ప్రథయతి మయ్యనురాగం కపోలేన ॥ ౬౯౪౪॥

MSS@6945@1ఉన్నమ్య దూరం ముహురానమన్త్యః కాన్తాః శ్లథీభూతనితమ్బజాడ్యాః ।


MSS@6945@2దోలావిలాసేన జితశ్రమత్వాత్ ప్రకర్షమాపుః పురుషాయితేషు ॥
౬౯౪౫॥
MSS@6946@1ఉన్నమ్యోన్నమ్య తత్రైవ దరిద్రాణాం మనోరథాః ।
MSS@6946@2పతన్తి హృదయే వ్యర్థా విధవాస్త్రీస్తనా ఇవ ॥ ౬౯౪౬॥

MSS@6947@1ఉన్నమ్రస్వపయోధరాన్తరపయోధారాభిరానన్ది సః చఞ్చద్బాలకలాపకాన్
కలగిరో ముగ్ధాన్ నవా ఘ్రిక్రమాన్ ।
MSS@6947@2త్వయ్యాధాయ శిఖణ్డినః శివ శివ ప్రావృట్ సమాప్తిం గతా తేషు త్వం
తు శరచ్ఛరారుచలితా జాతాసి ధౌతాసివత్ ॥ ౬౯౪౭॥
MSS@6948@1ఉన్నయతి నాభినిమ్నాన్ ముక్తావలిపాశి రోమరాజినలమ్ ।

696 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6948@2స్మరశబరః స్తనభూధర- నిపతత్తరునాక్షిపక్షిబన్ధాయ ॥ ౬౯౪౮॥


MSS@6949@1ఉన్నిద్రకన్దలదలాన్తరలీయమాన-గుఞ్జన్మదాన్ధమధుపే నవమేఘకాలే ।
MSS@6949@2స్వప్నేఽపి యః ప్రవసతి ప్రవిహాయ కాన్తాం తస్మై విషాణరహితాయ
నమో
వృషాయ ॥ ౬౯౪౯॥
MSS@6950@1ఉన్నిద్రకోకనదరేణుపిశ గితా గా గాయన్తి మఞ్జు మధుపా గృహదీర్ఘికాసు

MSS@6950@2ఏతచ్చకాస్తి చ రవేర్నవబన్ధుజీవ- పుష్పచ్ఛదాభముదయాచలచుమ్బి
బిమ్బమ్ ॥ ౬౯౫౦॥
MSS@6951@1ఉన్నిద్రతామత్స్యసగన్ధితా చ ప్రవాలహానిః సపిపీలికాత్వమ్ ।
MSS@6951@2త్వగ్భ్రంశనాద్ వారికృతాదజీర్ణాత్ తరోర్భవేత్ తత్ర చికిత్సనీయమ్ ॥
౬౯౫౧॥
రమణ్యాః సంరేజే సరసి వపుః ప్రకాశమేవ ।
MSS@6952@1ఉన్నిద్రప్రియకమనోరమం
MSS@6952@2యుక్తానాం విమలతయా తిరస్క్రియాయై నాక్రామన్నపి హి భవత్యలం
జలౌఘః
॥ ౬౯౫౨॥
MSS@6953@1ఉన్నిద్రేణ మయాద్య చిన్తితమభూద్యత్రావతారా హరేర్ ఆఖ్యాతా దశ
కీర్తితోఽసి
న కథం తత్ర త్వమేకాదశః ।
MSS@6953@2త్విచ్చారిత్రమగోచరం కవిగిరాం జానన్నపి క్ష్మాపతే న ప్రస్తౌమి భయేన
భారతకవేః కస్తాదృశం వక్ష్యతి ॥ ౬౯౫౩॥
MSS@6954@1ఉన్నీతో భవభూతినా ప్రతిదినం బాణే గతే యః పురా యశ్చీర్ణః
కమలాయుధేన
సుచిరం యేనాగమత్ కేశటః ।
MSS@6954@2యః శ్రీవాక్పతిరాజపాదరజసాం సమ్పర్కపూతశ్చిరం దిష్ట్యా
శ్లాఘ్యగుణస్య
కస్యచిదసౌ మార్గః సమున్మీలతి ॥ ౬౯౫౪॥
MSS@6955@1ఉన్మగ్నచఞ్చలవనాని వనాపగానామ్ ఆశ్యానసైకతతర గపరంపరాణి ।
MSS@6955@2నిమ్నావశిష్టసలిలాని మనో హరన్తి రోధాంసి హంసపదముద్రితకర్దమాని
॥ ౬౯౫౫॥

msubhsall.pdf 697
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6956@1ఉన్మజ్జన్మకర ఇవామరాపగాయా వేగేన ప్రతిముఖమేత్య బాణనద్యాః ।


MSS@6956@2గాణ్డీవీ కనకశిలానిభం భుజాభ్యామ్ ఆజఘ్నే విషమవిలోచనస్య వక్షః
॥ ౬౯౫౬॥
MSS@6957@1ఉన్మత్త కణ్టకిఫలప్రతియోగిబుద్ధ్యా వైరం వృథైవ కురుషే పనసేన
సార్ధమ్ ।
MSS@6957@2సన్తో హసన్తి న భజన్తి భజన్తి చేత్ త్వాం భ్రాన్తా భవన్తి సహసా న
పునర్భజన్తి ॥ ౬౯౫౭॥
MSS@6958@1ఉన్మత్త ధూర్త తరుణేన్దునివాసయోగ్యే స్థానే పిశాచపతినా వినివేశితోఽసి

MSS@6958@2కిం కైరవాణి వికసన్తి తమః ప్రయాతి చన్ద్రోపలో ద్రవతి వార్ధిరుపైతి
వృద్ధిమ్ ॥ ౬౯౫౮॥
ఆరభన్తే యద గనాః ।
MSS@6959@1ఉన్మత్తప్రేమసంరమ్భాద్
MSS@6959@2తత్ర ప్రత్యూహమాధాతుం బ్రహ్మాపి ఖలు కాతరః ॥ ౬౯౫౯॥

హరః స్మరశ్చ ద్వావప్యసీమాం ముదముద్వహేతే ।


MSS@6960@1ఉన్మత్తమాసాద్య
MSS@6960@2పూర్వం పరస్పర్ధితయా ప్రసూనం నూనం ద్వితీయో విరహాధిదూనమ్
॥ ౬౯౬౦॥
MSS@6961@1ఉన్మత్తానాం చ యా గాథాః శిశూనాం యచ్చ భాషితమ్ ।
MSS@6961@2స్త్రియో యచ్చ ప్రభాషన్తే తస్య నాస్తి వ్యతిక్రమః ॥ ౬౯౬౧॥

MSS@6962@1ఉన్మత్తానాం భుజ గానాం మద్యపానాం చ దన్తినామ్ ।


MSS@6962@2స్త్రీణాం రాజకులానాం చ విశ్వసన్తి గతాయుషః ॥ ౬౯౬౨॥

MSS@6963@1ఉన్మత్తానాం భుజ గానాం శ‍ృ గిణాం శస్త్రపాణినామ్ ।


MSS@6963@2విశ్వాసో నైవ కర్తవ్యః స్త్రీషు రాజకులేషు చ ॥ ౬౯౬౩॥

MSS@6964@1ఉన్మదతయా కయాచిత్ కదాచిదపథప్రవృత్తమపి పురుషమ్ ।


MSS@6964@2సద్యః సుహృదుపదేశః సృణిరివ కరిణం నివర్త్తయతి ॥ ౬౯౬౪॥

MSS@6965@1ఉన్మాదగద్గదగిరో మదవిహ్వలాక్షా భ్రశ్యన్నిజప్రకృతయః కృతమస్మరన్తః



MSS@6965@2ఐశ్వర్యసీధురసపానవిఘూర్ణమానాః కే నామ న ప్రతిపదం పురుషాః స్ఖలన్తి
॥ ౬౯౬౫॥

698 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6966@1ఉన్మాదమేకే పుష్యన్తి యాన్త్యన్యే ద్విషతాం వశమ్ ।


MSS@6966@2దాస్యమేకే చ గచ్ఛన్తి పరేషామర్థహేతునా ॥ ౬౯౬౬॥

MSS@6967@1ఉన్మీలత్త్రివలీతర గవలయా ప్రోత్తు గపీనస్తన-


ద్వన్ద్వేనోద్యతచక్రవాకమిథునా వక్త్రామ్బుజోద్భాసినీ ।
MSS@6967@2కాన్తాకారధరా నదీయమభితః క్రూరాశయా నేష్యతే సంసారార్ణవమజ్జనం
యది తతో దూరేణ సంత్యజ్యతామ్ ॥ ౬౯౬౭॥
MSS@6968@1ఉన్మీలత్పులకం విలోలదలకం స్విద్యత్కపోలస్థలం
భ్రామ్యత్కుణ్డలమాకులాకులలసత్సీత్కారముద్యత్కరమ్ ।
MSS@6968@2కించిత్కుఞ్చదుదఞ్చితభ్రు విలసచ్చోలం గలన్నీవికం స్యాద్
భూయోఽపి
కదా మదాకులదృశోర్బిమ్బాధరాస్వాదనమ్ ॥ ౬౯౬౮॥
MSS@6969@1ఉన్మీలత్పులకా కురేణ నివిడాశ్లేషే నిమేషేణ చ
క్రీడాకూతవిలోకితేఽధరసుధాపానే ముధా నర్మభిః ।
MSS@6969@2ఆనన్దాభిగమేన మన్మథకలాయుద్ధేఽపి యస్మిన్నభూత్ ప్రత్యూహో న
తయోర్బభూవ
సురతారమ్భః ప్రియంభావుకః ॥ ౬౯౬౯॥
MSS@6970@1ఉన్మీలత్యురసా గుణాలినిచితా నిర్దూషణా భూషణా సోల్లాసోషసి
లోలయా సుమనసా
సూక్త్యా మనోహారిణీ ।
MSS@6970@2శయ్యామేత్య మృదుం మదీయకవితేవామ్భోజినీనాయికా కస్యాప్యున్నతపూర్వపుణ్యతపసః
కణ్ఠం సమాలి గతి ॥ ౬౯౭౦॥
MSS@6971@1ఉన్మీలత్గుడపాకతన్తులతయా రజ్జ్వా భ్రమీరర్జయన్
దానాన్తఃశ్రుతశర్కరాచలమథః స్వేనామృతాన్ధాః స్మరః ।
MSS@6971@2నవ్యామిక్షురసోదధేర్యది సుధాముత్థాపయేత్ సా భవజ్ జిహ్వాయాః
కృతిమాహ్వయేత
పరమాం మత్కర్ణయోః పారణామ్ ॥ ౬౯౭౧॥
MSS@6972@1ఉన్మీలద్యౌవనాసి ప్రియసఖి విషమాః శ్రేణయో నాగరాణాం తస్మాత్
కోఽపి
త్వయాద్యప్రభృతి న సహసా సంముఖం వీక్షణీయః ।

msubhsall.pdf 699
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6972@2యావచ్చన్ద్రార్కమేకః పతిరతిశయితశ్రద్ధయా సేవితవ్యః కర్తవ్యా


రూపరక్షా
వచసి న హృదయం దేయమస్మద్విధానామ్ ॥ ౬౯౭౨॥
MSS@6973@1ఉన్మీలద్రసబిన్దుగన్ధకుసుమావల్ల్యో వసన్తోదయే కాన్తాః కోమలపల్లవాః కతి
కతి క్రీడావనే సన్తి న ।
MSS@6973@2సౌభాగ్యైకనిధే రసాల తదపి శ్రీమఞ్జరీశాలినస్ త్వత్తోఽన్యత్ర చ
కుత్రచిన్ మధుకరశ్రేణీ న విశ్రామ్యతి ॥ ౬౯౭౩॥
MSS@6974@1ఉన్మీలద్వదనేన్దుకాన్తివిసరైర్దూరం సముత్సారితం భగ్నం పీనకుచస్థలస్య
చ రుచా హస్తప్రభాభిర్హతమ్ ।
MSS@6974@2ఏతస్యాః కలవింకకణ్ఠకదలీకల్పం మిలత్కౌతుకాద్ అప్రాప్తాభిముఖం
రుషేవ
సహసా కేశేషు లగ్నం తమః ॥ ౬౯౭౪॥
MSS@6975@1ఉన్మీలన్తి కియన్తి వా న కుసుమాన్యుష్ణద్యుతేరుద్గమే తత్త్వేతావతి
బన్ధురిత్యతిసఖీత్యాదిత్యకాన్తేతి చ ।
MSS@6975@2కీర్తిం దత్తవతాం త్రిలోకవిదితామేవం కవీనామృణం కిం కృత్వేయమపాకరోతు
జనుషాం కోట్యాపి నాలీకినీ ॥ ౬౯౭౫॥
MSS@6976@1ఉన్మీలన్తి నఖైర్లునీహి వహతి క్షౌమాఞ్చలేనావృణు క్రీడాకాననమావిశన్తి
వలయక్వాణైః సముత్త్రాసయ ।
MSS@6976@2ఇత్థం వఞ్జులదక్షిణానిలకుహూకణ్ఠీషు సంకేతిక- వ్యాహారాః సుభగ
త్వదీయవిరహే తస్యాః సఖీనాం మిథః ॥ ౬౯౭౬॥
MSS@6977@1ఉన్మీలన్తి నిశానిశాచరవధూత్ప్రోచ్చాటనామాన్త్రికాః సాయం
సాలససుప్తప
కజవనప్రోద్బోధవైతాలికాః ।
MSS@6977@2ఫుల్లత్ప కజకోశగర్భకుహరప్రోద్భూతభృ గావలీ- ఝ
కారప్రణవోపదేశగురవస్తీవ్రద్యుతేరంశవః ॥ ౬౯౭౭॥
MSS@6978@1ఉన్మీలన్తి మృణాలకోమలరుచో రాజీవసంవర్తికా- సంవర్తవ్రతవృత్తయః
కతిపయే పీయూషభానోః కరాః ।
MSS@6978@2అప్యుస్రైర్ధవలీభవత్సు గిరిషు క్షుబ్ధోఽయమున్మజ్జతా విశ్వేనేవ
తమోమయో
నిధిరపామహ్నాయ ఫేనాయతే ॥ ౬౯౭౮॥

700 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6979@1ఉన్మీలన్నయనాన్తకాన్తిలహరీనిష్పీతయోః కేవలాద్ ఆమోదాదవధారణీయవపుషోః


కాన్తాసఖేన క్షణమ్ ।
MSS@6979@2యత్కర్ణోత్పలయోః స్థితేన భవతా కించిత్ సముద్గుఞ్జితం భ్రాతస్తిష్ఠతి
కుత్ర తత్ కథయ మే కాన్తం ప్రియాయా ముఖమ్ ॥ ౬౯౭౯॥
MSS@6980@1ఉన్మీలన్మణిరశ్మిజాలజటిలచ్ఛాయం రణత్క కణం బిభ్రాణస్తవ దేవ
వైరికదనక్రీడాకఠోరః కరః ।
MSS@6980@2త్యక్త్వా సంయతి జీవితాని రిపవో యే స్వర్గమార్గే గతాస్
తానాక్రష్టుమివావివేశ
రభసాచ్చణ్డద్యుతేర్మణ్డలమ్ ॥ ౬౯౮౦॥
MSS@6981@1ఉన్మీలన్మధుగన్ధలుబ్ధమధుపవ్యాధూతచూతా కుర-
క్రీడత్కోకిలకాకలీకలరవైరుద్గీర్ణకర్ణజ్వరాః ।
MSS@6981@2నీయన్తే పథికైః కథం కథమపి ధ్యానావధానక్షణ-
ప్రాప్తప్రాణసమాసమాగమరసోల్లాసైరమీ వాసరాః ॥ ౬౯౮౧॥
ప్రశ్చ్యోతద్ఘనమకరన్దగన్ధబన్ధో ।
MSS@6982@1ఉన్మీలన్ముకులకరాలకున్దకోశ-
MSS@6982@2తామీషత్ప్రచలవిలోచనాం నతా గీమ్ ఆలిన్ గన్ పవన మమ స్పృశా
గమ
గమ్ ॥ ౬౯౮౨॥
MSS@6983@1ఉన్మీలయన్తి కుసుమాని మనోరమాణి కే నామ నాత్ర తరవః
సమయోచితాని ।
MSS@6983@2కస్యేదృశం కథయ దోహదమస్తి తస్య యాదృక్వినిర్మితమశోకమహీరుహస్య
॥ ౬౯౮౩॥
MSS@6984@1ఉన్మీలల్లీలనీలోత్పలదలదలనామోదమేదస్విపూర-
క్రోడక్రీడద్విజాలీగరుదుదితమరుత్స్ఫాలవాచాలవీచి ః ।
MSS@6984@2ఏతేనాఖాని శాఖానివహనవహరిత్పర్ణపూర్ణద్రుమాలీ-
వ్యాలీఢోపాన్తశాన్తవ్యథపథికదృశాం దత్తరాగస్తడాగః ॥ ౬౯౮౪॥
తూలికయేవ చిత్రం సూర్యాంశుభిర్భిన్నమివారవిన్దమ్ ।
MSS@6985@1ఉన్మీలితం
MSS@6985@2బభూవ తస్యాశ్చతురశ్రశోభి వపుర్విభక్తం నవయౌవనేన ॥ ౬౯౮౫॥

MSS@6986@1ఉన్మీల్యాక్షి సఖీర్న పశ్యసి న చాప్యుక్తా దదాస్యుత్తరం నో వేత్సీదృశమత్ర

msubhsall.pdf 701
మహాసుభాషితసంగ్రహ

నేదృశమిమాం శూన్యామవస్థాం గతా ।


MSS@6986@2తల్పాదృశ్యకర కపఞ్జరమిదం జీవేన లిప్తం మనా ముఞ్చన్తీ కిము
కర్తుమిచ్ఛసి కురు ప్రేమాన్యదేశాగతే ॥ ౬౯౮౬॥
భూతికణత్రాసమీలితార్ధాక్షి ।
MSS@6987@1ఉన్ముకులితాధరపుటే
MSS@6987@2ధూమోఽపి నేహ విరమ భ్రమరోఽయం శ్వసితమనుసరతి ॥ ౬౯౮౭॥

MSS@6988@1ఉన్ముక్తకఞ్చుకతయేయముదారకాన్తిః శస్త్రీవ శమ్బరరిపోరపనీతకోశా ।


MSS@6988@2రక్తావకుణ్ఠనపటీరచితాపిధానా సంధ్యామ్బువాహకలితేవ శశా కరేఖా
॥ ౬౯౮౮॥
MSS@6989@1ఉన్ముక్తక్రమహారిమేరుశిఖరాత్ క్రామన్తమన్యో ధరః కోఽత్ర త్వాం
శరభీకిశోరపరిషద్ధౌరేయ ధర్తుం క్షమః ।
MSS@6989@2తస్మాద్ దుర్గమశ‍ృ గల ఘనకలాదుర్లాలితాత్మన్ వ్రజ త్వద్వాసాయ స
ఏవ
కీర్ణకనకజ్యోత్స్నో గిరీణాం పతిః ॥ ౬౯౮౯॥
MSS@6990@1ఉన్ముక్తమానకలహారమధ్వం దయితాన్వితాః ।
MSS@6990@2ఇతీవ మధురాలాపాః కోకిలా జగదుర్జనాన్ ॥ ౬౯౯౦॥

MSS@6991@1ఉన్ముక్తాభిర్దివసమధునా సర్వతస్తాభిరేవ స్వచ్ఛాయాభిర్నిచులితమివ


ప్రేక్ష్యతే విశ్వమేతత్ ।
MSS@6991@2పర్యన్తేషు జ్వలతి జలధౌ రత్నసానౌ చ మధ్యే చిత్రా గీయం రమయతి
తమఃస్తోమలీలా ధరిత్రీ ॥ ౬౯౯౧॥
MSS@6992@1ఉన్ముచ్య స్వజనానుపేక్ష్య తృణవత్ ప్రాణానపి ప్రేయసస్ తీర్త్వా
దుస్తరమర్ణవం
చ వణిజః ప్రాప్తాః పటీరాశయా ।
MSS@6992@2శ్వాసైస్తే వినివర్తితాః ప్రతిభయైః స్వస్థో భవాతఃపరం త్వం వా కేవలమ
గమ గమురగ వ్యాలిమ్ప గన్ధద్రవైః ॥ ౬౯౯౨॥
MSS@6993@1ఉన్ముద్రీకృతవిశ్వవిస్మయభరైస్తత్తన్మహార్ఘైర్గుణైర్ దుర్గాధే హృదయామ్బుధౌ
తవ భవేన్ నః సూక్తిగ గా యది ।
MSS@6993@2విశ్వశ్విత్రమత గినీఘనరసస్యన్దిన్యమన్దధ్వనిర్ గ గాసాగరసంగమః
పునరివాపూర్వః సమున్మీలతి ॥ ౬౯౯౩॥
MSS@6994@1ఉన్మూలితాలానవిలాభనాభిశ్ ఛిన్నస్ఖలచ్ఛృ ఖలరోమరాజిః ।

702 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@6994@2మత్తస్య సేయం మదనద్విపస్య ప్రస్వాపవప్రోచ్చకుచాస్తు వాస్తు ॥


౬౯౯౪॥
MSS@6995@1ఉన్మూల్య సితకేశాంస్తు మూలే ములే చ తత్క్షిపేత్ ।
MSS@6995@2తతః కేశాః ప్రజాయన్తే కృష్ణాః కౌతుకకారిణః ।
MSS@6995@3యుక్త్యా పూర్వోక్తయా యుఞ్జ్యాన్ మేషశ‍ృ గీపయః సుధీః ॥
౬౯౯౫॥
MSS@6996@1ఉన్మూల్యాలానభూమీరుహమతితరసోత్ఖణ్డితాణ్డ్ ఊవితానాన్య్-
ఆకర్షన్నేష
పాదైర్మదజలకలుషః క్షిప్తనక్షత్రమాలః ।
MSS@6996@2శుణ్డాదణ్డాభిఘాతైర్నభసి విదలయన్ పుష్కరావర్తకాదీన్ ధావత్యాధూతమూర్ధా
హరిమభిరభసాద్ దేవపుత్రః కరీన్ద్రః ॥ ౬౯౯౬॥
MSS@6997@1ఉన్మృష్టం కుచసీమ్ని పత్రమకరం దృష్ట్వా హఠాలి గనాత్ కోపో మాస్తు
పునర్లిఖామ్యముమితి స్మేరే రఘూణాం వరే ।
MSS@6997@2కోపేణారుణితోఽశ్రుపాతదలితః ప్రేమ్ణా చ విస్తారితో దత్తో మైథిలకన్యయా
దిశతు నః క్షేమం కటాక్షా కురః ॥ ౬౯౯౭॥
లులితాలకాన్తాః కణ్ఠేషు లగ్నా జఘనం స్పృశన్తః ।
MSS@6998@1ఉన్మృష్టపత్రా
MSS@6998@2కుచస్థలీష్వాహతిమాదధానా గతా వధూనాం ప్రియతాం జలౌఘాః ॥
౬౯౯౮॥
MSS@6999@1ఉన్మేషం యో మమ న సహతే జాతివైరీ నిశాయామ్ ఇన్దోరిన్దీవరదలదృశా
తస్య సౌన్దర్యదర్పః ।
MSS@6999@2నీతః శాన్తిం ప్రసభమనయా వక్త్రకాన్త్యేతి హర్షాల్ లగ్నా మన్యే లలితతను
తే పాదయోః పద్మలక్ష్మీః ॥ ౬౯౯౯॥
MSS@7000@1ఉపకరోత్యపకృతో హ్యుత్తమోఽప్యన్యథాధమః ।
MSS@7000@2మధ్యమః సామ్యమన్విచ్ఛేద్ అపరః స్వార్థతత్పరః ॥ ౭౦౦౦॥

స్వాపరాధం న మన్యతే ।
MSS@7001@1ఉపకర్తాధికారాఢ్యః
MSS@7001@2ఉపకారం ధ్వజీకృత్య సర్వమేవ విలుమ్పతి ॥ ౭౦౦౧॥

MSS@7002@1ఉపకర్తుం ప్రియం వక్తుం కర్తుం స్నేహమనుత్తమమ్ ।


MSS@7002@2సజ్జనానాం స్వభావోఽయం కేనేన్దుః శిశిరీకృతః ॥ ౭౦౦౨॥

MSS@7003@1ఉపకర్తుం యథా స్వల్పః సమర్థో న తథా మహాన్ ।

msubhsall.pdf 703
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7003@2ప్రాయః కూపస్తృషాం హన్తి సతతం న తు వారిధిః ॥ ౭౦౦౩॥


MSS@7004@1ఉపకర్తుఃకృతఘ్నస్యాప్యుభయోరియతీ భిదా ।
MSS@7004@2సద్యో హి విస్మరత్యాద్యః కృతం పశ్చాత్ తు పశ్చిమః ॥ ౭౦౦౪॥

MSS@7005@1ఉపకర్తుః స్థిరం ద్రవ్యం యత్నస్తత్కాలసంభవః ।


MSS@7005@2కిమస్తి తాలవృన్తస్య మన్దమారుతసంగ్రహః ॥ ౭౦౦౫॥

MSS@7006@1ఉపకర్తుమనుపకర్తుః ప్రియాణి కర్తుం కృతాన్యనుస్మర్తుమ్ ।


MSS@7006@2వినిపతితాంశ్చోద్ధర్తుం కులాన్వితానాముచితమేతత్ ॥ ౭౦౦౬॥

MSS@7007@1ఉపకర్తుమప్రకాశంక్షన్తుం న్యూనేష్వయాచితం దాతుమ్ ।


MSS@7007@2అభిసంధాతుం చ గుణైః శతేషు కేచిద్ విజానన్తి ॥ ౭౦౦౭॥

సంధిర్న మిత్రేణాపకారిణా ।
MSS@7008@1ఉపకర్త్రారిణా
MSS@7008@2ఉపకారాపకారౌ హి లక్ష్యం లక్షణమేతయోః ॥ ౭౦౦౮॥

MSS@7009@1ఉపకారం సుహృద్వర్గే యోఽపకారం చ శత్రుషు ।


MSS@7009@2నృమేఘో వర్షతి ప్రాజ్ఞస్తస్యేచ్ఛన్తి సదోన్నతిమ్ ॥ ౭౦౦౯॥

MSS@7010@1ఉపకారం స్మరన్తస్తు కృతజ్ఞత్వవశంవదాః ।


MSS@7010@2పదవీముపకర్త్ ణాం యాన్తి నిశ్చేతనా అపి ॥ ౭౦౧౦॥

MSS@7011@1నిర్వాణమను నిర్వాతి తపనం తపనోపలః ।


MSS@7011@2ఇన్దుమిన్దుమణిః కిం చ శుష్యన్తమను శుష్యతి ॥ ౭౦౧౧॥

MSS@7012@1ఉపకారః పరో ధర్మః పరోఽర్థః కర్మనైపుణమ్ ।


MSS@7012@2పాత్రే దానం పరః కామః పరో మోక్షో వితృష్ణతా ॥ ౭౦౧౨॥

MSS@7013@1ఉపకారకమాయతేర్భృశం ప్రసవః కర్మఫలస్య భూరిణః ।


MSS@7013@2అనపాయి నిబర్హణం ద్విషాం న తితిక్షాసమమస్తి సాధనమ్ ॥ ౭౦౧౩॥

MSS@7014@1ఉపకారగృహీతేన శత్రుణా శత్రుముద్ధరేత్ ।


MSS@7014@2పాదలగ్నం కరస్థేన కణ్టకేనేవ కణ్టకమ్ ॥ ౭౦౧౪॥

MSS@7015@1ఉపకారపరః ప్రవరః ప్రత్యుపకారం కరోతి మధ్యస్థః ।


MSS@7015@2నీచస్తదపి న కురుతే ఉపకార్వశాద్ భవతి శత్రుః సః ॥ ౭౦౧౫॥

MSS@7016@1ఉపకారపరః స్వభావత సతతం సర్వజనస్య సజ్జనః ।


MSS@7016@2అసతామనిశం తథాప్యహో గురుహృద్రోగకరీ తదున్నతిః ॥ ౭౦౧౬॥

704 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7017@1ఉపకారప్రధానః స్యాద్ అపకారపరేఽప్యరౌ ।


MSS@7017@2సమ్పద్విపత్స్వేకమనా హేతావీర్ష్యేత్ ఫలే న తు ॥ ౭౦౧౭॥

MSS@7018@1ఉపకారఫలం మిత్రమ్ అపకారోఽరిలక్షణమ్ ।


MSS@7018@2॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥ ౭౦౧౮॥
MSS@7019@1ఉపకారమేవ తనుతే విపద్గతః సద్గుణో నితరామ్ ।
MSS@7019@2మూర్చ్ఛాం గతో మృతో వా నిదర్శనం పారదోఽత్ర రసః ॥ ౭౦౧౯॥

MSS@7020@1ఉపకారశతేనాపి గృహ్యతే కేన దుర్జనః ।


MSS@7020@2సాధుః సంమానమాత్రేణ భవత్యేవాత్మవిక్రయీ ॥ ౭౦౨౦॥

MSS@7021@1ఉపకారశతేనాపి దానైశ్చాపి సువిస్తరైః ।


MSS@7021@2లాలనాత్ ప్రీతిపూర్వాచ్చ న గ్రాహ్యో భగినీసుతః ॥ ౭౦౨౧॥

యస్య వ్రజతి విస్మృతిమ్ ।


MSS@7022@1ఉపకారశ్చాపకారో
MSS@7022@2పాషాణహృదయస్యాస్య జీవతీత్యభిధా ముధా ॥ ౭౦౨౨॥

MSS@7023@1ఉపకారాచ్చ లోకానాం నిమిత్తాన్మృగపక్షిణామ్ ।


MSS@7023@2భయాల్లోభాచ్చ మూర్ఖాణాం మైత్రీ స్యాద్ దర్శనాత్ సతామ్ ॥ ౭౦౨౩॥

MSS@7024@1ఉపకారాదృతేఽప్యాశు మిత్రం శ్రేయసి తిష్ఠతి ।


MSS@7024@2మిత్రవాన్ సాధయత్యర్థాన్ దుఃసాధ్యానప్యనాదరాత్ ॥ ౭౦౨౪॥

MSS@7025@1ఉపకారాయ న జాతః సపది సుజాతః క్వ జాతవైరేఽపి ।


MSS@7025@2గ్రాసయతి గ్రస్తోఽపి ద్రోహిణమమృతాని రోహిణీరమణః ॥ ౭౦౨౫॥
MSS@7026@1ఉపకారాయ యా పుంసాం న పరస్య న చాత్మనః ।
MSS@7026@2పత్రసంచయసంభారైః కిం తయా భారవిద్యయా ॥ ౭౦౨౬॥

MSS@7027@1ఉపకారిణమపి పూజ్యం హన్తి మహాన్తం ఖలోఽత్రపోఽవసరే ।


MSS@7027@2ధృష్టద్యుమ్నో మధ్యే- వీరం హతవాన్ గురుం శాన్తమ్ ॥ ౭౦౨౭॥

MSS@7028@1ఉపకారిణివిక్షీణే శనైః కేదారవారిణి ।


MSS@7028@2సానుక్రోశతయా శాలిరభూత్ పాణ్డురవా ముఖః ॥ ౭౦౨౮॥

విశ్రబ్ధే శుద్ధమతౌ యః సమాచరతి పాపమ్ ।


MSS@7029@1ఉపకారిణి
MSS@7029@2తం జనమసత్యసంధం భగవతి వసుధే కథం వహసి ॥ ౭౦౨౯॥

MSS@7030@1ఉపకారిణి వీతమత్సరే వా సదయత్వం యది తత్ర కోఽతిరేకః ।

msubhsall.pdf 705
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7030@2అహితే సహసాపరాద్ధలబ్ధే సఘృణం యస్య మనః సతాం స ధుర్యః ॥


౭౦౩౦॥
MSS@7031@1ఉపకారిషు యః సాధుః సాధుత్వే తస్య కో గుణః ।
MSS@7031@2అపకారిషు యః సాధుః స సాధుః సద్భిరుచ్యతే ॥ ౭౦౩౧॥

MSS@7032@1ఉపకారేకృతజ్ఞత్వమ్ అపకారే కృతఘ్నతా ।


MSS@7032@2విషయస్య గుణావేతౌ కర్తుః స్యాతాం విపర్యయౌ ॥ ౭౦౩౨॥

MSS@7033@1ఉపకారేణ దూయన్తే న సహన్తేఽనుకమ్పితామ్ ।


MSS@7033@2ఆపత్స్వపి దురారాధ్యా నిత్యదుఃఖా మనస్వినః ॥ ౭౦౩౩॥

నీచానామ్ అపకారో హి జాయతే ।


MSS@7034@1ఉపకారేణ
MSS@7034@2పయఃపానం భుజంగానాం కేవలం విషవర్ధనమ్ ॥ ౭౦౩౪॥

MSS@7035@1ఉపకారేణ వీరస్తు ప్రతికారేణ యుజ్యతే ।


MSS@7035@2అకృతజ్ఞోఽప్రతికృతో హన్తి సత్త్వవతాం మనః ॥ ౭౦౩౫॥

MSS@7036@1ఉపకార్యోపకారిత్వం దూరే చేత్ సా హి మిత్రతా ।


MSS@7036@2పుష్పవన్తౌ కిమాసన్నౌ పశ్య కైరవపద్మయోః ॥ ౭౦౩౬॥

MSS@7037@1ఉపకృతం బహు తత్ర కిముచ్యతే సుజనతా ప్రథితా భవతా పరమ్ ।


MSS@7037@2విదధదీదృశమేవ సదా సఖే సుఖితమాస్స్వ తతః శరదాం శతమ్ ॥
౭౦౩౭॥
MSS@7038@1ఉపకృతమనేన సుతరామ్ ఇత్యసతామస్తి న క్వచిదపేక్షా ।
MSS@7038@2హోతుః స్వహస్తమాశ్రిత ఉద్వహతోఽగ్నిర్దహత్యేవ ॥ ౭౦౩౮॥

MSS@7039@1ఉపకృతవతాప్యనార్యేనాశ్వసితవ్యం కృతిప్రియోఽస్మీతి ।
MSS@7039@2పయసాపి సిక్తమూలో భవతి హి మధురో న పిచుమన్దః ॥ ౭౦౩౯॥

MSS@7040@1ఉపకృతవతా శ్రీరత్నాభ్యాం హరేః శశిలేఖయా మనసిజరిపోః


పీయూషేణాప్యశేషదివౌకసామ్ ।
MSS@7040@2కథమితరథా తేన స్థేయం యశోభరమన్థరం యది న మథనాయాసం
ధీరః సహేత పయోనిధిః ॥ ౭౦౪౦॥
ఖలానాం దోషస్య గరీయసో భవతి హేతుః ।
MSS@7041@1ఉపకృతిరేవ
MSS@7041@2అనుకూలాచరణేన హి కుప్యన్తి వ్యాధయోఽత్యర్థమ్ ॥ ౭౦౪౧॥

MSS@7042@1ఉపకృతిసాహసికతయా క్షతిమపి గణయన్తి నో గుణినః ।

706 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7042@2జనయన్తి హి ప్రకాశం దీపశిఖాః స్వా గదాహేన ॥ ౭౦౪౨॥


భవన్తి దూరతః పరతః ప్రత్యుపకారశ కయా ।
MSS@7043@1ఉపకృత్య
MSS@7043@2ఇయమేవ హి సత్త్వశాలినాం మహతాం కాపి కఠోరచిత్తతా ॥ ౭౦౪౩॥

MSS@7044@1ఉపక్రమం వాఞ్ఛితమాశు కుర్యాద్ దూతోపయానాత్ క్రియమాణసంధిః



MSS@7044@2స చేద్ విసంధిః స తు తత్ర చైకః కృతో భవత్యాత్మసముచ్ఛ్రయశ్చ
॥ ౭౦౪౪॥
MSS@7045@1ఉపగూఢవేలమలఘూర్మిభుజైః సరితామచుక్షుభదధీశమపి ।
MSS@7045@2రజనీకరః కిమివ చిత్రమదో యదురాగిణాం గణమన గలఘుమ్ ॥
౭౦౪౫॥
MSS@7046@1ఉపగూహతి దవదహనే త్రిభువనధన్యామరణ్యానీమ్ ।
MSS@7046@2మూర్తా ఇవాన్ధకారాః ప్రతిదిశమపయాన్తి కాసరావలయః ॥ ౭౦౪౬॥

పణ్యవధూః క్షీణసమ్పదః పుంసః ।


MSS@7047@1ఉపచరితాప్యతిమాత్రం
MSS@7047@2పాతయతి దృశం వ్రజతః స్పృహయా పరిధానమాత్రేఽపి ॥ ౭౦౪౭॥

MSS@7048@1ఉపచరితా హరిణదృశః సజ్జనగోష్ఠీషు మిశ్రితా వాచః ।


MSS@7048@2చరితం క్లమనమదవనం న విధేః కుటిలాదపి త్రాసః ॥ ౭౦౪౮॥

MSS@7049@1ఉపచారః కర్తవ్యో యావదనుత్పన్నసౌహృదాః పురుషాః ।


MSS@7049@2ఉత్పన్నసౌహృదానామ్ ఉపచారః కైతవం భవతి ॥ ౭౦౪౯॥

నిర్ధనః కిం కరిష్యతి ।


MSS@7050@1ఉపచారవిధిజ్ఞోఽపి
MSS@7050@2నిర కుశ ఇవారూఢో మత్తద్విరదమూర్ధని ॥ ౭౦౫౦॥

MSS@7051@1ఉపచారానునయాస్తే కితవస్యోపేక్షితాః సఖీవచసా ।


MSS@7051@2అధునా నిష్ఠురమపి యది స వదతి కలికైతవాద్ యామి ॥ ౭౦౫౧॥

MSS@7052@1ఉపచితావయవా శుచిభిః కణైర్ అలికదమ్బకయోగముపేయుషీ ।


MSS@7052@2సదృశకాన్తిరలక్ష్యత మఞ్జరీ తిలకజాలకజాలకమౌక్తికైః ॥ ౭౦౫౨॥

MSS@7053@1ఉపచితేషుపరేష్వసమర్థతాం వ్రజతి కాలవశాద్ బలవానపి ।


MSS@7053@2తపసి మన్దగభస్తిరభీషుమాన్ నహి మహాహిమహానికరోఽభవత్ ॥
౭౦౫౩॥
MSS@7054@1ఉపచ్ఛన్ద్యాపి దాతవ్యం బలినే శాన్తిమిచ్ఛతా ।

msubhsall.pdf 707
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7054@2సమూలమేవ గాన్ధారిరప్రయచ్ఛన్ గతః క్షయమ్ ॥ ౭౦౫౪॥


MSS@7055@1ఉపజప్యానుపజపేద్ బుధ్యేతైవ చ తత్కృతమ్ ।
MSS@7055@2యుక్తే చ దైవే యుధ్యేత జయప్రేప్సురపేతభీః ॥ ౭౦౫౫॥

MSS@7056@1ఉపజాపః కృతస్తేన తానాకోపవతస్త్వయి ।


MSS@7056@2ఆశు దీపయితాల్పోఽపి సాగ్నీనేధానివానిలః ॥ ౭౦౫౬॥

MSS@7057@1ఉపజాపశ్చిరారోధోఽవస్కన్దస్తీవ్రపౌరుషమ్ ।
MSS@7057@2దుర్గస్య ల ఘనోపాయాశ్చత్వారః కథితా ఇమే ॥ ౭౦౫౭॥
MSS@7058@1ఉపజాపసహాన్విల ఘయన్ స విధాతా నృపతీన్ మహోద్ధతః ।
MSS@7058@2సహతే న జనోఽప్యధఃక్రియాం కిము లోకాధికధామ రాజకమ్ ॥
౭౦౫౮॥
MSS@7059@1ఉపజాపహృతస్వామిస్నేహసీమ్ని పరాశ్రయమ్ ।
MSS@7059@2మౌలే వాఞ్ఛతి మేదిన్యాః పత్యుః పాతో న సంశయః ॥ ౭౦౫౯॥

MSS@7060@1ఉపజీవతి స్మ సతతం దధతః పరిముగ్ధతాం వణిగివోడుపతేః ।


MSS@7060@2ఘనవీథివీథిమవతీర్ణవతో నిధిరమ్భసాముపచయాయ కలాః ॥
౭౦౬౦॥
MSS@7061@1ఉపజీవ్యా హతా కన్యా స్వార్థే పాకక్రియా హతా ।
MSS@7061@2శూద్రభిక్షాహతో యాగః కృపణస్య హతం ధనం ॥ ౭౦౬౧॥

MSS@7062@1ఉపతాప్యమానమలఘూష్ణిమభిః శ్వసితైః సితేతరసరోజదృశః ।


MSS@7062@2ద్రవతాం న నేతుమధరం క్షమతే నవనాగవల్లిదలరాగరసః ॥ ౭౦౬౨॥

MSS@7063@1ఉపదిశతి లోకవృత్తం వితరతి విత్తం వినోదయతి చిత్తమ్ ।


MSS@7063@2ఉత్తమ్భయతి మహత్త్వం విద్యా హృద్యా సురాజసేవేవ ॥ ౭౦౬౩॥

MSS@7064@1ఉపదేశం విదుః శుద్ధం సన్తస్తముపదేశినః ।


MSS@7064@2శ్యామాయతే న యుష్మాసు యః కాఞ్చనమివాగ్నిషు ॥ ౭౦౬౪॥

MSS@7065@1ఉపదేశప్రదాత్ ణాం నరాణాం హితమిచ్ఛతామ్ ।


MSS@7065@2పరస్మిన్నిహలోకే చ వ్యసనం నోపపద్యతే ॥ ౭౦౬౫॥

MSS@7066@1ఉపదేశో న దాతవ్యో యాదృశే తాదృశే నరే ।


MSS@7066@2పశ్య వానరమూర్ఖేణ సుగృహీ నిర్గృహీకృతా ॥ ౭౦౬౬॥

708 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

హి మూర్ఖాణాం క్రోధాయైవ శమాయ న ।


MSS@7067@1ఉపదేశో
MSS@7067@2పయఃపానం భుజ గానాం విషాయైవామృతాయ న ॥ ౭౦౬౭॥

హి మూర్ఖాణాం ప్రకోపాయ న శాన్తయే ।


MSS@7068@1ఉపదేశో
MSS@7068@2పయఃపానం భుజ గానాం కేవలం విషవర్ధనం ॥ ౭౦౬౮॥

MSS@7069@1ఉపద్రష్టానుమన్తాచ భర్తా భోక్తా మహేశ్వరః ।


MSS@7069@2పరమాత్మేతి చాప్యుక్తో దేహేఽస్మిన్ పురుషః పరః ॥ ౭౦౬౯॥

MSS@7070@1ఉపధాశోధితాః సమ్యగ్ ఈహమానాః ఫలోదయమ్ ।


MSS@7070@2తేఽస్య సర్వం పరీక్షేరన్ సానురాగాః కృతాకృతమ్ ॥ ౭౦౭౦॥

ధీయతే యస్మాద్ ఉపధేతి తతః స్మృతా ।


MSS@7071@1ఉపేత్య
MSS@7071@2ఉపాయ ఉపధా జ్ఞేయా తయామాత్యాన్ పరీక్షయేత్ ॥ ౭౦౭౧॥

MSS@7072@1॥। ॥। ॥। ।
MSS@7072@2ఉపధిత్రయశుద్ధితోఽస్య కిం కనకస్యేవ పరం పరీక్షణమ్ ॥ ౭౦౭౨॥
MSS@7073@1ఉపధివసతిపిణ్డాన్ గృహ్ణతే నో విరుద్ధాంస్ తనువచనమనోభిః సర్వథా యే
మునీన్ద్రాః ।
MSS@7073@2వ్రతసమితిసమేతా ధ్వస్తమోహప్రపఞ్చా దదతు మమ విముక్తిం తే
హతక్రోధయోధాః ॥ ౭౦౭౩॥
MSS@7074@1ఉపనతభయే యో యో మార్గో హితార్థకరో భవేత్ స స నిపుణయా
బుద్ధ్యా సేవ్యో
మహాన్ కృపణోఽపి వా ।
MSS@7074@2కరికరనిభౌ జ్యాఘాతా కౌ మహాస్త్రవిశారదౌ వలయరచితౌ స్త్రీవద్ బాహూ
కృతౌ న కిరీటినా ॥ ౭౦౭౪॥
MSS@7075@1ఉపనతమతిపుణ్యచయైః సమ్పూర్ణం రక్షితం చ యత్నేన ।
MSS@7075@2సమ్పది విపది త్రాణం భవతి నిధానం చ మిత్రం చ ॥ ౭౦౭౫॥

MSS@7076@1ఉపనదిపులినే మహాపలాశః పవనసముచ్ఛలదేకపత్త్రపాణిః ।


MSS@7076@2దవదహనవినష్టజీవితానాం సలిలమివైష దదాతి పాదపానామ్ ॥
౭౦౭౬॥
MSS@7077@1ఉపనయతి కపోలే లోలకర్ణప్రవాల- క్షణముకులనివేశాన్దోలనవ్యాపృతానామ్

msubhsall.pdf 709
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7077@2పరిమలితహరిద్రాన్ సమ్ప్రతి ద్వావిడీనాం నవనఖపదతిక్తానాతపః


స్వేదబిన్దూన్
॥ ౭౦౭౭॥
MSS@7078@1ఉపనయనవివాహావుత్సవైకప్రధానౌ కలివిభవత ఏషాం కాలభేదానభిజ్ఞాః ।
MSS@7078@2విజహతి న కదాచిద్ వేదపాఠైకయోగ్యే వయసి చ యవనానీవాచనాభ్యాసమేతే
॥ ౭౦౭౮॥
MSS@7079@1ఉపనయతి మసిం పత్త్రం చేదం లిఖామి కిమత్ర వా త్వమితి వినయభ్రంశో
యూయం త్వితి ప్రణయక్షతిః ।
MSS@7079@2సుహృదితి మృషా నాథేత్యూనం నృపేతి తటస్థతా కథమితి తతః
సందేష్టవ్యో మయా యదునన్దనః ॥ ౭౦౭౯॥
MSS@7080@1ఉపనిషదః పరిపీతా గీతాపి న హన్త మతిపథం నీతా ।
MSS@7080@2తదపి న హా విధువదనా మానససదనాద్ బహిర్యాతి ॥ ౭౦౮౦॥

MSS@7081@1ఉపనిహితహలీషాసార్గలద్వారమారాత్ పరిచకితపురన్ధ్రీసారితాభ్యర్ణభాణ్డమ్

MSS@7081@2పవనరయతిరశ్చీర్వారిధారాః ప్రతీచ్ఛన్ విశతి వలితశ‍ృ గః
పామరాగారముక్షా ॥ ౭౦౮౧॥
MSS@7082@1ఉపనీతనీతినౌకః సంసారవికారవారివన్యాసు ।
MSS@7082@2సత్పురుషకర్ణధారస్ తారయతి జనాన్ బహూనేకః ॥ ౭౦౮౨॥

MSS@7083@1ఉపనీయ కలమకుడవం కథయతి సభయశ్చికిత్సకే హలికః ।


MSS@7083@2శోణం సోమార్ధనిభం వధూస్తనే వ్యాధిముపజాతమ్ ॥ ౭౦౮౩॥

MSS@7084@1ఉపనీయ ప్రియమసమయ- విదం చ మే దగ్ధమానమపనీయ ।


MSS@7084@2నర్మోపక్రమ ఏవ క్షణదే దూతీవ చలితాసి ॥ ౭౦౮౪॥

MSS@7085@1ఉపనీయ యన్నితమ్బే భుజంగముచ్చైరలమ్బి విబుధైః శ్రీః ।


MSS@7085@2ఏకః స మన్దరగిరిః సఖి గరిమాణం సముద్వహతు ॥ ౭౦౮౫॥

MSS@7086@1ఉపనేతుమున్నతిమతేవ దివం కుచయోర్యుగేన తరసా కలితామ్ ।


MSS@7086@2రభసోత్థితాముపగతః సహసా పరిరభ్య కశ్చన వధూమరుధత్ ॥
౭౦౮౬॥
MSS@7087@1ఉపపత్తిభిరమ్లానా నోపదేశైః కదర్థితాః ।

710 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7087@2స్వసంవేదనసంవేద్యసారాః సహృదయోక్తయః ॥ ౭౦౮౭॥


MSS@7088@1ఉపపన్నం నను శివం సప్తస్వఙ్గేషుయస్య మే ।
MSS@7088@2దైవీనాం మానుషీణాం చ ప్రతిహర్తా త్వమాపదామ్ ॥ ౭౦౮౮॥

MSS@7089@1ఉపపరిసరం గోదావర్యాః పరిత్యజతాధ్వగాః సరణిమపరో మార్గస్తావద్


భవద్భిరిహేక్ష్యతామ్ ।
MSS@7089@2ఇహ హి విహితో రక్తాశోకః కయాపి హతాశయా
చరణనలినన్యాసోదఞ్చన్నవాఙ్కురకఞ్చుకః ॥ ౭౦౮౯॥
సాన్త్వం వా భేదం కాలే చ విక్రమమ్ ।
MSS@7090@1ఉపప్రదానం
MSS@7090@2యోగం చ రక్షసామ్ శ్రేష్ఠ తావుభౌ చ నయానయౌ ॥ ౭౦౯౦॥

MSS@7091@1ఉపప్రాకారాగ్రం ప్రహిణు నయనే తర్కయ మనాగ్ అనాకాశే కోఽయం


గలితహరిణః
శీతకిరణః ।
MSS@7091@2సుధాబద్ధగ్రాసైరుపవనచకోరైరనుసృతాం కిరఞ్ జ్యోత్స్నామచ్ఛాం
నవలవలపాకప్రణయినీమ్ ॥ ౭౦౯౧॥
కిము రాజపుత్రీ జ్యోత్స్నాద్రవోఽసావుత వజ్రపాతః ।
MSS@7092@1ఉపప్లవోఽసౌ
MSS@7092@2అలం తయా సైవ హి జీవితం మే ధిఙ్ మామహం వా చరితార్థ ఏకః ॥
౭౦౯౨॥
MSS@7093@1ఉపప్లుతంపాతుమదో మదోద్ధతైస్ త్వమేవ విశ్వంభర విశ్వమీశిషే ।
MSS@7093@2ఋతే రవేః క్షాలయితుం క్షమేత కః క్షపాతమస్కాణ్డమలీమసం నభః
॥ ౭౦౯౩॥
MSS@7094@1ఉపబర్హమమ్బుజదృశో నిజం భుజం విరచయ్య వక్త్రమపి గణ్డమణ్డలే ।
MSS@7094@2నిజసక్థి సక్థిని నిధాయ సాదరం స్వపితి స్తనార్పితకరామ్బుజో యువా ॥
౭౦౯౪॥
MSS@7095@1ఉపభుక్తంయథా వాసః స్రజో వా మృదితా యథా ।
MSS@7095@2ఏవం రాజ్యాత్ పరిభ్రష్టః సమర్థోఽపి నిరర్థకః ॥ ౭౦౯౫॥

MSS@7096@1ఉపభుక్తఖదిరవీటక- జనితాధరరాగభఙ్గభయాత్ ।
MSS@7096@2పితరి మృతేఽపి న వేశ్యా రోదితి హా తాత తాతేతి ॥ ౭౦౯౬॥

MSS@7097@1ఉపభుక్తాశేషవృషం ధావన్తం మృగశిరేశభోగాయ ।


MSS@7097@2కః ఖేచరకేసరిణం పశ్యతు భాస్వన్తమన్తకప్రతిమమ్ ॥ ౭౦౯౭॥

msubhsall.pdf 711
మహాసుభాషితసంగ్రహ

న జానాతి కదాపి కృపణో జనః ।


MSS@7098@1ఉపభోక్తుం
MSS@7098@2ఆకణ్ఠజలమగ్నోఽపి కుక్కురో లేఢి జిహ్వయా ॥ ౭౦౯౮॥

MSS@7099@1ఉపభోగకాతరాణాం పురుషాణామర్థసంచయపరాణామ్ ।
MSS@7099@2కన్యామణిరివ సదనే తిష్ఠత్యర్థః పరస్యార్థే ॥ ౭౦౯౯॥

MSS@7100@1ఉపభోగాదృతే తస్య నాశ ఏవ న విద్యతే ।


MSS@7100@2ప్రాక్తనం బన్ధనం కర్మ కోఽన్యథా కర్తుమర్హతి ॥ ౭౧౦౦॥

MSS@7101@1ఉపభోగాయ చ ధనం జీవితం యేన రక్షితమ్ ।


MSS@7101@2న రక్షితా తు భూర్యేన కిం తస్య ధనజీవితైః ॥ ౭౧౦౧॥

MSS@7102@1ఉపభోగేన పుణ్యానాం ప్రాక్తనానాం తథాంహసామ్ ।


MSS@7102@2కర్తవ్యమితి నిత్యానామ్ అకామకరణాత్ తథా ॥ ౭౧౦౨॥

MSS@7103@1ఉపభోగైరపి త్యక్తం నాత్మానమవసాదయేత్ ।


MSS@7103@2చణ్డాలత్వేఽపి మానుష్యం సర్వథా తాత దుర్లభమ్ ॥ ౭౧౦౩॥

MSS@7104@1ఉపమా కాలిదాసస్య భారవేరర్థగౌరవమ్ ।


MSS@7104@2దణ్డినః పదలాలిత్యం మాఘే సన్తి త్రయో గుణాః ॥ ౭౧౦౪॥

MSS@7105@1ఉపమానమభూద్ విలాసినాం కరణం యత్ తవ కాన్తిమత్తయా ।


MSS@7105@2తదిదం గతమీదృశీమ్ దశాం న విదీర్యే కఠినాః ఖలు స్త్రియః ॥ ౭౧౦౫॥

MSS@7106@1ఉపయయౌ తనుతాం మధుఖణ్డితా హిమకరోదయపాణ్డుముఖచ్ఛవిః ।


MSS@7106@2సదృశమిష్టసమాగమనిర్వృతిం వనితయానితయా రజనీవధూః ॥
౭౧౦౬॥
MSS@7107@1ఉపరి కబరీబన్ధగ్రన్థేరథ గ్రథితాఙ్గులీ నిజభుజలతే తిర్యక్తన్వ్యా
వితత్య వివృత్తయా ।
MSS@7107@2వివృతవిలసద్వామాపాఙ్గస్తనార్ధకపోలయా కువలయదలస్రక్సందిగ్ధశ్రియః
ప్రహితా దృశః ॥ ౭౧౦౭॥
MSS@7108@1ఉపరి కరవాలధారా- కారాః క్రూరా భుజఙ్గమపుఙ్గవాత్ ।
MSS@7108@2అన్తః సాక్షాద్ద్రాక్షా- దీక్షాగురవో జయన్తి కేఽపి జనాః ॥ ౭౧౦౮॥

MSS@7109@1ఉపరిగతం హి సవర్ణం హృత్వా కరతో దదాసి రన్తుం మే ।

712 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7109@2ధన్యః సరోజయుగలం త్వక్త్వా స్తనయుగమథాస్పృశత్ కృష్ణః ॥


౭౧౦౯॥
MSS@7110@1ఉపరి ఘనం ఘనపటలం తిర్యగ్గిరయోఽపి నర్తితమయూరాః ।
MSS@7110@2క్షితిరపి కన్దలధవలా దృష్టిం పథికః క్వ పాతయతు ॥ ౭౧౧౦॥

MSS@7111@1ఉపరిఘనం ఘనరటితం దూరే దయితా కిమేతదాపతితమ్ ।


MSS@7111@2హిమవతి దివ్యౌషధయః శీర్షే సర్పః సమావిష్టః ॥ ౭౧౧౧॥

MSS@7112@1ఉపరిజతరుజానియాజమానాం కుశలతయా పరిరమ్భలోలుపోఽన్యః ।


MSS@7112@2ప్రథితపృథుపయోధరాం గృహాణ స్వయమితి ముగ్ధవధూముదాస
దోర్భ్యామ్
॥ ౭౧౧౨॥
MSS@7113@1ఉపరి తమాలతరోః సఖి పరిణతశరదిన్దుమణ్డలః కోఽపి ।
MSS@7113@2తత్ర చ మురలీఖురలీ కులమర్యాదామధో నయతి ॥ ౭౧౧౩॥

శిరసి తనుర్విపులశ్చ మధ్యదేశే ।


MSS@7114@1ఉపరితలనిపాతితేష్టకోఽయం
MSS@7114@2అసదృశజనసమ్ప్రయోగభీరోర్ హృదయమివ స్ఫుటితం మహాగృహస్య
॥ ౭౧౧౪॥
MSS@7115@1ఉపరిపరిప్లవతే మమ బాలేయం గృహిణి హంసమాలేవ ।
MSS@7115@2సరస ఇవ నలిననాలా త్వమాశయం ప్రాప్య వససి పునః ॥ ౭౧౧౫॥

MSS@7116@1ఉపరి పీనపయోధరపాతితా పటకుటీవ మనోభవభూపతేః ।


MSS@7116@2విజయినస్త్రిపురారిజిగీషయా తవ విరాజతి భామిని కఞ్చుకీ ॥ ౭౧౧౬॥

MSS@7117@1ఉపరి మిహిరః క్రూరః క్రూరాస్తలేఽచలభూమయో వహతి పవనః


పాంశూత్కర్షీ
కృశః సరసో రసః ।
MSS@7117@2అహహ న జహత్యేతే ప్రాణాంస్తదైవ కిమధ్వగా యది న భవతః పత్రచ్ఛత్రం
విశన్తి మహీరుహః ॥ ౭౧౧౭॥
MSS@7118@1ఉపరి విధృతశారిప్రౌఢధన్విప్రసారాద్ ఇహ పయసి నదీనాం గాహితుం
నైవ శక్తాః ।
MSS@7118@2తటనికటనిరూఢాః ప్రస్థితౌ యస్య చణ్డాః సరలితకరదణ్డాః
కుమ్భినోఽమ్భః
పిబన్తి ॥ ౭౧౧౮॥

msubhsall.pdf 713
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7119@1ఉపరిష్ఠాయదా నారీ రమతే కాముకం నరమ్ ।


MSS@7119@2విపరీతం రతం జ్ఞేయం సర్వకామిజనప్రియమ్ ॥ ౭౧౧౯॥

భక్తిరన్తర్నిర్మూలా తారయేత్ కథమ్ ।


MSS@7120@1ఉపరిస్థా
MSS@7120@2నహి భారక్షమా దృష్టా వారాం సాన్ద్రాపి నీలికా ॥ ౭౧౨౦॥
MSS@7121@1ఉపరున్ధన్తి శ్వాసాన్మునయో నాశ్నన్తి న పిబన్తి ।
MSS@7121@2స్తూయన్తే సుజనైః కిం కణ్ఠే కుర్వన్తి కనకపాశమిమే ॥ ౭౧౨౧॥

MSS@7122@1ఉపర్యంశుమతః సిద్ధాశ్చరన్తో యస్య సానుషు ।


MSS@7122@2ఛత్రాణ్యాతపసంత్రాసాద్ అవాచీనాని బిభ్రతి ॥ ౭౧౨౨॥

శతాన్యాహుస్తథా భూయశ్చ సప్తతిః ।


MSS@7123@1ఉపర్యష్టౌ
MSS@7123@2గజానాం తు పరీమాణమ్ ఏతదేవ వినిర్దిశేత్ ॥ ౭౧౨౩॥

లోకస్య సర్వో గన్తుం సమీహతే ।


MSS@7124@1ఉపర్యుపరి
MSS@7124@2యతతే చ యథాశక్తి న చ తద్ వర్తతే తథా ॥ ౭౧౨౪॥

MSS@7125@1ఉపలక్ష్య వర్ణసంకర- మపగతగుణయోగముజ్ఝితస్థైర్యమ్ ।


MSS@7125@2పథికాః సముద్విజన్తే కుదేశమివ వీక్ష్య శక్రధనుః ॥ ౭౧౨౫॥
MSS@7126@1ఉపలనికషం సువర్ణం పురుషో వ్యవహారనికష ఉద్దిష్టః ।
MSS@7126@2ధూర్నికషో గోవృషభః స్త్రీణాం తు న విద్యతే నికషః ॥ ౭౧౨౬॥

MSS@7127@1ఉపలశకలమేతద్ భేదకం గోమయానాం వటుభిరుపహృతానాం బర్హిషాం


స్తూపమేతత్ ।
MSS@7127@2శరణమపి సమిద్భిః శుష్యమాణాభిరాభిర్ వినమితపటలాన్తం దృశ్యతే
జీర్ణకుడ్యమ్ ॥ ౭౧౨౭॥
లబ్ధవర్ణో విరచితజలకేలిః పద్మినీకామినీభిః ।
MSS@7128@1ఉపవనతరునృత్యాధ్యాపనే
MSS@7128@2ప్రియసుహృదసమేషోరాయయౌ యోగియోగ- స్థితివిదలనదక్షో దక్షిణో
గన్ధవాహః ॥ ౭౧౨౮॥
MSS@7129@1ఉపవననవమాలికాప్రసూనైః స్రజమపి యా పరిఖిద్యతే సృజన్తీ ।
MSS@7129@2పరిజనవనితోచితాని కర్మాణ్య్ అపరిచితాని కథం విధాస్యసి త్వమ్ ॥
౭౧౨౯॥
MSS@7130@1ఉపవనపవనానుపాతదక్షైర్ అలిభిరలాభి యదఙ్గనాజనస్య ।

714 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7130@2పరిమలవిషయస్తదున్నతానామ్ అనుగమనే ఖలు సమ్పదోఽగ్రతఃస్థాః ॥


౭౧౩౦॥
MSS@7131@1ఉపవనమివ వారిమధ్యమగ్నం విమలతయా ప్రతిబింబితం దధానా ।
MSS@7131@2శశికరనికరేణ పూరితేవ క్వచిదుపనేయపయాః సుఖాయ వాపీ ॥
౭౧౩౧॥
MSS@7132@1ఉపవనసలిలానాం బాలపద్మైర్ భ్రమరపరభృతానాం కణ్ఠనాదైః ।
MSS@7132@2సమదగతివిలాసైః కామినీనాం కథయతి పటువృత్తం మధుమాసః ॥
౭౧౩౨॥
MSS@7133@1ఉపవిశతి నృపనియుక్తః కేనచిదన్యేన వా జనేనోక్తః ।
MSS@7133@2నిజవేశజాతిసముచితమ్ ఆసనమాలోక్య సేవతే సుమతిః ॥ ౭౧౩౩॥

MSS@7134@1ఉపవిష్టఃసభామధ్యే యో న వక్తి స్ఫుటం వచః ।


MSS@7134@2తస్మాద్ దూరేణ స త్యాజ్యో న యో వా కీర్తయేద్ ఋతమ్ ॥ ౭౧౩౪॥

MSS@7135@1ఉపవీణయన్తి పరమప్సరసోనృపమానసింహ తవ దానయశః ।


MSS@7135@2సురశాఖిమౌలికుసుమస్పృహయా నమనాయ తస్య యతమానతమాః
॥ ౭౧౩౫॥
MSS@7136@1ఉపశమఫలాద్ విద్యాబీజాత్ ఫలం ధనమిచ్ఛతాం భవతి విఫలః
ప్రారమ్భో యత్తదత్ర కిమద్భుతమ్ ।
MSS@7136@2నియతవిషయాః సర్వే భావా న యాన్తి హి విక్రియాం జనయితుమలం
శాలేర్బీజం
న జాతు యవాఙ్కురమ్ ॥ ౭౧౩౬॥
MSS@7137@1ఉపశమితమేఘనాదం ప్రజ్వలితదశాననం రమితరామమ్ ।
MSS@7137@2రామాయణమివ సుభగం దీపదినం హరతు వో దురితమ్ ॥ ౭౧౩౭॥

MSS@7138@1ఉపశోభైవసహాయాః సిద్ధిర్వీరస్య సాహసే వసతి ।


MSS@7138@2దలయతి కులాని కరిణాం కిల హరిణపరిగ్రహః సింహః ॥ ౭౧౩౮॥

సానుమతః శిఖరేషు తత్క్షణమశీతరుచః ।


MSS@7139@1ఉపసంధ్యమాస్త తను
MSS@7139@2కరజాలమస్తసమయేఽపి సతామ్ ఉచితం ఖలూచ్చతరమేవ పదమ్ ॥
౭౧౩౯॥
MSS@7140@1ఉపసర్గాఃక్రియాయోగే పాణినేరితి సంమతమ్ ।
MSS@7140@2నిష్క్రియోఽపి తవారాతిః సోపసర్గః సదా కథమ్ ॥ ౭౧౪౦॥

msubhsall.pdf 715
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7141@1ఉపసర్గాః ప్రవర్తన్తే దృష్టేఽప్యాత్మని యోగినః ।


MSS@7141@2యే తాంస్తే సమ్ప్రవక్ష్యామి సమాసేన నిబోధ మే ॥ ౭౧౪౧॥

చ దుర్భిక్షే చ భయావహే ।
MSS@7142@1ఉపసర్గేఽన్యచక్రే
MSS@7142@2అసాధుజనసమ్పర్కే యః పలాయేత్ స జీవతి ॥ ౭౧౪౨॥

MSS@7143@1ఉపసర్గైర్జితైరేభిరుపసర్గాస్తతః పునః ।
MSS@7143@2యోగినః సమ్ప్రవర్తన్తే సాత్త్వరాజసతామసాః ॥ ౭౧౪౩॥
MSS@7144@1ఉపస్థితః ప్రాకృతపుణ్యపాకాత్ పురఃస్థితో దక్షిణపాణినా స్వమ్ ।
MSS@7144@2శిరః స్పృశేద్ దక్షిణచేష్టితో వా యో మణ్డలో మణ్డలలాభదోఽసౌ ॥
౭౧౪౪॥
MSS@7145@1ఉపస్థితస్యకామస్య ప్రతివాదో న విద్యతే ।
MSS@7145@2అపి నిర్ముక్తదేహస్య కామరక్తస్య కిం పునః ॥ ౭౧౪౫॥

MSS@7146@1ఉపస్థితాయాం విపది ఘోరాయాం స్వీయరక్షణే ।


MSS@7146@2ధీమద్భిః పురుషైర్యుక్తం వస్త్రం త్యక్త్వా పలాయనమ్ ॥ ౭౧౪౬॥

MSS@7147@1ఉపస్థితేప్రాణహరే కృతాన్తే కిమాశు కార్యం సుధియా ప్రయత్నాత్ ।


MSS@7147@2వాక్కాయచిత్తైః సుఖదం యమఘ్నం మురారిపాదామ్బుజమేవ చిన్త్యమ్
॥ ౭౧౪౭॥
విప్లవ ఏవ పుంసాం సమస్తభావః పరిమీయతేఽన్తః ।
MSS@7148@1ఉపస్థితే
MSS@7148@2అవాతి వాయౌ నహి తూలరాశేర్ గిరేశ్చ కశ్చిత్ ప్రతిభాతి భేదః ॥
౭౧౪౮॥
వివాహే చ దానే యజ్ఞే తథా విభో ।
MSS@7149@1ఉపస్థితే
MSS@7149@2సమాచరతి యో విఘ్నం స మృత్వా జాయతే కృమిః ॥ ౭౧౪౯॥

MSS@7150@1ఉపహరణం విభవానాం సంహరణం సకలదురితజాలస్య ।


MSS@7150@2ఉద్ధరణం సంసారాచ్ చరణం వః శ్రేయసేఽస్తు విశ్వపతేః ॥ ౭౧౫౦॥

MSS@7151@1ఉపహాసాదికం దూత్యా నాయికాయాస్తతః పరమ్ ।


MSS@7151@2అథ సంభోగశ‍ృఙ్గారే పరస్పరవిలోకనమ్ ॥ ౭౧౫౧॥

MSS@7152@1ఉపహితం శిశిరాపగమశ్రియా ముకులజాలమశోభత కింశుకే ।

716 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7152@2ప్రణయినీవ నఖక్షతమణ్డనం ప్రమదయా మదయాపితలజ్జయా ॥


౭౧౫౨॥
MSS@7153@1ఉపంశుక్రీడితోఽమాత్యః స్వయం రాజాయతే యతః ।
MSS@7153@2అవజ్ఞా క్రియతే తేన సదా పరిచయాద్ ధ్రువమ్ ॥ ౭౧౫౩॥
MSS@7153@1ఉపాకృతాయా నవయౌవనేన యాన్త్యా గలత్సాఞ్జనబాష్పపూరమ్ ।
MSS@7153@2బాల్యశ్రియః కిం పదవీ విరేజే రోమావలీ ఖఞ్జనలోచనాయాః ॥ ౭౧౫౩॥

MSS@7154@1ఉపాదదే తస్య సహస్రరశ్మిస్ త్వష్ట్రా నవం నిర్మితమాతపత్రమ్ ।


MSS@7154@2స తద్దుకూలాద్ అవిదూరమౌలిర్ బభౌ పతద్గఙ్గ ఇవోత్తమాఙ్గే ॥ ౭౧౫౪॥

MSS@7155@1ఉపాదాతా యావన్న భవతి భవాదృగ్గుణవతామ్ అసత్కల్పాస్తావత్


త్రిభువనమహార్హా
అపి గుణాః ।
MSS@7155@2అపి ప్రాగ్దైత్యారేర్హృదయవసతేః కౌస్తుభమణిః స కిం నాసీదబ్ధౌ శ్రుతిరపి
కిమస్య క్వచిదభూత్ ॥ ౭౧౫౫॥
సతతసంగతోఽపి నహి స్వభావం విజహాతి భావః ।
MSS@7156@1ఉపాధిభిః
MSS@7156@2ఆజన్మ యో మజ్జతి దుగ్ధసిన్ధౌ తథాపి కాకః కిల కృష్ణ ఏవ ॥ ౭౧౫౬॥
MSS@7157@1ఉపాధ్యాయం పితరం మాతరం చ యేఽభిద్రుహ్యన్తి మనసా కర్మణా వా

MSS@7157@2తేషాం పాపం భ్రూణహత్యావిశిష్టం తస్మాన్నాన్యః పాపకృదస్తి లోకే ॥
౭౧౫౭॥
MSS@7158@1ఉపాధ్యాయశ్చ వైద్యశ్చ ప్రతిభూర్భుక్తనాయికా ।
MSS@7158@2సూతికా దూతికాశ్చైవ సిద్ధే కార్యే తృణోపమాః ॥ ౭౧౫౮॥

MSS@7159@1ఉపాధ్యాయాన్ దశాచార్య ఆచార్యాణాం శతం పితా ।


MSS@7159@2సహస్రం తు పిత్ న్ మాతా గౌరవేణాతిరిచ్యతే ॥ ౭౧౫౯॥

MSS@7160@1ఉపాధ్వం తత్ పాన్థాః పునరపి సరో మార్గతిలకం యదాసాద్య స్వచ్ఛం


విలసథ వినీతక్లమభరాః ।
MSS@7160@2ఇతస్తు క్షారాబ్ధేర్జరఠమకరక్షుణ్ణపయసో నివృత్తిః కల్యాణీ న
పునరవతారః కథమపి ॥ ౭౧౬౦॥
MSS@7161@1ఉపానహౌ చ యో దద్యాత్ పాత్రభూతే ద్విజోత్తమే ।
MSS@7161@2సోఽపి లోకానవాప్నోతి దైవతైరభిపూజితాన్ ॥ ౭౧౬౧॥

msubhsall.pdf 717
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7162@1ఉపానీతం దూరాత్ పరిమలముపాఘ్రాయ మరుతా సమాయాసీదస్మిన్


మధురమధులోభాన్మధుకరః ।
MSS@7162@2పరో దూరే లాభః కుపితఫణినశ్చన్దనతరోః పునర్జీవన్ యాయాద్ యది
తదిహ
లాభోఽయమతులః ॥ ౭౧౬౨॥
MSS@7163@1ఉపాన్తప్రోన్మీలద్విటపిజటిలాం కౌతుకవతీ కదాచిద్ గన్తాసి ప్రియసఖి న
శిప్రాతటభువమ్ ।
MSS@7163@2యదస్యాం ముక్తాస్రగ్విహితసితభోగిభ్రమతయా వయోరూఢః కేకీ లిఖతి
నఖరేణ
స్తనతటమ్ ॥ ౭౧౬౩॥
MSS@7164@1ఉపాయం చిన్తయేత్ ప్రాజ్ఞో హ్యపాయమపి చిన్తయేత్ ।
MSS@7164@2పశ్యతో బకమూర్ఖస్య నకులైర్భక్షితాః సుతాః ॥ ౭౧౬౪॥

MSS@7165@1ఉపాయం యం పురస్కృత్య సేవతే సేవకః ప్రభుమ్ ।


MSS@7165@2అనన్తరజ్ఞస్తత్రైవ యోగ్యం తం కిల మన్యతే ॥ ౭౧౬౫॥

MSS@7166@1ఉపాయకుశలం వైద్యం భృత్యసందూషణే రతమ్ ।


MSS@7166@2శూరమైశ్వర్యకామం చ యో న హన్తి స వధ్యతే ॥ ౭౧౬౬॥

MSS@7167@1ఉపాయజ్ఞశ్చ యోగజ్ఞస్తత్త్వజ్ఞః ప్రతిభానవాన్ ।


MSS@7167@2స్వధర్మనిరతో నిత్యం పరస్త్రీషు పరాఙ్ముఖః ।
MSS@7167@3వక్తోహవాంశ్చిత్రకథః స్యాదకుణ్ఠితవాక్ సదా ॥ ౭౧౬౭॥

MSS@7168@1ఉపాయనీకృతం యత్ తు సుహృత్సమ్బన్ధిబన్ధుషు ।


MSS@7168@2వివాహాదిషు చాచారదత్తం హ్రీదత్తమేవ తత్ ॥ ౭౧౬౮॥

MSS@7169@1ఉపాయపూర్వం లిప్సేత కాలం వీక్ష్య సముత్పతేత్ ।


MSS@7169@2పశ్చాత్తాపాయ భవతి విక్రమైకరసజ్ఞతా ॥ ౭౧౬౯॥

MSS@7170@1ఉపాయమాస్థితస్యాపి నశ్యన్త్యర్థాః ప్రమాద్యతః ।


MSS@7170@2హన్తి నోపశయస్థోఽపి శయాలుర్మృగయుర్మృగాన్ ॥ ౭౧౭౦॥

MSS@7171@1ఉపాయానాం చ సర్వేషామ్ ఉపాయః పణ్యసంభవః ।


MSS@7171@2ధనార్థం శస్యతే హ్యేకస్తదన్యః సంశయాత్మకః ॥ ౭౧౭౧॥

MSS@7172@1ఉపాయా యుక్తయో మాయాః కాలయాపనముచ్యతే ।

718 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7172@2నిరపాయో జయస్తూర్ణమ్ ఏక ఏవ పరాక్రమః ॥ ౭౧౭౨॥


MSS@7173@1ఉపాయేన జయో యాదృగ్ రిపోస్తాదృఙ్ న హేతిభిః ।
MSS@7173@2ఉపాయజ్ఞోఽల్పకాయోఽపి న శూరైః పరిభూయతే ॥ ౭౧౭౩॥

MSS@7174@1ఉపాయేన హి యచ్ఛక్యం న తచ్ఛక్యం పరాక్రమైః ।


MSS@7174@2కాకీ కనకసూత్రేణ కృష్ణసర్పమఘాతయత్ ॥ ౭౧౭౪॥

MSS@7175@1ఉపాయేన హి యచ్ఛక్యం న తచ్ఛక్యం పరాక్రమైః ।


MSS@7175@2శ‍ృగాలేన హతో హస్తీ గచ్ఛతా పఙ్కవర్త్మనా ॥ ౭౧౭౫॥

MSS@7176@1ఉపాయైరప్యశక్యాస్తే జానే జేతుం నరేశ్వరాః ।


MSS@7176@2ఉపేక్షితా భవిష్యన్తి సంకల్పేఽప్యథ దుర్జయాః ॥ ౭౧౭౬॥

MSS@7177@1ఉపాయైరివ తైః కాలే చతుర్భిః సుప్రయోజితైః ।


MSS@7177@2మైలుగిక్షోణిపాలస్య రాజ్యం జాతం సదోన్నతమ్ ॥ ౭౧౭౭॥

త్యాగ ఏవ హి రక్షణమ్ ।
MSS@7178@1ఉపార్జితానామర్థానాం
MSS@7178@2తడాగోదరసంస్థానాం పరీవాహ ఇవామ్భసామ్ ॥ ౭౧౭౮॥

MSS@7179@1ఉపాలభ్యో నాయం సకలభువనాశ్చర్యమహిమా హరేర్నాభీపద్మః


ప్రభవతి
హి సర్వత్ర నియతిః ।
MSS@7179@2యదత్రైవ బ్రహ్మా పిబతి నిజమాయుర్మధు పునర్ విలుమ్పన్తి
స్వేదాధికమమృతహృద్యం మధులిహః ॥ ౭౧౭౯॥
MSS@7180@1ఉపాసతే యథా బాలా మాతరం క్షుధయార్దితాః ।
MSS@7180@2శ్రేయస్కామాస్తథా గఙ్గామ్ ఉపాసన్తీహ దేహినః ॥ ౭౧౮౦॥

MSS@7181@1ఉపాస్యమానావివ శిక్షితుం తతో మృదుత్వమప్రౌఢమృణాలనాలయా ।


MSS@7181@2రరాజతుర్మాఙ్గలికేన సంగతౌ భుజౌ సుదత్యా వలయేన కమ్బునః ॥
౭౧౮౧॥
MSS@7182@1ఉపేక్షణీయైవపరస్య వృద్ధిః ప్రనష్టనీతేరజితేన్ద్రియస్య ।
MSS@7182@2మదాదియుక్తస్య విరాగహేతుః సమూలఘాతం వినిహన్తి చాన్తే ॥
౭౧౮౨॥
MSS@7183@1ఉపేక్షితః క్షీణబలోఽపి శత్రుః ప్రమాదదోషాత్ పురుషైర్మదాన్ధైః ।

msubhsall.pdf 719
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7183@2సాధ్యోఽపి భూత్వా ప్రథమం తతోఽసావ్ అసాధ్యతాం వ్యాధిరివ


ప్రయాతి ॥ ౭౧౮౩॥
MSS@7184@1ఉపేక్షితానాంమన్దానాం ధీరసత్త్వైరవజ్ఞయా ।
MSS@7184@2అత్రాసితానాం క్రోధాన్ధైర్భవత్యేషా వికత్థనా ॥ ౭౧౮౪॥

MSS@7185@1ఉపేక్షేత ప్రనష్టం యత్ ప్రాప్తం యత్ తదుపాహరేత్ ।


MSS@7185@2న బాలం న స్త్రియం చాతిలాలయేత్ తాడయేన్ న చ ।
MSS@7185@3విద్యాభ్యాసే గృహ్యకృత్యే తావుభౌ యోజయేత్ క్రమాత్ ॥ ౭౧౮౫॥

సమర్థః సన్ ధర్మస్య పరిపన్థినః ।


MSS@7186@1ఉపేక్షేత
MSS@7186@2స ఏవ సర్వనాశాయ హేతుభూతో న సంశయః ॥ ౭౧౮౬॥

భూపానాం మానః స్వార్థస్య సిద్ధయే ।


MSS@7187@1ఉపేక్ష్యపక్షే
MSS@7187@2స తు ప్రాణానుపేక్ష్యాపి గ్రాహ్యపక్షే మనస్వినామ్ ॥ ౭౧౮౭॥

లోష్టక్షేప్తారం లోష్టం దశతి మణ్డలః ।


MSS@7187A@1ఉపేక్ష్య
MSS@7187A@2సింహస్తు శరమపేక్ష్య శరక్షేప్తారమీక్షతే ॥

MSS@7188@1ఉపేతః కోశదణ్డాభ్యాం సామాత్యః సహ మన్త్రిభిః ।


MSS@7188@2దుర్గస్థశ్చిన్తయేత్ సాధు మణ్డలం మణ్డలాధిపః ॥ ౭౧౮౮॥

MSS@7188A@1ఉపేత్య తాం దృఢపరిరమ్భలాలసశ్ చిరాదభూః ప్రముషితచారుచన్దనః



MSS@7188A@2ధృతాఞ్జనః సపది తదక్షిచుమ్బనాద్ ఇహైవ తే ప్రియ విదితా కృతార్థతా

MSS@7189@1ఉపైతి క్షారాబ్ధిం సహతి బహువాతవ్యతికరం పురో నానాభఙ్గాననుభవతి
పశ్యైష జలదః ।
MSS@7189@2కథంచిల్లబ్ధాని ప్రవితరతి తోయాని జగతే గుణం వా దోషం వా గణయతి
న దానవ్యసనితా ॥ ౭౧౮౯॥
MSS@7190@1ఉపైతి సస్యం పరిణామరమ్యతాం నదీరనౌద్ధత్యమపఙ్కతాం మహీ ।
MSS@7190@2నవైర్గుణైః సమ్ప్రతి సంస్తవస్థిరం తిరోహితం ప్రేమ ఘనాగమశ్రియః
॥ ౭౧౯౦॥
MSS@7191@1ఉపోఢరాగాప్యబలా మదేన సా మదేనసా మన్యురసేన యోజితా ।

720 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7191@2న యోజితాత్మానమనఙ్గతాపితాం గతాపి తాపాయ మమాద్య నేయతే ॥


౭౧౯౧॥
MSS@7192@1ఉపోఢరాగేణవిలోలతారకం తథా గృహీతం శశినా నిశాముఖమ్ ।
MSS@7192@2యథా సమస్తం తిమిరాంశుకం తయా పురోఽపి రాగాద్ గలితం న
లక్షితమ్
॥ ౭౧౯౨॥
MSS@7193@1ఉపోదకీసమాయాతి తిన్తిడీమన్త్రిణా సహ ।
MSS@7193@2పలాయధ్వం పలాయధ్వం రే రే శాకవిడమ్బకాః ॥ ౭౧౯౩॥

MSS@7194@1ఉపోష్యైకాదశీఃసర్వాస్తథా కృష్ణాశ్చతుర్దశీః ।
MSS@7194@2ధ్యాత్వా హరిహరం దేవం ప్రాప్నోతి పరమం పదమ్ ॥ ౭౧౯౪॥

MSS@7195@1ఉప్తా కీర్తిలతా గుణైస్తవ విభో సిక్తా చ దానోదకైర్ మేరుస్తమ్భమవాప్య


దిక్షు వితతా ప్రాప్తా నభోమణ్డలమ్ ।
MSS@7195@2ధూపైస్త్వత్ప్రతిపక్షలక్షవనితానిఃశ్వాసజైర్ధూపితా ఋక్షైః కోరకితేన్దునా
కుసుమితా శ్రీరామచన్ద్ర ప్రభో ॥ ౭౧౯౫॥
MSS@7196@1ఉప్యన్తే విషవల్లిబీజవిషమాః క్లేషాః ప్రియాఖ్యా నరైస్ తేభ్యః స్నేహమయా
భవన్తి నచిరాద్ వజ్రాగ్నిగర్భాఙ్కురాః ।
MSS@7196@2యేభ్యోఽమీ శతశః కుకూలహుతభుగ్దాహం దహన్తః శనైర్ దేహం
దీప్రశిఖాసహస్రశిఖరా రోహన్తి శోకద్రుమాః ॥ ౭౧౯౬॥
MSS@7197@1ఉప్యమానం ముహుః క్షేత్రం స్వయం నిర్వీర్యతామియాత్ ।
MSS@7197@2న కల్పతే పునః సూత్యా ఉప్తం బీజం చ నశ్యతి ॥ ౭౧౯౭॥

MSS@7198@1ఏవం కామాశయం చిత్తం కామానామతిసేవయా ।


MSS@7198@2విరజ్యతే యథా రాజన్ నాగ్నివత్ కామబిన్దుభిః ॥ ౭౧౯౮॥
MSS@7199@1ఉభయమేవ వదన్తి మనీషిణః సమయవర్షితయా కృతకర్మణామ్ ।
MSS@7199@2బలనిషూదనమర్థపతిం చ తం శ్రమనుదం మనుదణ్డధరాన్వయమ్ ॥
౭౧౯౯॥
MSS@7200@1ఉభయీ ప్రకృతిః కామే సజ్జేదితి మునేర్మతమ్ ।
MSS@7200@2అపవర్గే తృతీయేతి భణతః పాణినేరపి ॥ ౭౨౦౦॥

MSS@7201@1ఉభయోరపి నిస్తర్తుం శక్తః సాధుస్తథాపదమ్ ।


MSS@7201@2శత్రోః స్వస్య చ నిస్తీర్ణౌ గజగ్రాహౌ యథాపదమ్ ॥ ౭౨౦౧॥

msubhsall.pdf 721
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7202@1ఉభయోర్న స్వభోగేచ్ఛా పరార్థం ధనసంచయమ్ ।


MSS@7202@2కృపణోదారయోః పశ్య తథాపి మహదన్తరమ్ ॥ ౭౨౦౨॥

MSS@7203@1ఉభయోర్మేలనే ప్రీతిర్యది స్యాన్ మేలనం తదా ।


MSS@7203@2ఏకేన న హి హస్తేన జాయతే తాలవాదనమ్ ॥ ౭౨౦౩॥

MSS@7204@1ఉభాభ్యాం గతిరేకైవ గర్భస్థస్య ఋణస్య చ ।


MSS@7204@2హసన్తీ ధారయేద్ గర్భం రుదన్తీ ప్రతిముఞ్చతి ॥ ౭౨౦౪॥

MSS@7205@1ఉభాభ్యాంఏవ పక్షాభ్యాం యథా ఖే పక్షిణాం గతిః ।


MSS@7205@2తథా దైవేన యుక్తం తు పౌరుషం ఫలసాధకమ్ ॥ ౭౨౦౫॥

MSS@7206@1ఉభాభ్యాంఏవ పక్షాభ్యాం యథా ఖే పక్షిణం గతిః ।


MSS@7206@2తథైవ జ్ఞానకర్మభ్యాం జాయతే పరమం పదమ్ ॥ ౭౨౦౬॥

MSS@7207@1ఉభావేవ చలౌ యత్ర లక్ష్యం చాపి ధనుర్ధరః ।


MSS@7207@2తద్ విజ్ఞేయం ద్వయాచలం శ్రమేణైవ హి సాధ్యతే ॥ ౭౨౦౭॥

MSS@7208@1ఉభౌ యది వ్యోమ్ని పృథక్ప్రవాహావ్ ఆకాశగఙ్గాపయసః పతేతామ్ ।


MSS@7208@2తేనోపమీయేత తమాలనీలమ్ ఆముక్తముక్తాలతమస్య వక్షః ॥
౭౨౦౮॥
MSS@7209@1ఉభౌ రమ్భాస్తమ్భావుపరి విపరీతౌ కమలయోస్ తదూర్ధ్వం
రత్నాశ్మస్థలమథ
దురూహం కిమపి తత్ ।
MSS@7209@2తతః కుమ్భౌ పశ్చాద్ బిసకిసలయే కన్దలమథో తదన్విన్దావిన్దీవరమధుకరాః
కిం పునరిదమ్ ॥ ౭౨౦౯॥
MSS@7210@1ఉభౌ లోకావభిప్రేక్ష్య రాజానమృషయః స్వయమ్ ।
MSS@7210@2అసృజన్ సుమహద్ భూతమ్ అయం ధర్మో భవిష్యతి ॥ ౭౨౧౦॥

MSS@7211@1ఉభౌ శ్వేతౌ పక్షౌ చరతి గగనేఽవారితగతిః సదా మీనం భుఙ్క్తే వసతి


సకలః స్థాణుశిరసి ।
MSS@7211@2బకే చాన్ద్రః సర్వో గుణసముదయః కించిదధికో గుణాః స్థానే మాన్యా
నరవర
న తు స్థానరహితాః ॥ ౭౨౧౧॥

722 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7212@1ఉమాకోమలహస్తాబ్జసమ్భావితలలాటికమ్ ।
MSS@7212@2హిరణ్యకుణ్డలం వన్దే కుమారం పుష్కరస్రజమ్ ॥ ౭౨౧౨॥
MSS@7213@1ఉమాతనూజేన గదాధరేణ ప్రత్యుత్సవం సేవితశంకరేణ ।
MSS@7213@2గౌరీశపుత్రేణ రసజ్ఞహేతోర్ విరచ్యతే కశ్చన కావ్యబన్ధః ॥ ౭౨౧౩॥

MSS@7214@1ఉమా తిలకతాలే తు ద్రుతౌ లఘుగురూ స్మృతౌ ।


MSS@7214@2చారాఖ్యస్త్వడతాలః స్యాద్ విద్వద్భిస్తేన గీయతే ॥ ౭౨౧౪॥

MSS@7215@1ఉమామిమాం సముద్వీక్ష్య శీతదీధితిశేఖరామ్ ।


MSS@7215@2ఏషా తు భారతీ భానుం మత్తం స్వీకృత్య నృత్యతి ॥ ౭౨౧౫॥

MSS@7216@1ఉమారూపేణ యూయం తే సంయమస్తిమితం మనః ।


MSS@7216@2శంభోర్యతధ్వమాక్రష్టుమ్ అయస్కాన్తేన లోహవత్ ॥ ౭౨౧౬॥

MSS@7217@1ఉభే ఏవ క్షమే వోఢుమ్ ఉభయోర్బీజమాహితమ్ ।


MSS@7217@2సా వా శంభోస్తదీయా వా మూర్తిర్జలమయీ మమ ॥ ౭౨౧౭॥

MSS@7218@1ఉమా వధూర్భవాన్ దాతా యాచితార ఇమే వయమ్ ।


MSS@7218@2వరః శంభురలం హ్యేష త్వత్కులోద్భూతయే విధిః ॥ ౭౨౧౮॥

MSS@7219@1ఉమావృషాఙ్కౌ శరజన్మనా యథా యథా జయన్తేన శచీపురందరౌ ।


MSS@7219@2తథా నృపః సా చ సుతేన మాగధీ ననన్దతుస్తత్సదృశేన తత్సమౌ ॥
౭౨౧౯॥
MSS@7220@1ఉరః కృత్వావేధ్యం మణిఫలకగాఢస్థితకుచం భుజావాలమ్బ్యైహీత్యమరవనితా
వ్యోమగృహగాః ।
MSS@7220@2అపద్వారేణైవ త్వరితపదమాభాష్య సహసా హతం హస్తాలమ్బైర్హరతి
సురలోకం
రణముఖాత్ ॥ ౭౨౨౦॥
MSS@7221@1ఉరః పృష్ఠం కటిశ్చైవ ముఖతుల్యం సమాదిశేత్ ।
MSS@7221@2కర్ణౌ సప్తాఙ్గులౌ ప్రోక్తౌ తాలుకం చ షడఙ్గులమ్ ॥ ౭౨౨౧॥
MSS@7222@1ఉరఃస్థలం కోఽత్ర వినా పయోధరం బిభర్తి సంబోధయ మారుతాశనమ్ ।
MSS@7222@2వదన్తి కం పత్తనసంభవం జనాః ఫలం చ కిం గోపబధూకుచోపమభ్
॥ ౭౨౨౨॥
MSS@7223@1ఉరగీ శిశవే బుభుక్షవే స్వామ్ అదిశత్ ఫూత్కృతిమాననానిలేన ।

msubhsall.pdf 723
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7223@2మరుదాగమవార్తయాపి శూన్యే సమయే జాగ్రతి సమ్ప్రవృద్ధ ఏవ ॥


౭౨౨౩॥
MSS@7224@1ఉరసి నిపతితానాం స్రస్తధమ్మిల్లకానాం ముకులితనయనానాం
కించిదున్మీలితానామ్

MSS@7224@2ఉపరిసురతఖేదస్విన్నగణ్డస్థలీనామ్ అధరమధు వధూనాం భాగ్యవన్తః
పిబన్తి ॥ ౭౨౨౪॥
MSS@7225@1ఉరసి నిహితస్తారో హారః కృతా జఘనే ఘనే కలకలవతీ కాఞ్చీ పాదౌ
రణన్మణినూపురౌ ।
MSS@7225@2ప్రియమభిసరస్యేవం ముగ్ధే త్వమాహతడిణ్డిమా యది కిమధికత్రాసోత్కమ్పా
దిశః సముదీక్షసే ॥ ౭౨౨౫॥
MSS@7226@1ఉరసి ఫణిపతిః శిఖీ లలాటే శిరసి విధుః సురవాహినీ జటాయామ్ ।
MSS@7226@2ప్రియసఖి కథయామి కిం రహస్యం పురమథనస్య రహోఽపి సంసదేవ
॥ ౭౨౨౬॥
MSS@7227@1ఉరసి మురభిదః కా గాఢమాలిఙ్గితాస్తే సరసిజమకరన్దామోదితా నన్దనే కా

MSS@7227@2గిరిసమలఘువర్ణైరర్ణవాఖ్యాతిసంఖ్యైర్ గురుభిరపి కృతా కా ఛన్దసాం
వృత్తిరస్తి ॥ ౭౨౨౭॥
MSS@7228@1ఉరస్తవ పయోధరాఙ్కితమిదం కుతో మే క్షమా తతో మయి విధీయతాం
వసు
పురా యదఙ్గీకృతమ్ ।
MSS@7228@2ఇతి ప్రచలచేతసః ప్రియతమస్య వారస్త్రియా క్వణత్కనకకఙ్కణం
కరతలాత్
సమాకృష్యతే ॥ ౭౨౨౮॥
MSS@7229@1ఉరస్యస్య భ్రశ్యత్ కబరభరనిర్యత్ సుమనసః పతన్తి స్వర్బాలాః
స్మరపరవశా దీనమనసః ।
MSS@7229@2సురాస్తం గాయన్తి స్ఫురితతనుగఙ్గాధరముఖాస్ తవాయం దృక్పాతో
యదుపరి
కృపాతో విలసతి ॥ ౭౨౨౯॥
MSS@7230@1ఉరుగుం ద్యుగురుం యుత్సు చుకుశుస్తుష్టువుః పురు ।

724 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7230@2లులుభుః పుపుషుర్ముత్సు ముముహుర్ను ముహుర్ముహుః ॥ ౭౨౩౦॥


MSS@7231@1ఉరోజవచ్చక్రమనోజ్ఞరూపాకేశావలీవ భ్రమరాజితా వా ।
MSS@7231@2సంగీతవత్ సత్పుటభేదహృద్యా విద్యేత నాభీసరసీ మృగాక్ష్యాః ॥
౭౨౩౧॥
MSS@7232@1ఉరోజాతాశ్చ కీరాశ్చ తురుష్కారట్టజాశ్చ యే ।
MSS@7232@2టక్కజాః సైన్ధవా మధ్యాః స్థలజాతాస్తథా హయాః ॥ ౭౨౩౨॥

MSS@7233@1ఉరోభావోత్సేదం భవదపి విలాసైరభినవైర్ మృగాక్ష్యాస్తారుణ్యం


త్రిభువనమిదం వ్యాకులయతి ।
MSS@7233@2స్తనాభోగస్ఫీతం యది కిల భవేత్ కా ఖలు కథా భవిత్రీ కిం చాన్యద్
విజితమఖిలం పుష్పధనుషా ॥ ౭౨౩౩॥
MSS@7234@1ఉరోభువా కుమ్భయుగేన జృమ్భితం నవోపహారేణ వయస్కృతేన కిమ్

MSS@7234@2త్రపాసరిద్దుర్గమపి ప్రతీర్య సా నలస్య తన్వీ హృదయం వివేశ యత్ ॥
౭౨౩౪॥
MSS@7235@1ఉరోభువి న తుఙ్గిమా న చ గతాగతే చఙ్గిమా న వా వచసి వక్రిమా తరలిమా
న తాదృగ్ భ్రువోః ।
MSS@7235@2తథాపి హరిణీదృశో వపుషి కాపి కాన్తిచ్ఛటా
పటావృతమహామణిద్యుతిరివాన్తరా లక్ష్యతే ॥ ౭౨౩౫॥
MSS@7236@1ఉరో మాసద్వయే జాతే త్రిభిర్మాసైస్తథోదరమ్ ।
MSS@7236@2చతుర్మాసైర్నితమ్బం చ హస్తపాదావివ స్థితః ॥ ౭౨౩౬॥

పయోభిర్ ఆపూర్య కేల్యా నిజమాస్యగర్భమ్ ।


MSS@7237@1ఉరోరుహాదుద్గమితైః
MSS@7237@2ఫూత్కృత్య మాతుర్వదనే హసన్తం తనూభవం పశ్యతి కోఽపి ధన్యః ॥
౭౨౩౭॥
MSS@7238@1ఉరోరుహామ్భోరుహదర్శనాయ విముఞ్చతః కఞ్చుకబన్ధనాని ।
MSS@7238@2ఆనన్దనీరాకులలోచనస్య ప్రియస్య జాతో విఫలః ప్రయాసః ॥ ౭౨౩౮॥

MSS@7239@1ఉరోవిశాలం శస్తం చ కక్షే దీర్ఘోన్నతే శుభే ।


MSS@7239@2ఊరూ వృత్తౌ సమౌ బాహూ గూఢం జాను ప్రశస్యతే ॥ ౭౨౩౯॥

MSS@7240@1ఉర్వశీ యది రూపేణ రమ్భా యది తిలోత్తమా ।

msubhsall.pdf 725
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7240@2గోపాలీ మేనకా చైవ వర్జనీయాః పరస్త్రియః ॥ ౭౨౪౦॥


MSS@7241@1ఉర్వీం గుర్వీం వహతి సతతం నృత్యతో భూతభర్తుర్ భూత్వా హారో భవతి
శయనం కిం చ విశ్వంభరస్య ।
MSS@7241@2ఏతత్ కర్మ త్రిజగతి పరం శేషనాగైకశక్యం భేకానన్యే విపులవపుషో
భోగినో భక్షయన్తు ॥ ౭౨౪౧॥
MSS@7242@1ఉర్వీం మౌర్వీకిణభృతి భవద్దోష్ణి బిభ్రత్యశేషాం శాన్తక్లాన్తిః కిమపి
కురుతే నర్మణా కర్మ కూర్మః ।
MSS@7242@2కృత్వా వేలాపులినలవలీపల్లవగ్రాసగోష్ఠీం దిఙ్మాతఙ్గాః సమమథ
సరిన్నాథపాథః పిబన్తి ॥ ౭౨౪౨॥
MSS@7243@1ఉర్వీఙ్గుర్వీతిముర్వీధర లఘయ శరైర్వైరిఘైర్వీర్యగుర్వీ
స్వర్వీథీర్వీతదర్వీకరనికరమదైర్వీరకుర్వీతి గుర్వీః ।
MSS@7243@2ఖర్వీ కుర్వీత కోఽన్యస్త్వమివ రిపుచమూర్వీజితైర్వైజయన్త్యాః కుర్వన్
దుర్వీక్ష్యమోజో నిజమితరధనుర్వారణైర్వీతిహోత్రమ్ ॥ ౭౨౪౩॥
స్ఫటికాశ్మనశ్చ శీలోజ్ఝితస్త్రీహృదస్య చాన్తః ।
MSS@7244@1ఉర్వీపతేశ్చ
MSS@7244@2అసంనిధానాత్ సతతస్థితీనామ్ అన్యోపరాగః కురుతే ప్రవేశమ్ ॥
౭౨౪౪॥
MSS@7245@1ఉర్వీముద్దామసస్యాం జనయతు విసృజన్ వాసవో వృష్టిమిష్టామ్
ఇష్టైస్త్రైవిష్టపానాం విదధతు విధివత్ ప్రీణనం విప్రముఖ్యాః ।
MSS@7245@2ఆకల్పాన్తం చ భూయాత్ స్థిరసముపచితా సంగతిః సజ్జనానాం నిఃశేషం
యాన్తు శాన్తిం పిశునజనగిరో దుఃసహా వజ్రలేపాః ॥ ౭౨౪౫॥
MSS@7246@1ఉర్వ్యసావత్ర తర్వాలీ మర్వన్తే చార్వవస్థితిః ।
MSS@7246@2నాత్రర్జు యుజ్యతే గన్తుం శిరో నమయ తన్మనాక్ ॥ ౭౨౪౬॥
MSS@7247@1ఉర్వ్యాం కోఽపి మహీధరో లఘుతరో దోర్భ్యాం ధృతో లీలయా తేన
త్వం దివి
భూతలే చ సతతం గోవర్ధనో గీయసే ।
MSS@7247@2త్వాం త్రైలోక్యధరం వహామి కుచయోరగ్రే న తద్ గణ్యతే కిం వా కేశవ
భాషణేన బహునా పుణ్యైర్యశో లభ్యతే ॥ ౭౨౪౭॥
MSS@7248@1ఉలూఖలం యథా మధ్యే తైలయన్త్రే దృఢం స్థితమ్ ।
MSS@7248@2సర్వాధారస్తథా మేరుర్మధ్యే భూమణ్డలే స్థితమ్ ॥ ౭౨౪౮॥

726 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7249@1ఉల్బేన సంవృతస్తస్మిన్న్ ఆర్ద్రైశ్చ బహిరావృతః ।


MSS@7249@2ఆస్తే కృత్వా శిరః కుక్షౌ భుగ్నపృష్ఠశిరోధరః ॥ ౭౨౪౯॥
జఙ్ఘామవలమ్బమానా వేణీ స్ఫురత్యాయతలోచనాయాః ।
MSS@7250@1ఉల్లఙ్ఘ్య
MSS@7250@2జిత్వా జగచ్చన్దనశాఖికాయాం న్యస్తాసివల్లీవ మనోభవేన ॥ ౭౨౫౦॥

సరిదరణ్య- గ్రామగిరీన్ కామకాతరా యాన్తు ।


MSS@7251@1ఉల్లఙ్ఘ్య
MSS@7251@2అభిసారిణ్య ఇవాన్తస్- తృష్ణాం నిగదన్తి న స్వయం సుధియః ॥ ౭౨౫౧॥

MSS@7252@1ఉల్లఙ్ఘ్యాపిసఖీవచః సముచితాముత్సృజ్య లజ్జామలం హిత్వా భీతిభరం


నిరస్య చ నిజం సౌభాగ్యగర్వం మనాక్ ।
MSS@7252@2ఆజ్ఞాం కేవలమేవ మన్మథగురోరాదాయ నూనం మయా త్వం
నిఃశేషవిలాసివర్గగణనాచూడామణిః సంశ్రితః ॥ ౭౨౫౨॥
MSS@7253@1ఉల్లసత్సౌరభైః పుష్పైర్బిభ్రన్మాలాం సుగుమ్ఫితామ్ ।
MSS@7253@2పర్య్యన్తస్థాయినోఽప్యన్యాన్ ఆమోదయతి భూపతిః ॥ ౭౨౫౩॥

MSS@7254@1ఉల్లసితభ్రూఃకిమతి- క్రాన్తం చిన్తయసి నిస్తరఙ్గాక్షి ।


MSS@7254@2క్షుద్రాపచారవిరసః పాకః ప్రేమ్ణో గుడస్యేవ ॥ ౭౨౫౪॥
తవపృథునా లోచనేన రుచిరాఙ్గి ।
MSS@7255@1ఉల్లసితభ్రూధనుషా
MSS@7255@2అచలా అపి న మహాన్తః కే చఞ్చలభావమానీతాః ॥ ౭౨౫౫॥

MSS@7256@1ఉల్లసితలాఞ్ఛనోఽయం జ్యోత్స్నావర్షీ సుధాకరః స్ఫురతి ।


MSS@7256@2ఆసక్తకృష్ణచరణః శకట ఇవ ప్రకటితక్షీరః ॥ ౭౨౫౬॥

కలోపకణ్ఠే స్ఫురన్తి తారౌఘాః ।


MSS@7257@1ఉల్లసితశీతదీధితి-
MSS@7257@2కుసుమాయుధవిధృతధనుర్- నిర్గతమకరన్దబిన్దునిభాః ॥ ౭౨౫౭॥

MSS@7258@1ఉల్లాపయన్త్యా దయితస్య దూతీం వధ్వా విభూషాం చ నివేశయన్త్యాః ।


MSS@7258@2ప్రసన్నతా కాపి ముఖస్య జజ్ఞే వేషశ్రియా ను ప్రియవార్తయా ను ॥
౭౨౫౮॥
MSS@7259@1ఉల్లాసోఽధరపల్లవస్య తనుతే పర్యాప్తమస్యాః స్మితే విన్యాసో
నయనాఞ్చలస్య
గమయత్యుత్సాహవత్ సాహసమ్ ।
MSS@7259@2రత్యాగారపథాముఖీనగమకం వైజాత్యకక్షావధిః పర్యఙ్కే పదరోపణం

msubhsall.pdf 727
మహాసుభాషితసంగ్రహ

పునరపర్యన్తా విపర్యస్తతా ॥ ౭౨౫౯॥


MSS@7260@1ఉల్లాసో విరుతేన మఙ్గలబలిగ్రాసేన విశ్వాసనం సంచారేణ కృతో
విలోచనయుగే బాష్పోద్గమావగ్రహః ।
MSS@7260@2యాతోఽస్తమ్ రవిరేష సమ్ప్రతి పురః స్వస్త్యస్తు తే గమ్యతామ్ ఏతే
త్వామనుయాన్తు
సమ్ప్రతి మమ ప్రాణాః ప్రియాన్వేషిణః ॥ ౭౨౬౦॥
MSS@7261@1ఉల్లాస్యకాలకరవాలమహామ్బువాహం దేవేన యేన జరఠోర్జితగర్జితేన ।
MSS@7261@2నిర్వాపితః సకల ఏవ రణే రిపూణాం ధారా జలైస్త్రిజగతి జ్వలితః ప్రతాపః
॥ ౭౨౬౧॥
MSS@7262@1ఉల్లాస్యతాం స్పృష్టనలాఙ్గమఙ్గం తాసాం నలచ్ఛాయపిబాపి దృష్టిః ।
MSS@7262@2అశ్మైవ రత్యాస్తదనర్తి పత్యా ఛేదేఽప్యబోధం యదహర్షి లోమ ॥
౭౨౬౨॥
MSS@7263@1ఉల్లేఖం నిజమీక్షతే భణితిషు ప్రౌఢిం పరాం శిక్షతే సంధత్తే
పదసమ్పదః పరిచయం ధత్తే ధ్వనేరధ్వని ।
MSS@7263@2వైచిత్ర్యం వితనోతి వాచకవిధౌ వాచస్పతేరన్తికే దేవ త్వద్గుణవర్ణనాయ
కురుతే కిం కిం న వాగ్దేవతా ॥ ౭౨౬౩॥
MSS@7264@1ఉవాచ ధాత్ర్యా ప్రథమోదితం వచో యయౌ తదీయామవలమ్బ్య
చాఙ్గులిమ్ ।
MSS@7264@2అభూచ్చ నమ్రః ప్రణిపాతశిక్షయా పితుర్ముదం తేన తతాన సోఽర్భకః
॥ ౭౨౬౪॥
MSS@7265@1ఉశనా వేద యచ్ఛాస్త్రం యచ్చ వేద బృహస్పతిః ।
MSS@7265@2స్త్రీబుద్ధ్యా న విశిష్యేతే తాః స్మ రక్ష్యాః కథం నరైః ॥ ౭౨౬౫॥

MSS@7266@1ఉషఃకాలశ్చ గర్గశ్చ శకునం చ బృహస్పతిః ।


MSS@7266@2అఙ్గిరాశ్చ మనోత్సాహో విప్రవాక్యం జనార్దనః ॥ ౭౨౬౬॥

MSS@7267@1ఉషఃశశంస గార్గ్యస్తు శకునం తు బృహస్పతిః ।


MSS@7267@2మనోజయం తు మాణ్డవ్యో విప్రవాక్యం జనార్దనః ॥ ౭౨౬౭॥

MSS@7268@1ఉషసి గురుసమక్షం లజ్జమానా మృగాక్షీ రతిరుతమనుకర్తుం రాజకీరే


ప్రవృత్తే ।
MSS@7268@2తిరయతి శిశులీలానర్తనచ్ఛద్మతాల- ప్రచలవలయమాలాస్ఫాలకోలాహలేన

728 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

॥ ౭౨౬౮॥
MSS@7269@1ఉషసి గురుసమీపే వాససా సావధానా ప్రియలిఖితనఖాఙ్కం గోపయన్తీ
సమన్తాత్ ।
MSS@7269@2కిమిదమితి సఖీభిః సాదరం పృచ్ఛ్యమానా హరి హరి హరిణాక్షీ
హ్రీసముద్రే
నిమగ్నా ॥ ౭౨౬౯॥
MSS@7270@1ఉషసి నిబిడయన్త్యాః కుణ్డలం కేలిపర్యా- విలవిగలితమన్తః కర్ణపాలి
ప్రియాయాః ।
MSS@7270@2సరసహసితతిర్యగ్భఙ్గురాపాఙ్గరీతిః సుకృతిభిరవలీఢా లోచనాభ్యాం
ముఖశ్రీః ॥ ౭౨౭౦॥
MSS@7271@1ఉషసి పరివర్తయన్త్యా ముక్తాదామోపవీతతాం నీతమ్ ।
MSS@7271@2పురుషాయితవైదగ్ధ్యం వ్రీడావతి కైర్న కలితం తే ॥ ౭౨౭౧॥

MSS@7272@1ఉషసి భ్రమరయువానః స్వప్నే దృష్ట్వా సరోజసామ్రాజ్యమ్ ।


MSS@7272@2గతకల్పకున్దతల్పాః సరసీసలిలాని జిఘ్రన్తి ॥ ౭౨౭౨॥

MSS@7273@1ఉషసి మలయవాసీ జాలమార్గప్రవిష్టో వికచకమలరేణుం వ్యాకిరన్


మోహచూర్ణమ్ ।
MSS@7273@2సపది శమితదీపో వాయుచోరో వధూనాం హరతి సురతఖేదస్వేదముక్తాఫలాని
॥ ౭౨౭౩॥
MSS@7274@1ఉషస్యేవ భ్రాన్తం హతజఠరహేతోస్తత ఇతః స్వయం చ స్వం బిభ్రద్
విచరతి కుటుమ్బం దిశి దిశి ।
MSS@7274@2బతాస్మాభిః కాకైరివ కవలమాత్రైకముదితైర్ న చాయుర్దుర్గత్యోరవధిరిహ
లబ్ధః కథమపి ॥ ౭౨౭౪॥
MSS@7275@1ఉషాపతిముఖామ్భోజే నరీనర్తి సరస్వతీ ।
MSS@7275@2ఋతురాజకవేరేవ గాయన్తీ గుణగౌరవమ్ ॥ ౭౨౭౫॥

చ వివాహేషు గీతం గాయన్తి గర్దభాః ।


MSS@7276@1ఉష్ట్రాణాం
MSS@7276@2పరస్పరం ప్రశంసన్తి అహో రూపమహో అహో ధ్వనిః ॥ ౭౨౭౬॥

MSS@7277@1ఉష్ణం జలం క్షిపేత్ తత్ర మాత్రా నాస్తీహ కస్యచిత్ ।


MSS@7277@2పక్షైకం స్థాపితే భాణ్డే కోష్ణస్థానే మనీషిణా ।
MSS@7277@3కుణపస్తు భవేదేవ తరూణాం పుష్టికారకః ॥ ౭౨౭౭॥

msubhsall.pdf 729
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7278@1ఉష్ణకాలే జలం దద్యాచ్ శీతకాలే హుతాశనమ్ ।


MSS@7278@2ప్రావృట్కాలే గృహం దేయం సర్వకాలే చ భోజనమ్ ॥ ౭౨౭౮॥

ఘృతం మద్యం తరుణీ క్షీరభోజనమ్ ।


MSS@7279@1ఉష్ణమన్నం
MSS@7279@2వాపీకపవటచ్ఛాయా షడ్కం తత్ బలవర్ధనమ్ ॥ ౭౨౭౯॥

MSS@7280@1ఉష్ణాలుః శిశిరే నిషీదతి తరోర్మూలాలవాలే శిఖీ నిర్భిద్యోపరి


కర్ణికారముకులాన్యాలీయతే షట్పదః ।
MSS@7280@2తప్తం వారి విహాయ తీరనలినీం కారణ్డవః సేవతే క్రీడావేశ్మని చైష
పఞ్జరశుకః క్లాన్తో జలం యాచతే ॥ ౭౨౮౦॥
MSS@7281@1ఉష్ణాలు క్వచిదర్కధామని మనాఙ్ నిద్రాలు శీతానిలే హాలానాం
గృహయాలు
చుమ్బదసకృల్లజ్జాలు జాయాముఖమ్ ।
MSS@7281@2నిత్యం నిష్పతయాలు తిర్యగవనీశయ్యాశయాలు క్షణం గీతేభ్యః
స్పృహయాలు
ధామ ధవలం దీనే దయాలు శ్రయే ॥ ౭౨౮౧॥
MSS@7282@1ఉష్ణీషవాన్ యథా వస్త్రైస్త్రిభిర్భవతి సంవృతః ।
MSS@7282@2సంవృతోఽయం తథా దేహీ సత్త్వరాజసతామసైః ॥ ౭౨౮౨॥
MSS@7283@1ఉష్మాయమాణస్తనమణ్డలీభిర్ వారాఙ్గనాభిః స్ఫుటవిభ్రమాభిః ।
MSS@7283@2ఆలిఙ్గితా రాత్రిషు శైశిరీషు తే శేరతే యైః ప్రణతో శశాఙ్కః ॥ ౭౨౮౩॥

MSS@7284@1ఊచివానుచితమక్షరమేనం పాశపాణిరపి పాణిముదస్య ।


MSS@7284@2కీర్తిరేవ భవతాం ప్రియదారా దాననీరఝరమౌక్తికహారా ॥ ౭౨౮౪॥

MSS@7284A@1ఊఢా ఖడ్గలతా శ్యామా త్వయా మాతఙ్గదారికా ।


MSS@7284A@2అత ఏవ భవాన్ మన్యే దూరం పరిహృతః పరైః ॥

MSS@7285@1ఊఢాపి ద్యుతరఙ్గిణి త్రిజగతీవన్ద్యేన తేనాప్యహో మౌలౌ


బాలకురఙ్గకేతనకలాలీలావతంసాఙ్కితే ।
MSS@7285@2తారక్షారకరం కరాలమకరం సశ్వభ్రమభ్రంకషం ముగ్ధే జాడ్యనిధిం
ముధా జలనిధిం యాతాసి చిత్రాః స్త్రియః ॥ ౭౨౮౫॥
MSS@7286@1ఊఢామునాతివాహయ పృష్ఠే లగ్నాపి కాలమచలాపి ।
MSS@7286@2సర్వంసహే కఠోర- త్వచః కిమఙ్కేన కమఠస్య ॥ ౭౨౮౬॥

730 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7287@1ఊఢా యేన మహాధురాః సువిషమే మార్గే సదైకాకినా సోఢో యేన


కదాచిదేవ న
నిజే గోష్ఠేఽన్యశౌణ్డధ్వనిః ।
MSS@7287@2ఆసీద్ యస్తు గవాం గణస్య తిలకస్తస్యైద సమ్ప్రత్యహో ధిక్ కష్టం
ధవలస్య
జాతజరసో గోః పణ్యముద్ఘోష్యతే ॥ ౭౨౮౭॥
యో ధేన్వాః క్షీరార్థీ న లభేత్ పయః ।
MSS@7288@1ఊధశ్ఛిన్ద్యాద్ధి
MSS@7288@2ఏవం రాష్ట్రమయోగేన పీడితం న వివర్ధతే ॥ ౭౨౮౮॥

MSS@7289@1ఊనషోడశవర్షాయామ్ అప్రాప్తః పఞ్చవింశతిమ్ ।


MSS@7289@2యద్యాధత్తే పుమాన్ గర్భః కుక్షిస్థః స విపద్యతే ॥ ౭౨౮౯॥
MSS@7290@1ఊనే దద్యాద్ గురూనేవ యావత్ సర్వలఘుర్భవేత్ ।
MSS@7290@2ప్రస్తారోఽయం సమాఖ్యాతశ్ఛన్దోవిచితివేదిభిః ॥ ౭౨౯౦॥

MSS@7291@1ఊనేనాపి హి తుచ్ఛేన వైరిణాపి కథంచన ।


MSS@7291@2మైత్రీ బుద్ధిమతా కార్యా ఆపద్యపి నివర్తతే ॥ ౭౨౯౧॥

MSS@7292@1ఊరీకర్తుం తుహినకిరణప్రీతిధారాముదారాం దూరీకర్తుం


దినకరకరక్లేశబాధామగాధామ్ ।
MSS@7292@2యస్యాః పుణ్యే పయసి విశతి స్నాతుకామా త్రియామా ప్రాయస్తస్యాస్తిమిరతతిభిః
శ్యామలం నీరమస్యాః ॥ ౭౨౯౨॥
MSS@7293@1ఊరుః కురఙ్గదృశశ్ చఞ్చలచేలాఞ్చలో భాతి ।
MSS@7293@2సపతాకః కనకమయో విజయస్తమ్భః స్మరస్యేవ ॥ ౭౨౯౩॥

MSS@7294@1ఊరుద్వన్ద్వమనిన్దితం ప్రథయతా శ్రోణీం సమాతన్వతా రోమాలీం సృజతా


సమాగమయతా నాభిం గభీరశ్రియా ।
MSS@7294@2మధ్యం క్షామయతా స్తనౌ ఘనయతా కాన్త్యా ముఖం లిమ్పతా తన్వఙ్గ్యా
నవయౌవనేన కిమపి ప్రత్యఙ్గమున్మీలితమ్ ॥ ౭౨౯౪॥
MSS@7295@1ఊరుద్వయం కదలకన్దలయోః సవంశం శ్రోణిః శిలాఫలకసోదరసన్నివేశా

MSS@7295@2వక్షః స్తనద్వితయతాడితకుమ్భశోభం సబ్రహ్మచారి శశినశ్చ ముఖం
మృగాక్ష్యాః ॥ ౭౨౯౫॥
MSS@7296@1ఊరుద్వయం మృగదృశః కదలస్య కాణ్డౌ మధ్యం చ వేదిరతులం

msubhsall.pdf 731
మహాసుభాషితసంగ్రహ

స్తనయుగ్మమస్యాః ।
MSS@7296@2లావణ్యవారిపరిపూరితశాతకుమ్భ- కుమ్భౌ మనోజనృపతేరభిషేచనాయ
॥ ౭౨౯౬॥
MSS@7297@1ఊరుప్రకాణ్డద్వితయేనతన్వ్యాః కరః పరాజీయత వారణీయః ।
MSS@7297@2యుక్తం హ్రియా కుణ్డలనచ్ఛలేన గోపాయతి స్వం ముఖపుష్కరం సః ॥
౭౨౯౭॥
MSS@7298@1ఊరుమూలగతనేత్రయుగస్య ప్రేయసో రభసవేల్లితకేశీ ।
MSS@7298@2చుమ్బతి స్మ రతికేలివిదగ్ధా హావహారి వదనం దయితస్య ॥ ౭౨౯౮॥
MSS@7299@1ఊరుమూలచపలేక్షణమఘ్నన్ యైర్వతంసకుముమైః ప్రియమేతాః ।
MSS@7299@2చక్రిరే సపది తాని యథార్థం మన్మథస్య కుసుమాయుధనామ ॥
౭౨౯౯॥
MSS@7300@1ఊరూ రమ్భా దృగపి కమలం శేవలం కేశపాశో వక్త్రం చన్ద్రో
లపితమమృతం మధ్యదేశో మృణాలమ్ ।
MSS@7300@2నాభిః కూపో వలిరపి సరిత్పల్లవః కిం చ పాణిర్ యస్యాః సా చేద్ ఉరసి

కథం హన్త తాపస్య శాన్తిః ॥ ౭౩౦౦॥
MSS@7301@1ఊరూ రమ్భే బాహూ లతే విధాత్రా కుచౌ పునః కమలే ।
MSS@7301@2యౌవనముపవనమస్యాం మదనవిలాసాయ కిం రచితమ్ ॥ ౭౩౦౧॥

MSS@7302@1ఊరౌ శిరస్తవ నివేశ్య దయావితీర్ణ - సంయానపల్లవసమీరవినీతఖేదమ్ ।


MSS@7302@2అత్రైవ జన్మని విభోః పరమోపదేశమ్ ఆకర్ణయేయమపి కిం
మణికర్ణికాయామ్
॥ ౭౩౦౨॥
MSS@7303@1ఊర్జితంసజ్జనం దృష్ట్వా ద్వేష్టి నీచః పునః పునః ।
MSS@7303@2కవలీకురుతే స్వస్థం విధుం దివి విధుంతుదః ॥ ౭౩౦౩॥

MSS@7304@1ఊర్ణాం నైవ దదాతి నైవ విషయో వాహస్య దోహస్య వా తృప్తిర్నాస్తి


మహోదరస్య
బహుభిర్ఘాసైః పలాశైరపి ।
MSS@7304@2హా కష్టం కథమస్య పృష్ఠశిఖరే గోణీ సమారోప్యతే కో గృహ్ణాతి
కపర్దకైరలమితి గ్రామ్యైర్గజో హస్యతే ॥ ౭౩౦౪॥

732 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7305@1ఊర్ధ్వంగచ్ఛన్తి యం త్యక్త్వా యం గృహీత్వా పతన్త్యధః ।


MSS@7305@2తస్య గౌరవమర్థస్య తావతైవానుమీయతామ్ ॥ ౭౩౦౫॥

MSS@7306@1ఊర్ధ్వం గచ్ఛన్తి సత్త్వస్థా మధ్యే తిష్ఠన్తి రాజసాః ।


MSS@7306@2జఘన్యగుణవృత్తస్థా అధో గచ్ఛన్తి తామసాః ॥ ౭౩౦౬॥

న క్షీరవిచ్ఛేదాత్ పయో ధేనోరవాప్యతే ।


MSS@7307@1ఊర్ధ్వం
MSS@7307@2ఏవం రాష్ట్రాదయోగేన పీడితాన్నాప్యతే బలిః ॥ ౭౩౦౭॥

MSS@7308@1ఊర్ధ్వం నీరదవృన్దమైన్దవమిదం బిమ్బం త్వధో నిర్మితం వ్యోమ్నః


పల్వలచిత్రితస్య నిహితౌ శైలావుపర్యున్నతౌ ।
MSS@7308@2కిం చాధః పులినోచ్చయస్య కదలీకాణ్డావవారోపితౌ తన్మన్యే చతురస్య
పుష్పధనుషః సర్గోఽయమన్యాదృశః ॥ ౭౩౦౮॥
MSS@7309@1ఊర్ధ్వం ప్రాణా హ్యుత్క్రామన్తి యూనః స్థవిర ఆయతి ।
MSS@7309@2ప్రత్యుత్థానాభివాదాభ్యాం పునస్తాన్ ప్రతిపద్యతే ॥ ౭౩౦౯॥

MSS@7310@1ఊర్ధ్వం యాతి చాపముష్టిర్గుణముష్టిరధో భవేత్ ।


MSS@7310@2స ముక్తో మార్గణో లక్ష్యాద్ దూరం యాతి న సంశయః ॥ ౭౩౧౦॥

మానమ్ అఙ్గులస్య నిగద్యతే ।


MSS@7311@1ఊర్ధ్వంవ్రీహిత్రయం
MSS@7311@2హస్తోఽపి హి సమాఖ్యాతశ్చతుర్విశద్భిరఙ్గులైః ॥ ౭౩౧౧॥

శ్వసంస్తతః ప్రాణో యాత్యలబ్ధస్థితిస్తనోః ।


MSS@7312@1ఊర్ధ్వం
MSS@7312@2తం యాన్తమనుయాత్యేవ జీవః కాలప్రణోదితః ॥ ౭౩౧౨॥

MSS@7313@1ఊర్ధ్వగం కపిలాభాసమ్ అఙ్గం యస్మిన్ ప్రతీయతే ।


MSS@7313@2నకులాఙ్గం తు తం విద్యాత్ స్పర్శస్తస్యాహినాశనః ॥ ౭౩౧౩॥

MSS@7314@1ఊర్ధ్వబాహుర్విరౌమ్యేషన చ కశ్చిచ్ శ్ర్ణోతి మే ।


MSS@7314@2ధర్మాదర్థశ్చ కామశ్చ స కిమర్థం న సేవ్యతే ॥ ౭౩౧౪॥

భవేజ్జ్యేష్ఠో నాభివేదీ చ మధ్యమః ।


MSS@7315@1ఊర్ధ్వవేధీ
MSS@7315@2యః పాదవేధీ లక్ష్యస్య స కనిష్ఠో మతో మయా ॥ ౭౩౧౫॥

MSS@7316@1ఊర్ధ్వశక్తినిపాతేనఅధఃశక్తేర్నికుఞ్చనాత్ ।
MSS@7316@2మధ్యశక్తిప్రబోధేన జాయతే పరమం సుఖమ్ ॥ ౭౩౧౬॥

MSS@7317@1ఊర్ధ్వాననా భాస్కరసంముఖీనాః శ్వానో రువన్తో మహతే భయాయ ।

msubhsall.pdf 733
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7317@2ఏవం హి సంధ్యాసమయేఽన్యదా తు నిర్వాసకాః స్యుర్నగరస్య తస్య ॥


౭౩౧౭॥
MSS@7318@1ఊర్ధ్వారోహే య ఆలమ్బహేతుర్భూభృచ్ఛినత్తి తమ్ ।
MSS@7318@2కుఠారికస్తరుస్కన్ధమ్ ఇవాధోగమనోన్ముఖః ॥ ౭౩౧౮॥

MSS@7319@1ఊర్ధ్వార్ధే లక్షణం యస్య నాధోఽర్ధే లక్షణం భవేత్ ।


MSS@7319@2తం ఖడ్గం మధ్యమం ప్రాహుః ప్రవీణమతయో బుధాః ॥ ౭౩౧౯॥
MSS@7320@1ఊర్ధ్వీకృతగ్రీవమహో ముధైవ కిం యాచసే చాతకపోత మేఘమ్ ।
MSS@7320@2అత్యూర్జితం గర్జితమాత్రమస్మిన్న్ అమ్భోధరే బిన్దులవస్తు దూరమ్ ॥
౭౩౨౦॥
MSS@7321@1ఊర్ధ్వీకృతాస్యారవిదత్తదృష్టయః సమేత్య సర్వే సురవిద్విషః పురః ।
MSS@7321@2శ్వానః స్వరేణ శ్రవణాన్తశాతినా మిథో రుదన్తః కరుణేన నిర్యయుః ॥
౭౩౨౧॥
MSS@7322@1ఊషరం కర్మసస్యానాం క్షేత్రం వారాణసీ పురీ ।
MSS@7322@2యత్ర సంలభ్యతే మోక్షః సమం చణ్డాలపణ్డితైః ॥ ౭౩౨౨॥

MSS@7323@1ఊషరేషు చ క్షేత్రేషు యథా బీజం హి నిష్ఫలమ్ ।


MSS@7323@2ఉపకారోఽపి నీచానాం కృతో భవతి తాదృశః ॥ ౭౩౨౩॥

MSS@7324@1ఊషరేషు వివరేషు చామ్భసాం వీచయోఽపి భవతా వినిర్మితాః ।


MSS@7324@2క్షేత్రసీమ్ని నిహితాస్తు బిన్దవో వారివాహ భవతో నవో నయః ॥ ౭౩౨౪॥

MSS@7325@1ఊషరే సరితి శాల్మలీవనే దావపావకచితేఽపి చన్దనే ।


MSS@7325@2తుల్యమర్పయతి వారి వారిదే కీర్తిరస్తు గుణగౌరవైర్గతమ్ ॥ ౭౩౨౫॥

MSS@7326@1ఊష్మవ్యపేతా రహితాశ్చ వృద్ధ్యా సంయోగహీనా లఘవోఽపి చాన్తః ।


MSS@7326@2శ్లోకస్య వర్ణా ఇవ విద్విషస్తే పాదాన్తమాగమ్య గురూభవన్తి ॥ ౭౩౨౬॥
MSS@7327@1ఊష్మా యస్యాం ధాత్ర్యాం ధూమో వా తత్ర వారి నరయుగలే ।
MSS@7327@2నిర్దేష్టవ్యా చ శిరా మహతా వారిప్రవాహేణ ॥ ౭౩౨౭॥

MSS@7328@1ఊష్మా హి విత్తజో వృద్ధిం తేజో నయతి దేహినామ్ ।


MSS@7328@2కిం పునస్తస్య సంభోగస్త్యాగధర్మసమన్వితః ॥ ౭౩౨౮॥

MSS@7329@1ఋక్షస్య క్రోడసంధిప్రహితముఖతయా మణ్డలీభూతమూర్తేర్ ఆరాత్


సుప్తస్య

734 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

వీర త్వదరివరపురద్వారి నీహారకాలే ।


MSS@7329@2ప్రాతర్నిద్రావినోదక్రమజనితసుఖోన్మీలితం చక్షురేకం వ్యాధాః
పాలాలభస్మస్థితదహనకణాకారమాలోకయన్తి ॥ ౭౩౨౯॥
MSS@7330@1ఋక్షాణాం భూరిధామ్నాం శ్రితమధిపతినా ప్రస్ఫురద్భీమతారం స్ఫారం
నేత్రానలేన ప్రసభనియమితోచ్చాపమీనధ్వజేన ।
MSS@7330@2రామాయత్తం పురారేః కుముదశుచి లసన్నీలసుగ్రీవమఙ్గం ప్లావఙ్గం
సైన్యమన్యద్ దశవదనశిరచ్ఛేదహేతు శ్రియై వః ॥ ౭౩౩౦॥
MSS@7331@1ఋక్షైర్వృతో హరిపదే నివసన్ సమీర- సంతానశైత్యజనకః
కుముదప్రమోదీ ।
MSS@7331@2నిఘ్నన్ నిశాచరతమః పృథునీలలక్ష్మా తారాపతిః స్ఫురతి
చిత్రమనఙ్గదోఽయమ్ ॥ ౭౩౩౧॥
MSS@7332@1ఋగ్యజుఃసామనామానస్త్రయో వేదాస్త్రయీ స్మృతా ।
MSS@7332@2ఉభౌ లోకావవాప్నోతి త్రయ్యాం తిష్ఠన్ యథావిధి ॥ ౭౩౩౨॥

MSS@7333@1ఋజుతాంనయతః స్మరామి తే శరముత్సఙ్గనిషణ్ణధన్వనః ।


MSS@7333@2మధునా సహ సస్మితాం కథాం నయనోపాన్తవిలోకితం చ యత్ ॥
౭౩౩౩॥
MSS@7333A@1ఋజుతా ధన్వగుణయోరస్తు వస్తుస్వరూపతః ।
MSS@7333A@2కార్యసిద్ధౌ ప్రశస్యేత వక్రతైవ తయోః పునః ॥

MSS@7334@1ఋజుత్వం చ పరిత్యజ్య కలాం దర్శయతోఽర్చనా ।


MSS@7334@2ద్విజరాజోఽనృజుత్వేన మహేశేనాపి మహ్యతే ॥ ౭౩౩౪॥

MSS@7335@1ఋజుత్వం త్యాగితా శౌర్యం సామాన్యం సుఖదుఃఖయోః ।


MSS@7335@2దాక్షిణ్యం చానురిక్తశ్చ సత్యతా చ సుహృద్గుణాః ॥ ౭౩౩౫॥

MSS@7336@1ఋజుత్వమౌనశ్రుతిపారగామితా యదీయమేతత్ పరమేవ హింసితుమ్ ।


MSS@7336@2అతీవ విశ్వాసవిధాయి చేష్టితం బహుర్మహానస్య స దామ్భికః శరః ॥
౭౩౩౬॥
MSS@7337@1ఋజుదృశః కథయన్తి పురావిదో మధుభిదం కిల రాహుశిరశ్ఛిదమ్ ।
MSS@7337@2విరహిమూర్ధభిదం నిగదన్తి న క్వ ను శశీ యది తజ్జఠరానలః ॥ ౭౩౩౭॥

MSS@7338@1ఋజునయననిపాతః కామతన్త్రాభిఘాతస్ తనురపి తరలాక్ష్యాః కస్య న


స్యాత్

msubhsall.pdf 735
మహాసుభాషితసంగ్రహ

కటాక్షః ।
MSS@7338@2ఇతి నమితముఖేన్దుం పశ్యతి ప్రాణనాథం జనసదసి విదగ్ధా
పక్ష్మణామన్తరేణ ॥ ౭౩౩౮॥
MSS@7339@1ఋజునా నిధేహి చరణౌ పరిహర సఖి నిఖిలనాగరాచారమ్ ।
MSS@7339@2ఇహ డాకినీతి పల్లీ - పతిః కటాక్షేఽపి దణ్డయతి ॥ ౭౩౩౯॥

MSS@7340@1ఋజు పశ్యతి యః సర్వం చక్షుషానుపిబన్నివ ।


MSS@7340@2ఆసీనమపి తూష్ణీకమ్ అనురజ్యన్తి తం ప్రజాః ॥ ౭౩౪౦॥
MSS@7341@1ఋజురేష పక్షవానితి కాణ్డే ప్రీతిం ఖలే చ మా కార్షీః ।
MSS@7341@2ప్రాయేణ త్యక్తగుణః ఫలేన హృదయం విదారయతి ॥ ౭౩౪౧॥

MSS@7342@1ఋజ్వాయతాం చ విరలాం చ నతోన్నతాం చ సప్తర్షివంశకుటిలాం చ


నివర్తనేషు ।
MSS@7342@2నిర్ముచ్యమానభుజగోదరనిర్మలస్య సీమామివామ్బరతలస్య
విభజ్యమానామ్ ॥ ౭౩౪౨॥
MSS@7343@1ఋజ్వాయతాం హి ముఖతోరణలోలమాలాం భ్రష్టాం క్షితౌ త్వమవగచ్ఛసి
మూర్ఖ సర్పమ్ ।
MSS@7343@2మన్దానిలేన నిశి యా పరివర్తమానా కించిత్ కరోతి భుజగస్య విచేష్టితాని
॥ ౭౩౪౩॥
MSS@7344@1ఋజ్వీ దృష్టిరనుల్బణం విహసితం మన్దం పరిస్పన్దితం ద్వేషో నర్మణి
దూరతీర్థగమనే యత్నో రతిర్లిఙ్గిషు ।
MSS@7344@2యస్యాస్త్యక్తసుఖస్పృహం కిల వపుః పీనాల్పలమ్బస్తనీ సక్షీరా
విటచేటకైకమహిషీ రణ్డా శివాయాస్తు వః ॥ ౭౩౪౪॥
MSS@7345@1ఋజ్వీస్థిరా సువృత్తా పాణిగ్రహణోజ్జ్వలా సువంశోత్థా ।
MSS@7345@2సంధారయతి పతన్తం సమ్ప్రతి గృహణీవ యష్టిర్మామ్ ॥ ౭౩౪౫॥

MSS@7346@1ఋణం కృతం త్వదత్తం చేద్ బాధతేఽత్ర పరత్ర చ ।


MSS@7346@2న నశ్యేద్ దుష్కృతం తద్వద్ భుక్తిం వా నిష్కృతిం వినా ॥ ౭౩౪౬॥

MSS@7347@1ఋణం మిత్రాన్న కర్తవ్యం న దేయం చాపి మిత్రకే ।


MSS@7347@2ప్రీతిచ్ఛేదకరీ జ్ఞేయా యస్మాద్ వై ఋణకర్తరీ ॥ ౭౩౪౭॥

MSS@7348@1ఋణం యాచ్ఞా చ వృద్ధత్వం జారచోరదరిద్రతాః ।

736 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7348@2రోగశ్చ భుక్తశేషశ్చాప్యష్ట కష్టాః ప్రకీర్తితాః ॥ ౭౩౪౮॥


MSS@7349@1ఋణకర్తా పితా శత్రుర్మాతా చ వ్యభిచారిణీ ।
MSS@7349@2భార్యా రూపవతీ శత్రుః పుత్రః శత్రురపణ్డితః ॥ ౭౩౪౯॥

MSS@7350@1ఋణత్రయం ద్విజాతీనాం జన్మనః ప్రభృతి స్థితమ్ ।


MSS@7350@2ఋణాన్తరభృతాం పుంసాం జీవనం జీవనం వినా ॥ ౭౩౫౦॥

MSS@7351@1ఋణత్రయం నిరాకారి నూత్నం చాకారి యేన నో ।


MSS@7351@2స ఏకః సుకృతీ లోకః సర్వత్ర సుఖమేధతే ॥ ౭౩౫౧॥

MSS@7352@1ఋణత్రయమపాకర్తుం శాస్త్రాజ్ఞాభఙ్గభీః పురః ।


MSS@7352@2చతుర్థర్ణనిరాకారే ప్రత్యక్షం నృపతేర్భయమ్ ॥ ౭౩౫౨॥

MSS@7353@1ఋణదాతా చ దైవజ్ఞః శ్రోత్రియః సుజలా నదీ ।


MSS@7353@2యత్ర హ్యేతే న విద్యన్తే న తత్ర దివసం వసేత్ ॥ ౭౩౫౩॥

MSS@7354@1ఋణదైః స్వజనైః పుత్రైర్లబ్ధక్షామప్రతిగ్రహః ।


MSS@7354@2నిత్యమాయాస్యతే యేన కలిదానేన తేన కిమ్ ॥ ౭౩౫౪॥

MSS@7355@1ఋణపాపసముద్ధారాద్ ఋణోద్ధారో వరః స్మృతః ।


MSS@7355@2పరలోకే దహేత్ పాపమ్ ఋణాగ్నిరిహ తత్ర చ ॥ ౭౩౫౫॥

MSS@7356@1ఋణప్రదాతా వైద్యస్తు శ్రోత్రియః సజలా నదీ ।


MSS@7356@2రాజా యత్ర న విద్యన్తే న కుర్యాత్ తత్ర సంస్థితిమ్ ॥ ౭౩౫౬॥

MSS@7357@1ఋణమాద్యం నిరాకృత్య నిరాకర్తుమృణాన్తరమ్ ।


MSS@7357@2ప్రతిష్ఠా రాజతే యస్య గృహస్థాశ్రమ ఏవ సః ॥ ౭౩౫౭॥
MSS@7358@1ఋణవచ్చిరసంశోధ్యం వచసా ప్రతిపాదితమ్ ।
MSS@7358@2యన్ నిత్యయాచనద్వేషం యాచ్యదానేన తేన కిమ్ ॥ ౭౩౫౮॥

MSS@7359@1ఋణశేషం రోగశేషం శత్రుశేషం న రక్షయేత్ ।


MSS@7359@2యాచకాద్యైః ప్రార్థితః సన్ న తీక్ష్ణం చోత్తరం వదేత్ ।
MSS@7359@3తత్కార్యం తు సమర్థశ్చేత్ కుర్యాద్ వా కారయీత చ ॥ ౭౩౫౯॥

MSS@7360@1ఋణశేషోఽగ్నిశేషశ్చ వ్యాధిశేషస్తథైవ చ ।
MSS@7360@2పునశ్చ వర్ధతే యస్మాత్ తస్మాచ్ఛేషం చ కారయేత్ ॥ ౭౩౬౦॥

MSS@7361@1ఋణశేషోఽగ్నిశేషశ్చ శత్రుశేషస్తథైవ చ ।

msubhsall.pdf 737
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7361@2పునః పునర్వివర్ధేత స్వల్పోఽప్యనివారితః ॥ ౭౩౬౧॥


MSS@7362@1ఋణసంబన్ధినఃసర్వే పుత్రదారం పశుస్తథా ।
MSS@7362@2ఋణక్షయే క్షయం యాన్తి కా తత్ర పరిదేవనా ॥ ౭౩౬౨॥

MSS@7363@1ఋణాని త్రీణ్యపాకృత్య మనో మోక్షే నివేశయేత్ ।


MSS@7363@2అనపాకృత్య మోక్షం తు సేవమానో వ్రజత్యధః ॥ ౭౩౬౩॥

MSS@7364@1ఋణానుబన్ధరూపేణ పశుపత్నీసుతాలయాః ।
MSS@7364@2ఋణక్షయే క్షయం యాన్తి కా తత్ర పరిదేవనా ॥ ౭౩౬౪॥

MSS@7365@1ఋణికైః కలహైర్నిత్యమ్ అచ్ఛిన్నగణనాగతేః ।


MSS@7365@2దానద్విషోఽనపత్యస్య మన్దాగ్నేశ్చ ధనేన కిమ్ ॥ ౭౩౬౫॥

MSS@7366@1ఋణీకృతా కిం హరిణీభిరాసీద్ అస్యాః సకాశాన్ నయనద్వయశ్రీః ।


MSS@7366@2భూయోగుణేయం సకలా బలాద్ యత్ తాభ్యోఽనయాలభ్యత
బిభ్యతీభ్యః ॥ ౭౩౬౬॥
MSS@7367@1ఋతుమత్యాం తు తిష్ఠన్త్యాం స్వేచ్ఛాదానం విధీయతే ।
MSS@7367@2తస్మాదుద్వాహయేన్ నగ్నాం మనుః స్వాయంభువోఽబ్రవీత్ ॥
౭౩౬౭॥
MSS@7368@1ఋతుర్మాసద్వయేనైవ షణ్మాసైరయనం స్మృతమ్ ।
MSS@7368@2అయనద్వితయం వర్షో దేవానాం వాసరో నిశా ॥ ౭౩౬౮॥

MSS@7369@1ఋతుర్వ్యతీతఃపరివర్తతే పునః క్షయం ప్రయాతః పునరేతి చన్ద్రమాః ।


MSS@7369@2గతం గతం నైవ తు సంనివర్తతే జలం నదీనాం చ నృణాం చ
యౌవనమ్ ॥ ౭౩౬౯॥
MSS@7370@1ఋతుస్నాతాంతు యో భార్యాం నైవ గచ్ఛతి మూఢధీః ।
MSS@7370@2ఘోరాయాం భ్రూణహత్యాయాం యుజ్యతే నాత్ర సంశయః ॥ ౭౩౭౦॥

MSS@7371@1ఋతుస్నాతా పిబేన్ నారీ శ్వేతకణ్టారికాజటామ్ ।


MSS@7371@2పయసా పుత్రసంభూతిస్తస్యాః సంజాయతే ధ్రువమ్ ॥ ౭౩౭౧॥

MSS@7372@1ఋతేన జీవేదనృతేన జీవేన్ మితేన జీవేత్ ప్రమితేన జీవేత్ ।


MSS@7372@2సత్యానృతాభ్యామథవాపి జీవేత్ శ్వవృత్తిమేకాం పరివర్జయేత్ తు ॥
౭౩౭౨॥
MSS@7373@1ఋతే నియోగాత్ సామర్థ్యమ్ అవబోద్ధుం న శక్యతే ।

738 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7373@2సహసా వినియోగో హి దోషవాన్ ప్రతిభాతి మే ॥ ౭౩౭౩॥


MSS@7374@1ఋతే యదర్థం ప్రణయాద్ రక్ష్యతే యచ్చ రక్షతి ।
MSS@7374@2పూర్వోపచితసంబన్ధం తన్ మిత్రం నిత్యముచ్యతే ॥ ౭౩౭౪॥

MSS@7375@1ఋతే సేనాప్రణేతారం పృతనా సుమహత్యపి ।


MSS@7375@2దీర్యతే యుద్ధమాసాద్య పిపీలికపుటం యథా ॥ ౭౩౭౫॥

MSS@7376@1ఋత్విక్పురోహితాచార్యాః శిష్యాః సంబన్ధిబాన్ధవాః ।


MSS@7376@2సర్వే పూజ్యాశ్చ మాన్యాశ్చ శ్రుతవృత్తోపసంహితాః ॥ ౭౩౭౬॥

MSS@7377@1ఋద్ధిమాన్ రాక్షసో మూఢశ్చిత్రమ్ నాసౌ యదుద్ధతః ।


MSS@7377@2కో వా హేతురనార్యాణాం ధర్మ్యే వర్త్మని వర్తితుమ్ ॥ ౭౩౭౭॥

MSS@7378@1॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ।
MSS@7378@2ఋద్ధియుక్తా హి పురుషా న సహన్తే పరస్తవమ్ ॥ ౭౩౭౮॥
MSS@7379@1ఋషభోఽత్ర గీయత ఇతి శ్రుత్వా స్వరపారగా వయం ప్రాప్తాః ।
MSS@7379@2కో వేద గోష్ఠమేతద్ గోశాన్తౌ విహితబహుమానమ్ ॥ ౭౩౭౯॥

MSS@7380@1ఋషయశ్చైవ దేవాశ్చ సత్యమేవ హి మేనిరే ।


MSS@7380@2సత్యవాదీ హి లోకేఽస్మిన్ పరమం గచ్ఛతి క్షయమ్ ॥ ౭౩౮౦॥

MSS@7381@1ఋషయోఽప్యుగ్రతపసో దైవేనాభిప్రపీడితాః ।
MSS@7381@2ఉత్సృజ్య నియమాంస్తీవ్రాన్ భ్రశ్యన్తే కామమన్యుభిః ॥ ౭౩౮౧॥

MSS@7382@1ఋషయో మనవో దేవా మనుపుత్రా మహౌజసః ।


MSS@7382@2కలాః సర్వే హరేరేవ సప్రజాపతయస్తథా ॥ ౭౩౮౨॥

MSS@7383@1ఋషయో రాక్షసీమాహుర్వాచమున్మత్తదృప్తయోః ।
MSS@7383@2సా యోనిః సర్వవైరాణాం సా హి లోకస్య నిరృతిః ॥ ౭౩౮౩॥

MSS@7384@1ఋషిరయమతిథిశ్చేద్ విష్టరః పాద్యమర్ఘ్యం తదను చ మధుపర్కః


కల్ప్యతాం శ్రోత్రియాయ ।
MSS@7384@2అథ తు రిపురకస్మాద్ ద్వేష్టి నః పుత్రభాణ్డం తదిహ నయవిహీనే
కార్ముకస్యాధికారః ॥ ౭౩౮౪॥
MSS@7385@1ఋషిసేనా వినా వేదమ్ అప్రియా సహగామినీ ।
MSS@7385@2దేవసేనా వినా దాత్ న్ అవిష్ణుః పృథివీపతిః ॥ ౭౩౮౫॥

msubhsall.pdf 739
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7386@1ఋషీంశ్చ దేవాంశ్చ మహాసురాంశ్చ త్రైవిద్యవృద్ధాంశ్చ వనే


మునీంశ్చ ।
MSS@7386@2కానాపదో నోపనమన్తి లోకే పరావరజ్ఞాస్తు న సంభ్రమన్తి ॥ ౭౩౮౬॥
MSS@7387@1ఋషీణాం చ నదీనాం చ కులానాం చ మహాత్మనామ్ ।
MSS@7387@2ప్రభవో నాధిగన్తవ్యః స్త్రీణాం దుశ్చరితస్య చ ॥ ౭౩౮౭॥

MSS@7388@1ఋషీణాం పరమం గుహ్యమ్ ఇదం భరతసత్తమ ।


MSS@7388@2తీర్థాభిగమనం పుణ్యం యజ్ఞైరపి విశిష్యతే ॥ ౭౩౮౮॥

పుణ్యే శాపసంత్రస్తమానసః ।
MSS@7389@1ఋషేరస్యాశ్రమే
MSS@7389@2ముద్బోధతోఽపి ప్రాయోఽయం మృగాత్ సింహః పలాయతే ॥
౭౩౮౯॥
MSS@7390@1ఏకం కాఞ్చనభూధరం సువలయం వాసః సుధావారిధిం తారం
తారకరాజమణ్డలమిదం సమ్ప్రాప్య సత్కుణ్డలమ్ ।
MSS@7390@2దూరస్థాపి చ తేన తేన సదృశం త్వాం భూషణం చాపరం స్త్రీ
మానగ్రహిలేవ యాచతితరాం శ్రీరామ కీర్తిస్తవ ॥ ౭౩౯౦॥
MSS@7391@1ఏకం చక్షుర్వివేకో హి ద్వితీయం సత్సమాగమః ।
MSS@7391@2తౌ న స్తో యస్య స క్షిప్రం మోహకూపే పతేద్ ధ్రువమ్ ॥ ౭౩౯౧॥

MSS@7392@1ఏకం చిత్రమతీవ దృష్టమిహ యన్నాలోకితం న శ్రుతం కిం కస్మై


కథయామి కస్య మనసి స్యాద్ వా మమ ప్రత్యయః ।
MSS@7392@2ఏకస్మిన్ కనకస్య దామ్ని సరసీమైలిన్దమత్తద్విప-
జ్యోత్స్నాచన్ద్రచకోరచక్రచమరీవాలాశ్చమత్కుర్వతే ॥ ౭౩౯౨॥
MSS@7393@1ఏకం జీవనమూలం చఞ్చలమపి తాపయన్తమపి సతతమ్ ।
MSS@7393@2అన్తర్వహతి వరాకీ సా త్వాం నాసేవ నిఃశ్వాసమ్ ॥ ౭౩౯౩॥

MSS@7394@1ఏకం దన్తచ్ఛదస్య స్ఫురతి జపవశాదర్ధమన్యత్ ప్రకోపాద్ ఏకః పాణిః


ప్రణన్తుం శిరసి కృతపదః క్షేప్తుమన్యస్తమేవ ।
MSS@7394@2ఏకం ధ్యానాన్నిమీలత్యపరమవిషహం వీక్షితుం చక్షురిత్థం
తుల్యానిచ్ఛాపి వామా తనురవతు స వో యస్య సంధ్యావసానే ॥ ౭౩౯౪॥
MSS@7395@1ఏకం దృష్ట్వా శతం దృష్ట్వా దృష్ట్వా పఞ్చశతాన్యపి ।
MSS@7395@2అతిలోభో న కర్తవ్యశ్చక్రం భ్రమతి మస్తకే ॥ ౭౩౯౫॥

740 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7395A@1ఏకం ద్విజం చ స్పృహణీయవాచం మత్తద్విరేఫం చ మధుః పుపోష ।


MSS@7395A@2సతో గుణానప్యసతోఽపి దోషాన్ జాత్యా విహీనో న వివేక్తుమీష్టే ॥

MSS@7396@1ఏకం ధామ శమీషు లీనమపరం సూర్యోపలజ్యోతిషాం వ్యాజాదద్రిషు


గూఢమన్యదుదధౌ సంగుప్తమౌర్వాయతే ।
MSS@7396@2త్వత్తేజస్తపనాంశుమాంసలసముత్తాపేన దుర్గం భయాద్ వార్క్షం
పార్వతమౌదకం
యది యయుస్తేజాంసి కిం పార్థివాః ॥ ౭౩౯౬॥
MSS@7397@1ఏకం ధ్యాననిమీలనాన్ముకులితప్రాయం ద్వితీయం పునః పార్వత్యా

వదనామ్బుజస్తనభరే శృఙ్గారభావాలసమ్ ।
MSS@7397@2అన్యద్ దూరవికృష్టచాపమదనక్రోధానలోద్దీపితం శంభోర్భిన్నరసం
సమాధిసమయే నేత్రత్రయం పాతు వః ॥ ౭౩౯౭॥
MSS@7398@1ఏకం నామ జడాత్మకస్య ముషితం లావణ్యమిన్దోస్తయా నేత్రాభ్యామసితోత్పలస్య
చ రుచిః ప్రాయేణ తన్నో మృషా ।
MSS@7398@2నో జానాతి హృతామసౌ పదగతిం మత్తో వరాకః కరీ తన్వఙ్గ్యా విదతోఽపి
యన్మమ హృతం చేతస్తదత్యద్భుతమ్ ॥ ౭౩౯౮॥
MSS@7399@1ఏకం భూమిపతిః కరోతి సచివం రాజ్యే ప్రమాణం యదా తం మోహాచ్
శ్రయతే
మదః స చ మదాలస్యేన నిర్విద్యతే ।
MSS@7399@2నిర్విణ్ణస్య పదం కరోతి హృదయే తస్య స్వతన్త్రస్పృహా స్వాతన్త్ర్యస్పృహయా
తతః స నృపతేః ప్రాణానభిద్రుహ్యతి ॥ ౭౩౯౯॥
MSS@7400@1ఏకం మహిషశిరఃస్థితమ్ అపరం సానన్దసురగణప్రణతమ్ ।
MSS@7400@2గిరిదుహితుః పదయుగలం శోణితమణిరాగరఞ్జితం జయతి ॥ ౭౪౦౦॥

MSS@7401@1ఏకం మిత్రం భజతే మాసేనేన్దుః స్వయం క్షయం గచ్ఛన్ ।


MSS@7401@2మిత్రశతాని భజంస్త్వం ప్రతిక్షణం వృద్ధిముపయాసి ॥ ౭౪౦౧॥

MSS@7402@1ఏకం మిత్రం భూపతిర్వా యతిర్వా ఏకా భార్యా సున్దరీ వా దరీ వా ।


MSS@7402@2ఏకం శాస్త్రం వేదమధ్యాత్మకం వా ఏకో దేవః కేశవో వా జినో వా ॥
౭౪౦౨॥
MSS@7403@1ఏకం లిఙ్గం ప్రమదా- హృదయం విదధాతి జర్జరం సహసా ।
MSS@7403@2తేషాం షట్కం యేషాం అన్తర్గూఢం న తే కథం పశవః ॥ ౭౪౦౩॥

msubhsall.pdf 741
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7404@1ఏకంవదతి మనో మమ యామి న యామీతి హృదయమపరం మే ।


MSS@7404@2హృదయద్వయముచితం తవ సున్దరి హృతకాన్తచిత్తాయాః ॥ ౭౪౦౪॥

MSS@7405@1ఏకం వస్తు ద్విధా కర్తుం బహవః సన్తి ధన్వినః ।


MSS@7405@2ధన్వీ స మార ఏవైకో ద్వయోరైక్యం కరోతి యః ॥ ౭౪౦౫॥

MSS@7406@1ఏకం వస్తు యదస్తి విశ్వజనతానన్దప్రమోదాత్మకం సత్యం తత్త్వమసీతి


వాక్యమఖిలం త్వయ్యేవ విశ్రామ్యతి ।
MSS@7406@2త్వామాకర్ణ్య న కించిదన్యదవనీశ‍ృఙ్గార భో మన్యతే త్వయ్యాప్తే
జనకాదికీర్తిజనకే కిం జ్ఞానమీమాంసయా ॥ ౭౪౦౬॥
MSS@7407@1ఏకం వా కుపితప్రియాప్రణయినీం కృత్వా మనోనిర్వృతిం తిష్ఠామో
నిజచారుపీవరకుచక్రీడారసాస్వాదనే ।
MSS@7407@2అన్యద్ వా సురసిన్ధుసైకతతటీదర్భాష్టకస్రస్తర- స్థానే బ్రహ్మపదం
సమాహితధియో ధ్యాయన్త ఏవాస్మహే ॥ ౭౪౦౭॥
MSS@7408@1ఏకం విషరసో హన్తి శస్త్రేణైకశ్చ వధ్యతే ।
MSS@7408@2సరాష్ట్రం సప్రజం హన్తి రాజానం మన్త్రవిస్రవః ॥ ౭౪౦౮॥

MSS@7409@1ఏకం వైసేవతే నిత్యమ్ అన్యం చేతసి రోచతే ।


MSS@7409@2పురుషాణామలాభేన నారీ చైవ పతివ్రతా ॥ ౭౪౦౯॥

MSS@7410@1ఏకం సందిగ్ధయోస్తావద్ భావి తత్రేష్టజన్మని ।


MSS@7410@2హేతుమాహుః స్వమన్త్రాదీన్ అసఙ్గానన్యథా విటాః ॥ ౭౪౧౦॥

MSS@7411@1ఏకం సాగరతీరనీరనికరస్ఫారాఞ్జలిక్షాలితైః పుష్పైరచ్యుతపూజనం


నిజకరవ్యాపారసమ్పాదితైః ।
MSS@7411@2నో చేన్ మఞ్జులమాలతీదలలసత్ఖట్వార్చితే మన్దిరే
కాన్తాతుఙ్గనితమ్బబిమ్బసురతక్రీడారసైః స్థీయతే ॥ ౭౪౧౧॥
MSS@7412@1ఏకం సుతే మృగారిణీ బహూన్ సూతే వృకీ సుతాన్ ।
MSS@7412@2ఉత్తారః ప్రలయం యాన్తి నాద్యమానాః కథంచన ॥ ౭౪౧౨॥

MSS@7413@1ఏకం హన్యాన్ న వా హన్యాద్ ఇషుః క్షిప్తో ధనుష్మతా ।


MSS@7413@2ప్రాజ్ఞేన తు మతిః క్షిప్తా హన్యాద్ గర్భగతానపి ॥ ౭౪౧౩॥

MSS@7414@1ఏకం హన్యాన్ న వా హన్యాద్ ఇషుర్ముక్తో ధనుష్మతా ।


MSS@7414@2బుద్ధిర్బుద్ధిమతోత్సృష్టా హన్యాద్ రాష్ట్రం సరాజకమ్ ॥ ౭౪౧౪॥

742 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7415@1ఏకం హన్యాన్ న వా హన్యాద్ ఇషుర్ముక్తో ధనుష్మతా ।


MSS@7415@2సరాష్ట్రం సప్రజం హన్తి రాజానం మన్త్రినిశ్చయః ॥ ౭౪౧౫॥

MSS@7416@1ఏకం హి చక్షురమలం సహజో వివేకో విద్వద్భిరేవ సహ


సంవసతిర్ద్వితీయమ్ ।
MSS@7416@2ఏతద్ ద్వయం భువి న యస్య స తత్త్వతోఽన్ధస్ తస్యాపమార్గచలనే వద
కోఽపరాధః ॥ ౭౪౧౬॥
MSS@7417@1ఏకః కర్ణమహీపతిః ప్రతిదినం లక్షాధికా యాచకాః కస్మై కిం వితరిష్యతీతి
మనసా చిన్తాం వృథా మా కృథాః ।
MSS@7417@2ఆస్తే కిం ప్రతియాచకం సురతరుః ప్రత్యమ్బుజం కిం రవిశ్ చన్ద్రః కిం
ప్రతికైరవం ప్రతిలతాగుల్మం కిమమ్భోధరః ॥ ౭౪౧౭॥
MSS@7418@1ఏకః కాపురుషో దీర్ణో దారయేన్ మహతీం చమూమ్ ।
MSS@7418@2తం దీర్ణమను దీర్యన్తే యోధాః శూరతమా అపి ॥ ౭౪౧౮॥

MSS@7419@1ఏకః కోఽపి మహీధరో లఘుతరో దోర్భ్యాం ధృతో లీలయా తేన త్వం


దివి
భూతలే చ విదితో గోవర్ద్ధనోద్ధారకః ।
MSS@7419@2త్వాం త్రైలోక్యవహం వహామి కుచయోరగ్రే సదా పుష్పవత్ తత్ కిం కేశవ
జల్పితేన బహునా పుణ్యైర్యశో లభ్యతే ॥ ౭౪౧౯॥
MSS@7420@1ఏకఃక్షమావతం దోషో ద్వితీయో నోపలభ్యతే ।
MSS@7420@2యదేనం క్షమయా యుక్తమ్ అశక్తం మన్యతే జనః ॥ ౭౪౨౦॥

MSS@7421@1సోఽస్య దోషో న మన్తవ్యః క్షమా హి పరమం బలమ్ ।


MSS@7421@2క్షమా గుణో హ్యశక్తానాం శక్తానాం భూషణం క్షమా ॥ ౭౪౨౧॥

MSS@7422@1ఏకః ఖలోఽపి యది నామ భవేత్ సభాయాం వ్యర్థీకరోతి విదుషామఖిలం


ప్రయాసమ్ ।
MSS@7422@2ఏకాపి పూర్ణముదరం మధురైః పదార్థైర్ ఆలోడ్య రేచయతి హన్త న మక్షికా
కిమ్ ॥ ౭౪౨౨॥
MSS@7423@1ఏకఃపఞ్చత్వమాసాద్య జాయతే పునరష్టధా ।
MSS@7423@2అహో వాణిజ్యసమ్పత్తిః కాశీపురనివాసినామ్ ॥ ౭౪౨౩॥

MSS@7424@1ఏకః పథా న గన్తవ్యం న సుప్తిం బాహ్యమన్దిరే ।


MSS@7424@2జనవాక్యం న కర్తవ్యం స్త్రీణామాలోచనం వినా ॥ ౭౪౨౪॥

msubhsall.pdf 743
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7425@1ఏకః పాపాని కురుతే ఫలం భుఙ్క్తే మహాజనః ।


MSS@7425@2భోక్తారో విప్రముచ్యన్తే కర్తా దోషేణ లిప్యతే ॥ ౭౪౨౫॥

MSS@7426@1ఏకః పాలయతే లోకమ్ ఏకః పాలయతే కులమ్ ।


MSS@7426@2మజ్జత్యేకో హి నిరయ ఏకః స్వర్గే మహీయతే ॥ ౭౪౨౬॥

MSS@7427@1ఏకః పుత్రో వరం విద్వాన్ బహుభిర్నిర్గుణైస్తు కిమ్ ।


MSS@7427@2ఏకస్తారయతే వంశమ్ అన్యే సంతాపకారకాః ॥ ౭౪౨౭॥

MSS@7428@1ఏకః ప్రజాయతే జన్తురేక ఏవ ప్రలీయతే ।


MSS@7428@2ఏకోఽనుభుఙ్క్తే సుకృతమ్ ఏక ఏవ చ దుష్కృతమ్ ॥ ౭౪౨౮॥

MSS@7429@1ఏకః ప్రయాత్యుపరమం ద్రవిణం తదీయం హృత్వాపరః ప్రసభముద్వహతి


ప్రమోదమ్ ।
MSS@7429@2నో వేత్తి తత్ స్వనిధనే పరకోశగామి ధిగ్ వాసనామసమమోహకృతాన్ధకారామ్
॥ ౭౪౨౯॥
MSS@7430@1ఏకఃశతం యోధయతి ప్రాకారస్థో ధనుర్ధరః ।
MSS@7430@2శతం దశసహస్రాణి తస్మాద్ దుర్గం విధీయతే ॥ ౭౪౩౦॥

MSS@7431@1ఏకఃశత్రుర్న ద్వితీయోఽస్తి శత్రుర్ అజ్ఞానతుల్యః పురుషస్య రాజన్ ।


MSS@7431@2యేనావృతః కురుతే సమ్ప్రయుక్తో ఘోరాణి కర్మాణి సుదారుణాని ॥
౭౪౩౧॥
MSS@7432@1ఏకః సంగ్రామరిఙ్గత్తురగఖురరజోరాజిభిర్నష్టదృష్టిర్
దిగ్యాత్రాజైత్రమత్తద్విరదభరనమద్భూమిభగ్నస్తథాన్యః ।
MSS@7432@2వీరాః కే నామ తస్మాత్ త్రిజగతి న యయుః క్షీణతాం కాణకుబ్జ -
న్యాయాదేతేన
ముక్తావభయమభజతాం వాసవో వాసుకిశ్చ ॥ ౭౪౩౨॥
MSS@7433@1ఏకఃసమ్పన్నమశ్నాతి వస్తే వాసశ్చ శోభనమ్ ।
MSS@7433@2యోఽసంవిభజ్య భృత్యేభ్యః కో నృశంసతరస్తతః ॥ ౭౪౩౩॥

MSS@7434@1ఏకః సమ్ప్రతి పాకశాసనపురీపీయూషసత్త్రీ పురః పారక్యం తమసామసౌ


కుముదినీచైతన్యచిన్తామణిః ।
MSS@7434@2మానోచ్చాటనకార్మణం మృగదృశాం దేవో నభోఽమ్భోనిధౌ
పశ్యోదఞ్చతి

744 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

పఞ్చబాణవణిజో యాత్రావహిత్రం శశీ ॥ ౭౪౩౪॥


MSS@7435@1ఏకఃస ఏవ జీవతి స్వహృదయశూన్యోఽపి సహృదయో రాహుః ।
MSS@7435@2యః సకలలఘిమకారణమ్ ఉదరం న బిభర్తి దుష్పూరమ్ ॥ ౭౪౩౫॥

MSS@7436@1ఏకః స ఏవ తేజస్వీ సైహికేయః సురద్విషామ్ ।


MSS@7436@2శిరోమాత్రావశేషేణ జీయన్తే యేన శత్రవః ॥ ౭౪౩౬॥

MSS@7437@1ఏకః స ఏవ పరిపాలయతాజ్జగన్తి గౌరీగిరీశచరితానుకృతిం దధానః ।


MSS@7437@2ఆభాతి యో దశనశూన్యముఖైకదేశ- దేహార్ధహారితవధూక ఇవైకదన్తః
॥ ౭౪౩౭॥
MSS@7438@1ఏకః సకలజనానాం హృదయేషు కృతాస్పదో మదః శత్రుః ।
MSS@7438@2యేనావిష్టశరీరో న శ‍ృణోతి న పశ్యతి స్తబ్ధః ॥ ౭౪౩౮॥

MSS@7439@1ఏకః సఖా ప్రియో భూయ ఉపకారీ గుణాన్వితః ।


MSS@7439@2హన్తవ్యః స్త్రీనిమిత్తేన కష్టమాపతితం మమ ॥ ౭౪౩౯॥

MSS@7440@1ఏకః స వ్యసనీ పుమానచరమైర్నిఃశ్వాసవాతైః సమం హా మే సా దయితేతి


యస్య వదతః ప్రాణాః సమం నిర్గతాః ।
MSS@7440@2అన్యే తు వ్యసనం క్షిపన్తి పశవః కాన్తావియోగోద్భవైశ్
చిన్తాగ్లానివిషాదదైన్యజనితైర్బాష్పైరనాహారిణః ॥ ౭౪౪౦॥
MSS@7441@1ఏకః సుధాంశుర్న కథంచన స్యాత్ తృప్తిక్షమస్త్వన్నయనద్వయస్య ।
MSS@7441@2త్వల్లోచనాసేచనకస్తదస్తు నలాస్యశీతద్యుతిసద్వితీయః ॥ ౭౪౪౧॥

MSS@7442@1ఏకః స్తనస్తుఙ్గతరః పరస్య వార్తామివ ప్రష్టుమగాన్ ముఖాగ్రమ్ ।


MSS@7442@2యస్యాః ప్రియార్ధస్థితిముద్వహన్త్యాః సా పాతు వః పర్వతరాజపుత్రీ ॥
౭౪౪౨॥
MSS@7443@1ఏకః స్థితోఽన్తః ప్రాప్తోఽన్యః పరస్యాద్యైవ దుర్గ్రహః ।
MSS@7443@2కిం కరోమీతి జననీం పృచ్ఛన్తీష్వపరాసు చ ॥ ౭౪౪౩॥

MSS@7444@1ఏకః స్వాదు న భుఞ్జీత ఏకశ్చార్థాన్ న చిన్తయేత్ ।


MSS@7444@2ఏకో న గచ్ఛేదధ్వానం నైకః సుప్తేషు జాగృయాత్ ॥ ౭౪౪౪॥

MSS@7445@1ఏక ఏవ ఖగో మానీ వనే వసతి చాతకః ।


MSS@7445@2పిపాసితో వా మ్రియతే యాచతే వా పురందరమ్ ॥ ౭౪౪౫॥

MSS@7446@1ఏక ఏవ ఖగో మానీ సుఖం జీవతి చాతకః ।

msubhsall.pdf 745
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7446@2అర్థిత్వం యాతి శక్రస్య న నీచముపసర్పతి ॥ ౭౪౪౬॥


MSS@7447@1ఏక ఏవ చరేద్ ధర్మం నాస్తి ధర్మే సహాయతా ।
MSS@7447@2కేవలం విధిమాసాద్య సహాయః కిం కరిష్యతి ॥ ౭౪౪౭॥

MSS@7448@1ఏక ఏవ దమే దోషో ద్వితీయో నోపపద్యతే ।


MSS@7448@2యదేనం క్షమయా యుక్తమ్ అశక్తం మన్యతే జనః ॥ ౭౪౪౮॥

MSS@7449@1ఏతస్యతు మహాప్రాజ్ఞ దోషస్య సుమహాన్ గుణః ।


MSS@7449@2క్షమాయాం విపులా లోకాః సులభా హి సహిష్ణునా ॥ ౭౪౪౯॥

MSS@7450@1ఏక ఏవ న భుఞ్జీయాద్ యదిచ్ఛేచ్ శుభమాత్మనః ।


MSS@7450@2ద్విత్రిభిర్బన్ధుభిః సార్ధం భోజనం కారయేన్ నరః ॥ ౭౪౫౦॥

MSS@7451@1ఏక ఏవ పదార్థస్తు త్రిధా భవతి వీక్షితః ।


MSS@7451@2కుణపం కమినీ మాంసం యోగిభిః కామిభిః శ్వభిః ॥ ౭౪౫౧॥

MSS@7452@1ఏక ఏవ పరో హ్యాత్మా సర్వేషామపి దేహినామ్ ।


MSS@7452@2నానేవ గృహ్యతే మూఢైర్యథా జ్యోతిర్యథా నభః ॥ ౭౪౫౨॥

MSS@7453@1ఏక ఏవ మహాన్ దోషో భవతాం విమలే కులే ।


MSS@7453@2లుమ్పన్తి పూర్వజాం కీర్తిం జాతా జాతా గుణాధికాః ॥ ౭౪౫౩॥

MSS@7454@1ఏక ఏవ లఘుర్యత్ర ఆదితాలః స కథ్యతే ।


MSS@7454@2వినోదే రాసకస్తేన శ్రోత్ ణాం చ సుఖావహః ॥ ౭౪౫౪॥

MSS@7455@1ఏక ఏవ సుహృద్ ధర్మో నిధనేఽప్యనుయాతి యః ।


MSS@7455@2శరీరేణ సమం నాశం సర్వమన్యద్ హి గచ్ఛతి ॥ ౭౪౫౫॥

MSS@7456@1ఏక ఏవ హితార్థాయ తేజస్వీ పార్థివో భువః ।


MSS@7456@2యుగాన్త ఇవ భాస్వన్తో బహవోఽత్ర విపత్తయే ॥ ౭౪౫౬॥

MSS@7457@1ఏక ఏవ హి భూతాత్మా భూతే భూతే వ్యవస్థితః ।


MSS@7457@2ఏకధా బహుధా చైవ దృశ్యతే జలచన్ద్రవత్ ॥ ౭౪౫౭॥

MSS@7458@1ఏక ఏవ హి వన్ధ్యాయాః శోకో భవతి మానసః ।


MSS@7458@2అప్రజాస్మీతి సంతాపో న హ్యన్యః పుత్ర విద్యతే ॥ ౭౪౫౮॥

MSS@7459@1ఏక ఏవోపహారస్తు సంధిరేతన్మతం హి నః ।


MSS@7459@2ఉపహారస్య భేదాస్తు సర్వేఽన్యే మైత్రవర్జితాః ॥ ౭౪౫౯॥

746 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7460@1ఏకకార్యనియోగేఽపినానయోస్తుల్యశీలతా ।
MSS@7460@2వివాహే చ చితాయాం చ యథా హుతభుజోర్ద్వయోః ॥ ౭౪౬౦॥

సచ్ఛిద్రాః కణ్టకోల్బణాః ।
MSS@7461@1ఏకక్షితిభృదుత్పన్నాః
MSS@7461@2మిథః సంఘర్షణాద్ వంశా దహ్యన్తే సాధుశాఖిభిః ॥ ౭౪౬౧॥

MSS@7462@1ఏకగర్భోషితాః స్నిగ్ధా మూర్ధ్నా సత్కృత్య ధారితాః ।


MSS@7462@2కేశా అపి విరజ్యన్తే జరయా కిముతాఙ్గనాః ॥ ౭౪౬౨॥

MSS@7463@1ఏకగుణా భవతి తిథిశ్ చతుర్గుణం భవతి నక్షత్రమ్ ।


MSS@7463@2చతుఃషష్టిగుణం లగ్నమ్ ఏష జ్యోతిషతన్త్రసిద్ధాన్తః ॥ ౭౪౬౩॥

MSS@7464@1ఏకచక్రో రథో యన్తా వికలో విషమా హయాః ।


MSS@7464@2ఆక్రామత్యేవ తేజస్వీ తథాప్యర్కో నభస్తలమ్ ॥ ౭౪౬౪॥

MSS@7465@1ఏకచక్షుర్న కాకోఽయం బిలమిచ్ఛన్న పన్నగః ।


MSS@7465@2క్షీయతే వర్ధతే చైవ న సముద్రో న చన్ద్రమాః ॥ ౭౪౬౫॥

MSS@7466@1ఏకచిత్తోలభేత్ సిద్ధిం ద్విధాచిత్తో వినశ్యతి ।


MSS@7466@2స్కన్ధావారం హి గచ్ఛన్తమ్ ఇషుకారో న పశ్యతి ॥ ౭౪౬౬॥

MSS@7467@1ఏకచ్ఛత్త్రం
క్షితితలమిదం భుఞ్జతే యన్ నరేన్ద్రాః స్వర్గాస్థానే
ముదితమనసో యద్ రమన్తే మునీన్ద్రాః ।
MSS@7467@2యన్ నిర్వాణే నిరుపమసుఖం మర్త్యముఖ్యా లభన్తే దానస్యాయం
స్ఫురతి మహిమా
కేవలస్యామలస్య ॥ ౭౪౬౭॥
MSS@7468@1ఏకచ్ఛాగం ద్విరావేయం త్రిగవం పఞ్చమాహిషమ్ ।
MSS@7468@2షడశ్వం సప్తమాతఙ్గం శక్రస్యాపి శ్రియం హరేత్ ॥ ౭౪౬౮॥

MSS@7469@1ఏకతః క్రతవః సర్వే సమగ్రవరదక్షిణాః ।


MSS@7469@2ఏకతో భయభీతస్య ప్రాణినః ప్రాణరక్షణమ్ ॥ ౭౪౬౯॥

MSS@7470@1ఏకతః ప్రణయపీడనం ముధా మానధారణరసాదరోఽన్యతః ।


MSS@7470@2రక్షతీ ద్వయమిదం మనస్వినీ నిర్వృణోతు కథమత్ర జన్మని ॥ ౭౪౭౦॥

MSS@7471@1ఏకతః సకలా విద్యా చాతుర్యం పునరేకతః ।


MSS@7471@2చాతుర్యేణ వినాకృత్య సకలా వికలా కలా ॥ ౭౪౭౧॥

MSS@7472@1ఏకతః సర్వపాపాని మద్యపానం తథైకతః ।

msubhsall.pdf 747
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7472@2ఏకతః సర్వదానాని బ్రహ్మచర్యం తథైకతః ॥ ౭౪౭౨॥


MSS@7473@1ఏకతశ్చతురో వేదాః సాఙ్గోపాఙ్గాః సవిస్తరాః ।
MSS@7473@2స్వాధీనాస్తే నరశ్రేష్ఠ సత్యమేకం కిలైకతః ॥ ౭౪౭౩॥

MSS@7474@1ఏకతశ్చతురో వేదా బ్రహ్మచర్యం తథైకతః ।


MSS@7474@2ఏకతః సర్వపాపాని మద్యపానం తథైకతః ॥ ౭౪౭౪॥

MSS@7475@1ఏకతశ్చ సురసున్దరీజనః శ్రీః ప్రతీచ్ఛతి యుయుత్సుమన్యతః ।


MSS@7475@2పాప్మనా సహ పలాయతోఽయశశ్ చైకతః కులకలఙ్కకారణమ్ ॥
౭౪౭౫॥
MSS@7476@1ఏకతామివ గతస్య వివేకః కస్యచిన్ న మహతోఽప్యుపలేభే ।
MSS@7476@2భాస్వతా నిదధిరే భువనానామ్ ఆత్మనీవ పతితేన విశేషాః ॥ ౭౪౭౬॥

MSS@7477@1ఏకతో దివసాన్ బాలా గణయత్యేకతోఽన్తకః ।


MSS@7477@2న విద్మః ప్రథమం కస్య యాస్యామో వయమన్తికమ్ ॥ ౭౪౭౭॥

MSS@7478@1ఏకతోఽపరితోషశ్చేద్అన్యమన్యం మహీభుజమ్ ।
MSS@7478@2నిదాఘపాన్థవచ్ఛాయామ్ అన్యామన్యాముపాశ్రయేత్ ॥ ౭౪౭౮॥

MSS@7478A@1ఏకతోఽపి భువి భూరిశోఽభవన్ దీపకాదహహ పశ్య దీపకాః ।


MSS@7478A@2అన్ధకారనిధనాయ భానుమన్- ముక్తదివ్యవిశిఖాదివేషవః ॥

MSS@7479@1ఏకతోఽభ్యుదితమిన్దుమణ్డలం స్మేరమాస్యమసితభ్రువోఽన్యతః ।
MSS@7479@2చఞ్చుకోరకపుటీం చకోరికా చాలయత్యుభయతోఽపి ధావతి ॥
౭౪౭౯॥
MSS@7480@1ఏకతోమాతృవాత్సల్యం పరతో గుణకోటయః ।
MSS@7480@2అనయోః సమతాం వక్తుం నాలం బ్రహ్మాదయః సురాః ॥ ౭౪౮౦॥

MSS@7481@1ఏకతోవా కులం కృత్స్నమ్ ఆత్మా వా కులవర్ధన ।


MSS@7481@2న సమం సర్వమేవేతి బుధానామేష నిశ్చయః ॥ ౭౪౮౧॥

MSS@7482@1ఏకతోవ్యాధిదుర్భిక్షప్రముఖా విపదోఽఖిలాః ।
MSS@7482@2ప్రజానామేకతస్త్వేకా లుబ్ధతా వసుధాపతేః ॥ ౭౪౮౨॥

MSS@7483@1ఏకత్రకౌలవ్రతభఙ్గశఙ్కా విదగ్ధతాభఙ్గభయం పరత్ర ।


MSS@7483@2ఇత్యాకులానాం కులకామినీనాం గతాగతైరేవ గతా త్రియామా ॥
౭౪౮౩॥

748 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7484@1ఏకత్ర నాస్య రతిరిత్యవధూయమానః కోపాదివ శ్వసనకమ్పవిఘూర్ణితాయాః



MSS@7484@2రక్తచ్ఛదం
మధుసుగన్ధి సరోరుహిణ్యా భృఙ్గశ్చుచుమ్బ
కమలాననమాదరేణ ॥ ౭౪౮౪॥
MSS@7485@1ఏకత్ర ప్రపఠన్తి సామ చ యజుశ్చాన్యత్ర వేదాన్తరం హింస్రాశ్చాపి
మృగాయితాశ్చ పరతో యాగోత్థధూమః శివః ।
MSS@7485@2ఆతిథ్యాదివిధిః పరత్ర విధివత్ పాద్యాదినాపాద్యతే నానాశాస్త్రవివేచనం
చ వటుభిః సంతన్యతే సఙ్గతైః ॥ ౭౪౮౫॥
MSS@7486@1ఏకత్రప్రాకృతైః సామ్యమ్ అన్యత్ర పరతన్త్రతా ।
MSS@7486@2శుకస్య పరితోషాయ న వనం న చ పత్తనమ్ ॥ ౭౪౮౬॥

మధునో బిన్దౌ భక్షతేఽసంఖ్యదేహినః ।


MSS@7487@1ఏకత్ర
MSS@7487@2యో హి న స్యాత్ కృపా తస్య తస్మాన్ మధు న భక్షయేత్ ॥ ౭౪౮౭॥

MSS@7488@1ఏకత్ర వాసాదవసానభాజస్ తామ్బూలలక్ష్మ్యా ఇవ సంస్మరన్తీ ।


MSS@7488@2వక్త్రేషు యద్వైరివిలాసినీనాం హాసప్రభా తానవమాససాద ॥ ౭౪౮౮॥

MSS@7489@1ఏకత్ర సార్థే వ్రజతాం బహూనాం తుల్యేఽపి జాతే శకునే ఫలాని ।


MSS@7489@2నానాప్రకారాణి భవన్తి యేన తం హంసచారం ప్రవిచారయామః ॥
౭౪౮౯॥
MSS@7490@1ఏకత్ర స్ఫటికతటాంశుభిన్ననీరా నీలాశ్మద్యుతిభిదురామ్భసోఽపరత్ర ।
MSS@7490@2కాలిన్దీజలజనితశ్రియః శ్రయన్తే వైదగ్ధీమిహ సరితః సురాపగాయాః ॥
౭౪౯౦॥
MSS@7491@1ఏకత్రాదదతే జలం జలధరవ్యూహాః పరత్రాప్యమీ దీప్యద్దిక్కరిణః పరత్ర
వడవావక్త్రోద్గతా వహ్నయః ।
MSS@7491@2ఏతావత్ సతతవ్యయేఽపి సుతరామాశ్చర్యమమ్భోనిధేస్ తా ఏవ స్థితయః
స ఏవ
మహిమా సైవాస్య గమ్భీరతా ॥ ౭౪౯౧॥
MSS@7492@1ఏకత్రాపిహతే జన్తౌ పాపం భవతి దారుణమ్ ।
MSS@7492@2న సూక్ష్మానేకజన్తూనాం ఘాతినో మధుపస్య కిమ్ ॥ ౭౪౯౨॥

MSS@7493@1ఏకత్రాసనసఙ్గతిః పరిహృతా ప్రత్యుద్గమాద్ దూరతస్ తామ్బూలానయనచ్ఛలేన


రభసాశ్లేషోఽపి సంవిఘ్నితః ।

msubhsall.pdf 749
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7493@2ఆలాపోఽపి న మిశ్రితః పరిజనం వ్యాపారయన్త్యాన్తికే కాన్తం


ప్రత్యుపచారతశ్చతురయా కోపః కృతార్థీకృతః ॥ ౭౪౯౩॥
MSS@7494@1ఏకత్రాసనసఙ్గతే ప్రియతమే పశ్చాదుపేత్యాదరాద్ ఏకస్యా నయనే పిధాయ
మహతః క్రీడానుబన్ధచ్ఛలాత్ ।
MSS@7494@2తిర్యగ్వక్రితకన్ధరః సపులకస్వేదోద్గమానన్దినీమ్ అన్తర్హాసలసత్కపోలఫలకాం
ధూర్తోఽపరాం చుమ్బతి ॥ ౭౪౯౪॥
MSS@7496@1ఏకత్వం న రసైః కయోః సమజని స్త్రీపుంసయోః ప్రావృషి ప్రాప్తౌ
యద్రసనిర్భరావిహ ధరాకాశౌ చిరాదేకతామ్ ।
MSS@7496@2యోషిత్సఙ్గమగూఢసర్వతరుణః కాలోఽయమాలోక్యతే ఛన్నః క్వాపి
దివా యువాపి
నిశయా క్రోడీకృతః క్రీడతి ॥ ౭౪౯౬॥
MSS@7497@1ఏకదన్తం త్రినయనం జ్వాలానలసమప్రభమ్ ।
MSS@7497@2గణాధ్యక్షం గజముఖం ప్రణమామి వినాయకమ్ ॥ ౭౪౯౭॥

MSS@7498@1ఏకదన్తద్యుతిసితః శంభోః సూనుః శ్రియేఽస్తు వః ।


MSS@7498@2విద్యాకన్ద ఇవోద్భిన్ననవాఙ్కురమనోహరః ॥ ౭౪౯౮॥

MSS@7499@1ఏకదా న విగృహ్ణీయాద్ బహూన్ రాజాభిఘాతినః ।


MSS@7499@2సదర్పోఽప్యురగః కీటైర్బహుభిర్నాశ్యతే ధ్రువమ్ ॥ ౭౪౯౯॥

MSS@7500@1ఏకదేశముపాధ్యాయ ఋత్విగ్ యజ్ఞకృదుచ్యతే ।


MSS@7500@2ఏతే మాన్యా యథాపూర్వమ్ ఏభ్యో మాతా గరీయసీ ॥ ౭౫౦౦॥

MSS@7501@1ఏకద్వికరణేహేతూ మహాపాతకపఞ్చకే ।
MSS@7501@2న తృణే మన్యతే కోపకామౌ యః పఞ్చ కారయన్ ॥ ౭౫౦౧॥

MSS@7502@1ఏకద్విత్రికలాక్రమేణ శశినం గృహ్ణన్విముఞ్చన్నయం


యచ్చణ్డద్యుతిరాతనోతి భగవానద్యాపి చాన్ద్రాయణమ్ ।
MSS@7502@2దేవైతద్ భవదీయభాస్వరభుజస్తమ్భప్రతాపానల- స్పర్ధాయై
క్రమభుక్తలాఞ్ఛనపశోర్నైతత్ పునః సేత్స్యతి ॥ ౭౫౦౨॥
MSS@7503@1ఏకద్విప్రభృతిక్రమేణ గణనామేషామివాస్తం యతాం కుర్వాణా
సమకోచయద్
దశశతాన్యమ్భోజసంవర్తికాః ।

750 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7503@2భూయోఽపి క్రమశః ప్రసారయతి తాః సమ్ప్రత్యమూనుద్యతః


సంఖ్యాతుం
సకుతూహలేవ నలినీ భానోః సహస్రం కరాన్ ॥ ౭౫౦౩॥
MSS@7504@1ఏకద్వేషు రసాలశాఖిషు మనాగున్మీలితం కుడ్మలైః కర్ణాకర్ణికయా మిథః
కథమమీ ఘూర్ణన్తి విశ్వేఽధ్వగాః ।
MSS@7504@2ద్విత్రైః క్వాపి కిల శ్రుతాశ్రుతమపి స్పష్టాన్యపుష్టారుతం విష్వఙ్మూర్ఛతి
దుఃసహో విరహిణీగేహేషు హాహారవః ॥ ౭౫౦౪॥
MSS@7505@1ఏకద్వైః కిమభావి సూరిభిరథ ద్విత్రాణి మిత్రాణి కిం వ్యాపన్నాని గతాశ్చ
కిం త్రిచతురా ఘోరా మహావ్యాధయః ।
MSS@7505@2సప్తాష్టైరలమిష్టమేతదపి నశ్చేతః క్షణాన్ పఞ్చషాన్ స్వాత్మన్యేవ
రమస్వ తేజసి గతే కాలేఽథవా సర్వతః ॥ ౭౫౦౫॥
MSS@7506@1ఏకద్వైర్దివసైర్భవిష్యతి మనాగ్ దోరన్తరం దన్తురం ద్విత్రైరేవ దినైశ్చ
లోచనపథం రోమావలీ యాస్యతి ।
MSS@7506@2కిం చాభూదివ వాసరైస్త్రిచతురైశ్చాఞ్చల్యమస్యా దృశోస్ తజ్జేతుం
జగతీమనఙ్గ కిమతీవాయాసమాలంబసే ॥ ౭౫౦౬॥
MSS@7507@1ఏకద్వైర్మధుబిన్దుభిర్మధులిహః స్యాదేవ కుక్షిమ్భరిః కస్మిన్ వా కుసుమే
భవన్తి సులభా తేఽమీ పునః పఞ్చషాః ।
MSS@7507@2కాలః కోఽపి స తాదృశః పరిణతో యేనైకతృష్ణాకులో యద్యత్
పుష్పముపాగమత్
కృపణవత్ తేనాస్య మా కుఞ్చితమ్ ॥ ౭౫౦౭॥
స్యాద్ యత్రోద్గ్రాహస్తతః పరమ్ ।
MSS@7508@1ఏకధాతుర్ద్విఖణ్డః
MSS@7508@2తృతీయం కించిదుచ్చం స్యాత్ ఖణ్డం గమకశోభనమ్ ॥ ౭౫౦౮॥

MSS@7509@1ఏకనిభా యత్ర మహీ తృణతరువల్మీకగుల్మపరిహీనా ।


MSS@7509@2తస్యాం యత్ర వికారో భవతి ధరిత్ర్యాం జలం తత్ర ॥ ౭౫౦౯॥

MSS@7510@1ఏకన్తులోకవేదేభ్యః సారమాకృష్య కథ్యతే ।


MSS@7510@2ప్రాణాత్యయేఽపి న త్యాజ్యో న్యాయ్యో ధర్మశ్లథః పథః ॥ ౭౫౧౦॥

విప్రాణాం సహభోజనే ।
MSS@7511@1ఏకపఙ్క్త్యుపవిష్టానాం
MSS@7511@2యద్యేకోఽపి త్యజేదన్నం సర్వైరుచ్ఛిష్టభోజనమ్ ॥ ౭౫౧౧॥

MSS@7512@1ఏకపత్నీసమాసక్తైర్భవద్భిః సంహతైర్మిథః ।

msubhsall.pdf 751
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7512@2స్థాతవ్యమప్రసాదేన భేదమూలం హి యోషితః ॥ ౭౫౧౨॥


MSS@7513@1ఏకపుంసా న గన్తవ్యం కాకసర్పస్య కారణాత్ ।
MSS@7513@2కర్కటస్య ప్రసాదేన బ్రాహ్మణో జీవితో యథా ॥ ౭౫౧౩॥

MSS@7514@1ఏకపుచ్ఛశ్చతుష్పాదః కకుద్మాన్ లమ్బకమ్బలః ।


MSS@7514@2గోరపత్యం బలీవర్దో ఘాసమత్తి సుఖేన సః ॥ ౭౫౧౪॥
MSS@7515@1ఏకప్రియాచరణపద్మపరీష్టిజాత- క్లేశస్య మే హృదయముత్తరలీచకార ।
MSS@7515@2ఉద్భిన్ననిర్భరమనోభవభావముగ్ధ - నానాఙ్గనావదనచన్ద్రమసాం
దిదృక్షా ॥ ౭౫౧౫॥
MSS@7516@1ఏకభవే రిపుపన్నగదుఃఖం జన్మశతేషు మనోభవదుఃఖమ్ ।
MSS@7516@2చారుధియేతి విచిన్త్య మహాన్తః కామరిపుం క్షణతః క్షపయన్తి ॥ ౭౫౧౬॥

MSS@7516A@1ఏకభుక్తం సదారోగ్యం ద్విభుక్తం బలవర్ద్ధనమ్ ।


MSS@7516A@2త్రిభుక్తేర్వ్యాధిపీడా స్యాచ్చతుర్భుక్తేర్మృతిర్ధ్రువమ్ ॥

MSS@7517@1ఏకమపి క్షణం లబ్ధ్వా సమ్యక్త్వం యో విముఞ్చతి ।


MSS@7517@2సంసారార్ణవముత్తీర్య లభతే సోఽపి నిర్వృతిమ్ ॥ ౭౫౧౭॥

MSS@7518@1ఏకమపిసతాం సుకృతం వికసతి తైలం యథా జలే న్యస్తమ్ ।


MSS@7518@2అసతాముపకారశతం సంకుచతి సుశీతలే ఘృతవత్ ॥ ౭౫౧౮॥

MSS@7519@1ఏకమప్యక్షరం యస్తు గురుః శిష్యం ప్రబోధయేత్ ।


MSS@7519@2పృథివ్యాం నాస్తి తద్ ద్రవ్యం యద్ దత్వా సోఽనృణీ భవేత్ ॥ ౭౫౧౯॥

MSS@7520@1ఏకమప్యత్ర యో బిన్దుం భక్షయేన్ మధునో నరః ।


MSS@7520@2సోఽపి దుఃఖవృషాకీర్ణే పతతే భవసాగరే ॥ ౭౫౨౦॥

MSS@7521@1ఏకమస్య పరమేకముద్యమం నిస్త్రపత్వమపరస్య వస్తునః ।


MSS@7521@2నిత్యముష్ణమహసా నిరస్యతే నిత్యమన్ధతమసం ప్రధావతి ॥ ౭౫౨౧॥

MSS@7522@1ఏకమాత్రో లఘుః ప్రోక్తో ద్విమాత్రశ్చ గురుః స్మృతః ।


MSS@7522@2ప్లుతస్త్రిమాత్రకో జ్ఞేయో ద్రుతః స్యాదర్ధమాత్రకః ॥ ౭౫౨౨॥

MSS@7523@1ఏకమాశీవిషో హన్తి శస్త్రేణైకశ్చ వధ్యతే ।


MSS@7523@2హన్తి విప్రః సరాష్ట్రాణి పురాణ్యపి హి కోపితః ॥ ౭౫౨౩॥

MSS@7524@1ఏకముత్కణ్ఠయా వ్యాప్తమ్ అన్యద్ దయితయా హృతమ్ ।


MSS@7524@2చైతన్యమపరం ధత్తే కియన్తి హృదయాని మే ॥ ౭౫౨౪॥

752 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7525@1ఏకమేవ గుణం ప్రాప్య నమ్రతామగమద్ ధనుః ।


MSS@7525@2తవాశేషగుణా రాజ్ఞః స్తబ్ధతేతి సువిస్మయః ॥ ౭౫౨౫॥

MSS@7526@1ఏకమేవ తు శూద్రస్య ప్రభుః కర్మ సమాదిశత్ ।


MSS@7526@2ఏతేషామేవ వర్ణానాం శుశ్రూషామనసూయయా ॥ ౭౫౨౬॥

MSS@7527@1ఏకమేవ దహత్యగ్నిర్నరం దురుపసర్పిణమ్ ।


MSS@7527@2కులం దహతి రాజాగ్నిః సపశుద్రవ్యసంచయమ్ ॥ ౭౫౨౭॥

MSS@7528@1ఏకమేవ పురస్కృత్య దశ జీవన్తి మానవాః ।


MSS@7528@2వినా తేన న శోభన్తే యథా సంఖ్యాఙ్కబిన్దవః ॥ ౭౫౨౮॥

MSS@7529@1ఏకమేవ బలిం బద్ధ్వా జగామ హరిరున్నతిమ్ ।


MSS@7529@2అస్యాస్త్రిబలిబన్ధేన సైవ మధ్యస్య నమ్రతా ॥ ౭౫౨౯॥

హి దారిద్ర్యం క్లిశ్నాతి సకలం జగత్ ।


MSS@7530@1ఏకమేవ
MSS@7530@2తమహం శాబ్దికం వన్దే యశ్చకార నపుంసకమ్ ॥ ౭౫౩౦॥

వామాక్షి రఞ్జయాఞ్జనలేఖయా ।
MSS@7531@1ఏకమేవాక్షి
MSS@7531@2జాయతామైన్దవే బిమ్బే ఖఞ్జనామ్బుజసంగమః ॥ ౭౫౩౧॥

MSS@7532@1ఏకమేవాద్వితీయం తద్ యద్ రాజన్ నావబుధ్యసే ।


MSS@7532@2సత్యం స్వర్గస్య సోపానం పారావారస్య నౌరివ ॥ ౭౫౩౨॥

MSS@7533@1ఏకయా ద్వే వినిశ్చిత్య త్రీంశ్చతుర్భిర్వశే కురు ।


MSS@7533@2పఞ్చ జిత్వా విదిత్వా షట్ సప్త హిత్వా సుఖీ భవ ॥ ౭౫౩౩॥

MSS@7534@1ఏకయాపి కలయా విశుద్ధయా యోఽపి కోఽపి భజతే గిరీశతామ్ ।


MSS@7534@2భూయసీరపి కలాః కలఙ్కితాః ప్రాప్య కశ్చిదపచీయతే శనైః ॥
౭౫౩౪॥
MSS@7535@1ఏకయైవ గురోర్దృష్ట్యా ద్వాభ్యాం వాపి లభేత యత్ ।
MSS@7535@2న తత్ తిసృభిరష్టాభిః సహస్రేణాపి కస్యచిత్ ॥ ౭౫౩౫॥

MSS@7536@1ఏకరదద్వైమాతుర నిస్త్రిగుణ చతుర్భుజోఽపి పఞ్చకర ।


MSS@7536@2జయ షణ్ముఖనుత సప్త- చ్ఛదగన్ధిమదాష్టతనుతనయ ॥ ౭౫౩౬॥

MSS@7537@1ఏకవర్ణంయథా దుగ్ధం బహువర్ణాసు ధేనుషు ।


MSS@7537@2తథా ధర్మస్య వైచిత్ర్యే తత్త్వమేకం పరం పునః ॥ ౭౫౩౭॥

msubhsall.pdf 753
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7538@1ఏకవర్ణమిదం పూర్వం విశ్వమాసీద్ యుధిష్ఠిర ।


MSS@7538@2కర్మక్రియావిభేదేన చాతుర్వర్ణ్యం ప్రతిష్ఠితమ్ ॥ ౭౫౩౮॥

MSS@7539@1ఏకవర్ణోభవేద్ యస్తు లక్షణైకేన సంయుతః ।


MSS@7539@2స ఖడ్గరాజో నృపతేర్విజ్ఞేయః శుభకారకః ॥ ౭౫౩౯॥

MSS@7540@1ఏకవాపీజలం పశ్య ఇక్షౌ మధురతాం వ్రజేత్ ।


MSS@7540@2నిమ్బే కటుకతాం యాతి పాత్రాపాత్రాయ భోజనమ్ ॥ ౭౫౪౦॥

MSS@7541@1ఏకవాపీభవం తోయం పాత్రాపాత్రవిశేషతః ।


MSS@7541@2ఆమ్రే మధురతామేతి నిమ్బే కటుకతామపి ॥ ౭౫౪౧॥
నరకాః శాస్త్రపారగైః ।
MSS@7542@1ఏకవింశతిరాదిష్టాః
MSS@7542@2గర్భవాససమీపే తే కలాం నార్హన్తి షోడశీమ్ ॥ ౭౫౪౨॥

శ‍ృఙ్గారకే రసే ।
MSS@7543@1ఏకవింశతివర్ణాఙ్ఘ్రిర్భవేచ్
MSS@7543@2కామదోఽభీష్టదః పుసాం తాలే తురగలీలకే ॥ ౭౫౪౩॥

MSS@7543@3॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥ ౭౫౪౩॥
MSS@7544@1ఏకవింశతివారేణ కుక్కుటస్యాసృజోక్షితమ్ ।
MSS@7544@2తత్క్షణాద్ దాడిమీబీజం వర్ధతే ఫలతి ధ్రువమ్ ॥ ౭౫౪౪॥

MSS@7545@1ఏకవింశతిసంజప్తం జలం మన్త్రేణ పాయయేత్ ।


MSS@7545@2యదా వాన్తిస్తదా మృత్యుర్న వాన్తిర్జీవతి ధ్రువమ్ ॥ ౭౫౪౫॥

MSS@7546@1ఏకవిద్యాప్రధానోఽపి బహుజ్ఞానీ భవేన్ నరః ।


MSS@7546@2సుభాషితాని శిక్షేత యాని శాస్త్రోద్ధృతాని వై ॥ ౭౫౪౬॥

MSS@7547@1ఏకవృక్షసమారూఢా నానావర్ణా విహంగమాః ।


MSS@7547@2ప్రాతర్దశ దిశో యాన్తి కా తత్ర పరిదేవనా ॥ ౭౫౪౭॥

MSS@7548@1ఏకవృక్షే యథా రాత్రౌ నానాపక్షిసమాగమః ।


MSS@7548@2ప్రాతర్దశ దిశో యాన్తి తద్వద్ భూతసమాగమః ॥ ౭౫౪౮॥

ప్రగోపనమ్ ।
MSS@7549@1ఏకవేశాశ్రయాజ్జాతేర్వర్ణస్యాపి
MSS@7549@2యథా హస్తిపదేఽన్యేషాం లీయన్తే చరణా అపి ॥ ౭౫౪౯॥

MSS@7550@1ఏకశక్తిప్రహారేణ మ్రియతేఽశ్వో నరోఽపి హి ।

754 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7550@2సహేన్ మహాప్రహారాణాం శతం యుద్ధేషు వారణః ॥ ౭౫౫౦॥


MSS@7551@1ఏకశీలవయోవిద్యాజాతివ్యసనవృత్తయః ।
MSS@7551@2సాహచర్యే భవేన్ మిత్రమ్ ఏభిర్యది తు సార్జవైః ॥ ౭౫౫౧॥
పూర్వపురుషః కులే యశ్చ బహుశ్రుతః ।
MSS@7552@1ఏకశ్చేత్
MSS@7552@2అపరః పాపకృన్మూర్ఖః కులం కస్యానువర్తతే ॥ ౭౫౫౨॥

MSS@7553@1ఏకసార్థప్రయాతానాం సర్వేషాం తత్ర గామినామ్ ।


MSS@7553@2యస్య కాలః ప్రయాత్యగ్రే తత్ర కా పరిదేవనా ॥ ౭౫౫౩॥

MSS@7554@1ఏకసుకృతేన దుష్కృత- శతాని యే నాశయన్తి తే సేవ్యాః ।


MSS@7554@2న త్వేకదోషజనితో యేషాం కోపః కృతశతఘ్నః ॥ ౭౫౫౪॥

MSS@7555@1ఏకస్తపో ద్విరధ్యాయీ త్రిభిర్గీతం చతుః పథమ్ ।


MSS@7555@2సప్త పఞ్చ కృషీణాం చ సఙ్గ్రామో బహుభిర్జనైః ॥ ౭౫౫౫॥

MSS@7557@1ఏకస్త్రిధా హృది సదా వససి స్మ చిత్రం యో విద్విషాం చ విదుషాం చ


మృగీదృశాం చ ।
MSS@7557@2తాపం చ సంమదరసం చ రతిం చ తన్వన్ శౌర్యోష్మణా చ వినయేన
చ లీలయా చ ॥ ౭౫౫౭॥
MSS@7557A@1ఏకస్త్రేధా నయసునిపుణైర్యోగిభిః సేవకైర్వా నిర్బాధం యః సపది విదితో
భాతి సర్వస్వరూపః ।
MSS@7557A@2సోఽయం నన్దవ్రజముపగతః సాకమాభీరవృన్దైర్ వృన్దారణ్యే విహరతి
పరానన్దభూతిర్ముకున్దః ॥
గహనేఽస్మిన్ కోకిల న కలం కదాచిదపి కుర్యాః ।
MSS@7558@1ఏకస్త్వం
MSS@7558@2సాజాత్యశఙ్కయామీ న త్వాం నిఘ్నన్తి నిర్దయాః కాకాః ॥ ౭౫౫౮॥

MSS@7559@1ఏకస్త్వం మరుభూరుహేన్ద్ర వితతైః శాఖాశతైరఞ్చితః


పుష్ప్యత్పుష్పఫలాన్వితైరమృదితైర్జీవ్యాః సహస్రం సమాః ।
MSS@7559@2అశ్రాన్తం శ్రమరుగ్ణపాన్థజనతాసర్వార్థనిర్వాహణం కస్త్వాం
సాత్త్వికమన్తరేణ భువనం నిర్మాతు ధర్మాశయః ॥ ౭౫౫౯॥
MSS@7560@1ఏకస్త్వమావహసి జన్మని సంక్షయే చ భోక్తుం స్వయం
స్వకృతకర్మఫలానుబన్ధమ్ ।

msubhsall.pdf 755
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7560@2అన్యో న జాతు సుఖదుఃఖవిధౌ సహాయః స్వాజీవనాయ మిలితం


విటపేటకం
తే ॥ ౭౫౬౦॥
MSS@7561@1ఏకస్థం జీవితేశే త్వయి సకలజగత్సారమాలోకయామః శ్యామే
చక్షుస్తవాస్మిన్
వపుషి నివిశతే నాల్పపుణ్యస్య పుంసః ।
MSS@7561@2కస్యాన్యత్రామృతేఽస్మిన్ రతిరతివిపులా దృష్టిరేవామృతం తే
దైత్యైరిత్యుచ్యమానో మునిభిరపి హరిః స్త్రైణరూపోఽవతాద్ వః ॥ ౭౫౬౧॥
MSS@7562@1ఏకస్మాద్వృక్షాద్ యజ్ఞపాత్రాణి రాజన్ స్రుక్ చ ద్రోణీ వోఢనీ పీడనీ చ ।
MSS@7562@2ఏతద్ రాజన్ బ్రువతో మే నిబోధ ఏకస్మాత్ పురుషాజ్జాయతేఽసచ్చ సచ్చ
॥ ౭౫౬౨॥
MSS@7563@1ఏకస్మిఞ్ జనిరావయోః సమజని స్వచ్ఛే సరోవారిణి భ్రాతః కాచిదిహైవ
కానిచిదహాన్యత్ర వ్యతీతాని నౌ ।
MSS@7563@2లబ్ధం తామరస త్వయా మృగదృశాం లీలావతంసాస్పదం శైవాలం
విలుఠామి పామరవధూపాదాహతే పాథసి ॥ ౭౫౬౩॥
MSS@7564@1ఏకస్మిఞ్ శయనే పరాఙ్గుఖతయా వీతోత్తరం తామ్యతోర్ అన్యోన్యస్య
హృది
స్థితేఽప్యనునయే సంరక్షతోర్గౌరవమ్ ।
MSS@7564@2దమ్పత్యోః శనకైరపాఙ్గవలనాన్ మిశ్రీభవచ్చక్షుషోర్ భగ్నో మానకలిః
సహాసరభసవ్యావృత్తకణ్ఠగ్రహః ॥ ౭౫౬౪॥
MSS@7565@1ఏకస్మిఞ్ శయనే విపక్షరమణీనామగ్రహే ముగ్ధయా
సద్యఃకోపపరాఙ్ముఖగ్లపితయా చాటూని కుర్వన్నపి ।
MSS@7565@2ఆవేగాదవధీరితః ప్రియతమస్తూష్ణీం స్థితస్తత్క్షణం మా భూత్ సుప్త
ఇవేత్యమన్దవలితగ్రీవం పునర్వీక్షితః ॥ ౭౫౬౫॥
MSS@7566@1ఏకస్మిఞ్ శయనే సరోరుహదృశోర్విజ్ఞాయ నిద్రాం తయోర్ ఏకాం
పల్లవితావగుణ్ఠనపటాముత్కన్ధరో దృష్టవాన్ ।
MSS@7566@2అన్యస్యాః సవిధం సమేత్య నిభృతవ్యాలోలహస్తాఙ్గులి-
వ్యాపారైర్వసనాఞ్చలం చపలయన్ స్వాపచ్యుతిం క్లిప్తవాన్ ॥ ౭౫౬౬॥

756 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7567@1ఏకస్మిన్ దివసే మయా విచరతా ప్రాప్తః కథంచిన్ మణిర్ మూల్యం యస్య



విద్యతే భవతి చేత్ పృథ్వీ సమస్తా తతః ।
MSS@7567@2సోఽయం దైవవశాదభూదతితరాం కాచోపమః సామ్ప్రతం కిం కుర్మః
కముపాస్మహే క్వ స సుహృద్ యస్యైతదావేద్యతే ॥ ౭౫౬౭॥
ధర్మవివర్జితే ।
MSS@7568@1ఏకస్మిన్నప్యతిక్రాన్తే దినే
MSS@7568@2దస్యుభిర్ముషితస్యేవ హృదయం దహ్యతే చిరమ్ ॥ ౭౫౬౮॥

MSS@7569@1ఏకస్మిన్ నయనే భృశం తపతి యః కాలే స దాహక్రమో యేనాతన్యత


యత్ప్రకాశసమయే నైశం పదం దుర్లభమ్ ।
MSS@7569@2సవ్యోమావయవస్య యస్య విదితా లోకే ప్రకాశస్థితిః శ్రీసూర్యః
క్షణసేవితోఽపి
హి మహాదేవః స నస్త్రాయతామ్ ॥ ౭౫౬౯॥
జాయేతే కులే క్లీబమహారథౌ ।
MSS@7570@1ఏకస్మిన్నేవ
MSS@7570@2ఫలాఫలవతీ శాఖే యథైకస్మిన్ వనస్పతౌ ॥ ౭౫౭౦॥

MSS@7571@1ఏకస్మిన్ మలయాచలే బహువిధైః కిం తైరకించిత్కరైః


కాకోలూకకపోతకోకిలకులైరేకోఽపి పార్శ్వస్థితః ।
MSS@7571@2కేకీ కూజతి చేత్ తదా విఘటితవ్యాలావలీబన్ధనః సేవ్యః స్యాదిహ
సర్వలోకమనసామానన్దనశ్చన్దనః ॥ ౭౫౭౧॥
యత్ర నిధనం ప్రాపితే దుష్టకారిణి ।
MSS@7572@1ఏకస్మిన్
MSS@7572@2బహూనాం భవతి క్షేమం తస్య పుణ్యప్రదో వధః ॥ ౭౫౭౨॥

MSS@7573@1ఏకస్మిన్విజితే చిత్తే విజితం సకలం జగత్ ।


MSS@7573@2అజితే తు పునస్తస్మిన్ న పుత్రోఽపి వినిర్జితః ॥ ౭౫౭౩॥

MSS@7574@1ఏకస్మిన్ వినిపాతితేఽపి శిరసి క్రోధోపశాన్తిః కుతః కింతు స్వానునయాయ


మూర్ధనిధనం దృష్టం న యత్రారిణా ।
MSS@7574@2త్వత్తో మూర్ధబహుత్వతః ఫలమిదం సమ్యఙ్ మయా లభ్యతే ఛిన్నం
ఛిన్నమవేక్ష్య రాక్షసపతే స్వం దుర్నయం జ్ఞాస్యసి ॥ ౭౫౭౪॥
MSS@7575@1ఏకస్మై పూర్ణమన్యస్మై కృశం తుల్యగుణోదయే ।
MSS@7575@2భేదాద్ యదర్పితం రాగద్వేషదానేన తేన కిమ్ ॥ ౭౫౭౫॥

MSS@7576@1ఏకస్య కర్మ సంవీక్ష్య కరోత్యన్యోఽపి గర్హితమ్ ।

msubhsall.pdf 757
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7576@2గతానుగతికో లోకో న లోకః పారమార్థికః ॥ ౭౫౭౬॥


MSS@7577@1ఏకస్య జన్మనోఽర్థే మూఢాః కుర్వన్తి యాని పాపాని ।
MSS@7577@2జనయన్తి తాని దుఃఖం తేషాం జన్మాన్తరసహస్రమ్ ॥ ౭౫౭౭॥

MSS@7578@1ఏకస్య తస్య మన్యే ధన్యామభ్యున్నతిం జలధరస్య ।


MSS@7578@2విశ్వం సశైలకాననమ్ ఆననమాలోకతే యస్య ॥ ౭౫౭౮॥

MSS@7579@1ఏకస్యదుఃఖస్య న యావదన్తం గచ్ఛామ్యహం పారమివార్ణవస్య ।


MSS@7579@2తావద్ ద్వితీయం సముపస్థితం మే ఛిద్రేష్వనర్థా బహులీభవన్తి ॥
౭౫౭౯॥
MSS@7580@1ఏకస్య విశ్వపాపేన తాపేఽనన్తే నిమజ్జతః ।
MSS@7580@2కః శ్రౌతస్యాత్మనో భీరో భారః స్యాద్ దురితేన తే ॥ ౭౫౮౦॥

MSS@7581@1ఏకస్య సృష్టిః పరమేశ్వరస్య భిన్నా చతుర్ధా వినియోగకాలే ।


MSS@7581@2భోగే భవానీ సమరేషు దుర్గా కోపేషు కాలీ పురుషేషు విష్ణుః ॥ ౭౫౮౧॥
MSS@7582@1ఏకస్య హి ప్రసాదేన కృత్స్నో లోకః ప్రసీదతి ।
MSS@7582@2వ్యాకులేనాకులః సర్వో భవతీతి వినిశ్చయః ॥ ౭౫౮౨॥

న యః శక్తో మనసః సన్నిబర్హణే ।


MSS@7583@1ఏకస్యాపి
MSS@7583@2మహీం సాగరపర్యన్తాం కథం ను స విజేష్యతే ॥ ౭౫౮౩॥

MSS@7584@1ఏకస్యాపి మనోభువస్తదబలాపాఙ్గైర్జగన్నిర్జయే కామం


నిహ్నుతసర్వవిస్మయరసవ్యక్తిప్రకారా వయమ్ ।
MSS@7584@2యస్త్వేనం సబలం చ జేతుమభితస్తత్కమ్పమాత్రం భ్రువోర్ నారేభే సుగతస్తు
తద్గుణకథా స్తమ్భాయ నః కేవలమ్ ॥ ౭౫౮౪॥
MSS@7585@1ఏకస్యాప్యతిథేరన్నం యః ప్రదాతుం న శక్తిమాన్ ।
MSS@7585@2తస్యానేకపరిక్లేశే గృహే కిం వసతః ఫలమ్ ॥ ౭౫౮౫॥

MSS@7586@1ఏకస్యాయముదేతి మూర్ధని గిరేరన్యస్య చైవ క్రమాద్ అస్తం యాతి


కలానిధిస్తదుభయోరస్తః ప్రశస్తోఽచలః ।
MSS@7586@2కో నామోదయినం కరోతి న శిరోమాణిక్యమస్తం పునర్ యాతం యః
కురుతే భవానివ
స దుష్ప్రాపోఽయముచ్చైఃశిరాః ॥ ౭౫౮౬॥
MSS@7587@1ఏకస్యార్థాయ యో హన్యాద్ ఆత్మనో వా పరస్య వా ।

758 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7587@2బహూన్ వై ప్రాణినోఽథైకం భవేత్ తస్యేహ పాతకమ్ ॥ ౭౫౮౭॥


MSS@7588@1సుఖమేధన్తి బహవో యస్మింస్తు నిహతే సతి ।
MSS@7588@2తస్మిన్ హతే నాస్తి భద్రే పాతకం నోపపాతకమ్ ॥ ౭౫౮౮॥

MSS@7589@1ఏకస్యాస్తపనకరైః కరాలితాయా బిభ్రాణః సపది సితోష్ణవారణత్వమ్ ।


MSS@7589@2సేవాయై వదనసరోజనిర్జితశ్రీర్ ఆగత్య ప్రియమివ చన్ద్రమాశ్చకార ॥
౭౫౮౯॥
న పర్యాప్తమ్ అస్తి యద్ బ్రహ్మకోశజమ్ ।
MSS@7590@1ఏకస్యైవ
MSS@7590@2ఆశయా వర్ద్ధితస్యాస్తి తస్యాల్పమపి పూర్తికృత్ ॥ ౭౫౯౦॥

MSS@7591@1ఏకాం కృత్వా తనుమనుపమాం చన్ద్రచూడేన సార్ధం యస్త్యక్తోఽర్ధః


సతతవిరహక్లేశభాగీ భవాన్యా ।
MSS@7591@2తేనాఙ్గానాం రచితముచితం సంవిభక్తేన కర్తుం నూనం దూనాం
తనుతనులతాం నిర్మమే తాం విరిఞ్చిః ॥ ౭౫౯౧॥
MSS@7592@1ఏకాకినా తపో ద్వాభ్యాం పఠనం గాయనం త్రిభిః ।
MSS@7592@2చతుర్భిర్గమనం క్షేత్రం పఞ్చభిర్బహుభీ రణః ॥ ౭౫౯౨॥

MSS@7593@1ఏకాకినా న గన్తవ్యం యది కార్యశతం భవేత్ ।


MSS@7593@2ఏకకుక్కుటమాత్రేణ బ్రాహ్మణః పరిరక్షితః ॥ ౭౫౯౩॥

MSS@7594@1ఏకాకినా న గన్తవ్యం యది కార్యశతాన్యపి ।


MSS@7594@2కర్కటీజన్తుమాత్రేణ కాలసర్పో నిపాతితః ॥ ౭౫౯౪॥

MSS@7595@1ఏకాకిని వనవాసిన్య్ అరాజలక్ష్మణ్యనీతిశాస్త్రజ్ఞే ।


MSS@7595@2సత్త్వోచ్ఛ్రితే మృగపతౌ రాజేతి గిరః పరిణమన్తి ॥ ౭౫౯౫॥

MSS@7596@1ఏకాకినీంరహః క్షీబాం లబ్ధ్వా దుర్లభయోషితమ్ ।


MSS@7596@2అప్రౌఢోఽనుపభుజ్యాన్యదినే దూత్యార్థయేత యః ॥ ౭౫౯౬॥

MSS@7597@1విభూతిం రభసావాప్తాం యశ్చ సంత్యజ్య తత్క్షణమ్ ।


MSS@7597@2నీత్యా కామయతేఽన్యేద్యుః శోచ్యస్తాభ్యాం పరోఽస్తి కః ॥ ౭౫౯౭॥

MSS@7598@1ఏకాకినీ యదబలా తరుణీ తథాహమ్ అస్మిన్ గృహే గృహపతిశ్చ గతో


విదేశమ్ ।
MSS@7598@2కిం యాచసే తదిహ వాసమియం వరాకీ శ్వశ్రూర్మమాన్ధబధిరా నను
మూఢ

msubhsall.pdf 759
మహాసుభాషితసంగ్రహ

పాన్థ ॥ ౭౫౯౮॥
MSS@7599@1ఏకాకిన్యా మమ గృహమిదం యామికో మామకోఽన్ధః కా మే
నోదేత్యహహ
మనసస్తస్కరేణాత్ర భీతిః ।
MSS@7599@2దైవేనైవం యది న సుఖితః స్యాః శ్రమేణ ప్రసుప్తః పాన్థ బ్రూమః కిమిహ
సదృశో నైష నైశో నివాసః ॥ ౭౫౯౯॥
MSS@7600@1ఏకాకీగృహసంత్యక్తః పాణిపాత్రో దిగమ్బరః ।
MSS@7600@2సోఽపి సంబాధ్యతే లోకే తృష్ణయా పశ్య కౌతుకమ్ ॥ ౭౬౦౦॥

MSS@7601@1ఏకాకీ చిన్తయేన్ నిత్యం వివిక్తే హితమాత్మనః ।


MSS@7601@2ఏకాకీ చిన్తయానో హి పరం శ్రేయోఽధిగచ్ఛతి ॥ ౭౬౦౧॥

MSS@7602@1ఏకాకీనిఃస్పృహః శాన్తః పాణిపాత్రో దిగమ్బరః ।


MSS@7602@2కదా శంభో భవిష్యామి కర్మనిర్మూలనక్షమః ॥ ౭౬౦౨॥

యో గురుం నైవ మన్యతే ।


MSS@7603@1ఏకాక్షరప్రదాతారం
MSS@7603@2శ్వానయోనిశతం గత్వా చాణ్డాలేష్వభిజాయతే ॥ ౭౬౦౩॥

MSS@7604@1ఏకా గఙ్గా ప్రయాగే మలయపరిసరే చన్దనం మౌక్తికాలీ కాన్తాకణ్ఠే


హిమాంశుర్వియతి సరసి శ్వేతమబ్జం తథాస్యాః ।
MSS@7604@2కాలిన్దీ కాలసర్పా మరకతతరలో లాఞ్ఛనం భృఙ్గమాలేత్య్ ఏవం తే యత్ర
కీర్తిః పరిణమతి యుతా యత్ర శత్రోరకీర్త్యా ॥ ౭౬౦౪॥
MSS@7605@1ఏకాగ్నికర్మ హవనం త్రేతాయాం యచ్చ హూయతే ।
MSS@7605@2అన్తర్వేద్యాం చ యద్ దానమ్ ఇష్టం తదభిధీయతే ॥ ౭౬౦౫॥

స్యాదవివృతో నిత్యం వివరదర్శకః ।


MSS@7606@1ఏకాగ్రః
MSS@7606@2రాజన్ రాజ్యం సపత్నేషు నిత్యోద్విగ్నః సమాచరేత్ ॥ ౭౬౦౬॥

MSS@7607@1ఏకాగ్రతాథ సంకల్పః స్నాయువద్ వర్ద్ధనక్షమౌ ।


MSS@7607@2నిత్యాభ్యాసప్రయోగాభ్యామ్ అధికాధికమృధ్యతః ॥ ౭౬౦౭॥

MSS@7608@1ఏకాఙ్ఘ్రిం వినిధాయ కాన్తచరణే తజ్జానుదేశే పరం లీలోదఞ్చితమధ్యమా


కరయుగేణావర్జ్య తత్కన్ధరామ్ ।
MSS@7608@2వక్షస్తస్య ఘనోన్నతస్తనభరేణాపీడ్య గాఢం రసాద్ ఆస్యం ధన్యతమస్య
పూర్ణపులకా చన్ద్రాననా చుమ్బతి ॥ ౭౬౦౮॥

760 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7609@1ఏకాతపత్రం జగతః ప్రభుత్వం నవం వయః కాన్తమిదం వపుశ్చ ।


MSS@7609@2అల్పస్య హేతోర్బహు హాతుమిచ్ఛన్ విచారమూఢః ప్రతిభాసి మే త్వమ్
॥ ౭౬౦౯॥
ఏకా గౌరీత్యనౌచితీం మత్వా ।
MSS@7610@1ఏకాదశరుద్రాణామ్
MSS@7610@2రాఘవ నృప తవ యశసా దశాపి గౌరీకృతా హరితః ॥ ౭౬౧౦॥

MSS@7611@1ఏకాదశస్థే గోవిన్దే సర్వేఽప్యేకాదశే స్థితాః ।


MSS@7611@2కిం కుర్వన్తి గ్రహాః సర్వే శనిరఙ్గారకో రవిః ॥ ౭౬౧౧॥

MSS@7612@1ఏకాదశాక్షరాత్ పాదాద్ ఏకైకాక్షరవర్ధితైః ।


MSS@7612@2ఖణ్డైర్ధ్రువాః షోడశ స్యుః షడ్వింశత్యక్షరావధి ॥ ౭౬౧౨॥

MSS@7613@1ఏకానపాఙ్గైరపరాంస్తరఙ్గైర్ భ్రువోర్విలాసైరితరం చ హాసైః ।


MSS@7613@2విమోహయన్త్యన్యమహో రహోభిః కో వా కలాం వేద కలావతీనామ్ ॥
౭౬౧౩॥
MSS@7614@1ఏకాన్తమన్దిరగతం మదనోపమేయం తల్పోపవిష్టమతులం రతిరూపరమ్యా

MSS@7614@2బాలా చకోరనయనా నయనాతిథిం తం కృత్వా నమద్వదనపఙ్కజమాననామ
॥ ౭౬౧౪॥
MSS@7615@1ఏకాన్తశాన్తమేకం మన్యన్తే మానవా నివాసాఖ్యమ్ ।
MSS@7615@2ఉగ్రస్య చ శీతస్య చ నాశకరం కార్యయుగ్మస్య ॥ ౭౬౧౫॥

దృఢవ్రతస్య సర్వేన్ద్రియప్రీతినివర్తకస్య ।
MSS@7616@1ఏకాన్తశీలస్య
MSS@7616@2అధ్యాత్మయోగే గతమానసస్య మోక్షో ధ్రువం నిత్యమహింసకస్య ॥
౭౬౧౬॥
MSS@7617@1ఏకాన్తసున్దరవిధానజడః క్వ వేధాః సర్వాఙ్గకాన్తిచతురం క్వ చ
రూపమస్యాః ।
MSS@7617@2మన్యే మహేశ్వరభయాన్మకరధ్వజేన ప్రాణార్థినా యువతిరూపమిదం
గృహీతమ్
॥ ౭౬౧౭॥
MSS@7618@1ఏకాన్తేనహి సర్వేషాం న శక్యం తాత రోచితుమ్ ।
MSS@7618@2మిత్రామిత్రమథో మధ్యం సర్వభూతేషు భారత ॥ ౭౬౧౮॥

msubhsall.pdf 761
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7619@1ఏకాన్తే వనతో గృహం శశిముఖోఽప్యన్యాదృశో దృశ్యతే క్షిప్రం


సాధయ యాతు పుత్రి సుదినే భుక్త్వాన్యమావాసకమ్ ।
MSS@7619@2శ్వశ్ర్వా సంభ్రమితా కిలేతి బహుశః సమ్ప్రేరయన్త్యా వధూః పాన్థం వీక్ష్య
బభఞ్జ సస్మితముఖీ సైవార్ధసిద్ధౌదనమ్ ॥ ౭౬౧౯॥
దేశే పవిత్రే నిరుపద్రవే ।
MSS@7620@1ఏకాన్తే విజనే
MSS@7620@2కమ్బలాజినవస్త్రాణామ్ ఉపర్యాసనమభ్యసేత్ ॥ ౭౬౨౦॥

రమ్యే పవిత్రే నిరుపద్రవే ।


MSS@7621@1ఏకాన్తే విజనే
MSS@7621@2సుఖాసనే సమాధిః స్యాద్ వస్త్రాజినకుశోత్తరే ॥ ౭౬౨౧॥

MSS@7622@1ఏకాన్తే సుఖమాస్యతా పరతరే చేతః సమాధీయతాం ప్రాణాత్మా


సుసమీక్ష్యతాం
జగదిదం తద్వ్యాపితం దృశ్యతామ్ ।
MSS@7622@2ప్రాక్కర్మ ప్రవిలోప్యతాం చితిబలాన్ నాప్యుత్తరే శ్లిష్యతాం ప్రారబ్ధం
త్విహ భుజ్యతామథ పరబ్రహ్మాత్మనాస్థీయతామ్ ॥ ౭౬౨౨॥
MSS@7623@1ఏకాపవర్గసమయే జగతోఽపవర్గః సర్వాపవర్గసమయే పునరస్తశఙ్కః ।
MSS@7623@2ఈదృగ్విధం కమపి పక్షమిహావలమ్బ్య స్థాతుం సుఖం క్షమమనేన పథా
ప్రవృత్తైః ॥ ౭౬౨౩॥
MSS@7624@1ఏకాపిపఞ్చశాన్తా తారా వాఞ్ఛాప్తయే శుభాసీనా ।
MSS@7624@2లాభ ఉభాభ్యామధికస్ తిస్రో రాజ్యాయ యాత్రాయామ్ ॥ ౭౬౨౪॥

MSS@7625@1ఏకా ప్రసూయతే మాతా ద్వితీయా వాక్ ప్రసూయతే ।


MSS@7625@2వాగ్జాతమధికం ప్రోచుః సోదర్యాదపి బాన్ధవాత్ ॥ ౭౬౨౫॥

MSS@7626@1ఏకా భార్యా త్రయః పుత్రా ద్వౌ హలౌ దశ ధేనవః ।


MSS@7626@2కల్పకాలావసానేఽపి న తే యాస్యన్తి విక్రియామ్ ॥ ౭౬౨౬॥

MSS@7627@1ఏకా భార్యా త్రయః పుత్రా ద్వౌ హలౌ దశ ధేనవః ।


MSS@7627@2గ్రామేవాసః పురాసత్రైః స్వర్గాదపి మనోహరః ॥ ౭౬౨౭॥

MSS@7628@1ఏకా భార్యా ప్రకృతిముఖరా చఞ్చలా చ ద్వితీయా పుత్రస్త్వేకో


భువనవిజయీ
మన్మథో దుర్నివారః ।
MSS@7628@2శేషః శయ్యా శయనముదధౌ వాహనం పన్నగారిః స్మారం స్మారం
స్వగృహచరితం దారుభూతో మురారిః ॥ ౭౬౨౮॥

762 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7629@1ఏకాభూత్ కుసుమాయుధేషుధిరివ ప్రవ్యక్తపుఙ్ఖావలీ జేతుర్మఙ్గలపాలికేవ


పులకైరన్యా కపోలస్థలీ ।
MSS@7629@2లోలాక్షీం క్షణమాత్రభావివిరహక్లేశాసహాం పశ్యతో ద్రాగాకర్ణయతశ్చ
వీర భవతః ప్రౌఢాహవాడమ్బరమ్ ॥ ౭౬౨౯॥
MSS@7630@1ఏకా భూరుభయోరైక్యమ్ ఉభయోర్దలకాణ్డయోః ।
MSS@7630@2శాలిశ్యామాకయోర్భేదః ఫలేన పరిచీయతే ॥ ౭౬౩౦॥

MSS@7631@1ఏకామధీత్య విద్యాం బిభేతి బహువిద్యపరిషదం ప్రాప్తః ।


MSS@7631@2క్వాసన్నశస్త్రనికరః కుత్రైకశరః పునః పురుషః ॥ ౭౬౩౧॥

MSS@7632@1ఏకామిషప్రభవమేవ సహోదరాణామ్ ఉజ్జృమ్భతే జగతి వైరమితి ప్రసిద్ధమ్



MSS@7632@2పృథ్వీనిమిత్తమభవత్ కురుపాణ్డవానాం తీవ్రస్తథా హి భువనక్షయకృద్
విరోధః ॥ ౭౬౩౨॥
MSS@7633@1ఏకామిషాభిలాషో హి బీజం వైరమహాతరోః ।
MSS@7633@2తిలోత్తమాభిలాషో హి యథా సున్దోపసున్దయోః ॥ ౭౬౩౩॥

MSS@7634@1ఏకామ్భోధీకృతాయాం భువి జగదఖిలం నిర్జనీకృత్య ఖేలన్ దేవః


కాలీసహాయః ప్రసభవిహరణోన్ముక్తలీలాట్టహాసః ।
MSS@7634@2సద్యో దంష్ట్రాంశుభిన్నే తమసి నిజవపుర్బిమ్బమాలోక్య కస్త్వం కస్త్వం
బ్రూహీతి కోపాదభిదధదభయం భైరవశ్చేష్టతాం వః ॥ ౭౬౩౪॥
MSS@7635@1ఏకారిమిత్రయోశ్చేత్పరస్పరం భూపయోర్భేదః ।
MSS@7635@2తదుపరి పరిణతనీతిః సుఖమభియోగం కరోతు గతభీతిః ॥ ౭౬౩౫॥

MSS@7636@1ఏకారౌకారయుక్తా హరిహరిజహరాః పఞ్చ బాణాః స్మరస్య ఖ్యాతా


లక్ష్యాణ్యమీషాం
హృదయకుచదృశో మూర్ధ్ని గుహ్యే క్రమేణ ।
MSS@7636@2మర్మస్వేతేషు భూయో నిజనయనధనుఃప్రేరితైస్తైః పతద్భిః స్యన్దన్తే
సున్దరీణాం జ్వలదనలనిభైర్బిన్దవః కామవారామ్ ॥ ౭౬౩౬॥
సమ్యగుద్దిశ్య యాత్రాం యత్ర హి గచ్ఛతః ।
MSS@7637@1ఏకార్థాం
MSS@7637@2య సంహతప్రయాణస్తు సన్ధిః సంయోగ ఉచ్యతే ॥ ౭౬౩౭॥

అరిలక్షణముచ్యతే ।
MSS@7638@1ఏకార్థాభినివేశిత్వమ్
MSS@7638@2దారుణస్తు స్మృతః శత్రుర్విజిగీషుగుణాన్వితః ॥ ౭౬౩౮॥

msubhsall.pdf 763
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7639@1ఏకావలీకలితమౌక్తికకైతవేన కస్యాశ్చిదున్నతపయోధరయుగ్మసేవామ్ ।
MSS@7639@2చక్రుర్మనాంసి యమినామతినిర్మలాని కందర్పముక్తశరపాతకృతాన్తరాణి
॥ ౭౬౩౯॥
MSS@7640@1ఏకావస్థితిరస్తు వః పురమురప్రద్వేషిణోర్దేవయోః
ప్రాలేయాఞ్జనశైలశ‍ృఙ్గసుభగచ్ఛాయాఙ్గయోః శ్రేయసే ।
MSS@7640@2తార్క్ష్యత్రాసవిహస్తపన్నగఫటా యస్యాం జటాపాలయో
బాలేన్దుద్యుతికోశసుప్తజలజో యస్యాం చ నాభీహ్రదః ॥ ౭౬౪౦॥
MSS@7641@1ఏకా వా దుగ్ధికా తుమ్బీ శఙ్ఖపుష్పీ జటా ధృతా ।
MSS@7641@2కణ్ఠదన్తోద్భవా భూతవేదనాహరణక్షమా ॥ ౭౬౪౧॥

MSS@7642@1ఏకాసనస్థా జలవాయుభక్షా ముముక్షవస్త్యక్తపరిగ్రహాశ్చ ।


MSS@7642@2పృచ్ఛన్తి తేఽప్యమ్బరచారిచారం దైవజ్ఞమన్యే కిముతార్థచిత్తాః
॥ ౭౬౪౨॥
MSS@7643@1ఏకాహం జపహీనస్తు సన్ధ్యాహీనో దినత్రయమ్ ।
MSS@7643@2ద్వాదశాహమనగ్నిస్తు శూద్ర ఏవ న సంశయః ॥ ౭౬౪౩॥

MSS@7644@1ఏకాహనిష్పన్నమహాప్రబన్ధః శ్రీసిద్ధరాజప్రతిపన్నబన్ధుః ।
MSS@7644@2శ్రీపాలనామా కవిచక్రవర్త్తీ ప్రశస్తిమేతామకరోత్ ప్రశస్తామ్ ॥ ౭౬౪౪॥

MSS@7645@1ఏకాహమపి కౌన్తేయ భూయిష్ఠముదకం కురు ।


MSS@7645@2కులం తారయతే తాత సప్త సప్త చ సప్త చ ॥ ౭౬౪౫॥

MSS@7646@1ఏకాహారేణసంతుష్టః షట్కర్మనిరతః సదా ।


MSS@7646@2ఋతుకాలాభిగామీ చ స విప్రో ద్విజ ఉచ్యతే ॥ ౭౬౪౬॥

నిజవృన్దమధ్యగాప్య్ ఉచ్చుకూజ సభయం సితచ్ఛదీ ।


MSS@7647@1ఏకికేవ
MSS@7647@2దన్తమూలమసకృచ్చ సంశయాద్ ఆమమర్శ కరిణః కరేణుకా ॥
౭౬౪౭॥
MSS@7648@1ఏకీకృతస్త్వచి నిషిక్త ఇవావపీడ్య నిర్భుగ్నపీనకుచకుడ్మలయానయా మే

MSS@7648@2కర్పూరహారహరిచన్దనచన్ద్రకాన్త- నిష్యన్దశైవలమృణాలహిమాదివర్గః
॥ ౭౬౪౮॥

764 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7649@1ఏకీకృత్య కిమోషధీపతిరసైరాకాశభాణ్డోదరే
ఫుల్లత్పఙ్కజినీజనామ్బుజముఖధ్మాతైః సమన్తాన్ ముహుః ।
MSS@7649@2కాష్ఠోత్థారుణదీప్తివహ్నిపటలైరాతాప్య సమ్యగ్ భృశం తారాపారదమారణం
వితనుతే వైద్యోఽనవద్యో రవిః ॥ ౭౬౪౯॥
MSS@7650@1ఏకీభావం గతయోర్ జలపయసోర్మిత్రచేతసోశ్చైవ ।
MSS@7650@2వ్యతిరేకకృతౌ శక్తిర్ హంసానాం దుర్జనానాం చ ॥ ౭౬౫౦॥

MSS@7651@1ఏకీభూయ స్ఫుటమివ కిమప్యాచరద్భిః ప్రలీనైర్ ఏభిర్భూతైః స్మర కతి


కృతాః స్వాన్త తే విప్రలమ్భాః ।
MSS@7651@2తస్మాదేషాం త్యజ పరిచయం చిన్తయ స్వవ్యవస్థామ్ ఆభాషస్తే కిము న
విదితః ఖణ్డితః పణ్డితః స్యాత్ ॥ ౭౬౫౧॥
MSS@7652@1ఏకే కుటీరకోణేఽపి న లక్ష్యన్తే స్థితాః క్వచిత్ ।
MSS@7652@2అన్యేషాం విభవస్యైతద్ బ్రహ్మాణ్డమపి సంకటమ్ ॥ ౭౬౫౨॥

MSS@7653@1ఏకే కేచిత్ యతికరగతాః పాత్రసంజ్ఞాం లభన్తే గాయన్త్యన్యే సరసమధురం


వీణయా సమ్ప్రయుక్తాః ।
MSS@7653@2ఏకే తేషాం సహగతివశాద్ దుస్తరం తారయన్తి కేచిత్ తేషాం
జ్వలితహృదయా
రక్తమేవాపిబన్తి ॥ ౭౬౫౩॥
MSS@7654@1ఏకే తుమ్బా వ్రతికరగతాః పాత్రతామానయన్తి గాయన్త్యన్యే సరసమధురం
శుద్ధవంశే విలగ్నాః ।
MSS@7654@2ఏకే తావద్ గ్రథితసగుణా దుస్తరం తారయన్తి తేషాం మధ్యే
జ్వలితహృదయా
రక్తమేకే పిబన్తి ॥ ౭౬౫౪॥
MSS@7655@1ఏకేఽద్య ప్రాతరపరే పశ్చాదన్యే పునః పరే ।
MSS@7655@2సర్వే నిఃసీమ్ని సంసారే యాన్తి కః కేన శోచ్యతే ॥ ౭౬౫౫॥

MSS@7656@1ఏకేన కేనచిదనర్ఘమణిప్రభేణ కావ్యం చమత్కృతిపదేన వినా సువర్ణమ్ ।


MSS@7656@2నిర్దోషలేశమపి రోహతి కస్య చిత్తే లావణ్యహీనమివ యౌవనమఙ్గనానామ్
॥ ౭౬౫౬॥
MSS@7657@1ఏకేన కేనాపి గుణేన నీచోఽప్య్ ఉచ్చైః ప్రతిష్ఠాం లభతే జగత్సు ।

msubhsall.pdf 765
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7657@2దృష్టాన్తమగ్రే మృదుతాప్రసిద్ధో దోషాకరోఽప్యుచ్చపదం ప్రపన్నః ॥


౭౬౫౭॥
MSS@7658@1ఏకేనచులుకేనాబ్ధిర్నిపీతః కుమ్భయోనినా ।
MSS@7658@2తస్యోదయేఽతః కాలుష్యం త్యజన్త్యాపో భయాదివ ॥ ౭౬౫౮॥

MSS@7659@1ఏకేన చూర్ణకున్తలమ్ అపరేణ కరేణ చిబుకమున్నమయన్ ।


MSS@7659@2పశ్యామి బాష్పధౌత- శ్రుతి నగరద్వారి తద్వదనమ్ ॥ ౭౬౫౯॥

MSS@7660@1ఏకేన చేత్ పరిహృతోఽసి మహేశ్వరేణ కిం ఖేదమావహసి కేతక


నిర్గుణోఽసౌ ।
MSS@7660@2అన్యేన కిం జగతి సన్తి పరం గుణజ్ఞా యే త్వాం వహన్తి శిరసా
నరదేవదేవాః ॥ ౭౬౬౦॥
MSS@7661@1ఏకేనతిష్ఠతాధస్తాద్ అన్యేనోపరి తిష్ఠతా ।
MSS@7661@2దాతృయాచకయోర్భేదః కరాభ్యామేవ సూచితః ॥ ౭౬౬౧॥

MSS@7662@1ఏకేన ప్రియసాక్షిణా జితవతీ వీణాం వచోభిర్నిజైర్ గత్యా మన్దిర ఏవ


విశ్వగమనం హంసం జిగాయాచిరాత్ ।
MSS@7662@2వక్త్రేణాద్వయమోదినేన్దుమజయత్ సర్వప్రమోదప్రదం దృష్ట్యా
లక్ష్యపదాగ్రయేవ
దలయత్యమ్భోరుహాణాం మదమ్ ॥ ౭౬౬౨॥
MSS@7663@1ఏకేనరాజహంసేన యా శోభా సరసోఽభవత్ ।
MSS@7663@2న సా బకసహస్రేణ పరితస్తీరవాసినా ॥ ౭౬౬౩॥

MSS@7664@1ఏకేన రోమనాలేన జాతం పఙ్కేరుహద్వయమ్ ।


MSS@7664@2జ్ఞాత్వాధో ధనమస్యాస్తి ఖనన్తి నిశి రాగిణః ॥ ౭౬౬౪॥

MSS@7665@1ఏకేనశుష్కవృక్షేణ దహ్యమానేన వహ్నినా ।


MSS@7665@2దహ్యతే తద్వనం సర్వం కుపుత్రేణ కులం యథా ॥ ౭౬౬౫॥

సంధిః కలహోఽపరేణ కార్యోఽభితో వా ప్రసమీక్ష్య వృద్ధిమ్ ।


MSS@7666@1ఏకేన
MSS@7666@2ఏవం ప్రయుఞ్జీత జిగీషురేతా నీతీర్విజానన్నహితాత్మసారమ్ ॥
౭౬౬౬॥
MSS@7667@1ఏకేన స్మితపాటలాధరరుచో జల్పన్త్యనల్పాక్షరం వీక్షన్తేఽన్యమితః
స్ఫుటత్కుముదినీఫుల్లోల్లసల్లోచనాః ।

766 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7667@2దూరోదారచరిత్రచిత్రవిభవం ధ్యాయన్తి చాన్యం ధియా కేనేత్థం


పరమార్థతోఽర్థవదివ ప్రేమాస్తి వామభ్రువామ్ ॥ ౭౬౬౭॥
MSS@7668@1ఏకేనాంశేన ధర్మార్థః కర్తవ్యో భూతిమిచ్ఛతా ।
MSS@7668@2ఏకేనాంశేన కామార్థ ఏకమంశం వివర్ధయేత్ ॥ ౭౬౬౮॥

MSS@7669@1ఏకేనాక్ష్ణా పరితతరుషా వీక్షతే వ్యోమసంస్థం భానోర్బిమ్బం


సజలలులితేనాపరేణాత్మకాన్తమ్ ।
MSS@7669@2అహ్నశ్ఛేదే దయితవిరహా శఙ్కినీ చక్రవాకీ ద్వౌ సంకీర్ణౌ రచయతి
రసౌ నర్తకీవ ప్రగల్భా ॥ ౭౬౬౯॥
MSS@7670@1ఏకేనాపాతి లత్తా పతివపుషి పరేణాపి పీతః పితా తే భ్రాతాన్యేనాపి
శప్తస్త్రిభువనతలతోఽన్యేన నిర్వాసితాసి ।
MSS@7670@2సద్యః శ్రీవీరభూపస్తృణమివ మనుతే త్వాం సరోజాలయే యన్
మాతస్తజ్జాతిమాత్రప్రణయిని మయి తన్మా స్మ కోపం విదధ్యాః ॥ ౭౬౭౦॥
MSS@7671@1ఏకేనాపాతి లత్తా పతివపుషి పరేణాపి పీతోఽస్తి తాతో భ్రాతా శప్తః పరేణ
త్రిభువనతలతోఽన్యేన నిష్కాసితాసి ।
MSS@7671@2ఛన్నం గేహం పరేణాఽకలి చ తదపరేణాస్తి సాపత్న్యశీలా తస్మాన్నిత్యం
ద్విజేభ్యో మధురిపుమహిలే త్వం వియుక్తాసి మన్యే ॥ ౭౬౭౧॥
గుణవతా జాతివిశుద్ధేన చారుకృత్యేన ।
MSS@7672@1ఏకేనాపి
MSS@7672@2స్వకులమలంకృతమఖిలం ముకుటం ముక్తాఫలేనేవ ॥ ౭౬౭౨॥

MSS@7673@1ఏకేనాపిగుణవతా విద్యాయుక్తేన సాధునా ।


MSS@7673@2కులం పురుషసింహేన చన్ద్రేణేవ ప్రకాశ్యతే ॥ ౭౬౭౩॥

MSS@7674@1ఏకేనాపి గుణేనర్ద్ధో లభతే స్పృహణీయతామ్ ।


MSS@7674@2కాకల్యైవ పికో లోకైర్మోద్యతే మలినోఽప్యసౌ ॥ ౭౬౭౪॥

MSS@7675@1ఏకేనాపి గుణేనాహో స్పృహణీయో నరో భవేత్ ।


MSS@7675@2కలాభృత్త్యేన రుచిరశ్చన్ద్రో దోషాకరోఽపి సన్ ॥ ౭౬౭౫॥

MSS@7676@1ఏకేనాపి పయోధినా జలముచస్తే పూరితాః కోటిశో జాతో నాస్య


కుశాగ్రలీనతుహినశ్లక్ష్ణోఽపి తోయవ్యయః ।
MSS@7676@2ఆహో శుష్యతి దైవదృష్టివలనాదమ్భోభిరమ్భోముచః సంభూయాపి
విధాతుమస్య

msubhsall.pdf 767
మహాసుభాషితసంగ్రహ

రజసి స్తైమిత్యమప్యక్షమాః ॥ ౭౬౭౬॥


MSS@7677@1ఏకేనాపివినీతేన సుతేనోద్ధ్రియతే కులమ్ ।
MSS@7677@2గఙ్గావతారణాపారప్రథం పశ్య భగీరథమ్ ॥ ౭౬౭౭॥

సుధీరేణ సోత్సాహేన రణం ప్రతి ।


MSS@7678@1ఏకేనాపి
MSS@7678@2సోత్సాహం జాయతే సైన్యం భగ్నే భఙ్గమవాప్నుయాత్ ॥ ౭౬౭౮॥

MSS@7679@1అత ఏవ హి వాఞ్ఛన్తి భూపా యోధాన్ మహాబలాన్ ।


MSS@7679@2శూరాన్ ధీరాన్ కృతోత్సాహాన్ వర్జయన్తి చ కాతరాన్ ॥ ౭౬౭౯॥

MSS@7680@1ఏకేనాపి సుపుత్రేణ జాయమానేన సత్కులమ్ ।


MSS@7680@2శశినా చైవ గగనం సర్వదైవోజ్జ్వలీకృతమ్ ॥ ౭౬౮౦॥

MSS@7681@1ఏకేనాపి సుపుత్రేణ విద్యాయుక్తేన సాధునా ।


MSS@7681@2ఆహ్లాదితం కులం సర్వం యథా చన్ద్రేణ శర్వరీ ॥ ౭౬౮౧॥

MSS@7682@1ఏకేనాపిసుపుత్రేణ విద్యాయుక్తేన సాధునా ।


MSS@7682@2కులముజ్జ్వలతాం యాతి చన్ద్రేణ గగనం యథా ॥ ౭౬౮౨॥

సుపుత్రేణ సింహీ స్వపితి నిర్భయమ్ ।


MSS@7683@1ఏకేనాపి
MSS@7683@2సహైవ దశభిః పుత్రైర్భారం వహతి గర్దభీ ॥ ౭౬౮౩॥

MSS@7684@1ఏకేనాపిసువృక్షేణ పుష్పితేన సుగన్ధినా ।


MSS@7684@2వాసితం తద్వనం సర్వం సుపుత్రేణ కులం యథా ॥ ౭౬౮౪॥

MSS@7685@1ఏకేనాపి హి శూరేణ పాదాక్రాన్తం మహీతలమ్ ।


MSS@7685@2క్రియతే భాస్కరేణేవ స్ఫారస్ఫురితతేజసా ॥ ౭౬౮౫॥

MSS@7686@1ఏకేనైవ చిరాయ కృష్ణ భవతా గోవర్ధనోఽయం ధృతః శ్రాన్తోఽసి


క్షణమాస్స్వ సాంప్రతమమీ సర్వే వయం దధ్మహే ।
MSS@7686@2ఇత్యుల్లాసితదోష్ణి గోపనివహే కించిద్ భుజాకుణ్చన-
న్యఞ్చచ్ఛైలభరార్దితే విరమతి స్మేరో హరిః పాతు వః ॥ ౭౬౮౬॥
MSS@7687@1ఏకేనైవహి కశ్చిద్ గుణేన జగతి ప్రసిద్ధిముపయాతి ।
MSS@7687@2ఏకేన కరేణ గజః కరీ న సూర్యః సహస్రేణ ॥ ౭౬౮౭॥

MSS@7688@1ఏకేనోద్ధృత్యఖఙ్గం హృది పతితమిషుం పాణినైకేన భఞ్జన్


భ్రూభేదాలంకృతాస్యః సరభసనయనః స్పష్టదష్టాధరోష్ఠః ।

768 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7688@2భీతైః క్రవ్యాదవృన్దైరనుపహతతనుః కుఞ్జరేన్ద్రోపధానః శేతే


యోధప్రధానో యది మరణమిదం లభ్యతే కిం జయేన ॥ ౭౬౮౮॥
MSS@7689@1ఏకేయం రసనా న శబ్దమభజద్ భేజేఽనువారం పరా నేత్రం
కించిదనూరుసఙ్గమభవజ్జాతోరుసఙ్గం పరమ్ ।
MSS@7689@2రాగః కశ్చన నిర్జగామ హృదయాత్ తస్థౌ తథైవాపరో బాహ్యే
సత్పులకోఽన్తరే
విపులకో జాతోఽఙ్కభూసంభ్రమః ॥ ౭౬౮౯॥
MSS@7690@1ఏకే వారినిధౌ ప్రవేశమపరే లోకాన్తరాలోకనం కేచిత్ పావకయోగితాం
నిజగదుః క్షీణేఽహ్ని చణ్డార్చిషః ।
MSS@7690@2మిథ్యా చైతదసాక్షికం ప్రియసఖి ప్రత్యక్షతీవ్రాతపం మన్యేఽహం
పునరధ్వనీనరమణీచేతోఽధిశేతే రవిః ॥ ౭౬౯౦॥
MSS@7691@1ఏకేషాంవాచి శుకవద్ అన్యేషాం హృది మూకవత్ ।
MSS@7691@2హృది వాచి తథాన్యేషాం వల్గు వల్గన్తి సూక్తయః ॥ ౭౬౯౧॥

MSS@7692@1ఏకే సత్పురుషాః పరార్థఘటకాః స్వార్థం పరిత్యజ్య యే సామాన్యాస్తు


పరార్థముద్యమభృతః స్వార్థావిరోధేన యే ।
MSS@7692@2తేఽమీ మానుషరాక్షసాః పరహితం స్వార్థాయ నిఘ్నన్తి యే యే తు
ఘ్నన్తి
నిరర్థకం పరహితం తే కే న జామీమహే ॥ ౭౬౯౨॥
MSS@7693@1ఏకైకమక్షవిషయం భజతామమీషాం సమ్పద్యతే యది కృతాన్తగృహాతిథిత్వమ్

MSS@7693@2పఞ్చాక్షగోచరరతస్య కిమస్తి వాచ్యమ్ అక్షార్థమిత్యమలధీరధియస్త్యజన్తి
॥ ౭౬౯౩॥
MSS@7694@1ఏకైకశోఽపి నిఘ్నన్తి విషయా విషసంనిభాః ।
MSS@7694@2క్షేమీ తు స కథం ను స్యాద్ యః సమం పఞ్చ సేవతే ॥ ౭౬౯౪॥

MSS@7695@1ఏకైకశో యువజనం విలఙ్ఘమానాక్షనికరమివ తరలా ।


MSS@7695@2విశ్రామ్యతి సుభగ త్వామ్ అఙ్గులిరాసాద్య మేరుమివ ॥ ౭౬౯౫॥

MSS@7696@1ఏకైకశో వినిఘ్నన్తి విషయా విషసంనిభాః ।


MSS@7696@2కిం పునః పఞ్చ మిలితాః న కథం నాశయన్తి హి ॥ ౭౬౯౬॥

MSS@7697@1ఏకైకస్య యదాదాయ పుష్పస్య మధు సంచితమ్ ।

msubhsall.pdf 769
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7697@2కించిన్ మధుకరీవర్గైస్తదప్యశ్నన్తి నిర్ఘృణాః ॥ ౭౬౯౭॥


MSS@7698@1ఏకైకస్య శరస్యైవ చతుష్పక్షాణి యోజయేత్ ।
MSS@7698@2షడఙ్గులప్రమాణేన పక్షచ్ఛేదం చ కారయేత్ ॥ ౭౬౯౮॥

MSS@7699@1ఏకైకస్యోపకారస్య ప్రాణాన్ దాస్యామి తే కపే ।


MSS@7699@2ప్రత్యహం క్రియమాణస్య శేషస్య ఋణినో వయమ్ ॥ ౭౬౯౯॥

MSS@7700@1ఏకైకాతిశయాలవః పరగుణజ్ఞానైకవైజ్ఞానికాః సన్త్యేతే ధనికాః కలాసు


సకలాస్వాచార్యచర్యాచణాః ।
MSS@7700@2అప్యేతే సుమనోగిరాం నిశమనాద్ బిభ్యత్యహో శ్లాఘయా ధూతే మూర్ధని
కుణ్డలే
కషణతః క్షీణే భవేతామితి ॥ ౭౭౦౦॥
MSS@7701@1ఏకైకోఽసంఖ్యజీవానాం ఘాతతో మధునః కణః ।
MSS@7701@2నిష్పద్యతే యతస్తేన మధ్వశ్నాతి కథం బుధః ॥ ౭౭౦౧॥

MSS@7702@1ఏకైవకవితా పుంసాం గ్రామాయాశ్వాయ హస్తినే ।


MSS@7702@2అన్తతోఽన్నాయ వస్త్రాయ తామ్బూలాయ చ కల్పతే ॥ ౭౭౦౨॥

MSS@7703@1ఏకైవ కాచిన్ మహతామవస్థా సూక్ష్మాణి వస్త్రాణ్యథవా చ కన్థా ।


MSS@7703@2కరాగ్రలగ్నాభినవా చ బాలా గఙ్గాతరఙ్గేష్వథవాక్షమాలా ॥ ౭౭౦౩॥

MSS@7704@1ఏకైవ దణ్డనీతిస్తు విద్యేత్యౌశనసాః స్థితాః ।


MSS@7704@2తస్యాం హి సర్వవిద్యానామ్ ఆరమ్భాః సమ్ప్రతిష్ఠితాః ॥ ౭౭౦౪॥

MSS@7705@1ఏకైవసంగమే బాలా వియోగే తన్మయం జగత్ ।


MSS@7705@2కృతోపకార ఏవాయం వియోగః కేన నిన్ద్యతే ॥ ౭౭౦౫॥

MSS@7706@1ఏకైవ సామృతమయీ సుతరామనర్ఘ్యా కాప్యస్త్యసౌ హిమకరస్య కలా


యయైవ ।
MSS@7706@2ఆరోపితో గుణవిదా పరమేశ్వరేణ చూడామణౌ న గణితోఽస్య
కలఙ్కదోషః
॥ ౭౭౦౬॥
MSS@7707@1ఏకైవ సార్థకా చిన్తా ధర్మస్యార్థే విచిన్త్యతే ।
MSS@7707@2ద్వితీయా సార్థకా చిన్తా యోగినాం ధర్మనన్దినీ ॥ ౭౭౦౭॥

MSS@7708@1ఏకైశ్వర్యే స్థితోఽపి ప్రణతబహుఫలే యః స్వయం కృత్తివాసాః

770 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

కాన్తాసంమిశ్రదేహోఽప్యవిషయమనసాం యః పరస్తాద్ యతీనామ్ ।


MSS@7708@2అష్టాభిర్యస్య కృత్స్నం జగదపి తనుభిర్బిభ్రతో నాభిమానః
సన్మార్గాలోకనాయ
వ్యపనయతు స వస్తామసీం వృత్తిమీశః ॥ ౭౭౦౮॥
MSS@7709@1ఏకో గిరిశః స్వామీ గణతా తుల్యైవ వల్లభత్వం చ ।
MSS@7709@2కిం కుర్మః కర్మగతౌ శుష్యతి భృఙ్గీ వినాయకః పీనః ॥ ౭౭౦౯॥

MSS@7710@1ఏకో గోత్రే పుమాన్ ప్రోక్తః ప్రాక్తనైః స్వకుటుమ్బభృత్ ।


MSS@7710@2ఏకోఽప్యనేకః పురుషః పరేషాం భరణక్షమః ॥ ౭౭౧౦॥

MSS@7711@1ఏకో జయతి సద్వృత్తః కిం పునర్ద్వౌ సుసంహతౌ ।


MSS@7711@2కిం చిత్రం యది తన్వఙ్గ్యాః స్తనాభ్యాం నిర్జితం జగత్ ॥ ౭౭౧౧॥

MSS@7712@1ఏకో జీవో బహవో దేహా ఏకం తత్త్వం బహవో మోహాః ।


MSS@7712@2ఏకా విద్యా బహుపాషణ్డా విబుధైః క్రియతే కిమితి వితణ్డా ॥ ౭౭౧౨॥
MSS@7713@1ఏకోదరసముద్భూతా ఏకనక్షత్రజాతకాః ।
MSS@7713@2న భవన్తి సమాః శీలే యథా బదరకణ్టకాః ॥ ౭౭౧౩॥

పృథగ్గ్రీవా అన్యాన్యఫలభక్షిణః ।
MSS@7714@1ఏకోదరాః
MSS@7714@2అసంహతా వినశ్యన్తి భారుణ్డా ఇవ పక్షిణః ॥ ౭౭౧౪॥
MSS@7715@1ఏకో దాశరథిః కామం యాతుధానాః సహస్రశః ।
MSS@7715@2తే తు యావన్త ఏవాజౌ తావాంశ్చ దదృశే స తైః ॥ ౭౭౧౫॥

MSS@7716@1ఏకో దేవః కేశవో వా శివో వా ఏకం మిత్రం భూపతిర్వా యతిర్వా ।


MSS@7716@2ఏకో వాసః పత్తనే వా వనే వా ఏకా భార్యా సున్దరీ వా దరీ వా ॥ ౭౭౧౬॥

MSS@7717@1ఏకో ధర్మః పరం శ్రేయః క్షమైకా శాన్తిరుత్తమా ।


MSS@7717@2విద్యైకా పరమా దృష్టిరహింసైకా సుఖావహా ॥ ౭౭౧౭॥

MSS@7718@1ఏకో న రోపితో యావద్ ఉత్పన్నోఽయం వ్రణోఽపరః ।


MSS@7718@2సత్యః ప్రవాదో యచ్ఛిద్రేష్వనర్థా యాన్తి భూరితామ్ ॥ ౭౭౧౮॥

MSS@7719@1ఏకోనా వింశతిః స్త్రీణాం స్నానార్థం సరయూం గతా ।


MSS@7719@2వింశతిః పునరాయాతా ఏకో వ్యాఘ్రేణ భక్షితః ॥ ౭౭౧౯॥

MSS@7720@1ఏకోనా వింశతిర్నార్యః క్రీడాం కర్తుం వనే గతాః ।


MSS@7720@2వింశతిర్గృహమాయాతాః శేషో వ్యాఘ్రేణ భక్షితః ॥ ౭౭౨౦॥

msubhsall.pdf 771
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7721@1ఏకో నేతా క్షత్రియో వా ద్విజో వా చైకా విద్యాన్వీక్షికీ వా త్రయీ వా ।


MSS@7721@2ఏకా భార్యా వంశజా వా ప్రియా వాప్య్ ఏకం మిత్రం భూపతిర్వా యతిర్వా
॥ ౭౭౨౧॥
MSS@7722@1ఏకోఽన్తే ద్విసమస్త్రిలోచన ఇతి ఖ్యాతశ్చతుర్భిః స్తుతో వేదైః పఞ్చముఖః
షడాననపితా సప్తర్షిభిర్వన్దితః ।
MSS@7722@2అష్టాఙ్గో నవతుల్య ఆమరగణే వాసో దశాశా దధత్ స్వశ్చైకాదశ
సోఽవతాన్న విజితో యో ద్వాదశాత్మాంశుభిః ॥ ౭౭౨౨॥
MSS@7723@1ఏకోఽపి కృష్ణస్య కృతః ప్రణామో దశాశ్వమేధావభృథేన తుల్యః ।
MSS@7723@2దశాశ్వమేధీ పునరేతి జన్మ కృష్ణప్రణామీ న పునర్భవాయ ॥ ౭౭౨౩॥

MSS@7724@1ఏకోఽపి కోఽపి సేవ్యో యః క్షీణం క్షీణం పునర్నవమ్ ।


MSS@7724@2అనుద్విగ్నం కరోత్యేవ సూర్యశ్చన్ద్రమసం యథా ॥ ౭౭౨౪॥

MSS@7725@1ఏకోఽపి గుణవాన్ పుత్రో నిర్గుణేన శతేన కిమ్ ।


MSS@7725@2ఏకశ్చన్ద్రస్తమో హన్తి న చ తారాః సహస్రశః ॥ ౭౭౨౫॥

MSS@7726@1ఏకోఽపి గుణవాన్ పుత్రో నిర్గుణైః కిం శతైరపి ।


MSS@7726@2ఏకశ్చన్ద్రో జగన్నేత్రం నక్షత్రైః కిం ప్రయోజనమ్ ॥ ౭౭౨౬॥

MSS@7727@1ఏకోఽపి గుణవాన్ పుత్రో మా నిర్గుణశతం భవేత్ ।


MSS@7727@2ఏకశ్చన్ద్రస్తమో హన్తి న చ తారాః సహస్రశః ॥ ౭౭౨౭॥

MSS@7728@1ఏకోఽపి జీయతే హన్త కాలిదాసో న కేనచిత్ ।


MSS@7728@2శ‍ృఙ్గారే లలితోద్గారే కాలిదాసత్రయీ కిము ॥ ౭౭౨౮॥

MSS@7729@1ఏకోఽపి త్రయ ఇవ భాతి కన్దుకోఽయం కాన్తాయాః కరతలరాగరక్తరక్తః



MSS@7729@2భూమౌ తచ్చరణనఖాంశుగౌరగౌరః స్వఃస్థః సన్ నయనమరీచినీలనీలః
॥ ౭౭౨౯॥
MSS@7730@1ఏకోఽపి యః సకలకార్యవిధౌ సమర్థః సత్త్వాధికో భవతు కిం బహుభిః
ప్రసూతైః ।
MSS@7730@2చన్ద్రః ప్రకాశయతి దిఙ్ముఖమణ్డలాని తారాగణః సముదితోఽప్యసమర్థ
ఏవ ॥ ౭౭౩౦॥
MSS@7731@1ఏకోఽపి యత్ర నగరే ప్రసిద్ధః స్యాద్ ధనుర్ఘరః ।
MSS@7731@2తతో యాన్త్యరయో దూరం మృగాః సింహగృహాదివ ॥ ౭౭౩౧॥

772 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7732@1ఏకోఽపి వారణపతిర్ద్విషతామనీకం యుక్తం నిహన్తి మదసత్త్వగుణోపపన్నః



MSS@7732@2నాగేషు హి క్షితిభృతాం విజయో నిబద్ధస్ తస్మాద్ గజాధికబలో నృపతిః
సదా స్యాత్ ॥ ౭౭౩౨॥
MSS@7733@1ఏకోఽపి సింహః సాహస్రం యూథం మథ్నాతి దన్తినామ్ ।
MSS@7733@2తస్మాత్ సింహమివోదారమ్ ఆత్మానం వీక్ష్య సమ్పతేత్ ॥ ౭౭౩౩॥

MSS@7734@1ఏకోఽప్యమాత్యో మేధావీ శూరో దక్షో విచక్షణః ।


MSS@7734@2రాజానం రాజమాత్రం వా ప్రాపయేన్ మహతీం శ్రియమ్ ॥ ౭౭౩౪॥

MSS@7735@1ఏకో బటుర్దర్భకుశాగ్రపాణిర్ వనే వనైః సిఞ్చతి బాలచూతాన్ ।


MSS@7735@2ఆమ్రాశ్చ సిక్తాః పితరశ్చ తృప్తా ఏకా క్రియా ద్వ్యర్థకరీ ప్రసిద్ధా ॥
౭౭౩౫॥
MSS@7736@1ఏకో బహూనాం మూర్ఖాణాం మధ్యే నిపతితో బుధః ।
MSS@7736@2పద్మః పాథస్తరఙ్గాణాం ఇవ విప్లవతే ధ్రువమ్ ॥ ౭౭౩౬॥

MSS@7737@1ఏకో బాణః స్ఫురతి వలితాలోకనం కామినీనాం కామస్యాన్యో


మలయపవనః
కామినాం మర్మభేదీ ।
MSS@7737@2వీణావేణుక్వణితమపరశ్చూతపుష్పం తురీయః సర్వోత్కణ్ఠప్రథమసచివః
పఞ్చమః పఞ్చమోఽపి ॥ ౭౭౩౭॥
MSS@7738@1ఏకో భవాన్ మమ సమం దశ వా నమన్తి జ్యాఘోషపూరితవియన్తి
శరాసనాని ।
MSS@7738@2తల్లోకపాలసహితః సహ లక్ష్మణేన చాపం గృహాణ సదృశం క్షణమస్తు
యుద్ధమ్ ॥ ౭౭౩౮॥
MSS@7739@1ఏకో భావః సదా శస్తో యతీనాం భావితాత్మనామ్ ।
MSS@7739@2శ్రీలుబ్ధానాం న లోకానాం విశేషేణ మహీభుజామ్ ॥ ౭౭౩౯॥

MSS@7740@1ఏకోఽభూత్ పులినాత్ తతస్తు నలినాచ్చాన్యోఽపి నాకోరభూత్ ప్రాచ్యాస్తే


త్రయ
ఏవ దివ్యకవయో దీవ్యన్తు దేవ్యా గిరా ।

msubhsall.pdf 773
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7740@2అర్వాఞ్చో యది గద్యపద్యరచనాచాతుర్యవాగుద్ధతాస్ తాన్


సర్వానతిశయ్య
ఖేలతితరాం శాకల్లమల్లః కవిః ॥ ౭౭౪౦॥
MSS@7741@1ఏకోఽభూన్నలినాత్ తతశ్చ పులినాద్ వల్మీకతశ్చాపరస్ తే సర్వే కవయో
భవన్తి గురవస్తేభ్యో నమస్కుర్మహే ।
MSS@7741@2అర్వాఞ్చో యది గద్యపద్యరచనైశ్చేతశ్చమత్కుర్వతే తేషాం మూర్ధ్ని
దదామి వామచరణం కర్ణాటరాజప్రియా ॥ ౭౭౪౧॥
MSS@7742@1ఏకో భేకః పరమముదితః ప్రాప్య గోష్పాదనీరం కో మే కో మే రటతి
సతతం
స్పర్ద్ధయా వాక్యముచ్చైః ।
MSS@7742@2గఙ్గాదీనాం సకలసరితాం ప్రాప్య తోయం సముద్రః కించిద్ గర్వం న వహతి
మహాన్ ప్రాయశో భూరి రత్నైః ॥ ౭౭౪౨॥
MSS@7743@1ఏకో మే శాశ్వతాత్మా సుఖమసుఖభుజో జ్ఞానదృష్టిస్వభావో నాన్యత్
కించిన్నిజం మే తనుధనకరణభ్రాతృభార్యాసుఖాది ।
MSS@7743@2కర్మోద్భూతం సమస్తం చపలమసుఖదం తత్ర మోహో ముధా మే
పర్యాలోచ్యేతి
జీవ స్వహితమవితథం ముక్తిమార్గం శ్రయ త్వమ్ ॥ ౭౭౪౩॥
MSS@7744@1ఏకోఽమ్బుధిర్జగతి జీవతి యేన తాని తావన్తి హన్త సలిలాని సముచ్చితాని

MSS@7744@2యేభ్యః కథంచిదపి కించిదమీ పయోదాః పీత్వా చిరాయ ధరణీమపి
తర్పయన్తి ॥ ౭౭౪౪॥
MSS@7745@1ఏకో రవిరతితేజా అతిశూరః కేసరీ వనే వాసీ ।
MSS@7745@2అతివిపులం ఖం శూన్యం హ్యతిగమ్భీరోఽమ్బుధిః క్షారః ॥ ౭౭౪౫॥

MSS@7746@1ఏకో రసః కరుణ ఏవ నిమిత్త భేదాద్ భిన్నః పృథక్ పృథగివాశ్రయతే


వివర్తాన్ ।
MSS@7746@2ఆవర్తబుద్బుదతరఙ్గమయాన్ వికారాన్ అమ్భో యథా సలిలమేవ హి
తత్ సమస్తమ్
॥ ౭౭౪౬॥
MSS@7747@1ఏకో రాగిషు రాజతే ప్రియతమాదేహార్ధహారీ హరో నీరాగేషు జినో

774 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

విముక్తలలనాసఙ్గోన యస్మాత్ పరః ।


MSS@7747@2దుర్వారస్మరబాణపన్నగవిషవ్యాసఙ్గముగ్ధో జనః శేషః కామవిడమ్బితో
హి
విషయాన్ భోక్తుం న మోక్తుం క్షమః ॥ ౭౭౪౭॥
MSS@7748@1ఏకోఽర్థం విమృశేదేకో ధర్మే ప్రకురుతే మనః ।
MSS@7748@2ఏకః కార్యాణి కురుతే తమాహుర్మధ్యమం నరమ్ ॥ ౭౭౪౮॥

MSS@7749@1ఏకో లలాటే ద్వౌ మూర్ధ్ని ద్వౌ ద్వౌ పార్శ్వోపపార్శ్వయోః ।


MSS@7749@2ద్వౌ చ వక్షసి విజ్ఞేయౌ ప్రయాణే చైక ఏవ తు ॥ ౭౭౪౯॥

MSS@7750@1ఏకో లోభో మహాగ్రాహో లోభాత్ పాపం ప్రవర్తతే ।


MSS@7750@2తతః పాపాదధర్మాప్తిస్తతో దుఃఖం ప్రవర్తతే ॥ ౭౭౫౦॥

MSS@7751@1ఏకో విత్తవతః సూనుః పితృహీనః సుయౌవనే ।


MSS@7751@2ముగ్ధే భూభుజి కాయస్థః కామిస్పర్ధీ వణిక్సుతః ॥ ౭౭౫౧॥

గురోః సుతః ।
MSS@7752@1నిత్యాతురామాత్యవైద్యప్రసిద్ధస్య
MSS@7752@2॥। ॥। ప్రచ్ఛన్నకామో జటాధరః ॥ ౭౭౫౨॥

MSS@7753@1నపుంసకప్రవాదస్యప్రశమార్థీ ఫలాశనః ।
MSS@7753@2మత్తో ధూర్తసహాయశ్చ రాజసూనుర్నిరఙ్కుశః ॥ ౭౭౫౩॥

MSS@7754@1గ్రామ్యోధాతృద్విజసుతః ప్రాప్తలాభశ్చ గాయనః ।


MSS@7754@2సద్యః సార్థపతిః ప్రాప్తః శ్రీమాన్ దైవపరాయణః ॥ ౭౭౫౪॥

MSS@7755@1గతానుగతికో మూర్ఖః శాస్త్రోన్మాదశ్చ పణ్డితః ।


MSS@7755@2నిత్యక్షీబశ్చ వేశ్యానాం జఙ్గమాః కల్పపాదపాః ॥ ౭౭౫౫॥

MSS@7756@1ఏకో విశ్వసతాం హరామ్యపఘృణః ప్రాణానహం ప్రాణినామ్ ఇత్యేవం


పరిచిన్త్య
మాత్మమనసి వ్యాధానుతాపం కృథాః ।
MSS@7756@2భూపానాం భవనేషు కిం చ విమలక్షేత్రేషు గూఢాశయాః సాధూనామరయో
వసన్తి కతి న త్వత్తుల్యకక్షా నరాః ॥ ౭౭౫౬॥
MSS@7757@1ఏకో వైశ్యశ్చ ద్వౌ శూద్రౌ బ్రాహ్మణాస్త్రయ ఏవ చ ।
MSS@7757@2విద్యోపజీవినః పఞ్చ న గచ్ఛేయుః సమం స్వయమ్ ॥ ౭౭౫౭॥

MSS@7757A@1ఏకో వైశ్యో ద్వౌ చ శూద్రౌ క్షత్రియాః సప్త పఞ్చ వా ।

msubhsall.pdf 775
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7757A@2నవ నార్యో న గచ్ఛేయుః న గచ్ఛేద్ బ్రాహ్మణత్రయమ్ ॥


MSS@7758@1ఏకోఽహమసహాయోఽహం కృశోఽహమపరిచ్ఛదః ।
MSS@7758@2స్వప్నేఽప్యేవంవిధా చిన్తా మృగేన్ద్రస్య న జాయతే ॥ ౭౭౫౮॥

MSS@7759@1ఏకోఽహమస్మీతి చ మన్యసే త్వం న హృచ్ఛయం వేత్సి మునిం


పురాణమ్ ।
MSS@7759@2యో వేదితా కర్మణః పాపకస్య యస్యాన్తికే త్వం వృజినం కరోషి ॥
౭౭౫౯॥
MSS@7760@1ఏకోఽహమస్మీత్యాత్మానం యత్ త్వం కల్యాణ మన్యసే ।
MSS@7760@2నిత్యం స్థితస్తే హృద్యేష పుణ్యపాపేక్షితా మునిః ॥ ౭౭౬౦॥

MSS@7761@1ఏకోహరః ప్రియాధర- గుణవేదీ దివిషదోఽపరే మూఢాః ।


MSS@7761@2విషమమృతం వా సమమితి యః పశ్యన్ గరలమేవ పపౌ ॥ ౭౭౬౧॥

MSS@7762@1ఏకో హి కురుతే పాపం కాలపాశవశం గతః ।


MSS@7762@2నీచేనాత్మాపచారేణ కులం తేన వినశ్యతి ॥ ౭౭౬౨॥

MSS@7763@1ఏకో హి ఖఞ్జనవరో నలినీదలస్థో దృష్టః కరోతి చతురఙ్గబలాధిపత్యమ్ ।


MSS@7763@2కిం మే కరిష్యతి భవద్వదనారవిన్దే జానామి నో నయనఖఞ్జనయుగ్మమేతత్
॥ ౭౭౬౩॥
MSS@7764@1ఏకో హి దోషో గుణసంనిపాతే నిమజ్జతీత్యేతదయుక్తముక్తమ్ ।
MSS@7764@2రూపాదికాన్ సర్వగుణాన్ నిహన్తి కిం మౌర్ఖ్యమేకం న శరీరభాజామ్ ॥
౭౭౬౪॥
MSS@7765@1ఏకో హి దోషో గుణసంనిపాతే నిమజ్జతీన్దోః కిరణేష్వివాఙ్కః ।
MSS@7765@2కేనాపి నూనం కవినా చ దృష్టం దారిద్ర్యమేకం గుణరాశినాశి ॥
౭౭౬౫॥
MSS@7766@1ఏకో హ్యమాత్యో మేధావీ శూరో దాన్తో విచక్షణః ।
MSS@7766@2రాజానం రాజపుత్రం వా ప్రాపయేన్ మహతీం శ్రియమ్ ॥ ౭౭౬౬॥

MSS@7767@1ఏణః క్రీడతి శూకరశ్చ ఖనతి ద్వీపీ చ గర్వాయతే క్రోష్టా క్రన్దతి


వల్గతే చ శశకో వేగాద్ రురుర్ధావతి ।
MSS@7767@2నిఃశఙ్కః కరిపోతకస్తరులతామున్మోటతే లీలయా హంహో సింహ వినా
త్వయాద్య

776 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

విపినే కీదృగ్దశా వర్తతే ॥ ౭౭౬౭॥


MSS@7768@1ఏణశ్రేణిః శశకనికరః శల్లకీనాం కదమ్బం కోలవ్యూహః స్పృశతి
సుఖితాం యత్ర తత్రాపి కుఞ్జే ।
MSS@7768@2కో నామాస్మిన్ బత హతవనే పాదపస్తాదృగుచ్చైర్ యస్య
చ్ఛాయామయమధివసత్యుష్ణరుగ్ణో గజేన్ద్రః ॥ ౭౭౬౮॥
MSS@7769@1ఏణాక్షీస్పృహయాలుతా న కథమప్యాస్తే వివేకోదయాన్ నిత్యం
ప్రచ్యుతిశఙ్కయా
క్షణమపి స్వర్గే న మోదామహే ।
MSS@7769@2అప్యన్యేషు వినాశివస్తువిషయాభోగేషు తృష్ణా న మే స్వర్ణద్యాః పులినే
పరం హరిపదధ్యానం సమీహామహే ॥ ౭౭౬౯॥
MSS@7770@1ఏణాద్యాః పశవః కిరాతపరిషన్నైషా గుణగ్రాహిణీ సంచారోఽపి న
నాగరస్య
విషయోచ్ఛిన్నం మునీనాం మనః ।
MSS@7770@2ధూమేనైవ సుగన్ధినా ప్రతిపదం దిక్చక్రమామోదయన్ ఆమూలం
పరిదహ్యతేఽగురుతరుః కస్మై కిమాచక్ష్మహే ॥ ౭౭౭౦॥
MSS@7771@1ఏణీగణేషు గురుగర్వనిమీలితాక్షః కిం కృష్ణసార ఖలు ఖేలసి
కాననేఽస్మిన్ ।
MSS@7771@2సీమామిమాం కలయ భిన్నకరీన్ద్రకుమ్భ- ముక్తామయీం హరివిహారవసున్ధరాయాః
॥ ౭౭౭౧॥
MSS@7772@1ఏణీదృశః పాణిపుటే నిరుద్ధా వేణీ విరేజే శయనోత్థితాయాః ।
MSS@7772@2సరోజకోశాదివ నిష్పతన్తీ శ్రేణీ ఘనీభూయ మధువ్రతానామ్ ॥ ౭౭౭౨॥

MSS@7773@1ఏణీదృశః శ్రవణసీమ్ని యదానయన్తి తేనైవ తస్య మహిమా నవచమ్పకస్య



MSS@7773@2త్వం తత్ర నో విహరసే యది భృఙ్గ తేన నైతస్య కించిదపి తత్ తు
తవైవ హానిః ॥ ౭౭౭౩॥
MSS@7774@1ఏణీదృశో విజయతే వేణీ పృష్ఠావలమ్బినీ ।
MSS@7774@2కశేవ పఞ్చబాణస్య యువతర్జనహేతవే ॥ ౭౭౭౪॥

MSS@7775@1ఏణీ యాతి విలోక్య బాలశలభాన్ శష్పాఙ్కురాదిత్సయా ఛత్రీకుడ్మలకాని


రక్షతి చిరాదణ్డభ్రమాద్ కుక్కుటీ ।

msubhsall.pdf 777
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7775@2ధూత్వా ధావతి కృష్ణకీటపటలశ్రేణీం శిఖణ్డీ శిరో దూరాదేవ వనాన్తరే


విషధరగ్రాసాభిలాషాతురః ॥ ౭౭౭౫॥
MSS@7776@1ఏణీశాబవిలోచనాభిరలసశ్రోణీభరప్రౌఢి భిర్ వేణీభూతరసక్రమాభిరభితః
శ్రేణీకృతాభిర్వృతః ।
MSS@7776@2పాణీ నామ వినోదయన్ రతిపతేస్తూణీశయైః సాయకైర్ వాణీనామపదం
పరం
వ్రజజనక్షోణీపతిః పాతు నః ॥ ౭౭౭౬॥
MSS@7777@1ఏణో గజః పతఙ్గశ్చ భృఙ్గో మీనస్తు పఞ్చమః ।
MSS@7777@2శబ్దస్పర్శరూపగన్ధరసైరేతే హతాః ఖలు ॥ ౭౭౭౭॥

MSS@7778@1ఏతచ్చ తపసో మూలం తపసో మూలమేవ చ ।


MSS@7778@2సర్వదా కామవిజయః సంకల్పవిజయస్తథా ॥ ౭౭౭౮॥

MSS@7779@1ఏతచ్చతుర్గుణం తైలం తస్మాచ్చాపి చతుర్గుణమ్ ।


MSS@7779@2కాంజికం ప్రక్షిపేద్ ధీమాంస్తతస్తైలం విపాచయేత్ ॥ ౭౭౭౯॥

MSS@7780@1ఏతచ్ఛాన్తవిచిత్రచత్వరపథం విశ్రాన్తవైతాలిక-
శ్లాఘాశ్లోకమగుఞ్జిమఞ్జుమురజం విధ్వస్తగీతధ్వని ।
MSS@7780@2వ్యావృత్తాధ్యయనం నివృత్తసుకవిక్రీడాసమస్యం నమద్- విద్వద్వాదపథం
కథం పురమిదం మౌనవ్రతే వర్తతే ॥ ౭౭౮౦॥
తు మయాఖ్యాతం తవానఘ ।
MSS@7781@1ఏతచ్ఛాస్త్రార్థతత్త్వం
MSS@7781@2అవిశ్వాసో నరేన్ద్రాణామ్ అపరం గుహ్యముచ్యతే ॥ ౭౭౮౧॥

MSS@7782@1ఏతజ్జడాజడవివేచనమేతదేవ క్షిత్యాదితత్త్వపరిశోధనకౌశలం చ ।
MSS@7782@2జ్ఞానం చ శైవమిదమాగమకోటిలభ్యం మాతుర్యదఙ్ఘ్రియుగలే నిహితో
మయాత్మా ॥ ౭౭౮౨॥
నాలోచ్చలద్బహులఫేనిలబుద్బుదౌఘైః ।
MSS@7783@1ఏతత్కరాలకరవాలనికృత్తకణ్ఠ -
MSS@7783@2సార్ధం డమడ్డమరుడాంకృతిహూతభూత- వర్గేణ భర్గగృహిణీం
రుధిరైర్ధినోమి ॥ ౭౭౮౩॥
MSS@7784@1ఏతత్ కవీన్ద్రముఖచన్ద్రమసః కదాచిత్ కావ్యాభిధానమమృతం యది
నాగలిష్యత్ ।
MSS@7784@2సంసారిణాం వివిధదుఃఖసహస్రభాజాం చేతోవినోదసదనం కిమిహాభవిష్యత్
॥ ౭౭౮౪॥

778 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7785@1ఏతత్ కాన్తమిదం కాన్తమ్ ఇత్యావసథతృష్ణయా ।


MSS@7785@2తస్యా భ్రమతి సర్వాఙ్గం మన్యే మూఢ ఇవ స్మరః ॥ ౭౭౮౫॥

MSS@7786@1ఏతత్ కామఫలం లోకే యద్ ద్వయోరేకచిత్తతా ।


MSS@7786@2అన్యచిత్తకృతే కామే శవయోరివ సంగమః ॥ ౭౭౮౬॥

MSS@7787@1ఏతత్ కార్యమమరాః సంశ్రుతం మే ధృతిః శమః సత్యధర్మానువృత్తిః ।


MSS@7787@2గ్రన్థిం వినీయ హృదయస్య సర్వం ప్రియాప్రియే చాత్మవశం నయీత ॥
౭౭౮౭॥
MSS@7787A@1ఏతత్ కిం నను కర్ణభూషణమయం హారః సుకాఞ్చీ నవా బద్ధా
కాచిదియం
త్వయాద్య తిలకః శ్లాఘ్యః ప్రియే కల్పితః ।
MSS@7787A@2ప్రత్యఙ్గం స్పృశతేతి తత్క్షణభవద్రోమాఞ్చమాలాఞ్చితా తన్వీ
మానముపేక్షయైవ శనకైర్ధూర్తేన సంమోచితా ॥
MSS@7788@1ఏతత్ కిం ప్రణయిన్యపి ప్రణయినీ యన్ మానినీ జాయతే మన్యే మానవిధౌ
భవిష్యతి
సుఖం కించిద్ విశిష్టం రసాత్ ।
MSS@7788@2వాఞ్ఛా తస్య సుఖస్య మేఽపి హృదయే జాగర్తి నిత్యం పరం
స్వప్నేఽప్యేష
న మేఽపరాధ్యతి పతిః కుప్యామి తస్మై కథమ్ ॥ ౭౭౮౮॥
MSS@7789@1ఏతత్ కిం శ్రుతసదృశం త్వద్వ్రతయోగ్యం కులానురూపం వా ।
MSS@7789@2కృతవానసి యత్ సుమతే పరిభూతగుణోదయం కర్మ ॥ ౭౭౮౯॥

MSS@7790@1ఏతత్కీర్తివివర్తధౌతనిఖిలత్రైలోక్యనిర్వాసితైర్ విశ్రాన్తిః కలితా కథాసు


జగతాం శ్యామైః సమగ్రైరపి ।
MSS@7790@2జజ్ఞే కీర్తిమయాదహో భయభరైరస్మాదకీర్తేః పునః సా యన్నాస్య
కథాపథేఽపి
మలినచ్ఛాయా బబన్ధ స్థితిమ్ ॥ ౭౭౯౦॥
MSS@7791@1ఏతత్కుచస్పర్ధితయా ధటస్య ఖ్యాతస్య శాస్త్రేషు నిదర్శనత్వమ్ ।
MSS@7791@2తస్మాచ్చ శిల్పాన్ మణికాదికారీ ప్రసిద్ధనామాజని కుమ్భకారః ॥
౭౭౯౧॥

msubhsall.pdf 779
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7792@1ఏతత్ కృత్వా ప్రియమనుచితప్రార్థనావర్త్మనో మే సౌహార్దాద్ వా విధుర


ఇతి
వా మయ్యనుక్రోశబుద్ధ్యా ।
MSS@7792@2ఇష్టాన్ దేశాన్ విచర జలద ప్రావృషా సంభృతశ్రీర్ మా భూదేవం క్షణమపి
చ తే విద్యుతా విప్రయోగః ॥ ౭౭౯౨॥
MSS@7793@1ఏతత్ కోకకుటుమ్బినీజనమనఃశల్యం చకోరాఙ్గనా-
చఞ్చూకోటికపాటయోర్ఘటితయోరుద్ఘాటినీ కుఞ్చికా ।
MSS@7793@2దగ్ధస్యాపి నవాఙ్కురః స్మరతరోరార్ద్రాగసాం ప్రేయసీ- మానోద్దామగజాఙ్కుశో
విజయతే ముగ్ధం సుధాంశోర్వపుః ॥ ౭౭౯౩॥
MSS@7794@1ఏతత్ తద్ దుర్జయం లోకే పుత్రదారమయం విషమ్ ।
MSS@7794@2జాయన్తే చ మ్రియన్తే చ యత్ పీత్వా మోహితాః ప్రజాః ॥ ౭౭౯౪॥

MSS@7795@1ఏతత్ తద్ ధృతరాష్ట్రవక్త్రసదృశం మేఘాన్ధకారం నభో హృష్టో


గర్జతి చాతిదర్పితబలో దుర్యోధనో వా శిఖీ ।
MSS@7795@2అక్షద్యూతజితో యుధిష్ఠిర ఇవాధ్వానం గతః కోకిలో హంసాః సమ్ప్రతి
పాణ్డవా ఇవ వనాదజ్ఞాతచర్యాం గతాః ॥ ౭౭౯౫॥
MSS@7796@1ఏతత్ తద్వక్త్రమత్ర క్వ తదధరమధు క్వాయతాస్తే కటాక్షాః క్వాలాపాః
కోమలాస్తే క్వ స మదనధనుర్భఙ్గురో భ్రూవిలాసః ।
MSS@7796@2ఇత్థం ఖట్వాఙ్గకోటౌ ప్రకటితదశనం మఞ్జుగుఞ్జత్సమీరమ్
రాగాన్ధానామివోచ్చైరుపహసితమహో మోహజాలం కపాలమ్ ॥ ౭౭౯౬॥
MSS@7797@1ఏతత్ తర్కయ చక్రవాకసుదృశామాశ్వాసనాదాయినః
ప్రౌఢధ్వాన్తపయోధిమగ్నజగతీదత్తావలమ్బోత్సవాః ।
MSS@7797@2దీప్తాంశోర్వికసన్తి దిఙ్మృగదృశాం కాశ్మీరపఙ్కోదక-
వ్యాత్యుక్షీచతురాః సరోరుహవనశ్రీకేలికారాః కరాః ॥ ౭౭౯౭॥
MSS@7798@1ఏతత్ తర్కయ చక్రవాకహృదయాశ్వాసాయ తారాగణ- గ్రాసాయ
స్ఫురదిన్దుమణ్డలపరీహాసాయ భాసాం నిధిః ।
MSS@7798@2దిక్కాన్తాకుచకుమ్భకుఙ్కుమరజోన్యాసాయ పఙ్కేరుహో- ల్లాసాయ
స్ఫుటవైరికైరవవనత్రాసాయ విద్యోతతే ॥ ౭౭౯౮॥
MSS@7799@1ఏతత్ తస్య ముఖాత్ కియత్ కమలినీపత్రే కణం వారిణో యన్
ముక్తామణిరిత్యమంస్త

780 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

స జడః శ‍ృణ్వన్ యదస్మాదపి ।


MSS@7799@2అఙ్గుల్యగ్రలఘుక్రియాప్రవిలయిన్యాదీయమానే శనైస్ కుత్రోడ్డీయ గతో
మమేత్యనుదినం నిద్రాతి నాన్తఃశుచా ॥ ౭౭౯౯॥
MSS@7800@1ఏతత్ తు మాం దహతి యద్ గృహమస్మదీయం క్షీణార్థమిత్యతిథయః
పరివర్జయన్తి ।
MSS@7800@2సంశుష్కసాన్ద్రమదలేఖమివ భ్రమన్తః కాలాత్యయే మధుకరాః కరిణః
కపోలమ్ ॥ ౭౮౦౦॥
MSS@7801@1ఏతత్తే భ్రూలతోద్భాసి పాటలాధరపల్లవమ్ ।
MSS@7801@2ముఖం నన్దనముద్యానమ్ అతోఽన్యత్ కేవలం వనమ్ ॥ ౭౮౦౧॥

MSS@7802@1ఏతత్ తే ముఖమక్షతేన్దులడహచ్ఛాయం భవల్లోచనం


నీలేన్దీవరనిర్విశేషమధరస్తే బన్ధుజీవారుణః ।
MSS@7802@2భ్రూవల్లిస్తవ కామకార్ముకలతా లీలాసహాధ్యాయినీ న ధ్యాయన్తు కథం ను
దేవ కథయ త్వామేకమేణీదృశః ॥ ౭౮౦౨॥
MSS@7803@1ఏతత్ పయోధరయుగం పతితం నిరీక్ష్య ఖేదం వృథా వహసి కిం
కమలాయతాక్షి ।
MSS@7803@2స్తబ్ధో వివేకరహితో జనతాపకారీ హ్యత్యున్నతః ప్రపతతీతి కిమత్ర చిత్రమ్
॥ ౭౮౦౩॥
MSS@7804@1ఏతత్ పురః స్ఫురతి పద్మదృశాం సహస్రమ్ అక్షిద్వయం కథయ కుత్ర
నివేశయామి ।
MSS@7804@2ఇత్యాకలయ్య నయనామ్బురుహే నిమీల్య రోమాఞ్చితేన వపుషా
స్థితమచ్యుతేన
॥ ౭౮౦౪॥
MSS@7805@1ఏతత్ పూతనచక్రమక్రమకృతగ్రాసార్ధముక్తైర్వృకాన్ ఉత్పుష్ణత్పరితో
నృమాంసవిఘసైరాదర్దరం క్రన్దతః ।
MSS@7805@2ఖర్జూరద్రుమదఘ్నజఙ్ఘమసితత్వఙ్నద్ధవిష్వక్తత-
స్నాయుగ్రన్థిఘనాస్థిపఞ్జరజరత్కఙ్కాలమాలోక్యతే ॥ ౭౮౦౫॥
MSS@7806@1ఏతత్ ప్రచణ్డి సముదేత్యకలఙ్కమూర్తి కల్మాషితామ్బరతలం
గ్రహచక్రవాలమ్ ।
MSS@7806@2సూర్యేన్దుసమ్పుటసముద్గకవాటకోష- విశ్లేషకీర్ణనవరత్నకలాపకాన్తి
॥ ౭౮౦౬॥

msubhsall.pdf 781
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7807@1ఏతత్ సర్వం పరిజ్ఞాయ వృక్షారోపం సమారభేత్ ।


MSS@7807@2ధర్మార్థకామమోక్షాణాం ద్రుమేభ్యః సాధనం యతః ॥ ౭౮౦౭॥

MSS@7808@1ఏతత్ సర్వం శ‍ృణుత వచనం సంగ్రహాదత్ర సఖ్యః ప్రాణానాం నః


ఫలమవికలం నూనమేషా సఖీ వః ।
MSS@7808@2విశ్లేషేఽస్మిన్ ప్రచలతి భృశం దీపికేవ ప్రవాతే సత్యామస్యాం
వయమతమసః సర్వథా రక్షతైనామ్ ॥ ౭౮౦౮॥
MSS@7809@1ఏతత్ సర్వమమాత్యాది రాజా నయపురఃసరః ।
MSS@7809@2నయత్యున్నతిముద్యుక్తో వ్యసనీ క్షయమేవ చ ॥ ౭౮౦౯॥

MSS@7810@1ఏతదత్ర పథికైకజీవితం పశ్య శుష్యతితరాం మహత్సరః ।


MSS@7810@2రే ముధామ్బుధర రుద్ధసద్గతిర్ వర్ధితా కిమితి ఘట్టవాహినీ ॥ ౭౮౧౦॥

MSS@7811@1ఏతదనూపే వాచ్యం జాఙ్గలభూమౌ చ పఞ్చభిః పురుషైః ।


MSS@7811@2ఏతైరేవ నిమిత్తైర్ మరుభూమావష్టభిః కథయేత్ ॥ ౭౮౧౧॥

MSS@7812@1ఏతదర్థంశ్రుతే బుద్ధిం కరోతి ద్వేషదూషితః ।


MSS@7812@2యద్ వివాదైః కరిష్యామి మానమ్లానిం మనీషిణామ్ ॥ ౭౮౧౨॥

MSS@7813@1ఏతదర్థం హి కుర్వన్తి రాజానో ధనసంచయమ్ ।


MSS@7813@2రక్షయిత్వా తు చాత్మానం యద్ధనం తద్ ద్విజాతయే ॥ ౭౮౧౩॥

హి రాజ్యాని ప్రశాసతి నరేశ్వరాః ।


MSS@7814@1ఏతదర్థం
MSS@7814@2యదేషాం సర్వకృత్యేషు మనో న ప్రతిహన్యతే ॥ ౭౮౧౪॥

కులీనానాం నృపాః కుర్వన్తి సంగ్రహమ్ ।


MSS@7815@1ఏతదర్థే
MSS@7815@2ఆదిమధ్యావసానేషు న తే గచ్ఛన్తి విక్రియామ్ ॥ ౭౮౧౫॥

MSS@7816@1ఏతదుచ్ఛ్వసితపీతమైన్దవంసోఢుమక్షమమివ ప్రభారసమ్ ।
MSS@7816@2ముక్తషట్పదవిరావమఞ్జసా భిద్యతే కుముదమా నిబన్ధనాత్ ॥ ౭౮౧౬॥

MSS@7817@1ఏతదేవకులీనత్వమ్ ఏతదేవ గుణార్జనమ్ ।


MSS@7817@2యత్ సదైవ సతాం సత్సు వినయావనతం శిరః ॥ ౭౮౧౭॥

MSS@7818@1ఏతదేవ తు విజ్ఞేయం స్వార్థధర్మవిఘాతజే ।


MSS@7818@2విషయధ్వంసజే శత్రోర్విషయప్రతిపీడనమ్ ॥ ౭౮౧౮॥

MSS@7819@1ఏతదేవ పరం శౌర్యం యత్ పరప్రాణరక్షణమ్ ।

782 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7819@2నహి ప్రాణహరః శూరః శూరః ప్రాణప్రదోఽర్థినామ్ ॥ ౭౮౧౯॥


MSS@7819A@1ఏతదేవ మమ పుణ్యమగణ్యం యత్ కృశోదరి దృశోరతిథిస్త్వమ్ ।
MSS@7819A@2దూరమస్తు మదఘూర్ణితతారం శారదేన్దుముఖి వీక్షణమక్ష్ణోః ॥

MSS@7820@1ఏతదేవమహచ్చిత్రం ప్రాక్తనస్యేహ కర్మణః ।


MSS@7820@2యదనాత్మవతామాయుర్యచ్చానతిమతాం శ్రియః ॥ ౭౮౨౦॥

హి పాణ్డిత్యమ్ ఇయమేవ బహుజ్ఞతా ।


MSS@7821@1ఏతదేవ
MSS@7821@2అయమేవ పరో లాభో యత్ స్వల్పాద్ భూరిరక్షణమ్ ॥ ౭౮౨౧॥

MSS@7822@1ఏతదేవహి పాణ్డిత్యం ఏషా చైవ కులీనతా ।


MSS@7822@2ఏష ఏవ పరో ధర్మ ఆయాదూనతరో వ్యయః ॥ ౭౮౨౨॥

MSS@7824@1ఏతదేవాయుషః సారం నిసర్గక్షణభఙ్గినః ।


MSS@7824@2స్నిగ్ధర్ముగ్ధైర్విదగ్ధైశ్చ యదయన్త్రితమాస్యతే ॥ ౭౮౨౪॥

MSS@7824A@1ఏతదేవార్థసామర్థ్యం ప్రత్యక్షేణోపలక్ష్యతే ।
MSS@7824A@2పుత్రదారాదిసంబన్ధః పుంసాం ధననిబన్ధనః ॥

MSS@7825@1ఏతదేవార్థసామర్థ్యం ప్రత్యక్షేణోపలక్ష్యతే ।
MSS@7825@2యత్ స్కన్ధబన్ధే జీవద్భిః శవః శిబికయోహ్యతే ॥ ౭౮౨౫॥

MSS@7826@1ఏతద్గన్ధగజస్తృషామ్భసి భృశం కణ్ఠాన్తమజ్జత్తనుః ఫేనైః


పాణ్డురితః స్వదిక్కరిజయక్రీడాయశఃస్పర్ధిభిః ।
MSS@7826@2దన్తద్వన్ద్వజలానుబిమ్బనచతుర్దన్తః కరామ్భోవమి- వ్యాజాదభ్రమువల్లభేన
విరహం నిర్వాపయత్యమ్బుధేః ॥ ౭౮౨౬॥
MSS@7827@1ఏతద్దత్తాసిఘాతస్రవదసృగసుహృద్వంశసార్ద్రేన్ధనైత్ అద్-
దోరుద్దామప్రతాపజ్వలదనలమిలద్భూమధూమభ్రమాయ ।
MSS@7827@2ఏతద్దిగ్జైత్రయాత్రాసమసమరభరం పశ్యతః కస్య నాసీద్
ఏతన్నాసీరవాజివ్రజఖురజరజోరాజిరాజిస్థలీషు ॥ ౭౮౨౭॥
MSS@7828@1ఏతద్ దధాతి నవయౌవననర్తకస్య కశ్మీరజచ్ఛురితతాలకయుగ్మలక్ష్మీమ్

MSS@7828@2మధ్యే సముచ్ఛ్వసితవృత్తి మనాగుపాన్తే లబ్ధాత్మసీమ కుచకుడ్మలయుగ్మమస్యాః
॥ ౭౮౨౮॥
MSS@7829@1ఏతద్దన్తిబలైర్విలోక్య నిఖిలామాలిఙ్గితాఙ్గీం భువం సంగ్రామాఙ్గణసీమ్ని

msubhsall.pdf 783
మహాసుభాషితసంగ్రహ

జఙ్గమగిరిస్తోమభ్రమాధాయిభిః ।
MSS@7829@2పృథ్వీన్ద్రః పృథురేతదుగ్రసమరప్రేక్షోపనమ్రామర- శ్రేణీమధ్యచరః
పునః క్షితిధరక్షేపాయ ధత్తే ధియమ్ ॥ ౭౮౨౯॥
MSS@7830@1ఏతద్ దేవ యశస్కరం నరపతేర్యత్ తస్కరే నిగ్రహో దీర్ఘం జీవ
యథాపరాధమధురం దణ్డం జగత్యావహన్ ।
MSS@7830@2యేనాయం పరిపన్థిపార్థివవధూసిన్దూరచౌరస్త్వయా బద్ధశ్చ
ప్రతిదణ్డభైరవకరీ క్షిప్తశ్చ కారాగృహే ॥ ౭౮౩౦॥
MSS@7831@1ఏతద్ ధనఞ్జయో వాచ్యో నిత్యోద్యుక్తో వృకోదరః ।
MSS@7831@2యదర్థం క్షత్రియా సూతే తస్య కాలోఽయమాగతః ॥ ౭౮౩౧॥

MSS@7832@1ఏతద్ధిపరమం నార్యాః కార్యం లోకే సనాతనమ్ ।


MSS@7832@2ప్రాణానపి పరిత్యజ్య యద్ భర్తృహితమాచరేత్ ॥ ౭౮౩౨॥

MSS@7833@1ఏతద్ బభ్రుకచానుకారికిరణం రాజద్రుహోఽహ్నః శిరశ్- ఛేదాభం


వియతః
ప్రతీచి నిపతత్యబ్ధౌరవేర్మణ్డలమ్ ।
MSS@7833@2ఏషాపి ద్యురమా ప్రియానుగమనం ప్రోద్దామకాష్ఠోత్థితే సంధ్యాగ్నౌ
వినిధాయ
తారకమిషాజ్జాతాస్థిశేషస్థితిః ॥ ౭౮౩౩॥
MSS@7834@1ఏతద్ బుద్ధిమశేషాణాం సత్త్వమాతన్య యోగవిత్ ।
MSS@7834@2పరిత్యజతి సమ్ప్రాప్య బుద్ధిసౌక్ష్మ్యమనుత్తమమ్ ॥ ౭౮౩౪॥

MSS@7835@1ఏతద్భీతారినారీ గిరిబిలవిగలద్వాసరా నిఃసరన్తీ


స్వక్రీడాహంసమోహగ్రహిలశిశుభృశప్రార్థి తోన్నిద్రచన్ద్రా ।
MSS@7835@2ఆక్రన్దద్ భూరి యత్తన్నయనజలమిలచ్చన్ద్రహంసానుబిమ్బ-
ప్రత్యాసత్తిప్రహృష్యత్తనయవిహసితైరాశ్వసీన్ న్యశ్వసీచ్చ ॥ ౭౮౩౫॥
MSS@7836@1ఏతద్ భీమపరాక్రమేణ రచితం సంసారసారం సరః
పాథోనాథకథాపహస్తనకలావైచక్షణే దీక్షితమ్ ।
MSS@7836@2యన్మాహాత్మ్యవిలోకనాద్భుతరసాద్ధూతామ్బరశ్రీ శిరః- స్రస్తం
కుణ్డలమమ్బుబిమ్బితరవివ్యాజేన విద్యోతతే ॥ ౭౮౩౬॥
MSS@7837@1ఏతద్భూషణకౌశలం తవ తనౌ పశ్యేత్ తదా మాధవో రాధే తత్సవిధే హి
చేతసిచలే చేద్ ధైర్యమాధాస్యతి ।

784 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7837@2ఇత్థంజల్పతి శిల్పకారిణి జనే తస్యాః స్మరన్త్యా హరిం సద్యః స్వేదసరిద్


వ్యలమ్పదమలం పత్రావలీమణ్డలమ్ ॥ ౭౮౩౭॥
పతత్యగాధే వచనం కవీనామ్ ।
MSS@7838@1ఏతద్యశఃక్షీరధిపూరగాహి
MSS@7838@2ఏతద్గుణానాం గణనాఙ్కపాతః ప్రత్యర్థికీర్తీః ఖటికాః క్షిణోతి ॥
౭౮౩౮॥
MSS@7839@1ఏతద్ రహస్యం పరమమ్ ఏతచ్చ పరమం పదమ్ ।
MSS@7839@2ఏషా గతిర్విరక్తానామ్ ఏషోఽసౌ పరమః శివః ॥ ౭౮౩౯॥

MSS@7840@1ఏతద్ విదన్తో విద్వాంసో బ్రాహ్మణా బ్రహ్మవాదినః ।


MSS@7840@2న రాజ్ఞః ప్రతిగృహ్ణన్తి ప్రేత్య శ్రేయోఽభికాఙ్క్షిణః ॥ ౭౮౪౦॥

MSS@7841@1ఏతద్ విద్వాన్ మదుదితం జ్ఞానవిజ్ఞాననైపుణమ్ ।


MSS@7841@2న నిన్దతి న చ స్తౌతి లోకే చరతి సూర్యవత్ ॥ ౭౮౪౧॥

MSS@7842@1ఏతద్ విధానమాతిష్ఠేద్ అరోగః పృథివీపతిః ।


MSS@7842@2అస్వస్థః సర్వమేతత్ తు భృత్యేషు వినియోజయేత్ ॥ ౭౮౪౨॥

MSS@7843@1ఏతద్ విభాతి చరమాచలచూడచుమ్బి- హిణ్డీరపిణ్డరుచిశీతమరీచిబిమ్బమ్



MSS@7843@2ఉజ్జ్వాలితస్య రజనీం మదనానలస్య ధూమం దధత్ ప్రకటలాఞ్ఛనకైతవేన
॥ ౭౮౪౩॥
MSS@7844@1ఏతద్ వ్యోమవనీవరాహవలయం విశ్వైకవీరస్మర-
స్కన్ధావారమదాన్ధసిన్ధురకులం శ్యామావధూకైశికమ్ ।
MSS@7844@2చక్షుష్యాఞ్జనవస్తు ఘూకసదసాం విశ్లిష్టచక్రాహ్వయ-
స్తోమాన్తర్గతధూమకేతనమహాధూమ్యా తమస్తార్యతే ॥ ౭౮౪౪॥
MSS@7845@1ఏతన్నరేన్ద్రవృషభ క్షపయా వ్రజన్త్యా సంరోపణార్థమివ గోపితమమ్బుజేషు

MSS@7845@2ఉద్ఘాటయత్యయమశీతకరః కరౌఘైః పద్మాకరాత్ తిమిరబీజమివాలివృన్దమ్
॥ ౭౮౪౫॥
MSS@7846@1ఏతన్మన్దవిపక్వతిన్దుకఫలశ్యామోదరాపాణ్డర- ప్రాన్తం హన్త
పులిన్దసున్దరకరస్పర్శక్షమం లభ్యతే ।
MSS@7846@2తత్ పల్లీపతిపుత్రి కుఞ్జరకులం కుమ్భాభయాభ్యర్థనా- దీనం
త్వామనునాథతే

msubhsall.pdf 785
మహాసుభాషితసంగ్రహ

కుచయుగం పత్రావృతం మా కృథాః ॥ ౭౮౪౬॥


MSS@7847@1ఏతన్మయమివ జాతం నిపతితమస్యాం మనో నూనమ్ ।
MSS@7847@2నాయాత్యపి యదుపాయాత్ కథమపి కాయాత్ కురఙ్గనయనాయాః ॥
౭౮౪౭॥
MSS@7848@1ఏతన్మానిని మానసం సురసరో నిర్లూనహేమామ్బుజం పార్వత్యా
ప్రియపూజనార్థమముతో
గఙ్గాసరిన్నిర్గతా ।
MSS@7848@2అస్మాచ్చిత్రశిఖణ్డిభిశ్చ పరమే పర్వణ్యుపాదీయతే
స్నానోత్తీర్ణవృషాఙ్కభస్మరజసాం సఙ్గాత్ పవిత్రం పయః ॥ ౭౮౪౮॥
MSS@7849@1ఏతన్మాలవమణ్డలం విజయతే సౌజన్యరత్నాఙ్కురైః సమ్పద్విభ్రమధామభిః
కిమపరం శ‍ృఙ్గారసారైర్జనైః ।
MSS@7849@2యత్రారుహ్య విచిత్రచిత్రవలభీర్లీలాశిలాసద్మనాం నీయన్తే జలదోదయేషు
దివసాః కాన్తాసఖైః కామిభిః ॥ ౭౮౪౯॥
MSS@7850@1ఏతన్ముఖం ప్రియాయాః శశినం జిత్వా కపోలయోః కాన్త్యా ।
MSS@7850@2తాపానురక్తమధునా కమలం ధ్రువమీహతే జేతుమ్ ॥ ౭౮౫౦॥

MSS@7851@1ఏతల్లోచనముత్పలభ్రమవశాత్ పద్మభ్రమాదాననం భ్రాన్త్యా బిమ్బఫలస్య


చాజని దధద్వామాధరో వేధసా ।
MSS@7851@2తస్యాః సత్యమనఙ్గవిభ్రమభువః ప్రత్యఙ్గమాసఙ్గినీ
భ్రాన్తిర్విశ్వసృజోఽపి యత్ర కియతీ తత్రాస్మదాదేర్మతిః ॥ ౭౮౫౧॥
MSS@7852@1ఏతస్మాజ్జలధేర్జలస్య కణికాః కాశ్చిద్ గృహీత్వా తతః పాథోదాః
పరిపూరయన్తి
జగతీం రుద్ధామ్బరా వారిభిః ।
MSS@7852@2అస్మాన్ మన్దరకూటకోటిఘటనాభీతిభ్రమత్తారకాం ప్రాప్యైకాం
జలమానుషీం
త్రిభువనే శ్రీమానభూదచ్యుతః ॥ ౭౮౫౨॥
MSS@7853@1ఏతస్మాత్ కథమిన్ద్రజాలమపరం స్త్రీగర్భవాసోఽస్థిరం రేతః శ్చ్యోతతి
మస్తమస్తకపదావిర్భూతనానాఙ్కురమ్ ।
MSS@7853@2పర్యాయేణ శిశుత్వయౌవనజరావేషైరశేషైర్వృతం పశ్యత్యత్తి శ‍ృణోతి
జిఘ్రతి ముహుర్నిద్రాతి జాగర్తి చ ॥ ౭౮౫౩॥

786 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7854@1ఏతస్మాత్పరమానన్దాచ్ శుద్ధచిన్మాత్రరూపిణః ।
MSS@7854@2జీవః సంజాయతే పూర్వం తస్మాచ్చిత్తం తతో జగత్ ॥ ౭౮౫౪॥

MSS@7855@1ఏతస్మాత్ సరసశ్చిరాయ చలితం చక్రేణ చేతస్వతా నీరక్షీరపరీక్షకేణ


సుధియా హంసేన హా నిర్గతమ్ ।
MSS@7855@2నిర్యాతం నిభృతం కలధ్వనికృతా కారణ్డవేన క్వచిత్ సార్ధం కేన
కరోతు సారసయువా సంభాషణం సవ్యథః ॥ ౭౮౫౫॥
MSS@7856@1ఏతస్మాదమృతం సురైః శతమఖేనోచ్చైఃశ్రవాః సద్గుణః
కృష్ణేనాద్భుతవిక్రమైకవసతిర్లక్ష్మీః సమాసాదితా ।
MSS@7856@2ఇత్యాది ప్రచురాః పురాతనకథాః సర్వేభ్య ఏవ శ్రుతా అస్మాభిస్తు న
దృష్టమత్ర జలధౌ మిష్టం పయోఽపి క్వచిత్ ॥ ౭౮౫౬॥
MSS@7857@1ఏతస్మాద్ విరమేన్ద్రియార్థగహనాదాయాసకాదాశ్రయాచ్
శ్రేయోమార్గమశేషదుఃఖశమనవ్యాపారదక్షం క్షణాత్ ।
MSS@7857@2శాన్తం భావముపైహి సంత్యజ నిజాం కల్లోలలోలాం గతిం మా భూయో
భజ
భఙ్గురాం భవరతిం చేతః ప్రసీదాధునా ॥ ౭౮౫౭॥
MSS@7858@1ఏతస్మాన్ మాం కుశలినమభిజ్ఞానదానాద్ విదిత్వా మా కౌలీనాదసితనయనే
మయ్యవిశ్వాసినీ భూః ।
MSS@7858@2స్నేహానాహుః కిమపి విరహే హ్రాసినస్తే హ్యభోగాద్ ఇష్టే
వస్తున్యుపచితరసాః
ప్రేమరాశీభవన్తి ॥ ౭౮౫౮॥
MSS@7859@1ఏతస్మిన్ కుసుమే స్వభావమహతి ప్రాయో మహీయః ఫలం రమ్యం
స్వాదు సుగన్ధి
శీతలమలం ప్రాప్తవ్యమిత్యాశయా ।
MSS@7859@2శాల్మల్యాః పరిపాకకాలకలనాబోధేన కీరః స్థితో యావత్
తత్పుటసంధినిర్గతపతత్తూలం ఫలాత్ పశ్యతి ॥ ౭౮౫౯॥
MSS@7860@1ఏతస్మిన్ ఘనచన్దనార్ద్రవపుషో నిద్రాకషాయేక్షణా
లీలాలోలమృదూల్లసద్భుజలతావ్యాజృమ్భమాణ్ ఆ ముహుః ।
MSS@7860@2నిర్గచ్ఛన్తి శనైరహఃపరిణతౌ మన్దా లతామన్దిరాత్
స్వేదామ్భఃకణదన్తురస్తనతటాభోగాః కురఙ్గీదృశః ॥ ౭౮౬౦॥

msubhsall.pdf 787
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7861@1ఏతస్మిన్ ఘనబద్ధసమ్పది వనోత్సఙ్గే నవాప్తోష్మభిః స్వచ్ఛన్దం


గమితః సుఖేన కతిభిః కాలో న దన్తావలైః ।
MSS@7861@2ధిగ్ జాతోఽసి తదాత్ర దగ్ధసమయే దన్తిన్యదా నోదకం నో వృక్షా న
తృణాని కేవలమయం దావానలః క్రీడతి ॥ ౭౮౬౧॥
MSS@7862@1ఏతస్మిన్ దాక్షిణాశానిలచలితలతాలీనమత్తాలిమాల్ ఆ-
పక్షక్షోభావధూతచ్యుతబహలరజోహ్లాదిహృద్యే వసన్తే ।
MSS@7862@2ప్రేమస్వేదార్ద్రబాహుశ్లథవలయరణత్ప్రౌఢసీమన్తినీనాం మన్దః
కణ్ఠగ్రహోఽపి
గ్లపయతి హృదయం కిం పునర్విప్రయోగః ॥ ౭౮౬౨॥
MSS@7863@1ఏతస్మిన్ దివసస్య మధ్యసమయే వాతోఽపి చణ్డాతప- త్రాసేనేవ న
సంచరత్యహిమగోర్బిమ్బే లలాటంతపే ।
MSS@7863@2కిం చాన్యత్పరితప్తధూలిలుఠనప్లోషాసహత్వాదివ చ్ఛాయా దూరగతాపి
భూరుహతలే వ్యావర్త్య సంలీయతే ॥ ౭౮౬౩॥
MSS@7864@1ఏతస్మిన్నధికపయఃశ్రియం వహన్త్యః సంక్షోభం పవనభువా జవేన నీతాః

MSS@7864@2వాల్మీకేరరహితరామలక్ష్మణానాం సాధర్మ్యం దధతి గిరాం మహాసరస్యః
॥ ౭౮౬౪॥
MSS@7865@1ఏతస్మిన్నవదాతకాన్తిని కుచద్వన్ద్వే కురఙ్గీదృశః
సంక్రాన్తప్రతిబిమ్బమైన్దవమిదం ద్వేధా విభక్తం వపుః ।
MSS@7865@2ఆనన్దోత్తరలస్య పుష్పధనుషస్తత్కాలనృత్యోత్సవ-
ప్రాప్తిప్రోద్యతకాంస్యతాలయుగలప్రాయం సమాలోక్యతే ॥ ౭౮౬౫॥
MSS@7866@1ఏతస్మిన్మదకలమల్లికాక్షపక్ష- వ్యాధూతస్ఫురదురుదణ్డపుణ్డరీకాః ।
MSS@7866@2బాష్పామ్భఃపరిపతనోద్గమాన్తరాలే దృశ్యన్తామవిరహితశ్రియో విభాగాః
॥ ౭౮౬౬॥
MSS@7867@1ఏతస్మిన్ మదజర్జరైరుపచితే కమ్బూరవాడమ్బరైః స్తైమిత్యం మనసో
దిశత్యనిభృతం ధారారవే మూర్చ్ఛతి ।
MSS@7867@2ఉత్సఙ్గే కకుభో నిధాయ రసితైరమ్భోముచాం ఘోరయన్ మన్యే
ముద్రితచన్ద్రసూర్యనయనం వ్యోమాపి నిద్రాయతే ॥ ౭౮౬౭॥
MSS@7868@1ఏతస్మిన్ మరుమణ్డలే పరిచలత్కల్లోలకోలాహల-

788 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

క్రీడత్కఙ్కమపఙ్కమఙ్కవిలసన్నిఃశఙ్కమత్స్యవ్రజమ్ ।
MSS@7868@2కేనేదం వికసత్కుశేశయకుటీకోణక్వణత్షట్పదం
శ్రేణిప్రీణితపాన్థముజ్జ్వలజలం చక్రే విశాలం సరః ॥ ౭౮౬౮॥
MSS@7869@1ఏతస్మిన్ మృగయాం గతేఽపి ధనుషా బాణే సమారోపితేఽప్య్
ఆకర్ణాన్తగతేఽపి
ముష్టివిగతేఽప్యేనాఙ్గలగ్నేఽపి చ ।
MSS@7869@2న త్రస్తం న పలాయితం న చలితం నోత్కణ్ఠితం నోత్ప్లుతం మృగ్యా
యద్ వశినం కరోతి దయితం కామోఽయమిత్యాశయా ॥ ౭౮౬౯॥
MSS@7870@1ఏతస్మిన్ వనమార్గభూపరిసరే సౌన్దర్యముద్రాఙ్కితః ప్రోద్యద్భిః
ఫలపత్రపుష్పనివహైశ్చూతః స ఏకః పరమ్ ।
MSS@7870@2యం వీక్ష్య స్మితవక్త్రముద్గతమహాసంతోషముల్లాసిత-
స్ఫారోత్కణ్ఠమకుణ్ఠితక్రమమమీ ధావన్తి పాన్థవ్రజాః ॥ ౭౮౭౦॥
MSS@7871@1ఏతస్మిన్ విజనే వనేఽతనుతరుచ్ఛన్నావకాశే సుఖం తిష్ఠామీతి తవ
ద్విషామధిపతిర్యావద్ విధత్తే మతిమ్ ।
MSS@7871@2తావత్ తత్ర నిపాతితం భువి భవన్నామాఙ్కసేల్లాహతం దృష్ట్వా కేసరిణః
కరఙ్కమసమత్రాసో ముహుర్ముర్చ్ఛతి ॥ ౭౮౭౧॥
MSS@7872@1ఏతస్మిన్ విపినే మయా బలవతా నాజ్ఞాపితాః కే మృగాః కస్మై వా న ఫలం
వికీర్ణముచితం రోషస్య తోషస్య చ ।
MSS@7872@2సోఽహం మూషకమద్య బన్ధనగుణచ్ఛేదార్థమభ్యర్థయే నాస్థాం సోఽపి
కరోతి దగ్ధహృదయం ద్వేధా న కిం భిద్యతే ॥ ౭౮౭౨॥
MSS@7873@1ఏతస్మిన్ విపులే ప్లవంగమకులే జాతో గుణైరగ్రణీర్ ఏకః క్వాపి కపిః స
కోఽపి
మరుతాం వన్ద్యో మరున్నన్దనః ।
MSS@7873@2కేలిప్రాఙ్గణవాపికావదభవద్ యస్యామ్భసాం భర్తరి
ద్రాక్కల్లోలవికారకల్పితజగత్కమ్పేఽపి ఝమ్పారసః ॥ ౭౮౭౩॥
MSS@7874@1ఏతస్మిన్ సరసి ప్రసన్నపయసి ప్రాణత్రుటత్తాలునా కింకోలాహలడమ్బరేణ
ఖలు
రే మణ్డూక మూకీభవ ।
MSS@7874@2ఉన్మీలన్నయనావలీదలచలల్లక్ష్మీరణన్నూపుర- వ్యాహారప్రతివాదినః
ప్రతిదినం

msubhsall.pdf 789
మహాసుభాషితసంగ్రహ

ప్రేషన్తి హంసస్వనాః ॥ ౭౮౭౪॥


MSS@7875@1ఏతస్మిన్ సహసా వసన్తసమయే ప్రాణేశ దేశాన్తరం గన్తుం త్వం యతసే
తథాపి న భయం తాపాత్ ప్రపద్యేఽధునా ।
MSS@7875@2యస్మాత్ కైరవసారసౌరభముషా సాకం సరోవాయునా చాన్ద్రీ దిక్షు
విజృమ్భతే
రజనిషు స్వచ్ఛా మయూఖచ్ఛటా ॥ ౭౮౭౫॥
MSS@7876@1ఏతస్మిన్ సుతను లతాగృహేఽతిరమ్యం మాలత్యాః కుసుమమనాచితం
పరేణ ।
MSS@7876@2ఇత్యుక్త్వా మృదుకరపల్లవం గృహీత్వా ముగ్ధాక్షీం రహసి నినాయ కోఽపి
ధూర్తః ॥ ౭౮౭౬॥
MSS@7877@1ఏతస్య కలామేకామ్ అమృతమయూఖస్య పార్వతీరమణః ।
MSS@7877@2వర్ణావలిమివ వహతి ప్రతిమాసం ఘట్యమానస్య ॥ ౭౮౭౭॥

MSS@7878@1ఏతస్య జాఙ్గులిక నార్పయ మన్త్రదర్పాద్ ఆస్యే నిజాఙ్గులిమయం ఖలు


కోఽపి
సర్పః ।
MSS@7878@2అత్రైవ యస్య విషమేణ విషేణ దగ్ధాస్ తే త్వాదృశా నిరసవః పతితాః
సహస్రమ్ ॥ ౭౮౭౮॥
MSS@7879@1ఏతస్యరహసి వక్షసి సరసిజపత్త్రేణ తాడితస్యాపి ।
MSS@7879@2దయితస్య వీక్ష్య హసితం ప్రియసఖి హసితం మమాప్యాసీత్ ॥
౭౮౭౯॥
MSS@7880@1ఏతస్య వేశ్మని కలావతి హాలికస్య దుర్ద్దైవవైభవవశాత్ పతితాసి తన్వి ।
MSS@7880@2తద్వారికుమ్భవహనాయ కరీషకృత్యై చాతుర్యమర్జయ వశీకరణాయ
భర్తుః
॥ ౭౮౮౦॥
సావనిభుజః కులరాజధానీ కాశీ భవోత్తరణధర్మతరిః స్మరారేః ।
MSS@7881@1ఏతస్య
MSS@7881@2యామాగతా దురితపూరితచేతసోఽపి పాపం నిరస్య చిరజం విరజీభవన్తి
॥ ౭౮౮౧॥
MSS@7882@1ఏతస్యాం రతివల్లభక్షితిపతేః క్రీడాసరస్యాం శనైః సంశోషం నయతీహ
శైశవవధూస్తారుణ్యతిగ్మద్యుతిః ।

790 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7882@2అన్తఃస్థాపి
యథా యథా కుచతటీ ధత్తేఽన్తరాయద్వయం లౌల్యం హన్తి
తథా తథావిధజలే దృక్పీనమీనావలిః ॥ ౭౮౮౨॥
MSS@7883@1ఏతస్యాః కరికుమ్భసంనిభకుచప్రాగ్భారపృష్ఠే లుఠద్-
గుఞ్జాగర్భగజేన్ద్రమౌక్తికసరశ్రేణీమనోహారిణి ।
MSS@7883@2దూరాదేత్య తరఙ్గ ఏష పతితో వేగాద్ విలీనః కథం కో వాన్యోఽపి
విలీయతే
న సరసః సీమన్తినీసంగమే ॥ ౭౮౮౩॥
MSS@7884@1ఏతస్యాః స్తనపద్మకోరకయుగం యస్యాననేన్దోః సిత- జ్యోత్స్నాభిర్న
భజత్యదో
మృగదృశః శఙ్కే వికాసం పునః ।
MSS@7884@2తస్మింల్లోచనపఙ్కజం వికసితం భ్రూభృఙ్గసంసేవితం స్వాన్తే
సంశయమాతనోతి సుతరామేతన్ మమైవాసకృత్ ॥ ౭౮౮౪॥
MSS@7885@1ఏతస్యాః స్తనభారభఙ్గురమురః కీర్ణా నితమ్బస్థలీ మధ్యం మజ్జతి
నాభిగర్తపతితం నాభ్యఞ్చలం చుమ్బతి ।
MSS@7885@2ధైర్యం ధేహి మనఃకురఙ్గ పురతో రోమావలీ వాగురా ఏతద్
భ్రాన్తిగతాగతవ్యసనినః కిం వా విధేయం విధే ॥ ౭౮౮౫॥
MSS@7886@1ఏతస్యా విరహజ్వరః కరతలస్పర్శైః పరీక్ష్యో న యః స్నిగ్ధేనాపి జనేన
దాహభయతః ప్రస్థంపచః పాథసామ్ ।
MSS@7886@2నిఃశక్తీకృతచన్దనౌషధివిధావస్మింశ్చమత్కారిణో లాజస్ఫోటమమీ
స్ఫుటన్తి మణయో విశ్వేఽపి హారస్రజామ్ ॥ ౭౮౮౬॥
MSS@7887@1ఏతస్యోన్నతసర్వకర్మకృతినస్త్రైలోక్యచూడామణేః
శంభుబ్రహ్మపురందరప్రభృతయః స్తుత్యై న శక్తా యది ।
MSS@7887@2దేవః పన్నగనాయకో భగవతీ వాణీ స్వయం చేజ్జడా సైన్దర్యస్య నిరూపణే
వద కథం శక్తో భవేన్ మానవః ॥ ౭౮౮౭॥
MSS@7888@1ఏతాం నవామ్బుధరకాన్తిముదీక్ష్య వేణీమ్ ఏణీదృశో యది వదన్తి వదన్తు
నామ ।
MSS@7888@2బ్రూమో వయం ముఖసుధాంశుసుధాభిలాషాద్ అభ్యాగతాం భుజగినీం
మణిముద్వహన్తీమ్
॥ ౭౮౮౮॥

msubhsall.pdf 791
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7889@1ఏతాం పశ్య పురఃస్థలీమిహ కిల క్రీడాకిరాతో హరః కోదణ్డేన కిరీటినా


సరభసం చూడాన్తరే తాడితః ।
MSS@7889@2ఇత్యాకర్ణ్య కథాద్భుతం హిమనిధావద్రౌ సుభద్రాపతేర్ మన్దం మన్దమకారి
యేన నిజయోర్దోర్దణ్డయోర్మణ్డనమ్ ॥ ౭౮౮౯॥
MSS@7890@1ఏతాం విలోకయ తనూదరి తామ్రపర్ణీమ్ అమ్భోనిధౌ వివృతశుక్తిపుటోద్ధృతాని

MSS@7890@2యస్యాః పయాంసి పరిణాహిషు హారమూర్త్యా వామభ్రువాం పరిణమన్తి
పయోధరేషు
॥ ౭౮౯౦॥
MSS@7891@1ఏతాంశ్ఛినద్మి యది తన్మమ జీవితేన శణ్ఢస్య కిం ను యది సన్త్వథ
గోపతేః కిమ్ ।
MSS@7891@2ఆసే ప్రసార్య యది తజ్జనతా హసన్తి భారైర్గుణైశ్చ వృషణైశ్చ హలా
శ్రమో మే ॥ ౭౮౯౧॥
MSS@7892@1ఏతాంస్తే భ్రమరౌఘనీలకుటిలాన్ బధ్నామి కిం కున్తలాన్ కిం న్యస్యామి
మధూకపాణ్డుమధురే గణ్డేఽత్ర పత్రావలీమ్ ।
MSS@7892@2కిం చాస్మిన్ వ్యపనీయ బన్ధనమిదం పఙ్కేరుహాణాం దలత్- కోషశ్రీముషి
సర్వచిత్తహరిణస్యారోపయామి స్తనే ॥ ౭౮౯౨॥
MSS@7893@1ఏతాః కరోత్పీడితవారిధారా దర్పాత్ సఖీభిర్వదనేషు సిక్తాః ।
MSS@7893@2వక్రేతరాగ్రైరలకైస్తరుణ్యశ్ చూర్ణారుణాన్ వారిలవాన్ వమన్తి ॥
౭౮౯౩॥
విశ్లేషిముక్తాఫలపత్త్రవేష్టః ।
MSS@7894@1ఉద్బన్ధకేశశ్చ్యుతపత్త్రలేఖో
MSS@7894@2మనోజ్ఞ ఏవ ప్రమదాముఖానామ్ అమ్భోవిహారాకులితోఽపి వేషః ॥
౭౮౯౪॥
MSS@7895@1ఏతాః కానపి మణ్డయన్తి పురుషాన్ నానావిధైర్భూషణైర్ ఏతాః కానపి
వఞ్చయన్తి
చ జనాన్ మిథ్యావచోభిః పునః ।
MSS@7895@2ఏతా వై రమయన్తి కానపి వరాన్ భావైర్మనోజోత్కటైః స్వాన్త భ్రాన్త కరోషి
కిం బత ముధా నారీషు హార్దం హి తత్ ॥ ౭౮౯౫॥
MSS@7896@1ఏతాః పఙ్కిలకూలరూఢనలదస్తమ్బక్వణత్కమ్బవః

792 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

క్రీడత్కర్కటచక్రవాలవిదలజ్జమ్బాలతోయావిలాః ।
MSS@7896@2హృల్లేఖం జనయన్త్యనూపసరితాముత్తుణ్డగణ్డూపదో- త్కీర్ణక్లిన్నమృదో
నదస్థపుటితప్రాన్తాస్తటీభూమయః ॥ ౭౮౯౬॥
MSS@7897@1ఏతాః ప్రఫుల్లకమలోత్పలవక్త్రనేత్రా గోపాఙ్గనాః కనకచమ్పకపుష్పగౌరాః ।
MSS@7897@2నానావిరాగవసనా మధురప్రలాపాః క్రీడన్తి వన్యకుసుమాకులకేశహస్తాః ॥
౭౮౯౭॥
MSS@7898@1ఏతాః శార్దూలహేలాదలితమృగకులవ్యక్తరక్తాభిషిక్త-
క్ష్మాపీఠాస్వాదలుబ్ధస్ఫుటతరకలహస్ఫారఫ్ ఏరణ్డచణ్డాః ।
MSS@7898@2వేల్లన్నిర్మోకవల్లీవలయనిగడితానోకహక్రోడనీడ-
క్రీడన్నిఃశూకఘూకవ్యతికరముఖరా భూమయో భీషయన్తి ॥ ౭౮౯౮॥
MSS@7899@1ఏతాః సమ్ప్రతి గర్భగౌరవభరాద్ రాజ్ఞోఽవరోధాఙ్గనాః కాన్తారేషు
పలాయితుం
బత కథం పద్భ్యాం భవేయుః క్షమాః ।
MSS@7899@2ఇత్థం చేతసి సంవిభావ్య సదయం వైకుణ్ఠకణ్ఠీరవ త్వన్నాదావలిభిః
సఖీభిరివ కిం తద్గర్భపాతః కృతః ॥ ౭౮౯౯॥
MSS@7900@1ఏతాః సత్యవిహీనా ధనలవలీనాః సుఖక్షణాధీనాః ।
MSS@7900@2వేశ్యా విశన్తి హృదయం ముఖమధురా నిర్విచారాణామ్ ॥ ౭౯౦౦॥

MSS@7901@1ఏతాః సుతను ముఖం తే సఖ్యః పశ్యన్తి హేమకూటగతాః ।


MSS@7901@2ప్రత్యాగతప్రసాదం చన్ద్రమివోపప్లవాన్ ముక్తమ్ ॥ ౭౯౦౧॥

MSS@7902@1ఏతాఃస్థానపరిగ్రహేణ శివయోరత్యన్తకాన్తశ్రియః ప్రాలేయాచలమేఖలావనభువః


పుష్ణన్తి నేత్రోత్సవమ్ ।
MSS@7902@2వ్యావల్గద్బలవైరివారణవరప్రత్యగ్రదన్తాహతి-
శ్వభ్రప్రస్రవదభ్రసిన్ధుసవనప్రస్నిగ్ధదేవద్రుమాః ॥ ౭౯౦౨॥
MSS@7903@1ఏతాః స్వార్థపరా నార్యః కేవలం స్వసుఖే రతాః ।
MSS@7903@2న తాసాం వల్లభో యస్మాత్ స్వసుతోఽపి సుఖం వినా ॥ ౭౯౦౩॥

MSS@7904@1ఏతా గురుశ్రోణిపయోధరత్వాద్ ఆత్మానముద్వోఢుమశక్నువత్యః ।


MSS@7904@2గాఢాఙ్గదైర్బాహుభిరప్సు బాలాః క్లేశోత్తరం రాగవశాత్ ప్లవన్తే ॥
౭౯౦౪॥

msubhsall.pdf 793
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7905@1ఏతాదృశే కలియుగేఽపి శతేషు కశ్చిజ్ జాతాదరో జగతి యః శ్రుతిమార్గ


ఏవ ।
MSS@7905@2యత్ కించిదాచరతు పాత్రమసౌ స్తుతీనాం శ్లాఘ్యం మితాపమపి కిం న
మరౌ సరశ్చేత్ ॥ ౭౯౦౫॥
MSS@7906@1ఏతాని క్రతుపృష్ఠవేదివిలుఠద్విప్రాణి వాతప్రమీ- చ్ఛన్నోపాన్తతరూణి
పశ్య దధతే పుణ్యాశ్రమాణి శ్రియమ్ ।
MSS@7906@2యాన్యుత్క్షిప్య మనః పరాఞ్చతి పరం నారాయణారాధన-
శ్రద్ధామోదితమేకదైవ ధనికద్వారే చ దారేషు చ ॥ ౭౯౦౬॥
MSS@7907@1ఏతాని తాని నవయౌవనగర్హితాని మిష్టాన్నపానశయనాసనలాలితాని ।
MSS@7907@2హారార్ధహారమణిమణ్డితభూషణాని భూమౌ పతన్తి విలుఠన్తి కలేవరాణి
॥ ౭౯౦౭॥
MSS@7908@1ఏతాని తాని హరనేత్రశిఖిప్రబన్ధ - దగ్ధస్మరవ్రణవినాశరసాయనాని ।
MSS@7908@2కేషాం న విస్మయకరాణి నితమ్బినీనాం విశ్వప్రియాణి నయనార్ధవిలోకితాని
॥ ౭౯౦౮॥
MSS@7909@1ఏతాని తాన్యాపతితాని కాలే భాగ్యక్షయాన్ నిష్ఫలముద్యమాని ।
MSS@7909@2తురఙ్గమస్యేవ రణే నివృత్తే నీరాజనాకౌతుకమఙ్గలాని ॥ ౭౯౦౯॥

MSS@7910@1ఏతాని నిఃసహతనోరసమఞ్జసాని శూన్యం మనః పిశునయన్తి గతాగతాని



MSS@7910@2ఏతే చ తీరతరవః ప్రథయన్తి తాపమ్ ఆలమ్బితోజ్ఝితపరిగ్లపితైః ప్రవాలైః
॥ ౭౯౧౦॥
MSS@7911@1ఏతాని బాలధవల ప్రవిహాయ కామం గోష్ఠాఙ్గణే తరలతర్ణకచేష్టితాని ।
MSS@7911@2స్కన్ధం నిధేహి ధురి పూర్వధురీణముక్తో నేతవ్యతాముపగతోఽస్తి తవైష
భారః ॥ ౭౯౧౧॥
MSS@7912@1ఏతానిమమ పద్యాని పఠిత్వా యః సభాం గతః ।
MSS@7912@2స సదా పూజ్యతే రాజ్ఞా సద్ధర్మో నృగణైరివ ॥ ౭౯౧౨॥

MSS@7913@1ఏతాని వింశతిపదాన్యాచరిష్యతి యో నరః ।


MSS@7913@2స జేష్యతి రిపూన్ సర్వాన్ కల్యాణశ్చ భవిష్యతి ॥ ౭౯౧౩॥

MSS@7914@1ఏతా నిషిక్తరజతద్రవసంనికాశా ధారా జవేన పతితా జలదోదరేభ్యః ।


MSS@7914@2విద్యుత్ ప్రదీపశిఖయా క్షణనష్టదృష్టాశ్ ఛిన్నా ఇవామ్బరపటస్య దశాః

794 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

పతన్తి ॥ ౭౯౧౪॥
MSS@7915@1ఏతాని సర్వదా తస్య న జాయన్తే తతః పరమ్ ।
MSS@7915@2స్త్రీసఙ్గం వర్జయేద్ యత్నాద్ బిన్దుం రక్షేత్ ప్రయత్నతః ।
MSS@7915@3ఆయుఃక్షయో బిన్దునాశాద్ అసామర్థ్యం చ జాయతే ॥ ౭౯౧౫॥

MSS@7916@1ఏతాన్ గుణాంస్తాత మహానుభావాన్ ఏకో గుణః సంశ్రయతే ప్రసహ్య ।


MSS@7916@2రాజా యదా సత్కురుతే మనుష్యం సర్వాన్ గుణానేష గుణోఽతిభాతి ॥
౭౯౧౬॥
MSS@7917@1ఏతాన్యనిగృహీతాని వ్యాపాదయితుమప్యలమ్ ।
MSS@7917@2అవిధేయా ఇవాదాన్తా హయాః పథి కుసారథిమ్ ॥ ౭౯౧౭॥

జాతాని తారాపతిపాణ్డురాణి ।
MSS@7918@1ఏతాన్యవన్తీశ్వరపారిజాత-
MSS@7918@2సమ్ప్రత్యహం పశ్యత దిగ్వధూనాం యశఃప్రసూనాన్యవతంసయామి ॥
౭౯౧౮॥
MSS@7919@1ఏతాన్యహాని కిల చాతకశావకేన నీతాని కణ్ఠకుహరస్థితజీవితేన ।
MSS@7919@2తస్యార్థినో జలద పూరయ వాఞ్ఛితాని మా భూత్ త్వదేకశరణస్య బత
ప్రమాదః ॥ ౭౯౧౯॥
తు బన్ధాయ సప్త సూక్ష్మాణి సర్వదా ।
MSS@7920@1ఏతాన్యేవ
MSS@7920@2భూరాదీనాం విరాగోఽత్ర సంభవేద్ యస్తు ముక్తయే ॥ ౭౯౨౦॥

MSS@7921@1ఏతా యాః ప్రేక్షసే లక్ష్మీశ్ఛత్త్రచామరచఞ్చలాః ।


MSS@7921@2స్వప్న ఏష మహాబుద్ధే దినాని త్రీణి పఞ్చ చ ॥ ౭౯౨౧॥

MSS@7922@1ఏతా రావణజీమూతాద్ బాణధారా వినిఃసృతాః ।


MSS@7922@2విభాన్తి రామమాసాద్య వారిధారా వషం యథా ॥ ౭౯౨౨॥

త్వం గుణవానితి ।
MSS@7923@1ఏతావచ్ఛక్యమస్మాభిర్వక్తుం
MSS@7923@2రత్నాకరస్య రత్నౌఘపరిచ్ఛేదే తు కే వయమ్ ॥ ౭౯౨౩॥

MSS@7924@1ఏతావజ్జన్మసాఫల్యం దేహినామిహ దేహిషు ।


MSS@7924@2ప్రాణైరర్థైర్ధియా వాచా శ్రేయ ఏవాచరేత్ సదా ॥ ౭౯౨౪॥

యదనాయత్తవృత్తితా ।
MSS@7925@1ఏతావజ్జన్మసాఫల్యం
MSS@7925@2యే పరాధీనతాం యాతాస్తే వై జీవన్తి కే మృతాః ॥ ౭౯౨౫॥

MSS@7926@1ఏతావతా నన్వనుమేయశోభి కాఞ్చీగుణస్థానమనిన్దితాయాః ।

msubhsall.pdf 795
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7926@2ఆరోపితం యద్ గిరిశేన పశ్చాద్ అనన్యనారీకమనీయమఙ్కమ్ ॥


౭౯౨౬॥
MSS@7927@1ఏతావతైవ కార్యేణ మన్యధ్వం నో కృతార్థతామ్ ।
MSS@7927@2కర్తవ్యానాం పరా కాష్ఠా నేదానీం విద్యతే ఖలు ॥ ౭౯౨౭॥

MSS@7928@1ఏతావత్ సరసి సరోరుహస్య కృత్యం భిత్త్వామ్భః సపది బహిర్వినిర్గతం


యత్ ।
MSS@7928@2సౌరభ్యం వికసనమిన్దిరానివాసస్ తత్ సర్వం దినకరకృత్యమామనన్తి
॥ ౭౯౨౮॥
MSS@7929@1ఏతావదేవ పర్యాప్తం భిక్షోరేకాన్తశాయినః ।
MSS@7929@2న తస్య మ్రియతే కశ్చిన్ మ్రియతే సోఽస్య కస్యచిత్ ॥ ౭౯౨౯॥

MSS@7930@1ఏతావదేవ హి ఫలం పర్యాప్తం జ్ఞానసత్త్వయుక్తస్య ।


MSS@7930@2యద్యాపత్సు న ముహ్యతి నాభ్యుదయే విస్మితో భవతి ॥ ౭౯౩౦॥

MSS@7931@1ఏతావన్తం సమయమనయః కేసరోత్సఙ్గరఙ్గీ హృద్భృఙ్గీనాం


సతతమహరస్త్వం సరఃసంచరేషు ।
MSS@7931@2దైవాదస్మిన్ మధుప నిపతన్ కాననే కేతకీనామ్ ఏతాం దీనామనుభవ దశాం
కీలితః కణ్టకేషు ॥ ౭౯౩౧॥
MSS@7932@1ఏతావానవ్యయో ధర్మః పుణ్యశ్లోకైరుపాసితః ।
MSS@7932@2యో భూతశోకహర్షాభ్యామ్ ఆత్మా శోచతి హృష్యతి ॥ ౭౯౩౨॥

పురుషః కృతం యస్మిన్ న నశ్యతి ।


MSS@7933@1ఏతావానేవ
MSS@7933@2యావచ్చ కుర్యాదన్యోఽస్య కుర్యాద్ బహుగుణం తతః ॥ ౭౯౩౩॥

MSS@7934@1ఏతావానేవ పురుషో యజ్జాయాత్మా ప్రజేతి హ ।


MSS@7934@2విప్రాః ప్రాహుస్తథా చైతద్ యో భర్తా సా స్మృతాఙ్గనా ॥ ౭౯౩౪॥

MSS@7935@1ఏతావానేవ పురుషో యదమర్షీ యదక్షమీ ।


MSS@7935@2క్షమవాన్ నిరమర్షశ్చ నైవ స్త్రీ న పునః పునః ॥ ౭౯౩౫॥

MSS@7936@1ఏతాశ్చతుష్టయకలాద్వాత్రింశత్ క్రమధృతాః సమస్తా వా ।


MSS@7936@2సంసారవఞ్చకానాం విద్యా విద్యావతామేవ ॥ ౭౯౩౬॥

MSS@7937@1ఏతాశ్చన్ద్రోదయేఽస్మిన్నవిరలముశలోత్క్షేపదోలాయమాన-
స్నిగ్ధశ్యామాగ్రపీనస్తనకలసనమత్కణ్ఠనాలాగ్రరమ్యాః ।

796 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7937@2ఉద్వేల్లద్బాహువల్లీప్రచలితవలయశ్రేణయః పామరాణాం గేహిన్యో


దీర్ఘగీతిధ్వనిజనితసుఖాస్తణ్డులాన్ కణ్డయన్తి ॥ ౭౯౩౭॥
MSS@7938@1ఏతాశ్చలద్వలయసంహతిమేఖలోత్థ - ఝంకారనూపురరవాహృతరాజహంస్యః

MSS@7938@2కుర్వన్తి కస్య న మనో వివశం తరుణ్యో
విత్రస్తముగ్ధహరిణీసదృశాక్షిపాతైః ॥ ౭౯౩౮॥
MSS@7939@1ఏతాసు కేతకిలతాసు వికాసినీషు సౌభాగ్యమద్భుతతరం భవతీ బిభర్తి ।
MSS@7939@2యత్కణ్టకైర్వ్యథితమాత్మవపుర్న జానంస్ త్వామేవ సేవితుముపక్రమతే
ద్విరేఫః
॥ ౭౯౩౯॥
MSS@7940@1ఏతాస్తా దివసాన్తభాస్కరదృశో ధావన్తి పౌరాఙ్గనాః
స్కన్ధప్రస్ఖలదంశుకాఞ్చలధృతివ్యాసఙ్గబద్ధాదరాః ।
MSS@7940@2ప్రాతర్యాతకృషీవలాగమభియా ప్రోత్ప్లుత్య వర్త్మచ్ఛిదో
హట్టక్రీతపదార్థమూల్యకలనవ్యగ్రాఙ్గులిగ్రన్థయః ॥ ౭౯౪౦॥
MSS@7941@1ఏతాస్తా మలయోపకణ్ఠసరితామేణాక్షి రోధోభువశ్ చాపాభ్యాసనికేతనం
భగవతః ప్రేయో మనోజన్మనః ।
MSS@7941@2యాసు శ్యామనిశాసు పీతతమసో ముక్తామయీశ్చన్ద్రికాః పీయన్తే
వివృతోర్ధ్వచఞ్చు విచలత్కణ్ఠం చకోరాఙ్గనాః ॥ ౭౯౪౧॥
MSS@7942@1ఏతాస్తు నిర్ఘృణత్వేన నిర్దయత్వేన నిత్యశః ।
MSS@7942@2విశేషాజ్జాడ్యకృత్యేన దూషయన్తి కులత్రయమ్ ॥ ౭౯౪౨॥

MSS@7943@1ఏతా హసన్తి చ రుదన్తి చ కార్యహేతోర్ విశ్వాసయన్తి చ పరం న చ


విశ్వసన్తి ।
MSS@7943@2తస్మాన్ నరేణ కులశీలసమన్వితేన నార్యః శ్మశానఘటికా ఇవ వర్జనీయాః
॥ ౭౯౪౩॥
MSS@7944@1ఏతే కర్బురితాతపాస్తత ఇతః సంజాయమానామ్బుద- చ్ఛేదైః సమ్ప్రతి
కేతకీదలమిలద్దర్భాతిథేయోదయాః ।
MSS@7944@2గ్రామాన్తోద్గతశాలిబీజయవసాశ్లేషప్రహృష్యన్మనో-
గోవాహాయతగీతిగర్భితదిశో రమ్యాః సఖే వాసరాః ॥ ౭౯౪౪॥
MSS@7945@1ఏతే కిం నను సత్యమేవ తరవశ్చఞ్చత్ప్రసూనోత్కరాః కిం వా

msubhsall.pdf 797
మహాసుభాషితసంగ్రహ

కాననవాటికేయమనఘాయస్యామమీ కోకిలాః ।
MSS@7945@2చిత్రం కుత్ర తిరోహితా మరుధరా సా యత్ర మే పత్తనం నానానిర్ఝరవైభవం
కుత ఇదం సద్యః సమున్మీలితమ్ ॥ ౭౯౪౫॥
MSS@7946@1ఏతే కూర్చకచాః సకఙ్కణరణత్కర్ణాటసీమన్తినీ- హస్తాకర్షణలాలితాః
ప్రతిదినం ప్రాప్తాః పరామున్నతిమ్ ।
MSS@7946@2తేఽమీ సమ్ప్రతి పాపినాపితకరభ్రామ్యత్క్షురప్రానన- క్షుణ్ణాః క్షోణితలే
పతన్తి పరితః కౢప్తాపరాధా ఇవ ॥ ౭౯౪౬॥
MSS@7947@1ఏతే కేతకధూలిధూసరరుచః శీతద్యుతేరంశవః ప్రాప్తాః సమ్ప్రతి
పశ్చిమస్య
జలధేస్తీరం జరాజర్జరాః ।
MSS@7947@2అప్యేతే వికసత్సరోరుహవనీదృక్పాతసంభావితాః ప్రాచీరాగముదీరయన్తి
తరణేస్తారుణ్యభాజః కరాః ॥ ౭౯౪౭॥
MSS@7948@1ఏతే కేతకసూచిసౌరభజుషః పౌరప్రగల్భాఙ్గనా-
వ్యాలోలాలకవల్లరీవిలులనవ్యాజోపభుక్తాననాః ।
MSS@7948@2కించోన్నిద్రకదమ్బకుడ్మలకుటీధూలీలుఠత్షట్పద- వ్యూహవ్యాహృతిహారిణో
విరహిణః కర్షన్తి వర్షానిలాః ॥ ౭౯౪౮॥
MSS@7949@1ఏతేఽక్ష్ణోర్జనయన్తి కామవిరుజం సీతావియోగే ఘనా వాతాః శీకరిణోఽపి
లక్ష్మణ దృఢం సంతాపయన్త్యేవ మామ్ ।
MSS@7949@2ఇత్థం వృద్ధపరంపరాపరిణతైర్యస్మిన్ వచోభిర్మునీన్ అద్యాప్యున్మనయన్తి
కాననశుకాః సోఽయం గిరిర్మాల్యవాన్ ॥ ౭౯౪౯॥
MSS@7950@1ఏతే చన్ద్రశిలాసముచ్చయమయాశ్చన్ద్రాతపప్రస్ఫురత్-
సర్వాఙ్గీణపయఃప్రవృత్తసరితో ఝాత్కుర్వతే పర్వతాః ।
MSS@7950@2యేషామున్మదజాగరూకశిఖిని ప్రస్థే నమేరుస్థితాః శ్యామా
మేఘగభీరగద్గదగిరః క్రన్దన్తి కోయష్టయః ॥ ౭౯౫౦॥
MSS@7951@1ఏతే చాంశకలాః పుంసః కృష్ణస్తు భగవాన్ స్వయమ్ ।
MSS@7951@2ఇన్ద్రారివ్యాకులం లోకం మృడయన్తి యుగే యుగే ॥ ౭౯౫౧॥

MSS@7952@1ఏతే చాన్యే చ బహవః ప్రయోగాః పారదారికాః ।


MSS@7952@2దేశే దేశే ప్రవర్తన్తే రాజభిః సమ్ప్రవర్తితాః ॥ ౭౯౫౨॥

MSS@7952@1న త్వేవైతాన్ ప్రయుఞ్జీత రాజా లోకహితే రతః ।

798 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7952@2నిగృహీతారిషడ్వర్గస్తథా విజయతే మహీమ్ ॥ ౭౯౫౨॥


MSS@7954@1ఏతేచాన్యే చ బహవో దోషాః ప్రాదుర్భవన్త్యుత ।
MSS@7954@2నృపతౌ మార్దవోపేతే హర్షులే చ యుధిష్ఠిర ॥ ౭౯౫౪॥

MSS@7955@1ఏతే చాపీన్ద్రతుల్యాః క్షితిపతితనయా భీమసేనార్జునాద్యాః శూరాః


సత్యప్రతిజ్ఞా
దినకరరుచయః కేశవేనోపగూఢాః ।
MSS@7955@2తే దృష్టా పాత్రహస్తా జగతి కృపణవద్ భైక్షచర్యానుయాతాః కః శక్తో
భాలపట్టే విధికరలిఖితాం కర్మరేఖాం ప్రమార్ష్టుమ్ ॥ ౭౯౫౫॥
MSS@7956@1ఏతే చూతమహీరుహోఽప్యవిరలైర్ధూమాయితాః షట్పదైర్ ఏతే
ప్రజ్వలితాః
స్ఫుటత్కిసలయోద్భేదైరశోకద్రుమాః ।
MSS@7956@2ఏతే కింశుకశాఖినోఽపి మలినైరఙ్గారితాః కుడ్మలైః కష్టం విశ్రమయామి
కుత్ర నయనే సర్వత్ర వామో విధిః ॥ ౭౯౫౬॥
MSS@7957@1ఏతే జీర్ణకులాయజాలజటిలాః పాంసూత్కరాకర్షిణః
శాఖాకమ్పవిహస్తదుఃస్థవిహగానాకమ్పయన్తస్తరూన్ ।
MSS@7957@2హేలాన్దోలితనర్తితోజ్ఝితహతవ్యాఘట్టితోన్మూలిత- ప్రోత్క్షిప్తభ్రమితైః
ప్రపాపటలకైః క్రీడన్తి ఝఞ్ఝానిలాః ॥ ౭౯౫౭॥
MSS@7958@1ఏతే తే గిరికూటసంఘటశిలాసంఘట్టశీర్ణామ్భసః
ప్రేఙ్ఖచ్చామరచారుసీకరకణస్మేరా దరీనిర్ఝరాః ।
MSS@7958@2యత్పాతేషు నికుఞ్జకుఞ్జరముఖభ్రశ్యన్మృణాలాఙ్కుర- గ్రాసోద్గ్రన్థితటం
రటన్తి పరితః కణ్ఠీరవా భైరవమ్ ॥ ౭౯౫౮॥
MSS@7959@1ఏతే తే దివసా వియోగిగురవః పూరోల్లసత్సిన్ధవో విన్ధ్యశ్యామపయోదనీలనభసో
నీపార్జునామోదినః ।
MSS@7959@2ఆసన్నప్రసవాలసాం సహచరీమాలోక్య నీడార్థినీం
చఞ్చుప్రాన్తకిలిఞ్జసంచయపరః కాకోఽపి యేష్వాకులః ॥ ౭౯౫౯॥
MSS@7960@1ఏతే తే దివసాస్త ఏవ తరవస్తాశ్చ ప్రగల్భస్త్రియస్ తచ్చైవామ్రవనం
సకోకిలరుతం సేయం సచన్ద్రా నిశా ।
MSS@7960@2వాతః సోఽపి చ దక్షిణో ధృతిహరః సోఽయం వసన్తానిలో హా తారుణ్య
వినా

msubhsall.pdf 799
మహాసుభాషితసంగ్రహ

త్వయాద్య సకలం పాలాలభారాయతే ॥ ౭౯౬౦॥


MSS@7961@1ఏతే తే దురతిక్రమక్రమమిలద్ధర్మోర్మిమర్మచ్ఛిదః కాదమ్బేన రజోభరేణ
కకుభో రున్ధన్తి జఞ్ఝానిలాః ।
MSS@7961@2గాఢారమ్భనిరుద్ధనీరదఘటాసంఘట్ట్ అనీలీభవద్-
వ్యోమక్రోడకటాహపాతుకపయోవేణీకణగ్రాహిణః ॥ ౭౯౬౧॥
MSS@7962@1ఏతే తే పురతో మరుస్థలభువః ప్రోచ్చణ్డదావానల-
జ్వాలాలీఢకఠోరసూరకిరణప్లుష్టచ్ఛదాః శాఖినః ।
MSS@7962@2తానేతానవధీర్య ఖిన్నవపుషో దుఃశీలఝఞ్ఝానిల- క్రీడాభిర్న పయోద
గన్తుముచితం వేలాభిషిక్తద్రుమాన్ ॥ ౭౯౬౨॥
MSS@7963@1ఏతే తే మలయాద్రికన్దరజుషస్తచ్ఛాఖిశాఖావలీ-
లీలాతాణ్డవసమ్ప్రదానగురవశ్చేతోభువో బాన్ధవాః ।
MSS@7963@2చూతోన్మత్తమధువ్రతప్రణయినీహుఙ్కారఝఙ్కారిణో హా కష్టం ప్రసరన్తి
పాన్థయువతీజీవద్రుహో వాయవః ॥ ౭౯౬౩॥
MSS@7964@1ఏతే త్వద్వదనానుకారిరుచయో రాకాసుధాంశ్వాదయో నీత్వా తే
స్మరణం దహన్తి
బత మామన్తఃస్ఫురన్త్యాస్తవ ।
MSS@7964@2త్వం స్వామిన్యసి తజ్జహీహి జహి వా నేదం పునః సాంప్రతం
యత్స్వస్పర్ధిభిరేవ
మర్దయసి మామేతైర్జఘన్యైః ప్రియే ॥ ౭౯౬౪॥
MSS@7965@1ఏతే దరిద్రశిశవస్తనుజీర్ణకన్థాం స్కన్ధే నిధాయ మలినాం పులకాకులాఙ్గాః ।
MSS@7965@2సూర్యస్ఫురత్కరకరమ్బితభిత్తిదేశ- లాభాయ శీతసమయే కలిమాచరన్తి
॥ ౭౯౬౫॥
బద్ధబలినా సంకోచమవాప్య వృద్ధదేహేన ।
MSS@7966@1ఏతేన
MSS@7966@2యాతం హరిణేవ మయా ద్విత్రాణి పదాని కృచ్ఛ్రేణ ॥ ౭౯౬౬॥

MSS@7967@1ఏతే నర్తితమౌలయో గుణగణప్రస్తావనాభిర్మణేర్ జాయన్తాం వణిజో


వయం తు
కనక త్వత్కీర్తివైతాలికాః ।
MSS@7967@2తే చామ్లానముఖేన హన్త భవతా దాహచ్ఛిదా వేదనామ్ అఙ్గీకృత్య
నరేన్ద్రశేఖరసుఖాసీనాః క్రియన్తే యతః ॥ ౭౯౬౭॥

800 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7968@1ఏతే నీవారవప్రాః పృథుకుసుమసమిత్పార్వతః కన్దరోఽయం దేవీయం


జహ్నుపుత్రీ
సికతిలశయితః శాన్తనిఃశఙ్కరఙ్కః ।
MSS@7968@2కాన్తారే దర్భదూర్వాచయశుచిని వచః స్మార్తమావర్తయన్తి బ్రహ్మాణో
దుర్విపాకగ్రహగహనతయా యామినీజాగరూకాః ॥ ౭౯౬౮॥
MSS@7969@1ఏతే నూతనచూతకోరకఘనగ్రాసాతిరేకీభవత్- కణ్ఠధ్వానజుషో హరన్తి
హృదయం మధ్యేవనం కోకిలాః ।
MSS@7969@2యేషామక్షినిభేన భాన్తి భగవద్భూతేశనేత్రానల-
జ్వాలాజాలకరాలితాసమశరాఙ్గారస్ఫులిఙ్ గా ఇమే ॥ ౭౯౬౯॥
MSS@7970@1ఏతేనోత్కృత్తకణ్ఠప్రతిసుభటనటారబ్ధనాట్యాద్భుతానాం కష్టం ద్రష్టైవ
నాభూద్ భువి సమరసమాలోకిలోకాస్పదేఽపి ।
MSS@7970@2అశ్వైరస్వైరవేగైః కృతఖురఖురలీమఙ్క్షువిక్షుద్యమాన-
క్ష్మాపృష్ఠోత్తిష్ఠదన్ధంకరణరణ ధురారేణుధారాన్ధకారాత్ ॥ ౭౯౭౦॥
MSS@7971@1ఏతే పఞ్చదశానర్థా హ్యర్థమూలా మతా నృణామ్ ।
MSS@7971@2తస్మాదనర్థమర్థాఖ్యం శ్రేయోఽర్థీ దూరతస్త్యజేత్ ॥ ౭౯౭౧॥

దారాః పితరః సుహృదస్తథా ।


MSS@7972@1భిద్యన్తే భ్రాతరో
MSS@7972@2ఏకాస్నిగ్ధాః కాకిణినా సద్యః సర్వేఽరయః కృతాః ॥ ౭౯౭౨॥

MSS@7973@1అర్థేనాల్పీయసా హ్యేతే సంరబ్ధా దీప్తమన్యవః ।


MSS@7973@2త్యజన్త్యాశుస్పృధో ఘ్నన్తి సహసోత్సృజ్య సౌహృదమ్ ॥ ౭౯౭౩॥

MSS@7974@1ఏతే పల్లిపురన్ధ్రినిర్భరజలక్రీడాహృతామ్భఃకణ-
క్షోదక్షాలితలగ్నపాన్థవనితానిఃశ్వాసతీవ్రాతపాః ।
MSS@7974@2వాన్తి స్వైరవిహారకుఞ్జరకరచ్ఛిద్రోదరాఘూర్ణన-
ప్రారబ్ధోచ్చమృదఙ్గనాదముఖరాస్తాపీనికుఞ్జానిలాః ॥ ౭౯౭౪॥
MSS@7975@1ఏతే పల్లీపరివృఢవధూప్రౌఢకన్దర్పకేలి-
క్లిశ్యత్పీనస్తనపరిసరస్వేదసమ్పద్విపక్షాః ।
MSS@7975@2వాన్తి స్వైరం సరసి సరసి క్రోడదంష్ట్రావిమర్ద -
త్రుట్యద్గున్ద్రాపరిమలగుణగ్రాహిణో గన్ధవాహాః ॥ ౭౯౭౫॥
MSS@7976@1ఏతే పాటీరవాటీనవవిటపనటీలాస్యశిక్ షాతిదక్షా
దోలాఖేలత్పురంధ్రీశ్రమజలకణికాజాలపాతిప్రత్ ఆనాః ।

msubhsall.pdf 801
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7976@2సౌరభ్యాదాపతద్భిర్మధుకరపటలైః పృష్ఠతోఽనుప్రయాతాః కామాగ్నేః


స్ఫారధాయ్యాః పథికకులవధూబద్ధవైరాః సమీరాః ॥ ౭౯౭౬॥
MSS@7977@1ఏతే పురః సురభికోమలహోమధూమ- లేఖానిపీతనవపల్లవశోణిమానః ।
MSS@7977@2పుణ్యాశ్రమాః శ్రుతిసమోహితసామగీతి- సాకూతనిశ్చలకురఙ్గకులాః
స్ఫురన్తి
॥ ౭౯౭౭॥
MSS@7978@1ఏతే ప్రశస్తతరవో దన్తధావనకర్మణి ।
MSS@7978@2కణ్టకిక్షీరవృక్షోత్థద్వాదశాఙ్గులమ్ అవ్రణమ్ ॥ ౭౯౭౮॥

MSS@7979@1ఏతే బహువిధాః శోకా విలాపరుదితే తథా ।


MSS@7979@2వర్జనీయా హి ధీరేణ సర్వావస్థాసు ధీమతా ॥ ౭౯౭౯॥

MSS@7980@1ఏతే మేకలకన్యకాప్రణయినః పాతాలమూలస్పృశః సంత్రాసం జనయన్తి


విన్ధ్యభిదురా వారాం ప్రవాహాః పురః ।
MSS@7980@2లీలోన్మూలితనర్తితప్రతిహతవ్యావర్తితప్రేరిత-
త్యక్తస్వీకృతనిహ్నుతప్రచలితప్రోద్ధూతతీరద్రుమాః ॥ ౭౯౮౦॥
MSS@7981@1ఏతే లక్ష్మణ జానకీవిరహిణం మాం ఖేదయన్త్యమ్బుదా మర్మాణీవ చ
ఘట్టయన్త్యలమమీ క్రూరాః కదమ్బానిలాః ।
MSS@7981@2ఇత్థం వ్యాహృతపూర్వజన్మవిరహో యో రాధయా వీక్షితః సేర్ష్యం
శఙ్కితయా
స వః సుఖయతు స్వప్నాయమానో హరిః ॥ ౭౯౮౧॥
MSS@7982@1ఏతే వయం తనుధనాః కృపణేయముర్వీ దీనాః శతం మృదు చ విస్తరయన్తి
వాచః ।
MSS@7982@2తద్ భ్రాతరః శకునిఫేరవసారమేయా ఢౌకధ్వమేతదహహ స్ఫుటతు
క్షణేన
॥ ౭౯౮౨॥
MSS@7983@1ఏతే వయమమీ దారాః కన్యేయం కులజీవితమ్ ।
MSS@7983@2బ్రూత యేనాత్ర వః కార్యమ్ అనాస్థా బాహ్యవస్తుషు ॥ ౭౯౮౩॥

MSS@7984@1ఏతే వశ్యకరోపాయా దుర్జనే నిష్ఫలాః స్మృతాః ।


MSS@7984@2తత్సంనిధిం త్యజేత్ ప్రాజ్ఞః శక్తస్తం దణ్డతో జయేత్ ।
MSS@7984@3ఛలభూతైస్తు తద్రూపైరుపాయైరేభిరేవ వా ॥ ౭౯౮౪॥

802 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@7985@1ఏతే వామవిలోచనాకుచసఖైః సోఢవ్యశీతార్తయః ప్రాప్తాః పశ్చిమసైన్ధవస్య


మరుతః ప్రేమచ్ఛిదో వాసరాః ।
MSS@7985@2యత్రాపాస్య పురాణపఙ్కజమయం దేవః సశ‍ృఙ్గారభూర్ ఆదత్తే
నవకున్దకుడ్మలశిఖానిర్మాణమన్యద్ ధనుః ॥ ౭౯౮౫॥
MSS@7986@1ఏతే వారికణాన్ కిరన్తి పురుషాన్ వర్షన్తి నామ్భోధరాః శైలాః
శాద్వలముద్వమన్తి న వమన్త్యేతే పునర్నాయకాన్ ।
MSS@7986@2త్రైలోక్యే తరవః ఫలాని సువతే నైవారభన్తే జనాన్ ధాతః కాతరమాలపామి
కులటాహేతోస్త్వయా కిం కృతమ్ ॥ ౭౯౮౬॥
MSS@7987@1ఏతే వైయాకరణపశవః స్వీయమాయుర్వృథైవ ప్రాజ్ఞంమన్యాః
శ్రవణకటుభిః
శబ్దజాలైః క్షిపన్తి ।
MSS@7987@2శశ్వత్కాన్తాధరమధురతావర్ణనం కుర్వతాం నస్ త్వాశీర్వాదైరిహ
సహృదయాః
ప్రత్యహం వర్ధయన్తే ॥ ౭౯౮౭॥
MSS@7988@1ఏతే వ్యోమని శోషయన్తి హరిణత్రాసాచ్చిరం చీవరే సంధ్యాకర్మవిధౌ
కమణ్డలుమిమే పశ్యన్తి రిక్తం భృతమ్ ।
MSS@7988@2భిక్షన్తే చ ఫలాన్యమీ కరపుటీపాత్రేణ చానోకహాన్ ఏషామర్ఘవిధౌ చ
సంనిధిగతాః పుష్ప్యన్త్యకాణ్డే లతాః ॥ ౭౯౮౮॥
MSS@7989@1ఏతే శారదకౌముదీకులభువః క్షీరోదధేః సోదరాః శేషాహేః సుహృదో
వినిద్రకుముదశ్రేణీమహఃస్రావిణః ।
MSS@7989@2శీతాంశోః సహపాంశుఖేలనసఖాః స్వఃసిన్ధుసంబన్ధినః
ప్రాలేయాచలబన్ధవస్తవ గుణాః కైర్నేహ కర్ణార్పితాః ॥ ౭౯౮౯॥
MSS@7990@1ఏతేషాం నవచక్రాణామ్ ఏకైకం ధ్యాయతో మునేః ।
MSS@7990@2సిద్ధయో ముక్తిసహితాః కరస్థాః స్యుర్దినే దినే ॥ ౭౯౯౦॥

MSS@7991@1ఏతేషామనుకూలో దక్షిణధృష్టౌ శఠశ్చేతి ।


MSS@7991@2భేదచతుష్టయమేషాం వదామ్యుదాహరణమేకైకమ్ ॥ ౭౯౯౧॥

MSS@7992@1ఏతేషు హా తరుణమారుతధూయమాన- దావానలైః కవలితేషు


మహీరుహేషు ।
MSS@7992@2అమ్భో న చేజ్జలద ముఞ్చసి మా విముఞ్చ వజ్రం పునః క్షిపసి నిర్దయ

msubhsall.pdf 803
మహాసుభాషితసంగ్రహ

కస్య హేతోః ॥ ౭౯౯౨॥


MSS@7993@1ఏతే సంతతభృజ్యమానచణకామోదప్రధానా మనః
కర్ష్యన్త్యూషరసంనివేశజరఠచ్ఛాయాః స్థలీగ్రామకాః ।
MSS@7993@2తారుణ్యాతిశయాగ్రపామరవధూసోల్లాసహస్తగ్రహ-
భ్రామ్యత్పీవరయన్త్రకఘ్వనిరసద్గమ్భీరగేహోదరాః ॥ ౭౯౯౩॥
MSS@7994@1ఏతే సమ్ప్రతి వైమనస్యమనిశం నిఃశఙ్కమాతన్వతే
కాన్తారస్థలపద్మినీపరిమలైరానన్దితేన్దిన్దిరాః ।
MSS@7994@2ఉన్మీలత్సహకారకాననతటీవాచాలపుంస్కోకిల-
ధ్వానాకర్ణనకాందిశీకపథికావస్కన్దినో వాసరాః ॥ ౭౯౯౪॥
MSS@7995@1ఏతే సముల్లసద్భాసో రాజన్తే కున్దకోరకాః ।
MSS@7995@2శీతభీతా లతాకున్దమ్ ఆశ్రితా ఇవ తారకాః ॥ ౭౯౯౫॥

MSS@7996@1ఏతే స్నిగ్ధతమా ఇతి మా మా క్షుద్రేషు కురుత విశ్వాసమ్ ।


MSS@7996@2సిద్ధార్థానామేషాం స్నేహోఽప్యశ్రూణి పాతయతి ॥ ౭౯౯౬॥

MSS@7997@1ఏతేహి కామకలితాః పరిమలలీనాలివలయహుంకారైః ।


MSS@7997@2సూచితదానాః కరిణో బధ్యన్తే క్షిప్రమబలాభిః ॥ ౭౯౯౭॥

MSS@7998@1ఏతే హి గుణాః పఙ్కజ సన్తోఽపి న తే ప్రకాశమాయాన్తి ।


MSS@7998@2యల్లక్ష్మీవసతేస్తవ మధుపైరుపభుజ్యతే కోశః ॥ ౭౯౯౮॥

MSS@7999@1ఏతే హి జీవాశ్చిద్భావా భవే భావనయా హితాః ।


MSS@7999@2బ్రహ్మణః కలితాకారాః సహస్రాయుతకోటిశః ॥ ౭౯౯౯॥

MSS@8000@1ఏతే హి దేహదాహాద్ విరహా ఇవ దుఃసహా భిషజః ।


MSS@8000@2గ్రీష్మదివసా ఇవోగ్రా బహుతృష్ణాః శోషయన్త్యేవ ॥ ౮౦౦౦॥
MSS@8001@1ఏతే హి విద్యుద్గుణబద్ధకక్షా గజా ఇవాన్యోన్యమభిద్రవన్తః ।
MSS@8001@2శక్రాజ్ఞయా వారిధరాః సధారా గాం రూప్యరజ్జ్వేవ సముద్ధరన్తి ॥
౮౦౦౧॥
MSS@8002@1ఏతే హి సముపాసీనా విహగా జలచారిణః ।
MSS@8002@2నావగాహన్తి సలిలమ్ అప్రగల్భా ఇవాహవభ్ ॥ ౮౦౦౨॥

MSS@8003@1ఏతైః పిష్టతమాలవర్ణకనిభైరాలిప్తమమ్భోధరైః సంసక్తైరుపవీజితం


సురభిభిః శీతైః ప్రదోషానిలైః ।

804 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8003@2ఏషామ్భోదసమాగమప్రణయినీ స్వచ్ఛన్దమభ్యాగతా రక్తా కాన్తమివామ్బరం


ప్రియతమా విద్యుత్ సమాలిఙ్గతి ॥ ౮౦౦౩॥
MSS@8004@1ఏతైరార్ద్రతమాలపత్రమలినైరాపీతసూర్యం నభో వల్మీకాః శరతాడితా ఇవ
గజాః సీదన్తి ధారాహతాః ।
MSS@8004@2విద్యుత్ కాఞ్చనదీపికేవ రచితా ప్రాసాదసంచారిణీ జ్యోత్స్నా
దుర్బలభర్తృకేవ
వనితా ప్రోత్సార్య మేఘైర్హృతా ॥ ౮౦౦౪॥
MSS@8005@1ఏతైరేవ యదా గజేన్ద్రమలినైరాధ్మాతలమ్బోదరైర్ గర్జద్భిః
సతడిద్బలాకశబలైర్మేఘైః సశల్యం మనః ।
MSS@8005@2తత్ కిం ప్రోషితభర్తృవధ్యపటహో హా హా హృతాశో బకః ప్రావృట్
ప్రావృడితి బ్రవీతి శఠధీః క్షారం క్షతే ప్రక్షిపన్ ॥ ౮౦౦౫॥
MSS@8006@1ఏతైర్జహ్నుసుతాజలైరయమునాభిన్నైరలగ్నాఞ్జనైర్ నారీణాం
నయనైరకర్దమలవాలిప్తైర్మృణాలాఙ్కురైః ।
MSS@8006@2హారైరస్ఫురదిన్ద్రనీలతరలైః కున్దైరలీనాలిభిర్ వేల్లద్భిర్భువనం
విభూషితమిదం శీతద్యుతేరంశుభిః ॥ ౮౦౦౬॥
MSS@8007@1ఏతైర్జాతైః కిమిహ బహుభిర్భోగిభిః కిం తు మన్యే మాన్యః కోఽపి ప్రభవతి
జగత్యేకశేషః స శేషః ।
MSS@8007@2యస్మిన్ గౌరీపృథుకుచతటీకుఙ్కుమస్థాసకాఙ్కే యేన స్థాణోరురసి
రహితో
హారవల్లీవిలాసః ॥ ౮౦౦౭॥
MSS@8008@1ఏతైర్దక్షిణగన్ధవాహవలనైః శ్రీఖణ్డ కిం సౌరభం బ్రూమస్తే పరితో
మధువ్రతయువా యేనాయమానీయతే ।
MSS@8008@2మాకన్దాదపహృత్య పఙ్కజవనాదుద్ధూయ కున్దోదరాద్
ఉద్భ్రామ్యద్ద్విపగణ్డమణ్డలతలాదాకృష్య హృష్యన్మనాః ॥ ౮౦౦౮॥
MSS@8009@1ఏతైర్యది సుస్నిగ్ధైర్ వల్మీకైః పరివృతాస్తతస్తోయమ్ ।
MSS@8009@2హస్తైస్త్రిభిరుత్తరతశ్ చతుర్భిరర్ధేన చ నరస్య ॥ ౮౦౦౯॥
MSS@8010@1ఏతైర్యద్యద్సమాదిష్టం శుభం వా యది వాశుభమ్ ।
MSS@8010@2కర్తవ్యం నియతం భీతైరప్రమత్తైర్బుభూషుభిః ॥ ౮౦౧౦॥

MSS@8011@1ఏతౌ ద్వౌ దశకణ్ఠకణ్ఠకదలీకాన్తారకాన్తిచ్ఛిద ఉ

msubhsall.pdf 805
మహాసుభాషితసంగ్రహ

వైదేహీకుచకుమ్భకుఙ్కుమరజఃసాన్ద్రారుణాఙ్కాఙ్కితౌ ।
MSS@8011@2లోకత్రాణవిధానసాధుసవనప్రారమ్భయూపౌ భుజౌ దేయాస్తామురువిక్రమౌ
రఘుపతేః శ్రేయాంసి భూయాంసి వః ॥ ౮౦౧౧॥
MSS@8012@1ఏనం విహాయ తులసీవిపినోపకణ్ఠం గోప్యః పరత్ర నయనామ్బుజమీలనాని

MSS@8012@2కుర్వన్తు కింతు తులసీదలనీలభాసం కా వా ముకున్దమనువిన్దతు
లీనమస్మిన్
॥ ౮౦౧౨॥
MSS@8013@1ఏనసానేన తిర్యక్ స్యాద్ ఇత్యాదిః కా విభీషికా ।
MSS@8013@2రాజిలోఽపి హి రాజేవ స్వైః సుఖీ సుఖహేతుభిః ॥ ౮౦౧౩॥

సందోహదోహదపదం నలినీం విముచ్య ।


MSS@8014@1ఏనామమన్దమకరన్దవినిద్రబిన్దు -
MSS@8014@2హే ముగ్ధ షట్పద నిరర్థకరాగభాజి జాతం మనస్తవ జపాకుసుమే కిమత్ర
॥ ౮౦౧౪॥
సర్వం సరుతేన మహాత్మనా ।
MSS@8015@1ఏభిర్జితైర్జితం
MSS@8015@2స్మృత్వా వివర్జయేదేతాన్ షడ్దోషాంశ్చ మహీపతిః ॥ ౮౦౧౫॥

శిష్యాయ గురుః శస్త్రాణి దాపయేత్ ।


MSS@8016@1ఏభిర్దినైస్తు
MSS@8016@2సంతర్ప్య దానహోమాభ్యాం సురాన్ వేదవిధానతః ॥ ౮౦౧౬॥

MSS@8017@1ఏభిర్నాశితయోగాస్తు సకలా దేవయోనయః ।


MSS@8017@2ఉపసర్గైర్మహాఘోరైరావర్తన్తే పునః పునః ॥ ౮౦౧౭॥

MSS@8018@1ఏరణ్డపత్త్రశయనా జనయన్తీ స్వేదమలఘుజఘనతటా ।


MSS@8018@2ధూలిపుటీవ మిలన్తీ స్మరజ్వరం హరతి హలికవధూః ॥ ౮౦౧౮॥

అఙ్గం యస్మిన్ ప్రతీయతే ।


MSS@8019@1ఏరణ్డబీజప్రతిమమ్
MSS@8019@2మహిషాఖ్యః స వై ఖడ్గో నీలమేఘసమచ్ఛవిః ॥ ౮౦౧౯॥

ప్రభూతైరపి సంభృతైః ।
MSS@8020@1ఏరణ్డభిణ్డార్కనలైః
MSS@8020@2దారుకృత్యం యథా నాస్తి తథా నాజ్ఞైః ప్రయోజనమ్ ॥ ౮౦౨౦॥

డూమడేన చ ।
MSS@8021@1ఏలాకరణఢేకీభిర్వర్తన్యా
MSS@8021@2లమ్భరాసైకతాలీభిః శుద్ధసూడోఽష్టభిః స్మృతః ॥ ౮౦౨౧॥

MSS@8022@1ఏవం కదాచిన్ నరకం స్వర్గం యోన్యన్తరాణ్యపి ।

806 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8022@2ప్రయాన్తి జీవా మోహేన మోహితా భవసంకటే ॥ ౮౦౨౨॥


MSS@8023@1ఏవంకరణసామర్థ్యాత్ సంయమ్యాత్మానమాత్మనా ।
MSS@8023@2నయాపనయవిద్ రాజా కుర్వీత హితమాత్మనః ॥ ౮౦౨౩॥

MSS@8024@1ఏవం కర్తుం వ వక్తుం చ యో జానాతి ఛలప్రియః ।


MSS@8024@2స కరోతు స యాత్వేవం కర్తుం భోక్తుం నిజం హితమ్ ॥ ౮౦౨౪॥

MSS@8025@1ఏవంకుకర్మ సర్వస్య ఫలత్యాత్మని సర్వదా ।


MSS@8025@2యో యద్ వపతి బీజం హి లభతే సోఽపి తత్ఫలమ్ ॥ ౮౦౨౫॥

MSS@8026@1తస్మాత్ పరవిరుద్ధేషు నోత్సహన్తే మహాశయాః ।


MSS@8026@2ఏతదుత్తమసత్త్వానాం విధిసిద్ధం హి సద్వ్రతమ్ ॥ ౮౦౨౬॥

MSS@8027@1ఏవం కుర్యాత్ సముదయం వృద్ధిం చాయస్య దర్శయేత్ ।


MSS@8027@2హ్రాసం వ్యయస్య చ ప్రాజ్ఞః సాధయేచ్చ విపర్యయమ్ ॥ ౮౦౨౭॥

MSS@8028@1ఏవంగతస్య మమ సాంప్రతమేతదర్హమ్ అత్రేదమౌపయికమిత్థమిదం చ


సాధ్యమ్ ।
MSS@8028@2అస్మిన్ ప్రమాణమిదమిత్యపి బోద్ధుమమ్బ శక్తిర్న మే భువనసాక్షిణి కిం
కరోమి ॥ ౮౦౨౮॥
MSS@8029@1ఏవం చ భాషతే లోకశ్చన్దనం కిల శీతలమ్ ।
MSS@8029@2పుత్రగాత్రస్య సంస్పర్శశ్చన్దనాదతిరిచ్యతే ॥ ౮౦౨౯॥

MSS@8030@1ఏవం చేత్ సరసి స్వభావమహిమా జాడ్యం కిమేతాదృశం యస్మాదేవ


నిసర్గతః
సరలతా కిం గ్రన్థిమత్తేదృశీ ।
MSS@8030@2మూలం చేచ్ శుచి పఙ్కజశ్రుతిరియం కస్మాద్ గుణా యద్యమీ కిం
ఛిద్రాణి
సఖే మృణాల భవతస్తత్త్వం న మన్యామహే ॥ ౮౦౩౦॥
MSS@8031@1ఏవం చేద్ విధినా కృతోఽస్యుపకృతౌ కస్యాంచిదప్యక్షమః కామం
మోపకృథాస్తతస్తవ మరో వాచ్యం న ధీరో భవ ।
MSS@8031@2కిం త్వారాన్ మృగతృష్ణయోపజనయన్నమ్భోముచాం వఞ్చనాం ప్రేమ్ణా
కర్షసి తర్షమూర్ఛితధియోఽప్యన్యానతః శోచ్యసే ॥ ౮౦౩౧॥
MSS@8032@1ఏవం చోరానచోరాఖ్యాన్ వణిక్కారుకుశీలవాన్ ।

msubhsall.pdf 807
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8032@2భిక్షుకాన్ కుహకాంశ్చాన్యాన్ వారయేద్ దేశపీడనాత్ ॥ ౮౦౩౨॥


MSS@8033@1ఏవం జడేషు లోకేషు స్త్రీషు ముగ్ధాసు కా కథా ।
MSS@8033@2బుద్ధిహీనప్రసాదేన జీవామః కేవలం వయమ్ ॥ ౮౦౩౩॥

MSS@8033A@1ఏవం జరా హన్తి చ నిర్విశేషం స్మృతిం చ రూపం చ పరాక్రమం చ ।


MSS@8033A@2న చైవ సంవేగముపైతి లోకః ప్రత్యక్షతోఽపీదృశమీక్షమాణః ॥

MSS@8034@1ఏవంజ్ఞాత్వానరేన్ద్రేణ భృత్యాః కార్యా విచక్షణాః ।


MSS@8034@2కులీనాః శౌర్యసమ్పన్నాః శక్తా భక్తాః క్రమాగతాః ॥ ౮౦౩౪॥

MSS@8035@1ఏవంజ్ఞాత్వామహాభాగాః పురుషేణ విజానతా ।


MSS@8035@2దివా తత్ కర్మ కర్తవ్యం యేన రాత్రౌ సుఖం స్వపేత్ ॥ ౮౦౩౫॥

MSS@8036@1ఏవం దురవధార్యైవ గతిశ్చిత్తస్య యోషితామ్ ।


MSS@8036@2సవైరస్యావిచారస్య నీచైకాభిముఖస్య చ ॥ ౮౦౩౬॥

MSS@8037@1ఏవం చాత్యక్తశీలానాం ససత్త్వానాం జితక్రుధామ్ ।


MSS@8037@2తుష్ట్యైవాచిన్తితా ఏవ స్వయమాయాన్తి సమ్పదః ॥ ౮౦౩౭॥

MSS@8038@1ఏవం దేవోపహాస్యత్వం లోకే గచ్ఛన్త్యబుద్ధయః ।


MSS@8038@2లభన్తే నార్థసంసిద్ధిం పూజ్యన్తే తు సుబుద్ధయః ॥ ౮౦౩౮॥

MSS@8039@1ఏవం ద్రవ్యం ద్విపవనం సేతుబన్ధమథాకరాన్ ।


MSS@8039@2రక్షేత్ పూర్వకృతాన్ రాజా నవాంశ్చాభిప్రవర్తయేత్ ॥ ౮౦౩౯॥

MSS@8040@1ఏవం నరేశ వనితాహృదయే కదాచిత్ కూటాద్ ఋతే వసతి


సత్యకథాలవోఽపి ।
MSS@8040@2తత్ సార్థసాధ్యగమనాసు సదైవ తాసు శూన్యాటవీష్వివ రమేత న
భూతికామః
॥ ౮౦౪౦॥
MSS@8041@1ఏవం న శక్నువన్తీహ యత్ తత్ కర్తుమశేషతః ।
MSS@8041@2యథాశక్తి న తస్యాంశమ్ అపి కుర్వన్త్యబుద్ధయః ॥ ౮౦౪౧॥

MSS@8042@1ఏవం నిశ్చితమభ్యేతి శుభమేవ శుభాత్మనామ్ ।


MSS@8042@2ఏవం చాతిక్రమో నామ క్లేశాయ మహతామపి ॥ ౮౦౪౨॥

MSS@8043@1అవిశ్వాసాస్పదంచైవ స్త్రీణాం స్పృశతి నాశయమ్ ।


MSS@8043@2ప్రాణదానోపకారోఽపి కిం తాసామన్యదుచ్యతే ॥ ౮౦౪౩॥

808 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8044@1ఏవం నిసర్గచపలా లలనా వివేక- వైరాగ్యదాయిబహుదుశ్చరితప్రబన్ధాః ।


MSS@8044@2సాధ్వీ తు కాచిదపి తాసు కులం విశాలం యాలంకరోత్యభినవా
ఖమివేన్దులేఖా
॥ ౮౦౪౪॥
MSS@8045@1ఏవం నిహత్య సంగ్రామే దుష్టశత్రుం మదోద్ధతమ్ ।
MSS@8045@2జయతూర్యనినాదేన హర్షయన్ సుభటాన్ స్వకాన్ ॥ ౮౦౪౫॥

MSS@8046@1॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ।
MSS@8046@2ఏవం నోజ్ఝతి మూఢోఽర్థాన్ యావదర్థైః స నోజ్ఝితః ॥ ౮౦౪౬॥
MSS@8047@1॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ।
MSS@8047@2ఏవం పశుశ్చ మూర్కశ్చ నిర్వివేకమతీ సమౌ ॥ ౮౦౪౭॥
MSS@8048@1ఏవం పుత్రాశ్చ పౌత్రాశ్చ జ్ఞాతయో బాన్ధవాస్తథా ।
MSS@8048@2తేషు స్నేహో న కర్తవ్యో విప్రయోగో హి తైర్ధ్రువమ్ ॥ ౮౦౪౮॥

MSS@8049@1ఏవం ప్రజ్ఞైవ పరమం బలం న తు పరాక్రమః ।


MSS@8049@2యత్ప్రభావేణ నిహతః శశకేనాపి కేసరీ ॥ ౮౦౪౯॥
MSS@8050@1ఏవం ప్రయత్నం కుర్వీత యానశయ్యాసనాశనే ।
MSS@8050@2స్థానే ప్రసాధనే చైవ సర్వాలఙ్కారకేషు చ ॥ ౮౦౫౦॥

MSS@8051@1ఏవం ఫలతి సర్వస్య విధిః సత్త్వానుసారతః ।


MSS@8051@2తత్ సుసత్త్వో భవేత్ సత్త్వహీనం న వృణ్వతే శ్రియః ॥ ౮౦౫౧॥

MSS@8052@1॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ।
MSS@8052@2ఏవం బహు క్షపయతి స్వల్పస్యార్థే ధనాన్ధధీః ॥ ౮౦౫౨॥
MSS@8053@1ఏవం బహూనపి రిపూన్ సమరప్రవృత్తాన్ ద్వేషాకులానగణితస్వపరస్వరూపాన్

MSS@8053@2ఏకోఽప్యనన్యసమపౌరుషభగ్నసార- దర్పజ్వరాఞ్ జయతి
సంయుగమూర్ధ్ని
ధీరః ॥ ౮౦౫౩॥
MSS@8054@1ఏవం బుద్ధేః పరం బుద్ధ్వా సంస్తభ్యాత్మానమాత్మనా ।
MSS@8054@2జహి శత్రుం మహాబాహో కామరూపం దురాసదమ్ ॥ ౮౦౫౪॥

msubhsall.pdf 809
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8055@1ఏవం బ్రువన్తి లోకేఽత్ర ధనినాం పురతఃస్థితాః ।


MSS@8055@2కులీనా అపి పాపానాం దృశ్యన్తే ధనలిప్సయా ।
MSS@8055@3దరిద్రస్య మనుష్యస్య క్షితౌ రాజ్యం ప్రకుర్వతః ॥ ౮౦౫౫॥

MSS@8056@1ఏవం భవతి లోకేఽస్మిన్ దేవ సర్వస్య సర్వదా ।


MSS@8056@2ప్రాక్కర్మోపార్జితం జన్తోః సర్వమేవ శుభాశుభమ్ ॥ ౮౦౫౬॥

MSS@8057@1ఏవం భవన్తి వేశ్యాః స్వార్థైకరతా వ్యపేతసద్భావాః ।


MSS@8057@2అభిలషితవిషయసిద్ధేః కా హానిస్తదపి యుష్మాకమ్ ॥ ౮౦౫౭॥
MSS@8058@1ఏవం మనః కర్మవశం ప్రయుఙ్క్తే అవిద్యయాత్మన్యుపధీయమానే ।
MSS@8058@2ప్రీతిర్న యావన్మయి వాసుదేవే న ముచ్యతే దేహయోగేన తావత్ ॥
౮౦౫౮॥
MSS@8059@1॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ।
MSS@8059@2ఏవం మూఢప్రభుర్వేత్తి నిగ్రహం నాప్యనుగ్రహమ్ ॥ ౮౦౫౯॥
MSS@8060@1ఏవం మూఢస్య మూఢత్వం స్వార్థాన్ధస్యాతిచిత్రతా ।
MSS@8060@2॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥ ౮౦౬౦॥

MSS@8061@1ఏవం మోహప్రభవో రాగో న స్త్రీషు కస్య దుఃఖాయ ।


MSS@8061@2తాస్వేవ వివేకభృతాం భవతి విరాగస్తు మోక్షాయ ॥ ౮౦౬౧॥

MSS@8062@1ఏవం యథాహ భవతీ మమ సర్వదోషాః కః స్వామినా కువలయాక్షి


సహానుబన్ధః ।
MSS@8062@2ఏషోఽఞ్జలిర్విరచితః కురు నిగ్రహం మే దాసేఽపరాధవతి కోఽవసరః
క్షమాయాః ॥ ౮౦౬౨॥
MSS@8063@1ఏవం లేపత్రయం కుర్యాత్ సప్తమే సప్తమేఽహని ।
MSS@8063@2తతో జన్మావధి కచాః కృష్ణాః స్యుర్భ్రమరప్రభాః ॥ ౮౦౬౩॥

MSS@8064@1ఏవం లోకం పరం విద్యాన్ నశ్వరం కర్మనిర్మితమ్ ।


MSS@8064@2సతుల్యాతిశయధ్వంసం యథా మణ్డలవర్తినామ్ ॥ ౮౦౬౪॥

MSS@8065@1ఏవం వశీకృతస్వాత్మా నిత్యం స్మితముఖో భవేత్ ।


MSS@8065@2త్యజేద్ భ్రకుటిసంకోచం పూర్వాభాషీ జగత్సుహృత్ ॥ ౮౦౬౫॥

MSS@8066@1ఏవంవాదిని దేవర్షౌ పార్శ్వే పితురధోముఖీ ।


MSS@8066@2లీలాకమలపత్రాణి గణయామాస పార్వతీ ॥ ౮౦౬౬॥

810 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8067@1ఏవం విచారశ్చిన్తా చ సారం రాజ్యేఽధికం ను కిమ్ ।


MSS@8067@2॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥ ౮౦౬౭॥

MSS@8068@1ఏవంవిధాన్ గజాఞ్ జాత్యాన్ వనాదానీయ పార్థివః ।


MSS@8068@2వినయే శిష్యవత్ కుర్యాత్ పుత్రవత్ పరిపాలయేత్ ॥ ౮౦౬౮॥

MSS@8069@1ఏవంవిధే భావి న వేతి చిత్తే నివేశ్య కార్యం భషణం విముఞ్చేత్ ।


MSS@8069@2సంభక్ష్య పిణ్డం స్థిరతాం గతస్య చేష్టాదికం తస్య నిరూపణీయమ్
॥ ౮౦౬౯॥
MSS@8070@1ఏవం విలోక్యాస్య గుణాననేకాన్ సమస్తపాపారినిరాసదక్షాన్ ।
MSS@8070@2విశుద్ధబోధా న కదాచనాపి జ్ఞానస్య పూజాం మహతీం త్యజన్తి ॥
౮౦౭౦॥
MSS@8071@1ఏవం విషప్రయోగేణ శత్రూణాం క్షుద్రధాతకమ్ ।
MSS@8071@2క్షీణేన క్రియతే యత్ తు విషదణ్డః స ఉచ్యతే ॥ ౮౦౭౧॥

MSS@8072@1ఏవం విషహ్య విధురస్య విధేర్నియోగమ్ ఆపత్సు రక్షితచరిత్రధనా హి


సాధ్వ్యః ।
MSS@8072@2గుప్తాః స్వసత్త్వవిభవేన మహత్తమేన కల్యాణమాదధతి పత్యురథాత్మనశ్చ
॥ ౮౦౭౨॥
MSS@8073@1ఏవంవృత్తస్య రాజ్ఞస్తు శిలోఞ్ఛేనాపి జీవతః ।
MSS@8073@2విస్తీర్యతే యశో లోకే తైలబిన్దురివామ్భసి ॥ ౮౦౭౩॥

MSS@8074@1ఏవం వేధత్రయం కుర్యాచ్ శఙ్ఖదున్దుభినిఃస్వనైః ।


MSS@8074@2తతః ప్రణమ్య గురవే ధనుర్బాణాన్ నివేదయేత్ ॥ ౮౦౭౪॥

MSS@8075@1ఏవం శ్రమవిధిం కుర్యాద్ యావత్ సిద్ధిః ప్రజాయతే ।


MSS@8075@2శ్రమే సిద్ధే చ వర్షాసు నైవ గ్రాహ్యం ధనుః కరే ॥ ౮౦౭౫॥

MSS@8076@1ఏవం సంచిన్త్య మనసా ప్రేత్య కర్మఫలోదయమ్ ।


MSS@8076@2మనోవాక్కర్మభిర్నిత్యం శుభం కర్మ సమాచరేత్ ॥ ౮౦౭౬॥

MSS@8077@1ఏవం సన్త్యేవ దేవేహ భర్తృభక్తాః కులాఙ్గనాః ।


MSS@8077@2న పునః సర్వథా సర్వా దుర్వృత్తా ఏవ యోషితః ॥ ౮౦౭౭॥

MSS@8078@1ఏవం సర్వం విధాయేదమ్ ఇతికర్తవ్యమాత్మనః ।


MSS@8078@2యుక్తశ్చైవాప్రమత్తశ్చ పరిరక్షేదిమాః ప్రజాః ॥ ౮౦౭౮॥

msubhsall.pdf 811
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8079@1ఏవం సర్వజగద్ విలోక్య కలితం దుర్వారవీర్యాత్మనా నిస్త్రింశేన


సమస్తసత్త్వసమితిప్రధ్వంసినా మృత్యునా ।
MSS@8079@2సద్రత్నత్రయశాతమార్గణగణం గృహ్ణన్తి తచ్ఛిత్తయే సన్తః శాన్తధియో
జినేశ్వరతపః సామ్రాజ్యలక్ష్మీశ్రితాః ॥ ౮౦౭౯॥
MSS@8080@1ఏవం సర్వజనానాం దుఃఖకరం జఠరశిఖినమతివిషమమ్ ।
MSS@8080@2సంతోషజలైరమలైః శమయన్తి యతీశ్వరా యే తే ॥ ౮౦౮౦॥

MSS@8081@1ఏవం సర్వమిదం కృత్వా యన్ మయాసాదితం శుభమ్ ।


MSS@8081@2తేన స్యాం సర్వసత్త్వానాం సర్వదుఃఖప్రశాన్తికృత్ ॥ ౮౦౮౧॥

MSS@8082@1ఏవం సర్వమిదం రాజా సంమన్త్ర్య సహ మన్త్రిభిః ।


MSS@8082@2వ్యాయమ్యాప్లుత్య మధ్యాహ్నే భోక్తుమన్తఃపురం వ్రజేత్ ॥ ౮౦౮౨॥

MSS@8083@1ఏవం సర్వాత్మనా కార్యా రక్షా యోగవిదానిశమ్ ।


MSS@8083@2ధర్మార్థకామమోక్షాణాం శరీరం సాధనం యతః ॥ ౮౦౮౩॥

MSS@8084@1ఏవం సర్వేషు భూతేషు భక్తిరవ్యభిచారిణీ ।


MSS@8084@2కర్తవ్యా పణ్డితైర్జ్ఞాత్వా సర్వభూతమయం హరిమ్ ॥ ౮౦౮౪॥

MSS@8085@1ఏవం సాధారణం దేహమ్ అవ్యక్తప్రభవాప్యయమ్ ।


MSS@8085@2కో విద్వానాత్మసాత్కృత్వా హన్తి జన్తూనృతేఽసతః ॥ ౮౦౮౫॥

MSS@8086@1ఏవం సిద్ధో భవేద్ యోగీ వఞ్చయిత్వా విధానతః ।


MSS@8086@2కాలం కలితసంసారం పౌరుషేణాద్భుతేన హి ॥ ౮౦౮౬॥

MSS@8087@1ఏవం స్థాపయ సుభ్రు బాహులతికామేవం కురు స్థానకం నాత్యుచ్చైర్నమ


కుఞ్చయాగ్రచరణౌ మాం పశ్య తావత్ క్షణమ్ ।
MSS@8087@2ఏవం నర్తయతః స్వవక్త్రమురజేనామ్భోధరధ్వానినా శంభోర్వః పరిపాన్తు
నర్తితలయచ్ఛేదాహతాస్తాలికాః ॥ ౮౦౮౭॥
MSS@8088@1॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ।
MSS@8088@2ఏవం స్వదోషః ప్రకటోఽప్యజ్ఞైర్దేవ న బుధ్యతే ॥ ౮౦౮౮॥
MSS@8089@1ఏవంస్వభావం జ్ఞాత్వాసాం ప్రజాపతినిసర్గజమ్ ।
MSS@8089@2పరమం యత్నమాతిష్ఠేత్ పురుషో రక్షణం ప్రతి ॥ ౮౦౮౯॥

MSS@8090@1॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ।
MSS@8090@2ఏవం హి కురుతే దేవ యోషిదీర్ష్యానియన్త్రితా ॥ ౮౦౯౦॥

812 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8091@1శిక్షయత్యన్యపురుషాఽసంగమీర్ష్యైవ హి స్త్రియః ।
MSS@8091@2తదీర్ష్యామప్రకాశ్యైవ రక్ష్యా నారీ సుబుద్ధినా ॥ ౮౦౯౧॥

MSS@8092@1రహస్యం చ న వక్తవ్యం వనితాసు యథా తథా ।


MSS@8092@2పురుషేణేచ్ఛతా క్షేమమ్ ॥। ॥। ॥। ॥ ౮౦౯౨॥

MSS@8093@1ఏవమజ్ఞాతహృదయా మూర్ఖాః కృత్వా విపర్యయమ్ ।


MSS@8093@2ఘ్నన్తి స్వార్థం పరార్థం చ తాదృగ్ దదతి చోఽత్తరమ్ ॥ ౮౦౯౩॥

MSS@8094@1ఏవమనేకవిధం విదధాతి యో జననార్ణవపాతనిమిత్తమ్ ।


MSS@8094@2చేష్టితమఙ్గజబాణవిభిన్నో నేహ సుఖీ న పరత్ర సుఖీ సః ॥ ౮౦౯౪॥

MSS@8095@1ఏవమన్యాయ్యయా బుద్ధ్యా కృతం కర్మాశుభావహమ్ ।


MSS@8095@2తస్మాత్ తన్ న్యాయ్యయా కుర్యాద్ బకేనాహేః కృతం యథా ॥
౮౦౯౫॥
MSS@8096@1ఏవమన్యోన్యసంచారం షడ్గుణ్యం యోఽనుపశ్యతి ।
MSS@8096@2స బుద్ధినిగలైర్బద్ధైరిష్టం క్రీడతి పార్థివైః ॥ ౮౦౯౬॥

క్రమతోఽత్ర పుష్పధనుర్ధరవేగవిధూతః ।
MSS@8097@1ఏవమపాస్తమతిః
MSS@8097@2కిం న జనో లభతే జననిన్ద్యో దుఃఖమసహ్యమనన్తమవాచ్యమ్ ॥
౮౦౯౭॥
MSS@8098@1ఏవమభ్యాహతే లోకే కాలేనాభినిపీడితే ।
MSS@8098@2సుమహద్ ధైర్యమాలమ్బ్య మనో మోక్షే నివేశయేత్ ॥ ౮౦౯౮॥

MSS@8099@1ఏవమల్పశ్రుతో మన్త్రీ కల్యాణాభిజనోఽప్యుత ।


MSS@8099@2ధర్మార్థకామసంయుక్తం నాలం మన్త్రం పరీక్షితుమ్ ॥ ౮౦౯౯॥

MSS@8100@1ఏవమాచారతో దృష్ట్వా ధర్మస్య మునయో గతిమ్ ।


MSS@8100@2సర్వస్య తపసో మూలమ్ ఆచారం జగృహుః పరమ్ ॥ ౮౧౦౦॥

MSS@8101@1ఏవమాప్తవచనాత్ స పౌరుషం కాకపక్షకధరేఽపి రాఘవే ।


MSS@8101@2శ్రద్దధే త్రిదశగోపమాత్రకే దాహశక్తిమివ కృష్ణవర్త్మని ॥ ౮౧౦౧॥

MSS@8102@1ఏవమాలి నిగృహీతసాధ్వసం శంకరో రహసి సేవ్యతామితి ।


MSS@8102@2సా సఖీభిరుపదిష్టమాకులా నాస్మరత్ ప్రముఖవర్తిని ప్రియే ॥ ౮౧౦౨॥

MSS@8103@1ఏవమాశ్రమవిరుద్ధవృత్తినాసంయమః కిమితి జన్మతస్త్వయా ।


MSS@8103@2సత్త్వసంశ్రయసుఖోఽపి దూష్యతే కృష్ణసర్పశిశునేవ చన్దనః ॥ ౮౧౦౩॥

msubhsall.pdf 813
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8104@1ఏవముత్తమజన్మానస్తిర్యఞ్చోఽప్యాపది ప్రియే ।
MSS@8104@2ప్రభుం నోజ్ఝన్తి మిత్రం వా తారయన్తి తతః పునః ॥ ౮౧౦౪॥

MSS@8105@1హీనజాత్యుద్భవా యే తు తేషాం స్పృశతి నాశయమ్ ।


MSS@8105@2కదాచిదపి సత్త్వం వా స్నేహో వా చఞ్చలాత్మనామ్ ॥ ౮౧౦౫॥

MSS@8106@1ఏవముపచీయమానం స్తోకం స్తోకం విచిన్వతః పుణ్యమ్ ।


MSS@8106@2సమ్పద్యతే విశాలం శ్రుతిమప్యేవం తపోఽప్యేవమ్ ॥ ౮౧౦౬॥

MSS@8107@1ఏవమేవ క్రియాయుక్తా సర్వసౌభాగ్యదాయినీ ।


MSS@8107@2యస్యైషా చ భవేద్ భార్యా దేవేన్ద్రోఽసౌ న మానుషః ॥ ౮౧౦౭॥

MSS@8108@1ఏవమేవ నహి జీవ్యతే ఖలాత్ తత్ర కా నృపతివల్లభే కథా ।


MSS@8108@2పూర్వమేవ హి సుదుఃసహోఽనలః కిం పునః ప్రబలవాయునేరితః ॥
౮౧౦౮॥
MSS@8109@1ఏవమేవ మనుష్యేషు తేషు పూర్వాపకారిషు ।
MSS@8109@2విశ్వాసో నోపగన్తవ్యో నదీ గతజలా యథా ॥ ౮౧౦౯॥

MSS@8110@1ఏవమేవ హి యోఽశ్వత్థం రోపయేద్ విధినా నరః ।


MSS@8110@2యత్ర కుత్రాపి వా స్థానే గచ్ఛేత్ స భవనం హరేః ॥ ౮౧౧౦॥

MSS@8111@1ఏష ఏవ మనస్తాపః పఙ్కే మగ్నస్య దన్తినః ।


MSS@8111@2పతతే యత్ సముద్ధర్తుం జ్ఞాతయో నిభృతస్మితాః ॥ ౮౧౧౧॥

MSS@8112@1ఏష క్రీడాన్తతామ్యత్కుసుమపురవధూవక్త్రసౌరభ్యబన్ధుర్ ముగ్ధం


నిద్రాజడానాం
రసితమనుసరోద్రాఘయన్ సారసానామ్ ।
MSS@8112@2ఆవాత్యఙ్గానుకూలశ్చలితవిచకిలశ్రేణిగన్ధానుధావద్-
రోలమ్బోద్ఘుష్యమాణస్మరజయబిరుదాడమ్బరో మాతరిశ్వా ॥ ౮౧౧౨॥
MSS@8113@1ఏష క్షుభ్నాతి పఙ్కం దలతి కమలినీమత్తి గున్ద్రాప్రరోహాన్ ఆరాన్
ముస్తాస్థలాని
స్థపుటయతి జలాన్యుత్కసేతూని యాతి ।
MSS@8113@2ప్రాప్తః ప్రాప్తః ప్రవిష్టో వనగహనమయం యాతి యాతీతి సైన్యైః
పశ్చాదన్విష్యమాణః ప్రవిశతి విషమాన్ కాననాన్తాన్ వరాహః ॥ ౮౧౧౩॥

814 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8114@1ఏష గజోఽద్రిమస్తకతలే కలభపరివృతః క్రీడతి వృక్షగుల్మగహనే


కుసుమభరనతే ।
MSS@8114@2మేఘరవం నిశమ్య ముదితః పవనజవసమః సున్దరి వంశపత్రపతితం
పునరపి కురుతే ॥ ౮౧౧౪॥
MSS@8115@1ఏష చారుముఖి యోగతారయా యుజ్యతే తరలబిమ్బయా శశీ ।
MSS@8115@2సాధ్వసాదుపగతప్రకమ్పయా కన్యయేవ నవదీక్షయా వరః ॥
౮౧౧౫॥
MSS@8116@1ఏష తూడ్డమరవీచిడమ్బరః క్షోభమాత్రమగమత్ పయోనిధిః ।
MSS@8116@2విభ్రమైస్తదుదయక్రమోచితైర్ ఉల్లలాస లలనాసు మన్మథః ॥ ౮౧౧౬॥

MSS@8116A@1ఏష దుర్నియతిదణ్డచణ్డిమ- ప్రేరితో బత రవిర్గతచ్ఛవిః ।


MSS@8116A@2స్థాస్యతి స్వయమధఃపతన్ కియత్- కాలమమ్బరవిలమ్బిభిః కరైః ॥

MSS@8117@1ఏష ధర్మస్తు సుశ్రోణి పితుర్మాతుశ్చ వశ్యతా ।


MSS@8117@2అతశ్చాజ్ఞాం వ్యతిక్రమ్య నాహం జీవితుముత్సహే ॥ ౮౧౧౭॥

MSS@8118@1ఏషధర్మో మయాఖ్యాతో నారీణాం పరమా గతిః ।


MSS@8118@2యా నారీ కురుతే చాన్యత్ సా యాతి నరకం ధ్రువమ్ ॥ ౮౧౧౮॥

MSS@8119@1ఏష బకః సహసైవ విపన్నః శాఠ్యమహో క్వ ను తద్ గతమస్య ।


MSS@8119@2సాధు కృతాన్తక కశ్చిదపి త్వాం వఞ్చయితుం న కుతోఽపి సమర్థః
॥ ౮౧౧౯॥
MSS@8120@1ఏష బ్రహ్మా సరోజే రజనికరకలాశేఖరః శంకరోఽయం
దోర్భిర్దైత్యాన్తకోఽసౌ సధనురసిగదాచక్రచిహ్నైశ్చతుర్భిః ।
MSS@8120@2ఏషోఽప్యైరావతస్థస్త్రిదశపతిరమీ
దేవి దేవాస్తథాన్యే నృత్యన్తి వ్యోమ్ని
చైతాశ్చలచరణరణన్నూపురా దివ్యనార్యః ॥ ౮౧౨౦॥
MSS@8121@1ఏష భో నిర్మలజ్యోత్స్నో రాహుణా గ్రస్యతే శశీ ।
MSS@8121@2జలం కూలావపాతేన ప్రసన్నం కలుషాయతే ॥ ౮౧౨౧॥

MSS@8122@1ఏష రవిస్తేజస్వీ ఖద్యోతోఽప్యేష హన్త తేజస్వీ ।


MSS@8122@2ఏష రసాలః శాఖీ శాఖీ శాఖోటకోఽప్యేషః ॥ ౮౧౨౨॥

MSS@8123@1ఏష రాజ్ఞాం పరో ధర్మో హ్యార్తానామార్తినిగ్రహః ।


MSS@8123@2॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥ ౮౧౨౩॥

msubhsall.pdf 815
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8124@1ఏష వన్ధ్యాసుతో యాతి ఖపుష్పకృతశేఖరః ।


MSS@8124@2మృగతృష్ణామ్భసి స్నాతః శశశ‍ృఙ్గధనుర్ధరః ॥ ౮౧౨౪॥

MSS@8125@1ఏష విశేషః స్పష్టో వహ్నేశ్చ త్వత్ప్రతాపవహ్నేశ్చ ।


MSS@8125@2అఙ్కురతి తేన దగ్ధం దగ్ధస్యానేన నోద్భవో భూయః ॥ ౮౧౨౫॥

MSS@8126@1ఏషవృక్షశిఖరే కృతాస్పదో జాతరూపరసగౌరమణ్డలః ।


MSS@8126@2హీయమానమహరత్యయాతపం పీవరోరు పిబతీవ బర్హిణః ॥
౮౧౨౬॥
MSS@8127@1ఏష షట్పదయువా మదాయతః కున్ద యాపయతి యామినీస్త్వయి ।
MSS@8127@2దుర్వహా తదపి నాపచీయతే పద్మినీవిరహవేదనా హృది ॥ ౮౧౨౭॥

MSS@8128@1ఏష సాన్ద్రతిమిరే గగనాన్తే వారిణీవ మలినే యమునాయాః ।


MSS@8128@2భాతి పక్షపుటగోపితచఞ్చూ రాజహంస ఇవ శీతమయూఖః ॥
౮౧౨౮॥
MSS@8129@1ఏష సూర్యాంశుసంతప్తో మృగః కుతరుమాశ్రితః ।
MSS@8129@2సాధుర్భాగ్యపరిక్షీణో నీచం ప్రాప్యేవ సీదతి ॥ ౮౧౨౯॥

MSS@8130@1ఏష స్వభావో నారీణామ్ అనుభూయ పురా సుఖమ్ ।


MSS@8130@2అల్పామప్యాపదం ప్రాప్య దుష్యన్తి ప్రజహత్యపి ॥ ౮౧౩౦॥

MSS@8131@1ఏష స్వర్గతరఙ్గిణీజలమిలద్దిగ్దన్తిదన్తద్యుతిర్
భ్రశ్యద్రాజతకుమ్భవిభ్రమధరః శీతాంశురభ్యుద్యతః ।
MSS@8131@2హంసీయత్యమలామ్బుజీయతి లసడ్డిణ్డీరపిణ్డీయతి స్ఫారస్ఫాటికకుణ్డలీయతి
దిశామానన్దకన్దీయతి ॥ ౮౧౩౧॥
MSS@8132@1ఏష హి ప్రథమో ధర్మః క్షత్రియస్యాభిషేచనమ్ ।
MSS@8132@2యేన శక్యం మహాప్రాజ్ఞ ప్రజానాం పరిపాలనమ్ ॥ ౮౧౩౨॥

MSS@8133@1ఏషాం గోపవధూవిలాససుహృదాం రాధారహఃసాక్షిణాం భద్రం భద్ర


కలిన్దశైలతనయాతీరే లతాశాఖినామ్ ।
MSS@8133@2విచ్ఛిన్నే స్మరతల్పకల్పనవిధిచ్ఛేదాయ యోగేఽధునా తే జానే
జరఠీభవన్తి విలసన్నీలత్విషః పల్లవైః ॥ ౮౧౩౩॥
MSS@8134@1ఏషాంపల్లవమంశుకాని కుసుమం ముక్తాః ఫలం విద్రుమం వైడూర్యం
దలమఙ్కురో మరతకం హైమం చ శాఖాశతమ్ ।

816 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8134@2ఏతే కే జగతీరుహో వనజుషాప్యజ్ఞాతపూర్వా మయా ప్రాయః సారమమీ


దివో విటపినః
కిం తైర్మమాన్యో భరః ॥ ౮౧౩౪॥
MSS@8135@1ఏషా కా జఘనస్థలీ సులలితా ప్రోన్మత్తకామాధికా భ్రూభఙ్గం కుటిలం
త్వనఙ్గధనుషః ప్రఖ్యం ప్రభాచన్ద్రవత్ ।
MSS@8135@2రాకాచన్ద్రకపోలపఙ్కజముఖీ క్షామోదరీ సున్దరీ వేణీదణ్డమిదం విభాతి
తులితం వేల్లద్భుజం గచ్ఛతి ॥ ౮౧౩౫॥
MSS@8136@1ఏషా కా నవయౌవనా శశిముఖీ కాన్తా పథో గచ్ఛతి నిద్రావ్యాకులితా
విఘూర్ణనయనా సమ్పక్వబిమ్బాధరా ।
MSS@8136@2కేశైర్వ్యాకులితా నఖైర్విదలితా దన్తైశ్చ ఖణ్డీకృతా కేనేదం
రతిరాక్షసేన రమితా శార్దూలవిక్రీడితా ॥ ౮౧౩౬॥
MSS@8137@1ఏషా కాన్తా వ్రజతి లలితం వేపమానా గుల్మచ్ఛన్నం వనమురునగైః
సమ్ప్రవిద్ధమ్ ।
MSS@8137@2హా హా కష్టం కిమిదమితి నో వేద్మి మూఢో వ్యక్తం క్రోధచ్ఛరభలలితం
కర్తుకామా ॥ ౮౧౩౭॥
MSS@8138@1ఏషా కా పరిపూర్ణచన్ద్రవదనా గౌరీమృగా క్షోభినీ
లీలామత్తగజేన్ద్రహంసగమనా - - । - - । - ।
MSS@8138@2నిఃశ్వాసాధరగన్ధశీతలముఖీ వాచా మృదూల్లాసినీ స శ్లాఘ్యః పురుషస్స
జీవతి వరో యస్య ప్రియా హీదృశీ ॥ ౮౧౩౮॥
MSS@8139@1ఏషా కా ప్రస్తుతాఙ్గీ ప్రచలితనయనా హంసలీలా వ్రజన్తీ ద్వౌ హస్తౌ
కుఙ్కుమార్ద్రౌ కనకవిరచితా - । - - । - - ।
MSS@8139@2- ఊంగాంగేగతా సా బహుకుసుమయుతా బద్ధవీణా హసన్తీ తామ్బూలం
వామహస్తే
మదనవశగతా గూహ్య శాలాం ప్రవిష్టా ॥ ౮౧౩౯॥
MSS@8140@1ఏషా కా భుక్తముక్తా ప్రచలితనయనా స్వేదలగ్నాఙ్గవస్త్రా ప్రత్యూషే యాతి
బాలా మృగ ఇవ చకితా సర్వతః శఙ్కయన్తీ ।
MSS@8140@2కేనేదం వక్త్రపద్మం స్ఫురదధరరసం షట్పదేనైవ పీతం స్వర్గః
కేనాద్య భుక్తో హరనయనహతో మన్మథః కస్య తుష్టః ॥ ౮౧౪౦॥
MSS@8141@1ఏషా కా రతిహావభావవిలసచ్చన్ద్రాననం బిభ్రతీ గాత్రం

msubhsall.pdf 817
మహాసుభాషితసంగ్రహ

చమ్పకదామగౌరసదృశం పీనస్తనాలమ్బితా ।
MSS@8141@2పద్భ్యాం సంచరతి ప్రగల్భహరిణీ సంలీలయా స్వేచ్ఛయా కిం చైషా
గగనాఙ్గనా భువితలే సమ్పాదితా బ్రహ్మణా ॥ ౮౧౪౧॥
MSS@8142@1ఏషా కా స్తనపీనభారకఠినా మధ్యే దరిద్రావతీ విభ్రాన్తా హరిణీ
విలోలనయనా
సంత్రస్తయూథోద్గతా ।
MSS@8142@2అంతఃస్వేదగజేన్ద్రగణ్డగలితా సంలీలయా గచ్ఛతి దృష్ట్వా రూపమిదం
ప్రియాఙ్గగహనం వృద్ధోఽపి కామాయతే ॥ ౮౧౪౨॥
MSS@8143@1ఏషా కుసుమనిషణ్ణా తృషితాపి సతీ భవన్తమనురక్తా ।
MSS@8143@2ప్రతిపాలయతి మధుకరీ న ఖలు మధు వినా త్వయా పిబతి ॥ ౮౧౪౩॥

MSS@8144@1ఏషాగతైవ నిబిరీసనితమ్బబిమ్బ- భారేణ పక్ష్మలదృశః క్రియతే తు


విఘ్నః ।
MSS@8144@2యాన్త్యా ఇతీవ దయితాన్తికమేణదృష్టేర్ అగ్రే జగామ గదితుం
లఘుచిత్తవృత్తిః
॥ ౮౧౪౪॥
MSS@8145@1ఏషా జిగీషతి పృథుస్తబకా లతా త్వాం పర్యాప్తపీననిబిడస్తనభారఖిన్నామ్

MSS@8145@2అస్యాః
ప్రియే విచినుమః స్తబకాంస్తథాన్యాః కర్తుం యథా న హి కదాపి
లతాః
స్మరేయుః ॥ ౮౧౪౫॥
MSS@8146@1ఏషా తే హర కా సుగాత్రి కతమా మూర్ధ్ని స్థితా కిం జటా హంసః కిం
భజతే
జటాం నహి శశీ చన్ద్రో జలం సేవతే ।
MSS@8146@2ముగ్ధే భూతిరియం కుతోఽత్ర సలిలం భూతిస్తరఙ్గాయతే ఇత్థం యో
వినిగూహతే
త్రిపథగాం పాయాత్ స వః శంకరః ॥ ౮౧౪౬॥
MSS@8147@1ఏషా దోషా యథార్థా ప్రియతమ భవతో హన్త జాతా వియోగే
స్త్రీహత్యాపాతకీతి
ప్రథితిముపగతే లాఞ్ఛనీతి త్రిలోక్యామ్ ।

818 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8147@2నైవం భూయోఽపరాధం బత దయిత కదాప్యాచరిష్యామి సత్యం


త్వత్త్యక్తాం
మాం సుతిగ్మైర్మనసిజశమనః సాయకైర్హన్తుముత్కః ॥ ౮౧౪౭॥
MSS@8148@1ఏషా ధర్మపతాకినీ తటసుధాసేవావసన్నాకినీ శుష్యత్పాతకినీ
భగీరథతపఃసాఫల్యహేవాకినీ ।
MSS@8148@2ప్రేమారూఢపినాకినీ గిరిసుతాస్యాకేకరాలోకినీ పాపాడమ్బరడాకినీ
త్రిభువనానన్దాయ
మన్దాకినీ ॥ ౮౧౪౮॥
MSS@8149@1ఏషా పుష్కరిణీ మరాల మలినైశ్ఛన్నా కువీథీజలైర్ యస్యామజ్ఞతయా
విధేరకృపయా చేద్ వస్తుమాకాఙ్క్షసే ।
MSS@8149@2విశ్రమ్భో బకమణ్డలేషు వినయో భేకేషు సంబన్ధితా రాత్ర్యన్ధేషు
విధీయతాం కృపణతా కోయష్టికశ్రేణిషు ॥ ౮౧౪౯॥
MSS@8150@1ఏషా ప్రవాసం కథమప్యతీత్య యాతా పునః సంశయమన్యథైవ ।
MSS@8150@2కో నామ పాకాభిముఖస్య జన్తోర్ ద్వారాణి దైవస్య పిధాతుమీష్టే ॥
౮౧౫౦॥
MSS@8151@1ఏషా ఫుల్లకదమ్బనీపసురభౌ కాలే ఘనోద్భాసితే కాన్తస్యాలయమాగతా
సమదనా
హృష్టా జలార్ద్రాలకా ।
MSS@8151@2విద్యుద్వారిదగర్జితైః సచకితా త్వద్దర్శనాకాఙ్క్షిణీ పాదౌ
నూపురలగ్నకర్దమధరౌ ప్రక్షాలయన్తీ స్థితా ॥ ౮౧౫౧॥
MSS@8152@1ఏషా భవిష్యతి వినిద్రసరోరుహాక్షీ కామస్య కాపి దయితా తనుజానుజా
వా ।
MSS@8152@2యః పశ్యతి క్షణమిమాం కథమన్యథాసౌ కామస్తమస్తకరుణస్తరుణం
హినస్తి ॥ ౮౧౫౨॥
MSS@8153@1ఏషా మనో మే ప్రసభం శరీరాత్ పితుః పదం మధ్యమముత్పతన్తీ ।
MSS@8153@2సురాఙ్గనా కర్షతి ఖణ్డితాగ్రాత్ సూత్రం మృణాలాదివ రాజహంసీ ॥
౮౧౫౩॥
MSS@8154@1ఏషా రఙ్గప్రవేశేన కలానాం చైవ శిక్షయా ।
MSS@8154@2స్వరాన్తరేణ దక్షా హి వ్యాహర్తుం తన్న ముచ్యతామ్ ॥ ౮౧౫౪॥

msubhsall.pdf 819
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8155@1ఏషా లతా యది విలాసవతీ కథం స్యాద్ విద్యుల్లతా యది కథం భవితా
ధరణ్యామ్ ।
MSS@8155@2వస్తుం మనోజనృపతేర్నగరీ గరీయో- వక్షోజదుర్గవిషమా కిమకారి ధాత్రా
॥ ౮౧౫౫॥
MSS@8156@1ఏషా వ్రజన్తీ లలితం స్మయన్తీ సఖీజనైః సార్ధమతిప్రగల్భా ।
MSS@8156@2సురీవ నిత్యం సురతాసుఖాప్తా విభాతి భూమీధరపాఠకస్త్రీ ॥ ౮౧౫౬॥

MSS@8157@1ఏషా సా విన్ధ్యమధ్యస్థలవిపులశిలోత్సఙ్గరఙ్గత్తరఙ్గా
సంభోగశ్రాన్తతీరాశ్రయశబరవధూశర్మ దా నర్మదా చ ।
MSS@8157@2యస్యాః సాన్ద్రద్రుమాలీలలితతలమిలత్సున్దరీసంనిరుద్ధైః సిద్ధైః సేవ్యన్త
ఏతే మృగమృదితదలత్కన్దలాః కూలకచ్ఛాః ॥ ౮౧౫౭॥
MSS@8158@1ఏషాసి వయసో దర్పాత్ కులపుత్రానుసారిణీ ।
MSS@8158@2కేశేషు కుసుమాఢ్యేషు సేవితవ్యేషు కర్షితా ॥ ౮౧౫౮॥

MSS@8159@1ఏషా హి ప్రకృతిః స్త్రీణామ్ ఆసృష్టే రఘునన్దన ।


MSS@8159@2సమస్థమనురజ్యన్తే విషమస్థం త్యజన్తి చ ॥ ౮౧౫౯॥

MSS@8160@1ఏషా హి మే రణగతస్య దృఢా ప్రతిజ్ఞా ద్రక్ష్యన్తి యన్న రిపవో జఘనం


హయానామ్ ।
MSS@8160@2యుద్ధేషు భాగ్యచపలేషు న మే ప్రతిజ్ఞా దైవం యదిచ్ఛతి జయం చ
పరాజయం చ ॥ ౮౧౬౦॥
MSS@8161@1ఏషు స్పర్శో వరస్త్రీణాం స్వాన్తహారీ మునేరపి ।
MSS@8161@2అతోఽప్రమత్తః సేవేత విషయాంస్తు యథోచితాన్ ॥ ౮౧౬౧॥

MSS@8162@1ఏషైవ కాచన వినిద్రసరోరుహాక్షీ కామస్య కాపి దయితా తనుజానుజా వా



MSS@8162@2యః పశ్యతి క్షణమిమాం కథమన్యథాసౌ కామస్తమస్తకరుణం తరుణం
నిహన్తి ॥ ౮౧౬౨॥
MSS@8163@1ఏషైవమహతీ లజ్జా సదాచారస్య భూపతేః ।
MSS@8163@2యదకాలభవో మృత్యుస్తస్య సంస్పృశతి ప్రజాః ॥ ౮౧౬౩॥

MSS@8164@1ఏషైవ యోషితాం ధన్యా శీలం చ లభతే సుఖమ్ ।


MSS@8164@2దివా పతివ్రతా భూయో నక్తం చ కులటా యతః ॥ ౮౧౬౪॥

820 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8165@1ఏషోఽగ్నిహోత్రీతి బిభర్తి గాస్తా విక్రీయ దుగ్ధం సలిలం జుహోతి ।


MSS@8165@2ఖ్యాతోఽస్తి లోకేష్వృతుకాలగామీ రజస్వలాం యాతి దివాపి వేశ్యామ్ ॥
౮౧౬౫॥
MSS@8166@1ఏషోజ్జటస్య భవతో గృహిణీ త్వపర్ణా స్థాణుః స్వయం తవ చ సూనురసౌ
విశాఖః ।
MSS@8166@2త్వత్తః ఫలం క ఇహ వాఞ్ఛతి వామదేవ జన్మక్షయః పరమసౌ తవ
దర్శనేన ॥ ౮౧౬౬॥
MSS@8167@1ఏషోత్తుఙ్గతరఙ్గలఙ్ఘితతటోత్సఙ్గా పతఙ్గాత్మజా పూర్ణేయం తరిరమ్బుభిర్న
హి హరేః శఙ్కా కలఙ్కాదపి ।
MSS@8167@2కాఠిన్యం భజ నాద్య సున్దరి వయం రాధే ప్రసాదేన తే జీవామః
స్ఫుటమాతరీకురు గిరిద్రోణీవినోదోత్సవమ్ ॥ ౮౧౬౭॥
MSS@8168@1ఏషోఽమ్బుదనిఃస్వనతుల్యరవః క్షీబః స్ఖలమానవిలమ్బగతిః ।
MSS@8168@2శ్రుత్వా ఘనగర్జితమద్రితటే వృక్షాన్ ప్రతి మోటయతి ద్విరదః ॥
౮౧౬౮॥
MSS@8169@1ఏషోఽహమద్రితనయాముఖపద్మజన్మా ప్రాప్తః సురాసురమనోరథదూరవర్తీ

MSS@8169@2స్వప్నేఽనిరుద్ధఘటనాధిగతాభిరూప- లక్ష్మీఫలామసురరాజసుతాం
విధాయ
॥ ౮౧౬౯॥
MSS@8170@1ఏష్టవ్యా బహవః పుత్రా గుణవన్తో బహుశ్రుతాః ।
MSS@8170@2తేషాం వై సమవేతానామ్ అపి కశ్చిద్ గయాం వ్రజేత్ ॥ ౮౧౭౦॥

బహవః పుత్రా యద్యేకోఽపి గయాం వ్రజేత్ ।


MSS@8171@1ఏష్టవ్యా
MSS@8171@2యజేత వాశ్వమేధేన నీలం వా వృషముత్సృజేత్ ॥ ౮౧౭౧॥

బహవః పుత్రా యద్యేకోఽపి గయాం వ్రజేత్ ।


MSS@8172@1ఏష్టవ్యా
MSS@8172@2యత్రాసౌ ప్రథితో లోకేష్వక్షయ్యకరణో వటః ॥ ౮౧౭౨॥

మా పునరయమితి గమనే యదమఙ్గలం మయాకారి ।


MSS@8173@1ఏష్యతి
MSS@8173@2అధునా తదేవ కారణమ్ అవస్థితౌ దగ్ధగేహపతేః ॥ ౮౧౭౩॥

MSS@8174@1ఏష్యన్తి యావద్ గణనాద్ దిగన్తాన్ నృపాః స్మరార్తాః శరణే ప్రవేష్టుమ్ ।

msubhsall.pdf 821
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8174@2ఇమే పదాబ్జే విధినాపి సృష్టాస్ తావత్య ఏకాఙ్గులయోఽత్ర లేఖాః ॥


౮౧౭౪॥
MSS@8175@1ఏష్యన్త్యవశ్యమధునా హృదయాధినాథా ముగ్ధా ముధా కురుత మా
వివిధం
విలాపమ్ ।
MSS@8175@2ఇత్థం శశంసురివ గర్జితకైతవేన పాథోధరాః పథికపఙ్కజలోచనాభ్యః
॥ ౮౧౭౫॥
MSS@8176@1ఏహి గచ్ఛ పతోత్తిష్ఠ వద మౌనం సమాచర ।
MSS@8176@2ఇతి విత్రస్తసారఙ్గనేత్రయా కో న వఞ్చితః ॥ ౮౧౭౬॥

MSS@8177@1ఏహి గచ్ఛ పతోత్తిష్ఠ వద మౌనం సమాచర ।


MSS@8177@2ఏవమాశాగ్రహగ్రస్తైః క్రీడన్తి ధనినోఽర్థిభిః ॥ ౮౧౭౭॥

MSS@8178@1ఏహి తత్ర చినువః సుకౌసుమం కౌ సుమఞ్జుసుమనస్తరుశ్రియామ్ ।


MSS@8178@2ఏకికామితి తతాన మానినీమ్ ఆనినీయ కపటాద్ రహః క్షణమ్ ॥
౮౧౭౮॥
MSS@8179@1ఏహి విశ్వాత్మనే వత్సే భిక్షా త్వం పరికల్పితా ।
MSS@8179@2అర్థినో మునయః ప్రాప్తం గృహమేధిఫలం మయా ॥ ౮౧౭౯॥

MSS@8180@1ఏహి హే రమణి పశ్య కౌతుకం ధూలిధూసరతనుం దిగమ్బరమ్ ।


MSS@8180@2సాపి తద్వదనపఙ్కజం పపౌ భ్రాతరుక్తమపి కిం న బుఘ్యతే ॥
౮౧౮౦॥
MSS@8181@1ఏహ్యాగచ్ఛ సమావిశాసనమిదం కస్మాచ్చిరాద్ దృశ్యసే కా వార్త్తేతి
సుదుర్బలోఽసి కుశలం ప్రీతోఽస్మి తే దర్శనాత్ ।
MSS@8181@2ఏవం యే సముపాగతాన్ ప్రణయినః ప్రత్యాలపన్త్యాదరాత్ తేషాం
యుక్తమశఙ్కితేన
మనసా హర్మ్యాణి గన్తుం సదా ॥ ౮౧౮౧॥
MSS@8182@1ఏహ్యాలిఙ్గ త్వరయతి మనో దుర్బలా వాసరశ్రీర్ ఆశ్లిష్టాసి క్షపయ
రజనీమేకికా
చక్రవాకి ।
MSS@8182@2నాన్యాసక్తో న ఖలు కుపితో నానురాగచ్యుతో వా దైవాధీనః సపది
భవతీమస్వతన్త్రస్త్యజామి ॥ ౮౧౮౨॥

822 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8183@1ఏహ్యేహి క్వ గతాసి మైథిలి మృగః ప్రాప్తో మయా కాఞ్చనీమ్ ఏతస్య


త్వచముచ్చరామి కుచయోర్విన్యస్య వర్ణాంశుకమ్ ।
MSS@8183@2మత్సౌభాగ్యబుభుత్సయాపి విపినేష్వేకాకినీ మా స్మ భూర్ విద్విష్టా
మయి
సంచరన్తి సరలే మాయావినో రాక్షసాః ॥ ౮౧౮౩॥
MSS@8184@1ఏహ్యేహి వత్స రఘునన్దన రామభద్ర చుమ్బామి మూర్ధని చిరాయ
పరిష్వజే
త్వామ్ ।
MSS@8184@2ఆరోప్య వా హృది దివానిశముద్వహామి వన్దేఽథవా చరణపుష్కరకద్వయం
తే ॥ ౮౧౮౪॥
MSS@8185@1ఏహ్యేహీతి శిఖణ్డినాం పటుతరం కేకాభిరాక్రన్దితః ప్రోడ్డీయేవ బలాకయా
సరభసం సోత్కణ్ఠమాలిఙ్గితః ।
MSS@8185@2హంసైరుజ్ఝితపఙ్కజైరతితరాం సోద్వేగముద్వీక్షితః కుర్వన్నఞ్జనమేచకా
ఇవ దిశో మేఘః సముత్తిష్ఠతి ॥ ౮౧౮౫॥
MSS@8186@1ఐకగుణ్యమనీహాయామ్ అభావః కర్మణాం ఫలమ్ ।
MSS@8186@2అథ ద్వైగుణ్యమీహాయాం ఫలం భవతి వా న వా ॥ ౮౧౮౬॥

MSS@8187@1ఐకమత్యముపాగమ్య శాస్త్రదృష్టేన చక్షుషా ।


MSS@8187@2మన్త్రిణో యత్ర నిరతాస్తమాహుర్మన్త్రముత్తమమ్ ॥ ౮౧౮౭॥

MSS@8188@1బహ్వ్యోఽపి మతయో గత్వా మన్త్రిణామర్థనిర్ణయే ।


MSS@8188@2పునర్యత్రైకతాం ప్రాప్తః స మన్త్రో మధ్యమః స్మృతః ॥ ౮౧౮౮॥

MSS@8189@1అన్యోఽన్యం మతిమాస్థాయ యత్ర సమ్ప్రతిభాష్యతే ।


MSS@8189@2న చైకమత్యే శ్రేయోఽస్తి మన్త్రః సోఽధమ ఉచ్యతే ॥ ౮౧౮౯॥

MSS@8190@1ఐణం చర్మ పలాశవేశ్మ పురతో దృష్ట్వైవ కృష్ణాజినం భిక్షార్థీ


క్షుధితస్తపోవనధియా కిం ధార్మిక భ్రామ్యసి ।
MSS@8190@2ఏనాం భిల్లపురీమవైహి సురభీశ‍ృఙ్గేణ యత్ర స్థితైః పీయన్తే
వనవహ్నిదగ్ధమహిషీమాంసోపదంశం సురాః ॥ ౮౧౯౦॥
కామీ శిశిరం హవ్యవాహనమ్ ।
MSS@8191@1ఐన్దవాదర్చిషః
MSS@8191@2అబలావిరహక్లేశవిహ్వలో గణయత్యయమ్ ॥ ౮౧౯౧॥

MSS@8192@1ఐన్దవీ వహతి నాడికా యదా స్వేచ్ఛయా ప్రవిశతి ప్రభఞ్జనః ।

msubhsall.pdf 823
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8192@2పోతకీ వ్రజతి దక్షిణా యదా స్యాత్ తదా సకలమీప్సితం ఫలమ్ ॥


౮౧౯౨॥
ధనుః పాణ్డుపయోధరేణ శరద్ దధానార్ద్రనఖక్షతాభమ్ ।
MSS@8193@1ఐన్ద్రం
MSS@8193@2ప్రసాదయన్తీ సకలఙ్కమిన్దుం తాపం రవేరప్యధికం చకార ॥ ౮౧౯౩॥

కిల నఖైస్తస్యా విదదార స్తనౌ ద్విజః ।


MSS@8194@1ఐన్ద్రిః
MSS@8194@2ప్రియోపభోగచిహ్నేషు పౌరోభాగ్యమివాచరన్ ॥ ౮౧౯౪॥

దిగవలోకిత- సూర్యాభిముఖో గృహే గృహిణః ।


MSS@8195@1ఐన్ద్ర్యాం
MSS@8195@2రాజభయం చౌరభయం వధకలహః పశుభయం చ స్యాత్ ॥ ౮౧౯౫॥

MSS@8196@1ఐరావణన్తి కరిణః ఫణినోఽప్యశేషాః శేషన్తి హన్త విహగా అపి


హంసితారః ।
MSS@8196@2నీలోత్పలాని కుముదన్తి చ సర్వశైలాః కైలాసితుం వ్యవసితా భవతో
యశోభిః ॥ ౮౧౯౬॥
MSS@8197@1ఐరావణాననమదామ్బుకణావపాత- సంసక్తతామరసరేణుపిశఙ్గితాఙ్గః ।
MSS@8197@2చణ్డానిలాహతతుషారవిశీర్ణపక్షః క్షీణః క్షితౌ మధుకరో వివశోఽత్ర
శేతే ॥ ౮౧౯౭॥
MSS@8198@1ఐరావణే సురవధూపరిగీయమాన- యుష్మద్యశఃశ్రవణనిశ్చలకర్ణతాలే ।
MSS@8198@2నిర్విఘ్నమాపిబతి భృఙ్గకులం మదామ్భః కల్యాణమావహతి కస్య న
చేష్టితం తే ॥ ౮౧౯౮॥
MSS@8199@1ఐశాన్యాం పతనం దుష్టం విదిశోఽన్యాశ్చ శోభనాః ।
MSS@8199@2హర్షపుష్టికరాశ్చైవ సిద్ధిదాః శస్త్రకర్మణి ॥ ౮౧౯౯॥

సమ్ప్రాప్తిర్ ఘృతపూర్ణానాం భవేదనడుహశ్చ ।


MSS@8200@1ఐశాన్యాం
MSS@8200@2ఏవం ఫలం గృహపతేర్ గృహపృష్ఠసమాశ్రితే భవతి ॥ ౮౨౦౦॥

MSS@8201@1ఐశ్వర్యం నహుషస్య శంభువిషయశ్రద్ధా దశాస్యస్య సా శౌర్యం


శ్రీరఘునాయకస్య సహజం గామ్భీర్యమమ్భోనిధేః ।
MSS@8201@2దాతృత్వం బలికర్ణయోరిహ జగత్యేకత్ర చేత్ స్యాత్ తదా
శ్రీవీరక్షితిపాలమౌలినృపతేః సామ్యం కథంచిద్ భవేత్ ॥ ౮౨౦౧॥
MSS@8202@1ఐశ్వర్యతిమిరంచక్షుః పశ్యచ్చాపి న పశ్యతి ।
MSS@8202@2పశ్చాద్ విమలతాం యాతి దారిద్ర్యగులికాఞ్జనైః ॥ ౮౨౦౨॥

824 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8203@1ఐశ్వర్యధనరత్నానాం ప్రత్యమిత్రేఽపి తిష్ఠతామ్ ।


MSS@8203@2దృష్టా హి పునరావృత్తిర్జీవతామితి నః శ్రుతమ్ ॥ ౮౨౦౩॥
పాపిష్ఠో మధుపానమదాదపి ।
MSS@8204@1ఐశ్వర్యమత్తః
MSS@8204@2ఐశ్వర్యమదమత్తానాం గతిరూర్ధ్వా న విద్యతే ॥ ౮౨౦౪॥

MSS@8205@1ఐశ్వర్యమదపాపిష్ఠామదాః పానమదాదయః ।
MSS@8205@2ఏశ్వర్యమదమత్తో హి నాపతిత్వా విబుధ్యతే ॥ ౮౨౦౫॥

MSS@8206@1ఐశ్వర్యమదమత్తాంశ్చ మత్తాన్ మద్యమదేన చ ।


MSS@8206@2అప్రమత్తాః శఠాః శూరా విక్రాన్తాః పర్యుపాసతే ॥ ౮౨౦౬॥

క్షుధితానాం చ కామినామ్ ।
MSS@8207@1ఐశ్వర్యమదమత్తానాం
MSS@8207@2అహంకారవిమూఢానాం వివేకో నైవ జాయతే ॥ ౮౨౦౭॥

MSS@8208@1ఐశ్వర్యమధ్రువం ప్రాప్య ధ్రువధర్మే మతిం కురు ।


MSS@8208@2క్షణాదేవ వినాశిన్యః సమ్పదోఽప్యాత్మనా సహ ॥ ౮౨౦౮॥

MSS@8209@1ఐశ్వర్యమల్పమేత్య ప్రాయేణ హి దుర్జనో భవతి మానీ ।


MSS@8209@2సుమహత్ప్రాప్యైశ్వర్యం ప్రశమం ప్రతిపద్యతే సుజనః ॥ ౮౨౦౯॥

MSS@8209A@1ఐశ్వర్యమవ్యాహతమావహన్తు హేరమ్బపాదామ్బుజపాంసవో నః ।
MSS@8209A@2యే నిర్వహన్తి శ్రుతిసున్దరీణాం సీమన్తసిన్దూరపరాగలక్ష్మీమ్ ॥

నైర్ఘృణ్యం క్షీబత్వం నిర్వివేకతా ।


MSS@8210@1ఐశ్వర్యమీర్ష్యా
MSS@8210@2ఏకైకం కిం న యత్ కుర్యాత్ పఞ్చాఙ్గిత్వే తు కా కథా ॥ ౮౨౧౦॥

హి నిర్ధనాస్తే వ్యర్థశ్రమా జీవితమాత్రసారాః ।


MSS@8211@1ఐశ్వర్యవన్తోఽపి
MSS@8211@2కృతా న లోభోపహృతాత్మభిర్యైః సుహృత్స్వయంగ్రాహవిభూషణా శ్రీః
॥ ౮౨౧౧॥
పరా కాష్ఠా యత్ర నిత్యం విభావ్యతే ।
MSS@8212@1ఐశ్వర్యస్య
MSS@8212@2ధనదః స న కేషాం స్యాత్ స్పృహణీయగుణోదయః ॥ ౮౨౧౨॥

MSS@8213@1ఐశ్వర్యస్య విభూషణం సుజనతా శౌర్యస్య వాక్సంయమో


జ్ఞానస్యోపశమః
శమస్య వినయో విత్తస్య పాత్రే వ్యయః ।
MSS@8213@2అక్రోధస్తపసః క్షమా ప్రభవితుర్ధర్మస్య నిర్వ్యాజతా సర్వేషామపి
సర్వకారణమిదం శీలం పరం భూషణమ్ ॥ ౮౨౧౩॥

msubhsall.pdf 825
మహాసుభాషితసంగ్రహ

సహ సంబన్ధం న కుర్యాచ్చ కదాచన ।


MSS@8214@1ఐశ్వర్యాత్
MSS@8214@2గతే చ గౌరవం నాస్తి ఆగతే చ ధనక్షయః ॥ ౮౨౧౪॥

MSS@8215@1ఐశ్వర్యాదనపేతమీశ్వరమయం లోకోఽర్థతః సేవతే తం గచ్ఛన్త్యను


యే విపత్తిషు పునస్తే తత్ప్రతిష్ఠాశయా ।
MSS@8215@2భర్తుర్యే ప్రలయేఽపి పూర్వసుకృతాసఙ్గేన నిఃసఙ్గయా భక్త్యా కార్యధురం
వహన్తి కృతినస్తే దుర్లభాస్త్వాదృశాః ॥ ౮౨౧౫॥
MSS@8216@1ఐశ్వర్యేఽపిక్షమా యస్య దారిద్ర్యేఽపి హితైషితా ।
MSS@8216@2ఆపత్తావపి ధీరత్వం దధతో మర్త్యతా కథమ్ ॥ ౮౨౧౬॥

MSS@8217@1ఐశ్వర్యే వా సువిస్తీర్ణే వ్యసనే వా సుదారుణే ।


MSS@8217@2రజ్జ్వేవ పురుషం బద్ధ్వా కృతాన్తః పరికర్షతి ॥ ౮౨౧౭॥

MSS@8218@1ఐహలౌకికపారత్ర్యం కర్మ పుంభిర్నిషేవ్యతే ।


MSS@8218@2కర్మాణ్యపి తు కల్యాణి లభతే కామమాస్థితః ॥ ౮౨౧౮॥

MSS@8219@1ఐహలౌకికమీహన్తే మాంసశోణితవర్ధనమ్ ।
MSS@8219@2పారలౌకికకార్యేషు ప్రసుప్తాభృశనాస్తికాః ॥ ౮౨౧౯॥
MSS@8220@1ఐహికాముష్మికాన్ కామాంల్లోభమోహాత్మకాంశ్చ యాన్ ।
MSS@8220@2నిరుధ్యాస్తే సదా యోగీ ప్రాప్తిః స్యాత్ సార్వకామికీ ॥ ౮౨౨౦॥

పురుషః పూర్వః వ్యాహృతిః ప్రకృతిః స్త్రియః ।


MSS@8221@1ఓంకారః
MSS@8221@2ఉభయోః కరసంయోగే వస్త్రేణాచ్ఛాదయేన్ నరః ॥ ౮౨౨౧॥

MSS@8222@1ఓంకారశబ్దోవిప్రాణాం యస్య రాష్ట్రే ప్రవర్తతే ।


MSS@8222@2స రాజా హి భవేద్ యోగీ వ్యాధిభిశ్చ న పీడ్యతే ॥ ౮౨౨౨॥

MSS@8223@1ఓంకారాః కుసుమాయుధోపనిషదాం మన్త్రానువాదః స్మర- స్వాధ్యాయస్య


రతేః
పునర్భవవిధౌ గన్ధాభిరామశ్రుతిః ।
MSS@8223@2చిత్తాకర్షణసాధ్యసిద్ధిరసతీనేత్రస్య కర్ణజ్వరః పాన్థానాం
సహకారకాననసుధాసేకః పికానాం ధ్వనిః ॥ ౮౨౨౩॥
MSS@8224@1ఓంకారే సత్ప్రదీపే మృగయ గృహపతిం సూక్ష్మమేకాన్తరస్థం సంయమ్య
ద్వారవాహం పవనమవిరతం నాయకం చేన్ద్రియాణామ్ ।
MSS@8224@2వాగ్జాలం కస్య హేతోర్వితరసి హి గిరాం దృశ్యతే నైవ కించిద్ దేహస్థం

826 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

పశ్య నాథం భ్రమసి కిమపరే శాస్త్రమోహాన్ధకారే ॥ ౮౨౨౪॥


MSS@8225@1ఓంకారో మదనద్విజస్య గగనక్రోడైకదంష్ట్రాఙ్కురస్
తారామౌక్తికశుక్తిరన్ధతమసస్తమ్బేరమస్యాఙ్కుశః ।
MSS@8225@2శ‍ృఙ్గారార్గలకుఞ్చికా విరహిణీమానచ్ఛిదా కర్తరీ
సంధ్యావారవధూనఖక్షతిరియం చాన్ద్రీ కలా రాజతే ॥ ౮౨౨౫॥
MSS@8226@1ఓంకారో యస్య కన్దః సలిలముపనిషన్ న్యాయజాలం మృణాలం
బ్రహ్మాణ్డం
యస్య కాణ్డం ప్రసరతి పరితో యస్య యాగః పరాగః ।
MSS@8226@2భృఙ్గధ్వానః పురాణం విజనసురధునీతీరవాసోఽధివాసో యస్యానన్దో
మరన్దః పురహరచరణామ్భోరుహం తద్ భజామః ॥ ౮౨౨౬॥
MSS@8227@1ఓం నమః పరమార్థైకరూపాయ పరమాత్మనే ।
MSS@8227@2స్వేచ్ఛావభాసితాసత్యభేదభిన్నాయ శంభవే ॥ ౮౨౨౭॥
MSS@8228@1ఓం హ్రౌం శిఖాస్థానే శంకరాయ నమః ।
MSS@8228@2ఓం హ్రౌం బాహ్వోః కేశవాయ నమః ।
MSS@8228@2ఓం హ్రౌం నాభిమధ్యే బ్రహ్మణే నమః ।
MSS@8228-3ఓం హ్రౌం జఙ్ఘయోర్గణపతయే నమః ।
MSS@8229@1ఓఘవాతాహృతం బీజం యస్య క్షేత్రే ప్రరోహతి ।
MSS@8229@2క్షేత్రికస్యైవ తద్ బీజం న బీజీ లభతే ఫలమ్ ॥ ౮౨౨౯॥

MSS@8230@1ఓజసాపిఖలు నూనమనూనం నాసహాయముపయాతి జయశ్రీః ।


MSS@8230@2యద్ విభుః శశిమయూఖసఖః సన్న్ ఆదదే విజయి చాపమనఙ్గః ॥
౮౨౩౦॥
MSS@8231@1ఓజోభాజాం యద్ రణే సంస్థితానామ్ ఆదత్ తీవ్రం సార్ధమఙ్గేన నూనమ్

MSS@8231@2జ్వాలావ్యాజాదుద్వమన్తీ తదన్తస్- తేజస్తారం దీప్తజిహ్వా వవాశే ॥
౮౨౩౧॥
MSS@8232@1ఓమిత్యేతత్పరం బ్రహ్మ శ్రుతీనాం ముఖమక్షరమ్ ।
MSS@8232@2ప్రసీదతు సతాం స్వాన్తేష్వేకం త్రిపురుషీమయమ్ ॥ ౮౨౩౨॥

MSS@8233@1ఓషామాసే మత్సరోత్పాతవాతా- శ్లిష్యద్దన్తక్ష్మారుహాం ఘర్షణోత్థైః ।

msubhsall.pdf 827
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8233@2యౌగాన్తైర్వా వహ్నిభిర్వారణానామ్ ఉచ్చైర్మూర్ధవ్యోమ్ని నక్షత్రమాలా


॥ ౮౨౩౩॥
MSS@8234@1ఓష్ఠపల్లవవిదంశరుచీనాం హృద్యతాముపయయౌ రమణానామ్ ।
MSS@8234@2ఫుల్లలోచనవినీలసరోజైర్ అఙ్గనాస్యచషకైర్మధువారః ॥ ౮౨౩౪॥

MSS@8235@1ఓష్ఠాగ్రం స్ఫురతీక్షణే విచలతః కూపోదరే మత్స్యవద్ ధమ్మిల్లః


కుసుమాఞ్చితో విగలితః ప్రాప్నోతి బన్ధం పునః ।
MSS@8235@2ప్రచ్ఛన్నౌ వ్రజతః స్తనౌ ప్రకటతాం శ్రోణీతటం దృశ్యతే నీవీ చ
స్ఖలతి స్థితాపి సుదృఢం కామేఙ్గితం యోషితామ్ ॥ ౮౨౩౫॥
MSS@8236@1సౌభాగ్యరూపపరిహాసగుణానురాగ- సంకీర్తనేన దయితస్య చ
లబ్ధసౌఖ్యమ్ ।
MSS@8236@2సంబన్ధిమిత్రముఖదర్శనదత్తదూర- తోషం పరోక్షమపి కామగుణేఙ్గితం
స్యాత్ ॥ ౮౨౩౬॥
MSS@8237@1ఓష్ఠే బిమ్బఫలాశయాలమలకేషూత్పాకజమ్బూధియా కర్ణాలంకృతిభాజి
దాడిమఫలభ్రాన్త్యా చ శోణే మణౌ ।
MSS@8237@2నిష్పత్త్యా సకృదుత్పలచ్ఛదదృశామాత్తక్లమానాం మరౌ రాజన్
గూర్జరరాజపఞ్జరశుకైః సద్యస్తృషా మూర్చ్ఛితమ్ ॥ ౮౨౩౭॥
MSS@8238@1ఔచిత్యం స్తుత్యానాం గుణరాగశ్చన్దనాదిలేపానామ్ ।
MSS@8238@2కన్యా శోకకరాణాం బుద్ధివిహీనోఽనుకమ్ప్యానామ్ ॥ ౮౨౩౮॥

MSS@8239@1ఔచిత్యప్రచ్యుతాచారో యుక్త్యా స్వార్థం న సాధయేత్ ।


MSS@8239@2వ్యాజబాలివధేనైవ రామకీర్తిః కలఙ్కితా ॥ ౮౨౩౯॥

గుణానాం రాశిరేకతః ।
MSS@8240@1ఔచిత్యమేకమేకత్ర
MSS@8240@2విషాయతే గుణగ్రామ ఔచిత్యపరివర్జితః ॥ ౮౨౪౦॥

MSS@8241@1ఔజ్ఝి ప్రియాఙ్గైర్ఘృణయైవ రూక్షా న వారిదుర్గాత్ తు వరాటకస్య ।


MSS@8241@2న కణ్టకైరావరణాచ్చ కాన్తిర్ ధూలీభృతా కాఞ్చనకేతకస్య ॥ ౮౨౪౧॥
భ్రమతీవ దృష్టిః పర్యాకులం క్వాపి మనః ప్రయాతి ।
MSS@8242@1ఔత్సుక్యగర్భా
MSS@8242@2వియుజ్యమానస్య గుణాన్వితేన నిరన్తరప్రేమవతా జనేన ॥ ౮౨౪౨॥

MSS@8243@1ఔత్సుక్యమాత్రమవసాదయతి
ప్రతిష్ఠా క్లిశ్నాతి లబ్ధపరిపాలనవృత్తిరేవ ।
MSS@8243@2నాతిశ్రమాపనయనాయ యథా శ్రమాయ రాజ్యం స్వహస్తధృతదణ్డమివాతపత్రమ్

828 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

॥ ౮౨౪౩॥
MSS@8244@1ఔత్సుక్యహేతుంవివృణోషి న త్వం తత్త్వావబోధైకరసో న తర్కః ।
MSS@8244@2తథాపి రమ్భోరు కరోమి లక్ష్యమ్ ఆత్మానమేషాం పరిదేవితానామ్ ॥
౮౨౪౪॥
పరిమిలతాం త్రపయా సంకోచమఞ్చతాం చ ముహుః ।
MSS@8245@1ఔత్సుక్యాత్
MSS@8245@2నవసంగమయోర్యూనోర్ నయనానాముత్సవో జయతి ॥ ౮౨౪౫॥

MSS@8246@1ఔత్సుక్యేన కృతత్వరా సహభువా వ్యావర్తమానా హ్రియా


తైస్తైర్బన్ధువధూజనస్య
వచనైర్నీతాభిముఖ్యం పునః ।
MSS@8246@2దృష్ట్వాగ్రే వరమాత్తసాధ్వసరసా గౌరీ నవే సఙ్గమే సంరోహత్పులకా
హరేణ హసతా శ్లిష్టా శివాయాస్తు వః ॥ ౮౨౪౬॥
MSS@8247@1ఔదార్యం దాక్షిణ్యం పాపజుగుప్సా చ నిర్మలో బోధః ।
MSS@8247@2లిఙ్గాని ధర్మసిద్ధేః ప్రాయేణ జనప్రియత్వం చ ॥ ౮౨౪౭॥

MSS@8248@1ఔదార్యం భువనత్రయేఽపి విదితం సంభూతిరమ్భోనిధేర్ వాసో


నన్దనకాననే
పరిమలో గీర్వాణచేతోహరః ।
MSS@8248@2ఏవం దాతృగురోర్గుణాః సురతరోః సర్వేఽపి లోకోత్తరాః
స్యాదర్థిప్రవరార్థితార్పణవిధావేకో వివేకో యది ॥ ౮౨౪౮॥
MSS@8249@1ఔదార్యం సధనే నయో గుణిజనే లజ్జా కులస్త్రీజనే సత్కావ్యం వదనే మదో
ద్విరదనే పుంస్కోకిలః కాననే ।
MSS@8249@2రోలమ్బః కమలే నఖాఙ్కరచనా కాన్తాకపోలస్థలే తన్వీ తల్పతలే భవానపి
విభో భూమణ్డలే మణ్డనమ్ ॥ ౮౨౪౯॥
MSS@8250@1ఔదాసీన్యందయాలూనామ్ అర్థినాం భాగ్యహీనతా ।
MSS@8250@2నహి స్వముఖవైరూప్యం దర్పణస్యాపరాధతః ॥ ౮౨౫౦॥

MSS@8251@1ఔదుమ్బరాణి పుష్పాణి శ్వేతవర్ణం చ వాయసమ్ ।


MSS@8251@2మత్స్యపాదం జలే పశ్యేన్ న నారీహృదయస్థితమ్ ॥ ౮౨౫౧॥

MSS@8252@1ఔన్నత్యం భవతః సుమేరుశిఖరోచ్ఛ్రాయోపమాం గాహతే వ్యాప్తిస్తే


గిరిరాజమూలమహిమన్యాయేన నిర్ణీయతే ।
MSS@8252@2ఏకస్యాపి న కింతు చాతకశిశోః పూర్త్త్యై పయో వర్తతే

msubhsall.pdf 829
మహాసుభాషితసంగ్రహ

వన్ధ్యాపీనపయోధరోపమతయా బుద్ధోఽసి పాథోధర ॥ ౮౨౫౨॥


MSS@8253@1ఔరసం మైత్రసంబద్ధం తథా వంశక్రమాగతమ్ ।
MSS@8253@2రక్షితం వ్యసనేభ్యశ్చ మిత్రం జ్ఞేయం చతుర్విధమ్ ॥ ౮౨౫౩॥

MSS@8254@1ఔరసానపి పుత్రాన్ హి త్యజన్త్యహితకారిణః ।


MSS@8254@2సమర్థాన్ సమ్ప్రగృహ్ణన్తి జనానపి నరాధిపాః ॥ ౮౨౫౪॥

MSS@8255@1ఔరసీం భగినీం వాపి భార్యాం వాప్యనుజస్య యః ।


MSS@8255@2ప్రచరేత నరః కామాత్ తస్య దణ్డో వధః స్మృతః ॥ ౮౨౫౫॥
MSS@8256@1ఔర్వాఇవాతిలుబ్ధా భవన్తి ధనలవణవారిబహుతృష్ణాః ।
MSS@8256@2తృణలవమివ నిజదేహం త్యజన్తి లేశం న విత్తస్య ॥ ౮౨౫౬॥

MSS@8257@1ఔషధం మూఢవైద్యానాం త్యజన్తు జ్వరపీడితాః ।


MSS@8257@2పరసంసర్గసంసక్తం కలత్రమివ సాధవః ॥ ౮౨౫౭॥

MSS@8258@1ఔషధానాం చ మన్త్రాణాం బుద్ధేశ్చైవ మహాత్మనామ్ ।


MSS@8258@2అసాధ్యం నాస్తి లోకేఽత్ర కించిద్ బ్రహ్మాణ్డమధ్యగమ్ ॥ ౮౨౫౮॥

MSS@8259@1ఔషధాని చ మన్త్రాణి నక్షత్రం శకునం గ్రహాః ।


MSS@8259@2భాగ్యకాలే ప్రసన్నాః స్యురభాగ్యే నిష్ఫలాశ్చ తే ॥ ౮౨౫౯॥

MSS@8260@1ఔషధాన్యగదో విద్యా దైవీ చ వివిధా స్థితిః ।


MSS@8260@2తపసైవ ప్రసిధ్యన్తి తపస్తేషాం హి సాధనమ్ ॥ ౮౨౬౦॥

MSS@8261@1ఔషధాయాపి యో మర్త్యో మధ్వస్యతి విచేతనః ।


MSS@8261@2కుయోనౌ జాయతే సోఽపి కిం పునస్తత్ర లోలుపః ॥ ౮౨౬౧॥

MSS@8262@1ఔషసాతపభయాదపలీనం వాసరచ్ఛవివిరామపటీయః ।
MSS@8262@2సంనిపత్య శనకైరథ నిమ్నాద్ అన్ధకారముదవాప సమాని ॥ ౮౨౬౨॥

MSS@8263@1ఔష్ణ్యంతథా విక్రమం చ సౌమ్యం దణ్డం ప్రసన్నతామ్ ।


MSS@8263@2ధారయన్తి మహాత్మానో రాజానః ప్రాయశో భువి ॥ ౮౨౬౩॥

MSS@8263@3తస్మాత్ సర్వాస్వవస్థాసు మాన్యాః పూజ్యాశ్చ పార్థివాః ॥ ౮౨౬౩॥


MSS@8264@1ఔష్మాయమాణనవయౌవనముగ్ధభావాః శ‍ృఙ్గారసాగరమనోజ్ఞతరఙ్గలేఖాః

MSS@8264@2కన్దర్పకేలిరసలబ్ధయశఃపతాకాః పణ్యాఙ్గనాః పురమిమామధివాసయన్తి

830 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

॥ ౮౨౬౪॥
MSS@8265@1కంచన వఞ్చనచతురే ప్రపఞ్చయ త్వం మురాన్తకే మానమ్ ।
MSS@8265@2బహువల్లభే హి పురుషే దాక్షిణ్యం దుఃఖముద్వహతి ॥ ౮౨౬౫॥

MSS@8266@1కంచిత్ కాలం నయ గిరిగుహాగహ్వరే రే ముధైవ క్రీడన్


హాలాహలరసలసద్దర్ప
మా సర్ప ! సర్ప ।
MSS@8266@2మాద్యన్నుద్యత్సజలజలదవ్యాకులే మేఘకాలే యేన ప్రాప్తో
వనవిహరణోత్కణ్ఠయా
నీలకణ్ఠః ॥ ౮౨౬౬॥
MSS@8267@1కంచిత్ క్షణం నను సహస్వ విముఞ్చ వాసో జాగర్త్యయం పరిజనో
ధిగపత్రపోఽసి ।
MSS@8267@2ఏషోఽఞ్జలిః శమయ దీపమితి ప్రియాయా వాచో రతాదపి పరాం
ముదమావహన్తి
॥ ౮౨౬౭॥
MSS@8268@1కంచిదేవసమయం సమాగతం త్వాం న విస్మరతి శశ్వదమ్బుజమ్ ।
MSS@8268@2మానసే విహర హంస మానసే మా విముఞ్చ పునరస్య సౌహృదమ్ ॥
౮౨౬౮॥
MSS@8269@1కంజాననా కమ్జపరాగపుఞ్జ - గుఞ్జన్మిలిన్దావలికున్తలశ్రీః ।
MSS@8269@2విద్వద్ద్విజాక్రాన్తముఖాన్తరాలా జ్యోతిర్విదార్యా తటినీవ భాతి ॥
౮౨౬౯॥
MSS@8270@1కం న స్పృశన్తి పురుషం వ్యసనాని కాలే కో వా నిరన్తరసుఖీ య ఇహాస్తి
లోకే ।
MSS@8270@2దుఃఖం సుఖం చ పరిణామవశాదుపైతి నక్షత్రచక్రమివ ఖే
పరివర్తమానమ్ ॥ ౮౨౭౦॥
MSS@8271@1కం పృచ్ఛామః సురాః స్వర్గే నివసామో వయం భువి ।
MSS@8271@2కిం వా కావ్యరసః స్వాదుః కిం వా స్వాదీయసీ సుధా ॥ ౮౨౭౧॥

MSS@8272@1కం ప్రతి కథయితుమీశే సమ్ప్రతి కో వా ప్రతీతిమాయాతు ।


MSS@8272@2గోపతితనయాకుఞ్జే గోపవధూటీవిటం బ్రహ్మ ॥ ౮౨౭౨॥
MSS@8273@1కం యోజయన్ మనుజోఽర్థం లభేత నిపాతయన్ నష్టదృశం హి గర్తే ।

msubhsall.pdf 831
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8273@2ఏవం నరాణాం విషయస్పృహా చ నిపాతయన్ నిరయే త్వన్ధకూపే ॥


౮౨౭౩॥
MSS@8274@1కం విశేషమవలమ్బ్య యోషితః ప్రేయసే భజసి వర్చసే భువమ్ ।
MSS@8274@2త్యాగహేతురపి తుల్య ఏవ తే సాపి సాపి మలమోచనస్థలీ ॥ ౮౨౭౪॥

MSS@8275@1కం సంజఘాన కృష్ణః కా శీతలవాహినీ గఙ్గా ।


MSS@8275@2కే దారపోషణరతాః కం బలవన్తం న బాధతే శీతమ్ ॥ ౮౨౭౫॥

MSS@8276@1కంసం ధ్వంసయతే మురం తిరయతే హంసం తథా హింసతే బాణం


క్షీణయతే బకం లఘయతే పౌణ్డ్రం తథా లుమ్పతే ।
MSS@8276@2భౌమం క్షామయతే బలాద్ బలభిదో దర్పం పరాకుర్వతే క్లిష్టం శిష్టగణం
ప్రణమ్రమవతే కృష్ణాయ తుభ్యం నమః ॥ ౮౨౭౬॥
MSS@8277@1కంసారాతేర్వద గమనం కేన స్యాత్ కస్మిన్ దృష్టిం సంలభతే
స్వల్పేచ్ఛుః ।
MSS@8277@2కంసర్వేషాం శుభకరమూచుర్ధీరాః కిం కుర్యాస్త్వం సుజన సశోకం
లోకమ్ ॥ ౮౨౭౭॥
MSS@8278@1కంసారిచరణోద్భూతసిన్ధుకల్లోలలాలితమ్ ।
MSS@8278@2మన్యే హంస మనో నీరే కుల్యానాం రమతే కథమ్ ॥ ౮౨౭౮॥
MSS@8279@1కంసో రావణో రామశ్చ రాజా దుర్యోధనస్తథా ।
MSS@8279@2చత్వారోఽపి మహామూర్ఖాః పఞ్చమః శాలివాహనః ॥ ౮౨౭౯॥

MSS@8280@1కఃకం శక్తో రక్షితుం మృత్యుకాలే రజ్జుచ్ఛేదే కే ఘటం ధారయన్తి ।


MSS@8280@2ఏవం లోకస్తుల్యధర్మో వనానాం కాలే కాలే ఛిద్యతే రుహ్యతే చ ॥
౮౨౮౦॥
MSS@8281@1కః కః కుత్ర న ఘుర్ఘురాయితఘురీఘోరో ఘురేత్ సూకరః కః కః కం
కమలాకరం వికమలం కర్తుం కరీ నోద్యతః ।
MSS@8281@2కే కే కాని వనాన్యరణ్యమహిషా నోన్మూలయేయుర్యతః సింహీస్నేహవిలాసబద్ధవసతిః
పఞ్చాననో వర్తతే ॥ ౮౨౮౧॥
MSS@8282@1కః కణ్టకానాం ప్రకరోతి తైక్ష్ణ్యం విచిత్రభావం మృగపక్షిణాం చ ।
MSS@8282@2మాధుర్యమిక్షౌ కటుతాం చ నిమ్బే స్వభావతః సర్వమిదం హి సిద్ధమ్ ॥
౮౨౮౨॥

832 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8283@1కః కర్ణారిపితా గిరీన్ద్రతనయా కస్య ప్రియా కస్య తుక్ కో జానాతి


పరేఙ్గితం
విషమగుః కుత్రోదభూత్ కామినామ్ ।
MSS@8283@2భార్యా కస్య విదేహజా తుదతి కా భౌమేఽహ్ని నిన్ద్యశ్చ కస్
తత్ప్రత్యుత్తరమధ్యమాక్షరపదం సర్వార్థసమ్పత్కరమ్ ॥ ౮౨౮౩॥
MSS@8284@1కఃకస్య పురుషో బన్ధుః కిమాప్యం కస్య కేనచిత్ ।
MSS@8284@2యదేకో జాయతే జన్తురేక ఏవ వినశ్యతి ॥ ౮౨౮౪॥

MSS@8285@1తస్మాన్ మాతా పితా చేతి రామ సజ్జేత యో నరః ।


MSS@8285@2ఉన్మత్త ఇవ స జ్ఞేయో నాస్తి కశ్చిద్ధి కస్యచిత్ ॥ ౮౨౮౫॥
MSS@8286@1కః కాన్తారమగాత్ పితుర్వచనతః సంశ్లిష్య కణ్ఠస్థలీం కామీ కిం
కురుతే చ గృధ్రహఠతశ్ఛిన్నం ప్రరూఢం చ కిమ్ ।
MSS@8286@2కా రక్షః కులకాలరాత్రిరభవచ్చన్ద్రాతపం ద్వేష్టి కో రామశ్చుమ్బతి
రావణస్య వదనం సీతావియోగాతురః ॥ ౮౨౮౬॥
MSS@8287@1కఃకాలః కాని మిత్రాణి కో దేశః కౌ వ్యయాగమౌ ।
MSS@8287@2కశ్చాహం కా చ మే శక్తిరితి చిన్త్యం ముహుర్ముహుః ॥ ౮౨౮౭॥

MSS@8288@1కః కుర్యాద్ భువనం సర్వం కః సమున్మూలయేద్ ద్రుమాన్ ।


MSS@8288@2కిం ప్రతీకే భవేన్ ముఖ్యం కః పరత్రైతి పుణ్యతామ్ ॥ ౮౨౮౮॥

MSS@8289@1కఃకోపః కః ప్రణయో నటవిటహతమస్తకాసు వేశ్యాసు ।


MSS@8289@2రజకశిలాతలసదృశం యాసాం జఘనం చ వదనం చ ॥ ౮౨౮౯॥

MSS@8290@1కఃకౌ కే కం కౌ కాన్ హసతి చ హసతో హసన్తి హరిణాక్ష్యా ।


MSS@8290@2అధరః పల్లవమఙ్ఘ్రీ హంసౌ కున్దస్య కోరకాన్ దన్తాః ॥ ౮౨౯౦॥

MSS@8291@1కః ఖే గచ్ఛతి కా రమ్యా కా జప్యా కిం విభూషణమ్ ।


MSS@8291@2కో వన్ద్యః కీదృశీ లఙ్కా వీరమర్కటకమ్పితా ॥ ౮౨౯౧॥

MSS@8292@1కః ఖే చరతి కః శబ్దం చోరం దృష్ట్వా కరోతి చ ।


MSS@8292@2కైరవాణామరిః కో వా కోపానామాలయశ్చ కః ॥ ౮౨౯౨॥

MSS@8293@1కః ఖే భాతి, హతో నిశాచరపతిః కేనామ్బుధౌ మజ్జతి కః, కీదృక్


తరుణీవిలాసగమనం, కో నామ రాజ్ఞాం ప్రియః ।
MSS@8293@2పత్రం కిం నృపతేః, కిమప్సు లలితం, కో రామరామాహరో
మత్ప్రశ్నోత్తరమధ్యమాక్షరపదం యత్ తత్ తవాశీర్వచః ॥ ౮౨౯౩॥

msubhsall.pdf 833
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8294@1కః పరేతనగరీపురందరః కో భవేదథ తదీయకింకరః ।


MSS@8294@2కృష్ణనామ జగదేకమఙ్గలం కణ్ఠపీఠమురరీకరోతి చేత్ ॥ ౮౨౯౪॥

MSS@8295@1కః పశ్యతి ఖురమహసః సంముఖమపి తేజసాం సహస్రస్య ।


MSS@8295@2కలితం శశభృద్ధామ్నో యో మణ్డలఖణ్డనం సహతే ॥ ౮౨౯౫॥

MSS@8296@1కః పుష్పజాతిం సురభిం విధత్తే కశ్చన్దనం వై శిశిరీకరోతి ।


MSS@8296@2కః ప్రార్థయేద్ భానుమిహ ప్రకాశే సాధుస్తథా స్వేన పరోపకారీ ॥
౮౨౯౬॥
MSS@8297@1కః పూజ్యః సద్వృత్తః కమధమమాచక్షతే చలితవృత్తమ్ ।
MSS@8297@2కేన జితం జగదేతత్ సత్యతితిక్షావతా పుంసా ॥ ౮౨౯౭॥

MSS@8298@1కః పూజ్యః, సుజనత్వమేతి కతమః, క్వ స్థీయతే పణ్డితైః శ్రీమత్యా శివయా


చ కేన భువనే యుద్ధం కృతం దారుణమ్ ।
MSS@8298@2కిం వాఞ్ఛన్తి సదా జనా, యువజనా ధ్యాయన్తి కిం మానసే
మత్ప్రశ్నోత్తరమధ్యమాక్షరపదం భూయాత్ తవాశీర్వచః ॥ ౮౨౯౮॥
MSS@8298A@1కఃపౌరవే వసుమతీం శాసతి శాసితరి దుర్వినీతానామ్ ।
MSS@8298A@2అయమాచరత్యవినయం ముగ్ధాసు తపస్వికన్యాసు ॥

MSS@8299@1కః ప్రసూతే పూరోవాతం కః ప్రేరయతి వారిదమ్ ।


MSS@8299@2ప్రాప్తే తు శ్రావణే మాసి భవత్యేకార్ణవం జగత్ ॥ ౮౨౯౯॥

MSS@8300@1కః ప్రాజ్ఞో వాఞ్ఛతి స్నేహం వేశ్యాసు సికతాసు చ ।


MSS@8300@2విముచ్యతే వా భవతా వస్తుధర్మోఽయమీదృశః ॥ ౮౩౦౦॥

MSS@8301@1కః ప్రార్థితోఽపి దాస్యతి తృణతుషపరిమాణమాత్రమప్యధికమ్ ।


MSS@8301@2అన్తర్లలాటసమ్పుట- వికటాక్షరమాలికాం ముక్త్వా ॥ ౮౩౦౧॥

MSS@8302@1కః ప్రార్థ్యతే మదనవిహ్వలయా యువత్యా భాతి క్వ పుణ్డ్రకముపైతి కథం


బతాయుః ।
MSS@8302@2క్వానాదరో భవతి, కేన చ రాజతేఽబ్జం బాహ్యాస్థి కిం ఫలముదాహర
నాలికేరమ్ ॥ ౮౩౦౨॥
MSS@8303@1కః శక్రః కతమః స్రష్టా వరాకః కతమో యమః ।
MSS@8303@2సత్యవ్రతానాం భూపానాం కర్తుం శాసనలఙ్ఘనమ్ ॥ ౮౩౦౩॥

834 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8304@1కః శమః క్రియతాం ప్రాజ్ఞాః ప్రియాప్రీతౌ పరిశ్రమః ।


MSS@8304@2భస్మీభూతస్య భూతస్య పునరాగమనం కుతః ॥ ౮౩౦౪॥

MSS@8305@1కఃశ్రద్ధాస్యతి భూతార్థం సర్వో మాం తులయిష్యతి ।


MSS@8305@2శఙ్కనీయా హి లోకేఽస్మిన్ నిష్ప్రతాపా దరిద్రతా ॥ ౮౩౦౫॥

MSS@8306@1కః శ్లాఘనీయజన్మా మాఘనిశీథేఽపి యస్య సౌభాగ్యమ్ ।


MSS@8306@2ప్రాలేయానిలదీర్ఘః కథయతి కాఞ్చీనినాదోఽయమ్ ॥ ౮౩౦౬॥

MSS@8307@1కః స్యాదమ్బుదయాచకో, యువతయః కం కామయన్తే పతిం లజ్జా కేన


నివార్యతే,
నికటకే దాసే కథం యావనీ ।
MSS@8307@2భాషా దర్శయతేతి వస్తుషు మహారాష్ట్రే కదా వా భవేద్ ఆద్యాన్తాక్షరయోర్హి
లోపరచనాచాతుర్యతః పూర్యతామ్ ॥ ౮౩౦౭॥
MSS@8308@1కః స్వభావగభీరాణాం లక్షయేద్ బహిరాపదమ్ ।
MSS@8308@2బాలాపత్యేన భృత్యేన యది సా న ప్రకాశ్యతే ॥ ౮౩౦౮॥

MSS@8309@1క ఆత్మా కః పరో వాత్ర స్వీయః పారక్య ఏవ వా ।


MSS@8309@2స్వపరాభినివేశేన వినా జ్ఞానేన దేహినామ్ ॥ ౮౩౦౯॥

MSS@8310@1క ఆలిప్తః ప్రియః కోఽస్యాః కం ధ్యాయతి కమీక్షతే ।


MSS@8310@2ఇతి చిన్తా న యస్యాసీత్ స పూజ్యః పణ్యయోషితామ్ ॥ ౮౩౧౦॥

MSS@8311@1॥। ॥।

MSS@8311@2కఈప్సితార్థస్థిరనిశ్చయం మనః
MSS@8311@3పయశ్చ నిమ్నాభిముఖం ప్రతీపయేత్ ॥ ౮౩౧౧॥

MSS@8312@1క ఏకస్త్వం పుష్పాయుధ మమ సమాధివ్యయవిధౌ సుపర్వాణః సర్వే


యది
కుసుమశస్త్రాస్తదపి కిమ్ ।
MSS@8312@2ఇతీవైనాన్ నూనం య ఇహ సుమనోస్త్రత్వమనయత్ స వః శాస్తా శస్త్రం
దిశతు
దశదిఙ్మారవిజయీ ॥ ౮౩౧౨॥
MSS@8313@1కకుభకరీరావేక- త్ర సంయుతౌ కకుభబిల్వౌ వా ।
MSS@8313@2హస్తత్రయేఽమ్బు పశ్చాన్ నరైర్భవత్యేకవింశత్యా ॥ ౮౩౧౩॥

msubhsall.pdf 835
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8314@1కకుభస్యఫలం పుష్పం లాక్షా శ్రీవాసగుగ్గులూ ।


MSS@8314@2శ్వేతాపరాజితామూలం విడఙ్గాన్వితసర్షపాః ॥ ౮౩౧౪॥

MSS@8315@1కకుభాం ముఖాని సహసోజ్జ్వలయన్ దధదాకులత్వమధికం రతయే ।


MSS@8315@2అదిదీపదిన్దురపరో దహనః కుసుమేషుమత్రినయనప్రభవః ॥ ౮౩౧౫॥

MSS@8316@1కకుభి కకుభి ధ్వాన్తక్షుబ్ధం వితత్య విధాయ చ శ్రుతిపుటభిదో గర్జాః


శ్రేయః కృతం పరమమ్బుదైః ।
MSS@8316@2కథమితరథా జాతోద్వేగః సముజ్ఝితపల్వలః కనకకమలోత్తంసే హంసః
స నన్దతి మానసే ॥ ౮౩౧౬॥
MSS@8317@1కకుభి కకుభి భ్రాన్త్వా భ్రాన్త్వా విలోక్య విలోకితం మలయజసమో
దృష్టోఽస్మాభిర్న కోఽపి మహీరుహః ।
MSS@8317@2ఉపచితరసో దాహే చ్ఛేదే శిలాతలఘర్షణే- ఽప్యధికమధికం యత్
సౌరభ్యం తనోతి మనోహరమ్ ॥ ౮౩౧౭॥
MSS@8318@1కక్షేకిం మితపుస్తకం కిముదకం (కిం) కావ్యసారోదకం దీర్ఘం కిం
యది తాడపత్రలిఖితం కిం చాత్ర గౌడాక్షరమ్ ।
MSS@8318@2గన్ధః కిం యది రామరావణకథాసంగ్రామగన్ధో మహత్ కిం వారం బహు
జల్పసే శ‍ృణు సఖే నామ్నా పురాణో ఝషః ॥ ౮౩౧౮॥
MSS@8319@1కఙ్కగృధ్రసృగాలేషు దంశేషు మశకేషు చ ।
MSS@8319@2పన్నగేషు చ జాయన్తే నరాః క్రోధపరాయణాః ॥ ౮౩౧౯॥

MSS@8320@1కఙ్కహంసశశాదానాం మత్స్యాదక్రౌఞ్చకేకినామ్ ।
MSS@8320@2గృధ్రాణాం కుక్కుటానాం చ పక్షా ఏతేషు శోభనాః ॥ ౮౩౨౦॥

MSS@8321@1కఙ్కేలిరేష కిమచేతన ఏవ సత్యం నమ్నః స్వయం న కుసుమాని దదాతి


యస్తే ।
MSS@8321@2ధూర్తోఽథవా నమతి నాయముదస్తబాహు- వ్యక్తోన్నతస్తనతటాన్తదిదృక్షయేవ
॥ ౮౩౨౧॥
MSS@8322@1కచకుచచుబుకాగ్రే పాణిషు వ్యాపృతేషు
ప్రథమజలధిపుత్రీసంగమేఽనఙ్గధామ్ని ।
MSS@8322@2గ్రథితనిబిడనీవీబన్ధనిర్మోచనార్థం చతురధికకరాశః పాతు
వశ్చక్రపాణిః ॥ ౮౩౨౨॥
MSS@8323@1కచగ్రహమనుగ్రహం దశనఖణ్డనం మణ్డనం దృగఞ్జనమవఞ్చనం

836 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

ముఖరసార్పణం తర్పణమ్ ।
MSS@8323@2నఖార్దనమతర్దనం నిబిడపీడనం క్రీడనం కరోతి రతిసఙ్గమే
మకరకేతనః కామినామ్ ॥ ౮౩౨౩॥
MSS@8324@1కచగ్రహసముల్లసత్కమలకోషపీడాజడ-
ద్విరేఫకలకూజితానుకృతసీత్కృతాలంకృతాః ।
MSS@8324@2జయన్తి సురతోత్సవవ్యతికరే కురఙ్గీదృశాం
ప్రమోదమదనిర్భరప్రణయచుమ్బినో విభ్రమాః ॥ ౮౩౨౪॥
త్రపాచలత్తారకమన్దలోచనమ్ ।
MSS@8325@1కచగ్రహోత్తానితమర్ధకుడ్మలం
MSS@8325@2బలాద్గృహీతాధరవేదనాకులం కదా పిబేయం నను తత్ ప్రియాముఖమ్
॥ ౮౩౨౫॥
MSS@8326@1కచభారాత్కుచభారః కుచభారాద్ భీతిమేతి కచభారః ।
MSS@8326@2కచకుచభారాజ్జఘనం కోఽయం చన్ద్రాననే చమత్కారః ॥ ౮౩౨౬॥

MSS@8327@1కచమూలబద్ధపన్నగ- నిశ్వాసవిషాగ్నిధూమహతమధ్యమ్ ।
MSS@8327@2ఐశానమివ కపాలం స్ఫుటలక్ష్మా స్ఫురతి శశిబిమ్బమ్ ॥ ౮౩౨౭॥

MSS@8328@1కచా యూకావాసా ముఖమజినబద్ధాస్థినిచయమ్ కుచౌ మాంసగ్రన్థీ


జఠరమపి
విష్ఠాదిధటికా ।
MSS@8328@2మలోత్సర్గే యన్త్రం జఘనమబలాయాః క్రమయుగం తదాధారస్థూణే
తదిహ
కిము రాగాయ మహతామ్ ॥ ౮౩౨౮॥
MSS@8328A@1కచైరర్ధచ్ఛిన్నైః కరనిహితరక్తైః కుచతటైర్
నఖోత్కృత్తైర్గణ్డైరుపలహతిశీర్ణైశ్చ నిటిలైః ।
MSS@8328A@2విదీర్ణైరాక్రన్దాద్ వికలగదితైః కణ్ఠవివరైర్
మనస్తక్ష్ణోత్యన్తఃపురపరిజనానాం స్థితిరియమ్ ॥
MSS@8328B@1కచ్చిత్ కాన్తారభాజాం భవతి పరిభవః కోఽపి శౌవాపదో వా ప్రత్యూహేన
క్రతూనాం న ఖలు మఖభుజో భుఞ్జతే వా హవీంషి ।
MSS@8328B@2కర్తుం వా కచ్చిదన్తర్వసతి వసుమతీదక్షిణః సప్తతన్తుర్ యత్సమ్ప్రాప్తోఽసి
కిం వా రఘుకులతపసామీదృశోఽయం వివర్తః ॥
MSS@8329@1కచ్చిత్ పశవ్యం నిరుజం భూర్యమ్బుతృణవీరుధమ్ ।

msubhsall.pdf 837
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8329@2వృహద్వనం తదధునా యత్రాస్సే త్వం సుహృద్వృతః ॥ ౮౩౨౯॥


MSS@8330@1కచ్చిత్ సహస్రాన్ మూర్ఖాణామ్ ఏకమిచ్ఛసి పణ్డితమ్ ।
MSS@8330@2పణ్డితో హ్యర్థకృచ్ఛ్రేషు కుర్యాన్ నిఃశ్రేయసం మహత్ ॥ ౮౩౩౦॥

MSS@8331@1కచ్చిత్ సౌమ్య ప్రియసహచరీ విద్యుదాలిఙ్గతి త్వామ్


ఆవిర్భూతప్రణయసుముఖాశ్చాతకా వా భజన్తే ।
MSS@8331@2పౌరస్త్యో వా సుఖయతి మరుత్సాధుసంవాహనాభిర్
విష్వగ్బిభ్రత్సురపతిధనుర్లక్ష్మ లక్ష్మీం తనోతి ॥ ౮౩౩౧॥
MSS@8332@1కచ్చిత్ సౌమ్య వ్యవసితమిదం బన్ధుకృత్యం త్వయా మే ప్రత్యాదేశాన్న
ఖలు భవతో ధీరతాం తర్కయామి ।
MSS@8332@2నిఃశబ్దోఽపి ప్రదిశసి జలం యాచితశ్చాతకేభ్యః ప్రత్యుక్తం హి
ప్రణయిషు సతామీప్సితార్థక్రియైవ ॥ ౮౩౩౨॥
వా ధర్మమ్ అర్థం ధర్మేణ వా పునః ।
MSS@8333@1కచ్చిదర్థేన
MSS@8333@2ఉభౌ వా ప్రీతిలోభేన కామేన న విబాధసే ॥ ౮౩౩౩॥

MSS@8334@1కచ్చిదర్థంచ ధర్మం చ కామం చ జాయతాం వర ।


MSS@8334@2విభజ్య కాలే కాలజ్ఞ సర్వాన్ భరత సేవసే ॥ ౮౩౩౪॥

MSS@8335@1కచ్ఛాన్వవాయజలధేరమృతాంశురన్యః ప్రత్యర్థివంశదహనః సుమనా


గుణజ్ఞః ।
MSS@8335@2విద్యాప్రియో నయపరో మతిమాన్ వదాన్యః మీవారభూపతిరుదేతు యశో
వితన్వన్
॥ ౮౩౩౫॥
MSS@8336@1కజ్జలతిలకకలఙ్కిత- ముఖచన్ద్రే గలితసలిలకణకేశి ।
MSS@8336@2నవవిరహదహనతూలో జీవయితవ్యస్త్వయా కతమః ॥ ౮౩౩౬॥
MSS@8337@1కజ భజ వికాసమభితస్ త్యజ సంకోచం భ్రమత్యయం భ్రమరః ।
MSS@8337@2యద్యపి న భవతి కార్యం తథాపి తుష్టస్తనోత్యయం కీర్తిమ్ ॥ ౮౩౩౭॥

MSS@8338@1కజ్జలహిమకనకరుచః సుపర్ణవృషహంసవాహనాః శం వః ।
MSS@8338@2జలనిధిగిరికమలస్థా హరిహరకమలాసనా దదతు ॥ ౮౩౩౮॥
MSS@8339@1కటకత్వంపృథగ్ఘేమ్నస్తరంగత్వం పృథగ్ జలాత్ ।
MSS@8339@2యథా న సంభవత్యేవం న జగత్ పృథగీశ్వరాత్ ॥ ౮౩౩౯॥

838 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

భజన్తి చారుభిర్ నవముక్తాఫలభూషణైర్భుజైః ।


MSS@8340@1కటకాని
MSS@8340@2నియతం దధతే చ చిత్రకైర్ అవియోగం పృథుగణ్డశైలతః ॥ ౮౩౪౦॥

MSS@8341@1కటకినః కటుకరసాన్ కరీరఖదిరాదివిటపతరుగుల్మాన్ ।


MSS@8341@2ఉపభుఞ్జానా కరభీ దైవాదాప్నోతి మధురమధుజాలమ్ ॥ ౮౩౪౧॥

MSS@8342@1కటాక్షేణాపీషత్ క్షణమయి నిరీక్షేత యది సా తదానన్దః సాన్ద్రః స్ఫురతి


పిహితాశేషవిషయః ।
MSS@8342@2సరోమాఞ్చోదఞ్చత్కుచకలశనిర్భిన్నవసనః పరీరమ్భారమ్భః క ఇవ
భవితామ్భోరుహదృశః ॥ ౮౩౪౨॥
MSS@8343@1కటాక్షైరాక్షిప్తః
ప్రియసఖి రహః కేలిభవనే వనే పుష్పవ్యాజాత్
కుచయుగమిదం చాపి వలితమ్ ।
MSS@8343@2రతాసక్తం దృష్ట్వా హరినమిథునం చాల్పహసితం తథాపి ప్రేయాన్ మే న
కిమపి జానాతి కిమితి ॥ ౮౩౪౩॥
MSS@8344@1కటిర్ముష్టిగ్రాహ్యా ద్విపురుషభుజగ్రాహ్యముదరం స్తనౌ ఘణ్టాలోలౌ
జఘనమివ
గన్తుం వ్యవసితౌ ।
MSS@8344@2స్మితం భేరీనాదో ముఖమపి చ పత్యుర్భయకరం తథాప్యేషా రణ్డా
పరిభవతి
సంతాపయతి చ ॥ ౮౩౪౪॥
పాన్థపీతోజ్ఝితం ముఖమ్ ।
MSS@8345@1కటిర్విటశతైర్ఘూష్టా
MSS@8345@2స్తనౌ సహస్రమృదితౌ యస్యాః కస్యాస్తు సా నిజా ॥ ౮౩౪౫॥

MSS@8345A@1కటిస్థకరవైశాఖస్థానకస్థనరాకృతిమ్ ।
MSS@8345A@2ద్రవ్యైః పూర్ణం స్మరేల్లోకం స్థిత్యుత్పత్తివ్యయాత్మకైః ॥
సంచరన్ వాతకుఞ్జరః ।
MSS@8346@1కటీతటనికుఞ్జేషు
MSS@8346@2ఏరణ్డతైలసింహస్య గన్ధమాఘ్రాయ ధావతి ॥ ౮౩౪౬॥

MSS@8347@1కటు క్వణన్తో మలదాయకాః ఖలా- స్తుదన్త్యలం బన్ధనశ‍ృఙ్ఖలా ఇవ ।


MSS@8347@2మనస్తు సాధుధ్వనిభిః పదే పదే హరన్తి సన్తో మణినూపురా ఇవ ॥
౮౩౪౭॥
MSS@8348@1కటుతిక్తకషాయరసైః పవనః పిత్తం కటూష్ణలవణామ్లైః ।
MSS@8348@2స్నిగ్ధమధురామ్లలవణైః శ్లేష్మా కోపం ప్రయాతి తరోః ॥ ౮౩౪౮॥

msubhsall.pdf 839
మహాసుభాషితసంగ్రహ

హిరుల్బణైః ।
MSS@8349@1కటుతీక్ష్ణోష్ణలవణక్షారామ్లాదిబ్
MSS@8349@2మాతృభుక్తైరుపస్పృష్టః సర్వాఙ్గోత్థితవేదనః ॥ ౮౩౪౯॥

కఠోరచక్రవాకోత్- కరవిరహజ్వరశాన్తిశీతవీయైః ।
MSS@8350@1కటుభిరపి
MSS@8350@2తిమిరహతమయం మహోభిరఞ్జఞ్ జయతి జగన్నయనౌఘముష్ణభానుః
॥ ౮౩౫౦॥
MSS@8351@1కటుమధురాణ్యామోదైః పర్ణైరుత్కీర్ణపత్రభఙ్గాని ।
MSS@8351@2దమనకవనాని సమ్ప్రతి కాణ్డైరేకాన్తపాణ్డూని ॥ ౮౩౫౧॥

MSS@8352@1కటు రటసి కిమేవం కర్ణయోః కుఞ్జరారేర్ అవిదితనిజబుద్ధే కిం న


విజ్ఞాతమస్తి ।
MSS@8352@2శిలతరకరదంష్ట్రాటఙ్కనిర్భిన్నకుమ్భం మశక గలకరన్ధ్రే
హస్తియూథం మమజ్జ ॥ ౮౩౫౨॥
పఞ్చా- నన ధనదప్రియమిత్ర మిత్రనేత్ర ।
MSS@8353@1కటువిశిఖశిఖిప్రపఞ్చ
MSS@8353@2ధృతసకలవికల్ప కల్పశేష- ప్రకటమహానట నాటయ ప్రసాదమ్ ॥
౮౩౫౩॥
MSS@8354@1కటూనామిహ సార్థత్వాత్ కామం భవతి సంగ్రహః ।
MSS@8354@2తథాపి వృత్తిర్న తథా రసజ్ఞానుమతిక్షమా ॥ ౮౩౫౪॥
MSS@8355@1కటౌ న కలమేఖలా న కుచమణ్డలే మాలికా దృశోరపి న చాఞ్జనం న
పునరస్తి రాగోఽధరే ।
MSS@8355@2ప్రియేణ సహచారిణా మదనతస్కరస్యోచ్చకైస్ తతస్త్వమసి లుణ్ఠితా
నిధువనే
వనే శోభనే ॥ ౮౩౫౫॥
MSS@8355A@1కటుస్వరస్త్వం పికభూత్ తథాపి శ్లాఘ్యోఽసి సమ్యక్ పికపుత్రపాలాత్

MSS@8355A@2ఆహ్లాదనాచ్చన్ద్ర ఇవాత్తలక్ష్మా కస్తూరికా గన్ధభృతేవ కృష్ణా ॥
MSS@8356@1కట్వమ్లలవణాత్యుష్ణతీక్ష్ణరూక్షవిద్ ఆహినః ।
MSS@8356@2ఆహారా రాజసస్యేష్టా దుఃఖశోకామయప్రదాః ॥ ౮౩౫౬॥
MSS@8357@1కట్వేర్వారౌ యథా పక్వే మధురః సన్ రసోఽపి న ।
MSS@8357@2ప్రాప్యతే హ్యాత్మని తథా నాపక్వకరణే జ్ఞతా ॥ ౮౩౫౭॥

840 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8358@1కఠినం వా మధురం వా ప్రస్తుతవచనం మనోహారి ।


MSS@8358@2వామే గర్దభనాదశ్ చిత్తప్రీత్యై ప్రయాణేషు ॥ ౮౩౫౮॥

MSS@8359@1కఠినః కృశమూలశ్చ దుర్లభో దక్షిణేతరః ।


MSS@8359@2కశ్చిత్ కల్యాణగోత్రోఽపి మనుష్యైర్నోపజీవ్యతే ॥ ౮౩౫౯॥

MSS@8360@1కఠినకుచౌ తవ బాలే తరలసరోజాక్షి తావకం చక్షుః ।


MSS@8360@2కుటిలసుకేశి కచాస్తే మిథ్యా భణితం కృశాఙ్గి తవ మధ్యమ్ ॥ ౮౩౬౦॥

MSS@8361@1కఠినతరదామవేష్టన- లేఖాసందేహదాయినో యస్య ।


MSS@8361@2రాజన్తి వలివిభఙ్గాః స పాతు దామోదరో భవతః ॥ ౮౩౬౧॥

MSS@8362@1కఠినస్యాపి హృదయం గుణవానార్ద్రయేద్ దృశా ।


MSS@8362@2చన్ద్రకాన్తోపలం చన్ద్రః స్వాంశుభిర్ద్రావయత్యసౌ ॥ ౮౩౬౨॥

MSS@8363@1కఠినహృదయే ముఞ్చ క్రోధం సుఖప్రతిఘాతకం లిఖతి దివసం యాతం


యాతం యమః కిల మానిని ।
MSS@8363@2వయసి తరుణే నైతద్ యుక్తం చలే చ సమాగమే భవతి కలహో యావత్
తావద్
వరం సుభగే రతమ్ ॥ ౮౩౬౩॥
MSS@8364@1కఠినహృదయే ముఞ్చ భ్రాన్తిం వ్యలీకకథాశ్రయాం పిశునవచనైర్దుఃఖం
నేతుం న యుక్తమిమం జనమ్ ।
MSS@8364@2కిమిదమథ వా సత్యం ముగ్ధే త్వయాద్య వినిశ్చితం యదభిరుచితం తన్
మే కృత్వా ప్రియే సుఖమాస్యతామ్ ॥ ౮౩౬౪॥
తీక్ష్ణోదర్కాస్తథైవ చ ।
MSS@8365@1కఠినాస్తీక్ష్ణవక్త్రాశ్చ
MSS@8365@2గణకైః కిం ను లేఖన్యస్తా వా కిం తే వినిర్మితాః ॥ ౮౩౬౫॥

MSS@8366@1కఠినేదుర్గమే వాసో గుప్తశక్తిప్రకాశనమ్ ।


MSS@8366@2రణే పుత్రః యథా శోచ్యః కలహం వేశ్యయా సహ ॥ ౮౩౬౬॥

MSS@8367@1కఠోరనఖరాహతద్విరదకుమ్భపీఠస్థలీ-
లుఠద్రుధిరరఞ్జితోల్లలితకేసరః కేసరీ ।
MSS@8367@2గభీరరవకాతరాతురతరాతురవ్యాహృతైః పతన్ హరిణకైః సమం
సమరభూమికాం లజ్జతే ॥ ౮౩౬౭॥

msubhsall.pdf 841
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8368@1కఠోరపారావతకణ్ఠమేచకం వపుర్వూషస్కన్ధసుబన్ధురాంసకమ్ ।
MSS@8368@2ప్రసన్నర్సిహస్తిమితం చ వీక్షితం ధ్వనిశ్చ మఙ్గల్యమృదఙ్గమాంసలః
॥ ౮౩౬౮॥
MSS@8369@1కఠోరాస్థిగ్రన్థివ్యతికరరణత్కారముఖరః
ఖరస్నాయుచ్ఛేదక్షణవిహితవేగవ్యుపశమః ।
MSS@8369@2నిరాతఙ్కః పఙ్కేష్వివ పిశితపిణ్డేషు విలస- న్నసిర్గాత్రం గాత్రం
సపది లవశస్తే వికిరతు ॥ ౮౩౬౯॥
MSS@8370@1కణ ఇవ పురాం వహ్నేర్భస్మావధూలనసఙ్గతో జయతి
బహలాలోకస్ఫారావధూతనిశోదయః ।
MSS@8370@2స్మరహరజటాబన్ధగ్రన్థిర్భుజఙ్గఫణామణి- స్త్రిదశతటినీపూరానీతః
స్ఫురన్నివ తారకః ॥ ౮౩౭౦॥
యత్నేన పరిరక్షసి ।
MSS@8371@1కణాచామతుషాఙ్గారాన్
MSS@8371@2మూషకాపహృతం కోషే రత్నరాశిం న పశ్యసి ॥ ౮౩౭౧॥

తు భగ్నస్య దన్తస్య చలితస్య చ ।


MSS@8372@1కణ్టకస్య
MSS@8372@2అమాత్యస్య చ దుష్టస్య మూలాదుద్ధరణం సుఖమ్ ॥ ౮౩౭౨॥

కూపమగ్నిం చ వర్జయన్తి యథా నరాః ।


MSS@8373@1కణ్టకాన్
MSS@8373@2తథా నృశంసకర్మాణం వర్జయన్తి నరా నరమ్ ॥ ౮౩౭౩॥

MSS@8374@1కణ్టకావరణం యాదృక్ ఫలితస్య ఫలాప్తయే ।


MSS@8374@2తాదృగ్ దుర్జనసఙ్గోఽపి సాధుసఙ్గాయ బాధనమ్ ॥ ౮౩౭౪॥

MSS@8375@1కణ్టకితతనుశరీరాలజ్జాముకులాయమాననయనేయమ్ ।
MSS@8375@2తవ కుముదినీవ వాఞ్ఛతి నృచన్ద్ర బాలా కరస్పర్శమ్ ॥ ౮౩౭౫॥

MSS@8376@1కణ్టకేనాపి యే స్పృష్టా యాన్తి కామపి విక్రియామ్ ।


MSS@8376@2తేఽపి శస్త్రనికృన్తస్య పశోర్మాంసాని భుఞ్జతే ॥ ౮౩౭౬॥

MSS@8377@1కణ్టకేనాపివిద్ధస్య మహతీ వేదనా భవేత్ ।


MSS@8377@2చక్రభీషణఖడ్గాద్యైర్మార్యమాణస్య కిం పునః ॥ ౮౩౭౭॥

విదారితపాదః పద్మినీపరిచితైరపరాద్రేః ।
MSS@8378@1కణ్టకైరివ
MSS@8378@2ఆరురోహ సరసీరుహబన్ధుః స్కన్ధమమ్బుధితటీగమనాయ ॥ ౮౩౭౮॥

MSS@8378A@1కణ్టకో దారుఖణ్డం చ వితనోతి గలవ్యథామ్ ।

842 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8378A@2వ్యఞ్జనాన్తర్నిపతితస్తాలు విధ్యతి వృశ్చికః ॥


వ్యత్యాసేఽమ్భస్త్రిభిః కరైః పశ్చాత్ ।
MSS@8379@1కణ్టక్యకణ్టకానాం
MSS@8379@2ఖాత్వా పురుషత్రితయం త్రిభాగయుక్తం ధనం వా స్యాత్ ॥ ౮౩౭౯॥

MSS@8380@1కణ్టారికాయా అన్యోక్తిః సణాన్యోక్తిరుదాహృతా ।


MSS@8380@2ధత్తూరపాదపాన్యోక్తిరవధేయా తృణోక్తయః ॥ ౮౩౮౦॥

తే కాలకూటమపి మే మహామృతమ్ ।
MSS@8381@1కణ్ఠకోణవినివిష్టమీశ
MSS@8381@2అప్యుపాత్తమమృతం భవద్వపుర్- భేదవృత్తి యది మే న రోచతే ॥
౮౩౮౧॥
MSS@8382@1కణ్ఠగతైరప్యసుభిః కస్యాత్మా నోపసర్పతే జాతు ।
MSS@8382@2మూర్ఖస్య విషాదస్య చ గర్వస్య తథా కృతఘ్నస్య ॥ ౮౩౮౨॥

MSS@8383@1కణ్ఠగ్రహం న వాత్యేవ భర్తుః క్రుద్ధాపి యత్నతః ।


MSS@8383@2కఙ్కణశ్రేణికేవాసౌ దోషమేవావలమ్బతే ॥ ౮౩౮౩॥

ప్రమత్తేవ ప్రహృష్టేవాతురేవ చ ।
MSS@8384@1ఉన్మత్తేవ
MSS@8384@2న శక్యోపాసితుం రామా ప్రౌఢం యౌవనమాశ్రితా ॥ ౮౩౮౪॥

యౌవనే స్థితాః ।
MSS@8385@1సుఖదుఃఖప్రదాయిన్యస్తృతీయే
MSS@8385@2జాయన్తే గహనా రామాః సంసారస్యేవ రీతయః ॥ ౮౩౮౫॥

MSS@8386@1కణ్ఠగ్రహే శిథిలతాం గమితే కథంచిద్ యో మన్యతే మరణమేవ


సుఖాభ్యుపాయమ్ ।
MSS@8386@2గచ్ఛన్ స ఏష న బలాద్ విధృతో యువాభ్యామ్ ఇత్యుజ్ఝితే భుజలతే
వలయైరివాస్యాః ॥ ౮౩౮౬॥
MSS@8387@1కణ్ఠచ్ఛాయమిషేణ కల్పరజనీముత్తంసమన్దాకినీ- రూపేణ
ప్రలయాబ్ధిమూర్ధ్వనయనవ్యాజేన కల్పానలమ్ ।
MSS@8387@2భూషాపన్నగకేలిపానకపటాదేకోనపఞ్చాశ తం వాతానప్యుపసంహరన్నవతు
వః కల్పాన్తశాన్తౌ శివః ॥ ౮౩౮౭॥
MSS@8388@1కణ్ఠచ్ఛేదవిశీర్యమాణరుధిరప్రాగ్భారభగ్న్ అద్యుతేర్ యేన స్మేరముఖేన
హోమశిఖినః సంధుక్షణాకాఙ్క్షిణా ।
MSS@8388@2భ్రూభఙ్గః శితికణ్ఠకణ్ఠఫణినే ఫూత్కారహేతోః కృతః
శౌటీర్యవ్రతతుష్టధూర్జటిరసౌ కిం వర్ణ్యతే రావణః ॥ ౮౩౮౮॥

msubhsall.pdf 843
మహాసుభాషితసంగ్రహ

సువర్ణం చేత్ క్షురం యద్వద్ధితం న హి ।


MSS@8389@1కణ్ఠచ్ఛేదే
MSS@8389@2బన్ధురప్యపకారీ చేత్ సర్వైస్త్యాజ్యస్తథైవ సః ॥ ౮౩౮౯॥

MSS@8390@1కణ్ఠమాకుఞ్చ్యహృదయే స్థాపయేద్ దృఢమిచ్ఛయా ।


MSS@8390@2జాలంధరో బన్ధ ఏష సుధావ్యయనివారణః ॥ ౮౩౯౦॥

MSS@8391@1కణ్ఠశ్రియం కువలయస్తబకాభిరామ- దామానుకారివికటచ్ఛవికాలకూటామ్



MSS@8391@2బిభ్రత్ సుఖాని దిశతాదుపహారపీత- ధూపోత్థధూమమలినామివ
ధూర్జటిర్వః
॥ ౮౩౯౧॥
MSS@8392@1కణ్ఠశ్లేషం సమాసాద్య తస్యాః ప్రభ్రష్టయానయా ।
MSS@8392@2తుల్యావస్థా సఖీవేయం తనురాశ్వాస్యతే మమ ॥ ౮౩౯౨॥

MSS@8393@1కణ్ఠసక్తమృదుబాహుబన్ధనం న్యస్తపాదతలమగ్రపాదయోః ।
MSS@8393@2ప్రార్థయన్త శయనోత్థితం ప్రియాస్ తం నిశాత్యయవిసర్గచుమ్బనమ్ ॥
౮౩౯౩॥
MSS@8394@1కణ్ఠస్తస్యాః కువలయ్దృశః కాఞ్చనః కోఽపి కమ్బుర్
లావణ్యామ్బుస్మరనరపతేరర్ఘ్యమావిః కరోతి ।
MSS@8394@2తిస్రో రేఖాస్త్రిభువనజయవ్యఞ్జికాస్తత్ర తత్ కిం న స్యాన్మధ్యే త్రివలిరచనా
పౌనరుక్త్యాయ ధాతుః ॥ ౮౩౯౪॥
యా భవేద్ విద్యా సా ప్రకాశ్యా సదా బుధైః ।
MSS@8395@1కణ్ఠస్థా
MSS@8395@2యా గురౌ పుస్తకే విద్యా తయా మూఢః ప్రతార్యతే ॥ ౮౩౯౫॥

తస్యాః స్తనబన్ధురస్య ముక్తాకలాపస్య చ నిస్తలస్య ।


MSS@8396@1కణ్ఠస్య
MSS@8396@2అన్యోన్యశోభాజననాద్ బభూవ సాధారణో భూషణభూష్యభావః ॥
౮౩౯౬॥
MSS@8397@1కణ్ఠస్యవిదధే కాన్తిం ముక్తాభరణతా యథా ।
MSS@8397@2తస్యాః స్వభావరమ్యస్య ముక్తాభరణతా తథా ॥ ౮౩౯౭॥

MSS@8398@1కణ్ఠాదూర్ధ్వం వినిర్యాతి ప్రాణా యాఞ్చాక్షరైః సహ ।


MSS@8398@2దదామీత్యక్షరైర్దాతుః పునః శ్రోత్రాద్ విశన్తి తే ॥ ౮౩౯౮॥

MSS@8399@1కణ్ఠాద్రక్తం పిబతి గుణినాం మద్యమాంసం న భుఙ్క్తే విష్ణుద్రవ్యం హరతి

844 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

కురుతే ద్వాదశీషూపవాసమ్ ।
MSS@8399@2సాంఖ్యం శ్రుత్వాపహరతి గవాం బ్రాహ్మణానాం చ వృత్తిం పాపో దమ్భః
కలియుగసఖః కస్య మిత్రం నియోగీ ॥ ౮౩౯౯॥
MSS@8400@1కణ్ఠాన్తః క్వణితం దివాకరకరక్లాన్త్యా రజోవిప్లవైస్
తన్నేత్రాఞ్చలకుఞ్చనం శితకుశప్రాన్తక్షతైః సీత్కృతిః ।
MSS@8400@2శ్వాసోర్మిప్రభవో వనేచరభియా త్వద్వైరివామభ్రువామ్ ఏవం దేవ
మరోస్తటేఽపి
సురతక్రీడానురూపః క్రమః ॥ ౮౪౦౦॥
MSS@8401@1కణ్ఠాలంకారఘణ్టాఘణఘణరణితాధ్మాతరోదఃకటాహః
కణ్ఠేకాలాధిరోహోచితఘనసుభగం భావుకస్నిన్ధపృష్ఠః ।
MSS@8401@2సాక్షాద్ ధర్మో వపుష్మాన్ ధవలకకుదనిర్ధూతకైలాసకూటః కూటస్థో వః
కకుద్మాన్ నిబిడతరతమఃస్తోమతృణ్యాం వితృణ్యాత్ ॥ ౮౪౦౧॥
MSS@8402@1కణ్ఠాలిఙ్గనమఙ్గలం ఘనకుచాభోగోపభోగోత్సవం శ్రోణీసంగమసౌభగం
చ సతతం మత్ప్రేయసీనాం పురః ।
MSS@8402@2ప్రాప్తుం కోఽయమితీర్ష్యయేవ యమునాకూలే బలాద్యః స్వయం
గోపీనామహరద్
దుకూలనిచయం కృష్ణః స పుష్ణాతు నః ॥ ౮౪౦౨॥
MSS@8403@1కణ్ఠావసక్తమృదుబాహులతాస్తురఙ్గాద్ రాజావరోధనవధూరవతారయన్తః

MSS@8403@2ఆలిఙ్గనాన్యధికృతాః స్ఫుటమాపురేవ గణ్డస్థలీః శుచితయా న
చుచుమ్బురాసామ్
॥ ౮౪౦౩॥
MSS@8404@1కణ్ఠాశ్లేషిణమున్నతస్తనభరశ్రోణీతటగ్రాహిణం సంసక్తోరుయుగం
గృహీతజఘనప్రాకారమప్యన్తతః ।
MSS@8404@2ద్రాగేవ శ్లథబన్ధమిన్దువదనా గాఢావమర్దాసహం విజ్ఞాయాత్యజదాశు
కాఞ్చనపటం వ్రీడాకులాపి క్షణమ్ ॥ ౮౪౦౪॥
MSS@8405@1కణ్ఠే క ఏష తవ వల్లభ నూపురోఽయం తత్ పాదభూషణమయం
వలయస్తదానీమ్ ।
MSS@8405@2ఇత్యాదివాచ్యమవిభావ్య వచో మృగాక్ష్యా జ్ఞానేఽపి తద్విహృతముత్సుకతాం
తనోతి ॥ ౮౪౦౫॥

msubhsall.pdf 845
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8405A@1కణ్ఠే కృత్తావశేషం కనకమయమధః శ‍ృఙ్ఖలాదామ కర్షన్ క్రాన్త్వా


ద్వారాణి హేలాచలచరణరణత్కిఙ్కణీచక్రవాలః ।
MSS@8405A@2దత్తాతఙ్కోఽఙ్గనానామనుసృతసరణిః సంభ్రమాదశ్వపాలైః ప్రభ్రష్టోఽయం
ప్లవఙ్గః ప్రవిశతి నృపతేర్మన్దిరం మన్దురాయాః ॥
గద్గదతా స్వేదో ముఖే వైవర్ణ్యవేపథూ ।
MSS@8406@1కణ్ఠే
MSS@8406@2మ్రియమాణస్య చిహ్నాని యాని తాన్యేవ యాచతః ॥ ౮౪౦౬॥

MSS@8407@1కణ్ఠే చిన్తామణిర్జ్ఞేయశ్చిన్తితార్థప్రదః సదా ।


MSS@8407@2ఆవర్తః పృష్ఠవంశే యః స సూర్యాఖ్యః శుభః స్మృతః ॥ ౮౪౦౭॥
MSS@8408@1కణ్ఠే జీవితమాననే తవ గుణాః పాణౌ కపోలస్తనౌ సంతాపస్త్వయి మానసం
నయనయోరచ్ఛిన్నధారం పయః ।
MSS@8408@2సర్వం నిష్కరుణ త్వదీయవిరహే సాలమ్బనం కిం పునస్ తస్యాః
సమ్ప్రతి జీవితే
బత సఖీవర్గో నిరాలమ్బనః ॥ ౮౪౦౮॥
MSS@8409@1కణ్ఠేమదః కోద్రవజో హృది తామ్బూలజో మదః ।
MSS@8409@2లక్ష్మీమదస్తు సర్వాఙ్గే పుత్రదారముఖేష్వపి ॥ ౮౪౦౯॥

MSS@8410@1కణ్ఠే మౌక్తికమాలికాః స్తనతటే కార్పూరమచ్ఛం రజః సాన్ద్రం


చన్దనమఙ్గకే వలయితాః పాణౌ మృణాలీలతాః ।
MSS@8410@2తన్వీ నక్తమియం చకాస్తి శుచినీ చీనాంశుకే బిభ్రతీ
శీతాంశోరధిదేవతేవ గలితా వ్యోమాగ్రమారోహతః ॥ ౮౪౧౦॥
రజ్జుం బద్ధ్వా మృతస్య పుంసస్తు రజ్జుమాదాయ ।
MSS@8411@1కణ్ఠే
MSS@8411@2తస్యాః ఖణ్డం కణ్ఠే బద్ధం గణ్డస్రజం హరతి ॥ ౮౪౧౧॥
వసన్తీ చతురా యదస్యాః సరస్వతీ వాదయతే విపఞ్చీమ్ ।
MSS@8412@1కణ్ఠే
MSS@8412@2తదేవ వాగ్భూయ ముఖే మృగాక్ష్యాః శ్రోతుః శ్రుతౌ యాతి సుధారసత్వమ్
॥ ౮౪౧౨॥
MSS@8413@1కణ్ఠోచితోఽపి హుంకృతి- మాత్రనిరస్తః పదాన్తికే పతితః ।
MSS@8413@2యస్యాశ్చన్ద్రశిఖః స్మర- భల్లనిభో జయతి సా చణ్డీ ॥ ౮౪౧౩॥

MSS@8414@1కణ్డూయతే దక్షిణపాణినా చేత్ స సారమేయో వదనం తదానీమ్ ।


MSS@8414@2భక్తైః ప్రభూతైః సహ భూమిపాలైర్ భోజ్యాని భక్ష్యాణి చిరం భవన్తి
॥ ౮౪౧౪॥

846 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8415@1కణ్డూలద్విపగణ్డపిణ్డకషణాకమ్ప్ ఏన సమ్పాతిభిర్ ధర్మస్రంసితబన్ధనైః


స్వకుసుమైరర్చన్తి గోదావరీమ్ ।
MSS@8415@2ఛాయాపస్కిరమాణవిష్కిరముఖవ్యాకృష్టకీటత్వచః
కూజత్క్లాన్తకపీతకుక్కుటకులాః కూలే కులాయద్రుమాః ॥ ౮౪౧౫॥
MSS@8416@1కణ్డూయమానః ఖలు దక్షిణేన హస్తేన భాలం భషణో దదాతి ।
MSS@8416@2ప్రభావినమ్రీకృతరాజచక్రం రాజ్యాభిషేకే వరపట్టబన్ధమ్ ॥ ౮౪౧౬॥

MSS@8417@1కతరత్ పురహర పరుషం హాలాహలకవలయాచనావచసోః ।


MSS@8417@2ఏకైవ తవ రసజ్ఞా తదుభయరసతారతమ్యజ్ఞా ॥ ౮౪౧౭॥
MSS@8418@1కతికతి న పునశ్చరన్తి హన్తి ప్రతిశిఖరం ప్రతికాననం కురఙ్గాః ।
MSS@8418@2తదపి జనమనోవినోదహేతుర్ విలసతి కేష్వపి కోఽపి నాభిగన్ధః ॥
౮౪౧౮॥
MSS@8419@1కతి కతి న మదోద్ధతాశ్చరన్తి ప్రతిశిఖరి ప్రతికాననం కురఙ్గాః ।
MSS@8419@2క్వచిదపి పునరుత్తమా మృగాస్తే మదయతి యన్ మద ఏవ మేదినీశాన్ ॥
౮౪౧౯॥
MSS@8420@1కతి కతి న లతాః కలితాః సంచరతా చఞ్చరీకరసికేన ।
MSS@8420@2నలిని భవన్మధు మధురం యత్ పీతం తత్ తదేవ పరిపీతమ్ ॥
౮౪౨౦॥
MSS@8421@1కతి కతి న వసన్తే వల్లయః శాఖినో వా సురభితసుమనోభిర్భూషితాఙ్గా
బభూవుః ।
MSS@8421@2తదపి యువజనానాం ప్రీతయే కేవలోఽభూద్ అభినవకలికాలీభారశాలీ
రసాలః
॥ ౮౪౨౧॥
కతిచిదాత్మవచఃస్తుతిశాలినః ।
MSS@8422@1కతిచిదుద్ధతనిర్భరమత్సరాః
MSS@8422@2అహహ కేఽపి నిరక్షరకుక్షయస్ తదిహ సమ్ప్రతి కం ప్రతి మే శ్రమః ॥
౮౪౨౨॥
MSS@8422A@1కతిచిద్ దివసాని కాణ్డశేషాః పతితాశేషపురాణజీర్ణపర్ణాః ।
MSS@8422A@2తరవస్త్వచి గర్హితప్రవాలాః సమవాప్యన్త న నామతో వివేక్తుమ్ ॥

MSS@8423@1కతిచిద్ దివసాని తయా గమితా- ని గృహే తవ సఙ్గమరోచనయా ।

msubhsall.pdf 847
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8423@2కతిచిద్ విపినే నలినీశయనే వచనేన పికీమదమోచనయా ॥ ౮౪౨౩॥


MSS@8424@1న వనేఽపి రతిర్భవనేఽపి న యం ప్రతిరూపవినిర్జ్జితరోచనయా ।
MSS@8424@2కరుణావరుణాలయ కిం క్రియతామ్ అరుణాయతపఙ్కజలోచనయా ॥
౮౪౨౪॥
MSS@8425@1కతితే కబరీభారః సుమనఃసఙ్గాత్ ప్రియేఽతినీలత్వాత్ ।
MSS@8425@2భవతి చ కలాపవత్త్వాన్ నిజైరసేవ్యః కథం న స్యాత్ ॥ ౮౪౨౫॥

MSS@8426@1కతి న సన్తి జనా జగతీతలే తదపి తద్విరహాకులితం మనః ।


MSS@8426@2కతి న సన్తి నిశాకరతారకాః కమలినీ మలినీ రవిణా వినా ॥ ౮౪౨౬॥

MSS@8427@1కతిన సన్తి మహీషు మహీరుహః సురభిపుష్పరసాలఫలాలయః ।


MSS@8427@2సురభయన్తి న కేఽపి చ భూరుహాన్ ఇతి యశోఽస్తి పరం తవ చన్దన
॥ ౮౪౨౭॥
MSS@8428@1కతినో విషయా నిభాలితాః కతి వా భూమిభుజో న శీలితాః ।
MSS@8428@2ధరణీధర తావకాన్ గుణాన్ అవధార్యాజగణం గురుం లఘుమ్ ॥
౮౪౨౮॥
MSS@8429@1కతిపయదివసస్థాయిని మదకారిణి యౌవనే దురాత్మానః ।
MSS@8429@2విదధతి తథాపరాధం జన్మైవ యథా వృథా భవతి ॥ ౮౪౨౯॥

MSS@8430@1కత్తిపయదివసస్థాయీ పూరో దూరోన్నతోఽపి భవితా తే ।


MSS@8430@2తటిని తటద్రుమపాతన- పాతకమేకం చిరస్థాయి ॥ ౮౪౩౦॥

MSS@8431@1కతిపయదివసైఃక్షయం ప్రయాయాత్ కనకగిరిః కృతవాసరావసానః ।


MSS@8431@2ఇతి ముదముపయాతి చక్రవాకీ వితరణశాలిని వీరరుద్రదేవే ॥ ౮౪౩౧॥

MSS@8432@1కతిపయనిమేషవర్తిని జన్మజరామరణవిహ్వలే జగతి ।


MSS@8432@2కల్పాన్తకోటిబన్ధుః స్ఫురతి కవీనాం యశఃప్రసరః ॥ ౮౪౩౨॥

MSS@8433@1కతిపయపురస్వామీ కాయవ్యయైరపి దుర్గ్రహో మితవితరితా


మోహేనాహో మయానుసృతః
పురా ।
MSS@8433@2త్రిభువనపతిర్బుద్ధ్యారాధ్యోఽధునా స్వపదప్రదః పునరధిగతస్తత్ ప్రాచీనో
దునోతి దినవ్యయః ॥ ౮౪౩౩॥
MSS@8434@1కతిపయసహకారపుష్పరమ్యస్ తనుతుహినోఽల్పవినిద్రసిన్దువారః ।

848 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8434@2సురభిముఖహిమాగమాన్తశంసీ సముపయయౌ శిశిరః స్మరైకబన్ధుః ॥


౮౪౩౪॥
MSS@8435@1కతిపల్లవితా న పుష్పితా వా తరవః సన్తి సమన్తతో వసన్తే ।
MSS@8435@2జగతో విజయే తు పుష్పకేతోః సహకారీ సహకార ఏక ఏవ ॥ ౮౪౩౫॥

MSS@8436@1కతిషు న కృతా సేవా కే వా న వాగ్విభవైః స్తుతాస్ తృణమపి గుణప్రీతః


ప్రాదాన్న కోఽపి విపశ్చితామ్ ।
MSS@8436@2అయమిహ పరం దుఃఖజ్వాలాకలాపమఖణ్డయత్ కనకపయసాం
ధారాదణ్డైరకాణ్డఘనాఘనః ॥ ౮౪౩౬॥
MSS@8437@1కతిసన్తి నోన్నతిభృతస్తరవస్ తదపి త్వమేవ గురుకీర్తివరః ।
MSS@8437@2నిబిడాదరం నవమరన్దహరః సహకార కారణమిహ భ్రమరః ॥ ౮౪౩౭॥

MSS@8438@1కతి సన్తి లతా విపినే కుసుమ- స్తవకానమితాః ఖలు పల్లవితాః ।


MSS@8438@2ప్రతిచమ్పకచన్దననీపవనీ- నవపఙ్కజినీమధుసంవలితాః ॥ ౮౪౩౮॥

MSS@8439@1సుచిరంకుసుమేషు పరిభ్రమతా న చ మాలతి కాపి తథా మిలితా ।


MSS@8439@2మధుపేన పునర్మధుపానవిధౌ హృదయే న యథా భవతీ కలితా ॥
౮౪౩౯॥
MSS@8440@1కతి సన్తి లవఙ్గలతా లలితా నవకోరకితా ధరణీసుతలే ।
MSS@8440@2కతి బన్ధురగన్ధభృతస్తరవో గురవో నివసన్తి గిరౌ మలయే ॥ ౮౪౪౦॥

MSS@8441@1కత్యక్షీణి కరోటయః కతి కతి ద్వీపిద్విపానాం త్వచః కాకోలాః కతి


పన్నగాః
కతి సుధాధామ్నశ్చ ఖణ్డాః కతి ।
MSS@8441@2కిం చ త్వం చ కతి త్రిలోకజనని త్వద్వారిపూరోదరే మజ్జజ్జన్తుకదమ్బకం
సముదయత్యేకైకమాదాయ యత్ ॥ ౮౪౪౧॥
MSS@8442@1కత్యశ్వాః కతి ధేనవః కతి గజాః కత్యద్భుతాః పాదపాః సున్దర్యః కతి
సుస్రువః కతి మహారత్నాన్యనర్ధ్యాణ్యపి ।
MSS@8442@2జాతైకా కిల కన్యకా జలనిధేర్దాతుం ప్రసక్తా యదా సర్వం తద్ వ్యయితం
తదా పరిణతౌ నామైకముచ్ఛేషితమ్ ॥ ౮౪౪౨॥
MSS@8443@1కథంచిత్కాలిదాసస్య కాలేన బహునా మయా ।
MSS@8443@2అవగాఢేవ గమ్భీరమసృణౌధా సరస్వతీ ॥ ౮౪౪౩॥

MSS@8444@1కథంచిదహ్ని హృదయే కుశలైర్వినివేశితా ।

msubhsall.pdf 849
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8444@2శిక్షా గౌరఖరేణేవ రాజ్ఞా విస్మార్యతే నిశి ॥ ౮౪౪౪॥


MSS@8445@1కథంచిన్ నైదాఘే దివస ఇవ కోపే విగలితే ప్రసత్తౌ ప్రాప్తాయాం తదను
చ నిశాయామివ శనైః ।
MSS@8445@2స్మితజ్యోత్స్నారమ్భక్షపితవిరహధ్వాన్తనివహో ముఖేన్దుర్మానిన్యాః
స్ఫురతి
కృతపుణ్యస్య సురతే ॥ ౮౪౪౫॥
MSS@8446@1కథం తే త్యక్తసద్వృత్తాః సుఖం రాత్రిషు శేరతే ।
MSS@8446@2మరణాన్తరితా యేషాం నరకేషూపపత్తయః ॥ ౮౪౪౬॥

MSS@8447@1కథం త్వదుపలమ్భాశావిహతావిహ తాదృశీ ।


MSS@8447@2అవస్థా నాలమారోఢుమ్ అఙ్గనామఙ్గనాశినీ ॥ ౮౪౪౭॥

MSS@8447A@1కథం న రమతే చిత్తం ధర్మేఽనేకసుఖప్రదే ।


MSS@8447A@2జీవానాం దుఃఖభీరూణాం ప్రాయో మిథ్యాదృశో యతః ॥

MSS@8448@1కథం న లజ్జితస్తాదృక్ సవితా తేజసాం నిధిః ।


MSS@8448@2బ్రహ్మాణ్డఖణ్డికాం ప్రాప్య కుర్వన్ పాదప్రసారికామ్ ॥ ౮౪౪౮॥

MSS@8449@1కథం నామ న సేవ్యన్తే యత్నతః పరమేశ్వరాః ।


MSS@8449@2అచిరేణైవ యే తుష్టాః పూరయన్తి మనోరథాన్ ॥ ౮౪౪౯॥

MSS@8450@1కథం ను తం బన్ధురకోమలాఙ్గులిం కరం విహాయాసి నిమగ్నమమ్భసి ।


MSS@8450@2అచేతనం నామ గుణం న లక్షయేన్ మయైవ కస్మాదవధీరితా ప్రియా ॥
౮౪౫౦॥
MSS@8451@1కథం ను పుత్రాః పితరం హన్యుః కస్యాంచిదాపది ।
MSS@8451@2భ్రాతా వా భ్రాతరం హన్యాత్ సౌమిత్రే ప్రాణమాత్మానః ॥ ౮౪౫౧॥

MSS@8452@1కథం న్యాయ్యమనుష్ఠానం మాదృశః ప్రతిషేధతు ।


MSS@8452@2కథం వాభ్యనుజానాతు సాహసైకరసాం క్రియామ్ ॥ ౮౪౫౨॥

MSS@8453@1కథం న్విదం కమలవిశాలలోచనే గృహం ఘనైః పిహితకరే నిశాకరే ।


MSS@8453@2అచిన్తయన్త్యభినవవర్షవిద్యుతస్ త్వమాగతా సుతను యథా ప్రభావతీ ॥
౮౪౫౩॥
MSS@8454@1కథం చైషా తన్వీ ప్రకృతిసుకుమారాఙ్గలతికా ప్రగల్భవ్యాపారం
రతికలహఖేదం విషహతే ।

850 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8454@2నలిన్యాస్తిగ్మోఽపి
ప్రభవతి సుఖాయైవ సవితా ప్రకృష్టే ప్రేమ్ణ్యేవం
కిమివ న సహన్తే యువతయః ॥ ౮౪౫౪॥
MSS@8455@1కథం ప్రియాయా అనుకమ్పితాయాః సఙ్గం రహస్యం రుచిరాంశ్చ
మన్త్రాన్ ।
MSS@8455@2సుహృత్సు చ స్నేహసితః శిశూనాం కలాక్షరాణామనురక్తచిత్తః ॥
౮౪౫౫॥
స్మరంస్తా దుహిత్ ర్హృదస్యా భ్రాత్ న్ స్వస్ర్వా పితరౌ చ దీనౌ ।
MSS@8456@1పుత్రాన్
MSS@8456@2గృహాన్ మనోజ్ఞోరుపరిచ్ఛదాంశ్చ వృత్తీశ్చ కుల్యాః పశుభృత్యవర్గాన్
॥ ౮౪౫౬॥
MSS@8457@1కథం భార్యామృతే ధర్మమ్ అర్థం వా పురుషః ప్రభో ।
MSS@8457@2ప్రాప్నోతి కామమథ వా తస్యాం త్రితయమాహితమ్ ॥ ౮౪౫౭॥

MSS@8458@1తథైవ భర్తారమృతే భార్యా ధర్మాదిసాధనే ।


MSS@8458@2న సమర్థా త్రివర్గోఽయం దామ్పత్యం సముపాశ్రితః ॥ ౮౪౫౮॥

MSS@8459@1కథం మమోరసి కృతపక్షనిఃస్వనః శిలీముఖోఽపహితదితి (?) జల్పతి


ప్రియే ।
MSS@8459@2నివృత్య కిం కిమితి బ్రువాణయానయా ససాధ్వసం కుపితమమోచి
కాన్తయా
॥ ౮౪౫౯॥
MSS@8460@1కథం ముగ్ధే కథం వక్రే కాన్తాయాస్తే విలోచనే ।
MSS@8460@2కథం జనానురాగాయ కథం జనవిపత్తయే ॥ ౮౪౬౦॥

MSS@8461@1కథం యతేత మనుజౌ భిన్నైవ ప్రకృతిర్యతః ।


MSS@8461@2ఏకస్థానసముత్పన్న సుధాక్ష్వేడభిదా స్మృతా ॥ ౮౪౬౧॥

MSS@8462@1కథం రాజా స్థితో ధర్మే పరదారాన్ పరామృశేత్ ।


MSS@8462@2రక్షణీయా విశేషేణ రాజదారా మహాబల ॥ ౮౪౬౨॥

MSS@8463@1కథం విలోకేయమముం యువానం కుముద్వతీబన్ధుమివోజ్జిహానమ్ ।


MSS@8463@2భర్తుః స్వసా భాద్రచతుర్థికేవ కలఙ్కయత్యర్ధవిలోకనేఽపి ॥ ౮౪౬౩॥

MSS@8464@1కథం వీథీమస్మానుపదిశసి ధర్మప్రణయినీం ప్రసీద స్వాం


శిష్యామతిఖలముఖీం శాధి మురలీమ్ ।

msubhsall.pdf 851
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8464@2హరన్తీ మర్యాదాం
శివ శివ పరే పుంసి హృదయం నయన్తీ ధృష్టేయం
యదువర యథా నాహ్వయతి నః ॥ ౮౪౬౪॥
MSS@8465@1కథం సంబోధ్యతే రాజా సుగ్రీవస్య చ కా ప్రియా ।
MSS@8465@2నిర్ధనాః కిం చ వాఞ్ఛన్తి కిం కుర్వన్తి మనీషిణః ॥ ౮౪౬౫॥

MSS@8466@1కథంస దన్తరహితః సూర్యః సూరిభిరుచ్యతే ।


MSS@8466@2యో మీనరాశిం ముక్తైవ మేషం భోక్తుం సముద్యతః ॥ ౮౪౬౬॥

MSS@8467@1కథనేన వినాప్యాశాం పూరయన్తి హి సాధవః ।


MSS@8467@2ప్రతిగేహం భాసతే హి వివస్వాన్ కథనం వినా ॥ ౮౪౬౭॥

MSS@8468@1కథమగణితపూర్వం ద్రక్ష్యతే తం నరేన్ద్రః కథమపురుషవాక్యం


శ్రోష్యతే సిద్ధవాక్యః ।
MSS@8468@2కథమవిషయవన్ఘ్యం ధారయిష్యత్యమర్షం ప్రణిపతతి నిరుద్ధః
సత్కృతో ధర్షితో వా ॥ ౮౪౬౮॥
MSS@8469@1కథమద్యకథం చ శ్వ ఇతి జీవనచిన్తయా ।
MSS@8469@2యా కృథా హా వృథా దైన్యమ్ ఆయురన్తం ప్రయచ్ఛతి ॥ ౮౪౬౯॥

MSS@8470@1కథమపి కృతప్రత్యాపత్తౌ ప్రియే స్ఖలితోత్తరే విరహకృశయా కృత్వా


వ్యాజం ప్రకల్పితమశ్రుతమ్ ।
MSS@8470@2అసహనసఖీశ్రోత్రప్రాప్తిం విశఙ్క్య ససంభ్రమం వివలితదృశా శూన్యే
గేహే సముచ్ఛ్వసితం పునః ॥ ౮౪౭౦॥
MSS@8471@1కథమపి తవ వృన్దారణ్యమాహాత్మ్యవృన్దం న హి
కథయితుముచ్చైరీశ్వరోఽప్యీశ్వరః స్యాత్ ।
MSS@8471@2అపి చ తృణఫలానాం యస్య లుబ్ధో రసాయ ప్రభురమృతభుజామప్యాశ్రయద్
వత్సభావమ్ ॥ ౮౪౭౧॥
MSS@8472@1కథమపి న నిషిద్ధో దుఃఖినా భీరుణా వా ద్రుపదతనయపాణిస్తేన పిత్రా
మమాద్య ।
MSS@8472@2తవ భుజబలదర్పాధ్యాయమానస్య వామః శిరసి చరణ ఏష న్యస్యతే
వారయైనమ్ ॥ ౮౪౭౨॥
MSS@8473@1కథమపి పరిచితముద్రా భుజభుద్రాసఙ్గతం స్వప్నే ।
MSS@8473@2ఉషసి నిమీలతనయనా శయనాన్తః కాన్తమామృషతి ॥ ౮౪౭౩॥

852 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8474@1కథమపి సఖి క్రీడాకోపాద్ వ్రజేతి మయోదితే కఠినహృదయస్త్యక్త్వా


శయ్యాం
బలాద్ గత ఏవ సః ।
MSS@8474@2ఇతి సరభసధ్వస్తప్రేమ్ణి వ్యపేతఘృణే స్పృహాం పునరపి హతవ్రీడం
చేతః కరోతి కరోమి కిమ్ ॥ ౮౪౭౪॥
MSS@8475@1కథమపి హి భవన్తి క్షేత్రసద్బీజయోగాజ్జగదుపకృతిహేతోర్నాత్మవృత్త్యై
ఫలన్తి ।
MSS@8475@2దధతి
ఫలసమృద్ధ్యా దూరమానమ్రభావం నను జగతి సుశూకాః సాధవః
శాలయశ్చ ॥ ౮౪౭౫॥
అధ్యుషితా యది గుహాఖుభిః క్షుద్రైః ।
MSS@8476@1కథమప్యధిగతరన్ధ్రైర్
MSS@8476@2ఇయతైవ కిం మృగాధిప నిజవిక్రమనిర్విదం వహసి ॥ ౮౪౭౬॥

నిషేధన్తు శ్రుతయః స్మృతయోఽపి వా ।


MSS@8477@1కథమర్థం
MSS@8477@2యాసామేకం పదమపి న చలత్యర్థతో వినా ॥ ౮౪౭౭॥

MSS@8478@1కథమవనిప దర్పో యన్నిశాతాసిధారా- దలనగలితమూర్ధ్నా విద్విషాం


స్వీకృతా శ్రీః ।
MSS@8478@2నను తవ నిహతారేరప్యసౌ కిం న నీతా త్రిదివమపగతాఙ్గైర్వల్లభా
కీర్తిరేభిః ॥ ౮౪౭౮॥
MSS@8479@1కథమసౌ న భజత్యశరీరతాం హతవివేకపదో హతమన్మథః ।
MSS@8479@2ప్రహరతః కదలీదలకోమలే భవతి యస్య దయా న వధూజనే ॥
౮౪౭౯॥
MSS@8480@1కథమసౌ మదనో న నమస్యతాం స్థితవివేకపదో మకరధ్వజః ।
MSS@8480@2మృగదృశం కదలీలలితం వపుర్ యదభి హన్తి శరైః కుసుమోద్భవైః
॥ ౮౪౮౦॥
MSS@8481@1కథమియతి వనాన్తే కశ్చిదేకో న తాదృగ్ వరవనతరురుచ్చైః
పుష్పవల్లీఫలాఢ్యః ।
MSS@8481@2జగదసుఖవిధాతుర్దగ్ధధాతుర్నియోగా- ద్ధవఖదిరపలాశాః కేవలం
వృద్ధిభాజః ॥ ౮౪౮౧॥
MSS@8482@1కథమివ తవ సంమతిర్భవిత్రీ సమమృతుభిర్మునినావధీరితస్య ।

msubhsall.pdf 853
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8482@2ఇతి విరచితమల్లికావికాసః స్మయత ఇవ స్మ మధుం నిదాఘకాలః ॥


౮౪౮౨॥
MSS@8483@1కథమిహ మనుష్యజన్మా సమ్ప్రవిశతి సదసి విబుధగమితాయామ్ ।
MSS@8483@2యేన న సుభాషితామృతమ్ ఆహ్లాది నిపీతమా తృప్తేః ॥ ౮౪౮౩॥

MSS@8484@1కథముత్పద్యతే ధర్మః కథం ధర్మః ప్రవర్ధతే ।


MSS@8484@2కథం చ స్థాప్యతే ధర్మః కథం ధర్మో వినశ్యతి ॥ ౮౪౮౪॥

ధర్మో దయాదానైర్వివర్ధతే ।
MSS@8485@1సత్యేనోత్పద్యతే
MSS@8485@2క్షమయా స్థాప్యతే ధర్మః క్రోధలోభైర్వినశ్యతి ॥ ౮౪౮౫॥

కలాపినః కలాపో విలసతి తస్య తలేఽష్టమీన్దుఖణ్డమ్ ।


MSS@8486@1కథముపరి
MSS@8486@2కువలయయుగలం తతో విలోలం తిలకుసుమం తదధః ప్రవాలమస్మాత్
॥ ౮౪౮౬॥
MSS@8487@1కథమేతత్ కుచద్వన్ద్వం పతితం తవ సున్దరి ।
MSS@8487@2పశ్యాధః ఖననే మూఢ పతన్తి గిరయోఽపి చ ॥ ౮౪౮౭॥

MSS@8488@1కథయ కథమివాశా జాయతాం జీవితే మే మలయభుజగవాన్తా వాన్తి వాతాః


కృతాన్తాః ।
MSS@8488@2అయమపి ఖలు గుఞ్జన్ మఞ్జు మాకన్దమౌలౌ చులుకయతి మదీయాం
చేతనాం
చఞ్చరీకః ॥ ౮౪౮౮॥
MSS@8488A@1కథయ కథమురోజదామహేతోర్ యదుపతిరేష చినోతి చమ్పకాని ।
MSS@8488A@2భవతి కరతలే యదస్య కమ్పః ప్రియసఖి మత్స్మృతిరేవ మత్సపత్నీ ॥

MSS@8489@1కథయ కిమపి దృష్టం స్థానమస్తి శ్రుతం వా వ్రజతి దినకరోఽయం


యత్ర నాస్తం కదాచిత్ ।
MSS@8489@2ఇతి విహగసమూహాన్ నిత్యమేవాస్తి పృచ్ఛన్ రజనివిరహభీతశ్చక్రవాకీ
వరాకః ॥ ౮౪౮౯॥
MSS@8490@1కథయ కిమిదం జాత్యా ఖ్యాతం కిమస్య వరాటకైః కతిభిరథవా లభ్యం
చైతత్ ప్రయోజనమస్య కిమ్ ।
MSS@8490@2ప్రతిపదమితి గ్రామీణానాం గణేన లఘూకృతం బత కరతలే రత్నం కృత్వా
విషీదతి వాణిజః ॥ ౮౪౯౦॥

854 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8491@1కథయత ఇవ నేత్రే కర్ణమూలం ప్రయాతే సుముఖి తవ కుచాభ్యాం వర్త్య


పశ్యావనీం వా ।
MSS@8491@2స్ఖలతి యది కథంచిత్ తే పదామ్భోజయుగ్మం తవ తనుతరమధ్యం
భజ్యతే
నౌ న దోషః ॥ ౮౪౯౧॥
MSS@8492@1కథయత కథమేషా మేనయా విప్రదత్తా శివ శివ గిరిపుత్రో
వృద్ధకాపాలికాయ

MSS@8492@2ఇతి వదతి పురంధ్రీమణ్డలే సిద్ధిలేశ- వ్యయకృతవరవేషః పాతు వః
శ్రీమహేశః ॥ ౮౪౯౨॥
MSS@8493@1కథయ నిపుణే కస్మిన్ దృష్టః కథం ను కియచ్చిరం కిమభిలిఖితం
కిం తేనోక్తం కదా స ఇహైష్యతి ।
MSS@8493@2ఇతి బహువిధప్రేమోల్లాసప్రకల్పితవిస్తరాః ప్రియతమకథాః స్వల్పేఽప్యర్థే
ప్రయాన్తి న నష్టతామ్ ॥ ౮౪౯౩॥
కథం తే వపురాలోకనమాత్ర ఏవ జాతః ।
MSS@8494@1కథయానిమిషోఽస్మ్యహం
MSS@8494@2అధరామృతపాయినాం భవత్యా సురతావాప్తిరరాలకేశి యుక్తా ॥
౮౪౯౪॥
MSS@8494A@1కథాభిర్దేశానాం కథమపి చ కాలేన బహునా సమాయాతే కాన్తే సఖి
రజనిరర్ధం గతవతీ ।
MSS@8494A@2తతో యావల్లీలాప్రణయకుపితాస్మి ప్రకుపితా సపత్నీవ ప్రాచీ
దిగియమభవత్
తావదరుణా ॥
MSS@8495@1కథాసు యే లబ్ధరసాః కవీనాం యే నానురజ్యన్తి కథాన్తరేషు ।
MSS@8495@2న గ్రన్థిపర్ణప్రణయాశ్చరన్తి కస్తూరికాగన్ధమృగాస్తృణేషు ॥ ౮౪౯౫॥

MSS@8495A@1కథితావధిజీవితావధిర్ గణయన్తీ దివసాననుక్షణమ్ ।


MSS@8495A@2దయితాశ్రుభరేణ జీవ్యతే బత రేఖా కతిచిద్విలుమ్పతా ॥

MSS@8496@1కదపత్యం వరం మన్యే సదపత్యాచ్ఛుచాం పదాత్ ।


MSS@8496@2నిర్విద్యేత గృహాన్మర్త్యో యత్ క్లేశనివహా గృహాః ॥ ౮౪౯౬॥

MSS@8497@1కదమ్బవృక్షసారస్తు విద్యుత్పాతనివారణః ।

msubhsall.pdf 855
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8497@2విద్యుత్పాతస్య నో భీతిర్దేవరాజేఽతి కీర్తనాత్ ॥ ౮౪౯౭॥


హి ధైర్యవృత్తేర్ న శక్యతే ధైర్యగుణః ప్రమార్ష్టుమ్ ।
MSS@8498@1కదర్థితస్యాపి
MSS@8498@2అధోముఖస్యాపి కృతస్య వహ్నేర్ నాధః శిఖా యాన్తి కదాచిదేవ ॥
౮౪౯౮॥
MSS@8499@1కదర్యమాక్రోశకమశ్రుతం చ వరాకసమ్భూతమమాన్యమానినమ్ ।
MSS@8499@2నిష్ఠూరిణం కృతవైరం కృతఘ్నమ్ ఏతాన్ భృశార్తోఽపి న జాతు యాచేత్
॥ ౮౪౯౯॥
MSS@8500@1కదర్యోపార్జితం విత్తం భోగ్యం భాగ్యవతాం భవేత్ ।
MSS@8500@2దన్తా అదన్తి కష్టేన జిహ్వా గ్రసతి లీలయా ॥ ౮౫౦౦॥

MSS@8501@1కదలీ కదలీ కరభః కరభః కరిరాజకరః కరిరాజకరః ।


MSS@8501@2భువనత్రితయేఽపి బిభర్తి తులామ్ ఇదమూరుయుగం న చమూరుదృశః
॥ ౮౫౦౧॥
న రోహతి బహిర్గతః ।
MSS@8502@1కదలీకన్దవద్ధర్మో
MSS@8502@2ఛాదితస్తు ఫలం చారు సూతే పనసమూలవత్ ॥ ౮౫౦౨॥

MSS@8503@1కదలీకరభసమానాంకలయతి యో రూపకౢప్తిమ్ అతిరుచిరామ్ ।


MSS@8503@2సోపాయాద్ దృఢయోగం గమితోరసికోపకరణవిషయతయా ॥
౮౫౦౩॥
MSS@8504@1కదలీప్రకాణ్డరుచిరోరుతరౌ జఘనస్థలీపరిసరే మహతి ।
MSS@8504@2రశనాకలాపకగుణేన వధూర్ మకరధ్వజద్విరదమాకలయత్ ॥
౮౫౦౪॥
MSS@8504A@1కదలీ బత జఙ్ఘాయాః సాదృశ్యం లభతే కథమ్ ।
MSS@8504A@2శైత్యం హి సహజం తత్ర తత్ర కాలానురూపతా ॥

MSS@8505@1కదలీవనమధ్యస్థో వహ్నిర్మన్దపరాక్రమః ।
MSS@8505@2అవివేకిజనస్థానే గుణవాన్ కిం కరిష్యతి ॥ ౮౫౦౫॥

MSS@8506@1కదలీసారనిఃసారే మృగతృష్ణేవ చఞ్చలే ।


MSS@8506@2స్థావరే జంగమే సర్వే భూతగ్రామే చతుర్విధే ॥ ౮౫౦౬॥

MSS@8507@1కదా కాన్తాగారే పరిమలమిలత్పుష్పశయనే శయానః కాన్తాయాః


కుచయుగమహం

856 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

వక్షసి వహన్ ।
MSS@8507@2అయే కాన్తే ముగ్ధే కుటిలనయనే చన్ద్రవదనే ప్రసీదేత్యాతి క్రోశన్ నిమిషమివ
నేష్యామి దివసాన్ ॥ ౮౫౦౭॥
MSS@8508@1కదా కార్యోద్యోగం సకలమపి సంన్యస్య సహసా స్మరన్ నిత్యం శాన్తం
హృదయవచనాగోచరమహః ।
MSS@8508@2విభో మాయాతీత ప్రథమ పరమానన్దనిబిడ ప్రసీదేత్యాక్రోశన్ నిమిషమివ
నేష్యామి దివసాన్ ॥ ౮౫౦౮॥
MSS@8509@1కదా గణ్డాదఞ్చన్మదలులితసిన్దూరసుభగం నమస్కుర్వన్
పద్మామలమధురమూర్తిం గణపతిమ్ ।
MSS@8509@2గజాస్య శ్రీశమ్భోఃసుత సుముఖ లమ్బోదర విభో ప్రసీదేత్యాక్రోశన్
నిమిషమివ
నేష్యామి దివసాన్ ॥ ౮౫౦౯॥
MSS@8510@1కదాచన మహాకార్యే లఘురేవోపయుజ్యతే ।
MSS@8510@2కిం దూరీకృత్య దీర్ఘాది దూర్వాం క్షేమాయ నాదృతః ॥ ౮౫౧౦॥

MSS@8511@1కదాచిత్కవచం భేద్యం నారాచేన శరేణ వా ।


MSS@8511@2అపి వర్షశతాఘాతే బ్రాహ్మణాశీర్న భిద్యతే ॥ ౮౫౧౧॥

MSS@8512@1కదాచిత్ కష్టేన ద్రవిణమధమారాధనవశాన్ మయా లబ్ధం స్తోకం


నిహితమవనౌ తస్కరభయాత్ ।
MSS@8512@2తతో నిత్యే కశ్చిత్ క్వచిదపి తదాఖుర్బిలగృహే- ఽనయల్లబ్ధోఽప్యర్థోన
భవతి యదా కర్మ విషమమ్ ॥ ౮౫౧౨॥
MSS@8513@1కదాచిత్ కాలిన్దీతటవిపినసఙ్గీతకరవో ముదాభీరీనారీవదనకమలాస్వాదమధుపః

MSS@8513@2రమాశమ్భుబ్రహ్మామరపతిగణేశర్చితపదో జగన్నాథః స్వామీ
నయనపథగామీ
భవతు మే ॥ ౮౫౧౩॥
MSS@8514@1కదాచిత్ పాఞ్చాలీ విపినభువి భీమేన బహుశః కృశాఙ్గి శ్రాన్తాసి
క్షణమిహ నిషీదేతి గదితా ।
MSS@8514@2శనైః శీతచ్ఛాయం తటవిటపినం ప్రాప్య ముదితా పురః పత్యుః
కామాచ్ఛ్వశురమియమాలిఙ్గతి సతీ ॥ ౮౫౧౪॥

msubhsall.pdf 857
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8515@1కదాచిత్ సాధుతామేతి పురః శిశురసన్మతిః ।


MSS@8515@2ప్రాక్ పాణ్డుపత్రాః కుత్రాపి చోయన్తే చారుభూరుహాః ॥ ౮౫౧౫॥

MSS@8516@1కదాచిదపిసంజాతమ్ అకార్యాదిష్టసాధనమ్ ।
MSS@8516@2యదనిష్టం తు సత్కార్యాన్ నాకార్యప్రేరకం హి తత్ ॥ ౮౫౧౬॥

MSS@8517@1కదాచిదారోహతి సౌధమున్నతం కదాచిదాయాతి ధరాతలం పునః ।


MSS@8517@2కదాచిదాస్యం వినివేశ్య జాలకే ప్రియం నవోఢా తు సలజ్జమీక్షతే ॥
౮౫౧౭॥
MSS@8518@1కదా తే సానన్దం వితతనవదూర్వాఞ్చితతటీ- కుటీరే తీరే వా సవనమను
మన్వాదికథితైః ।
MSS@8518@2కథాబన్ధైరన్ధఙ్కరణకరణగ్రామనియమాద్ యమాదుజ్ఝన్ భీతిం భగవతి
భవేయం ప్రముదితః ॥ ౮౫౧౮॥
MSS@8519@1కదాద్రక్ష్యామి నన్దస్య బాలకం నీపమాలకమ్ ।
MSS@8519@2పాలకం సర్వసత్త్వానాం లసత్తిలకభాలకమ్ ॥ ౮౫౧౯॥

MSS@8520@1కదాధరదలే బాలే దన్తకేసరశోభితే ।


MSS@8520@2భవామి త్వన్ముఖామ్భోజే రసికో మధుపో యథా ॥ ౮౫౨౦॥

MSS@8521@1కదా ను కన్యాగమనప్రవాదం ప్రక్షాలయేయం జగతి ప్రరూఢమ్ ।


MSS@8521@2ఇతీవ భాస్వాన్ పరివృద్ధతాపస్ తులాం విశుద్ధ్యర్థమివారురోహ ॥
౮౫౨౧॥
MSS@8522@1కదా ను చారుబిమ్బోష్ఠం తస్యాః పద్మమివాననమ్ ।
MSS@8522@2ఈషదున్నమ్య పాస్యామి రసాయనమివాతురః ॥ ౮౫౨౨॥

MSS@8523@1కదా నౌ సంగమో భావీత్యాకీర్ణే వక్తుమక్షమమ్ ।


MSS@8523@2అవేత్య కాన్తమబలా లీలాపద్మం న్యమీలయత్ ॥ ౮౫౨౩॥

MSS@8524@1కదాపి నాశ్రయేత్ ప్రాజ్ఞోఽకరుణం మిష్టభాషిణమ్ ।


MSS@8524@2ప్రచ్ఛన్నమసహిష్ణుం వా గుడమిశ్రం విషం యథా ॥ ౮౫౨౪॥

MSS@8525@1కదాపి నోగ్రదణ్డః స్యాత్ కటుభాషణతత్పరః ।


MSS@8525@2భార్యా పుత్రోఽప్యుద్విజతే కటువాక్యాత్ ప్రదణ్డతః ॥ ౮౫౨౫॥

MSS@8525@3పశవోఽపి వశం యాన్తి దానైశ్చ మృదుభాషణైః ॥ ౮౫౨౫॥


MSS@8525A@1కదాపి వేశ్యా న గుణార్థినీ స్యాద్ రూపార్థినీ నైవ హితార్థినీ చ ।

858 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8525A@2విద్యార్థినీ నాపి న మన్యసే చేద్ వార్తాం శ‍ృణు త్వం కయవన్నకస్య



MSS@8526@1కదా పుణ్యక్షేత్రే కరకలితరుద్రాక్షవలయో దధత్ స్వాన్తే
శాన్తేఽఖిలశివపదం శ్రీశివపదమ్ ।
MSS@8526@2మహేశ శ్రీకణ్ఠ స్మరహర హర త్ర్యమ్బక శివ ప్రసీదేత్యాక్రోశాన్
నిమిషమివ నేష్యామి దివసాన్ ॥ ౮౫౨౬॥
MSS@8527@1కదా బ్రహ్మేశానత్రిదశపతిముఖ్యైః సురగణైః స్తుతం విష్వక్సేనం
జితదనుజసేనం హృది భజన్ ।
MSS@8527@2అయే విష్ణో జిష్ణో గరుడరథ విశ్వమ్భర హరే ప్రసీదేత్యాక్రోశన్ నిమిషమివ
నేష్యామి దివసాన్ ॥ ౮౫౨౭॥
MSS@8528@1కదా భాగీరథ్యా భవజలధిసంతారతరణేః
స్ఖలద్వీచీమాలాచపలతలవిస్తారితముదః ।
MSS@8528@2తమఃస్థానే కుఞ్జే క్వచిదపి నివిశ్యాహృతమనా భవిష్యామ్యేకాకీ
నరకమథనే
ధ్యానరసికః ॥ ౮౫౨౮॥
MSS@8529@1కదా భిక్షాభక్తైః కరకలితగఙ్గామ్బుతరలైః శరీరం మే
స్థాస్యత్యుపరతసమస్తేన్ద్రియసుఖమ్ ।
MSS@8529@2కదా బ్రహ్మాభ్యాసస్థిరతనుతయారణ్యవిహగాః పతిష్యన్తి స్థాణుభ్రమహతధియః
స్కన్ధశిరసి ॥ ౮౫౨౯॥
MSS@8530@1కదా ముఖం వరతను కారణాదృతే తవాగతం క్షణమయి కోపపాత్రతామ్

MSS@8530@2అపర్వణి గ్రహకలుషేన్దుమణ్డలా విభావరీ కథయ కథం భవిష్యతి ॥
౮౫౩౦॥
MSS@8531@1కదా వారాణస్యామమరతటినీరోధసి వసన్ వసానః కౌపీనం శిరసి
నిదధానోఽఞ్జలిపుటమ్ ।
MSS@8531@2అయే గౌరీనాథ త్రిపురహర శమ్భో త్రినయన ప్రసీదేతి క్రోశన్ నిమిషమివ
నేష్యామి దివసాన్ ॥ ౮౫౩౧॥
MSS@8532@1కదావా సాకేతే విమలసరయూతీరపులినే చరన్తం శ్రీరామం
జనకతనయాలక్ష్మణయుతమ్ ।

msubhsall.pdf 859
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8532@2అయే రామ స్వామిన్ జనకతనయావల్లభ విభో ప్రసీదేత్యాక్రోశన్


నిమిషమివ
నేష్యామి దివసాన్ ॥ ౮౫౩౨॥
MSS@8533@1కదా వృన్దారణ్యే నవఘననిభం నన్దతనయం పరీతం గోపీభిః
క్షణరుచిమనోజ్ఞాభిరభితః ।
MSS@8533@2గమిష్యామస్తోషం నయనవిషయీకృత్య కృతినో వయం ప్రేమోద్రేకస్ఖలితగతయో
వేపథుభృతః ॥ ౮౫౩౩॥
MSS@8534@1కదా వృన్దారణ్యే మిహిరదుహితుః సఙ్గమహితే ముహుర్భ్రామం భ్రామం
చరితలహరీం గోకులపతేః ।
MSS@8534@2లపన్నుచ్చైరుచ్చైర్నయనపయసాం వేణిభిరహం కరిష్యే సోత్కణ్ఠో
నివిడమవసేకం విటపినామ్ ॥ ౮౫౩౪॥
MSS@8535@1కదా వృన్దారణ్యే విమలయమునాతీరపులినే చరన్తం గోవిన్దం
హలధరసుదామాదిసహితమ్ ।
MSS@8535@2అయే కృష్ణ స్వామిన్ మధురమురలీవాదన విభో ప్రసీదేత్యాక్రోశన్
నిమిషమివ
నేష్యామి దివసాన్ ॥ ౮౫౩౫॥
MSS@8536@1కదా శయానో మణికర్ణికాయాం కర్ణే జపామ్యక్షరమిన్దుమౌలేః ।
MSS@8536@2అవాప్య ముద్రాం గతమోహముద్రాం నాలోకయిష్యామి పునః ప్రపఞ్చమ్
॥ ౮౫౩౬॥
MSS@8537@1కదా శ్రీమత్పఙ్కేరుహవనవికాశిప్రసృమర- ప్రథాపుఞ్జం తేజః కిమపి
కలయన్నౌపనిషదమ్ ।
MSS@8537@2గ్రహేశ శ్రీభానో మిహిర తరణే సూర్య సవితః ప్రసీదేత్యాక్రోశన్ నిమిషమివ
నేష్యామి దివసాన్ ॥ ౮౫౩౭॥
MSS@8538@1కదా సంసారజాలాన్తర్బద్ధం త్రిగుణరజ్జుభిః ।
MSS@8538@2ఆత్మానం మోచయిష్యామి శివభక్తిశలాకయా ॥ ౮౫౩౮॥

MSS@8539@1కదా సమ్యగ్ ధ్యాయన్ననుపమచరిత్రం మణిగణ- స్ఫురద్భూషాచిత్రం


పురరిపుకలత్రం కిమపి తత్ ।
MSS@8539@2శివే దుర్గే కాత్యాయని జనని భక్తప్రణయిని ప్రసీదేత్యాక్రోశన్ నిమిషమివ
నేష్యామి దివసాన్ ॥ ౮౫౩౯॥

860 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8540@1కదా హి మూర్ఖో వచనేషు భీతః ఖలో న కుత్రాపి ఛలేష్వదక్షః ।


MSS@8540@2అన్ధేన కాచిద్ యువతీ హి దృష్టా కస్యాత్ర కామేషు భవేచ్చ లజ్జా ॥
౮౫౪౦॥
MSS@8541@1కదా హ్యహం సమేష్యామి భరతేన మహాత్మనా ।
MSS@8541@2శత్రుఘ్నేన చ వీరేణ త్వయా చ రఘునన్దన ॥ ౮౫౪౧॥

MSS@8542@1కనకం సుగన్ధి తవ తన్వి వపుర్ మధురో మణిశ్చ సఖి తేఽప్యధరమ్ ।


MSS@8542@2నిగడం సుఖస్య కరణం భవతీం సృజతో విధేర్నిరవధిర్మహిమా ॥
౮౫౪౨॥
MSS@8543@1కనకకమలకాన్తైః సద్య ఏవామ్బుధౌతైః శ్రవణతటనిషక్తైః
పాటలోపాన్తనేత్రైః ।
MSS@8543@2ఉషసి వదనబిమ్బైరంససంసక్తకేశైః శ్రియ ఇవ గృహమధ్యే సంస్థితా
యోషితోఽద్య ॥ ౮౫౪౩॥
MSS@8544@1కనకకమలకాన్తైరాననైః పాణ్డుగణ్డైర్ ఉపరినిహితహారైశ్చన్దనార్ద్రైః
స్తనాన్తైః ।
MSS@8544@2మదజనితవిలాసైర్దూష్టిపాతైర్మునీన్ద్రాన్ స్తనభరనతనార్యః కామయన్తి
ప్రశాన్తాన్ ॥ ౮౫౪౪॥
MSS@8545@1కనకకలశశ్రేణీ యత్ర ప్రభాకరచుమ్బనైర్ అతిఖరకరాఘాతైర్మధ్యన్దినే
శిథిలీకృతా ।
MSS@8545@2ద్రవతి భజతే దార్ఢ్యం సిక్తా సమీరణకమ్పిత-
ధ్వజపటసమానీతస్వర్గాపగాజలబిన్దుభిః ॥ ౮౫౪౫॥
శకరిపుర్విషయాన్ దశ విద్విషః ।
MSS@8546@1కనకకుణ్డలమణ్డితభాషిణే
MSS@8546@2మగధకేకయకేరలకోశలాన్ కరిశతం చ మదాలసలోచనమ్ ॥ ౮౫౪౬॥

MSS@8547@1కనకక్రముకాయితం పురస్తాద్ అథ పఙ్గేరుహకోరకాయమాణమ్ ।


MSS@8547@2క్రమశః కలశాయమానమాస్తే సుదృశో వక్షసి కస్య భాగధేయమ్ ॥
౮౫౪౭॥
MSS@8548@1కనకచ్ఛత్రమమ్బాయాః కురుతే కుతుకం మహత్ ।
MSS@8548@2విశదేవ దృశోరన్తర్యన్నిర్గచ్ఛతి మూధైని ॥ ౮౫౪౮॥

మిలితం రామముదీక్ష్య కాన్తయా ।


MSS@8549@1కనకద్రవకాన్తికాన్తయా
MSS@8549@2చపలాయుతవారిదభ్రమాన్ ననృతే చాతకపోతకైర్వనే ॥ ౮౫౪౯॥

msubhsall.pdf 861
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8549A@1కనకద్రవగౌరమమ్బరం దధతోరుద్వితయేన సున్దరమ్ ।


MSS@8549A@2ఉదయన్మణినూపురప్రభా- సరణిశ్రేణిజటాలజానుకమ్ ॥

MSS@8550@1కనకనికషభాసా సీతయాలిఙ్గితాఙ్గో నవకువలయదామశ్యామవర్ణాభిరామః



MSS@8550@2అభినవ ఇవ విద్యున్మణ్డితో మేధఖణ్డః శమయతు మమ తాపం సర్వతో
రామచన్ద్రః ॥ ౮౫౫౦॥
MSS@8551@1కనకనికషస్వచ్ఛే రాధాపయోధరమణ్డలే నవజలధరశ్యామామాత్మద్యుతిం
ప్రతిబిమ్బితామ్ ।
MSS@8551@2అసితసిచయప్రాన్తభ్రాన్త్యా ముహుర్ముహురుత్క్షిపఞ్ జయతి
జనితవ్రీడానమ్రప్రియాహసితో హరిః ॥ ౮౫౫౧॥
సరజసారుణకేశరచారుభిః ।
MSS@8552@1కనకభఙ్గపిశఙ్గదలైర్దధే
MSS@8552@2ప్రియవిమానితమానవతీరుషాం నిరసనైరసనైరవృథార్థతా ॥ ౮౫౫౨॥

MSS@8553@1కనకభూషణసంగ్రహణోచితో యది మణిస్త్రపుణి ప్రతిబధ్యతే ।


MSS@8553@2న స విరౌతి న చాపి న శోభతే భవతి యోజయితుర్వచనీయతా ॥
౮౫౫౩॥
MSS@8554@1కనకమృగముదస్య స్వాం కుటీం సమ్ప్రవిష్టః క్వచిదపి న వధూటీం
నోదదర్శాఙ్గనాదౌ ।
MSS@8554@2తదపి స రఘువీరః పర్ణశాలాగృహాన్తర్ న విశతి
హృదయాశాతన్తునాశాతిభీరుః ॥ ౮౫౫౪॥
MSS@8555@1కనకరసమసృణవర్తిత- హయగన్ధామూలమిశ్రపర్యుషితమ్ ।
MSS@8555@2మాహిషమిహ నవనీతం గతబీజే కనకఫలమధ్యే
MSS@8556@1గోమయగాఢోద్వర్తిత- పూర్వం పశ్చాదనేన సంలిప్తమ్ ।
MSS@8556@2భవతి హయలిఙ్గసదృశం లిఙ్గం కఠినాఙ్గనాదయితమ్ ॥ ౮౫౫౬॥

MSS@8557@1కనకస్య తు పఞ్చాఙ్గం కర్పూరం కేతకీరజః ।


MSS@8557@2ఆత్మశుక్రేణ సంయుక్తం వశ్యకృద్ భక్షితం స్త్రియాః ॥ ౮౫౫౭॥

MSS@8558@1కనకహరిణం హత్వా రామో యయౌ నిజమాశ్రమం జనకతనయాం


ప్రాణేభ్యోఽపి
ప్రియామవిలోకయన్ ।

862 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8558@2దృఢముపగతైర్బాష్పాపూరైర్నిమీలితలోచనో న విశతి
కుటీమాశాతన్తుప్రణాశభయాదసౌ ॥ ౮౫౫౮॥
MSS@8559@1కనకాచలకాన్తిచౌర్యభాజోః కుచయోః కుఙ్కుమపఙ్కపూజనాని ।
MSS@8559@2అనిబన్ధనమేవ బన్ధనం తే కృశతాభాగిని కిం ను మధ్యభాగే ॥ ౮౫౫౯॥

రమణీనాం ఖలు యత్ర సన్నివేశః ।


MSS@8560@1కనకాచలజిత్వరస్తనీనాం
MSS@8560@2మనసః పరమాణుతాం వదన్తః కథమద్యాపి న తార్కికాస్త్రపన్తే ॥
౮౫౬౦॥
స్థూలం పూర్వార్ధకృతకుఞ్చితమ్ ।
MSS@8561@1కనిష్ఠాఙ్గులివత్
MSS@8561@2అభావే దన్తకాష్ఠస్య ప్రతిషిద్ధదినేఽపి చ ।
MSS@8561@3అపాం ద్వాదశగణ్డూషైర్ముఖశుద్ధిర్భవిష్యతి ॥ ౮౫౬౧॥

చ సర్వేషు సమత్వేనానువర్తతే ।
MSS@8562@1కనిష్ఠేషు
MSS@8562@2సమోపభోగజీవేషు యథైవ తనయేషు చ ॥ ౮౫౬౨॥

MSS@8562A@1కనీనికాకాన్తిభిరఞ్జనం దృశోః స్మితత్విషా చన్దనచర్చ్చనం


హృదః ।
MSS@8562A@2కటాక్షభాభిర్నవముత్పలం శ్రుతేస్ తదా వధూనామితి భూషణాన్యభాన్

MSS@8562B@1కనీనికేవ నేత్రస్య కుసుమస్యేవ సౌరభమ్ ।
MSS@8562B@2సమ్యక్త్వముచ్యతే సారం సర్వేషాం ధర్మకర్మణామ్ ॥

MSS@8563@1కన్థాంవహసి దుర్బుద్ధే గర్దభైరపి దుర్వహామ్ ।


MSS@8563@2శిఖాయజ్ఞోపవీతాభ్యాం భారః కస్తే భవిష్యతి ॥ ౮౫౬౩॥

MSS@8563A@1కన్దమూలాని యే మూఢాః సూర్యదేవే జర్నాదనే ।


MSS@8563A@2భక్షయన్తి నరాః పార్థ తే వై నరక గామినః ॥

ఇన్దీవరాక్షోరభిలష్యమాణాన్ ।
MSS@8564@1కన్దర్పకణ్డూలకటాక్షబన్దీర్
MSS@8564@2మన్దస్మితాధారముఖారవిన్దాన్ వన్దామహే వల్లవధూర్తపాదాన్ ॥
౮౫౬౪॥
MSS@8565@1కన్దర్పకన్దలి సలీలదృశా లునీహి కోపాఙ్కురం చరణయోః శరణాతిథిః
స్యామ్ ।
MSS@8565@2పశ్య ప్రసీద చరమాచలచూలచుమ్బి బిమ్బం విధోర్లవలపాణ్డురమస్తమేతి
॥ ౮౫౬౫॥

msubhsall.pdf 863
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8566@1కన్దర్పజ్వరసంజ్వరాకులతనోరాశ్చర్యమస్యాశ్చిరం
చేతశ్చన్దనచన్ద్రమఃకమలినీచిన్తాసు సంతామ్యతి ।
MSS@8566@2కిం తు క్లాన్తివశేన శీతలతరం త్వామేకమేవ క్షణం ధ్యాయన్తీ రహసి
స్థితా కథమపి క్షీణా క్షణం ప్రాణితి ॥ ౮౫౬౬॥
MSS@8567@1కన్దర్పదర్పకలితాఙ్గమనోహరాణాం ప్రేమ్ణా స్వయం సురతమన్దిరమాగతానామ్

MSS@8567@2అఙ్గాని కోమలతరాణి మనోరమాణాం ధన్యా నరాః సరభసం హి
పరిష్వజన్తే
॥ ౮౫౬౭॥
MSS@8568@1కన్దర్పదేవస్య విమానసృష్టిః ప్రాసాదమాలా రసపార్థివస్య ।
MSS@8568@2చైత్రస్య సర్వర్తువిశేషచిహ్నం దోలావిలాసః సుదృశాం రరాజ ॥
౮౫౬౮॥
MSS@8569@1కన్దర్పప్రతిభూనివేశితవలీరేఖావలీశోభితే
లీలోదఞ్చితబాహుపాశయుగలాపాతైశ్చ భోః కాముకాః ।
MSS@8569@2వేశ్యానాం విపులే నితమ్బఫలకే శారైః కటాక్షైరితో యద్వః క్రీడితమత్ర
దాస్యతి పురో దారిద్ర్యమేవోత్తరమ్ ॥ ౮౫౬౯॥
MSS@8570@1కన్దర్పప్రతిమల్లకాన్తివిభవం కాదమ్బినీబాన్ధవం
వృన్దారణ్యవిలాసినీవ్యసనినం వేషేణ భూషామయమ్ ।
MSS@8570@2మన్దస్మేరముఖామ్బుజం మధురిమవ్యామృష్టబిమ్బాధరం వన్దే
కన్దలితార్ద్రయౌవనవనం కైశోరకం శార్ఙ్గిణః ॥ ౮౫౭౦॥
MSS@8571@1కన్దర్పశ్చ రతిశ్చ కుఙ్కుమమృదాలేపేన మూషాద్వయం కుర్వాతే
రససాధనాయ
విధివత్ కస్తూరికాముద్వయా ।
MSS@8571@2అన్తర్దర్పకబాణతాపితయువప్రేమోష్మభూయస్తయా నిర్యాతా రసబిన్దవో
బహిరితో
హారస్య ముక్తాచ్ఛలాత్ ॥ ౮౫౭౧॥
MSS@8572@1కన్దర్పస్య జగత్త్రయీవిజయినః సామ్రాజ్యదీక్షాగురుః
కాన్తామానశిలోఞ్ఛవృత్తిరఖిలధ్వాన్తాభిచా రే కృతీ ।
MSS@8572@2దేవస్త్ర్యమ్బకమౌలిమణ్డనసరిత్తీరస్థలీతాపసః శ‍ృఙ్గారాధ్వరదీక్షితో

864 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

విజయతే రాజా ద్విజానామయమ్ ॥ ౮౫౭౨॥


MSS@8573@1కన్దర్పాదపిసున్దరాకృతిరితి ప్రౌఢోత్సలద్రాగయా వృద్ధత్వం
వరయోషితోఽనయదితి త్రాసాకులస్వాన్తయా ।
MSS@8573@2మారస్యాపి శరైరభేద్యహృదితి శ్రద్ధాభరప్రహ్వయా పాయాద్ వః
స్ఫుటబాష్పకమ్పపులకం రత్యా జినో వన్దితః ॥ ౮౫౭౩॥
MSS@8574@1కన్దర్పాదపి సున్దరో రవిమహాః ప్రత్యర్థిసీమన్తినీ-
వక్త్రామ్భోజసుధాకరోఽతివిభవో యుద్ధేషు పార్థోపమః ।
MSS@8574@2రక్షాకృజ్జగతః స్వకీర్తివిదితో రామోఽస్తు యుక్తో ముదా దానీం
శఙ్కరసేవకో
వరగుణో నీత్యుత్తమః సర్వదా ॥ ౮౫౭౪॥
MSS@8575@1కన్దర్పే నలకూవరే కుముదినీకాన్తేఽప్యవజ్ఞావతాం త్వత్సౌన్దర్యకథాసు
తాసు మరుతాం వృత్తాసు కౌతూహలాత్ ।
MSS@8575@2ప్రాప్తా తానవముర్వశీ రతిరతిక్లాన్తా హతా రోహిణీ జాతా కించ
ఖరస్మరజ్వరభరా రమ్భాపి రమ్భాతనుః ॥ ౮౫౭౫॥
MSS@8576@1కన్దర్పైకకృపాణవల్లరి వనే కస్మాద్ అకస్యాదియం హే కాలాగురుబాలమఞ్జరి
హహా మోహాదిహ ప్రారుహః ।
MSS@8576@2సహ్యన్తాముపజాతసౌరభపరిష్వఙ్గైస్తదఙ్గైరిమాః కాన్తైః
కాన్తపురంధ్రికున్తలభరచ్ఛాయైః కుఠారచ్ఛిదః ॥ ౮౫౭౬॥
MSS@8577@1కన్దలయత్యానన్దంనిన్దతి మన్దానిలేన్దుచన్దనకమ్ ।
MSS@8577@2మన్దయతి మన్దభావం సంధత్తే సమ్పదోఽపి సత్సఙ్గః ॥ ౮౫౭౭॥

MSS@8577A@1కన్దలీషుకుటజేషు మాలతీ- జాలకేషు నవకేతకీషు చ ।


MSS@8577A@2కన్థరాసు మధునా సుకేకినాం సంవిభక్త ఇవ వారిదోదయః ॥

ప్రోత్థితః ప్రాణః సదా వహతి దేహినామ్ ।


MSS@8578@1కన్దాగ్రాత్
MSS@8578@2హృద్గతం జీవమాశ్వాస్య బహిర్గత్వా నివర్తతే ॥ ౮౫౭౮॥

భిత్తినిఃక్షిప్త ఇవ ప్రతిఫలన్ ముహుః ।


MSS@8579@1కన్దుకో
MSS@8579@2ఆపతత్యాత్మనః ప్రాయో దోషోఽన్యస్య చికీర్షితః ॥ ౮౫౭౯॥

MSS@8580@1కన్దేసున్దరతా దలే సరలతా వర్ణస్య సమ్పూర్ణతా స్కన్ధే బన్ధురతా ఫలే


సరసతా కస్యాపరస్యేదృశీ ।

msubhsall.pdf 865
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8580@2ధన్యస్త్వం సహకార ఖిన్నపథికాధార స్థితః సత్పథే దీర్ఘాయుర్భవ


సాధు సాధు విధినా మేధావినా నిర్మితః ॥ ౮౫౮౦॥
MSS@8581@1కన్దైః కన్దలితం వనైః కిశలితం వల్లీభిరుజ్జృమ్భితం వృక్షైః
పల్లవితం జనైః ప్రముదితం ధారాధరే వర్షతి ।
MSS@8581@2భ్రాతశ్చాతక పాతకం కిమపి తే సమ్యగ్ న జానీమహే యేనాస్మిన్ న
పతన్తి
చఞ్చుపుటకే ద్విత్రాః పయోబిన్దవః ॥ ౮౫౮౧॥
సమపహాయ కం ధరాం ప్రాప్య సంయతి జహాస కస్యచిత్ ।
MSS@8582@1కన్ధరాం
MSS@8582@2మాం కిలానమయతః స్వపూర్తయే దుర్భరాత్ కిముదరాద్వియోగతః ॥
౮౫౮౨॥
MSS@8583@1కన్ధరావనతస్యోర్వీ గతస్యాధోముఖస్య తే ।
MSS@8583@2లజ్జా న నామ నిర్లజ్జా గర్వో న గలితః కథమ్ ॥ ౮౫౮౩॥
MSS@8584@1కన్యాం కామప్యుదూహ్య ప్రవిజహదుదయద్యౌవనామజ్ఞ ఏనాం
ద్రవ్యాశాపాశకృష్టో
భ్రమతి చిరతరం హన్త దేశాన్తరేషు ।
MSS@8584@2అన్యోన్యాశ్లేషవాఞ్ఛావిగలితవయసోరాత్తమాలిన్యమ్ అత్యోర్
దంపత్యోర్వ్యాకృతైవం
హతవిధిరుభయోర్లోకయోః శోకయోగమ్ ॥ ౮౫౮౪॥
MSS@8584A@1కన్యాం ఛత్రం ఫలం పక్వం దీపమన్నం మహాధ్వజమ్ ।
MSS@8584A@2మన్త్రం వా లభతే యో హి తస్య చిన్తితసిద్ధయః ॥

MSS@8585@1కన్యాం భుఙ్క్తే రజఃకాలేఽగ్నిః శశీ లోమదర్శనే ।


MSS@8585@2స్తనోద్భవేషు గన్ధర్వాస్తత్ ప్రాగేవ ప్రదీయతే ॥ ౮౫౮౫॥

MSS@8586@1కన్యాం రూపవతీం దృష్ట్వా మోహం గచ్ఛేన్ మహానపి ।


MSS@8586@2చణ్డాల్యామప్యరున్ధత్యాం వసిష్ఠో మోహితోఽభవత్ ॥ ౮౫౮౬॥

బద్ధాపామార్గమూలికా ।
MSS@8587@1కన్యాకర్తితసూత్రేణ
MSS@8587@2ఐహాహికజ్వరం హన్తి శిఖాయామతివేగతః ॥ ౮౫౮౭॥

MSS@8588@1కన్యా కాచిదిహాపి కర్మణి పణః స్యాదిత్యసూయాచలత్-


సీతాపాఙ్గమయూఖమాంసలముఖజ్యోత్స్నావిలుప్తీం దివమ్ ।

866 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8588@2కుర్వాణేన రఘూద్వహేన చకృషే నారాయణీయం ధనుః సంధాయాథ


శరశ్చ
భార్గవగతిచ్ఛేదాదమోఘీకృతః ॥ ౮౫౮౮॥
MSS@8589@1కన్యా కౌతుకమాత్రకేణ విధవా సంమర్దమాత్రార్థినీ వేశ్యా విత్తలవేచ్ఛయా
స్వగృహిణీ గత్యన్తరాసంభవాత్ ।
MSS@8589@2వాఞ్ఛన్తీత్థమనేకకారణవశాత్ పుంభిః స్త్రియః సంగమం
శుద్ధస్నేహనిబన్ధనా పరవధూః పుణ్యైః పరైః ప్రాప్యతే ॥ ౮౫౮౯॥
MSS@8590@1కన్యాగతేసవితరి తిష్ఠన్తి పితరో గృహే ।
MSS@8590@2శూన్యం ప్రేతపురం తత్ర యావద్ వృశ్చికదర్శనమ్ ॥ ౮౫౯౦॥

MSS@8590A@1కన్యా-గో-భూమ్యలీకాని న్యాసాపహరణం తథా ।


MSS@8590A@2కూటసాక్ష్యం చ పఞ్చేతి స్థూలాసత్యాని సంత్యజేత్ ॥

MSS@8590B@1కన్యాగోశఙ్ఖభేరీదధిఫలకుసుమం పావకో దీప్యమానో నాగేన్ద్రోఽశ్వో


రథో వా నృపతిరభిముఖః పూర్ణకుమ్భో ధ్వజో వా ।
MSS@8590B@2ఉత్క్షిప్తా నైవ భూమిర్ఖలచరయుగలం సిద్ధమన్నం శతాయుర్ వేశ్యాస్త్రీ
మద్యమాంసో హితమపి గదితం మఙ్గలం ప్రస్థితానామ్ ॥
తు హ్యధనం దస్యవే సధనం నరమ్ ।
MSS@8591@1కన్యాదాత్రే
MSS@8591@2గుప్తం జిఘాంసవే నైవ విజ్ఞాతమపి దర్శయేత్ ॥ ౮౫౯౧॥

MSS@8592@1కన్యానిష్కాసితా శ్రేష్ఠా వధూః శ్రేష్ఠా ప్రవేశితా ।


MSS@8592@2అన్నం సంకలితం శ్రేష్ఠం ధర్మః శ్రేష్ఠో దినే దినే ॥ ౮౫౯౨॥
ధనుఃప్రసఙ్గాద్ అఙ్గాధికాసాదితవిక్రమస్య ।
MSS@8593@1కన్యాప్రసూతస్య
MSS@8593@2ధనంజయాధీనపరాక్రమస్య హిమస్య కర్ణస్య చ కో విశేషః ॥ ౮౫౯౩॥

MSS@8594@1కన్యాయాః కిల పూజయన్తి పితరో జామాతురాప్తం జనం సమ్బన్ధే


విపరీతమేవ
తదభూదారాధనం తే మయి ।
MSS@8594@2త్వం కామేన తథావిధోఽస్యపహృతః సమ్బన్ధబీజం చ తద్ ఘోరేఽస్మిన్
మమ జీవలోకనరకే పాపస్య ధిగ జీవితమ్ ॥ ౮౫౯౪॥
MSS@8595@1కన్యా వరయతే రూపం మాతా విత్తం పితా శ్రుతమ్ ।
MSS@8595@2బాన్ధవాః కులమిచ్ఛన్తి మిష్టాన్నమితరే జనాః ॥ ౮౫౯౫॥

msubhsall.pdf 867
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8595A@1కన్యావిక్రయిణశ్చైవరసవిక్రయిణస్తథా ।
MSS@8595A@2విషవిక్రయిణశ్చైవ నరా నిరయగామినః ॥

MSS@8596@1కన్యేసమాలోకయ కాన్యకుబ్జమ్ అకుబ్జకీర్తిం నరనాథమేనమ్ ।


MSS@8596@2కకుబ్జయే యస్య ధరాపరాగైర్ భవన్తి వారాంనిధయః స్థలాని ॥
౮౫౯౬॥
MSS@8597@1కపటం చ బహుతరం న జానాతి హి కశ్చన ।
MSS@8597@2కౌలికో విష్ణురూపేణ భుఞ్జతి రాజకన్యకామ్ ॥ ౮౫౯౭॥

MSS@8598@1కపటకలితనిద్రం మన్దమాలోకయన్తీ ప్రియమధరమధూని స్వేచ్ఛయా


పాతుమైచ్ఛత్ ।
MSS@8598@2మదనమదమనోజ్ఞా లజ్జయాకృష్టచిత్తా ముకులితముఖపద్మా చిత్రసంస్థేవ
తస్థౌ ॥ ౮౫౯౮॥
MSS@8599@1కపటనటనకోటేర్ధూర్జటేః సన్నటస్యోద్- భటవికటజటాభిస్తాడితాః
శైలకూటాత్ ।
MSS@8599@2ఖరతరకరఘాతైరుత్థితా దిక్స్థితాస్తే నభసి నిరవలమ్బం దన్తినః
సంచరన్తి ॥ ౮౫౯౯॥
MSS@8600@1కపటపటుతా ద్రోహే చిత్తం సతాం చ విమాననే మతిరపనయే శాఠ్యం మిత్రే
సుతేష్వపి వఞ్చనా ।
MSS@8600@2కృతకమధురా వాక్ ప్రత్యక్షం పరోక్షవిఘాతినీ కలియుగమహారాజస్యైతాః
స్వరాజ్యవిభూతయః ॥ ౮౬౦౦॥
MSS@8601@1కపటవచనభాజా కేనచిద్ వారయోషా సకలరసికగోష్ఠీవఞ్చికా
వఞ్చితాసౌ ।
MSS@8601@2ఇతి విహసతి రిఙ్గద్ భృఙ్గవిక్షిప్తచక్షుర్ వికచకుసుమకాన్తిచ్ఛద్మనా
కేలికుఞ్జః ॥ ౮౬౦౧॥
MSS@8602@1కపటశతనదీష్ణైర్వైరిభిర్వఞ్చితోఽపి నికృతికరణదక్షోఽప్యత్ర
సంసారభీరుః ।
MSS@8602@2తనువచనమనోభిర్వక్రతాం యో న యాతి గతమలమృజుమానం తస్య
సాధోర్వదన్తి ॥ ౮౬౦౨॥
MSS@8603@1కపటాదపిరిపుహననం కుర్యాదితి నీతిరౌశనసీ ।
MSS@8603@2హననమృతే చ గురుమతే బన్ధాది విధీయతే రిపోః కపటైః ॥ ౮౬౦౩॥

868 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8604@1కపటేన పునర్నైవ వ్యాపారో యది యా కృతః ।


MSS@8604@2పునర్న పరిపాకార్హా హణ్డికా కాష్ఠనిర్మితా ॥ ౮౬౦౪॥

భూతిసమ్పన్నో జగతీపతిరద్వయః ।
MSS@8605@1కపర్దీ
MSS@8605@2ధిగ్దైవమవ్యయః సోఽపి భృఙ్గీ శుష్యత్యతో భృశమ్ ॥ ౮౬౦౫॥

MSS@8606@1కపాటముద్ధాటయ చారునేత్రే కామోఽస్తి శత్రుర్మమ పృష్ఠలగ్నః ।


MSS@8606@2ఆపూరితం తస్య శరైః శరీరం చన్ద్రాననే త్వాం శరణం ప్రపన్నః
॥ ౮౬౦౬॥
MSS@8607@1కపాటముద్ధాటయ లోలలోచనే కన్దర్పశత్రుర్మమ పృష్ఠలగ్నః ।
MSS@8607@2ఆకృష్య బాణం శిథిలీకరోతి చన్ద్రాననే త్వాం శరణాగతోఽస్మి ॥
౮౬౦౭॥
స్థలస్థితిశ్రీలలనస్య తస్య ।
MSS@8608@1కపాటవిస్తీర్ణమనోరమోరః-
MSS@8608@2ఆనన్దితాశేషజనా బభూవ సర్వాఙ్గసఙ్గిన్యపరైవ లక్ష్మీః ॥ ౮౬౦౮॥

MSS@8609@1కపాలం వృక్షమూలాని కుచేలససహాయతా ।


MSS@8609@2సమతా చైవ సర్వస్మిన్న్ ఏతన్ ముక్తస్య లక్షణమ్ ॥ ౮౬౦౯॥

MSS@8610@1కపాల ఉపహారశ్చ సంతానః సంగతస్తథా ।


MSS@8610@2ఉపన్యాసః ప్రతీకారః సంయోగః పురుషాన్తరః ॥ ౮౬౧౦॥

MSS@8611@1అదృష్టనర ఆదిష్ట ఆత్మామిష ఉపగ్రహః ।


MSS@8611@2పరిక్రయస్తథోచ్ఛిన్నస్తథా చ పరదూషణః ॥ ౮౬౧౧॥

సంధిశ్చ షోడశః పరకీర్తితః ।


MSS@8612@1స్కన్ధోపనేయః
MSS@8612@2ఇతి షోడశకం ప్రాహుః సంధిం సన్ధివిచక్షణాః ॥ ౮౬౧౨॥

కేవలం సమసంధికః ।
MSS@8613@1కపాలసంధిర్విజ్ఞేపః
MSS@8613@2సమ్ప్రదానాద్ భవతి య ఉపహారః స ఉచ్యతే ॥ ౮౬౧౩॥

MSS@8614@1కపాలే గమ్భీరః కుహరిణి జటాసంధిషు కృశః


సముత్తాలశ్చూడాభుజగఫణరత్నవ్యతికరే ।
MSS@8614@2మృదుర్లేఖాకోణే రయవశవిలోలస్య శశినః పునీయాద్ దీర్ఘం వో హరశిరసి
గఙ్గాకలకలః ॥ ౮౬౧౪॥
MSS@8615@1కపాలే మార్జారః పయ ఇతి కరాన్ లేఢి శశినః తరుచ్ఛిద్రప్రోతాన్ బిసమితి
కరీ సంకలయతి ।

msubhsall.pdf 869
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8615@2రతాన్తే తల్పస్థాన్
హరతి వనితాప్యంశుకమితి ప్రభామత్తశ్చన్ద్రో
జగదిదమహో విప్లవయతి ॥ ౮౬౧౫॥
MSS@8616@1కపాలే యద్వదాపః స్యుః శ్వదృతౌ వా యథా పయః ।
MSS@8616@2ఆశ్రయస్థానదోషేణ వృత్తహీనే తథా శ్రుతమ్ ॥ ౮౬౧౬॥

MSS@8617@1కపాలైర్యో బద్ధః కథమఖిలవిశ్వప్రభురసావ్ అనార్యైరస్మాభిః


పరమియమపూర్వైవ రచనా ।
MSS@8617@2యదిన్దోః పీయూషద్రవమయమయూఖోత్కరకిరః కలఙ్కోరత్నం తు
ప్రతిఫణమనర్ఘం విషభృతామ్ ॥ ౮౬౧౭॥
MSS@8618@1కపికచ్ఛూమూలేన చ నిజచరణవిలేపనాద్ భవతి ।
MSS@8618@2బీజస్తమ్భః పుంసో బహుశో దృష్టః ప్రయోగోఽయమ్ ॥ ౮౬౧౮॥

MSS@8619@1కపికచ్ఛూమూలేన చ మదవిహ్రలఛాగమూత్రపిష్టేన ।
MSS@8619@2మిలనం స్తబ్ధీకరణం మూలేన దురాలభాయాశ్చ ॥ ౮౬౧౯॥

MSS@8620@1కపికులనఖముఖఖణ్డిత- తరుతలఫలభోజనో వరం పురుషః ।


MSS@8620@2న పునర్ధనమదగర్విత- ముఖభఙ్గకదర్థితా వృత్తిః ॥ ౮౬౨౦॥

MSS@8621@1కపిరపిచ కాపిశాయన- మదమత్తో వృశ్చికేన సందష్టః ।


MSS@8621@2అపి చ పిశాచగ్రస్తః కిం బ్రూమో వైకృతం తస్య ॥ ౮౬౨౧॥

MSS@8622@1కపిలాక్షీరపానేన బ్రాహ్మణీగమనేన చ ।
MSS@8622@2వేదాక్షరవిచారేణ స శూద్రో నరకం వ్రజేత్ ॥ ౮౬౨౨॥

MSS@8622A@1కపిలానాం సహస్రాణి యో విప్రేభ్యః ప్రయచ్ఛతి ।


MSS@8622A@2ఏకస్య జీవితం దద్యాన్ న చ తుల్యం యుధిష్ఠిర ॥

MSS@8623@1కపీనాం వసయాశ్వానాం వహ్నిదాహసముద్భవా ।


MSS@8623@2వ్యథా వినాశమభ్యేతి తమః సూర్యోదయే యథా ॥ ౮౬౨౩॥

MSS@8624@1కపేర్మధ్యం శిశుర్బద్ధ్వా యథోన్నతపదం వ్రజేత్ ।


MSS@8624@2తద్వద్రక్షకమాశ్రిత్య పదమున్నతమాశ్రయేత్ ॥ ౮౬౨౪॥

MSS@8625@1కపోలం పక్ష్మభ్యః కలయతి కపోలాత్ కుచతటం కుచాన్మధ్యం


మధ్యాన్నవముదితనాభీసరసిజమ్ ।
MSS@8625@2న జానీమః కిం ను క్వ ను కియదనేన వ్యవసితం యదస్యాః ప్రత్యఙ్గం
నయనజలబిన్దుర్విహరతి ॥ ౮౬౨౫॥

870 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8626@1కపోలకణ్డూః కరిభిర్వినేతుం విఘట్టితానాం సరలద్రుమాణామ్ ।


MSS@8626@2యత్ర స్రుతక్షీరతయా ప్రసూతః సానూని గన్ధః సురభీకరోతి ॥
౮౬౨౬॥
MSS@8627@1కపోలపత్రాన్ మకరాత్ సకేతుర్ భ్రూభ్యాం జిగీషుర్ధనుషాం జగన్తి ।
MSS@8627@2ఇహావలభ్బ్యాస్తి రతిం మనోభూ రజ్యద్వయస్యో మధునాధరేణ ॥
౮౬౨౭॥
MSS@8628@1కపోలపాలీం తవ తన్వి మన్యే లావణ్యధన్యే దిశముత్తరాఖ్యామ్ ।
MSS@8628@2విభాతి యస్యాం లలితాలకాయాం మనోహరా వై శ్రవణస్య లక్ష్మీః ॥
౮౬౨౮॥
MSS@8629@1కపోలఫలకావస్యాః కష్టం భూత్వా తథావిధౌ ।
MSS@8629@2అపశ్యన్తావివాన్యోన్యమీదృక్షాం క్షమతాం గతౌ ॥ ౮౬౨౯॥

ప్రసర్పతోరేవ మిథో జయాయ ।


MSS@8630@1కపోలయోరిన్దుఞ్జితోరముష్యాః
MSS@8630@2స్వయం స్వయంభూః కృతరోధమన్తర్ వ్యధత్త నాసామిహ సామ్యదణ్డమ్
॥ ౮౬౩౦॥
MSS@8631@1కపోలవ్యాలోలశ్రవణనవమాకన్దకలికా- మరన్దవ్యామిశ్రాస్తవ వరతను
స్వేదపృషతః ।
MSS@8631@2రతివ్యత్యాసస్య శ్రమమపలపేయుర్యది భవేద్ అభేదోపక్రాన్తక్వణితరశనాదామ
జఘనమ్ ॥ ౮౬౩౧॥
MSS@8632@1కపోలాదుడ్డీనైర్భయవశవిలోలైర్మధుకరైర్ మదామ్భఃసంలోభాదుపరి
పతితుం
బద్ధపటలైః ।
MSS@8632@2చలద్బర్హచ్ఛత్రశ్రియమివ
దధానోఽతిరుచిరామ్ అవిఘ్నం హేరమ్బో
భవదఘవిఘాతం ఘటయతు ॥ ౮౬౩౨॥
MSS@8632A@1కపోలావున్మీలత్పులకనికురమ్బౌ మయి మనాఙ్
మృశత్యన్తఃస్మేరస్తబకితముఖామ్భోరుహరుచః ।
MSS@8632A@2కథంకారం శక్యాః పరిగదితుమిన్దీవరదృశో
దలద్ద్రాక్షానిర్యద్రసభరసపక్షా భణితయః ॥
MSS@8633@1కపోలే జానక్యాః కరికలభదన్తద్యుతిముషి స్మరస్మేరం గణ్డోడ్డమరపులకం
వక్త్రకమలమ్ ।

msubhsall.pdf 871
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8633@2ముహుః పశ్యఞ్ శ‍ృణ్వన్ రజనిచరసేనాకలకలం జటాజూటగ్రన్థిం


ద్రఢయతి రఘూణాం పరివృఢః ॥ ౮౬౩౩॥
MSS@8634@1కపోలే పత్రాలీం పులకిని విధాతుం వ్యవసితః స్వయం శ్రీరాధాయాః
కరకలితవర్తిర్మధురిపుః ।
MSS@8634@2అభూద్ వక్త్రేన్దౌ యన్ నిహితనయనః కమ్పితభుజస్ తదేతత్ సామర్థ్యం
తదభినవరూపస్య జయతి ॥ ౮౬౩౪॥
MSS@8635@1కపోలే పత్రాలీ కరతలనిరోధేన మృదితా నిపీతో
నిఃశ్వాసైరయమమృతహృద్యోఽధరరసః ।
MSS@8635@2ముహుః కణ్ఠే లగ్నస్తరలయతి బాష్పః స్తనతటం ప్రియో మన్యుర్జాతస్తవ
నిరనురోధే న తు వయమ్ ॥ ౮౬౩౫॥
MSS@8636@1కపోలే పాణ్డుత్వం కిమపి జలధారాం నయనయోస్ తనౌ కార్శ్యం దైన్యం
వచసి హృది దావానలశిఖామ్ ।
MSS@8636@2అవజ్ఞాం ప్రాణేషు ప్రకృతిషు విపర్యాసమధునా కిమన్యద్ వైరాగ్యం
సకలవిషయేష్వాకలయతే ॥ ౮౬౩౬॥
MSS@8637@1కపోలేఽమ్భోజాక్ష్యాః ప్రియదశనచిహ్నం ప్రియదృశోః సరోజాక్షీ
వక్త్రచ్యుతభుజగవల్లీరసలవమ్ ।
MSS@8637@2సపత్నీ దృష్ట్వారాదురుతరవినిశ్వాసతరలో- న్నతోరోజద్వన్ద్వం రహసి
శనకై రోదితి ముహుః ॥ ౮౬౩౭॥
MSS@8638@1కపోలౌ లోలాక్ష్యా మధుముకులలీలావిజయినా- వురోజౌ రేజాతే
కనకకలశాభోగసుభగౌ ।
MSS@8638@2దృశౌ వాతోత్ఖేలత్తరలతరనీలోత్పలరుచౌ వచో నో జానీమః
కిమమృతమయం
కిం విషమయమ్ ॥ ౮౬౩౮॥
MSS@8638A@1కఫమూత్రమలప్రాయం నిర్జన్తుర్జగతీతలే ।
MSS@8638A@2యత్నాద్యదుత్సృజేత్సాధుః సోత్సర్గసమితిర్భవేత్ ॥

MSS@8639@1కబన్ధః పరిఘాభాసో దృశ్యతే భాస్కరాన్తికే ।


MSS@8639@2జగ్రాస సూర్యం స్వర్భానురపర్వణి మహాగ్రహః ॥ ౮౬౩౯॥

MSS@8640@1కమఠపృష్ఠకఠోరమిదం ధనుర్ మధురమూర్తిరసౌ రఘునన్దనః ।

872 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8640@2కథమధిజ్యమనేన విధీయతామ్ అహహ తాత పణస్తవ దారుణః ॥


౮౬౪౦॥
MSS@8641@1కమణ్డలూపమోఽమాత్యస్తనుత్యాగీ బహుగ్రహః ।
MSS@8641@2నృపతే కిఙ్క్షణో మూర్ఖో దరిద్రః కింవరాటకః ॥ ౮౬౪౧॥
MSS@8642@1కమనీయతానివాసః కర్ణస్తస్యా విచిత్రమణిభూషః ।
MSS@8642@2సవిధప్రసూతరత్నం శఙ్ఖనిధిం దూరతరమకరోత్ ॥ ౮౬౪౨॥

MSS@8642A@1కమనీయతారహారా చన్దనపరిహసితచారునీహారా ।
MSS@8642A@2పరిచితపాణ్డ్యవిహారా కమలముఖీయం కరాఞ్చదుపహారా ॥

MSS@8643@1కమనేకతమాదానం సురతనరజతుచ్ఛలం తదాసీనమ్ ।


MSS@8643@2అప్యతిమానం ఖమతే సోఽగనికానం నరం జేతుమ్ ॥ ౮౬౪౩॥

MSS@8644@1కమలం కవలీకృతం న వా సలిలం వా న సలీలమాహుతమ్ ।


MSS@8644@2కరిణా పరిణామదారుణో దదృశే విన్ధ్యవనే మృగాధిపః ॥ ౮౬౪౪॥

MSS@8645@1కమలం తవ పదకమలే విమలే మమ దేహి చఞ్చరీకత్వమ్ ।


MSS@8645@2నాన్యత్ కిమపి చ కాఙ్క్షే పశ్చాద్ గానం కిమస్తి భిక్షాయాః ॥ ౮౬౪౫॥

MSS@8646@1కమలంభవనం రజోఽఙ్గరాగో మధు పానం మధురాః ప్రియాప్రలాపాః ।


MSS@8646@2శయనం మృదు కేసరోపధానం భ్రమరస్యామ్భసి కా న రాజలీలా ॥
౮౬౪౬॥
MSS@8646A@1కమలదృశోఽధికపోలం దశనక్షతపఙ్క్తిరాభాతి ।
MSS@8646A@2యూనో వశయితుమిచ్ఛోర్ జపమాలేవాతనోః ప్రవాలమయీ ॥

MSS@8647@1కమలనయన యుష్మద్విప్రయోగాతురా సా సరసి సరసిజాన్తః


స్నాతుకామా మమజ్జ ।
MSS@8647@2ద్రుతతరమనుయాయాద్ యావదూర్ధ్వం కృశాఙ్గీ హరి హరి హరిణాక్షీ
పఙ్కమగ్నా
బభూవ ॥ ౮౬౪౭॥
MSS@8648@1కమలనయనాకర్ణాభూషే స్ఫురన్మణిమఞ్జులే త్రిభువనతలే దృష్ట్వామోదం
ప్రయాతి న కో యువా ।
MSS@8648@2శమభటశిరశ్ఛేత్తుం సజ్జీకృతే బత వేధసా న కిము కుమతే
రజ్జూత్క్షిప్తే విబోధసి చక్రకే ॥ ౮౬౪౮॥

msubhsall.pdf 873
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8649@1కమలపల్లవవారికణోపమం కిమివ పాసి సదా నిధనం ధనమ్ ।


MSS@8649@2కలభకర్ణచలాఞ్చలచఞ్చలం స్థిరతరాణి యశాంసి న జీవితమ్
॥ ౮౬౪౯॥
MSS@8650@1కమలభూతనయా వదనామ్బుజే వసతు తే కమలా కరపల్లవే ।
MSS@8650@2వపుషి తే రమతాం కమలాఙ్గజః ప్రతిదినం హృదయే కమలాపతిః ॥
౮౬౫౦॥
MSS@8651@1కమలమధునస్త్యక్త్వా పానం విహాయ నవోత్పలం ప్రకృతిసుభగాం
గన్ధోద్దామామపాస్య చ మాలతీమ్ ।
MSS@8651@2శఠమధుకరాః క్లిశ్యన్తీమే కటామ్బుషు దన్తినాం సులభమపహాయైఽవం
లోకః కటేషు హి రజ్యతే ॥ ౮౬౫౧॥
MSS@8652@1కమలమనమ్భసి కమలే చ కువలయే తాని కనకలతికాయామ్ ।
MSS@8652@2సా చ సుకుమారసుభగేత్యుత్పాతపరమ్పరా కేయమ్ ॥ ౮౬౫౨॥

MSS@8653@1కమలమివ చారు వదనం మృణాలమివ కోమలం భుజాయుగలమ్ ।


MSS@8653@2అలిమాలేవ చ నీలా తవైవ మదిరేక్షణే కబరీ ॥ ౮౬౫౩॥

MSS@8654@1కమలముకులమృద్వీ ఫుల్లరాజీవగన్ధః సురతపయసి యస్యాః సౌరభం


దివ్యమఙ్గే ।
MSS@8654@2చకితమృగదృశాభే ప్రాన్తరక్తే చ నేత్రే స్తనయుగలమనర్ఘ్యం
శ్రీఫలశ్రీవిడమ్బి ॥ ౮౬౫౪॥
MSS@8655@1తిలకుసుమసమానాం బిభ్రతీ నాసికాం చ ద్విజగురుసురపూజాం శ్రద్దధానా
సదైవ ।
MSS@8655@2కువలయదలకాన్తిః కాపి చామ్పేయగౌరీ వికచకమలకోశాకారకామాతపత్రా
॥ ౮౬౫౫॥
MSS@8656@1వ్రజతి మృదు సలీలం రాజహంసీవ తన్వీ త్రివలివలితమఘ్యా హంసవాణీ
సువేషా ।
MSS@8656@2మృదు శుచి లఘు భుఙ్క్తే మానినీ గాఢలజ్జా ధవలకుసుమవాసోవల్లభా
పద్మినీ స్యాత్ ॥ ౮౬౫౬॥
MSS@8657@1కమలముఖి సర్వతోముఖ- నివారణం విదధదేవ భూషయతి ।
MSS@8657@2రోధోరుద్ధస్వరసాస్ తరఙ్గిణీస్తరలనయనాశ్చ ॥ ౮౬౫౭॥

874 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8658@1కమలవదనా పీనోత్తుఙ్గం ఘటాకృతి విభ్రతీ స్తనయుగమియం తన్వీ


శ్యామా
విశాలదృగఞ్చలా ।
MSS@8658@2విశదదశనా మధ్యక్షామా వృథేతి జనాః శ్రమం విదధతి ముధా
రాగాదుచ్చైరనీదృశవర్ణనే ॥ ౮౬౫౮॥
MSS@8659@1కమలవనచితామ్బుః పాటలామోదరమ్యః సుఖసలిలనిషేకః
సేవ్యచన్ద్రాంశుహారః

MSS@8659@2వ్రజతు తవ నిదాఘః కామినీభిః సమేతో నిశి సులలితగీతే హర్మ్యపృష్ఠే
సుఖేన ॥ ౮౬౫౯॥
MSS@8660@1కమలశరధిరమ్భాసైకతానుక్రమాఢ్యం కనకకలశభారాక్రాన్తసౌదామినీకమ్

MSS@8660@2కిసలయితమృణాలం హారగర్భప్రవాలం కువలయితశశాఙ్కం కౌశలం
సా విధాతుః ॥ ౮౬౬౦॥
MSS@8661@1కమలాః పాకవినమ్రా మూలతలాఘ్రాతసురభికహ్లారాః ।
MSS@8661@2పవనాకమ్పితశిరసః ప్రాయః కుర్వన్తి పరిమలశ్లాఘామ్ ॥ ౮౬౬౧॥

MSS@8661A@1కమలాకుచకనకాచల- జలధరమాభీరసున్దరీమదనమ్ ।
MSS@8661A@2అధితతశేషఫణావలి- కమలవనీభృఙ్గమచ్యుతం వన్దే ॥

విలమ్బ్యతాం క్షణం కమనీయే కచభారబన్ధనే ।


MSS@8662@1కమలాక్షి
MSS@8662@2దృఢలగ్నమిదం దృశోర్యుగం శనకైరద్య సముద్ధరామ్యహమ్ ॥
౮౬౬౨॥
MSS@8663@1కమలాచిబుకోన్నాయీ కృష్ణస్య కరః కరోతు కల్యాణమ్ ।
MSS@8663@2ముకుర ఇవ నీలవృన్తో భాతి నితాన్తం తదాననం యేన ॥ ౮౬౬౩॥

MSS@8664@1కమలాని పానమధుభాజనాని నః పిదధాతి యః స విధురేష గోచరః ।


MSS@8664@2ఇతి రోషణైరివ మధువ్రతైర్ధుతం దధతీ ముఖం సురభిచారుమారుతమ్
॥ ౮౬౬౪॥
MSS@8665@1కమలాభ్యాం సుధాసిన్ధువదనేక్షణయోస్తులామ్ ।
MSS@8665@2కలయన్తు పరే కిం తు క్వేమే పఙ్కేరుహే క్వ తే ॥ ౮౬౬౫॥

MSS@8666@1కమలాసనకమలేక్షణ- కమలారికిరీటకమలభృద్వాహైః ।

msubhsall.pdf 875
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8666@2నుతపదకమలా కమలా కరధృతకమలా కరోతు మే కుశలమ్ ॥


౮౬౬౬॥
MSS@8667@1కమలిని మలినీకరోషి చేతః కిమితి బకైరవహేలితానభిజ్ఞైః ।
MSS@8667@2పరిణతమకరన్దమార్మికాస్తే జగతి భవన్తు చిరాయుషో మిలిన్దాః ॥
౮౬౬౭॥
MSS@8668@1కమలినివిమలే జలే జనిస్తే తదుచితమాచరణం న సంతనోషి ।
MSS@8668@2మలినమలికులం యతస్త్వమన్తః శశికిరణాన్ విమలాన్ బహిష్కరోషి ॥
౮౬౬౮॥
దయితం వినా న సహతే సహ తేన నిషేవితామ్ ।
MSS@8669@1కమలినీమలినీ
MSS@8669@2తమధునా మధునా నిహితం హృది స్మరతి సా రతిసారమహర్నిశమ్ ॥
౮౬౬౯॥
గుణవశీకృతకైరవిణీగుణః ।
MSS@8670@1కమలినీవనకేలికలారసీ
MSS@8670@2అలిరసౌ తవ సౌరభలోభతః పతతి కేతకికణ్టకసంకటే ॥ ౮౬౭౦॥

MSS@8671@1కమలేః సమకేశం తే కమలేర్ష్యాకరం ముఖమ్ ।


MSS@8671@2కమలేఖ్యం కరోషి త్వం కమలేవోన్మదిష్ణుషు ॥ ౮౬౭౧॥

MSS@8672@1కమలే కమలా శేతే హరః శేతే హిమాలయే ।


MSS@8672@2క్షీరాబ్ధౌ చ హరిః శేతే మన్యే మత్కుణశఙ్కయా ॥ ౮౬౭౨॥

MSS@8673@1కమలే కమలే నిత్యం మధూని పిబతస్తవ ।


MSS@8673@2భవిష్యన్తి న సన్దేహః కష్టం దోషాకరోదయే ॥ ౮౬౭౩॥

MSS@8674@1కమలే కమలోత్పత్తిః శ్రూయతే న చ దృశ్యతే ।


MSS@8674@2బాలే తవ ముఖామ్భోజే దృష్టమిన్దీవరద్వయమ్ ॥ ౮౬౭౪॥

MSS@8675@1కమలేనిధాయ కమలం కలయన్తీ కమలవాసినం కమలే ।


MSS@8675@2కమలయుగాదుద్భూతం కమలం కమలేన వారయతి ॥ ౮౬౭౫॥

MSS@8676@1కమలేవ మతిర్మతిరివ కమలా తనురివ విభా విభేవ తనుః ।


MSS@8676@2ధరణీవ ధృతిర్ధూతిరివ ధరణీ సతతం విభాతి బత యస్య ॥ ౮౬౭౬॥

MSS@8676A@1కమలోదరకోమలపాదతలం గణనాపరివర్జితబాహుబలమ్ ।
MSS@8676A@2ప్రణమామి జగత్త్రయబోధికరం గిరనారవిభూషణనేమిజినమ్ ॥

MSS@8677@1కమితురభిసృత్వరీణాం గౌరాఙ్గీణామిహేన్దుధవలాసు ।

876 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8677@2ఉడ్డయమానానామివ రజనిషు పరమీక్ష్యతే ఛాయా ॥ ౮౬౭౭॥


MSS@8677A@1కమ్పః స్వేదః శ్రమో మూర్చ్ఛా భ్రమిర్గ్లానిర్బలక్షయః ।
MSS@8677A@2రాజయక్ష్మాదిరోగాశ్చ భవేయుర్మైథునోత్థితాః ॥

MSS@8677B@1కమ్పక్షితీశమనిశం కథయన్తి సన్తః సఙ్గీతదుగ్ధజలధేరుదితం


సుధాంశుమ్ ।
MSS@8677B@2సాహిత్యమానససరోవరరాజహంసం సఙ్గ్రామరఙ్గనటనస్థితిసూత్రధారమ్

MSS@8678@1కమ్పతేగుణముష్టిస్తు మార్గణస్య హి పృష్ఠతః ।
MSS@8678@2సంముఖీ స్యాద్ ధనుర్ముష్టిస్తదా వామే గతిర్భవేత్ ॥ ౮౬౭౮॥

MSS@8679@1కమ్పన్తే కపయో భృశం జడకృశం గోఽజావికం గ్లాయతి శ్వా


చుల్లీకుహరోదరం క్షణమపి క్షిప్తోఽపి నైవోజ్జ్ఞతి ।
MSS@8679@2శీతార్తివ్యసనాతురః పునరయం దీనో జనః కూర్మవత్ స్వాన్యఙ్గాని శరీర
ఏవ హి నిజే నిహ్నోతుమాకాఙ్క్షతి ॥ ౮౬౭౯॥
MSS@8680@1కమ్పన్తే గిరయః పురందరభియా మైనాకముఖ్యాః పునః క్రన్దన్త్యమ్బుధరాః
స్ఫురన్తి బడవావక్త్రోద్గతా వహ్నయః ।
MSS@8680@2భోః కుమ్భోద్భవ ముచ్యతాం జలనిధిః స్వస్త్యస్తు తే సాంప్రతం నిద్రాలుః
శ్లథబాహువల్లికమలాశ్లేషో హరిః సీదతి ॥ ౮౬౮౦॥
MSS@8681@1కమ్పప్రదోఽసౌ శిశిరర్తుచౌరో ముష్ణాతి వృక్షాన్ హరతే కిమస్మాన్ ।
MSS@8681@2ఇతీవ భీత్వా పరిపాణ్డురాణి జాతాని శుష్కాణి తృణాని భూమౌ ॥
౮౬౮౧॥
MSS@8682@1కమ్పితం భీతముద్ఘృష్టమ్ అవ్యక్తమనునాసికమ్ ।
MSS@8682@2కాకస్వరం శిరఃస్థం చ తథా స్థానవివర్జితమ్ ॥ ౮౬౮౨॥

MSS@8683@1కమ్పితఃపతసి పాదకయుగ్మే నేత్రకోణనిహతోఽపి భయార్తః ।


MSS@8683@2యుధ్యసే కిమిషుభిః ప్రియ భీరుం భాషుకామితి హసంశ్చలితోఽన్యః ॥
౮౬౮౩॥
MSS@8684@1కమ్పీ కోఽభివిధౌ కిమవ్యయమిహ క్వాస్తే ద్రవత్వం పునః స్యాద్ రూపం
ప్రథమాద్వితీయవచనే కిం వేః ఖమద్యాహ్వయ ।
MSS@8684@2కో ధాతుర్గతిగన్ధయోర్ద్రవిణినాం కిం యాచతే భిక్షుకః ప్రశ్నానాం
ద్రుతముత్తరాణి వద రే భయ్యా జలేబీ ఖవా ॥ ౮౬౮౪॥

msubhsall.pdf 877
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8685@1కమ్పోపరుద్ధసర్వాఙ్గైర్గలత్స్వేదోదబిన్దుభిః ।
MSS@8685@2త్వదారబ్ధైర్మహీనాథ వైరిభిర్వనితాయితమ్ ॥ ౮౬౮౫॥
MSS@8686@1కమ్బాఘాతైర్వపుషి నిహతైరుచ్ఛలచ్ఛోణితౌఘైః
కారాగారైర్నిబిడనిగడైర్లఙ్ఘనం చుమ్బనం చ ।
MSS@8686@2ఏవం జ్ఞాత్వా విరమ సుమతే మా కురు త్వం నియోగం కర్ణోపాన్తే
మలినవదనా
లేఖినీ ఫూత్కరోతి ॥ ౮౬౮౬॥
చరణః శనైశ్చరో రాహురేష తవ కేశకలాపః ।
MSS@8687@1కమ్బుకణ్ఠి
MSS@8687@2న చ్యుతం తదపి యౌవనమేతత్ సా పయోధరగురోరనుకమ్పా ॥
౮౬౮౭॥
MSS@8688@1కయాపి క్రీడతు బ్రహ్మా దివ్యాః స్త్రీర్దీవ్యత స్వయమ్ ।
MSS@8688@2కలిస్తు చరతు బ్రహ్మ ప్రైత వాతిప్రియాయ వః ॥ ౮౬౮౮॥

MSS@8689@1కయాసి కామిన్ సురతాపరాధాత్ పాదానతః కోపనయావధూతః ।


MSS@8689@2తస్యాః కరిష్యామి దృఢానుతాపం ప్రవాలశయ్యాశరణం శరీరమ్ ॥
౮౬౮౯॥
MSS@8690@1కరం గృహీత్వా పరిమృద్య మన్దం కటిం నిపీడ్యానువిమృజ్య చోరుమ్ ।
MSS@8690@2నీవీమపాకృత్య విలక్షణాయాః శఠో మనోజోపనిషత్ పపాఠ ॥
౮౬౯౦॥
MSS@8691@1కరం ప్రసార్య సూర్యేణ దక్షిణాశావలమ్బినా ।
MSS@8691@2న కేవలమనేనాత్మా దివసోఽపి లఘూకృతః ॥ ౮౬౯౧॥

MSS@8692@1కరకఙ్కటకుట్యఙ్కఖఙ్గసంఘట్టటాఙ్కృతైః ।
MSS@8692@2కాలరాత్ర్యా ప్రనృత్యన్త్యా రణవీణేవ వాద్యతే ॥ ౮౬౯౨॥
MSS@8693@1కరకజలపూతభూతల- నిహితపదో విహితవికృతహుంకారః ।
MSS@8693@2అపి వితథమన్త్రగణనా- వ్యగ్రసమగ్రాఙ్గులీపర్వా ॥ ౮౬౯౩॥

MSS@8694@1కరకమ్పితఖఙ్గయష్టిభీమే రణసంనాహితరామనాథవీరే ।
MSS@8694@2అరిభూభృదమర్త్యసున్దరీణామ్ అచలన్ దక్షిణవామలోచనాని ॥
౮౬౯౪॥

878 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8695@1కరకలితదారనరకే శేరత ఇహ యే సజన్తి భవసిన్ధౌ ।


MSS@8695@2రసికాస్త ఏవ మాన్యా మన్యన్తాం ధన్యమాత్మానమ్ ॥ ౮౬౯౫॥

నాకనాథ ద్బిషదురుమానసశూల శూలపాణే ।


MSS@8696@1కరకలితపినాక
MSS@8696@2భవ వృషభవిమాన మానశౌణ్డ త్రిజగదకారణతారక ప్రసీద ॥ ౮౬౯౬॥

MSS@8697@1కరకాకృతభీకభేకలోక- ప్రతిపాల్యాః కిము సాగరేణ కుల్యాః ।


MSS@8697@2వలభిత్కులిశప్రహారభీరు- క్షితిభృద్రక్షణదక్షిణేన తుల్యాః ॥ ౮౬౯౭॥

MSS@8697A@1కరకిశలయచాల్యమానసూర్ప- క్రమనమదున్నమదక్షిపక్ష్మపాలి ।
MSS@8697A@2కరనిహితకనీనికం స్మితాక్ష్యాః క్షణమపి నోత్పవనం జహాతి చేతః ॥

MSS@8698@1కరకిసలయం ధూత్వా ధూత్వా విలమ్బితమేఖలా క్షిపతి


సుమనోమాలాశేషం
ప్రదీపశిఖాం ప్రతి ।
MSS@8698@2స్థగయతి ముహుః పత్యుర్నేత్రే విహస్య సమాకులా సురతవిరతౌ రమ్యం
తన్వీ
పునః పునరీక్ష్యతే ॥ ౮౬౯౮॥
MSS@8698A@1కరకిసలయమూలం ధున్వతీనాం స ధన్యః శ్రవణపథమనల్పం యస్య
పుంసః ప్రవిష్టాః ।
MSS@8698A@2నవరతపరిరమ్భే బాలసీమన్తినీనాం అహహ న న న మా మా ముఞ్చ
ముఞ్చేతి
వాచః ॥
MSS@8699@1కరచరణకాఞ్చిహార-ప్రహారమవచిన్త్య బలగృహీతకచః ।
MSS@8699@2ప్రణయీ చుమ్బతి దయితా- వదనం స్ఫురదధరమరుణాక్షమ్ ॥
౮౬౯౯॥
MSS@8700@1కరచరణకృతం వా కాయజం కర్మజం వా శ్రవణనయనజం వా మానసం
వాపరాధమ్ ।
MSS@8700@2విహితమవిహితం వా సర్వమేతత్ క్షమస్వ జయ జయ కరుణాబ్ధే
శ్రీమహాదేవ
శంభో ॥ ౮౭౦౦॥
MSS@8701@1కరచరణనాసమాదౌ కర్ణౌ గృహ్ణాతి రక్తతాం గమయన్ ।
MSS@8701@2శీతం గురుకృతపీడం పశ్చాదఙ్గాని కూర్మ ఇవ ॥ ౮౭౦౧॥

msubhsall.pdf 879
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8702@1కరచరణేన ప్రహరతి యథా యథాఙ్గేషు కోపతరలాక్షీ ।


MSS@8702@2రోషయతి పరుషవచనైస్ తథా తథా ప్రేయసీం రసికః ॥ ౮౭౦౨॥

MSS@8703@1కరచులుకజలోమహోదధిశ్ చరణనిబద్ధమహో నిజాఙ్గణమ్ ।


MSS@8703@2నిజసదనసమం రసాతలం భవతి నృణాం వ్యవసాయశాలినామ్ ॥
౮౭౦౩॥
MSS@8704@1కరజదశనచిహ్నం నైశమఙ్గేఽన్యనారీ- జనితమితి సరోషామీర్ష్యయా
శఙ్కమానామ్ ।
MSS@8704@2స్మరసి న ఖలు దత్తం మత్తయైతత్త్వయైవ స్త్రియమనునయతీత్థం
వ్రీడమానాం
విలాసీ ॥ ౮౭౦౪॥
MSS@8705@1కరజపదవిభూషితా యథా త్వం సుదతి దశనవిక్షతాధరా చ ।
MSS@8705@2గతిరపి చరణావలగ్నమన్దా త్వమసి మృగసమాక్షి కామదత్తా ॥
౮౭౦౫॥
MSS@8706@1కరజాలమపూర్వచేష్టితం వస్ తదభీష్టప్రదమస్తు తిగ్మభాసః ।
MSS@8706@2క్రియతే భవబన్ధనాద్ విముక్తిః ప్రణతానాముపసేవితేన యేన ॥ ౮౭౦౬॥

MSS@8707@1కరఞ్జారగ్వధారిష్టసప్తపర్ణత్వచాకృతః ।
MSS@8707@2ఉపచారః క్రిమిహరో మూత్రముస్తవిడఙ్గవాన్ ॥ ౮౭౦౭॥
MSS@8708@1కరటికరటే భ్రస్యద్దానప్రవాహపిపాసయా పరిసరసరద్భృఙ్గశ్రేణీ కరోతి
యదా రవమ్ ।
MSS@8708@2వదతి శిరసః కమ్పైర్నాస్మాన్నివారయ వారణ వితర వితరామానం దానం
చలాః కిల సమ్పదః ॥ ౮౭౦౮॥
MSS@8709@1కరణభగణదోషం వారసంక్రాన్తిదోషం కుతిథికులికదోషం
యామయామార్ధదోషమ్ ।
MSS@8709@2కుజశనిరవిదోషం రాహుకేత్వాదిదోషం హరతి సకలదోషం చన్ద్రమాః
సంముఖస్థః ॥ ౮౭౦౯॥
MSS@8710@1కరతరలితబన్ధం కఞ్చుకం కుర్వతీనాం ప్రతిఫలితమిదానీం
దైపమాతామ్రమర్చిః ।
MSS@8710@2స్తనతటపరిణాహే భామినీనాం భవిష్యన్ నఖపదలిపిలీలాసూత్రపాతం
కరోతి

880 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

॥ ౮౭౧౦॥
MSS@8711@1కరతలయుగపరిణద్ధే కుచకలశే కుఙ్కుమారుణే తస్యాః ।
MSS@8711@2సిన్దూరితే కరిపతేః కుమ్భే నక్షత్రమాలేవ ॥ ౮౭౧౧॥

MSS@8712@1కరదీకరణం రాజ్ఞాం రిపూణాం పరిమర్దనమ్ ।


MSS@8712@2భూమేరుపార్జనం భూయో రాజవృత్తం తు చాష్టధా ॥ ౮౭౧౨॥

MSS@8713@1కరనఖరవిదీర్ణధ్వాన్తకుమ్భీన్ద్రకుమ్భాత్ తుహినకణమిషేణ
క్షిప్తముక్తాప్రరోహః ।
MSS@8713@2అయముదయధరిత్రీధారిమూర్ధావిరుఢో నయనపథముపేతో భానుమత్కేసరీన్ద్రః
॥ ౮౭౧౩॥
శతదలైః సుతనోర్విరహజ్వరే ।
MSS@8714@1కరపదాననలోచననామభిః
MSS@8714@2రవిమహో బహుపీతచరం చిరాద్ అనిశతాపమిషాదుదసృజ్యత ॥
౮౭౧౪॥
సంతాపయన్ ప్రజాః ।
MSS@8715@1కరపాతైర్దురాలోకైస్తీక్ష్ణః
MSS@8715@2భానుర్న భవతా తుల్యః క్షణసంరక్తమణ్డలః ॥ ౮౭౧౫॥

ప్రథీయసీమ్ ।
MSS@8716@1కరప్రచేయాముత్తుఙ్గప్రభుశక్తిం
MSS@8716@2ప్రజ్ఞాబలబృహన్మూలః ఫలత్యుత్సాహపాదపః ॥ ౮౭౧౬॥

MSS@8717@1కరబదరసదృశమఖిలం భువనతలం యత్ప్రసాదతః కవయః ।


MSS@8717@2పశ్యన్తి సూక్ష్మమతయః సా జయతి సరస్వతీ దేవీ ॥ ౮౭౧౭॥

MSS@8718@1కరభ కిమిదం దీర్ఘోచ్ఛ్వాసైః క్షిణోషి శరీరకం విరమ శఠ హే


కస్యాత్యన్తం సఖే సుఖమాగతమ్ ।
MSS@8718@2చర కిసలయం స్వస్థః పీలోర్విముఞ్చ మధుస్పృహాం పునరపి భవాన్
కల్యాణానాం భవిష్యతి భాజనమ్ ॥ ౮౭౧౮॥
MSS@8719@1కరభదయితే యత్తత్ పీతం సుదుర్లభమేకదా మధు వనగతం తస్యాలాభే
విరౌషి కిముత్సుకా ।
MSS@8719@2కురు పరిచితైః పీలోః పత్రైర్ధూతిం మరుగోచరైర్ జగతి సకలే కస్యావాప్తిః
సుఖస్య నిరన్తరా ॥ ౮౭౧౯॥
MSS@8720@1కరభదయితే యోఽసౌ పీలుస్త్వయా మధులుబ్ధయా వ్యపగతఘనచ్ఛాయస్త్యక్తో
న సాదరమీక్షితః ।

msubhsall.pdf 881
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8720@2చలకిసలయః సోఽపీదానీం ప్రరూఢనవాఙ్కురః కరభదయితావృన్దైరన్యైః


సుఖం పరిభుజ్యతే ॥ ౮౭౨౦॥
MSS@8721@1కరభ యది కదాచిత్ ప్రభ్రమన్ దైవయోగాన్ మధుకరకులతస్త్వం
ప్రాపయేథా
మధూని ।
MSS@8721@2విరమ విరమ తేభ్యః సన్తి శష్పాణ్యరణ్యే ప్రథమముఖరసాస్తే శోషయన్త్యేవ
పశ్చాత్ ॥ ౮౭౨౧॥
MSS@8722@1కరభ రభసాత్ క్రోష్టుం వాఞ్ఛస్యహో శ్రవణజ్వరం శరణమథవానృజ్వీ
తవైవ శిరోధరా ।
దీర్ఘా
MSS@8722@2బహుగలబిలావృత్తిశ్రాన్తోచ్చలిష్యతి వాఙ్ ముఖాత్ కియతి సమయే కో
జానీతే
భవిష్యతి కస్య కిమ్ ॥ ౮౭౨౨॥
MSS@8723@1కరముదయమహీధరస్తనాగ్రే గలితతమఃపటలాంశుకే నివేశ్య ।
MSS@8723@2వికసితకుముదేక్షణం విచుమ్బ- త్యయమమరేశదిశో ముఖం సుధాంశుః
॥ ౮౭౨౩॥
MSS@8724@1కరయుగ్మపద్మముకులాపవర్జితైః ప్రతివేశ్మ లాజకుసుమైరవాకిరన్ ।
MSS@8724@2అవదీర్ణశుక్తిపుటముక్తమౌక్తక- ప్రకరైరివ ప్రియరథాఙ్గమఙ్గనాః
॥ ౮౭౨౪॥
MSS@8725@1కరయోఃకలహాయమానయోర్ ఉభయోరేవ పయోధరోపరి ।
MSS@8725@2వలయావలయో బలాబలం బహువేలం పతయాలవో జగుః ॥
౮౭౨౫॥
దయితోపగతౌ గలితం త్వరావిరహితాసనయా ।
MSS@8726@1కరరుద్ధనీవి
MSS@8726@2క్షణదృష్టహాటకశిలాసదృశ- స్ఫురదూరుభిత్తి వసనం వవసే ॥
౮౭౨౬॥
MSS@8727@1కరరుహశిఖానిఖాత భ్రాన్త్వా విశ్రాన్త రజనిదురవాప ।
MSS@8727@2రవిరివ యన్త్రోల్లిఖితః కృశోఽపి లోకస్య హరసి దృశమ్ ॥ ౮౭౨౭॥

MSS@8728@1కరలాలితోఽపిదహతి జ్వలతి వ్యజనేన వీజ్యమానోఽపి ।


MSS@8728@2దహన ఇవానిర్వాణం న విముఞ్చత్యుష్ణతాం పిశునః ॥ ౮౭౨౮॥

MSS@8729@1కరవారిరుహేణ సంధునానే తరవార్రి నృపతౌ ముకున్దదేవే ।

882 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8729@2రచయన్త్యమరావతీతరుణ్యః ప్రథమం కాఞ్చనపారిజాతమాలాః ॥


౮౭౨౯॥
MSS@8730@1కరవాలకరాలవారిధారా యమునా దివ్యతరఙ్గిణీ చ కీర్తిః ।
MSS@8730@2తవ కామద తీర్థరాజ దూరాద్ అనుబధ్నాతి సరస్వతీ కవీనామ్ ॥
౮౭౩౦॥
MSS@8731@1కరశీకరశీతలం వితన్వన్ వనభూభాగముదగ్రదావదగ్ధమ్ ।
MSS@8731@2పురతోఽఞ్చతి చేన్ న యూథనాథః కలభానాం సులభస్తదా న పన్థాః
॥ ౮౭౩౧॥
MSS@8732@1కరసాదోఽమ్బరత్యాగస్తేజోహానిః సరాగతా ।
MSS@8732@2వారుణీసఙ్గజావస్థా భానునాప్యనుభూయతే ॥ ౮౭౩౨॥
MSS@8732A@1కరస్థమప్యేవమమీకృషీవలాః క్షిపన్తి బౌజం పృథుపఙ్కసఙ్కటే ।
MSS@8732A@2వయస్య కేనాపి కథం విలోకితః సమస్తి నాస్తీత్యథవా ఫలోదయః ॥

MSS@8733@1కరస్థముదకం త్యక్త్వా ఘనస్థమభివాఞ్ఛతి ।


MSS@8733@2సిద్ధమన్నం పరిత్యజ్య భిక్షామటతి దుర్మతిః ॥ ౮౭౩౩॥
MSS@8734@1కరస్పర్శారమ్భాత్ పులకితపృథూరోజకలశో శ్రమామ్భో వామార్ధే వమతి
మదనాకూతిసులభమ్ ।
MSS@8734@2విభోర్వారం వారం కృతసమధికోద్ధూలనవిధేస్ తనౌ భస్మస్నానం
కథమపి సమాప్తం విజయతే ॥ ౮౭౩౪॥
MSS@8735@1కరాగ్రజాగ్రచ్ఛతకోటిరర్థీయయోరిమౌ తౌ తులయేత్ కుచౌ చేత్ ।
MSS@8735@2సర్వం తదా శ్రీఫలమున్మదిష్ణు జాతం వటీమప్యధునా న లబ్ధుమ్ ॥
౮౭౩౫॥
MSS@8736@1కరాద్గలితఖాద్యస్య కా హానిః కరిణో భవేత్ ।
MSS@8736@2పిపీలికా తు తేనైవ బిభర్తి స్వకుటుమ్బకమ్ ॥ ౮౭౩౬॥

MSS@8737@1కరానీతం పటానీతం స్త్రియానీతం తథైవ చ ।


MSS@8737@2ఏరణ్డపత్రైరానీతం దేవతానాం చ నార్హతి ॥ ౮౭౩౭॥

MSS@8737A@1కరాన్ తిరోధాయ తరూన్నిపీడ్య శిలా అవస్కన్ద్య మహీయసోఽపి ।


MSS@8737A@2ఉజ్జృమ్భితః కాలవశాత్ తదన్యస్ తేషామధస్తాత్పునరేవ జాతః ॥

MSS@8738@1కరామ్బుజసజత్సమాక్షవలయా తనుస్తవ శుభే జితేన్దుసుషమా ।

msubhsall.pdf 883
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8738@2ఛినత్తు దురితచ్ఛటాం మమ నదీ తటీమివ చలజ్జలోద్ధతగతిః ॥


౮౭౩౮॥
MSS@8739@1కరామ్భోజే కఞ్జీ మదనమదభఞ్జీ పదజుషాం మనఃపుఞ్జారఞ్జీ
మధురమణిమఞ్జీరచరణః ।
MSS@8739@2కలాకూతవ్యఞ్జీ వ్రజయువతిసఞ్జీ జలముచాం గభీరాభాగఞ్జీ మమ స
పరమఞ్జీవనధనమ్ ॥ ౮౭౩౯॥
పదారవిన్దం ముఖారవిన్దే వినివేశయన్తమ్ ।
MSS@8740@1కరారవిన్దేన
MSS@8740@2వటస్య పత్రస్య పుటే శయానం బాలం ముకున్దం సతతం స్మరామి ॥
౮౭౪౦॥
MSS@8741@1కరాలకాలరుపేణ జనతాదురితాపహా ।
MSS@8741@2తారణీ తరిణీ భూయాద్ అమునా యమునామ్బునా ॥ ౮౭౪౧॥

MSS@8742@1కరాలవాచాలముఖాశ్చమూఖనైర్ ధ్వస్తామ్బరా వీక్ష్య దిశో రజస్వలాః ।


MSS@8742@2తిరోబభూవే గహనైర్దినేశ్వరో రజోన్ధకారైః వరితః కుతోఽప్యసౌ ॥
౮౭౪౨॥
MSS@8743@1కరాలైర్వికటైః కృష్ణైః పురుషైరుద్యతాయుధైః ।
MSS@8743@2పాషాణైస్తాడితః స్వప్నే సద్యో మృత్యుం లభేన్ నరః ॥ ౮౭౪౩॥
MSS@8744@1కరావివ శరీరస్య నేత్రయోరివ పక్ష్మణీ ।
MSS@8744@2అవిచార్య ప్రియం కుర్యాత్ తన్ మిత్రం మిత్రముచ్యతే ॥ ౮౭౪౪॥

MSS@8745@1కరా హిమాంశోరపి తాపయన్తీత్యేతత్ ప్రియే చేతసి నైవ శఙ్క్యమ్ ।


MSS@8745@2వియోగతప్తం హృదయం మదీయం తత్ర స్థితాం త్వాం సముపైతి తాపః
॥ ౮౭౪౫॥
మలినపఙ్కజవృన్దమిహాశ్రయన్ ।
MSS@8746@1కరికపోలమదోద్ధతబుద్ధితో
MSS@8746@2కనకగౌరమమం నవచమ్పకం మధుప చఞ్చల ముఞ్చసి కిం ముధా
॥ ౮౭౪౬॥
MSS@8747@1కరికలభ విముఞ్చ లోలతాం చర వినయవ్రతమానతాననః ।
MSS@8747@2మృగపతినఖకోటిభఙ్గురో గురురుపరి క్షమతే న తేఽఙ్కుశః ॥ ౮౭౪౭॥

MSS@8748@1కరికవలితమృష్టైః శాఖిశాఖాగ్రపత్రైర్ అరుణసరణయోఽమీ సర్వతో


భీషయన్తే ।

884 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8748@2చలితశబరసేనాదత్తగోశ‍ృఙ్గచణ్డ - ధ్వనిచకితవరాహవ్యాకులా
విన్ధ్యపాదాః ॥ ౮౭౪౮॥
MSS@8748A@1కరికుమ్భతులామురోజయోః క్రియమాణాం కవిభిర్విశ‍ృఙ్ఖలైః ।
MSS@8748A@2కథమాలి శ‍ృణోషి సాదరం విపరీతార్థవిదో హి యోషితః ॥

MSS@8749@1కరికృష్ణాశ్వగన్ధా చ నవనీతం చ మాహిషమ్ ।


MSS@8749@2ఏతేషాం మర్దనాల్లిఙ్గవృద్ధిః సంజాయతే పరా ॥ ౮౭౪౯॥

MSS@8750@1కరిణశ్చ హస్తికర్ణైర్ నిర్దేశ్యా వాజినోఽశ్వకర్ణేన ।


MSS@8750@2గావశ్చ పాటలాభిః కదలీభిరజావికం భవతి ॥ ౮౭౫౦॥

MSS@8751@1కరిన్ మా గర్జోచ్చైర్మూగపతిరిహాస్తేఽతినికటే న దృష్టస్త్వం దైవాదపసర


సుదూరం ద్రుతమితః ।
MSS@8751@2న కిం పశ్యస్యగ్రే ఖరనఖరనిర్దారితకరి-
ప్రకీర్ణాస్థిశ్రేణీధవలితమిమం శైలకటకమ్ ॥ ౮౭౫౧॥
MSS@8752@1కరిమదపరిమలవాహీ వహతి బహిర్గిరిసరిత్సమీర ఇతి ।
MSS@8752@2మృదుగర్భాన్తర్మావం న జహాతి గుహాగృహస్య హరిగృహిణీ ॥
౮౭౫౨॥
MSS@8753@1కరివరమృదితవలీముఖ-నలకైర్మూలేషు కీలితస్య తరోః ।
MSS@8753@2సంవత్సరం చ యావత్ ఫలినస్య ఫలాని జాయన్తే ॥ ౮౭౫౩॥

కలానాథః కుతుకీ కరమమ్బరే ।


MSS@8754@1కరిష్యతి
MSS@8754@2ఇతి నిర్వాపయామాస రవిదీపం నిశాఙ్గనా ॥ ౮౭౫౪॥

MSS@8755@1కరిష్యన్న ప్రభాషేత కృతాన్యేవ చ దశైయేత్ ।


MSS@8755@2ధర్మకామార్థకార్యాణి తథా మన్త్రో న భిద్యతే ॥ ౮౭౫౫॥

యత్ర సుదుశ్చరాణి ప్రసత్తయే గోత్రభిదస్తపాంసి ।


MSS@8756@1కరిష్యతే
MSS@8756@2శిలోచ్చయం చారుశిలోచ్చయం తమ్ ఏష క్షణాన్నేష్యతి గుహ్యకస్త్వామ్
॥ ౮౭౫౬॥
MSS@8757@1కరిష్యామికరిష్యామి కరిష్యామీతి చిన్తయా ।
MSS@8757@2మరిష్యామి మరిష్యామి మరిష్యామీతి విస్మృతమ్ ॥ ౮౭౫౭॥

MSS@8758@1కరిష్యేఽవశ్యమిత్యుక్తిః కరిష్యన్నపి దుష్యసి ।


MSS@8758@2దృష్టాదృష్టా హి నాయత్తాః కార్యీయా హేతవస్తవ ॥ ౮౭౫౮॥

msubhsall.pdf 885
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8758@1కరీ బరీభరీతి చేద్ దిశం సరీసరీతి కాం స్థిరీచరీకరీతి చేత్ న


చఞ్చరీకరీతికామ్ ।
MSS@8758@2దరీధరీతి కేతకం వరీవరీతి సారసం జరీజరీతి మఞ్జరీ
నిరీతిరీతిరీదృశీ ॥ ౮౭౫౮॥
MSS@8759@1కరీషమధ్యే నిహితం తత్ సర్వం పఞ్చమాసకమ్ ।
MSS@8759@2ద్రవీభూతం తతః సర్వమ్ ఉద్ధరేత్ తేన లేపయేత్ ॥ ౮౭౫౯॥

MSS@8760@1కరుణమభిహితం త్రపా నిరస్తా తదభిముఖం చ విముక్తమశ్రు తాభిః ।


MSS@8760@2ప్రకుపితమభిసారణేఽనునేతుం ప్రియమియతీ హ్యబలాజనస్య భూమిః ।
MSS@8761@1కరుణాద్రవమేవ దుర్జనః సుతరాం సత్పురుషం ప్రబాధతే ।
MSS@8761@2మృదుకం హి భినత్తి కణ్టకః కఠినే కుణ్ఠక ఏవ జాయతే ॥ ౮౭౬౧॥

MSS@8761A@1కరే కృత్వా తూలం కుచకలశమూలం విదధతీ స్ఫుటం వారం వారం


తరలయతి హారం సువదనా ।
MSS@8761A@2సమీచీనా మీనాయతనయననీలోత్పలదలా వితన్వానా తన్తూన్
వికలయతి
జన్తూనవికలమ్ ॥
MSS@8762@1కరే చ దక్షిణే వ్యాధిం హృది రాజ్యాదిలాభదా ।
MSS@8762@2పృష్ఠే చోపద్రవం హన్త్యుదరే మిష్టాన్నభోజనమ్ ॥ ౮౭౬౨॥

MSS@8763@1కరేణ కణ్డూయతి దక్షిణేన యక్షో యదా వామకరం తదానీమ్ ।


MSS@8763@2ప్రభూతమాతఙ్గఘటాసమృద్ధం బ్రూతే సమన్తాత్ పృథివీపతిత్వమ్ ॥
౮౭౬౩॥
MSS@8764@1కరేణ కరిణా వీరః సుగృహీతోఽపి కోపినా ।
MSS@8764@2అసినాసూన్ జహారాశు తస్యైవ స్వయ్మక్షతః ॥ ౮౭౬౪॥

MSS@8765@1కరేణ తే రణేష్వన్తకరేణ ద్విషతాం హతాః ।


MSS@8765@2కరేణవః క్షరద్రక్తా భాన్తి సంధ్యాఘనా ఇవ ॥ ౮౭౬౫॥

MSS@8766@1కరేణ దానం మునిరాదదానో భక్తస్య సంకేతమితి బ్రవీతి ।


MSS@8766@2లోకద్వయేచ్ఛాఫలసమ్ప్రదానే దత్తో మయా దక్షిణహస్త ఏషః ॥
౮౭౬౬॥
MSS@8767@1కరేణ వాఞ్ఛేవ విధుం విధర్తుం యమిత్థమాత్థాదరిణీ తమర్థమ్ ।

886 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8767@2పాతుం శ్రుతిభ్యామపి నాధికుర్వే వర్ణం శ్రుతేర్వర్ణ ఇవాన్తిమః కిమ్ ॥


౮౭౬౭॥
MSS@8768@1కరేణవాతాయనలమ్బితేన స్పృష్టస్త్వయా చణ్డి కుతూహలిన్యా ।
MSS@8768@2ఆముఞ్చతీవాభరణం ద్వితీయమ్ ఉద్భిన్నవిద్యుద్వలయో ఘనస్తే ॥
౮౭౬౮॥
MSS@8768A@1కరేణ సలిలార్ద్రేణ న గణ్డౌ నాపరం కరమ్ ।
MSS@8768A@2నేక్షణే చ స్పృశేత్ కిం తు స్ప్రష్టవ్యే జానునీ శ్రియే ॥

MSS@8769@1కరేణుర్నాహూతా నిజకవలభాగప్రణయినీ న చామృష్టః స్నేహాత్


కరకిసలయేనాపి
కలభః ।
MSS@8769@2స యేనాసౌ దర్పాత్ ప్రతిగజజిగీషారభసతః క్రుధా ధావన్ మగ్నో
హ్రదపయసి
కష్టం కరిపతిః ॥ ౮౭౬౯॥
MSS@8769A@1కరే దానం హృది ధ్యానం ముఖే మౌనం గృహే ధనమ్ ।
MSS@8769A@2తీర్థే యానం గిరి జ్ఞానం మణ్డనం మహతామిదమ్ ॥

MSS@8769B@1కరే వామే వాసస్తదపరకరే హారలతికాం వహన్త్యా బిమ్బోష్ఠే


పతిదశనదత్తవ్రణపదమ్ ।
MSS@8769B@2పరిమ్లానాం మాలాం శిరసి శశిఖణ్డం స్తనతటే రతాన్తోత్తిష్ఠన్త్యా
జగదపి న మూల్యం మృగదశః ॥
MSS@8770@1కరే విధృత్యేశ్వరయా గిరాం సా పాన్థా పథీన్ద్రస్య కృతా విహస్య ।
MSS@8770@2వామేతి నామైవ బభాజ సార్ధం పురన్ధ్రిసాధారణసంవిభాగమ్ ॥ ౮౭౭౦॥

MSS@8771@1కరేవిభాతి తన్వఙ్గ్యా రణద్వలయసంహతిః ।


MSS@8771@2మనఃకురఙ్గబన్ధాయ పాశాలీవ మనోభువః ॥ ౮౭౭౧॥

MSS@8772@1కరే వేణీమేణీసదృశనయనా స్నానవిరతౌ దధానా హర్మ్యాగ్రే


హరనయనతేజోహుతమపి ।
MSS@8772@2ఇయం ముగ్ధా దుగ్ధామ్బుధిబహలకల్లోలసదృశా దృశా వారం వారం
మనసిజతరుం పల్లవయతి ॥ ౮౭౭౨॥
MSS@8773@1కరే శ్లాఘ్యస్త్యాగః శిరసి గురుపాదప్రణమతా ముఖే సత్యా వాణీ విజయి
భుజయోర్వీర్యమతులమ్ ।

msubhsall.pdf 887
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8773@2హృది స్వచ్ఛా వృత్తిః శ్రుతమధిగతం చ శ్రవణయోర్ వినాప్యైశ్వర్యేణ


ప్రకృతిమహతాం మణ్డనమిదమ్ ॥ ౮౭౭౩॥
MSS@8773A@1కరైరుపాత్తాన్ కమలోత్కరేభ్యో నిజైర్వివస్వాన్ వికచోదరేభ్యః ।
MSS@8773A@2తస్యా నిచిక్షేప ముఖారవిన్దే స్వేదాపదేశాన్మకరన్దబిన్దూన్ ॥

ప్రమితైర్గ్రామైర్వత్సరే ప్రబలం రిపుమ్ ।


MSS@8774@1కరైర్వా
MSS@8774@2తోషయేత్ తద్ధి దానం స్యాద్ యథాయోగేషు శత్రుషు ॥ ౮౭౭౪॥

MSS@8775@1కరోతి కాలః సకలం సంహరేత్ కాల ఏవ హి ।


MSS@8775@2కాలః స్థాపయతే విశ్వం కాలాధీనమిదం జగత్ ॥ ౮౭౭౫॥

MSS@8776@1కరోఽతితామ్రో రామాణాం తన్త్రీతాడనవిభ్రమమ్ ।


MSS@8776@2కరోతి సేర్ష్యం కాన్తే చ శ్రవణోత్పలతాడనమ్ ॥ ౮౭౭౬॥

MSS@8777@1కరోతిదోషం న తమత్ర కేసరీ న దన్దశూకో న కరీ న భూమిపః ।


MSS@8777@2అతీవ రుష్టో న చ శత్రురుద్ధతో యముగ్రమిథ్యాత్వరిపుః శరీరిణామ్ ॥
౮౭౭౭॥
MSS@8778@1కరోతినిర్మలాధారస్తుచ్ఛస్యాపి మహార్ఘతామ్ ।
MSS@8778@2అమ్బునో బిన్దురల్పోఽపి శుక్తౌ ముక్తాఫలం భవేత్ ॥ ౮౭౭౮॥

నీడం భువి చేద్ వరాహీ సమాన్యపత్యాని విజాయతే వా ।


MSS@8779@1కరోతి
MSS@8779@2సముద్భవద్భానుమయూఖవహ్నౌ జాజ్వల్యతే తజ్జగతీ సమస్తా ॥
౮౭౭౯॥
MSS@8780@1కరోతి పాపం యోఽజ్ఞానాన్ నాత్మనో వేత్తి చ క్షమమ్ ।
MSS@8780@2ప్రద్వేష్టి సాధువృత్తాంశ్చ స లోకస్యైతి వాచ్యతామ్ ॥ ౮౭౮౦॥

MSS@8780A@1కరోతి పుష్పైర్జిననాయకస్య పూజం త్రికాలం తనుమాన్ సదా యః ।


MSS@8780A@2తస్యామరేశావనినాథచక్ర - వర్త్త్యాదిలక్ష్మీర్వశగా భవేద్ ద్రాక్ ॥

MSS@8781@1కరోతి పూజ్యమానోఽపి లోకవ్యసనదీక్షితః ।


MSS@8781@2దర్శనే దర్శనే త్రాసం గృహాహిరివ దుర్జనః ॥ ౮౭౮౧॥

MSS@8782@1కరోతి మాంసం బలమిన్ద్రియాణాం తతోఽభివృద్ధిం మదనస్య తస్మాత్ ।


MSS@8782@2కరోత్యయుక్తిం ప్రవిచిన్త్య బుద్ధ్యా త్యజన్తి మాంసం త్రివిధేన సన్తః
॥ ౮౭౮౨॥
MSS@8783@1కరోతి యః పరద్రోహం జనస్యానపరాధినః ।

888 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8783@2తస్య రాజ్ఞః స్థిరాపి శ్రీః సమూలం నాశమృచ్ఛతి ॥ ౮౭౮౩॥


MSS@8784@1కరోతియోఽశేషజనాతిరిక్తాం సంభావనామర్థవతీం క్రియాభిః ।
MSS@8784@2సంసత్సు జాతే పురుషాధికారే న పూరణీ తం సముపైతి సంఖ్యా ॥
౮౭౮౪॥
MSS@8785@1కరోతి లాభహీనేన గౌరవేణ కిమాశ్రితః ।
MSS@8785@2క్షామస్యేన్దోర్గుణం ధత్తే కమీశ్వరశిరోధృతిః ॥ ౮౭౮౫॥

MSS@8785A@1కరోతి విరతిం ధన్యో యః సదా నిశిభోజనాత్ ।


MSS@8785A@2సోఽర్ధం పురుషాయుషస్య స్యాదవశ్యముపోషితః ॥

MSS@8786@1కరోతి వైరం స్ఫుటముచ్యమానః ప్రతుష్యతి శ్రోత్రసుఖైరపథ్యైః ।


MSS@8786@2వివేకశూన్యః ప్రభురాత్మమానీ మహాననర్థః సుహృదాం బతాయమ్ ॥
౮౭౮౬॥
MSS@8787@1కరోతి శోభామలకే స్త్రియాః కో దృశ్యా న కాన్తా విధినా చ కోక్తా ।
MSS@8787@2అఙ్గే తు కస్మిన్ దహనః పురారేః సిన్దూరబిన్దుర్విధవాలలాటే ॥
౮౭౮౭॥
MSS@8788@1కరోతి సంసారశరీరభోగ- విరాగభావం విదధాతి రాగమ్ ।
MSS@8788@2శీలవ్రతధ్యానతపఃకృపాసు జ్ఞానీ విమోక్షాయ కృతప్రయాసః ॥
౮౭౮౮॥
MSS@8789@1॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ।
MSS@8789@2కరోతి సఫలం జన్తోః కర్మ యచ్చ కరోతి సః ॥ ౮౭౮౯॥
MSS@8790@1కరోతిసహకారస్య కలికోత్కలికోత్తరమ్ ।
MSS@8790@2మన్మనో మన్మనోఽప్యేష మత్తకోకిలనిస్వనః ॥ ౮౭౯౦॥

MSS@8791@1కరోతి సుహృదాం దైన్యమ్ అహితానాం తథా ముదమ్ ।


MSS@8791@2అకాలే చ జరాం పిత్రోః కుసుతః కురుతే ధ్రువమ్ ॥ ౮౭౯౧॥

స్వముఖేనైవ బహుధాన్యస్య ఖణ్డనమ్ ।


MSS@8792@1కరోతి
MSS@8792@2నమః పతనశీలాయ ముసలాయ ఖలాయ చ ॥ ౮౭౯౨॥

MSS@8793@1కరోతి హుంహుం శ‍ృగితి ధ్వనిం యో నేష్టో న దుష్టః స యతో రతార్థీ


msubhsall.pdf 889
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8793@2చలశ్చలః స్యాత్ కలహాయ శబ్దః కికీతి దీప్తో గురురుగ్లుశాన్తః ॥


౮౭౯౩॥
MSS@8793A@1కరోతి హే దైత్యసుత యావన్మాత్రం పరిగ్రహమ్ ।
MSS@8793A@2తావన్మాత్రం స ఏవాస్య దుఃఖం చేతసి యచ్ఛతి ॥

MSS@8793B@1కరోతు కరటః శబ్దం సర్వదా ప్రాఙ్గణే వసన్ ।


MSS@8793B@2న శ‍ృణోతి బుధః ప్రీత్యా శ‍ృణోతి పికభాషితమ్ ॥

MSS@8794@1కరోతు తాదృశీం ప్రీతిం యాదృశీ నీరపఙ్కయోః ।


MSS@8794@2రవిణా శోషితే నీరే పఙ్గదేహో విశీర్యతే ॥ ౮౭౯౪॥

MSS@8795@1కరోతు నామ నీతిజ్ఞో వ్యవసాయమితస్తతః ।


MSS@8795@2ఫలం పునస్తదేవ స్యాద్ యద్ విధేర్మనసి స్థితమ్ ॥ ౮౭౯౫॥

MSS@8796@1కరోమీశోఽపి నాక్రాన్తిం పరితాపేన ఖేదవాన్ ।


MSS@8796@2దరిద్రోఽపి న వాఞ్ఛామి తేన జీవామ్యనామయః ॥ ౮౭౯౬॥

MSS@8797@1కరోమ్యహమిదం తదా కృతమిదం కరిష్యామ్యదః పుమానితి సదా


క్రియాకరణకారణవ్యాపృతః ।
MSS@8797@2వివేకరహితాశయో విగతసర్వధర్మక్షమో న వేత్తి గతమప్యహో జగతి
కాలమత్యాకులః ॥ ౮౭౯౭॥
MSS@8798@1కరోషితాస్త్వముత్ఖాతమోహస్థానే స్థిరా మతీః ।
MSS@8798@2పదం యతిః సుతపసా లభతేఽతః సశుక్లిమ ॥ ౮౭౯౮॥

MSS@8798A@1కరోషి యత్ ప్రేత్యహితాయ కించిత్ కదాచిదల్పం సుకృతం కథంచిత్



MSS@8798A@2మా జీహరస్తన్మదమత్సరాద్యైర్ వినా చ తన్మా నరకాతిథిర్భూః ॥
MSS@8799@1కరౌ ధునానా నవపల్లవాకృతీ పయస్యగాధే కిల జాతసంభ్రమా ।
MSS@8799@2సఖీషు నిర్వాచ్యమధార్ష్ట్యదూషితం ప్రియాఙ్గసంశ్లేషమవాప మానినీ
॥ ౮౭౯౯॥
MSS@8800@1కరౌ ధునానా నవపల్లవాకృతీ వృథా కృథా మానిని మా పరిశ్రమమ్ ।
MSS@8800@2ఉపేయుషీ కల్పలతాభిశఙ్కయా కథం న్వితస్త్రస్యతి షట్పదావలిః ॥
౮౮౦౦॥
MSS@8801@1కరౌ శరదిజామ్బుజక్రమవిలాసశిక్షాగురూ పదౌ

890 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

విబుధపాదపప్రథమపల్లవోల్లఙ్ఘినౌ ।
MSS@8801@2దృశౌ దలితదుర్మదత్రిభువనోపమానశ్రియౌ విలోకయ విలోచనామృతమహో
మహః శైశవమ్ ॥ ౮౮౦౧॥
MSS@8802@1కర్కన్ధూఫలముచ్చినోతి శబరీ ముక్తాఫలాకాఙ్క్షయా గృధ్రోలూకకదమ్బకస్య
పురతః కాకోఽపి హంసాయతే ।
MSS@8802@2కీర్త్యా తే ధవలీఋక్తే త్రిభువనే క్ష్మాపాల లక్ష్మీః పునః కృష్ణం
వీక్ష్య బలోఽయమిత్యుపహితవ్రీడం శనైర్జల్పతి ॥ ౮౮౦౨॥
MSS@8803@1కర్కశం దుఃసహవాక్యం జల్పన్తి వఞ్చితాః పరైః ।
MSS@8803@2కుర్వన్తి ద్యూతకారస్య కర్ణనాసాదిఛేదనమ్ ॥ ౮౮౦౩॥

MSS@8804@1కర్కశతర్కవిచార- వ్యగ్రః కిం వేత్తి కావ్యహృదయాని ।


MSS@8804@2గ్రామ్య ఇవ కృషివిలగ్నశ్ చఞ్చలనయనావచోరహస్యాని ॥
౮౮౦౪॥
MSS@8805@1కర్కశేన తు చాపేన యః కృష్టౌ హీనముష్టినా ।
MSS@8805@2మత్స్యపుచ్ఛా గతిస్తస్య సాయకస్య ప్రకీర్తితా ॥ ౮౮౦౫॥

MSS@8806@1కర్కోటికార్కయోర్మూలం చూర్ణయిత్వా చ సర్షపాన్ ।


MSS@8806@2సర్పిషా పాయయేన్ మన్త్రీ స్థావరక్ష్వేడశాన్తయే ॥ ౮౮౦౬॥

MSS@8807@1కర్ణం చక్షురజీగణత్తవ పితుస్తాతః పితా తే పునః


శక్త్యాధారకుమారమప్యజగణత్తం కాతరత్వేన సః ।
MSS@8807@2దేవోగాన్మహిషీతి పశ్యతి జగత్త్వేవం వివేక్తుం పునః ప్రాగల్భ్యం ప్రథయన్తి
వస్తదపి చ ప్రజ్ఞాధనాః సాధవః ॥ ౮౮౦౭॥
MSS@8808@1కర్ణః సర్వశిరోగతస్త్రిభువనే కర్ణేన కిం న శ్రూతం విశ్రామ్యన్తి
మృగీదృశామపి దృశః కర్ణే న చిత్రం క్వచిత్ ।
MSS@8808@2ఆశ్చర్యం పునరేతదేవ యదయం నిశ్ఛిద్రసన్మణ్డలః సప్తామ్భోనిధిమేఖలాం
వసుమతీం ధత్తే జగన్మణ్డలః ॥ ౮౮౦౮॥
పిఞ్జరీకృతకపోలమణ్డలః ।
MSS@8809@1కర్ణకల్పితరసాలమఞ్జరీ-
MSS@8809@2నిష్పతన్నయనవారిధారయా రాధయా మధురిపుర్నిరీక్ష్యతే ॥
౮౮౦౯॥
MSS@8810@1కర్ణగతేయమమోఘా దృష్టిస్తవ శక్తిరిన్ద్రదత్తా చ ।
MSS@8810@2సా నాసాదితవిజయా క్వచిదపి నాపార్థపతితేయమ్ ॥ ౮౮౧౦॥

msubhsall.pdf 891
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8810A@1కర్ణద్వయావనతకాఞ్చనతాలపత్రా వేణ్యన్తలమ్బిమణిమౌక్తికహేమగుచ్ఛా

MSS@8810A@2కూర్పాసకోత్కవచితస్తనబాహుమూలా లాటీ నితమ్బపరివృత్తదశాన్తనీవీ

వదాన్యా ధన్వినో యథా ।
MSS@8811@1కర్ణలఙ్ఘిగుణోత్కర్షా
MSS@8811@2నిష్ఫలాన్ న విముఞ్చన్తి మార్గణాన్ సమితౌ స్థితా ॥ ౮౮౧౧॥

చ భగ్నః కిం కిం న కరోతి బాలిశో లోకః ।


MSS@8812@1కర్ణవిషేణ
MSS@8812@2క్షపణకతామపి ధత్తే పిబతి సురాం నరకపాలేన ॥ ౮౮౧౨॥

శిబిర్మాంసం జీవం జీమూతవాహనః ।


MSS@8813@1కర్ణస్త్వచం
MSS@8813@2దదౌ దధీచిరస్థీని నాస్త్యదేయం మహాత్మనామ్ ॥ ౮౮౧౩॥

MSS@8813A@1కర్ణస్ఫురత్కనకకుణ్డలకాన్తిరమ్యమ్ ఆదృష్టిగోచరకుచద్వయలోభనీయమ్

MSS@8813A@2కాలేయబిన్దుకలికాయితకుఙ్కుమాఙ్కం కర్ణాటయౌవతమిదం
కమనీయరూపమ్ ॥
MSS@8814@1కర్ణస్యభూషణమిదం మమాయతివిరోధినః ।
MSS@8814@2ఇతి కర్ణోత్పలం ప్రాయస్తవ దృష్ట్యా విలఙ్ఘ్యతే ॥ ౮౮౧౪॥

పాదాదినః స్వాఖిలతుల్యజేతుః ।
MSS@8815@1కర్ణాక్షిదన్తచ్ఛదబాహుపాణి-
MSS@8815@2ఉద్వేగభాగద్వయతాభిమానాద్ ఇహైవ వేధా వ్యధిత ద్వితీయమ్ ॥
౮౮౧౫॥
MSS@8816@1కర్ణాగ్రన్థితకింతనుర్నతశిరా బిభ్రజ్జరాజర్జర-
స్ఫిక్సంధిప్రవివేశితప్రవిచలల్లాఙ్గూలనాలః క్షణమ్ ।
MSS@8816@2ఆరాద్ వీక్ష్య విపక్షమాక్రమకృతక్రోధస్ఫురత్కన్ధరం శ్వా
మల్లీకలికావికాశిదశనః కించిత్ క్వణన్ గచ్ఛతి ॥ ౮౮౧౬॥
పీడితే యేషాం సిన్దూరాభస్య దర్శనమ్ ।
MSS@8817@1కర్ణాగ్రే
MSS@8817@2శోణితస్య భవేత్ క్షిప్రం తే వాహ్యాశ్చిరజీవినః ॥ ౮౮౧౭॥

MSS@8818@1కర్ణాటం దేహి కర్ణాధికవిధివిహితత్యాగ లాటం లలాట- ప్రోత్తుఙ్గ


ద్రావిడం వా ప్రచలభుజబలప్రౌఢిమాగాఢరాఢమ్ ।
MSS@8818@2ప్రస్ఫూర్జద్గుర్జరం వా దలితరిపువధూగర్భ వైదర్భకం వా గాజీ

892 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

రాజీవదృష్టే కుశశతమథవా శాహజల్లాలుదీన ॥ ౮౮౧౮॥


MSS@8819@1కర్ణాటీదశనాఙ్కితః శితమహారాష్ట్రీకటాక్షాహతతః ప్రౌఢాన్ధ్రీస్తనపీడితః
ప్రణయినీభ్రూభఙ్గవిత్రాసితః ।
MSS@8819@2లాటీబాహువివేష్టితశ్చ మలయస్త్రీతర్జనీతర్జితః సోఽయం సమ్ప్రతి
రాజశేఖరకవిర్వారాణసీం వాఞ్ఛతి ॥ ౮౮౧౯॥
MSS@8820@1కర్ణాభ్యర్ణవిదీర్ణసృక్కవికటవ్యాదానదీప్తాగ్నిభిర్
దంష్ట్రాకోటివిశఙ్కటైరిత ఇతో ధావద్భిరాకీర్యతే ।
MSS@8820@2విద్యుత్పుఞ్జనికాశకేశనయనభ్రూశ్మశ్రుజాలైర్న భో
లక్ష్యాలక్ష్యవిశుష్కదీర్ఘవపుషాముల్కాము ఖానాం ముఖైః ॥ ౮౮౨౦॥
MSS@8821@1కర్ణాభ్యర్ణారిశ‍ృఙ్గక్షతిరుధిరరసాస్వాదనాబద్ధగర్ధ -
ధ్వాఙ్క్షచ్ఛాయాత్తభీతిప్రతిహతధవలీవర్గసం వర్ధనేచ్ఛః ।
MSS@8821@2శీలవ్యాక్రుద్ధగోపీలగుడహతినమత్పృష్ఠవంశః కథంచిత్ ప్రాతః
కేదారనీరం కలమదలభియా కూణితాక్షో మహోక్షః ॥ ౮౮౨౧॥
MSS@8822@1కర్ణామృతం సూక్రిసం విముచ్య దోషే ప్రయత్నః సుమహాన్ ఖలానామ్ ।
MSS@8822@2నిరీక్షతే కేలివనం ప్రవిశ్య క్రమేలకః కణ్టకజాలమేవ ॥ ౮౮౨౨॥

MSS@8823@1కర్ణారున్తుదమన్తరేణ రణితం గాహస్వ కాక స్వయమ్ మాకన్దం


మకరన్దసున్దరమిదం త్వాం కోకిలం మన్మహే ।
MSS@8823@2భవ్యాని స్థలసౌష్ఠవేన కతిచిద్ వస్తూని కస్తూరికాం
నేపాలక్షితిపాలభాలతిలకే పఙ్కం న శఙ్కేత కః ॥ ౮౮౨౩॥
MSS@8824@1కర్ణారున్తుదమేవ కోకిలరుతం తస్యాః శ్రుతే భాషితే చన్ద్రే
లోకరుచిస్తదాననరుచేః ప్రాగేవ సందర్శనాత్ ।
MSS@8824@2చక్షుర్మీలనమేవ తన్నయనయోరగ్రే మృగీణాం వరం హైమో వల్ల్యపి
తావదేవ
లలితా యావన్న సా లక్ష్యతే ॥ ౮౮౨౪॥
లోధ్రకషాయరూక్షే గోరోచనాక్షేపనితాన్తగౌరే ।
MSS@8825@1కర్ణార్పితో
MSS@8825@2తస్యాః కపోలే పరభాగలాభాద్ బబన్ధ చక్షూంషి యవప్రరోహః ॥
౮౮౨౫॥
MSS@8825A@1కర్ణాలఙ్కరణం కదా కృతమితి స్పర్శః కపోలే కృతః కీదృక్ కాన్తమహో
ను కఞ్చుకమితి న్యస్తః కరో వక్షసి ।

msubhsall.pdf 893
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8825A@2రాగః సాహజికః కిమేష వదనేఽప్యస్పర్శి బిమ్బాధరో మోగ్ధ్యేనైవ


మృగీదృశి వ్యవసితం నిర్విఘ్నమాసీన్మమ ॥
MSS@8826@1కర్ణాహతివ్యతికరం కరిణాముపేక్ష్య దానం వ్యవస్యతి మధ్రువ్రత ఏష
తిక్తమ్ ।
MSS@8826@2స్మర్తవ్యతాముపగతేషు సరోరుహేషు ధిగ్ జీవితవ్యసనమస్య మలీమసస్య
॥ ౮౮౨౬॥
స్వర్ణమ్ అర్ణవాదిష్వివోదకమ్ ।
MSS@8827@1కర్ణికాదిష్వివ
MSS@8827@2భేదిష్వభేది యత్ తస్మై పరస్మై మహసే నమః ॥ ౮౮౨౭॥

MSS@8828@1కర్ణికారలతాఃఫుల్లకుసుమాకులషట్పదాః ।
MSS@8828@2సకజ్జలశిఖా రేజుర్దీపమాలా ఇవోజ్జ్వలాః ॥ ౮౮౨౮॥

MSS@8829@1కర్ణికారససౌవీరగుప్తాం త్రికటుమాధవీమ్ ।
MSS@8829@2యష్టీధాన్యగుడక్షీరం దష్టో మత్తశునా పిబేత్ ॥ ౮౮౨౯॥

MSS@8830@1కర్ణినాలీకనారాచా నిర్హరన్తి శరీరతః ।


MSS@8830@2వాక్షల్యస్తు న నిర్హర్తుం శక్యో హృదిశయో హి సః ॥ ౮౮౩౦॥

MSS@8831@1కర్ణే కాన్తాగమనవచనశ్రావిణి స్వర్ణభూషాం తస్యాదర్శిన్యకృత నయనే


శ్యామికామఞ్జనేన ।
MSS@8831@2స్థాప్యః కుత్ర ప్రియ ఇతి పరామృశ్య హారావృతాఙ్కే హృత్పర్యఙ్కే
పులకపటలీతూలికామాస్తృణోతి ॥ ౮౮౩౧॥
MSS@8832@1కర్ణేం చామరచారుకమ్బుకలికా కణ్ఠే మణీనాం గణః సిన్దూరప్రకరః
శిరఃపరిసరే పార్శ్వాన్తికే కిఙ్కిణీ ।
MSS@8832@2లబ్ధశ్చేన్ నృపవాహనేన కరిణా బద్ధేన భూషావిధిస్ తత్ కిం
భూధరధూలిధూసరతనుర్మాన్యో న వన్యః కరీ ॥ ౮౮౩౨॥
MSS@8833@1కర్ణేజపః కుటిలమూర్తిరసవ్యపాణిర్ అగ్రేసరస్తదితరస్తవ బద్ధముష్టిః ।
MSS@8833@2తన్మార్గణాస్తదపి లక్షమమీ లభన్తే ధానుష్క తత్ కిమపి కౌశలమద్భుతం
తే ॥ ౮౮౩౩॥
MSS@8834@1కర్ణేజపా అపి సదా కుటిలస్వభావా దుష్టాశయా నిరభిసంధితవైరిభూతాః

MSS@8834@2సోహార్దహృష్టహృదయా మయి సన్తు యేషాం జిహ్వాపటుర్వినిమయేషు
గుణా

894 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

గుణానామ్ ॥ ౮౮౩౪॥
వచనప్రపఞ్చాన్- మహాత్మనః క్వాపి న దూషయన్తి ।
MSS@8835@1కర్ణేజపానాం
MSS@8835@2భుజఙ్గమానాం గరలప్రసఙ్గాన్- నాపేయతాం యాన్తి మహాసరాంసి ॥
౮౮౩౫॥
MSS@8836@1కర్ణే తత్ కథయన్తి దున్దుభిరవై రాష్ట్రే యదుద్ఘోషితం తన్నమ్రాఙ్గతయా
వదన్తి కరుణం యస్మాత్ త్రపావాన్ భవేత్ ।
MSS@8836@2శ్లాఘన్తే తదుదీర్యతే యదరిణాప్యుగ్రం న మర్మాన్తకృద్ యే కేచిన్ నను
శాఠ్యమౌగ్ధ్యనిధయస్తే భూభృతాం రఞ్జకాః ॥ ౮౮౩౬॥
MSS@8837@1కర్ణే తాటఙ్కలక్ష్మీమురసి మకరికాపత్రమూరౌ దుకూలం సవ్యేఽర్ధే దక్షిణే
చ ద్విరసనభసితవ్యాలకృత్తీర్దధానః ।
MSS@8837@2కణ్ఠే నిఃసీమశీర్షస్రజమథ విదధద్వీక్షితః శైలపుత్ర్యా
సభ్రూవిక్షేపమన్తఃస్మితలలితముఖో భూతభర్తావతాద్ వః ॥ ౮౮౩౭॥
MSS@8838@1కర్ణే తాలదలం తనౌ మలయజం కర్పూరవాసోంఽశుకే చూలే
గుమ్ఫితకేతకీదలభరః కణ్ఠే నవైకావలీ ।
MSS@8838@2వాసః శ్రీవనవాససీమని వచశ్రీః సత్కవేరుక్తయో వక్త్రే నాగరఖణ్డమస్తు
పురతః ప్రేమాకులాః కున్తలాః ॥ ౮౮౩౮॥
MSS@8839@1కర్ణేనఘాతయిత్వా ఘటోత్కచం శక్రశక్తినిర్మోక్షాత్ ।
MSS@8839@2జీవితమరక్షి పార్థైః స్వాత్మానం సర్వతో రక్షేత్ ॥ ౮౮౩౯॥

నిర్జితోఽస్మీతి చిన్తాం చిన్తామణే త్యజ ।


MSS@8840@1కర్ణేన
MSS@8840@2జితా దేవద్రుమాః పఞ్చ న దుఃఖం పఞ్చభిః సహ ॥ ౮౮౪౦॥

బద్ధా రవౌ శ్వేతతురంగరిపుమూలికా ।


MSS@8841@1కర్ణే
MSS@8841@2సర్వజ్వరహరా శ్వేతమన్దారస్య చ మూలికా ॥ ౮౮౪౧॥

MSS@8842@1కర్ణే యన్న కృతం సఖీజనవచో యన్నాదృతా బన్ధువాక్ యత్ పాదే


నిపతన్నపి
ప్రియతమః కర్ణోత్పలేనాహతః ।
MSS@8842@2తేనేన్దుర్దహనాయతే మలయజాలేపః స్ఫులిఙ్గాయతే రాత్రిః కల్పశతాయతే
బిసలతాహారోఽపి భారాయతే ॥ ౮౮౪౨॥
MSS@8843@1కర్ణేఽవతంసయితుమర్పయితుం శిఖాసు మాష్టుం రతిశ్రమజలం చషకే
నిధాతుమ్ ।

msubhsall.pdf 895
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8843@2కణ్ఠేగుణం రచయితుం వలయాన్ ర్విధాతుం స్త్రీణాం మనోఽతిలులుభే


శశినః కరేషు ॥ ౮౮౪౩॥
MSS@8844@1కర్ణోత్తంసఃశిశుశుకవధూపిచ్ఛలీలం శిరీషం సాన్తఃసూత్రాః
పరిమలముచో మల్లికానాం చ హారాః ।
MSS@8844@2ముక్తాగౌరైర్వలయరచనాకన్దలాగ్రైర్బిసానాం గ్రీష్మారమ్భే రమయతి
నవం
మణ్డనం కామినీనామ్ ॥ ౮౮౪౪॥
MSS@8845@1కర్ణోత్తాలితకున్తలాన్తనిపతత్తోయక్షణాసఙ్గినా హారేణేవ వృతస్తనీ పులకితా
శీతేన సీత్కారిణీ ।
MSS@8845@2నిర్ధౌతాఞ్జనశోణకోణనయనా స్నానావసానేఽఙ్గనా ప్రస్యన్దత్కబరీభరా
న కురుతే కస్య స్పృహార్ద్రం మనః ॥ ౮౮౪౫॥
MSS@8845A@1కర్ణోత్పలంకటాక్షాః కాన్తిస్తే కనకకఞ్చుకవిశేషః ।
MSS@8845A@2హసితాని సిన్ధుకన్యే హారాస్స్తనశైలనిర్ఝంరవిహారాః ॥

MSS@8846@1కర్ణోత్పలాన్నయనమపి గతిచ్యుతాత్తే తన్మీలనే ముఖమయం న జహాతి


భృఙ్గః ।
MSS@8846@2యేనైవమద్య వినివారయసి ప్రమత్తే తస్మిన్ కరేఽపి న కిమమ్బుజసామ్యదోషః
॥ ౮౮౪౬॥
ముఖం సనాథం లభేత నేత్రద్యుతినిర్జితేన ।
MSS@8847@1కర్ణోత్పలేనాపి
MSS@8847@2యద్యేతదీయేన తతః కృతార్థా స్వచక్షుషీ కిం కురుతే కురఙ్గీ ॥
౮౮౪౭॥
MSS@8848@1కర్ణోత్సఙ్గవిసర్పిణీ నయనయోః కాన్తిర్వతంసోత్పలం
లాక్షాసంభ్రమనిర్వ్యపేక్షమధరం లావణ్యమేవాఞ్చతి ।
MSS@8848@2హారోఽస్యాః స్మితచన్ద్రికైవ కుచయోరఙ్గప్రభా కఞ్చుకీ తన్వ్యాః
కేవలమఙ్గభారమధునా మన్యే పరం భూషణమ్ ॥ ౮౮౪౮॥
MSS@8849@1కర్ణౌ తావత్ కువలయదృశాం లోచనామ్భోరుహాభ్యామ్ అభ్యాక్రాన్తౌ
కనకరుచిరో
భాలదేశోఽపి నేయః ।
MSS@8849@2ఇత్యాశఙ్కాకులితమనసా వేధసా కజ్జలౌఘైః సీమారేఖా వ్యరచి
నిబిడభ్రూలతాకైతవేన ॥ ౮౮౪౯॥

896 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8850@1కర్ణౌసపత్న్యః ప్రవిశాలయేయుర్ విశాలయేయుర్న కదాపి నేత్రే ।


MSS@8850@2విద్యా సదభ్యాసవశేన లభ్యా సౌజన్యమభ్యాసవశాదలభ్యమ్ ॥
౮౮౫౦॥
MSS@8850A@1కర్తవ్యం జినవన్దనం విధిపరైర్హర్షోల్లసన్మానసైః
సచ్చారిత్రవిభూషితాః ప్రతిదినం సేవ్యాః సదా సాధవః ।
MSS@8850A@2శ్రోతవ్యం చ దినే దినే జినవచో మిథ్యాత్వనిర్నాశనం దానాదౌ వ్రతపాలనే
చ సతతం కార్యా రతిః శ్రావకైః ॥
MSS@8851@1కర్తవ్యం త్వేవ కర్మేతి మనోరేష వినిశ్చయః ।
MSS@8851@2ఏకాన్తేన హ్యనీహోఽయం పరాభవతి పూరుషః ॥ ౮౮౫౧॥

MSS@8852@1కర్తవ్యం న కరోతి బన్ధుభిరపి స్నేహాత్మభిర్బోధితః కామిత్వాదవమన్యతే


హితమతం ధీరోఽప్యభీష్టం నరః ।
MSS@8852@2నిష్కామస్య న విక్రియా తనుభృతో లోకే క్వచిద్ దృశ్యతే
యత్తస్మాదిదమేవ
మూలమఖిలానర్థస్య నిర్ధారితమ్ ॥ ౮౮౫౨॥
భూమిపాలేన శరణాగతరక్షణమ్ ।
MSS@8853@1కర్తవ్యం
MSS@8853@2కపోతరక్షణం శ్యేనాత్ కృత్వా కీర్తిం శిబిర్గతః ॥ ౮౮౫౩॥

వచనం సర్వైః సమూహహితవాదినామ్ ।


MSS@8854@1కర్తవ్యం
MSS@8854@2॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥ ౮౮౫౪॥

MSS@8855@1కర్తవ్యః ప్రతిదివసం ప్రసన్నచిత్తైః స్వల్పోఽపి వ్రతనియమోపవాసధర్మః ।


MSS@8855@2ప్రాణేషు ప్రహరతి నిత్యమేవ మృత్యుర్ భూతానాం మహతి కృతేఽపి హి
ప్రయత్నే
॥ ౮౮౫౫॥
సంచయో నిత్యం న తు కార్యోఽతిసంచయః ।
MSS@8856@1కర్తవ్యః
MSS@8856@2అతిసంచయశీలోఽయం ధనుషా జమ్బుకో హతః ॥ ౮౮౫౬॥

MSS@8857@1కర్తవ్యమేవకర్తవ్యం ప్రాణైః కణ్ఠగతైరపి ।


MSS@8857@2అకర్తవ్యం న కర్తవ్యం ప్రాణైః కణ్ఠగతైరపి ॥ ౮౮౫౭॥

చార్థసారేఽపి కావ్యే శబ్దవిచిత్రతా ।


MSS@8858@1కర్తవ్యా
MSS@8858@2వినా ఘణ్టాటణత్కారం గజో గచ్ఛన్న శోభతే ॥ ౮౮౫౮॥

MSS@8859@1కర్తవ్యాని చ మిత్రాణి దుర్బలాని బలాని చ ।

msubhsall.pdf 897
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8859@2పశ్య కూర్మపతిర్బద్ధో మూషికేణ విమోచితః ॥ ౮౮౫౯॥


మిత్రాణి సబలాన్యబలాని చ ।
MSS@8860@1కర్తవ్యాన్యేవ
MSS@8860@2హస్తియూథం వనే బద్ధం మూషకైర్యద్ విమోచితమ్ ॥ ౮౮౬౦॥

సాహసం నిత్యమ్ ఉత్కటం హి విగర్హితమ్ ।


MSS@8861@1కర్తవ్యే
MSS@8861@2అతిసాహసదోషేణ భీమః సర్పవశం గతః ॥ ౮౮౬౧॥

MSS@8861A@1కర్తవ్యో
గుణసంగ్రహః పరిహతే దేయం నిజం మానసం శ్రోతవ్యం
వచనామృతం జినవచః కార్యం యథాస్థానవత్ ।
MSS@8861A@2దాతవ్యం యతిపుఙ్గవేషు నిజకం న్యాయప్రకల్ప్యం ధనం శ్రద్ధేయం
సతతం సతాం సుచరితశ్రేయస్కరోఽయం విధిః ॥
MSS@8862@1కర్తవ్యోఽప్యాశ్రయః శ్రేయాన్ ఫలం భాగ్యానుసారతః ।
MSS@8862@2నీలకణ్ఠస్య కణ్ఠేఽపి వాసుకిర్వాయుభక్షకః ॥ ౮౮౬౨॥

MSS@8863@1కర్తవ్యోభ్రాతృషు స్నేహో విస్మర్తవ్యా గుణేతరాః ।


MSS@8863@2సంబన్ధో బన్ధుభిః శ్రేయాన్ లోకయోరుభయోరపి ॥ ౮౮౬౩॥

MSS@8864@1కర్తవ్యో హృది వర్తతే యది తరోరస్యోపకారస్తదా మా కాలం


గమయామ్బువాహ
సమయే సిఞ్చైనమమ్భోభరైః ।
MSS@8864@2శీర్ణే పుష్పఫలే దలే విగలితే మూలే గతే శుష్కతాం కస్మై కిం
హితమాచరిష్యసి పరీతాపస్తు తే స్థాస్యతి ॥ ౮౮౬౪॥
కారయితా చైవ ప్రేషకో హ్యనుమోదకః ।
MSS@8865@1కర్తా
MSS@8865@2సకృతం దుష్కృతం చైవ చత్వారః సమభాగినః ॥ ౮౮౬౫॥

MSS@8866@1కర్తా కారయితా చైవ యశ్చైవమనుమన్యతే ।


MSS@8866@2శుభం వా యది వా పాపం తేషామపి సమం ఫలమ్ ।
MSS@8867@1కర్తా ద్యూతచ్ఛలానాం జతుమయశరణోద్దీపనః సోఽతిమానీ
కృష్ణాకేశోత్తరీయవ్యపనయనమరుత్ పాణ్డవా యస్య దాసాః ।
MSS@8867@2రాజా దుఃశాసనాదేర్గురురనుజశతస్యాఙ్గరాజస్య మిత్రం క్వాస్తే
దుర్యోధనోఽసౌ
కథయత న రుషా ద్రుష్టుమభ్యాగతౌ స్వః ॥ ౮౮౬౭॥
MSS@8868@1కర్తుంత్రిలోచనాదన్యో న పార్థవిజయం క్షమః ।
MSS@8868@2తదర్థః శక్యతే ద్రష్టుం లోచనద్వయిభిః కథమ్ ॥ ౮౮౬౮॥

898 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

శక్తః సకలం జగదేతదన్యథాకర్తుమ్ ।


MSS@8869@1కర్తుమకర్తుం
MSS@8869@2యస్తం విహాయ రామం కామం మా ధేహి మానసాన్యస్మిన్ ॥
౮౮౬౯॥
వా కః ప్రభుర్విధినా వినా ।
MSS@8870@1కర్తుమిష్టమనిష్టం
MSS@8870@2కర్తారమన్యమారోప్య లోకస్తుష్యతి కుప్యతి ॥ ౮౮౭౦॥

MSS@8871@1కర్దమవదాత్మవైభవమ్ ఉల్లాస్య చ మానవీం ప్రజాం సుచిరమ్ ।


MSS@8871@2తపనోత్తాపప్లుష్టం స్వవపుః కృత్వా గతం సరసా ॥ ౮౮౭౧॥

చూర్ణం తైలేన పాచయేత్ ।


MSS@8872@1కర్పాసబీజమజ్జానాం
MSS@8872@2తేన సంజాయతే పుష్పం యువతీనాం చిరాద్ గతమ్ ॥ ౮౮౭౨॥

MSS@8872A@1కర్పాసభస్మతక్రాస్థివర్జంసర్వం సితం శుభమ్ ।


MSS@8872A@2గోవాజిగజదేవర్షివర్జం కృష్ణం తు నిన్దితమ్ ॥

MSS@8873@1కర్పాసాస్థిప్రచయనిచితా నిర్ధనశ్రోత్రియాణాం యేషాం


వాత్యాప్రవితతకుటీప్రాఙ్గణాన్తా బభూవుః ।
MSS@8873@2తత్సౌధానాం పరిసరభువి త్వత్ప్రసాదాదిదానీం
క్రీడాయుద్ధచ్ఛిదురయువతీహారముక్తాః పతన్తి ॥ ౮౮౭౩॥
MSS@8874@1కర్పూరం చన్దనం కుష్ఠం తులసీ సర్జసంభవమ్ ।
MSS@8874@2ముస్తం శిలారసం చైవ ధత్తూరమగురుస్తథా ॥ ౮౮౭౪॥

శతపుష్పా చ సర్షపాస్తగరం గుడః ।


MSS@8875@1శేఫాలీ
MSS@8875@2తథా రుద్రజటా సర్వమ్ ఏతదేకత్ర కారయేత్ ॥ ౮౮౭౫॥

MSS@1564@1(అనేన యోగరాజేన ధూపితామ్బరభూషణః ।


MSS@1564@2ధూపితాఙ్గస్త్రిభువనం మనుజః కురుతే వశమ్ ॥ ౧౫౬౪॥)
MSS@8876@1కర్పూర ఇవ దగ్ధోపి శక్తిమాన్ యో జనే జనే ।
MSS@8876@2నమోఽస్త్వవార్యవీర్యాయ తస్మై మకరకేతవే ॥ ౮౮౭౬॥

MSS@8877@1కర్పూరగౌరం కరుణావతారం సంసారసారం భుజగేన్ద్రహారమ్ ।


MSS@8877@2సదా వసన్తం హృదయారవిన్దే భవం భవానీసహితం నమామి ॥
౮౮౭౭॥
MSS@8878@1కర్పూరచన్దనరజో ధవలం వహన్తీమ్ ఆశ్యానచన్దనవిలేపనమఙ్గమఙ్గమ్ ।

msubhsall.pdf 899
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8878@2అన్తర్గతస్య దహతీ మహతః స్మరాగ్నేర్ దగ్ధస్య సంక్షయవశాదివ


భస్మశేషమ్ ॥ ౮౮౭౮॥
MSS@8879@1కర్పూరద్రవశీకరోత్కరమహానీహారమగ్నామివ
ప్రత్యగ్రామృతఫేనపఙ్కపటలీలేపోపదిగ్ధామివ ।
MSS@8879@2స్వచ్ఛైకస్ఫటికాశ్మవేశ్మజఠరక్షిప్తామివ క్ష్మామిమాం కుర్వన్
పార్వణశర్వరీపతిరసావుద్దామముద్ద్యోతతే ॥ ౮౮౭౯॥
MSS@8880@1కర్పూరధూలిధవలద్యుతిపూరధౌత- దిఙ్మణ్డలే శిశిరరోచిషి తస్య యూనః

MSS@8880@2లీలాశిరోంఽశుకనివేశవిశేషకౢప్తి- వ్యక్తస్తనోన్నతిరభూన్నయనావనౌ
సా ॥ ౮౮౮౦॥
MSS@8880A@1కర్పూరధూలీరచితాలవాలః కస్తూరికాకల్పితదోహదశ్రీః ।
MSS@8880A@2హిమామ్బుపూరైరభిషిచ్యమానః ప్రాఞ్చం గుణం ముఞ్చతి కిం
పలాణ్డుః ॥
MSS@8881@1కర్పూరధూలీరచితాలవాలః కస్తూరికాకుఙ్కుమలిప్తదేహః ।
MSS@8881@2సువర్ణకుమ్భైః పరిషిచ్యమానో నిజం గుణం ముఞ్చతి కిం పలాణ్డుః ॥
౮౮౮౧॥
MSS@8882@1కర్పూరన్తకి కేతకన్తకి శరద్రాకాశశాఙ్కన్తకి శ్రీచన్ద్రన్తకి
చన్దనన్తకి సుధాసారాచ్ఛపూరన్తకి ।
MSS@8882@2కైలాసన్తకి దుగ్ధసాగరలసత్స్వచ్ఛాచ్ఛదున్ధన్తకి శ్రీశమ్భున్తకి
కీర్తయస్తవ విభో దర్వీకరేన్ద్రన్తకి ॥ ౮౮౮౨॥
MSS@8883@1కర్పూరన్తి సుధాద్రవన్తి కమలాహాసన్తి హంసన్తి చ ప్రాలేయన్తి
హిమాలయన్తి
కరకాసారన్తి హారన్తి చ ।
MSS@8883@2త్రైలోక్యాఙ్గనరఙ్గలఙ్ఘిమగతిప్రాగల్భ్యసంభావిత్ ఆః శీతాంశోః
కిరణచ్ఛటా ఇవ జయన్త్యేతర్హి తత్కీర్తయః ॥ ౮౮౮౩॥
MSS@8884@1కర్పూరపూరచ్ఛవివాదవిద్యా- సంవావదూకద్యుతిశుక్తితామ్రే ।
MSS@8884@2ఇన్దౌ నృపద్వేషి తమోవితానం సూర్యోదయే రోదితి చక్రవాకీ ॥
౮౮౮౪॥
MSS@8885@1కర్పూరపూరతులనాం కలయన్తి కీర్తేః శ్రీరామచన్ద్ర తవ యత్ కవయః

900 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

కథం తత్ ।
MSS@8885@2త్వద్వైరిణామతితరామపకీర్తితోఽస్యాః స్యాద్ ధూసరత్వమితి తత్ర
వయం ప్రతీమః
॥ ౮౮౮౫॥
MSS@8886@1కర్పూరప్రతిపన్థినో హిమగిరిగ్రావాగ్రసంఘర్షిణః
క్షీరామ్భోనిధిమధ్యగర్భజయినో గఙ్గౌఘసర్వంకషాః ।
MSS@8886@2స్వచ్ఛన్దం హరిచన్దనద్యుతితుదః కున్దేన్దుసంవాదినస్
తస్యాసన్నరవిన్దకన్దరుచయోఽనేకే గుణాః కేచన ॥ ౮౮౮౬॥
MSS@8887@1కర్పూరభల్లాతకశఙ్ఖచూర్ణంక్షారో యవానాం సమనఃశిలశ్చ ।
MSS@8887@2తైలం విపక్వం హరితాలమిశ్రం నిర్మూలలోమాని కరోతి సద్యః ॥
౮౮౮౭॥
MSS@8888@1కర్పూరమిశ్రసేహుణ్డదుగ్ధలేపేనజాయతే ।
MSS@8888@2శేఫసో మహతీ వృద్ధిః కఠినస్త్రీసుఖావహా ॥ ౮౮౮౮॥

MSS@8889@1కర్పూరమిశ్రేణ చ కణ్టకారీ- బీజోద్భవేనైవ రసేన లిప్తమ్ ।


MSS@8889@2లిఙ్గం రతే ద్రావకరం వధూనాం సంజాయతేఽత్యన్తసుఖావహం చ ॥
౮౮౮౯॥
MSS@8890@1కర్పూర రే పరిమలస్తవ మర్దితస్య శ్రీఖణ్డ రే పరిమలస్తవ ఘర్షితస్య ।
MSS@8890@2రే కాకతుణ్డ తవ వహ్నిగతస్య గన్ధః కస్తూరికా స్వయమథాధితగన్ధదృష్టా
॥ ౮౮౯౦॥
లోచనతాపహన్త్రీ ఫుల్లామ్బుజస్రగివ కణ్ఠసుఖైకహేతుః ।
MSS@8891@1కర్పూరవర్తిరివ
MSS@8891@2చేతశ్చమత్కృతిపదం కవితేవ రమ్యా నమ్యా నరీభిరమరీవ హి సా విరేజే
॥ ౮౮౯౧॥
MSS@8892@1కర్పూరాదపి కైరవాదపి దలత్కున్దాదపి స్వర్ణదీ- కల్లోలాదపి కేతకాదపి
లలత్కాన్తాదృగన్తాదపి ।
MSS@8892@2దూరోన్ముక్తకలఙ్కశంకరశిరఃశీతాంశుఖణ్డాదపి శ్వేతాభిస్తవ
కీర్తిభిర్ధవలితా సప్తార్ణవా మేదినీ ॥ ౮౮౯౨॥
MSS@8893@1కర్పూరామ్బునిషేకభాజి సరసైరమ్భోజినీనాం దలైర్ ఆస్తీర్ణేఽపి
వివర్తమానవపుషోః స్రస్తస్రజి స్రస్తరే ।
MSS@8893@2మన్దోన్మేషదృశేః కిమన్యదభవత్సా కాప్యవస్థా తయోర్ యస్యాం

msubhsall.pdf 901
మహాసుభాషితసంగ్రహ

చన్దనచన్ద్రచమ్పకదలశ్రేణ్యాది వహ్నీయతే ॥ ౮౮౯౩॥


MSS@8894@1కర్పూరాయితసైకతాయ శిశిరక్షోదాయమానాతప- వ్యూహాయ
వ్యజనానిలాయితమహాఝఞ్ఝామరుద్రంహసే ।
MSS@8894@2అస్మై తన్వి నిదాఘవాసరవయోమధ్యాభిసారక్రమో- త్సాహాత్యుత్సవసాహసాయ
మహతే సౌహార్దమీహామహే ॥ ౮౮౯౪॥
MSS@8895@1కర్పూరీయన్తి భూమౌ సరసి సరభసం కైరవీయన్తి గఙ్గా - కల్లోలీయన్తి
నాకే దిశి దిశి పరితః కేతకీయన్తి కిం చ ।
MSS@8895@2హంసీయన్త్యన్తరిక్షే కమలదలదృశాం మౌక్తికీయన్తి కణ్ఠే
శుక్తీయన్యమ్బురాశౌ విశదవిసరుచో రశ్మయః శీతరశ్మేః ॥ ౮౮౯౫॥
MSS@8896@1కర్పూరేణ స్థలవిరచనా కుఙ్కుమేనాలవాలం మాధ్వీకాని ప్రతిదినపయః
పఞ్చబాణః కృషాణః ।
MSS@8896@2తత్రోత్పన్నా యది కిల భవేత్ కాఞ్చనీ కాపి వల్లీ సా చేదస్యాః కిమపి
లభతే సుభ్రువః సౌకుమార్యమ్ ॥ ౮౮౯౬॥
MSS@8897@1కర్పూరైః కిమపూరి కిం మలయజైరాలేపి కిం పారదైర్ అక్షాలి
స్ఫటికోపలైః
కిమఘటి ద్యావాపృథివ్యోర్వపుః ।
MSS@8897@2ఏతత్ తర్కయ కైరవక్లమహరే శ‍ృఙ్గారదీక్షాగురౌ దిక్కాన్తాముకురే
చకోరసుహృది ప్రౌఢే తుషారత్విషి ॥ ౮౮౯౭॥
MSS@8898@1కర్పూరైరివ పారదైరివ సుధాస్యన్దైరివాప్లావితే జాతే హన్త దివాపి దేవ
కకుభాం గర్భే భవత్కీర్తిభిః ।
MSS@8898@2ధృత్వాఙ్గే కవచం నిబధ్య శరధిం కృత్వా పురో మాధవం కామః
కైరవబాన్ధవోదయధియా ధున్వన్ ధనుర్ధావతి ॥ ౮౮౯౮॥
MSS@8899@1కర్మఖల్విహ కర్తవ్యం జాతేనామిత్రకర్శన ।
MSS@8899@2అకర్మాణో హి జీవన్తి స్థావరా నేతరే జనాః ॥ ౮౮౯౯॥

MSS@8900@1కర్మ చాత్మహితం కార్యం తీక్ష్ణం వా యది వా మృదు ।


MSS@8900@2గ్రస్యతేఽకర్మశీలస్తు సదానర్థైరకించనః ॥ ౮౯౦౦॥

MSS@8901@1కర్మచైవ హి సర్వేషాం కారణానాం ప్రయోజకమ్ ।


MSS@8901@2శ్రేయఃపాపీయసాం చాత్ర ఫలం భవతి కర్మణామ్ ॥ ౮౯౦౧॥

MSS@8902@1కర్మజన్యశరీరేషు రోమాః శారీరమానసాః ।

902 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8902@2శరా ఇవ పతన్తీహ విముక్తా దృఢధన్విభిః ॥ ౮౯౦౨॥


MSS@8903@1కర్మజాః ప్రభవన్త్యేవ యథాకాలముపద్రవాః ।
MSS@8903@2ఏతత్తు కష్టం యచ్ఛత్రుః కర్తాహమితి మన్యతే ॥ ౮౯౦౩॥

MSS@8903A@1కర్మ జీవం చ సంశ్లిష్టం పరిజ్ఞాతాత్మనిశ్చయః ।


MSS@8903A@2విభిన్నీకురుతే సాధుః సామాయికశలాకయా ॥

MSS@8904@1కర్మజ్ఞానంచ మోక్షాయ కర్మణ్యర్థోఽధికారితా ।


MSS@8904@2అతోఽర్థేనైవ కైవల్యం న కైవల్యేన లభ్యతే ॥ ౮౯౦౪॥

MSS@8905@1కర్మణః ఫలనిర్వృత్తిం స్వయమశ్నాతి కారకః ।


MSS@8905@2ప్రత్యక్షం దృశ్యతే లోకే కృతస్యాప్యకృతస్య చ ॥ ౮౯౦౫॥

MSS@8906@1కర్మణః సంచయాత్ స్వర్గనరకౌ మోక్షబన్ధనే ।


MSS@8906@2కర్మణో జ్ఞాయతే జన్తుర్బీజాదివ నవాఙ్కురః ॥ ౮౯౦౬॥

MSS@8907@1కర్మణః సుకృతస్యాహుః సాత్త్వికం నిర్మలం ఫలమ్ ।


MSS@8907@2రజసస్తు ఫలం దుఃఖమ్ అజ్ఞానం తమసః ఫలమ్ ॥ ౮౯౦౭॥

సంజాయతే జ్ఞానం రజసో లోభ ఏవ చ ।


MSS@8908@1సత్త్వాత్
MSS@8908@2ప్రమాదమోహౌ తమసో భవతోఽజ్ఞానమేవ చ ॥ ౮౯౦౮॥

MSS@8909@1కర్మణాం తు ప్రశస్తానామ్ అనుష్ఠానం సుఖావహమ్ ।


MSS@8909@2తేషామేవాననుష్ఠానం పశ్చాత్ తాపకరం మహత్ ॥ ౮౯౦౯॥

MSS@8910@1కర్మణాచరితం పూర్వం సద్భిరాచరితం చ యత్ ।


MSS@8910@2తదేవాస్థాయ మోదన్తే దాన్తాః శమపరాయణాః ॥ ౮౯౧౦॥

MSS@8911@1కర్మణాజాయతే జన్తుః కర్మణైవ విలీయతే ।


MSS@8911@2సుఖం దుఃఖం భయం క్షేమం కర్మణైవాభిపద్యతే ॥ ౮౯౧౧॥

కశ్చిత్ ఫలరూప్యన్యకర్మణామ్ ।
MSS@8912@1అస్తి చేదీశ్వరః
MSS@8912@2కర్తారం భజతే సోఽపి న హ్యకర్తుః ప్రభుర్హి సః ॥ ౮౯౧౨॥

MSS@8913@1కర్మణా తక్షకారేణ మనుష్యో యత్తు పుత్రికా ।


MSS@8913@2వాసనారజ్జుమాకృష్య సవంకర్మసు చోదితః ॥ ౮౯౧౩॥

MSS@8913A@1కర్మణా బధ్యతే జన్తుర్విద్యయా తు ప్రముచ్యతే ।


MSS@8913A@2తస్మాత్ కర్మ న కుర్వన్తి యతయః పారదర్శినః ॥

msubhsall.pdf 903
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8914@1కర్మణా బాధ్యతే బుద్ధిర్బుద్ధ్యా కర్మ న బాధ్యతే ।


MSS@8914@2సుబుద్ధిరపి యద్ రామో హైమం హరిణమన్వగాత్ ॥ ౮౯౧౪॥

MSS@8915@1కర్మణా మనసా వాచా యత్నాద్ధర్మం సమాచరేత్ ।


MSS@8915@2అస్వర్గ్యం లోకవిద్విష్టం ధర్మ్యమప్యాచరేన్ న తు ॥ ౮౯౧౫॥

MSS@8916@1కర్మణామనసా వాచా యదభీక్ష్ణం నిషేవతే ।


MSS@8916@2తదేవాపహరత్యేనం తస్మాత్ కల్యాణమాచరేత్ ॥ ౮౯౧౬॥

MSS@8916A@1కర్మణా మనసా వాచా సర్వభూతేషు సర్వదా ।


MSS@8916A@2అక్లేశజననం ప్రోక్తం త్వహింసా పరమర్షిభిః ॥

జాయతే ఫలసంక్షయః ।
MSS@8917@1కర్మణామిష్టదుష్టానాం
MSS@8917@2చేతసోఽర్థకషాయత్వాద్ యత్ర సా ఘ్వస్తిరుచ్యతే ॥ ౮౯౧౭॥

MSS@8917A@1కర్మణా మోహనీయేన మోహితం సకలం జగత్ ।


MSS@8917A@2ధన్యా మోహం సముత్సార్య తపస్యన్తి మహాధియః ॥

MSS@8918@1కర్మణా యేన తేనేహ మృదునా దారుణేన వా ।


MSS@8918@2ఉద్ధరేద్ దీనమాత్మానం సమర్థో ధర్మమాచరేత్ ॥ ౮౯౧౮॥

MSS@8919@1కర్మణా రహితం జ్ఞానం పఙ్గునా సదృశం భవేత్ ।


MSS@8919@2న తేన ప్రాప్యతే కించిత్ న చ కించిత్ ప్రసాధ్యతే ॥ ౮౯౧౯॥

MSS@8920@1ఏవం జ్ఞానేన హీనం యత్ కర్మాన్ధేన సమం స్మృతమ్ ।


MSS@8920@2మార్గో వా మార్గలక్ష్యం వా నైవ తస్య ప్రతీయతే ॥ ౮౯౨౦॥

MSS@8921@1కర్మణా మనసా వాచా కర్తవ్యం కర్మ కుర్వతః ।


MSS@8921@2తస్మాదేవేష్టసంసిద్ధిశ్చతురస్రా ప్రజాయతే ॥ ౮౯౨౧॥
MSS@8922@1కర్మణైవహి సంసిద్ధిమ్ ఆస్థితా జనకాదయః ।
MSS@8922@2లోకసంగ్రహమేవాపి సమ్పశ్యన్ కర్తుమర్హసి ॥ ౮౯౨౨॥

MSS@8923@1కర్మణోఽపి ప్రధానత్వం కిం కుర్వన్తి శుభా గ్రహాః ।


MSS@8923@2వసిష్ఠదత్తలగ్నేఽపి జానకీ దుఃఖభాగినీ ॥ ౮౯౨౩॥

యస్య యః కాలః తత్కాలవ్యాపినీ తిథిః ।


MSS@8924@1కర్మణో
MSS@8924@2తయా కర్మాణి కుర్వీత హ్రాసవృద్ధిం న కారయేత్ ॥ ౮౯౨౪॥

MSS@8925@1కర్మణో హి ప్రధానేన బుద్ధినా కిం ప్రయోజనమ్ ।

904 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8925@2పాషాణస్య కుతో బుద్ధిస్తతో దేవో భవిష్యతి ॥ ౮౯౨౫॥


MSS@8926@1కర్మణో హ్యపి బోద్ధవ్యం బోద్ధవ్యం చ వికర్మణః ।
MSS@8926@2అకర్మణశ్చ బోద్ధవ్యం గహనా కర్మణో గతిః ॥ ౮౯౨౬॥

MSS@8927@1కర్మణ్యకర్మ యః పశ్యేద్ అకర్మణి చ కర్మ యః ।


MSS@8927@2స బుద్ధిమాన్ మనుష్యేషు స యుక్తః కృత్స్నకర్మకృత్ ॥ ౮౯౨౭॥

MSS@8928@1కర్మణ్యకర్మవిధిరేషయదాచరన్తి కర్మాణి తత్తదనుబన్ధజిహాసయేతి ।


MSS@8928@2సత్యం తథాప్యభినవో భవితా న బన్ధః ప్రాచీనబన్ధహరణే క ఇవాభ్యుపాయః
॥ ౮౯౨౮॥
MSS@8929@1కర్మణ్యకోవిదాః స్తబ్ధా మూర్ఖాః పణ్డితమానినః ।
MSS@8929@2వదన్తి చాటుకాన్ మూఢా యయా మాధ్వ్యా గిరోత్సుకాః ॥ ౮౯౨౯॥

ఫలేషు కదాచన ।
MSS@8930@1కర్మణ్యేవాధికారస్తే మా
MSS@8930@2మా కర్మఫలహేతుర్భూర్మా తే సఙ్గోఽస్త్వకర్మణి ॥ ౮౯౩౦॥

MSS@8931@1కర్మ త్యజేమ యది నూనమధః పతేమ యద్యాచరేమ న కదాపి భవం


తరేమ ।
MSS@8931@2కర్మ త్యజేదితి చరేదితి చ ప్రవృత్తా భావేన కేన నిగమా ఇతి న ప్రతీమః
॥ ౮౯౩౧॥
MSS@8932@1కర్మదాయాదవల్లోకః కర్మసంబన్ధలక్షణః ।
MSS@8932@2కర్మాణి చోదయన్తీహ యథాన్యోన్యం తథా వయమ్ ॥ ౮౯౩౨॥

MSS@8933@1కర్మబ్రహ్మవిచారణాం విజహతో భోగాపవర్గప్రదాం ఘోషం కంచన


కణ్ఠశోషఫలకం కుర్వన్త్యమీ తార్కికాః ।
MSS@8933@2ప్రత్యక్షం న పునాతి నాపహరతే పాపాని పీలుచ్ఛటా వ్యప్తిర్నావతి నైవ
పాత్యనుమితిర్నో పక్షతా రక్షతి ॥ ౮౯౩౩॥
MSS@8934@1కర్మభిః స్వైరవాప్తస్య జన్మనః పితరౌ యథా ।
MSS@8934@2రాజ్ఞం తథాన్యే రాజ్యస్య ప్రవృత్తావేవ కారణమ్ ॥ ౮౯౩౪॥

MSS@8935@1కర్మభూమిమిమాం ప్రాప్య కర్తవ్యం కర్మ యచ్ఛుభమ్ ।


MSS@8935@2అగ్నిర్వాయుశ్చ సోమశ్చ కర్మణాం ఫలభాగినః ॥ ౮౯౩౫॥

MSS@8936@1కర్మభూమిరియం బ్రహ్మన్ ఫలభూమిరసౌ మతా ।


MSS@8936@2ఇహ యత్ క్రియతే కర్మ తత్ పరత్రోపభుజ్యతే ॥ ౮౯౩౬॥

msubhsall.pdf 905
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8937@1కర్మ లోకవిరుద్ధం తు కుర్వాణం క్షణదాచర ।


MSS@8937@2తీక్ష్ణం సర్వజనో హన్తి సర్పం దుష్టమివాగతమ్ ॥ ౮౯౩౭॥

MSS@8938@1కర్మసర్వోత్తమం కిం మే కరణీయం భవేదితి ।


MSS@8938@2మానవః ప్రభవేద్ వేత్తుం లబ్ధ్వా స్థైర్యం శమం తథా ॥ ౮౯౩౮॥

MSS@8939@1కర్మాణిజన్మాన్తరసంచితాని మహాన్తి విజ్ఞానమహాహుతాశే ।


MSS@8939@2సర్వాణి దగ్ధాని భవన్తి సద్యో మహానలస్యాస్తి కిమార్ద్రభావః ॥
౮౯౩౯॥
బధ్నన్తి శుభాశుభాని కర్తాత్రమౌపాధికమేవ జీవమ్ ।
MSS@8940@1కర్మాణి
MSS@8940@2పరం న తత్సాక్షిణమస్తదోషమ్ ఆభీరమద్యాత్ కిమజే శయానే ॥
౮౯౪౦॥
MSS@8941@1కర్మాణి యాని లోకే దుఃఖనిమిత్తాని లజ్జనీయాని ।
MSS@8941@2సర్వాణి తాని కురుతే జఠరనరేన్ద్రస్య వశమితో జన్తుః ॥ ౮౯౪౧॥

MSS@8941A@1కర్మాణిసర్వాణి చ మోహనీయే దుఃఖాని సర్వాణి దరిద్రతాయామ్ ।


MSS@8941A@2పాపాని సర్వాణి చ చౌర్యభావే దోషా అశేషా అనృతే భవన్తి ॥

MSS@8942@1కర్మాణ్యారభమాణానాం దుఃఖహత్యై సుఖాయ చ ।


MSS@8942@2పశ్యేత్ పాకవిపర్యాసం మిథునీచారిణాం నృణామ్ ॥ ౮౯౪౨॥

MSS@8943@1కర్మానిష్టం విధత్తే భవతి పరవశో లజ్జతే నో జనానాం ధర్మాధర్మౌ


న వేత్తి త్యజతి గురుకులం సేవతే నీచలోకమ్ ।
MSS@8943@2భూత్వా ప్రాజ్ఞః కులీనః ప్రథితపృథుగుణో మాననీయో బుధోఽపి గ్రస్తో
యేనాత్ర దేహీ నుద మదనరిపుం జీవ తం బుఃఖదక్షమ్ ॥ ౮౯౪౩॥
MSS@8943A@1కర్మానుభావదుఃఖిత ఏవం మోహాన్ధకారగహనవతి ।
MSS@8943A@2అన్ధ ఇవ దుర్గమార్గే భ్రమతి హి సంసారకాన్తారే ॥
MSS@8944@1కర్మానుమేయాః సర్వత్ర పరోక్షగుణవృత్తయః ।
MSS@8944@2తస్మాత్ పరోక్షవృత్తీనాం ఫలైః కర్మ విభావయేత్ ॥ ౮౯౪౪॥

MSS@8945@1కర్మాన్యజన్మని కృతం సదసచ్చ దైవం తత్ కేవలం భవతి జన్మని


సత్కులాద్యే ।
MSS@8945@2బాల్యాత్ పరం వినయసౌష్ఠవపాత్రతాపి పుందైవజా కృషివదిత్యత
ఉద్యమేత
॥ ౮౯౪౫॥

906 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

సత్త్వానాం వినాశే సముపస్థితే ।


MSS@8946@1కర్మాపరాధాత్
MSS@8946@2అనయో నయరూపేణ బుద్ధిమాక్రమ్య తిష్ఠతి ॥ ౮౯౪౬॥

MSS@8947@1కర్మాయత్తంఫలం పుంసాం బుద్ధిః కర్మానుసారిణీ ।


MSS@8947@2తథాపి సుధియా భావ్యం సువిచార్యైవ కుర్వతా ॥ ౮౯౪౭॥

MSS@8948@1కర్మారణ్యం దహతి శిఖివన్మాతృవత్పాతి దుఃఖాత్ సమ్యగ్రీతిం వదతి


గురువత్ స్వామివద్ యద్ బిభర్తి ।
MSS@8948@2తత్త్వాతత్త్వప్రకటనపటుః స్పష్టమాప్నోతి పూతం తత్ సంజ్ఞానం
విగలితమలం జ్ఞానదానేన మర్త్యః ॥ ౮౯౪౮॥
MSS@8949@1కర్మేన్ద్రియాణి సంయమ్య య ఆస్తే మనసా స్మరన్ ।
MSS@8949@2ఇన్ద్రియార్థాన్ ర్విమూఢాత్మా మిథ్యాచారః స ఉచ్యతే ॥ ౮౯౪౯॥

MSS@8950@1యస్త్విన్ద్రియాణి మనసా నియమ్యారభతేఽర్జున ।


MSS@8950@2కర్మేన్ద్రియైః కర్మయోగమ్ అసక్తః స విశిష్యతే ॥ ౮౯౫౦॥

యదజ్ఞానాత్ సంచితం జన్మకాననే ।


MSS@8950A@1కర్మేన్ధనం
MSS@8950A@2ఉపవాసశిఖీ సర్వం తద్భస్మీకురుతే క్షణాత్ ॥

సమాశ్రిత్య దృఢా సద్భావనాహుతిః ।


MSS@8950B@1కర్మేన్ధనం
MSS@8950B@2ధర్మధ్యానాగ్నినా కార్యా దీక్షితేనాగ్నికారికా ॥

MSS@8951@1కర్మైవ కారణం చాత్ర సుగతిం దుర్గతిం ప్రతి ।


MSS@8951@2కర్మైవ ప్రాక్తనమపి క్షణం కిం కోఽస్తి చాక్రియః ॥ ౮౯౫౧॥

ప్రాతః ప్రాతః ప్రధావతామ్ ।


MSS@8952@1కర్మోక్తినర్మనిర్మాణైః
MSS@8952@2ధనం ధనం ప్రలపతాం నిధనం విస్మృతం నృణామ్ ॥ ౮౯౫౨॥

MSS@8952A@1కర్మోదయాద్ భవగతిర్ భవగతిమూలా శరీరనిర్వృత్తిః ।


MSS@8952A@2దేహాదిన్ద్రియవిషయా విషయనిమిత్తే చ సుఖదుఃఖే ॥

MSS@8953@1కార్యస్యనిఃసంశయమాత్మహేతోః సరూపతాం హేతుభిరభ్యుపేత్య ।


MSS@8953@2దుఃఖస్య కార్యం సుఖమామనన్తః స్వేనైవ వాక్యేన హతా వరాకాః ॥
౮౯౫౩॥
యాతుః క్షుతం జలదవృష్టయే ।
MSS@8954@1కర్షణాన్వేషణే
MSS@8954@2హేమాదిభూషణే నవ్యే విధృతే భూషణాప్తయే ॥ ౮౯౫౪॥

msubhsall.pdf 907
మహాసుభాషితసంగ్రహ

వపతి లునీతే దీవ్యతి సీవ్యతి పునాతి వయతే చ ।


MSS@8955@1కర్షతి
MSS@8955@2విదధాతి కిం న కృత్యం జఠరానలశాన్తయే తనుమాన్ ॥ ౮౯౫౫॥

MSS@8956@1కర్షద్భిః సిచయాఞ్చలానతిరసాత్ కుర్వద్భిరాలిఙ్గనం గృహ్ణానైః


కచమాలిఖద్భిరధరం విద్రావయద్భిః కుచౌ ।
MSS@8956@2ప్రత్యక్షేఽపి కలిఙ్గమణ్డలపతేరన్తఃపురాణామహో ధిక్కష్టం
విటపైర్విటైరివ వనే కిం నామ నాచేష్టితమ్ ॥ ౮౯౫౬॥
MSS@8957@1కలం కముక్తం తనుమధ్యనామికా స్తనద్వయీ చ త్వదృతే న హన్త్యతః ।
MSS@8957@2న యాతి భూతం గణనే భవన్ముఖే కలఙ్కముక్తం తనుమధ్యనామికా ॥
౮౯౫౭॥
MSS@8958@1కలకణ్ఠ గణాస్వాద్యే కామస్యాస్త్రే నిజాఙ్కురే ।
MSS@8958@2నిమ్బవృత్తిభిరుద్గదీర్ణే న చూతః పరితప్యతే ॥ ౮౯౫౮॥

MSS@8959@1కలకలమపరా ముధా విధాయ క్షితితిలకాన్ నయనాన్తమాససాద ।


MSS@8959@2అవతరతి మృగీదృశాం తృతీయం మనసిజచక్షురుపాయదర్శనేషు ॥
౮౯౫౯॥
MSS@8960@1కలకోకిలనాదవివాదబలద్- భ్రమరావలిలోలరసాలద్రుమ- ।
MSS@8960@2క్రమమాలతికాదికదమ్బలసత్- కుసుమాగమమోదమనోజశరైః ॥
౮౯౬౦॥
MSS@8961@1పరిపీడితయా విధుసాన్ద్రకలా- కమలాకరచమ్పకసంగదధత్- ।
MSS@8961@2పవనైరనుచిన్తితయా ప్రియ సా సఖి సమ్ప్రతి కిం క్రియతేఽబలయా ॥
౮౯౬౧॥
MSS@8962@1కలక్వణితగర్భేణ కణ్ఠేనాఘూర్ణితేక్షణః ।
MSS@8962@2పారావతః పరిభ్రమ్య రిరంసుశ్చుమ్బతి ప్రియామ్ ॥ ౮౯౬౨॥

MSS@8963@1కలక్వాణే వీణే విరమ రణితాత్ కోకిల సఖే సఖేదో మాభూస్త్వం


ద్రుహిణవిహితస్తే
పరిభవః ।
MSS@8963@2సుధే ముఞ్చ స్పర్ధామధరమధుసంసర్గసరసాః స్ఫుటన్త్యేతా వాచః కిమపి
కమనీయా మృగదృశః ॥ ౮౯౬౩॥
MSS@8964@1కలఙ్కదాశో గగనామ్బురాశౌ ప్రసార్య చన్ద్రాతపతన్తుజాలమ్ ।
MSS@8964@2లగ్నోడుమీనాంల్లఘు సంజిఘృక్షుశ్ చన్ద్రప్లవస్థశ్చరమావ్ధిమేతి

908 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

॥ ౮౯౬౪॥
MSS@8965@1కలఙ్కయన్తి సన్మార్గజుషః పరిభవన్త్యలమ్ ।
MSS@8965@2వాత్యా ఇవాతిచపలాః స్త్రియో భూరిరజోవృతాః ॥ ౮౯౬౫॥

MSS@8966@1తత్తాసు న ప్రసక్తవ్యం ధీరసత్త్వైః సుబుద్ధిభిః ।


MSS@8966@2శీలమభ్యసనీయం తు వీతరాగపదాప్తయే ॥ ౮౯౬౬॥

MSS@8967@1కలఙ్కహీనః క్షయదోషశూన్యః సదా నివృత్తస్తమసో భయాచ్చ ।


MSS@8967@2బతాభవిష్యద్ ద్విజనాయకోఽపి తదాపి మన్యే న తవాననాభమ్ ॥
౮౯౬౭॥
MSS@8968@1కలఙ్కినః ప్రియే దోషాకరస్య చ జడస్య చ ।
MSS@8968@2న జాతు శక్తిరిన్దోస్తే ముఖేన ప్రతిగర్జితుమ్ ॥ ౮౯౬౮॥

జలే క్వాపి సౌరం ప్రతిఫలన్ మహః ।


MSS@8969@1కలఙ్కిని
MSS@8969@2తమోఽపహత్వం తనుతే సమృద్ధిం చ దినే దినే ॥ ౮౯౬౯॥

MSS@8970@1కలఙ్కీ నిఃశఙ్కం పరితపతు శీతద్యుతిరసౌ భుజఙ్గవ్యాసఙ్గీవమతు


గరలం చన్దనరసః ।
MSS@8970@2స్వయం దగ్ధో దాహం వితరతు మనోభూరపి భృశం జగత్ప్రాణ
ప్రాణానపహరసి కిం తే సముచితమ్ ॥ ౮౯౭౦॥
యథా చన్ద్రః క్షారేణ లవణామ్బుధిః ।
MSS@8970A@1కలఙ్కేన
MSS@8970A@2కలహేన తథా భాతి జ్ఞానవానాపి మానవః ॥

MSS@8971@1కలత్రం పృష్ఠతః కృత్వా రమతే యః పరస్త్రియః ।


MSS@8971@2అధర్మశ్చాపదస్తస్య సద్యః ఫలతి నిత్యశః ॥ ౮౯౭౧॥

పుంసః శ్రుతం చ శీలం చ గుణాశ్చ సర్వే ।


MSS@8972@1కలత్రచిన్తాకుచితస్య
MSS@8972@2అపక్వకుమ్భే నిహితా ఇవాపః ప్రయాన్తి దేహేన సమం వినాశమ్ ॥
౮౯౭౨॥
కిలైవమ్ అభ్యాహతం కీర్తివిపర్యయేణ ।
MSS@8973@1కలత్రనిన్దాగురుణా
MSS@8973@2అయోఘనేనాయ ఇవాభితప్తం వైదేహిబన్ధోర్హృదయం విదద్రే ॥ ౮౯౭౩॥

క్దచిద్ వినిన్ద్యరూపే విహితేఽపి కర్మణి ।


MSS@8974@1కలత్రపుత్రాదినిమిత్తతః
MSS@8974@2ఇదం కృతం కర్మ వినిన్దితం సతాం మయేతి భవ్యశ్చకితో వినిన్దతి
॥ ౮౯౭౪॥

msubhsall.pdf 909
మహాసుభాషితసంగ్రహ

విలోలనీవినా గలద్దుకూలస్తనశాలినోరసా ।
MSS@8975@1కలత్రభారేణ
MSS@8975@2వలివ్యపాయస్ఫుటరోమరాజినా నిరాయతత్త్వాదుదరేణ తామ్యతా ॥
౮౯౭౫॥
MSS@8976@1విలమ్బమానాకులకేశపాశయా కయాచిదావిష్కృతబాహుమూలయా ।
MSS@8976@2తరుప్రసూనాన్యపదిశ్య సాదరం మనోధినాథస్య మనః సమాదదే ॥
౮౯౭౬॥
MSS@8977@1కలత్రమాత్మాసుహృదో ధనాని వృథా భవన్తీహ నిమేషమాత్రాత్ ।
MSS@8977@2ముహుర్ముహుశ్చాకులితాని తాని తస్మాన్ న విద్వానతివిగ్రహీ స్యాత్ ॥
౮౯౭౭॥
MSS@8977A@1కలత్రహరణల్కేశాత్ ఖిన్నానామాత్మనస్తనౌ ।
MSS@8977A@2ధర్తుముత్సుకతా నష్టేః సుదృశాం సుధియామివ ॥

MSS@8978@1కలభ తవాన్తికమాగతమ్ అలిమేతం మా కదాప్యవజ్ఞాసీః ।


MSS@8978@2అపి దానసున్దరాణాం ద్విపధుర్యాణామయం శిరోధార్యః ॥ ౮౯౭౮॥

MSS@8979@1కలమాక్రాన్తవిశ్వస్య మషీకృష్ణస్య భోగినః ।


MSS@8979@2ఆసన్నబన్ధనస్యాన్తే దివిరస్య ధనేన కిమ్ ॥ ౮౯౭౯॥

MSS@8980@1కలమం ఫలభారాతిగురుమూర్ధతయా శనైః ।


MSS@8980@2వినామాన్తికోద్భూతం సమాఘ్రాతుమివోత్పలమ్ ॥ ౮౯౮౦॥

MSS@8980A@1కలమధురరక్తకణ్ఠీ శయనే మదిరాలసా సమదనా చ ।


MSS@8980A@2వక్త్రాపరవక్త్రాభ్యామ్ ఉపతిష్ఠతు వారముఖ్యా త్వామ్ ॥

MSS@8981@1కలమాః పాకవినమ్రా మూలతలాఘ్రాతసురభికల్హారాః ।


MSS@8981@2పవనాకమ్పితశిరసః ప్రాయః కుర్వన్తి పరిమలశ్లాఘామ్ ॥ ౮౯౮౧॥

MSS@8982@1కలమాన్తనిర్గతమషీ-బిన్దువ్యాజేన సాఞ్జనాశ్రుకణా ।
MSS@8982@2కాయస్థలుణ్ఠ్యమానా రోదితి ఖిన్నేవ రాజశ్రీః ॥ ౮౯౮౨॥

MSS@8983@1కలయ కమలమస్మిర్న్నిత్యుదీర్య స్థితానాం ప్రతిఫలితముఖేషు


న్యస్తహస్తారవిన్దాః ।
MSS@8983@2స్ఫటికవిపినమధ్యే మాణికప్రేయసీనాం నిభృతహసితపాత్రం యత్ర
యాతా
యువానః ॥ ౮౯౮౩॥

910 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8984@1కలయతి కమలోపమానమక్ష్ణోః ప్రథయతి వాచి సుధారసస్య సామ్యమ్ ।


MSS@8984@2సఖి కథయ కిమాచరామి కాన్తే సమజని తత్ర సహిష్ణుతైవ దోషః ॥
౮౯౮౪॥
MSS@8985@1కలయతి కిం న సదా ఫలతాం బహుఫలతాం చ స వృక్షః ।
MSS@8985@2యస్య పరోపకృతౌ కశ్చిన్ న సపక్షోఽపి విపక్షః ॥ ౮౯౮౫॥

MSS@8986@1కలయతి కువలయమాలా- లలితం కుటిలః కటాక్షవిక్షేపః ।


MSS@8986@2అధరః కిసలయలీలా- మాననమస్యాః కలానిధివిలాసమ్ ॥ ౮౯౮౬॥

MSS@8987@1కలయతి మమ చేతస్తల్పమఙ్గారకల్పం జ్వలయతి మమ గాత్రం చన్దనం


చన్ద్రకశ్చ ।
MSS@8987@2తిరయతి మమ నేత్రే మోహజన్మాన్ధకారో వికృతబహువికారం మన్మథో
మాం
దునోతి ॥ ౮౯౮౭॥
MSS@8988@1కలయతు హంసవిలాసగతిం స బకః సరసి వరాకః ।
MSS@8988@2నీరక్షీరవివేకవిధౌ తస్య కుతః పరిపాకః ॥ ౮౯౮౮॥

MSS@8989@1కలయ వలయం ధమ్మిల్లేఽస్మిన్నివేశయ మల్లికాం రచయ సిచయం


ముక్తాహారం విభూషయ సత్వరమ్ ।
MSS@8989@2మృగమదమషీపత్రాలేపం కురుష్వ కపోలయోః సహచరి సమాయాతః
ప్రాతః
స తే హృదయప్రియః ॥ ౮౯౮౯॥
MSS@8990@1కలయసి వయస్య కస్మాత్ త్వం రుచిరం భారతీశాస్త్రమ్ ।
MSS@8990@2అత్రోఽక్తిప్రత్యుక్తౌ కలయ మిథో భూరిశస్త్రపాతరణమ్ ॥ ౮౯౯౦॥

MSS@8991@1కలయా తుషారకిరణస్య పురః పరిమన్దభిన్నతిమిరౌఘజటమ్ ।


MSS@8991@2క్షణమభ్యపద్యత జనైర్న మృషా గగనం గణాధిపతిమూర్తిరితి ॥
౮౯౯౧॥
MSS@8992@1కలయాత్ర ప్రకాశ్యం చేత్ కించిద్వా దివ్యజీవనే ।
MSS@8992@2తస్యామపి ప్రకాశా స్యాద్ విశాలా శాన్తిరుజ్జ్వలా ॥ ౮౯౯౨॥

MSS@8992A@1కలయే కిసలయమధరం శఙ్కే పఙ్కేరుహం కరద్వన్ద్వమ్ ।


MSS@8992A@2మన్యే మనసిజవేత్రం గాత్రం నేత్రైకమోహనం తన్వ్యాః ॥

MSS@8992B@1కలరవకణ్ఠకరమ్బిత- కలరవకలకణ్ఠకూజితే సురతే ।

msubhsall.pdf 911
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@8992B@2తవ మనుమీలితలోచన- మాననమవలోకితుం ప్రియే కలయే ॥


నిజహేతుదణ్డజః కిము చక్రభ్రమకారితాగుణః ।
MSS@8993@1కలశే
MSS@8993@2స తదుచ్చకుచౌ భవన్ ప్రభా- ఝరచక్రభ్రమమాతనోతి యత్ ॥
౮౯౯౩॥
MSS@8994@1కలహః కదాపి మాస్త్వితి కలితశరీరైక్యయోః శివయోః ।
MSS@8994@2అహమస్మ్యహమస్మీతి ప్రాప్తః కలహో మమ త్రాణే ॥ ౮౯౯౪॥

MSS@8995@1కలహకలభవిన్ధ్యః కోపగృధ్రశ్మశానం వ్యసనభుజగరన్ధ్రం


ద్వేషదస్యుప్రదోషః ।
MSS@8995@2సుకృతవనదవాగ్నిర్మార్దవామ్భోదవాయుర్ నయనలినతుషారోఽత్యర్థమర్థానురాగః
॥ ౮౯౯౫॥
MSS@8996@1కలహకలయా యత్ సంవృత్యై త్రపావనతాననా పిహితపులకోద్భేదం
సుభ్రూశ్చకర్ష న కఞ్చుకమ్ ।
MSS@8996@2దయితమభితస్తాముత్కణ్ఠాం వివవ్రురనన్తరం ఝటితి తటితి త్రుట్యన్తోఽన్తః
స్తనాంశుకసన్ధయః ॥ ౮౯౯౬॥
MSS@8997@1కలహప్రియాతిదీర్ఘాఖర్వా వా శ్యామపీతహరితా వా ।
MSS@8997@2లమ్బోష్ఠీ లఘునాసా లఘుశిథిలస్తనవిభాగా చ ॥ ౮౯౯౭॥

MSS@8998@1కలహమాతనుతే మదిరావశస్ తమిహ యేన నిరస్యతి జీవితమ్ ।


MSS@8998@2వృషమపాస్యతి సంచినుతే మలం ధనమపైతి జనైః పరిభూయతే ॥
౮౯౯౮॥
MSS@8999@1కలహాన్తరితాప్రలపనమ్ అతః పరం నాయకస్య శిక్షా చ ।
MSS@8999@2సంభోగావిష్కరణం కులటా సంకీర్ణమితి చ శ‍ృఙ్గారః ॥ ౮౯౯౯॥
MSS@9000@1కలహాన్తాని హర్మ్యాణి కువాక్యాన్తం చ సౌహృదమ్ ।
MSS@9000@2కురాజాన్తాని రాష్ట్రాణి కుకర్మాన్తం యశో నృణామ్ ॥ ౯౦౦౦॥

MSS@9001@1కలహాయన్తే మూఢాః కః ప్రతిభూః శ్వః ప్రభాత ఇతి ।


MSS@9001@2తస్యామేవ రజన్యాం కః ప్రతిభూః స్వస్య సత్తాయామ్ ॥ ౯౦౦౧॥

MSS@9002@1కలాం తామైన్దవీం వన్దే యయా యాదష్పతిః పితా ।


MSS@9002@2ఆరుహ్య హరమూర్ధానం కృతస్త్రైలోక్యమూర్ధని ॥ ౯౦౦౨॥

MSS@9003@1కలాః సర్వే హరేరేవ సప్రజాపతయ్స్తథా ।

912 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9003@2ఏతే త్వంశకలాః పుంసః కృష్ణస్తు భగవాన్ స్వయమ్ ॥ ౯౦౦౩॥


MSS@9003A@1కలాకలాపసమ్పన్నా ఉపకర్తుః పరఞ్ముఖాః ।
MSS@9003A@2న భవన్తి మహాత్మానః సరసః శిఖినో యథా ॥

MSS@9004@1కలాకాష్ఠాముహూర్తానాం కాలస్య వ్రజతాం జవాత్ ।


MSS@9004@2న లక్ష్యతే విభాగేన దీపస్యేవార్చిషాం గతిః ॥ ౯౦౦౪॥

MSS@9005@1కలాత్తమాయాలవకాన్తమూర్తిః కలక్వణద్వేణునినాదరమ్యః ।
MSS@9005@2శ్రితో హృది వ్యాకులయంస్త్రిలోకీం శ్రియేఽస్తు గోపీజనవల్లభో వః ॥
౯౦౦౫॥
MSS@9006@1కలాధారో వక్రః స్ఫురదధరరాగో నవతనుర్ గలన్మానావేశాస్తరుణరమణీర్నాగర
ఇవ ।
MSS@9006@2ఘనశ్రోణీబిమ్బే
నయనముకులే చాధరదలే కపోలే గ్రీవాయాం
కుచకలశయోశ్చుమ్బతి శశీ ॥ ౯౦౦౬॥
MSS@9007@1కలాధినాథాధిగమాద్ద్వితీయే కిమద్వితీయేతి తనోషి గర్వమ్ ।
MSS@9007@2అయి త్వమస్మద్వచసి ప్రతీయా అయం తృతీయాముపగన్తుకామః ॥
౯౦౦౭॥
MSS@9008@1కలాధినాథానయనాయ సాయం కుముద్వతీప్రేషిత ఏవ భృఙ్గః ।
MSS@9008@2కిమిన్దునాలిఙ్గ్య సరాగమఙ్కే కృతః కలఙ్కభ్రమమాతనోతి ॥ ౯౦౦౮॥

MSS@9009@1కలానాం గ్రహణాదేవ సౌభాగ్యముపజాయతే ।


MSS@9009@2దేశకాలౌ త్వపేక్ష్యాసాం ప్రయోగః సంభవేన్న వా ॥ ౯౦౦౯॥

MSS@9010@1కలానాథః కామం భజతి బహుదోషాఙ్కితతనుం కుముద్వత్యాస్తస్మిన్నపి


భవతి
కిం నామ న రుచిః ।
MSS@9010@2న పద్మిన్యా మోదః కిముదయత్యుష్ణమహసి ప్రియే ప్రాయో దోషాన్ న
గణయతి
చిత్తం మృగదృశః ॥ ౯౦౧౦॥
ప్రసన్నోల్లాసితారకా ।
MSS@9010A@1కలానిధికరస్పర్శాత్
MSS@9010A@2బిమ్రణామ్బరమానీలం కామినీ యామినీయతే ॥

MSS@9011@1కలానిధిరయం రవేః సముపలభ్య రూపం స్వయం దినాన్తసమయేఽస్పృశత్


సపది పద్మినీం రాగవాన్ ।

msubhsall.pdf 913
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9011@2ధవాన్యకరసంగమాన్ముకులితేతి పూర్వాకృతిం సమీక్ష్య జహసుః ప్రియా


ధ్రువమభూదతః పాణ్డురః ॥ ౯౦౧౧॥
MSS@9012@1కలాపినాంచారుతయోపయాన్తి వృన్దాని లాపోఢఘనాగమానామ్ ।
MSS@9012@2వృన్దానిలాపోఢఘనాగమానాం కలాపినాం చారుతయోఽపయాన్తి ॥
౯౦౧౨॥
MSS@9013@1కలాభిరుచ్ఛ్రితావేశ్యా రూపశీలగుణాన్వితా ।
MSS@9013@2లభతే గణికాశబ్దం స్థానం చ జనసంసది ॥ ౯౦౧౩॥

కరం దాతా ధారాం ధారాధరో యది ।


MSS@9014@1కలామిన్దుః
MSS@9014@2సంకోచయిష్యతే తర్హి జీవిష్యతి కథం జగత్ ॥ ౯౦౧౪॥

MSS@9015@1కలారత్నం గీతం గగనతలరత్నం దినమణిః సభారత్నం విద్వాన్


శ్రవణపుటరత్నం హరికథా ।
MSS@9015@2నిశారత్నం చన్ద్రః శయనతలరత్నం శశిముఖీ మహీరత్నం శ్రీమాఞ్జయతి
రఘునాథో నృపవరః ॥ ౯౦౧౫॥
MSS@9016@1కలావతః సైవ కలా యయాధఃక్రియతే భవః ।
MSS@9016@2బహ్వీభిశ్చ కలాభిః కిం యాభిరఙ్కః ప్రదర్శ్యతే ॥ ౯౦౧౬॥

MSS@9017@1కలావతి క్షతతమసి ప్రభావతి స్ఫుటోదయే జననయనాభినన్దిని ।


MSS@9017@2దదుర్దూశం శశిని రుషాభిసారికాః క్వచిద్ భవత్యతిసుభగోఽపి దుర్భగః
॥ ౯౦౧౭॥
MSS@9018@1కలావతి చలాం దృష్టిం న కుర్యాస్త్వం ముహుర్ముహుః ।
MSS@9018@2లగ్నోఽపి న తథా బాణో బాధతే చాలితో యథా ॥ ౯౦౧౮॥

MSS@9019@1కలాసీమా కావ్యం సకలగుణసీమా వితరణం భయే సీమా మృత్యుః


సకలసుఖసీమా
సువదనా ।
MSS@9019@2తపఃసీమా ముక్తిః సకలకృతిసీమాశ్రితభృతిః ప్రియే సీమాహ్లాదః
శ్రవణసుఖసీమా హరికథా ॥ ౯౦౧౯॥
MSS@9020@1కలా సేవాథ ధర్మార్థౌ తృష్ణాదారిద్ర్యపద్ధతీ ।
MSS@9020@2సన్తోషక్షాన్తికరుణా వైరాగ్యం తదను స్తుతిః ॥ ౯౦౨౦॥

MSS@9021@1కలాస్తాస్తాః సమ్యగ్వహసి యదసి త్వం ద్విజపతిర్ ద్యుతిస్తాదృగ్నూత్నా


జనిరపి

914 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

చ రత్నాకరకులే ।
MSS@9021@2బహు బ్రూమః కిం వా పురహరశిరోమణ్డనమసి త్వదీయం తత్ సర్వం
శశధర
కలఙ్కాద్ విఫలితమ్ ॥ ౯౦౨౧॥
MSS@9022@1కలికలుషసఙ్కటాకుల- కుటుమ్బసంవలనఖేదవికలస్య
MSS@9022@2ప్రతినిధిరివ ప్రవాసః సంసారవిరాగసుఖసముద్రస్య ॥ ౯౦౨౨॥

MSS@9023@1కలికలుషే మనసి స్వే కథమివ జగదార్జవం లభతే ।


MSS@9023@2చక్షుర్దోషే జాగ్రతి చన్ద్రద్విత్వం కుతో యాతు ॥ ౯౦౨౩॥

MSS@9024@1కలికాలమియం యావద్ అగస్త్యస్య మునరేపి ।


MSS@9024@2మానసం ఖణ్డయత్యత్ర శశిఖణ్డానుకారిణీ ॥ ౯౦౨౪॥

MSS@9025@1కలితగరిమా శ్రోణిర్మధ్యం వివృద్ధవలిత్రయం హృదయముదయల్లజ్జం


మజ్జచ్చిరన్తనచాపలమ్ ।
MSS@9025@2ముకులితకుచం వక్షశ్చక్షుర్మనాగ్ధృతవక్రిమ క్రమపరిగలద్బాల్యం
తస్యా వపుస్తనుతే శ్రియమ్ ॥ ౯౦౨౫॥
MSS@9026@1కలితమమ్బరమాకలయన్ కరైర్ మృదితపఙ్కజకోశపయోధరః ।
MSS@9026@2వికసదుత్పలనేత్రవిలోకితః సఖి నిశాం సరసీకురుతే విధుః ॥ ౯౦౨౬॥

MSS@9027@1కలితో రుచిరం న కర్మ చేత్ క్రియతేఽనఙ్గకృతేః కుతః ఫలమ్ ।


MSS@9027@2స్మరతో హృది పుణ్డరీకదృగ్ భజతేఽసౌ సఫలస్తతః శ్రమః ॥ ౯౦౨౭॥

MSS@9028@1కలిన్దగిరినన్దినీతటవనాన్తరం భాసయన్ సదా పథి గతాగతశ్రమభరం


హరన్ ప్రాణినామ్ ।
MSS@9028@2లతావలిశతావృతో మధురయా రుచా సంభృతో మమాశు హరతు
శ్రమానతితమాం
తమాలద్రుమః ॥ ౯౦౨౮॥
MSS@9028A@1కలిన్దజానీరభరేఽర్ధమగ్నా బకాః ప్రకామం కృతభూరిశబ్దాః ।
MSS@9028A@2ధ్వాన్తేన వైరాద్ వినిగీర్యంమాణాః క్రోశన్తి మన్యే శశినః కిశోరాః ॥

MSS@9029@1కలిభూపే సమాయాతే ధర్మోఽధర్మాయతే భువి ।


MSS@9029@2అధర్మః సర్వంతః పుంసాం హన్త ధర్మవదర్థ్యతే ॥ ౯౦౨౯॥

MSS@9030@1కలిమాయాన్తముత్ప్రేక్ష్య విలీయన్తే సురా అపి ।

msubhsall.pdf 915
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9030@2తదాశ్రితస్య ధర్మాదేః కా కథా జీవనే పునః ॥ ౯౦౩౦॥


MSS@9031@1కలిలం చైకరాత్రేణ పఞ్చరాత్రేణ బుద్బుదమ్ ।
MSS@9031@2పక్షైకేనాణ్డకః సోఽథ మాసపూర్ణే శిరో కురు ॥ ౯౦౩౧॥

న భేతవ్యం భవాన్తరాత్ ।
MSS@9032@1కలిసామ్రాజ్యమాసాద్య
MSS@9032@2ధర్మానుష్ఠానమూఢావాం భీతిరేకావశిష్యతే ॥ ౯౦౩౨॥

MSS@9033@1కలుషం కటుకం లవణం విరసం సలిలం యది వాశుభగన్ధి భవేత్ ।


MSS@9033@2తదనేన భవత్యమలం సురసం ససుగన్ధి గుణైరపరైశ్చ యుతమ్ ॥
౯౦౩౩॥
MSS@9034@1కలుషం చ తవాహితేష్వకస్మాత్ సితపఙ్కేరుహసోదరశ్రి చక్షుః ।
MSS@9034@2పతితం చ మహీపతీన్ద్ర తేషాం వపుషి ప్రస్ఫుటమాపదాం కటాక్షైః
॥ ౯౦౩౪॥
MSS@9035@1కలుషం మధురం చామ్భః సర్వం సర్వత్ర సాంప్రతమ్ ।
MSS@9035@2అనార్జవజనస్యేవ కృతకవ్యాహృతం వచః ॥ ౯౦౩౫॥

MSS@9036@1కలేరన్తే భవిష్యన్తి నరరూపేణ రాక్షసాః ।


MSS@9036@2మనుష్యాన్ భక్షయిష్యన్తి విత్తతో న శరీరతః ॥ ౯౦౩౬॥

MSS@9037@1కలేర్దోషనిధే రాజన్న్ అస్తి హ్యేకో మహాన్ గుణః ।


MSS@9037@2కీర్తినాదేవ కృష్ణస్య ముక్తబన్ధః పరం వ్రజేత్ ॥ ౯౦౩౭॥

MSS@9037A@1కలౌ కరాలే న సుఖం లభేత పక్షద్వయాదేవ విరోధకాలే ।


MSS@9037A@2మధ్యస్థతా ప్రత్యుత నిన్ద్యతేఽపి సమన్తతో హా స కలే ప్రభావః ॥

MSS@9038@1కలౌ కలే ఖలే మిత్రే పుత్రే దుర్వ్యసనాన్వితే ।


MSS@9038@2తస్కరేషు ప్రవృద్ధేషు లుబ్ధే రాజ్ఞి ధనేన కిమ్ ॥ ౯౦౩౮॥

MSS@9039@1కలౌ గఙ్గా కాశ్యాం త్రిపురహరపుర్యాం భగవతీ ప్రశస్తా దేవానామపి


భవతి సేవ్యానుదివసమ్ ।
MSS@9039@2ఇతి వ్యాసో బ్రూతే మునిజనధురీణో హరికథా- సుధాపానస్వస్థో
గలితభవబన్ధోఽతులమతిః ॥ ౯౦౩౯॥
MSS@9040@1కలౌ జగపత్పతిం విష్ణుం సర్వస్రష్టారమీశ్వరమ్ ।
MSS@9040@2నార్చయిష్యన్తి మైత్రేయ పాఖణ్డోపహతా జనాః ॥ ౯౦౪౦॥

MSS@9041@1కలౌ దశసహస్రేషు హరిస్త్యజతి మేదినీమ్ ।

916 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9041@2తదర్ధం జాహ్లవీతోయం తదర్ధం గ్రామదేవతాః ॥ ౯౦౪౧॥


MSS@9041A@1కలౌ యుగే కల్మషమానసానామ్ అన్యత్ర ధర్మే ఖలు నాధికారః ।
MSS@9041A@2రామేతి వర్ణద్వయమాదరేణ సదా జపన్ముక్తిముపేతి జన్తుః ॥

MSS@9042@1కల్కీ కల్కం హరతు జగతః స్ఫూర్జదూజైస్వితేజా


వేదోచ్ఛేదస్ఫురితదురితధ్వంసనే ధూమకేతుః ।
MSS@9042@2యేనోత్క్షిప్య క్షణమసిలతాం ధూమవత్ కల్మషేచ్ఛాన్ మ్లేచ్ఛాన్ హత్వా
దలితకలినాకారి సత్యావతారః ॥ ౯౦౪౨॥
MSS@9043@1కల్పక్షోణిరుహోఽయమిత్యనుదినం భూమీసురైర్భావ్యసే కామోఽసావితి
కామినీభిరభితశ్చిత్తే చిరం చిన్త్యసే ।
MSS@9043@2శ్రీనారాయణ ఏవ కేవలమితి ప్రేమ్ణా శ్రియా ధ్యాయసే త్వం కాలోఽయమితి
ప్రతిక్షితిధరైరేకోఽప్యనేకాత్మభృత్ ॥ ౯౦౪౩॥
చిన్తామణిధనదశఙ్ఖానామ్ ।
MSS@9044@1కల్పతరుకామదోగ్ధ్రీ-
MSS@9044@2రచితో రజోభరపయస్ తేజఃశ్చాసాన్తరామ్బరైరేషః ॥ ౯౦౪౪॥

MSS@9045@1కల్పద్రుమః కల్పితమేవ సూతే సా కామధుక్ కామితమేవ దోగ్ధి ।


MSS@9045@2చిన్తామణిశ్చిన్తితమేవ దత్తే సతాం హి సఙ్గః సకలం ప్రసూతే ॥ ౯౦౪౫॥

MSS@9046@1కల్పద్రుమాన్ విగతవాఞ్ఛజనే సుమేరౌ రత్నాన్యగాధసలిలే సరితామధీశే



MSS@9046@2ధాత్రా శ్రియం నిదధతా ప్రఖలేషు నిత్యమ్ అత్యుజ్జ్వలః ఖలు ఘటే నిహితః
ప్రదీపః ॥ ౯౦౪౬॥
MSS@9047@1కల్పద్రుమాశ్చ సన్తశ్చ నార్హన్తి సమశీర్షికామ్ ।
MSS@9047@2అర్థినాం ప్రార్థితాః పూర్వే ఫలన్త్యన్యే స్వయం యతః ॥ ౯౦౪౭॥

MSS@9048@1కల్పద్రుమైః కిం కనకాచలస్థైః పరోపకారప్రతిలమ్భదుఃస్థైః ।


MSS@9048@2వరం కరీరో మరుమార్గవర్తీ యః పాన్థసార్థం కురుతే కృతార్థమ్ ॥
౯౦౪౮॥
న జానాతి న దదాతి బృహస్పతిః ।
MSS@9049@1కల్పద్రుమో
MSS@9049@2అయం తు జగతీజానిర్జానాతి చ దదాతి చ ॥ ౯౦౪౯॥

MSS@9050@1కల్పద్రుమోఽపి కాలే న భవేద్ యది ఫలప్రదః ।


MSS@9050@2కో విశేషస్తదా తస్య వన్యైరన్యమహీరుహైః ॥ ౯౦౫౦॥

msubhsall.pdf 917
మహాసుభాషితసంగ్రహ

కల్పద్రుర్మహతోఽపి మణేర్మణిః ।
MSS@9050A@1కల్పద్రోరపి
MSS@9050A@2దేవానామపి పూజ్యోఽసి కియత్ తే మమ పూరణమ్ ॥

MSS@9051@1కల్పయతి యేన వృత్తిం సదసి చ సద్భిః ప్రశస్యతే యేన ।


MSS@9051@2స గుణస్తేన గుణవతా వివర్ధనీయశ్చ రక్ష్యశ్చ ॥ ౯౦౫౧॥

MSS@9051A@1కల్పయేదేకశః పక్ష రోమశ్మశ్రుకచాన్నఖాన్ ।


MSS@9051A@2న చాత్మదశనాగ్రేణ స్వపాణిభ్యాం చ నోత్తమః ॥

సమ్ప్రతి ప్రస్ఫురద్భిరవికల్పసున్దరి ।
MSS@9052@1కల్పవృక్షశిఖరేషు
MSS@9052@2హారయష్టిగణనామివాంశుభిః కర్తుముద్యతకుతూహలః శశీ ॥
౯౦౫౨॥
MSS@9053@1కల్పస్థాయి న జీవితమ్ ఐశ్వర్యం నాప్యతే చ యదభిమతమ్ ।
MSS@9053@2లోకస్తథాప్యకార్యం కురుతే కార్యం కిముద్దిశ్య ॥ ౯౦౫౩॥

MSS@9054@1కల్పాన్తక్రూరకేలిః
క్రతుకదనకరః కున్దకర్పూరకాన్తిః క్రీడన్ కైలాసకూటే
కలితకుముదినీకాముకః కాన్తకాయః ।
MSS@9054@2కఙ్కాలక్రీడనోత్కః కలితకలకలః కాలకాలీకలత్రః కాలిన్దీకాలకణ్ఠః
కలయతు కుశలం కోఽపి కాపాలికో నః ॥ ౯౦౫౪॥
MSS@9055@1కల్పాన్తపవనా వాన్తు యాన్తు చైకత్వమర్ణవాః ।
MSS@9055@2తపన్తు ద్వాదశాదిత్యా నాస్తి నిర్మనసః క్షతిః ॥ ౯౦౫౫॥

MSS@9056@1కల్పాన్తవాససంక్షోభలఙ్ఘితాశేశభూభ్ ఋతః
MSS@9056@2స్థైర్యప్రసాదమర్యాదాస్తా ఏవ హి మహోదధేః ॥ ౯౦౫౬॥

MSS@9057@1కల్పాన్తే క్రోధనస్య త్రిపురవిజయినః క్రీడయా సంచరిష్ణోః కృత్వాపి


ప్రాణిజాతైర్నిజముఖకుహరాతిథ్యమప్రాప్తతృప్తేః ।
MSS@9057@2దిగ్భిత్తీః ప్రేక్ష్య శూన్యాః ప్రలయజలనిధిప్రేక్షితాత్మీయమూర్తి-
గ్రాసవ్యాసక్తమోఘశ్రమజనితరుషః పాన్తు వో గర్జితాని ॥ ౯౦౫౭॥
MSS@9058@1కల్పాన్తే శమితత్రివిక్రమమహాకఙ్కాలబద్ధస్ఫురచ్-
ఛేషస్యూతనృసింహపాణినఖరప్రోతాదికోలామిషః ।
MSS@9058@2విశ్వైకార్ణవతావిశేషముదితౌ తౌ మత్స్యకూర్మావుభౌ కర్షన్ ధీవరతాం
గతోఽస్యతు సతాం మోహం మహాభైరవః ॥ ౯౦౫౮॥
కిమితి కర్మణచిన్తా- స్వేదమేదురమిదం నిజచేతః ।
MSS@9058A@1కల్ప్యతే
MSS@9058A@2పశ్యతాం నయతి పూర్వభవాత్తం పుణ్యమేవ భువనాని కిమన్యత్ ॥

918 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9059@1కల్యాణం కథయామి కిం సహచరి స్వైరేషు శశ్వత్ పురా యస్యా నామ


సమీరితం మురరిపోః ప్రాణేశ్వరీతి త్వయా ।
MSS@9059@2సాహం ప్రేమభిదాభయాత్ ప్రియతమం దృష్ట్వాపి దూతం ప్రభోః సన్దిష్టాస్మి
న వేతి సంశయవతీ పృచ్ఛామి నో కించన ॥ ౯౦౫౯॥
MSS@9060@1కల్యాణం నః కిమధికమితో జీవనార్థం యదస్మాల్ లూత్వా వృక్షానహహ
దహసి మ్రాతరఙ్గారకార ।
MSS@9060@2కిం త్వేతస్మిన్నశనిపిశునైరాతపైరాకులానామ్ అధ్వన్యానామశరణమరుప్రాన్తరే
కోఽభ్యుపాయః ॥ ౯౦౬౦॥
MSS@9061@1కల్యాణం పరికల్ప్యతాం పికకులే రోహన్తు వాఞ్ఛాప్తయో
హంసానాముదయోఽస్తు
పూర్ణశశినః స్తాద్భద్రమిన్దీవరే ।
MSS@9061@2ఇత్యుద్బాష్యవధూగిరః ప్రతిపదం సమ్పూరయన్త్యాన్తికే కాన్తః
ప్రస్థితికల్పితోపకరణః సఖ్యా భృశం వారితః ॥ ౯౦౬౧॥
MSS@9062@1కల్యాణం భగవత్కథాకథనతః కావ్యం విధాతుః కవేస్ తస్యైవాఙ్కతయా
క్వచిద్ రచయతః శ‍ృఙ్గారవీరాదికమ్ ।
MSS@9062@2కో దోషో భవితా యదత్ర కవితాశీలైః సమాశ్రీయతే పన్థా
వ్యాసవసుంధరాశ్రుతిభవగ్రన్థాదిషు ప్రేక్షితః ॥ ౯౦౬౨॥
MSS@9063@1కల్యాణం భవతాం యశః ప్రసరతాం ధర్మః సదా వర్ధతాం సమ్పత్తిః
ప్రథతాం ప్రజా ప్రణమతాం శత్రుక్షయో జాయతామ్ ।
MSS@9063@2వాక్యం సంవదతాం వపుః ప్రభవతాం లక్ష్మీపతిః ప్రీయతామ్ ఆయుస్తే
శరదాం శతం విజయతాం దానాయ దీర్ఘాయుషే ॥ ౯౦౬౩॥
MSS@9064@1కల్యాణం భవతేఽస్తు కోకిలకులాకల్పాయ యేన శ్రుతి- క్రూరక్రోష్టురుతార్దితం
కలరవైర్విశ్వం సమాశ్వాసితమ్ ।
MSS@9064@2అత్యన్తాభ్యసనాభ్యుదిత్వరబృహన్నాదావబోధోల్లస-
చ్ఛబ్దబ్రహ్మరసానుభూతిజనితానన్దౌఘనిష్యన్దిభిః ॥ ౯౦౬౪॥
MSS@9065@1కల్యాణం వః క్రియాసుర్మిలదటనియుగస్థాస్నుగీర్వాణభోగి-
స్త్రైణవ్యత్యస్తకల్పద్రుమనవసుమనోనాగహారావలీని ।
MSS@9065@2నాలీకాశ్లిష్టలక్ష్మీకరతలకమలోద్వాన్తమాధ్వీకధారా- తిమ్యత్ఫాలేక్షణాని
త్రిపురహరధనుర్జ్యాలతాకర్షణాని॥ ౯౦౬౫॥

msubhsall.pdf 919
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9066@1కల్యాణం వో విధత్తాం కరటమదధునీలోలకల్లోలమాలా-


ఖేలద్రోలమ్బకోలాహలముఖరితదిక్చక్రవాలాన్తరాలమ్ ।
MSS@9066@2ప్రత్నం వేతణ్డరత్నం సతతపరిచలత్కర్ణతాలప్రరోహ-
ద్వాతఙ్కూరాజిహీర్షాదరవివృతఫణాశ‍ృఙ్గభూషాభుజంగమ్ ॥ ౯౦౬౬॥
MSS@9067@1కల్యాణదో భవేద్ వీరే ధ్రువకశ్చన్ద్రశేఖరః ।
MSS@9067@2ద్విదిగ్వర్ణపదం యత్ర త్రిపుటే చ విధీయతే ॥ ౯౦౬౭॥

MSS@9067@3ద్రుతద్వన్ద్వం లఘుద్వన్ద్వం తాలే త్రిపుటసంజ్ఞకే ॥ ౯౦౬౭॥


MSS@9067A@1కల్యాణపాదపారామం శ్రుతగఙ్గాహిమాచలమ్ ।
MSS@9067A@2జ్ఞానామ్భోజరవిం దేవం వన్దే శ్రీజ్ఞాననన్దనమ్ ॥

సదా కార్యే సర్వసౌభాగ్యవర్ధినీ ।


MSS@9068@1కల్యాణభాక్
MSS@9068@2యా ఖల్వేతాదృశీ భార్యా సా దేవీ న తు మానుషీ ॥ ౯౦౬౮॥

MSS@9068A@1కల్యాణమావహతు నః కుహనావరాహో యస్యాస్థిసీమ్ని నిఖిలం


ప్రతిరోమకూపమ్ ।
MSS@9068A@2ఆభాతి సప్రణయముద్వహతో ధరిత్రీం స్వేదాభిధాన ఇవ
సాత్త్వికహావభేదః ॥
MSS@9069@1కల్యాణామావహతు వః శివయోః శరీరమ్ ఏకం యదీయమసితచ్ఛవికణ్ఠమూలమ్

MSS@9069@2వామేతరేఽపి కురుతే సితభాసి భాగే ప్రారబ్ధశైలతనయాపరిణామశఙ్కామ్
॥ ౯౦౬౯॥
MSS@9070@1కల్యాణవాక్త్వమివ కిం పదమత్ర కాన్తం సద్భూపతేస్త్వమివ కః పరితోషకారీ

MSS@9070@2కః సర్వదా వృషగతిస్త్వమివాతిమాత్రం భూత్యాశ్రితః కథయ
పాలితసర్వభూతః ॥ ౯౦౭౦॥
MSS@9071@1కల్యాణస్తుయథాశక్తి కరోతి సఫలం వచః ।
MSS@9071@2శఠః పక్షౌ చలయతి ద్వావప్యర్థోపలిప్సయా ॥ ౯౦౭౧॥

MSS@9072@1కల్యాణహితవాన్ భూపో గురూణాం దోషగుప్తకః ।


MSS@9072@2సమమతిః సుఖే దుఃఖే సమరే చాపలాయితః ॥ ౯౦౭౨॥

920 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9073@1కులశీలేషుసమ్పన్నో నీతిధర్మేషు పణ్డితః ।


MSS@9073@2తథైవ పూజ్యతే రాజా చతురస్రః ప్రకీర్తితః ॥ ౯౦౭౩॥

MSS@9074@1కల్యాణాఙ్గరుచానురక్తమనసా త్వం యేన సమ్ప్రార్థ్యతే యస్యార్థే


సుముఖి
త్వయా పునరసుత్యాగేఽపి సంనహ్యతే ।
MSS@9074@2సోఽయం సున్దరి పఞ్చబాణవిశిఖవ్యాలీఢదోరన్తర-
స్వైరోత్పీడితపీవరస్తనతటస్త్వద్దోర్లతాపఞ్జరే ॥ ౯౦౭౪॥
MSS@9075@1కల్యాణానాం త్వమసి మహసాం భాజనం విశ్వసూర్తే ధుర్యాం లక్ష్మీమథ
మయి భృశం ధేహి దేవ ప్రసీద ।
MSS@9075@2యద్ యత్ పాపం ప్రతిజహి జగన్నాథ నమ్నస్య తన్ మే భద్రం భద్రం
వితర
భగవన్ భూయసే మఙ్గలాయ ॥ ౯౦౭౫॥
MSS@9076@1కల్యాణానాం నిధానం కలిమలమథనం పావనం పావనానాం పాథేయం
యన్
ముముక్షోః సపది పరపదప్రాప్తయే ప్రస్థితస్య ।
MSS@9076@2విశ్రామస్థానమేకం కవివరవచసాం జీవనం సజ్జనానాం బీజం
ధర్మద్రుమస్య ప్రభవతు భవతాం భూతయే రామనామ ॥ ౯౦౭౬॥
MSS@9077@1కల్యాణాని దదాతు వో గణపతిర్యస్మిన్ ను తుష్టే సతి క్షోదీయస్యపి కర్మణి
ప్రభవితుం బ్రహ్మాపి జిహ్మాయతే ।
MSS@9077@2జాతే యచ్చరణప్రణామసులభే సౌభాగ్యభాగ్యోదయే రఙ్కస్యాఙ్కమనఙ్కుశా
నివిశతే దేవేన్ద్రలక్ష్మీరపి ॥ ౯౦౭౭॥
MSS@9077@1కల్యాణాయభవన్తు ఖణ్డపరశోః కోటీరవాటీరుహాం వల్లీనాం వలయాని
వేల్లదురగశ్రేణీని శోణత్విషామ్ ।
MSS@9077@2ఉన్మీలత్కనకారవిన్దకలికాకిఞ్జల్కపుఞ్జక్షరద్-
ధూలీధూసరసిద్ధసిన్ధులహరీసిన్దూరితేన్దూని వః ॥ ౯౦౭౭॥
MSS@9078@1కల్యాణి చన్దనరసైః పరిషిచ్య గాత్రం ద్విత్రాణ్యహాని కథమప్యతివాహయేథాః

MSS@9078@2అఙ్కేనిధాయ భవతీం పరిరభ్య దోర్భ్యాం నేష్యామి సూర్యకిరణానపి
శీతలత్వమ్ ॥ ౯౦౭౮॥

msubhsall.pdf 921
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9079@1కల్యాణి పాణిపతితాని వినా విచారమ్ ఏతాని మోక్తుముచితాని న


మౌక్తికాని ।
MSS@9079@2గుఞ్జేతి సంజనయతే యదిహ భ్రమన్తే హస్తారవిన్దనయనోత్పలయోః
ప్రభైవ
॥ ౯౦౭౯॥
MSS@9080@1కల్యాణీ బత గాథేయం లౌకికీ ప్రతిభాతి మే ।
MSS@9080@2ఏతి జీవన్తమానన్దో నరం వర్షశతాదపి ॥ ౯౦౮౦॥

MSS@9081@1కల్యాణోల్లాససీమా కలయతు కుశలం కాలమేఘాభిరామా కాచిత్


సాకేతధామా
భవగహనగతిక్లాన్తిహారిప్రణామా ।
MSS@9081@2సౌన్దర్యహ్రీణకామా ధృతజనకసుతాసాదరాపాఙ్గధామా దిక్షు
ప్రఖ్యాతభూమా
దివిషదభినుతా దేవతా రామనామా ॥ ౯౦౮౧॥
నిత్యం గురుశుశ్రూషణే రతా ।
MSS@9082@1కల్యోత్థానపరా
MSS@9082@2సుసంమృష్టగృహా చైవ గోశకృత్కృతలేపనా ॥ ౯౦౮౨॥

MSS@9083@1కల్లోలక్షిప్తపఙ్కత్రిపురహరశిరఃస్వఃస్రవన్తీమృణాలం కర్పూరక్షోదజాలం
కుసుమశరవధూసీధుభృఙ్గారనాలమ్ ।
MSS@9083@2ఏతద్ దుగ్ధాబ్ధిబన్ధోర్గగనకమలినీపత్రపానీయబిన్దోర్ అన్తస్తోషం న కేషాం
కిసలయతి జగన్మణ్డనం ఖణ్డమిన్దోః ॥ ౯౦౮౩॥
MSS@9083A@1కల్లోలచపలా లక్ష్మీః సంగమాః స్వప్నసన్నిభాః ।
MSS@9083A@2వాత్యావ్యతికరోత్క్షిప్తతూలతుల్యం చ యౌవనమ్ ॥

MSS@9084@1కల్లోలవేల్లితదృషత్పరుషప్రహారై రత్నాన్యమూని మకరాలయ


మావమంస్థాః ।
MSS@9084@2కిం కౌస్తుభేన విహితో భవతో న నామ యాచ్ఞాప్రసారితకరః
పురుషోత్తమోఽపి
॥ ౯౦౮౪॥
MSS@9085@1కల్లోలసంచలదగాధజలైరలోలైః కల్లోలినీపరివృఢైః కిమపేయతోయైః ।
MSS@9085@2జీయాత్ స జర్జరతనుర్గిరినిర్ఝరోఽయం యద్విప్రుషాపి తృషితా
వితృషీభవన్తి ॥ ౯౦౮౫॥

922 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9086@1కల్లోలైః స్థగయన్ ముఖాని కకుభామభ్రంలిహైరమ్భసా క్షారేణాపి


దివానిశం జలనిధే గర్జన్ న విశ్రామ్యసి ।
MSS@9086@2ఏతత్తే యది ఘోరనక్రనిలయం స్వాదు వ్యధాస్యాద్ విధిః కిం కర్తాసి తదా
న వేద్మి తరలైః స్వైరేవ దుశ్చేష్టితైః ॥ ౯౦౮౬॥
MSS@9087@1కల్లోలైర్వికిరత్వసౌ గిరివరాన్ వేలావిలాసోత్థితైః శబ్దైర్వా బధిరీకరోతు
కకుభో ధత్తాం చ విస్తీర్ణతామ్ ।
MSS@9087@2పాన్థానాం రవితాపతప్తవపుషాం తృష్ణాతిరేకచ్ఛిదః కిం సామ్యం
ప్రతనోః కరోతు సరసోఽప్యబ్ధిః కృతాడమ్బరః ॥ ౯౦౮౭॥
MSS@9088@1కవయః కవయన్తు తైలభుక్తాః సరసా ఏవ పరన్తు దాక్షిణాత్యాః ।
MSS@9088@2అపి లోచనచఞ్చలా హరిణ్యో మదిరాక్ష్యా న సమాః కటాక్షపాతైః ॥
౯౦౮౮॥
MSS@9089@1కవయః కాలిదాసాద్యాః కవయో వయమప్యమీ ।
MSS@9089@2పర్వతే పరమాణౌ చ వస్తుత్వముభయోరపి ।
MSS@9090@1కవయః కిం న పశ్యన్తి కిం న భక్షన్తి వాయసాః ।
MSS@9090@2ప్రమదాః కిం న కుర్వన్తి కిం న జల్పన్తి మద్యపాః ॥ ౯౦౯౦॥

MSS@9091@1కవయః కిం న పశ్యన్తి కిం న భక్షన్తి వాయసాః ।


MSS@9091@2మద్యపాః కిం న జల్పన్తి కిం న కుర్వన్తి యోషితః ॥ ౯౦౯౧॥

MSS@9092@1కవయః పరితుష్యన్తి నేతరే కవిసూక్తిభిః ।


MSS@9092@2నహ్యకూపారవత్ కూపా వర్ధన్తే విధుకాన్తిభిః ॥ ౯౦౯౨॥

MSS@9093@1కవలయతి న చేతస్తస్య దారిద్ర్యదుఃఖం న చ పిశునజనోక్తిః కర్ణకణ్డూం


కరోతి ।
MSS@9093@2వరకవికృతగోష్ఠీబన్ధగన్ధోపభోగే య ఇహ మధు వమన్తీం కావ్యచిన్తాం
కరోతి ॥ ౯౦౯౩॥
MSS@9094@1కవయతి పణ్డితరాజే కవయన్త్యన్యేఽపి విద్వాంసః ।
MSS@9094@2నృత్యతి పినాకపాణౌ నృత్యన్త్యన్యేఽపి భూతవేతాలాః ॥ ౯౦౯౪॥

MSS@9095@1కవయో వద కుత్ర కీదృశాః కఠినం కిం విదితం సమన్తతః ।


MSS@9095@2అధునా తవ వైరియోషితాం హృది తాపః ప్రబలో విహాయ కాః ॥
౯౦౯౫॥
MSS@9095A@1కవలయసి చన్ద్రదీధితీ- ర్నవిరలమశ్నాసి నూనమఙ్గారాన్ ।

msubhsall.pdf 923
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9095A@2అధికతరముష్ణమనయోః కిమిహ చకోరావధారయసి ॥


MSS@9096@1కవలితమిహ నాలం కన్దలం చేహ దృష్టమ్ ఇహ హి కుముదకోశే
పీతమమ్భః
సుశీతమ్ ।
MSS@9096@2ఇతి విరటతి రాత్రౌ పర్యటన్తీ తటాన్తే సహచరపరిముక్తా చక్రవాకీ వరాకీ
॥ ౯౦౯౬॥
MSS@9097@1కవిః కరోతి కావ్యాని పణ్డితో వేత్తి తద్రసమ్ ।
MSS@9097@2కామినీకుచకాఠిన్యం పతిర్జానాతి నో పితా ॥ ౯౦౯౭॥

MSS@9098@1కవిః కరోతి కావ్యాని స్వాదు జానాతి పణ్డితః ।


MSS@9098@2సున్దర్యా అపి లావణ్యం పతిర్జానాతి నో పితా ॥ ౯౦౯౮॥

MSS@9099@1కవిఃకరోతి పద్యాని లాలయత్యుత్తమో జనః ।


MSS@9099@2తరుః ప్రసూతే పుష్పాణి మరుద్ వహతి సౌరభమ్ ॥ ౯౦౯౯॥

MSS@9100@1కవిఃపితా పోషయతి పాలకో రసికః పతిః ।


MSS@9100@2కవితాయువతేర్నూనం సోదరాస్తు వివేకినః ॥ ౯౧౦౦॥

MSS@9101@1కవిఃసూయతి కావ్యాని హృదా దధతి సజ్జనాః ।


MSS@9101@2సూతే ముక్తాః పయోరాశిర్వహన్తి తరుణీస్తనాః ॥ ౯౧౦౧॥

కిం నృపాణాం యది కవయో న లభన్తి పూర్ణకామాః ।


MSS@9102@1కవితాకలనేన
MSS@9102@2నయనేన కిమేణలోచనానాం యది వక్రం న విలోకితా యువానః ॥
౯౧౦౨॥
కృతినే విజితజనతానిదాఘాయ ।
MSS@9103@1కవితాకున్దవికాసన-
MSS@9103@2దలితోద్దామాఘాయ ప్రణతిం కలయామి మాఘాయ ॥ ౯౧౦౩॥

MSS@9104@1కవితావనితా కస్య న మోదాయ సచేతసః ।


MSS@9104@2రస ఏవ సదా తస్యా నరీనర్తీవ సర్వతః ॥ ౯౧౦౪॥

న శ‍ృణోత్యేవ కృపణః కీర్తివర్జితః ।


MSS@9105@1కవిత్వం
MSS@9105@2నపుంసకః కిం కురుతే పురఃస్థితమృగీదృశా ॥ ౯౧౦౫॥

న్యస్యా విధాతా వ్యధితాధికణ్ఠమ్ ।


MSS@9106@1కవిత్వగానప్రియవాదసత్యా-
MSS@9106@2రేఖాత్రయన్యాసమిషాదమీషాం వాసాయ సోఽయం విబభాజ సీమాః ॥
౯౧౦౬॥

924 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9107@1కవిత్వప్రోద్గుమ్ఫశ్రవణకృతఝమ్పవ్యతికరం చిరం యేషాం స్వాన్తం


సమజని నితాన్తం రసవశమ్ ।
MSS@9107@2అమీషాం పీయూషాపచితసురయోషాధరపుటో- ల్లసన్మాధుర్యే వా
సముదయతి
కిం వా రతిరపి ॥ ౯౧౦౭॥
MSS@9108@1కవిత్వమారోగ్యమతీవ మేధా స్త్రీణాం ప్రియత్వం కనకస్య లాభః ।
MSS@9108@2సర్వేషు తథ్యం స్వజనేషు పూజా స్వర్గస్థితానాం కిల చిహ్నమేతత్ ॥
౯౧౦౮॥
దివోఽవతీర్ణా భూమౌ సుధాసార ఇవార్యపుణ్యాత్ ।
MSS@9108A@1కవిత్వశక్తిర్హి
MSS@9108A@2పునర్గ్రహీతుం నిజవస్తు దేవాః సమాగతాస్తత్ కవయః సముత్కాః ॥

MSS@9109@1కవిత్వే వాదిత్వం కనకకుసుమే సౌరభగుణో ధనిత్వే దాతృత్వం


విషమతరుఫలే స్వాదురసతా ।
MSS@9109@2కులీనే సౌజన్యం మృగమదరసే రాగరచనా ప్రభుత్వే విద్వత్త్వం
పరభృతముఖే మానుషవచః ॥ ౯౧౦౯॥
MSS@9109A@1కవిభావకృతం చిహ్నమ్ అన్యత్రాపి న దుష్యతి ।
MSS@9109A@2ముఖమిష్టార్థసంసిద్ధం కిం హి న స్యాత్ కృతాత్మనామ్ ॥

MSS@9110@1కవిభిర్నూపసేవాసు చిత్రాలంకారహారిణీ ।
MSS@9110@2వాణీ వేశ్యేవ లోభేన పరోపకరణీకృతా ॥ ౯౧౧౦॥

MSS@9111@1కవిమతిరివబహులోహా సుఘటితచక్రా ప్రభాతవేలేవ ।


MSS@9111@2హరమూర్తిరివ హసన్తీ భాతి విధూమానలోపేతా ॥ ౯౧౧౧॥

MSS@9112@1కవిరనుహరతి చ్ఛాయాం పదమేకం పాదమేకమర్ధం వా ।


MSS@9112@2సకలప్రబన్ధహర్త్రే సాహసకర్త్రే నమస్తస్మై ॥ ౯౧౧౨॥

MSS@9113@1కవిరమరః కవిరచలః కవిరభినన్దశ్చ కాలిదాసశ్చ ।


MSS@9113@2అన్యే కవయః కపయశ్ చాపలమాత్రం పదం దధతి ॥ ౯౧౧౩॥

MSS@9114@1కవిరవిమహోత్కర్షాన్ హర్షన్ ప్రపఞ్చయ పఞ్చషాన్ స్ఖలసి రసనే కిం


వా సర్వాన్ ప్రవక్తుమనీశ్వరే ।
MSS@9114@2గణయతి యదప్యేతాన్ ధాతా దినావలిమాలయా తదపి
భగవానేషామన్తం కదాపి
న విన్దతి ॥ ౯౧౧౪॥

msubhsall.pdf 925
మహాసుభాషితసంగ్రహ

కవిలాపా జాయన్తే కణ్ఠశోషణాయైవ ।


MSS@9115@1కవిరహితాః
MSS@9115@2సంముఖగతః కవిశ్చేత్ భవతి కులపితాపి కవికులపితైవ ॥ ౯౧౧౫॥

MSS@9116@1కవిరేవకవేర్వేత్తి కావ్యకర్మణి కౌశలమ్ ।


MSS@9116@2శేషాహిరేవ జానాతి భువో భారస్య నిశ్చయమ్ ॥ ౯౧౧౬॥

MSS@9116A@1కవిర్భారద్వాజో జగదవధిజాగ్రన్నిజయశా
రసశ్రేణీమర్మవ్యవహరణహేవాకరసికః ।
MSS@9116A@2యదీయానాం వాచాం రసికహృదయోల్లాసనవిధా- వమన్దానన్దాత్మా
పరిణయతి
సన్దర్భమహిమా ॥
స్నానైః పూతా భృశం యశోదేహాః ।
MSS@9117@1కవివాక్యామృతతీర్థ -
MSS@9117@2యేషాం త ఏవ భూపా జీవన్తి మృతా వృథైవాన్యే ॥ ౯౧౧౭॥

MSS@9118@1కవివిద్యాదురాధర్షో యో రాక్షస ఇవాపరః ।


MSS@9118@2దక్షిణస్థో లబ్ధవర్ణో విఖ్యాతః కవిరాక్షసః ॥ ౯౧౧౮॥
దధతముత్కర్షం విస్ఫురదనవద్యహృద్యవాగ్వర్షమ్ ।
MSS@9119@1కవిషు
MSS@9119@2ఇహ ఖలు ఖలప్రధర్షం శ్రీహర్షం నౌమి హర్షసంఘర్షమ్ ॥ ౯౧౧౯॥

MSS@9120@1కవిహృదయేష్వనసూయా కస్తూరీకర్దమేష్వమాలిన్యమ్ ।
MSS@9120@2అక్షారతా పయోధా- వవనీపాలేషు పాణ్డిత్యమ్ ॥ ౯౧౨౦॥

MSS@9121@1కవీనాం చ బుధానాం చ వదాన్యానాం చ యో గురుః ।


MSS@9121@2నానాశాస్త్రచణప్రజ్ఞః శివనాథః స నమ్యతే ॥ ౯౧౨౧॥

MSS@9122@1కవీనాం మహతాం సూక్తైర్గూఢార్థాన్తరసూచిభిః ।


MSS@9122@2విధ్యమానశ్రుతేర్మాభూద్ దుర్జనస్య కథం వ్యథా ॥ ౯౧౨౨॥

MSS@9123@1కవీనాంమానసం నౌమి తరన్తి ప్రతిభామ్భసి ।


MSS@9123@2యత్ర హంసవయాంసీవ భువనాని చతుర్దశ ॥ ౯౧౨౩॥

MSS@9124@1కవీనాం సంతాపో భ్రమణమభితో దుర్గతిరితి త్రయాణాంపఞ్చత్వం


రచయసి
న తచ్చిత్రమధికమ్ ।
MSS@9124@2చతుర్ణాం వేదానాం వ్యరచి నవతా వీర భవతా ద్విషత్సేనాలీనాభయుతమపి
లక్షం త్వమకృథాః ॥ ౯౧౨౪॥

926 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9125@1కవీనామగలద్ దర్పో నూనం వాసవదత్తయా ।


MSS@9125@2శక్త్యేవ పాణ్డుపుత్రాణాం గతయా కర్ణగోచరమ్ ॥ ౯౧౨౫॥

MSS@9126@1కవీన్దుం నౌమి వాల్మీకిం యస్య రామాయణీం కథామ్ ।


MSS@9126@2చన్ద్రికామివ చిన్వన్తి చకోరా ఇవ సాధవః ॥ ౯౧౨౬॥

MSS@9127@1కవీన్ద్రాణామాసన్ ప్రథమతరమేవాఙ్గణభువశ్
చలద్భృఙ్గాసఙ్గాకులకరిమదామోదమధురాః ।
MSS@9127@2అమీ పశ్చాత్ తేషాముపరి పతితా రుద్రనృపతేః కటాక్షాః
క్షీరోదప్రసరదురువీచీసహచరాః ॥ ౯౧౨౭॥
MSS@9128@1కవీశ్వరాణాం వచసాం వినోదైర్ నన్దన్తి విద్యానిధయో న చాన్యే ।
MSS@9128@2చన్ద్రోపలా ఏవ కరైః సుధాంశోర్ ద్రవన్తి నాన్యా దృషదః కదాచిత్ ॥
౯౧౨౮॥
MSS@9129@1కవేరభిప్రాయమశబ్దగోచరం స్ఫురన్తమార్ద్రేషు పదేషు కేవలమ్ ।
MSS@9129@2వదద్భిరఙ్గైః కృతరోమవిక్రియైర్ జనస్య తూష్ణీం భవతోఽయమఞ్జలిః
॥ ౯౧౨౯॥
MSS@9130@1కశాభిరివ హైమీభిర్విద్యుద్భిరభితాడితమ్ ।
MSS@9130@2అన్తఃస్తనితనిర్ఘోషం సవేదనమివామ్బరమ్ ॥ ౯౧౩౦॥

MSS@9131@1కశ్చప్రత్యక్షముత్సృజ్య సంశయస్థమలక్షణమ్ ।
MSS@9131@2ఆయతిస్థం చరేద్ ధర్మ క్షత్రబన్ధురనిశ్చితమ్ ॥ ౯౧౩౧॥

MSS@9132@1కశ్చిచ్ఛస్త్రాపాతమూఢోఽపవోఢుర్ లబ్ధ్వా భూయశ్చేతనామాహవాయ ।


MSS@9132@2వ్యావర్తిష్ట క్రోశతః సఖ్యురుచ్చైస్ త్యక్తశ్చాత్మా కా చ లోకానువృత్తిః
॥ ౯౧౩౨॥
MSS@9133@1కశ్చిత్ కరాభ్యాముపగూఢనాలమ్ ఆలోలపత్రాభిహతద్విరేఫమ్ ।
MSS@9133@2రజోభిరన్తఃపరివేషబన్ధి లీలారవిన్దం భ్రమయాంచకార ॥ ౯౧౩౩॥

MSS@9134@1కశ్చిత్ కష్టం కిరతి కరకాజాలమేకోఽతిమాత్రం గర్జత్యేవ క్షిపతి


విషయం వైద్యుతం వహ్నిమన్యః ।
MSS@9134@2సూతే వాతం జవనమపరస్తేన జానీహి తావత్ కిం వ్యాదత్సే విహగ వదనం
తత్ర తత్రామ్బువాహే ॥ ౯౧౩౪॥
MSS@9135@1కశ్చిత్ కస్యచిదేవ స్యాత్ సుహృద్ విశ్రమ్భభాజనమ్ ।

msubhsall.pdf 927
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9135@2పద్మం వికాసయత్యర్కః సంకోచయతి కైరవమ్ ॥ ౯౧౩౫॥


MSS@9136@1కశ్చిత్ కాన్తావిరహగురుణా స్వాధికారాత్ ప్రమత్తః శాపేనాస్తంగమితమహిమా
వర్షభోగ్యేణ భర్తుః ।
MSS@9136@2యక్షశ్చక్రే జనకతనయాస్నానపుణ్యోదకేషు స్నిగ్ధచ్ఛాయాతరుషు
వసతిం
రామగిర్యాశ్రమేషు ॥ ౯౧౩౬॥
MSS@9137@1కశ్చిత్ క్రన్దతి కాలకర్కశకరాకృష్టం వినష్టం హఠాద్ ఉత్కృష్టం
తనయం విలోక్య పురతః పుత్రేతి హా హా క్వచిత్ ।
MSS@9137@2కశ్చిన్నర్తకనర్తకీపరివృతో నృత్యత్యహో కుత్రచిచ్ చిత్రం
సంసృతిపద్ధతిః ప్రథయతి ప్రీతిం చ కష్టం చ నః ॥ ౯౧౩౭॥
తరతి కాష్ఠేన సుగమ్భీరాం మహానదీమ్ ।
MSS@9138@1కశ్చిత్
MSS@9138@2స తారయతి తత్ కాష్ఠం స చ కాష్ఠేన తార్యతే ॥ ౯౧౩౮॥

MSS@9139@1కశ్చిత్ తావత్ త్వయా దృష్టః శ్రుతో వా శఙ్కితోఽపి వా ।


MSS@9139@2క్షితౌ వా యది వా స్వర్గే యస్య మృత్యుర్న విద్యతే ॥ ౯౧౩౯॥

MSS@9140@1కశ్చిత్పణ్యస్త్రీణాం విభవోపచితాన్యపురుషయోజనయా ।
MSS@9140@2విదధాతి స్మారాధన- మధనత్వముపాగతః కామీ ॥ ౯౧౪౦॥

MSS@9141@1కశ్చిత్ పాన్థస్తృషార్తః పథి తపఋతౌ గమ్యమానోఽన్యపాన్థం


పప్రచ్ఛానన్దలీనో వద పథిక కుతో జహ్నుకన్యాప్రవాహః ।
MSS@9141@2తేనాసౌ శీఘ్రవాచా ప్రచలితమనసా విప్రవర్యేణ చోచే సూచ్యగ్రే
కూపషట్కం తదుపరి నగరీ తత్ర గఙ్గాప్రవాహః ॥ ౯౧౪౧॥
MSS@9142@1కశ్చిత్ పుమాన్ క్షిపతి మాం ప్రతి రూక్షవాక్యైః సోఽహం
క్షమాభరణమేత్య
ముదం ప్రయామి ।
MSS@9142@2శోకం వ్రజామి పునరేవమయం తపస్వీ చారిత్రతః స్ఖలితవానితి
మన్నిమిత్తమ్
॥ ౯౧౪౨॥
MSS@9143@1కశ్చిదామ్రవణం ఛిత్త్వా పలాశాంశ్చ నిపిఞ్చతి ।
MSS@9143@2పుష్పం దృష్ట్వా ఫలే గృధ్నుః స శోచతి ఫలాగమే ॥ ౯౧౪౩॥

MSS@9144@1కశ్చిదాశ్రయసౌన్దర్యాద్ ధత్తే శోభామసజ్జనః ।

928 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9144@2ప్రమదాలోచనన్యస్తం మలీమసమివాఞ్జనమ్ ॥ ౯౧౪౪॥


దైవేన సౌమిత్రే యోద్ధుముత్సహతే పుమాన్ ।
MSS@9145@1కశ్చిద్
MSS@9145@2యస్య న గ్రహణం కించిత్ కర్మణోఽన్యత్ర దృశ్యతే ॥ ౯౧౪౫॥

దైవేన సౌమిత్రై యోద్ధుముత్సహతే సహ ।


MSS@9146@1కశ్చిద్
MSS@9146@2యస్యేహ విగ్రహోపాయో న కథంచన విద్యతే ॥ ౯౧౪౬॥

MSS@9147@1కశ్చిద్ద్విషత్ఖడ్గహృతోత్తమాఙ్గః సద్యో విమానప్రభుతాముపేత్య ।


MSS@9147@2వామాఙ్గసంసక్తసురాఙ్గనః స్వం నృత్యత్కబన్ధం సమరే దదర్శ ॥
౯౧౪౭॥
MSS@9148@1కశ్చిద్ యథాభాగమవస్థితేఽపి స్వసంనివేశాద్ వ్యతిలఙ్ఘినీవ ।
MSS@9148@2వజ్రాంశుగర్బాఙ్గులిరన్ధ్రమేకం వ్యాపారయామాస కరం కిరీటే ॥
౯౧౪౮॥
MSS@9149@1కశ్చిద్ వాచం రచయితుమలం శ్రోతుమేవాపరస్తామ్ కల్యాణీ తే
మతిరుభయతో
విస్మయం నస్తనోతి ।
MSS@9149@2న హ్యేకస్మిన్నతిశయవతాం సంనిపాతో గుణానామ్ ఏకః సూతే
కనకముపలస్తత్పరీక్షాక్షమోఽన్యః ॥ ౯౧౪౯॥
నవం పల్లవమాదదాతి కశ్చిత్ ప్రసూనాని ఫలాని కశ్చిత్ ।
MSS@9150@1కశ్చిన్
MSS@9150@2పరం కరాలేఽస్య నిదాఘకాలే మూలే న దాతా సలిలస్య కశ్చిత్ ॥
౯౧౫౦॥
MSS@9151@1కశ్చిన్ మాలాసమం మిత్రం కశ్చిన్ మిత్రం తులాసమమ్ ।
MSS@9151@2కశ్చిన్ మేరుసమం మిత్రం కశ్చిన్ మిత్రం మహీసమమ్ ॥ ౯౧౫౧॥

MSS@9152@1కశ్చిన్మూర్చ్ఛామేత్య గాఢప్రహారః సిక్తః శీతైః శీకరైర్వారణస్య ।


MSS@9152@2ఉచ్ఛశ్వాస ప్రస్థితా తం జిఘృక్షుర్ వ్యర్థాకూతా నాకనారీ ముమూర్చ్ఛ
॥ ౯౧౫౨॥
కులపురుషో వేశ్యాధరపల్లవం మనోజ్ఞమపి ।
MSS@9153@1కశ్చుమ్బతి
MSS@9153@2చారభటచౌరచేటక- నటవిటనిష్ఠీవనశరావమ్ ॥ ౯౧౫౩॥

MSS@9154@1కశ్మీరాన్ గన్తుకామస్య మీరశాహాఖ్యభూపతేః ।


MSS@9154@2శాహాబుద్దీనభూమీన్ద్రః ప్రాహిణోదితి లేఖకమ్ ॥ ౯౧౫౪॥

msubhsall.pdf 929
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9155@1కిమేవమవిశఙ్కితః శిశుకురఙ్గ లోలక్రమం పరిక్రమితుమీహసే విరమ


నైవ శూన్యం వనమ్ ।
MSS@9155@2స్థితోఽత్ర గజయూథనాథమథనోచ్ఛలచ్ఛోణితచ్-
ఛటాపటలభాసురోత్కటసటాభరః కేసరీ ॥ ౯౧౫౫॥
MSS@9155A@1కషాయకలుషో జీవో రాగరఞ్జితమానసః ।
MSS@9155A@2చతుర్గతిభవామ్భోధౌ భిన్ననౌరివ సీదతి ॥

MSS@9155B@1కషాయపశుభిర్దుష్టైర్ధర్మకామార్థనాశకైః ।
MSS@9155B@2శమమన్త్రహతైర్యజ్ఞం విధేహి విహితం బుధైః ॥

కథితం చరిత్రం కషాయవృద్ధావుపఘాతమేతి ।


MSS@9156@1కషాయముక్తం
MSS@9156@2యదా కషాయః శమమేతి పుంసస్ తదా చరిత్రం పునరేతి పూతమ్ ॥
౯౧౫౬॥
MSS@9156A@1కషాయరాగవచనం వీతరాగోఽధరస్తవ ।
MSS@9156A@2విహారః కణ్ఠదేశశ్చ దూతి ప్రవ్రజితాసి కిమ్ ॥

MSS@9156B@1కషాయవిజయే సౌఖ్యమ్ ఇన్ద్రియాణాం చ నిగ్రహే ।


MSS@9156B@2జాయతే పరమోత్కృష్టమ్ ఆత్మనో భవభేది యత్ ॥

MSS@9156C@1కషాయవిషయార్తానాం దేహినాం నాస్తి నిర్వూతిః ।


MSS@9156C@2తేషాం చ విరమే సౌఖ్యం జాయతే పరమాద్భుతమ్ ॥

MSS@9156D@1కషాయవిషయాహారత్యాగో యత్ర విధీయతే ।


MSS@9156D@2ఉపవాసః స విజ్ఞేయః శేషం లఙ్ఘనకం విదుః ॥

MSS@9157@1కషాయసఙ్గౌ సహతే న వృత్తం సమార్ద్రచక్షుర్న దినం చ రేణుమ్ ।


MSS@9157@2కషాయసఙ్గౌ విధునన్తి తేన చారిత్రవన్తో మునయః సదాపి ॥ ౯౧౫౭॥
MSS@9157A@1కషాయాన్శత్రువత్ పశ్యేద్ విషయాన్ విషవత్ తథా ।
MSS@9157A@2మోహం చ పరమం వ్యాధిమ్ ఏవమూచుర్విచక్షణాః ॥

MSS@9157B@1కషాయా విషయా యోగాః ప్రమాదావిరతీ తథా ।


MSS@9157B@2మిథ్యాత్వమార్తరౌద్రే చేత్యశుభం ప్రతి హేతవః ॥

తత్సహచారిణః ।
MSS@9157C@1కషాయాస్తన్నిహన్తవ్యాస్తథా
MSS@9157C@2నోకషాయాః శివద్ధారా గలీభూతా ముముక్షుభిః ॥

MSS@9158@1కషాయైరుపవాసైశ్చ కృతాముల్లాఘతాం నృణామ్ ।

930 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9158@2నిజౌషధకృతాం వైద్యో నివేద్య హరతే ధనమ్ ॥ ౯౧౫౮॥


కర్మేతి దుర్మేధాః కర్తవ్యాద్ వినివర్తతే ।
MSS@9159@1కష్టం
MSS@9159@2న సాహసమనారభ్య శ్రేయః సముపలభ్యతే ॥ ౯౧౫౯॥

MSS@9160@1కష్టం ఖలు మూర్ఖత్వం కష్టం ఖలు యౌవనే చ దారిద్ర్యమ్ ।


MSS@9160@2కష్టాదపి కష్టతరం పరగృహవాసః ప్రవాసశ్చ ॥ ౯౧౬౦॥

MSS@9161@1కష్టం చ ఖలు మూర్ఖత్వం కష్టం చ ఖలు యౌవనమ్ ।


MSS@9161@2కష్టాత్ కష్టతరం చైవ పరగేహనివాసనమ్ ॥ ౯౧౬౧॥

MSS@9162@1కష్టం జీవతి గణకో గణికా కథకశ్చ సేవకో వైద్యః ।


MSS@9162@2దివసే దివసే మరణం పరజనమనరఞ్జనీ వృత్తిః ॥ ౯౧౬౨॥

MSS@9163@1కష్టం నైవ పరిస్థితే సముదియాత్ కార్యేషు నో జాతుచిత్ సంజాయేత న


చాపి తద్వ్యతికరాద్ బాహ్యాదకించిత్కరాత్ ।
MSS@9163@2కస్మాచ్చిత్ ఖలు భావతోఽన్తరభవాత్ త్వస్మాకముత్పద్యతే ప్రాణస్యైవ
విశేషతోఽన్తరశయాద్ భావాత్ సముజ్జృమ్భతే ॥ ౯౧౬౩॥
MSS@9164@1కష్టం వనే నివసతోఽత్ర సదా నరస్య నో కేవలం నిజతనుప్రభవం
భవేచ్చ ।
MSS@9164@2దైవం చ పిత్ర్యమఖిలం న విభాతి కృత్యం తస్మాద్ గృహే
నివసతాత్మహితం
ప్రచిన్త్యమ్ ॥ ౯౧౬౪॥
సాహసకారిణి తవ నయనార్ధేన సోఽధ్వని స్పృష్టః ।
MSS@9165@1కష్టం
MSS@9165@2ఉపవీతాదపి విదితో న ద్విజదేహస్తపస్వీ తే ॥ ౯౧౬౫॥

MSS@9166@1కష్టం హృది జ్వలతి శోకమయో మమాగ్నిస్ తే చక్షుషీ చ


విరహజ్వరజాగరుకే

MSS@9166@2ఏతన్మనో భ్రమతి విష్వగసూంస్తథాపి త్వం పశ్యతోహర ఇవ స్మర
హర్తుకామః
॥ ౯౧౬౬॥
MSS@9167@1కష్టా వృత్తిః పరాధీనా కష్టో వాసో నిరాశ్రయః ।
MSS@9167@2నిర్ధనో వ్యవసాయశ్చ సర్వకష్టా దరిద్రతా ॥ ౯౧౬౭॥

msubhsall.pdf 931
మహాసుభాషితసంగ్రహ

వేధవ్యథా కష్టో నిత్యం చ వహనక్లమః ।


MSS@9168@1కష్టా
MSS@9168@2శ్రవణానామలంకారః కపోలస్య తు కుణ్డలమ్ ॥ ౯౧౬౮॥

నోపార్జితం విత్తం హేలయా క్వాపి నిర్గతమ్ ।


MSS@9169@1కష్టే
MSS@9169@2కిం కరోమి క్వ గచ్ఛామి నిర్భాగ్యోఽహం భువస్తలే ॥ ౯౧౬౯॥

MSS@9170@1కష్టో జనః కులధనైరనురఞ్జనీయస్ తన్నో యదుక్తమశివం న హి తత్


క్షమం తే ।
MSS@9170@2నైసర్గికీ సురభిణః కుసుమస్య సిద్ధా మూర్ధ్ని స్థితిర్న చరణైరవతాడనాని
॥ ౯౧౭౦॥
MSS@9170A@1కష్టోపార్జితమత్ర విత్తమ్ఖిలం ద్యూతే మయా యోజితం విద్యా కష్టతరం
గురోరధిగతా వ్యాపారితా కుస్తుతౌ ।
MSS@9170A@2పారమ్పర్యసమాగతా చ వినయో వామేక్షణాయాం కృతః సత్పాత్రే
కిమహం
కరోమి వివశః కాలేఽద్య నేదీయసి ॥
జీవితార్థః సతి విభవే కశ్చ తస్య పురుషార్థః ।
MSS@9171@1కస్తస్య
MSS@9171@2యోఽర్థినమభిముఖమాగతమ్ అనభిముఖః సన్ విసర్జయతి ॥
౯౧౭౧॥
MSS@9172@1కస్తాంనిన్దతి లుమ్పతి కః స్మరఫలకస్య బర్ణకం ముగ్ధః ।
MSS@9172@2కో భవతి రత్నకణ్టకమ్ అమృతే కస్యారుచిరుదేతి ॥ ౯౧౭౨॥

MSS@9173@1కస్తావద్ బలికర్ణభార్గవమహాదానప్రమాణస్తవః కశ్చాసౌ


కురుపాణ్డపాణ్డురయశః ప్రస్తావనావిస్తరః ।
MSS@9173@2యావద్ వర్షతి వీరసింహతనయో వృష్టీరిమాః కాఞ్చనీర్ ధారాః ప్రావృషి
తావదఞ్జనరుచిర్ధారా న ధారాధరః ॥ ౯౧౭౩॥
MSS@9174@1కస్తూరికాం తృణభుజామటవీమృగాణాం నిక్షిప్య నాభిషు చకార చ తాన్
వధార్హాన్ ।
MSS@9174@2మూఢో విధిః సకలదుర్జనలోలజిహ్వా- మూలే స్మ నిక్షిపతి చేత్
సకలోపకారః
॥ ౯౧౭౪॥
MSS@9175@1కస్తూరికాం హరిణ ముఞ్చ వనోపకణ్ఠం మా సౌరభేణ కకుభః
సురభీకురుష్వ ।

932 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9175@2ఆస్తాం యశో నను కిరాతశరాభిఘాతాత్ త్రాతాపి హన్త భవితా భవతో


దురాపః
॥ ౯౧౭౫॥
MSS@9176@1కస్తూరికాచన్దనకుఙ్కుమానిసౌభాగ్యచిహ్నాని విలాసినీనామ్ ।
MSS@9176@2ప్రయాగమృత్స్నాతిలకక్రియైవ సౌభాగ్యచిహ్నం విధవాలలాటే ॥
౯౧౭౬॥
MSS@9177@1కస్తూరికాతిలకమాలి విధాయ సాయం స్మేరాననా సపది శీలయ
సౌధమౌలిమ్ ।
MSS@9177@2ప్రౌఢిం భజన్తు కుముదాని ముదాముదారామ్ ఉల్లాసయన్తు పరితో హరితో
ముఖాని
॥ ౯౧౭౭॥
MSS@9177A@1కస్తూరికాదిక్రయవిక్రయాఙ్గాం యదృచ్ఛయా యద్విపణిం గతానామ్

MSS@9177A@2సౌరభ్యమఙ్గేషు సమగ్రలగ్నమ్ న హీయతే పఞ్చషమప్యహాని ॥
అణ్డాద్ గన్ధగుణమఖిలమాదాయ ।
MSS@9178@1కస్తూరికామృగాణామ్
MSS@9178@2యది పునరహం విధిః స్యాం ఖలజిహ్వాయాం నివేశయిష్యామి ॥
౯౧౭౮॥
MSS@9179@1కస్తూరీ జాయతే కస్మాత్ కో హన్తి కరిణాం శతమ్ ।
MSS@9179@2కిం కుర్యాత్ కాతరో యుద్ధే మృగాత్ సింహః పలాయనమ్ ॥ ౯౧౭౯॥

MSS@9180@1కస్తూరీతి, కిమఙ్గ , సాంపరిమలద్రవ్యం కిమప్యామరం పేయా కిం, న హి,


కీదృశీ, మృగదృశాం శ‍ృఙ్గారలీలాస్పదమ్ ।
MSS@9180@2ధార్యా కుత్ర , కుచస్థలీషు, కుచయోః స్థౌల్యం తతో హీయతే క్లిష్టః
క్లిశ్యతి పక్వణైశ్చ బహుశః కస్తూరికావిక్రయీ ॥ ౯౧౮౦॥
MSS@9181@1కస్తూరీతిలకంతస్యా జనయతి శోభాం భ్రువోరన్తః ।
MSS@9181@2కోదణ్డమధ్యలగ్నం ఫలమివ పఞ్చేషుబాణస్య ॥ ౯౧౮౧॥

బాలే భాలే మా కురు మా కురు ।


MSS@9182@1కస్తూరీతిలకం
MSS@9182@2అద్య సామ్యం భజామీతి జృమ్భతే శశలాఞ్ఛనః ॥ ౯౧౮౨॥

బాలే భాలే మా కురు మా కురు ।


MSS@9183@1కస్తూరీతిలకం
MSS@9183@2కలఙ్కశఙ్కయా రాహుర్గ్రసిష్యతి తవాననమ్ ॥ ౯౧౮౩॥

msubhsall.pdf 933
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9184@1కస్తూరీతిలకం లలాటఫలకే వక్షఃస్థలే కౌస్తుభం నాసాగ్రే నవమౌక్తికం


కరతలే వేణుం కరే కఙ్కణమ్ ।
MSS@9184@2సర్వాఙ్గే హరిచన్దనం చ కలయన్ కణ్ఠే చ ముక్తావలిం
గోపస్త్రీపరివేష్టతో విజయతే గోపాలచూడామణిః ॥ ౯౧౮౪॥
MSS@9185@1కస్తూరీతిలకం లలాటరచితం నాసామణిం నిస్తలం వక్త్రం
కుఞ్చితకేశపాశమనిశం దృష్టిం నిసృష్టాం పురః ।
MSS@9185@2పుంసాం మానసమత్స్యబన్ధనవిధౌ ధత్సేఽత్ర వత్సే స్వయం
జమ్బూవజ్జలబిన్దువజ్జలజవజ్జమ్బాలవజ్జాలవత్ ॥ ౯౧౮౫॥
MSS@9186@1కస్తూరీతిలకన్తి భాలఫలకే దేవ్యా ముఖామ్భోరుహే రోలమ్బన్తి
తమాలబాలముకులోత్తంసన్తి మౌలిం ప్రతి ।
MSS@9186@2యాః కర్ణే వికచోత్పలన్తి కుచయోరఙ్కే చ కాలాగురు- స్థాసన్తి ప్రథయన్తు
తాస్తవ శివం శ్రీకణ్ఠకణ్ఠత్విషః ॥ ౯౧౮౬॥
MSS@9187@1కస్తూరీయన్తి భాలే తదను నయనయోః కజ్జలీయన్తి కర్ణ - ప్రాన్తే
నీలోత్పలీయన్త్యురసి మరకతాలంకృతీయన్తి దేవ్యాః ।
MSS@9187@2రోమాలీయన్తి నాభేరుపరి హరిమణీమేఖలీయన్తి మధ్యే కల్యాణం
కుర్యురేతే
త్రిజగతి పురజిత్కణ్ఠభాసాం విలాసాః ॥ ౯౧౮౭॥
MSS@9188@1కస్తూరీవరపత్రభఙ్గనికరో భ్రష్టో న గణ్డస్థలే నో లుప్తం సఖి
చన్దనం స్తనతటే ధౌతం న నేత్రాఞ్జనమ్ ।
MSS@9188@2రాగో న స్ఖలితస్తవాధరపుటే తామ్బూలసంవర్ధితః కిం రుష్టాసి
గజేన్ద్రమత్తగమనే కిం వా శిశుస్తే పతిః ॥ ౯౧౮౮॥
MSS@9189@1కస్తూరీ సితిమానమాగతవతీ శౌక్ల్యం గతాః కున్తలా నీలం చోలమభూత్
సితం ధవలిమా జాతో మణీనాం గణే ।
MSS@9189@2ధ్వాన్తం శాన్తమభూత్ సమం నరపతే త్వత్కీర్తిచన్ద్రోదయే
త్రైలోక్యేఙ్ప్యభిసారసాహసరసః శాన్తః కురఙ్గీదృశామ్ ॥ ౯౧౮౯॥
MSS@9189A@1కస్తూర్యా తత్కపోలద్వయభువి మకరీనిర్మితౌ ప్రస్తుతాయాం
నిర్మిత్సూనాం
స్వవక్షస్యతిపరిచయనాత్ త్వత్ప్రశస్తీరుపాంశు ।
MSS@9189A@2వీర శ్రీసింహభూప త్వదహితకుభుజాం రాజ్యలక్ష్మీసపత్నీ-
మానవ్యాజేన

934 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

లజ్జాం సపది విదధతే స్వావరోధే ప్రగల్భాః ॥


మోహః సుధాకరోఽహం న కోఽపి మద్భిన్నః ।
MSS@9190@1కస్తే శశాఙ్క
MSS@9190@2కిం నను పశ్యసి నిజభా- జయి వనితాయా ముఖం మూఢ ॥ ౯౧౯౦॥

MSS@9191@1కస్తే శౌర్యమదోయోద్ధుం త్వయ్యేకం సప్తిమాస్థితే ।


MSS@9191@2సప్తసప్తిసమారుఢా భవన్తి పరిపన్థినః ॥ ౯౧౯౧॥

MSS@9192@1కస్త్వం, కృష్ణమవేహి మాం కిమిహ తే, మన్మన్దిరాశఙ్కయా యుక్తం


తన్నవనీతభాజనపుటే న్యస్తః కిమర్థం కరః ।
MSS@9192@2కర్తుం తత్ర పిపీలికాపనయనం, సుప్తాః కిముద్బోధితా బాలా, వత్సగతిం
వివేక్తుమితి సంజల్పన్ హరిః పాతు వః ॥ ౯౧౯౨॥
MSS@9193@1కస్త్వం, కోఽపి, కుతోఽసి, రత్నవసతేస్తీరాదహం నీరధేర్, లబ్ధం
కించన, గర్జితైర్బధిరతా దృగ్వ్యాహతిః సైకతైః ।
MSS@9193@2మా ఖేదం కురు తాదృగౌర్వదహనజ్వాలావలీదుఃసహం క్షారోదం
యదుపాస్య
జీవసి సఖే శ్లాఘ్యం న తన్ మన్యసే ॥ ౯౧౯౩॥
కోఽహం కుత ఆయాతః కా మే జననీ కో మే తాతః ।
MSS@9194@1కస్త్వం
MSS@9194@2ఇతి పరిభావయ సర్వమసారం సర్వం త్యక్వా స్వప్నవిచారమ్ ॥
౯౧౯౪॥
MSS@9195@1కస్త్వం, తాసు యదృచ్ఛయా, కితవ యాస్తిష్ఠన్తి గోపాఙ్గనాః ప్రేమాణం
న విదన్తి యాస్, తవ హరే కిం తాసు తే కైతవమ్ ।
MSS@9195@2ఏషా హన్త హతాశయా యదభవం త్వయ్యేకతానా పరం తేనాస్యాః
ప్రణయోఽధునా
ఖలు మమ ప్రాణైః సమం యాస్యతి ॥ ౯౧౯౫॥
MSS@9196@1కస్త్వం, పీతాంబరోఽహం, కిము వదసి మృషా చాంబరం కేన పీతం ముగ్ధే
కంసస్య శత్రుః, శివ శివ సాలిలం సస్యవైరి క్వ దృష్టమ్।
MSS@9196@2మల్లాస్యధ్వంసనోఽహం కిమితి నిజమహో లాస్యమధ్వంసి చేతి
వ్యాహారైర్వల్లవీనాం నిశి భవతు ముదేఽనుత్తరః శ్రీపతిర్వః ॥ ౯౧౯౬॥
MSS@9197@1కస్త్వం బ్రహ్మ, న్నపూర్వః, క్వ చ తవ వసతి, ర్యాఖిలా బ్రహ్మసృష్టిః
కస్తే నాథో, హ్యనాథః, క్వ చ తవ జనకో, నైవ తాతం స్మరామి
MSS@9197@2కిం తేఽభీష్టం దదామి, త్రిపదపరిమితా భూమి, రల్పం కిమేతత్ త్రైలోక్యం,

msubhsall.pdf 935
మహాసుభాషితసంగ్రహ

భావగర్భం బలిమిదమవదద్ వామనో వః స పాయాత్ ॥ ౯౧౯౭॥


MSS@9198@1కస్త్వం బ్రహ్మన్న్, అపూర్వస్, త్వదనుచరజనో, నాస్త్యనాథోఽహమేకః, కిం
దద్యామీప్సితం తే, త్రిపదవిహరణస్థానమేతత్, కియత్తే ।
MSS@9198@2త్రైలోక్యం తద్ ద్విజాతేర్మమ శమనిరతస్యేతి సమ్మూఢభావా విష్ణోర్వాచః
సురారౌ కృతకపటపదన్యాసముగ్ధాః పునన్తు ॥ ౯౧౯౮॥
MSS@9199@1కస్త్వం భద్ర , ఖలేశ్వరోఽహమ్, ఇహ కిం ఘోరే వనే స్థీయతే,
శార్దూలాదిభిరేవ హింస్రపశుభిః భోజ్యోఽహమిత్యాశయా ।
MSS@9199@2కస్మాత్ కష్టమిదం త్వయా వ్యవసితం, మద్దేహమామ్సాశినః
ప్రత్యుత్పన్ననృమాంసభక్షణధియస్తే ఘ్నన్తు సర్వాన్నరాన్ ॥ ౯౧౯౯॥
MSS@9200@1కస్త్వం భోః, కథయామి దైవహతకం మాం విద్ధి శాఖోటకం వైరాగ్యాదివ
వక్షి, సాధు విదితం, కస్మాదిదం, కథ్యతే ।
MSS@9200@2వామేనాత్ర వటస్తమధ్వగజనః సర్వాత్మనా సేవతే న చ్ఛాయాపి
పరోపకారకరణే
మార్గస్థితస్యాపి మే ॥ ౯౨౦౦॥
MSS@9201@1కస్త్వం భోః, కవిరస్మి, తత్ కిము సఖే క్షీణోఽస్య, నాహారతో ధిగ్ దేశం
గుణినోఽపి, దుర్మతిరియం దేశం న మామేవ ధిక్ ।
MSS@9201@2పాకార్థీ క్షుధితో యదైవ విదధే పాకాయ దుద్ధిం తదా విన్ధ్యే
నేన్ధనమమ్బుధౌ న సలిలం నాన్నం ధరిత్రీతలే ॥ ౯౨౦౧॥
MSS@9202@1కస్త్వం భో నిశి, కేశవః, శిరసిజైః కిం నామ గర్వాయసే భద్రే
శౌరిరహం, గుణైః ర్పితృగతైః పుత్రస్య కిం స్యాదిహ ।
MSS@9202@2చక్రీ చన్ద్రముఖి, ప్రయచ్ఛసి న మే కుణ్డీం ఘటీం దేహినీమ్ ఇత్థం
గోపవధూహృతోత్తరతయా దుఃస్థో హరిః పాతు వః ॥ ౯౨౦౨॥
MSS@9203@1కస్త్వం లోహితలోచనాస్యచరణో, హంసః, కుతో మానసాత్ కిం తత్రాస్తి,
సువర్ణపఙ్కజవనాన్యమ్భః సుధాసన్నిభమ్ ।
MSS@9203@2రత్నానాం నిచయాః ప్రవాలమణయో వైడూర్యరోహాః క్వచిచ్,
అమ్బూకా అపి సన్తి,
నేతి చ బకైరాకర్ణ్య హీహీకృతమ్ ॥ ౯౨౦౩॥
MSS@9204@1కస్త్వం వానర, రామరాజభవనే లేఖార్థసంవాహకో, యాతః కుత్ర పురాగతః
స హనుమాన్ నిర్దగ్ధలఙ్కాపురః ।

936 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9204@2వద్ధో రాక్షససూనునేతి కపిభిః సంతాడితస్తర్జితః స వ్రీడాత్తపరాభవో


వనమృగః కుత్రేతి న జ్ఞాయతే ॥ ౯౨౦౪॥
MSS@9204A@1కస్త్వం, శూలీ, ప్రవిశ భిషజాం వేశ్మ, వైద్యం న జానే, స్థాణుర్బాలే,
న వదతి తరు-ర్నీలకణ్ఠః ప్రముగ్ధే ।
MSS@9204A@2కేకామేకాం వద త్వం, పశుపతిరబలే, నైవ దృష్టే విషాణే ఇత్యేవం
శైలకన్యాప్రతివచనజడః పాతు వః పార్వతీశః ॥
MSS@9205@1కస్త్వం శూలీ, మృగయ భిషజం నీలకణ్ఠః ప్రియేఽహం కేకామేకాం వద,
పశుపతి,-ర్నైవదృశ్యే విషాణే ।
MSS@9205@2ముగ్ధేం స్థాణుః, స చరతి కథం, జీవితేశః శివాయా గచ్ఛాటవ్యామితి
హతవచాః పాతు వశ్చన్ద్రచూడః ॥ ౯౨౦౫॥
MSS@9206@1కస్మాత్ కస్మిన్ సముత్పన్నే సరాగం భువనత్రయమ్ ।
MSS@9206@2అత్రాదౌ కథితం శ్లోకే యో జానాతి స పణ్డితః ॥ ౯౨౦౬॥

MSS@9207@1కస్మాత్ కోఽహం కిమపి చ భవాన్ కోఽయమత్ర ప్రపఞ్చః స్వం స్వం


వేద్యం గగనసదృశం పూర్ణతత్త్వప్రకాశమ్ ।
MSS@9207@2ఆనన్దాఖ్యం సమరసఘనే బాహ్యమన్తర్విహీనే నిస్త్రైగుణ్యే పథి విచరతః
కో విధిః కో నిషేధః ॥ ౯౨౦౭॥
MSS@9208@1కస్మాత్ తన్వి తనూని సమ్ప్రతి సమాన్యఙ్గాని జాతాని తే కస్మాత్
కోకనదప్రభం
ముఖమిదం జాతం హి చన్ద్రోపమమ్ ।
MSS@9208@2ఏవం పృచ్ఛతి వల్లభేఽమ్బుజముఖి ప్రోష్యస్వభావాదితి వ్యావృత్యాథ
తయా సగద్గదరవం ముక్తశ్చ బాష్పోత్కరః ॥ ౯౨౦౮॥
MSS@9209@1కస్మాత్ త్వం క్వ ను దృశ్యతే సుఖముఖం క్వాస్తేఽన్ధకారః పరం క్వ
స్త్రీషు స్మరధూమకేతురుదితేఓ దృష్టా యువానః క్వ తే ।
MSS@9209@2గన్తా క్వ క్వ చ పఞ్చమః క్వ ణసకృత్ క్వాత్సంకురో నిద్గతః
క్వానన్దైకరసోదయః క్వ ను సతీ కైవాధ్వగస్తత్కథా ॥ ౯౨౦౯॥
MSS@9210@1కస్మాత్ త్వం, తాతగేహాద్, అపరమభినవా బ్రూహి కా తత్ర వార్తా , దేవ్యా
దేవో
జితః, కిం వృషడమరుచితాభస్మభోగీన్ద్రచన్ద్రాన్ ।
MSS@9210@2ఇత్యేవం బర్హినాథే కథయతి సహసా భర్తూభిక్షావిభూషా- వైగుణ్యోద్వేగజన్మా

msubhsall.pdf 937
మహాసుభాషితసంగ్రహ

జగదవతు చిరం హారవో భృఙ్గరీటేః ॥ ౯౨౧౦॥


MSS@9211@1కస్మాత్త్వం దుర్బలాసీతి సఖ్యస్తాం పరిపృచ్ఛతి ।
MSS@9211@2త్వయి సంనిహితే తాసు దద్యాత్ కథయ సోత్తరమ్ ॥ ౯౨౧౧॥

MSS@9212@1కస్మాత్ త్వం, భవదాలయాద్, వద సఖే క్షేమం, తవానుగ్రహాద్, దృష్టా మే


సుభగా, న తేఽస్తి సుభగా దృష్టా భవద్గేహినీ ।
MSS@9212@2స్వర్భానుం విషమేక్షణం విషధరం కాకం వరాకీ గృహే
చన్ద్రానఙ్గసమీరకోకిలభయాద్ వ్యగ్రా లిఖన్తీ ముహుః ॥ ౯౨౧౨॥
MSS@9213@1కస్మాత్ త్వం హి విఖిద్యసే కతిపయైరేవ ప్రియే వాసరైర్ ఆయాతా
వయమేహి ధేహి
పురతః ప్రాస్థానికం మఙ్గలమ్ ।
MSS@9213@2ఏవం వాదిని వల్లభే దయితయా నిఃశ్వస్య పాణౌ కృతీ మఙ్గల్యః కలశో
విలోచనపయోధారాభిరాపూరితః ॥ ౯౨౧౩॥
MSS@9214@1కస్మాత్ పార్వతి నిష్ఠురాసి, సహజః శైలోద్భవానామయం నిఃస్నేహాసి
కథం,
న భస్మపురుషః స్నేహం విభర్తి క్వచిత్ ।
MSS@9214@2కోపస్తే మయి నిష్ఫలః ప్రియతమే, స్థాణౌ ఫలం కిం భవేద్ ఇత్థం
నిర్వచనీకృతో గిరిజయా శంభుశ్చిరం పాతు వః ॥ ౯౨౧౪॥
MSS@9215@1కస్మాత్ సంల్కిశ్యతే విద్వాన్ వ్యర్థయార్థేహయాసకృత్ ।
MSS@9215@2కస్యచిన్ మాయయా నూనం లోకోఽయం సువిమోహితః ॥ ౯౨౧౫॥

MSS@9216@1కస్మాత్ సత్యవతీసుతేన మునినా నోక్తం భవిష్యత్కథా- మధ్యే


రూపమనాదిమధ్యనిధనస్యేహం హరేర్మానుషమ్ ।
MSS@9216@2ఇత్థం వ్యుత్థితవిశ్వకణ్టకచమూనిర్మూలనవ్యాపృతం
సంగ్రామామ్బరసూర్యమమ్బరచరాస్త్వాం వీక్ష్య సంశేరతే ॥ ౯౨౧౬॥
MSS@9217@1కస్మాదద్య న భూషితం వపురిదం సద్భూషణైః కాఞ్చనైః
కస్మాదచ్ఛతరాణి నాద్య వసనాన్యఙ్గీకృతాని త్వయా ।
MSS@9217@2ఉక్తా సేతి మయా మనోజ్ఞ విజనే బాలా విశాలాక్ష మా క్షిప్రం రోదనమేకమేవ
విదధే ప్రత్యుత్తరం నో దదౌ ॥ ౯౨౧౭॥
MSS@9218@1కస్మాదిదం నయనమస్తమితాఞ్జనశ్రి విశ్రాన్తపత్రరచనౌ చ కుతః
కపోలౌ ।

938 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9218@2శ‍ృఙ్గారవారిరుహకాననరాజహంసి కస్మాత్ కృశాసి విరసాసి


మలీమసాసి
॥ ౯౨౧౮॥
MSS@9219@1కస్మాదిన్దురసౌ ధినోతి జగతీం పీయూషగర్భైః కరైః కస్మాద్ వా
జలధారయైవ
ధరణిం ధారాధరః సిఞ్చతి ।
MSS@9219@2భ్రామం భ్రామమయం చ నన్దయతి వా కస్మాత్ త్రిలోకీం రవిః సాధూనాం
హి
పరోపకారకరణే నోపాధ్యపేక్షం మనః ॥ ౯౨౧౯॥
MSS@9220@1కస్మాద్ దూతి శ్వసిషి నిభృతం, సత్వరావర్తనేన భ్రష్టో రాగః
కిమధరదలే, ప్రార్థనాభిస్త్వదర్థమ్ ।
MSS@9220@2స్రస్తా చేయం కిమలకతతిస్, తత్పదాలుణ్ఠనేన వాసస్తస్య త్వయి వద కథం,
ప్రత్యయార్థం తవైవ ॥ ౯౨౨౦॥
MSS@9221@1కస్మాద్ భగ్నాః సుముఖి వలయా, మార్గపాతాన్నిశాయాం కిం తే వక్త్రం
విగతరచనం, క్షాలితం ధూలిపూర్ణమ్ ।
MSS@9221@2ఓష్ఠే రాగః కిమపి గలిత, స్త్వద్వ్యథోచ్ఛ్వాసవాతైస్ తద్వాసః కిం,
హృతమితి మయా వస్త్రలోభాత్ కిలేతి ॥ ౯౨౨౧॥
MSS@9222@1కస్మాద్భయమిహ మరణాద్ అన్ధాదపి కో విశిష్యతే రాగీ ।
MSS@9222@2కః శూరో యో లలనా- లోచనబాణైర్న వివ్యథితః ॥ ౯౨౨౨॥

MSS@9223@1కస్మిఞ్ఛేతే మురారిః క్వ న ఖలు వసతిర్వాయసీ కో నిషేధః స్త్రీణాం


రాగస్తు కస్మిన్ క్వ ను ఖలు సితిమా శైరిసంబోధనం కిమ్ ।
MSS@9223@2సంబుద్ధిః కాఽహిమాంశోర్విధిహరవయసాం చాపి సంబుద్ధయః కా బ్రూతే
లుబ్ధః కథం వా కురుకులహననం కేన తత్ కేశవేన ॥ ౯౨౨౩॥
MSS@9224@1కస్మాన్ మ్లాయసి మాలతీవ మృదితేత్యాలీజనే పృచ్ఛతి వ్యక్తం
నోదితమార్తయాపి
విరహే శాలీనయా బాలయా ।
MSS@9224@2అక్ష్ణోర్బాష్పచయం నిగృహ్య కథమప్యాలోకితః కేవలం
కించిత్కుడ్మలకోటిభిన్నశిఖరశ్చూతద్రుమః ప్రాఙ్గణే ॥ ౯౨౨౪॥
MSS@9225@1కస్మిన్ కర్మణి సామర్థ్యమ్ అస్య నోత్తపతేతరామ్ ।

msubhsall.pdf 939
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9225@2అయం సాధుచరస్తస్మాద్ అఞ్జలిర్బధ్యతామిహ ॥ ౯౨౨౫॥


MSS@9226@1కస్మిన్నపి మతే సత్యే హతాః సర్వమతత్యజః ।
MSS@9226@2తద్దృష్ట్యా వ్యర్థతామాత్రమ్ అనర్థస్తు న ధర్మజః ॥ ౯౨౨౬॥

MSS@9227@1కస్మిన్ వసన్తి వద మీనగణా వికల్పం కిం వాపదం వదతి కిం కురుతే


వివస్వాన్ ।
MSS@9227@2విద్యుల్లతావలయవాన్ పథికాఙ్గనానామ్ ఉద్వేజకో భవతి కః ఖలు
వారివాహః
॥ ౯౨౨౭॥
MSS@9228@1కస్మిన్ స్వపితి కంసారిః కావృత్తిరధమా నృణామ్ ।
MSS@9228@2కిం బ్రూతే పితరం బాలః కిం దృష్ట్వా రమతే మనః ॥ ౯౨౨౮॥

కిం కథనీయం కస్య మనఃప్రత్యయో భవతి ।


MSS@9229@1కస్మై
MSS@9229@2రమయతి గోపవధూటీ కుఞ్జకుటీరే పరం బ్రహ్మ ॥ ౯౨౨౯॥

MSS@9230@1కస్మైచిత్ కపటాయ కైటభరిపూరఃపీఠదీర్ఘాలయాం దేవి త్వామభివాద్య


కుప్యసి న చేత్ తత్ కించిదాచక్ష్మహే ।
MSS@9230@2యత్ తే మన్దిరమమ్బుజన్మ కిమిదం విద్యాగృహం యచ్చ తే
నీచాన్నీచతరోపసర్పణమపామేతత్ కిమాచార్యకమ్ ॥ ౯౨౩౦॥
MSS@9230A@1కస్మైచిత్ ప్రతిపాద్య విక్రమజితాం విప్రాయ విశ్వంభరామ్ అబ్ధౌ
వైభవలబ్ధవాసరసికః క్షేమాయ రామోఽస్తు వః ।
MSS@9230A@2శ్లాఘన్తే రణసీమ్ని యస్య చరితం కాలాగ్నికూలంకష-
జ్వాలోద్గారికుఠారకుక్షినిహితక్ష్మాపాలచక్రా న్ జనాన్ ॥
MSS@9231@1కస్మైచిద్ ద్విజబన్ధవే కియదపి క్షీరం పురా నాథతే దత్తో యేన
దయారసైకవపుషా దుగ్ధోద ఏవార్ణవః ।
MSS@9231@2శ్రీశ్రీవల్లభకల్పపాదపసుధాచిన్తామణీబ్ హిః సమం స స్వామీ మమ
దైవతం తదితరో నామ్నాపి నామ్నాయతే ॥ ౯౨౩౧॥
MSS@9232@1కస్మైనమః సురైరపి సుతరాం క్రియతే దయాప్రధానాయ ।
MSS@9232@2కస్మాదుద్విజితవ్యం సంసారారణ్యతః సుధియా ॥ ౯౨౩౨॥

MSS@9233@1కస్మై యచ్ఛతి సజ్జనో బహుధనం సృష్టం క్షగత్ కేన వా శమ్భోర్భాని


చ కో గలే యువతిభిర్వేణ్యాం చ కా ధార్యతే ।
MSS@9233@2గౌరీశః కమతాడయచ్చరణతః కా రక్షితా రాక్షసైర్ ఆరోహాదవరోహతః

940 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

కలయతామేకం ద్వయోరుత్తరమ్ ॥ ౯౨౩౩॥


MSS@9234@1కస్మై హన్త ఫలాయ సజ్జన గుణగ్రామార్జనే సజ్జసి స్వాత్మోపస్కరణాయ
చేన్
మమ వచః పథ్యం సమాకర్ణయ ।
MSS@9234@2యే భావా హృదయం హరన్తి నితరాం శోభాభరైః సంభృతాస్ తైరేవాస్య
కలేః కలేవరపుషో దైనందినం వర్తనమ్ ॥ ౯౨౩౪॥
MSS@9235@1కస్యకరాన్న స్ఖలితా నీరనిధిక్లేదపిచ్ఛిలా లక్ష్మీః ।
MSS@9235@2భృగుచరణధూలిపరుషే హృది పరిబద్ధా హరేః స్థిరేయమభూత్ ॥
౯౨౩౫॥
MSS@9236@1కస్యచిజ్జాయతేజన్తోః పాదాఘాతస్తవాధ్వని ।
MSS@9236@2పదభఙ్గవ్యథా శమ్భో జృమ్భతే జమ్భవైరిణః ॥ ౯౨౩౬॥

MSS@9237@1కస్యచిత్ కిమపి నో హరణీయం మర్మవాక్యమపి నోచ్చరణీయమ్ ।


MSS@9237@2శ్రీపతేః పదయుగం స్మరణీయం లీలయా భవజలం తరణీయమ్ ॥
౯౨౩౭॥
MSS@9238@1కస్యచిత్సమదనం మదనీయ- ప్రేయసీవదనపానపరస్య ।
MSS@9238@2స్వాదితః సకృదివాసవ ఏవ ప్రత్యుత క్షణవిదంశపదేఽభూత్ ॥
౯౨౩౮॥
హి దుర్బుద్ధేశ్ఛన్దతో జాయతే మతిః ।
MSS@9239@1కస్యచిన్న
MSS@9239@2యాదృశం కురుతే కర్మ తాదృశం ఫలమశ్నుతే ॥ ౯౨౩౯॥

తృషం న క్షపయసి పిబతి న కస్తవ పయః ప్రవిశ్యాన్తః ।


MSS@9240@1కస్య
MSS@9240@2యది సన్మార్గసరోవర నక్రీ న క్రోడమధివసతి ॥ ౯౨౪౦॥

MSS@9241@1కస్యదోషః కులే నాస్తి వ్యాధినా కో న పీడితః ।


MSS@9241@2వ్యసనం కేన న ప్రాప్తం కస్య సౌఖ్యం నిరన్తరమ్ ॥ ౯౨౪౧॥

MSS@9242@1కస్య న దయితం విత్తం చిత్తం హ్రియతే న కస్య విత్తేన ।


MSS@9242@2కిం తు యశోధనలుబ్ధా వాఞ్ఛన్తి న దుష్కృతైరర్థాన్ ॥ ౯౨౪౨॥
MSS@9243@1కస్యన ప్రతిహతం బత చక్షుర్ ధ్వాన్తసన్తతిభిరడ్డమరాభిః ।
MSS@9243@2కేవలం మనసిజప్రతిహతానాం నావధూతమభిసారవధూనామ్ ॥
౯౨౪౩॥

msubhsall.pdf 941
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9244@1కస్యన వాహనయోగ్యా ముగ్ధధియస్తుచ్ఛసాధనే లగ్నాః ।


MSS@9244@2ప్రీతతయా ప్రశమరుచశ్ చపలాసు స్త్రీషు యేఽదాన్తాః ॥ ౯౨౪౪॥

నో కురుతే ముగ్ధే పిపాసాకులితం మనః ।


MSS@9245@1కస్య
MSS@9245@2అయం తే విద్రుమచ్ఛాయో మరుమార్గ ఇవాధరః ॥ ౯౨౪౫॥

MSS@9246@1కస్య మరౌ దురధిగమః కమలే కః కథయ విరచితావాసః ।


MSS@9246@2కైస్తుష్యతి చాముణ్డా రిపవస్తే వద కుతో భ్రష్టాః ॥ ౯౨౪౬॥
MSS@9247@1కస్య మాతా కస్య పితా కస్య బన్ధుర్మహామునే ।
MSS@9247@2విభ్రమశ్చ స్మృతిభ్రంశాత్ తేన ముహ్యన్తి జన్తవః ॥ ౯౨౪౭॥

MSS@9248@1కస్యమాతా పితా కస్య కస్య భార్యా సుతోఽపి వా ।


MSS@9248@2జాతౌ జాతౌ హి జీవానాం భవిష్యన్త్యపరేఽపరే ॥ ౯౨౪౮॥

MSS@9248A@1కస్యవక్తవ్యతా నాస్తి సోపాయం కో న జీవతి ।


MSS@9248A@2వ్యసనం కేన న ప్రాప్తం కస్య సౌఖ్యం నిరన్తరమ్ ॥

MSS@9249@1కస్య వశే ప్రాణిగణః సత్యప్రియభాషిణో వినీతస్య ।


MSS@9249@2క్వ స్థాతవ్యం న్యాయ్యే పథి దృష్టాదృష్టలాభాయ ॥ ౯౨౪౯॥

MSS@9249A@1కస్యస్యాన్న స్ఖలితం పూర్ణాః సర్వే మనోరథాః కస్య ।


MSS@9249A@2కస్యేహ సుఖం నిత్యం దైవేన న ఖణ్డితః కో వా ॥

MSS@9250@1కస్యస్వర్గశ్రియో వశ్యాః కస్య చైన్ద్రం పదం భువి ।


MSS@9250@2కం దేవా బహు మన్యన్తే సఙ్గ్రామే మరణాదృతే ॥ ౯౨౫౦॥

మరణం పుణ్యం గయాయాం మరణే తథా ।


MSS@9251@1సఙ్గ్రామే
MSS@9251@2గఙ్గాయాం మరణే మోక్షః సఙ్గ్రామే మరణం సుఖమ్ ॥ ౯౨౫౧॥

MSS@9252@1యది వస్తుం మనః పుంసాం స్వర్గస్త్రీభిః సమం చిరాత్ ।


MSS@9252@2అపరాం సుఖితాం కృత్వా సఙ్గ్రామే మ్రియతాం తదా ॥ ౯౨౫౨॥

MSS@9253@1కస్యాంచిద్ వాచి కైశ్చిన్నను యది విహితం దూషణం దుర్దురూఢైశ్


ఛిన్నం కిం నస్తదా స్యాత్ ప్రథితగుణవతాం కావ్యకోటీశ్వరాణామ్ ।
MSS@9253@2వాహాశ్చేద్ గన్ధవాహాధికవిహితజవాః పఞ్చషాశ్చాన్ధఖంజాః కా హానిః
శేరశాహక్షితిపకులమణేరశ్వకోటీశ్వరస్య ॥ ౯౨౫౩॥
MSS@9254@1కస్యాఖ్యాయ
వ్యతికరమిమం ముక్తదుఃఖో భవేయం కో జానీతే
నిభృతముభయోరావయోః స్నేహసారమ్ ।

942 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9254@2జానాత్యేకం శశధరముఖి ప్రేమతత్త్వం మనో మే త్వామేవైతచ్చిరమనుగతం


తత్ ప్రియే కిం కరోమి ॥ ౯౨౫౪॥
MSS@9255@1॥। ॥। ॥। ॥।

MSS@9255@2కస్యాత్యన్తం సుఖముపనతం దుఃఖమేకాన్తతో వా ।


MSS@9255@3నీచైర్గచ్ఛత్యుపరి చ దశా చక్రనేమిక్రమేణ ॥ ౯౨౫౫॥

MSS@9256@1కస్యాదేశాత్ క్షపయతి తమః సప్తసప్తిః ప్రజానాం ఛాయాహేతోః పథి


విటపినామఞ్జలిః కేన బద్ధః ।
MSS@9256@2అభ్యర్థ్యన్తే నవజలముచః కేన వా వృష్టిహేతోర్ జాత్యైవైతే పరహితవిధీ
సాధవో బద్ధకాఙ్క్షాః ॥ ౯౨౫౬॥
MSS@9257@1కస్యా నామ కిమత్ర నాస్తి విదితం యద్ వీక్ష్యమాణోఽప్యయం లోకో
మూక ఇవాస్తి
మాం ప్రతి పునః సర్వో జనస్తప్యతే ।
MSS@9257@2శక్యం దర్శయితుం న పూగఫలవత్ కృత్వా ద్విధేదం వపుర్ యత్ సత్యం
సఖి వీక్షితః ఖలు మయా నూనం చతుర్థ్యాః శశీ ॥ ౯౨౫౭॥
స్నేహో భవితుమర్హతి ।
MSS@9258@1కస్యానిత్యేష్వనిత్యస్య
MSS@9258@2యేన జన్మసహస్రాణి ద్రష్టవ్యో న పునః ప్రియః ॥ ౯౨౫౮॥

MSS@9259@1కస్యానిమేషవితతే నయనే దివౌకో- లోకాదృతే జగతి తే అపి వై గృహీత్వా



MSS@9259@2పిణ్డే
ప్రసారితముఖేన తిమే కిమేతద్ దృష్టం న బాలిశ విశద్బడిశం
త్వయాన్తః ॥ ౯౨౫౯॥
MSS@9260@1కస్యాపి కోఽపి కురుతే న సుఖం దుఃఖం న దైవమపహాయ ।
MSS@9260@2విదధాతి వృథా గర్వం ఖలోఽహమహితస్య హన్తేతి ॥ ౯౨౬౦॥

MSS@9261@1కస్యాపి కోఽప్యతిశయోఽస్తి స తేన లోకే ఖ్యాతిం ప్రయాతి న హి


సర్వవిదస్తు
సర్వే ।
MSS@9261@2కిం కేతకీ ఫలతి కిం పనసః సుపుష్పః కిం నాగవల్ల్యపి చ
పుష్పఫలైరుపేతా ॥ ౯౨౬౧॥
MSS@9261A@1కస్యాపిచాగ్రతో నైవ ప్రకాశ్యః స్వగుణః స్వయమ్ ।
MSS@9261A@2అతుచ్ఛత్వేన తుచ్ఛోఽపి వాచ్యః పరగుణః పునః ॥

msubhsall.pdf 943
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9262@1కస్యామోదం కమలం వదనమిదం తే ప్రియే న సంతనుయాత్ ।


MSS@9262@2అవలమ్బ్య మిత్రమేకం వికసతి న యదన్యథా జాతు ॥ ౯౨౬౨॥

MSS@9263@1కస్యాశ్చిత్ సుభగ ఇతి శ్రుతశ్చిరం యస్ తం


దృష్ట్వాధిగతరతేర్నిమీలితాక్ష్యాః ।
MSS@9263@2నిస్పన్దం వపురవలోక్య సౌవిదల్లాః సన్తేపుర్విధురధియో నిశాన్తవధ్వాః
॥ ౯౨౬౩॥
MSS@9264@1కస్యాశ్చిన్ ముఖమను ధౌతపత్రలేఖం వ్యాతేనే సలిలభరావలమ్బినీభిః ।
MSS@9264@2కిఞ్జల్కవ్యతికరపిఞ్జరాన్తరాభిశ్ చిత్రశ్రీరలమలకాగ్రవల్లరీభిః
॥ ౯౨౬౪॥
మనసో వితత్యా క్వ సర్వథా నాస్తి భయం విముక్తౌ ।
MSS@9265@1కస్యాస్తి నాశో
MSS@9265@2శల్యం పరం కిం నిజమూర్ఖతైవ కే కే హ్యుపాస్యా గురవశ్చ సన్తః ॥
౯౨౬౫॥
MSS@9266@1కస్యేదం భవనం, మమైవ, భవతీ కా సుభ్రు , లాటాఙ్గనా కేర్య, ముగ్ధతరా
సఖీ మమ, పతిర్గేహేఽస్తి కిం, తేన వా ।
MSS@9266@2ఇత్థం పాన్థవచో దినాన్తసమయే గూఢార్థమాకర్ణ్య వై
మన్దాన్దోలితకుణ్డలస్తబకయా తన్వ్యావధూతం శిరః ॥ ౯౨౬౬॥
MSS@9267@1కస్యేమౌ పితరౌ మనోభవవతా తాపేన సంయౌజితావ్ అన్యోన్యం
తనయాదికం
జనయతో భూమ్యాదిభూతాత్మభిః ।
MSS@9267@2ఇత్థం దుఃస్థమతిర్మనోభవరతిర్యో మన్యతే నాస్తికః శాన్తిస్తస్య కథం
భవేద్ ధనవతో దుష్కర్మంధర్మాశ్రయాత్ ॥ ౯౨౬౭॥
MSS@9268@1కస్యేయం తరుణి ప్రపా, పథిక నః, కిం పీయతేఽస్యాం, పయో
ధేనూనామథ
మాహిషం బధిర రే వారః, కథం మఙ్గలః ।
MSS@9268@2సోమో వాథ శనైశ్చరో, ఽమృతమిదం, తత్తేఽధరే దృశ్యతే శ్రీమత్పాన్థ
విలాససున్దర సఖే యద్ రోచతే తత్ పిబ ॥ ౯౨౬౮॥
MSS@9269@1కస్యోదపత్స్యత రుచిర్విరసావసానే స్తోకస్థితావనుచితప్రభవే భవేఽస్మిన్

944 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9269@2నారాయణస్మృతికథామృతపానగోష్ఠీ చేతోవినోదనమియం యది నామ


న స్యాత్
॥ ౯౨౬౯॥
ధనేన రమతే భనః ।
MSS@9270@1కస్యోపయోగమాత్రేణ
MSS@9270@2పదప్రమాణమాధారమ్ ఆరూఢః కో న కమ్పతే ॥ ౯౨౭౦॥

MSS@9271@1కస్రాఘాతైః సురభిరభితః సత్వరం తాడనీయో గాఢామ్రేడం


మలయమరుతః
శ‍ృఙ్ఖలాదామ దత్త ।
MSS@9271@2కారాగారే క్షిపత తరసా పఞ్చమం రాగరాజం చన్ద్రం చూర్ణీకురుత చ
శిలాపట్టకే పిష్టపేషమ్ ॥ ౯౨౭౧॥
MSS@9272@1కహ్లారస్పర్శగర్భైః శిశిరపరిగమాత్ కాన్తిమద్భిః కరాగ్రైశ్
చన్ద్రేణాలిఙ్గితాయాస్తిమిరనివసనే స్రంసమానే రజన్యాః ।
MSS@9272@2అన్యోన్యాలోకినీభిః పరిచయజనితప్రేమనిష్యన్దినీభిర్ దూరారూఢే ప్రమోదే
హసితమివ పరిస్పష్టమాశావధూభిః ॥ ౯౨౭౨॥
MSS@9273@1కాంచిద్ దినార్ధసమయే రవిరశ్మితప్తాం
నీలాంశుకాఞ్చలనిలీనముఖేన్దుమ్బిమ్బామ్ ।
MSS@9273@2తాం తాదృశీం సమనువీక్ష్య కవిర్జగాద రాహుర్దివా గ్రసతి పర్వ వినా
కిలేన్దుమ్ ॥ ౯౨౭౩॥
MSS@9274@1కాం తపస్వీ గతోఽవస్థామ్ ఇతి స్మేరావివ స్తనౌ ।
MSS@9274@2వన్దే గౌరీఘనాశ్లేషభవభూతిసితాననౌ ॥ ౯౨౭౪॥

MSS@9275@1కాంశ్చిచ్చాటువచఃశతైర్నిజసుతాప్రేమాతిరేకై ః పరాన్ అన్యాన్


వక్రరవాక్రమైర్ధనవతః ప్రాపయ్య గేహం నిజమ్ ।
MSS@9275@2ప్రాగ్దత్తగ్రహణప్రగల్భకితవవ్యాజాదవష్టభ్య తాన్ కుట్టిన్యః
స్ఫుటమప్రగల్భచరితానేతాన్ నిహన్తుం క్షమాః ॥ ౯౨౭౫॥
MSS@9276@1కాంశ్చిత్ కల్పశతం కృతస్థితిచయాన్ కాంశ్చిద్ యుగానాం శతం
కాంశ్చిద్ వర్షశతం తథా కతిపయాన్ జన్తూన్ దినానాం శతమ్ ।
MSS@9276@2తాంస్తాన్ కర్మభిరాత్మనః ప్రతిదినం సంక్షీయమాణాయుషః కాలోఽయం
కవలీకరోతి సకలాన్ భ్రాతః కుతః కౌశలమ్ ॥ ౯౨౭౬॥

msubhsall.pdf 945
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9277@1కాంశ్చిత్ తుచ్ఛయతి ప్రపూరయతి వా కాంశ్చిన్నయత్యున్నతిం


కాంశ్చిత్
పాతవిధౌ కరోతి చ పునః కాంశ్చిన్నయత్యాకులాన్ ।
MSS@9277@2అన్యోన్యం ప్రతిపక్షసంహతిమిమాం లోకస్థితిం బోధయన్న్ ఏష క్రీడతి
కూపయన్త్రఘటికాన్యాయప్రసక్తో విధిః ॥ ౯౨౭౭॥
MSS@9278@1కాంశ్చిదర్థాన్ నరః ప్రాజ్ఞో లఘుమూలాన్ మహాఫలాన్ ।
MSS@9278@2క్షిప్రమారభతే కర్తుం న విఘ్నయతి తాదృశాన్ ॥ ౯౨౭౮॥

ఖలు మణ్డలీన్దోః సంసక్తరశ్మిప్రకరా స్మరేణ ।


MSS@9279@1కాంసీకృతాసీత్
MSS@9279@2తులా చ నారాచలతా నిజైవ మిథోనురాగస్య సమీకృతౌ వామ్ ॥
౯౨౭౯॥
MSS@9280@1కాంస్యస్వన ఇవాభాతి యస్మిన్ ఖడ్గహతే ధ్వనిః ।
MSS@9280@2ఖఙ్గోత్తమం తం వదతి గిరిశః శుభవర్ధనమ్ ॥ ౯౨౮౦॥

MSS@9281@1కాం హరిరభరత్ సూకరరూపః కామరిరహితామిచ్ఛతి భూపః ।


MSS@9281@2కేనాకారి చ మన్మథజననం కేన విరాజతి తరుణీవదనమ్ ॥ ౯౨౮౧॥

MSS@9282@1కాకః కాఞ్చనపఞ్జరే వినిహితః పద్మాకరే కౌశికః శ్రాద్ధే శ్వా వినియోజితో


హుతవహే హవ్యః పలాణ్డుః కృతః ।
MSS@9282@2సర్వం తేన కృతం కిమత్ర బహునా మద్యం మహాశాన్తయే యేనాజ్ఞానవతా
మహీయసి పదే నీచః సమారోపితః ॥ ౯౨౮౨॥
MSS@9283@1కాకఃకృష్ణః పికః కృష్ణః కో భేదః పికకాకయోః ।
MSS@9283@2వసన్తసమయే ప్రాప్తే కాకః కాకః పికః పికః ॥ ౯౨౮౩॥

MSS@9284@1కాకః కోకిలమున్నమయ్య కురుతే చూతే ఫలాస్వాదనం భుఙ్క్తే


రాజశుకం
నివార్య కురరః క్రీడాపరో దాడిమమ్ ।
MSS@9284@2ఘూకో బర్హిణమాస్య శాఖిశిఖరే శేతే సజానిః సుఖం హా జాతం
విపరీతమద్య
విపినే శ్యేనే పరోక్షం గతే ॥ ౯౨౮౪॥
MSS@9285@1కాకః పక్షబలేన భూపతిగృహే గ్రాసం యది ప్రాప్తవాన్ కిం వా తస్య
మహత్త్వమస్య లఘుతా పఞ్చాననస్యాగతా ।
MSS@9285@2యేనాక్రమ్య కరీన్ద్రగణ్డయుగలం నిర్భిద్య హేలాలవాల్ లబ్ధ్వా గ్రాసవరం

946 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

వరాటకధియా ముక్తాగణస్త్యజ్యతే ॥ ౯౨౮౫॥


MSS@9286@1కాకఃపక్షిషు చాణ్డాలః స్మృతః పశుషు గర్దభః ।
MSS@9286@2నరాణాం కోఽపి చాణ్డాలః స్మృతః సర్వేషు నిన్దకః ॥ ౯౨౮౬॥

MSS@9287@1కాకః పద్మవనే ధృతిం న లభతే హంసశ్చ కూపోదకే క్రోష్టా


సింహగుహాన్తరే సువిపులే నీచస్తు భద్రాసనే ।
MSS@9287@2కుస్త్రీ సత్పురుషం న జాతు భజతే సా సేవ్యతే దుర్జనైః యా యస్య
ప్రకృతిర్విధాతృవిహితా సా తస్య కిం వార్యతే ॥ ౯౨౮౭॥
MSS@9288@1కాకః శ్వానోఽకులీనశ్చ బిడాలః సర్ప ఏవ చ ।
MSS@9288@2అకులీనా చ యా నారీ తుల్యాస్తే పరికీర్తితాః ॥ ౯౨౮౮॥

MSS@9289@1కాకః స్వభావచపలః పరిశుద్ధవృత్తిర్ లబ్ధ్వా బలిం స్వజనమాహ్వయతే


పరాంశ్చ ।
MSS@9289@2చర్మాస్థిమాంసవతి హస్తికలేవరేఽపి శ్వా ద్వేష్టి హన్తి చ పరాన్
కృపణస్వభావః ॥ ౯౨౮౯॥
MSS@9290@1కాకఆహ్వయతే కాకాన్ యాచకో న తు యాచకాన్ ।
MSS@9290@2కాకయాచకయోర్మధ్యే వరం కాకో న యాచకః ॥ ౯౨౯౦॥

MSS@9291@1కాకకుర్కుటకాయస్థాః సజాతిపరిపోషకాః ।
MSS@9291@2సజాతిపరిహన్తారః సింహాః శ్వానో ద్విజా గజాః ॥ ౯౨౯౧॥

MSS@9292@1కాకచఞ్చుపుటీకృత్య ఓష్ఠౌ ప్రోక్తానిలం పిబేత్ ।


MSS@9292@2ఓంకారధ్వనినాకృష్య పూరయేద్ యావదన్తరమ్ ॥ ౯౨౯౨॥

MSS@9293@1కాకజఙ్ఘాజటా నిద్రాం కురుతే మస్తకే స్థితా ।


MSS@9293@2పుష్యోద్ధృతం శునః పిత్తమ్ అపస్మారఘ్నమఞ్జనాత్ ॥ ౯౨౯౩॥

MSS@9294@1కాకజఙ్ఘారసః కర్ణే క్షిప్తో బాధిర్యనాశనః ।


MSS@9294@2హన్తి కర్ణే జటా బద్ధా తస్యా నేత్రామయం ధ్రువమ్ ॥ ౯౨౯౪॥

MSS@9295@1కాకతాలీయయోగేన యదనాత్మవతి క్షణమ్ ।


MSS@9295@2కరోతి ప్రణయం లక్ష్మీస్తత్ తస్యాః స్త్రీత్వచాపలమ్ ॥ ౯౨౯౫॥

MSS@9296@1కాకతాలీయవత్ ప్రాప్తం దృష్ట్వాపి నిధిమగ్రతః ।


MSS@9296@2న స్వయం దైవమాదత్తే పురుషార్థమపేక్షతే ॥ ౯౨౯౬॥

MSS@9297@1కాకతుణ్డోక్తిరపరా మల్లికోక్తిరనోపమా (?) ।

msubhsall.pdf 947
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9297@2పాటలోక్తిశ్చ పద్మోక్తిః పద్మిన్యుక్తిః స్ఫుటాః స్మృతాః ॥ ౯౨౯౭॥


MSS@9298@1కాక త్వం ఫలనమ్రవిపినం దైవాత్సమాసాదయన్ కిం కర్ణౌ బధిరీకరోషి
పరుషైః క్రేంకారకోలాహలైః ।
MSS@9298@2మౌనం చేదవలమ్బసే రతభరప్రక్రాన్తపుంస్కోకిల- భ్రాన్త్యాపి త్వయి
సఞ్చరన్తి న కథం ముగ్ధాకటాక్షచ్ఛటాః ॥ ౯౨౯౮॥
MSS@9299@1కా కథా బాణసంధానే జ్యాశబ్దేనైవ దూరతః ।
MSS@9299@2హుంకారేణేవ ధనుషః స హి విఘ్నాన్ వ్యపోహతి ॥ ౯౨౯౯॥

MSS@9300@1కాకమాంసం తథోచ్ఛిష్టం స్తోకం తదపి దుర్బలమ్ ।


MSS@9300@2భక్షితేనాపి కిం తేన యేన తృప్తిర్న జాయతే ॥ ౯౩౦౦॥

MSS@9301@1కాకమాచీ తథా కుష్ఠం గోతక్రేణ చ పాచయేత్ ।


MSS@9301@2నాశయేన్ మణ్డలిక్ష్వేడమ్ అగదోఽయం సునిశ్చితమ్ ॥ ౯౩౦౧॥

MSS@9302@1కాకమాచీశిఫా కర్ణే బద్ధా రాత్రిజ్వరాపహా ।


MSS@9302@2పాణిస్థం వృషవృన్దాకం ద్యూతే వితనుతే జయమ్ ॥ ౯౩౦౨॥

MSS@9303@1కాకవరాకమరాలమవైషి న జర్జరితాఽర్జునతార్య కుతః ।


MSS@9303@2విక్రమవైరివధూజనలోచన- కజ్జలవజ్జలమజ్జనతః ॥ ౯౩౦౩॥

ద్రుమకుట్టశ్చ మణ్డూకో నీలమక్షికః ।


MSS@9304@1కాకశ్చ
MSS@9304@2లట్వయా సహ పఞ్చైతే గజం జఘ్నురుపాయతః ॥ ౯౩౦౪॥

MSS@9305@1కాకస్య కతి వా దన్తా మేషస్యాణ్డే కియత్ పలమ్ ।


MSS@9305@2గర్దభే కతి రోమాణి వ్యర్థైషాతు విచారణా ॥ ౯౩౦౫॥

MSS@9306@1కాకస్య చఞ్చుర్యది హేమయుక్తా మాణిక్యయుక్తౌ చరణౌ చ తస్య ।


MSS@9306@2ఏకైకపక్షే గజరాజముక్తా తథాపి కాకో న చ రాజహంసః ॥ ౯౩౦౬॥

MSS@9307@1కాకస్య వృష్టిహేతోర్ నీడం దిక్షు ప్రశస్యతే తిసృషు ।


MSS@9307@2దుర్భిక్షమరణహేతుర్ భవతి సయామ్యేషు కోణేషు ॥ ౯౩౦౭॥

MSS@9308@1కాకాఃకిం కిం న కుర్వన్తి క్రోఙ్కారం యత్ర తత్ర వా ।


MSS@9308@2శుక ఏవ పరం వక్తి నృపహస్తోపలాలితః ॥ ౯౩౦౮॥

MSS@9309@1కాకాః ప్రభుప్రణిహితైః పికపట్టబద్ధేర్ మాకన్దబృన్దమకరన్దరసం


లభన్తామ్ ।
MSS@9309@2ప్రాప్తే వసన్తసమయే కథమాచరన్తి కర్ణామృతాని కలపఞ్చమకూజితాని

948 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

॥ ౯౩౦౯॥
MSS@9310@1కాకానాంకోకిలానాం చ సీమాభేదః కథం భవేత్ ।
MSS@9310@2యది విశ్వసృజా సాక్షం న కృతా కర్ణశష్కులీ ॥ ౯౩౧౦॥

MSS@9311@1కాకానాం ప్రీతియోగం చిరసహవసతిం కోకిలాపేక్షసే చేత్ తర్హి త్వం


తద్వదేవ శ్రవణపుటపటూన్ కుత్సితాన్ కూజ శబ్దాన్ ।
MSS@9311@2అభ్యాసస్తత్ర నో చేత్ తవ గలదమృతా గీరియం గుప్యతాం వా తామాకర్ణ్య
స్వజాతేరననుగుణగుణం త్వామమీ సన్త్యజేయుః ॥ ౯౩౧౧॥
MSS@9312@1కా కాన్తా కాలియారాతేః పునరర్థే కిమవ్యయమ్ ।
MSS@9312@2కిం వన్ద్యం సర్వదేవానాం ఫలేషు కిము సున్దరమ్ ॥ ౯౩౧౨॥

MSS@9313@1కా కా ప్రియా ప్రియతమం పరిరభ్య దోర్భ్యామ్ అభ్యాగతేఽపి మిహిరే


న జహాతి
నిద్రామ్ ।
MSS@9313@2జాగర్తు సజ్జయతు చోలమితీవ కాకాః కాకాలిరాలిరివ గూఢగిరశ్చకార ॥
౯౩౧౩॥
MSS@9314@1కా కాబలా నిధువనశ్రమపీడితాఙ్గీ నిద్రాం గతా దయితబాహులతానుబద్ధా

MSS@9314@2సా సా తు యాతు భవనం మిహిరోద్గమోఽయం సమ్కేతవాక్యమితి
కాకచయా వదన్తి
॥ ౯౩౧౪॥
MSS@9314A@1కా కామధేనురిహ కశ్ చిన్తామణిరపి చ కల్పశాఖీ కః ।
MSS@9314A@2సర్వాణ్యమూని భువనే పర్యాయవచాంసి పుణ్యస్య ॥

MSS@9315@1కాకా మూర్ధ్ని సుఖం వసన్తి శతశః శాఖాసు శాఖామృగా ఘూకాః


కోటరగహ్వరేషు మశలైర్దంశైశ్చ సాన్ద్రం దలమ్ ।
MSS@9315@2ఆధారః కియతామసి స్థిరతరం శుద్ధం చ లబ్ధం యశః పాన్థా
నోపసరన్తి చేత్ క్షతమితః కిం వృక్షరాజస్య తే ॥ ౯౩౧౫॥
MSS@9316@1కాకాలీ కా మధురా కా శీతలవాహినీ గఙ్గా ।
MSS@9316@2కం సంజఘాన కృష్ణః కం బలవన్తం న బాధతే శీతమ్ ॥ ౯౩౧౬॥

యమాత్ క్రౌర్యం స్థపతేర్దృఢఘాతితామ్ ।


MSS@9317@1కాకాల్లౌల్యం
MSS@9317@2ఏకైకాక్షరమాదాయ కాయస్థః కేన నిర్మితః ॥ ౯౩౧౭॥

msubhsall.pdf 949
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9317A@1కాకావృకా ఘుకబకాశ్చ భేకాః ప్రణమ్య యుష్మానిదమేవ యాచే ।


MSS@9317A@2కోలాహలం మా కురుత క్షమధ్వం పుంస్కోకిలః కూజతి మఞ్జురావమ్

MSS@9318@1కాకిన్యాః పత్రమూలం సహచరసహితం కేతకీనాం చ కన్దం ఛాయాశుష్కం
చ భృఙ్గం త్రిఫలరసయుతం తైలమధ్యే నిధాయ ।
MSS@9318@2లౌహే పాత్రే ప్రణీతం ధరణితలగతం మాసమాత్రస్థితం తత్ కేశాః
కాశప్రకాశా అలికులసదృశాః సమ్భవన్త్యస్య లేపాత్ ॥ ౯౩౧౮॥
MSS@9319@1కాకుం కరోషి గృహకోణకరీషపుఞ్జ - గూఢాఙ్గ కిం నను వృథా కితవ
ప్రయాహి ।
MSS@9319@2కుత్రాద్య జీర్ణతరణిభ్రమనాతిభీత- గోపాఙ్గనాగణవిడమ్బనచాతురీ తే
॥ ౯౩౧౯॥
MSS@9320@1కాకుత్స్థస్య దశాననో న కృతవాన్ దారాపహారం యది క్వామ్భోధిః క్వ

సేతుబన్ధఘటనా క్వోత్తీర్య లఙ్కాజయః ।
MSS@9320@2పార్థస్యాపి పరాభవం యది రిపుర్నాదాత్ క్వ తాదృక్ తపో నీయన్తే
రిపుభిః
సమున్నతిపదం ప్రాయః పరం మానినః ॥ ౯౩౨౦॥
MSS@9321@1కాకుత్స్థస్య ప్రతాపాగ్నిర్దీప్తపిఙ్గైర్వలీముఖైః ।
MSS@9321@2నిర్వాణో రాక్షసేన్ద్రస్య మన్యే నీలైర్నిశాచరైః ॥ ౯౩౨౧॥
MSS@9322@1కాకుత్స్థేన శిరాంసి యాని శతశశ్ఛిన్నాని మాయానిధేః పౌలస్త్యస్య
విమానసీమని తథా భ్రాన్తాని నాకౌకసామ్ ।
MSS@9322@2తాన్యేవాస్య ధనుఃశ్రమప్రశమనం కుర్వన్తి సీతాపతేః
క్రీడాచామరడమ్బరానుకృతిభిర్లోలాయమానై ః కచైః ॥ ౯౩౨౨॥
MSS@9323@1కా కృతా విష్ణునా కీదృగ్ యోషితాం కః ప్రశస్యతే ।
MSS@9323@2అసేవ్యః కీదృశః స్వామీ కో నిహన్తా నిశాతమః ॥ ౯౩౨౩॥

MSS@9324@1కాకే కర్ణపుటీకఠోరనినదే పీయూషధారారస-


స్యన్దోదఞ్చితచారుపఞ్చమరుతే సాధారణే మయ్యపి ।
MSS@9324@2వన్యాం వృత్తిమయం వ్యధాదితి ముధా వత్స వ్యథాం మా కృథాః క్వ కైవం

950 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

న కృతం జనేషు నికృతం దుర్మేధసా వేధసా ॥ ౯౩౨౪॥


MSS@9325@1కాకే కార్ష్ణ్యమలౌకికం ధవలిమా హంసే నిసర్గస్థితో గాంభీర్యే మహదన్తరం
వచసి యో భేదః స కిం కథ్యతే ।
MSS@9325@2ఏతావత్సు విశేషణేష్వపి సఖే యత్రేదమాలోక్యతే కే కాకాః ఖలు కే చ
హంసశిశవో దేశాయ తస్మై నమః ॥ ౯౩౨౫॥
MSS@9326@1కాకే శౌచం ద్యూతకారేషు సత్యం సర్పే క్షాన్తిః స్త్రీషు కామోపశాన్తిః ।
MSS@9326@2క్లీబే ధైర్యం మద్యపే తత్త్వచిన్తా రాజా మిత్రం కేన దృష్టం శ్రుతం
వా ॥ ౯౩౨౬॥
MSS@9327@1కాకైఃసహ వివృద్ధస్య కోకిలస్య కలా గిరః ।
MSS@9327@2ఖలసఙ్గేఽపి నైష్ఠుర్యం కల్యాణప్రకృతేః కుతః ॥ ౯౩౨౭॥

సార్ద్ధం వసన్ హంసః క్షోభతే చావసీదతి ।


MSS@9327A@1కాకైః
MSS@9327A@2గతః కోమల ఏవాఽసో జిహ్మో దుష్టో న కాకవత్ ॥

MSS@9328@1కాకైరిమాంశ్చిత్రబర్హాన్ మయూరాన్ పరాజైష్ఠాః పాణ్డవాన్ ధార్తరాష్ట్రైః ।


MSS@9328@2హిత్వా సింహాన్ క్రోష్టుకాన్ గూహమానః ప్రాప్తే కాలే శోచితా త్వం నరేన్ద్ర
॥ ౯౩౨౮॥
MSS@9329@1కాకైర్నిష్కుషితం శ్వభిః కబలితం వీచీభిరాన్దోలితం స్రోతోభిశ్చలితం
తటాన్తమలినం గోమాయుభిర్లోడితమ్ ।
MSS@9329@2దివ్యస్త్రీకరచారుచామరమరుత్సంవీజ్యమానః కదా ద్రక్ష్యేఽహం
పరమేశ్వరి
త్రిపథగే భాగీరథి స్వం వపుః ॥ ౯౩౨౯॥
MSS@9330@1కాకోదుమ్బరికాయాం వల్మీకో దృశ్యతే శిరా తస్మిన్ ।
MSS@9330@2పురుషత్రయే సపాదే పశ్చిమదిక్స్థా న సా వహతి ॥ ౯౩౩౦॥
MSS@9331@1కాకోలః కలకణ్ఠికా కువలయం కాదమ్బినీ కర్దమః కంసారిః కబరీ
కృపాణలతికా కస్తూరికా కజ్జలమ్ ।
MSS@9331@2కాలిన్దీ కషపట్టికా కరిఘటా కామారికణ్ఠస్థలీ యస్యైతే కరదా భవన్తి
సఖి తద్వన్దే వినిద్రం తమః ॥ ౯౩౩౧॥
MSS@9332@1కాఖలేన సహ స్పర్ధా సజ్జనస్యాభిమానినః ।
MSS@9332@2భాషణం భీషణం సాధు దూషణం యస్య భూషణమ్ ॥ ౯౩౩౨॥

msubhsall.pdf 951
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9333@1కా గణనా విషయవశే పుంసి వరాకే వరాఙ్గనా స్పృహయా ।


MSS@9333@2వ్యాజేన వీక్షమాణా ధ్యానధియాం స్పృశతి సజ్జ్ఞానమ్ ॥ ౯౩౩౩॥

భోగార్హే నవయౌవనే ।
MSS@9334@1కాఙ్క్షితేనాప్యలబ్ధేన
MSS@9334@2జరాజీర్ణశరీరస్య భారేణేవ ధనేన కిమ్ ॥ ౯౩౩౪॥

MSS@9335@1కాచం మణిం కాఞ్చనమేకసూత్రే ముగ్ధా నిబధ్నన్తి కిమత్ర చిత్రమ్ ।


MSS@9335@2విచారవాన్ పణినిరేకసూత్రే శ్వానం యువానం మఘవానమాహ ॥
౯౩౩౫॥
MSS@9336@1కాచః కాఞ్చనసంసర్గాద్ ధత్తే మారకతీం ద్యుతిమ్ ।
MSS@9336@2అశ్మాపి యాతి దేవత్వం మహద్భిః సుప్రతిష్ఠితః ॥ ౯౩౩౬॥

MSS@9337@1కాచః కాఞ్చనసంసర్గాద్ ధత్తే మారకతీం ద్యుతిమ్ ।


MSS@9337@2తథా సత్సంనిధానేన మూర్ఖో యాతి ప్రవీణతామ్ ॥ ౯౩౩౭॥

MSS@9337A@1కాచకామలదోషేణ పశ్యేన్ నేత్రే విపర్యయమ్ ।


MSS@9337A@2అభ్యాఖ్యానం వదేజ్జిహ్వా తత్ర రాగక ఉచ్యతే ॥

MSS@9338@1కా చక్రే హరిణా, ధనే కృపణధీః కీదృగ్, భుజంగేఽస్తి కిం, కీదృక్,


కుమ్భసముద్భవస్య జఠరం, కీదృగ్యియాసుర్వధూః ।
MSS@9338@2శ్లోకః కీదృగభీప్సితః సుకృతినాం, కీదృఙ్నభో నిర్మలం, క్షోణీమాహ్వయ
సర్వగం కిముదితం రాత్రౌ సరః కీదృశమ్ ॥ ౯౩౩౮॥
MSS@9339@1కాచాః కాఞ్చనభూషితాః కతి న వా పుష్ణన్తి రత్నశ్రియం మౌలౌ వా కతి
నోద్వహన్త్యపధియస్తానేవ రత్నభ్రమాత్ ।
MSS@9339@2అక్ష్ణాం యే పునరున్మృజన్తి తిమిరం యైర్నామ రత్నాకరః సిన్ధుస్తే
పృథగేవ హన్త మణయస్తేష్వప్యభిజ్ఞాః పృథక్ ॥ ౯౩౩౯॥
MSS@9340@1కాచిత్కరాభ్యాం కుసుమాని నీత్వా దధార శంభోః పదయోః సమీపే ।
MSS@9340@2వివక్షయా మన్మథదుష్ప్రవృత్తేః సముత్సృజన్తీ విశిఖానివాగ్రే ॥
౯౩౪౦॥
MSS@9341@1కాచిత్ కీర్ణా రజోభిర్దివమనువిదధే భిన్నవక్రేన్దులక్ష్మీర్ అశ్రీకాః
కాశ్చిదన్తర్దిశ ఇవ దధిరే దాహముద్భ్రాన్తసత్త్వాః ।
MSS@9341@2మ్రేముర్వాత్యా ఇవాన్యాః ప్రతిపదమపరా భూమివత్ కమ్పమాపుః ప్రస్థానే
పార్థివానామశివమితి పురోభావి నార్యః శశంసుః ॥ ౯౩౪౧॥

952 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9342@1కాచిత్ కృతా కృతిరితి త్వయి సార్పితేతి కాపి ప్రమోదకణికా మమ


నాన్తరఙ్గే ।
MSS@9342@2మౌఢ్యం మదీయమిహ యద్విదితం మమైవ కిం త్వమ్బ విశ్వసిమి
దీనశరణ్యతాం
తే ॥ ౯౩౪౨॥
తృషార్తా వనితా నిదాఘే గఙ్గాం సమభ్యేత్య సుధాసవర్ణామ్ ।
MSS@9343@1కాచిత్
MSS@9343@2ఆదాయ తద్వారి కరద్వయేన విలోకయన్తీ న పపౌ కిమేతత్ ॥ ౯౩౪౩॥

MSS@9343-5 (కరకిసలయకాన్తికాన్త్యాశోణితశఙ్కయేతి ।)
MSS@9344@1కాచిత్ పదైరస్ఖలితైః సఖేలం వాన్తీషు శుద్ధాన్తకరేణుకాసు ।
MSS@9344@2రాజాఙ్గనానామకరోదవజ్ఞాం శ్రోణీభరే చ స్తనగౌరవే చ ॥ ౯౩౪౪॥

MSS@9345@1కాచిత్ పురా విరహిణీ పరివృద్ధిహేతోర్ యస్యై దిదేశ సలిలం


నవమాలికాయై ।
MSS@9345@2సా
పుష్పితైవ జలమశ్రువశాద్ వియోగే తస్యై ప్రదాయ కథమప్యనృణీ
బభూవ ॥ ౯౩౪౫॥
MSS@9346@1కాచిత్ స్వర్ణలతా తదూర్ధ్వమమలశ్చన్ద్రస్తదభ్యన్తరే పద్మే తన్నికటం
తిలస్య కుసుమం తత్సన్నిధౌ పల్లవే ।
MSS@9346@2హేమ్నః కించిదధస్తయోశ్చ కలశౌ కాన్తౌ జగన్మోహనౌ స్వస్త్యేతత్
ప్రకరోతు వస్త్రిజగతాం కిం బ్రహ్మకృష్ణాదిభిః ॥ ౯౩౪౬॥
MSS@9347@1కాచిద్బలినా క్రాన్తా కాచిన్ న జహాతి కామినం రుచిరమ్ ।
MSS@9347@2అన్యా పానకగోష్ఠ్యాం నయతి దినం ప్రీతకైః సార్ధమ్ ॥ ౯౩౪౭॥

MSS@9348@1కాచిద్ బాలకవన్మహీతలగతా మూలచ్ఛిదాకారణం ద్రవ్యేణార్జనపుష్పితాపి


విఫలీ కాచిచ్చ జాతిప్రభా ।
MSS@9348@2కాచిచ్ఛ్రీః కదలీవ భోగసుభగా సత్పుణ్యబీజచ్యుతా సర్వాఙ్గే సుభగా
రసాలలతికావత్ పుణ్యబీజాఙ్కితా ॥ ౯౩౪౮॥
MSS@9349@1కాచిద్ బాలా రమణవసతిం ప్రేషయన్తీ కరణ్డం దాసీహస్తాత్
సభయమలిఖద్
వ్యాలమస్యోపరిష్టాత్ ।
MSS@9349@2గౌరీకాన్తం పవనతనయం చమ్పకం చాత్ర భావం పృచ్ఛత్యార్యో
నిపుణతిలకో మల్లినాథః కవీన్ద్రః ॥ ౯౩౪౯॥

msubhsall.pdf 953
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9350@1కాచిద్ విభూషయతి దర్పణసక్తహస్తా బాలాతపేషు వనితా వదనారవిన్దమ్



MSS@9350@2దన్తచ్ఛదం ప్రియతమేన నిపీతసారం దన్తాగ్రభిన్నమ్ అవకృష్య నిరీక్షతే
చ ॥ ౯౩౫౦॥
MSS@9351@1కాచిద్వియోగానలతప్తగాత్రీ ప్రాణాన్ సమాధారయితుం లిలేఖ ।
MSS@9351@2బాహ్వోర్భుజఙ్గం హృది రాహుబిమ్బం నాభౌ చ కర్పూరమయం
మహేశమ్ ॥ ౯౩౫౧॥
MSS@9352@1కాచిద్ విలోలనయనా రమణే స్వకీయే దూరం గతే సతి
మనోభవబాణఖిన్నా ।
MSS@9352@2త్యక్తం శరీరమచిరాన్ మలయాద్రివాయుం సౌరభ్యశాలినమహో పిబతి
స్మ
చిత్రమ్ ॥ ౯౩౫౨॥
MSS@9353@1కాచిద్ విహృత్య కిల కన్తుకకేలిరఙ్గాద్ భూరేణురూషితతనుర్నిరగాన్మృగాక్షీ

MSS@9353@2ఉత్ఫుల్లపఙ్కజవనే సుచిరం చరిత్వా కిఞ్జల్కరేణుపరిధూసరితేవ లక్ష్మీః
॥ ౯౩౫౩॥
MSS@9354@1కా చిన్తా మమ జీవనే యది హరిర్విశ్వంభరో గీయతే నో
చేదర్భకజీవనాయ
జననీస్తన్యం కథం నిర్మమే ।
MSS@9354@2ఇత్యాలోచ్య ముహుర్ముహుర్యదుపతే లక్ష్మీపతే కేవలం త్వత్పాదామ్బుజసేవనేన
సతతం కాలో మయా నీయతే ॥ ౯౩౫౪॥
MSS@9355@1కాచిన్నితమ్బార్పితవామహస్తా దోర్లేఖయా కుఞ్చితయా నతాఙ్గీ ।
MSS@9355@2క్షమాపతౌ మార్గణమోక్షదక్షమ్ అకల్పయచ్చాపమివ స్మరస్య ॥
౯౩౫౫॥
MSS@9356@1కాచిన్నిదేశాజ్జరతీజనానాంకులోచితం కించిదిహాలపన్తీ ।
MSS@9356@2కుఞ్జద్రుమాలేఖనమాచరన్తీ సంజ్ఞాపితాలీభిరభూత్ సలజ్జా ॥ ౯౩౫౬॥

MSS@9357@1కాచిన్నివారితబహిర్గమనా జనన్యా ద్రష్టుం హరం భవనజాలకమాససాద



MSS@9357@2తస్యా విలోచనమదృశ్యత దాశయన్త్ర - యత్రోపరుద్ధశఫరోపమితం
క్షణేన ॥ ౯౩౫౭॥

954 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

ప్రియవిప్రయోగే గన్తుం నిశాపారమపారయన్తీ ।


MSS@9358@1కాచిన్మృగాక్షీ
MSS@9358@2ఉద్గాతుమాదాయ కరేణ వీణామ్ ఏణాఙ్కమాలోక్య శనైరహాసీత్ ॥
౯౩౫౮॥
MSS@9359@1కాచేమణిర్మణౌ కాచో యేషాం బుద్ధిః ప్రవర్తతే ।
MSS@9359@2న తేషాం సంనిధౌ భృత్యో నామమాత్రోఽపి తిష్ఠతి ॥ ౯౩౫౯॥

MSS@9360@1కాచో మణిర్మణిః కాచో యేషాం తేఽన్యే హి దేహినః ।


MSS@9360@2సన్తి తే సుధియో యేషాం కాచః కాచో మణిర్మణిః ॥ ౯౩౬౦॥

కమనీయకలాపౌ కఞ్చులీకవచితౌ లికుచౌ తే ।


MSS@9360A@1కాఞ్చనాఙ్గి
MSS@9360A@2పాణినా నను వహామి ముహూర్తం దేహి మేఽధరమణిం తవ దాస్యమ్

MSS@9361@1కాఞ్చికేన సమాలోడ్య భక్షయేత్ ప్రాతరన్వహమ్ ।
MSS@9361@2షణ్మాసయోగతో హన్తి పలితం వలిభిః సహ ।
MSS@9361@3దుగ్ధాన్నభోజనాసక్తశ్చిరంజీవీ భవేన్ నరః ॥ ౯౩౬౧॥

MSS@9362@1కాఞ్చీం కాఞ్చీ న ధత్తే కలయతి న దృశా కేరలీ కేలితల్పం సిన్దూరం


దూర ఏవ క్షిపతి కరతలన్యస్తమాన్ధ్రీ పురన్ధ్రీ ।
MSS@9362@2సౌరాష్ట్రీ మార్ష్టి భూయః సపది నయనయో రక్తయో రక్తిమానం కార్ణాటీ
కర్ణికాయాం మలినయతి మనో మానసింహప్రయాణే ॥ ౯౩౬౨॥
MSS@9362A@1కాఞ్చీకలక్వణితకోమలనాభికాన్తి పారావతధ్వనితచిత్రితకణ్ఠపాలిమ్ ।
MSS@9362A@2ఉద్భ్రాన్తలోచనచకోరమనఙ్గరఙ్గమ్ ఆశాస్మహే కమపి వారవిలాసవత్యాః

MSS@9363@1కాఞ్చీ కాంచిదియం చకార జఘనన్యస్తా గతేర్మన్దతాం గాఢం బద్ధమిదం
చ కఞ్చుకమదాదుచ్ఛ్రూనతాం వక్షసః ।
MSS@9363@2నేత్రప్రాన్తమథాకులం కలయతి శ్రోత్రావతంసద్వయం తత్కోఽయం బత
మత్ప్రసాధనవిధౌ సఖ్యైషమస్త్వత్క్రమః ॥ ౯౩౬౩॥
MSS@9364@1కాఞ్చీగుణగ్రథితకాఞ్చనచేలదృశ్య-
చణ్డాతపాంశుకవిభాపరభాగశోభి ।
MSS@9364@2పర్యఙ్కమణ్డలపరిష్కరణం పురారేర్ ధ్యాయామి తే నిఖిలమమ్బ
నితమ్బబిభ్బమ్

msubhsall.pdf 955
మహాసుభాషితసంగ్రహ

॥ ౯౩౬౪॥
కాఞ్చనరత్నచిత్రైర్ నో భూషయన్తి ప్రమదా నితమ్బమ్ ।
MSS@9365@1కాఞ్చీగుణైః
MSS@9365@2న నూపురైహంసరుతం భజద్భిః పాదామ్బుజాన్యమ్బుజకాన్తిభాఞ్జి ॥
౯౩౬౫॥
MSS@9366@1కాఞ్చీగుణైర్విరచితా జఘనేషు లక్ష్మీర్ లబ్ధా స్థితిః స్తనతటేషు చ
రత్నహారైః ।
MSS@9366@2నో భూషితా వయమితీవ నితమ్బినీనాం కార్శ్య నిరర్గలమధార్యత
మధ్యభాగైః
॥ ౯౩౬౬॥
MSS@9367@1కాఞ్చీదామకబన్ధనం సలలితా కర్ణోత్పలైస్తాడనా హేలాలిఙ్నవిఘ్నమాహితరుషా
మౌనేన నిర్భర్త్సనమ్ ।
MSS@9367@2కిం పూర్వోచితమేతదత్ర సహసా విస్మృత్య మన్యోర్భరాన్-
మయ్యుత్కణ్ఠమనస్యదర్శనపథం యాతాస్యహో కోపనే ॥ ౯౩౬౭॥
MSS@9368@1కాఞ్చీదామ దృఢం విధాయ కవరీమాబధ్య గాఢం గుణైర్
వక్షోజాదపసార్య
హారమసకృద్ వ్యాధూయ కర్ణోత్పలమ్ ।
MSS@9368@2దూరోత్సారితకఙ్కణా విధుముఖీ సోత్ప్రాసహాసం హఠాత్ కణ్ఠే కస్య
కరోతి
హన్త దయితాశ్లేషాయ దోర్బన్ధనమ్ ॥ ౯౩౬౮॥
MSS@9369@1కాఞ్చీదామ నివేశయన్ వితనుతే వాసః శ్లథం సుభ్రువో హారం వక్షసి
యోజయన్ కరతలం ధత్తే కుచామ్భోరుహే ।
MSS@9369@2జల్పంశ్చాటువచోఽధరం ధయతి యత్ ప్రేయాన్ కుతో విస్మయః
పాంసుం
చక్షుషి విక్షిపన్ యది ధనం గృహ్ణాసి పాటచ్చరః ॥ ౯౩౬౯॥
MSS@9369A@1కాఞ్చీసీమని కాపి కాఞ్చనమయీ నిశ్రేణికా రాజతే తామాసాద్య
రణోత్సవేన
మహతా కేనాపి ధీర త్వయా ।
MSS@9369A@2సద్యః కణ్టకశాలినా కరయుగేనాక్రమ్య శైలద్వయం తస్యోపాన్తనివాసినశ్చ
శశినః స్ఫీతా సుధా లప్స్యతే ॥

956 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9370@1కాఞ్చ్యా గాఢతరావబద్ధవసనప్రాన్తా కిమర్థం పునర్ ముగ్ధాక్షీ స్వపితీతి


తత్పరిజనం స్వైరం ప్రియే పృచ్ఛతి ।
MSS@9370@2మాతః సుప్తిమ్ అపీహ లుమ్పతి మమేత్యారోపితక్రోధయా పర్యస్య
స్వపనచ్ఛలేన
శయనే దత్తోఽవకాశస్తయా ॥ ౯౩౭౦॥
MSS@9371@1కాఠిన్యం కుచయోః స్రష్టుం వాఞ్ఛన్త్యః పాదపద్మయోః ।
MSS@9371@2నిన్దన్తి చ విధాతారం త్వద్ఘాటీష్వరియోషితః ॥ ౯౩౭౧॥

MSS@9372@1కాఠిన్యం కుచకుమ్భయోర్నయనయోశ్చాఞ్చల్యమేతద్ ద్వయం భో


బ్రహ్మన్
భవతా కథం న పదయోరస్మాకమాసాదితమ్ ।
MSS@9372@2ఇత్థం శ్రీనరసింహ తే త్రిభువనాధీశస్య ఘాటీభియా కాన్తారేషు మిథః
పలాయనపరా జల్పన్తి వైరిస్త్రియః ॥ ౯౩౭౨॥
గిరిషు సదా మృదుతా సలిలే ధ్రువా ప్రభా సూర్యే ।
MSS@9373@1కాఠిన్యం
MSS@9373@2వైరమసజ్జనహృదయే సజ్జనహృదయే పునః క్షాన్తిః ॥ ౯౩౭౩॥

MSS@9374@1కాఠిన్యమఙ్గైర్నిఖిలైర్నిరస్తం స్తనౌ కృశాఙ్గ్యాః శరణం జగామ ।


MSS@9374@2అధః పతిష్యావ ఇతీవ భీత్యా న శక్నుతస్తావపి హాతుమేతత్ ॥ ౯౩౭౪॥
MSS@9375@1కాణః కుబ్జోఽథ ఖఞ్జః శ్రుతిబలవికలో వామనః పఙ్గురన్ధః షణ్డోఽపి
చ్ఛిన్ననాసః పరిజనరహితో దుర్భగో రోగదేహీ ।
MSS@9375@2దుష్పుత్రో దుష్కలత్రః స్వజనపరిజనైర్నిన్దినో హీనమానః సత్యం
యజ్జాయతే
తత్ స్వకృతమిదమహో చేష్టతే జీవలోకే ॥ ౯౩౭౫॥
MSS@9376@1కాణాః కమలపత్రాక్షాః కదర్యాః కల్పశాఖినః ।
MSS@9376@2కాతరా విక్రమాదిత్యాః కవిదృగ్గోచరం గతాః ॥ ౯౩౭౬॥

MSS@9377@1కాణాః కుబ్జాశ్చ షణ్డాశ్చ తథా వృద్ధాశ్చ పఙ్గవః ।


MSS@9377@2ఏతే చాన్తఃపురే నిత్యం నియోక్తవ్యాః క్షమాభృతా ॥ ౯౩౭౭॥

MSS@9378@1కాణాః ఖఞ్జాశ్చ కుబ్జాశ్చ అతివిద్ధాశ్చ పఙ్గులాః ।


MSS@9378@2ఏతేష్వన్తః పురరక్షాయాం నియోజ్యాః పార్థివేన తు ॥ ౯౩౭౮॥

MSS@9378A@1కాణాశ్ఛటాశ్చ రఁడాశ్చ తథా వృద్ధాశ్చ పఙ్గవః ।

msubhsall.pdf 957
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9378A@2ఏతే చాన్తఃపురే నిత్యం నియోక్తవ్యాః క్షమాభృతా ॥


MSS@9378B@1కాణో నిమగ్నవిషమోన్నతదృష్టిరేకః శక్తో విరాగజననే జననాతురాణామ్

MSS@9378B@2యో నైవ కస్యచిదుపైతి మనఃప్రియత్వమ్ ఆలేఖ్యకర్మ లిఖితోఽపి కిము
స్వరూపః ॥
MSS@9379@1కాతరతాకేకరిత- స్మరలజ్జారోషమసృణమధురాక్షీ ।
MSS@9379@2యోక్తుం న మోక్తుమథవా వలతేఽసావర్థలబ్ధరతిః ॥ ౯౩౭౯॥

MSS@9380@1కాతర్యం కేవలా నీతిః శౌర్యం శ్వాపదచేష్టితమ్ ।


MSS@9380@2అతః సిద్ధిం సమేతాభ్యామ్ ఉభాభ్యామన్వియేష సః ॥ ౯౩౮౦॥

MSS@9381@1కాతర్యం తు న కార్మణం న న పరం దమ్భో న కిం యోషితాం యచ్చిత్తా


తనుచాపలం మధువిధుద్బేషస్తనుత్వం తనోః ।
MSS@9381@2అస్మాకం సఖి పశ్య సమ్ప్రతి తనూ రోమాపి వక్రాయతే సద్యః ప్రోషిత
నాథయాభినవయా పాన్థస్త్రియో హాసితాః ॥ ౯౩౮౧॥
MSS@9382@1కాతర్యం దుర్వినీతత్వం కార్పణ్యమవివేకతా ।
MSS@9382@2సర్వం మార్జన్తి కవయః శాలీనాం ముష్టికింకరాః ॥ ౯౩౮౨॥

MSS@9383@1కా తవ కాగ్తా కస్తే పుత్రః సంసారోఽయమతీవ విచిత్రః ।


MSS@9383@2కస్య త్వం వా కుత ఆయాతస్ తత్ త్వం చిన్తయ తదిదం భ్రాతః ॥
౯౩౮౩॥
MSS@9384@1కా తారైర్మమ గర్జితైరుపరతా ధారామ్బుభిః కా హతా కా మోహం గమితా
వియోగవిధురా కా వా కదమ్బానిలైః ।
MSS@9384@2నీతా కా చ విలోలతాం మదకలైః కేకారబైర్బర్హిణామ్ ఇత్థం పాన్థగృహేషు
పశ్యతి ఘనో విద్యుత్ప్రదీపైరివ ॥ ౯౩౮౪॥
MSS@9385@1కాత్యాయనీకుసుమకామనయా కిమర్థం కాన్తారకుక్షికుహరం కుతుకాద్
గతాసి ।
MSS@9385@2పశ్య
స్తనస్తబకయోస్తవ కణ్టకాఙ్కం గోపః సుకణ్ఠి బత పశ్యతి
జాతకోపః ॥ ౯౩౮౫॥
MSS@9386@1కాత్ర శ్రీః శ్రోణిబిమ్బే స్రవదుదరపురావస్తిఖద్వారవాచ్యే లక్ష్మీః కా
కామినీనాం కుచకలశయుగే మాంసపిణ్డస్వరూపే ।
MSS@9386@2కా కాన్తిర్నేత్రయుగ్మే జలకలుషజుషి శ్లేష్మరక్తాదిపూర్ణే కా శోభావర్తగర్తే

958 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

నిగదత యదహో మోహినస్తాః స్తువన్తి ॥ ౯౩౮౬॥


MSS@9386A@1కా త్వం కామిని జాహ్నవీ, కిమిహ తే, భర్తా హరో నన్వసావ్ అమ్భస్త్వం
కిల
వేత్సి మన్మథకలాం, జానాత్యయం తే పతిః ।
MSS@9386A@2స్వామిన్ సత్యమిదం, నహి ప్రియతమే సత్యః కుతః కామినాం ఇత్యేవం
హరజాహ్నవీగిరిసుతాసంజల్పితం పాతు వః ॥
MSS@9387@1కా త్వం, కున్తలమల్లకీర్తిర్, అహహ క్వాసి స్థితా, న క్వచిత్ సఖ్యస్తాస్తవ
కుత్ర కుత్ర వద వాగ్ లక్ష్మీస్తథా కాన్తయః ।
MSS@9387@2వాగ్ యాతా చతురాననస్య వదనం లక్ష్మీర్మురారేరురః కాన్తిర్మణ్డలమైన్దవం
మమ పునర్నాద్యాపి విశ్రామభూః ॥ ౯౩౮౭॥
MSS@9388@1కా త్వం పద్మపలాశాక్షి పీతకౌశేయవాసిని ।
MSS@9388@2ద్రుమస్య శాఖామాలమ్బ్య తిష్ఠసి త్వమనిన్దతే ॥ ౯౩౮౮॥

MSS@9389@1కా త్వం పుత్రి , నరేన్ద్ర లుబ్ధకవధూర్, హస్తే కిమేతత్, పలం క్షామం కిం,
సహజం బ్రవీమి నృపతే యద్యాదరాచ్ఛ్రూయతే ।
MSS@9389@2గాయన్తి త్వదరిప్రియాశ్రుతటినీతీరేషు సిద్ధాఙ్గనా గీతాన్ధా న తృణం
చరన్తి హరిణాస్తేనామిషం దుర్బలమ్ ॥ ౯౩౮౯॥
MSS@9390@1కా త్వం, మాధవదూతికా, వదసి కిం, మానం జహీహి ప్రియే ధూర్తః
సోఽన్యమనా,
మనాగపి సఖి త్వయ్యాదరం నోజ్ఝతి ।
MSS@9390@2ఇత్యన్యోన్యకథారసైః ప్రముదితాం రాధాం సఖీవేషవాన్ నీత్వా
కుఞ్జగృహం
ప్రకాశితతనుః స్మేరో హరిః పాతు వః ॥ ౯౩౯౦॥
MSS@9391@1కా త్వం, ముక్తి, రుపాగతాస్మి భవతీ కస్మాదకస్మాదిహ శ్రీకృష్ణస్మరణేన
దేవ భవతో దాసీపదం ప్రాపితా ।
MSS@9391@2దూరే తిష్ఠ మనాగనాగసి కథం కుర్యాదనార్యం మయి
త్వద్గన్ధాన్నిజనామచన్దనరసాలేపస్య లోపో భవేత్ ॥ ౯౩౯౧॥
MSS@9392@1కా త్వం శుభే కస్య పరిగ్రహో వా కిం వా మదభ్యాగమకారణం తే ।
MSS@9392@2ఆచక్ష్వ మత్వా వశినాం రఘూణాం మనః పరస్త్రీవిముఖప్రవృత్తి ॥
౯౩౯౨॥

msubhsall.pdf 959
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9393@1కాదమ్బినీ కమ్బలికా కదమ్బ- కేదారకాన్తాకుచకుట్టిమం చ ।


MSS@9393@2కస్తూరికా కేతకపుష్పగమ్ధః కేకారవః ప్రావృషి హర్షమూలమ్ ॥
౯౩౯౩॥
MSS@9394@1కాదమ్బినీ కిమియమాలి కదమ్బమూలే కిం వా తమాలతరురేవ
కిమన్ధకారః ।
MSS@9394@2జానాసి నైవ సఖి గోపకులాఙ్గనానాం కౌలవ్రతవ్రతతిభఙ్గకరః కరీన్ద్రః
॥ ౯౩౯౪॥
MSS@9394A@1కా దీయతాం తవ రఘూద్వహ సమ్యగాశీర్ నిష్కణ్టకాని విహితాని
జగన్తి యేన ।
MSS@9394A@2ఆశాస్మహే నను తథాపి సహ స్వవీరైర్ భూకాశ్యపోపమసుతద్వితయా
వధూః స్యాత్ ॥
MSS@9395@1కా దుర్దశా కుపితనిర్దయచిత్రగుప్త- విత్రాసితస్య జగతో యది దేవి న స్యాః

MSS@9395@2త్వం కర్మబన్ధనవిమోచనధర్మరాజ- లేఖాధికారపరిశోధనజాతపత్రీ
॥ ౯౩౯౫॥
MSS@9396@1కా ద్యౌః, కిం బలసద్మ, కా వసుమతీ, స్యాత్ సర్వమేతద్ యది ప్రత్యక్షం

భవేత్ కదాచిదపి కిం తే సర్వసన్దర్శినః ।
MSS@9396@2భ్రామ్యన్తః ప్రలపన్తు నామ విదితం మణ్డూక సమ్యక్ త్వయా ముక్త్వేమం
పరమం
కుకూపమితరత్ కిం నామ సంభావ్యతే ॥ ౯౩౯౬॥
MSS@9397@1కాననే సరిదుద్దేశే గిరీణామపి కన్దరే ।
MSS@9397@2పశ్యన్త్యన్తకసంకాశం త్వామేకం రిపవః పురః ॥ ౯౩౯౭॥

MSS@9398@1కా నామ బుద్ధిహీనస్య విధేరవిదగ్ధతా ।


MSS@9398A@2కూష్మాణ్డానాం న యశ్చక్రే తైలమూర్ణాం చ దన్తినామ్
MSS@9399@1కాని స్థానాని దగ్ధాన్యతిశయగహనాః సన్తి కే వా ప్రదేశాః కిం వా శేషం
వనస్య స్థితమితి పవనాసఙ్గవిస్పష్టతేజాః ।
MSS@9399@2చణ్డజ్వాలావలీఢస్ఫుటితతరులతాగ్రన్థిముక్తాట్టహాసో దావాగ్నిః
శుష్కవృక్షే
శిఖరిణి గహనేఽధిష్ఠితః పశ్యతీవ ॥ ౯౩౯౯॥

960 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9400@1కానీనస్తు పితామహః సమభవత్ పిత్రాదయో గోలకాస్ తత్పుత్రాశ్చ


యుధిష్ఠిరప్రభృతయః కుణ్డా హ్యమీ పాణ్డవాః ।
MSS@9400@2పఞ్చానాం ద్రుపదాత్మజా సహచరీ యుద్ధే హతా బాన్ధవా శ్రీకృష్ణేన
కులం కలఙ్కనిచితం నీతం జగద్వన్దితమ్ ॥ ౯౪౦౦॥
MSS@9401@1కానీనస్య మునేః స్వబాన్ధవవధూవైధవ్యవిధ్వంసినో నప్తారః ఖలు
గోలకస్య తనయాః కుణ్డాః స్వయం పాణ్డవాః ।
MSS@9401@2తేఽమీ పఞ్చ సమానయోనిరతయస్తేషాం గుణోత్కీర్తనాద్ అక్షయ్యం
సుకృతం
భవేదవికలం, ధర్మస్య సూక్ష్మా గతిః ॥ ౯౪౦౧॥
MSS@9401A@1కాన్తంకన్దర్పపుష్పం స్తనతటశశినం రాగవృక్షప్రవాలం
శయ్యాయుద్ధాభిఘాతం సురతరథరణశ్రాన్తధుర్యప్రతోమద్ ।
MSS@9401A@2ఉన్మేషం విమ్రమాణాం కరజపదమయం గుహ్యసమ్భోగచిహ్నం
రాగాక్రాన్తా
వహన్తాం జఘననిపతితం కర్కశాః స్త్రీకిశోర్యః ॥
MSS@9402@1కాన్తంఖలగిరా కావ్యం లభతే భూయసీం రుచమ్ ।
MSS@9402@2స్పృష్టం చ దంష్ట్త్రయా హృద్యం యథా హేమవిభూషణమ్ ॥ ౯౪౦౨॥

MSS@9403@1కాన్తం నిరీక్ష్య వలయాఙ్కితకణ్ఠదేశం ముక్తాస్తయా పరభియా పరుషా


న వాచః ।
MSS@9403@2దూతీముఖే మృగదృశా స్ఖలదమ్బుపూరా దూరాత్పరం నిదధిరే
నయనాన్తపాతాః
॥ ౯౪౦౩॥
MSS@9403A@1కాన్తం రూపం యౌవనం చారులీలం దానం దాక్షిప్యం వాక్ చ
సామోపపన్నా ।
MSS@9403A@2యం ప్రాప్యైతే సద్గుణాః భాన్తి సర్వే లోకే కామిన్యః కా న తస్య ప్రసాద్యాః

MSS@9404@1కాన్తం వక్తి కపోతికాకులతయా నాథాన్తకాలోఽధునా వ్యాధోఽధో
ధృతచాపసజ్జితశరః శ్వేనః పరిభ్రామతి ।
MSS@9404@2ఇత్థం సత్యహినా స దష్ట ఇషుణా శ్యేనోఽపి తేనాహతస్ తూర్ణం తౌ తు
యమాలయం ప్రతి గతౌ దైవీ విచిత్రా గతిః ॥ ౯౪౦౪॥

msubhsall.pdf 961
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9405@1కాన్తం విచిన్త్య సులభేతరసమ్ప్రయోగాం శ్రుత్వా విదర్భపతిమానమితం


బలైశ్చ ।
MSS@9405@2ధారాభిరాతప ఇవాభిహతం సరోజం దుఃఖాయతే చ హృదయం
సుఖమశ్నుతే
చ ॥ ౯౪౦౫॥
MSS@9406@1కాన్తంవినా నదీతీరం మదమాలోక్య కేకినీ ।
MSS@9406@2అత్ర క్రియాపదం గుప్తం యో జానాతి స పణ్డితః ॥ ౯౪౦౬॥

MSS@9407@1కాన్తం వీక్ష్య విపక్షపక్ష్మలదృశః పాదామ్బుజాలక్తకైర్


ఆలిప్తాననమానతీకృతముఖీ చిత్రార్పితేవాభవత్ ।
MSS@9407@2రూక్షం నోక్తవతీ న వా కృతవతీ నిఃశ్వాసకోష్ణే దృశౌ
ప్రాతర్మఙ్గలమఙ్గనా కరతలాదాదర్శమాదర్శయత్ ॥ ౯౪౦౭॥
కటాక్షపాతేన భ్రామయన్నయనద్వయమ్ ।
MSS@9408@1కాన్తః
MSS@9408@2సుగన్ధిమారుతో తాత శ‍ృఙ్గారరససేవితః ॥ ౯౪౦౮॥

MSS@9409@1కాన్తః కరం స్పృశతి జల్పతి చాటువాచమ్ ఆలోకతే ముఖమపాకురుతే


దుకూలమ్ ।
MSS@9409@2ఇత్యేవ కేవలమనఙ్గ విలాసభీతా స్వప్నేఽపి పశ్యతి నవోఢసరోరుహాక్షీ
॥ ౯౪౦౯॥
MSS@9410@1కాన్తఃకుచాదేకకరేణ వేణీమ్ ఏణీదృశః కర్షతి కౌతుకేన ।
MSS@9410@2అన్యాఙ్గనాసఙ్గమశుద్ధిహేతోః శ్యామాం భుజఙ్గీమివ హేమకుమ్భాత్ ॥
౯౪౧౦॥
MSS@9411@1కాన్తః కృతాన్తచరితః కుటిలా తదమ్బా వజ్రోపమాని వచనాని చ
దుర్జనానామ్ ।
MSS@9411@2ప్రత్యఙ్గమన్తరతనోః ప్రహరన్తి బాణాః ప్రాణాః పునః సఖి బహిర్న ఖలు
ప్రయాన్తి ॥ ౯౪౧౧॥
పదేన హత ఇతి సరలామపరాధ్య కిం ప్రసాదయథ ।
MSS@9412@1కాన్తః
MSS@9412@2సోఽప్యేవమేవ సులభః పదప్రహారః ప్రసాదః కిమ్ ॥ ౯౪౧౨॥

MSS@9413@1కాన్తః
పుత్రి హఠాద్ గతశ్చరణయోర్న త్వం నిపత్య స్థితా బద్ధో
మేఖలయానయా రతిరహః సఖ్యా న వా ఫూత్కృతమ్ ।

962 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9413@2కా లజ్జా ముషితాసి కిం ప్రకటితైరేభిర్విలక్షస్మితైర్ ఆః పాపే విరహానలస్య


న శిఖా జానాసి మర్మచ్ఛిదః ॥ ౯౪౧౩॥
ఇవ కుఙ్కుమతామ్రాః సాయమణ్డలమభిత్వరయన్త్యః ।
MSS@9414@1కాన్తదూత్య
MSS@9414@2సాదరం దదృశిరే వనితాభిః సౌధజాలపతితా రవిభాసః ॥ ౯౪౧౪॥

దశనచ్ఛదేన సన్ధ్యాఘనే బద్ధపదం హరన్త్యాః ।


MSS@9415@1కాన్తప్రకర్షం
MSS@9415@2తస్యా గృహోద్యానసరోగతస్య హస్తస్య ఏవామ్బురుహస్య రాగః ॥
౯౪౧౫॥
దధతీ విధిత్సయా తన్మణేః శ్రవణపూరముత్పలమ్ ।
MSS@9416@1కాన్తర్మూర్ధ్ని
MSS@9416@2రన్తుమర్చనమివాచరత్ పురః సా స్వవల్లభతనో మనోభువః ॥
౯౪౧౬॥
MSS@9417@1కాన్తయా కాన్తసంయోగే కిమకారి నవోఢయా ।
MSS@9417@2అత్రాపి చోత్తరం వక్తుమ్ అవధిర్బ్రహ్మణో వయః ॥ ౯౪౧౭॥

MSS@9418@1కాన్తయానుగతః కోఽయం పీనస్కన్ధో మదోద్ధతః ।


MSS@9418@2మృగాణాం పృష్ఠతో యాతి శమ్బరో రూఢయౌవనః ॥ ౯౪౧౮॥

MSS@9419@1కాన్తయా సపది కోఽప్యుపగూఢః ప్రౌఢపాణిరపనేతుమియేష ।


MSS@9419@2సంహతస్తనతిరస్కృతదృష్టిర్ భ్రష్టమేవ న దుకూలమపశ్యత్ ॥
౯౪౧౯॥
బహు సందిశతీభిర్ యాతమేవ రతయే రమణీభిః ।
MSS@9420@1కాన్తవేశ్మ
MSS@9420@2మన్మథేన పరిలుప్తమతీనాం ప్రాయశః స్ఖలితమప్యుపకారి ॥ ౯౪౨౦॥

MSS@9421@1కాన్తసంగమపరాజితమన్యౌవారుణీరసనశాన్తవివాదే ।
MSS@9421@2మానినీజన ఉపాహితసంధౌ సందధే ధనుషి నేషుమనఙ్గః ॥ ౯౪౨౧॥

MSS@9422@1కాన్తస్తే కమలాభిరామనయనే కల్పే హి దేశాన్తరం గన్తేతి శ్రుతమద్య


లోకవచనాత్ తథ్యం కిమేతద్ వచః ।
MSS@9422@2పృష్టా సేతి మయా దయాధననిధే ప్రోవాచ దీనాననా యత్ తద్ వక్తుమపి
క్షమా
న రసనా మే జాయతే సామ్ప్రతమ్ ॥ ౯౪౨౨॥
MSS@9423@1కాన్తాం
కామపి కామయత్యనుదినం ధ్యానాపదేశాదయం యేనాముం
మునయోఽప్యనాదినిధనం ధ్యాయన్తి ధౌతస్పృహాః ।

msubhsall.pdf 963
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9423@2ఇత్యఙ్కాత్ స్వకరే హృతే గిరిజయా పాదే చ పద్మాసనాద్ విశ్వం పాతు


పురన్ధ్రినద్ధవపుషః శమ్భోః సమాధివ్యయః ॥ ౯౪౨౩॥
MSS@9424@1కాన్తాం క్వాపి విలమ్బినీం కలరుతైరాహూయ భూయస్తతో
దిగ్భాగానవలోక్య
రఙ్గవసుధాముత్సృజ్య పద్భ్యాం తతః ।
MSS@9424@2ఏష స్ఫారమృదఙ్గనాదమధురైరమ్భోముచామారవైర్
బర్హశ్రేణికృతాతపత్రరచనో హృష్టః శిఖీ నృత్యతి ॥ ౯౪౨౪॥
MSS@9425@1కాన్తాం దృష్ట్వా చరణయుగలక్షాలనాయ ప్రవృత్తామ్ అస్మిన్ రాష్ట్రే
శ్రియమితి
వచః పాపఠీతి ప్రయత్నాత్ ।
MSS@9425@2దేవస్య త్వేతి చ పునరసౌ వీటికాయాః ప్రదానే జామాతా తే జడమతిరయం
ఛాన్దసః కిం కరోమి ॥ ౯౪౨౫॥
MSS@9426@1కాన్తాం హిత్వా విరహవిధురారమ్భఖేదాలసాఙ్గీం మాముల్లఙ్ఘ్య వ్రజతు
పథికః కోఽపి యద్యస్తి శక్తిః ।
MSS@9426@2ఇత్యాశోకీ జగతి సకలే వల్లరీ చోరికేవ ప్రాప్తారమ్మే కుసుమసమయే
కామదేవేన
దత్తా ॥ ౯౪౨౬॥
MSS@9427@1కాన్తాః కిం న శశాఙ్కకాన్తిధవలాః సౌధాలయాః కస్యచిత్
కాఞ్చీదామవిరాజితోరుజఘనా సేవ్యా న కిం కామినీ ।
MSS@9427@2కిం వా శ్రోత్రరసాయనం సుఖకరం శ్రవ్యం న గీతాదికం విశ్వం
కిన్తు విలోక్య మారుతచలం సన్తస్తపః కుర్వతే ॥ ౯౪౨౭॥
నమః కుసుమధన్వనే ।
MSS@9427A@1కాన్తాకటాక్షవపుషే
MSS@9427A@2జాయతే యేన సచ్ఛాయో విరసోఽపి భవద్రుమః ॥

MSS@9428@1కాన్తాకటాక్షవిశిఖా న ఖనన్తి యస్య చిత్తం న నిర్దహతి


కోపకృశానుతాపః ।
MSS@9428@2కర్షన్తి భూరివిషయాశ్చ న లోభపాశా లోకత్రయం జయతి కృత్స్నమిదం
స ధీరః ॥ ౯౪౨౮॥
MSS@9429@1కాన్తా కర్షణలోలకేరలవధూధమ్మిల్లమల్లీరజశ్-
చౌరాశ్చోడనితమ్బినీస్తనతటే నిష్పన్దతామాగతాః ।
MSS@9429@2రేవాశీకరధారిణోఽన్ధ్రమురలస్త్రీమానముద్రాభి దో వాతా వాన్తి

964 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

నవీనకోకిలవఘూహూంకారవాచాలితాః ॥ ౯౪౨౯॥
MSS@9430@1కాన్తాకేలిం కలయతు తరుః కోఽపి కశ్చిత్ ప్రభూణామ్ అత్యానన్దం
జనయతు
ఫలైః కోఽపి లోకాన్ ధినోతు ।
MSS@9430@2ధన్యం మన్యే మలయజమహో యః ప్రభూతోపతాపం సంసారస్య
ద్రుతమపనయత్యాత్మదేహవ్యయేన ॥ ౯౪౩౦॥
MSS@9431@1కాన్తాకేలిమయోపి భూతకరుణాశాన్తోఽప్యసౌ సంయమీ
క్రీడారూఢసమాధిభఙ్గవికటభ్రూభఙ్గభీమాననః ।
MSS@9431@2దృష్ట్వాకృష్టశరాసనం యదకరోత్ క్రుద్ధః పినాకీ స్మరం త్వామప్యద్య
దృశా తదేవ కురుతే క్రోధాదయం కౌశికః ॥ ౯౪౩౧॥
చన్ద్రోదయో వీణాపఞ్చమధ్వనిరిత్యమీ ।
MSS@9432@1కాన్తా
MSS@9432@2యే నన్దయన్తి సుఖితాన్ దుఃఖితాన్ వ్యథయన్తి తే ॥ ౯౪౩౨॥

MSS@9433@1కాన్తాజనం సురతఖేదనిమీలితాక్షం సంవాహితుం సముపయానివ


మన్దమన్దమ్ ।
MSS@9433@2హర్మ్యేషు మాల్యమదిరాపరిభోగగన్ధాన్ ఆవిశ్చకార రజనీపరివృత్తివాయుః
॥ ౯౪౩౩॥
MSS@9434@1కాన్తాజనేన రహసి ప్రసభం గృహీత- కేశే రతే స్మరసహాసవతోషితేన ।
MSS@9434@2ప్రేమ్ణా మనస్సు రజనీష్వపి హైమనీషు కే శేరతే స్మ రసహాసవతోషితేన
॥ ౯౪౩౪॥
దదాతి మదనం మదనః సంతాపమసమమనుపశయమ్ ।
MSS@9435@1కాన్తా
MSS@9435@2సంతాపో మరణమహో తథాపి శరణం నృణాం సైవ ॥ ౯౪౩౫॥

MSS@9435A@1కాన్తాధరసుధాస్వాదాద్యూనం యజ్జాయతే సుఖమ్ ।


MSS@9435A@2బిన్దుః పార్శ్వే తదధ్యాత్మశాస్త్రాస్వాదసుఖోదధేః ॥

MSS@9436@1కాన్తాధరాసవనిపానముపాస్య ధీమాన్ పీయూషపానకృతయే న రుచిం


ప్రయాతి ।
MSS@9436@2తత్రాస్తి చేన్మధురిమా బత కోఽపి సత్యం కిం నామ తాత తృషిటాః
క్షుధితాః పునః స్యుః ॥ ౯౪౩౬॥
MSS@9437@1కాన్తానవాధరరసామృతతృష్ణయేవ బిమ్బం పపాత శశినో మధుభాజనే
యత్ ।

msubhsall.pdf 965
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9437@2నిఃశేషితే మధుని లజ్జితచిత్తవృత్తి తత్ తన్ముఖాబ్జజితకాన్తితయా


వినష్టమ్ ॥ ౯౪౩౭॥
MSS@9438@1కాన్తానాం కువలయమప్యపాస్తమక్ష్ణోః శోభాభిర్న ముఖరుచాహమేకమేవ

MSS@9438@2సంహర్షాదలివిరుతైరితీవ గాయంల్ లోలోర్మౌ పయసి మహోత్పలం ననర్త
॥ ౯౪౩౮॥
MSS@9439@1కాన్తానాం కృతపులకః స్తనాఙ్గరాగే వక్త్రేషు చ్యుతతిలకేషు మౌక్తికామ్భః ।
MSS@9439@2సమ్పేదే శ్రమసలిలోద్గమో విభూషాం రమ్యాణాం వికృతిరపి శ్రియం తనోతి
॥ ౯౪౩౯॥
MSS@9440@1కాన్తానాం వదనేన్దుకాన్తిమధునా ధత్తే సుధాదీధితిః ఖేలత్ఖఞ్జనపఙ్క్తయో
మృగదృశాం తన్వన్తి నేత్రశ్రియమ్ ।
MSS@9440@2పద్మాని శ్వసితస్య సౌరభమభిద్రుహ్యన్తి వామభ్రువామ్ అభ్యస్యన్తి చ
రాజహంసవనితాః పీనస్తనీనాం గతిమ్ ॥ ౯౪౪౦॥
MSS@9441@1కాన్తానురాగచతురోఽసి మనోహరోఽసి నాథోఽసి కిం చ
నవయౌవనభూషితోఽసి

MSS@9441@2ఇత్థం నిగద్య సుదృశా వదనే ప్రియస్య నిశ్వస్య బాష్పలులితా నిహితా
దృగన్తాః ॥ ౯౪౪౧॥
MSS@9441A@1కాన్తానేత్రార్ధపాతా వదనరుచికరాః సస్మితా భ్రూవిలాసాః సాకారా
వాక్యలేశాః
సహతలనినదా దృష్టనష్టాశ్చ హాసాః ।
MSS@9441A@2నాభీకక్షస్తనానాం వివరణమసకృత్స్పర్శనం మేఖలానాం శ్వాసాయాసాశ్చ
దీర్ఘాం మదనశరహతాం కామినీం సూచయన్తి ॥
MSS@9441B@1కాన్తాన్యర్ధనిరీక్షితాని
మధురా హాసోపదంశాః కథాః
పీనశ్రోణినిరుద్ధశేషమతులస్పర్శం తదర్ధాంసనమ్ ।
MSS@9441B@2స్నేహవ్యక్తికరాన్ కరవ్యతికరాంస్తాంస్తాంశ్చ రమ్యాన్ గుణాన్
వేశ్యాభ్యః
ప్రణయాదృతేఽపి లభతే జ్ఞాతోపచారో జనః ॥
MSS@9441C@1కాన్తాప్రీతిపరానుజో వినయవాన్ హృన్నన్దనో నన్దనో భాగ్యం

966 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

స్వర్లలనోపభోగ్యమమలా లక్ష్మీః సుఖం నిస్తుషమ్ ।


MSS@9441C@2పూజా రాజకులే యశోఽతివిశదం గోష్ఠీ సమం కోవిదైర్ దానేఽతివ్యసనం
రతిర్జినమతే స్యాత్ కస్యచిత్ పుణ్యతః ॥
MSS@9442@1కాన్తాముఖం సురతకేలివిమర్దఖేద- సంజాతఘర్మకణవిచ్ఛురితం
రతాన్తే ।
MSS@9442@2ఆపాణ్డురం తరలతారనిమీలితాక్షం సంస్మృత్య హే హృదయ కిం శతధా
న యాసి ॥ ౯౪౪౨॥
MSS@9443@1కాన్తాముఖద్యుతిజుషామపి చోద్గతానాం శోభాం పరాం కురవకద్రుమమఞ్జరీణామ్

MSS@9443@2దృష్ట్వా ప్రియే సహృదయస్య భవేన్న కస్య కన్దర్పబాణపతనవ్యథితం
హి చేతః ॥ ౯౪౪౩॥
యత్ పాన్థాః శశాఙ్కస్య కరైర్విమృష్టాః ।
MSS@9444@1కాన్తాముఖాస్వాదపరాఙ్ముఖా
MSS@9444@2సుదుఃసహం తాపమిమే ప్రయాన్తి మన్యే తతౌ నైవ సుధేతరత్ర ॥
౯౪౪౪॥
MSS@9445@1కాన్తాయాః కరజైః కపోలఫలకే పత్రావలీ కల్పితా కేలిద్యూతపణీకృతో
విహరతా పీతః స బిమ్బాధరః ।
MSS@9445@2స్వేదార్ద్రీకృతచన్దనస్తనతటీ సానన్దమాలిఙ్గితా నిర్విష్టా విషయాః
శివాత్మమహసి న్యస్తం మనః సమ్ప్రతి ॥ ౯౪౪౫॥
MSS@9446@1కాన్తాయా వికసద్విలాసహసితస్వచ్ఛాంశవశ్చామరం
సంసక్తావభిషేకహేమకలశౌ యచ్చన్దనాఙ్కౌ స్తనౌ ।
MSS@9446@2యత్కార్తస్వరకాన్తి చారు జఘనం సింహాసనం భూభుజాం సామ్రాజ్యం
తదిదం
జయాజయమయః శేషస్తు చిన్తామయ్ః ॥ ౯౪౪౬॥
MSS@9447@1కాన్తారం న యథేతరో జ్వలయితుం దక్షో దవాగ్నిం వినా దావాగ్నిం న
యథా
పరః శమయితుం శక్తో వినామ్భోధరమ్ ।
MSS@9447@2నిష్ణాతః పవనం వినా నిరసితుం నాన్యో యథామ్భోధరం కర్మౌఘం
సుకృతం వినా కిమపరం హన్తుం సమర్థం తథా ॥ ౯౪౪౭॥
MSS@9448@1కాన్తారం పరితో జ్వలత్యతిబలే దావానలే దైవతో గోమాయోర్గహనాం
గుహాం

msubhsall.pdf 967
మహాసుభాషితసంగ్రహ

పరిపతన్ దర్పోద్ధురః కేసరీ ।


MSS@9448@2యద్వ్యాపాదయతి స్మ తం న కృపయా తేనైష తస్మిన్ వనే
సింహానామభయప్రదోఽహమధునేత్యుత్పుచ్ఛముద్ధావతి ॥ ౯౪౪౮॥
MSS@9449@1కాన్తారఃసమరాఖ్యశ్చ వైకుణ్ఠో వాఞ్ఛితస్తథా ।
MSS@9449@2విశాలశ్చ తథా నన్దః షోఢాః నిఃసారుకో భవేత్ ॥ ౯౪౪౯॥

MSS@9450@1కాన్తారపాదపానాం యథా ఫలం మానుషైరననుభోగ్యమ్ ।


MSS@9450@2ఏవమనార్యేష్వర్థాః మనసాఽప్యార్యైరననుభోగ్యాః ॥ ౯౪౫౦॥

MSS@9451@1కాన్తారభూమిరుహమౌలినివాసశీలాః ప్రాయః పలాయనపరా జనవీక్షణేన



MSS@9451@2కూజన్తి తేఽపి హి శుకాః ఖలు రామనామ సఙ్గః స్వభావపరివర్తవిధౌ
నిదానమ్ ॥ ౯౪౫౧॥
MSS@9452@1కాన్తారవనదుర్గేషు కృచ్ఛ్రాస్వాపత్సు సంభ్రమే ।
MSS@9452@2ఉద్యతేషు చ శస్త్రేషు నాస్తి సత్త్వవతాం భయమ్ ॥ ౯౪౫౨॥

MSS@9453@1కాన్తా రుచిం మునిజనస్తరుణోఽవియోగీ కామశ్చ రత్నమణిరుజ్జ్వలకఙ్కణేన



MSS@9453@2ధత్తే పయోధరయుగే కుచభూషణేన హారే హరే హిమకరే మకరే కరే చ
॥ ౯౪౫౩॥
MSS@9454@1కాన్తారేఘనతిమిరే భుజంగమేభ్యో నో భీతా న చ గణితా మహాపగాపి ।
MSS@9454@2కిం బాలే వహసి భయం మదఙ్గసంగాత్ విక్రీతే కరిణి కిమఙ్కుశే వివాదః
॥ ౯౪౫౪॥
MSS@9455@1కాన్తారే జలవృక్షవైరిణి ముహుస్త్వద్వైరివామభ్రువో బాలైరాకులలోచనైః
ప్రతిపదం రుద్ధక్రమాశ్చఙ్క్రమే ।
MSS@9455@2పృథ్వీచణ్డరుచే పటచ్చరదశాసంఘట్టదీప్తప్రభం
సిఞ్చన్త్యఞ్జలిసఞ్చితాశ్రుభిరలం యుష్మత్ప్రతాపానలమ్ ॥ ౯౪౫౫॥
MSS@9456@1కాన్తారే దైవగత్యా కథమపి గలితాన్యన్తరాలోక్య భక్ష్యాణ్యుడ్డీయోడ్డీయ
భూయస్తరుశిఖరశిఖామేవ తేభ్యః శ్రయన్తే ।
MSS@9456@2ఇత్థం త్వద్వైరినారీ గిరిషు నరపతే జమ్బులమ్బీకదమ్బ- భ్రాన్త్యా
భర్తుర్బుభుక్షోః కథయతి పురతశ్చేష్టితం షట్పదానామ్ ॥ ౯౪౫౬॥
MSS@9457@1కాన్తారేషు కరావలమ్బిశిశవః పాదైః స్రవల్లోహితైర్ అర్చన్త్యః పదవీం

968 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

విలోచనజలైరావేదయన్త్యః శుచమ్ ।
MSS@9457@2దృష్టాః పాన్థజనైర్వివృత్య సకృపం హాశబ్దగర్భైర్ముఖైర్ యన్త్యహ్నా
సకలేన యోజనతురీయాంశం తవారిస్త్రియః ॥ ౯౪౫౭॥
MSS@9458@1కాన్తారేషు చ కాననేషు చ సరిత్తీరేషు చ క్ష్మాభృతామ్ ఉత్సఙ్గేషు
చ పత్తనేషు చ సరిద్భర్తుస్తటాన్తేషు చ ।
MSS@9458@2భ్రాన్తాః కేతకగర్భపల్లవరుచః శ్రాన్తా ఇవ క్ష్మాపతే కాన్తే
నన్దనకన్దలీపరిసరే రోహన్తి తే కీర్తయః ॥ ౯౪౫౮॥
విశ్రామో నరస్యాధ్వనికస్య వై ।
MSS@9459@1కాన్తారేష్వపి
MSS@9459@2యః సదారః స విశ్వాస్యస్తస్మాద్ దారాః పరా గతిః ॥ ౯౪౫౯॥

MSS@9460@1కాన్తావియోగః స్వజనాపమానం ఋణస్య శేషం కునృపస్య సేవా ।


MSS@9460@2దారిద్ర్యభావాద్ విముఖం చ మిత్రం వినాగ్నినా పఞ్చ దహన్తి కాయమ్
॥ ౯౪౬౦॥
MSS@9461@1కాన్తాశ్లేషపరాఙ్ముఖం
యది దహేద్ దోషాకరః కంచన స్థానే తర్హి
యతః స హన్త విధినా హన్తుం వ్యధాయీదృశాన్ ।
MSS@9461@2కష్టం యత్పునరేష చన్దనభువో లబ్ధప్రభావోఽభితః స్వర్ణద్యాద్యవగాహకో
మరుదయం దగ్ధం ప్రచణ్డోజ్వలమ్ ॥ ౯౪౬౧॥
MSS@9462@1కాన్తాసుహృద్గుణకథాశ్రవణోత్సుకస్య రమ్యా వినిద్రనయనస్య గతా
మమాసౌ ।
MSS@9462@2సర్వేన్ద్రియార్థజనితాని హి సేవ్యమానా దీర్ఘా స్వవృత్తిరివ హన్తి సుఖాని
నిద్రా ॥ ౯౪౬౨॥
MSS@9463@1కాన్తిం కుఙ్కుమకేశరాన్మధురతాం ద్రాక్షారసస్యాసవాద్
వైదర్భీపరిపాకపూతవచసః కావ్యాత్ కవేర్మార్దవమ్ ।
MSS@9463@2పార్శ్వాదేవ జరాతురేణ విధినా తం తం గృహీత్వా గుణం సృష్టా హన్త
హరన్తి కస్య న మనః కశ్మీరవామభ్రువః ॥ ౯౪౬౩॥
MSS@9464@1కాన్తిం కేతకకోరకద్యుతిసఖీం రాకామృగాఙ్కస్య యచ్ చఞ్చచ్చఞ్చు
చులుమ్పతి ప్రతిదినం ప్రేమ్ణా చకోరార్భకః ।
MSS@9464@2తన్ మన్యే నయనామృతం రతిపతేర్మృత్యుఞ్జయేనార్థినా తేనేదం
రమణీకపోలఫలకే లావణ్యమాలోకితమ్ ॥ ౯౪౬౪॥
MSS@9465@1కాన్తికల్లోలవలితాం నయనామృతవాహినీమ్ ।

msubhsall.pdf 969
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9465@2భజమానం స్వయం సుభ్రు కస్త్వాం న బహు మన్యతే ॥ ౯౪౬౫॥


దశనచ్ఛదేన సన్ధ్యాఘనే బద్ధపదం హరన్త్యాః ।
MSS@9465A@1కాన్తిప్రకర్షం
MSS@9465A@2తస్యా గృహోద్యానసరోగతస్య హస్తస్య ఏవామ్బురుహస్య రాగః ॥

అవిరతవిశ్వోపకారగతకాలాత్ ।
MSS@9466@1కాన్తిమయాదతివిమలాద్
MSS@9466@2సుదశాన్ మహతోతిమహాన్ ప్రసరతి దీపాన్ ప్రదీప ఇవ ॥ ౯౪౬౬॥

MSS@9467@1కాన్తిర్యస్య వినిద్రనీలనలినచ్ఛాయాసఖీ సుభ్రువాం యత్పఙ్కేఽపి


ముదోఽస్తి
యస్య సురభిః కాసాం రసోఽగోచరః ।
MSS@9467@2అఙ్గారార్థితయా జనేరతిజడైరుడ్డామరైః పామరైః పశ్యైష ప్రగుణైర్గుణైరపి
గురుర్దగ్ధః స కాలాగురుః ॥ ౯౪౬౭॥
MSS@9468@1కాన్తిర్యస్య
శరన్నిశాకరకలాలావణ్యసంవాదినీ తం విక్రేతుమిహాసి యాసి
కిమహో హారం విహారం శ్రియః ।
MSS@9468@2ఏతాం పశ్య పురః పులిన్దనగరీం భూపాః కురఙ్గీదృశాం యత్రైతా గలకన్దలే
చ కుచయోరఙ్కే చ గుఞ్జాస్రజః ॥ ౯౪౬౮॥
MSS@9469@1కాన్తిర్లోచనవర్తిరద్భుతమయీ మూర్తిర్మహత్ సౌరభం నిఃష్యన్దోఽథ
సుధాకరాదపి సుధాస్యన్దాదపి హ్లాదకః ।
MSS@9469@2సర్వోఽయం విరలో జగత్యపి గుణగ్రామోఽభిరామో హహా
పశ్యోత్తంసభుజంగసంగమజుషః శ్రీఖణ్డ తే ఖణ్డితః ॥ ౯౪౬౯॥
MSS@9469A@1కాన్తిశ్చన్ద్రమసో మృగస్య నయనే బాహూ మృణాలస్య తే హంసానాం
గమనం
సరోజవదనే హేమ్నో ఘటౌ తే కుచౌ ।
MSS@9469A@2ఏతత్తే పరకీయవస్తు సకలం నమైకమాత్రం తవ మానం మా కురు మానిని
ప్రియతమే రూపాభిమానం ప్రతి ॥
నిర్జితపద్మరాగం మనోజ్ఞగన్ధం ద్వయమేవ శస్తమ్ ।
MSS@9470@1కాన్తిశ్రియా
MSS@9470@2నవప్రబుద్ధం జలజం జలేషు స్థలేషు తస్యా వదనారవిన్దమ్ ॥ ౯౪౭౦॥

MSS@9470A@1కాన్తిస్తే కనకాచలప్రతినిధిః
కాన్తాకుచస్పర్ధి తే సౌభాగ్యం
క్షితిపాలదర్శనవిధౌ త్వత్పూర్వకం దర్శనమ్ ।
MSS@9470A@2సౌరభ్యం సకలాతిశాయి భవతో జమ్బిర కిం బ్రూమహే కర్పూరప్రతికూలతా
యది న తే త్వయ్యేవ సర్వే గుణాః ॥

970 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9471@1కాన్తిస్తే యది నిర్మలా యది గుణా లక్ష్మీర్యది స్థాయినీ మా గాః పద్మ


మదం
తథాపి గలితా హ్యేతే శరద్వాసరాః ।
MSS@9471@2సంస్పర్శేన తుషారవారిపృషతామాలూనమూర్తేః సరో- మధ్యేఽత్రైవ
వరాటకేన భవతః స్థేయం పునః కేవలమ్ ॥ ౯౪౭౧॥
MSS@9472@1కాన్తే కత్యపి వాసరాణి గమయ త్వం మీలయిత్వా దృశౌ స్వస్తి స్వస్తి
నిమీలయామి
నయనే యావన్ న శూన్యా దిశః ।
MSS@9472@2ఆయాతా వయమ్ ఆగమిష్యతి సుహృద్వర్గస్య భాగ్యోదయైః సన్దేశో వద
కస్తవాభిలషితస్తీర్థేషు తోయాఞ్జలిః ॥ ౯౪౭౨॥
కథితప్రయాణే క్షణం వినమ్రా విరహార్దితాఙ్గీ ।
MSS@9473@1కాన్తే కథంచిత్
MSS@9473@2తతస్తమాలోక్య కదాగతోఽసీత్యాలిఙ్గ్య ముగ్ధా ముదమాససాద ॥
౯౪౭౩॥
MSS@9474@1కాన్తే కనకజమ్బీరంకరే కిమపి కుర్వతి ।
MSS@9474@2ఆగారలిఖితే భానౌ బిన్దుమిన్దుముఖీ దదౌ ॥ ౯౪౭౪॥

వైరిణి దీప్యతి ।
MSS@9475@1కాన్తే కలితచోలాన్తే దీపే
MSS@9475@2ఆసీదసితపద్మాక్ష్యాః పక్షో నయనముద్రణమ్ ॥ ౯౪౭౫॥

MSS@9476@1కాన్తే కాఞ్చులికావలోకిని కలావత్యా నమన్త్యా స్థితం తస్మిన్


కోమలకాకుభాషిణి
తయా స్పన్దీ నిరుద్ధోఽధరః ।
MSS@9476@2ఉత్థాయాథ కరస్పృశి ప్రియతమే యూనోర్నవే సంగమే కాఞ్చీకూజితకైతవేన
మదనో ద్యౌఃశాన్తిమభ్యస్యతి ॥ ౯౪౭౬॥
MSS@9476A@1కాన్తే కథయ కథం వా గచ్ఛసి పానీయశాలికామేకా ।
MSS@9476A@2అఙ్గమనఙ్గం నితరామ్ అఙ్కురయతి పఙ్కజాక్షి వయోఽపి తవ ॥

MSS@9477@1కాన్తే కిం కుపితాసి, కః పరజనే ప్రాణేశ కోపో భవేత్ కోఽయం సుభ్రు పర,
స్త్వమేవ, దయితే దాసోఽస్మి కిం తే పరః ।
MSS@9477@2ఇత్యుక్త్వా ప్రణతః ప్రియః క్షితితలాదుత్థాప్య సానన్దయా నేత్రామ్భఃకణికాఙ్కితే
స్తనతటే తన్వ్యా సమారోపితః ॥ ౯౪౭౭॥
MSS@9478@1కాన్తే కుటిలమాలోక్య కర్ణకణ్డూయనేన కిమ్ ।

msubhsall.pdf 971
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9478@2కామం కథయ కల్యాణి కిఙ్కరః కరవాణి యత్ ॥ ౯౪౭౮॥


త్వమిమాం స్వమాలామ్ అకారణం కిం కలహం కరోషి ।
MSS@9479@1కాన్తే గృహాణ
MSS@9479@2యత్పూర్వపాదం మనుషేఽత్ర శుద్ధం తత్ తథ్యమేవాస్తి న చేదిదం స్యాత్
॥ ౯౪౭౯॥
MSS@9480@1కాన్తే ఘోరకృతాన్తవక్రకుహరాత్ త్వం పుణ్యపుఞ్జేన మే ముక్తా కృన్త
తదర్జనశ్రమభరం ప్రత్యఙ్గమాలిఙ్గ్య మామ్ ।
MSS@9480@2ఇత్యాకర్ణ్య నిమీలితార్ధనయనం స్మేరం శనైరానతం సోల్లాసం
వదనామ్బుజం
మృగదృశః స్వైరం చుచుమ్బ ప్రియః ॥ ౯౪౮౦॥
MSS@9481@1కాన్తే జగ్ముషి తామ్రచూడరటితం శ్రుత్వా ప్రబుద్ధా జవాత్ కించిద్
వాసవదిఙ్ముఖం ప్రవికసద్ దృష్ట్వా గవాక్షాధ్వనా ।
MSS@9481@2సంత్రాసేన సమీరితా ప్రియతమప్రేమ్ణావరుద్ధా శనైర్ ఉత్థానోపనివేశనాని
కురుతే తల్పే ముహుః పాంసులా ॥ ౯౪౮౧॥
MSS@9482@1కాన్తే తథా కథమపి ప్రథితం మృగాక్ష్యా చాతుర్యముద్ధతమనోభవయా
రతేషు ।
MSS@9482@2తత్కూజితాన్యనువదద్భిరనేకవారం శిష్యాయితం గృహకపోతశతైర్యథా
స్యాత్ ॥ ౯౪౮౨॥
MSS@9483@1కాన్తే తల్పముపాగతే విగలితా నీవీ స్వయం తత్క్షణాత్ తద్వాసః
శ్లథమేఖలాగుణధృతం కించిన్నితమ్బే స్థితమ్ ।
MSS@9483@2ఏతావత్ సఖి వేద్మి కేవలమహం తస్యాఙ్గసఙ్గే పునః కోఽసౌ కాస్మి రతం
తు కిం కథమితి స్వల్పాపి మే న స్మృతిః ॥ ౯౪౮౩॥
MSS@9484@1కాన్తేత్యుత్పలలోచనేతి విపులశ్రోణీభరేత్యున్నమత్- పీనోత్తుఙ్గపయోధరేతి
సుముఖామ్భోజేతి సుభ్రూరితి ।
MSS@9484@2దృష్ట్వా మాద్యతి మోదతేఽభిరమతే ప్రస్తౌతి విద్వానపి
ప్రత్యక్షాశుచిపుత్రికాం స్త్రియమహో మోహస్య దుశ్చేష్టితమ్ ॥ ౯౪౮౪॥
MSS@9484A@1కాన్తే త్వత్కుచచూచుకౌ తదుపరి స్మేరా చ హారావలీ తద్వక్త్రం తరుణాఙ్గి
బిమ్బితమనుచ్ఛాయాలతాశ్యామతామ్ ।
MSS@9484A@2త్వం సర్వాఙ్గమనోరమే త్రిజగతాం బధ్నాసి దృష్ట్యా మనో
జమ్బూవజ్జలబిన్దువజ్జలజవజ్జమ్బాలవజ్జాలవత్ ॥

972 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9485@1కాన్తే త్వన్నేత్రకాన్తం పురు కమలవనం త్వన్ముఖస్యోపమేయశ్ చన్ద్రః


ప్రత్యక్షసిద్ధః పికకులమపి చ త్వత్స్వరస్యానుకారి ।
MSS@9485@2రమ్భాకాణ్డస్త్వదూరుచ్ఛవిరపి సులభః కమ్బవశ్చ త్వదీయాః కణ్ఠాకారా
శిఖణ్డాస్తవ కచసదృశాస్తత్ కథం తేఽసమత్వమ్ ॥ ౯౪౮౫॥
మే పాదావితి భర్త్రా నివేదితా ।
MSS@9486@1కాన్తే ధావయ
MSS@9486@2న తయా ధావితౌ పాదౌ భర్తురాజ్ఞా న లఙ్ఘితా ॥ ౯౪౮౬॥

MSS@9487@1కాన్తేన ప్రహితో నవః ప్రియసఖీవర్గేణ బద్ధస్పృహశ్ చిత్తేనోపహృతః


స్మరాయ న సముత్స్రష్టుం గతః పాణినా ।
MSS@9487@2ఆమృష్టో ముహురీక్షితో ముహరభిఘ్రాతో ముహుర్లోఠితః ప్రత్యఙ్గం చ
ముహుః
కృతో మృగదృశా కిం కిం న చూతాఙ్కురః ॥ ౯౪౮౭॥
దయితాకుచాన్త- చోలాఞ్చలం కర్షతి హర్షముగ్ధే ।
MSS@9488@1కాన్తే నితాన్తం
MSS@9488@2బభార బాలా నమితాస్యహాస్య- లేశాపదేశాదపరం నిచోలమ్ ॥
౯౪౮౮॥
వచనై రుషితేవ లక్ష్యతే భవతీ ।
MSS@9489@1కాన్తే నితాన్తమేతైర్
MSS@9489@2క ఇవోష్యతే న వచనైర్ ఉక్తైరాగాంస్యపహ్నోతుమ్ ॥ ౯౪౮౯॥

MSS@9489A@1కాన్తే కృతాగసి పురః పరివర్తమానే సఖ్యం సరోజశశినోః సహసా బభూవ



MSS@9489A@2రోషాక్షరం సుదృశి వక్తుమపారయన్త్యామ్ ఇన్దీవరద్వయమవాప
తుషారధారామ్

MSS@9489B@1కాన్తే పశ్యతి సానురాగమబలా సాచీకరోత్యాననం తస్మిన్
కామకలాకలాపకుశలే
వ్యావృత్తవక్త్రే కిల ।
MSS@9489B@2పశ్యన్తీ ముహురన్తరఙ్గమదనా దోలాయమానేక్షణా లజ్జామన్మథమధ్యగాపి
నితరాం తస్యాభవత్ ప్రీతయే ॥
MSS@9490@1కాన్తే యామి, క్వ, దేశాన్తర, మపి శయనా, న్నేతి, కిం సద్మనోఽపి
క్వైతావన్మాత్ర , మాః కిం కథయసి నగరా, న్న ప్రియే నిర్వృతోఽపి ।
MSS@9490@2ఇత్యాకర్ణ్యోక్తవస్తుక్రమఘనఘనహృద్వేదనా వేద నాహం కాహం కుత్రాస్మి

msubhsall.pdf 973
మహాసుభాషితసంగ్రహ

కోఽయం బత హతసమయోఽప్యస్మి వా నాస్మి వేతి ॥ ౯౪౯౦॥


సఙ్కేతకేఽపి మృగశాబదృశా రసేన ।
MSS@9491@1కాన్తే విచిత్రసురతక్రమబద్ధరాగే
MSS@9491@2తత్కూజితం కిమపి యేన తదీయతల్పం నాల్పైః పరీతమనుకూజితలావకౌఘైః
॥ ౯౪౯౧॥
MSS@9492@1కాన్తే విలాసిని కలావతి పద్మనేత్రే నిత్యం త్వయి ప్రియతమే రమతే మనో
మే ।
MSS@9492@2ఇత్థం భవన్తమురుభావనయా వదన్తం శ్రీకృష్ణ మాం బుధజనా అపి హా
హసన్తి ॥ ౯౪౯౨॥
MSS@9493@1కాన్తే సాగసికఞ్చుకస్పృశి తయా సాచీకృతగ్రీవయా ముక్తాః
కోపకషాయమన్మథశరత్క్రూరాః కటాక్షాఙ్కురాః ।
MSS@9493@2సాకూతం దరహాసకేసరవచోమాధ్వీకధారాలసా ప్రీతిః కల్పలతేవ కాచన
మహాదానీకృతా సుభ్రువా ॥ ౯౪౯౩॥
MSS@9493A@1కాన్తే సాగసి కాచిదన్తికగతే నిర్భర్త్స్య రోషారుణైర్
భ్రూభఙ్గీకృటిలైరపాఙ్గవలనైరాలోకమాన్ ఆ ముహుః ।
MSS@9493A@2బధ్వా మేఖలయా సపత్నరమణీపాదాబ్జలాక్షాఙ్కితం లీలానీలసరోరుహేణ
నిటిలం హన్తి స్మ రోషాకులా ॥
MSS@9494@1కాన్తే సాగసి యాపితే ప్రియసఖీవేషం విధాయాగతే భ్రాన్త్యాలిఙ్గ్య మయా
రహస్యముదితం తత్సంగమాకాఙ్క్షయా ।
MSS@9494@2ముగ్ధే దుష్కరమేతదిత్యతితరాముక్త్వా సహాసం బలాద్ ఆలిఙ్గ్య
చ్ఛలితాస్మి
తేన కితవేనాద్య ప్రదోషాగమే ॥ ౯౪౯౪॥
MSS@9495@1కాన్తే స్నేహనిధౌ సమీయుషి మధౌ జిత్వా శ్రియం శైశిరీం విశ్లేషాదివ
తస్య పాణ్డిమభృతామాలీలతానామియమ్ ।
MSS@9495@2కర్తుం నూతనచిత్రపత్రరచనాం కిం కాననశ్రీరిమాం ప్రాచీనాం
పవనాఞ్చలేన పరితః పత్రావలీం లుమ్పతి ॥ ౯౪౯౫॥
MSS@9496@1కాన్తే హన్త సుకోమలా బత మతా ప్రాగ్ వ్యర్థమేవ భ్రమాత్ కింతు త్వం
భువి
నిష్ఠురా నిరుపమా పశ్యస్యపీమం న మామ్ ।
MSS@9496@2తస్మాద్ వక్షసి తే పయోధరమిషాద్ ధాత్రా నిఖాయార్పితౌ శైలేన్ద్రావితి

974 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

సాంప్రతం న హి చిరం సౌఖ్యం పరక్లేశితుః ॥ ౯౪౯౬॥


MSS@9497@1కాన్తో నర్మణి నైపుణేన విదితస్త్వం శైశవద్వేషిణీ
క్రీడాశైలశిరోమణిర్గృహమిదం రమ్యో వసన్తోత్సవః ।
MSS@9497@2సఖ్యః కామకథోపచారచతురాః సంభోగకాలేఽధునా మానో వా
కలహోఽథవా
యది కదా తచ్చేతసో నిర్వృతిః ॥ ౯౪౯౭॥
MSS@9498@1కాన్తో యాస్యతి దూరదేశమితి మే చిన్తా పరం జాయతే లోకానన్దకరో హి
చన్ద్రవదనే వైరాయతే చన్ద్రమాః ।
MSS@9498@2కిం చాయం వితనోతి కోకిలకలాలాపో విలాపోదయం ప్రాణానేవ హరన్తి
హన్త
నితరామారామమన్దానిలాః ॥ ౯౪౯౮॥
MSS@9499@1కాన్తోఽసి నిత్యమధురోఽసి రసాకులోఽసి కిం చాసి
పఞ్చశరకార్ముకమద్వితీయమ్ ।
MSS@9499@2ఇక్షో తవాస్తి సకలం పరమేకమూనం యత్ సేవితో భజసి నీరసతాం క్రమేణ
॥ ౯౪౯౯॥
MSS@9500@1కాన్త్యా కాఞ్చనకాన్తయా పరిమలైర్భాగ్యైకభోగ్యైస్తథా సౌన్దర్యేణ చ
సాధునైవ కుసుమం హా హన్త న త్వత్సమమ్ ।
MSS@9500@2అక్రోధం శ‍ృణు కిన్తు దూషణమివ త్వయ్యస్తి కిఞ్చిత్ పునస్
తత్త్వజ్ఞైర్యదచుమ్బితం త్వమసి రే చామ్పేయ పుష్పన్ధయైః ॥ ౯౫౦౦॥
MSS@9501@1కాన్త్యాదరిద్రత్వముపైతి చన్ద్రః కిమస్తి తత్త్వం వికచోత్పలేషు ।
MSS@9501@2న వేద్యి విశ్వాస్య కథం మృగాక్ష్యా సౌన్దర్యసృష్టిర్ముషితా విధాతుః
॥ ౯౫౦౧॥
విలుప్తాని విలోచనానామ్ ఆపాటలానామతిరోదనేన ।
MSS@9502@1కాన్త్యా
MSS@9502@2సకుఙ్కుమానీవ పునర్భంవన్తి యస్యారినారీకుచమణ్డలాని ॥ ౯౫౦౨॥

MSS@9503@1కాన్త్యా సువర్ణవరయా పరయా చ శుద్ధ్యా నిత్యం స్వికాః ఖలు శిఖాః


పరితః క్షిపన్తీమ్ ।
MSS@9503@2చేతోహరామపి కృశేశయలోచనే త్వాం జానామి కోపకలుషో దహనో
దదాహ
॥ ౯౫౦౩॥

msubhsall.pdf 975
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9504@1కాన్యకుబ్జాద్విజాః సర్వే మాగధం మాధురం వినా ।


MSS@9504@2గౌడద్రావిడవిఖ్యాతాః కాన్యకుబ్జాః మహోద్భవాః ॥ ౯౫౦౪॥

MSS@9505@1కాపాణ్డుపత్నీ గృహభూషణం కిం కో రామశత్రుః కిమగస్త్యజన్మ ।


MSS@9505@2కః సూర్యపుత్రో విపరీతపృచ్ఛా కున్తీసుతో రావణకుమ్భకర్ణాః ॥
౯౫౦౫॥
MSS@9506@1కాపి కాన్తమిదమాహ మహేలా సాధు సాధయ తథా యుధి కార్యమ్ ।
MSS@9506@2వర్తతే తవ యథా చ జయశ్రీర్ లోకనాథలలనా చ సపత్నీ ॥ ౯౫౦౬॥

MSS@9507@1కాపి కుడ్యలిఖితావధిరేఖాః ప్రోషితప్రియతమా గణయన్తీ ।


MSS@9507@2వేశ్మని ప్రబలవహ్నిపరీతే సాస్రయా బహిరనీయత సఖ్యా ॥ ౯౫౦౭॥

MSS@9508@1కాపిముఖ్యపదవీమధిరోప్య స్వాం సఖీం స్వకరధారితదీపా ।


MSS@9508@2ప్రాణనాథరతిగేహమయాసీద్ అద్భుతో రతిపతేరుపదేశః ॥ ౯౫౦౮॥

MSS@9509@1కాపిశాయనసుగన్ధి విఘూర్ణన్న్ ఉన్మదోఽధిశయితుం సమశేత ।


MSS@9509@2ఫుల్లదృష్టివదనం ప్రమదానామ్ అబ్జచారు చషకం చ శడఙ్ఘ్రిః
॥ ౯౫౦౯॥
MSS@9510@1కాపిశీఘ్రమవధీరితమానా మానినో విచలితా ప్రియధామ్ని ।
MSS@9510@2ఆగతేన మరుతాపి పురస్తాల్ లాఘవస్య పరిహారమమంస్త ॥ ౯౫౧౦॥

MSS@9511@1కాపురుషః కుక్కురశ్చ భోజనైకపరాయణః ।


MSS@9511@2లాలితః పార్శ్వమాయాతి వారితో నైవ గచ్ఛతి ॥ ౯౫౧౧॥

MSS@9512@1కాప్యఙ్ఘ్రీ రఙ్గపత్ర్యారుణయతి రమణీ భూషణైర్భాతి కాచిద్ గాయత్యన్యా


పరాపి ప్రలసతి లహరీలక్ష్మ వాసో వసానా ।
MSS@9512@2యత్రాన్యా స్నేహపూరాన్ వితరతి చ ముదం యాతి దోలాభిరన్యా సా
శ‍ృఙ్గారద్వితీయా
రచయతి న మనః కస్య శ‍ృఙ్గారమగ్నమ్ ॥ ౯౫౧౨॥
MSS@9513@1కాప్యన్యా ముకులాధికారమిలితా లక్ష్మీరశోకద్రుమే మాకన్దః
సమయోచితేన
విధినా ధత్తేఽభిజాతం వపుః ।
MSS@9513@2కిం చాషాఢగిరేరనఙ్గవిజయప్రస్తావనాపణ్డిత ః స్వైరం సర్పతి
బాలచన్దనలతాలీలాసఖో మారుతః ॥ ౯౫౧౩॥

976 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9514@1కాప్యభిఖ్యాతయోరాసీద్ వ్రజతో శుద్ధవేషయోః ।


MSS@9514@2హిమనిర్ముక్తయోర్యోగే చిత్రాచన్ద్రమసోరివ ॥ ౯౫౧౪॥

MSS@9515@1కాప్యాగతంవీక్ష్య మనోధినాథం సముత్థితా సాదరమాసనాయ ।


MSS@9515@2కరేణ శిఞ్జద్వలయేన తల్పమ్ ఆస్ఫాలయన్తీ కలమాజుహావ ॥
౯౫౧౫॥
MSS@9516@1కా ప్రస్తుతాభిషేకాద్ ఆర్యం ప్రచ్యావయేద్ గుణజ్యేష్ఠమ్ ।
MSS@9516@2మన్యే మమైవ పుణ్యైః సేవావసరః కృతో విధినా ॥ ౯౫౧౬॥

MSS@9517@1కా ప్రియేణ రహితా వరాఙ్గనా ధామ్ని కేన తనయేన నన్దితా ।


MSS@9517@2కీదృశేన పురుషేణ పక్షిణాం బన్ధనం సమభిలష్యతే సదా ॥ ౯౫౧౭॥

MSS@9518@1కా ప్రీతిః సహ మార్జారైః కా ప్రీతిరవనీపతౌ ।


MSS@9518@2గణికాభిశ్చ కా ప్రీతిః కా ప్రీతిర్భిక్షుకైః సహ ॥ ౯౫౧౮॥

MSS@9519@1కాభిర్న తత్రాభినవస్మరాజ్ఞా విశ్వాసనిక్షేపవణిక్ క్రియేఽహమ్ ।


MSS@9519@2జిహ్నేతి యన్నైవ కుతోఽపి తిర్యక్ కశ్చిత్ తిరశ్చస్త్రపతే న తేన ॥
౯౫౧౯॥
MSS@9520@1కా భూషా బలినాం, క్షమా, పరిభవః, కోపః స్వకుల్యైః కృతః కిం
దుఃఖం, పరసంశ్రయో, జగతి కః శ్లాఘ్యో, య ఆశ్రీయతే ।
MSS@9520@2కో మృత్యు, ర్వ్యసనం, శుచం జహతి కే, యైర్నిర్జితా శత్రవః
కైర్విజ్ఞాతమిదం విరాటనగరచ్ఛన్నస్థితైః పాణ్డవైః ॥ ౯౫౨౦॥
MSS@9521@1కామం కరీషాగ్నిమధో నిధాయా- భ్రమేణ తాపాతిశయం భజధ్వమ్ ।
MSS@9521@2యుష్మాకమద్యావధి నాధికారో దుగ్ధాతిముగ్ధాధరమాధురీషు ॥
౯౫౨౧॥
MSS@9522@1కామం కర్ణకటుః కృతోఽతిమధురః కేకారవః కేకినాం
మేఘాశ్చామృతధారిణోఽపి విహితాః ప్రాయో విషస్యన్దినః ।
MSS@9522@2ఉన్మీలన్నవకన్దలావలిరసౌ శయ్యాపి సర్పాయతే తత్ కిం యద్
విపరీతమత్ర
న కృతం తస్యా వియోగేన మే ॥ ౯౫౨౨॥
MSS@9523@1కామంకామదుఘం ధుఙ్క్ష్వ మిత్రాయ వరుణాయ చ ।
MSS@9523@2వయం ధీరేణ దానేన సర్వాన్ కామానశీమహి ॥ ౯౫౨౩॥

msubhsall.pdf 977
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9524@1కామం కామయతే న కేలినలినీం నామోదతే కౌముదీ- నిస్యన్దైర్న సమీహతే


మృగదృశామాలాపలీలామపి ।
MSS@9524@2సీదన్నేష నిశాసు దుఃసహతనుర్భోగాభిలాషాలసైర్ అఙ్గైస్తామ్యతి చేతసి
వ్రజవధూమాధాయ ముగ్ధో హరిః ॥ ౯౫౨౪॥
MSS@9525@1కామం కామయమానస్య యదా కామః సమృద్ధ్యతే ।
MSS@9525@2అథైనమపరః కామస్తృష్ణా విధ్యతి బాణవత్ ॥ ౯౫౨౫॥
MSS@9526@1కామం కామసమస్త్వమత్ర జగతి ఖ్యాతోఽసి యత్ సర్వదా రూపేణైవ
మహీపతే
తవ ధనుఃపాణ్డిత్యమన్యాదృశమ్ ।
MSS@9526@2త్వం యస్మిన్ విశిఖం విముఞ్చసి తమేవోద్దిశ్య ముక్తత్రపం
త్రుట్యత్కంచుకముద్గతస్పృహమహో ధావన్తి దేవాఙ్గనాః ॥ ౯౫౨౬॥
MSS@9527@1కామం కుమీనసదృశం రాజ్యమపి ప్రాజ్యకణ్టకం కుశలః ।
MSS@9527@2పాకాన్వితమతిసురసం భుఙ్క్తే బహుధావధానేన ॥ ౯౫౨౭॥

MSS@9528@1కామం కూలే నదీనామనుగిరి మహిషీయూథనీడోపకణ్ఠే గాహన్తే


శష్పరాజీరభినవశలభగ్రాసలోలా బలాకాః ।
MSS@9528@2అన్తర్విన్యస్తవీరుత్తృణమయపురుషత్రాసవిఘ్నం కథంచిత్ కాపోతం
కోద్రవాణాం కవలయతి కణాన్ క్షేత్రకోణైకదేశే ॥ ౯౫౨౮॥
MSS@9529@1కామం కోపకషాయితాక్షియుగలం కృత్వా కరోత్ఫాలనైః క్షుద్రాన్
వన్యమృగాత్
కరీన్ద్ర సహసా విద్రావయ త్వం ముదా ।
MSS@9529@2హేలాఖణ్డితకుమ్భికుమ్భవిగలద్రక్తారుణాఙ్గే హరౌ జాతే లోచనగోచరే
యది
భవాన్ స్థాతా తదా మన్మహే ॥ ౯౫౨౯॥
MSS@9530@1కామం క్రోధం చ లోభం చ దమ్భం దర్పం చ భూమిపః ।
MSS@9530@2సమ్యగ్విజేతుం యో వేద స మహీమభిజాయతే ॥ ౯౫౩౦॥

MSS@9530A@1కామం క్రోధం భయం లోభం దమ్భం మోహం మదం తథా ।


MSS@9530A@2నిద్రాం మత్సరమాలస్యం నాస్తిక్యం చ పరిత్యజ ॥

MSS@9531@1కామం క్రోధం లోభం మోహం త్యక్త్వాత్మానం పశ్య హి కోఽహమ్


MSS@9531@2ఆత్మజ్ఞానవిహీనా మూఢాస్ తే పచ్యన్తే నరకే మూఢాః ॥ ౯౫౩౧॥

978 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9532@1కామం గుణైర్మహానేష ప్రకృత్యా పునరాసురః ।


MSS@9532@2ఉత్కర్షాత్ సర్వతో వృత్తేః సర్వాకారం హి దృప్యతి ॥ ౯౫౩౨॥

MSS@9533@1కామం జనాః స్మయన్తే కైలాసవిలాసవర్ణనావసరే ।


MSS@9533@2సాధనకథనావసరే సాచీకుర్వన్తి వక్త్రాణి ॥ ౯౫౩౩॥

MSS@9534@1కామం తు క్షపయేద్ దేహం పుష్పమూలఫలైః శుభైః ।


MSS@9534@2న తు నామాపి గృహ్ణీయాత్ పత్యౌ ప్రేతే పరస్య తు ॥ ౯౫౩౪॥

MSS@9535@1కామం దహన్తు మరుతో మలయాచలస్య చన్ద్రోఽపి పాతయతు వా


నితరాం
స్ఫులిఙ్గాన్ ।
MSS@9535@2దూరే ప్రియో విమలవంశమణిః పతిర్మే తత్సామ్ప్రతం త్వరితమానయ
తం
కథంచిత్ ॥ ౯౫౩౫॥
MSS@9536@1కామం దీర్ఘా భవేద్ యాత్రా కామం పన్థా మహాన్ భవేత్ ।
MSS@9536@2సోఽపి ప్రభోః కృపామేవ నిత్యమాశ్రయతేఽన్తతః ॥ ౯౫౩౬॥

MSS@9537@1కామం దుగ్ధే విప్రకర్షత్యలక్ష్మీం కీర్తిం సూతే దుష్కృతం యా హినస్తి ।


MSS@9537@2తాం చాప్యేతాం మాతరం మఙ్గలానాం ధేనుం ధీరాః సూనృతాం
వాచమాహుః
॥ ౯౫౩౭॥
MSS@9538@1కామం దుర్విషహజ్వరం జనయతి వ్యాఘూర్ణయత్పక్షిణీ
గాత్రాణ్యూరునితమ్బగణ్డహృదయాన్యుచ్ఛూనయత్యుల్బణమ్ ।
MSS@9538@2తాం తాం దుర్వికృతం కరోతి సుహృదో గాఢం వ్యథన్తే యయా
వ్యాధియౌవనమాత్మనాశనియతః కే తే గ్రహణ్యాదయః ॥ ౯౫౩౮॥
MSS@9539@1కామం దృష్టా మయా సర్వా వివస్త్రా రావణస్త్రియః ।
MSS@9539@2న తు మే మనసః కించిద్ వైకృత్యముపపద్యతే ॥ ౯౫౩౯॥

MSS@9540@1మనో హి హేతుః సర్వేషామ్ ఇన్ద్రియాణాం ప్రవర్తనే ।


MSS@9540@2శుభాశుభాస్వవస్థాసు తచ్చ మే సువ్యవస్థితమ్ ॥ ౯౫౪౦॥

MSS@9541@1కామం న పశ్యతి దిదృక్షత ఏవ భూమ్నా నోక్తాపి జల్పతి వివక్షతి


చాదరేణ ।
MSS@9541@2లజ్జాస్మరవ్యతికరేణ మనోఽధినాథే బాలా రసాన్తరమిదం లలితం బిభర్తి

msubhsall.pdf 979
మహాసుభాషితసంగ్రహ

॥ ౯౫౪౧॥
MSS@9542@1కామం నిష్కరుణం వేత్సి వేత్సి తం బహువల్లభమ్ ।
MSS@9542@2దూతి చూతాఙ్కురఖరా దిశో వేత్సి న వేత్సి కిమ్ ॥ ౯౫౪౨॥

MSS@9543@1కామం నృపాః సన్తు సహస్రశోఽన్యే రాజన్వతీమాహురనేన భూమిమ్ ।


MSS@9543@2నక్షత్రతారాగ్రహసంకులాపి జ్యోతిష్మతీ చాన్ద్రమసైవ రాత్రిః ॥ ౯౫౪౩॥

MSS@9543A@1కామం పరమితి జ్ఞాత్వా దేవోఽపి హి పురన్దరః ।


MSS@9543A@2గౌతమస్య మునేః పత్నీమ్ అహల్యాం చకమే పురా ॥

MSS@9544@1కామం ప్రత్యాదిష్టాం స్మరామి న పరిగ్రహం మునేస్తనయాన్ ।


MSS@9544@2బలవత్ తు దూయమానం ప్రత్యాయయతీవ మే హృదయమ్ ॥
౯౫౪౪॥
MSS@9545@1కామం ప్రదీపయతి రూపమభివ్యనక్తి సౌభాగ్యమావహతి వక్త్రసుగన్ధితాం
చ।
MSS@9545@2ఊర్జం కరోతి కఫజాశ్చ నిహన్తి రోగాంస్ తామ్బూలమేవమపరాంశ్చ
గుణాన్
కరోతి ॥ ౯౫౪౫॥
MSS@9546@1యుక్తేన చూర్ణేన కరోతి రాగం రాగక్షయం పూగఫలాతిరిక్తమ్ ।
MSS@9546@2చూర్ణాధికం వక్త్రవిగన్ధకారి పత్రాధికం సాధు కరోతి గన్ధమ్ ॥ ౯౫౪౬॥

MSS@9547@1పత్రాధికమ్ నిశి హితం సఫలం దివా చ ప్రోక్తాన్యథాకరణమస్య


విడమ్బనైవ ।
MSS@9547@2కక్కోలపూగలవలీఫలపారిజాతైర్ ఆమోదితం మదముదా ముదితం కరోతి
॥ ౯౫౪౭॥
MSS@9548@1కామం ప్రదోషతిమిరేణ న దృశ్యసే త్వం సౌదామినీవ జలదోదరసంధిలీనా

MSS@9548@2త్వాం సూచయిష్యతి తు మాల్యసముద్భవోఽయం గన్ధశ్చ భీరు
ముఖరాణి
చ నూపురాణి ॥ ౯౫౪౮॥
MSS@9549@1కామం ప్రియానపి ప్రాణాన్ విముఞ్చన్తి మనస్వినః ।
MSS@9549@2ఇచ్ఛన్తి న త్వమిత్రేభ్యో మహతీమపి సత్క్రియామ్ ॥ ౯౫౪౯॥

MSS@9550@1కామం ప్రియా న సులభా మనస్తు తద్భావదర్శనాశ్వాసి ।

980 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9550@2అకృతార్థేఽపి మనసిజే రతిముభయప్రార్థనా కురుతే ॥ ౯౫౫౦॥


MSS@9551@1కామం భవన్తు మధులమ్పటషట్పదౌఘ-
సంఘట్టధున్ధుమఘనధ్వనయోఽబ్జఖణ్డాః ।
MSS@9551@2గాయత్యతిశ్రుతిసుఖం విధిరేవ యత్ర భృఙ్గః స కోఽపి
ధరణీధరనాభిపద్మః ॥ ౯౫౫౧॥
MSS@9552@1కామం భవన్తు సరితో భువి సుప్రతిష్ఠాః స్వాదూని సన్తు సలిలాని చ
శుక్తయశ్చ ।
MSS@9552@2ఏతాం విహాయ వరవర్ణిని తామ్రపర్ణీం నాన్యత్ర సమ్భవతి మౌక్తికకామధేనుః
॥ ౯౫౫౨॥
MSS@9553@1కామం మా కామయధ్వం వృషమపి చ భృశం మాద్రియధ్వం న విత్తే
చిత్తం దత్త శ్రయధ్వం పరమమృతఫలా యా కలా తామిహైకామ్ ।
MSS@9553@2ఇత్థం దేవః స్మరారిర్వూషమధరచరీకృత్య మూర్త్యైవ దిత్సన్ నిఃస్వో
విశ్వోపదేశానమృతకరకలాశేఖరస్త్రాయతాం వః ॥ ౯౫౫౩॥
MSS@9554@1కామం లిఖతు సంస్థానం కశ్చిద్ రూపం చ భాస్వతః ।
MSS@9554@2అభిత్తివిహతాలమ్బమ్ ఆలోకం విలిఖేత్ కథమ్ ॥ ౯౫౫౪॥

MSS@9555@1కామం వనేషు హరిణాస్ తృణేన జీవన్త్యయత్నసులభేన ।


MSS@9555@2విదధతి ధనిషు న దైన్యం తే కిల పశవో వయం సుధియః ॥ ౯౫౫౫॥

MSS@9556@1కామం వపుః పులకితం నయనే ధృతాస్రే వాచః సగద్గదపదాః సఖి కమ్పి


వక్షః ।
MSS@9556@2జ్ఞాతం ముకున్దమురలీరవమాధురీ తే చేతః సుధాంశువదనే తరలీకరోతి
॥ ౯౫౫౬॥
MSS@9557@1కామం వాచః కతిచిదఫలాః సన్తు లోకే కవీనాం సన్త్యేవాన్యా
మధురిపుకథాసంస్తవాత్ కామదోగ్ధ్ర్యః ।
MSS@9557@2విత్తం కామం భవతు విఫలం దత్తమశ్రోత్రియేభ్యః పాత్రే దత్తైర్భవతి
హి ధనైర్ధన్యతా భూరిదాతుః ॥ ౯౫౫౭॥
MSS@9558@1కామం విషం చ విషయాశ్చ నిరీక్ష్యమాణాః శ్రేయో విషం న విషయాః
పరిసేవ్యమానాః ।
MSS@9558@2ఏకత్ర జన్మని విషం వినిహన్తి పీతం జన్మాన్తరేషు విషయాః పరితాపయన్తి
॥ ౯౫౫౮॥

msubhsall.pdf 981
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9559@1కామం శివేన శమితం పునరుజ్జగార దృష్టిస్తవేతి కిమియం జనని


స్తుతిస్తే ।
MSS@9559@2లీలాప్రసూతపురుషార్థచతుష్టయాయాస్ తస్యాః పరం తు స
భవత్యవయుక్త్యవాదః
॥ ౯౫౫౯॥
MSS@9560@1కామం శీర్ణపలాశపత్రరచితాం కన్థాం వసానో వనే
కుర్యామమ్బుభిరప్యయాచితసుఖైః ప్రాణానుబన్ధస్థితిమ్ ।
MSS@9560@2సాఙ్గగ్లాని సవేపితం సచకితం సాన్తర్నిదాఘజ్వరం వక్తుం న
త్వహముత్సహే
సకృపణం దేహీతి దీనం వచః ॥ ౯౫౬౦॥
MSS@9561@1కామం శునకో నృపతి- ప్రసాదతః స్యాద్ గజేన్ద్రమౌలిస్థః ।
MSS@9561@2భవతేవ తేన సహ రే నార్దయితుం శక్యతే జాతు ॥ ౯౫౬౧॥

MSS@9562@1కామం శ్యామతనుస్తథా మలినయత్యావాసవస్త్రాదికం లోకం రోదయతే


భనక్తి
జనతాగోష్ఠీం క్షణేనాపి యః ।
MSS@9562@2మార్గేఽప్యఙ్గులిలగ్న ఏవ భవతః స్వాభావినః శ్రేయసే హా స్వాహాప్రియ
ధూమమఙ్గజమిమం సూత్వా న కిం లజ్జితః ॥ ౯౫౬౨॥
MSS@9563@1కామం సన్తు సహస్రశః కతిపయే సారస్యధౌరేయకాః కామం వా
కమనీయతాపరిమలస్వారాజ్యబద్ధవ్రతాః ।
MSS@9563@2నైవైవం వివదామహే న చ వయం దేవ ప్రియం బ్రూమహే యత్సత్యం
రమణీయతాపరిణతిస్త్వయ్యేవ పారం గతా ॥ ౯౫౬౩॥
MSS@9564@1కామం సర్వోఽప్యలంకారో రసమర్థే నిషిఞ్చతి ।
MSS@9564@2తథాప్యగ్రామ్యతైవైనం భారం వహతి భూయసా ॥ ౯౫౬౪॥

MSS@9564A@1కామం సుధాకరకరామృతదివ్యరూప- సౌధాగ్రపీఠవసతిః సుఖమస్తు


కాకః ।
MSS@9564A@2శ్రీసున్దరీరమణసఙ్గమకణ్ఠలగ్న- పూర్యత్సుధామణితజిత్ కిమసౌ కపోతః

MSS@9565@1కామం స్త్రియో నిషేవేత పానం వా సాధు మాత్రయా ।
MSS@9565@2న ద్యూతమృగయే విద్వాన్ అత్యన్తవ్యసనే హి తే ॥ ౯౫౬౫॥

982 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9566@1కామం హరిర్భవ విమూఢ భవాథ చన్ద్రశ్ చన్ద్రార్ధమౌలిరథ వా హర


ఏవ భూయాః ।
MSS@9566@2విద్యాప్రణాశపరివర్ధితఘోరదీప్తేః క్రోధానలస్య మమ నేన్ధనతాం ప్రయాసి
॥ ౯౫౬౬॥
MSS@9567@1కామః కమనీయతయా కిమపి నికామం కరోతి సంమోహమ్ ।
MSS@9567@2విషమివ విషమం సహసా మధురతయా జీవనం హరతి ॥ ౯౫౬౭॥

MSS@9568@1కామః కామం కమలవదనానేత్రపర్యన్తవాసీ దాసీభూతత్రిభువనజనః


ప్రీతయే
జాయతాం వః ।
MSS@9568@2దగ్ధస్యాపి త్రిపురరిపుణా సర్వలోకస్పృహార్హా యస్యాధిక్యం
రుచిరతితరామఞ్జనస్యేవ యాతా ॥ ౯౫౬౮॥
MSS@9569@1కామః కుప్యతి చన్ద్రమా అపి బలాన్మాం దగ్ధుమభ్యుద్యతో వాతా వాపి
సమాగతా
యమదిశః ప్రాణాన్ నిహర్న్తు తథా ।
MSS@9569@2రక్తాక్షాస్త్వరయన్తి తాన్ పరభృతాః స్వైః కూజనైర్దూతి తత్ ప్రేయాంసం
తముపానయాశ్వితరథా త్రాణం న మే కుత్రచిత్ ॥ ౯౫౬౯॥
MSS@9569A@1కామః క్రోధశ్చ లోభశ్చ దేహే తిష్ఠన్తి తస్కరాః ।
MSS@9569A@2జ్ఞాతరత్నమపాహారి తస్మాజ్జాగ్రత జాగ్రత ॥

MSS@9570@1కామః క్రోధశ్చ లోభశ్చ మానో హర్షో మదస్తథా ।


MSS@9570@2ఏతే హి షడ్ విజేతవ్యా నిత్యం స్వం దేహమాశ్రితాః ॥ ౯౫౭౦॥

MSS@9571@1కామః క్రోధశ్చ లోభశ్చ మదో మానస్తథైవ చ ।


MSS@9571@2హర్షశ్చ శత్రవో హ్యేతే నాశాయ కుమహీభృతామ్ ॥ ౯౫౭౧॥

MSS@9571A@1కామః క్రోధశ్చ లోభశ్చ మోహో హర్షో మదస్తథా ।


MSS@9571A@2షడ్వర్గముత్సృజేదేనం యస్మింస్త్యక్తే సుఖీ నృపః ॥

MSS@9571B@1కామః క్రోధస్తథా మోహస్త్రయోఽప్యేతే మహాద్విషః ।


MSS@9571B@2ఏతే న నిర్జితా యావత్ తావత్ సౌఖ్యం కుతో నృణామ్ ॥

MSS@9572@1కామః క్రోధస్తథా లోభో దేహే తిష్ఠన్తి తస్కరాః ।


MSS@9572@2తే ముష్ణన్తి జగత్ సర్వం తస్మాజ్జాగ్రత జాగ్రత ॥ ౯౫౭౨॥

MSS@9572A-B@1కామః క్రోధస్తథా లోభో రాగో ద్వేషశ్చ మత్సరః ।

msubhsall.pdf 983
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9572A-B@2మదో మాయా తథా మోహః కన్దర్పో దర్ప ఏవ చ ॥


MSS@9572A-B-3 ఏతే హి రిపవో ఘోరా ధర్మసర్వస్వహారిణః ।
MSS@9572A-B-4 ఏతైర్బమ్భ్రమ్యతే జీవః సంసారే బహుదుఃఖదే ॥

MSS@9573@1కామః క్రోధస్తథా లోభో హర్షో మానో మదస్తథా ।


MSS@9573@2షడ్వర్గముత్సృజేదేనం తస్మింస్త్యక్తే సుఖీ నృపః ॥ ౯౫౭౩॥

MSS@9574@1కామః క్రోధో మదో మానో లోభో హర్షస్తథైవ చ ।


MSS@9574@2ఏతే వర్జ్యాః ప్రయత్నేన సాదరం పృథివీక్షితా ॥ ౯౫౭౪॥

MSS@9575@1ఏతేషాం విజయం కృత్వా కార్యో భృత్యజయస్తతః ।


MSS@9575@2కృత్వా భృత్యజయం రాజా పౌరాఞ్జనపదాఞ్జయేత్ ॥ ౯౫౭౫॥

MSS@9576@1కామః సర్వాత్మనా హేయః స చేద్ధాతుం న శక్యతే ।


MSS@9576@2స్వభార్యాం ప్రతి కర్తవ్యః సైవ తస్య హి భేషజమ్ ॥ ౯౫౭౬॥

MSS@9577@1॥। ॥। ॥। ॥। ।
MSS@9577@2కామ ఏవార్థధర్మాభ్యాం గరీయానితి మే మతిః ॥ ౯౫౭౭॥
MSS@9578@1కామ ఏష మహాశత్రుస్తమేకం నిర్జయేద్ దృఢమ్ ।
MSS@9578@2జితకామా మహాత్మానస్తైర్జితం నిఖిలం జగత్ ॥ ౯౫౭౮॥

MSS@9579@1కామకారో మహాప్రాజ్ఞ గురూణాం సర్వదానఘ ।


MSS@9579@2ఉపపన్నేషు దారేషు పుత్రేషు చ విధీయతే ॥ ౯౫౭౯॥

MSS@9580@1కామకార్ముకతయా కథయన్తి భ్రూలతాం మమ పునర్మతమన్యత్ ।


MSS@9580@2లోచనామ్బురుహయోరుపరిస్థం భృఙ్గశావకతతిద్వయమేతత్ ॥
౯౫౮౦॥
MSS@9581@1కామక్రోధం తథా లోభం స్వాదు శ‍ృఙ్గారకౌతుకే ।
MSS@9581@2అతినిద్రాతిసేవే చ విద్యార్థీ హ్యష్ట వర్జయేత్ ॥ ౯౫౮౧॥

పఞ్చేన్ద్రియజలాం నదీమ్ ।
MSS@9582@1కామక్రోధగ్రాహవతీం
MSS@9582@2కృత్వా ధృతిమయీం నావం జన్మదుర్గాణి సంతర ॥ ౯౫౮౨॥

MSS@9582A@1కామక్రోధభయాదన్యైర్లోభ్యమానో న లుభ్యతి ।
MSS@9582A@2యయా శక్త్యా యుతః కార్యే మన్త్రశక్తిస్తు సా స్మృతా ॥

MSS@9583@1కామక్రోధమదోన్మత్తాః స్త్రీణాం యే వశవర్తినః ।

984 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9583@2న తే జలేన శుధ్యన్తి స్నానతీర్థశతైరపి ॥ ౯౫౮౩॥


MSS@9584@1కామక్రోధవియుక్తానాం యతీనాం యతచేతసామ్ ।
MSS@9584@2అభితో బ్రహ్మనిర్వాణం వతైతే విదితాత్మనామ్ ॥ ౯౫౮౪॥

MSS@9585@1కామక్రోధస్తథామోహో లోభో మానో మదస్తథా ।


MSS@9585@2షడ్వర్గముత్సృజేదేనమ్ అస్మింస్త్యక్తే సుఖీ నృపః ॥ ౯౫౮౫॥

MSS@9586@1కామక్రోధాదయః సర్వే మతిరక్షాణ్యహంకృతిః ।


MSS@9586@2గుణా వివిధకర్మాణి విలీయన్తే మనఃక్షయాత్ ॥ ౯౫౮౬॥

MSS@9586A@1కామక్రోధాదిభిస్తాపైస్తాప్యమానోదివానిశమ్ ।
MSS@9586A@2ఆత్మా శరీరాన్తస్థోసౌ పచ్యతే పుటపాకవత్ ॥

MSS@9587@1కామక్రోధానృతద్రోహలోభమోహమదాదయః ।
MSS@9587@2నమన్తి యత్ర రాజేన్ద్ర తమేవ బ్రాహ్మణం విదుః ॥ ౯౫౮౭॥
MSS@9588@1కామక్రోధావనాదృత్యధర్మమేవానుపాలయేత్ ।
MSS@9588@2ధర్మః శ్రేయస్కరతమో రాజ్ఞాం భరతసత్తమ ॥ ౯౫౮౮॥

కిమరణ్యే కరిష్యతి ।
MSS@9588A@1కామక్రోధావనిర్జిత్య
MSS@9588A@2అథవా నిర్జితావేతౌ కిమరణ్యే కరిష్యతి ॥

MSS@9589@1కామక్రోధౌ తు సంయమ్య యోఽర్థాన్ ధర్మేణ పశ్యతి ।


MSS@9589@2ప్రజాస్తమనువర్తన్తే సముద్రమివ సిన్ధవః ॥ ౯౫౮౯॥

MSS@9590@1కామక్రోధౌ ద్వయమపి పదం ప్రత్యనీకం వశిత్వే హత్వానఙ్గం కిమివ హి


రుషా సాధితం త్ర్యమ్బకేణ ।
MSS@9590@2యస్తు క్షాన్త్యా శమయతి శతం మన్మథాద్యానరాతీన్ కల్యాణం వో దిశతు

మునిగ్రామణీరర్కబన్ధుః ॥ ౯౫౯౦॥
పురస్కృత్య యోఽర్థం రాజానుతిష్ఠతి ।
MSS@9591@1కామక్రోధౌ
MSS@9591@2న స ధర్మం న చాప్యర్థం పరిగృహ్ణాతి బాలిశః ॥ ౯౫౯౧॥

MSS@9592@1కామక్రోధౌమద్యతమౌ నియోక్తవ్యౌ యథోచితమ్ ।


MSS@9592@2కామః ప్రజాపాలనే చ క్రోధః శత్రునిబర్హణే ॥ ౯౫౯౨॥

MSS@9593@1కామక్రోధౌ వినిర్జిత్య కిమరణ్యైః కరిష్యతి ।


MSS@9593@2అన్నేన ధార్యంతే దేహః కులం శీలేన ధార్యతే ॥ ౯౫౯౩॥

msubhsall.pdf 985
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9594@1కామక్రోధౌ హి పురుషమ్ అర్థేభ్యో వ్యపకర్షతః ।


MSS@9594@2తౌ తు శత్రూ వినిర్జిత్య రాజా విజయతే మహీమ్ ॥ ౯౫౯౪॥
MSS@9595@1కామఘ్నాద్ విషమదృశో భూత్యవలిప్తాద్ భుజఙ్గసఙ్గరుచేః ।
MSS@9595@2కో భృఙ్గీవ న శుష్యతి వాఞ్ఛ న ఫలమీశ్వరాదగుణాత్ ॥ ౯౫౯౫॥

MSS@9596@1కామజం మృగయా ద్యూతం స్త్రియః పానం తథైవ చ ।


MSS@9596@2వ్యసనం వ్యసనార్థజ్ఞైశ్చతుర్విధముదాహృతమ్ ॥ ౯౫౯౬॥

MSS@9597@1కామ జానామి తే మూలం సంకల్పాత్ కిల జాయసే ।


MSS@9597@2న త్వాం సంకల్పయిష్యామి సమూలో న భవిష్యసి ॥ ౯౫౯౭॥

MSS@9598@1కామజేషు ప్రసక్తో హి వ్యసనేషు మహీపతిః ।


MSS@9598@2వియుజ్యతేఽర్థధర్మాభ్యాం క్రోధజేష్వాత్మనైవ తు ॥ ౯౫౯౮॥

నిపుణః క్రుద్ధానునయకోవిదః ।
MSS@9598A@1కామతన్త్రేషు
MSS@9598A@2స్ఫురితేఽనాదరే కించిద్ దయితాయా విరజ్యతి ॥

MSS@9599@1కామతో రూపధారిత్వం శస్త్రాస్త్రాశ్మామ్బువర్షణమ్ ।


MSS@9599@2తమోఽనిలోఽచలో మేధా ఇతి మాయా హ్యమానుషీ ॥ ౯౫౯౯॥

MSS@9600@1జఘాన కీచకం భీమ ఆశ్రితః స్త్రీసరూపతామ్ ।


MSS@9600@2చిరం ప్రచ్ఛన్నరూపోఽభూద్ దివ్యయా మాయయా నలః ॥ ౯౬౦౦॥

MSS@9601@1కామదర్పాదిశీలానామ్అవిచారితకారిణామ్ ।
MSS@9601@2ఆయుషా సహ నశ్యన్తి సమ్పదో మూఢచేతసామ్ ॥ ౯౬౦౧॥

MSS@9602@1కామధేనుగుణా విద్యా హ్యకాలే ఫలదాయినీ ।


MSS@9602@2ప్రవాసే మాతృసదృశీ విద్యా గుప్తం ధనం స్మృతమ్ ॥ ౯౬౦౨॥

MSS@9602A@1కామధేనుధరాదీనాం దాతారః సులభా భువి ।


MSS@9602A@2దుర్లభః పురుషో లోకే సర్వభూతదయాపరః ॥

MSS@9603@1కామనామ్నా కిరాతేన వితతా మూఢచేతసామ్ ।


MSS@9603@2నార్యో నరవిహంగానామ్ అఙ్గబన్ధనవాగురాః ॥ ౯౬౦౩॥

MSS@9604@1కామపి ధత్తే సూకరరూపీ కామపి రహితామిచ్ఛతి భూపః ।


MSS@9604@2కేనాకారి చ మన్మథజననం కేన విరాజతి తరుణీవదనమ్ ॥ ౯౬౦౪॥

MSS@9605@1కామపి శ్రియమాసాద్య యస్తద్వృద్ధౌ న చేష్టతే ।

986 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9605@2తస్యాయతిషు న శ్రేయో బీజభోజికుటుమ్బవత్ ॥ ౯౬౦౫॥


MSS@9606@1కామప్రసక్తమాత్మానం స్మృత్వా పాణ్డుం నిపాతితమ్ ।
MSS@9606@2నివర్తయేత్ తథా క్రోధాద్ అనుహాదం హతాత్మజమ్ ॥ ౯౬౦౬॥

MSS@9607@1కామబన్ధనమేవైకం నాన్యదస్తీహ బన్ధనమ్ ।


MSS@9607@2కామబన్ధనముక్తో హి బ్రహ్మభూయాయ కల్పతే ॥ ౯౬౦౭॥

MSS@9608@1కామబాణప్రహారేణ మూర్చ్ఛితాని పదే పదే ।


MSS@9608@2జీవన్తి యువచేతాంసి యువతీనాం స్మితామృతైః ॥ ౯౬౦౮॥

MSS@9609@1కామమస్తు జగత్ సర్వం కాలస్యాస్య వశంవదమ్ ।


MSS@9609@2కాలకాలప్రపన్నానాం కాలః కిం నః కరిష్యతి ॥ ౯౬౦౯॥

MSS@9610@1కామమా మరణాత్ తిష్ఠేద్ గృహే కన్యర్తుమత్యపి ।


MSS@9610@2న చైవైనాం ప్రయచ్ఛేత గుణహీనాయ కర్హిచిత్ ॥ ౯౬౧౦॥

దుష్పూరం దమ్భమానమదాన్వితాః ।
MSS@9611@1కామమాశ్రిత్య
MSS@9611@2మోహాద్ గృహీత్వాసద్గ్రాహాన్ ప్రవర్తన్తేఽశుచివ్రతాః ॥ ౯౬౧౧॥

MSS@9612@1కామయన్తే విరజ్యన్తే రఞ్జయన్తి త్యజన్తి చ ।


MSS@9612@2కర్షయన్త్యోఽపి సర్వార్థాఞ్ జ్ఞాయన్తే నైవ యోషితః ॥ ౯౬౧౨॥
MSS@9613@1కామయేత న హి క్షుద్రమ్ అర్థం జాతు మహామనాః ।
MSS@9613@2వర్ధయేత స్వమౌదార్యం ప్రభావం చ యశో భువి ॥ ౯౬౧౩॥

MSS@9614@1కామవర్షీచ పర్జన్యో నిత్యం సస్యవతీ మహీ ।


MSS@9614@2గావశ్చ ఘటదోహిన్యః పాదపాశ్చ సదాఫలాః ॥ ౯౬౧౪॥

MSS@9615@1కామవృత్తస్త్వయం లోకః కృత్స్నః సముపవర్తతే ।


MSS@9615@2యద్వృత్తాః సన్తి రాజానస్తద్వృత్తాః సన్తి హి ప్రజాః ॥ ౯౬౧౫॥

MSS@9616@1కామవ్యాఘ్రే కుమతిఫణిని స్వాన్తదుర్వారనీడే


మాయాసింహీవిహరణమహీలోభభల్లూకభీమే ।
MSS@9616@2జన్మారణ్యే న భవతి రతిః సజ్జనానాం కదాచిత్ తత్త్వజ్ఞానాం
విషయతుషితాకణ్టకాకీర్ణపార్శ్వే ॥ ౯౬౧౬॥
MSS@9617@1కామవ్యాధశరాహతిర్న గణితా సంజీవనీ త్వం స్మృతా నో దగ్ధో
విరహానలేన
ఝటితి త్వత్సంగమాశాభృతైః ।

msubhsall.pdf 987
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9617@2నీతోఽయం దివసో విచిత్రలిఖితైః సమ్కల్పరూపైర్మయా కిం వాన్యద్


హృదయే
స్థితాసి నను మే తత్ర స్వయం సాక్షిణీ ॥ ౯౬౧౭॥
మృగీదృశః ప్రౌఢపేషణధరే పయోధరే ।
MSS@9618@1కామసఙ్గరవిధౌ
MSS@9618@2స్వేదరాజిరుదియాయ సర్వతః పుష్పవృష్టిరివ పుష్పధన్వనః ॥
౯౬౧౮॥
MSS@9618A@1కాయస్తపస్విషు జయత్యధికారకామో విశ్వస్య చిత్తవిభురిన్ద్రియవాజ్యధీశః

MSS@9618A@2భూతాని బిభ్రతి మహాన్త్యపి యస్య శిష్టిం
వ్యావృత్తమౌలిమణిరశ్మిభిరుత్తమాఙ్గైః ॥
MSS@9619@1కామస్తుతస్య నైవాస్తి ప్రత్యక్షేణోపలక్ష్యతే ।
MSS@9619@2దమ్పత్యోః సహధర్మేణ త్రయీధర్మమవాప్నుయాత్ ॥ ౯౬౧౯॥

బాణావసరం ప్రతీక్ష్య పతఙ్గవద్ వహ్నిముఖం వివిక్షుః ।


MSS@9620@1కామస్తు
MSS@9620@2ఉమాసమక్షం హరబద్ధలక్ష్యః శరాసనజ్యాం ముహురామమర్శ ॥
౯౬౨౦॥
MSS@9621@1కామస్య కశ్చిచ్చతురః శరాంశ్చేద్ విలఙ్ఘయామాస కథంచిదన్యాన్ ।
MSS@9621@2ఉన్మజ్జతా కోకిలకణ్ఠయన్త్రాత్ న పఞ్చమాస్త్రేణ వశీవభూవ ॥ ౯౬౨౧॥

MSS@9622@1కామస్య జేతుకామస్య మిలనాయ మహీపతేః ।


MSS@9622@2దివో మీనం త్విషామీశో ద్వారీకర్తుమివాయయౌ ॥ ౯౬౨౨॥

MSS@9623@1కామస్య వేషశోభా పేశలతా చారుతా గుణోత్కర్షః ।


MSS@9623@2నానావిధాశ్చ లీలాశ్ చిత్తజ్ఞానం చ కాన్తానామ్ ॥ ౯౬౨౩॥

MSS@9624@1కామస్యాపి నిదానమాహురపరే మాయాం మహాశాసనాం నిశ్చిత్కాం


సకలప్రపఞ్చరచనాచాతుర్యలీలావతీమ్ ।
MSS@9624@2యత్సఙ్గాద్ భగవానపి ప్రభవతి ప్రత్యఙ్మహామోహహా శ్రీరఙ్గో
భువనోదయావనలయవ్యాపారచక్రేఽక్రియః ॥ ౯౬౨౪॥
MSS@9625@1కామస్వభావో యో యస్య న స శక్యః ప్రమార్జితుమ్ ।
MSS@9625@2న హి దుష్టాత్మనామార్య మా వసత్యాలయే చిరమ్ ॥ ౯౬౨౫॥

MSS@9626@1కామాగ్నిః పరివర్ధితో విరహిణీశ్వాసానిలైర్నిర్భరం తూర్ణం తేన


కృశానునా

988 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

న దగ్ధా కథమ్ ।
కృశతనుర్ముగ్ధా
MSS@9626@2బాలా లోలవిలోచనామ్బుజగలత్సద్వారిధారాభరైః సిక్తా సమ్ప్రతి తేన
జీవసి
హరే తాం త్వం సముల్లాసయ ॥ ౯౬౨౬॥
MSS@9627@1కామతురోనాధిగచ్ఛేన్ మహాపురుషకామినీమ్ ।
MSS@9627@2సహస్రయోనిదేహోఽభూద్ ఇన్ద్రోఽహల్యాపరిగ్రహాత్ ॥ ౯౬౨౭॥

క్రోధాద్ భయాదన్యైర్లోభ్య్మానో న లుమ్పతి ।


MSS@9628@1కామాత్
MSS@9628@2యయా శక్త్యా యుతః కార్యే మన్త్రశక్తిస్తు సా స్మృతా ॥ ౯౬౨౮॥

క్లామ్యసి కా రీతిర్నారీతి నరకాభిధా ।


MSS@9629@1కామాత్
MSS@9629@2మలమజ్జామయీ మాంసస్థగీ కిం న విగీయతే ॥ ౯౬౨౯॥

MSS@9630@1కామాత్మతా న ప్రశస్తా న చైవాస్త్యకామతా ।


MSS@9630@2కామ్యో హి వేదాధిగమః కర్మయోగశ్చ వైదికః ॥ ౯౬౩౦॥

MSS@9631@1కామాదిత్రికమేవ మూలమఖిలక్లేశస్య మాయోద్భవం మర్త్యానామితి


దేవమౌలివిలసద్భ్రాజిష్ణుచూడామణిః ।
MSS@9631@2శ్రీకృష్ణో భగవానవోచదఖిలప్రాణిప్రియో మత్ప్రభుర్ యస్మాత్ తత్
త్రికముద్యతేన మనసా హేయం పుమర్థార్థినా ॥ ౯౬౩౧॥
MSS@9632@1కామాధికరణగ్రాహ్యకులాదిబలశాలినః ।
MSS@9632@2అహీనేఽపి నరేన్ద్రస్య శక్తయః సిద్ధిహేతవః ॥ ౯౬౩౨॥
MSS@9633@1కామానామపి దాతారం కర్తారం మానసాన్త్వయోః ।
MSS@9633@2రక్షితారం న మృష్యన్తి భర్తారం పరమం స్త్రియః ॥ ౯౬౩౩॥

MSS@9634@1కామానుశాసనశతే సుతరామధీతీ సోఽయం రహో నఖపదైర్మహతు స్తనౌ


తే ।
MSS@9634@2రుష్టాద్రిజాచరణకుఙ్కుమపఙ్కరాగ సంకీర్ణశఙ్కరశశాఙ్కకలాఙ్క
కారైః ॥ ౯౬౩౪॥
MSS@9365@1కామానుసారీ పురుషః కామానను వినశ్యతి ।
MSS@9365@2కామాన్ వ్యుదస్య ధునుతే యత్కిఞ్చిత్ పురుషో రజః ॥ ౯౩౬౫॥

MSS@9636@1కామాన్ వ్యుదస్య ధునుతే యత్కించిత్ పురుషో రజః ।


MSS@9636@2కామక్రోధోద్భవం దుఃఖమ్ అహ్రీరరతిరేవ చ ॥ ౯౬౩౬॥

msubhsall.pdf 989
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9637@1కామాభిభూతః క్రోధాద్వా యో మిథ్యా ప్రతిపద్యతే ।


MSS@9637@2స్వేషు చాన్యేషు వా తస్య న సహాయా భవన్త్యుత ॥ ౯౬౩౭॥

MSS@9638@1కామా మనుష్యం ప్రసజన్త ఏవ ధర్మస్య యే విఘ్నమూలం నరేన్ద్ర ।


MSS@9638@2పూర్వం నరస్తాన్ ధృతిమాన్ వినిఘ్నన్ లోకే ప్రశంసాం
లభతేఽనవద్యామ్
॥ ౯౬౩౮॥
MSS@9639@1కామాయ స్పృహయత్యాత్మా సంయతోఽపి మనీషిణః ।
MSS@9639@2వీథీనియమితోఽప్యుక్షా శష్పమాసాద్య ధావతి ॥ ౯౬౩౯॥

స్వయమాయాతాం యో న భుఙ్క్తే నితమ్బినీమ్ ।


MSS@9640@1కామార్తాం
MSS@9640@2సోఽవశ్యం నరకం యాతి తన్నిఃశ్వాసహతో నరః ॥ ౯౬౪౦॥

MSS@9641@1కామార్తాంస్వస్త్రియం దీనాం ప్రార్థయన్తీం పునః పునః ।


MSS@9641@2న భజేద్ భజమానాం యః స వై చాణ్డాలదర్శనః ॥ ౯౬౪౧॥

ఘర్మతప్తా వేత్యనిశ్చయకరం వచః ।


MSS@9641A@1కామార్తా
MSS@9641A@2యువానమాకులీకర్తుమ్ ఇతి దూత్యాహ నర్మణా ॥

MSS@9641B@1కామార్థమజ్ఞఃకృపణం కరోతి ప్రాప్నోతి దుఃఖం వధబన్ధనాది ।


MSS@9641B@2కామార్థమాశాకృపణస్తపస్వీ మృర్త్యు శ్రమం చాచ్ఛతి జీవలోకః ॥

MSS@9642@1కామార్థౌలిప్సమానస్తు ధర్మమేవాదితశ్చరేత్ ।
MSS@9642@2న హి ధర్మాదపైత్యర్థః కామో వాపి కదాచన ॥ ౯౬౪౨॥

MSS@9642A@1కామాల్లోభాద్భయాత్ క్రోధాత్ సాక్షివాదాత్తథైవ చ ।


MSS@9642A@2మిథ్యా వదతి యత్పాపం తదసత్యం ప్రకీర్తితమ్ ॥

MSS@9642B@1కామావేశః కైతవస్యోపదేశః మాయాకోశో వఞ్చనాసన్నివేశః ।


MSS@9642B@2నిర్ద్రవ్యాణామప్రసిద్ధప్రవేశో రమ్యక్లేశః సుప్రవేశోఽస్తు వేశః ॥

MSS@9643@1కామిజనపరమభోగ్యే కామసుఖే ధారయన్తి బీభత్సమ్ ।


MSS@9643@2సన్తః శమసుఖరసికాః సుధాశనాః సూకరాన్న ఇవ ॥ ౯౬౪౩॥

కృతరతోత్సవకాల- క్షేపమాకృలవధూకరసఙ్గి ।
MSS@9644@1కామినః
MSS@9644@2మేఖలాగుణవిలగ్నమసూయాం దీర్ఘసూత్రమకరోత్ పరిధానమ్ ॥
౯౬౪౪॥
MSS@9645@1కామినశ్చరితైరేభిః కుర్వన్తో నిశి జాగరమ్ ।

990 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9645@2కుర్వన్త్యప్రియమాత్మానం కేచిన్మూఢాః ప్రియా అపి ॥ ౯౬౪౫॥


MSS@9645A@1కామినాం కామినీనాం చ సఙ్గాత్ కామీ భవేత్ పుమాన్ ।
MSS@9645A@2దేహాన్తరే తతః క్రోధీ లోభీ మోహీ చ జాయతే ॥

MSS@9646@1కామినామసకలాని విభుగ్నైః స్వేదవారిమృదుభిః కరజాగ్రైః ।


MSS@9646@2అక్రియన్త కఠినేషు కథంచిత్ కామినీకుచతటేషు పదాని ॥ ౯౬౪౬॥

MSS@9647@1కామినీం ప్రథమయౌవనాన్వితాం మన్దవల్గుమృదుపీడితస్వనామ్ ।


MSS@9647@2ఉత్స్తనీం సమవలమ్బ్య యా రతిః సా న ధాతృభవనేఽస్తి మే మతిః ॥
౯౬౪౭॥
కుచపర్వతదుర్గమే ।
MSS@9648@1కామినీకాయకాన్తారే
MSS@9648@2మా సంచర మనఃపాన్థ తత్రాస్తే స్మరతస్కరః ॥ ౯౬౪౮॥

MSS@9648A@1కామినీజనవిలోచనపాతా- నున్మిషత్కలుషాన్ ప్రతిగృహ్ణన్ ।


MSS@9648A@2మన్దమన్దముదితః ప్రయయౌ ఖం భీతభీత ఇవ శీతమయూఖః ॥

MSS@9649@1కామినీనయనకజ్జలపఙ్కాద్ ఉత్థితో మదనమత్తవరాహః ।


MSS@9649@2కామిమానసవనాన్తరచారీ మూలముత్ఖనతి మానలతాయాః ॥
౯౬౪౯॥
శోభితుం న హి శశాక శశాఙ్కః ।
MSS@9650@1కామినీవదననిర్జితకాన్తిః
MSS@9650@2లజ్జయేవ విమలం వపురాప్తుం శీధుపూర్ణచషకేషు మమజ్జ ॥ ౯౬౫౦॥

MSS@9651@1కామినీవర్గసంసర్గైర్న కః సంక్రాన్తపాతకః ।
MSS@9651@2నాశ్నాతి స్నాతి హా మోహాత్ కామక్షామవ్రతం జగత్ ॥ ౯౬౫౧॥
MSS@9652@1కామినీసహచరస్య కామినస్ తస్య వేశ్మసు మృదఙ్గనాదిషు ।
MSS@9652@2ఋద్ధిమన్తమధికర్ద్ధిరుత్తరః పూర్వముత్సవమపోహదుత్సవః ॥
౯౬౫౨॥
MSS@9653@1కామినో హన్త హేమన్తనిశి శీతజ్వరాతురాః ।
MSS@9653@2జీవన్తి హరిణాక్షీణాం వక్షోజాశ్లేషరక్షితాః ॥ ౯౬౫౩॥

MSS@9654@1కామిన్యాః కుచదుర్గపర్వతభువి త్వం మా మనఃపాన్థక సంచారం కురు


రోమరాజిగహనే తత్రాస్తి నాభ్యాం గుహా ।
MSS@9654@2తల్లీనో మధుసూదనమ్య తనయస్తేనాత్ర చౌరేణ భో నిర్వస్త్రీక్రియతే దివాపి
హి నరో రాత్రౌ తు కిం కథ్యతే ॥ ౯౬౫౪॥

msubhsall.pdf 991
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9655@1కామిన్యాఃకుచయోః కాన్తిః పీనత్వేన పురస్కృతా ।


MSS@9655@2సువర్ణాచలశ‍ృఙ్గాభాం వినిర్జేతుం సముద్యతా ॥ ౯౬౫౫॥

MSS@9656@1కామిన్యాః స్తనభారమన్థరగతేర్లీలాచలచ్చక్షుషః
కన్దర్పైకవిలాసనిత్యవసతేః కీదృక్ పుమాన్ వల్లభః ।
MSS@9656@2హేలాకృష్టకృపాణపారితగజానీకాత్ కుతస్తేఽరయః
శ్వ్రాసాయాసవిశుష్కకణ్ఠకుహరా నిర్యాన్తి జీవార్థినః ॥ ౯౬౫౬॥
MSS@9657@1కామిన్యోనీచగామిన్యస్తటిన్య ఇవ నిశ్చితమ్ ।
MSS@9657@2దారా రాజ్ఞోఽపి యత్తారాః ప్రణయం యాన్తి గోపతేః ॥ ౯౬౫౭॥

MSS@9658@1కామీ కామవ్రణపరిగతః కామినీరేవ హిత్వా భుఙ్క్తే పశ్చాదపగతభయం


కామినీనాం సహస్రమ్ ।
MSS@9658@2ఇత్థంకారం విషయసుఖభోగైకతానైర్నరైరప్యస్మిన్ దేహే కతిపయదినాన్యేష
భోగో వివర్జ్యః ॥ ౯౬౫౮॥
MSS@9659@1కాముకాః స్యుః కథా నీచాః సర్వః కస్మిన్ ప్రమోదతే ।
MSS@9659@2అర్థినః ప్రాప్య పుణ్యాహం కరిష్యధ్వే వసూని కిమ్ ॥ ౯౬౫౯॥

MSS@9660@1కాముకే నూతనాసఙ్గగాఢాలిఙ్గనకాతరే ।
MSS@9660@2గణికా గేహగణనాం కరోతి ధ్యానమాస్థితా ॥ ౯౬౬౦॥

MSS@9661@1కాముకే భ్రమరః ప్రోక్తః కామిన్యాం చూతమఞ్జరీ ।


MSS@9661@2తథాహ్వానాఙ్కురాశ్చాపి ప్రాకారో వారణే స్మృతః ॥ ౯౬౬౧॥

MSS@9662@1కాముజ్జహార హరిరమ్బుధిమధ్యలగ్నాం కీదృక్ శ్రుతం భవతి


నిర్మలమాగమానామ్

MSS@9662@2ఆమన్త్రయస్వ వనమగ్నిశిఖావలీఢం యచ్చాపి కో దహతి కే మదయన్తి
భృఙ్గాన్ ॥ ౯౬౬౨॥
MSS@9663@1కామేకపత్నీవ్రతదుఃఖశీలాం లోలం మనశ్చారుతయా ప్రవిష్టామ్ ।
MSS@9663@2నితమ్బినీమిచ్ఛసి ముక్తలజ్జాం కణ్ఠే స్వయంగ్రాహనిషక్తబాహుమ్ ॥
౯౬౬౩॥
MSS@9664@1కా మే గతిరితి పృచ్ఛతి చరమశ్వాసేఽపి యః స్వార్థమ్ ।
MSS@9664@2తస్య జనస్యాపి కృతే పాపాః పాపాని కుర్వన్తి ॥ ౯౬౬౪॥

992 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9665@1కా మేఘాదుపయాతి, కృష్ణదయితా కా వా, సభా కీదృశీ, కాం


రక్షత్యహిహా,
శరద్ వికచయేత్ కం, ధైర్యహన్త్రీ చ కా ।
MSS@9665@2కం ధత్తే గణనాయకః కరతలే, కా చఞ్చలా కథ్యతామ్, ఆరోహాదవరోహతశ్చ
నిపుణైరేకం ద్వయోరుత్తరమ్ ॥ ౯౬౬౫॥
MSS@9666@1కామేన కామం ప్రహితా జవేన ప్రావృట్ చచాల త్రిజగద్ విజేతుమ్ ।
MSS@9666@2కిం చన్ద్రబిమ్బం దధి భక్షయత్నీ సంధారయన్తీ హరితః శుభాయ
॥ ౯౬౬౬॥
MSS@9667@1కామేనాకృష్య చాపం హతపటుపటహం వల్గుభిర్మారవీరైర్
భ్రూభఙ్గోత్క్షేపజృమ్భాస్మితలలితదృశా దివ్యనారీజనేన ।
MSS@9667@2సిద్ధైః ప్రహ్వోత్తమాఙ్గైః పులకితవపుషా విస్మయాద్ వాసవేన ధ్యాయన్యో
యోగపీఠాదచలిత ఇతి వః పాతు దృష్టో మునీద్రః ॥ ౯౬౬౭॥
MSS@9668@1కామేనాపిన భేత్తుం కిము హృదయమపారి బాలవనితానామ్ ।
MSS@9668@2మూఢవిశిఖప్రహారో- చ్ఛూనమివాభాతి యద్వక్షః ॥ ౯౬౬౮॥

MSS@9669@1కామేషుణాకామరిపోర్మనోఽపి కల్లోలితం కా మనుజేషు వార్తా ।


MSS@9669@2ఆషాఢవాతే చలతి ద్విపేన్ద్రే చూలీవతో వారిధిరేవ కాష్ఠా ॥ ౯౬౬౯॥

ప్రపద్యన్తేఽన్యదేవతాః ।
MSS@9670@1కామైస్తైస్తైర్హృతజ్ఞానాః
MSS@9670@2తం తం నియమమాస్థాయ ప్రకృత్యా నియతాః స్వయా ॥ ౯౬౭౦॥

MSS@9671@1కామోఽక్షమాదక్షిణతానుకమ్పా హ్రీః సాధ్వసం క్రౌర్యమనాయైతా చ ।


MSS@9671@2దమ్భోఽభిమానోఽథ చ ధార్మికత్వం దైన్యం స్వయూథస్యవిమాననం చ
॥ ౯౬౭౧॥
MSS@9672@1ద్రోహోభయం శశ్వదుపేక్షణం చ శీతోష్ణవర్షాస్వసహిష్ణుతా చ ।
MSS@9672@2ఏతాని కాలే సముపాహితాని కుర్వన్త్యవశ్యం ఖలు సిద్ధివిఘ్నమ్ ॥
౯౬౭౨॥
MSS@9673@1కామోత్తప్తం మరకతమహాగ్రావహారో గభీరే మగ్నం నాభీసరసి హృదయం
జగ్రసేఽనేకపం మే ।
MSS@9673@2లిలావేశప్రచలితకరః కోఽప్యహీనారికేతుస్ తద్భఙ్గేన
ప్రతివిధిమిహైవానురూపం వ్యతానీత్ ॥ ౯౬౭౩॥
MSS@9674@1కామోద్వేగగృహీతం ధూర్తైరుపహస్యమానశ‍ృఙ్గారమ్ ।

msubhsall.pdf 993
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9674@2దారిద్ర్యహతం యౌవనమ్ అబుధానాం కేవలం విపదే ॥ ౯౬౭౪॥


MSS@9675@1కామో నాస్తి నపుంసకస్య కులటావర్గస్య నాస్తి త్రపా తోయం నాస్తి
మరీచకాసు
సతతం నాస్తి స్థిరత్వం స్త్రియః ।
MSS@9675@2ధర్మో నాస్తి చ నాస్తి కస్య విభవో నాస్తి ప్రమత్తాత్మనః స్నేహానాం కణికాపి
నాస్తి గణికాలోకస్య చ ప్రాయశః ॥ ౯౬౭౫॥
MSS@9676@1కామోపభోగసాఫల్యఫలో రాజ్ఞాం మహీజయః ।
MSS@9676@2అహఙ్కారేణ జీయన్తే ద్విషన్తః కిం నయశ్రియా ॥ ౯౬౭౬॥

MSS@9677@1కామో వామదృశాం నిధిర్నయజుషాం కాలానలో విద్విషాం స్వఃశాఖీ


విదుషాం
గురుర్గుణవతాం పార్థో ధనుర్ధారిణామ్ ।
MSS@9677@2లీలావాసగృహం కులాకులజుషాం కర్ణః సువర్ణార్థినాం శ్రీమాన్ వీరవరః
క్షితీశ్వరవరో వర్వర్తి సర్వోపరి ॥ ౯౬౭౭॥
MSS@9678@1కామ్బోజాః కమ్బుజన్మాకరశరణకృతః సహ్యకాన్తారకచ్ఛా-
న్విచ్ఛాయాః
కచ్ఛవాహా విదధతి కతమే కామరూపాః కురూపాః ।
MSS@9678@2కుర్వాణే త్వయ్యకస్మాత్ కరకమలహృతం కార్ముకం కూర్మపృష్ఠో -
త్కృష్టం
కర్ణాన్తకృష్టం నరపకులమణే కర్ణమాకర్ణయన్తి ॥ ౯౬౭౮॥
MSS@9679@1కామ్యాః క్రియాస్తథా కామాన్ మానుషానభివాఞ్ఛతి ।
MSS@9679@2స్త్రియో దానఫలం విద్యాం మాయాం కుప్యం ధనం దివమ్ ॥ ౯౬౭౯॥

MSS@9680@1దేవత్వమమరేశత్వంరసాయనచయః క్రియాః ।
MSS@9680@2మరుత్ప్రపతనం యజ్ఞం జలాద్యావేశనం తథా ॥ ౯౬౮౦॥

సర్వదానానాం ఫలాని నియమాంస్తథా ।


MSS@9681@1శ్రాద్ధానాం
MSS@9681@2తథోపవాసాత్ పూర్త్తాచ్చ దేవతాభ్యర్చ్చనాదపి ॥ ౯౬౮౧॥

MSS@9682@1తేభ్యస్తేభ్యశ్చకర్మభ్య ఉపసృష్టోఽభివాఞ్ఛతి ।
MSS@9682@2చిత్తమిత్థం వర్త్తమానం యత్నాద్యోగీ నివర్త్తయేత్ ॥ ౯౬౮౨॥

MSS@9683@1కామ్యానాం కతిచిత్ సమాపరిమితస్వర్గైకసందాయినాం సద్యః


స్వాన్తనితాన్తమోహనకృతాం కర్తా జనః కర్మణామ్ ।

994 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9683@2ఆత్మానన్దమనన్యవేద్యమపరిచ్ఛిన్నం
న జానాతి తం విక్రేతా లవణస్య
వేత్తి కిము తత్కర్పూరమూల్యం పరమ్ ॥ ౯౬౮౩॥
MSS@9684@1కామ్యానాం కర్మణాం న్యాసం సంన్యాసం కవయో విదుః ।
MSS@9684@2సర్వకర్మఫలత్యాగం ప్రాహుస్త్యాగం విచక్షణాః ॥ ౯౬౮౪॥

MSS@9685@1కాయం మత్వా నశ్వరం చఞ్చలాభం చాయుర్బుద్ధ్వా భఙ్గురాన్


సర్వభోగాన్ ।
MSS@9685@2పారం గన్తుం విశ్వసిన్ధోర్విదగ్ధా యోగాభ్యాసే సాధుబుద్ధిం విదధ్వమ్
॥ ౯౬౮౫॥
MSS@9686@1కాయః కణ్టకదూషితో న చ ఘనచ్ఛాయా కుతః పల్లవాః పుష్పాణి
చ్యుతసౌరభాణి న దలశ్రేణీ మనోహారిణీ ।
MSS@9686@2కిం బ్రూమః ఫలపాకమస్య యదుపన్యాసేఽపి లజ్జామహే తద్ భోః కేన
గుణేన
శాల్మలితరో జాతోఽసి సోమద్రుమః ॥ ౯౬౮౬॥
MSS@9687@1కాయః సంనిహితాపాయః సమ్పదః పదమాపదామ్ ।
MSS@9687@2సమాగమాః సాపగమాః సర్వముత్పాది భఙ్గురమ్ ॥ ౯౬౮౭॥

తపోఽభిధానైః ప్రవృత్తిమాకాఙ్క్షతి కామహేతోః ।


MSS@9687A@1కాలక్లమైర్యశ్చ
MSS@9687A@2సంసారదోషానపరీక్షమాణో దుఃఖేన సోఽన్విచ్ఛతి దుఃఖమేవ ॥

MSS@9688@1కాయక్లేశేనమహతా పురుషః ప్రాప్నుయాత్ ఫలమ్ ।


MSS@9688@2తత్ సర్వం లభతే నారీ సుఖేన పతిపూజయా ॥ ౯౬౮౮॥

MSS@9689@1కాయచ్ఛిన్నాస్తు ఋషికా మర్మఘ్నా గురవస్తథా ।


MSS@9689@2తీక్ష్ణాశ్ఛేదసహా వాఙ్గా దృఢా శూర్పారకోద్భవాః ॥ ౯౬౮౯॥

MSS@9689A@1కాయవాఙ్మనసాం దుష్టప్రణిధానమనాదరః ।
MSS@9689A@2స్మృత్యనుపస్థాపనం చ స్మృతాః సామాయికవ్రతే ॥

MSS@9690@1కాయస్థస్య చ శల్యస్య కాయస్థస్య చ సా గతిః ।


MSS@9690@2యాభ్యామనుప్రవిష్టాభ్యాం దూష్యన్తే సర్వధాతవః ॥ ౯౬౯౦॥

MSS@9691@1కాయస్థేనోదరస్థేన మాతురామిషశఙ్కయా ।
MSS@9691@2అన్త్రాణి యన్న భుక్తాని తస్య హేతురదన్తతా ॥ ౯౬౯౧॥

MSS@9692@1కాయస్థైర్యం కరణపటుతాం బన్ధుసమ్పత్తిమర్థం చాతుర్యం వా కిమివ

msubhsall.pdf 995
మహాసుభాషితసంగ్రహ

హి బలం బిభ్రతో నిర్భరాః స్మః ।


MSS@9692@2అన్త్యః శ్వాసః కిమయమథవోపాన్త్య ఇత్యామృశన్తో విస్మృత్యేశం
నిమిషమపి
కిం వర్తితుం పారయామః ॥ ౯౬౯౨॥
MSS@9693@1కాయేనకురుతే పాపం మనసా సమ్ప్రధార్య చ ।
MSS@9693@2అనృతం జిహ్వయా చాహ త్రివిధం కర్మ పాతకమ్ ॥ ౯౬౯౩॥

MSS@9694@1కాయేన త్రివిధం చైవ వాచా చైవ చతుర్విధమ్ ।


MSS@9694@2మనసా త్రివిధం నిత్యం దశాధర్మపథాంస్త్యజేత్ ॥ ౯౬౯౪॥

MSS@9695@1కాయేన మనసా బుద్ధ్యా కేవలైరిన్ద్రియైరపి ।


MSS@9695@2యోగినః కర్మ కుర్వన్తి సఙ్గం త్యక్త్వాత్మశుద్ధయే ॥ ౯౬౯౫॥

MSS@9695A@1కాయే సీదతి కణ్ఠరోధిని కఫే కుణ్ఠే చ వాణీపథే జిహ్మాయాం దృశి


జీవితే జిగమిషౌ శ్వాసే శనైః శామ్యతి ।
MSS@9695A@2ఆగత్య స్వయమేవ నః కరుణయా కాత్యాయనీవల్లభః కర్ణే వర్ణయతాద్
భవార్ణవభయాదుత్తారకం తారకమ్ ॥
MSS@9696@1కారఞ్జీః కూజయన్తో నిజజఠరరవవ్యఞ్జితా బౌజకోశిర్ ఉత్పాకాన్
కృష్ణలానాం
పృథుసుషిరగతాఞ్ శిమ్బికాన్ పారయన్తః ।
MSS@9696@2ఝిల్లీకాఝల్లరీణాం బధిరితభువనం ఝంకృతం ఖే క్షిపన్తః
శిఞ్జానాశ్వత్థపత్రప్రకరఝణఝణారావిణో వాన్తి వాతాః ॥ ౯౬౯౬॥
MSS@9697@1కారణాకారణధ్వస్తం కారణాకారణాగతమ్ ।
MSS@9697@2యో మిత్రం సముపేక్షేత స మృత్యుముపగూహతి ॥ ౯౬౯౭॥

MSS@9697A@1కారణాత్ ప్రియతామేతి ద్వేష్యో భవతి కారణాత్ ।


MSS@9697A@2అర్థార్థీ జీవలోకోఽయం న కశ్చిత్ కస్యచిత్ ప్రియః ॥

MSS@9698@1కారణాన్మిత్రతామ్ ఏతి కారణాద్ యాతి శత్రుతామ్ ।


MSS@9698@2తస్మాన్మిత్రత్వమ్ ఏవాత్ర యోజ్యం వైరం న ధీమతా ॥ ౯౬౯౮॥

MSS@9699@1కారణేన వినా భృత్యే యస్తు కుప్యతి పార్థివః ।


MSS@9699@2స గృహ్ణాతి విషోన్మాదం కృష్ణసర్పప్రదంశితః ॥ ౯౬౯౯॥

MSS@9700@1కారణేనైవజాయన్తే మిత్రాణి రిపవస్తథా ।


MSS@9700@2రిపవో యేన జాయన్తే కారణం తత్ పరిత్యజేత్ ॥ ౯౭౦౦॥

996 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9701@1కారణైఃసదృశం కార్యమ్ ఇతి మిథ్యా ప్రసిద్ధయః ।


MSS@9701@2మానినో భవతో జాతం యదమానం యశో భువి ॥ ౯౭౦౧॥

MSS@9702@1కారణోత్పన్నకోపోఽపి సామ్ప్రతం ప్రమదాజనః ।


MSS@9702@2నిశి శీతాపదేశేన గాఢమాలిఙ్గతి ప్రియమ్ ॥ ౯౭౦౨॥

MSS@9703@1కారణ్డవాననవిఘట్టితవీచిమాలాః కాదమ్బసారసచయాకులతీరదేశాః ।
MSS@9703@2కుర్వన్తి హంసవిరుతైః పరితో జనస్యప్రీతిం సరోరుహరజోఽరుణితాస్తటిన్యః
॥ ౯౭౦౩॥
MSS@9704@1కారయ నామ్బ విలమ్బం ముఞ్చ కరం మే హరిం యామి ।
MSS@9704@2న సహే స్థాతుం యదసౌ గర్జతి మురలీ ప్రగల్భదూతీవ ॥ ౯౭౦౪॥

MSS@9705@1కారణాత్ ప్రియతామేతి ద్వేష్యో భవతి కారణాత్ ।


MSS@9705@2అర్థార్థీ జీవలోకోఽయం న కశ్చిత్ కస్యచిత్ ప్రియః ॥ ౯౭౦౫॥

MSS@9706@1కారాసంతానకూటస్య సంసారవనవాగురా ।
MSS@9706@2స్వర్గమార్గమహాగర్తా పుంసాం స్త్రీ వేధసా కృతా ॥ ౯౭౦౬॥

పుణ్యానాం కృతజ్ఞతా పురుషచిహ్నానామ్ ।


MSS@9707@1కారుణ్యం
MSS@9707@2మాయా మోహమతీనాం కృతఘ్నతా నరకపాతహేతూనామ్ ॥
౯౭౦౭॥
MSS@9708@1కారుణ్యం సంవిభాగశ్చ యథా భృత్యేషు లక్ష్యతే ।
MSS@9708@2చిత్తేనానేన తే శఙ్క్యా త్రైలోక్యస్యాపి నాథతా ॥ ౯౭౦౮॥

MSS@9709@1కారుణ్యపుణ్యసత్సద్మ కురు త్వం జనబాన్ధవ ।


MSS@9709@2మమ శ్రీపార్శ్వతీర్థేశ సుప్రసాదం సుఖాస్పదమ్ ॥ ౯౭౦౯॥

MSS@9710@1కారుణ్యామృతకన్దలీసుమనసః ప్రజ్ఞావధూమౌక్తిక- గ్రీవాలంకరణశ్రియః


శమసరిత్పూరోత్సలచ్ఛీకరాః ।
MSS@9710@2తే మౌలౌ భవతాం మిలన్తు జగతీరాజ్యాభిషేకోచిత- స్రగ్భేదా
అభయప్రదానచరణప్రేఙ్ఖన్నఖాగ్రాంశవః ॥ ౯౭౧౦॥
MSS@9711@1కారుణ్యామృతనీరమాశ్రితజనశ్రీచాతకానన్దదం
శార్ఙ్గాఖణ్డలచాపమమ్బుజభవాగ్నీన్ద్రాదిబర్హీష్టదమ్ ।
MSS@9711@2చారుస్మేరముఖోల్లసజ్జనకజాసౌదామినీశోభితం

msubhsall.pdf 997
మహాసుభాషితసంగ్రహ

శ్రీరామామ్బుదమాశ్రయేఽఖిలజగత్సంసారతా పాపహమ్ ॥ ౯౭౧౧॥


MSS@9711A@1కారుణ్యేన హతా వధవ్యసనితా సత్యేన దుర్వాచ్యతా సన్తోషేణ
పరార్థచౌర్యపటుతా శీలేన రాగాన్ధతా ।
MSS@9711A@2నైర్గ్రన్థ్యేన పరిగ్రహగ్రహిలతా యైయౌవనేఽపి స్ఫుటం పృథ్వీయం
సకలాపి తైః సుకృతిభిర్మన్యే పవిత్రీకృతా ॥
MSS@9712@1కారుణ్యేనాత్మనో మానం తృష్ణాం చ పరితోషతః ।
MSS@9712@2ఉత్థానేన జయేత్ తన్ద్రీం వితర్కం నిశ్చయాజ్జయేత్ ॥ ౯౭౧౨॥

MSS@9713@1కార్కశ్యంస్తనయోర్దృశోస్తరలతాలీకం ముఖే శ్లాఘ్యతే కౌటిల్యం


కచసంచయే చ వచనే మాన్ద్యం త్రికే స్థూలతా ।
MSS@9713@2భీరుత్వం హృదయే సదైవ కథితం మాయాప్రయోగః ప్రియే యాసాం
దోషగణో
గుణో మృగదృశాం తాః స్యుః పశూనాం ప్రియాః ॥ ౯౭౧౩॥
హింసాచాపల్యమూర్ఖతాః ।
MSS@9714@1కార్కశ్యలౌల్యనైవర్ణ్యం
MSS@9714@2క్రోధావమానదుఃఖం చ స్త్రీణాం స్వాభావికా గుణాః ॥ ౯౭౧౪॥

MSS@9715@1కార్ణాటీకేలివాటీవిటపినవదలాన్దోలనాశ్చోలబాలా-
చఞ్చచ్చామ్పేయమాలానివిలపరిమలాకర్షణోత్కర్షబ్ హాజః ।
MSS@9715@2వాతా దాతార ఏతే మలయజమధురామోదపూరైః ప్రమోదాన్
గోదావీచీవినోదార్జితజడిమగుణానుద్వహన్తో వహన్తి ॥ ౯౭౧౫॥
MSS@9716@1కార్ణాటీ స్వర్ణకర్ణాభరణపరిమిలన్మౌక్తికేష్వమ్బులేశైర్ యస్యాః
సమ్పృక్తమాత్రేష్విదమజని మహచ్చిత్రముచ్చణ్డమేవ ।
MSS@9716@2సఙ్కీర్ణే తామ్రపర్ణీజలలహరిభరైరర్ణవే శుక్తయో యత్ సార్ధం క్రీడన్తి
శచ్యా శమయతు విపదోఽహ్నాయ సా జాహ్నవీ నః ॥ ౯౭౧౬॥
వాథ చైత్రే వా విజిగీషోః ప్రశస్యతే ।
MSS@9717@1కార్త్తికే
MSS@9717@2యానముత్కృష్టవీర్యస్య శత్రుదేశే న చాన్యదా ॥ ౯౭౧౭॥

కృత్తికాయోగే యః కుర్యాత్ స్వామిదర్శనమ్ ।


MSS@9718@1కార్త్తిక్యాం
MSS@9718@2సప్తజన్మ భవేద్ విప్రో ధనాఢ్యో వేదపారగః ॥ ౯౭౧౮॥

MSS@9719@1కార్త్స్న్యేన నిర్వర్ణయితుం చ రూపమ్ ఇచ్ఛన్తి తత్పూర్వసమాగమానామ్



MSS@9719@2న చ ప్రియేష్వాయతలోచనానాం సమగ్రపాతీని విలోచనాని ॥ ౯౭౧౯॥

998 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9720@1కార్పణ్యం దర్పమానౌ చ భయముద్వేగ ఏవ చ ।


MSS@9720@2అర్థజాని విదుః ప్రాజ్ఞా దుఃఖాన్యేతాని దేహినామ్ ॥ ౯౭౨౦॥

స్వజనేషు నిన్దా కుచేలతా నీచజనేషు భక్తిః ।


MSS@9721@1కార్పణ్యవృత్తిః
MSS@9721@2అతీవ రోషః కటుకా చ వాణీ నరస్య చిహ్నం నరకాగతస్య ॥ ౯౭౨౧॥

MSS@9722@1కార్పణ్యేన యశః, క్రుధా గుణచయో, దమ్భేన సత్యం, క్షుధా మర్యాదా,


వ్యసనైర్ధనం చ, విపదా స్థైర్యం, ప్రమాదైర్ద్విజః ।
MSS@9722@2పైశున్యేన
కులం, మదేన వినయో, దుశ్చేష్టయా పౌరుషం దారిద్ర్యేణ
జనాదరో, మమతయా చాత్మప్రకాశో హతః ॥ ౯౭౨౨॥
MSS@9723@1కార్పాసం కటినిర్ముక్తం కౌశేయం భోజనావధి ।
MSS@9723@2ఊర్ణవస్త్రం సదా శుద్ధమ్ ఊర్ణా వాతేన శుధ్యతి ॥ ౯౭౨౩॥

MSS@9724@1కార్పాసకృతకూర్పాసశతైరపి న శామ్యతి ।
MSS@9724@2శీతం శాతోదరీపీనవక్షోజాలిఙ్గనం వినా ॥ ౯౭౨౪॥

MSS@9725@1కార్పాసకోశోజ్జ్వలకేశసంచయా పయోధరాలిఙ్గితమన్మథాలయా ।
MSS@9725@2గల్లౌ జరద్గల్లకసంనిభావుభౌ తథాపి రణ్డా సురతం న ముఞ్చతి
॥ ౯౭౨౫॥
MSS@9726@1కార్పాసౌషధకృష్ణధాన్యలవణక్లీబాస్థితైలం వసా-
పఙ్కాఙ్గారగుడాహివర్మశకృతక్లేశాయ సవ్యాధితాః ।
MSS@9726@2వాన్తోన్మత్తజటీన్ధనాని చ తృణక్షుత్క్షామతక్రాదయో
ముణ్డ్యభ్యక్తవిముక్తకేశపలితాః కాషాయిణశ్చాశుభాః ॥ ౯౭౨౬॥
MSS@9726A@1కార్యంచ కిం తే పరదోషదృష్ట్యా కార్యం చ కిం తే పరచిన్తయా చ ।
MSS@9726A@2వృషా కథం ఖిద్యసి బాలబుద్ధే కురు స్వకార్యం త్యజ సర్వమన్యాన్ ॥

MSS@9727@1కార్యం చ శాన్తదీప్తం జాత్వా విద్వాన్ విచారయేత్ సర్వమ్ ।


MSS@9727@2శాన్తే శాన్తం గ్రాహ్యం దీప్తే దీప్తం చ గృహ్ణీయాత్ ॥ ౯౭౨౭॥

MSS@9728@1కార్యం చావేక్ష్య శక్తిం చ దేశకాలౌ చ తత్త్వతః ।


MSS@9728@2కురుతే ధర్మసిద్ధ్యర్థం విశ్వరూపం పునః పునః ॥ ౯౭౨౮॥

MSS@9729@1కార్యం తత్సాధకాదీంశ్చ తద్వ్యయం సువిర్నిర్గమమ్ ।


MSS@9729@2విచిన్త్య కురుతే జ్ఞానీ నత్న్యథా లఘ్వపి క్వచిత్ ॥ ౯౭౨౯॥

msubhsall.pdf 999
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9730@1కార్యం యావదివం కరోమి విధివత్ తావత్ కరిష్యామ్యదస్ తత్ కృత్వా


పునరేతదద్య కృతవానేతత్ పురా కారితమ్ ।
MSS@9730@2ఇత్యాత్మీయకుటుమ్బపోషణపరః ప్రాణీ క్రియావ్యాకులో మృత్యోరేతి
కరగ్రహం
హతమతిః సంత్యక్తధర్మక్రియః ॥ ౯౭౩౦॥
MSS@9731@1కార్యం శక్తావపి ప్రాణేస్త్రాణం శరణమాగతే ।
MSS@9731@2నిజతృష్ఠానుగం ధాతుం ప్రదీపః కిం న రక్షతి ॥ ౯౭౩౧॥

MSS@9731A@1కార్యః కశ్చిద్వరో దూతః సకులశ్చతురోఽపి చ ।


MSS@9731A@2కులశీలవిహీనస్తు సిర్ద్ధి నాశయతి ధ్రువమ్ ॥

హేతుః ప్రకృతిరుచ్యతే ।
MSS@9732@1కార్యకారణకర్తృత్వే
MSS@9732@2పురుషః సుఖదుఃఖానాం భోక్తృత్వే హేతురుచ్యతే ॥ ౯౭౩౨॥

తు సమ్ప్రాప్తే నావజ్ఞేయం త్రయం సదా ।


MSS@9733@1కార్యకాలే
MSS@9733@2బీజమౌషధమాహారో యథా లాభస్తథా క్రయః ॥ ౯౭౩౩॥

విపత్తౌ యో భృత్యో హి యాచతే ధనమ్ ।


MSS@9734@1కార్యకాలే
MSS@9734@2సోత్సారణీయః సపది నీతిజ్ఞావనిపాలకైః ॥ ౯౭౩౪॥

పాపైర్మతిబుద్ధిర్విహీయతే ।
MSS@9735@1కార్యకాలోచితా
MSS@9735@2సానుకూలా తు వైదైవాత్ పుంసః సర్వత్ర జాయతే ॥ ౯౭౩౫॥

న్నీచోఽపి క్వచిదలం న జాతు మహాన్ ।


MSS@9736@1కార్యగతేర్వైచిత్ర్యా-
MSS@9736@2కాంస్యేనైవాదర్శః క్రియతే రాజ్ఞామపి న హేమ్నా ॥ ౯౭౩౬॥

ప్రష్టవ్యో న పునర్మాన్యో మమ ప్రియో వేతి ।


MSS@9737@1కార్యజ్ఞః
MSS@9737@2గురురప్యాసనసేవ్యః ప్రియానితమ్బః కదా మన్త్రీ ॥ ౯౭౩౭॥

MSS@9738@1కార్యతే యచ్చ క్రియతే సచ్చాసచ్చ కృతం తతః ।


MSS@9738@2తత్రాశ్వసీత సత్కృత్వా అసత్కృత్వా న విశ్వసేత్ ॥ ౯౭౩౮॥

MSS@9739@1కార్యమాలోచితాపాయం మతిమద్భిర్విచేష్టితమ్ ।
MSS@9739@2న కేవలం హి సమ్పత్తౌ విపత్తావపి శోభతే ॥ ౯౭౩౯॥

MSS@9740@1కార్యమిత్యేవ యత్ కర్మ నియతం క్రియతేఽర్జున ।


MSS@9740@2సఙ్గం త్యక్త్వా ఫలం చైవ సత్ త్యాగః సాత్త్వికో మతః ॥ ౯౭౪౦॥

MSS@9741@1కార్యస్య హి గరీయస్త్వాన్ నీచానామపి కాలవిత్ ।

1000 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9741@2సతోఽపి దోషాన్ ప్రచ్ఛాద్య గుణానప్యసతో వదేత్ ॥ ౯౭౪౧॥


MSS@9742@1కార్యస్యాపేక్షయా భుక్తం విషమప్యమృతాయతే ।
MSS@9742@2సర్వేషాం ప్రాణినాం యత్ర నాత్ర కార్యా విచారణా ॥ ౯౭౪౨॥

MSS@9743@1కార్యాకార్యమనార్యైర్ ఉన్మార్గనిరర్గలైర్గలన్మతిభిః ।
MSS@9743@2నాకర్ణ్యతే వికర్ణైర్ నయోక్తిభిర్యుక్తముక్తమపి ॥ ౯౭౪౩॥

MSS@9744@1కార్యాకార్యే కిమపి సతతం నైవ కర్తృత్వమస్తి జీవన్ముక్తస్థితిరవగతో


దగ్ధవస్త్రావభాసః ।
MSS@9744@2ఏవం దేహే ప్రవిలయగతే తిష్ఠమానో విముక్తో నిస్త్రైగుణ్యే పథి విచరతః
కో విధిః కో నిషేధః ॥ ౯౭౪౪॥
MSS@9745@1కార్యాకార్యేతులయతి సర్వస్ తృప్తో న జాతు తృష్ణార్తః ।
MSS@9745@2స్వాదు శుచి వా చ తోయం మరుపథికః కో విచారయతి ॥ ౯౭౪౫॥

కాకోలః ప్రశస్తః స్యాద్ యథా కిల ।


MSS@9746@1కార్యాకార్యేషు
MSS@9746@2న తథా వాయసా జ్ఞేయా గ్రాహ్యాస్తు తదభావతః ॥ ౯౭౪౬॥

కర్మణా పారం యో గచ్ఛతి స బుద్ధిమాన్ ।


MSS@9747@1కార్యాణాం
MSS@9747@2॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥ ౯౭౪౭॥

MSS@9748@1కార్యాణాం గతయో భుజంగకుటిలాః స్త్రీణాం మనశ్చఞ్చలం నైశ్వర్యం


స్థితిమత్తరంగచపలం న్ ణాం వయో ధావతి ।
MSS@9748@2సంకల్పాః సమదాఙ్గనాక్షితరలా మృత్యుః పరం నిశ్చితో మత్యైవం
మతిసత్తమా విదధతాం ధర్మే మతిం తత్త్వతః ॥ ౯౭౪౮॥
MSS@9749@1కార్యాణ్యర్థోపమర్దేన స్వానురక్తోఽపి సాధయన్ ।
MSS@9749@2నోపేక్ష్యః సచివో రాజ్ఞా స తం మథ్నాత్యుపేక్షితః ॥ ౯౭౪౯॥

MSS@9750@1కార్యాణ్యుత్తమదణ్డసాహసఫలాన్యాయాససాధ్యాని యే ప్రీత్యా
సంశమయన్తి
నీతికుశలాః సామ్నైఽవ తే మన్త్రిణః ।
MSS@9750@2నిఃసారాల్పఫలాని యే త్వవిధినా వాఞ్ఛన్తి దణ్డోద్యమైస్ తేషాం
దుర్నయచేష్టితైర్నరపతేరారోప్యతే శ్రీస్తులామ్ ॥ ౯౭౫౦॥
MSS@9751@1కార్యా న ప్రతికూలతా న చ బహిర్గన్తవ్యమస్మాద్ గృహాత్ కోపశ్చ
క్షణమాత్రమాహితరుషా కార్యః ప్రణామావధిః ।

msubhsall.pdf 1001
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9751@2ఇత్యేవం ప్రమదావ్రతం యది భవాన్ గృహ్ణాతి నాత్యన్తికం తత్రాహం


దయితీభవామి శఠ హే కోపానుబన్ధేన కిమ్ ॥ ౯౭౫౧॥
దినం మయా నీతమనతికృచ్ఛ్రేణ ।
MSS@9752@1కార్యాన్తరితోత్కణ్ఠం
MSS@9752@2అవినోదదీర్ఘయామా కథం ను రాత్రిర్గమయితవ్యా ॥ ౯౭౫౨॥

MSS@9753@1కార్యాన్తరేష్వప్యనుగమ్యమానా శ్రేయఃప్రదా శాన్తదిశి ప్రదిష్టా ।


MSS@9753@2శివా ప్రదీప్తే తు దిశఃప్రదేశే సమారటన్తీ మహతే భయాయ ॥ ౯౭౫౩॥

MSS@9754@1కార్యాపేక్షీజనః ప్రాయః ప్రీతిమావిష్కరోత్యలమ్ ।


MSS@9754@2లోమార్థీ శౌణ్డికః శష్పైర్మేషం పుష్ణాతి పేశలైః ॥ ౯౭౫౪॥

ఫలోల్లాసమ్ ఆలోక్య ప్రాయశో జనైః ।


MSS@9755@1కార్యారమ్భః
MSS@9755@2అనానుగుణ్యగణనాం కుర్వాణైర్న విగర్హ్యతే ॥ ౯౭౫౫॥

క్షీణతరస్య నైవ నిఃశేషకార్యం కుటిలస్య కుర్యాత్ ।


MSS@9756@1కార్యార్థినః
MSS@9756@2దోషాకరః ప్రాప్తవివృద్ధదర్పః పలాయతే దూరతరం హి మిత్రాత్ ॥
౯౭౫౬॥
దీర్ఘమివాధ్వఖేదం విక్రీతదాసా ఇవ కర్మభారమ్ ।
MSS@9757@1కార్యార్థినో
MSS@9757@2కష్టం కటుద్రవ్యమివామయార్తాః స్వభర్తృగేహం వనితా సహన్తే ॥
౯౭౫౭॥
బన్ధుజనః కార్యైర్బహుభిర్భవన్తి మిత్రాణి ।
MSS@9758@1కార్యార్థీ
MSS@9758@2దారాః సుతాశ్చ సులభా ధనమేకం దుర్లభం లోకే ॥ ౯౭౫౮॥

MSS@9759@1కార్యార్థీ భజతే లోకే యావత్ కార్యం న సిధ్యతి ।


MSS@9759@2ఉత్తీర్ణే చ పరే పారే నౌకాయాః కిం ప్రయోజనమ్ ॥ ౯౭౫౯॥

భజతే లోకో న ప్రియః పారమార్థికః ।


MSS@9760@1కార్యార్థీ
MSS@9760@2వత్సః క్షీరక్షయం దృష్ట్వా పరిత్యజతి మాతరమ్ ॥ ౯౭౬౦॥

సంగతిం యాతి కృతార్థే నాస్తి సంగతిః ।


MSS@9761@1కార్యార్థీ
MSS@9761@2తస్మాత్సర్వాణి కార్యాణి సావశేషాణి కారయేత్ ॥ ౯౭౬౧॥

హి కాలేన ధర్మో హి విజయావహః ।


MSS@9762@1కార్యావేతౌ
MSS@9762@2త్రయాణామపి లోకానామ్ ఆలోకకరణో భవేత్ ॥ ౯౭౬౨॥

MSS@9763@1కార్యాసమర్థే మహతి న కుర్యాత్ పరిహాసకమ్ ।

1002 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9763@2లమ్బోదరం నత్యశక్తమ్ అప్రేష్యోఽభూచ్ఛశీ హసన్ ॥ ౯౭౬౩॥


MSS@9764@1కార్యా సైకతలీనహంసమిథునా స్రోతోవహా మాలినీ పాదాస్తామభితో
నిషణ్ణహరిణా
గౌరీగురోః పావనాః ।
MSS@9764@2శాఖాలమ్బితవల్కలస్య చ తరోర్నిర్మాతుమిచ్ఛామ్యధః శ‍ృఙ్గే
కృష్ణమృగస్య వామనయనం కణ్డూయమానాం మృగీమ్ ॥ ౯౭౬౪॥
MSS@9765@1కార్యం కర్మణి నిర్దిష్టో యో బహూన్యపి సాధయేత్ ।
MSS@9765@2పూర్వకార్యావిరోధేన స కార్యం కర్తుమర్హతి ॥ ౯౭౬౫॥

MSS@9766@1నహ్యేకః సాధకో హేతుః స్వల్పస్యాపీహ కర్మణః ।


MSS@9766@2యో హ్యర్థం బహుధా వేద స సమర్థోఽర్థసాధనే ॥ ౯౭౬౬॥

MSS@9767@1కార్యేణలోకే నిజధర్మగర్హణా విచారచర్చాచరణైస్తు యైర్భువి ।


MSS@9767@2స్యాత్ తన్న కార్యం సుహితావహం భవద్ అపీహ భవ్యం
స్వవిచారదృష్టితః
॥ ౯౭౬౭॥
MSS@9767A@1కార్యేణాపి విలమ్బనం పరగృహే శ్వశ్రూర్న సంమన్యతే శఙ్కామారచయన్తి
యూని భవనం ప్రాప్తే మిథో యాతరః ।
MSS@9767A@2వీథీనిర్గమనేఽపి తర్జయతి చ క్రుద్ధా ననాన్దా పునః కష్టం హన్త
మృగీదృశాం పతిగృహం ప్రాయేణ కారాగృహమ్ ॥
MSS@9768@1కార్యే తు దుఃఖసాధ్యే తు కార్యో నాతిశ్రమో జనైః ।
MSS@9768@2కార్యే సిద్ధే శ్రమో న స్యాద్ అసిద్ధే శ్రమ ఏవ హి ॥ ౯౭౬౮॥

MSS@9769@1కార్యే దాసీ రతౌ వేశ్యా భోజనే జననీసమా ।


MSS@9769@2విపత్తౌ బుద్ధిదాత్రీ చ సా భార్యా సర్వదుర్లభా ॥ ౯౭౬౯॥

MSS@9769A@1కార్యే మహతి యుఞ్జానో హీయతేఽర్థపతిః శ్రియా ।


MSS@9769A@2స్త్రీప్రధానాని రాజ్యాని విద్వద్భిర్వర్జితాని చ ।
MSS@9769A-3 మూర్ఖామాత్యప్రతప్తాని శుష్యన్తి జలబిన్దువత్ ॥

మన్త్రీ కరణేషు దాసీ భోజ్యేషు మాతా శయనేషు రమ్భా ।


MSS@9770@1కార్యేషు
MSS@9770@2ధర్మేఽనుకూలా క్షమయా ధరిత్రీ భార్యా చ షాడ్గుణ్యవతీహ ధన్యా ॥
౯౭౭౦॥
MSS@9771@1కార్యేషు మన్త్రీ కరణేషు దాసీ స్నేహేషు మాతా క్షమయా ధరిత్రీ ।

msubhsall.pdf 1003
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9771@2ధర్మస్య పత్నీ శయనే చ వేశ్యా షట్కర్మభిః స్త్రీ కులముద్ధరన్తి ॥


౯౭౭౧॥
MSS@9772@1కార్యే సత్యపి జాతు యాతి న బహిర్నాప్యన్యమాలోకతే సాధ్వీరప్యనుకుర్వతీ
గురుజనం శ్వశ్రూం చ శుశ్రూషతే ।
MSS@9772@2విస్రమ్భం కురుతే చ పత్యురధికం ప్రాప్తే నిశీథే పునర్ నిద్రాణే సకలే
జనే శశిముఖీ నిర్యాతి రన్తుం విటైః ॥ ౯౭౭౨॥
వారంవారం పరం పుమాంసమను ।
MSS@9773@1కార్యేహానుసరణతో
MSS@9773@2యతమానస్యానుదినం భవతి యతః ప్రేమలక్షణం భజనమ్ ॥ ౯౭౭౩॥

MSS@9774@1కార్యోపక్షేపమాదౌ తనుమపి రచయంస్తస్య విస్తారమిచ్ఛన్ బీజానాం


గర్భితానాం ఫలమతిగహనం గూఢముద్భేదయంశ్చ ।
MSS@9774@2కుర్వన్ బుద్ధ్యా విమర్శం ప్రసృతమపి పునః సంహరన్ కార్యజాతం కర్తా
వా నాటకానామియమనుభవతి క్లేశమస్మద్విధో వా ॥ ౯౭౭౪॥
MSS@9775@1కార్శ్యం క్షుత్ప్రభవం కదన్నమశనం శీతోష్ణయోః పాత్రతా పారుష్యం
చ శిరోరుహేషు శయనం మహ్యాస్తలే కేవలే ।
MSS@9775@2ఏతాన్యేవ గృహే వహన్త్యవనతిం యాన్త్యున్నతిం కాననే దోషా ఏవ
గుణీభవన్తి
మునిభిర్యోగ్యే పదే యోజితాః ॥ ౯౭౭౫॥
MSS@9776@1కార్శ్యం చేత్ ప్రతిపత్కలా హిమనిధేః స్థూలాథ చేత్ పాణ్డిమా లీలా ఏవ
మృణాలికా యది ఘనా బాష్పాః కియాన్ వారిధిః ।
MSS@9776@2సన్తాపో యది శీతలో హుతవహస్తస్యాః కియద్ వర్ణ్యతే రామ
త్వత్స్మృతిమాత్రమేవ
హృదయే లావణ్యశేషం వపుః ॥ ౯౭౭౬॥
MSS@9777@1కార్శ్యజాగరసన్తాపాన్ యః కరోతి శ్రుతోఽప్యలమ్ ।
MSS@9777@2తమేవ దుర్లభం కాన్తం చేతః కస్మాద్ దిదృక్షతే ॥ ౯౭౭౭॥

MSS@9778@1కార్షకః సర్వబీజాని సమాలోడ్య ప్రవాపయేత్ ।


MSS@9778@2ఉత్పన్నబీజసద్భావం త్వఙ్కురేణ విభావయేత్ ॥ ౯౭౭౮॥
MSS@9779@1కాలం కపాలమాలాఙ్కమ్ ఏకమన్ధకసూదనమ్ ।
MSS@9779@2వన్దే వరదమీశానం శాసనం పుష్పధన్వనః ॥ ౯౭౭౯॥

MSS@9780@1కాలం నియమ్య కర్మాణి హ్యాచరేన్ నాన్యథా క్వచిత్ ।

1004 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9780@2గవాదిష్వాత్మవజ్జ్ఞానమ్ ఆత్మానం చార్థధర్మయోః ।


MSS@9780@3నియుఞ్జీతాన్నసంసిద్ధ్యై మాతరం శిక్షణే గురుమ్ ॥ ౯౭౮౦॥
MSS@9781@1కాలం నిరీక్ష్య కురుతే కార్యం తస్యాశు సిధ్యతి ।
MSS@9781@2గ్రహం విచార్య క్రీడాయాం దీవ్యతో న పరాజయః ॥ ౯౭౮౧॥

MSS@9782@1కాలం పురా గరలమమ్బునిధేరుదస్థాద్ అద్యేన్దునామ ధవలం


విషమభ్యుదేతి ।
MSS@9782@2అద్యాదిదం స గిరిశో యది హన్త హన్యాత్ కార్ష్ణ్యం స్వకణ్ఠనిహితం సఖి
మద్భయం చ ॥ ౯౭౮౨॥
MSS@9783@1కాలంముహూర్తాఙ్గులిమణ్డలేన దినత్రియామాఞ్జలినా పిబన్తమ్ ।
MSS@9783@2రూపం విలోక్యైవ వపుశ్చ కేషాం భఙ్గేన నాఙ్గాన్యలసీభవన్తి ॥ ౯౭౮౩॥

MSS@9784@1కాలః కరోతి కార్యాణి కాల ఏవ నిహన్తి చ ।


MSS@9784@2కరోమీతి విహన్మీతి మూర్ఖో ముహ్యతి కేవలమ్ ॥ ౯౭౮౪॥

MSS@9785@1కాలః కిరాతః స్ఫుటపద్మకస్య వధం వ్యధాద్యస్య దినద్బిపస్య ।


MSS@9785@2తస్యేవ సన్ధ్యా రుచిరాస్రధారా తారాశ్చ కుమ్భస్థలమౌక్తికాని ॥
౯౭౮౫॥
MSS@9786@1కాలః పచతి భూతాని కాలః సంహరతే ప్రజాః ।
MSS@9786@2కాలః సుప్తేషు జాగర్తి కాలో హి దురతిక్రమః ॥ ౯౭౮౬॥

MSS@9787@1కాలః పచతి భూతాని కాలః సంహరతి ప్రజాః ।


MSS@9787@2నిర్దహన్తం ప్రజాః కాలం కాలః శమయతే పునః ॥ ౯౭౮౭॥

MSS@9788@1కాలః సమ్ప్రతి వర్తతే కలియుగం సత్యా నరా దుర్లభాః దేశాశ్చ ప్రలయం


గతాః కరభరైర్లోభం గతాః పార్థివాః ।
MSS@9788@2నానాచౌరగణా ముషన్తి పృథివీమార్యో జనః క్షీయతే పుత్రస్యాపి న
విశ్వసన్తి పితరః కష్టం యుగే వర్తతే ॥ ౯౭౮౮॥
MSS@9789@1కాలః సదాగతిరపి స్థాయీవ పరిచేష్టతే ।
MSS@9789@2చణ్డమారుతవద్ విశ్వమ్ అధరోత్తరయన్ క్షణాత్ ॥ ౯౭౮౯॥

MSS@9790@1కాలః సమవిషమకరః పరిభవసన్మానకారకః కాలః ।


MSS@9790@2కాలః కరోతి పురుషం దాతారం యాచితారం చ ॥ ౯౭౯౦॥

MSS@9791@1కాలః సుప్తేషు జాగర్తి కాలో హి దురతిక్రమః ।

msubhsall.pdf 1005
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9791@2కాలః సర్వేషు భూతేషు చరత్యవిధృతః సమః ॥ ౯౭౯౧॥


MSS@9792@1కాలః సూక్ష్మగతిర్నిత్యం ద్వివిధశ్చేహ భావ్యతే ।
MSS@9792@2స్థూలసంగ్రహచారేణ సూక్ష్మాచారాన్తరేణ చ ॥ ౯౭౯౨॥

MSS@9793@1కాలః మృజతి భూతాని కాలః సంహరతే ప్రజాః ।


MSS@9793@2సర్వే కాలస్య వశగా న కాలః కస్యచిద్ వశే ॥ ౯౭౯౩॥

MSS@9794@1కాల ఏవాత్ర కాలేన నిగ్రహానుగ్రహౌ దదత్ ।


MSS@9794@2బుద్ధిమావిశ్య భూతానాం ధర్మార్థేషు ప్రవర్తతే ॥ ౯౭౯౪॥

MSS@9795@1కాలకాలగలకాలకాలముఖకాలకాల! కాలకాల ఘనకాలకాల పనకాలకాల


!।
MSS@9795@2కాలకాలసితకాలకా లలనికాలకాల- కాలకాలగతు కాలకాల! కలికాలకాల!

౯౭౯౫॥
MSS@9796@1కాలకూటమధునాపి నిహన్తుం హన్త నో వహసి లాఞ్ఛనభఙ్గ్యా ।
MSS@9796@2యద్భయాదివ నిగీర్ణమపి త్వామ్ ఆశు ముఞ్చతి సుధాకర రాహుః ॥
౯౭౯౬॥
MSS@9797@1కాలకూటమిహ నిన్దతి లోకో యేన శమ్భురజరామర ఏవ ।
MSS@9797@2అన్తకం విరహిణీశు సుధాంశుం స్తౌత్యముం తు విరలో హి వివేకః ॥
౯౭౯౭॥
MSS@9798@1కాలకూటాదయో భేదా విషస్య నవ సన్తి యే ।
MSS@9798@2చికిత్సా కథ్యతే తేషాం మన్త్రపూర్వమవిస్తరాత్ ॥ ౯౭౯౮॥

MSS@9799@1కాలక్రమం ప్రత్యకథైవ తావత్ క్షణం వియోగో మరణేన తుల్యః ।


MSS@9799@2ప్రియాముఖోద్వీక్షణలాలసానామ్ అక్ష్ణోర్నిమేషోఽపి హి విఘ్నభూతః
॥ ౯౭౯౯॥
MSS@9800@1కాలక్రమకమనీయ- క్రోడేయం కేతకీతి కాశంసా ।
MSS@9800@2వృద్ధిర్యథా యథా స్యాస్ తథా తథా కణ్టకోత్కర్షః ॥ ౯౮౦౦॥

MSS@9801@1కాలక్రమత్రుటితసంశ్రయభూః స్వమూల- మాత్రాశ్రయీ తటతరుః


సరితోఽమ్బుపూరైః ।
MSS@9801@2యైః శఙ్క్యతే నిపతతీతి వితీర్ణమృద్ధిస్ తైరేవ తస్య హి భవేత్

1006 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

స్థితిభుమిదార్ఢ్యమ్ ॥ ౯౮౦౧॥
MSS@9802@1కాలక్రమేణ పరిణామవశాదనవ్యా భావా భవన్తి ఖలు పూర్వమతీవ తుచ్ఛాః

MSS@9802@2ముక్తామణిర్జలదతోయకణోఽప్యణీయాన్ సమ్పద్యతే చ చిరకీచకరన్ధ్రమధ్యే
॥ ౯౮౦౨॥
MSS@9803@1కాలక్షేపో న కర్తవ్య ఆయుర్యాతి దినే దినే ।
MSS@9803@2నిరీక్షతే యమో రాజా ధర్మస్య వివిధాం గతిమ్ ॥ ౯౮౦౩॥

MSS@9804@1కా లక్ష్మీః పదమున్నతం, కిము పదం యద్ గౌరవం స్వామినః కిం తద్
గౌరవ, మన్తరాయరహితాపూర్వైవ గుర్వీ స్థితిః ।
MSS@9804@2కా చాసౌ స్థితి, రాత్మభూషణపరవ్యాపారసమ్భావనా కస్యైతత్ సకలం
సమస్తి, శశినః శ్రీకణ్ఠచుడామణేః ॥ ౯౮౦౪॥
MSS@9805@1కాలఞ్జరపతిశ్చక్రే భీమటః పఞ్చనాటకీమ్ ।
MSS@9805@2ప్రాప ప్రబన్ధరాజత్వం తేషు స్వప్నదశాననమ్ ॥ ౯౮౦౫॥

MSS@9805A@1కాలత్రయేఽపి యత్ కించిద్ ఆత్మప్రత్యయవర్జితమ్ ।


MSS@9805A@2ఏవమేతదితి స్పష్టం న వాచ్యం చతురేణ తత్ ॥

MSS@9806@1కాలత్రయోపపన్నాని జన్మకర్మాణి మే నృప ।


MSS@9806@2అనుక్రమన్తో నైవాన్తం గచ్ఛన్తి పరమర్షయః ॥ ౯౮౦౬॥

మహారత్నం యో న గృహ్ణాత్యబుద్ధిమాన్ ।
MSS@9807@1కాలప్రాప్తం
MSS@9807@2అన్యహస్తగతం దృష్ట్వా పశ్చాత్ స పరితప్యతే ॥ ౯౮౦౭॥

రాజా ప్రసూచయేత్ ।
MSS@9808@1కాలప్రాప్తముపాదద్యాన్నార్థం
MSS@9808@2అహన్యహని సన్దుహ్యాన్మహీం గామివ బుద్ధిమాన్ ॥ ౯౮౦౮॥

MSS@9809@1కాలయాపనమాశానాం వర్ధనం ఫలఖణ్డనమ్ ।


MSS@9809@2విరక్తేశ్వరచిహ్నాని జానీయాన్మతిమాన్ నరః ॥ ౯౮౦౯॥

MSS@9810@1కాలరాత్రికరాలేయం స్త్రీతి కిం విచికిత్ససే ।


MSS@9810@2తజ్జగత్త్రితయం త్రాతుం తాత తాడయ తాటకామ్ ॥ ౯౮౧౦॥

MSS@9811@1కాలరాత్రిర్మహారాత్రిర్మోహరాత్రిశ్చ దారుణా ।
MSS@9811@2త్వం శ్రీస్త్వమీశ్వరీ త్వం హ్రీస్త్వం బుద్ధిర్బోధలక్షణా ॥ ౯౮౧౧॥

MSS@9812@1కాలవర్షీ చ పర్జన్యో ధర్మచారీ చ పార్థివః ।

msubhsall.pdf 1007
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9812@2సమ్పద్ యదైషా భవతి సా బిభర్తి సుఖం ప్రజాః ॥ ౯౮౧౨॥


పాణ్డిత్యం యస్య రాఘవ ।
MSS@9813@1కాలవిద్భిర్వినిర్ణీతం
MSS@9813@2అనధ్యార్పిత ఏవాసౌ తజ్జ్ఞశ్చేద్ దైవముత్తమమ్ ॥ ౯౮౧౩॥

MSS@9814@1కాలవిద్భివిర్నిర్ణీతాయస్యాతిచిరజీవితా ।
MSS@9814@2స చేజ్జీవతి సంచ్ఛిన్నశిరాస్తద్ దైవముత్తమమ్ ॥ ౯౮౧౪॥

MSS@9815@1కాలవ్యాలహతంవీక్ష్య పతన్తం భానుమమ్బరాత్ ।


MSS@9815@2ఓషధీశం సమాదాయ ధావతీవ పితృప్రసూః ॥ ౯౮౧౫॥

MSS@9816@1కాలవిచ్ఛ్రోత్రియో రాజా నదీ సాధుశ్చ పఞ్చమః ।


MSS@9816@2ఏతే యత్ర న విద్యన్తే తత్ర వాసం న కారయేత్ ॥ ౯౮౧౬॥

MSS@9817@1కాలశ్చాలయతి ప్రాయః పణ్డితాన్ పామరానపి ।


MSS@9817@2తం చేచ్చికీర్షసి వశే తితిక్షైవ మహౌషధమ్ ॥ ౯౮౧౭॥

MSS@9818@1కాలశ్చేత్ కరుణాపరః కలియుగం యద్యద్య ధర్మప్రియం నిస్త్రింశో యది


పేశలో విషధరః సన్తోషదాయీ యది ।
MSS@9818@2అగ్నిశ్చేదతిశీతలం ఖలజనః సర్వోపకారీ స చేద్ ఆయుష్యం యది వా
భవిష్యతి విషం వేశ్యాపి తద్ రాగిణీ ॥ ౯౮౧౮॥
MSS@9819@1కాలస్య కారణం రాజా సదసత్కర్మణస్త్వతః ।
MSS@9819@2సుకార్యోద్యతదణ్డాభ్యాం స్వధర్మే స్థాపయేత్ ప్రజాః ॥ ౯౮౧౯॥

MSS@9820@1॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ।
MSS@9820@2కాలస్య సుమహద్బీర్యం సర్వభూతేషు లక్ష్మణ ॥ ౯౮౨౦॥
MSS@9821@1కాలస్యైవ వశో సర్వం దుర్గం దుర్గతరం చ యత్ ।
MSS@9821@2కాలే క్రుద్ధే కథం కాలాత్ త్రాణం నోఽద్య భవిష్యతి ॥ ౯౮౨౧॥

MSS@9821A@1కాలాగరూద్గారసుగన్ధిగన్ధ - ధూపాధివాసాశ్రయభూగృహేషు ।
MSS@9821A@2న తత్ర సుర్మాఘసమీరణేభ్యః శ్యామాకుచోష్మాశ్రయిణః పుమాంసః ॥
MSS@9822@1కాలాగురుప్రచురచన్దనచర్చితాఙ్గ్యః పుష్పావతంససురభీకృతకేశపాశాః

MSS@9822@2శ్రుత్వా ధ్వనిం జలముచాం త్వరితం ప్రదోషే శయ్యాగృహం గురుగృహాత్
ప్రవిశన్తి నార్యః ॥ ౯౮౨౨॥

1008 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9823@1కాలాగురౌ సురభితాతిశయేఽపి సఙ్గాద్ ఆరభ్యతే సురభితాపరపాదపేఽపి



MSS@9823@2పాటీరపాటవమిదం తవ సఙ్గివాతైస్ తాదాత్మ్యమేతి కతరో న తరోః
సమూహః
॥ ౯౮౨౩॥
MSS@9824@1కాలాగ్నిరుద్ర ఆధారే శక్తిః కుణ్డలినీ తథా ।
MSS@9824@2ఆనన్దాఖ్యా స్వధిష్ఠానే శక్త్యా కామాఖ్యయా సహ ॥ ౯౮౨౪॥

MSS@9825@1కాలాతిక్రమణం కురుష్వ తడితాం విస్ఫూర్జితైస్త్రాసయ స్ఫారైర్భీషయ


గర్జితైరతితరాం కార్ష్ణ్యం ముఖే దర్శయ ।
MSS@9825@2యస్యానన్యగతేః పయోద మనసో జింజ్ఞాసయా చాతక- స్యాధేహి
త్వమిహాఖిలం
తదపి న త్వత్తః పరం యాచతే ॥ ౯౮౨౫॥
MSS@9826@1కాలాతిక్రమణం వృత్తేర్యో న కుర్వీత భూపతిః ।
MSS@9826@2కదాచిత్ తం న ముఞ్చన్తి భర్త్సితా అపి సేవకాః ॥ ౯౮౨౬॥

MSS@9827@1కాలాతిక్రమణే హ్యేవ భక్తవేతనయోర్భృతాః ।


MSS@9827@2భర్తుః కుప్యన్తి దుష్యన్తి సోఽనర్థః సుమహాన్ స్మృతః ॥ ౯౮౨౭॥

MSS@9828@1కాలాతిపాతః కార్యాణాం ధర్మార్థపరిపీడనమ్ ।


MSS@9828@2నిత్యాభ్యన్తరవర్తిత్వాత్ సాధుప్రకృతికోపనమ్ ॥ ౯౮౨౮॥

MSS@9829@1రహస్యభేదస్తత్ పక్షాద్ అకార్యేషు ప్రవర్తనమ్ ।


MSS@9829@2ఈర్ష్యామర్షస్తథా క్రోధో నిరోధః సాహసాని చ ॥ ౯౮౨౯॥

MSS@9830@1ఇత్యాది చ స్త్రీవ్యసనే యచ్చ పూర్వం ప్రకీర్తితమ్ ।


MSS@9830@2తస్మాత్ స్త్రీవ్యసనం రాజా రాజ్యకామః పరిత్యజేత్ ॥ ౯౮౩౦॥

MSS@9831@1కాలాత్ ప్రరోహతి విశ్వం పునః కాలః ప్రవర్తతే ।


MSS@9831@2స్థూలసూక్ష్మగతిః కాలో వివిధం తస్య చోచ్యతే ॥ ౯౮౩౧॥

MSS@9832@1కాలాత్ప్రవర్తతే బీజం కాలాద్ గర్భం ప్రముఞ్చతి ।


MSS@9832@2కాలో జనయతే పుత్రం పునః కాలోఽపి సంహరేత్ ॥ ౯౮౩౨॥

MSS@9833@1కాలాద్ ప్రరోహతే బీజం ఫలం కాలాత్ ప్రవర్తతే ।


MSS@9833@2కాలో హి వర్తయేత్ సృష్టిం పునః కాలో హి సంహరేత్ ॥ ౯౮౩౩॥

msubhsall.pdf 1009
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9834@1కాలానపాస్య విషువాయనసంక్రమాదీన్ అస్తంగతే హిమకరే చ దివాకరే చ



MSS@9834@2అమ్బ స్మరేయమపి తే చరణారవిన్దమ్ ఆనన్దలక్షణమపాస్తసమస్తభేదమ్
॥ ౯౮౩౪॥
విస్పష్టం రాఘవస్యార్జునస్య చ ।
MSS@9835@1కాలానుకూల్యం
MSS@9835@2అనుకూలే యదా దైవే క్రియాల్పా సుఫలా భవేత్ ॥ ౯౮౩౫॥

హ్మనర్థాయ గృధ్రో గేహోపరి స్థితః ।


MSS@9836@1కాలాన్తరే
MSS@9836@2ఖలో గృహసమీపస్థః సద్యోఽనర్థాయ దేహినామ్ ॥ ౯౮౩౬॥

MSS@9837@1కాలఞ్జరాః భారసహాస్తేషాం వక్ష్యామి లక్షణమ్ ।


MSS@9837@2శతార్ధమఙ్గులానాం తు శ్రేష్ఠం ఖడ్గం ప్రకీర్తితమ్ ॥ ౯౮౩౭॥

MSS@9838@1కాలిదాస కలావాస దాసవచ్చాలితో యది ।


MSS@9838@2రాజమార్గే వ్రజన్నత్ర పరేషాం తత్ర కా త్రపా ॥ ౯౮౩౮॥

నవం వయో మాహిషం దధి సశర్కరం పయః ।


MSS@9839@1కాలిదాసకవితా
MSS@9839@2ఏణమాంసమబలా చ కోమలా సమ్భవన్తు మమ జన్మజన్మని ॥
౯౮౩౯॥
కదాచిన్ మద్గిరా సహ ।
MSS@9840@1కాలిదాసకవేర్వాణీ
MSS@9840@2కలయత్యర్థసామ్యం చేద్ భీతా భీతా పదే పదే ॥ ౯౮౪౦॥

MSS@9841@1కాలిన్ది , బ్రూహి కుమ్భోద్భవ, జలధిరహం నామ గృహ్ణాసి కస్మాచ్


ఛత్రోర్మే,
నర్మదాహం త్వమపి వదసి మే నామ కస్మాత్ సపత్న్యాః ।
MSS@9841@2మాలిన్యం తర్హి కస్మాదనుభవసి, మిలత్కజ్జలైర్మాలవీనాం నేత్రామ్భోభిః,
కిమాసాం సమజని, కుపితః కున్తలక్షోణిపాలః ॥ ౯౮౪౧॥
MSS@9842@1కాలిన్దీం వీక్ష్య యాతాం సులలితవదనో మాతరం గేహగోపీః కార్యాసక్తాః
సమన్తాదనుగతనయనో గోరసాగారమన్తః ।
MSS@9842@2గత్వా భాణ్డాని భిత్త్వా మధుమధు శనకైర్గోరసం భక్షమాణః
శీఘ్రప్రత్యాప్తనన్దాకలితసితముఖో నన్దసూనుః శివాయ ॥ ౯౮౪౨॥
MSS@9843@1కాలిన్దీకలకూలకాననకృతక్రీడాకలాపోల్లస ద్- గోగోపాలకబాలకైః
ప్రతిదిశం
సానన్దమావిష్టితమ్ ।

1010 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9843@2వంశీనాదవశీకృతవ్రజవధూస్వాన్తం సదాహ్నాదకం సద్భక్త్యా


సముపాస్మహే
వయమఘధ్వంసైకధీరం మహః ॥ ౯౮౪౩॥
MSS@9844@1కాలిన్దీకేశపాశః పరిలసతి మహీనాయికాయాస్తనూజా జహ్నీః
సత్పుణ్యసంఘో
గుణ ఇహ సలిలం యచ్చ సారస్వసం తు ।
MSS@9844@2వేణీ త్వేషా విశేషాదమరవరలసత్స్నేహయుక్తా వియుక్తా బన్ధేనేత్యత్ర చిత్రం
విలసతి నితరాం యత్తమోవర్ణహీనా ॥ ౯౮౪౪॥
MSS@9845@1కాలిన్దీచారువీచీనిచయ ఇతి ముదా గాహితా నైచికీభిర్ బాలా కాదమ్బినీతి
ప్రముదితహృదయం వీక్షితా నీలకణ్ఠైః ।
MSS@9845@2ఉత్తంసార్థం తమాలస్తబక ఇతి హృతా ముగ్ధగోపాఙ్గనాభిః శ్రేయో నః
కల్పయన్తాం మధుమథనతనుస్వచ్ఛకాన్తిప్రవాహాః ॥ ౯౮౪౫॥
MSS@9846@1కాలిన్దీజలకుఞ్జవఞ్జులవనచ్ఛాయానిషణ్ణాత్మనో
రాధాబద్ధనవానురాగరసికస్యోత్కణ్ఠితం గాయతః ।
MSS@9846@2తత్పాయాదపరిస్ఖలజ్జలరుహాపీడం కలస్పృఙ్నత-
గ్రీవోత్తానితకర్ణతర్ణకకులైరాకర్ణ్యమానం హరేః ॥ ౯౮౪౬॥
MSS@9847@1కాలిన్దీజలకేలిలోలతరుణీరావీతచీనాంశు కా నిర్గత్యాఙ్గజలాని
సారితవతీరాలోక్య సర్వా దిశః ।
MSS@9847@2తీరోపాన్తమిలన్నికుఞ్జభవనే గూఢం చిరాత్ పశ్యతః శౌరేః
సంభ్రమయన్నిమా
విజయతే సాకూతవేణుధ్వనిః ॥ ౯౮౪౭॥
MSS@9847A@1కాలిన్దీతటభేది హాస్తినపురీదౌస్థ్యాదిభిః ఖ్యాపిత- స్థేమా యస్య
జయత్యఖణ్డజగదానన్దైకకన్దో భూజః ।
MSS@9847A@2ముష్ట్యా నిష్ఠురయైష ముష్టికశిరోనిష్ట్యూతరక్తక్ఛటాచ్-
ఛద్మోద్వాన్తరుషా భినత్తు భవతాం భద్రేతరం లాఙ్గలమ్ ॥
MSS@9848@1కాలిన్దీనర్మదామ్భఃస్రుతమదసలిలోత్సఙ్గినౌ పుష్పవన్తౌ విభ్రాణః
కుమ్భయుగ్మం గగనతలతతః స్వర్ధునీపూరశుణ్డః ।
MSS@9848@2ఘణ్టాలః సాధువాదైరనభిమతయశో దేవ మృద్నన్ మృణాలం
కీర్తిస్తోమాభ్రకుమ్భీ జగదుదరసరఃసంభ్రమీ బమ్భ్రమీతి ॥ ౯౮౪౮॥

msubhsall.pdf 1011
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9849@1కాలిన్దీపులినాన్తవఞ్జులలతాకుఞ్జే కుతశ్చిత్ క్రమాత్ సుప్తస్యైవ మిథః


కథాజుషి శనైః సంవాహికామణ్డలే ।
MSS@9849@2వైదేహీం దశకన్ధరోఽపహరతీత్యాకర్ణ్య కంసద్విషో హుం హుం వత్స
ధనుర్ధనుర్ధనురితి వ్యగ్రా గిరః పాన్తు వః ॥ ౯౮౪౯॥
MSS@9850@1కాలిన్దీపులినే మయా, న న మయా శైలోపశల్యే, న న న్యగ్రోధస్య తలే
మయా,
న న మయా రాధాపితుః ప్రాఙ్గణే ।
MSS@9850@2దృష్టః కృష్ణ ఇతీరితస్య సభయం గోపైర్యశోదాపతేర్ విస్మేరస్య పురో
హసన్ నిజగృహాన్నిర్యన్ హరిః పాతు వః ॥ ౯౮౫౦॥
MSS@9851@1కాలిన్దీపులినోదరేషు ముసలీ యావద్ గతః క్రీడితుం తావత్
కర్బురికాపయః పిబ
హరే వార్ధిష్యతే తే శిఖా ।
MSS@9851@2ఇత్థం బాలతయా ప్రతారణపరా శ్రుత్వా యశోదాగిరః పాయాద్వః
స్వశిఖాం
స్పృశన్ ప్రముదితః క్షీరేఽర్ధపీతే హరిః ॥ ౯౮౫౧॥
MSS@9852@1కాలిన్దీమనుకూలకోమలరయామిన్దీవరశ్యామలాః శైలోపాన్తభువః
కదమ్బకుసుమైరామోదినః కన్దరాన్ ।
MSS@9852@2రాధాం చ ప్రథమాభిసారమధురాం జాతానుతాపః స్మరన్ అస్తు
ద్వారవతీపతిస్త్రిభువనామోదాయ దామోదరః ॥ ౯౮౫౨॥
MSS@9853@1కాలిన్దీయం ద్విరదదలింతామ్భోజినీరేణురమ్యా యస్యాః కృష్ణః
శిశిరపయసస్తీరకేదారచారీ ।
MSS@9853@2గాయన్తీనాం కిమపి మధురం బాలగోపాలికానాం లీలాలోలః కమలకలికాః
కర్ణపూరీచకార ॥ ౯౮౫౩॥
MSS@9854@1కాలిన్దీయతి కజ్జలీయతి కలానాథాఙ్కమాలీయతి వ్యాలీయత్యహిమణ్డలీయతి
ముహుః
శ్రీకణ్ఠకణ్ఠీయతి ।
MSS@9854@2శైవాలీయతి కోకిలీయతి మహానీలాభ్రజాలీయతి బ్రహ్మాణ్డే రిపుదుర్యశస్తవ
నృపాలంకారచూడామణే ॥ ౯౮౫౪॥
MSS@9855@1కాలిన్దీరాశిరూర్ధ్వం
నను మధుపకులం మాలతీపుఞ్జగం వా సన్దోహం
వైణనాభేర్జయతి శశిముఖీకేశజాలం మనోజ్ఞమ్ ।

1012 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9855@2భ్రాన్తిం ప్రాప్నోషి కిం త్వం బత గరలధరాభోగ ఏష ప్రచణ్డో లోకం


ప్రత్యక్షభూతం గ్రసతి బత బలాద్ యన్న భూయఃసుఖిత్వమ్ ॥ ౯౮౫౫॥
MSS@9856@1కాలిన్దీవీచిపుఞ్జైః
కువలయవిపినైరిన్ద్రనీలచ్ఛటాభిః శైవాలైః
కజ్జలౌఘైరలితిమిరభరైర్బాలజీమూతజాలైః ।
MSS@9856@2కస్తూరీకోకిలానాం తతిభిరివ సహాచాకచిక్యప్రపఞ్చైస్ త్రైలోక్యం
పూరయన్తీ
శమయతు విపదః శాంభవీ కణ్ఠనాలా ॥ ౯౮౫౬॥
MSS@9857@1కాలిన్ద్యాః పులినం ప్రదోషమరుతో రమ్యాః శశాఙ్కాంశవః సన్తాపం న
హరన్తు నామ నితరాం కుర్వన్తి కస్మాత్ పునః ।
MSS@9857@2సన్దష్టం వ్రజయోషితామిహ హరేః సంశ‍ృణ్వతోఽన్తఃపురే నిఃశ్వాసా
ప్రసృతా చయన్తి రమణీసౌభాగ్యగర్వచ్ఛిదః ॥ ౯౮౫౭॥
MSS@9858@1కాలిన్ద్యాః పులినేన్ద్రనీలశకలశ్యామామ్భసోఽన్తర్జలే
మగ్నస్యాఞ్జనపుఞ్జమేచకనిభస్యాహేః కుతోఽన్వేషణమ్ ।
MSS@9858@2తారాభాః ఫణచక్రవాలమణయో న స్యుర్యది ద్యోతినో యైరేవోన్నతిమాప్నువన్తి
గుణినస్తైరేవ యాన్త్యాపదమ్ ॥ ౯౮౫౮॥
MSS@9859@1కాలిన్ద్యాః పులినేషు కేలికుపితాముత్సృజ్య రాసే రసం
గచ్ఛన్తీమనుగచ్ఛతోఽశ్రుకలుషాం కంసద్విషో రాధికామ్ ।
MSS@9859@2తత్పాదప్రతిమానివేశితపదస్యోద్భూతరోమోద్గతేర్ అక్షుణ్ణోఽనునయః
ప్రసన్నదయితాదృప్టస్య పుష్ణాతు వః ॥ ౯౮౫౯॥
MSS@9859A@1కాలీకలకలరూపా మహిషాసురవినాశినీ వీరా ।
MSS@9859A@2శుమ్భాదాననిశుమ్భా- స్వాదనతోషావతు త్వాం న్ పతే ॥

MSS@9860@1కాలీకేలీకలాపక్రమకలితకలాకౌతుకీ కున్దకాన్తిః కల్పాన్తే కాలకల్పః


క్రతుకదనకథాకన్దలీకూటకన్దః ।
MSS@9860@2కాకోలక్రూరకణ్ఠః కలితకలకలత్క్లాన్తకన్దర్పకాన్తా- కారుణ్యాక్రాన్తకాన్తః
కలయతు కుశలం కిఙ్కరాణాం కపర్దీ ॥ ౯౮౬౦॥
శ్రీకృష్ణే యమునాతటే ।
MSS@9861@1కాలీనాగగ్రహవ్యగ్రే
MSS@9861@2ఝంపయాధోముఖే జాతే విపరీతం జగత్త్రయమ్ ॥ ౯౮౬౧॥

MSS@9862@1కాలీయకక్షోదవిలేపనశ్రియం దిశద్ దిశాముల్లసదంశుమద్ద్యుతి ।


MSS@9862@2ఖాతం ఖురైర్ముద్గభుజాం విపప్రథే గిరేరధః కాఞ్చనభూమిజం రజః

msubhsall.pdf 1013
మహాసుభాషితసంగ్రహ

॥ ౯౮౬౨॥
MSS@9863@1కాలీయైః కుచకాఞ్చనాచలచమత్కారః కిముత్సార్యతే కీదృక్
కుఙ్కమకేసరత్విషి ముఖే కస్తూరికాలేపనమ్ ।
MSS@9863@2స్ఫీతేఽస్మిత్ జఘనే సరోజవదనే కిం నీలచోలార్పణం కస్మై సాహసిని
త్వమిచ్ఛసి విధేర్విన్యాసమన్యాదృశమ్ ॥ ౯౮౬౩॥
MSS@9864@1కాలుష్యం జనయఞ్జడస్య రచయన్ ధర్మద్రుమోన్సూలనం
క్లిశ్యన్నీతికృపాక్షమాకమలినీం లోభామ్బుధిం వధైయన్ ।
MSS@9864@2మర్యాదాతటముద్రుజఞ్ఛుభమనోహంసప్రవాసం దిశన్ కిం న క్లేశకరః
పరిగ్రహనదీపూరః ప్రవృద్ధిం గతః ॥ ౯౮౬౪॥
MSS@9865@1కాలుష్యం పయసాం విలోక్య శనకైరుడ్డీయ హంసా గతా
ధారాజర్జరకేసరాస్ఫుటరుచః పద్మా నిమగ్నా జలే ।
MSS@9865@2సా సర్వర్తుసుఖావతారపదవీ ఛన్నా తృణైర్నూతనైః కష్టం తాదృగపి
స్వభావవిమలం వృద్ధ్యైవ నష్టం సరః ॥ ౯౮౬౫॥
MSS@9866@1కాలుష్యముద్వీక్ష్య విధుం కలఙ్కినం బుధా యదాహుర్మమ సఙ్గతం న
తత్ ।
MSS@9866@2జానే నిజాఙ్కే దయితాస్య వర్తతే నిశీథినీనాథకలఙ్కితా నహి ॥
౯౮౬౬॥
MSS@9867@1కాలే కాలే న కిముపనతం భుఞ్జతే భోజ్యజాతం గృహ్ణన్త్యమ్భో న కిమథ
న కిం సంవిశన్తి క్షపాసు ।
MSS@9867@2పుష్ణన్తి స్వాన్ న కిము పృథుకాన్ స్త్రీషు కిం నో రమన్తే
కృత్యాకృత్యవ్యపగతధియాం కస్తిరశ్చాం చ భేదః ॥ ౯౮౬౭॥
MSS@9868@1కాలే కాలే విరేచ్యం స్యాత్ పాత్రం పూరయితుం పునః ।
MSS@9868@2సజ్జీకుర్మో యదావాప్తుం గుర్వీం గ్రహణశీలతామ్ ।
MSS@9868@3స్వాత్మనోఽన్తస్తదస్మాభీ రిక్తతైవానుభూయతే ॥ ౯౮౬౮॥

MSS@9868A@1కాలేకథంచిచ్చరతాం ధవానాం కాన్త్యా స్వయా కర్దమితేఽన్తరిక్షే ।


MSS@9868A@2అమ్భోధరాః శ్రాన్తిజుషామభూవన్ ఆలమ్బదణ్డా ఇవ వారిధారాః ॥
MSS@9869@1కాలే ఖల్వాగతా దేవ్యః పుత్రే మోహముపాగతే ।
MSS@9869@2హస్తస్పర్శో హి మాత్ ణామ్ అజలస్య జలాఞ్జలిః ॥ ౯౮౬౯॥

1014 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9869A@1కాలే తరోరనుపకారి ఫలం ఫలిత్వా లజ్జావశాదుచిత ఏవ వినాశయోగః



MSS@9869A@2ఏతత్ తు చిత్రముపకృత్య ఫలైః పరేభ్యః ప్రాణాన్ నిజాన్ ఝటితి యత్
కదలీ
జహాతి ॥
MSS@9870@1కాలేఽదాతా పితా వాచ్యో వాచ్యశ్చానుపయన్ పతిః ।
MSS@9870@2మృతే భర్తరి పుత్రస్తు వాచ్యో మాతురరక్షితా ॥ ౯౮౭౦॥

MSS@9871@1కాలే దేశే యథాయుక్తం నరః కుర్వన్నుపైతి కామ్ ।


MSS@9871@2భుక్తవన్తావలప్స్యేతాం కిమన్నమకరిష్యతామ్ ॥ ౯౮౭౧॥

MSS@9872@1కాలే ధర్మార్థకామాన్ యః సంమన్త్ర్య సచివైః సహ ।


MSS@9872@2నిషేవేతాత్మవాంల్లోకే న స వ్యసనమాప్నుయాత్ ॥ ౯౮౭౨॥

MSS@9873@1కాలేనకృష్ణాశ్చ సితాశ్చ రాత్ర్యః కాలేన చన్ద్రః పరిపూర్ణబిమ్బః ।


MSS@9873@2నాకాలతః పుష్పఫలం నగానాం నాకాలవేగాః సరితో వహన్తి ॥
౯౮౭౩॥
MSS@9874@1కాలేన క్షితివారివహ్నిపవనవ్యోమాదియుక్తం జగద్ బ్రహ్మాద్యాశ్చ సురాః
ప్రయాన్తి విలయం విద్మో వివారాదితి ।
MSS@9874@2పశ్యామోఽపి వినశ్యతేఽనవరతం లోకాననేకాన్ ముధా మాయామోహమయీం
భవప్రణయినీం నాస్థాం జహీమో వయమ్ ॥ ౯౮౭౪॥
యాతి క్రిమితాం మహేన్ద్రో మహేన్ద్రభావం క్రిమిరప్యుపైతి ।
MSS@9875@1కాలేన
MSS@9875@2అయం ప్రథీయానయమప్రతిష్ఠ ఇత్యేష నిష్ఠానుచితోఽభిమానః ॥
౯౮౭౫॥
MSS@9876@1కాలేన రిపుణా సంధిః కాలే మిత్రేణ విగ్రహః ।
MSS@9876@2కార్యకారణమాశ్రిత్య కాలం క్షిపతి పణ్డితః ॥ ౯౮౭౬॥

MSS@9877@1కాలేన శీఘ్రాః ప్రవివాన్తి వాతాః కాలేన వృష్టిర్జలదానుపైతి ।


MSS@9877@2కాలేన పద్మోత్పలవజ్జలం చ కాలేన పుష్పన్తి నగా వనేషు ॥ ౯౮౭౭॥

MSS@9878@1కాలేనీలబలాహకే సతడితి ప్రీతిప్రదే బర్హిణా ఆశ్చర్యం కథయామి వః


శ‍ృణుత భో యద్ వృత్తమస్మిన్ గృహే ।
MSS@9878@2సౌభాగ్యవ్యయశఙ్కయైకశయనే కాన్తాప్రియాభ్యామహో మానిభ్యాం బత
రాత్రిమేవ

msubhsall.pdf 1015
మహాసుభాషితసంగ్రహ

సకలాం చీర్ణం ప్రవాసివ్రతమ్ ॥ ౯౮౭౮॥


MSS@9879@1కాలేఽన్నస్య క్షుధమవహితో దిత్సమానో విధృత్య నో భోక్తవ్యం
ప్రథమమతిథేర్యః సదా తిష్ఠతీతి ।
MSS@9879@2తస్యాప్రాప్తావపి గతమలం పుణ్యరాశిం శ్రయన్తం తం దాతారం
జినపతిమతే
ముఖ్యమాహుర్జినేద్రాః ॥ ౯౮౭౯॥
MSS@9880@1కాలే మహత్యనవధావపతన్ కదాపి క్వాప్యన్తిమే జనుషి కోఽపి గతిం
లభేత ।
MSS@9880@2ఇత్థం సమర్థనవిధిః పరమాగమానాం పర్యాయసూక్తివిధయా నయనం
నఞర్థే ॥ ౯౮౮౦॥
MSS@9881@1కాలేమృదుర్యో భవతి కాలే భవతి దారుణః ।
MSS@9881@2రాజా లోకద్వయాపేక్షీ తస్య లోకద్వయం భవేత్ ॥ ౯౮౮౧॥

MSS@9882@1కాలే మృదుర్యో భవతి కాలే భవతి దారుణః ।


MSS@9882@2స వై సుఖమవాప్నోతి లోకేఽముష్మిన్నిహైవ చ ॥ ౯౮౮౨॥

మృదుర్యో భవతి కాలే భవతి దారుణః ।


MSS@9883@1కాలే
MSS@9883@2స సాధయతి కృత్యాని శత్రూంశ్చైవాధితిష్ఠతి ॥ ౯౮౮౩॥

భృదుశ్చ తీక్ష్ణశ్చ నృపః స్యాద్ యది సూర్యవత్ ।


MSS@9884@1కాలే
MSS@9884@2ఉదయః క్రియతే తస్య మణ్డలేనానురాగిణా ॥ ౯౮౮౪॥

యథావధిగత- నరపతికోపాద్యశేషవృత్తాన్తః ।
MSS@9885@1కాలే
MSS@9885@2నృపభవనే నతమూర్తిః సంయతవస్త్రః శనైః ప్రవిశేత్ ॥ ౯౮౮౫॥

MSS@9886@1కాలే వాప్యథవాకాలే సంధ్యావన్దనతత్పరః ।


MSS@9886@2అవిద్యో వా సవిద్యో వా బ్రాహ్మణో మామకీ తనుః ॥ ౯౮౮౬॥

MSS@9887@1కాలే వారిధరాణామ్ అపతితయా నైవ శక్యతే స్థాతుమ్ ।


MSS@9887@2ఉత్కణ్ఠితాసి తరలే న హి న హి సఖి పిచ్ఛిలః పన్థాః ॥ ౯౮౮౭॥

MSS@9888@1కాలే విద్యుత్ప్రభాజాలే శిఖితాణ్డవమణ్డితే ।


MSS@9888@2కాన్తః సర్వజనాభీష్టో బాలేన్దుః ఖే న లభ్యతే ॥ ౯౮౮౮॥

MSS@9889@1కాలే సంతతవర్షిణో జలముచః సస్యైః సమృద్ధా ధరా భూపాలా


నిజధర్మపాలనపరా విప్రాస్త్రయీనిర్భరాః ।

1016 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9889@2స్వాదుక్షీరనతోధసః ప్రతిదినం గావో నిరస్తాపదః సన్తః శాన్తిపరా


భవన్తు కృతినః సౌజన్యభాజో జనాః ॥ ౯౮౮౯॥
MSS@9890@1కాలే సహిష్ణుర్గిరివద్ అసహిష్ణుశ్చ వహ్నివత్ ।
MSS@9890@2స్కన్ధేనాపి వహేచ్ఛత్రూన్ ప్రియాణి సముదాహరన్ ॥ ౯౮౯౦॥

MSS@9891@1కాలేహితం మితం బ్రూయాద్ అవిసంవాది పేశలమ్ ।


MSS@9891@2పూర్వాభిభాషీ సుముఖః సుశీలః కరుణో మృదుః ॥ ౯౮౯౧॥

MSS@9892@1కాలేహితమితాహారవిహారీ విధసాశనః ।
MSS@9892@2అదీనాత్మా చ సుస్వప్నః శుచిః స్యాత్ సర్వదా నరః ॥ ౯౮౯౨॥

MSS@9893@1కా లోకమాతా కిము దేహముఖ్యం రతే కిమాదౌ కురుతే మనుష్యః ।


MSS@9893@2కో దైత్యహన్తా వద వై క్రమేణ గౌరీముఖం చుమ్బతి వాసుదేవః ॥
౯౮౯౩॥
MSS@9894@1కాలో దేశః క్రియా కర్తా కరణం కార్యమాగమః ।
MSS@9894@2ద్రవ్యం ఫలమితి బ్రహ్మన్ నవధోక్తోఽజయా హరిః ॥ ౯౮౯౪॥

MSS@9895@1కాలోదైవం కర్మ జీవః స్వభావో ద్రవ్యం క్షేత్రం ప్రాణ ఆత్మా వికారః ।


MSS@9895@2తత్సంఘాతో బీజరోహప్రవాహస్ త్వన్మాయైషా తన్నిషేధం ప్రపద్యే ॥
౯౮౯౫॥
MSS@9896@1కాలోపభోగినః సర్వే నిత్యమానన్దితా నరాః ।
MSS@9896@2సర్వే సత్యరతా నిత్యం సర్వే ధర్మపరాయణాః ॥ ౯౮౯౬॥

MSS@9896A@1కాలోపలబ్ధం కలహంసనాద- మాకర్ణ్య కర్ణామృతమన్తరిక్షే ।


MSS@9896A@2సలీలముద్ధాటితవారిపూరా సరోజినీ సాదరముజ్జగామ ॥

MSS@9897@1కాలోఽభ్యుపైతి సకృదేవ నరం కథంచిత్ ప్రాప్నోతి తం న స పునః


ఖలు కాలకాఙ్క్షీ ।
MSS@9897@2కాలేన గోచరగతాననపేక్ష్య భక్ష్యాన్ మన్దక్రమోఽప్యజగరః సముపైతి
సిద్ధిమ్ ॥ ౯౮౯౭॥
MSS@9898@1కాలో మధుః కుపిత ఏష చ పుష్పధన్వా ధీరా వహన్తి రతిఖేదహరాః
సమీరాః ।
MSS@9898@2కేలీవనీయమపి వఞ్జులకుఞ్జమఞ్జుర్ దూరే పతిః కథయ కిం
కరణీయమద్య

msubhsall.pdf 1017
మహాసుభాషితసంగ్రహ

॥ ౯౮౯౮॥
MSS@9899@1కాలోఽయం భూతమశకఘుంధుమానాం ప్రపాతినామ్ ।
MSS@9899@2బ్రహ్మాణ్డోదుమ్బరోత్థానాం బృహత్పాదపతాం గతః ॥ ౯౮౯౯॥

MSS@9900@1కాలోయాతి గలత్యాయుః క్షీయన్తే చ మనోరథాః ।


MSS@9900@2సుకృతం చ కృతం కించిత్ సతాం సంస్మరణోచితమ్ ॥ ౯౯౦౦॥

MSS@9901@1కాలో వా కారణం రాజ్ఞో రాజా వా కాలకారణమ్ ।


MSS@9901@2ఇతి తే సంశయో మా భూద్ రాజా కాలస్య కారణమ్ ॥ ౯౯౦౧॥

MSS@9902@1కాలో వికురుతే భావాన్ సర్వాంల్లోకే శుభాశుభాన్ ।


MSS@9902@2కాలః సంక్షిపతే సర్వాః ప్రజా విసృజతే పునః ॥ ౯౯౦౨॥

MSS@9903@1కాలో హేతుం వికురుతే స్వార్థస్తమనువర్తతే ।


MSS@9903@2స్వార్థం ప్రాజ్ఞోఽభిజానాతి ప్రాజ్ఞం లోకోఽనువర్తతే ॥ ౯౯౦౩॥

MSS@9904@1కా విద్యా కవితాం వినార్థిని జనే త్యాగం వినా శ్రీశ్చ కా కో ధర్మశ్చ


కృపాం వినా నరపతిః కో నామ నీతిం వినా ।
MSS@9904@2కః సూనుర్వినయం వినా కులవధూః కా స్వామిభక్తిం వినా భోగ్యం కిం
రమణీం వినా క్షితితలే కిం జన్మ కీర్తిం వినా ॥ ౯౯౦౪॥
MSS@9905@1కా విషమా దైవగతిః కిం లష్టం యజ్జనో గుణగ్రాహీ ।
MSS@9905@2కిం సౌఖ్యం సుకలత్రం కిం దుర్గ్రాహ్యం ఖలో లోకః ॥ ౯౯౦౫॥

MSS@9906@1కావేరీం తాం సమాసాద్య విహృతామప్సరోగణైః ।


MSS@9906@2తత్ర స్నాత్వా నరో రాజన్ గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ ౯౯౦౬॥

MSS@9907@1కావేరీ కబరీవ భామిని భువో దేవ్యాః పురో దృశ్యతాం


పూగైర్నాగలతాశ్రితైరుపదిశత్యాశ్లేషవిద్యామ్ ఇవ ।
MSS@9907@2కర్ణాటీజనమజ్జనేషు జఘనైర్యస్యాః పయః ప్లావితం పీత్వా
నాభిగుహాభిరాత్తరుచిభిః ప్రాచీం దిశం నీయతే ॥ ౯౯౦౭॥
MSS@9908@1కావేరీతీరకర్పూరపరాగామోదసోదరాః ।
MSS@9908@2రతిస్వేదలవానేతే పురన్ధ్రీణాం సమీరణాః ॥ ౯౯౦౮॥
MSS@9909@1కావేరీతీరభూమీరుహభుజగవధూభుక్తముక్తావశిష్టః
కర్ణాటీచీనపీనస్తనవసనదశాన్దోలనాస్ప న్దమన్దః ।
MSS@9909@2లోలల్లాటీలలాటాలకతిలకలతాలాస్యలీలావిల్ ఓలః కష్టం భో దాక్షిణాత్య

1018 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

ప్రచలతి పవనః పాన్థ కాన్తాకృతాన్తః ॥ ౯౯౦౯॥


MSS@9909A@1కావేరీరమ్యరాజీవవిలసద్గన్ధబన్ధునా ।
MSS@9909A@2మధుమాససమీరేణ వర్ధతే కుత్ర కస్య కా ॥
MSS@9910@1కావేరీవారివేల్లల్లహరిపరికరక్రీడనక్రాన్తశీతాః
స్ఫీతశ్రీఖణ్డషణ్డభ్రమణభరభవ ద్భూరిసౌరభ్యగర్భాః ।
MSS@9910@2చోలస్త్రీలోలచేలాఞ్చలచలనకలాక్రాన్తకాన్తాస్తనాన్త్ ఆ వాన్తి
ప్రేయోవియోగాతురతరరమణీవైరిణోఽమీ సమీరాః ॥ ౯౯౧౦॥
MSS@9910A@1కావేరీహృదయాభిరామపులినే పుణ్యే జగన్మఙ్గలే చన్ద్రామ్భోజవతీతటే
సమారాధితే ।
పరిసరే ధాత్రా
MSS@9910A@2శ్రీరఙ్గే భుజగేన్ద్రభోగశయనే లక్ష్మీమహీసేవితే శేతే యః పురుషోత్తమః
స భగవాన్ నారాయణః పాతు నః ॥
MSS@9910B@1కావేశ్యా కో విరోధోఽయం కా ప్రశస్తిశ్చ సఙ్గరే ।
MSS@9910B@2వృథా ప్రాణజిహీర్షూణాం మూర్ఖానామీదృశీ మతిః ॥

MSS@9911@1కావ్యంకరోతి సుకవిః సహృదయ ఏవ వ్యనక్తి తత్తత్త్వమ్ ।


MSS@9911@2రత్నం ఖనిః ప్రసూతే రచయతి శిల్పీ తు తత్సుషమాన్ ॥ ౯౯౧౧॥

MSS@9911A@1కావ్యం కరోతు పరిజల్పతు సంస్కృతం వా సర్వాః కలాః సమధిగచ్ఛతు


వాచ్యమానాః ।
MSS@9911A@2లోకస్థితిం యది న వేత్తి యథానురూపాం సర్వస్య మూర్ఖనికరస్య స
చక్రవర్తీ ॥
MSS@9912@1కావ్యం కరోమి న హి చారుతరం కరోమి యత్నాత్ కరోమి యది
చారుతరం కరోమి ।
MSS@9912@2భూపాలమౌలిమణిమణ్డితపాదపీఠ హే సాహసాఙ్క కవయామి వయామి
యామి ॥ ౯౯౧౨॥
MSS@9913@1కావ్యం కరోషి కిము తే సుహృదో న సన్తి యే త్వాముదీర్ణపవనం
వినివారయన్తి ।
MSS@9913@2గవ్యం ఘృతం పిబ నివాతగృహం ప్రవిశ్య వాతాధికా హి పురుషాః
కవయో
భవన్తి ॥ ౯౯౧౩॥
MSS@9914@1కావ్యం చార్వపి రసిక- ప్రీతికరం భవతి నైకరసబద్ధమ్ ।

msubhsall.pdf 1019
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9914@2సురతమనాహితకలహం హరిణదృశో నాభినన్దయతి ॥ ౯౯౧౪॥


MSS@9914A@1కావ్యం చేత్ సరసం కిమర్థమమృతం వక్త్రం కురఙ్గీదృశాం చేత్
కన్దర్పవిపాణ్డుగణ్డఫలకం రాకాశశాఙ్కేన కిమ్ ।
MSS@9914A@2స్వాతన్త్ర్యం యది జీవితావధి ముధా స్వర్భూర్భువో వైభవం వైదర్భీ
యది బద్ధయౌవనభరా ప్రీత్యా సరత్యాపి కిమ్ ॥
MSS@9915@1కావ్యం యదీయం గృహమమ్బరం వా సువర్ణచిత్రోజ్జ్వలమావిభాతి ।
MSS@9915@2స నన్దనో నన్దతి కున్దనస్య శ్రీకృష్ణరామః కవిరాప్తకామః ॥ ౯౯౧౫॥

యద్యపి రసికం ప్రీతికరం భవతి నైకరసబద్ధమ్ ।


MSS@9916@1కావ్యం
MSS@9916@2సురతమనాహితకలహం హరిణదృశో నాభినన్దయతి ॥ ౯౯౧౬॥

MSS@9917@1కావ్యం యశసేఽర్థకృతే వ్యవహారవిదే శివేతరక్షతయే ।


MSS@9917@2సద్యః పరనిర్వృతయే కాన్తాసమ్మితతయోపదేశయుజే ॥ ౯౯౧౭॥

సుధా రసజ్ఞానాం కామినాం కామినీ సుధా ।


MSS@9918@1కావ్యం
MSS@9918@2ధనం సుధా సలోభానాం శాన్తిః సన్యసినాం సుధా ॥ ౯౯౧౮॥

MSS@9919@1కావ్యప్రపఞ్చచుఞ్చూ రచయతి కావ్యం న సారవిద్ భవతి ।


MSS@9919@2తరవః ఫలాని సువతే విన్దతి సారం పతఙ్గసముదాయః ॥ ౯౯౧౯॥

MSS@9920@1కావ్యమయ్యో గిరో యావచ్చరన్తి విశదా భువి ।


MSS@9920@2తావత్ సారస్వతం స్థానం కవిరాసాద్య మోదతే ॥ ౯౯౨౦॥

కాలో గచ్ఛతి ధీమతామ్ ।


MSS@9921@1కావ్యశాస్త్రవినోదేన
MSS@9921@2వ్యసనేన తు మూర్ఖాణాం నిద్రయా కలహేన వా ॥ ౯౯౨౧॥

భాజో న చ కర్కశా న చ గ్రామ్యాః ।


MSS@9922@1కావ్యస్యాక్షరమైత్రీ -
MSS@9922@2శబ్దా అపి పురుషా అపి సాధవ ఏవార్థబోధాయ ॥ ౯౯౨౨॥
కోమలస్యేతరస్య చ ।
MSS@9923@1కావ్యస్యామ్రఫలస్యాపి
MSS@9923@2బన్ధచ్ఛాయావిశేషేణ రసోఽప్యన్యాదృశో భవేత్ ॥ ౯౯౨౩॥

మాద్యతి కాఞ్చనముద్రాం మనోరమామాహుః ।


MSS@9924@1కాఽవ్యాకులితా
MSS@9924@2ఇహ కాలికావతంసిత- చన్ద్రకలా కామితా యోగ్యా ॥ ౯౯౨౪॥

MSS@9925@1కావ్యాత్మనా మనసి పర్యణమన్ పురా మే పీయూషసారసరసాస్తవ యే


విలాసాః ।
MSS@9925@2తానన్తరేణ రమణీ రమణీయశీలే చేతోహరా సుకవితా భవితా కథం నః

1020 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

॥ ౯౯౨౫॥
MSS@9926@1కావ్యామృతం దుర్జనరాహునీతం ప్రాప్యం భవేన్ నో సుమనోజనస్య ।
MSS@9926@2సచ్చక్రమవ్యాజవిరాజమాన- తైక్ష్ణ్యప్రకర్షం యది నామ న స్యాత్ ॥
౯౯౨౬॥
MSS@9926A@1కావ్యే గాన్ధర్వే నృత్తశాస్త్రే విధిజ్ఞం దక్షం దాతారం దక్షిణం
దాక్షిణాత్యమ్ ।
MSS@9926A@2వేశ్యా కా నేచ్ఛేత్ స్వామినం కోఙ్కణానాం స్యాచ్చేదస్య స్త్రీష్వార్జవాత్
సంనిపాతః ॥
MSS@9927@1కావ్యేన మూర్ఖధనినం ప్రణయేన నీచం వేశ్యాం శ్రుతేన
శఠశాత్రవమార్జవేన ।
MSS@9927@2ఇచ్ఛన్తి యే జగతి రఞ్జయితుం విమూఢాస్ తేషామరణ్యరుదితేన సమః
ప్రయాసః
॥ ౯౯౨౭॥
భావ్యం గుణైస్తత్ర దుర్జనా దూషయన్తి యత్ ।
MSS@9928@1కావ్యే
MSS@9928@2న దుర్గతగృహే సంధిర్దీయతే జాతు దస్యుభిః ॥ ౯౯౨౮॥

MSS@9929@1కావ్యే భవ్యతమేఽపి విజ్ఞనివహైరాస్వాద్యమానే ముహుర్ దోషాన్వేషణమేవ


మత్సరజుషాం నైసర్గికో దుర్గ్రహః ।
MSS@9929@2కాసారేఽపి వికాసిపఙ్కజచయే ఖేలన్మరాలే పునః క్రౌఞ్చశ్చఞ్చుపుటేన
కుఞ్చితవపుః శమ్బూకమన్వేషతే ॥ ౯౯౨౯॥
MSS@9930@1కావ్యే శుభే విరచితే ఖలు నో ఖలేభ్యః కశ్చిద్ గుణో భవతి యద్యపి
సమ్ప్రతీహ ।
MSS@9930@2కుర్యాం తథాపి సుజనార్థమిదం యతః కిం యూకాభయేన
పరిధానవిమోక్షణం
స్యాత్ ॥ ౯౯౩౦॥
MSS@9931@1కావ్యేషు నాటకం రమ్యం తత్రాపి చ శకున్తలా ।
MSS@9931@2తత్రాపి చ చతుర్థోఽఙ్కస్తత్ర శ్లోకచతుష్టయమ్ ॥ ౯౯౩౧॥

పాథఃసమూహపృథగుద్ధరణే విదగ్ధాః ।
MSS@9932@1కావ్యైకపాత్రవిలసద్గుణదోషదుగ్ధ -
MSS@9932@2జానన్తి కర్తుమభియుక్తతయా విభాగం చన్ద్రావదాతమతయః
కవిరాజహంసాః

msubhsall.pdf 1021
మహాసుభాషితసంగ్రహ

॥ ౯౯౩౨॥
MSS@9933@1కావ్యైరుపహతావేదాః పుత్రా జామాతృభిర్హతాః ।
MSS@9933@2అశ్వైరుపహతా గావః పణ్యస్త్రీభిః కులాఙ్గనాః ॥ ౯౯౩౩॥

MSS@9934@1కా శమ్భుకాన్తా కిము చన్ద్రకాన్తం కాన్తాముఖం కిం కురుతే భుజంగః ।


MSS@9934@2కః శ్రీపతిః కా విషమా సమస్యా గౌరీముఖం చుమ్బతి వాసుదేవః ॥
౯౯౩౪॥
MSS@9935@1కాశాంశుకా వికచపద్మమనోజ్ఞవక్త్రా సోన్మాదహంసరవనూపురనాదరమ్యా

MSS@9935@2ఆపక్వశాలిరుచిరా తనుగాత్రయష్టిః ప్రాత్పా శరన్ నవవధూరివ
రూపరమ్యా
॥ ౯౯౩౫॥
MSS@9936@1కాశాః కాశా ఇవాభాన్తి సరాంసీవ సరాంసి చ ।
MSS@9936@2చేతాంస్యాచిక్షిపుర్యూనాం నిమ్నగా ఇవ నిమ్నగాః ॥ ౯౯౩౬॥

MSS@9937@1కాశాః క్షీరనికాశా దధిశరవర్ణాని సప్తపర్ణాని ।


MSS@9937@2నవనీతనిభశ్చన్ద్రః శరది చ తక్రప్రభా జ్యోత్స్నా ॥ ౯౯౩౭॥

MSS@9938@1కాశీయం సమలంకృతా నిరుపమస్వర్గాపగాసంభవ-


స్థూలోత్తారతరఙ్గబిన్దువిలసన్ముక్తాఫలశ్రేణిభిః ।
MSS@9938@2చఞ్చచ్చఞ్చలచఞ్చరీకనికరశ్యామామ్బరా రాజతే
కాసారస్థవినిద్రపద్మనయనా విశ్వేశ్వరప్రేయసీ ॥ ౯౯౩౮॥

MSS@9939@1కా శృఙ్గారకథా కుతూహలకథా గీతాదివిద్యాకయా మద్యత్కుమ్భికథా
తురఙ్గమకథా కోదణ్డదీక్షాకథా ।
MSS@9939@2ఏకైవాస్తి మిథః పలాయనకథా త్వద్భీతరక్షఃపతేర్ దేవ శ్రీరఘునాథ
తస్య నగరే స్వప్నేఽపి నాన్యా కథా ॥ ౯౯౩౯॥
MSS@9940@1కాశైర్మహీ శిశిరదీధితినా రజన్యో హంసైర్జలాని సరితాం కుముదైః
సరాంసి ।
MSS@9940@2సప్తచ్ఛదైః కుసుమభారనతైర్వనాన్తాః శుక్లీకృతాన్యుపవనాని చ
మాలతీభిః ॥ ౯౯౪౦॥
MSS@9941@1కా శైలపుత్రీ కిము నేత్రరమ్యం శుకార్భకః కిం కురుతే ఫలాని ।

1022 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9941@2మోక్షస్య దాతా స్మరణేన కో వా గౌరీముఖం చుమ్బతి వాసుదేవః ॥


౯౯౪౧॥
MSS@9942@1కాశ్మర్యాః కృతమాలముద్గతదలం కోయష్టికష్టీకతే
తీరాశ్మన్తకశిమ్బిచుమ్బితముఖా ధావన్త్యపః పూర్ణికాః ।
MSS@9942@2దాత్యూహైస్తినిశస్య కోటరవతి స్కన్ధే నిలీయ స్థితం
వీరున్నీడకపోతకూజితమనుక్రన్దన్త్యధః కుక్కుటాః ॥ ౯౯౪౨॥
MSS@9942A@1కాశ్మీరకర్దమకషాయకపోలపాలీ కహ్లారదామకలికాకమనీయచూలీ ।
MSS@9942A@2కాచిద్ విహారవిశిఖాముపయాతి చోలీ పాలీలసత్కరతలామలకస్తనాలీ

ఆబద్ధరేఖమభితో రుచిమఞ్జరీభిః ।
MSS@9943@1కాశ్మీరగౌరవపుషామభిసారికాణామ్
MSS@9943@2ఏతత్ తమాలదలనీలతమం తమిస్రం తత్ప్రేమహేమనికషోపలతాం తనోతి
॥ ౯౯౪౩॥
MSS@9944@1కాశ్మీరద్రవగౌరి హన్త కిమయం భూయోఽఙ్గరాగే గ్రహః కో వా
నీలసరోరుహాక్షి
నితరాం నేత్రాఞ్జనే సంభ్రమః ।
MSS@9944@2రక్తాశోకదలోపమేయచరణే కిం లాక్షయా దత్తయా నో రాగాన్తరమీహతే
నిజరుచా విభ్రాజమానో మణిః ॥ ౯౯౪౪॥
MSS@9944A@1కాశ్మీరధూలీకలికావిరాజద్-బాలేన్దురేఖాతిలకాభిరామా ।
MSS@9944A@2కృకాటికాకీలితకేశపాశా సా వైష్ణవీ సారసపత్రనేత్రా ॥
MSS@9945@1కాశ్మీరపఙ్కఖచితస్తనపృష్ఠతామ్ర - పట్టావకీర్ణదయితార్ద్రనఖాక్షరాలీ

MSS@9945@2ఏణీదృశః కుసుమచాపనరేన్ద్రదత్త- తారుణ్యశాసనమివ ప్రకటీకరోతి
॥ ౯౯౪౫॥
MSS@9946@1కాశ్మీరీగాత్రలేఖాసు లోలల్లావణ్యవీచిషు ।
MSS@9946@2ద్రావయిత్వేవ విన్యస్తం స్వర్ణం షోడశవర్ణకమ్ ॥ ౯౯౪౬॥
MSS@9947@1కాశ్మీరేణ దిహానమమ్బరతలం వామభ్రువామానన- ద్వైరాజ్యం
విదధానమిన్దుదృషదాం భిన్దానమమ్భఃశిరాః ।
MSS@9947@2ప్రత్యుద్యత్పురుహూతపత్తనవధూదత్తార్ఘదూర్వాఙ్కుర-
క్షీవోత్సఙ్గకురఙ్గమైన్దవమిదం తద్విమ్బముజ్జృమ్భతే ॥ ౯౯౪౭॥

msubhsall.pdf 1023
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9948@1కాశ్యాం తిష్ఠ సఖే సుపర్వనివహైర్నిత్యం నుతాయాం భజ శ్రీకణ్ఠం


నిజభక్తరక్షణవిధౌ దక్షం దయావారిధిమ్ ।
MSS@9948@2గాఙ్గే వారిణి పాపహారిణి కురు స్నానం స్మర శ్రీపతిం త్వం కష్టేన
వినైవ మోక్షపదవీం ప్రాణాత్యయే ప్రాప్స్యసి ॥ ౯౯౪౮॥
MSS@9949@1కాశ్యాంతు మరణాన్ముక్తిర్జననాత్ కమలాలయే ।
MSS@9949@2దర్శనాదభ్రసరసః స్మరణాదరుణాచలే ॥ ౯౯౪౯॥

MSS@9950@1కాశ్యాం నిపాతయ వపుః శ్వపచాలయే వా స్వర్గం నయ


త్వమపవర్గమధోగతిం
వా ।
MSS@9950@2అద్యైవ వా కురు దయాం పునరాయతౌ వా కః సంభ్రమో మమ, ధనే
ధనినః
ప్రమాణమ్ ॥ ౯౯౫౦॥
MSS@9951@1కాశ్యామాకృతిమీశితుర్న లభతే హృద్యాహితాతత్త్వధీర్ యస్య శ్రీరివ
సాఽఽభవత్ ప్రియతమా యా సర్వదారాధికా ।
MSS@9951@2శశ్వత్ తద్రతచేతసస్తవ పురాపుణ్యాన్యగణ్యాని యద్ బ్రహ్మాద్వైతసుఖేఽపి
తద్భజనతో మన్దాదరం తే మనః ॥ ౯౯౫౧॥
MSS@9952@1కా శ్లాఘ్యా గుణినాం, క్షమా, పరిభవః కో, యః స్వకుల్యైః కృతః కిం
దుఃఖం, పరసంశ్రయో, జగతి కః శ్లాఘ్యో, య ఆశ్రీయతే ।
MSS@9952@2కో మృత్యుర్వ్యసనం, శుచం జహతి కే, యైర్నిర్జితాః శత్రవః
కైర్విజ్ఞాతమిదం, విరాటనగరే ఛన్నస్థితైః పాణ్డవైః ॥ ౯౯౫౨॥
MSS@9953@1కాషాయాన్న చ భోజనాదినియమాన్నో వా వనే వాసతో వ్యాఖ్యానాదథ
వా
మునివ్రతభరాచ్చిత్తోద్భవః క్షీయతే ।
MSS@9953@2కిం తు స్ఫీతకలిన్దశైలతనయాతీరేషు విక్రీడతో గోవిన్దస్య
పదారవిన్దభజనారమ్భస్య లేశాదపి ॥ ౯౯౫౩॥
MSS@9954@1కాష్ఠం కల్పతరుః సుమేరురచలశ్చిన్తామణిః ప్రస్తరః సూర్యస్తీవ్రకరః
శశీ చ వికలః క్షారో హి వారాం నిధిః ।
MSS@9954@2కామో నష్టతనుర్బలిర్దితిసుతో నన్దీ పశుః కామగో నైతాంస్తే తులయామి
భో
రఘుపతే కస్యోపమా దీయతే ॥ ౯౯౫౪॥

1024 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9955@1కాష్ఠం వహ్న్యుజ్ఝితమపి భవేచ్ఛీతశాన్త్యై కపీనాం లోమ్నో శుద్ధ్యై


సలిలమనలశ్చాగ్నిశౌచైణకానామ్ ।
MSS@9955@2జన్తోర్భావా విదధతి యథాభావినః కార్యసిద్ధిం తత్త్వం తేషాం క్వచన
సహజం వస్తుతో నాస్తి కించిత్ ॥ ౯౯౫౫॥
MSS@9956@1కాష్ఠం శిరసి సంస్థాప్య తథా కాష్ఠేన తాడయేత్ ।
MSS@9956@2లుప్తస్మృతేః స్మృతిః సద్యో యోగినస్తేన జాయతే ॥ ౯౯౫౬॥

MSS@9957@1కాష్ఠగోలయుగం క్షిప్తం దూరమూర్ధ్వపురఃస్థితైః ।


MSS@9957@2అప్రాప్తధారం పృష్ఠేన గచ్ఛేత్ పుచ్ఛముఖేన హి ॥ ౯౯౫౭॥

MSS@9958@1కాష్ఠపాషాణధాతూనాం కృత్వా భావేన సేవనమ్ ।


MSS@9958@2శ్రద్ధయా చ తథా సిద్ధిస్తస్య విష్ణుప్రసాదతః ॥ ౯౯౫౮॥

MSS@9958A@1కాష్ఠమఙ్గారతాం యాతి భస్మతాం గోమయాదికమ్ ।


MSS@9958A@2వహ్నౌ కీర్ణం సువర్ణం తు సువర్ణోత్కర్షతాం వ్రజేత్ ॥

నిర్హరేచ్చైవ తథా కూపాంశ్చ ఖాతయేత్ ।


MSS@9959@1కాష్ఠాగ్నిం
MSS@9959@2సంశోధయేత్ తథా కుపాన్ కృతాన్ పూర్వం పయోఽర్థిభిః ॥
౯౯౫౯॥
MSS@9960@1కాష్ఠాదగ్నిర్జాయతే మథ్యమానాద్ భూమిస్తోయం ఖన్యమానా దదాతి ।
MSS@9960@2సోత్సాహానాం నాస్త్యసాధ్యం నరాణాం మార్గారబ్ధాః సర్వయత్నాః ఫలన్తి
॥ ౯౯౬౦॥
MSS@9960A@1కాష్ఠాద్యథాగ్నిరుత్పన్నః స్వాశ్రయం దహతి క్షణాత్ ।
MSS@9960A@2క్రోధాగ్నిర్దేహజస్తద్వత్ తమేవ దహతి ధ్రువమ్ ॥

MSS@9961@1కాష్ఠానుషఙ్గాత్ పరివర్ధమానే జాగ్రత్ప్రతాపజ్వలనే త్వదీయే ।


MSS@9961@2శ్రీకార్తవీర్యం ప్రసభం పతన్తి ప్రత్యర్థిపృథ్వీపతయః పతఙ్గాః ॥ ౯౯౬౧॥

సంయమ్య తత్ర బద్ధ్వా వరాటికామ్ ।


MSS@9962@1కాష్ఠేఽశ్వకేశం
MSS@9962@2హస్తేన భ్రామ్యమాణాం చ యో హన్తి స ధనుర్ధరః ॥ ౯౯౬౨॥

MSS@9963@1కా సంబుద్ధిః సుభట భవతో బ్రూహి పృచ్ఛామి సమ్యక్ ప్రాతః కీదృగ్


భవతి విపినం సమ్ప్రబుద్ధైర్విహంగైః ।
MSS@9963@2లోకః కస్మిన్ ప్రథయతి ముదం, కా త్వదీయా చ జైత్రీ ప్రాయో లోకే
స్థితమిహ

msubhsall.pdf 1025
మహాసుభాషితసంగ్రహ

సుఖం జన్తునా కీదృశేన ॥ ౯౯౬౩॥


MSS@9964@1కా సంసృతిః కిమపచారనిబన్ధనేయం కీదృగ్విధస్య తవ కిం
క్షతమేతయేతి ।
MSS@9964@2ప్రశ్నే తు నాస్మి కుశలః ప్రతివక్తుమేవ ఖేదస్తు మే జనని
కోఽప్యయమేవమాస్తే
॥ ౯౯౬౪॥
పాకయుక్ ।
MSS@9964A@1కాసశ్వాసజ్వరాజీర్ణశోకతృష్ణాస్య
MSS@9964A@2న చ కుర్యాచ్ఛిరోనేత్రహృత్కర్ణామయవానపి ॥

MSS@9965@1కాసాంచిద్ ధవలశ్చిరం నివసతాం విత్తేపరాసాం పునర్ నీలో వా


కపిలోఽథవా
వరవృషో రక్తోఽథవా మేచకః ।
MSS@9965@2గ్రామీణైరవధీరితోఽపి శిథిలస్కన్ధోఽప్యనూర్ధ్వశ్రవాః స్వాన్తే మే
పరతన్త్రతున్దిలతనుర్జాగర్త్యయం కర్బురః ॥ ౯౯౬౫॥
MSS@9966@1॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥। ॥

MSS@9966@2కాసాం హి నాపదాం హేతురతిలోభాన్ధబుద్ధితా ॥ ౯౯౬౬॥


MSS@9967@1కాసారశోషిణి నవోదయమానముగ్ధ - సద్వర్తికానివహదాహిని దారుణేఽపి

MSS@9967@2మధ్యన్దినోష్ణకిరణే ప్రతిపన్నసఖ్య- స్మేరం సుఖం జయతి
చిత్రచరిత్రమబ్జమ్ ॥ ౯౯౬౭॥
MSS@9968@1కాసారే పద్మినీఽయం ముకులయుగమనత్యన్తరం యత్ర హృద్యమ్
యస్మిన్
సద్యఃసముద్యద్గ్రహపతికరజవ్యాపృతిః శ్లాఘనీయా ।
MSS@9968@2తస్మాదేతద్ విశేషస్మృతికలితమిహ ప్రేక్ష్య సాక్షాదుపేక్ష్యం వర్యం
శౌర్యంచనాదౌ న గమయ సమయం త్వం వ్రజస్త్రీహితజ్ఞః ॥ ౯౯౬౮॥
MSS@9969@1కాసారేఽపి పయః పిబన్తి పథికా న క్వాపి వారి త్వయి క్షారత్వాదుదధేః
సముద్ర ఇతి తే నామైతదేవోచితమ్ ।
MSS@9969@2న త్వేతాని నిరర్థకాని భవతో నామాన్యనర్థాన్తరాణ్యమ్భోధిర్జలధిః
పయోనిధిరుదధిర్వారాంనిధిర్వారిధిః ॥ ౯౯౬౯॥
MSS@9970@1కాసారే మదమత్తవారణగణైరాకుమ్భమగ్నం పయః పీతం

1026 sanskritdocuments.org
మహాసుభాషితసంగ్రహ

యత్ప్రభవోరువీచివలనైర్వ్యాప్తం సమస్తం జగత్ ।


MSS@9970@2తస్మిన్నేవ రవేః ప్రచణ్డకిరణశ్రేణీనిపీతామ్భసి ప్రాప్తాః పాన్థనఖంపచాః
ప్రతిపదం మధ్యస్థలీభూమయః ॥ ౯౯౭౦॥
MSS@9971@1కాసారేషు సరిత్సు సిన్ధుషు తథా నీచేషు నీరగ్రహం ధిక్ తత్రాపి శిరోనతిః
కిమపరం హేయం భవేన్ మానినామ్ ।
MSS@9971@2ఇత్యాలోచ్య విముచ్య చాతకయువా తేషు స్పృహామాదరాద్ ఉద్గ్రీవస్తవ
వారివాహ
కురుతే ధారాధరాలోకనమ్ ॥ ౯౯౭౧॥
MSS@9971A@1కాసార్యవర్య కలితామ్బురుహావతంస ముక్తాసమానజలబిన్దుతరఙ్గరఙ్గ

MSS@9971A@2కిం భూషణం తవ బకైర్బహుభిః కురార్వైర్ హంసైర్వినా
కలరవైర్నరదేవపూజ్యైః ॥
MSS@9972@1కాసి త్వం వద చౌర్యకారిణి కుతః, కస్త్వం, పురోయామికః కిం బ్రూషే,
ముషితౌ సువర్ణకలశౌ భూపస్య, కేన, త్వయా ।
MSS@9972@2కుత్ర స్తః, ప్రకటౌ తవాఞ్చలతటే, కుత్రేతి, తప్తశ్యతామ్ ఇత్యుక్తే
ధృతవల్లవీకుచయుగస్త్వం పాతు పీతామ్బరః ॥ ౯౯౭౨॥
MSS@9973@1కాసీ వివర్జయేచ్చౌర్యం నిద్రాలుశ్చర్మంచౌరికామ్ ।
MSS@9973@2జిహ్వాలౌల్యం చ రోగాఢ్యో జీవితుం యోఽత్ర వాఞ్ఛతి ॥ ౯౯౭౩॥

MSS@9974@1కాసే శ్వాసే తథా శోషే మన్దాగ్నౌ విషమజ్వరే ।


MSS@9974@2ప్రమేహే మూత్రకృచ్ఛ్రే చ సేవయేన్మధుపిప్పలీమ్ ॥ ౯౯౭౪॥

MSS@9975@1కా స్త్రీ న ప్రణయివశా కా విలసితయో మనోభవవిహీనాః ।


MSS@9975@2కో ధర్మో నిరుపశమః కిం సౌఖ్యం వల్లభేన రహితానామ్ ॥ ౯౯౭౫॥

MSS@9976@1కాస్విద్ అవగుణ్ఠనవతీ నాతిపరిస్ఫుటశరీరలావణ్యా ।


MSS@9976@2మధ్యే తపోధనానాం కిసలయమివ పాణ్డుపత్రాణామ్ ॥ ౯౯౭౬॥
MSS@9977@1కాహమస్మి గుహా వక్తి ప్రశ్నేఽముష్మిన్ కిముత్తరమ్ ।
MSS@9977@2కథముక్తం న జానాసి కదర్థయసి యత్ సఖే ॥ ౯౯౭౭॥

MSS@9978@1కాహర్నిశమనుచిన్త్యాసమ్సారాసారతా న తు ప్రమదా ।
MSS@9978@2కా ప్రేయసీ విధేయా కరుణా దాక్షిణ్యమథ మైత్రీ ॥ ౯౯౭౮॥

MSS@9979@1కా హి తులామధిరోహతి భుజగలతాయాః ప్రతానినీష్వన్యా ।

msubhsall.pdf 1027
మహాసుభాషితసంగ్రహ

MSS@9979@2యా ఖణ్డితాపి రదనైర్ జనయతి వదనే విచక్షణాం సుషమామ్ ॥


౯౯౭౯॥

Available from http://www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fIndolo/gretiltm

Mahasubhashitasangraha
pdf was typeset on April 3, 2020

Please send corrections to sanskrit@cheerful.com

1028 sanskritdocuments.org

You might also like