٤٨‫۔‬٣٥ ‫۔۔۔‬  ‫  َ ف اور ذرا   اوار   ا ادى‬ ‫ا‬ (‫ء‬٢٠١٩ ‫۔ د‬ )   ٔ  ‫رف‬

 ‫  َ ف اور ذرا   اوار   ا ادى‬ ‫ا‬

‫*  ا ق‬

ABSTRACT
The chapter of Individual ownership has always been a bone of contention between Islam
and Socialism. Socialism accepts the man's individual ownership on consumable goods
but doesn't consider the same for factors of production i.e. land and factories etc. On the
other hand, Islam recognizes and accepts the individual ownership on both consumable
goods and factors of production. However, Islam has also made a legal system for the
rightful use of this individual ownership. Under this legal system, the owner of a factory
cannot shut it down by his own will. If the products of this factory are a necessity for
general masses and shutting it down is causing trouble for them, the government will force
the owner to open the factory for benefit of general masses
The individual ownership on consumable goods and factors of production has existed during
the periods of all Prophets of Al Mighty Allah. No Prophet has denied this. The same was
done during the life of Prophet Muhammad, before prophet hood and afterwards. Had the
important issue of individual ownership of consumable goods and factors of production not
valid in Islam, it would certainly have been described in detail in the discussion of lawful and
forbidden in Islam. The true reason for giving goods and factors of production in the
individual ownership was that a man will increase them through his efforts and grow in the
commercial field which will result in benefit of people and country.

Keywords: Ownership, Consumable goods, Islam, Socialism.

   ‫   ا ء ا ن‬  ‫  ۔‬    ‫ و    ان ا ء   ا م‬      ‫ ا م‬  ‫د ا ء‬     ‫د‬

      ‫     آ  وا  ا ء ا‬   ‫۔  ا ادى‬ ‫   آ‬  ‫ ا ء‬  ‫   اور‬ ‫   آ‬   ‫ذا‬
 ‫دہ‬ ‫ ا‬  ‫    اد  ان ا ء‬ ‫  ں   ا‬   ‫   و‬ ‫   آ‬   ‫   و        ذا‬  ،   ‫ر‬
 ‫  ورى‬ ‫   و‬   ‫     ا ادى‬  ‫  ۔‬        ‫ ان   ں‬  ‫ ان  ا ء‬  ،  
‫  ۔‬ ‫   آ‬      ‫     اس  رى‬ ‫       د‬  
    ‫  َ ف  اور  ذرا   اوار‬ ‫   د  ا م    ا‬   ‫  ۔  اس‬ ‫   آ‬   ‫ا ء  ا ن    ذا‬
       ‫    ف‬  ‫ و‬   ‫ ا‬    ‫   آ ت   ا ء‬      ‫  آن‬  ‫ ر ۔‬  ‫  ق‬ ‫در ن‬
   ‫    ۔  ا  ان  ا ء‬   ‫ ا‬    ‫       ان ا ء‬         ‫    ا‬    ‫اور‬

‫  ا‬  ، ‫    رف ا‬، ‫ ا ل ا‬ ‫ون  ر‬

35
 ‫۔۔۔ ‪٣٥‬۔‪٤٨‬‬ ‫  َ ف اور ذرا   اوار   ا ادى ‬ ‫ا‬ ‫‪٢٠١٩‬ء(‬ ‫۔ د‬ ‫ )‬ ‫رف  ٔ ‬

‫ ‬ ‫؟ ذ    ا     ن     ورى    ‬ ‫م   ‬ ‫     ان   آ  آ ت   ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫ا‬

‫ل     ‬ ‫ ان ا ء   ا‬ ‫   ا ازہ   اور  اس دا ہ  ر      ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫   اور  ا  ‬ ‫ا ن   ا  ‬
‫ں   ‬ ‫  ورى     ان  ا ء   ا‬ ‫۔   اس  ت      و‬ ‫ارى      ‬ ‫     ان    ‬ ‫ا‬
‫      ں  ورى  ۔‬ ‫ذا  ‬
‫     ان   ‬ ‫      ت وا  ‬ ‫   ‬ ‫د ‪  ،‬آن   و ‬ ‫   ا ء ‬ ‫رى  ت   ‬
‫  ۔  و  ان  ا ء    ‬ ‫ ا  ‬ ‫ اور  ‬ ‫      ى‪  ،‬ان   م    ‬ ‫‪   ،‬اہ  اد    ا ‪  ،‬‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫    وم  دے‪ ،‬اس ‬ ‫ اس ‬ ‫ ‬ ‫ دے اور ‬ ‫   و د ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ر   ‪ ،‬‬ ‫ت   ‬
‫ ا ا ز ‬ ‫ت   ‬ ‫د ‬ ‫ن   ‬ ‫   اس ‬ ‫       ا زت    ج   اور      ون  ۔  آن ‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   آرا ء   ‬ ‫  ن      ۔         آ ت   ‬
‫‪١‬‬
‫د  ‘‘۔‬ ‫       آ ن و ز    ‬ ‫   ار د  ‪’’ :‬ا      ‬ ‫ و  ‬ ‫رہ  ہ   ا  ‬
‫ ‬ ‫م ر   ۔ ا             ا     ‬ ‫ ‬ ‫ و  ‬ ‫ ا  ا ر ‬ ‫  ‪  ’’ :‬‬ ‫ؒ ‬ ‫ ا‬
‫ ‬ ‫  ا    ۔  اردو   ‬ ‫       ‬ ‫ا     ‬ ‫۔ دو ا         ا    ا ر و  ف    ۔ ‬
‫‪٢‬‬
‫ آ ۔“‬ ‫   ‬ ‫  ى ‬ ‫ و  ا‬ ‫ں   ‬ ‫ اس     ان  ں ‬ ‫ا  ‬
‫ ز  و آ ن   اور اُن  م  وں   ‬ ‫  ‬ ‫  ‪  ’’ :‬د    او   د  ۔  ا  ‬ ‫  دودىؒ  ‬
‫   دو ا ‬ ‫       ا ن   ‬ ‫   ‬ ‫   وہ  دى ‬ ‫ آ ن و ز     ‪ ،‬ا       ِ   ‪ ،‬درا‬
‫دے۔“‪ ٣‬ا   ح  رہ  ا اف ‬ ‫ ‬ ‫   وہ  ا    آ   ِ ا‬ ‫ ‬ ‫ اس    ا   اور   ‬ ‫ز ‬
‫   اس   وارث   د  ‬ ‫   ‬ ‫ ز  ا     ‪ ،‬وہ ا   وں     ‬ ‫  ار د ‪  ’’ :‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫‪٤‬‬
‫     اس     )اس   ‬ ‫ ‬ ‫     ا ا ل   ‬ ‫  ار د ‪’’ :‬ا  ‬ ‫ ا  ‬ ‫رۃ ا‬ ‫‘‘۔‬
‫  ‪’’ :‬اس    دو ‬ ‫ ‬ ‫  دودىؒ  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ر    ‬ ‫راہ   ( چ   و‘‘۔‪ ٥‬اس  آ‬
‫  را ذا   ل ‬ ‫          ل  رے  س     درا‬ ‫   اور دو ں    ں  اد    ۔  ا  ‬
‫      رے ‬ ‫   ‬ ‫  ۔ ا    ا  ‬ ‫ ‬ ‫  ا  ل  ۔    ات  د  اس   ‬ ‫   ا    ‬
‫ ‬ ‫      م ‬ ‫   در     و۔ ‬ ‫   ا   َ ف ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ف   د   ۔  ا  ل   ا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫          ل   ‬ ‫      ا ۔ دو ا ‬ ‫      م    چ ‬ ‫    ل   ‬ ‫   ‬
‫  رے  س ر  وا   ۔       دو ے  ں    س   ‪   ،‬ا        ان   ‬ ‫رے  س   ‪   ،‬‬
‫    رے  س   ر    اور   دو ے ‬ ‫ ا  آ    ‬ ‫  ‪   ،‬ا  و‬ ‫     ا ِ   رے  ا‬
‫‪36‬‬
 ‫۔۔۔ ‪٣٥‬۔‪٤٨‬‬ ‫  َ ف اور ذرا   اوار   ا ادى ‬ ‫ا‬ ‫‪٢٠١٩‬ء(‬ ‫۔ د‬ ‫ )‬ ‫رف  ٔ ‬

‫ و ‬ ‫      رے  ‬ ‫    ڑى     ت   ‬ ‫  ۔ اِس  ر  ‬ ‫   ‬ ‫گ  اس    رے ‬

‫‪٦‬‬
‫  ۔“‬ ‫ ‬ ‫ اور دا  ا  ‬ ‫ آ ت   اس   ‬ ‫ف    ‪ ،‬ا  ا     م    چ  و‪ ،‬‬
‫ ا  ‬ ‫ اور ‬ ‫   ‬ ‫       اس  ت      ‬ ‫ت   ‬ ‫   ‬ ‫ان   م  آ  آ ت  اور ‬
‫   ‬ ‫    د   ان  ا ء   ‬ ‫ ‬ ‫۔  ا ن       ‬ ‫ ‬ ‫  ر   ان  ا ء   ‬ ‫    ۔  ا ن ‬
‫   و    ا ن اس  ت   ‬ ‫      ۔ اور   وہ  دى  ت   ‬ ‫   ا  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬ور  ‬
‫   ‬ ‫ ا‬ ‫ اور  ِ ف  اُ    ‬ ‫ر         وہ  ا    و      وہ   دو ے   َدر     ‬
‫   ر ۔ اور ا    ا ن      ى و  ا رى    ن  ۔ ‬
‫      ت     ‬ ‫     ا ازہ ‬ ‫    ر ‬ ‫   آ ت  اور اس   ‬ ‫آن ‬ ‫‪:‬‬ ‫ ا‬
‫   اور ‬ ‫  ا ‬ ‫ے   ‬ ‫   ا ن    ‬ ‫ ا  ‬ ‫    رى ‬ ‫     ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬
‫ ا ن ‬ ‫    ورى   ‬ ‫     د   ۔  اور   اس ‬ ‫ ا ن    ان  ا ء   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  ں۔  ا ا   ن   دا ہ   ر    ‬ ‫    ا    ‬ ‫ آ ن ر  اور آ  ‬ ‫دہ   ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ت    اس    و‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫  آن  ‬ ‫   د   ۔  ‬ ‫ا ن    ا ء    ‬
‫‪٧‬‬
‫    م   ذر     ‘‘۔‬ ‫    رى ز‬ ‫۔ رہ  ء   ار د  ‪ ’’ :‬رے وہ ا ا ل     ا  ‬
‫  ں ‬ ‫ ز      اور  رے ‬ ‫    ن  ‪    ’’ :‬‬ ‫ا ف   ا  ‬ ‫رۃ  ا‬
‫‪٨‬‬
‫    رے      ‬ ‫  رۃ  ا ہ   ار د   ‪’’ :‬ا  و    ‬ ‫  ا   ‘‘۔‬ ‫ن ز‬
‫‪٩‬‬
‫ ‬ ‫‪ ’’ :‬رے  ا ع    ‬ ‫ ار د  ‬ ‫ہ ‬ ‫رۃ  ا‬ ‫‘‘۔‬ ‫ ز     رى  ا ء   ا  ‬
‫‪١٠‬‬
‫  ل  د     ‘‘۔‬ ‫رے  در   ر اور اس   ‬
‫ ‬
‫  وں   ‬ ‫   ‬ ‫ ا  ‬ ‫ د        ان    ‬ ‫رہ     ار د  ‪’’ :‬اور   ا ں   ‬
‫‪١١‬‬
‫‘‘۔‬ ‫ ‬ ‫  ا  ۔      گ ان   ‬ ‫ ‬
‫‪١٢‬‬
‫  (ز     ق      ا  ‘‘۔‬ ‫   ار د  ‪’’ :‬اور)ا  ‬ ‫رۃ ا‬
‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫ اور   ذرہ ا  ‬ ‫      ت     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫م آ ت ‬
‫  م ‬ ‫ ا  ‬ ‫  ۔ اور ‬ ‫    ت ا ن     ‬ ‫       ا  ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫  ں ا ن          ۔‬ ‫   ‬ ‫   ‬
‫     اور ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫ اور ‬ ‫    ت         ا‬ ‫ ‬ ‫    ت ‬ ‫‪:‬‬ ‫ ‬ ‫ا  اور ا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫      ‪     ،‬اس  ت           ا اض   ‬ ‫    د   ان ا ء   ‬ ‫ ‬ ‫ا ن   ‬
‫‪37‬‬
 ‫۔۔۔ ‪٣٥‬۔‪٤٨‬‬ ‫  َ ف اور ذرا   اوار   ا ادى ‬ ‫ا‬ ‫‪٢٠١٩‬ء(‬ ‫۔ د‬ ‫ )‬ ‫رف  ٔ ‬

‫   ‬ ‫ اور  ق دو ں   ‬ ‫ ‬ ‫   اور ا ن    ۔‬ ‫     ‬ ‫   ا        ا  ‬ ‫ ‬

‫‪ ،‬ا  ا  ‬ ‫ وا   ت ‬ ‫    ‬ ‫ و  ا          ‬ ‫ ا  ‬ ‫وا   ق  ‪ ،‬اور   دو ں ‬
‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫ﻣﻠﮑﯿﺘﻮں  ‬
‫ ‬ ‫ں ‬ ‫ دو ں ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ں   ‬ ‫ و  دو ا‬ ‫     ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا   ت   رو  ڈا  ‬ ‫  ۔ ‬ ‫‪ ،‬دو ں     ا     ۔ اب  دم    ى ا‬
‫ ‬ ‫  ح ا ن   ‬ ‫  ‪’’ :‬‬ ‫‪  ٨٣‬‬ ‫ت‘‘  ‬ ‫دى ‬ ‫ر  ا    ا   ب’’ا م    د  ا‬
‫ ا ن  ج اور ا    اور    ‪  ،‬ا ا      ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ا وزى    ر   اس  ح ا    ‬
‫ ‬ ‫  رض اور  اؤ  وا  ‬ ‫  ‪  ،‬دو ں   در ن ‬ ‫   اور ا ن   ‬ ‫   ‬ ‫ ا    ‬ ‫ و‬
‫ وہ دو ں  ا  ا  ذات   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں    د اور ‬ ‫ و  دو  ا‬ ‫ ا      ‬ ‫۔ ‬
‫‪١٣‬‬
‫  ‪  ،‬ا ان   در ن  رض‪  ،‬دم  ا    ز   “‬ ‫   ا وزى    ج ‬
‫ ‬ ‫  ‪’’ :‬اس  ‬ ‫ ‬ ‫‘‘    دوم    ‬ ‫ ا   ب ’’ ا  ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا   ا‬
‫   د ى ا م    ظ   و ہ ‬ ‫ ‬ ‫    ‬ ‫ ‬ ‫   ا      ‬ ‫         ا    ‬ ‫ف وا  ‬
‫ ‬ ‫   ا   دى   ر     ف  ا رہ      ‬ ‫ ‬ ‫   اس  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا ن    ا ادى  ‬
‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫  وں   ‬ ‫  ا     دو ا  ز و  ن‪ ،‬ان ‬ ‫       ا       ‪ ،‬وہ  ز       ن‪ ،‬‬
‫ ‬ ‫ وا  ‬ ‫   ‬ ‫ دے دے‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫     وہ ‬ ‫ ا ر ‬ ‫ اس    ‬ ‫     ‬
‫   ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫  ے ‬ ‫ ‬ ‫  ا    ‬ ‫     د ے  اس    ‬ ‫ اور  ‬
‫       ‬ ‫   ‬ ‫ر    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ان ا ء   ا  ‬ ‫ں     ص  ا  اور ا م   ‬ ‫ا‬
‫ ا م   دا ے ‬ ‫   اور وہ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں   ان  وں   ‬ ‫ اور ا م    ظ   ا  ا‬ ‫  ا‬ ‫د‬
‫‪١٤‬‬
‫  ف    ز  ں  ۔“‬ ‫ ان ا ء   ‬ ‫ ر  ‬
‫ دوآد ں    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ارى اورا م ‘‘‬ ‫ ا   ب  ’’ و   م  ز‬ ‫ ر  ا  ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫   اس   ر    ‬ ‫ ‬ ‫  ‪’’ :‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫ وہ دو ے ا ص و ا ا د   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  و ‬ ‫دہ اور  ا ع          ‬ ‫ا‬
‫ دو ‬ ‫ و‬ ‫   ‬ ‫  ‪  ،‬ا ا    ‬ ‫دے    ج و  ورت    ‬ ‫     اس     ح  ا ع و  ا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اور ا  ا  ‬ ‫   دو  ‬ ‫   ‬ ‫ ا‬ ‫۔ اور دو ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ا ص   ‬
‫  ‪  ،‬اور  َان  دو ں    ‬ ‫     ‬ ‫ دو ے   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫دے   ا‬ ‫ ا ع  و  ا‬
‫‪١٥‬‬
‫  “‬ ‫  ور  دم اور  ا ع وا  ‬
‫‪38‬‬
 ‫۔۔۔ ‪٣٥‬۔‪٤٨‬‬ ‫  َ ف اور ذرا   اوار   ا ادى ‬ ‫ا‬ ‫‪٢٠١٩‬ء(‬ ‫۔ د‬ ‫ )‬ ‫رف  ٔ ‬

‫ ‬ ‫ ر  ا    اس   ‬ ‫ ‬ ‫ ؟‬ ‫    ‬ ‫   ‬ ‫ اور ا ن   ‬ ‫   ا  ‬ ‫ ‬

‫ ‬ ‫ دو ں   ‬ ‫ اور ا ن    ‬ ‫   ‬ ‫ ا  ‬ ‫ و‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ا‬ ‫  ‪’’ :‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫   ا  ا ن ‬ ‫ ‬ ‫م اور ‬ ‫   وہ ‬ ‫‪ ،‬اور اس   ‬ ‫دے    ج ‬ ‫   ا ع و  ا‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬
‫   ا ر    ‬ ‫ اور  رب     ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ا  ‬ ‫م  و  ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫    ۔  ا  ‬ ‫ ‬
‫  ‪،‬اور ‬ ‫  ف ‬ ‫       ‬ ‫ ا ر  ‪ ،‬وہ  ‬ ‫ اور ‬ ‫    ف  اور  ردو ل    ‪ ،‬ذا ‪ ،‬‬
‫ ‬ ‫   وہ    و ‬ ‫      ف     ا ر ‬ ‫ ا ن    ا  ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫اس      ف   اور در‬
‫    ر   و ‬ ‫  و دا  ‬ ‫  زى‪ ،‬اور  ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫   و  و‬ ‫  ‪ ،‬ذا  ‬ ‫    وى  اور ‬
‫  ۔  ا اس ‬ ‫     ‬ ‫   وہ  وں   ‬ ‫        ف ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫   اور   ‬ ‫و  ‬
‫ اور دو ں ‬ ‫ ‬ ‫ف اور  ا     ف      رض  و  ا ؤ  ا ‬ ‫      ے   ا        ‬
‫     ‬ ‫   ا ت   ا ن   ‬ ‫   ‬ ‫ ا  ‬ ‫   ‬ ‫  ۔ اور   ‬ ‫ و    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫‪١٦‬‬
‫  زم آ “۔‬ ‫     ‬ ‫   ا ت   ا    ‬ ‫اور ا ن   ‬
‫  رات‘‘‬ ‫ ‬ ‫ا   ب’’ و  ا‬ ‫روق ‬ ‫   ا ع    ا    ڈا‬ ‫ ‬ ‫ا   ا  اورا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا ت   ا‬ ‫   ‬ ‫ ا  ‬ ‫   ‬ ‫  ۔   ‬ ‫  ‪  ’’ :‬ا     و  ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫ دو ا‬ ‫ ا  و‬ ‫   ‬ ‫        ل   ‬ ‫۔   ا   ور ‬ ‫   ز  ‬
‫ ‬ ‫ار  ں   ‬ ‫  ‪ ،‬ا  اس     دو د‬ ‫ل  ا    ا ن    س ‬ ‫دے     ‬ ‫ل   ا ع و  ا‬
‫    د ر        رت  ل ‬ ‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫ دو ا‬ ‫   ‬ ‫‪   ،‬ا  ‬ ‫ ‬ ‫   ا   د   ‬
‫  ر      ز  ‪  ،‬اس   ‬ ‫ ا ء   ا ع و  ا دے   ‬ ‫  ۔ ا  ‬ ‫ ‬ ‫    ا    ‬ ‫ا  ‬
‫ اس   ا   ا  دہ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ر    وراء   وہ ‬ ‫  رات   ‬ ‫ذات اس ‬
‫ ‬ ‫   ا دہ   ا  ‬ ‫     ‬ ‫    وط۔   ‬ ‫ ‬ ‫ں    ء     وہ   ا‬ ‫ا ء  ر   ر  ا‬
‫  د ‬ ‫  ۔ ا  ‬ ‫ ‬ ‫ اور ا‬ ‫  ر ‪ ،‬‬ ‫ اس     ‬ ‫  ار     ‬ ‫وہ اس     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬
‫ں    ان  ا ء   ا دہ   ‬ ‫     وہ  ا   ا  دہ  ا ء   ا‬ ‫ ‬ ‫   اس   ‬ ‫   ‬ ‫ں     ‬ ‫ا‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫    ر       ا‬ ‫   ‬ ‫  ۔  ا       ا  ‬ ‫     ‬ ‫    ض ‬ ‫ا‬
‫ ‬ ‫ ا  ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ وا  ‬ ‫     ‬ ‫ و  ‬ ‫ دو ں   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫       در‬
‫  ر‬ ‫دے    ‬ ‫   ا‬ ‫     ‬ ‫ں   ‬ ‫  ح  دو  ا‬ ‫ ‬ ‫    ح ‬ ‫ ا‬ ‫ دو ں    ‬
‫ ‬ ‫  ‪  ،‬ا  ا  ‬ ‫   ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ں ‬ ‫   ‬ ‫ں اور  ا  ‬ ‫     ا‬ ‫     ‬
‫‪١٧‬‬
‫  “‬ ‫ ‬ ‫ و  ‬ ‫ں   ‬ ‫اور ا‬

‫‪39‬‬
 ‫۔۔۔ ‪٣٥‬۔‪٤٨‬‬ ‫  َ ف اور ذرا   اوار   ا ادى ‬ ‫ا‬ ‫‪٢٠١٩‬ء(‬ ‫۔ د‬ ‫ )‬ ‫رف  ٔ ‬

‫   ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ت    ى و‬ ‫     ا‬ ‫ اور  ڈا   روق ‬ ‫     ‬ ‫ؒ‪ ،‬‬ ‫ ‬

‫    ز  ‪ ،‬وہ        ج ‬ ‫ں    ق  ‪ ،‬ا  ‬ ‫ اور  ا ن دو ں   ﻣﻠﮑﯿﺘﻮں   ‬ ‫آ      ا  ‬
‫ ا ن  ج  ‪ ،‬اور  اس ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬دا ‪  ،‬ذا  اور ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫         ‬ ‫‪ ،‬اور  ا  ‬
‫ اور  ا ن  دو ں  ‬ ‫ ا  ‬ ‫ وا‬ ‫  ۔  ا   ء    ‬ ‫ اور   ر‬ ‫‪ ،‬‬ ‫  ود‪  ،‬‬ ‫   ‬ ‫   ‬
‫     دو ں ا ن ‬ ‫ ‪ ،‬اس ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ں   ‬ ‫  ۔  ا  ا      دو ا‬ ‫ﻣﻠﮑﯿﺘﻮں  ا ع ‬
‫ ‬
‫ ر   ۔‬ ‫ے    ى ا‬ ‫     دو ں ر     ا ا ع اور ‬ ‫ ‬ ‫ج   اور اس       ‬
‫ ‬ ‫   اس  ح آ‬ ‫   ‬ ‫م             ‬ ‫  ‬ ‫م‪ :‬ا ادى ‬ ‫  ‬ ‫ا ادى ‬
‫۔ ‬ ‫    ہ ا    اور اس               ا زت      ف ‬ ‫ اس ‬ ‫  ص ‬ ‫ وہ ‬
‫ت‘‘    اس  ح ‬ ‫دى ‬ ‫ ر  ا      ا   ب’’ا م    د  ا‬ ‫ ‬ ‫اس   و‬
‫   اس ‬ ‫ ‬ ‫   ا   ف اور ردو ل   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا ء   ‬ ‫   ‬ ‫ن     ‪ ’’ :‬ر  ‬
‫ اس ‬ ‫‪   ،‬ا  ‬ ‫ اور اس     ر  ا د    ا    ا د   ا ‬ ‫ ‬ ‫ اور ‬ ‫   ‬ ‫ر  ‬
‫   ‬ ‫     اس ‬ ‫  ار    ‪   ،‬‬ ‫ اور وہ اس   ‬ ‫ص ‬ ‫ ‬ ‫دے    ‬ ‫   ا ع  و  ا‬
‫ ‬ ‫   دو وں    ‬ ‫دے        اس ‬ ‫ ا ع اور  ا‬ ‫ ‬ ‫     اس ‬ ‫ف اور  ردو ل ‬
‫‪١٨‬‬
‫  “۔‬ ‫ و ا ادى ‬ ‫   دو ا  م ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ و  ‬ ‫ ‬
‫     ‬ ‫   اس  ر  ‬ ‫ اور ‬ ‫  ے‪ ،‬اور اس   ‬ ‫ اور ‬ ‫م  ا   ا ن  ر  ا ء   ‬
‫   ‬ ‫ اس  ‬ ‫  ‪  ،‬ا ب    ‬ ‫ دا  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫ اور  ‬ ‫       اس  ‬ ‫ آ‬
‫  ت   ا   ا  ‪   ،‬ا ن   ا   ى     ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫  ۔اور     ا ادى اور ‬ ‫ف ‬
‫       اس ‬ ‫ اور ‬ ‫  ے‪ ،‬اور اس   ‬ ‫  دا‬ ‫  ے‪  ،‬‬ ‫   وہ ‬ ‫     ا ن ‬ ‫ ‬
‫اس‬
‫ د      ر ۔‬ ‫‪ ،‬اس  ر         اس         ‬ ‫   آ‬ ‫   اور ‬
‫   ‬ ‫ اور ‬ ‫ ا ن   ‬ ‫ دى   ‪ ،‬ا  و  ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫ اور  ‬ ‫   ا ن   ‬ ‫اور  ا  ‬
‫    د   اس    ‬ ‫ د   ت ‬ ‫  ‪  ،‬اور  ا م    ا‬ ‫ص ‬ ‫ ‬ ‫ے   ‬ ‫ ا ا ت ا    ‬
‫ اور  ات  و د ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ اور ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫     اس   ‬ ‫   ا ن  ًۃ   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫۔  اور ‬ ‫دہ   ‬ ‫ ا‬ ‫ دو اان ‬ ‫ص  ں اور ا ب اس    ا زت      ‬ ‫ ‬ ‫ آ  وہ ا    ‬
‫ اس   اس  ت   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا  و‬ ‫‪ ،‬اور ‬ ‫   ‬ ‫دو ا     ا ن  ا   ر  و  ا ر       ‬
‫‪ ،‬د ى     ا وى۔‬ ‫  ‪  ،‬اہ وہ    دى     رو‬ ‫   اس   ا  ذات       ‬ ‫   اس ‬ ‫ ‬
‫‪40‬‬
 ‫۔۔۔ ‪٣٥‬۔‪٤٨‬‬ ‫  َ ف اور ذرا   اوار   ا ادى ‬ ‫ا‬ ‫‪٢٠١٩‬ء(‬ ‫۔ د‬ ‫ )‬ ‫رف  ٔ ‬

‫ ا ات  و ‬ ‫   و د   آ  وا  ‬ ‫ اور ‬ ‫           ا ن   ‬ ‫اور  ا   ح ا ف   ‬

‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ل   ‬ ‫ص  ں‪ ،‬اس     و  اس   ‬ ‫ ‬ ‫د ے   ‬ ‫ات  ا    ا ع ا ور ا‬
‫۔‬ ‫دے       ا      ‬ ‫     ا‬ ‫ ‬ ‫  دا‬ ‫ اور ‬
‫ ‬ ‫ اور  و      ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ا ن   ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ و  ت اور  ل   ‬ ‫    ت د ‪ ،‬‬
‫ اس    ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬اور دو ا‬ ‫ ‬ ‫د ے       ا    ‬ ‫ ا‬ ‫ا ات  و  ا ت  و د   آ ‪  ،‬اس ‬
‫ وا  ‬ ‫ ‬ ‫  دا‬ ‫ وا    اور ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ اور  ا زت     اس    ہ   ا   ۔ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  دا‬ ‫ اور ‬ ‫ ا و ر   ‬ ‫   اس       آ    اور   ‬ ‫ اور ‬ ‫‪ ،‬اور ا    ‬
‫ ‬ ‫ ر  ا  ‬ ‫ ‬ ‫ت ‬ ‫ ‬ ‫‪،‬‬ ‫دہ   ا      ‬ ‫  ا  ے   ‪  ،‬ا ع اورا‬ ‫   ‬ ‫اس ‬
‫       ‬ ‫   ا  ز    آ د  ے       ‬ ‫‪  ’’ :‬‬ ‫     ر ل  ا ﷺ  ‬ ‫ روا  ‬
‫‪١٩‬‬
‫ اس ز    ز دہ  ار  ‘‘۔‬ ‫ وہ ‬
‫ ‬ ‫   ذر‬ ‫ اور ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫      ر  ا ء   ا    ا  ‬ ‫ ‬ ‫ت   ‬ ‫   ‬ ‫آن و ‬
‫   ‬ ‫   و  ‬ ‫ اور ‬ ‫‪   ،‬اس ‬ ‫     اور  ل آ‬ ‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫ا   ف  د ے   اس    ا‬
‫  س  ۔‬ ‫دے   ز دہ  ار  ۔ اور   ‬ ‫ اس     ا ع اور ا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫  ۔  ا   ود دا ے   ر  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ا م  ا ادى اور ‬
‫  آن ‬ ‫  ر  د‬ ‫‪      ،‬دد    ر     ۔  اس     از   ‬ ‫   ر  ‬ ‫ ا ء  ا  ذا  ‬
‫ ا ن     ف     ‬ ‫    ر         ل و  ا ب  اور ز  و ہ   ‬ ‫   وہ آ ت       ‬
‫ ‬ ‫ ا ء     د   ا ادى اور ‬ ‫ ا ن    ف    اس   ت    وا   ت      آن ‬ ‫۔ ان  ا ء ‬
‫    ۔‬ ‫   ‬
‫     ‬ ‫   ‬ ‫   اس      د    ا ادى ‬ ‫ا   ح ر ل  ا ﷺ  ا د    ا  د  ‬
‫       ا مﷺ  ار د ‬ ‫     روا‬ ‫   ز  ر  ا  ‬ ‫ت ‬ ‫   ‬ ‫    ى ‬ ‫‪ ،‬‬
‫‪٢٠‬‬
‫  ‘‘۔‬ ‫      دہ ز    آ د     وہ ز  ا    ‬ ‫‪’’ :‬‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا     ا‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ا    ت     ا م  د   ا ادى ‬
‫‪٢١‬‬
‫  ‘‘۔‬ ‫   ا ا ف ‬ ‫  ‪’’ :‬ا م ا ادى ‬ ‫   ا ‘‘  ‬ ‫’’‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫   ا ار ‬ ‫‘‘     ‪’’ :‬ا م ا ادى ‬ ‫   ا‬ ‫دى ا‬ ‫اس    وہ      د ’’ا م ا‬
‫‪٢٢‬‬
‫    ل   را    آ ن  د   ‘‘۔‬ ‫ ر    ا م ا ادى ‬ ‫   را    اور در‬ ‫   ا ادى ‬ ‫ اور ‬

‫‪41‬‬
 ‫۔۔۔ ‪٣٥‬۔‪٤٨‬‬ ‫  َ ف اور ذرا   اوار   ا ادى ‬ ‫ا‬ ‫‪٢٠١٩‬ء(‬ ‫۔ د‬ ‫ )‬ ‫رف  ٔ ‬

‫ ‬ ‫ں   ا‬ ‫     ‬ ‫   اور  آن و ‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬ا م اس  ت   ‬ ‫     دو را  ‬ ‫ا اس ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ا  ‬ ‫ ‬ ‫  ۔ا ن ‬ ‫     ا اض ‬ ‫  د   ذا  ‬ ‫     ‬ ‫ن   ‬
‫‪ ،‬ر     ۔‬ ‫ ا ء ر  ‬
‫     ذرا   اوار       دو ں  ؟‬ ‫  َ ف   ‬ ‫   ا ق ا‬ ‫ اور  ا ادى ‬ ‫اس ‬
‫ ‬ ‫  َ ف      د   ذا  ‬ ‫م   ا‬ ‫م  ا  ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫اس  ا    ‬
‫ د  ‬ ‫    ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ و ہ    ا ن  ا  ‬ ‫ ذرا   اوار   ز  اور   ر‬ ‫   ‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫ اور   ‬ ‫ آ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ۔ ‬ ‫  َ ف  اور ذرا   اوار  دو ں   ‬ ‫ اس   ا ق ا‬ ‫ا م‬
‫ ر ۔  ں ا م    ور د    ‬ ‫ آ   ۔  ا م اس      ق ‬ ‫   ا    ‬ ‫     آ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اس  ت   و‬ ‫ ذر   ۔ ‬ ‫ آپ    س   ذر    آ      ‬ ‫   ‬
‫ے    زل  ا و ں ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ’’ :‬آن ‬ ‫“   دوم   ‬ ‫ب‘‘ ا  ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬
‫  اوا ر   )‪ (Factors of Production‬دو ں    ا ادى ‬ ‫  َ ف )‪ (Consumer Good‬اور  و‬ ‫ا‬
‫   اس  ا ل   ‬ ‫   ا ادى ‬ ‫۔  آن ‬ ‫ت  رى ‬ ‫ ‬ ‫ اور  ا    ‬ ‫   ‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫   ز  و آ ن    م ا ء   ‬ ‫‪ ،‬ا     ت     وا  ‬ ‫  ا ‬ ‫َ َ  ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫ں     ‬ ‫ ا‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬اور  اس ‬ ‫ ‬ ‫ اور ان   ‬ ‫   و  ان ا ء   ‬
‫ ‬ ‫ ا ء    م ‬ ‫   اور ان   ان ‬ ‫  ار‬ ‫ت    ظ   ان ا ء   ‬ ‫   وہ د وى ا م و ‬
‫‪٢٣‬‬
‫  “۔‬ ‫ ‬ ‫ق ‬
‫     وہ  ا  ذا  ‬ ‫  ‪  ’’ :‬ا ن    اس  ت     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ا   ا  ‬
‫‪٢٤‬‬
‫۔“‬ ‫  اوار   ر  ‬ ‫   ا ء   ر      اور و‬
‫ ‬ ‫   اور ‬ ‫   ا ت ‬ ‫ ‬ ‫  ‪’’ :‬ا م     ص  ود    ا ر ‬ ‫  دودىؒ  ا   ب‬
‫ ‬ ‫  َ ف  )‪(Consumer Good‬‬ ‫   وہ ذرا   اوا ر  )‪ (Means of Production‬اور  ا‬ ‫   ‬
‫) ‪Un earned‬‬ ‫ آ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ )‪ (Earned Income‬اور  ‬ ‫ آ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫در ن    ‬
‫ ‬ ‫  ود ‬ ‫    م   د   ‪  ،‬ا  اس      ود  ‬ ‫۔ وہ ا ن    ‬ ‫ ‬ ‫‪  (Income‬در ن   ق  ‬
‫ ذرا   اوار   ‬ ‫  َ ف   در ن  ق ‬ ‫     ذرا   اوار  اور  ا‬ ‫د ‬ ‫۔  ا م      ر ‬
‫ ‬ ‫     ‬ ‫۔ ا‬ ‫  َ ف       اس    ود  د  ‬ ‫ ا‬ ‫ اور ‬ ‫  د ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ر‬ ‫ اور  ر‬ ‫ ر     ز   ا   ح وہ ز  اور ‬ ‫ اور     ‬ ‫  ح  ے اور ‬ ‫ ‬ ‫ا  ‬

‫‪42‬‬
 ‫۔۔۔ ‪٣٥‬۔‪٤٨‬‬ ‫  َ ف اور ذرا   اوار   ا ادى ‬ ‫ا‬ ‫‪٢٠١٩‬ء(‬ ‫۔ د‬ ‫ )‬ ‫رف  ٔ ‬

‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ دو‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ح  ا   اہ را‬ ‫ ‬ ‫    ز  ۔ ا   ح  ا  ‬

‫   ‬ ‫  ‪ ،‬اور وہ  ر    ‬ ‫ ‬ ‫ دو      ‬ ‫    ڑى ‬ ‫اُ   ح وہ ا   پ    ں    ى   ‬
‫ ا  دو ے ‬ ‫    م ‬ ‫ ‬ ‫ دار          اس   د  ‬ ‫   ‬ ‫ا ل   ا  ا  ‬
‫   در ن اس  ظ ‬ ‫ اور دو ى  ح    ‬ ‫    ۔  ا م  ا   ح   ‬ ‫   ‬ ‫   ا  ‬
‫ دو      ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫۔     ‬ ‫  َ ف   ‬ ‫     ا‬ ‫     ذرا   اوا ر   ‬ ‫ ‬ ‫  ق ‬
‫ ذرا    اور ‬ ‫         ذرا    آ      ‬ ‫‪   ،‬وہ اس  ظ    ق ‬ ‫ دو‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫‪٢٥‬‬
‫  ‘‘۔‬ ‫      ‬ ‫   ‬ ‫ل آپ   ‬ ‫اس   ا‬
‫ ‬ ‫  ق ‬ ‫ل  اورذرا   اوار    در ن  اس   ح    ‬ ‫ ا‬ ‫  ‪’’ :‬ا م  ا‬ ‫  دودىؒ  ‬
‫     ا  آد  ‬ ‫ ‬ ‫   اور  دو ے      ۔  اس    د     ت ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا    ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫  و‬ ‫      ر    ا   ے اور ا  ان   ‬ ‫   ‬ ‫ ان    ور ت ز‬ ‫دو ے  ں   ‬
‫۔ ا   ن    رى ‬ ‫   اور دو وں   ا ت       ‬ ‫     ‬ ‫ے۔    م وہ  د ا  ‬
‫  ۔   ‬ ‫ ‬ ‫   و ہ ‬ ‫ل  ے‪  ،‬ان ‬ ‫  ر ہ   ا‬ ‫  ا د  م  ‪   ،‬آ ت   اور  ‬ ‫  ا    و ہ ‬
‫  و ‬ ‫  ‪       ،‬‬ ‫   ا   ح اس دور     ‬ ‫ ا ب   دور     ‬ ‫  ح ‬ ‫   ‬
‫‪٢٦‬‬
‫رت         اور   اب    “۔‬
‫   آ    ؟ ‬ ‫ ا ء  ا ن   ذا  ‬ ‫      ن ‬ ‫ت         اس  ت     ‬ ‫ ا‬
‫ و ہ ا ن ‬ ‫ آ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ آ  اور   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  اوار‪ ،‬‬ ‫ض        م ا ء‪ ،‬و‬
‫روى ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫ ‬ ‫ر  ‬ ‫  ے ا‬ ‫   آ   ۔ا   ت   و‬ ‫ اور  ا ادى ‬ ‫ذا ‪ ،‬‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫دى  م   ‬ ‫ رو  اور وہ ا  ا‬ ‫   ‬ ‫ر  ا      اس  ح    ‪’’ :‬ا م  ں   ذا  ‬
‫       ‬ ‫ اور   ‬ ‫    وہ ز  اور  ذرا   اوار     ‬ ‫ ‬ ‫   ا ص و ا اد   ا‬ ‫ ‬
‫‪٢٧‬‬
‫  “۔‬ ‫  م ‬ ‫ اور   ‬ ‫  ر      ى اور ا   م   ‬ ‫     اور وہ اس ‬ ‫ ‬
‫ ر  ا    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫م    در ن     ق   ۔؟  اس   ا‬ ‫ ا م اور  ‬ ‫ ‬ ‫اس  ‬
‫ ‬ ‫  ‪’’ :‬ا   ح  آن  و ‬ ‫ ‬ ‫ت“  ‬ ‫دى ‬ ‫ ا   ب‘‘ا م    د  ا‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫  َ ف   ‬ ‫  ح زر و  ى اور  م ا‬ ‫     ا م ‬ ‫ اور وا  ‬ ‫د  ص       ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ا  اور ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ آ‬ ‫  ار د    ا   ح ذرا   اوار اور  و‬ ‫   ‬ ‫ ‬

‫‪43‬‬
 ‫۔۔۔ ‪٣٥‬۔‪٤٨‬‬ ‫  َ ف اور ذرا   اوار   ا ادى ‬ ‫ا‬ ‫‪٢٠١٩‬ء(‬ ‫۔ د‬ ‫ )‬ ‫رف  ٔ ‬

‫     ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫  م   ‬ ‫  م  اور  ا ا  ‬ ‫ ‬ ‫  دى   ق      ا‬ ‫‪    ،‬ا‬

‫     اور اس ‬ ‫ اور  ا ادى ‬ ‫   ‬ ‫  َ ف   ‬ ‫ل   ا‬ ‫م   ا‬ ‫  م   ‬ ‫ا ا  ‬
‫     اور ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ و ہ   ‬ ‫ ز  اور  ر‬ ‫ ذرا   اوا ر ‬ ‫    ورى  ار د   ‪ ،‬‬ ‫ ‬
‫ و  ا ادى ‬ ‫ ‬ ‫  م        ا ء    ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫  ۔ ‬ ‫   ا ت  ‬ ‫ ‬ ‫ و  ‬ ‫ف  ا‬
‫ ‬ ‫ آ‬ ‫  ں   ذرا   اوار اور و‬ ‫ ر‬ ‫ل   ‬ ‫ ا‬ ‫  ا     اہ وہ ذا   ف اور ‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫  ‪  ،‬اور وہ     ا‬ ‫  ف    ظ   ا م  رہ دو     ا ء   در ن  ور  ق ‬ ‫‪ ،‬ا  ‬
‫ ذرا   اوا ر   ‬ ‫   ‬ ‫ اور   ‬ ‫ ‬ ‫   ان     اس  ف   ا زت د      اس   ‬ ‫َ ف   ‬
‫ے  دو ں     ‬ ‫        د  اس   ذات  اور ‬ ‫   ‬ ‫  ف   ‬ ‫ ان   ا ر  ف  ا‬
‫ے ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ اور   ‬ ‫    د اس   ذات       ‬ ‫ ‬ ‫    ز ‬ ‫ ا     ف ‬ ‫   ‬
‫     ان ‬ ‫    ظ   ا  ‬ ‫ل ا   وٹ و ‬ ‫ ا‬ ‫ن دہ  ‪ ،‬اس   و      ا‬ ‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫    ظ    د  م     ‬ ‫ اور ‬ ‫ ذرا   اوا ر ا  و  و ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫  ہ  د    و د ‬
‫اد  ا ا د ‬ ‫ے     ا‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  و  ورت    ود ‬ ‫   ‬ ‫ ان   ‬ ‫‪ ،‬ان    اوا ر ‬
‫ اس ‬ ‫ وا   ا  ا ء ‬ ‫  ۔  َ َا   رو  ز     ا ‬ ‫     ‬ ‫  و  ورت    را ‬ ‫ ‬
‫   ا اد     ا   ورت   ‬ ‫ے   دو ے ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫    ا   ورت    ود ‬ ‫ ‬
‫ اس ‬ ‫ں     ا ‬ ‫ وا   اروں ‬ ‫  ا ‬ ‫   ‬ ‫  ۔ ا   ح  َ َا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ان ‬
‫   ‬ ‫  ورت    را ‬ ‫ اور ‬ ‫ں   ‬ ‫    ار  دو ے ا‬ ‫ ‬ ‫  ورت   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫    ف  ا‬ ‫ ‬ ‫  ف ‬ ‫     ‬ ‫  ر  اس   ا  ‬ ‫ ز  اور ‬ ‫  ‪  ،‬ا ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫  ہ     ا  ا ر ‬ ‫ و ا‬ ‫ ‬ ‫ و  ا ادى  ہ   ‬ ‫     اس   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ف ‬
‫  و ‬ ‫ ‬ ‫ے   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     اس    ‬ ‫ ‬ ‫ت    اس    ا ر  ‬ ‫ ‬ ‫  ں۔  ا‬ ‫ر‬
‫  ڑ  ‪ ،‬ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ز  اس      ‬ ‫ے     ا   اوار    ورت      ‬ ‫ن  دہ  ں۔ ا  ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   دو ى      ‬ ‫ے   ‬ ‫ ‬ ‫ح  ا   ں  اور   ول     ورت      وہ  ا‬
‫   اس ‬ ‫   ‬ ‫ے    وں    ورت      ے    ر‬ ‫ن دہ  ۔  ا  ‬ ‫ و ‬ ‫ ‬ ‫ے   ‬
‫ ‬ ‫ ذرا   اوار   ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ل ‬ ‫   ا‬ ‫         اور        ورى      ا ‬
‫‪٢٨‬‬
‫ دے“۔‬ ‫ اور ‬ ‫    د  م   اوو‬ ‫     وہ  د  ص   ‬ ‫ ازرو  ا م  ورى ‬ ‫ ‬

‫‪44‬‬
 ‫۔۔۔ ‪٣٥‬۔‪٤٨‬‬ ‫  َ ف اور ذرا   اوار   ا ادى ‬ ‫ا‬ ‫‪٢٠١٩‬ء(‬ ‫۔ د‬ ‫ )‬ ‫رف  ٔ ‬

‫  م     ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫    ت ‬ ‫ ‬ ‫   ذر‬ ‫ ر  ا      ا  اس  ‬

‫         ر      و ں و ہ اس  ت      ار     ذرا   اوا ر ‬ ‫  َ ف   ا  ‬ ‫  ں  ا‬
‫  ۔  ا  ا ا  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ر ۔  ا م ان دو ں     ا ء   ا ادى اور ‬ ‫   ا  ‬
‫ ذرا   اوار   ا ن ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  َ ف     ا ادى  اور ‬ ‫م ا‬ ‫  م   ‬
‫  م ‬ ‫  ى     وہ  ا  ‬ ‫۔    د  ا م     و‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ذا  اور ا ادى ‬
‫   ا زت ‬ ‫   ر‬ ‫  َ ف اور ذرا   اوار(  ا  ذا  اور ا ادى ‬ ‫ ا ن          ا ء)  ا‬
‫  َ ف   ا ن ‬ ‫     ا‬ ‫  ق  ن ‬ ‫  ف    ا    ا م ان دو ں   ‬ ‫د   ‪   ،‬‬
‫ف ‬ ‫ ذرا   اوار   ‬ ‫   اس   ا  ذا    اور  ہ  ‪ ،‬‬ ‫     ر    ‬ ‫ اس      ف ‬
‫ے   ‬ ‫ے   ر  وا  دو ے ا اد    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ے   ‬ ‫ ا  ذا  ‬ ‫    ا  ‬
‫   ‬ ‫ د  ‬ ‫ ‬ ‫ف   ا زت ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫  ل  ر   ورى  ‪  ،‬ا  ذرا   اوا ر   ا م ‬
‫ن۔‬ ‫ے   ر  وا   م  ں   ‬ ‫   ا     ہ     ‬
‫   آ      ‬ ‫ ‬ ‫      ت     ‬ ‫   آ ت     ر  و   ض    ‬ ‫اس     وہ  ا   آن  ‬
‫ر ‬ ‫ وا   اوار‪  ،‬ارى اور  ر دارى    ر‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬غ‪  ،  ،‬ز  ‬ ‫آ  آ ت   ز ‪  ،‬‬
‫     ‬ ‫م ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ا ا د    ف      ‪ ،‬‬ ‫ اور د  ا ء   ‬ ‫   وا   ز‪   ،‬‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ر     ‪ ،‬اور اس     ‬ ‫   ر  ‬ ‫    ء   ا ن    م  ا ء  ا  ا  ذا  ‬ ‫اس ‬
‫    رہ   ہ   ار د   ‪:‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا ن     ف ‬ ‫ اور  ز   اوار   ‬ ‫ ‬ ‫۔ ‬
‫   راہ    چ  و‪ ،‬اور ان  وں     ) چ  و(       ‬ ‫     ا  ‬ ‫’’ا ے ا ن وا ! ا   ہ ‬
‫‪٢٩‬‬
‫  ا    ‘‘۔‬ ‫ز     رے ‬
‫   ار د  ‪’’ :‬اور    گ     آ    ‬ ‫  رۃ  ا ہ   ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ا ن     ف ‬ ‫ل   ‬
‫ دو ے ‬ ‫  و   ‬ ‫ں   آ  ان   اس  ض   ‬ ‫    ؤ اور   ‬ ‫ ‬ ‫ا  دو ے    ل ‬
‫‪٣٠‬‬
‫‘‘۔‬ ‫   ‬ ‫  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  اَ َ ‬ ‫  ل     ‬
‫   ار د   ‪’’ :‬ان    ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫  رۃ  ا‬ ‫ ‬ ‫ ا ن     ف  ‬ ‫   ‬ ‫ت  اور  ‬
‫‪ ،‬ان     ا        ا ر   دو  غ د  اور ان    د  ر   ‬ ‫ ‬ ‫  و۔ دو ‬ ‫ ا   ل ‬
‫‪٣١‬‬
‫   ز  ر ‘‘۔‬ ‫ اور ان   در ن ‬ ‫در ں    ڑ ‬

‫‪45‬‬
 ‫۔۔۔ ‪٣٥‬۔‪٤٨‬‬ ‫  َ ف اور ذرا   اوار   ا ادى ‬ ‫ا‬ ‫‪٢٠١٩‬ء(‬ ‫۔ د‬ ‫ )‬ ‫رف  ٔ ‬

‫     ‬ ‫ ‬ ‫    ن  ‪     ’’ :‬گ  د‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ا ن     ف ‬ ‫   ‬ ‫ر اور ‬

‫‪٣٢‬‬
‫  ‘‘۔‬ ‫  ا   اور اب   ان   ‬ ‫ ‬ ‫  وں     ان   ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫   ا  ‬
‫  د     ۔‬ ‫   ‬ ‫د     ا ن ‬ ‫   ‬ ‫اس آ      اس  ت    ا‬
‫ ‬ ‫   ار د رى ‬ ‫  رۃ ا‬ ‫ ‬ ‫ ا ن     ف ‬ ‫ و ہ    ‬ ‫ اور  د  ‬ ‫رى  ‬
‫۔       ‬ ‫ ‬ ‫  دورى  ‬ ‫ آد ں       در    ‬ ‫       وہ  ‬ ‫   ‬ ‫‪’’ :‬اس ‬
‫    ۔۔۔ اور  اس  د ار   ‬ ‫   ز د  ‬ ‫       ‬ ‫ آ  ا   د ہ   ‬ ‫ دار  دوں  ‬ ‫ ا  ‬
‫ ا   ا  ‬ ‫ں   ‬ ‫ ان ‬ ‫ں       اس     ر   ۔ اس د ا ر   ‬ ‫         دو   ‬
‫  رے  رب         دو ں      ں اور ا   ا  ‬ ‫ آد   ۔ اس ‬ ‫ن  ‪ ،‬اور ان    پ  ا  ‬
‫‪٣٣‬‬
‫            ‘‘۔‬ ‫ل  ۔    رے رب   ر‬
‫ ر  ‬ ‫ ‬ ‫     ا ء  ا  ‬ ‫     ا ن  ‬ ‫ اس   ت     ت   ا  ‬ ‫ ‬ ‫  م  آ ت  ‬
‫  آن ‬ ‫ ان   م ا ء   ‬ ‫      اوار‪  ،‬ز      د   ز و  ن۔ ‬ ‫‪ ،‬ر       اہ  وہ    ‬
‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫ ان ا ء   ا‬ ‫   ا ن    ف       اس  ت   وا   ت     ا  ‬ ‫   ا  ‬
‫“  ‬ ‫ ‬ ‫ ا   ب‘‘ ا م ‬ ‫ت  ا  ‬ ‫ ا  آ ت   رو    ڈا‬ ‫ا   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ا ك ر  اور ان ‬ ‫   آ ت وا  ا ظ   ا اد   ‬ ‫   آ ت اور د  ‬ ‫  ‪ ’’ :‬آن ‬ ‫ ‬
‫ وا   اوار ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬غ‪ ،  ،‬ز  ‬ ‫  ۔  ان آ ت   ز ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫  ف ‬
‫ ا اد     ف ‬ ‫ اور  د  ا ء    ‬ ‫  ز‪    ،‬‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫ر ‬ ‫ارى اور   ر دارى     ر‪  ،‬‬
‫ت ‬ ‫ ‬ ‫ اور  ان    م ‬ ‫    رك   ا اد        ا ك  ر‬ ‫ﷺ‬ ‫ب      ۔   ‬
‫   ا ل     ‬ ‫‪       ،‬‬ ‫‪  ،‬ض د‬ ‫    ظ ر ‪  ،‬ا   رو ر   ‬ ‫۔   ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫‪  ،‬غ ‬ ‫ ‬ ‫۔ ز    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ت   ‬ ‫ ‬ ‫    م  رواج  ۔  ا اد ا  ر‬ ‫رو رى    د‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫   اور ‬ ‫ ‬ ‫ و   و‬ ‫۔ ان  ا ك   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اور  ا   ں اور  ت   ‬
‫  ام ر ان ا  ‬ ‫   ا    و  اور ا  ‬ ‫۔  د   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ان   ور ء   در ن ‬
‫ ‬ ‫ل ‬ ‫ ا‬ ‫    رو رى  ا اض   ‬ ‫ل   ‬ ‫‪ ،‬ان    ذا  ا‬ ‫    ح   ا ك  ر  ‬ ‫ ا‬
‫م       ا اد    ا ء  َ ف  اور ‬ ‫   رو    ان آ ت     ‬ ‫  آن     ح    اور ‬ ‫۔ ‬
‫‪٣٤‬‬
‫  “۔‬ ‫و  ذرا   ا  دو ں  ح   ا ك ر     را  را   ‬

‫‪46‬‬
 ‫۔۔۔ ‪٣٥‬۔‪٤٨‬‬ ‫  َ ف اور ذرا   اوار   ا ادى ‬ ‫ا‬ ‫‪٢٠١٩‬ء(‬ ‫۔ د‬ ‫ )‬ ‫رف  ٔ ‬

‫        ت    ا    ‬ ‫  ڑا  آ      ر ل ا ﷺ  ‬ ‫ت ا  ‬ ‫ڈا‬

‫‪٣٥‬‬
‫        م  “۔‬ ‫   رواج ر ل ا ﷺ  ‬ ‫  ‪’’ :‬ا ء ا ل اور ذرا   ا    ا ادى ‬
‫د دو ے ا ء   د ت اور ‬ ‫  ﷺ   وہ ‬ ‫  ‪ ’’ :‬آن ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ت ا  ‬ ‫ڈا‬
‫ آ          ز    دو ے ذرا  ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ذ        ‬ ‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫ان    ا‬
‫   ‬ ‫  ا‬ ‫   رو    ا‬ ‫  ر        ۔ ِن  اول      آن و ‬ ‫   ا‬ ‫ا    ذا  ‬
‫     ‬ ‫ل  اور ذرا   ا  دو ں   ا ادى  ‬ ‫   آ    اس     ا ء  ا‬ ‫ و   و  ‬ ‫ ‬
‫ل  اور ‬ ‫    ب   ا ء ا‬ ‫       ‬ ‫ ا  ا ف ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫    ۔   ا‬
‫‪٣٦‬‬
‫  ‘‘۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ذرا   ا    در ن ا‬
‫  َ ف اور ذرا   اوار  دو ں  ح ‬ ‫     ا‬ ‫م ‬ ‫ت   ‬ ‫   ان  ا‬ ‫ڈا   ت ا  ‬
‫  ام  ر ان  ا  ‬ ‫   ‬ ‫   ر ل ا ﷺاور ‬ ‫ ر    ا ن    دى    ‪  ،‬اس  ‬ ‫ ا ء   ‬
‫‪ ،‬اور  ان   ا  ‬ ‫ ‬ ‫   ر‬ ‫ ‬ ‫        ا ت    ح   ا ك  ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬
‫ ا م    ‬ ‫     اس      رواج   م  ا ء  ‬ ‫۔  اور  ‬ ‫ ‬ ‫ل ‬ ‫ل  اور   رت  و ہ    ا‬ ‫ذا  ا‬
‫ل  اور  ذرا   اوار    ا  ذا  ‬ ‫ ا‬ ‫ اور       گ  ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ر ‪  ،‬ر ل  ا ﷺ  ‬ ‫ادوار  ‬
‫ ‬ ‫ ا    ‬ ‫ د ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   اس ‬ ‫ و  ‬ ‫   ا  ‬ ‫۔  اور   ‬ ‫ ‬ ‫ ر‬
‫    ۔‬ ‫ ا  ‬ ‫   ا   ور  ن     ‬ ‫    ل و  ا م   ‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫‪ ،‬ذا  اور  ا ادى ‬ ‫  َ ف اور ذرا   اوار ان  دو ں     ا ء    د    ‬ ‫‪ :‬د  ا م  ا‬
‫       ان دو ں     ا ء   ذا  اور ا ادى ‬ ‫  ۔ ر ل ا    ا    و    ‬ ‫ ‬ ‫     ‬
‫     ‬ ‫       اس   رواج ر ‪        ،‬د آپ   ا    و    ا   ت ‬ ‫   رواج   اور ‬
‫   اس     ت        ان ‬ ‫ ‬ ‫    ت  ز‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫  ام  ر ان  ا  ‬ ‫   اور   ر  ‬
‫   ر   ۔  اس    و ہ ‬ ‫  َ ف اور ذرا   اوار( ا  ا ادى ‬ ‫ات     دو ں     ا ء )ا‬
‫ت آ  ان           اس ‬ ‫ ا ات و ا‬ ‫       ا ء ‬ ‫ر ل  ا    ا    و    ‬
‫       رو ۔ ا  ان  ا ء   ‬ ‫   اور     ان  دو ں  وں     ان       ا   ا ادى ‬ ‫ ا ر ‬
‫ ا ت    اس    ‬ ‫ وا‬ ‫    زل ‬ ‫   ان  ا ء     ل  و   ام    ‬ ‫   ‬ ‫ در‬ ‫د    ذا  ‬
‫ ‬ ‫ دى   اور اس   ا  ‬ ‫     ا ء ا ن   ذا  ‬ ‫  و ‬ ‫  ۔  ا  ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫  ور ‬
‫  ر   ان    ‬ ‫  ے ‬ ‫ اس    ا‬ ‫ ‬ ‫ار  ر‬ ‫ ‬ ‫     ا ن  ان  ا ء    ا  ‬ ‫ى ‬
‫‪47‬‬
‫۔۔۔ ‪٣٥‬۔‪٤٨‬‬ ‫  َ ف اور ذرا   اوار   ا ادى ‬ ‫ا‬ ‫‪٢٠١٩‬ء(‬ ‫۔ د‬ ‫ )‬ ‫رف  ٔ ‬

‫ں   ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ ا    ر  اور ‬ ‫ ‬ ‫۔  ا  ا   ك   ان  ا ء   ‬ ‫  ے اور آ  ‬ ‫ا ن ‬
‫ ا ب   دور          اور ا ب ‬ ‫  رى  ‪   ،‬‬ ‫ روزِ اول     ‬ ‫   د ۔ ‬ ‫ا ء    ر  ‬
‫ ذرا   اوار   ز ں اور  ر ں ‬ ‫   ‬ ‫  ‬ ‫  َ ف   ‬ ‫م   ا ن  ا‬ ‫    ۔ ا  ‬
‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  َ ف     ح  ذرا   اوار       د    ذا  ‬ ‫ ا م  ا‬ ‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫   رو       د ‬ ‫    ۔    ا‬ ‫ ا‬ ‫ن   و  ا ل     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ا ادى ‬
‫  رہ ‬ ‫ ‬ ‫ن   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬ر  ‬ ‫   ر  ‬ ‫ ا ء  ا  ذا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  ‬ ‫ ‬ ‫   اس   ا ك     رے   ‬ ‫    س ‬ ‫   ادا   ورى   ۔ اس    وہ ‬
‫۔‬ ‫   ‬ ‫ل اور  رى   روك  م   ‬ ‫ں   ‬ ‫  رہ ‬ ‫ ا ر    ‪ ،‬‬

‫ا  و  ا‬
‫ ‪١  ،٦٤٦‬‬ ‫‪ ،٢٠١٢ ،‬‬ ‫  آن‪  ،‬ر‪  ،‬ران  ؤ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫‪ ،‬‬ ‫‪ ،‬ا  ا‬ ‫‪٢‬۔ ا‬ ‫ا آن‪٢:٢٨٤‬‬ ‫‪١‬۔‬
‫‪ ٤‬۔ ا آن‪٧:١٢٨‬‬ ‫‪١  ،٢٢٢‬‬ ‫ن ا آن‪   ،‬‬
‫‪٢٠١٥‬‬ ‫ ا آن‪ ،‬ر‪ ،‬ادارہ ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫‪ ،  ،‬‬ ‫دودى‪ ،‬ا  ا‬ ‫‪٣‬۔‬
‫‪ ٨‬۔ ا آن‪٧:١٠‬‬ ‫‪٧‬۔ ا آن ‪٤:٥‬‬ ‫ ‪٥  ،٣٠٦‬‬ ‫ ا آن‪ ،‬‬ ‫‪٦‬۔‬ ‫‪٥‬۔ ا آن ‪٥٧:٧‬‬
‫‪ ١٢‬۔ ا آن‪٥٥:١٠‬‬ ‫‪ ١١‬۔ ا آن ‪٣٦:٧١‬‬ ‫‪ ١٠‬۔ ا آن ‪٥:٩٦‬‬ ‫ا آن ‪٢:٢٩‬‬ ‫‪٩‬۔‬
‫‪٨٣‬‬ ‫  ‪١٩٩٧ ،‬ء ؁‪ ،‬‬ ‫ت‪  ،‬ا ‪ ،‬‬ ‫دى ‬ ‫‪ ،‬ا م    د  ا‬ ‫‪ ،‬‬ ‫‪ ١٣‬۔‬
‫‪   ،١٦٦‬دوم‬ ‫ت‪١٤٢٠ ،‬ھ ؁‪ ،‬‬ ‫‪  ،‬ا ‪ ،‬ادارہ ا‬ ‫‪ ،‬ا  ‬ ‫‪ ،  ،‬‬ ‫‪ ١٤‬۔‬
‫‪٣٠‬‬ ‫‪١٦‬۔ ا َ َ‪،‬‬ ‫‪٢٩‬‬ ‫  ر‪١٩٩٥ ،‬ء ؁‪ ،‬‬ ‫ارى اور ا م‪  ،‬ر‪ ،‬‬ ‫‪  ،‬و   م ز‬ ‫ ؒ ‪،‬‬ ‫‪ ١٥‬۔‬
‫‪١١١‬‬ ‫‪ ، ٢٠٠٤‬‬
‫ ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫  رات‪  ،‬ا ‪،‬ا‬ ‫ ‬ ‫‪،‬ڈا ‪  ،‬و  ا‬ ‫روق ‬ ‫‪ ١٧‬۔‬
‫‪٧٧‬‬ ‫ت‪ ،‬‬ ‫دى ‬ ‫‪ ١٨‬۔ ا م    د  ا‬
‫‪١  ،٣١٤‬‬ ‫  ‪١٣٨١ ،‬ھ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫‪   ،‬رى‪ ،‬ب ا ث وا ار ‪  ،‬ب   ا  ار ‪  ،‬ا ‪ ،‬‬ ‫رى‪     ،‬ا‬ ‫‪١٩‬۔‬
‫‪١٦٥‬‬ ‫  ‪١٣٩٣،‬ھ‪ ،‬‬ ‫م‪  ،‬ب  ذ    ا ا رض ا ات‪  ،‬ن‪  ،‬رو  ‬ ‫ى‪،‬ا اب ا‬ ‫ ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ ‬ ‫ى‪ ،‬‬ ‫‪ ٢٠‬۔‬
‫‪١  ،٣٠٣‬‬ ‫ دارا م ‪١٤٠٧ ،‬ھ ؁‪ ،‬‬ ‫   ا ‪  ،‬ا ‪ ،‬‬ ‫‪ ،‬‬ ‫‪ ،  ،‬‬ ‫‪ ٢١‬۔‬
‫‪١٩‬‬ ‫‪ ،‬‬ ‫‪ ٢٣‬۔ ا  ‬ ‫‪٣٠٠‬‬ ‫  اﻟﻤﺠﺘﻤﻊ‪ ،‬د ‪ ،‬ادارۃ اﻟﺜﻘﺎﻓ واﻟﻨﺸﺮ‪١٤٠١،‬ھ‪ ،‬‬ ‫دى ا‬ ‫      د‪،‬ا م ا‬ ‫‪ ٢٢‬۔‬
‫‪٢٦‬‬ ‫ و  رت‪ ،‬ا ‪ ،‬ادارۃ ا رف‪١٤٢٢ ،‬ھ ؁‪،‬‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬ا م اور ‬ ‫‪،  ،‬‬ ‫‪ ٢٤‬۔‬
‫‪١٤٨‬‬ ‫‪١٩٩٦ ،‬ء ؁‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ت ا م‪ ،‬ر‪ ،‬ا‬ ‫‪ ،‬‬ ‫‪ ،  ،‬‬ ‫دودى‪ ،‬ا ا‬ ‫‪ ٢٥‬۔‬
‫  ‪١٠١‬‬ ‫‪٢٠٠١ ،‬ء ؁‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫ت‪  ،‬ر‪ ،‬ا‬ ‫ ‬ ‫‪ ،  ،‬ا م اور‬ ‫دودى‪ ،‬ا ا‬ ‫‪ ٢٦‬۔‬
‫‪٢٨٢‬‬ ‫ت‪١٩٨٤ ،‬ء ؁‪،‬‬ ‫دى  م‪  ،‬ر‪ ،‬ادارہ ا‬ ‫‪ ،‬ا م  ا‬ ‫‪ ،‬‬ ‫روى‪   ،‬ا‬ ‫‪ ٢٧‬۔‬
‫‪ ٣١‬۔ ا آن ‪١٨:٣٢‬‬ ‫‪ ٣٠‬۔ ا آن‪٢:١٨٨‬‬ ‫‪ ٢٩‬۔ ا آن‪٢:٢٦٧‬‬ ‫‪٨١‬‬ ‫ت‪،‬‬ ‫دى ‬ ‫‪ ٢٨‬۔ ا م    د  ا‬
‫‪٨٩‬‬ ‫‪١٩٩١ ،‬ء ؁‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫‪  ،‬ر‪ ،‬ا‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬ت ا ‪ ،‬ڈا ‪ ،‬ا م   ‬ ‫‪ ٣٤‬۔‬ ‫‪ ٣٣‬۔ ا آن‪١٨:٧٩،٨٢‬‬ ‫‪ ٣٢‬۔ ا آن ‪٣٦:٧١‬‬
‫‪٩٢‬‬ ‫‪ ٣٦‬۔ ا َ َ‪،‬‬ ‫‪٩٠‬‬ ‫‪ ٣٥‬۔ ا َ َ‪،‬‬

‫‪48‬‬