M.

TAHSİN CANBULAT 1973 yılında şimdiki adıyla Mimar Sinan Güzel Sanatlar
Üniversitesi olan Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nin Yüksek Mimarlık
Bölümü’nden mezun oldu. 1975-1981 arasında araştırma görevlisi olarak
aynı okulda tasarı geometri dersleri verdi. 1983-2002 arasında yarı zamanlı
öğretim görevlisi olarak Resim Bölümü, Seramik ve Cam Bölümü, Tiyatro
Dekoru ve Kostümü bölümlerinde tasarı geometri, teknik resim ve perspektif
derslerine girdi. 1987 yılında Fen Bilimleri Enstitüsü’nde, Mimarlık Ana Bilim
dalında doktora diploması aldı. 2002-2006 arasında Kocaeli Üniversitesi, İç
Mimarlık Bölümü’nde yardımcı doçent olarak çalıştı. Bir süre bu bölümün
başkanlığını yaptı. Aynı okulun Mimarlık ve Tasarım Fakültesi’nin kuruluşunda
bulundu. Bu sırada MSGSÜ’deki derslerini de sürdürdü. 2006-2011 arasında
MSGSÜ’de Tiyatro Dekoru ve Kostümü Bölümü’ne geçti. 2011 yılında “Sahne
Sanatları” dalında doçent unvanını aldı. 2011-2015 yılları arasında aynı okulun
Endüstri Ürünleri Tasarımı Bölümü’nde doçent kadrosunda çalıştı.
2015 yılında Yalova Üniversitesi, Sanat ve Tasarım Fakültesi’nin İç Mimarlık
Bölümü’nün kuruluş çalışmalarını yapmak üzere geçiş yaptı ve burada halen
Prof. Dr. olarak çalışmalarını sürdürmektedir.
Çeşitli sürelerde Haliç ve Yeditepe üniversitesinde derslere girdi. Verdiği
tasarı geometri, teknik resim ve perspektif derslerinin yanı sıra lisans sevi-
yesinde fuar ve tanıtım stantları, metal ürün tasarım ilkeleri, yüksek lisans
seviyesinde ise sahne tasarımında görsel derinliğin arttırılması, metal işleme
teknikleri derslerine girdi. Lisans üstü tez danışmanlıkları yaptı.
Üniversite dışında Mimarlık, İç Mimarlık, Restorasyon dallarında çalışma-
ları ve ödülleri vardır.
Yazarın yayınlanmış kitapları Sahne Dekorunda Görsel Derinliğin
Arttırılması-Sahte Perspektif (MSGSÜ Yayını), Sahne Tasarımında Teknik Resim
(MSGSÜ Yayını), Tasarımcılar İçin Metal Şekillendirme Yöntemleri ve Metal
Ürün Tasarım İlkeleri (Birsen Yayınları), Metal Mobilya Üretim ve Tasarım İlkeleri
(MSGSÜ Yayını, Yard. Doç. Dr. Meltem Özkaraman Şen’le birlikte), Seramikçiler
İçin Teknik Resim El Kitabı (Ders notu kitabı), Fuar ve Tanıtım Stantları, Tasarım-
Üretim (ders notu kitabı, öğretim görevlisi Kaya Çoker’le birlikte), Ressamlar
İçin Perspektif (Literatür Yayınları) Endüstri Ürünleri Tasarımında Teknik Resim
(SD Yayınları), Fuar Stand Tasarımı-2010 (kitabın ön yazısını hazırlamıştır, YEM
Kitapları) vardır.
 PROF. DR.
M. TAHSİN CANBULAT

İÇ MİMARLIKTA

TEKNİK
RESİM
Tanımlar-Tasarı Geometri
Teknik Resim-Perspektif

Remzi Kitabevi
iç mimarlıkta teknik resim / Tahsin Canbulat

© Remzi Kitabevi, 2018

Her hakkı saklıdır.

Bu yapıtın aynen ya da özet olarak
hiçbir bölümü, telif hakkı sahibinin
yazılı izni alınmadan kullanılamaz.

Editör: Nesrin Arslan

Kapak düzenleme: Ömer Erduran

ısbn 978-975-14-1831-9

birinci basım: Nisan 2018

Kitabın basımı 2000 adet yapılmıştır.

Remzi Kitabevi A.Ş., Akmerkez E3-14, 34337 Etiler-İstanbul

Sertifika no: 10705
Tel (212) 282 2080 Faks (212) 282 2090
www.remzi.com.tr post@remzi.com.tr
Baskı ve cilt: Seçil Ofset, 100. Yıl Mah. Matbaacılar Sitesi
4. Cad. No: 77 Bağcılar-İstanbul
Sertifika no: 12068 / Tel (212) 629 0615


5|

Kızım Senem’e…
 İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ................................................................... 11 Açının İki Eşit Parçaya Bölünmesi,

Açıortayının Bulunması, 63
Dik Açının Üç Eşit Parçaya Bölünmesi, 64
1 GİRİŞ.................................................................13 Bir Açının Taşınması, 64
7|

TEKNİK RESMİN TANIMI-STANDARTLAR VE Doğruya İçindeki Bir Noktadan

TEKNİK ÇİZİM.........................................................15 Dik Çıkmak , 64
TEKNİK RESİM ÇİZİM GEREÇLERİ.........................16
Doğru Parçasının Bir Köşesinden Dik
Çıkmak, 65
Çizim Masaları, 16
Doğruya İçindeki Bir Noktadan Pergel
T Cetveli – Paralel Cetveller, 18
Yardımıyla Dik Çıkmak, 65
Gönyeler, 19
Doğruya İçindeki Bir Noktasından Yaylar
Pergel, 21
Yardımıyla Dik Çıkmak, 65
Ölçü Cetvelleri, 22
Doğruya Dışındaki Bir Noktadan Dik
Eğri Cetveller, 22 İndirmek, 66
Açıölçerler, 22 Doğru Parçasının Orta Dikmesinin Çizilmesi
Şablonlar , 23 – Doğru Parçasının Orta Noktasının
Kalemler, 24 Bulunması – Doğru Parçasının İki Eşit
Silgiler, 25 Parçaya Bölünmesi, 66
Yapışkanlı Bantlar, 25 Doğruya Dışındaki Bir Noktadan
Resim Kâğıtları, 26 Paralel Çizmek, 66
Resim Kâğıdı Normları, 27 Doğruya İstenilen Mesafede
Etiket, 28 Paralel Çizmek , 67
Resim Kâğıtlarının Katlanması, 29 Doğruya Paralel Çizmek, 67
ÇİZGİ VE ÇİZGİ ÇEŞİTLERİ.....................................36 ÇEMBER VE YAYLAR.............................................67
Kalınlıklarına Göre Çizgi Çeşitleri, 36 Çemberin ve Yayın Merkezinin
Koyuluk Tonlarına Göre Bulunması, 68
Çizgi Çeşitleri, 36 Teğet Çizimi, 68
Renklerine Göre Çizgiler, 36 Çembere Dışındaki Bir Noktadan
Biçimlerine Göre Çizgi Çeşitleri, 37 Teğet Çizmek , 69
YAZI........................................................................47 Üçgenin İç Teğet Çemberinin Çizilmesi , 69
Üçgenin Dıştan Teğet Çemberinin Çizimi,
ÇİZGİ GEOMETRİSİ................................................47 69
Üçgenin Dış Çemberinin Çizilmesi –
Üçgenin Köşelerinden Geçen
2 GEOMETRİK ÇİZİMLER.....................................55 Çemberin Çizilmesi, 70
ÇİZGİ......................................................................57 İki Çemberin Dıştan Ortak Teğetinin
Doğru ve Doğru Parçası, 57 Çizilmesi, 70
Doğru Parçasının İki Eşit Parçaya İki Çemberin İçten Ortak Teğetin Çizilmesi
Bölünmesi (Doğru Parçasının Orta , 71
Dikmesinin Çizilmesi), 58 İki Noktayı Yarıçapı Belli Bir Yayla
Doğru Parçasının Eşit Ölçülerde veya Birleştirmek, 71
Belirli Oranlarda Bölünmesi, 58 Nokta ile Doğruyu Yarıçapı Verilen Bir
Ölçek Değiştirme (Şekil büyültme- Yayla Birleştirmek, 72
küçültme), 59 İki Doğruyu Yarıçapı Verilen Bir Yayla
Çoğaltma, 61 Birleştirmek, 72
Altın Oran, 62 Çember ile Bu Çemberi Kesen Doğruyu
Açı ve Çeşitleri, 63 Yarıçapı Verilen Bir Yayla Birleştirmek, 73
 iç mimarlıkta teknik resim

Doğru İle Çemberi Yarıçapı Bilinen Bir 3 İZDÜŞÜMLER.....................................................97

Yayla Birleştirmek, 73 Görünüş Çizimleri, 100
İki Çemberi Yarıçapı Verilen İçbükey Bir
Yayla Birleştirmek, 74
İki Çemberi, Yarıçapı Verilen Dışbükey Bir 4 TASARI GEOMETRİ.........................................131
Yayla Birleştirmek , 74
İZDÜŞÜM VE İZDÜŞÜM DÜZLEMLERİ..................133
|8   Kesişen İki Çemberi Yarıçapı Verilen Bir
Koordinatlar Sistemi, 134
Yayla Birleştirmek, 75
Eşlenik Dik İzdüşüm, 137
Çemberin Doğrusal Boyunun Çizim Yoluyla
Bulunması NOKTA VE NOKTA KONUMLARI........................138
(Kochanski Metodu), 75
DOĞRULAR.........................................................144
ELİPS VE OVAL ÇİZİMLERİ.....................................75 Doğru Konumları ve Özel Doğrular, 145
Teğet Çemberleri Yardımıyla Elips Çizimi, 75 Doğruların Birbirlerine Göre Konumları, 146
Teğet Dörtgenleri Yardımıyla Elips Çizimi, 76 Doğru İzleri, 148
Eğrilik Çemberleri Yardımıyla Elips Çizimi, Doğru Parçasının Gerçek Boyunun
77 Bulunması , 150
Elipsin İp Metoduyla Çizimi, 77 Doğrunun Eğim Açısının Bulunması, 151
Eşlenik Çapları Bilinen Elipsin Çizimi (Rytze
DÜZLEMLER..........................................................152
Metodu), 78
Düzlem Konumları, 152
PARABOL ÇİZİMİ...................................................78 Düzlem İfadeleri, 152
HİPERBOL ÇİZİMİ...................................................78 Düzlem İfadelerinin Dönüşümleri, 156
Evolvent Çizimi, 80 Düzlemlere Ait Özel Doğrular, 157
Spiral Çizimi, 80 Düzlem-Doğru Arakesitleri, 159
Helis Eğrisi, 81 Düzlemleri Delen Doğruların Görünen ve
Görünmeyen Kısımlarının Bulunması, 160
YÜZEYLER.............................................................. 83 Düzlemlerin Birbirleriyle Arakesitleri, 161
Üçgenler, 84 Düzlemlerin Çevrilmesi, 164
Üçgen Çizimleri, 84
Bilgi Notu 4.1: Eksen Değiştirmede Yeni
Pisagor Teoremi, 84
İzdüşümün ve Yeni İzin Bulunması...................166
Dörtgenler, 85
Düzlemlerin Gerçek Yüzeylerinin Bulunması,
Dörtgen Çizimleri, 85 167
DÜZGÜN ÇOKGENLER.........................................86 Düzlemlerin Eğim Açılarının Bulunması, 168
Eşkenar Üçgen Çizimi, 86 HACİMLERİN ARAKESİTLERİ...............................168
Kare Çizimi, 86 Doğrularla Hacimlerin Arakesitleri, 168
Düzgün Beşgen Çizimi, 87 Doğru-Prizma Arakesiti, 169
Düzgün Altıgen Çizimi, 87 Doğru-Piramit Arakesiti, 170
Düzgün Yedigen Çizimi, 88 Doğru-Silindir Arakesiti, 171
Düzgün Sekizgen Çizimi, 88 Doğru-Koni Arakesiti, 172
Düzgün Çokgenlerin Çiziminde Kullanılan Doğru-Küre Arakesiti, 172
Genel Yöntem , 88
HACİMLERLE DÜZLEMLERİN ARAKESİTLERİ.......173
HACİMLER.............................................................89 Prizma-Düzlem Arakesiti, 173
Prizmalar, 90 Piramit-Düzlem Arakesiti, 174
Piramit, 90 Silindir-Düzlem Arakesiti, 175
Silindir, 90 Koni-Düzlem Arakesiti, 176
Koni, 90
GEOMETRİK HACİMLERİN BİRBİRLERİYLE
Küre, 90
ARAKESİTLERİ......................................................178
Tor, 90
İki Prizma Arakesiti, 178
DÜZGÜN ÇOKYÜZLÜLER.......................................95 İki Piramit Arakesiti, 180
 İÇİNDEKİLER

Prizma-Piramit Arakesiti, 181 Profil Kesitler, 237

İki Silindir Arakesiti, 183 ÖLÇÜ VE ÖLÇÜLENDİRME................................ 238
Silindir Koni Arakesiti, 185 Konum Ölçülendirmesi, 245
Küre-Prizma Arakesiti, 186 Ölçü Sembolleri, 245
Küre-Piramit Arakesiti, 187 Yarım Görünüşlerin Ölçülendirmesi, 246
Küre-Silindir Arakesiti, 188 Dar Aralıklı Ölçülerin Gösterilmesi, 246
Küre-Koni Arakesiti, 189 9|
Ölçü Çizgisiz Ölçülendirmeler, 247
İki Küre Arakesiti, 190 Ölçülendirmede Koordinatlar Sisteminin
GEOMETRİK HACİMLERİN AÇINIMLARI............ 191 Kullanılması, 248
Prizma Açınımı, 192 Ardışık Eş Ölçüler, 250
Piramit Açınımı, 193 Açı Ölçülendirmesi, 250
Prizma-Piramit Arakesitinin Açınımı, 194 Eğim Ölçüsü, 251
Kesik Silindir Açınımı, 195 Yay Ölçülendirmesi, 251
Kesik Koni Açınımı, 196 Daire (Çember) Ölçülendirmesi, 251
Eğik Koni Açınımı, 196 Özel Ölçülendirmeler, 256
İki Silindir Arakesiti (Kesişen eksenli), 197 Ölçü Alma ve Çizim (Rölöve), 256
Küre Dilimleri Açılımı Çizimi, 198 Rölöve Çıkarmada Kullanılan
Beş Köşeli Yıldız Açınımı, 198 Araç ve Gereçler, 256
Ölçme, 259
GÖLGE İZDÜŞÜMLERİ........................................ 200 Yapılarda Yükseklik Ölçülendirmesi (Kod),
Paralel Işık Kaynağına Göre Gölge Çizimi, 265
200 Ölçü Toleransları, 266
KOTLU GEOMETRİ.............................................. 206 Tanımlama Sembolleri ve Kodlamaları, 267
Malzeme Sembolleri, 267
Mobilya Yüzey İşleme Sembolleri, 269
5 TEKNİK RESİM.................................................209 YAPI VE İÇ MEKÂN DONATILARI GÖSTERİMLERİ...
Teknik Resim ve Standartlar, 211
270
Çizim Kâğıdı Yüzeyinin Kullanılması, 211
Taş ve Tuğla Duvarlar, 270
Çizim Sırası, 215
Tefriş Elemanları Gösterimi, 272
GÖRÜNÜŞ ÇİZİMLERİ.......................................... 216 Yer ve Duvar Kaplamaları, 274
Uygulama Bilgisi 5.1: Eşlenik İzdüşüm Sistemine Ocaklar, Şömineler, 276
Göre Ahşap Doğramalar, 277
(Epür Düzenine Göre) Çizimin Yapılması....... 222 Kapılar, Pencereler, 279
Ahşap Mobilyalar, 284
Uygulama 5.2: Eşlenik İzdüşüm Sistemine Göre
Metal Mobilyalar, 295
(Epür Düzenine Göre) Çizime Başlama......... 223
Merdivenler, Rampalar, 297
ÖZEL GÖRÜNÜŞLER........................................... 224 Betonarme, 304
Döndürülmüş Görünüşler, Birleşik Çiçekler, Vazolar, Saksılar, 305
Görünüşler, 224 İnsan Figürleri, 308
Görünüşte Detay Gösterimi, 226 Perdeler, Kumaşlar, 308
Bakış Yönüne Göre Görünüş Çizimleri, 226 Vidalar, Cıvatalar, 310
Görünüş Sadeleştirmeleri, Görünüş Mimari Çizimler, 311
Kısaltmaları, 228 Ergonomi, 326
Olmayan Çizgilerin Gösterilmesi, 229
Görünüş İsimleri ve Görünüşlerdeki
Açıklamalar, 231 6 PERSPEKTİF.....................................................333
KESİT GÖRÜNÜŞLERİ.......................................... 233 Perspektif Çizimine Giriş, 335
Yarım Kesitler, 236 PARALEL İZDÜŞÜM PERSPEKTİFLERİ.................. 335
Bölge Kesitleri (Kısmi Kesitler), 236 Kavaliyer Perspektif, 337
 iç mimarlıkta teknik resim

Çember ve Eğrilerin Kavaliyer Yer Düzlemindeki Bir Çokgenin

Perspektiflerinin Çizimi, 342 Perspektifinin Çizimi, 370
Kavaliyer Perspektifte Kesit Gösterimi, 348 Çember Perspektifinin Çizimi, 371
Kavaliyer Perspektifte Ölçülendirme, 348 Geometrik Hacimlerin Perspektif Çizimleri,
Aksonometrik Perspektif, 349 372
Aksonometrik Perspektifte Kesit Gösterimi, Bakış Yönüne Göre Perspektif Görünüş
|10   353 Farkları, 380
Aksonometrik Perspektifte Ölçülendirme, Eğimli Çizgi ve Yüzeylerin Perspektiflerinin
356 Çizimi, 383
KONİK İZDÜŞÜM PERSPEKTİFİ............................ 358 Merdiven Perspektifi, 386
İki Kollu Merdiven Perspektifi, 390
PERSPEKTİF ELEMANLARI.................................. 359
İç Mekân Perspektifleri, 392
Obje, 360
Düşeyde Kaçış Noktalı Perspektif
Bakış Noktası-Göz (G), 360 (Eğik Resim Düzlemli Perspektif), 394
Yer Düzlemi, 361
Göz Işınları Kullanılarak Perspektif Çizimi,
Bakış Yüksekliği, 361 395
Ufuk Düzlemi, 362 Perspektifte Deformasyon, 398
Resim Düzlemi, 362 Perspektifte Gölge Çizimi, 399
Göz Işınları, 362
İç Mekânda Işık ve Gölge, 400
Yer Çizgisi (YÇ), 362
Güneş Işığı Gölgesi, 403
Ufuk Çizgisi, 363
Perspektifte Yansıma, 404
Kaçış Noktaları, 363
Yatay Düzlemlerdeki Yansımaların Çizimi,
Konik Perspektif Çizimine Başlama, 364
405
Yer Düzlemindeki Yatay Doğruların
Düşey Düzlemdeki Yansımaların
Perspektiflerinin Çizimi, 368
Perspektiflerinin Çizimi, 407
Bir Noktanın Perspektifteki Yerinin
Bulunması, 369 KAYNAKÇA.......................................................... 415
 ÖNSÖZ
ÖNSÖZ
Teknik resim kuralları ulusal ve uluslararası
resmi kurumlar tarafından hazırlanıp ilan
edilen ilgili herkesin kullandığı ortak bir çizim
dilidir. Teknik resmi kullanarak proje çizimiyle
çalışmalarını sürdüren çok çeşitli meslek
gurupları vardır.
Temelde kuralların aynı olmasına karşın
mesleklerinde kullandıkları konu ve ürünlerin
farklı olması nedeniyle makine mühendis-
liği teknik resmi, inşaat mühendisliği teknik
resmi, mimarlık teknik resmi gibi mesleklere
özgü farklı yöntemlerle çizilmiş resim türleri
algısı oluşmaktadır. Oysa temelde kuralların
değişmediği sadece o meslekte kullanılan
çizim konularının farklılığından oluşması söz
konusudur.
Örneğin makine mühendisliğinde ağırlıklı
olarak makine parçalarının çizimleri yapılır-
ken, mimarlıkta bina ve yapı elemanlarının
çizimi yapılmaktadır
Uzun yıllar mimarlık, iç mimarlık, endüstri
ürünleri tasarımı, seramik ve cam, tiyatro
dekoru bölümlerine tasarı geometri, teknik
resim veya perspektif derslerine öğretim
görevlisi olarak girdim. Her girdiğim yeni bö-
lümdeki derslere başladığımda o bölümün
uğraşı alanındaki ürünlerinin ne olduğunu
tanımaya çalıştım ve bu şekilde uygulama
derslerinde öğrencilere bunlar üzerindeki
problemleri çözdürdüm.
Örneğin seramik ve cam bölümünde
pergelle ve eğri cetvellerle çizilen yuvarlak
formlara ve ürünlere önem verirken, endüstri
ürünleri tasarımı bölümünde sanayi ürünü
araç ve gereçlerin çizimlerine öncelik tanı-
mak derslerdeki başarıyı sağladı. Bu kitapta
da iç mimarların mesleki uğraşı alanları olan
iç mekân tasarımı, dekorasyon, mobilya ta-
sarımı ve diğer iç mekân donatıları tasarımı
olması nedeniyle uygulama örnekleri bu
türde seçilmiştir.
Bu kitabın yayınlanmasına kadar iç mi-
marlık eğitimlerinde ve profesyonel çalış-
malarında en yakın meslek gurubu olan
mimarlık teknik resim kitaplarından yararla-
nılmaktaydı. Oysa bu kitapların ağırlıklı ko-
nuları binaların tasarımı ve temelden çatıya
kadar yapım teknikleriyle ilgilidir. İç mekân
11|
tasarımcısı için yukarıda da bahsettiğim
binanın temeli ve karmaşık kaba yapı de-
tayları değil iç mekân, iç mekân donatıları,
ince yapısı ve dekorasyonları ile ilgilidir. O
zaman bu meslek gurubu için farklı bir ki-
taba ihtiyacın ortaya çıktığı açıktır. İşte bu
kitap özellikle iç mimarları ve dekoratörleri
ilgilendiren uygulama konuların ön planda
tutularak hazırlanmış olduğu bir kitaptır.
Öncelikle bu kitabın içeriğinin tespiti ve
sonra görsellerin hazırlanması gerçekten
uzun zaman aldı. Bir resim ya da bir şekil
üzerinde çalışmam saatlerimi değil ba-
zen günlerimi aldığı oldu. Küçüklü büyüklü
700’den fazla resmin çiziminin yapılması hiç
kolay olmadığının kabul edilmesi gerekir.
En iyi anlatımı sağlayan şekli bulabilmek
için birçok kere tekrar çizdiğim oldu. Kitabın
bazı çizimlerini serbest el çizgisiyle, bazı çi-
zimlerini cetvel yardımıyla, bazı çizimlerini
ise tamamen elektronik ortamda çalıştım.
Söz bilgisayar yardımıyla çizime gelmiş-
ken bundan da söz etmeden geçemeyece-
ğim. El çizimi ile elektronik ortamdaki çizimin
farkı sadece çizim aracının farklılığıyla ilgili-
dir. Projenin sayısal ortamda çizilmesiyle elle
çizilmesi hızlı ve zahmetsiz çiziminin dışında
herhangi bir farkının olmamasıdır. Projenin
çizim yönteminin ne olursa olsun sonuç çık-
tısının aynı olması gerekir. Yani her durumda
teknik resim standartlarına uygun projeler
elde edilmelidir. Bunun dışında eğitime el
çizimiyle başlanması, öğrencinin beyin ve
el gücünün ortak çalışması sonucu tasarım
gücünün arttırılmasına yardımcı olduğuna
inanmaktayım.
İç Mimarlık Teknik Resim adlı bu kitabımın
hazırlanmasında ise hem uzun yıllarda edin-
diğim bilgi ve deneyimlerin, hem de değişik
zamanlarda Mimar Sinan Güzel Sanatlar
 iç mimarlıkta teknik resim

Üniversitesi, Kocaeli Üniversitesi, Haliç Ayrıca öğrenciliğimde ve asistanlığını yap-

Üniversitesi ve Yeditepe Üniversitesi’nde
verdiğim derslerden edindiğim deneyim-
lerin katkısı oldu.
Bu kitabın hazırlanmasında bana destek
veren meslektaşlarıma, akademisyen arka-
|12  
daşlarıma ve aileme teşekkürlerimi sunarım.
tığım sürede öğrettikleriyle bana bugünleri
armağan eden, artık aramızda olmayan
kıymetli hocam Prof. Yılmaz Morçöl’e min-
net ve şükranlarımı sunmak isterim.
M. Tahsin Canbulat
1
GİRİŞ
|14  
 GİRİŞ
T arih boyunca insanlar arasındaki iletişim
her dönemde önemli olmuştur. İletişim,
işitsel ve görsel olarak gelişmiş, sesler yardı-
mıyla lisanlar oluşmuş, yazılar da bunların
hizmetine sunulmuştur. Yazılar önce sem-
bolik resimler halinde kullanılmış, sonra da
her sesin karşılığında bir figür belirlenerek
alfabe yardımıyla yazılar oluştu. Bu şekilde
her türlü iletişim eksiksiz sağlanmıştır. Sözle
her şey ifade edilebilir, hatta bu kayıt ede-
bilen araçlarla çoğaltılıp çok kişiye ulaşması
sağlanabilir. Yazı ile de kitaplar yazılıp, çe-
şitli dillere de çevrilip, herkesin okumasına
imkân verilebilir. Ama bazı bilgiler vardır ki
bunlar ne sözle, ne de yazı ile anlatılabilir.
Ancak kendi özel kuralları dahilinde ifade
edilmesini gerektirir ki, bunların en önem-
TEKNİK RESMİN TANIMI-STANDARTLAR VE
TEKNİK ÇİZİM
Teknik resim, uygulamaya konulan bir ta-
sarımın biçimsel özelliklerini ve boyutlarını
çizgisel olarak, bir düzlem üzerinde ifade
etme tekniğidir. Yani, üç boyutlu hacimsel
cisimlerin, izdüşüm metodu yardımıyla iki
boyutlu olarak bir düzlem üzerinde çizgisel
bir anlatım tekniğidir.
Izdüşüm ve çizim tekniği üniversal bir tek-
niktir. Yani, tasarımcı ve üretici kişilerin ortak
bir kullanım lisanıdır. Bu lisanın kuralları çok
az farklarla bütün dünya ülkeleri tarafın-
dan kullanılır. Tasarımın üretim aşamasın-
da yapılan çalışmalarda en önemli ilişkiyi
sağlar. Ancak bu kurallar ve çizim teknikleri
bilinmeden bu lisanı konuşmak ve anlamak
olanaksızdır.
Diğer taraftan, tasarım ürününün imali
sürecinde veya tasarım ürünü parçalarının
birbirlerine uyumunda, ayrıca uygulanacak
mekânla oluşacak ilişkilerinde baş vurula-
cak tek yer teknik çizim olacaktır. Tasarımcı
lisi, teknik bilgileri içeren teknik resimlerdir.
Yazılı bir iletişim biçimi olan bu resimlerin
kendi özel kuralları vardır. Bu kurallar dahi-
linde oluşturulmuş resim dünya yüzeyinde,
15|
bu kuralları bilen herkes tarafından oku-
nur ve anlaşılır. Bu şekilde sözle ve yazıyla
ifade edilemeyen ister mühendislik, isterse
mimarlık alanlarındaki tasarım ürünlerinin
anlaşılmasına ve üretilebilmesine olanak
sağlar. Burada doğruluk, diğer bir ifadeyle
kurallara uygunluk önemlidir. Aksi durumda
arzu edilen iletişim amacına ulaşılamaz.
Dahası anlatılmak istenenin dışında bir ifade
oluşturup çeşitli yanlışlıklara neden olacak-
tır. Hiçbir tasarımcı kendi düşündüğünün
dışındaki bir ürünün oluşmasını muhakkak
ki istemez.
tasarladığı ve uygulama alanına koyaca-
ğı her türlü fikri, belki tasarım sürecinin ilk
safhalarında serbest el çizimleri yoluyla
deneyebilir, hatta kelimelerle bile ifade
yoluna gidebilir. Ama tasarımının gerçek-
leşme aşamasına geldiğinde, yani üç bo-
yutlu hacimsel bir hal alma aşamasında ilk
yapılacak iş, tasarımın vücut bulması için,
fiziksel özelliklerinin ortaya konulmasıdır ki
bu ancak teknik anlatım yoluyla olacaktır.
Bu ise teknik çizim yoludur.
Mimaride ve dekorasyonda, teknik ba-
kımdan, çeşitli tasarım elemanlarının şema-
tik ve resimsel görüntüleri bir dizi standartlar
dahilinde kullanılmaktadır. Bu standartlar,
yani kurallar, Türkiye’de Türk Standartlar
Enstitüsü (TSE) tarafından belirlenmekte-
dir. Bunlar ise dünya uluslarının ve toplu-
luklarının kabul etmiş olduğu standartlarla
uyumluluğu göz önünde bulundurularak
hazırlanırlar.
 iç mimarlıkta teknik resim
Dünya ülkelerinin teknik işbirliği sonucu
bu uyum daha da önem kazanmış ve küçük
farkları bile gidererek tek bir teknik resim
lisanı oluşturma çalışmaları yapılmaktadır.
Ülkelerarası teknolojik işbirliği öncelikle bu
konuda kendini göstermiştir. Aksi durumda
|16  
TEKNİK RESİM ÇİZİM GEREÇLERİ
Teknik resim, eğer elektronik ortamda çi-
zilmiyorsa bazı araçları gerektirmektedir.
Bunlar; çizim masası, T cetveli veya para-
lel cetvel, gönyeler, pergel, ölçü ve ölçek
Çizim Masaları
Üzerine kâğıt serilerek çizim yapılan masa-
lardır. Sabit veya ergonomik kullanım için bir
mekanizmayla eğim verilebilir ve yüksekliği
ayarlanabilir çeşitleri vardır. Masa yüzeyinin
pürüzsüz ve düz olması, T cetvelinin kullanı-
labilmesi için de kenarlarının birbirlerine dik
ve temiz olması gerekir. Profesyonel çizim
altından kalkılamayacak uyumsuzluklar
gündeme gelebilecektir. Bu kitaptaki bilgiler
de bu standartlar dahilinde hazırlanmıştır;
konunun bazı spesifik özellikler gösteren yer-
lerinde gene bu standartlar göz önünde
bulundurularak verilmiştir.
cetvelleri, eğri çizgi cetvelleri, yazı ve şekil
şablonları, açıölçer, çizim kâğıtları, kalemler,
silgi ve yapıştırıcı bantlardır.
Resim 1.1: En basitinden çizim
ekipmanı olarak bulunması
gereken malzemelerin
başında T cetveli (1) gelir,
gönyeler 45°’lik ve 60°’lik
açılarda olur (2) ve çeşitli
büyüklükte olanları vardır,
kurşun (3) ve mürekkepli (4)
kalemler, silgiler (5), silgi
şablonu (6), yapıştırıcı bant (7),
eğri cetveller (8), pergel takımı
(9) ve kâğıt yüzeyindeki silgi
kalıntılarını temizlemekte
kullanılan fırçalardır (10).
ofislerinde kullanılanlarında yatay, dikey
veya herhangi bir açıda çalışmayı kolay-
laştıran mekanik cetvel düzeneği olanları
vardır. Masanın üst veya yanlarına monte
edilen bu mekanizmalar yardımıyla çizimin
daha rahat ve hızlı yapılması sağlanır.
 GİRİŞ

Resim 1.2: Çizim masaları dört

ayaklı bir taşıyıcı üzerine yerleştirilen
temiz yüzeyli bir tabladan olabildiği
gibi yükseklik ve eğimini
ayarlamaya yarayan karmaşık bir
mekanizmaya da sahip olanları 17|
vardır. Resimde orta düzeyde bir
çizim masası görülmektedir. Eğimli
masalarda genellikle cetvel
mekanizması bulunur. Bunun
nedeni cetvellerin fazla eğimli
masada kayarak düşmesinin
önlenmesidir. Ayrıca kalem ve diğer
çizim ekipmanının masanın
üzerinde bulundurulamaması
bunun dezavantajı olarak görülür.

Resim 1.3: Tabaka veya rulo halinde

bulunan kâğıtlar çizimin
büyüklüğüne göre kâğıt ölçü
normlarına uygun olarak kesilir,
çizim masasına dört tarafından
yapışkanlı bant yardımıyla
sabitlenir. Burada dikkat edilmesi
gereken, T cetveli veya paralel
cetvel kullanılarak kâğıdın tam
yatay olarak yapıştırılmış olmasıdır.
Yapıştırıcı bantların tam olarak
kâğıda ve masaya temas etmesi
sağlanmalıdır, aksi durumda
bantların uçlarının kıvrılıp cetvele
yapışması çizimi aksatır.
MIM 244 Yapı Elemanları Tasarımı Dr. Ecem Edis Grubu - Yardımcı Ders Notları

Mimari Teknik Çizim İlkeleri

1. Giriş
Mimari teknik çizimde, nesnelere ilişkin verilerin ölçekli olarak ifade edilmesi gereken gerek çoğu uzmanlık
alanında olduğu gibi; planların, kesit kesi ve görünüşlerin ifadesinde, malzemelerin gösteriminde ve
ölçülendirmede, binaa üretim sürecine dahil olan tarafların hatasız veri iletişimi için belirli kurallara, diğer
bir anlatımla tarafların çizimler üzerinden anlaşabilmesi için ortak bir dile ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ortak
dil, sıklıkla uluslararası bir dil olmakla birlikte, bazı durumlar için yerel olabilmektedir (bkz. Şekil 1).
İzleyen bölümlerde Yapı Elemanı Tasarımı dersi kapsamındaki konular için mimari uygulama projesi
çizimine ilişkin bilgiler ve bunlarlaa ilişkili olarak Türkiye’de geçerli olan teknik çizim ilkeleri verilecektir.

Açılış yönü gösterim çizgileri

Menteşe hattı
Yukarıdan menteşeli

Menteşe hattı Menteşe hattı

(a) Aşağıdan menteşeli (b)

Şekil 1: Farklı ülkelerde pencere/kapı
/kapı açılış yönü gösterimi;; (a) Britanya standartlarına göre [1], (b) Türkiye’de [2].

2. Mimari teknik çizim genel kural ve kabulleri

Bir binada herhangi bir katın
tın plan çiziminde, çizimin kat döşemesinin yaklaşık 1,20-1,50
1,20 m üzerinden
yapıldığı kabul edilir [2].
]. Bu kabul, kattaki pencere boşluklarının yerlerininnin gösterilmesine olanak
tanımaktadır.
Bir binada kesit çizimi
zimi için alınan düzlemin yeri, açıklanmak istenen konunun özelliğine göre, aynı
mekan içinde kalmak şartı ile yapı içinde kırılarak hareketlendirilebilir [2]. Şekil 2’de verilen çizimde
görülebileceği üzere, oturma odası bölgesinde pencereye ilişkin verilerin kesitte yer alabilmesi için
kesit düzleminin yeri değiştirilmiştir.

Şekil 2:: Planda (sol) kesit düzleminin değişimi ve kesit (sağ) [2].

Güncelleme: 04.04.2013 Sayfa: 1 / 9

MIM 244 Yapı Elemanları Tasarımı Dr. Ecem Edis Grubu - Yardımcı Ders Notları

Kesitlerde, kesit düzleminin kestiği dolu kısımlar, görünüşe giren kısımlardan ayırt edilebilmesi için
sürekli kalın çizgi ile çizilir ve malzeme cinsini belirtmekte kullanılan sembollere uygun taranır [2].
[
Şekil 3-a’da
’da bazı yapı malzemeleri için Türk Standartlar Enstitüsü tarafından tanımlanan tarama
biçimleri, Şekil 3-b’de
’de ise Britanya
Britanya Standartlar Enstitüsü tarafından tanımlanan tarama biçimleri
verilmiştir. Bahsi geçen şekilde; 2.201, 2.202 ve 2.203 numaralı tarama biçimlerinde görüleceği üzere,
çizim ölçeği değiştikçe tarama/gösterim biçimleri değişebilmektedir.

(a)

(b)
Şekil 3:: Kesitlerde malzeme gösterim taramaları; (a) TS 5319’a göre [3],
[ ], (b) BS 1192-3’e
1192 göre [1].

TS 88-23 ISO 128-23 23 standardında [4], [ ], mimari/inşaat teknik çizimlerinde kullanılabilecek çizgi tipleri
ve kalınlıkları tanımlanmıştır. Tablo 1’de,’de, bu standarda göre sürekli çizgi tipleri ve kullanım alanları
verilmiş, Tablo 2‘de
‘de ise farklı çizgi grupları için çizgi tipi kalınlıkları verilmiştir.
Tablo 1: Sürekli çizgi tipleri ve kullanım alanları [4].
Adı ve gösterimi Bazı kullanım alanları
Dar sürekli çizgi Görünüş ve kesitlerde farklıfarkl malzemelerin sınırları; Taramalar; Boşlukları, delikleri ve kanalları
belirten köşegen çizgileri;
çizgileri Merdivenlerin, rampaların ve eğimli yüzeylerin ok çizgileri;
çizgileri Modüler alan
bölüntü çizgileri;
çizgileri Ölçü çizgileri ve sınırlandırılması; Kılavuz çizgileri; Görünüşlerde
Görünüş parçaların görünen
çevre çizgileri;
çizgileri Kapıların, pencerelerin, merdivenlerin, donanımlarının vb. sadeleştirilmiş gösterilişi
Dar sürekli zikzaklı çizgi Kısmi
ısmi veya koparılmış görünüş ve kesitlerin sınırlandırılması için

Geniş sürekli çizgi Kesit taramaları

Çok geniş sürekli çizgi
aramaları parçaların görünen çevre çizgileri;
çizgileri Farklı malzemelerin kesit görünüşlerinde sınırları;
sınırları
Parçaların görünüşlerinde görünen çevre çizgileri; çizgileri Kapıların, pencerelerin, merdivenlerin,
donanımların vb. Sadeleştirilmiş gösterilişi; Görünüş ve kesit yönlerini
erini gösteren ok çizgileri
Taramasız kesitlerde parçaların görünen çevre çizgileri;
çizgileri Donatı çubukları;; Özel önemi olan çizgiler

Güncelleme: 04.04.2013 Sayfa: 2 / 9

MIM 244 Yapı Elemanları Tasarımı Dr. Ecem Edis Grubu - Yardımcı Ders Notları

Tablo 2:: Farklı çizgi gruplarında çizgi tipleri

tiple için kalınlıklar (mm olarak) [4].
[

Binada kullanılan, aynı türde olup farklı boyut ve özelliklere sahip yapı elemanlarına (örneğin; kapılar,
pencereler, sabit tefriş elemanları hareketli tefriş elemanları merdivenler vb) özellik ve boyutlarını
ayırt edici şekilde referans numaraları verilir
veri [5]. Numaralandırmada elemanlar için kullanılacak
kodlar aşağıda verilmiştir. Boyutları belirtilmesi gereken elemanlarda ise; çizgi üzerine yükseklik,
yüksekli çizgi
altına genişlik yazılır.
Merdivenler : M1,
M M2.....................Mn
Kapılar : K1,
K K2,.....................Kn
Camlı kapılar : CK1,
CK CK2,............. CKn
Camekanlar : CMK1,
CMK CMK2,....CMKn
Pencereler : P1,P2,.........................Pn
P
Giriş kapıları : GK1,
GK GK2,..............GKn
Gömme Dolaplar : GD1,
GD GD2,..............GDn
Tasarlanan binanın tüm m mahallerine numara verilir. Mahal numaraları bu mahalle ilişkili her türlü
çizili ve yazılı belge ve bilgilendirmede kullanılır. Mahal numaraları elips içerisine alınarak yazılır [5].
Katlara göre mahal numaralarıaları için kullanılacak kodlar aşağıda verilmiştir.
Bodrum kattaki mahaller : B-01, B-02,.B-n
Zemin kattaki mahaller : Z-01, Z-02,...Zn
Birinci kattaki mahaller : 101, 102,.......1n
n'ci kattaki mahaller : n01,n02,........nn
Taşıyıcı sistem bileşenleri
eri (kolon, döşeme, kiriş, vb.), kat sayısı veya eleman sayısı sınırları aşmadığı
sürece, harf ve rakamlardan oluşan dört karakterli kodlarla ifade edilir. Kodlamada ilk harf elemanı,
ilk numara kat sayısını ve son iki numara eleman numarasını ifade eder [6].
[ ]. Örneğin;
Örneğin
Kolon : S201, S202
Döşeme : T201, T202
Duvar (taşıyıcı) : D201, D202
Kiriş : K201, K202
Ölçülendirmede, uygulayan ve denetleyen gerekli ölçüleri ilk bakışta bulabilmelidir. Bir boyut, diğer
boyutlar yardımıyla veya ölçekli proje üzerinden ölçülerek bulunmasına
bulunmasına gerek duyulmayacak şekilde
gösterilmiş olmalıdır. Ölçü bağlama çizgileri ve ölçü çizgileri kesiştikleri sınır noktasının 1-2
1 mm
ötesine taşırılmalıdır [2].

Ölçü bağlama çizgisi,

ölçülendirdiği elemanın
köşe noktasına 1-22 mm
yaklaşmalıdır.

Ölçü bağlama çizgisi

Ölçü
Ölçü sınır noktası Ölçü çizgisi
(kısa çizgi veya içi dolu ya da boş
(belirgenleştirilir
küçük çember ile belirginleştirilir
Şekil 4:: Ölçü çizgileri [2]
[ (not: verilen çizimde taşıyıcı aks ölçüleri bulunmamaktadır).
bulunmamaktadır

Plan düzlemindeki ölçülendirmede; dış ölçüler, dıştan bina cephesine doğru, 1. çizgide blok ölçüsü, 2.
çizgide cephe hareketleri, 3. çizgide taşıyıcı akslar, 4. çizgide doluluk ve boşluklar olmak üzere

Güncelleme: 04.04.2013 Sayfa: 3 / 9

MIM 244 Yapı Elemanları Tasarımı Dr. Ecem Edis Grubu - Yardımcı Ders Notları

düzenlenir. İç ölçülerde, her hacimde enine ve boyuna ikişer ölçü çizgisi üzerinde gösterilir. Birinci
çizgiler üzerinde hacmin net en ve boyu, ikinci çizgiler üzerinde kapı, pencere, kolon vb. elemanların
genişlikleri ile duvar üzerindeki yerlerinin komşu duvarlara uzaklıkları yazılır [5].
Kesitlerdeki iç ölçülendirmede; bir ölçü çizgisi üzerinde, döşeme üstünden-döşeme üstüne, kaba
inşaat kat yükseklikleri, ikinci bir çizgi üzerinde de, döşeme kaplama kalınlığı, parapet duvarı, pencere,
kapı ve bölme duvarı yükseklikleri ile lento-tavan mesafesi, taşıyıcı sistem kalınlıkları, düşük döşeme
yükseklikleri yer alır. Her değişiklik gösteren mahal için bu ölçüler ayrıca verilir [5].
Kesitlerde ve görünüşlerde doğal zemin nokta nokta, önerilen zemin devamlı çizgi ile gösterilir ve her
ikisine ait gerekli kotlandırma eksiksiz yapılır. Görünüşlerde, saçaklar, balkonlar, döşeme, denizlik altı,
lento altı, kalkan duvarları, oluk, mahya, baca ve çıkıntılarına kot verilir. Plan ve kesitlerde
gösterilemeyen ölçüler yazılır (saçak kalınlığı, balkon korkuluğu yüksekliği, konsollar vb.). Bütün
kotlar, sabit röper kotu ile bağlantılandırılır [5].
Plan, kesit ve görünüşlerde; detaylandırılacak yapı elemanları ve bölümleri tip ve sayılarına göre harf
ve numaralandırılır. Bunlar projenin her safhasında aynen kullanılır [5].
Planlarda eğimli katların, çatıların vb. gösteriminde; gerektiğinde seviyeler sayısal değerlerle ve eğim
bir okla alçalma yönü ve açısı ile birlikte verilerek gösterilir (Şekil 5-a). Rampada yön oku rampanın
merkez hattında yer almalı, sürekli ince çizgi ile çizilmeli, alttan yükseliş noktasına bunu belirten bir
daire, üst yükselme noktasına bunu belirten açık bir ok konulmalıdır (Şekil 5-b). Merdivende, yön oku
merdivenin orta hattında yer almalı, sürekli ince çizgi ile çizilmeli, alttan yükseliş noktasına bunu
belirten bir daire, üst yükselme noktasına ise bunu belirten bir açık ok konulmalıdır. Merdivenlerin
kesiti sembolik olarak zikzaklı yamuk bir doğru çizgi ile gösterilir (Şekil 5-c1). Anlamın yanlış
yorumlanmayacağı yerlerde zikzaklar atılabilir (Şekil 5-c2) [7]. Britanya standartlarına göre ise yükseliş
ve iniş yönü, ok ucunu sırasıyla açık ve kapalı olarak göstererek ifade edilmektedir (bkz.Şekil 6)[1].

1.Kesikli
(a)

(b) (c) 2.Kesiksiz

Şekil 5: (a) Eğimli bir zeminin gösterilişi; (b) Rampa gösterimi; (c) Merdiven gösterimi [7].

Şekil 6: (a) Britanya standartlarında çıkış, iniş ve akış yönü gösterimi [1].

2. Uygulama projesinde çizim içeriği

Uygulama projesi, yapının inşa edilebilmesi için, statik projesinin tüm inşai ölçülerini, tesisat projesinin
inşaatı etkileyen bütün elemanlarını, imalat detaylarına uygun ölçü ve karakterde mimari elemanları,
detaylarla ilgili referansları ve tüm detaylan kendi çizim teknikleri ile eksiksiz ihtiva eden, gerekli bütün
ölçülerin ve malzemenin yazıldığı; büro ve şantiyede her türlü çalışma ve imalat safhasında
kullanılabilecek nitelikte ve kolayca anlaşılabilir çizim tekniği ile hazırlanmış, 1/50, 1/20, 1/10, 1/5, 1/1
ölçekli projesidir [8].

Güncelleme: 04.04.2013 Sayfa: 4 / 9

MIM 244 Yapı Elemanları Tasarımı Dr. Ecem Edis Grubu - Yardımcı Ders Notları

1/50 ölçekli planlarda [5];

Taşıyıcı aks sistemi, statik projeye uygun harf ve sayılarla (X ( ekseni üzerinde harfler, Y ekseni üzerinde
sayılar) belirtilir;
Planlar, her paftada aynı bakış yönünde yerleştirilir. Seçilen koordinat sistemi, mimari, statik ve
tesisat projelerinde aynen ve aynı yönde kullanılır;
Kat planlarının kesit geçirilen yerlerinde kesit çizgisinin
çizgisinin tümü ve bakış yönü gösterilir;
Taşıyıcı elemanlar (kolon, vb.) ayrı çizim tekniği ve gerçek boyutları gösterilir,
gösterilir, içleri koyulaştırılır;
Hacimlerdeki sabit tezgahlar; lavabo, eviye, duş teknesi gibi ibi sağlık donatımı bileşenleri;
bileşenleri doğalgaz
kullanılan bölgelerde kombi/soba soba yeri ve bacaları projelerine ine ve imalat tariflerine uygun olarak çizilir;
Düşey donatımla ilgili borular, kanallar yerlerinde ve ölçülerinde ve tam adetlerinde çizilir, şematik
olarak kapladıkları alan ölçülendirilerek verilir;
Varsa döşemelerdeki desenler, eğimler, süzgeç yerleri, kaplama malzemelerinin lerinin derz yerleri belirtilir;
Doğramalar
oğramalar detayına uygun ve şematik olarak çizilir, açılan kanatları belirtilir, aksları gösteren çizgiler
üzerinde en ve yükseklik (kaba yapı boşluğu
bo K7 90/220 gibi) gösterilir;
Esas giriş önü tretuvar kotu u 0.00 kabul edilerek, döşemelerdeki bütün kot farklarına ait değerler
bitmiş ve kaba yapı kotu otu olarak ayrı ayrı gösterilir;
Merdivenler konstrüksiyonlarına uygun olarak çizilir, merdiven numarası, numarası, basamak adedi, genişliği
genişli ve
rıht yüksekliği yazılır. Çıkış hattı çizgisinin
nin basamakları kestiği noktalar çıkış yönünde numaralanır ve
bu çizgi en son basamakta
samakta ok ucu olarak bitirilir. Korkuluklar
orkuluklar çizilir, merdiven genişliği ölçüleri verilir.
Kat ve ara sahanlıklarda kaba ve bitmiş döşeme kotları verilir. RampalarınRampaların çıkış yönü okları, eğimleri,
korkulukları, başlangıç ve bitiş noktalarının kaba ve bitmiş döşeme kotları yazılır, yazılır tüm ölçüleri verilir;
Zemin kat planlarında da çevre tanzimi, (tretuvar, bağlantı yolları, giriş platoları, çiçeklikler vb.) gerektiği
kadar işlenir, kaba
aba ve bitmiş kotları verilir, yapı ile ilişkili olarak ölçülendirilir;
ölçülendiri
Çatı planı çizilir; meyiller
eyiller su toplama yerleri, dereler,
dereler tesisat ve asansör çıkıntıları, bacalar çatı çat çıkış
delikleri gösterilir ve gerekli kotlar verilir (çatı taşıyıcı plan ve kesiti için bkz. Şekil 7);
Yağmur iniş boruları rı gerçek boyutlarında çizilir ve ölçüleri yazılır;

Şekil 7: Çatı taşıyıcı sistemini gösteren plan ve kesiti [2].

Güncelleme: 04.04.2013 Sayfa: 5 / 9

MIM 244 Yapı Elemanları Tasarımı Dr. Ecem Edis Grubu - Yardımcı Ders Notları

1/50 ölçekli kesitlerde [5](Şekil 8); 8

Biri
iri merdivenden, diğeri konstrüktif özelliği olan yerlerden
yerlerde en çok bilgi veren, en az iki kesit çizilir;
Kesitin geçtiği yerdeki
eki mahallerin
mahalle kodları ve isimleri yazılır;
Yapının strüktürü ile ilgili ve dekoratif elemanları detaylarına uygun ve şematik olarak çizilir, çizi malzeme
açılımları yapılır;
Asma tavan yapılan mahallerde, asma sma tavan alt yüzü ile bitmiş döşeme arasındaki net kat ka yüksekliği
ayrı bir ölçü çizgisi ile verilir;
Pencere altı dolu kısımlarının yapım şekli belirtilir. Kiriş bitişi,
bitişi, duvar dolgusu ayrı ayrı kotlandırılır,
kot
radyatör yüksekliği gösterilir. Parapet-
Parapet denizlik detaylarına uygun çizilir.
ir. Su toplama şekli gösterilir;
göster
Giriş saçakları ve balkonlar;; eğimleri, örtü ve yalıtım malzeme açılımları yazılarak sistem ve imalat
detaylarına uygun çizilir. Su u toplama şekli
şe gösterilir;
Bodrum döşeme ve duvarlarında yalıtım gerekiyorsa, sistemi sistemi hakkında açıklama yapılır;
Drenaj sistemi gösterilir, malzeme açılım yapılır, kotlandırılır.
kotlandırılır. Yol ve tretuvarlar çizilir, ölçülendirilir.
Cephedeki elemanlar, güneş kırıcılar detaylarına
detaylarına uygun olarak çizilir; malzemeler, kotlar yazılıp
ölçülendirilir;
Cephedeki hareketler işlenir, gerekirse
gerekirs not yazılır (Pencere altlarında
rında sıva 3 cm içeridedir gibi);
gibi
Çatı konstrüksiyonu gerçek şekil ve ölçüleri ile detaylarına uygun olarak çizilir. Bütün malzemelerin
isim ve ölçüleri; derelerin, mahyaların, asansör ve diğer çıkıntıların, bacaların kotları;
kotları çatı eğimi yazılır.

Şekil 8: 1/50 ölçekli kesit çizimlerinde malzeme açılımı, kodlama, ölçülendirme ve kotlandırma örneği
ö [2] (şekil ölçeksizdir ve
kesiti kısmen göstermektedir).

Güncelleme: 04.04.2013 Sayfa: 6 / 9

MIM 244 Yapı Elemanları Tasarımı Dr. Ecem Edis Grubu - Yardımcı Ders Notları

1/50 ölçekli görünüşlerde [5] (Şekil

Şekil 9);
Bütün görünüşler çizilir. Asılsıl girişin bulunduğu görünüşten başlayarak, saat yönünde ayrı paftalarda
veya aynı paftada sıra ile yer alır. Bulundukları düşey düzleme göre farklılı çizim tekniğiyle gösterilir;
Zemin altında kalan yapı kısımlarının dış hatları kesik çizgilerle
çizgilerle belirtilir ve kotlandırılır;
Cepheye arkadan bağlanan bütün duvar ve döşemeler nokta nokta nokta (ifade edecek kadar) işlenir;
Cephe kaplama malzemesi esi ve renkler yazılır, cephelerdeki hareketler belirtilir,
rtilir, gerekiyorsa not yazılır;
Yağmur inişleri ve olukları,, paratoner inişleri gösterilir;
Kapı ve pencere görünüşleri, korkulukları detaylarına uygun olarak çizilir,
çizilir, açılan kanatlar işaretlenir;
Saçaklar,
ar, balkonlar, döşeme denizlik altı, lento altı, kalkan duvarları, oluk, mahya, baca ve çıkıntılarına
kot verilir. Plan ve kesitlerde gösterilemeyen ölçüler yazılır (saçak
(saçak kalınlığı, konsollar vb.).
vb.)

Şekil 9: 1/50 ölçekli görünüş çizimlerinde malzemelerin, arka plandaki önemli bileşenlerin, kotlaarın ve toprak altında kalan
b
bileşenlerin gösterim örneği [2] (şekil ölçeksizdir).

Genel sistem detayları; yapının tüm inşaat sistemini gösterengösteren ve inşai özelliği olan mahallerden
geçirilerek çatıdan temele kadar tüm katları, bütün inşaat elemanlarını kapsayan (1/20, 1/10 veya 1/5
ölçekli) kısmi plan, kesit ve görünüşlerdir [8].
[ Sistem detaylarında; plan,n, kesit ve görünüş aynı ölçekte,
olanaklı ise aynı paftaya çizilir (Şekil
Şekil 10). Değişik malzeme, imalat ya da yapı elemanlarının tüm birleşme
özellikleri şematik olarak gösterilir, ayrıntı ise imalat detayında verilir. Tüm malzeme isimleri yazılır,
malzeme açılımları yapılır. İmalat detaylarının
detaylarını referans numaraları ve bulundukları
bulund pafta numaraları
yazılır [5].

Merdiven detayları; her değişik numaraı

numaraı merdiveni ve her merdivenin kendi içinde değişik olan
katlardaki durumunu gösteren (1/20 veya 1/10 ölçekli) kısmi plan, kesit ve görünüşleri
görünüşler ile (1/5 veya 1/1
ölçekli) nokta detaylarını kapsar.
kapsar. Merdiven sistem detayı çiziminde, genel sistem detayında verilen
unsurlara dikkat edilir. Nokta detayı çizimde, normal
n basamakların kesit ve görünüşü, korkuluk, küpeşte,
ankraj, süpürgelik, limon kirişi ve döşeme-basamak
döşeme birleşim detayları çizilir. Döner merdivenlerde,
değişik basamakların duvar ve kova tarafındaki
tarafın ölçüleri ayrı ayrı verilir [8].

Doğrama detayları; kapı,

apı, pencere, pano, ahşap veya madeni bölme, dolap, banko, vitrin gibi ince inşaat
elemanlarına ait 1/20 veya 1/10
/10 ölçekli plan, kesit ve görünüşlerden
görünüş oluşan sistem detayı ile imalat için
içi

Güncelleme: 04.04.2013 Sayfa: 7 / 9

MIM 244 Yapı Elemanları Tasarımı Dr. Ecem Edis Grubu - Yardımcı Ders Notları

gerekli bilgi ve ölçüleri 1/1 ölçekli olarak gösteren nokta detaylarını kapsar. Değişik her noktanın detayı
ayrı ayrı çizilir. Kilit, kapı kolu, mandal vb. madeni aksam hakiki ölçü ve şekilleri ile tam olarak çizilir.
Nokta detayları, çevresi ile ve izdüşümlerine göre alt alta veya yan yana gelecek şekilde yer alırlar. Kapı
ve pencerelerde kesit; tavanla döşeme arasında tüm kat yüksekliğinde,
yüksek ğinde, lento üstü ve denizlik - parapet
altı yapı elemanları nokta detaylarındaki ölçüleriyle
öl ve tam olarak çizilir (tavan kaplaması, sıva, döşeme
kaplaması, süpürgelik, radyatör vb.).vb.) Cephede güneş kırıcı elemanlar varsa, pencere veya kapı plan, kesit
ve görünüşünde ölçüleri, malzeme isimleri ve imalat özellikleri eksiksiz yazılır. Kapı ve camekanlarda,
varsa, asma tavan birleşimi gösterilir. Dış kapılarda eşik ve döşeme, ölçü ve kotları
rı ile çizilir [8].
[

(a) (b)

(c)

Şekil 10: Genel sistem

m detayı örneği; (a) kesit, (b) görünüş, (c) planlar [2] (şekil ölçeksizdir).
ö

Güncelleme: 04.04.2013 Sayfa: 8 / 9

MIM 244 Yapı Elemanları Tasarımı Dr. Ecem Edis Grubu - Yardımcı Ders Notları

Çatı detayları; çatının inşa edilebilmesi için gerekli detayları verir. Bunlar genel olarak, 1/5 veya 1/1
ölçekli mahya, baca dibi ve üstü, tesisat çıkıntıları, çatı birleşimleri, çıkış kapaklan, oluklar, dereler, su
inişleri, ısı ve su yalıtımları, çatı havalandırması, genleşme derzleri, saçak, kalkan duvarı ve parapetler,
çatı örtü malzemesinin bağlantı noktalarıdır [8].

Nokta detayları; yapıya özel imalat için, bütün ölçüleri ve malzeme tanımlamalarını içeren 1/5 veya 1/1
ölçekli çizimlerdir. İmalatın özel oluşu göz önünde tutularak gerekli açıklamalar yapılır. Mahallin
fonksiyonu gereği, mimari ve tesisat yoğun ve sıkı bir bağlantı halinde ise, bu detaylarda, tesisatın bütün
hat ve cihazları hakiki ölçüleri ile gösterilir. Isı, ses, buhar ve su yalıtım detayları çizilir. Eksiksiz olarak
malzeme açılımları ve ölçüleri yazılır. Genleşme derzi detayları duvar, döşeme, tavan, dış duvar ve çatı
için ayrı ayrı 1/1 ölçeğinde çizilir ve malzemeleri yazılır. Bu detaylar birbirleri ile ilişkisine göre sıralanır
[uy.8].

İmalat detaylarının (1/5, 1/2 veya 1/1 ölçekli) hazırlanmasında, herhangi bir yapıda ve herhangi bir
sistem içerisinde kullanılma olanağı göz önünde tutulur. Detayın ilgili olduğu imalat dışında başka bir
malzeme ya da imalat ile birleşme şekilleri gösterilmez ya da şematik olarak gösterilir. İmalat detayının
planı, kesiti ve görünüşü aynı ölçekte, olanaklı ise aynı paftaya çizilir. Değişik malzeme, imalat ya da yapı
elemanlarının tüm birleşme özellikleri şematik olarak sistem detaylarında gösterilir, ayrıntı imalat
detayında verilir. Tüm malzeme açılımları yazılır [5].

Kaynaklar
[1] BSI (1987), “BS 1192 – Construction drawing practice – Part 3. Recommendation for symbols and other
graphic conventions”, British Standards Institution, Birleşik Krallık.
[2] Şahinler, O, Kızıl, F., (2004), “Mimarlıkta teknik resim”, 6. Baskı, Yapı Yayın, İstanbul.
[3] TSE (1997), “TS 5319 Teknik resim – Taramalar – Kesit yüzeyinin ve malzemenin gösterilişi”, Türk Standartlar
Enstitüsü, Ankara.
[4] TSE (2003) “TS 88-23 ISO 128-23 Teknik resim – Gösterişle ilgili genel prensipler – Bölüm 23: İnşaat teknik
resminde çizgiler”, Türk Standartlar Enstitüsü, Ankara.
[5] TMMOB-MO (-), “Mimari proje çizim ve sunuş standartları”, TMMOB Mimarlar Odası.
[6] TSE (2002) “TS 4220-1 EN ISO 4157-1 Yapı çizimleri - Kısa gösteriliş sistemleri - Bölüm 1: Binalar ve bina
bölümleri”, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.
[7] TSE (2000), “TS EN ISO 7519 Teknik resim – İnşaat çizimleri – Genel düzenleme ve montaj çizimlerine ait
gösterişlerin genel prensipleri, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.
[8] BİB (1979), “Mimari proje düzenleme esasları”, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Yapı İşleri Genel Müdürlüğü.

Güncelleme: 04.04.2013 Sayfa: 9 / 9