Αριθμητική εύρεση ριζών

Θέλουμε να βρούμε τις ρίζες της συνάρτησης f(x)=0.

Η αλγεβρική λύση δεν είναι πάντα εφικτή.

Αν λύνεται αλγεβρικά η λύση της μπορεί να είναι πολύ δύσκολη

 Μέθοδος της διχοτόμησης

Θεωρούμε τη συνάρτηση y = f(x), συνεχή στο διάστημα [α,β] και με ετερόσημες

τιμές στα σημεία α και β. Είναι δηλαδή
f(α)f(β) < 0
Σύμφωνα με το θεώρημα Bolzano θα υπάρχει ρ  (α,β) για τον οποίο θα είναι
f(ρ) = 0

Στα δύο διαστήματα

 α  β α  β 
α, 2  και  2 , β
   

διαλέγουμε αυτό που έχει στα άκρα του ετερόσημες τιμές η συνάρτηση.

Συνεχίζουμε μέχρι να ισχύσει |f(α) – f(β)| < ε, όπου ε η ακρίβεια που θέλουμε.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

Έστω η συνάρτηση f(x)=x3-2x-1. Ξεκινώντας από τα σημεία α=0 και β=2 έχουμε:

β-α α β (α+β)/2 f(α) f(β) f((α+β)/2)

2,00000000 0 2 1 -1 3 -2
1,00000000 1 2 1,5 -2 3 -0,625
0,50000000 1,5 2 1,75 -0,625 3 0,859375
0,25000000 1,5 1,75 1,625 -0,625 0,859375 0,041015625
0,12500000 1,5 1,625 1,5625 -0,625 0,041015625 -0,310302734
0,06250000 1,5625 1,625 1,59375 -0,310302734 0,041015625 -0,139312744
0,03125000 1,59375 1,625 1,609375 -0,139312744 0,041015625 -0,050327301
0,01562500 1,609375 1,625 1,617188 -0,050327301 0,041015625 -0,004951954
0,00781250 1,617188 1,625 1,621094 -0,004951954 0,041015625 0,017957628
0,00390625 1,617188 1,621094 1,619141 -0,004951954 0,017957628 0,006484307
0,00195313 1,617188 1,619141 1,618164 -0,004951954 0,006484307 0,000761547
0,00097656 1,617188 1,618164 1,617676 -0,004951954 0,000761547 -0,00209636
0,00048828 1,617676 1,618164 1,61792 -0,00209636 0,000761547 -0,000667696
0,00024414 1,61792 1,618164 1,618042 -0,00066770 0,00076155 0,00004685
0,00012207 1,61792 1,618042 1,617981 -0,00066770 0,00004685 -0,00031044
0,00006104 1,617981 1,618042 1,618011 -0,00031044 0,00004685 -0,00013180
0,00003052 1,618011 1,618042 1,618027 -0,00013180 0,00004685 -0,00004247
0,00001526 1,618027 1,618042 1,618034 -0,00004247 0,00004685 0,00000219
0,00000763 1,618034 1,618042 1,618038 0,00000219 0,00004685 0,00002452
ΑΣΚΗΣΗ

Να βρεθεί μία λύση της παρακάτω εξίσωσης

1. x2-2x-2 = 0 στο διάστημα [2, 3]

2. x3-3x+1=0 στο διάστημα [0, 1]

με τη μέθοδο της διχοτόμησης.

Μέθοδος του σταθερού σημείου

Έστω η συνάρτηση f(x). Θέλουμε να βρούμε ρίζες της δηλαδή f(x)=0.

Γράφουμε την παραπάνω σαν x=g(x).

Μία λύση της εξίσωσης αυτής λέγεται ταθερό σημείο της g(x).
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

Να βρεθεί μία λύση της συνάρτησης f(x)=x3+4x2-10, ξεκινώντας από το σημείο

x0=1,5.

ΛΥΣΗ

Θεωρούμε την ισότητα x = x-x3-4x2+ 10. Θα είναι:

1,50000000 -0,875
-0,875 6,732422
6,732421875 -469,72
-469,720012 1,03E+08
102754555,2 -1,1E+24
-1,08493E+24 1,28E+72
1,27706E+72 -2E+216

Παρατηρούμε ότι αποκλίνει.

Παίρνοντας την ισότητα x3+4x2-10 =0=>4x2=10-x3=>x=SQRT(10-x3)/2, έχουμε

x f(x)
1,50000000 1,286953768
1,286953768 1,402540804
1,402540804 1,345458374
1,345458374 1,375170253
1,375170253 1,360094193
1,360094193 1,367846968
1,367846968 1,363887004
1,363887004 1,365916733
1,365916733 1,364878217
1,364878217 1,365410061
1,365410061 1,365137821
1,365137821 1,365277209
1,365277209 1,36520585
1,36520585 1,365242384
1,365242384 1,36522368
1,36522368 1,365233256
1,365233256 1,365228353
1,365228353 1,365230863
1,365230863 1,365229578
ΑΣΚΗΣΗ

Να βρεθεί μία λύση της παρακάτω εξίσωσης

1. x2-2x-2 = 0 στο διάστημα [2, 3]

2. x3-3x+1=0 στο διάστημα [0, 1]

με τη μέθοδο του σταθερού σημείου.

 Μέθοδος Newton - Raphson

Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι f(β)>0 και ότι η καμπύλη στρέφει τα κοίλα προς τα πάνω
στο [α,β] οπότε είναι f΄΄(x)>0 για κάθε x  [α,β]. Η εφαπτομένη της καμπύλης στο
σημείο (β, f(β)) έχει εξίσωση
y-f(β) = f΄(β)(x-β)
και τέμνει τον άξονα x΄x στο σημείο

f (β)
x1  β 
f (β)

f (x 1 )
x 2  x1 
f (x 1 )
…………….

f (x ν )
x ν 1  x ν 
f ( x ν )
Παράδειγμα

Να βρείτε μία ρίζα της εξίσωσης

x5+3x2-2=0

Λύση

f(0) = -2<0 και f(1)=2>0

f΄(x) = 5x4+6x>0 και f΄΄(x) = 20x3+6>0 για κάθε x (0,1).

Επειδή f΄΄(x) ομόσημο του f(1) θέτουμε xο=β=1 και έχουμε:

f ( x2 )
x1  xo 
f ( xo )
 1
f (1) 2
 1   0,81818
x3  x2   0,76220
f ( xo ) f (1) 11 f ( x2 )
f ( x1 ) f ( x3 )
x2  x1   0,76574 x4  x3   0,76219
f ( x1 ) 
f ( x3 )
f ( x4 )
x5  x4   0,76219
f ( x4 )
Παράδειγμα
Να λυθεί η εξίσωση τοξεφx +x-1=0

Λύση
f(0) = -1<0 και f(1) = π/4>0

1 2x
f (x)  2
 1 0 f (x)  0 x  (0,1)
2 2
1 x (1  x )
Επειδή η f΄΄(x) ομόσημη του f(0) επιλέγουμε xο=α=0 και έχουμε:
f (x o ) 1
x1  x o   0  0,500
f (x o ) 2 f (x 2 )
1 x3  x2   0,520269
f( ) f (x 2 )
f ( x1 ) 1
x 2  x1    2  0,520195 f (x 3 )
f (x1) 2 1 x4  x3   0,520269
f ( )
2 
f (x 3 )
ΑΣΚΗΣΗ

Να βρεθεί μία λύση της παρακάτω εξίσωσης

1. x2-2x-2 = 0 στο διάστημα [2, 3]

2. x3-3x+1=0 στο διάστημα [0, 1]

με τη μέθοδο Newton - Raphson.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Η μέθοδος ενδέχεται να αποκλίνει. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί
συνδυαστικά με κάποια άλλη μέθοδο.
2. Η μέθοδος μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για μιγαδικές λύσεις.
 Μέθοδος της τέμνουσας

Στον τύπο Newton-Raphson

αντικαθιστούμε την παράγωγο με το πηλίκο των διαφορών

Μετά την αντικατάσταση έχουμε

ΑΣΚΗΣΗ

Να βρεθεί μία λύση της παρακάτω εξίσωσης x2-2x-2 = 0 στο διάστημα

[2, 3] με τη μέθοδο Newton - Raphson.
Μέθοδος Schroder

Στην περίπτωση που γνωρίζουμε ότι η συνάρτηση έχει πολλαπλή ρίζα σε

κάποιο σημείο πολλαπλότητας m, τότε
Ρίζες πολυωνύμων

Μέθοδος Laguerre

Στην περίπτωση των πολυωνυμικών εξισώσεων, επιτυγχάνεται ταχύτερη

σύγκλιση από τη μέθοδο Newton-Raphson, αν

όπου

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

•Το πρόσημο του παρονομαστή είναι το ίδιο με το πρόσημο του p’(xk).

•Η μέθοδος έχει μεγάλη πολυπλοκότητα, αλλά συγκλίνει πολύ γρήγορα.

Συστήματα μη-γραμμικών εξισώσεων

Έστω το σύστημα

Μπορούμε να γενικεύσουμε τη μέθοδο Newton-Raphson, αντικαθιστώντας

την παράγωγο συνάρτηση με τον Ιακωβιανό πίνακα. Η αναδρομική σχέση
γίνεται
Παράδειγμα

Να λυθεί το παρακάτω σύστημα εξισώσεων ξεκινώντας από το σημείο (1,1).

ΛΥΣΗ
Ο Ιακωβιαβός πίνακας θα είναι

Ο αντίστροφός του θα είναι

Χρησιμοποιούμε τη σχέση

και βρίσκουμε

Χρησιμοποιώντας την ίδια σχέση παίρνουμε

Αλγόριθμος Newton χωρίς αντιστροφή

Αν θέλουμε να αποφύγουμε ην αντιστροφή του Ιακωβιανού πίνακα,

μπορούμε να λύσουμε το σύστημα

και

Έτσι μετατρέπουμε το πρόβλημα αντιστροφής πίνακα σε πρόβλημα λύσης

γραμμικού συστήματος.

Οι τύποι χρησιμοποιούνται μέχρι την εύρεση της λύσης.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Να λυθεί το παρακάτω σύστημα ξεκινώντας από το σημείο [1,2].

ΛΥΣΗ
Έχουμε

Με αντικατάσταση έχουμε

Λύνοντας το σύστημα

βρίσκουμε

και

Συνεχίζουμε αναδρομικά με τους ίδιους τύπους.

ΑΣΚΗΣΗ
Να λυθεί το σύστημα

ξεκινώντας από το σημείο [1,1].