განმანათლებლობა

გაკვეთილის მიზანიამოსწავლემ შეძლოს მსჯელობა განმანათლებელთა მოღვაწეობის მნიშვნელობაზე.

იმანუელკანტი
1784 წელს გამოქვეყნდა გერმანელი ფილოსოფოსის
იმანუელკანტისწიგნი"რა არის განმანათლებლობა",
რომელშიც ამ საერთო ევროპული მოვლენის ერთ-ერთი
ყველაზე ზუსტიდა ყოვლისმომცველი განმარტებაა
მოცემული."განმანათლებლობა ადამიანის
არასრულწლოვნებიდან გამოსვლაა, ადამიანი საკუთარ
უმწიფრობაშითვითონვეა დამნაშავე.
არასრულწლოვანება ნიშნავს უუნარობას,იმოქმედო
საკუთარიგონების კარნახით, სხვისიმითითებებისგარეშე.
საკუთარ უმწიფრობაშიადამიანისბრალეულობის მიზეზი
გონიერების ნაკლებობა კი არა, სხვისგან
დამოუკიდებლადმოქმედების გამბედაობის არქონაა.
მოიკრიბე საკუთარიგონებით მოქმედების
გამბედაობა-ესაა განმანატლებლობის დევიზი.

რენე დეკარტი
"ვაზროვნებ, მაშასადამე ვარსებობ" ამ ფორმულით
დეკარტი საგნების გონებით შემეცნებას მოითხოვდა,
რითაც გაემიჯნასამყაროს შუასაუკუნეობრივთეოლოგიურ
ახსნას.
დეკარტის რაციონალიზმიინგლისელმა მეცნიერმა
ფრენსის ბეკონმა ემპირიზმითგანავრცო. ის
დარწმუნებულიიყო, რომ ბუნებისშემეცნება მხოლოდ
ცდისეულადიყო შესაძლებელი.
მეცნიერებისმიზანსბეკონი სწორედ ამ გზითბუნების
შემეცნებაშიდა მოპივებულიცოდნისადამიანის
სასიკეთოდ გამოყენებაში ხედავდა.
დენიდიდრო
ბევრი განმანათლებლის მიერ ადამიანისა და
საზოგადოებისბუნებრივიმდგომარეობა აღქმული უყო,
როგორც ადამიანისთავდაპირველი უცოდველობა. მაგ:
დენიდიდროსთვისკუნძულტაიტისმკვიდრთა უბრალო
ბუნებრივიყოფა და პრიმიტიულისაზოგადოებრივი
ურთიერთობებიიდეალიზებისღირსი მოდელი იყო. ამ
მოდელს დიდრო უპირისპირებდაევროპულ
საზოგადოებრივ წყობას, რომელსაც მისიაზრით
სრულიად დაკარგული ჰქონდა ბუნებრივობა.ამგვარი
აღქმის შედეგად განმანათლებლობაში შეიქმნა
"კეთილშობილი ველურის" ხატი.

ჟან-ჟაკ რუსო
შვეიცარიელი განმანათლებელი ჟან-ჟაკ რუსო თავის
მოძღვრებას აგებს რწმენაზე,რომ შემოქმედის ხელიდან
გამოსული ყველაფერი კარგია. გადაგვარება ადამიანის
ხელით ხდება. მისიაზრით,ადამიანისსულისგარყვნა
საკუთრებისგაჩენით იწყება, რადგან საკუთრება
წარმოშობს უთანასწორობას ადამიანთა შორის და
რადგან საკუთრებისშესანარჩუნებლად ძალაუფლება
ხდება საჭირო.
შარლ ლუიდე მონტესკიე
მონტესკიეთავის ნაშრომში "კანონთა გონის შესახებ"
სრულქმნა ინგლისელი ჯონლოკის ხელისუფლების
განაწილების პრინციპი.
მონტესკიეგანასხვავებს საკანონმდებლო
აღმასრულებელ და სასამართლო ხელისუფლებას.
ამგვარი დანაწილებითმისიაზრით,შესაძლებელია
მთელი ძალაუფლება ერთ ხელში კონცენტრირებისა და
შესაბამისადდესპოტისთავიდან აცილება.
მონტესკიეგამოყოფს სახელმწიფო მმართველობის სამ
ფორმას:
1. რესპუბლიკა
2. მონარქია
3. დესპოტია
თავად მონტესკიეთავად მონარქიის მომხრეა ეს არჩევანი
განაპირობა ინგლისისრევოლუციებისმაგალითმა.

ანტონ I
ანტონ პირველი არაერთი მნიშვნელოვანი ნაშრომისა თუ
სახელმძღვანელოს მთარგმნელია. განსაკუთრებით
საყურადღებოა მისიენციკლოპედიურიხასიათის
თხზულება:"სპეკალი". მასში აღწერილია არისტოტელეს,
პლატონისა და ანტიკურიხანის სხვა მოაზროვნეთა
ფილოსოფიური სისტემები.
ალექსანდრე ამილახვარი
უაღრესად საყურადღებოა ალექსანდრე ამილახვრის
ნაშრომი "ბრძენი აღმოსავლეთისა", რომელშიც ფრანგი
მოაზროვნის მონტესკიესიდეებიმისადაგებულია
ქართული ფეოდალური საზოგადოებისინტერესებთან.
ავტორის შეხედულებითსახელმწიფო უნდაიმართებოდეს
ისეთიკანონებით, რომლებიც შეესაბამება ხალხის
ჩვეულებებსადა წესებს. გლეხები და დიდებულები
ჰარმონიულად უნდათანაარსებობდნენ.
მეფისძალაუფლება არ უნდაიყოს შეუზღუდავი, ვინაიდან
ძალაუფლება მას მიანიჭახალხმა და არა ღმერთმა.
ამდენად ხალხმა უნდაგადააყენოს უღირსიმეფე და
მეფობა ანდოს ღირსეულ პიროვნებას.