Yoga Dipika

Licht op Yoga

Boekverslag t.b.v. opleiding poweryoga.

1. Auteur: B.K.S. Iyengar ( 1918 Bellur, India – 2014 Poona, India ) Mr Iyengar is voor een groot
deel verantwoordelijk voor de verspreiding van yoga buiten India. Hij en later zijn kinderen
en leerlingen hebben de hele wereld bereisd om lezingen en yogalessen te geven. Als zwakke
en ziekelijke jongeman begon hij met yogalessen bij Krishnamacharya. Yoga maakte van de
verzwakte jongeman een sterke, energieke yogameester en al op jonge leeftijd gaf hij les in
hetgeen wat hem gered had. Een van zijn medestudenten was Pathabi Jois, de grondlegger
van Ashtanga yoga, waaruit onze Poweryoga is voortgekomen.
2. Titel: Yoga Dipika, licht op yoga.
3. Samenvatting. Het boek valt uiteen in een introductie, en drie delen, alsmede een aantal
appendices. Het overgrote deel van het boek wordt in beslag genomen door een duidelijke
en uitgebreide uitleg van de asanas uit de hatha yoga volgens Iyengar. Uitgebreid
geïllustreerd met foto’s van de auteur zelf en met nuttige wenken en waarschuwingen.
Verder worden uitbreidingen van de houdingen gegeven en wordt aangegeven voor de
genezing van welke kwalen deze asana ingezet kan worden. Steeds wordt echter benadrukt
dat naast het boek een goede leraar belangrijk is. Dit is een boek dat je naast en als
aanvulling op je yogalessen kunt gebruiken, niet in plaats van.
Inleiding

Een boekverslag maken van een boek als dit is niet gemakkelijk. In het bovenstaande heb ik feitelijk
de inhoud van het boek samengevat meer uitleg over de inhoud wordt geen samenvatting, het wordt
een minderwaardige versie van het boek zelf. Ik wil mij er niet gemakkelijk van af maken en zal
daarom in de komende pagina’s uiteen zetten wat ik in het boek vond en wat ik er uit meeneem.

Mijn eerste yogalessen waren waarschijnlijk Iyengar lessen. De docente benoemde het niet op die
manier, zij had het altijd over hatha yoga. Maar we maakten veelvuldig gebruik van dekens, riemen
de muur en soms ook een partner, blokken of kussens hadden we niet of die waren nog niet op zo’n
grote schaal beschikbaar destijd, ik praat over het begin van de jaren negentig. Yoga leidde toen nog
een obscuur bestaan in achteraf zaaltjes en buurthuizen. Ik heb het boek yoga dipika toen al eens uit
de bieb meegenomen maar was te geïmponeerd door alle moeilijke houdingen op die foto’s om er
iets zinnigs mee te doen.

Meneer Iyengar was toen al een aantal keer in mijn directe omgeving geweest. In 1976 schijnt hij in
Tilburg een lezing gegeven te hebben en hij logeerde bij een van zijn leerlingen in Chaam, een
piepklein dorpje onder Tilburg. Hij zou later in London, New York en allerlei andere grote
wereldsteden les geven aan uitverkochte zalen, het feit dat hij zo vroeg al in mijn stad is geweest
geeft mij een zeker gevoel van voldoening, al was ik zelf destijds twee jaar oud en heb ik er niets van
meegekregen.

Het voorwoord is geschreven door Yehudi Menuhin, een wereldberoemde violist die toen hij in India
optrad met Iyengar in aanraking kwam. Dat contact heeft veel betekend voor Iyengar en het heeft
een grote rol gespeeld in zijn internationale bekendheid. Menuhin nodigde hem in 1954 uit in
London om yoga lessen te geven.

In de inleiding bedankt Iyengar zijn leerlingen en vrienden omdat ze hem steunend en aanmoedigden
bij het schrijven van dit boek. Verder licht hij de titel , licht op yoga, toe. Hij wil de asana’s zo duidelijk
mogelijk uitleggen omdat yoga op het moment van schrijven nog een onbekend en obscuur bestaan
leidt buiten India. Hij vertelt dat mensen hem hebben gevraagd of hij zoutzuur kon drinken of glas
kon eten. De boeken die er zijn vindt hij oppervlakkig, te populair of zelfs misleidend. Ik vraag me af
wat hij later in zijn leven dacht toen hij ongetwijfeld gezien heeft wat er allemaal nog meer aan
yogaparafernalia te krijgen was. Het kan verklaren waarom hij tot op hoge leeftijd de wereld bleef
bereizen om yogales te geven en dus de kwaliteit te waarborgen.

Ik heb op youtube een aantal interviews met hem bekeken en een aantal teacher conferences gezien
waar hij asana’s uitlegt en leerlingen in de asana’s corrigeert. Hij begeleid niet, hij corrigeert duidelijk
en streng. Maar hij legt ook uit wat het belang is van een juiste uitvoering en de gevaren van het
verkeerd uitvoeren. De persoon en de stijl spreken mij erg aan. Echter het strenge en serieuze doet
me ook afvragen kan en wil ik dit?
Deel 1 Introductie

Wat is Yoga? Een goede vraag waarmee het eerste deel van het boek begint. Het antwoord is
uitgebreid. De verschillende vertalingen van het Sanskriet woord of beter gezegd de Sanskriet wortel
yuj worden genoemd: verbinden, samenvoegen, vastmaken, het juk opleggen bij trekdieren, het
richten en concentreren van de aandacht, gebruiken, toepassen. Hij besluit uiteindelijk met de in zijn
ogen beste vertaling: vereniging of gemeenschap.

De uitleg over yoga gaat verder en achtereenvolgens worden de yoga sutra’s van Patanjali, de
Bhagavad Gita, de Upanishads erbij genomen. Dit stuk wordt afgesloten met de openbaring: “als de
geest wordt beheerst levert hij een ‘vredesreservoir’ op en tevens een grote hoeveelheid energie om
de mens op een hoger peil te brengen.

Kortom yoga kan je heel wat meer brengen dan een ontspannen gevoel en meer lenigheid; een
vredesreservoir en op een hoger peil komen, voor minder doen we het niet.

De stadia van yoga, is het volgende wat in deze introductie wordt benoemd, van Yama, tot Samadhi.
Vervolgens noemt Iyengar iets interessants : ‘Over het algemeen gaat men er van uit dat Raja Yoga
en Hatha Yoga geheel verschillende dingen zijn zelfs tegengesteld aan elkaar’. Hierbij is de misvatting,
volgens Iyengar dat de Yoga Sutra’s zich louter met het spirituele bezighouden en dat Hatha Yoga
Pradipika zich alleen met lichamelijke discipline bezig houdt. Echter de twee vullen elkaar aan en
vormen zo één benadering van het proces van bevrijding. Het lichamelijke en de geest gaan dus
samen, aldus Iyengar.

Ook interessant is de verhouding tussen leraar en leerling. Er is een onderverdeling in 4 klassen

leerlingen van zwak tot de hoogste. Maar er is hoop, zelfs de zwakste leerling kan de verlichting
bereiken, al doet hij daar dan wel 12 jaar over. En dan alleen met beoefening van mantra yoga. De
hoogste leerlingen kunnen alle vormen van yoga aan en bereiken dan de verlichting in drie jaar. Dat
geeft de burger moed. Een beetje flauw maar het staat er wel degelijk. Het is tekenend voor de
discipline en toewijding die yoga vergt volgens Iyengar, maar de beloning is dan ook de verlichting en
niets minder. Bij het lezen van dit soort passages twijfel ik dan onmiddellijk aan mezelf en neem ik
mezelf mijn gebrek aan discipline kwalijk. De precisie van Iyengar yoga spreekt me zeer aan, de
discipline tijdens een les ook, maar de zelfdiscipline, dat is een stuk lastiger.

Bij het stuk over Asana in deze inleiding benadrukt Iyengar dat asana dus echt niet alleen over een
soepel en sterk lichaam gaat. ‘Vele acteurs, acrobaten, atleten, dansers, musici en sportlieden
beschikken ook over zeer goed ontwikkelde lichamen, beheersen hun lichaam ook in sterke mate
maar beheersen niet het denken, voelen, de rede en het Zelf’. Ik zou hier graag eens met
sportpsychologen en trainers over praten want zoals ook tijdens de lessen is gezegd het nederlands
elftal doet tegenwoordig ook de zonnegroet. De vraag is natuurlijk, doen ze die als rekoefening of
beoefenen ze ook de bijbehorende concentratie, hoe is het met hun ademhaling gesteld, waar zijn
hun gedachten? Allemaal interessant. Het laatste boek dat Iyengar schreef was dan ook Yoga for
Sports. Die ga ik zeker lezen.
Deel 2 Yogasana’s Bandha en Kriya

Wenken, waarschuwingen, Uitvoering en uitwerking.

In de ondertitel staat alles, Iyengar legt uit hoe je de asana moet doen, waar hij goed voor is en
waarvoor je moet uitkijken. Beter kan ik het niet samenvatten. In een voetnoot wordt ook nog
vermeld dat er een getal bij de houdingen staat dat de moeilijkheidsgraad aangeeft. De schaal loopt
van 1, gemakkelijk tot 60 erg moeilijk. De hoofdstand, een houding die ik best moeilijk vind en nog
lang niet beheers krijgt het cijfer 4! De hoofdstand, 4!?! Ik ken hele volksstammen die de hoofdstand
nooit zullen uitvoeren. Ik heb zelf een hoofdstandbankje gekocht nadat jij Tonnie mij op die van jou
liet staan toen ik last van mijn nek had. Ik doe nu de hoofdstand weer en voel me dan best stoer,
( ego ) en deze houding, die voor het overgrote merendeel van de bevolking niet weggelegd is krijgt
het cijfer 4! Het stemt nederig.

De danser, maar dan wel met je arm bovenlangs krijgt een 58. En echt moeilijk is bijvoorbeeld Tiriang
Mukhottasana, daarbij sta je en heb je het bovenlijf helemaal achterover gebogen en pak je je enkels
vast. De tang maar dan de andere kant op dus. Die krijgt het cijfer 60. Nou dan hebben we iets om
naar toe te werken.

Om toch een uitgebreidere samenvatting te geven, hierbij een aantal opvallende zaken. Het duo
schouderstand en kopstand krijgt de meest uitgebreide uitleg en is samen zo ongeveer overal goed
voor. Achterin het boek staat een lijst van aandoeningen met daarbij de asana’s die voorgeschreven
worden, later meer hierover, en de kopstand is voor bijna alles goed en anders doe je de
schouderstand maar.

Sarvangasana is in Iyengars woorden: ‘een van de grootste giften die de wijzen uit de oudheid aan de
mensheid geschonken hebben’. ‘Sarvangasana is de moeder van de asana’s’ Of je nou bronchitis, een
verschoven uterus, epilepsie of bloedarmoede hebt, de schouderstand helpt.

Hier kom ik dan ook op mijn voornaamste punt van kritiek van dit boek en van Iyengar en zijn
methodes; hoe weet hij dat allemaal? En, hebben doctoren dit onderzocht en bevestigd? In het boek
geeft Iyengar soms voorbeelden van mensen die bij hem kwamen en die er met een bepaalde asana
flink op vooruit gingen maar dat is wat we in de wetenschap anekdotisch bewijs noemen. Hij heeft
dat gezien dus is het zo. Ik ben ervan overtuigd dat yoga goed is voor je. Ik ben er tevens van
overtuigd dat meneer Iyengar een hele goede yogaleraar was. Echter de claims die bij sommige
oefeningen staan zijn of te algemeen van aard. Het wiel is goed tegen hernia of ronduit
onverantwoord, verkeerd beoefenen van de kopstand of schouderstand kan nekklachten
veroorzaken.

Het is wel zo dat Iyengar benadrukt dat je een goede leraar nodig hebt, hij moedigt mensen niet aan
om met zijn boek maar wat aan te gaan klooien. Echter goedgelovige mensen en daar zijn er veel
van, zouden zichzelf kunnen blesseren zonder goede begeleiding.

Los daarvan is dit deel als naslagwerk naast goede lessen een heel fijn boek om te hebben, ik raad
het de serieuze yogabeoefenaar zeker aan.
Deel III Pranayama

Zo uitgebreid als het onderdeel asana’s is, bijna 300 bladzijdes zo beperkt, ongeveer 25 bladzijdes is
het onderdeel pranayama. Niet voor niets heeft hij later een compleet boek, Light on Pranayama,
geschreven. De reden voor de beknoptheid geeft hij ook meteen bij de wenken en waarschuwingen
die vooraf gaan aan de eigenlijke uitleg. ‘Zoals de geschiktheid om een post-academische opleiding te
volgen berust op de bekwaamheid en discipline die men heeft verworven tijdens de academische
opleiding, vereist beoefening van pranayama beheersing van de asana’s en de kracht en discipline die
daar uit voortvloeien’.

Met andere woorden ga eerst maar eens zorgen dat je de asana’s goed uitvoert voor je aan
pranayama begint. En denk eraan, de hoofdstand is een 4, de 4 van makkelijk. Daarnaast mag je
pranayama alleen onder toezicht van een leraar oefenen. Iyengar bouwt dus de nodige
veiligheidsdrempels in. Deze terughoudendheid om pranayama te leren ben ik vaker tegengekomen
in yogaboeken. Het is kennelijk zo krachtig dat het in ongeoefende handen schadelijk kan zijn.

Maar het is het waard getuige dit citaat: ‘De yogi meet zijn levensduur niet af aan het aantal dagen
maar aan het aantal ademhalingen. Omdat bij pranayama de ademhaling verlegd wordt, leidt de
beoefening daarvan tot een lange levensduur’. Iyengar overleed op 96-jarige leeftijd na in zijn jeugd
geleden te hebben aan malaria, tyfus en tbc.

De uitleg van de pranayama oefeningen is even uitgebreid en geïllustreerd met foto’s van de auteur
zelf als het eerder deel over de asana’s.

Tenslotte volgen de appendices. Hierin zijn een aantal trainingsprogramma’s opgenomen met van
week tot week welke oefeningen je kunt doen en in welke volgorde je ze dient te doen. Er is een
onderverdeling in een makkelijk, gemiddeld en moeilijk programma.

Daarnaast is er een lijst van kwalen en aandoeningen van platvoeten tot incontinentie en de asana’s
die je zou moeten doen om deze kwalen te verlichten dan wel te genezen. Als laatste is er een
verklarende woordenlijst, Iyengar verwijst graag naar de Indiase mythologie, de bhagavad gita en de
yoga sutra’s, en hier vindt je alle termen terug, overzichtelijk bij elkaar.
Mijn mening

Ik vind het een fijn boek en meneer Iyengar een inspirerende man. Toevallig is er letterlijk een dorp
verderop een school waar al langere tijd les gegeven wordt in Iyengar yoga. Ik overweeg serieus om
na het afronden van de opleiding daar lessen te gaan volgen. De aandacht voor detail en wenken
voor correctie en verbetering van je houding, die ik overigens ook in de opleiding bij jou tegenkom,
spreken mij zeer aan. Op de school waar ik nu lessen volg is er eigenlijk maar een docent die
regelmatig begeleid in de lessen, de rest geeft hooguit verbaal wat aandachtspunten, dat vind ik erg
jammer. Wel is er de gelegenheid om privélessen of yogatherapie te volgen maar daar hangt
uiteraard wel een prijskaartje aan. Een goede leraar die elke les je helpt om verder te komen en te
verbeteren is mij veel waard.

Twee valkuilen 1., de verantwoordelijkheid voor mijn eigen proces bij een leraar leggen. Dat is
natuurlijk makkelijk, maar ook lui en onvolwassen. Daar moet ik niet aan toegeven.

En 2. De man op een voetstuk plaatsen. Er zijn al meerdere leraren van hun voetstuk gevallen,
Bikram, Pathabi Jois om maar enkele voorbeelden te noemen. Iyengar is op dit moment nog van
vreemde smetten vrij, maar hij was ook een mens met al zijn onvolkomenheden.

Dat gezegd zijnde inspireert dit boek mij en zet het aan tot kritisch naar mezelf en naar mijn
uitvoering van de asana’s te kijken en dat is belangrijk om te kunnen groeien. De man heeft nog meer
geschreven en ik kijk ernaar uit om ook zijn andere boeken te lezen.