10.

ULUSAL KATI ATIK

YÖNETİMİ KONGRESİ
UKAY 2019

Kamu Özel İşbirliğinin Atık Yönetimindeki Yeri

Murat Cem Ertürk1, Prof. Dr. Erdem Görgün2

1
SITA (SUEZ) Çevre Atık Hizmetleri A.Ş.
2
İTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü

ÖZET
Kamu Özel İşbirliği (KÖİ), kamu hizmetlerinin kurulması ve işletilmesinde özel sektörden
ve yabancı sermayeden yararlanmak amacıyla kullanılan bir modeldir. Ülkemizde kentsel
nüfus ve buna bağlı kamu hizmetlerine duyulan ihtiyacın artması, Kamu Özel İşbirliği
uygulamalarını gündeme getirmiştir. Bu doğrultuda kamu yatırım ve hizmetlerinin özel
sektörle işbirliği çerçevesinde gerçekleştirilmesinde Yap-İşlet-Devret (YİD), Yap-İşlet (Yİ),
Yap-Kirala (YK), İmtiyaz, İşletme Hakkı Devri gibi yöntemler günümüze kadar
uygulanmıştır.
Dünyada yerel yönetimler tarafından ihale edilen hizmetlerin başında %59’luk bir oranla
çöp toplama hizmetleri gelmektedir. Atık yönetiminde; toplama hizmetlerine ilaveten atık
işleme, geri kazanım ve nihai bertarafı içeren daha entegre uygulamalara geçilmesiyle
birlikte Kamu Özel İşbirliği önem kazanmıştır.
Ülkemizde 30’un üzerinde uzun vadeli yatırım ve işletme içeren atık hizmeti sözleşmesi
bulunmaktadır. Mevcut durumda bunların içinde 5 tanesi İmtiyaz Hakkı Devri, 2 tanesi Yap-
İşlet-Devret ve geri kalanı Üst Kullanım Hakkı sözleşmeleridir. Geriye kalan ve çoğunluğu
oluşturan Üst Kullanım Hakkı sözleşmeleri ise esasen belirli bir kira karşılığında İdare
tarafından verilen bir alanın veya tesisin kullanılmasına yönelik olup kamu hizmeti
sorumluluğunun uzun vadeli yüklenilmesine uygun ve yeterli değildir.
Mevcut parçalı ve yetersiz ihale ve sözleşme modelleri yerine tek bir kanun çerçevesinde
KÖİ süreçlerinin standartlaştırılması için ilgili kurumlarca bir kanun taslağı
hazırlanmaktadır. T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığınca yayımlanan ve
2019-2023 yıllarını kapsayan 11. Kalkınma Planında, atık yönetiminde KÖİ modelinin
uygulanmasına öncelik verilmektedir. Kalkınma Planının 699. Maddesinde “Katı atık
yönetimi etkinleştirilerek atık azaltma, kaynakta ayırma, ayrı toplama, taşıma, geri kazanım,
bertaraf safhaları ve düzensiz/vahşi döküm alanlarının rehabilitasyonu teknik ve mali
yönden bir bütün olarak geliştirilecektir. Katı atık yönetiminde kaynak verimliliğinin ve
çevresel sorumluluğun sağlanmasını teminen KÖİ başta olmak üzere uygulama araçları
geliştirilecektir” denilmektedir.
Bu çalışmada Kamu Özel İşbirliğinin katı atık yönetimindeki mevcut uygulamaları,
eksiklikleri, yeni planlama ve kanun çalışmalarının muhtemel etkileri değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Atık yönetimi, Entegre Katı Atık Yönetimi, İmtiyaz hakkı devri, Kamu Özel
İşbirliği (KÖİ), Yap İşlet Devret (YİD).