Lentovidni temeli od armiran beton

1.2. LENTOVIDNI TEMELI OD ARMIRAN BETON

Lentovidniot temel pod yid ili armiranobetonsko platno, ako se nas-

tojuva da se obezbedi plitko fundirawe, se izveduva od armiran beton. Vak-
viot temel e fleksibilen i ekonomi~en pa zatoa ima golema primena pri
fundirawe na yidovi i platna, no i pri fundirawe na potporni fleksibil-
ni konstrukcii. Na sl. 8 daden e {ematski prikaz na a.b. lentoviden temel.

Slika 8. Armiranobetonski lentoviden temel.

Za da se obezbedi uslovot diferencijalnite slegawa vo podol`en pra-

vec da bidat pomali od onie vo popre~en pravec po potreba se izveduva armi-
ranobetonska greda so dimanzii bo ×d (sl. 9).

Slika 9. Armiranobetonska greda kaj lentoviden temel.

27
 Glava 1. LENTOVIDEN TEMEL, TEMEL POD YID

1.2.1. Centri~no tovaren lentoviden temel

Centri~no tovaren temel od armiran beton e temel koj se izveduva pod

yid ili a.b. platno koe prenesuva samo vertikalen tovar. Ako a.b. platno
prenesuva vertikalna sila, horizontalna sila i moment na sovivawe mo`e da
se izvede centri~no tovaren lentoviden temel so t.n. “centrirawe” na teme-
lot (sl. 10).

Slika 10. Centrirawe na lentoviden armiranobetonski temel.

 Dimenzii vo osnova
Dimenziite vo osnova se opredeluvaat na ist na~in kako i kaj centri~no
tovaren lentoviden temel od nearmiran beton .
P
B
doz   b D f

 Kontrola na napregawe
Isto taka i kontrolata na napregawa se sproveduva na ist na~in kako i
kaj centri~no tovaren lentoviden temel od nearmiran beton.
P  Gt  Gp
pmax 
B

 Visina na temelot
Visinata na temelot se presmetuva so pomo{ na stati~kite golemini
vo merodavniot presek, odnosno so pomo{ na momentite i transverzalnite
sili:

28
Lentovidni temeli od armiran beton

a) So pomo{ na momentot visinata na temelot se presmetuva spored po-

znatata ravenka:
hM  hst  a

Mu
hst  k h
bst
kade {to se:
h M ‡ visina na temelot,
hst ‡ stati~ka visina na temelot,
Mu ‡ ultimativen moment,
bst ‡ stati~ka {irina na presekot (bst  1,0 m),
kh ‡ koeficient na visinata (dodatok 11),
a ‡ za{titen sloj na betonot.

b) So pomo{ na transverzalnata sila visinata na temelot se presmetuva

spored poznatata ravenka:
hQ  hst  a
Qu
hst 
k z  r bst
kade {to se:
h Q ‡ visina na temelot,
Qu ‡ ultimativna transverzalna sila,
bst ‡ stati~ka {irina na presekot (bst  1,0 m),
kz ‡ koeficient na krakot na vnatre{ni sili (dodatok 11),
r ‡ napregawe na smolknuvawe (dodatok 2).

Ultimativnite, odnosno grani~nite vrednosti na momentot i transver-

zalnata sila vo merodavniot presek se presmetuvaat od dejstvo na vkupniot
ili “neto” reaktiven pritisok.
Ako vo analizata se vleze so vkupniot reaktiven pritisok
R
pmax 
B
toga{ treba da se zemat vo predvid i sopstvenata te`ina na temelot i po~-
vata nad nego (sl. 11).

29
 Glava 1. LENTOVIDEN TEMEL, TEMEL POD YID

Slika 11. Presmetka na vkupen reaktiven pritisok.

Ako vo analizata se vleze so “neto” reaktiven pritisok

P
pn 
B
toga{ ne treba da se zemat vo predvid sopstvenata te`ina na temelot i po~-
vata nad nego (sl. 12).

Slika 12. Presmetka na “neto” reaktiven pritisok.

Se usvojuva pogolemata vrednost na visinata (h M ili h Q ). Ne bi trebalo

da se usvoi visina na lentoviden a.b. temel pomala od 25 – 30 cm.
Temelot mo`e da se izvede so konstantna visina po celata {irina na te-
melot, a vo slu~aj da visinata e relativno golema, toga{ se vr{i stesnuvawe
na temelot po visina (sl. 13).

30
Lentovidni temeli od armiran beton

Slika 13. Visina na armiranobetonski temel.

Za vaka usvoenata visina na temelot se vr{i proverka na sigurnosta na

temelot protiv probivawe. Sekoga{ treba da se nastojuva, ako e mo`no, da
ne se koristi kosa armatura za priem na transverzalnite sili, odnosno pre-
sekot da se armira samo so prava armatura (sl. 14).

Slika 14. Armirawe na lentovidni temeli.

 Kontrola protiv probivawe

31
 Glava 1. LENTOVIDEN TEMEL, TEMEL POD YID

Pri sostojba na lom koga yidot probiva niz temelot, od temelot se izd-
vojuva eden klin ‡ prizma (sl. 15). Na bo~nite strani se javuva napregawe na
zategnuvawe vo betonot bz . Vo presmetkata se usvojuva napregawata na za-
tegnuvawe da bidat ednakvi na napregawata na smolknuvawe, odnosno:
bz 

Slika 15. Sostojba na lom na lentoviden temel.

Od uslovot za ramnote`a na silite ( Y  0) se dobiva stati~kata visina

na temelot koj e osiguren od probivawe na yidot niz nego (sl. 16).

Slika 16. Opredeluvawe na stati~ka visina na temel.

32
Lentovidni temeli od armiran beton

Od gorenavedeniot uslov se dobiva:

 Y  0  TV  S  0
‡ sili koi dejstvuvaat odozgora

TV  T cos 45   hst 2 cos 45   hst

‡ sili koi dejstvuvaat odozdola
S  0,5 ( P  R )
R  pn (2 hst  bo )
So zamena vo ravenkata za ramnote`a se dobiva:
2  hst   P  ( bo  2 hst ) pn   0
Ako stati~kata visina e poznata, pr iznesuva:

pr 
P  (bo  2hst ) pn   2
1  a
2 hst 3
Ravenkata koja go definira uslovot za probivawe na a.b. platno niz te-
melot }e ja izvedeme i na drug na~in (sl. 17).

Slika 17. Kontrola protiv probivawe ‡ vtor na~in.

S
pr 
Fn
kade {to se:
S ‡ merodavna sila so koja se presmetuva probivaweto,
Fn ‡ zamislena povr{ina po koja se vr{i probivaweto.

33
 Glava 1. LENTOVIDEN TEMEL, TEMEL POD YID

Merodavnata sila so koja se kontrolira probivaweto e ednakva na:

S  P  B b pn
kade {to se:
B b ‡ {irina na bazata na prizmata vo ramnina na armaturata,
pn ‡ neto reaktiven pritisok.
Bb  bo  2 hst
P
pn 
B
Fn  2 hst
Od gornite ravenki sleduva:
P  Bb pn
 pr 
2 hst
S
 pr 
2 hst
Vo slu~aj ako:
2
 pr  1  a
3
toga{ za priem na glavnite napregawa na zategnuvawe, kako posledica od
dejstvoto na transverzalnite sili, ne e potrebna dopolnitelna armatura.
Koga pr se dvi`i vo slednite granici:
2
1 a  pr   2 b
3
vkupnite sili na zategnuvawe mora da se primat so posebna armatura. Ne e
dopu{tena sostojba koga:
 pr   2 b

Vo prethodnite ravenki se:

a , b ‡ dozvoleni glavni napregawa (dodatok 3),
1, 2 ‡ koeficienti.
1  1,3  a 
 2  0,45  a 
 a  1,0 za GA 240/360
 a  1,3 za RA 400/500

34
Lentovidni temeli od armiran beton

Srednata vrednost na procentot na armirawe definirana e so izrazot:

A Ap
 
hst hst
Potrebnata dopolnitelna armatura se opredeluva spored naredniot iz-
raz, dodeka nejziniot raspored e prika`an na sl. 18.
S
Ak  1,35 [ cm2 ]
v

Slika 18. Raspored na dopolnitelna armatura.

 Glavna armatura
Opredeluvaweto na potrebnata armatura so koja se armira lentovidniot
a.b. temel se vr{i spored ultimativnite vrednosti na stati~kite golemini
po voobi~aena postapka za dimenzionirawe na pravoagolen presek:
Mu
Ap 
k z hst v
Pri dimenzioniraweto treba da se vnimava dilataciite vo betonot da
bidat pomali od grani~nite, odnosno napregawata vo betonot da bidat vo
elasti~ni granici, a so toa da se izbegnat pogolemi deformacii i puknati-
ni, sé zaradi slednite pri~ini:
 temelite se izveduvaat vo sredina vo koja sekoga{ ima vlaga ili pod-
zemna voda so mo`ebi za betonot {tetni soedinenija (humusna kise-
lina itn.);
 neramnomerniot reaktiven pritisok koj realno se javuva vo kontakt-
nata povr{ina predizvikuva stati~ki golemini razli~ni od onie

35
 Glava 1. LENTOVIDEN TEMEL, TEMEL POD YID

koi se dobivaat so pretpostavkata deka raspredelbata na reaktivni-

ot pritisok e ramnomerna (sl. 19).

Slika 19. Raspredelba na reaktiven pritisok kaj a.b. lentoviden temel.

So toa {to se nastojuva da  b  3,5 ‰ vo stvarnost se nastojuva da se zgo-

lemi faktorot na sigurnost na temelot.
Za{titniot sloj na betonot treba da bide min 3 – 5 cm (sl. 20).

Slika 20. Za{titen sloj na beton.

Armiranobetonskiot temel ne smee da se izvede direktno na temelnata

podloga. Potrebno e da se izvede tamponski sloj od mr{av beton, so debelina
od 5 – 10 cm (sl. 21). Ulogata na tamponskiot sloj e da ja obezbedi proektira-
nata polo`ba na armaturata. Isto taka treba da spre~i temelnata podloga
da vpie voda od sve`ata betonska masa, so {to se ovozmo`uva normalno zajak-

36
Lentovidni temeli od armiran beton

nuvawe na betonot. Pokraj ova, tamponskiot sloj vr{i za{tita na armatu-

rata od valkawe. Treba da se naglasi deka tamponskiot sloj na smee da bide
izveden od ~akal, a ako e potrebno da se izvede i tamponski sloj od ~akal za
pobrza konsolidacija toga{ toj se izveduva pod slojot od mr{av beton.

Slika 21. Izveduvawe na a.b. temel vrz temelna podloga.

1.2.2. Ekscentri~no tovaren lentoviden temel

Ekscentri~no tovaren lentoviden temel od armiran beton naj~esto se

izveduva pod a.b. platno koe na gorniot rab na temelot prenesuva vertikalna
sila, horizontalna sila i moment na sovivawe.
Dimenziite vo osnova i kontrolata na napregawa se presmetuvaat na ist
na~in kako kaj ekscentri~no tovaren lentoviden temel od nearmiran beton.
Visinata na a.b. lentoviden temel se opredeluva po analogna postapka
kako i kaj centri~no tovaren lentoviden temel, so taa razlika {to merodav-

37
 Glava 1. LENTOVIDEN TEMEL, TEMEL POD YID

niot presek da bide poblizu do rabot na temelot kade se dobiva maksimalno-

to napregawe (sl. 22).

Slika 22. Ekscentri~no tovaren lentoviden temel.

Ako ekscentri~no tovareniot temel ima relativno golema {irina to-

ga{ mo`e da se izvr{i stesnuvawe na istiot kako {to be{e toa izvedeno kaj
centri~no tovareniot temel (vidi sl. 13).
Uslovot za kontrola na visinata da ne dojde do probivawe se opredeluva
od Y:
TV  Q d

TV  pr hst
Qd 2
pr   1  a
hst 3
pn ,max  pn 11
Qd  (b  hst )
2
Opredeluvaweto na potrebnata armatura se vr{i na ist na~in kako i kaj
centri~no tovaren a.b. lentoviden temel.

38
Lentovidni temeli od armiran beton

Zada~a 1. Da se presmeta lentoviden temel od armiran beton pod armirano-

betonsko platno so debelina od 40 cm koe na gornata povr{inata na temelot
prenesuva optovaruvawe prika`ano na skicata.

1) Opredeluvawe na {irinata na temelot.

P 400
B    2,40 m
doz   b Df 190  0,85  25  1,10
B  bo 2,40  0,40
usvoeno: B  2,40 m ; b    1,0 m
2 2

2) Opredeluvawe na visinata na temelot.

Pg 300
pn,g    125,0 kPa
B 2,40
Pp 100
pn, p    41,667 kPa
B 2,40
pn  1,6 pn ,g  1,8 pn , p  1,6  125  1,8  41,667  275,0 kPa

b2 b2
Mu11  1,6 pn,g  1,8 pn, p  1,6  125  0,5  1,8  41,667  0,5
2 2
Mu 11  137,5 kNm/ m

Q u 11  1,6 pn ,g  b  1,8 pn , p  b  1,6  125  1,0  1,8  41,667  1,0

Q u 11  275,0 kN/m

Za usvoeno MB 20,  a  10‰ i  b  2 ‰ se dobiva:

kz  0,937 ; kh  2,619
Visinata opredelena so pomo{ na momentite kako stati~ki golemini e:

Mu 11 137,5
hM  kh  2,619  30,71 cm
b 1,0

39
 Glava 1. LENTOVIDEN TEMEL, TEMEL POD YID

h t  30,71  5,0  35,71 cm

Visinata opredelena so pomo{ na transverzalnite sili iznesuva:
Qu11 275,0
hQ    0,367 m  36,70 cm
k z  r  bst 0,937  800  1,0

h t  36,70  5,0  41,70 cm

usvoeno: h t  45,0 cm

3) Konstruktivni karakteristiki.

4) Kontrola na napregawa.
GT  V  b

V  V1  V2  0,45 2,40  0,40  0,65  1,34 m3

GT  1,34  25,0  33,5 kN/m

GP (2,40  1,10  1,34 ) 19,0  24,7 kN/m

G  GT  GP  33,5  24,7  58,2 kN/m

PG 400  58,2

pmax    190,92 kPa
B 2,40
doz  pmax 190  190,92
  100   100  0,48 %  (3  5) %
doz 190

5) Opredeluvawe na potrebna armatura.

Mu11 13750
Ap    9,17 cm2
k z  hst  v 0,937  40,0  40

usvoeno: 10 12 so A  11,3 cm2 ; RA 400/500

8 / 25 cm ‡ razdelna armatura

40
Lentovidni temeli od armiran beton

6) Kontrola od probivawe na a.b. platno niz temelot.

P  (bo  2 hst ) pn 2
pr   1 a
2 hst 3
400  (0,40  2  0,40)  275,0
pr   87,5 kPa
2  0,40


A 
11,3
 100  0,2825  0,5   0,5
hst 40  100

1  1,3  1,3   1,3  1,3 0,5  1,195

2 2
1 a  1,195  0,6  0,478 MPa
3 3
pr  0,0875  0,478 MPa  ne e potrebna dopolnitelna kosa armatura.

Zada~a 2. Da se presmeta temel pod yid so debelina od 25 cm koj na gornata

povr{ina na temelot prenesuva optovaruvawe kako na skicata.

41
 Glava 1. LENTOVIDEN TEMEL, TEMEL POD YID

1) Opredeluvawe na {irinata na temelot.

(doz   b Df ) B 2  P  B  6 M  0

P  Pg  Pp  140  80  220 kN/m

M  Hp  Df  Mp  20  1,2  20  44 kNm/m

(170  0,85  25 1,2) B 2  220B  6  44  0

144,5 B 2  220 B  264  0  B  2,312 m

usvoeno: B  2,35 m
B  bo 2,35  0,25
‡ dol`ina na konzola ............ b    1,05 m
2 2
B 2,35
‡ {irina na jadro na presek ... k    0,39167 m
6 6
M 44
‡ ekscentricitet ................... e   0,157 m
P G 220  0,85  25  1,2  2,35

e  k  simetri~en temel so mal ekscentricitet

2) Opredeluvawe na visinata na temelot.

Pg 140
pn , g    59,574 kPa
B 2,35
Pp 6M p 80 6  44
pn , p   2
   34,043  47,80
B B 2,35 2,35 2
 81,843
pn , p   [kPa]
 13,757

42
Lentovidni temeli od armiran beton

‡ Stati~ki golemini od postojano optovaruvawe:

Qg 11  pn ,g  b  59,574  1,05  62,55 kN/m

b2 1,05 2
M g 11  pn,g   59,574   32,84 kNm/ m
2 2
‡ Stati~ki golemini od promenlivo optovaruvawe:
pn, p max  pn, p11 81,843  39,128
Qp11  b   1,05  63,51 kN/m
2 2
pn , p max  pn , p 11 b 2 pn , p max  pn , p 11 b2
M p11  b   ( 2 pn , p max  pn , p 11 ) 
2 3 pn , p max  pn , p 11 6

1,05 2
 (2  81,843  39,128)  37,27 kNm/ m
6
‡ Grani~ni (ultimativni) vrednosti na stati~kite golemini:
M u 11  1,6 M g 11  1,8 M p 11  1,6  32,84  1,8  37,27  119,63 kNm/ m

Qu 11  1,6 Qg 11  1,8 Qp11  1,6  62,55  1,8  63,51  214,40 kN/m

Za usvoeno MB 30 i RA 400/500 ;  a  10‰ i  b  2,4‰ se dobiva:

kz  0,925 ; kh  1,919
Visinata opredelena preku momentite na sovivawe iznesuva:

Mu11 119,63
hM  k h  1,919  20,989 cm
b 1,0

h t  20,989  5,0  25,989 cm

43
 Glava 1. LENTOVIDEN TEMEL, TEMEL POD YID

Visinata opredelena preku transverzalnite sili iznesuva:

Qu11 214,40
hQ    0,2107 m  21,07 cm
k z  r  bst 0,925  1100  1,0

h t  21,07  5,0  26,07 cm

usvoeno: h t  40,0 cm

3) Konstruktivni karakteristiki.

4) Kontrola na napregawa.
GT  V  b

V  V1  V2  0,40  2,35  0,25  0,80  1,14 m3

GT  1,14  25,0  28,5 kN/m

GP  (2,35  1,20  1,14 )  19,0  31,92 kN/m

G  GT  GP  28,5  31,92  60,42 kN/m

PG 6M 220  60,42 6  44

p max      119,33  47,80
min B B2 2,35 2,35 2
 167,13
p max   [kPa]
min  71,53

doz  pmax 170  167,13

  100   100  1,69 %  (3  5) %
doz 170

5) Opredeluvawe na potrebna armatura.

Mu11 11963
Ap    9,237 cm2
k z  hst  v 0,925  35,0  40

usvoeno: 9 12 so A  10,17 cm2

44
Lentovidni temeli od armiran beton

8 / 25 cm ‡ razdelna armatura

6) Kontrola od probivawe na yidot niz temelot.

Qd 2
pr   1 a
hst 3
pn,max  1,6 pn,g  1,8 pn, p max  1,6  59,574  1,8  81,843  242,636 kPa

pn,min  1,6 pn ,g  1,8 pn , p min  1,6  59,574  1,8  13,757  70,556 kPa

pn11  191,378 kPa

pn,max  pn11 242,636  191,378

Qd  (b  hst )  (1,05  0,35)
2 2
151,905
Qd  151,905 kN/m  pr   434,014 kPa
0,35


A 
10,17
 100  0,2906  0,5   0,5
hst 35  100

1  1,3  1,3   1,3  1,3 0,5  1,195

2 2
1 a  1,195  0,6  0,478 MPa
3 3
pr  0,434  0,478 MPa  ne e potrebna dopolnitelna kosa armatura.

45