KALOSH ÇELIKU

Gruaja besnike

Biblioteka
BABA TOMORRI

Redaktore letrare
NJËRA NGA GRATË

Redaktore gjuhësore
LAURA ÇUKA

Ballina
FITORE DERALLA

Karikaturat: ZENI BALLAZHI

Copyright by Asdreni

1 2
 KALOSH
ÇELIKU
__________
Gruaja besnike
( Roman për Muzën. Veten. Dhe, një Kurvë )

Asdreni
Shkup, 2009

3 4
 … Mehmet begu thot nji fjal:
T’kisha pasun ne një djal,
Ne nji djal porsi Mema
Paçsh me i hy Vezirit mrena,
T’ja linja derën sall me femna…

Popullore

Akti i parë dhe i mbramë i tragjedisë

Kundër çmendurisë sime jepma dashurinë tënde

Për gjakun tim të derdhur jepma zemrën tënde
Sonte luajmë pjesën pa publik.

Pol Elyar

5 6

Prolog
Im Atë, kur isha fëmijë shpesh më
thoshte: para se të shuhej t’i fryej zjarrit në
oxhak. Dhe, unë i fryeja. Po, ai si për inatë
nuk ndizej me flakë. Edhe një herë merrja
thellë frymë, i gufoja faqet, po zjarri nuk
ndizej dhe nuk ndizej, për inatë.
Zemrohesha. Atëherë, im Atë buzëqeshte
dhe matanë shtratit nga një shkam me tri
këmbë mbuluar me lëkurë ogiçi më thoshte:
Patjetër, duhet të pickosh një xhypkë, që të
të ndizet zjarri...
Punën e pickimit të xhypkës, unë do ta
kuptoj shumë vonë, përderisa i kullosja
dhentë te Jasakët e Tikeve. Edhe atë, kur
binte një shi i madh, e ne barinjtë e fshatit,
përpiqeshim të ndezim zjarrin. Krëndet e
thata qull nga shiu i paluam njëra mbi tjetrën
dhe me një degë të thatë dëllinje, që mezi e
gjetëm nën dardhën gorrice, i frynim zjarrit.
Për inatë tonin, zjarri përsëri nuk ndizej dhe
nuk ndizej me flakë. Shoku im Mizi, i
7 8
nervozuar më tha: prit t’i fryej unë, se ti si
duket ende nuk ke pickuar xhypkë. U
tërhoqa. Dhe, për çudi zjarri u ndez me flakë.
E unë që nga ai moment, vendosa që një
ditë të shtune, kur të shkoj në Pazarin e
Kërçovës, patjetër të pickoj një xhypkë!...
Dhe, i dëbuar nga të gjithë: burrat.
Gratë, në vend të pickoj një xhypkë, azil
politik kërkova te një Grua asgane, që më
mori dhe më fshehu nga xhindet, në shtrat.
Ditënatë më mbuloi me shag… Lotë... Raki
rrushi…Verë…Dashuri…
Shtatë vite jetoja në mjegull. I
përqafoja yjet në Qiell. Hënën. Diellin e kisha
frikë. Nuk përqfohet lehtë zjarri. Flaka, që të
djeg e të bënë shkrum e hi. E nga ana tjetër
e kisha në shpinë një borxh, që më kishte
mbetur pa larë, qysh para shtatë viteve. Nuk
e di çka më kishte shti dreqi që në librin tim,
Gratë e mia besnike t’ia premtoj lexuesit
edhe pjesën e dytë të romanit intim të
“ rrezikshëm “ për burra.
Dhe, kështu iknin ditët. Netët. Muajt.
Vitet. E unë kurrësesi ta hedh në letër edhe
pjesën e dytë të romanit të “ rrezikshëm “:
Gratë e mia besnike.
O Zot i Madh! Që, na ke në dorë. E
bënë çfarë të duash me ne, hedh dorë më
dorë. Jepëm edhe zemër. Fuqi, ta shkruaj
edhe librin e dytë: Gratë e mia besnike. E di
Ti, o Zot i Madh, ma dërgo një grua besnike!
Muzë. Dhe, e sheh se si shkruhet libri.
Tërmete si bëhen në letërsi…
Ditën e nesërme, Zoti ma dërgoi një
Grua besnike. Muzë. Dhe, më tha: ja
shkruaje librin, romanin e “ rrezikshëm “!...

I RINJOHJA ME GRUAN BESNIKE

1 Ditë. Dielli dy shkopinj mbi Sharr e

kishte kapur në grusht Qytetin e dy
Universiteteve. Matanë maleve kullosnin
dhentë. Ujku në një përrua u kishte vënë
pusi. Bariu i biente fyellit. Ama, ia kishte
marrë një kënge, që gjithë Qytetin sikur
donte ta zgjonte nga gjumi:

O çobani tatës, bre djal,

O çobani tatës, bre djal!
Holli dhentë kënë vathës. Medet-o
Haj, haaaj. Holli dhentë kënë vathës-o!

Vapë e madhe. Rrugët në zjarr.

Shtëpitë. Qielli në flakë. Nguteshin njerëzit si
pa kokë. Ecnin. Një Zot e di për ku, në lindje
apo vdekje. Me dy e katër këmbë. Ndonjëri e
hiqte veten edhe zvarrë nëpër bërllok. Lumi
larg. Dielli larg. Liria edhe më larg…

9 10
 - Hë, si të duket?! A ta mbusha syrin,
që ta shkruajmë edhe librin e dytë: Gratë e
mia besnike?! Më tha, Djemnusha me dy
shtamba verë të kuqe përpara.
- Nuk e di. Me siguri siç duket, edhe Ty
të ka përzënë Partia. Të provojmë.
- Partia, po. Vetëm ti me siguri nuk do
të më përzësh si ajo kurvë?!...
- Jo, vogëlushe. Unë nuk jam i keq si
Partia me atë kope “ patriotesh “ që vuajnë
për Atdheun. E duan DoktorZiun…
Dhe, nisi lufta. Armët i nxorrëm nga
brezi. Një Zot e di, sa viktima do të bien
dëshmorë. Edhe tradhtarë. Patriotë të vonuar
melezë. Hoxhallarë… Priftërinj… Imzot, me
siguri do të ketë në këtë luftë. Po. Edhe,
secili më trim se i shoqi…
Dhe, heret në mëngjes në ora 6.00 me
dt. 21 mars 2007, Ditën e pranverës më
erdhi një mesazh:
O Zot! Ishalla e zbulon. Jo për të
vazhduar bashkë. Por, më dhembë
akuza e pabazë. Zot i madh, zbuloje atë
njeri! Atëherë, do të të besoj pa kufi.
Shpirt i gjyshes më ndihmo! Engjëlli im
më mungon…
Shkup, 21 mars 2007
11
Dhe, në mëngjes u zgjova para Diellit. I
fërkova sytë me duar, i bërtita Qiellit: Edhe
unë jam i çmendur!…
- Hi-hii-hiii…
Im Atë, kurrë nuk pushoi së fantazuari
për ta gjetur Lirinë…
- E gjeti?
- Punë përrallash. Ik, ore ëndërrime…
Tashti e kuptova. Dhe, erdha në përfundim
se, Liria qenka grua. Përmëkeq, një grua
kurtizane, që me vite e shekuj i turremi
përmbrapa ne shqiptarët. E kam fjalën për
burrat. Gratë nuk i turren Lirisë. Shkaku se,
nuk duan të jenë lezbejka të çmendura.
- Hi-hii-hiii… E ku e di ti se Liria nuk
është lezbejkë?! Edhe atë, e çmendur përtej
kufiri, që nuk e mba kandari…
- Jo, nuk e di. Po, them kot se, nuk do
t’i turreshin burrat me pushkë në dorë e
kollare me fishekë përqafe përmbrapa me
ditë, muaj, vite e shekuj nëpër male…
- Po.
- Dhe, ende nuk e zuri asnjë burrë në
livadh… Fushë… Ose, mal…
- Jo, nuk e zuri…
- Dhe, e di se pse, asnjë burrë, grua
nuk e rrëzoi në shtrat?!...
- Edhe këtë nuk e di. Po, a e di se,
shumë burra e gra e kanë ndjekur edhe
maleve me armë në dorë?!…
12
 - E di. Kalosh Zajazi me mauzerr në
dorë e ndoqi maleve të Kërçovës, në Kosovë
e Shqipëri. Sulltanë Qafa me gërshërë të
dhenëve. Bajram Curri, përpak ia ngriti
këmbët në hava pas një gardhi. Edhe Isa
Boletini i vuri pusi me dy kobure në Londër…
Azem Bejta, po të mos e kishte me vete
Shotë Galicën, Nusen e maleve me siguri do
ta rrëzonte në shpellë…
- Hi-hii-hiii… Dhe, përsëri shqiptarët nuk
e rrëzuan në shtrat…
- Jo. Edhe sot e kësaj dite. Iu turrën
përmbrapa me të gjitha armët: shpatë,
pushkë, bomba e topa… U ka mbetur pa e
provuar edhe armën e fundit… Dhe, dhashtë
Zoti një ditë e kapin në dorë maleve edhe
këtë armë historike!...
- E, atëherë, Liria qenka kurvë?!... Buçë
Katundi, që ku ta dimë ne me cilët kurvarë e
lëvizë bishtin…
- Mundet. Tatëmadhja, njëherë i bëri
edhe maxhi. E shkriu plumbin në një enë me
ujë e eshtra… I fryu…
- Dhe, përsëri nuk e zunë magjitë?!
- Jo.
- Atëherë, duhet bërë hajmali te Hoxha i
Katundit, që një ditë fluturoi nga minarja…
- Jo, ore… Lirinë duhet dërguar te Baba
Shehu, në Tyrbe t’ia hudhë këmishën e gjatë
të mëndafshit me oja e tel mbi kokë…
13
2 Ditën tjetër, Djemnusha m’i shtroi mbi
tavolinë dy shtamba me verë. E ngrita njërën
me fund. Edhe tjetrën. Dhe, i thashë: I dua
edhe dy shtamba të tjera me verë të kuqe!...
- Jo, më tha. Mjaftë i ke dy shtamba.
Shkaku se, ndodhë të bytrysh si mëzat. E
merr Livadhin… Malet…
- Dakord. Atëherë, ma jep Lirinë!
- Hi-hii-hiii… Po, unë jam Liria…
- Mos rrej! Liria e ka pashterkën e kuqe
me dymbëdhjetë pala… Këmishën e
mëndafshit me oja deri në fund të
këmbëve… Kollbashin me lule-lale mbi
kokë… Shtambat plot me verë të kuqe…
- Hi-hii-hiii… Budalla, pse këto shtambat
e mia na, hakaret të duken të zbrazëta, nuk
ta mbushin syrin?!...
- Jo, po nuk e di pse i kam frikë…
- Frikë?!... Ec, ore fute kokën si
qengj!... Pi gji!... Ty të duhet fuqi për ta
shkruar librin… Luftë…
14
 Dhe, mes pishave të Liqenit të Ohërit,
në një dhomë hoteli iu futa si qengj.
Papritmas, u shndërrova në mëzat katundi
duke i hedhur brekët e saja me njërën këmbë
në qafë… E theva zgjedhën. Dhe, në mes të
natës bërtita: Unë nuk e heq qerren!... Unë
nuk e heq valakun t’i thyej topat… Unë do t’i
lëroj arat!... Unë do t’i kosis livadhet!... I
shtera shtambat me verë. Bythekrye të
zbrazura i rrokullisa nëpër dhomë nga dera.
Dikur, pasmesnate me gjithë armë në
dorë, Zbrita teposhtë livadheve. Te Lugu i Tri
Zanave, rashë në dy gjunj pranë një burimi
dhe gjithë natën kam bytry si mëzat katundi.
Dheun e kam hedhur mbi shpinë.
Djemnusha e larë në djersë - qull,
përdridheshte si bollë shullani… Zëri i
shkonte për qielli… E në anën tjetër, duart,
këmbët m’i kishte lidhur nyje, dhe ma
mëshonte sa mundeshte me bisht shpinës. O
Imzot, më rrihte për vdekje...
Gjaku rridhte rrëke nëpër shtrat...
Nëpër odën e miqëve: “ me dërrasa, hapma
derën moj, se plasa… “ Oxhak… Maxhe…
Nën sofër… Shkamin e Babait me tre
këmbë… Qilimin me këmbë arushe… Ecte
nga dera, të dalë në Lëmë…
15
3 Të nesërmen, pasi edhe njëherë i
ngrita me fund ato dy shtamba me verë, i
bërtita Qiellit:
- Heu, Qiell! Djemnusha, vërtetë qenka
Liria… Nusja e maleve…
- Djemnusha, matanë shtratit duke i
fshehur shtambat me verë me duar m’u
përgjigjë: jo, Kurvë Partia…
- Pashë Zotin, mos ma përmend edhe
njëherë Kurvë Partinë! E ke mendjen t’i vjellë
edhe zorrët para këmbëve?!... Është kurvë e
rrezikshme që nuk e ka shoqen në këto anë,
nuk e dua për grua besnike…
- Hi-hii-hiii… Edhe Kurvë Partia është
grua… Nuse me pashterkë të kuqe…
- E di. Po, unë nuk e dua për grua. E ka
ajo burrin e vet, Ebu Xhaferrin…
- Jo, e ka lënë mjeranin. Tashti, e
përdredh bythën me Taç Vojvodën…
16
 - Hi-hii-hiii… Zoti e bëftë për hajër!...
Lëmën do të na e mbushë me kopila…
Livadhin me viça të palëpi…
- Edhe trusakatë…
- Dëgjo, ti Kalosh Çeliku! Dhe, mjaftë më
me marrëzira m’i shkërdheve trutë! Partitë
tona politike një godinë të gjimnazit e
ndërtojnë dhe e përurojnë, fotografohen
përpara kamerave para zgjedhjeve
parlamentare qe dhjetë vite me radhë. Nuk
është problemi se këto ballalfaqohen me
vështirësi politke dhe me një kundërshtar
shumë më të fortë. Po, këta politkanë janë të
paaftë, trusakatë. Shkurt, janë argatë.
Hyzmeqarë mbetën gjithë jetën. Lypësa te
Ura e Gurit…
- Heej, mua nuk më duhen rrugë.
Trotuare. Parqe. Xhamia. Kisha. Varreza…
Po, arsim… Kulturë… Shtet…
- Kalosh Çeliku, më bërtiti e zemruar
Djemnusha. Ti gjithmonë ke folur, shkruar
nëpër libra marrëzira…
- Nuk kam faj, oj gjylvetare. Shkollën
filozofike e kam ndjekur moti në Kuran nga
Pejgamberi ynë i fundit, Muhamedi a. s. : Pa
Vatan, nuk ka iman…
- Filozofike, ë ?! E fortë. Me këtë, do të
thuash se Muhamedi a. s. me fjalën Vatan,
nuk ka menduar për shtëpi, vetëm ta fusim
kokën, po për Shtet?!…
17
- Ta merr mendja, budallaçkë. E
shkundur. Muhamedi a. s. shtëpi dhe gra ka
pasur sa duash me qerre… Po, ka bërë luftë
gjithë jetën për Shtet…
- Hajde, tashti!... Hajde, na dole edhe
kryehoxhë?! Shkak ky, që të shohim vetë në
rrugë. Kafene. Tavolinë… Nuk është çudi një
ditë të të shohim edhe në xhami para
këmbëve të hoxhës se si i lutesh Allahut për
mëkate… Ditën tjetër, edhe në Minare…
- Vërtetë, je budallaçkë e pashoqe. Unë
si pasardhës i stërgjyshit tim, Emin Çeliku,
që ka luftuar me mauzerr në dorë maleve
krahpërkrah si bashkëluftëtarë i Drvish Carës
me pseudonimin: Emin Xhambazi, jam
bektashi. E dajtë e Nënës, sot janë doktora
të teologjisë, që i kanë kryer studimet e larta
në Kairo. Dhe, nuk është e vërtetë se jam
vetëm, qyqe. Unë jam ujk, nuk jam vetë, me
mua janë në tavolinë edhe personazhet e mi
kokë më kokë…
Dhe, mu kur desha ta mbërthej rripin e
pantollonave, Djemnusha mu turr si e
çmendur dhe e këputi aty për aty copë-copë.
Pantollonat m’i fluku në dysheme. Edhe
këmishën me jakë e oja. Egërsisht më hipi
përsipri, me njërën dorë e rroku kryengritësin
dhe e rrasi në lulekaqe deri në herdhe. Unë
përpak desh vdiqa në kokërr të shpinës nga
18
kënaqësia. Dy shtamba me verë gurgulluan
mbi kokë. Tërmet ra në dhomë…
Djemnusha, piskati! U çmend mes
librave. Trupthi kërcente me të dyja
shtambat, ku unë e kisha futur kokën e
lahesha në djersë. Dikur, u prëdrodh si bollë
dhe ra përfundi. Unë tashti i lëshova
shtambat nga dora dhe ia ngrita këmbët në
hava. E bëra këmbë e krye bashkë. Piskati.
Luftë i thonë kësaj, ore burrë! Shtatë
sahat flakë më flakë. Bjeri sa të mundesh
armikut të pabesë nga toka e nga qielli. Liria
fitohet me pushkë. Gjak. Unë nëpër zjarr e
flakë edhe njëherë u sula si i çmendur.
Djemnusha, pasi piskati edhe një herë, u
palua në shtrat… Vdiq…
19
4 Tri orë më vonë, i hapi sytë. U
ringjallë. Unë tashti, ia hudha një shtambë
me verë në fytyrë. Lakuriq, ashtu siç ishte
shtrirë si e vdekur, filloi të dridhet purtekë.
Tashti më, egërsisht ia futa kokën mes dy
shtambave me verë. Dhe, fillova të pi si i
çmendur. Dikur, zbrita teposhtë barkut duke
e lepirë te Lugu i Tri Zanave. Edhe një tërmet
i fuqishëm ra në dhomë. Zjarri me flakë
lëpinte çdo gjë që i dilte përpara në rrugë. U
dogj bari. Edhe lulet. Zjarrfiksi më i dëgjuar
në botë më kot derdhte shtamba me verë.
Flaka çdo gjë e kishte shti nën këmbë.
Kodrat digjeshin flakë. Fushat. Edhe malet e
egra me lisa...
Zjarr i këtillë, moti nuk kishte rënë në
Katund. E mbanim në mend kohën e Babë
Dovletit… Serbit… Gjermanit… Italjanit… Po,
kjo kohë i kalonte të gjitha betejat e
përgjakshme për liri. Shtambat me verë, ku
gurgullonin e kërcenin si kunguj Stambolli në
Kopshtë, rrëzë ftonit te bunari…
20
 Djemnusha edhe njëherë vdiq. Për
inatë, ia hodha përsipri edhe dy shtamba me
verë. E trembur i hapi sytë.
- Heej, e ke mendjen mos të lësh më
asnjë kumbull për nesër?!...
- Jo. Populli thotë: Punën e soçme,
mos e le për nesër! Dhe, kësaj radhe e nisa
nga këmbët te koka. Eca me gjuhë mbi
mina… Dhe, kur arrita në mes të rrugës, një
minë e pandezur eksplodoi dhe më hodhi
bythekrye në hava…
U ngrita i përgjakur. Këmbadoras,
fillova t’i mbëledh copat e mishit. Eshtrat i
futa në një thes. Dhe, i hodha në shpinë. U 5 E dini? Jo, nuk e dini. U lodha më në
nisa me katër këmbë për në Baba Tomorr… mesin e bërllokut... Trusakatëve... Patriotëve
Atdheun e Perëndive… Tyrben, ku pihet me të vonuar melezë… Kurvës Parti… Që, sot
shtamba vera… Pasmesnate, ku me gjak plasi të bëjë përurimin e Tyrbes dhe varrit tim
shkruhet poezia… Dhe, bëhet dashuri… në vendlindje, katundin Cërvicë. Rrëzë
Çukës, ku do të shpërngulem një ditë me
shtëpi, në Baba Tomorr. Dihet, shpërngulja
do të bëhet pas ceremonisë solemne dhe
përurimit të Tyrbes, pasi që gratë të më
këndojnë mbi varr dhe heqin valle me dajre.
Hi-hii-hiii… Trembeni?!... Jo, mos kini
frikë! E di, nuk më besoni edhe kësaj radhe
si shkrimtar. Mosbesimi u ka hyrë thellë në
palcë. Mosbesimi. Trembeni se, edhe kësaj
radhe mund të ringjallem, ngrihem nga varri.
Jo. Hiqnje këtë marrëzi nga mendja! Koka. U
lodha më mes këtij bërlloku, që gjithë jetën

21 22
ma ka zënë frymën, rrok për fyti. Ngulfat. E
kam vendosur kësaj radhe, të fluturoj në
Baba Tomorr… Dhe:

… Mehmet begu thot nji fjal:

T’kisha pasun ne një djal,
Ne nji djal porsi Mema
Paçsh me i hy Vezirit mrena,
T’ja linja derën sall me femna… 6 Ebu Fakiri, më në fund vendosi në
emër të Kurvës Parti të hapë një Shtëpi
Publike. E bëri këtë vepër “ patriotike “, mu
para zgjedhjeve parlamentare, edhe atë si
propagandë partiake. U mblodhën mjetet e
informacionit, fytyrat më të njohura politike
me kravata kuqezi, personalitetet kulturore e
publike, ambasadat e huaja në republikë dhe
personalitetet fetare. Që, në hapje e bënë
me dije se në këtë Shtëpi Publike do të
punësohen vetëm burrat dhe gratë besnike
të Kurvës Parti.
- Punë e lehtë, tha Djemnusha. Ua pjell
Kurva Parti brenda një nate… Drejtoreshë të
Shtëpisë Publike do ta emërojnë Shterre
Livadhin me bishtin mbi shpinë…
- Po, kjo nuk pjell viça?!...
- Nuk prish punë. Viça do të pjell Kurvë
Partia… Edhe atë, të palëpirë…
- Shyqyr Zotit, që Djemnusha nuk pjell
viça. Është shterpë. E ka tredhur ajo veten,
ose e ka tredhur Kurvë Partia. Me rëndësi
23 24
është, nuk pjell më viça. Dhe, unë i shteri
herdhet kur të dua dhe sa të dua pa frikë në
çdo hap mes maleve….
- Me këtë do të thuash se, Kurvë Partia
i tredhë burrat… Edhe gratë…
- Po. Edhe ua lidhë herdhet me litarë…
Arën pjellore ua gërryen me shat… Kazëm,
si në Katund…
- Hi-hii-hiii… Dhe, këta burra mejdani
dhe gra asgane, kurrë më nuk do të pjellin
viça të pa lëpi?!…
- Jo, nuk pjellin viça. Vetëm, Kurvë
Partia duhet të jetë e aftë të pjelli viça. Dhe,
këngëtari popullor sa herë që do të pillen
këta viça do ta bëjë çiftelinë copë-copë me
këngën patriotike:
Ç’NA U MBUSHË LIVADHI
PLOTË ME VIÇA
Ç’na u mbushë Livadhi plotë me kërriça
Nuk janë kërriça. Po, janë viça.
Po, janë viça.
Ç’na u mbushë Livadhi plotë me dumdumë
Nuk janë dumdumë. Po, janë hadumë.
Po, janë hadumë…
DoktorZiun, pasmesnate e kanë pjellë
dy-tri kurva politike...
25
- Eh, këtë nuk e kam të qartë. Si
munden dy-tri kurva politike të pjellin një ka
me një bri të thyer të palëpirë?!...
- Hi-hii-hiii… E çuditshme, ë? Ja,
spjegimi: DoktorZiun, për herë të parë e ka
pjellë Kurvë Partia Komuniste. I ka dhënë gji
Kurva Parti e Zarzavateve. Dhe, e ka
përkund Kurvë Partia Demokratike…
- Hi-hii-hiii… Tashti, e shoh edhe pse
ky ka “ demokratik “ i tredhur me dy brinja,
njërin të thyer, sot na qenka kaq i fortë, qetë
shqelma. E mba në qafë zgjedhën. E tërheq
pllugun t’i lëvrojë arat e vojvodave. Shkaku
se, siç këndohet në këngët tona kreshnike:
në vend të Tri Zanave të malit, këtij kau i
kanë dhënë gji Tri Kurva “ demokratike “ të
fushës djerrinore…
26

7 Fatkeqësisht, korrupsioni nuk e ka
përfshirë vetëm politikën, ekonominë dhe
institucionet e Shtetit, po edhe Letërsinë
Shqipe në Maqedoni. Trusakatët, që i prinë
kësaj beteje me një torbë taxhi për qafe, që
ta mbajnë nën kontroll Letërsinë Shqipe, janë
skeletët e djeshëm letrarë që i polli Partia
Komuniste Jugosllave. Pjellë e keqe, mushkë
kjo, që na e ka zënë frymën nëpër shkolla,
universitete dhe mjetet e informimit. Thonjtë
e tyre me vite ngulen pamëshirshëm në
mish, eshtra e palcë të kulturës dhe
Letërsisë Shqipe. Kasapët nuk zgjedhin
mjete dhe armë. Përmëtepër, janë partizanë
me yll të kuq në ballë të Partive Politike
“ demokratike“. Shërbetorë besnikë deri në
vdekje të prijsëve të partisë. Herë bëhen
politikanë, herë gazetarë, herë analistë
politikë, herë profesorë universiteti, herë
kritikë letrarë, herë shkrimtarë... Herë herdhe
mëzati…“ Burra “ mejdani, që nuk u vjen turp
27
të thonë në mjetet e informimit edhe se: “ Ali
Ahmetin e kam mik. Dhe, po të thotë Ali
Ahmeti një ditë, që të bëhem shërbetor i tij,
unë bëhem menjëherë pa asnjëfarë
kundërshtimi “. Dyshimi.
O Imzot, çfarë shkrimtari është ky, që
po flet kështu, dhe pas zgjedhjeve
parlamentare, po i dhe post partiak është në
gjendje t’u futet kryemëshehtas edhe në
bythë partive politike “ demokratike “?!...
Nuk e di dhe nuk kam lexuar deri më
sot, a ka pasë historia shqiptare sojin e
këtillë unikat të Shkrimtarit. Soji i këtillë do të
shkruaj edhe libër për shefin e Mafisë në
Letërsinë Shqipe. Përditë, gati në çdo numër
të gazetave do të pëllasë se: në Maqedoni
ka vetëm një intelektual. Edhe ai është shefi i
tij, DoktorZiu. E shefi që është me një këmbë
në varr e tjetrën në lëvore të bananes, të
nesërmen duke u trembur se nuk do t’u lë
pasardhës “ vojvodëve “, do të hedhë në
opinion bajgën artistike: në Maqedoni ka
vetëm një shkrimtar dhe ai është: Këlyshi i tij
besnik me zgjebe, Patrioti i vonuar melez.
Këlyshë të tjerë me zgjebe, qorra e
sakatë me bishtin nën këmbë, që i turren
përmbrapa shefit të Mafisë letrare mos i bien
udhës, ka dhënë mjaftë Zoti. Bubat
ndërsehen pas shpine, lehin dhe kënaqen
me një asht në gojë, ndonjë vend pune,
28
anëtarë komisioni, kritikë letrare teknefese,
ndonjë libri që do t’ua zgjedhë si “ vlerë “
shefi i Mafisë letrare në Qeveri, ose në
Minstrinë e Kulturës. E lëpijnë ashtin
këlyshët me zgjebe, që ua hedhë shefi i
Mafisë letrare. E lëpijnë natë e ditë. Ndonjëri
fiton si shpërblim për merita të pakapërcyera,
përqafe edhe ndonjë torbë taxhi… Asht…
Dhe, Mafia Letrare në Maqedoni e bën
punën për mrekulli, që deri më sot vështirë
është duartrokitur kaq bukur nëpër sallone si
“ vepër e arrirë artistike “ nga shefat e tyre
neokomunistë. U duartroket pala tjetër
antishqiptare, ua rreh krahët për suksese në
sakatimin e letërsisë shqipe në Maqedoni. E
këta fryhen si “ patriotë “ dhe me taxhinë që
ua hedhin në grazhd: honororet e majme
( djersën e popullit shqiptar ), rrisin bythë për
diell. Fuqi “ krijuese “ për ta sakatuar gjer në
asht kulturën dhe letërsinë shqipe. I
përveshin mëngët deri në bërryla, rrokin
thikat plot guxim: të hartojnë plan-programe
për shkolla shqipe, fakultet pedagogjik,
univesitete shtetërore e private… Abetare...
Përpilimin e teksteve shkollore… Lektyra
shkollore sakate në gjuhën shqipe…
Antologji të poezisë shqipe… Ndajnë me
shokë çmime letrare… Dhe, një ditë do të
arrijnë kulminacionin “ patriotiko-artistik “ me
veprat e tyre sakate: Letërsia Shqipe për
29
fëmijë në Maqedoni. Kasapët letrarë të këtij
soji me një torbë taxhi për qafe, pasi t’i kenë
zgjedhur shkrimtarët shqiptarë për përfaqsim
në “Makedonska knizhevnost “, projekt të
cilin e finansoi Qeveria, do t’i sulen edhe
Letësisë Shqipe për fëmijë në Maqedoni. Në
librat e tyre sakatë për nevoja të
Universiteteve, për t’i verbuar studentët dhe
për t’i plaçkitur me mjete materiale për
blerjen e “ veprave “ të tyre mushka, do të
trumbetojnë se: Letërsia Shqipe për fëmijë
është zhvilluar vetëm në “kohën e artë“
komuniste. Gjatë ndryshimeve demokratike
në Maqedoni, nuk ka letërsi shqipe për
fëmijë???!!!... Alamet doktori, kritiku latrar,
profesori universitar, tekstin e vet “ shkencor
“ do ta përfundojë vetëm me një shkrimtar
për fëmijë në Maqedoni. Tjetri, me “ veprën “
e tij shkencore do të bëj edhe një hap:
përveç një shkrimtari për fëmijë do të
përfshijë edhe dy shkrimtarë të tjerë për
fëmijë. Mjerim! Sipas këtyre doktorëve,
Letërsia shqipe për fëmijë është shkruar
vetëm në “ kohën e tyre të artë “ komuniste,
kur këta për “flijime artistike “ edhe u bënë
doktorë shkence dhe profesorë universiteti.
Pala tjetër, “ vëllezërit “ edhe po të donte të
nxirrte në dritë një “vepër artistike“ kaq të
arrirë, nuk do ta bënte kurrë. Po, ja e bëjnë
argatët e tyre besnikë edhe më mirë se ata..
30
Ose, siç do të thoshte Spiro Çomora: pykat
tona shqiptare. “ Burrat “ e botës me brekët
mbi pantollona, përpiqen ta ngulfasin
Letërsinë shqipe për fëmijë në Maqedoni, se
nuk qenka lëruar brez pas brezi. Dhe, sipas
nivelit të tyre “shkencor“, nuk kanë vlera
letrare brezi i dytë i shkrimtarëve për fëmijë.
Dhe, brezi i tretë i shkrimtarëve për fëmijë që
lulëzojnë, hedhin shtat nëpër revista për
fëmijë dhe libra të këndimit nëpër shkolla...
Librat e të cilëve nëpër vite e kanë
pasuruar Letërsinë Shqipe për fëmijë në
Maqedoni. Shkurt, shkollarët janë rritur dhe
ushqyer me këto vlera të pamohueshme
letrare në bankat shkollore, nëpër librat e
këndimit, revistave letrare për fëmijë dhe
biblioteka. Nuk do mend edhe pse
sulmohemi nga këta kasapë letrarë në
pjesën më të ndjeshme të popullatës sonë të
re revolucionare, ardhmërinë. Mu këta
“ intelaktualë “ të dalluar për “ flijime
artsistike “ e kanë sakatuar arsimin dhe
kulturën shqipatre edhe në “ kohën e artë “ të
Partisë Komuniste Jugosllave. Dhe, jo
rastësisht, shkollarëve tanë ende u
ngatërrohen nëpër këmbë e duar plan-
programet e tyre, përpilimi i teksteve të tyre
shkollore, përzgjedhja e lektyrave të tyre
shkollore. Mjerim i paparë, që sot ka arrirë
31
kulminicaionin e sakatimit të Letërsisë shqipe
në Maqedoni, derdhet grosha.
Përmëtepër, Mafia letrare në
Maqedoni me shefin e tyre në krye, del edhe
më e fuqishme se ajo në Kosovë dhe
Shqipëri. Përpiqet të mbajë nën kontrollë
edhe letërsinë e atyre shteteve shqiptare. I
përforcon radhët e tyre edhe me anëtarë të
rinj nga Kosova dhe Shqipëria për t’i
koordinuar punët, mbajë nën zgjedhë
shkrimtarët e padëgjueshëm, rebelët. Përditë
propagandon në mjetet e informimit se kush
është shkrimtar në Maqedoni. E kush në
Kosovë. Shqipëri. Ndanë çmime letrare.
Shpallë tradhtarë e patriotë. Kritikat e tyre
teknefese të publikuara e emetura nëpërmes
valëve të radiotelevizioneve, internetit dhe
gazetave, janë virusë kanceri që sulmojnë
organet më vitale të kulturës dhe letërsisë
shqiptare në Maqedoni.
Dhe, o burra, është koha t’i shtrimë në
sallën e operimit, t’u fusim gërshërët!… Binu,
kasapëve të kulturës shqiptare!... Unionit të
viçave të palëpi!...
32

8 Eh, Këlyshi im me zgjebe me bishtin
ndër këmbë, e kam ditur se një ditë do të
ulesh pranë ndonjë kontinieri me bërllok,
rrëzë mullari me plehëra dhe do të derdhish
lotë për kohën e shkuar, perënduar pas
maleve. Vdiqën ato kohëra, Këlyshi im me
zgjebe. Shkaku se, Buça e Katundit më nuk
ka tambël. E ti duke vrapuar me të katra pas
tambëlit nga grazhdi në grazhd, kurrë nuk të
ka shkuar mendja se edhe asaj një ditë do t’i
këndojnë zorrët, barku. Coftina nuk do të
ketë në livadhe, fusha dhe në malet tona.
Papritmas, do t’i shterë tambëli. Gjiri, sikur ta
ketë thithë bolla me flokë mes livadheve me
lule të Çelvjollcës.
Këlyshi im me zgjebe me bishtin ndër
këmbë, që gjithë jetën mbete këlysh e nuk u
rrite në qen dhenësh. E kalove kohën e
shkuar me tambëlin e Buçës së Katundit
duke bredhur plehërave të hallkut, graxhdeve
33
të Fisit të derrave me një torbë taxhi përqafe.
Kontinierëve të bërllokut dhe u mësove keq
me tambëlin e Buçës së Katundit. Fuqi e
rrejshme ajo, që të vuri në gjumë dimëror.
Ëndërra. Strukeshe pas ndonjë mullari me
plehëra, ose haleje. Ndodhë, edhe gërhisje
në ndonjë kontinier bërlloku përpara Teatrit
Shqiptar në kokërr të shpinës.
Fatkeqësi e madhe për ty, Këlyshi im
me zgjebe, që kaq gjatë kohë je fshehur në
bërllok. Dhe, kurrë gjer më sot nuk të është
dëgjuar zëri. E tashti, kur shteri gjiri i Buçës
së Katundit, dole në sipërfaqe. E zbulove
bythën në Diell…
Vonë. Shumë vonë Këlyshi im me
zgjebe për të derdhur lotë për atë tambël.
Kulloshtër. Gjirin e Buçës së Katundit, që e
mbushte plot kusinë.
Mos qaj! Përmblidhe veten si këlysh
me zgjebe! Edhe shpresat për ditë më të
mira. Tambëli i Buçës së Katundit të mori në
qafë…Kulloshtra…
Hi-hi-hiii…
34

9 Skilja herë pas here natën na binte në
Katund dhe na i hante pulat. Gjel Kokoshit ia
ngulfatëte këngën e mëngjesit. E spiunonte
te “ vëllezërit dhe motrat “. Përçudi, derën e
kotecit e hapte edhe me këmbë. Ndonjëherë,
ajo nën pemë në Kopësht, vetëm i shikonte
pulat dhe ato një nga një si të cofura i bienin
para këmbëve, në tokë. Vrik e vrik ua
këpuste kokat dhe na i lente si kërcuna në
mes të Lamës, përpara shtëpisë.
Natën si e tërbuar na binte ndër pula.
Shpeshëherë edhe në mes të ditës. E ne, më
kot i vëndonim gracka, bënim roje, e ndiqnim
këmba-këmbës me sfurk e pushkë. Dinakja
me të katra na ikte nga Lugu i Ymerit dhe
fshihej në strofull, nën dëllinja. Ishte
shkolluar e stërvitur mirë në kohën moniste
nga mësuesë veteranë komunistë në
gazetën e atëhershme të “vëllazërim-
bashkimit“, që vërtetë në atë kohë ishte një
shkollë e dëgjuar për kafshët e Pyllit.
Dhe, jo rastësisht gjatë ndryshimeve
“demokratike“, mu nga ajo shkollë e dëgjuar
35
komuniste dolën shumë politikanë, deputetë,
analistë, spiunë, gazetarë, shkrimtarë,
profesorë universiteti… Kalorës të dëgjuar që
vite me radhë do t’i ushqenin me “dije“
instutucionet e Pyllit. Në atë kohë Skilja do të
nxjerrë edhe gazetën e parë të “pavarur“ të
Pyllit: NATA. Që, atëherë do të ngulfasë
fjalën e lirë. Trumbetojë me shokë mes atyre
faqeve me të madhe “vëllazërim-bashkimin“.
Bashkëjetesën… Keqëpërdorë me dorë e
këmbë mjetet materiale, që në atë kohë i
dërgonin banorët e Pyllit nga Diaspora në
vendlindje për Liri.
Imzot, të nesërmen i fshinte gjurmët
me bisht! E mbyllte vetë të vetmen gazetë të
“pavarur“ të Pyllit. Ikte. Strukeshte në strofull,
mes dëllinjave të Pyllit. Katundarët patriotë
më kot përpiqeshin t’i bien në gjurmë. Ajo
tashti, punonte dhe vepronte në “ilegalitet“,
nën tjetër dëllinjë: në Ministrinë e
Informatave të Pyllit. Vitin tjetër në
Bibliotekën Universitare. Gjatë kohës kur
Partia e saj “demokratike“ do të jetë në
pushtet do ta shohim duke u fotografuar
përpara kamerave si e zgjëron edhe
programin në gjuhën “amëtare“ në
Televizionin Shtetëror të Pyllit. Në këtë
redaksi do t’i punësojë edhe këlyshët e vet
me zgjebe. Vit për vit na i humbte gjurmët.
36
Më kot ne do t’i përkushtonim vjersha, do ta
ngrenim me lëvdata në qiell:
EBU FAKIRI NË PREHËRIN
E KURVËS PARTI
Zëri për ndihmë i shkon për qielli
Piskat. Vajton me lot taxhinë.
Medet për mua, perëndoi dielli
E shkërdheu Iriqi Kurvë Partinë.
Hapu tokë të fshihem brenda
Ikën vrap, ato ”kohë të arta “.
Tashti mua më la edhe penda
Postet e “vëllezërve”. Mjalta.
zbresë edhe në Qytet. Egërsisht u sul te
koteci i pulave. Gjel Kokoshi e dha alarmin
me këngën e mëngjesit. E dëgjoi Sharovi i
Mark Krasniqit te Posta e Porositur dhe e
ndoqi pas deri te Lugu i Ymerit, në Pyll. Edhe
kësaj radhe u përpoq t’i fshehi gjurmët, po
bishti i kishte mbetur jashtë dëllinjës te
Çifligu i xha Derallës, matanë Përronit të
Thanës mes maleve...
Grackën kësaj radhe e bëri vetë Skilja.
Pangopësia e nxorri nga dëllinja. Ra Ferma e
pulave dhe Skilja doli nga strofulla… Dëllinja
te Dardhat gorrice…
Urraaa, ia ndërseni përmbrapa qentë e
Katundit!... Bini, dinakes të pabesë!...

Grazhd më grazhd e futa kokën

Bythën struka te Kurvë Partia
Për një “kusi tambël” çudita botën
Ë,ëëë në gazeta, më la taxhia.

Dhe, pres radhën të shkoj haxhi

E shita veten një torbë taxhi...

Një ditë, në prag të zgjedhjeve

parlamentare të Pyllit, ajo do të themelojë
edhe një Fermë të Partisë në pushtet për
kultivimin e pulave.
Dhe, Skilja duke u turrur pas pulave
nga katundi në katund, një ditë mori guxim të

37 38

II RRUGA PËR NË BABA TOMORR
1 Shtatë muaj më vonë, një ditë në
telefonin tim celular erdhi një mesazh:
Më duket se t’u kanë përzi kabëllat.
Çfarë ëndërre ke parë për pasnesër? Unë të
thashë për nesër, kah ora 15.00, e shkojmë
në mal, mes lisave e kalojmë një natë me
arusha e drenusha...
Shkup, 9 tetor 2007
Fitore. Djemnusha kërkonte dyluftim në
male, mes lisave: një natë me arusha e
drenusha. E unë e kisha nxjerrë shpatën nga
brezi në Çair, të Shkupit mes ferexheve.
Minareve. Ende nuk më ishte mbushur
mendja se Ferexhja e Zezë, që më jepte gji,
39
fuqi për luftë moti kishte ikur nga ky Qytet.
Vite me radhë në këtë derë, shtëpi nuk kishte
trokitur asnjë grua asgane me dy kobure në
brez. Nuk kishte kush të më jap gji. Poezi.
Fuqi për luftë...
Burrat e kalonin kohën nëpër çajtore.
Alamet aktori, fatkeqësisht edhe ish drejtor i
Teatrit Shqiptar në një emision kulturor
“ Event “ ( nuk kemi ne fjalë shqipe për ta
zavendsuar këtë pjellë lope???!!!... ), kur
gazetarja do ta pyes se pse kohën e fundit
nëpër shfaqjet e tyre “ kryevepra artistike “,
nuk ka femra, do t’i përgjigjet: “ problemi
është te vetë femrat. Gratë tona nuk vijnë në
çajtore…” Hi-hii-hiii…
Protesta në rrugë. Mitingje të partive
politke. Dhe, shtyhen burrat në xhami se
kush do të ulet në rendin e parë, përpara
këmbëve të hoxhës t’i falë të pesë vaktet e
namazit. Gjithë natën vjedhin, vrasin,
spiunojnë e i bëjnë njëqind e nëntëdhjete
nëntë të zeza, e gjatë ditës në xhami përpara
këmbëve të Hoxhës me bythët palare në
hava i luten Allahut t’ua falë mëkatet.
Fabrikat, mbetën të zbrazëta. Arat, u
mbushën me ferra. Malet, na mbetën pa
çobanë. Frikë ke të dalish në rrugë te Sheshi
përpara Pallatit të Kulturës dhe ta pyesish
kalimtarin e rastit se, çka punon dhe çka
është me profesion. Çdo i dyti të del
40
magjistër, ose doktor shkence. E ne, kohën e
fundit kemi nevojë për çobanë të na e
kullosin bagëtinë, që shumica janë me
fakultet nga Shqipëria. U lodhëm më me
politkanë, deputetë të popullit, ministra,
aktivistë partiakë… Malli na ka marrë për
bujqër, manxhatore, loparë, barinj delesh…
- Alo, a ende nuk je nisur në luftë?! -
Më zgjoi nga këto mendime, Djemnusha.
- Ja, posa ia hodha shalën në shpinë
Gjokut. Dhe, u nisa…
- Nuk prish punë. Vetëm, ti trego! Ne
2 Djemnushën, si zakonisht e mora te
udhëkryqi. Dihet, me shumë vonesë.
vërtetë nuk kemi burra mejdani, po me
Vështirë e kisha ta nxjerr nga shtëpia, po
patriotë të vonuar i kemi plotë livadhet...
edhe më vështirë ta këthej në shtëpi. Dhe, jo
Dhe, vërtetë kishte të drejtë
rastësisht një ditë e pagëzova me emrin:
Djemnusha. Ne, shqiptarët vetëm në këtë
“ Qerre me ferra “...
fushë nuk kishim probleme. Heroizmat tona i
E hapi derën e makinës dhe u ulë në
njihte e gjithë bota. Gratë kishin qenë ato, të
karrike. Torbën plot libra si zakonisht e hudhi
cilat neve na kishin përcjellë në luftë. Armët
në karriket e pasme plot inatë.
t’i rrokim në dorë, dalim maleve për liri…
- Më fal, ë? U vonova rrugës.
Gratë kishin qenë ato që neve na kishin
- E di. Një Qerre e këtillë me ferra nuk
pritur nëntë vjet të kthehemi nga ushtria ku
e ka pasur lehtë rrugëve tona kaq të
kishim shkuar si nizamë të Baba Dovletit…
ngushta, në çdo hap plot qenë me zgjebe.
Dhe, ne ktheheshim një ditë, natë pleq
- Qeshi. E dinte se ku dua të dalë, nuk
me mjekëra në shtëpi…
më hapi dhiare përpjetë kodrës.
Unë shfrytzova rastin t’ia bëj edhe një
pyetje: Për ku sot ikim?...
- Në male. U morëm vesh me anë të
mesazhit. Apo, ke harruar si ai nxënësi i

41 42
shkollës fillore që, nuk i kishte bërë detyrat Djemnusha, gjatë gjithë rrugës, pasi
se, i kishte dalë përpara një qen… bëri çka deshi me mua, më në fund e mbylli
- Ah, po mu kujtua. Dhe, e ndeza vetë patentin e pantollonave.
motorin e makinës, e vura në lëvizje. - Hë, a je i lumtur, tashti? Kënaqu!.
- Edhe këtë e di. Kurrë nuk kam pasur - Po, ia ktheva me inatë.
një nxënës si ti, kaq të dobët dhe fundekrye - Jo, nuk je. E shoh…
shkatërraç… Dhe, e nxorri burmën e burrit nga
Nuk iu përgjigja. E lëshova me gjysëm gishti, e hodhi matanë dritares, në ara…
zëri një CD të Eli Farës.
- Jo, nuk e dua këtë këngëtare. E dua
një të Kastriot Tushës! Edhe atë, këngën
“ Shko “! Dhe, e hodhi diskun e Eli Farës pas
shpine, në karrike.
Zëri ushtoi për qielli. Kënga “ Shko “,
herë pas here rrotullohej pa fund. Më kot e
lutja t’ia ndalë pak zërin, ose të lëshoj ndonjë
disk tjetër. Kot. Djemnusha vazhdonte me
inatin. Dikur, mu shtri në prehër, ma hoqi
patentin e pantollonave dhe e mori në gojë. I
bërtita që ta ndalë luftën se, do të
përfundonim në greminë mes maleve. Jo, mu
përgjigjë nëpër dhëmbë. Poshtë, atje në
përrua dua që të përfundojmë njëri mbi
tjetrin, gërmadhë. Tashtimë, me njërën dorë
përfitova rastin ta kap për flokësh dhe t’ia
heq kokën nga prehëri. E kotë, ma kafshoi
fortë Kryengritësin. Piskata, dhe përpak desh
dola me makinë nga rruga, në greminë.

43 44

3 Pasmesnate, mezi arritëm në Hotel
“ Korabi “, mes maleve. Qetësi e tmerrshme.
I shuajta dritat. Edhe motorrin. Errët. Male.
Dhe, vetëm male. Qielli me yje. Hëna kishte
hëngër darkë…
Ngadalë krah për krahu duke e mbajtur
njëri tjetrin që të mos rrëzohemi, hipëm
shkallëve të hotelit.
- Mirëmëngjesi! Dhe, urdhëroni kalorës,
kamarieri na e hapi derën.
- Mirëmëngjesi! Dhe, mirë se ju gjetëm
iu përgjigja unë.
- E kemi humbur rrugën mes këtyre
maleve, u ngutë Djemnusha.
- E shoh, buzëqeshi tinës kamarieri.
Megjithatë, e keni gjetur një rrugë zikzake
më të sigurtë, të Zotit…
- E di, u trimërova unë. Nuk do të
mbesim jashtë, nën qiellin e hapur t’i
numërojmë yjet në qiell...
- Oh. Kurrsesi. Po, para se të shkoni në
dhomë, a do të hani “ syfyr ”?
45
- Po, iu përgjigja unë. Mundësisht, na i
sjellë edhe dy shtamba me verë!
Dhe, u ulëm në një tavolinë pranë
dritares. Hëna mbi mal zbriste teposhtë
kodrës. Në një lis mu duk se ndejti pak më
gjatë. Dikur, erdhi në dritare. Vera, veç priste
më mbi tavolinë. E ngrita njërën shtambë
dhe e cakrrova me atë të Djemnushës,
thelluar në mendime:
- Për, ne!... Shëndetin tonë!…
- Edhe për Hënën e plotë mbi mal,
shtoi e buzëqeshur Djemnusha…
- Dihet, u përgjigja unë matanë
tavolinës i thelluar në mendime.
Nuk vonoi shumë dhe kamarieri e solli
darkën. Troftë Ohëri me limon. Edhe patate,
që i hante aq shumë Djemnusha. Peshku,
aty për aty ma kujtoi lumin malor Kadinën, ku
rriteshte ky lloj peshku i shkathët dhe vitet e
asaj kohe, ku unë punoja si mësues.
Përçudi, edhe mësuesin e maleve, një ish i
burgosur politik, që fshihej atyre anëve nga
syri i mprehtë i sigurimit komunist. Verën me
vapë, kur ai futeshte nën ujë në hurdhë dhe
dilte mbi sipërfaqe me dy - tri trofta në gojë...
- Na bëftë mirë, më zgjoi në befasi nga
ato mendime, Djemnusha.
- Falemnderit. Qindra e qindra kilometra
nga ky mal isha larg në një mal tjetër me lisa.
Lum malor që zbriste gur më gur me
46
shkumë, përmes të fshatit me zhurmën atyre
shkollarëve në fushë, t’i bashkohet Vardarit,
krah për krahu ta vazhdojnë rrugën mes
maleve me dëborë.
- E di. E pash edhe vetë, që kur humbe
në mendime mes atyre maleve…
- Nuk prish punë. Peshku qenka i
freskët, posa ka dalë nga lumi...
- Po, Troftë hutaçe si unë… Buzëqeshi
Djemnusha dhe më rroku për krahu të më
shpie brenda në dhomë…
4 Djemnusha e hapi derën dhe pasi e
ndezi dritën, hymë në dhomë. Dritaret
shikonin nga Liqeni. Matanë, një mal me lisa.
Në mes të Liqenit edhe një kishë. Kryqi i
kishte mbetur mbi ujë. Unë pas dy
shtambave me verë, që i kisha pi me fund, u
përplasa si cung i thatë shelgu në shtratin
mbretëror, pranë dritares.
Djemnusha, gjatë kësaj kohe të gjitha
teshat e trupit i kishte hedhur në dysheme.
Egërsisht ma shperthekoi rrypin e çobanit.
Pantollonat m’i hodhi në fund të shtratit.
Edhe këmishën. U dorëzova pa luftë. E mbaj
mend vetëm atë betejë të përgjakshme, kur
më hipi përsipri dhe filloi të lënurë lesh
harapi. Njëherë, kur edhe ajo ra përfundi,
dhe unë pasi ia kisha derdhur përsipri edhe
një shtambë me verë, e kisha lëpirë me
gjuhë pëllëmbë pas pëllëmbe… E bëra
47 48
këmbë e krye bashkë para syve të Shën
Mërisë Virgjër. Lëmsh shkonim nëpër shtrat.
Asgjë më nuk mbaj mend nga ajo natë e
çmendur e me xhinde, që më hodhën dorë
më dorë majë lisave deri në mengjes…

5 Ditën e premte, kur i hapa sytë,

Djemnusha m’i lëpinte herdhet. Edhe pse, e
ndijsha veten sikur të gjitha malet natën ishin
përmbysyr mbi mua me gjithë lisa. Gurë. E
shkunda veten nga ëndërrat e tmerrshme.
Kryengritësit, që ende nuk i dilte gjumi, i
bërtita në mes të maleve:
- Çohu he burrë, edhe njëherë më këmbë
si Gjergj Elez Alia nga shtrati me nëntë
plagë! Është ditë e madhe. Zogjtë cicërrojnë
në dritare. Hasmi na ka ardhë në Lëmë, te
dera… Shkau i Zi na e kërkon motrën, para
se mejdanin…
- Dhe, mes atyre maleve është bërë luftë
e madhe flakë më flakë. Gjoks më gjkoks…
Gjaku u bë deri në gju, lumë. Liqeni u skuq.
Qielli u errësua nga mjegullat e zeza…
Dielli herë pas here kur e nxirrte
kokën, përsëri e mbulonte me dorë. Nuk
donte t’i shoh me sy gjithë ato viktima. Beteja
të përgjakshme, që nesër këngëtari popullor
do t’i vajtonte me këngë… Copë-copë do ta
bënte çiftelinë…

49 50

6 Pranverë e hershme. Edhe pak
gjethe të verdhë kishin mbetur nëpër degë.
Qielli i arrnuar me mjegulla. Diell me
dhëmbë.
Në telefonin tim celular, papritmas
erdhi një mesazh:
Të falemnderit shumë i nderuar, më
dhe një kënaqësi që nuk përjetohet çdo herë.
Tash jam në një lokal duke pirë dhe duke të
lexuar: je shumë guximtar…
S. O. 19 prill 2007
21:00:53
Buzëqesha. Aty për aty mu kujtua vajza
e Panirit të librit, që erdhi edhe në stendën e
“ ASDRENIT “. U prezentua, dhe ma bëri me
dije se një libër timin, që mësuesja ia kishte
dhënë dhuratë e kishte lexuar qysh në
shkollën fillore. Edhe tashti i lexonte librat e
mi si studente. Mes të tjerave më tha, edhe
51
se më adhuronte si shkrimtar që shkruan
libra të “rrezikshëm” për lexuesit besnikë...
- Zgjidh ndonjë libër timin falas, cilin të
duash që nuk e ke në bibliotekë!
- Buzëqeshi. Jo, tha, kësaj radhe dua
ta blej, me atë qëllim edhe kam ardhur në
Panairin e librit.
- Në rregull, ti mund të blesh sa të
duash botime të Shtëpisë Botuese
“ASDRENI “, po sot një libër timin e ke falas
si lexuese besnike.
- Pajtohem. Vetëm me një kusht, që të
ma zgjedhish ti si autor.
- Jo, iu përgjigja. Nuk ia imponoj
lexuesit librat e mi.
- Mirë, tha. Dhe, pasi shëtiti me sy mbi
disa tituj, e mori romanin: Gratë e mia
besnike. E dua këtë, tha dhe ma zgjati që t’ia
nënshkruaj librin…
- Jo, ia prita shkurt. Është libër i
“ rrezikshëm “. Dhe, është i vetmi libër që
nuk e kam nënshkruar gjer këtë ditë. Nuk
dua, nesër të mbaj përgjegjësi për këtë libër
të “ rrezikshëm “...
- Qeshi. Atëherë, he burrë bën një
përjashtim rasti sot, ma nënshkruaj vetëm
mua! Përgjegjësinë e mbaj vetë si lexuese.
- Jo, nuk vjen kurrësesi në konsiderim,
u përmbahem parimeve.
52
 - Tashti e shoh edhe pse nuk e
nënshkruan: Redaktore e paske, Njërën nga
gratë… Dhe, në fillim të librit shkruan në
vend të përkushtimit: Rreptësisht i ndalohet
Gruas sime!...
- Po, ashtu duket. Buzëqesha.
- Megjithatë, është nuk është i
rrezikshëm, unë do ta marrë këtë libër!
- Nuk prish punë, iu përgjigja. Faji le të 7 Dritat u fikën-ndezën, në sallë. Shenjë,
mbetet si gjithmonë jetim. Që, në fillim të kjo që tregonte se për sot e ka mjaft puna, u
thashë, zgjidh cilin të duash. Ia pafshë hajrin! mbyllë paniri. I mbulova librat me pëlhurën e
Edhe një herë i buzëqesha. reklamës dhe dola në parking. Makinën pasi
- Falemnderit, ma ktheu përgjigjen e vura në lëvizje, shpejt erdha në shtëpi.
plumb dhe iku duke i përdredhur bythët mes Dihet, isha i lodhur, shkaku se i kisha pasur
stendave, librave… disa takime pune. E hapa televizorin t’i
përcjellë ngjarjet e ditës… Thashethemet…
Papritmas, në telefonin celular më
erdhi edhe një mesazh:

Ha-haa-haaa, sa metaforike ishte kjo…

megjithatë, shumë “ ZEMËRGJËRËSI “. Nuk
pi shumë unë, vetëm pak, sepse kam
kontrollë ndaj vetes… Dhe, kam shumë
kujdes, e konsideroj veten LAYDY. Të
përshëndes…

S. O. 19 prill 2007
21:17:01
Thashë: ç’po ndodhë me këtë rrunzë
qyteti, që s’po e merr sonte gjumi?! Vallë,

53 54
mes atyre faqeve të atij romani i janë
ngatërruar sytë… Trutë… Këmbët… Ose,
zemra. Nuk i kam faj. Fajin e ka vetë
azgënja. Unë i dola borxhit. Nga njëra anë
edhe mu dhimb si lexuese. Mes atyre faqeve
do të kalonte një natë pa gjumë. Burrat dhe
gratë besnike do ta merrnin në qafë. Hidhnin
dorë më dorë gjithë natën...
Dhe, përderisa zihesha keq me këto
mendime të errta, në telefonin tim celular
erdhi edhe një mesazh:
zgjonte në mëngjes. Përgjumshëm,
kthehesha në shtëpi dhe ia futja gjumë me
orë. Gati një vit të tërë bëja jetë lugati. E shi
sonte, këtë natë përpiqesha ta kaloj në
shtëpi, i lidhja këmbët për shtrati.
U ngrita me inatë. E mora makinën dhe
dola në rrugë… Natë…

Ha-hah-haaa… Mos e përziej Zotin

këtu, sepse… nuk e di pse… por unë jam
pak tip shumë i komplikuar, kam shumë
gjykime për meshkujt. Lutem që mos më vjen
momenti t’i urrej, sepse unë nuk di dhe nuk
dua të urrej, por gjithësesi besoj se ne dy do
të njihemi. Po pate kohë dhe mundësi unë të
ftoj të vish me ne tash, jemi në Ramstore, tek
La luna, brenda.

S. O. 19 prill 2007
21:50:42

Burrë si unë, më kot përpiqet ta frenoj

veten, lidh për shtrati. E sidomos natën. Vite
me radhë unë edhe i kisha ndërruar natën
me ditën. Gjithë natën e kaloja te
Djemnusha, pranë verës dhe një qiriri që më

55 56

8 Qytetin ende nuk e merrte gjumi.
Rrugës plot kalimtarë rasti. Makina. Të rinj
qafë për qafe nëpër karriket e parkut.
Semaforët çdo pesëdhejtë metra ma bënin
me sy. Unë i përshëndetja me dritat e
makinës. Yjet më bënin rrugë në natë…
E hapa derën dhe hyra në Ramstore. Nuk
e di pse kjo qendër tregtare më dukej si
stacion treni. Nuk ma donte ama hiç shpirti.
Rrallëherë e vizitoja edhe atë, nëse më
thirrte ndonjë mik ose Gruaja ime besnike
për një birrë. Megjithatë, ja tashti duhej
patjetër t’i kaloj disa orë. E nga ana tjetër nuk
më kujtohej se në ç’vend, anë gjendej ky
lokal nate. Edhe pse, disa herë i kisha
vizituar ato lokale… Sytë fillova t’i shëtis
mureve nëpër reklama. Papritmas, me një
dritë të kaltërt e shkronja të verdha më ra në
sy: La luna.
E hapa derën dhe fillova t’i kërkoj me
sy nëpër tavolina. Matanë shankut, rrinin
kokë më kokë dy vajza dhe një djalë. E
pashë se ata më kishin parë më heret dhe
57
ma bënë me dorë. Eca drejtë tyre si një ujk i
uritur që zbret nga mali në vathë të deleve.
Suzi, kështu e kishte emrin cuca, buzëqeshi
dhe më bëri vend me bythë e karrike të ulem
pranë sajë në mesin e tyre, në tavolinë.
- Shoqen e njeh që nga Panairi i librit,
nuk ka nevojë t’ju prezentoj, ndërsa ky
djaloshi është vëllai im student në
Universitetin Shtetëror të Tetovës.
- Jo, nuk ka nevojë. Dhe, u ula në
karrike me gjithë çantën e zezë.
- Çka do të pini, më pyeti kamarieri?
- Një shtambë me verë të kuqe!
- E për mua, edhe një uiski! Ti, nuk do
uiski?! Apo, do t’i mbetesh besnik verës si në
librin: Gratë e mia besnike…
- Nuk është aty puna, po sot kam pi
gjithë ditën verë dhe nuk dua t’i përziej pijet,
e kam zakon.
- Parim ujku… Buzëqeshi Suzi duke ia
bërë tinëz meje me sy shoqes.
Unë për pak kohë heshta. Thashë me
vete: e paska lexuar librin me një frymë.
- Hej ti ujk, shikom në sy! E prishi
qetësinë Suzi. Unë jam Ujkeshë e jo dele
katundi me balluke…
- E shoh këtë me sy. Nuk ka nevojë të
ma dëgjojnë edhe veshët.
- E si mendon ti, çka mund të ndodhë
nëse takohen një ujk dhe një ujkeshë mali?
58
 - Ulurimë ujkeshe. Tërmet. Dhe, unë
pas një rrokullisje në shtrat, mund të shkruaj
edhe një libër me poezi...
- Asgjë, më tepër?!
- Jo, nuk e di.
- E brekët, si ua heq rrunzave në shtrat,
ende me njërën këmbë?!
- Jo. Kohën e fundit edhe me
dhëmbë…
- E mua, si do të m’i heqish?
- Ty? Me këmbë e dhëmbë…
- Ujk, pije verën dhe shkojmë te unë,
në banesë. Edhe pije kemi atje, në frigorifer.
Qiri mbi tavolinë…
- Nisemi, ujkeshë me kohë, sa nuk i ke
rënë ende pishmanit!
- Jo, unë nuk i bie pishmanit. Mund t’i
biesh ti si një ujk plak…
- Edhe unë jo, nuk i dorëzoj armët para
se mejdanin. Dhe, i egërsuar u ngrita në
këmbë. E mora për krahu deri në rrugë. Ia
hapa derën e makinës. Ajo u ulë në karrike.
Përderisa, unë e ndeza motorin, e shfrytzoi
rastin dhe më puthi në faqe. Unë e putha në
gojë. Gjuhën ia rrasa thellë, gati deri në fyt.
Përpak desh e mbyta. Uluroi në mes të
qytetit si ulkojë….
59
9 Telefonin celular, tek tashti e pash se
mbrëmë kisha harruar ta mbyll para së të bie
në gjumë. Në realitet, atë natë nuk pata edhe
gjumë. Djersë dhe vetëm djersë. I tëri u bëra
qull. Dikur, nga mëngjesi, vetë më ishin
mbyllur sytë mes dy shtambave me verë.
Qiririt me pak dritë mbi tavolinë, që pak para
agimit ishte gati të japë shpirt. Vdesë, ende
pa lindë dielli.
- Alo, kush është?!
- Mirëmëngjesi, ujk! Jam, Liria.
- Cila Liri?! Budallaqe, mos fol jerm!
Natën që iku me zor mua më rrëzoi në shtrat
me gjithë rraqe Robëria…
- Dhe, ti u dorëzove. I hodhe armët e
mejdanit para këmbëve…
- Nuk kisha tjetër rrugë. Robëria m’i
lidhi duart, edhe këmbët.
- Dhe, bythekrye të rrasi në burg?!
- Po. Dhe, pasi ma përplasi derën, e
mbylli edhe me çelës.
60
 - Në fund, edhe të dhunoi. Rrokullisi në
shtrat. Zëri nga dhimbjet të shkoi për qielli si
rob lufte…
- Po. Ku e di ti?!
- E di. ore i poshtër se, të njoh unë ty
mirë edhe Robërinë, se sa është e
rrezikshme ajo në shtrat...
- Vërtetë, është shumë e rrezikshme.
Shoqen nuk e ka në shtatë krali.
- Dhe, ti ende nuk i këpute zingjirët?!
Nuk e theve burgun, ta përqafosh Lirinë…
- Fatkeqësisht, ende jo. Robëria është
e rrezikshme dhe më ka në dorë.
- Mirë, atëherë, pritëm mua atje në
burg, vij dhe të nxjerrë në Liri. E thej burgun
dhe t’i këpus zingjirët e hekurit…
Dhe, Liria ma ndërpreu telefonin. Unë
iu afrova një shtambe me raki rrushi dhe i
piva edhe dy gota njëra pas tjetrës para
kafes së mëngjesit, që atë ditë m’i solli Suzi
si plaçka lufte…
61
III ORAE MADHE LETRARE NËN RRAP
1 Dibrën e Madhe me shtatë minare,
Hajredin Pasha tashti më e kishte pushtuar
pa luftë. Më kot e shëtitëm gjithë qytetin, nuk
gjetëm asnjë restorant të hapur, asnjë kafe,
furrë buke. Nuk dinim ç’ndodh me Dibrën e
Madhe, përderisa lodraxhiu nuk doli në
rrugë: dum - dum… Duum - duum… Dum -
duum - duuum…
E kuptuam se, në Dibër të Madhe
kishim ardhë gjatë mujait të Ramazanit.
Edhe atë, kur Liria e kishte thyer Burgun. E
mua m’i kishte këputur zingjirët.
- Sonte do ta kalojmë natën në hotel, në
Dibër të Madhe me shtatë minare. Robërisë
t’ia humbim gjurmët. Nesër, shohim e bëjmë
nga cila anë do të ikim mes maleve. Ditë e
re, nafakë e re.
- E nëse Robëria na është vënë pas, na
e zë derën e madhe? Pyeta unë, përpara dy
shtambave me verë mbi tavolinë.
62
 - Nuk e besoj, vështirë e ka të na bie në
gjurmë. Ndodhë ta humbë rrugën mes
maleve, në Grykë të Radikës.
- Hi-hii-hiii… Ose mes maleve, i ngrihet
lugat Hajredin Pasha, i vë pusi…
- Mundet, po mjaftë më filozofove! Ec,
merre çelësin e dhomës!
- E ç’ti them recepcionistit, me kë jam,
si t’ia hedhë kësaj radhe?!
- Eh, punë e vështirë kjo për ty?! E ke
për herë të parë…
Lirinë e lash në tavolinë, ndërsa vetë
iu afrova recepsionistit të hotelit:
- E di si është, me Gruan time besnike
jemi nisur për në Mëmëdhe, Shqipëri. Po,
rrugës na zuri nata dhe vendosëm të ndalemi
sonte në hotel. Nesër e vazhdojmë rrugën,
heret me dritë.
- Punë me mend, buzëqeshi
recepsionisti. Nata nuk ka besë. Dhe, ma
dha çelësin e dhomës.
Unë u ktheva te Liria.
- Hë, a ia hodhe?!
- Edhe atë, si malet e Dibrës,
Hajredin Pashës në Grykë të Radikës…
- E di unë, në këtë fushë ty nuk ta
kalon njeri. Shkolla të mëdha ke kryer në
jetë… Katund...
- Katastrofë, je. Mjaftë më më
shurdhove. Ec e shkojmë në dhomë. Atje, si
63
të duash bluaj gjithë natën. Ose kërce,
lënurë lesh Harapi!...
Dhe, hymë në dhomë. Muret akull.
Liria edhe më akull. Nuk e di ç’ndodhte me
këtë grua. Edhe pse pinte, përsëri kishte të
ftohtë. Dridhej purtekë. Përpiqeshte të
mbulohet me qebe. Kot. Dikur, unë zbrita pas
ndonjë ngrohtorje. Mezi ma gjeti, ose ma dha
të veten recepcionisti. Ende më tha, hoteli
riparohet dhe nuk kemi nxemje. Ndoshta
dimri nuk do të na zë duarkryq.
Unë, kur hyra në dhomë, Liria dridhej
nën qebe. Ofkëllonte.
- Hë, a gjete gjë, ndonjëfarë aparati për
nxemje, ose siç thua ti shpesh nëpër libra,
ndonjë shkërdhaçe?
- E gjeta një, po nuk e di a do të të
shkrijë, je bërë akull. Dordolec katundi…
- Vështirë. Unë, më tha Liria të çlirova
nga Robëria. Burgu. Zingjirët e hekurit t’i
këputa nga duart… Këmbët…
- Nuk e besoj. Ende jam në burg.
Robëria më ka në dorë. Nusja me pashterkë
të kuqe. Dhe, xhindet që më rrahin për
vdekje natë e ditë, më hedhin dorë më dorë
majë çative… Lisave…
Liria dridhej, dhe tërbohej nën qebe.
Vendi nuk i zinte vend. Lëmsh shkonte nëpër
shtrat. Përdridheshte si bollë shullani në
kafaz, kopsht zoologjik...
64
 - Ngriva! Nuk nxe gjë kjo teneqe. Ku e
gjete këtë shkatrraqe?!
- Pusho më, i bërtita me inatë! Nuk u
bë nami… Hiqe fanellen!...
- E hoqa.
- Edhe pantollonat!
- I hoqa edhe pantollonat.
- Hiqe edhe jelekun!
- E hoqa… T’i heq edhe brekët?
- Edhe brekët hiqi, budallaçkë! E
sheh tashti, a do të kesh më të ftohtë, kur ta
ndez unë zjarrin me dru lisi…
Liria piskatëte dhe përdridhej si bollë
me flokë nëpër shtrat. Vapë. U bë e tëra qull
nga djersët. Dhe, bërtiti me të gjitha forcat:
- Zjarrit, hidhi ende dru lisi!... Dru!...
Dru… O Imzot, po digjem flakë!...
65
2 Vjeshtë e vonshme. Edhe dy-tri
gjethe të verdhë kishin mbetur varë nëpër
degë. Nën Rrap buzëqeshte ngjyra e verdhë.
Zonja Vjeshtë, me të cilën unë kisha fjetur
para disa viteve në Bregliqe, ose siç dinë
shpesh të thonë poetët bukolikë nëpër librat
e tyre me poezi, Çarshinë e Vjetër e veshi
me argjentë. Qielli i arrnuar me mjegulla.
Arnë mbi arnë. Diell me dhëmbë…
Djemnusha me një torbë libra ecte
nëpër gjethet e rëna të Vjeshtës.
O Imzot, thoshte me vete! Nuk e di ç’po
ndodh me mua, po shndërrohem në akull.
Dimër. Kohën më të madhe e kaloj nëpër
spitale duke marrë infuzion. Ilaçe. Ndodhë,
një ditë edhe të çmendem. Ose, veç jam më
e çmendur përtej kufiri.
Dhe, vërtetë Djemnusha sipas meje,
prognozës sime të njëfarë mjeku, ishte e
çmendur. Nuk dinte çka të bëjë me veten.
66
Pinte si bollë. E sidomos kur e shtronte me
mua në kafene, nuk kishte kufi. Ishte në
gjendje ta pi lumin… Liqenin… Detin… Edhe
Oqeanin… Vështirë e kisha ta nxjerrë nga
shtëpia. Edhe më vështirë ta kthej natën
vonë në shtëpi. Gjithmonë, mendjen e kishte
te vetëvrasja. I ishte mërzitur vetja. Jeta.
Patjetër, më thoshte, një ditë duhet t’i jap
fund kësaj bërllokjete. Nuk jetohet kështu
mes grushtave me frikë, në kontinierë
bërlloku, kur jetën tënde e ka në dorë Kurvë
Partia. Nuk e di, si do ta gëdhish të
nesërmen. Në ndonjë kontinier bërlloku, ose
në përrua. Nuk jetohet gjithë jetën me frikë…
Një natë, përpak desh përfundova edhe
unë bythekrye në përrua. Djemnusha e
tepronte me kërkesa. Le që më shtinte edhe
mua të pi si mëzat katundi, po një natë në
një restorant kërkoi edhe të bëjmë dashuri
mbi tavolinë përpara të pranishmëve. I
thashë: Ti je e çmendur. Jo, më tha. Unë me
ty kisha bërë dashuri mbi këtë tavolinë!...
Vërtetë, ti je e çmendur. Mezi e binda, atë
natë ta hip në makinë. Edhe pse, edhe unë
mjaftë kisha pi, që ta kthej në shtëpi pa asnjë
ferrë në këmbë. Rrugës u shtri në prehërin
tim, dhe ma shpërthekoi patentin. E mori në
dorë, pastaj e futi në gojë. Mes maleve, më
detyroi të bëj me të dashuri, në errësirë.
67
Rrugës, nuk e di pse u zemrua dhe
ma kapi timonin të më hedh në përrua.
Shpëtova. E mbajta fortë me duar, përpak sa
nuk dola nga rruga. I thashë: ti je e çmendur.
Një ditë do të më marrish në qafë. Le gjithë e
gjithë, po kush do t’i duroj armiqtë e mi të
përjetshëm: e vrau veten bashkë me një
grua, fluturoi në përrua.
Punemadhe, ma priti plot inatë.
Bashkë me ty dua të vdes atje poshtë, në
përrua. Vetëm unë e di, ajo dhe askush tjetër
si e ktheva atë natë në shtëpi. E shpëtova
veten. Edhe atë qyqe.
Histori më vete është ajo, se si unë e
ktheva veten pasmesnate, në Shkup. Ec e
ndalu rrugës. Mezi arrita në Kërçovë. Në
afërsi të një pompe të benzinës, e qasa
makinën dhe ia futa gjumë.
Pak, para agimit, kur zbardhi drita, më
doli gjumi. E shkunda veten nga ëndërrat e
tmerrshme. Tollosuni, që më kishte hipur
përsipër natën, më kishte rrok për fyti, ma
kishte zënë frymën...
Me siguri do t’ju rrëfej edhe për këtë
çmenduri më poshtë mes këtyre faqeve të
këtij libri. Zoti e bëftë për hajër!...
68

3 Babadimri me një mjekër të bardhë
gati deri në fund të këmbëve, një ditë më
trokiti në derë. E hapa derën, e rroka për
mjekre dhe e futa brenda. Ishte Djemnusha,
kësaj radhe ishte maskuar në Babadimër me
një thes dhurata në shpinë.
- Thashë: a do të ma hapish derën.
Shkaku se, ty të ka dalë zëri se derën ua
hapë vetëm grave. Nuk qenka e vërtetë.
Derën ti ua hap edhe burrave me mjekra.
- Po, iu përgjigja me ironi. Derën, siç e
sheh ia hap edhe Babadimrit…
- E di. E sidomos, kur është grua. E
Zonjës Di, a ia kishe hapur derën?
- Jo. Asaj do t’ia hapja portën.
- I çmendur. Ende siç duket e do
Zonjën Di! E këndej thua nëpër libra se asaj
ia ka kaluar në shtrat Cuca Boheme me dy
shtamba verë. Rren.
- Jo. Nuk rrej. Cuca Boheme moti e ka
kapërcyer në shtrat me rraçe… Gji më dha
me shtamba… Ringjalli në Korçë…
69
- E unë, si ta merr mendja, a i kam
kapërcyer që të dyja ato gra asgane, pranë
një qiriri të ndezur? Edhe unë të shpëtova
nga Zonja Vdekje, në Qafë Thanë, ku
fluturove vetë i katërti me gjithë makinë në
përrua. E di, se unë edhe të pri para, jam
Engjëlli yt mbrojtës?...
- E di. Dhe, Dy të tjerat më mbajnë për
krahu, rrugës për në Baba Tomorr… Rreth
kësaj ngjarje kam shkruar edhe një libër me
poezi: Engjëlli im është Grua.
- E kam lexuar edhe këtë libër. Vetëm
pranoje se, Engjulli yt jam unë në libër. Dhe,
ti nuk mund të vdesish pa thënë unë se, nuk
të lë unë të ikësh, Engjëlli yt mbrojtës me dy
shtamba verë…
- Ndodhë. Jeta është misterioze.
- E nata, kur erdhi yt Atë dhe më
trokiti në derë, a je te unë? I thashë: jo, nuk
është sonte. Nuk të dhashë. Edhe kjo ngjarje
nuk të kujtohet?!...
- Po, të gjitha më kujtohen.
- Atëherë fol, pranoje se unë jam
Engjëlli yt mbrojtës!...
- Mirë de, ti je Engjëlli im mbrojtës me
dy shtamba verë…
- Pranoje, atëherë edhe se unë të
shpëtova nga vdekja e sigurtë, atje poshtë
në përrua, Qafë Thanë!...
- Edhe këtë e pranoj. Tjetër?
70
 - Edhe se, unë jam Muza yte…
- Muza ime duhet t’i ketë dy shtamba
plot me verë. Gji të më jap ditë e natë si
qengj… Fuqi për luftë…
- I poshtër! Unë, nuk i paskam ato
marifete?!... Rraçe, që të hedhin bythekrye
në shtrat me gjithë herdhe…
- Jo, i ke. Vetëm, duhet t’i fusish në
përdorim me të gjitha forcat artilerike, nga
qielli e toka. Pluhuri të ngritet mjegull në
fushëbetejë mes maleve…
- I poshtër, priti helikopterët!
Aeoroplanët. Predhat. Bombat e italjanit…
Dhe, më rrëzoi në mes të dhomës.
Librave. Shtambave me verë. Pranë një qiriri
që mezi bënte dritë, jepte shpirt…
71
4 Rrëzë Kalasë së kaçakëve të Zajazit,
ende vonoheshte Pranvera. Nuk këndonin
zogjtë, nuk fluturonin dallëndyshet, nuk
kishin ardhë lejlekët. E në anën tjetër,
Patriotët e vonuar nuk zbritnin dot nga bina.
Sheshi. Rrëzë kalasë, përpara Muzeut të
Luftës e skuqnin me flamuj kuqezi. Këngë
patriotike. E shpalosnin programin e tyre
zgjedhor përpara zgjedhjeve parlamentare.
Radhiteshin njëri pas tjetrit me kravata
kuqezi, secili më trim se shoqi, ndizeshin
zjarr. Ndërtonin rrugë. Fabrika. Ujësjellësa.
Varre… E bënin Shqypni… Ndonjëri, shkonte
edhe më larg: gjatë një fushate
parazgjedhore në një katund u tha me plot
gojën të pranishmëve në shkollë:
- Ne do t’u ndërtojmë rrugë.
Ujësjellës… Xhami me dy minare… Edhe
shkollë moderne…
- Po, ne nuk kemi fëmijë. U dëgjua zëri
i një fshatari diku nga fundi.
72
 - Edhe fëmijë do t’ju bëjmë ne, burrat e
Partisë Demokratike…
- Hi-hii-hiii… Qeshën disa të rinj kopila,
me flamuj partiak në dorë.
Dhe, vërtetë në qytetin e Kalosh
Zajazit, Kaçakut të maleve, çdo katër vite e
bënin Shqypni. Majë plepave nëpër katunde
valonte flamuri kuqezi. Jehonin këngët
patriotike me çifteli, dajre e lodra:
Vjen Valiu, or pi Manastëiri:
Ju Zajazaz, bre , ku më jini?
N’Karbunëicë, more, pusëi kini!
Sefer Kaçakun ju çaush e kini
Kadri Dangën bylykbash më kini.
More, Sefer, bre, musteçeverdhë
Shkruj nji letër, more, ta çojmë n’sher
T’na çojnë xhephane, t’na çojnë fishekë
Se me komita, jalla, liftojmë vetë!
More komit, bre, i bugarit
A i njef trëimat e Zajazit?
T’apin plumjin, jalla, permes ballit!
Mor komita, bre, komita të rëi,
S’ kini pa ju, shyptar me sëy,
Ta majnë houtën, jalla, drejt në sëy!
E në realitet, vendlindja e Kaçakut të
maleve, Kalosh Zajazit binte e zgjoheshte
nga gjumi me Robërinë. Liria nuk e donte
këtë vend të ashpër malor. Çerdhe kaçakësh
73
brez pas brezi: Sadin Selmani, Sulltanë
Qafa, Sefer Zajazi, Sulë Jetimi, Xha Nefruz
Çeliku… Që, nëpër shekuj nuk arriti dot ta
bëj zap, ta fusë nën zgjedhë as Mbreti e as
Krali. Nëpër shekuj kishte bërë kryngritje,
nga një luftë e kishte nisë për çdo vjet.
Xha Nefruz Çeliku fillkat vetë në malet e
Garanës, në Çelvjlollcë kishte bërë luftë flakë
më fkakë me bullgarin, e kishte vënë vetë me
gur kufirin në mes Bullgarisë dhe Shqipërisë.
Burri i fuqishëm dhe trim duke u kthyer në
fshat rrugës me dorë e kishte mbytyr edhe
një ujk. Sulltanë Qafa, që me gërshërë të
dhenëve ia vrau shtatë vetë Mikales së
Brodit, për t’i dalë zot Shtëpisë. Katundit të
nemur nga Sulltani e Krali mes atyre maleve.
Dhe, sot ne jetonim nëpër dasma,
fushata zgjedhore me emrat dhe luftërat e
atyre burrave. Trimëritë, që ende i mbanim
gjallë nëpër këngë, e në të vërtetë ende nuk
ua kishim bërë as varret. E të mos flasim
ndonjë rruge, ose shkolle t’ua vënim emrat e
tyre. E ku më në mes të katundit ose qytetit
t’u ngrisnim edhe përmendore. I thirrnim sa
herë që ishim në zor, kur na duheshte vota e
popullit, fuqia e tyre për luftë. Të nesërmen,
posa i vendosnim bythët në Qeveri, nëpër
ministri, kabinte, ua harronim edhe emrat.
Përsëri duheshte të kalojnë katër vite,
që ne përsëri t’i ngrejmë nga varret ata burra.
74
Ne me këngë e çifteli e ata me pushkë gjatë
fushatave zgjedhore përpara popullit. Edhe
nëpër libra: O burra, zgjohuni nga varret!
Rrokni armët se, na mbytën të gjallët!...
Në fund, pasi i fitonim zgjedhjet, përsëri
ia futnim gjumë dimëror. Argatë e hyzmeqarë
në Qeveri… Lypës te Ura e Gurit mbi Vardar
me torbën përqafe…
I prisnim nën mrize, dardha gorrice,
zgjedhjet e ardhshme parlamentare… 5 Verë. Dielli të piqte mbi kokë si saç. E
gjithë natyra dukeshte se ndizej flakë. Vetëm
gjinkalla, ama ia kishte thënë këngës në këtë
vapë. Edhe ndonjë qen rruge me bishtin ndër
këmbë dhe gjuhën jashtë dy pëllëmbë nga
vapa e madhe.
Skënderbeu, që në sheshin e vet e
kishte futur shpatën në brez dhe kënaqej me
këtë copë livadh të mbjellur me beton, që
mezi ia nxente kalin, shikimin e kishte hedhur
matanë Vardarit. Tamerrmendja, ngushtë e
kishte në këtë brez livadh, aq sa një vrap
kali. E priste të nesërmen ta kalojë Vardarin,
ose të hip në Kala. Vendi i tij më i preferuar
gjatë luftërave të ndryshme, kishin qenë
kalatë. E pse sot, pas kaq shekujsh përësri
të mos jetojë kalave, po ta zbrezin me dhunë
pasardhsit e tij nëpër sheshe, ndonjëri edhe
në një pëllambë beton. Sa herë që kaloja
pranë kalit të tij, e shihja se është i zemruar
me ne stërnipërit. Fytyra i rrinte errë e zi.
75 76
Mjekrra i dridheshte nga zemrimi. Dhe,
çuditesha me ne “ patriotët “ sa herë që
kalonim pranë tij, si nuk hanim ndonjë
shuplakë. Shqelm kali. Ose, s’e nxjerrë
shpatën nga brezi dhe me një të rame të na
e hedhë kokën përpara këmbëve të kalit si
cung shelgu…
Mendime të këtilla më mundonin ditën.
Natën. Në shtëpi. Në rrugë. Herë pas here
më binin sa mundeshin me grushta. Zgjohu!
Nuk është koha për gjumë. Merre kokën
tënde nën sjetull dhe dil në Çarshi, te Sheshi
6 Rrapi, përsëri bleroi, shpërtheu gjethe
në pranverë. Nën hije i kishin ardhë mysafirë
i Skënderbeut!...
nga të katër anët. Poetë, që kokë më kokë
Dhe, nuk e di pse, sa herë që kaloja
lexonin poezi. Çarshisë së Vjetër
pranë atij Sheshi, mendoja se një ditë nuk do
dalëngadalë po i dilte gjumi. Vargu i hipte në
ta shoh Skënderbeun mbi kalë. Mendja ime
shpinë kalit...
prej shkrimtari ma thonte se, një natë
Tata e Madhe me ferexhen krahëve
Skënderbeu për inatë tonin, të shqiptarëve,
dhe shkopin në dorë, u përzi në mesin e
duhet të ikë nga ky shesh dhe të dalë
poetëve. Tashti, më në fund ma keni bërë
matanë Vardarit. Ose, të hip në Kala…
qejfin, Çarshinë do ta zgjojmë nga gjumi.
Kalin e kishte me gjithë shalë. Shpatën
Mjaftë fjeti më, rrëzë Kalasë. Nën këmbët e
në brez. Atëherë, çka priste që nuk e
kalit të Skënderbeut. Gurët e këtyre mureve.
këpuste frerin dhe të hip në Kala?!...
Rrugët e ngushta me kalldrëm, fshehin e
- Hi-hii-hiii… E pret Moisi Golemin…
ndezin histori. Shadërvani, që me shekuj ia
Qeshi matanë rrugës Tata e Madhe, një
ujit rrënjët Rrapit të na bëjë hije ne poetëve
poete e çmendur duke u rënë mureve me
për çdo pranverë të vonuar me vapë, rrëzë
shkop nëpër Çarshi. Zgjohuni!... Zgjohuni, o
Kalasë me gurë mbi gurë...
harama nga gjumi, i dilni zot gjithë këtij
Ora e madhe letrare filloi nën Rrap.
bereqeti në mes të fushës! Pasurie të
Poetët i këndonin dashurisë. Gunës së tij me
tundshme, se ua mori shkau…
gjethe, që si zogjë i kishte marrë nën sjetull.

77 78
Ndonjëri, edhe Atdheut. Pse jo, ky burrë e
mbante më këmbë me kësulë të bardhë në
kokë në mes të Çarshisë. Edhe Skënderbeut
që matanë rrugës i bënte roje, me shpatën
në brez e dorën lartë: kadalë, o burra! Nesër,
do ta kalojmë Vardarin, matanë. Urën e
Gurit, që është bërë si Kështjella e Rozafatit,
ditën ndërtohet e natën rrënohet… E ne, nuk
kemi Nuse ta varrosim nën ato themele,
duke ia lënë një gji jashtë për poetët…
Vargu mori zjarr. Tata e Madhe e hodhi
ferexhen. Shkopin. E nxorri vargun plumb
nga brezi në mes të Shkupit:
Koçia e Nuses na mbeti
degë më degë. Çarshisë së Vjetër nën ata
gurë, i doli gjumi. Tata e Madhe, që përpiqej
me shkop vite me radhë ta zgjojë nga gjumi,
nën ata gurë, minare mbi qyetet, tashti e çoi
më këmbë vetëm me një plumb poezi ...
- Edhe një! Edhe një! Edhe një!... U
dëgjuan zëra nga të pranishmit nën Rrap.
- Jo. Mjaftë e keni një për këtë takim
letrar se, nesër ndodhë të më shpallin të
çmendur dhe rrasin në birucë. Hajmalinë e
Hoxhës të ma varin përqafe si torbë kali me
taxhi... Thonë: e kanë pushtuar xhindet...
Natë e ditë e tërheqin nëpër Bit-Pazar.
Rrugëve flet vetmevete, marrëzira... Ndodhë,
të ha dru... Dru... Dru...

në rrugë - male
Krushqit pas shtatë maleve me koçi
U nisën ta marrin Nusen me këngë.
Dhe, ende nuk janë kthyer në Katund.
Dasëm të madhe bën Nëna në lëmë
Babai me shokë qet pushkë te porta.
Cucat në valle copë-copë i bënë dajret.

Dasëm e madhe ende bëhet në Katund

Krushqit dikush na i ka ngrirë mes maleve
Koçia e Nuses na mbeti në rrugë. Male...

Duartrokitjet jehuan si pushkë nën Rrap.

Brohoritjet e forta nën hije. Zogjtë fluturuan
79 80

7 Të nesërmen, anë e mbanë na mori
gazeta. Tata e Madhe me atë poezi e kishte
bërë namin. Shtatë krali ia kishin ndi zërin.
Edhe Ministri i Kulturës me shefin e kabinetit,
kshilltarin dhe dy këlyshët e tij me zgjebe:
Pas vizitës së revizorëve në LSHSHM
Çeliku dhe Xhemaili
këmbejnë urime për Vitin e Ri
Manifestimi Takime nën Rrap është
i zhveshur krejtësisht lakuriq nga petkat e
partive politike në Maqedoni, dhe është i
veshur me art e vlera të arrira letrare -
artistike, thuhet në urim.
Shkup, 13 dhjetor - Kryetari i Lidhjes së
Shkrimtarëve Shqiptarë të Maqedonisë
( LSHSHM }, Kalosh Çeliku i është përgjigjur
përmes një letre ironike, Ministrit të Kulturës
Arifikmet Xhemaili, enkas me vendimin e
ministrit për të bërë kontrollin financiar në
81
LSHSHM. “ Urime Vitin e Ri 2008!!! Shkaku:
Zoti Miniministër, pasi i pari na e urove Vitin
e Ri 2008 duke na e dërguar në LSHSHM
komisionin mbikqyrës të Ministrisë së
Kulturës për mjetet e harxhuara “ ne
namenski “, ja po ua kthejmë urimin “, thuhet
në urim. Duke i sqaruar ministrit shkakun e
organizimit të manifestimit kulturor tradicional
Takime nën Rrap , kryetari Çeliku, thotë se
ky manifastim, i cili sivjet shënoi 10 - të
vjetorin e tij, ka një karakter krejtë tjetër nga
manifestimet e tjera kulturore që mbahen në
Maqedoni, të politizuara deri në palcë. ” Jo
rastësisht, e pagëzuam edhe Takime nën
Rrap, manifestim i vetëm dhe specifik i
poezisë erotike, që do të mbahej për çdo
verë nga fundi i gushtit. Dhe, i zhveshur
krejtësisht lakuriq nga petkat e partive
politike në Maqedoni, por i veshur me art e
vlera të arrira letraro-artistike, thuhet ndër të
tjera në urimin drejtuar ministrit. Ky
manifestim kulturor tradicional ndërkombëtar
qe manifestimi i parë poetik, që në vitin 1997
në Shkup e zgjoi Çarshinë e Vjetër, rrëzë
Kalasë nga gjumi dhe i tuboi penat më të
njohura nga të gjitha trojet etnike shqiptare
dhe Diaspora. Edhe, pas luftës së 2001 - shit
qe i vetmi manifestim kulturor që solli në
Shkup aq shumë poetë ( një autobus me
poetë nga Shqipëria ), që kurrë nuk ka pasur
82
në gjirin e vet ndonjëherë tjetër ky kryeqytet, manifestimet e shqiptarëve të këtij karakteri,
ku u lexuan poezi të dashurisë në mesin e ku në radhë të parë e kanë fjalën poetët”,
tankeve. Edhe pse manifestimi është i thuhet ndër të tjera në urimin e kryetarit të
veçantë dhe i vetëm, përballet me vështirësi LSHSHM, drejtuar Xhemailit, duke i
të mëdha materiale e politike. Shkaku se, bashkangjitur edhe një urim tjetër, “Urime
individët që merren me politikë te ne në edhe çmimin special pas postit: Takime
Maqedoni, nuk kanë haber nga arti, e ku më nën Rrap !...” Poashtu në urimin drejtuar
ta duan poezinë. Mos të them, edhe se e Ministrit Xhemaili jepen edhe hollësi të
luftojnë me të gjitha forcat dhe armët politike. mjeteve minimale që ndahen për këtë
Partive politike në pushtet, u duhen manifestim kulturor dhe të manifestimeve të
manifestime të politizuara, ku ata të munden tjera të kulturës shqiptare, ku mjetet ndahen
të trumbetojnë lirisht të arriturat e tyre sa për sy dhe faqe, ndërsa shumat
demagogjike në politikë, arsim e kulturë. marramendëse ndahen për manifestime
Fotografohen në mjetet e shkruara të kulturore maqedonase.
informacionit, radiotelevizion gjatë hapjeve të
këtyre manifestimeve kulturore si politikanë LAJM, Shkup 13 dhjetor 2007
të sukseshëm e dashamirë të arsimit dhe Anila DISHA
kulturës”, thuhet në urim, ku edhe sqarohet
se ky manifestim nuk ua ka mundsuar këtë
reklamë politikanëve, po poetëve dhe
njerëzve të kulturës. Sipas kryetarit të
LSHSHM, kjo është edhe arsyeja se pse ky
manifestim që u mbajt për të dhjetën herë
me radhë përballet me vështirësi të mëdha
materiale e politike.
“ Ministria e Kulturës derdhë mjete të
mëdha marramendëse për manifestimet e
politizuara deri në palcë vetëm të kulturës të
një populli, ku më shumë ka politikanë e
policë se sa poetë. Por jo edhe për

83 84

8 Dhe, pas një jave shkrimi tjetër në një
gazetë të përditshme, në Prishtinë:
Portiku poetik dhe
hovet dashurore lirike
PREND BUZHALA
Shkup, 25 shtator
Për tri ditë radhazi në fundjavën që
shkoi, më 22, 23 dhe 24 shtator, në Shkup
dhe Dibër u mbajtën manifesitmet
tradicionale poetike Netët poetike - Takime
nën Rrap, në organizim të Lidhjes së
Shkrimtarëve Shqiptarë të Maqedonisë.
“Këto janë takimet e nënta me radhë. Marrin
pjesë 50 poetë nga Maqedonia, Shqipëria,
Kosova, Bullgaria e nga vendet tjera", tha në
hapje të këtyre takimeve, kryetari i LSHSHM,
Kalosh Çeliku.
85
Portiku poetik nën Rrapin
e Kaloshit
Nata e parë u hap në orën 18.00 dhe
manifestimin nën moton "Na bashkoi Rrapi",
e quajtur Ora Simbolike Letrare, nën
recitimet e poetëve, pijes, ushqimeve,
tingujve muzikorë e bisedave të çlirshme,
vazhdoi deri në mëngjes. Ishte një Rrap më
shumë se dyqindvjeçar, aty, në Shkupin e
moçëm ilir, që i bashkoi poetët nga të gjitha
anët. Rrapi, ai lis degëgjerë që simbolizon
rrënjët etnike të një trualli, ashtu sikundër
edhe rrënjët e së bukurës, motet, amshimin e
së bukurës, këngës, pijes, gazit jetësor,
pushtimin e hapësirave të lirisë,
tradicionalisht bashkon poetë që më së
shumti i këndojnë dashurisë, gazit jetësor a
plagëve që t'i dhuron dashuria. Ai i përgjigjet
aq spontanisht takimeve të tilla lirike e
peotike. "Poetët nuk duan urdhëra për
disiplinim. Nuk duan as njëfarë zyrtarizmi të
ftohtë letrar a shoqëror. E duan, mbi të gjitha
lirinë. Mandej gjithçka krejt natyrshëm, merr
rrjedhën e vet të së bukurës. E aty mund të
dëgjohen fjalët më të zgjedhura, më të
çlirshme, të zemrës së poetit", shprehet
Kaloshi. Nën Rrapin e Kaloshit, si iu pëlqen
shkupjanëve ta quajnë atë lis ku tubon poetët
e poeteshat nga të katër anët. Në Natën e
86
parë, të titulluar "Na bashkoi Rrapi", vargjet e
tyre i lexuan poetët nga Shqipëria, Zyhdi
Morava ( aktualisht edhe kryetar i Lidhjes së
Shkrimtarëve të Shqipërisë ), Dhimitër
Pojanaku, durrsakët Daut Hoxha e Agim
Bajrami, mandej Milianov Kallupi, Mariana
Shkurti, Xhelal Tosku etj. Nga poetët
shqiptarë të Maqedonisë lexuan Kalosh
Çeliku, Besnik Lena, Rami Kamberi që i
drejtoi këto takime, Arben Ibrahimi, Bujar
Ganija, Burhanedin Xhemaili, Rexhep
Bajrami etj. Krijues nga Kosova si Kadrush
Radogoshi, Shefqete Gosalci, Gjon Gjergjaj,
Abdullah Konushevci, Prend Buzhala, Fadil
Curri etj, krijuesja nga Bullgaria, Mariana
Aleksandrova etj.
Dita e Dytë e manifestimeve u zhvillua
në Dibër, e quajtur “Me poezi e këngë deri në
agim”, në bashkëpunim me Klubin e
Shkrimtarëve Art Klub të Dibrës. Fillimisht,
në Pallatin e Kulturës në Dibër, kjo ditë nis
me Sofrën poetike “Portiku Poetik”, në të
cilën u pëkujtua Lutfi Turkeshi, personlitet i
letrave nga ky qytet dhe u promovua vepra e
tij postume me kritika letrare e ese letrarë,
“Hija fjalës”, për të cilën folën drejtuesi i këtij
klubi dibran, Nebi Samarxhiu dhe Nuri
Koleci. Një orë e veçantë letrare përkujtimore
iu kushtua përkujtimit të veteranit të arsimit e
shkrimtari rebel, siç u quajt poeti dibran,
87
Nexhat Pustina. Me kumtesa për këtë
shkrimtar u paraqitën Rami Kamberi dhe
Nebi Samarxhiu. Në vazhdim u përuruan
librat e poezive “Ditari në trotuar” i Halit
Bashës, për të cilën foli Rami Kamberi,
“Edhe pak hënë mbi mal” e Vahit Nasufit, për
të cilën folën Arben Ibrahimi, Dhimitër
Pojanaku e Milianov Kallupi, “Mungon
puhiza” e Burhan Skikulit, për të foli Halit
Basha dhe “Them se…” e Nebi Samarxhiut
për të cilën u angazhuan Halit Basha e Vahit
Nasufi. Në fund u bë edhe prezantimi i
numrave më të rinj të revistës letrare “Stili
‘97”.
Shpirti rebelues i poetëve
serembianë, i pamplakur
Mandej, para artdashësve dibranë
kanë lexuar poetët nga Shqipëria Pano Taçi,
fitues i vjemë i këtij manifestimi, si dhe
autorët tjerë të lartpërmendur, poetët dibranë
e shqiptarë nga Maqedonia, si Halit Basha,
Nuri Koleci, Nebi Samarxhiu, Vahit Nasufi,
etj. Poetë nga Kosova dhe Bullgaria.
Ndërkaq, nga ora 21.00 “Me poezi e këngë
deri në Agim”, lexuan të njëjtit poetë, rreth 40
sish, në hotelin “Venec”. Para pjesëmarrësve
kënduan Shefqete Gosalci dhe Bashkim
Paçuku. “Letërsia, si gjithnjë, është ajo që
88
prin në integrimet brendashqiptare (tha P. në moshë. Gjithsesi, për t’iu dhënë ton të
Buzhala), kurse Zyhdi Morava tha se veçantë këtyre hoveve, janë edhe ndarja e
“shkrimtarët gjithnjë kanë ditur të jenë zëri i çmimeve dhe emërtesat e tyre metaforike
kohës, të jenë idealistë që i japin kuptim nga orgnizatori.
kohës dhe shoqërisë”. Atmosfera poetike e lirike u përcoll edhe
Në fund, juria në përbërje nga Rami të nesërmen në Dibër e Shkup.
Kamberi, Kalosh Çeliku dhe Prend Buzhala,
ndanë çmimet e manifestimit. Kështu, çmimi
për veprën më të mirë erotike midis dy
manifestimeve, i titulluar metaforikiksht “E
përcolla Natën”, i takoi romanit të Zyhdi
Moravës, çmimi “Rrapi” që ndahet për vepër
jetësore, i takoi Vahit Nasufit, çmimi i titulluar
po ashtu metaforikisht “Ulu mal të dalë hëna”
për poezinë më të bukur të dashurisë të
lexuar në manifestim, i takoi Abdullah
Konushevcit, kurse me çmime për poezi u
shpërblyen edhe Shefqete Gosalci, Dhimitër
Pojanaku dhe Xhelal Tosku.
Manifestimi solli vlera të reja poetike,
sidomos në zhanrin e poezisë erotike.
Përshtypje të fortë, si gjithnjë bëri poezia e
Pano Taçit, e lexuar nga libri më i ri i tij
peotik “Pani Plak”. Ani se në moshën 78-
vjeçare, poezia e tij, e vlerësuar si lirikë e
gjetjeve të mirëfillta; ai kumton hovet
dashurore në pleqëri të thellë, si një poet
endacak, me ndjeshmëri serembiane. Se
shpirti i poetit nuk mplaket në këso hovesh
lirike, dëshmuan dhe poetë të tjerë tashmë

89 90

IV NUSJA MA PASHTERKË TË KUQE
1 Vitin 2008 e përzë me një shqelm
bythëve. Nuk më duhet më ky burrë plak.
Mjafton, që ia vodha tre libra: Dac Poeti i
shkruan poezi Mamit ( poemë humoristike
për fëmijë ), Ehu ( poezi ) dhe Gruaja
besnike ( roman ). Në fund, edhe një çmim
letrar “ SEREMBE “.
Natën e Madhe që iku e kalova te
Djemnusha mes shtambave me verë.
Librave. Një laptopi që gjithë natën bëri
muzikë. Dhe, një qiriri mbi tavolinë me pak
dritë… Shpirt...
Djemnusha më zgjoi me një gotë raki
rrushi. Kafen, më tha, pasi ta pish rakinë e ke
gati mbi tavolinë. Unë përgjumshëm me sytë
mëshelë e ngrita gotën me fund. Gëzuar!
- E do edhe një, më pyeti Djemnusha.
91
- Po, mbushe edhe një gotë! Ti e di se,
unë jam katundar dhe nuk i lëroj arat vetëm
me një ka… Po, me dy palë qe…
- E arën time me sa palë qe do ta
lërosh, mbjellish me grurë… Ose, do ta lësh
shkret, livadh…
- Arën tënde dihet, me shtatë palë qe.
Një herë do ta bëj ugar… Pastaj, do t’ia thyej
plitat me valak… Në vjeshtë do ta mbjell me
hebe në krah, hedh farën…
- Dhe, në Dimër do ta korrish. Ose,
kosisish me argatë…
- Jo, vetë do ta kosis në Pranverë.
- E nëse i hip bari i egër?
- Zjarrin do t’i vë! Flakën. Nuk më
duhet një arë e tillë me bereqet, bar të egër
e ferra gomari…
- E në do të dish, ara ime plot bereqet
nuk e pret Pranverën… Po, çohu dhe rroke
drapërin! Kosën në dorë…
Gotën e dytë të rakisë më e kisha pi
me fund. Edhe kafen. Vetëm, ara plot
bereqet siç duket priste t’i fus drapërin.
Kosën. Kalin në lëmë. Bukën ta fus nëpër
hambarë, bëj gati për Dimër.
Çohu, he burrë, i thash vetes, zgjidhi
duajt në lëmë! Fshije grurin me ata kallinj plot
bukë që e kanë kërrusur kokën në arë.
Bereqet, që moti nuk mbahet mend të jetë
92
rritur në këto anë, japë bukë kjo arë
bereqetmadhe rrëzë Çukës…
Dhe, atë mëngjes e fshiva mirë me
kalë lëmën. Grurin e futa në hambarë, nëpër
thasë. Grykën ua lidha me nga një kordhë
kanapi. Kashtën dengje-dengje e fluka mbi
tra në kasollë…
Ushqim të kenë edhe kafshët për
nesër… Dimër… 2 Një javë më vonë, ëndërra të
tmerrshme. Pasmesnate, fola edhe jerm.
Gjithë natën më rrihte çotek Nusja me
pashterkë të kuqe. E hapte derën, ma bënte
me gisht pssst, që të hesht dhe më futeshte
me zor në shtrat. Djersë të ftohta nën jorgan.
Thirrje për ndihmë! Po, askushi nuk më
dëgjonte në errësirë. Thuaj se, të gjithë ishin
të shurdhët. Nuk kishin veshë. Nuk kishin sy.
Qorra. E unë flukesha dorë më dorë. Çati më
çati. Plep më plep. Lis më lis nëpër degë...
Në mëngjes, më këthente përsëri në
shtrat. Dhe, pasi ma jepte edhe njëherë
hakun mirë, më porosiste: askujt mos i
tregosh asgjë. Nuk ke dëgjuar gjë me veshë.
Nuk ke parë gjë me sy. Rrena janë ato që
fliten nëpër Çarshi. Thashetheme. Ti duhet të
më besosh vetëm mua si nuse. Unë e flas të
vërtetën. Nuk mirrem me përralla. Dhe, e di
rrugën për në Baba Tomorr… Tyrbe…
Ec, e hape gojën. Jo. Shkaku se, një
herë moti fola, i tregova një miku për Nusen

93 94
me pashterkë të kuqe… Dhe, e dini çka më
gjeti… Jo, nuk e dini. Të gjitha i kishte marrë
vesh pikë për pikë. Jo, ju nuk e dini edhe se,
si unë e kalova natën. Zëri më ka shkuar për
qielli. Ndihmë kam kërkuar nga të vdekurit e
të gjallët deri në mëngjes. Po, askush nuk
më dëgjoi. Pa me sy. Nuk e hapi as derën.
Dhe, unë edhe një herë të flas jerm,
kam frikë… Frikë... Frikë…
Punemadhe, do të thoni ju trimat pas
lufte. Patriotët e vonuar. Trusakatët. Fol, një
herë më se, nuk u bë nami! Ville zemrimin!
3 - Turp të kesh, më tha një ditë
Djemnusha. Nuk je burrë ti që nuk e do
Urrejtjen. Dashurinë. Po, të jetë nevoja, ha
Zonjën Vdekje…
edhe çotek! Njëherë lind njeriu, njëherë vdes.
- Nuk e dua dhe pikë. E kam dashur
Jo. Edhe këtu nuk keni të drejtë. Unë tri herë
dikur moti. Edhe kemi pi verë kokë më kokë.
kam lind. Dhe, dy herë kam vdekur. Një herë
Poezi kemi shkruar pranë një qiriri. Gjithë
në Voskopojë. Herën e dytë në Qafë Thanë.
natën kemi bërë dashuri… Tashti, më nuk e
Frikë kam të vdes edhe një herë mes këtij
dua putanen.
bërlloku. Frikë… Frikë…
- Megjithatë, edhe ajo është grua
Vdisni ju, po të doni në vend timin!
besnike… Gjylvetare…
Falë ju qofshin kurorat e luleve… Fjalimet
- E di. Vetëm se mos harro, edhe ajo
patetike mbi varr… Parajsa… Unë nuk i dua
nuk më deshi në Qafë Thanë… Vërtetë, më
gjithë këto shpërblime mbi kokë… Urata…
mori në prehër atje, poshtë në përrua, por
Unë e dua Ferrin!...
pasi më bëri remont, përsëri më hodhi
bythekrye në rrugë… Jetë…
- Dhe, ti që nga ajo ditë i prishe punët
me Zonjën Vdekje?!...
- Po. Nuk më do ajo për burrë. Edhe
unë nuk e dua për grua…

95 96
 - Vetë e ke fajin. E di, sa të kam lutur trenit… Autobusit… Litarin të vësh në qafë…
atë natë mos shkosh në atë manifestim Vrasish veten… Natën ta kalosh me Nusen
kulturor të poezisë, në Sarandë. Në fillim, u me pashterkë të kuqe… Dhe, të nesërmen
pajtove, ma dhae besën se nuk do të nisesh gjithë fajin t’ia hedhish asaj gruaje besnike…
vetë në rrugë.
- E vërtetë. Atë natë, u ktheva prapë
nga rruga në Shkup.
- Dhe, të nesërmen kishe marrë rrugë
pa mua, Engjëllin mbrojtës…
- Po. Mendët me siguri m’i ka marrë
Nusja me pashterkë të kuqe…
- Edhe këtë përgjigje e kam të njohur.
Fajtore është gjithmonë Nusja me pashterkë
të kuqe. Ajo natën me zor të futet në shtrat,
bën me ty dashuri deri në mëngjes. Dhe, në
fund të jep një çotek të mirë bythëve…
- Po. Është e pamëshirshme ajo grua
putane në shtrat...
- Mirë, ta marrim se është ashtu siç
thua ti, kyfarë burri. Edhe pse nuk është. Po,
a nuk e ke dëgjuar nga populli se, njeriu kur
të kthehet prapë nga rruga, nuk bënë të niset
përsëri në rrugë…
- Thotë, populli.
- Dhe, ty për këto fjalë të popullit nuk
të bëhet vonë… Nuk i jep pesë para…
- Jo, më bëhet. Po, ashtu e ka thënë
Natyra… Zoti…
- Përsëri, gjete përgjigje. Dëgjo, ti i
poshtëri i botës! Zoti nuk thotë t’i dalish para

97 98

4 Një javë, Djemnusha nuk më mori në
telefon. Dy-tri herë e kërkova unë, nuk e
hapte telefonin. E mora me mend, ishte
zemruar. Vendosa të pres, t’i kalojë inati.
Një ditë, përsëri e mora në telefon.
Kësaj radhe e hapi:
- Alo, urdhëroni?
- Hej, ti e poshtër! Pse, nuk ma hap
telefonin?
- Nuk e kam dëgjuar, isha në menzë.
Podrum. Po, si është Ida?
- Mirë është, iu përgjigja ftohtë. Dhe,
thashë me vete: e poshtra e botës… Edhe ka
guxim të pyes për gra besnike…
Tashti, edhe mu kujtua shkaku, pse
Djemnusha çonte inatë. E kishin rrokur
xhindet. Një javë përpara me mesazh ma
99
uronte 28 Nëntorin, Ditën e flamurit. Dhe, ma
kërkonte t’ia dërgoj me mesazh numrin e një
bërlloku shqiptar, me të cilin unë nuk flisja
gati dhjetë vite. Nuk iu përgjigja. Erdhi
Kurban Bajrami, unë nuk ia urova, edhe pse
e hiqte veten më shumë si katolike se sa
myslimane. Dhe, gratë si gratë. Inatin e kanë
Zot. Mos harro, edhe Djemnusha është grua.
E pamundur është të mos ketë inatë. Aty për
aty ma kujtoi edhe punën e patës në Katund.
Gruaja se si, për një patë nga inati kishte
hyrë në varr. E kishte lutur burri të therin një
pulë, gjel, qengjin, viçin… Kaun që lëronte
arën. Lopën që jepte tambël. Po, kot. Burri
nga pazari, sipas porosisë, gruas nuk i kishte
sjellë patë. Inati e kishte shti të gjallë në varr
për një patë…
Ditët kalonin në heshtje. Edhe javët.
Muaji ishte në prag, qëkur nuk ishim parë me
Djemnushën, ulur në një tavolinë. Një ditë
me anë të postës elektronike, E-mailit
vendosa t’ia dërgoj disa fragmente të
romanit: Gruaja besnike.
Të nesërmen, e zemruar më mori me
telefon plot inatë:
- Hej, ti i poshtëri i botës moderne, më
ke shti edhe në libër?! Edhe atë, bashkë me
kurvat e tua besnike…
- Vetë e ke fajin. E siç duket, e ke
harruar edhe marrveshjen?! Nuk është si ajo
100
Marrveshja e Ohërit Kornizë, po megjithatë
është marrveshje politke. Fundi i fundit, unë
jam shkrimtar, e mbaj besën…
- E di, por marrveshja nuk ishte që ti
të më shtish në një libër bashkë me kurvat e
tua besnike. Gratë e burrave. Dhe, ma mbylli
telefonin plot inatë...

5 E dija se një ditë, Djemnusha për të

gjitha këto marrëzira do të më hakmirret. Po,
nuk e dija se si, dhe në ç’mënyrë. Truri i saj
pillte për çdo ditë. Nuk ishte mushkë, që
mundeshe t’ia hedhish aq lehtë samarin mbi
shpinë. Barrën.
Dhe, ja erdhi ajo ditë. Djemnusha më
thirri ta përcjellë me makinë deri në shtëpi.
Rrugës, si gjithmonë edhe do të ndaleshim
për ndonjë pije. U nisa pa u menduar gjatë,
vënë gishtin kokës.
Në Kërçovë, u ndalëm të rrokullisim
nga një shtambë me verë. E pastaj, ta
vazhdojmë rrugën.
- Dëgjo, i thashë: do të ndalemi vetëm
me një kusht, nga një verë dhe hiç më
shumë. Shkaku se, unë jam me makinë dhe
patjetër duhet natën të kthehem mes maleve
prapë në Shkup.
- Pajtohem, tha Djemnusha. Vetëm
nga një pije dhe tjetër hiç.

101 102
 Dhe, kthyem në Hotelin pranë rrugës. I
porositëm pijet, nga një shtambë me verë për
shoq me shamia të kuqe përqafe.
- Unë dua edhe peshk lumi, tha me
fodullëk Djemnusha!
- Mirë de, porosisim edhe peshk.
Përderisa, peshku bëhej gati, ne i
zbrazëm shtambat me verë.
- Kamarier, edhe dy shtamba me verë!
Porositi, Djemnusha.
- Hej, i thashë: si u morëm vesh.
Vetëm për nga një shtambë?
- Epo, unë nuk kam faj. Peshku nuk
shkon pa verë. Vetëm, edhe nga një, dhe hiç
më!... Pastaj, e di ti atë lutjen si i ka thënë
peshku peshkatarit: Ose më ha me verë, ose
kthemë prapë në lumë…
Kamarieri nuk vonoi shumë dhe e solli
ushqimin. Ne, i përlamë pirunët. Edhe duart i
shtimë në përdorim. Djemnusha, shpesh
thoshte: pula dhe peshku hahen me dorë.
- Kamarier, edhe dy shtamba me verë
në këtë tavolinë!
- Eh, tashti më ia qite fundin. Nuk ke ti
besë. U morëm vesh vetëm për nga një pije,
e ti do të bëhemi tapë.
- Mirë de, pajtohem ti ke besë. Vetëm,
edhe këto dy shtamba me verë dhe më nuk
porosisim për sonte.
103
- Kamarieri nuk vonoi shumë dhe i solli
pijet. Ne i përveshëm mëngët si burrat.
Djemnusha e hoqi setren. Filluam të pimë si
dy bolla, kur e zënë ngushtë ndonjë lopë në
mal. Djemnusha, dikur filloi edhe të flasë me
zë marrëzira:
- E di çka, dua me ty të bëj dashuri mbi
këtë tavolinë!...
- Vërtetë, ti je e çmendur. E di se ku
ndodhemi, në vendlindjen time. Të gjithë,
këta që janë në restotant më njohin si kaun e
larë në livadh...
- Punemadhe. Unë dua të bëj dashuri
me ty mbi tavolinë e jo ata.
- Sonte, ti më duket qa për dru. E
thashë këtë, kur e pash se edhe unë kisha pi
mjaftë. Nuk isha i aftë të nisem për rrugë
edhe atë, me makinë natën.
- Pajtohem. Vetëm me një kusht, që
atë dru ti të ma japish sonte në shtrat!...
- Edhe, siç e ke nisur kështu me
marrëzira, do të ta jap mu sonte, e poshtër!
E pash se Djemnusha ma kishte
hedhur, mu hakmorr. Në këtë gjendje siç
isha, jo që nuk mundesha ta vazhdoj rrugën,
por nuk mundesha as ta hap edhe derën e
makinës. Vendosa, në hotel ta kalojmë
natën. Edhe pse, shtëpinë e kisha në këtë
Qytet. Djemnusha ia kishte arrirë qëllimit.
104
Edhe kësaj radhe ma hodhi, ashtu siç dinë të
ta hedhin më, gratë…
Plot inatë, ashtu duke i ngatërruar
këmbët shkallëve, hipëm në dhomë. E
zhvesha lakuriq, ashtu siç e kishte lindë
nëna. Gjinjtë na, hakaret ia nxorra për
mejdani. Dhe, ia rrasa deri në herdhe, nisa t’i
jap dru bythëve plot inatë. Shpulla. Zëri i
shkonte për qielli…
Për herë të parë me të, mes atyre
katër mureve, edhe shaheshim, edhe bënim
dashuri si në Shtëpi publike…
105
6 Djemnusha nuk e la me kaq. Edhe
një herë tjetër mu hakmorr. Ishte e
paparashikushme në jetë. Grackat i bënte aq
lehtë dhe me mjeshtri, sa unë e kuptoja
vetëm kur bija brenda, në gropë. Nuk kishte
dreq që i binte në fije. E nxirrja veten nga
gropat që i bënte ajo dhe i mbulonte me
kashtë, po me shumë vështirësi. Një ditë,
erdha në përfundim se, vështirë e kisha me
këtë grua. I trembesha. Tashti më, nuk e
kisha frikë Nusen me pashterkë të kuqe, po
Djemnushën. Njëqinherë kjo putane ishte
më e rrezikshme se Nusja me pashterkë të
kuqe. Ndonjëherë, më dukej vetja se, mua
nuk me jepte çotek Nusja me pashterkë të
kuqe, po Djemnusha. Ta them të vërtetëm,
tashti fillova ta kem frikë Djemnushën. Natën,
kur e kaloja te ajo në banesë, mezi më
merrte gjumi. Ku ta di unë, çka mund t’i
shkrep në kokë kësaj gruaje, që
shpeshëherë ma mbushte mendjen se është
106
e çmendur. Moti i kishin fluturuar trutë nga
koka si zogjë…
Fajin kësaj radhe e kisha vetë, unë
autori i këtij libri. Moti, që para lufte nuk kisha
qenë në një lokal, që e vizitoja herë pas
here, në periferi të qytetit, ku kishte edhe
muzikë. Në këtë strofull këndonin këngëtare
të njohura nga Maqedonia, Kosova e
Shqipëria. E unë sa herë që shkoja në
Kërçovë, kur kthehesha rrugës për në
Shkup, nuk e leja pa hyrë edhe në këtë
shpellë. Në këtë lokal, shpesh e dëgjoja
edhe këngën time të preferuar që e këndonte
një këngëtare fodulle e njohur nga Gostivari:
Djalin ma ka zënë rakia
Për dy kokërra qershia.
E s’di si ta çoj te shpia...
Dhe, vendosëm bashkë një natë me
Djemnushën ta vizitojmë edhe këtë lokal
nate, në periferi të qytetit…
Fatkeqësisht, këtë natë nuk këndonte
ajo këngëtarja, që posa më shihte mua se
hyj në lokal, më përshëndeste me mikrofon,
ia thonte asaj këngës së qershiave. Ishin
këngëtare të tjera me cica e bythë për
mejdani, që luanin çoçek. Përdridhnin bythët
e i ndiznin zjarr mysafirët me këngët: e Adem
Jasharit, Bajram Currit e Isë Boletinit me dy
107
kobure… Përmëtepër, përveç këngëtareve
nuk kishte asnjë grua, të gjithë ishin burra. E
vetmja grua në lokal, ishte Djemnusha.
Atmosfera mirrte zjarr. Këngëtaret i
frynin këtij zjarri sa mundeshin me cica e
bythë. Luftë e madhe bëhej në sallë me
këngë. Gjaku deri në gju. E vramë shkaun
me pushkë e topa, sa nuk mbeti shka më
përmbi tokë. Ndonjëri, më trimi edhe nxirrte
allti: Bam-bam-baaam, në mes të sallës.
Kallashnik. Rafale krismash: ta - taa - taaa…
Grupi i komandantëve të Haraqinës me
këngën e Adem Jasharit e përshëndeste
grupin e komandantëve të Gostivarit. Ai i
Gostivarit, grupin e komandantëve të
Tetovës. Në luftë, dikur nga mesnata hyri
edhe Struga e Kërçova.
Tek tashti e pash se, ku kisha ardhë, në
çfarë mesi edhe atë, me të vetmen grua.
Ndonjëri, që na njihte herë pas here na
dërgonte edhe pije. Uiski grumbullohej e
derdhej mbi tavolinë. Ne pinim për shtatë
palë qejfe. Lufta siç kishte nisur me siguri do
të vazhdonte deri në mëngjes. Djemnusha e
hoqi setren. E zbuloi shpinën, krahët dhe
gjinjtë. Tashti, thash me vete do t’i provokojë
komandantët. Gjithë e gjithë, le që do të ma
marrin, po mund të ha edhe çotek.
Drita, matanë dritareve dalngadal filloi
të zabrdhë. Këngëtarja gjysëmlakuriqe e
108
paralajmëroi për sonte fajronin. Ne u ngritëm.
Unë ngadalë i thashë Djemenushës në vesh:
Mrekulli e vetë Hyut. Edhe kësaj radhe e
deshi Zoti dhe shpëtuam…

7 Në shtëpi erdha vonë, diku pas dite.

Gruaja kishte shkuar në punë. Fëmijët në
shkollë. Unë si një trung shelgu vesh e
gjeshur, ia futa gjumë në shtrat.
Në mbrëmje, u zgjova në errësirë.
Tashti e pash se, sa kisha qenë i lodhur,
bërë gjumë të vdekuri. Edhe gruaja ime
besnike kishte ardhë nga puna.
- Hë, ma priti, më në fund t’u kujtua të
vish në shtëpi?
- Po, iu përgjigja. Mezi e kam gjetur
rrugën… Shtëpinë…
- E di. Nuk më vjen çudi. E ke
ngatërruar ditën me natën…
- E vërtetë. Fajin e ka dita.
- E mesazhet, që më vijnë mua herë
pas here në telefonin celular?!...
- Eh, edhe këto përralla janë punë
grashë… Thashetheme… Nuk kanë tjetër

109 110
punë qyqet, mirren me fjalët e hallkut dhe
birat e gardhit…
- Atëherë, si dënim bëhu gati të
shkojmë në Pantelemon! Qeras unë.
- Menjëherë, siurdhëron. Dhe, thashë
me vete: Paska edhe përfitime…
Rrugës, Gruaja besnike më mirrte me të
mirat. Përpiqeshte të zbulojë diçka të re,
ndonjë përrallë. Unë e hidhja bisedën nga
bregu në breg…
Dikur, mbërrimë në male. Krah për V GOMARIN E PËRCILLNIN HAXHI
krahu hymë në restorant. Kamarieri na doli ME DAJRE
para, dhe na uli në një tavolinë. E porositëm
një shishe me verë të kuqe Cabernet. Dhe,
mish qengji në hell. 1 Edhe sot si zakonisht dola në Qytet.
Edhe njëherë, thashë me vete: Bukuri Frekuentova lokalet më të preferuara: në
është, kur ke më shumë gra besnike. Secila njërin e piva uzon, te tjetri birrën dhe te i treti
përpiqet të jetë më e mirë se tjetra në shtrat. verën dhe drekën. I shfletova edhe tri gazetat
Rrugë. Shtëpi. Përditë, përnatë shtrojnë e ditës. Mezi i gjeta dy-tri shkrime për lexim.
dreka e darka. Mëngjese. Gota me raki Pordhë politike. Dhe, faqe plot me raklama e
rrushi. Kafe. Shtamba me verë. Ndezin qiri… konkurse qeveritare. Qeveria sipas
E ti rron si mbret, vjedh inspirime me dorë e Marrëveshjes Kornizë të Ohërit shpallë për
këmbë për libra me poezi të egëra… administratorë shtetëror shqiptarë edhe 500
vende pune. Vitin tjetër, vinte në pushtet
partia tjetër “ demokratike “ dhe i përzente
këta administratorë. Në vend të tyre pranonte
partizanët e vet partiak. Përçudi, gjatë këtyre
viteve partitë tona politike ishin shndërruar
në ente punësimi.

111 112
 Populli u duartrokiste për fitore. E priste
Lirinë. Edhe pse ishin mësuar dhe e donin
Robërinë. Mjafton, vetëm Partia t’i thirrte dhe
ata i vogël e i madh me parulla, pankarta e
flamuj kuqezi dilnin në rrugë. I kërkonin të
drejtat kombëtare.
Të nesërmen, heret në gjumë policia
speciale me maska e gjithë arsenalin më
modern të armatimit u binte në gjumë nëpër
katunde. I vriste. I burgoste. Ndonjëherë, u
binte edhe në Qytet, ua tmerronte fëmijët.
Familjen, me arsye se gjoja kërkonin
terroristë… Kriminelë lufte… Partive tona
politike, të nesërmen u nxirrnin punë. Turr në
mjetet e informacionit, gazeta e ato
elektronike të fotografohen si “petriotë
kuqezi”, t’i dalin zot popullit... Atdheut…
Populli i shkretë, vit për viti hante çotek.
Dhe çdo katër vite përsëri ua jepte votat po
të njëjtëve “ patriotë kuqezi “, siç duket e
kishin pasur pak çotekun… Duheshte ende…
Dhe, pse duhej fajësuar partitë tona
politike, që gjithë jetën mbetën lypsa, argatë
e hyzmeqarë të Ura e Gurit për të drejta
kombëtare, kur ky popull vetë e kërkonte
çotekun dhe Robërinë natë e ditë…
- Eh, o burrë, më tha një ditë Dum
Dumi. I ashpër ke qenë gjatë këtyre viteve
me penë në gazeta e libra...
113
- Dhe, ç.doni të thoni ju me këtë?!
Është dashur si ju, çdo katër vite t’u shkoj
përmbrapa mos u bien udhës. Duartrokis në
skenë si arushë me dajre...
- Ta merr mendja.
- Hi-hii-hiii… Trusakatët çdo katër vite,
para zgjedhjeve të përurojnë artistët e vet…
Shkrimtarët… Shkencatrët…
- Po.
- Në fund, të nderohen edhe me çmime
letrare si ptariotë të vonuar. Vende pune.
Banesa. Shtëpi… Gra besnike…
- Puna e tyre për popull, duhet edhe të
shpërblehet si patriotë të vonuar të partive
tona “ demokratike “...
- Hi-hii-hiii… Dhe, ne falë këtyre
“ patriotëve kuqezi “ është dashur ta presim
njëzetë vite Lirinë…
- Lufta për shkolla shqipe… Kulturë
shqiptare… Shqipni etnike, kërkon gjak dhe
kohë… Viktima lufte…
- Po. E ku ishin këta patriotë të vonuar
gjatë këtyre njëzetë viteve?!
- Dihet, në prehërin e Partisë. Qeveri…
Ministri... Kabinete...
- E tashti, pse nuk vazhdojnë të koten
ende nëpër ato biruca politike?!
- Liria ndërroi rrugën… Partive tona
politike u doli bytha për mejdani. Tata e
114
Madhe i përcjellë nëpër Çarshi me dajre. U pas lufte, të fushës me brekët nëpër këmbë
këndon këngë patriotike… në Qeveri… Ministri… Kabinete…
- Dhe, burrat e mejdanit turr te Partia e - Çka don të thuash me këtë?!
Re Demokratike, në pushtet. E shajnë - Them: se ju të fushës jeni kurva…
Komandantin që deri dje i duartrokisnin, ia Kurvë nuk është ajo që shkon burrë më
fërkonin herdhet me dorë, u priu në male… burrë… Po, kurvë është ajo që shkon parti
- Hi-hii-hiii… Edhe kjo nuk është risi. më parti politike…
Trusakatët nuk shohin më larg se para
këmbëve të tyre… Bythës…
- Megjithatë, duhet pasur sy për të parë
në lëmë. Matanë portës. Nesër…
- Burrat e mejdanit me rëndësi është që
e shohin torbën me taxhi përqafe...
- Luftë kanë bërë për një torbë taxhi.
Luftë. Gjakun e kanë derdhë deri në gju…
- Përsëri, asgjë. Liria na doli kurvë...
Natë për natë i ndërron burrat.
- Kurvë doli se, partitë tona “
demokratike “ ishin kurva. I zgjidhnin brekët
çdo katër vite. Pillnin kopila dhe të nesërmen
na i lenin lyrekët pas dere…
- Dhe, ne gjatë këtyre viteve i zgjidhnim
dhe i lidhnim brekët…
- Patriotë të vonuar kemi qenë. Rrospia
meshkuj me brekët mbi pantollona…
- Nuk pajtohem me ty, o burrë. Ne kemi
bërë luftë. Maleve kemi derdhë gjakun rrëke
për Liri… Atdhe…
- E di edhe këtë, burra të tjerë ishin ata
të maleve, e tjerë burra jeni ju të sodit, trima

115 116

2 Një ditë më erdhi një ftesë për në gjyq.
Nuk e kisha paraqitur tatimin ndaj Shtetit për
Shtëpinë Gazetare - botuese “ ASDRENI “. E
kuptova. E gjithë kjo më vinte nga Kurva
Parti. Rastësisht, kisha thënë në një debat
se, institucionet që i themelojnë partitë tona
politike përpara zgjedhjeve parlamentare,
janë firma private për reklama…
Gazetarja e kishte shfrytëzuar rastin
dhe e kishte publikuar në faqe të parë në
gazetë. Edhe Kurva Parti nuk është në
gjumë, nuk rri duarkryq.
Dhe, unë hyra përpara gjykatësit si
zakonisht me gjithë kësulë.
- Hiqe, kësulën nga koka, u zemrua
keq gjykatësi! E di se ku ndodhesh, në gjyq e
jo në rrugë të Bit-Pazarit!
- E di. Po, ti ku e ke fotografinë e
shokut Tito? Për sa shoh unë, asgjë nuk
shoh në mur nga ai burrë. E unë jam rritur e
117
mësuar ta heq kësulën vetëm përpara
fotografisë së shokut Tito…
- E di pse të kemi thirrë, u përpoq
gjykatësi ta zbusë situatën?
- E di. Shkaku se nuk e kam paraqitur
tatimin ndaj Shtetit. Vetëm se, si t’i paguaj
tatim Shtetit, kur ai qe njëzetë vite nuk ma ka
paguar mua tatimin…
- E di si është, o burrë! U përpoq të
arsyetohet gjykatësi. Unë këtu jam rrogëtar.
Dhe, duhet t’i respektoj ligjet.
- E vërtetë. Po, unë kam pasur një
aksident të rëndë komunikacioni, në Qafë
Thanë. Nuk më deshi Zonja Vdekje. Edhe
një herë jam kthyer nga varret…
- Mirë. Atëherë, nënshkruaju këtu te
nënpunsja, më tha gjykatësi.
E nënshkrova plot inatë, pa ditur se çka
nënshkruaj dhe dola në rrugë. E pash qiellin.
Diellin. Ndërtesat e këtij Qyetti kokë më
kokë, që ma kishin zënë frymën.
Dhe, i bërtita Diellit:
- Heu, Diell! Dua të vjell! Jashtë t’i
nxjerrë edhe zorrët… Dua të vjell! Dua t’i
vjellë, edhe zorrët!...
118

3 Dhe, një ditë i them një kalimatri të
rastit, që do të më ulet në tavolinë. Unë nuk
kam nevojë për shoqëri, e më së paku t’i
paguaj kujt t’i teket edhe pije. E ai, gjatë
gjithë kohës të m’i shurdhojë veshët me
përralla. Patriotizëm. Unë, edhe nëse rri me
dikend, rri me gra. Vetëm ato kanë të drejtë
të më shurdhojnë, mashtrojnë edhe për një
kafe… Shtambë me verë…
- Më fal, tha kalimatri i rastit! Nuk e dija
se pret dikend.
- Edhe pres. Zakonisht, gra. Edhe,
nëse u paguaj pije, më maltertojnë, së paku
le të më maltertojnë gratë.
- Gjithmonë rri vetëm?!
- E vërtetë. Shkaku se, nuk mund të gjej
shoq… Shoqe, ka dhënë mjaftë Zoti…
- Nuk e luan topi.
- Zoti dy të mira nuk i jep bashkë: Edhe
pasurinë, edhe diturinë. Pasurinë ua ka
dhënë budallenjëve, që nuk dinë t’u dalin zot
edhe grave të veta… Hadumëve…
119
- Kalosh Çeliku, ti do të kesh lekë, kur
nuk kanë hajdutët?!... Momentalisht, në këtë
shtet lekë nuk kanë hajdutët, e ku më
artistët… Shkrimtarët…
Qesha. E rrotullova filmin në kokë para
disa netëve. Djemnusha një natë pranë një
qiriri të ndezur më tha:
- Unë jam Kurvë Partia!
- Po, ti më ke thënë se je Liria?!...
- Jo, të kam mashtruar, bre burrë. Unë
jam Kurvë Partia…
- Atëherë, pasi qenke Kurvë Partia,
zgjidhi brekët!... Unë kohën e fundit e qi edhe
Kurvë Partinë!...
- Dhe, e rrëzova plot inatë në mes të
dhomës. E bëra bythekrye. Zëri i shkonte për
qielli për ndihmë. Po, nuk e dëgjoi njeri në
errësirë. Nuk i erdhi kush në ndihmë, që ta
shpëtojë atë natë.
Të nesërmen, kur u zgjova, i hapa sytë,
mbi kokë më rrinte Djemnusha me dy gota
raki rrushi. Kafen e mëngjesit. E pashë se,
edhe kësaj radhe ma kishte hedhur me
shumë mjeshtri…
120

4 E hapa E-mailin: Zonja Di ma uronte
Vitin e Ri me një urim ironik:
Ooooooo, a je gjallë ti, a ? Heheheh...
Nuk e kam ditur që edhe ti beson në Baba
Dimër! Edhe ti "biri im Brut?" Hehehee...
Urime, e ishalla me shëndet, se krejtë të
tjerat vijnë vet!
Gëzuar Viiti ri 2009, Kalosh!
Zonja Di
I përgjijgjem aty për aty nëpërmes të
internetit po atë ditë:
- Jo, ende nuk kam vdekur. Dhe, nuk
e kam ndërmend të vdes. Nuk më del
shpirti pa bytry edhe njëherë si mëzat për
së gjalli, si te ajo kënga popullore: … pasi
shpirti i ka dalë, i ka folë dy-tri fjalë!...
Dhe, unë tek tashti e shihja se kisha
bërë një padrejtësi ndaj saj, në letërsi. Në
romanin: Gratë e mia besnike, kisha shkruar
se Zonjën Di e kaloi në shtrat, Cuca Boheme
me dy shtamba verë. Letërsi. Ne shkrimtarët,
121
vërtetë nuk kemi liri në shoqëri… Shtet… Po,
kemi shumë liri në libra. Vërtetë, e kemi
lapsin, mos më keqkuptoni lexues, kësaj
radhe e kam fjalën për lapsin e vërtetë të
shkrimtarit dhe jo për lapsin e luftës nëpër
beteja të përgjakshme flakë më flakë…
Urimi ishte plot ironi… Qeshje... Goditje
pas shpine… Dhe, për çudi, sipas Zonjës Di
se si, unë ende isha gjallë, nuk kisha
vdekur!!!???... E në realitet, deri më sot, unë
dy herë kisha vdekur e isha ringjall në
rrethana misterioze: një herë në Voskopojë
dhe herën tjetër në Qafë Thanë. E gjithë kjo,
më ndodhte në Shqipëri. E vrisja mendjen
natë e ditë, çfarë shenjash janë këto që m’i
dërgojnë nateditë të vdekurit?!... Zoti…
Vërtetë, Atdheu më donte aq shumë, apo
unë e desha Atdheun...
Dhe, në fund erdha në përfundim:
Atdheu ishte varri im me libra. Baba Tomorri.
Tyrbja, ku pihet vera, shkruhet poezia. Dhe,
bëhet dashuri me Hënën…
Në urim, mes atyre pak rreshtave,
kishte edhe shumëçka hyjnore, misterioze.
Urrejtje… Dashuri... Po, unë në këtë libër,
mes këtyre rreshtave nuk do t’i deshifroj të
gjitha ato shenja për së gjalli…
Zonja Di, është Muza, që njëherë moti
ma dërgoi vetë Zoti. Dhe, ma mori vetë Zoti.
Tashti, e kuptova plotësisht edhe
122
pejgamerrin tonë të fundit, Muhamedin a. s.:
gratë që i merrte për veti, shkaku se burrat e
tyre ishin vrarë në luftë, kishin rënë shehit…
Lufta është e lehtë me armë për të
nënshtruar një komb. Shtet. Popull. Ose, të
bësh luftë për pushtet. Ama, jo për pushtetin
që kanë partitë tona politike shqiptare, në
Maqedoni. Po, e rëndë është lufta me penë 5 Dhe, Djemnusha më shkruan në një
në libra, mes rreshtave ta pushtosh si burrat mesazh para Vitit të Ri:
një Grua besnike…
Kurvën Parti e pushton kur të duash Ujk, deri në ora 18.00 jam në këtë
natën në shtrat… Ditën... I shter hrdhet. Qytet… Eja para Vitit të Ri!... Babadimrit me
Vetëm, nuk ke arritur ta mbash në Shtëpi, ta sajë e një thes dhurata…
përkund djepin… Korrë arat… Lopën ta mjeli
në Lëmë... Dhentë… Unë e vras mendjen çka t’i them,
Pse, të mos e themi haptas, t’i bësh një shkruaj? Nata më duhet mua! Nata. I
qerre me fëmijë në Lëmë… përgjigjem me një mesazh:

Hej, edhe njëherë, gëzuar Viti i Ri! Nuk

deshi Zoti që sot të vij në Tyrbe. Dhe, t’i
rrokullisim disa shtamba me verë para
këmbëve të Babadimrit… Vitit të Ri...
Megjithatë, Viti i Ri i ka 365 ditë…

Në ndërkohë, me telefon më paraqitet

gazetari i rubrikës së kulturës, emisionit javor
në Radio Shkupi.
- Alo, jam udhëheqësi i emisionit
Mozaiku Kulturor. A kishe pranuar nesër mes

123 124
telefonit të jesh mysafir i këtij emisioni. Tema
është: kultura shqiptare gjatë këtij fundviti.
- Me gjithë qejf, po viti 2008 si Lidhje e
Shkrimtarëve shqiptar, më tepër ka qenë si
vit takimesh, reagimesh, e shumë pak
organizimi të aktiviteteve kulturore. Vit i
mbrapsht si Ditët e Plakave...
- Nuk prish punë. Me rëndësi është,
nesër të jesh mysafiri jonë drejtpërdrejtë
nëpërmes valëve të Radio Shkupit.
Dhe, u pajtova. Shkaku se, ky ishte i
vetmi emision kulturor në gjuhën shqipe, që i
përcillte me rregull ngjarjet tona kulturore.
Njëherit, edhe i vetmi emision kulturor që nuk
ishte i politizuar gjer në palcë nga partitë
tona politike “demokratike”.
Të nesërmen, heret gjatë emisionit:
Mozaiku Kulturor, cingërroi telefoni:
- Mirëmëngjesi! Moment, qëndroni në
lidhje! Muzikë: një këngë popullore. Në fund
të këngës u paraqitë gazetari: Mozaiku
Kulturor, jeni në valët e drejtëpërdrejta të
Radio Shkupit. Aktivitetet kulturore dhe
sukseset e Lidhjes së Shkrimtarëve shqiptar,
në Maqedoni gjatë vitit 2008?
- Tungjatjeta! Piksëpari i përshëndes
dëgjuesit e Radio Shkupit! Njëkohësisht,
edhe realizatorët e këtij programi! Viti 2008
qe vit i mbrapshtë për Lidhjen e
Shkrimtarëve Shqiptar në Maqedoni. Po, jo
125
edhe për Kalosh Çelikun si shkrimtar, që ia
vodha një poemë humoristike për fëmijë: Dac
Poeti i shkruan poezi Mamit, Ehu ( poezi )
dhe Gruaja besnike (roman). Njëherit, edhe
një çmim letrar “ SEREMBE “, që e ndanë
Komisoni letrar i Klubit të Shkrimtarëve të
Laçit, në Shqipëri.
Në Maqedoni çdo gjë është e politizuar.
Edhe arsimi edhe kultura. Edhe buka. Edhe
uji… Shtet, ku partitë politike më shumë
merren me aktivitete kulturore përpara
zgjedhjeve parlamentare, se sa me politikë.
Vështirë e kemi ne si institucione kultuorore
të marrim lirisht frymë. Partizanët e tyre me
yll të kuq në ballë, na kanë ngulfatur, rrokë
me të dyja duart për fyti...
Në konkursin e shpallur nga Ministria e
Kulturës së Maqedonisë për vitin 2008, për
manifestime kulturore dhe botime letrare ne,
si LSHSHM konkuruam me dy manifestime
kulturore tradicionale ndërkombëtare:
TAKIME NËN RRAP, në Shkup dhe Ditët e
humorit dhe satirës: XHA DERALLA, që
organizohen në Kërçovë. Për shkak të një
kritike që i bëmë ministrit të atëhershëm
shqiptar, Arifikmet Xhemaili, nuk u përkrah
asnjë manifestim kulturor.
Dhe, jo vetëm kaq. Ne sipas konkursit
të shpallur nga Ministria e Kulturës së
Maqedonisë, konkuruam edhe me nëntë tituj
126
në poezi e prozë dhe revistën letrare STILI materialish im Atë: Emin Çeliku. Numri i
97, organ I Lidhjes së Shkrimtarëve Shqiptar. përkushtohet poetit martir, Sadudin Gjura.
Fatkeqësisht, edhe këtu nuk gjetëm - Në fund, çka prisni nga viti 2009?
përkrahje, asnjë botim nuk u morë parasysh. - Dhashtë Zoti, vitin që vjen, arsimi dhe
Përmëkeq, nuk e përkrahën as revistën kultura shqiptare zhvishet nga politika ditore
letrare STILI 97, që deri në këtë vit kishte pa dhe vishet me vlera kulturore e arsimore!...
dritën nr. i radhes, 49/50. Njëherit, juve si redaksi dhe dëgjuesve të
Shkurt, nga Ministria e Kulturës në rregulltë të Radio Shkupit ua uroj Vitin e Ri!...
Maqedoni me ministrin shqiptar në krye dhe Dhe, mirë u dëgjofshim e u pafshim në
tre këlyshët e tij me zgjebe, njëri shef vitin 2009, që e kemi në prag!...
kabineti ( A. H. ), tjetri këshilltar i ministrit ( N.
A. ) dhe i treti anëtarë komisioni ( A. M. ),
gjatë vitit 2008 nuk lëshuan asnjë denarë në
llogarinë rrjedhëse të Lidhjes së
Shkrimtarëve Shqiptar në Maqedoni, me seli
në Shkup.
Përmëtepër, këta këlyshë me zgjebe,
nuk e lanë me kaq, po iu hakmorrën edhe
Shtëpisë Gazetare Botuese “ ASDRENI “, e
cila për programin e vitit 2008, kishte
konkuruar në Ministrinë e Kulturës me rreth
njëzetë tituj në poezi e prozë dhe një revistë
humoristike “ ZEKTHI “, që këtë vit pritej të
shënojë dhjetëvjetorin e daljes në dritë. Nuk
e panë të arsyeshme të marrin për botim
asnjë titull.
Megjithatë, si ngjarje e rëndësishme
kulturore këtë vit qe, mbajtja gjallë e revistës
letrare: STILI 97, nr 49/50, që e ndihmoi

127 128

6 E hap televizorin me frikë. Kanalin
shtetëror, që një herë i hip në shpinë njëra
Parti politike “ demokratike “ e herën tjetër
mbi samar, Kurva Parti. Në radhë pret t’i hip
edhe Nusja me pashterkë të kuqe… Dhe, hë
për hë ma kujton anekdotën e Nasradin
Hoxhës me Nasradinicën duke shkuar ditën
e shtunë në pazar.
Nasradin Hoxha, heret në mëngjes i hip
gomarit, Nasradinica përpara duke e
tërhequr për kërpeshi, nisen për në Qytet.
Rrugës i takojnë kalimatrët pazarxhi:
- O Nsradin, zbriti gomarit se e cofe, le
t’i hipë pak Nasradinica!
Nasradini, nuk ua vente fjalëve veshin,
vazhdonte rrugën. Ama, ia kishte thënë një
kënge patriotike.
Në mes të fushës, te Dardha Gorrice,
Nasradinin e takoi edhe një tjetër pazarxhi
me hebe në krah:
129
- O Nsradin, a nuk e sheh se e cofe
gomarin? Zbriti pak, le t’i hipë edhe
Nasradinica në shpinë!
Përsëri, Nasradini nuk ia vuri veshin,
vazhdoi rrugën mbi gomar. Kësaj radhe ia
tha këngës me fishkëllimë:
Çaqe poshtë te shtatë zymbylat
Ku ia thoshin shtatë bylbylat…
Në hyrje të qytetit, te Kasolla e Ekremit,
Nasradin Hoxhën e takoi edhe katundari i
tretë me një mëzat për dore:
- O Nasradin, a nuk e ka më mjaftë, bre
burrë?! Zbriti gomarit se e cofe, le t’i hipë pak
edhe Nasradinica!
Nasradinit, më nuk iu durua pa folur, i
erdhi te hunda. Iu përgjigjë:
- Nuk cofë gomari me mua që i kam
gjashtëdhejtë kilogramë me gjithë tesha, po
do të cofë nëse i hipë Nasradinica, që i ka
njëqinepesëdhjetë kilogramë.
Hi-hii-hiii… E ngjajshme me Partitë tona
politike “ demokratike “ duke i hipur, njëherë
njëra parti, njëherë tjetra në shpinë popullit.
E ky popull, kurrësesi ta flukë samarin nga
shpina. Bythekrye t’i hedhë në lumë. Rrugën
ta vazhdojë për në Baba Tomorr pa këtë
barrë mbi shpinë…
130
 Në një manifestim kulturor, që jepej
drejtëpërdrejtë, gomarit për çudi i kishte hipur
Nasradinica. I merreshin këmbët. Udhëtarët
e rastit, pazarxhinjtë, alametë doktora të
shkencave natyrore e politike, profesorë
univerziteti, intelektualë të vetëquajtur e
politikanë, që e promovonin veten përpara
zgjedhjeve presidentiale e lokale, e
fotografonin veten përpara kamerave.
Ndanin çmime letrare. Mirënjohje për shkolla
të mesme. Bursa qesharake për studentët
më të mirë. Recitonin vjersha. Pjesë teatrore
para publikut…
Fatkeqësia, nuk ishte që kësaj radhe
gomarit i kishte hipur Nasradinica, po
fatkeqësia ishte se gomarin e kishin rrëzuar
në baltë. Asgjë këtij gomari nuk i kishte
mbetur në samar kombëtare. Kokën ia kishin
lidhur me shami. Këmbët me nalle. I kishin
veshur një këmishë të bardhë e të gjatë deri
në fund të këmbëve. E përcillnin haxhi në
Mekë me dajre…
131
7 Tashti, më në fund, një ditë në prag të
Dimrit, arrita ta kuptoj edhe ujkun. Ne, gjithë
jetën e kishim ndjekur me sfurk e pushkë.
Edhe në abetare. Librat e këndimit. Fajin e
kishte ujku. Përralla. Vjersha. Tregime.
Romane. Po, a ishte fajtor ujku për të gjitha
këto marrëzira, që na ndodhnin ne
njerëzve?!... Përsëgjalli, unë ujkun e kam
parë vetëm në kopsht zoologjik, edhe pse
jam rritur në katund, vite me radhë në
fëmijëri kam qen edhe bari delesh. Vetëm se,
nuk e kam parë ujkun të më bie ndër dele. E
nga ana tjetër, ne thurnim histori për ujkun.
Egërsirë, që na biente natën ndër dhenë. E
kishim sulmur keq me një tregim në abetare,
se si te lumi e kishte hëngër edhe qengjin.
Shkaku se, babai i tij vitin e kaluar ia kishte
turbulluar ujin. E kurrë nuk kishim menduar
me kokë se, njeriu është edhe më i
rrezikshëm se ujku i maleve...
132
 Njeriu kishte qenë ai, që na kishte rënë
natën në vathë. Qëngjin e kishte hëngër te
lumi. Na i kishte prerë delet në qafë. E ne,
siç jemi frikacakë gjithmonë ia kishim hedhur
pa fije turpi fajin ujkut.
Ujku kishte qenë ai, që ne edhe të
rritemi si fëmijë me frikë. Heshtëni, mos qani
se, do t’u hajë ujku! E dini, çka dua t’ju them
mes këtyre rreshtave: Ujku është kafshë e
mirë, nuk është egërsirë. Ne njerërzit jemi
egërsira me dy e katër këmbë. Shkak ky, që
ne një ditë duhet t’i kërkojmë falje ujkut. E
kemi fshehur, maskuar veten me ujkun...
Edhe diçka dua të ju them në këtë libër:
mos i trembëni dhe mashtroni më fëmijët me
ujkun! Vdiqën ato vite të errta. Koha është,
fëmijët t’i trembëni me njeriun: heshtëni se
njeriu është te dera, t’i bini djepit, shtratit me
dorë, bam-baaam... E ai të ju përgjigjet si im
bir, kur ishte i vogël.: dërrasës t’i bie vetë me
dorë: Unë do ta ha ujkun!...
Ë, keni mbetur pa fjalë, gojëhapur?!
Jeta nuk është frikë. Egërsirë. E keqja. Ujku
jemi ne, ne që rrisim bark dhe bythë na,
palare për Diell…
Hi-hii-hiii…
133
VI NUSJA ME PASHTERKË TË KUQE
ZBRITI NË LËMË
1 Puna e parë që bëj në mëngjes, është
hedhja e bërllokut. Përditë e hedh bërllokun
në kontinierë, matanë rrugës. Ditën e filloj
me hedhjen e bërllokut, që pastaj t’u rrekem
punëve të përditshme. E Dita ka shumë punë
për mua në rrugë. Edhe Nata, që publikisht
e them se, është e imja grua. Unë, bëj me të
çka të dua, e ajo si një grua besnike u bindet
urdhërave të mia si shkrimtar.
Në mëngjes, me një shqelm bythëve e
hedh në rrugë, të bëj luftë me Ditën... Gruan
tjetër besnike… Bërllok gazetat... Faqet e të
cilave janë të mbushura me raklama e
konkurse për vende pune të Qeverisë…
Gazeta pa tru… Kokë… Bythë… Herdhe…
E shoh kalendarin e një të përditshmes
sonë, mos ia përmend emrin se po më villet,
134
do t’i nxjerrë jashtë edhe zorrët, syrratin e
botuesit në kalendar dhe krejtë kalendari
kuqezi. Kësula të bardha… Eufori… Bërllok
shqiptar, që qan për në kontinier…
Dhe, një bërllok tjetër shqiptar në një
gazetë tjetër të përditshme, që del kur t’i
teket si Zekthi, para zgjedhjeve në prag të
Vitit të Ri, shkruan:
“… Më vie keq, të nderuar, që Aliu dhe
Menduhi nuk ia kanë uruar njëri tjetrit Vitin e
Ri. Apo ndoshta edhe kanë shkëmbyer urime
e ne nuk po dijjmë gjë? “
Bërlloku shqiptar nuk e di vërtetë,
apo bëhet se gjoja nuk e di, se mu ai
trusakat qe njëzetë vite u ngatërrohet
shqiptarëve nëpër këmbë. Fatkeqësisht,
bashkë me mikun e tij, ish shef kabineti në
Ministri të Kulturës, ku në gazetën tjetër
partiake, kësaj radhe vëllai i tij do t’i vajtojë
shqiptarët si plakat shtriga:
“ … Të punësojnë, e sërish të
mohojnë. Dilni, thonë, dilni e shkoni në
ndonjë kafe, shkoni në shtëpi e pagat mujore
do t’ju vijnë rregullisht, pikërisht ashtu siç u
thanë, për shembull, mbi 40 nëpunësve
shqiptarë në Ministrinë e Kulturës. E këta,
pra nëpunësit shqiptarë krenohen:” u
kënaqëm, s’punojmë asgjë “.
Hi-hii-hiii…Ky autor i këtij shkrimi, ku
ishte në atë kohë, që nuk e ngrente zërin?! E
135
priste Vitin e Ri në kokërr të shpinës te Kurva
Parti?!... Babadimrin me dhurata… Po.
Shkaku se, këta të rinj i ka marrë në qafë ish
ministri shqiptar… Vëllai i tij, shef kabineti, në
Ministrinë e Kulturës…
Dhe, në fund këta trusakatë, bëhen apo
nuk e dinë se sa artistë me fakultete të
papunë kemi ne shqiptarët rrugëve:
shkrimtarë, piktorë, muzikantë, gazetarë…
Vallë, a nuk do të ishte punë më me
mend, ato paga mujore t’i mirrnin artistët e
“ papunë “ me orarë të plotë pune,
njëzetekatër orë?! Nëse, është për pagesa
mujore pa vende pune, le t’i marrin artistët, e
jo partizanët e partive politke, që na i lanë
dhentë nëpër male… Lopët, pa mjelë në
shtëpi… Arat pa i lëruar me pllug rrëzë
maleve të Babait…
Këlyshë me zgjebe, që marrin guximin
të shkruajnë diç për kulturën shqiptare, e
kanë rrokur për herdhesh Faik Konicën, sa
që kur i sheh se si përjagen mes atyre
faqeve, të vjen të bërtasish dhe të kesh frikë,
edhe pse është i vdekur, ngase kështu siç e
kanë nisur një ditë do ta lënë edhe pa herdhe
atë burrë të salloneve…
E liderët shqiptarë… Partitë politike, u
duartrokisin sa munden arritjeve të tyre
“kombëtare”. E në realitet, gjatë këtyre viteve
prodhuan vetëm pordha të ftohta politike.
136
Përuronin partizanë politikë, bythëgrisë që
unë nuk do t’ua kisha dhënë t’i ruanin as
buallicat. E jo më çështjen kombëtare
shqiptare brez pas brezi.
Marshonin rrugëve tona nëpër Qytet,
katunde këta partizanë me flamurin e partive
tona politike, që i ndërronin partitë politke si
unë gratë besnike: herë politikanë, analistë
politk, herë hoxhallarë, haxhinj me partalla
në kokë të përgaditur për në Mekë…
Xhamitë i kemi plot me “patriotë kuqezi “.
E gjysëm Pallatet e Kulturës, gjysëm Teatrot
shqiptar, manifestimet kulturore përgjysëm
me spaktatorë. Kopesë me zgjebe i pri
Shtrigani i Allahut. Trusakati, që nuk sheh
më larg se para këmbëve. Matanë dritareve,
nuk e di se ç’ndodhë në Lëmë, te porta…
Unë gjithë jetën jam përpjekur t’ju rrëfej
se si duhet Liria… E doni t’ua them edhe
këtë, ë? Po, e doni. E thashë njëherë: Unë e
kam qi edhe Lirinë… E ju ftakeqësisht, e keni
dashur Robërinë…
Në mbrëmje, përsëri ia hap derën. E
ndezim një qiri mbi oxhak, rrokullisim
shtamba me verë. Dhe, gjithë natën bëjmë
dashuri… Poezi…
Pasmesnate, hyri im Atë dhe më tha: e
sheh se shumë gjëra ende nuk i ke të qarta
në jetë?!... Xhypka është shpirti i zjarrit nën
Dardhën gorrice… Xhypka…
137
2 Viti i Ri te unë kësaj radhe erdhi më
këmbë. Sajën nuk e tërhiqnin drerët, nuk e
tërhiqnin qentë. Përmëtepër, sajën dhe
thesin me dhurata duke kaluar nëpër Tetovë
ia kishin vjedhur partizanët e Kurvës Parti.
Nuk solli dhurata. Edhe unë nuk u
shprëndava dhurata si vitet e tjerë, grave të
mia besnike. Kësaj radhe dhuratat i fituan:
nipi im, Joni dhe dy maçorrat e mi bashkë
me Macjen. Në realitet, këtë Vit të Ri, unë e
prita në Rezidencën time me dy maçorra dhe
një macje. E zbukuruam bredhin së bashku
me xhingli-mingli dhe e shtruam sofrën si
dikur moti në Katund.
Dac Poeti na recitoi një poezi zjarr.
Zonja Di u ra duarve. Komandant Daci, qiti
allti në mes të Shkupit.
Pasmesnate, pasi iku Viti Plak dhe
erdhi i Riu, jashtë u dëgjuan krismat.
Fishekzjarret. Kallashnikët. Armë të
llojllojshme të arsenalit më modern luftarak.
Lufta e 2001, vërtetë nuk na e solli Lirinë…
Bashkimin kombëtar... Shqipërinë etnike…
Ama, me armë na i mbushi shtëpitë. Nata e
138
Vitit të Ri, të thuash qe luftë e vërtetë.
Shqiptarët, këta burra mejdani, që kur të doje
i bastisje nëpër shtëpi, i vrisje në gjumë,
rrugë… Gjithë jetën mbetën lypsa te Ura e
Gurit… Argatë… Hyzmeqarë… Nëpër darka
Qeveritare... Festa... Gjatë pritjes së Vitit të
Ri, ishin trima mbi trima… E bënin Shqipëri
etnike vetëm gjatë zgjedhjeve parlamentare.
Festave… Ndërrimit të motmoteve…
E unë në Çair, lagjen që gjatë luftës së
2001, zbrazeshte e mbusheshte brenda
natës, sa herë që kërsiste ndonjë pushkë,
ikte në Kosovë, sonte nuk e luante këmbën.
Armët me krisma e çanin natën. Errësirën.
Plumbat, fluturonin kujt si ti teket nëpër qytet.
Frikë kishe të dalish në dritare. Verandë.
Shkaku se, ndodh të ishe gjah i ndonjë
plumbi çorr, që mund ta çante kokën tënde
para natës së Vitit të Ri.
E këndej, nga ana tjetër, dy maçorrat e
mi dhe një macje, përpara këtyre plumbave
nuk i jepnin pesë para. Kërcenin mbi
tavolinë. Shtrat. Sypatrembur dilnin edhe në
verandë. Përmëtepër, ai më i madhi
Komandant Daci, i kërcente në shpinë dhe e
rrokte me dhëmbë pasqafe Dac Poetin. Zëri i
shkonte për qielli. Ngrihesha nga tavolina e
punës dhe e mirrja me të mirë, e lëmoja me
dorë që ta lëshoj vëllain. Po, ai e shkundte
edhe më fortë, nuk e lëshonte për inatë. Unë,
139
atëherë zemrohesha duke ia futur nja dy
shëpulla të mira bythëve. Kot. Komandant
Daci e kishte futur përfundi dhe nuk e
lëshonte Dac Poetin. Përsëri, çonte inatë.
Prapë unë e mirrja me të mirat, që ta lëshoj
Dac Poetin se e ka vëlla...
Dhe, më në fund e lëshonte pas njëqind
lutjesh. Ikte, fshihej nën tavolinë. Zemrohej
me mua, pse e kisha sharë dhe i kisha dalë
në ndihmë Dac Poetit…
E gjithë kjo luftë ndodhte, shkaku
Zonjës Di. Komandant Daci ishte xheloz..
Interasnat, kafshët janë shumë solidare në
jetë. Edhe më shumë se njerëzit. E shi, në
këto raste ishin shumë hakmarrëse, luftarake
flakë më flakë.
Dhe, ma kujtuan Xha Cutin e Kërçovës.
Burrin, që shumë mirë e çonte me të vëllain.
Rahmet i pastë shpirti! Në Kërçovë ka lënë
pas veti shumë urti dhe shpikje, që me siguri
në të ardhmen do të merren shkenctarët.
Shpeshëherë, kur e pyesnim në rrugë: pse
nuk martohet, merrte grua?! Përgjigjej:
gruaja ka shpenzime… E dini si është, edhe
unë kam dhënë pak para kur u martua vëllai
për atë grua… E kemi së bashku…
Habitesha me këta dy maçorra
vëllezër, që kurrësesi nuk e donin Zonjën Di
ta kanë së bashku grua…
140
 Krijuesi rrebel gjithmonë është në luftë,
nuk e dorëzon armën. Tjetër, është ajo se ai
bënë luftë pandërprerë, çdo katër vite.
Shkaku se, njëherë bën luftë me një parti
politike. Vitin tjetër, me tjetrën… Tjetrin, me
tjetrën Kurvë Politike…
Partitë politke vijnë e shkojnë, e ai ende
nuk e dorëzon armën. Vit për vit e ndez nga
një luftë nga pusia…
Tjetër është ajo se, komandantët tanë
pas luftës së 2001, i dorëzuan armët, bënë
paqe. Krijuesi rebel ende nuk e ka dorëzuar
armën e tij të luftës…
Lufta vazhdon me penë…
141
3 Dhe, rastësisht gjatë natës së Vitit të
Ri shoh një emision televiziv, edhe atë
kombëtar. Baba Dimri se si ende përpiqet t’i
mashtrojë fëmijët me dhurata. E ata, fëmijët
me fytyra të pikëlluara, mërzitura, përpiqen të
buzëqeshin përpara kamerave televizive
para Vitit të Ri…
Patetikë kombëtare. Fëmijët tanë, moti i
kanë tejkaluar ato parulla të thata komuniste
të “ vëllazërim-bashkimit “: Një thirrje
telefonike… Duartrokitje!... Një vjershë …
Një përshëndetje… Një përrallë…
Pyes: a, kanë diçka të re të bëjnë këta
burra të grave për fëmijët tanë?! Ardhmërinë.
Shkollarët e soçëm, që lindin para televizorit.
Kompjuterit… Shkaku se, nuk janë ata
fëmijët e dikurshëm të livadheve… Luleve…
Lopëve… Dhenëve me këmbonë…
142
 Nëse nuk kanë… Pse, nuk e thyejnë
qafën! Fëmijët tanë t’i lënë të ecin me hapin
e lumit… Diellin… Hënën… Yjet… Pulën me
zogjë… Natyrën…
Edhe njëherë e përsëris: Hapni mjetet e
informacionit te ne në Maqedoni: gazetat e
përditshme, radiotelevizionet!... Nuk e shihni
se ju prijnë gomarët?!...
Pasmesnate, me mesazh më vjen edhe
një urim për Vitin e Ri:
Mjetet e informacionit te ne janë si
gomari i Nasradin Hoxhës. I zbretë
Nasradini, i hipë Nasradinica…
Dhe, më vjen të bërtas, çirrem në mes të
Ditës… Natës :
Juve ju prinë gomarët për në Liri…

“ … dhe nis një faqe të re në ditarin e

synimeve për jetë plot vizion! Urime 2009!...

0038970785302
1 janar 2009
01 : 07 : 12

Numri i telefonit i panjohur. Urimi nuk

kishte emër e mbiemër. Megjithatë, edhe
këtë mesazh, me siguri nuk e kishte dërguar
Baba Dimri. I falemnderit.
E di se ku e ka dhe godet ky mik
anonim… Vështirë e kam të “ nis një faqe të
re “, kur jemi rrasur me të katra këmbët në
batak. Ditari i ri niset, kur gomari të dalë nga
bataku në Livadh...
Fatkeqësisht, Gomari ynë ende është
me të katra këmbët në batak…

143 144

4 Natën e Vitit Ri, përmes internetit në
Web faqen: Letërsia shqiptare, më erdhi
edhe një koment:
… isha krenar që kisha një arsimtar të
tillë. ishte fillimi apo themeli i arsimimit
tim, kam qen i vogël dhe nuk i kam
kuptuar shpesh fjalët e tia, por sot si
student i lexoj ato me vëmendje dhe më
lënë një përshtypje të thellë në shpirt. I
respektuari arsimtar, të kujtoj me mall. ti
je fillimi i jetës sime. E them këtë se, një
fjalë e tij, vlen sa njëzetë male...
nga nxënësi yt:
MEDIN ELMAZI
Vërtetë ika nga Vendlindja heret, po një
ditë përgjithmonë do të kthehem në Katund,
rrëzë Çukës. Rrugë shtegtari me hebe në
krah në Shkup… Prishtinë… Malësinë e
Shkupit… Përsëri, në Shkup…
145
Vendlindja është ajo që më thërret me
vite e vite. Vendlindja që do të më marr në
gji. Tyrbja e Baba Shehut në mes të fushës.
Malet, që e kanë rrethuar këtë fushë. Mulliri i
Harapit, që përmes një lugu druri pinte ujë te
Lumi i Zajazit. Mulliri i Xha Dervishit, që edhe
ky moti kokën e kishte futë në Lumë.
Çelvjollca, që si nuse me kollbash u rrinte
mbi kokë. E hiqte një valle me shami…
E më thërret: Eja më, o bir! Mjaftë
brodhe rrugëve me laps në dorë! E nga larg
na dërgove letra. Libra. Koha është të
kthehesh në Shtëpi. Katundit, mos ia kthe
shpinën. Livadhit. Çukës. Lugut të Ymerit.
Përronit të Thanës. Burimit, ku me dhenë e
shuaje etjen. Varrit të Nënës. Babait. Gjyshit.
Stërgjyshit. Katundit me varre…
E di se, shpesh pyesin për ty, librat tu
nëpër botë. Mjaftë e ka, më thanë: le t’i lë
librat të shëtisin dorë më dorë! Vetë së paku
le t’i kthehet vendlindjes… Katundit…
Dhe, i lodhur nga jeta. Zonja Vdekje, që
më mba për dore, pri rrugës malore, një ditë
do të kthehem në Katund.
Gjokut do t’i zbres në lëmë. Librat do t’i
shkarkoj te porta.
Fundi i fundit, do t’ia fus një sy gjumë
nën hijen e Lisit midis Livadhit…
146

5 Arat tona anë e mbanë Atdheut me
hebe në krah, i mbolla me grurë. Edhe
malet… Prishtinë… Drenicë… Shkup...
Dhe, ato ara veç më e kanë rritur
grurin. Kallinjtë e kanë kërrusur kokën nga
buka. Anë e mbanë kanë dhënë frute.
Atdheu, tashti vetëm i korrte. Qerret i
ngarkonte me duaj dhe i hidhte në Lëmë. I
zgjidhte duajt. Kali silleshte për ta fshi lamën
rreth shtrezerit. Qetë.
Haj-haaj, kasolla me kashtë
Sot një javë nja pesa gjashtë!...
I mbushnin hambarët me grurë.
Thasëve ua lidhnin grykën me nga një
kordhë kanapi. Dimrave u dilnim para me
këngë e valle...
Ia ndërsenim qentë…
Dhe, te pragu i derës e prisnim
Pranverën… Koçinë me nuse…
147
6 Ende bërlloku shqiptar nuk e di se
unë vij nga malet. U linda mes maleve. U
ngrita në male, në Kosovë. Përsëri u arratisa
maleve të Shkupit, mes lisave.
Një qytet që prodhon burra me
pashterka me shumicë e pakicë… Burra me
partalla në kokë në vend të kësulave…
Qyteti nuk ka jetë…
Bërlloku nuk është për ndryshime në
shoqëri. Shtet. Bërllokut i pëlqen mjegulla…
Haleja… Gjuetia… Pusia pas ferre… Torba
me taxhi që ia ka lidhur përqafe si një
hajmali hoxhe, Qoftëlargu…
E ti duhet ta vazhdosh rrugën për në
Baba Tomorr. Rrugës mos biesh në pusi…
Dhe, trusakatët ende nuk e dinë se,
unë moti e kam pushtuar Shkupin… Edhe
atë, i kam hy nga oxhaku…
148
 7 Në mëngjes, pasi i pi dy gota me raki
rrushi dhe kafen, dal në hale ta dhjes ditën e
djeshme. Në ndërkohë, nga qielli më erdhi
porosia në kokë. Turrevrap me brekët nëpër
këmbë, u turra në dhomën e gjumit. Gruaja
besnike, kur më pa në këtë gjendje bërtiti e
shashtisur nga kuzhina:
- Tashti më, e shoh se je çmendur
plotësisht, nuk ka plakë fallxheshë, as hoxhë
që t’i kthen ato të shkreta si zogjë edhe një
herë në kokë…
- E vërtetë. Iu përgjigja.
Dhe, pasi e hodha porosinë në libër,
përsëri u ula në hale. Vetëm se, kësaj radhe
mbi pasqyrë e vendosa edhe një fletore dhe
laps, për porositë e ardhshme që do të më
vinin papritur në hale…
149
8 Vallja dhe kënga me dajre në Lëmë,
heret ma prishi gjumin. Ngadalë dhe me
frikë, u afrova te dritarja. Matanë hekurave, i
pashë cucat me dajre në valle:
Oj shamej’ e kuçe
konin sheqerli.
Çysh kësaj prenvere, gjalo,
Ke tay du të vij;
ka tay du të vij se, gjalo
shtëpejn’ nuk ta di.
Shpej’ e atij gjali me dërrasa.
Njer kour t’mora tay, gjalo, desh plasa.
- Dasëm të madhe, paskemi në
Lëmë?!... I thashë Djemnushës.
- Po. E presim koçinë. Krushqit…
Nusen e maleve…
- E koçia na mbeti në rrugë, mes
maleve?!... Edhe Nusja…
- Jo. Patjetër, sot do ta sjellin krushqit
në Shtëpi. Nusen do ta zbresin krushkat në
Lëmë me këngë e valle…
150
 - Haj, për hajër na qoftë edhe kjo
Nuse, që koçisë dje i doli rrota dhe na mbeti
qyqe në male…
- Krushqit erdhën, po pa nuse.
- E di. Tashti siç duket e paskan me
gjithë mend, Nusen ta sjellin në Katund…
- Po. Edhe atë, me dy palë qe të ngjyer
me bojë të kuqe… Koçi të mbuluar me qilima
me këmbë arushe… 9 Dajret ende nuk kishin pushuar në
Përsëri, u ktheva në shtrat. Dhe, thash Lëmë. Cucat dorë për dore e hiqnin vallen.
me vete: Patjetër, krushqit kësaj radhe do ta Brez për brezi me këngë:
sjellin Nusen nga malet…
- Ho mori seyzejzë, ho mori kaleshkë,
gjysma e katonit për teyj ishte nezë.
- Ho moj si u neztë e flaka iu dhashtë,
se aunë Ali agën moti e koum dashtë;
moti e koum dashtë, i koum çou njarëj,
i koum çaou njarëj, me më çou shamëjë;
me më çou shamëjë, shamëjë kalemçare,
ta ma bëjnë e mëjra ime sa të jetë beqare.

Në fund të Katundit, u dëgjuan dy-tri

krisma pushke. Lajm se, koçia me krushqë
kishte mbërri te xhamia. Gratë, posa i
dëgjuan pushkët në Lëmë i dhanë zjarr, i
hodhën dru dasmës…
Krushqit edhe një herë u ndalën te porta
me koçinë dhe ia thanë përsëri këngës
legjendare për marrjen e Nuses:

151 152
 Hajdeni bini djemtë e Shalës
përmes Sarajeve të Pashës!...
Një plakë u turr para dhe i hodhi koçisë
një grusht me sheqerka të larmë… Cucat
edhe ato me gjithë dajre e këngë i dolën para
te porta. Krushqit, tashti më koçinë e futën
në Lëmë. Krushkat e ngritën qilimin me
këmbë arushe. Nusen duke e mbajtur për
krahu dy krushka, zbriti në Lëmë. I dolën
para nëna dhe babai i dhëndrrit. E morën për
krahu në Lëmë.
Edhe një grusht me sheqera të larmë
fluturuan mbi kokën e Nuses. Fëmijët
bythekrye lëmsh, kush i pari të rrëmbejë më
shumë sheqerka të larmë…
Lëma edhe një herë u ndez zjarr. Këngë.
Valle. Cucat azgane copë-copë i bënë dajret
te pragu i derës.
Nusja bashkë me dhëndrrin e hiqte
vallen në mes të Lëmës….
153
10 Erdhi edhe Nata e Madhe. Nata,
kur dhëndrri duheshte të hyj në odë. Cucat,
sipas zakonit të kësaj ane me këngë dhe
dajre e prisnin para dere.
Dhe, ja erdhi dhëndrri. Edhe pse u
përpoq që t’u ikë cucave, ato e shfrytëzuan
rastin, i ranë me grushta shpinës. Nuk ka
shpëtim, kështu ishte dhe e donte zakoni i
këtyre maleve.
Dhëndrri mezi shpëtoi, iku dhe ua
përplasi derën. Në dhomë e priste Nusja.
Vrik e vrik ia hoqi shaminë mbi kokë. Nusja i
buzëqeshi. U shtang, mbeti në vend si një
cung i thatë shelgu në mes të livadhit rrëzë
Çukës me lisa…
- O Imzot! Po, ti nuk qenke ajo Nusja e
maleve?!... Nuse tjetër pashë unë atë ditë në
male?!… E krushqit, siç duket ma paskan
154
ndërruar Nusen, më kanë sjellë me koçi katundarët e Xha Derallës, po qi këtu dhe
tjetër nuse me duvak… mbylle gojën!...
- Është e vërtetë, mezi më në fund e - Dhe, ja shkaku pse sot kemi kopila.
pranoi Nusja. Unë nuk jam ajo nuse, që ti e Patriotë të vonuar melezë… Rrospi
takove në male… Unë jam Nusja me Meshkuj… Nusen e maleve na e ndërruan
pashterkë të kuqe… me Nusen me pashterkë të kuqe…
- E halli, si të dalim nga ky qorrsokak?!
Katundin e kemi ngritë më këmbë për këtë
Nuse. Plakave llafazane si do t’ua mbyllim
gojën?! Turpit, që në këto anë nuk e tërheqin
as katër palë qe…
- Punë e lehtë, përsëri buzëqeshi Nusja
me pashterkë të kuqe. Nuk do ta bëjmë të
madhe. Natën do ta kalojmë si burrë e grua.
Shkurt, do të pajtohemi me fatin. Nesër,
edhe do të lindim fëmijë… Përkundim djepa
pranë oxhakut…
Dhe, ranë në shtrat qafë për qafe. E
nisën luftën. Armët i nxorrën nga brezi.
Tërmet. Llamba e fiku dritën. Qiriri dha shpirt.
Orenditë, librat një nga një u rrëzuan mbi
qilimin me këmbë arushe…
Dajret ende nuk pushonin në Lëmë.
Vallja… Kënga… Dhëndrri, tashti i fërkoi
duart duke iu afruar Nuses.
- Ndashtë, i tha Nuses. Nuk prish punë,
më në fund do të qi pidh taze!...
- Hi-hii-hiii… Qeshi Nusja me pashterkë
të kuqe. Budallai, ku lënë pidh taze

155 156

VII FLUTURIMI NË BABA TOMORR
1 Djemnusha një ditë më tha: kohën e
fundit flet marrëzira. Nëpër korridor shëtitesh
lakuriq me rraqet për mejdani. Dhomën e
gjumit e ke mbushur plot me libra, fletore…
Fletë të shkruara për së prapthi, të hedhura
nëpër dhomë, që vetëm një Zot di t’i lexojë
ato faqe. Përmëtepër, një fletore dhe një laps
e ke futur edhe në banjo, mbi pasqyrë.
E di si është, i përgjigjem. E pranoj se
kohën e fundit jam i çmendur. Porosi për
këtë libër më vinë nga të gjitha anët, nga
toka e qielli. Shenja nga të vdekurit. Drita
nga të gjallët. Gji nga Mikja. Fuqi. Dielli po
ma tregon rrugën me gisht për në Baba
Tomorr. Hëna më tërheq për dore…
- Nuk do, këtu filozofi, u ngutë
Djemnusha. Çmenduria yte ka arrirë
kulminacionin. Edhe njëherë e përsërisë, nuk
ka fallxheshë, as hoxhë në këtë botë që t’i
përzë xhindet…
157
- Punemadhe, iu përgjigja. Fundi i fundit
edhe jam mësuar me xhindet… Nusen me
pashterkë të kuqe që më rreh pamëshirë për
çdo natë deri në vdekje…
- E di. Prandaj, edhe shpesh të kanë
futur në lëkurë dashi…
- Ta merr mendja. Çfarë shkrimtari i
thua ti atij, që ende nuk ka hyrë në lëkurë
dashi. Nuk e rrahin xhindet… Nusja me
pashterkë të kuqe…
- Shkrimtaruc… Hi-hii-hiii…
- Eh, tashti e fitove luftën. Armët edhe
nëse duhet t’ia dorëzoj dikujt, po t’i dorëzoj
Ty si heroinë lufte. Tekefundit, po i
dorëzohem një gruaje e jo një burri me
brekët nëpër këmbë…
- Me këtë do të thuash se, e do
Robërinë… E jo Lirinë…
- E kush ishte Liria?!...
- Liria, jam unë, ore i poshtër! Ende nuk
e di?!... Ose, të mirret goja…
- Jo. Mbrëmë përpak desh më mbyti
çotek Nusja me pashterkë të kuqe…
- E sheh, pra! Nusja me pashterkë të
kuqe është Robëria… E unë Liria… Njëherë
e përgjithmonë, futi në kokë më këto dy gra
të rrezikshme që të rrëzojnë natë e ditë
bythekrye në shtrat!...
- I futa.
158
 - Dhe, çka?! Përsëri do të shkosh te
Robëria t’i shterish herdhet…
- Jo, kurrë më!
- Nuk e besoj. Ti nuk ke besë…
- Edhe ti… Ne jemi të dy njësoj, nuk
kemi besë…
- E, atëherë pasi nuk paskemi besë,
nxirre shpatën he burrë nga brezi!...
- E nxorra. Luftë dua në shtrat! Luftë,
në fushë të mejdanit!... Luftë!...
2 Nusja me pashterkë të kuqe u ngritë
heret në mëngjes, i përveshi mangët e
Dhe, atë natë u bë një luftë e
këmishës dhe hyri në manxhe. E fshiu
përgjakshme. Djemnusha me lulekaçe në
shtëpinë. Lëmën. E gatoi bukën. Në fund e
dorë më rrëzoi në shtrat. Nuk u përpoqa
futi në çerep, nën saçin me shpuzë.
edhe një herë të ngrihem më këmbë, i
Buka u poq, si në Katund më, kulaç. Një
dorëzova armët…
nga një zbritën poshtë në kuzhinë edhe
Natën e mirë!...
banorët e shtëpisë. Fëmijët të parët plot
pordhë e piskamë u turrën te manxha duke
kërkuar bukë. Edhe Nëna. Babai. U shtrua
sofra. Buka. Lugët e drurit. Dhe, familja ditën
e sotme e filloi me mëngjesin e zakonshëm,
që pastaj secili të ikte pas punëve të tyre të
ditës. Fëmijët në shkollë. Nëna t’i mjelë lopët
dhe dhentë. Babai, heret me plug te ara…
Dhëndrri u ngritë hundë e buzë bashkë,
që në mëngjes. Nuk i kishte pëlqyer Nusja.
Ishte mësuar keq si beqar, për çdo mëngjes
nga dy gota raki rrushi dhe kafja duheshte ta
presin mbi kokë. E kjo, Nusja me pashterkë
të kuqe sikur kishte të tjera adete, zakone.
Një ditë i tha Nënës:

159 160
 - Nënë, unë nuk e dua këtë Nuse! - Halla, Nënë do burrë! Që nesër, unë
- Pse, ore bir?! Nusja është e mirë, do të dal përsëri në male, në Katund do ta
ngrihet që me natë të gatuaj bukë. Është sjell Nusen e maleve…
manxhatore. Edhe fëmijë trima do të na lindë - Nisu, o bir sa më parë, hipi kalit!!
një ditë në këtë shtëpi!... Udhë e mbarë në male!...
- E di. po, kjo nuk është ajo Nusja që e
njoha unë në male…
- Tybeistifa! Mos folë marrëzira! Është
Nusja që e zumë me shkues nga derë e
agallarëve. E morëm me krushq… Koçi…
- Jo, oj Nënë! Jo, kjo nuk është ajo
Nusja e maleve. Tjetër nuse na kanë futur
komitat në koçi…
- Qyqja unë! Mos fol, o bir budallaki!
Nusja jonë është nga derë e lartë,
agallarësh… Nuse e maleve…
- Nënë, kjo nuk është Nusja e maleve,
po Nusja me pashterkë të kuqe…
- E mjera, unë! Edhe këtë të zezë na e
paskan bërë komitat?!...
- Po, oj Nënë! Në vend të Nuses së
maleve, në koçi na e kanë futur Nusen me
pashterkë të kuqe…
- Fatkeqësi familjare! Nesër, kjo Nuse
do të na e mbushi Shtëpinë, lëmën me
kopila… Rrospi Meshkuj… Melezë…
- Po, oj Nënë!...
- E halli, o bir?!

161 162

3 Heret në mëngjes, u ngrita dhe i
ngjesha armët e luftës. I kërceva në shpinë
Gjokut pullali. E shalova me të katra
tymemjegull për në Baba Tomorr. Vendin e
Perëndive: ku pihet vera… Pasmesnate,
shkruhet poezia. Dhe, bëhet dashuri…
Rrugës malore u ndala në një Tyrbe.
Papritmas më zuri nata. Dhe, thashë: sonte
do ta kaloj këtu natën. Nesër do ta vazhdoj
rrugën me dritë.
Hyra brenda. Dhomë plot me libra. Në
një kënd, një tavolinë pune. Shtrati. Në mes
të dhomës një varr. E mora me mend, ishte
varri i Baba Shehut. I hoqa hebet nga krahu.
Struken. U shtriva në shtrat me sy të hapur
në tavan. Fotografi. Inserte të filmave, më
kalonin para syve, që nga koha e fëmijërisë.
Meditime. Sytë ia kisha ngulur fenerit, dritës
së vetme mbi kokë.
E dëgjova një zhurmë. U hap dera. Hyri
një grua e veshur në të zeza me qiri në dorë.
163
Ecte drejtë meje, shtratit. Unë, tashti e ndala
edhe frymëmarrjen.
- Mirëse na ke ardhë, o mik!
Unë i hapa sytë edhe më tepër
nëpërmes të asaj drite të zbehtë ta shoh
fytyrën e kësaj gruaje.
- Mirëse u gjeta, zonjë! Belbëzova, duke
u dridhur plot frikë…
- Kush të detyroi të ikësh në këto anë?
- Lufta. Pesëdhjetë vite jam në luftë.
Dhe, e kërkoj Lirinë!...
- Hi-hii-hiii… Po, unë jam Liria… Nuk më
njeh, he burrë?!...
- Jo. Feneri nuk bënë më shumë dritë. Ia
ngritë edhe pak fitilin!...
Gruaja ia ngriti fitilin. Drita, tek tashti ia
ndriçoi fytyrën…
- O Imzot! E pabesueshme, po ti qenke
Djemnusha?!...
- Po, unë jam Djemnusha.
- E kush të solli në këtë Tyrbe?!
- Erdha vetë. Që kur në koçi në vend
timin e futën Nusen me pashterkë të kuqe,
vendosa të vetëflijohem në Tyrbe. Natë e
ditë t’i shërbej Baba Shehut…
- O Imzot! Po, ky është vetëm një varr,
dhe jo Baba Shehu?!...
- Jo. Është Baba Shehu. Dhe, unë jam
Gruaja e tij besnike…
164
 - O Imzot! Po, ti nuk qenke
Djemnusha?!...
- Jo. Unë jam Liria…
- E pamundur. Ti je Nusja e maleve…
- Hi-hii-hiii… Unë jam Nusja me
pashterkë të kuqe…
- Rren. Nusen me pashterkë të kuqe e
kam në shtëpi. Ti je Liria…
Dhe, e rrëzova mbi varrin e Baba
Shehut. Këmishën e gjatë të mëndafshit me
oja ia hudha mbi kokë… Tymeflakë u rash
Sarajeve të Pashait. Pasurisë të tundshme,
që përpak desh ma mori shkau… Nuse me
koçi ta përcjellë në tjetër katund… Shtëpi…
E bëra të qajë, derdhë lotë mbi varrin e
Baba Shehut, në Tyrbe…
165
4 Mëngjesi më gjeti gjysëm të vdekur
mbi varrin e Baba Shehut. I hapa sytë: mbi
kokë më qante Djemnusha me dy gota raki
rrushi. Lotët i shkonin rrëke faqeve.
- Ë,ëë,ëëë… Mirëmëngjesi! Hë, si ke
fjetur sonte në Tyrbe?...
- Mos pyet, si në Parajsë…
- Epo, këtu je në duar të Zotit…
- Edhe të Lirisë…
- Pajtohem. Vetëm se, Liria o burrë do
luftë!... Gjak!...
- Pse, unë pak i kam dhënë gjak?!...
- Jo, i ke dhënë… Po, Liria e ka barkun
e madh, tinar… Gjak i duhet t’i mbushë edhe
xhepat e gunës…
- Mirë, atëherë do ta bëj kurban, Nusen
me pashterkë të kuqe… Barkun do t’ia
mbushë me gjak si thes. Vetëm, ti mos më
qaj mbi kokë!…
- Hi-hii-hiii… Nuk bënë, se do të na e
prish gjakun… Robëria është thes i grisur me
arna, plot bira…
166
 - Edhe kësaj, do t’ia gjej çajren, do t’ia
qep birat arnë mbi arnë…
- Hi-hii-hiii… Nuk është kjo zgjidhje.
- E atëherë ç’duhet bërë, ta nisim edhe
një luftë në male?!...
- Jo. Nusen me pashterkë të kuqe duhet
ta përzësh nga Shtëpia…
- Moti e kam përzënë, po ajo përsëri më
vjen pasmesnate në shtrat. Më detyron me
zor të bëj me të dashuri. Në fund më jep
edhe një çotek të mirë pasmesnate. Dru të
fortë lisi… Dhe, …?!
- Dhe, në vend të saj ta sjellish me koçi
e krushq Nusen e maleve…
- Cilën nuse?!...
- Lirinë, ore budalla! Lirinë. Liria është
ajo që nuk pjellë kopila… Lëmën ta mbush
plot me burra… Gra asgane…
167
5 E përzura Nusen me pashterkë të
kuqe dhe e morra Lirinë për grua. Nëna
përsëri e rroku dajren te pragu i derës. Babai
qiti pushkë në Lëmë. Edhe në këtë Shtëpi
më në fund erdhi një grua azgane nga fisi,
Liria… Zanë mali…
Një javë vetëm e pastrova mauzerrin e
Babait. Rripat i mbusha me fishekë. Bombat i
futa nëpër xhepa.
Dera u hap, dhe hyri im Atë i armatosur
deri më dhëmbë. U tremba. Thashë me vete:
Tashti më i ka ardhur te hunda me mua
sugarin, do të mi shkrepi të gjitha në lule të
ballit nga zemrimi...
Përçudi, buzëqeshi me ato mustaqe
vesh më vesh. U ulë si gjithmonë në shkamin
e vet me tri kambë, mbuluar me lëkurë dashi.
Mauzerrin e mori në prehër.
- Dhe, më në fund erdhi edhe në këtë
shtëpi Nusja e maleve… Liria...
168
 - Po, baba. Ashtu thonë… Rrugë të gjatë
bëri nëpër male…
- Edhe nëpër fusha… Dhe, e di se si e
gjeti rrugën mes atyre shkurrave?
- Jo, baba. Edhe sot e kësaj dite. Nuk e
di nga cila anë zbriti maleve…
- Mendohu pak, o bir! E ke thënë shpesh
mes atyre rreshtave, nëpër libra…
- Kot. Nuk ma pret mendja gjithë ditën,
gjithë natën… Prit pak, mu kujtua: është
Çelvjollca, mali që prek qiellin…
- Çelvjollca është pra, dhe dëgjoje këtë
rrëfim deri në fund, po të duash fute edhe në
libër! E di ti, o bir se kush ka qenë Kalosh
Zajazi, emrin e të cilit e mban ti si
shkrimtar… Sulltanë Qafa… Dhe, Azem
Bejta - Galica?...
- Po, e di, baba. Kaçaku i maleve.
- E Shotë Galica?...
- Edhe këtë e di: Nusja e maleve…
- Dhe, a e di se Azem Bejta, Shotën e
mori me vete në male?
- Edhe këtë e di. Shkaku se i duhej grua
edhe në male… E veshi edhe si burrë me
tirqi e xhamadan…
- E vërtetëtë. Po, po ta dinte Azem
Galica se Shota do t’ia kalonte me trimëri në
luftë, nuk do ta merrte me vete në malet e
ashpëra me dëborë…
169
- Qindpërqind, baba. Burrat janë
xhelozë ndaj grave...
- Mirë, ta zëmë se është ashtu siç thua
ti shkrimtari… Po, nuk është ky qëllimi i
ardhjes sime nga varret… Qëllimi im është
se, shqipëtarëve u duhet një Teutë. E di ti se,
kur shqiptarët kanë qenë shtet i fuqishëm në
botë me të gjitha nishanet?!...
- Po, e di. Moti, në kohën e Ilirisë…
Teuta kur ka qenë mbretërshë…
- Ehu, biro! Shqipëtarëve u duhet mu
ajo Teutë, e jo këto Teutat e soçme dhe
Skënderbegat që i keni ju nëpër parti politike
vetëm për poste, kabinete në Qeveri…
Dhe, pasi e tha këtë u ngritë i zemruar,
e hodhi mauzerrin në krah dhe ma përplasi
derën, doli në Lëmë…
Matanë hekurave të dritareve, në
errësirë i dëgjova njëra pas tjetrës, tri krisma
pushke… Jehonën e tyre, përmes Livadhit te
Guri i Zi, në Çukë …
Dhe, lehjen e qenëve nëpër natë…
170
 6 Në mëngjes, ende pa zbardhë agimi,
pasi i rrokullisa dy gota me raki rrushi, i
thashë Djemnushës:
- Gjokun me shalë ma bë gati për rrugë!
Edhe janxhëkun me bukë!...
- O burrë, prit edhe pak të dalë drita!
Ende është natë. Rrugën merre me ditë.
- Jo, Djemnushë. Unë jam kaçak i
natës. Hëna më bën dritë të ngjitem
dhiareve. Engjëlli im Grua më jep gji me
shtamba. Fuqi për luftë. Ditën do t’i zbres
kalit, fus një sy gjumë nën hije. Rrap.
Dhe, i hipa gjokut. Tym e mjegull e
shalova nga Lugu i Ymerit. Drita më zbardhi
në Çelvjollcë. E lidha gjokun për një dege lisi
dhe ia futa nën hije gjumë...
171
7 Pasmesnate, kur u zgjova mbi
kokë më rrinin Tri Zana Mali. Njëra më kishte
marrë në prehër, ndërsa dy të tjerat m’i
përgëdhelnin ballin flokët. U shkunda nga
ëndrrat e tmerrshme. Frika në gjumë. E
folmja jerm vetmevete. Xhindet që më
hidhnin për çdo natë dorë më dorë majë
çative… Lisave…
- Mos u tremb, më foli njëra Zanë!
Tashti, ne të kemi në dorë…
- E di, po mua Nusja me pashterkë të
kuqe më ka pasur në dorë. Xhindet,
shërbetorët e asaj gruaje. Natë e ditë më
kanë hedhur mbi çatia...
- Edhe këtë e dimë… Tashti, është me
rëndësi që ne të kemi në dorë. Gji do të të
japim me shtamba. Fuqi për luftë…
Përçudi, Zana që më kishte në prehër e
nxorri njërin gji. Pi, më tha! Unë me të dyja
172
duart e kapa gjirin dhe iu futa si qengj. E
shtera. Në radhë, më priste tjetri gji. Edhe
këtij iu futa si Gjeto Basho Muji. U ngrita më
këmbë. Shpatën e nxorra nga brezi për
luftë...
- Gji dua të pi!... Gji…
- Heshtë, mos qaj më tha Zana tjetër.
Pusho, fute këtu kokën! Pi!..
Dhe, iu futa edhe kësaj Zane Mali si
qengj. U egërsova. Nuk e di se, si më erdhi
një fuqi kreshniku dhe bërtita si i çmendur në
mes të maleve:
- Ende dua të pi gji!... Fuqi… Tambël
Zanash te Përroni i Thanës!...
- Mjaftë më ke pi, mu përgjigjë Zana e
tretë. Gji duhet të lësh edhe për nesër.
- Nesër, është vonë për tambël Zane!
Unë sot jam nisur për në Baba Tomorr…
- Jo, se po të të jap edhe unë gji… Fuqi,
ti do të fluturosh në Baba Tomorr…
- Aman., më jep edhe ti gji! Fuqi për
luftë. Unë dua të fluturoj në Baba Tomorr!...
Malin e Përëndive…
Edhe Zana e tretë, më në fund e nxorri
gjirin. O Imzot, çfarë fuqie për luftë! I kërceva
gjokut në shpinë dhe fluturova në Baba
Tomorr. Tyrbe. Varrin tim me libra…
173
Epilogu i autorit
Ebu Fakirin një ditë pas lufte e takova
në rrugë. E ndali makinën. Unë i thelluar në
mendime, kthehesha nga zyrat e Lidhjes së
Shkrimtarëve Shqiptar. Me siguri kishte
menduar se shtihem, gjoja nuk e shoh dhe
nuk dua t’i flas me gojë. Po, nuk ishte kjo e
gjithë historia. Unë ecja rrugës më këmbë,
ngase xhipin e kisha shitur për të mbajtur
Manifestimin Kulturor Tradicional
ndërkombëtar: TAKIME NËN RRAP, rrëzë
Kalasë, në Shkup.
- Mirëdita! Unë nuk jam nga ata
personazhet e tu nëpër libra.
- Jo, po nuk të pash. E gënjeva. Njeriu
sheh me tru dhe jo me sy. Njëkohësisht,
thashë me vete: si më kishte shpëtuar Ebu
Fakiri pa e futur mes faqeve, në libra!...
- E di. Po, mu duk se nuk do të
përshëndetesh me mua. Ti e di se unë nuk
jam nga ata personazhet e tu nëpër libra.
174
 - Dhe, u ndamë ftohtë me Ebu Fakirin.
Personazhin, që ende nuk kishte hyrë si
burrat me pashterka në libra.
Rrugës mu kujtua edhe libri im me
satira: Trumbetat e Tellallit, që e pa dritën
më vitin 1992, në prag të ndryshimeve
demokratike dhe çoi mjaftë pluhur në
koluaret e atëhershme intelektuale dhe
politike. Librin, që më dërgoi edhe në një
bisedë informative në polici. Poashtu, edhe
shkrimi i mikut tim poet rebel, që e
përshëndeti daljen e këtij libri në dritë me një
reçension në revistën e tij letrare Doruntina.
Ebu Fakiri, atë ditë ma kujtoi edhe
shitësin e gazetave, Musën, që e shiste këtë
libër edhe nëpër Çarshi. Ebu Fakiri se si, e
kishte ndalur në rrugë, i kishte thënë: e di se
kush e ka finansuar këtë libër? Jo, ë, o
trap!... Policia...
Musa, gazetëshitësi ma rrëfeu edhe
këtë vepër patriotike të Ebu Fakirit. E
kuptova se ishte këlysh me zgjebe, nëntoka
e Mafisë letrare në Maqedoni.
Vitet kalonin, e Ebu Fakiri kurrësesi të
dalë nga biruca, japë ndonjë shenjë, punonte
në “ ilegalitet “. Një ditë, vetë do ta heq
maskën e patriotit. Pavetëdije do të dalë
bythekrye në sipërfaqe, lakuriq e pis ashtu
siç e kishte pjell Kurvë Partia…
175
Ne shqiptarët, që Ebu Fakirit njëzetë
vite nuk ia kishim dëgjuar zërin, tashti në
gazetë e nxorri bythën për mejdani. Edhe
atë, kur iu rrezikua taxhia…
Njëzetë vite Ebu Fakiri na ishte shtirë
me fytyrë Engjëlli, na kishte marrë në qafë, e
në të vërtetë ai kishte qenë, vetë Dexhalli me
brekët mbi pantollona…
Në një gazetë të përditshme, që delë
vetëm para fushatave zgjedhore, do të
botohet edhe ky shkrim teknefes: Shqiptarët
të “ zhveshur “ nga buxheti për kulturë “.
U. S. : … “ Gati thuajse shqiptarët do të
mbeten të harruar nga kjo ministri, madje të
nënçmuar, e cila tashmë pa ndonjë person
vendimmarrës për kulturën shqiptare nuk do
të ketë sinjale pozitive se do të ndryshojë
diçka në këtë drejtim. “
Viçat e palëpi. Pëpiqen t’i dalin zot një
ish miniminisitri gjysëmanalfabet ( A. Xh. ).
Ish këshilltarit të tij, ( N. A. ), ish shefit të
kabinetit të tij, ( A. H. ). Dhe, një viçi tjetrër të
palëpi, anëtarë komisioni, ( A. M ).
Dhe, do të vazhdojë shkrimi teknefes:
A. H. : … “ Sipas tij, derisa para dy
viteve të kaluara 2006 – 2008 kur ishte
ministri nga shqiptarët nuk ishte keq me
aktivitetet kulturore të shqiptarëve dhe
ndahej buxheti tamam në mënyrë
proporcionale… Sipas tij, partia në pushtet
176
dhe kuadrot e saj jo që nuk kanë angazhuar
asnjë funksionerë shqiptarë në këtë minsitri,
por edhe ata që ishin në udhëheqjet e
njësive apo sektorëve u degraduan, kështu
që shqiptarët nuk kanë asnjë qasje jo vetëm
në ministri të kulturës, por as në aktivitete
kulturore… “
Jo. Jo, o viç i palëpi. Vdiq koha, kur ti
me duar, këmbë e bythë, i harxhoje paratë e
popullit për shëtitje private në emër të tij, e
botoje librin tënd sakat në Bullgari. Gjatë një
viti bëje pazarë për dramat e tua tekenfese,
dhe të vëllait tend të luhen në dy - tri teatro
duke i blerë edhe çmimet letrare. Ti e fute
veten në redaksinë e projektit të Qeverisë:
Letërsia maqedone ( Makedonska
knizhevnost ) edhe vëllain tënd bashkë me
shokun e juaj të shëtitur nëpër redaksi
komuniste për ta emërtuar Letërsinë shqipe
në Letërsi maqedone dhe sakatuar deri në
palcë. Ju, viçat e palëpi, ( pa asnjëfarë
bagazhi letrar ), që mezi u njeh nëna e juaj, e
ku më katundi…
Viça të palëpi, ju që u përpoqët ta
shuani edhe të vetmin Manifestim kulturor
Tradiconal ndërkombatar: TAKIME NЁN
RRAP, që mbehet njëmbëdhjetë vite me
radhë: në Shkup. E keni sakatuar Letërsinë
Shqiptare me kokën te “ vëllezërit “ e bythën
nëpër parti politike...
177
Vajtoni. E derdhni lotë krokodili. E
kërkoni të djeshmen. Kurvën Parti, që në
kontinerë të bërllokut jep shpirt. Cofë. Dhe,
ma kujtoni poezinë e Çajupit: Vaje. Vargjet,
ku Çajupi e vajton Evgjeninë. E ju, viçat e
palëpi Kurvën Parti:
Gjith’ humbasin Kurvën, postin dhe sahanë
Po, ata që mbetën, si ju nuk qanë.
Të Vdekurën lotët s’e bien në jetë,
Po, lutuni dhe faluni t’i rrisni bythët vetë.
Doje dritë, oj Kurvë, moj pjellën trime,
Dhe, na e mbushe jetën plot me hidhërime!...
Tani rrojmë pa shpresë, s’duam të rrojmë
Se dhe Kurvë Partinë tani s’e besojmë!...
Rrugës nëpër Çarshi e takova Tatën e
Madhe me një shkop në dorë. E kishin bërë
të flas vetmevete: Dumdumë, janë fund e
krye. Rrufjanë. Nuk i shohin shenjat, zërat
që na i dërgojnë të vdekurit. Pulën me
zogjë. Yllin e mëngjesit… Shkopin, që unë
e kam ngritur në dorë rrugës për në Baba
Tomorr dhe dua t’i zgjojë nga gjumi
shekullor. Mendja ma thotë se, janë të
vdekur, nuk ringjallen si Krishti… Ose, të
fluturojnë si Azreti Isai nga minarja e
xhemisë në Qiell…
Dhe, kanë vdekur për së gjalli…
178
 Tata e Madhe, posa më pa mua në
rrugë e ngriti shkopin:
- Heu, Kalosh Çeliku! Cila është Gruaja
yte besnike?!
- Hi-hii-hiii…Kurva Parti!...

Fund

Shkup, 31 dhjetor 2008

179 180

Shënime për autorin
Kalosh Çeliku lindi më 13 shkurt l951 në
fshatin Cërvicë të Kërçovës (IRJ e Maqedonisë).
Shkollën fillore e kreu në vendlindje. Shkollën e
mesme normale në Shkup, ndërsa studimet e
Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe në Universitetin e
Prishtinës (Kosovë). Çeliku shkruan poezi e prozë
për fëmijë e të rritur dhe gjer më sot ka botuar
rreth dyzetë libra: Zogu erdhi me një këngë -
vjersha (l982), Lepuri me pushkë - tregime
(l983), Shtëpiza e xixëllonjave - tregime (1984),
Ferexhja e zezë - dramë ( 1985 ), Arusha pa
bisht - tregime (l986), Dielli zbret malevе -
novelë (l986), Varrimi i sorrave - roman (1988),
Vite me borë - roman (l990), Trumbetat e
Tellallit - satira ( l992 ), Imzot, lehin qentë -
drama (1993), Trimi shihet në vepër - poemë
181
(l994), Çohuni trima shaloni lapsin - rrëfenja
(1994), Sorraku i Qytetit - pjesë teatrore
(1994), Kali i Trojës nëpër Bit - Pazar - satira
(1994), Loja e syve – poezi (1995), Babi ka dy
nuse - roman, (1995), Vjellja e zorrëve - poezi
(1996), Qyteti i qyqeve - roman (1997), E
përcolla Natën - poezi (1998), Mbrëmë fjeta me
Vjeshtën - poezi (1999), Kopeja me zgjebe
ndjek Autorin - drama (2000), Shtëpia publike -
roman (2000), Si u ndava me Gruan time“ -
satira (2001), Gratë e mia besnike - roman
(2001), Lamtumirë bërllok - nëntë drama (2002,
2007), Me tre varre - roman (2002), Vdekja më
deshi më pak se Ti - poezi (2003), Edhe Ajo
nuk ishte xheloze - poezi (2004), Repriza e
vëllazërim - bashkimit - dramë (2005) , Atdheu
ky burrë pa Grua - poezi (2006), Kulturofagu -
antiroman (2006), Burrat i përzë me burra e
Mua me gra - poezi (2007), Engjëlli im është
Grua - poezi (2007), Dimri, s’vjen me lule - 5
poema (2007), Ujk e di një lojë - poezi (2007),
Kur bërtet “ vojvoda “ e pjell Kurvë Partia -
satira (2008), Dac Poeti i shkruan poezi Mamit -
poemë humoristike (2008), Ehu - poezi (2008)
etj.
Që nga viti 1992 ai drejton Shtëpinë
Gazetare - Botuese ASDRENI, në Shkup dhe
është kryeredaktor i të vetmes revistë për humor
dhe satirë ZEKTHI, që del kur t’i teket në IRJ
të Maqedonisë. Dhe, që nga ky vit (2009)
182
mbarëkombëtarë, është fitues i disa çmimeve të Naimit, në Tetovë, Takime nën Rrap, në Shkup
konkurseve letrare në poezi, tregime dhe pjesë (poezi erotike) dhe i Ditëve të humorit dhe
teatrore. Njëherit, edhe i çmimeve letrare: satirës XHA DERALLA, në Kërçovë. Po ashtu
PERENDESHË E BUKURISË, në Netët e është edhe themelues dhe kryeredaktor i revistës
Poezisë Korçare, në Korçë, Çmimin AS për letrare STILI 97, organ i Lidhjes së Shkrimtarëve
letërsi në Kërçovë,“SYRI I KALTËR“, në Shqiptar në IRJ të Maqedonisë.
Sarandë, “SEREMBE“, në Laç, “FLAKADANI I Çeliku gjer më vitin 1995 punoi si mësues i
KARADAKUT “, në Viti etj. Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe në Drenicë të
Drama Ferexhja e zezë është vënë në Kosovës dhe Malësinë e Shkupit. Vitet e fundit
skenë nga disa teatro në Kosovë e IRJ të punon dhe jeton në Shkup, tashmë në profesionin
Maqedonisë dhe është mirëpritur nga publiku e e lirë të shkrimtarit.
kritika letrare. Edhe satira Ndihma e shpejtë u Lufta vazhdon me penë...
përgatit për t’u vënë në skenë me mjaft sukses
nga Trupa teatrore “ Aleksandër Moisiu “ në
Kumanovë dhe çoi pluhur nëpër kuluaret e
oborrtarëve. Drama tjetër Zorra qorre dy herë
me radhë u përgatitë për skenë, një herë në
Kumanovë dhe herën tjetër në Strugë, po i ranë
në gjurmë kulturofagët dhe nuk u shfaq para
publikut. Një fat të këtillë kanë pasur edhe pjesët
teatrore për fëmijë të shpërblyera me çmime
letrare duke u luajtur në skenë dhe duke u
emetuar përmes valëve të radiotelevizionit të
Prishtinës (Kosovë) dhe Tiranës (Shqipëri).
Krijimtaria e tij letrare është përkthyer në
disa gjuhë: maqedone, gjermane, turke, bullgare,
rumune, etj. Që nga viti 1997 është kryetar i
Lidhjes së Shkrimtarëve Shqiptarë në IRJ të
Maqedonisë.Dhe, themelues i disa manifestimeve
kulturore tradicionale ndërkombëtarë: Ditët e

183 184
 KALOSH ÇELIKU
GRUAJA BESNIKE

Botues
ASDRENI

Korrektore
Fitore DERALLA

Formulimi kompjuterik
Ilir EMINI

Cip katoligizimi në publikim Biblioteka popullore Tirazhi: 1.000 kopje

dhe universitare « Sv. Kliment Ohridski « , Shkup
U shtyp në shtypshkronjën:
821.18 (497.7) - 31 Tringa Desing
Tetovë, 2009
ÇELIKU, Kalosh

Gruaja besnike: (Roman për Muzën. Veten. Dhe,

një Kurvë.) / Kalosh Çeliku. - Shkup: Asdreni.
2009. - 186 f.; 21 cm. - (Biblioteka: Baba
Tomorri)
ISBN 978-9989-174-35-3 Botimin e këtij libri e ndihmoi materialisht im
COBISS.MK-ID 7591066 Atë: Emin Çeliku.

185 186