Uit de praktijk

Houten vloerbedekkingen zijn zeer

populair bij opdrachtgevers, en dit
Schotelen van houten
vloerbedekkingen
zowel bij nieuwbouw als bij renova-
ties [1]. Desalniettemin, en ondanks
het grote aantal publicaties over dit
onderwerp, moet men vaststellen dat
houten vloerbedekkingen niet zelden
aan de bron liggen van meningsver-
schillen en steeds vaker de tussen-
komst van de afdeling ‘Technisch
advies’ van het WTCB vereisen.

? M. Wagneur, ing., directeur Informatie,

WTCB

1 Inleiding

Uit de statistieken, opgesteld aan de hand van

het aantal geschreven adviezen van deze afde-
ling, blijkt dat 32 % ervan betrekking hebben
op de vloeropbouw. In de helft van deze ge-
vallen gaat het meer in het bijzonder om de
aangebrachte vloerbedekking. Parketten en
houten plankenvloeren vertegenwoordigen
zo’n 34 % van de vloerbedekkingen waarover
de afdeling vragen krijgt. Vloerbedekkingen
uit massief hout maken hier het leeuwendeel
van uit (92 %).
De oorzaken van de interventies hebben ge-
woonlijk te maken met de karakteristieken van
de dekvloeren waarop de houten vloerbedek-
king moet aangebracht worden (vochtgehalte,
hechtsterkte, vlakheid, …), het gedrag van het
hout (loskomen, schoteling, krimp, …) en het
uitzicht ervan (gebreken, kleurverschillen, …).
Het schotelen van de planken of parketstroken
is een zeer vaak voorkomende pathologie (zie
afbeelding 1) bij dit type vloerbedekkingen.
Daarom zullen we er in dit artikel dieper op
ingaan.
Afb. 1 Het schotelen van de parketstroken is een vaak voorkomende pathologie.
deze gradiënt de volgende oorzaken hebben :
• de differentiële evolutie van het vochtge-
halte in het hout van de parketstrook, tenge-
volge van de bewaring ervan in ongeschikte
omstandigheden (te droog of te vochtig bin-
nenklimaat)
• een toevoer van vocht vanuit de infrastruc-
tuur omwille van het feit dat deze nog niet
droog is of onvoldoende beschermd werd
tegen capillair vochttransport.
In dit laatste geval moet men rekening hou-
den met het feit dat het plaatsingsvlak van de
houten stroken de neiging heeft om sterker te
verlengen dan het zichtvlak, waardoor het ele-
ment een concave vervorming zal ondergaan.
De toevoer van vocht vanuit de infrastructuur
leidt dan weer tot een zwelling van het hout,
wat zich meestal vertaalt in een plaatselijke of
veralgemeende opwelving van de vloerbedek-
king (zie afbeelding 2).
tangentiële vezelrichting dan in de radiale, kan
men stellen dat de zaagwijze (zie afbeelding 3,
p. 2) een belangrijke invloed heeft op de om-
vang van de schoteling.
Dit verklaart waarom ‘op dosse’ gezaagde plan-
ken doorgaans een grotere schoteling vertonen.
2.3 Houtsoort
Net zoals de zaagwijze heeft ook de houtsoort
een zekere impact op de schoteling, vermits
een minder stabiel houttype bij een zelfde wij-
ziging van zijn vochtgehalte onderhevig zal
zijn aan een sterkere vervorming.
Voor meer informatie hieromtrent verwijzen
we naar tabel 2 uit TV 218 ‘Houten vloer-
bedekkingen : plankenvloeren, parketten en
houtfineervloeren’ [1].

2.2 Zaagwijze van het hout 2.4 Slankheidsfactor van de stroken of

2 Parameters die de amplitude de planken
van de schoteling beïnvloe- Vermits de vervorming van het hout meer uit-
den gesproken is (bijna tweemaal zo groot) in de De slankheidsfactor is de verhouding tussen

2.1 Gradiënt van het vochtgehalte in het

hout

Het verschil in vochtgehalte tussen de bo-

ven- en onderzijde van de parketstrook is een
parameter die zeer belangrijk is bij het scho-
telen ervan. Het is immers deze gradiënt die
aanleiding geeft tot de differentiële krimp of
zwelling van het hout, wat verklaart waarom
de vervormingen soms concaaf en soms con-
vex zijn. Deze laatste komen voor aan de zijde
waar het vochtgehalte het hoogst is.

Voor zover het hout geleverd en opgeslagen Afb. 2 Opwelving van een houten vloer door de toevoer van vocht vanuit de
werd bij een adequate vochtigheidsgraad, kan infrastructuur.

WTCB-Dossiers – Nr. 2/2008 – Katern nr. 9 – pagina 1

Uit de praktijk
Afb. 3 Zaagwijze van het hout.
1 : op dosse gezaagd
2 : op kwartier gezaagd
3 : op halfkwartier gezaagd
4 : keper
D : tangentieel snijvlak (dossevlak)
K : radiaal snijvlak (kwartiervlak)
HK : tussensnijvlak (halfkwartiervlak)
1
D
4
3
HK
de breedte en de dikte van de stroken of de
planken. Het spreekt voor zich dat naarma-
te deze factor hoger is – d.w.z. wanneer de
breedte meer dan acht keer groter is dan de
dikte voor matig stabiel hout of meer dan tien
keer groter is dan de dikte voor stabiel hout –
ook het risico op schoteling in stijgende lijn
gaat.
Voor parketten met geringe dikte (bijvoor-
beeld < 10 mm) is het logisch dat een ver-
lijming beter weerstand zal bieden tegen de
dimensionale vervormingen van het hout
en bijgevolg eerder aanleiding zal geven tot
scheurvorming dan tot het loskomen en scho-
telen van de stroken.
2.5 Opbouw van de parket- of vloerele-
menten
Het is overigens een feit dat elementen uit
massief hout in een identieke omgeving ge-
voeliger zijn voor schoteling dan houtfineer-
vloeren. Deze laatste zijn immers opgebouwd
uit verschillende dunne lagen die in tegenge-
stelde richting verzaagd werden (omkering
van de groeiringen) of waarvan de vezelrich-
ting gekruist werd, zodat het risico op vervor-
ming bij een stevige verlijming sterk beperkt
wordt (afbeelding 4).
3 Invloed van de plaatsings-
wijze
3.1 Zwevende plaatsing
Daar de beweging van het hout bij deze plaat-
WTCB-Dossiers – Nr. 2/2008 – Katern nr. 9 – pagina 2
1 Afb. 4 Meerlagig parket.
4
3 2
2 vertoont (droge dekvloer, platen op basis van
Smalste snijvlak
K
Breedste snijvlak
singstechniek niet of nauwelijks verhinderd
wordt, kan zelfs een kleine schommeling van
het vochtgehalte in de parketstroken leiden
tot een aanzienlijke schoteling. De tand- en
groefverbindingen fungeren immers als
scharnieren en vormen hoogte- of dieptepun-
ten al naargelang de vervormingen concaaf of
convex zijn.
3.2 Genagelde plaatsing
In dit geval is het risico op schoteling iets
kleiner en afhankelijk van de slankheid van de
stroken of de planken en van de uitrukweer-
stand die geboden wordt door de vernageling.
Naarmate de houten elementen dunner zijn,
zullen ze namelijk een minder grote belasting
uitoefenen op de nagels.
3.3 Gelijmde plaatsing
Een gelijmde plaatsing zou in theorie de hoog-
ste weerstand moeten bieden tegen schoteling,
aangezien de vervorming van de afzonder-
lijke elementen in dit geval verhinderd wordt
door het feit dat ze over het grootste gedeelte
van hun contactoppervlak aan de ondergrond
hechten. Men moet echter wel nog rekening
houden met de complexe spanningen die te-
weeggebracht worden in de verschillende
lagen van de vloerbedekking door de vervor-
mingen die inherent zijn aan het hout (zie ka-
der, p. 3). Eventuele schommelingen van het
vochtgehalte kunnen immers leiden tot een
krimp of zwelling van het hout die afwijkt
van de vervorming van de ondergrond, die
doorgaans een grotere dimensionale stabiliteit
2
3 1
1 : slijtlaag 2 : tand 3 : onderlagen
hout – zoals multiplex, OSB, … –, oude vloer-
bedekking, …).
4 Al dan niet aanvaardbare
karakter van de schoteling
Hout is een natuurlijk materiaal dat onvermij-
delijk vervormt indien het niet geplaatst en
bewaard wordt onder constante omgevings-
voorwaarden. Men moet er dus rekening mee
houden dat parket- of vloerstroken steeds een
zekere schoteling zullen ondergaan. Daarom
wordt gewoonlijk reeds vóór de plaatsing een
schoteling van ≤ 0,5 % van de breedte van de
planken of stroken aanvaard voor vloerbedek-
kingen uit massief hout en van ≤ 0,2 % of
≤ 0,3 % van de breedte voor meerlagig parket
(volgens het type). Een accentuering van deze
schoteling is volgens ons ook na de plaatsing
aanvaardbaar, met name indien de vloerbedek-
king blootstaat aan aanzienlijke schommelin-
gen van het binnenklimaat, zoals bijvoorbeeld
het geval is bij verwarmde vloeren. Als er geen
stappen ondernomen worden om de relatieve
luchtvochtigheidsgraad te corrigeren, kan dit
zelfs leiden tot een verdubbeling van de toe-
laatbare schoteling.
Verder willen we erop wijzen dat de opleve-
ring van een vloerbedekking nooit mag gebeu-
ren in tegenlicht en nog minder bij scheerlicht.
Daarom is het aanbevolen om bij de keuze van
de plaatsingsrichting van de vloerelementen
voldoende rekening te houden met dergelijke
fenomenen (afbeelding 5).
(Vervolg van de tekst op p. 5)
Afb. 5 Minder goede keuze van de
plaatsingsrichting van de elementen.
Uit de praktijk

i Mechanismen die aanleiding geven tot de verschillende spanningen

Afbeelding A.1 geeft een schematische voorstelling van een parketstrook. De vloerbedekking die onderhevig is aan vervormingen (krimp)
bestaat uit verschillende kleine prisma’s die met lijm bevestigd werden op een stabiele dekvloer.

Afb. A.1 Mechanismen die aanleiding geven tot de verschillende spanningen.

Vo sn sn - Ds

Legende : t = dikte van het parket Vo = totale vervorming van

t i = dikte van de lijmlaag de lijmlaag
t d = dikte van de dekvloer
sn = trekspanning in het
i d = totale relatieve vervor- parket
d ming tussen het parket
t = schuifspanning in de
d
en zijn ondergrond lijmlaag

Vermits de bewegingen van de houten vloerbedekking afwijken van deze van de ondergrond, ontstaan er druk-, trek- en schuifspanningen
in de verschillende lagen van de vloeropbouw. In het verlijmingsvlak treedt er bovendien een buigmoment op.

In het vervolg van deze tekst zullen we echter uitgaan van de volgende vereenvoudigende hypothesen :
• de vloerbedekking verkort meer dan de dekvloer (houtkrimp)
• het parket ondergaat een verkorting die constant is over de totale dikte
• de lijm neemt enkel de schuifspanningen op.

Uit afbeelding A.1 kan men afleiden dat de ondergrond en het parket onderhevig zijn aan een relatieve vervorming d. Indien het parket
perfect aan zijn ondergrond vasthecht, zal het verkorten volgens de verhouding (d - Vo) en bijgevolg belast worden op trek.

Daar er geen continuïteit bestaat tussen de verschillende parketstroken, kunnen de trekspanningen niet opgenomen worden door de
vloerbedekking, zodat ze omgevormd worden tot schuifspanningen en tot een buigmoment in het verlijmingsvlak. Tijdens dit proces
stelt men vast dat de in het hout aanwezige trekspanningen in de buurt van de randen van elke strook of plank progressief afnemen
en omgezet worden in schuifspanningen (die toenemen). Voor een zelfde vervorming van de vloerbedekking zal de omvang van de
schuifspanningen vooral afhankelijk zijn van de vervormbaarheid van het hout (weerstand tegen trek, dikte) en van deze van de gebruikte
lijm.

Afbeelding A.2 toont de vervorming van de lijmlaag (Vo) in functie van de afstand (x) tot de rand van de gelijmde parketstrook of
plank.
V Afb. A.2 Vervorming van de lijmlaag in
functie van de afstand tot de rand van de
parketstrook of plank.

Vo

Legende : Vo = vervorming
x = afstand tot de rand
van de lijm- van de parketstrook
laag of plank
x
Uit dit schema blijkt dat de vervorming van de lijmlaag maximaal is in de buurt van de randen, meerbepaald in de zone waarin de trekspan-
ningen omgevormd worden tot schuifspanningen.

Afbeelding A.3 illustreert het verloop van de schuifspanningen (t) in de lijmlaag in functie van de afstand (x) tot de rand van de parket-
strook of plank. Dit schema bevestigt dat de schuifspanningen maximaal zijn in de buurt van de randen en groter worden naarmate de
gebruikte lijm minder vervormbaar is. Voor lijmen met een grotere vervormbaarheid zullen de schuifspanningen kleiner zijn en het risico op
onthechting in de buurt van de randen bijgevolg beperkter.
t Afb. A.3 Schuifspanningen in de lijmlaag
in functie van afstand tot de rand van de
parketstrook of plank.

Weinig vervormbare
lijmlaag

tmax
Legende : t = schuifspan-
x = afstand tot de rand
ningen in de van de parketstrook of
lijmlaag plank
x (Vervolg van het kader op p. 4)

WTCB-Dossiers – Nr. 2/2008 – Katern nr. 9 – pagina 3

Uit de praktijk

i Mechanismen die aanleiding geven tot de verschillende spanningen (vervolg)

Verder blijkt uit dit schema dat het loskomen van de vloerbedekking in de buurt van de randen zal aanleiding geven tot een progressieve
vermindering van de schuifspanningen.

Het schema van afbeelding A.4 geeft het verloop van de trekspanningen (s) in de houten vloerbedekking weer in functie van de afstand (x)
ten opzichte van de randen van de elementen waaruit deze opgebouwd is. Dit schema bevestigt dat de trekspanningen miniem zijn aan de
rand van de stroken of planken en dat ze hun maximum bereiken zodra ze de schuifspanningen volledig vervangen.

s Weinig vervormbare lijmlaag Afb. A.4 Trekspanningen in de stroken of planken

in functie van de afstand tot hun rand.

Legende : s = trekspanningen
in x = afstand ten opzichte van
de houten vloer- de rand van de elemen-
bedekking ten
x

Deze situatie gaat vaak gepaard met het ontstaan van scheuren in de buurt van de as van de stroken of planken (zie afbeelding A.5), dit
wil zeggen in de zone waar de trekspanningen maximaal zijn.

Afb. A.5 Scheurvorming in de buurt van de as van de stroken.

De trekspanningen die aanwezig zijn in de planken of parketstroken en de schuifspanningen in de lijmlaag doen een buigmoment ontstaan
(zie afbeeldingen A.6 en A.7). Dit buigmoment geeft dan weer aanleiding tot trek- en drukspanningen, loodrecht op het plaatsingsvlak van
de vloerbedekking.

Afb. A.6 Ontstaan van een buigmoment. Afb. A.7 Buigmoment tengevolge van de
trekspanningen in het hout en de schuif-
spanningen in het verlijmingsvlak.
M t T

t i Y

Trek
het
Legende : t = dikte van T = trekspanning in het
parket hout
de
i = dikte van t = schuifspanning in
lijmlaag de lijm
de
d = dikte van M = buigmoment X
dekvloer Druk

Door de aanwezigheid van deze spanningen en van het buigmoment kan men enerzijds verklaren waarom de randen van de vloerelemen-
ten beginnen los te komen en anderzijds waarom deze lichtjes beginnen op te welven, wat de schoteling accentueert en tevens aanleiding
geeft tot het ontstaan van een holle klank indien men deze zones beklopt men een hard voorwerp. Deze mechanismen verklaren ook
waarom de vloerbedekking reeds bij een kleine schommeling van het vochtgehalte in het hout begint te schotelen.

Hoewel men in dit kader het risico op loskomen enigszins kan verminderen door het gebruik van weinig vervormbare lijmen, blijft hun im-
pact op de schoteling tengevolge van het buigmoment beperkt.

In het geval van elementen met geringe dikte zal men het buigmoment daarentegen wel gemakkelijk kunnen beheersen door de verlijming.
Hier staat tegenover dat er een verhoogd risico op scheurvorming ontstaat.

WTCB-Dossiers – Nr. 2/2008 – Katern nr. 9 – pagina 4

Uit de praktijk
Wat de controle van de schoteling betreft, dient
men bij voorkeur gebruik te maken van een
metalen lat en een schuifmaat (afbeelding 6)
of van dikteplaatjes (afbeelding 7).
5 Oplossingen
Indien de omvang van de schoteling veel gro-
ter is dan wat hiervoor beschreven werd als
aanvaardbaar (§ 4), kan men trachten de vlak-
heid van het geheel te verbeteren door de vloer
te schuren en vervolgens van een nieuwe af-
werking te voorzien. Deze oplossing kan toe-
gepast worden in de meeste gevallen, vermits
het doorgaans enkel de randen van de stroken
of planken zijn die loskomen.
Het is echter raadzaam hiermee te wachten tot
de vervormingen van het hout gestabiliseerd
zijn en – in het geval van elementen met afge-
schuinde randen – na te gaan of deze schuur-
behandeling geen negatieve invloed heeft op
het uitzicht.
6 Besluit
Zoals we hiervoor reeds gezien hebben, is
schoteling een fenomeen dat inherent is aan
het materiaal hout. De omvang ervan is voor-
namelijk afhankelijk van de gradiënt van het
vochtgehalte in het hout.
Bepaalde parameters zoals de zaagwijze, de
houtsoort, de plaatsingstechniek en de op-
bouw en de slankheid van de stroken of plan-
ken kunnen eveneens een weerslag hebben op
de omvang van de vervorming.
Wat de plaatsingstechniek betreft, is het dui-
delijk dat men met een zwevende plaatsing
onmogelijk de schoteling kan beheersen en
dat dit met een genagelde plaatsing slechts in
beperkte mate mogelijk is.
Hoewel een gelijmde plaatsing in theorie de
hoogste weerstand zou moeten bieden tegen
schoteling, hebben we gezien dat de krimp en
Afb. 6 Controle van de schoteling met
een metalen lat en een schuifmaat.
de zwelling aan de randen van de parketstro-
ken of planken in dit geval complexe spannin-
gen doen ontstaan in het hout en de lijm, die
onder meer afhankelijk zijn van de lijmkarak-
teristieken.
Bij een zwelling van het hout zullen de voe-
gen tussen de vloerelementen snel volledig
dichtgedrukt worden. Deze samendrukking
van de vloerbedekking mondt dikwijls uit in
een plaatselijke of veralgemeende opwelving
ervan (ook aangeduid als knik).
Als de parketstroken of planken daarentegen
onderhevig zijn aan een krimpbeweging, zul-
len de schuifspanningen aan de randen aanlei-
ding geven tot een breuk in de lijmlaag of een
onthechting in de ondergrond.
Zodra deze hechtingsbreuk op gang komt, zal
de zone waarin de schuifspanningen aanwe-
zig waren verschuiven naar de aangrenzende
zone, totdat er een zeker evenwicht tussen de
spanningen ontstaat.
Dit verklaart waarom het centrale deel van de
parketstroken blijft vasthechten en waarom
er een holle klank ontstaat in de buurt van de
voegen.
De opwelving van de randen is dan weer toe
te schrijven aan het buigmoment tengevolge
van de trekspanningen die te wijten zijn aan
WTCB-Dossiers – Nr. 2/2008 – Katern nr. 9 – pagina 5
Afb. 7 Controle van de schoteling met
dikteplaatjes.
de krimp van het hout en de schuifspanningen
in het verlijmingsvlak.
Het schotelen van de parketstroken of van de
planken van de houten vloerbedekking moet
dus aanvaard worden voor zover dit verschijn-
sel binnen de perken blijft (cf. toleranties).
Zoniet, kan men trachten de vlakheid van de
vloerbedekking te corrigeren door het geheel
te schuren en van een nieuwe afwerking te
voorzien.
In het geval van vloerbedekkingen met gerin-
ge dikte zal men de schuifspanningen en het
buigmoment gemakkelijk kunnen beheersen
door een verlijming, waardoor ze minder ge-
voelig zijn voor schoteling. Hier staat tegen-
over dat er een verhoogd risico op scheurvor-
ming ontstaat. n
t Nuttige documenten
1. Grégoire Y. en Charron S., De par-
ketsector in de schijnwerpers. Brus-
sel, WTCB, WTCB-Dossiers 2/2008,
Katern nr. 3, 2008.
2. Houten vloerbedekkingen : planken-
vloeren, parketten en houtfineer-
vloeren. Brussel, WTCB, Technische
Voorlichting, nr. 218, december
2000.