BAB 1: Kedudukan Strategik Mendorong Penguasaan British 2.

Ancaman Siam
 Siam menuntut Kedah menghantar bunga emas, wang, dan tenaga manusia.
 Sultan Abdullah (1778-1797) terpaksa meminta bantuan tentera daripada
1.1 Pertapakan Syarikat Hindia Timur Inggeris (SHTI) Di Pulau Pinang
SHTI dengan menawarkan Pulau Pinang.

INFO ARKIB
1.2 Tipu Helah Francis Light bagi Mendapatkan Pulau Pinang
Syarikat Hindia Timur Inggeris (SHTI)
Syarikat Hindia Timur Inggeris (SHTI) ditubuhkan di England pada tahun 1600. 1. SHTI bimbang kepentingan perdagangan mereka di Tanah Melayu akan
Kerajaan British telah memberi kuasa kepada SHTI untuk menjalankan perdagangan terjejas akibat dasar monopoli Belanda.
antarabangsa dan meluaskan tanah jajahan. 2. Francis Light secara peribadi telah menandatangani Perjanjian Inggeris-
Kedah dengan Sultan Abdullah pada tahun1786.
Pulau Pinang menjadi pangkalan SHTI 3. Antara syarat perjanjian ialah:
 SHTI membantu Kedah sekiranya Kedah diserang oleh musuh.
 Kedudukan Pulau Pinang yang strategik di tengah-tengah laluan perdagangan  SHTI tidak boleh melindungi musuh Kedah.
antara Timur dengan Barat dapat memenuhi semua keperluan SHTI.  SHTI akan membayar sebanyak 30 000 dolar Sepanyol setahun
kepada sultan sebagai pampasan.
2. SHTI ingin menguasai Pulau Pinang untuk tujuan berikut: 4. Pada 11 Ogos 1786, upacara menaikkan bendera Union Jack telah
(a) Pusat pengumpulan barang diadakan. Pulau Pinang dinamakan sebagai Prince Of Wales Island.
 SHTI memerlukan teh dari China kerana pasaran yang baik di Eropah.
 Sebagai tukaran, China mahukan emas, perak, bijih timah, dan lada hitam. SHTI mungkir janji
 Barang-barang tersebut boleh didapati di Kepulauan Melayu. Pulau Pinang
sesuai dijadikan sebagai pusat pengumpulan barang-barang 1. Pada tahun 1786, Siam menakluki Patani dan mengancam Kedah.
 tersebut. 2. SHTI enggan memberi bantuan kerana
(b) Pelabuhan persinggahan  Enggan terlibat dalam Perjanjian 1786 antara Sultan Abdullah
 Pelabuhan Pulau Pinang menyediakan bekalan air dan makanan. dengan Francis Light.
 Pelabuhan ini juga memperbaiki kerosakan kapal.  Menjaga kepentingan perdagangan dengan Siam.
 Pelabuhan Pulau Pinang juga sesuai sebagai tempat berlindung sementara 3. Sultan Abdullah mendesak Francis Light supaya meninggalkan Pulau Pinang
menunggu peralihan angin monsun. kerana tidak menepati janji.
(c) Pangkalan tentera 4. Francis Light enggan melepaskan Pulau Pinang dan menawarkan bayaran
 British dan Perancis bersaing untuk menguasai perdagangan di India. ganti rugi.
 Pulau Pinang sesuai dijadikan sebagai pangkalan tentera di Kepulauan 5. Sultan Abdullah marah dan berasa tertipu lalu menyediakan angkatan laut di
Melayu. Seberang Perai untuk mengambil semula Pulau Pinang.
6. Baginda mendapatkan bantuan daripada Riau, Siak, dan Selangor.
Kedaulatan Kedah tercabar 7. Francis Light dengan bantuan tentera British telah menyerang Seberang
Perai.
1. Ancaman Bugis 8. Sultan Abdullah tewas dan terpaksa menandatangani Perjanjian
 Perebutan takhta berlaku apabila Sultan Muhammad Jiwa (1709-1778) Persahabatan dan Keamanan Inggeris-Kedah pada 1 Mei 1791. Antara
melantik Tunku Abdullah sebagai Raja Muda Kedah pada tahun 1770. syaratnya ialah:
 Pelantikan tersebut ditentang oleh kerabat diraja Kedah kerana Tunku  SHTI menduduki Pulau Pinang secara rasmi.
Abdullah bukan anak gahara.  SHTI akan membayar sebanyak 6 000 dolar Sepanyol setiap tahun
 Kerabat diraja Kedah berpakat dengan Bugis di Selangor untuk menentang kepada Sultan Abdullah.
Sultan Muhammad Jiwa.
 Bugis dipimpin oleh Raja Haji dan mereka menawan Kuala Kedah dan Alor 1.3 SHTI Mengambil Seberang Perai
Setar.
 Sultan Muhammad Jiwa berundur ke Kangar dan meminta bantuan 1. Tujuan SHTI mengambil Seberang Perai ialah untuk:
ketenteraan daripada Firma Jourdain Sullivan and de Souza dan SHTI.  Membina benteng bagi mempertahankan serangan terhadap Pulau
 Firma menghantar Francis Light untuk berunding pada tahun 1771. Antara Pinang dari tanah besar.
syarat perjanjian ialah:  Tanahnya yang subur untuk pertanian bagi menampung keperluan
 Firma dibenarkan berniaga di Kuala Kedah. makanan.
 Firma dikehendaki memberi bantuan ketenteraan kepada Kedah. 2. Sultan Dziauddin memerlukan bantuan ketenteraan bagi menghadapi
 Perjanjian itu dibatalkan apabila Firma enggan menyerang Bugis di Selangor. ancaman Siam.

1
 3. Baginda terpaksa menandatangani Perjanjian Persahabatan dan Perikatan
dengan Gabenor George Leith pada bulan Jun 1800. Singapura pangkalan perdagangan yang strategik
4. Antara syarat perjanjian ialah:
 Sultan Kedah menyerahkan Seberang Perai . 1. Kedudukan Singapura dikatakan strategik untuk mengawal laluan
 SHTI akan membayar 10 000 dolar Sepanyol setahun bagi Pulau perdagangan di Selat Melaka dan Selat Sunda.
Pinang dan Seberang Perai. 2. Singapura juga sesuai sebagai pelabuhan bebas dan dijadikan pengkalan
5. SHTI tidak memberi bantuan ketenteraan apabila Siam menakluki Kedah bagi menyaingi pelabuhan Belanda di Betawi
pada bulan November 1821. 3. Singapura juga dapat menyekat kuasa monopoli Belanda di Kepulauan
6. Pada Jun 1826, Raja Siam, iaitu Rama III telah menandatangani Perjanjian Melayu.
Burney.
7. Antara syarat Perjanjian Burney ialah: Taktik Raffles mengambil Singapura
 British mengiktirafkan ketuanan Siam terhadap Kedah.
 Sultan Kedah, iaitu Sultan Ahmad Tajuddin II tidak dibenarkan tinggal 1. Raffles menghadapi masaalah kerana Sultan Abdul Rahman,pemerintah
di Kedah,Pulau Pinang, Seberang Perai, Perak, Selangor, dan Johor berada di bawah pengaruh Belanda.
Burma. 2. Pada 30 Januari 1819, Raffles telah memaksa Temenggung Abdul Rahman
 British tidak akan membantu Sultan Kedah menyerang Siam dan untuk menandatangani perjanjian.
jajahan takluknya. 3. Antara syarat perjanjian ialah:
 British akan menghantar balik Sultan Kedah yang berlindung di Pulau  SHTI boleh mendirikan loji di Singapura.
Pinang ke Kedah.  SHTI bersetuju melindungi Temenggung daripada ancaman dalam
 Kedah hendaklah membayar ufti bunga emas kepada Siam. dan luar negeri.
 Siam mengiktiraf pendudukan British di Pulau Pinang dan Sebeng  SHTI akan membayar 3 000 dolar Sepanyol setahun kepada
Perai. Temenggung.
8. Francis Light dan SHTI menggunakan tipu muslihat untuk mengambil Pulau  SHTI tidak membenarkan Temenggung membuat hubungan dengan
Pinang dan Seberang Perai. negara Barat yang lain.
4. Perjanjian tersebut tidak sah kerana tidak mendapat persetujuan daripada
1.4 Pertapakan SHTI di Singapura Sultan Johor, iaitu Sultan Abdul Rahman.
5. Raffles memperdayakan Sultan Abdul Rahman dan Belanda dengan
SHTI gagal memajukan Pulau Pinang menabalkan Tengku Hussein sebagai Sultan Johor.
6. Pada 6 Februari 1819, Sultan Hussein mengiktiraf perjanjian awal antara
1. Kedudukan Pulau Pinang yang jauh ke utara Selat Melaka menyebabkannya Temenggung Abdul Rahman.
gagal bersaing sebagai pelabuhan di Kepulauan Melayu. 7. Perjanjian tersebut telah mengesahkan pertapakan SHTI di Singapura.
2. Perdagangan SHTI dengan China semakin penting. Barang China seperti teh
dan sutera mendapat pasaran yang menguntungkan di Eropah. SHTI mencengkam Singapura
3. Oleh itu, SHTI ingin mencari sebuah pelabuhan yang strategik di selatan
Selat Melaka untuk menguasai laluan perdagangan antara India dengan 1. Raffles menandatangani perjanjian dengan Sultan Hussein dan
China . Temenggung Abdul Rahman pada 7 Jun 1823.
4. SHTI berkesempatan untuk menguasai Melaka dan Betawi semasa Perang 2. Antara syarat perjanjian ialah:
Napoleon (1793-1814).  Sultan menerima bayaran sebanyak 1 500 dolar Sepanyol dan
5. Perang Napoleon : Temenggung menerima 800 dolar Sepanyol setiap tahun.
 Meletus di Eropah .  Sultan dan Temenggung tidak berhak menerima atau mengutip cukai
 Belanda ditawan oleh Perancis . dari tongkang Cina.
 Perancis ingin menguasai wilayah-wilayah Belanda di Timur.  SHTI berkuasa di seluruh Pulau Singapura dan pulau-pulau yang
 Raja Belanda menandatangani Surat-surat Kew pada tahun 1795 berdekatan dengannya kecuali kawasan atau pulau kediaman Sultan
dengan kerajaan British . dan Temenggung.
 Melalui Surat–surat Kew,Belanda menyerahkan secara sememtara  Undang-undang British dikuatkuasakan.
semua tanah jajahannya di Timur kepada kerajaan British 3. Pada 2 Ogos 1824, perjanjian antara John Crawfurd, iaitu Residen
sehingga Perang Napoileon tamat. Singapura dengan Sultan Hussein dan Temengung Abdul Rahman telah
6. Selepas tamat Perang Napoleon,British memulangkan Melaka dan Betawi ditandatangani.
kepada Belanda. 4. Antara syarat perjanjian ialah:
7. Belanda mengenakan cukai yang tinggi dan memberi layanan buruk kepada  Sultan Hussein dan Temenggung Abdul Rahman menyerahkan
pedagang British di Betawi. Singapura kepada SHTI buat selama-lamanya.
8. Stanford Raffles ditugaskan untuk mencari pelabuhan baru .

2
  Sultan Hussein dan Temenggung Abdul Rahman hendaklah
membenarkan pedagang-pedagang bebas berdagang di Johor dan
wilayah takluknya.
 Sultan Hussein dan Temenggung Abdul Rahman atau warisnya boleh
menetap ditanah milik baginda di Singapura atau berpindah dari
Singapura.
5. Kesan perjanjian ialah :
 Sultan Hussein menyerahkan Singapura secara rasmi kepada SHTI.
 Sultan Hussein berpindah ke Bandar Hilir Melaka kerana kecewa
dengan syarat perjanjian.
 SHTI mengarahkan Temenggung Abdul Rahman memindahkan
pusat pentadbirannya dari Kuala Sungai Singapura ke Teluk Belanga
dengan alasan untuk memajukan Singapura.
 SHTI juga mengambil tanah-tanah di Kampung Gelam dan Teluk
Belanga.
 Pusat pemerintahan Johor dipindahkan dari Teluk Belanga ke Johor
Bahru pada tahun 1866.
1.5 Perpecahan Kepulauan Melayu
1. Belanda mempertikaikan tindakan Stamford Raffles membuka petempatan di
Singapura.
2. Belanda mendakwa Singapura di bawah lingkungan pengaruhnya.
3. Belanda juga bimbang kemajuan pesat Singapura akan menjejaskan
perdaganganya di Betawi.
4. Pertikaian ini telah mencetuskan ‘peperangan surat’.
5. Pertikaian diselesaikan melalui Perjanjian Inggeris Belanda 1824 yang juga
dikenali sebagai Persetian London.
6. Antara syarat Perjanjian Inggeris-Belanda 1824 ialah:
 Belanda mengiktiraf petempatan British di Singapura.
 Belanda berjanji tidak akan membuka petempatan baru di Tanah
Melayu.
 British menyerahkan Bangkahulu kepada Belanda, sementara
Belanda menyerahkan Melaka kepada British.
 British berjanji tidak akan membuka petempatan baru ke selatan
Singapura.
Kesan Perjanjian Inggeris-Belanda 1824
1. Kepulauan Melayu terbahagi kepada dua kawasan pengaruh.
2. Semenanjung Tanah Melayu dan Singapura di bawah pengaruh British,
manakala Kepulauan Riau dan Lingga di bawah pengaruh Belanda.
3. British berpeluang untuk meluaskan pengaruhnya di Semenanjung Tanah
Melayu tanpa gangguan kuasa Barat yang lain.
4. Belanda menyerahkan Melaka kepada British.
5. Penguasaan ke atas Melaka membolehkan British menguasai laluan
perdagangan di Selat Melaka.
6. Perpecahan empayar Johor-Riau. Johor dan Singapura berada di bawah
pengaruh British, sementara Kepulauan Riau serta Lingga di bawah
pengaruh Belanda.
3
1.6 Penubuhan dan Pentadbiran Negeri-Negeri Selat
1. Pada tahun 1824, SHTI mempunyai tiga petempatan, iaitu di Pulau Pinang,
Melaka, dan Singapura. Pulau Pinang ditadbir oleh Leftenan Gabenor,
manakala Melaka dan Singapura ditadbir oleh Residen.
2. Pada tahun 1826, Pulau Pinang, Melaka, dan Singapura telah disatukan
di bawah satu pentadbiran yang dikenali sebagai Negeri-Negeri Selat
(NNS).
3. Penubuhan NNS bertujuan untuk:
 menyeragamkan pentadbiran
 menjimatkan perbelanjaan
4. Ibu negeri NNS yang pertama ialah Pulau Pinang.
5. Pada tahun 1832, Singapura menggantikan Pulau Pinang sebagai ibu
negeri kerana kedudukannya yang lebih strategik dan menguntungkan.
6. Pentadbiran NNS diketuai oleh Gabenor yang menerima arahan daripada
Gabenor Jeneral di India.
7. Residen Konsuler pula membantu Gabenor menjalankan pentadbiran di
NNS.
8. Gabenor Jeneral British di India bertanggungjawab menggubal semua dasar
dan undang-undang NNS.
9. Dasar pentadbiran ini menimbulkan rasa tidak puas hati penduduk dan
saudagar tempatan yang merasakan NNS seolah-olah tanah jajahan India.
10. Saudagar-saudagar British di NNS merayu kerajaan British supaya
memindahkan pentadbiran ke London.
11. Pada 1 April 1867, NNS diletakkan di bawah tanggungjawab Pejabat Tanah
Jajahan di London dan diisytiharkan sebagai tanah jajahan British.
12. .Majlis Perundangan ditubuhkan bagi membolehkan NNS meluluskan
undang-undang sendiri.
13. Sebab-sebab pentadbiran NNS dipindahkan dari India ke London pada
tahun 1867 ialah:
 SHTI di India tidak mengambil berat tentang kebajikan NNS.
 NNS membantah cadangan menghapuskan taraf pelabuhan bebas di
Singapura.
 Penduduk tempatan membantah tindakan kerajaan British
menjadikan NNS sebagai tempat buangan banduan.
 Kedatangan imigran Cina ke NNS tidak terkawal. Mereka
menubuhkan kongsi gelap dan sering melakukan kekacauan
 Pengenalan Akta Mata Wang 1855 menyebabkan mata wang dolar
Sepanyol digantikan dengan mata wang rupee India. Hal ini
merugikan para pedagang kerana nilainya yang rendah.
BAB 2 : KEKAYAAN HASIL BUMI MENDORONG CAMPUR TANGAN BRITISH
2.1 Dasar Campur Tangan British di Negeri-Negeri Melayu
1. Kekayaan hasil bumi di Negeri-Negeri Melayu menarik perhatian British.
 Bijih timah di Perak, Selangor, dan Negeri Sembilan.
 Emas di Pahang
2. Revolusi Perindustrian mendesak campur tangan British di Negeri-negeri
Melayu.
 Bahan mentah seperti bijih timah diperlukan untuk perusahaan
mengetin makanan.
3. Terusan Suez dan kapal wap merancakkan persaingan.
 Pembukaan Terusan Suez dapat memendekkan jarak perjalanan
dari England ke Tanah Melayu
 Kapal wap dapat mempercepatkan perjalanan dan membawa
muatan yang lebih banyak.
4. Kebimbangan campur tangan kuasa Eropah lain.
 British bimbang dengan kemaraan kuasa Eropah lain di Asia
Tenggara seperti Belanda, Perancis, dan Sepanyol.
5. Pertukaran kerajaan mengubah dasar British.
 Pertelingkahan dalam kalangan pembesar dan pergaduhan kongsi
gelap Cina di Negeri-Negeri Melayu mengakibatkan timbulnya
huru-hara di Tanah Melayu.
4
 Hal ini mendesak British untuk campur tangan di Negeri-Negeri
Melayu.
2.2 Keadaan di Perak, Selangor, Negeri Sembilan dan Pahang Memberi Peluang
Campur Tangan British.
Ketidakstabilan di Perak
1. Perang Larut antara kongsi gelap Ghee Hin dan Hai San menjejaskan
perusahaan bijih timah di Perak.
2. Masalah perebutan takhta berlaku antara Raja Abdullah dengan Sultan
Ismail kerana sistem pewarisan takhta tidak dipatuhi sepenuhnya.
3. Raja Abdullah telah meminta Andrew Clarke, iaitu Gabenor Negeri-Negeri
Selat untuk mengiktirafnya sebagai Sultan.
4. Andrew Clarke melihat permintaan Raja Abdullah ini sebagai peluang untuk
British menguasai Perak yang kaya dengan bijih timah.
5. Pada 20 Januari 1874, Perjanjian Pangkor telah ditandatangani.
6. Penguasaan British di Perak bermula setelah J.W.W Birch dilantik sebagai
Residen.
Perang Klang di Selangor
1. Perebutan daerah Klang berlaku antara Raja Abdullah dengan Raja Mahadi,
iaitu putera Sultan Sulaiman, Pembesar Klang.
2. Puak Hai San dan British menyokong Tengku Kudin yang membantu Raja
Abdullah.
3. Puak Ghee Hin pula menyokong Raja Mahadi.
4. Perang Klang ditamatkan tetapi usaha British untuk meletakkan Residen gagal.
5. Sebuah kapal dagang British telah dirompak berhampiran dengan Kuala
Langat pada tahun 1873.
6. Pada tahun 1874, rumah api di Tanjung Rachado telah diserang.
7. Akhirnya, J.G. Davidson dilantik sebagai Residen Selangor pada tahun 1874.
Perbalahan di Sungai Ujong, Negeri Sembilan
1. Perbalahan di Sungai Ujong berlaku antara Dato’ Kelana Syed Abdul Rahman
dengan Dato’ Bandar Kulop Tunggal.
2. Perebutan kuasa berlaku kerana:
 Sungai Ujong kaya dengan bijih timah.
 Ingin menguasai Sungai Linggi untuk mendapatkan kuasa memungut
cukai.
3. Dato’ Kelana menandatangani perjanjian dengan British pada tahun 1874.
4. Dato’ Bandar Kulop Tunggal tidak mengiktiraf perjanjian tersebut.
5. Dato’ Kelana dengan bantuan British telah menyerang Dato’ Bandar.
6. British berjaya menguasai Rembau, Jelebu, dan Seri Menanti.
7. Martin Lister dilantik sebagai Residen British yang pertama.
British bimbang pertapakan kuasa Eropah lain di Pahang
1. British campur tangan di Pahang kerana bimbang kuasa Eropah lain akan
bertapak seperti Perancis, Rusia dan Jerman.
2. Tindakan Sultan Ahmad membawa masuk pelabur Eropah akan menjejaskan
kepentingan British.
3. Tahun 1888-pembunuhan Go Hui, seorang rakyat British yang ditemui mati
berhampiran istana Sultan Ahmad telah dijadikan alasan British untuk mendesak
Sultan Ahmad menerima Residen British.
4. J.P. Roger dilantik sebagai Residen British di Pahang. Struktur Pentadbiran Persekutuan 1896 (NNMB)

2.3 Residen Menggugat Kuasa Sultan dan Pembesar Pesuruhjaya Tinggi British (Gabenor NNS) di Singapura

1. Sistem Residen menyebabkan Perak, Selangor, Negeri Sembilan dan Residen Jeneral (Kuala Lumpur)
Pahang diletakkan sebagai negeri naungan British.
2. Kuasa Sultan dan pembesar tergugat:
 Residen menjalankan semua urusan pentadbiran negeri. Sultan
dan pembesar kehilangan kuasa. Residen Perak Residen Selangor Residen Negeri
 Residen menasihati sultan dalam semua perkara pentadbiran Sembilan
kecuali adat istiadat dan agama. Selain itu, nasihat Residen Residen Pahang
mesti dipatuhi dan dilaksanakan.
 Residen menhapuskan amalan perhambaan yang mencaburi
adat resam. 2.5 Pembentukan Persekutuan Mencabar Kewibawaan Sultan
 Residen melantik pegawai Majistret dan Pemungut Hasil untuk
mengambil alih kuasa dan hak mengutip cukai yang sebelumnya
1. Pembentukan Persekutuan menyebabkan kuasa pentadbiran dipegang
dipegang oleh sultan dan pembesar.
oleh Residen Jeneral.
2. Residen Jeneral berkuasa dalam urusan kewangan dan cukai eksport.
2.4 Pengukuhan Kuasa British Melalui Pembentukan Negeri-Negeri Melayu 3. Kerajaan pusat menubuhkan jabatan-jabatan yang diketuai oleh Pegawai
Bersekutu (NNMB) British seperti jabatan Kehakiman, Jabatan Kewangan, Jabatan
Perhubungan dan Perkhidmatan Awam.
Sebab-sebab penubuhan Persekutuan 1896 4. Penglibatan orang Melayu dalam jabatan ini dihadkan oleh pihak British.
5. Sultan dikehendaki menurut nasihat Residen Jeneral dalam semua hal
Residen tiada panduan yang jelas untuk menjalankan tugas. kecuali hal ehwal agama Islam dan adat istiadat Melayu.
6. Durbar pertama telah diadakan di Kuala Kangsar, Perak pada tahun 1897
Sistem perhubungan seperti landasan Residen terlalu berkuasa dan gagal untuk mengatasi masalah yang dihadapi oleh sultan-sultan di Negeri-Negeri
kereta api dan jalan raya dapat dimajukan. dikawal oleh Gabenor NNS. Melayu Bersekutu.
7. Ahli-ahli Durbar terdiri daripada Pesuruhjaya Tinggi, Raja-raja Melayu,
Mengukuhkan pertahanan ketenteraan. Pentadbiran tidak seragam kerana Residen Jeneral dan empat orang Residen.
mempunyai udang-undang sendiri. 8. Durbar kedua pula telah diadakan di Kuala Lumpur pada tahun 1903.
9. Sultan Idris iaitu Sultan Perak telah mengkritik:
Perkongsian perkhidmatan pakar seperti Krisis kewangan di Pahang menyebabkan
 Pemusatan kuasa di tangan Residen Jeneral.
doktor, guru, jurutera dan juruukur dapat perbelanjaan meningkat dan memerlukan
 Mendesak agar kuasa-kuasa raja-raja Melayu dikembalikan.
menjimatkan bayaran. negeri yang kaya untuk membantu.
 Mendesak agar bilangan pegawai Melayu dalam perkhidmatan
kerajaan ditambah.
Pentadbiran Persekutuan  Orang Melayu dilantik ke jawatan lebih tinggi.
 Mengiktiraf bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi.
1. Perak, Selangor, Negeri Sembilan dan Pahang disatukan pentadbiran pada 10. Kesan desakan Durbar kedua:
tahun 1896 di Kuala Lumpur.  Durbar digantikan dengan Majlis Mesyuarat Persekutuan pada
2. Persekutuan ini diketuai oleh Residen Jeneral dan Residen Jeneral yang tahun 1909.
pertama ialah Frank Swetthenham.  Jawatan Residen Jeneral digantikan dengan Ketua Setiausaha.
 British bersetuju menyerahkan semula kuasa mentadbir kepada
Majlis Mesyuarat Negeri.

5
 7. Negara-negara di Asia Tenggara yang kaya dengan hasil buminya telah menjadi
BAB 3 : NEGERI-NEGERI MELAYU UTARA DAN JOHOR BENTENG tumpuan kepada kuasa-kuasa besar Eropah seperti Perancis, Jerman, Amerika
KESELAMATAN BRITISH Syarikat dan Rusia.

8.  Perancis berminat dengan Lembah Menam Chao Phraya dan merancang untuk

membina Segenting Kra  yang akan mengancam perdagangan British di
Singapore.

9. . Jerman berminat untuk mengambil Pulau Langkawi manakala Amerika Syarikat

pula ingin mendapatkan Terengganu dan Rusia berhasrat untuk menduduki
Ujung Salang.

10. Oleh itu, amatlah penting bagi British untuk meluaskan tanah jajahannya ke
seluruh Tanah Melayu.
11. Hubungan Siam dengan British bermula apabila John Crawfurd dihantar ke Siam
pada tahun 1822 dengan tujuan untuk mewujudkan persefahaman dan
memperbaiki perdagangan dengan Siam, namun gagal.
12. Pada Jun 1826, Henry Burney ke Siam untuk menandatangani perjanjian dengan
Raja Siam:
 Perjanjian Burney (1826)
Syarat-syarat perjanjian:
1) British mengiktiraf Kedah sebagai hak Siam
2) Siam mengiktiraf pendudukan British di Pulau Pinang
3) Sultan Kedah tidak dibenarkan menetap di Kedah,
Pulau Pinang, Seberang Perai, Perak, Selangor dan
jajahan British di Burma
4) Siam tidak boleh mengganggu perdaganganBritish di
Kelantan dan Terengganu
3.1 Negeri-negeri Melayu Utara Pemampan Keselamatan British di Tanah 5) British tidak akan campur tangan dalam hal-ehwal Kedah
Melayu
 Kesan Perjanjian Burney 1826:-
1. Pada akhir kurun ke-19, kuasa-kuasa barat seperti Perancis, Jerman, Amerika
Syarikat dan Rusia bersaing mencari tanah jajahan dan hak perdagangan di  Sultan Kedah kehilangan negerinya di tangan Siam
Tanah Melayu.  Hubungan Siam dengan British bertambah baik
2. Tanah Melayu yang kaya dengan bahan mentah menjadi rebutan.  Sultan Kedah terpaksa menetap di negeri Melaka pada tahun 1831
3. British amat bimbang kedudukan British di Tanah Melayu akan terancam. 1. Selepas Perjanjian Burney, British berusaha meluaskan pengaruhnya di Kedah,
4. British bimbang Siam akan menyerahkan atau membenarkan mana-mana kuasa Perlis, Kelantan, dan Terengganu
lain bertapak di selatan Siam. 2. British bimbang terhadap kuasa Barat lain yang berminat mencari wilayah di
5. Oleh itu, satu cara bagi menyekat penapakan kuasa barat lain ialah dengan Tanah Melayu dan Siam
memelihara hubungan persahabatan dengan Siam bagi mengukuhkan  Perjanjian Sulit British - Siam 1897
kedudukan British.
Syarat-syarat perjanjian:
6. Negeri-Negeri Melayu Utara Penampan Keselamatan Di Tanah Melayu

6
 1) Siam tidak boleh menyerahkan Kedah, Perlis, Kelantan, dan  British berpeluang meluaskan pengaruhnya di Kelantan dan
Terengganu kepada kuasa lain Terengganu
2) Negeri-negeri Melayu tersebut diiktiraf oleh British di bawah  Kuasa Siam ke atas Kelantan dan Terengganu terbatas
kawalan Siam
3) Siam berjanji tidak akan menyerahkan sebarang hak
 Perjanjian Bangkok 1909
perdagangan dan wilayah kepada kuasa asing tanpa
persetujuan British Sebab
4) British akan memberi bantuan kepada Siam jika diserang
musuh * Siam mendakwa British tidak mematuhi syarat-syarat Perjanjian
Sulit British - Siam 1897 dan mendesak agar perjanjian tersebut
 Kesan Perjanjian Sulit British-Siam 1897 dibatalkan

 Hubungan di antara British dan Siam bertambah baik Syarat-syarat perjanjian:

 British dapat menyekat pengaruh kuasa Barat yanglain dari bertapak di 1) Siam bersetuju menyerahkan Kedah, Kelantan,
Tanah Melayu Terengganu dan Perlis kepada British
2) Penasihat British dilantik di setiap negeri tersebut
 Perisytiharan British - Siam 1902
3) Perjanjian Sulit British - Siam 1897 dibatalkan
Sebab
4) British menyerahkan hak wilayah asingan kepada Siam
* Sultan Kelantan telah membenarkan Duff Development Company
untuk memajukan dua kawasan di utara dan timur negeri Kelantan  Kesan perjanjian

Syarat-syarat perjanjian:  British berjaya menguasai Perlis, Kedah, Kelantan, dan Terengganu

1) Siam mengawal hubungan luar negeri Kelantan dan  British mengukuhkan kuasanya di negeri

George Maxwell Tunku Mahmud 3.2 Penasihat British Mengancam Kedaulatan NegeriNegeri Melayu Utara
(a) Menggunakan bahasa Inggeris (a) Penggunaan bahasa Melayu 1. Perjanjian Bangkok membolehkan British meluaskan pengaruhnya di
dalam penulisan surat rasmi dalam surat rasmi dan Negeri-Negeri Melayu Utara.
dan perundangan. perundangan.
2. Sultan-sultan terpaksa menerima Penasihat British.
(b) Surat rasmi ditapis oleh Penasihat (b) Surat rasmi tidak perlu ditapis.
British. 3. Kuasa raja-raja di Negeri-Negeri Melayu Utara tergugat
(c) Keutamaan diberi kepada orang
(c) Melantik pegawai British dalam Melayu dalam pentadbiran. Penasihat British di Kedah
pentadbiran.
(d) Penggunaan kalendar Hijrah. 1. Sultan Abdul Hamid Halim Shah tidak mengiktiraf Perjanjian Bangkok dan
(d) Penggunaan kalendar Masihi. enggan menerima Penasihat British.
(e) Cuti umum pada hari Jumaat.
(d) Cuti umum pada hari Ahad. 2. British melantik George Maxwell sebagai Penasihat British pada tahun 1910.
3. Tunku Mahmud telah membantah tindakan George Maxwell memperkenalkan
Terengganu sistem pentadbiran Barat.
2) Siam tidak boleh mencampuri hal-ehwal dalam negeri
Kelantan dan Terengganu Penasihat British di Perlis
3) Siam melantik seorang pegawai British di Kelantan dan 1. Raja Syed Alwi membantah Siam menyerahkan negeri baginda kepada. British.
Terengganu yang bekerja untuk kerajaan Siam
2. Baginda tidak menerima Penasihat British tetapi British tidak menghiraukan.
 Kesan:-
3. Kapten Meadowe Frost dilantik sebagai Penasihat British

7
 4. Frost mengukuhkan kuasa dengan menggubal undang-undang dan
memperkenalkan jabatan baru.  Daeng Ibrahim menjadi Temenggung Johor dan
menggantikan ayahandanya Temenggung Abdul Rahman
5. Beliau menguasai Jabatan Kewangan sebagai strategi menguasai pada tahun 1825.
pentadbiran.
 1855 - Perjanjian Persahabatan telah ditandatangani
Penasihat British di Kelantan
antara Temenggung Ibrahim dengan Sultan Ali.
1. Pada tahun 1910, Sultan Muhammad IV terpaksa menandatangani perjanjian
 Perjanjian ini telah memberikan kuasa kepada
dengan British untuk menempatkan Penasihat British, iaitu J.S. Mason.
Temenggung Ibrahim memerintah Johor, kecuali di
2. Pada tahun 1915, kuasa mentadbir jajahan telah diambil alih pegawai British wilayah Kesang.
dan British juga menguasai Jabatan Mahkamah Tinggi, Jabatan Polis, dan
Pejabat Tanah.
Penasihat British di Terengganu 1. Temenggung Daeng Ibrahim menjalankan pentadbiran dengan cekap dan
mengasaskan pentadbiran baru di Tanjung Puteri.
1. Sultan Zainal Abidin III tidak mengiktiraf Perjanjian Bangkok dan menolak
pelantikan Penasihat British. 2. Beliau menggalakkan kemasukan orang Cina dari Singapura untuk
mengusahakan ladang lada hitam melalui Sistem Kangcu bagi memajukan
2. Baginda membuat bantahan kepada Pesuruhjaya Tinggi British di
ekonomi Johor.
3. Singapura. British tetap melantik W.L. Conlay menjadi wakil British pada
3. Sistem Kangcu:
1910.
o Diperkenalkan pada tahun 1833.
4. Baginda telah menggubal Undang-undang Tubuh Kerajaan Terengganu
 Berasal daripada perkataan Cina yang bermaksud Tuan
untuk menyekat kemaraan British di Terengganu.
Sungai.
5. Bidang kuasa wakil British terhad dalam menguruskan hal-ehwal luar  Orang Cina diberi surat kebenaran yang dikenal sebagai
negeri Terengganu. "Surat Sungai" bagi mengusahakan pertanian.
 Kawasan perladangan dikenal sebagai Kangkar atau kaki
6. Sultan Muhammad II menandatangani perjanjian pada tahun 1919 untuk sungai.
 Kangkar diketuai Kangcu yang memerintah dan memungut
7. melantik J.L. Humphreys sebagai Penasihat British.
cukai.
8. Sultan Muhammad II meletak jawatan kerana enggan tunduk pada British.  Jenis tanaman yang dijalankan ialah lada hitam dan gambir.
British akhirnya menguasai Terengganu kerana semua jabatan telah dikuasai  Cukai yang diterima merupakan sumber pendapatan negeri.
oleh Penasihat British.

3.3 Pemodenan Johor Melambatkan Campur Tongan British Sultan Abu Bakar - Bapa Pemodenan Johor (1862 -1895)

1. Johor merupakan negeri terakhir menerima Penasihat British, hubungan

Johor dengan British telah berjaya mengekalkan kedaulatan sehingga
tahun 1914.
2. Kebijaksanaan pemerintah dan pengenalan sistem birokrasi moden telah
berjaya membawa kestabilan dan kemakmuran ekonomi.

Temenggung Daeng Ibrahim Pemimpin Berwibawa (1825 - 1862)

1. Sultan Abu Bakar menaiki takhta selepas kemangkatan ayahandanya pada

tahun 1862.
2. Baginda selalu ke England untuk mempelajari cara pentadbiran yang
terbaik bagi memajukan Johor.

8
 3. Mahkamah, perkhidmatan pos, dan Jabatan Kerja Raya ditubuhkan bagi 2) Dato' Abdul Rahman bin Andak
memajukan Johor. Sekolah, hospital, dan jalan raya dibina bagi kebajikan.
Pasukan polis juga ditubuhkan bagi menjaga keamanan.
 Merupakan Setiausaha Sulit Sultan Johor (1885) dan
4. Meneruskan Sistem Kangcu bagi memantapkan ekonomi. Setiausaha Kerajaan Johor (1893 - 1909).
5. 1885 - British dan Johor menandatangani perjanjian persahabatan. Johor  Mendapat gelaran Dato' Seri Amar Diraja.
6. diiktiraf sebagai negeri bebas dan berdaulat.  Berperanan dalam hubungan luar negeri, terutamanya
dengan British.
7. Sultan Abu Bakar diiktiraf sebagai Sultan Johor dan kedudukannya lebih
tinggi berbanding Pesuruhjaya Tinggi Singapura. Baginda boleh terus  Merupakan perintis kepada penubuhan Pakatan
menghubungi kerajaan British di London tanpa menerusi Pesuruhjaya Tinggi. Belajar Mengajar Pengetahuan Bahasa Johor 1888.
8. 1895 - Baginda mengisytiharkan perlembagaan negeri (Undang-undang
Tubuh Kerajaan Johor).
9. Undang-undang Tubuh Kerajaan Johor:-
3) Dato' Muhammad Salleh bin Perang
 Sultan tidak boleh menyerahkan Johor kepada kuasa asing.
 Majlis Mesyuarat Menteri dan Majlis Mesyuarat Negeri ditubuhkan.
 Ahli Majlis Mesyuarat Menteri terdiri daripada orang Melayu dan  pernah menjawat jawatan Pesuruhjaya Polis,
bertanggungjawab menasihati sultan. Ketua Jabatan Ukur dan Ketua Jabatan Tanah.
 Ahli Majlis Mesyuarat Negeri mestilah terdiri daripada rakyat Johor
dan berperanan menggubal undang-undang.  Bertanggungjawab menjaga keamanan dan
kestabilan negeri.
 Melukis peta pembangunan negeri Johor.
Pemimpin Johor yang Berwibawa
 Dianugerah gelaran Dato' Bentara Luar.

1) Dato'Jaafar bin Muhammad

 Merupakan Setiausaha Kerajaan Johor 4) Dato' Muhammad Ibrahim Munsyi

pertama dan Menteri Besar Johor pertama
(1882 - 1919).
 Merupakan Ketua Jabatan Pendidikan Johor
 Digelar sebagai Datuk Bentara. yang pertama.

 Telah mewajibkan pegawai British memakai  Mendirikan banyak sekolah dan mewajibkan
pakaian rasmi. persekolahan.

 Mengarahkan bendera Union lack dikibarkan  Telah dianugerahkan gelaran Dato' Bentara
lebih rendah daripada bendera Johor. Dalam dan Bapa Pendidikan Melayu Johor.

 Mewajibkan penggunaan bahasa Melayu

dalam urusan rasmi kerajaan

Johor di ambang penjajahan British

1. British tidak berputus asa untuk menguasai Johor kerana bimbang Johor
akan jatuh ke tangan kuasa Barat yang lain.
2. Antara strategi British untuk menguasai Johor ialah:-

9
  menguasai hal-ehwal luar Johor melalui Perjanjian Persahabatan
1885 yang ditandatangani antara Sultan Abu Bakar dengan
British.
 menubuhkan Lembaga Penasihat Johor untuk menghalang
Sultan Johor berhubung dengan Lembaga Penasihat di London.
 menasihati Sultan Johor membina landasan kereta api dari Johor
ke Singapura dengan meminjam wang sebanyak 200 000 dolar
daripada Negeri-negeri Selat sebagai muslihat untuk mengawal
kewangan kerajaan Johor.
3. Pembesar Johor yang bijak seperti Dato' Abdul Rahman Andak
menghalang Sultan daripada meminjam wang daripada British lalu
menggagalkan usaha British itu.  Pada tahun 1827, Sultan Brunei telah menghantar wakil Brunei untuk mentadbir
Wilayah Sarawak.
4. British sedar bahawa usahanya tidak akan berjaya selagi ada pembesar
yang pintar.  Wakil Brunei yang dihantar oleh baginda ialah Pangeran Indera Mahkota.

5. Oleh itu, Dato' Abdul Rahman Andak telah disingkirkan oleh British apabila  Sultan Brunei menghantar Pangeran Indera Mahkota ke Sarawak untuk tujuan
Gabenor Negeri-negeri Selat, John Anderson, menasihati Sultan Ibrahim menguasai kekayaan dan memperkukuh kuasa baginda di Sarawak.
supaya menghantar Dato' Abdul Rahman Andak ke London pada tahun
1907. Beliau kemudiannya bersara di London.  Sarawak kaya dengan galian antimoni dan emas.

6. Penyingkiran pembesar yang pintar memberi peluang kepada British untuk  Pangeran Indera Mahkota telah mengambil alih kuasa pentadbiran di Sarawak
menguasai Johor. dan membuat perubahan dasar pentadbiran untuk menguntungkan dirinya sendiri:

7. Pada tahun 1914, Sultan Ibrahim dipaksa meminda Undang-Undang
Tubuh Kerajaan Johor untuk membolehkan orang bukan rakyat Johor
menjadi ahli dalam Majlis Mesyuarat Negeri.
8. Akhirnya, Sultan Ibrahim menandatangani suatu perjanjian dengan British
dan terpaksa menerima Penasihat British di Johor.
9. Douglas Campbell ialah Penasihat British yang pertama di Johor.
10. Tugas Penasihat British ialah menasihati sultan dalam segala urusan
pentadbiran kecuali urusan yang berkaitan dengan adat dan agama orang
Melayu.
BAB 4 : KEKAYAAN EKONOMI SARAWAK MENDORONG PENJAJAHAN
KELUARGA BROOKE
4.1 Perpecahan Membuka Ruang Penjajahan
 Pada kurun ke-18, Sarawak cuma sebuah wilayah di sekitar Lembah Sungai
Sarawak.
 Pada masa itu, Sarawak dikuasai Sultan Brunei.
a) Semua kuasa pentadbiran ditarik balik daripada pembesar tempatan.
b) Perdagangan antimoni dan emas dimonopolikan olehnya.
c) Penduduk tempatan dikenakan cukai yang tinggi terhadap hasil mereka.
d) Orang Bidayuh dipaksa bekerja di lombongnya tanpa dibayar upah.
 Kedatangan Pangeran Indera Mahkota tidak disenangi oleh pembesar tempatan
kerana mereka kehilangan kuasa dan kawalan dalam perusahaan melombong
antimoni dan emas.
 Dasar pentadbiran Pangeran Indera Mahkota yang bersifat menindas menimbulkan
perasaan tidak puas hati di kalangan orang Melayu, orang Bidayuh dan pembesar
tempatan.
 Pada tahun 1837, orang Melayu dan orang Bidayuh yang diketuai oleh Datuk
Patinggi Ali telah bangkil untuk menentang kezaliman Pangeran Indera Mahkota.
 Pemberontakan tersebut tidak dapat disekat oleh Pangeran Indera Mahkota.
 Sultan Brunei telah menghantar Pangeran Raja Muda Hashim ke Sarawak untuk
menamatkan pemberontakan itu.
 Pangeran Raja Muda Hashim juga gagal menyekat kebangkitan penduduk
tempatan.

 Sungguhpun demikian, Sultan Brunei membiarkan pembesar tempatan yang .

dilantik oleh baginda mentadbir wilayah Sarawak tanpa campur tangan kerajaan
Brunei.

10
  Sultan Brunei menandatangani suatu perjanjian dengan James Brooke.
 Pada tahun 1836, seorang pedagang British yang
bernama James Brooke telah tiba di Sarawak dalam Perjanjian antara Sultan Omar Ali Saifuddin
sebuah kapal perang. dengan James Brooke 1842

 Pangeran Raja Muda Hashim telah meminta bantuan
daripada James Brooke untuk menamatkan
pemberontakan Datu Patinggi Ali.
 Pangeran Raja Muda Hashim menjanjikan James
Brooke jawatan Gabenor Sarawak sekiranya
pemberontakan itu dapat ditamatkan
 James Brooke bersetuju untuk membantu kerana
beliau memang sedang mencari peluang
perdagangan
Antara syarat perjanjian ialah:
1. Sultan Brunei menyerahkan Sarawak dan kawasan Tanjung Datu
ke Sungai Samarahan dan menyerahkan segala hasil cukainya
kepada James Brooke dan pewarisnya.
2. James Brooke akan membayar 2500 dolar setiap tahun kepada
baginda.
3. Agama dan adat istiadat penduduk Sarawak tidak boleh diganggu.
4. Sultan Brunei mengiktiraf James Brooke sebagai Raja Putih
Sarawak.
 Pada tahun 1846, Sultan Brunei cuba menentang James Brooke tetapi telah
ditewaskan.

 James Brooke berjaya menamatkan kebangkitan rakyat Sarawak.  Baginda terpaksa mengiktiraf James Brooke sebagai Raja Sarawak yang merdeka.

 Pangeran Raja Muda Hashim cuba melambat-lambatkan pelantikan James Brooke  Dengan itu, James Brooke menguasai Sarawak secara penuh.
sebagai Gabenor Sarawak kerana tawaran beliau kepada James Brooke dibuat
tanpa pengetahuan dan persetujuan Sultan Brunei.
4.2 Keluarga Brooke Meluaskan Kuasa
 James Brooke hilang kesabarannya lalu menyerang bandar Kuching.
 Pangeran Raja Muda Hashim terpaksa melantik James Brooke sebagai Gabenor  James Brooke dan anak saudarannya, Charles Brooke telah memperluas kuasa
Sarawak yang pertama pada tahun 1841. mereka dengan bantuan tentera laut British antara tahun 1853 hingga tahun 1905.

 Suatu perjanjian ditandatangani antara Pangeran Raja Muda Hashim dengan  Masalah tempatan memberikan peluang kepada James Brooke dan Charles
James Brooke pada tahun 1841. Brooke memperluas kawasan pemerintahan mereka.

Perjanjian antara Pangeran Raja Muda J(ashim

dengan James Brooke pada tahun 1841

Antara syarat perjanjian ialah:

 James Brooke memerintah negeri Sarawak dan menguasai
segala hasilnya.
 James Brooke harus menghormati dan memelihara undang-
undang dan adat istiadat orang Melayu.

 Pada tahun 1842, James Brooke melawat Brunei bersama-sama angkatan

tentera laut British dari Singapura untuk menghadap Sultan Omar Ali Saifuddin.
 Tujuan James Brooke menghadap Sultan Brunei adalah untuk mengesahkan
kedudukannya di Sarawak.
 Sultan Brunei terpaksa mengiktiraf perjanjian antara Pangeran Raja Muda
Hashim dengan James Brooke yang ditandatangani pada tahun 1841.

11

4.3 Keluarga Brooke Memantapkan Pentadbiran
 James Brooke telah berjaya mendapatkan sokongan penduduk tempatan dengan
a) memperkenalkan sistem pemerintahan beraja
b) melibatkan pemimpin tempatan dalam pentadbiran pembesar-pembesar
yang dilucutkan jawatan oleh Pangeran Indra Mahkota dilantik semula untuk
membantu dalam pentadbiran, khasnya dalam bidang yang berkaitan dengan
adat tempatan.
 Pada tahun 1855, Majlis Tertinggi ditubuhkan. Keahliannya terdiri daripada Raja,
Residen Bahagian Pertama dan empat orang Pembesar tempatan Melayu. Majlis
Tertinggi berfungsi untuk menggubal segala dasar dan meluluskan undang-
undang pentadbiran negeri Sarawak.
 Pada tahun 1868, Majlis Negeriditubuhkan. Keahliannya terdiri daripada ketua
kaum bumiputera. Majlis Negeri bersidang tiga tahun sekali. Majlis Negeri
berfungsi untuk memberi peluang kepada pemimpin kaum bumiputera
menyuarakan pandangan mereka.
 James Brooke telah membahagikan Sarawak kepada lima bahagian untuk
melicinkan pentadbiran.
12
 Pentadbiran setiap bahagian dilaksanakan oleh Majlis Bahagian.
 Majlis Bahagian diketuai oleh seorang Residen yang dibantu oleh Penolong
Residen, Pegawai Daerah, Penolong Pegawai Daerah, Pegawai Anak Negeri dan
Ketua Kampung.
 Pegawai Anak Negeri dan Ketua Kampung terdiri daripada orang tempatan.
 Pegawai Anak Negeri bertanggungjawab dalam hal
a) menasihati Residen
b) memungkut cukai
c) mengetuai tentera
d) menjaga keamanan
 Kerajaan Brooke telah menubuhkan pelbagai jabatan untuk melicinkan
pentadbiran. Contohnya ialah Jabatan Polis, Jabatan Kastam dan cukai, Jabatan
Pos dan Jabatan Kehakiman.
 Mahkamah ditubuhkan untuk mengendalikan perbicaraan.
a) Ketua kaum akan mengadili kes sivil yang melibatkan ahli suku kaum
masing-masing. Misalnya, ketua kaum Melayu akan mengadili kes yang
melibatkan orang Melayu.
b) Kes jenayah dan kes yang melibatkan lebih daripada satu suku kaum akan
diadili oleh Raja, Residen atau Timbalan Residen.
 Pada tahun 1888, Charles Brooke membuat perjanjian dengan British bagi
mengukuhkan kerajaan Brooke. British pula berpeluang mengukuhkan
pengaruhnya di Sarawak.
Perjanjian pada tahun 1888 antara kerajaan British dengan Charles Brooke
Antara syarat perjanjian ialah:
1. British melindungi Sarawak dan serangan musuh.
2. Keluarga Brooke memerintah negeri dengan bebas.
3. Ha ehwal luar negeri adalah di bawah kawalan British.
 Pada tahun 1941, Charles Vyner Brooke mengisytiharkan Perlembagaan Sarawak
untuk mengembalikan kuasa pentadbiran kepada rakyat Sarawak sempena
sambutan ulang tahun pemerintahan keluarga Brooke yang ke-100
Perlembagaan Sarawak 1941
Antara isi kandungan iafah:
1. Charles Vyner Brooke menyerahkan kuasa mutlaknya kepada
Majlis Tertinggi dan Majlis Negeri.
2. Raja Sarawak memerintah dengan nasihat Majlis Tertinggi.
3. Majlis Negeri diberi kuasa meluluskan undang-undang dan
menguruskan kewangan.
4. Raja mempunyai kuasa untuk membatalkan undang-undang yang
diluluskan oleh Majlis Negeri.
5. Raja Brooke melantik ke6anyakan ahli Majlis Tertinggi dan Majlis
Negeri.
 Perlembagaan Sarawak 1941 ialah perlembagaan bertulis yang pertama bagi
Sarawak.
 Perlembagaan itu tidak sempat dikuatkuasakan kerana meletusnya Perang Dunia
Kedua.
4.4 Perubahan Ekonomi di Bawah Pentadbiran Keluarga Brooke
 Keluarga Brooke memonopolikan kekayaan hasil di bumi Sarawak dengan
menghalang kemasukkan pelabur luar secara besar-besaran.
 Keluarga Brooke membenarkan orang Cina bergiat dalam sektor perlombongan
dan sektor perdagangan.
Hasil hutan mengukuhkan keuntungan
 Sarang burung dikutip dari gua batu kapur.Sarang burung mempunyai khasiat
dan dijual dengan harga yang tinggi.
 Hasil-hasil hutan lain yang mendatangkan keuntungan kepada Brooke ialah
kapur barus, rotan, damar, getah jelutung dan kayu balak.
Kemajuan pertanian menguntungkan keluarga Brooke
 Tanaman tradisional seperti kelapa, gambir, lada hitam, sagu atau rumbia
ditanam secara meluas untuk dieksport.
 Bagi meningkatkan eksport, Brooke telah memperkenalkan tanaman baru
seperti getah dan tembakau.
13
 Tanaman getah yang diperkenalkan pada akhir abad ke-19 kebanyakannya
diusahakan oleh pekebun kecil. Pada kurun ke-20, getah merupakan eksport
kedua Sarawak selepas minyak.
Perlombongan memantapkan kekayaan Keluarga Brooke
 Syarikat Borneo Bhd. ialah sebuah syarikat yang ditubuhkan pada tahun 1856
untuk menjalankan aktiviti perlombongan di Sarawak.
 Pada tahun 1857, Syarikat Borneo mengusahakan perlombongan emas di Bau
selepas pelombong Cina di sana memberontak kerana tidak berpuas hati dengan
cukai tinggi yang dikenakan oleh kerajaan.
 Syarikat Borneo memonopolikan perlombongan antimoni di Bau dan Kuching,
Sarawak.
 Pada tahun 1882, telaga petroleum yang pertama dijumpai di Miri.
 Perlombongan petroleum dikendalikan oleh The Anglo-Saxon Oil Company.
 Kilang penapis minyak didirikan di Lutong pada tahun 1917.
4.5 Perubahan Sosial di Bawah Pentadbiran Keluarga Brooke
 Di bawah pentadbiran keluarga Brooke, setiap kaum dipisahkan mengikut
pekerjaan dan petempatan.
 Pemisahan kaum mengikut pekerjaan dan tempat tinggal ini sengaja di
laksanakan untuk menghalang perpaduan kaum dan seterusnya memastikan
kedudukan Raja Sarawak tidak tergugat.
 Dasar pentadbiran seperti ini dikenali sebagai dasar pecah dan perintah.
 Bandar-bandar seperti Kuching, Miri dan Sibu telah berkembang maju akibat
perkembangan ekonomi dan pertambahan penduduk.
 Bandar-bandar dilengkapi kemudahan asas seperti jalan raya, bekalan air dan
bekalan elektrik.
 Kawasan pedalaman ketinggalan dari segi kemudahan asas kerana kerajaan
kurang memberi perhatian di kawasan tersebut.
 Perkhidmatan kereta api menghubungkan Bau dengan Kuching.
 Pengangkutan-pengangkutan air diberikan oleh syarikat perkapalan seperti
Singapura and Sarawak Steamship Company.
 Perkhidmatan udara penting kerana jalan raya terhad. Perkhidmatan kapal
terbang air telah diadakan antara Kuching dengan Singapura pada tahun 1924.
 Perkhidmatan kesihatan seperti hospital dan klinik dikendalikan oleh mubaligh
Kristian tetapi perkhidmatan ini hanya tertumpu di kawasan bandar.
 Kawasan luar bandar kekurangan perkhidmatan perubatan.
 Pentadbiran Brooke tidak memberi perhatian terhadap pendidikan.
 Sistem pendidikan Barat tidak digalakkan kerana difikirkan tidak sesuai untuk
penduduk tempatan.
 Sekolah Melayu didirikan untuk melatih orang Melayu menjadi guru dan
kakitangan rendah kerajaan.
 Sekolah Cina dibiayai dan dikendalikan oleh kaum Cina sendiri.
 Sekolah Inggeris dikendalikan oleh Mubaligh Kristian.
 Orang Dayak kurang diberikan peluang memperoleh perkhidmatan pendidikan
kerana kerajaan Brooke hendak mengekalkan cara hidup tradisional mereka.
4. Pada tahun 1877, dengan bantuan British, Overbeck dapat
memperbaharui tempoh pajakan dengan syarat syarikat mereka diletakkan
di bawah kekuasaan British.
5. Sultan Abdul Mu’mein telah bersetuju menyerahkan tanah antara Kimanis
dan Sungai Sibuku kepada Overbeck dan Dent.
6. Pada tahun 1880, Overback menjual haknya kepada Dent.
7. Dent telah menubuhkan Persatuan Sementara Borneo Utara British
Berhad. Saham syarikat dijual kepada orang British. Syarikat berusaha
untuk mendapatkan Piagam Diraja daripada kerajaan British.
8. Pada tahun 1881, Syarikat mendapat Piagam Diraja dan dinamakan
Syarikat Borneo Utara British (SBUB) pada tahun 1882.
9. Pada tahun 1888, SBUB menandatangani Perjanjian Perlindungan Borneo
Utara. Sabah menjadi negeri nungan British dan British bertanggungjawab
terhadap hal ehwal luar Sabah.

 Maktab Penguruan Sultan Idris di Tanjung Malim dan Maktab Perguruan Kent
melatih guru untuk sekolah kerajaan. SBUB hendaklah menerima
 Jabatan Pelajaran ditubuhkan untuk mengawal perkembangan pendidikan di nasihat British.
Sarawak pada tahun 1924. SBUB hendaklah memerintah
dengan adil dan saksama.
Syarat Pemberian Piagam
kepada Persatuan Sementara SBUB mesti melantik pegawai
Borneo Utara British Berhad. British yang diakui oleh British.
SBUB tidak boleh menyerahkan
wilayah Sabah kepada mana-
mana kuasa lain tanpa persetujuan
daripada British.
SBUB hendaklah memelihara
agama, adat dan undang-undang
tempatan.

5.2 SBUB Mengukuhkan Kuasa di Sabah

1. Gabenor mengetuai pentadbiran SBUB di Sabah. Gabenor yang pertama

ialah W.H. Treacher.
2. Gabenor dibantu oleh Majlis Penasihat yang akan menasihati Gabenor
dalam hal pentadbiran.
BAB 5 : KEKAYAAN EKONOMI SABAH MENARIK MINAT SYARIKAT BORNEO 3. Sandakan ialah pusat pentadbiran SBUB.
UTARA BRITISH 4. Pentadbiran Sabah dibahagikan kepada empat Residensi yang diketuai oleh
Residen.
5. Residensi akan dibahagikan kepada 10 daerah yang diketuai oleh Pegawai
5.1 Syarikat Borneo Utara British (SBUB) Bertapak di Sabah
Daerah.
1. Pada tahun 1865, Sultan Brunei telah memberikan konsesi selama 10 6. Pentadbiran peribumi dikekalkan kerana;
tahun kepada wakil Amerika Syarikat iaitu C.L Moses. a. Mereka lebih memahami budaya masyarakat .
2. Moses menjual konsesi tersebut kepada The America Trading Company b. SBUB kekurangan kewangan untuk menggaji pegawai Eropah.
yang diketahui oleh J.W. Torrey. Dia kemudian menjual haknya kepada
Von Overbeck. 7. SBUB melaksanakan undang –undang Barat dan undang-undang tempatan
3. Overback meminjam wang daripada Syarikat Dent. untuk menjaga keamanan.
8. Mahkamah Majistret ditubuhkan unuk mengendalikan kes-kes berat seperti
pembunuhan ,penculikkan, dan rompakan.

14
 9. Mahkamah Anak Negeri pula mengendalikan kes-kes peribumi yang • Pada 1 Julai 1915, Sekolah Latihan bagi anak-anak
berkaitan dengan undang –undang Islam dan hukum adat. Ketua Anak Negeri telah dibina di Jesselton.
• Sekolah Melayu yang pertama dibina di Kota Belud
pada tahun 1921.
5.3 SBUB Mengeksploitasi Hasil Bumi Sabah • SBUB hanya menyediakan pendidikan peringkat
rendah kerana kekurangan wang dan menganggap
1. Hasil tradisional Sabah dieksploitasi untuk mengatasi masaalah kewangan bidang pendidikan tidak menguntungkan.
SBUB.
2. Antara hasil tradisional Sabah ialah; Kemudahan • SBUB telah membina hospital di bandar-bandar besar
a. Sagu seperti Kudat, Sandakan, Beaufort dan Jesselton.
b. Rotan • Pusat kesihatan pula dibina di kawasan luar bandar.
c. Trepang
d. Pokok lanut Perbandaran • Kudat – Pusat pentadbiran SBUB yang pertama
e. Sirip ikan yu (1881).
f. Sarang burung • Sandakan – Pusat pentadbiran (1884), pusat
pembalakan, dan pelabuhan antarabangsa.
3. Selain hasil tradisional ,SBUB juga mengusahakan tanaman baru seperti • Jesselton – Pusat perdagangan dan pelabuhan yang
getah dan tembakau. penting.
4. SBUB turut menguasai hasil balak Sabah seperti ramin, seraya, kapur,
meranti, dan belian
5. SBUB juga menggiat dalam usaha perlombongan diSabah seperti emas,
arang batu, dan mangan. BAB 6 : BRITISH MENGEKSPLOIT EKONOMI

5.4 Perubahan Sosial SBUB di Sabah

6.1 KEGIATAN PERTANIAN DAGANGAN
Perkhidmatan Sosial Ciri-ciri
Landasan kereta • Landasan kereta api yang pertama dibina pada tahun  Tanaman tradisional seperti lada hitam, gambir, buah pala, cengkih, ubi kayu,
api 1896. tebu dan nanas telah ditanam secara besar-besaran oleh British.
• Landasan sepanjang 32 km ini dibina bagi  Pertanian dagangan hanya diusahakan oleh British.
menghubungkan Weston ke Beaufort.  Petani Melayu tidak digalakkan mengusahakan pertanian dagangan.
• Landasan ini kemudian disambung dari Beaufort ke
Jesselton dan dari Tenom ke Malalap pada tahun
1905.
• Landasan ini dibina bagi memudahkn SBUB
mengangkut hasil keluaran di bahagian pendalaman
ke pelabuhan.

Jalan raya • Hanya tertumpu di bandar-bandar besar seperti

Jesselton,Sandakan,Kudat, Lahad Datu, dan Tawau.
• Dibina untuk menghubungkan kawasan kegiatan
ekonomi dengan bandar dan pelabuhan.
Tanaman Keterangan
Pengangkutan air • Syarikat perkapalan seperti Strait Steamship mula
mengangkut penumpang dan barangan pada tahun
1980.

Pendidikan • Sekolah Inggeris dibina oleh mubaligh Kristian untuk

menyebarkan agama Kristian.
• Pada tahun 1909, Jabatan Pelajaran telah ditubuhkan
untuk menguruskan sekolah-sekolah di Sabah.

15
 Lada Hitam  Diusahakan di Pulau Pinang, Selangor, Negeri Sembilan dan Kelapa Sawit  Diperkenalkan di Kuala Selangor.
Sarawak.  Minyak kelapa sawit mula dieksport menjelang tahun
 Pada kurun ke-19, lada hitam dan gambir diperkenalkan di 1920-an.
Johor melalui Sistem Kangcu  Ladang kelapa sawit banyak dibuka di Perak dan Johor.
 Lada hitam dan gambir telah meniadi hasil eksport penting
negeri Johor sehingga awal kurun ke-20.
Tembakau  Ladang tembakau dibuka di Pulau Pinang dan Pahang.

Buah Pala dan  Banyak ditanam di Pulau Pinang.

Cengkih  Selepas tahun 1850-an, tanaman ini mengalami kemerosotan Teh  Tanaman teh diusahakan di Cameron Highlands,
kerana harganya tidak stabil. Pahang.
 Teh yang dihasilkan di Tanah Melayu adalah bermutu
tinggi dan dikenali sebagai Teh Ceylon
Tebu  Ladang tebu banyak dibuka di Seberang Perai dan Perak.
 Pada tahun 1830-an Seberang Perai merupakan pusat
pengeluaran gula yang utama di Negeri-Negeri Selat.
 Perak muncul sebagai pusat pengeluaran gula terbesar di
Tanah Melayu menjelang tahun 1900.
 Gula menjadi eksport penting Tanah Melayu selama hampir
50 tahun.

Ubi Kayu  Menjadi tanaman eksport yang penting di Tanah Melayu.

 Ubi kayu banyak di tanam di Melaka, Negeri Sembilan dan
Selangor.

Nanas  Industri mengetin nanas berpusat di Perak, Johor dan

Selangor.
 Sebelum Perang Dunia Kedua, Tanah Melayu merupakan
pengeksport nanas dalam tin yang kedua terbesar di dunia.

Peta menunjukkan kawasan

6.2 TANAMAN BARU MEMANTAPKAN EKONOMI BRITISH beberapa jenis pertanian
dagangan pada kurun ke-20 di
 British telah memperkenalkan tanaman baru di Tanah Melayu apabila harga Tanah Melayu.
tanaman tradisional di pasaran dunia merosot.
 Antara tanaman baru yang diperkenalkan ialah kopi, kelapa sawit, tembakau
dan teh. 6.3 PERKEMBANGAN PERUSAHAAN GETAH

Tanaman Keterangan  Getah diperkenalkan untuk menggantikan kopi sebagai tanaman pilihan apabila
Kopi  Tanaman kopi diperkenalakan dan diusahakan secara harga kopi jatuh di pasaran dunia pada akhir kurun ke-19.
besar-besaran di Perak, Selangor, Negeri Sembilan dan  Getah diperkenalkan untuk memulihkan ekonomi.
Johor.  Harga getah telah meningkat antara tahun 1890 hingga 1910. Akibatnva,
menjelang tahun 1930, dua pertiga daripada kawasan pertanian di Tanah Melayu
ditanam dengan pokok getah berikutan pembukaan ladang getah secara besar-
besaran di Selangor, Perak, Negeri Sembilan dan Johor.
 Henry N. Ridley, Pengarah Botanical Garden Singapura. merupakan orang yang
bertanggungjawab menggalakkan perusahaan getah di Tanah Melayu.

16
 Henry N. Ridley telah mengedarkan biji getah kepada petani secara percuma dan
memujuk mereka menanam getah. Kemelesetan Ekonomi Dunia Menjejaskan Perusahaan Getah
 Getah yang ditanam di negara kita berasal dari Brazil.
 Syarikat-syarikat Eropah seperti Sime Darby, Guthrie, Harrisons & Crosfield dan  Perusahaan getah di Tanah Melayu telah terjejas akibat kemelesetan ekonomi
United Plantations menguasai perusahaan getah di Tanah Melayu. dunia yang berlaku pada tahun 1920-an.
 Harga getah menjadi tidak stabil.
 Kerajaan British telah memperkenalkan Rancangan Sekatan Stevenson untuk
mengatasi masalah harga getah yang tidak stabil pada November 1922.
 Rancangan Sekatan Stevenson cuba meningkatkan harga getah dengan
(a) mengurangkan pengeluaran getah
(b) mengurangkan simpanan getah
 Pada tahun 1928 Rancangan Sekatan Stevenson ditamatkan oleh kerajaan British
kerana harga getah terus jatuh.
 Rancangan Sekatan Stevenson gagal kerana:
(a) hanya negara naungan British seperti Tanah Melayu dan Sri Lanka
menyertai rancangan sekatan itu.
(b) Indonesia yang berada di bawah naungan Belanda terus meningkatkan
pengeluaran getahnya tanpa menghiraukan rancangan sekatan itu.
 Harga getah jatuh sekali lagi akibat kemerosotan ekonomi dunia pada tahun
1930-an.
 Kemerosotan ekonomi dunia menyebabkan industri kereta terjejas.
 Akibatnya permintaan terhadap getah merosot.
B Peta menunjukkan kawasan  Pada tahun 1934, Perjanjian Peraturan Getah Antarabangsa diperkenalkan
penanaman getah pada kurun untuk mengurangkan pengeluaran getah dan menstabilkan harga getah di
ke-20. Tanah Melayu pasaran dunia.
merupakan pengeluar getah  Negara-negara yang menandatangani perjanjian ini ialah Tanah Melayu,
terbesar di dunia sebelum Sabah, Sarawak, Sri Lanka, India, Myanmar, Indonesia, Indochina dan
Thailand.
 Perjanjian ini berjaya menaikkan harga getah di pasaran dunia.

6.4 PERKEMBANGAN PERUSAHAAN PERLOMBONGAN

 Faktor-faktor yang menggalakkan perkembangan perusahaan getah di Tanah
Melayu ialah:  Tanah Melayu kaya dengan sumber galian seperti bijih timah, emas, arang batu,
a) Harga kopi di pasaran dunia jatuh bauksit, bijih besi dan ilmanit.
b) Revolusi perindustrian menyebabkan permintaan terhadap getah meningkat  Kekayaan sumber galian ini merupakan salah satu faktor yang mendorong British
c) Galakan dan usaha H. N Ridley - menyebarkan pengetahuan tentang cara menguasai Tanah Melayu.
menanam dan menoreh getah.
d) Tenaga buruh - pekerja asing dibawa masuk dan India Selatan
membekalkan tenaga buruh yang mencukupi. Hasil Galian Keterangan
(e) Galakan daripada kewangan British - cukai tanah dan cukai export yang Emas  Dilombong secara komersial di Raub, Pahang yang
rendah. merupakan kawasan perlombongan terbesar di Tanah
(f) Kemasukan modal asing - syarikat Eropah banyak melabur modal dalam Melayu.
industri getah.
(g) Sistem pengangkutan yang baik - landasan kereta api dan jalan raya Arang Batu  Dilombong di Batu Arang, Selangor
membolehkan ketersampaian ke ladang-ladang getah dan memudahkan
pengangkutan getah ke pelabuhan untuk dieksport. Bauksit  Logam yang digunakan untuk membuat aluminium.
(h) Perkembangan perusahaan membuat kereta - getah asli diperlukan untuk  Dilombong di Bukit Pasir dan Teluk Ramunia, Johor dan di
membuat tayar kereta. Teluk Emas, Melaka.
(i) Cukai yang rendah – cukai tanah dan cukai eksport yang rendah
dikenakan oleh kerajaan British.
(j)

17
 Bijih Besi  Dilombong di Bukit Besi, Terengganu, Rompin, Pahang  Faktor-faktor yang menggalakkan kemajuan perusahaan bijih timah di Tanah
serta di Perak, Kedah dan Johor. Melayu ialah:
(a) Revolusi Perindustrian di Eropah meningkatkan permintaan terhadap bijih
timah.
Ilmanit  Dilombong di Batang Padang, Perak. (b) Modal daripada orang Cina dan orang Eropah.
(c) Tenaga buruh mencukupi - Buruh Cina dibawa masuk bekerja di
lombong.
(d) Penggunaan kapal korek oleh pelombong Eropah.
(e) Sistem pengangkutan yang baik memudahkan bijih timah dieksport.
 Tanah Melayu merupakan pengeluar bijih timah yang paling besar di dunia pada
akhir kurun ke-19.
 Harga bijih timah menjadi tidak stabil akibat kemelesetan ekonomi dunia pada
tahun 1930-an.
 Negara pengeluar bijih timah seperti Tanah Melayu, Bolivia, Nigeria dan Indonesia
telah menandatangani Perjanjian Bijih Timah Antarabangsa pada tahun 1931,
bagi memulihkan harga bijih timah melalui pengurangan pengeluaran bijih timah.
 Pada tahun 1934, Majlis Bijih Timah Antarabangsa telah ditubuhkan untuk
mengawal pengeluaran bijih timah bagi memastikan harga bijih timah stabil di
pasaran dunia.

6.5 PENGELUARAN HASIL HUTAN

 Tanah Melayu kaya dengan hasil hutan, seperti kayu balak, damar, getah perca,
damar. rotan dan getah jelutung.
 Sebelum campur tangan British, hasil hutan dikeluarkan oleh penduduk tempatan
secara meramu.
Peta menunjukkan kawasan
 Kaedah tradisional ini berubah kepada cara pengeluaran hasil hutan secara
perlombongan di Tanah
komersial semasa British berkuasa.
Melayu pada kurun ke-20.
 Hasil hutan dieksportkan ke negeri China, Amerika Syarikat dan Eropah oleh
British.
Perkembangan Perlombongan Bijih Timah  Jabatan Hutan ditubuhkan oleh kerajaan British untuk menguruskan pengeluaran
hasil hutan.
 Bijih timah ialah galian yang paling penting di Tanah Melayu..
 Pada zaman dahulu, kegiatan melombong bijih timah dijalankan secara sambilan
oleh orang Melayu.
 Orang Melayu mengguna cara tradisional seperti mendulang dan melampan.
 Sejak awal tahun 1820-an. pembesar Melayu telah membawa masuk orang Cina
untuk bekerja di lombong bijih timah di Lukut, Sungai Ujong. Larut, Klang dan
Kuala Lumpur.
 Pelombong Cina dan pelombong Eropah telah dibenarkan memajak kawasan
lombong daripada pembesar Melayu untuk diusahakan.
 Kegiatan perlombongan bijih timah semakin giat dijalankan oleh pelombong Cina
yang menggunakan kaedah pam kayu, pam kelikir dan palung.
 Menjelang akhir kurun ke-19, orang Cina telah menguasai 70% daripada jumlah
pengeluaran bijih timah di Tanah Melayu, dan mereka telah menjadi pengeluar
bijih timah yang utama di Tanah Melayu
 Pada awal kurun ke-20, pelombong Eropah telah berjaya menandingi pengeluaran
pelombong Cina apabila mereka menggunakan kapal korek yang mampu
menghasilkan lebih banyak bijih timah.

18
 Hasil Hutan Keterangan
Damar  Diperolehi daripada getah pelbagai jenis pokok di hutan.
 Digunakan untuk menutup renggangan pada papan perahu
 Banyak dieksport untuk dijadikan varnish iaitu bahan untuk
menggilap permukaan papan atau rotan.

Getah Perca  Diperolehi daripada pokok getah perca

 Digunakan untuk membuat alatan bedah, bola golf dan
bahan penebat kabel telegraf dasar laut.
Getah Jelutung  Dijadikan ramuan getah pengunyah dan sebagai pelekat
dalam industri gigi palsu.

Dwiekonomi
1. Dasar British yang hanya mementingkan ekonomi dagangan dan
mengabaikan ekonomi tradisional telah mewujudkan dwiekonomi,iaitu
kegiatan ekonomi dagangan dan ekonomi tradisional.
2. Perkembangan ini telah mewujudkan jurang ekonomi antara
masyarakat bandar dengan masyarakat luar bandar.
a. Ekonomi Tradisional
i. Bercorak sara diri
ii. Dijalankan oleh penduduk tempatan, khususnya orang
Melayu di luar bandar.
iii. Melibatkan kegiatan menanam padi dan menangkap ikan.
iv. Menggunakan bilangan buruh yang sedikit.
v. Melibatkan modal yang kecil.
vi. Menggunakan alatan tradisional.
Kayu Balak  Hasil kayu balak banyak dieksport ke China dan Britain.
 Antara kayu balak yang diusahakan ialah cengal, meranti
dan keruing.
 Kegunaannya adalah sebagai bahan binaan, membuat
perabot, perahu dan sebagainya.
 Pada tahun 1928, British memperkenalkan perlesenan
kilang papan untuk mengawal kegiatan pembalakan dan
industri berasaskan kayu.
Rotan  Hasil rotan dieksport ke China dan untuk kegunaan dalam
negeri.
 Kegunaan rotan ialah untuk menghasilkan bakul, tikar,
tongkat, tangkai payung dan perabot.
 Orang Cina digalakkan masuk ke Tanah Melayu untuk bekerja di lombong bijih
timah.
 Buruh Cina dibawa masuk ke Tanah Melayu melalui Sistem Kontrak atau Sistem
Sin khek
 Orang India dari Selatan India dibawa masuk ke Tanah Melayu untuk bekerja di
ladang getah melalui Sistem Kangani.

b. Ekonomi Dagangan Cara kemasukan buruh luar

i. Bercorak eksport. Buruh Cina Buruh India
ii. Dikuasai oleh syarikat asing, khususnya syarikat Eropah. Sistem Kontrak Sistem kangani
iii. Tertumpu pada perlombongan bijih timah dan perusahaan
getah.  Orang Cina dibawa masuk  Kangani ialah penyelia atau
iv. Menggunakan teknologi moden. oleh pihak majikan. ketua pekerja ladang getah.
v. Menggunakan ramai tenaga buruh. Mereka dihantar oleh pemilik
 Tambang perjalanan, makanan,
vi. Melibatkan perlaburan modal yang besar. ladang ke India untuk mencari
pakaian dan tempat tinggal juga tenaga buruh.
disediakan oleh pihak majikan.
 Kangani akan menguruskan tam-
6.6 PERKEMBANGAN EKONOMI MEMBAWA PERUBAHAN  Mereka dikehendaki bekerja
bang dan perjalanan buruh-buruh
dengan majikan sehingga berkenaan.
Penggunaan Buruh Luar hutang mereka selesai dibayar.
 Perkembangan pesat dalam perlombongan bijih timah dan perusahaan getah  Kangani akan dibayar komisen
 Setelah tamat kontrak, mereka
menyebabkan peningkatan keperluan tenaga buruh. berdasarkan jumlah buruh yang
bebas untuk bekerja dengan
 Untuk memastikan bekalan tenaga buruh mencukupi, kerajaan British telah dibawa masuk.
majikan lain.
menggalakkan kemasukan buruh dari luar negara.
 Buruh-buruh ini diletakkan di

19
  Perkhidmatan kereta api yang pertama telah diadakan untuk
bawah jagaan kangani dan menghubungkan kawasan lombong bijih timah dengan pelabuhan
dibayar gaji tetap.  Landasan kereta api pertama dibina antara Taiping dengan Port Weld atau
 Mereka dikehendaki bekerja Kuala Sepetang, Kuala Lumpur ke Port Swettenham atau Pelabuhan Klang,
dengan pemilik ladang sehingga dari Seremban ke Port Dickson serta dari Ipoh ke Batu Gajah ke Teluk Anson
segala hutang tambang mereka atau Teluk Intan.
itu selesai. b) Fasa Kedua (1897 – 1909)
 menghubungkan utara Tanah Melayu dengan Selatan Tanah
Melayu.
 Kemasukan buruh dari luar secara besar-besaran telah mengakibatkan  memudahkan pentadbiran British.
a) pertambahan penduduk yang pesat.  mengangkut hasil ekonomi yang berkembang dengan pesat.
b) terbentuknya masyarakat berbilang kaum atau masyarakat majmuk. c) Fasa Ketiga (1910 – 1931)
 British mengamalkan dasar pecah dan perintah untuk memastikan  menghubungkan seluruh Tanah Melayu.
kedudukannya tidak dicabar oleh penduduk Tanah Melayu.  memudahkan pentadbiran British setelah berkuasa di seluruh Tanah
 Mengikut dasar pecah dan perintah, Melayu.
a) setiap kaum tinggal di kawasan yang berlainan  berfungsi sebagai pengangkutan awam.
b) setiap kaum terlibat dalam pekerjaan yang berlainan
 Akibat dasar British ini, wujud 2. Perkembangan jalan raya
a) pengenalan kaum mengikut pekerjaan atau kegiatan ekonomi  Perkembangan jalan raya tertumpu di kawasan yang mempunyai kepentingan
b) jurang ekonomi antara kaum. bagi British.
 Pada peringkat awal jalan raya dibina bagi tujuan
Kaum Tempat Pekerjaan a) menghubungkan kawasan lombong bijih timah dan ladang getah dengan
tinggal stesen kereta api
Melayu Luar bandar, b) memudahkan pentadbiran British.
kampung Petani dan nelayan  Pada awal kurun ke-20, penggunaan kenderaan bermotor seperti kereta, lori
dan bas semakin penting dan rangkaian pembinaan jalan raya semakin pesat
Cina Kawasan Peniaga dan
dijalankan.
lombong, bijih pelombong bijih
 Menjelang tahun 1939, seluruh Tanah Melayu dihubungkan dengan satu
timah, bandar timah
jaringan jalan raya.
India Ladang getah Penoreh getah dan
pekerja ladang getah 3. Kemajuan pengangkutan laut dan udara
 Pengangkutan laut penting bagi menghubungkan pelabuhan di negeri-negeri
 Kerajaan telah menghadkan kemasukan buruh luar pada pertengahan kurun ke- Melayu.
20 akibat kemelesetan ekonomi dunia.  Syarikat Straits Steamship mengendalikan perkhidmatan kapal wap untuk
membawa makanan, jentera dan pekerja ke kawasan perlombongan bijih timah.
Perkembangan Sistem Pengangkutan dan Perhubungan  Perkhidmatan penerbangan diperkenalkan ekoran perkembangan ekonomi di
 Kerajaan British telah menyediakan kemudahan pengangkutan dan perhubungan Tanah Melayu.
kerana kemudahan tersebut diperlukan untuk mengangkut hasil ekonomi seperti  Syarikat Wearne Air Services mengendalikan perkhidmatan penerbangan yang
bijih timah dan getah ke pelabuhan untuk dieksport. pertama pada tahun 1937.
 Landasan keretapi dan jalan raya telah dibina dan sistem perhubungan seperti  Sistem perhubungan seperti sistem pos, perkhidmatan telegraf, telefon dan radio
perkhidmatan pos, telegraf dan telefon juga diperkenalkan. diperkenalkan di pusat pentadbiran, pusat kegiatan ekonomi dan pelabuhan untuk
memajukan sistem perhubungan antara negeri di Tanah Melayu.
1. Perkembangan landasan keretapi
 Perkhidmatan keretapi telah diperkenalkan di Tanah Melayu pada akhir kurun ke- 4. Kemajuan Perkhidmatan Kesihatan dan Kemudahan Asas Lain
19.  Hospital dan pusat kesihatan didirikan untuk mengatasi masalah kesihatan yang
 Semasa pentadbiran British, terdapat 3 fasa perkembangan landasan keretapi timbul akibat pertambahan penduduk dan penerokaan kawasan hutan.
iaitu:-  Penyakit seperti beri-beri, malaria dan taun telah menyebabkan kematian di
a) Fasa Pertama(1885-1896) kalangan buruh Cina dan India kerana persekitaran tempat kerja dan tempat
kediaman yang kotar.

20
 Institut Penyelidikan Perubatan ditubuhkan untuk mengkaji dan mencari langkah
pencegahan bagi penyakit seperti beri-beri, taun dan malaria.
 Jabatan Parit dan Tali Air diwujudkan bagi meningkatkan pengeluaran padi untuk
menampung permintaan yang meningkat akibat pertambahan penduduk.
 Empangan Hidroelektrik Chenderoh dibina untuk menampung permintaan bekalan
elektrik dalam industri perlombongan bijih timah.
5. Kemunculan Dan Perkembangan Bandar Baru
 Kegiatan perlombongan bijih timah telah menyebabkan kemunculan bandar-
bandar baru seperti Taiping, Ipoh. Kuala Lumpur dan Seremban.
 Bandar-bandar ini kemudiannya berkembang menjadi pusat pentadbiran dan
perniagaan.
Ipoh
 Bandar Ipoh terletak di Lembah Kinta telah didiami orang Melayu sejak kurun ke-
16.
 Ipoh membangun dengan pesat apabila Lembah Kinta menjadi tumpuan
pelombong Cina pada tahun 1880-an.
 Pada tahun 1935, Ipoh menjadi ibu negeri Perak menggantikan Taiping.
Taiping
 Taiping yang terletak di daerah Larut juga dikenali sebagai Keliau Pauh.
 Nama Taiping bermaksud "Kedamaian abadi".
 Taiping berkembang pesat apabila pelombong Cina dibawa masuk ke daerah
Larut untuk bekerja di lombong bijih timah pada tahun 1840-an.
Kuala Lumpur
 Kuala Lumpur yang terletak di pertemuan Sungai Gombak dan Sungai Klang,
bermula sebagai kawasan perlombongan bijih timah.
 Kawasan tersebut diterokai oleh Raja Abdullah pada pertengahan kurun ke-19.
 Menjelang tahun 1860-an, kegiatan perlombongan bijih timah di Kuala Lumpur
berkembang pesat akibat kemasukan orana Cina.
 Pada tahun 1880, Kuala Lumpur dijadikan ibu negeri Selangor.
 Pada tahun 1896, Kuala Lumpur dijadikan pusat pentadbiran Negeri-Negeri
Melayu Bersekutu.
6. Kepelbagaian Pendidikan dalam Masyarakat Berbilang Kaum
 Bidang pendidikan tidak diberikan perhatian oleh kerajaan British.
 British membenarkan sekolah Melayu, Cina dan India berkembang mengikut cara
masing-masing.
Sekolah Melayu
 Pendidikan Sekolah Melayu disediakan oleh British untuk anak-anak petani dan
nelayan.
 Ciri-ciri pendidikan Sekolah Melayu:
 murid-murid diajar menulis, membaca dan mengira, seni pertukangan dan
perkebunan.
 hanya menyediakan pendidikan sekolah rendah sehingga darjah enam.
 menggunakan bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar.
 lulusan Sekolah Melayu layak melanjutkan pelajaran ke maktab
penguruan.
21
 Sekolah Melayu yang awal dibuka di Negeri-negeri Selat ialah Sekolah Melayu
Bayan Lepas dan Sekolah Melayu Gelugor.
 Pihak British tidak mempunyai niat untuk memajukan pendidikan kaum Melayu.
 British sengaja menyekat kemajuan kaum Melayu dalam bidang pendidikan untuk
mengelakkan kebangkitan semangat nasionalisme di kalangan mereka.
 Pendidikan yang disediakan oleh British sekadar
 menjadikan orang Melayu petani dan nelayan yang lebih baik daripada
ibu bapa mereka.
 melayakkan lulusan sekolah Melayu bekerja sebagai guru di sekolah
Melayu, polis atau pegawai jawatan rendah di jabatan kerajaan.
 Maktab Perguruan Sultan Idris ditubuhkan di Tanjong Malim untuk melatih guru
sekolah Melayu.
 Penubuhan Maktab Perguruan Sultan Idris mengakibatkan kemunculan
golongan nasionalis Melayu.
Sekolah Cina
 Pendidikan Cina dibiayai oleh saudagar-saudagar Cina.
 Sekolah Cina tertumpu di bandar.
 Ciri-ciri pendidikan Sekolah Cina:
 guru diimport dari negara China.
 menggunakan buku dan sukatan pelajaran dari negara China.
 Enakmen Pendaftaran Sekolah telah digubal oleh British pada tahun 1920
untuk mengawal perkembangan dan pentadbiran sekolah-sekolah Cina.
Sekolah Tamil
 Sekolah Tamil dibina di kawasan ladang getah yang terdapat banyak buruh
India.
 Sekolah Tamil dibiayai oleh pertubuhan masyarakat India
 Guru, buku dan sukatan pelajaran diimport dari India.
 Pada tahun 1912, British menggubal Undang-undang Buruh yang
mewajibkan sekolah dan guru disediakan untuk anak pekerja ladang oleh
majikan atau pengusaha ladang.
 Kesan daripada Undang-undang Buruh ialah pertambahan bilangan sekolah
Tamil.
Sekolah Inggeris
 Kerajaan British memberikan lebih perhatian terhadap pendidikan Sekolah
Inggeris.
 Sekolah Inggeris ditubuhkan oleh mubaligh Kristian di bandar.
 Ciri-ciri pendidikan Sekolah Inggeris:
 terbuka kepada semua kaum.
 menyediakan pendidikan sehingga peringkat menengah.
 dibiayai oleh kerajaan British.
 sukatan pelajaran diimport dari England.
 Pelajar yang tamat pendidikannya di sekolah Inggeris mempunyai peluang
 melanjutkan pelajaran dalam bidang seperti kejuruteraan, perubatan,
pentadbiran dan guruman.
 memasuki perkhidmatan kerajaan dan menjawat jawatan kerani.
  Contoh sekolah Inggeris yang awal ialah Penang Free School dan Malacca
Free School.
 Kolej Melayu Kuala Kangsar berperanan khas untuk mendidik anak-anak raja
dan golongan bangsawan Melayu dan menyediakan mereka untuk memasuki
perkhidmatan awam kerajaan British.
 Anak orang Melayu kurang diberi peluang memperoleh pendidikan Inggeris
oleh kerajaan British.
 Dasar pendidikan yang diamalkan oleh kerajaan British tidak memupuk
semangat perpaduan kaum di Tanah Melayu.

BAB 7 : PERJUANGAN RAKYAT TEMPATAN MENGEMBALIKAN KEDAULATAN

BANGSA PENGENALAN

 British campur tangan di Tanah Melayu, Sarawak dan Sabah telah menggugat sistem
politik, ekonomi dan sosial penduduk tempatan
 perubahan dalam sistem pentadbiran menyebabkan sultan kehilangan kedaulatan dan
pembesar hilang kuasa
 British memperkenalkan pelbagai cukai yang membebankan dan menindas rakyat
 keadaan ini mencetuskan kebangkitan rakyat untuk menentang British
 ramai pejuang tanah air muncul seperti Sultan Ahmad Tajuddin, Dol Said, Rentap,
Sharif Masahor, Dato’ Maharaja Lela, Yamtuan Antah, Dato’ Bahaman, Mat Salleh,
Antanom, Tok Janggut dan Haji Abdul Rahman Limbong
 mereka memimpin rakyat berjuang dengan gigih demi mempertahankan kedaulatan dan
kemerdekaan tanah air

7.1 Perjuangan Mengembalikan Kedaulatan Kedah

(i) Latar belakang

 tahun 1821 seramai 7000 orang tentera Siam mengepung Kuala Kedah
 askar Siam memusnahkan rumah, merampas barang, menenggelamkan perahu dan
menangkap tawanan untuk dibawa balik ke Siam sebagai hamba

(ii)Faktor Penentangan
 penjajahan Siam yang kejam menyebabkan rakyat Kedah bangkit dan bersatu dengan
Sultan untuk mengembalikan kedaulatan Kedah
 tentangan hebat rakyat Kedah ini dipimpin oleh Sultan Ahmad Tajuddin
 dibantu pula oleh Tunku Abdullah, Tunku Kudin (Syed Zainal Abidin), Tunku Long
dan Tunku Muhammad Saad

22
  perjuangan ini disokong oleh pemimpin rakyat seperti Tok Mo Ris dan pemimpin
agama seperti Syeikh Abdul Kadir
 perjuangan orang Melayu Kedah menentang Siam telah dikhianati oleh British
 British telah bersubahat dengan Siam untuk melumpuhkan perjuangan rakyat Kedah
 contoh: British telah menghantar kapal perang untuk membantu Siam mengepung
Kedah
(iii)Peristiwa Penentangan
 1823 Tunku Abdullah memimpin 3000 orang tentera untuk membebaskan Kedah
daripada Siam melalui Seberang Perai tetapi gagal kerana British membantu Siam
 1831 Tunku Kudin berjaya menawan semula Kuala Kedah dari Melaka
 British menghantar 5 buah kapal perang untuk mengepung perairan Kedah
 tindakan British itu menyebabkan Kedah terputus bekalan makanan dan bantuan
tentera dari luar
 Tunku Kudin telah terkorban
 tahun 1836 Sultan Ahmad Tajuddin menrancang menyerang Siam melalui Bruas di
Perak
 British berjaya mengesan gerakan ini dan Sultan Ahmad Tajuddin ditangkap
 1838 kebangkitan menentang Siam di Kedah telah dipimpin oleh Tunku Muhammad
Saad
 tentera Kedah berjaya menawan semula selatan Kedah, Kota Kuala Kedah dan mara
ke Songkla
 Siam berjaya menguasai semula Kedah dengan bantuan British
(iv)Kesan Penentangan
 semangat juang rakyat Kedah menyebabkan Siam berdamai dengan Kedah
 sultan Kedah menghantar puteranya, Tunku Daei ke Bangkok untuk berunding
 tahun 1842 Siam mengembalikan takhta Kedah kepada Sultan Ahmad Tajuddin
 wilayah Perlis, Setul dan Kubang Pasu diasingkan dari Kedah
7.2 Dol Said Pahlawan Naning
(i) Latar belakang
 daerah Naning terletak antara Rembau dengan Melaka
 Penghulu naning ialah Dato’ Naning Abdul Said yang dikenalisebagai Dol Said
 pusat pentadbiran terletak di Taboh
 Naning mempunyai hasil keluaran seperti padi, buah-buahan, sirih dan bijih timah
 1831 Dol Said telah bangkit menentang British
(ii)Faktor Penentangan
a) Mempertahankan Kemerdekaan Naning
 1824 British dan Belanda menandatangani Perjanjian Inggeris-Belanda
 dalam perjanjian itu Melaka diserahkan kepada British
 British mendakwa Naning sebahagian daripada Melaka
 British mengarahkan Naning mematuhi peraturan yang ditetapkan Melaka
 dakwaan British tidak dapat diterima oleh Penghulu Dol Said dan rakyat Naning
b) Menentang Pelaksanaan Undang-Undang British
 British memperkenalkan Peraturan Penghulu yang menggugat pengaruh dan kuasa
Dol Said
 peraturan ini melarang penghulu membicarakan kes-kes jenayah
23
 tahun 1828 Dol Said diberi amaran oleh British kerana menyelesaikan kes jenayah di
naning
 Dol Said diugut akan dilucutkan jawatan sekiranya tidak mematuhi arahan British
c) Menentang Bayaran Cukai
 melalui Undang-Undang 1830 British memaksa Naning membayar cukai 1/10
daripada hasil keluaran pertanian
 arahan dibuat selepas British mendapati hasil daerah Naning berjumlah 4500 dolar
sebulan
(iii)Peristiwa Penentangan
 15 Julai 1831 British mengisytiharkan Dol Said sebagai penderhaka
 British menghantar seramai 150 orang Sepoi yang diketuai Kapten Wyllie untuk
menyerangnya
 British berjaya ditewaskan
 Dol Said berjaya kerana menggunakan taktik perang gerila dan mendapat bantuan
daripada Seri Menanti, Sungai Ujong, Johol dan Muar
 turut membantu ialah Yamtuan Muda Raja Ali dari Rembau yang menghantar
pasukan bantuan diketuai menantunya Syed Sha’aban
 British sedar Naning sukar dikalahkan
 British meminta bantuan Yamtuan Muda Raja Ali dari Rembau dan beliau bersetuju
menghantar 600 orang hulubalang untuk menyerang Naning
 Mac 1832 Kolonel Herbert mengetuai pasukan tentera menyerang Naning
 British berkubu di Alor Gajah untuk melancarkan serangan kedua ke atas Naning
 pakatan British dan Rembau berjaya mengalahkan Naning
 pusat pentadbiran Naning iaitu Taboh ditawan dan rumah penduduk Naning dibakar
 Dol Said berundur ke Seri Menanti dan akhirnya menyerah diri kepada British
(iv)Kesan Penentangan
 British berjaya menyatukan Naning dengan Melaka
 Dol Said diberi pencen dan rumah di Melaka
 British kerugian sebanyak 100 000 paun sterling
 walaupun orang Naning dgagal dalam perang tetapi berjaya menghidupkan semangat
juang di kalangan bangsa Melayu
7.3 Rentap Wira Sarawak: Agi Idup Agi Ngelaban
(i) Latar belakang
 Rentap ialah pahlawan Iban yang menentang British di sarawak
 dilahirkan tahun 1800
 nama asal Rentap ialah Libau yang bermaksud ‘penggoncang dunia’
 Rentap juga digelar ‘Raja Darat’
 merupakan pemimpin orang Iban di Sungai Skrang dan Sungai Saribas
(ii)Faktor Penentangan
 Rentap menentang pemerintahan keluarga Brooke kerana menganggap orang Iban di
Sungai Skrang sebagai lanun
 James Brooke mendirikan kubu di Sungai Skrang untuk mengawasi pergerakan
orang Iban
 tindakan James Brooke menghapuskan penempatan orang Iban di Sungai Skrang
mencetuskan kebangkitan Rentap
(iii)Peristiwa Penentangan
 1853 Rentap menyerang kubu James Brooke di Nanga Skrang
 pasukan Rentap berjaya dan seorang pegawai British iaitu Allan Lee terbunuh
 kejayaan ini mengharumkan nama Rentap di kalangan orang Iban
 1854 James Brooke menawan kubu Rentap di Sungai Lang dan membakar
perkampungan Rentap
 pengikut Rentap berundur ke Bukit Sadok dan membina kubu
 perjuangan Rentap mendapat sokongan padu penduduk Iban dan digelar ‘Raja Ulu’
 tahun 1857 James Brooke menghantar Tuan Muda Charles Brooke untuk menyerang
kubu Rentap di Bukit Sadok
 Charles Brooke berjaya mempengaruhi 3000 orang Iban dan 500 orang Melayu
supaya menyerang kubu Rentap di Bukit Sadok
 Charles Brooke gagal menewaskan Rentap kerana kubu pertahanan yang kukuh
 tahun berikutnya Charles Brooke sekali lagi cuba menyerang Bukit Sadok tetapi
gagal
 kata-kata semangat Rentap dalam penentangan ini adalah ‘Bawalah semua meriam
kamu dari Eropah, kami tidak takut kepada kamu orang Eropah’
 tahun 1863 James Brooke mengetuai sendiri pasukan menyerang Rentap di Bukit
Sadok
 pertempuran berlaku selama sebulan dan Rentap tewas
 James Brooke membakar kubu dan rumah pengikut Rentap
 James Brooke menggunakan meriam ‘Bujang Sadok’ untuk menentang Rentap
 Rentap pula menggunakan sejenis meriam besi ‘Bujang Timbang’ untuk menentang
pasukan Brooke
 Rentap berundur ke Entabai untuk menyusun strategi baru tetapi Rentap meninggal
dunia
(iii)Kesan Penentangan
 kebangkitan Rentap dan pengikutnya untuk membuktikan bahawa mereka bukannya
lanun tetapi pejuang bangsa
 semangat juang Rentap diabadikan di Batu Peringatan Rentap
7.4 Sharif Masahor Wira Sarawak
(i) Latar belakang
 pembesar Sarikei di kawasan Sungai Rajang
 berasal dari Kampung Igan di muara Sungai Rajang
 dilantik oleh Sultan Abdul Mu’mein dari Brunei
 berpengaruh di kalangan orang Melanau di Sungai Rajang dan orang Iban di Sungai
Skrang
(ii)Faktor Penentangan
 James Brooke mengambil wilayah Sungai Rajang daripada Sultan Brunei
 kewibawaan Sharif Masahor tergugat apabila Sarikei diletakkan di bawah
pentadbiran Brooke
 pembinaan kubu di Kanowit dan pelantikan Henry Steele sebagai wakil British
dianggap telah mengambil alih kuasa pentadbiran Sharif Masahor
 Sharif Masahor menentang tindakan James Brooke meluaskan kuasa ke wilayahnya
(iii)Peristiwa Penentangan
 tahun 1855 Sharif Masahor mengetuai 150 buah perahu menyerang Mukah dan
mengusir Pangeran Matusin yang menyokong perluasan kuasa James Brooke
24
 James Brooke bertindak balas dengan melucutkan kuasa Sharif Masahor di Sarikei
 Sharif Masahor marah dengan tindakan James Brooke
 Sharif Masahor berpakat dengan Datu Patinggi Abdul Ghapur dari Kuching untuk
mengusir keluar James Brooke dari Sarawak
 tahun 1859 pasukan Sharif Masahor menyerang Kanowit
 peristiwa ini membimbangkan orang Eropah di Sarawak
 tahun 1860 Sharif Masahor, Datu Patinggi Abdul Ghapur dan Temenggung Hashim
dari Sadong membuat pakatan sulit untuk menyerang Kuching bagi menggulingkan
Brooke
 Charles Brooke dengan bantuan Belanda menahan Datu Patinggi Abdul Ghapur dan
dipenjarakan di Betawi
 pertempuran antara Sharif Masahor dengan Charles Brooke berlaku di Sungai
Sadong
 kapal dan perahu pasukan Sharif Masahor ditenggelamkan dan seramai 64 orang
pengikutnya terbunuh
 Sharif Masahor berundur ke Mukah
 tahun 1861 James Brooke memaksa Sultan Brunei menyerahkan Mukah dan
menahan Sharif Masahor
 Sharif Masahor dibuang negeri ke Singapura
(iv)Kesan Penentangan
 walaupun perjuangan Sharif Masahor berjaya dipatahkan tetapi gerakan menentang
Brooke tidak pernah berakhir
 pentadbiran Brooke kemudiannya menghadapi kebangkitan daripada pemimpin
Banting pada tahun 1894 iaitu pemimpin orang Iban di hulu Sungai Batang Lupar
 tahun 1931 pula bangkit penentangan daripada Penghulu Asun iaitu pemimpin orang
Iban di Sungai Kanowit
7.5 Dato’ Maharaja Lela Pejuang Kebanggaan Perak
(i) Latar belakang
 Dato’ Maharaja Lela ialah Orang Besar Berlapan Perak dan penghulu di Pasir Salak
 pada November 1874 Perak menerima Residen British iaitu J.W.W.Birch hasil
daripada Perjanjian Pangkor
 pelantikan itu menimbulkan konflik antara Birch, sultan dan pembesar Perak yang
mencetuskan kebangkitan di Pasir Salak
(ii)Faktor Penentangan
a) Mengambil Hak Mengutip Cukai
 24 Julai 1875 Birch memaksa Sultan Abdullah menandatangani pengisytiharan yang
membolehkan British mengambil hak mengutip cukai
 Sultan Abdullah diugut akan diturunkan takhta jika enggan menandatangani
 Birch membakar rumah Raja Ngah Orang Besar Perak kerana meneruskan kutipan
cukai timah di Bidor
b) Mencabar Ketuanan Melayu
 kemarahan sultan dan pembesar Perak memuncak
 pada 2 Oktober 1875 Sultan Abdullah didesak menandatangani perisytiharan
penyerahan kuasa kepada British
 kuasa mentadbir negeri diserah kepada Residen
  Residen berkuasa melantik hakim, mengurus kutipan cukai dan melantik penghulu
c) Memperkenalkan Cukai Baru
 Birch bertindak sesuka hati
 Birch memperkenalkan cukai baru seperti cukai padi, perahu atap, senjata dan
bayaran permit untuk membalak
 Setiap isi rumah dikehendaki membayar 2 dolar sebagai cukai kelamin
d) Mencabuli Adat Resam
 Birch dibenci oleh sultan dan pembesar-pembesar Perak apabila beliau
mengharamkan amalan perhambaan yang menjadi adat resam Melayu
 Birch sengaja menimbulkan permusuhan apabila menyimpan hamba-hamba
perempuan dirumahnya
(iii)Peristiwa Penentangan
 Raja Abdullah, Raja Ismail dan Dato’ Maharaja Lela telah bermesyuarat di Durian
Sebatang
 mereka mengambil keputusan untuk membunuh Birch
 Dato’ Maharaja Lela dan pengikutnya Dato’ Sagor, Pandak Indut dan Sepuntum
menawarkan diri untuk membunuhnya
 mereka berazam menghalau British keluar dari bumi Perak
 pada 2 November 1875 Birch dan rombongan tiba di Pasir Salak untuk menyebarkan
surat pengisytiharan mengambil hak memungut cukai oleh British
 Dato’ Maharaja Lela dan pengikutnya mengambil kesempatan itu untuk membunuh
Birch
 Pembunuhan Birch menyebabkan British menyerang Pasir Salak
 Dato’ Maharaja Lela dan Dato’ Sagor memimpin perjuangan mempertahankan Pasir
Salak
 pasukan British dikalahkan dan Kapten Innes terkorban
 pertempuran ini dikenali sebagai ‘Perang Perak’ dan berlaku hampir setengah tahun
 pada 7 November 1875 pertempuran berlaku di Bandar Tua
 pejuang Perak akhirnya dikalahkan setelah British dibantu oleh tentera dari India dan
Hong Kong
(iv)Kesan Penentangan
 tahun 1877 Dato’ Maharaja Lela, Dato’ Sagor, Pandak Indut dan Sepuntum dihukum
gantung sampai mati di Matang, Perak
 Sultan Abdullah dan Ngah Ibrahim dibuang negeri ke Pulau Seychelles di Lautan
Hindi
 Raja Ismail dibuang negeri ke Johor
 British tegas menghapuskan kebangkitan di Perak menunjukkan keangkuhannya
sebagai kuasa penjajah
 Dato’ Maharaja Lela menjadi simbol kepahlawanan orang Melayu
7.6 Yamtuan Antah Mempertahankan Kedaulatan Seri Menanti
(i) Latar belakang
 nama sebenarnya Tunku Laksamana Antah Ibni Almarhum Raja Radin
 dilantik sebagai Yamtuan Seri Menanti pada tahun 1875
 wilayah jajahan Seri Menanti terdiri daripada Terachi, Ulu Muar, Gunung Pasir dan
Jempol
25
(ii)Faktor Penentangan
 Yamtuan Antah tidak bersetuju dengan tindakan Dato’ Kelana Syed Abdul Rahman
di Sungai Ujong menandatangani perjanjian dengan British
 tindakan Dato’ Kelana mengeruhkan hubungan antara mereka berdua
 Yamtuan Antah juga tidak mengiktiraf Dato’ Kelana sebagai pemerintah Sungai
Ujong
 hubungan antara Yamtuan Antah dengan Dato’ Kelana bertambah runcing apabila
Dato’ Kelana mengisytiharkan Terachi sebagai wilayahnya
 dibantah Yamtuan Antah kerana menganggap Terachi sebahagian jajahan Seri
Menanti
 Residen British di Sungai Ujong iaitu P.J.Murray menghantar tentera dan juru ukur
untuk membuat siasatan
 Yamtuan Antah menghantar 200 orang pengikutnya menuntut supaya British
menghentikan tugas mengukur kawasan antara Terachi dengan Kuala Pilah
 berlaku pertikaian antara kedua-duanya yang mencetuskan pertempuran
 kebangkitan Yamtuan Antah disokong oleh Dato’ Siamang Gagap, Tengku Besar
Tampin, penduduk Rembau, Jelebu dan Johol
 Disember 1875 pasukan Yamtuan Antah berjaya menawan Paroi dan membina kubu
di situ
 British berjaya menawan semula Paroi apabila dibantu oleh tentera Negeri-Negeri
Selat
 Yamtuan Antah berundur ke Bukit Putus dan seterusnya ke Johor
(iii)Kesan Penentangan
 Maharaja Abu Bakar dari Johor menasihati Yamtuan Antah berdamai dengan British
 Mei 1876 Yamtuan Antah berunding dengan Gabenor Negeri-Negeri Selat iaitu
William Jervois
 Yamtuan Antah diiktiraf sebagai Yamtuan Besar di Seri Menanti
 tindakan berdamai ini tidak dipersetujui oleh Dato’ Siamang Gagap
 rundingan tersebut membuka peluang British meluaskan pengaruh ke seluruh Negeri
Sembilan
7.7 Dato’ Bahaman Pahlawan Pahang
(i) Latar belakang
 nama sebenarnya Abdul Rahman bin Imam Noh
 dianugerahi gelaran Orang Kaya Dato’ Setia Perkasa Pahlawan Semantan
 diberikan anugerah kerana kegagahan dan keberanian beliau dalam perang saudara di
Pahang dan Perang Klang di Selangor
 dilantik sebagai pembesar Temerloh setelah kematian Orang Kaya Indera Segara
 Dato’ Bahaman tidak mengiktiraf pemerintahan British di Pahang
(ii)Faktor Penentangan
a) Hilang Hak Mengutip Cukai
 Dato’ Bahaman menentang tindakan British melantik E.A.Wise sebagai Pegawai
Majistret dan Pemungut Hasil di daerah Temerloh
 Dato’ Bahaman dilarang mengutip cukai di daerah kekuasaannya iaitu di Temerloh
b) Pembinaan Balai Polis
 pegawai British iaitu E.A.Wise mendirikan balai polis di Lubuk Terua tanpa
berunding terlebih dahulu dengan Dato’ Bahaman
 konflik antara kedua-duanya menjadi lebihserius
  Dato’ bahaman menganggap tindakan British sebagai menceroboh kawasan serta
mengancam kedudukannya
c) Perlucutan Gelaran
 Hugh Clifford menganggap Dato’ Bahaman sebagai penderhaka kerana enggan
mematuhi arahan British
 British memaksa Sultan Ahmad melucutkan gelaran Dato’ Setia Perkasa Pahlawan
Semantan
 tindakan British memalukan Dato’ Bahaman dan beliau bersumpah menghalau keluar
British dari Pahang
(iii) Peristiwa Penentangan
 16 Disember 1891 British menangkap 3 orang pengikut Dato’ Bahaman kerana
mengutip hasil hutan tanpa kebenaran
 tindakan British itu menyebabkan Dato’ Bahaman dan pengikutnya menyerang Balai
Polis Lubuk Terua
 peristiwa ini mencetuskan perang
 26 Disember 1891 Hugh Clifford mengetuai pasukan 200 orang tentera untuk
menawan semula Lubuk Terua tetapi tewas dalam pertempuran di Kelubi
 Hugh Clifford berundur dan meminta bantuan Singapura
 Januari 1892 British memaksa Sultan Wan Ahmad menamatkan kebangkitan rakyat
Pahang
 pasukan tentera dinamakan “Gerakan Sultan” yang disertai oleh J.P.Rodger
ditubuhkan
 British membekalkan 200 pucuk senapang dan 10 000 butir peluru
 Sultan Wan Ahmad dilantik mengetuai gerakan ini dan berjaya menawan 11 buah
kubu Dato’ Bahaman di Bentong
 Mac 1892 British sekali lagi menyerang Lubuk Terua
 pejuang Pahang berundur ke Kelantan dan Terengganu
 di terengganu ulama’ Tok Ku Paloh menyemarakkan semangat pejuang Pahang
berjihad menentang British
 14 Jun 1894 Dato’ Bahaman dan 100 orang pengikutnya menawan Kuala Tembeling
dan Jeram Ampai
 British bertindak balas menghantar Kolonel Walker untuk menawansemula Jeram
Ampai
 Dato’ Bahaman, Tok Gajah dan Mat Kilau berundur ke Kelantan
 pengunduran ini menandakan berakhirnya perang menentang British di Pahang
(iv)Kesan Penentangan
 Dato’ Bahaman dan pengikutnya memperlihatkan keberanian menentang British
 kedudukan British di Pahang tergugat dengan semangat patriotisme oleh pahlawan
Pahang
 kebangkitan ini berlangsung selama 4 tahun iaitu dari 1891 – 1894
 British terpaksa menanggung hutang yang banyak
 Sultan Wan Ahmad dipaksa oleh British membayar 7200 dolar setahun bagi
menyelesaikan hutang tersebut
7.8 Mat Salleh Menyanggah SBUB
(i) Latar belakang
 nama sebenar Datu Mohammad Salleh bin Datu Batu
 dilahirkan di Inanam dan menjadi pemerintah Sungau Sugut
 berketurunan Bajau dan Suluk
26
 mewarisi sifat kepahlawanan dan keberanian berperang
 kebangkitan Mat Salleh merupakan kebangkitan paling besar dalam sejarah
penentangan di Sabah
(ii)Faktor Penentangan
a) Perjuangan Jihad
 kebangkitan berpunca daripada semangat perjuangan jihad orang Sulu menentang
Sepanyol di selatan Filipina
b) Peraturan Yang Membebankan
 SBUB memperkenalkan peraturan baru di Sabah seperti amalan buruh paksa, cukai
beras dan lesen perahu yang membebankan rakyat
c) Percubaan Berunding Gagal
 Ogos 1895 Mat Salleh dan pembesar tempatan ke Sandakan untuk menemui Gabenor
Beaufort, C.V.Creagh
 tujuan untuk berunding tentang masalah cukai dan tindakan kekerasan pegawai
SBUB terhadap penduduk tempatan
 Mat Salleh dan pembesar-pembesar tidak dilayan dan setelah menunggu selama 10
hari beliau meninggalkan Sandakan
d) Perkampungan Di Bakar
 Gabenor Beaufort menganggap Mat Salleh mengancam kepentingan SBUB
 SBUB bertindak membakar dan memusnahkan kampung Mat Salleh
 SBUB menawarkan hadiah 500 dolar kepada sesiapa yang berjaya menangkap Mat
Salleh
(iii)Peristiwa Penentangan
 Julai 1897 Mat Salleh mendirikan kubu di Ranau dan membakar Pulau Gaya
 November 1897 Mat Salleh menyerang Ambong
 William Cowie, Pengarah Urusan SBUB tidak berupaya mengalahkan Mat Salleh
lalu menawarkan perdamaian dan pengampunan kepadanya
 April 1898 rundingan diadakan antara Mat Salleh dengan Cowie di Menggatal
 Antara syarat perjanjian adalah;
 Mat Salleh dan pengikut diberi pengampunan
 penduduk Inanam yang melarikan diri semasa kekacauan dibenarkan
kembali semula
 Mat Salleh dibenarkan mentadbir daerah Tambunan
 Mat Salleh diminta melaporkan pergerakannya kepada SBUB
 SBUB tidak menepati janji sebaliknya tahun 1899 SBUB mengambil alih
pentadbiran di Tambunan
 Mat Salleh berasa tertipu dan meneruskan penentangan dengan membina kubu di
Kampung Teboh, Tambunan
 SBUB menyerang kubu Mat Salleh secara besar-besaran
 Januari 1900 SBUB berjaya menewaskan Mat Salleh
 Mat Salleh terkorban
(iv)Kesan Penentangan
 perjuangan diteruskan oleh pengikut Mat Salleh seperti Mat Sator dan Kamunta
 Julai 1902 British berjaya menamatkan kebangkitan Mat Salleh di Sabah sepenuhnya
 7.9 Antanom Pahlawan Anak Rimba Berjiwa Besar  Antanom membina kubu pertahanan di Sungai Selangit yang mengandungi 7
buah rumah bawah tanah
(i) Latar belakang  April 1915 SBUB menghantar 400 orang tentera menyerang kubu Antanom
 nama sebenar Ontoros anak lelai Antanom  pertempuran berlaku selama 6 minggu
 ketua kaum Murut di Rundum  Antanom dan 400 orang Murut terkorban dalam mempertahankan Rundum
 dilahirkan tahun 1875  penentangan ini dikenali sebagai ‘Kebangkitan Rundum’
 ketika berusia 30 tahun Antanom telah memimpin orang Murut menentang SBUB
yang menindas kaumnya (iv)Kesan Penentangan
 SBUB mengenakan tindakan tegas terhadap pengikut Antanom
(ii)Faktor Penentangan  orang kanan Antanom dibuang daerah ke Kudat
 pengikut-pengikut yang lain menjadi buruh paksa memasang kawat telegraf dari
a) Melarang Membuka Tanah Baru Kimanis hingga ke Keningau
 SBUB melarang mereka membuka tanah baru  SBUB mengarahkan orang Murut bersumpah taat setia bagi mengelakkan
 merasakan hak mereka diceroboh kebangkitan seterusnya
 akibatnya mereka kekurangan beras  orang Murut berpindah ke pedalaman Kalimantan sebagai tanda protes terhadap
SBUB
b) Mengenakan Cukai Yang Membebankan
 SBUB mengenakan pelbagai cukai yang membebankan seperti; 7.10 Tok Janggut Pejuang Jihad
 cukai kepala satu dolar setiap orang (i) Latar belakang
 cukai tanaman pindah sebanyak 50 sen setiap ekar  nama sebenar Haji Mat Hassan bin Munas
 cukai sebatang pokok kelapa untuk minuman tuak sebanyak 25 sen  dikenali sebagai Tok Janggut kerana beliau menyimpan janggut hingga ke paras dada
 cukai tangkapan ikan besar  dilahirkan tahun 1853 di Kampung Jeram, Pasir Puteh, Kelantan
 cukai memelihara anjing sebanyak satu dolar seekor  mendapat pendidikan pondok di Kelantan dan Makkah
 mahir dalam ilmu persilatan
 menetap di Kampung Nering, Kelantan
c) Menjadi Buruh Paksa
 bekerja sebagai petani dan peniaga
 orang Murut dijadikan buruh paksa
 tujuan untuk membina jalan di pedalaman dan memasang kawat telegraf antara
(ii)Faktor Penentangan
Tenom dengan Rundum
a) Peraturan Tanah
d) Menzalimi Keluarga
 Tok Janggut menentang peraturan cukai tahun 1915 yang mewajibkan petani
 suami isteri kaum Murut dikehendaki tinggal berasingan di sebelah menyebelah
membayar cukai tanah
tebing sungai
 mereka dikenakan satu dolar setiap kali berkunjung
b) Pengenalan Cukai Yang Membebankan
 jika mereka mempunyai dua orang anak, salah seorang akan diambil SBUB
 petani dikehendaki membayar cukai seperti;
untuk dijadikan buruh paksa
 cukai pokok kelapa berbuah sebanyak 3 sen sepokok
 pokok pinang satu sen sepokok
e) Menceroboh Kawasan Hutan
 sirih 5 sen sejunjung
 SBUB menceroboh hutan untuk membina jalan
 kerbau dan lembu sebanyak 20 sen seekor
 Kaum Murut membantah kerana mengikut kepercayaan mereka pencerobohan
 peraturan ini membenakan rakyat
akan mengganggu roh nenek morang mereka
c) Perasaan anti-British
(iii)Peristiwa Penentangan
 sentimen anti-British meningkat apabila Britain menyerang kerajaan Turki
 Antanom menyatukan orang Murut menentang SBUB dmi menebus maruah
Uthmaniyah semasa Perang Dunia I tahun 1914
mereka
 kerajaan Turki Uthmaniyah menyeru umat Islam di seluruh dunia berjihad
 Februari 1915 Antanom menyerang Pensiangan dan membakar bangunan
menentang penjajah Barat
kerajaan
 Tok Janggut menyahut seruan menentang British di Pasir Puteh
 Mac 1915 Antanom memimpin kira-kira 600 orang Murut menyerang Rundum
dan berjaya memusnahkan pejabat pentadbiran SBUB
d) Pembayaran Cukai Yang Menyusahkan
 kejayaan itu menaikkan semangat perjuangan orang Murut dan pengikut
 penduduk tempatan menghadapi masalah membayar cukai kerana pejabat bayaran
Antanom bertambah menjadi 900 orang
cukai terletak jauh di bandar

27
  Tok Janggut telah beberapa kali pergi untuk membayar cukai tetapi gagal  perjuangannya dikenalsebagai ‘Kebangkitan Tani’ di Terengganu
 mereka yang gagal membayar cukai akan ditangkap dan didenda
 penduduk tempatan marah kepada British kerana sikap biadab pegawai British (ii)Faktor Penentangan

(iii)Peristiwa Penentangan a) Pas Kebenaran Yang Membebankan

 1921 diperkenalkan Peraturan Tanah Baru
 petani yang ingin membuka tanah dan bercucuk tanam perlu mendapatkan kebenaran
28 April 1915 dengan bayaran 50 sen
 Pegawai Daerah Pasir Puteh menghantar Sarjan Che Wan untuk menangkap Tok  peraturan yang sama jika menebang pokok dan mengutip hasil hutan seperti daun
Janggut kerana gagal membayar cukai nipah, buah salak, sagu, rotan dan daun palas
 perbalahan berlaku menyebabkan Sarjan Che Wan mati ditikam oleh Tok Janggut  membebankan hidup petani yang sedia ada miskin

b) Penguatkuasaan Undang-Undang Binatang Buas

29 April 1915  1923 diperkenalkan Undang-Undang Kawalan Binatang Buas yang melarang
 Tok Janggut, Engku Besar Jeram, Penghulu Adam dan Che Sahak Merbol mengetuai penduduk memburu binatang liar
angkatan melancarkan serangan ke atas Pasir Puteh  sesiapa yang ingkar dikenakan denda sebanyak 500 dolar dan senapang mereka akan
 mereka menduduki Pasir Puteh selama 3 hari dan mengisytiharkan Pasir Puteh bebas dirampas
daripada ancaman British
 Ungku Besar Jeram iaitu Tuan Ahmad dilantik sebagai Raja Pasir Puteh c) Peraturan Tanah Baru
 Tok Janggut sebagai Perdana Menteri  1924 peraturan tanah mewajibkan penduduk mendaftar tanah mereka dengan bayaran
sebanyak 2.50 sen seorang

9 Mei 1915 d) Pengaruh Pemimpin Agama

 British menawarkan hadiah sebanyak 500 dolar kepada sesiapa yang berjaya  pemimpin agama berperanan penting dalam kebangkitan anti-British di Terengganu
menangkap Tok Janggut dan pemimpin kanannya  Haji Abdul Rahman Limbong menegaskan ‘tanah adalah hak Allah dan rakyat bebas
mengerjakannya tanpa perlu membayar cukai kepada kerajaan’
 Haji Musa Abdul Ghani menyifatkan peraturan British bertentangan dengan syariah
Islam
23 Mei 1915
 British membakar rumah Tok Janggut dan pengikutnya kerana enggan menyerah diri
(iii)Peristiwa Penetangan
 Tok Janggut bertindak balas menyerang Pasir Puteh
Kebangkitan 1922
 petani di Kuala Telemong menentang peraturan baru dengan membersihkan tanah
24 Mei 1915
tanpa mengambil pas kebenaran
 British menyerang Tok Janggut yang berkubu di Kampung Dalam Pupuh, Saring
 British menangkap 43 orang petani dan mendakwa mereka di mahkamah
 Tok Janggut terkorban
 Haji Abdul Rahman Limbong bertindak sebagai peguam
 mayat Tok Janggut diarak ke Pasir Puteh dan Kota Bharu kemudian digantung
 British gagal mematahkan hujahnya bahawa tanah adalah hak Allah dan bukan hak
songsang di Padang Balai Besar, Kota Bharu selama 4 jam
negeri
 kemudian dikebumikan di Pasir Pekan
 mahkamah menerima hujah tersebut dan membebaskan mereka
(ii)Kesan Penentangan
Kebangkitan 1925
 Tok Janggut dan rakan-rakan terkorban sebagai pahlawan yang menentang kuasa
 seramai 300 - 500 orang petani berkumpul di Kuala Telemong untuk bercucuk tanam
penjajah Barat
 mereka membersihkan 200 ekar tanah milik Tengku Nik Maimunah dan 400 ekar
 semangat juang mereka kebanggaan kita walaupun tewas di tangan British
tanah kerajaan
 tindakan dilakukan kerana British akan memberi konsesi tanah tersebut kepada
7.11 Haji Abdul Rahman Limbong Pejuang Tani saudagar Cina
 British mendesak Sultan Sulaiman supaya bertindak terhadap Haji Abdul Rahman
(i) Latar belakang Limbong
 nama sebenar Haji Abdul Rahman bin Haji Abdul Hamid  Haji Abdul Rahman Limbong menjelaskan kepada sultan bahawa pentadbiran British
 dikenali sebagai Haji Abdul Rahman Limbong kerana beliau sering ke Limbong, di daerah Kuala Berang menindas rakyat
Kemaman untuk mengajar agama
 beliau berjuang untuk membela nasib petani yang ditindas

28
Kebangkitan 1928
 British mengancam untuk mengambil tindakan undang-undang ke atas petani-petani
yang enggan membayar cukai
 ini menyebabkan seramai 1000 orang petani berhimpun di Marang, Kuala Telemong
dan Kuala Berang
 mereka mengisytiharkan perang terhadap British
 mereka menduduki balai polis dan bangunan kerajaan di Kuala Berang serta
mengibarkan bendera merah
 British meminta bantuan Negeri-Negeri Melayu Bersekutu
 pertempuran berlaku di Padang Kacong
(iv)Kesan Penentangan
 seramai 12 orang petani terkorban dan semua pemimpin petani termasuk Haji Abdul
Rahman Limbong ditangkap
 tahun 1928 mereka dibicarakan di Kuala Terengganu
 Haji Abdul Rahman Limbong dijatuhi hukuman buang negeri ke Makkah atas
tuduhan menghasut dan mencetuskan kebangkitan di Terengganu
-  kejayaan ini menyemarakkan semangat negara-negara Asia lain untuk
BAB 8 – KEBANGKITAN SEMANGAT KEBANGSAAN UNTUK MENGANGKAT
MARTABAT BANGSA
PENGENALAN
 semangat kebangsaan dibangkitkan golongan intelektual melalui akhbar, majalah dan
penulisan kreatif
 perjuangan semakin berkesan melalui penubuhan pertubuhan untuk perjuangkan hak
dan kepentingan bangsa
8.1 Maksud Semangat Kebangsaan
 semangat kebangsaan atau nasionalisme bermaksud perasaan cinta dan taat setia
yang mendalam terhadap bangsa dan tanah air
 semangat berjuang menebus maruah bangsa
 semangat inilah mendorong kita berjuang membebaskan negara daripada British
untuk membentuk negara merdeka dan berdaulat
8.2 Perkembangan Negara Luar Memberi Inspirasi Perjuangan
 awal kurun ke-20 berlaku gerakan kesedaran kebangsaan di Turki, Mesir,
Jepun, China, Filipina, India dan Indonesia
 perkembangan ini memberi inspirasi kepada penduduk Tanah Melayu untuk
menentang penjajahan British
a) Gerakan Kebangkitan Islam di Timur Tengah
 berlaku akhir kurun ke-19
 kebangkitan dosebabkan kuasa-kuasa Barat memecahbelahkan dan menguasai
empayar Islam Turki Uthmaniyah
 pengaruh Barat di Turki mencetuskan Gerakan Pan-Islam iaitu gerakan untuk
menyatukan seluruh umat Islam dan menentang penjajahan Barat
 gerakan ini mempengaruhi dan menyatukan umat Islam di negara-negara Timur
Tengah, India dan Asia Tenggara termasuk Tanah Melayu untuk menentang
kuasa asing
29
b) Gerakan Pemulihan Islam Mesir
 gerakan ini turut mempengaruhi kebangkitan semangat kebangsaan di Tanah
Melayu
 tahun 1882 Mesir dijajah oleh British dan telah mencetuskan Gerakan Islah
 Gerakan Islah atau Gerakan Pemulihan Islam ialah gerakan menyeru orang
Islam berpegang kepada ajaran Islam sebenar berdasarkan al-Quran dan Hadis
juga menyeru umat Islam supaya bersatu menentang penjajahan Barat di negara
Islam
 gerakan ini dipelopori Sayid Jamaluddin al-Afghani dan Sheikh Muhammad
Abduh
 pengaruh gerakan ini disebarkan ke Tanah Melayu oleh pelajar yang menuntut
di Mesir setelah kembali ke tanah air
c) Perang Rusia-Jepun
 tahun 1905 Jepun berjaya mengalahkan Rusia
 pertama kali dalam sejarah moden sebuah negara Asia berjaya mengalahkan
kuasa Eropah
menentang penjajahan Barat
d) Gerakan Kesedaran Kebangsaan China
 tahun 1911 berlaku Revolusi China yang dipimpin oleh Dr. Sun Yat Sen
 berjaya menumbangkan kerajaan Manchu dan menubuhkan sebuah negara
republik China
 keadaan ini membangkitkan kesedaran rakyat Tanah Melayu untuk menentang
British
e) Gerakan Kesedaran Kebangsaan Filipina
 Jose Rizal memimpin perjuangan rakyat Filipina menentang penjajahan
Sepanyol
 Menubuhkan Liga Filipina untuk memajukan orang Filipina dan menuntut
Sepanyol memberi layanan adil kepada rakyat
f) Gerakan Kesedaran Kebangsaan India
 gerakan dipimpin oleh Mahatma Gandhi
 tujuan untuk membebaskan India daripada penjajahan British
g) Gerakan Kesedaran Kebangsaan Indonesia
 Soekarno menubuhkan Parti Nasional Indonesia untuk membebaskan Indonesia
daripada penjajahan Belanda
8.3 Gerakan Islah Mencetuskan Kesedaran Kebangsaan
(i) Latar belakang Gerakan Islah di Tanah Melayu
 awal kurun ke-20 semangat kebangsaan dibangkitkan oleh golongan pelajar
berpendidikan di Universiti al-Azhar, Mesir
 tahun 1925 terdapat 80 orang pelajar dari Tanah Melayu di universiti ini
 mereka terpengaruh dengan idea pemulihan Islam oleh Sayid Jamaluddin al-
Afghani dan Sheikh Muhammad Abduh
 sekembali ke Tanah Melayu mereka memulakan Gerakan Islah di Tanah
Melayu dan dikenali sebagai ‘Kaum Muda’
  tokoh penting seperti Sheikh Muhammad Thani bin Jalaluddin, Haji Abbas bin
Muhammad Taha dan Syed Sheikh Ahmad al-Hadi
(ii) Penyebaran Idea Gerakan Islah
 idea pembaharuan ‘Kaum Muda’ disebarkan melalui majalah ‘Al-Imam’ (pemimpin)
yang diterbitkan di Singapura tahun 1906
 tujuan diterbitkan adalah untuk;
 “… mengingatkan mereka yang lalai dan menjagakan mereka yang tidur dan
menunjukkan mereka yang sesat dan menyampaikan suara yang menyeru dengan
kebaikan …”
 majalah ini memberi kesan besar dalam perkembangan pemikiran orang Melayu
 orang Melayu mula sedar kepentingan pendidikan dan ekonomi mereka
 antara seruan Al-Imam ialah;
 menyeru orang Melayu berpegang kepada al-Quran dan Hadis
 tekankan pentingnya ilmu pengetahuan untuk mencapai kejayaan
 menitikberatkan pengetahuan sejarah kerana banyak iktibar yang boleh dipelajari
 menasihati ibu bapa supaya memberikan pendidikan sempurna kepada anak-anak
 menggesa kaum wanita diberi peluang mendapatkan pendidikan
 mengetepikan adat resam dan kepercayaan karut yang boleh menghalang kemajuan
 tahun 1908 majalah Al-Imam dihentikan penerbitannya dan diteruskan oleh akhbar
lain seperti Neracha, Al-Ikhwan, Pengasuh dan Saudara
 Kaum Muda menubuhkan beberapa buah madrasah untuk menyebarkan idea dengan
lebih berkesan seperti Madrasah al-Masyhur al-Islamiah di Pulau Pinang, Madrasah
al-Diniah Kampung Lalang di Padang Rengas dan Madrasah Il-Ihya Assyariff,
Gunung Semanggol di Perak
(iii) Tentangan Gerakan Islah
 idea pembaharuan Kaum Muda ditentang oleh ‘Kaum Tua’ melalui akhbar
‘Suara Benar’ dan ‘Lidah Benar’
 Kaum Tua terdiri daripada golongan ulama’ dan pegawai agama yang tidak
menerima idea Islah Kaum Muda
 mereka berpegang kuat kepada adat dan agama Islam
 pertelingkahan antara mereka hanyalah perkara kecil yang tidak melibatkan
perkara pokok dalam agama Islam
(iv) Tokoh Pelopor Gerakan Islah di Tanah Melayu
a) Syeikh Muhammad Tahir Jalaluddin
 lahir di Sumatera tahun 1869
 berpendidikan di Makkah dan di Universiti al-Azhar, Mesir
 menerbitkan majalah Al-Imam
 pernah dilantik sebagai Mufti Negeri Perak
b) Haji Abbas Muhammad Taha
 lahir di Singapura tahun 1885
 berpendidikan di Makkah
 pernah dilantik sebagai kadi di kawasan Tanjung Pagar, Singapura
 menerbitkan akhbar Neracha
c) Syed Sheikh al-Hadi
 lahir di Melaka tahun 1862
 mendapat pendidikan agama di Terengganu dan di Pulau Penyengat, Riau
 sering berkunjung ke Makkah dan Mesir
30
 mendalami idea perjuangan Syeikh Muhammad Abduh
 menerbitkan akhbar Al-Ikhwan dan Saudara
8.4 Intelektual Mematangkan Perjuangan
 Gerakan Islah menimbulkan kesedaran di kalangan intelektual Melayu
 tahun 1930-an golongan intelektual ini menyemarakkan kesedaran kebangsaan
(i) Golongan Intelektual Pendidikan Melayu
 golongan ini lepasan Maktab Perguruan Sultan Idris (MPSI), Tanjung Malim,
Perak
 terdiri daripada guru-guru Melayu yang berperanan sebagai pemimpin
masyarakat
 MPSI disifatkan sebagai ‘The Cradle of Malay Nationalism’
 Berganding bahu dengan golongan cerdik pandai agama untuk memajukan
orang Melayu dalam bidang ekonomi dan pendidikan
 Usaha ini menimbulkan kesedaran untuk membebaskan Tanah Melayu daripada
penjajahan British
 Antara tokoh nasionalis ialah Harun Aminurrashid, Ibrahim Haji Yaacob dan
Abdul Hadi Hassan
a) Harun Aminurrashid
 tokoh pejuang kebangsaan lepasan MPSI
 merupakan guru yang bersemangat kebangsaan
 penulis yang aktif mempelopori penulisan puisi bertemakan semangat
kebangsaan
b) Abdul Hadi Hassan
 seorang pensyarah MPSI
 sentiasa menanamkan semangat cinta akan bangsa dan negara kepada para
pelajarnya
(ii) Golongan Intelektual Pendidikan Inggeris
 berjuang menuntut hak orang Melayu dalam bidang ekonomi, pendidikan dan
pentadbiran
 menubuhkan persatuan dan bidang penulisan untuk memperjuangkan
kepentingan orang Melayu
 antara tokoh-tokohnya ialah Raja Chulan, Mohammad Eunos Abdullah, Dato’
Onn Jaafar dan Ishak Haji Muhammad
a) Raja Chulan
 mendapat pendidikan di Kolej Melayu Kuala Kangsar
 tahun 1924 dilantik menjadi Ahli Majlis Perundangan Persekutuan
 menggesa British meningkatkan taraf ekonomi orang Melayu dan menambah
peluang orang Melayu dalam perkhidmatan kerajaan
b) Mohammad Eunos Abdullah
 berpendidikan Inggeris di Raffles Institution, Singapura
 merupakan orang Melayu pertama dilantik sebagai Ahli Majlis Perundangan
Negeri-Negeri Selat
 pernah bertugas sebagai Ketua Pengarang akhbar Utusan Melayu dan Lembaga
Melayu
  tahun 1926 menubuhkan Kesatuan Melayu Singapura c) Akhbar Utusan Melayu
 diterbitkan di Singapura
c) Dato’ Onn Jaafar  pengarang pertamanya Abdul Rahim Kajai
 berpendidikan Inggeris di England dan Kolej Melayu Kuala Kangsar  menggesa orang Melayu meningkatkan taraf ekonomi dan menubuhkan
 pernah menjadi pengarang akhbar Warta Malaya, Lembaga Malaya dan Warta persatuan bagi memperjuangkan nasib bangsa dan tanah air
Ahad
 tahun 1936 dilantik sebagai Ahli Tidak Rasmi dalam Majlis Mesyuarat Negeri Tokoh Akhbar Melayu
Johor
a) Abdul Rahim Kajai
8.5 Perjuangan Naionalisme Melalui Mata Pena  seorang nasionalis yang berjuang melalui bidang kewartawanan
 digelar Bapa Kewartawanan Melayu
 akhbar dan majalah merupakan media yang rapat dengan rakyat  menjadi Ketua Pengarang akhbar yang berpengaruh pada zamannya seperti
 sesuai dijadikan saluran untuk melahirkan kesedaran kebangsaan Warta Malaya, Majlis dan Utusan Melayu
 melalui media idea tentang perjuangan kebangsaan dapat disalurkan untuk
bacaan semua lapisan masyarakat (ii)Kegiatan Persuratan di Kalangan Orang Cina dan India

(i) Peranan Akhbar dan Majalah Melayu a) Akhbar Orang Cina

 tahun 1930-an akhbar Melayu mula menyuarakan isu sosial, kedudukan ekonomi dan  orang Cina terbitkan akhbar sebelum Perang Dunia II
politik orang Melayu  antaranya akhbar Lat Pau, Nanyang Siang Pau, Sin Chew Jit Poh dan Modern
 akhbar berjaya menyemai semangat kebangsaan di kalangan masyarakat Melayu Daily News
 melalui serua-seruan akhbar orang Melayu menubuhkan persatuan untuk merintis  tahun 1881 akhbar Lat Pau diterbitkan
pergerakan lebih tersusun  melaporkan tentang kegiatan sosial dan ekonomi orang Cina di Tanah Melayu
 antara peranan akhbar dalam membangkitkan semangat kebangsaan ialah;  juga menyiarkan peristiwa yang berlaku di negara China
 mengkritik dasar British yang tidak menguntungkan orang Melayu  terdapat juga akhbar berbahasa Melayu yang diterbitkan oleh masyarakat Cina
 menyeru orang Melayu bersatu dan menghapuskan semangat kenegerian Peranakan (Baba dan Nyonya)
 menuntut kedudukan yang lebih baik dalam bidang pentadbiran, ekonomi dan  antaranya akhbar Surat Khabar Peranakan, Bintang Timor, Khabar Uchapan
pendidikan Baru dan Bintang Pra Pranakan
 antara akhbar yang berpengaruh sebelum Perang Dunia II ialah Warta Malaya (1930-  tahun 1884 akhbar Bintang Timor diterbitkan dan merupakan satu-satunya
1941) di Singapura, Majlis (1931-1941) di Kuala Lumpur dan Utusan Melayu (1939- akhbar berbahasa Melayu yang berani melaporkan berita pemberontakan Dato’
1941) diterbitkan di Singapura Bahaman di Pahang
 akhbar-akhbar lain ialah;  tahun 1930 diterbitkan akhbar Bintang Pranakan yang membicarakan hal ehwal
 Lembaga Melayu (1914-1931) di Singapura masyarakat Cina peranakan yang menunjukkan taat setia kepada British sebagai
 Pengasuh (1918-1941) di Kota Bharu, Kelantan pemerintah Tanah Melayu
 Majalah Guru (1924-1941) di Kuala Lumpur dan Pulau Pinang
 Al-Ikhwan (1926-1931) di Pulau Pinang b) Akhbar Orang India
 Saudara (1928-1941) di Pulau Pinang  diterbitkan akhbar Ulaga Nesan, Tamil Nesan dan Tamil Murasa
 Fajar Sarawak (1930) di Sarawak  pada 24 September 1924 akhbar Tamil Nesan diterbitkan di Kuala Lumpur
 melaporkan berita tentang kegiatan sosial dan ekonomi orang India di Tanah
a) Akhbar Warta Malaya Melayu
 diterbitkan di Singapura  juga peristiwa yang berlaku di negara India
 pengarang pertamanya ialah Dato’ Onn Jaafar  terdapat juga akhbar berbahasa Melayu diterbitkan oleh masyarakat Jawi
 menyiarkan tentang keadaan sosioekonomi orang Melayu Peranakan
 mendesak orang Melayu diberikan lebih banyak jawatan penting dalam perkhidmatan  antaranya Jawi Peranakan, Sekola Melayu, Taman Pengetahuan dan Tanjung
kerajaan Penagri
 tahun 1888 akhbar Sekola Melayu diterbitkan dan dijadikan bahan rujukan di
b) Akhbar Majlis sekolah Melayu
 diterbitkan di Kuala Lumpur
 pengarang pertamanya Abdul Rahim Kajai Kesedaran Kebangsaan Melalui Penulisan Kreatif
 mendedahkan kelemahan dasar British yang mengancam kedudukan orang  semangat kebangsaan dibangkitkan melalui karya kreatif seperti puisi, novel dan
Melayu cerpen
 dianggap akhbar yang berani  karya kreatif menjadi saluran untuk menyuarakan perjuangan orang Melayu oleh
golongan guru, penulis dan wartawan

31

(i) Penulisan Puisi
 sebelum Perang Dunia II banyak puisi bertemakan semangat kebangsaan dan disiar
dalam akhbar dan majalah
 tujuan untuk menyuburkan perasaan cinta akan bangsa dan negara, menyeru rakyat
merebut peluang ekonomi dan mempertahan maruah bangsa
 antaranya:
 puisi oleh Harun Aminurrashid seperti Tenaga Kaumku, Mempertahankan Hak Kita
dan Perwira Melayu
 Abdul Samad Ahmad menulis puisi Serunai Pujangga, Kapal Tiada Nakhoda dan
Hari Kejatuhan Kita
 Muhammad Yusuf Harun menulis puisi Dunia Yang Fana dan Di Lautan Seberang
 puisi lainnya seperti Bangkitlah oleh Omar Mustaffa, Seruan Kebangsaan oleh Melati
Pahang, Sedarlah oleh Mahmud Ahmadi dan Di Tengah Segara oleh Muhammad
Yasin Maamor
(ii) Penulisan Novel dan Cerpen
 melaluinya kesedaran kebangsaan dapat disampaikan kepada masyarakat lebih
berkesan
 karya-karya sastera ini bertemakan semangat perjuangan, nasib bangsa dan semangat
cintakan tanah air
 tema ini menimbulkan kesedaran di kalangan orang Melayu
 antara penulis cerpen yang terkenal ialah Abdul Rahim Kajai, Ishak Haji
Muhammad (Pak Sako) dan Shamsuddin Salleh
 cerpen yang terkenal seperti Cerita Awang Putat oleh Abdul Rahim Kajai, Rumah
Besar Tiang Sebatang oleh Ishak Haji Muhammad, Di Sini Kita Bukannya Orang
Dagang dan Siasat Yang Tiada Diminta oleh Shamsuddin Salleh
 manakala novel pula seperti Hikayat Faridah Hanum oleh Syed Sheikh al-Hadi,
Iakah Salmah? Oleh Ahmad Rashid Talu, Melor Kuala Lumpur oleh Harun
Aminnurrashid, Putera Gunung Tahan dan Anak Mat Lela Gila oleh Ishak Haji
Muhammad, Mari Kita Berjuang oleh Abdullah Sidek dan Melati Kota Bahru oleh
Abdul Kadir Adabi
8.6 Kesepakatan Menjamin Keutuhan Perjuangan
PENGENALAN
 pertubuhan berperanan penting dalam gerakan kesedaran kebangsaan
 pertubuhan di peringkat awal bersifat kenegerian serta memperjuangkan
kepentingan ekonomi dan sosial
 menjadi pendorong kepada kemunculan penubuhan bersifat pertubuhan
(i) Kemunculan Pertubuhan Melayu
 golongan wartawan dan akhbar menimbulkan kesedaran politik orang Melayu
dan mendorong menubuhkan pertubuhan untuk perjuangkan hak dan
kepentingan mereka
 antaranya;
a) Kesatuan Melayu Singapura (KMS)
 menjadi peransang kepada pemimpin di negeri-negeri Melayu
 diasaskan tahun 1926 oleh Mohammad Eunos Abdullah
 dianggotai golongan bangsawan, kakitangan kerajaan, wartawan dan peniaga
 tujuan penubuhan adalah untuk;
32
 menggalakkan ahli berperanan lebih besar dalam politik dan pentadbiran
 perjuangkan kemajuan orang Melayu dalam bidang pendidikan
 menjadi wakil Melayu berurusan dengan British bagi hal berkaitan dengan hak dan
kepentingan orang Melayu
 akhir tahun 1930-an banyak persatuan bersifat kenegerian ditubuhkan seperti
Persatuan Melayu Perak (1937), Persatuan Melayu Pahang (1938), Persatuan Melayu
Selangor (1938), Persatuan Melayu Negeri Sembilan (1938), Persatuan Melayu Pulau
Pinang (1937) dan Persatuan Melayu Kelantan (1939)
 lain-lain persatuan seperti Persatuan Melayu Melaka (1937), Persatuan Melayu
Serawak (1939) dan Persatuan Melayu Johor (1939)
 tujuan penubuhan untuk meningkatkan ekonomi dan sosial orang Melayu
 dianggotai cerdik pandai Melayu yang berpendidikan Inggeris dan berkhidmat
dengan British
 perjuangan bersifat sederhana
 menunjukkan taat setia yang kuat kepada Raja-Raja Melayu dan bekerjasama dengan
British
 mendesak British memberi lebih banyak peluang kepada orang Melayu dalam
pentadbiran kerajaan
b) Persatuan Melayu Selangor
 dipimpin oleh Tengku Ismail bin Tengku Muhammad Yassin
 memperjuangkan;
 mendesak lebih ramai pegawai Melayu dalam kerajaan persekutuan dan kerajaan
negeri
 keanggotaan askar Melayu
 menubuhkan angkatan laut dan udara Tanah Melayu
c) Kongres Melayu Se-Tanah Melayu
 tahun 1939 kongres yang pertama diadakan di Kuala Lumpur
 dianjurkan bersama oleh Kesatuan Melayu Singapura dan Persatuan Melayu
Selangor
 tujuan untuk mewujudkan perpaduan kebangsaan di kalangan orang Melayu
 berjaya menghimpunkan wakil daripada semua persatuan Melayu untuk berbincang
memajukan bangsa Melayu
 tahun 1940 kongres kedua diadakan di Singapura
 berjaya menarik lebih banyak penyertaan persatuan Melayu termasuk dari Sarawak
dan Brunei
 menyarankan semua persatuan Melayu memajukan orang Melayu di negeri masing-
masing
 kongres ketiga tidak dapat diadakan kerana Jepun telah menyerang Tanah Melayu
pada tahun 1941
d) Persaudaraan Sahabat Pena
 nama penuhnya ialah Persaudaraan Sahabat Pena Malaya (PASPAM)
 ditubuhkan tahun 1934
 dikendalikan oleh akhbar Saudara yang menyediakan ruangan untuk ahli-ahlinya
menulis dan mengemukakan pendapat
 cogan kata mereka ialah ‘Hidup Bahasa Hidup Bangsa’
 menggalakkan ahli-ahlinya dari Tanah Melayu, Singapura, Sarawak dan Sabah
bertukar pendapat
 tujuan untuk meningkatkan semangat dan kesedaran kebangsaan di kalangan mereka
  pada November 1934 mengadakan persidangan di peringkat kebangsaan yang (i) Tan Cheng Lock
pertama di Taiping, Perak  lahir di Melaka
 berjaya menghimpunkan ahli dari seluruh Tanah Melayu  berpendidikan Inggeris di Sekolah Tinggi Melaka dan Raffles Institution di
 semangat kenegerian dapat dipecahkan dan konsep kebangsaan Melayu mula Singapura
terbentuk  tahun 1923-1934 telah dilantik sebagai Ahli Tidak Rasmi Majlis Perundangan
 persidangan seterusnya diadakan di Pulau Pinang, Singapura, Ipoh dan Seremban Negeri-Negeri Selat

e) Kesatuan Melayu Muda (KMM) b) Pertubuhan Orang India

 ditubuhkan tahun 1938 di Kuala Lumpur
 merupakan pertubuhan Melayu bersifat politik yang pertama di Tanah Melayu
 dipimpin oleh Ibrahim Haji Yaakob
 pemimpin yang lain seperti Mustapha Hussain dan Ahmad Boestamam
 tujuan untuk menanamkan semangat perpaduan dan kesedaran di kalangan orang
Melayu dan mempertahankan hak
 berjuang membebaskan Tanah Melayu daripada penjajahan British
 bercita-cita menyatukan Tanah Melayu dengan Indonesia untuk mewujudkan Melayu
Raya
 kebanyakan anggotanya terdiri daripada guru lepasan Maktab Perguruan Sultan Idris
(MPSI)
 perjuangan KMM bercorak radikal kerana mengamalkan dasar tidak bekerjasama dan
menyuarakan pertentangan secara terbuka terhadap British
 mengadakan pakatan sulit dengan Jepun untuk menentang British
 akhbar Warta Malaya digunakan untuk membangkitkan perasaan anti British dan
memperjuangkan cita-cita KMM
 tahun 1941 Ibrahim Haji Yaacob dan 150 anggota KMM ditangkap oleh British dan
dipenjarakan di Singapura
 mereka dibebaskan semasa pendudukan Jepun
 tahun 1942 KMM diharamkan oleh Jepun
 terpengaruh dengan gerakan kebangsaan di negara asal sebelum Perang Dunia II
 tubuhkan persatuan dengan tujuan melindungi kepentingan orang India di Tanah
Melayu
 awal kurun ke-20 golongan cerdik pandai India yang berpendidikan Inggeris
menubuhkan persatuan India di bandar-bandar utama seperti Taiping, Kuala Lumpur,
Melaka, Klang, Seremban dan Pulau Pinang
 menjadi perintis kepada pembentukan pertubuhan yang menyatukan orang India di
Tanah Melayu
 tahun 1039 Persatuan India Pusat Tanah Melayu ditubuhkan
 dipimpin oleh A.M.Soosay
 merupakan gabungan 12 buah persatuan India dan 4 dewan perniagaan India
 tujuan untuk memperjuangkan hak dan kepentingan orang India di Tanah Melayu
------------------ TAMAT ----------------------

(ii)Pertubuhan Orang Cina dan India

 sebelum Perang Dunia II orang Cina dan India di Tanah Melayu lebih menumpukan
perhatian kepada keadaan yang berlaku di negara asal
a) Pertubuhan Orang Cina
 awal kurun ke-20 terdapat beberapa pertubuhan orang Cina di Tanah Melayu seperti
Hsing Chong Hui dan Chung Ho Tang
 menumpukan perhatian kepada negara China
 terdapat juga orang Cina yang memberi perhatian kepada politik tempatan terutama
oleh orang-orang Cina yang lahir di Negeri-Negeri Selat atau Cina Peranakan yang
menjadi warganegara British
 tahun 1900 Persatuan Orang Cina Peranakan British telah ditubuhkan oleh orang
Cina Peranakan yang berpendidikan Inggeris
 antara tokoh-tokohnya ialah Tan Jiak Kim, Lim Boon Keng, Song Ong Siang dan
Seah Liang Seah
 presiden pertama persatuan ini ialah Tan Jiak Kim
 antara pengasas utama persatuan ini ialah Lim Boon Keng
 tujuan penubuhannya untuk melindungi kepentingan orang Cina Peranakan di
Negeri-Negeri Selat
 selain itu menggalakkan orang Cina Peranakan memperoleh pendidikan tinggi dan
teknikal
 mereka juga menunjukkan taat setia kepada British
 antara tokoh golongan ini ialah Tan Cheng Lock

33