Filozofski fakultet Univerziteta u Istočnom Sarajevu

Katedra za srpski jezik i književnost

Predmet: Savremena srpska drama

Analiza savremene srpske drame

Hamlet u rajskoj dolini srpske
autora Rada Simovića

Mentor: Student:
prof. dr Željka Pržulj Isidora Kesić

Pale, septembar 2019.godine

 SADRŽAJ

1. Uvod
2. Bilješka o piscu
3. Analiza drame:
a. Predstava o predstavi
b. Scena
c. Likovi
d. Tragikomično u djelu i društveno-politička kritika
4. Zaključak
5. Literatura
 UVOD

Tema ovog seminarskog rada je analiza drame Rada Simovića pod naslovom Hamlet u
rajskoj dolini Srpske. Ova savremena srpska drama, izdata 2000. godine u Srpskom Sarajevu,
pripada žanru tragikomedije, sa mnoštvom šala koje navode na smijeh, ali koje su zasnovane na
teškim i mračnim motivima. Ona može izazvati gogoljevski “smijeh kroz suze”. Zasnovana je na
kritici različitih tipova ličnosti i situacija koje se pojavljuju u Republici Srpskoj nakon
Građanskog rata u Bosni i Hercegovini.

BILJEŠKA O PISCU

Rade Simović je rođen u Jabuci 25. maja 1957. godine. Diplomirao je 1979. godine na
Filozofskom fakultetu u Sarajevu, na odsjeku za Opštu književnost i teatralogiju. Autor je knjige
pjesama Na bijelom hlebu, te radio-drama: Kosovska večera, Put sa pravom prolaza i Povratak u
Išće. Producent je i scenarista dokumentarnih filmova: Preobraženje Jabuke Gornje, Hronika
Jabučke škole, Posljednji vikend u Sarajevu, Sarajevo – početak i kraj, Krst-ić i Krstaši, sa
kojima je osvajao nagrade u Beogradu, Minsku, Moskvi i Drami. Direktor je Republičke
ustanove za kulturu SRNA-FEST (Simović 2000). Hamlet u rajskoj dolini Srpske je premijerno
izvedeni dramski prvenac Rada Simovića 19. februara 2000. godine u Pozorištu Prijedor.
U autorovoj biografiji uočavamo nekoliko činjenica koje su važne za analizu ove drame,
kao što je piščeva edukovanost u polju teatralogije i interesovanje za pojedinosti leksike srpskog
jezika, što se ističe u naslovu njegove knjige pjesama Na bijelom hlebu. Takođe vidimo da je
Simović zainteresovan za noviju istoriju srpskog naroda i politiku, što je i u osnovi radnje
njegovog Hamleta.
 ANALIZA DRAME

Hamlet u rajskoj dolini Srpske pripada književnom rodu drame i namjenjena je izvođenju
na sceni, ali i čitanju. Sastoji se od 3 čina, koji su u samom tekstu nazvani slikama.
Uz činove ili aktove, dramski tekstovi su najčešće podijeljeni na scene ili prizore, koji se
mijenjaju ulaskom lika na scenu ili odlaskom nekoga sa nje. Uobičajeno je da svaki čin ima 10
do 15 takvih scena, ali to nije uvijek slučaj, kao što možemo vidjeti u ovoj drami. Naime,
Simovićev Hamlet nema scena. To pomalo otežava praćenje radnje pri čitanju, ali pri izvođenju
drame ne bi trebalo predstavljati veći problem.
Didaskalije, kratki opisi i uputstva, rijetki su u ovom tekstu. Sem napomene da Mačak
nosi uniform vatrogasca, čitalac ne dobija informacije o izgledu likova. Ovo može biti još jedan
pokazatelj da je drama namijenjena prvenstveno izvođenju.
Monologa u ovoj drami nema, ona je isključivo zasnovana na dijalogu. Izuzetak je samo
izvođenje predstave unutar ove drame, koje sadrži poznati Hamletov monolog.
Načelo tri dramska jedinstva (mjesta, vremena i radnje) je ispoštovano.

PREDSTAVA O PREDSTAVI

Simović se odlučuje da na specifičan način izgradi svoju dramu. Tema djela je priprema
predstave i njeno izvođenje, ali ta predstava, u kojoj će glumiti vatrogasac, pjesnik, pjevačica,
glumci amateri, kao i neki obični građani, nije ni po čemu nalik drugim predstavama. Njen
naziv, kao i naziv drame koju Simović piše o njoj, glasi Hamlet u rajskoj dolini Srpske. Iz samog
naslova vidimo da je riječ o jednoj konstrukciji sastavljenoj od komponenata različitog porijekla,
ali koji su prožeti nečim što ih u dubini povezuje. To bi u ovom slučaju mogla biti nesreća,
izdaja, propast pojedinca, kao i cijelog naciona.
Hamlet ili Tragedija Hamleta, kraljevića danskog je drama Viljema Šekspira i jedan je
od njegovih najpoznatijih i najizvođenijih komada. Poznat je citat “Nešto je trulo u državi
Danskoj!”, koji se često koristi kada se govori o korumpiranoj administraciji i politici. Upravo se
ova drama i bavi mnogim političkim pitanjima i problemima u posljeratnoj Srpskoj.
 SCENA I LIKOVI

U sva tri čina scena ostaje ista, ništa se ne mijenja između spuštanja i dizanja zavijese. To
je slika amaterskog pozorište na čijoj neurednoj sceni predstava nije igrana bar pet godina. 5
Raznoliki rekviziti razbacani su svuda po pozornici, paučina je na svakom koraku, klupice su
prašnjave i prevrnute.
Baš kao i ta scena, koja predstavlja stanje

 Taslak, povratnik iz Kanade, narodni guslar i upravnik Pozorišta  Pinjo, završio srednju
glumačku pedeset i neke, izbjeglica iz Hrvatske
 Đana, više pjevačica nego glumica, glumi zbog Srne  Srna, glumac koji godinama upisuje
glumu
 Mara, udovica-članica, a ponekad i glumica
 Mačak, vatrogasac-dobrovoljac i glumac-amater
 Kepo, pjesnik sa potvrdom da je lud
 Sfortibrans, ima malo teksta i dosta zemlje
 Tjelohranitelji, pratnja gospodina Sfortibransa Taslak je organizator predstave, on je njen
režiser, scenoragraf, kostimograf, zadužen je čak i za muziku.

Ovako je navedeno na naslovnoj strani same knjige: “Režija: Taslak & Maga Milovanović
Scenografija: Taslak & UNHCR Kostimografija: Taslak & SFOR Muzika: Taslak & HENDTIX
& NATO” Već sa same naslovnice možemo naslutiti da ovo djelo sadrži elemente političke i
društvene kritike. Taslak je Srnin kum. Budući da je Srnina majka Radojka bila “namijenjena”
njemu, Srna smatra da možda Taslak stoji iza hapšenja njegovog oca od strane SFOR-a. U ovom
liku vidimo čovjeka koji je došao iz Kanade sa idejama o napretku, on priča o meĐunarodnim
odnosima i zanima se politikom, ali takoĐe uzdiže svoje srpsko porijeklo i bavi se guslama.
Pinjo je prepoznatljiv po svom dalmatinskom, ikavskom govoru, koji dovodi do komičnih
situacija, ali ga kao došljaka iz Hrvatske drugi glumci u ljutnji nazivaju ustašom. Đana je trudna
Srnina djevojka koja želi otići iz Srpske prije nego što se dijete rodi. I na nju Srna sumnja da je
umiješana u izdaju njegovog oca. 6 Srna se ne pojavljuje često, ali su njegovi dijelovi od velike
važnosti za cijeli komad, pa su upečatljivi. On je stalno u žurbi, ulazi i izlazi sa scene, trči
unaokolo (kao srna). Uplašen je za svoga oca, ali i za sebe, jer živi u jednom tako nesigurnom
vremenu. Ostali likovi nemaju većeg uticaja na razvoj radnje, ali se izdvaja lik Kepe – “ludog
pjesnika”, koji uopšte nije lud, već glumi da jeste kako bi izbjegao vojsku i zatvor. On uvijek
govori u stihovima koji često naizgled nemaju nikakvog smisla u datom kontekstu, ali s vremena
na vrijeme naglašavaju odreĐene ideje koji prožimaju cijeli ovaj komad: “Oj Srbine l'jepo ti je
ime, al' se ne znaš ponositi njime...”

TRAGIKOMIČNO U DJELU I DRUŠTVENO-POLITIČKA KRITIKA

Komični su manji sukobi likovi, njihove prepirke i dobacivanja, kao i jezik kojim se
izražavaju, pun psovki i neobičnih izraza. Ipak, situacija u kojoj se nalaze čini komiku na osoben
način bolnom. Zanimljiv primjer je samo izvoĐenje posrbljenog Hamleta. Na primjer, Taslak
pjeva, guslajući: Amleta je uvatila trema, nije ota ludost bez sistema, traljav oda, mrke oči krije,
ispod skuta crno vino pije, i po groblju ko avetan luta, s grobarima praznu priču melje, i pominje
lažne prijatelje, Rozenkarca a i Gildesterna, tvrdi da je progutala pjena, i fali se da ih ribe zoblju,
na pučini u morskome groblju…
Elementi čiste tragedije pojavljuju se unutar potpuno običnih konverzacija. Srna govori
jednom prilikom: "Mog su oca danas odveli Sforovci. Upali u kuću maskirani i naoružani do
zuba. Tukli ga na moje oči i onako krvavu stavili lisice na ruke. Oteli ga ko zadnjeg bandita, nisu
daku lijek da ponese. Već su objavili da je u Hag deportovan." (Simović, 2000: str. 27) Isti lik
kasnije dodaje: "Moj otac je uhapšen samo zato što je Srbin i što se pošteno borio za svoj narod.
On, sigurno, nije umiješan ni u kakve prljave rabote. Mnogima je smetao jer se svega nagledao,
jer je neugodan svjedok, jer zna da pamti. Zato je i stavljen na tajni spisak. Tajni se spiskovi ne
kroje u Hagu već u našem gradu. Dopisuju ih više Srbu no Sforovci. Pišu ih doušnici i plaćenici.
Danas su uhapsili moga oca, a sutra će tebe... I tebe... I tebe!" (Simović, 2000: str. 27)
 ZAKLJUČAK

Koristeći se pozornicom kako bi prikazao život posljeratnoga doba, pisac konstruiše priču
u kojoj predstavlja stvarnost kao jednu tragikomičnu dramu. Glumci su likovi ljudi iz naroda,
njihove životne ispovijesti opisuju situacije koje su se uistinu dešavale u ono doba. Gledanje ili
čitanje ove drame može nas navesti da se zamislimo nad pitanjem koje je njemački filozof
Teodor Adorno postavio 1966. godine: "Da li je moguća umjetnost nakon Holokausta?". Tokom
cijele priče predstavljene u ovoj drami, čitalac se pita da li je zaista moguće izvesti istinski dobar,
umjetnički vrijedan dramski komad poslije užasa rata. Odgovor dobija tokom trećeg čina, kada
glumci nespretno, ali sa puno žara i zanosa, izvode neobičnu predstavu sastavljenu od dijelova
Hamleta i narodne srpske epske poezije. Ta njihova predstava nalik je na njihove kostime, pune
zakrpa koje dolaze iz različitih zemalja koje šalju materijalnu pomoć, ali u svemu tome ima
nečega iskonski srpskog. Kao što je Srbin pod tim odijelom, tako je i cijeli Hamlet (sada već
Amlet!), izveden u desetercu, uz gusle i kolo. 8
 LITERATURA

 Simović, 2000: Simović, Rade: Hamlet u rajskoj dolini Srpske, JNIŠP “OsloboĐenje”,
Srpsko Sarajevo 2000. godine
 Selenić, 1977: Selenić, Slobodan: Savremena srpska drama, predgovor knjizi "Antologija
savremene srpske drame”, Srpska književna zadruga, Beograd 1977. godine; Kolo: knj.
469.

 Šekspir, Viljem: Hamlet, Srpska književna zadruga, Beograd 2008. godine

 https://sr.wikipedia.org/sr-el/Трагикомедија, pristupljeno 11.09.2019. godine

 slika: https://en.wikipedia.org/wiki/Hamlet, pristupljeno 10.10.2019. godine.

 Naši ljudi, 2010: https://www.youtube.com/watch?v=QIlngZGZs68, pristupljeno

10.10.2019. godine