Module On WASH - DLL Guide For Elementary Students

i
Catholic Relief Services (CRS) is the official international agency of the United States Catholic
community. CRS works to ease suffering and uphold human dignity through programs in
emergency response, HIV, health, agriculture, education, microfinance and peacebuilding.
CRS provides assistance to people in need in 91 countries, without regard to race, religion or
nationality.
Catholic Relief Services – USCCB

Philippine Program
CBCP Building, 470 General Luna Street
Intramuros, 1002 Manila
The Philippines
Tel. (63 2) 527 8331 to 35
Fax (63 2) 527 4140
Website: www.crs.org
Writing Team TECHNICAL SUPERVISION
Bainut M. Lintongan Jose Dax Evaristo Tibus

Principal, Datu Montawal Central Elem. School Peace Education Coordinator - PGTM, CRS
Lecerda Gelena R. Buenaflor Bai Maroudz S. Ibrahim

Program Officer – WASH, CRS
Master Teacher – 2, District Planning, Datu Montawal
Rosalinda P. Carisma Reviewed by
Master Teacher – 1, DepEd District Office, Datu Montawal
Lucille B. Isnani
Lanie G. Lintongan Program Manager- WASH, CRS
Teacher-In- Charge, Macatabang Memorial Elem. School
Delia Daniel, Alhadja
Rasmiah M. Taya District Supervisor - 1, DepEd
Teacher – Gr. 5-6, Balogo Elem. School
Sittie Honey U. Mamolintao Proofreader
Teacher-In-Charge, Bulod Elem. School
Hazel Pegris Lozada
Mariam Shiela B. Simbuangan
Teacher III– Gr. 3, Matalam Farm Settlement Elem. School Illustrator
Santanina D. Tumalao
Teacher – Gr. 1-2, Macatabang Memorial Elem. School Isaac “Bobit” Nacilla
Production editing and design
07 San Jose Printing Press

Door #10 Lapu-lapu Tower Co.,
Lapu-lapu St., Agdao
8000 Davao City Philippines
Copyright
Module on Water, Sanitation and Hygiene: Daily Lesson Guide for Elementary Students
© Catholic Relief Services 2018
ALL RIGHTS RESERVED. This report, or parts thereof, may not be reproduced in any form
without permission. Any “fair use” under US copyright law should contain appropriate citation
and attribution to Catholic Relief Services
ii
Contents
Introduction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i
Messages . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii
Acknowledgments . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vi
Definition of Hygiene Promotion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vii
How to use the module . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . viii
THE LESSON PLAN

Baitang - 1
Unang Markahan: Tungkulin ko sa aking sarili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Lesson 3: Pagiging Responsible sa pangangalaga sa sarili
3.1. Kalinisan at Kalusugan (Cleanliness and Wellness)
Ikatlong Markahan: Para sa kabutihan ng lahat, sumunod tayo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Lesson 2: Likas-kayang pag-unlad (Sustainable Development)
2.1. Pagmamalasakit sa kapaligiran (Care of the environment)
Baitang - 2
Unang Markahan: Tungkulin ko sa aking sarili at pamilya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Lesson 2: Pagiging responsible sa pangangalaga /pag-iingat sa sarili
2.1. Kalinisan at kalusugan (Cleanliness & Wellness)
Baitang - 3
Unang Markahan: Tungkulin ko sa aking sarili at pamilya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Lesson 4: Pangangalaga sa sarili
4.1. Mabuting Kalusugan,
4.2. Pangangasiwa sa sarili
Lesson 2: Likas-kayang pag-unlad (Sustainable development)
2.1. Kalinisan at kaayusan (Cleanliness and orderliness)
Baitang - 4
Ikatlong Markahan: Pagmamahal sa bansa at pakikibahagi
sa pandaigdigang pagkakaisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
2.1. Pagkakaroon ng disiplna (Discipline)
iii
Baitang - 5
Ikatlong Markahan: Pagmamahal sa bansa at pakikibahagi
sa pandaigdigang pagkakaisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Lesson 1: Pagmamahal sa bansa
1.1. Pagkakaroon ng Disiplina (Discipline)
1.2. Pananagutan (Responsibility/Accountability)
Lesson 2: Likas-kayang pag-unlad (Sustainable Developmen)
Baitang - 6
Ikatlong Markahan: Pagmamahal sa bansa at pakikibahagi sa
pandaigdigang pagkakaisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
Lesson 1: Pagmamahal sa bansa
1.2. Mapanagutan (Responsibility)
2.2. Tagapagkalinga sa kapaligiran (Care and protection of the environment)
Lesson 3: Pandaigdigang Pagkakaisa (Global Solidairty)
3.1 Kapayapaan at Kaayusan (Peace and Order)
Appendices
Monitoring Tool: Classroom Observation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Monitoring Tool: Performance Evaluation Criteria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
Toolkits: IEC materials, illustration, stories, song lyrics . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
Annex A:12 Identified Lesson from ESP Curriculum Guide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Acronyms . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
References . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
iv
INTRODUCTION
Since October 2016, Catholic Relief Services has been providing support to Datu Montawal
municipality to augment and complement their initiatives on water, sanitation and hygiene
(WASH) through the WASH Governance Project. Working with local partner NGO, IMAN, the
project supported the barangays and schools to have improved access to safe water and sanitation
and practice proper hygiene. The project greatly recognized that school-aged children are mostly
affected with water and sanitation insecurities, but they are also great influencers for behavior
change.
The project’s WASH in School (WiNS) intervention was meant to complement the Essential Health
Care Program (EHCP) for School Children of the Department of Education (DepEd), thus several
initiatives were undertaken by the project to support access to water and sanitation facilities
and most importantly to promote changed behavior. As such, CRS and IMAN worked with the
DepEd division and two of the WiNS initiative that would strengthen and sustain behavior change
by ensuring that WASH strategy is integrated into the school’s improvement plan and hygiene
messages are included in the daily lesson log (DLL).
Before the WASH Governance Project, CRS’ Peace Governance and Transformation in Mindanao
(PGTM) has also been supporting the schools through its Peace Education. On February 2017,
discussions took place with schools’ heads for the DLL strategy which is basically similar to the
Peace Education. From then onwards, a pool of school teachers was capacitated to develop the
lessons and finally completed the module for primary students by September 2018.
Hygiene messages are emphasized in this DLL module which is an integral component of the
Values Education (Edukasyon sa Pagpapakatao) subject as per the 2002 Revitalized Basic Education
Program. Values Education as part of the school curriculum is the process where values are formed
in the learner under the guidance of the teacher. As a subject, it has direct and immediate relevance
to the personal life of the learner.
The Daily Lesson Log or the previously called as Daily Lesson Plan of the teachers will provide
teachers with a uniform guide to deliver WASH key messages. The content and methodology of
each lesson was designed per learner’s literacy and competency per grade level. The module aims
to equip the teachers as facilitators with tools to help them advocate WASH within the classroom,
school premises and even in their own homes. The WiNS strategy is also intended for schools to
have a strong sustainable mechanism in advocating WASH.
vi
MESSAGES
vi
ii
MESSAGES
vii
iii
MESSAGES
Assalamo Alaykom Warahmatullahi Taala wabarakatuho!
The Integrated Mindanaon Association for Natives (IMAN) Inc., a non-government and not for
profit organization, with fund support from the Catholic Relief Servies working closely with the
Department of Education and Local Govenrment Unit of Datu Montawal in Implementing the
WASH Governance in Mindanao Project in all barangays and schools of Datu Montawal.
The WASH Governance in Mindanao Project recognized the school as one fo the very important
institution where we can effectively inculcate WASH Key Messages as it plays a vital role in moulding
the young generation to be an usher of good hygiene practices.
To ensure the sustainability, a group of teachers from Datu Montawal District together with IMAN
and CRS staff drafted and integrated the WASH Key messages in the Daily Lesson Log (DLL)
particularly on Edukasyon sa Pagpapakatao. Editing team composed of selected teachers, IMAN
and CRS staff was also formed to finalizd these lesson guides. Finally, after series of workshop,
meetings and consultation done, the Daily Lesson log (DLL) is completed, packaged and ready for
use of the teachers.
With these, in behalf of the The Integrated Mindanaon Association for Natives (IMAN), I would
like to extend our deepest gratitude to the Catholic Relief Services (CRS) and all the teachers of
District of Datu Montawal for the technical assistance and active support in development of these
lesson guides respectively. Special thanks to Ms. Delia Daniel, Al-Hadja, District Supervisor, for the
invaluable support to the project. IMAN is so much proud of this success! May this lesson guides
serve as a tool to mould the young children to be an usher of good hygiene practices and promote
healthy environment.
MIKE P. ALON
Executive Director
Integrated Mindanaon Association for Natives (IMAN) Inc.
viii
iv
MESSAGES
Well-prepared and well-planned lessons are fundamental to ensuring the delivery of quality teaching
and learning in schools. Daily lesson preparation encourages reflective practice since it requires
teachers to think about their instructional practice on daily basis.
With a ready-made Daily Lesson Plan (DLL or DLP) Project like this from our partner non-
government organization (NGO’s) like Catholic Relief Services (CRS) and the Integrated Mindanaon
Association for Natives Inc. (IMAN) time is saved to prepare one; hence, I would like to express
my sincerest gratitude in behalf of DedEd – Maguindanao – 1 for conceiving and realizing an
intervention like this for our teachers.
The provision of ready-made DLL is just one of the techniques in achieving our common goal and
that is for the better performance of our learner. Kudos to the leadership of DepEd-Datu Montawal
for making things easier for her teachers.
How I wish that this project will not be confined in one district; hopefully we can share this practice
on the remaining 28 districts here in the Division of Maguindanao – 1.
Indeed, there so many ways to hit out target; it depends on HOW we DO it.
BAI MERIAM A. KAWIT, AL- HADJA

School Division superintendent
Maguindanao - 1
Department of Education - Maguindanao, ARMM
The WASH Program implementation thru Catholic Relief Services (CRS) and Integrated Mindanaon
Association of Natives Inc. (IMAN) and the Department of Education – Datu Montawal have
formulated collaborative efforts to come up on what the teachers needs to make their classroom
instruction easy. Series of training for teachers and school heads were facilitated to improve their
Daily lesson logs (DLL) / Daily lesson plan (DLP). With this effort and support from CRS and
IMAN, we have successfully accomplished our goal.
Once again, your contribution to make things easy for us, in behalf of the teachers of Datu Montawal,
we are extending our thanks for a job well done.
Thank you, God bless!
DELIA E. DANIEL, AL-HADJA

District Supervisor
Datu Montawal District, Maguindanao – 1
ix
v
ACKNOWLEDGEMENT
This module is the product of partnership between Catholic Relief Services – Philippines and
Integrated Mindanaon’s Association for Natives Inc. (IMAN) through the WASH Governance
in Mindanao Project. The learnings and experiences shared to come-up with this work are
founded with the goal of supporting the partner communities through enhancing the learning
opportunities in school by integrating water, sanitation and hygiene key messages into values
education subjects. This was a great opportunity to incorporate initiatives towards behavior
change.
CRS Philippines is grateful to the groups and individuals who walk with us to accomplish and
saw this work as means of helping communities, households, families, vulnerable groups to
improve their living conditions and have a healthier and safe environment:
- Our partner for change, the IMAN, who worked alongside CRS from the start of this
initiative until its day of completion. The determination of their WASH team was the tool
to make this module a reality.
- Catholic Relief Services – Peace Governance for Transformation in Mindanao (PGTM)
project staff who allocated not only time but the most valuable technical expertise
throughout the process of developing this module.
- The Department of Education - District office operating in the Municipality of Datu
Montawal, headed by Ms. Delia E. Daniel, Alhaja. The support for this project is
overwhelming with the involvement, counterparts provided and the commitment to
continue and share this beautiful work to the management of Department of Education in
the Autonomous Region in Muslim Mindanao (ARMM).
- To the writing and editing team headed by Ms. Bainut Lintongan who have put so much
contribution including their expertise and time, without that this work will not be possible.
- To the two school nurses in Datu Montawal, Ms. Suraida Z. Matawag and Ms. Analiza B.
David, for the enthusiasm to develop and strictly implement the monitoring tool for this
work.
- We also wish to acknowledge the valuable contributions of the reviewers regarding the
improvement of quality, coherence, and content presentation of each lessons
x
vi
Definition of Hygiene Promotion
Hygiene promotion2 is a planned, systematic approach to enable people to take action to prevent
and/or mitigate water, sanitation and hygiene-related diseases. It can also provide a practical way
to facilitate community participation, accountability and monitoring in WASH programs. Hygiene
promotion should aim to draw on the affected population’s knowledge, practices and resources, as
well as on the current WASH evidence base to determine how public health can best be protected.
Hygiene promotion involves ensuring that people make the best use of the water,
sanitation and hygiene-enabling facilities and services provided and includes the
effective operation and maintenance of the facilities. The three key factors are:
1. a mutual sharing of information and knowledge

2. the mobilization of affected communities
3. the provision of essential materials and facilities.
Five key messages 3
1. Hand washing with soap (Maghugas ng kamay gamit ang sabon) which pertains
to personal hygiene.
- Handwashing especially at critical times
- Grooming and oral hygiene
- Link to food preparation, handling and storage
2. Use of Latrine (Gumamit ng kasilyas) which pertains to proper excreta disposal
- Promote the use of latrine and its maintenance
- On site solutions to prevent open defecation
- Link to vector control and environmental sanitation/protection
3. Use of clean and safe water (Gumamit ng malinis at ligtas na tubig) which pertains
to water supply
- Safe drinking water campaign and basic water treatment (i.e. boiling, filtration)
- Water handling and storage
- Water conservation
- Protection of water sources
4. Proper garbage disposal (Itapon ang basura sa tamang basurahan) which pertains
to solid waste management
- Promote the 3R’s – Reduce, Re-use and Recycle
- Solid waste segregation, storage and disposal
- Promotion of the R.A. 9003 or the Ecological Solid Waste Management Act of 2000
- Link to vector control and environmental sanitation/protection
5. Clean surroundings (Linisin ang kapaligiran) which pertains to vector/vermin control
- Control of four well known vectors in the community – Rat, Mosquito, Flies
and Cockroach
- Link to food handling and storage, environmental sanitation
The SPHERE Project 2011 Edition

2
Based on Save the Children’s High Five Key Messages

3
xi
vii
HOW TO USE THE MODULE
This module is intended for teachers covering the subject on Edukasyon sa Pagpapakatao as guide
in incorporating Water Sanitation and Hygiene key messages to their lesson plan throughout the
school year.
In this module, the template used is based on the Daily Lesson Log (DLL) guide template4 :
i. Content / Pamantayang pangnilalaman

ii. Performance / Pamantayan sa pagganap
iii. Learning competency standards: Kasanayan sa pagkatuto
iv. Review of previous lesson/s or presenting new lesson / Balik - aral sa nakaraang aralin o
pagsisimula ng bagong aralin
v. Establish purpose for the lesson (springboard/motivator) / Paghahabi sa layunin ng aralin
vi. Presenting examples/instances of the new lesson / Pag-uugnay ng mga bagong halimbawa
sa bagong aralin
vii. Discussing new concepts and practicing new skills – 1 / Pagtalakay ng bagong konsepto at
paglalahad ng bagaong kasanayan – 1
viii. Discussing new concepts and practicing new skills – 2 / Pagtalakay ng bagong konsepto at
paglalahad ng bagong kasanayan – 2
ix. Developing mastery / Paglinang sa Kabihasaan
x. Finding practical application of concepts and skills in daily living / Paglalapat ng konsepto
ng aralin at natutunan sa pang-araw-araw na buhay
xi. Making generalizations and abstractions / Paglalahat ng diwa ng aralin
xii. Evaluation / Pagatataya ng aralin
xiii. Additional activities for application / Karagdagang gawain para sa takdang aralin
There are identified 12 lessons from the Curriculum guide of Edukasyon sa Pagpapakatao from Grade
1 to 6 in which specific WASH key messages is thought to be perfectly suited for incorporation (see
attached Annex A). This module specified at what quarter and on which specific key message can
be taught for a specific week without detaching from the indicated chronological order of lessons
to achieve the desired key competencies based on the curriculum guide. The subject is taught daily
4
Republic Act (RA) No. 10533 or the Enhanced Basic Education Act of 2013, the Department of Education (DepEd) issues the
Policy Guidelines on Daily Lesson Preparation for the K to 12 Basic Education Program these guidelines affirm the role of the K
to 12 teacher as a facilitator of learning including the preparing for lessons through the Daily Lesson Log (DLL) or Detailed Lesson
Plan (DLP)
xii
viii
and each lesson should be taught within forty-five (45) minutes only.
The manner and the timeframe for each lesson was developed based on the learning capacity of
each grade level in the context of DepEd - Datu Montawal District. For lower grade, a specific
key message or lesson were sub-task which resulted to consuming two weeks of the allotted time
for EsP subject while the higher grade covers the five key messages in a week. However, this
guide will not limit the teacher to revised necessary timeline depending on his/her assessment
on the learning progress of his/her learners.
As stated in the teaching guide, EsP has cognitive, behavioral (psychomotor) and effective
dimensions. It begins with the student’s understanding the concepts of responsibility to
himself/herself, his/her family, fellowmen, country, world and God which lead to decision
making and responsible person. The content of the module from lower to higher grade is based
on Spiral progress which means from basic concepts to important task, gradually increasing
the complexity of the methodologies and content through engaging problems and applications.
A monitoring tool using the existing classroom observation and evaluation from DepEd will
be utilized but was modified with WASH section on it. This will be used by the school heads to
monitor the implementation of WASH in each classroom as well as reflected on the lesson log
or lesson plan of each teacher. While the monitoring of the learners’ progress will be reflected to
the lesson log evaluation of the teachers as part of the standard DLL template.
Disclaimer:
This module is developed as part of the strategy of WASH Governance in

Mindanao Project to ensure sustainability of the project and intended primarily
for DepEd - Datu Montawal District Office. The purpose of this module is
to ensure that WASH key messages are intgerated to their lessons to sustain
the Hygiene Promotion sessions in school and achieve the desired maximum
impact of the writers. The content and the suggested approaches does not
represent the general Hygiene Promotion approach and is only based on the
local context of the area or the primary intended users.
xiii
ix
BAITANG-1
Unang Markahan: Tungkulin ko sa aking sarili
at pamilya
Lesson 3: Pagiging responsable sa pangangal-
aga sa sarili
3. 1. Kalinisan at Kalusugan
(Cleanliness and Wellness)
Pamantayang pangnilalaman
Nauunawaan ang mga wastong paraan ng paghuhugas ng kamay gamit
ang sabon at malinis na tubig.
Pamantayan sa pagganap
Naisasagawa ang mga tamang paraan ng paghuhugas ng kamay gamit ang
sabon at malinis na tubig.
Kasanayan sa pagkatuto
Natutukoy ang mga tamang paraan ng paghuhugas ng kamay gamit ang
Paghahabi sa layunin ng aralin

Magpapakita ng larawan ng isang bata na
nagpapamalas ng wastong paghuhugas
ng kamay gamit ang sabon at malinis na
tubig. Gayun din ang mga magagandang
epekto nito sa kanya.
Pag-uugnay ng mga bagong halimbawa sa bagong aralin

Sisimulan ang pag-aaral sa pamamagitan ng pagpapakita ng flip chart
tungkol sa mga mag-aaral na gumagawa ng tamang paraan paghuhugas
ng kamay.
1
Baitang I Unang Markahan: Tungkulin ko sa aking sarili at pamilya
Pagtalakay ng bagong konsepto at paglalahad ng bagong kasanayan - 1

Magtatanong sa mga bata: Tungkol saan at ano ang inyong nakikitang
larawang na nasa flip chart?
Ipoproseso ang sagot ng mga mag-aaral.
Ilalahad ang paksa tungkol sa tamang paraan ng paghuhugas ng kamay.

Papangkatin ang mga mag-aral sa apat na pangkat, isasagawa ng bawat
pangkat ang mga tamang paraan ng paghuhugas ng kamay.

Paglinang sa kabihasaan (Tungo sa Formative Assessment)
Lagyan ng √ kung tama ang nasa larawan at X kung mali.
________1. Larawan ng batang naghuhugas ng

kamay gamit ang sabon at malinis na
tubig

kamay gamit ang sabon at maruming
tubig.

kamay gamit ang tubig.
2
Paglalapat ng konsepto ng aralin at natutunan sa pang-araw -araw na buhay
Sa inyong tahanan, magagawa na ba ninyo ang tamang paraan ng
paghuhugas ng kamay gamit ang sabon at malinis na tubig?
Paglalahat sa diwa ng aralin

Sa paghuhugas ng kamay, dapat sundin natin ang tamang
pamamaraan gamit ang sabon at malinis na tubig.
Pagtataya ng aralin
Lagyan ng tsek (√) ang sumusunod na larawan kung ito ay gamit sa tamang
paghuhugas ng kamay at (X) kung hindi.

___________1.
___________2.
___________3.
___________4.
___________5.

Karagdagang gawain para sa takdang - aralin at remediation

Itatanong ng mga mag-aaral sa kanilang mga magulang o nakakatanda
kung kailan dapat gawin ang tamang paghuhugas ng kamay.
3
Baitang I Unang Markahan: Tungkulin ko sa aking sarili at pamilya
Nauunawaan ang mga tamang panahon ng paghuhugas ng kamay.

Naisasagawa ang paghuhugas ng kamay sa tamang panahon.
Natutukoy ang mga tamang panahon ng paghuhugas ng kamay.
Balik - aral sa nakaraang aralin o pagsisimula ng bagong - aralin.

Magtatanong sa mga mag-aaral kung kailan ang mga tamang
pagkakataon at panahon ng paghuhugas ng kamay.

Magtatanong ang guro sa mga mag-aaral.
Ano ang kahalagahan ng paghuhugas ng kamay?

Magpapakita ng mga larawan ng mga mahahalagang panahon
sa paghuhugas ng kamay

• Ano- ano ang inyong nakikita sa larawan?
• Ano ang pinapakita ng nasa gitnang larawan?

Itatanong ng guro ang sumusunod na katanungan sa mga mag-aaral:

• Ano ang inyong gagawin bago kumain?
• Ano ang inyong gagawin pagkatapos magtapon ng basura?
• Ano ang inyong gagawin pagkatapos gumamit ng kasilyas?
• Kailan kayo dapat maghuhugas ng kamay?
4
Pagtalakay ng bagong konsepto at paglalahad ng bagong kasanayan – 2
Papangkatin ang mga mag aaral sa apat na pangkat at ipapaliwanag sa

kanila kung ano - anong panahon at pagkakataon na kailangang maghugas
ng kamay ang isang tao

Bilugan ang larawan na nagpapakita ng tamang panahon sa paghuhugas
ng kamay.
1. Batang kakain 2. Batang nagsusulat
3. Batang naglalakad 4. Batang galing sa kasilyas

Sa inyong sarili maisasagawa ba ninyo ang wastong panahon kung
kailan dapat maghugas ng kamay?

Ang sumusunod na mga oras o panahon na dapat lahat tayo ay maghuhugas
ng kamay gamit ang sabon at malinis na tubig:
1. Bago at pagkatapos kumain.

2. Pagkatapos gumamit ng kasilyas.
3. Paghawak ng hayop.
4. Pagkatapos maglaro.
5. Bago at pagkatapos hawakan ang sugat.
5
Pagtataya ng aralin
Kulayan ang mga numero ng larawan na nagpapakita ng kung kailan dapat
maghugas ng kamay.
1 2 3
4 5

Magdala ng sipilyo bukas at maghanda sa panibagong talakayan na
gagawin para sa ating bagong paksa.
6
Nauunawaan ang mga tamang pamamaraan ng pagsisipilyo
Naisasagawa ang mga tamang pamamaraan ng pagsisipilyo.
Natutukoy ang mga tamang pamamaraan ng pagsisipilyo.

Katulad ng paghuhugas ng kamay ang pagsisipilyo ng ngipin ay bahagi ng
pagiging responsable sa pangangalaga sa sarili.

Ipaawit and kanta sa himig ng “This is the way”
(Lapatan ng aksyon)
Niaba su kapedsipilyu kapedsipilyu, kapedsipilyu (2x)

Niaba su kapedsipilyu
Makapasad makakan
• Ano ang ginagawa ninyo habang kumakanta?

• Bakit kailangan nating magsipilyo?

Magpapakita ng larawan ng isang batang kumakain at pagkatapos
ay naghugas ng kamay at nagsipilyo.
7
• Ano ang nakikita ninyo sa larawan?
• Ano ang ginawa ng bata pagkatapos niyang kumain?
• Ano ang iyong gagawin pagkatapos mong kumain?

• Bakit kailangan natin magsipilyo?
• Sa paanong paraan tayo dapat magsipilyo?
Papangkatin ang mga mag-aaral sa apat na pangkat at ipapagawa ang

tamang paraan ng pagsisipilyo sa harap ng klase.

Makikinig ang mga mag-aaral sa babasahin ng guro at lalagyan nila ang
bawat patlang ng tsek (√) kung tama ang sinasabi sa pangungusap at ekes(X)
kung mali.
_________1. Magsipilyo pagkatapos kumain.

_________2. Magsipilyo bago kumain.
_________3. Magmumog pagkatapos kumain at magsipilyo.

Magagawa ba ninyong mag-isa ang pagsisipilyo?
Ang tamang paraan ng pagsisipilyo ay magsisimula sa harapan ng ngipin

pataas pababa, isusunod ang gilid ng ngipin kanan at kaliwa, pataas pababa
at dila. Pagkatapos ay magmumog ng malinis na tubig.
8
Pagtataya ng aralin
Lagyan ng tsek (√) ang sumusunod na larawan kung ito ay gamit sa pagsisipilyo.
_________ 1. _________ 4.
_________ 2. _________ 5.
________ 3.

Itatanong ninyo sa inyong mga magulang kung saan ang tamang lugar na
maaaring umihi at magbawas o dumumi.
9
Nauunawaan ang wastong paggamit ng kasilyas.
Naisasagawa ang wastong paggamit ng kasilyas.

Natutukoy ang wastong paggamit ng kasilyas.

Magtatanong sa mga bata tungkol sa kanilang takdang - aralin.
Katulad ng paghuhugas ng kamay at pagsisipilyo ng ngipin ang paggamitng

kasilyas ay bahagi ng pagiging responsable sa pangangalaga ng mga ating
sarili.

Magpapakita ng larawan ng isang batang
gumagamit ng kasilyas at ang mga magagandang
epekto na maibibigay nito sa kanya.

Sisimulan ang pag-aaral sa pamamagitan ng pagpapakita ng larawan tungkol
sa lalaking gumagamit ng kasilyas kung naiihi at dumudumi o nagbabawas.
Tungkol saan ang ipinapakitang larawan?
Ilalahad ang nilalaman ng aralin tungkol sa tamang paggamit ng kasilyas
10
• Papangkatin ang mga mag-aaral sa apat na pangkat, kukunin

ang sobre mula sa guro na naglalaman ng mga larawan.
(Larawan ng paggamit ng kasilyas).
• Aayusin ang mga larawan ayon sa pagkakasunod - sunod nito.

Lagyan ng  kung tama ang nasa larawan,  kung mali.
_____ 1. Batang gumagamit ng kasilyas _____ 2. Batang nagdudumi sa ilog
_____ 3. Batang naghuhugas ng _____ 4. Maruming kasilyas

kamay pagkatapos gumamit ng kasilyas

Sa inyong bahay, magagawa na ba ninyo ang tamang paggamit ng kasilyas?

Ang paggamit ng kasilyas pag naiihi at nadudumi ay nakakatulong upang
magkaroon tayo ng malusog na pangangatawan.
11
Pagtataya ng aralin
Lagyan ng tsek (√) ang sumusunod na larawan kung ito ay tama at (X) kung
hindi tama.
_______1. ______ 2. ______ 3.

Alamin kung saan kumukuha ang inyong mga magulang ng malinis na tubig
na ginagamit sa pang araw- araw na pamumuhay.
12
Nauunawaan ang kahalagahan ng paggamit ng malinis na tubig sa
pagpapanatili ng kalinisan sa katawan.
Naisasagawa ang paggamit ng malinis na tubig sa pagpapanatili ng kalinisan
ng katawan.
Natutukoy ang kahalagahan ng paggamit ng malinis na tubig sa pagpapanatili
ng kalinisan ng katawan.

Magtatanong ang guro sa mga bata tungkol sa kanilang takdang - aralin.

Magpapakita ng larawan ng bata na gumagamit ng malinis na tubig at
larawan ng batang malinis at malusog ang pangangatawan.
Ano-ano ang inyong nakikita sa larawan?

Ano ang ipinapakita ng bata sa larawan?
Ano ang katangian ng batang nasa larawan?

Ano-ano ang inyong gagawin upang maipakita ang pagpapahalaga sa
malinis na tubig?
13
Bakit mahalaga ang paggamit ng malinis na tubig sa pang araw - araw na
pamumuhay?
• Papangkatin ang mga mag-aaral sa apat na pangkat at

sasagutin ng bawat grupo ang katanungan na ito:
Bakit hindi dapat mag-aksaya ng tubig?
• Iuulat ng leader o tagapag- ulat ang kanilang napag- usapan

sa harapan ng klase.

Magagawa na ba ninyo sa inyong sarili ang maligo nang mag- isa gamit ang
malinis na tubig?

Ang paglilinis ng katawan ay nakakatulong upang magkaroon tayo ng malinis
at malusog na pangangatawan. Kaya dapat araw-araw tayong maligo
gamit ang malinis na tubig.
14
Pagtataya ng aralin
Lagyan ng tsek (√) ang sumusunod na larawan kung ito ay tama at ekis (X)
kung hindi.
_______ 1. _______ 2. ______ 3.

Isabuhay ang mga natutunan at napag- aralan ngayong linggo
15
BAITANG-1
Ikatlong Markahan: Para sa kabutihan ng la-
hat, sumunod tayo
Lesson 2: Likas-kayang pag-unlad (Sustain
able development)
2. 1. Pagmamalasakit sa kapaligiran
(Care of the environment)
Nauunawaan ang kahalagahan ng pagdidisiplina sa sarili sa paglilinis ng
kapaligiran.
Naisasagawa ang pagdidisiplina sa sarili na linisin ang kapaligiran.
Maipapamalas ang disiplina sa sarili sa paglilinis ng kapaligiran.

Tatanungin ang mga mag-aaral:

• Ano-ano ang dapat ninyong gawin upang makatulong
sa pagkakaroon ng malinis na paaralan?

• Bilang bata may maitutulong ka ba upang mabawasan ang
basura sa ating paligid?
Magpapakita ang guro ng larawan ng isang batang

ibinubulsa ang kanyang maliit na basura.
16
Tatanungin ang mga mag-aaral kung ano ang kanilang nakikita sa larawan
at kung ano ang ibig ipabatid nito.

Sisimulan ang pag-aaral sa pamamagitan ng pagpapabasa ng isang awit na
may pamagat na “Basura, Basura” na ipinaskil sa pisara.
Magtatanong ang guro: Alam ba ninyo ang kantang, “Ako ay Nagtanim?”

At pagkatapos ay ipapakanta sa mga bata ang awitin gamit ang himig nito.
“Basura, Basura”
Basura, basura,
Aking itatapon,
Sa tamang basurahan,
Magtulungan tayo,
Gawing malinis ang mundo
Gaganda ang paligid,
Malayo pa sa sakit.
Itatanong sa mga bata ang sumusunod:

• Ano ang mensahe ng kanta?
• Ano ang inyong maitutulong upang tayo ay magkaroon ng
malinis na paligid o kapaligiran?
17
Paglalahad ng bagong konsepto at pagpapamalas ng bagong kasanayan - 2
Lagyan ng  kung tama ang isinasaad ng pangungusap at  kung ito ay

mali. Ilagay ang simbolo sa patlang na inilaan sa unahan ng bawat bilang.
____ 1. Pupulutin ko ang mga basura na aking nakikita sa silid - aralan.

____ 2. Pagkatapos kong kumain ng saging tinapon ko ito sa kung
saan-saan dahil wala namang nakakakita sa akin.
____ 3. Tinuro sa akin ng aking guro na magkaroon ng disiplina
sa pagtatapon ng basura kaya ito ay aking ginagawa.
Papangkatin ang klase sa tatlong pangkat. Pagkatapos ay pipili ang

bawat pangkat ng kanilang lider at tagapag-ulat.
Ang bawat pangkat ay may tatlong larawan. Larawan A, B, at C.
Panuto: Tingnan ang larawan A. Piliin kung ang larawan B o ang larawan C
ang susunod na mangyayari. Iuulat sa klase ang napag-usapan at kung
paano nila maiiwasan ang mga negatibong pangyayari.
Pangkat 1:
A. Itinapong balat ng saging sa daan.

B. Batang nabalian ng paa.
C. Batang nag-aaral nang mabuti.
Pangkat 2:
A. Basurahan na makalat at nilalangaw.

B. Batang natutulog nang mahimbing.
C. Batang nagkasakit.
Pangkat 3:
A. Kusinang marumi.
B. Batang nagkasakit.
C. Batang nag-aaral nang mabuti.
18
Paglalapat ng aralin sa pang - araw - araw na buhay
Makakaya na ba ninyong ipakita ang pagkakaroon ng disiplina sa

pagtatapon ng inyong mga basura?
Paglalahat ng aralin
Ang pagkakaroon ng disiplina sa pagtatapon ng basura ay mahalaga

upang magkaroon ng malinis na kapaligiran.
Pagtataya ng aralin
Sagutin ang sumusunod. Lagyan ng tsek (√) ang patlang na inilaan sa unahan
ng pangungusap kung tama ang diwa ng pangungusap at ekis (X) kung ito
ay mali.
______ Huwag magkakalat ng basura.

______ Magtatapon ng basura sa kung saan-saan.
______ Tumutulong sa gawaing paglilinis.
______ Panatilihin ang kalinisan ng bahay at paaralan.

Alamin ang mga kalinisang ginagawa sa loob at labas ng tahanan.
19
Nauunawaan na mahalaga ang paglilinis sa loob at labas ng tahanan sa
pangangalaga ng ating kapaligiran.
Naisasagawa ang paglilinis sa loob at labas ng tahanan upang mapangalagaan
ang kapaligiran.
Maipapamalas ang disiplina sa sarili sa paglilinis ng kapaligiran.
Tatanungin ang mga mag-aaral tungkol sa kanilang takdang - aralin:

• Ano ang napapansin ninyo sa inyong bakuran ngayong umaga?
• Ano - ano ang inyong mga nakikita?
• Paano ninyo sinisiguro na maayos ang inyong bakuran?
Ilalahad ang aralin: Paglilinis ng Bakuran at ang Halaga nito.
Magpapakita ng mga larawan ng malinis na tahanan.

Pagkatapos ay tatanungin ang mga mag-aaral kung ano Mga inaasahang sagot:
ang halaga nito.
• Magandang tingnan.
• Hindi makalat.

• Hindi mabaho.
• Hindi pagkakasakit
20
Sisimulan ang pag-aaral sa pamamagitan ng pagbabasa ng isang
kwento tungkol sa isang pamilyang pinapanatiling malinis ang kanilang
bahay at bakuran na siyang naging dahilan kung bakit sila ay may maayos
at malulusog na pangangatawan.
Magtatanong sa mga mag-aaral:

1. Bakit kaya masaya ang mag-anak sa kwento?
2. Paano nila napanatili ang pagkakaroon ng malinis na kapaligiran?
3. Paano nila itinatapon ang kanilang mga basura?

4. Ano ang dapat ninyong gawin upang magkaroon ng malinis na
kapaligiran?

Papangkatin ang klase sa apat na pangkat. Bawat pangkat ay sasagutin ang
katanungan na:
Bakit mahalaga ang paglilinis ng tahanan?
Ang sagot sa tanong ay iuulat ng piling mag-aaral

sa harap ng klase.
Paglinang sa Kabihasaan (Tungo sa Formative Assessment)

Lagyan ng  kung tama ang diwa ng pangungusap at  kung ito ay mali.
Ilagay ang sagot sa patlang na inilaan sa unahan ng bawat bilang.
______1. Mahalaga ang paglilinis sa loob at labas ng tahanan.

______2. Itatapon ang mga basura sa tamang lalagyan.
______3. Itatapon ang basura sa kung saan-saan.
______4. Upang magkaroon ng malusog na pangangatawan,
kailangang may malinis na kapaligiran.
21
Magagawa na ba ninyo sa loob at labas ng inyong tahanan na itapon ang

inyong basura sa tamang lalagyan?
Mapapangalagaan natin ang ating kapaligiran sa pamamagitan ng
pagtatapon ng basura sa tamang lugar.
Pagtataya ng aralin
Sagutin ang sumusunod. Lagyan ng (√) ang patlang na inilaan kung tama ang
diwa ng pangungusap at (X ) kung ito ay mali.

_____1. Lilinisin ang bakuran araw-araw.
_____2. Itatapon ang basura sa tamang lalagyan.
_____3. Ang naipong basura ay itatapon sa ilog.

Alamin ang mga gawaing kaya mong gawin sa loob at labas ng paaralan.
22
Nauunawaan ang kahalagahan ng paglilinis sa loob at labas ng paaralan
upang mapangalagaan ang kapaligiran.
Naisasagawa ang paglilinis sa loob at labas ng paaralan
upang mapangalagaan ang kapaligiran.
Naipapamalas ang kalinisan sa loob at labas ng paaralan upang
mapangalagaan ang kapaligiran.

• Ano - ano ang mga gawaing kaya ninyong
gawin upangmakatulong sa paglilinis sa inyong tahanan?
• Ano-ano naman ang mga gawaing kaya ninyong gawin

` sa loob at abas ng inyong paaralan upang mapanatili
ang kalinisan?
Tatanungin ang mga mag-aaral:
• Ang atin bang paaralan ay masasabi ninyong malinis kung

kaya’t ligtas tayo sa anumang sakit dito?
• Madalas ba kayong pagsabihan ng inyong guro na tumulong
sa paglilinis ng inyong paaralan?
• Pinapaalalahanan din ba kayo ng inyong mga guro na
ang mga balat ng kendi o anumang uri ng kalat ay
dapat itapon sa basurahan?
• Tingnan ang inyong paligid, ano ang inyong nakikita? Ano ang
inyong naririnig? Ano ang inyong naaamoy? Ano ang inyong
nadarama?
23
Sisimulan ang pag-aaral sa pamamagitan ng

pagpapakita ng larawan ng isang paaralan na may
malinis na paligid at larawan ng mga mag-aaral
na ginagawa ang mga gawaing pangkalinisan
katulad ng pagwawalis sa loob at labas ng paaralan,
paglalampaso, pagtatapon ng basura sa tamang
lalagyan kung kaya’t sila ay may malinis at maayos
na paaralan.
Itatanong sa mga mag-aaral ang sumusunod:

• Bakit malinis at maayos ang paaralan sa larawan?
• Ano - ano ang ginagawa ng mga bata?
• Paano nila itinatapon ang kanilang mga basura?
• Ano ang inyong gagawin upang magkaroon kayo ng malinis
na paaralan katulad ng nasa larawan?
Paglalahad ng bagong konsepto at pagpapamalas ng bagong kasanayan -2

Babasahin ang mga gawain sa talaan. Lagyan ng tsek (√) ang kolum sa
salitang Oo kung ginagawa mo ang gawain na nakatala, ang kolum sa
salitang Hindi kung hindi mo ito ginagawa, at ang kolum sa salitang Minsan
kung hindi mo madalas ito ginagawa.

Gawain Oo Hindi Minsan
Sinusunod ko ang mga alituntunin ng paaralan

ukol sa kalinisan dahil ito ang nararapat.
Hindi ko nililinis ang silid-aralan dahil hindi ako

ang tagalinis sa araw na ito.
Pinupulot ko ang kalat na aking nakikita sa

paligid upang gayahin ng ibang mag-aaral.
24
 Papangkatin ang klase sa apat, pagkatapos ay pipili ang bawat

pangkat ng kanilang lider, tagasulat at tagapag - ulat.
 Mag-uusap - usap ang bawat kasapi at magtatala sila ng limang
gawaing pangkalinisan sa loob at labas ng paaralan at iuulat ito sa
harap ng klase.
Sa inyong paaralan, magagawa na ba ninyo na makatulong sa pagpapanatili

ng kalinisan upang magkaroon ang lahat ng ligtas na paligid at maayos na
kalusugan?
Ang pagkakaroon ng malinis at maayos na kapaligiran sa loob at labas ng
paaralan ay paraan upang magkaroon ng ligtas at maayos na kalusugan
ang mga bata at lahat ng mamamayan.
Pagtataya ng aralin
1. Mahalaga ang paglilinis sa paaralan upang magkaroon ng ligtas

na kalusugan.
2. Tinapon ko ang balat ng aking pinagkainan at iba pang basura sa
labas ng silid-aralan.
3. Inayos ko ang mga aklat sa tamang lalagyan.
Kakausapin ang mga magulang at alamin ang mga bagay na maaaring

gawin upang maiwasan ang pagkakalat ng mga basura sa paligid.
25
Nauunawaan ang halaga ng pagpapanatili ng kalinisan at kaayusan sa loob

at labas ng tahanan para sa mabuting kalusugan.
Makatutulong sa pagpapanatili ng kalinisan at kaayusan sa loob at labas ng

tahanan para sa mabuting kalusugan.

Maisabuhay ang pagpapahalaga sa kalinisan sa loob at labas ng tahanan
para sa mabuting kalusugan.
Magtatanong sa mga mag-aaral tungkol sa kanilang takdang - aralin na mga

gawain sa loob at labas ng tahanan.

Ipabasa sa isang mag
aaral ang pamagat ng
aralin
Pamagat ng aralin: Malinis na tahanan, ligtas na kalusugan
Itatanong sa mga mag-aaral:

• Marunong ka bang mag - alaga ng mga gamit sa inyong bahay o
kaya ay maglinis ng bahay?
• Kailan mo nakitang naglilinis ng bahay si nanay?
• Tinutulungan mo ba ang iyong inay sa paglilinis ng inyong tahanan?
26
Sisimulan ang pag-aaral sa pamamagitan ng pagpapakita ng mga larawan

ng mga gawaing kayang gawin ng isang bata sa kanilang tahanan tulad ng:
Batang nagliligpit ng mga gamit Batang nagpupunas ng mesa

sa bahay
Batang babae na inaayos ang Batang naglinis ng sahig.

mga damit sa lalagyan.

• Ano - ano ang inyong nakikita sa larawan?

• Ano ang ginagawa ng bata sa larawan?
• Maliban sa mga ipinakitang larawan, ano pang gawain ang kaya
gawin ng isang batang tulad mo?
• Bakit kailangan nating mapanatili ang kalinisan sa loob at labas ng
ating tahanan?
27
Lagyan ng tsek (√) ang tamang larawan na nagpapakita ng isang malinis na

tahanan upang maging ligtas sa sakit at sakuna at (X) kung ito ay hindi.

______ 1.

_______ 2.

_______ 3.
Isulat ang T kung tama ang diwa ng pangungusap at M kung ito ay mali. Isulat
ang sagot sa patlang na inilaan sa unahan ng bawat bilang.

_____1. Masarap tumira sa malinis na tahanan.
_____2. Upang magkaroon ng malusog na pangangatawan
ay itatapon ko ang aking basura sa tamang lalagayan.
_____3. Itatapon ang basura kung saan-saan para makaiwas sa sakuna.
_____4. Ang pagliligpit sa pinaglaruan ay isang gawaing kayang
gawin ng batang tulad mo.
Bilang bata, kaya niyo na bang gawin na tumulong sa mga gawaing

pangkalinisan sa loob at labas ng inyong tahanan?
28
Mapapanatili natin ang kalinisan ng ating tahanan kung tayo ay tutulong sa

pagsasagawa nito para sa ligtas na kalusugan.
Pagtataya ng aralin

_____1. Lilinisin ang tahanan araw-araw.

_____2. Itatapon ang basura sa tamang lalagyan.
_____3. Ang naipong basura ay itatapon sa ilog.
_____4. Pag halu-haluin ang mga basura.
_____5. Panatilihing nakatakip ang mga pagkain.
Kausapin ang mga magulang o kaya ay ang mga nakakatandang kapatid at

itanong ang mga uri ng basura sa paligid.
29
Nauunawaan ang wastong paraan ng paghihiwalay ng iba’t ibang klase ng
basura.
Naisasagawa ang wastong paraan ng paghihiwalay ng iba’t ibang klase ng
basura.
.
Maisabuhay ang wastong paraan ng paghihiwalay ng iba’t ibang klase ng
basura.
Balik - aral sa nakaraang aralin o pagsisimula ng bagong - aralin
Tatanungin ang mga mag-aaral tungkol sa kanilang takdang aralin:

 Nagtanong ba kayo sa inyong nanay, tatay, ate at
kuya tungkol sa iba’t ibang uri ng basura?
 Ilalahad ang aralin: Wastong paghihiwalay ng iba’t
bang basura ang ating pag-uusapan ngayon bilang aralin.
Magtatanong sa mga mag-aaral tungkol sa iba’t ibang uri ng mga basura.

Magbibigay ang Guro ng halimbawa ng basurang nabubulok, di-nabubulok
at basurang maaari pang gamitin.
Larawan ng iba’t ibang klase ng basura
Magpapakita ng mga larawan ng batang nagtatapon

ng basura sa basurahan at larawan ang tatlong basur-
ahan na may nakasulat na Nabubulok, Recyclable at
Residuals.
30

• Ano ang ginagawa ng bata sa larawan?
• Paano niya itinatapon ang kaniyang basura?
• Ilan ang uri ng mga basura sa paligid?
Papangkatin ang klase sa tatlong pangkat. Bubuuin ang picture puzzle na

ibibigay sa bawat pangkat.
Pangkat 1: Basurang nabubulok

Pangkat 2: Basurang recyclable
Pangkat 3: Basurang residuals
Pagkatapos ay ididikit ito sa chart na ipinaskil ng guro sa pisara at ipaliwanag

ng mga mag-aaral kung ano ang nabuo nilang puzzle.

Di-nabubulok Di-nabubulok
Nabubulok
(recyclable) (residuals)
Lagyan ng tsek (√) kung tama ang diwa ng pangungusap at ekis ( X ) kung ito
ay mali. Ilagay ang sagot sa patlang na inilaan sa unahan ng bawat bilang
____1. Ang balat ng saging ay isang uri na basura na nabubulok.

____2. Ang plastic bag ay di nabubulok.
____3. Ang tuyong dahon ay di nabubulok.
31
Ano ang inyong gagawain upang makatulong na maisagawa nang maayos

ang tamang paraan ng paghihiwalay ng mga basura (sa bahay, sa paaralan
at sa kumunidad)?
Ang tamang pamamahala ng basura ay ang paghihiwalay ng nabubulok,

recyclable o mga bagay na maaari pang gamitin o mapakinabangan pa at
residuals o mga bagay na di na puweding gamitin pa.
Pagtataya ng aralin
Bilugan ang mga basura na nababagay ilagay sa basurahan ng nabubulok.

1. Supot ng candy
2. Balat ng saging
3. Lata ng sardinas
4. Bote ng mineral water
Magdala ng garapon, gunting, pandikit at art paper. Maghanda sa talakayan

na gagawin sa susunod na pagkikita.
32
BAITANG-2
at pamilya
Lesson 2: Pagiging responsable sa panganga
laga sa sarili
3. 1. Kalinisan at Kalusugan (Cleanliness
and Wellness)
Nauunawaan ang halaga na mapanatili ang kalinisan sa bahay at paaralan.
Naisasagawa ang pagpapanatili ng kalinisan sa bahay at paaralan.
Maipamalas ang kahalagahang mapanatili ang kalinisan sa bahay at
paaralan.

Ano ang mga dapat gawin upang magkaroon ng isang maayos at malinis na
kapaligiran?

Sa bahaging ito ay magbibigay ng gawain ng guro sa mga mag-aaral.
Gawain. Titingnan ng mga mag-aaral ang ilalim ng mesa at mga upuan.
Pagkatapos itong maisagawa ay magtatanong ang guro:

• Ano ang inyong nakikita sa ilalim mesa at ng mga
upuan? Pulutin ito at ilagay sa ibabaw ng inyong mesa.
• Ano ang dapat gawin sa mga iyan?
• Saan itatapon ang mga bagay na iyan?
Sisimulan ang pag-aaral sa pamamagitan ng pagpapakita ng larawan ng

mga basurahan.
33
Masdan at intindihin ang mga larawan.
Mga gabay na katanungan sa mga mag-aaral:

• Ano ang napapansin ninyo sa mga larawan?
• Paano pinagbukod-bukod ang mga basura?
• Aling mga basura ang nararapat magkakasama?
Babalikan ang mga basurang kanilang napulot. Ipapatapon sa bawat isa ang
basura. Oobserbahan ang mga mag-aaral kung paano nila itatapon ang
mga ito.
• Saan ninyo itinapon ang mga napulot ninyong basura?
• Tama ba ang inyong ginawang pagtatapon ng basura?
• Nagagawa niyo ba ang ganitong gawain?
• Kung halimbawang wala kayong makitang basurahan, ano ang
gagawin ninyo sa papel, plastic at iba pang basurang itatapon
niyo sana?
34
Papangkatin ang mga mag-aaral sa apat na pangkat. Bawat pangkat ay

pipili ng larawan. Sa bawat larawan ay may nakalaang katanungan
na kanilang sasagutin. Ilalahad sa klase ang sagot ng bawat pangkat.
Pangkat 1: Pangkat 2:
• Ano ang ipinapakita sa larawan? • Ano ang ipinapakita sa larawan?
• Tama bang sunugin ang mga basura? • Tama ba ang ipinapakita
• Sa halip na sunugin, ano ang tamang sa larawan?
gawin sa mga basura? • Tama ba ang paraan
• Paano mo maitatama ang maling ng pagtatapon nito ng basura?
gawaing ito? • Paano mo ito itatama?
• Ano ang wastong paraan
ng pagtatapon ng basura?
Pangkat 3: Pangkat 4:
• Ano ang ipinapakita sa larawan? • Ano ang ipinapakita sa larawan?
• Tama ba ang ginawang pagtatapon • Saan kaya itatapon ng bata ang
ng lalaki sa basura? basurang kanyang hawak?
• Paano ipinakita ang wastong • Wastong paraan ba ito ng
pagtatapon ng basura? pagtatapon ng basura?
• Bakit kailangang itapon ang basura sa • Kagaya ka rin ba ng bata na nasa
tamang basurahan? larawan
• Paano mo maitatama ang maling
gawaing ito?
Lagyan ng tsek (√) kung dapat mo itong gawin at ekis (X) kung hindi. Isulat ang
iyong sagot sa sagutang papel.
_____ 1. Nagtatapon ako ng basura sa tamang basurahan.

_____ 2. Pinaghihiwalay ko ang mga basurang nabubulok at di-
nabubulok.
_____ 3. Ibinabaon ko sa lupa ang mga basurang nabubulok upang
maging pataba ng halaman.
_____ 4. Tinatakpan ko ang aming basurahan upang hindi langawin.
_____ 5. Inilalabas ko lamang ng tarangkahan ang aming
basura kapag araw na ng pangongolekta ng trak.
35
Sa inyong tahanan/pamayanan, maibabahagi niyo ba ang inyong ginagawa

kanina?
Ang mga basura ay may tamang lalagyan. Itapon natin ito sa wastong
paraan sa pamamagitan ng paghihiwalay ng mga nabubulok, di- nabubulok,
at mga basurang maaari pang magamit (recycle), pagbabaon ng mga
basurang nabubulok sa lupa upang maging pataba at hindi pagsunog sa
mga basura. Sa pamamagitan ng mga paraang ito ay magkakaroon ang
isang pamayanang may maayos at malinis na kapaligiran.
Pagtataya ng aralin
Sasagutin ng mga mag-aaral ng pasalita (oral recitation) ang tanong na ito.
Anong kaalaman o ideya ang iyong maibabahagi kaugnay sa pagpapanatili
ng kalinisan at kaayusan ng ating tahanan o pamayanan? Ibahagi sa klase.
1. Bakit kailangang itapon nang tama ang ating basura?

2. Ipabasa nang sabay sabay ang gintong aral:
“Sa tamang pagtatapon ng basura, bayan natin ay gaganda.”
Maghanda sa talakayan sa susunod na pagkikita.
36
Nauunawaan ang kahalagahan ng wastong pagtatapon ng mga basura.
Naisasagawa ang pagpapahalaga sa wastong pagtatapon ng mga basura.
Maipamalas ang kahalagahan sa wastong pagtatapon ng mga basura.
Ipapasuri sa mga bata ang mga larawan at pagkatapos ay magkakaroon sila

ng komprehensibong talakayan tungkol sa larawang nakikita. Mahalagang
ipamulat sa kanila ang wastong paraan ng pagtatapon ng basura.
Aawitin ang kanta sa himig ng ‘Maliliit na Gagamba’.
Maliliit na basura
Ilagay sa bulsa
Pag-uwi ng bahay
Itapon ng tama
37
Bayan ay Ingatan
ni P. Reyes
Paligid ay gaganda Huwag tapunan mga kanal

Kung ang mga tao ay na daluyan
mayroong disiplina Ingatan ito upang di barahan
Kaya basura ay itapon Mga basurang itinatapon
Sa tamang lalagyan. Ng mga mamamayan
Baradong kanal ang nagdudulot
Sa paaralan at tahanan ng pagbaha sa ating bayan.
Pati na rin sa ibang bayan
Lagi tatandaan
Huwag kakalatan Kaayusan at kagandahan
Pagkat mga tao’y dito ay mapapanatili
naninirahan. kung ang bawat isa sa atin
Magtataglay ng disiplina sa sarili
Pag-uusapan ang sumusunod:
1. Ano ang pamagat ng tula?

2. Ayon sa tula, paano gaganda ang paligid?
3. Saan dapat itapon ang mga basura?
4. Bakit hindi dapat tapunan ang mga kanal?
5. Ano ang masamang dulot ng pagtatapon ng basura sa mga kanal?
6. Anong maaaring mangyari kung magdudulot ito ng pagbaha?
7. Ano ang dahilan ng mga suliranin sa kalinisan ng ating kapaligiran?
8. Ano ang dapat taglayin upang mapanatili ang kalinisan ng ating
paligid?
38
• Papangkatin ang klase sa apat na pangkat. Magsasagawa

ng talakayan ang bawat pangkat tungkol sa iniatas sa kanila
ng guro. Iuulat ang resulta ng pangkatang talakayan sa harap
ng klase.
Pangkat 1: Magbigay ng mga paraan ng wastong pagtatapon

ng basura.
Pangkat 2: Magbigay ng di mabuting epekto ng di tamang pagtapon

ng basura.
Pangkat 3: Bumuo ng isang plano kung paano n’yo mahihikayat

ang iba sa mga gawain na makapagpapanatlili ng kalinisan
at kaayusan ng pamayanan.
• Gagabayan sila upang makapaghanda ng kanilang output

sa loob ng 5 -10 minuto.
• Gagabayan ang bawat pangkat sa pagtalakay ng kanilang
output sa loob ng 3 minuto.
Sasagutin ng mga mag-aaral ang tanong:
Ang sanhi ng baha ay ang pagbabara ng mga kanal. Magbigay ng sarili mong
solusyon upang maiwasan ang ganitong sitwasyon. Gumawa ng bangkang
papel at isulat ang iyong sagot sa loob nito.
39
Ano ang inyong ginagawa sa mga basura sa inyong tahanan at paaralan?

Makakatulong ba ito upang mapanatili ang kalinisan at kaayusan sa inyong
tahanan at paaralan?
Ang kalinisan ng kapaligiran ay susi sa isang malusog na pangangatawan.

Maging responsible sa bawat kilos na gagawin sapagkat bawat pagkilos
ay maaaring magbunga ng mabuti at masama. Mahalaga ang tamang
pagtatapon ng mga basura upang maging kaaya-aya sa paningin ang paligid
at makaiwas sa sakuna tulad ng pagbaha na nakakasira rin sa kalikasan.
Makakaiwas din sa sakit ang mga tao kung wasto ang pagtatapon ng mga
basura.
Pagtataya ng aralin
Sa iyong sagutang papel, gumuhit ng masayang mukha kung sang-ayon ka

sa diwa ng pangungusap at malungkot na mukha kung hindi.
1. Dapat itapon ang basura sa tamang lalagyan.

2. Pabayaang mabulok ang basura sa ilalim ng puno.
3. Dapat sunugin ang mga tuyong dahon at mga papel.
4. Ilagay muna sa bulsa ang maliliit na basura at itapon pag-uwi
ng bahay.
5. Gamiting muli ang mga gamit na puwede pa.
Magdala ng mga patapong bagay na maaari pang muling magamit.

Maghanda sa panibagong gawain bukas.
40
Nauunawaan ang kahalagahan ng wastong pamamahala ng mga basurang
residuals.
Naisasagawa ang pagpapahalaga sa wastong pamamahala ng mga
basurang residuals.
Maipamalas ang pagpapahalaga sa wastong pamamahala ng mga
basurang residuals.

Ilalabas ng mga mag-aaral ang mga bagay na nabuo mula sa mga patapong
basura na maari pang mapakinabangan.

• Ano - ano ang mga bagay na nakikita ninyo sa ibabaw

ng mesa?
• Ano ang ginawa ninyo sa basura?

Magpapakita ng tatlong uri ng basurahan.
• Ano-ano ang napapansin ninyo

Sa pagtatapon ng mga
sa tatlong uri ng basurahan?
basura mayroong tatlong
• Ano ang pagkakaiba nila? uri ng basurahan, ito ay
Nabubulok, Di-Nabubulok
at mga bagay na patapon
na ngunit maaari pang
gamitin.
41
• Saan natin itinatapon ang mga basurang ito?

• Sa pagtapon ng inyong basura pinaghahalo ba ninyo ang
mga ito?
• Bakit kailangan paghiwa-hiwalayin ang mga basurang itatapon?
• Ano-ano ang kahalagahan ng wastong pagtatapon ng basura?
• Ano-ano ang maging epekto naman ng hindi tamang
pagtatapon ng basura?
• Babalikan ang inyong unang nabuong pangkat.

• Bawat pangkat ay itatapon ang mga basurang kanilang dinala
sa tamang lalagyan. Tandaan ang inyong ginawa.
• Obserbahan ang ginawa ng mga mag-aaral.

Babalikan ang pagkakatumpok ng mga basura.
Pag-usapan ang ginawa. Bawat grupo ay pipili ng mag-uulat para sa kanilang
ginawa.

Sa inyong tahanan, magagawa rin ba ninyo ang inyong ginawa dito sa silid-
aralan?

Ang tamang paraan ng pagtatapon ng basura ay pinaghihiwalay ang mga
basurang nabubulok, di-nabubulok at patapong bagay na maaari pang
gamitin.
42
Pagtataya ng aralin
Sasagutin ng mga mag-aaral sa 1/4 bahagi ng papel ang maikling pagsusulit
tungkol sa paksa.
Lagyan ng tsek (√) kung ang nasa larawan ay nabubulok, (X) kung ito ay di-
nabubulok at (0) kung patapong bagay na maaari pang gamitin (residual).
_____ 1. _____ 2.
_____ 3. _____ 4.
_____ 5.

Sagutin ang tanong na ito:
Bakit mahalaga ang wastong pagtatapon ng mga basura?
Maghanda sa panibagoong paksa bukas
43
Nauunawaan ang kahalagahan ng recycling sa mga basurang may
kabuluhan.
Naisasagawa ang pagtataguyod na recycling ng mga basurang may
kabuluhan.
Maipamalas ang pagpapahalaga sa recycling ng mga basurang may
kabuluhan.

Bakit kailangang itapon nang tama ang ating mga basura?
Ilabas ang mga dala ninyong patapong bagay na maaari pang muling
magamit.

Magpapakita ng mga larawan ang guro.
• Ano- ano ang nakikita ninyo sa mga larawan?

• Ngayon, masdan ang inyong kapaligiran. Ano ang inyong mga
nakikita sa paligid?

Ipapaliwanag sa mga mag-aaral na may pera sa basura o ang mga bagay
na patapon ay maaari pang magamit uli at mapagkakakitaan.
Pagpapakita ng bagay na patapon na maaari pang magamit.

Ano ang maaari nating gawin sa mga bagay na ito upang ito
ay mapapakinabangan natin?
Papangkatin ang mga mag-aaral sa apat na pangkat.

Bawat pangkat ay bibigyan ng larawan ng lata, plastic na bote at iba pa.
Bubuuin ito at sasagutin ang mga nakalaang tanong.
• Ano ang larawang inyong nabuo?

• Ano ang maaari nating gawin dito?
• Alam ba ninyo kung paano gawin ang mga sinabi niyo?
44
Sa parehong pangkat, bibigyan ang bawat isang pangkat ng mga basurang
di-nabubulok (recycle). Ipakita ang inyong pagiging malikhain.
Hahayaan ang mga mag-aaral na gumawa ng isang bagay na kanilang
mapapakinabangan gamit ang basurang di-nabubulok(recycle).
Ipapahayag sa klase kung bakit iyan ang ginawa sa pamamagitan ng pag-
uulat ng piling mag-aaral.
Sa parehong pangkat, ipapahayag sa klase kung paano ginawa o nabuo

ang alkansya, pencil case na nasa kanilang harapan.

Sa inyong bahay may nakikita ba kayong plastic na bote?
Makakaya niyo na bang gumawa ng ibang proyekto nang mag-isa?

Ang mga basura o bagay na patapon na maaari pang magamit ay mahalaga
sapagkat malaki ang pakinabang nito sa ating buhay, maaari natin itong
mapagkakakitaan at gawing palamuti sa bahay o paaralan.
Pagtataya ng aralin
Ang pagtataya ay tapos na habang sila ay gumagawa ng kanilang
pangkatang Gawain.
Rubriks:
5 puntos: Nagawa ang dalawang proyekto nang malinis, maayos at

walang gulo.
4 puntos: Isang proyekto lamang ang nagawa.
3 puntos: Nakabuo ng isang proyektong di gaanong maayos.
2 puntos: Hindi nabuo o natapos ang ginawang proyekto.

Dalhin sa paaralan ang nabuo ninyong proyekto gamit ang mga basurang
papel sa inyong tahanan. Ipahayag sa klase kung paano ito ginawa.
45
Nauunawaan ang halaga ng pagpapanatili ng kalinisan at kaayusan sa
pamayanan.
Naisasagawa ang halaga ng pagpapanatili ng kalinisan at kaayusan sa
pamayanan.
Maipamalas ang pagpapahalaga ng pagpapanatili ng kalinisan at kaayusan
sa pamayanan sa pamamagitan ng pagtatanim ng punong kahoy.

Sa bahaging ito ay ipoproseso ang sagot ng mga mag-aaral sa kanilang
takdang - aralin.

Ipapakita ang mga sumusunod na larawan sa mga mag-aaral.
• Ano ang ipinapakita sa larawan?

• Mabuting gawain ba ito sa kapaligiran? Paano mo nasabi?
• Ano ang kahalagahan ng mga gawaing ito?
46
Basahin nang tahimik ang tula:
“Sa Aming Paaralan”

ni R.B. Catapang
Guro’t mag-aaral ay nagtutulungan,

Sa kalinisan at kaayusan ng paaralan.
Dulo’t nito ay maganda sa kalusugan,
Siguradong ang sakit ay maiiwasan.
Basurang nabubulok at di-nabubulok
ay paghiwalayin,
Mga papel ay ipunin at muling gamitin.
Plastik ay i-recycle at huwag sunugin,
Tulong sa kapaligiran ay palaging isipin.
Kung lahat ng ito ay ating gagawin.
Malinis na hangin ay ating lalanghapin,
Kaya’t paglilinis ay laging ugaliin,
Tandaan at palaging gawin
Ipapabasang muli ang tula nang malakas. Maaari itong gawing isahan o
pangkatan.
Sasagutin ang sumusunod na tanong:
• Ano-ano ang mga gawain sa pagpapanatili ng kalinisan at

kaayusan ng paaralan?
• Paano ka nakikiisa sa pagpapanatili ng kalinisan at kaayusan
ng paaralan?
• Bakit dapat tayong tumulong sa pagpapanatili ng kalinisan at
kaayusan ng paaralan?
• Bilang isang mag-aaral, bakit kailangan mong makiisa sa mga
programang pangkalinisan at pangkaayusan ng paaralan?
47
Pipili ng mga mag-aaral na marunong bumasa at ipapabasa ang dayalogo.

Makikinig ang buong klase nang mabuti. Maghahanda sila ng isang maikling
talaan kaugnay dito.
Sa bahaging ito ay magbibigay ng panuto ang guro sa mga dapat gawin ng

mga mag-aaral.
Panuto: Gumawa ng tseklis o talaan sa inyong kuwaderno katulad ng nasa

ibaba. Lagyan ng tsek (√) ang hanay na nagsasabi kung gaano mo kadalas
ginagawa ang sumusunod na gawain. Gamitin ang pamantayan sa ibaba.
3 - Madalas
2 - Paminsan-minsan
1 - Hindi, kahit minsan

1. Itinatapon ko nang wasto ang basura.
2. Inihihiwalay ko ang balat ng saging sa mga

basurang hindi nabubulok.
3. Inilalahok ko ang boteng plastic sa mga
nabubulok na basura.
4. Tumutulong ako sa pagtatanim ng gulay sa
aming bakuran.
5. Dinidiligan ko ang mga bagong tanim na
halaman para ito ay lumaki.

Bilang isang mag-aaral, paano mo mahihikayat ang iyong mga kaklase na
maging malinis at maayos ang paligid?

Ang pakikiisa sa iba’t-ibang programa ng paaralan para sa pagpapanatili ng
kalinisan at kaayusan ay pagpapakita ng pagmamalasakit sa kapaligiran ng
ating pamayanan at bansa.
Pagtataya ng aralin
Magbibigay ng gawain ang guro tungkol sa paksang tinalakay. Basahin ang
sumusunod na sitwasyon. Piliin ang letra ng nararapat mong gawin upang
maipakita ang pakikiisa sa kalinisan at kaayusan ng paaralan. Gawin ito sa
inyong kuwaderno.
48
1. Isang araw sa iyong paglalakad ay nauhaw ka. Bumili ka ng isang
bote ng mineral water sa tindahan. Ano ang dapat mong gawin
sa boteng pinaglagyan ng tubig?
a. Itatapon ko sa daan.
b. Itatapon ko sa tamang lalagyan.
c. Itatapon ko sa kanal.
2. Pinagdala kayo ng inyong guro ng lumang magasin dahil may gagawin

kayong proyekto sa Art. Ano ang dapat mong gawin sa sobrang magasin?
a. Ibibigay ko sa guro na may hawak ng YES-O para isama

sa mga ire-recycle.
b. Itatapon ko sa likod ng aming silid-aralan para wala na akong
dadalhin pabalik ng bahay.
c. Iuuwi ko sa bahay para sunugin.
3. Pinagwalis kayo ng inyong guro sa likuran ng inyong silid-aralan. Ano ang

dapat mong gawin sa mga tuyong dahon na inyong naipon?
a. Susunugin namin.
b. Itatapon sa compost pit para maging pataba sa halaman.
c. Iiwanan namin sa isang tabi.
4. Pumunta ang pinsan mo sa inyong bahay upang humingi ng bote para sa

gagawing proyekto sa YES-O. Ano ang dapat mong gawin?
a. Hindi ko siya bibigyan dahil ibebenta ko iyon sa magbabasura.

b. Sasabihin ko na wala kaming bote.
c. Bibigyan ko siya.
5. Nakita mo ang bagong tanim na gulay sa inyong paaralan na nalalanta

dahil nakalimutan itong diligan. Ano ang dapat mong gawin?
a. Didiligan ko ito para mabuhay.

b. Pababayaan ko itong lalong matuyo.
c. Bubunutin ko na lang ito para wala nang didiligan

Ano - ano ang mabuting naidudulot sa atin ng luntiang kapaligiran?
49
BAITANG-2
Ikatlong Markahan: Para sa kabutihan ng
lahat, sumunod tayo
able Developement)
2. 1. Pagmamalasakit sa kapaligiran
(Care of the environment)
Nauunawaan ang kahalagahan ng paggamit ng malinis na tubig upang
maiwasan ang sakit.
Naipapakita ang kahalagahan ng paggamit ng malinis na tubig upang
maiwasan ang sakit.
Naipapamalas ang pagpapahalaga sa paggamit ng malinis na tubig upang
maiwasan ang sakit.

Marunong na ba kayong maglinis ng inyong sarili? Sa paanong paraan?

Magpapakita ng larawan ng isang pamilya, batang nagtatae at batang
sumasakit ang tiyan.
• Ano - ano ang napapansin ninyo sa mga larawan?

• Bakit natatae at sumasakit ang tiyan ng bata?

Sisimulan ang aralin sa pamamagitan ng pagbabasa ng guro ng isang
kuwentong pinamagatang
“Ang Balon”
50
Magbibigay ang guro ng mga panuto sa gagawin ng mga mag-aaral
pagkatapos mapakinggan ang nilalaman ng kuwento.
Panuto:
1. Makinig nang mabuti at unawain ang kuwentong babasahin.

2. Maghanda para sa isang maikling talakayan kaugnay sa
nilalalman ng kuwento.
Sasagutin ang sumusunod na tanong tungkol sa kuwentong binasa ng guro.
1. Saang bayan naganap ang pangyayari sa kuwento?

2. Sino sa anak nina Mansu at Sapia ang nagkasakit?
3. Saan sila kumuha ng tubig na kanilang iniinom?
4. Ano sa tingin ninyo ang naging dahilan kung bakit sumakit ang
tiyan, nagtatae at nagsusuka ang anak nina Mansu at Sapia?
5. Anong aral ang makukuha sa kuwentong ito?
Pangkatang Gawain:
Magpapakita ng mga larawan ang guro (larawan ng balon na malapit sa

palikuran, poso na malayo sa kasilyas, batis na pinagkukunan ng tubig, balon
na may takip na malayo sa palikuran at gripo)
Larawan 1 Larawan 2
Larawan 3
51
Panuto:
Sabihin kung ano ang inyong naintindihan sa larawan na inyong nakikita.

Tutukuyin ang mga pinagkukunan ng malinis na tubig na ating ginagamit.
Magpapakita uli ng mga larawan ang guro.

Alin sa mga larawang ito ang maaaring pagkukunan ng malinis na tubig?
Bakit?

Maibabahagi niyo ba kung ano ang ligtas at malinis na pagkukunan ng tubig
sa inyong tahanan?

Mahalaga ba ang malinis na tubig para sa ating sarili at pamilya? Bakit?
Pagtataya ng aralin
Gumawa ng talaan sa inyong kuwaderno katulad ng nasa ibaba. Lagyan
ng tsek (√) ang hanay na nagsasabi kung gaano mo kadalas ginagawa ang
sumusunod na gawain. Gamitin ang pamantayan sa ibaba.
3 - Madalas
2 - Paminsan-minsan
1 - Hindi, kahit minsan
Mga ginagawa ko 3 2 1
1. Tinatakpan ko ang tubig sa timba.
2. Idinidilig ko sa bulaklak ang huling banlaw ng labahan.
3. Iniinum ko ang tubig na galing sa gripo.
4. Pinapakuluan ko ang tubig na aming iniinom.

Sagutin ang tanong na ito sa kalahating bahagi ng papel.
Ano - ano ang mga pinagkukunan ninyo ng malinis na tubig sa paaralan?
52
Nauunawaan ang kahalagahan ng paggamit ng malinis na tubig upang
maiwasan ang sakit.
Naipapakita ang kahalagahan ng paggamit ng malinis na tubig upang
maiwasan ang sakit.
Naipapamalas ang pagpapahalaga sa paggamit ng malinis na tubig upang
maiwasan ang sakit.
Pagwawasto sa takdang - aralin.
Ipapakita ng guro ang mga larawan.
Larawan 1 Larawan 2
Larawan 3
Alin sa mga larawang ito ang mainam at ligtas na pagkukunan ng tubig?
53
Babalikan ang kuwentong may pamagat na “Ang balon”.
• Saan kumuha ng tubig na iniinom ang mag-anak?

• Anong dahilan at sumakit ang tiyan, nagtatae at nagsusuka
ang anak nina Mansu at Sapia?
• Anong mahalagang aral ang ipinapahiwatig ng kuwentong
inyong binasa?
Pangkatang Gawain:
Papangkatin sa limang pangkat ang mga mag-aaral. Bawat pangkat ay
bibigyan ng tig-iisang larawan.
Pangkat 1: Larawan ng poso na may malinis na tubig.

Pangkat 2: Larawan ng poso na may maduming tubig.
Pangkat 3: Larawan ng balon na may takip.
Pangkat 4: Larawan ng balon na walang takip.
Gawain: Suriin ang larawan.
Ano - ano ang nakikita ninyo sa larawan?
Pag-usapan ang mga ito. Isulat sa papel ang inyong napag-usapan at ibahagi
ito sa klase.

Ano - ano ang kahalagahan ng paggamit ng sabon at malinis na tubig sa
ating katawan?
Panuto:
Magbigay ng tatlong kahalagahan ng paggamit ng ligtas at malinis na tubig.

Maibabahagi niyo ba sa inyong kamag-aral kung ano ang ligtas at malinis na
pinagkukunan ng tubig?
54
Bakit mahalaga ang pagkakaroon ng malinis na tubig sa ating paaralan?

Pagtataya ng aralin
Basahin ang sumusunod na pangungusap. Isulat ang TAMA kung ang diwa ng
pangungusap ay tama at isulat ang MALI kung ang diwa ng pangungusap ay
mali. Isulat ang sagot sa patlang na inilaan.
_____ 1. Uminom ng tubig na galing sa ulan.

_____ 2. Gumamit ng malinis at ligtas na tubig.
_____ 3. Nakakabuti sa katawan ang paggamit ng sabon at maitim
na tubig.
_____ 4. Dahil sa maduming tubig ay gumanda ang aking kutis.
_____ 5. Panatilihing malinis at ligtas ang tubig na iniinom.

Magtala ng mga bagay na maaaring gamitin sa paglilinis ng ating katawan.
55
Nauunawaan ang kahalagahan ng paggamit ng sabon at malinis na tubig
upang maiwasan ang sakit.
Naipapakita ang kahalagahan ng paggamit ng sabon at malinis na tubig
upang maiwasan ang sakit
Naipapamalas ang pagpapahalaga sa paggamit ng sabon at malinis na
tubig upang maiwasan ang sakit.

Magkakaroon ng malayang talakayan tungkol sa takdang aralin.
• Ano-ano ang mga bagay na maaaring gamitin sa paglilinis

ng ating katawan?
• Paano ba nililinis ang ating katawan?

Ipapakita ng guro sa mga mag-aaral ang dalawang larawan (Batang malinis
at madungis)
Ano ang pagkakaiba ng dalawang larawan?

Babasahin ang kuwento tungkol sa isang batang may malinis at malusog na
pangangatawan.
56
Mga maaaring tanong:
• Sino ang batang tinutukoy sa kwento?

• Ano- ano ang mga katangian ng bata sa kwento?
• Bakit siya naging malinis at malusog?
• Dapat ba natin siyang tularan?
• Paano ba magkaroon ng isang malinis at malusog
na pangangatawan?
• Ano - ano ang dapat gawin upang maiwasan ang
pagiging masakitin?
Pagsasadula
Pangkatin sa dalawang pangkat ang mga mag-aaral. Isasadula nila ang

sitwasyong ibibigay sa kanila.
Pangkat 1:
Sitwasyon: Batang pumapasok sa paaralan nang hindi
naligo.
Pangkat 2:
Sitwasyon: Batang naliligo araw-araw kung kaya malinis at
malusog ang kanyang katawan.
Bakit mahalagang pag-aralan ang kahalagahan ng paggamit ng sabon at

malinis na tubig sa pagligo?
• Sa inyong tahanan, kaya niyo na bang maligo mag-isa?

• Sa inyong pagligo gumagamit ba kayo ng sabon at malinis
na tubig?
57
Bakit mahalaga ang paggamit ng sabon at malinis na tubig sa paglilinis ng

katawan?
Pagtataya ng aralin
Iguhit ang kung tama ang isinasaad ng pangungusap at  kung ito ay mali.
Isulat sa patlang ang inyong sagot.
_____ 1. Maligo araw-araw gamit ang sabon at malinis na tubig.

_____ 2. Isang beses maligo sa isang linggo.
_____ 3. Pagkatapos maglaro ay matulog agad.
_____ 4. Ang pagiging malinis ay nakakabuti sa kalusugan.
_____ 5. Pumapasok sa paaralan nang hindi naliligo.

Gumupit ng larawan ng batang naghuhugas ng kamay. Idikit ito sa isang long

bondpaper.
58
Nauunawaan ang kahalagahan ng paggamit ng sabon at malinis na tubig sa
tuwing maghuhugas ng kamay.
Naisasagawa ang paggamit ng sabon at malinis na tubig sa tuwing
maghuhugas ng mga kamay.
Naisasabuhay ang kahalagahan ng paggamit ng sabon at malinis na tubig sa
tuwing maghuhugas ng mga kamay.
Sa bahaging ito ay iwawasto ang ibinigay na takdang - aralin.

Awitin ang kantang “This is the way I wash my hand.” Pagkatapos ay
magtatanong ang guro sa mga mag-aaral.
• Tungkol saan ang kantang inawit ninyo?

• Marunong ba kayong maghugas ng inyong kamay?
Sisimulan ang talakayan ng aralin sa pamamagitan ng pagpapakita ng video

clip ng isang batang naghuhugas ng kamay.
Magkakaroon ng malayang talakayan tungkol sa napanuod ng video clip:
• Tungkol saan ang inyong napanuod?

• Kailan ba dapat maghugas ng kamay?
• Base sa inyong napanuod, ano - ano ang mga bagay na
ginamit sa paghuhugas ng kamay?
• Paano natin mapanatiling malinis ang ating sarili?
59
Hahatiin sa apat na pangkat ang buong klase. Sasagutin ng bawat pangkat

ang mga katanungan at pagkatapos ay iuulat ito ng piling mag-aaral.
• Sa paghuhugas ng kamay bakit kailangang gumamit ng sabon

at malinis na tubig?
• Bakit mahalaga ang paggamit ng sabon at malinis na tubig?
Susulat ng tatlong pangungusap ang mga mag-aaral tungkol sa kung gaano

kahalaga ang paggamit ng sabon at malinis na tubig tuwing maghuhugas ng
kamay.

Maibabahagi niyo ba ang mga natutunan ninyo ngayon sa inyong pamilya?
Mahalaga ba ang paggamit ng sabon at malinis na tubig sa tuwing

maghuhugas ng kamay? Bakit?
Pagtataya ng aralin
Iguhit ang bituin () sa inyong kuwaderno. Kulayan ito kung gaano mo kadalas
ginagawa ang sumusunod na gawain. Gamitin ang pamantayan sa ibaba:
Pula - Palagi kong ginagawa

Dilaw - Paminsan-minsan kong ginagawa
Berde - Hindi ko ginagawa
1. Naghuhugas ng kamay gamit ay tubig lamang.

2. Pagkatapos maglaro naghuhugas ng kamay gamit ang
3. Hindi naghuhugas ng kamay pagkatapos kumain.
4. Isang beses lamang maghuhugas ng kamay sa buong araw.
5. Maghuhugas ng kamay pagkatapos kumain at gumamit
ng palikuran.

Magdala ng mga kagamitan na ginagamit sa paglilinis ng katawan
60
Nauunawaan ang kahalagahan ng pagsisipilyo sa pagpapanatili ng malinis
at matibay na mga ngipin.
Naisasagawa ang pagsisipilyo upang mapanatili ang malinis at matibay na
mga ngipin.
Maipamalas ang pagpapahalaga sa pagsisipilyo para mapanatiling malinis
at matibay ang mga ngipin.
Ilalabas ng mga mag-aaral ang dala nilang kagamitan sa paglilinis ng

katawan.
• Ano ang tawag sa mga bagay na inyong dinala?

• Saan ginagamit ang mga ito?

Aawitin ng mga mag-aaral ang awiting “This is the way I brush my teeth.”
Magtatanong ang guro pagkatapos.
• Tungkol saan ang inawit natin?

• Ilang beses dapat magsipilyo ng ngipin?

Sisimulan ang talakayan ng aralin sa pagbabasa ng isang kuwento tungkol sa
batang tamad magsipilyo ng ngipin.
Sasagutin ng mga mag-aaral ang sumusunod na tanong:
• Ano ang pamagat ng kuwentong inyong binasa?

• Ano ang pangalan ng bata sa kuwento?
• Bakit umiyak si Rio?
• Ano ang dahilan ng pagsakit ng kanyag ngipin?
• Paano maiiwasan ang pagsakit ng ngipin?
• Anong aral ang natutunan ninyo sa kuwento?
Papangkatin sa tatlo ang mga mag-aaral. Bawat pangkat ay bibigyan ng

larawan (Larawan ng batang may malinis at may sirang ngipin).
61
Panuto:
Bubuuin ang picture puzzle. Pagmasdan ang dalawang larawan ng batang

malinis at may sirang ngipin.
• Ano - ano ang pagkakaiba ng mga ito?

• Bakit nagkakaroon ng malinis at may sirang ngipin?
Ipapahayag sa klase ang nabuong ideya tungkol sa mga larawan.
Sasagutin ang sumunod na tanong. Isusulat sa malinis na papel ang sagot ng

mga mag-aaral.
Mahalaga ba na panatilihing malinis at matibay ang ating mga ngipin at

bakit?
Sa inyong palagay dapat bang tularan o gayahin ang ugaling ipinakita ni

Rio? Bakit?
Bakit mahalaga ang pagsisipilyo ng ngipin?
Pagtataya ng aralin
Isulat ang T kung tama ang diwa na isinasaad ng pangungusap at M kung ito
mali.
_____ 1. Magsisipilyo bago kumain.

_____ 2. Magsisipilyo ng tatlong beses sa isang araw.
_____ 3. Nakakaganda ng ngipin ang hindi pagsisipilyo.
Isasagawa ng mga mag-aaral ang tamang paraan ng pagsisipilyo ng ngipin

sa susunod na pagkikita.
62
BAITANG-3
at pamilya
4. 1. Mabuting kalusugan
4. 2. Pangangasiwa sa sarili
Naipapamalas ng mga mag aaral ang pag-unawa sa kahalagahan ng iba’t
ibang paraan ng paglilinis ng tubig.
Naipapakita ang iba’t ibang paraan ng paglilinis ng tubig at ang kahalagahan
nito.
Nauunawaan ang kahalagahan ng iba’t ibang paraan ng paglilinis ng tubig.

Ipaparinig ng guro sa mga mag-aaral ang awiting “Potable Water.”

Ano sa palagay ninyo ang kahalagahan ng tubig sa atin?

Saan galing sa palagay ninyo ang tubig na ating ginagamit?
Mga paraan ng paglilinis ng tubig:

Magkakaroon ng talakayan
tungkol sa iba’t ibang paraan 1. Pagsasala: Ito ay ang paggamit
ng paglilinis ng tubig na ng malinis na tela upang
maaaring gawin sa bahay maisala ang tubig.
upang ito ay maging ligtas na 2. Pagpapakulo ng tubig.
gamitin at inumin. 3. Paggamit ng chlorine upang
mapuksa ang mikrobyong
nasa tubig.
4. Solar Disinfection: Pagbibilad sa
araw ng botelyang may tubig.
Ano-ano ang mga paraan na inyong ginagawa upang maging malinis at

ligtas ang tubig na inyong ginagamit?
63
Pangkatang gawain:
Papangkatin ng guro ang klase sa apat na pangkat.

Pipili ang bawat pangkat ng isa sa mga wastong paraan ng paglilinis ng tubig
upang ito ay maging ligtas na inumin at isadula ito sa harap ng klase.
Ano ang maitutulong at magagawa mo upang masiguradong malinis at ligtas

ang tubig na inyong ginagamit sa bahay?
Ano - ano ang mga wastong paraan ng paglilinis ng tubig?
Pagtataya ng aralin
Lagyan ng tsek (√) kung ang isinasaad ng pangungusap ay wastong paraan

ng paglilinis ng tubig at () kung ito ay hindi. Isulat ang inyong sagot sa patlang
na inilaan sa unahan ng bawat bilang.
_____1. Pagpapakulo ng tubig ng isang minuto bago gamitin at inumin.

_____2. Pagsasala ng tubig
Pag-aralan ang mga paksang natalakay bilang paghahanda sa pagsusulit

na gagawin sa darating na mga araw
64
Naipapamalas ng mga mag aaral ang pag-unawa sa pagpapakitang kilos
ng wastong paraan ng paghuhugas ng kamay.
Naisasabuhay ang pagpapakitang kilos ng wastong paraan sa paghuhugas
ng kamay.
Naisasagawa ang mga pagpapakitang kilos sa wastong paraan ng
paghuhugas ng kamay.

Ipapaawit sa mga mag-aaral ang awiting “This is the way”.
This is the way I wash my hand,

I wash my hand,
I wash my hand
(Kantahin ng dalawang beses habang isinasagawa ang 7 proseso ng tamang

paghuhugas ng kamay)
Ano ang tinutukoy na gawain sa awiting “This is the way?”

Ano ang ginagamit ninyo sa paghuhugas ng inyong mga kamay?

Ipapakita ng guro ang mga larawan na kung saan ay makikita ang wastong
paraan ng paghuhugas ng kamay.
Tamang paraan ng paghuhugas ng kamay
65
Tatalakayin ang wastong paraan ng paghuhugas ng kamay.

Ipapakita ang kilos o wastong paraan ng paghuhugas ng kamay.
Tatawag ng dalawang mag-aaral na magpapakitang kilos sa gawaing

ibibigay ng guro:
Ang unang bata ay maglalagay ng uling sa kanyang kamay at makikipag

kamay sa ikalawang bata, pagkatapos nilang magkamayan ipapakita nila
ang kanilang kamay sa buong klase.
• Kaninong kamay ang may maraming uling? Ang may konting

uling?
• Paano nailipat ng isang bata ang uling sa kamay ng kanyang
kasama?
• Ano ang nararapat na gawain upang maalis ang dumi sa
kamay?
• Sino ang maaaring magsagawa ng tamang paraan ng
paghuhugas ng kamay?
Pangkatang Gawain:
Pagpangkatin ng guro ang mga mag-aaral sa dalawang pangkat.

Magpapakitang kilos ang bawat pangkat sa wastong paraan ng paghuhugas
ng kamay.
Bakit mahalaga ang pagsunod sa wastong paghuhugas ng kamay?
Ano ang wastong paraan ng pagkakasunod-sunod ng paghuhugas ng

kamay?
Pagtataya ng aralin
Ang pagsusulit ay naisagawa sa pamamagitan ng pagpapakitang kilos ng
bawat grupo.
Magdadala ng sabon at bimpo ang bawat mag-aaral para sa pagpapakitang

kilos ng wastong paraan ng paghuhugas ng kamay gamit ang sabon at malinis
na tubig
66
Naipapamalas ng mag-aaral ang wastong paghuhugas ng kamay sa mga
mahahalagang panahon at gawain.
Naisasabuhay ang wastong paghuhugas ng kamay sa mahahalagang
panahon at gawain.
Napapahalagaan ang wastong paghuhugas ng kamay sa mga
mahahalagang panahon at gawain.
Ano-ano ang wastong paraan ng paghuhugas ng kamay?
Maghuhugas ng kamay ang mga mag-aaral gamit ang kanilang dalang

Pagkatapos ay maglalaro ng “passing the ball” habang inaawit ang
“Handwashing song.”
Ano - ano ang ginagamit natin sa paghuhugas ng kamay na nabanggit sa

awit?

Bakit kailangan nating maghugas ng kamay?

Kailan tayo dapat maghuhugas ng kamay?
67
Magpapakita ng larawan na
kung saan ay makikita ang
nararapat na panahon ng
Isusunod ang
komprehensibong talakayan
sa mga mahahalagang
panahon kung saan
mahalaga ang paghuhugas
ng kamay ng isang tao.
Ano- ano ang mga mahahalagang panahon ng wastong paghuhugas ng

kamay ang natutunan ninyo ngayon?
Bakit kailangan gawin ang wastong paghuhugas ng kamay?

Pangkatang Gawain:
Pangkatin ang mga mag-aaral sa dalawang pangkat. Bibigyan ang bawat
pangkat ng isang puzzle na kanilang bubuuin. Magpapaunahan ang bawat
pangkat sa pagsasaayos ng mga larawan ng mga mahahalagang panahon
sa paghuhugas ng kamay.
Sa mga nabanggit na mahahalagang panahon ng paghuhugas ng kamay,

alin doon ang nagawa na ninyo?
Kaya ba ninyong gawin ang lahat ng nabanggit na mahahalagang panahon

sa paghuhugas ng kamay? Sa paanong paraan?

Ano-ano ang mga mahahalagang panahon sa paghuhugas ng kamay?
Pagtataya ng aralin
Lagyan ng tsek (√) kung ang nabanggit na mahahalagang panahon ay tama

at ekis ( X ) kung ito ay hindi. Isulat ang sagot sa patlang na inilaaan sa unahan
ng bawat bilang.
_____ 1. Naghuhugas ako ng kamay bago at pagkatapos kumain.

_____ 2. Tubig lang ang kailangang gamitin sa paghuhugas ng kamay
pagkatapos gumamit ng kasilyas.

Tutukuyin at itatala ng mga mag-aaral ang mga lugar kung saan maaaring
magbawas
68
Naipapamalas ng mga mag-aaral ang pag-unawa sa kahalagahan ng
pagkakaroon at paggamit ng kasilyas.
Naisasagawa ang kahalagahan ng pagkakaroon at paggamit ng kasilyas.
Natutukoy ang kahalagahan ng pagkakaroon at paggamit ng kasilyas.

Alam ba ninyo kung saan dapat magbawas ang isang tao?

Sino - sino sa inyo ang may kasilyas?
Bakit ang iba ay walang kasilyas?

Saan kayo nagbabawas kung wala kayong kasilyas?

Sa bahaging ito ay tatalakayin ang kahalagahan ng pagkakaroon at
paggamit ng kasilyas.

Ano - ano ang magiging epekto ng kawalan ng kasilyass sa ating kalusugan
at kapaligiran?
Pangkatang Gawain:
Papangkatin ang klase sa dalawang pangkat.
Magpakita ang guro ng mga larawan ng tama at maling lugar kung saan
dapat magkaroon ng kasilyas upang magbawas:
Pangkat 1 (SMILEY GROUP):

Ihanay ang mga larawan ng tamang lugar kung saan dapat magkaroon ng
kasilyas upang magbawas.
69
Pangkat 2 (SAD GROUP):
Ihanay ang mga larawan ng maling lugar kung saan hindi dapat magbawas.
Ano - ano ang maaaring maidulot ng kawalan ng kasilyas at kung saan-saang

lugar nagbabawas?
Ano-ano ang kahalagahan ng pagkakaroon at tamang paggamit ng kasilyas?
Pagtataya ng aralin
Sagutin ng TAMA O MALI ang mga katanungan at pagkatapos ay ipaliwanag

ang inyong sagot sa harap ng klase.
_____ 1. Mahalaga ba ang pagkakarooon ng kasilyas?

_____ 2. Nakakatulong ba sa kalusugan ang kawalan ng kasilyas?

Magtala ng tamang gawain sa paggamit ng kasilyas.
70
Naipapamalas ng mga mag-aaral ang kahalagahan ng pagpapanatili ng
kalinisan ng kasilyas.
Naisasagawa ang pagpapanatili ng kalinisan ng kasilyas.
Napapahalagahan ang pagpapanatili ng kalinisan ng kasilyas.
Ano ang kahalagahan ng pagkakaroon ng kasilyas?
Ibabahagi ng mga mag-aaral sa mga nakasanayang gawain sa paggamit

ng kasilyas

Magpapakita ang guro ng iba’t ibang larawan ng isang malinis at isang
maruming kasilyas.

Sa mga naipakitang larawan alin sa sumusunod ang nagpapakita ng malinis
na kasilyas?
Tatalakayin ng guro ang iba’t ibang gawain at paraan ng paglilinis ng kasilyas.

Magbibigay ang guro ng tamang gabay sa mga mag-aaral.

Sa mga tinalakay natin na wastong paglilinis ng kasilyas, alin dito ang nagawa
o ginagawa ninyo?
Pangkatang gawain:
Pangkatin ang klase sa dalawang pangkat. Magtala ang bawat pangkat ng

tamang paraan ng paglilinis ng kasilyas at ibahagi ito sa klase ng piling mag-
aaral sa pamamagitan ng pag-uulat.
71
Bakit mahalaga ang pagpapanatili ng kalinisan ng kasilyas?
Bakit kailangan nating mapanatili ang kalinisan ng ating kasilyas?

Ano -ano ang maaring magiging epekto nito sa ating kalusugan?
Pagtataya ng aralin
Magbigay ng dalawang gawain sa wastong pagpapanatili ng kalinisan ng

kasilyas
Balikan ang mga paksang ating napag-aralan bilang paghahanda sa

pagsusulit na gagawin sa darating na mga araw.
72
BAITANG-3
Unang Markahan: Para sa kabutihan ng lahat,
sumunod tayo
able development)
2. 1. Kalinisan at kaayusan (Cleanliness
and orderliness)
Naipapamalas ang pag-unawa sa kahalagahan ng pagpapanatili ng mga
natatanging kaugaliang Pilipino kaalinsabay ng pagsunod sa mga tuntunin at
batas na may kaugnayan sa kalikasan.
Naisasabuhay ang pagiging masunurin sa mga itinakdang gawain sa paglilinis
at pakikiisa sa gawaing pantahanan.
Nakakapagpanatili ng malinis na pamayanan sa pamamagitan ng paglilinis
at pakikiisa sa mga pantahanan. (Paglilinis sa loob ng tahanan)
Balik - aral sa nakaraang aralin o pagsisimula ng bagong – aralin

Ano-ano ang mga kaya ninyong gawin kung paglilinis ng bahay ang ating
pag-uusapan?

Magtatanong ang guro sa mga mag-aaral:
Kusang loob ba ninyo itong ginagawa?
Larawan A: Mag-anak na nagtutulungan sa Larawan B: Mag-anak na isa lamang ang

paglilinis ng kanilang tahanan. gumagawa ng paglilinis ng bahay.
73
Alin sa dalawang larawan na inyong nakikita ang gusto mo?

Bakit mo ito nagustuhan?
Sa bahaging ito ay talakayin at pag-usapan ang paglilinis at pakikiisa sa

gawaing pantahanan.
• Ano ang inyong nararamdaman kapag nakikita niyong marumi

ang inyong bahay?
• Ano ang gagawin mo upang mapanatiling malinis ang loob ng
inyong tahanan?
Hahatiin sa tatlong pangkat ang mga mag-aaral. Papipiliin ng parte ng bahay

(sala, kwarto at kusina) ang bawat pangkat at ipapasulat sa papel kung
papaano mapapanatiling malinis ang bahaging ito ng tahanan.
Pangkatang gawain:
Pangkat 1: Bibigkasin ang mga tamang pamamaraan ng paglilinis

ng sala.
ng kwarto.
ng kusina.
Ano - ano ang maitutulong o maiaambag mo upang maging malinis at

maayos ang inyong tahanan?
Ipapaawit ang awiting Bahay Kubo sabay ang pagsasagawa ng tamang

paraan ng paglilinis ng bahay.
• Ano - ano ang maaaring maidudulot ng maayos at malinis na

tahanan?
74
Bakit mahalaga ang gawaing paglilinis sa loob ng ating tahanan?
Pagtataya ng aralin
Basahin at unawain ang sitwasyon. Sagutin ng tama o mali. Isulat ang inyong
sagot sa patlang na inilaan sa unahan ng bawat bilang.
_____1. Itinutupi ni James ang kumot niya bago lumabas ng kwarto.

_____2. Winawalisan ni Brenda ang sahig matapos nilang kumain.
_____3. Itinatambak ni Danny lahat ng basura niya sa ilalim ng kama.
Gagawa ng talaan ang mga mag-aaral ng mga gawain sa loob ng kanilang

tahanan.
75
Naipapamalas ang pag-unawa sa kahalagahan ng pagpapanatili ng mga
natatanging kaugaliang Pilipino kaalinsabay ng pagsunod sa mga tuntunin at
batas na may kaugnayan sa kalikasan.
Naisasabuhay ang pagiging masunurin sa mga itinakdang gawain sa paglilinis
at pakikiisa sa gawaing pangkapaligiran.
Nakasusunod at naisasagawa nang may kusa at kawilihan sa paglilinis at
pakikiisa sa gawaing pantahan. (Paglilinis sa labas ng bahay o kapaligiran)

Aawitin ng mga mag-aaral ang awiting “Halina at Maglinis.” (Sa tono ng
London Bridge)
Halina at maglinis, maglinis, maglinis, maglinis. 2x

Halina at maglinis sa labas ng bahay
Ano ang tinutukoy o ipinapahiwatig ng awitin?
Ano-ano ang ginagawa ninyong paglilinis sa labas ng inyong tahanan?
Sa bahaging ito ay ilalahad at babasahin ng guro sa mga bata ang kwentong

may pamagat na:
“Ang Mag-anak ni Mang Jerry.”
• Bakit hinahangaan ang mag-anak ni Mang Jerry?

• Ano ang ginagawa ng mag-anak ni Mang Jerry tuwing Sabado?
• Bakit ginagawa ng mag-anak ni Mang Jerry ang palagiang
paglilinis?
Ano -ano ang maaaring maidudulot ng isang malinis na kapaligiran?

Tatalakayin ang mga gawain at paraan ng paglilinis sa labas ng bahay.
76
(Individual Activity) Papipiliin ang mga mag-aaral ng mga pariralang

naglalarawan ng isang bahay na may malinis na kapaligiran. Isusulat ito sa
kahon katabi ng larawang bahay.
• Malinis na kanal
• Maraming matataas na damo
• Maraming tuyong dahoon
• Basurang may takip
Ano - ano ang dapat mong gawin upang makatulong sa pagpapanatili ng

kalinisan ng labas ng inyong tahanan? Halimbawa ay paglilinis sa bakuran.
Ano-ano ang mga dapat gawin sa paglilinis ng labas ng bahay at kapaligiran?
Pagtataya ng aralin
Punan ng tamang salita mula sa kahon ang patlang ng bawat pangungusap

upang mabuo ang diwa na ipinapahiwatig nito.
1. Upang mapanatili ang kalinisan ng aming bakuran ako ay __________.

2. Kayang-kaya kong __________ ang mga tuyong dahon sa aming
bakuran.
3. Mapapanatiling malinis at maayos ang kapaligiran ng aming
tahanan kung ____at____ ang buong pamilya.
walisin magtutulungan
magwawalis magkakaisa
magkakagulo
Maglilista ang mga mag-aaral ng mga paraang kaya nilang gawin upang
mapanatiling malinis ang loob at labas ng tahanan.
77
Naipapamalas ang pang-unawa sa kahalagahan ng wastong pamamahala
ng iba’t ibang uri ng basura.
Naisasagawa ang wastong paghiwa-hiwalay ng iba’t ibang uri ng basura.
Naipapakita ang wastong paraan ng paghiwa-hiwalay ng iba’t ibang uri ng
basura.
Pagwawasto ng takdang - aralin.
Ipapabasa ang kwentong may pamagat na “Malik Kalat.”
• Ano ang pamagat ng kwento?

• Saan naganap ang kwento?
• Bakit biglang tumaas ang tubig sa bahay nina Malik?
• Tama ba ang ginawa ni Malik?
Ano - ano ang mga sanhi ng maruming kapaligiran?
Magpapakita ng larawan ng iba’t ibang uri ng mga basura.
• Alin sa mga basurang nasa larawan ang madaling mabulok?

• Alin naman sa mga basurang ito ang hindi nabubulok?
Tatalakayin ang mga wastong paraan ng paghiwa-hiwalay ng iba’t ibang uri

ng basura.
Bakit kailangang paghiwa-hiwalayin ang mga basura o bagay na nabubulok

at di-nabubulok?
78
Pangkatang Gawain:
Pangkat 1: Guguhit ng larawan ng basurang nabubulok.

Pangkat II. Guguhit ng larawan ng basurang di-nabubulok.
Pangkat III: Guguhit ng larawan ng basurang residual.
Ano ang unang hakbang na dapat mong gawin upang maitapon nang wasto
ang basura sa inyong tahanan?
Ano-ano ang iba’t ibang uri ng basura?
Pagtataya ng aralin
Basahin at unawain ang sitwasyon. Lagyan ng tsek (√) ang ilalim ng Oo kung
ikaw ay sang-ayon at ekis naman ( X ) kung Hindi.
Sitwasyon Oo Hindi
1. Magkaroon ng tatlong lalagyan ng basura.
2. Itinatapon ang basura sa tubig.

3. Hinihiwalay ang mga basurang nagagamit pa.
4. Sinusunog ko ang lahat ng basura sa tapat ng aming bahay.
5. Ginagawa ng bukal sa kalooban ang wastong
paraan ng pagtatapon ng basura.
Sumulat ng tatlong paraan ng pagtatapon ng basura na kaya mong gawin.
79
Naipapamalas ang pang-unawa sa kahalagahan ng wastong paraan ng
pagtatapon ng iba’t ibang uri ng mga basura.
Naisasagawa ang wastong paraan ng pagtatapon ng iba’t ibang uri ng mga
basura.
Nasusunod ang wastong paraan ng pagtatapon ng iba’t ibang uri ng mga
basura.
Ano-ano ang tatlong uri ng mga basura?
Ibabahagi ng ilang mag- aaral ang kani-kanilang takdang-aralin sa harap ng

klase.
Aawitin ang una at ikalawang stanza ng awiting “Kapaligiran” na inawit ng

Asin. (Maaari rin itong gawing patula ng guro at ng mga bata.)
Ano ang tinutukoy ng bawat linya ng awit?

Ano ang masasabi mo sa ating kapaligiran?
Magpapakita ng mga larawan ng tatlong uri ng mga basura.
Ano - ano ang maaari nating gawin sa mga basurang nabubulok, di-nabubulok
at residual?
Tatalakayin ang kahalagahan ng mga basurang nabubulok, di-nabubulok at

residual.
Paano natin mapapakinabangan ang mga basurang nabubulok, di-

nabubulok at residual?
80
Pipili ang mga mag-aaral mula sa mga larawan ng iba’t ibang basura at
ididikit ito sa tamang hanay.
Hanay ng Junkshop Hanay ng Compost pit Hanay ng mga Residual

Mga larawang pagpipilian:

Balat ng saging, tirang pagkain, bote, tuyong dahon, tetrapack, plastic, straw
Ano -ano ang maitutulong sa atin ng wastong pagtatapon ng basura?

Ano-ano ang kahalagahan ng pagkakaroon ng kaalaman sa tatlong uri ng

basura?
Pagtataya ng aralin
Gawain:
Isusulat ng mga mag-aaral sa loob ng hugis puso

ang pangako na magiging responsable sa
wastong paraan ng pagtatapon ng basura.
Magpapadala sa mga mag-aaral ng mga basurang residual, gunting at

pandikit
81
Nakikilahok sa proyekto ng pamayanan na may kinalaman sa kapaligiran.
Naisasabuhay ang mga kahalagaan ng wastong pamamahala ng basura.
Nakakagawa ng mga proyektong may pakinabang mula sa basurang residual.
Susuriin ng guro ang mga kagamitang dala ng mga mag-aaral bilang

paghahanda sa susunod na gawain.

Magpapakita ang guro ng mga halimbawa ng proyektong gagawin mula sa
basurang residual.
Magtatanong ang guro sa mga mag-aaral

.
• Nakagawa na ba kayo ng proyekto mula sa mga basurang
residual?
• Paano ninyo ito ginawa?
bibigay ng guro ang proseso sa paggawa ng palamuti mula sa bote ng

mineral water.
1. Hatiin sa gitna ang bote ng mineral water.

2. Gupitin ang dulong bahagi nito sa kurting bulaklak.
3. Kulayan ito ayon sa gustong kulay.
4. Pagpapakita ng natapos na proyekto mula sa basurang residual.
Ipapagawa sa mga mag-aaral ang kanilang proyekto gamit ang mga dalang
residual na basura.
82
Sa tingin ninyo ano ang maaaring resulta kung ang mga residual na basura ay
gagawing nating kapakipakinabang?
Sa tingin ninyo maaari bang mapagkakakitaan ang mga basurang

residual?

Sa paanong paraan maaari natin itong mapakinabangan?
Ano ang magandang maidudulot ng paggamit muli ng basurang residual sa

atin at sa ating kapaligiran sa kabuuan?
Pagtataya ng aralin
Ipapakita ang mga natapos na proyekto sa klase.
Maghanda sa iba pang mga gawain sa susunod na pagkikita.
83
BAITANG-4
Ikatlong Markahan: Pagmamahal sa bansa at
pakikibahagi sa pandaigdigang pagkakaisa
4.1. Mabuting kalusugan
4.2. Pangangasiwa sa sarili
Naipapakita ang kahalagahan ng wastong paraan ng paghuhugas ng
kamay.
Naisasabuhay ang mga natutunan sa wastong paraan ng paghuhugas ng
kamay.
Naibabahagi sa mga kamag-aral ang mga kaalaman sa wastong paraan ng

Magpapakita ang guro ng mga larawan tungkol sa tamang paraan ng
paghuhugas ng mga kamay.
Ano ang masasabi ninyo sa mga larawang inyong nakikita?
84
Bakit mahalaga ang paghuhugas ng kamay?

Ano - ano ang mga dapat nating gamitin sa paghuhugas ng ating
mga kamay?

Magbibigay ng mga halimbawa ang mga mag-aaral ng mga gawain sa
bahay na kung saan ay kailangan na naghuhugas ng kamay.

Tatalakayin ang tamang paraan ng wastong paghuhugas ng kamay gamit
ang malinis na tubig at sabon.
Pagpapakitang-kilos ang guro ng tamang paraan ng paghuhugas ng kamay.

Sino sa inyo ang makakapagsabi sa klase ng pagkakasunod ng
tamang paraan ng paghuhugas ng kamay?

Sa tingin ninyo, kaya ba ninyong gawin ito?
Pangkatang gawain:
Pangkat 1: Bibigkasin ang tamang paraan ng

Pangkat 2: Isasagawa ang tamang paraan ng
paghuhugas ng kamay na
binigkas ng unang pangkat.
Ipapaawit ang awiting Bahay Kubo sabay ang Ang tagal ng

pagsasagawa ng tamang paraan ng paghuhugas paghuhugas ng kamay
ng kamay. ay hindi bababa sa
dalawampung segundo.

Magagawa ba natin ang tamang paraan ng paghuhugas ng kamay sa araw-
araw nating pamumuhay?
85
Ang sumusunod ay tamang paraan ng paghuhugas ng kamay gamit ang

malinis na tubig at sabon.
Step 1: Basain ang kamay gamit ang tubig at sabon.

Step 2: Kuskusin ang harap at likod ng palad.
Step 3: Ipagtagpi ang mga daliri at kuskusin.
Step 4: Ipagdaop ang dalawang kamay at kuskusin ang likod ng daliri.
Step 5: Kuskusin ang palad gamit ang dulo ng daliri.
Step 6: Banlawan ang kamay gamit ang malinis na tubig. Antayin na
matuyo bago humawak ng kahit anong bagay.
Pagtataya ng aralin
Ipapasulat sa malinis na papel ang tamang pagkakasunod ng wastong
paghuhugas ng kamay gamit ang malinis na tubig at sabon.
Ituturo ng mga mag-aaral sa kanilang mga kapatid o kamag-anak ang

kanilang natutunan sa tamang paraan ng paghuhugas ng kamay. Ibabahagi
nila ito sa kanilang pagbabalik sa klase
86
Naipapakita ang kahalagahan ng wastong paraan ng paggamit ng palikuran.
Naisasabuhay ang mga natutunan sa wastong paraan ng paggamit ng
palikuran.
Naibabahagi sa mga kamag-aral at pamilya ang mga kaalaman sa wastong
paraan ng paggamit ng palikuran.

Magkakaroon ng balik-aral tungkol sa paksang natalakay sa nakaraang araw.
• Sino ang makapagbibigay sa klase ng tamang pagkakasunod-

sunod ng wastong paghuhugas ng kamay gamit ang malinis na
tubig at sabon?
• Ano- ano ang mga kahalagahan ng pagkakaroon ng tamang
paraan ng paghuhugas ng mga kamay at paggamit ng malinis
na tubig?
• Ano- ano naman ang mga gawain sa bahay na kung saan
kailangan na tayo ay naghuhugas ng kamay?
Magtatanong ang guro sa mga mag-aaral:
• Sino sa inyo ang may palikuran sa tahanan?

• Sino naman ang walang palikuran?
• Saan kayo nagbabawas?
Ano-ano ang kahalagahan ng paggamit ng tamang ng palikuran?
Ano-ano naman ang masamang epekto ng hindi maayos na

paggamit ng palikuran?
Kung sa ilog kayo magbabawas, ano ang mangyayari sa ilog kalaunan?
Ano-ano ang mga sakit na maaaring makuha natin kung marumi ang
ating mga ilog?
87
• Kung tama ang paggamit ng palikuran, ano-ano ang

mga mabubuting maidudulot nito sa ating sarili at sa ating
kapaligiran?
• Ano-ano naman ang masamang maidudulot ng hindi maayos
na paggamit ng palikuran sa ating sarili at sa kapaligiran?
Ano-ano ang mga mabuting naidudulot ng pagkakaroon ng maayos na

palikuran sa inyong sarili, sa inyong tahanan at sa inyong kapaligiran sa
kabuuan?
Pangkatang Gawain:
Pangkat 1: Magbigay ng mabuting maidudulot ng pagkakaroon ng

tama at maayos na paggamit ng palikuran.
Pangkat 2: Magbibigay ng masamang maidudulot ng
hindi wastong paggamit ng palikuran.
Sa inyong palagay maisasagawa ba natin ito ng maayos sa ating tahanan at

maituturo natin ito sa ating mga nakababatang kapatid?
• Ano-ano ang kahalagahan ng tama at maayos na paggamit

ng palikuran?
• Ano-ano ang epekto nito sa ating sarili at sa ating kapaligiran?
Pagtataya ng aralin
Magbigay ng masamang epekto ng hindi maayos na paggamit ng palikuran.

Ipaliwanag ang kahalagahan ng paggamit ng palikuran.
Ibabahagi ng mga mag-aaral sa loob ng tahanan ang mga kahalagahan ng

wastong paggamit ng palikuran.
88
Naipapamalas ang kahalagahan ng pagkakaroon ng kaalaman tungkol sa
tamang proseso ng paglilinis ng tubig.
Naibabahagi sa mga kamag-aral at pamilya ang kahalagahan ng
pagkakaroon ng kaalaman tungkol sa tamang proseso ng paglilinis ng tubig,
Napapahalagahan ang mga kaalaman tungkol sa tamang proseso ng
paglilinis ng tubig.
Pagbabalik - aral:

1. Ano-ano ang kahalagahan ng wastong paggamit ng palikuran?
2. Magpapakita ng mga larawan ng malinis at di malinis na tubig.
Ilalahad ang wastong pamamaraan ng paglilinis ng tubig.
• Ano-ano ang mga

bagay na maaari
nating gawin upang
maging malinis ang
tubig na ating
ginagamit?
• Sino sa klase ang

makakapagbibigay
ng mga importansya
ng paggamit ng
malinis na tubig?
• Sino-sino sa inyo ang naliligo sa ilog at sino naman ang naliligo

sa poso ng kanilang bahay?
• Saan naman kayo kumukuha ng inyong tubig inumin?
89
Tatalakayin ang mga paraan upang maging malinis ang tubig.
• Sino ang makapaglalahad sa ating klase kung ano-ano ang

mga simpleng pamamaraan ng pagkakaroon ng malinis na
tubig?
• Sino din ang makapagbahagi sa klase kung ano-ano ang
kahalagahan ng paggamit ng malinis na tubig?
• Sino naman ang makapagbibigay ng epekto ng paggamit ng
hindi malinis na tubig?
Pangkatang gawain:
Pangkat 1: Magbigay ng mga halimbawa ng pamamaraan upang

maging malinis ang tubig.
Pangkat 2: Magbibigay ng mga kahalagahang ng paggamit ng
malinis na tubig.
Pangkat 3: Magbibigay ng mga masamang epekto ng paggamit
ng hindi malinis na tubig sa ating katawan.
Ano-ano ang mga nakikita ninyo na ginagawa ng inyong mga magulang na

simpleng paraan ng paglilinis ng tubig?
Sa inyong palagay, magagawa ba natin ang mga simpleng paraan ng

paglilinis ng tubig sa ating mga tahanan?
Ang pagkakaroon ng malinis na tubig ay mahalaga upang tayo ay makakaiwas

sa ibat’ ibang uri ng mga sakit.
Ilalahad ang mga paraan upang maging malinis ang tubig na ating ginagamit.
• Pagpapakulo ng tubig
• Pagbibilad sa araw
• Paggagamit ng chlorine
• Pagsasala
90
Pagtataya ng aralin
Ibigay ang mga simpleng pamamaraan kung paano magiging malinis ang
tubig na ating ginagamit.
Ipaliwanag ang kahalagahan ng paggamit ng malinis na tubig sa ating sarili

at ating kalusugan.
Magbigay ng isang paraan ng paglilinis ng tubig. Gawin ito sa pamamagitan

ng pagguhit.
Magdala ng iba’t ibang klase ng mga basura na nakikita natin sa ating

kapaligiran
91
Naipapamalas ang pang-unawa sa kahalagahan ng wastong paraan ng
pagtatapon ng iba’t ibang uri ng mga basura.
Naisasagawa ang wastong paraan ng pagtatapon ng iba’t ibang uri ng mga
basura.
Nasusunod ang wastong paraan ng pagtatapon ng iba’t ibang uri ng mga
basura.
Pagbabalik-aral sa nakaraang paksa.
Ano-ano ang mga kahalagahan ng paggamit ng malinis na tubig?
Sa bahaging ito ay ilalabas ng mga mag-aaral ang mga basurang kanilang

dala mula sa kanilang mga tahanan.
Magpapakita ang guro ng mga

larawan ng NABUBULOK, DI-NABUBULOK
AT RESIDUAL na uri ng basura.
Magkakaroon ng talakayan tungkol sa mga basurang nabubulok, di nabubulok

at residual.
• Ano-ano ang mga basurang nabubulok? Magbibigay ang

mga mag-aaral ng mga halimbawa.
• Ano-ano ang mga basurang hindi nabubulok? Magbibigay
ang mga mag-aaral ng mga halimbawa.
• Ano-ano naman ang mga basurang residual? Magbibigay ang
mga mag-aaral ng mga halimbawa.
92
Pangkatang gawain:
Pangkat 1: Nabubulok
Pangkat 2: Hindi nabubulok
Pangkat 3: Residual
Magbibigay ang mga mag-aaral ng mga halimbawa ng mga basura ayon sa

sa pangkat na kinabibilangan.
Gagawa sila ng sariling basurahan bilang proyekto sa unang markahan.
Base sa dala ninyong basura ilagay ito sa ating basurahan ayon sa uri nito.
(Nabubulok, Hindi Nabubulok, Residual)
Sa inyong tahanan, paano ninyo pinaghihiwalay ang mga basura ayon sa uri
nito?
Ano-ano ang kabutihang maidudulot sa atin at sa ating kapaligiran kung

maitatapon nang maayos sa tamang kalagyan ang ating mga basura?
Pagtataya ng aralin
Magbibigay ang mga mag-aaral ng limang halimbawa ng bawat klase ng

basura. (Nabubulok, Di - Nabubulok, Residual)
Magdala ng mga halimbawa ng residual na basura na maaari pang gamitin

ulit. (bote ng mineral, balat ng mga pagkain, garapon at iba pa)
93
Nakikilahok sa proyekto ng paaralan at pamayanan na may kinalaman sa
kapaligiran.
Naisasabuhay ang mga kahalagaan ng wastong pamamahala ng basura.
Nakakagawa ng mga proyektong may pakinabang mula sa basurang
residual.
Ilalahad ng guro ang tatlong uri ng mga basura.
Ilalabas ng mga mag-aaral ang mga dalang basura na kung saan maaari
pang gamitin ulit o residual.
Magpapakita ng mga isang natapos na proyekto galing sa residual na basura.
Magbibigay din ang guro ng maikling pagpapaliwanag tungkol dito.
• Ano-ano ang mga residual na basura ang alam ninyo

na maaari pang gamitin uli?

• Ano-anong bagay ang magagawa natin mula sa mga residual
na basura na inyong nabanggit?
Ilalahad ng guro ang mga paraan na dapat sundin sa paggawa ng bulaklak

gamit ang bote ng mineral water.
1. Hatiin ang plastik na bote sa dalawa.

2. Sa may ulo banda ay hatiin naman ito sa may limang hati at ito
ang magiging petals ng ating bulaklak.
3. Pagkatapos nating hatiin ito ay paghihiwalayin at gawin itong
korteng petals gamit ang gunting.
4. Kulayan natin ang bulaklak na natapos.
94
Sa bahaging ito ay susuriin nang mabuti ng guro ang proyekto / output ng

mga mag-aaral. Sisiguraduhin ng guro na ito ay naisagawa ayon sa prosesong
natutunan.
Paano kaya makakatulong sa aspetong pangkabuhayan ang ating mga

natutunan ngayon?
• Mahalaga ba ang mga basurang residual sa atin?

• May maitutulong ba ito sa atin?
Magbibigay ang mga mag-aaral ng sariling opinyon tungkol sa kahalagahan

ng mga natutunan upang maibsan ang sulirananin ng mabilis na pagdami ng
basura sa ating paligid. Ipoproseso ng guro ang mga opinyong inilahad.
Pagtataya ng aralin
Magkakaroon ng maikling pagsusulit tungkol sa paksang natalakay.
Tatapusin ang nasimulang proyekto at ipapasa ito sa susunod na linggo
95
BAITANG-5
Ikalawang Markahan: Pakikipagkapwa-tao
Lesson 1: Pagmamalasakit sa kapwa
(Concern for others)
Ikatlong Markahan: Pagmamahal sa Bansa at
pakikibahagi sa pandaigdigang pagkakaisa
Lesson 1: Pagmamahal sa Bansa
1.1.Pagkakaroon ng Disiplina
(Discipline)
1.2. Pananagutan (Responsibility/
Accountability)
Lesson 2: Likas-kayang pag-unlad
( Sustainable development)
2.2. Pagmamalasakit sa kapaligiran
(Care of the envrionment)
Naipapamalas ang pag-unawa sa kahalagahan ng kalinisan, pakikipagkapwa
tao at pagganap ng mga inaasahang hakbang, pahayag at kilos para sa
kapakanan ng pamilya at kapwa.
Naisasagawa ang tamang paraan ng wastong kalinisan at hakbang kilos
at pahayag na may paggalang at pagmamalasakit para sa kapakanan at
kabutihan ng pamilya at kapwa.
Naipamalas ang mga gawain na kung saan nagsasaad ng pagkakaroon ng
malasakit sa kapwa.
Naisabuhay ang mga gawaing patungkol sa pagkakaroon ng malasakit sa
kapwa.
Magkakaroon ng paghahawan ng balakid sa pamamagitan ng pagbibigay

ng halimbawang pangungusap.
(Pagpapalawak ng talasalitaan at Pakikipagkapwa tao)
Magpapakita ng mga larawan ng Evacuation Center sa Marawi City.
“Guro nag-ambag ng mga hijab para sa kababaihan ng Marawi”
96
• Sa inyong pamayanan, kung may namatayan o nasalanta ng

kahit na anumang kalamidad o sakuna, ano ang inyong dapat
gawin?
• Maayos ba ang kalinisan kung nasa Evacuation Center tayo?
• Ano-ano ang maaari nating gawin upang mapanatili nating

malinis ang ating kapaligiran sa panahon ng kalamidad?
• Sa mga lugar na tinamaan o naapektuhan ng kalamidad, ano
ang kadalasang kalagayan ng mga tao?
• Ano-ano ang maaari nating maitulong sa mga taong
naapektuhan ng kalamidad o sakuna?
Ipapakita ng guro ang mga larawan tungkol sa iba’t ibang epekto ng

kalamidad at itatanong sa mga mag-aaral kung ano ang maaaring ipahiwatig
ng ipinakitang mga larawan.
Sa bahaging ito ay magkakaroon ng pagsasadula tungkol sa iba’t ibang

kalamidad at sa epekto nito sa kapaligiran at kalusugan ng mga apektadong
tao.
Pangkat A: Nasalanta ng baha

Pangkat B: Kaguluhan sa isang komunidad.
Pangkatang pagtatalakay, pipili ang pangkat ng magiging tagapag-ulat.
Sa anong paraan natin maipapakita ang pagmamalasakit sa kapwa tuwing

may darating na kalamidad?
Pangkat A- Nasalanta ng baha Pangkat B – Kaguluhan sa isang komunidad
97
• Kung may kalamidad sa ating lugar, ano-ano ang mga dapat

nating gawin upang mapanatili natin ang kalinisan at kaayusan
ng ating paligid?
• Sa anong paraan natin maipapakita ang pakikipagkapwa sa
panahon ng kalamidad o sakuna?
• Paano natin maipapakita ang pagmamalasakit sa aspetong

pangkalusugan ng ating kapwa lalong-lalo na sa panahon ng
kalamidad at sakuna?
Tandaan natin na ang pakikisama at pakikipag-kapwa tungo sa kalinisan ay

isang kanais-nais na kaugaliang Pilipino.
Pagtataya ng aralin
Bilang isang mamamayan, ano ang inyong nagawa na nagsasaad ng

pagmamalasakit sa kalinisan at pakikipag-kapwa tao? Magbigay ng tatlong
gawaing naisagawa.

Sa inyong pamayanan gumawa o sumali kayo sa mga gawaing
pampamayanan para sa kalinisan at ikabubuti ng inyong komunidad.
98
Naipamamalas ang pag-unawa sa kahalagahan ng pagpapakita ng mga
natatanging kaugaliang Pilipino, pagkakaroon ng disiplina para sa kabutihan
ng lahat, komitment at pagkakaisa bilang tagapangalaga ng kapaligiran.
Naisasagawa nang may disiplina sa sarili at pakikiisa sa anumang alituntuntunin
at batas na may kinalaman sa bansa at global na kalinisan.
Nakapagpapakita ng mga kanais-nais na kaugaliang Pilipino tulad ng
pakikisama sa kapwa, pagtulong at paglahok sa mga bayanihang gawain at
pagiging magiliw sa pagtanggap ng mga panauhin.
PBO ng MFSE Nanguna sa Bayanihang Paglilinis ng Paaralan
Ang Pupils’ Body Organization o PBO ng Matalam Farm Settlement

Elementary School sa pangunguna ng kanilang president na si Mama
Angol Manalindo ng ikaanim ng baitang pangkat Aguinaldo ay
nagsagawa ng bayanihan sa pamamagitan ng paglilinis sa loob at
labas ng kanilang paaralan noong Agosto 7, 2017. Layunin nitong
hikayatin ang bawat mag-aaral na panatilihin ang kalinisan ng
paaralan upang ang bawat isa ay makaiwas sa sakit.
Base sa artikulong binasa, ano ang mabuting epekto ng sama-samang

paglilinis sa tahanan at maging sa paaralan?
Sisimulan ang gawain sa pamamagitan ng pagbabasa ng isang balitang

pampaaralan.
99
• Tungkol saan ang balitang binasa?

• Maituturing bang pakikisama ang kanilang ginawa?
• Paano niyo ipinapakita ang tunay na pakikisama?
Sa bahaging ito ay tatalakayin at pag-uusapan ang kahalagahan ng paglilinis

at pakikisama sa mga gawaing pampaaralan.
• Ano ang inyong nararamdaman kapag nakikita mong marumi

ang inyong silid-aralan?
• Ano ang gagawin mo upang mapanatiling malinis ang loob at
labas ng inyong paaralan?
• Nasusunod ba ninyo at naisasagawa ang paglilinis sa inyong
paaralan?
• Paano ninyo ito isinasagawa?
Hihikayating magkwento ang ilang mag-aaral ng sariling karanasan na may

kaugnayan sa pakikipagkaibigan sa ibang tribo.
• Lumalahok din ba kayo kung kayo ay inimbitahan sa isang pista

o kanduli?
• Paano nyo ipinapakita na kayo ay nakikibahagi sa kalinisan?
• Sinusunod ba ninyo ang sinasabing “Waste Segregation”?
Paano ninyo ito ginagawa?
Hatiin sa tatlong pangkat ang mga mag-aaral. Sasagutin sa kuwaderno

ng bawat pangkat kung anong paraan ang maaari nilang gawin upang
makatulong sa kampanya laban sa pagkalat ng basura sa loob at labas ng
paaralan.
Ipapaliwanag ng bawat pangkat ang kanilang sagot ng may paggabay ng

guro.
Unang Pangkat: Magbibigay ng mga halimbawa ng mga

bagay na nabubulok.
Pangalawang Pangkat: Magbibigay ng mga halimbawa ng mga
bagay na hindi-nabubulok.
Pangatlong pangkat: Magbibigay ng mga halimbawa ng mga
bagay na recyclable.
100
Bilang PBO officers, magtala ng tatlong agenda kung paano makontrol ang
pagkalat ng basura sa loob at labas ng paaralan?
Tatalakayin ng bawat pangkat ang kanilang sagot ng may paggabay ng
guro.
• Ikaw ba ay nakikisama sa mga gawaing paglilinis sa inyong

tahanan? Paano mo ipinapakita sa iyong kapamilya ang
iyong pakikiisa?
• Nakikipagtulungan ka rin ba sa waste segregation upang
maiwasan ang pagdami ng mga kalat na basura?
• Paano mo ito ginagawa o ipinapakita?
Sa pangunguna ng PBO officers, magkakaroon ng kampanya sa iba’t ibang

mga pangkat tungkol sa tamang waste segregation.
Ang tamang pagtatapon ng basura sa tamang paglagyan ay isang

kaugaliang kanais-nais.
Pagtataya ng aralin
Isulat ang N kung ang bagay ay nabubulok, D kung di-nabubulok at R kung

residual? Isulat ang inyong sagot sa patlang na inilaan sa unahang bahagi ng
salita.
_____ 1. Balat ng saging

_____ 2. Bote
_____ 3. Plastic
_____ 4. Dahon
_____ 5. Papel
Magtatala ang mga mag-aaral ng tatlong bagay na nabubulok, tatlong di-

nabubulok at tatlong residual.
101
Naisasagawa nang may disiplina sa sarili at pakikiisa sa anumang alituntunin
at batas na may kinalaman sa bansa at global na kalinisan.
Nakapagpapakita ng mga kanais-nais na kaugaliang Pilipino tulad ng:
 Pakikisama sa kapwa Pilipino.

 Pagtulong/Paglahok sa bayanihan at kalusugang gawain.
Pagwawasto sa takdang-aralin.
Ilalagay ng mga bata sa kolum na kinabibilangan ang mga halimbawang

bagay: balat ng saging, bote, papel, dahon, cellophane, mineral bottle.

Nabubulok Di-nabubulok Recyclable
Ano-ano ang ginagawa ninyo sa mga basura sa inyong tahanan?
102
Ilalahad ang halimbawa ng bagong paksa na tatalakayin.
Magpapakita ang guro ng mga larawan. Hihikayating magbigay ng reaksiyon
ang mga bata tungkol sa larawan.
Iuugnay ng guro ang konsepto ng larawang nakikita sa bagong paksang

tatalakayin.
Ipapabasa sa mga bata ang tulang “Sa Totoo Lang Po!”

Ni Dr. Erico M. Habijan et.al.
Tatalakayin ang nilalaman ng tula. Ipapasagot sa mga bata ang sumusunod

na katanungan:
• Ano ang tinutukoy sa tula?

• Sa inyong palagay bakit ito pinamagatang “Sa Totoo Lang Po!”
• Alin sa mga saknong ng tula ang higit na nakaagaw ng iyong
pansin? Ipaliwanag ang sagot.
• Sa inyong palagay, ano ang mensahe ng tula sa
mga mambabasa?
103
Pagpangkatin sa tatlo ang klase.
Magtatala ang bawat pangkat ng tatlong mga gawain na nagpapakita ng

katapatan sa kapwa at kalikasan. Magpapaliwanag ang bawat grupo sa
harap ng klase.
Dapat Di-Dapat
Naging tapat ba kayo sa inyong mga gawain at tungkulin sa kalinisan bilang

mga mamamayan ng inyong komunidad?
Magbabahagi ang mga mag-aaral ng tatlong mga gawaing nagpapakita

ng katapatan sa kapwa at kalikasan.
Ang pagiging matapat ay isang pananagutan bilang isang mabuting

mamamayan. Naipamamalas ang pag-unawa sa kahalagahan ng
pagpapakita ng mga natatanging kaugaliang Pilipino, pagkakaroon ng
disiplina para sa kabutihan ng lahat, komitment at pagkakaisa bilang
tagapangalaga ng kapaligiran.
Pagtataya ng aralin
Magbigay ang mga mag-aaral ng isang kaugalian na nagpapakita ng

katapatan sa kapaligiran.
104
Naisasabuhay ang pagkakaisa at komitment bilang responsableng
Nakapagpapakita ng magagandang halimbawa ng pagiging responsableng
tagapangalaga ng kapaligiran at kalinisan.

Magkakaroon ng maikling talakayan tungkol sa pagbabagong nangyayari sa
kapaligiran at kalinisan.
(pagkakalbo ng kabundukan, madalas na pagbaha, sobrang init ng panahon,
usok at kalat na basura sa lupa, ilog at iba pa...)

Papaano natin maipapakita na ating nagampanan ang ating pananagutan
at tungkulin sa ating kapaligiran at kalikasan?
Ipaparinig sa mga bata ang awiting “Masdan ang Kapaligiran” ng Asin.
Wala ka bang napapansin

Sa iyong mga kapaligiran?
Kay dumi na ng hangin
Pati na ang mga ilog natin
Bakit di natin pag-isipan

Ang nangyayari sa ating kapaligiran
Hindi nga masama ang pag-unlad,
kung hindi nakakasira ng kalikasan.
105
Ano ang tinutukoy ng bawat pangungusap o linya ng awitin?

Base sa awitin, ano ang masasabi mo sa ating kapaligiran?
Bilang mag-aaral, paano ka makakatulong Isagawa ang 3R’s of

upang maging malinis ang ating kapaligiran? Waste Management,
makilahok sa National
Greening Program ng
Gobyerno.
Makilahok o magsagawa ng tree planting.
Tandaan Natin:
Ang ating pagmamahal at pagmamalasakit sa kapaligiran at

kalinisan ay maipapakita natin sa pamamagitan ng pakikiisa sa
mga programang pangkapaligiran. Magsisilbi tayong halimbawa
ng responsableng tagapangalaga ng kapaligiran at kalinisan.
Pagtataya ng aralin
Magbigay ang mga mag-aaral ng 2 paraan kung paano maipapakita ang
pagmamalasakit sa kapaligiran at kalinisan. Ipasulat ito sa isang papel.
Sasagutin sa kwaderno.
Ano sa tingin ninyo ang maaaring maidulot ng maruming kapaligiran?
106
Naisasabuhay ang pagkakaisa at komitment bilang responsableng
Nakalalahok sa pangangampanya sa pagpatupad sa mga batas para sa
kabutihan ng lahat.
Pagwawasto sa ibinigay na takdang-aralin.
• Ano-ano ang tatlong uri ng basura?

• Ano-ano ang 3R’s of waste segregation o pagbubuklod
ng basura?
Maglalarawan ang mga mag-aaral ng dalawang lugar sa kanilang barangay.
Lugar A Lugar B
Malinis at Mapayapa Marumi at Magulo
Hihikayatin ang mga mag-aaral na magbibigay ng reaksyon tungkol sa lugar

na kanilang inilarawan.
Alin sa mga ito ang nais ninyong maging tirahan? Bakit?
107
Pagbibigkas ng Tula:
“Ang Aming Bayan”

ni Abdula I. Ismael
Saan ka man magpunta, Lahat tayo ay magtulungan,
Sa Timog man o hilaga Upang sakuna ay malunasan
Makikita mo ay basura, Dulot ng basurang kailanman,
Kung saan tao’y Nagkalat sa bayan kahit saan
napapariwara.
Sariling basura’y dapat ilagay
Ang bayan ko’y Kung saan ito ay nababagay
nanganganib. Nang sa ganon lahat ay
Sa basurang mapanganib magtagumpay
Na animo’y sumasanib, Sa pagpapahalaga sa mga may
Sa taong kahit manhid. buhay.
• Ano ang tinutukoy sa tula?

• Ano-ano ang masamang epekto ng basura sa atin?
• Ano ang kahalagahan ng pagtatapon ng sariling basura sa
tamang lalagyan?
Magbibigay ng tatlong polisiya na maaaring makapagpapanatili ng kalinisan

at pangangalaga sa loob at labas ng paaralan.
Ipasagot ang chart sa mga mag-aaral, lagyan ng tsek ( √ ) ang ang mga
gawain ay naisasagawa o hindi:

Gawain Ginagawa Di-ginagawa
1. Inilalagay ang basura sa tamang paglagyan.
2. “Tapat ko, Linisin ko”
3. Nakikilahok sa bayanihang paglilinis.
108
Ang pagsasakatuparan ng mga batas sa pagpapanatili ng kalinisan ng

kapaligiran ay para sa kabutihan ng lahat.
Pagtataya ng aralin
Magbibigay ng tatlong pamamaraan kung paano kontrolin ang pagdami ng

mga basura.
1.
2.
3.
Papangkatin ang mga mag-aaral para sa pagbubuo ng WASH Club.
109
BAITANG-6
Ikatlong Markahan: Pagmamahal sa Bansa at
pakikibahagi sa Pandaigdigang Pagkakaisa
Lesson 1: Pagmamahal sa Bansa
1.2. Pananagutan (Responsibility)
Lesson 2: Tagapag kalinga ng kapaligiran
(Care and protection of the environment)
Lesson 3: Pandaigdigang Pagkakaisa
(Global Solidarity)
3.1. Kapayapaan at Kaayusan
(Peace and Order)
Naipamamalas ang pag-unawa sa kahalagahan ng pagmamahal sa bansa
at pandaigdigang pagkakaisa tungo sa isang maunlad, mapayapa at
mapagkalingang pamayanan.
Naipakikita ang wastong pangangalaga sa kapaligiran para sa kasalukuyan
at sa susunod na henerasyon.
Nakagagamit nang may pagpapahalaga at pananagutan sa kabuhayan at
pinagkukunang-yaman.
Aawitin nang sabay-sabay ng mga mag-aaral ang awiting “KAPALIGIRAN.”
• Ano ang mensahe ng awitin sa ating mga mamamayan?

• Ano-ano ang mga likas na yaman na nabanggit sa awitin?
• Ano-ano ang mga nangyari sa mga likas na yaman na
nabanggit sa awitin?
Ano-ano sa palagay ninyo ang mangyayari kung tuluyang mapapabayaan

ang ating likas na yaman?
110
Pag-uugnay ng mga bagong
halimbawa sa bagong aralin
• Ano-ano ang mga nakukuha

nating biyaya mula sa ating
likas na yaman?
• Ano-ano ang kahalagahan
ng mga ito?
Pagtalakay ng bagong konsepto at

paglalahad ng bagong kasanayan - 1
Ano-ano ang kahalagahan ng mga likas

yaman (tubig, lupa, kagubatan)?
Tatalakayin ang wastong pangangalaga sa likas yaman para sa kasalukuyan

Pangkatang Gawain:
Pangkatin ang klase ng apat at bigyan ng sampung minuto ang bawat grupo
upang sagutin ang sumusunod na mga tanong:
Paano natin mapapanatili ang tamang pamamahala ng ating likas na yaman

na pinagkukunan ng ating kabuhayan?
Pagbabahagi sa resulta ng malayang talakayan sa harap ng klase.
111
Bilang isang mag-aaral, ano ang iyong magagawa sa pangangalaga ng ating

kalikasan upang magkaroon ng isang malusog at maunlad na pamumuhay?
Ano-ano ang wastong paraan ng pangangalaga ng mga likas yaman?
Pagtataya ng aralin
Ipapaliwanag ang mga kahalagahan ng wastong paraan ng pangangalaga
ng mga likas na yaman.
Gagawa ang mga mag-aaral ng isang malayang tula (2-3 saknong) tungkol
sa wastong pagpapahalaga ng ating likas na yaman.
112
Naiisa-isa ang mga suliraning pangkapaligiran dulot ng kawalan ng
pagpapahalaga at pananagutan sa kabuhayan at pinagkukunang-yaman.
Balik - aral sa nakaraang aralin o pagsisimula ng bagong – aralin
Ano-ano ang wastong pangangalaga sa ating kapaligiran batay sa awiting

may pamagat na Kapaligiran?
Magpapakita ang guro ng mga larawan sa mga mag-aaral.

• Bilang kabataan, apektado ba kayo sa mga suliraning
pangkapaligiran?
• Paano nakaaapekto sa mga pinagkukunang-yaman ang mga
nasa ipinakitang larawan?
Papangkatin sa apat na pangkat ang mga mag-aaral. Bibigyan ng isang

larawan ang bawat grupo. Bawat grupo ay ipapaliwanag sa klase kung ano
ang naidudulot ng mga nasa larawan sa kapaligiran.
Magpapakita ang guro ng mga larawan patungkol sa nasirang mga likas na

yaman dulot ng kalamidad.
113
Ano-ano ang naging epekto ng mga nasabing kalamidad sa kapaligiran at sa

kalusugan ng mga tao?
• Ano- ano ang maaaring mangyari sa mundo kung tuluyan

nang masisira at mauubos ang ating mga pinagkukunang-
yaman at kabuhayan?
• Sa pagkasira ng mga likas na yaman, ano-ano kaya ang
kontribusyon ng tao sa pagkasira ng mga ito?
Magsasadula ang mga mag-aaral sa magiging epekto ng kawalan ng

pangangalaga sa ating likas yaman.
Bilang isang mag-aaral, ano-ano ang maaari ninyong gawin upang maiwasan
ang pagkasira ng ating kalikasan?
Ano-ano ang naidudulot sa atin ng kawalan ng pagpapahalaga sa ating likas

na yaman?
Pagtataya ng aralin
• Ano-ano ang epekto ng pagkasira ng kabuhayan at

pinagkukunang - yaman sa kapaligiran at kalusugan ng tao?
• Susulat ang mga mag-aaral ng limang paraan sa

pangangalaga ng kalikasan.
Itatala ng mga mag-aaral ang mga batas tungkol sa pangangalaga ng ating

likas na yaman.
114
Ano-ano ang epekto ng kawalan ng pagpapahalaga sa ating likas na yaman

at kapaligiran?
Ilalahad ang nilalaman ng tula “MAGANDANG PILIPINAS”
(Mula sa Batayan aklat at sasagutin ang mga katanungan na nasa pahina

95.)
Anong ahensya ang nangunguna sa pagpapatupad ng pangangalaga sa

ating likas na yaman?
May alam ba kayong mga batas na ipinapatupad sa inyong lugar tungkol sa

pangangalaga ng likas yaman?
115
Tatalakayin ang mga batas na ipinapatupad ng
ating pamahalaan tungkol sa pangangalaga sa likas
yaman base sa Republic Act 8749 o Philippine Clean
Air Act.
Pagtalakay ng bagong konsepto at paglalahad ng

bagong kasanayan – 2
Paano makatutulong sa kaayusan at kalinisan ng kapaligiran ang mga

nasabing batas?
Ano-ano ang kaya mong gawin upang makatulong sa pagpapatupad ng

batas tungkol sa pangangalaga ng likas na yaman?
Mahirap bang sundin at ipatupad ang mga inilahad na batas sa inyong sariling
pamayanan?
Ang mga batas ay ginawa at ipinatutupad upang pangalagaan di lamang

ang sangkatauhan, kalikasan, kundi pati na rin ang buong sanlibutan.
Magkakaroon ng malayang talakayan base sa tanong na:
Bakit kailangan nating sundin ang mga batas na inilahad para sa kalikasan?
Pagtataya ng aralin
Ipapaliwanag ng mga mag-aaral kung ano ang napapaloob sa RA 8749.
Gugupit ng mga larawan o balita ang mga mag-aaral tungkol sa

magagandang epekto ng ginawang pangangalaga at pagmamalasakit ng
mga tao sa ating kalikasan at idikit sa coupon band.
116
at sa susunod na henerasyon
Naisasagawa ang tapat na pagsunod sa mga batas pambansa at
pandaigdigan tungkol sa pangangalaga sa kapaligiran. (RA 9275 Philippine
Clean Water Act)
Balik-aral:
Ano-ano ang mga batas na natalakay kahapon na nagpapakita ng

pagpapahalaga at pangangalaga sa likas na yaman?
Ilalahad ng guro ang mga batas pambansa patungkol sa Philippine Clean

Water Act at pagkatapos ay isusunod ang talakayan tungkol dito.
Magpapakita ang guro ng mga larawan tungkol sa paglabag sa RA 9275.
Ano-ano ang mga programang ipinatutupad at isinasagawa sa inyong

barangay upang maisakatuparan ang pagpapanatili ng malinis na tubig?
Ano-ano ang mga di mabuting epekto ng di pagsunod sa batas na RA 9275

Philippine Clean Water Act.
117
Ano-ano ang magagandang naidudulot ng pagpapatupad at pagsunod sa

batas na ito?
Mahirap bang sundin at ipatupad ang mga inilahad na batas sa inyong sariling
pamayanan?

Magbigay ng halimbawa ng mga pangyayaring nagpapakita ng paglabag
sa mga nasabing batas.
Bakit kailangang may mga batas na dapat ipatupad at ano-ano ang

kahalagahan ng mga ito?
Pagtataya ng aralin
Ipapaliwanag ng mga mag-aaral kung ano ang napapaloob sa RA 9275

Philippine Clean Water Act.
Magtatala ang mga mag-aaral ng mga batas na nakikita sa kanilang lugar

na may kinalaman sa pangangalaga sa likas na yaman.
118
Naisasagawa ang tapat na pagsunod sa mga batas pambansa at
pandaigdigan tungkol sa pangangalaga sa kapaligiran (RA 9003 Ecological
Waste Management Act of 2000).
• Ano-ano ang mga gawaing nagpapakita ng pagpapahalaga

sa kalikasan?
• Ano ang napapaloob sa RA 9275?
• Magbibigay ang guro ng mga halimbawa ng mga batas o

ordinansa na nangangalaga sa ating mga likas na yaman at
kapaligiran.
• Ilalahad din ang kahulugan ng 3Rs (Reduce, Reuse, Recycle).
• Magkakaroon din ng maikling talakayan tungkol dito.
Magpapakita ng mga larawan ng basura na napapabilang sa 3Rs (Reduce,

Reuse, Recycle).
Ilalahad ang nilalaman ng RA 9003 Ecological Solid Waste Management Act

of 2000.
Ano-ano ang napapaloob sa RA 9003?
119
Isahin ng mga mag-aaral ang tamang pamamaraan ng pangongolekta at

pagbubukod ng mga basura 3R (Reduce, Reuse, Recycle).
Naisasagawa ba ninyo ito sa inyong tahanan o sa inyong kumunidad?

Sa tingin ninyo, naging epektibo ba ang pagpapatupad ng mga nasabing
batas?
Ang mga batas na naipatupad ay may magandang epekto sa ating lipunan.

Bilang isang mabuting mamamayan ng ating bansa, paano ka makatutulong
sa pagpapatupad nito lalong-lalo na sa loob ng ating paaralan?
Pagtataya ng aralin
Magbibigay ang mga mag-aaral ng karagdagang mga batas na may

kinalaman sa pangangalaga sa likas na yaman at ipaliwanag ito sa harap ng
klase.
Mangangalap ang mga mag-aaral ng mga ordinansa sa kanilang lugar na

may kinalaman sa pangangalaga sa likas na yaman at kapaligiran.
120
APPENDIX
121
122
APPENDIX
123
124
APPENDIX
125
APPENDIX
TOOLKITS: STORIES AND SONG LYRICS
“Ang Balon”
Sa isang bayan ng maguindanao, may isang baryo na kung tawagin ay baryo matilak.
May isang pamilya na may apat na anak, ang ama ay si Manso Samelon. Ang ina naman ay si Sapia
Samelon. Si Abdul Kahal ay limang taong gulang. Ang panganay na anak ay si Amel Samelon, labing
tatlong gulang. Si Nolaida, sampung taong gulang at ang bunso ay si Alibay Samelon.
Isang araw, may babala sa radyo na hindi nila ito napaghandaan, na may nasirang tubo na sanhi ng
malakas na ulan at kukumpunihin nila ito sa loob ng dalawang araw. Ngunit ang pamilyang ito ay hindi
handa sa pangyayari. Naisip ng ama na kumuha ng tubis sa may karatig na lugar. Agad na tinawag ang
dalawang lalaking anak at kinuha ang kanilang kalabaw na may karatela at mga sisidlan ng tubig. Siya ay
lumayo at naghanap ito ng tubig na kanilang magagamit hanggang sa nakarating sa may karatig bayan at
doon ay may balon. Dali-dali silang bumaba mula sa karatela at bitbit ang mga sisidlan ng tubig.
Masaya at nagbibiruan ang magkapatid. Wika ng ama, “sige, dalian nyo na yan dahil gumagabi na”
“Opo ama,” sagot ng magkapatid at agad na inayos ang mga sisidlan ng tubig at umalis pa-uwi sa kanilang
bahay. Subalit hindi nila napansin na ang balon na kanilang pinagkuhaan ng tubig ay di ligtas para sa
inumin dahil may malapit na “pagawaan ng abono” labing limang metro ang layo. Mayroong kanal na
malapit dito na may masangsang na amoy.
Pagdating sa bahay, agad na ginamit ang tubig mula sa balon. Dito sila kumuha ng inumin at ginamit din
sa pagluluto. Maya’t maya lamang ay sumakit na ang tiyan ng bunso na si Alibay, nagtae ito at nagsuka.
Di nagtagal ay pati ang dalawa pa nilang anak na sina Amel at Abdul Kahal ay nagkasakit din.
“Anong nangyari sa inyo?”, Tanong ng ina. Agad naman na sumagot ang mga bata, “uminom lang po kami
ng tubig at bigla na lang sumakit ang aming tiyan”.
“Ina, masakit na masakit ang tiyan ko!”, Daing ni Nolaida. Dali daling nagbalot ng gamit ang mag-asawa
at dinala sa ospital ang mga anak.
Pagdating ng ospital ay agad itong inasikaso ng mga doctor at nurse sa ospital. Nilagyan ang mga batang
may sakit ng karapatang lunas. Binigyan sila ng suwero at gamut upang maibsan ang pananakit ng
kanilang tiyan at pagtatae. Pagkatapos asikasuhin ang tatlong bata at agad na kinausap ng doctor ang
mag-asawa.
“Ano ba ang nangyari sa kanila?”, Tanong ng doktor.
“Pagkatapos po nila uminom ng tubig galing sa balon ay bigla po sila nagdaing na masakit ang tiyan!”,
Wika ng ina.
“Saan po galing ang tubig?”
“Sa balon po,” sagot ng ama.
“Balon? Saan yun?”, Ani ng doktor
“Sa karatig bayan po, malapit sa pagawaan ng abono”, dagdag ng ama.
“Naku, hindi po ligtas ang tubig na yun. Napakuluan po ba ang tubig bago inumin?”, Sabi ng doctor.
“Hindi po”, sagot ng mag-asawa. Agad-agad na pinaliwanag ng doktor sa mag-asawa ang nangyari sa
mga bata. Tinuro nito kung paano ang tamang paraan at kahalagahan ng pagpapakulo sa tubig inumin
bago ito gamitin.
Naliwanagan ang mag-asawa sa sinabi ng doctor. Noong nagbalik sa kanilang tahanan ang pamilya,
naiisip nila ang kanilang dapat gawin sa tubig na kanilang iinumin. Dapat itong pakuluan upang maging
malinis at ligtas.
126
APPENDIX
HANDWASHING SONG 1: “ANG WASTONG PARAANG HANDWASHING SONG 2: “THIS IS MY

NG PAGHUHUGAS NG KAMAY” WAY”
ANG PAGHUHUGAS NG KAMAY GAMIT ANG SABON,

SABON. THIS IS THE WAY I WASH MY HAND,
GINAMITAN NG MALINIS NA TUBIG, TUBIG. I WASH MY HAND
KUSKUSIN, PABULAIN, GAMIT-GAMIT ANG SABON THIS IS THE WAY I WASH MY HAND,
BANLAWAN NG MALINIS NA TUBIG I WASH MY HAND
BANLAWAN NG MALINIS NA TUBIG
“ANG MAG-ANAK NI MANG JERRY”
Sa Barangay Quezon ay hinahangaan ang mag anak ni Mang Jerry. Nakikita kasi nila ang
pagsasama-sama ng mag-anak sa palagiang paglilinis sa labas ng bahay nila. Nililinis ni Mang
Jerry ang kanal sa harapan nila. Sinisugurado niya na walang tubig ito para walang lamok na
maninirahan dito. Ayaw niyang ma-dengue ang mag-anak niya at ang mga mamamayan ng
barangay nila. Sinisigurado naman ni Vanduane na walang maninirahang lamok sa paligid
nila kaya’t regular na pinuputol niya ang mga damo at mataas na tanim na hardin at sa
paligid ng bahay nila. Kasama niya si Denry sa gawaing ito.
Winawalis ni Trishia ang mga pinagputulan ng Kuya niya. Pinupulot rin niya ang mga nagkalat
na papel sa paligid nila. Tinutulungan siya ni Lola Betty. Ang mga tanim naman ang inaasikaso
ni Laing Cristina. Dinidiligan at binubungkal ang mga ito. Nilalagyan ni Lolo Nardo ng mga
pataba upang lumalaking malusog ang mga ito. Inaayos nila ang mga ito sa ipinapatayong
patungan ni Mang Jerry. Pati ang bunsong si Kincha ay tumutulong rin. Siya nag taga-abot ng
mga kailangan ng mga magulang at mga kapatid niya.
Nang tanungin ng Punong Barangay kung ano ang sikreto niya at napagtatrabaho niya ang
buong pamilya. Sinabi ni Mang Jerry na binigyan niya sila ng mga gawaing dapat isagawa at
kung papaanong isagawa ito. Ipinaliwanag niya rin sa mga bata ang kahalagahan ng kalinisan
sa bakuran nila. Naniniwala sila na ang kalinisan sa bakuran ay kalusugan ng pamilya kaya’t
ginagawa ito ng madalas.
127
POTABLE WATER/ MALINIS NA TUBIG
TAGALOG MAGUINDANAON
ANG TUBIG NAMIN NA INIINOM SU IG NAMI A BAGINUMEN

ANG TUBIG NAMIN AY SINASALA SU IG NAMI A PEDSALALEN
ANG TUBIG NAMIN AY PINAPAKULUAN SU IG NAMI A PAPEDSEBUN
ANG TUBIG NAMIN AY PINAPAINITAN SU IG NAMI A BAGAGAGEN
ANG TUBIG NAMIN AY MALINIS, SU IG NAMI A MATILAK
LIGTAS PARA INUMIN MATILAK A BAGINUMEN
DAHIL ITO AY NILILINIS NG NANAY KA PENGGAMUTAN NI INA
AT NAGIGING MABUTI SA KATAWAN. KA PAKAGKAPIYA KANU LAWAS
HINDI NAGIGING SANHI NG SAKIT, HINDI NAGIGING DI PAKADSAKIT, DI PAKADTAGUDO

SANHI NG PAGTATAE IPEDTABEL, PEDSALALEN
PINAPAINITAN, GINAGAMITAN NG CHLORINE BAGAGAGEN, PEDCHLORINAN
MALINIS, MALINIS ANG TUBIG NAMIN. MATILAK, MATILAK SU IG NAMI.
“MALIK KALAT”
NI SALIK M. PUSAKA
Sa isang bayan ng Malimpiyo, matiwasay at masayang naninirahan ang pamilya ng mag asawang Bae Norhata
at Datu Salik. Sila ay may kaisa-isa na anak na lalaki na lubha nilang pinagbubuhusan ng pagmamahal; si
Malik, isang batang ubod ng tamad. Malimit siyang mapagsabihan ng kanyang mga magulang dahil sa
laging makalat sa kanyang kwarto ay iniipon lamang niya ang mga kalat sa ilalim ng kanyang kama lingid
sa kaalaman ng kanyang ina.
Isang araw ay may malakas na ulan na hindi inaasahang tumama sa kanilang bayan. Sa lakas ng pagbuhos
ng ulan ay hindi inaasahang nagkaroon ng baha sa kanilang bayan at sa kasamaang palad ay pinasok ng
malakas na tubig baha ang kanilang bahay. Dahil sa lakas ng agos ng tubig ay tinungo nito ang silid ni
Malik at tinangay ang mahigit dalawang sakong basura na inipon niya sa ilalim ng kanyang kama. Dahil sa
dami ng natangay na basura ay natangay nito sa kanal na dinaraanan ng tubig na nanggagaling sa kanilang
bahay at dahil dito ay mabilis na tumaas ang tubig sa bahay ng mag-anak hanggang sa halos lamunin na
ng tubig ang buong bahay. Samantala, mabilis naman na nasagip ni Datu Salik ang kanyang mag-ina at
inakyat sa bubong ng kanilang bahay. Sa awa ni Allah ay humupa din ang baha kinagabihan. Bumunlantang
sa pamilya nila ang kanilang mga kagamitan na nilusaw na ng tubig. Nagsisisi si Malik sa kanyang nagawa,
kung nakinig sana siya sa kanyang ina ay hindi sana mangyayari iyon sa kanilang bahay. Dahil sa pagsisisi ay
mahigpit na niyakap ni Malik ang kanyang ome at abe at nasabing “patawad po ome at abe, magbabago
na po ako”.
Maraming aral sa buhay ang napulot ni Malik sa unos na muntik nang ikapahamak niya at ng kanyang mahal
na Ome at Abe, ang pangyayaring iyon ang nag-udyok kay Malik na lumahok sa proyekto ng kanilang bayan
tungkol sa pangangalaga sa kapaligiran at tamang pagtatapon ng basura. Natutunan niyang ilagay ang mga
nabubulok na basura sa basurahang biodegradable at sa non-biodegradable ang mga hindi nabubulok.
Marami na rin siyang alam sa mga pamamaraan upang mapakinabangan muli ang mga basurang patapon
na. Simula noon ay sinusunod na niya ang mga utos ng kanyang ome at abe.
128
APPENDIX
TOOLKITS: ILLUSTRATIONS
129
APPENDIX
TOOLKITS: ILLUSTRATIONS
130
ANNEX A. 12 IDENTIFIED LESSON FROM ESP CURRICULUM GUIDE FOR WASH KEY MESSAGES
INTEGRATION
Pamantayan para sa Baitang 1 Batayang Pagpapahalaga/Mga Kaugnay na Pagpapahalaga
Naipamamalas ng mag-aaral ang Unang Markahan: Tungkulin ko sa aking Sarili at Pamilya

pag-unawa sa mga paraan ng Lesson 3: Pagiging responsible sa pangangalaga sa sarili
paggalang sa sarili, kapwa, bansa 3.1. Kalinisan at Kalusugan (Cleanliness & Wellness)
at Diyos bilang gabay tungo sa Ikatlong Markahan: Para sa Kabutihan ng Lahat, Sumunod Tayo
maayos at masayang tahanan at Lesson 2: Likas-kayang pag-unlad (Sustainable development)
paaralan. 2.1. Pagmamalasakit sa kapaligiran (Care of the environment)

pag-unawa sa pagpapakita ng Lesson 2: Pagiging responsible sa pangangalaga/pag-iingat sa sarili
mga kilos na nagpapahalaga sa 2.1. Kalinisan at Kalusugan (Cleanliness & Wellness)
sarili, kapwa, bansa at Diyos at sa Ikatlong Markahan: Para sa Kabutihan ng Lahat, Sumunod Tayo
Kanyang mga nilikha bilang pat- Lesson 2: Likas-kayang pag-unlad (Sustainable development)
nubay sa maayos at masayang 2.1. Pagmamalasakit sa kapaligiran (Care of the environment)
tahanan at paaralan.

pag-unawa sa mga gawain na Lesson 4: Pangangalaga sa sarili
nagpapakita ng pagpapahalaga 4.1. Mabuting kalusugan
tungo sa maayos at masayang 4.2. Pangangasiwa ng sarili
pamumuhay na may mapana- Ikatlong Markahan: Para sa Kabutihan ng Lahat, Sumunod Tayo
gutang pagkilos at pagpapasiya Lesson 2: Likas-kayang pag-unlad (Sustainable development)
para sa sarili, kapwa, pamayanan, 2.1. Kalinisan at kaayusan (Cleanliness and orderliness)
bansa at Diyos.
Naipamamalas ng mag-aaral ang Ikatlong Markahan: Pagmamahal sa Bansa at Pakikibahagi sa

pag-unawa sa mga makabulu- Pandaigdigang Pagkakaisa
hang gawain na may kaakibat na Lesson 2: Likas-kayang pag-unlad (Sustainable development)
pagpapahalaga tungo sa wasto, 2.1. Pagkakaroon ng Disiplina (Discipline)
maayos, masaya at mapayapang
pamumuhay para sa sarili, kapwa,
bansa at Diyos.
131
Naipamamalas ng mag-aaral ang Ikatlong Markahan: Pagmamahal sa Bansa at Pakikibahagi sa

pag-unawa sa masusing pagsusuri Pandaigdigang Pagkakaisa
sa pagpapahayag, pagganap ng Lesson 1: Pagmamahal sa Bansa
tungkulin na may pananagutan at 1.1. Pagkakaroon ng Disiplina (Discipline)
pagsasabuhay ng mga ito tungo 1.2. Pananagutan (Responsibility/Accountability)
sa masaya, mapayapa at maun- Lesson 2: Likas-kayang pag-unlad (Sustainable development)
lad na pamumuhay para sa sarili/ 2.2. Pagmamalasakit sa kapaligiran (Care of the environment)
mag-anak, kapwa/pamayanan,
bansa/daigdig at Diyos.
Naipamamalas ng mag-aaral ang Ikatlong Markahan: Pagmamahal sa Bansa at Pakikibahagi

pag-unawa sa mga gawain na sa Pandaigdigang Pagkakaisa
nakatutulong sa pag-angat ng Lesson 1: Pagmamahal sa Bansa
sariling dignidad, pagmamahal sa 1.2. Mapanagutan (Responsibility)
kapwa na may mapanagutang
Lesson 2: Likas-kayang pag-unlad (sustainable development)
pagkilos, mapayapa at maunlad
na pamumuhay para sa kabuti-
2.2. Tagapag kalinga ng kapaligiran (Care and protection of
hang panlahat. the environment)
Lesson 3: Pandaigdigang Pagkakaisa (Global Solidarity)
3.1. Kapayapaan at Kaayusan (Peace and Order)
132
ACRONYMS
ARMM Autonomous Region in Muslim Mindanao

CRS Catholic Relief Services
CG Curriculum Guide
DEPED Department of Education
DLL Daily Lesson Log
DLP Daily Lesson Plan
EsP Edukasyon sa Pagpapakatao
HP Hygiene Promotion
IMAN Integrated Mindanaon’s Association for Natives Inc.
PGTM Peace Governance for Transformation in Mindanao
SWM Solid Waste Management
USCCB United States Conference of Catholic Bishops
WASH Water Sanitation and Hygiene
3R Resude, Re-use, Recycle
133
REFERENCES
Water, Environment and Sanitation Technical Guidelines Series No. 6 “A Manual on Hygiene Promotion”
UNICEF 1999
The SPHERE Project 2011 Edition

P.D. 856 Code of Sanitation of the Philippines, Implementing Rules and Regulations, Environmental Health
Services, Department of Health
National Solid Waste Management Council Website www.eia.emb.gov.ph/nswmc
Philippine National Standards for Drinking Water 2007
The Water Code of the Philippines
Department of Health, Philippines website www.doh.gov.ph
Wikipedia – The Free Encyclopedia, www.en.wikipedia.org
Academy for Education. 2009. Guide for training outreach Workers: Water, Sanitation, and Hygiene
Improvement training package for the prevention of diarrheal disease, Washington, Retrieved from
http://toolkit.ineesite.org/toolkit/INEEcms/uploads/1071/
Lowe, Esther. 2012. A practical facilitation handbook: CHAST: children’s hygiene and sanitation training.
Naorobi, Kenya: Caritas Switzerland/Luxembourg – Swiss Group
OXFAM. 2012. Household water treatment and storage, Retrieved from https://policy-practice.oxfam.org.
uk/
Save the Children. (n.d). Hygiene Promotion Session Guide, (n.d.).
WASH-Friendly Schools: Training Guide for Parent, teachers and Student Leaders, USAID.
A Manual for WASH Activities in Elementary School Clubs, Ministry of Education/UNICEF, 2010.
WASH in School Guide by USAID
K to12 Gabay Pangkurikulum EDUKASYON SA PAGPAPAKATAO Baitang 1 –10, December 2013.
Teachers Guide - Edukasyon sa pagpapakatao Grade 1-6, Department of Education
134

Module On WASH - DLL Guide For Elementary Students

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Module On WASH - DLL Guide For Elementary Students

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

i

Catholic Relief Services – USCCB

Writing Team TECHNICAL SUPERVISION

Bainut M. Lintongan Jose Dax Evaristo Tibus

Lecerda Gelena R. Buenaflor Bai Maroudz S. Ibrahim

Production editing and design

07 San Jose Printing Press

THE LESSON PLAN

Assalamo Alaykom Warahmatullahi Taala wabarakatuho!

BAI MERIAM A. KAWIT, AL- HADJA

Thank you, God bless!

DELIA E. DANIEL, AL-HADJA

1. a mutual sharing of information and knowledge

Five key messages 3

The SPHERE Project 2011 Edition

Based on Save the Children’s High Five Key Messages

i. Content / Pamantayang pangnilalaman

This module is developed as part of the strategy of WASH Governance in

Paghahabi sa layunin ng aralin

Pag-uugnay ng mga bagong halimbawa sa bagong aralin

Pagtalakay ng bagong konsepto at paglalahad ng bagong kasanayan - 1

Ipoproseso ang sagot ng mga mag-aaral.

Ilalahad ang paksa tungkol sa tamang paraan ng paghuhugas ng kamay.

Pagtalakay ng bagong konsepto at paglalahad ng bagong kasanayan - 2

________1. Larawan ng batang naghuhugas ng

________2. Larawan ng batang naghuhugas ng

________3. Larawan ng batang naghuhugas ng

Paglalahat sa diwa ng aralin

Karagdagang gawain para sa takdang - aralin at remediation

Balik - aral sa nakaraang aralin o pagsisimula ng bagong - aralin.

Paghahabi sa layunin ng aralin

Pag-uugnay ng mga bagong halimbawa sa bagong aralin

Pagtalakay ng bagong konsepto at paglalahad ng bagong kasanayan - 1

Papangkatin ang mga mag aaral sa apat na pangkat at ipapaliwanag sa

Paglinang sa kabihasaan (Tungo sa Formative Assessment)

1. Batang kakain 2. Batang nagsusulat

3. Batang naglalakad 4. Batang galing sa kasilyas

Paglalapat ng konsepto ng aralin at natutunan sa pang-araw -araw na buhay

Paglalahat sa diwa ng aralin

1. Bago at pagkatapos kumain.

Karagdagang gawain para sa takdang - aralin at remediation

Balik - aral sa nakaraang aralin o pagsisimula ng bagong - aralin.

Paghahabi sa layunin ng aralin

Niaba su kapedsipilyu kapedsipilyu, kapedsipilyu (2x)

• Ano ang ginagawa ninyo habang kumakanta?

Pag-uugnay ng mga bagong halimbawa sa bagong aralin

Pagtalakay ng bagong konsepto at paglalahad ng bagong kasanayan – 1

• Ano ang iyong gagawin pagkatapos mong kumain?

Pagtalakay ng bagong konsepto at paglalahad ng bagong kasanayan - 2

Papangkatin ang mga mag-aaral sa apat na pangkat at ipapagawa ang

Paglinang sa kabihasaan (Tungo sa Formative Assessment)

_________1. Magsipilyo pagkatapos kumain.

Paglalapat ng konsepto ng aralin at natutunan sa pang-araw -araw na buhay

Paglalahat sa diwa ng aralin

Ang tamang paraan ng pagsisipilyo ay magsisimula sa harapan ng ngipin

Karagdagang gawain para sa takdang - aralin at remediation

Balik - aral sa nakaraang aralin o pagsisimula ng bagong - aralin.

Ipoproseso ang sagot ng mga mag-aaral.

Katulad ng paghuhugas ng kamay at pagsisipilyo ng ngipin ang paggamitng

Paghahabi sa layunin ng aralin

Pag-uugnay ng mga bagong halimbawa sa bagong aralin

Pagtalakay ng bagong konsepto at paglalahad ng bagong kasanayan - 1

Tungkol saan ang ipinapakitang larawan?

_ 1. Batang gumagamit ng kasilyas _ 2. Batang nagdudumi sa ilog

_ 3. Batang naghuhugas ng _ 4. Maruming kasilyas

_1. 2. __ 3.

___ 1. _ 2. ____ 3.