‘onemll boyutlara ulasan iz fosiller, diger yandan pa- eontoloji, stratigrafi ve sedimantoloji Konvlarinda da gonig bir uygulama alam kazanurlar. 12 fosille~ en, birikim tarihi ve birikim Iwzanin saptanmasin- a da yerarlamlmaktadir. KATEI BELIRTME Bu yayinm hazirlanmast sirasinda clestirileriaden ve yardimlarindan yararlandygin Prof, Dr. Brol Akyol'a ve ressam Mualla Glrle'ye (egekkdr ederim, DEGINILEN BELGELER TI] Frey, RW, 1971, School of Gaosctonce, State Univ. Mise. Publ, 71, 1, 81-125. [2]. Dasen, P.6., 1978, SEPM, Shor Course, Mo. 5. 1-4 [3] Ceatar, KE, 1957, Geol. Soe. Amarlea Bull. Mem. 67,2, 1028-1082. [4] Hentserel. W., 1968. Univ. Kensas Peleortoogies! Con, 10-17. [5] Oegood, (RG, 1970, Polasontegraphion Am 6. 41, 281 40s, [8] Sellacher, A., 1958, N. Jb. Geol. Paleont, 98, [7]. Sellzcher, A, 1804, Deutsche Gaol. Gasal 405, 214-227, [8] Hentschel, W., 1955, Geol, Rundech. 43, 551-562 [8] Loscoruseaur, J., 1856, Soc. Géol. Frence, Mam., No 74,180 [10] Cooter, KE, 1098, Jour. Paleontology. 12. 9-60. [11]. Seilacher, Ax, 1050, Naturwiesenchaften, 12, 969-992 [12] Howard, J.D. 1976, SEPM, Short Course, No, 5, 13+ 48, [13] Crimes, T.P.. 1970, Geol. Jv Spee, Issue No, 2 [14]. Grimes, 7.P.. 1868, Gool. Mag., 105, 360 - 364. Konya Yoresi Obruklan [sl uel 7 vel 19) [20] fel 122] (23) [ea] (25) (26) 7 [2a] (29) 30] tat] [32] (331 [24] Moasse, MT, 1493 1420. Gignowe, M., 1980, Géologie Stratigrapiiqw, 58 - 69. ‘ware, JE, ve MoHuron, E.., 1878, SEPM, Short Course, No. 5, 82-92, Plesamann, W, 1988, N- sb. Goo! 493. cas, D.C., 1967, J. Geology, 76, 461 - 476 Dumont, JF, 1078, Yoryuven ve Tnsan, 1, 1, 21-22, Richter, R 1981, Sockenbersiana, 13, 299-324. Farrow, G.E., 1965, Palasogoography, Palaeociiator logy, Pataeoecslogy, 2,103 151 1908, Jour. Paleontology, 42 Paleont, 8, 480 - Frey, A.M, 1970, Jour. Peloontolegy, 44, 697-519. Howard, 4.0., 1972, SEPM, Spuc. publ, No. 16, 215 Crimes, T.P., 1973, Sedimentology, 20, 105-191, Crimes, TP, 1978, The Study of trace fossils, 109 120. Sellacher, A., 1978, SEPM, Shore Course, No. 5. 185+ 200, Porter, PE, Maynard, J.B, ve Pryor, WA, 1980, Se. imentolegy of shale, At = 3. Rhoads, 0.C., 1973, The Sudy of mace forslls, 147” 100. Ciimos, TP. ve Crossley, 1.0. 1960, Jour. Sed. Pot relogy. $0. 3, 821 - 830. Slomers, C.7., 1970, Geol, Soc. Ameries Bull, 81, 583- 62, Miclemiss, FA, Goldring, A 136-143, Heckel, P.M, 1972, SEPM, Spec, Publ, Ne 248. 1982, Geol. Mac. 99, 33 - 4. 1964, Developments In Sedimentology. 1. 16, 243- Nuri GULDALI, Maden Tetktic ve Arama Enstittsd, Temel Arastirmalar Dairesi, Ankara, Fuat $AROGLU, Maden Tetkik ve Arama Bnstitiisi, iris Karst’ morfolojisinin zc1 sekillerindea biri obruktur, Obruklar kirvetaslarimin crimestyle olusmus baca ve- ya kuyu gOrGnimld cukurluklar olup genellitle ta- Danlart su ile Sridilddir. Konya il similar ieinde ob. ruklara sik Dir sekildg rastlanabilir. Ozellikie Kiziren, (Obruk) buceda He Karapmar jlgest arasindaki ySre- de obruklar lesbih tanelerl gibt dizillm gistectr (Ge Kil 1), Bu yorenin dogal gizelligi yamnda yerbllim. leri yontnden de tiging ve egittct dzelligi vardir, Kuzbren - Karapmar arasinda ortalama 3 km genisll- Binde, 12 km waunlugundaki dar bir alanda keetklert gz ard edilirse 28 adot sula veya susuz obruke bus Iupmaktadr (gekil 2). Bu dar alanda olugum agama sindan olguniuk asamasina kadar gelislmleri taraam- Jamis olaniar gordlebilir. Obruklarm duvarlarinda 4 yeryuvant ve insan ‘Temel Areglirmnalar Dairesi, Ankara. Sel 1 — Keaton bartyer slan mafaralarda olasikla tarthscl devirler de yaganmistir, Bugtin bu yOreye turizme yonelik bir ‘zellik Kazandinilabilir. Bu nedenle yorenin korunma- ya ahnmas ve turlzme sgik duruma getirlimesi ge- rekmektedir. OBRUKLARIN JEOLOJIK OZELLIKLERL Konya bilgesinde yaygin olan obruklann yayyimlan fle yorenin jeolojisi arasinda yakin iligkiler bulun~ ‘maktadir. Bolgede genel olarak erimeye yatkin olan kireplaslart Mesozoyik ve Neojen yasludirlar, Konya yoresindekl obruklar Mesozoik yash kiregtagian tle ‘Neojen yaslt kitegtaglarinda gelismislerdir. ‘Mesozolk Kirectaslarinda gelisen obruklar Xonya yoresinde Mesozolk yash Javrunh Kirectaslan: cinde fle adet obruk gelismistir. Bunlar Alan key yakinindaki Kizilea Obruk, Belkuyu k6y kenarin- Gaki Bellikuyu Obrugu ve Tahtali kOy® yakumndakl ‘Tahiah Obrugudur. Her t¢ obruk ta kurudur. ‘Neojen Kirectaslarmda geligen obrullar ‘Konya Ovasi ve cevresindeki obruklarin cogu Neojen yas kirectaslarinda geligmislerdir. Neojen Kirectag- larmin tabakalari diizenl| ve genelde yataydir. Kireg- taglan yer yer kil ve marn dilzeyleri kapsar. Beyaz, = tree K ¥ ej veya gri renkli, genellikle yumusak, erime bosluk- Im, yumrulu ve traverten dizeyli olup tatlisu fasives- dir, Neojen yasl kirestaglaninin iginde geligmis obrukla- nin en sik bulundugu yer Konya'nin yaklasik 70 km dogusunda Konya Aksaray karayolu tverinde bulu- nan Kuzbren bueagimn 25 km gineydofusunda, ku- zeyde Dikmen yaylast ve giineyde Acikuyu yaylast ara- sinda Kalan bélgedir, Konya b6lgesinde Neojen vaslt Subat 1983, 8Kireglaslan ieinde sbzkonust alamin diginda da seyrek de olsa biyik obruklar gelismlstir. Timras ve Kwzdren obruklan bélge disindaki Neojen yas kirectaslarin- a geligmls obruklarn en tamnmistaridir. Timras Ob- rugu Cumra ilgesinin 12 km batisinda, Konya - Ka- raman karayolunun 1 km dogusundadsr. lips geklins de olan Timras Obrugu'nun uzun ekeent $25 m, asa ekseni 250 m, derintigi 65 m olup tcbandan 35 mst ‘st fle doludur. KIZOREN - KARAPINAR OBRUKLARININ JEOMORFOLOJIK OZELLIKLERL Yorede ortalama 3 km genisliginde, 12 km wzunluguns aki dar bir alanda Kdgfikiert ga ard: edilirse 29 adet sulu veya susuz obruk bulummaktadir. Degisik bl- yOklakte olan Du obruklar degisik olusum —Ozelligt gOstermektedir. Bu kadar dar alanda jeoloji ve jeo- morfoloji bilimleri aisindan flging obruklarin bobek enecek yasta olanlanyla, genglik ve olgunluk agin: da olanlanm gérmek mémkinddr, Bu obruklarin en Snemiileri Meyil Obrugu, Cura Obrugu, Cite Ob ruklar, Hamamh Obrogu, Kil Obruk, Yen! Obrul ve Potur Obrugudur (ekil 2) En gene obruk Akviran yaylan yakommnda 1977 yilin~ a olugan, 5 yegindaki Yeni Obruk'tur. 4-5 m capi @aki blr arazl parcasmin 65 m ¢dkmesiyle olugmaya Daslayan bu obruga Yeni Obruk adi tarafumizdan ko nulmustur. Geen 5 sene {cinde bu kuyu geklindekt obrugun capi yent gocmeler nedeniyle ust kistmds 10-18 m, alt kistmda ise 18-20 m ye ulagmigtir. De- rinligi 65-70 m ve tabamnda derinligi hen bilin- ‘meyen bir g0l vardir, Kval Obrujun dogu kenarmdaki 15-20 m derinligin- de ve 20-3) m capndaki gékkintd obrugunun yagi da, gortintigine ve Kenarlarmm dikligine gore 50-60 se. neyl geqmez Bunun hemen gqineyindeki bitisik obru- jun yagi ise ancak yuayil olabllir. Bu iki obruk yagam- Jarinm cocukluk veya genclik cagmda sayilabilirler. tine ve Caio Obes Sok 3 — Obruktern 16 yeryuvan ve insan ‘Yapilan kisa sfirell gdaleme gdre soz konusu alanda yer alan diger obruklarm yaslarinin, sekillerin géster- ‘igi gelisime gire birkae yOzbin sene oldugu sdyle. nebillz. Yapllan g6zlemlerin isigi altinda kisaca $0 soylenebilir: Bir obrugun yamaglart ne kadar dik se obrugin olusuinn o kadar gen¢, yamaglar ne kadar yayvan olursa obruk o kadar yaghidir. Bu iikeden yake lasiirsa Cifte Obruklar Hamam Obrugundan, bu ob- ruk da Potur Obrugundan daha gene; Cirah Gala) Oprugu se Kuzeyindek! tm obrukiardan dahe genc- tir denebilir. ‘Yorede birkag obruk da Neojen yash calaltaslarinin iginde geligmistir. Bunlarm en biytga Carsamba Su- yu vadisindeki Apasarayok Koy yakinindaki Apa saraycik Obrugudur, OBRUKLARIN GELISIMI Gelisimlerine gore obruklari Ikiye ayirmak olanakli- ar: a—Erime ve cokiinta obruga, b—Erime obrugu, Her iki obruk tOrdnde de erime olay: bagrol oyna- maktadir, Yalmz crime ve gSkme obruilaninda, geli- simler! sirasinda derindeki bir magara tavamimin gbc- ‘mest olay1 araya gitmekte ve obrugun daha sonrakt gelisimine ve sekillenmesine yin vermektedir, Her ikl obrugun gelisimleri syle Szetlenebilir (gekil 3). a) Erime ve Cokinti Obruklari : Sekil Se bu tip obruklarin gelisimi gOsterilmeye calisiimistir. Birinct asamada kar veya yagmur sulan kirectaslarim, Ozel- ile irik ve callaklar boyunca eritir. Kireg ‘eriylix halinde su ile birlikte derinlere stzarak taban suyu- na karigit. Kireclaslarmn erlmes! somucu yeryain- de tavaya veya huniye benzer cukurluklar olugur, Bu gekillerin karst morfolojisinde adi dolindir. Bu gukur- luklar birkag metre derin ve 4-3 m capinda olabilir~ ler, Baslangi¢ agamas olan bu ik asamadaki gekll- ere benzer obruklar Kwzbren ydresinde Yeni Obrukve Kull Obruk arasinda gOrflebilir. Bu tip obruklar- da yizeyde dolin geligitken, agagida yani taban suyu Allzeyinde erlmeler sonucu magara gelisebllir. Tkinci asamada karstik erimenin devam: sonucunds dolin biraz daha derinlesir vo genlsler. Tebanmnda fazia alin olmayan bir toprak veya moloz Ortasi biriktr. ‘Yatan yagmur ve kar sulari dolin genaginda bicike- rek, dolinin tabamm ssagiye dogru critmeye devam eder. Dolinin altzma gelen magaranm tavant da doll- nin tabamindan sizan star tarafindan sorekli eritite- ek yubanya dogma genigler. Ucinet asamada erime ve yikanma nedeni ile dolin tabammin sirekil olarak Gerine dogru, magara tavaminin da. yukariya dogra gellsmes). sonucu. bir zaman gelir Ki maiara tavami Kendinl tagiyamaz olur ve gekim ets! fle gbker. Do- Jin tabanindaki moloziar, magara tavamim olusturan kaya ve molodar bu ebkdnt0 sonucu magara boslu- Gunu doldururlar, Gellsinin ddrétned asamasinda gokme sonuex dolinin bir anda bacmi bay, sexi degisir ve obruk halin{ alr, Obrugun tabam moloz ve kaya bloklan Ue doludur, Bu taban, taban suyu di- zeyine cok Yakin oldugu igin obrugun derine dogma gellsimi durar, fakat obrugun duvarlan fiziksel ve Kimyasal agimimin devam sonueu yayvanlagit, ‘Kudren - Karapmar arasindakl obruklarin gogunun bbu sekilde gelismis olabilecegini samyoruz. 1977 yilin- a bir gdkme fle baslayip geligen Yeni Obruzun olus- masinda, ylmyde bir dolin gelismemis, daha cok ma- Gara tavanmin ylzeye kadar yUkselmesi ve gokmest cetkin olmustur. Erime ve gUkintil obruklarmm gékme agamasinda ve cOkmeden sonra eger obrugun yeni tabam, taban su- ‘yu dizeyinden asegida. keltrsa obrugun tabaninda sa Dirlkir ve gil olugur. Eger yen! taban, tabansuyu di- zeyinden yukarda kalmiysa obruke kuru Kalir. Orne Bin Meyil Goll) Obrugu, Gira GoIa Obrudu ve Yeni Obrugun tabanian, aban suyu dizeyine ulastiklari igin tabanlarnda g6l olugmustur, Hamam Obruganua tabam, taban suyu dizeyl dolaylarmda oldugu icin, yagish meysimlerde g0I allinda kabr, taban suyunun ‘ozeyinin dastagd kurak mevsimlerde ise kurudur, Burada taban suyu kavrami dolinterin tabanmda gol olusturan su igin kullamlmgur, Ancak taban suyu aizeyinin tiim colinlerde aym yikseltide olmast ne- deniyle aralarmda iliskl vardur denebilir. Bu kabul- Jenmenin dogru oldugu durumda, Konya Ovasinia yeralty suyu bam yerlerde bir haze kaya icinde vl- masindan Oteye magara bosiuklari ieinde de birbiriy- Je iligkil bir yeralts gla qurumundadr, ‘Yukarida kisaca doginildigi gibi Gural; Gold Obrugu ye Meyil Gélii Obrugu erlme ve gOkuntd tipi obrus- Jardir, Gira Gold Obrugu’nun tabaninda 26-32 3m derinliginde tai sulu bir gOl vardir. Gél dizeyinde obrugun ¢apt 150 m, yizeyde ise 175 m air. Obrugun su dizeyine Kedar olan derinligi 70 m dir, obrugun @uvarlari diktir, GO] dizeyinde mevsimlere gBre 1 m yi agmayan oynamalar Izlenmistir, Gol dtzeyinden 10-20 m yUksoklerde Kayalarda oyuimug magara cv ler ve tiineller vardir. Meyil GOI0 Obrugu Curalt ¢6. linden biraz daha genlg ve derindir. Meyll G8la’nan su dzeylade capi 360 m ve derinlifi 30m dir. Bu g0- Nin suyn da tathéar. GOI duzeyinden yzeye olan ya seklik 70 m kadarair, Obrugun yamaclan 60-70" cegimlidir. Yamag e™imi obrugun GB kenarinda iyice szaldigi iein motoriu araclarla géle kadar inilebilir, b) Erime Obruklan (sekil 3): Yalnz erimelerie olugan_obruklar, erime ve gdkuntd ile olugan obrui Jar kadar biyik boyuilara ulasmamaktadir, Bunlar genellikle 60-70 m capinda, 15-20 m derinliginde makta, ender olarak bu dleileri asmaktedirlar. Erime obruklanmn yamaclari da fezla dik degildir. Hicb'e zaman 0-90" ye ulasmazlar. Yarm Obruk, Potur Obrugu ve Dunun Kureyindeki komsu obruk, Grralt Colton KB daki 10-15 m derinligindeki ve 250 m. genlsllgindeki Iki adet obruk, Yen! Obrugun KD da sayist gok olan kiigilk obruklar, sadece yicyden olan erimeler sonue olusmusardir, rime obrallarimm gelisim egamalar gematik olarak Seki 3b'de gosie- rilmistir. Birinci asamada yagmur ve kersulan Kireg- taslanm fazlaca Kank ve gatlakli yerlerinden eritme- ye baslar. Burada baslangicta birkac metre derinltk- te, bir bu kadar genisiikte bir yarik (olin) olusur Tei ve Oeined asamada olin erimeler nedentyle git- ‘ikge genisler ve derinlesir, dérdiined asamada do- in daha da derinleserek ve genisleyerek obtuk boyul- lamina ulagir, Sadece erimeler nedeniyle olusan_ob- ruklarin tabin dfizeyi tabansuyu @Qzeyinden daha asagiya gecemez, Bu nedenle erime obruklarimin de- rinliMleri 60 m den daha az degerdedirler. Kuzbten + Karapinar arasindaki obruklar kuzeyde Dikmen Obrugu, giineyde ise Ciralt Gola: Obruiu ara sida ugsnan bir dogru boyuncs siralanmislardiz. Bunlarin cofu bu dogrultunun dofusmda K-G w- nlinde wanan 1-2 kon genisliginde 15 km uzuntugun- a, gevresine gre 25-30 m daha derin diz tabank Kapal bir karstik canagin tath meyillj yamaclarinéa sralanmislardir. Bilgede genelde yatay olan Neoien Xireclagt, bu yamag boyunca 10-20° ye varan e&im- ler ve dar alanda uynmsvzluklar @Bsterir, Bu belirtl- Jer bu dofrultuda bir flekstrlenme veya yer yer kt- niklar oldugunu gdsterir, Obruklarim bir dogru boyun- ca salanmalan bu flekstrla ve link zayP zona bag olarak gelismelerlyle aciklanabilir, sonuc ‘Yore yerbilimleri agisindan liging bir Konu olan karst- tagma igin tipik Ormekler veren dogal mize OzelliQin- Gedir. Gevresine gore sulu olmasi nedeniyle turizm agisndan da dogal bir glizelligi vardir. Bu nedenler- Je yorenin Korunmaya alinmas gerekiir. ‘YARARLANILAN KAYNAKLAR. Aragters Baltes! Bugkarigi, 1988, Rapor No: 361. (ysyinlenmam's). test Cogeat- Fring, S., 1971, Jeomorfolll M, Istanbul Oni vy Enetisied Yoyilan, No #23 Golda, Nz SareQlu, F, 1982, Konya i Mil Penk Alan Onesisi eligi Repor. MTA Encttisd Tome! Areptr ralar doirest (yoynlannams). ‘Subat 1983 rg