Ν.

ΓΛΩΣΣΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ 2

 Γνωρίσματα προφορικού λόγου

 αυθόρμητος, απροσχεδίαστος, άμεσος, φυσικός..
 απλός ως προς την έκφραση, παρατακτική σύνδεση, σύντομες
προτάσεις, ενεργητική σύνταξη..
 η έκφραση και η διατύπωση δεν είναι επιμελημένες..
 ελλειπτικές προτάσεις, ανολοκλήρωτες φράσεις..
 προχειρότητα, μη ιδιαίτερα επεξεργασμένο λεξιλόγιο..
 ασυνταξίες, μη φροντισμένη οργάνωση, γεμίσματα, παύσεις..
 εξυπηρετεί τις καθημερινές ανάγκες των ανθρώπων..
 συμπληρώνεται από χειρονομίες, κινήσεις, έκφραση του προσώπου,
βλέμμα, ένταση της φωνής, που χρωματίζουν και επεξηγούν τα λεγόμενα..
 στον προφορικό λόγο οι συνομιλητές βρίσκονται στον ίδιο χώρο,
συζητούν την ίδια χρονική στιγμή, ο λόγος πλάθεται την ίδια στιγμή και
έχει πολλές διακοπές, επαναλήψεις, διορθώσεις..
 είναι εφήμερος, διατηρείται μόνο όσο το επιτρέπει η μνήμη των
ανθρώπων..
 χρησιμοποιείται από όλους τους ανθρώπους, ακόμα και από αυτούς που
δε γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση..

 Γνωρίσματα του γραπτού λόγου

 προσχεδιασμένος, επιμελημένη έκφραση..
 σαφήνεια και ακρίβεια..
 πυκνότητα λόγου..
 επεξεργασμένο λεξιλόγιο..
 φροντισμένη σύνταξη, υποτακτική σύνδεση, μακροπερίοδος λόγος,
παθητική σύνταξη..
 οργανωμένη παρουσίαση των μηνυμάτων, καθώς ο συγγραφέας διαθέτει
τον απαραίτητο χρόνο για να σχεδιάσει, συγκροτήσει το κείμενό του και να
το διορθώσει αν χρειαστεί..
 τυπικός, επίσημος και απρόσωπος λόγος, χωρίς τη ζωντάνια και την
αμεσότητα του προφορικού..ο αναγνώστης δεν βρίσκεται στον ίδιο χώρο
με τον συγγραφέα..
 αδυνατεί να αποδώσει την ποικιλία των σημασιών που εκφράζονται στον
προφορικό λόγο..
 δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί από ανθρώπους που δεν ξέρουν γραφή
και ανάγνωση..
 μέσω αυτού διατηρείται και ο προφορικός λόγος..
 διασώζει τις γνώσεις και τις ανακαλύψεις κάθε γενιάς και τις μεταβιβάζει
στις επόμενες, συμβάλλοντας στην ανύψωση του πνευματικού επιπέδου
των ανθρώπων και στην εξέλιξη του πολιτισμού..

 Όταν μελετούμε τον προφορικό λόγο ή το γραπτό κείμενο,

αναζητούμε:
 ποιος μιλάει ή γράφει (πομπός)
 σε ποιον μιλάει ή γράφει (δέκτης)
 για ποιο σκοπό μιλάει ή γράφει (σκοπός)
 ποιο θέμα, ποιες απόψεις – ιδέες (μήνυμα) μεταδίδει και με ποιον
τρόπο.

 Ο τρόπος που μιλάμε αλλά και αυτά που λέμε εξαρτώνται από πολλούς
παράγοντες, όπως:
 από τη σχέση που έχουμε με το συνομιλητή μας: αν μιλάμε με
κάποιον φίλο μας, γα παράδειγμα, είμαστε λιγότερο τυπικοί, ενώ όταν
μιλάμε με κάποιο μεγαλύτερο που δε γνωρίζουμε καλά χρησιμοποιούμε
τον πληθυντικό αριθμό
 από το σκοπό του λόγου ή του κειμένου.

 Το μέσο – δίαυλος επικοινωνίας επηρεάζει τη μορφή του

μηνύματος (το λεξιλόγιο, το ύφος, ακόμα και την οργάνωση των
προτάσεων ή της παραγράφου). Η μορφή και το ύφος του μηνύματος
καθορίζονται από τις κοινωνικές μας σχέσεις και τις συνθήκες
επικοινωνίας. Το επίπεδο ύφους καθορίζεται και από τη σχέση
πομπού – αποδέκτη που κινείται είτε στον άξονα της εξουσίας είτε
στον άξονα της ισοτιμίας / αλληλεγγύης. Μια σχέση ισοτιμίας μπορεί να
είναι από πολύ οικεία ως τυπική και απρόσωπη.

 Η παράγραφος είναι ένα ενιαίο κείμενο, με αρχή, ανάπτυξη και

τέλος. Αποτελείται από τρία μέρη: τη θεματική πρόταση (παρουσιάζει
το θέμα, την κύρια ιδέα της παραγράφου), τις λεπτομέρειες
(αναπτύσσουν το κύριο θέμα) και την κατακλείδα (συμπέρασμα).
Στην αρχή της παραγράφου εντοπίζουμε – γράφουμε το θέμα που
αναλύεται παρακάτω σε προτάσεις. Συνδέουμε τις προτάσεις στο
εσωτερικό της παραγράφου με κατάλληλες συνδετικές λέξεις που
δηλώνουν επεξήγηση, παράδειγμα, συμπέρασμα, αντίθεση κτλ. Έχει
την αυτονομία της, αφού αναπτύσσεται μια ιδέα ή η πλευρά ενός
θέματος, αλλά ταυτόχρονα συνδέεται με την επόμενη παράγραφο και
όλες μαζί διαμορφώνουν ένα κείμενο. Η μια παράγραφος πρέπει να
ξεχωρίζει από την άλλη, γι’ αυτό αφήνουμε περιθώριο στην αρχή κάθε
παραγράφου.

Συνδετικές λέξεις
Αντίθεση: εξάλλου, εντούτοις, όμως, ενώ, ωστόσο, άλλωστε, αντίθετα..
Συμπέρασμα: λοιπόν, επομένως, άρα, συμπερασματικά, ώστε..
Επεξήγηση: δηλαδή, με άλλα λόγια, εξηγώντας, μια ερμηνεία
είναι.. Χρόνος: ύστερα, αργότερα, μετά, πριν, αφού, από τότε
που… Αιτία: επειδή, γιατί, γι’ αυτό, λόγω του ότι, εξαιτίας, μια
και..
Παράδειγμα: για παράδειγμα, λόγου χάρη, όπως..
Προσθήκη: επίσης, επιπλέον, εκτός από αυτό, ακόμη..
Έμφαση: το πιο σημαντικό, αξίζει να σημειωθεί, είναι αξιοσημείωτο,
ιδιαίτερα..
Γενίκευση: γενικά, κατά κύριο λόγο, συνήθως, τις περισσότερες φορές..
Απαρίθμηση: πρώτον, δεύτερον..

Η σύνδεση των προτάσεων μέσα σε μια παράγραφο είναι δυνατό να

πραγματοποιηθεί και με άλλους τρόπους εκτός από τις συνδετικές λέξεις:
 Με την επανάληψη μιας λέξης που προηγήθηκε ή με την
παράλειψή της..
 Με την αντικατάσταση μιας λέξης με αντωνυμία, επίρρημα ή άλλη
συνώνυμη λέξη..