Mulo hockeystraat

Plantage van mariënburg

Schooljaar:2019/2020
Klas :B4b
Vak :Geschiedenis
Leerkracht:Mr.kertokalio
Datum :7/02/2020
Samenstellers :Akobe Margarda 2136
Babel Jowaisa 2138
Pinas Rodroque 2149
Rozenblad Ricardo 2152
Hoofdstuk 1:Mariënburg

Mariënburg is een voormalige suikerrietplantage, -fabriek en kampong, gelegen in

het Surinaamse district Commewijne.

Mariënburg is in 1745 als suikerplantage gesticht door Maria de la Jaille. Na diverse malen

van eigenaar te zijn gewisseld, werd de plantage in de 19e eeuw een koffieplantage.
In 1882 werd de plantage, die destijds verlaten was, gekocht door de Nederlandsche Handel-
Maatschappij (NHM). De NHM wilde hier een centrale suikerfabriek vestigen die
het suikerriet van de omliggende plantages moest verwerken. Voor de aanvoer van het
suikerriet werd een twaalf kilometer lange spoorweg aangelegd, de eerste spoorverbinding in
Suriname. Op 23 oktober 1882 werd de suikerfabriek geopend.

Paragraaf 1.1:Opstand
Een van de plantages haakte af, en voor de overige was de productie niet lonend. Om de
enorme suikerfabriek draaiende te houden kocht de NHM de plantages op. Ook
op Mariënburg zelf werd nu suikerriet geplant. De NHM haalde
Javaanse contractarbeiders uit toenmalig Nederlands-Indië. De eerste Javanen arriveerden
op 9 augustus 1890 in Paramaribo en werden vandaar naar Mariënburg gebracht.
Ook hindoestanen uit Brits-Indië werkten op Mariënburg. Op 2 juli 1902 brak onder hen
een staking uit omdat de NHM erg lage lonen betaalde. Uit Schotland afkomstige directeur
James Mavor die zich in Brits Guyana in de kijker had gespeeld, niet alleen door zijn
meedogenloze optreden, maar ook door zijn misdragingen jegens vrouwen van
contractarbeiders werd op 29 juli door de arbeiders achtervolgd en omgebracht. Dezelfde dag
arriveerde een detachement van het Koloniale Leger op Mariënburg. Op 30 juli werden
arrestaties verricht, waarna woedende arbeiders optrokken naar het kantoor. Toen vervolgens
op de muitende arbeiders het vuur werd geopend vielen er 17 doden en 39 gewonden. De
lijken werden in een massagraf gegooid en overdekt met ongebluste kalk waardoor deze niet
meer te vinden zouden zijn. Van de gewonden bezweken er later nog zeven. Acht arbeiders
werden veroordeeld tot 12 jaar dwangarbeid. Ter herinnering aan de opstand werd door
vicepresident Ramdien Sardjoe op zondag 30 juli 2006 op Mariënburg een monument
onthuld, op initiatief van de Stichting Gevallen Helden 1902.
Paragraaf 1.2:gesloten
De fabriek is in 1986 gesloten. Het fabrieksterrein en de fabriekshallen zijn nu een trekpleister
voor toeristen, ondanks de vervallen staat waarin het geheel zich bevindt. Tot de sluiting
was Mariënburg een overheidsbedrijf en wettelijk zijn de ex-arbeiders nooit ontslagen. Zij
leven onder armoedige omstandigheden in de krotten van de voormalige arbeiderswoningen.

5
Hoofdstuk 2: Plantage Mariënburg, van koffiebes tot rum

Nadat de plantage Mariënburg in 1988 ophield te bestaan, resteerden slechts herinneringen.

Voormalig werknemer en huidige gids op het terrein, hr. Toekijan Soekardi, schreef de zijne
op met potlood in een schrift met de titel: Na het zoet het zuur. Hij illustreerde zijn memoires
met tekeningen van de beelden zoals die in zijn hoofd nog bestonden. Alsof het gisteren was.
Een belangrijk cultuur-historisch document laat hij ermee na.

Afbeelding 1.1 plantage mariënburg koffiebar tot rum book

Historica Anne Blondé wijdde in 2011 samen met architecte Ann Roesems haar
masterscriptie aan de plantagecultuur en het plantage-erfgoed in het district Commewijne,
waarin Mariënburg diende als casestudy.
Beide documenten tezamen leveren een boeiend resultaat: Plantage Mariënburg – van
koffiebes tot rum is voor menigeen een rijk geïllustreerd feest van herkenning. Het verhaal
beschrijft de opkomst en teloorgang van een mooie industrie, die profijtelijk was voor enkelen
en tegelijk voor velen een hard bestaan betekende. Hoe dan ook is het een onlosmakelijk deel
van de geschiedenis van Suriname en van Nederland en alleen al om die reden verplichte kost.
Uitgeverij LM Publishers presenteert het boek Plantage Mariënburg – Van koffiebes tot
rum  op dinsdag 5 november a.s. in het Surinaamsch Rumhuis, Cornelis Jongbawstraat 18,
Paramaribo.

6
Hoofdstuk 3:Plantage Mariënburg gepresenteerd

Afbeelding 2.2:presentatie

Vrijdagmiddag 4 oktober werd op feestelijke wijze het boek Plantage

Mariënburg gepresenteerd op het KIT. Plantage Mariënburg – van koffiebes tot rum is voor
menigeen een rijk geïllustreerd feest van herkenning. Het verhaal beschrijft de opkomst en
teloorgang van een mooie industrie, die profijtelijk was voor enkelen en tegelijk voor velen
een hard bestaan betekende. Hoe dan ook is het een onlosmakelijk deel van de geschiedenis
van Suriname en van Nederland. Nadat plantage Mariënburg in 1988 ophield te bestaan,
resteerden slechts herinneringen. Voormalig werknemer en huidige gids op het terrein, dhr.
Toekijan Soekardi, schreef de zijne op met potlood in een schrift met de titel: Na het zoet het
zuur. Hij illustreerde zijn memoires met tekeningen van de beelden zoals die in zijn hoofd nog
bestonden. Alsof het gisteren was.
Anne Blondé & Toekijan Soekardi, Plantage Mariënburg – van koffiebes tot rum 
KIT, Amsterdam
Prijs: € 17,50

7
Hoofdstuk 4: Onderzoek Mariënburg vordert zonder plantagekaarten
De werkzaamheden voor de zoektocht naar het massagraf van 1902 te Mariënburg vorderen.
Het overtollige hemelwater stagneert, maar is niet zo hinderlijk als het “halsstarig gedrag van
Michel Sjak Shie.” De projectdrager van de Surinaamse Cultuurmaatschappij NV Mariënburg
weigert nog steeds om de plantagekaarten en plattegronden aan het onderzoeksteam af te
staan.

Afbeelding 2.3:Het onderzoekstraject te Mariënburg is nu schoon voor boringen. (Foto:

Benjamin Mitrasingh)
“Geen nood,” zegt projectleider Benjamin Mitrasingh. “Het zou natuurlijk alles veel
makkelijker maken en minder tijd kosten, maar nu maak ik de kaarten zelf.” Intussen is het
heel tracé van de oude spoorbaan aan beide zijden meter voor meter nauwkeurig bekeken. Het
hele gebied is echter door de vele regens zwaar ondergelopen.
Aan de noordkant van de spoorbaan is het brakwater in de sloten al 1,75 meter hoog en staat
aan de zuidkant de waterspiegel ruim een meter hoog. “Maar het begin en eind van de
spoorbaan zijn nu duidelijk zichtbaar,” zegt archeoloog Mitrasingh.

8
Hoofdstuk 5: Hoe zuur was de suiker in Mariënburg?

Afbeelding 2.4:Toekijan Soekardi

 
Plantage Mariënburg. Van koffiebes tot rum met herinneringen van Toekijan Soekardi is een
mooi voorbeeld van geschiedschrijving vanuit een Surinaams perspectief. Dit perspectief
komt vooral tot uiting in de notities van Toekijan Soekardi. Het boek is een unieke combinatie
van archiefonderzoek en orale bronnen. Het telt 144 pagina’s en is rijk aan mooie illustraties
die nostalgie opwekken. De herinneringen die Soekardi neerpent over de plantage, de
suikerfabriek Mariënburg en het dagelijks leven aldaar, maar ook de teloorgang ervan,
vervolledigen het geschiedkundige verhaal met een persoonlijke toets volgens de schrijvers.
De hoofdstukken met betrekking tot het historisch beeld en de evaluatie van het nog
resterende onroerend erfgoed vormen de basis voor de wetenschappelijke data van het
boek. Plantage Mariënburg. Van koffiebes tot rum met herinneringen van Toekijan
Soekardi is geschreven door de Belgische historica Anne Blondé voor het behalen van haar
mastersdiploma in Monumenten en Landschapszorg aan de Artesis Hogeschool te Antwerpen.
De verhalen van Soekardi over de neergang van de suikerfabriek zijn aangrijpend, ze maken
emoties los, want als lezer word ik deel van het verhaal: een deel van de eigen geschiedenis.
Soekardi’s herinneringen zijn door Blondé in verhaalvorm verwerkt. Het is wel jammer dat
die eigen geschiedenis vaak genoeg niet door eigen mensen wordt opgeschreven, om allerlei
redenen

9
Hoofdstuk 6: Massamoord Mariënburg 111 jaar geleden

door Benjamin Mitrasingh

Het is vandaag, 30 juli, precies 111 jaar geleden dat de massamoord op Mariënburg
plaatsvond. Over de aard en het aantal van de slachtoffers zijn er wat onduidelijkheden.

Afbeelding 2.4:Documentatie over de moord op James Mavor, in het Surinaams Museum

 
Het Koloniaal Verslag van 1903, dus een jaar later, praat van zeventien slachtoffers maar het
bronnenonderzoek in het gedenkboek van de Stichting Hindostaanse Immigratie (SHI) van
1998, praat van zestien slachtoffers. Daarom moet nadrukkelijk worden vermeld dat de
slachtoffers niet de daders waren van de moord op James Mavor. Zij waren de vrienden van
de daders die niet wilden dat hun collega’s door de politie werden meegenomen. Het was dus
een solidariteitsactie van de arbeidscontracten op het terrein van de suikerplantage
Mariënburg.
Hun protesten waren echter zo heftig, dat de Nederlandse militairen zich genoodzaakt voelden
gericht op hen te schieten. In het massagraf liggen dus niet de daders van de moord op Mavor,
maar de vrienden van de daders. De daders werden later door de rechter tot een dwangarbeid
van twaalf jaar veroordeeld. Het archeologisch onderzoek van de SHI naar het massagraf,
moet daarom duidelijkheid brengen in het juiste aantal slachtoffers, dat op 30 juli 1902 in een
massagraf werd gedumpt.
Surinamers mogen heel blij zijn dat het archief van Mariënburg heel zorgvuldig is bewaard in
de bibliotheek van het Surinaams Museum op Zorg en Hoop. In het gedenkboek van 125 jaar
Hindostaanse immigratie dat de Stichting Hindostaanse Immigratie (SHI) in 1998 had
uitgegeven, staat een bijna vijftig pagina’s groot artikel van Leo H. Ferrier getiteld: ‘De
moord op James Mavor’. Het gedenkboek is een stevige pil van 273 pagina’s en eigenlijk
heeft intellectueel Suriname er te weinig aandacht aan besteed. Want in 1998 had men al
kunnen weten wat voor pijn en ellende de Hindostaanse contractarbeiders in Suriname hadden
meegemaakt.
10
Hoofdstuk 7:Het geheim van Mariënburg ontrafeld?
 Den Haag – In Nederland groeien kinderen vrijpostig op. Zij willen het naadje van de kous
weten, het waarom of de diepere achtergrond van een familiekwestie doorgronden. In
Suriname echter worden kinderen afgescheept met, “daar praten wij niet over”. Dat taboe
wordt doorbroken in Het geheim van Mariënburg.

Afbeelding 2.5:Opnames voor de film in Guyana. Foto © Onno van der Wal
Het is zo’n typisch (familie) drama dat bij iedere Mariënburger bekend is maar waar ouderen
angstvallig over zwijgen. “Om de doden niet te storen in hun zielenrust.”
Helaas blijken nog steeds bewoners op mysterieuze en onverklaarbare wijze ziek te worden of
sterven zij aan niet nader vastgestelde diagnoses. Dit mysterie heeft regisseur Ramdjan
Abdoelrahman jarenlang beziggehouden. “Als filmmaker en rechtstreekse zoon van een
contractarbeider voelde het als mijn plicht om dit verhaal naar buiten te brengen voor een
breed publiek.”
De première was zaterdag in het filmhuis Den Haag. Als de vader van de in Nederland
geboren en getogen Reshna Sewnath plotseling ernstig ziek wordt na een bezoek aan de oude
suikerplantage Mariënburg in Suriname, weet zij niet dat zij een hoofdrol gaat spelen bij het
oplossen van een mysterieus familiedrama.
Sewnath ziet voorouderlijke geesten, die alleen zij kan waarnemen. Het blijken oude zielen te
zijn van Hindostaanse en Javaanse contractarbeiders toen in dienst van de Nederlandse
Handelsmaatschappij. Na een arbeidersrel in 1902 werden zij in opdracht van het koloniale
bewind door de Nederlandse militaire macht doodgeschoten. De doden willen rust en slechts
een voorouderlijk ritueel, de poojah, kan deze garanderen.
Het is een boeiend docudrama geworden waarbij vooral de combinatie met het documentaire
element, het verhaal dichter bij de kijker brengt. Geschiedschrijfster Cynthia McLeod weet
met haar kennis en beleving in dat stukje Surinaamse geschiedenis het verhaal heel beeldend
te verwoorden. Haar weergave wordt ondersteund door de laatste directeur van de
suikerplantage, Michael Shak Shie. Ook hij is bekend met deze mysterieuze geschiedenis.
Hun verhalen krijgen body door authentieke beelden en foto’s van de toen bloeiende
suikeronderneming.

11
Hoofdstuk 8:contractarbeiders
Bij aankomst in Suriname werden de contractarbeiders zo snel mogelijk naar hun nieuwe
werkgevers gebracht. Het werk begon daags na aankomst. Zeker de eerste jaren kregen de
meeste contractanten werk op plantages die niet lang daarvoor door (ex-)slaven waren
bewerkt. Later werden ze ook door de overheid ingezet voor bijvoorbeeld het graven van
afwateringskanalen. De werktijden en salarissen waren vastgelegd in het contract dat de
emigranten al voor inscheping ondertekenden: mannen werkten per week zes dagen van zeven
uur op het land of zes dagen van tien uur in een (suiker)fabriek. De lonen bedroegen volgens
het contract 60 cent per dag voor volwassen mannen en 40 cent per dag voor vrouwen en
jongens. Woonruimte en medische zorg waren voor de arbeiders en hun eventuele gezin
gratis. De contractanten betaalden geen belasting en hadden recht op maximaal 32 vrije dagen
per jaar.

Afbeelding 2.6:Een groep kantraki’s (contractarbeiders) in 1890

Uit het dagboek van Munshi Rahman Khan blijkt dat hij goed bevriend raakte met de eigenaar
van plantage Skerpi, zijn werkgever tijdens de contractperiode. De herinneringen van
Birjmohun zijn minder vriendelijk, maar in ieder geval niet alleen maar negatief. Voor zover
er getuigenissen van de vroegere contractarbeiders zijn, blijkt dat ze allemaal vooral heel hard
werkten en zo veel mogelijk probeerden te sparen. Want hoezeer ze vaak ook gebukt gingen
onder het verdriet van de breuk met hun familie en achtergrond, in Suriname hadden ze iets
dat in Brits-Indië nog vrijwel onmogelijk was: de kans door hard te werken vooruit te komen
in het leven. En voor sommige mensen moet het een opluchting zijn geweest niet meer vast te
zitten in het strakke keurslijf van het kastenstelsel.

12
in 1916 maakte de Britse overheid onder toenemende druk van de Indiase Nationale
Beweging een einde aan de werving van contractarbeiders uit Brits-Indië. Suriname bleef nog
tot 1939, op vergelijkbare wijze als het in Brits-Indië had gedaan, contractarbeiders werven op
het dichtbevolkte Java in Nederlands-Indië.

Afbeelding 2.7:Groep Brits-Indische contractanten, begin 20ste eeuw

De plantagelandbouw was tegen die tijd definitief op zijn retour, maar het feit dat de
Hindoestanen en de Javanen het werk van voormalige slaven deden, maakte dat de andere
bevolkingsgroepen nog lange tijd op hen neerkeken. Ze werden als afwijkende groep
behandeld met eigen ‘koelieschooltjes’ en een apart rechtssysteem. Zo bleef de geïsoleerde en
achtergestelde positie van de Hindoestanen nog lange tijd in stand. Hun nazaten hechten er
nog steeds veel waarde aan hun eigen cultuur te bewaren. Van een achtergestelde positie is
echter geen sprake meer. De Hindoestanen vormen tegenwoordig de grootste en misschien
ook wel de rijkste bevolkingsgroep van Suriname.

Historische roman over Sita, de onwettige dochter van een Hindostaanse immigrante en de
directeur van de suikerplantage Mariënburg in Suriname. In 1902 werd de directeur door boze
Hindostaanse en Javaanse contractarbeiders, die onder erbarmelijk omstandigheden op de
plantage woonden en werkten, gedood. Als reactie op de opstand, sloegen militairen op
gewelddadige wijze terug. Als volwassen vrouw gaat Sita met haar man terug naar de
plantage.
Nadat aan het begin van de twintigste eeuw arbeiders zijn doodgeschoten, doet een
wraakgeest zijn werk op de Surinaamse suikerplantage Mariënburg.

13
Hoofdstuk 9: Herinneringen aan Mariënburg herzien herdrukt
Uitgeverij Vaco in Paramaribo presenteert de nieuwe, volledig herziene uitgave van de
historische roman Herinneringen aan Mariënburg van Cynthia Mc Leod.

Afbeelding 2.8 het boek van plantage Mariënburg

Plantage Mariënburg anno 1902. De Hindostaanse en

Javaanse immigranten, die als contractarbeiders onder ellendige omstandigheden op de
suikerplantage wonen en werken, komen in opstand en doden de directeur op gruwelijke
wijze. Dit wordt door de machthebbers uiteraard niet geaccepteerd en er wordt een contingent
militairen naar Mariënburg gestuurd. Het komt tot een confrontatie: de militairen openen het
vuur op een menigte en er vallen doden. De doden krijgen geen fatsoenlijke begrafenis, maar
worden in een massagraf gelegd waarvan de plaats niet bekend is bij de nabestaanden. Na
deze gebeurtenissen vinden er op Mariënburg mysterieuze ongelukken plaats. De arbeiders
zijn ervan overtuigd dat deze ongelukken veroorzaakt worden door het massagraf.

14
Hoofdstuk 10: Producten van plantage mariënburg

Afbeelding Rum van mariënburg

Mariënburg Rum is een Surinaams rummerk. Het is een van de sterkste dranken ter wereld,
met een alcoholpercentage van 90% (voor export is dit percentage teruggebracht naar 81%).
De drank is genoemd naar Mariënburg en wordt geproduceerd door Suriname Alcoholic
Beverages (SAB).
Suriname ‘s traditionele witte rum, met een rijke geschiedenis die dateert sedert de 17de eeuw
en is genoemd naar de laatste lokale suiker plantage die operatief bleef tot rond de jaren '80.
Deze gevierde rum is zuiver en vol van smaak. Uitermate geschikt voor het maken
van cocktails, maar is ook puur te drinken naast een glaasje water. Mariënburg Rum is met
zijn sterk en onafhankelijk karakter dé pure rum van Suriname.
Deze gracieuze en zuivere witte rum is perfect gebalanceerd in een plezierige samenstelling,
wat deze rum geschikt maakt voor elke cocktail. Een echte smaakmaker gemixt met Sprite of
sap. Met zijn warme en mysterieuze geur, en de smaak van suikerriet wekt het een luxe en
nostalgisch gevoel. Met zijn unieke karakteristieken is de Mariënburg rum 90% een waar
avontuur voor de zintuigen. Deze rum laat de warme tropische zon schijnen tijdens elke
gelegenheid.
De rum kan het best geserveerd worden “on the rocks” of als mix drank in Sprite of sap.
Ook verkrijgbaar in 20cl en 50ml

Afbeelding suiker
(Tafel)suiker, kristalsuiker, bietsuiker of rietsuiker, is een voedingsmiddel. Sacharose, de
algemene benaming voor suiker in chemische zin, is een koolhydraat, meer specifiek
een disacharide met molecuulformule C12H22O11. Suiker smaakt zoet
 15
Inhoudsopgave

Inhoudsopgave blz
Voorwoord…………………………………………………………………………………..2
Inleiding …………………………………………………...………………………………..4
Hoofdstuk 1: Mariënburg ……………………………………...………………………….5
 Paragraaf 1.1:Opstaan ……………………………………..………………………5
 Paragraaf 1.2:Gesloten ……………………………………….……………………5
Hoofdstuk 2: Plantage Mariënburg, van koffiebes tot rum …………….…….............…6
Hoofdstuk 3: Plantage Mariënburg gepresenteerd ………………….…………………..7
Hoofdstuk 4: Onderzoek Mariënburg vordert zonder plantagekaarten …….…………8
Hoofdstuk 5: : Hoe zuur was de suiker in Mariënburg?....................................................9
Hoofdstuk 6: Massamoord Mariënburg 111 jaar geleden ………………………………10
Hoofdstuk 7: Het geheim van Mariënburg ontrafeld?.......................................................11
Hoofdstuk 8: contractarbeiders ………………………………………………….………..12
Hoofdstuk 9: Herinneringen aan Mariënburg herzien herdrukt………………………..14
Hoofdstuk 10:producten van plantage Mariënburg ……………………………………..15
Slot……………………………………………………………………………………………16
Bronvermelding ……………………………………………………………………………..17
 3

Slot
We vonden het erg leuk om dit werkstuk te maken. Gelukkig mochten we een werkstuk
maken over hetzelfde onderwerp als onze presentatie.

Het was niet moeilijk om informatie te vinden, omdat het een breed onderwerp is. Het was
wel moeilijk om de juiste informatie er uit te halen. Maar gelukkig is het ons gelukt.

We hebben heel veel geleerd over plantage mariënburg . In het herinneringen aan mariënburg
is de informatie beperkt en door dit werkstuk hebben wij de kans gekregen om ons te
verdiepen op het onderwerp. We vinden dit een mooie manier om hier mee af te sluiten.

We zijn uren bezig geweest met het maken van dit prachtige werkstuk. We zijn heel erg blij
het met resultaat en we hopen dat u er ook tevreden mee bent!
 16

Bronvermelding
Internet /http/www. Wikipedia – Plantage mariënburg. Com
Herinneringen aan mariënburg. De vloek van de massagraf .een book
 17

Inleiding
Plantage mariënburg anno 1902. De hindoestaanse en Javaanse immigranten, die als
contractarbeiders onder ellendige omstandigheden op de suikerplantage wonen en
werken,komen in opstand en doden de directeur op gruwelijke wijze. Dit wordt door de
machthebbers uiteraard niet geaccepteerd en er wordt een contingent militairen naar
mariënburg gedirigeerd. Het komt tot een conferentie:de militairen openen het vuur op een
menigte en er vallen doden. De doden krijgen geen fatsoenlijke begrafenis, maar worden in
een massagraf gelegd waarvan de plaats niet bekend is bij de nabestaanden. Na deze
gebeurtenissen vinden er op mariënburg mysterieuze ongelukken plaats. De arbeiders zijn
ervan overtuigd dat deze ongelukken veroorzaakt worden door het massagraf.
4