ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ' ΛΥ.-37-41

ΚΕΙΜΕΝΟ 37, σελ.
1
ΚΕΙΜΕΝΟ 37
In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse
nequeamus. Equidem, ut veni ad urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et facere,
quae ad concordiam pertinerent; sed tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent,
etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius. Omnia sunt misera in bellis civilibus,
sed nihil miserius quam ipsa victoria: ea victores ferociores impotentioresque reddit, ut,
etiamsi natura tales non sint, necessitate esse cogantur. Bellorum enim civilium exitus
tales sunt semper, ut non solum ea fiant, quae velit victor, sed etiam ut victor obsequatur
iis, quorum auxilio victoria parta sit.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Σε τέτοιο (: αυτό το) σημείο έχουν οδηγηθεί τα πράγματα, ώστε να μην μπορούμε να
σωθούμε, αν δε μας βοηθήσει κάποιος θεός ή κάποιο τυχαίο περιστατικό. Εγώ βέβαια,
μόλις ήρθα στην πόλη (:στη Ρώμη), δε σταμάτησα και να πιστεύω και να λέω και να
πράττω όλα όσα στόχευαν στην ομόνοια· Αλλά τόση μανία είχε καταλάβει όλους, ώστε
να επιθυμούν να πολεμούν, αν και εγώ φώναζα ότι τίποτα δεν είναι πιο αξιοθρήνητο από
τον εμφύλιο πόλεμο. Όλα είναι αξιοθρήνητα στους εμφυλίους πολέμους, αλλά τίποτα δεν
είναι πιο αξιοθρήνητο από την ίδια τη νίκη: αυτή κάνει τους νικητές αγριότερους και πιο
αχαλίνωτους (απ’ ότι συνήθως), ώστε, ακόμη κι αν δεν είναι τέτοιοι από τη φύση τους,
να πιέζονται από ανάγκη να γίνουν. Γιατί η έκβαση των εμφυλίων πολέμων είναι πάντα
τέτοια, ώστε να γίνονται όχι μόνο αυτά τα οποία θέλει ο νικητής, αλλά ακόμη να κάνει ο
νικητής το χατίρι εκείνων (:να δείχνει ο νικητής εύνοια προς εκείνους), με τη βοήθεια
των οποίων κερδήθηκε η νίκη.
ΚΕΙΜΕΝΟ 37, σελ. 2
ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
*deduco - deduxi - deductum - deducere 3= οδηγώ, φέρω
subvenio - subveni - subventum - subvenire 4= βοηθώ
*nequeo - nequivi - nequire (ελλειπτικό) = δεν μπορώ
venio - veni - ventum - venire 4= έρχομαι
*desisto - destiti - - - desistere 3= σταματώ
sentio - sensi - sensum - sentire 4= καταλαβαίνω
dico - dixi - dictum - dicere 3= λέγω
facio - feci - factum – facere 3-15 = κάνω
pertineo - pertinui - pertentum - pertinere 2= αφορώ
invado - invasi - (invasum) - invadere 3= εισχωρώ, καταλαμβάνω
pugno, pugnavi, pugnatum, pugnare 1= μάχομαι
*cupio - cupivi (cupii) - cupitum - cupere 3-15 = επιθυμώ
clamo, clamavi, clamatum, clamare 1= φωνάζω
*sum- fui - esse = είμαι
reddo - reddidi - redditum - reddere 3= κάνω, καθιστώ
cogo - coegi - coactum - cogere 3= συγκαλώ, εξαναγκάζω
*fio- factus sum - fieri = γίνομαι.
*volo - volui - velle = θέλω
obsequor - obsecutus sum - obsecutum - obsequi (αποθετικό) 3= κάνω το χατίρι κάποιου, ευνοώ κάποιον
*pario - peperi - partum - parere 3-15(μετοχή μέλλοντα pariturus) = γεννώ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ : is, ea, id (οριστ.) =αυτός
Α΄ΚΛΊΣΗ qui, quae ή qua, quod (αόρ.επιθετική) =κάποιος
concordia, -ae (Θ)=ομόνοια aliqui, aliqua, aliquod (αόρ.επιθετική) =κάποιος
victoria, -ae (Θ)=νίκη qui, quae, quod (αναφορική) =ο οποίος
natura, -ae (Θ)=φύση ego (πρ) =εγώ
Β΄ΚΛΊΣΗ nihil (αορ) =τίποτε
locus, -i ,= τόπος, πληθ loca(ΟΥΔ=τόποι) και ipse, -a , -um (ορ-επαν) =ο ίδιος
loci(Α=χωρία βιβλίου) tantus, -a, -um (δεικτ) =τόσος
deus, -i* (Α)=θεός talis, -is, -e (δεικτ)= τέτοιος
bellum, -i (ΟΥΔ)=πόλεμος ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ :
auxilium, -ii και –i (ΟΥΔ)=βοήθεια Equidem =βέβαια
Γ΄ΚΛΊΣΗ semper=πάντοτε
urbs, -is (Θ)=πόλη ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ :
furor, -is (Α)=μανία In +ΑΙΤ=σε (κατάσταση) : in eum locum=σε αυτό
victor, -is (Α)=νικητής το σημείο
necessitas, -tatis (Θ)=ανάγκη ad +ΑΙΤ =σε (κίνηση προς) : ad urbem =στην πόλη
Δ΄ΚΛΊΣΗ ad +AIT=σε (σκοπός) : ad concordiam=στην
casus, -us (Α)=τύχη, τυχαίο περιστατικό ομόνοια
exitus, -us (Α)=έκβαση in +ΑΙΤ=σε (χρόνος) : in bellis=στους πολέμους,
Ε΄ΚΛΊΣΗ στη διάρκεια των πολέμων
res, rei (Θ)=πράγμα (εδώ : τα πράγματα) ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ-ΜΟΡΙΑ :
ΕΠΙΘΕΤΑ : ut (συμπ)=ώστε,
salvus, -a, -um (δεν σχηματίζει παραθετικά)=σώος nisi (υποθ. αρνητικός)=αν δεν
omnis, -is, -e (δεν σχηματίζει παραθετικά)=όλος, vel (διαζευκτ.)=ή, ut (χρον) = όταν, μόλις
πᾶς (προτερόχρονο), et (συμπλ.) = και
civilis, -is, -e (δεν σχηματίζει sed (αντιθ)=αλλά,
παραθετικά)=πολιτικός (εδώ : bellum etsi (εναντ.)=αν και
civile=εμφύλιος πόλεμος) -que (συμπλ., εγκλιτικός) = και, etiamsi
*miser, misera, miserum (miserior, (παραχωρ.)=ακόμα και αν, enim(αιτιολ.παρατακτ)
miserrimus)=άθλιος =γιατί, βέβαια, γάρ, non solum … sed etiam
ferox, ferocis (μονοκατάληκτο γ΄κλ., ferocior, (αντιθ.επιδοτική σύνδεση)=όχι μόνο … αλλά και
ferocissimus)=άγριος quam (συγκρ. μόριο)=παρά (εισάγει τον β΄ όρο της
impotens, impotentis (μονοκατάληκτο γ΄κλ., σύγκρισης : quam+ομοιόπτωτα ή ομοιότροπα
impotentior, impotentissimus)=που δεν προς τον α΄ όρο)
κυριαρχείται, αχαλίνωτος
ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ :
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ
 In eum locum res deducta est : κύρια πρόταση κρίσεως

deducta est : ρ., res : υποκείμενο του ρ., In locum : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης
στο ρ., eum : επιθετικός προσδιορισμός στο locum
 ut salvi esse nequeamus.

Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut, γιατί
είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική (nequeamus), όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί το αποτέλεσμα
θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (deducta
est).Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται
στο μυαλό του ομιλητή(συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση)και όχι τη στιγμή της πιθανής
πραγματοποίησής του.
nequeamus : ρ., (nos : υποκείμενο του ρ.), esse : αντικείμενο του ρ., salvi : κατηγορούμενο στο υποκείμενο
“nos”
 nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit : δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, αρνητική. βλ. πιο κάτω για
την ανάλυση του υποθετικού λόγου
subvenerit : ρ., deus (vel) casus : υποκείμενα του ρ., qui : επιθετικός προσδιορισμός στο deus, aliqui :
επιθετικός προσδιορισμός στο casus
Η ανάλυση του υποθετικού λόγου έχει ως εξής :
ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΣ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus.
υπόθεση : nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit=nisi + υποτακτική παρακειμένου
απόδοση : ut salvi esse nequeamus =συμπερασματική πρόταση με υποτακτική ενεστώτα
Ο υποθετικός λόγος είναι εξαρτημένος γιατί η απόδοση είναι δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση
μετατροπή στον ευθύ λόγο :
υπόθεση : nisi +οριστική συντελεσμένου μέλλοντα (υπόθεση προτερόχρονη της απόδοσης)
απόδοση : οριστική ενεστώτα
nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequimus
είδος : ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον (με υπόθεση προτερόχρονη της απόδοσης)
 Equidem non destiti omnia et sentire et dicere et facere : κύρια πρόταση κρίσεως
non destiti : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ. και των απαρεμφάτων), et sentire et dicere et facere : τελικά
απαρέμφατα, αντικείμενα του ρ.(ταυτοπροσωπία), omnia : αντικείμενο των απαρεμφάτων, Equidem :
επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρ.
 ut veni ad urbem
Δευτερεύουσα χρονική πρόταση. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται με τον
σύνδεσμο ut και εκφέρεται με Οριστική Παρακειμένου, γιατί δηλώνει το προτερόχρονο.
veni : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.), ad urbem : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης προς τόπο
στο ρ.
 quae ad concordiam pertinerent : Δευτερεύουσα προσδιοριστική αναφορική πρόταση, ως προσδιορισμός

στο omnia. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται με Υποτακτική (pertinerent), γιατί
δηλώνει κάτι το δυνατό ή ενδεχόμενο, χρόνου Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (τα
απαρέμφατα sentire et dicere et facere θεωρούνται ιστορικού χρόνου, γιατί εξαρτώνται από τον ιστορικό
χρόνο non destiti.) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.
pertinerent : ρ., quae : υποκείμενο του ρ., ad concordiam : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του
σκοπού στο ρ.
 sed tantus furor omnes invaserat : κύρια πρόταση κρίσεως

invaserat : ρ., furor : υποκείμενο του ρ., omnes : αντικείμενο του ρ., tantus : επιθετικός προσδιορισμός στο
furor
 ut pugnare cuperent
είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική (cuperent), όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί το αποτέλεσμα
θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου
(invaserat).Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που
εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή(συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση)και όχι τη στιγμή της
πιθανής πραγματοποίησής του.
cuperent : ρ., (omnes : υποκείμενο του ρ. και του απαρεμφάτου), pugnare : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο
του ρ. (ταυτοπροσωπία)
 etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius

Δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi. Εκφέρεται με Οριστική
(clamabam), γιατί εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας. Ο
χρόνος είναι παρατατικός, γιατί αναφέρεται στο παρελθόν.
clamabam : ρ., ego : υποκείμενο του ρ., esse : αντικείμενο του ρ., nihil : υποκείμενο του απαρεμφάτου
(ετεροπροσωπία), miserius : κατηγορούμενο στο υποκείμενο του απαρεμφάτου “nihil”, bello : αφαιρετική
συγκριτική ως β΄ όρος σύγκρισης από το miserius (α΄όρος το “nihil”), civili : επιθετικός προσδιορισμός στο bello
 Omnia sunt misera in bellis civilibus : κύρια πρόταση κρίσεως

sunt : ρ., Omnia : υποκείμενο του ρ., misera : κατηγορούμενο στο omnia, in bellis : εμπρόθετος επιρρηματικός
προσδιορισμός του χρόνου στο ρ., civilibus : επιθετικός προσδιορισμός στο bellis
 sed nihil miserius quam ipsa victoria : κύρια πρόταση κρίσεως

(est : ρ.), nihil : υποκείμενο του ρ., miserius : κατηγορούμενο στο nihil, quam victoria : β΄ όρος σύγκρισης από
το miserius (quam+ομοιόπτωτα προς τον α΄όρο “nihil”), ipsa : κατηγορηματικός προσδιορισμός στο victoria
 ea victores ferociores impotentioresque reddit : κύρια πρόταση κρίσεως

reddit : ρ., ea : υποκείμενο του ρ., victores : αντικείμενο του ρ., ferociores impotentioresque : κατηγορούμενα
στο αντικείμενο “victores”.
 ut necessitate esse cogantur.

είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική (cogantur), όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί το αποτέλεσμα
θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου
(reddit).Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που
cogantur : ρ., (victores : υποκείμενο του ρ. και του απαρεμφάτου), esse : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του
ρ.(ταυτοπρσωπία), necessitate : αφαιρετική της αιτίας στο ρ.
 etiamsi natura tales non sint

Δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση. Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδεσμο etiamsi. Εκφέρεται με
Υποτακτική (non sint), γιατί εκφράζει υποθετική κατάσταση που, κι αν δεχθούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρεί το
περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Ο χρόνος είναι ενεστώτας, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου
(cogantur) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.
non sint : ρ., (victores : υποκείμενο του ρ.), tales : κατηγορούμενο στο υποκείμενο του ρ. “victores”, natura :
αφαιρετική της αιτίας (του εσωτερικού αναγκαστικού αιτίου) στο ρ.
 Bellorum enim civilium exitus tales sunt semper : κύρια πρόταση κρίσεως
sunt : ρ., exitus : υποκείμενο του ρ., tales : κατηγορούμενο στο υποκείμενο “exitus”, Bellorum : γενική
υποκειμενική στο exitus, civilium : επιθετικός προσδιορισμός στο bellorum, semper : επιρρηματικός
προσδιορισμός του χρόνου στο ρ.
 ut non solum ea fiant

είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική (fiant), όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί το αποτέλεσμα
θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου
(sunt).Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που
fiant : ρ., ea : υποκείμενο του ρ.,
 quae velit victor : Δευτερεύουσα προσδιοριστική αναφορική πρόταση, ως προσδιορισμός στο ea. Εισάγεται
με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται με υποτακτική (velit), λόγω έλξης από την υποτακτική της
προηγούμενης συμπερασματικής πρότασης, χρόνου Eνεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (fiant) και
δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.
velit : ρ., victor : υποκείμενο του ρ., quae : αντικείμενο του ρ.,
 (sed etiam) ut victor obsequatur iis

είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική (obsequatur), όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί το αποτέλεσμα
θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου
(sunt).Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που
obsequatur : ρ., victor : υποκείμενο του ρ., iis : αντικείμενο του ρ.,
 quorum auxilio victoria parta sit : Δευτερεύουσα προσδιοριστική αναφορική πρόταση, ως προσδιορισμός
στο iis. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quorum. Εκφέρεται με υποτακτική (parta sit), λόγω έλξης
από την υποτακτική της προηγούμενης συμπερασματικής πρότασης, χρόνου Παρακειμένου, γιατί εξαρτάται
από αρκτικό χρόνο (obsequatur) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν.
parta sit : ρ., (victoria : υποκείμενο του ρ.), auxilio : αφαιρετική (οργανική) του μέσου στο ρ., quorum : γενική
υποκειμενική στο auxilio
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ
1. locum, res, qui deus, casus aliqui, salvi, urbem, omnia, concordiam, tantus furor, omnes, bello civili,
miserius, misera, victoria, victores, ferociores, impotentiores, natura, necessitate, exitus, auxilio : να κλιθούν
2. locum, res, deus, casus, salvi, urbem, omnia(α΄), concordiam, tantus, furor, omnes, bello, civili,
miserius, misera, bellis, civilibus, victoria(α΄), victores, ferociores, impotentiores, natura, tales, necessitate,
bellorum, civilium, exitus, victor, auxilio, victoria(β΄) : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου αριθμού
3. salvi, omnia(α΄), omnes, civili, miserius (α΄), omnia, misera, miserius (β΄), civilibus, ferociores,
impotentiores, civilium : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη
4. salvi, miserius (α΄), misera, miserius (β΄), ferociores, impotentiores : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους
άλλους βαθμούς
5. salvi, miserius, misera, ferociores, impotentiores : να γραφούν στον ίδιο βαθμό τα επιρρήματα που
παράγονται από τα παραπάνω επίθετα
6. salvi, miserius, ferociores, impotentiores : να γραφούν και στους τρεις βαθμούς τα επιρρήματα που
παράγονται από τα παραπάνω επίθετα
7. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : eum, qui, aliqui, quae(α΄),
tantus, ego, nihil(α΄), nihil(β΄), ipsa, ea (α΄), tales(α΄), tales(β΄), ea (β΄), quae(β΄), iis, quorum.
8. eum, qui, aliqui, quae(α΄), tantus, ego, nihil(α΄), nihil(β΄), ipsa, ea (α΄), tales(α΄), tales(β΄), ea (β΄),
quae(β΄), iis, quorum : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου αριθμού
9. eum, qui, aliqui, quae(α΄), tantus, ipsa, ea (α΄), tales(α΄), ea(β΄), quae(β΄), iis, quorum : να γραφεί ο
αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη
10. eum, qui, aliqui, quae(α΄), tantus, ego, nihil(α΄), ipsa, ea (α΄), tales(α΄), ea(β΄), quorum : να κλιθούν στο
γένος ή (και) πρόσωπο που βρίσκονται
11. qui, aliqui, quorum : να κλιθούν στο θηλυκό γένος.
12. tales : να κλιθεί στο ουδέτερο γένος.
13. subvenerit, nequeamus, pertinerent, cuperent, sint, cogantur, fiant, velit, obsequatur, parta sit : να
γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της οριστικής
14. deducta est, veni, destiti, invaserat, clamabam, sunt, reddit : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της
υποτακτικής
15. deducta est, subvenerit, sentire, dicere, facere, invaserat, cuperent, clamabam, reddit, cogantur, fiant,
parta sit : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της άλλης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το
γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)
16. deducta est, subvenerit, nequeamus, veni, destiti, pertinerent, invaserat, cuperent, clamabam, sunt,
reddit, sint, cogantur, fiant, velit, obsequatur, parta sit : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό
17. deducta est, subvenerit, esse, nequeamus, veni, destiti, sentire, dicere, facere, pertinerent, invaserat,
pugnare, cuperent, clamabam, sunt, reddit, sint, cogantur, fiant, velit, obsequatur, parta sit : να
αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός
του υποκειμένου του ρήματος)
18. Να γραφούν οι ζητούμενοι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το υποκείμενο του
ρήματος)
deducta est : β΄ενικό της προστακτικής του ενεστώτα και των δυο φωνών
subvenerit : μετοχή του μέλλοντα στην ονομαστική του ενικού αριθμού του θηλυκού γένους
esse : απαρέμφατο του μέλλοντα
nequeamus : αντίστοιχος τύπος της οριστικής
veni : β΄ενικό της προστακτικής του ενεστώτα και του μέλλοντα
destiti : β΄πληθυντικό της υποτακτικής του παρατατικού
sentire : α΄πληθυντικό της υποτακτικής του παρακειμένου της μέσης φωνής
dicere : γ΄πληθυντικό της υποτακτικής του ενεστώτα της ίδιας φωνής
facere : γ΄ενικό της οριστικής του παρατατικού της ίδιας φωνής
pertinerent : β΄ενικό της υποτακτικής του παρακειμένου της ίδιας φωνής
invaserat : β΄ενικό της υποτακτικής του υπερσυντελίκου της μέσης φωνής
pugnare : αφαιρετική σουπίνο
cuperent : μετοχή του ενεστώτα στην αφαιρετική του ενικού αριθμού του αρσενικού γένους
clamabam : αντίστοιχος τύπος της υποτακτικής
sunt : γ΄πληθυντικό της οριστικής του συντελεσμένου μέλλοντα
reddit : αντίστοιχος τύπος του παρακειμένου
sint : αντίστοιχος τύπος του παρατατικού
cogantur : ίδιο πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα
fiant : αντίστοιχος τύπος της ενεργητικής φωνής
velit : α΄ενικό της υποτακτικής του ενεστώτα και του παρατατικού
obsequatur : β΄πληθυντικό της υποτακτικής του μέλλοντα
parta sit: γενική του πληθυντικού αριθμού του θηλυκού γένους του γερουνδιακού και της μετοχής του μέλλοντα
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι όροι (να αναφέρεται και ο προσδιοριζόμενος όρος) : qui, salvi, ad
concordiam, pugnare, bello, in bellis, miserius, ferociores, natura, necessitate, Bellorum, iis, quorum,
auxilio
2. Να αναγνωρισθούν συντακτικά όλες οι αιτιατικές (απρόθετες ή εμπρόθετες) του κειμένου.
3. ad urbem : α) να αντικατασταθεί από τα : Roma, Athenae, Illyricum, ώστε να εκφράζεται η ίδια
επιρρηματική σχέση β) να δηλωθεί κίνηση από τόπο
4. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική στα παρακάτω αποσπάσματα:
α) tantus furor omnes invaserat
β) ea victores ferociores impotentioresque reddit
5. ea fiant (a victore) : να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική (σε παρενθέσεις το ποιητικό αίτιο που
πρέπει να ληφθεί υπόψη):
6. ego clamabam nihil esse bello civili miserius : α) να μεταφερθεί το απόσπασμα στον ευθύ λόγο. β) η
πρόταση που θα προκύψει να αναδιατυπωθεί ως απαγόρευση (αποτροπή) και με τους δύο τρόπους
7. Να μεταφερθούν τα αποσπάσματα στον πλάγιο λόγο με εξάρτηση τις φράσεις που δίδονται :
α) In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus.
Εξάρτηση :
 Cicero dicit
 Cicero dicebat
β) (Equidem,) ut veni ad urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae ad concordiam
pertinerent;
Εξάρτηση :
 Cicero dicit
 Cicero dicebat
γ) (sed) tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent, etsi ego clamabam nihil esse bello civili
miserius.
Εξάρτηση :
 Cicero dicit
 Cicero dicebat
δ) Omnia sunt misera in bellis civilibus, sed nihil miserius quam ipsa victoria:
Εξάρτηση :
 Cicero dicit
 Cicero dicebat
ε) ea victores ferociores impotentioresque reddit, ut, etiamsi natura tales non sint, necessitate esse cogantur.
Εξάρτηση :
 Cicero dicit
 Cicero dicebat
στ) Bellorum (enim) civilium exitus tales sunt semper, ut non solum ea fiant, quae velit victor, sed etiam ut
victor obsequatur iis, quorum auxilio victoria parta sit.
Εξάρτηση :
 Cicero dicit
 Cicero dicebat
ζ) (Equidem, ) ut veni ad urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae ad concordiam pertinerent;
Εξάρτηση :
 Cicero dicitur
 Cicero dicebatur
8. Να αναδιατυπωθούν τα απόσπάσματα, αφού μετατραπούν οι υπογραμμισμένες δευτερεύουσες προτάσεις σε
μετοχές :
α) In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus.
β) non destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae ad concordiam pertinerent;
γ) ut pugnare cuperent, etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius.
9. ut veni ad urbem : να αντικατασταθεί ο σύνδεσμος ut από τον cum ιστορικό-διηγηματικό και να γίνουν οι
απαραίτητες μεταβολές.
10. Ο εξαρτημένος υποθετικός λόγος του κειμένου : α) να γίνει ανεξάρτητος β) να αναγνωρισθεί το είδος του και
γ) να μετατραπεί σε υπόθεση αντίθετη του πραγματικού στο παρόν και υπόθεση δυνατή ή πιθανή (ως
ανεξάρτητος)
11. Να αναγνωρισθούν οι συμπερασματικές προτάσεις του κειμένου.
12. Να αναγνωρισθούν οι αναφορικές προτάσεις του κειμένου
13. Να αναγνωρισθούν οι εναντιωματικές και παραχωρητικές προτάσεις του κειμένου.
14. Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque dum aliqua vox congruens
proposito audiretur : α) να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί η δευτερεύουσα χρονική πρόταση
σε τελική β) ο προσδιορισμός του σκοπού που θα δηλώνεται με τη δευτερεύουσα τελική πρόταση που θα
προκύψει, να διατυπωθεί με σουπίνο, ad + αιτιατική γερουνδιακού, causa/gratia + γενική γερουνδιακού.
ΚΕΙΜΕΝΟ 38 σελ. 8
ΚΕΙΜΕΝΟ 38
Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit
omen. Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque dum
aliqua vox congruens proposito audiretur. Tandem puella, longa mora standi fessa,
rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet. Tum Caecilia puellae dixit: "ego
libenter tibi mea sede cedo". Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit. Nam mortua est
Caecilia, quam Metellus, dum vixit, multum amavit; postea is puellam in matrimonium
duxit.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Η Καικιλία, η σύζυγος του Μετέλλου, ενώ, σύμφωνα με τις πατροπαράδοτες (:αρχαίες)
συνήθειες, επιδίωκε την εμφάνιση γαμήλιου οιωνού για την κόρη της αδελφής της,
δημιούργησε η ίδια τον οιωνό. Μια νύχτα, δηλαδή, καθόταν για πολλή ώρα μαζί με την
κόρη της αδελφής της σε κάποιο μικρό ιερό και περίμενε, μέχρι να ακουστεί κάποια
φωνή που να ανταποκρινόταν στο σκοπό τους. Κάποτε πια η κοπέλα, κουρασμένη από
την πολλή ορθοστασία, ζήτησε από τη θεία της να της παραχωρήσει για λίγο τη θέση της.
Τότε η Καικιλία είπε στη κοπέλα: «Εγώ πρόθυμα σου παραχωρώ τη θέση μου». Αυτό το
λόγο επαλήθευσαν λίγο καιρό αργότερα τα ίδια τα πράγματα (πιο σωστά: η ίδια η
πραγματικότητα επιβεβαίωσε αυτό το λόγο λίγο καιρό αργότερα). Πέθανε δηλαδή η
Καικιλία, την οποία, όσο (αυτή) ζούσε, ο Μέτελλος πολύ αγαπούσε. Έπειτα αυτός
παντρεύτηκε την κοπέλα.
ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ :
peto - petivi (petii) - petitum - petere 3= ζητώ, ορμώ
*facio - feci - factum - facere 3-15= κάνω
persedeo - persedi - persessum - persedere 2= κάθομαι για πολλή ώρα
expecto, expectavi, expectatum, expectare 1=περιμένω
congruo - congrui - - - congruere 3= συμφωνώ
audio - audivi - auditum - audire 4= ακούω
fatiscor, (fessus sum, fessum), fatisci 3 (αποθ)=κουράζομαι
sto - steti - statum - stare 1= στέκομαι
rogo, rogavi, rogatum, rogare 1= παρακαλώ, ρωτώ
cedo - cessi - cessum - cedere 3= παραχωρώ
*dico - dixi - dictum - dicere 3= λέγω
confirmo, confirmavi, confirmatum, confirmare 1= επιβεβαιώνω
*morior, mortuus sum (μτχ.μέλλοντα moriturus), mortuum, mori (αποθ) 3-15=πεθαίνω
vivo – vixi - victum - vivere 3= ζω
amo, amavi, amatum, amare 1=αγαπώ
*duco - duxi -ductum - ducere 3= οδηγώ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ : dictum, -i =λόγος
Α΄ΚΛΙΣΗ *matrimonium, -ii και -i =γάμος
Caecilia, ae=Καικιλία Γ΄ΚΛΙΣΗ
*filia, ae , δοτ. και αφ. πληθ. filiis και filiabus=κόρη uxor, -is (Θ)=σύζυγος
puella, ae=κοπέλλα mos, moris (ΑΡΣ) =έθιμο
mora, ae=χρονοτριβή, καθυστέρηση (εδώ : longa omen , ominis(ΟΥΔ)=οιωνός
mora standi=από την πολλή ορθοστασία) nox, noctis (Θ)=νύχτα
matertera, ae=αδελφή της μητέρας, θεία soror,-is (Θ)=αδελφή
Β΄ΚΛΙΣΗ vox, vocis(Θ)=φωνή
Metellus, -i =Μέτελλος *sedes, -is, γεν.πληθ. sedum, ενίοτε sedium
sacellum, -i =μικρό ιερό, μικρό τέμενος (Θ)=θέση, κάθισμα
propositum, -i=σκοπός Ε΄ΚΛΙΣΗ
*locus, -i =τόπος, στον πληθ. loci (Α)=χωρία res, rei (Θ)= πράγμα
βιβλίου και loca(ΟΥΔ)=τόποι
ΕΠΙΘΕΤΑ : fessus, -a, -um=κουρασμένος (-δεν σχηματίζει
priscus,-a,um =αρχαίος (δεν σχηματίζει παραθετικά, μπορεί να θεωρηθεί και μετοχή
παραθετικά) παρακειμένου του αποθετικού ρ. fatiscor 3
nuptialis,-is,-e =γαμήλιος(δεν σχηματίζει =κουράζομαι , βλ. πιο πάνω στα ρήματα)
παραθετικά) paulus,a,um=λίγος (εύχρηστο στην αιτ. και αφ.
longus,-a,-um =μακρύς (longior, longissimus) ενικού του ουδετέρου : paulum, paulo=λίγο-δεν
σχηματίζει παραθετικά)
ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ : meus, mea, meum (κτητ.)=δικός μου
ipse, ipsa, ipsum (οριστ.)=ο ίδιος hic, haec, hoc (δεικτ.)=αυτός
quidam, quaedam, quodam (αορ.επιθ)=κάποιος is, ea, id (οριστ.)=αυτός
aliqui, aliqua, aliquod (αορ.επιθ)=κάποιος
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ :
Tandem =τέλος, κάποτε ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ :
paulisper =για λίγο dum (χρον.)=α) ενώ (σύγχρονο), β) μέχρι να
Tum =τότε (υστερόχρονο), γ) όσο (σύγχρονο)
libenter=πρόθυμα (libentius, libentissime <libens = nam (αιτιολ.παρατακτ.)=γιατί
πρόθυμος) ut (βουλ)=να
post =έπειτα ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ :
*multum=πολύ (plus-plurimum) in+ΑΦ=σε (στάση)
postea = αργότερα, έπειτα cum+ΑΦ=μαζί με, με (συνοδεία, κοινωνία, «ομού»)
in +ΑΙΤ=σε (προς)
 Caecilia, uxor Metelli ipsa fecit omen : κύρια πρόταση κρίσεως

fecit : ρ. Caecilia : υποκείμενο του ρ., omen : αντικείμενο του ρ., uxor : παράθεση στο Caecilia,
Metelli : στο γενική κτητική στο uxor, ipsa : κατηγορηματικός προσδιορισμός στο υποκείμενο Caecilia
 dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis

Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο fecit. Εισάγεται με τον
σύνδεσμο dum και εκφέρεται με Οριστική Eνεστώτα(ανεξάρτητα από το χρόνο της κύριας, που είναι
Παρακείμενος, γιατί δηλώνει πράξη του παρελθόντος), γιατί δηλώνει το σύγχρονο και μάλιστα συνεχιζόμενη
πράξη στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη πράξη.
petit :ρ., (Caecilia : υποκείμενο του ρ.), omen : αντικείμενο του ρ., nuptiale : επιθετικός προσδιορισμός στο
omen, more : αφαιρετική (οργανική) του τρόπου στο στα persedebat και expectabat, prisco : επιθετικός
προσδιορισμός στο more, filiae : δοτική προσωπική χαριστική από το petit, sororis : γενική κτητική στο filiae
 Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat : κύρια πρόταση κρίσεως
persedebat : ρ., (Caecilia : υποκείμενο του ρ.), in sacello : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός
της στάσης σε τόπο στα ρ. persedebat και expectabat, quodam : επιθετικός προσδιορισμός στο sacello,
nocte : αφαιρετική του χρόνου στα ρ. persedebat και expectabat, cum filia : εμπρόθετος επιρρηματικός
προσδιορισμός της συνοδείας (ή της κοινωνίας) στα ρ. persedebat και expectabat, sororis : γενική κτητική στο
filiae
 expectabatque : κύρια πρόταση κρίσεως

expectabat : ρ., (Caecilia : υποκείμενο του ρ.)
 dum aliqua vox congruens proposito audiretur

Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στα persedebat και expectabat.
Εισάγεται με τον σύνδεσμο dum και δηλώνει το υστερόχρονο. Εκφέρεται με Υποτακτική (audiretur), γιατί η
πράξη περιγράφεται ως προσδοκία ή επιδίωξη (ρήμα εξάρτησης άλλωστε είναι το expectabat), χρόνου
Παρατατικού, επειδή εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (expectabat).
audiretur : ρ., vox : υποκείμενο του audiretur και της μετοχής congruens, aliqua : επιθετικός προσδιορισμός στο
vox, congruens : αναφορική- επιθετική μετοχή, συνημμένη στο vox ως επιθετικός προσδιορισμός, δηλώνει το
σύγχρονο, proposito : αντικείμενο της μετοχής congruens
 Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram : κύρια πρόταση κρίσεως
rogavit :ρ., puella : υποκείμενο του ρ., materteram : άμεσο αντικείμενο του ρ., (έμμεσο αντικείμενο του ρ. είναι
η βουλητική πρόταση που ακολουθεί), fessa : αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο puella (αν
θεωρηθεί επίθετο τότε : επιρρηματικό κατηγορούμενο στο puella, δηλώνει αιτία), mora : αφαιρετική της αιτίας
(του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου) στο fessa, standi : γενική γερουνδίου ως συμπλήρωμα στο mora, longa :
επιθετικός προσδιορισμός στο mora, Tandem : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ.
 ut sibi paulisper loco cederet

Δευτερεύουσα βουλητική πρόταση, ως έμμεσο αντικείμενο του rogavit. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut,
γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με Υποτακτική (cederet), όπως όλες οι βουλητικές, γιατί το περιεχόμενό τους
είναι απλώς επιθυμητό, χρόνου Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (rogavit). Ισχύει
ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, γιατί η βούληση είναι ιδωμένη τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό
του ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση) και όχι τη στιγμή της πιθανής
πραγματοποίησής της.
cederet : ρ., (matertera / ea : υποκείμενο του ρ.), loco : αφαιρετική της απομάκρυνσης (ως
αντικείμενο) στο cederet, sibi : δοτική προσωπική χαριστική από το cederet, paulisper : επιρρηματικός
 Tum Caecilia puellae dixit : κύρια πρόταση κρίσεως

dixit : ρ., Caecilia : υποκείμενο του ρ., puellae : αντικείμενο του ρ., Tum : επιρρηματικός προσδιορισμός του
χρόνου στο ρ.
 "ego libenter tibi mea sede cedo" : κύρια πρόταση κρίσεως

cedo : ρ., ego : υποκείμενο του ρ., sede : αφαιρετική της απομάκρυνσης (ως αντικείμενο) στο cedo, mea
: επιθετικός προσδιορισμός στο sede, tibi : δοτική προσωπική χαριστική από το cedo, libenter :
επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρ.
 Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit : κύρια πρόταση κρίσεως
confirmavit : ρ., res : υποκείμενο του confirmavit, ipsa : κατηγορηματικός προσδιορισμός στο res,
dictum : αντικείμενο του confirmavit, Hoc : επιθετικός προσδιορισμός στο dictum, post :
επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ., paulo : αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς στο
post
 Nam mortua est Caecilia

mortua est : ρ., Caecilia : υποκείμενο του ρ.
quam Metellus multum amavit ;

Δευτερεύουσα προσδιοριστική αναφορική πρόταση, ως παράθεση στο Caecilia. Εισάγεται με την αναφορική
αντωνυμία quam. Εκφέρεται με Οριστική Παρακειμένου (amavit), γιατί δηλώνει το πραγματικό στο παρελθόν.
amavit : ρ., Metellus : υποκείμενο του ρ., quam : αντικείμενο του ρ., multum : επιρρηματικός προσδιορισμός
του ποσού στο ρ.
 dum vixit
Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο amavit. Εισάγεται με τον
σύνδεσμο dum και εκφέρεται με Οριστική (vixit - η πράξη ενδιαφέρει μόνο από χρονική άποψη), γιατί δηλώνει
το σύγχρονο και μάλιστα παράλληλη διάρκεια, χρόνου παρακειμένου (ίδιος με το χρόνο του ρήματος της κύριας),
γιατί αναφέρεται στο παρελθόν.
vixit : ρ., (ea / Caecilia : υποκείμενο του ρ.)
 postea is puellam in matrimonium duxit.

duxit : ρ., is : υποκείμενο του ρ., puellam : αντικείμενο του ρ., postea : επιρρηματικός προσδιορισμός του
χρόνου στο ρ., in matrimonium: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της εισόδου σε μια κατάσταση (ή
του σκοπού) στο duxit
1. uxor, more, prisco, omen nuptiale, filiae, sororis, sacello, nocte, vox congruens, proposito, puella, longa
mora, fessa, materteram, loco, sede, dictum, res ipsa, matrimonium : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι
στον άλλο αριθμό
2. prisco, nuptiale, congruens, longa, fessa : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στα άλλα γένη
3. Caecilia, uxor, Metelli, more prisco, omen nuptiale, filiae, sororis, sacello, nocte, vox congruens,
proposito, puella, longa mora, fessa, materteram, loco, sede, dictum, res, matrimonium : να κλιθούν
4. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : ipsa (α΄), quodam, aliqua, sibi,
ego, tibi, mea, hoc, quam, is
5. ipsa (α΄), quodam, aliqua, sibi, ego, tibi, mea, hoc, quam, is : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου
αριθμού
6. ipsa, quodam, aliqua, sibi, ego, tibi, mea, hoc, quam, is : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη
7. sibi, ego, mea : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα πρόσωπα
8. ipsa, quodam, aliqua, sibi, ego, tibi, mea, hoc, quam, is : να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που
βρίσκονται
9. quodam : να κλιθεί στο θηλυκό γένος
aliqua : να κλιθεί στο αρσενικό γένος
mea : να κλιθεί στο αρσενικό γένος του β΄προσώπου για πολλούς κτήτορες
10. prisco, nuptiale, longa, libenter, multum : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς
11. prisco, nuptiale, longa : να γραφούν σε όλους τους βαθμούς τα επιρρήματα που παράγονται από τα
παραπάνω επίθετα
12. libenter, multum : να γραφούν τα επίθετα ή μετοχές από όπου παράγονται τα παραπάνω επιρρήματα σε
όλους τους βαθμούς στην δοτική πληθυντικού του αρσενικού
13. longa : να κλιθεί ο συγκριτικός βαθμός στο θηλυκό γένος
multum : να κλιθεί ο πληθυντικός αριθμός του συγκριτικού βαθμού του αντίστοιχου επιθέτου στο αρσενικό
γένος
14. petit, fecit, persedebat, expectabat, congruens, audiretur, standi, fessa, rogavit, cederet, dixit, cedo,
confirmavit, mortua est, vixit, amavit, duxit : να γραφούν οι ζητούμενοι τύποι
petit : δοτική του πληθυντικού αριθμού των μετοχών της ενεργητικής φωνής
fecit : β΄ενικό του ενεστώτα της προστακτικής και των δυο φωνών και δοτική του γερουνδίου
persedebat : γ΄πληθυντικό του μέλλοντα και του υπερσυντελίκου της υποτακτικής της ίδιας φωνής
expectabat : β΄ενικό του ενεστώτα και του παρακειμένου της οριστικής και της υποτακτικής της μέσης
φωνής
congruens : β΄πληθυντικό του παρατατικού και του μέλλοντα της οριστικής
audiretur : απαρέμφατα και των δυο φωνών
standi : γ΄ενικό του ενεστώτα και του παρακειμένου της οριστικής
fessa : β΄ενικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων
rogavit : α΄πληθυντικό του παρατατικού και του συντελεσμένου μέλλοντα της οριστικής της μέσης φωνής
cederet : απαρέμφατα του παρακειμένου και των δυο φωνών
dixit : β΄πληθυντικό του ενεστώτα και του μέλλοντα της προστακτικής και των δυο φωνών
cedo : μετοχές και των δυο φωνών στην αιτιατική του πληθυντικού αριθμού του θηλυκού γένους
confirmavit : α΄πληθυντικό του παρακειμένου της οριστικής της ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας και
του παρατατικού της υποτακτικής της παθητικής περιφραστικής συζυγίας
mortua est : απαρέμφατο του ενεστώτα και μετοχή του ενεστώτα στην αφαιρετική του πληθυντικού αριθμού
του ουδετέρου γένους
vixit : β΄ενικό του ενεστώτα και του υπερσυντελίκου της υποτακτικής της ίδιας φωνής
amavit : δοτική του γερουνδίου και αφαιρετική του σουπίνου
duxit : β΄ενικό του ενεστώτα της προστακτικής και των δυο φωνών
15. petit, fecit, persedebat, expectabat, audiretur, rogavit, cederet, dixit, cedo, confirmavit, mortua est,
vixit, amavit, duxit : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό
16. petit, fecit, expectabat, audiretur, rogavit, cederet, dixit, cedo, confirmavit, amavit, duxit : να γραφεί ο
αντίστοιχος τύπος της άλλης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το γένος και ο αριθμός
του υποκειμένου του ρήματος)
17. audiretur, cederet: να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της οριστικής
18. petit, fecit, persedebat, expectabat, rogavit, dixit, cedo, confirmavit, mortua, est, vixit, amavit, duxit : να
γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της υποτακτικής
19. petit, fecit, persedebat, expectabat, audiretur, standi, fessa, rogavit, cederet, dixit, cedo, confirmavit,
mortua est, vixit, amavit, duxit : να αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους
να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ
1. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι όροι (να αναφέρεται και ο προσδιοριζόμενος όρος) : uxor, Metelli, filiae,
sororis, vox, congruens, proposito, standi, fessa, sibi, tibi, dictum, res, ipsa, in matrimonium.
2. Να αναγνωρισθούν συντακτικά όλες οι αφαιρετικές (απρόθετες ή εμπρόθετες) του κειμένου.
3. in sacello : α) να αντικατασταθεί από τα : Roma, Athenae, Illyricum, ώστε να εκφράζεται η ίδια
επιρρηματική σχέση β) να δηλωθεί κίνηση προς τόπο
α) Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen.
β) Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram...
γ) ut sibi paulisper loco (matertera / ea) cederet.
δ) Tum Caecilia puellae dixit: "ego libenter tibi mea sede cedo".
ε) Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit.
στ) quam Metellus, dum vixit, multum amavit;
ζ) postea is puellam in matrimonium duxit
5. dum (a Caecilia / ea) aliqua vox congruens proposito audiretur : να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε
ενεργητική (σε παρενθέσεις το ποιητικό αίτιο που πρέπει να ληφθεί υπόψη):
6. Να αναδιατυπωθούν οι παρακάτω περίοδοι, αφού αναλυθούν οι μετοχές σε δευτερεύουσες προτάσεις (με
όλους τους δυνατούς τρόπους) :
α) dum aliqua vox congruens proposito audiretur.
β) Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram…
7. puella …rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet : α) να μεταφερθεί το απόσπασμα στον ευθύ
λόγο. β) η πρόταση που θα προκύψει να αναδιατυπωθεί ως απαγόρευση (αποτροπή) και με τους δύο τρόπους
(να παραλειφθεί το paulisper)
εξάρτηση :
 Sallustius narrat
 Caecilia, uxor Metelli, narrat
 Caecilia, uxor Metelli, dicitur
β) (Caecilia) in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque dum aliqua vox congruens
proposito audiretur.
εξάρτηση :
 Caecilia narrat
 Caecilia dicitur
γ) Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet.
εξάρτηση :
 Puella narrat
 Puella dicitur
δ) "ego libenter tibi mea sede cedo".
εξάρτηση : Tum Caecilia puellae dixit
ε) Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit.
εξάρτηση : Sallustius narrat
στ) mortua est Caecilia, quam Metellus, dum vixit, multum amavit;
εξάρτηση :
 Caecilia dicitur
 Metellus narrat
ζ) postea is puellam in matrimonium duxit.
εξάρτηση :
 Metellus narrat
 Metellus dicitur
9. Να αναδιατυπωθούν τα απόσπάσματα, αφού μετατραπούν οι υπογραμμισμένες δευτερεύουσες προτάσεις σε
μετοχές :
β) Nam mortua est Caecilia, quam Metellus, dum vixit, multum amavit ;
γ) Nam mortua est Caecilia, quam Metellus … multum amavit ;
10. Η βουλητική πρόταση του κειμένου : α) να αναγνωρισθεί β) να μετατραπεί σε τελικό απαρέμφατο. γ) να
αναδιατυπωθεί, αφού μεταφερθεί το ρήμα εξάρτησης στον ενεστώτα
11. Να αναγνωρισθεί η αναφορική πρόταση του κειμένου
12. Να αναγνωρισθούν οι χρονικές προτάσεις του κειμένου.
13. Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque : να αναδιατυπωθεί το
απόσπασμα, αφού μετατραπεί το expectabat σε τροπική μετοχή.
14. Mortua est Caecilia; postea is puellam in matrimonium duxit : α) να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού
μετατραπεί η πρώτη κύρια πρόταση σε δευτερεύουσα χρονική εισαγόμενη με το χρονικό σύνδεσμο postquam
β) η δευτερεύουσα χρονική πρόταση που θα προκύψει να μετατραπεί σε μετοχή.
15. Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque dum aliqua vox congruens
proposito audiretur : α) να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί η δευτερεύουσα χρονική
πρόταση σε τελική β) ο προσδιορισμός του σκοπού που θα δηλώνεται με τη δευτερεύουσα τελική πρόταση
που θα προκύψει, να διατυπωθεί με σουπίνο, ad + αιτιατική γερουνδιακού, causa/gratia + γενική
γερουνδιακού.
ΚΕΙΜΕΝΟ 40
Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat ut C. Marius quam celerrime hostis
iudicaretur. Cuius voluntati nemo obviam ire audebat; solus Quintus Mucius Scaevola
augur de hac re interrogatus sententiam dicere noluit. Quin etiam cum Sulla minitans ei
instaret, dixit is Sullae: "Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam
circumsedisti; licet mortem miniteris, numquam tamen ego hostem iudicabo Marium. Etsi
senex et corpore infirmo sum, semper tamen meminero urbem Romam et Italiam a Mario
conservatam esse.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Ο Σύλλας, αφού κατέλαβε τη Ρώμη, συγκάλεσε ένοπλος τη Σύγκλητο, για να κηρύξει
όσο πιο γρήγορα γινόταν το Γάιο Μάριο εχθρό (του ρωμαϊκού λαού) (: για να
κηρυχθεί ..ο Γ.Μάριος εχθρός…). Στη θέληση του κανείς δεν τολμούσε να πάει αντίθετα.
Μόνο ο Κόιντος Μούκιος Σκαιόλας, ο οιωνοσκόπος, όταν του ζητήθηκε η γνώμη του γι΄
αυτό, αρνήθηκε να ψηφίσει. Κι επιπλέον, όταν ο Σύλλας τον πίεζε απειλητικά (:
απειλώντας τον), αυτός είπε στο Σύλλα: «Κι αν ακόμη μου δείξεις τα αγήματα των
στρατιωτών, με τα οποία έχεις περικυκλώσει το Βουλευτήριο, κι αν ακόμη με απειλήσεις
με θάνατο, εγώ εντούτοις ποτέ δε θα κηρύξω το Μάριο εχθρό (του ρωμαϊκού λαού). Αν
και είμαι γέρος και αδύναμος στο σώμα (: με αδύναμο σώμα), εντούτοις πάντα θα
θυμάμαι ότι η πόλη της Ρώμης (: η Ρώμη) και η Ιταλία σώθηκαν από το Μάριο.
occupo, occupavi, occupatum, occupare 1= καταλαμβάνω
cogo - coegi - coactum - cogere 3= συγκαλώ, εξαναγκάζω
iudico, avi, atum, are 1= κρίνω
*eo, ii (ivi), itum, ire =πηγαίνω
*audeo - ausus sum - ausum - audere (ημιαποθετικό) 2= τολμώ
interrogo, interrogavi, interrogatum, interrogare 1= ρωτώ
*nolo- nolui - nolle = δε θέλω
minitor, minitus sum, minitatum, minitari (αποθετικό) 1= απειλώ
*insto - institi - - (μετοχή μέλλοντα instaturus) - instare 1= ασκώ πίεση
ostendo - ostendi - ostentum (ostensum) – ostendere 3= δείχνω
circumsedeo - circumsedi - circumsessum - circumsedere 2= περικυκλώνω
*sum - fui - esse = είμαι
*memini - meminisse (ελλειπτικό) = θυμάμαι
conservo, conservavi, conservatum, conservare 1= σώζω
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ : *nemo (αορ.ουσιαστική)=κανένας
Α΄ΚΛΙΣΗ solus,-a,-um (αντων.επίθετο)=μόνος
Sulla, -ae(Α)=Σύλλας hic, haec, hoc (δεικτ) =αυτός
Scaevola, -ae=Σκαιόλας is, ea, id (οριστ.)=αυτός
sententia, -ae=γνώμη, άποψη ego (προσ.)=εγώ
curia, -ae =βουλευτήριο ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ :
Roma , -ae=Ρώμη quam =όσο (quam+υπερθετικός βαθμός=όσο πιο…,
Italia , -ae =Ιταλία πρβλ.αρχ.ελλ.ὡς τάχιστα)
Β΄ΚΛΙΣΗ celerrime (υπερθετικός του celeriter, celerius,
C. : συντομογραφία αντί Caius,-ii και –i=Γάιος celerrime <επίθετο celer=ταχύς)=ταχύτατα (εδώ :
Marius, -ii και-i, κλητ.-i=Μάριος quam celerrime=όσο το δυνατόν πιο γρήγορα, ως
Quintus, -i=Κόιντος τάχιστα)
Mucius, -ii και -i, κλητ.-i= Μούκιος obviam =αντίθετα (εδώ : obviam eo=πηγαίνω
Γ΄ΚΛΙΣΗ αντίθετα, αντιτίθεμαι)
urbs, urbis (Θ)=πόλη numquam =ποτέ
hostis, hostis (Α)=εχθρός semper=πάντα
voluntas, voluntatis(Θ)=βούληση, θέληση ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ :
augur, augur is (Α)=οιωνοσκόπος ut (τελ.) =για να
agmen, agminis(ΟΥΔ)=άγημα Quin etiam (αντιθετ.)=και επιπλέον (πρβλ.quin
miles, militis(Α)=στρατιώτης immo = όχι μόνο αλλά και, κειμ.23)
mors, mortis(Θ)=θάνατος Cum ιστορικός-διηγηματικός (χρον)+υποτακτική :
*senex, senis(Α)=γέροντας (σχηματίζει συγκριτικό όταν, αφού
βαθμό : senior) Licet (παραχωρ.)=και αν ακόμα (προέρχεται από το
corpus, corporis(ΟΥΔ)=σώμα απρόσωπο ρ. licet+βουλητική πρόταση (ut)
Δ΄ΚΛΙΣΗ =επιτρέπεται να, με παράλειψη της βουλητικής
senatus, senatus (Α)=Σύγκλητος πρότασης)
Ε΄ΚΛΙΣΗ tamen (αντιθ.)=όμως, εντούτοις
res, rei (Θ)=πράγμα Etsi (εναντ.)=αν και
ΕΠΙΘΕΤΑ : et (συμπλ.)=και
armatus,-a,-um=ένοπλος (δεν σχηματίζει ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ :
παραθετικά) de +ΑΦ=για, σχετικά με (αναφορά : de hac re=γι’
infirmus,-a,-um (infirmior, infirmissimus) αυτό το πράγμα)
=αδύναμος a +ΑΦ=από (ποιητικό αίτιο για έμψυχο : a
ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ : Mario=από το Μάριο)
qui, quae, quod (αναφ.)=ο οποίος
 Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat : κύρια πρόταση κρίσεως

coegerat : ρ., Sulla : υποκείμενο του ρ., senatum : αντικείμενο του ρ., armatus : επιρρηματικό κατηγορούμενο
του τρόπου στο υποκείμενο “Sulla”, occupata : νόθος αφαιρετική απόλυτος, χρονική μετοχή, δηλώνει το
προτερόχρονο, urbe : υποκείμενο της μετοχής occupata
 ut C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur.

Δευτερεύουσα τελική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο coegerat. Εισάγεται με τον
τελικό σύνδεσμο ut, γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με Υποτακτική (iudicaretur), όπως όλες οι τελικές, γιατί
το ο σκοπός θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού
χρόνου (coegerat). Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, γιατί ο σκοπός είναι ιδωμένος τη στιγμή που
εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση) και όχι τη στιγμή
της πιθανής πραγματοποίησής του.
iudicaretur : ρ., C. Marius : υποκείμενο του ρ., hostis : κατηγορούμενο στο υποκείμενο C.Marius, celerrime :
επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρ., το επίρρημα quam επιτείνει την έννοια του υπερθετικού
celerrime (πρβλ. αρχ.ελλ.ὡς τάχιστα)
 Cuius voluntati nemo obviam ire audebat : κύρια πρόταση κρίσεως

audebat : ρ., nemo : υποκείμενο του ρ., ire : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του audebat – ταυτοπροσωπία,
obviam : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ire, voluntati : δοτική συμπλήρωμα (αντικειμενική) στο
obviam, Cuius : γενική υποκειμενική στο voluntati
 solus Quintus Mucius Scaevola augur de hac re interrogatus sententiam dicĕre noluit : κύρια πρόταση
κρίσεως
noluit : ρ., Quintus Mucius Scaevola : υποκείμενο του ρ., του απαρεμφάτου dicere και της μετοχής
interrogatus, dicere : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ. (ταυτοπροσωπία), sententiam : αντικείμενο του
απαρεμφάτου dicere, solus : κατηγορηματικός προσδιορισμός στο Quintus Mucius Scaevola, augur : παράθεση
στο Quintus Mucius Scaevola, interrogatus : χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρ., δηλώνει το
προτερόχρονο, de re : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αναφοράς στο interrogatus, hac : επιθετικός
προσδιορισμός στο re
 cum Sulla minitans ei instaret

Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο dixit. Εισάγεται με τον cum
ιστορικό/διηγηματικό, που χρησιμοποιείται για διηγήσεις του παρελθόντος και εκφέρεται με Υποτακτική
(instaret), όπως όλες οι χρονικές με τον cum ιστορικό/διηγηματικό, γιατί υπογραμμίζεται η βαθύτερη σχέση
αιτίου και αιτιατού ανάμεσα στην δευτερεύουσα και την κύρια πρόταση, χρόνου Παρατατικού, γιατί εξαρτάται
από ρήμα ιστορικού χρόνου (dixit) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.
instaret : ρ., Sulla : υποκείμενο του ρ. και της μετοχής minitans, ei : αντικείμενο του instaret, minitans :
τροπική μετοχή, συνημμένη στο Sulla, δηλώνει το σύγχρονο
 dixit is Sullae : κύρια πρόταση κρίσεως

dixit : ρ., is : υποκείμενο του ρ., Sullae : έμμεσο αντικείμενο του dixit
 Licet mihi ostendas agmina militum

Δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της παραχώρησης στο
περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδεσμο licet. Εκφέρεται με Υποτακτική
(ostendas), γιατί εκφράζει υποθετική κατάσταση που, κι αν δεχθούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρεί το περιεχόμενο
της κύριας πρότασης, χρόνου Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (iudicabo) και δηλώνει το
σύγχρονο στο παρόν και το μέλλον.
ostendas : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), agmina : άμεσο αντικείμενο του ρ., mihi : έμμεσο αντικείμενο του ρ.,
militum : γενική του περιεχομένου στο agmina
 quibus curiam circumsedisti

Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο agmina. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quibus.
Εκφέρεται με Οριστική Παρακειμένου, γιατί δηλώνει το πραγματικό στο παρελθόν.
circumsedisti : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), curiam : αντικείμενο του ρ., quibus : αφαιρετική (οργανική) του
μέσου στο circumsedisti
 licet mortem miniteris

Δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της παραχώρησης στο
περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδεσμο licet. Εκφέρεται με Υποτακτική
(miniteris), γιατί εκφράζει υποθετική κατάσταση που, κι αν δεχθούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρεί το περιεχόμενο
της κύριας πρότασης, χρόνου Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (iudicabo) και δηλώνει το
σύγχρονο στο παρόν και το μέλλον.
miniteris : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), mortem : έμμεσο αντικείμενο του miniteris (εννοείται το mihi ως άμεσο
αντικείμενο)
 numquam tamen ego hostem iudicabo Marium : κύρια πρόταση κρίσεως

iudicabo : ρ., ego : υποκείμενο του ρ., Marium : αντικείμενο του ρ., hostem : κατηγορούμενο του αντικειμένου
Marium, numquam : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ.
 Etsi senex et corpore infirmo sum

Δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi. Εκφέρεται με Οριστική,
γιατί εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας πρότασης, χρόνου
Ενεστώτα, γιατί αναφέρεται στο παρόν.
sum : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.), senex : κατηγορούμενο στο υποκείμενο “ego”, corpore : αφαιρετική
κατηγορηματική της ιδιότητας στο υποκείμενο “ego”, infirmo : επιθετικός προσδιορισμός στο corpore
 semper tamen meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse : κύρια πρόταση κρίσεως
meminero : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.), conservatam esse : ειδικό απρέμφατο, αντικείμενο του ρ.
(ετεροπροσωπία), urbem : υποκείμενο του conservatam esse (ή παράθεση στο Romam, αν και προηγείται ),
Romam : επεξήγηση στο urbem (ή υποκείμενο του conservatam esse, με το urbem ως παράθεση στο Romam), a
Mario : εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου από το conservatam esse, semper : επιρρηματικός
1. occupata, armatus, interrogatus, minitans, infirmo : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στον άλλο αριθμό
2. occupata, armatus, interrogatus, minitans, infirmo : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στα άλλα γένη.
3. Sulla, occupata urbe, senatum, armatus, Marius, hostis, voluntati, solus Quintus Mucius Scaevola,
augur, hac re, interrogatus, sententiam, minitans, agmina, militum, curiam, mortem, senex, corpore
infirmo, Romam, Italiam : να κλιθούν
4. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : cuius, nemo, solus, hac, ei, is,
mihi, quibus, ego
5. cuius, nemo, solus, hac, ei, is, mihi, quibus, ego : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου αριθμού.
6. cuius, solus, hac, ei, is, quibus : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη.
7. mihi, ego : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα πρόσωπα
8. cuius, nemo, solus, hac, ei, mihi, quibus: να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που βρίσκονται
9. α) hac : να κλιθεί στο αρσενικό γένος
β) solus : να κλιθεί στο ουδέτερο γένος
10. celerrime, senex, infirmo : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς
11. infirmo : να γραφεί σε όλους τους βαθμούς το επίρρημα που παράγεται από το παραπάνω επίθετο
12. celerrime : να γραφεί το επίθετο από το οποίο παράγεται το παραπάνω επίρρημα σε όλους τους βαθμούς
στην αιτιατική ενικού του θηλυκού
13. senex : να κλιθεί ο συγκριτικός βαθμός στο αρσενικό γένος
14. occupata, coegerat, iudicaretur, ire, audebat, interrogatus, dicere, noluit, minitans, instaret, dixit,
ostendas, circumsedisti, miniteris, iudicabo, sum, meminero, conservatam esse : να γραφούν οι
ζητούμενοι τύποι :
occupata : β΄ενικό του ενεστώτα και του παρακειμένου της υποτακτικής της ενεργητικής φωνής
coegerat : α΄πληθυντικό του υπερσυντελίκου της υποτακτικής και των δυο φωνών
iudicaretur : αιτιατική του σουπίνου και αιτιατική του ενικού αριθμού του αρσενικού γένους του
γερουνδιακού
ire : β΄ενικό του ενεστώτα και του μέλλοντα της προστακτικής της ίδιας φωνής
audebat : γ΄ενικό του ενεστώτα και του υπερσυντελίκου της οριστικής
interrogatus : γ΄πληθυντικό του παρακειμένου της οριστικής της παθητικής περιφραστικής συζυγίας (στο
ίδιο γένος)
dicere : β΄πληθυντικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων της μέσης φωνής
noluit : β΄πληθυντικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων
minitans : γ΄ενικό του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων
instaret : β΄ενικό των συντελικών χρόνων της οριστικής της ίδιας φωνής
dixit : απαρέμφατα και των δυο φωνών
ostendas : β΄ενικό του παρατατικού της οριστικής και της υποτακτικής της μέσης φωνής
circumsedisti : β΄πληθυντικό του παρακειμένου της οριστικής και της υποτακτικής και των δυο φωνών
miniteris : ονοματικοί τύποι
iudicabo : γ΄ενικό του υπερσυντελίκου και του συντελεσμένου μέλλοντα της οριστικής της μέσης φωνής
sum : ονοματικοί τύποι
meminero : β΄ενικό της προστακτικής και απαρέμφατο του παρακειμένου
conservatam esse : β΄ενικό του ενεστώτα της προστακτικής και των δυο φωνών
15. coegerat, iudicaretur, audebat, noluit, instaret, dixit, ostendas, circumsedisti, miniteris, iudicabo, sum,
meminero : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό
16. coegerat, iudicaretur, ire, dicere, instaret, dixit, ostendas, circumsedisti, iudicabo, conservatam esse : να
γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της άλλης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το γένος και ο
αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)
17. iudicaretur, instaret, ostendas, miniteris: να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της οριστικής
18. coegerat, audebat, noluit, dixit, circumsedisti, iudicabo, sum : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της
υποτακτικής
19. coegerat, iudicaretur, ire, audebat, dicere, noluit, minitans, instaret, dixit, ostendas, circumsedisti,
miniteris, iudicabo, sum, meminero, conservatam esse : να αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι (για τυχόν
περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)
1. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι όροι (να αναφέρεται και ο προσδιοριζόμενος όρος)
urbe, armatus, hostis, Cuius, obviam, ire, solus, augur, de re, minitans, ei, Sullae, mihi, quibus, mortem,
hostem, corpore, Romam, a Mario.
2. Να αναγνωρισθούν όλοι οι ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί του κειμένου.
α) Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat
β) Quin etiam dixit is Sullae:
γ) cum Sulla minitans ei instaret
δ) Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti;
ε) numquam tamen ego hostem iudicabo Marium
4. Να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική στα παρακάτω αποσπάσματα:
α) ut C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur.
β) semper tamen meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse.
α) Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat
β) solus Quintus Mucius Scaevola augur de hac re interrogatus sententiam dicere noluit.
6. Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat ut C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur : να
διατυπωθεί ο προσδιορισμός του σκοπού με : α) σουπίνο β) ad+αιτιατική γερουνδιακού γ) causa / gratia
+γενική γερουνδιακού δ) αναφορική-τελική πρόταση
7. semper tamen meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse : να μεταφερθεί στον ευθύ
λόγο.
α) Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat ut C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur.
εξάρτηση :
 Plinius narrat
 Sulla narrat
 Sulla dicitur
β) Cuius voluntati nemo obviam ire audebat;
εξάρτηση :
 Plinius narrat
 Sulla narrat
γ) solus Quintus Mucius Scaevola augur de hac re interrogatus sententiam dicere noluit.
εξάρτηση :
 Plinius scribit
 Quintus Mucius Scaevola augur narrat
 Quintus Mucius Scaevola augur dicitur
δ) cum Sulla minitans ei instaret, dixit is Sullae.
εξάρτηση :
 Plinius narrat / narrabat
 Quintus Mucius Scaevola augur narrat
 Quintus Mucius Scaevola augur dicitur
ε) "Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti; licet mortem miniteris, nunquam
tamen ego hostem iudicabo Marium.
εξάρτηση :
 Quintus Mucius Scaevola augur dicit Sullae
 Quintus Mucius Scaevola augur dixit Sullae
στ) Etsi senex et corpore infirmo sum, semper tamen meminero urbem Romam et Italiam a Mario
conservatam esse.
εξάρτηση :
 Quintus Mucius Scaevola augur dicit Sullae
 Quintus Mucius Scaevola augur dixit Sullae
9. Να αναδιατυπωθούν τα παρακάτω αποσπάσματα, αφού μετατραπούν οι δευτερεύουσες προτάσεις σε μετοχές.
α) “ Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti; licet mortem miniteris, numquam
tamen ego hostem iudicabo Marium.
β) cum Sulla minitans ei instaret, dixit is Sullae.
10. Να αναγνωρισθούν οι δευτερεύουσες προτάσεις του κειμένου.
Mens sana in corpore sano an corpus sanum

cum mente sana?
ΚΕΙΜΕΝΟ 41
Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et his antiquiores Horatii plane ac dilucide cum suis
locuti sunt; non Sicanorum aut Pelasgorum, qui primi coluisse Italiam dicuntur, sed
aetatis suae verbis utebantur. Tu autem, proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris,
sermone abhinc multis annis iam obsoleto uteris, quod neminem scire atque intellegere
vis, quae dicas. Quin, homo inepte, taces, ut consequaris, quod vis? Sed antiquitatem tibi
placere dicis, quod honesta et bona et modesta sit. Sic ergo vive, ut viri antiqui, sed sic
loquere, ut viri aetatis nostrae; atque id quod a C. Caesare scriptum est, habe semper in
memoria et in pectore: "tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque
inauditum".
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Ο Κούριος και ο Φαβρίκιος, άνδρες που έζησαν πάρα πολύ παλιά (:αρχαιότατοι άνδρες),
και οι παλαιότεροι απ’ αυτούς Οράτιοι μιλούσαν μεταξύ τους καθαρά και με διαύγεια. Δε
χρησιμοποιούσαν τη γλώσσα των Σικανών και των Πελασγών, οι οποίοι λένε ότι ήταν οι
πρώτοι κάτοικοι της Ιταλίας (ότι πρώτοι κατοίκησαν την Ιταλία), αλλά τη γλώσσα της
εποχής τους. Εσύ όμως, σαν να μιλάς τώρα με τη μητέρα του Ευάνδρου, χρησιμοποιείς
γλώσσα που είναι απαρχαιωμένη εδώ και πολλά χρόνια πια, επειδή δε θέλεις να ξέρει και
να καταλαβαίνει κανείς τι λες. Γιατί, ανόητε άνθρωπε, δε σωπαίνεις, για να πετύχεις αυτό
που θέλεις; Λες, όμως, πως σου αρέσουν τα αρχαία χρόνια (:η αρχαιότητα), γιατί τάχα
είναι τιμημένα και καλά και σεμνά. Έτσι, λοιπόν, να ζεις, όπως οι παλαιοί, αλλά να μιλάς
έτσι, όπως οι άνθρωποι της εποχής μας. Και να΄ χεις πάντα στη μνήμη σου και στην
καρδιά σου αυτό που έγραψε ο Γάιος Καίσαρας (: αυτό που γράφτηκε από τον Γάιο
Καίσαρα): «Σαν το σκόπελο , έτσι να αποφεύγεις τη λέξη την ασυνήθιστη και την
πρωτάκουστη».
loquor - locutus sum - locutum - loqui 3 (αποθετικό) = μιλώ .
colo - colui - cultum - colere 3= κατοικώ, καλλιεργώ, λατρεύω

utor - usus sum - usum - uti 3 (αποθετικό) = χρησιμοποιώ
*scio - scivi (scii) - scitum - scire 4= γνωρίζω

intellego (intelligo) - intellexi - intellectum – intellegere 3= καταλαβαίνω
*volo - volui - velle = θέλω

taceo - tacui - tacitum - tacere 2= σωπαίνω
consequor - consecutus sum - consecutum - consequi (αποθετικό) 3= ακολουθώ, πετυχαίνω
placeo - placui - placitum - placere 2= αρέσω
vivo – vixi - victum - vivere 3= ζω
scribo - scripsi - scriptum - scribere 3= γράφω
habeo - habui - habitum - habere 2= έχω
*fugio - fugi - fugitum - fugere 3-15= (απο-)φεύγω

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ : *multus,-a,-um=πολύς (multus, plus(ουδ. μόνο),
Α΄ΚΛΙΣΗ plurimus / πληθυντικός αριθμός : multi-plures (3
Italia, -ae =Ιταλία γένη)-plurimi, βλ. κλίση του plures,es,a)
memoria, -ae =μνήμη obsoletus, -a,-um (obsoletior, - )=απαρχαιωμένος,
Β΄ΚΛΙΣΗ ξεπερασμένος (πρόκειται για επιθετικοποιημένη
Curius, -ii και –i, κλητ. –i= Κούριος μετοχή του ρ. obsolesco, obsolevi, obsoletum,
Fabricius, -ii και–i, κλητ.–i=Φαβρίκιος obsolescere 3=πέφτω σε αχρηστία, ξεπερνιέμαι,
Horatius, -ii και –i, κλητ. –i=Οράτιος ξεχνιέμαι)
vir, viri (Α)=άνδρας ineptus, -a,-um (ineptior, ineptissimus)=ανόητος
Sicani, Sicanorum =Σικανοί honestus, -a,-um (honestior,
Pelasgi, Pelasgorum =Πελασγοί honestissimus)=τιμημένος, ευπρεπής, αξιοπρεπής
verbum, -i (ΟΥΔ)=λόγος *bonus, -a,-um (melior, optimus)=καλός
Evander, Evandri =Εύανδρος modestus, -a,-um (modestior,
annus, -i (Α)=χρόνος, έτος modestissimus)=σεμνός, κόσμιος
C. : συντομογραφία αντί Caius,-ii και –i=Γάιος insolens (μονοκατάληκτο, γ΄κλ. insolentior,
scopulus, -i (A)=σκόπελος insolentissimus)=ασυνήθιστος (in
Γ΄ΚΛΙΣΗ στερητικό+solens= μτχ. πρκ. του ρ. soleo)
*aetas, aetatis (Θ)* γ.πλ.aetat(i)um =ηλικία inauditus, -a,-um (inauditior, - )=ανήκουστος,
*mater, matris (Θ)* γ.πλ.matrum=μητέρα πρωτάκουστος (in στερητικό+auditus= μτχ. πρκ. του
sermo, sermonis (Α)=λόγος, γλώσσα ρ. audio)
homo, hominis (Α)=άνθρωπος, άνδρας ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ :
antiquitas, antiquitatis (Θ)=αρχαιότητα hic, haec, hoc (δεικτ)=αυτός
Caesar, Caesar is (Α)=Καίσαρ suus, -a, -um (κτητ)=δικός του /τους
pectus, pectoris (ΟΥΔ)=καρδιά qui, quae, quod (αναφ)=ο οποίος
ΕΠΙΘΕΤΑ : ego (προσ)=εγώ
antiquissimus, -a,-um (υπερθετικός του antiquus, *nemo (αορ. ουσιαστική)=κανείς
antiquior, antiquissimus)=αρχαιότατος noster, nostra, nostrum (κτητ)=δικός μας
*primus,-a,-um =πρώτος (υπερθετικός επιθέτου is, ea, id (οριστ.)=αυτός
από το επίρρημα prae, συγκριτικός επιθέτου prior) ΕΠΙΡΡΗΜΑΤA :
plane (planius, planissime<planus)=καθαρά
dilucide (dilucidius, dilucidissime <dilucidus)=με
διαύγεια
nunc : τώρα
abhinc : εδώ και, ήδη
iam : ήδη, πια
Quin (ερωτ.): γιατί δεν;
Sic : έτσι
semper : πάντοτε
ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ :
et (συμπλ.) : και
ac (συμπλ.): και
sed (αντιθ.) : αλλά
autem (συμπλ.) : όμως
proinde quasi (παραβολ.) : σα να, ὡς ἐάν
quod (αιτιολ.) : γατί, επειδή
atque (συμπλ.) : και
ut (τελ) : για να
ergo : λοιπόν, ut (παραβολ.) : όπως
ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ :
cum +ΑΦ=με, μαζί με (κοινωνίας, «ομού»: cum
suis , cum matre)
a, ab +ΑΦ =από (ποιητικό αίτιο : a C. Caesare)
in +ΑΦ=σε (στάση : in memoria, in pectore)
 Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et his antiquiores Horatii plane ac dilucide cum suis locuti sunt :
κύρια πρόταση κρίσεως
locuti sunt : ρ., Curius (et) Fabricius (et) Horatii : υποκείμενα του ρ., viri : παράθεση στα Curius (et) Fabricius,
antiquissimi : επιθετικός προσδιορισμός στο viri, antiquiores : επιθετικός προσδιορισμός στο Horatii, his :
αφαιρετική συγκριτική ως β΄ όρος σύγκρισης από το antiquiores (α΄ όρος το Horatii), plane ac dilucide :
επιρρηματικοί προσδιορισμοί του τρόπου στο locuti sunt, cum suis : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός
της κοινωνίας στο locuti sunt
 non Sicanorum aut Pelasgorum sed aetatis suae verbis utebantur : κύρια πρόταση κρίσεως
non utebantur : ρ., verbis : αφαιρετική οργανική ως αντικείμενο του utebantur, Sicanorum (aut) Pelasgorum
(sed) aetatis : γενικές κτητικές στο verbis, suae : επιθετικός προσδιορισμός στο aetatis
 qui primi coluisse Italiam dicuntur

Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στα Sicanorum – Pelasgorum. Εισάγεται με την αναφορική
αντωνυμία qui. Εκφέρεται με Οριστική Ενεστώτα, γιατί δηλώνει το πραγματικό στο παρόν.
dicuntur : ρ.(παθητικό προσωπικό), qui : υποκείμενο του ρ. dicuntur και του απαρεμφάτου coluisse, colluisse :
ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ. (ταυτοπροσωπία, δεν έχουμε λατινισμό του ειδικού απαρεμφάτου, λόγω
εξάρτησης από ρήμα παθητικό προσωπικό), primi : επιρρηματικό κατηγορούμενο της σειράς στο υποκείμενο
“qui” , Italiam : αντικείμενο του coluisse
 Tu autem sermone abhinc multis annis iam obsoleto uteris : κύρια πρόταση κρίσεως
uteris : ρ., Tu : υποκείμενο του ρ., sermone : αφαιρετική οργανική ως αντικείμενο του ρ. uteris, obsoleto :
επιθετικός προσδιορισμός στο sermone, abhinc : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο obsoleto, annis :
αφαιρετική του χρόνου στο obsoleto, multis : επιθετικός προσδιορισμός στο annis (ισοδύναμες εκφράσεις του
abhinc multis annis : abhinc multos annos και abhinc hos multos annos), iam : επιρρηματικός προσδιορισμός
του χρόνου στο obsoleto
 proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris

Δευτερεύουσα υποθετική παραβολική πρόταση. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο proinde quasi.
Εκφέρεται με Υποτακτική (loquaris), γιατί η σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη, χρόνου Ενεστώτα, γιατί
εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (uteris) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.
loquaris : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), cum matre : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κοινωνίας στο
ρ., Evandri : γενική κτητική στο matre, nunc : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο loquaris
 quod neminem scire atque intellegere vis

Δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο uteris. Εισάγεται με τον
αιτιολογικό σύνδεσμο quod. Εκφέρεται με Οριστική Ενεστώτα (vis), γιατί δηλώνει αιτιολογία πραγματική –
αντικειμενικά αποδεκτή στο παρόν.
vis :ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), scire (atque) intellegere : τελικά απαρέμφατα, αντικείμενα του ρ.
(ετεροπροσωπία), neminem : υποκείμενο των απαρεμφάτων scire και intellegere
 quae dicas.
Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quae.
Λειτουργεί ως αντικείμενο των scire - intellegere. Εκφέρεται με υποτακτική (όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές
προτάσεις), γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της, χρόνου Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται
από ρ. αρκτικού χρόνου (scire – intellegere, που θεωρούνται αρκτικού χρόνου, γιατί εξαρτώνται από τον
Ενεστώτα vis) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.
dicas : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), quae : αντικείμενο του ρ.
 Quin, homo inepte, taces?

Ευθεία ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας. Εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα quin. Εκφέρεται με
οριστική (taces), γιατί δηλώνει το πραγματικό, χρόνου ενεστώτα, γιατί αναφέρεται στο παρόν.
taces : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), homo : κλητική προσφώνηση, inepte : επιθετικός προσδιορισμός στο homo,
Quin : ερωτηματικό επίρρημα (δηλώνει αιτία), εισάγει την ευθεία ερωτηματική πρόταση
 ut consequaris
Δευτερεύουσα τελική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο taces. Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο
ut, γιατί είναι καταφατική / αρνητική. Εκφέρεται με Υποτακτική (consequaris), όπως όλες οι τελικές, γιατί ο
σκοπός θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού (taces).
Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, γιατί η βούληση είναι ιδωμένη τη στιγμή που εμφανίζεται στο
μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση) και όχι τη στιγμή της πιθανής
πραγματοποίησής της.
consequaris :ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), (αντικείμενο του ρ. είναι η αναφορική πρόταση που ακολουθεί)
 quod vis
Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, ως αντικείμενο στο consequaris (ή προσδιοριστική στο εννοούμενο id).
Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quod. Εκφέρεται με Οριστική Ενεστώτα, γιατί δηλώνει το πραγματικό
στο παρόν.
vis, : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), quod : αντικείμενο του ρ.
 Sed antiquitatem tibi placere dicis : κύρια πρόταση κρίσεως

dicis : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), placere : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ. dicis (ετεροπροσωπία),
antiquitatem : υποκείμενο του απαρεμφάτου placere, tibi : αντικείμενο του απαρεμφάτου placere
 quod honesta et bona et modesta sit

Δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο uteris. Εισάγεται με τον
αιτιολογικό σύνδεσμο quod. Εκφέρεται με Υποτακτική (sit), γιατί δηλώνει υποκειμενική αιτιολογία, χρόνου
Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού (dicis) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.
sit : ρ., (antiquitas : υποκείμενο του ρ.), honesta (et) bona (et) modesta : κατηγορούμενο στο εννοούμενο
υποκείμενο antiquitas
 Sic ergo vive : κύρια πρόταση επιθυμίας

vive : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), Sic : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο vive
 ut viri antiqui
Δευτερεύουσα απλή παραβολική πρόταση. Είναι ελλειπτική κατά το ρήμα. Εννοείται το ρ. vivebant. Εισάγεται με
τον παραβολικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται με Οριστική (vivebant ), γιατί η σύγκριση αφορά δυο καταστάσεις που
είναι (ή θεωρούνται ως) αντικειμενική πραγματικότητα, χρόνου Παρατατικού, γιατί αναφέρεται στο παρελθόν.
ut viri antiqui
(vivebant : ρ.), viri : υποκείμενο του εννοούμενου ρ., ut : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο
εννοούμενο ρ. vivebant, εισάγει την απλή παραβολική πρόταση (κατ’άλλους πρόκειται για παραβολικό
σύνδεσμο)
 sed sic loquere : κύρια πρόταση επιθυμίας

loquere : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), sic: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο loquere
 ut viri aetatis nostrae

Δευτερεύουσα απλή παραβολική πρόταση. Είναι ελλειπτική κατά το ρήμα. Εννοείται το ρ. loquuntur. Εισάγεται
με τον παραβολικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται με Οριστική (loquuntur), γιατί η σύγκριση αφορά δυο καταστάσεις
που είναι (ή θεωρούνται ως) αντικειμενική πραγματικότητα, χρόνου Ενεστώτα, γιατί αναφέρεται στο παρόν.
(loquuntur : ρ.), viri : υποκείμενο του εννοούμενου ρ., aetatis : γενική κτητική στο viri, nostrae : επιθετικός
προσδιορισμός στο aetatis, ut (β΄) : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο εννοούμενο ρ. loquuntur,
εισάγει την απλή παραβολική πρόταση (κατ’άλλους πρόκειται για παραβολικό σύνδεσμο)
 atque id habe semper in memoria et in pectore : κύρια πρόταση επιθυμίας

habe : ρ., tu : υποκείμενο του ρ., id : αντικείμενο του ρ., semper : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο
habe, in memoria (et) in pectore : εμπρόθετοι επιρρηματικοί προσδιορισμοί του τόπου (μεταφορικά) στο habe
 quod a C. Caesare scriptum est

Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο id. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quod.
Εκφέρεται με Οριστική Παρακειμένου, γιατί δηλώνει το πραγματικό στο παρελθόν.
scriptum est : ρ., quod : υποκείμενο του ρ., a C. Caesare : εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου από
το scriptum est
 "tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque inauditum" : κύρια πρόταση επιθυμίας
fugias : ρ., tu : υποκείμενο του ρ., verbum : αντικείμενο του ρ., insolens (atque) inauditum : επιθετικοί
προσδιορισμοί στο verbum, sic : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο fugias, tamquam scopulum:
βραχυλογική παραβολική φράση σε θέση κατηγορουμένου. Λανθάνει η παραβολική υποθετική πρόταση
tamquam scopulus sit. Εισάγεται με το παραβολικό επίρρημα tamquam. Εκφέρεται με Υποτακτική (sit), γιατί η
σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη, χρόνου Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (fugias) και
δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.
1. antiquissimi, antiquiores, primi, multis, obsoleto, inepte, honesta, bona, modesta, antiqui, insolens,
inauditum : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στον άλλο αριθμό
2. antiquissimi, antiquiores, primi, multis, obsoleto, inepte, honesta, bona, modesta, antiqui, insolens,
inauditum : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στα άλλα γένη.
3. antiquissimi viri, Horatii, Sicanorum, primi, Italiam, aetatis suae, matre, Evandri, sermone obsoleto,
multis annis, homo inepte, antiquitatem, honesta, antiqui, Caesare, memoria, pectore, scopulum,
verbum insolens atque inauditum : να κλιθούν
4. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : his, suis, qui, suae, quae, quod,
tibi, neminem, id, quod
5. his, suis, qui, suae, quae, quod (α΄), tibi, neminem, id, quod (β΄) : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου
αριθμού.
6. his, suis, qui, suae, quae, quod (α΄), id, quod (β΄) : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη.
7. suis, suae, tibi : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα πρόσωπα
8. his, suis, qui, suae, quae (α΄), tibi, neminem, id : να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που βρίσκονται
9. α) suae : να κλιθεί στο ουδέτερο γένος του β΄προσώπου για πολλούς κτήτορες
β) id : να κλιθεί στο αρσενικό γένος
10. antiquissimi, plane, dilucide, primi, multis, obsoleto, inepte, honesta, bona, modesta, insolens,
inauditum: να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς
11. antiquissimi, plane, dilucide, primi, multis, obsoleto, inepte, honesta, bona, modesta, insolens,
inauditum : να γραφεί σε όλους τους βαθμούς το επίρρημα που παράγεται από το παραπάνω επίθετο
12. plane, dilucide : να γραφεί το επίθετο από το οποίο παράγεται το παραπάνω επίρρημα σε όλους τους
βαθμούς στην αιτιατική πληθυντικού του ουδετέρου
13. α) bona : να κλιθεί ο συγκριτικός βαθμός στο θηλυκό γένος
β) multis : να κλιθεί ο συγκριτικός βαθμός στον πληθυντικό αριθμό του ουδετέρου γένους
14. Nα γραφούν οι ζητούμενοι τύποι :
locuti sunt : β΄πληθυντικό του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων
coluisse : ονοματικοί τύποι της μέσης φωνής
dicuntur : α΄πληθυντικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων της ενεργητικής φωνής
utebantur : γ΄ενικό του μέλλοντα και του παρακειμένου της υποτακτικής και μετοχές όλων των χρόνων
loquaris : β΄ενικό του παρατατικού της υποτακτικής και αφαιρετική του ενικού αριθμού του αρσενικού γένους
του γερουνδιακού
uteris : απαρέμφατα όλων των χρόνων και α΄ενικό του παρατατικού της οριστικής της ενεργητικής
περιφραστικής συζυγίας στο αρσενικό γένος
scire : να κλιθεί ο ενεστώτας της προστακτικής της ίδιας φωνής
intellegere : β΄πληθυντικό της οριστικής, γ΄πληθυντικό της υποτακτικής και απαρέμφατο του παρακειμένου της
μέσης φωνής
vis : α΄πληθυντικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων
dicas : β΄πληθυντικό όλων των χρόνων της υποτακτικής της μέσης φωνής
taces : β΄ενικό του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων της ίδιας φωνής
consequaris : γ΄ενικό του μέλλοντα της οριστικής της παθητικής περιφραστικής συζυγίας στο ουδέτερο γένος
placere : β΄πληθυντικό του συντελεσμένου μέλλοντα και απαρέμφατο του παρακειμένου της ίδιας φωνής
dicis : δοτική του πληθυντικού αριθμού του αρσενικού γένους των μετοχών και των δυο φωνών
sit : γ΄πληθυντικό του μέλλοντα και του υπερσυντελίκου όλων των εγκλίσεων
vive : αιτιατική του σουπίνου, αιτιατική του ενικού αριθμού του αρσενικού γένους της μετοχής του ενεστώτα
και του μέλλοντα
loquere : β΄πληθυντικό του υπερσυντελίκου όλων των εγκλίσεων
scriptum est : β΄ενικό του ενεστώτα και του μέλλοντα της προστακτικής και των δυο φωνών
habe : γ΄ενικό του μέλλοντα και του παρακειμένου της οριστικής της ίδιας φωνής
fugias : α΄ενικό του ίδιου χρόνου της ίδιας έγκλισης της ίδιας φωνής και α΄ενικό του μέλλοντα της οριστικής της
ίδιας φωνής
15. locuti sunt, dicuntur, utebantur, loquaris, uteris, vis, dicas, taces, consequaris, dicis, sit, vive, loquere,
scriptum est, habe, fugias : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό
16. coluisse, dicuntur, scire, intellegere, dicas, dicis, scriptum est, habe, fugias : να γραφεί ο αντίστοιχος
τύπος της άλλης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το γένος και ο αριθμός του
υποκειμένου του ρήματος)
17. loquaris, dicas, consequaris, sit, vive, loquere, habe, fugias : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της οριστικής
18. locuti sunt, uteris, dicuntur, utebantur, vis, taces, dicis, vive, loquere, scriptum est, habe : να γραφεί ο
αντίστοιχος τύπος της υποτακτικής
19. locuti sunt, coluisse, dicuntur, utebantur, loquaris, uteris, scire, intellegere, vis, dicas, taces,
consequaris, placere, dicis, sit, vive, loquere, scriptum est, habe, fugias : να αντικατασταθούν χρονικά οι
τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του
ρήματος)
1. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι όροι (να αναφέρεται και ο προσδιοριζόμενος όρος)
viri, his, plane, cum suis, Pelasgorum, primi, coluisse, qui, aetatis, verbis, sermone, abhinc, annis, neminem,
tibi, bona, nostrae, a C. Caesare, in memoria.
2. Να αναγνωρισθούν συντακτικά όλα τα επιρρήματα του κειμένου.
3. Στα παρακάτω αποσπάσματα να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη των απαρεμφάτων σε παθητική:
α) qui primi coluisse Italiam dicuntur
β) quod neminem scire atque intellegere vis
4. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική στα παρακάτω αποσπάσματα :
α) quae dicas.
β) "tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque inauditum"
5. quod a C. Caesare scriptum est : να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική.
6. antiquitatem tibi placere dicis : να μεταφερθεί στον ευθύ λόγο.
α) Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et his antiquiores Horatii plane ac dilucide cum suis locuti sunt;
εξάρτηση :
 Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et his antiquiores Horatii dicuntur
β) (Ei) non Sicanorum aut Pelasgorum, qui primi coluisse Italiam dicuntur, sed aetatis suae verbis
utebantur.
εξάρτηση :
 Sallustius scribit
 Sallustius scripsit
γ) Tu autem, proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris, sermone abhinc multis annis iam obsoleto
uteris, quod neminem scire atque intellegere vis, quae dicas.
εξάρτηση :
 Sallustius dicit
 Sallustius dixit
δ) Quin, homo inepte, taces, ut consequaris, quod vis?
εξάρτηση :
 Scriptor rogat illum
 Scriptor rogabat illum
ε) Sic ergo vive, ut viri antiqui, sed sic loquere, ut viri aetatis nostrae;
εξάρτηση :
 Scriptor eum adhortatur +τελικό απαρέμφατο
 Scriptor eum adhortabatur +βουλητική πρόταση
στ) id quod a C. Caesare scriptum est, habe semper in memoria et in pectore:
εξάρτηση :
 Ego te adhortor +βουλητική πρόταση
 Ego te adhortabar + τελικό απαρέμφατο
ζ) "tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque inauditum".
εξάρτηση :
 Caesar nos adhortatur +βουλητική πρόταση
 Caesar nos adhortatus est +βουλητική πρόταση
8. “ tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque inauditum”. να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα,
αφού αναπτυχθεί η φράση tamquam scopulum σε παραβολική υποθετική πρόταση.
9. sermone abhinc multis annis iam obsoleto uteris : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί o
προσδιορισμός (ή επιθετική μετοχή) obsoleto σε αναφορική πρόταση.
10. Να εκφραστεί απαγόρευση και με τους δύο τρόπους στα παρακάτω αποσπάσματα :
α) Sic ergo … vive sed
β) sic loquere
γ) habe semper in memoria et in pectore
δ) sic fugias verbum insolens atque inauditum
11. Να αναγνωρισθούν οι αναφορικές προτάσεις του κειμένου.
12. atque id quod a C. Caesare scriptum est, habe semper in memoria et in pectore : να αναδιατυπωθεί το
απόσπασμα, αφού μετατραπεί η αναφορική πρόταση σε αναφορική μετοχή.
13. Quin, homo inepte, taces, ut consequaris, quod vis? : α) να αναγνωρισθεί η δευτερεύουσα τελική πρόταση
του αποσπάσματος β) να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μεταφερθεί το ρ. taces στον Παρατατικό.
14. Η πλάγια ερωτηματική πρόταση του κειμένου : α) να αναγνωρισθεί και β) να μετατραπεί σε ευθεία.
15. Να αναγνωρισθούν οι παραβολικές προτάσεις του κειμένου :
16. Sed antiquitatem tibi placere dicis, quod honesta et bona et modesta sit : να αναγνωρισθεί η
δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση της περιόδου β) να αναδιατυπωθεί ή περίοδος, αφού μεταφερθεί το ρ. της
κύριας πρότασης στον Παρακείμενο.
17. Tu autem, proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris, sermone abhinc multis annis obsoleto
uteris, quod neminem scire atque intellegere vis, quae dicas : α) να αναγνωρισθεί η δευτερεύουσα
αιτιολογική πρόταση της περιόδου β) να μετατραπεί η αιτιολογική πρόταση σε αιτιολογική μετοχή
ΚΕΙΜΕΝΟ 42
Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae imminent, non videant, aut ea, quae vident,
dissimulent: qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt coniurationemque nascentem
non credendo confirmaverunt; quorum auctoritatem secuti multi, non solum improbi
verum etiam imperiti, si in hunc animadvertissem, crudeliter et regie id factum esse
dicerent. Nunc intellego, si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, neminem tam
stultum fore, qui non videat coniurationem esse factam, neminem tam improbum, qui non
fateatur.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Υπάρχουν μερικοί σ’ αυτήν τη Σύγκλητο, που είτε δε βλέπουν αυτά, τα οποία
πλησιάζουν απειλητικά, είτε προσποιούνται ότι δε βλέπουν αυτά, τα οποία βλέπουν·
αυτοί εξέθρεψαν την ελπίδα του Κατιλίνα με τις επιεικείς τους αποφάσεις και ενίσχυσαν
τη συνωμοσία που γεννιόταν με το να μη πιστεύουν στην ύπαρξή της. Ενεργώντας υπό
την επιρροή τους πολλοί, όχι μόνο αχρείοι, αλλά και άπειροι, αν τον είχα τιμωρήσει, θα
έλεγαν ότι αυτό έγινε με σκληρό και τυραννικό τρόπο. Τώρα καταλαβαίνω ότι, αν αυτός
φτάσει στο στρατόπεδο του Μανλίου, όπου κατευθύνεται, κανείς δε θα είναι τόσο
ανόητος, που (:ώστε) να μη βλέπει ότι έγινε συνωμοσία, κανείς τόσο αχρείος, που
(:ώστε) να μην το ομολογεί.

immineo, - , - , imminere 2= πλησιάζω απειλητικά
video - vidi - visum – videre 2 = βλέπω
dissimulo, dissimulavi, dissimulatum, dissimulare 1= προσποιούμαι ότι δεν υπάρχει κάτι που υπάρχει,
αποκρύπτω
alo - alui - alitum (altum) - alere 3= εκτρέφω
*nascor - natus sum (μετοχή μέλλοντα nasciturus) - natum - nasci (αποθετικό) 3= γεννιέμαι
credo - credidi - creditum - credere 3= πιστεύω
confirmo , confirmavi, confirmatum, confirmare 1= επιβεβαιώνω
*sequor - secutus sum - secutum - sequi (αποθετικό) 3= ακολουθώ (εδώ : auctoritatem alicuius
sequor=ενεργώ κάτω από την επιρροή κάποιου)
animadverto - animadverti - animadversum - animadvertere 3= παρατηρώ (εδώ : animadverto in
aliquem=τιμωρώ κάποιον
*fio- factus sum - fieri = γίνομαι.
intellego (intelligo) - intellexi - intellectum – intellegere 3= καταλαβαίνω
pervenio - perveni - perventum - pervenire 4= φθάνω
intendo - intendi - intentum (intensum) - intendere 3= κατευθύνομαι
*fateor - fassus sum - fassum - fateri (αποθετικό) 2= ομολογώ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ :
Α΄ΚΛΙΣΗ
Catilina, ae (Α) =Κατιλίνας ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ :
sententia, ae (Θ) =γνώμη, άποψη, απόφαση crudeliter (crudelius, crudelissime<crudelis)=με
Β΄ΚΛΙΣΗ σκληρότητα
castra, orum (OYD) (m;ono plhu.) =στρατόπεδο regie (<regius, δεν σχηματίζει παραθετικά)=
Γ΄ ΚΛΙΣΗ τυραννικά
ordo, ordinis (A) =τάξη (εδώ : η Σύγκλητος) Nunc =τώρα
coniuratio, coniurationis (Θ) =συνομωσία quo (αναφ.τοπικό)=όπου
auctoritas, auctoritatis (Θ)=κύρος, επιρροή tam=τόσο
Ε΄ ΚΛΙΣΗ
spes, spei (Θ)=ελπίδα ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ :
in +ΑΦ=σε (στάση, εδώ μεταφορικά: in hoc ordine
ΕΠΙΘΕΤΑ : =σε αυτή τη Σύγκλητο)
mollis, -is,-e (mollior, mollissimus)=μαλακός, εδώ : in +ΑΙΤ : εδώ στη φράση "si in hunc
επιεικής animadvertissem" δηλώνει εχθρική διάθεση
*multus,-a,-um=πολύς (multus, plus(ουδ. μόνο), in +ΑΙΤ =σε, προς (κίνηση προς τόπο : in Manliana
plurimus / πληθυντικός αριθμός : multi-plures (3 castra = στο στρατόπεδο του Μανλίου)
γένη)-plurimi, βλ. κλίση του plures,es,a)
improbus,-a,-um (improbior, improbissimus)= ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ :
αχρείος aut (διαζευκτ)=ή, είτε
imperitus,-a,-um (imperitior, imperitissimus)= non solum ... verum etiam (αντιθετική επιδοτική
άπειρος σύνδεση)=όχι μόνο… αλλά και
stultus,-a,-um (stultior, stultissimus)=ανόητος si (υποθετ.καταφατικός)=αν
et (συμπλ. )=και
ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ :
nonnullus, -a, -um (αόριστη)=κάποιος (στον
πληθυντικό nonnulli, -ae,-a =μερικοί)
hic, haec, hoc (δεικτ.)=αυτός
qui, quae, quod (αναφορική) =ο οποίος
is, ea, id (οριστ.)=αυτός
iste, ista, istud (δεικτ.)=αυτός
*nemο (αορ. ουσιαστική)=κανένας
 Nonnulli sunt in hoc ordine : κύρια πρόταση κρίσεως

sunt : ρ., Nonnulli : υποκείμενο του ρ., in ordine : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε
τόπο (μεταφορικά) στο ρ., hoc : επιθετικός προσδιορισμός στο ordine
 qui aut ea non videant

Δευτερεύουσα αναφορική συμπερασματική πρόταση. Λειτουργεί ως προσδιορισμός το Nonnulli. Εισάγεται με
την αναφορική αντωνυμία qui. Εκφέρεται με Υποτακτική, όπως και οι συμπερασματικές προτάσεις, γιατί το
αποτέλεσμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου Ενεστώτα (videant), γιατί εξαρτάται από ρήμα
αρκτικού (sunt). Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που
εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση)και όχι τη στιγμή
της πιθανής πραγματοποίησής του.(συνδέεται με την αναφορική συμπερασματική πρόταση (qui) aut ea
dissimulent με τους διαζευκτικούς συνδέσμους aut…aut)
non videant : ρ., qui : υποκείμενο του ρ., ea : αντικείμενο του ρ.
 quae imminent
Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο ea. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae.
Εκφέρεται με Οριστική Ενεστώτα, γιατί δηλώνει το πραγματικό στο παρόν.
imminent : ρ., quae : υποκείμενο του ρ.
 aut (qui) ea dissimulent

Δευτερεύουσα αναφορική συμπερασματική πρόταση. Λειτουργεί ως προσδιορισμός το Nonnulli. Εισάγεται με
αποτέλεσμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου Ενεστώτα (dissimulent), γιατί εξαρτάται από ρήμα
αρκτικού (sunt). Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που
εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση)και όχι τη στιγμή
της πιθανής πραγματοποίησής του. (συνδέεται με την αναφορική συμπερασματική πρόταση qui aut ea non
videant με τους διαζευκτικούς συνδέσμους aut…aut)
dissimulent : ρ., (qui : υποκείμενο του ρ.), ea : αντικείμενο του ρ.
 quae vident
Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο ea. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae.
Εκφέρεται με Οριστική Ενεστώτα, γιατί δηλώνει το πραγματικό στο παρόν.
vident : ρ., (nonnulli / ei : υποκείμενο του ρ.), quae : αντικείμενο του ρ.
 qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt : κύρια πρόταση κρίσεως (η αναφορική αντωνυμία qui
μετά από ισχυρό σημείο στίξης-άνω και κάτω τελεία-ισοδυναμεί με δεικτική αντωνυμία (qui=ei, hi) και δεν
εισάγει αναφορική πρόταση)
aluerunt : ρ., qui : υποκείμενο του ρ., spem : αντικείμενο του ρ., Catilinae : γενική υποκειμενική στο spem,
sententiis : αφαιρετική (οργανική) του μέσου στο aluerunt, mollibus : επιθετικός προσδιορισμός στο sententiis
 coniurationemque nascentem non credendo confirmaverunt : κύρια πρόταση κρίσεως

confirmaverunt : ρ., coniurationem : αντικείμενο του ρ. confirmaverunt και υποκείμενο της μετοχής nascentem,
nascentem : επιθετική μετοχή, συνημμένη ως επιθετικός προσδιορισμός στο coniurationem ή χρονική μετοχή
συνημμένη στο coniurationem, δηλώνει το σύγχρονο, non credendo : αφαιρετική γερουνδίου ως αφαιρετική
(οργανική) του τρόπου στο ρ., (nasci : εννοούμενο ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του σουπίνου non
credendo, με υποκείμενό του το coniurationem)
 quorum auctoritatem secuti multi, non solum improbi verum etiam imperiti, crudeliter et regie id
factum esse dicerent : κύρια πρόταση κρίσεως (η αναφορική αντωνυμία quorum μετά από ισχυρό σημείο
στίξης-άνω τελεία-ισοδυναμεί με δεικτική αντωνυμία (qui=eorum, horum) και δεν εισάγει αναφορική
πρόταση)
dicerent : ρ., multi : υποκείμενο του ρ., factum esse : ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του dicerent
(ετεροπροσωπία), id : υποκείμενο του απαρεμφάτου factum esse, (non solum) improbi (verum etiam) imperiti :
παραθέσεις στο multi (συνδέονται με επιδοτική αντιθετική σύνδεση non solum…verum etiam), secuti :
αιτιολογική (ή τροπική) μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο multi, quorum : γενική κτητική (ή υποκειμενική)
στο auctoritatem, auctoritatem : αντικείμενο της μετοχής secuti, crudeliter (et) regie : επιρρηματικοί
προσδιορισμοί του τρόπου στο factum esse
 si in hunc animadvertissem : δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, καταφατική. βλ. πιο κάτω για την
ανάλυση του υποθετικού λόγου
animadvertissem : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.), in hunc : εμπρόθετος προσδιορισμός της εχθρικής διάθεσης στο
ρ. animadvertissem
Η παραπάνω πρόταση και η προηγούμενη κύρια σχηματίζουν υποθετικό λόγο. Η ανάλυσή του έχει ως εξής :
ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
υπόθεση : si in hunc animadvertissem =si + υποτακτική υπερσυντελίκου
απόδοση : quorum auctoritatem secuti multi, non solum improbi verum etiam imperiti, crudeliter et
regie id factum esse dicerent = υποτακτική παρατατικού
Είδος : υπόθεση αντίθετη του πραγματικού (η υπόθεση αναφέρεται στο παρελθόν και η απόδοση στο παρόν ή η
υπόθεση είναι προτερόχρονη της απόδοσης)
 Nunc intellego neminem tam stultum fore, neminem tam improbum : κύρια πρόταση κρίσεως
intellego :ρ., fore : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ. (ετεροπροσωπία), neminem-neminem : υποκείμενα
του fore (ετεροπροσωπία), stultum - improbum: κατηγορούμενα στα neminem-neminem, tam - tam :
επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στα stultum – improbum, Nunc : επιρρηματικός προσδιορισμός του
χρόνου στο ρ.
 si iste in Manliana castra pervenerit: δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, καταφατική. βλ. πιο κάτω για την
ανάλυση του υποθετικού λόγου
pervenerit : ρ., iste : υποκείμενο του ρ. pervenerit, in castra : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της
κίνησης προς τόπο στο ρ., Manliana : επιθετικός προσδιορισμός στο castra
Η παραπάνω πρόταση και η προηγούμενη κύρια σχηματίζουν εξαρτημένο υποθετικό λόγο. Η ανάλυσή του έχει
ως εξής :
ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΣ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
Μεταφορά στον ευθύ λόγο – αναγνώριση υποθετικού λόγου
Ο υποθετικός λόγος είναι εξαρτημένος από το intellego :
υπόθεση : si pervenerit =si+υποτακτική παρακειμένου
απόδοση : fore =ειδικό απαρέμφατο μέλλοντα
Στον ευθύ λόγο σε μετατρέπεται σε :
υπόθεση : si+οριστική συντελεσμένου μέλλοντα
απόδοση : οριστική μέλλοντα
Si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, nemo tam stultus erit, qui non videat coniurationem esse
factam, nemo tam improbus, qui non fateatur.
είδος : ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον με υπόθεση προτερόχρονη της απόδοσης.
Κατά τη μεταφορά στον ευθύ λόγο οι υποτακτικές non videat και non fateatur παραμένουν, αφού ανήκουν σε
αναφορικές-συμπερασματικές προτάσεις.
 quo intendit
Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο in Manliana castra. Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα
quo. Εκφέρεται με Οριστική Ενεστώτα, γιατί δηλώνει το πραγματικό στο παρόν. (παρά την ύπαρξη πλαγίου
λόγου, η πρόταση διατηρεί την Οριστική, γιατί λειτουργεί ανεξάρτητα από τον πλάγιο λόγο).
intendit : ρ., (iste : υποκείμενο του ρ.), quo : επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου (της κίνησης προς τόπο)
στο ρ. intendit
 qui non videat coniurationem esse factam

Δευτερεύουσα αναφορική συμπερασματική πρόταση. Λειτουργεί ως προσδιορισμός στο neminem. Εισάγεται με
αποτέλεσμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου Ενεστώτα (non videat), γιατί εξαρτάται από αρκτικό
χρόνο (το απαρέμφατο fore θεωρείται αρκτικού χρόνου εξαρτώμενο από το intellego). Ισχύει ιδιομορφία στην
ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή
(συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση) και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του.
non videat : ρ., qui : υποκείμενο του ρ., esse factam : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ. (ετεροπροσωπία),
coniurationem : υποκείμενο του esse factam
 qui non fateatur

Δευτερεύουσα αναφορική συμπερασματική πρόταση. Λειτουργεί ως προσδιορισμός στο neminem. Εισάγεται με
αποτέλεσμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου Ενεστώτα (non fateatur), γιατί εξαρτάται από
αρκτικό χρόνο (το απαρέμφατο fore θεωρείται αρκτικού χρόνου εξαρτώμενο από το intellego). Ισχύει ιδιομορφία
στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του
ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση) και όχι τη στιγμή της πιθανής
πραγματοποίησής του.
non fateatur : ρ., qui : υποκείμενο του ρ., (esse factam : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ.
(ετεροπροσωπία), coniurationem : υποκείμενο του esse factam)
1. ordine, spem, mollibus sententiis, coniurationem, nascentem, auctoritatem, multi, improbi, imperiti,
Manliana, stultum, improbum : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στον άλλο αριθμό
2. mollibus, nascentem, multi, improbi, imperiti, Manliana, stultum, improbum : να γραφούν οι αντίστοιχοι
τύποι στα άλλα γένη.
3. ordine, spem, Catilinae, mollibus sententiis, coniurationem nascentem, auctoritatem, multi, Manliana
castra, stultum : να κλιθούν
4. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : nonnulli, hoc, ea(α΄), quae(α΄),
quae(β΄), qui(α΄), quorum, hunc, id, iste, neminem, qui(β΄) : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου
αριθμού.
5. nonnulli, hoc, ea(α΄), quae(α΄), quae(β΄), qui(α΄), quorum, hunc, id, iste, qui(β΄) : να γραφεί ο αντίστοιχος
τύπος στα άλλα γένη.
6. nonnulli, hoc, ea(α΄), quae(α΄), quorum, iste, neminem : να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που
βρίσκονται
7. iste : να κλιθεί στο ουδέτερο γένος
8. mollibus, multi, improbi, imperiti, crudeliter, regie, stultum, improbum : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος
στους άλλους βαθμούς
9. mollibus, multi, improbi, imperiti, stultum, improbum : να γραφεί σε όλους τους βαθμούς το επίρρημα
που παράγεται από το παραπάνω επίθετο
10. crudeliter, regie : να γραφεί το επίθετο από το οποίο παράγεται το παραπάνω επίρρημα σε όλους τους
βαθμούς στην αφαιρετική ενικού του ουδετέρου
11. α) multi : να κλιθεί ο συγκριτικός βαθμός στο ουδέτερο γένος
β) mollibus : να κλιθεί ο συγκριτικός βαθμός στον ενικό αριθμό του αρσενικού γένους
12. Nα γραφούν οι ζητούμενοι τύποι :
videant : β΄ενικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων της ίδιας φωνής
vident : β΄πληθυντικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων της μέσης φωνής
dissimulent : γ΄ενικό του μέλλοντα της προστακτικής της ίδιας φωνής και γενική του γερουνδίου
aluerunt : γ΄πληθυντικό του παρατατικού και του υπερσυντελίκου της οριστικής της μέσης φωνής
nascentem : γ΄ενικό του μέλλοντα και του παρακειμένου της υποτακτικής
credendo : β΄ενικό του ενεστώτα και του παρακειμένου της οριστικής και των δυο φωνών
confirmaverunt : ονοματικοί τύποι
secuti : ονοματικοί τύποι
animadvertissem : α΄πληθυντικό όλων των χρόνων της υποτακτικής της μέσης φωνής
factum esse : β΄ενικό του ενεστώτα της προστακτικής και των δυο φωνών
dicerent : α΄πληθυντικό των συντελικών χρόνων της υποτακτικής και των δυο φωνών
intellego : β΄ενικό του ενεστώτα και του συντελεσμένου μέλλοντα της οριστικής της μέσης φωνής
pervenerit : β΄ενικό του υπερσυντελίκου της υποτακτικής της ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας (στο
αρσενικό γένος)
intendit : γ΄ενικό του παρατατικού όλων των εγκλίσεων της ίδιας φωνής
fore : β΄πληθυντικό του μέλλοντα της προστακτικής
videat : απαρέμφατα όλων των χρόνων και των δυο φωνών
esse factam : β΄ενικό του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων της ίδιας φωνής
fateatur : μετοχές όλων των χρόνων στην αφαιρετική του πληθυντικού αριθμού του αρσενικού γένους
13. videant, vident, dissimulent, aluerunt, confirmaverunt, animadvertissem, dicerent, intellego, pervenerit,
intendit, videat, fateatur : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό
14. videant, vident, dissimulent, aluerunt, confirmaverunt, animadvertissem, factum esse, dicerent,
intellego, pervenerit, videat, esse factam : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της άλλης φωνής (για τυχόν
περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)
15. videant, dissimulent, animadvertissem, dicerent, pervenerit, videat, fateatur : να γραφεί ο αντίστοιχος
τύπος της οριστικής
16. vident, aluerunt, confirmaverunt, intellego, intendit : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της υποτακτικής
17. videant, vident, dissimulent, aluerunt, nascentem, confirmaverunt, animadvertissem, factum esse,
dicerent, intellego, pervenerit, intendit, fore, videat, esse factam, fateatur : να αντικατασταθούν χρονικά
οι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του
ρήματος)
1. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι όροι (να αναφέρεται και ο προσδιοριζόμενος όρος) :

quorum, secuti, improbi, regie, factum esse, iste, quo, neminem(α΄), stultum, coniurationem(β΄).
2. qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt coniurationemque nascentem non credendo
confirmaverunt; : να γίνει πλήρης συντακτική ανάλυση της περιόδου.
3. in hoc ordine, in Manliana castra : να αντικατασταθούν από τα : α) domus β) Athenae γ) Roma, ώστε να
εκφράζεται η ίδια επιρρηματική σχέση.
4. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική στα παρακάτω αποσπάσματα (σε παρενθέσεις το
υποκείμενο που πρέπει να ληφθεί υπόψη) :
α) Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae imminent, non videant
β) aut ea, quae vident, dissimulent:
γ) qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt
δ) qui coniurationem nascentem confirmaverunt;
ε) crudeliter et regie id factum esse dicerent (a me).
στ) qui non videat (a Catilina) coniurationem esse factam
ζ) qui non videat coniurationem esse factam : να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική.
α) coniurationemque nascentem non credendo confirmaverunt
β) quorum auctoritatem secuti multi, ... dicerent.
6. quorum auctoritatem secuti multi, ... dicerent : α) να μετατραπεί η μετοχή σε προσδιορισμό του τρόπου
εκφερόμενο με γερούνδιο β) στην πρόταση που θα προκύψει να γίνει γερουνδιακή έλξη
7. qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί ο
επιθετικός προσδιορισμός σε αναφορική πρόταση.
8. crudeliter et regie id factum esse dicerent : να μεταφερθεί το απόσπασμα στον ευθύ λόγο.
α) Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae imminent, non videant, aut ea, quae vident, dissimulent:
εξάρτηση :
 Cicero dicit
 Cicero dixit
β) qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt coniurationemque nascentem non credendo
confirmaverunt;
εξάρτηση :
 Cicero dicit
γ) quorum auctoritatem secuti multi, non solum improbi verum etiam imperiti, si in hunc animadvertissem,
crudeliter et regie id factum esse dicerent.
εξάρτηση :
 Cicero dicit
δ) Nunc intellego, si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, neminem tam stultum fore, qui non
videat coniurationem esse factam, neminem tam improbum, qui non fateatur.
εξάρτηση :
 Cicero dicit
 Cicero dixit
10. quorum auctoritatem secuti multi, non solum improbi verum etiam imperiti, si in hunc
animadvertissem, crudeliter et regie id factum esse dicerent : α) να αναγνωρισθεί ο υποθετικός
λόγος β) να μετατραπεί σε ανοιχτή υπόθεση στο παρελθόν και σε υπόθεση δυνατή ή πιθανή
11. Nunc intellego, si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, neminem tam stultum fore,
qui non videat coniurationem esse factam, neminem tam improbum, qui non fateatur : α) να
μεταφερθεί το απόσπασμα στον ευθύ λόγο και να αναγνωρισθεί ο υποθετικός λόγος β) να μετατραπεί η
υποθετική πρόταση σε μετοχή γ) ο υποθετικός λόγος να μετατραπεί σε υπόθεση αντίθετη του πραγματικού
στο παρόν και σε υπόθεση δυνατή ή πιθανή (στον ευθύ λόγο)
12. Να αναγνωρισθούν οι αναφορικές προτάσεις των αποσπασμάτων :
α) Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae imminent, non videant, aut ea, quae vident, dissimulent:
β) Nunc intellego, si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, neminem tam stultum fore, qui non
videat coniurationem esse factam, neminem tam improbum, qui non fateatur.
13. qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt coniurationemque nascentem non credendo
confirmaverunt; : α) να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί η πρώτη κύρια πρόταση σε
δευτερεύουσα χρονική εισαγόμενη με τον χρονικό σύνδεσμο cum ιστορικό που θα δηλώνει το προτερόχρονο
β) η δευτερεύουσα χρονική πρόταση που θα προκύψει να μετατραπεί σε χρονική μετοχή.
14. Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae imminent, non videant, aut ea, quae vident, dissimulent :
να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μεταφερθεί το ρ. sunt στον Παρατατικό.
15. quorum auctoritatem secuti multi, non solum improbi verum etiam imperiti, si in hunc
animadvertissem, crudeliter et regie id factum esse dicerent : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού
μετατραπεί η φράση non solum improbi verum etiam imperiti σε αναφορική πρόταση.

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ&#39; ΛΥ.-37-41

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ&#39; ΛΥ.-37-41

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΚΕΙΜΕΝΟ 37, σελ.

iis, quorum auxilio victoria parta sit.

 In eum locum res deducta est : κύρια πρόταση κρίσεως

 ut salvi esse nequeamus.

 quae ad concordiam pertinerent : Δευτερεύουσα προσδιοριστική αναφορική πρόταση, ως προσδιορισμός

 sed tantus furor omnes invaserat : κύρια πρόταση κρίσεως

 etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius

 Omnia sunt misera in bellis civilibus : κύρια πρόταση κρίσεως

 sed nihil miserius quam ipsa victoria : κύρια πρόταση κρίσεως

 ea victores ferociores impotentioresque reddit : κύρια πρόταση κρίσεως

 ut necessitate esse cogantur.

 etiamsi natura tales non sint

 ut non solum ea fiant

 (sed etiam) ut victor obsequatur iis

 Caecilia, uxor Metelli ipsa fecit omen : κύρια πρόταση κρίσεως

 dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis

 expectabatque : κύρια πρόταση κρίσεως

 dum aliqua vox congruens proposito audiretur

 ut sibi paulisper loco cederet

 Tum Caecilia puellae dixit : κύρια πρόταση κρίσεως

 "ego libenter tibi mea sede cedo" : κύρια πρόταση κρίσεως

 Nam mortua est Caecilia

quam Metellus multum amavit ;

 postea is puellam in matrimonium duxit.

 Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat : κύρια πρόταση κρίσεως

 ut C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur.

 Cuius voluntati nemo obviam ire audebat : κύρια πρόταση κρίσεως

 cum Sulla minitans ei instaret

 dixit is Sullae : κύρια πρόταση κρίσεως

 Licet mihi ostendas agmina militum

 quibus curiam circumsedisti

 licet mortem miniteris

 numquam tamen ego hostem iudicabo Marium : κύρια πρόταση κρίσεως

 Etsi senex et corpore infirmo sum

Mens sana in corpore sano an corpus sanum

memoria et in pectore: "tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque

loquor - locutus sum - locutum - loqui 3 (αποθετικό) = μιλώ .

colo - colui - cultum - colere 3= κατοικώ, καλλιεργώ, λατρεύω

utor - usus sum - usum - uti 3 (αποθετικό) = χρησιμοποιώ

*scio - scivi (scii) - scitum - scire 4= γνωρίζω

*volo - volui - velle = θέλω

consequor - consecutus sum - consecutum - consequi (αποθετικό) 3= ακολουθώ, πετυχαίνω

placeo - placui - placitum - placere 2= αρέσω

*sum - fui - esse = είμαι

vivo – vixi - victum - vivere 3= ζω

scribo - scripsi - scriptum - scribere 3= γράφω

habeo - habui - habitum - habere 2= έχω

*fugio - fugi - fugitum - fugere 3-15= (απο-)φεύγω

 qui primi coluisse Italiam dicuntur

 proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris

 quod neminem scire atque intellegere vis

 Quin, homo inepte, taces?

 Sed antiquitatem tibi placere dicis : κύρια πρόταση κρίσεως

 quod honesta et bona et modesta sit

 Sic ergo vive : κύρια πρόταση επιθυμίας

 sed sic loquere : κύρια πρόταση επιθυμίας

 ut viri aetatis nostrae

 atque id habe semper in memoria et in pectore : κύρια πρόταση επιθυμίας

 quod a C. Caesare scriptum est

dissimulent: qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt coniurationemque nascentem

verum etiam imperiti, si in hunc animadvertissem, crudeliter et regie id factum esse

Υπάρχουν μερικοί σ’ αυτήν τη Σύγκλητο, που είτε δε βλέπουν αυτά, τα οποία

πλησιάζουν απειλητικά, είτε προσποιούνται ότι δε βλέπουν αυτά, τα οποία βλέπουν·

τη συνωμοσία που γεννιόταν με το να μη πιστεύουν στην ύπαρξή της. Ενεργώντας υπό

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ' ΛΥ.-37-41

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ' ΛΥ.-37-41