Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 220

TUKLOH RAM MAWITU

Ziaktu-RVL.REMRUATFELA.
BUNG 1.
Pasaltha Thangzuala te pawh Sialsir an chhuahsan atangi khaw lut lo in ram
lamah zan hnih lai ang riak ta reng mai, an kal tumna Tuidum pawh zanriah
man hman chuan thleng in beisei an ni tawh bawk a, an hman hmawh lutuk
tawh lo a ni.
Chutia hman hmawh lemlo a an kal lai chuan Thangzuala beng fing zet chuan
an mahni tawk zawng a thawm lo kal chu a man rang kher mai, chutah a thianpa
chu kheuh zeuh in hmalam chu kawk zeuh in thawm chu an ngaithla leh vang
vang a, rang zet a a bul mai arngeng buk ah chuan lut in a thianpa pawh hrilh
nawn a ngai lo kher mai le, thawm chu lo hnai zel in Pasaltha Thangzuala te
kiang a lo thlen chuan, an hma ah chuan hmeichhe sam thur hiang mai nau pua
a lo in lan ta hiai mai le, Pasaltha thangzuala chuan tunge i nih che tawh hlek
suh a tih rual chuan, chu hmeichhia pawh chu hlauh vanga khur nghal in a awm
hmun ah chuan a ding sai nghal hlak hlak a, Thangzualan chu hmeichhia a
hmuh rual chuan mak tih vanga meng phawk nghal hru in ka u nang maw enge
thil awm zia han sawi teh ti nghal zung zung in a u pawh chuan Thangzuala a ni
tih a hriat chuan kuah nghal thlawp in a tap ta hliam hliam mai le, Thangzuala
thianpa Pasaltha Aikunga chu lo khuh zeuh in chutah Thamgzuala chuan ka u
tah hun a ni lo e, thlamuang deuh khan awm rawh, enge thil thleng chu min han
hrilh chiang teh a tih leh takah chuan Saithangpuii pawh a sam te chu chul thuak
thuak in, an khua in run an tawh dan, amah leh a fapa him theihna a nih beisei
vanga PasalthaRumlianan dai thleng a thlah a khaw lam a pan leh tak dan te a
sawi lai chuan.....
BUNG 2 NA
.......... Pasaltha Rumlianan khawlam a pan san leh tak dan a sawi lai te chuan a
aw te chu a la khur deuh deuh dar dar thei hian a ni, a chanchin chutia a sawi
zawh chuan Pasaltha Thangzuala chuan Aikung engtin nge niang, khawlamah
kan kir phawt dawn nge, hmalam kan pan dawn a tih takah chuan Aikunga
chuan van lam eng vang vang in ni pawh van laizawl a thleng der tawh,
engpawhnise kan chaw fun te hi thet phawt i la, rilru fim in kan la ngaihtuah
dawn nia, uSaii pawh a ril a tam tawh ang a tih takah chuan Thangzuala chuan
a ni dawn teh tak e a, mahse helai lo deuh ah hian, helai zawng a khawlai e
mai,ral ho chin pawh hriat va ni suh ti in amah chuan hma a hruai nghal a,
chutia thui vaklo an kal hnu chuan hmun rem tha deuh lo awm in chutah chuan
an chaw fun te chu thet in chaw chu an fak ta a...
...Thangzuala chuan a thianpa en chung chuan nausen nen kan ni nangin kan
pan lam hi a hnai tawh zawk bawk a, hmalam pan phawt i la a tha lo maw a tih
takah chuan Aikunga pawh chuan nia a pawi lo ang, USaii chu hmun him ah a
lo awm tir theih mai ang a tih takah chuan hmalam pan zel tur chuan an in
buatsaih ta a. Zanriah chhum hun vel ah chuan an kal tumna Tuidum pawh an
hnaih tawh hle mai, Thangzuala chuan nang thingthiamah khua han chuan teh


 
ti in an bul mai zuang kung sang zet kiangah chuan ding in Aikunga pawh in
engkhaw sawi set set lo chuan zuang kungah chuan a ban chho nghal zawt zawt
a, a thilhmuh avang chuan a meng phawk nasa hle mai, râl anla awm em ti in
ngun zet hian an thlek ngial a mahse ral hmel reng a hmuh tak loh ah chuan a
thing lawnna atang chuan tawlhthla nghal zawt zawt in, Thangzuala bula a thlen
chuan ral hmel awm ka hmu hauh lo mai, khua chu an hal ngei ni in a lang khaw
chung zawnah mei khu a tam riau mai ti in a hrilh nghal zung zung a, rei pawh
chawl lovina kal an siam zui leh nghal a, hmuamda vel zet an kal hnu chuan
khua pawh a lo lang ta, an thil hmuh chu rapthlak an ti ngei mai, ban mut khu
vung vung leh tual vel a ruang let pheng phung bawihsawmtu nei lo an hmuh
meuh chuan sa leh ral hma a tlan ngai lo Pasaltha rilru a khawih hle a ni tih an
hmel atang chuan a chhiar theih hial a ni.
...Saithangpuii chu khaw luh hma hmun biru deuh ah lo awm tirin, fimkhur zet
chuan khawchhunglam pan in thil che zeuh pawh hmuh hmaih an tum loh hmel
hle a ni. Lal In an thleng tep tih chuan Lal In piah atang chuan che hlek suh u,
in chet chuan in lu bur kha kan thlawh darh vek ang tih ri lo chhuah rual chuan
Pasaltha Thangzuala te thiandun pawh ding dun nghal chawih in aw lo
chhuahna lam chu ding tak a melh nghal ngar ngar in ral kan ni lo khual pang
zin mai kan ni e ti a chhang nghal in, aw lo chhuahna lam atang bawk chuan in
ralthuam kha leiah dahthla nghal rawh u, i dah duh lo a luhlul in chhuah lui a
nih chuan kan kap hreh hauh dawn lo chu a nia ti a aw a lo chhuah leh takah
chuan an silai leh iptepui chu a bulah chuan dahthla in, tul thut a awlsam taka
lak mai theih turin an ke chngah chuan dah thlap in hmun dang thlir huah lo
chuan an thlir ngar ngar a, aw lo chhuahna lam atang chuan tlangval sawm lai
tur chu silai a tin kawh lah chungin an lo chhuak tham tham a, an hruaitupa ber
a lang a hmel atang pawh a pasaltha tih hriat zet chu lo tawngin tute in nih khawi
lam atanga lo kal nge in nih ti a be nghalin Pasaltha Thangzuala chuan Sialsir
khua kan ni e, Thangzuala leh Aikunga kan ni e an tih chuan an hruiatupa
Pasaltha Mawizuala chuan ekhai Pasaltha Thangzuala te thiandun maw? Min
hrethiam teh u hei in hmuh angin kan khua chuan run kan tawk a tute nge in
nih kan hre si lo a khatia kan tih kha a ngai si a ti in thupha chu an chawi nghal
zung zung a Pasaltha Aikunga chuan ekhai pawi ti reng reng suh u, kan hrethiam
lutuk chu a lawm ti in a lo chhanglet thuai a. Pasaltha Thangzuala chuan
khawnge Pasaltha Rumliana ti in Mawizuala chu a zawt zui nghal a Mawizuala
chuan Lal In lam chu kawk in Pasaltha Thangzual a pawi ka ti kan chhan hman
ngang lo a ni ti in thupha a chawi zui nghal a, Thangzuala chuan chhang zui lem
lo in Lal In lam chu ngawi reng a pan nghal in Lal luhka a Pasaltha Rumliana lu
vun in hik a hmuh meuh chuan Pasaltha ral leh sa a tlan ngai lo meuh pawh a
rum chhuak hawk thei hial a ni, Pasaltha Thangzuala chuan Pasaltha Rumliana
thlamuang takin chawl ang che, i phu ba chu ka lo la ngei ang ti a tawng chhuak
sap a.
...Mawizuala te lam chu pan lehnghal in tunah hian Ka unaupa Rumliana phuba
la turin a lu la tu te hi kan um zui nghal dawn a, khawi khua leh tui nge an nih
in hre thei em? ti a zawt zui nghal in, Mawizuala chuan buknuam khua leh tui
an ni e, min hrethiam la kan lo zui che remti hram rawh kan nu leh pa kan u leh
nau te phuba kan lak theih nan ti a dil nghal in, Pasaltha Aikunga chuan kan vai

 
chuan kan kal thei lo ang nunau la dam awmchhun hi kan ngaih ven a ngai a ni
ti a lo chhang leh in, Pasaltha Mawizuala chuan ka nau te pahnih hian lo buai se
a bak hi chuan kan lo zui ve dawn chu min dang thei lo ang, min dang dawn
chuan kan lu in lak phawt a ngai ang ti a chhang zui in, Pasaltha Thangzuala
chuan atha e tunah kan umzui nghal ang, awmtur pahnih chu in siam u la kan
kal nghal ang muang hman kan ni lo ti a sawi zung zungin kal a siam zui nghal
a.
... A unaunu Saithangpuii bul a thlen chuan ka u pawi ka ti khawp mai Pasaltha
Rumliana chu kan chhan hman ta lo tunah hian a lu la tu te kan umzui nghal
dawn, khuaah sawn nu nau tlem anga zawng an awm an zingah sawn lo awm ve
phawt mai rawh kan lo let leh thuai ang, a theih phei chuan khua hal a ni si a
buh lah a kang zo a ni mai si kan khaw lam in lo pan theih phei chuan a pawi
hauh lo ang ka pa hnenah khan kan chanchin hi i lo hrilh vek dawn nia, eng
chen nge kan thang dawn ka sawi thei lo i pasal lulatu lu lo hawn lo chuan ka lo
haw dawn hauh lo tunahckhawcchhung lam pan nghal ru, keini pawh kan kal e,
ti in hmalam chu a pan nghal a, Saithangpuii chuan au zuiin ka nau fimkhur tak
khan aw, ka pasal ka chan tawh a, nang chu chan leh ka duh lo a nia ti a au zui
in Thangzuala chuan hre awm pawh a lang lo chuan hma lam chu a pan mawp
mawp a, a hnungah chuan Aikunga leh Mawizuala te ho chuan an um nghal
bawk a........
.. Thangzuala te chuan an hnu chu um zui nghal char char in sal engemaw zat
an hruai tel avang in an hnu chhui an harsat loh kher mai kal pawh an kal chak
par par khawp mai, tlangval kei ka ni in ti chin thah an ni bawk a, ngaihtuah
ngai an ni lo bawk a ni. Buknuam ho pawh hlawhtling in ti tak chuan an khaw
lam chu pan zel in, um zui tu awm a an rin loh avangin an thla a muang in an
hmanhmawh lo kher mai, mahse an hma ah enge lo thleng dawn tih hriat lohna
hi chuan mihring te hi min ti thlamuang fo thin reng a ni...
....Pasaltha Thangzuala te chuan zan lam pawh chawl mang lo a an um char char
tak ah chuan an hnu pawh a thar tawh hle a ni, chutah meuh chuan fimkhur a
hun tih hria in a hma a an bawh buan buan ang kha a hun tawh lo tih hria in a
hma ai chuan an thawm pawh an dim tawh kher mai, an han um ngat ngat takah
chuan an thawm pawh an hre ta mai reng a ni...
....Pasaltha Aizika chuan Mawizuala chu bia in Thangzuala nen kan han chian
lawk anga hnung lamah atang hian zawi muangin min lo zui dawn nia a tih
chuan lo bu nghauh nghauh in an thian dun chuan an bil bo zui san ta a....
... An mi um lai te pawh hmu thuai in an vai chuan mi sawmthum vel lai chu an
la ni awm e, Pasaltha Rumliana te khan mi engemaw zat an lo that ve bawk a,
thenkhat hliam zawn ngai an nei bawk nen an bawr in an duh ang pawn an lo
kal hlei thei lo a ni, an sal man te chu mau tlawnah phuar in an hmalam leh
hnung lamah vengtu in dah in hliam zawn ho chuan hma an lo hruai hi a lo nia,
an kal mekna chu duh anga ral beih nan a an duhthu a sam loh avang loh avang
chuan hmalamah tlan khalh leh in an lo kalna lam tur awm a an rinna lam dan
chep awlsamna tur awm chu an lo va en kual leh zung zung a, chutah an duh
thusam a tha kawng tum zim lai chu hmu fuh in an thiandun chuan rorel nghal


 
zung zungin, Aikunga chu thawm dim tak in an thiante awmna lam chu pan
nghalin an thiante awmna hmun a thlen leh chuan an thiandun a an rorel te
hrilh in, an mi um lai te chu he in lambun an tumna hmun chu rang taka pan
nghal in, Thangzuala awmn an thlen chuan in semdarh nghal in an lo chang ta
khiau mai le.....
..... Ral ho in kawng tum te lai an lo lut tih chuan Pasaltha Thangzuala chu lo
zuang chhuak zawk in an hma hlam awrh ah chuan an hma hruaitu ber a hmel
en pawh a Pasaltha ni awm a mawi lo kal chu a silai a lo tin kawh vah chuan
rumah kha che hlet suh u ka thu in awih lo a chet in thawh lui a nih ngat chuan
he ka silai hian a tum a thelh hauh dawn lo a ni tih in lo hre dawn nia ti a a aw a
lo chhuah takah chuan Buknuam ho pawh chu ding nghal thap in, an Pasaltha
chuan aw teng zet hian nang kha tunge i nih kan kawng kham zawng a i din
ngam Pasaltha Raltawna hma a din hlauhawmzia i hre lo emni ri in an vau zui
ve khar khar a.
BUNG 3 NA
Ral ho in kawng tum te lai an lo lut tih chuan Pasaltha Thangzuala chu lo zuang
chhuak zawk in an hma hlam awrh ah chuan an hma hruaitu ber a hmel en pawh
a Pasaltha ni awm a mawi lo kal chu a silai a lo tin kawh vah chuan rumah kha
che hlet suh u ka thu in awih lo a chet in thawh lui a nih ngat chuan he ka silai
hian a tum a thelh hauh dawn lo a ni tih in lo hre dawn nia ti a a aw a lo chhuah
takah chuan Buknuam ho pawh chu ding nghal thap in, an Pasaltha chuan aw
teng zet hian nang kha tunge i nih kan kawng kham zawng a i din ngam Pasaltha
Raltawna hma a din hlauhawmzia i hre lo emni ti in an vau zui ve khar khar a..
.
Pasaltha Thangzuala chuan tunge ka nih i hriat kher a tulna a awm lo, Nu nau
tar chak lo te chungah pawh zah ngai lo tu hi Pasaltha pawh i ni nek lo a nge,
Pasaltha te hming ti chhetu mai i ni ti in an chhanglet thuai a, Raltawn a lo
tawng chhuah leh hma chiah chuan an piah thingbul lian pui thlar duai phen
atang chuan silai lo puak thuai in Buknuam tlangval pakhat chu paih ang
thlawrh in a leng dawrh mai, a kap tu in a kap fuh chiang bawk a che zui tur a
awm lo chiang kher mai lo, chutah Thngzuala chuan tumah khan i hriam kha
lek chhuak hauh su u, thu in awih lo a che lui in awm chuan in thianpa chan ai
hian i chan atha hauh lo ang ti in an vau zui leh zat a, Buknuam tlangval ho pawh
an hawi kual zak zak a, an hruaitu pa Raltawna chuan thinrim zet hian hnung
lam atanga mi bei ngam tawk chauh a Pasaltha maw in nih, haw leh ta u la in
nu te pawnfen phenah va thu u la in in hmeh tawk chiah ti in hmalam pan a tum
leh chiah chu, englai in nge a hma a ding chu a chet hman pawh hriat loh chuan
a lu chu silai kaw hmawr in a lo nawr chawt mai le, chutah zet zawng Raltawna
pen tum pawh a ding chian hle mai, silai a tin rengtu mit meng a hmuh meuh
chuan chet zui na chi a ni lo tih a hre chiang kher mai...
.
Pasaltha Thangzuala chu hul hak a nui chhuak in, a tawp nan in ralthuam kha
dahthla vek rawh u, chuti a nih loh chuan kan chen rang a au dawn e ang ti leh


 
meuh chuan, Raltawna chuan a naute mitmei pah chuan a ral thuam chu a dah
thla zui nghal a, chutah Aizika chu lo chhuak in an ralthuam te chu a la khawm
zung zung a, Raltawna chuan a fawng vuantu in nih lai chuan in huai ve hmel
hle mai, mipa tak a min hma chhawn ngam in awm nange, Raltawna hi sa leh
ral hma ah a tawlh ngai lo ve, ti in an cho zui nghal zat a. Thanzuala chuan
Pasaltha Rumliana kha Mipa tak a hma chhawn na hun in siam sak bik a, hnung
lam atanga kah a ni a sin, mahse keini chuan mipa tak in kan ti ang, Thangzuala
Sialsir khua leh tui tlan hi ka tawlh ngai lo ve ti in a chempui hlai hlep hkawp
chu an phawrh chhuak nghal zal zal a, Raltawnan chu hming a hriat meuh chuan
a thauah man in a ti ril a khur ta tlat mai le mahse in hnuk dawk tur in khua a
tlai zo tawh si. Aikunga chuan thianpa keimah aw, tar leh nu nau te pawh dim
lo a hma duh tu mi duham hi in fiampui ka chak riau mai ti in Thangzuala hma
ah chuan a lo tla zep nghal zat bawk a, chet chhuah a tum chiah chu thianpa hei
chu ka chanpual ku Rumliana phuba ka lak ngei a ngai ka u hnenah ka tiam
tawh tuntum chu min hrethiam teh ti in Aikunga pawh chuan hrethiam tak in a
tawlhsawn zui nghal a, chutah an mi man ho melh pah chuan in ho tupa in a lu
a chân zawh ah hian nangni ho nen hian kan sawi fel ve ang, ka chempui hian
thisen a ngen a ni ti in an melh zui ralh a...
.
Pasaltha pahnih thih hlau lo ve ve chu chempui hmang ngei chuan an in veh ta
theuh theuh mai le, an chet danah chetsual an tum lo ve ve a ni tih a hriat hle
mai. Chutah Raltawna chu lo dawk chhuak zawk in Thangzuala dul zawnah a
chempui hriam zet chu a vai thaw fua mai le mahse Sialsir Lalpa in ka keite ti a
a chhal ngat vai fu tur chuan a che muang hret a ni. Thangzuala chu per sawn
zeuh in Pasaltha i tum i thelh tlat ti in a nuih sak mai zawng Raltawna thin in
atuar ta ngang lo, a fimkhurna hlauh khawp in a chem pui chu a lo vai phei ta
buan buan a, Thangzuala chu per sawn zeuh zeuh in a chem hmawr chuan a lo
tai zeuh zeuh bawk nen Raltawna chu tunah chuan hmun tinah a thi seng sung
tawh mai a ni, Thangzuala hian duh ni se Raltawna lu hi a la thei mahse awlsam
tak a thih tir a tum hauh lo.
,.
Aizika chuan thianpa a chau tawh a nih kha Pasaltha meuh hreawm reitak tawrh
tir zawng a tha lo e, han zo fel tawh teh a tih chuan Thangzuala chu bu nghauh
in tunah kei ve thung aw, ti in rang mangkhen chuan a bawh ve tak tak mai
zawng a lo dawhtu tan in ven sen a ni hauh lo, a tawpah chuan Raltawna lu chu
per nawlh in Thangzuala chuan a kin ta a ti zui sap a..
.
Aizika chu rangtak a lo dawk chhuak zawk in ka keite a che e, tunah kei ve thung
aw, ti in Buknuam tlangval rual ho chu melh tur khuih in tunge lo chhuak ve
dawn le he ka chempui hi thisen chak in a tuihal a ni, ti in an kal hual thauh
thauh mai zawng Buknuam tlangval thenkhat hlau chuan an zun an cheh thet
thet thei hial a ni, tumah lo chhuak an awm tak ah chuan, Thangzuala chu lo
tawng chhuak in in ralthuam hi kan la vek dawn tunah chuan kan dam chu anga,


 
mahse in lal hnenah he thu hi han thlen ang che u, Pasaltha Thangzuala te
thiandun an lo kal dawn e, an u Rumliana phuba la turin ti in in hrilh dawn nia
ti in chempui pakhat nen an kal tir ta a, an salman mi enga maw zat chu
khawlam pan pui in hmeichhe thenkhat lawm chu an in sut faih faih thei hial a
ni...
.
Thangzuala te pawh khua an kir na pawh kar dawn a vei ta reng mai, a
Saithangpuii pasal neihna Mualpheng kha luah zui tlak awm hek lo, Thangzuala
te khua Sialsir ah thenkhat pem in thenkhat an laina awm na Lal dang tan bel
in an kal darh hlawm ta kha a ni. Thangzuala te thiandun chuan Rumliana
phuba lak ngei a tumna chu an Lal Lianvunga pawn hriatpui in an thiandun mai
a kal tir tum lo in, a khaw tlangval sawmhnih rual zet a tir tel ve a ni, an ni bak
ah hian Mualpheng val rual sawm awrh pawh an kal tel ve dawn a ni, an lal
Lianvunga chuan val upa Rokima leh Thangzuala te thian dun chu ko in,
duhsakna te a hlan a. Tin, tar leh nunau lakah thal thlah loh tur te, sal hawn a
ngaih loh thu te nen chah in chu zan chu lungrual leh hlim tak in a tum tawi ta
a ni..
.
Thangzuala te ho pawh zing tak ah tho in mahni in lam chu pan nghal vat in an
mamawh tur thil tul ang ang te chu la khawmin, hma lam a chhuah an duh
avangin tuk thuan pawh tlai hlau tak in an bar nghal sawk sawk a, an kal tumna
hi thalai chak tan pawh karah zannga lai riah a ngaih dawn avang leh eng chen
nge an thang dawn an hriat loh avangin zan riah chaw fai tur pawh ip tepui ang
hak khawp in ang in ak chhuak reng a ni. Kawt chhuah lungdawh a in nghah
khawm an tih avangin Thangzuala pawh kawt chhuah lam pan chuan thiante
nghak bik nih hlau tak in a kal vawk vawk a. Kawt chhuah a thlen chuan tu
vakmah lo la thleng lo in, a lo awm tawh oahnih khat nen chuan lo ti ti in chutia
reipawh anh an thut hma chuan a kal tur chin pawh an kim ta a. An val upa
Rokima chuan kan kim chuan kal kan siam nghal mai dawn emni a tih chuan,
mahni hmanraw theuh chu la in kal an siam zui ta a..
.
Tlaini tla tur pawh suk chen awrh a ni ta, val upa Rokima chuan nau te u hei
tlaini pawh kawlah a liam dawn ta, riah buk tur kan ngaihven tan dawn emni ti
in ruam lam chu pan nghal in, kawr thuk lo te zo tui thiang luan na chu thleng
thuai in, in nghat in an han dawt khalh khalh mai zawng an hah a dam sawng
sawng thei hial a ni, a piah hla lo te ah chuan mualpawng riakbuk sualna rem
zet lo awmin val upa Rokima chuan pan thuai in helai hi riahbuk sualna a rem
dawn hi, tlaini a liam hma in buk tur i sual zung2 ang u hmiang nang ramvachal
ah zanriah hmeh tur i dap dawn mi ti in Thangzuala lam chu en in Thazuala
chuan u Rokim keizawng eng ka ang lawng e, u ten in tih chuan kan vak chhuak
poh a niang chu ti in a in siam nghal zung zung in, a chhuak zui nghal mai bawk
a, midang ho pawh tirh an ngai lo kher mai an hma a tih tur awm ang ang chu
phur tak in an ti nghal suau suau a.


 
.
.. Thangzuala chhuak ta pawh an piah mual in pharh tha zet lam chu pan vang
vangin a kal pah chuan sahnu thar a awm em rih a en nghal zung zung a, han
chhuia zui tlak em tur a sahnu thar a hmuh loh chuan, mual in pharh tha zet
mawng lam chu pan leh nghal in thui vak lo a kal leh hnu chuan sakhi tlan thar
zet mai chu hmu fuh in, tlai lam a ni tawh nen sahnu zawn leh ai chuan bei nge
sei run dung an tih kha maw vanneih thlak tak a a lo chhuah tak hlauh in ti rilru
chung chuan channa remchang chu a melh nghal thuak thuak a, sakhi tum lo
lamah chuan bil kung buk tha deuh chu hmu fuh in an bel chiang that that a,
thawmdim a ngai tawh nen channa pawh a hranpa in a siam ngam tawh lo a ni,
bil kungah chuan lawn in a chang ta ran mai le, ni pawh a liam ruai a ni tawh
mai, Thangzuala pawh a beidawng ti tih ta der mai, a lo chhuak dawn lo a niang,
vahrit i lo vel ka tawng mahna ti a haw mai a rilruk lai chuan a piah deuh atang
chuan thawm a hre ta tlat mai, thawm awmna lam uluk tak a a thlir reng lai
chuan sakhi chal zet mai chu a lo lang ta mai reng a, chu sakhi pawh chu a
fimkhur ve hle mai, thui lo te a kal chuan ding leh vang vangin, an hawi kual ang
hru hru a, a riltam tawh nen ral awm hmel a hmuh tak loh ah chuan a rah tlan
chu lo ei tan in, Thangzuala pawn a tin uluk kher mai, hliam lo a kahthluk tawp
a tum a ni, sakhi in a rah tlan a chhar lo hawi chhuak chiah chu Thangzuala silai
pawh puak nghal dur in chumi rual chiah chuan sakhi chu zuang dawrh in a awp
nghal rawp mai, che zui tur reng a awm lo a fuh chiang em bawk a ni. Pasaltha
thangzuala chuan a sakhi kah chu punawlh in riah buk lam chu a pan nghal nal
nal a, riah buk a thlen leh meuh chuan, buk sual ho pawn lo peih tawh in,
Thangzuala sakhi nen a lo let an hmuh meuh chuan phur tak a lo hlan thlak sak
zung zung in an puah zui nghal sawk sawk a, zanriah an ei kham mweuh chuan
khua pawh a thim chiang tawh hle a ni, an hma bak ah tih tur khirh tak an la
neih avang te leh kawng thui zawk kal a la ngaih avang in chu zan pawh chu
mengrei lo in an mu ta thuai a..
.
Buknuam tlangval te pawh kut ruak a, Lal In an luh chuan an lal chu thinrim
tak a vei thauh thauh in a tlangval te chu a melh kar mai a, a tlangval ten
Thangzuala thu chah an sawi meuh chuan Thangzuala te hming a hriat chuan
Lal meuh pawh a ngawih tir chiang hle mai mahse khaw khat lal meuh lal chapo
zet chuan lo kal tak rawh se ka pasaltha te lu la tu lu chu a lu kan la ngei tur a ni
ti in a Lal in ah chuan a in hrosa kuk kuk a, a tlangval te chu haw tir in a upa te
nen chuan ral rel chu an tan zui nghal a, engtiknge an lo thlen dawn tih an hriat
loh avang chuan ral veng in dah phawt tha an ti ta a, a tuk atang chuan ral veng
in dah nghal ni se ti in an rel thlu nghal a..
.
Val upa Rokima te pawh kar kawngah harsatna tawk lo vin zanriah chhum hun
awm vel ah chuan Buknuam chu ral atangin an hmu thei ta, Val upa Rokunga
chuan Thangzuala te thiandun leh tlangval pakhat chu tir chhuak in khaw awm
dan vel thlithlai tur chuan a kal tir ta a. Midang zawng chu theih ang ang in eirel
buaipui tur chuan a ti nghal bawk a.


 
BUNG 4 NA
Val upa Rokima te pawh kar kawngah harsatna tawk lo vin zanriah chhum hun
awm vel ah chuan Buknuam chu ral atangin an hmu thei ta, Val upa Rokunga
chuan Thangzuala te thiandun leh tlangval pakhat chu tir chhuak in khaw awm
dan vel thlithlai tur chuan a kal tir ta a. Midang zawng chu theih ang ang in eirel
buaipui tur chuan a ti nghal bawk a.
.
Thangzuala te chhuakta pawh khan kawng tum zawh ngam lo in ngaw dai ruih
lam chu hrut zel in, tlang thengthaw nuam zet chu chuang chhuak in, chuta tang
chuan khua pawh a lang chiang hle mai. An han hawi vel chuan an lan danah
chuan ralkhel ang pawn an lang chuang lo a, tual vel a naupang in fiam, a then
in umkual zar zar te pawh an hmu thei a ni.. Thangzuala ten thu an chah tawh
avang khan fimkhur thu hla ah ral veng pawh lo in dah ve thei a ni tih an hriat
avangin, an kawng tum vel thli thlai tur chuan an chhuak zui leh nghal a,an rin
leh beisei ang ngei chuan ralveng tlangval pahnih chu an lo awm nge e, ralveng
pahnih te tawng pawh an awmna hmun atang chuan an hre thei a, an in
kawmdan leh an thusawi vel atang chuan an in thlak kual thin tih pawh an hre
thei ta a ni, khan dang luhna a awm em tih an en kual leh zawr zawr hnu chuan
an duh ang an zo a ni chek a niang chu an thiante awmna lam chu an pan leh ta
tham tham a.
.
Val upa Rokima te bul an thlen chuan an thil hmuh chu chiang leh fel tak in
Aikunga chuan a sawi zung zung a, ral veng thimhlim a an in thlak dan te chu
hun chu chet hun a nih a ring thu te, Lal In lam beitur leh zawlbuk bei tur in
sem tha a tih thu te an sawi nghal zung zung a, Val Upa Rokima pawh lo bu ve
nghauh nghauh in Thangzuala chu a ngaihdan rawn ni awm tak chuan an
mitmei zui zauh a, Thangzuala chuan U Rokung keipawh tha ka ti mai, Lal In
lam bei tur chu tam a ngai lovang tlangval pahnih ka ho anga a tawk mai ka ring
a tih chuan, kan Pasaltha ten in tih te chuan a tha a lawm tin in, an tlangval te
hnenah chuan an ral rel dan chu a hrilh zui malh malh a, ni pawh kawlah a liam
a ni ruai tawh mai, zanriah ei tur chuan an in buatsaih zui nghal a, zanriah an ei
puar meuh chuan an puar tlang bawk a niang thingbul hnenga thu awn tai in an
vaibel anpak khu tual tual a..
.
Leng hawn ar pawh a khuang ta thliai thliai mai le, Val upa Rokima ho te pawh
an hmabak hlen tur chuan tha tho zet in Buknuam chu an pan ta tham tham
mai le, khua luh hma in ralveng dahthat a ngaih dawn avangin Thangzuala te
thiandun chu hmasa in ralven buk hel in kham ah lawn in harsa zet chuan an
hel thei ta hram a, ralvenna hmun atanga thawm hriat phak lohna tur a an ngaih
ah chuan chuan ral veng thlak tu tur te chu an lo chang khiau mai, rei pawh an
thut hma chuan an piah atang chuan mei chher a lo eng phei ta tang tang reng
a, an bul an lo thlen dawn chuan chan in sem in te pawh te chhuak hman lo tur
a siam an ngaih avangin an fimkhur dun kher mai, Thangzuala te bihrukna an


 
pel fel awrh tih a thil phe zuai an hmuh chu an thil hmuh tawp ber a ni ta, a lo
chang tu te pahnih chuan an tum an hlah lo chiang hle a ni tih te pawh te hman
lo a an awm danah a chiang hle mai, an mi thah ruang chu kawngsirah hnuk in
an han dah tha te te a, meichher kengin ralvengtute thlak tur awm tak chuan ral
ven buk chu an pan ta, an hmel an lo hriat an hlauh avangin an meichher ken
chu hniam deuh tak an hmel hmuh chian theih loh tur chuan an keng a, rak ven
buk an lo thlen chuan a lo awmsa pakhat chuan in lo thleng tawh maw? Kan mi
chan te hi an lo thleng thei chuang si lo tullo ah kan in ti hah mai² a ni ti in a lo
be luam a, pakhat zawk erawh ram lam thlir in a thiante pawh en lo chuan an
thusawi vel chu a lo ngaithla a, Thangzuala te thiandun pawh an rem ruat sa ang
chuan an chempui an puan hnuaia dah chu a ruk thei ang ber a phawrh zal zal
in a lo be tu in a thianpa biak a tum leh lai tak chuan a ka ah chuan hup sak in a
hrawk atanga thisen chik zuai zuai khawp a an zai meuh chuan, Aikunga bitum
pa pawh a thi tur chalchang chuan a ke in lei a lo khawng dat dat tawh a,
Pasaltha Thangzuala te thiandun hma ah meuh chuan, Buknuam tlangval te an
che ve hman ngang lo a ni e.. Val upa Rokiman kiltheihrawk hram ri a hriat
chuan, nui var var in naute u a chet chhuah theih e ti in hma a hruai zui ta nghal
a..
.
Thangzuala leh a naute pathnih pawh Lal In lam pang nghal in midang zawng
chuan zawlbuk lam chu an pan nghal a, val upa Rokunga chuan a naute chu sem
darh in, Aikunga chu zawlbuka lutin a ralthuam hmuh ang ang chu thawm dim
zet a la khawm in a la khawm zo tep tih chuan, zawlbuk a riak zing a mi pakhat
chu a lo thu chhuak hlawl mai le, Aikunga pawh a chesual teh in lo tho pa chuan
a hmu teuh lher a sin le, an tan vanneihna chu la thleng zel in zawlbuk kil thim
lai ah a tawlh lut hman tlat chuti ni lo se an che buai ve ngei ang, chu tlangval lo
harh pawh chu, tho chhuak in pawn lam a va zung tur tur a lo lut in a mu tha ve
leh mai bawk a, eng thawm mah a hre lo a ni chek ang chu, Aikunga chuan
thawm an ngaithla leh vang vanga thawm dang a hriat loh takah chuan hmanrua
a la lak khawm zawh loh chu a la khawm leh zung zunga a lak khawm zawh
chuan pawn lamah chhuak in a silai lak chu silai keng ve lo ho sem leh in a bang
pawh hman mai theih tur in tlem a pasaltha deuh ho chuan an in chhawp thap
a, kawl en pawh a hla lutuk tawh lo ang tih awm velah chuan kiltheihrawk ring
tak in a lo hram leh ta tuarh tuarh mai le, chutah an lung thil in chhawp lawk sa
teuh chu zawlbuk chung an han vawm tak tak mai zawng zawlbuk riak ho
tlangval te chu an tho chiang hlawm kher a sin le. Chutah aw ring zet hian
Buknuam tlangval te thawh in hai e tih ri an hriat chuan run an tawk ngei a ni
tih an pasaltha leh val upa ten an hre chiang khawp mai, an ralthuam lak an han
tum chu an ralthuam dahna ah an ralthuam a awm ta hauh lo mai le, tlangval
thenkhat tlan chhuah tum lah chu chenrang a au thlawn duh ngai si lo an awm
hmun ah chuan an let nghal tawp tawp zel mai si, tumah pawn chhuak duh an
awm ta lo, val upa Rokima chuan Buknuam val rual te u, inpe mai ru hualbeh
vek in ni tawh ti in an au a mahse tumah in pe duh in pe tur awm anga an lan
tak loh ah chuan a naute chu zawlbuka hal hnan tur chuan thu an pe zui zat a,
an meichher chhit kai mai theih tur an kawl sa chu chhi kai zung zungin
zawkbuk chungah an han vawmkai meuh zawng di ro tawh chu a alh kai rang

 
kher mai, Buknuam val rual te pawh in kang hlum tir ngawt ai chuan ti in an lo
zuang chhuak huk a an hma zawn theuh ah chuan lo tlan in chempui tak ngial
pawh hum lo an nih avang chuan thingtum an lo leh chhuak far a, khatia an lo
zuan chhuah rual chiah khan silai puak nghal dur dur in mi enge mawzat chu
an thal nghal reng a, Sialsir val rual te tan pawh silai hlo leh a mu thun hman ni
tawh hek lo, an silai chu dah lawk in an chemtum nen an mahni lo hnaih hmasa
apiang chu an lo thal nghal zel mai zawng Buknuam val rual hmanrua pawh nei
lo chu an hek hiau hiau kher mai. Khatia zawlbuk a silai thawm a rik rual khan
mahni in lam a riak pa thenkhat an hmanrua nen lo che chhuak in silai kawl an
awm ve nual avangin Sialsir val ho pawh an lo kap ve thuai thuai a, mahse
tanhmun duhthusam a lo rem te chu an khawih fu ve hleithei tlat lo, an lo
tumlawk ang ngei chuan Sialsir val rualte chu ral ho bei chung zel in lal in lam
ah chuan an tawlh ve zel a,...
.
Khatia kiltheihrawk a hram rual khan Thangzuala te thian ho pawh Lal In luh
chilh nghal in Buknuam Lal te in ring lo lai chu harsatna awm hlek lo chuan an
thu hnuai nghal reng a ni. Lal chhungkua chu an hnung khirh thap a, Lalpa
chuan tu khua leh tui nge in nih, eng vang nge min run a tih chuan Thangzuala
chuan Sialsir khaw mi leh sa, Pasaltha Rumliana naute kan ni a tih chuan
Pasaltha Thangzuala te maw lo ngai tak rawh u, ka tlangval te leh pasaltha ten
in lu an la ngei ang ti in a ang nghal buan buan a, Pasaltha Thangzuala chuan
hmeichhia ang mai a i au tak chiam chiam mai kan la hria ang chu ti in, a naute
chu sut a phuar bet tur chuan a ti nghal a...
.
Aikunga te ho pawh Lal In tawlh thleng tep in, Buknuam tlangval ten an tawlh
tih an hriat rual chuan an hlauh leh hneh loh vanga tawlh ah ngai in a hma aiin
an lo bawhna ta bawk nen Sialsir val rual ho pawh in hliam an awm ve ta nual
mai. Lal in pawh tawlh thleng in kawl pawh a lo eng ta chutia lal in tual a an in
sam lai chuan La in kawngka chu leng dawrh in Thangzuala chuan Lalpa chu a
chhip sama man chung in a lo hnuk chhuak dawr dawr a, lo au that in Buknuam
tlangval te u in pe mai rawh u, in inpe duh lo a nih chuan in Lalpa hi a lu ka tan
ang tih pah chusn a nghawngah chuan an chuktuah nghal rap a, an Lalpa
chutianga awm an hmuh takah chuan an val upa ten kan in pe e ti in an hmanrua
chu an dah thla phak phak a chumi rual chuan an tlangval te pawh chuan an val
upa te hnung chu an lo zui ve nghal zat a. Thangzuala chuan Pasaltha Rumliana
naute kan ni e, Bualzo khua khan in eng pawi nge an sawi, nu nau tar chak lo
meuh pawh suat duh khawp in, vawiin hian in lal nunrawng zet vangin in tuar
ve ta a nih hi ti in mipui ho hma ah chuan run an tawh chhan te an sawi a, chutia
kasawn a tum chiah chu mipui zing atang chuan silai lo puak dur in Thangzuala
pawh paih ang thlawrh in lal luhka an chuan a let nghal tawp a chumi rual chiah
chuan Aikunga chuan that vek ru tih leh Thangzuala lam pan chuan chak zet in
a lim phei nghal zawk a, val upa Rokima chuan tunah tih leh inpe tawh ho an
ham sam phei tak tak mai zawng, Buknuam ho pawh an darh nghal chum chum
a hmanrua chuh tum awm ve bawk mahse Sialsir val rual ho dang tur meuh
chuan a tlai ta, la dam awm chhun te pawh ram lam pan in an tlan darh zo ta,
10 
 
in khap hman ni tawh hek lo in pawh a kang tan chu a ni der mai, Buaknuam
khua chu a kang ta vut vut mai, tumah thelhtu awm hek lo Buknuam khua din
thr leh meuh tur chuan a hautak tawh kher ang le..
.
Thangzuala pawh Lal In lamah zawn lut thuai in a hliam an han en chian chuan
a dar ah an lo kap chu ni in a nunna atan em hlauhawm loh mahse a thisen a
hlauh hnem deuh avang chuan ni khua a la hre lo a, Aikunga chuan tunah hian
i lu ka lak lohna chhan tur tha tak sawi tur i neih loh chuan i lu hi ka la ngei ang
bakah i khua mei vapah a chag zo tawh a i tan dam engmah awmzia a awm lo ti
a, a sawi lai chuan Lalnu chuan Pasaltha khawngaihin zah ngai rawh ka pasal
nunna tal kha chu min zuah sak rawh a tel lo chuan kan dam zo lo ang ti in tap
chung chuan a lo ngen ve lawp lawp a, chutah Aikunga chuan kafapa Thangliana
in ngaihtuah bik em ni a ni pawh in apa a chan a sin ti in a chempui thisen in
bawh khat tlat chu lek kang in Lal pa lu chu lak sak a tum ta a, chutah a dar a lo
hmer sak tu a hriat rual chuan Val Upa Rokima chuan Aikung i rilru nat dan chu
ka hriatthiam pui che mahse kan Lal pa in Lalpa meuh chu zah a a lu la lo tur in
min chah si a, ka dang lo thei lo che a ni ti in a lo dang ta a, chutah Aikunga
chuan Lal Pa chu tlawh thlu thuai in kan val upa chuan min dang lo se la chuan
i luka la ngei ang ti in a kalsan zui ta a..
BUNG 5 NA
Thangzuala pawh Lal In lamah zawn lut thuai in a hliam an han en chian chuan
a dar ah an lo kap chu ni in a nunna atan em hlauhawm loh mahse a thisen a
hlauh hnem deuh avang chuan ni khua a la hre lo a, Aikunga chuan tunah hian
i lu ka lak lohna chhan tur tha tak sawi tur i neih loh chuan i lu hi ka la ngei ang
bakah i khua mei vapah a chag zo tawh a i tan dam engmah awmzia a awm lo ti
a, a sawi lai chuan Lalnu chuan Pasaltha khawngaihin zah ngai rawh ka pasal
nunna tal kha chu min zuah sak rawh a tel lo chuan kan dam zo lo ang ti in tap
chung chuan a lo ngen ve lawp lawp a, chutah Aikunga chuan kafapa Thangliana
in ngaihtuah bik em ni a ni pawh in apa a chan a sin ti in a chempui thisen in
bawh khat tlat chu lek kang in Lal pa lu chu lak sak a tum ta a, chutah a dar a lo
hmer sak tu a hriat rual chuan Val Upa Rokima chuan Aikung i rilru nat dan chu
ka hriatthiam pui che mahse kan Lal pa in Lalpa meuh chu zah a a lu la lo tur in
min chah si a, ka dang lo thei lo che a ni ti in a lo dang ta a, chutah Aikunga
chuan Lal Pa chu tlawh thlu thuai in kan val upa chuan min dang lo se la chuan
i luka la ngei ang ti in a kalsan zui ta a..
.
Hun leh kum te vei in tunah chuan Saithangpuii fapa duat lai Thangliana pawh
zawlbuk thingnawi fawm rual a lo ni ve ta reng mai, Thangliana hi naupang
danglam tak mai ni in, naupang dang ang lo tak in tual vel a in fiam ai chuan
ram lam hi nuam a ti zawk teh tlat a, a pute Thangzualan sairawkherh tha zet
mai siam sak in vartian atangin sava veh in a chhuak nghal var zel a, inlamah hi
chuan chaw ei lai leh zan lam bak hi a awm awm lo e tih mai tur a ni, a naupan
ai in ramhnuaia han chet vel pawh a zei hle a ni, Thangliana hi fahrah ni mahse

11 
 
fahrah naupang dang ang in hmusit leh diriam a tawk ve ngai lo a ni, a chhan ni
a lang chu aputea hi an khaw Pasaltha a nih bakah apu hi Lal mualkil pha ngat
a nih vang te pawh a ni mahna.
. Tumkhat a sava veh tur dai lam a pan mek lai chuan khaw hmawr lamah chuan
naupang pathum lai hian anmahni rual tur awm vel naupang pakhat hi an lo
hual tiau a, a lo hualtu zinga pakhat chuan nang hmeithai fa fahrah leh nghal
hian ka tirhna i hnial a maw, saw lai sawntlung a mi saw ka saihlum tur min
sawh sak rawh ka ti a ni lawmni ti in an chhuih zui leh tawk a, naupang dang ho
chu an lo nui dar dar a, chu naupang chuan na a tih avang chuan a vial ngawl
ngawl a, chutah Thangliana chuan mahni saihlum tur chu sawh ve mai tur ti in
an hnung lam atang chuan a lo chhang thuai a, aw lo chhuahna lam chu leh hawi
thuai in, a hma a naupang pet tu bawk chuan kal mai teh nang nen buaina kan
nei lo, nang fahrah a ti chiah chu chu a thilsawi chuan Thangliana pawi a sawi
tlat, a sairawkherh chu kual pawp in chupa awmah chuan an perh pawp mai
zawng a perh pa chu let nghal tawp in a na ti chu a vial nghal ngawl ngawl a, a
thianten chhan tum a Thangliana an lo bawh chiah chu lo per sawn zeuh in
pakhat hnar ah an lo hnek buai mai zawng, a thi tha duh par par hle mai,
Thangliana chu in siamrem leh thuai in a la khawihve loh pakhat chu a melh ta
khai khai mai le, bei zui ngam lo in khaw lam pan chuan a tlan zui vawn vawn
a, Thangliana chuan a perh pa chu pan hnai in, chiang tak a en pah chuan fahrah
ka ni tih chu ka in hre khawp mai hrilh ka ngai kher lo, khatiang zawng a
tawngkam i chhep ka hriat leh chuan i awm ah ni lo i luburah khan he ka
saihlum ngei hian a fuh tawh ang ti in a in her san hmak a, naupang an lo khawih
rawn lam pan chuan kal in a kaitho a, na i nei em, mi khawih rawn ching ho leh
mi hmuhsit hmang hi ka mi huat ber a ni, ka dam a nih chuan keimah ngei hian
ka hmachhawn zel ang ti in a kai tho zui nghal a, chu naupang chuan na lo e, ka
lawm e ti in a lo chhang thuai a, Thangliana chuan thian karah lawmthu sawi a
ngai lo e, ka thian tunge i hming kei chu Thangliana ka ni e ti in a hmingte an
zawt te te a. Chu naupang chuan ka thian ti a a han koh chuan nuih ver ver pah
in kei chu Kapthianga ka ni e ti in a hming an sawi ve nghal a.
.
Naupang khawngaihthlak, thenrual zingah pawh khaw sa ngam lo, dai kil kar a
mi ti a min ten hmusit tak a an lo en thin Kapthiangan thian a neih ve na chu
kha ni Thanglianan a tanpui ni atang khan a ni, Thangliana tan pawh a nunna
pawh chan ui lo tu thiantha a chharna ni a ni ve tho.
.
Thangliana leh Kapthianga chu in kawp chawt in ram lam chu an in ni in a thiam
tawk leh phak ang tawk in ralbeihdan te zir chho bek bek ve zel in, a chang phei
chuan a hmui te hi in sual an zirna lamah a thi leh sung thin, Kapthianga hian
Thangliana hi tiat lo deuh in Kapthianga hi chu ria lampang a pawl deuh a
Thangliana hi chu ria tih dawn chuan a ria hauh si lo, a chum tih dawn in a chum
chuang bawk si lo a sa hi khuanu hian uluk bik tak a a siam ni awm a mawi a ni..
.

12 
 
Tumkhat an thiandun a sava veh tur a kal leh in, kawt chhuah lungdawh ah
chuan chawl in an bul a mau bung chu chhar in an thlang a changel ah chuan
an in vawm bur siak vel a, chutia an vawm an vawm lai chuan Thangliana chuan
thil ngaihtuah chhuak thut in a thianpa lam chu hawi in, thianpa thil tha deuh
ka hria, mau bul chhah la i la, hriam atan i buatsaih teh ang, nakin kan puitlin
hunah a la tangkai dawn riau ti in rawtna an siam nghal a, a thianpa chuan a
tha ngawt tak ang a, khulaiah khuan raw hmun a awm tak kha raw bul chhah lai
zuk la ang ti in a tho chhuak nghal a. Raw bul chhah chu la in an duh ang ve ve
chuan an hmanraw duh ang in an siam ta a, Thangliana chuan raw bul chhah
chu kut phah aia sei awrh in a hum nuam tawk awm vel chuan a tawn tawn
hriam in a siam a, Kapthianga erawh chuan fei ang deuh in hlam chen vel in a
siam bawk a, Kapthianga chuan vawiin chu sava veh lo mai ang kan thangkam
en pawh in kan hmanraw thar hi hman zir ang ti in ramngaw ril lam chu a pan
ta a, Thangliana pawh in zui ve nghal bawk in, changel hung awmna an thlen
chuan tum tur siam in an zir zir ta tlauh tlauh a tlailam haw a hun meuh chuan
an duhna hmun tak tak an an hmanraw thar chu an vawm bur in an khawh bur
thei tawh hial a ni, tli haw a hun chuan an thang te in kal pah a in fiam chung
zel in khaw lam chu an pan ta a, chutia kal pah a an in fiam lai chuan an hma
deuh ah hian hmei chhe mangang au thawm an hre ta tlat mai, chutah hman
hmawh zet a kal in an thil va hmuh chuan an rilru a pasaltha nihna in mung
mek chu a kaitho chiang hle a, chak zet a dawk chhuak in pa pakhat savawm
nen a lo in sual mek chu tanpui ngei tum chuan an ral thuam neih ve chhun raw
bul chang chu hman mai theih tur a lek chhuak ran mahse bawh nghal buan
buan chi a ni lo tih an u te sawi atang an hriat a vang in an bawh nghal nghal
buan buan duh bik lo a fimkhur zet chuan an veh a,(savawm hian mi a beih reng
reng in pakhat aia tam an nih chuan pakhat seh lo tum ta se midang in an tih
buai chuan a sehtum hmasa kha kalsan in a hnuhnung zawk zel a bei thin a ni.).
Chutia midang an lo lan a beih an tum tih a hriat chuan a mi beih lai chu kalsan
in a mah hnaih zawktu Thangliana chu ding ur ur chungin beih a lo tum ta reng
a, chutah rang zet a a mau bul changtha zet hriamtak ni bawk si chu dawk
chhuak zawk in, savawm awm ah chuan a bur ta ngur mai mahse chutiang lek
chu engah mah ngai lovin a khawmuan phah ei lo chutah Kapthianga chu au
vak in vawmhmelchhepa he lam ah ti in a au tuar a, chu savawm pawh chuan a
auhna chu hre ve ni awm tak chuan Kapthianga lam chu hawi vat in Kapthianga
lam chu a pan leh ta chhur chhur mai, Kapthianga a pan leh laitak chuan,
Kapthianga mau pawh dawk chhuak zawk in Savawm dar ah a bur nghal chawt
a, savawm vun hi a fei em avangin mau bul chang chu duhang pawn a lut thuk
thei lo a ni. Chutia savawm Thangliana te thian dun in an lo chhaihkual vel lai
chuan feh hawng an khaw Pasaltha Khumtira chu lo thlengin ekhai nau te u ava
nuamawm ve lo tel ve in phal em ti in an be nghal a, chutah Thangliana chuan
Pa khumtir nangmh maw lo tel ve rawh mahse a kawlh hmel tawh rap ti in a lo
be nghal a, Pasaltha Khumtira chuan keimah aw tih leh a chempui hum chung
chuan rang zet a dawk chhuak in savawm hmui no laiah tak chuan an chhawk
hmawk a, sawvawm pawn na a ti a niang lei a nawr nghal nawk nawk reng a,
chutia savawm a awm lai tak chuan Thangliana te thiandun chuan savawm chu
an hmanrua maubul chang ngei chuan an han chhun ta tak tak mai zawng, mau
mai mah nise nunna tamtak nei bik hek lo a tawpah chuan a thi ve ta nge nge a,

13 
 
Pasaltha Khumtira chuan Thangliana te thiandun chu en vang vang in naupang
huaisen tak in ni e a ti sap a, savawm in a lo beihpa pawh chu a nupui in lo
bawihsawm in a lo na lutuk lo bawk savawm ruang nen chuan khawlam an pan
zui ta a, Pasaltha Khumtira khan duh chuan a kap hlum nghal thei mahse
Thangliana te thiandun che tla a hmuh chak avangin kha ti khan a che ta zawk
a ni.
.
Thangliana te luhka a saihlum an hrual lai chuan a saihlum ip luhka hnuaiah a
tla palh ta hlauh mai, a saihlum ip chhar tuma in hnuailam a pan lai chuan an
vawkpui no nei thar hlim chuan a no chhan tum in Thangliana chu lo nawr a
tum ngawt pek a, mibik a nu leh pa te atanga Pasaltha nun neitu Thangliana chu
a nawr thelh chiang khawp mai, lo per dawrh in a tum leh rual chiah chuan a
bul mai a, a pi in thing lukhum atan ti a a lo dah thing bawk lil lel chu la nghal
thuai in, vawkpui in lo nawr nawn leh tum a a l otlan leh chu ngek thawt khawp
in a chal darah a lo hem siah mai zawng vawkpui lian zet pawh lu hai in a let
tual mai, naupang mai ni lo se chuan a thi ngei ang, vawkpui lo tho chhuak a
nghah mek lai chuan, a pi chuan khai taite i vaw hlum ange a note an la tet em
kha ti in a lo au vat a, Thangliana chuan engahnge min nawr a tum ve min lo
nawr tum leh vaih teh se a thi chiang ngawt ang ti in a phun bal bal a, a pi chu
lo kal thuai in Thangliana chu in lam pan in a kal pui ta a.
.
Chapchar awllen lai ni in, Sialsir khua pawh tlangval ho ramvak leh lui kal in an
liam sung sung a, nula ho lah awllen lai in thingtuah ka in la khawl ve hman lo
hlauh a nge ti in ram lamah an liam sung sung a, Thangliana te thiandun pawh
a putean lui kal pui a tum a, thamgliana te thiandun pawh an phur in an helh
hawl tawh khawp mai, tukthuan pawh an ei puar hman emawni tih mai tur in
athianpa Kapthianga pawh a lo lawr hma khawp mai, pawn atang chuan
Thanglian chaw in la ei a mi ti in a lo au lung lung a, Thangliana lah in phur
hmel zet hian aw la ei lo lut rawh, ka puar tih pah chuan a tho chhuak ve nghal
a, anu Saithangpuii chuan taite i puar hman a mi hei i putea pawh a la hman loh
hi a lo ti vat aThangliana chuan aw puar tih leh Kapthianga bula kal chu a rual
nghal a...
.
Thangzuala pawh rei lo te ah lo puar nghal in a in siam zung zung a, rei
chawlhpui chi ni in a hre lo bawk a, an lui kalna lam pan chuan a chhuah pui ta
vat a. An lui kalna tur hi an khaw tlak lam pang a lui te Tuipui an tih ah ni in,
Thangzuala tum dan tak chuan ram lam a chet, sa chhui dan vel zirtir a tum mah
zawk a ni. A hla lutuk lo bawk a muang chang a kal zel in an lui kal tumna pawh
naupang tha za a kal pui a ni bawk a an thken hma danah an kal muang zawk
zawk lo a ni tih a hriat theih mai. Tui tlem lam tawh a ni bawk a thehkang tur
Thangzuala chuan en zung zung in, li tha zet mai, thehkang dawn pawn a
huphurhawm loh hi hmu fuh in chu li chu thehkang tur chuan an ruahman ta a,
tui luang lak pen nan changel kung lian tha zet chu kit in a kawr an kheh teuh a

14 
 
chumi hmang chuan a hnar atanga tui lo luangthla chu an la peng ta a, chumi
zawh chuan tui khuap tu lung te chu thiat leh leh lung an han thiah chuan tui
luanglut awm ta mang lo a kam pawh a kam chak kher mai, puk a sangha awm
te chu perh pawp pawp in Thngliana te phur lutuk chuan an kut in man mai an
han tum chu tui la awm bawk nen man ngheh har an ti kher mai, Thangzuala
chuan ekhai naute u tui a la tam a nih kha, tui hi i paih kang phawt ang u, chuan
man a awlsam dawn nia a tih chuan a putea chu an pui leh a tui pawh a kang a
ni tawh mai, an sangha man chu Thangliana te thian dun pawn tam an ti kher
mai, an phi chung reng mai a ni, chhun hmeh ah ti in mauthei liantha zet ah
chuan an chhum nghal bawk a.
.
Chhunchaw an fak kham chuan Pasaltha Thangzuala chuan ngaw hnuai a
thawm nei miah lo a chet dan te a zirtir a, a tir lam ah chuan an nuih a za ngei
mai, Thanglianan, Kapthianga kal dan an zir phei chu tlu tawp tawp in an nui
thei nia, ke dah dan te uluk zawk a an zirtir hnu chuan a hma ngawt ai chuan an
zia awm ve ta, Thangzuala chuan zirtur in la ngah hle mai ral beih dan, sahnu
chhui dan pawh ka la zirtir lo chu a tih chuan Kapthianga chuan pa Thangzual
zir leh lawk i la a la hma tho lawm, hei kan mau bul hriam hi kan hmang thiam
teh a nia hmani pawu pu Zuala te nupa savawm lakah kan chan a nia aw ti in a
lek vat vat a, Thangzuala chuan an mau bul chhah ken chu ensak in a that hi
nakin ah in la mamawh dawn chauh tun ai hman thiam in zir a ngai tin in a hrilh
zui malh malh a, ral beih dan, ral beih reng reng a rilru fim hman a tul zia te, sa
hnu chhui dan te hrilh in khua a tlai lam ta bawk a an sangha man te ak in khaw
lam chu an pan ta a. Haw pah chuan an tana tha tur awm ang chu kal pah in a
hrilh zel bawk a Thangliana te thiandun pawn uluk taka ngaithla in an lu an bu
nghauh nghauh a..
BUNG 6 N
Chhunchaw an fak kham chuan Pasaltha Thangzuala chuan ngaw hnuai a
thawm nei miah lo a chet dan te a zirtir a, a tir lam ah chuan an nuih a za ngei
mai, Thanglianan, Kapthianga kal dan an zir phei chu tlu tawp tawp in an nui
thei nia, ke dah dan te uluk zawk a an zirtir hnu chuan a hma ngawt ai chuan an
zia awm ve ta, Thangzuala chuan zirtur in la ngah hle mai ral beih dan, sahnu
chhui dan pawh ka la zirtir lo chu a tih chuan Kapthianga chuan pa Thangzual
zir leh lawk i la a la hma tho lawm, hei kan mau bul hriam hi kan hmang thiam
teh a nia hmani pawu pu Zuala te nupa savawm lakah kan chan a nia aw ti in a
lek vat vat a, Thangzuala chuan an mau bul chhah ken chu ensak in a that hi
nakin ah in la mamawh dawn chauh tun ai hman thiam in zir a ngai tin in a hrilh
zui malh malh a, ral beih dan, ral beih reng reng a rilru fim hman a tul zia te, sa
hnu chhui dan te hrilh in khua a tlai lam ta bawk a an sangha man te ak in khaw
lam chu an pan ta a. Haw pah chuan an tana tha tur awm ang chu kal pah in a
hrilh zel bawk a Thangliana te thiandun pawn uluk taka ngaithla in an lu an bu
nghauh nghauh a.
.

15 
 
Tunah chuan an chap pho pawh a ro tha et awt tawh khawp mai, zingkar a
Thangzuala te thiandun in lo an hal hnaih tawh an rin thu te, lo hal hun a sa lo
chan dan tur an sawi lai chuan, thlertin dap chhuak in natip hian lo hal tur a ni
vawiin lamah a pa chhuakin mei kawng phiat tur a chhuah tur a ni ti a, a lo au
tak ah chuan Thangzuala chuan a hun tawh viau reng a ni, vawiin lam chu sa
khan tha deuh te pawh kan melh nghal dawn lawm ni, Thangliana te thian dun
hi hruai ka lo rilruk deuh a, ram lam ah hian chet a nuam an ti riau mai, tuk loh
ram ti mawi tu an la ni thei tlat in ka ring, han hrual deuh hi ka chak riau a tih
chuan Aikunga pawh chuan nia keipawh an nung chang ka en hian hrual theih
an nih ka ring tlat ti in a thianpa thil sawi chu a lo tuihnih ve thuai a..
.
Tukthuan an ei lai chuan Thangzuala chuan Thangliana chu bia in hei ka fapa
tunah chuan in lo puitling in zawlbuk kai rual reng in lo ni ve ta, tlangval nun in
zir chhoh zel a ngai a ni, tin, tlangval mipa tawh phawt chu ral beih te a ngai
thin a chumi hun atan chuan in lo in buatsaih a ngai a ni, vawiin ah kan Lal in
mei kawng phiah a ti a in thiandun in kan bulah i pa Rokima nen lo kal ve u la
ti in kan sawi deuh a, in lo kal ve peih a ngem ti a a zawh chuan, Thangliana
chuan chaw hmuam pung chungin aw peih e, engmah tihtur kan nei hran lo e,
tukthuan te hi han ei kham i la, Kapthianga pawh ka han sawm dawn nia a lo ti
var a, chaw ei lai chuan a pu chuan thu tha hrilh malh malh, hmeithai leh pa
chhia te hmusit hauh lo tur te, tanpui ngai tanpui zel a, kan dikna ah chuan
hnung tawlh miah loh tur a tul chuan kan nunna pawn a tuar mai tur a nu ti in
a tupa a duat em em chu a zilh malh malh a, Thangliana pawh chuan a pu zilh
na chu vawng tha khiau in midang tan malsawmna thlentu nih a tum ran a ni,
Thangliana pawh puar in a kam te thuah puat puat in a thianpa Kapthianga
sawm tur chuan a chhuak zui nghal a.
.
A tuk a loh nih chuan Thangliana te thiandun pawh an phur kher mai an
hmanraw neih chhun rap a an rep ro maubul changtha hriam zet a an siam chu
lek chhuak in kawt chhuah lungdawh an chuan midang ho bulah an thu ve ran
a, mipa thawkchhuaktur an kim ta maw tih chuan an val upa chuan lo hal
hlauhawmzia te sawi in fimkhur tur chuan a chah awl lo bawk a, an lo halna lam
tur pan zel in, lo hal tur a kal ho chuan kumin kan khua in a zir bawk a a kang
tha khawp ang kumin lo neih chu ka beisei a sang riau mai ti in kal pah chuan
an ti ti mar mar, tluang tak a kal in an vah chap pawh a lo ro tha tawh kher mai,
a mawng lam atanga dep kai tur pawh lo mawng lam pan a kal nghal in, a sir
lam atanga lo chawi tur pawh in an hmun tur lam chu an pan sang sang,
Pasaltha thenkhat lo hal thawm in a um tlan lo chang tur in sakhan lam an pan
sang sang a, Thangzuala te thiandun pawh kal hrang ve ve in Thangliana te
thiandun pawh a mal ve ve in an hruai a, Thangliana chuan Aikunga zui in saza
tum ah an lo chang dawn a ni, Thangliana te pawh rei an thu hman lo tih chuan
an vahchap mau chu a lo puak ta thuai thuai a, an lo hal an alh tak tak mai
zawng, mei alh vnsang lam a in hlap chho ri nen mau puak ri nen a pui in a ri
hep hep mai a ni, meikhu te lah chuan par chhiangin vansang lamah an pangaw
in zial chho tup tup a, a hmuhnawm kher mai, chutia thawm nei hauh lo a, an
16 
 
thut lai chuan an piah lam atang chuan sa thawm ngei chu lo ri phei in hnim
hnah te chu a lo che phei suk suk a, engsa nge tih an han hmuh meuh chuan
hetiangang salian la hmu ngailo Thangliana chuan ka hau hian a lo en a,
Aikunga erawh a silai lek kawh ran in a duh ang a a lo hnaih chuan a silai chu
puak dur in chu saza pawh chu a zuang zawk thei hial a ni, Thangliana pawh
harh chhuak zawk in saza in a pel fel awrh tih chuan a maubul chang hriam zet
chu a dawt chhuak zawk a, Thangliana chuan umzui nghal an tum ngawt pek a,
Aikunga chuan Thangliana lo la ding teh tih pah chuan a silai hlo leh a mu chu
a saqt leh nghal zawt zawt a, Aikunga chuan sa hliam an pawngpaw umzui ngawt
ngai lo sahliam hi a kaw tawp a an tan tawh chuan hlauhawm ve thei tak an nia
chuvang chuan sa hliam chu fimkhur tak in chhui zel tur nakinah pawh in la
chhui zui fo ang in silai in kap ruak a nih chuan a hlo leh a mu thun hmasak zet
tur ti in a hrilh malh malh a, Thangliana chuan in thiamlo zet hian pa Aikung
ka tihpalh an ti sap a, Aikunga chuan a pawi reng reng lo i hriat loh vang a nih
kha, ka thil sawi kha i hre reng dawn nia ti in an saza hliam hnu chu a chhui zui
nghal a. Thui vak lo an chhui hnu chuan kawrte tui lo la awmna ve deuh ah hian
saza chu hah hmel zet hian a lo bawk a, Aikunga chuan Thangliana chu en in i
kap ve chhin duh em an ti sap a, Thangliana chuan ka la kap ngai lo ti in a lo
chhang thuai a, Aikunga chuan silai chu hmeh bel chawt chawt in tih dan vel an
hrilh zung zung a, a zakdawh ah tak khuan tum rawh, silai kha vuan nghet rawh
ti in kap tur chuan a mitmei zui zauh a chutah silai chu puak leh dur in
Thangliana pawh silai nghawrna lutuk a vang chuan a tawlh hnung dawr thei
hial a ni, Aikunga chuan silai kah a ke dah dan te hrilh in Saza thi tur chalchang
mek chu a pan zui nghal a, saza bul a thlen chuan a dar a mau bul chang tha zet
lo tang va chu hmu in Thangliana hnenah chuan thal i lo thlah ve hman a maw
ti in an zawt zui leh zat a, Thangliana chuan zawi sap hian a liam dawn tep khan
ti chauh in a lo chhang a,Aikunga chuan a tha, kha i thil thiam kha hlamchhiah
miahsuh in zir zel rawh ti in thurawn a pe zui nghal a, Aikunga chuan kan
pahnih chauh chuan kan zo lo ang chhawl chhin i la kan thiante han pun phawt
ang hmiang a tih lai chuan Thangliana chuan Pa Aikung keiman ka pu chho mai
ang tih pah chuan Saza lian zet ki zum vun sei tha zet chu a pu nawlh a, Aikunga
chu chek tlak tlak in i pa i chhun hle mai engang tak in lo la seilian ang che maw
tih pah chuan a hnungah zawi muangin a zui ve ta a, in nghahkhawmna hmun
an thlen chuan sakhi te an lo kap ve a, Thangliana te sa kah an han hmu chu lo
tho suau in thenkhat chuan a ki hi en teu a sei tha in a zum tha in a nalh a sin ti
in a lu te chu an kuai let an kuai let a, a then chuan Thangliana chu fak in chak
an tih thu te an lo chhakchhuak ve bawk a, Aikunga chuan zawisap hian
Thangliana chak a tih zia te, mau bul chhah a hman thiam zia te chu a lo hrilh
sap sap a, val upa chu lo tawng chhuak in, hei vawiin kan lo hal chu kan lo zo ta
tumah in hliam kan awm lo a a lawmawm hle mai, kan pasaltha te zarah sa kan
hawn thei dawn bawk a, khua a tlailam tawh nen i chan zung zung ang aw a tih
chuan tlangval ho pawh phur tak in an che sang sang a..
.
Thlai chi thlak a lo hun chuan nu chengvawng leh chengvawng loh deuh a hriat
kher mai, nu che pawlawh deuh chu an thenawm in ah tlan kualin thlai chi an
dil kual zung zung a. Thangliana te putu pawh thlam ren vel la in an lo lamah
17 
 
chuan kal an tum a, thamgzuala chu a phur kher mai, an vau mai ah luite a awm
avangin a chhungte thlaichi thlak hlan vel a lo kal a tum a ni..
.
Hun leh ni te liamin Thangliana pawh zawlbuk kai rual a ni ve ta reng mai,
zanriah ei lai chuan a pute chuan zawlbuk nun phung hrilh in, thil a hriatawm
tur chu an hrilh malh malh a, Thangzuala chuan zawlbuk in kai chuan an lo
buan ngei dawn chu a, aia upa zah taka khawsak tur, in theihtawp chhuah ang
che u zuamawm in in awm tur a ni hauh lo ti in zawlbuk an kai huna an lo buan
ngei tur thu te chu a lo hrilh a. Saithangpuii chuan a fapa mutbu vel a siam lai
chuan fa hrah i nih kha hre reng la tlawm a hunah chuan tlawm hreh hauh suh,
tuma hmuhsit zui thsih tur in awm ngai lo la, zawlbuk a val upa te thusawi
ngaithla in i tan a tangkai tur chu vawng reng ang che ti in a hrilh ve siam siam
a..
.
Kapthianga pawh a mutbu themlem tak nen chuan Thangliana te in chu lo lawi
lut in zawlbuk kai a hu phurh thu te sawi in, in buan a hreh thu te a sawi malh
malh a, chutiang vel a sawi lai chuan Thangzuala chuan Kapthiang i rilru tur
chu ka hriatthiampui lutuk che hmeithai fa i ni tih ka hria e mahse lungngai suh
i kiang ah kan awm rwng dawn a lawm tuman hmusit leh diriam tak in an ti
hauh lo ang che ti in a lo hnem ve malh malh a..
.
Thangzuala chuan khawnge ka fa te hi zawlbuk thleng ka han thlah a nge ti in
hma a hruai zui nghal a, chutia a mi ngaihsan leh zah em em in hma a hruai chu
Kapthianga pawh a thlamuang kher mai kal pah chuan a nui ver ver a,
Thangliana chuan a thianpa en chung chuan zanin kan in buan hunah chuan
theihtawp i chhuah ang aw, in buan ka zir kha hre reng ang mawi lo tak a chet
loh kan tum dawn nia ti in a thianpa chu a lo hrilh ve a, zawlbuk an thlen chuan
bawhbel a bawh liam pah chuan a naute ho chu lut tur in an mit mei zui a, chumi
pah chuan tlangval ho hnenah chuan hei zan in chu zawlbuk kai thar buan tur
kan nei e ti in an au lut deuh lung lung a chutah an tlangval te chuan kut lo beng
dar dar in zanin chu lengi rûn kai hma in aw duh leh zan in na na nâ chu lengi
rûn pawh kan kai lo mai ta lawng an lo ti sap sap a.
.
An val upa te lo chu lo tawng in ekhai kan naute hi zawlbukah hian han hahdam
in lo tlangnel ve se lengi run i kai hmasa phawt teh ang u, zawlbuk ah an tlangnel
ve phawt loh zawngin an duh angin an che thei nang lo an tih tak ah chuan lengi
run kai tur chuan Sialsir val rual te chu an chhuak ta sang sang a Thangliana te
thian dun erawh zawlbuk kai hlim an nihh avang chuan nula rim lam ngaihtuah
lo in zawlbuk a val upa te ti ti ngaithla in an kiangah chuan an lo tawlh ve hrat
hrat a.
.

18 
 
Tlangval lengi run kai ho pawh an mawng a nghet mawlh lo zawlbuk lam in a
pawt na zawk tlat, rei pawh lengi run kai lo chuan zawlbuk an lawi lo leh hma
danah a hriat mai. Sialsir val rual te hian zawlbuk kai thar chu lo buanin zawlbuk
ah an lo ti tlangnel thin a ni. Tlangval ho pawh an lo haw kim ta, chutah an val
upa chuan khai le hei kan hmuh leh kan hriat theuh ang in zan in ah zawlbuk
kai thar kan nei tlat mai kan tlangval zingah tunge kan kai thar te hi buan hmasa
ber dawn ti a au lang lang in chutah an khaw fiamthu thiam, thil tihpui nikhua
a a tel lo a thil tih chu khuang tel lo a chai ang a nih an tih fo ngei mai chu lo
chhuak in khawnge kan zawlbuk kai thar te chu kan buan hmasa ber a nge ti in
a thut hmun atanga lo tho chhuak in a zuang thauh a, chutah an val upa bawk
chuan tunge lo chhuak hmasa dawn chu le a tih chuan Thangliana thawh tum
chu thawh khal zak in Kapthianga chuan keiman hma kan hruai a nge U Zamlo
min dim deuh la aw kan ruh a la no si a buan tlak pawh kan ni ve lawng e ti in a
lo in siam rem ve nghal a, a buan pui tur nen chuan an puan tlangah ve ve in
man sak in val upa chuan khai le a tih rual chuan in phawi tum chuan tan an
han khawh nghal pang a, an fiamthu thiam hi fiamthu duh hle mahse Sialsir
khua ah hi chuan inbuan chak pawl a ni tlat, chutah ek deuh that that chung
pawh a an in phawi mai theih tak loh ah chuan an val upa chuan khai le a tawk
e in in hneh tawk a thawh hnihna ka tan leh nghal ang a tih chhunzawm zat a
chutah in buan zui leh in Kapthianga chuan a chawi kang ta det a chutah
tlangval ho chuan a kang e a kang e an lo ti rual dual dual a, a thawh thumna ah
pawh Kapthianga bawk in a phawi leh tlat, an val upa chuan atawk e,
Kapthiangan a phawi e a tih chuan Zamlo a chuan zawi sap hian i chak hle mai
ka ngheh lo che a ni ti in a thut hmun a pan nghal nalh a, chutah an val upa
bawk chuan ekhai kan Zawlbuk kai thar te lak ah hian kan tlawm mai dawn em
ni, tunge lo chhuak leh dawn chu a tih rual chuan, Lal upa fa mahni pa nihna
hre zet, tlangval dang ho pawh in an ngainat loh Liansiama chu lo chhuak tharh
in hmeithai fa pawh hneh loh nep lutuk, khawnge keimah hian zawlbuk bang
deng dawt khawp in kan vawrh a nge chu aw ri lo chhuak avang chuan Pasaltha
Thangzuala chu a sa phat mai, an val upa in lo tawng a tum lai tak chuan
Thangliana chuan thianpa i hah tawh ang ka lo chhawk ang che ti in Kapthianga
hma khalh chuan a lo ding chhuak nalh a, Thangliana huat ber chu aw ri avang
chuan Thangliana chu a in sum zo ngang lo a ni. Thim zing mah nise Thangzuala
chuan Thangliana mitmeng chu a hmu chiang kher mai, chu mitmeng chu a
hma chhawn tu tan hma chhawn a huphurhawm khawp ang le.....
.
Val upa tawng chhuah tum in Thangzuala mit mei a hmuh avang in a thil sawi
tum pawh sawi ta lo kha a ni a, an val upa khan Liansiama lo tih dan kha a
ngaithei bik hauh lo mahse in sum a hun tih hria in, mahse ngawibopui mai a
tum hauh lo, in buan tur chuan ti leh nghal in, Thangliana chuan dim a tum lo
kher mai a theih phawt chuan zawlbuk bang dang dawt a vawr a tum a ni.an val
upa in khai le a tih rual chiah chuan Liansiama chu a kang ta vaw vaw mai le a
ke te chu a leng fua fua a, Thangliana lah in nghat duh mai hek lo a au chhuak
lo chauh chu a ni, zawi muang chuan a nghat a, Liansiama chuan mi in rin hma
chuan i chak ve hle mai maw ti in rum zet chuan an melh khai khai a, Thangliana
pek chuan ekhai i lo la in ring hman nange a thawh hnihna ah chuan in ring tak
19 
 
khan lo awm tawh ang che nui var var pah chuan a ti sap a. An val upa in khai
le a tih rual chuan eh pawh ti hman lo in Thangliana chian tlngval lo thu ho pel
rawk , zawlbuk bang deng puar pawp khawp a an vawrh mai zawng, tlangval
awm awl, pa te zar a thaw lian ve ringawt tan zawng a na deuh a niang thawh
pawh tho chhuak lawk thwi lo chuan a zi talh talh a tlangval ho pawh an awm
hmunah chuan an lo khi sung a, Aikunga chuan ka fapa a nih kha mi chapo chu
ka fapa Thangliana hma ah hian a tlawm zel ang a ti sap a....
BUNG 7 NA
Val upa tawng chhuah tum in Thangzuala mit mei a hmuh avang in a thil sawi
tum pawh sawi ta lo kha a ni a, an val upa khan Liansiama lo tih dan kha a
ngaithei bik hauh lo mahse in sum a hun tih hria in, mahse ngawibopui mai a
tum hauh lo, in buan tur chuan ti leh nghal in, Thangliana chuan dim a tum lo
kher mai a theih phawt chuan zawlbuk bang dang dawt a vawr a tum a ni.an val
upa in khai le a tih rual chiah chuan Liansiama chu a kang ta vaw vaw mai le a
ke te chu a leng fua fua a, Thangliana lah in nghat duh mai hek lo a au chhuak
lo chauh chu a ni, zawi muang chuan a nghat a, Liansiama chuan mi in rin hma
chuan i chak ve hle mai maw ti in rum zet chuan an melh khai khai a, Thangliana
pek chuan ekhai i lo la in ring hman nange a thawh hnihna ah chuan in ring tak
khan lo awm tawh ang che nui var var pah chuan a ti sap a. An val upa in khai
le a tih rual chuan eh pawh ti hman lo in Thangliana chian tlngval lo thu ho pel
rawk , zawlbuk bang deng puar pawp khawp a an vawrh mai zawng, tlangval
awm awl, pa te zar a thaw lian ve ringawt tan zawng a na deuh a niang thawh
pawh tho chhuak lawk thwi lo chuan a zi talh talh a tlangval ho pawh an awm
hmunah chuan an lo khi sung a, Aikunga chuan ka fapa a nih kha mi chapo chu
ka fapa Thangliana hma ah hian a tlawm zel ang a ti sap a....
.
Val upa chuan ban lo phar thuai in zan in atan chuan duh tawk phawt ang aw
kan zawlbuk kai thar te hi an hah lutuk a nge ti in inbuan chu a ti tawp ta a,
thalai te zingah chuan thu tlem sawi in Sialsir khua hi mimal pakhat vang a ding
a ni lo a, keini mipui te zar a ding ve chauh a ni, tumah in hmusit leh in ngeih lo
tur kan ni lo tun thlenga a din theihna chu kan tangrual na vang chauh a ni tin
in mu tur chuan an ti zui nghal a, tumah phun leh vui awm lo in an mut bu chu
an kai pharh sang sang a, chutih rual erawh chuan Thanglianan a vawrh pa
erawh a lungawi thei ngang lo ama hriat tawk lek chuan nau a, lo ngawi tak rawh
phuba ka la la dawn khawp ti in a phun sap sap a, phuba la thei tak maw, lo
chhiar zel phawt mai teh.
.
Tunah chuan buh tuh pawh an zo ta, hlo thlawh a la hun lo deuh nen hunthawl
tawite chuh in mahni in leh a vel chu an chei tha sang sang a. Sialsir khua hi
khaw in lungrual leh in pawh tlang tak a ni, hmeithai leh fahrah te pawh an zalen
viau mahse mihring he ti zat awm zingah chuan a kawhmawh bawl tawk hi chu
a awm lo theih lo a ni. Tlangval lengi run kai tur pawh a chhuak hma ho chu an
chhuak tawh a, Thangliana te erawh nula run kai ai chuan an val upa te ti ti ko

20 
 
tlang a lo din an thlan zawk miau avangin val upa leh pa ho ti ti na kiangah
chuan an lo thu ve kar a, chutia an ti ti tui dawn tan chauh tih chuan, veng
mawng lam atang chuan sa a tla e tih thawm a lo chhuak ta tlat au lo chhuah
rual chiah chuan ram lamah chuan vawk a ngek rawng rawng a, a hria a piang
chu, chu au lo chhuahna lamah chuan tlan zel in, Zawlbuk a lo ti ti ho pawh
zawlbuk a meichher tur a an siam lawk sa chu chhi kai zung zung in an tlan liam
ve nghal vawn vawn a, Thangliana te thiandun pawh an val upa te hnung dawl
in an kal ve hnak hnak a, Sapui in vawk a beihna lai an thlen chuan Pasaltha leh
tlangval engemaw zat an lo thleng tawh a, vawk neitupa in an vawk in beih a
tawh dan te sawi zung zung in, Sapui in a hnuh liam na lam chu a kawh hmuh
thuai a, chutah an val upa chuan tumah kal hrang loh tur zanthim a ni si a, chet
sual pawh a hlauhawm , kan pasaltha ten hmahruai se le an hnungah midang
zawng chuan kan zui ve dawn nia ti in ruahman na a siam nghal zung zung a.
An pasaltha ten hma hruai in Sapuiin vawk a hnuh liam na chu an zui nghal
thuai a, zan thim mah nise a hnuh a hnuh a nih avangin chhui a harsa lem lo,
vawk thi pawh hmuh tur a awm ta zeuh zeuh e, Pasaltha te pawh an fimkhur
tawh kher mai, eng tik lai pawh a tawk thei reng an ni tih an in hre chiang tawh
khawp mai, chutia fimkhur zet a ahnu an zui lai chuan, hnim bawn kar atang
chuan a ran a rang mangkhen in an sapui chhui lai ngei mai chu a lo dawk
chhuak zawk mai, tleirawl ho phei chu an te thawt thei hial a ni, sapui lo zuang
chhuah rual chiah khan an hma hruaitu ber Thangzuala silai pawh puak nghal
dur in a ni pawn a tum a fuh lo tih hriat zet hian chu sapui zuang lai chu a
chawlhtir hauh lo mahse tlem chuan a ti tim ve duh a ni tih chu a hriat, sapui lo
zuang tlang chuan Thangzuala in thiar fihlim tum tum chu a khawih hman tlat,
Thangzuala dar chu uai nghal hnawp in a dar atang chuan thisen a lo chhuak ta
nguai nguai mai, sapui chuan lo bawh nawn leh tum in a awp hniam nghal zat
a, chutah zuang chhuak leh zawk in chu sapui chet dan zet chuan midang pawh
a chet tir hman meuh lo a ni, mahse an zingah tuk loh ram mawitu khawtin
dengchhuak tur khuanu vohbik Pasaltha a awm tlat, sapuiin Thangzuala bul a
thleng tep tih chuan Thangliana chu dawk zawk in Sapui mei ah chuan man in
a piah thing den nan an hmang mai zawng sapui pawh a huk tuar mai, sapui
insiam rem leh tur chiah chu Kapthianga chuan a mau hriam zet chuan a mit ah
tak lo chhun zui in sapui pawh a rum hum hum thei hial a ni, Thangliana leh
Kapthianga che vel hmuhnawm an tih avang chuan midang pawn puih mai
nachag an hre lo a ni, Thangliana bawk chuan a mei ah bawk man leh in vir pui
zawk pah chuan an piah thingse kung lian zet deng nan an hmang mai zawng
sapui tan pawh chet zui theih a ni ta lo, Kapthianga chuan Thangzuala chu pan
vat in Thangzual an a hliam a kut a lo hup chu pui vat in sapui lamah chuan a
hruai phei a, pa Thangzual kut thlak hmasa ber tu i ni a a hnuk pawh i chhat tur
a ni a tih mek lai chuan, Aikunga chuan nui ver ver pah a lo pan pah chuana va
hmuhnawm rep rep ve, kha thianpa ka silai ngei hian a hnuk chu chhat rawh le
a ti a, Thangzuala chuan a fapa te pa hnih chu en vang vamg pah in a nui sak a,
chutah a thianpa Aikunga silai pek chu ban in lak mai a tum chu a thisen hlauh
hnem deuh nen duh ang in a lek kawh thei ta hauh lo, Aikunga chuan a thianpa
awmdan chu man thuai in a lo pui vat a, chu sapui che thei tawh lo pawh chuan
lo melh ruk ruk in silai chu a puak nghal dur a, sapui thi tur chal chang chuan a
ke chu a leng nghal at at a, an val upa chuan tlangval te hnenah chuan vawk leh

21 
 
sapui zawnnna siam tur chuan a ti nghal a tlangval ho pawh phur tak chuan an
che nghal suau suau a, hlang an siam lai chuan Thangliana te thiandun huai an
tih zia te, chak an tih zia te chu hre vek in hmu vek mahse hria leh hria chu an
an hrilh sup sup a, chutah thimzing atang chuan, tlangval naran tan buan hneh
chi a lo ni aw zawng lo mai, sapui pawh a hneh em mai tih ri a lo chhuah chuan
an nui dar dar a mahse nuih za ve lo an awm tlat zah avangin thim zingah chuan
Thangliana vawrh pa chu a put bo ta a, chutia Thangliana te chanchin ngat an
sawi chu Thangliana te thiandun chuan nuam lo an ti in an sen tan tan a..
Hlangte an siam zawk chuan vawkpui leh sakei chu an zawn ta a, Thangzuala
chu zawn tum viau mahse keima kut zala thi a ni bik lo ti in a tang ta tlat mai si
zawn lo chuan an rualin a kal ve ta zawk a, Thangzuala tawrh chhelzia an hmuh
chuan mak an ti in an ngaisang khawp mai, tlema la naupang deuh ho phei
chuan u Thangzuala ang hi ka la ni ve ang an ti sap sap a.
.
Sapui zawn ho pawh lal tual lam pan in a ri chho hulh hulh a, Hnung lamah
chuan Thangzuala te thiandun pawh lo in chhawm chho ve in, Aikunga chuan
Thianpa i hliam ta bawk sia, he hun remchang hi hmang tangkai ang che aw, i
pa pawh hian ka pa hnenah kan fapa ve hi zawng chhungpuinu lam reng a
ngaihtuah lo ti in a sawi lai ka hria a nia, i nu leh pa pawh hian fa mo hmuh an
chak ve tawh a niang ti in nui var var pah chuan a thianpa chu a hrilh a,
Thangzuala pek chuan ekhai mai mai thin che hian kan vanglai kan hmang tan
dawn chauh a lawm a hmanhmawhthlak vak emaw ni le ti in a lo chhang awlsam
et a,Aikunga vek chuan tak a zanin kan sapui bei chu Thangliana te thiandun
han chetla vel kha a hmuhnawm kher mai, khaunu zarah he tiang reng a an lo
puitling a nih ngat chuan kan khaw muan tu an la ni ngei ang a ti sap sap a,
Thamgzuala ni khapui han huaisar dan em em kha, Thangliana te thiandun
awm lo ni se tunah hian dam in kan run ka lawi hauh lo ang ti in thlamuan hmel
zet chuan a chhang let var a.
.
Thangzuala te chuan zui zel lo in an in lamah chuan an luh san ta a, Sapui an
zawn chu nu nau ho chuan an zui duah duah a, lal tual an thlen chuan Lal pa leh
a khawnbawl upa ho pawh in luhka tlangsang ah lo hmuak in sapui ruang chu
an lo thlir ve ha ha a, chutah Lal pa chuan mipui ri mur mur tih reh nan a kut
hrawl leh lian tha zet chu an phar va a, chutah mipui ho pawh chu ngawi nghal
hmak in, Lal pa Lalburha chuan ka pasaltha leh tlangval te chungah lawmthu
ka sawi e, hei leh chen sa leh ral lakah kan him tawh a hei zaninah kan kan ran
vulh lai sapui in a lo khawih a mahse pawidang a khawih leh hma in kan lo hmet
mit thei a, kan val upa in he sapui kan tuk zal dan vel hi han sawi se la a tih
chuan an val upa pawh lal leika tlangsanga ding peu ul chung in an sapui beih
dan an sawi tak tak mai zawng a sawitu in a sawi thiam bawk nu thenkhat leh
naupang ho phei chu hlau in an khur thei hial nia maw le, atawp khar nan Lal
pa a hnukchhat tu chu kan khaw Pasaltha, Pasaltha Thangzuala a ni e a tih
chuan mipui ho chuan kut beng dur dur in an Lalpa chuan hei kan hriat ang in
kan Pasaltha in hliam a tuar tlat mai, helai a lo thleng thei ta si lo a rwmchangah
chawimawina nopui chu kan la dawm tir mai dawn nia ti in mipui ho chu tin tur
22 
 
chuan a ti nghal a, mipui ho in mah run theuh an pan lai chuan Thamgliana te
sakei bei chu hmuh an chak ve thu te sawi in thenkhat lah chuan an bula awm
ve ang mai in an chhungte chu an lo hrilh ve bawk nen chu zan zet chu Sialsir
khuaah chuan Thangliana te hming chuan khua a al hneh kher mai.
.
Hnuhpui lak a ngai bawk nen Thangliana pawh ram lam a tuan hman meuh lo,
ram lamah riak in vau vel ah sathang chi hrang hrang kam in a kut a hmui bawk
a, sa erawh la kap lo mah se an hnianghnar kher mai. An chhungkua an tangrual
bawk hnuhpui pawh rei thlo lo in an zo thuai a, zanriah ei lai chuan Aikunga chu
lo leng in Thanglian naktip hian eng lam nge i hawi dawn le, hei i pute a a la
chhuak thei rih si lo a, ram lam in ka lung a len riau mai ka ri i thianpa
Kapthianga te nen zan hnih riak in kan vak chhuak mai mai dawn em ni ti in an
be thuai a, Thangliana chuan eng han tih sawi a awm mai pawh ka va hre lo em
hei hnuhpui kan zo ta bawk a rei lo hawi thawven na hun chu a awm a lawm ka
pu te remtih leh tih loh a ni mai ti in a pu Lal in chuankai tum mek chu dil
mitmeng tak hian a en khiau a, a pu chuan ka hre nang le kha i nu leh i putea te
an awm a han dil chhin la tih pah chuan an nu tui bur chu hmuam sak in
khawnge Lal in lamah ka han chuang kai teh ang tih pah chuan a chhuahsan
nghal a.Thangliana chuan a nu chu nuih tlawn vel in a nu Saithangpuii chuan i
chhe seng sung a lo ti chu an han nui leh rih phawt a chutah i putea thu thu a ni
mai a tih chuan, ekhai Aikunga ho in nih dawn te chuan in ngaihtuah awm loh
e, mahse fimkhur u la aw ti in, aw a pawh chu Thangliana chuan a pute a chu a
fawp lo chauh a ni.. Thangliana chuan apute a chu nuih tlawn in silai ken an dil
dek dek chu a pute a chuan a khai in la naupang emai, silai lek chhuak rual pawh
in la ni lo, atih chuan Thangliana bawk pute (plzz ) kan fimkhur dawn lawm, pa
Aikunga a awm dawn tho a a tih chuan, Aikunga chuan nia hei tlangval an ni ve
tawh a, a hun ve tawh tho lawm mahni fa te hi zawng hmuh puitling an har em
bawk a ni a ti in Thangliana chu a lo chhan thuai a, a diktak chuan Thangliana
te thiandun hian apute-a theih loh hi rem changah la in an lek chhuak ve fo tawh
zawk a,aputea hian a hre lo emaw an tih kha a hre reng a zui pawh a zui ru fo
reng a ni, tumkhat an chhuak pawh sakhi an kap a silai a kah a ni tih an hriat
loh nan thang awk angin an sawi mai chauh a ni mahse heng zawng zawng hi
Thangzuala chuan a hre vek a, hre ang in a lo awm mai zawk a ni, a fapa
Thangliana che vel hian a mit a tlung in a hlim hle zawk a ni. Thangzuala chuan
Saizampuii chu melh zeuh in Saizampuii pawh in khum lam chu pan in bang kil
lam chu a va dap rak rak a, chutah silai, uluk tak a enkawl tih hriat reng chu lo
la chhuak in Thamgzuala kutah chuan lo hlan in, Thangzuala chuan ka fapa
tunah chuan i lo pui tling ve ta reng mai he silai hi i pa silai ral ho in an laksak
ral ho kut atang a kan lak let a ni a, i pa awm tawh lo mahse nakinah i la
mamawh dawn a ni tih kan hriat avangin i nu hian uluk leh duat tak in a lo en
kawl char char a ni, tunah hian i kutah ka hlan dawn che a, khawtlang muan na
atan i hmang dawn nia ti in Thangliana kutah chuan a hlan ta a, chu silai chu la
in a hlim lutuk chu a nui var var a, a nu lam a en chuan afapa chu hlim hmel tak
hian a lo en vang vanga mahse Thangliana chuan a nu mit atanga mittui
luangthla tur a in sum hram hram chu a hmuh hmaih hauh lo, ka nu ka pa ka
lawm e a ti sap a.
23 
 
.
Aikunga te ram chhuah ni tur chu lo her chhuak in Thangliana pawh a phur kher
mai, a ma puala silai a vawikhat lek chhuahna tur a ni bawk a, a che te reng reng
chu a thlun pherh ang zar zar a ni. Thangliana te ramvah tumna hi mualkhang
ram ni in, tlangval kal chak tan pawh nileng kal a ni. Thalai chak tha the thaw
an ni bawk a nk in van lai zawl a thlen meuh chuan kal pawh an kal thui tawh
kher mai, ngaw hnuaia an han che reng reng an zei thlarh mai, Aikunga pawh
in a rilru in nangni pahnih zet zawng in ngaihtuahawm lo e a ti sap sap a, ni
pawh suk chen awrh chauh a ni tawh ang tih chuan an kal tumna mualkhang in
kham zuar chu an thleng ta, Aikunga chuan ti khan in thiandun khan buk lo sa
u la, zan riah hmeh tur dap pah in ram kan chuan a nge a tih chuan Thangliana
te thiandun pawh buk chak la tur chuan ram lam pan chuan an liam nghal a,
Aikunga pawh an thlanglam kawrte lam pan chuan sahnu vel en pah in a liam
ve nghal a, kawrte pawh in kawrte chu a zawhthla char char a chutia kawrte a
zawh lai chuan a hnar fing zet chuan mei rim a man ta tlat, an khua te he lamah
ram chhuak an awm in a hre si lo, khawdang ramvak ve a nih ring in meikhu
rim a hriatna lam chu pan in tute nge an nih a hriat miau loh avangin fimkhur
hmasak phawt a tha tih hria in bawh nghal buan buan lo in, chutah buk in zar a
hmu ta, mi pali vel lai an ni, chutah fimkhur zet a pan in an tawng thawm pawh
a hre ta, chuta a thil hriat zet chuan Pasaltha ngeng a chhun nghal nalh mai,
khawi khua leh tui nge in nih teh hrep kan khua Sialsir run tum maw innih lo
kal tak ru ti in a ha chang a thial bap bap a, a duh ang a hriat hnu chuan thawm
dim zet in an buk awmna lam chu a pan leh thuai a. Buk a thlen chuan a naute
pawn buk peih fel tawh in zanriah paqh an lo peih fel vek tawh a, Kapthiangan
Aikunga hmel a hmuh chuan ka pa enge thil awmzia i hmel a va dik lo ve a tih
chuan Aikunga chuan a thil hmuh leh hriat te chu an saai zung zung a, tun a ka
hmuh te hi hma hruaitu ni in an hnungah midang an lo la kal a ni, kan ramvah
pawh kan thulh rih mai a ngai a ni, vartianah chhuak in, in pahnih in Lal hnenah
thu in lo han thlen anga kei in ka lo ngaihven a nge ti in a sawi nghal zung zung
a, Thangliana pek chuan kan in sat buai buai anga ni mai lawm, ramvah te
zawng hun a la awm leh mai ang ti in Aikunga in thiamlo deuh chu an tawng
thlamuan ve a, chutah Kapthianga chu lo phuh chhuak thawt in Thangliana chu
kawk in ve bawk che hian ti in an nui tak tak mai zawng ral hma chhawn tur an
ni tih reng an hriat loh..
.
Khua pawh a la eng that hma chuan Thangliana te thiandun pawh khaw lam
pan chuan an kal nghal par par a, kawng lakah tawi khawmuang eih lo in khua
a var chian meuh chuan an thlengthui tawh lher mai, kal lama an chaw fakna
chu thlengin an chaw fun chu thet in an bar sawk sawk a rei pawh chawl lo vin
khawlam pan chuan an dawk leh nghal par par a, tumah ven thawn tur awm hek
lo, khua an thlen meuh chuan zanriah bawl pawh a la hun lo a ni, khawi dangah
mah peng lo vin lal in lam chu an pang ding nghal nalh a, Lal in an thlen chuan
in chhunga luh dil in tlangaupa in lut tur a actih chuan nghal in, Thangliana pu
in Thangliana te hmel a hmuh chuan a meng phawk in mak a tih hmel hle mai
Thamgliana pu chu lo tawng thuai in taite engti zia nge, ipa Aikunga te nen ram

24 
 
chhuak tur in in kal a ni lawmni khawng Aikunga a awm ti in ngaihthatloh hmel
zet chuan a lo zawt thuai a, Thamgliana chuan Lalpa lam en pah chuan Aikunga
chah ang chuan lalpa hnenah chuan engkim a hrilh ta vek a, Lalpa chuan a ni
maw khawi khua leh tui nge an nih in hre hman lo maw? Ti in an zawt zui leh
zat a, Kapthianga chuan aw Lalpa hre lo pa Aikunga a nia hmu tu keini phei
chuan kan hmu ve lo ti in a chhang thuai a, Lalpa chuan a khawnbawl te en
chung chuantu khua leh tui tak ni ang maw lei do kan neih awm pawh ka hre si
lo a va mak ve a tih chuan, a upa min chu lo tawng ve in nia Lalpa keipawh leido
kan neih awm reng reng ka hre lo engpawhnise raldo thei tur a kan in buatsaih
a ngai ni, engtia hn rel chi nge ni a tih chuan, lalpa chuan an sawi dan hmang
khan khaw chin thlithlai tur in a hmasa an in ruat chauh a nih hmel bawk a zan
in lamah ka pasaltha te leh val upa te nen ral rel chu kan ti mai dawn mi a tih
chuan a upa te ho chuan lo aw tliar tlir in zan lam a ral rel tur chuan an ti ta a,
Lalpa chuan Thangliana te lam en pah chuan lawmthu te hrilh in an thu lo hawn
chu zep rih tur in a chah nghal bawk a, mahsein chhungte hnenah chuan sawi
awm tak chu in hriat ka ring engmah in sawi loh chuan an ngaih a tha lo ange ti
in a chah a...
.
Thnglianan in a thlen chuan Thangzuala chuan mak a ti kher mai mai, chutah
Thangliana engtizia nge ni in lo va lehlang hma leh si ve ti in a zawt nghal reng
a, Thangliana chuan aputea chu kheuh hrang in an thilhmuh leh hriat ang
zawng zawng chu a hrilh fai vek a, chutah Thangzuala chuan ava pawi tak ka
hliam hi duh ang in ka la chet pui thei si lo ti in a ha chang chu a thial ri bap bap
a, mahse tunah chuan Thangzuala hliam pawh dam var la tih theih loh mahse
tlangval tamtak ai chuan a thawh hlawk ngei ang, chutia an ti ti lai chuan
Thangzuala pa Lal In leng pawh lo haw in ka fapa zaninah kan Lalpan Lal In ah
lo kal rawh se a tih che kha aw, thil awmdan chu i hre vek tawh turah ka ngai,
Thnglian nangpawh Lalpa in lokal ve leh rawh se a tih che kha, chemte chaw ei
in peih dawn tawh em, zanin chu Lal In kan chuankai hma a ngai a nia a tih
zawm zat a, Saithangpuii chuan aw ka pa kan peih a ni mai, ka bai chhuan hi
han hmin se kan ei dawn nia ti in a lo chhang thuai a....
BUNG 8 NA.
Thangzuala hliam pawh dam var la tih theih loh mahse tlangval tamtak ai chuan
a thawh hlawk ngei ang, chutia an ti ti lai chuan Thangzuala pa Lal In leng pawh
lo haw in ka fapa zaninah kan Lalpan Lal In ah lo kal rawh se a tih che kha aw,
thil awmdan chu i hre vek tawh turah ka ngai, Thanglian nangpawh Lalpa in
lokal ve leh rawh se a tih che kha, chemte chaw ei in peih dawn tawh em, zanin
chu Lal In kan chuankai hma a ngai a nia a tih zawm zat a, Saithangpuii chuan
aw ka pa kan peih a ni mai, ka bai chhuan hi han hmin se kan ei dawn nia ti in
a lo chhang thuai a....
.
Thangliana te chhuah hnu khan Aikunga pawh tukthuan en nghal zung zung in,
tukthuan a ei kham chuan an buk vel sing sa zung zung in, an hnu thar lutuk te

25 
 
chu an thup leh zuai zuai a, buk a tih fel chuan a mi en thlak tur te lam chu pan
in an buk lan theihna awm vel atang chuan a thil kar a, a mi en thlak te pawh
Sialsir lam pan chhuak an chhuak zui ta a, Aikunga pawh in an mahni hmu pha
chung zel chuan an hnung lam ah chuan thawm nei hauh lo in a lo zui ve ngar
ngar a.
.
Zanriah ei kham chuan, Sialsir Lal In lam chu, val upa leh Pasaltha ho chuan an
pan khawm sang sang a. Thangliana te thiandun pawh in thlahrun hmel zet hian
bang kil lamah chuan an lo ding khawr ve tai a, Lalpa Lalburha chu lo ding tuah
tuah in, a aw an thian zui kharh kharh a, chutah zanin kan in koh khawm chha
hi kan la hre vek in a rinawm loh Thangliana te thiandun hian kan Pasaltha
Aikunga thilhmuh leh hriat, a lo chah ho kha ka val upa leh Pasaltha te hnenah
hian kim chang tak in han sawi se la, chumi hnu ah engtia han tih zui tur nge
kan la sawi ho leh dawn nia ti in, Thangliana te thiandun pawh sawi tu zawk nih
duh lo in a ruk chuan an lo in hnawn ve zak zak a, chutah an Lalpa a lo khuh
kharh kharh ri an hriat chhuah rual a an han hawi chhuak chu an thiandun
chuan an lo en far tawh a, upa zawk Thangliana bawk chu hmahruaitu ah tang
leh in Lal leh upa te hnen a a sawi ang chiah khan an sawi nawn leh par par a, a
sawi zawh chuan Lalpa bawk chuan lawmthu te hrilh in, mipui tih chi ai a duh
rih loh avangin la zep tur chuan nawn leh a, a Pasaltha te lam hawi chuan tunah
chuan kha zawng kha kan hriat theih a ni rih a mahse Aikungan tunah hian min
run tum tu te chu a bihthla mek a ni tih kan hre theuh a lo chah ang khan zan
lai ah chuan chanchin kim chang kan hre thei tur ah ngai i la, eng tin nge kan lo
in ven ang tih hi a pawimawh hmasa ber chu a ni rih mai e a tih chuan, an han
sawi ho nak nak a, thu mum nei maithei hek lo, Thangzuala chuan Lalpa rem in
tih zawng a ni angemaw, tun a kan hriat chin hi zawng duh ai chuan a la tlem
hlek a ni, Aikunga hi lo nghak phawt i la chutih hunah chuan kan chet dan tur
chu a kaw duak in ka ring a lo tih chuan thildang rawt mai tur hre bik lo an ni
bawk a, Aikunga chu lo nghah phawt mai an
ti thlu ta rawih a.
.
Khua lo tlai zel in tunah chuan leng hawnah pawh khuang tawh in Pasaltha, val
upa leh lal mualkil ho pawh Lal in ah an thu khawm thap a, Aikunga chu an lo
nghak tlawk tlawk mai a ni, chutia an thut thap lai chuan Lal In luhka chu a lo
ri tha thiap thiap mai le, a lo nghah Aikunga ngei mai chu ni in an lo en rual
thap a, Lalpa chuan ekhai i lo thleng ta maw, kha i chhawl te pawh a hal tawh a
nge ka zu fang ngei hi han dawt vang vang la chanchin min han hrilh ta che a lo
ti zung zung a, Aikunga pawh in zu fang te chu han dawt khalh khalh in, Lalpa
min run tum tu te hi Vaphai khua leh tui ni in, hman deuh a khua kan run
Buknuam Lalpa unaupa Lal Zaduha ni in a unaupa phuba la tur a lo kal ni in an
lang, zanin tlai khan kan khua chuan in an hlim hmel khawp mai ang tawngkam
atang chuan awlsam te a min hneh mai theih an in ring a ni, a tam zawk chu
naktuk lam hian an lo thleng dawn a nih hmel, ka rin dan chuan nakzan lamah
hian an tum ti hlawhtling tur a an lo chet ka ring ti in a mi zui lai te a hmuhdan

26 
 
chu a sawi fai ta vek a, chutah engpawhnise en thlak zui zel chu a la tha ang ti in
an sawi zawm lehnghal a, chutah Lalpa chu rum chhuak nghut in a ding hluai a,
Vaphai khua leh tui maw an nih, awlsam te a min hneh an ring a maw, lo ngawi
tak rawh u kan la hria ang chu a ti ram ta hmak hmak a. Aw le Aikunga ngaihdan
kha a tha tunge en thla tur in kal ang a tih chuan an valupa Rokima chuan Lalpa
kei ka kal a nge chuan Thangliana te thiandun kan hruai anga a tawk mai ka
ring lo tih chhunzawm thuai in, lalpa pawh bu nghut nghut chung in, lalnu lam
chu hawi thuai in Aikunga pawh a ril atam tawh a nge ralrel a ngai tho bawk in
lamah haw lovin hetah ei mai rawh se, chawhmeh te kha han tilum la i peih
hunah i lo siamsak mai dawn nia ti in a Pasaltha te kiangah chuan thuthmun a
rem leh ta a.
.
Hetiang hi kan nih takah chuan engtinge ral kan lo rel ang kan ngaihdan te han
sawi tlang leh i la a tih chuan han sawi tlang leh nak nak in an thu a in hmu
hleithei tlat lo, chutah thangzuala bawk chu lo tawng leh in Lalpa ramri ah an
in khuar bawk a, kan khaw khan pui ber ah hian an lo kal ngei ka ring chuti a
nih chuan khua atangin a la hla tho turah ka ngai, sawlai nghalrual liam kawnah
sawn lo chang a tha ka ti hle mai, ruang chaicheh a thlak theih dawn bawk a,
kan hup kim thei ber in ka ring a tih chuan an Val upa chuan ngaihtuahna tha
tak a ni, engamaw thulhah khaw nghak tur hi chu engamaw zat in dah a tha
bawk ang ti in a lo tui hnih ve thuai a, a aia rawtna tha a awm tak si lo ah chuan
an pawm tlang ta a, an valupa Rokima pawh chhuak nghal in a naute pahnih
nen chuan ram lam pan chuan an liam zui nghal a, Aikunagan zui tum ve mahse
Rokima chuan i sawi hmang khan hriat har tur a awm lo, in lamah lo chawl rawh
chanchin kan in hrilh hre reng dawn tho bawk a atih takah chuan rilru bet lo zet
chuan a awm ve ta nge nge a.
.
Zawlbuk riak tlangval leh pavalai ho pawh zawlbukah lo la awm thap in an
Pasaltha te rorel an lo la ngai chang a ni, a hma in ralkai thei chin chu mipui
hriat lo in a tlangpui an lo hrilh lawk tawh avangin tumah mu an lo la awm lo a
ni. An rorel te chu sawi zung zung in khaw nghak tur in ti fel in nghalrual liam
kawn pan tur ho chu vartiana chhuak thei turin mahni in lam theuh pan in an
liam leh sung sung a.
.
Kawl a lo eng tan ta maw tih ah chuan Sialsir val rual te pawh Lal In tualah
chuan an tlim ta hmur mai, Lalpa chuan thu tawite sawi in nghalrual liam kawn
pan chuan an liam ta nguah nguah a.
.
Vaphai val rual lo thlen hma ngei a lo in peih ngai an ni bawk a, nghalrual
liamkawn an theln meuh chuan tukthuan ei hun chauh a la ni reng a ni, Pasaltha
te chuan silai nei leh nei lo in kawp tir zel in an sem nghal zung zung a, nghalrual
liamkawn hi pialtlep hmun ni in kawngthlanglam chu a pial vut mai a ni. Tunah

27 
 
chuan ral pawh lo kal se an in peih tawh kher mai an awm hmun theuh ah chuan
an mahni chaw fun chu an bar malh malh a.
.
Chung turni pawn vanlaizawl a pel ta der mai, chutia ral lo kalna lam tura an rin
lam chu an en thap a, a mawng kham lutuk tawh pawh an in siamtha zeuh zeuh
tawh a ni. Val upa Rokima te pawh lo thleng chiah in ral ho pawh an beisei ang
ngei in an lo channa khan lam ah chuan an lo kal a ni tih te, an lo thlen hnaih
an rin tawh thu te sawi in chan khan lamah chuan an lut ve nghal a.
.
Ral ho pawh a kal hmasa ho chuan an lo channa nghalrual liamkawn chu an lo
lut tan ta, a hmel en reng reng pawh a pasaltha a ni tih hriat zet hian hma lo
hruai in silai a pu va va a. An chân khan pawh an lo lut kim ta chutah Aikunga
silai chu puak thuai in an hmahruaitu pa ber chu a let nghal tawp mai, Sialsir
valrual chengrang a au zui nghal tuarh tuarh a, ruang chaicheh a bei a ni bawk
a, vaphai ho tan tlan chhiat ngaihna a awm lo, chutia an beisei loh deuh a beih
an tawk chu Vaphai rual ho an che buai kher mai, chutah an val upa chu lo auh
tuar in leiah bawk vek ru tih ri lo chhuah rual chuan leiah an bawk nghal thlawp
a, an che buai zualpui a reh meuh chuan Vaphai val rual ho pawh ral bei thei lo
tur a pialral lama nawr liam an lo awm hman nual a. Vaphai ho chuan an silai
te chu hmet puak ve mahse duhang tak a tan hmun lo siam, Sialsir val rual thaw
te pawh a ti buai pha eih lo, Sialsir lam atang chuan silai lo la puak reng in a
khat mawi tawk chuan Vaphai val rual ho pawh an la thih belh zel e, Vaphai lam
val upa chuan an tanhmun a phet tih hria in hetia an awm reng chuan an thi zo
tho a a hriat avang chuan a naute ho chu bawh tur in thu a pek rual chuan Vaphai
val rual ho pawn a kaw tawp ah an tang tih in hria in an awm khawmna lam chu
an bawh nghal huk a Sialsir val rual ho pawh silai mu thun hman ni tawh hek lo
an chemtum phawrh in a hmasa apiang chu an lo tukzal hmiah hmiah a, thih
hlau lo Vaphai ho pawh in an thal ve ta nual mai, Thangliana pawh a phur in a
hma zawn a mi te chu an let phawk phawk a, a maubul chang chu a kut tawn
tawnah keng in an vir pui ziai ziai mai zawng a cherang bawk a, vapahai val rual
tan dan mi a ni lo, vaphai lam val upa chuan an thi zo tak ngial dawn a in hria
in an in pe ta nge nge a, nghalrual liamkawnah chuan ruang let pheng phungin
thisen a luang zeih zuih bawk nen thenkhat tan chuan a hmuhnawm loh kher
mai. An in tih fel meuh chuan Sialsir ho pawh sawm dawn lai in nunna an lo
chan ve hman tlat.
BUNG 9 NA.
Vaphai lam val upa chuan an thi zo tak ngial dawn a in hria in an in pe ta nge
nge a, nghalrual liamkawnah chuan ruhang let pheng phungin thisen a luang
zeih zuih bawk nen thenkhat tan chuan a hmuhnawm loh kher mai. An in tih fel
meuh chuan Sialsir ho pawh sawm dawn lai in nunna an lo chan ve hman tlat.
.

28 
 
Khawlam pan tur a an siam mek lai chuan Vaphai lam atang chuan in hrosa
thawm a lo chhuak ta tlat, an Pasaltha chu thinrim zet a lo ang chhuak in, mi in
ring lo lai chauh a bei ngam tawk chauh a pasaltha maw in nih, kei pasaltha
Lianuka hi sa leh ral hma ah ka tawlh ngai lo e, mal leh mal a min bei ngam in
awm em? A rual chauh a mi bei ngam tawk chauh a mi in nih, in nu te pawnfen
feng vek rawh u ti in Sialsir val rual te chu in mal beih a a lo cho ta chher chher
mai.. Sialsir valrualte chuan eng he hu ah ngai lo vin an nuih san mai mai a,
chutah ka ring dan chiah min bei ngam in awm ka ring lo reng a ni a lo tih leh
takah chuan Sialsir tlangval zinga pakhat chuan i va ninawm e aw khawnge i lu
kha kan la teh ang tih leh pan hnaih chu rual nghal in chutah Pasaltha Aikunga
chu lo in rawlh vat in lo ngawi lawk teh mal leh mal a in beih a duh tlat te chuan
kan ti anga a ni mai lawm Sialsir Lalburha val rual kan tawlh ngai lo e, a
hnungkhirhna kha phelh u la mipa tak in kan sawi fel ang, Sialsir valrual te hi
enge kan nih kan hmuh tir anga ni mai lawm a tih chuan, Vaphai lam pasaltha
chuan uai mal leh mal a min bei ngam in awm ve a ni maw ti in a nui var var a.
.
Aikunga chhuak tur chiah chu a hma ah lo tlak khalhtu lo awm var in Thangliana
chuan, nau te kan awm lai a uten in tha in lo tih hah a tha ngai lo, pa
Aikung(Thangliana hian kapa ti in a ko mai thin) lo va hahchawl tawh ti in nuih
var var pah chuan Vaphai Pasaltha lam chu ding tak in a en zui thuai a, Vaphai
Pasaltha Lianuka chuan naupang ka sual pui ngai lo lo kiang mai teh ti in
Thangliana chu tham lo zet hian a lo melh khai a, chutah Val upa Rokima chuan
Lianuk i hneh a nih ngat chuan i thuihhruai ho nen hian dam in kan chhuah vek
ang che u mahse i hneh lo a nih chuan in nuamsa lo ngawt ang a lo ti var a,
Lianuka chuan i thusawiah chuan i ding nghet chiah ang maw lo ti thuai in Val
upa Rokima chuan lutuk ti in a lo chhang thuai a. Lianuka chu phur zet in chuti
naupang mai mah ni la i lu ka lak ngei a ngai a nih chu Lianuka hi tu hma ah
mah a tlawm ngai lo e ti in Thangliana chu a veh ta theuh theuh mai le,
Thangliana chuan chemtum keng lovin a hriam hman thiam zet mau a tawn
tawn a hriam chu a kut khing hnih a hum in a vilik zauh zauh a. Lianuka chuan
Thangliana chu melh kar in a in ring lo lai ni a a hriat lai chuan rang zet a bawh
thut in chhip thlak thuai tum ang deuh chuan a chem chu lek kan zauh in a
khamphei zawng chuan Thangliana nghawng zawnah chuan a phei sah fua mai,
tlangval naran nise Thangliana chu a lu a chan ngei ang, mahse khuanu vohbik
tan zawn lo bum chu thil harsa a ni lo, chemtumin a a tum a lo thlen hma chuan
kun zeuh in leiah chuan a lo tawlh zeuh in lianuka tum thelh vai nasi per dawrh
in siam rem chu lo thlir leh veng veng tawh in pu a i tum i thelh hlauh mai
fimkhur tak khan aw a tih zet chuan, thin bu tut nei Lianuka thin a khei zar mai,
nau cha hai lo in ring rawh tih leh bawh phei chu rual leh nghal in a chhuksak
thuai mai, Thangliana pawh lo per sawn leh zeuh in a mau bul chang hriam zet
chuan Lianuka ban bulah lo tai thler sak in Lianuka chu a hlatsan leh a, Tialuka
chuan a ban bul atanga thisen lo luang chhuak nguai nguai chu thlek zeuh in,
thinrim meng sen rum chuan nau a tlanchhe reng lo khan min bei ve ta che ti in
a vin that that a....
.

29 
 
Thangliana lah in eng he hu ah lo ngaihsak lo in a nui ver ver ringawt a, Tialuka
thinrim chuan a tawp in zo fel law law teh ang tih pah chuan, a lo vai phei nghal
fua fua a, Thangliana chu lo tawlh zel in, Lianuka laklawh lai chuh thut in
Lianuka chu a hniah thuat a chutah a mau zum hriam zet pakhat chu Lianuka
hnute zawnah chuan tlum thawih khawp in an vit hrawk mai zawng Lianuka
Pasaltha meuh pawh a rum chhuak hawk thei hial a ni. Lianuka chu thingthi
nghal hnawk in a awm bawr atanga thisen lo put chhuak bawrh bawrh chu hup
beh hram hram a tum a mahse thisen a buak hnem em avang chuan a hup hneh
meuh lo chu a ni, chutah Thangliana chu a ran a rang mangkhen a dawk chhuak
leh zawk in Lianuka lo tawng chhuah tum mek chu tawngzui tur awm lo lek in
a hrawkah tak mai vih pah a, a mau bul chang a sir zawng a an phih thuai mai
zawng Lianuka tan dam ngaihna a awm lo a hrawk bawk chu lo pawrh tuam in,
lei charah chuan a thi tur chalchang chuan a ke chu a khawng dat dat a. Silsir
val upa Rokima chu lo chhuah thauh thauh in kan tlangval te hi fiah leh kher
duh in awm em? A tih chuan Vaphai lam atang chuan chhanna a dawng lo
chiang kher mai, Thangliana te in bei lai kha an lo hmu ve reng a lawm, tumahin
Thangliana kha sual pui ang chak lo, Kapthianga chuan a thianpa chu en vung
vungin a che rangin in sual i thiam hle mai, i che kha kawlphe aiin a muang
chuang hian ka ring hauh lo ti in a lo fak zui malh malh a, midang ho pawh
chuan Thangliana chu mak an ti in khatiang em em a insual a thiam kha a nih
ang ring lo, a ruk tak chuan ang ngaisang hle a ni.
.
Sialsir val rual ho pawh hnehna bawh hla chham chungin khua an lut a mahse
an tlangval engamaw zat in nunna an chan ve a vang chuan an lawm a kim thei
lo, an tlangval thi ta te ruang chu zah takin an in theuh an thlenpui a, ral bei a
thawk chhuak zawng zawng te chungah Lalpa chuan lawmthu te sawiin thi ta te
chu nithum chhung sun tur a ni ang, nithum chhung tumah ram chhuah loh tur
ti in thu pek a siam zui nghal a.
.
A khawnbawl te leh Pasaltha nen an mi man chungchang relin Lal Inah chuan
an thu khawm thap a, a then in thah vek ang duh lai in thenkhat in nunna kan
chan hnem tawh lutuk, a tawk tawh viau a ni t pawl an awm bawk nen Lalpa
Laburha pawn thuthlukna siam thiam a har a ti hle mai chutia thuthlukna siam
hleithei lo a an awm lai chuan Lal upa min chuan hetianga thluthlukna siam
thei lo a awm 4eng pawh a ni ber lo, Lalpa rawtna kan siam ve chhin a nge tha
in tih leh tih loh chu thuhran nise an zinga pakhat leh kan pasaltha te hi Vaphai
lamah chuan tirh ni ta se, kan sal man hi sawmhnih dawn lai an la ni bawk a
tlan tur in siam i la Vaphai Lalpa in a tlan duh a nih chuan lo tlan se a tlan duh
lo a nih leh kan duh lo zawng tak pawh nimahse sal ang in kan kutah an awm
zui mai ta lawng ti in rawtna a lo siam ve meuh chuan tha an ti in an pawm tlang
ta kher mai, zing vartiana chhuak thei tur a in peih tur a ti in a kal tur atan
Thangzuala te thiandun leh Thangliana te thiandun chu an ti fel nghal a.
.

30 
 
Vaphai an mi man ten an thuthlukna an hriat chuan an lawm kher mai, mahse
tlawm chunga an khua an pan tur an hu phurh tih a kal tur ber an in hnawn zak
zak danah a hriat, a tawpah chuan an zinga upa chanchang ber chu kal tur in an
ti thei ta hram a.
.
Kawlah ni pawh a lo eng leh ta, tukthuan eikham chuan Thangzuala te ho chuan
Vaphai lam chu an pan ta a, vaphai hi Sialsir atang hian a hla ve khawp mai kar
kawngah zan thum lai riah a ngai a ni, tlaini tla turin ngawthing ler lam te
chhunin mual leh ruam te chu a en sen phut maia ngaw hnuai vel erawh a thim
chhulh tawh a, an duh ang buk sakna an hmuh tawh avangin buk chak tur te la
in buk tur chu an puah nghal sawk a, chutia buk an sak lai chuan an piah mual
atang chuan silai lo puak dur in, ekhai zanin chu sa kan hmeh ngei dawn e ti
chung chuan an buk sak chu an chhunzawm mawlh mawlh a rei pawh sa lo in
an zo thuai a, chawl hman an la ni lo tumah mawng hung hman pawh an la awm
thei lo buk an sak zawh rual chuan zanriah chaw tur te chhuang in zanlama buk
tual a meipui chheh tur buaipui tawk an lo awm bawk a, chutia an lo buai suau
suau lai chuan zanriah hmeh tur zawng a ramchhuak Thangzuala pawh lo
thlengin sakhi patuai nalh zet mai hi paw bahlat chung chuan an lo thleng ve
mek bawk a, Aikunga chuan ekhai pasaltha zar kan zo leh dawn a ni maw, a chek
a tui dawn hle mai ti in a lo chhawn thuai a, an sakhi put lai chu lo hlan thlaksak
thuai in Kapthianga pawh an piah changel hung lam pan chuan a liam zui nghal
a. Thangzuala chuan ka vannei khawp mai kan piah mual a sahnu ka en lai in
min lo liak du du a kei lah chuan lawm rilru tak in ka lo kap theuh mai a ni ti in
a nui var var a. Zanriah an ei kham meuh chuan khua ah awm zawng nise leng
hawn ar a khuang tawh ngei ang, an vaibel te zu in an han thu chawl vang vang
a, an hma ah kawng thui tak zawh tur an la neih avang chuan rei meng lo in mu
tur chuan an in tintuah ta nghal a.
.
Khawvar pawh a hnai tawh awm e tih chuan Thangliana mu chu chiang zet hian
engamawni hian a lo ti harh zawk mai, a har chiang em em dan ah thil tha lo tak
awm tur hian a hre tlat mai mahse thawm a han ngaithla chiang a lei hrik zan
hram chi tih mai loh chu thawm dang engmah a hre zui lem chuang lo nen khua
a la var chiah lo nen chhing zui tum chuan an maimichhing leh diar diar a,
mahse chutia matthilh a tum lai chuan pawn lamah chuan thawm ri leh dup dup
thin a hre ta tlat mai, chutah thawm dim zet a tho tham tham in a kiang mai a,
a dah a silai chu ban de de in a lak fel chuan buk kawngka lam chu chiang zet a
en in engpawh nise kahthelh tum lo zet chuan a tin kawh vah mai, kawngka lam
chu thawm dim zet a pan in an maimichhing vang vang a, a meng leh chiah chu
a hma ai chuan a hmu chiang thei ta, han ding leh dat in thawm an ngaithla leh
vang vang a thawm a hre zui leh ta lo nen eng thil tak ni maw ti in an ngaihtuah
zui vang vang a. Pawn lam chu an thlir kual thuak thuak a chutah an meipui
chheh mit lam tawh in a en phak loh deuh ah chuan thu ni awm tak thildum run
a hmu ta tlat mai, hmuh chiang tuma an en pawh chuan eng thil nge a nih a hre
thei hauh lo, chutia hmuh chiang tuma a lo bih vang vang lai chuan a hning lam
atang chuan Thangzuala sapui a nih saw zanin tlai kan sa chan rim in a ko a ni
31 
 
ngei ang, min lo tibuai lo a nih chuan ti sawn awm mai mai rawh se a lo tih
chuan aputea chu en in eng tik lai in nge a lo thawh a hre hauh lo, chu mai a ni
lo a bula lo ding reng a hmuh chuan mak a ti in thawm a hre hauh lo chu mak a
ti kher mai.
.
Chutia apute an a lo tih chuan an mutna chu pan in a putea chuan chuan zawi
sap sap hian sapui in min tibuai lo a nih chuan tihbuai kher a ngai lo a nia,
mahse min tibuai a nih chuan a tawp rak thlengin kan tang ve tur a ni ti in a
hrilh malh malh a, chutia a hrilh malh malh lai chuan sakei chu buk kawngka
ah chuan a lo dak ta heu mai, chutah zet zawng mihrang val tan mut mai mai na
chi a ni hauh lo, sakei in inchhunglam pan tuma kal a siam chiah tih chuan silai
pahnih chu a puak rual thawt mai le, sekei pawh huk tuar in hniak phawi miah
lo chuan a awmhmunah chuan a bawk nghal tawp mai, chutia silai puak chuan
an kianga thin thi a lo la mu te chu a kaitho chiang hle mai, phawk tak a lo meng
in Aikunga chuan engthilnge ni ta ti in Thangzuala chu zawhna a zawt nghal
thuai a mahse chhanna a dawng lo Thangzuala te hawina lam chu hawi in
kawngka a sakei nunna nei tawh lo lo bawk reng chu a ngaihna hre lo zet in a
hmu ve ta nghal a.
BUNG 10 NA.
Aikunga chuan engthilnge ni ta ti in Thangzuala chu zawhna a zawt nghal thuai
a mahse chhanna a dawng lo Thangzuala te hawina lam chu hawi in kawngka a
sakei nunna nei tawh lo lo bawk reng chu a ngaihna hre lo zet in a hmu ve ta
nghal a.
.
Thangzuala chuan a silai mu sawh leh zawt zawt in, a silai a sawh zawh chuan
muangchangin sekei an buk kawngka a bawkrun lam chu a pan phei chhalh
chalh, sakei bul a thlen phei a a hmuh chian meuh chuan chu sakei chu a lo thi
chiang kher mai, a thiante pawh chuan lo pawh phei thuai in sakei chaldarah
tak chuan silai pahnih kahna tih hriat zet hian a lo kaw phat a, Aikunga chuan a
kut zungtang han rawlh chhin vel in ramhnuai Pasaltha meuh tan pawh han
tawrh zawh chi ziazang a ni lo a nih hi ti in a nui var var a..
.
Kapthianga chuan Thangzuala en chung chuan hetiang hian Sapui hi an awm
ngai a mi ava mak ve a tih chuan Thangzuala chuan hetiang a ngampa hi an ni
zen zen lo hetiang ngah phei hi chu an vang khawp mai a ril a tam tawh hle a
nih ka ring, ka ngaih pawh a tha chiah lo, kan kalna turah pawh hian kan
fimkhur a ngai hle mai ti in a ngaihthat loh thu chu a lo sawi chhuak nghal a,
Aikunga pawh in nia an tlangval tamtak kan suat si a fimkhur theihtawp kan
chhuah a ngai a ni lo ti ve in. Thangzuala chuan khua a var hnai tawh bawk a
tukthuan i buatsaih law law ang u hmiang kan in peih hma leh kan chhuak hma
thei a ni mai ti in tukthuan ei tur chu an buatsaih nghal a.
.

32 
 
Karah zan thum lai an riak ta reng mai, an zan thumna tlai lamah chuan Vaphai
kawt chhuah lungdawh ah chuan thu vang vang in vaibel an pak khu talh talh a,
rorel in an vai a khawchhung luh vek chu tha ti lo in, daiah chuan Thangliana te
thiandun chu lo awm mai tur in an lo ti ta ringawt a, a theih chuan Vaphai mi
leh sa lo in hmuh tir lo tur chuan chah in Thangzuala te thiandun leh Vaphai val
upa te chuan khaw chhunglam chu an pan nghal a, khawchhunga an kal lai
chuan an lo hmu duh in an lo en duh kher, chutah raldo tur a kal an tlangval
amah chauh lo tel ve chu mak an ti in an ngaih a tha lo kher mai, tlangval leh
patling thenkhat phei chuan an ralthuam a ruk a lo chuh in ral bei mai thei tur
chuan an lo in buatsaih ve sauh sauh a mahse an tlangval leh pasaltha tamzawk
ralbei tura an chhuah avangin mipa ralkai thei chin chu khawvar lam arsi an
chauh an ni.
.
Lal In an thleng chuan Lal Inah chuan Lal leh a upa te chuan zu lo zuk in an
tlangval te hnehna thawm nen an lo kir hun a an lawm dan tur te an lo sawi raw
tui vel a, chutia ti ti khawchang an lo sawi a, an lo phul hlut lai chuan Lal in
luhka lam atang chuan Lal In luhna dil thawm a lo chhuak ta tlat mai, in
chhunglam thawm pawh reh nghal hmak in kawngla lam chu an hawi rual thawt
a, chutah tlangaupa chu lo kal thuai in Lal In chuangkai lo dil tu te chu a lo en
thuai a, chutah a thil hmuh avang chuan meng kawk kawk in ka hau chuan a en
ringawt mai a ni, an val upa leh mikhual val an hmel en reng reng pawh a
pasaltha an ni tih hriat ngawih ngawih a hmuh rual chu thildang tihna chang
hre lo lek chuan a ding ta vung vung a, Lalpa in tlangaupa engthilnge i hmuh
tak i ding tak veng veng mai lo luh tir ta che a tih chuan tlangaupa pawh harh
chhuak zawk in Lal In chhunglamah chuan a hruai lut ta a, Lal leh upa te pawh
an bamg chuang lo an val upa leh mikhual tlangval pahnih chu mak ti zet in ka
hau hian an lo thlir vauh vauh a, Lalpa chu in thingharh in an val upa lam en
pah chuan Suakpui eng thil nge thlengta khawnge midang ho a tih chuan Val
upa Suakpuia chuan chhuat lam bih ran chung chuan Sialsir lam pasaltha an
nih thu te, an tlangval leh pasaltha tam zawk an in chan thu te, dam awm chhun
pawh man an nih thu Lal leh upa te hma ah chuan ti dui chung chuan a sawi in
Sialsir Lal In Vaphai val rual te chu tlan chhuak tur a thu a chah dan te chu a
sawi ta vek a, Vaphai lalpa in a tlangval te tlawmthu a hriat chuan a thinrim kher
mai mahse tlawm hun a ni tih hria in Thangzuala te lam chu en in in Lal chuan
ka tlangval te tlan nan chuan enge a phut a tih chuan Thangzuala chuan Lalpa
kan lal chuan i tlangval te zawng zawng phut nan chuan Silai fawng nga leh kan
tlangval thi ta te ral nan se sawm a tih chuan Lalpa chuan engpawhnise ka upa
leh ka u nen hian kan lo sawi ho phawt ang chu, nghah kan ngai dawn si a, zanin
chu in riah ve mai a ngai a nih chu, tlangaupa hian in thlenin tur lo buaipui se
naktukah kan thutlukna kan hrilh dawn chu a nia a tih chuan, Aikunga chuan
Lalpa thlenin lamah chuam buaipui kan ngai lo e hei i val upa te in ah hian kan
thleng mai ang ti in a lo chhang thuai a, Lalpa chuan ka val upa hi biak hrang
lawk kan duh e, hahchawlh in duh awm sia in lo nghak rei lutuk ang e a tih
chuan Aikunga bawk chuan chuan angai lo kawtkaiah dawn kan lo nghak mai
ang a tih chuan Lalpa pawh chuan hnial zui vak ngaihna hre tawh bik hek lo a
aw ve ta a. Thangzuala te Lalin chhuahtum kal siam tan chiah chu Thangzuala
33 
 
chuan Lalpa finkherek chhuah i tum hlauh ange aw kan pahnih mai a kan lo kal
hi ring hauh suh daiah sawn kan nauten min lo nghak reng a nia, kan chengrang
hi vawikhat a au a nih chuan i khua hi mei vap ah a chang nghal a ni mai a tih
chuan hnunglam hawi leh map lo chuan a chhuahsan zui ve ta nghal a.
.
Lal leh upa te chu an tlangvalte tlan chhuah dan tur sawi ho nak nak in Silaiah
chuan harsatna an tawkta tlat mai Vaphai khuaah hian silai tih tham an kawl
tlat lo a awm zawng zawng hi pe vek mahse Sialsir lam phut zat chu an ngah thei
kher a ngem, khaw nghak tur a an dah an pasaltha Dawntiala ta pawh an khawm
tel a ngai vek dawn si a, Dawntiala hian a silai hi awlsam tak a hlan a rem ti a
ngem? An rilru a buai kher mai thuthlukna an siam mai thei tlat lo, zan lamah
an val upa leh an Pasaltha Dawntiala ho a rel that leh ah an dah ta ringawt a.
.
Zanlam a lo nih chuan Vaphai lal leh a khawnbawl te a pasaltha te chuan Sialsir
lal thil lo thlen chu an ngaihtuah ho ta a chutah Dawntiala chuan ka silai hi chu
awlsam tak chuan ka pe hauh lo ang ka silai an lak dawn chuan min hmachhawn
phawt a ngai ang a ti ta tlat mai Lal leh upa ten an han tih viau pawn a
thuthlukna a sawhsawn duh ta hauh lo Lal leh upa te chu an beidawng khawp
mai, Dawntiala silai tel lo a pawm thei tur a ngen phawt mai an ti tlu ta ringawt
a. Atuk khua a lo var chuan Thangzuala te thiandun pawh chanchin ngaichang
in Lal in ah chuan an thu leh ran tawh a, an rorel te an han hrilh chuan Aikunga
chu a sa ta phat mai, duh ni i la in khua hi mei vapah kan chantir thei a sin,
thisen chhuah leh inrun hian rah tha engmah a chhuah lo tih kan hriat vang
chauh a hetianga che chauh hi kan ni a sin a ti ta phiar phiar mai, Lalpa chuan
adang chu tihngaihna kan hre ngang lo kan silai tamzawk i man zo tawh si a ti
chuai raih a, Thangzuala chuan pathum chauh maw i neih theih a dang a awm
tawh lo tak zet maw a tih chuan, Lalpa chuan ti dek hian pakhat chu kan
pasaltha Dawntiala chuan a la kawl mahse a phal tlat lo a ni ka sialai an lak dawn
chuan min hmachhawn hmasak phawt a ngai a ti tlat si a tih ngaihna kan hre
ngang lo a ni a tih chuan Aikunga chuan uai chuti chu kan in hmachhawn anga
a ni mai lawm khawnge Dawntiala chu han ko ula vawiin bak chu he khua ah
hian cham ka tum hlek tawh lo a nia a tih chuan Lalpa mitmei a hmuh rual
chuan put chhuak nghal thuai in a lo let leh chuan Dawntiala pawh lo tel ve in
tumaw Sialsir pasaltha ka phalna leh remtihna tel lo a ka silai lo lak tum chu a
lo ti lut buan buan a, in chhunga awm ho chuan ngawireng hian an lo en thap a,
chutah hawi kual vut vut in Thangzuala te thiandun a hmuh chuan nangni hi in
ni ngei ang maw lo kal rawh u pawnah sawn i sawi fel nghal law law ang u a tih
chuan pawnlamah chuan a chhuak zui nghal a, Lalpa chuan a va mak buan buan
ve aw, hethilah hian ka kut ka sil e a ti ta hmak a, Thangzuala leh Aikunga pawh
ngawi renga chhuak ve nghal in Aikunga chuan thianpa keimah aw ti zeuh in a
chempui chu a phawrh nghal zal zal a, chutia an khaw pasaltha in hrosa tun tun
thawm an hriat chuan khaw mipui pawh lo chhuak khawm tup tup in Lal In
tualah chuan an awm khawm tup tawh a, a laiah chuan Pasaltha pahnih thih
hlau lo ve ve chu an in veh ta theuh theuh mai le, Thangliana te thiandun pawh

34 
 
mipui karah lo in zep ve in chet chhuah tum midang an awm em tih chu an lo
melh kual hrak hrak a...
.
Dawntiala chuan kan pasaltha te chu an in ring lo lai in lo bei a niang maw ti in
tih thinrim tum tak chuan an chhaih kual vel a Aikunga chuan nangmahni zawk
a ni lawmni kan inringlo lai min beih tum tu chu, engpawhnise tawng tawng lo
khan i tih tur chu han ti vat mai teh hmeichhia ang lek in i tawng zawt zawt reng
mai, a tih chuan Dawntiala chuan milu sawm chuang khai tawh hi tuhma ah
mah ka tawlh ngai love a tih chuan Aikunga chuan an hnunglam atangin a niang
maw a lo tih zeuh chuan Dawntiala thin a khei ta zak mai, naua tumah an
hnunglam atangin ka bei ngai lo tih pah chuan a lo zuan thut mai le a tuan pawh
a tha kher mai, Aikunga pawh in lo bum mahse a bum kim hman tlat lo
Dawntiala chempui chuan a banbul a tai fu hman tlat, Dawntiala chu nui vur
vur in naua i va beih tham dawn loh ve kha chu a aite chhin na chauh a la nih
kha, kha lo in ring rawh tih pah chuan a lo chhuk sah leh ngheng mai mahse
Aikunga chuan lo dawh mai mai a tum ta hauh lo, Dawntiala sir a lo tawlh zeuh
pah chuan rang lutuk in a chem chu lo vai chhuak in Dawntiala dul chu thler
hawk in a dul thler atang chuan ril a lo baw chhuak nghal hawk bawk a,
Dawntiala chuan mak ti zet a meng in a dul atanga aril lo chhuak pur chu hnawh
luh tum chuan a dul chu a hup nghak vat, Aikunga chuan thaza pawh a rwh
hman hleinem maw le tih pah chuan Dawntiala chu pan hnai in a hrawkah
chuan an zai sak hrawk mai zawng thisen lo chik chhuak zawih zawih in a ri ta
hruap hruap mai, nunna sawm nei bik hek lo a hliam tuar lo chuan Lal In charah
chuan a thi zal ta reng a, chutah silai lo puak thuaiin chumi rual chiah chuan
Thangliana mau bul chang pawh dawk chhuak zawk in Akunga lo kap tu
hrawkah tak chuan a bur nghal vu a, Thngzuala chu au tuarh tuarh in tumah
kha che tawh suh u chet la in awm chuan Lal mah nise a lu ka la hreh hauh dawn
lo a ni tih pah chuan Lalpa hrawkah chuan a chempui chu a chuktuah nghal rap
a, Thangliana te thiandun pawh in Aikunga chu lo bawihsawm vatin an Lal upa
tezinga pakhat chu tunah bawlpu ko thuai rawh a ti tuarh tuarh a chutah lal in
lam ah kuah lut in Aikunga pawh chu bawlpu chuan a lo buai pui vat a.
Thangzuala chuan lalpa chu mit sen ram ram en ah in dawt i sawi a maw tunah
mipui zawng zawng ko khawm nghal rawh in kan dap chhuak vek dawn dawt i
sawi a silai kan hmuh belh a nih chuan i khua hi mei vapah kan chan tir nghal
ang an ti chang fak mai zawng Lalpa pawn tunah chuan a hlauh hmel ta kher
mai. Lalpa chuan khawngaihin thudik ka zep avangin ka khaw chungah hian
zahngai hram ru silai kawl miah loh zawng ti in thudik ka lo zep then ta mai a
ni, buaina siam lo turin ka chah uluk viau a sin maw le ti in in thiamlo hmel zet
chuan Thangzuala chu a chhang thuai a. Thangzuala chuan a tha e kan silai phut
zat kan hmu tawh bawk a kan duh tawk rih ang, zanin chu duh lo teh mah i la
kan riah leh a ngai dawn a nih hi buaina kan duh lo a nia tih pah chuan Vaphai
Lalpa chu a melh ran a, Vaphai Lalpa chuan thihna a tamtawk tawh e, keini lam
pawh in kan duh tawk e ti in a chhang thuai a...
BUNG 11 NA

35 
 
Thangzuala chuan a tha e kan silai phut zat kan hmu tawh bawk a kan duh tawk
rih ang, zanin chu duh lo teh mah i la kan riah leh a ngai dawn a nih hi buaina
kan duh lo a nia tih pah chuan Vaphai Lalpa chu a melh ran a, Vaphai Lalpa
chuan thihna a tamtawk tawh e, keini lam pawh in kan duh tawk e ti in a chhang
thuai a...
.
A tuk khua a lo var chuan Aizika pawh hliamna lo hlauh a ni nen kal thei mai
tur a in ring a ni bawk a, Vaphai chu an chhuahsan ta a. Ran nen an ni bawk a,
a hma ang ngawt chuan an chak thei ta lo, karah harsatna tawk lo vin Sialsir
khua pawh lut in, an mi man te pawh himdam tak in an chhuah ta a..
.
Tunah chuan Sialsir khua pawh in an buh te la zo vin, an buh te pawh In lamah
an thlen kim ta, Lal In lamah chuan Lal leh upa te pawh zu zuk in an hlim hle
mai chutia hlim tak a zu an zuk lai chuan an upa zinga pakhat chuan Lalpa hei
buh ta kan la zo ta bawk a, khuanu zarah kum that kum kan hman nen kan
tlangval te hi Lal sa tur zawng tir i tir chhuak teh ang u hmiang, kan khua ah
hian saingho sei tha pawh a lut khat tawh a lawm le tih rawtna a lo chhuah takah
chuan ri nghal hukin tha an ti tlang hle mai, Lalpa chuan ka upa ka kut leh ke
ten tha in tih chuan tlangaupa hi tir in Zawlbuk lama kan val upa te kan rorel hi
kan hrilh tir mai dawn emni, a hun len ni chu kan val upa te remruat na ah kan
dah mai dawn emni a tih chuan a upa te chuan thlawp tih hriat tak in an lo bu
nghauh nghauh a.
.
Tlangaupa pawh zawlbuk lam pan chuan a kal bu nghauh nghauh a, zawlbuk a
thlen chuan an Lal leh upa te thu chah ang chuan val upa te kiangah thlen in,
tlangval ho in an val upa te ka atang chuan an Lal leh upa te rorel chuan a ti
phur kher mai, kal chu an tum fur a, tlangval thenkhat phei chuan ka lawmnu
bengbeh tur ka hawn ngat chuan ka tan chuan bel chhunga sa a ni mai tih vel lo
sawi chuan an han nui leh dar dar a, an phur a ni tih an thawm leh ti ti vel atang
chuan a hriat tlat.
.
Tunah chuan Thangzuala pawh val upa te zingah chhiar tel a lo ni ve ta,
Aikungan nupui lam te hi ngaihtuah ve teh a tih chuan a la hma a lawm kan
vanglai kan hmang tan dawn chauh si a, ka vanglai hi mi pakhat tan ka phal lo,
khuanu zarah a hun chu a lo la her chhuak ve mai ang a tih tlat zel avang chuan
tihngaihna tak pawh a hre tawh bik lo a ni. Val upa te chuan rorel mam mam in
a tawpah chuan salian bei tur kan ni bawk a, naktip atanga ni thum ni ah chhuah
ni se a hmalam zawng chu in buatsaihna a tan hman ni se kan silai zen te a hlo
dah ang e ti in thuthlukna chu an siam ta a. An tlangvalte ho chu an rorel te hrilh
in kal tum zawng chu in buatsaih tur chuan an ti ta a. A tuk khua a lo var meuh
chuan Sialsir khua pawh a vawt vin tuk mai mahse naupang tualchai erawh chu
khawvawt zet chuan a dang zo chuang lo a nihhmel tuallaiah chuan an ri leh nak

36 
 
nak tawh a, an val upa Rokima pawh Lal In ah thu ran in an rorel tlangpui chu
han thlen in an Lalpa pawh chu lo bu nghat nghat in kan Val upa leh tlangvalte
hi chuan thla hi in ti muang teh e ti in lawmthu te a lo hrilh luam a, Rokima
chuan ekhai lalpa i rorelna fel tak avang leh i khaw mipui te min hmangaihna
avang chauh a heng hi thleng kan ni i zar a nung dama awm chauh ka ni e ti in
Lalpa chu an chhang let thuai a, Lalpa hei tukthuan pawh ei a hun dawn ta ka
han tin ve phawt a nge a ti zui zat a, Lalpa chuan a la hma a lawm i tih tlat chuan
chaw ei tui phawt le ti in a thlah ta a.
.
Sai ram chhuah an tum ni pawh lo thleng in tlangval sawmnga vel zet chuan kal
an tum a ni, Lal in tualah chuan in nghak khawm thup in tlangval ho pawh an
phu mur mur tawh a, nula thenkhat in an lawmpa te saiha bengbeh tur lo chah
tawk nen thenkhat pheichu zanlamah an lo in thlah in thil an lo in chah uluk
deuh nge ni tlangval ho chu khawivah in a bawm hut hut thei hial nia maw le.
An kim ta maw tih chuan a upa te nen a an rorel chu sawi leh dap dap in
hlawhthling tak a khua lo lut tur in duhsakna nen a thlahliam ta a.
.
Sai pel an tumna hi Mualthangthei ram ni in patling nileng kal a ni a, chhun
lamah chuan ni a la sa in khua a la lum kher mai tlangval ho pawh an thlan dup
tawh a, ni in van lai zawl a thlen meuh chuan an kal thui tawh kher mai chutah
Val upa Rokima chuan ding meuh hmai thal ha hian ni chu an bih vang vang a,
chutah Thangzual ni pawh a van lai zawl ta chhun chaw fak pawh a hun tawh e,
hmun remchang kan melh tan dawn em ni a tih chuan Thangzuala chuan ni kan
naute pawh an hah tawh a nge a tih chuan hmun remchang chu kal pah chuan
a melh pah reng a, chutah ruam rai nuam deuh chu thleng in kuRokung he lai
ah hian kan chaw fun te chu kan thet tawh mai dawn em ni tui lah a tha bawk a,
a tih chuan Rokima chu bu deuh nghut in tlangval ho lam hawi pah chuan nau
te u he laiah hian kan chaw fun te kan thet mai dawn mi in phur te kha han
nghat ula a tih chuan an tlangval ho pawn an phur te chu nghat sang sang in, zo
tui thiang fim kak chu an dawt ri khalh khalh a, zo tui thiang chuan hah a thawi
dam teh e ti in an thlan te chu an hui pak pak a, Rokima chuan kan chaw fun te
thet zung zung i la khawmuang lutuk hman kan ni lo e, a tih chuan tlangval ho
chuan an val upa sawi ang chuan an chawfun te thet in an bar zui malh malh a.
Chaw an fak kham chuan an vaibel te la kai in an han pak vang vang chu a aia
hlu a awm chuang lawng e. Rokima chuan khaile kal in siam leh dawn i la, kan
tumram kan thlen har lutuk chuan khua hian min thim hnan hlauh a nge, zan
lam chet a ngaih chuan kan buai lutuk dah a nge ti in tlangval rual chu kal tur
chuan ti in hma a hruai zui nghal zat a, tlangval ho pawh in an mahni phur theuh
la in an val upa te chu an zui leh ta dam dam a.. Tlaini pawh kawlah liam tum in
Sukchen ai chuan a la sang deuh ang a tih chuan an rum ram mualthangthei
pawh thleng tawh in hmun rem tha zet mi sawmnga leng a buk sak hal hal
theihna chu hmu fuh in ni in kawlah liam a hnaih tawh bawk nen an val upa te
rorel zui zel chuan an che ta sang sang a, an val upa te chuan nangni ngal chakah
zanriah hmeh tur lo vai mai ta che u, mahse kan sa beih tur hi a chin kan hre si
lo a, silai erawh tihpuah loh a him rih ang hruizik eng i lo in lo hawn chuan a
37 
 
tha mai ti in Thangliana te thiandun chu an tir chhuak a, mahse englaimah a an
kut hlan san lo tu an fei leh mau bul chang erawh an paipawn ran thung a,
tlangval dang pawn thik chi ah ngai lo in khaw chhung leh ralhma a an chetla lo
hmu tawh vek an nih avangin, Thangliana te thiandun pawh hruizik leh eng i lo
vai tur chuan an chhuak zui nghal a, val upa ten chet an han tum ve pawn an
karah tlangval ho in an lo tlak khalh zel zawng val upa ho pawn khai khai in hah
lutuk anga sin an tih chuan tlangval ho chuan mai mai a, tlangval thisen lum lai
kan nih hi kan hah ve thei lo an lo tihsan zel avang chuan an val upa an tlangval
te chetla chu nui var var pah chuan an lo thlir thap a, chutah Thangzuala chuan
hetiang kan nih rau rau chuan khawnge ni a la tla fel chiah lo bawk a sahnu vel
melh pah in kan thawk chhuak mai mai teh ang tih pah chuan a silai pu chhuak
in Thangliana te thiandun chhuah lo na lam hmar thlanglam pan chuan a
chhuak ta a.
.
Khati Thangliana te chhuak ta pawh khan hawi vang vang in thangtung, hruizik
awm duhna awm vel chu an thlir vang vamg a, chhim chhak lam mualdung zui
chuan an chho ta a. Hruizik tualto la sang lutuk lo te chu hmu in kal pah chuan
an kheh zel a, tlema lo zam sang deuh tawh an hmuh fuh chang a an thiandun a
an han phih mai thin zawng thingler lam chu a tliak mai dawn maw tihtur
khawp in a kul zuk zuk thei hial a ni, chtiang a an han pawh meuh chuan hruizik
hling tereuh te te a lo in kai ve tan zawng tan ngaihna reng a awm lo a dawk
zawk zawk zel mai a ni. Tunah chuan an iptepui pawh hruizik leh hruitung vel
chuan a kam ang ta hak mai, Kapthianga chuan thianpa buk lam kan pan tawh
mai dawn mi a tih lai chuan an piah mual atang chuan sakhi a lo huk ta thak
thak mai, in en he haw hian ka bei chhin dawn mi vanneih pawh awm thei an ti
rual thawt a chutah nui vur vur in sakhi lo hukna lam pan chuan an liam zui ta
a, sakhi lo hukna lam an pan lai chuan lo huk leh dat dat in a ke per thawm pawh
an hre ta fimkhur leh zualin an kal ta chheu cheu mai, sakhi pawh an hmu thei
ta, a pa chal a ki pawh a hmawrah lo kak ve phak tawh hi a lo ni a, chutah an
hriam an hman thiam zet rap a an hak ro fip tha zet hriam em em si chu hman
mai theih tur in an kutah chuan an hum ran tawh a, silai a nih loh avngin an
duh ai in a la hla hret Thangliana chuan thli in sakhi lamah an rim a hnawl ang
tih a hlauh avang chuan thli thawt zawng chu an ngaihven thuai a, an vanneih
ai a niang chu sakhi lam lo zawngin thli a thaw hlau mai, sakhi chu vawikhat lo
huk leh tuar in a ke chuan lei ang tum leh dat dat a, lei a tum zawh a kal a tum
chiah chu Thangliana chuan zawisap hian tunah ti in rang zet chuan an mau fei
chu dawk chhuak zawk in sakhi pawh a zuang dawrh a, mahse thui a tlan lo kher
mai, thawh leh a tum chu a thei lo chiang kher mai, a ke pa hnih hnunglam leh
hmalam hman tlak tawh hek loh, chutah an chempui ve ve phawrh in sakhi
thawh tuma lo tal fat fat chu an pan ta sakhi in Thangliana te pahnih a hmuh
phei chuan a hlau kher mai thawh tum chuan a bei nasa zual sauh a, chutia nasa
leh zuala a chet takah chuan a tlukna hmun zawl atanga sir awih a chuan a tawlh
liam ta Thangliana te thiandun pawh sakhi lumna lamah dawk thla ve nghal
puat in sakhi lumna awih chu a lo thui phian a sakhi chu an um thla zel a, sakhi
chu thinglian pui bulah hian a lo bawk run a, a lum nasa deuh nge ni a hma ang
chuan a harh ta lo, sakhi chu hnaih thla thuai in an bul mai lo ding thingtual
38 
 
chawnpaur tiat vel chu Thangliana chuan chhawk zawk zawk in, chu a thingtuai
lak hmang ngei chuan, a lu ah an hlap nghek mai zawng sakhi tan tawrh chi
ziazang a ni lo a zal ta raih raih a, Kapthianga chuan nangin sakhi pu la, keiin
kan hruizik eng i lo lak vel hi ka lo ak ange a tih chuan Thangliana chuan eng
danga chhang ta lo chuan sakhi chu a pu nawlh a an chhuk thlakna lam pan
chuan a chhoh pui ta vawk vawk mai, Kapthianga chuan khawinge i iptepui kha
lo la teh tih pah chuan a um zui ta vawk vawk a. Khua pawh thim tawh in ngaw
hnuaiah phei chuan kal a harsa talh tawh mai, buk lama awm te pawh
Thangliana te thiandun kal na lam chu an thlir an thlir tawh mai, thenkhat phei
chu an ngaih a tha tawh lo hial a ni mahse Thangzuan an lak lawh a niang hei
thim hmul chauh a la ni nen han nghak lawk ang u hmiang , an lo thlen har viau
tak leh kan la ngaihtuah dawn nia a lo tih chuan an Pasaltha berin an
ngaihtuahawm loh a tih avang chuan midang ho pawh chuan eng dang sawi ta
lo chuan an val upa leh pasaltha te thu chu an ngaichang ta zawk a. Buk tuala
tlangval ho an ti ti laih laih lai chuan Thangliana chu Sakhi pachal liantha tel
tawl pu in a lo chhuak ta heu mai, a hnungah Kapthianga pawh lo lang zui nghal
in tlangval ho in sakhi an hmu zet chu an hlim kher mai an beisei loh khanah sa
an hmeh thei dawn tlat, Thangliana chu lo hlan thlak sak thuai in an puah nghal
zung zung a, an val upa ten a chek han hawp pawh a chakawm a lawm le han
siam nghal tawh u an tih chuan an phur hle mai sakhi buaipui pawl leh hruizik
eng i lo, lo buaipui tawk an awm bawk a, mi sawmnga chuang che tla chu a pui
sang sang hle mai, an Val upa Rokima chuan Thangliana te thian dun en chuan
engtin nge maw in tih le, kan lo beisei hauh loh a ni a sin sialai tel lehnghal ti in
an chet dan vel chu a lo zawt thuai a, Thangliana chuan an chanchin tlangpui
chu hrilh zung zungin a tawp khar nan thupa chawiin hei keimahni vangin
zanriah pawh kan ei har phah dasn ta a nih hi a zia lo hle mai a tih chuan an val
upa chuan ekhai mai mai thin a in thiam lo reng reng suh u, in zarah sakhi chek
kan hawp thei dawn a lawm ti in Thangliana te thiandun chu a nuih var var a,
midang pawh chuan an lo hnem ve tliar tliar a, midang pui chuan an thiante
zingah chuan an kal ve ta a. Zanriah an peih a an bar fel meuh chuan leng hawn
ar a khuang tawh hial awm e, zanriah an ei kham chuan thlasik boruak a lo ni
tawh bawk nen buk tual a meipui an chheh chu an hual taih hlawm a, Val upa
leh Pasaltha te chuan a tuk lama chet dan tur rel in buk chhungah chuan an thu
khawm thap a, a thu tlukna chu buk nghak mi panga dah in a bak zawng chu
pawl pathum a in siam in, sai hnu chhui tur chuan an ti ta a, pawl tin hotu atan
Pasaltha Thangzuala Pasaltha Aikunga leh Val upa Rokima pawl te an ni,
Rokima hi Pasaltha tih ni lem lo mahse mifing zet ni in ral rel eng i lo velah
pawh an hma hruaitu ber a ni, Sialsir tlangval te pawh hian an zah hle a ni.
.
A tuk khua a lo var chuan zan lam a an lo rel lawk tawh ang in tukthuan ei kham
chuan tlem a la tleirawl deuh mi panga buk nghak tur thlang chhuak in a bak
zawng chu a zat leh zat in an in sem ta vek a, Val upa Rokima an Thangliana te
thiandun hi chu ka bulah a tih deuh tlat avang chuan Val upa Rokima pawlah
chuan an awm ve ta a, pawltinah hian silai keng mi panga vel theuh an awm
bawk a ni.

39 
 
BUNG 12 NA.
A tuk khua a lo var chuan zan lam a an lo rel lawk tawh ang in tukthuan ei kham
chuan tlem a la tleirawl deuh mi panga buk nghak tur thlang chhuak in a bak
zawng chu a zat leh zat in an in sem ta vek a, Val upa Rokima an Thangliana te
thiandun hi chu ka bulah a tih deuh tlat avang chuan Val upa Rokima pawlah
chuan an awm ve ta a, pawltinah hian silai keng mi panga vel theuh an awm
bawk a ni.
.
Sai hnu tharlam zawng tur chuan an chhuak darh ta sang sang a, Val Upa
Rokima pawl te pawh hmar lam hrut tur chuan, an buk sualna a tang chuan
chhuak in an piah kawrte chu zawh zel in hmarlam pan tur chuan kawrte atang
chuan an per kai ta a, Mualthangthei ram hi sa in an duh in an bawh hle tih
sahnu tam danah chuan a chiang hle mai, Sialsir pathlawi Zaduha phei chuan
sawi se sa a han tam dan em em chuh savawm mawng ah hian kan pet leh dawt
thin, Val upa leh pasaltha ten sai ni lo ah chuan tuman thal thlah loh tur an ti
miau si a ti in a sawi ngei ang. An beisei sai tluang te chu han hmu ve bawk
mahse a hlui hlawm in an kalna a rei tawh tih a lang reng si, buk atangin a kal
pawh an kal hla tawh kher mai, ni a van laizawl chuan chaw te fak in an kal zel
dan tur chu an sawi khawm sap sap a, hmar chhak zawng a kal in khua a tlai tak
tak hma a buk a kual luh hisap mai chu tha an ti tlang ta hlawm a, kal an siam
leh chuan hmar chhak zawng chuan an kal leh ta a, sa tenau leh sava lei lama tla
chi pawh an thawng chhuak leh zeuh thin, ni la sang hle mahse ngaw hnuai
thenkhat chu a thim ruih a, ni hmu ngai hek lo hnah tla tawih te chu a thang
nghur thei hial a ni, tlangval thenkhat la ramchhuak tam vak lo ho phei chu a
ruk tak chuan an beidawng ti tih nghal ringawt mai a ni. Chutia sai tluang
tharlam an zawn lai chuan vawi leh khatah sanghal hawk dawt thawm lo ri in
tlangval ho pawh a rem chang chang thing phenah te biru in a then thing lian
vak lo ah te chuan an lawn nghal bawk a mahse chu nghalchang a ngho pawh
kut phah chen dawn, a pumrua en aia cherang zet lo khawh chhuak zawk chuan
a tum a thelh ta tlat lo an zinga pakhat malpui vunpui chat thawt khawp chuan
a tai thler sak hman tlat, chu sanghal tlan tlang zawk pawh chu ding dawt in a
hawi kual hru hru a, a sa hliam lo in sa seng tum mek chu a hmu fuh ta a,
khawnge kan tai thler vek teh ang che ti in awm tak chuan a in siamrem hrut
hrut a, an thiante chu lo au tuarh tuarh in sa seng vat tur chuan han tur viau
mahse a ke leh lam hmang tha thei tawh hek lo, bakah thisen chhuak hnem nen
a zawi tan ta tlat, chutah beidawng aw zet in ka in saseng thei ta ngang lo ti in
chu sanghal tai thler hawk tuma lo dawk chhuak zawk chu a lo nghak ta tawp a,
sanghal lo pik chhuah rual chiah chuan sanghal ai in a rang awm mange tih tur
chuan Thangliana chu a lo dawk chhuak zawk mai, an thianpa che thei tawh lo
thi mai tur a in ngai chu a pawm nawlh mai, chumi rual deuh thaw chuan
sanghal pawh a tum thelh hian chiang zet in a tlan tlang fua a, Thangliana chuan
a mi pawmpa chu thing thlar kar a lo tawm ho zingah chuan dah in, khawnge i
va ngampa ve maw le i han in fiam tak tak teh ang ti in sanghal lam chu a melh
ta khai mai, an val upa Rokima chuan Sai hnu a thar chuang lo ka kap mai dawn
e, a tih chuan Thangliana chuan pa Rokim lo nghak lawk teh tih pah chuan a

40 
 
chem pui chu a phawrh zal zal a, hmelchhepa he lamah ti tuarh in chet a awlsam
zawk nan ti in ngaw kar thing leh thing in hlat deuhna lai, hmunawl zau lai chu
chuh in a pan ta chher chher mai, sanghal pawh chuan lo hmu thuai in a tep ri
chuap chuap a, a kam sir vel atang chuan a chilthli a tla buah buah a, hawk dawt
in a phit chhuak leh zawk mai, mahse tuna a mi beih hi a hre chiang lo a ni,
Tukloh ram mawitu Sialsir Pasaltha, mi rothap tak tak suattu tur Thangliana a
ni tlat. Thangliana chuan uluk tak a lo en ran in a bul a lo thleng tep tih chuan
sanghal tai phak loh ah lo per sawn zeuh in a chempui chu a vai nghal thuai a,
Sanghal in a tum thelh mahse Thangliana chuan a thelh ve ta hauh lo, sanghal
nghawngah tak chuan lo sat in a kaw duaih mai, sanghal pawh hawk dawt in a
nghawng atang chuan thisen a lo baw tuarh tuarh a, mahse chu sanghal
hruanghrau zet chuan chuti mai in tlawm a tum bik hauh lo,a tan hmun
siamrem in hawk dawt dawt pah chuan a lo dawk leh zuai zuai mai mahse a
hliam neih chuan a chet tlem chuan a ti thuanawp ve a tih theih a hma ai chuan
a che a muang ta tlat chutih lai erawh chuan cho sual la awl tur tak a ni a hmel
atang chuan a thinrim thawkhat tih a chiang reng mai. Thangliana chuan zawi
sap hian a tawk viau ta e a ti sap a, sanghal in a lo bawh leh rual chiah chuan
tawlh pawh tawlh sawn duh tawh lo in a beng chilh rap chuan a thluak lang hung
khawp chuan a lo sat ta siah mai, a kut thlaktu tha pek a na bawk a sanghal chak
tak a lo tlan pawh a tawm chawih thei hial a ni.Chutah vawi khat an sat leh
nghek mai zawng a lu a phel lohna chu chhe te a ni, sa hruang hrau zet chu a
thal ta hut mai, sanghal in a hliam pa pawh lo bawih sawm in a thi put te chu an
lo tih reh sak tawh a. An han bih chiang chu a lo lian hle mai, a ngho pawn kut
phah chen zet a sei a ni in, val upa Rokima chuan kawng mumal awmlo nen a
hmunah hian i chan mai teh ang u, mipa hnih in kan hliam hi buk lam pan pui
nghal mai ni se a tha ang keini erawh kan lo thim lut hial in ka ring kan thiante
kha chan chin in lo hrilh mai dawn nia a tih chuan buk lama an thianpa hruai
tur chu in siam nghal in midang ho pawh chuan sanghal sa chan tur chuan an
in buatsaih nghal sang sang,hmun khata chet vek theih a ni lo bawk nen sa
phurhna tur bawm rang lo tah tawk an bawk a, an beisei loh lutuk sa an neih
avang chuan an phur in an che te reng reng chu a zangkhai hah hah hle a ni. Buk
lam pana kal an siam meuh chuan khua a thim chhulh tawh hial a ni, sanghal a
lian tha bawk a mi sawmpanga vel tan pawh a phurh lawih tham a ni. Buk lama
in tir haw ta ho pawh buk thleng tawh in an thianpa hliam chu an theih ang ang
in an han bawihsawm zui a, a khua a sik in a tlun deuh hluah a, a nunna tan em
hlauhawm a ni lo hlauh mai, buk chhungah mut in an chawlh hahdam tir ta
vang vang a, Thangzuala chuan hei khua a thim ta mai si kan tlangval te zingah
tlawmngai thei in awm em a tih chuanan lo ding nghal suau a, Thangzuala
chuan kan vai chuan kal a ngai kher lo ang, nang nang ti in mi panga vel a thlang
chhuak ta a, Val upa Rokima te pawl a mi chuan ka lo tel ve ang ral atang ringawt
chuan a chiang lo emai in han in tawk lawi vel ange ti in an zingah chuan kal in
an hnu chu a chhui let leh ta zar zar a. Rei vak lo ah Rokima te meichher eng
pawh an hmu thei ta, chutah kuk vak in Thangliana te lam pawn kuk ri an hriat
chuan an lo chhawn thuai a, rei vak lo ah in tawk in an phur te an han in chhawk
sang sang hnu chuan hahdam zawk in buk chu an thleng ve ta a, zanriah ei kham
chuan Val upa Rokima chuan an chanchin tlangpui chu a sawi zar zar a sanghal
nen an hun hman dan vel a sawi lai chuan tlangval ho chuan ngaihsang hmel

41 
 
tak hian Thangliana chu an melh leh zak zak a, a sawitu in a sawi thiam bawk a,
Thangliana che tla vel an sawi tak tak mai zawng keite hliam chu nep te hi a ni
ringwt, kawl lo phe zuai hi a ang ber awm e, chutah midang ho chu en he haw
in nangni in chhuahna lamah sai tluang thar deuh te in hmu em ti in an zawt let
thuai a, Aikunga chuan keini kalna lam zawng saitluang chu han awm ve bawk
mahse han chhui zui tlak in a thar hlawm lo a tih chuan Thangzuala pawh chuan
an ni lam pawh eng an an bik loh thu in a lo chhang ve thuai a, Rokima chuan
hei a zan khatna chauh a la ni a lawm, naktuk lamah zau deh zawk in mual han
tuam leh i la kan la tawng ve mahna a tih chuan midang ho pawh chuan an lo
aw tliar tliar a, zan a rei lam te a ni tawh bawk a buk lamah chuan lut in mut
hmunah chuan an zal ta far a, mut pah chuan Thangzuala chuan Thangliana
chanchin an val upa in a sawi chu ngaihtuah zui nauh nauh in eng tin tak lo la
thanglian zel an che maw? Kan lal leh mipui tan hian thlamuanna chu i la ni
dawn khawp ti in mut pah chuan a nui var var a.
.
A tuk ni pawh chhak tiangah a lo chhuak leh ta, sai pel tur chuan an chhuak leh
ta sang sang a. A hma aia kal zau tum chuan a hmani lam an kal na tawh chu kal
pawr pawr in mual pawh an vet liam leh nual tawh, chutah Rokima te chuan an
piah mual atang chuan thawm ri nasa deuh ri leh thuai thuai thawm chu an hre
ta tlat chutah Rokima chuan an ngaithla chiang a sa lian tak thawm a ni tih a
hre chiang khawp mai, Val upa Rokima chuan anaute chu en kal in helam mual
hi an lo pan tlat mai kan beisei sai thawm ni tlat in ka hria, an tluang hi hlui
deuh tawh mahse he lam mual hi an lo hrut leh tawh dawn a nih hmel, kan vai
a kan kal chuan thawm kan dim viau emaw tih pawh hian duh angin thawm dim
a har tlat, silai keng mi panga hian kan lo han veh anga hnunglamah silai keng
lo ho hian min lo zui mai dawn nia, engamaw thil awm thei a nia chutiang alo
thleng a nih pawh a tumah in hliam awm lo turin kan ibveng lawk theuh a tha
ang a tih chuan pasaltha Silai keng mi panga te chuan chu thawm lo chhuahna
lam chu an pan zui ta a, Val upa Rokima chuan thli beng zawng han chhut vang
vang in hetia kan kal chuan kan sa veh lai hian kan thlenhma in kan rim a lo hre
ngei dawn sia chhak lamah kan hel mai a ngaih ka ring ta tlat ti in chhak lam
pan chuan an her liam leh ta a, chutia thawm dim tak a an kal lai chuan an sa
thawm chhui pawh chu an hmu ta,an beisei sai ngei lo ni in panga lai an lo ni an
zingah chuan chal zet a ngho pawh ngil ngat se chuan hlam a chen awm e tih tur
chu a kual vun a, an zingah chuan a lal hmel in thu a neih hmel kher mai,
chutiang sa lian la hmu ngai hek lo Thangliana phei chuan hetiang hian sai hi
an lo lian a ni maw, a ngho ang khu chu ka hriatchinah kan vangkhua ah hian a
lo la lawi lut awm lo e ti in a ngaih tuah zui rauh rauh a, tunah chuan thawm an
dim in an kalna tur pawh an en uluk kher mai, vawikhat thawm neih zauh pawh
in thilpawitak a thlen thei a ni tih hria in thawm chhuah tu ni lo tur chuan an
fimkhur hlawm tak zet a ni. Val upa Rokima chuan an tin chhin vang vanga
chutah a duh ai in a la hla deuh nge ni a naute chu tlema tawlh hma leh tur
chuan an mitmei zauh zauh a, chutah an duh ang tawk an thlen chuan thingkung
lian tha deuh beh chhan chuan sai ho chetla chu an bih ta ran mai, a hma a an
lo ruahman tawh ang in a ke kah chhiat phawt chu an tum ta a, an Val upa
Rokima chuan a kut zungtang hmang chuan chet hun tur hriattir nan a kut chu
42 
 
ti pharh darh in pakhat te te chuan a hum zel a, a kut zungtang a hum kim rual
chiah chuan silai pakhat ri ang mai a rual hian silai pali chu a ri rual ta tuarh
mai, silai rik rual chuan sai lian zet chu a awp nghal rawp a, adangte erawh an
tlan liam zo ta vek a, chu sai lian zet pawh chu kiu ruai ruai chung chuan thawh
leh a tum nasa ta mai mahse a ke kah chhiat a nih avang chuan thawh lehna chi
ziazang a ni si lo, a thinrim chuan a ban phak a awm thing tuai mal ai a lian lian
chu a bul chawp in a pawt phawng vawk vawk mai, chutah an silai mu te chu
thun leh nghal in chu sai pa dawp thinrim chu pawngpaw bawh ngawt chi a ni
hauh lo, a thing tuai ulh tliah leh a phawi ho in a vuak fuh hlauh chuan mihring
tisa nem tak hian a dawl zo hauh lo ang. sai pawh a tal nasa bawk a a chau ta
deuh a niang, a mit khap fuk fuk chung chuan a mah pan mek tu Rokima te ho
chu a lo thlir khiau a, chutah Thangliana pa Kim nang a hnuk han chhat rawh
le, sa hliam hreawm tuar tir reng a tha ngai lo tih min zirtir thin kha lo ti thuai
in, Rokima chuan akhai mai mai a, naute in awm a lawm lo ti vat in Kapthianga
chuan pa Kim kan nghak che a nia a lo tih leh takah chuan lawm nui ver ver pah
chuan sai padawp chaldar ah tak chuan a silai thun tling el awl chu a hmet puak
dur mai zawng a ri pawn a fan thui teh e, sai meuh pawn silai mu engamaw zat
a dawng takah chuan zal raih raih in a thih sual chuan a ke chu a leng darh darh
a. Val upa Rokima chuan a naute hnenah chuan hei kan beiseiber kan
hlawhtling ta a, a sa hi keini tan chuan tihngaihna a awm bawk si lo kan khua
pawh a chawhnu ruih tawh a ni mai si a, han thiar dawn i la kan buk a hla bawk
nen enlai chuan kan inthiar zo hman dawn si lo lam kal in tirin kan chanchin
thlen pahin kan thiante chanchin kan ngaichang mai dawn em ni abak zawng
chuan kan sa hi theih ang angin kan lo buaipui mai a ngaih hmel si a tunge
tlawmngai thei ang a tih chuan Thangliana te thiandun chuan keini kan kal ange
an lo ti var a, Rokima chuan a lawmawm hle mai kan thiante hnenah chuan buk
sak chilh in a hmunah hian kan ur mai dawn em ni a ti tiin in thlen mai dawn
nia, kan thiante an lo hlawhtlin ve tak leh rorel dan chu an thiam mai turah ngai
ang a tih chuan Thangliana te thiandun pawh chu buk lam pan chuan an kal ta
a.
BUNG 13 NA.
Kan thiante an lo hlawhtlin ve tak leh rorel dan chu an thiam mai turah ngai ang
a tih chuan Thangliana te thiandun pawh chu buk lam pan chuan an kal ta a.
Buk an thlen chuan Aikunga te lo awm tawh in beidawng bawk chuan an lo kir
leh a, Thangliana ten sai chal lianzet an kap tih an hriat chuan an phurin an hlim
tlang kher mai, chutih lai erawh chuan Thamgzuala te erawh an lo la haw ve tlat
lo, Aikunga chuan engpawhnise kan dinhmun pawh kan la hre si lo, thenlhat
kan val upa ho na hnuaia sai kap te chu a remchang chang chang pui turin lo
han kal phawt u la, a then hian Thangzuala te chin kan lo ngaichang dawn nia,
leng hnawt ar khuan awm vel pawh a kan lo la lan loh chuan an hlawhtlingah
ngai in ngaihtha tak khan in lo awm dawn nia ti a chah in an tir liam leh ta a.
.
Val upa Rokima pawl te pawh an buai mam mam kher mai, a then in sarepna
tur lo siam in athen in sai sa chu hrang lian zet zet hian an hlai thla zung zung

43 
 
a, Thangliana te pawh lo thleng tawh in an val upa Rokima chu chin an hrilh
nghal zung zung a, chutia an lo thlen belh tak ah chuan khua a thim tak tak hma
in zankhat lek riahna tur ti in changel hnah leh chhawl te chuan buk an sa leh
zung zung a, an buai zualpui a reh meuh chuan khua a thim chiang tawh kher
mai, an sai kah chu a thau kher mai an han ur tak tak chu a thau far te chuan
mei chu a ti alh puat puat a, eirel an peih chuan Val upa chuan engpawhnise kan
thiante hi an chin hriat a ni si lo zanriah kan lo ei phawt mai dawn mi a tih chuan
tlangval ho chu che sang sang in zanriah ei tur chuan an in siam sang sang a.
.
Leng hnawt ar pawh a khuang hnai tawh awm e tih chuan Thangzuala te ho
pawh lo thlengin val upa Rokunga chuan ekhai in lo thleng thei maw, ka rin aiin
i lo tlai ta si a zanriah pawh kan lo ei san ta mai chu a ni, hah chawl hahdam ula
in ei ve nghal mai dawn nia, enge nangni lam in chanchin tih pah chuan
Thangzuala lam chu a hawi ran a, Thangzuala chuan a vaibel te han pak khu leh
talh talh in, nia khatia kan han chhuak ta kha, mual engemaw zat chu kan vet
liam awm saitluang pawh kan hmu nual ta mai, mahse han beisei theih awm a
hnu thar kan hmu mai bik lo mahse kan han kal leh deuh kha a hnu thar kan
hmu ta tlat mai chutah beiseina nasa zawk nei in a hnu chu kan chhui ta char
char a mahse kan beisei ang ngawt a ni ta lo, um phak tik ni reng kan nei lo
chutah ni lah chu kawlah a her liam a ni ruai tawh mai si nen naktuk lamah
chhuizui atan buk lam kan lo pansan ta ngawt mai a ni, buk kan lo thlen chuan
Aikunga hian in chanchin min lo hrilha a zan a zan in kan lo chhuak ta mai a ni
ti in an chanchin tlangpui chu a hrilh ta a... Thangzuala ten zanriah an ei kham
meuh chuan an sa rep tawh an duh ang in la in rep chiah lo mahse a zankhatna
atan chuan an duhtawk ta a, zan rei lam a ni tawh bawk nen, atuk a sa ur tur in
ruat awm in Thangzuala te sa chhui lai chu beih nawn leh an ti bawk a.
.
Zan pawh a rei tawh in tlangval thenkhat chu an mu hnar suk suk a chutih lai
chuan Thangliana chu a mutna hmunah a silai chu hman mai theih tur a hum
ran in a thu ran a an mei chheh rem lam tawh in a en phak chiah lo a thil che
leh zeuh thin chu a en kar a, chutia ngawi reng a, a thut lai chuan an thil en lai
chuan an sa repna chu a pan ta tlat mai chutah a rindan chu a sual lo a ni tih a
hre chiang ta khawp mai, upaten sa rim hian sapui a ko duh an tih thin ka a hre
khiau a ni. Chu sapui pawh chuan an sarepna chu thawm nei hauh lo chuan a
pan zel a, an sa rep changel hnah vel a an khuh chu hnim du du in hrang lian zet
pakhat chu a pu nawlh mai, a lo hawi chhuak leh chiah chu buk atang chuan
silai a puak ta dur mai, chumi rual chiah chuan sakei pawh chu a huk nghal
tuarh mai, tui tak a muhil bawrh bawrh tlangval rual ho chu an harh chiang kher
mai, thenkhat phei chu an phu nasa lutuk an rak tuarh thei hial a ni, a bula mu
Kapthianga chuan Thangliana chu en in eng sa nge sapui em ni a tih chuan,
Thangliana chuan a silai zen sawh leh malh malh pah chuan a bu nghut a. Val
upa Rokima chuan sapui a hnaih ka ring reng a ni, Thanglian i kap fuh em a tih
chuan Thangliana chuan ka chiang lo a fuh ngei chuan ka hria, rei vak lo chu a
thawm ka hria, a bak zawng chu ka hre zui hauh lo mai ti a lo chhang thuai in
an bul mai a an dah meichher chhit kai mai theih chu an ban nghal a, Thangliana
44 
 
hian a kah thelh a ring hauh lo kha tiang ang a rem khan sadang pawh kah tur
a awm leh a ngem tih hial in kha bemgtawia kha kah a rem a ni. Thangzuala tak
phei chuan engtinnge a harh loh, he tiang sapui emaw ral an hnaih hi chuan
kaitho tu awm ang mai khan a harh chiang thin kha a nia mak pawh a in ti ru
deuh hial a ni chutih rual erawh chuan amah thlak a chhawktu tu a unaunu fapa
Thangliana hi a puitling ve tawh ah a ngai zui hmiah mai a ni.
.
Thawm an han ngaithla vang vang a mahse thawm a awm mai tak loh ah chuan
an meichher te chu dep kai in, Thanglianan sakei a kahna lam chu fimkhur zet
chuan an pan ta tham tham a, Thangliana sakei kahna zawnah chuan thisen lo
baw tuarh in chu thisen chu an chhui zui ta a, sakei hliam hlauhawmzia hre
chiangtu vek an ni bawk a an fimkhur tlang kher mai, thui vak lo an chhui hnu
chuan sakei bawk reng chu an hmu ta, an han en chiang chu a che hlek lo mai,
an mahni lo ngaihven awm pawh a, a lan tak loh ah chuan a thi nih ring in an
hnaih phei thuai a, a bul an thlen meuh chuan a lo thi fel der tawh, an han enkual
vel chuan a chaldarah tak kah lo a ni chu ni in, a hmunah khan engtin nge a tluk
nghal tawp loh zawk, ramhnuai pasaltha nge nge a tuar a fei hle mai an ti sap
sap a, chutih rual chuan Thangliana silai hmanthiam zia an hriat belh leh ta,
sakei ruang chu an buk tualah zawn phei in an mut hut mai, sakei tar lam tawh
hi lo ni in len pawh a lian tha kher mai...
.
A tuk khua a lo var chuan sai sa rep lo ur nawn leh tur bakah Thangzuala te sai
hnu chhui lai chhunzawm tur in siam in , Thangzuala te lam chuan tam vak ngai
in an in hre lo bawk a, a naute bakah Aikunga leh Thangliana te thiandun in an
fin dawn a ni, an Val upa Rokima chuan buk chei that a ngai nen kan nau te hi
ka lo awmpui a nge a tih chuan remti tlangin buk nghak ah a lo tang dawn a ni.
.
Thangzuala te ho pawh kal char char in a hma ni lama an chhui tawp na atang
chuan sai tluang chu an zawh leh par par a, beisei tur awm ting si hian a hnu te
chu a thar phian lawi si, chutia beisei nei tak a an chhui lai erawh chuan umphak
tik an nei thei si lo,a ruk tak chuan rawlthar ho chu an beidawng ta hial a, mahse
an hruaitu ten hmalam an pan tlat si, an hmelah beidawnna a lang ve lo.. Chutia
beidawng lo a kal ta ngar ngar chu an piah mual atang chuan sai kiu tawm an
hre ta, an han ngaithla chiang a an thawm atang chuan pali nga lek ni in an hre
lo, beidawng ti tih tawh rawlthar ho pawh beiseina thar an nei leh ta, kal zel in
sai ho kiu na thawm mual an lawn dawn chuan Thangzuala chuan kan vai a kal
chu a rem dawn lo a, kei, Aikunga, Thangliana te thian dun bakah tlangval silai
keng mi pathum khan min lo zui u la, van lam a silai puak in hriat hunah a bak
zawng chuan min lo pawh dawn nia, fimkhur tak a, kan chet a ngai a ni, tihdam
ai in i ven a tha zawk kan upa ten an lo tih hi a dik khawp a nia ti in kal a siam
zui a, kal tur a tih ho chuan an zui nghal thuai a. Thawm pawh an dim ta kher
mai, sai thawm pawh an hre thei ta, fimkhur zet in hmalam chu an pan zel a, sai
ho zingah a nu hur a lo awm chu ni in saichal lian zet zet pahnih hian a nu hur

45 
 
chu an in chuh lo ni in an nawn te chuan an lo in vaw fur fur a, Thangzuala
chuan en vang vangin pakhat zawk chu a ngho a sei zawk nang a lehlam a bung
then tawh ni in a in sei hleih tlat, pakhat zawk chuan chen lo mahse sei tha ve
tak chu a ni, Thangzuala chuan an kah tur te thlang fel in ruahman na a siam
zui malh malh a, chutah in sem darh in vawi leh khatah silai a puak dur mai sai
rual ho zinga palht chu awp rawp in che zui tur a awm lo chuang kher mai, Sialsir
val rual ho ngen mu a dawng miau a lawm.. Thangzuala chuan an sai kah thluk
ve en vang vang in a liantha khep mai engtinnge niang hetia kan hlawhtlin leh
takah chuan kan sa hmasa pawh kha phurtham viau a ni tawh mai si a tih chuan
Aikunga chuan kan theihtawk hi buk lamah kan hawn phawt anga, a bak chu
tihdan la ngaihtuah i la a tha mai lo maw a tih chuan tha an ti tlang bawk a, a
phurhna tur bawmrang lo tah pawl awm in a sa chan tawk an lo awm bawk a ni.
Thangzuala ten buk thleng leh tawh in midang in an lo hmuh chuan a phur tlang
kher mai, val upa Rokima ho in ro an han rel leh zung zung a,Thangzuala te ka
atangin a sa tha chin an lak thu a hriat chuan engpawhnise tuna mi pawh hi kan
duh khawp tho si a kan la tawh lo mai dawn em ni? Khua nun zah ngaise an
chhia erawh kan phur bik em lawng chu maw, sapui riltam in a tawng mahna ti
in lak loh mai chu an ti tlu ta a.
.
Sialsir kawtchhuah atang chuan hla chham vang vang thawm Sialsir mipui in
an hriat chuan an Pasaltha te ram chhuak hlawhtling tak in an lo haw a ni tih
hria in, naupang ho chu kawt chhuah lam pan chuan an tlan dul dul a.
Kawtchhuah lamah lah silai a in lawn un un bawk nen khawchhunga mipui awm
ho pawh an thu hle hle thei lo mawnga hawlh ang zawk zawk an ni. Lal leh upa
te pawn lo ngaichang in luhka tlangsang atang chuan an pasaltha te chu an lo
hmuak ve a, mipui ho in saingho leh sanghal lu an hmuh chuan ropui an ti kher
mai, a hmu leh hmu chu hre lo bik nih hlau in an in hrilh sap sap hlawm a, Lal
sa tur a nih angin Lal In lam chu an panpui ta a. Lal tual an lo thlen chuan Lal
leh upa te chuan an pasaltha te thil lo hawn an hmuh chuan an hlim kher mai
an upa min Valbuanga pawn he tiang reng reng a saingho sei tha hi ka la hm
ngai miah lo mai, a va ropui kher em a ti ve vawng vawn thei hial a ni, Lalpa
Lalburha chu a luhka tlangah chuan ding toh lurh in a aw an thian kharh kharh
a, chutah hei ka pasaltha leh tlangval ramchhuak te pawh an lo haw tawh a,
hetiang reng reng a hlawhtlin hi kan vangkhua ah hian a la awm lawng e, kan
val upa Rokima khan an ramkal chanchin te kha han sawi se la ngaihthlak a
chakawm a lawm le a tih chuan val upa Rokima pawh lal kiangah chuan lo ding
var in, an ram vah chanchin chu a sawi par par a, sanghal in a beihdan a sawi
lai phei chuan mipui reh lutuk chu mit khap ri pawh a ri fawk fawk thei hial a
ni. Mipui ho chuan Thangliana chu huaisen an ti in an ngaisang kher mai, nula
ho pawn atha valbuang zanin ah kan run sang lo lawi rawh aw ti in an mit mei
Thanglianan a hmuh ngei theih nan an melh sai tlawk tlawk thei hial a ni. An
val upa in thu a sawi zawh chuan mipui ho chuan kut an beng dur dur a, Lalpa
Lalburha chu lo ding chhuak leh in ka tlangval leh ka pasaltha te ka chhuang
kher mai, khua ah mai ni lo ram lamah pawh in theihna min hmuhtir a mipui te
hian kan chhuang in kan thla in ti muangkher mai ti in lawmthu sawi pah chuan
an fak leh te te a, chutah lo sawi zawm leh in naktuk hian tumah ram chhuah
46 
 
loh tur a ni ang khawtlang in ruai kan theh ang chutih pah chuan nula, tlangval
leh naupang te tan in tih hlimna leh in elna kan nei ang a tih leh meuh chuan
kut beng ri nen, chang lo tum tawk awm nen an hlimna chuan van a tawng hial
awm e...
.
Hun leh kum te liam zel in tunah chuan Thangzuala pawh val upa ve tak tak a
lo ni ta, zanriah ei kham fel hlawt a ni awm e, Aikunga chu Thangzuala te in ah
lo lut ve nawlh in, Thangzuala chuan ekhai thianpa Aikunga ve teh mial chu eng
thli chhia in nge he lamah te lo len lut ve teh mial che a lo ti var in, Aikunga
chuan engdang ni lo e, tunlai in buai lai nge in awl lai ti varin Thangzuala chuan
tunlai chu kan zia ve lai a ni, enge ni ta ti in Aikunga chu a lo chhang thuai a,
Aikunga chuan engdang nilo e, vawiin khan khual thu atangin Zawlnuam lam
ka tupa in chhungpui nu a lawi ve dawn a ni awm e, chutah chuan kal tur in min
beisei a ni awm e, hei ka nu leh pa han zin chhuak chi ziazang an ni tawh si lo,
kei hi kal turin min beisei deuh si a, tunlai i buai lai a lo nih loh hlauh tak in han
zin khawthawng na hun pawh kan nei ta meuh si lo, han zin thawven te i duh ve
mial em ti in ka lo leng lut a nih hi, i ngaih dan dan a ni mai ti in Thangzuala
chu a nuih var var a, Thangzuala chuan ka nu leh pa te hian eng zai nge an rel
ni ti in a han rawn ti tih a, a nu chuan nia han zin khawthawnna hun te hi in nei
thei si lo, chhungpuinu tur te hi han zawng nghal u la ti in a nui kur kur a,
Aikunga chuan nu Biak lo lungngaisuh u hei a hun ve tawh a lawm ti in a nui ve
var var a. Thangzuala chuan in ho emai khawnge zawlbuk lam i chuangkai teh
ang ti in a pawnven sawichhing pah chuan a kal ta.
BUNG 14 NA
Thangzuala chuan ka nu leh pa te hian eng zai nge an rel ni ti in a han rawn ti
tih a, a nu chuan nia han zin khawthawnna hun te hi in nei thei si lo,
chhungpuinu tur te hi han zawng nghal u la ti in a nui kur kur a, Aikunga chuan
nu Biak lo lungngaisuh u hei a hun ve tawh a lawm ti in a nui ve var var a.
Thangzuala chuan in ho emai khawnge zawlbuk lam i chuangkai teh ang ti in a
pawnven sawichhing pah chuan a kal ta nul nul a, Aikunga chuan eng chu i hria
ni maw ti in a hnungah chuan a zui ve nghal zat a.
.
Aikunga te thiandun Zawlnuam kal tum ni pawh lo thleng in tukthuan ei kham
chuan zawlnuam lam chu an thiandun chuan an pan leh hnak hnak tawh a,
Aizika hi chuan nupui nei tawh in fapa pakhat an nei tawh a ni, Thangzuala
erawh a lungdumtu chhungpui nu tur a duh ang a la hmu lo nge ni tun thleng
hian a la tlangval a ni. Kal pah chuan in fiamin an han nui leh rih phawt thin,
an thianduna an awm hi chuan tudang an ngai lo. Aizika chuan tun tum chu
hlawhchham ka duh miah lo a nia, i fapa in ka fapa a ngam dawn lo tlat ti in a
nui vur vur a, Thangzuala chuan lehngawt thin che hian keini daikil kara mi,
fawvai buhchiar ei hmel hian tu lung mah kan dum zo ve lawng e a tih chuan,
Aikunga chuan a mawnga pet tawk pah hian i chhe zeh zuah, khawi hmunah
pawh kal i la, i sakhming an hriat phawt chuan nula mai ni lo lal fanu thlengin

47 
 
zan chhawrhthla eng no riai thlir pui chak in an kuh tul zawk a nih hi a tih chuan
Thangzuala chuan lutuk che hian ti in nui var var pah chuan a lo chhang thuai
a.
.
Aikunga chuan hetia hun remchang a awm tak ah chuan han zin khawthawnna
hun a ni bawk a, Zawlnuam pel dawrh in tuan zai i rel law law teh ang, fanau
kan ah hnem hunah meuh chuan hun tha kan tan a her chhuak leh mai mai hian
ka ring lo, kan kum chhiar kan lo bilh thui ve tial tial bawk nen a tih chuan
Thangzuala chuan nia a hin te han thleng phawt se kan hmabak a thilawm hi
han su zel phawt i lah ti in a lo chhang thuai a. Hma lam pan a kal reng nafam
chu an thleng thui tawh kher mai tha la chak tha an la ni bawk a, tamtakin kar
ah zan an riah fo na chu thim hmulah zawlnuam khaw lungdawhah chuan an
thu ta vang vang mai le. Zanriah ei kham a nih tawh avangin naupang pawnto
tur pawh tualah lo awmkhawm leh nual hman tawh in, an naupang hmuh
Pakhat chu Aikunga chuan anu unaupa te in awmna chu zawtin naupangin a
kawhna lam chu an pan zui ta a, Aikunga putea in an thlen chuan a unaupa(eps
hmasa ah khan a tu pa ka lo ti palh a, a unaupa tih zawk tur a ni e.) te inneihna
tur lo buaipui chuan chhungkhat laina ho chu an lo ri deuh luih luih a, Aikunga
te an hmuh chuan an lo lawm thiam kher mai, chanchin tlangpui te chu in hrilh
zung zungin Thangzuala chu hmelhriat in Thangzuala hming a sawi zawh
chuan, an zinga pakhat chuan Pasaltha Thangzuala maw, he lamah pawh i
hming hi chu kan hriat zawng tak a lawm ti in a lo chibai thuai a, midang lo awm
ve te pawh chuan an lo chibai ve liam liam a, Thangzuala chuan a tha lam a nih
ka beisei tih pah chuan chu pa en ran chung chuan a nuih let var var a, ni dawn
lawm ni, nakzan lamah chuan kan khual val hming an hriat hunah meuh chuan
kan nula ho pawh an meng tang hru in nia ka rin, zanriah te kha han ei kham
ula nakin deuh ah zawlbuk kan la kai dawn nia a lo ti let var a ..
.
Zanriah ei kham a eng eng emaw sawi a an ti ti hnu chuan Aikunga chuan
nichina lo be tu kha en in zawlbuk lam kan pan mai dawn em ni, khual a tang a
kai kan ni si a zawlbuk kai har lutuk pawh a mawi hran lo e, ti in a putea lam
chu en in zawlbuk kan han kai ve phawt ange ti in a thutna atang thawh chhuah
pah chuan a ti a, a putea chuan han kai tak tawh u ti in a mangtha ta a.
.
Kawngkal pah chuan in hmelhriatin Aikunga putea te makpa a nihthu te, a
hming chu Lianzuala a ni tih te a hrilh zung zung a, Thangzuala chuan in khua
hi in engzat vel nge in nih le in tam hmel riau a ka hriat ni a tih chuan khawlian
tak chu kan ni hran lo, in khua ai chuan kan te daih ang a tih chuan a ni maw,
in lal hi enge a an Aikunga chuan a lo ti leh thuai a Lianzuala chuan kan Lal hi
zawng sawiselna tur a awm hran lo fahrah leh hmeithai te hi a en hrang hauh lo
a, a rorel thiam em avang te hian kan nun a zalen in nuam kan ti tlang khawp
mai ti in a lo chhang leh var a, ti ti dang dang vawrh in zawlbuk tual pawh an
thleng ta der mai, Lianzuala chuan hma hruai in, bawhbel a bawh liam pah

48 
 
chuan ring leng lawng hian khual val kan nei tlat mai an lo lawi luh kan remti
em ti in an dil sak nghal thuai a chutah an val upa leh pa ho ti ti kal tluang lai
chu chawl dat in aw lo chhuahna lam chu an hawi rual that a, An val upa zinga
pakhat chuan ekhai Lianzuala te ni rengin khawi lam khual nge ni ngai, khual
kan hnar ngai lo e, lo lut mawlh teh se ti in a lo chhang thuai a, Thangzuala te
thiandun pawh in bawhbel chu bawh liam in meipui an chheh eng lam chu an
pan ve thuai a, Lianzuala chuan an zawlbuka lo awm ho chu Thangzuala te
thiandun chu an hmelhriat zung zung a, an zinga val upa pakhat chuan
Thangzuala Pasaltha Thangzuala te thiandun maw, ekhai in sakhming hi chu
kan lo hre ngun ve khawp a nia, khualtual thang Pasaltha in kan zawlbuk a lo
rah meuh chuan a boruak deh pawh a dang zar mai ti in tih tlangnel tum chuan
a lo be sawk sawk a, Thangzuala chuan ekhai aw a va zialo thin khawiah pasaltha
va ni suh thiante ak rual in kan ak ve tho, khual thu thang leh ar pan chuk chu
a pun duh an tih zawng zawng ka nei a ni, engmah kan ni lo e lo ti ve thuai in,
zawlbuk mei pui chheh kiangah chuan thuthmun te an rem ve ta a.
.
Aikunga unaupa chhungpuinu lawm hun pawh tunah chuan hmang zo tawh in
zawlnuamah chuan zan li lai an riak ta, zan li na tukthuan ei kham chuan an lo
tum leh beisei an tak chuan pan lam pawh tumna lem nei lo chuan an ar kawh
chhuah ve ta rawih a. Zawlnuam ho sawidan khan an kalna lam ah hian Tualpui
khua kha awm ang in an sawi a, engang nge cheng a an lal hming takngial pawh
an hre lo a ni a mahse zin khawthawnna hun remchangah ngai in an pan ve tawp
kha a ni, ngaw hnuai dai ruih a han vah vel chu nuam an ti in sahnu thar zet zet
saza, sazuk hnu te an hmuh chuan han chhuizui in han um chak viau mahse ram
chhuak a kal a ni lo bawk a, an uksak tha duh vak lo a ni, thlang tiangah kawl
pawh a her liam ruai a ni tawh mai, khua an han chuan vel pawh chuan khua
han lang thei mai an la hmu lo bawk a, thing bul rin chhan a riah mai theihna
tur melh pah chuan ngaw hnuai thim ruih ah chuan an la kal ve bek bek a, chutia
hmalam pana an kal zel lai thingthlar lian zet chu hmu fuh in an han bel chiang
that a, zan khat lek han riah nan chuan a tih ve theih mai dawn hi ti in an iptepui
vel chu dah thla in a bul thlarbung te chu an han ti fai thuak thuak a, mei nun
in zan riah turte chu an han buatsaih nghal zung zunga, kal pah a vahrit an
thawn tlan pakhat an kah thlak chu zanriah hmeh atan chuan puah zung zung
in, zanriah an ei kham meuh chuan khua pawh a thim chiang tawh hle mai. Han
thu vang vangin am vaibel te chu la kai in an kaina tur a an rin Tualpui khaw
chanchin te sawi in, Zawlnuam tlangval ho ti ti atanga an hriat Tualpui nula
hmelthat thu te, khualtual thang khawp hiala an sawi an lalfanu leh an
khawnbawl fanu chanchin te sawi in an han nui leh kar kar thin a, aikunga pek
chuan nupui la nei lo ngat i la chuan ka che na ngawt in ka ring, nang zawng i
ngaihawm emai nula lamah hi chuan beisei i bo i pil vang vang mai zawng a nih
hi ti in Thangzuala chu a nui var var a, Thangzuala chuan mai mai thin che hian
ka duhzawng ka la hmu lo a ni mahna kan duhzawngte bulah chuan a thlun
phelh ang zar zar kan ni mai ang a tih chuan Aikunga awih lo lutuk chu a ner
sak a.
.

49 
 
A tuk vartian a lo nih chuan zan lama an ei rel sa chu bar zawk zawk in
khuantevikah chuan hmalam pan chuan an in chhir chhuak zui leh ta nghal a.
Zawi muanga kal bek bek in ngaw dur khup, thing chhura rual rual ding ngir
khup te chu kal pel zel in chhun chaw fak a hun meuh chuan an kal thui leh
hman tawh kher mai, hma lam pana an kal zel lai chuan hmeichhe te deuh that
that ri an hre ta tlat mai, chutah ding deuh dat in thawm chu an han ngaithla
chiang a, mipa in hrosa thawm lo chhuah leh that that lam chu pan in mualzawl
det ah hian tlangval pali lai hian hmeichhe pakhat hi an lo hual taih a, chu
hmeichhe hlau lutuk chuan chung a lo hual tu te pawh chu en tha ngam lo chuan
khur dar dar chung chuan lei lam a lo bih ngar mai a, lo hual tute chuan chu
hmeichhia chu sual an tum lo ni in, a hmasa zawk nih tum chuan an lo in hnial
buai chu ni in, an piahah chuan tlangval pakhat lubung a lo let reng chu an zing
a hotu ber chuan tunge ka thu hnial leh tur awm he nula ruk chhuah kawngah
hian ka rorel na hnuai a che kan ni lawmni ti in a nui uarh uarh a, a bul a mite
chuan tik pawh an ti ngam tawh lo, kan nula nen hun kan hman zawhah midang
chuan hun in hmang ve dawn nia, a hmasa tur chu nangmahni in in lo ti fel
dawn nia a tih chuan nula chu pan hnai in a banah kai in an hnuk hrawk hrawk
mai zawng Pasaltha pahnih sa leh ral hma a tlan ngai lo ngeng a chhun ta tlat,
Pasaltha Thangzuala mitmeng chu hmu ngat se zawng an ralthuam dah in bak
leng in an tlanchhe duh ngei ang, sapui in a sa seh tur uluk tak a, a en kal ang
hian a mit khap lek lo hian a en kal a, Thangzuala chuan ka thian min lo vengla
heng tha chak lo zawk leh awm nem zawk hmeichhia pawh dim lo tu te hi ka
ngaithei hauh lo mai, pialral lamah kan nawr liam law law teh ang ti chuan
Aikunga chhan hma chuan thawm dim zetin a khawh chhuak nghal zawk a,
Aikunga tan pawh tih ngaihna a awm lo a awmna chu sawn hlek in thingbul lian
zet tan chhan chuan chung nula ho man a sual lo tum mekte chu a bih ran a.
Thangzuala pawh nula hnuk dawr dawr tu kalna lam tura a rinna lam pan chuan
chung ho hel zawng a kal thuai a.

BUNG 15 NA.
Aikunga tan pawh tih ngaihna a awm lo a awmna chu sawn hlek in thingbul
lian zet tan chhan chuan chung nula ho man a sual lo tum mekte chu a bih ran
a. Thangzuala pawh nula hnuk dawr dawr tu kalna lam tura a rinna lam pan
chuan chung ho hel zawng a kal thuai a..
Chupa in a hmeichhe man chu a thiante hlat deuh takah chuan hruai in
Thangzualan a hmuh leh meuh chuan nula chuan thuam engmah in bel tawh
lo in a lo thu khawr ve tai a, a mah nuihsawh leh it hmel tak a thlir rengtu
pawh en ngam tawh hek lo, tawng pawh tawng chhuak thei tawh lo in a
biangah chuan mittui a luang ngeai ngeai a, nula sualtum mektu pa chuan,
min han hnar vel a, Pasaltha Roluaha a hi tunge ka nih min la hre chiang lo a
ni, ka duh leh it zawng ka hlah ngai lo, tumah ka hma ah hian an la ding chang
ngai hek lo, in vangkhua ngei pawh saw mei vapah a chang har tawh lo ang, ka
let leh anga chutih hunah chuan i thiannu in upa min fanu saw ka hmei atan
ka hawn bawk ang, nang chu nawmchen nan kan hman zawh ah che i lu kan la
nghaldawn tih pah chuan a pan chhat chhat a, mahse he Pasaltha inti Roluaha
50 
 
hian a kiang ah enge awm a hrechiang lo a ni, hrechiang ngat se a hriam a dah
hauh lo ang, Roluaha chuan tunah chuan ka ta i ni tawh ka duh dan dan in ka
ti thei che tih pah a, a ban lai tak chuan a piah thingbula atang chuan thil lo
phe chhuak zawk chu a hmu hmang mahse atan a rang lutuk, thil phe zuai a
hmuh chu atan khawvel eng a tawpna a ni zui nghal zat bawk a, a lu leh taksa
chu hrang nghal nawlh in, a bul mai a hlau tak a men pawh meng tha ngam
mang lo nula lo thu khur deuh dar dar chu thisen in a per chuaih mai, nula au
chhuah tum pawh a au chhuak hman teuh kher mai, mahse Thangzuala a ni
tlat, khatia Roluaha lu a chhawk zawk rual khan a chempui hum lai chu
dahthla nghal vat in, nula au chhuak tur hmui a hup sak ta vat a ni,
Thangzuala chuan zawisap hian nula min hlau suh hlauhawm ka ni lo e,
nangmah tanpui tur che a lo kal ka ni e a tih takah chuan nula pawh a bu
nghat nghat a, Thangzuala chuan nula ka a hupna chu thlah in a hmu chiang
zet chu Thangzuala pawhin hetiang hi an lo awm thei a ni maw a ti rilru nauh
nauh a, nie henula hi khualtual thang hat khawp a hmeltha a ni tlat, a bawp
atanga a ke ler thleng chuan sawisel tur a vang kher mai, khamkhawk saisu ai
pawn a mam leh zen dan a nalh zawk hial awm e, a var no dan te lah chu a
mawitawk chauh a var hi a ni reuh a, a awmbawr te lah chu mipa duhzawng
tak mai hian liantal in a kawh lah bawk nen en ning a har kher a niang
Thangzuala pawn mit laksawn har a ti ngaih ngaih e mai, a nula chhanchhuah
tak lah bang bik hek lo, a saruakna theihnghilh thak in a hma a ding hmel pa
hrak, pianthiam zet chu a en ve tlawk tlawk tho mai, a rilru in ka mipa
duhzawng chu nang ngei hi i lo ni, ka duhsam zawng zawng nangmah ah hian
a kim vek a sin, i thai chang mai ka nuam a ti rilru ve vang vang a, a hmeichhia
zawk chu harh chhuak hmasa ah tamg in saruaka awm a ni tih a in hriat leh
hnu chuan a puan chu in hup tat tat chung chuan a melh kual ruai ruai a,
Thangzuala pawh harh chhuak zawk in nula puan awmna lam chu pan thuai in
nula lamah chuan a theh phei sak thuai a, nula a insiam fel hnu chuan hmun
him lam chu a panpui thuai a, hmun him a thlenpui chuan, nula hetah hian lo
awm lawk ta che kan tihtur kan la zo lo, ka let har lutuk a, athiante khan an lo
hmuh hman chuan a buaithlak dawn tlat, he lai hmunah hian lo awm reng ang
che ti in a kalsan zui a, nula chuan zawisap hian ka lawm e, an ti thawp deuh
sat zawng Thangzuala pawh kal pahin a nui ve var var thei hial a ni. Aikunga
pawn a mi veh lai te chu an chet dan hmuhhmaih hlau tak chuan a en uluk
kher mai, an zinga pakhat chuan u roluaha chu a lo va let har ve, ka rin aiin a
duh thawh zek mai tih pah chuan a nui kur kur a. An zinga pakhat chuan
khualtual thang hat khawp a lar thei, a kak pui han lawnpui pawh a chakawm
a lawm le, keipawh ka in sum hauh lo ang tih pah chuan a nui ve var var,.
Reimawi tawk an nghah vang vang hnu chuan an zing a pakhat chuan, a ni
tawh em em lo a rei tawh emai engamaw dik lo a awm a niang, kan va pawh
rawih mai dawn em ni ka ngaih lam lam te hi a tha lo a tih chuan an zing a
pakhat chuan rei lo te i han nghak leh phawt teh ang, a laklawh lai te kan va
pawh riau riau a nge kan chak dawn lo e mai a tih chuan tha an ti leh ta zawk
a. Thangzuala pawh a mi that pa hmu thei chuan a thiante lo kal hun chu a
chang leh ran tawh mai, chutia a lo nghah reng lai chuan a mi chan te pawh an
lo lang ta mai reng a, an thianpa chu an lo au lang lang a chhanna aw an hriat
mai loh avang chuan an buaikher mai, hmalam pan chuan lo kal zel in an

51 
 
thianpa lu bung a let reng awmna hmun pawh an lo thleng tep, kal pah chuan
an lo ko phei zel a, chutah an zinga pakhat chu te chhuak zawk in a thiante
chuan eng thil nge ni ta ti a an zawh chuan an hotu pa lung bunga lo let reng
chu a kawh hmuh thuai a, hmanhmawh zet in an lo tlan thuai a, an thianpa bul
an thlen chuan mak an ti kher mai, an zinga pakhat chu tu tih nge ni ta ang
thawm engmah kan hre si lo a tih chuan a bula lo ding palhat chuan a dik
chiah kan pasaltha ral hrat mi lu tamtak khai tawh, nu nau te thlenga a hming
an hriat ringawt pawh an hlauh che hman lek lo a siam thei tu chu tunge
niang, kha hmeichhia kha chu a ni lo tawp ang, a nih kha nula kha khawnge a
awm tak ti in a hawikual nghal that that a, an zinga pakhat chu harh chhuak
zawk ni awm tak hian in her vut in an ralthuam dahna lam tum chuan kal a
rual nghal ta mai reng a, hetiang beisei lo lutuk an nih vamg khan engmah
ralthuam an lek chhuak lo a ni, chupa chu pen tam a pen hman lo a sir atang
chuan zawi thawpsap hian che tawh hlek su in chet leh chuan in lu bur kha ka
thlawh darh vek anga in hotupa ang khan pialral kawngkharpui in kik ve ngei
ang tih ri lo chhuak chuan chupa kal lai pawh chu a tiding chiang kher mai,
chutah an zinga pakhat chu lo tawng chhuak in nang nen hian buaina kan nei
lo, tunge i nih lah kan hre hek lo i tih tur ti la keini pawn kan tihtur kan ti mai
ang. Tin, i silai a min tin avang khan kan hlau hek lo che a tih chuan
Thangzuala chuan tinge ka nih in hriat a tul kher lo, mahni aia chak lo zawk
leh thil ti thei lo te chung a hleihlenna sual lan tir hi ka ngai thei lo chutiang ti
ka hmu leh hriat chuan ka hmachhawn zel ang a lo ti let ve siah a, chutah mi
pakhat chu lo tawng chhuak leh in Sabual khua leh tui kan tawlh ngai lo, chulo
rengah nang pakhat keini pathum i tum lam chu pan mai rawh i nunna i la
hlut ve a nih chuan lo ti ve in tih pah chuan ti lui tih hriat tak hian a nui uar
uar a, Thangzuala chuan a tam a piang hi an ding chang kher lo, dikna chu tlu
mahse a tho leh ang a ti let ve var a, Sabual tlangval pakhat nui lui tih hriat zet
chu tawp hmak in tunah a ti tuar a an pathum chuan an bawh ta huk mai
mahse tunge thah an tum hi an chiang lo a ni, a bulah tunge awm tih te tal chu
fiah hmasa phawt se an nunna hlu tak an chan lo tur, thil reng reng hi
pawngpaw bawh buan buan hi a tha kher lo, Sabual tlangval ho lo tlan zawk
rual khan silai pahnih pakhat ri ang mai a rual hian a puak nghal tuarh a,
Sabual tlangval pahnih chu an let nghal tawp mai thawh lehna chi a ni lo, an
thlarau in a chhuahsan chiang emai, Sabual tlangval in a thiante tlu en a, a
hawi saan zeuh chu atan a pawi leh ta, thil chang zet hian a bek ah a deng dawt
mai, chupa pawh chuan ding nghal zawk in a lu hai chu lei charah a tlu khu
awp mai, a hnektu kut thlak a na bawk a tho leh tur chuan nghah ve deuh vang
vang a ngai ngei ang le. An bul vel a ramhrui fei hmel zet zet chu la khawm in
an tawn zui malh malh a, Thangzuala chuan ti khan lo veng lawk rawh aw, kan
nula-i kha ka va ngaihven lawk a nge tih pah chuan, Aikunga chuan nula tih
ringawt pawmlai nei te pawh a ni maithei a sin a tih chuan Thangzuala chuan
engpawhnise lo veng mai mai teh tih pah chuan a kal zui nghal a, Aikungan a
la duh tawk mai lo i phur hawr hawr emai kal teh kal teh, nichin khan thil i
hmuh ngai loh loh i hmu a ni teh hrep a niang tih pah chuan a nui vur vur a.
Thangzuala pawh a nula dahna a thlen chuan i him tawh e, chhuak tawh ang le
tih pah chuan Aikunga lam pan chuan a chhuahpui ta a. Nula in Aikunga a
hmuh chuan ding dat in Thangzuala hnung lam ah chuan a lut thuai a, chu chu

52 
 
Aikungan a lo hmuh chuan nui vur vur pah hian nula ka seh dawn lo che, min
hlausuh, Thangek enge i lo hrilh hman tih pah chuan Thangzuala chu a melh
ralh a, Thangzuala chuan chhang te lem lo chuan nula a hmel saw rap awm
deuh mahse a hlauhawm loh e, ka thianpa a nih saw a tih takah chuan nula
hlau hmel pawh chu a zia awm ve leh ta a, Aikungan Thangzuala tihdan chu a
duh lo kher mai, zawng chhepa ka hmel hi maw he lei van hnuaiah hian a tha
ber, i hmel kha en teh tum loh deuh a kuk fawk i ang nen nen kha vang kha a
ni lawmni tun thlenga chhungpuinu pawh in run ah i la lawi loh a tih chuan
Thangzuala chuan i chhe zep zuap, kan mi dawihzep pa kha a harh tawh em a
tih chuan harh ker kur lo a hnek na lutuk a niang tih pah chuan an mi man pa
chu an chhuih zui tawk a, chutah lo rum tiah tiah in a lo meng ta siar siar a,
ngaihtuah zui lem lo hian nula i niang maw enge thil awmzia chiang tak in han
sawi teh a tih chuan nula chuan Thangzuala en zeuh in Thangzuala a lo buk
nghat tak ah chuan a chanchin tlangpui chu ti hian a sawi ta a, ka hming chu
Saithangpuii a ni a, Lal Zakamloa khua Darlak khua leh tui a cheng ka ni, ka
pa chu Lalkhawnbawl Saithuama a ni, ram hnuaiah zan hnih lai kan riak tawh,
an mi thah tak te kawk chung chuan sawng ho saw Sabual khua an ni, kan
khaw kar ah hian zanli lai riah a ngai, Thangzuala en zeuh pah chuan i thah tak
khan min lo rim tluk tluk mai a mahse ka ngainat zawng i ni lo ka tih pawn
palai nen a lo che ta rup mai ka nu leh pa te kiangah pasal neih ka la duh lo ka
tih avangin an lo hnar a chumi thinrim chuan tuikhur kawngah min lo changin
ka zing tui chawi tur min lo man ta a ni, Sabual khua pan nghal lo in a hel
zawng deuh in min kal pui ta a ni, kan khaw tlangval ho pawn min zawng ngei
ang chu chu an hria ni tur a ni ti zawng hian min kal pui ta a, karkawngah zan
hnih lai kan riah tawh avang leh chaw ka ei duh loh miau avangin ka taksa chu
a lo chau in kawngkal pawh ka harsat tan ta nen an hotupa khan remruatna
verther tak siam in ka nunna lak chu tha in a hre ta a mahse an zinga pakhat
chuan tha ti lo in an in hnialbuai ta a ni chutah Roluaha thinrim khan a that ta
a ni a bak chu in hmuh ang zawng kha a ni mai a tih chuan Aikunga chu harh
chhuak zawk in nula kiangah chuan kal thuai in a chaw fun ah chu pe in lo in
ei puar tawh kan mi khawlo pa saw ka va bih chiang lawk a nge tih pah chuan
a kalsan zui ta a. An mi man pa pawh lo harh chiang tawh in Aikunga chuan
Darlak khaw thlengin ka hnuk thleng dawn che a tih chuan chupa chuan a
hlauh hmel kher mai, nui vun vun pah chuan a kalsan lehnghal a. Saithangpuii
pawh lo in ei puar tawh in Aikunga chuan Saithangpuii en ran chuan Tualpui
hi engtia la hla nge a tih chuan kal chak tan chuan tunah hian kal nghal i la,
zanriah ei kham awm vel ah chuan kan thlen hman ka ring zawi sap hian a ti a,
Thangzuala chuan a huphurh tih hria in a nui sak a, Aikunga bawk chuan
Tualpui chu i lut lo a mi a tih chuan Saithangpuii chu a lo bu nghauh nghauh
a, Thangzuala chuan a aw thian kharh kharh in, engpawhnise a la tlai chhe lo
bawk a, he lai a zan han riah ngawt pawh a fu lo e, hmun remchang melh pah
in kan kal bek bek dawn mi a tih chuan Aikunga chuan nia helai ruang
rimchhia nen a zan han tumtawi ngawt pawh a peihawm loh e i kal thuai teh
ang u a lo ti ve thuai a. Saithangpuii chuan Thangzuala te thiandun chu melh
deuh zak zak in pute u tunge in nih khawngaihin min hrilh ve thei em a tih
chuan, Thangzualan a ka a ang hman ziau Aikunga chu lo nui chhuak hawh in
pute u a, kan hmel hi a tar ta a niang mahse i pu rual em chu kan la ni bik lo

53 
 
ang, kei hi Aikunga ka nia chuan i bula tar hmel pu deuh kha Thangzuala
Sialsir Lalburha khua leh tui kan ni e a tih chuan Saithangpuii chuan
Thangzuala chu en zeuh in chutah an mit leh mit a in tawng leh siah mai
zawng Saithangpuii lai chu a sen deuh tan tan a, chutah Pasaltha Thangzuala
te thiandun maw? Ka lawm e a ti sap a. An mi man pa pawh a kut hnungkhirh
in an kai dat dat a, kal pah chuan buk sualna remchang chu an melh reng
bawk a, thui deuh tak an kal leh hnu chuan, mualzawl ah chuang chhuak in
buk sak nan a remchan mai bakah tui a lo awm bawk nen chulai hmunah
chuan buk sak mai chu tha an ti tlang bawk a, buk chak vel chu la khawm zung
zung in Aikungan zankhat lek riahna zawng uluk vak a ngai lo tih pah chuan
thingtuai sat zung zung in an sawh phun zung zung a a bang leh a chungah
changel hnah hmang in mi pathum leng tawk chu an peih rang kher mai,an mi
man pa erawh an buk bul a thing mal tiat vel mar tha zetah chuan an phuar
bet a, Aikunga chuan Thangzuala melh zeuh pah chuan ti khan in pahnih in ei
rel lo buatsaih tawh u, vahrit i lo zanriak tur ka tawng fu mahna ka han pel mai
mai teh ang, buk ber kan peih fel tawh bawk a ti in a silai pu chuan a buk
sakna mual chhak lam chu a pan san ta a. Thangzuala leh Saithangpuii te
pawh che ve karh karh in an in nuih leh san san thin a, chutah rei vak lo ah
chuan Aikunga chhuahna lam atang chuan silai a puak dur mai, Thangzuala
chuan uai chu pasaltha zar kan zo leh dawn a nih hmel hle mai tih pah chuan
Saithangpuii chu a nuih var var a. Aikunga pawh lo thleng thuai in a iptepui
atang chuan vahrit pahnih hi lo theh chhuak thak in an zanriak tur ka han
tawng hlauh mai tih pah chuan, zawisap hian Thangzuala beng bulah i chetha
thei maw a ti zauh chu Thangzuala chuan i chhe zep zuap tawng zawt zawt lo
khan min lo pui ve nghal rawh a tih chuan Aikunga chuan nang hi zawng tih
ngaihna i awm ngang lo tih pah chuan a pui ve mai bawk a, Saithangpuiin lo
puih ve a tum chuan Aikunga chuan ram lamah chuan mipa aw bakah ngam
loh kan nei palh ang a tih chuan Saithangpuii chuan Thangzuala melh zeuh in
tleirawl ngaihzawng nei tir ang mai a lai chhe leh nghal der mai, Aikunga
vahrit hmul pawt lai chu chum tawk in i chhe zeh zuah tih pah chuan a lei a
han chhuah zeuh zawng Aikunga nuih za lutuk chu a vahrit hmul pawh chawl
meuh in a tlu tawp a nui ta uarh uarh mai, Saithangpuii chuan i sual si tih pah
chuan a hma an meipui chheh chu a thai melh melh a..
A tuk khua a lo var chuan Tualpui lam pan chuan an chhuak leh ta a,
Saithangpuii te khua Darlak thleng tur hi chuan kar kawngah zan khat tal riah
leh a la ngai dawn a ni, Aikunga chuan ram tam a riah reng zawng a ninawm
emai Tualpui i lut phawt i la an lal hnenah zankhat min mikhual tur in i lut
rawih phawt mai teh ang u a tih avangin Tualpui a zanriah beisei in an pan ta
reng a ni.
.
Zanriah bawl hun awm vel a nih chuan Tualpui lungdawhah chuan an han thu
thlandai vang vang a, chutah kal siam leh in khaw chhung pawh an lut ta,
chutia an khaw chhungah khualval kuthnungkhirh chunga kaih leh hmeichhia
an hmuh chuan an lo hmu duh in naupang thenkhat chuan an zui hal hal a,
khawchhung nghak tlangval leh pa thenkhat tlem a zawng chuan an ralthuam

54 
 
te lo la thuai in an lo in ring ru ve tham a, Thangzuala te chuan chung mipui lo
thlir tute chu ngaihven duh lo in lal in chu an pan ding ngar ngar a, lal in ah
chuan lal leh upa ten zu zuk pahin an lo ti ti laih laih a, tlangaupa chuan lal in
lam pan a khualval lo kal te chu hmu in lal inah chuan a lut thuai a, a thil
hmuh chu an lal leh upa te chu chin a hrilh thuai a, lalpa chuan tute nge ni
dawn aw, tlangaupa nang lo chhawn ta che ti in luhka tlangsanglamah chuan a
tir chhuak leh ta nghal a, lal leh upa te ti ti pawh tui tawh hek lo eng eng
emawni sawi chuan an lo ngaichang ve ran a. Thangzuala ten lal in an thlen
chuan Ailunga chuan lal in chuan kai chu an dil thuai a, tlangaupa in lal thu a
hmuh ang chuan lal in chhung lamah chuan a hruai lut ta a, lal pa in chung
khual val te a hmuh chuan tu khua leh tui nge in nih saw in mi man pa saw
tunge ni? A tih chuan Thangzuala chuan Lalpa Sialsir khua leh tui kan ni e,
khual pan zin mai kan ni ti in kawng lak a Saithangpuii te an hmuh dan a sawi
chuan Darlak khua maw, Darlak nen hian khaw in ngeih tak kan ni a sin a tih
chuan Aikunga te thiandun pawh an thaw huai mai. Thangzuala chuan lalpa i
khua kan lo lawi luh chhan tak chu hei hmeichhe kalpui kan ni si a, tâm ah zan
riah ngawt zawngin a nuam deuh lawng maw ti in zankhat lek min lo khual
thei lawngmaw ti in kan lo pan rawih mai a ni a tij chuan ekhai thei tuk e,
khual tha in nih kha, han chawl u la tlangaupa hian ka upa te in lamah a la dah
dawn chu nia a tih chuan Thangzuala chuan lalpa kan lawm e a ti let thuai a,
lalpa bawk chuan saw in mi man pa saw chu ka kutah dah mai ru a tih chuan
Aikunga chuan lalpa saw chu ka bulah awm rawh, Thangzuala leh Saii hi
thleng dun se saw pa nen sawn kan thleng dun ang, hmun khata thlen zawng
thlenin te kan ti hautak lutuk a nge a lo ti leh thuai a, lalpa chuan in tih dan
dan le tih pah chuan tlangaupa chu en in khawtual mi chin lo ngaichang te saw
kan din hmun hi va hrilh tawh a tih chuan tlangaupa pawh chu luhka
tlangsang lamah chuan a chhuak zui tharh a, khaw mipui ho pawh an tin darh
nghal sang sang a..
Tualpui khua ah chuan harsatna tawk lo in a tuk var tianah chuan Darlak pan
chuan an chhuak zui leh ta nghal a, Saii pawh tunah chuan a thla a muang ta
bawk a, kal pah chuan an khaw chanchin te sawi in Thangzuala melh ralh pah
chuan, kan khaw nula ho in i chanchin an hriat hunah meuh chuan kei chu
min theihnghilh awm si a, in cham chhung chu lo leng ve zeuh zeuh rawh a ti
in a mit chuan a sai ralh ralh a, Aikunga chuan Saii khawdang a hawi thei lo
ang tunah pawh hei a tawng theih tawh miah loh hi ti in Thangzuala tawng
duh lo lutuk chu a kap zui zauh a. Thangzuala sawi tur hre lo lutuk chu kal pah
chuan a nui ralh ralh a, ni pawh van lai zawl a kai ta, chhunchaw an fak kham
chuan Darlak khua chu an pan zel a, chutia an kal lai chuan an hma mual
lamah chuan sakhi a lo huk tuarh tuarh a, Thangzuala chuan lo ding lawk tu
zanriah hmeh atan pawh a tha vanneih thilah kan kah hlauh tak in ka han veh
lawk a nge tih pah chuan sakhi hukna lam chu thawmdim tak chak zet si hian
a pan zui nghal a.
BUNG 16 NA.

55 
 
Thangzuala chuan lo ding lawk tu zanriah hmeh atan pawh a tha vanneih
thilah kan kah hlauh tak in ka han veh lawk a nge tih pah chuan sakhi hukna
lam chu thawmdim tak chak zet si hian a pan zui nghal a..
Sakhi huk na mual pawng lai pawh a hmu thei ta, sakhi chu huk leh pap pap in
a huk zawh rual chuan a dinna lei chu a tum thum deuh dat dat a, Thangzuala
chuan thing remchang a phen theih ang ang chu a phen phei zel a, tunah
chuan a duhthalin a kap thei ta, sakhi vawikhat a huk leh a zawh chiah chuan
chu lai mual pawng thang khawk rawih rawih khawp chuan Thangzuala silai
chu a puak ta dur mai, Thangzualan duh ang tawk a, a kah a ni bawk a sakhi
tuai nalh zet chu a zuang zawk a, a thi tur chalchang chuan a ke a leng nghal
darh darh mai, a ke chu rei leng lo in a thi fel der mai, a sakhi kahna hi an
kalna lam tur a ni, A hnu rei vak lo ah chuan Aikunga chu a lo kuk raih a,
Thangzuala pawn chhawn thuai in sakhi chu kawng tum lamah chuan a pu
nawlh a a thiante chu kawng tumah chuan a lo nghak a, rei a nghak lo an lo
lang ve thuai a, Saizampuii chuan awi uthangzual a va nalh ve a mam tha zar
zar bawk si a chek a tui ngawt ang a ti nghal zung zung a, Aikunga chuan a ni a
chet chhuah tawh hi chuan hlawhchham in kan haw ngai lo a lo ti nghal var a,
Thangzuala chuan ekhai Aia thin hi ka vannei a ka kap thei hlauh a nih hi, tih
pah chuan Saizampuii chu en pah chuan in kan thleng hun ah kan siam anga i
ei teuh dawn nia nui sun sun pah hian a lo ti let ve thuai a, Aikunga chuan
ekhai midang kan awm ve hi, nia saii i ei teuh dawn nia, nidangah pawh i la ei
dawn a lawm a tih chuan Saizampuii chuan ui i ninawm tawng thei si tih pah
hian Aikunga chu a chum taih taih a. Aikunga chuan khawnge kan pasaltha in
a kah chu a tum tawh bawk a a put kan tum a nge, nangnin kan hmelchhepa
kha lo chhawm ru tih leh ah theih tur a siam tumin ram hrui chu a chhat nghal
zung zung a..
Sialsir pawh an vanglai hmang chho in boruak a thiang nuam bawk a naupang
tualchai ho pawh tuallaiah an chiar nak nak a, chutih lai chuan kawtchhuah
lungdawh lam atang chuan khual hmel ni awm tak mi pali lai hian lal in chu an
lo pan ve chhat chhat a, an kal pelh naupang ho chuan an lo en duh kher mai,
an in fiamna chawl meuh in an lo thlir thup a, puitling ho erawh a ruk in an lo
in ring thap a. Mikhual ho pawh lal inah lut tawh in Lalpa lalburha chuan tu
khua leh tui nge in nih eng ti tur a lo kal nge in nih ti in zawhna an zawt nghal
zung zung a, sialsir hian khualtual thanghat khawp a buanchak Thangphunga
an nei a ni, a ni hi a palian in in buan a thiam kher mai, sialsir leh a chhehvel
khua ah hian tumah han el pha an awm lo a ni, elpha teuh ber a an ngaih chu
Thangliana hi a ni, Thangliana hi pavan tlang ai in a lian zawk a, a dar te chu a
hlai hlap mai a ni a kawng te lah chu a nghet tawh chiah hian a fek rat nen
nula tan phei chuan duhthusam a ni ringawt, Thangphunga vawrh theih loh
awm chhun a ni, thil tih pui nikhua pawh hian Thangliana hian buan ve duh
ngai lo in ka hneh lo ang a ti tlat zel mai si, sialsir khuaah hian Thangphunga
hi buan chak ber a nih phah ta reng a ni, chinchang hre deuh leh an val upa a
bik tak in Val upa Rokima phei hi chuan duh nise Thangliana hian a vawrh
theih an ring tlat a ni.. Mikhual zinga mi chuan Lalburha zawhna chu chhang
in Mualmawi khua leh tui kan ni e, kei hi Lalfapa Robula ka ni ti in a thiante
chu a hmelhriat zung zung a, chutah Lalpa hei khual thuthang atangin khual
56 
 
kai buanchak i neih thu hi kan lo hre ve a, khawnge zin khaw thawng pah in
hmuh ve a chakawm a lawm chumi pah chuan kan buanchak Thangkima hi a
hneh teh reng emaw ti in kan lo lut rawih a ni a tih chuan lalburha chuan chu
kan buanchak chu in lo cho tihna a ni maw a tih chuan Lalfapa Robula chuan
umn ni ber mai chu rem i tih chuan i buanchak chu buan ngei kan duh a ni a
tih chuan umn a tha e ka khaw chhungah meuh min lo cho a ni a han
tlanchhiat san thu a awm lo e, tlangaupa ka valupa te kha zanriah ei hma ngei
hian han ko lawk mai teh a tih zawm zat a, tlangaupa pawh a chhuak zui ve ta
nghal a. Lalfapa Robula chuan Lalpa kan lawm e i tlangval ten ka buan chak hi
an hneh a nih ngat chuan ka se huang a mi an duhber an lo kai thei ang a tih
chuan Lalpa chu nui vur vur in uai a tha hle mai ni tak rawh se ti in a rilru
chuan naupang i huai hmel hle mai ka tlangval te hi i hre chiang lo a ni a ti
vamg vang a, Lalpa chuan lalfapa te lam en pah chuan tlangaupa kha lo let leh
se in thlenin tur theuh ah chuan a hruai dawn che u nia, ka val upa leh mualkil
te nen hian kan han sawi ho lawk anga a hun tur chu kan ka in hrilh mai dawn
nia a tih chuan Lalpa i tih dan dan le, keini chuan eng hun pawhnise kan
nghak thei a lawm kan duh ber i khaw tlangval te buan hi a lawm a ti leh thuai
a, tlangaupa leh an val upa te pawh Lal in ah chuan an lo lut tak tak a, Lalpa
chuan tlangaupa chu en in kan khualval te hi ka upa te in lamah lo hruai mai
ta che a tih chuan khual val ho chu a chhuahpui ta nghal a. Lalpa Lalburha
chuan an mikhual te chanchin vel chu a val upa te kiangah chuan a hrilh malh
a, chutah enge kan ngaihdan a tih chuan val upa Rokima chuan Lalpa chutia
kan khaw chhung meuh a min lo cho tu chu a ranglama chin fel mai tha ka ti
hle mai, lalpa hei awllen lai a ni bawk a naktuk tukthuan ei kham hian tih fel
nghal mai a tha ka ti, a hmunah pawh zawlbuk ni lovin i lal in tualah ngei hi
nise a tih chuan midang ho pawh chuan chutia an vangkhua ngei a lo cho tu
chu an ngaithei vak lo a ranglama ching fel chu an duh dan a ni ta a. Lalpa
Lalburha chuan Ka khaw daingul leh in nghahna ten tha in tih chuan a tha a ni
mai, nang val upa Rokim ka khaw tlangval buan chak ho kha lo hriattir la
khualval ho chu ka upa an thlenin te hian lo hrilh ve mai se a tha ang,
tlangaupa nang thler tinah au in naktuk tukthuan ei kham a inbuan a awm tur
thu leh tumah ram lam a chhuah loh tur thu khaw chhung mite han hrilh hre
ta che, tin, chhungtin in favai lal in tual ah chhung theuh tur va ti tawh ti in a
tir liam lehnghal a..
Val upa Rokima pawh an khaw buan chak Thangphunga te in ah chuan kal in
chanchin tlangpui chu an hrilh zung zung a chu thu Thangphungan a lo hriat
chuan a phur kher mai, kan bin hrep anga ni mai lawm, sialsir sechal hi a lo
cho vel a maw tih pah chuan chhuat te chu a per dat dat a, Thangphunga te in
atanga a chhuah hnu chuan Thangliana te in ah chuan pengkawi leh
Thangliana a lo awm ve hlauh mai, Val upa Rokima chuan ekhai Thanglian
kha i awm ve teh mial elaw in lamah hian hmuh tur i tam lo kher mai, ram lam
ah hian i tam zawk tlat nula lam te hi ngaihtuah ve rawh tih pah chuan a nui
var var a, Thangliana chuan ekhai nang meuh kan runah te i lo lawi luh ve teh
mial eng thli chhia in nge lo len lut ve tehkhiah che a tih pah chuan lo thu tawh
ti in thutna te chu a lo pe sawk sawk a, Val upa Rokima thutna hman pawh a
awm lo hei zanriah ei a hun mai dawn ti in lal te nen a an thurel tlangpui keh

57 
 
khualval chanchin te chu a hrilh malh malh a, Thangliana chuan chu keini han
buan ve chi pawh va ni suh min vawrh hrep thei in nia ka rin a lo ti var a, val
upa chuan ekhai tu hnenah kan sawi lo bawk a kan vangkhua ah hi chuan in
buanah pawh hian Thangphunga ngei pawh khi i hneh tih ka hria, ekhai
chhungpuinu a lo ang leh nasa tawh ngawt ang kan kal phawt a nge ka sawi
kha hre reng la aw, chaw ei tui phawt u le ti in a chhuak zui nghal a,
Thangliana pi chuan Rokima chu iva hmanhmawh ve maw le zanriah te ha ei
ve la tha tur a lo ti ve siam siam a..
Zanriah ei kham chuan Sialsir tlangval ho pawh zawlbuk an kai leh sap sap
tawh a, Mualmawi lalfapa leh a thiante pawh zawlbuk kai ve in mualmawi
buan chak chu an en duh kher mai, a kil thim lai a awm tlangval pakhat chuan
a thianpa hrilh ru sar sar chung chuan a lian kher mai, saibung pawh a pu zo
in nia ka rin a lo ti sar sar a, mualmawi lalfapa te chu an lo lawm thiam in an
ni ho pawn nuam an ti kher mai, tumah in hmelhma en an awm lo bawk a
inpawh tlang tak in an ti ti ho a, chutah an val upa te lo tawng chhuak in zanin
chuan khualbuan kan nei lovang kan khualval te hi kan tlangval te hian han
chhuah harh pui u la mawle kan nula hmeltha ho kha rim pui u la aw a tih
chuan Mualmawi lal fapa chuan ni teh tak Sialsir nula run pawh kai a
chakawm a lawm le ti in a nui ve huah huah a, nula rim tur chuan an chhuak ta
sap sap a..
A tuk khua a lo var chuan Sialsir khua a in tin atang chuan meikhu a lo zam
chhuak leh chiai chiai tawh a, an hun hman dan tur an hre chiang bawk a an
phur tlang kher mai, an che te reng reng chu mawnga hawlh ang zawk zawk hi
an ni mai tukthuan pawh an ei hma hlawm kher mai, tukthuan ei kham hmasa
chu lal in tualah chuan kal zel in lal in tualah chuan mipui pawh an tlim ta
hmur mai, naupang ho lah an lo in um kawi ve zawr zawr a. Lal in leihka
tlangsangah chuan Lalpa Lalburha leh a khawnbawl te pawh lo kal chhuak in
leihka tlangsangah chuan thut hmun an rem ta thap a. Tlangaupa chuan
engeng emaw sawi chuan in buan tur pahnih mualmawi buanchak leh Sialsir
buan chak Thangphunga chu a ko chhuak ta a, an lian dun kher mai
Mualmawi buanchak chu tlem in a lian zawk deuh a ni. An puanven te sawi
chhingin a puanbih tlangah chuan an in man sak ta, tlangaupa in tunah a tih
chuan in phawi tum chuan tan an han la tak tak mai zawk favai an chhunvum
pawh a per ur ur thei hian a ni a tawpah chuan Mualmawi buan chak chuan a
phawi ta zawk mai, tlangaupa chuan a tawk e a thawh khatna atan chuan
Mualmawi buachak in a phawi tlat a thawhhnihna kan ti leh nghal ang khai le
in ring ru le a tih chuan an kawng venah chuan an in chelh leh ta ran mai.
Thangphunga a pawh in phawi tir a tum tawh lo kher mai, Sialsir ho lah chuan
Thangphunga thangphunga ti in an lo au dual dual a mahse Mualmawi
buanchak a zam phah hauh lo mai, a hma aia chiangin mualmawi buanchak
chuan favai chhunzum pek rawk chuan a vawrh ta mai, sialsir ho mak ti lutuk
chu an ngawi thuap a, mualmawi Lalfapa chapo hmel zet a hawipir vah hian
ring zet a tawng in an hawi kual vel a kha kha maw in buanchak, midang in
inbuan leh ngam dawn em, ka buanchak hi in hneh a nih ngat chuan ka se
huanga in duhber chauh ni lo in ka farnu pawh in nei nghal dawn nia a tih
chuan a bula a psaltha chuan lalfapa i farnu em em a tih lai chuan lalfapa
58 
 
chuan lo ngawi hmak rawh ka farnu a nia ka thu thu a lo ti hmak a, a pasaltha
a kaihza veng tur a an lalpa in a tirh chu a lungawi lo kher mai, lalfapa chu a
melh deuh ram ram a. Sialsir val rual ho chuan khatiang khawp a an khaw
buanchak vawrhtu chu buan en ah pawh an en chhin lo, chutah mualmawi
lalfapa chuan uai sialsir ral atanga ka hriat thin kha khualthang mai mai a lo ni
maw ti in nuih sawh zet hian a nui lui uar uar a, chutah mipui zing atang
chuan Thangliana chu lo pen chhuak in khawnge u thangphunga hneh loh chu
ka hneh in ka ring bik lo mahse heti tak a kan vangkhua deusawh a nuih zat hi
ka ngai thei bau lo tihpah chuan bualtual chu a lo pan chhak chhak a.
Mualmawi buanchak in Thangliana a lo hmuh chuan ngaihnep hmel zet hian
naupang maw, vawrh hrep i la a ni mai lawm tih pah chuan a lo nui vur vur a,
mualmawi lalfapa lah chuan a mah lo kha i nei lo a mi naupang maw ti in a lo
nuihsawh vel a, mahse Sialsir lalpa erawh a nui ve ta hauh lo Thangzuala te zin
bo lai a ni kher chu pawi a ti kher mai mahse awmzia a awm tawh si lo chutah
Thangliana chu en pah in i chak a nih chuan ka sepui zinga i duh ber i thlang
dasn nia a tih chuan Thangliana chuan Lalpa i khaw tan hian theihtawp ka
chhuah zel ang ti in Lalpa chu a chhang thuai a, lalfapa en leh pah chuan i
thutiam kha i la hria maw an tih zawm zat a, mualmawi lalfapa chuan lutuk ka
buanchak kha i hneh phawt chuan ka se huanga i se duh ber bakah ka farnu i
nei thei ang ka pa hmingin ka tiam a che a tih chuan Mualmawi buanchak chu
a pan leh ta chhak chhak a, mualmawi pasaltha chuan a rilru in lalfapa i
tawngsual ang tih ka hlauhpui ngawt mai che khu tlangval khu a lan ang ngawt
a ni hauh lo ang a ti sap sap a...
Chutah le inbuan tur chuan an in din chilh ta ran mai, tlangaupa in le a tih
rual chuan Mualmawi buanchak chuan favai pel rawk a vawrh a tum chu
Thangliana chu a che deuh dat dat ringawt mai, Thangliana lah chuan a lo la
nuih vur vur a, Mualmawi buanchak lah chu a tang lutuk a chal atang chuan
athlan a lo bawl chhuak deuh tak tak a, a thapui nen an tih pawh chuan a
hlawhchham chiang ting zel mai si, mipui ho lah chu tumah au nachang hria
an awm lo thehhmeh ang hlauh a ni, vawilehkhatah Thangliana chuan a phawi
ta vawk mai mipui makti chu an ka ho mai, Mualmawi lalfa pawh a bangbik
hauh lo, an val upa Rokima chuan Thanglianan a phawi a phawi chiang lutuk a
tih chuan mipui ho hlim lutuk chu a then an lo kuk rawih rawi a, thenkhatin
Thngliana hming lamin an lo au rual dual dual a, Mualmawi buanchak chu sen
deuh tan tan in nau~a tunah chuan ka hlahchham tawh dawn miah lo che a ti
sai deuh hlak hlak a. Thangliana chuan uai min lo hlahchham lek maw ni a,
tunah chuan i theihtawp chhuah ve tawh ang che kei pawh ka tang ve dawn e a
lo ti sap a, in buan leh tur chuan an in vuan leh ta ran mai, Mualmawi
buanchak in a mi buan te a tih fo tawh thin angin Thangliana puan veng
chhanah chuan a vun a tham tel tawn mai mahse Thangliana chuan hre awm
pawhin a lang lo a mi beihpa mit ah tak chuan a en kal mai chutah tlangaupa
chua khaile a tih rual chuan an vir tawn leh ta zak zak mai an tang bawk a
niang favai te chu a per chum chum mai, an tang tha kal kual vel lah chu
zuhrai tiat tiat hian a kal kual tual tual a, Mualmawi buanchak in daikhalh pah
a sir tlukpui a tum lah in Thangliana chu a per sawn zel mai si, a duh angin a
tih mai theih loh avang chuan a thinrim tun tawh mai, chawi vawk a tum lah in

59 
 
sai chawi tum ang hlauh a che deuh dat dat chauh a ni si, Thangliana kei ve aw
ti sap in sir tlukpui tum ang deuh a langin an awp hniam thut a, Thangphunga
a vawrhna ai a hla mah ah chuan a thlawk phei vawk mai, a na deuh nge ni a
tho mai thei tlat lo, a ban a sawhna chu engamaw chen chu a hmang thei lo
ngei ang le, Sialsir ho lawm lutuk chuan Thangliana chu an vawr darh darh a,
Lalpa chuan Mualmawi lafapa chu en kal in vala i thutiam kha i la hria ang chu
maw a tih chuan a tawngsual leh chapo na man a hmu ta, Mualmawi lalfapa
chuan lalpa ka chapo leh ka tawng tamna ah i mi ngaihdamna ka dil e, i
buanchak khuan ka se huanga mi a duhber chu thlang se ka farnu erawh kha
chu a tih lai chuan chu zawng ka tlangval Thangliana thu a ni e a lo ti hmak
mai si, Lalpa Lalburha hmel a hmuh in engmah han sawingam na chi ni in a
hre ta lo a, Thangliana chu ngaihdam dil a tum ta zawk a.
BUNG 17 NA.
Mualmawi lalfapa chuan lalpa ka chapo leh ka tawng tamna ah i mi
ngaihdamna ka dil e, i buanchak khuan ka se huanga mi a duhber chu thlang
se ka farnu erawh kha chu a tih lai chuan chu zawng ka tlangval Thangliana
thu a ni e a lo ti hmak mai si, Lalpa Lalburha hmel a hmuh in engmah han
sawingam na chi ni in a hre ta lo a, Thangliana chu ngaihdam dil a tum ta
zawk a. Lalpa Lalburha chuan a khaw tlangval te chungah lawmthu a sawi
zawh hnu chuan mipui ho pawh mahni in lam theuh pan chuan an kal ta sang
sang a. Mualmawi Lalfapa chuan Thangliana chu a thianpa Kapthianga nen an
ti ti lai chu pan in inthlahrun hmel zet hian an hma ah chuan ding in
Thangliana en zeuh pah chuan Thanglian i chak hle mai ka thu tiam ka se
huang a i se duh ber chu remchangah i lo la dawn nia, mahse ka farnu
chungchang erawh kha chu i mi hriatthiamna ka dil a ni ka lo hawisangin ka lo
chapo mah mah a ni thawp sat hian a ti a, Aikunga pek chuan Lal makpa nih
chu a nuam dawn emai ti in a lo khi deuh vun vun a, Thangliana pawh khi
deuh sung in nia tuman kan hmalam hun kan hre lo, tawng in sum te hi a ngai
ve a nia, tumah in hmusit thei kan awm lo, zangkhua hian bungbut hun a nei
thin a ni, thenkhatah ni a chhuah lai in thenkhatah erawh ruah a sur fo a nia, i
farnu chungchang kha chu ka hre reng lo e a tih chuan Lalfapa chuan ka lawm
e, i thiantha tak nih ka duh e a tih chuan Thangliana chuan tumah ka hnar
ngai lo a tih chuan a kut lek chhuak in an in chibai ta a..
Thangzuala te pawh Darlak lungdawh ah chuan thu vangin Darlak khua chu a
reh hle mai, dai lamah chuan naupang tualchai hmuh tur pawh an awm hauh
lo Aikunga chuan engtizia nge ni khua chu ava reh em em ve maw le thildiklo
thleng a awm a ni lo maw, kan hahdam deuh chuan kal kan siam leh tawh mai
dawn mi a tih chuan khaw lam pan chuan kal zai an rel leh ta a. Khaw chhung
an luh chuan in atangin meikhu a lo zam chhuak chiai chiai an hmuh chuan
tlem in an ngaih chu a tha ta deuh a, khaw chhung an luh thui deuh hlek
chuan naupang rual khat hi an tawk ta, naupang rual ho in Saithangpuii leh
khual val an hmuh chuan ding thup in Usaii ti a au lauh lauh chungin Lal In
lam pan a tlan let chu an rual leh ta nghal a, an au thawm hria chuan in
chhung atang chuan mipui ho chu pawnah lo chhuak in thenkhat an ralthuam
nen a lo chhuak in an zui ta sup sup a, Thangzuala te chuan ngaihsak lemlo

60 
 
chuan hmalam an pan zel a, lal in tual naupang ho in an thlen chuan an au
thawm chu lal leh a upate pawh in lo hria in tlangaupa naupang ho chuan enge
an sawi le nang zuan zangah han ngaihven teh saithangpuii hming te an lam
tlat a ka hriat ni a tih chuan tlangaupa pawh chu naupang ho thu zawt chiang
tur chuan a chhuak zui ta nghal a, Saithangpuii u fapa pawh an in ah chuan
tlan lut thuai in a pi bulah chuan hnap tawlh a ban a hru in api a ni khutah
khuan mikhual ho nen an lo kal a tih chuan a pi chuan khawi lamah maw ti a
zawt chiang in atupa kawhna lam chu hmanhmawh zet in a pan ta a, tlangaupa
pawh in naupang ho chu zawt chiang in naupang ho kawhna lam chu a pan
thuai a, chutah Saithangpuii te chu a hmu ta a hmanhmawh zet in lal in lam ah
chuan a tlan let thuai a. Saithangpuii leh anu an han in hmu zet chu an in kuah
thlawp a, an tap ta hliam hliam mai, Saii nu chuan chemte i thi tawh riakah
kan lo ngai a sin dam a kan in hmu leh hi ka lawm hle mai ti in thlah hlau
hmel zet chuan a kuah nghet sauh sauh a. Tlangaupa pawh lal in lamah chuan
lut leh tawh in a thil hmuh ang ang chu a sawi ta vek a, Saithangpuii pa pawh a
upa pui te zah hle lo se chuan a pan ve ruak ruak duh ngei ang, lalpa chuan
Saithangpuii te chuan lal in hi lo pan phawt rawh se ti in tlangaupa chu a tir
chhuak leh nghal a. Thangzuala chuan ka pi kan kal leh phawt mai dawn em ni
a tih chuan Saithangpuii pawh lo harh chhuak zawk in Thangzuala te thiandun
en pah chuan ka nu Sialsir pasaltha te an nih hi a tih chuan Saithangpuii nu
chuan ka lawm e ka fanu nunna min chhanhim sak a, him tak a kan khua in lo
thlen leh avang hian a ti sap a, tunah chuan khaw mipui pawh an tam tawh hle
mai. Tlangaupa pawh lo thlengin lalpa in lal in lo pan phawt mai rawh u a ti ti
in a hrilh a, Thangzuala chuan aw le ti in a lo chhang thuai a. Lal in an thleng
chuan lal leh a upa te pawh in lal leihka atang chuan an lo thlir thap a,
Thangzuala chuan a mi man pa chu lal in banah chuan a thlung malh malh a.
Lalpa chuan Thangzuala te ho chu in chhungah lu h pui in, thilthlengdan vel
chu a zawt chiang a, thil thlen dan a sawi zawh meuh chuan lal upa min
Saithangpuii pa ni bawk chu lo ding phat in kan mi tenawm ho mai mai chu ti
a aw sai deuh dat chung in lalpa bang lai chempui chu a phawi dawk zawk mai,
a mah en ai in a la che rang daih mai, Saizampuii hi an fa tlum ber ni in an
hmeichhe neih chhun a la ni zui bawk nen, keh thei dawm a an dawm, diriam
tak a a awm chu a ngaithei ngang lo a ni an mi man pa an thlunna luhkapui
lam chu a pan ta chher chher mai, an upa min thinrimna chu an hriatthiam
pui kher mai, a upa pui te chuan Rolura pa lo la in sum hram hram teh ti in an
chelh laih laih a. Upa min pawh a thinrim tawt up up lak ata chu in thingharh
thuai in a in thlahdul ve leh mai bawk a, ekhai min hrethiam hram teh u, a zia
lo thin emai a lo ti thuai a, a upa pui te chua ekhai pawi ti reng reng suh
tupawh ni i la i tih ang kha kan ti vek ang ti in an lo hnem malh malh a, chutah
lalpa chu lo tawng chhuak ve in, ekhai in mi hriatthiamna kan ngai a ni,
Thangzuala te thiandun hnenah chuan kan fanu him dam tak a kan vang khua
min lo thlensak avang hian kan lawm hle a ni, kan tlangval engamaw zat kan
fanu zawng hian ram lamah an la awm mek a ni chumi karah hei zan hnih lai
chu sapui in kan khua a lo vel ve chhen nen tunlai chu keini leh ni lo ang in
kan buai ve khawp mai ti in a be lum lam thuai a, Aikunga chuan chu Lalpa
ava zialo thin ve aw, saithangpuii chungchangah erawh hi chuan lawmthu

61 
 
hrilh kan ngai lo e, kan in tawng fuh ve a ni mai, tupawh nise kan tih ang kha
an ti vek tho ang ti in a lo chhang let thuai a.
.
Lalpa chuan an mi man pa chu in chhung lamah hruai lut tur chuan a ti a,
chupa chuan a hlauh hmel kher mai, an mahni pawh en ngam lo chuan lei lam
a bih deuh ngur ngur a, Lalpa chuan vala tunge i hming a tih chuan Lalpa
Rodawla ka ni ti in khur deuh dar dar chung hian a chhang a, a nih in thiltih hi
in lalpa in a hriatpui chu em a ti leh a, lalpa hriatpui lo kan pasaltha remruatna
leh ruahman na vek a ni e, khatia Saiin a hnawl kha a la na em a khatiang khan
kan che ta mai a ni ti leh in lalpa chuan Saithangpuii pa chu en zeuh in a in a
hmel atang chuan insum har a tih hmel hle mai, a bak an hriat duh chu
Thangzuala leh Saithangpuii te ka atangin an lo hre tawh bawk a, pawn lamah
mipui an tlim hmur bawk nen chinchang hrilh tur chuan pawnlam an pan zui
ta a. Mipui hnenah Saithangpuii chung a thil thlen dan te hrilh in an thu hriat
chuan mipui chu a ti thinrim kher mai, an mi man pa chu dan hman loh in an
chil rawn ta huk mai, mipui an hnawhdarh meuh chuan chupa a thi chiang hle
mai, a la mengkuau zui nen a hmel hmuh a nuam lo kher mai, lalpa chuan a
chantawk a hmu a nih kha a ti duh lek chauh a. Chutah ring leng lawng hian
kan tlangval ram lam a awm ko tur a tlawmngai thei kan awm em a tih a tih
chuan kei ka kal ange an lo ti sup sup a, lalpa chuan a va thlamuan thlak thin
tak em, mi panga kal mai se a tha ang a buaipui turin kan val upa te kutah lo
awm mai rawh se, tin, kan mi lawilo pa kha, kan khaw luhkhan lo lam kham
ah khan va nawr liam teh un a hmel pawh ka hmu tui tang lo e ti in lal in
lamah chuan a luhsan ta hmak a..
Lalpa chuan Thangzuala te thiandun chu hmun dang a thlen phal lo in a lal in
chhungah ngei chuan thleng tur in a hauh ta tlat mai mahse Saii pa chuan
Lalpa khawngaihin min hrethiam la ka fanu nunna min chhanhim sak tu te hi
kan inah in nghat turin ka duh tak zet a ni, an tan tih theih kan nei si lo, i lal in
ngei a i chhawp leh i hlui chu keini hian kan chhawp in kan hlui ve thei dawn
hauh lo tih hre reng mah i la, an tan tih theih nei tlem hle mah i la kan
vangkhua a an cham chhungtal hi chuan theihtawp chhuah ve kan duh a ni lo
ti ve thuai in thlen an in chuh chu a ni ta ber mai chutah Aikunga chuan Lalpa
in mi duhsakna ah kan lawm e ti hian ruahmanna ka han siam ve ngawt a tha
in tih zawng a ni nge maw chu kan Pasaltha hian Lal In mawi se kei in kan upa
min te in ah ka in nghat ve thung mai dawn mi a tih chuan tih vak ngaihna hre
hlawm hek lo an pawm tlang ta a, Saithangpuii te an chhuah dawn chuan
Saithanhpuii chuan Thangzuala chu melh zeuh in zan ah kan run lo kai rawh
aw a tha val mawi tih men tak hian no nalh zet hian an melh zui ralh a..
Zanriah ei kham meuh chuan Saithangpuii chin bih a ram lam a tuan valrual
ho pawh khaw chhung an lo thleng ve ta, zanriah eikham chuan Darlak val
rual ho pawh zawlbuk an kai leh sap sap tawh a, chanchin tlangval ho in an
han hre chiang chu an thinrim hlawm kher mai, sabual khua chu run mai an
rawt ta hial mai, val upa te chuan lal leh upa ten ro an rel dawn a an thlutlukna
ah i in nghat phawt mai teh ang u, him dam taka kan in la let thei hi a
lawmawm tak zet a ni a lo tih chuan tlem a pawr zual ho pawh an thawm a reh
62 
 
deuh ta a, Thangzuala te thiandun pawh chibai sap sap in an chung en nghal
der mai, lenglen ar a lo khuan chuan tlangval ho pawh nula run kai tur chuan
an chhuak leh ta sap sap tawh a, a tan zawk chu an chhuak tawh awm e,
Thangzuala te thiandun erawh zawlbukah la tawi khawmuang in val upa leh
zawlbuk kai pa ho kiangah chuan an la tawlh hrat hrat a, chutah veng hmawr
lam atang chuan sa a tla e tih ri a lo chhuak ta vau vau mai, chutah an val upa
chuan sapui nghal zet chu a lo che leh tawh a ni maw tih pah chuan an tho
sang sang a, chhit kai mai theih tur a an dah that meichher chu ban in an la kai
sap sap a, sapuiin an khua a vel ren avangin an ralthuam neih te hman mai
theih in an in buatsaih sa vek a, an ralthuam te la in mangan au aw lo
chhuahna lam pan chuan an liam ta sang sang a. Zawlbuka awm ho sapui in
vawkpa a lakna hmun an thlen ve meuh chuan a hmun velah chuan tlangval
engemaw zat an lo awm hman a, an val upa chuan thil thlen dan zawt chiang
in kan in hnuai a kan vawk bawk khawm zing a mi a ni a lo lak tih pah chuan
vawk ngek rawng rawng liamna lam chu a kawk zui a, an val upa chu kan sapui
zet chuh ava huaisar sawt kher ve khawnge zanin chu a tawp in thleng law law
teh ang tih leh sakei in vawk a hnuh liamna lam pan chuan a pen chhuak zui
nghal a. Sapuiin vawk a hnuh liamna zawn chu lo pe hun in thisen far pawh
hmuh tur a awm zeuh zeuh takah chuan chhui a har lo kher mai mahse zan
thim a lo ni bawk nen an sa veh lai hi an hre chiang bawk a an pawngpaw buah
buan buan duh hauh lo, val upa leh Darlak pasaltha te chuan hma an hruai a,
Thangzuala te erawh tlangval ho zingah chuan awm in tlangval rual ho chuan
an kal ve zel a. Sakei in vawk a hnuh liamna chu pan zelin an tuikhur tlan ber
kawrte an thleng ta an val upa chuan a hlat ka ring tawh hauh lo fimkhur tak
khan aw a ti lauh lauh a, chu kawrte atanga an per kai mualzawl an thleng tep
tih chuan rang lutuk hian chu sakei chu a lo dawk chhuak zawk mai, hma
hruaitu an val upa nghawngah chuan seh chat in val upa ring tliak rawp ri
pawh a hriat theih hial nia, tlangval leh pasaltha te chu an darh hak a tlem a
tleirawl deuh phei chu te that in an khur thei hial a ni, sairal an tih thin ngei
chuan a mi seh pa chu a bawhbet in, a hmelma thah tuma veh tu te chu melh
ran in a huk te dur dur mai, chutah lo ding chhuak thut in a tei kual ta chhen
mai, kap dawn se a chet sawn reng avang chuan a sa huatah an kap lo ang tih
an hlau bawk nen tumah chuan an thal an thlah ngam lo a ni, an zinga pakhat
chuan a ning ta deuh nge ni a silai chu a puak ta dur mai, an hlauh ang ngei
ngei in a sa huatah a fuh lo nge ni sapui pawh chu a huk dur a, a zuang leh
zawk mai, silai a kap tu ngei mai chu a ring ruh thlep hnawk khawp in a bekah
a beng sak leh ta, chupa chu tlu zawi nghal hnawk in che zui tur a aam lo
chiang kher mai, chutah an pasaltha chuan tumah in hnaihsu tawlh hnung vek
rawh u, kan thiante saw chhan tlak an awm tawh lo a lo ti that that a mahse sa
leh ral hma a tlan ngai lo pasaltha an zingah an awm ve tlat, tawlh an tum der
lo, midang an tawlh hnun mek lai chuan Thangzuala te thiandun erawh an
chempui hum ran chungin hmalam an pan ta tlat, chu sairal pawh chuan a
mah pan tu te chu a hmuhhmaih loh kher mai, a ngho sei zet lang vun chung
chuan a lo then khum sung a, lei beng dup dup in a huk leh ta dur dur mai,
tlangval naran tan chuan hlau a khurh na tham a ni lai in a hma a ding pan
mek tute erawh khuanu duhsakna dawng mi bik an ni tlat, chu sairal pawh
chuan lo dawh mai mai a tum bik lo tih a chetdan atang chuan lan tir in a awp

63 
 
hniam ve siai siai a, chutah rang zet hian a lo in khawh chhuak leh zawk mai,
mahse a hma a a mi beih te ang ngawt a ni ta hauh lo, Aikunga chu per sawn
zeuh in, Thangzuala erawh dawk zawk in sakei in ben a tumna chu bumin
sakei hnuaiah chuan a tleng lut zawk a chumi pah chuan a chemtum lian hrawl
zet duh ang taka a tah hriam chu vai chhuak zawk in sakei dul chu a dung
zawngin a thlai thler ta hawk mai, sakei dul vun thler atang chuan a ril lo uai
chhuak pur mai, sakei zuang laklawh a tum thelh si chu an piah ah chuan
bawk thlawp khawp in a tla thum dawt mai, sakei chu huk dawt in a lo vir let
leh thuai a mahse a hma ang chuan a che thei tlat lo a ril uai hnu chuan lei te
chu a hrut dalh dalh a chutah Aikunga chu dawk chhuak zawk in sakei lo hawi
chhuak leh chiah beng chilh rawp khawp in a sat ta siah mai, sakei pawh lo
awm mai mai bik lo in a ke chuan a lo beng ve pawp a Aikunga malpui atang
chuan thi a lo chhuak ve sar sar a, khatia a sah rual khan sakei ben na
tawlhsawn san tum mahse a duhangin a bum kim hman bik lo a ni, an
thiandun a an han sah rawn tak tak mai zawng sairal tan meuh pawh pasaltha
kut thlakna na lutuk chu dam zawhna chi a ni lo, Sairal Darlak ti ralti em em
tu chu Sialsir pasaltha te tawnah fam a chang ta.
BUNG 18 NA.
An thiandun a an han sah rawn tak tak mai zawng sairal tan meuh pawh
pasaltha kut thlakna na lutuk chu dam zawhna chi a ni lo, Sairal Darlak ti ralti
em em tu chu Sialsir pasaltha te tawnah fam a chang ta. Darlak val rual ho
pawh lo kal khawm tak tak in an thian thi ta te ruang chu hmun khatah dah in,
zah tak in puanhlap chuan an khuh thlap a, sakei Thangzuala te thiandun in
an ching lai kha an hmu vek bawk a, Darlak val rual ho chuan an chung en in
an ngaisang hle mai, khatiang khawpa Sairal hneh sawh tak a chaih tu te kha
an ni miau a lawm. Darlak val upa leh pasaltha te chuan ruahman na an siam
zung zung a, an thian thi ta che zawnnna tur leh sakei zawn na tur, vawk zawn
a la ngai bawk nen tumah awl thei an awm hauh lo, tumah in phutna nei lo
chuan an che sang sang a. Hlang an siam zawh chuan zawn ngai ho chu an han
zawn sap sap a, nidang an sapui bei nise khawchhung pan in an ri chho leh
hulh hulh awm si a, mahse tun tum erawh an ngui nghiai mai ngawi reng
chuan khawchhung lam chu an pan sap sap a, mithi te chu an in ah dah in
Sakei an thah erawh lal tual ah chuan an nghat ta a, mithi in lam atang chuan
lungngai a chiau vawng vawng thawm lo chhuak in an fa te thi ta an hming a
ko chuan an tap vawng vawng a, nu leh pa te chuan mithi in lam chu an pang
nghal sup sup a, lal tual lamah pawh mipui engemaw zat pung khawm in chu
sakei huaisar zet chu an en sup sup a, chutah Lalpa chuan an in beih dan leh
thah dan vel sawi tur chuan an val upa Vunglaia chu lal leihka ah chuan a ko
chho a, Vunglaia chuan a bul te atangin a sawi par par a, Sakei in a beih lai vel
a sawi chuan a then chu an lo chek tlak tlak a, he sakei zet chuh a huaisar hle
mai ti in an lo phun ve sap sap a. Thangzuala ten an beih lai vel an sawi kai zet
chu hre lo bik nih hlau ni awm tak chuan an ngaithla uluk kher mai, Val upa
Vunglaian a sawi zawh meuh chuan mipui ho chuan Saithangpuii nunna
chhan sak tu te bawk kha an ni ang maw an ti sap sap a. Lalpa chuan kan
pasaltha leh tlangval te chungah lawmthu ka sawi rual in an nunna hlu tak
chan a khaw him nan a hlan tu te pawh ka zah in pawi ka ti takzet a ni, a bik
64 
 
tak in Sialsir Pasaltha Thangzuala te chungah lawmthu ka sawi taj neuh a ni lo
tih zawm leh zat in an mithi te lu men tur a nih thu puang zui in in chhunglam
chu a pan ta a. Lal tuala mipui ho pawh mithi in lam chu an pan sang sang a.
Darlak in lu an sunna atangin zankhat lai a liam leh ta reng mai Thangzuala te
thiandun pawh Saizampuii te inah an thu ve ran mai a tuk mai a, an khawlam
pan an tum tawh avangin Thangzuala pawn a rilru diktak Saizampuii chu hrilh
ngei a tum, mitmei atangin an in duh thu ti lang fo mahse tawngka ngei a sawi
a duh tlat a lo remtih phei chuan a ranglam a sawi rem a duh hial a ni.
Lenghnawt ar pawh a khuang ta thliai thliai mai, Saithangpuii te rûn a leng
Darlak val rual ho pawh an haw ta sap sap mai, Thangzuala te thiandun erawh
thawh mai an la tum hmel loh. Tunah chuan Thangzuala te thiandun chiah an
awm ta, Saithangpuii nu leh pa pawh in an fanu te awmdan atang hian thil
awm dan an hrethiam vek tawh a, Saithangpuii tan pawh hian an iai hran lo a
ni. Thangzuala te thiandun chauh an ni ta ran mai, Aikunga chuan ka pum riai
riai chu kan zanriah hmeh kha a nih ngei ka ring khawnge kan dai lam in min
au tlat tih pah chuan nui var var chungin Thangzuala leh Saithangpuii chu a
chhuahsan ta a, Thangzuala chuan Saithangpuii chu thut hnaih leh sauh in
Saithangpuii pawh a lo nui var var a. Enga maw chen an thut dun a an phun
sep sep hnu chuan khawnge Thangpuii zawlbuk lam kai zai kan rel ve tawh a
nge, khualval zawlbuk kai har lutuk pawh a mawi le ti in a tho tharh a,
Saithangpuii pawn leika thleng thlah in Thangzuala chuan kan kar hla hle
mahse kan tiamthu kha i vawng zel ang aw ti sap in a mangtha ta a,
Saithangpuii pawn Uzual ka lo nghak reng ang che in hmel hmuh leh thuai ka
beisei ti chung chuan a mangtha ve ta a, Thangzuala chu kal pah hian a khi leh
suk suk thin a, Aikungan a lo hmuh chuan nang chu i va hlim awm ve, meibu
te hi i lo kheh a ni lo maw, lawm loh a i nuih tak ver ver mai ti a lo fiam zauh a,
Thangzuala ngaihtuah loh loh tur hi ngaihtuah thuai zel lo te ti hmuk in
zawlbuk pan chuan an kal dun leh ta hnak hnak a..
Sialsir lam pawh Tuidum lam buanchak hnehtu Thangliana hming chuan khua
a al hneh kher mai, in tinah chuan Thangliana hming a a ri a ni hawt mai..
Sialsir zawlbuk pawh tlangval ho thawm chu a lo ri chhuak chiah chiah a,
thenkhat an ti ti lai in, thenkhat lo in buan fiam tawk lah bo lo, an vanglai
hmang an ni bawk a an hlim tlang kher mai, lenglen ar a lo khuang chiai chiai
takah chuan tlangval rual ho pawh an lawmnu te run ah lawi tur chuan
zawlbuk an bawhbel an bawh liam leh ta sap sap a, chutih lai chuan zawlbuk a
riak tawh chiah lo pavalai leh tlema upa ve deuh tawh te chu zawlbuk an lo kai
ve mek bawk a, Thangliana te thiandun erawh nula lam ngaihtuah hek lo an
val upa te kiangah tawlh leh hrat hrat tawh in an thu sawi vel chu an lo
ngaithla leh kar tawh a, A ni reng lah taka Thangliana te thiandun hian nula
run kai ai chuan upa te thufing tak tak ngaihthlak hi nuam an ti zawk tlat a ni.
Upa ho in eng eng emaw an sawi lai chuan an zinga pakhat Romani pa chuan
taka hmawngli lui bawr vel ah khuan tumpang kiu thawm an hre tlat mai, sih
khu a tlan a nih ka ring deuh tlat a tih chuan Romani pa lam chu lo hawi deuh
thup in val upa Rokima chuan enga ni tupang kiu thawm an hria i ti e law?
Tute nge han hria chu le ti in a zawt let var a, Romani pa chuan hmani ka
makpa te thiandun ramvak khan hmawngli lui bawr vel ah khuan a ni awm e, a
65 
 
mah chu an hmu chiah lo a ni awm e, a hniak vel erawh hmu in a len hmel
khawp mai sih kha a tlan a nih ka ring deuh an han beisei deuh nang a, a kiu
thawm hre si khan an chang chhuak tlat lo a hnu pawh a thar viau an ti bawk a
sin ti let leh in, val upa Rokima chuan kan vangkhua ah hian tumpang chal
pawh a luh lohna a rei ve leh ta hle mai, zuk pel ve a chakawm hle mai a ti vang
vang a. Chu thu Thangliana ten an hriat chuan a ruk tak chuan tumpang tlan
sih chu chan ve an chak hle mai, val upa Rokima chu rawn a kal an tum ruh ta
hle a. Vartian a lo nih chuan Thangliana chu harh in Kapthianga chu an sawi
deuh dat dat a, Kapthianga pawh thawhphan nei miah lo a lo tho vat in in lan
pan chuan an kal zui ta a, kal pah chuan Thangliana chuan lawmpa nizan kan
ute ho thilsawi khan kei ka beng a verh riau mai ka ti tunlai awl lai te a ni bawk
nen ram chhuah ka chak riau mai a tih chuan Kapthianga chuan a ni teh tak e,
tumpang chal kah ve hrim hrim pawh a chakawm khawp mai, pa Rokima
sawm i la i zuk bih chiang chhin ang u hmiang a lo la tang maithei a sin a tih
chuan Thangliana chuan nia, tukthuan ei kham ah Pa Rokima te in ah chuan
kan chuangkai dawn nia ti in an in then ta a..
Thangliana te in ah chuan tukthuan an ei mek a, a pu chuan thu tha tinreng
chu fah malh malh in, hei ka tupa tunah chuan tlangval tak tak i lo ni ve ta, tun
apangin i hming i chher tan der a, mi hriatah kan sawi lo bawk a, kan lal pawh
khian a chhuang khawp che a ni, mite pawh hian an ngaisang ve khawp che in
ka hria, heng te hi chapo nan te, mi chungtlak nan te hmang ngai lo in, i thil
tih theihna te hi mipawi tawk zawng ni lo in midang tana malsawmna thlentu
ni zawk ang che ti in an tui hawp rik hruih hruih pah chuan a ti charh charh a
Thangliana chuan ngaihsak awm pawn a lang lo mahse a rilru ah vawng in a
chakna leh theihna te chu midang tan hman a tum zual sauh sauh a, chutih lai
chuan Kapthiana chu kawngka ah lo dak in e kha in hmelchhiat lai e law,
pawnah hian ka lo awm ang e a tih chuan Thangliana chuan lo lut rawh hei ka
kham a ni mai a tih zawh rual chuan tho nghal in tui dehna lam chu a pan
nghal a, a kam te a thuah zawh chuan, kapu pa Rokima te in ah kan han
chuangkai lawk a nge tih Leh chhuah an rual nghal a, a nu chuan engemaw ni
ta chaw ei zawh rual rual a in chhuah ni in puar te kha han tlak fel tir phawt u
la tha tur tih nuah nuah pah chuan Thangliana te kal liam chu a thlir zui vang
vang a..
Val upa Rokima te in an thlen chuan tukthuan lo eikham ve chiah in
Thangliana te hmel a hmuh chuan Thangliana te thiandun teh nawlh chu eng
thli chhia in nge kan run lo lawi tir ve teh mail chu, lo thu rawh u ti in thutna
tur te chu a lo pe zung zung a, Thangliana te thiandun pawh thuthmun rem in,
Kapthianga chuan Pa Kim eng ni hran lo e, nizan zawlbuk ti ti na a in sawi
tumpang kha a nia rilru ah a cham reng mai a tih chuan Rokima chuan chu pel
in duh deuh em ni? Nia keipawh ka rilru ah a aqm reng a lawm nizan mut hnu
thleng khan ka la ngaihtuah a sin a lo ti ve bauh bauh a, Thangliana tunlai chu
awl lai te a ni bawk a, a la tangkhang tak in i vak chhuak mai mai ang u hmiang
ti in kan lo kal tawp mai a ni enge i ngaihdan i buai loh lai te a nih chuan i ho
ngei a kal a chakawm hle mai a tih chuan a chakawm khawp mai kan pasaltha
te hnungzui chu a chakawm a lawm i hnung zui atan min duh ve te chuan kei
zawng ka hman e, zan engzat riak in nge kan kal ang ti in an zawt let thuai a,
66 
 
Thangliana te thiandun in Rokima chhan dan an hriat chuan an hlim kher
mai, kal dan vel tur chu an sawi fel ta a, kal hun atan a tuk lam a chhuah ni
mai se ti in an rel thlu ta a..
A tuk khua a lo var a, tukthuan ei kham meuh chuan hmawnglui sih tumpang
beisei a kal tur te chu kawt chhuah lungdawh ah chuan an thu khawm ta thap
mai, an phur tlang hlawm bawk a an kim hma kher mai, Val Upa Rokima
chuan khai le kan kim chuan kal zai kan rel mai dawn emni ti in a thutna atang
chuan a tho chhuak nghal a, Kapthianga chu en in nang Kapa hma han hruia la
a tih chuan Kapthianga chuan ekhai ni lo e u te in awm a lawm nang nin in
hruai loh te chuan ti in val upa Rokima chu hma hruaitur chuan a ti let thuai a,
Val upa Rokima chuan a khai hma ka hruai chuan kan muang lutuk dah a nge
a tih chuan Kapthianga chuan nang i muan chuan tunge chak chuang ang ti in
a nawr kal ta dawt dawt a, Rokima chuan in tih chuan kan hruai poh anga ni
mai lawm ti in kal a siam zui ta nghal a. Chhungchaw fak a hun meuh chuan
an kal thui tawh kher mai, kawrte tui thatna deuh ah chuan chawl in zo tui
thiang fim kak an han dawt khalh khalh mai zawng an hah te chu dam sawng
sawng hian an hre thei hial a ni.. Tunah chuan ni pawh suk chen vel chauh a ni
tawh awm e, an kal tumna Khuangthli ram pawh an thlen chuan an beisei
hnawngli sih a hla vak tawh lo bawk a riah buk sual mai tha ti in, mual nuam
zet hmu fuh in tui lakna a lo remchang bawk nen an iptepui vel dah fel in buk
chak tur buaipui chuan an che leh nghal sang sang a val upa Rokima chuan
nang Thanglian zanriah hmeh tur han zawng la a tha lo maw hei kan in daih
tho hi maw ti in a tir chhuak ta a.
BUNG 19 NA.
Buk chak tur buaipui chuan an che leh nghal sang sang a val upa Rokima
chuan nang Thanglian zanriah hmeh tur han zawng la a tha lo maw hei kan in
daih tho hi maw ti in a tir chhuak ta a. Thangliana chhuak ta pawh an riahbuk
sualna atang a mual dung zui zawng chhak lam pan in a kal ta a, an riahbuk
sualna hmun khuangthli ram atang hian hmawng li sih chu an piah kawrte
kam zawh thlak in, lo fing li erawrh bak a ni awm lo e, Thangliana pawh hian
thawm chhuah loh a that rih zawk a a hriat avang in an sih chan tur lo lam pan
in a chhuak ta kha a ni reng a, he lai hmun hi ramvak na zawng in an thleng
ngai lo a ni, kawrte chhengchhe zet zet a awm ve nual avang pawh hi a ni
mahna. Thangliana chhuak ta pawh mualdung zel zawh in sahnu eng eng
emaw a hmu ta nual mai sa leh sazuk bakah sanghal hniak pawh a awm nual
mai, chung karah sapui hniak thar zet zet pawh in a lo pawlh ve nawk mai,
Thangliana pawn fimkhur a ngai tih hria in englai pawn tawng thei reng a ni
tih a hre chiang hle mai, chutah kal zel in nghalrual mual an tan tlang na thar
zet chu hmu fuh in a zui nghal chat a, a la thar lam bawk a, an hnu zui pawh a
nuam kher mai, a chak pawh a chak par par hle mai, chutia sanghal hnu chhui
a a kal zel lai chuan mual pawh a lo tawp dawn ta kawrte lo awm in chulai
hmuna changel bul vel chu an lo nawr ni in, an in nawr ngek leh rawng rawng
thin, fimkhur zet a pan hnai zel in nghal rual ho pawh a hmu chiang tawh kher
mai a kumin no an tlat hranna a la rei lo ang tih ho chu lei an lo nawr surh
surh mai, Thangliana chuan en kual vel in a lian ber ni a, a hriat chu a thlur

67 
 
bing ta nalh mai, insiam rem leh te te in a silai chu a lek kawh ta vah mai
chutah a silai chu puak dur in nghal rual ho pawh a rem lai lai ah an tlan darh
ta sung sung mai, a sanghal kah chu let tawp in a thi tur chalchang chu tal
bawrh bawrh in an tlatna hmun atang chuan a thlang kawrte ah chuan a tal lut
ta thuai a, Thangliana chuan a silai zen leh mu te chu an thun leh te te a,
chutah a sanghal kah na lam chu pan in a thlen thlak meuh chuan a lo thi
chiang tawh hle mai, li te reuh te ah a lo tla lut hi ni in Thangliana chuan i va
ho mai mai tak i huh vek a lawm tih pah chuan khawmualah chuan a ke tawn
tawn a khai in an theh chhuak lawp a, chhawl te la in a huh lutuk chu an vai
thuak thuak a, a vai zawh chuan pu lawp in buk lam chu apan pui ta thuai a.
Buk a thlen chuan unau hmel hai vel a ni tawh awm e, a thiante bul a thlen
chuan a thiante chu an lo hlim tlang dar dar kher mai, thlen tlai atangin sa kan
hmu nghal a nia, kan vanneih ni a nih ngei ka beisei ti chung chuan an pual
nghal zung zung a. Thangliana te hi an thiandun bakah Val upa Rokima leh an
khaw rawlthar pahnih buk nghak tur nen an vai in mi panga lai a ni ve a ni,
Thangliana chuan a kalna vel a sahnu a hmuh te chu val upa Rokima chu hrilh
malh malh in Sapui a awm ve thu a sawi chuan kan fimkhur a ngai dawn hle
mai, kan sa beih tur hi a beisei pawh a ni ve mah na a ti charh charh a..
Zanriah ei kham chuan an vaibel te la kai in an ti ti charh charh a, tupang chal
pawh an lo la hmu hlawm lo ni in a lang an sawi hmang atangin a phur tawh in
an chak hmel tawh khawp mai, rei ve tawk an ti ti hnu chuan val upa Rokima
chuan mut zai kan rel tawh mai dawn em ni, naktuk lam kan chau lutuk dah a
nge a tih chuan nei pui te chhawm tha leh in buk lam chu an pan sang sang a.
Zan lamah tibuai an awm lo bawk a an mutui hlawm kher mai, chhunlam an
hah deuh bawk nen Kapthianga phei chu khawimu thing kawrawng chhunga
awm ang vang vang a ni leh tawh, Thangliana ning chuan an nghawk harh leh
zeuh thin, Kapthianga lah chuan mi ti harh chhen suh mu ve mai mai teh a lo
ti bak hlur nen, Thangliana chuan i hnar leh chuanci hnar kha ka hlep ang min
ti mu ve thei hleinem a tih chuan Kapthianga chu in let vut in a dan ngai te
chuan a ri leh tluk tluk tawh, Thangliana chuan Thiangek i ninawm hle mai ti
sap in tawnram ram nuam a cheng tum chuan a chhing ve ta siai siai a..
Kawl a lo en chuan zing lawm sava chi hrang hrang te chuan chu lai ram chu
an lo mawi leh ta, Thangliana pawh harh zawk in an hawi kual vel chu kawl a
eng tawh tih a hmuh chuan tho nghal in an mei pui chheh te chu a ling lo la
awm nual in an thai vam tha leh a, an thing ro fawm sa vel chu chuktuah in
mau hmang a an lak tui khawh tau tau ah chuan a in phih harh in, a mei chuk
tuah khu lak lak chu an chhem alh a, chaw chhum tur chu an siam nghal zung
zung a, Thangliana a chet lai vel chuan midang ho pawh lo tho in, Kapthianga
chuan kan pasaltha meuh zawng engahmah kan khum thei dawn lo a nih hi,
kha i va tho hma awm ve? Nizan lam te i mu thei maw? An tih zawm zat a.
Thangliana chuan mutna chi a ni hleinem ka bulah utum a awm a min ti harh
zel a lawm a tih chuan midang ho chu an lo nui dar dar a..
Val upa Rokima chuan vawiin lam chu sih kan zuk thlithlai phawt a niang chu
kan pathum in kal mai i la, Vulpuia te thiandun in buk lo nghak se, enga maw
thil thleng a awm a nih pawn in hrilh hriat har lo tur ah ngai ang a ti charh

68 
 
charh a. Tukthuan te an ei kham chuan hmawng sih thlithlai a kal tur chuan
an in siam sang sang a, an in siam zawh meuh chuan ni pawh kawlah a lo dak
ve va va tawh.
.
Vak upa Rokiman kawrte dung zawh ai chuan a kual zawng in mualdung zui
hian i kal zawk mai teh ang u, lengkir hel tur a awm ve neuh neuh bawk nen
bakah sahnu kan bih thla pah ang chu enge in ngaihdan ti in Thangliana te
thiandun chu a rawn thuai a, Thangliana chuan Pa Kim i tih dan dan a ni mai,
nang ram chin hria leh dai zing ber i ni a lawm a tih chuan, a nih i kal phawt
ang u aw ti in a silai pu vauh chung chuan hma a hruai leh ta a...
Sih an thlen thlak chuan Kapthianga chuan hetianga sih lian kan ram
chhungah a lo awm a ni maw ka lo la hre miah hleinem ti in a thiante tih ang
chuan sa hnu an bih kual ve nghal thual thuak thuak a, sih a lian bawk a ramsa
chitin hniak chu a chiar dep dup mai a ni, an beisei tumpang hnu pawh an
hmu ta ngei mai thar pawh a thar phian mai, val upa Rokima chuan tunlai chu
a tlawh ngun pawl a ni maw a hniak a tam hle mai ti in a nui suk suk a,
Thangliana chuan a hnu eng reng reng hian a te lo tih a hria tlat a lo ti ve thuai
a. Chan khan tur chu en kual in an duh ang thing remchang an hmu lo nge ni,
thangte an dawh sap sap a, kil thum ah an chang dawn a ni. Tlai lam a lo nih
meuh chuan sate nau ho sih beisei pawh an lo hnai ve tan in an lo tlan tan ta
mahse an beisei tumpang a lo la lang tlat lo. Khua pawh a thim a ni tawh mai,
an thangte dawh atang chuan chhuk sap sap in a nikhatna ah chuan an
hlawhchham ta phawt, Kapthianga chuan a hnu kan hmuh dan ah kha chuan a
lo chhuah ngei ka beisei nen a mak hle mai tih pah chuan a lu chu a hiat sat sat
a, Val Upa Rokima chuan a nikhatna chauh a la nih hi zanli lai riak tur in kan
insiam a lawm, he tiang sa ropui hi chu kan pi leh pu te khan venghimtu a nei
thin an ti ngai a nia,mahse he sih hi a hel reng thei hauh lo ang, ekhai khua
pawh a hnim ta ruih mai, sanghal sa rep a la awm bawk a buk lam i pan phawt
mai teh ang u ti in a naute chu a kal pui leh ta a. Buk an thlen meuh chuan buk
nghak tu te pawh in zanriah pawh an lo peih fel diam tawh, buk an thlen
chuan in sil thlan dai in an thu chawl vang vang a, zanriah pawh an ei kham fel
ta, meipui chheh eng ah chuan vaibel pak hlat hlat pah in an ramvahna
chanchin vel sawi in an ti ti khawm laih laih a. A tuk khua a lo var chuan Val
Upa Rokima chuan vawiin chu zuk beisei leh phawt i la, chutah kan la
hlawhtling loh chuan ro hran kan rek dawn nia, a tih chuan tha an ti in sih lam
chu an pan leh ta a...
A thangte dawh ah chuan an thu leh ta ran mai, chhun lam ah pawh sa tenau
deuh chu an lo kal zeuh zeuh a, chuhnu pawh a her leh ta Kapthianga channa
lam atang chuan hnim a lo che phei leh zeuh thin, a reh leh vang vang thin
chutah sazuk ki hreu tha zet a lo lang ta pheu mai, Kapthiangan a hmuh meuh
chuan a kap chak in hmuhnawm a ti kher mai, chu sazuk chet dan velah chuan
a fimkhur hle a ni tih a hriat hle mai, a ki hre bung chu a thle bek bek mai, a
tan hlauhawm a hmu lo nge ni sih chu a lo pan leh ta,sih chu a dawt ta khalh
khalh mai, Kapthianga chuan a kap chak a niang a silai chuan an tin leh vang
vang thin, an tum ber tupang a nih avangin kap chak hle mahse in sum rih a
69 
 
ngai tlat, chu sazuk ki hre nalh zet chuan a duh tawk a ngah ta a niang a lo
chhuahna lamah chuan mawi sawi buk buk in a her liam leh ta..
Sialsir lamah pawh zanriah ei kham a ni ta, lal in lamah pawh a upa ho an
chuang kai leh tak tak tawh, chutih lai chuan veng mawng a awm Pi Lianzuali
chu lal inah lo lut nawlh in a thlaphan hmel kher mai, chutah Lalpa chuan
engthil nge ni ta ti in a lo zawt thuai a, Pi Lianzuali chuan Lalpa vawiin kan pa
chulram kal a lo la thleng lo tlat, nupa rek a awm kan ni si a, midang han pun
mai tur ka hre si lo a, ka lo tlu lut rawk mai a ni ti in aw khur deuh dar dar
chung chuan a ti ta a. Lalpa chuan a ni maw? Thurualpui te a nei em a tih
chuan Pi Lianzuali chuan Lalpa nei lo a mah chauh in a ni, thlai rah eng eng
emaw a awm tak in ka va kal mai mai teh ang ti in a kal ta kha a nia, hei tun
thlengin a lo la thleng si lo a ka ngaih a tha thei lo a ni ti Lalpa Lalburha chu a
chhangthuai a, Lalpa chuan thlamuang tak in lo awm rawh eng em a ti lo turah
ngai i la, a ngaihven turin ka tlangval rual ho ka lo tir dawn nia a tih chuan Pi
Lianzuali chuan Lalpa ka lawm e ti in a chhuahsan leh ta a... Lalpa Lalburha
chuan a chin ngaichang tur in tlangval pali nga vel kan tir mai dawn em ni a
tih chuan upa ho chuan a tha khawp a chul ram kal a nih chuan lo thlen a hun
tawh eng emaw a chungah a thleng pawh a ni thei an tih chuan an tlangaupa
chu zawlbuk lama kal tur leh an thu te thlen tur chuan an tir liam ta a..
Tlangaupa in zawlbuk a val upa te hnena a thu thlen chu tlangval ho kiangah
chuan thlen in tlangval tlawmngai thei an han zawn chuan kei ka kal ange an
lo ti sup sup a, Thangzuala te pawh tlaiah lamah lo thlengin kei in kan ho a nge
tam a ngai lo ang ti in tlangval panga vel chu a thlang chhuak a ho in an chul
lam pan chuan meichher nen an kal ta a. Kawtchhuah lungdawh an pelh hnu
deuh chuan Thangzuala mit fing zet chuan kawng a thisen far zeuh chu a hmu
ta tlat mai chutah a naute chu ding tur in an ti te te a, an bih chiang chu
kawngsir hnim lo pe deuh sun chu a hmu ta tlat mai, kawngsir hnim lo pe
deuh sun a hmuhna lamah chuan fimkhur zet a kal in kawngsirah chuan
lubung taksa let reng a hmu ta tudang a nih ang ring lo an mi zawn ngei tih a
chiang tlat chutah a naute pawh lo thlengin ruang lo let reng an hmuh chuan
an chek deuh tlak tlak a. Thangzuala chuan tlangval pahnih tir in khaw chhung
zualko tur chuan a ti ta nghal a, ruang chu kawngpui ah la chhuak in an han
mut tha te te, hlang tur buaipui an phe nghal sang sang a hlang tur buaipui
pah chuan tu khua leh tui tak ni ang maw, ti in an thinrim chu an phun chhuak
sap sap a.
BUNG 20 NA.
Thangzuala chuan tlangval pahnih tir in khaw chhung zualko tur chuan a ti ta
nghal a, ruang chu kawngpui ah la chhuak in an han mut tha te te, hlang tur
buaipui an phe nghal sang sang a hlang tur buaipui pah chuan tu khua leh tui
tak ni ang maw, ti in an thinrim chu an phun chhuak sap sap a..
Zualko thu lal leh upa ten an hriat meuh chuan an ti ti tui lai pawh an tawp
chiang hle mai, an han ngaihtuah thin leido nei in an in hre si lo an buai ru
kher mai, Lalpa Lalburha chuan engpawhnise zawlbuk lamah val upa leh
tlangval awm ang ang hnenah chin zuk hrilh phawt mai te u, a hnu lam a kal
zel dan tur chu kan la ngaihtuah tha leh dawn nia, ti in an tlangval zualko a lo
70 
 
kal te chu an tir liam leh ta a, zawlbuk an zu thlen chuan lenghawn ar a lo
khuanglo nen tlangval an tam lo kher mai, zawlbuk tuala meipui chheh
kiangah chuan val upa leh zawlbuk chhuahsan tawh pavalai ho ti ti chu an ni
mai, val upa pakhat chuan a lo hmuh chuan Thankima te thiandun chu
pawipang a awm ta em ni, kan pasaltha Thangzuala kha in zui in ka hre si a lo
ti thuai in Thankima chuan an thil hmuh leh an hriat te chu an sawi par par a
an sawi zawh meuh chuan zawlbuk a lo awm ho chuan mak an ti in an
hrethiam lo kher mai, an val upa chuan engpawhnise a awm ang ang hi a then
Pi Lianzuali in lamah kal in a then Kan Pasaltha te awmna kan pan dawn nia, a
theih dan dan in kan tlangval nula run kai te kan hriattir pah zel bawk dawn
nia, ti in zawlbuka an meichher tung that hman mai theih tur a siamsa chu a
dep kai nghal zung zung a. Lal leh upa te pawh an buai khet mai, upa thenkhat
Lalpa chuan Pi lianzuali te in lamah chuan a tir nghal a. Sialsir khua in chhiat
an tawh thu an han hria chu a phut in a phu zawk a ni mai, chutah thihdan
pangngai lo sarthi a la ni zui bawk nen, naupang thenkhat dawih zual deuh te
phei chu an nu te kapkarah an awm far mai a ni..
Thangzuala ten hlang an siam zawh meuh chuan khaw chhung atangin a hla lo
bawk a khaw chhung a awm ho chuan an lo pawh ve ta a, khaw chhunglamah
an in zawn lut ta a ni..
Lal In ah chuan Lalpa Lalburha, a khawnbawl te leh pasaltha te chu thu
khawm thap in an thil tawn chuan a thawng in a nghawng hle tih an hmel
atang chuan a hmuh theih hial mai, tumah tawng zai chat hmel reng an lang
lo, an ngaihtuah muk hmel hlawm kher mai chutah Lalpa chu lo tawng hmasa
berin he thil hi chu ka hrethiam lo kher mai, leido kan neih awm reng reng ka
hriat loh lai in ka khaw mi ngei ral thah a thah a ni hi mak ka ti a ni a lo ti
charh charh a, a upa pakhat chuan nia keipawh hei chen nun ralmuangin kan
awm tawh, leido nei turin kan che chhuak ngai hek lo a ti ve var a. Thangzuala
chuan kan ral te hi ka en thuak khan an chetna hnu hma atanga ka rindan
chuan pali nga vel bak an nih ka ring lo, duh ang in an hnu kha ka chhui
chiang hman ta lo a ni a lo ti ve thuai a, an upa min Upa Biaksiama chuan eng
pawhnise kei chu nun ralmuanga kan awm lai thlabar a min siam tu te hi
ngaihthah mai ka duh hauh lo, tu khua leh tui nge an nih kan hriat a ngai
bakah hetia an lo chet chhuah chhan hi hriat a tha ka ti bawk, hetiang a nih
chuan kan vangkhaw nuam tak hi hmun ral ti ah a chang dah a nge a lo tih
chuan upa dang ho pawh chuan tha an tih tlang hmel kher mai, Lalpa
Lalburha chuan naktuk vantianah chet chhuah nghal mai nise a tha ang,
mawhphurhna chu kan val upa te leh kan pasaltha te chungah awm se hei ka
chah duh chu in chhui chhuak a nih pawn chet zui zel dan tur chu kan la rel
tha leh dawn nia a tih chuan tha ti tlang in an tin darh zui nghal a..
A tuk khua a lo var chuan ruang te an thlak fel chuan, Val Upa leh Pasaltha
rualho chuan hnu chu an chhui tan ta, hnu atang a landan ah mi panga vel bak
an nih an ring lo, chhun eng a ni tawh bawk a hnu chhui pawh a nuam in an
chak par par hle mai, ni a van lai zawl meuh chuan zan lama an chawlhna hnu
pawh an hmu ta, hnu a a lan dan chuan Tuikum khua an pan tlat, Tuikum hi
Sialsir atang in ni thum lai kal a ni, an hnu hma atangin an hmanhmawh vak

71 
 
lo a ni tih a hriat theih, an tum ram an thlen hma ngei a um phak tum an ni
bawk chaw an fak zuai tih loh chu chawl pawh an chawl muang hauh lo, tlema
lei ro deuh ah chuan hnu an chhui lai chu han bo deuh that that nei thin
mahse mibik Thangzuala a tel tlat..
Thangliana te pawh kawl a lo en leh meuh chuan zan lam a an rel lawk ang in
val upa Rokiman sih changin Thangliana leh Kapthianga an vak chhuak thung
dawn a ni, Thangliana chu an buk sakna atangin chhim lam pan chuan a liam
zui ta a, an buk sakna mual hi mual lian zet ni in Thangliana pawn a zawh thui
kher mai, thlanglam zawngin a her hret hret a chumi pah chuan tumpang hnu
hmuh beisei chuan lei lam chu a en reng bawk a, a tum leh beisei a hmu mai
lo, a chang chuan an hlawhtlin ring lo in a lo in sawn hman em maw ni a ti
rilru ve fo thin, an sih beisei hel zawng chuan Tumpang hniak thar chu a melh
zel a, chutia zawng kual na na na chuan a hmu ta, chu tumpang chu chhak
zawng in a hnu a kal ta tlat chulai hmun chu chhuahsan a tum a nih a fing
nghet ta, Tumpang hnu chu zui nghal zat in khaw englai a um phak ngei tum
chuan ngaw karah chuan a dawk chhuak ta ziai mai, sapui in in a sa seh tur a
um ai in a nep chuang awm lo e, Thangliana ramhnuai a tumah venthawn tur
awm lo a a chetla vel chu a hmuhnawm kher a niang thingler a zawng infiam
lai ho pawn chawl meuh in a en thap mai maw le. Chutia um ta ngat ngat chu
pakhat lah tlanchhia ni hek lo kal pah a chaw zawng a ni bawk nen thlamuanga
kal leh kal lo chu an in chak hleih ni tur a ni, Thangliana chuan a ek tharlam
zet a hmu ta, chutah thawm dim zawk in Tumpang chu a um zel a, tho
mitchhaih ho pawh in thangliana chu an lo bawm ve ta lai lai mai, Thangliana
chu han ding vang vang in thli kal na lam chu an chhut vang vang a, a vanneih
ni tur ni fa hmiang, Tumpang lam atang chuan thli a lo kal tlat mahse enge lo
thleng ta Tumpang liamna lam atang chuan a lo ri phei ta dup dup, lo hnai zel
in chutah rang zet a per dawrh in chu Tumpang chuan a ki kual ruih chuan a
dawt hman teuh kher mai. Chu Tumpang chal a ki ah sar a zam raih mai an tih
khawp a chal, a ki chanve dawn in kheh eng puap tawh chuan a tum a thelh tih
a hriat chuan in her vut in a taksa len aia rang chuan a lo dawk chhuak leh
zawk mai mahse khatia Tumpang lo lanrual a per dawrh Thanglian khan lo
awm mai mai a tum bik hauh lo, in siam rem thuai in Tumpang lo che chhuak
leh chu uluk zet hian a lo tin ran mai, an in karah hlam bak a tla tawh awm lo e
tih chuan chenrang a auh ta raih mai, chu tumpang chak zet a lo tlan pawh chu
awp rawp in a lo tawlh zawt mai. Thangliana chuan a chal dam ah tak kap in a
thluk pawh hawk khawp a an lo sai ngheng mai zawng sa lian Tumpang tan
pawh dam zawh na mi a ni lo, tumpang lo tawlh chuan thangliana pawh a
hnawl teuh kher mai mahse khatia a silai a hmeh puah rual chiah khan lo per
sawn leh zauh lo se chu a lo hnawl ngei ang..... A Tumpang kah an hmu chiang
zet zawng Thangliana pawh a meng ve kawk kawk mai, a ki an chul vel te chu a
mah in a nui leh ver ver thin..
Val Upa Rokima pawh sih chang chuan a thu ran mai, a mawng kham lutuk
chu a in siamrem leh zauh thin, sih kam vel uluk tak a a melh kual vel lai
chuan sih chu a lo phuan ta buah buah mai, rum ri ni awm tak te lo chhuak in,
sih tlan sa tenau ho pawh mei kawh pat pat in ram lamah an pil bo zo ta,
Rokima pawn mak a ti kher mai, chutia sih a en reng lai chuan chu sih chu lo
72 
 
su leh dulh dulh in a ri hum hum bawk nen a mi dawihzep tan deuh chuan
hmulthi a ding sung sung thei hial awm e, chu sih ri hum hum chu vawi leh
khatah lo reh duak in a han reh chiang mai mai khawp a a hma a sava chiar
nak nak te pawh hriat tur a awm ta hauh lo, Val Upa Rokima chu rei vak lo a
han thu leh nang a, a tui tawh thlawt lo buk lam pan chuan a kal ta ringawt a.
Kapthianga pawh a bang bik lo eng sa emaw ni hian a zui reng a ni awm e,
hmuh tum a a han en chiang pawn engmah a hmu bawk si lo, a tuar ti chhel lui
in han kal lui viau mahse hlawhtling dawn in a in hre chuang lo a, buk lam pan
chuan a let leh ta ringawt mai a lo ni..
Thangliana Tumpang kah chu mahni a han zawh rual ni hek lo chhawl chhin
tha in a thiante pun tur chuan a kal ta a, ramvak a ni tawh lo bawk a, a hma
anga kual tawh lo in an buk lam ni a a hriat chu ding tak in a pan ta zawk a ni..
Thanglianan buk a thlen a an lo awm kim thap chu mak a ti kher mai, thil tha
lo a thleng a nih a ring hial a ni, Thangliana chuan Pakim enge thil tha lo a
awm em ni hei a la hma hle si bukah in lo awm teh thap a tih chuan, Val Upa
Rokima chuan eng thleng lo e mahse ti in an chunga thil thleng leh an thil
hriat te chu an sawi nghal zung zung a, a sawi zawh chuan nang pawh i tawng
ve em ni a tih chuan Pa Kim kei chuan tawng lo e, vanneihthlak zet in kan
Tumpang veh lai kha ka tawng fu hlauh a lawm le a tih chuan a thiante chu an
lo phusa dual a, Thanglianan Tumpang a kap tih a sawi khan Val Upa Rokima
chuan zan lam chu kan in rin lawk deuh a ngai dawn a ang hle mai ti rilru in a
nau te hnenah chuan khaw en lai in buk kan thlen hman a ngai muang thei
kan ni lo tunah Tumpang awmna chu kan pan nghal mai ang a tih chuan an in
siam nghal zung zung a, Val Upa Rokima mit meng atang chuan thil engemaw
dik lo a awm tih Thangliana chuan a hmu kar mai mahse engmah zawt ta lo
chuan a thiante an hman chuan hma hruai in a Tumpang kahna chu an pan zui
ta a. Thangliana Tumpang kah an han hmu zet chu ropui an ti in lian an ti kher
mai, a ki leh ki karah te chuan an thu vel a mipa li chu an leng hal hal mai.
Chutah hrang lian tak tak in an chan nghal zung zung a, val upa Rokima
bawmrang tah ah chuan khung in an phur ta far mai vawi khat ah zo dawn hek
lo an phurh bang pawh changel hnah chungah a lo in chhep hnuk mai..
Thangzuala te pawn thim rak thlengin um mahse an la um pha mai lo, zan lam
a ni tawh bawk nen hnu hmuh a har tawh emai ti in an chawl ta a, a remchan
dan ang ang in eirel tur an buatsaih nghal zung zung a, Thangzuala chuan
naktuk chuan kan um phak tawh ngei ka beisei a ti dap dap a midang ho pawh
chuan an vangkhaw thlen hma ngei in kan um pha tur a ni, an tum ram an lo
thlen hman chuan kan tan a khirh zo vek ang an lo ti ve liam liam a. An zing
pakhat chuan kan val upa Rokima te ho hi lo hlawhtling tak maw, khaw
chhunga chhiat tawk an awm hian min chhiat duh an ti fo mai a lo hlawhtling
hlauh se ka ti kher mai a lo tih chuan ramvak te chanchin sawi chuan an ti ti
leh ta a, zinglam chhuah hma an duh bawk nen Thangzuala chuan a rem dan
dan i mut hmun chu i rem mai teh ang u, zing ah khuantevikah chhuah tum i
la naktuk lam hi chuan um phak ngei i tum teh ang u a tih chuan mahni mut
hmun siam chuan an phe zui sang sang a..

73 
 
Val upa Rokima te pawh an thiar zawh meuh chuan khua a thim chiang tawh
hle mai, an thiar zawh pawh chuan tumah chawl bik awm lo in, ei rel nen sa
rep na tur buaipui nen an buai hle mai mahse an sa phehthluk in a zir em a
tuman hah hmel leh chau hmel an pu lo, a che te reng reng chu a thlun phelh
ang zar zar an la ni. Zanriah an ei kham meuh chuan zan pawh a rei lam a lo ni
ta, an sa ur pawh a thau tha bawk a niang a thau far chuan an meipui sa ur na
chu a far alh leh zuai zuai thin, an duh ang tak in la in ur tha lo mahse Val Upa
Rokiman naktuk nileng kan ur leh chuan a fip tha mai ang mut zai i rel phawt
mai ang u a tih chuan buk lam chu an pan zui sang sang a, sa an thiarna an
chau tlang bawk nen rei an mut hma hauh chuan Kapthianga pawh a hnar leh
nghal der mai, Thangliana pawh in ti pachangin chhunlam a vak hah deuh
bawk nen mutthilh tum chuan an mai mi chhing vang vang a, a mu hil siar siar
tih chuan a harh kawk mai a harh chiang dan em em chu a mah pawh chuan
mak a ti kher mai chutia a harh hlawl chu a ngaihtha lo chuan pawnlam vel
chu an thlir a mahse thil fel lo engmah a hmu bawk si lo, vawiin lam ka hah
deuh a niang ti in mut leh mai a tum chu an piah kawr atang chuan thli natak
thawm ang mai hi a lo chhuak ta tlat......
BUNG 21 NA.
Zanriah an ei kham meuh chuan zan pawh a rei lam a lo ni ta, an sa ur pawh a
thau tha bawk a niang a thau far chuan an meipui sa ur na chu a far alh leh
zuai zuai thin, an duh ang tak in la in ur tha lo mahse Val Upa Rokiman
naktuk nileng kan ur leh chuan a fip tha mai ang mut zai i rel phawt mai ang u
a tih chuan buk lam chu an pan zui sang sang a, sa an thiarna an chau tlang
bawk nen rei an mut hma hauh chuan Kapthianga pawh a hnar leh nghal der
mai, Thangliana pawh in ti pachangin chhunlam a vak hah deuh bawk nen
mutthilh tum chuan an mai mi chhing vang vang a, a mu hil siar siar tih chuan
a harh kawk mai a harh chiang dan em em chu a mah pawh chuan mak a ti
kher mai chutia a harh hlawl chu a ngaihtha lo chuan pawnlam vel chu an thlir
a mahse thil fel lo engmah a hmu bawk si lo, vawiin lam ka hah deuh a niang ti
in mut leh mai a tum chu an piah kawr atang chuan thli natak thawm ang mai
hi a lo chhuak ta tlat.. Chu thawm na zet chu lo hnai zel in buk a lo thleng tep
tih chuan a tawp leh ta thut mai, thawmna zet lo chhuak chuan Thangliana
thiante muhil lai pawh a ti harh chiang hle mai, an mut hmunah chuan an thu
far mai, chutia vawi leh khat a thawm reh thut chu mak an ti hle mai, mahse
thawm chu a reh rei lo kher mai pawn lam atang chuan ring zet hian sakei a lo
hahum ta dum dum mai, an rawlthar hruai pahnih phei chu an phu chiang
kher a sin, sakei a hahum zawh rual chiah chuan an buk chung chu eng in nge
la tih pawh hriat loh hian a leng darh ta chuai chuai mai, chutah zet zawng
thut mai mai na chi a ni ta hauh loh an hriam neih ang ang chu hman mai
theih tur in an bul theuh ah chuan an dah far mai, sakei lah chuan an buk chu
a vel thur thur reng mai bawk si, Thangliana ning lutuk chuan a silai tin kawh
vah chungchuan Pasaltha leh Pasaltha chu in hmatawn ngat in khawnge in in
mal thlur teh ang tih pah chuan buk pawn lamah chuan a zuang chhuak ta
thauh mai, sakei thawm a hriatna lamah chuan dawk zawk in, a silai chuan
han sai thuai a tum chu engmah a hmu bawk si lo, thinrim tak in min vel reng
lo khan lo lang ta che maw le an ti teng chhuai mai a, mahse thawm chu a reh
74 
 
tlawk tlawk mai si, duap leh hle si ti a phun nang nang chung in buk lam chu a
pan san leh ta a, midang ho pawh chuan an meipui lo mit thiap tawh chu an lo
ti nung tha leh tawh a, Thanglianan a thiante bul a thleng fel awrh tih chuan
an piah kawr lam atang chuan huai pakhat hi nuihza em em in a lo nui ta uar
uar mai, an hawi rual thawt a, chutah kil tin atang chuan chu huai nuih tawp
rual chiah chuan huai dang ho chuan an aw an lo chhuah ta chuah chuah mai,
a then nui thawm a nih lai in a then lungchhe van kai a tap hawm hawm
thawm a ni nawk mai, an silai chuan kil tin a hawi kual ta mai, chutah
Thangliana silai chu puak thuai in an piah thildum che zeuh chu a te ta ruah
ruah mai, chumi rual chiah chuan thawm chu reh duak in in, buk a an dah
Tumpang lu chu a lo sawt chhuak ta nulh nulh mai, Thangliana'n a hmuh ve
leh man bet thuai in a rap bet ta ran mai, thim zing atang chuan aw pawr
chher zet chuan kan sa chuam min thah sak a maw tumah in helai hmun hi
nungdam in in chhuahsan hauh lo ang, tunah kan sa lu kha min pe nghal ru a
lo ti ta chher chher mai, Thangliana chuan Tumpang lu tlawhbet ran chung
chuan, i ngam a i duh a hnu nang mah ngei khan lo la la ti nia hlau map lo
hian a lo ti let ve leh ta chher chher mai, a thiante pawh chu che chhuak mai
thei tur in an lo in ring lawk ve pan a. Thim zing atang chuan engemawni hian
a lo deng dawt mai Thangliana pawh a leng dawrh mai, chuta Thangliana lo in
siam rem leh chu a hma a a mitmeng ang a ni ta hauh lo, a mit ah chuan sar a
zam ta kalh mai, chu a mitmeng zet chu a thiante pawh in an la hmu ngai hauh
lo, a thiante ngei pawh chuan Thangliana mitmeng chu an en rei ngam lo tlat.
Huaiho pawh in an hmuhhmaih lo chiang kher mai, an tawlh hla surh surh
mai. Huai Lalpa chuan a naute hlau hmel a hmuh chuan tihdan dang
ngaihtuah a ngai tih hria in, thawm rapthlak zet chhuah in thing zar te chu a lo
kur zuk zuk mai, thing kung te chu a pum chet ta luai luai mai, thing hnah te
chu a lo til ur ur a, Thangliana te thian ho pawh chu eng thisen nge tih hriat
loh hian a lo per leh chuai chuai thin, Val Upa Rokima chuan tumah
hnungtawlh loh tur, kan hma lam kha uluk tak in i en ran ang chu thil che
zeuh pawh tuman hmuh hmaih loh tur ti in a naute chu a fuih ve sauh sauh a.
Huai ho pawh lo phur thar in mei eng in a chhun phak loh deuh ah chuan an lo
dum leh ngun ngun tawh a, Thangliana dawh theihna in a tlin leh ta lo a silai
chu a hmet puak leh dur mai, a silai chu lei ah chuan dah rawk in, in duh tak
tak a ni maw, sialsir val te hi sa leh ral hma ah kan tlan ngai lo tih pah in a
chem pui hum chung chuan huai lo awmna lamah chuan a zuang lut ta zak
mai, a thiante pawh lo awm mai mai an tum hauh lo thangliana thlawp zat
chuan an lo pen chhuak nghal a, Thanglianan chempui a vai rual chuan na
tuar rum ri lo chhuak nghal in an rum ta chuah chuah mai, huai ho pawh an
awm mai mai bik lo thing leh eng sa sa nge tih pawh hriat loh hian a lo deng
leh dawt dawt thin, mahse hringmi te an tawng thinrim tlat, let ve hawl hawl
mahse rang tak tak a tho in an chempui vai an chawlh phah lo, huai ho chu an
tawlh tan ta, Thangliana chu thildum chhah in vial tup tup awmna lamah
chuan a zuang lut zel a, an sam tak tak mai zawng thil dum in vial tup tup ho
pawh an kiang duak duak mai, chu tia a vai fua fua lai chuan an rawlthar hruai
pakhat zawk chu a lo te chhuak ta ruai ruai mai, Thangliana chuan melh zawk
in huai pakhat ban lian zet hmul thup hian a thianpa ke ah man in a lo hnuk
dawr dawr a, Thangliana chu in siamrem pah zel chuan a thianpa lam chu a

75 
 
pan zel a, a thianpa chu au in lo zam hauh suh ti in a pa hming chhal meuh in a
au ta chhar chhar mai, kha keimah Pasaltha Rumliana fapa ka lo kal e tih pah
chuan a thianpa lo hnuk dawr dawr tu kut chu a chhawk sak leh ta hmawk
mai, huai in a man na a chhawk sak chu sih lam pan in a au thla ta ruah ruah
a. Khatia Thanglianan a pa hming a chhal rual khan huai ho pawh in mi
huaisen thlah ti in thil dum chu sih lamah a tleh thla ta dul dul mai, huaiho an
thlawh liam meuh chuan boruak thangnghur te chu reh in thlifim a lo thaw ta
heuh heuh mai. An hah tlang bawk a niang thawk suk suk pah in an awm
hmun theuh ah chuan an thu nghal hnawk hnawk mai, Kapthianga chuan
Thangliana en oah chuan a va pui bian bian ve ti in a nui suk a, Val Upa
Rokima pawh in hmun rem et awt atang a thlir ka chak hle mai lo ti ve var in
an tawngka leh hawiher atang chuan an ngaisang in an chung en tih
Thangliana oawh chuan a hre chiang khawp mahse in ngaitlawm chi a ni bawk
a, awm lo u la chuan engmah ka ni lo tawp ang, keima tih theih engmah a awm
bik lo e, kan tanrual na avang chauh in a ni a lo ti ve vat a. Khua a var hnaih
tawh avangin Val Upa Rokima chuan kan buk chung pawh i siamtha tawh lo
mai ang u, a remchan dan dan in i mu phawt mai ang u a tih chuan an buk
tawp deuh a awm chu hai fai deuh in an mu zui leh ta sap sap a, tumah
mutthilh tum an awm lo mut pah chuan eng eng emaw sawi in an ti ti zui ta a...
Kawl lo eng in lei lung pawh a lang thei ta, tho sang sang in a then in ei rel an
buatsaih sang sang a, a then in bawmrang tur mau hnang la in an lo hlai malh
malh a, an Tumpang sa rep pawh a fip that leh zual nan an la ur far tlak tlak a..
Thangzuala te pawh leilung lang ruala tho in zan lam a an ei rel sa chu an bar
malh malh a, chumi ni a umphak tum an ni tawh bawk a tumah in tur leh in
nghah ngai an awm hauh lo, tukthuan an bar zawh chuan kal an siam zui a ni
mai, muang lo in an kal leh ta par par mai, an mi um te riahna pawh an hmu ta
mai reng a, an mei chhemna vel an en chuan ni a van lai zawl lai vel a umphak
an in beisei tawh a ni, chutah chak leh zual hian an kal zui leh ta a, ni pawh in
van lai zawl a thleng chu a ni mai, an hma ah chuan tui luang ri an hre ta,
englai pawh a um pha thei reng an ni tih hria in an fimkhur tlang tawh kher
mai, an hma hruaitu Thangzuala chu a ding ta dat mai, a hnunga lo zuitu te
pawh in thil awmzia hrethiam ni awm tak in an ding ve nghal thap a,
Thangzuala chuan a thiante chu thawm dim tur leh a mah chu zui zel turin a
mitmei zui zauh a, an hma ah chuan lui lian ve deuh hi a lo luang cham ve put
mai, chu chu Sialsir ho ram valh chin a ni tawh, a kam tiau pho ah chuan mi
panga hi an lo thu khawm thap mai, a landanah chaw an ei mek a nih hmel,
Thangzuala chuan a thiante chu semdarh sang sang in a mah lo veng tur chuan
a thiante chu a ti zui nghal zat a. A mah chu hmalam a silai lek kawh vah
chung chuan a bih rukna atanga chhuak in chung ho lam chu a pan zui ta a, an
zing a pakhat ei kham in thuah fai tum tho mek chuan Thangzuala chu a lo
hmu vat a, chupa chuan an mahni pan a silai a tin tu a hmu chiah chu a dingna
ah chuan ding vang vang chung in a en ta reng mai, chutah a thianpa chuan
enge i hmuh phung hmu ang mai i ding ta voh voh mai tih pah a a thianpa en
na lam a hawi chuan a hmu chiang hle mai. Chutah lo ding hmasa ber in a silai
chuh tuma kal a tum chiah chu, aw zawi dap mahse vawt raih si chuan tumah
kha che hlek su a che leh hmasa ber chian pialral kawngka in kik ngei ang a ti
76 
 
chang ta fal mai, a silai chuh tuma che chhuak pawh a che zui lo chiang kher
mai mahse chupa chuan Thangzuala in rin loh lai ni a hria in a silai chu a bawh
ta thut mai, a silai bul a thleng hman awrh tih chuan an piah atang chuan silai
lo puak dur in chu pa chu paih ang dawrh a leng nawk in tiau pho ah chuan a
zal ta, Thangzuala chu chet la thawh duh in awm em? Hual beh vek in ni tawh
a tih chuan chung ho zing a pakhat chuan tute nge in nih mi chawl tha lai, min
ralpui beih mai ni a tih chuan Thangzuala chuan Sialsir val rual te kan ni e
phuba la tur a helai hmun hi lo thleng kan ni, kan khawpa khan in eng pawi
nge a sawi ti in a mit sen ram ram chung chuan a melh ta ran mai, chungho
chu in melh kual zak zak in an bula an dah iptepui a chem chu phawrh ru zal
zal in a lo bawh ta huk mai, an lo bawh rual chuan silai lo puak leh duh in
chungho zinga pathum chu an thi fel leh der mai, Thangzuala sah tum a
pakhat chem lo thlawk chhuak zawk chu kun hniam pah a kun zeuh in a lum
sawn nghal zat a, a silai chu dah in a chempui chu a phawrh ve ta zal zal mai,
Thangzuala nen chuan in ve thauh thauh in chupa pawh chua mah chauh ni
mahse zam hmel a pu bik hauh lo ka thih chuan i thi ve awm emai ti ni awm
tak hian a melh ve kal a, chupa chu lo dawk chhuak leh zawk in a chhuk sah
leh ngheng mai mahse mibik Thangzuala tan chu chempui chu a che muang
tlat, chempui in a tum a thelh rual chiah chuan Thangzuala chempui chu tle
chhuak zawk in a mi beihpa mal chu a vunpui chat thawt khawp in a sah sak
ngheng mai zawng chupa chu rum kawk in a thingthi hnawk mai, a chempui
chu thlauh bawl in ka in pe e a lo ti tial ta ruai ruai mai, chumi oah chuan a
malpui atang a thisen lo luang chhuak nguai nguai chu a hup bet ve ran a, a na
bawk a niang a then leh chak chak thin a, Thangzuala pawh in duh tawk in a
thiante ho pawh chu an bihrukna atangin an lo chhuak phak phak a. Rei mawi
tawk an chawlh hnu chuan an mi man pa chu hnaih in thil awmzia an han zawt
vel a, a chhang tha duh lo kher mai, Aikunga thin thawk thut insum hman lo
chuan tlawh thlu hnawk in a malpui hliamah chuan a pek sak leh thuai mai
zawng an mi man pa na ti lutuk chu a vial ngawl ngawl mai, pet zui leh a tum
chu Thangzuala chuan lo dang in lawmpa a tawk rih ti in a lo dang thuai a,
Thangzuala chuan kan zawhna tha te te a min chhan loh chuan i nuamsa lo
tawp ang ti in a kai tho leh ta a, Thangzuala chuan a zawhna ngai bawk chu an
zawt nawn leh a, a chhang tha duh par par ta hle mai, chuta an thu hriat zet
chuan Sialsir val rual ho a ti thinrim kher mai, Aikunga chuan ka rindan chiah
Tuikum khua te u lo in ring rawh u, Sialsir hi pawngpaw basa ngam ngawt chi
kan ni lo e ti in a rum deuh ngul ngul a, midang ho pawh an thinrim kher mai,
an mi man pa chu thah nghal mai an duh mahse Thangzualan an lalte hnena
thu thlentu atan a duh avangin an la zuah hram hram a ni e...
Val upa Rokima te pawh an vangkhua pan turin an bawmrang theuh phur
chuan khaw lam an pan ta, an sa phurh a rit bawk a, an kal chak thei lo tlat,
mahse an thil phurh in a zir em a tumah rit ti hmel an awm lo. Tukthuan
eikham a chhuak an ni nang in thimhmulah tal chuan khaw chhung luh hman
an in beisei a ni. An phur rit tlang viau mahse tlangval thaza rual an la ni a, Val
Upa Rokima lah ka vanglai ka hmang dawn chauh a lawm ti in a thiante chu a
thlawp zo kher mai, kawtchhuah lungdawh an thlen chuan chhungkaw tam
zawk chuan zanriah an ei kham tawh awm e, ni pawh kawlah a la liam lo e,

77 
 
kawt chhuah lungdawhah chuan chawl in an phur te nghat in an thu chawl
vang vang a, Val Upa Rokima chuan nang salu hawn tu ah hla do han chham
rawh le Thangliana chu ti in Thangliana pawh khawlam hawi in hlado a chham
ta, hla do a chham zawh rual chuan a silai chu hmet puak durin a thiante pawh
chuan a lo sai ve dup dup a. Lal in lam atang pawn an lo hre chiang kher mai
kan pasaltha te chu a lo hlawhtling a ni chiang mai tu ber nge niang aw ti in an
lo in rin siak sap sap a. Val Upa Rokima te pawh an phur te in tan in khaw
chhung lam chu an pan leh ta a, thui pawh an kal hma chuan naupang ho
pawh an lo lang ta mai reng a, tupang chal zet lu chu zawn tirin khaw chhung
lam pan chuan an ri lut ta hulh hulh mai, Tumpang lu lo hmu a piang chu an
chek tlak tlak mai, chheiraw hei zet chuan kan vangkhua a ti thangmawi dawn
teh e, hetiang reng reng a sa lu ropui ka la hmu lo, lo ti tawk lah bo lo. Chu
Tumpang lu chuan Thangliana te luhka chu a mawi ta rup mai khawchhung nu
leh pa, nula tlangval chen in an lo en sup sup mai, a then lah a ki leh a ki
inkarah te an lo thu thul chu Tumpang chanchin chuan Sialsir khua chu a al
hneh teh e. Lal leh upa te pawh in a thawm riva chu lo hria in Lalpa chuan
khawnge sa lu ropui chu i zuk en ve teh ang u nang tlangaupa ka thlathum zu
kha lo pu la aw tih pah chuan Thangliana pu en pah chuan zanin chu salu
ropui chu a lawm tlaivar zak ang aw ti a tho thurh in a kal ta nul nul mai, a
hnungah chuan a khawnbawl upa te oawh chuan an zui ve nghal sap sap a.
BUNG 22 NA.
Thangliana pu en pah chuan zanin chu salu ropui chu a lawm tlaivar zak ang
aw ti a tho thurh in a kal ta nul nul mai, a hnungah chuan a khawnbawl upa te
pawh chuan an zui ve nghal sap sap a..
Lalpa Lalburha'n Tumpang lu a hmu zet chu ropui a ti kher mai pan ding chat
in, hetiang sa ropui keuh thlu tur chuan khuanu vohbik nih a ngai ngei ang, ka
Lal In mawitu a tan ka it kher mai, ka upa Liantual hi ka se huang a a duhber
nen in thleng pui ka sawm dawn ngat mai a ti deuh sap sap a, chumi pah
chuan a ki sei zet zum van chu a tuai deuh vat vat a. A upa te pawh chu an
bang bik hauh lo, he tiang reng a salu ropui hian kan vangkhua a la lawi lo an
ti ve sap sap a. Thanglian pu Pu Liantuala pawn atupa chu a ruk tak chuan a
chhuang kher mai. Lalpa Lalburha chuan zan in zet chu khawnge salu ropui in
lawm teh ang nag tlangaupa ka thlathum zu rap pui chung sang a ka chhuang
ngei kha han sem kual ta che a tih chuan tlangaupa pawh a che phur surh surh
kher mai, Thangzual pu Liantuala pawn a zu bilh chu rap pui chungsang a
tangin a hlangthla ve thuai a, an thawm hria an thenawm pa ho pawh an
thawm hria leh lo awm sa thenkhat chuan an zu bel te an lo pu lut ve sap sap a,
a rei hnu phei chuan an zai tan ta a, pa tarlam ho lunglen an zai meuh chuan
an tawp hleithei lo zanlai ar khuan pel rak chuan an zai ta dup dup mai a ni..
Thangzuala te pawh karah zankhat riak in a tuk ei rel lai vel chuan an
vangkhua ngei chu an lut ta,an mi man pa hliam bawk nen kal vut vut thei lo a
ni, khaw chhung an luh chuan Thangzuala te chu an lo en duh kher mai, an
leika tlangsang atang chuan an lo thlir vauh vauh hlawm a, a then chin
ngaichang in an hnung a zui tawk an awm bawk a ni. Thangzuala te pawh in
ding tak in Lal In chu an pan zel a, khawlai li tak a in lian zet, seipui lo bawk
78 
 
phek hluai chu an thleng ta, Lal in ah chuan an lut tlang nghal a, Lal leh a
khawnbawl ten an lo hmuh chuan an lo lawm thiam kher mai, hah zu te lo zuk
in tlangaupa chuan an seki khat pum chuan a sem kual zak zak a. Lalpa
Lalburha chuan Thangzuala te en ran chung chuan i kal na chanchin chu han
sawi u la, saw ti lai a i mi man saw tunge ni a tih chuan an kalna chanchin
tlangpui chu Thangzuala chuan a sawi ta par par a, a tawp lamah chuan Lalpa
saw kan mi man pa saw kan khawpa that tu te zinga mi kha a ni, kan khawpa
kut an thlak chhan chu a ma ka atang in hria la a chiang zawk in ka ring a tih
chuan Lalpa Lalburha chuan ka in chhungah hian han hruai lut tawh u a tih
chuan an lo hruai lut ta a. An mi man pa chu chhuat dap tah ah chuan an thut
tir a, Aikunga chu lo kal chhuak in a mi man pa en ran chuan, kan hnena i
thusawi zawng zawng kha tunah hian sawi vek ang che dawt i sawi a nih chuan
dawt i sawi rual in i lu ka la nghal ang an ti zui chheu chheu mai zawng, chupa
hlau lutuk chuan khur deuh dar dar chung hian thudik tak ka sawi ang
khangaihin ka nunna chu min zuah sak hram rawh u a lo ti tam thiak a.
Aikunga bawk chuan i nunna chu kan lal te kutah i awm, i sawi thei tawh ang
tih pah chuan a thutna lam chu a pan zui ta a..
Lal leh upa te hma ah chuan ti hian a sawi ta a, " Ka hming chu Sangtuala a ni,
lal zakhama khua tuidum ka ni e, kum hnih khat kal ta atang khan kan thlai
thar te chu a rah seng tur pawh chang lo in thli leh zu va in min tih chhiat sak
ta fo mai, khawdangah pur chaw lak kan ngai ta fo mai, chutikarah kum liam
ta khan kan khua ah chuan eng hri emaw ni hi leng in mi tamtak kan thi zui
lehnghal nen Lal leh upa te chuan kan khua chuan eng an chhia emaw ber kan
tawk a nih ring in khawthar sah an rel ta a ni, khawthar kaina tur zawng chuan
Pasaltha leh tlangval rual te chu hmun thum laiah then in kan vak darh ta a ni,
a kal ho zinga hlawm khat chuan in ram hi lo chuang lut in, in thlawhhma te
an chuang chhuak chu a ram a tha in buh leh bal in a ngeih hmel bawk nen,
khawthar kai nan tha dawn riau a hria in kan lal leh upa te kiangah thlen in in
ramvalh chin chu bih chiang a, a tul chuan inkhua sialsir hi hal darh mai tur ti
in an ti tlu ta rup mai a ni, kan lo kal hma khan tum hnih in ramvalh chin
thlithlai tur hian kan lo kal tawh a ni, tuna mite hi chuan i khua beih dan tur
vel, in khan vel thli thlai tur a lo kal kan ni, mi lu lak tum a lo la thawk chhuak
pawh kan ni chiah lo, kan khawlam pan tum a kir leh kan tum lai chuan in
khawpa feh hawng kha kan hmu fuh ta a, kan Pasaltha in kut lawng a haw
ngawt aiah ti in a lu kha a lo la ta a ni a tih chuan a thu ngaithla tu te ho
thinrim lutuk chu an chik deuh nghur nghur thei hial a ni. Lalpa Lalburha
chuan a vaibel dawn seh keh rawp in Tuidum maw, Lal Zakhan lo in ringrawh
duham hian chintawk a awm a nia, kan khaw ram valh chin lo pawh khaw thar
sahna tur ram zau tak a la awm vei nen, kan khaw kan ral vek pawh pawi ti lo
in maw hun i lo hman i khua ngei kha mei vapah ka chantir dawn khawp a ti ta
chheu chheu mai, a upa te pawh chuan an thlawp tih an lantir nan an lu an lo
bu nghauh nghauh a..
Lalpa Lalburha vek chuan tlangaupa nang tunah ngei hian chhuak ta la,rorel
pui kan neih a ngai a ni, ka khaw raldo thei chin zan in zanriah ei kham hian
Lal tualah kim vek tur ti in thu va puang tawh, pawnlama chin lo ngaichang te
pawh mahni in lam pan tur in lo ti phawt mai teh a tih chuan tlangaupa pawh
79 
 
a chhuak ve nghal thurh a. Lalpa Lalburha chuan le he kan mi man hi a
chungthu eng tin nge kan ti dawn leh a tih chuan an ngaihdan hrang hrang lo
sawi in a then in ti hlum mai an duh lai in a then dam duh an awm bawk nen
thu an hrual mum hlei thei lo, Lalpa Lalburha chuan ka pasaltha te kha in
ngaihdan han sawi ve u la, eng nge in ngaihdan ni ve reng reng a tih chuan
tumah tawng chhuah zai reng an awm lo, tumah an tawng dawn tawh lo emaw
an tih lai chuan Pasaltha Thangzuala chuan aw thian deuh kharh kharh pah
hian, Lalpa in rorel ang kha kan pawm vek e chutih rual chuan rawtna pakhat
lek ka lo siam ve teh ang tha in tih leh tih loh chu in thu thu a ni e. Nia kan
khaw chhiat vek duh tu hi dam reng tlak a ni lo tih chu hre mah i la, la dam ve
hrih phawt ka duh a ni a chhan chu, Tuidum hi kan run duh ngei in ka ring,
khaw hla tak ni lo mahse kan in tlawhpawh tam lutuk bawk nen an khaw ram
awmdan an luhkhan vel pawh engmah kan hre lo a ni si a chuvang chuan kan
tan a tangkai dawn tlat in ka hria a tih chuan Aikunga chuan an lal te a
phatsan thei a nge maw chu a lo ti ve thuai a, Lalpa Lalburha chuan nia kan
tan pawh hlauhawm thei a ni ve tlat a lo tih leh chuan an mi man pa Sangtuala
chuan Lalpa ka nunna min zuah dawn phawt chuan ka tan pui ang che u tin
thil pakhat dil duh chu ka nei ka chhungte pawh an nunna min zuah sak ve
hram rawh u a tih chuan an lo nui dar dar a. Upa zinga pakhat chuan i rinawm
dawn leh dawn loh engtin nge kan hriat theih ang a lo tih ve leh chuan
Sangtuala chuan Thangzuala en pah chuan in Pasaltha hian min hmuhna
hmun hmunah ka lu a la thei ang chumai ni lo in ka chhungte chungah pawh
in duh dan tak in in che dawn nia a tih lehzel takah chuan rin ngam ni turah
an ngai ta a. An mi man pa chu pawn lamah hruai chhuak in, Lalpa Lalburha
chuan engtik nge Tuidum luh chhuah hun atan kan tuk ang, an pasaltha te
chin hi an lo ngaichang ve reng turah an ngai i la, chu hun remchang chu chuh
in va barakhaih thut a tha mai lo maw? In ngaihdan han sawi tlang teh u an tih
chuan an sawi ho leh tliar tliar a, thu mum nei mai thei lo in an thu a saisa leh
ta tlat tawh an upa Thangzuala pa chu lo ding ve in Lalpa hei kan tlangval te
pawh in buatsaih ngai lutuk an awm ka ring lo naktuk rum rum hi chuan rem
lo turah ka ngai, naktip hi a tha mai in ka ring kan nghah rei lutuk chuan
Tuidum ho ngaihtha lo in an tlangval te an lo ngaihven ve thei tlat a tih chuan
Lalpa chuan umnn a tha e, naktuk inbuatsaihna ni atan nise naktip hian kan
chhuak nghal mai dawn nia a lo ti ta a, ro an rel zawh meuh chuan khua pawh
a lo tlai tawh hle mai, zanriah ei tur chuan mahni in lam chu an pan darh ta
sang sang a..
Tuidum Lal In lamah pawh an naute chin ngaichang chuan Lal leh upa te ho
pawh an thu khawm taih a. Upa zinga pakhat chuan hei zan nga lai chu a ni ta
ka beisei ai in an thang rei ta tlat mai a tih chuan a bul a mi chuan nia, han
ngaihven mai a pawi dawn mawn le a lo tih chuan Lalpa chuan ka tlangval te
hi ka ring tawk ngaihven ngai in a awm ka ring hauh lo kei chu a thli thlai uluk
deuh a nih ka ring mahse ka thu lak na leh ka khawnbawl ten tha in tih chuan
pawi ka ti lem lo narawhchu kei zan hnih khat lo ngaihchang leh phawt tha ka
ti kher mai a tih chuan a upa te chuan Lalpa thu nge nge a fing thin teh e an lo
ti liam liam a..

80 
 
Zanriah ei kham chuan Sialsir a ral kai thei chin mipa ho chu Lal In tualah an
lo pungkhawm ta tak tak mai, mipui chin ngaichang pawh tamtak an lo
pungkhawm ve a, an kim thawkhat tawh awm e, Lalpa chuan hma lo hruai in a
hnungah chuan a upa te chuan an lo zui ve dam dam a, Lalpa chu leika
tlangsangah chuan ding pauh ul in, an khua in leido an neihthu te, Tuidum ho
hmalakna te chu khaw mipui ho hma ah chuan a sawi fai ta kelh mai, chutah
mipui ho chu an phin ta mur mur mai, Lalpa Lalburha chuan mipui lam hawi
chuan sang tak ah a ban chu phar chhuak in ti hian a sawi zawm leh ta a, zanin
tlai a ka upa leh Pasaltha te rorel dan chuan naktuk hi inbuatsaihna atan hman
nise naktip hian Tuidum lam pan ni maise kan ti a ni tin Tlangval za sawmnga
bawl vel kal ni se a tha ang kan vai chuan kal a rem lo turah ngai i la, khaw
chhung a nuanau ho lo thlamuan tur kan in dah a ngai a ni, a kal tur chu kan
Val Upa te leh Pasaltha te kutah kan dah e a tih chuan in her vut in Lal In
lamah chuan a lut zui ta a ni. Tlangval kal ve duh in val upa leh an Pasaltha te
an han chim tak tak mai zawng Val upa leh Pasaltha te pawh an buai kher mai,
Val Upa zinga pakhat chu put chhuak in a bul mai a upa in ah chuan tek lut in
a lo chhuah leh chuan tui um sei zet hi lo pawm chhuak in, tlangval te u lo
ngawi lawk tu a tih rual chuan a tui um ken lai a tui chuan tlangval rual ho chu
a theh thawt mai, a hnai deuh ho phei chu a bual hi a ni ringawt, chutah ti
khan tui in a fuh ho zawng kha kan kal mai a niang chu tui in a tih huh ho kha
lo kal rawh u le kan lo en chiang ang chu a ti meuh chu kei ka huh ti in an lo
kal leh ta sup sup mai val upa leh pasaltha te chuan meichher engah lo en in
nang aw nang pawh a fuh che a nih kha ti in a lo thliar nghauh nghauh mai, a
hnung a a fuh loh pakhat kal ve chak lutuk chuan a chil a a awm tuai huh in
keipawh hei min fuh chiang lutuk a tih chuan a tih lai lo hmu ru reng tu
Thangzuala pawh a khi suk mai a tha lo kal rawh a tih chuan hlim tak in ral do
tur zingah chuan a ding ve ta ran mai, an duh tawk an thlan hnu chuan Val
Upa Rokima chu Lal upa leika ah chuan ding in a kal ve lo tur ho pawh tumah
lunghnur lo tur in ka ngen duh chu a ni, kan vai a kal a rem teuh si lo, kan
vangkhua hi sapui emaw ral ah te harsatna tawk thei kan ni si a nu nau lo
venghimtu tur kan in siam a ngai si a ni, ral ram a kal tur te nen kan in ang
reng a ni, tin, ral ram a kal tur zawng zawng te naktip a chhuak thei tur in
naktuk hian in peih vek tur a ni ang, tunah chuan i kal darh tawh ang u le a tih
chuan an kal darh zui sang sang a..
A tuk khua a lo var chuan ral ram a kal tur ho chu an inbuatsaih sang sang a,
silai nei in an si lai hlo te a tang tha lo ange ti in ni chhuah ruak chuan an leika
ah an pho chhuak sap sap a, silai nei ve lo ho pawh in an chempui leh fei te
chuan mi lu a chhawk zawk lo a nge ti in an tat sauh sauh a, thirdeng pa in ah
pawh silai mu lo den tir tawk lah bo lo, nu leh pa, nula thenkhat lah an fapa,
an lawmpa te dam in an lo kir leh a ngem ti in an ei rel pah te chuan an
ngaihtuah rauh rauh a, Thangzuala te phei chu an putu in an chhuak dawn si
a, a nu in a ngaihtuah kher mai mahse mipa rorelna ah chuan in rawlh loh a
tum chiang hle mai, a tukthuan rel te chu tukdang a ang lo kher mai chu chu
Thangzuala chuan lo hrethiam in ka nu hlauthawng mah ta che khuanu zarah
hnehna hla di nen kan vangkhua kan lo lawi lut ngei ang a tih chuan a nu
chuan Taite hei kum upa lam ka lo ni ve ta i nunna te i chan riau riau ang tih hi

81 
 
keizawng ka hlau e mai a tih leh chuan ka nu dam in kan lo kir leh ngei ang tih
ka tiam a che lungngai miahsuh a tih chuan a bai chhuan liam chu a hawlh san
zui ta a.
A tuk khua a lo var chuan zingah hma takah tukthuan ei in a ei kham hmasa
chuan kawt chhuah lam an pan zel a nghah ngai bik nih hlau an ni hlawm
bawk nen an thleng rang hlawm kher mai, Tuidum kal tur an kim chuan val
upa ten thusawi in a ruala kal tur an ni bawk nen hmahruai a kal hmasa tur a
in siam tha an tih avangin kal hmasa tur mi pathum an in ruat chhuak a chung
chu Thangliana te thiandun bakah an khaw pasaltha Thanngura te chu an
thiante chhuah hma in Tuidum lam pan chuan an kal ta a.
BUNG 23 NA
Thangliana te thiandun bakah an khaw pasaltha Thanngura te chu an thiante
chhuah hma in Tuidum lam pan chuan an kal ta a. An thinrim tlangbawk a kal
pawh an kal chak par par hle mai, chhunchaw fak a hun meuh chuan ngaw
chhungah an lut thuk tawh kher mai, karah zankhat bak riah tum lo an ni
bawk a tumah han muangchang an awm eih lo a ni. Thangliana te pawh kal zel
in sakhi ramtla an tawng fu hlauh mai, Thangliana chuan kal par par a, a
remchang lai a zanriah mai tum an ni bawk a ni a tlak fel hma chi an kal hi a ni
hawt mai. An hnunga lo kal te nen pawh an in thlau tawh kher mai, an hnunga
lo kal te pawh ni in suk chen vel a nih chuan buk sual in a then in zanriah tur
an lo buatsaih nghal zung zung a, kal pah a an chawhmeh lak khawm tumbu
leh hnimhnah nem te chu chaw hmeh atan an siam nghal bawk a, an in daih
bawk a niang buk pawh an sual zo rang kher mai, buk an sual zawh chuan ei
rel ho pawn lo peih tawh in an han thu chawl vang vang a, rei mawi tawk an
chawlh hnu chuan zan riah a ei fel ta a ni. Thangliana te pawh buk hran sual lo
in thingthlar bel in an riak mai a ni..
A tuk khua a lo var chuan zing var tianah chhuak in an tum dan chuan zanriah
bawl hun lai vel a thlen hman an in beisei a ni, chutia hmalam pan a an kal lai
chuan Thangliana beng fing zet chuan an lam pan a lo kal thawm a hre ta tlat
mai an hmahruaitu Pasaltha Thanngura chu ko ding in u Thanngur ding lawk
teh kan lam pan in tu emawni lo kal an awm tlat, fimkhur tluk a awm lo e a tih
chuan a kal pui te chuan thawm an han ngaithla vang vang a mahse engthawm
mah an hre ve tlat lo mahse an kal pui Thangliana an hre chiang tlat,
Thanngura chuan thawm kan la hriat ve loh danah an lo la hnai lutuk lo a
niang maw a tih chuan Thangliana chuan nia an thawm a la chiang lo duh ang
thal in awm hmun kan lo rem thei ang chu a tih chuan midang ho pawh chuan
tha an ti in lo chan na tur hmun remchang chu an melh zui nghal sap sap a.
Bihrukna tur hmun remchang an hmuh rual chuan put bo nghal diak i, an
mahni lam pan a lo kal mek te chu tute nge tih hriat tum chuan an lo en kal
mai, a hnu rei vak lo ah chuan an tawng thawm pawh an hre thei ta, an ti ti vel
atang chuan an thah tak te chin bih tur a kal an ni tih an hre rang kher an vai
in pali lai an lo ni, an hma ah engin nge lo hmuak dawn hre hek lo thawm
pawh an dim lo kher mai, chungho zing a pakhat chuan kan lalpa pawh hi a ti
mak ka ti a ni mi ram luahlan tum a chet chhuah kher kher kan pasaltha te
pawh hi an chesual ngei a nih ka ring hei chen chen an thang mai, kan fimkhur
82 
 
a ngai khawp an a ti deuh lang lang a, pakhat chuan kan lalpa hi zawng upa
min Bawlliana hian a thu hnuai chiang em a ni, tuna remruatna zawng zawng
pawh hi upa min tih vek a niang a fapa chapo lutuk te hi ka kham a nia a ti ve
deuh lar lar a, an val upa ni awm tak chuan khai khai naute u mahni khua leh
tui kan thian kan unau te a chhe zawngin sawi vak vak a tha ngai lo e a tih
chuan ti ti dang an vaqrh zui ta a. Thangliana te zawn an lo thlen chuan
Pasaltha Thanngura chu a bih rukna atang a chhuak in chung ho hma ah tak
chuan a din vung mai, tuidum val rual ho in an hma a ding an hmuh chiah chu
an ding chiang hle mai, an ti ti lai pawh an tawp chat mai, Tuidum Val upa
chuang tunge i nih kan kawngkham zawng a i awm mai ni? A tih chuan
Pasaltha Thanngura chuan Sialsir hal darh vek in tum khua leh tui ngei ka ni
in pasaltha te pawh tunah chuan pialral kawng an zawh mek in ka ring a tih
chuan an tum loh deuh a Sialsir tlangval an hmu thut chu an meng phawk
nasa hle mai, a kal ho zing a a hnung ber a mi chuan a silai a lek kang riai riai
mai mahse uluk tak a an thianpa lo vengtu an awm tlat, che chhuak an awm
em tih hriat hmaih tum hauh lo an awm tih hria se zawng a che chhuak hauh
lo ang. Mahse mihring te hian kan hma a thil lo thleng kan hre lawk thei miau
si lo a lawm. A silai a lek kawh chiah chu a hmeh per hma in a sir lam atang
chuan silai lo puak dur in chupa silai a kah tum tu pa chu a leng dawrh mai,
silai mu sa tak in a lu a den na a vang chuan che zui tur a awm lo chiang kher
mai, Tuidum val upa chuan an thi vek dawn tho a, a hriat avangin tunah
pakhat tal chu a thi ve tur a ni ti a au tuarh in Thanngura chu a bawh thut mai,
mahse englai mah a fimkhurna hlauh ngai lo Sialsir val rual te silai mu an
dawng zui leh ta siah siah mai, an tum hmun thleng hman reng an awm lo,
Thangliana kut dinglam atang chuan a maubul hriam tawn tawn chu a thlawk
chhuak zawk mai, Tuidum tlangval pakhat tlanchhe mek nghawng hnung
lamah chuan fuh in i hma lamah a tlang zawlh mai, chupa tlanchhe mek chu
bawk thlawp in a thaw ri ta hrawk hrawk mai, a ka atang te chuan thisen a lo
phuan chhuak bawrh bawrh mai, a thitur chalchang chuan lei chu a chhir deuh
dat dat a. An mi thah tak te ruang chu seng hawi in Tuidum lam chu an pan zui
leh ta a..
Lenglen ar a khuang thliai thliai tak ah chuan Thangliana te ho pawh khaw lan
theih na mual zawlah chuan chawl vang vang tawh in an hnung lam a lo kal
mek te pawh an lo thlen har an ring tawh lo a ni, an buhfai ken ang ang leh kal
pah a an chawhmeh ban kawi te chu an lo siam malh malh. Eng eng emaw an
lo tih lai chuan an thiante pawh in an lo pawh ta, an han in hmu khawm zet
zawng an hlim tlang kher mai, mi za sawmnga bawr vel tan zawng thawm dim
viau mahse a dim tak tak theih meuh loh a chha chu a ni. Val upa leh pasaltha
te chuan an naute che vel thlir pah chuan ral beih dan tur an rel ho nak nak a,
an mi man sawi danah Tuidum hian khan pahnih nei in chhim leh hmar ah a
awm a ni, an Pasaltha te chuan hmun li ah in siam nise zawlbuk bitum tur tam
deuh in Lal In lam lo buaipui tur erawh sawm vel bak a ngai lo turah an ngai,
zawlbuk leh Lal In bei tur bak zawng khaw tantirh atangin lo kal se tih chu an
pawm tlang ta a. Zanriah an ei kham chuan vartian an muttui lai tak a luh
chilh tum an ni bawk a, khaw dai ah chuan a hlawm te te in an thu khawm
thap mai, thenkhat chuan khaw hal sak mai an duh hial a ni mahse khaw in

83 
 
hal sak em chu tha an ti lo a, tin, nu nau leh tar chak lo te chungah em chuan
kut thlak lo tur in an in chah hram hram a ni..
Zan lai ar pawh a khuang ta al al mai, an awm hmun theuh turah chuan an thu
ta far mai, zawlbuk lam lo buaipui tur a ruat te pawn an hual taih tawh mai,
zawlbuk bei tur zingah Thangliana pawh tel ve in, Pasaltha Aikungan a ho a ni,
Thangliana chuan Pa Ai zawlbuk a an silai saw ka khawm theih chin chin va
khawm kan tum chhin teh ang, a vai chuan la thei lo mah i la, kan zing a silai
nei lo ho in engemaw zat kan hum belh theih chuan min pui nasa khawp ang a
tih chuan Pasaltha Aikunga chuan a tha khawp ang mahse va fimkhur la aw,
an man chhuah hlauh che chuan che sual ve thei kan ni tih kha hre reng ang
che a tih chuan Thangliana chu a bu nghauh a, ti chuan Zawlbuk chhung lam
pan chuan fimkhur zet in a kal ta a. Zawlbuk riak tlangval ho pawh an muttui
hlawm hmel kher mai, an mei pui chheh pawh lo mit tawh in a ling chuan an
bul vel chu a lo la en ve va va a. Lo tho thut an awm tak in tih hlauhthawn thu
ah a kil thim lai zel chu chuh in a silai hmuh ang ang chu a la khawm zel a, silai
sawm dawn chu a pawm tun tawh mai, ken a harsat deuh tawh avangin a lak
khawm ang ang chu a thiante lo awmna lamah chuan kal pui in, silai nei lo
haw chu an sem kual dan dan a. Silai hmang thiam deuh ho thlang chhuak in
bawhbel ah chuan an silai an chhuang ta far mai, hmun danga lo relhruk tum
an awm tak in tih thu hla ah zawlbuk chu an hual tel bawk a, hmundanga awm
te pawh an in ring pan pan tawh kher mai..
Tunah chuan van lamah pawh arsi a khat ta pharh mai, Pasaltha Aikunga
chuan a in chhawp sa thing bul lian zet chuan zawlbuk chung chu an vawm
dawt mai a, chumi pah chuan Tuidum val rual te u tho rawh u thawh in hai e, i
vangkhua ah Sialsir val rual ten chenrang an chawi e an ti lauh lauh mai
zawng, Tuidum val rual ho pawh an lo tho sang sang mai, zawlbuk bawhbel ah
Sialsir valrual ho chenrang a in kham fur a ni tih hre ngat se zawng an tho
chhuak mai hauh lo ang le, a lo tho hmasa a piang chu Sialsir valrual chenrang
chuan a lo saithlu nghat nghat mai, Tuidum valrual te pawh an buai tawh kher
mai, an hriam in chhawp lak mai han tum mahse an dahna hmunah a awm
bawk si lo, an buai kher mai, zawlbuk bang bawh thlak tum in Tuidum val rual
te an han bawh rual thawt mai zawng a phuarna nghet hle mahse bang chhak
lam nen chuan zawlbuk pawnah chuan an tla chhuak ta thawt mai, an tlak rual
chuan pawn lam atang chuan Sialsir val rual silai lo puak leh dur dur in
Tuidum valrual ho an hek hauh hauh hle mai, thenkhat ram lamah tlan in a thi
bang leh tlanchhe ve duh lo tlem la awm chhun te lah Sialsir valrual thisen a
tuihal te dang zo an awm lo, an ni hriam nei lo lehnghal tan zawng dan mi an
ni mawlh lo, keipui riltam tak leh chhimtir no ang lek an ni. Khatia zawlbuk a
silai a rik rual khan Tuidum ho pawh run an tawk a ni tih hria in mipa ho tual
a lo chhuak awm ve bawk mahse kil hran hran a nawr an ni tlat si inring leh in
ringlo chu a in an theih mawlh lo, nu nau ho lah mangang in tual ah an tlan
darh chum chum bawk nen Tuidum khua chu mangan au aw leh tap thawm in
a khat a ni hawt mai, tuidum ho chu raldo thei chin chu an thi zo ta, khua a var
meuh chuan lal in tualah chuan Tuidum Lalpa chu an hnungkhirh ran tawh
mai, Sialsir val rual ho in nunau ho chu Lal in tualah an khalhkhawm vek a,
chutah Sialsir Val Upa Rokima chuan Tuidum an beih chhan chu a sawi ta
84 
 
piap piap mai Tuidum ho chuan an lalpa chu huat hmel zeta melh in an zinga
tar pakhat chuan kan khua hian engamaw tak kan la tawh ka ring reng a ni,
kan lalpa thuhnuaitu an awmna hi a rei tawh reng a ni a lo ti charh charh a.....
BUNG 24 NA
Lal in tualah an khalhkhawm vek a, chutah Sialsir Val Upa Rokima chuan
Tuidum an beih chhan chu a sawi ta piap piap mai Tuidum ho chuan an lalpa
chu huat hmel zeta melh in an zinga tar pakhat chuan kan khua hian engamaw
tak kan la tawh ka ring reng a ni, kan lalpa thuhnuaitu an awmna hi a rei tawh
reng a ni a lo ti charh charh a......
Sialsir ho in Tuidum an run atangin hun leh kum pawh a lo vei ta nual mai,
Thangzuala tunah chuan Saithangpuii pawh a kumtluang run lum pui atan an
runah a lawi lut ve ta. Thanliana chu Sialsir in nghahna ni in a tlawmngaih leh
pasalthatna chuan an vangkhua mai ni lo in khualtual a thang pha ta hat mai,
nula ho lah in an run lawi beisei in an khartung a sawn beisei in lo thlir viau
thin mahse nula lam ai chuan ram lam in a lung a la kuai rih tlat, ram lamah a
chhuak hi a la ni deuh reng mai, Kapthianga nen an awm dun tawh hi chuan tu
dang an ngai bik lo. An thiandun chuan an pahnih a a rual a ral beih dan te zir
in mal leh mal te an han in bei thul a chang phei chuan an kut in thlakna hi a ri
leh fawk fawk thin, an in fiamna hi tamtak tan chuan tawrh zawh chi pawh a ni
awm lo e chuti khawp a thahrui hmang nasa an nih vang nge ni thiltih ho na
ah te hian tumah hian an el pha ngai lo hrim hrim, an pasalthat na leh
tlawmngaihna te chu midang hnuai chhiah nan hmang lo in midang tanpui
nan an hmang zawk hlauh a ni. Sialsir mipui ho pawh in an ngaina in an zah
reng a ni naupang ho chen hian ramkal pui an ching a, naupang rual hi
tlangval pui e ti lo chuan an kawi leh duah duah thin, thenkhat phei chu ral
beih te zirtir in naupang zamtha leh huaisen pawh hi an hre khawp mai, chher
tlaka an ngaih deuh ho phei hi chu an kawi ngun zingah an tel a ni..
Chapchar awllen lai ni in hun rei tak atang a Kapthiangan a lo helhkam leh a
in buatsaih ruk na tih puitling a tum hun chu a lo her chhuak ta, Kapthianga hi
hmeithai fa kan tih tawh kha Sialsir khaw hlun ni lo in naupang tlei ve tawh
tak a nih hnu a lo pem lut an ni, an khaw hlui Saipum lamah kal a tum a ni a
thianpa englaimah a phatsan ngai lo tu Thangliana zui tumna chu dan tum hle
mahse a dang thei dawn chuang lo a hria. In a ruk tak chuan a lawm hle a ni.
.
Kapthianga pa kha Saipum pasaltha ni in an khaw in nghahna a ni ve thin, an
ram chhuahna ah kut palh tuar a thi ang in lang mahse Kapthianga nu leh
Saipum khaw mipui thenkhat chuan kut palh a nih an ring lo kher mai.
Kapthianga pa kha kut palh a ni em? Thu dik chu enge? Hun in a la hril ang
chu. Kapthianga pa thih hnu phei hi chuan hmuhsit leh diriam a tawk nasa in
an Lal ber in hmeithai leh pachhia te an en dawng bawk nen an ni nau no
pawm nen chhuanchham in an awm lo chauh chu a ni, Kapthianga nu in tuar
zo lo in Sialsir khua ah hian a pem pui ta kha a ni..

85 
 
An kal tum ni pawh lo her chhuak in tukthuan ei kham chuan Saipum lam pan
chuan an thiandun chuan an chhuak ta hnak hnak a. Kapthianga nu hian a
fapa hnenah tunhma thil engkim hrilh vek tawh in a nu hrilh bak chu hriat
chakna a nei ta tlat kha a ni a, chuvanga an khaw hlui Saipum pan chak ta tlat
kha a ni, a nu in han phal lo in nang lo chu tumah ka nei lo a chhe ber thleng ta
se keimah chauh chuan ka dam zo lo ang ti a kal lo tur a a ngen na pawh zah zo
lo in ka nu engem kan ti nang khuanu zarah dam tak in kan in hmu leh dawn a
lawm, bakah keimah in ka kal dawn pawh ni lo a tih leh zel takah chuan a nu
in lungthlu lo zet in a phal ta kha a ni, Kapthianga pawh hian nuam chu a ti
chiah lo mahse a pa chungah khan enge thil thleng dik tak a hriat chakna
chuan a tur hneh em a ni. Sialsir atang hian Saipum hi khaw chhak lamah
awm in thalai chak tan pawh karah zan li lai riah a ngai dawn a ni, chung ta a
ngaihtuah chhuah zel takah chuan a nu chu a ngaihtuah thin hreawm a tawrh
dan tur, hmeichhia nau no pawm lehnghal in ram hnuai hlauh pawh sawi thei
lo a a tuan pui dan te a ngaihtuah sual chang phei chuan a pum alh lo chauh a
chha chu a ni. Thangliana te thiandun pawh karah buaina tawk lo in zan hnih
lai chu ram dai ah riah rûn an rem ta. Thangliana chuan khua chuan chhuahna
mai tur te hi a awm lo maw, ramdai a riah reng mai zawng a kham awm ta,
nang thing thiam ah kan piah zuang kung pui atang sawn khua han chuan teh
a tih chuan Kapthianga chuan nia lengi run kai pawh a chakawm ve tawh a
lawm le ti a nui huk huk pah in zuang kung awmna lam chu a pan zui ta a,
Thangliana chuan nangpa kha khawi la lengi run i kai ka ring lo i hmel te kha
an hlau in a nia ka ring ti a fiam zui zauh in a hnungah chuan zui in a vaibel
chu a pak talh talh a. Kapthianga pawh zuang kungah chuan sawt chho zau zau
in thing a thiam kher mai, Thangliana chuan zawng nen pawh thinglerah in
um mah u la zawng meuh pawh i ti beidawng thei hial in a nia ka rin ti in a
hnuai atang chuan a lo ti ve sep sep a. Kapthianga pawh lo chhuk leh tawh in
khua ni awm tak chu ka hmu a tih chuan, Thangliana chuan a la hlat hmel em
a tih chuan hla lutuk lo ang, muang lo a kan kal par par chuan zanriah nang
hman chuan kan thleng mah na a ti let ve thuai a, Thangliana chuan chu lam
chu i pan phawt mai ang, nang kawng zawng thiamah hma han hruai la a tih
chuan Kapthianga chuan a lutuk che hian ngawi mai mai teh tih pah chuan
hma an hruai zui zat a. Nghaw hnuai dai ruih te chu hrut zel in khaw awmna
lam ni a an hriat chu pan ding zel in ni a van lai zawl meuh chuan mual khat
chu an liam leh der tawh, lui tui luan na kawr te nuam zet ah chuan chawl in
chhunchaw te chu an han fak te te a chutia engmah enghelh nei lo a an thut
vang vang hnu chuan an piah mual atang chuan silai lo puak dur in vawi hnih
lai a lo puak ta tlat mai, an thiandun chuan in eng vang vangin Kapthianga
chuan ramvak an awm a niang a ti ve mai a, Thangliana pawh chuan a nih ka
ring, khawnge kal in siam leh tawh ang hmiang kan kal na lam tur a ni tho
bawk a kan la chiang mai turah i ngai phawt ang tih pah chuan kal an siam zui
ta a..
An chawlhna ruam atang chuan an bul mual ah chuan lawn in, an mual lawn
chhoh chu a tan zawng a kal in silai rikna lam pan chuan an kal zui leh ta a,
tunah chuan silai lo rik chhuahna mual pawh an thleng, thawm an han
ngaithla vang vang a mahse thawm engmah an la hre lo, Kapthianga chuan

86 
 
thawm a va reh ve maw le, khawi lai hmun tak nge ni hriat a har hle mai a tih
lai chuan silai lo puak leh dur in a lo rik chhuahna atang chuan kawr lam
atanga lo chhuak ni in an hre ta, silai vawi thum lai a rik takah chuan an ngaih
a tha tawh zan lo tih an hmanhmawh dan chuan a hriat mai, chutia
hmanhmawh tak a an kal lai chuan hmeichhe pakhat a te ta that that mai,
fimkhur leh zual in an pan zel a tunah chuan tute nge an nih an hmu thei ta, an
bul velah chuan ruang pathum lai hi an let ngat mai, mipa pakhat hi mi panga
lai chuan lo hual in silai chuan an lo tin far mai an bulah chuan hneichhe
pakhat hi a lo tap karh karh a an lo hual mek chuan mipa pawh in ni tawp lo,
hnung lam atanga mi bei ngam tawk chauh maw in lo nih, mal leh mal a min
bei ngam in awm lo a nih chuan kha ka chempui ngei hian ka lu la rawh u, in
chempui kha zawng mi lu lak nan a bil palh a nge a ti pang pang a, a lo hual tu
te zing a pakhat chuan chuti mai a i thih ka rem ti lo, khuaah reng ka hming
thatna tur min hliah khuh zel a, nuam tak chuan i thi hauh lo ang ti in a lo
nuihsawh vel a, an hual beh mek pa chuan mahni tap lum a in ti pasaltha tan
hming thatna a hlawh chhuah theih ngai loh ti in hlau hauh lo hian a lo chhang
let ve thuai a, a hma bawk a lo tawngtu bawk khan hmeichhe lam chu en in i
pa lalna ram chu a tawp tep he kan tih tur kan tih zawh a khawchung kan luh
hun hun chu i hnung i chhungten an lo zui hun chu a ni mai, i lakah hian
nuam kan tawl phawt ang fam chang mai atan chuan i sakruang mawina hian
a phu lo ti in it hmel zet hian a hmui chu an liak zauh zauh a. Nula chuan in
tenawm hle mai ka pa pawh in phiar ru a maw nuamsa tak chuan in leng reng
bik tawp lo ang tih pah chuan chil a chhak that a chupa chuan nula biangah
chuan beng ri thlawrh in a beng tu tha pek a na bawk a niang nikhaw hre lo in
a let nghal tawp mai, an hual beh mek chuan hmeichhe chungah pawh kut in
thlak hreh lo maw kei Lal Vankhama khua Pasaltha Thangbilha hi ka tlan ngai
lo mipa tak a min hma chhawn ngam in awm thlawt lo a mi? Ka kut phuarna
hi phelh ula mipa tak in i sawi fel ang u mi dawihzep ho a lo ti leh ta piap piap
mai mahse a mah hual bet mek tu te hian in mal beih ah chuan an ngam tlat
lo, an zinga pakhat chuan an hotupa melh pah chuan U Ngur kan mi lawilo pa
hi ka kap dawn e i ti fel law law teh ang u a tih chuan Ngura chu lo bu nghauh
in a zawt tupa in silai hmeh puah mai a tum lai tak chuan an piah thingbul
phen atang chuan silai lo puak dur in silai a Thangbilha kah tum mek tu chu a
let chiang hle mai, an piah ah chuan leng dawrh in che leh tur a awm lo chiang
hle mai, chutia an rin lohna lam a silai lo puak chuan a barakhaih chiang hle
mai chet mai na chang pawh an hre lo Thangliana silai lo puah hnu lawk khan
Kapthianga silai pawh a lo puak ve nghal dur in a tum a thelh bik hauh lo, silai
mu thun pawh tum tawh lo chuan Kapthianga chu a chempui nen an dawk
chhuak zawk in Thangliana erawh a hman thiam em em mau bul chang a tawn
tawn zum a kut king hnih a hum chung in an dawk chhuak nghal zawk mai,
silai hmeh puah tum a lo lek chhuak mek Ngura te chuan an silai an hmet
puak hman tlat lo, Kapthianga chuan pakhat lu chu a sat uai nghal hnawk mai,
Thangliana pawn a bitum pa hrawk hrawl chhum hmak khawp chuan a mau
bul chang chu an chum lut thawih mai, chupa chu thaw ri hrawk hrawk in a thi
tur chalchang chu a leng dat dat mai, a la dam awm chhun pakhat erawh silai
keng ve hek lo a chempui hum lai chu thlauh rawk in ram ril lam pan chuan a
tlan zui dawr dawr mai mahse thui a tlan hman lo thangliana mau bul chag

87 
 
pakhat zawk chu dawk chuak zawk in tlanchhe mek tukhum a tlum thawih
khawp chuan a bur vu mai, tukhum a maubul chang bur vu nen thui tlan theih
hek loh bawk thlawp khawp chuan a tlu fel ve leh ta der mai, khatia
Thangliana te thiandun lo lang thut kha Thangbilha pawn mak a ti in a phawk
ve kher mai, an mahni an lo chhan a ni tih a hriat chuan a thaw huai mai. A
rilru tak chuan a lawm kher mai, a nunna chan ngei dawn in a in hre hman tlat
a ni. Kapthianga chuan Thangbilha an phuarna hrui chu zai chah sak in i tha
maw a ti thuai a, Thangbilha chuan keichu ka tha e mahse kan Lal fanu kha tih
pah chuan Lalfanu lo leh reng na lam chu a pan thuai a, lal fanu mar vel an en
chuan a mar chu a lo la tha kher mai, Thangliana chuan a lu hai a la harh lo
mai mai a niang a tih chuan Thangbilha chuan mi dawihzep ho mai mai chuh
keimah ngei in han hmachhawn ka chak hle mai tih pah chuan a ha chang chu
a thial zui rap rap a.
BUNG 25 NA
Thangbilha chuan mi dawihzep ho mai mai chuh keimah ngei in han
hmachhawn ka chak hle mai tih pah chuan a ha chang chu a thial zui rap rap a.
Chutia Lal fanu Sairengpuii an hual thup lai chuan lo rum chhuak deuh tiah
tiah in zawi sap hian tui a lo ti a, Thangliana chuan tui thawl a an tui pai lai
chu Sairengpuii ka ah chuan tam vak lo hian an far lut ta a. A hnu rei vak lo ah
chuan Sairengpuii pawh a lo meng ta an hawi kual vel chu a hmelhriat loh
khua val an hmu chu a mit meng a tang chuan a la hlau tih a hriat a hnu deuh
ah Thangbilha a hmuh chuan a mit atang chuan mittui lo sur nghal zung zung
in a in hnit ta feih feih mai, Thangbilha chuan hnaih sauh in lal fanu hlau reng
reng suh tunah chuan kan him tawh e, engmah hlauh tur a awm tawh a nia a
tih chuan Thangliana te chu an en kual leh thuak thuak a. thangliana chuan
khawi khua leh tui nge in nih aw? Lambun in tawk em ni a tih chuan
Thangbilha chuan Vapar khua kan ni e, kei hi Thangbilha ka ni a a naute thi
lam hawi chuan ka naute an ni a chuan hei hi kan lal fanu Sairengpuii a nih hi.
Lambun chu kan tawk a ni mai ang chu mahse min bei tu te hi kan khaw
khawnbawl fa leh a thuihhruai te an nih kha, kan lal chu Zakhuma a ni a, a
unaupa Lianhrima khuangchawina a kal tum kan ni a hetiang hian kawng
lakah beih kan tawk ta a ni ti in an chanchin tlangpui chu a hrilh nghal zung
zung a. Lal fanu chu la hawi kual deuh zuk zuk in a thla a la ngam chiah lo tih a
hawi her atang chuan a la hriat. Thangliana chuan a nih chu maw le a pawi hle
mai a lo ti let thuai a. Thangbilha chuan thiante u kan lawm lutuk a nia, khawi
lam a kal tum nge in nih tute nge in nih min hrilh thei a ngem ti in zah tak
hian a zawt ve ta a. Kapthianga chuan a ni dawn tak maw, Sialsir khua leh tui
kan ni e, kei hi Kapthianga ka ni a, ka thianpa hi Thangliana a ni e, khualpang
zin mai kan ni, lawmthu sawi a ngai reng reng lo kan in tasng fu a ni ve mai a
tih chuan Thangbilha chuan Thangliana leh Kapthianga maw in nih kan
vangkhua ah hian in hming chu kan hre lutuk a lawm, sapui in thiandun a in
chaih hlum dan te ral in dan chung chang te kha a lo tih let chuan Thangliana
chuan khualthang leh ar pan chuk chu a pun duh an tih kha engmah kan ni bik
lo e ti in in phah hniam tak chuan a lo ti ve thuai a..

88 
 
Sairengpui pawh tunah chuan lo harh chiang tawh in a hahdam hmel chu
hmuh a nuam kher mai, Kapthianga chuan a lo en leh voh voh thin tumkhat
Sairengpuii lo hawi chhuak nen chuan an mit a in tawng chu a lai chhe lutuk
chu a hmai zawng zawng a sen chhuak vek thei hial a ni. Thangliana chuan lo
nuih suk suk pah hian a rilru in Thiangek i in sawi ang chu i ni lo chiang hle
mai a lo ti ve a. Ro te rel in kal zui zel ai chuan khawlam pan phawt mai chu an
ti tlu ta a, thim rual chuan khaw luh hman an beisei a ni..
Buaina tawk lo in unau hmel hai vel a ni tawh awm e, kawt chhuah lungdawh
ah chuan an thu khawm thap a, kal leh mai an tum Lai chuan Thangliana
chuan ngaihtuah chhuah thut nei ni awm tak chuan an ding deuh dat a, ngawi
lawk teh u Thangbilha en chung chuan nichin khan Ngura in tih khan lal
phiarrukna awm ang tlat khan a sawi a hetia kan luh mai chuan a fu dawn lo
tlat a tih chuan Thangbilha chuan a ni dawn tak maw? Engtin nge kan tih tak
ang a tih chuan Thangliana bawk chuan engpawhnise hei khua a thim tawh a,
kawng tum pangngaiah kal lo in mi kawmkar hrut in lal in lam i pan phawt
mai teh ang u, Ngura pa kha lal upa a ni em ni? An chet tum dan kan hriat
phawt a ngai a ni a tih chuan Thangbilha chuan aw ni e, a upa min a ni,
pasaltha kal pui nge nge kan chesual teuh hle mai a lo ti leh thuai a.
Kapthianga chuan ngawi lawk te u, rawtna chhe te ka lo siam ve lawk teh ang
hei hmeichhe kal pui kan ni si a duh angin thawm a dim theih loh tak in chin
bih tur kal hmasak a chi loh maw a tih chuan Thangliana chuan a tha khawp
tak ang, nang lo awmpui mai rawh kan pahnih a kan kal chuan engmah kan
bih chhuak tak tak lo ang, Thangbilha nen hian kan va bih chiang a nge a tih
chuan Kapthianga chuan nangin lo awmpui rawh kan pahnih in kan va kal
zawk a nge a lo ti ve vat a. Thangliana bawk i chhe khet khut emai thawm i
chhuah nasa lutuk ang i thawmah an man chhuak vat ang che, hetah lo awm la
thawm i chhuah lo ber ang nui vur vur chung chuan an ti zauh a, Kapthianga
chuan i chhe ver vur nang aiin thawm ka chhuah lo zawk ang a tih chuan
Thangbilha chuan Kapthiang nang lo awmpui mai rawh Lal fanu venghim tur
chuan ka ring zawk che nui vur vur pah a a tih leh chuan nangni pahnih mai
mai chuh ti in chhan dan vak a thiam loh takah chuan va kal vat mai teh u a ti
ve ta a..
Thangliana te thiandun pawh thawm dim zet a khaw chhung lutin kawrkar zel
chu an bel a khaw thimtawh bawk nen kal a sawt lo kher mai muang chang a
tawlh hret hret in lal in pawh an tawlh thleng ta, rangtak a lal in thawm hriat
theihna lam turah chuan kal nghal in Thangbilha chuan kan upa min hi a awm
nge awm lo kan bih chiang chhin a nge tih pah chuan lal in chu a hnaih hriau
hriau a rei mawi tawk a thang hnu chuan Thangliana bulah chuan lo kir leh in
Lal leh upa te tawngkam atang khan kan upa min chu a pum nuam lo
chhuanlam in lal in a chuangkai lo a ni awm e, engtia hma han lak zel chi nge
ni a tih chuan Thangliana chuan a thu rual pui te nen a fapa te chin an lo
ngaichang a ni ngei ang, upa min te in lam kan bih chhin dawn em ni a tih
chuan Thangbilha chuan upa min te in ah chuan an awm ka ring lo a makpa te
in lamah an in hmuhkhawm dawn pawn an in hmuhkhawm ka ring mah zawk
a fanu te hi in dang tawh in fa nausen nen bak an awm lo, bakah tui khur
kawng lam veng hmawr lam a ni bawk nen a remchan ber ka ring a tih chuan
89 
 
Thangliana chuan a rinawm ber a nih chu chu lam chu i pan phawt mai ang a
tih chuan upa min fanu te in lam pan chuan tuikhur kawng lam pan chuan an
her liam leh ta a. Thangliana te thang chhung chuan Kapthianga te pahnih
chuan sawi tur an van dun kher mai, mahni chauh a nula bul a awm
Kapthianga lah chu a lai chhia chu sawi tur reng a hre lo, Sairengpuii chuan
bul tan in an khaw chanchin vel chu an zawt a chuta tang chuan eng eng emaw
sawi in a in pawh ve tawh khawp mai, Sairengpuii pawh a riltam theihnghilh
hmak chuan a awm thei ta, Kapthianga zia a chhuak chu Sairengpuii pawh
khiang rah tla ang mai a ni..
Thangliana te pawh upa min makpa te in chu thlengin an han ngaithla chiang
chu an rin ang ngei in patling panga vel lai lo awm in a hlim hmel kher mai,
upa min chuan ka fapa te pawh an lo thleng har tawh lo ang mi leh sa nei tam
lo mah i la lalpa ber kan thu hnuaia kan dah theih chuan mipui ho chu kan
thunun thei mai in ka ring, a bula mite en chung chuan nangni pawh tun ang
reng hi chu in ni hauh lo ang tuna upa ho khi kan ban vek anga nangni upa
atan ka ruat ang chu nga chumi hunah chuan khaw chhung a in duh duh hi in
nei thei tawh ang a ti sap sap a. Thangbilha te chu tawlh hla hret in Thangbilha
chuan zawi sao hian kan lalpa in phiar ru a maw lo ngawi tak ru in chak lo
khawp ang, tumah dam in in chhua hauh lo ang tih pah chuan a ha chang a
thial ri bap bap a. Thangliana chuan in in ah kal i la a him i ring em Lalpa
hmuh kan ngai bakah lalfanu te pawh an riltam tawh in ka ring a tih chuan
Thangbilha chuan harsa in ka ring lo helam chu a ngaihtuah awm in ka ring lo
upa min thurualpui te kha mei engah khan ka hmu thei vek a tu te nge an nih
pawh ka hri e, upa min chuan a neih sum seng in a thuhnuai tih a hriat reng
mai tih pah chuan an in lam chu an pan zui ta a..
An in an thlen chuan thawm an han ngaithla vang vang a, thawm chu a reh
kher mai an han ngaithla chiang chu tap mei eng in a chhun chinah chuan a nu
leh pa hi lo thu in eng eng emawni sawi chuan an ti ti sap sap hi a lo ni a,
Thangbilha chuan hlauhawm a awm lo a hria in a luhka ah chuan lawn in in
chhungah chuan a lut tlang nghal a Thangliana pawn zui ve nghal in
Thangbilha nu leh pa in an fapa leh khual val an hmuh chuan mak ti in an
meng phawk kher mai mahse Thangbilha chuan thawm chhuah a bengchheng
lo in a ti thuai a a nu leh pa pawh in hrethiam in engmah thawm an chhuah zui
ta bik lo a ni. Thangbilha pa chuan taite enge a awmzia kan lalpa unaupa te
khua ah in awm tawh ang chu tih nak a lai in khawnge kan lalfanu ti in a lo
zawt thuai a, Thangbilha chuan thil thlen dan chu a tlangpui in an hrilh zung
zung a, a thil sawi lai chuan a nu leh pa chu an lo chek leh tlak tlak thin a
tawpah chuan Thangbilha chuan ka pa lalpa kan tan hmuh a rem rih lo tunah
hian kan khua hi a ralmuang lo lalpa i hmuh a a ruk a kan in biak a ngai a ni,
tunah Kapthiangan lalfanu chu a awm pui ka nu kan chaw thing neih ang ang
kha han bawk teh chuan sarep kha fun tel bawk la aw, lalfanu pawh a ril a tam
tawh ang,ti in a nu chhanna pawh nghak ta lo chuan, a pa en chung chuan i
hnungah kan lo zui ang che lalpa chu kheuh hran dan hram i zawng dawn nia a
tih lai chuan a nu chuan hei taite chaw ei bang pawh kan ngah lo khawp mai
han chhum na hman a awm awm bawk si lo a tih chuan Thangbilha chuan ka
nu a awm ang ang hi a tawk rih mai kan tamchhawl tur a veng chuan a tawk
90 
 
mai a lo ti let ve thuai a. Thangbilha pa chuan a nih poh a hnu khawnge lal in
lam ah chuan i han chuang kai dawn chhin teh ang tih pah chuan a puanven
siam that hrut hrut pah chuan a chhuak zui ta a, a hnungah Thangbilha leh
Thangliana pawn an zui chhuak ta a. Pawnah chuan Thangbilha chuan nang
kan lalfanu te lam lo va pan la a hma a kan in hmuh na ah khan ka lo nghak
ang che a tih pah chuan sarep tlang khat chu la in a thial zui chap chap a,
Thangliana pawn hrethiam tak in chaw fun chu la in dai lam chu a pan zui ta
a..
Thanglianan dai a thlen chuan faifuk zauh in a thianpa chu an ko a Kapthianga
te pawh an bihrukna atanga lo chhuak in chaw fun leh sarep pek pah chuan an
kalna chu an han sawi zung zung a, Kapthianga chuan lalfanu nngmah in i lo
awm ngam a ngem an ti zui thuai a lalfanu lah chuan ngam teuh lo mai a lo ti
bawk nen Thanglian engtin nge ni dawn ti in thangliana chu zawhna an zawt
let thuai a, engpawhnise lo awm pui leh phawt mai tawh lalpa kan biak theih
hunah chin ka la in hrilh leh dawn nia a tih chuan Kapthianga tan pawh tihdan
vak awm hek lo a lo awmpui leh phawt chu a ngai a nih hmel kher mai..
Thangbilha te pafa chhuak ta pawn lal in thleng in an vanneihna in a la um zui
a ni chek ang chu lal in an thleng chhoh rual chuan lalpa zun zung tur nen an
in tawk ta hlauh mai Thangbilha pa chuan lal in chuang kai ngai lo a hun
remchang a hmu chu a lawm kher mai thil thlen dan tlangpui a hrilh chuan a
ni pawh in hrethiam tak in rei vak lo lo nghak a in thiar chhuan lam a lo hmuh
a tum thu hrilh in in chhungah chuan a luh san leh ta a..
Lalpa Thangbilha te bihrukna a thlen chuan Thangliana pawh lo thleng tawh
in Lalpa in Thangliana a hmuh chuan mak a ti kher mai mahse Thangbilha
chuan thil thlendan a sawi lai chuan lalpa thinrim chuan a vaibel dawn chu a
seh keh rawp mai a sawi zawh meuh chuan lalpa thinrim lutuk chu tawng
pawh a tawng chhuak mai thei tlat lo, a hnu deuh chuan ka upa min ka mi rin
ber in min phatsan a maw a va mak ngai ve a ti khur deuh dar dar a,
Thangliana chuan Lalpa hausakna leh nawmsakna hian mihring te hi min ti a
thei khawp a nia a lo ti vat a. Thangbilha chuan Lalpa engtin nge kan tih ang
tlangval engzat nge a thu hnuai kan hre si lo a, hmalak dan tur hriatthiam a
har hle mai a ti deuh charh charh a. Lalpa pawh a buai kher mai an ngawi
deuh vang vang a chutah lo tawng chhuak leh in kan val upa Rinmawia hi chu
a rin ngam ang chu maw biak fal theih dan a awm chuan an chet chhuah hma
ngei a hup in tih dan a awm mai ang, a ni pawh khu naute nei deuh a nia, a
rintlak turah ka ngai a tih chuan hmuh fal dan tur te chu an ruahman zui ta a..
Tlangaupa in an val upa zawlbuk a awm a ruk a a zuk biak hnu chuan val upa
chuan a kawi te chu engamaw thut awm tak a lo ring ru turin a chah nghal
diam hnu chuan Thangbilha te lo nghahna lam chu a mah chauh chuan a pan
ta a. Thangbilha chuan saw u Rinmawia pawh a lo kal a lawm ti in a lo
kawhhmuh vat a, Thangliana chuan amah chauh a lo kal tur khan kan ti in ka
hre sia a lo zui tu an awm tlat a tih chuan Thangbilha chuan midang awm ka
hmu hauh lo a tih chuan a hnungah sawn lo zui tu an awm tlat a tih chuan
Thangbilha chuan enthlatu an awm pawh a ni thei kan fimkhur a ngai a nih
chu a tih chuan Thangliana chuan nang lo awm la a hnunga lo zuitu saw ka va
91 
 
chiang a nge a tih chuan Thangbilha chuan a kawi te zinga mi pawh a ni thei
engtia han tih nge i tum a tih chuan tihdan a awm mai ang ti a chhangin an
awmna atang chuan tek chhuak nghal in an mahni lo pan mek tu Rinmawia
zuitu bitum nghal chat pah chuan a chhuak ta a. Rinmawia pawn pel tawh in a
hnunga lo zuitu chu a fimkhur kher mai, Rinmawian thawm a hriat phak lohna
niawm a arin atang chuan a lo zui zel hi a lo ni a, Thangliana chuan a chet
danah Val upa kawi te zinga mi a ni lo tih ringin kuk thluk tawp chu a tum ta a,
chupa a bihrukna atanga lo chhuak leh chiah chuan thil phe zawk hmu in a lu
hai nikhaw hre lo chu a let nghal tawp a, lei charah chuan a mu ta ngat mai.
Thangbilha leh Val upa pawh lo in din chilh ran tawh in, Thangliana lam chu
an lo en dun kal a. Thangliana pawn a mi kuk thluk pa chu pu nawlh in
Thangbilha te lam ah chuan kal in Val upa te bul a thlen chuan, Thangbilha
chuan kan upa min kawi te zinga mi a ni ngat mai a tih chuan Val upa chuan
kan va chesual teuh ve kan fimkhur a ngai dawn hle mai, thil awmzia min han
hrilh fiah phawt te u a tih chuan Thangliana chuan hei aia hla ah hian i ti teh
ang u, hepa hi thu zawh fiah te pawh a ngai maithei a tih chuan , val upa chuan
a ni khawp mai tih pah chuan dai lam chu an pan leh ta phawt a..
Val upa te in hmu khawm pawh an buai ve tawh kher mai, an ngaih te lam lam
a tha tawh lo hial a ni, a kawi te zinga pakhat chuan kan naute lo nghak lo hian
kan che chhuak mai dawn em ni, helama kan naute ho nen pawh kan hup thei
mai lawngmaw a tih chuan an upa min chuan theih pawh thei mahna mahse
ka fapa te kha lo nghak phawt mai teh ang u an hmanhmawh vak lo a nih ka
ring, zan rei lam a chet an hisap pawh a ni mahna, that pawh a tha reng a tih
chuan an hotupa han hnial ngam awm hek lo tha an ti tlang leh ta rih a..
BUNG 26 NA
Upa min chuan theih pawh thei mahna mahse ka fapa te kha lo nghak phawt
mai teh ang u an hmanhmawh vak lo a nih ka ring, zan rei lam a chet an hisap
pawh a ni mahna, that pawh a tha reng a tih chuan an hotupa han hnial ngam
awm hek lo tha an ti tlang leh ta rih a..
.
Thanglianga te pawh an mi man an han en chiang chu an val upa kawi te zinga
mi a lo ni hauh lo, hrui an hmuh theih ang ang chuan an phuar zui malh malh
a, a harh chhuah huna a au mai loh nan hnah nem chuan a ka an hnawh sak ve
tit tet a an mi man an tih fel chuan Thangbilha chuan thilthlen dan vel leh
Lalpa te nen a an thurel zawng zawng chu a hrilh ta vek a, Val upa chuan
hlawm tak chuan upa min pawh pachhia leh hmeithai te in ah a leng lut peih
ka ti reng a ni, hetiang a lo tum vang lek a ni maw ti in a chek zui tlak tlak a,
chutih lai chuan an mi man pa pawh lo harh ve riai riai in a hawiher ah a lu a
la kai tih a hriat a hawi kual deuh nghal hru hru a, Thangbilha chuan khaw
tawn tirh a hmeithai fapa a nih saw ti in Thangliana chu a hrilh zui nghal malh
malh a. An mi man pa a lo harh chiang a lo din hual taih tu te a hmuh chuan a
hlauhthawn hmel kher mai, Val upa chuan thut hnaih in Beisei engkim kan
hre vek tawh engkim min hrilh rawh thu i zep a i sawi tha duh lo a nih chuan
kan lal phatsan tu i ni a, kan lal thupek ang in i nunna ka la nghal ang a ti ram

92 
 
hmak mai zawng Beiseia hlau lutuk chu a khur ru dar dar a. Beiseia chu hlau
khur dar dar chung chuan athu hriat ang ang chu a hrilh fai ta kelh mai a
tawpah chuan khawngaihin min nun hram rawh u, kan upa min thil min tiam
kha keini hmeithai fa tan chuan a awhawm em a ni, engtikah mah kan neih
theih hauh loh tur a ni si a ti in chuai raih chung chuan a thusawi chu a tlip ta
a. Val upa chuan mi sawmhnih chuang lai an ni si a engtia han ruh chi nge
maw ni le, an hotupa hi man i la chuan tlangval te hi chu an bengdaih thei mai
ka ring a tih chuan Thangbilha chuan aan hruaitu te hi bitum hmasa phawt
mai teh ang u kan chet vat a ngai tawh in ka hria kan muang sual hlauh dah a
nge a tih chuan val upa bawk chuan engtin nge kan hlin chat ang aw an ti vang
vang a, Thangliana chuan khualval mai mah ni i la rawtna ka siam ve rem in
tih chuan rawtna chhe te ka lo siam ve dawn em ni a tih chuan val upa chuan
ekhai han siam ve ta che in zarah hei chen kan thleng a in tel lo chuan a
hmawr pawh kan bawk thei nang le a tih chuan Thangliana chuan tihdan mai a
vang emai an in hmuhkhawmna kha pan phawt i la thlem chhuah theih kan
neih chuan a awlsam deuh mahna, kan val upa hian a naute pali nga vel hruai
tel bawk se a that ka ring, an chet hma ngei a kan chet khalh a ngai a ni a tih
chuan a aia tha rawtna siam mai tur hre hek lo Thangliana rawt ang chuan kal
tlang pui phawt mai nise an ti ta a..
Upa min te in hmuhkhawmna an thlen thlak a tih dan tur an sawi ho nak nak
lai chuan in chhunglam atangin thawm a lo chhuak ta tlat, thawm lo chhuahna
chu an en thap a zawi muang in kawngka chu lo nawr tawlh in pahnih chu an
lo chhuak ta, an kal hnu chuan lo zui tu an awm mai tak loh ah chuan
Thangliana te chuan an tum ram an thlen hma ngei a, man hman tha an ti in
man hman ngei tum chuan Thangliana leh val upa kawi te zing a mi pahnih
chu kal nghal in kan sawi tawh ang in an in hmuhkhawmna hi a fal deuh hlek
a, thawm pawh dim vak lo chuan midangin thawm an hriat mai theihhma a
man hman chu an tum a ni. Chutia an hnunga thawm lo chhuak avang chuan
upa kawi te zinga khawchhung lam pan mek te pawh chu lo ding in an din rual
chiah chuan Thangliana te chuan an bawh nghal rawp a Thangliana ruahman
angin a mah in pakhat zawk chu a tum a athiante pahnih chuan pakhat chu an
lo bi tum ve a ni. Thangliana chuan a bawhtluk ruak chuan a kiu hmang chuan
a hmaiah a nghawk sawk mai a chupa tan lo tum a in sang phek mek pawh a
zawi nghal hnawk mai, leiah chuan a vial nghal ngawl ngawl a. A bekah ri no
chak khawp a an hnek leh buai mai zawng che leh tur a awm lo chiang kher
mai, a thiante pahnih pawh in thawm chhuah hman lek lo in an lo chingfel ve a
an mi man pahnih chu dai lamah an pu liam nghal vawk vawk a, khatia
Thangliana te chhuah hnu khan in atang khan mipa la awm ho pawh lo chhuak
in Thangbilha te ho in lo hup bo ve tum mahse upa min leh patling pakhat an
relh bo thei tlat, Thangliana te nen an in hmuh a chin an in hrilh hnu chuan
upa min te chu thih huam in an che duh ang tih an ring pha tlat, ring pawh an
ring sual lo chiang kher mai Lal in an thlen chuan lal in chu a lo ri nuai nuai
tawh mai, lal leh upa, upa min thurual pui ve duh lo ho chu luhka ah chuan
thingthit tirin silai in an tin reng mai, upa min thuihhruai tlangval ho pawh
luhka ah chuan ding khawm ve lat in silai fawng nga vel lai an kawl tlat, Lal leh
upa te nunna a derthawng tih an hriat chuan lal lamtang te tan pawh chet mai

93 
 
theih a ni tlat lo. Upa min Lal tenawm mirethei leh pachhia te hmusit a
endawngtu hi kan lal atan kan pawm tawh lo, lal dang kan neih a hun tawh ti
in a au deuh lang lang a...
Val upa chuan ka hlauh ang ngei ngei maw, kan lalpa nunna chhan na tur a
nih chuan tumah thah hreh loh tur ti in a naute chu a hrilh malh malh a ti
chuan in sem darh in a kil thim lai chuh chuan an kal darh sang sang a. Lalpa
chuan a upa min chu melh ran in hetiang hi chu i tih duh ka lo ring lo a sin ka
upa te zingah pawh ka mi rin leh thurawn ka lakna ber ah ka lo hmang che a
ka ti sual hle mai ti in a chek deuh tlak tlak a. Zan rei la ni lutuk lo nen thawm
hria chu lal in tualah meichher nen an lo chhuak khawm tak tak a, lal in tual
pawh meichher eng chuan a ti eng kung mai, a upa te zingah chuan upa min
tel lo in pathum lai an lo hel ve tlat chung te hlei hlei chu lalpa chuan mak a ti
kher mai, a rorel an chhuikir a hmeithai leh pachhia te lakah hleihluak tak in
ro a rel awm a hre si lo, atawpah chuan a upa min chuan a khaw mipui te chu a
hausakna hmangin a thlemthlu a nih a ring ta a. Upa min chuan zanin atang
hian he lal tlak tlai lo zet hi lal a nihna atangin kan ban e tun atang chuan lal
thar ka ni tawh ang, tunah ka rorelna min tawmpui duh chu lal luhka bulah
hian lo tawlh hnai u la a duh lo ho zawng kha chu tawlh hla nghal ru mahse lo
bik bo tum in awm chuan ka fapa leh a nauten an hual bet vek tawh chu ti in
dawt hmang chuan a au luah luah mai, a hualtute hre ngat se chuan ti hian a
au lo tawp ang le, mipui engamaw zat chu upa min lamah chuan an tan ta tlat
mai mahse atam zawk chuan lal phatsan ai chuan thih pawh an pawi ti lo. Upa
min chuan tunah lalpa lu hi ka tan dawn a min dang tur in awm em actih
chuan tlangval pakhat hi lo chhuak in nang lal in phuahchawp hnuaiah khan
ka kun lo ange tih pah chuan a chempui hum chung chuan thih leh thih ti in a
tlan ta thut mai mahse a tlan thui lo kher mai, lal luhka atang chuan silai lo
puak thuai in chupa chu a let nghal tawp mai, upa min bawk chuan at so duh
in la awm em a tih chuan a rek chiang hle mai, thaw ri pawh a hriat theih hial,
upa min bawk chuan a chempui hmang chuan lalpa lu lak ngei tum chuan a
zak kau meuh in a chem chu sang takah lek in a vai hman teuh kher a sin
mahse a vai hman tlat lo, in hnuai thim zing atang chuan silai lo puak dur in
lal in bang deng dawt khawp in a leng dawrh mai, chumi rual chiah chuan silai
vawi thum lai lo puak leh in, hel lo tal buai lai chu chuh in Thangliana te chuan
an hriam lek chungin a lo dawk chhuak zawk mai, upa min kawi te zing pakhat
in silai hmeh puah tuma a lek kang chiah chu Thangliana chu leika ah chuan
zuang kai zawk in chupa lu leh taksa chu in zawm leh ngai tawh lo turin a
chhawk sak nghal hmawk a, a thiante pawh lo thleng ve nghal in thinrim ha
chang thial an ni bawk a an che na bian biang kher mai, Thangbilha hmel an
hmu phei chu hawi ka ho chung in an tawlh dawr dawr mai, hel ho chu tumah
nung dam in an chhuah lo, khatia Thangliana ten upa min leh a kawi te an
beih rual khan lal lamtang te chua lo bawh ve nghal in an tan tlanchhiat
ngaihna a awm lo tlanchhe ho pawh mipui in an lo chil rawn zel mai si, lal in
tualah chuan hlim leh lungrual tak a tualchai ho thin, fehkawng khat zawh ho
an in chil ta mai chu Lalpa chuan pawi a ti kher mai mahse dan tumna a nei lo
a fanu thah tum mai pawh ni lo a lalna thlenga lak sak tumtu chu dim a tum in

94 
 
chhanna an ka chhuah a a awrawl seng a tum lo, a awm hmunah chuan a lo
uipui tui lian thlir veng veng mai a ni..
Buai a reh hnu chuan Lalpa chu lo ding chhuak in, a upa min hel dan zawng
zawng chu sawi in a fanu a u te khua a kal tur lam bun an nih dan zawng
zawng a sawi hnu chuan mipui ho chuan mak an ti in an chek deuh tlak tlak a.
Upa min chhungkua an man ang ang te chu duhthlan tir in an khua a awm an
la duh chuan an awm thei ang a pem an duh pawn an pem thei tih hrilh in
khaw chung a hriam lek an tum a nih chuan an nunna zuah a tum loh thu
chiang tak a sawiin a zahngaihna sang ber a nih thu a sawi zawh chuan
Thangbilha te hnenah chuan lawmthu sawi in a fanu te hruai tur in tlangval te
a tir liam zui nghal a.
BUNG 27 NA
Upa min chhungkua an man ang ang te chu duhthlan tir in an khua a awm an
la duh chuan an awm thei ang a pem an duh pawn an pem thei tih hrilh in
khaw chung a hriam lek an tum a nih chuan an nunna zuah a tum loh thu
chiang tak a sawiin a zahngaihna sang ber a nih thu a sawi zawh chuan
Thangbilha te hnenah chuan lawmthu sawi in a fanu te hruai tur in tlangval te
a tir liam zui nghal a..
Upa min chhungte leh hel ho chhungten lal zahngaih theih zia an hmuh chuan
an lawm kher mai, khawdangah pem dawn se lo vah hun a ni tawh lo bawk
nen an tan buaina zakhua a ni ringawt dawn bawk si, an rilru a lal hnena
lawmthu sawi mawlh mawlh chung chuan in lam an pan ta a..
A tuk khua a lo var chuan Lalpa chuan Thangliana te hnenah chuan lawmthu
hrilh in, eng harsatna pawh tawk u la hei hi in khua a ni tih hria ula in tan kan
in kau reng a ni tih min hriatsak dawn nia a ti charh charh a. Thangliana
chuan lal hnenah chuan lawmthu sawi in kan vanneih vang chauh a ni ti in in
phah hniam tak chuan lalpa chu a chhang charh charh a. Lalpa in a ngen angin
chumi ni chu a fanu leh a pasaltha thlahual nan an vawk chum talh ei sak ve
tur a a ngen ang in chumi ni chu an cham ve dawn a ni. Hmun dangah pawh
thlen phal lo in lal in ngeiah chuan a thlen tir ta a, kha chen awmdun ta chu
Kapthianga leh Sairengpuii pawh in nel in ei rel pah chuan an in fiam nui leh
ar ar thin, Kapthianga bula awm chuan tupawh hi an khi sung reng mai zawng
a ni. Vaparah chuan nikhat cham in a tuk vartianah chuan an pan tum Saipum
lam pan chuan an chhuak zui ta a. Vapar khaw ho sawi dan in karah zankhat
an riah chuan an kal tumna Saipum chu an thlen hman an ring a ni. Saipum
ho hi khual val an ngaithei lo in an tlangval te hian khualval te chu zanah buan
in a tir lamah tlangval pangngai buan tir in a tawp lam an chauh hnu in an
khaw buanchak chuan a bin hrep zel tih thu te hrilh in vapar khaw ho chuan
fimkhur turin an chah malh malh a. Karah zankhat riak in a tuk behliang mun
hun velah chuan Saipum dai pawh thlengin a nu chah angin Saipum an awm
lai a, an thiantha tak a sawi chu pan tum in kawtchhuah lungdawh atang
chuan khaw chhung chu an pan chhat chhat a. Kapthianga ten Saipum an
chhuah san dawn pawh khan dai thlengin an thenawm pa Pu Rodawla hian a
thlah nghe nghe a ni. Saipum khaw chhung an luh chuan tual velah chuan

95 
 
naupang ho an in fiam nak nak a, a then an lo in kawibah a, naupang thenkhat
lah harh rual tih takah an lo in um kawi ve zawr zawr a. Naupangho in
Thangliana te hmel an hmuh an in fiam lai chu chawl meuh in an lo thlir thup
a, naupang thenkhat phei chuan hlauh hmel zet hian an lo en far bawk a.
Kapthianga chuan naupang pakhat chu pan hnai in mama khawnge Pu
Rodawla te hi an awm a tih chuan apu a lawm lo kal ru ka hruai ang chu tih
pah chuan a pu te in lam pan chuan a kal thauh thauh a. Kapthianga chuan
Thangliana hnenah chuan a va han vanneihthlak kher ve le tih sap pah hian a
nui vur vur a, Thangliana chuan engdang a chhang lo chuan a thianpa chu a lo
nuih let ve suk a. Kal pah chuan in inrem dan te a khawthleng te chu chik tak
chuan a kal pah chuan a en zel a ni, hetia a tih chhan pawh engamaw chet thut
ngai pawh awm thei, chet sual a awm loh nan a ti a ni..
Pu Rodawla te in an thlen chuan pa ber leh atu niawm tak hi lo in awm in Pu
Rodawla niawm tak chu leika ah chuan a lo thu voh voh a, a hmelah a upa ve
tawh tih a hriat mai, chutia a tupa upa zawk in khualval an hmel ah pawh
pasaltha tih hriat zet a lo hruai chu a lo thlir vung vung in a, Thangliana te
thiandun chu mak ti zet in a lo thlir vang vang a. Pu Rodawla te in an thlen
chuan a tupa chuan apu hei kan in awmna min zawt a ka lo hruai a nih hi, ka
leng leh dawn tih pah chuan athiante awmna lamah chuan a tlan let leh ta
vang vang a, Pu Rodawla chuan a aw thian kharh kharh in vala te u tute nge in
nih ka va hre mai lo chu em, a tih chuan Kapthianga chuan kapu in chhungah
lut phawt i la kan la in hmelhriat dawn nia a tih chuan Pu Rodawla chuan
Kapthianga hmel a hmuh chuan hmuh tawhna nei tlat in a in hre si, an
ngaihtuah thin a ngaihtuah chhuak zo si lo rilru buai zet chuan a tupa chu
pawm in in chhunglam chu a pan ta a..
In chhungah chuan Pu Rodawla chuan vala te u ka hre mai tlat lo che u, kan lo
upa ve ta deuh a niang, kan in in lo zawn chat danag min hria chu a ni phawt
mai tih pah chuan Kapthianga chu en in vala nang hi ka hmuh tawh hnu i ni
ngat mai marawhchu khawnge ka hmuhna che ka hre chhuak zo ta mai lo a tih
chuan, Thangliana chu lo in rawlh ve vat in ka pu min la hmu lo ang, zawi sap
hian Sialsir khua leh tui kan ni a, kei hi Thangliana ka ni a ka thianpa hmuhna
i nei tawh a i hriat hi Kapthianga a ni apa chu in khaw pasaltha sapui kut a
boralta Saikapa fapa a ni e a tih chuan Pu Rodawla mak ti chu a meng phawk
nasa kher mai, hmuh tawh na che nei tlat a ka in hriatna pawh kha a awm lo
hran lo e, i pa i chhun hle mai, tih pah chuan ngaihtuah nei ni awm tak chuan
pawn lam chu a thlir zui vang vang a, chutah Thangliana chuan lo sawi
chhunzawm in ka pu khawngaih kan nihna hi min zep pui hram kan beisei
thildang chu nakinah kan la sawi zel dawn nia atih chuan Pu Rodawla chuan
hrethiam tak hian a lu a bu nghat nghat a..
Kapthianga chuan ka pu in inah hian tu tu nge cheng a tih chuan Pu Rodawla
chu lo harh zawk ni awm tak hian Kapthianga chu a en vang vang a, chutah ka
fapa te nupa, nichin a lo hruaitu che u kha a fa upa zawk a ni hei hi a chhang
chiah tih pah chuan a naupawm tal thlak tum mek chu an pawm tha leh sauh a
chutah a harh ve tawh lutuk a keini upa lam tan chuan awm a buaithlak ve
khawp mai nui var var pah hian a ti a. Thangliana te thiandun chuan Pu

96 
 
Rodawla chu a nupui awm an hmuh mai loh avang chuan a boral tawh a nih
ngei an ring a, chutia eng eng emaw an sawi lai chuan a fapa te nupa chul ram
kal pawh chu lo thlengin an in a khualval lo awm chu mak an ti kher mai
mahse engmah zawt ta lem lo chuan an phur vel chu an dah tha malh malh a..
Zanriah ei lai chuan Pu Rodawla chuan an mikhual te chu a fapa te nupa a
hmelhriat a, in pawh tlang tak chuan zanriah chu an ei ho ta a. Thla en lai ni in
Saipum pawh a en eng leh ta pum mai, naupang tualchai ho pawh tual lai
velah chuan an chiar leh nak nak tawh mai, chutih lai chuan luhka tlangsang
lamah chuan Pu Rodawla leh Thangliana te thiandun chu an ti ti muk hle mai,
a tawpah chuan Pu Rodawla chuan Kapthiang thudik chu i pa kha sapui kut
tuar a boral a ni lo a sin, kan khawnbawl fapa ngenmu dawng vang a fam a ni a
sin a tih chuan Kapthianga chu a sa phat mai, a thinrim lutuk chu a puak lo
chauh a ni. Kapthianga chuan ka pu a nih leh thudik chu engah nge in zep ni
ka nu a hmeithai phah a chuan kei mite hmuhsit fahrah ka nih phah bawk a
sin a ti khur deuh dar dar a. Pu Rodawla chu in thiamlo tih hriat zet hian lei
lam bih chal chung chuan taite ka tihpalh a ni min ngaidam hram teh ka dawih
zep vang a ni, kan khawnbawl leh a fapa khan i pa kha an er em em a, a thih
theih nan thang hrang hrang han kam in han valh thin mahse an awk fu hlei
thei tlat lo, a tawpah chuan an ti fuh ta a ni, a hretu kan ramvahpui dang ho
kha chu an ti lungawi thei mai kei chu khang thil kha ka duh lo a mahse hei ka
ka hup nan ka ke a chhiat phah ta a ni a ti charh charh a. Thangliana chuan ka
pu a nih chuan upa te chhungkua chu hmu duh ta i la hmuh mai theih in an la
awm a ngem a tih chuan Pu Rodawla chuan Thangliana chu en ran in vala a
mak khawp mai kan upa te chhungkaw chunga thil thleng hi, khatia
Kapthianga te nufa an pem hnu lawk khan an fapa kha sapui kutah a thi ta kha
a ni, an pa kan upa lah kha nasa zet in a dam lo vak mai in lo kal hma kar khan
kan lo vui liam chiah a ni a tih chuan Kapthianga chu chek tlak tlak in ka pa
phuba ka la thei lo tur hi a na ka ti em a ni zawi sap hian a ti ta a, Pu Rodawla
chuan vala i pa phuba chu khuanu in a laksak ah che ngai mai rawh, mi diklo
leh fel lo te hi chu nun tluangtak hi an nei tak tak ngai lo a tih chuan
Thangliana chuan nia ka pu dik lo leh fel lo tak hian kan chakna leh theihna
hmang hian han ti thin mah i la rei a lo daih tak tak lo a nih hi maw, khawnge
lawmpa zawlbuk kan kai dawn em ni khualval zawlbuk kai har lutuk pawh a
zia lo anga a tih chuan Kapthianga chuan nia ka pu engpawhnise zawlbuk kan
hai kai ve phawt a nge a tih chuan Pu Rodawla chuan nia han kai tak rawh u
mahse han fimkhur u la, kan tlangval te hian khual buan hi an thiam vak lo a
ni tih pah chuan a fapa chu au lung lung in, hei kan nau te hi zawlbuk han kai
pui tawh khual tan zawng a nuam lo a nge a tih chuan a fapa chuan ni tuk e a,
khawnge i han kai ang u hmiang tih pah chuan hma a hruai ta a..
Zawlbuk an thlen chuan val upa leh tlangval nula rim lo ho leh zawlbuk
chhuahsan tawh si, zawlbuk a lengkai tlem a zawng ho tih mai loh chu an lo
awm lo, val upa te chuan puitling tak in an lo lawm thiam kher mai, thut hmun
te rem in an ti ti vel lo ngaithla chuan Saipum val upa leh paho kiangah chuan
an thu far mai, an khaw hming leh an hming diktak thup in zawlbuk hi an
chuangkai a ni a chhan pawh Kapthianga hian a nihna hi hre rih lo se a duh
tlat a ni. Lenghnawt ar pawh lo khuang thliai thliai in tlangval ho pawh an lo
97 
 
haw khawm ta tak tak mai, tlangvalho in khual val an hmuh chuan an buan
chak kher mai mahse an val upa in nakzan lamah kan buan dawn nia a tih
avang chuan tumah in tilui duh lo in an val upa thusawi chu an zawm thap a ni
mahse an khaw pasaltha tuaitir chapo zet zet a lo haw chuan zaninah ngei hian
kan buan tur a ni ka in buan hma chu tumah kan mu lo ang a ti bau mai si, he
an Pasaltha tuaitir hi an khua ah chuan a neinung pawl ni in Saipum khaw in
nghahna a ni chho mek nen an val upa te pawh hian an khap ngam vak lo a ni
hei vang hi a ni mahna an khua ah hian a huaisar phah hle a ni bakah Lal hian
an chhungkua hi a tlawn ti tih deuh tlat a ni, val upa ten nakzanah kan ti mai
dawn nia an tih deuh pawh chuan an val upa te pawh a zah hlek lo mai, chuti
khawp a val upa te zahlo chu khawi khuaah mah Thangliana ten an la hmuh
ngai loh avang hian mak an ti kher mai, ai upa te chucan zah a ni ngai a, neih
sum leh pai hian mihring te hi min lo dah hniam thei hle a ni tih pawh an hmu
chiang hle mai. Kapthianga thinrim sa bawk nen chuti khawp a an val upa zah
lo tu chu a ngaithei bau lo mai, a thut hmun atanga lo tho chhuak in khawnge
chuti khawp a in bua chak chu kan in buan poh a niang chu marawhchu kawng
kal chau kan nih min hriat sak la buan dan tawk min thiam turah ka ngai in
phah hniam tak hian a ti sap a, Saipum tlangval chuan buantual lo chhuak
tawh ka dim ngai lo, khawnge bang deng dawt khawp in kan vawrh teh ang che
an ti zui mai zawng Kapthianga pawh a sa zawk mai i theih a thu le a ti ram ve
ta hmak mai, val upa chu lo chhuak in inbuan tur chuan in man tir in khai le a
tih rual chuan Saipum tlangval chuan eh pawh a ti hman lo zawlbuk bang chu
a deng puar pawp mai, Saipum tlangval ho pawh in an rin loh leh awlsam
lutuk a an khawtlangval a phawi, a phawi mai pawh ni lo chiag lutuk a a vawrh
chu mak an ti kher ka ho hian Kapthianga chu an en tlawk tlawk mai, a mi
vawrh pa pawh lo tho tuah tuah in Kapthianga bul a lo thlen chuan ka in ring
hman lo mi in ring lo lai chiah a mi i beih ngam tih pah chuan Kapthianga chu
a lo dawm leh chat mai, Kapthianga chuan uai i lo la in ring hman lo a ni maw,
tunah chuan in ring tawh ang che aw tih pah chuan a mi beih tur pa kawg ah
chuan an man zui ve chat a. Val upa in khai le a tih rual chuan an tang dun
nghal phat mai, Saipum tlangval chuan vawrh a tum hle mai awrawl chhuah in
han tang mahse Kapthianga chu thingbul thli leh ruah a lo thlen chang pawh a,
a dinna ah nghet taka a ding ang hian a che eih lo, Saipum pa lah chu a tang
lutuk a sen tawn tawn mai mahse awmzia a awm thei meuh lo, Kapthianga
chuan kei ve thung aw tih pah chuan patling in phesep vihphun an phawi ang
mai hian awlsam zet in a phawi leh ta mai, chutah nghat lawk duh lo chuan a
chawi kang ta reng mai, a mi chawi pa lah a ke a leng fuat fuat mai si, a chak lo
hmel chu a pe chhe kher mai a tawp a tawp ah chuan a nghat ta dawp mai,
Saipum pa lah a tal na lamah lo in ring hek lo a thu hnawk mai a ni. Saipum
tlangval chu a thinrim tih Val upa chuan hmu in a lo in rawlh vat a, au deuh
lung lung hian ekhai khualval lakah kan tlawm mai dawn em ni, buan ngam
kan la awm em a tih chuan a reh duak mai a tawp ah chuan an khaw buanchak
palian leh hrawl zet mai chu lo chhuak in khawnge kan buan ve a nge khualval
lakah kan khua kan thangtlawm lutuk dah a nge a tih pah chuan zawlbuk lai
chu a lo pan ve chhat chhat a, tlangval ho pawn zawlbuk mei chu chhawm alh
tha in tunah chuan thawm pawh a ri leh hulh hulh tawh mai, Saipum ho hian
Kapthianga chu chak in beoh har hle mahse an khaw buanchak hi chu a hneh

98 
 
an ring bik lo a ni. Kapthianga pawn a mi beih hmasa ai kha chuan thahrui
chhuah ve deuh ngai in a in hria a ni mahse hmuhsitna leh endawngna avanga
an chhuahsan he khua a tumah hi a ngaina thlawt lo, tlawm erawh a tum lo
chiang hle mai, a rilru chuan in fuih sauh sauh in i chak thei a in ti mawlh
mawlh a. Val upa in khai le a tih rual chuan in phawi tumin tan an la nghal
phat mai, an han tang tak tak chu zawlbuk pawh a nghing luih luih thei hial a
ni, Kapthianga pawn a hma a, a mi beih ngawt ai chuan beih har a ti ve hle mai
chutih rual chiah chuan Kapthianga beitu pawh chuan a beisei ai in a chak tih
a hre chiang tawlh tawlh mai, zawlbuk val rual ho thawm pawh a na tha hat
hat kher mai, a tawp a tawpah chaun Kapthianga chuan a phawi kang ta nawlh
mai Saipum ho mak ti lutuk chu an thawm neih lai pawh chu a reh nghal duk
mai, an khaw buanchak hi tuman an la phawi thei lo a ni mahse Kapthiangan a
phawi tlat si, a thawh hnihna nei leh turin an in chelh leh ta ran mai, an val
upa chuan le a tih rual chuan an in elh leh ta ngian ngian mai, an han tang tak
tak chu an ti hrawl te hi sazu tiat tiat in a kal kual tual tual mai a ni, a tawpah
chuan Saipum khaw buanchak chuan a phawi ve ta hlauh mai, Saipum
tlangval ho phur leh lawm lutuk chuan an zawlbuk chu an chuanchim ang tih a
hlauhawm thei hial a ni, in buan pahnih te pawh an hah bawk a niang an awm
hmunah chuan an thaw hlawi hlawi mai a ni, rei vak lo chawl in in buan leh tur
chuan an in vuan leh ta ran mai, Saipum khaw buanchak chuan ka hlahthlam
tawh dawn miah lo che a nia i tha pui kha han chhuah ve tak tak teh a tih
chuan Kapthianga chuan nuisang chung hian lutuk tlat min hlahthlam a ngai
lo ang a lo ti let ve sap a, an mit leh mit ah chuan an in melh ran mai, val upa
chuan tunah a tih rual chuan Saipum khaw buan chak chuan a thiam thil
hmang chuan vawrh ngei tum chuan hma an la tak tak mai a, Kapthianga
pawh a chesual teuh thin khawp mai, a tuan ranna in a la chhan ve hram hram
zawng a ni, an tang lutuk chu an thla te pawh a tla bat bat thei hial a ni,
Kapthianga chuan kei ve aw tih sap pah hian sir tluk pui tur awm tak a awn in
Saipum buanchak in lo in ven a tum tal buai laitak chuan awp hniam leh thut
in a in rin leh hma chuan phawi vawk in tlangval rual ho deng dawt khawp
chuan chiang zet in a vawrh ta zawk mai, tlangval rual ho pawh a nelh tlu
hnawk mai, a sir kil thim atang chuan Thangliana chu lo nui suk in a tha tiang
tur kha a lo ti sap a. Saipum val upa chuan thinrim an awm a hlauhthawn vang
leh an mualpho tam a hlauh avang chuan in buan chu ti tawp in mu tur chuan
a ti ta hlawm a. A tira bul tan tu ber kha a nem ta bawk nen tha tak chuan an
mutna tur chu an siam sang sang a mahse Kapthianga te thiandun chu awlsam
tak a kal tir tum lo an awm tlat enge lo thleng zel ang hun in a la hril ang chu.
Saipum val rual ho in khualval an lo tih thin dan in Thangliana te thiandun an
lo ti ve thei tlat lo thenkhat phei chuan mut pah chuan a lian zawk pawh kan la
buan lo a nia, engang tak a chak ni ang maw an ti ru sap sap a. An mikhual te
hi hre chiang ngat se zawng tuna an hmuh dan ang ngawt hi chu a ni hauh lo
ang le.
BUNG 28 NA
Thangliana te thiandun an lo ti ve thei tlat lo thenkhat phei chuan mut pah
chuan a lian zawk pawh kan la buan lo a nia, engang tak a chak ni ang maw an

99 
 
ti ru sap sap a. An mikhual te hi hre chiang ngat se zawng tuna an hmuh dan
ang ngawt hi chu a ni hauh lo ang le..
Saipum ah zanhnih lai an riak ta, eng harsatna mah la tawk lo in, a hma zan a
an inbuan in khaw chhung a fan hneh bawk a, nula ho phei chuan Thangliana
te thiandun chu an run lo kai se an ti deuh sup mai a ni. Saipum a an awm
chhung hian Saipum lalpa rorel danah chuan Thangliana chu a lungawi zan lo
kher mai, engamaw tak tih a duh a ni marawh chu tihdan mai a hre bawk si lo
Saipum an chhuhsan hma ngei a rorel dan dik hmuh tir a tum ran a ni. A
zanthumna a lo thlen chuan tlangval ho pawh zawlbuk an kai leh tawh, lenglen
ar a la khuang lo bawk nen zawlbukah chuan thut khawm thap pah in ti ti
hrang hrang an vawrh a an hlim hle mai an nui leh dar dar thin, chutia ti ti
hrang hrang an vawrh lai chuan dai lam atang chuan sa a tla e tih thawm a lo
chhuak vau vau mai, chu thawm chuan zawlbuk a tlangval awm ho chu a ti phu
suau mai, an val upa chuan chu sapui mai mai chu aw a ninawm kher mai, a
fing ropui si a, zan in lam a kan man hman lo a nih chuan naktuk khawvar
hunah chuan man ngei tum a ngai tawh ang a huangtau sawt emai tih pah
chuan zawlbuka meichher tur an tun khawm thap a mi pakhat chu la in
zawlbuk a mei ah chuan an dep kai nghal zat a, sapui chetna lam chu an pan
sang sang mai, Thangliana te thiandun pawh Saipum val rual ho rual chuan an
kal ve a, sapui chuan vawk a lo la chu ni in a neitu te hlau chu an lo la khur dar
dar a, a nei tupa in sapui in vawk a liampui na lam chu a kawh hmuh nghal zat
a, a tir lamah chuan a hnuk tih hriat zet hian perhte i lo vel chuca pe sun mai
mahse chung hnim lo pe sun chu a awm zui hauh lo mai, mak an ti kher mai, a
hnu an hlauh a ni der mai, a bul vel an han en kual pawh chuan a hnu hma
awm reng a lang lo. Saipum val upa ho leh pasaltha ho chu an beidawng kher
mai chutih lai chuan Thangliana te thiandun chu tlangval nawlpui chu lo kal
pel in sahnu an chhui tawp na chu an han en kual vel a Thangliana chuan
rindan a nei ta tlat mai, a rilru chuan he sapui chu a te chhe lo tawp mai an ti
sap a, meichher eng atang Kapthianga chuan a thianpa hmelah thil hriat a nei
tih hria in a hnaih nghal thuai a. Thangliana te thiandun hian an silai lek
chhuak lo in chempui chauh an lek chhuak a. Thangliana chuan sapui kalna
awm a, a rin na lamah chuan kal in lei lam ni lo chunglam chu a en a thui vak
lo a kal hnu chuan thisen far hnah a lo kai chu a hmu ta mai reng a chutah
Thangliana chuan an thlentirha an val upa lo besawm tu ber chu ko in u
Zalawm lo kal lawk teh a ti deuh lar lar a chutah Zalawma pawh chu lo kal in
thil hmuh i nei em ni a tih chuan, Thangliana chu buk nghauh pah in he sapui
hi a te hauh lo a sa lak pawh hnuk lo in a pu kang nalh thei a nia tih pah chuan
hnah a thisen far chu an kawhhmuh zui zat a, Zalawma chuan a lo ni maw he
sapui hi kan khua hian ka bei nasa tawh khawp a sin a hnu hi kan hlauh zel
mai a, a chag leh a sa lak ei zawh chiah loh te hi kan hmu leh ringawt thin hei
vang hi a lo nih hi a hnu kan hlauh fo a ti charh charh a. Chutah lo tawng
chhuak leh in zah leh tlawm pawh kan sawi thei lo a nih hi hma han hruai la
kan lo zui ang che tih pah a, a silai ken lai pek a tum chuan Thangliana chuan a
ngai lo e ti khan ka hnung lam atang khan min lo veng rawh u tih pah chuan
chu sapui hnu chu a chhui ta par par a, a tir a chapo tak a lo chhawn tu pawh
in tihngaihna hre hek lo sapui a lo lan thut pawh a chet khalh hman ngei tum

100 
 
chuan a in ring ru pan a, mualkhat lai an um zui ta, Thangliana chuan he sapui
zet chu a dangdai hle mai he tiang a thui an sa lak an kal pui ngai pawh ka hre
lo e a ti sap sap a, Val upa Zalawma chuan khawvar hun a chhui ah kan ti mai
dawn em ni zan thilte a ni bawk si a landanah a sa lak pu nawlh thei chu a te
chhe lo tih a hriat mai a chet sual pawh a hlauhawm a lawm le a tih chuan
Thangliana chuan in thu thu a ni mai, mahse kan tawn har vak chu ka ring
tawh lo a lo ti ve var a, Val upa leh Pasaltha ho chu an in rawn khawm malh
malh, a tawp a tawpah chuan chuan kir phawt a a tuk lam a chhui zui mai chu
tha an ti tlang ta a, Thangliana duhdan a ni lo kher mai mahse khualval lo in
rawlh ve na chi ni a, a hriat loh avangin a thutluk na chu pawm lo viau mahse a
pawm a ngai miau si a, an hnungah chuan leh hawi deuh zak zak chung chuan
khaw chhunglam pan chuan a kal ve ta a, an khawlam te a ngaihtuah kai zel a,
an khua Sialrlsir ni ngat se an kir dawn loh teh lul nen, an khua a ngai ru
vawng vawng mai a ni. Zawlbuk an thlen chuan nula run kai hun ni tawh hek
lo zawlbuk tual leh a chhung velah chuan a hlawm te te a thu khawm in an ti ti
mar mar a, Thangliana te pawh zawlbuk tuala an mei chhem kiangah chuan
thu ve in lo hal a hun hnai tawh bawk nen khawlam pan hnaih chu tha an ti
tawh a ni. Zawlbuk chhunga val upa ho chuan Thangliana te thiandun
chanchin chu sawi mam mam in an val upa chuan khatia vawitam sahnu kan
bo han hmu chat thei kha chu mibik tak a ni ngei ang a tih chuan inbuan
atanga sawi kai in, an khua a an cham chhunga an thlenin te sa an barh malh
malh dan te sawi kai zel in tlema naupang val upa kam liam lo chang ho phei
chuan a ngaisang kher mai..
A tuk khua la var chuan tukthuan te ei in tlangval zawng zawng kal kher ngai ti
lo in Val upa, Pasaltha leh tlangval tlema zawngin sa hnu chu chhui tha hria in
a kal tur te chu an in siam fel zung zung a, Val Upa Zalawman a ngen ang in
Thangliana te thiandun pawh an tel ve dawn a ni. Zan lama sa in a khawih sak
te in bulah chuan in nghak khawm in an kim chuan kal in zan lama an chhui
tawpna chu an pan ding nghal vang vang a, a hmun an thlen chuan Thangliana
chu hma hruaitir in a hnungah chuan midang ho chuan an lo zui dam dam a,
thui tak pawh an la kal lo Thangliana beng fing zet chuan thawm a hre ta tlat,
sapui ngei a nih ringin a thiante chu thawm dim tur in an zaizir zauh zauh a,
chutah an Pasaltha Kapthianga vawrh hrep kha lo kal in eng thawm mah ka va
hre lo ve sapui a hnai em ni elsen deuh tak a a lo tih chuan Thangliana chuan
ka ring ti chauh in a lo chhang a, chupa bawk chuan ring ringawt maw a va ho
mai mai e aw tih pah chuan hmalam a pan zui nghal zat a, rei vak lo an kal leh
hnu chuan sapui thawm ngei a lo chhuak ta, sapui thawm a hriat rual chuan a
ding chawt mai, a hnunga kal Kapthianga chu a nui ruh ruh a, ka thianpa hi i
la hre chiang lo a ni a ti sap a, val upa Zalawma chuan fimkhur rawh u in hliam
kan awm hlauh a nge tih pah chuan hma an hruai zui zat a chutah Pasaltha ho
chuan lo zui in a pan hnai zel a, sakei pawh an hmu thei ta sakei an hmu zet
chu tlangval kal ve thenkhat chu an khur thei hial a ni. Sakei lah a hahum dum
dum mai bawk si, a sa lak lo chhuh tum tu te chu rum khum in a kal kual
thuak thuak a, kah nuam tawk ni tawh mahse kah rem in a awm duh hauh lo
mai, val upa Zalawma awm hmun sawn tum chu hmu fuh in awp pawh awp
hniam hlek lo chuan a zuan ta thut mai, val upa Zalawma lah a bih rukna

101 
 
hmun atangin a lo chhuak laklawh tawh bawk, rem leh rem lo chuan a silai an
hmet puak dur mai mahse a tum a fuh lo nge ni chu sakei chuan a tum a thulh
phah lo chiang kher mai, Val Upa Zalawma bul a thleng tep tih chuan tu emaw
ni hian a lo bawh thlu tawp mai, sakei in zuan pah a ben thluk tawp a tumna
chu a thelh chiang ve hle mai, Val upa bek chu a thaw ve chuai ang le. Sakei
pawh chu zuang tlang zawk in zuang leh nghal mai tum chuan a in siamrem
leh nghal a, sakei tum rual chuan Saipum pasaltha silai chu puak leh dur in a
sa huat ah a la fu chuang lo a kawlh tawk chauh chuan an kap fu leh ta tlat,
Sakei thinrim chu huk dum dum in lei a beng dup dup mai, hawi kual ruai ruai
pah chuan a lo kap tu lam chu a en hru mai, Thangliana chuan u Zalawm
sawlai thing phenah sawn va kal nghal rawh tih ri sakei in a hriat rual chuan
Thangliana te lam chu a lo hawi nghal zawk mai, sakei mitmeng chu a rapawm
kher mai, a sen rum mai, Thangliana chuan a bul vel chu an melh kual ruai
ruai a mahse han in phen na mai tur a hmu tlat lo, a nih nih kan ni anga ni mai
lawm tih pah chuan a chempui chu a hum ta ran mai le. Sairal an tih ngei mai
chu a lo in khawh chhuak zawk mai, Thangliana pawh lo awm tawp a tum lo
chiang kher mai, sakei lo zuan chhuah rual chian chuan dawk chhuak ve nghal
zawk in Sakei in ben leh tawp a tumna chu thle zeuh a lo bum pah in a
chempui hriam zet chuan a dul nem laiah chuan an rin hrak hrawk mai, sakei
pawh a huk tuar thei, lei a thlenhma chuan a ril chu a lo uai chhuak pur a lei
charah chuan a tla thum dup mai, lei a tlak rual chiah chuan Kapthianga chu
dawk chhuak zawk in sakei thluak lang hung chuan an chhip thlak ngheng mai
a sakei chu lian in huaisar hle mahse pasaltha pahnih kut a tuar meuh chuan a
zalh raih raih mai. Kapthiangan sakei a bawh chilh rual khan silai lo puak
thuai in Kapthianga pawh a let nghal tawp mai, Kapthianga let tawp a hmuh
rual chuan Thangliana chu a thianpa bulah chuan tlan phei nghal in
Kapthianga mal atang chuan thisen a lo chhuak ngiai ngiai mai, Kapthianga na
ti chu a rum deuh hak a mahse vawikhat bak a ni lo, Thangliana chuan a diar
ah lai chu phawrh in thisen chhuak tih tawp tum chuan a tuam sak malh malh
mai, a tuam zawh a, a lo ding chhuak leh mitmeng zet chu mi naran mai ni lo
pasaltha a mah hmachhawn tu tan pawh en ngam chi a ni lo, a mit ah chuan
sar a lo zam leh ta kalh mai, a bul vel a val upa leh pasaltha te pawn a mitmeng
chu an en ngam thai lo, Silai a kap tu pa chu a pan chhat chhat mai, silai a lo
kap tupa pawn en ngan lo in lei lam chu a bih ran mai, Thangliana chuan
midang hnunga hmingthat phet lo tum ho hi ka mi huat ber a ni tih pah chuan
a silai lek lai khur dar dar chu a phih thlak sak nawlh mai, a silai ken lai a phih
thlak sak rual chuan a bula thing vuak nan an hmang zui siah mai zawng silau
kawm chu a tla chiang kher mai, a bula lo ding lo en rengtute chu a e thawt
mai, chupa a silai a phih thlak sak pa chuan a lo bawh zui thut mai mahse
Thangliana mibik sa leh ral hma a la tlawm ngai lo, bawh fuh tum chu boruak
bawh nen a in ang reng chu pa lo che chhuak thut chu lo tawlhsawn san zeuh
in a khabe ah tak chuan a lo hnek sak siah mai, chupa chu vir zawk in leiah
chuan a mu nghal zawt a, che leh mai tur a awm hauh lo a khabe a bal loh
chuan a vannei khawp ang, chutia an khawpa sawisak a a awmlai chu hmu thei
lo in an Pasaltha pakhat chuan silai in Thangliana chu a lo tin rap mai mahse
Thangliana thaw te pawh a ti sai pha eih lo, Thangliana chuan silai a lo tin chu
melh ran chung chuan hmet per rawh le, thih hi ka hlau hauh hleinem, mahse

102 
 
hei erawh hre reng ang che ka thisen a luang a nih chuan Sialsir tlangval leh
pasaltha te an ngawi mai mai hauh lo ang a tih chuan a bul vel a awm ho chu
an thum deuh hak mai, chutih chhung chuan Kapthianga pawh thei leh thei lo
hian Thangliana bulah chuan a lo ding ve tau mai, an hma chhawn mek te hi
an hre lo a ni, Sialsir fachuam te an ni tlat. An val upa chuan Sialsir a, Tuikum
khua kha in in ti si a in hming leh khua in zep em ni a lo ti zauh a, Kapthianga
chu hul hak a nui chuan Sialsir khua leh tui kan ni kei hi Kapthianga ka ni a ka
thianpa hi Thangliana a ni, duh loh a in en san in khua chhuahsan tu Pasaltha
Saikapa kut palh tuara bo ral ta kha ka pa a ni e an tih chuan an mak ti lutuk
chu an hawi phawk hlawm kher mai. Thangliana te pahnih chu an lo ral hriat
ve a, a tak a la hmu hek lo hriat loh pawh hi a awm lo e, silai a tin tupa pawn a
cho loh a ni tih a hria nge ni a silai lek chu a la thla leh ta riai riai a. Thangliana
hnek thluk pa pawh lo harh ve tawh in an lo bawihsawm malh malh a, an
boruak i pik zual pawh reh tawh in an sakei thah te chu bel chiang in lian an ti
kher mai a sa lak erawh chan a lawi an nei lo, an val upa chuan sakei zawnna
tur hlang siam tur chuan tlangval ho chu an ti nghal zung zung a, Kapthianga
chu zawn tum mahse ka kal thei a lawm a tih deuh tlat avang chuan zawn na
tur hlang pawh an siam duh ta lo a, Thangliana tuk thlup pa lo harh chuan an
val upa chuan a zilh malh malh a. Chutih lai chuan hlang pawh lo peih tawh in
khaw chhunglam pan chuan an in zawn hawng ta a, Thngliana te thiandun
pawh hnunglamah chuan an in chhawm haw hnak hnak a, Kapthianga chu a
lungawi lo kher mai, a pa thih dan a ngaihtuah kai phei chu a kap tupa chu kah
thluk tawp mai a chak kher mai mahse a thianpa a unaupa ang mai a a en in
kut a thlak nual avang chuan a thinrim lutuk tur pawh a chhawk deuh a ni.
Thangliana hnek pa pawha khabe chu a tuai leh thin a khawih zawng a na ti
chu a hmelah pawh a hmuh theih hial a ni..
Khua an zawn thlen chuan Thangliana te pahnih chuan zui ve zel lo in an thlen
in lam chu an pan san ta a. Sakei khua a an zawn luh chuan a lo hmu apiang
chuan an zui nghal dul dul a, chin ngaichang awm tumah ramkal lo an nih
avang chuan tam pawh an tam chak kher mai, lal in tual an thlen chuan lal leh
upa te pawh in luhka tlangsangah lo hmuak in a dinna tur rin chhan a an siam
hmanga an din tir meuh chuan a len zia hmu leh hmu chu an in hrilh mawlh
mawlh hlawm mai a ni. Lalpa chuan mipui phun mur mur chu ngawi tur a ti
in, hei hun reitak kan khua ti ral ti kan ran tamtak min lak sak tu chu tunah
chuan kan kutah a awm ta, a lawm nan naktuk hian kan ai ang a tih chuan
mipui phur leh lawm lutuk chuan kut an beng dur dur a chang lo tum tawk lah
bang lo, lalpa bawk chuan mipui ho zahdaih nan chuan a kut a phar kak leh
huang a, ka pasaltha leh val upa te chungah lawmthu ka sawi a ni, kan khua
leh tui min ven him sak a, an sa beih dan vel han sawi se la a tih chuan an val
upa min ber chu a kalpui te chuan sawi tur in an ti mauh mai si a ti chuan Lal
leh upa te awmna lei ka tlangsang lam chu a pan chhat chhat a, chutah a bul
atanga sawi in an val upa nunna chhan a nih dan leh thah a nih dan te sawi in
Thangliana te hming an sawi meuh chuan tunge an nih an khualval te lah an ni
bawk si lo tih chu an ngaihdan a ni si hre lo leh hre lo chu an bul vel a mi te
chuan an in zawt sap sap a, sakei silai pawh hmang lo chempui nen a
hmachhawn ngam chu mi huaisen tak leh pasaltha a nih ngei an ring tlat a ni,

103 
 
sakei an thah hnu a thilthkeng vel erawh la sawi rih lo in lal leh upa te kiangah
sawi a tum a ni. Lalpa chu lo ding chhuak leh in kan khaw chhanhimtu
tlangval huaisen te chu khawnge an awm lo chhuak se la a tih chuan an han
hawi kual vel a khualval awm tumah an hmu bawk si lo, an val upa chu an
lalpa chu thil a hrilh ru sap sap a, lalpa pawh bu deuh nghat nghat in val upa
hnenah chuan an mahni hre tu tlangval tir u la ka hmu duh e a tih chuan val
upa pawh bu nghat in a kal kiang ta a. Lalpa chuan mipui phun deuh mur mur
chu ngawi turin an ti leh a, kan vangkhw chhanhimtu te chu helai an lo thleng
lo tlat mai, he lai lo thleng lo mahse an chungah lawmthu ka sawi tak meuh
meuh a ni ti in a tawp nan naktuk kha tumah ram chhuah loh tur a niang ti in
mipui ho chu a tin tir ta a.
Thangliana te thiandun pawh an thlen in ah lut in an thlen in te chu an lo awm
vek a Kapthianga hliam an hmuh chuan an buai hlawm kher mai an thiam ang
ang chuan a pun loh na tur in an bawihsawm zui nghal a, Thanglianan
thilthlen dan a sawi lai chuan an lo chek deuh tlak tlak a, Pu Rodawla chuan
mai mai tak chuan tih pah in pawn lam chu an thlir zui vang vang a a
ngaihtuahna a kal thui kher mai chutah lo tawng chhuak leh in i hliam a na
lutuk lo chu a lawmawm hle mai a ruh a khawih pawi lo a, a dam leh har in ka
ring lo a tih chuan a chhungte pawh an thaw huai mai a ni, chutia an ti ti lai
chuan tlangval pakhat hi kawngka pui ah chuan lo dak hau in ekha in awm
maw a tih chuan Pu Rodawla chuan awm e lo lut tawh enge i duh ve teh mial a
tih chuan Tlangval chuan Thangliana chu lal in a hmuh duhthu chu a sawi a,
Kapthianga chuan keipawh ka lo kal ve ang hliamna ka ni hleinem hetiang chu
chaw ei ti tui tawk chauh a lawm a tih chuan Thangliana chuan a thianpa in a
ngaihtuah tih a hriat chuan in ah khan lo awm mai mai rawh, eng pawipang
mah a awm lo ang, ka pu ka han kal lawk a nge a tih chuan tlangval lo kal chu
engmah a ni lo kan lal in lawmthu hrilh pah a a hmel hmuh a duh mai chauh a
ni a tih chuan Kapthianga chu chupawh nise tih pah a thawh a tum chu Pu
Rodawla chuan inah lo awm mai mai rawh tih pah chuan a dawm bet ta ran a,
Thangliana leh Saipum tlangval chuan lal in chu an pan ta a. Lal in an thlen
chuan Lal leh a upa te bakah val upa, pasaltha te chu an lo thu khawm thap a
lal in a lo hmuh chuan a thutna atang a tho in Pasaltha Thangliana maw a tih
chuan Thangliana chuan lalpa pasaltha chu ka ni lo mahse Thangliana chu ka
ni e a tih chuan lalpa chuan engpawhnise kha tah khan han thu phawt teh ti in
thut na tur chu an kawh hmuh nghal thuai a, Thangliana pawh eng dang sawi
ta lo chuan lalpa in a kawh hmuhna lam chu pan in tha te chuan a thu ve ta a.
Lalpa chuan kan val upa khan engmah zep awm lo in thilthlen dan ka upa te
kiangah hian han sawi se la a tih chuan a thut na lamah chuan kirin a thu fel
leh ta ran mai. Val upa chu a thut hmun atanga lo ding chhuak in chipchiar tak
chuan a sawi ta par par mai a tawp lam a sawi meuh chuan mak an ti kher mai,
val upa in a thut hmun a pan mek lai chuan pawn lam atang chuan luh dilna
aw a lo awm ta tlat mai, chulam chu an thlir thup a, lalpa in lut tura a tih hnu
chuan Thangliana sawisak leh a pa ni awm tak chu an lo lut a, Thangliana
hnek na ni ngei tur a ni a hmai chu a vung bar a, a pa in Thangliana hmel a
hmu chu a melh rum kher mai, Thanglianan a lo nuih suk a hmuh phei chuan
a hmai te chu sen vek in puak thei se a puak hial ta ve ang. Lalpa chuan thil

104 
 
awmdan hrethiam mahse ekhai Pu Kiama te pafa chu in lo chuankai ve teh
mial ni enge in duh teh mial ti in thutna remchang chu an lo kawh hmuh nghal
vat a, Pu Kiama hian an lal hian a zah in a thu sawi a awih sak fo tih a hre tlat,
Lalpa thusawi pawh chu hre awm in a lang lo Thangliana ngat chu a ni a melh
ni chutah lo tawng chhuak in Thangliana kawh pah chuan Lalpa hepa hian ka
fapa chu kut thlak in chu mai pawh ni lo in ka nu leh pa te atanga kan in
rochun ka silai roh em em min tih chhiatsak a sin, chuti chung chua i lal inah
leh zel ka hmu a maw a tih chuan ngawiteh Kiama thil awm dan a tih mek lai
chuan Pu Kiama chuan lalpa ka lungawi lo takzet kan silai a tih chhiat aiah a
silai kan lak ngei ang a lo ti ta piap piap mai, chutih lai chuan midang ho chu
lo ngawi thap in engmah sawi tum awm pawn a lang lo, Pu Kiama te hi Saipum
ah hian an lo pemna a la rei lo chutih rual in Sial leh rohlu an ngah avangin
Saipumah hian an leng hle a ni, an hausakna hi hria in lalpa pawh hian a lo ti
tha hle a ni, a upa te zingah la rin lut lo mahse a ruk in Pu Kiama thurawn hi a
la ta fo a ni. Upa thenkhat phei chuan an lalpa pawh ngaichang lo lek a lal in
chhunga lo ang ta chiam chiam chu an ngaithei lo kher mai mahse engmah
sawi ngam na chi a ni lo a rukin an lal nen an in zawm dan an hre tlat. Lalpa
pawh a buaikher mai an khawpa tih lungawi loh a hlau si Thangliana te nihna
diktak a hre bawk si tui lai rap in a awm mek a ni. Lalpa rilru buai tak a a awm
mek lai chuan Pu Kiama bawk chu lo tawng leh in lalpa ka duh hi min tih
hlawhtlin sak lo a nih chuan he khua hi naktuk hian kan chhuahsan nghal ang
chuan heihi lo hre rawh kan ngawi mai mai dawn lo a nia a lo ti leh ta riap mai,
lalpa pawh a buai tawh takzet a ni. Thangliana lam en chuan ti deuh dai hian
Psaltha Thanglian engah kher nge an silai chu i tih chhiat sak kher ni ti chhe
kher lo pawh in tihdan a aam a sin an ti chuai raih a, an lalpa in Thangliana a
dem tih a hriat chuan Pu Kiama pawh a hma aia lo pawng leh in lalpa vawiin
tlai ngei hian he rorelna hi tihfel kan duh e a lo ti leh ta chu em em zawng
Thangliana dawhtheihna in a tlin ta bik lo a thuthmun atang a lo ding chhuak
in lalpa min lo hrethiam teh tih pah chuan Pu Kiama chu an en kel kawl a, i
silai ka tih chhiat man ah ka silai hi lak in beisei a maw? I fapa nunna ka zuah
kha lawm hle rawh u, ka thianpa a hliamna lo hlauh a a nunna ka zuah hram a
nih kha kha ai khan na ngat se zawng i fapa kh i bulah a ding tawh hauh lo ang
a ti chang ve ta khal mai, Pu Kiama pawh Pasaltha awrawl a tawn meuh chuan
a meng khup ta lap mai. Pu Kiama chuan zawi sap hian lalpa enge i thutlukna
ni ta ka nghak reng e a tih chuan lalpa chuan a upa te melh ralh in thu tlukna a
siam ngam ta lo tawp mai, a upa te lah sawi tum hmel an pu mawlh lo, chutah
lalpa chuan ka upa te nen kan lo sawi ho phawt mai dawn em ni a tih chuan
Thangliana chuan lalpa ka sawi tawh kha tih pah chuan bang kila chem chu
pawt dawk zawk in tunah hian sawi fel nghal law law ang in ngam ngam ka
ngam Pasaltha Thangzuala tupa hi ka pen khat pawh ka tawlh hlek lo ang tih
pah chuan a ding kak ta hah mai, a mitmengah chuan thisen chhuah hreh
lohna a lang leh ta tlat mai, lalpa chuan pasaltha khawngaihin in sum hram
teh a tih chuan Thangliana chuan lalpa i rorel dan hi ka hrethiam lo mi dik lo
zawk pawh thliar lo a i rorel dan hi tunah ka kal ka hnunga min lo bei zui an
awm chuan ka pu rual pawh nise ka dim dawn hauh lo a ni tih pah chuan
pawn lam chu a pan zui ta a vawikhat te mah a leh hawi eih lo, in chhunga

105 
 
awm ho chuan mak an ti in huaisen an ti kher mai, Pu Kiama leh lalpa pawh
Thangliana kal liam tur chu an thlir liam ta ringawt a..
Thangliana in a thlen chuan a lungawi lo kher mai chu chu Kapthianga pawh
in lo hrethiam in lawmpa engtizia nge i hmel a va dik lo ve a tih chuan
Thangliana chuan thil thlen dan a sawi chuan Kapthianga chu a lo rum nghut
nghut a, Kapthianga lo tawng chhuah hma chu Pu Rodawla chu lo tawng
chhuak in a thiamlo zawk si an va huai pang pang ve aw, naute u zam miah
suh u, Kapthianga en pah chuan i pa chunga ro a rel dan ah lungawi loh tawh
sa nak a lai in lalpa chuan thudik pawh atan ngam lo a maw, in lamah kan tang
e, a tul leh he khua hi kan chhuahsan anga a ni mai a ti ta phiar phiar mai,
Thangliana pawn Pu Rodawla mitmengah a ti mai mai lo tih a hre chiang hle
mai, a ruk tak chuan a thla pawh a muang kher mai..
Khatia Thangliana a chhuah hnu khan Pu Kiama pawh lo pawng leh in lal in
chhungah a ang leh ta bian bian mai, lalpa in insum tur a atih pawh in vau sam
loh nen thuhmun reng a hma ai in a ang nasa tawlh tawlh mai, upa zinga
pakhat ning lutuk chu lo ding chhuak hluai in, Pu kiam i ngaihtuah chiang lo a
ni i fapa khan nunna a lak teuh zia kha i hre miah lo em ni a tih chuan Pu
Kiama chuan a fapa thiamlohna hmu duh hauh lo chuan khualval in tan zawk
a maw lo ngai tak rawh u ti in a chhuak tau ta nghawng a, Pu Kiama chhuah
hnu chuan in tih tih in lo ti teh u ka kut ka sil e a ti zui hmak a.
BUNG 29 NA
Pu Kiama chuan a fapa thiamlohna hmu duh hauh lo chuan khualval in tan
zawk a maw lo ngai tak rawh u ti in a chhuak tau ta nghawng a, Pu Kiama
chhuah hnu chuan in tih tih in lo ti teh u ka kut ka sil e a ti zui hmak a..
Zanriah eikham ni in Kapthianga hliam pawh in a tawmpui na tham ni bik hek
lo zawlbuk lam pan chuan an in chhawm ve hnak hnak a, a tuk mai a an khaw
lam pan tum an nih avang chuan a tawpna ber a ni bawk a a tawp nan Saipum
nula run kai ve hrim hrim an tum a ni. Zawlbuk lam pan a an kal mek lai
chuan a thimlai tak a ni awm e an kal lai chuan tlangval panga vel lai hian an
lo hual ta thup mai, a lo hualtu te chu tu te nge an nih an hre thei hauh lo
chutah aw lo chhuak in kha zawlbuk i kai dawn der em ni a lo tih chuan
Thangliana chuan aw hei kan han kai tawh a nge tha deuh chuan ti in a hma a
lo tawng bawk chuan kha i thianpa kha a hliam a mi a va bai nasa ve a tih
chuan nia hei vawiin lam kan ram kal na ah a in hliam hlauh a lawm le a tih
chuan, tlangval zinga pakhat chuan khual val mai mai si dawt i sawi a maw?
Kan vangkhua ah hian duh aiin in huang tau mah mah a lo tih chuan
Thangliana chuan thil awmdan tur a hrethiam kuarh kuarh mai zawi sap hian
lawmpa i in ring maw an ti sap a, chutah ekai thiante u khualval mai kan ni e,
eng buaina mah kan duh lo ti a kal leh an tum chiah chu tlangval rual ho
chuan lo hual hnai sawt in kan thu lo chuan zawlbuk in kai hauh lo ang an lo ti
leh ta, Thangliana chuan nangni dan theih kan ni a nge maw min dang han
tum chhin u la a ti chang ve ta fak mai, khual khua mah nise engzatnge an nih
an hre lo mahse a hlau bik hauh lo mai, chutah i va huai awm ve khawnge nun
dan phung kan zirtir teh ang che tih pah chuan a lo bawh thut mai, Thangliana

106 
 
chuan a thianpa Kapthianga chu nem sawn dawrh in lo bawh chilh tu pa chu a
lo sir tluk pui thuai mai a rin loh lutuk a Thangliana lo che chuan a ti hamhaih
tlat, chupa chu lei bar hung khawp in a tlu bawk khup thlawrh mai,
Thangliana chu rang zet a tho leh nghal in a mi keuh thluk erawh a bawk zawi
reng mai e he tih pah chuan an lo bawh huk mai, chuti tho chuan Kapthianga
chu mi pathum lai hian an lo bawh rawn a mahse in beih dan hrang hrang an
thiandun a lo zir ngat ngat tawh tlangval naran chutah zurim la nam thur thur
lehnghal tan zawng a ke na chu cho sual awl tak a ni, Thangliana pawh in
pawm chilh tir tum lo chuan a per sawn nalh nalh a, taksa in khawih ri chu a ri
no leh chak chak thin, Thangliana chuan lawmpa khawnge ral beih in in bei
ang aw tih pah chuan a mah lo hnaih ber tu chu zuan in a hnar ruh tliak rawp
khawp chuan a hnek bur mai chu pa na ti lutuk chu a lo au ruai ruai a, pahnih
lai che thei lo in an awm ta, pa hnih chuan an bula thing fak ni awm tak chu la
lawk in Thangliana chu an ve ta them them mai, Kapthiana pawh in pakhat
chu a lo thal ve tawh mahse hliam tuar chu duhangin a che thei hauh lo pahnih
chuan bawh thut in a ni duhang thal a che thei lo ta chu an pawm chilh a a rem
dan dan in kut an thlak ta hmiah hmiah mai, a thei ang ang a lo in veng in a ni
hliam tuar lehnghal pahnih bitum chu a har hret a ni, mahse pasaltha a ni a
tlawm erawh a tum bau lo. Thangliana veh tu te chuan lo bawh thut in an
thing ken chu an vai fua fua mai Thangliana pawh a in veng zo lo tep thin chu
a ni, an lo vuakna a lo bum persawn leh zauh chuan lung a rap palh ta hlauh
mai, tukhum va thlawrh khawp chua a tlu zangthal thlawrh mai, chu hun
remchang chu chuh in pa khat chuan vuak chilh bur tum chuan a vai fua mai
mahse Thangliana chu lum sawn dawrh in chupa chuan lei a vaw ri dup mai,
Thangliana chuan khanwge in ti tak tak teh ang tih pah chuan hriam leh hreh
hle mahse a hmanthiam em em englai mah a hlat san ngai lo tu a maubul chag
chu a phawrh ta zal zal mai, mahse an nunna em chu laksak loh hram a duh a
ni. Pakhat in a lo vaw leh chiah chu lo bum zawk pah in chupa kiu chu a
maubul chang chuan an rin sak hrawk mai a, a thingfak ken lai chu thlauh in a
kiu chu a dawm ta vawng vawng mai, pakhat chu a tiang ken lai chu paih rawk
in a tlanchhe ta dawr dawr mai, Thangliana chuan lung hmu fuh in a vawm zui
awk mai a, tlanchhe pa chu au thawt in a liam zui ta a, a thianpa lam a en
chuan mi pahnih hian lo bawh betin an lo hnek siah siah mai, chutah rang zet
a tlan in pakhat zawk hnek tum ban lek kang chiah chu a au thawt a a ban a
maubul chang bur vu vang chuan a tum a thulh chiang hle mai, pakahat zawk
in a thianpa a en lai chuan awk ti khawp a a hnung zang a an chhuih ngheng
mai chu chu pa pawh chu a na ti chu tlu hnawk in a vial nghal ngawl ngawl
mai, Thanglianan a thianpa a hmai vel thisen in a bual huk zuk a hmuh chuan
pakhat lo tho chhuak leh mek hmaiah an pet sak leh ngheng mai chu a hnar
atangin thisen a lo baw chhuak nghal hak hak mai, a thianpa bulah chuan thu
hnawk in an tung tho a a hmai vel a thisen vel chu an hruk fai sak thuak thuak
a, a thianpa Kapthianga chu lo meng diar diar in thianpa hliam nei lo hma
chhawn ka va chak em a lo ti sap a, Thangliana lah a thinrim tulh tulh mai,
keipui hliam a ni ringawt tawh tunah hian lo hmachhawn awm ngat se an
nunna an chan ngei ang, an thawm hria pa leh tlangval thenkhat chu meichher
nen a lo kal khawm sap sap a, tual lai a tlangval lo let hual leh an mikhual te an
hmuh chuan mak an ti kher mai tumah chet na chang hria pawh an awm lo an

107 
 
awm hmunah chuan an ding thup mai. Chutah pa upa lam chuan Thangliana
te thiandun lam pan chuan kha engthil nge a awm zia, enge thil thleng hi a tih
chuan Thangliana chuan tlangval thal huang te kawk chung chuan sawng ho
sawt zawt la ti nia, a tih chuan chupa chuan naupang te te si aia upa pawh
zahna nei lo ti a beng a tum chu a ti sual chiang hle mai, Thangliana chuan a
ben tumna ban chu lo man sak in a herh ri rawp mai, chu pa chu a chiau nghal
vawn vawn mai a ban chu a uai nghal hnawp mai, midang in ekhai ti a lo bawh
huk an tum chu val upa leh pasaltha ho chu lo thlengin tumah kha che tawh
suh u an lo ti tuarh tuarh mai, aw lo chhuak chuan chet chhuah tum mek te kal
lai pawh a kham chiang hle mai, val upa chuan a tlangval hruaite hnenah
chuan sawng ho saw va kai tho u la lal in lamah hruai nghal rawh u tih pah
chuan Thangliana te lam chu pan in lal in lamah min zui thei a ngem a tih
chuan Thangliana chuan thei tuk e mahse hei ka thianpa hi a kal thei hauh lo
ang mahse in mi tanpui ka ngai lo e tih pah chuan a paw nawlh a lal in lam chu
a pan pui vawk vawk mai, Saipum khaw ho pawh lo pung zel in tunah chuan
an tam leh tawh kher mai, an hnungah chuan an zui dul dul mai...
Lal in an thlen chuan lal in ah chuan lut tlang nghal in in chhungah chuan lal
leh upa ho an lo thu khawm thap mai, chutah lalpa chuan awka vin lek lek
hian Thangliana melh ran chung chuan ka khua ah ngei buaina siam in ka
khaw tlangval te kut i thlak a maw, eng ang chiah a huaisen nge i nih leh, helai
hmunah hian i nunna ngei pawh chan thei i ni a sin a ti ta piap piap mai mahse
chu aw ka vin zet chuan Thangliana thawte a ti sai pha eih lo, a thianpa chu
dim te a nghat in Kapthianga pawh a hmai vung lak karah chuan a lo meng ve
diar diar a, Thangliana chuan lalpa melh ran chuan he thil hi kan bul tan a ni
lo thu chiang i hre duh a nih chuan i khaw tlangval te hi thu chiang i zawt thei
ang a ti chang ve ta fak mai, chutah an pasaltha pakhat chuan kan lalpa chu i
va zah lo ve khawnge i nunna i hlut hlawl lo a nih kha tih pah chuan chempui
nen a pan ta chheu chheu mai mahse Thangliana bul a thlen hma chuan lalpa
chuan lo ngawi rih phawt teh u a tih chuan chupa pawh chu a ding ve nghal
chat a, lalpa chuan a khaw tlangval a harh tha ber chu pan in thudik tak min
han hrilh teh a tih chuan lalpa kan khualval pahnih te nen hian kan leng
chhuak tur kan in tawk a min hmuh rual in kan chungah kut an lek a, kan buai
nghal a ni deuh mai a tih chuan Thangliana thinrim chu a mitmeng senram in
sar a zam leh ta kalh mai, chu tlangval chu pan hnai in thianpa thu dik i sawi a
maw, kha kha thil thlen dan a ni chiang em ti in a en ta kal mai, an in karah
chuan val upa lo tlazep thuai in tuman kut thawh loh tur a lo ti thuai a,
Thangliana mitmeng a hmu chiah chu a thau ah man in a ruk in a khur nghal
dur dur mai, lalpa chuan tlangval thudik tak a ni em? Dawt i sawi a nih chuan i
nunna thlengin a tuar dawn a nia a tih chuan chupa chu a riat nawi zui ta mai
mai a. Lalpa chuan Thangliana en pah chuan tlangval thil thlen dan chu han
sawi ta che a tih chuan Thangliana chuan engmah zep nei lo chuan a sawi fai ta
leng mai chutah lalpa chuan tlangval lam chu en in chu thil chu thudik a ni
em? A ti chang leh ta khal mai, chu tlangval chuan a lu lo bu nghauh nghauh in
lalpa thinrim leh zak lutuk chu a sen awp awp mai, lalpa chuan vin zet hian tu
bul tan leh tu tih tir chu nge an ti leh a tlangval chuan Pu Kiama a ti chiah chu
in chhunga awm ho chu an phun nghal sar sar mai, lalpa chuan a val upa te

108 
 
kiangah chuan tunah Pu Kiama te chhung lo ko nghal rawh u rangtak in a ti
vin ta thawt mai, val upa ten an lal thinrim an hmu zet chu muangchan chi a ni
lo tih hria in tlangval rualkhat hi Pu kiama te in lamah chuan an tir liam nghal
a. Pawnah chuan chin ngaichag a awm mipui engamaw zat an awm a, chutia
hmanhmawh bak lenga an tlangval te lo kal dawr dawr chu an lo thlir thap a.
.
Lal in chhung pawh a reh chiang kher mai, an thaw ri te chu a ring mah mah
em aw tih mai tur a ni tumah tawng zai chhah tum reng an awm lo chutia
ngawi renga an awm lai chuan luhka atana an hman an mauphel kham chu lo
ri thuap thuap in chu lam chu an hawi thup a tlangval rual khat hian Pu Kiama
te chhungkua chu an lo kawi lut dam dam mai, lalpa chuan ding tak hian Pu
Kiama chu a lo melh ngar ngar mai, lalpa chuan tui dehna lam chu kawk in
kha laiah khan din tir rawh u a ti ram hmak mai chutah a tuibur hmuam lai
chu vut dukah chuan pik puat in Pu Kiama chu rum tak a melh chung chuan
sum leh pai hian min lo va ti chhe thei ngai ve, nawmsak duhna leh ropui duh
vang te hian kawng dik lo min zawh tir fo mai zawng a nih hi, ka lo kal sual
thui teuh kher mai, nawmsak leh ropui ka duh lutuk avangin thudik pawh ka
lo tan ngam lo a lawm le ka zahpuiawm kher mai, tunah chuan ka harh ta kuar
mai, ka lo peng thui lutuk tep a lawm le, i zarah ka harh kawk mai tih pah
chuan a nui hul hak a, chutah lo sawi zawm leh in mahni fapa te dik lohna
pawh hai der a midang mawhpuh tum tlat, mahni dik lohna hmu duh der lo
hei ai hian lo harh tlai deuh i la chuan ka lalna pawh hi min chhuhsak tum in i
bei duh ngei ang, ka zahngaihna sang ber in chungah ka lan tir ang naktuk
khawvar rual hian ka khua hi in chhuahsan nghal tur a ni, in neih ro hlu eng
pawh in chhuah pui thei ang, tlaini kawl a a liam hnu a in hmel kan la hmu a
in chungah thil tha lo a thleng a nih pawhin in sawisel thei lo ang, tunah ka lal
in hi chhuahsan nghal rawh u in hmek pawh ka hmu tui tang lo e a tih zet
chuan hman atang a Pu Kiama lo ngaithei tawh lo tu a upa thenkhat chu an lo
nui var var mai, diktak chuan an lalpa sawi ang kha an lo ngaihtuah ve fo a ni.
Pu Kiama chapo na chuan khua hmuh tir hek lo, lalpa chu en in kan chhuak
khawp ang he khaw tawphnawk mahni khua leh tui thlavang pawh chhan
ngam lo khua ah hian a ka awm tui nek lo e a tih zet chuan a upa zinga pakhat
chuan kan lal khawngaihna leh zahngaihna pawh hre duh lo dam tlak pawh i
ni nek lo e tih pah chuan a bula chem in thiat va chu phawi chhuak in Pu
Kiama lu chu lak a tum ta mai a upa pui te chuan lo dawm bet lai lai in, a chem
ken lai chu an lak sak thuai a, lalpa chuan ka khaw mi leh sa pawh nise an dik
lohna ah chuan an thlavang ka hauh na tur ka hre lo vawi khat ka tisual tawh a
tihsual nawn leh ka tum hauh lo ti in a val upa te chu Pu Kiama te chhung chu
hruai chhuak tur chuan a ti ta a. Lalpa chuan Thangliana te hnenah chuan
thupa te chawi in a thianpa chet chhuah theih hma chu a khua a an awm theih
tur thu te sawi in hliam ho buaipui tur chuan a bawlpu chu a ti zui nghal zat
bawk a, val upa pakhat chu lo kal hnai in lalpa lal in tual ah mipui kan chin
ngaichang ho saw engtin nge kan tih dawn a lo tih chuan thilawmdan kha va
sawi vek rawh engmah zep lo in a ti ta a, val upa pawh chu bu nghat nghat in
mipui ho hnenah chuan thilthlendan sawi in mahni in lam theuh chu a pan tir
ta a. Kapthianga hliam an buaipui zawh chuan Thangliana chuan a thianpa
109 
 
chu kuah in an thlen in lam chu an pan dun ta hnak hnak a, a tuk lam a
chhuah tum ni mahse a thianpa han che chhuak chi zia zang ni hek lo chak lo
sa teh mahse Saipum ah chuan ni engemaw zat chu an cham a la ngaih hmel a
ni..
Thangliana te thiandun pawh Saipumah chuan zan thum leh ni nithum lai an
cham leh ta reng mai Kapthianga chu a hma ang la ni pha lo mahse a ziaawm
tawh kher mai, a ni pasaltha ngang a ni bawk a dam a tum bawk a mi tamtak
rin ai in a dam chak reng a ni. A ni li tuk ah chuan an khaw Sialsir lam pan
chuan an chhuak ta vang vang a, Kapthianga hliam damkawr a la ni bawk nen
ram dai a riah ai chuan ti in an khaw pan na lam a khua a luh theih leh riah
theih na ang ang a luh tum chuan a phei lai an khai dun leh ta. Karah zankhat
riak in a hma a an lo tlawh tawh Vapar khua ah zankhat riak in chu khua
atanga hnai ber Khumtung lam pan chuan an chhuak leh ta nghal a, vapar
lalpa in Kapthianga hliam a hmuh chuan zan hnih tal riak phawt u la kan
bawlpu in enkawl lawk rawh se a tih pawh a, Kapthiangan lalpa i duhsakna hi
kan tan a hlu in a lawmawm tak zet marawhchu ka kal thei mai ang a tih deuh
tlat avangin vaparah hian zankhat chauh riak an ni te reng kha a ni, an lalpa
chuan an vangkhua tlawh leh ngei tur a sawm in vapar chu an khua anga en
tur in a chah leh a, vapara an cham chhung hun rei lo te ah hian Kapthianga
leh Saizampuii pawh an lo nui dun leh har har hman tawh a, he an nuih dun
na hian awmzia a nei a ngem? Tun va hriatpui suh an pahnih chauh in a ni
hria ni, an ni pa hnih lah in sawi chhuak hek lo tuman kan la hre lo a nih hrih
hi maw!..
Buaina tawk lo in vapar an chhuahna atangin a ni hnihna pawh kawlah a liam
ruai chu a ni ta der mai zankhat an riah leh chuan Khumtung an thleng tawh
dawn a ni. Muangmar a kal zel in riahbuk sualna remchang chu an melh tan a
kawlah ni a la her liam chiah lo bawk nen, muangchanga an kal bek bek lai
chuan an hma lawkah chuan sakhi a lo huk dum dum mai, sakhi huk thawm a
hriat chuan Thangliana chu rah tlan a nei a ni ngat mai khawnge ka va veh
chhin teh ang ram dai a tal pawh a hnim hnah nem leh changel ngawt hmeh
zawng, sa nge nge chuan chaw lem a ti nuam zawk a lawm le tih pah chuan a
thianpa chu a hlat san thuai a, sakhi lo hukna a hla lo bawk nen fimkhur zet
chuan a veh hnai ta a. La hla deuh fe atang chuan sakhi chu a hmu ta mai reng
a, chu sakhi lo awmna chu ngaw hnuai thelh hen hi lo ni in a hmuh thui theih
hle mai, Thangliana chuan fimkhur a ngai hle tih hria in thing kung remchang
beh chhan zel chuan a veh hnai ta a, Thanglianan an en chiang deuh chu Sakhi
chuan Theikuangchawm rah hi a lo tlan ni in lei a tla chu a chhar leh zeuh thin,
a rah tlan hlir a lo ngaihtuah nge ni, a thei tlan lai chhar lo hawi chhuak leh
chiah chu ngenmu lo chhuak chuan a chal damah tak chuan a verh ta siah mai
zuang zawk in tlan zui han tum mahse tlanpui na chi a ni i khaw lo a
zuangzawk tla leh chu let tawp in a thi tur chalchang chuan a ke an leng bat
bat a, Thangliana pawh a silai mu te thun tha in a sakhi kah na lam chu pan in
sakhi patuai a ki lo mawm ve tan mam zer zawr tak hi a lo ni a, a bul hmun
remchangah chuan chawi sawn nawlh in a thianpa Kapthianga lo nghah pah
chuan a vaibel chu la kai in a lo pak khu talh talh a. Kapthiangan Thangliana
bul a lo thlen chuan ekha a pa tuai a ni maw a tui dawn hle mai nui ver ver pah
110 
 
chuan phur hmek zet hian a lo ti var a, Thangliana bul a lo thlen chuan thu
chawl ve in helai hi a hmun a rem nuam bawk a buk kan sa mai dawn em ni,
kan piah lawk hi kawrte a nia tui pawh a harsa lo ang a tih chuan nang ber in i
tih chuan a tha a ni mai lawm, sakhi hi i theih ang ang in lo chan la lei dai a
riah ngawt aiah buk chhe te tal chu kan khawr a nge a tih chuan Kapthianga
chuan ni lo e chutia sak vak pawh ka tum lo tlangval pahnih riahna tur chu
uluk vak a ngai lem em ni ka ti rei ka buaipui lo tawp ang rih pah chuan a
kianga thing banpuam tiat vel chu a la tan ta a, Kapthianga pawn hnial zui ta
lo chuan a iptepui a, a chempui ah lai chu phawrh in kawrte kam a changel
hung awmna lam chu a pan zui ta nghal a..
A tuk khua a lo var chuan Khumtung lam pan chuan an chhuak leh ta,
Khumtung hi a hla vak tawh lo a chawhma tha an kal chuan an thlen hman an
beisei tawh a ni, chutia muang marh a an kal lai chuan hmeichhe na tuar ri an
an ta tlat mai Thangliana te thiandun chu an ding nghal chawt mai, thawm
chu an han ngaithla chiang a, an hma kawrte atangin chu thawm chu a lo
chhuak in an hre ta a, fimkhur zet a pan hnai in an hmu thei ta, kawrte kamah
chuan hmeichhe sakruak vek na hliam tuara lo let reng chu an hmu ta. An thil
hmuh chuan a barakhaih kher mai, lui kam vel chu an han bih chiang ngial
thin a midang awm an hmu hauh lo, thli in hnah a chhem chet mai loh chu
engmah thil che an hmu lo tichuan fimkhur zet a pan hnai in chu hmeichhe let
reng bul chu an thleng ta a thih chu a la thi em lo e, a natuar na ti chu a lo rum
chhuak leh hawk thin a bul vel tiau pho Thanglianan an en kual chu hnu la
thar tak tak a hmu ta mai reng a, a thianpa in hmeichhia a lo thlir rengna lam
chu pan hnai in rapthlak a ti lutuk chu a tim ve sawk thei hial a ni, chu
hmeichhia chuan sawisak a tuar nasa hle tih a hriat mai, a hmai vel chu thisen
hian a lo bual sen nguai mai, a taksa ah pawh kut thlak na hnu tih hriat zet
hian a duk cher chur mai, Thangliana chuan a puanhlap ken chu la chhuak in
an khuh tha thuai a, chu hmeichhia chu chau zet hian a lo au chhuak leh thut
thin a chang leh fiah zet hian ka duh lo a lo ti tial leh ruan ruan thin
Thangliana ten a hliam tawrh an ngaihtuah thin chutiang aw a lo chhuah leh
thin chu mak an ti kher mai, a hliam tawrh chu mipa tan pawh dam reng na
chi a ni tlat lo, Thangliana te hmuh tirh ai chuan a chau tak zet Thangliana
chuan a thianpa chet na chang hre lo nula lo thlir tlawk tlawk chu bia in
mihring kan in chan zo dawn chuang lo hei a chat thla chu a ni ruai mai, engtia
hma han lak chi nge niang a tih chuan a thianpa chuan a zawhna pawh chhang
ta lo chuan a rapthlak kher mai, hetiang khawpa nunrawng hi a lo awm theih
ngai a ni maw an ti sap a. Nula pawh chu lo thaw kawk kawk in a awm chu a
sep darh darh a a chat thla fel ta. Nula thih sual mek chuan Tlangval an khaw
mipui ten an muanpui em em, in lamah leh ramlamah pawh ni se an awm ve
tawh chuan eng pawh hma chhawn se an thlamuan pui te meuh pawh chu nula
chuan an chet a ti fum pha tlat mahse an pahnih chuan in thing harh thuai in,
lui kam a tiau pho chu an theih ang ang a hai khuar in an khup chen vel an hai
hnu chuan phum in ramsa ten an hai chhuah mai loh nan lung chuan an delh
leh teuh a. Kapthianga chuan a rapthlak kher mai hetiang khawp a nunrawng
hi chu dam reng tlak pawh an ni nek lo e keichu kawlkil thleng pawh um ngai
dawn se ka um dawn ti in a ha chang a thial ta bap bap mai, Thangliana pawh

111 
 
in hmeichhe awmnem zawk an nih na pawh hre lo a, mahni chak na hmang a
hnuai chhiah hi ka mi huat ber a ni ti in an silai leh hmanraw dang chu en fel
in a tul thut a hman mai theih tur a siam in hnu an hmuh chu muang lo in an
pan zui ta.
BUNG 30 NA
Thangliana pawh in hmeichhe awmnem zawk an nih na pawh hre lo a, mahni
chak na hmang a hnuai chhiah hi ka mi huat ber a ni ti in an silai leh hmanraw
dang chu en fel in a tul thut a hman mai theih tur a siam in hnu an hmuh chu
muang lo in an pan zui ta a..
An hnuhma a la hlui lutuk lo bawk a chhui a har lo kher mai chu mai ni lo in
an fimkhur lo tih an hnu hma atang chuan a hriat theih tlat, in be miah lo in
an kal par par mai, Kapthianga pawh a hliam neih a hriat hauh loh fimkhur
tak si in an kal par par mai, muangchang hman an ni tlat lo. Hnu chu zui zel in
Khumtung khua an lut tep Khumtung khua atang chuan meikhu a lo chhuak
nguai nguai a, Thangliana te thiandun pawh in ding meuh in an thlir a,
Khumtung khua chuan run an tawk a ni tih an hrethiam ta, ral an la awm em
tih an hre tlat lo, fimkhur a ngai tih hria in kawng tum pawh zawh lo in
kawngtum lo lamah chuan lut in khaw chhung lam chu an pan ta, fimkhur zet
a kal zel in tual vel pawh an hmu thei ta tual velah chuan ruang lwt phung in
thisen a luang zeih zuih mai, in hnuai hmun biru lam chu bel zel in khaw
chhung chu an lut ril tial tial a, lal in ni awm tak pawh an hmu thei ta in ding
awm chhun chu lal in chauh ni in puitling hmuh tur reng an awm lo, lal in tual
velah chuan naupang hlau tap lo aam nual in thenkhat chuan an chhungte ni
awm tak bul a awm chung chuan an lo au sap sap a, Thangliana te thiandun
pawh in hmuh hreawm an ti kher mai, an bih rukna atang chuan chhuak mai
lo in ral tlan te an lo kir leh mai beisei chuan an nghak ta vang vang a, kawlah
ni pawh a liam hnai tawh a liam lohna pawh suk chen awrh chauh a ni tawh
awm e, ram lam atang chuan patling pathum vel leh nutling pakhat hi an lo
chhuak ta mai reng a, chu chu naupang ho in an lo hmuh chuan tap chungin
an pan ta ruai a, chung lo kir leh te pawh chu hlauthawng hmel zet hian an la
hawi kual hrak hrak a, lal in lam chu an pan ta, Thangliana te thiandun chu an
bih rukna atang chuan an lo chhuak thut mai, chung ho chuan hmu thut in an
au thawt mai an hlauh hmel hlawm kher mai, chet mai nachang pawh hre lo
chuan an awm hmunah chuan an ding sai hlak hlak mai a ni. Thangliana
chuan a aw lo chhuah vat in min hlau suh u ral kan ni lo e a tih pawh chuan
awmzia a awm loh hmel kher mai, naupang ho chu puitling phen tum chuan
puitling phenah chuan an tawlh lut sap sap a chu thil Kapthiangan a hmuh
chuan a khawngaih hle mai, ral kan ni lo e, khual pang zin mai kan ni in khua
hi zankhat leh riah tum a lo lut mai kan ni a tih chuan mit khap lek lo chuan an
la en kar mai, Thangliana te thiandun chuan a bul hnai thleng in an han thu
vang vang a, chu thil an hmuh chuan chu lai a awm ho pawh chu an hlau chu a
zia deuh ni tur a ni, Kapthianga chuan pa pakhat en chung chuan ka pu engtik
hun velah nge in khua hian run in tawh ti in a zawt ta a, pa pakht chuan tukin
khawvar hma khan ti chauh in a lo chhang a, Kapthianga bawk chuan an tam
em? Tu khua leh tui nge an nih i hre thei em a tih chuan a hma bawk a lo

112 
 
chhag tu pa chuan mi sawmthum vel bak an ni lo ang kan in rin loh lai tak a lo
ni bawk nen kan tan tan na hman a awm ve lo a ni, Vankhama khua Sialhawk
an ni a tih chuan, an chhuahna a rei tawh em a tih chuan in lo thlen hun ka hre
chiah lo nang in, in in hlat vak in ka ring lo a ti ve leh mai a, Kapthianga'n a
thil hriat duh a la hre kim tlat lo, a nih leh ka pu sal a hruai te an nei em a tih
chuan aw nei e mi sawmhnih dawn chu an hruai ang, khua an lak hnu khan
ram lam a tlan te pawh um zui in an hmuh hmuh chu an that hmiah hmiah
mai a ni a tih chuan an thil hmuh pawh kha an hrethiam ta kuarh kuarh mai
mahse kawng lakah ruang dang an hmu miah lo chu mak an ti kher mai
Kapthianga chuan ka pu nangmahni lo hi dam in la awm a ngem a tih leh
chuan ka hre lo keini hi lungpuk kan hmu fuh hlauh a, kan him ta a ni zawi sap
hian a ti ta a. Thangliana chu in ding chhun lal in ah chuan lut in an hawi kual
vel a, sialhawk ho chuan zawn an nei tih hriat zet hian khumpui a an puan
phah te chu a in ching pharh nei nuai a, fairel bel an en chu buh tlem lo awm
in chu buh chu a iptepuiah chuan khung in pawn lamah chuan a chhuak zui
leh ta a. Thangliana chuan ka pu in khua atang hian Sialhawk chu engtia hla
nge ni ang ti in an zawt zui a, khumtung pa chuan tlangval chak tan chuan
karah zan hnih chu riah a ngai ang a lo ti var a chung thu a zawt te chu mak a
ti in Thangliana chu chik zet hian a melh ta ran mai, ka pu hetianga rawng tak
a nu nau pawisawi lo chen a hmatiam duh lal leh a tlangval te hi dam tlak an ni
lo tunah hian kan umzui dawn a, nu nau ho hi in lo buaipui thei a ngem a tih
chuan Khumtung ho chuan mak an tih hmel kher mai, an zinga hmel hriam zet
hna a thawk nasa tih a hmel atang pawh a lang chuan tlangval tu te nge in nih
kan khua leh tui lah in ni hauh si lo a rih chuan Sialsir khua leh tui kan ni e ti
chauh in a chhang a, Thangliana lo be tu bawk chuan Sialsir Lalburha khua leh
tui maw, an pasaltha Thangliana te thiandun leh Thangzuala te thiandun kha
in hria em an ni kha awm ve ngat se chuan tiang hi kan tawk lo tur Pasaltha
Thangzuala leh Pasaltha Aikunga te ngat phei kha chu kan vangkhua ah hian
an lo lawi lut ve fo a sin, ti in Thangzuala te chanchin an khua a an chet dan vel
chu a sawi zui malh malh a, a sawi zawh meuh chuan Thangliana chuan ka pu
keini hi Thangliana leh Kapthianga te chu kan ni e a tih chuan mak tih hmel
zet hian an en ka hau hlawm a, Khumtung pa chu lo kal hnai in ka hming chu
Chalsanga a ni e in hnung ka lo zui ve dawn, ka thiante hian nu nau ho chu an
lo buaipui thei ang a tih chuan mipa pahnih chuan keipawh ka lo zui ve ang
che u, khualval Pasaltha hnung zui te chu ka hreh hauh lo an lo ti ve ve a,
Thangliana chuan pu te u min lo hrethiam ula mipa zawng zawng kan kal vek
chuan a fu lo ang, tlawmngaia nu nau lo buaipui tur hi in awm a ngai ti in pa
pahnih chu awm tur in a nawr lui ta a, zui ve duh hle mahse Thangliana hnial
ngam hek lo, in theih ang ang in ei tur lo dap khawm u la, in khua hi awm
luihna chi pawh a nih loh hi, naktuk velah chuan ruang ho hi a rimchhe tan
mai tawh awm si, phum sen an ni bawk lo nen kan khua Sialsir lam in theih
ang ang in in lo pan mai dawn nia a tih chuan lo awm tur a pa pahnih a tih te
chu an lo bu nghauh nghauh a. Chalsanga chuan hma hruai in Sialhawk khaw
lam chu an pan ve ta a, chutah Thangliana chu ding chawt in Khumtung ho lo
thlir reng awmna lamah chuan kir leh in ka pu kan khua in thlen hun chuan lal
inah lut tlang nghal u la kan chanchin hi kan lalpa hnenah in hrilh vek dawn

113 
 
nia mahse min ngaihtuah suh se dam tak in kan vangkhua kan lo lut leh ngei
ang a tih chuan a thiante lam pan chuan a pen zui nghal pawk pawk a..
Kal pah chuan Chalsanga chuan a chanchin te chu hrilh malh malh in, run an
tawh dan an tawh chhan te chu hrilh vek in a thinrim tihngaihna hre lo chu a
rum leh hak thin a, Thangliana'n a hma atanga Pu Chalsanga mitmeng atanga
a lo hmuh lmtawh chu zawt in ka pu pasaltha i ni ngat mai i hawiher leh i
awmdanah a hriat tlat a tih chuan Pu Chalsanga chu ding dat in a hmelah
chuan in thiamlohna tam tak a chhiar theih tlat, Pu Chalsanga chuan Pasaltha
a chhiar tlak pawh ka ni lo ka khua leh tui kan lal te pawh chhanhim zo lo a ni
si a, a ti chuai raih a. Thangliana chuan ka pu i thiamloh engmah a awm
hleinem in in ring loh lai beih in tawk a hetiang hunah hi chuan chet sual a
awm ve chawk a nia ti in a in thlahrung lutuk chu a lo hnem ve thuai a, Pu
chalsanga chuan engah kher nge ka lo tlan ni hmeichhe pawnfen fengtlak lek
zuk ni a a tih leh chuan Thangliana bawk chuan ka pu kan pi leh pu te khan
bawh hun a awm a tawlh hun a awm an tih kha tawlh hi tlawmna a ni vek lo
tin pawngpaw bawh buan buan hi hnehna a ni kher lo tunah pawh hian i khaw
mipui te chhanhim tur in khua nu hian i nunna a la zuah pawh a ni thei a sin a
tih chuan Chalsanga chuan Thangliana thusawi chu ngaihtuah rauh rauh in
Pasaltha nun zia tur diktak chu i nunah hian a awm a ni, i pa rual ni mah i la, i
lakah hian zirtur ka ngah hle mai a ti sap sap a, chutia an kal mial mial lai
chuan Kapthianga chuan hei ai hian kan chak a ngai an khua an luh hma ngei
a kan um phak a ngai an khua an thlen hman chuan an sal man te
chhanchhuah a har talh ang a tih chuan Chalsanga chu chak zet hian a kal zui
ta par par mai, Pasaltha a ni bawk a ngaw hnuai dai ruih ah chuan kal a harsat
lo kher a sin ram chin a hre chiang bawk a, pumpelh a kan kal chuan an khua
an thlen hma in kan umpha hman ngei ang, sal nen a kal an ni bawk a karah
zanthum tal an riah a ngai ngei ang tih pah chuan thim leh thim lo pawh sawi
lo chuan ngaw hnuai ah chuan an duk par par mai, tunah chuan khua pawh a
thim chiang tawh hle mai, Pasaltha Chalhranga chuan i chawl phawt ang u
ram chin hre viau mah i la in chhuih bah palh pawh awm thei ral kan tawn
hma a kan in tih palh hlauh chuan awmzia a awm dawn lo e mai ti in thinglian
zet thlar bung bulah chuan a chawlhpui ta a, kawrte an kal pelh a tui tuithawl a
an pai chu la chhuak in an in nghal khawlh khawlh a, an han ding chiah chu an
hah zia an hre ve chauh a ni. An tui ken chuan an theih ang ang in Thangliana
buhfai ken chu an bawl zui ve malh malh a, kal pah a hnah nem an kal te pawh
siam in Kapthianga chuan riltam tak tak chuan a hmeh tui hi a sawi theih loh
tih pah chuan mei chu a chhawm tha surh surh a, an hma ah engin nge lo
hmuak tih lam reng an ngaih tuah lo, pathum lek mah nise an nui dar dar thei
tho mai..
Sialhawk val rual ho pawh an hlim kher mai, rohlu tamtak bak ah sal an la
hawn teuh zui nen an kal nui var var hlawm mai, mahse an kal sawt lo kher
mai mahse Sialhawk ho chuan chu chu an engto hran lo a chhan chu ram lam
a tlanchhia an hmuh theih ang ang nen an hmatiam tlat chuvang chuan lo um
ngam mai ni lo, lo um tur an awm an ring mawlh lo, eitur lah an ngah nasa
mai si, karah zan li lai pawh riak mahse an pawiti hauh lo. Zankhat an riahna
pawh chu Sialhawk atang chuan a la hla ve khawp mai, Thangliana te pawh
114 
 
hian an umpha teuh kher mai, chawl miah lo in kal ta par par se khawvar hma
in an um pha hial awm e mahrawhchu mihring ve bawk chau ve thei an ni
miau si a le..
A tuk khua a lo var chuan chumi ni ngei chuan Thangliana te chuan umphak
hman an tum tawh a ni, Sialhawk ho pawh kha vartianah chhuak in kawngtum
pangngai zawh in an khaw lam pan chuan an kal zui leh bak bak a, khua an
thlen huna an ral lu lak an lalpa in a ai sak hun tur te, an lawmnu te bula an
chet dan vel sawi chak chuan an lawmna te mitthla rauh rauh chung chuan an
kal zui zel a. Thangliana te pawh in chak tak a kal in an umzui par par a, mahni
tawk a kei ka ni in ti vek an ni bawk a an chak tha par par kher a sin, ni pawh a
vanlaizawl dawn hnai tawh an hma hruaitu Pasaltha Chalsanga chu ding chawt
in thawm chu an ngaithla zui vang vang a chutah a thiante lam hawi pah
chuan thawm chu in hre ve em kan hlat tawh hauh lo mai a tih chuan
Thangliana te thiandun chuan an hre ve ngei tih lan tir nan an lu an lo bu
nghauh nghauh mai. Chalsanga hian Thangliana chempui ken sak in
Thangliana te thiandun erawh chuan silai an keng ve ve a ni, Thangliana hian
ral leh sa a beih reng reng in a hman hmasak leh a hmatheh chu a mau bul
chang hriam zet hi a ni zel a ni, a chempui ai hian hman pawh a hmang thiam
zawk mah a ni. Fimkhur zet a pan hnai zel in sapui in a sa seh tur fimkhur zet
a a veh ang hian Thangliana te ho chuan Sialhawk ho chu an pan hnai zel a,
vawi khat lek pawh thawm chhuah pawi zia tur an hre chiang bawk a thawk
pawh an thaw tha ngam lo ang a tih mai tur a ni. Pasaltha Chalsanga an khaw
mipui te a hmuh chuan a te ta at mai mahse pasaltha a ni a pawngpaw bawh
buan buan chi a ni lo tih a hre chiang khawp, thinrim avanga a rilru fim pawh
tihbo a tum hauh lo rilru fim tak chu a pu kar a. Sialhawk ho chuan an mi man
chu hnungkhirh vek in hmalam atang leh hnung lam atang veng tu awm in
khumtung an man tan pawh chet ngaihna a awm thlawt lo a ni, an kal danah
an chau tlang tih a hriat theih, chutah Thangliana te chu dingin engtia hma
han lak chi nge ti in an sawiho nak nak a a tawpah chuan kan in tam hkeih si a
an mi man te kan chhan him kim lo ang zan an mut hlan in a chhuah theih
theih chuah phawt i la chu tah kan duhang leh zalen tak in kan la che dawn nia
tih chu an thutluk na a ni ta rih a ni, hmuh phak chin zelah an zui ta a,
Sialhawk ho lah zui a en thla reng tu awm tih hre hek lo helhkam nei lo chuan
hmalam pan chuan an kal ta zel a..
Tunah chuan khua pawh a thim ta an mi man ho chu phuar hlawm in
Sialhawk ho chuan chaw te ei in an ei kham chuan an mi man ho pawh an
chauh chhiat lutuk loh nan tlem anga zawng chu pe ve in a ei kham hma sa sa
chu an phuar leh nghal zel a chutia an tih zawh chuan Sialhawk ho chu ralveng
tur insiamin a bak zawng chu buk chhungah an awm a, buk chhungah chuan ri
deuh laih laih in, chutih lai chuan buk chhung atang chuan mipa pahnih hi lo
chhuak in an mi man ho chu meichher eng hmang chuan an han en kual dan
dan a, chutah hmeichhe pakhat chu phih tho dawrh in a duh lo chung chu ram
lam pan in an hnuk liam nghal dawr dawr a, han tan in duh lo viau mahse
hmeichhe pakhat tan mipa pahnih chu hneh mawlh hek lo a tawpah phei
chuan an tih dan dan chuan a awm ve ta ringawt a. Khatia Sialhawk ho
chetdan kha uluk leh fimkhur zet in Thangliana te thian ho chuan an lo thlir
115 
 
reng mai si, Pasaltha Chalsanga phei chu a in sum zo lo teuh thin khawp mai
mahse Pasaltha a ni a, a bulah Thangliana te thiandun an la awm ve bawk nen
a la insum thei hram hram a ni. Thangliana chuan ku Chalsang ka in sum
hram hram teh pawi an tawh hma chuan kan che chhuak thei ang nang
lawmpa midang ho hi lo ngaihven la ku Chalsanga nen hian zawng hmelchhe
ho saw kan va chingfel lawk a nge a tih chuan Kapthianga chuan a remti tih lan
tir nan a lu chu a bu nghauh nghauh a. Fimkhur zet in chung hmeichhe
chunga hleihlenna an chakna hmanga an tisa chakna hrikthlak tum tu te chu
an veh hnai hriau hriau mai le. Chung tlangval pahnih te pawh chuan an duh
tawk an thleng a ni mah na an hmeichhe kaih lai chu paihthu hnawk in kan tih
ang ang hian awm mai rawh, i nunna kan kutah a awm a ni tih hria la, nun i la
duh harsatna siam hlek suh ang che, tumah chhantu tur che u in an awm lo ti
in nuihsawh leh it hmel tak chuan chu hmeichhia hlau lutuk en pawh an
mahni eng ngam lo tu chu an nuih dun var var a. Tunge che hmasa zawk ang
tih te chu an han zawng leh hmasa te te a, an bul lawk ah an hmelma che
chhuak maithei an awm tih hre ngat se zawng tiang ngawt hi chuan an che
hauh lo ang...
A che chhuak hmasa zawk turin hmeichhe lam pan a tum lai chuan a hmai
zawnah chuan lo thaw fuai in eh pawh a tih hman hma chuan a lu leh a taksa
chu a hrang nghal nawlh mai chutiang bawk chuan a thianpa pawn thawm a
chhuah hman bik lo chutia thawm lo awm thut chu hmeichhe hmai hup lai chu
a lo au chhuak thawt mai au chhuah leh a tum lai chuan Thangliana chuan
bawhtlu rawp in a ka chu a hup sak nghal a, au chhuak lo tur chuan an ti zui a
mahse chutia a chung a mipa lo bawk run chuan a ti mangang a ni chek a
niang chu a tal ta buan buan mai tawng ring ngam ni hek lo Thangliana chu a
buaikher mai a tawpah chuan a kut lehlam chuan an beng thuai mai, a beng na
bawk a niang chu hmeichhia pawh chu a zawi nghal hnawk reng a, Pasaltha
Chalsanga chuan a pawi lo aw a chhuah ai chuan a tha zawk an ti sap a tichuan
hmeichhia chu pu lawp in Kapthianga awmna lam chu an pan zui ta a.
Kapthianga chuan a lo hmuh chuan mak tih hmel zet hian a thiante chu a lo en
ka hau mai, Thangliana chuan thilthlen dan leh awm dan chu an hrilh nghal
zung zung a Kapthianga pawh lo bu nghauh nghauh in a lo nui var var a.
Hmeichhia chu a lo harh pawh a, a au chhuah mai loh nan a ka chu hnah nem
in an hnawh ve tit tet a, an bulah chuan an mut tir zan a..
Sialhawk ho pawh an ngaih a tha tawh lo kher mai, an thiante liam na lam chu
an bih leh zauh zauh thin a, chutih lai chuan an pasaltha Kapkima chuan kan
thiante hi engti zia nge maw ni an lo let har riau mai ka ti chin bih tur kan iin
tirh mai a tha lo maw a tih chuan an val upa pakhat chuan nia lo kir leh chu a
hun viau tawh in ka hria tih pah chuan tlangval pathum lai mai chu meichher
keng chung in an thiante liamna lam pan chuan an kal chhuak ta a. Chutia an
thiante lam pan a an kal lai mek chuan ding chawt in an au tial ta ruan ruan
mai, chu an au thawm chu buk atang a lo hria in meichher nen Sialhawk val
rual ho chu an liam ta huk mai an thiante hmuh ang an hmuh chuan tumah
tawng zai chat thei an awm tlat lo an thil hmuh chuan a rap hlawm kher mai, a
thiante ruang darh nuai leh an ril te lah thingzar leh a hnah ah te chuan a lo in
bang uai sung mai zawng Pasaltha Kapkima meuh pawh a ti ril a ti khur pha
116 
 
tlat. An val upa chuan eng chetna tak ni maw a va rapthlak kher em an ti sap a,
Pasaltha Kapkima chuan tumah kha kal hrang hauh suh u, huai nge sapui
chetna pawh hriat va ni suh kan fimkhur a ngai a ni ti in a aw khur tur in veng
tak chuan an ti sap a, an hmeichhe kaih chhuah hmel an hmu lo chu mak an ti
kher mai, a bul vel an en kual fe pawh chuan an hmu tlat lo ral ni dawn se tu
tih nge ni ang, Sialhawk ho lah bei let tur awm in an ring bawk lo nen an hawi
vual vual ringawt mai a ni. Tih theih dang nei hek lo buk lam pan chuan an kir
leh ta dam dam a, an kir pah chuan an sal man te an la kim em tih chu an en
zui leh thuak thuak a, an hmeichhe kaih chhuah loh bak chu an lo la kim thap
e. Buk chhungah chuan val upa leh pasaltha te chuan ro relin an hun tawn mek
te sawi in fimkhur a ngai hle ang an ti sap sap a. Pasaltha Kapkima chuan kan
fimkhur a ngai hle mai kawng thui tak zawh tur a la awm bawk nen ralveng tur
silai keng vek mi pathum awm se zanlaiah in thlak tur a ni ang ti in tlangval ho
bulah chuan a sawi dap dap a ral veng hmasa tur mi pathum chu in thlang
chhuak in midang ho zawng chu an mu dawn a ni, ral veng hmasa tur mi
pathum te chuan an chak lo a ni tih an hmelah chuan a hmuh theih, phur tak a
chetna chi ni hek lo an hun tawn in zir miau hek lo mahse an pasaltha han
hnial ngam awm hek lo, phur lo zet chuan an meipui chheh bulah chuan thu in
ram lam chu an bih ran a..
Tunah chuan zanrei pawh a hnai tawh awm e, Khumtung an mi man ho pawh
an muthlu bak bak a, Sialhawk ralveng pathum pawh an bang bik lo an silai
rinchhan chuan an muthlu ve tho. Chu hun remchang chu chuh in Thangliana
te pathum chuan Sialhawk ralveng ho chu an pan hriau hriau mai, chutah a
rual a dawk chhuak leh zawk in an bitum tur te aw chhuah hma chuan an ting
mit leh thei ta Thangliana te chuan boruak hip vang vangin an mi thah theuh
chu hmun biru laiah chuan an kal pui sap sap mai, thawm chhuh hek lo
Khumtung ho pawh in engmah an hre lo a ni. Thangliana te thian thum chu
Sialhawk ralveng ang deuh a awm in meipui chheh mit lam tawh in an hmel a
chhun loh nan ram lam chu an hawi thap a, phun sap sap in chutah
Thangliana chuan buk lam a pan ta, buk chhungah chuan lut in buk chhung
vel chu an en kual thuak thuak a, silai chu a tam thei ang ber lak tumin, a
khawm ta zung zung mai, thawm dim a ngai bawk nen khawm chak a har ngei
mai, silai sawm vel a lak hnu chuan ken a harsat deuh tawh bawk nen a thiante
lam pan chuan buk chu a chhuahsan ve ta a, chutih lai chuan a thiante pawh in
mi tang ho chu lo chhuah ve in hmun him lam pan chuan an kal pui ta zel a.
Thanglianan a thiante bul a thlen chuan mipa awm ang ang chu silai pe in buk
chu an hual ta a,an vai in Thangliana te pathum nen sawm chuang chu an ni ve
ta bawk nen phu ba lak chak nen an awm hmunah chuan an chik deuh nghur
nghur thei hial nia maw le. Thangliana chuan ruahman na siam in fimkhur tak
chuan Sialhawk ho meipui chheh chu an chhawm eng zual ta sauh a, ram lam
pan a tum mek lai chuan buk a tang chuan mi pakhat hi lo chhuak in
Thangliana kal mek chu a thiante emaw ti in a lo au a Thangliana pawh a ding
chawt mai mahse a hmel a hmuh chuan a thianpa a ni lo tih a hre dawn si eng
in a hmel a chhun loh nan chuan thim lam chu a bel tlat a. Sialhawk tlangval
chuan lo pan hnai zel in in chau tawh ang kan lo chhawk ve tawh ang chu a lo
ti bawrh bawrh a, Sialhawk tlangval chuan midang a hmu tlat lo a ngaih a tha

117 
 
lo kher mai, thiana khawnge midang a tih chuan Thangliana chu a buai kher
mai chet vat a ngai tih hria in zawi muang chuan a in her riai riai a chu tih pah
chuan a iptepui a maubul chang chu a ban ru zal zal a. Sialhawk pa in
Thangliana hmel a hmu chiah chu nang hi a ti hman chauh tih chuan a hrawk
a tlum thawih khawp chuan Thangliana chuan a vit hrawk mai a vih pa in
thawm a chhuah leh hma chuan pawm bet thuai in ram lamah chuan a hnuk
liam zui leh ta a, tunah chuan Sialhawk ho pawh mi panga lai in nun na an
chan ta, a hma ai chuan a huphurh awm loh leh ta sawt mai le. Tunah chuan
thingbul rinchhan in an awm ta thap mai, Kapthiana chuan lung lian zet hian
buk chung chu an deng pawp mai buk chung a den hnu lawk chuan buk
chhung atang chuan na tuar ri a lo chhuak ta, buk chhung a awm ho pawh an
harh chiang hlawm kher mai, an mut na atang chuan lo thu chhuak in an
thianpa lam chu an en thup mai, an thianpa chu lung khan a khupah tak a lo
fuh ni in a na ti chu a then leh chawk chawk thin, Pasaltha Kapkima chuan kan
thianten min lo fiam a niang chhawk an ngai tawh a niang ti in tlangval ho chu
an thiante thlithlai tur chuan buk atang chuan an lo chhuak sap sap a, buk
atanga an lo chhuak chiah chu silai lo puak thuai in lo lang hmasaber chu a let
tawp mai chutih rual chuan kil tin atang chuan silai lo puak thuai thuai in buk
chhung atang chuan na tuar rum ri a lo chhuak ta ruai ruai mai, Pasaltha
Kapkima chuan ral an hnai tih hria in bawk vek rawh u tih pah chuan a bawk
nghal thlawp mai mahse a tlai hman tlat an buk lah a bang vel pawh changel
hnah mai mai a lo ni si, a zahve vel lai chu an lo thal hman tlat la thi lo deuh ho
lah hliam tuar in an chiau vawng vawng hlawm mai, a la dam awm chhun ho
lah an silai lak tum an dahna ah lo awm tawh hek lo mak ti zet chuan lei
charah an bawk phek ta reng ringawt a. An tan chet na kawng a kaw ve mawlh
lo, silai lo puak thuai thuai pawh a reh ta, Kapkima chuan fimkhur zet in pawn
lam chu an bih dek dek an mi man tumah hmuh tur an awm lo pawn lamah
chuan thil che hlek pawh a awm hauh lo, thinrim tak chuan a ha chamg chu a
thial ri bap bap a, hrep tak chuan an ti chhuak phawng a. Tunah chuan
Sialhawk lam pawh mi sawm panga vel bak nungdam an awm tawh lo. Pawn
lam atang chuan aw lo chhuak in tunah lo in pe nghal vek rawh u, in inpek duh
loh chuan kan lo kap leh dawn e tih ri a lo chhuak ta, buk atang chuan
chhanna an dawng lo a reh hian chu lai hmun chu a reh tlawk tlawk mai a ni.
Pasaltha Kapkima leh val upa chuan an in pek duh loh pawn an thi vek dawn
tho a hria in dam khaw chhuah dan a awm zawk ang tih beiseina nen in pek
phawt chu an ti ta a. Thangliana te chuan chhanna an dawng dawn tawh lo
emaw a tih hnu chuan buk chhunglam atang chuan, in silai kha tumahin lo
hmet puak suh u kan lo chhuak dawn e tih chhanna an dawng ta, Thangliana
chuan finrawl chhuah hauh su u, hual beh vek in ni tawh, finrawl chhuah a, lo
bik bo emaw hriam lek tum in awm chuan ngenmu in dawng nghal zel ang a lo
ti chang leh fak mai, Pasaltha Kapkima ta chuan tha te te a in pek chu tha ti in
chunglama ban phar chung chuan an lo chhuak ta tham tham mai, buk an lo
chhuahsan chiah chu an hmuh hmasak chu silai kaw hmawr a ni finrawl
chhuah a chet na chi a ni lo. An lo chhuah kim chuan englaiah chuan an
thingthit tir ta thap mai, sialai a veng reng chung chuan Thangliana chuan
tlangval pakhat tir chuan buk chhung ah chuan kal tir in hriam a hmuh ang
ang la khawm tur chuan a tir lut ta a, a hma a an lo lak khawm ram hrui

118 
 
hmang chuan an hnungkhirh nghal malh malh a, chutia an buai vel chhung
chuan chhaktiangah kawl pawh a lo en ve tan mek a ni.
BUNG 31 NA
Thangliana chuan tlangval pakhat tir chuan buk chhung ah chuan kal tir in
hriam a hmuh ang ang la khawm tur chuan a tir lut ta a, a hma a an lo lak
khawm ram hrui hmang chuan an hnungkhirh nghal malh malh a, chutia an
buai vel chhung chuan chhaktiangah kawl pawh a lo en ve tan mek a ni..
Khua lo var chiang in an awmna chu ngaw hnuai ni mahse ni lo eng chuan
hnah karah vel atang chuan ni zung lo lut in a en de thleh thluah a. Khumtung
an sal man Thangliana ten an chhanchhuah ho chuan hual thap in an nu leh
pa, an nupui fanau, an fate that tu chu huatna mitmeng hian an melh thup
mai, thah an chak tih an hmelah chuan a chhiar thei hial a ni. Sialhawk ho
oawh in an chan chu a chau takzet tih an hria, dam khaw chhuah an tan chuan
a huphurhawm takzet dam in an vangkhua an lawi lut a ngem? An beisei leh
tum ang tunah chuan a ni ta hauh lo mai le. Sialhawk pasaltha chuan a
beiseina neih chhun chu tunah tih a ngai tih hria in an hawi kual vel a, chutah
nui vur vur in mal leh mal a min bei ngam in awm em nge ni a huho a mi bei
ngam tawk chauh in ni zawk zam hauh lo chuan a ti ta piap piap mai, chhanna
a dawng mai lo chu chuan lo ti phur leh sauh in Sialhawk muantu sa leh ral
hma ah ka tawlh ngai lo , min hmachhawn ngam in awm chuan kei Pasaltha
Kapkima hi ka in peih reng e ti in Khumtung ho chu a cho leh ta chher chher
mai, Pasaltha Kapkima tih ri an hriat chuan an phu zawk hlawm mai, Pasaltha
Kapkima chu an hre teh meuh mai, mi nunrawng kum upa pawh sawi lo a hma
zawn a awm apiang chu hmatiam hmiah hmiah mai zel a nih thu te an hre tlat,
mi lu pawh engemaw zat khai tawh a ni tih pawh an hre theuh chuvang chuan
a hma a zuam taka an awmna pawh a hniam sawt sawt mai, ralbeithiam
hmachhawn chu tuman an chak mawlh lo, Pasaltha Chalsanga pawh hian a
hneh kher a ring lo mahse a thinrimna leh phuba a lak chakna chuan a hneh
zawk a ni fa hmiang Pasaltha Kapkima hma ah chuan lo ding in keiman ka bei
ang che a phuarna hrui hi zai chah sak u la, a chempui ngei kha lo pe rawh u,
vawiin ni ngei hian he lai hmunah hian kan ching fel ang tih pah chuan
Khumtung val ho chu thu an pe ta a, Khumtung tlangval pakhat chuan
Pasaltha Kapkima an phuarna chu phelh in Pasaltha Kapkima chuan Pasaltha
Chalsanga hmela hlauh rukna lang chu a hmu pha tlat, nui vur vur a a
chempui lak pah chuan lo ding chhuak in Pasaltha chalsanga chu a melh ta kal
mai, Pasaltha Kapkima chuan a hneh ngei ring in thil phat min tih
hlawhtlinsak ka ngiat a ni, ka chak chuan him dam tak in min kal tir anga ka
hneh lo che a nih chuan kan vai in i thu hnuaiah kan aam vek ang zuam aw tak
hian a lo ti a, Pasaltha Chalsangan chhan a tum mek lai chuan a hnung lam
atang chuan an lo chhan khalh tlat, Pasaltha Thangliana chuan duh thlang thei
dinhmunah pawh i ding chiah a mawn le tih pah chuan Kapkima chu a lo pan
hnai a, Chalsanga hma ah tak chuan a ding kak ta hah mai, Chalsanga hnenah
chuan ku chalsang naupang zawk te kan awm lai a upa zawk ten tha in lo seng
ve a mawi lo e ti in chalsana chu Khumtung ho awmna lam a kal tur a ti in
Kapkima chu a melh ta kal mai, Pasaltha Kapkima chu lo nui chhuak hawk in

119 
 
nau a in khualtelem emaw i ti em ni maubung nen min lo hmachhawn tak mai,
hei hi in fiamna a ni lo a nia ti in elsen zet chuan a nui ta khiah khiah mai,
Khumtung ho pawh in mak an ti kher mai, khualkai Pasaltha meuh
hmachhawn turin chempui pawh engtia tih thu loh maubul chang nen a, a
hma chhawn chu mak an ti kher mai, a chak ring reng an awm lo, hlauthawng
tak chuan an thlir thap a, mahse hlauthawng ve lo pakhat an awm chu chu a
bang pakhat zawk ang mai a, a kalna a pianga zui tu Kapthianga a ni.
Thangliana chuan hmeichhia ang mai rak rak lo mai teh a lo ti chang leh khal
mai, Kapkima chuan bawiha lo in thiarfihlim mai teh ka thin i tih rim chuan
naupang mai mah ni la i nunna kha ka la hreh hauh lo a nia a tih chuan, an
piah a Kapthianga chuan naupang a nih leh nih loh pawh i hre uk a mawn le i
bei ngam lo a nih chuan tha te te in sawi mai rawh a lo tih chuan Kapkima
ngaihdan a ni lo chiang kher mai, naua kha lo in ring rawh Pasaltha Kapkima
ka lo kal e tih pah chuan awlsam zet a Thangliana nghawng chhawk zawt a
tum chu a tum a thelh chiang hle mai, a chem vai a na bawk a Pasaltha
Kapkima pawh a vir zawk mai, khatia Kapkima'n Thangliana nghawng chhawk
zawk tum a, a chem a lo vai chhuah rual khan Thangliana chu lo kun zawk in
chumi pah chuan vir zawk in Pasaltha Kapkima nak vun chat thawt khawp
chuan a rin sak hrawk mai zawng Pasaltha Kapkima pawh a te chhuak hawk
mai, Kapkima nak atang chuan thisen a lo luang chhuak ngiai ngiai a,
Thangliana chuan Pasaltha fimkhur hle rawh chuti lo chuan i nunna kha i
chang ngei ang a ti chang leh ta fak mai, Pasaltha Kapkima pawn a mi beih chu
pawngpaw zuam ngawt chi a ni lo tih a hre chiang hle mai, a fimkhur loh
chuan Thangliana sawi ang khan a nunna a chan ve thei tlat, chutah fimkhur
zet hian Thangliana chu a veh leh ta theuh theuh mai, Thangliana pawn a mau
bul chang ken chu tuaivir zauh zauh in Kapkima chet dan chu uluk zet in a lo
en khiau mai a, Pasaltha Kapkima chuan a chempui lian leh hrawl zet chu a lo
vai fur fur mai Thangliana pawh tawlh hnung zelin a theih ang ang chuan a in
veng pah zel a, a in veng seng lo teuh thin khawp mai, chutia a tawlh hnung zel
lai chuan lung mum a rap fu ta hlauh mai, chu a lung rah chu a tan vanneihna
a ni tlat lung a rah hrual rual chiah khan tlu zangthal thuai in, chumi rual
chiah chuan Kapkima chuan a awm zawn velah rang tak in a lo vai phei thut
mai, a lo thlen hma in a lo tlu hman hlauh a ni, Kapkima in siamrem leh meuh
chuan Thangliana pawh a lo ding fel leh at tawh tunah chuan beih let ve tak
tak Thangliana pawn a tum ta, Kapkima'n a lo bawh rual chiah chuan
Thangliana pawh a hma lamah dawk chhuak zawk in Kapkima che vai fu chu
bum in Kapkima chem vai a tan hmun phet in siamrem leh hma chuan hnaih
chilh thut in a hnung lam atang chuan a tukhumah chuan a maubul chang
tlum thawih khawp chuan a chumchilh bur mai Kapkima pawh te chhuak
hawk in a thingthi nghal hnawk mai, chu mai a la duh tawk lo pakhat a la hum
hmang chuan a hrawkhrawl chhum hmawk khawp chuan a rin phei leh hrawk
mai zawng Kapkima thi tur chalchang chuan a ke a keng dat dat a, a hrawk
atang chuan thisen a lo phuan chhuak bawrh bawrh a, rei pawh chalchang lo
in a chatthla zui nghal a, Kapkima chahthlak rual chiah chuan Khumtung ho
chuan Sialhawk val rual an hnung khirh vek te chu an lo bawh nghal huk mai,
an kal kiang leh meuh chuan nunna nei reng an awm tawh lo, thenkhat lah chu
an thi meng kur mai si hmuh an hreawm lek lek a ni, Pasaltha Thangliana te

120 
 
chin an han hrechiang meuh chu Khumtung an chhanchhuah ho chu an lawm
kher mai, Thangliana te thiandun chu an han kuah thul nula ho pawh chuan
an hmelthatna a hma atanga an lo hmuh ning loh chutianga an thianten tap
chunga an han kuah chu hun remchang a nih hi maw ti in an kuah nawn an
kuah nawn mai a ni, chutia an han kuah vel chu Kapthianga chuan nuam a lo
ti in nula hmel fai deuh phei chu an nauriltam hnemtu bawm a taksa a bet
thlap khawp chuan an lo kuah mai thin a nih kha. Sialhawk ho in zing lama
eiah ti a zan lama an lo buatsaih sa hmang chuan in hnawh puar in, an kal
dawn chuan buk vel a Eitur leh ralthuam an hmuh ang ang chu la khawm in
tuna an awmna hi riahna chi ni in an hre si lo a an khawhlui lam pan chuan an
chhuak ta a. Chaw kaw puar ei lo an ni bawk nen an chau tlang kher mai kal
pawh kal harsa an ti kher mai, an inbeihna hmun atang chuan sapui ruangdai
beisei a lo kal te lakah pawh a him tawh tura an ngaih chinah chuan in nghat
in buk te sa in zanriah tur te an buatsaih nghal zung zung a ni, hmeichhe ho hi
ram lamah awl thin mahse hemi tum hi chuan hmeichhia in hmeichhia ka nih
hi tih theih hek loh an hma zawn a tih tur awm a piang chu tha tho tak in an ti
ho dial dial mai a ni. A tuk khua a lo var a, chawhma tha zet an kal a, kawrte
kam dai nuama chhunchaw an ei a an chawlh vang vang hnu chuan kal an
siam zui leh ta, tunah chuan Khumtung pawh an hlat tawh lo kher mai, kha
chhung luh an hreh hmel hlawm kher mai, ral atanga an han thlir chu in ding
lai reng hmuh tur a awm tawh lo, ban muk bung leh, an buh zem a, buh lo la
mut zo lo khu lo chhuah chiai chiai bak a awm lo. Muangchang a kal zel in
khaw chhung pawh an lut ta tual velah chuan ruang rimchhe tan, ran
engemaw zat lo let phung mai te chu an hmu ta mai reng a, ngawi reng a kal
zel in lal in zawn an thlen chuan ding dat in an han hawi kual vel a, tahna thlen
tu bak hmuh tur a awm lo hmeichhe ho phei chu an tap pur mai, mipa ho
pawh an mittui tla tur dang chuan an khap per ve sak sak a. An lo rel lawk
tawh angin Sialsir lam an pan dawn a ni. Khaw kawt chhuah an thlen meuh
chuan hmalam pan harsa an ti kher mai, kawt chhuh atang chuan an khaw
hlui chu an thlir zui vang vang a, hlim leh lungrual tak a tual an chai ho na
chhuahsan chu an hreh hle mai mahse luah zui tlak ni hek lo luah zui dawn
mahse ran thi leh mihring ruang seng hawi seng ni hek lo, natna hrik
hlauhawm darh mai hlauhthawn na nen chhuahsan a ngai miau si a leh.
Hmeichhe ho phei chu thu hnawk hnawk in an tap chuah chuan mai mipa ho
pawh ang bang bik lo an in sum thei thlawt lo a ni, rei mawi tawk an awm hnu
chuan Kapthianga chuan kal tawh ang u le a tih chuan hmeichhe ho pawh lo
tho sap sap in Sialsir lam pan chuan an chhuak leh ta, karah zankhat an riah
leh chuan Sialsir pawh ban hman an in beisei tawh a ni..
Sialhawk ho an um zui dawn a, Khumtung nu nau Sialsir lam pan tur a an tih
te pawh khan karah buaina leh harsatna tawk lo in Sialsir an lut tawh a, an thu
ken Sialsir lalpa hnenan thlen chuan an lalpa Lalburha chuan a pasaltha te chu
a ngaihtuah kher mai, Thangliana pu pawh a bang bik lo mahse han umzui chi
ah ngai lo in ngaihtuah zet chuan an lo sakhuh ser nghah ve tlawng mai a ni..
Thangliana te pawh karah zankhat riak in behliang mun hun velah chuan
Sialsir chu lut in lal in lam chu pan hmasak phawt tha ti in lal in lam chu an
pan ta phawt a, Thangliana te chin hi khaw chhungah lo darh vek tawh in tu
121 
 
mai pawh chuan an chanchin chu an lo ngaichang vek ni in Thangliana te an
hmuh chuan an hnung lamah chuan chin ngaichang in a lo hmu apiang chuan
an zui nghal zel a, lal in an thlen meuh chuan tam pawh an tam tawh kher mai,
lal thu pek ang in lal in chhungah chuan an lut tlang ta nghal a ni..
Lalpa Lalburha chuan a lo lawm thiam kher mai, lo chiau au zung zungin
thutna tur te lalnu chuan lo pe in thut hmun an rem fel ta. Lalpa chuan
tlangaupa hnenah ka pasaltha te hi an chhawl te pawh a hla tawh a nge ka
thlathum zu ngei mai kha han zuk ta che a tih chuan rap a thlathum zu ngei
chu hlang thla in seki khat pum chuan Thangliana te chu pe in Thangliana te
pawh chuan chuan tem den den in Kapthianga chuan kan lalpa zu zet zawng
hah a tidam sawng sawng mai a tih chuan lalpa Lalburha chu a nui var var a.
Thangliana te ho an thut vang vang hnu chuan lalpa chuan an zin chhuahna
vel sawi tur chuan a ngen ta a, an zin chhuahna chin vel chu Kapthianga chuan
a sawi ta par par a upa ho chuan ngaihnawm an ti kher mai, upa pakhat phei
chuan a lo ngaithla tui deuh nge ni a tuibur hmuam lai chu a lo baw zuaih thei
hial a ni, chu chuan ngaihnawm an tih zia a hril chiang hle awm e. An mikhual
te chu thlenin siam phawt nise an awm dan tur chu la rel that leh mai ni se an
ti ta a..
A tuk khua a lo var chuan a hma a, an lo rel lawk tawh ang in Sialsir val rual ho
chu lal in tualah awm khawp thap in lo hal nikhua a infiam a hlauhawm zia te
sawi in ram lamah chuan an liam ta sang sang a, Thangliana erawh Pasaltha
Thangzualan i zin chau nen awm hahdam pah in, in lam sek rek lo khawih mai
rawh a tih avang chuan lo halna lamah kal lo in in lamah chuan a lo awm ta
zawk a. Lo hal tur an liam fel hnu chuan Thangliana pawh in chhung sek rek
khawih chuan a vir buai ve zak zak a, chawhma tha zet a chet hnu chuan, dai
vel a vah mai mai tum pah leh buh tuh chawhmeh tur sakhi leh satnau kah tur
melh tum chuan a silai nen dai hrut tur chuan a in pu chhuak ve leh ta nge nge
a ni. Dai velah chuan vak kual in ram chin hriat chiang pah in sakhi rah tlan a
melh kual nghal pah zel a, ngaw hnuaiah chuan a vei thauh thauh mai, zalen
tak a han vah kual vel chu nuam a ti kher mai, chutia a vah kual pah chuan
sakhi rahtlan tha zet theichek rah tuar mai chu a hmu fuh ta, a hnuai vel an
bih chiang chu sakhi hnu a chiar dep dup mai, channa tur tha an melh kual
nghal zung zung a, a bulah chuan bil buk tha leh chan na rem zet chu a hmu ta
an en chiang a, a duhthu a sam bawk a niang, channa hun atan a la hma deuh
bawk nen sakhi lo chhuahna tur a, a rin lohna lam ram lamah chuan an kal zui
leh ta rih a. Tunah chuan khua pawh a lo tlai ve tan ta, sakhi chan tum chuan
theichek awmna lamah chuan a kal leh ta a, theichek awmna a thlen chuan
sakhi chhuak hma chu an lo chhuah a hun tan tih hria in bil kung ah chuan
lawn in a thu ta ran mai..
An lo halna lam pawh mei kawng an sial tha bawk a, mei chhuah lo in tluang
tak chuan an hal thei ta an hlim in nuam an ti kher mai, mei sa hlau a in
saseng tum sazuk pakhat leh sakhi pahnih lai an kap tel te chu nuam an ti in
an kuk rawih rawih mai, mei kiang hnu a, ral atanga an lo hal an han thlir te
chu a kang that hmel bawk a, tunah chuan thlai chi thlak tur in a hmuak leh ta,
thlai chi thlak pah a mangkhawh bak a hranpa a mang khawh ngai lo turah an

122 
 
ngai, an ramtheh a tha bawk a phur pawh a khawtlang chuan anphur in kham
khawp chhung tin in an thar theuh an in beisei a ni..
Thangliana pawh sakhi lo chhuahna tur awm a a rinna lamah chu a melh ta
ran mai, a beisei ai in a lo chhuak har tlat, a thutna mawng kham chu thawm
dim zet hian a siam tha leh thin a, a mawng kham in siamrem leh a tum lai tak
chuan a piah deuh atang chuan thingtang rah tliah thawm ni awm tak a hre ta
a chet leh chuan chu sa chuan a hmu mai ang tih a hlauh avang chuan in
siamtha ta lem lo chuan a awm leh ta zawk a, thawm pawh lo awm leh zauh
thin in a reh leh vang vang thin Thangliana chuan Theichek rah tla chhar tum
Sakhi ngei a nih ring in chu thawm lo chhuahna chu a lo melh kal mai, a hnu
ah chuan Sakhi chal zet mai a lo dak ta heu mai, kah nan a la hla deuh bawk
nen a lo kal hnaih zel a rin tho avang chuan a lo la nghak a, a rin ang ngei
chuan chu sakhi hawi kual hruk hruk pawh chuan ral a awm hnai lo tih a hria
nge ni muangchang chuan Theichek rah tla chhar tum chuan a lo kal ta,
Theichek rah tla chu kal pah in a lo chhar phei zel a, chutih lai chuan
Thangliana pawn a silai chu a dar zawnah chawi kang in sakhi chu a tin ta ran
mai, hniak phawi miah lo a kah a duh bawk nen a uluk kher mai, sakhi pawh
chu a chet danah a fimkhur vak lo tih a hriat ta, Theichek rah tla a chhar lo
hawi chhuak chiah chu a chal damah tak mai ngenmu sa tak chuan a den dawt
mai, chu sakhi pawh chu huk tuar pah in a zuang zawk mai, a zuangzawk tla
leh chu a kap tu in a duhna tak a kap a ni bawk a tho zui chi a ni lo, a tlakna
hmunah chuan a thi tur chalchang chuan a ke a leng dat dat a, rei lo ah a thi fel
zui ta, Thangliana chuan a silai mu te thun leh te te in an chan na hmun atang
chuan chhuk in a sakhi kahna lam chu a pan zui ta a, sakhi bul a thlen chuan a
lo lian kher mai, a ki pawh a sei ve kher mai, a pachal lian zet mum kang mai a
hmuh chuan Thangliana pawh a nui ve var var mai, khua atangin a hla lutuk lo
bawk nen, darah ah mai theih tur chuan a bul vel ram hrui chu chhat in a siam
ta zung zung a, a duhang taka a siam hnu chuan ak nawlh in khaw chhung lam
chu a pan zui ta a..
Tunah chuan buh tuh a lo hun chho tawh bawk nen Thangliana pawh a ram
vak hman meuh lo, a thianten lawm atan han sawm ve bawk thin mahse an
chhungkua an rual deuh bawk nen lawm nei lo chuan a chhungte bulah chuan
a thawk ve mawp mawp mai a ni, vau velah sathang chi hrang hrang a kam
chu ban hnuah en thin in ramvak hman lo mahse a kut a hmui bawk a sa chu
an hnianghnar kher mai, buh an tuh zawh hnaih hnu chuan ramlamah pawh a
chhuak ve leh ta zeuh zeuh e, a ramvah tawh chuan sanghal leh sakhi eng i lo
vel hi a lo hawn fo mai, an ri te pawh in Thagliana sa kah chu chhawrin sa an
nghei bik lo, Thagliana sa kah chu an chan pui fo mai a ni. Thangliana te
chuan tuh zo tawh in an ri la zo ve lo te pui in a zo hmasa apiang in pui an ni
bawk a, a zo lo ho pawh in an ri zo tawh te zarah an zo ve zung zung mai a ni,
Thangliana te chuan buh tuh pahin hnuh an kuai nghal zel bawk nen hnuhpui
lak hma chu an awl tawh rih dawn a ni, furpui tuar tur an ni bawk a, buh tuh
zo tawh mahse an in thawm ngai te chu thawmtha sap sap in, hmeithai leh
pachhia thawkmawh ho pawh thawk thei chhungkua chuan pui liam liam zel a
ni, Sialsir hi hmeithai leh pachhia tumah in en san lo in dawmkan ngai in

123 
 
dawm kang zel an nih avangin khaw in lungrual leh khaw in pawh tak an ni
reng a ni..
Tunah chuan Sialhawk pawh in favang awllen hun thleng chho in tlangval leh
pasaltha ho pawh ram lamah sa pel in an liam leh sang sang tawh a chutih lai
chuan Thangliana te thiandun erawh ram chhuak a ram riah zai pawh la rel lo
in dai velah chuan nun chan an lo zir tauh tauh a, chutia chapchar awllen
hmanga Sialsir ho an rik bung bung lai chuan thu thinthawng tak Sialsir ho in
an tawng ta tlat, thim hmul ni in an pasaltha leh tlangval te ram vak a riak
chhuak mi sawm lai chu mi pahnih hi chauh hmel zet in khua an lo lawi lut
tlat, pakhat phei chuan hliam a la tuar zui, an thil tawn lal hnena an thlen
meuh chuan lalpa pawh a chek tlawk tlawk mai, lal chuan khua a awm
pasaltha leh valupa te chu khawm in an pasaltha leh val upa te chin chu a hrilh
ta vek mai, chungthu Thangliana te thiandun in an hriat chuan chu
nghalphusen chu beih ve chhin an chak kher mai chutih lai chuan an
tlangvalte nunna laksak tu chu a nunna laksak ve ngei an duh bawk a ni. Lalpa
chuan zing vartianah kan thiante ruang la turin kan tlangval te chhuah tur a ni
ang ti in val upa leh pasaltha te chu thu a chah ta a ni. Pasaltha leh val upa te
an chhuah lai mek chuan Lalpa Lalburha chuan Thangliana te thiandun leh val
upa Rokima chu biak fal lawk a duh thu hrilh in thut hmun la rem rih tur
chuan a ngen ta a. Thangliana te thiandun leh val upa Rokima pawh eng sawi
lo chuan an lalpa ngen an chuan thut hmun an rem ve leh ta rih a ni...
Val upa leh pasaltha chhuah fel hnu chuan Lalpa Lalburha chuan nangni hi ka
mi rin kan khaw in nghahna te in ni, thil pakhat min tihsak ula ka duh a ni a
tih chuan Val upa Rokima chuan Lalpa engthu nge ni i duhzawng te a nih
chuan mi lu pawh kan la mai ta lawng, i khawngaihna leh zah ngaihna avang
chauh a la awm ve thei kan ni a, i thu han hnial ngam chi kan ni nem a tih
chuan Lalpa Lalburha chu lawm hmel tak a nui var var hian a engdang ni lo e,
he nghal phusen hi a lu ka duh a ni, ka pasaltha leh ka tlangvalte phuba hi min
lak sak ngei ang che u ti in a an mahni en ran chuan a ti ta charh charh mai,
val upa chuan Lalpa theihtawp kan chhuah ngei ang, i runah he nghalphusen
lu hi kan lo dah ngei ang a tih chuan a nui var var a. Nghalphusen beihdan tur
leh an tlangval thi ta te ruang lak dan tur an sawi zawh hnu chuan lal in chu an
chhuahsan zui ve ta a ni..
A tuk khua a lo var chuan Sialsir val rual engamaw zat chu an pasaltha te
chhiat tawh na hmun pan in an liam ta sang sang a, Val upa Rokima leh a
naute erawh zan sarih riak zet nen chuan chhuak in buk nghak ah tlangval
pahnih an hruai tel ve dawn a ni, a bak tlangval leh val upa kal te erawh chuan
an tlangval thi ta te ruang chu khaw chhung lam an pan pui dawn thung a ni..
Ni lenga an kal hnu chuan an pasaltha leh tlangval te ram kalna hmun chu an
thlengta, buk sak sa vek a ni bawk nen tlai deuh tawh mahse an thiante ruang
la tur chuan an chet sualna hmun chu damchhuak buk nghak a an dah chuan
hruai in an pan zui ta a, an thiante ruang buk an thlen pui meuh chuan khua
pawh a thim chiang tawh hle mai, zan kal pui em chu tha ti lo in a tuk vartiana
khaw lam pan mai chu tha ti tlangin chu lai hmunah chuan zankhat an riak leh
phawt mai dawn a ni.

124 
 
BUNG 32 NA
An thiante ruang buk an thlen pui meuh chuan khua pawh a thim chiang tawh
hle mai, zan kal pui em chu tha ti lo in a tuk vartiana khaw lam pan mai chu
tha ti tlangin chu lai hmunah chuan zankhat an riak leh phawt mai dawn a ni..
A tuk khua a lo var chuan tlangval ho chuan an thiante ruang chu khawlam an
pan pui ta a, Val Upa Rokima te ho chu Nghalphusen bei tur chuan an riak
thung dawn a ni, an thiante hliam hnu chuan Nghalphusen hnui chhui tur
chuan an chhuak ta a, he Nghalphusen hi a hliam tawh avangin fimkhur a ngai
dawn hle tih chu in hrilh hran ngai lo in an pathum chua an hre theuh a ni. An
thianten an hliamna atang chuan in then darh in Nghalphusen hnu chu an
chhui tan ta a, a ni khatna ah chuan engmah ang lo in kut ruak chuan buk an
pan leh ta ringawt a, zan lamah chuan meilum hnung puak a thu thap in val
upa Rokima chuan kan buk hi sawn i la a tha ang, he kan sa beih tur hi heng
lai ram velah hian a tangkhang ka ring ta hauh lo mai a tih chuan Thangliana
ngaihdan chiah a lo ni bawk nen nia hei buh lah kan ngah mai si a, vawiin
lama a hnu kan chhui tawpna velah khan buk hmun tur tha deuh a awm a sin a
tih chuan midang ho chuan tha an ti tlang kher mai, an buk nghak tlangval
pahnih phei chu an lawm hle mai, tuna an buk vel hi an ngaina thlawt lo a ni,
sawi hreh si in an lo tuar tlawk tlawk mai a ni..
Sialsir valrual ho pawh in an thiante ruang chu khua thlenpui tawh in rim an
nei tan deuh tawh bawk nen zan pawh riah pui tawh lo in an phum fel nghal
vek a, tlangval thenkhat chuan Nghalphusen chu beih ve an chak kher mai,
thenkhat phei chu an lal rorel danah an lawmlo lek lek hial a ni mahse val upa
ten thil awmdan an han hrilhchiang chu beisei na nasa tak nen an lo thlir ta
zawk a..
Thangliana te pawh an buk sawn in zanthum lai an riak ta, an beisei ang erawh
chuan an tawng mai lo, an zan li na an mu leh chu zanrei a ni tawh hial ang
chutih lai chuan Thangliana chuan mumang mak deuh hi a nei ta, phaizawl
hmun nuam deuh ah hian lo ding in a hmel a hmuh chiang theih loh hian be
mawlh mawlh in thil a lo hrilh siam siam a thil hrilh mektu hmel chu hmuh
chian tumin an thlek ngial thin mahse a hmu chiang thei tlat lo, mahse a mah
betu chu hmeichhia ngei a ni tih chu a aw lo chhuak atang chuan a hre thei si,
Thangliana'n biak ve a tum chiah chu a hmaiah hian an lo beng fawk mai a
harh chiang kher a sin chutah an en chiang chu a thianpa Kapthianga in let
turin a ban vai in Thangliana hmaiah tak a lo beng fu hi ni in Kapthianga lah
chu a hnar ri kuk kuk mai si, Thangliana chuan Kapek mai mai che chuan min
ti harh vek a lawm ti in a phun chhuak sap a, chutah Kapthianga lam lo zawng
chuan in let thak in mutthilh tum chua an maimichhing leh diar diar a, a
muhil tep tih chuan a mumang kha a ngaihtuah chhuak thut mai, an
ngaihtuah thin tunge niang a hmun sawi leh a thilsawi te kha enge a awmzia
niang fimkhur hle ang che te kha min tia, enge ka fimkhur na tur ral an hnai
em ni ti ten an ngaihtuah zui a, ral an ni thei tih hria in thawm an ngaithla
vang vang a mahse thawm danglam engmah a hre thei lo, zan lam hram chi
nungcha hram leh ral hla tak a sakhi lo huk leh dat dat thin tih mai loh chu,
chung vel a ngaihtuah a, a ngaihthlak lai chuan a lo muhil ve leh ta a, a harh
125 
 
leh meuh chua buk pawnah chuan thawm lo ri leh rak thin in kawl pawh a lo
eng ve dat dat tawh tih a hre thei tho chhuak vat in buk atang chuan a chhuak
zui ta a, buk pawnah chuan Kapthianga chuan an meipui chheh lo mit thiap
tawh chu chhem ah that leh tum chuan a lo bei nasa mai hi a lo ni,
Thangliana'n Kapthianga hmel a hmu chu nuih tut tut in an tui lakna lam pan
chuan a kalsan zui ta a. Kapthianga te an lo chet bawrh bawrh lai chuan midag
ho pawh lo tho in ekhai kan pasaltha te meuh zawng kan khalh thei meuh lo
che u a nih hi maw ti in in thiamlo hmel zet chuan an lo ti a, Kapthianga chuan
mai mai thin che u hian hei mei kan lo nun fel ve awrh a lawm ti in a lo be
sawm nghal bawrh bawrh a. Tukthuan an ei kham chuan zau zawk a kal tum
chuan an chhuak leh ta a, Thangliana a hma lama a kal tawpna atanga kal a
tum leh chuan kha lo lamah khan tih ri hi chiang zet in a hre ta Thangliana
pawh ding chawt in an hawi kual a a mah lo be awm an en kual chu tumah a
hmu bawk si lo a ngaihna hre lo zet chuan a hawi kual hruk hruk ringawt mai a
ni, mahse aw kha a hrechiang ropui si a kal tum lohna lamah chuan kal leh ta
zawk in a piah mual ah chuan lawn in kawr lam ni awm tak zawn chu zawh in
mual dung zui chuan a chhuk ta, mual a zawh tawp tep tih chuan a mumanga
hmeichhia in a sawina hmun chu a hmu ta mak a ti kher mai ruam chhungah
lut thuk zet in chu ruam chu a lo thuk kher mai kal pawh kal a harsa reuh kher
mai, lei thil hmun a lo ni bawk nen a chang leh a tawlh leh hawn hawn thin kal
hreawm lutuk pawh a zawh chhuak ta, thui lo te a kal leh hnu chuan a hma a, a
aw hriat than zet chuan fimkhur rawh tih aw a hre leh ta tlat mai chutih rual
chuan a hriatna tha zet chuan hlauhawm a hnai tih a hre ta tlat an hma lang
chin chu an thlir kual a a mumanga a dinna hmun kha hmu in mak a ti lutuk
chu an ding leh vang vang a. Mahse din veng veng na chi ni hek lo phen tur
remchang chu an melh kual thuak thuak a, phen tur remchang zet chu hmu in
chu lam chu a pan nghal vat a, hlauh vang ni miah lo hian a thin chu lo phu
dup dup in chu chuan hlauhawm a hnai tih tuman hrilh lo mahse a hre chiang
khawp mai, chutah aw bawk chuan i hma lamah tih ri a hre leh ta, hma lam
pan chuan fimkhur leh thawm chhuah hauh lo chuan a kal zel a, thui vak lo a
kal leh hnu chuan thawm a hre ta tlat chu thawm lo chhuahna chu an bih ngial
thin mahse chu thawm lo chhuahtu chu a hmu thei tlat lo, fimkhur zet a pan
hnai zel in behchhan remchang a hmuh chu a beh chhan pah zel a, chutah
thawm lo chhuahtu chu a hmu thei ta, Nghalphusen ngei a ni e. Nghalphusen
chuan lei lo nawr in a phin leh dut dut thin a chet dangah a ke hnung chu a
hliam tih a hriat a bai suih suih mai, kah nan a la hla deuh bawk nen a duh ang
thal a kah a la rem chiah lo bawk si a, kah remna lam tur a kal a tum leh chiah
chu chu Sanghal lian zet a ngho pawh kutphah ai chuan a sei awm e tih tur chu
thawm a hria nge ni a lei nawr turh turh lai chu chawl dat in a lo hawi chhuak
ta hruau mai, Thangliana pawh a bihrukna ah chuan tawm in che eih lo chuan
a ding ran mai, sanghal chuan a hnar chu tum dut dut in boruak chu rimdang
a awm em tih hriat tum chuan a hnar chu an len kua that that a mahse
rimdang awm a hrelo nge ni a lei nawr lai chu a nawr zui leh turh turh mai,
Thangliana pawh thawm dim zet hian a che chhuak leh ta a hliam hlauh a nih
chuan a thiante ai khan a chan a that a ring bik lo chuvang chuan chetsual a
tum lo chiang kher mai. Tunah chuan a duh ang thal in a kap thei ta, a silai
Nghalphusen kah na tur ngei a a thun chu a ring tawk kher mai, a silai chu a

126 
 
darah chhuang in Nghalphusen dal dam ah tak kah tum in a tin ta vang vang
mai a hmet per tep tih chuan a in her thut mai, hmet puak ngat se zawng a sa
huatah fuh lo in a tan a pawi kher ang le, sanghal kah rem hun chu an nghak
leh te te a, a awm rem tha duh lo kher mai, Thangliana chuan ngaihtuahna
dang nei in a ham hawng zawng a kah a, a lung fu tel ngei a kah chu a tum leh
ta zawk a, thawm dim zet hian a awmhmun chu sawn leh in a kah rem tur
chuan a in siam leh thei ta chutah a silai chu hmet puak dur in a tumna takah
chuan fuh in a ham hawng zawng chuan kap in a silai mu sa tak chuan a lung a
deng darh chuai ang le. Nghalphusen a kah rual chiah chuan ngek ruai ruia in
Thangliana awm loh na lamah chuan a tlan ta buan buan mai, thing banpuam
tiat lek lek te chu a su tliak rawp rawp mai a ni, Thangliana chuan silai mu te
thun tha in Sanghal a kahna ah chuan fimkhur zet in a chhuak phei ta, a kahna
hmun a thlen chuan thisen a lo baw hnem kher mai, thui a tlan theih a ring
hauh lo mai, sanghal liamna lamah chuan kal in thawm a ngaithla pah zel a,
mahse thawm ri buan buan a hriat bak kha engmah a hre zui ta lo, sanghal
chuan a lo chang nge a thi tawh tih lah a hre si lo pawng bawh buan buan chi a
ni lo, kawr kamah chuan thil ri leh hrawk hrawk hi a hre ta tlat fimkhur zet a
pan hnai in a sanghal kah chu kawrkam tui chim chin leh chin lo ah hian lo
bawk in a la thaw ve hram hram tih a hmu ta a chet theih tawh a rinloh avng
chuan pan hnai in a chaldamah chuan a silai hawlh chilh in an kap thuai mai a,
chu sanghal hruang hrau leh lian zet pawh chu a zal ta rawih rawih mai,
Thangliana pawh a lawm kher mai, hetiang ang a lian sanghal la kap ngai hek
lo, chupawh sanghal satliah ni lo in Nghalphusen an tih ngei mai a la ni zui a
mah chauh in awm mahse a nui leh vur vur thin midangin lo hmu ngat se mi â
emaw an ti hial awm a sin. A Nghalphusen kah chu an bel chiang that that a,
mahni a chawisawn zawh ni hek lo chhawl chhin tha in buk lam pan chuan a
kal san ta rih a. Thu lawmawm keng a ni bawk a, a kal chak par par hle mai,
buk a thlen chuan buk nghak in an lo hmuh chuan mak ti zet a lo en in a lo
haw hma chu mak ti zet hian an lo en hau mai, Thangliana lah chuan hrilh mai
duh lo in an tui lakna lamah chuan kal in zo tui thiang vawt raih mai chu an
dawt khalh khalh a. Buk nghak a an dah Roliana chuan Ku Thangliana i lo va
kir leh hma ve i hlawhtling nge bei dawng in i lo kir leh zawk a tih chuan
Thangliana chuan thuthmun te rem in a vaibel te chu an la kai te te a chutah
muang ban charh hian a hlawhtlin thu te chu an hrilh ta a, Buk nghak ten chu
thu an hre zet chu an phur kher mai, mawnga hawlh ang mai hian an che te
reng reng chu a zangkhai kher a sin, Roliana chuan a sa phur turin kan kal
nghal mai dawn em ni a tih chuan Thangliana chuan kan pathum leh chuan
kan zo lo ang kan thiante lo nghak i la phurh ngai vak lo tur in a bulah buk
sakna remchang a awm tho bawk a kan in sawn tawp mai dawn nia, ku
Rokima pawn a pawi ti in ka ring lo a tih chuan Buk nghak pahnih te pawh
chuan remruatna fing tak ni in an hre ta a. Thangliana chuan kan thiante lo
thlen hun a kal mai theih turin lo in siam vek a tha ang, he laiah hian zanriah
ei mai a remchang in ka ring ei rel buaipui phawt mai teh ang u a tih chuan
buk nghak ho pawh chu an che nghal zung zung a. Eirel an peih a buk a an thil
vel ken mai theih a an peih meuh chuan khua pawh a tlai ve dawrh mai
Thangliana chuan a thiante pawh an lo thlen har a ring tawh lo, meipui chheh
chu an thut hual thap a chumi pah chuan khaw luh hun an chak zia te lal in a

127 
 
lo lawm dan tur te sawi in an phur kher mai, chutia an lo phul hlut lai chuan
an thiante pawh chu an lo thleng ve ta mai reng a, Rokima'n Thangliana hmel
a hmuh chuan mak a ti kher mai tudanga tlai ber thin a ni si a chutia buk a, a
lo awm khiau chu mak tih loh rual ni hek lo le. Kapthianga chu buk chhungah
lut in a thil hmuh chu mak a ti kher mai, an pawnthuah leh thil vel ken mai
theih a lo in siam vek a hmuh chuan lo chhuak leh vat in thil awmzia chu
Thangliana te melh kal chung chuan an zawt zui zat a, mahse Thangliana te
chuan Kapthianga zawhna chu hreawm pawn an lang lo Val upa Rokima
chuan Thianga enge thil awm zia a tih chuan buk chhungah sawn va lut la i hre
ve mai ang a tih chuan rang zet hian a lut ve nghal thuai a, a lo chhuah leh
meuh chuan Thangliana en chung chuan ka rin sual ka ring lo Thangliana kan
sa beih lai hi i man chiang a tih chuan Thangliana chu nui var var chung hian,
nia ka hlawhtling hlauh a lawm le ti in an sa beih lai a kah thu te, a hlat tham
deuh avanga in sawn mai a that a rin thu te a sawi tak ah chuan val upa
Rokima chuan remruatna fing tak a nih chu han chawl hahdam deuh i la kan
pan mai dawn nia a tih chuan Thangliana chuan ku Rokim hetah zanriah pawh
bar nghal law law a that ringin kan lo bawl peih vek tawh a sin, a hmun kan
thlen chuan buk sak nen sa chan nen kan buai dawn riau in ka hre deuh a, a
tih chuan Val Upa Rokima chuan kan pasaltha nge nge thu fing tak i lo keuh
thlu a nih chu ti in zanriah ei chu an rawt nghal a, zanriah an eikham chuan
sanghal Thangliana'n a kahna lam pan chuan an in ak chhuak zui ta a. Kawng
zawn chawp ngai a ni lo bawk nen an kal chak par par kher mai, Val Upa
Rokima ngei pawh hian Nghalphusen hi a la hmu bik hauh lo, chutianga sa
ropui chu hmu chak vek an ni bawk nen tumah in tur ngai awm hek lo
Thangliana sa kahna hmun pawh chu an thleng thuai a, Rokima'n a chhawl
chhin na an hawng zet zawng an e rual thawih mai, a hma in a ngho hriam
lutuk Thangliana a lo met tawh bawk a, a ngho sei zet te chu an chul an chul
mai a ni. Val upa Rokima chuan khai le nau te u i che tawh ang u le a tih
chuan, a naute ho pawh chu lo tho in an che zui ta sang sang a, Thangliana'n
rua a lo sat teuh chu an tangkaipui in an sam khai phah kher mai. Sa an chan
a, rep tur a an peih meuh chuan zanlai a ni tawh awm e, sa ur nen chawhma
lam chhuah an beisei hman lo nen chawhnu lam chhuah a karah zankhat riah
mai chu tha ti in Nghalphusen sa chu an ur far tluk tluk mai, nuam an ti in an
ti ti pawh a kal tluang par par kher tumah mut zai rel reng an awm lo an Val
Upa chu tir lui in buk chhungah chuan mu turin a lut ta nge nge a....
Chutih lai vel chuan hmarlam ah chuan khawlian zet in pawh zanga lai tur
Kawnpui khua awm in an lal vantuala ni in an khua a lian bawk a, an chhehvel
khua chu run in a chhiah khua ah nei zel in tlema khaw lian ve deuh te chu a
chhiah khua a tlangval te hruai in ral hmatawngah dah in a tlangval te nunna
ni lo a chhiah khua te nunna chan mai mai chu pawi ti hek lo a run te
chanchhiat hnu in an chhu zui hrep zel mai nen Vantuala hma ah ding zo reng
an awm lo, Lal Vantuala pawn ka chungah ni leh thla chauh lo chu engmah an
leng lo chapo zet hian a ti fo mai a ni, lal leh upa te lah lal in ah zu an khawn
reng mai si, Kawnpui ho chuan ni tin kût an hmang a ni hawt mai, buh leh bal
a an phang deuh a an in hriat lah in an chhiah khua ah kal in bu leh bal mai ni
lo, sial leh vawk te chu an khaw lamah an hawnsak mai zel si tumah dodal

128 
 
ngam awm hek lo Kawnpui ho chuan nuam an ti kher mai, chhiah pe duh lo
lah chu an khua nen lam luahzui tlak lo in an siamsak zel mai si a chhehvel
khua chuan an hlau kher mai, chutih lai chuan Kawnpui atanga ninga kal vel a
awm Darzo ho chu an buai kher mai Kawnpui ho in an tlangdung an lo pan
mek tih an hre si, an hma zawn a awm chu an hma tiam miah miah zel mai
bawk nen an ni in zahnih erawrh tan lo dan ngaihna a awm lo, Lal in chuan
upa leh lal te chuan ro rel laih laih in thu tlukna siam har an ti kher mai, an
lalpa Khawtinthanga pawn thu han keuh thluk dan mai a hre tlat lo, rilru buai
tak a an awm lai chuan atir atang lo la ngawi kar upa min chu lo khuh kharh
kharh in tihian rawtna a lo siam ve ta a, lalpa tlawm leh zah pawh kan sawi
thei tawh lo a nih ber hi maw zah em ah ban a chhum lo turah ngai i la, kan
monu Sangzuali pa te hi pun mai tha ka ti hle mai, Lalpa Lalburha hian a
tlangval leh pasaltha tlem a zawng pawh lo tir se kan in veng theih mai ka ring,
a pasaltha te lah a chin kan hre theuh in ka ring ral rel an thiamdan te, an
huaisen zia pawh kan hre theuh chu vang chuan zah pawh dasn lo in an
tanpuina i ngen tawp mai teh ang u a tih chuan a upa pui te pawh in an lo
thlawp kher mai mahse lalpa Khawtinthanga chuan pawmpui harsa a ti kher
mai, chu aia tha rawtna siam mai tur a hre bawk si lo, a monu chu ko in an
rorel dan Sangzuali chu a hrilh ta malh malh a, a tawpah chuan ka fanu enge i
ngaihdan ni ve reng reng a tih chuan an khaw dinhmun a hre ve kar si, a pa
pasaltha Thangzuala te thiandun mai bak ah tlangval ten an lo puih chuan an
vangkhua ngei pawh a him theih a ring, tha ti in thlawp viau mahse Lal leh
upate rorelna a lo in rawlh chu tha ti lo in a pa chu en kal in kapa tha in tih dan
dan kha tha ka ti e ti in a puanban lai chu ban chhunzawm turin a puanban na
lamah chuan a kalsan zui leh ta a. A chhandanah leh hawi herah pawi a ti lo tih
a hriat chuan a lawm kher mai. A upa min chu lo tawng chhuak leh in nakin
lawka kan lalnu ni mai tur thu han keuh thluk dan chu a fing kher mai, lalpa
kan thlang fu dawn khawp e a tih pah chuan lalpa chu a nuih zui sak a. A
tawpah chuan an khua Kawnpui ho lo thlen hma ngei a lo thleng hman tur a
ko turin a tuk a Sialsir a palai in tir nghal tur chuan rem an ruat fel ta a ni.
BUNG 33 NA
Lalpa kan thlang fu dawn khawp e a tih pah chuan lalpa chu a nuih zui sak a. A
tawpah chuan an khua Kawnpui ho lo thlen hma ngei a lo thleng hman tur a
pun turin a tuk a Sialsir a palai in tir nghal tur chuan rem an ruat fel ta a ni..
Thangliana te pawh zankhat leh chawhma zet an sa kah an ur hnu chuan a fip
tha tawh bawk a an pareng tah ah chuan khung in an panga in phur vek mahse
an zang lo kher mai, karah zankhat riah leh tum an nih tho avang in muang
chang a kal tum in chhun chaw fak kham chuan an riah hmun chu an
chhuahsan ve ta a..
A tuk khua a lo var chuan tlangval chak tha leh val upa la chak deuh te chu
thlangin Sialsir lam chu an pan ta a ni, a thu ken a hmanhmawh deuh bawk
nen an chak par par kher mai karah zan li lai riak thin mahse chu aia hma
chuan Sialsir ban hman hram chu an tum a ni..

129 
 
Thangliana te pawh harsatna leh buaina tawk lo in karah zankhat an riak ta
reng mai, zankhat an riah hnu chuan ei rel lai vel a ni awm e, kawt chhuah ah
chuan Val upa Rokima te pawh an thu thlandai vang vang mai, val upa Rokima
chuan le Thangliana nang salu la tu ah hla do han chham la, hetiang saropui
kan vangkhua a lawi lut meuh tur ngawi renga luh pui zawng a pamhmailua e
a tih chuan Thangliana chuan a silai mu chu la chhuak in zen chauh thun
chuan a silai chuan van lam a tin ta ran mai ti chuan muang fan raih in ti hian
Sanghal hla do chu a chham ta vang vang mai, " Tlaini e tla rawng rawng la,
khua khu ngui la ka duhin ne, nghovar e, ha tha le maw, lenghnem e, thanlai
ka duh te nen", a tih vang vang hnu chuan a silai chu an hmet puak dur mai, a
silai a puak zo chiah chu a thiante chuan an silai an lo kap ve nghal zawt zawt
mai, an thawm chu khaw chhung lam atang pawn lo hria in naupang ho pawh
kawt chhuah lam pan chuan an tlan zui nghal vawn vawn a, an hla do chham
thawm kha lal in atang pawn lo hria in upa pakhat chuan chheiraw chu
Sanghal hla do ngei a ni kan vangkhua ah Nghalphusen lu a lo lawi lut dawn a
ni ngat mai ti in a upa pui te chu an en kual zui dan dan a, lalpa chuan
khawnge tlangaupa ka zuthlum tui ber kha han hlang thla la ka upa te u kan
pasaltha te chu leika pui lamah i lo han hmuak ang u hmiang a tih chuan
leikapui lam chu an pan zui sang sang a. Naupang ho in Nghalphusen lu chu
zawn in lal in lam pan chuan an ri chho hulh hulh mai, sa lu hmu apiang
chuan ropui an ti hlawm kher mai, kawtkai atanga lo thlirtu tar nilum ai zinga
pakhat chuan hetiang sa ropui kap tur hi chuan mi bik khuanu duhsakna
dawngtu nih a ngai ngei ang tih pah chuan a thlir zui vang vang a. Lalin an
thlen chuan naupang ho chuan an sa lu zawn lai chu lal in tualah chuan nghat
in, lalpa Lalburha chuan a tlangval te hnenah ka tlangval te u he lamah hian lo
la chho teh u kan lo en chiang ve a nge a tih chuan sanghal lu chu lal leh upa
ho bulah chuan an han dah a, Lal leh upa ten an han hmu zet chu ka ho hian
an thlir vung vung mai, upa pakhat chuan tunah hian tar mai ni in khuanu
duhsakna a zarah hun bi pawh ka lo chhiar ve ta nual mai, hetiang sa lu ropui
hi ka la hmu ngai lo ka hmu leh tawh pawh in ka ring lo tunah chuan lungdam
takin min thlahtute kiangah ka kal ve thei tawh ang an ti zui sap a. Lalpa
Lalburha chuan val upa Rokima chu a kianga kal tur a ko in val upa Rokima
pawh lal bulah chuan a chho in an ramvah chanchin vel mipui lo pungkhawm
hma ah chuan sawi turin a ti ta a. Val upa Rokiman an ramvah chanchi a sawi
lai chuan mipui ho chuan an lo ngaithla thap a, tawngkam a thiam bawk nen,
Thangliana'n Nghalphusen a bei lai vel mitthla chung chuan a kianga awm ve
ang mai a, an sawi zet zawng tawngkam a thiam bawk a mipui ho chuan ka ho
hian a ngaithla thap mai, pa pakhat ngaithla tui lutuk phei chuan a chilthli a
thlauh duah duah e an tih kha maw. Val upa in a sawi zawh chuan mipui ho
chuan kut beng dur dur in Thangliana chu an lawm kher mai, nula thenkhat
phei chuan an rilru in a tha val mawi zan in ah kan khartung lo sawn la, meibu
kan kheh dun dawn nia an lo ti vawng vawng mai a ni. Mipui ri hulh hulh chu
Lalpa chuan vai dai in a seki kual ruih mai chuan a zu eng kak chu thal in
khawnge ka pasaltha Thangliana lo chhuak teh se he ka nopui ngei hi kan hlan
teh ang a tih chuan mipui ho chuan kut an lo beng leh dar dar a, Thangliana
chu sen deuh tan tan in Kapthianga phenah chuan a tawlh hrut hrut mai,
Lalpa Lalburha chuan ka pasaltha sa leh ral hma a zam ngai lo kha nu nau

130 
 
hma ah a zam mai daan em ni, ka nopui in pasaltha chawi hun nghak in a
chhungah zu tui tling in a lo nghak reng e a tih chuan lei lam bih ran chung
chuan lal awmna lam chu a pan chhat chhat a, Thangliana hian lal nopui neuh
dawm a beisei lo kher mai, mahse a beisei loh a chungah lo thlengin mibik leh
lal duhsak te tan a a dah kha a tawng ve ta a lawm kher mai chutih rual in a
lawm bawk nen awmdan pawh a thiamlo letling zawk a ni. Thangliana'n lalpa
bul a thlen chuan a no chu chawimawi nan hlan in a lo pe thuai a, Thangliana
chuan tlem lo tem in kan lalpa zu nge nge a thlum tui na rawh e, hah zawng
zawng pawh a reh huai huai mai a lawm le ban deuh chalh hian an ti sap a.
Lalpa chuan a khaw mipui te hnenah naktukah tumah ramchhuah loh tur a ni
ang, kan pasaltha te Nghalphusen lu hi lawmna kan nei ang ka se chal ka
thawh e a tih chuan mipui hlim leh lawm lutuk chuan chang an lo tum raih
raih a, Thagliana pu pawh pawh lo ngawi mai mai lo in kan lalpa sechal chu ka
vawkpa in ka lo do ve e a tih phei chuan mipui ho chu an phul hian an phul
bulh bulh mai a ni, upa dang te pawh in lo do ve liam liam in a tuk ni lo
chhuah leh hun chu nghakhlel tak a thlir chung in mahni in lam theuh pan
chuan an liam ta sang sang a..
A tuk khua a lo var chuan Sialsir lam pawh an phur kher mai, fatu tura ruat te
phei chu vartianah lal in tualah chuan kal khawm in an ran talh tur te chu an
khawng thlu zung zung a, vawk kaw chhung an lo hai lai te chuan naupang ho
lo hnai lutuk chu fatu ho chuan an han hnawt darh leh phawt thin, an darh tha
duh lo kher mai. Chhun lamah heng in fiamna, silai in kah siak, thing in lawn
siak, inbua nula leh hmeichhe ho tan in kawibah, naupang ho pawh in hnawk
leh inbuan te an ti dawn a ni, Thangliana pawh silai in kah siakah tel ve tum in
Kapthiangan inbuanah pawh tel ve turin ti mahse tumah kan buan hneh ve
chuang lo ang ti in a pha tlat mai si tihngaihna tak pawh a hre lo a ni.
Tukthuan ei kham chuan mipui ho chu lal tualah chuan lo pungkhawm in
inbuan leh silai in kah siak chu an nghak hlel kher mai, mi tin mit chu
Thangliana chungah a fu fur mai nen Thangliana pawh in nuam lo a ti lek lek a
ni. Mipui ho lo tlin khawm hnu chuan Lalpa Lalburha chuan thu tawi te sawi
in kan tlangaupa kaihhruaina in infiamna kan tan zui ang a tih meuh chuan
mipui ho chuan kut an lo ber dur dur a, a tir lamah hmeichhia leh naupang in
fiamna ti hmasa in a tawp nan in buan leh silai in kah siak an ti dawn a ni.
Hmeichhia leh naupang in fiamna an zawh meuh chuan ni pawh a chawhnu
ruih tawh mai, silai in kah siak ti hmasa in a tawp berah inbuan an ti dawn a
ni. Sialsir val silai in kah siak na a tel tur te chu lo chhuak dam dam in an
zingah chuan Thangliana pawh tel ve in an kah hmasak ber tur atan mai ni in
line favai hmang chuan rin in chuta tanga hlam sawmthum zet a hla ah chuan
an hung ta ran mai, a hmasa ber chu tuman an thelh lo mipui ho chuan kut an
lo beng dur dur a, a vawi hnihna atan kha ûm rah chu lo la in pen sawmli ah
chuan dah in a lang te vau vau tawh khawp mai, silai kap tur ho pawh lo
chhuak leh tak tak tawh in mi panga chauh in an fuh thei ta, a thawh thumna a
tan, samtawk hmin tai vat mai chu pen sawmnga ah chuan dah in en uluk a
ngai tawh kher mai, mipui ho atang pawh in tumah in an fuh an ring tawh lo
kher mai, a la dam mi panga te chuan kap leh tliar tliar tawh in pali chuan an
thelh ta pang mai, a tawp berah chuan Thangliana chu lo chhuak in chu

131 
 
samtawk hmin tai chu an tin vang vang mai chutah a silai chu puak dur in an
samtawk rah chu a leng nawlh mai, an ha en chiang chu a lai takah a lo phel
phawt mai, chu a thil kah chu mipui ho chuan en chiang tum in an in bawh
chilh tup tup mai, mipui ho mak ti lutuk chu an ngawi thup a, val upa Rokima
chuan kut lo bengin mipui ho pawh chu harh chhuak thut ni awm tak chuan
kut an beng leh ta dur dur mai, Thangliana an ngaihsan na chu a zual leh sawt
mai, Tu mai pawh chuan Thangliana chu tluk chi ah an ruat tawh lo... In buan
an zawh leh meuh chuan Thangliana tel duh hek lo Kapthianga chu chawi
kang thei an awm ta lo bawk nen an khaw buan chak a ni ve leh ta a, fatu lam
pawh in ei an lo peih ve tawh bawk nen ruai kil tur chuan lal in tual zawlah
chuan hlui hran hran ah siam in an kil bial ta thup mai, lal leh upa te pawh
mipui zingah chuan kil ve in Thangliana te thiandun an bul a kil ve tur a an
sawm tlat avang chuan in thlahrung zet hian an kil ve ta a. Chutia ruai phur
tak a an kil lai chuan an khaw kawtchhuah lam atang chuan mikhual panga lai
mai, ralthuam nen a lo kal chu an hmu ta mai, thenkhat phei chuan an chaw ei
lai thulh meuh chuan an lo thlir a, an lo hnaih tak viau hnu chuan upa pakhat
hian meng zim deuh san chung hian an en vang vang a, lalpa ka hmelhriat
tawh an ni tlat a ka hriat chu le ti in lalpa kiangah chuan an sawi a chutih lai
chuan Thangliana chuan lalpa Darzo pasaltha leh val upa te an ni ngat mai a lo
tih ve chuan a hma a upa lo tawng khan aw an ni chiang an hmel ka hmu
chiang thei ta a lo ti sap a, Darzo palai te pawh chuan lalpa hre sa an ni bawk a,
lal chu an lo pan nghal vang vang a, lalpa bul an lo thlen chuan an val upa
chuan lal leh upa te chu zah hmel tak a en hian lalpa in lo dam maw ti in lalpa
chu a kut chibai tum chuan an pe zui nghal zat a, lalpa Lalburha pawn chibai
ve pah in khuanu zarah kan damlai a ni e, pawipang a awm ta emni in hmel
teh kan hmuh nawlh ni a tih chuan val upa bawk chuan lalpa pawipang awm lo
e a tih chuan lalpa chuan chu val upa mitmeng atang chuan mipui hriat ve chi
loh sawi duh a nei tih a hrethiam ta tho a, lalpa Lalburha chuan hei ka
pasaltha ten Nghalphusen ngho tha zet mai an lo hawn a ka lo aih sak e ka tia,
han ei ve phawt u la chin chu kan la in hrilh chiang dawn nia a tih chuan val
upa chuan lalpa i thu thu a ni e a tih chuan, a bula fatu an mahni lo vil chawt
tu hnenah chuan kan bulah hian hlui khat lo siam leh ula ei ve nghal rawh se a
tih chuan fatu awmna lamah chuan kal in hlui khat chu an lo siam a, an kil zui
ve ta a, mipui chin lo ngaichang te pawh in chutia chaw an ei ve nghal mai chu
thu pawipang a awm lo a ni tih hria in an chaw ei lai theuh chu an ei zui leh ta
a ni. Darzo lalfapa hian Sialsir lalpa Lalburha fanu upa ber hi nupui ah a nei a
ni, Darzo in lalfanu an lo hruai tum hian tuna mi val upa leh pasaltha te hi an
lo tel ve a chuvang chuan Sialsir lam pawh hian an lal fanu mo na Darzo a ni
tih an lo hre nghal mai a ni. Chaw eikham chuan lal leh a mikhual te chu lal in
lamah an in zui lut ta tham tham mai, lal in chhung an luh a thut hmun te an
rem fel hnu chuan lalpa chuan tunlai ka fanu a damlai a ni maw? Lalpa a dam
tha em a tih chuan an Val upa Kawlkhuma chuan lalpa an dam lai a ni e, i fanu
pawh in tunah chuan nau pawh a keng ve tawh a sin a tih chuan lalpa Lalburha
chu a nui sap a, a lawmawm hle mai, engpawhnise engemaw tak a awm a ni
phawt mai, eng mah awm lo se kan khaw kar a zau bawk nen ka vangkhua ah
hian in lo lawi luh ka ring hauh lo mai a tih chuan val upa Kawlkhuma chuan
lalpa nia, in tanpuina kan mamawh a kan lal ten i hnenah i tanpuina dil tur in

132 
 
min lo tir tawp mai a ni, keini tan chauh chuan kan ral min lo pan mek tu te hi
kan lo dang zo dawn si lo ti in Kawnpui ho chet dan leh awm dan zawng zawng
chu a hrilh fai ta vek mai, lalpa Lalburha chu lo thaw deuh kawk in a lo ni
maw, engpawhnise ka upa te nen kan lo sawi ho ve reng reng a nge, zan lamah
chuan chin pawh kan in hrilh hre thei turah ngai i la, ka upa te in lamah ka
tlangau hian a lo han dah phawt mai ang chu in sil thlandaih te pawh in duh in
ka ring, zan lamah in lo chuang kai leh daan nia a tih chuan val upa
Kawlkhuma chuan lalpa kan lawm e, zah pawh sawi thei lo in kan lo pan tawp
mai chu a ni ti in tlangaupa chhuak mek chu a zui chhuak ve ta a ni. Mikhual
an chhuah fel hnu chuan lalpa Lalburha chuan eng tin nge kan tih ang in
ngaihdan te han sawi u la a tih chuan an han sawi ho nak nak a chutah upa
min chuan lalpa kei ka ngaihdan chuan kan tlangval ngaihdan hi lak a tha ka ti
kher mai, a che chhuak tur tak chu kan tlangval te an ni si a, kan thu tlukna
chu eng pawh nise an pawm dawn tho tih chu kan hre vek in ka ring kan val
upa leh pasaltha te hi kan thurelna ah hian koh an tha ka ti kher mai an ni in
thutlukna tha zawk pawh an nei thei turah ka ring an tih chuan tha an ti tlang
in tlangaupa mikhual te sem a lo thleng leh deuh chiah chu tir leh nghal in an
val upa Rokima, Thangzuala leh Thangliana te thiandun bakah an pasaltha
Zalawra chu ko tur in an tir chhuak leh ta a..
An mi koh te lo thlen chuan lalpa chuan an mikhual te sawi ang chuan a val
upa leh pasaltha te chu a hrilh leh ta dap dap mai, a sawi zawh chuan a val upa
leh pasaltha te hnenah chuan enge in ngaihdan ni reng reng a tih chuan tumah
tawng zai chah tum reng an awm lo, an sawi tawh dawn lo emaw an tih hnu
chuan Pasaltha Thangzuala chuan lalpa hei kan u te an awm a, tin kan lal leh
upa te in awm bawk a in thu rel ang ang chu kan pawm vek mai, chutihlai
erawh chuan kan ngaihdan te min han zawh tak ah chuan min beisei ang hian
tanpui ngei tha ka ti kher mai a tih chuan Val upa Rokima chuan lalpa kan
Pasaltha sawi kha ka thlawp khawp mai, tlangval sawmnga vel leh kan
pasaltha te hi kal mai se a tha mai lo maw a tih chuan lalpa Lalburha chuan ka
upa te u enge in ngaihdan a tih chuan upa zing a pakhat chuan nia lalpa an mi
beisei leh ngen ang hian tanpui ngei chu a tha ka ti khawp mai kan val upa leh
pasaltha te rawtna pawh kha ka thlawp khawp mai, nia kan tlangval te kal bo
vek erawh chu a fuh kher lo ang a tih chuan a upa pui te pawh chuan lo tui
hnih ve tliar tliar in tha an ti tlang ta a, Darzo lama kal tur tlangval lo thlang fel
tur chuan val upa leh pasaltha te kutah chuan an dah ta a, pasaltha an koh ho
chuan kei ka kal ange an ti theuh si, pasaltha kal turah an buai ta tlat mai, lal
leh upa ten kal vek an phal si lo thu tlukna an siam mai thei tlat lo val upa
Rokima chuan ti hian rawtna kan siam chhin teh ang khaw nghak te pawh hi
kan huaisen loh vang leh tlawmngaih lohna ah ngai lo i lanu nau tar chak lo
leh kan lal te hi awm pui a thlamuantu an ngai si a kan chhuah vek a rem lo a
ni, kei, Thangliana te thiandun bakah pasaltha Zalawra te hian kan tlangval te
hian kan tlangval te chu kan ho mai anga Pasaltha Thangzuala te thiandun
hian khua lo veng mai se a tha lo maw an ni thiandun hi fa lu ak tawh an ni a,
kan chungah enge lo thleng dawn kan hre bawk si lo a tih chuan Pasaltha
Thangzuala lo gawng chhuah tum mek tawng khalh chuan an upa min chuan a
tha khawp ang, kan pasaltha tuaitir te pawh hi an ngaihtuah awm in ka hre lo

133 
 
a tih hnu pasaltha Thangzuala chuan pawm lo hle mahse upa min ber a lo
tawng chhuah ve tak si ah chuan hnial mi ah ngai lo in lung si lo tak chuan a
pawm ve ta nge nge a..
Zanlam a lo nih chuan Darzo lam palai te pawh lal in lamah chuang kai leh
tawh in beiseina sang tak nen chuan lal in ah chuan thut hmun an rem thap
tawh a. Lalpa lalburha a chuan zu fang te lo chhawp in an hawp khalh khalh a,
Darzo val upa chuan Zu fang chu hawp khalh in Sialsir lalpa zu nge nge a
thlum tui kher mai ti a fak zeuh in Lalpa in hnena kan thu thlen leh beisei te
kha min tih hlawhtlin sak ngei kan duh tak zet a ni an ti deuh charh charh a,
Lalpa lalburha pawh lo khi deuh sang in a aw te chu ham thian kharh kharh in
a vaibel ek chhia chu tap ah chuan an khawngthla kharh kharh a, zawi muanga
lo tawng chhuak in tlai lam a an thu rel Darzo palai ho an fah zet zawng lal in
chhung chu ni lo ngat se lawm avangin an lam duh ngei hian ka ring, Darzo val
upa chuan Lalpa kan thu hriat zet chuan min ti lawmin min ti thlamuang tak
zet a ni, lawmman pawh kan neih zawng a nih chuan kan lalpa in an duh duh
an la thei ang a ti che u a tih chuan, Lalpa chuan lawmman beisei a lo kal tur
kan ni lo e, kan fanu lawina khua a ni a, a khua boral tur chhanhim chu kan tih
ve tur a ni a lo ti charh charh a, a upa te pawh chuan lalpa thu keuh dan chu an
thlawp zawng tak a ni tih hriat nan an lo chu an lo bu nghauh nghauh a. Darzo
val upa vek chuan lalpa rem i tih chuan naktuk lam hian chhuah nghal mai kan
duh rum rum mai a, kan khua hi hmelma ho in lo lut thei reng an ni tlat tawh a
tih chuan lalpa chuan a tha viau ang chu naktuk tukthuan ei kham hian in
chhuak nghal mai dawn nia a ti ta a. Zawlbuk lamah pawh Val upa leh pasaltha
te chuan tlai lama an thu hriat leh an rorel dan zawng zawng chu tlangval te
hrilh in tlawmngaia Darzo pan thei kan awm em a tih chuan tlangval ho chuan
kei ka kal a nge ti in val upa leh pasaltha te chu an lo hnaih tuau tuau mai
mahse an vai a kal a rem loh avangin mi sawmnga chu Darzo kal tur in an
thlang chhuak ta a, Val upa Rokima chuan naktuk tukthuan ei kham ah Darzo
kan pan ang, Darzo kal tur te chu zan lam a in peih vek tur a ni bawk ang a tih
chuan Darzo kal tur tlangval ho chuan tukthuan ei kham a kal nalh thei tur a
in siam tum chuan mahni in lam theuh chu an pan zui sang sang a..
Darzo atanga khaw hnai ber Tumthang khua ah chuan mangang aurawl leh
patling in hrosa thawm lo chhuak in chempui leh chempui in khak ri leh sawk
sawk ri lo chhuak in, Kawnpui Pasaltha Vungzalala chuan a hming chhal lauh
lauh chung hian Tumthang val rual ho chu an sam tak tak mai zawng, pa
hruanghrau na tar leh upa pawh a hma a awm hmatiam miah miah mai chu an
dang zo ngang lo a tawpah chuan Tumthang khua chu an thu hnuaiah an dah
ve leh ta nge nge a, Kawnpui ho ramvalh chin chu a zau tha tawh khawp mai,
Tumthang ho hian an vangkhua ah Kawnpui ho lo luh ring in lo inbuatsaih ve
mahse Kawnpui ho hian an tam hneh em avangin an lo dang zo ngang lo a ni.
Kawnpui ho pawh mi sawmhnih tha dawn chu an in chan ve hman tlat mahse
a la dam ral bei thei chin pawh mi za sawmnga chuang lai an la ni,
Tumthangah hian zan hnih khat chawlh a hmalam pan an la tum a ni.
Tumthang tlangval an man ho chu lal in tualah phuar bet in, an khaw lak ah an
tih fo thin ang in vawk te chu an kap thlu miah miah a, an ei rawngbawltu atan
nula te an hmang zui thin a ni hei mai hi duh tawk lo in zan an riah tawh na ah
134 
 
chuan nula hmel fai deuh chu zanlam ah khumpui an kai pui zel mai si duh lo
a, lo tang awm ve mahse an that hreh hauh si lo thih ai chuan ti in an
sawngbawl ang ang chuan an awm mai thin a ni, Kawnpui tlangval te hi an
khaw awp ah hian an che rawva thei em em a, an khaw awp te hi an rethei hle
thin a ni, kawnpui ho hian khaw nga lai chu an awp tawh a ni, an khaw awp ah
hian an tlangval mi enge maw zat an hnuh chhiah a, an lalte an kawl tlat zel
avangin tih ngaihna leh chet ngaihna an khaw tlangval te hian an hre lo a ni.
Zan a lo nih chuan an dan ngai bawk in nula an hmel duh chu Kawnpui val
rual ho an thur leh nghauh nghauh tawh mai, chhun lam a an tlangval
phuarna chu tlangval pakhat phuarna chu a lo dul deuh nge ni a tlan chhuak
thei ta hlauh mai, a tlan chhuah rual chuan hmanhmawh zet in an khua atanga
hnai ber Darzo chu a pan nghal vang vang a..
Sialsir val rual Darzo lam pan tur te pawh chu lal in tualah chuan awm khawm
thap in khaw mipui an tlanval raldo a chhuak tur thlah tum te pawh chu an
tam kher mai, lalpa Lalburha chuan a tlangval kal chhuak tur te chu thu chah
malh malh in ral an lo bei a nih pawh in an khaw hmingthat na leh that lohna
an kutah a awm a ni tih te hrilh in, an chhungte nen chuan in chibai sap sap in
dam tak a in hmu leh tur in an in mangtha ta a, chutih lai chuan lal fanu pang
ber pawh in a pa vaihlo tui ber a tham ruk chu pasaltha Thangliana chu a lo
rawlruk ve zal zal a, dam tak in in lo let leh dawn nia a ti sap a, lalfanu zak chu
a biang sen tek in chu chuan a hmelthatna a ti zual chiang kher mai,
Thangliana pawh in dam tak in kan lo let leh ngei ang ti a lo chhang ve in an in
nuih dun var var a ni. Darzo lam kal tur te kawt chhuah an thlen chuan hawi
let leh in khaw mipui ho chu bai bai lauh lauh chung in an her liam zui ta a ni..
Darzo lam pawh in an palai te chin chu lo ngaichang in an lo hlawhtlin loh te
chu an hlau khawp mai mahse chutih rual in an fanu te vangkhua kang ral mai
tur atan chuan an phal bik an ring chiah si lo hlauthawng tak chuan an palai te
chin chu an lo sakuh ser nghah tlawk tlawk mai a ni, chutih rual chuan a ruk in
Kawnpui ho chin ngaichang tur chuan an tlangval te chu an tir chhuak in an
ngaihven tir zeuh zeuh bawk a ni..
Thangliana te ho pawh karah zanhnih lai an riak ta, eng tik lai pawh a Darzo
ho in ral tawng thei reng an nih avangin chhun lamah pawh chhun chaw an fak
chhung bak chu chawl lo in, khua a en chhung chu an kal hi a ni hawt mai,
chauh pawh an chau ve tawh khawp mai mahse chauh leh hah pawh sawi thei
an ni lo. Darzo lal leh upa ten an palai te chin ngai chang a an thut thap lai
chuan behliang mun hun vel a ni tawh awm e, lal in chuan an hmel hriat pawh
ni lo chauh hmel zet hi a lo tlu rut rawih mai, lal leh upa te chu an tho nghal
suau reng a, tlangval lo tlu lut chu rang tak a bawihsawm nghal in a chauh em
avang chuan men pawh a meng tha hleithei lo hial a ni hun engemaw chen an
buaipui hnu chuan tlem tlem in a lo harh ve hret hret a zawi te hian lalpa
khawngaih in tui ka in thei a ngem a tih chuan lal nu ngaihthat loh hmel zet a
lo ding reng chu ko in tui chu an lak tir nghal a, tui a in zawh chuan
muangchangin a tawng ve in a hawi harh zui ve ta, lalpa chuan tlangval enge ni
ta, i va hlauhthawn hmel em em ve a tih chuan chu tlangval chu in siamrem in
lalpa Tumthang khua leh tui ka ni e, ni hnih liam ta khan kan khua chuan run

135 
 
kan tawk hlauh mai, min run tute chu Kawnpui an ni, kan khua chuan lo dan
han tum in tan lo khawh ve viau mah i la kan dang zo ngang lo a ni, kan khua
chu an thuhnuai ah kan awm tawh kan lal leh upa te hreng in tlangval in pe ho
zawng zawng pawh che thei lo tur a phuar beh vek kan ni, vanneihthlak deuh
in chhun lam a min phuarna a lo dul deuh a ka chhuak thei ta a ni, an sawi
hamng in he lam hi lo zawh an tum deuh a ni awm e a tih chuan Darzo lalpa
Khawtinkhuma chuan ka hlauh ang ngei ngei maw, eng tik hun velah nge an lo
chhuah i rin tlangval a tih leh chuan lalpa ka hre mai lo hun engemaw chen
chu chawlh an tum ve deuh in ka hria a tih chuan lalpa chu thaw huai in an lo
thlen hma in kan lo in buatsaih hman ang chu maw, tlangval kan lawm hle mai
ti in lawmthu a hrilh nghal a, tlangval chuan lalpa khawngaihin chaw ei tur
min pe thei a ngem kan khua ka lo chhuahsan atang khan chaw mumal pawh
ka la ei lo a tih chuan lalpa chuan thei tuk e Khaw khum a nu hei kan tlangval
hi chaw ei han siamsak ta che a tih chuan lal nu chuan an chaw thing bel chu
hai rak rak in chaw ei chu a siam sak ta a, chutih lai chuan tlangaupa chu
hmanhmawh zet a lo tlan lut in lalpa leh upa te chuan an lo thlir thap a,
tlangaupa chuan lalpa khaw lung dawh ah naupang sava veh ho in tlangval
tam deuh an hmu a ni awm e a tih chuan lalpa chuan chheiraw kan palai te an
hlawhtling a ni ngat mai, tlangval ti khan chaw te lo ei la kan pasaltha te kan lo
han hmuak lawk a nge tih pah chuan hawh te u, kan khualtha te chu i lo han
hmuak teh ang u, kan palai te an ni lo thei lo tih pah chuan phur zet in lal in
chu a chhuahsan zui ta a.
BUNG 34 NA
Kan pasaltha te kan lo han hmuak lawk a nge tih pah chuan hawh te u, kan
khualtha te chu i lo han hmuak teh ang u, kan palai te an ni lo thei lo tih pah
chuan phur zet in lal in chu a chhuahsan zui ta a..
Darzo palai te leh Sialsir val rual ho pawh khaw chhungah chuan lo lut in
mipui ho chuan an lo en duh kher mai, mahse an khaw awm dan hre vek an ni
bawk a, Sialsir lam an ni ngei an lo ring vek a ni, Lal leh upate nen chuan in
tawk in kha in va palai na ah chuan in va hlawhtling a ni maw, a lawmawm hle
mai ti in palai te leh Sialsir val upa Rokima te chu an lo chibai sap sap a
tichuan lal in lam pang pan chuan phei lai an khai zui ta a ni. Lal in chhungah
chuan lal leh upa te bakah an palaite, Sialsir lam val upa leh pasaltha te chu an
in zui lut dam dam a, thut hmun te an rem fel hnu chuan Darzo palai ho chuan
an kalna chanchin tlangpui te chu sawi in Sialsir val upa leh pasaltha te chu
hmelhriat in Lalpa Khawtinkhuma chuan lawmthu te sawi leh in zan lam a
rorel leh a ngaihdawn avang in zan lam a a in lam a leng lut leh tur chuan
sawm nghal in Sialsir valrual mi sawmnga zet te chu thlen in tur siamsak
theuh in an thlen in lamah chuan an hruai darh ta a. Sialsir tlangval a hmuh
chuan an lalfanu chu a lo lawm hle mai, Lalpa chuan Pasaltha Thangliana te
thiandun leh Valupa chu lal in lama in nghat mai tur chuan a ngen nghal a,
Thangliana chuan lalpa i mi duhsakna ah kan lawm hle mai marawhchu i
khawgaihna kan dil ni se la, kan Val upa hi in in ah chuan in nghat se la keini
chu hmun dangah kan in nghat zawk a nge an tih deuh tlat avang chuan lalpa
pawh chuan thlen duh viau mahse a hnial zui duh ta bik lo a ni, lalpa chuan a

136 
 
tlangaupa chu ko in hei kan Pasaltha pahnih te hi an thlen in tur han siam sak
la a tih chuan Pasaltha Thangliana chuan lalpa a ngai lo e kei mah nin kan lo
in ngaihtuah ve tawh mai ang a lo tih leh chuan lalpa chu a lungawi lo lek lek
tawh chutih lai chuan Val upa Rokima chu lo in rawlh vat in Lalpa ka nau te hi
hrethiam teh ngaihtuah awm an ni lo ang i ngaihtuah lutuk a nih kha a tih
chua lalpa chuan a tha lawm ti in Thangliana te chhuak ta chu a thlir zui vang
vang a. Thangliana te chhuak ta pawh kal zel in khaw hmawr lama in lo awn
deuh bai lam chu pan in Kapthianga chuan hma hruai in kawngka pui a dak
chung chuan pitar pakhat lo awm hnenah chuan ka pi mikhual min thleng thei
a ngem a tih chuan pitar chuan Thangliana te thiandun chu an en vang vang a,
ekhai vala te u lo lut tawh u, mikhual kan hnar ngai lo a mah erawh chu ei leh
in thu ah erawh a tui tha engmah chhawp tur chu kan nei lo ang, kan neih ang
ang hi min ei pui mai a niang chu a tih chuan Thangliana chuan ka pi ei leh in
thu ah chuan engmah lungkham duh suh u, a awm ang ang kha kan kan ei in
kan in thei vek a tih chuan val a te u khawi khua leh tui nge in nih reng reng a
tih chuan Kapthianga chuan Sialsir khua leh tui kan ni e ti in a hming chu te
hrilh in chu pitar chawhmeh siam chu an pui zui nghal malh malh a.
Thangliana chuan ka pi inah hian eng zah nge la awm che u a tih chuan in
chhung vel chu an thlir kual zui dan dan a, pitar chuan en lem lo hian kan pa
leh kan tupa tlangval ve tantir a ni mai tih pah chuan thil ngaihtuah muk hmel
zet hian a chawhmeh khawih lai chu chawl in a mittui chu an hru zeuh a,
Thangliana chuan pitar awm dan a hmuh chuan zawh zui chi ni a hre lo in a
ngawi ve ta a..
Zan lam a lo nih chuan lalpa Khawtinkhuma mikhual an neih thu te Kawnpui
ho in an vangkhua pan an tum dan te chu an sawi dap dap a a sawi zawh
chuan, Darzo val upa chuan chu kan chet vat a ngai a nih chu, Kawnpui ho
vullai thliak ang aw ti in a ha chang chu a thial zui bap bap a. Lalpa chuan
engtia ro han rel chi nge ni ang? Sialsir lam pawh kha in thlahrung miah su u,
in tel lo chuan engmah kan puitlin zo lo ang a tih chuan Val upa Rokima chuan
lalpa in rel ang ang kha kan pawm vek e a lo tih chuan upa pakhat chuan
Thangliana en chung chuan pasaltha nang rawtna han siam chhin teh, kan
vangkhua atang pawh in i sa lek theih ringawt hian kan beng a lo thleng lo a
sin, i ral rel fin zia nen lam hian a lo thleng a sin i lo tel ve hi kan thla a muang
takzet a ni a tih chuan midang ho pawh chuan an lo tui hnih ve tliar tliar a, chu
tia an hnawn takah chuan in thlahrung zet hian rawtna chu an siam ta a, a
rawtna an hriat chuan Darzo lal leh upa te chu an lawm hle mai, midang ho
pawh rawtna han siam tur chuan ti ve bawk mahse Thangliana thu keuh tluk
ai a tha nei hek lo Thangliana thu tih tlukna chu an pawm pui thu an sawi ta
zawk a ni. Kawnpui ho pawh zu leh sa, hmeichhia nen a khawsa an ni bawk a
Tumthang khua ah chuan zan li lai an riak ta, a tuk vartianah Darzo lam pan
chuan chhuah leh an tum ta a ni.
.
Thangliana ruahman ang chuan nikhat in buatsaih nan a hman tur a ni ang
chumi chhung chuan a thei ang ang silai hlo leh a mu tamtawk an lo buatsaih
tur a ni, silai nei ve lo ho in mau fei tur an lo nei in hman an lo zir bawk tur a

137 
 
ni, pasaltha panga in ral ho lo thlen chin Darzo ram valh chinah an lo va bih
tur a ni bawk ang, mipui an hin zawk nan a hmasa berah khaw chhung luh tir
lo in khan tha deuh ah lo chang a lo lam bun tur a ni ang, lam bun na tur
remchang bih tur in tirh ni bawk se an ti a ni. Ralho chin lo va ngaichang turin
Thangliana te thiandun bakah Darzo tlangval pahnih an kal dawn a, a tuk mai
a chhuah tur a ni ang, Kawnpui ho lambun na remchang bih chiang turin
Valupa Rokima leh midang Darzo pasaltha pahnih an kal dawn bawk a ni, a
bak zawngin an theih ang ang in an lo inbuatsaih ve thung dawn a ni, khaw
lam a in buatsaihna an neih lai pawh hian ral ho chin hriat loh a nih avangin
chhuak mai thei tur a lo in buatsaih vek tur a ni ang tih chu lal leh upa te rorel
dan chu a ni, an thurel te zawlbuk lama tlangval te hrilh tur chuan val upa leh
pasaltha te chu lal in atang chuan a chhuak ta a ni. Val upa leh pasaltha te
chhuah hnu chuan lal leh upa te chuan zu la zuk in Sialsir ho an lo kal thei chu
an thlamuan zia sawi sap sap in, upa zinga pakhat chuan an pasaltha
Thangliana kha ka hmuh tum ang a ni hauh lo mai a tih chuan, midang ho
pawh chuan an lo beisei leh hmuh tum ang a nih loh thu an sawi ve sap sap a,
upa min chuan nia a pumrua en khan midang aia danglamna bik a neih awm a
lang hauh lo mahse a mitmeng kha in lo en ve a maw, a mitmengah khan hlau
hmel leh zam hmel reng a awm lo, a pumrua en kha chuan cho mai awl tak tur
a ni mahse cho sual awl tak tur ni in ka hria a lo ti charh charh a, a upa pui te
chuan chutiang in kan lo chik hauh lo kan upa min nge nge ti in upa min chu
an han fak zui luam a, ti ti hran hran vawrh in zu an lo dawt hnem ta deuh
bawk nen an ti ti pawh a kal tluang in a tui tawh kher mai le..
A tuk khua a lo var chuan Kawnpui ho pawh Darzo barakhaih tum chuan
vartianah chuak in Darzo ho hian an lo hriat lawk an rin loh avangin beiseina
sang tak nen chuan an chhuak ta a ni. Darzo lamah pawh tukthuan ei kham
chuan raldo tur chuan in siamin zan lam a an rorel ang chuan mahni chanpual
theuh ti tur chuan mahni chan lamah chuan chuan an liam zui ta sang sang a,
Kawnpui lo dan ngei chu an tum lian ber a ni, val upa leh pasaltha ten an
fuihtha in Pasaltha Thangliana a tel ve bawk nen Darzo val rual ho pawh an
phur sang sang kher mai, an khaw himna tur a nih dawn phawt chuan tumah
in an nunna chan an hlau lo, an hma bak a awm a piang tawng mai thei tur in
an in peih tawh hle a ni..
Thangliana te ho pawh ni leng a an kal chuan Darzo ramvalh chin luipui an tih
mai chu thleng in , thawm dang a la awm lo bawk nen hmun biru lai deuh ral
ho an lo kal a hmuh mai theih loh an ni tan a hmuh mai theih tur a khawr ve
mai mai chu tha an ti in riah buhfai zan hnih lai tla an keng tho bawk a ral ho
la lan hma chu awm an tum a ni, an ni ang tho hian khua a mi te leh lambun
na tur remchang lo en kual tur te pawh an tih tur theuh chu an ti sang sang a,
khaw lamah chuan upa leh tar ho pawh awm mai mai lo inan tih ve theih tawk
mau fei chu an lo siam ve tauh tauh mai a ni. Kawlah ni a hre liam a a nikhat
na chu a zo der mai, Thangliana te ho pawh in thawm engmah an la hre lo, a
him zawk nan ti in zan lamah chuan meipui pawh chhep lo in ralveng insiam
in an in mut chhawk dawn a ni. A tuk khua a lo var leh takah chuan Kawnpui
ho pawh in ramri lui chu an lo hnaih ve tawh khawp mai an zingah hian
Tumthang tlangval panga lai mai hruai ve in kawng chin hril hretu ah an
138 
 
hmang a ni, Thangliana te pawh an ral ven bukah chuan thu khar in ral ho
pawh an hnaih an ring tawh a ni, an ring sual lo kher mai chaw chhun fak a
hun hnaih meuh chuan ral hmatawng ho pawh ramri lui ah chuan an lo lang ta
tham tham mai, lui kamah chuan an hmanraw ken chu hlang thla sap sap in
chu tui fim tak vawt raih mai chu an dawt nghal khalh khal a, uluk tak in
Thangliana te chuan an lo bih khiau mai Thangliana chuan a duhthu a sam
tawk a niang tlangval pahnih chu chin hrilh tur in thawm nei hauh lo tur a ti in
khaw lamah chuan a tir nghal zung zung a, a bak zawng in ral ho chu an lo la
ngaichang zel dawn a ni. Kawnpui lam pawh chaw chhun fak a lo hun tawh
bawk nen chaw chhun fak tur chuan an in siam zui sang sang a, Darzo a la hla
ve deuh bawk nen thawm pawh an dim lo kher mai, an ral ho in an bih thla
reng tih hre ngat se zawng tuna an awm dan hi chuan an awm lo tawp ang le..
Thangliana tirh te pawh hmanhmawh zet a kal in zan riah ei lam vel chuan
Darzo chu lut in lal in ah chuan ral ho in an lo pan ngei tih sawi in zanin lam
chuan an lo thleng hman an rin loh thu te an sawi hnu chuan lal leh upa te
chuan lal in lamah ko khawm nghal in raldo mai thei tur a in kau lawk vek an
ni bawk a, an koh ho chu lal in an lo thleng hma hlawm kher mai, lal in ah
chuan ro rel in zan in lama chhuah nghal rum rum chi nge niang vartianah tih
chu thu tlukna an siam mai thei tlat lo, an duh dan a in ang thei bawk si lo an
buai kher mai atawpah chuan Val upa Rokima chuan khualval mai mai ti a he
ka rawtna hi in lo pawm chiah lo a nih pawh in kei chuana lunglo ah ka la
dawn hauh lo ti in tihian a rawtna chu an sawi chhuak ve ta a, " Lalpa kan
hmelma te hi khawi laiah nge an awm kan hre thei si lo naktuk lama chhuah
kan tih chuan lai tak in kan in tawk thei tlat, tum loh leh beisei loh in kan in
chan nual a hlauhawm ve tho mai, channa tur rem ruat sa leh belh chiang a ni
tawh tho bawk a khaw thim hnuaiah pawh kan buai lutuk in ka ring lo, kan mi
leh kan ven him tur te tan pawh a him zawk in ka ring, ka duhdan chuan
zanriah eikham hian chhuah mai ka duh nghal a sin, mipa kan ni a tam ah
pawh zankhat lek chu kan muhil in zan kan riak thei turah ka ngai" a lo tih
chuan an han ngaihtuah chiang a thil ni thei a ni tih an hriat chuan val upa leh
pasaltha te chuan, zanriah eikham a chhuah nghal chu tha an ti tlang ta a ni.
Lalpa Khawtinkhuma chuan val upa leh pasaltha ten tha in tih kha keini chuan
kan pawm vek e, mipa ralkai thei chin zanriah ei kham hian mahni hriam
theuh nen lal tualah kim vek tur ti in tlangau kan au tir mai dawn em ni a tih
chuan chu chu in koh khawm theih dan awlsam ber a ni bawk nen tlangau pa
chu an tir chhuak ta a..
Zanriah eikham a nih chuan Darzo tlangval ralkai thei chin chu lal in tualah lo
pung khawm tak tak in, an kim thaw khat a an hriat hnu chuan lal leh val upa
te chuan fuihna leh thil awmdan te sawi in, dam tak a in hmu leh tur a in thlah
in Kawnpui ho lo dan an tumna hmun chu an pan zui ta a ni. Kawnpui ho
pawh Ramri lui ah chaw te fak in nikhata la thlen hman an in beisei bawk lo
nen karah zan hnih riah leh a, a zan hnihna zanlai vel a khaw chhung luh tum
an ni bawk nen ramri lui atanga an chhuak pawh an hmanhmawh lo kher mai,
an pasaltha an hruaitu ber chuan hahdam tak a ral kan beih a ngai a tih vang a
hetiang a chet tum hi an ni reng a ni, an tumah hian an hlawhtling in Darzo hi
an la ve thei a ngem? Hun in a la hril ang chu. Darzo val rual ho pawh an chan
139 
 
khan tur thleng tawh in val upa te chuan an remchan ang ang a mu a chawl
hahdam turin an hrilh hnu chuan remchang an hmuh nag ang chuan tlukzal
pah in an chawl ve ta a, val upa leh pasaltha te chuan Thangliana te ralchin bih
an lo thleng thut tak in tih thu ah ralveng pahnih vel chu an dah nghal bawk a
ni..
An lo chan na hmun hi kawngtum lian lo te ni in a bul vel leh lo kah an tum na
tak hi kham chawi vel ni in lung pher a in phah zui mai, chetsual a lum chuan
dam khaw chhuahna chi a ni lo, helai khan vel tak phei hi chu pawih lum
kham an ti nghe nghe a ni, a thlen hma erawh hi chu mual rem zet ni in he lai
mual hi a pharh zau tha kher mai a, ral tawlh kir bawh chilh nan a an ruahman
a ni nghe nghe, chuvangin Darzo ho pawh hmun hnih ah in then in helai mual
zawl lamah hian a tam zawk chu an lo awm dawn nghe nghe a ni...
A tuk khua a lo var chuan Darzo tlanval ho pawh zan lama an eirel sa chu bar
in an chan khan tur a val upa leh pasaltha te ruat lawkah chuan an kal ta dam
dam a, rei vak lo an awm hnu chuan thawm lo awm in thawm lo chhuahna lam
chu an lo thlir thap mai chutah Kawnpui ho chin bih tur a kal Thangliana te lo
ni in val upa te chuan lo dawngsawng thuai in Kawnpui ho chin leh awm dan
chu sawi ho in kawnpui ho chu pakhat te mah nungdam a chhuah an tum lo,
Thangliana te chuan tukthuan an la ei loh avangin an rawngbawlna lam chu
pan in tukthuan an ei ve ta a ni.
.
Chawhma tha zet an chang ta tan hmun rem tha an ni bawk a, Kawnpui ho tan
chuan beih let harsa ve tur tak an ni. Darzo val rual ho pawh an mawng kham
chu an in siamtha leh sat sat thin, chutia ral ho thawm ngaithla a an thut thap
lai chuan Thangliana beng fing zet chuan thawm a hre ta, zawite hian a bula
awm Val upa Rokima hnenah chuan ral ho a hnaih thu hrilh in Rokima chuan
Darzo val upa ho chu hrilh chhawng leh in Darzo val upa ho chuan an tlangval
te chu in ring tur in an hrilh nghal sap sap a, chutih lai chuan ral hmatawng ho
pawh chu an lo lang ta tham tham mai, Pasaltha Kapthianga'n silai a hmeh
puah hma chu tuman silai hmeh puah loh tur an lo tih lawk vek tawh avangin
Kapthianga silai ri chu an ngai chang thap a Kapthianga silai rik rual a kap
puak ve nghal thei tur chuan an silai chu an darah an chhuang far tawh, ral
hmatawng ho pawh in kawng tum kal harsa lai pawh an pel tep chutih lai tak
chuan Kapthianga silai chu a puak thuai mai, Kapthianga silai a puah rual
chiah chuan a kal hmasa ber chu a thlang khamah chuan a vir thla nghal nawk
mai, Kapthianga silai a puah rual chiah chuan Darzo val rual ho silai pawh a lo
puak ve nghal thuai thuai a, Kawnpui pasaltha chuan lambun an tawk tih hria
in tawlh kir ru a ti ruai ruai mai, Kawnpui ho pawh rei tal buai lo in kham
chhengchhe lai atang chuan an tawlh kir nghal zawt zawt mai mahse an
tawlhkirna lam atang chuan silai lo puak leh thuai thuai in Kawnpui val rual
ho pawh an thal nghal huang huang mai, silai ri a tawp rual chuan mau fei lo
thlawk chhuak leh zawt in in Kawnpui tlandarh lai mek fuh tawk a awm leh
tlat, Kawnpui mi sawmnga vel zet chu raldo thei an ni tawh lo tih an awm dan
atang chuan a hriat mai, khatia Kawnpui ho tlandarh khan tanhmun
remchang melh in rei lo te ah an bibo zo ta, Kawnpui pasaltha chu a thinrim
140 
 
kher mai a nau te chu fimkhur tur a chah in tumah tawlhkir loh tur Darzo hi
kan hal ral vek tur a ni ti in a naute ho bulah chuan a in hrosa kuk kuk mai,
Tunah chuan Kawnpui ho pawh tanhmun remchang an neih ve tawh avangin
Darzo ho pawh in an silai chu kap lo in silai mu ruak chu an thunkhat sap sap
a, an val upa te remruat angin Kawnpui ho chu zawi muang a pan hnai zel in
tumah dam a chhuah tir an tum lo mahse Kawnpui pasaltha hi mi bik leh ral
rel thiam a ni ve tho a, Darzo in an lo pan mek tih a hmuh chuan a naute chu a
silai hmeh puah rual a kap ve nghal tur a ti in, Darzo leh Kawnpui ho chu an in
ep ta thap mai, Kawngpui ho hi mi za chuang lai la ni in Darzo ho erawh
tumah nunna la chan lo in mi zahnih lai an la ni. Kawnpui pasaltha Zaliana
silai chu puak dur in Darzo tlangval pakhat chu a ek thawt mai chumi rual
chiah chua Darzo leh Kawnpui ho silai chu a puak thuai thuai mai, silai puah
zawh rual chiah chuan Kawnpui ho chuan an lo bawh thut mai Darzo ho tan
pawh silai mu thun na hman ni hek lo, an chempui phawrh in Kawnpui ho nen
chuan an in sat ta siah siah mai, chu lai ruamah chuan thir leh thir in khak ri
nen na tuar rum ri nen a khat a ni hawt mai, Kawnpui ho chu ral bei thang an
ni bawk a chempui hman an thiam kher mai mahse Darzo ho hian an tam
hneh hrim nen hma an sawn lo kher mai, Thangliana te thiandun chu an lo zir
fo tawh ang in in kawp zat in ral ho bit na lai ah chuan zuang lut in an han tal
tak tak mai zawng Kawnpui ho chuan an lo dang hneh lo kher mai, Kapthianga
chuan zawi sap hian a va nuam ve a ti deuh chhen nen, ral beih lai pawh in
Thangliana te thiandun chu an khi sang reng mai a ni, Kawnpui pasaltha
Zaliana pawh a tal na kher mai a hma a Darzo tlangval ho chu an let ve tawp
tawp mai, chutia mahni hma theuh a ral bei a an buai lai chuan Thangliana
chuan a aw hriat than zet na tuar au thawt ri chu a hre ta a hma a ral in sah a
tumna bum pah a a hrawk a, a mau bul chang vih tlum thawih pah chuan a en
zawk a chuta a thil hmuh avang chuan meng zau kawk in ku Rokim ti in a au
chhuak tuarh in, Rokima dara chempui bur vu pasaltha Zaliana'n a phawi
zawk rual a, a nghawng chhawk sak tum a, a chem a lek kang lai tak chuan
Zaliana chempui humna ban rek ah chuan Thangliana mau bul chang thlawk
chhuak zawk chu a bur nghal va mai, Zaliana pawn a chempui chu thlauh bawl
in a banrek atanga thisen lo chhuak zawih zawih chu a hup nghal chat mai,
Darzo ho chuan an tam hneh bawk a, Kawnpui ho pawh tawlh in Darzo ho
chuan hnung lam atangin an sat zui siah siah mai zawng tunah chuan
Kawnpui pasaltha Zaliana chauh a dam ta, Val Upa Rokima tlu riai riai chu
Thangliana chuan dawm vat in a dar atanga thisen lo chhuak chik chhuak
zawk zawk chu tih tawp sak tum in a hup sak a mahse a hup beh zawh chi a ni
lo Val upa Rokima pawn a thisen hlauh hnem nen nikhaw hre lo in a zawi ta
reng mai, chuta Thangliana mit meng zet chu a rapthlak leh tawh kher mai, a
mit ah chuan sar zam leh kalh tawh in Kapthiana hnenah chuan ku Rokima hi
lo buaipui teh tih pah chuan a bula chempui let ngat chu chhar in Darzo val
rual ho in an lo hual mek Pasaltha Zaliana chu pan chhay chhat in Darzo val
rual ho hnenah chuan kha chu ka chanpual ka hma a lo tla zep chu tupawh ni
u la, ka hma ah in ding phawt a ngai ang an ti zet zawng Darzo tlangval ho
chuan an lo kian nghal sap sap a, Psaltha Thangliana hmachhawn chu keipui
hliam hmachhawn chu nep te a ni ringawt, Kawnpui pasaltha Zaliana lo in
hrosa kuk kuk chu kha lai hmeichhe an cheh zet ang mai a, ang buan buan

141 
 
kha, chempui han pe u la a duh ang tak chuan min han hmachhawn teh se a lo
ti chang ta fak mai, chulam Zaliana an hawi chu pasaltha meuh pawh a tha a
khur ve ta tlat mai, pasaltha Thangliana mitmeng chu a en rei ngam thlawt lo,
Darzo valrual ho chuan Zaliana chu chempui pe in pasaltha Thangliana chuan
pasaltha i chempui kha la rawh le mi inring lo lai ka bei ngai lo a tih chuan a
thi dawn tho tho a hria in a bul a chempui let ngat chu a chhar ve ta a.
Thangliana chuan ka û thisen chhuah tu chuan ka mit naute a khawih a ni ti in
Zaliana chu a veh ta theuh theuh mai, zaliana pawn a hma a ding chu la
naupang viau mahse pawngpaw bawh buan buan chi a ni lo tih a chiang kher
mai, pasaltha zaliana pawn veh ve in an fimkhur dun kher mai mahse hliam a
neih tawh avangin chu a hliam chuan a ti khawr deuh tlat a chet danah lan tir
loh hram a tum a ni. Zaliana chuan bawh thut in Thangliana nghawng chhawk
zawk tum chuan a chempui ken lai chu an vai tle zawk mai, mahse Thangliana
sat fu tur meuh chuan a muang lu lai deuh a ni, Thangliana chu lo tleng zawk
in Zaliana malpui vun, vunpui chat thawt khawp chuan a rin sak hrawk,
Zaliana pawh a che thuak hawk mai, a mal hliam atang chuan thisen lo luang
chhuak nghal nguai nguai mahse Zaliana chuan hre awm pawh in a lang lo,
mahse a mit mengah a buai tih a hriat tlat, Thangliana chuan pasaltha tang ta
che i vaupung a nat tehreng nen hmeichhe tuan ang lek nei che hian an ti zet
zawng, Zaliana chuan kha keimah Kawnpui pasaltha Zaliana ral lu sawm
chuang khai tawh tih pah chuan Tahngliana chu lo bawh in a chempui chu an
vai buan buan a, Thangliana chu hnung tawlh pah chuan a lo in veng ve zel a,
Zaliana han chawl det chu Thangliana'n hnaih chilh thut in a tawk viau a ni tih
pah chuan a hrawk hrawl chhum hmawk khawp chuan an zai zui sak hrawk
mai, pasaltha Zaliana chu thingthi hnawk in a hrawk chu an hup zui nghal zat
a, mahse a hup hneh lo a hrawk atang chuan thisen tharlam tak chu a lo chik
chhuak thawt thawt mai, zawi muanga tlu in a hrawk chu a ri hrawp hrawp
mai, pasaltha tawrh a tan pawh a na lua a ni, Kawnpui in nghahna an kulhbing
sang chu Sialsir pasaltha Thangliana hma ah fam a chang ta. Kapthianga
chuan Val upa Rokima chu kuah in ku Rokim tang hram hram rawh aw, i tuar
chhuak thei a ni ti in a lo be malh malh a, Thangliana pawh val upa Rokima
hnenah chuan tlan phei vat in an thut chilh ve nghal zat a, Thangliana chuan a
thianpa Kapthianga an en chuan ngui raih a lo meng in a lu an thing deuh nar
nar a, Thanglina chuan ku Rokim tang rawh i tel lo chuan keini pahnih ngawt
chuan kan awm thei lo ang ti in a mittui far tur chu a dang hram hram a, an
kiang ah chuan Darzo valrual leh Sialsir ho chu an lo ding thap a tumah reng
chetsawn a an thian thi ta te ruang let reng pawh buaipui tum an awm lo,
ngawi reng in Val upa Rokima mual liam mek chu an thlir tlawk tlawk mai a
ni, chutih lai chuan val upa Rokima chu lo meng diar diar in a lo phun sep sep
a, Thangliana chuan hriat chian tum in a beng chu an dawh hnai a, Rokima
chuan zawi sap chau tih hriat zet hian ka hun a thleng ta, in thiandun khan
chak tak leh huai tak in lo awm zel ang che u, tunah chuan pasaltha tak tak in
ni ve ta a lo ti sap sap a, Thangliana chuan tang hram hram rawh ti in val upa
Rokima chu a fuih sauh sauh a, Val upa Rokima chuan thil pakhat min tih sak
tur in ka duh che ka nunna la tu te khua hi meivapah chantir ka duh che chu
chu min tiam thei a ngem a tih chuan pasaltha Thangliana chuan i ho ngei in
Kawnpui chu kan bei ang chu chutiang sawi suh a tih chuan Rokima chuan

142 
 
min tiam thei em a lo tih leh takah chuan ka tiam a che ka tih hma chu ka
chawl hek lo ang a tih hnu chuan Val upa Rokima chuan tunah chuan
thlamuang tak in ka chawl thei ta ti sap in a mit chu chhing in fam khawpui a
lawi ve ta, Thangliana te thiandun in Val upa Rokima chu kir leh turin au
mahse auh kir zawh rual a ni lo, sialsir tlangval ho chu ngawi reng a ding in sa
leh ral hma a an hmahruaitu an zah em em nunna nei tawh lo tih hriat zet chu
mittui tla chung in an thlir thap a, Darzo ho pawh in an mittui khap per sak
sak chungin an khaw chhan nana nun hlan tu chu zah tak in an lo en ve ran
mai a ni. Thangliana chuan a mittui chu hru in a lo ding chhuak a tunah chuan
mittui ni lo in a mitah chuan phuba lak chakna a lang tawh, a mitah chuan sar
zam kalh in zawi sap hian Kawnpui te u lo in ringru pasaltha Thangliana ka lo
kal dawn e a û phuba la tur in a ti ta sap mai, lo hma chhawntu tur tan chuan
tawrh hlelhawm ve tak tur a ni.
BUNG 35 NA
Thangliana chuan a mittui chu hru in a lo ding chhuak a tunah chuan mittui ni
lo in a mitah chuan phuba lak chakna a lang tawh, a mitah chuan sar zam kalh
in zawi sap hian Kawnpui te u lo in ringru pasaltha Thangliana ka lo kal dawn
e a û phuba la tur in a ti ta sap mai, lo hma chhawntu tur tan chuan tawrh
hlelhawm ve tak tur a ni..
Thangliana leh Kapthianga chuan an u tlangval an hriat tirh atanga kai hruai
tu ruang dai dak tawh chu kal san harsa an ti kher mai, an hun liam tawh hnu
an han dawn kir a pasaltha meuh pawh nise an mittui an dang zo ngang lo, tu
nge dem thei ang an u ni mahse thian kawm tak a an kawm a tel lo chuan
khawiah mah chhuak ngai lo an ni si val upa Rokima hmun ruak hi tumah in
an luah khat zo lo ang.. Thangliana chu lo ding hluai in Kawnpui khua te u,
nang mahni vangin ka û ka chan a maw a thisen mawh in phurh ngei ang a ti
sai hlak hlak mai, Kawnpui ho lo kalna lam chu a silai leh hmanrua chu la in a
pan ta chheu chheu mai, Kapthianga pawh in Thangliana chu a lo thlir ve tawp
mai a ni, Kapthianga pawh in Val upa Rokima phuba la lo chuan an vangkhua
lawi a tum lo chiang kher mai, Sialsir pasaltha leh lal ten Val upa Rokima fam
chan thu hi han hria se engtin tak ngai ang i maw? Thangliana chu Sialsir
pasaltha pakhat in lo dangin lo la nghak hram hram tur a ngen in Thangliana
pasaltha i nih kha in ti pachang hram hram rawh, i tawrh nat dan chu ka
hrethiam lutuk ka tiam a che kan val upa phuba la lo hi chuan keipawh kir leh
ka tum bik lo ti a a dawm beh tak tlat ah chuan Thangliana tawt up up pawh
chu lo in thing harh in thupha te chu an chawi leh rih a, an thianten ruang vel
lo buaipui zo tawh in an thian thi ta te ruang chu zawn haw theih in an peih ta
hmelma ruang ho erawh an bul khamah chuan nawr liam vek in khawlam chu
hnehna chang tu mahnise an thian mi enge maw zat an thih ve tho avangin
ngui tak chuan an pan ta a..
Khua an luh chuan hlim thawm nen tap thawm nen a in chiahpiah nuai mai,
lal in tual zawlah mipui ho chu tlim hmur in lalpa Kawtinkhuma chuan rammu
a chhuak tlangvalte chungah chuan lawmthu te sawi in an val upa Zathianga
chu an ral beihdan te sawi tur a, a sawm hnu chuan lal chuan a tlangval thi ta
te chu zanlam tlaivar pui a a tuk lam a vui tur a ti in Sialsir lam pawh an val
143 
 
upa Rokima bakah mi sawm dawn lai thi in ro an rel laih laih a, an thian thi ta
te ruang chuan an khua thleng ve ngei se Sialsir valrual ho in an duh tlat avang
chuan a tuk vartiana khawlam pan chu an ti zui ta bawk a, Thangliana te
thiandun erawh a tuk a Kawnpui lam pan an tum deuh tlat avangin dan han
tum viau mahse an dang zo dawn a in hre lo in lalpa khawtinkhuma chuan,
keini pawh kan ngawi mai mai dawn lo Kawnpui hi meivapah kan chantir ngei
ang, amah erawh chu kan din hmun kan hre tlang vek a bakah Sialsir lal thu
leh hla te pawh ngaichan a ngai reng reng, a pasaltha thi ta te thlavang hauh lo
hian a ngawi reng in ka ring lo an ti charh charh a, Thangliana chuan lalpa
keini thiandun tan chauh chuan beih mi an ni pawh in ka ring lo hma kan lo va
hruai in kan lo va bel chiang a nge a tih chuan lalpa khawtinkhima chuan
Tumthang Kawnpui ho in an awp dan te hrilh in Tumthang ho bakah Kawnpui
awp khua chu thurualpui theih a rin thu te a sawi chuan Thangliana chuan
chutiang a nih phei chuan keini tan pawh chet a awlsam phah sawt in ka ring a
lo ti ve thuai a. Sialsir pasaltha in Thangliana te thiandun zui han tum ve viau
mahse Thangliana ten nang talin i ho loh chuan an tih deuh tlat avangin lungsi
zan lo chuan a pawm ve thei ta hram a..
A tuk khua a lo var leh chuan Darzo ho chu an buai mam mam kher mai, an
tlangval thi ta te ruang ruang phum ngai nen, ruang chhuak tur awm bawk
nen, tual velah chuan an in pel suau suau mai, naupang ho pawh an hun tawn
in a zir lo bawk nen tuallai a in fiam pawh hmuh tur an awm lo. Sialsir valrual
ho pawh Thangliana te hnenah lo kir leh ngei tum chuan lei lung a lan rual in
Sialsir lam chu an thian thi ta te ruang nen an pan ta kha a ni, Thangliana te
thiandun chuan an thianpa an û ni bawk chu thlah ve ngei duh mahse a aia tih
tur pawimawh an nei rih tlat, an kal pui dawn chuan Thangliana te thiandun
chuan ku Rokima mangtha i thisen chhuah a, pialral pantirtu khua leh tui te
chu ka rawn tir liam ve thuai ang a ti zui sap a. Thangliana te chhuah dawn
chuan lalpa chuan Darzo ho chin lo ngaichang tur a chah in fimkhur tur chuan
a ngen malh malh a, Tumthang tlangval Darzo lama kal ta khan kal ve dil in in
tan tangkaina nei dawn lo mah i la ka thian, kan lal te chhanchhuah lai tal ka
hmu ve duh a tih avang chuan Thangliana te thiandun chuan a ni a lawm ti in
an rual chuan an kal tir ve ta a.Pasaltha Thangliana.
Sialsir ho in an val upa leh tlangval thi ta te ruang an thlen ni chuan Sialsir
vangkhua chu tahna ah chang zo in thi ta te phuba lak tum chuan Sialsir
valrual ho chuan chhia an chham ta hial mai, Thangliana te thiandun chin an
hriat chuan a putea te thiandun chuan an ngaihtuah kher mai Lalpa Lalburha
hnenah chuan Lalpa min hrethiam la Thangliana te thiandun ngaihtuah hian
zan in ruang thlak zawh hian chhuah nghal mai kan duh a ni a tih chuan Lalpa
Lalburha chuan lo hrethiam tak in, nangni thiandun ringawt a in chhuah chu a
remti hauh lo tlangval sawmhnih vel tal hruai rawh u a tih chuan tlangval
thinrim zia an hre chiang bawk a, engmah sawi zui ta lem lo chuan lal in chu
an chhuahsan zui ta a, Thangliana te chanchin a hriat chuan lalfanu Darlalpuii
chuan a ngaihtuah kher mai, phun sap in dam tak in lo let leh mawlh ang che,
Thanglian i tel lo chuan nun hman ka zuam lo a ti chhuak sap sap a.
Thangliana leh Darlalpuii hi vawikhat mah hun remchang la nei lo in, lal in ah
pawh a la chuang kai lo a ni, mahse naupang tet atang tual chai ho ni in
144 
 
Darlalpuii hi Thangliana ai hian a pang hret a ni.. Val upa Rokima leh
tlangvalte ruang chu an thlen ni in an phum nghal a, an phum fel chuan
pasaltha Thangzuala te thiandun leh tlangval mi sawmhnih zet te chuan
pasaltha Thangliana te thiandun hnu chhui tur chuan zan pawh sawi lo in a
liam zui ta a ni..
Thangliana te pawh karah zan hnih an riah hnu chuan Tumthang khua pawh
ral atangin an hmu thei ta, Tumthang ah hian Kawnpui mi leh sa engemaw zat
la awm ring in luh tawp ai chuan Tumthang ramkal chan a biak fal a, Kawnpui
ho awmdan zawh chiang an tum ta a ni. Daiah chuan thu thap in feh hawng
kal fal deuh chu an lo chang ran mai, rei vak lo an thut hnu chuan ram kal ho
pawh an lo kal tan ta a, a hlawm a kal an ni deuh zel avang leh hmeichhia deuh
vek ni in mipa an tel ve phauh a, Thangliana te pawh chu an hmelma an hnaih
tak in tih thu ah an kal tlangtir zel a lo ni, an haw zo tawh emaw ti a in
thiarfihlim an tum mek lai chuan hmanhmawh zet a ke pen thawm an hre ta,
an piah atang chuan pa pakhat hi hmanhmawh zet hian a lo kal vawk vawk
mai, Tumthang pa chuan pa Muana a ni reng mai, a ni hi kan lo be fal thei in
ka ring a tih chuan Thangliana chuan a that chu lo ko mai rawh a tih chuan,
Tumthang tlangval chuan zawi sap mahse hriat tak si hian pa Muan ti in a lo
ko ta, Pu Muanthanga chu lo ko tu aw a hriat rual chuan, aw lo chhuahna lam
chu a hawi nghal vat a, chuta a thilhmuh chuan a barakhaih kher mai, meng
zau kawk kawk in Zachhung nang maw enge thilawmzia a tih chuan,
Zachhunga chuan Pa Muan helai chu a ual au mah mah helai deuh ah hian tih
pah chuan kawngtum sir a perhte buk lam pan chuan an kal ta a, Thangliana
te thiandun hmel a hmuh phei chuan mak a ti kher mai, a hlau lek lek hial a ni
mahse Zachhunga chuan pa Muan hlausuh ka thiante an nih hi a tih chuan pu
Muanthanga pawh chu tlemin a awm a nuam deuh tih a hriat, chutah lo tawng
zawm zat in enge min mamawhna in neih chu ka thlentlai lutuk chuan ka
nupui fanau ten an tuar dawn a nia, khua ka luh vat a ngai a tih chuan,
Thangliana chuan thilawmdan tur tlangpui chu a hrethiam nghal mai a,
Thangliana chuan Pu Muan in khua ah ral engzatnge la chambang awm chuan
khaw mipui te engtin nge an tih chu zawng chu kan hriat duh chu a ni ti in Pu
Muanthanga chuan ral awmzat te sawi in zanlamah chuan mipa raldo thei chin
chu rip chhungah an dahkhawm vek zel thu te, chhun lamah pawh mipa a in
chhawk a ram an kal tir dan te a sawi chuan Thangliana te ho chu an chek
deuh tlak tlak a, Pu Muanthanga'n a sawi zawh rual chuan ka kal tawh a nge
tih leh thawh chhuah chu a rual nghal a, Thangliana chuan pu Muan kan lo lan
hi zep tlat rawh aw zanin bak chu in tuar tawh lo ang a tih chuan pu
Muanthanga chu a bu nghauh nghauh a, kawngtum lamah chuan chhuak in
hmalam pan chuan hmanhmawh zet in a kal zui ta vawk vawk a.
Thangliana te pawh karah zan hnih an riah hnu chuan Tumthang khua pawh
ral atangin an hmu thei ta, Tumthang ah hian Kawnpui mi leh sa engemaw zat
la awm ring in luh tawp ai chuan Tumthang ramkal chan a biak fal a, Kawnpui
ho awmdan zawh chiang an tum ta a ni. Daiah chuan thu thap in feh hawng
kal fal deuh chu an lo chang ran mai, rei vak lo an thut hnu chuan ram kal ho
pawh an lo kal tan ta a, a hlawm a kal an ni deuh zel avang leh hmeichhia deuh
vek ni in mipa an tel ve phauh a, Thangliana te pawh chu an hmelma an hnaih
145 
 
tak in tih thu ah an kal tlangtir zel a lo ni, an haw zo tawh emaw ti a in
thiarfihlim an tum mek lai chuan hmanhmawh zet a ke pen thawm an hre ta,
an piah atang chuan pa pakhat hi hmanhmawh zet hian a lo kal vawk vawk
mai, Tumthang pa chuan pa Muana a ni reng mai, a ni hi kan lo be fal thei in
ka ring a tih chuan Thangliana chuan a that chu lo ko mai rawh a tih chuan,
Tumthang tlangval chuan zawi sap mahse hriat tak si hian pa Muan ti in a lo
ko ta, Pu Muanthanga chu lo ko tu aw a hriat rual chuan, aw lo chhuahna lam
chu a hawi nghal vat a, chuta a thilhmuh chuan a barakhaih kher mai, meng
zau kawk kawk in Zachhung nang maw enge thilawmzia a tih chuan,
Zachhunga chuan Pa Muan helai chu a ual au mah mah helai deuh ah hian tih
pah chuan kawngtum sir a perhte buk lam pan chuan an kal ta a, Thangliana
te thiandun hmel a hmuh phei chuan mak a ti kher mai, a hlau lek lek hial a ni
mahse Zachhunga chuan pa Muan hlausuh ka thiante an nih hi a tih chuan pu
Muanthanga pawh chu tlemin a awm a nuam deuh tih a hriat, chutah lo tawng
zawm zat in enge min mamawhna in neih chu ka thlentlai lutuk chuan ka
nupui fanau ten an tuar dawn a nia, khua ka luh vat a ngai a tih chuan,
Thangliana chuan thilawmdan tur tlangpui chu a hrethiam nghal mai a,
Thangliana chuan Pu Muan in khua ah ral engzatnge la chambang awm chuan
khaw mipui te engtin nge an tih chu zawng chu kan hriat duh chu a ni ti in Pu
Muanthanga chuan ral awmzat te sawi in zanlamah chuan mipa raldo thei chin
chu rip chhungah an dahkhawm vek zel thu te, chhun lamah pawh mipa a in
chhawk a ram an kal tir dan te a sawi chuan Thangliana te ho chu an chek
deuh tlak tlak a, Pu Muanthanga'n a sawi zawh rual chuan ka kal tawh a nge
tih leh thawh chhuah chu a rual nghal a, Thangliana chuan pu Muan kan lo lan
hi zep tlat rawh aw zanin bak chu in tuar tawh lo ang a tih chuan pu
Muanthanga chu a bu nghauh nghauh a, kawngtum lamah chuan chhuak in
hmalam pan chuan hmanhmawh zet in a kal zui ta vawk vawk a..
Thangliana te chuan Tumthang khaw awm dan an hriat chuan Kawnpui chet
duhdan chuan a ti lungawi lo kher mai, tunah hian mi panga vel awm in lal in
lamah an in khuar tlat tih te an hriat chuan, engtia hma han lak chi nge ni anh
Thangliana kutah an dah leh tawp tawh mai, Thangliana chuan khualval
kawngbo ang in ka lut anga nang nin pawn lam atangin min lo veng dawn nia
a tih chuan Kapthianga chuan a hlauhawm lutuk ti in lo khap mahse
Thangliana remruatna aia tha thu han keuh thluk dan tur hre chuang hek lo a
tawp a tawpah chuan a pawm leh ta nge nge a ni, an buhfai ken chu chhumin
an sarep pai te chu thukthawlh in unau hmel hai vel a chetchhuah hman tum
chuan an inbuatsaih nghal a ni..
Unau hmel hai bawr a nih chuan Tumthang lal in leika chu hmanhmawh hmel
zet a rah thawm lo chhuak in lal in chhungah chuan a bawk lut rawp mai, lal in
chhunga lo awm lal leh Kawnpui valrual ho pawh an mengphawk kher mai,
chu tlangval nikhaw hre lo a let reng chu an lo en tlawk tlawk mai chutah
Tumthang tlangval ho zinga phanchang hmel ber chuan hmelhriat loh let reng
chu mizo tlawmngaihna lo chhuak in lalnu leh lalfanu chu buaipui nghal tur
chuan a vin thuai mai a, lalnu leh a fanu pawh chuan hmelhriat loh chu
tlangval chu hlauh hmel zet a pan hnai in mut that an han tum chu an chawizo
ta lo, Tumthang awp tur a an dah zinga val upa chuan a naute chu tir in an han
146 
 
mut that hnu chuan an theih ang ang a bawihsawm in a reihnu chuan an mi
bawihsawm mek pawh chu lo harh ve ri riai in lal in chhung chu an enkual ruai
ruai a chutah zawi sap hian tui a ti tham thiak, chutah rang zet hian lalnu chu
tho thuai in tui hmun lam chu pan in tuithawl a tui chu fianthlirah chuan tui lo
la in tlem te te chuan an tulh ta a tui a in zawh chuan lo harh deuh kawk in a
thu ve peih ta, in hnuai lama Thangliana lo veng reng tu Kapthianga te
thiandun chuan Thangliana lemchan thiam zia an hmuh chuan mak an ti kher
mai an nui te lam lam za in nuih rik ngam ni hek lo, an awm hmunah chuan an
an kut zungpui an lo hmuam ve ngang ngang mai a ni...
Kawnpui val upa chuan tlangval khawi khua leh tui nge i nih hetia i lo luh tak
mai a tih chuan Thangliana chuan chauh hmel zet hian Vanghmun khua leh
tui ka ni ka hming chu Kawlkhuma ka ni ti in harsatna an tawh dan chu a sawi
ta a sawi lai vel chuan lalnu leh a fanu chuan an lo lainat kher mai,
Thangliana'n a sawi zawh meuh chuan a dangro lutuk chuan a bula tui in
chhawp chu an dawt khalh khalh a, Kawnpui val upa chuan tlangval i thiltawn
chu a rapthlak kher mai mahse i lo luhna khua ber kher hi i thlang fu lo a ni
kan thu lo chuan he khua hi i chhuahsan thei tawh lo ang a tih chuan
Thangliana chuan mak tih hmel zet a val upa en chung chuan ka pu chu chu
enge a awmzia? Hei hi tu khua i sawi awmzia ka va hrethiam lo ve zawi thawp
sat hian a lo ti vat a, Val upa chuan Tumthang khua a ni e mahse tunah hian
Kawnpui ho thuhnuaiah a awm mek a ni, nangpawh tun atang hian kan sal i ni
nghal an ti ram leh hmak a, chutah Thangliana chuan Kawnpui khua leh tui
maw in nih a tih chuan vin deuh lam lek lek hian ka sawi tawh kha, Kawnpui
khua chu enge i tan a tangkaina a tih chuan Pasaltha Zaliana a tel ve em? A tih
chuan Val upa leh tlangval te chuan mak ti deuh hian an en hau mai, chutia an
hotupa, pasaltha Zaliana hming a lo lam chhuak chu mak an ti kher mai. Val
upa chuan itan enge atangkaina ngaihnawm loh zet hian an ti leh tawng mai,
Thangliana chu lo nui var var in ka pute-a a nia an tih meuh chuan Thangliana
chu hmuh thiang lo hmu ang mai chuan ka hau hian an en leh thap tawh, val
upa chuan dawtsawi hauh suh ka la hmu hauh lo che a tih chuan Thangliana
chuan keipawh ka la hmu bik hauh lo che ka nu hi pasaltha Zaliana farnu a ni
tunah lo ko la a farnu a nih leh nih loh kan zawt dawn mi ti a, cho tak a a tih
leh zel takah chuan val upa pawh a buai kher mai, val upa chuan a ring thei tlat
lo mahse an hotu pa a hrechiang tlat chutah a tha e, naktuk lam hian kan
pasaltha te chu an lo thlen ka ring chumi hunah chuan thudik leh dik lo chu
kan hrethei chauh ang a lo thlen hma chu lal in hi i chhuahsan tur a ni lo a tih
chuan Thangliana chuan a remruatna a la kal tluang zel tih a hriat chuan a ruk
a nui var var in ni rawh se a lo tih chuan an ngawi zui ta a..
Thangliana pawh tei vel peih tawh in lalfanu chu an khawih thawi thuak thuak
a lalfu chuan hlauh hmel zet hian a lo ip chawih chawi a, Thangliana chuan val
upa hnenah chuan lalfanu hi ka duhzawng tak a tih chuan val upa chuan hei
chu pasaltha Zaliana'n a hauh tlat tuma khawih a phal lo a tih chuan
Thangliana chuan a tupa in a dil chuan a phal hrim hrim, ka pute-a chu lo
thleng vat vat se aw, a hmel chiang pawn ka la hmu lo, ka nu erawh hi chuan a
hming hi a lam chamchi thin ti sap in lal fanu kiang lam chu pan in a bulah
chuan a tawlh leh hrat hrat tawh, Kawnpui val upa chuan a ngaihtheih loh
147 
 
hmel thin khawp mai mahse an pasaltha Zaliana tupa a lo nih tak tak chuan
pasaltha Zaliana pawi khawih hlauhawm zia a hre chiang ropui si Thangliana
lah in val upa mitmeng a lo hmu thiam vek si ngei awm zet zet a chet a lo
thiam bawk nen, eng em ti lo chuan mut hun chu an thleng ve ta a, ralveng tur
pakhat in dah in val upa chuan a bula mu tur in Thangliana chu a ti ta a,
Thangliana chuan a rilru in i thi hmasa ber dawn zuk nia ti in val upa kiangah
chuan a mu ve ta a. Kapthianga te pahnih lah chet theih hek lo lal in hnuaiah
chuan a tawm tlawk tlawk mai a ni..
Zanlai ar pawh lo khuang thliai thliai in an mut tui hlawm kher mai, ralveng
tura an dah pawh a mut chhuak lutuk chu a bu leh lak thin, a tawp a tawp ah
chuan a ni pawh chu thut hmun te rem tha in a muhil ve ta nge nge a,
Thangliana erawh mu meng karin chet a hun hnai tawh tih ar a lo khuang hnu
chuan hrethiam in a bula mu val upa chu an en chiang a, a ni lah a lo mutui
nasa mai si ang huau hian a chilthli a la thlauh duah duah zui, chhun lama a
kal kual vel pah a chem in thiahna a lo zawn ruk thim hnuaiah pawh zawn ngai
lo tura a lo chhinchhiah khiau awmna chu melh vang vang in thawm dim zet
chuan a tho ta tham tham mai, bang lai chem in thiat chu uluk zet a phawi in a
mutna ah chuan a mu leh ta kak mai, mang chhe aam deuh a awm in Val upa
mutui lai chu khan ang deuh a awm in val upa chungah chuan a ke chu a nghat
deuh chawrh mai mahse val upa chu a la harh chuang lo chutah zawi muang a
in siamrem in a kut leh lam chuan a ka hup thut in a chem ken lai chuan a
hrawk hrawl chhum ngei tur chuan an zai sak hrawk mai, a tal vak loh nan
bawhbet nghal in a bawh tu in a hneh bawk a, thawm nei miah lo in a bula mu
val upa chu a dahtha thei ta, a hnu chuan midang pahnih chu a hma a, a tih
ang bawk chuan ti leh in in chhunga awm chu pakhat chiah dah that tur a nei
ta, thawm dim tak a, a pan lai chuan a mi pan lai chu lo thu chhuak hlawl in a
hawi kual vuau vuau mai mahse a thim em avang chuan engmah a hmu thei lo
a ni chek a niang chu pawnah va chhuak in a va zung tur tur a, a mutna ngai
bawkah chuan lo let in a mu leh ta mai, Thangliana pawh che ngam tawh hek
lo a awm ngai chuam che hauh lo hian lo awm in chupa chuan a thiante chu a
hmu ang tih a hlau kher mai a hmuh thit pawh a che mai tur a in ring reng in
chupa lakah chuan a mit a la sawn eih lo mahse Thangliana vanneihna hun a
la ni tlat, rei lo te a mut hnu chuan hnar zui leh barh barh in thawm dim zet
chuan Thangliana chuan a pan leh ta them them mai, tuna a veh mek hi tui
hmun lamah a fal deuh in a mu a hei vang hian Thangliana tan pawh a
hmelma te hi beih an awlsam phah a ni, Thangliana chuan a hma ang bawk a,
a tih dan in chupa chu a ti leh ta mahse a rin aiin a lo chak deuh nge ni thawm
a chhuah hman tlat mahse thawm a neih zui leh hma chuan a kherh bet leh
thei hlauh, khatia thawm in chhung lam atanga lo awm thut khan ralvengtu
chu lo harh zawk in thawm an ngaithla vang vanga thawm a awm zui tak lohah
chuan in chhunglam pawh ngaihtuah ta lo chuan a ralven na lam chu an bih
chiang zuai zuai a a thu fel leh ta, pawn atanga hriattham loh si in
Thangliana'n an hrawk a zaisak te khan thawm ri leh hrawk hrawk thin
chhuah in lalpa muhil nghet lo zet chu ti harh in eng thawm nge nih hre lo zet
chuan a mut hmunah chuan a lo meng ve kar mai a ni. Thangliana chuan in
chhung a mite a dahtha kim ta chutah chawl deuh vang vang in an thaw deuh

148 
 
kak a, chutah tho phang hmel zet hian ralveng awmna lam chu a pan chhat
chhat a, ralveng in a lo hmuh chuan nang kha khawnge i kal dawn kan val upa
in khawiahmah kal a remtih loh kha a tih chuan Thangliana chuan ham bai bai
in ka in thiar lawk a nge ti a chhang in hmalam chu a pan zel a, ralvengtu
chuan lo kir leh har suh aw tih pah chuan hmundang chu a ensan ta a, chu chu
atan a pawita Thangliana chuan a bula thingfak chheh khawm chu pakhat
phawi zawk in chupa hnungah chuan thum dawt khawp in a hlap nghek mai
zawng chupa chu awk ti in a let nghal tawp mai, a na ti vial ngaih ngaih chu a
pet zui leh zawt mai zawng chupa chu a zawi chiang kher mai, che zui tur a
awm hauh lo, a mu zawi ta reng mai, Thangliana chuan zawi sap hian a thiante
chu a ko ta, lo ngaichang reng a lo awm an ni bawk a lal in hnuai atang chuan a
thiante pahnih pawh an lo chhuak nghal mai reng a, Kapthianga chuan an thi
vek tawh emni an ti sap a, Thangliana chuan in chhunga awm ho chu thi vek
tawh hei erawh thu han zawh ka duh deuh avangin a nunna ka la zuah a tih
chuan, kapthianga chuan thaza tih rehna tur min han khek ve awm che a tih
chuan Thangliana chu a lo nui suk duh ringawt a ni. Khatia thawm a rik tak
dup dupah khan Tumthang an khungkhawm ho muhil thei lo chuan an en thin
mahse a thim em avangin a ngaihna hre lo zet chuan an hawi kual ruai ruai
mai a ni. Thangliana chuan hawh te u in chhung lamah i han chuangkai phawt
teh ang u nang Kapthianga kha lai a let reng kha lo keng teh tih pah chuan lal
in chhunglam chu a pan zui ta a. Kapthianga pawn Kawnpui tlangval let
hlawm reng chu pu hnawp in lan in lam chu a pan zui ve ta nghal a, in chhung
an luh chuan Tumthang tlangval chu khumpui lam chu a pan nghal a, chu
thawm lalpa in a hriat chuan hlauthawng zet a lo awm in chhun lama
Thangliana chetdan te ngaihtuah chhuak in lalfanu a khawih dawn chuan a
himna a nih dawn chuan a tul leh kei ka thi hmasa ang ti chuan a lo in kau
lawk ve nasa mai, mahse lalfanu mutna lam pan lo a a mutna lam pan thawm a
ni tlat a ngaihna a hre lo kher mai, a lo pan tu in a bul lo thleng chuan lo ban
da da in lalpa keimah tumthang tlangval Zachhunga ka ni e a tih chuan lalpa
chuan a awih lo kher mai mahse han awih lo dawn ngawt se a bula ding run
mai chuan tihnat a tum hmel bawk si loh, Lalpa chuan enge thilawmzia a tih
chuan Zachhunga lalpa i nupui leh fanu han kai tho la mei kan lo va nun a nge
tunah chuan in him tawh e, Kawnpui val rual ho chu dam an awm tawh lo a tih
chuan lalpa chu a nupui leh fanu kaitho tur chuan tho nghal in Zachhunga
pawh chuan a kalsan zui ta a. Lal chhingkua an lo thawh mek lai chuan tap mei
pawh lo la kai fel chiah in, an alh tha lo eng deuh chuan lalfanu chu au thawt
in a nu chu a kuah nghal chawih chawih mai, an chhuat lai ah chuan Kawnpui
ho thisen nen a in chiah piah nui leh thisen lo luang ngei nguai a hmuh chuan
a ri hlauthawng tak zet a ni, tap lamah chuan mipa pathum hi an lo thu run
lehnghal Lalpa in Thangliana hmel a hmuh chuan nang hi tih pah chuan a
kawk va va mai, Thangliana chuan lalpa hahdam tak khan awm phawt rawh u
in hmanhmawh lutuk a nih kha a tih chuan lal chhungkua chu an la tlangnel
chiah lo a niang an la awm khawm deuh tai a. Thangliana te thian ho chuan
ruang let neih nuaih chu seng khawm in luhka lamah chuan an dah chhuak
zung zung a, lalpa chuan an khawpa en chung chuan Zachhung enge thil awm
dan hi ti in an zawt leh a, chutah Thangliana te thiandun chu lal te chu an
hmelhriat a thil thlen dan tlangpui a sawi hnu chuan a kim chang chu nakinah

149 
 
a tih chuan lalpa pawh chu a bu deuh nghut nghut a, chutia an buai vel lai
chuan kawl pawh lo en tan in leilung oawh a lang ve thei suar suar tawh,
Kawnpui ho in rip chhunga an khung Tumthang mipa rual pawh chhuah tawh
in lal in tualah chuan awm thap in khaw mipui rip chhunga khung ve loh ho
pawh a ngaihna hre lo zet chuan an lo kal khawm ve zel a, chutih lai chuan lal
leh a upa te chu lo chhuak in tunah chuan Sialsir pasaltha te puihna zarah kan
zalen ta a tih chuan mipui ho chuan kut an lo beng dur dur a, hmeichhe
thenkhat lawm lutuk chu an lo in hnit faih faih a, lalpa in a khaw tlangval
Zachhunga chu a bul ret atanga sawi tur chuan a ngen ta a Zachhunga pawh in
engmah paih then nei lo chuan a sawi ta par par mai, tumah in thawm an
chhuah lo hre lo bik nih hlau tak chuan an awm hmun theuh ah chuan uluk zet
hian an lo ngaithla khiau mai, a sawi zawh meuh chuan mipui ho chuan kut lo
beng dur dur in Thangliana te thianthum chuan an chibai nghal luih luih mai,
lalpa chu lo ding chhuak leh in vawiin hian Sialsir pasaltha te lawmna leh kan
zalen na ni lawmna atan khawtlang in ruai kan theh ang ka sechal hmang ngei
hian aw a tih meuh chuan Tumthang khaw thawm chu a tha hem hem kher
mai, lal upa mai ni lo hmeithai thleng chuan an ran an lo thawhthu an sawi ta
sap sap mai, lalpa chuan a lawmawm hle mai, kan ei seng in a rinawm si loh a
ni hmasa ber atan chuan kei leh ka upa te ran hi ni phawt se a tul tak leh ran
dag chu kan la khawng thlu zel dawn nia a tih tak ah chuan hlim tak in mahni
in lam chu an pan ta sang sang a. Lal leh a upate bakah Thangliana thianthum
chu lal in lamah chuan lut in Thangliana chuan lalpa min hrethiam la keini
zawng chawl hman kan ni lo Kawnpui hi a ding rei tawh mah mah a ni a tih
chuan nikhat tal cham tur a ngen tak te a a ngen avang chuan han chawlh hlek
pawh a tha ve a lawm Kapthianga'n a tih takah chuan Thangliana pawn a
pawm ve leh ta nge nge a, Tumthang lalpa chuan kan khua min han nghaisak
dan hi ka lung a dam thei lo ka tlangval te hi kal ve ngei se ka duh a tih chuan
Thangliana chuan thilawmdan te hrilh in hnunglamah lo la kal tur an awm lo
nghak mai tur chuan a ti ta a, lalpa pawh chuan a tha viau tak ang ti in a
tlangval te Kawnpui run tur chuan tirh chhuah ve ngei a tum ta a.
BUNG 36 NA
Tumthang lalpa chuan kan khua min han nghaisak dan hi ka lung a dam thei
lo ka tlangval te hi kal ve ngei se ka duh a tih chuan Thangliana chuan
thilawmdan te hrilh in hnunglamah lo la kal tur an awm lo nghak mai tur
chuan a ti ta a, lalpa pawh chuan a tha viau tak ang ti in a tlangval te Kawnpui
run tur chuan tirh chhuah ve ngei a tum ta a..
Pasaltha Thangzuala te pawh Darzo thleng tawh in Darzo val rual mi engemaw
zat in an lo belh leh bawk nen mi za sawmnga chu an tling ta der mai, Kawnpui
run tur hian mi engzat tak in khawm thei tak ang maw..
Thangliana te pawh in an mi man ka atangin Kawnpui luh hma in khaw
pakhat luh la ngai in chu khua pawh chu an awp khua tho ni in, kawnpui atang
hian kar kawngah zankhat riak in a thlen theih tawh thung a, Kawnpui ho
chuan awm chilh lo in an duh leh mamawh hunah chhiah an khawn mai thin
thu te an hriat chuan, kawnpui thlen hma chu ral do lo a thlen theih an in
beisei tawh a ni. Tumthang ho in Kawnpui tlangval dam lal in ah a la awm thu
150 
 
an hriat chuan dan han tum viau mahse dang zo lo in mipui ho chuan lal in
atanga pawt chhuak in tualah chuan chil rawn in an chil hlum der mai a ni..
Thangliana te Tumthanga nikhat an cham leh hnu chuan Kawnpui lam pan
chuan an chhuak zui ta a, Kawnpui thlen hma a khua awm Kanhmun chu pan
hmasak tha ti in chu khua ah chuan luh hmasak phawt an tum a ni, Darzo
atanga zuitu Tumthang tlangval chuan zui ve zel in Thangliana te thiandun in
an thiante zing a lo tel ve mai tur a an ngen pawh in, in ruala kal lo tur a min
duh a nih chuan ka lu hi in lak hmsak phawt a ngai ang a ti chheu chheu mai
si, Thangliana chuan mipa diktak i ni e ti in an kal tir ve ta a..
Kanhmun hi Tumthang atang chuan zan hnih riak vel la ni in Thangliana'n
muangmarh in aw, ral kan pel reng mai, kal pah in sakhi i melh teh ang u, sa
hring pawh kan ei khat ta e a tih chuan a thiante pa hnih pawh chuan an
remtih zawng tak lo ni in, hma takah buk sual in Kapthianga leh Thangliana
chuan sa tenau deuh pel tur chuan an chhuak ta a. Thangliana chu ngaw
hnuaia zalen tak a chetna hun a nei hleithei lo nen an hma ah ral in lo hmuak
tih hre lek lo chuan ngaw hnuaiah a leu kual zek zek mai, engemaw chen
sahnu pawh ngaihtuah lo chuan nuam an chen tak tak mai zawng heng bak
bak a hlu a awm chuang lo a nge a ti chhuak hial a ni. Kawlah pawh ni a liam a
ni ruai tawh, buk lam pan chuan kal in a lo kal thui hman zek mai, kal pah
chua vanhriat zanriak tur an awm lawngmaw ti in thawm chhuah hlek lo
chuan a kal thauh thauh mai, chutia buk lam pan a, a kal lai chuan a hma
lamah chuan thawm ri leh rak thin a hre ta tlat mai, chu thawm chu perhte leh
hrui zam in a hliah tlat avang chuan a hmu mai thei lo hrui zam chu a che leh
lawih thin, Thagliana chuan a rilru in engsa tak ni ang maw tih pah chuan a
veh hnai zel a.Thangliana chuan a thawm hriatna lam chu fimkhur tak a pan
zel in tunah chuan a sa veh lai pawh hmu thei tawh in sakhi la in theipui rah
hmin a tlan chu lo ni in, a rah hmin tha a zawn kualna lamah hruibuk leh
perhte vel kha a lo su che thin chu lo ni in theipui rah chu a ei leh malh malh
thin Thangliana chuan tin vang vangin a silai chu a puak dur mai chu sakhi la
pawh chu a din na hmunah chuan awp rawp in a thi tur chalchang chuan a ke
chu an leng zui dat dat a, rei lo ah a thi fel der mai, Thangliana chuan a darah
hlang nawlh in buk lam pan chuan a kal pui ta vang vang a. Thangliana'n buk a
thlen chuan Kapthianga pawh lo thleng tawh in a ni pawh in vahrit pahnih hi
lo hawn in an lo puah vel mek hi lo ni in Thangliana sakhi la nen an hmuh
chuan an lo lawm thiam kher mai, Kapthianga chuan sa lamah chuan
engemaw chen chu min daih tawh ngei ang, a chek hawp pawh a chakawm
tawh a lawm i puah nghal teh ang u ti in sakhi puah tur chuan an in siam zui
nghal a..
Karah zanhnih lai an riah hnu chuan Thangliana te pawh harsatna nei lo
chuan kal zel in Kanhmun in lo ding ut pawh an hmu thei ta, Kawnpui ho lo
awmlai pawh a ni thei fimkhur tluk a awm lo ti in khawchhung an luh a in lo
ding an hmuh hmasak berah chuan lut in thlen an han dil nghal a, pitar leh
putar lo awm chuan lo chhawn thuai in, mikhual kan hnar ngai lo e, lo thleng
mawlh te u a tih chuan Thangliana te thianho pawh chu in chhungah chuan an
lut ta a, Thangliana chuan in neitu te khawsak dan a hmuh chuan an ngaih a

151 
 
ngam chiah lo tih hria in Thangliana chuan ka pu hlauthawng suh u khual
pang zin mai ka ni e a tih chuan putar chuan vala te u tu khua nge in nih kan
vangkhua te in lo lawi luh teh mial a tih chuan, Thangliana chuan ka pu Sialsir
khua leh tui kan ni e a tih chuan chu putar bawk chuan a hla a niang maw, in
khaw sawi chu ka hre mai lo tlat a tih chuan Thangliana bawk chuan hla ve
khawp mai, Kapthianga en chung chuan hei ka thianpa hian nupui neih a tum
deuh a, nau lu kan ah tak tak hma hian vawikhat na reng reng chu khua chuan
in i zin chhuak ve reng reng teh ang a tih deuh avangin hei kan han ar kawh
chhuah ve tawp mai a, in vangkhua kan lo lawi lut ta rawih a nih hi a tih chuan
chu putar chuan Thangliana te thian ho chu en vang vang in ral an ni lo tih
hrethiam in, a nih chu maw le, marawhchu kan sawi mai mai anga tunlai kan
khaw dinhmun hi a ralmuang vak lo a in fimkhur hle a ngai ang a tih chuan
Thangliana chuan thiam tak a chu putar chu ti kual zel in a thil hriat duh
tlangpui, putar in a hriatawm chu a zawt chhuak thei ta mai reng a,
Thangliana chuan zawi sap hian kapu mi tha tak i ni, khum ai lamah sawn in
sawn phei in kan in be lawk dawn em ni a tih chuan chu putar chuan
Thangliana mit meng chu en vang vang in Thangliana chuan thilpawimawh
tak hrilh duh a nei tih hria in khum ai lamah chuan a phei pui ta a, pitar chuan
mak ti zet hian a en zui vang vang a chuthil Kapthianga'n a hmuh chuan ka pi
hlauthawng suh pawipang engmah a awm lo ti in a lo kawm zui ve barh barh a.
Thangliana te pu tu pawh phun sap sap in chu putar chuan Thangliana chu a
en leh vang vang thin pasaltha diktak i ni e a ti rilru nauh nauh a, a tawpah
chuan chu putar chuan zan lamah lal in lamah chuan ka han chuangkai pui
dawn che u nia ti in an mahni lo thlir thap tu te awmna lam chu an pan ve ta
a..
Zanriah eikham a lo nih chuan an vaibel te la kai in thut chawlh vang vang pah
chuan an han pak talh talh a, an chaw ei pawh a tla rual tawh ang tih hun awm
velah chuan an zui tur putar chuan muang changa din pah hian a puanven lai
te chu siamtha in khawnge lal in lamah chuan i han chuangkai dawn teh ang u
hmiang a tih chuan Thangliana te ho pawh an thuthmun thawh san in putar
kawngka lam pan mek chu an zui chhuak ve ta a..
Kanhmun lal in ah chuan lal leh upa te chuan zu zuk pah in an khaw awmdan
vel chu an han sawi thin a han tihvak ngaihna an hre bawk si lo an khaw mal
chauh a han hmachhawn chi lah ni si lo, chutianga an khaw chin leh thildang
eng eng emaw an sawi lai chuan pawn lam atang chuan lal in chuan kai dil
thawm a lo chhuak ta tlat, lal leh upa te chuan kawngka lam chu en thap in
lalpa chuan lut tur a a tih hnu chuan lalpa chuan ekhai pu Thanhnuna te ni
reng chuan eng thli chhia in nge lal in lamah te lo len lut ve teh mial che a, kha
khawilam khual nge ni in va hlauhawm khep khup ve a lo tih chuan pu
Thanhnuna chuan lalpa sialsir pasaltha te an ni e, biak duhna che an nei a lal
in ka lo chuankai pui a ni e a tih chuan Lalpa chuan engthilah nge ni, kha a
rem lai laiah khan thut hmun lo rem ve mai teh u ti in thut na tur chu a lo
kawh hmuh nghal zung zung a, upa ho chuan Thangliana te thianho chu en
thap in pasaltha mibik in ni ngat mai ti in ngaihsan hmel zet hian an lo en
vang vang a. Pu Thanhnuna chuan lalpa an ni hian sawi se a fiah zawk in ka
ring a tih chuan Thangliana te lam chu an en leh thap a chutah Thangliana
152 
 
chuan Darzo atanga sawi tan in Kanhmun khua an luh dan thleng chuan a
sawi ta vek mai a tawp nan hnung lam ah Kawnpui run tur tlangval engemaw
zat an lo kal mek thu chuan a thusawi lai chu an tlip zui ta a, lalpa chu thaw
hawk in, tunah chuan kan zalenna ni a hnai ta a ti chhuak zui sap a.
Thangliana en chuan Kawnpui chhiah lam tur hi naktip hian lo kal an tum a
nih hmel a an ni hi lo chingfel hmasak phawt a tha lo maw a tih chuan
Thangliana chuan a tha khawp ang mi engzah nge an nih tlangpui ti in an zawt
zui zat a, lalpa chuan mi sawmhnih atang sawmnga vel an ni tlangpui tih a
sawi chuan Thangliana chuan ngaihtuahna a lo nei fel leh der tawh. Lalpa
chuan engtia han tih chi nge ni ang aw kan pawng bawh ngawt chuan kan mi
leh sa mi engemaw zat kan in chan ve a hlauhawm ve tho si a, ka upa te hian
ruahman na an nei lo maw tih pah chuan a upa te lam chu an melh zauh a
mahse a upa te a tang chuan chhanna a dawng mai thei tlat lo, upa pakhat
chuan lalpa val upa leh pasaltha Kalhkima koh tir phawt a tha lo maw an ni ho
a ral rel pawh a that kan ring deuh mange an ni lam atang pawh in thu min
rawn tur an hriat ka ring tlat a tih chuan lalpa chuan a ni dawn teh tak e, nang
zuanzangah tlangaupa ka val upa leh pasaltha Kalhkima chu zu ko phawt mai
teh ti in tlangaupa chu a tir chhuak zui nghal a, tlangaupa thang hlan chu ti ti
phungleng te lo sawi in Thangliana te chu an han fak leh rih thin Thangliana te
chuan nuam an ti zan lo, chutih lai chuan Kawnpui ho chhiah nih reng zawng a
hreawm in an hneawm zo zai an duh zawng chu mi pawmlai pawh nise a la
hmiah hmiah mai zel si kan hmeichhia te oawh Kawnpui lamah an liam hnem
lulai tawh ti in a ha chang chu a thial zui bap bap a. Val upa leh pasaltha
Kalhkima pawh lo thleng tawh in mak tih hmel zet chuan Thangliana te thian
ho chu an en deuh ha ha a chutih lai chuan a tlangpui a pasaltha leh val upa
chu a lo hrilh malh malh a sawi zawh chuan ral kan rel a ngai tlat in tel lo
chuan thu han keuh thluk pawh kan thei lo a ni a han tih chuan an nui dun var
var a, ral rel an tan ta mahse thu an keuh thlu mai thei lo, lalpa chuan
Thangliana te lam en chuan kan mi khual te lam pawh hian thurawn in nei lo
maw in neih chuan han sawi ve teh u kan tangrual dawn ta sa sa a tih chuan
Thangliana chuan lalpa thu ropui tak han sawi tur chu ka hre lo nangin rawtna
kan siam ve chhin dawn teh ang tha in tih leh tih loh chu in ngaih dan dan a
niang chu, Kawnpui chhiah lo khawn thin te hi mi sawmhnih atanga sawmnga
ni awm khan i sawi a, tumah nungdama chhuah lo leh i tlangval te nunna chan
loh dan tur tha ber ni a ka hriat chu, Kawnpui ho hi an lo thlen hun ah tha
deuh in lo dawngsawng la, chuan zu nangin i lo zuk ang a, che thei lo an awm
thlengin nang in i zuk chuan kan tan awlsam te in kan dahtha thei tawh in ka
ring, an ni lam lah ngaihthat lohna nei hauh lo in in khua kanhmun hi an lo
lawi luh ka ring chutih hunah chuan an ni chu bel chhunga sa an ni mai a tih
chuan lalpa chuan a tha viau tak in ka ring tumdanga an lo kal pawh hian
zankhatna reng reng chu rui chhum hmawk khawp in zu an zuk fo reng a ni,
keini lam lah an lo er let kan hlauh avangin ka lo tawk ngam ngai si lo ka upa
leh pasaltha ten rawtna dang in la nei duh em a tih chuan Thangliana rawtna
chu fing an ti in tha an ti tlang ta a, Thangliana chuan lalpa engemaw chetsual
palh pawh awm thei a ni a, mikhial thlenna tur bikah chuan tlangval mi
pahnih zel lo awm in chung mite chuan an mikhual pakhat lo bitum ni se lo
che ve thei deuh hlek an awm pawh in zu rui lehnghal chu mi pahnih tan

153 
 
chuan harsa lutuk lo in an ti thei in ka ring a tih chuan Kanhmun lalpa chuan a
tha khawp ang kan val upa leh pasaltha ten kutah mikhual thlenna tur leh chet
hun chu lo ruahman mai se a tha ang kan duh hun hun a kan chet chuan
chetsual pawh a awm thei tlat a tih chuan val upa leh pasaltha Kalkima chu an
bu nghat nghat a. Val upa chuan kan rual in zawlbuk in lo lawi dawn em ni,
khualval mahni a zawlbuk kai chu a nuam lo ange ti in Thangliana te thianho
chu an ruala zawlbuk kai ve tur chuan a sawm zui ta nghal a, Thangliana te ho
pawh in an duh zawng tak lo ni in val upa ho chuan lal leh upate an mang tha
tak mang tur a an thlah hnu chuan zawlbuk lam chu an pan zui ta a..
Lal in atanga thui vak lo an kal hnu chuan Thangliana chuan val upa chu ko
dingin Thangliana chuan upa min hawi herah khan ka ngaih atha thei tlat lo,
in pawisawi ka tum hek lo, ka thiante pahnih nen hian zawlbuk chu lo va lawi
ula pasaltha Kalhkima nen hian kan lo khaw tawi hlek dawn em ni, a tih chuan
val upa chuan phawk zet a Thangliana en chung chuan ngaihthat loh na tur a
awm dawn em ni, upa min chu kan lalpa pawhin a thu a lak ber a ni si a a tih
chuan chu chu keipawh ka ngaihdan ve chiah tho a ni, marawh chu kan bula
kan mi rin ber pawh hian min phatsan ve thei tho a nia, ka rin dan hi a lo dik
lo a nih chuan a lawmawm tih na a ni mai, a tih chuan val upa chuan an
ngaihtuah vang vang a, pasaltha Kalhkima chu en in a lo buk tak zauh ah
chuan a tha e mahse zawlbuk lo kai har lutuk lo u la aw a tih chuan Kapthianga
te nen chuan zawlbuk pan chuan an liam ta a, Thangliana chuan u kalhkim
khawi lai ber hi nge upa min te in a lo chhuah har ka ring lo kan in thiar fihlim
vat a ngai a tih chuan Kalhkima chuan helamah tih pah chuan in chhunga in
biakna thawm hre pha ngei tur chuan thut hmun an rem dun ta khar a. Rei
pawh an la awm lo tih chuan upa min in lam chu hmanhmawh zet a pan
thawm lo awm in upa min in chhungah chuan lut nghal in a hnu rei vak lo ah
chuan hmeichhe pakhat hi upa min in atang chuan lo chhuak leh in an piah a
tlangval ho rik deuh dar dar na lam chu a pan nghal a. Pasaltha Kalkima chuan
upa min nupui chu engtizia a zan rei tawh lam a chhuak nge a nih ang le
Thangliana hnenah chuan an ti sap a Thangliana chuan ka rin hi a dik chuan
amah chauh in a lo let tawh hauh lo ang ti in a lo chhang zui ve sap a, Pasaltha
Kalkima chuan kan khua an phatsan a nih ngat chuan ka farnu phuba lak nan
a lu ka la khawp ang an ti zui sap a..
Upa min nupui chhuak ta pawh a reh ta vamg vang mai, chutia ngawi renga an
thut lai chuan ke pen thawm a lo chhuak leh ta pasaltha Thangliana sawi ang
ngei chuan upa min nupui hnungah chuan mipa pakhat a lo tel ve ta reng a, in
chhungah chuan lut in thawm chu a reh ta vang vang mai, Thangliana chuan a
bula mi chu kheuh zeuh pah in tlem in tawlh hnai teh ang a la hla deuh tlat
thawm hriat a la har deuh ti in a tawlh hnai pui ta a. Upa min leh chu tlangval
in biakna pawh chu an hre thei ta, Kalhkima thinrim lutuk chu a in seh ruh
ngat ngat mai, thawh lawk a han sah bian bian a duh hial tawh a ni. Upa min
chuan fimkhir hle ang che tumah in man chhuah tir hauh suh ang che tun hun
hi kan tan hun tha a nih hi ti in an in biakna chu a ti tawp ta a, tlangval kal hnu
chuan Thangliana te pawh zawlbuk lam pan in an kal zui ve ta a. Pasaltha
Kalkima chuan lo ngawi tak rawh u ka farnu nunna kha nangmah ni vang in ka
chan a sin in lu ka la dawn khawp tu in kal pah chuan a in hrosa kuk kuk mai.
154 
 
Zawlbuk an thlen chuan tlangval leng ho pawh lo la haw kim lo in a haw hma
ho tlem azawng bak an la awm lo, an val upa chuan pasaltha Kalhkima te chu
lo pan thuai in Pasaltha Kalhkima nen chuan pawn lamah an thil hmuh leh
hriat zawng zawng chu Kalhkima chuan a hrilh ta vek mai, val upa chuan hrep
tak chuan in tum ang chuan in awm awm bik lo e a ti ram ta hmak a. Zawlbuk
lamah chuan lut leh in tlangval nula ho rim haw hun chu an lo nghak ta ran a..
Lenghawn ar pawh lo khuang thliai thliai in tlangval nula rim ho pawh an lo
haw khawm tak tak a, Thangliana te an hmuh chuan an en duh hlawm kher
mai, val upa te lah chu mei lum hnung puak chuan an la thu tlat mai si, an
bula mit chu an in zawt ru sap sap a tumah in tunge a nih an chhang thei der si
lo. Tlangval ho an lo haw khawm thawkhat a an hriat hnu chuan tlangval phun
deuh mur mur chu val upa chuan ngawi tur a hrilh in Thangliana te thian ho
chu an hmelhriat nghal zung zung a, zan in chu khualbuan kan nei lo ang ti in
lal leh upa te nen an rorel chu tlangval ho kiangah chuan hrilh vek in, chu thu
tlangval ho in an hriat meuh chuan reitak thlamuang pawh a awm tir thei lo tu
Kawnpui ho lak a phuba lakna hun tha an nei tur chu an phur kher mai,
zawlbuk chu a ri hut hut mai a ni, val upa chuan tlangval lo in buatsaih vek tur
a chah nawn leh in zan rei lam te a ni tawh bawk nen val upa chuan mu tur a ti
in Thangliana te thian ho chu an mutbu te theh chhuah sak in an mutna theuh
siam in an zal zui ta far a..
BUNG 37 NA
Kawnpui ho lak a phuba lakna hun tha an nei tur chu an phur kher mai,
zawlbuk chu a ri hut hut mai a ni, val upa chuan tlangval lo in buatsaih vek tur
a chah nawn leh in zan rei lam te a ni tawh bawk nen val upa chuan mu tur a ti
in Thangliana te thian ho chu an mutbu te theh chhuah sak in an mutna theuh
siam in an zal zui ta far a..
Khua lo var in leilung pawh a lang thei ta, zan lama upa min nen a inbia
Kanhmun buanchak Chunglura chu tho in Kawnpui lam pan chuan a chhuak
ta vang vang a, Chunglura thawh hun lo ngai chang rengtu Thangliana te ho
pawh Chunglura'n zawlbuk a chhuahsan rual chuan an thiante tih thawh hlau
tak chung chuan an tho ve sang sang a, zan lama in siam lawk vek an nih
avangin Pasaltha Kalhkima chuan helam kawng hi hreawm in kal harsa zeuh
zawk nahse a hnai zawk kan lehkhalh hman in ka ring tih pah chuan hma a
hruai zui ta nghal a, Chunglura lehkhalh hman ngei tum chuan hmanhmawh
zet in a phit in phit chhuak a ni ber mai, Chunglura lo kalna tur kawng an
chhuah meuh chuan an kal chak bawk a, thawm pawh an la hre lo, val upa
chuan heta tanga hla vak lo ah hian lo channa remchang tha zet mai a awm a,
chulai ah chuan i lo chang phawt mai teh ang u a tih chuan a sawina lai chu an
pan ta nghal a, val upa in a sawina hmun an thlen chuan bih rukna remchang
chu melh nghal in kawngsir perhte buk tha zet karah chuan an pil bo ta diak
mai, chulai hmunah chuan Chunglura lo thlen hun nghak chuan an thu ta ran
mai. Pasaltha Kalhkima chuan a piah deuh ah hian ka lo va awm anga ka lo ti
dinh phawt a nge a tih chuan a thiante awmna atang chuan kal sawn in
awlsam te a kawngtuma chhuah theihna tur hmunah chuan a thu ve leh ta
khar mai. Rei mawi tawk an thut hnu chuan an kal tawhna lam atang chuan
155 
 
hmanhmawh zet a lo kal thawm an hre ta, Chunglura hian ni lo lan hma a thui
tak kal hman tum a ni bawk a a hmanhmawh kher mai chutia hmanhmawh zet
a, a kal lai chuan a hma ah tak an khaw pasaltha Kalkima chu lo ding in
Chunglura pawh a ding nghal chawt mai, pasaltha Kalkima chuan, Chunglura
chuan hei khua pawh a var a ni chauh a, i va hmanhmawh em em ve maw le
khawi lamah nge kal i tum a, a tih chuan Chunglura chuan nia zingkarah dai
velah sa tenau kah tur a awm tak in ti in kan chhuak hma a lawm le tih pah
chuan hawi kual deuh zak zak in Kalhkima chu a bawh thut mai, Chunglura
hian a hma in Kalhkima hi lo hneh tawh in a hawi kual vel khan tumah awm lo
ni a ngai in a ka hup sak theih mai ring in a bei thut kha a ni a, Kalhkima lah lo
in ring hek lo an pa hnih chuan tlu tlu in a kawng sir awih lai ah chuan lum
dun in an in elh ta tiang tiang mai, Thangliana te thiandun chu an bihrukna
atanga chhuah mai an tum chu val upa chuan lo nghak lawk ru a tawp
khawkah kan in rawlh chauh dawn nia, i lo en phawt mai teh ang u a tih chuan
thut hmun te rem leh in pasaltha Kalhkima leh Chunglura in buan chu an en ta
ran mai, an in hneh tawk kher mai, an in leh thal zak zak mai mahse atawpah
zawng pasaltha zawk nge nge chu tlem in a chan a tha ta hret hret mai, a
tawpah phei chuan thut bet in a hnek ta siah siah mai, an thelh meuh chuan a
hmai vel chu thi in a bual sen zuih tawh mai, hnug khirh in an han dawp vel
chu a tawng tha duh lo kher mai pasaltha Kalkima thin in a tuar leh ta lo a
hmaiah chuan hnek leh buai in Chunglura pawh a let nghal tawp mai pet zui
leh a tum chu a thiante chuan lo dangin a khawih phak lo ah chuan an kai
hrang ta, val upa chuan Chunglura chu kai tho leh in engkim upa min nen in
thu rel kan hre vek tawh nangmah sawi ngei ka hre duh mai a ni, kan lal leh
mipui ten an hriat hunah chuan i nuamsa lo tawp ang ti in rum zet hian a melh
kal kal a, Chunglura chu thu a hriat meuh chuan a meng kun ta lap mai mahse
a tan tih theih awm tawh hek lo, a tuar tur chu eng pawhnise lungawi tak a, a
tuar mai a ngai tawh a ni. Chunglura chu phuar bet in mi veivak an awm thulh
a an hmuh loh nan kawng tum chu an pen san ta a, pasaltha Kalhkima chuan
engtia han tih chi nge ni dawn ni, khua a kan kaih haw ringawt chuan he thil a
in hnamhnawih ho hi an in thiar fihlim hman a hlauhawm bawk si a tih chuan
val upa chuan engpawhnise he lai hmunah hian pakhat in lo awmpui mai ni se
lal engkim kan hrilh hnu ah lal in lamah chuan hruai ni mai nise a tha lo maw
a tih chuan chu thil chu him berah ngai in, Kapthianga chuan kei in ka lo
awmpui a nge a tih chuan Thangliana te pathum chu lal in lam pan chuan an
kal zui ta a..
Zingkhua a lo var chuan thler tin dap chhuak in Kawnpui ho lo kal thu tur thu
leh tukthuan ei kham a lal tual a mipui kalkhawm vek tur thu chu tlangau in,
tumah ram lama kal loh tur a ni ang ti chuan a au lauh lauh a, in thenkhatah
chuan Kawnpui ho hi chu an ninawm tawh khawp mai, kan lal te hian
tihngaihna hi an hre thlawt lo a ni phawt a niang chu maw, lal tual kan kal
khawm chhan tur pawh a chiang mai, khaw dang belh mai te hi a nia ka duh ti
ri a lo chhuak ta nual a, an lal te thil tum hre ngat se chuan hetiang aw ka hi a
chhuak lo tawp ang, an hma ah enge lo thleng dawn tunge hria ang..
Lal in val upa ten an chuang kai chuan upa engemaw zat lo awm tawh in, val
upa chuan lalpa chu biak lawk a duhthu te hrilh in lalpa chuan a upa te hnenah
156 
 
tikhan lo in kawm lawk rawh u, kan valupa nen hian kan han in be lawk a nge
a tih chuan a val upa hnenah chuan char lamah sawn kan ti mai dawn em ni a
tih chuan val upa chuan lalpa khawi hmun pawh a rem mai e a tih chuan char
lam chu an pan dun ta a. Char lamah chuan a val upa chu en ran in engthil nge
ni ta a fal a min biak i duh tak ni a tih chuan val upa chuan zawi sap hian a upa
min leh Chunglura'n an phiar ruk dan leh Kawnpui ho an lo thurual pui dan a
sawi chuan lalpa chuan a vaibel zuk lai dawn chu seh keh rawp in, a val upa
hnenah chuan in chiang a maw ti leh in val upa chuan lalpa kei mai ka ni lo
Sialsir pasaltha te pahnih bakah pasaltha Kalhkima te nen eng kim kan hria e,
Chunglura Kawnpui lam kal tur pawh kan lo ti khawtlai a, tunah hian kan
kutah a awm mek a tih chuan, ka upa min te chhungkua Kawnpui ho in an thil
engmah an la ve ngai lo ka tih kha he thil vang hi a ni maw, upa min chuan
Chunglura chu eng tak tawktar ang maw a tih chuan val upa chuan chu zawng
Lalpa kan hre hauh lo ri ai tak in a sawi tha duh lo a, pasaltha Kalhkima kut
pawh a tuar nual kha a tih chuan lalpa chuan a phu tawk a nih chu tiin upa ho
chin lo ngaichang thap ngaihtha lo tih hriat zet a lo awm na lam chu an pan leh
ta a. A upa ten lalpa hmel an hmuh chuan a thinrim hle tih an hrethiam nghal
mai, engmah pawh zawt ngam lo in val upa en chung chuan tunah tlangval
atam thei ang ber lo kal khawm nghal rawh se vin aw lek lek a a tih chuan upa
ho chuan mak an ti tawh kher, lalpa lah engmah an zawt ngam der si lo, lalpa
lah chhuat dungah chuan a vei thuak thuak mai si tumah tawng zai chat reng
ang awm lo. Zanriah ei a la hun lo bawk nen val upa chuan pawn lama lo
nghak tu a naute hruai in zawlbuk lamah tlangval mi engemaw zat la awm ring
in zawlbuk lam chu an pan ta a, zawlbukah chuan tlangval mi engemaw zat lo
la awm in val upa te zawlbuk hmanhmawh zet a lo lut an hmuh chuan ka ho
hian an lo en thap a, val upa lo en thap te hnenah chuan lalpa in a hmuh duh
thu te sawi nghal zung zung in tlangval rual ho chuan lal in lam chu muang lo
in an pan zui ta a. Lal in lamah chuan val upa chu lut tlang nghal in lalpa in a
lo hmuh chuan in lo thleng ta maw, tlangval engzatnge i lo khawm theih a tih
chuan val upa chuan tlangval sawmhnih zet zawt chu a ni ang a tih chuan lalpa
chu bu nghat nghat in tunah upa min te chhungkua leh Chunglura te
chhungkua lal in lamah ka hmu duh lo hruai nghal rawh u a tih chuan val upa
chu chhuak leh nghal in upa min in lam leh Chunglura te in lam pan chuan in
semdarh in an kal zui ta nghal a, upa ho chuan lalpa chetdan chu mak an ti
tawh kher mai, ngawi reng chuan enge lo thleng dawn tih chu an lo thlir ve
tlawk tlawk mai a ni..
Pawn lamah chuan thawm lo awm tak tak in tlangval ho chuan upa min
chhungkua te leh Chunglura nu leh pa leh a farnu te chu lo hruai in lal in
chhung tui hmun lamah chuan an ding khawm tir thap a, an thawm vel hria in
khaw chhung mipui ho pawh lal in tualah chuan tukthuan ei pawh ngaisak loh
chuan an pung khawm thap mai, val upa khan Thangliana tirin Chunglura te a
lo va hruai tir hi a lo ni, Chunglura pawh hmai vung lak chungin lal in chhung
lamah chuan an lo kai lut a, val upa uluk tak a lo entu tan chuan Chunglura an
lo kaih luh lai a mak ti hmel leh mengphawk zet hmel kha an lo hmu ngei ang
mahse Chunglura ngawt an lo en nen upa min mitmeng chu tuman an lo hmu
lo a ni, upa min chu in siam rem leh nghal thuai in engmah thleng lo ang chua

157 
 
a awm leh nghal, mahse tumah in an hmu lo emaw a tih lai khan lo hmu an
awm tlat..
Kanhmun Lalpa chuan a upa min en chung chuan kha leh chen kha ka rorelna
min tawm pui a, ka upa te zingah pawh ka mi rin ber i nih thin kha he i thil tih
hi enge a awmzia thinrim vang a aw sai deuh hlak hlak chuan an ti tham thiak
a, upa min chuan lalpa enge thil awmzia ka va hrethiam lo em thil thlen dan hi
hi tin a ngaihna hriat loh hmel zet chuan an menh rang vel a, lalpa thinrim
hmel dur khaih chuan i hrethiam lo vel a maw, engkim ka hre vek tawh mahse
i chhiahhlawh Chunglura ka atang nei hian kan hria ang ti chang fal in
Chunglura chu pan hnai in an beng her sawk mai chu thil Chunglura pa
Chhunthanga'n a hmuh chuan tek deuh sak in ka fapa kha engvanga kut thlak
nge i nih lal i nih avang khan i duh duh kut i thlak thei em ni a tih chuan lalpa
chuan Chhungthanga lam en chung a kawk sawk in nang kha lo ngawi chip
cham rawh, ka duh duh ka ti thei a ti chang leh fal mai, lal in chhung chu a uap
a na tawh kher mai, Lalpa chuan a bang lai a chempui in thiat chu pawt dawk
zawk in Chunglura lam chu en in tunah hian thudik tak sawi rawh, thudik i
sawi duh lo a nih chuan ka lal in chhungah ngei hian thisen a chhuak ang a tih
meuh chuan Chunglura ka chu a thlun phelh ang zar zar a ni ta, upa min
chuan tih buai han tum viau mahse tlangval ho in an dang hneh ropui si atan
tih theih a awm lo, Chunglura'n a sawi zawh meuh chuan lal in chhung chu
thehhmeh ang mai in a reh hian a reh tlawk tlawk mai a ni. Lalpa chu chek
deuh tlak tlak in a upa min kiangah chuan sawi duh i la nei em a tih chuan upa
min chuan chhuat awngah put bo na a awm dah lawngmaw ti a zawng ni awm
tak chuan chhuat lam chu a bih ta ngar ngar mai, lalpa chuan a chiang e in
chhungkaw chungah eng pawh thleng se in sawi buai thei lo ang ti in,
Chunglura pa pu Chhunthanga te lam chu hawi leh in in fapa thil tih hi in
hriatpui reng em a tih chuan pu Chhunthanga chu lo tawng chhuak in, e le
hriatpui e le, i awpna hnuai a kun reng hi ka tum ther te lo nang lal tlaktlai lo
leh tenghneng zet hi ka lal ni reng tur pawh in ka duh nek lo mai tih pah chuan
lalpa chu chil an chhak thawt mai, lalpa a in sum hman lo a chempui ken lai
chu vai chhuak zawk in Pu Chhunthanga nghawng zawnah chuan vai in Pu
Chhunthanga lu chu a uai nghal hnawk mai chutah a nupui fanau te chu te
chel chul in lalpa chuan in aw chhuah hlek suh u, khawnge in vai khan in lu
kan la law law teh ang tih leh an lam pan a kal chu a rual ta mai pu
Chhunthanga nupui fanau te hlau lutuk chu au pawh au chhuak ngam tawh lo
in an nufa chuan an in kuah bet tlat mai, lalpa chu a upa ten lo dang thuai in
lalpa in sum hram hram teh an lo tih takah chuan lalpa thinrim lutuk pawh
chu in thingharh in a in siam rem nghal thuai a, pu Chhungthanga te ngat an
buaipui lai chuan upa min chuan remchang zawng in tlan chhiat tum chuan a
tlan ta thut mai mahse thui a tlan hman lo upa min tlanchhiat tuma, a ruk a lo
in siamrem hmu ru reng tu Thangliana chuan a chhip sam ah man in chhuat a
let hual khawp chuan an phih ngheng mai zawng a ni upa lam deuh tawh
lehnghal tan zawng pasaltha phih chu a na deuh a niang a na ti chu an zi zui
talh talh a..
Lalpa chuan a tlangval te hnenah chuan a mah phatsan tu te chu phuar bet a
khaw hmawr in remchang a dah a tlangval ho in lo veng tur chuan a ti ta nghal
158 
 
a, upa min te nupa erawh Kawnpui ho in an lam hmasak a ni leh dawn tih hria
in tlangval ho ven na hnuai a an mahni in lama awm tur chuan ti in Kawnpui
ho hriatthiam theih tur a an lo tawng chhuak a nih chuan a fanu chu dim hauh
lo a, a lu lak sak nghal hmiah mai tur a ti chu, upa min chuan lalpa
khawngaihin ka fanu nunna chu min zuahsak hram rawh a tih chuan lalpa
chuan in awmdan in a hril ang chu lo ti chhum deuh hmak in naktip lamah an
chung thu chu kan rel ang, Kawnpui ho hi kan dahthat hmasak phawt a ngai
tih pah chuan lal in tuala mipui chin ngaichang lo awm thap te engkim hrilh
tur chuan an upa te nen chuan pawn lamah an chhuak zui ta a..
Pasaltha Thangzuala te ho pawh in Kanhmun chu an lo hnaih ve tawh khawp
mai, karah zankhat an riah leh chuan an lo thleng ve tawh dawn a ni,
Tumthang lam atangin tlangval engemaw zat in an lo belh leh ta bawk nen mi
za hnih an tling ta der mai, Thangzuala chuan pawl khata awm vek chu tha ti
lo in pawl hnih a in siam tha a tih avangin pawl hnih ah in siam in a hmasa
pawl leh a hnung dawl pawl an awm a ni..
Kanhmun lamah pawh zan riah ei a hun dawn hnai tawh awm e chutih lai
chuan an lo beisei lawk Kawnpui ho chuan khaw chhung an lo dai lut ve mek a,
lal chah lawk angin tumah chu thil danglam thleng lo ang mai chuan awm in
zan lam chu an nghak hlel ru tham lawi si, Kawnpui ho chuan lal in lam chu
pan vel in lal in tualah chuan Kawnpui val rual ho chu an thu ta hmur mai, mi
sawmthum lai an lo ni lalpa chuan tha tak a lo dawngsawng in rei mawi tawk
an chawlh hnu chuan a mal theuh in an lo rel lawk tawh ang chuan an thlen tir
ta a, an mikhual te theuh zan lama zawlbuk an lo kai hun pawh a an bi tum tur
a ni, mikhual nei lo pawh a tul thut a che mai tur chuan an in buatsaih ru
theuh tho a ni. Kanhmun lalpa chuan Kawnpui ho chungah chuan that lo
chhuah der in zanlam a tlangval ho zu zuk tur chuan sawm in, Kawnpui ho
pawh in an lo tih thin a ni bawk nen engmah ngaihthat loh na nei lo chuan
lalpa sawmna chu lawm tak a lo pawm in zanriah ei kham a lal in lam chuang
kai leh tur chuan an in thlah ta hlawm a..
Zanriah ei kham chuan Kawnpui ho chuan zawlbuk han kai ve mahse
zawlbukah chuan an thu rei lo kher mai, lal in lam chu an pan zui thuai a,
zawlbuk an awm chhung rei lo te ah pawh hian Kanhmun valrual ho chuan an
lo ngaithei lo hman kher mai mahse chet a la hun lo tih hria in an la insum
hram hram a ni, Kawnpui ho chhuah zawh hnu chuan val upa chuan lal in
lamah chuan zu han zuk u la hlim deuh in han awm rawh u, zan in bak zu in
zuk thei tawh dawn lo a ni nuih sak pah hian an ti sap a..
Kawnpui ho lal in an chuangkai chuan khualval mah nise an awpna hnuai a
awm an ni bawk a an leng halh halh kher mai, upa te zahna chang pawh hre lo
in an mahni phur phur chuan phur in upa ho tawngna chang lek lo chuan an ri
leh ta hum hum mai, Kawnpui ho hma ah chuan zu chu chhawp hnuk in
tlangaupa lah zu sem a phur in tlangval ho no ruak chu a lo tih khah sak zung
zung bawk nen a in pawh an in ve ta nual mai, Kanhmun tlangval nula run kai
pawh an mawng an hung nghet lo kher mai, lenghawn ar khuan hma chuan
zawlbuk an lawi lut leh deuh vek tawh a ni. Lenghawn ar pawh lo khuang leh
thliai thliai tawh in Kawnpui tlangval thenkhat phei chu lal in lamah chuan an
159 
 
chat thla an mu tawh hial thenkhat lah char lamah an uak tuar tuar mai bawk
nen lalpa chuan hrep hlawm tak chuan in nuamsa rei tawh hauh lo ang tih pah
chuan nui vur vur in Kawnpui ho chu khawnge zanin chu let tawp khawp in, in
ti law law teh ang u, ti in phur hmel zet hian tlangaupa chu zuno ruak a hmuh
chu a kawh hmuh zung zung a, zawlbuk kai a hun meuh chuan kal thei pawh
an awm bar tawh lo tlangaupa chuan tlangval te ko in Kawnpui ho chu
zawlbuk lamah chuan a hruai tir ta a. Zawlbuk an kai meuh chuan che peih
pawh an awm tawh lo, mut nghal in an hnar zui kuk kuk mai, tlangval ho
chuan an chempui an puan hnuaiah chuan keng far in chet an chak tawh tih
hria in an val upa chu an melh leh zak zak thin chutah an val upa chuan
tlangvalte chu mitmei zauh zauh in, tlangval ho chuan chu thil chu hrethiam in
an lo ruat lawk tawh angin an bitum tur theuh lam chu tih harh hlau tak in an
pan ta theuh theuh mai, an in ring ta pen pawn khawp mai, val upa chu bu
nghauh in Kawnpui valrual ho chuan an bitum tur theuh chu a thenin an
nghawng chu zai hrawk in a then in an nghawng chhum hmawk khawp chuan
an sah ta siah siah mai chu thil chuan rei a awh lo kher mai, Kawnpui valrual
ho thi tur chalchang chuan Zawlbuk chhuat chu an ke chuan a per ri dat dat
mai, zawlbuk atanga thisen far lah chuan lei a thlen chuan a ri tliar tliar bawk
nen zawlbuk Kawnpui ho mutna lai vel chu thisen a luang zeih zuih in a in
chiah piah nuai mai, Kanhmun ho chuan an hna hmasa ber chu an hlen ta,
thawk khat chu a kiang ta phawt..
A tuk khua a lo var chuan anmahni phatsan tu te chung chang chu rel in upa
min te chhungkua chuan ngaihdam an dil nasat em avang chuan a upa atanga
ban in khua a awm chu an phalsak ta a, Chunglura te chhung erawh an pa an
thah sak avang in lungawi thei lo in Kanhmun chu pem chhuahsan an tum ta a
marawhchu pan mai tur hre lo in an buai kher mai,Kawnpui lam lam phal hek
lo an tih tur an tih fel hma chu khua chhuahsan phal lo in khaw chhunga la
awm tur chuan an hreng ta a, khua an chhuahsan chuan Chunglura te chhung
an thinrim em avangin an thil tih tum Kawnpui ho in an lo hriat an hlau ve
bawk a ni, upa min te chhungkua pawh lal in a ruka val upa a hrilh ang in an
en thla zui dawn tho a ni. Chumi ni chu Kanhmun lamah an thiante lo nghah
pah a chawlh hahdam chu an tum ta a ni. Tlai lam a lo nih chuan an khaw
boruak in zir lo viau mahse naupang dai vel a sava veh kal chhuak an awm tho
mai, naupang sava veh ho chu hmanhmawh deuh hian khaw chhung lamah lo
tlan lut in a lo hmu apiang chuan naupang rual hmanhmawh deuh a lo tlan te
chu an thlir zui dauh dauh a, thenkhat lah in enge an hmuh an lo zawt a tlan
pah in kawt chhuah lama mi tam deuh an hmuh thu hrilh zel in lal in an thlen
meuh chuan hria an tam tawh kher mai, Thangliana te pawh in lo hria in a
pute-a te ho tih hria in lal in lam chu an pan zui ve ta a. Behliang mun hun
velah chuan hma hruai ho pawh Kanhmun an lo lut ta, a hma a Thangliana te
ho in an lo hrilh lawk tawh avangin lalpa leh a upate pawh chuan lawm tak a lo
chhawn in an tam tham deuh avangin khawdai lamah chuan an in kulh ta a.
Zanriah ei lai vel chuan a hnung dawl ho pawh lo thleng tawh in an thian a
hmasa te ho bulah chuan an kal ve ta nghal a. Zankhat lek riak a Kawnpui
thlen theih a nih tawh avangin Kanhmun lamah chuan ral rel chu an nei ta a. A
tuk khua a lo var chuan leilung pawh a la lang tha lo zan lama an lo rel lawk

160 
 
tawh angin khawtin pasaltha bakah Thangliana te chu Kawnpui chin lo va bih
tur chuan hma an lo va hruai ta a ni.
BUNG 38 NA.
A tuk khua a lo var chuan leilung pawh a la lang tha lo zan lama an lo rel lawk
tawh angin khawtin pasaltha bakah Thangliana te chu Kawnpui chin lo va bih
tur chuan hma an lo va hruai ta a ni..
Thangliana te chhuah hnu chuan a tam zawk pawh kal in Kanhmun lam
atangin mi engemaw zat in an lo belh ve leh bawk nen a than hian a thang hum
hum thei hial a ni. Kawnpui lam hian an pasaltha leh tlangval tam zawk an
chan tawh a, khaw chhunga awm hi chu a tlem zawk an ni tawh tlat chu lo
rengah silai pawh an kawl tlem tawh kher mai, khaw li meuh ho an lo dang zo
a ngem? Ni in van laizawl a kai thlen meuh chuan Thangliana te ho pawh an
kal thui tawh kher mai, karah zankhat riah ngai ti thin mahse Thangliana te ho
chuan kar ah riak lo a, Kawnpui ban hman hram an tum a ni, pasaltha rual an
ni bawk a ngaw chhung a an han kal te reng reng chu thawm chhuah hlek lo
hian a duk in an duk par par mai a ni. Kawrte kamah chaw chhun chu fak in
vaibel te la kai in rei vak lo an hahchawlh hnu chuan kal an siam zui leh ta
nghal a, hnung lama lo kal te nen chuan an in thlau tawh kher mai tun ang
renga an kal chuan thimhlim bawr velah chuan Kawnpui dai velah chuan an
awm hman ngei in a rinawm..
Ni pawh thlang tiangah a her liam ruai tawh Thangliana te chuan ral atangin
Kawnpui in lo ding khawm laih pawh an hmu thei ta, in tam danah khua chu a
te lo tih a hriat theih, chutih lai vel chuan Kawnpui lamah pawh nu ten an fate
tualchai lo ko mek in lal leh upa te chuan an tlangval te ram mu leh Kanhmun
lama an tlangval te chhiah khawn vel sep rawtui hle in tunah chuan Kawnpui
mi leh sa diktak te chu an hahdam tawh kher mai in tin in sal hnih thum an
nei fur a chung te chuan lo lam hna leh thingtuah lak zawng zawng an ti a ni
mai a, an sal te an duat lo in an chhawr hah bawk a an sal te chu an pawr fap
mai a ni..
Thangliana te thian ho chuan khua a la tlai lutuk lo bawk a, Kawnpui lan chian
theih deuhna tur hmun sang lam chu zawng in hmun thengthaw nuam zet,
Kawnpui atanga him si an hmu fuh hlauh mai, khua chu an han thlir vang
vang a, a lan danah a ralmuan kher mai, tlai chaw ei a hun tawh bawk ben tual
velah erawh naupang tual chai hmuh tur awm lo in, in tin atang chuan mei
khu erawh a lo chhuak chiai chiai hlawm a, Thangliana chuan zan riahna tur
remchang puk te hi a awm mial lo maw ti in an bul vel lung hmun kham chawi
vel en kual tur chuan a kal ta a, mi dang ho pawh chuan Thangliana chu zui in
a tawpah chuan hmun rem zet an hmu fuh ta, chu puk chu a lo thuk tha reuh
kher mai, mei pawh chhem se a him turah ngai in thing te an han fawm a an
zawh meuh chuan khua pawh a thim chiang tawh kher mai, Thangliana chuan
ei rel chhung vel in khua khu ka zu bih chhin mai mai teh ang ti a kal a tum
chu Kapthianga chuan ka lo kal ve a nge mahni chauh chuan engemaa chetsual
leh in chhuih bah palh pawh awm thei a tih chuan Thangliana chu a zui ve ta a.
Pasaltha rual vek ni mahse Thangliana hi an ni ho zingah hian a upa pawl ni lo

161 
 
mahse khualtual thang a nih mai bak ah a ral rel leh a ral bei lai hmu nual an
ni tawh bawk a, an hotu en vek a ni. A hmasa ho hi khawtin aiawh in thlang
chhuak in mi paruk lai an ni..
Pasaltha Thangliana te thiandun chhuak ta pawh Kawnpui daiah chuan thu
vang vang in, in hmasa ber atang thawm lo chhuak pawh an hre chiang kher
mai, Thangliana chuan khaw lal in lam pan teh ang ti in a thim lai chu chuh zel
in lal in lam ni a an hriat chu pan in, tual lai vel a naupang in fiam thawm
pawh an hre thei ta, kawtkai vel a tlangval rual nula rim lo, lo zai rawng rawng
thawm te chu hria in, nula in niawm tak atanga tlangval rual thawm lo chhuak
leh hak thin na lai te chu kal pel zel in lal in ni awm tak pawh an hmu thei ta,
Thangliana a thianpa chu chulai hmuna lo awm tur chuan ti in lal in thawm
ngaihthla tur chuan kawmkar chuh zel in lal in hnuaiah chuan a tawlh lut ta a,
rei mawitawk a thut hnu chuan lo chhuak leh in an riahbuk lam pan chuan an
kal leh ta a, Thangliana chuan zan a ni bawk nen engmah hriat leh hmuh a har
emai naktuk lamah khua kan chuan tha leh dawn nia a tih chuan Kapthianga
pawh in a dik a lawm a lo ti sam ve et a. Khua an pel tep in tawp lam a in
pakhatah chuan hmeichhe tap deuh feih feih ri an hre ta Thangliana te
thiandun chu an ding deuh dat a, chutia an ding hnu chuan mipa in hrosa
thawm lo chhuak in, sal mai mai in ka thu i hnial a maw tih leh hmeichhe beng
thuai thawm lo chhuak in chhuat dap chu a ri zui nghal thuai a, hmeichhe tah
chhuak tap ri tha ngam si lo chu a ri feih feih a, mipa bawk chuan i chhungte
pawh in engahmah ngai lo in tlan che pawh an lo tum loh hi, sal i nih ang in tih
tur ka tih chu i ti mai tur a ni a tih lai chuan Thangliana te thiandun chu chu
aw lo chhuahna lam chu pan in lo kal an awm nge awm lo ti in an han hawi
kual vel a khaw hmawr lam a ni bawk nen tumah veivak awm lo in a reh tlawk
tlawk kher mai, chu in chuan chei that a mamawh tawh tih hriat zet hian a awn
deuh bai a, bang awng atang chuan bih in an thil hmuh chuan pasaltha pahnih
te thin chu a rim kher mai, hmeichhia chuan chhuat a let reng chung chuan
chupa chu zahngai tur chuan a lo ngen ve nasa mai, chupa zu a rui tih hriat zet
hian a ding pu deuh lak lak a, chupa chuan hmeichhia chhuat a let reng chu a
dul zawn velah chuan chhir sak ngheng in chu hmeichhia na ti lutuk chu a vial
zui nghal ngawl ngawl a, Kapthianga a in sum thei lo in chhungah chuan tlan
luh a lo tum ta mai mahse Thangliana chuan lo man bet thuai in la nghak lawk
ang a lo tih chuan Kapthianga chu mengsen ram in a ha chang a thial ri bap
bap mai, chupa bawk chuan chhuat a let reng hmeichhia puan pawh silh tawh
lo chu a samah chuan tham in an hnuk tho lawp mai a, chunu na ti lutuk chu
aw pawh chhuah tha thei tawh lo tih hriat zet chuan a te chhuak zawk a, a
hnuk tho tupa chu kal sawn in banga in thiat chempui lam chu kal pawh kal
tha hlei thei lo chuan a pan chhat chhat a hmeichhia chuan en pawh en ngam
tawh lo chuan a hmai chu a kut in a hup a, chupa chuan ka thu i awih lo
khanglang a maw zanin ngei hian i lu ka la dawn tih chher chher pah chuan
banga in thiat chempui chu a phawi ta chutah zet zawng a thil tih tum a chiang
tawh kher mai, Thangliana chuan a nih nih kan ni mai a niang a tul leh zan in
ah pawh a khua in kan ram nghal vek anga a ni mai law tih tah chuan in
chhung lam pan tur chuan luhka lam chu a chuangkai nghal a. In
chhunglamah lah hmeichhia in zah ngai hram tur a lo ngen ve malh malh in a

162 
 
mah pan mek tu lah chuan hre awm pawh a lang lo in a pan chhut chhut mai
bawk si, chupa in hmeichhe bul a thleng tep kawngka lo in hawng tlengrel han
ri rak ri chu hria in hmeichhe pan mek tu chu a lo hawi a, a thil hmuh chu
khawvela a thil hmuh hnuhnung ber a ni ta, Thangliana chuan a chempui
hriam zet chu vai chhuak zawk in chupa nghawng chu a chhum nghal hmawk
mai, Thangliana'n a chhawk rual chiah khan Kapthianga pawh rang lutuk a
dawk lut ve nghal zawk in hmeichhia hlau lutuk a lo awm au chhuah hma
chuan a ka chu hup sak in atan a hlauhawm loh thu te hrilh in thawm chhuah
lo tur a ti in chu hmeichhia pawh chuan hrethiam ni awm tak in a lu chu an bu
deuh nghauh nghauh a, Thangliana chuan an thawm hria a lo kal an awm em
tih chu an ngaichang leh vang vang a mahse thawm engmah a awm tak loh ah
chuan a mi thah chu khum lamah chuan pawm kang nawlh in, khuma puan
awm chuan a tel mawlh mawlh a, chutih lai chuan Kapthianga leh hmeichhia
pawh chu an lo in buaipui ve malh malh a. Thangliana chuan chhuat vela
thisen baw nuaih chu hru thuak thuak in hmeichhe hruai chung chuan an
thiante awmna lam chu an pan ta a. An kal dawn chuan chupa in kawngka chu
tha tak a kharin tha tak chuan an do than bawk a, Thangliana chuan
Kapthianga hnenah nula i hi kan thiante bulah lo va kal pui la, thisen lei a far
ho hi ka theih ang ang in kan ti reh a nge ka lo zui ang che u a tih chuan
Kapthianga chuan chu nu chu a thiante lam pan chuan a kal pui ta a,
Thangliana pawh in hnuai lamah lut thla in lei a thisen far chu a theih ang ang
in a ti reh ve ta a..
A tuk khua a lo var chuan pasaltha ho chu in sem darh in khaw thleng leh khan
vel thli thlai tur chuan tukthuan eikham chuan chhuak ta a. An chhuah hma
chuan khaw mi ramkal vel in hmuh tir lo hram tur chuan an in chah malh
malh a. Kawnpui lam pawh zan lama Thangliana te chetna an la hre lo tih hriat
hian nundan phung la zawh zel in engmah khaw chhunga thleng lo ang mai
chuan an la awm a ni. Thangliana ten an thah tak kha parawl ni in an khaw
run tum a an sal man pakhat a lo chang ve hi ni in a duat hle thin mahse nawi
tak tak a zu a ruih fo avang hian zu a ruih tawh chuan kut a lo thlak fo tawh ni
in Thangliana ten an hmuh zan phei hi chuan a rui sual in a sal chu sual tumin
thah hial a lo tum kha ni in a hlawhtlin hma in Thangliana te khan an chhan
hman hlauh a ni..
Chawhnu lam ni tawh in Thangliana te ho pawh an buk lamah chuan in hmu
khawm leh tawh in an thil hmuh chu an sawi khawm nak nak a, Thangliana
chuan kan thiante pawh hi kan chin lo ngai chang an awm ka ring khawnge
kan thiante ka lo ngaihven a nge ti chuan buk chu a chhuahsan zui ta a,
Thangliana kal hnu chuan pasaltha dang ho chuan pasaltha Thangliana meuh
zawng kan chet khalh hman meuh lo zawng a nih hi an ti zui sap sap a.
Pasaltha Thangzuala tepawh ruam thuk zet a an awm lai chuan, Kanhmun
Pasaltha in heta tang chuan a hla tawh lo helai hmun hi a him ang ti a a
chawlhpui hnu chuan pasaltha Thangliana te chin ngaichang tur chuan mi
pathum an in tir chhuak zui ta a, midang ho zawng chuan ei rel pah in an lo
ngaichang dawn a ni. Thangliana leh chin ngaichang tur a an tirh te an in
hmuh a khaw chhung a thil thlendan vel te chu in hrilh in zan lam a khawdai a
in hmu tur chuan an in then leh ta a ni..
163 
 
Khaw chhung lamah chuan lenghawn ar pawh lo khuang leh thliai thliai tawh
in Thangliana te ho chu Kawnpui daiah chuan an thu vang vang tawh mai,
chutih lai chuan an thiante ho pawh lo thleng tak tak in, vawi khata lo kal huk
lo in a hlawm hlawm a lo kal in Kawnpui daiah chuan an tlim ta hmur mai,
Kawnpui ho lah muanglei a la thu in an khaw run tum an awp khua te in thu
rual in daiah an mut reh hun an nghak mek tih lah an hre der si lo. Daiah
chuan ral te rel fel in hmun thumah chuan in then in khaw tawn tawn atanga
lo lut tur leh zawlbuk lam bitum tur in siam in mahni chapual theuh hlen tur
chuan an awm hmun tur chu an pan sang sang a, khaw hmawr lam atanga lo
bei tur te chuan a hma tiama in lo hal thei tur in meichher tur an keng far a, nu
nau leh tar chak lo erawh khawih lo hram tur a in chah in an mahni lo hma
chhawn tu erawh tumah dim loh tur an ti a ni..
Tunah chuan zanlai ar pawh khuang tawh in mahni tan hmun tur theuh ah
chuan thu far in khaw dai lama mite chuan zawlbuk a silai rik hun chu an lo
nghak ran a, zawlbuk lam bitum tur chu pasaltha Thangliana chuan sem darh
in silai kah ruah ve leh mahni tan hmun kalsan zel tur chuan a chah a tunah
chuan an in peih ta, an meichher ken lai chu tual a meipui chheh mit lam tawh
ah chuan nawr kai in a alh kai that hnu chuan ring zet hian Kawnpui val rual te
u thawh in hai e tih pah chuan zawlbuk chungah chuan an vawm kai nghal
thuai a, meichher chuan di ro tawh chu a man kai rang kher mai, zawlbuk
chhung atang chuan zawlbuk a kang e tih thawm lo chhuak in tlangval harh
hmasa ho chu an lo tlan chhuak phak phak mai mahse zawlbuk bawhbel lo peh
hmasa a piang chu an lo kap let tawp tawp mai, chutia silai a rik takah chuan
Kawnpui ho chuan run an tawk tih hria in tumah tlanchhuah tum reng an
awm lo mahse zawlbuk a kang nasa zel mai si, lo chhuak duh lo mahse an kang
hlum vek dawn tho tih hria in an hriam kawl ang ang chu chuh in an lo bawh
huk mai, tum mumal pawh nei lo hian tlan pah in an silai te chu han hmet
puak ve mahse tan hmun rem tha ho chu an tan kah fuh ve theih a ni lo,
Thangliana te lam silai pawh puak zawt zawt in Kawnpui ho chu an thelh duh
lo kher mai mahse Kawnpui ho in an lo bawh chilh tawh si silai mu thun hman
ni tawh hek lo an silai chu dah rawk in an in sat ta biah biah mai, Kawnpui ho
a tam zawk an la dam tlat, chutih lai chuan khaw hmawr lam atang pah chuan
silai lo puak thuai thuai in in an hmuh hmasak a piang chu an lo hal nghal zel
a, in hnaih tak tak a insa an ni bawk a di ro leh sialu ro vel chu a in man chak
kher mai Kawnpui nunau ho lah mangang tak in khawlai ah chuan tlan nuai
nuai in a rem chang chang lamah chuan a tlan darh sang sang mai, lo beih tum
ho lah silai a kap let tawp tawp in thenkhat lah an nghawng an lo chhawk sak
miah miah mai zel si lal in tual lam chu an lo hnaih zel a, zawlbuk lam lah
mahni khua leh hming chhal in chempui hmang ngei chuan an in sat biai biai
mai, Kawnpui ho chuan an tam hneh rih tlat, tunah rih chuan hmasawn zawk
an la ni marawh chu Thangliana te thiandun an han tal tak tak mai zawng an
hma a lo awm a piang lu chu a per nawlh nawlh mai a ni, Thangliana chuan
hmalam pan tur chuan han au in han fuih viau mahse an tawlh ta tlat, hnung
tawlh chung zel chuan lo bei let in Thangliana te lam pawh mi engemaw zat an
in hlauh ve tawh tlat, chutia an tawlh lai chuan khaw hmawr lam atang lo kal
te nen chuan in tawk in chutia an han in hmu chu phur thar leh in Kawnpui ho

164 
 
chu an bawh leh ta, chutia an thianten an lo pawh tih an hriat chuan Kawnpui
ho chu an tawlh ve leh ta chu hun remchang chu chuh in thir leh thir in khak ri
nen, chempui in taksa a sat ri no leh chak thin ri te chu a ngaihnawm loh khed
mai, an in hal chuan tual lai vel chu a ti eng kung a, Thangliana chuan hma
hruai in a vir zek zek mai, pakhat a sah rual a in siam rem leh nghal zel in
tumah chuan an sat fu ve hman lo, a mi sah te erawh a dul vun thler atanga ril
lo baw chhuak nen lu chhum nen a chempui atang te chuan thi lo far par par
mai, a tawn tawn a an nawr chilh takah chuan lal tual pawh thleng thuai in
Kawnpui la dam awm chhun te chuan tan lo la khawh ve bawk mahse an in
tam hleih lam deuh chu a ni, tunah chuan lal in chiah kang lo a awm ta,
Kawnpui ho an in pek meuh chuan mi sawm erh awrh bak an ni tawh awm lo
e, Kawnpui tualah chuan ruang thisen bual chu let zeih zuih in an lal duhamna
leh lal ram zauh tum lutuk chu an tuar ta. Lal in chhung lamah chuan lal leh a
upa te bakah an pasaltha Thanghrima chu an tawm tlat mai, pasaltha
Thangzuala chuan khua hi kan thu hnuaiah a awm vek tawh e, in lo in pe dawn
nge lal in ah khan kan hal hnan dawn che u ti a au in mahse tumah chhangtu
an awm lo, chutih lai chuan lal in lam atang chuan silai kaw dawt lo lawr zal
zal in Thangzuala kah let tawp tum chuan a lo tin vah mai mahse a hmeh puah
hma chuan Thangliana silai chu lo puak thuai in lal in chhung lam atang
chuan na tuar ri leh hmeichhe mangang au thawm a lo chhuak nghal a,
Thangzuala chuan tumah in in pe duh lo maw tih leh a meichher ken lai chu lal
in chung lamah chuan vawm chhoh a tum ta mai, a vawm chho hman teuh
kher mai, lal in chhung lam atang chuan Kawnpui pasaltha Thanghrima ka ni
e, mal leh mal a min bei ngam in awm em pawr leh teng zet hian a lo ti ta,
Kanhmun pasaltha chuan awm teh reng mai lal in atang khan lo chhuak ula
mipa tak in kan sawi fel dawn nia ti a, a lo chhan takah chuan Thanghrima
chuan hnehna ka chan chuan kan lal leh upa te hi him tak in in kal tir a ngem
chu chu min tiam thei em a lo tih leh takah chuan Aikunga chuan duh thlang
thei pawh in ni a mawn le ti nang nang in i hneh phawt chuan him dam tak in
kan kal tir ngei ang a lo tih leh takah chuan lal in kawngka chu lo in sawn ralh
in Thanghrima chuan hma lo hruai in a hnung lamah chuan lal leh upa te
chuan lo zui in leika atang chuan lo tum thla chhak in tu chuan nge min han
hmachhawn dawn le ti in Thangzuala te chu zamna nei map lo chuan an
enkual vel a, Aikunga kal chhuah a tum mek lai chuan a hma ah rang zet hian
Thangliana chu lo awm thuai in pa Aikung hei chu ka chanpual ka u Rokima
phuba ka lakna hi a la tawp lo ti sap in Aikunga pawh chuan Thangliana mit
meng a hmuh chuan dan mi a ni lo tih hria in a kiang ta zawk a. Thanghrima
chuan Thangliana chu en vang vang in Tlangval fam han chang mai a tan
chuan i la tuai deuh mah mah a ni, marawhchu ka hma ah i ding miau si a le,
fimkhur viau ang che pasaltha Thanghrima hi tu hma ah mah ka la tawlh ngai
lo e a tih chuan Thangliana chuan kam khat pawh a chhang lo in Val upa
Rokima ngaihtuah chhuak in a thinrim lutuk chu a mit ah sar a zam leh ta kalh
mai, a mah lo veh mek tu Thanghrima chet vel dan chu lo en khiau in
Thanghrima chu dim a tum lo kher mai, Thanghrima chuan a nghawng
zawnah a chempui hriam hmel zet chu lo vai tle zawk in Thangliana pawh a
tlai teuh ther ther kher mai, lo bum hman mahse a chhip sam a leng chuaih
mai, Thanghrima chu nui var var in tlangval a vawi hnihna ah chuan ka thelh

165 
 
tawh dawn miah lo a nia ti in Thangliana chu thelh nawn tum hauh lo chuan
fimkhur zet hian a veh leh ta theuh theuh mai, Thangliana pawh in lo dawh
mai mai a tum tawh hauh lo, Thanghrian a chempui rang zet a a vai chhuah
leh lo per sawn san zeuh in Thanghrima in siam rem tum leh mek chu a tlai ta,
a darah chuan chempui lut thawih in a chempui ken lai pawh thlauh bawl in a
au tial ta ruan ruan mai, Thangliana chuan per sawn san in pasaltha khang te
zawng chaw ei ti tui tham pawh a nih loh kha i chempui kha chhar te che a tih
leh chuan Thanghrima pawh harsa ti zet chuan a kut na lo lam chuan chempui
chu chhar in a tawp nan ti ni awm tak hian a lo bawh phei buan buan mai,
Thangliana pawh tawlh zel in Thanghrima in thlahdah zeuh lai chuan luh chilh
thut in a chem humna lam ban bul chu an chhawk sak zui thawt mai zawng
pasaltha tawrh atan meuh pawh a na lua tih hriat zet hian Thanghrima chu
thing thi hnak in Thangliana chu mak tih hmel zet hian en in pasaltha leh in
sual thiam tak i ni i hma ah hian pasaltha engzat tak in an nunna la chan ang
maw ti sap in, pasaltha zo rawh le a tih chuan Thangliana pawh chuan a
chempui chu vai tle zawk in pasaltha Thanghrima ral hma a la tawlh ngai lo lu
leh taksa chu hrang nawlh in Thanghrima thi tur chuan a ke a len fat fat mai,
Thanghrima'n a lu a lak dawn lai pawh khan mi khap eih lo in Thangliana kha
a en kal kha a ni a, Thangliana pawn mihuaisen pasaltha tak i ni an ti zui sap a.
Thangliana'n pasaltha Thanghrima lu a lak rual chiah khan a bula awm ho chu
ri huk in an kian leh meuh chuan lal leh upa te chu chhan tlak an lo awm tawh
lo, thi tud chalchang chuan an lu leh taksa hrang nuaih in an ke lo la leng fat
fat tawk leh lo chatthla fel der tawh in Kapthianga chuan in duham man a nih
kha ti sap in lal in pawh chu a hal zui ve ta a..
Kawnpui an run atangin hun leh kum pawh a lo vei ta nual mai, lalfanu
Darlalpuii pawh a thiannu upa fanu Rothangpuii te in a chuang kai ngun ta
khawp mai, Thangliana te thiandun lah Rothangpuii te in bak chuan kaina tur
an hre lo a ni chek a niang chu Rothangpuii te in ah zan tin an chuang kai a ni
hawt mai, in dangah han chuangkai ve thin mahse an mawng an hung nghet lo
in lenghawn ar khuan hma hian zawlbuk hi an kai leh hman tlat zel, Sialsir
nula ho lah in kan run an lo chuan kai ve tak mial in ti in zan tin an kawngka
lam chu an melh awl lo a ni ber mai, Lalpa Lalburha pawh in a duhsak in
pasaltha te nen a ro han rel ngai tawh ah hi chuan an hming a lam awl lo a ni
tawh mai, an thiandun bakah hian Rothangpuii te nen in lawm thin in lal in lo
nei lo mahse lalfanu erawh a thiannu lo lamah kal in a liam awl lo a,
Thangliana leh Darlalpuii chungchang pawh hian thenkhat chuan an awm dan
ah lo hrethiam in in hmeh an ti kher mai, lalnu pawh in a fanu awm danah
hrethiam in a fanu pasal atan a iai lo kher mai, a fanu enkawl tur atan pawh a
ring tawk a ni, buh hmawr pawh a hmin tan tawh tuk khat chu Thangliana
chuan khawnge lo lam pawh kan thlawh khat a lawm kan ba hmun vel te kha
sanghal hian a lo nawr tak in zankhat lek riak tur in ka zuk kal teh ang a tih
chuan Thangzuala pawh chuan zuk kal teh tak kan buh te pawh kha a lo la him
em tih te pawh hriat a tha reng reng e a lo ti ve a.
BUNG 39 NA.

166 
 
Thangliana chuan khawnge lo lam pawh kan thlawh khat a lawm kan ba hmun
vel te kha sanghal hian a lo nawr tak in zankhat lek riak tur in ka zuk kal teh
ang a tih chuan Thangzuala pawh chuan zuk kal teh tak kan buh te pawh kha a
lo la him em tih te pawh hriat a tha reng reng e a lo ti ve a..
Tukthuan ei kham chuan Thangliana chu lo lam pan chuan a in pu chhuak ta
a, lo a thlen chuan thlamah lut in nam thlak te chu hawngin an thu thlandai
vang vang a, thlam sir vel a a nu in a theh pangpar chi hrang hrang te pawh in
par lo chhuang ve in an mawi kher mai, thlam nam thlak a a thut pah a
pangpar te a thlir lai chuan an ri te lo lam atang chuan mangang au rawl lo
chhuak in min tangpui rawh u, tanpui kan ngai e tih ri a lo chhuak ta tlat
Thangliana pawh ding chhuak zawk in a iptepui leh silai chu la lawk in aw lo
chhuahna lam chu hmanhmawh zet hian a pan zui ta thuai a, aw lo chhuahna
lam chu an ri te vau lam ni a hria in chu lam pan chuan hmanhmawh zet in a
dawk zar zar mai, a thil hmuh chuan a nuih a ti za lo kher mai, savawm lian zet
hian an ri pa pu Kapthanga chi lo bawh bet run in a hmaiah chuan seh sak a
tum a pu Kapthanga lah lo in veng ve zel in a kut te chu a lo thi seng sung tawh
mai a ni, a chhak ah chuan a nupui hlau tih hriat zet hian a lo ding sai deuh
hlak hlak a, Thangliana chuan silai hman a rem lo tih hria in a silai chu dah in
uluk taka a tah hriam a chempui chu phawrh in pu Kapthanga pui tur chuan
savawm awmna lam chu a pan ta a., savawm in Thangliana a hmuh chuan pu
Kapthanga chu thawh san in ding ur ur chung hian a lo pan buk buk mai a kal
te lah chu zui rui kal hi an ang em em khawp a, a kal bu deuh luk luk mai, kah
pawp a rem kher mai mahse a silai nen an in hlat tawh tlat a chempui chu hum
nghet sauh sauh in an in pawm chilh tep tih chuan savawm awm rang ruk lian
zet chu tlan pel fua pah in a ke leh lam chu uai hnawp khawp in an sah sak
ngheng mai zawng savawm na ti chu a hram ruai ruai mai, a ke hma lam
pakhat chu a ring thei tawh lo tih hriat zet hian Thangliana a lo pan leh te chu
a bai auh auh a mahse savawm hmelah chuan hlau hmel a lang lo a meng sen
rum lehnghal, Thangliana chuan i duh tak tak a ni maw tih pah chuan dawk
chhuak leh zawk in a hapui rual hmawk khawp chuan a hmui chu an tan rual
sak leh hmawk mai, savawm na ti lutuk chuan lei chu a nawr nawk nawk a chu
hun remchang chu chuh in a lu ah an sat tak tak mai zawng a thih fel meuh
chuan a hmai pawh a hmuh tlak meuh tawh loh hial a ni, an in sual lai vel
khan pu Kapthanga te nupa pawh lo in bawihsawm ve in a lo la hliamna lutuk
lo hlauh mai, a awm velah te chuan savawm ham na hnu te chu lo rang ve nin
nuan in a kut vei lam erawh enkawl ve deuh a ngaih hmel. Pu Kapthanga te
thawm hria kan an zau a mi te chu in pun khawm in ral nge sa tih hre hek lo
tumah a mal a kal ngam awm lo in an lo in pun khawm chu lo ni in an lo thlen
ve meuh chuan savawm lo bawk zawi reng a hmel chem a sah pawr fup bak an
lo hmu hman lo, savawm chu pu Kapthanga te thlam lamah zawn chho in an
zau ho chuan an puah tlang ta a, pu Kapthanga nupui in savawm nen an in
tawn dan vel sawi in Thangliana nen an in sual dan vel an sawi phei chu
tawngkam a thiam bawk a an ngaithla tui hlawm kher mai, Thangliana chuan
a rilru in hmelma atan chuan ka duh hauh lo che ti in an nui var var a, savawm
sa an chan zawh a, an in sem zawh chuan Thangliana pawh in an lo lam chu a
pan ta a, Thangliana te lo hi a mawng deuh hlek avangin buk hmunah thlam sa

167 
 
lo in an lo ah an sa a ni. Chhun chaw fak a hun chuan thlam sir vel a maian
changchawr te te chu la khawm in thlai dang nen bai pawlh in chumi pah
chuan savawm sa chu a rep ta a. Chaw chhun a ei kham chuan lo chu fang kual
in a lo la him kher mai, an ba hmun a thlen chuan a mawng lam chu lo pe deuh
suh hian hria in a zu en chiang chu nghal mal hnu thar zet hi hmu in bi sawm
chuang lai chu a nawr phut dup mai, an en chiang chu a riah luh hma zan a a
chetna tih hriat zet hian a hnu chu a lo thar kher mai, zan lama a lo chet nawn
leh ring in khawi atang pawh in lo chhuak se kah a nuam tawk ang tih awm
velah chuan chan khan tur thangte a dawh zui ta a, thangte a dawh zawh
chuan a la hma bawn nen thlam lamah chuan chho in mei rim tih nam lutuk a
duh loh avangin thlam ah chuan chawl in Darlalpuii nen an thu tiam te
ngaihtuah in a mah chauh in ni mahse a khi leh vur vur thin an ngaihtuah
chiang a, a ni hmeithai fa a ni a, a ni lah lalfanu phu a in ti mawlh lo mahse a
kalsan phal bawk si lo, Darlalpuii nu leh pa pawh hian makpa atan an duh
kher a ngem chutiang lam a ngaihtuah lai chuan khua pawh lo thlai tawh in
sanghal pawh a lo chhuak hnai tawh a ringin a thangte dawhna lam pan chuan
a kal ta a..
Ni pawh a hnim ruih tawh mai, Thangliana pawh a thangte dawh ah chuan thu
vang vang in, ni pawh suk chen ai in a tawlh hniam tawh awm e, chhehrawp
lamah lo ri leh rak thin in thawm lo chhuahna lam chu Thangliana chuan a lo
thlir vang vang tawh a, thawm pawh a khat tawk chuan lo ri leh thin mahse lo
chhungah chuan engmah a lo la lang lo, rei mawi tawk vau chhung lamah a rik
a rik hnu chuan lo chhungah chuan nghal mal lian zet chu a lo ding heu mai, lo
chhung vel en kual pah chuan an nguk deuh hruih hruih a, a chet danah a
fimkhur tih a hriat, hlauh tur a hmu lo a ni chek a niang chu zan hmasa lam a,
a bal nawrna lam pan chuan nguk hruih hruih in a kal ta. A hma zana a nawr
hmabak atang chuan nawr tan in, Thangliana tan pawh kah a nuam tawh
khawp ang a silai chu a dar ah chhuang in an tin vang vang a, Sanghal bal
nawr lo hawi chhuak chiah chal damah tak a thluak pawh hawk khawp a an
kap zet zawng Sanghal pawh let tawp in a hmun a awih ve det bawk nen vau
lamah chuan a tal thla bawrh bawrh mai mahse thui a lum lo thlawhlai chhung
a an khiang kih bul lam chuan lo la ding a, a din meuh chuan a zal hman der
tawh, chu sanghal chu an bih chiang a, a lo lian kher mai, mi naran tan chuan
tawite hnuh sawn pawh thil huphurh awm tak tur a nih lai in Thangliana
erawh in a pu nawlh mai, a Sanghal kah chu thlam leihkapui ah nghat dawp in
thlam chhung a tui um a mi tui sik vawt kak mai chu han khiat khawlh khawlh
in changel hnah thlam bul mai a mi chu la in a kaw chhung an hai nghal zung
zung a, pakhat lek tan chuan sa lian han chan zawh chu hu phurhawm tak tur
a ni, a rep fel meuh chuan lenghawn ar a khuang tawh awm e, zing lam a a
chawhmeh siamsa ringin chaw te a chhum fel hnu chuan a bar zui ve ta a, a ril
a tam tawh bawk a niang a ei pawh a ei hnem kher mai, a tuk lamah an monu
Sairengpuii te lo kal ve an tum tho bawk a rit lutuk lo a haw theih in ring in a
duh ang zan in la in ur lo mahse a mut san ve ta a..
A tuk khua a lo var chuan a putea nupui Sairengpuii te lo nghah pah chuan zan
lama a sanghal kah chu ur nawn leh in Sairengpuii te pawh lo thleng thuai in
Thangliana'n sa a lo rep tuar an hmuh chuan an phur kher mai, Sairengpuii
168 
 
chuan thlairah tlem anga zawng chu zawng khawm in chaw fak kham hma
lamah chuan Sanghal sarep leh Savawm sa phur chuan khaw lam pan chuan
an in zui haw ta a..
Sialsir lam pawh in mikhual nei in lal in lamah chuan an ri chel chul mai,
Thangliana te pawh kawtchhuah lungdawh ah thu chawl vang vang in a thlan
te a daih hnu chuan khaw chhung lam chu an pan leh ta a, a hma ni a savawm
lak a a chhan dan zawng zawng khan khua luh khalh in a lo hmu thenkhat
chuan an lo chibai nak nak a. Zanriah eikham a nih chuan Thangliana Sanghal
kah lu lawm tur chuan an thenawm te lo lut khawm sap sap in a thianpa
Kapthianga pawh lo tei lut ve in kal bo san mai mawi hek lo in lamah chuan an
han thu ve ren rawn a, a pute Thangzuala chuan Thagliana te hnenah chuan in
duh leh zawlbuk lam pan tawh rawh u, khualval kan neih kha inbuan te an duh
tak in, tumah kha dim hlek suh u ti a nuk var var chung chuan an thenawm
salu lawm tur a lo leng te kawm leh tur chuan a kal sawn zui leh ta a,
Thangliana te pawh in zawlbuk lam chu an pan ve ta a. Zawlbuk atanga thawm
hriat phakna an thlen chuan zawlbuk lam atang chuan haw haw dur dur
thawm lo chhuak in, in keuh ri leh dup thawm in a pawlh nawk mai,
Thangliana te thiandun zawlbuk chhung an luh vel lai chuan thawm chu lo reh
dak tawh in Thangliana te ang rual vel hi chapo hmel zet a lo kal kual thur thur
in ka buanchak hma ah hian tunge lo chhuak leh dawn che u, nge ni Sialsir
tlangval te hi Kawnmawi buanchak lakah hian in tlawm mai dawn tih pah
chuan Sialsir val rual ho chu hnai tak takah an en vel a, Sialsir valrual ho in
Thangliana te thiandun lo lut an hmuh chuan an lo en thup mai an val upa te
phei chuan a ruk in Thangliana te thiandun hi an lam an lo lam tawh a ni,
Thangliana te a hmuh ve leh chuan an val upa chuan pan vat in Thangliana te
hnenah chuan i lo thleng thei maw, kan pasaltha te tel lo chuan eng kan ang
thei lo a ni, Kawnmawi buanchak lakah hian kan tlangval te tumah ding zo
reng an awm lo a ti sap a, Thangliana chuan lalfapa chu kawk in saw saw emni
a tih chuan val upa chuan ni lo saw saw chu lalfapa a nih saw, kan lal fanu
Darlalpuii beisei a kan khua lo chuangkai a ni awm e a tih a, Darlalpuii lo rim
tur a tih chuan Thangliana chu tek zawk in, khawnge keiman kan buan ve a
nge tih leh buan tual lam pan chuan a kal zui ta a, Kawnmawi lal fapa
Zuimawia'n a lo hmuh chuan ekhai lo la chhuak ngam in awm a ni maw
Tuahkima dim hauh lo khan han vawrh thum leh dup dup mai teh Sialsir
valrual ho mai mai chu tih pah in a buanchak Tuahkima lam chu a pan ta a,
Tuahkima pawh buantual lam chu lo pan in a lo kal buk buk mai mahse
Thangliana mitmeng a hmuh chuan a chhungril a khur ta tlat mai, val upa in
inbuan tura a tih rual chuan a pate zawk Thangliana chuan a phawi zawk mai
chutah Sialsir valrual ho chuan Thangliana ti in an lo au nghal dup dup mai
chu hming Zuimawia'n a hriat chuan mak a ti kher mai pasaltha Thangliana
hming chu a lo hre ve takmeuh mai mahse a hmuh tum ang lo lutuk a hmu chu
a mwng phawk nasa kher a sin. A thawh hnihna ah pawh Tuahkima'n a tha
chhuah ve thei hek lo awlsam te chuan Thangliana bawk chuan a phawi leh ta
tha deuh a nghat leh in a thianpa awmna lam pan a tum mek lai chuan
Tuahkima chuan lo bia in ekhai khualtual thang pasaltha nge nge kan hneh
ngang lo a ni ti in a kut chu a lo pe thuai a Thangliana pawh in kan khaw

169 
 
mualpho loh nan min hlahkhem a, tha han chhuah tha duh la chuan i duh
tawk in min vawrh thei ngei awm si a ti chung chuan a lo chibai let ve thuai a.
Lalfapa Zuimawia erawh a lawm lo kher mai, a in sawi theihna tur thai bo
saktu Thangliana chu huat hmel zet hian a lo melh sai ve ngat ngat a. Lungawi
zan lo chung chuan lal in lam chu an pan ta a, Sialsir valrual ho erawh an lawm
kher mai, mualpho mai tur, mualpho lo a siamtu Thangliana chu an lo chibai
sap sao mai, val upa pawh chuan lawmthu te a sawi ve a. Kapthianga chuan lo
be ru zauh in zan in lam chu kan Darlalpuii pawh kan va hmu thei awm lo ve,
khawi lamah nge kan chhuah vah tak ang a tih chuan Thangliana chuan zanin
lam chu zawlbuk lam ah kan val upa leh pa ho ti ti i ngaithla mai ang hmiang a
tih chuan Kapthianga pawh chuan a tha tho a lawm ti in val upa leh pa ho
kiangah chuan thut hmun an rem ve ta a. Lal fanu Darlalpuii pawh in a di ruk
Thangliana chu a hmu chak kher mai mahse len chhuah a rem mawlh si lo,
Kawnmawi lal fapa te chu phur lo zet in a lo kawm ve ta a..
Kawnmawi lal fapa te pawh Sialsir ah zan hnih lai riak tawh in hmasawnna an
la nei lo hun remchang chuh a lal fapa in nupui tur a, a sawm pawh in mawi
hnai tak chuan a lo hnar zel mai si, chuta karah a ruk in an thlen zan a a
buanchak hnehtu Thangliana nen an in karah thil a awm ni a mi sawi atanga a
lo hriat hnu phei chuan Thangliana chu a haw tawh kher mai, Thangliana chu
Darlalpuii nen an in kar ti buai tu leh Darlalpuii'n a hnar zel chhan ni a hria in
Thangliana chu dahthat hmasak phawt a ngai tih hria in ruahman na tenawm
tak chu a ruahman ta a, he a thil ruahman ah hian Kawnmawi a zan thumna
an riah tuk chuan an khaw lam pan a chhuah an tum thu chu Darlalpuii chu
hrilh in zin leh thuai a tum thu chu hrilh tel nghal in, kan lo kal leh hunah
chuan chhanna tha tak min pek ngei ka beisei ti a nui var var in Darlalpuii
hmelthat na chu a en ning mawlh lo, chutia Kawnmawi lalfapa in a tuk mai a
an khawlam pan a tum thu a sawi chuan Darlalpuii chu a ruk a nui var var in a
thaw hawk mai a, lenghawn ar a lo khuan chuan lal fapa pawh nise haw a ngai
ve miau si a, a naute ho nen chuan zawlbuk lam chu an pan ta a, kal pah chuan
a ruahman na tenawm zet chu ngaihtuah in Sialsir kan lo lawi luh heh hun chu
min hnar thei tawh hauh lo ang ti a nui var var in zawlbuk chu an chuang kai
zui ta a ni..
A tuk vartianah chuan Kawnmawi lal fapa leh a thuih hruai ho chuan Sialsir
chu chhuahsan in kawt chhuah lungdawh ah chuan an thu thap mai, lal fapa
chuan a kawi te ho hnenah chuan a ruahman na zawng zawng chu hrilh in an
khaw buanchak Tuahkima ngaihdan chu a ni lo kher mai mahse lal fapa hnial
ngam chi a ni tlat lo, a pasaltha hruai leh eng tiklai pawh a zui tu tlangval
pakhat chuan kan lal fapa kawng daltu chu dah bo hmak mai tur lah ni in,
Thangliana chu khua atanga hla ve deuh takah chuan lo chang a, an hmuh ve
leh kah thal tawp a, an khawlam pan vang vang chu an tum dan a ni ta a..
Tukthuan ei kham chuan Thangliana pawh buh seng a la hun chiah lo bawk
nen dai vel a sa tenau beisei in a chhuak ta a. Dai vel a vah tum a ni bawk a, a
hmanhmawh lo kher mai, kawtchhuah lungdawh ah thu in khawi lamah nge
aw vawiin chu kan vah chhuah ang ti in ram lam chu an en kual vang vang a,
belrawh mual pawh ka chuangkai khat ta khawnge bel rawh mual lamah in

170 
 
chuang teh ang ti in belrawh mual lam pan tum chuan kal a siam zui ta a,
kawtchhuah lungdawh pawh a la pel thui lo kawng chhak lam atang chuan
silai lo puak dur in Thagliana chu kawngthlang lamah a let nghal tawp mai,
Thamgliana an lo kah na hmun hi a hmun a lo awih zek chu ni in Thangliana
chu a lum zui hrep mai, Thangliana kap tu te pawh khua a la hla lo bawk nen
an mi kah pawh ngaihtuah zui lo in an in thiar fihlim zui nghal a. Thangliana
lum pawh perhte leh thang buk vel in a lum lai chu lo ti ding in a dar atang
chuan thisen lo baw chhuak nguai nguai in Thangliana lah a che zui der si lo, a
thi nge a dam tih pawh hriat a ni ta hauh lo..
BUNG 40 NA
Thangliana kap tu te pawh khua a la hla lo bawk nen an mi kah pawh
ngaihtuah zui lo in an in thiar fihlim zui nghal a. Thangliana lum pawh perhte
leh thang buk vel in a lum lai chu lo ti ding in a dar atang chuan thisen lo baw
chhuak nguai nguai in Thangliana lah a che zui der si lo, a thi nge a dam tih
pawh hriat a ni ta hauh lo..
Khatia dai mai a silai lo puak thuai kha khaw chhung lam atang pawh in an lo
hria a, tu tak in kap ang maw, eng sa nge niang ti chuan khaw chhung lam ah
chuan an sawi zui nak nak a. Lo lam a kal tur pawh kawtchhuah ah thu khawm
thap in an thiante nghak in thu khawm thap a, Thangliana an kahna hmun hi
lungdawh atangin a hmuh phak loh deuh a ni, hmu phak pawh nise an hmu
kher awm lo e. Kawtchhuah lungdawh thleng hmasa ho chuan kal an siam leh
ta der mai, Thangliana an kahna hmun chu thleng in pa pakhat hma hruaitu
chu ding chawt in hei chu thisen a ni ngat mai khua atanga silai ri kan hriat
kha a ni ngat mai ti in kawngsir lo pe hun chu an thlir zui vang vang a, tu tak
ni ang maw ti in a hu raih raih mai a mahse tumah chhawn tu a tawng lo a
thian mipa a rual a lo kal ve ho pawh chu lo kal hnai in hnim lo pe sun chu an
han en chiang a thisen lo baw neih nuaih ch hmu in tu emaw chuan sa kap nise
kan hu khan min lo chhawn ngei awm si a, i han bih chiang chhin teh ang u pa
pakhat chuan ti in hnim lo pe sun hmun rem lo zet ah chuan a tawlh thla nghal
hawn hawn a thui vak lo a tawlh hnu chuan ding in a thlir thla vang vang a
chuta a thilh hmuh chu mak a ti kher mai, a thiante chu au lang lang in khu lai
ah khuan mipakhat let reng a awm tlat mai a tih chuan hmanhmawh zet in
Thangliana let reng na lam chu a pan thla thuai a, a au thawm chu hria in a
kalpui mai bak ah hnung lama lo kal mipa ho chu an lo chhuk thla ve nghal
thuai a, a hma hruaitu ber chuan Thangliana bul chu thlengthla in tunge a nih
a hre mai lo, a bawk khup chu kuai zangthal in ekhai pasaltha Thangliana a ni
tlat mai a ti in a dar hliam atang thisen chhuak pawh lo tawp tawh in thikhar
chu a lo thling tun mai, a marphu te chu an zawng thuai thuai a mahse a mar
reng reng a hmu ta hauh lo, a thiante pawh khan lo pawh tawh in Pasaltha
Thangliana a ni tih an hriat chuan tumah chet chhuah tum an awm lo ka hau
hian an en tlawk tlawk mai, a hmu hmasa ber tu chuan a mar an dek ngial a
mahse a mar reng reng a hmu thei tlat lo, Thangliana lah a zawi hnak tawh
mai si, a hmu hmasa ber tu chuan kan in chhan hman dawn lo a nih hmel a ti
sap a, uluk tak a lo thlir tu Pu Hauliana chuan lo thut chilh nghal thuai in a zak
hnuaiah chuan zawng in an hmet vang vang a, khat deuh tak hian a mar chu lo

171 
 
phu leh zauh thin hian hria in tlema la thalai deuh ho chu hmun rem a mut tha
tur chuan ti in an chhak hmun rem deuh ah chuan dim tak hian zawn chho in
an khawih chet zawng chuan a dar hliam a tang chuan thisen tharlam zet hi a
lo luang chhuak leh ngiai ngiai thin pu Hauliana chuan a zak ah chuan an
zawng nawn leh a a hmu leh thei ta hauh lo chutah a nghawngah chuan a tawp
nan ti in an zawng leh chhin a khat tak hian a lo phu leh zauh zauh thin Pu
Hauliana chuan a hnuk a la chat lo e beiseina erawh a tlem khawp mai, khawih
chet ngam a ni bawk si lo a, khua a la hla lo bawk a bawlpu ko a tlawmngai thei
kan awm em a tih chuan tlangval ho chu an tlang nghal suau mai mahse an
bula pa ho chuan kal vel a ngai lo e, bawlpu hruai tur leh lal in lam a thu thlen
tur mipanga vel chu an kal tir ta a, pu Hauliana chuan pasaltha tang hram
hram ang che aw, i hliam hi na hle mahse i tuar chhuak thei ang tih ka hria a
nia ti in a be mawlh mawlh a, nuho pawh in a hmun thleng thla lo mahse
Thamgliana mipa ho in an kil bial laih chu an en ve thup a. Khaw chhung lama
kal te pawh an hmanhmawh bawk a niang, kawng laka enge thleng ta ti a lo
zawt tu te pawh an chhang hman lo, pakhat chu lal in lamah kal in a bak zawng
chuan an bawlpu te in lam chu an pan zui ta a, Thangliana hliam chuan Sialsir
khua chu a luah hneh rang kher mai, Thangliana hliam awmna lamah chuan
mipa ho chu an liam zut zut a, Thangliana nu Saithangpuii'n a fapa hliam thu a
hriat chuan thu hnawk in a tap zui nghal rawih rawih mai, Sairengpuii chuan
kuah nghal thuai in Thangliana chu sngtinmah a awm lo ang ti in a lo hnem ve
malh malh a, Sairengpuii pawh in a u chu kuah in a mittui a luang ve zawih
zawih tho mai an thenawm hnai vai ho chu lo tlan khawm thuai in rei lo ah
Pasaltha Thangzuala te in ah chuan an tlim ta hmur mai, Sairengpuii chauh hi
a ni lo, lal fanu Darlalpuii pawh a tliak nghal hnawp mai, in sum tum teh
mahse a pa te hmuh loh na lamah chuan a mittui chu a hru ve malh malh a,
chuthil lalnu in a hmuh chuan a fanu chu pan thuai in chemte pasaltha a ni a
lawm engem a ti lo ang ti in a hnem ve malh malh a, lal leh a upa te pawh an
thinrim kher mai, an psaltha kut thlak tu chu tupawh nise umzui a thah
chimih vek chu tha ti in Thangliana awmna lam chu an pan ve ta a, pasaltha
Thangzuala chuan atupa engmah hrelo a mu zawi reng a hmuh chuan na a ti in
hriatthiam harsa a ti kher mai, Aikunga lah a fapa ang mai a a lo en chutianga
awm a hmuh chuan kafap hi a thi a nih ngat chuan khawi hmun pawh thleng
rawh u kawlkil thleng pawn um ngai mah u la ka zawng zel dawn che u,
pasaltha Aikunga hi tar ka la ni lo e a ti ram ta hmak hmak mai. Kapthianga
erawh engmah a ti thei lo a thianpa bulah chuan thu chawt in an bawlpu in a
buaipui vel lai chu a lo thlir tlawk tlawk mai a ni. Bawlpu chuan a thiam ang
ang chuan buaipui in a hliam te chu an han silfai sak a an tuam that sak ta.
Chutia enkawlna a dawn that hnu chuan tlemin a mar pawh lo zia awm ve hret
in mahse beiseina erawh an nei sang lo kher mai, lal leh a upa te pawh in
kawng atang chuan lo thlir thap in an khaw in nghahna an pasaltha, ral leh sa
hrang hma a an khaw nu nau leh tar chak lo te tan a ding thin chu a thi ang tih
mawlh an hlau ber mai..
Pasaltha Thangzuala leh Aikunga chu in be sar sar in kawng lamah chuan an
chhuak chho a, Thangliana lo kap tu awmna vel chu an zawng kual ta, an zawn
fe hnu chuan kawng chhak lamah chuan Aikunga chuan lo bel deuh tlun chu

172 
 
hmu in Thangzuala chu a au thuai a, Thangzuala lo thlen chuan Thangliana
kap tu te hnu ngei ni a hria in thui lo te chu an zui ta reng a, an hnu thup han
tum viau mahse mi hrat khawkheng pasaltha pahnih te hma ah chuan an hnu
an thup seng ngang lo a ni e, rei tak han pil bo chi ni a hre lo in Thangliana
awmna lam chu an pan ve leh ta a, Bawlpu in a zawn ngam ang a tih chuan an
hlang siamah chuan dim te a hlang in kawgtum lamah chuan an zawn chho ta
a, kawng an zawn thlen chuan an lo bial nghal tuau mai mahse bawlpu in
tumah in hnaih loh tur boruak thianghlim a mamawh a tih tak ah chhan mipui
ho chu an kiang duak mai, rei chawlhpui lo in khaw chhung lam chu dim tak a
zawn in an pan pui leh ta a ni. In an thlen pui chuan a nu Saithangpuii chuan
lo hnaih thuai in a fapa engmah hre lo a mu zawi reng chu tap zawih zawih a lo
ko in khum lama an mut fel hnu thleng chuan kal san zai reng a rel lo, a fapa a
hmangaih pasal dang pawh neih san duh lo a, a lo chawilen Thangliana lah
chuan a nu kohna chu a hre lo nge chhan zai reng a rel mawlh lo..
Zanriah eikham bak chhen len hun vel a nih chuan lalpa Lalburha a chuan
Thangzuala te thiandun chu ko in, a pasaltha thah tum a kap tu chhui zui a a lu
lak sak ngei a duh thu chu a hrilh malh malh a, Thangzuala chuan Lalpa
vawiin khaw en lai khan ka thiana nen hian kan han en thuak thuak a,
Thangliana dinhmun kan hre ve reng bawk si, han kalsan a rem teuh si lo a
thui chhui lo in kan let leh ta mai a ni a tih chuan lalpa chuan ka pasaltha te
nge nge in tuanrang thin ngei mai, hei Thangliana lah engmah a chin hriat a ni
lo hrih bawk nen a chin hi ngaichang i la phuba lak ngei ka duh a ni a tih
chuan Aikunga chuan lalpa ka fapa hnung lama kap tu hi chu ka pen san hauh
lo ang ti chang fak in eng eng emaw an sawi hnu chuan Thangzuala mawng
hung nghet hek lo in lam pan chuan an kal leh ta a, Thangzuala te in lamah
thenrual nula leh tlangval in chhung pawh a leng lo khawp chu an lo kal
khawm leh ta reng mai, Thangliana chung a thilthleng chuan a Sialsir khaw
chhunga nunau thlen chuan a barakhaih in an pasaltha chu chan mai an hlau
hle a ni. Nu leh pa thenkhat phei chuan zanin a tlaivar zawh pawh ka ring lo an
ti ru deuh sap sap a, Thangliana dinhmun hre tan chuan a awm ve tho
thenkhat erawh chuan a tuar a fei emai hei chen hnuk chat lo in a awm tawh a,
a tuat chhuah ka ring tlat ti tawk an awm ve bawk nen Thangzuala te in lam a
kal lemlo te pawh mahni in lumah Thangliana chin chu an lo ngaichang ve
reng a ni. Lal fanu Darlalpuii pawh a thiannu Rothangpuii nen zanriah ei
kham rual in Thangliana te in lam chu an pan ve ta a, Darlalpuii chuan
engmah hre lo a let reng Thangliana chu en har a ti ngei mai, a ruk chuan a
mittui a hru leh zauh thin a thiannu chuan a thiam ang tawk tawk in a lo hnem
ve malh malh a, Darlalpuii chuan theih nise a bula thut a kuah vawng vawng a
chak hle mai mahse nupa an la ni em si lo, a la rem teuh lo a ni, Thangliana nu
Saithangpuii chuan lal fanu awmdan chu a ruk a lo hmu in thil awmdan a
hrethiam kuar kuar mai, Sathangpuii chuan Darlalpuii chu ko in a bula kal tur
chuan a ko ta a, Darlalpuii pawh in a lo chak ruk mahse a ngam si loh
chutianga Thangliana nu in a lo koh takah chuan a thuthmun thawhsan in
Saithangpuii lam chu a pan ta a, Saithangpuii chuan lo in siam rem in a bulah
chuan a thut tir ve ta a. Darlalpuii chuan Thangliana hmel chu an en thin a
lung a awi thei mawlh lo a mittui tla tur dan kir tum chuan a mit chu an khap

173 
 
leh fak fak thin, a hmangaih thangliana nen an thu tiam te an dawn kir a fam
chang mai atan zawng a phal thei mawlh lo..
Zanlai ar pawh lo khuang leh chiah chiah tawh in, Thangliana te in bawr velah
chuan nula leh tlangval mai bakah pavalai deuh ho chu an la thu khawm thap
a chutih lai chuan in chhung lam atang chuan tap thawm a lo chhuak ta tlat
mai, Thangliana chu a awmdan lo danglam in a lo thaw kawk kawk mai, a awm
te lah chu a sep dawrh mai lehnghal a, a bula a putea te ho chuan Thngliana
chu dawm bet thuai in a tal nasa kher mai, a awm hliam atang chuan thisen
tharlam zet a lo la chhuak zui a nu Saithangpuii mai a ni lo Thangzuala nupui
Sairengpuii pawh a in sum thei lo an mangang lutuk chu an tap dun rawng
rawng, Darlalpuii chu in sum zet hian a in hnit faih faih a, Thangliana che buai
lutuk pawh chu zawi ve tial tial in a tawpah chuan a zawi hnawk mai, bawlpu
chuan a mar dap nghal zung zungin uluk fe a a zawn hnu pawh chuan a mar a
hmu ta hauh lo mai, a pawi ka ti a mar ka hmu ta hauh lo a tih chuai raih hnu
chuan anu te ho chu an tap leh ta rawih rawih mai, chuthu Darlalpuii'n an
hriat meuh chuan a insum zo ta ngang lo awrawl chhuah meuh in a tap ve ta
rawih rawih mai, Darlalpuii chuan a hmangaih mual liam mek chu a au rawng
rawng mai, chu thawm hria chuan pawn lama awm ho pawh lo tlan lut thuai in
Thangliana mar an hmuh loh thu an hriat chuan an pasaltha chu an ui tak zet
tumah mittui far lo reng ang awm lo, pu Hauliana chuan Thangliana chu lo
pan hnai in beidawn nan reng reng pawh khawnge vawikhatna reng reng chu
ka lo zawng ve chhin teh ang kan pasaltha hi mual liam mai tur atan chuan a
pamhmai lua e ti in, uluk zet hian Thangliana mar chu an zawng tha ve leh ta
a. Pu Hauliana hi Sialsir khaw in nghahna leh pasaltha ni thin in a kum in a lo
chaldelh ve ta deuh bawk nen ramvah tih vel hi a ti ta meuh lo a ni, a vanglai a
ran an chhuah a an thian hliam an awm palh pawh in a mah hian a buaipui
tawp zel mai a ni, thalai tak tak a hnungdawl tur an awm bawk nen in lama a
tu leh fa te lo chekkawi hi a hna ber a lo ni ve ta, chutih lai in a tlawmngaihna
erawh hi chuan mual a liam ve thei tlat lo khaw chhunga chhiat that a awm a
pu Hauliana hmel a lan loh hi chuan a kim thei lo an ti hial thin a ni..
Thangliana hnung lam atanga kap tu te pawh hlawhtling in ti tak in an khaw
lam chu an pan sauh sauh a, lal fapa chuan khaw mipui te hnena engmah sawi
lo tur chuan ti in, min hnar vel a maw Darlalpui tunah chuan lusun khaw harin
i awm mek awm si a, in vangkhua ka lo lawi luh leh hunah chuan min hnar
reng thei hauh lo ang ti in a nui uar uar a, midang ho pawh chu za lo zet hian
an lo nui ve uar uar a chutih lai in Tuahkima erawh a ngaih a tha thei hauh lo,
bakah khatia mi hnunglam a beih kha a duh loh zawng tak ni in a pawmzam ve
thei tlat lo, a rilru chuan Thangliana chu dam chhuak turin a duhsakna a hlan
ve mawlh mawlh a mahse a ni ngei pawh hian a tluk chian danah a dam
chhuah a ring zo bik chiah lo a ni..
Pu Hauliana chuan uluk fa hran hian Thangliana mar chu an zawng kual dan
dan a, a ni pawh a beidawng ti tih der mai a tawp nan ti a, a zak an dek chu a
mar tha deuh hian lo awm in a hma pawh khan a zawng uluk nen chutia a mar
a lo awm ringawt mai chu a mah pawh chuan mak a ti kher mai, a thlah a an
khawih nawn leh thin a mar lah chu a awm tha ropui si, Pu Hauliana chu lo

174 
 
thaw chhuak kawk in ngawi lawk te u kan pasaltha hi a hnuk a la chat miah lo
a nia a tih chuan an meng phawk hlawm kher mai, a nu Saithangpuii phei
chuan a awih lo lek lek mahse chutih rual in a lawm bawk si, pasaltha
Thangzuala chu lo hnai thuai in pu Hauliana chu en in a hmelah fiamthu hmel
a hmu si lo an bawlpu meuh in a mar a hmu tawh bawk si lo, Pu Hauliana
chuan Thangzuala hnenah chuan hei han tawk ve chhin teh ti in a lo awm
sawn vat a Thangzuala pawn a tupa mar chu an dek ve chhin a mak a ti kher
mai bawlpu chu ko vat in bawlpu chuan an bawihsawm leh nghal zung zung a,
an pasaltha thi mai tura an ngaih a mar an hmu chu khaw mipui ho pawh an
lawm kher mai, Darlalpuii pawh la in sit faih faih in a thiannu chu a kuah chial
a..
Eng eng emaw an buaipui lai chuan khuan hmasa pawh lo khuang ve thliai
thliai in Thangliana pawn harsatna a siam ta dih lo e, a thianpa Kapthianga lah
chuan hlat sawn a tum der lo mu hahdam tur a an tih pawn, ka thianpa
engmah hre lo a, a awm lai hian tui tak in ka mu ang maw ti in a awm hmun
chu thawhsan a tum lo kher mai, Sarengpuii chuan Darlalpuii te thiandun
hnenah chuan eng em kan ti lo turah ngai i la in mut a chhuak lutuk a nge lo
han mu tawh rawh u a tih chuan Darlalpuii chuan hreawm pawh in a lang lo, a
thlir lai Thangliana chu mi khap lo lek hian a thlir vawng vawng mai,
Thangliana hmel hi a en ning thei mawlh lo..
Thangliana pawh ni nga lai an enkawl ta, tunah chuan thil tui hnang pawh ei
peih tawh in ngheng chhan nei chuan a lo thu chhuak ve leh peih ta, chutia
Thangliana a lo tha chho ve zel Sialsir mipui ho in an hriat chuan an lawm
kher mai, thenkhat phei chuan kha tia thi mai tur a an ngaih chutia lo tha chak
lutuk chu mak pawh an ti kher mai. Thagliana a lo that chhoh takah chuan
Thangzuala te ho pawh mi sawm lai chuan Thangliana kap tu te hnu chhui tur
chuan an thawk chhuak ve ta a, Thangliana thianpa Kapthianga chuan a
thianpa chu a awm chilh deuh tawp hi a ni ringawt mai, Darlalpuii te thiandun
pawh in an tlawh awl lo, khaw mipui ho pawh in an duhsak in da thuai thuai se
an duh kher mai, an artui lo ken te lah chu a ei seng lo a ni ber mai..
Pasaltha Thangzuala te pawh a thianpa Aikunga nen an chhui tawp na chu
thleng in hnu a lo hlui tawh bawk nen chhui zui a har kher mai, eng ti ti a maw
ni an hnu chhui lai pawh hlauh lo in an la zui ve hram hram e, an hnu chhui
lah chu pan lam bik pawh nei lo hian a kual a kual leh mai thin an kal tawhna
hnu ah te hian an chhuak leh hlawl thin Aikunga chuan hrep tak hian ti in a
phun zui bul bul a, a tawpah phei chuan an hnu chhui lai chu an hlauh ta tlat
mai, in semdarh in an han zawng ngial thin an mi um lai hnu awm reng reng
an hmu thei lo an beidawng chu a ni der mai, hnu an hlauh miau mai si
thinrim zet chuan khaw lam pan chuan an in zui haw leh ta ringawt a, kal pah
chuan Aikunga thinrim lutuk chu a in sawh a in sawh ringawt mai, Thangzuala
chuan man leh hmuh hun kan le nei chek ang ti in a thianpa chu a lo hnem
malh malh a..
Tunah chuan Thangliana pawh a lo chak ve sawt tawh khawp mai, kawt kai ah
ni lum a ai ve peih ta, la ramchhuak thei hek lo an ni ang ram lam nuam ti mi
tan chuan a ninawm duh khawp ang, a kap tu te kha an ngaihtuah thin a thin a
175 
 
rim kher mai, tu te pawh ni rawh u, dam in ka chhuah hauh lo ang che u ti in a
awm hmunah chuan a ha chang a thial ri leh bap bap thin hetia hma a sawn
chak na chhan ni a lang chu a mah hian dam a tum in a chet rual a a dar lo na
leh zawk thin pawh ngaihsak lo lui in engmah thleng lo ang mai in a tawn lui
miah miah zel mai a ni. A dar an kahna chu ser ruak in rei in lamah awm a
tum lo kher mai, nikhat chu in lama a mah leh a nu chauh an awm lai chuan
leika lam chu lo ri thiap thiap in kawngka ah chuan Darlalpuii chu zak tih hriat
zet hian a lo dak heu mai, Saithangpuii chuan ekhai lal fanu lah ni reng in lo
lut tawh kha tia saum dil ang mai a kawngka a din reng ni ti a lut tur chuan lo
ti thuai in, Darlalpuii chuan eng ni hran lo e kan pasaltha damlo ka kan khat
em a hei vawiin chu in lam ka awm bawk nen ka lo lawi lut ve thawr mai a nih
hi ti in a chhang thuai a, Thangliana lam a va en chuan mit khap lek lo hian
Thangliana chuan a lo en ni in an mit leh mit a in tawng siah mai Darlalpuii
chu a tek chhawk hian a in hre thei hial a ni, a zak lutuk chu a biang te chu lo
sen tan tan in a tai tek lehnghal a zah zawh poh leh a hmelthatna leh
duhawmna chu a zual a maw tih mai tur hi a ni lehnghal, Saithangpuii chuan
ekhai a dam ve tawh lutuk saw a ram kal chak tawh a thut tum luau saw ti a
Darlalpuii en chung chuan a nuih deuh var var in Thangliana awmna lam chu
a kawh hmuh thuai a, Darlalpuii pawh in Thangliana awmna lam chu la zak tih
hriat zet hian hnuai lama thil zawng ni awm tak hian chhuat lam bih ran
chung chuan a pan phei chhat chhat a, Saithangpuii chuan ti khan lo inkawm
teh u, kan thenawm te nau nei pawh kan buai a ta langin ka la hmu hauh lo ti
in a chhuahsan zui ta a. Thangliana leh Darlalpuii chu thu dun in a ngawi dun
karh karh mai, in en in a nui leh ringawt zel thin, Thangliana chuan a mipa
nihna chhawr in kan in ah te i lo leng ve duh a an ti ringawt mai, Darlalpuii
chuan kha i va dam tawh awm ve ti a no tak hian an melh zui sar sar a.
Thangliana chuan dam a ni tawh mai ang chu, lawmpa sawidanah Kawnmawi
lal fapa in leng i nei ni awm in ka lo hria a, kei min lo tlawhduh hi ka lawm
lutuk a nia, a tih chuan Darlalpuii chuan rum tak a melh chung hian sawi lo
teh ka ning zia chu, in vangkhua ka lo la lawi leh ang te kha a la ti zui, a lo zin
hma hian pasal neih daih ka duh a nia ti in Kawnmawi lal fapa thil sawi chu
Thangliana chu a hrilh malh malh..
Hun leh ni te liam in tunah chuan Thangliana pawh in ngai a lo awh chho leh
ta, a ram chhuah theih hnu chuan in lamah a awm rei tawh bawk a, buh seng
tur a lo awm bawk nen ram lamah a riak reng hi a ni ringawt mai, a kut a hmui
bawk a, a ram chhuah tawh chuan eng sa emaw ber hi chu a lo hawn reng mai
a ni, sa pawh a naupang ang ngawt a en chi a ni lo a kap hnem tawh kher mai,
thang chhuah tur a sa kah ngai pawh a kap ta nual mai, muvanlai leh rulngan
chiah a hma bak ta, a pute-a chuan rei lo te ah Thangliana chuan thang a
chhuah theih a ring hial a ni.
BUNG 41 NA
Sa pawh a naupang ang ngawt a en chi a ni lo a kap hnem tawh kher mai,
thang chhuah tur a sa kah ngai pawh a kap ta nual mai, muvanlai leh rulngan
chiah a hma bak ta, a pute-a chuan rei lo te ah Thangliana chuan thang a
chhuah theih a ring hial a ni..

176 
 
Tunah chuan buh pawh in lam an thlen kim leh ta, lo vah hma chu hunawl a
nei leh ta bawk a, tlangval ralkai thei chin chu ram lam a sa zawng tur in an in
buatsaih leh ta suau suau mai le. Zankhat zawlbuk a tlangval an awmkhawm
thap lai chuan tuikhur veng lam atang chuan sa a tla e tih thawm lo chhuak in,
zawlbuka tlangval awm ho pawh lo tho chhuak suau in sa tlakna lam pan
chuan an liam zui vawn vawn a, a nawl pui in sa in ran a lakna hmun an thlen
ve meuh chuan Thangliana te thiandun erawh sakei in vawk a hnuh liamna
lamah chuan an lo liam hman der mai, Thangliana te thiandun chuan fimkhur
zet in sahnu chu meichher eng ring chuan an chhui zui zar zar a, an hnung lam
atang midang thawm pawh lo chhuak ve in an lo au lauh lauh mai, an val upa
in Thangliana te an lo liam hman tih a hriat chuan a hlauhthaw rual in an ni
an lo ni kher chu a lawm rilru kher mai, Thangliana te thiandun chuan kawrte
thleng in sakei in a sa put a hnuhna perhte ho a tih tliah vel chu a lo pe sun
mai, chung perhte leh hnimhnah an en chiang chu chu sakei pawh chu a
liamna a la rei lo tih hre thiam in eng tik ah pawh tawng thei reng an ni tawh
tih hria in an fim khur zual kher mai, kawrte an pel fel chiah tlangzawl an
chuangkai chu hruibuk leh thang hmun awm na atang chuan sakei chu ring zet
hian a lo ha hum dum dum mai, a ha hum lai chuan lei te chu a nghawr dur
dur in a hriat theih. Meichher eng pawh in sakei chu en pha deuh in a vawk lak
chu seh in a bawhbet run mai Thangliana chuan a silai chuan an tin chhin
meichher engah ringawt chuan a ngul a bih tlangzo tha lo han kap ringawt se a
sa huat ah kap lo in a sa huat lo laiah kah a hlau bawk si,chu lo rengah a duh
ang in a lang chiang thei tlat lo, chutia Thangliana'n silai a an tin chhin vel chu
sakei chuan a hria ni maw lo ding hluai in a vei kual ta thurh thurh mai, chutih
lai in hnunglama lo kal tlangval te pawh an lo thleng ve tep tawh, sakei chuan
a ngho sei zet lang chung chuan Thangliana te thiandun chu a ngur chhur
chhur mai. An thiante mei chher eng chuan Thangliana te pawh a lo en pha ta,
sakei rum chhur chhur thawm an hriat chuan an ding thap mai, Thangliana te
thiandun chu an en kar mai, Thangliana chuan silai a kah ngei chu tum in an
tin thin mahse kah rem in a awm tha duh hauh lo Thangliana ning nghak thei
tawh lo chuan a silai chu dah lawk in, a chempui phawrh pah chuan lawmpa
min lo veng rawh tih leh sakei lam pan chu a rual ta nghal mai, Kapthianga'n a
lo auh na vang chuan Thangliana chu a din phah hauh lo, tih ngaihna awm hek
lo phun bul bul chung hian a silai chu kah mai theih tur in a darah a chhuang
ta ran mai. Sakei in chutia a mah hlau lo tak a lo pan tu chu a ngaithei lo hle
mai, Thangliana chu en in a ngho lang thaw chuan a lo rum khum chher chher
mai, Thangliana chuan zawi sap hian pasaltha kiang mai tawh, kha kha kan
ran vulh duat lai a nih kha a tih chuan sakei chuan hei chu ka sa ti ni awm tak
in a ran lak chu a la din hliah sauh sauh a, Thangliana chuan i kiansan duh lo a
nih chuan pasaltha tak in kan sawi fel a ngai a nih chu a ti ram ta hmak mai,
sakei pawh chuan ni mai e ti ve niawm tak chuan a mei vial ngul ngul in
Thangliana zuan tum chuan a awp hniam ruai ruai mai, Sialsir val ho lah
chuan hlauthawng tak in an lo en thap mai. Chutah le sakei lian zet chu a lo in
khawh chhuak zawk mai, Thangliana chu per dawrh in sakei chuan Thangliana
dar ah chuan a ham man ta tho a dar hliam atang chuan thisen tharlam zet hi
a lo luang chhuak ngiai ngiai a, Thangliana pawh in siam rem leh thuai in
sakei in zuan leh nan hun rei a mamawh hauh lo sakei lo zuan chhuah rual

177 
 
chuan Thangliana pawh sakei awm na lamah chuan a dawk chhuak ve zawk
mai, sakei in ring ruh thlep hnawk khawp a ben a tumna chu bum in
Thangliana chuan a mei ah man in an piah thing lian zet den nan chuan a
hmang ta awk mai, sakei pawh a huk tuar mai mahse chutiang mai a ramhnuai
pasaltha chu tlawm chi a ni ve hauh lo, lo ding chhuak in a in thing phurh
phurh a Thangliana chu huat hmel zet hian a lo en leh ta kal mai, sakei chu lo
zuang leh nghal in Thangliana bul a lo thleng tep tih chuan Thangliana
chempui chu thlawk chhuak zawk in a sat tu tha a tha bawk a, sakei lu chu a
phel zui phawk mai, ch meuh zawng pasaltha tan pawh a na hret a ni, sakei
zuang laklawh bawk nen Thangliana chu a bawh tlu rawk mai chutih rual
chuan Kapthianga chuan Thangliana chu lo auh tuar mahse chhan na a dawng
tlat lo, sakei lah chet zui zel zai rel in in Thangliana chungah chuan a bawk
vung vung mai a sia a, Kapthianga chu a hlauthawng tawh kher mai, hlauh
pawh ngaihtuah hman tawh hek lo sakei awmna lam chuan hmanhmawh zet
in a tlan phei ta a. Thangliana bul a thlen chuan Thangliana chu a che hauh lo
chutiang bawk in mahse sakei an hmu chiang chu a vun chhe te in a lo la awh
der der avang a lo la phel kim lo a hmuh chuan a thaw huai a mahsa
Thangliana chu engtin nge a awm a la hre thei tlat lo. Kapthianga chuan sakei
Thangliana bawh bet run tu chu hnuk sawn dawr in Thangliana hmai vel lah
chu thisen thisen in a bawh khat nuai mai si Kapthianga chu a thianpa mu
reng bulah chuan thu hniam thuai in lawmpa i tha em ti in a sawi nghal nawk
nawk mai, chutih lai chuan midang ho pawh hlauhawm a kiang tawh tih hria
in an la kal hnai nghal thuai a, midang ho pawh in Thangliana mu zawi reng
chu a thi ta emaw ti in an lo hnaih nghal tuau tuau mai, a hma lawk in thihna
ko tlangah ding in a dam fel leh chauh a lo ni kher bawk nen Kapthianga
chuan pawm thlawp in tap tuau chung chuan Thangliana chu a ko mawlh
mawlh mai, thil che hrut hria in Thangliana ban chu a lo in phar vu vu mai
Thangliana lah harh awm pawh in a la lang si lo, tlangval thenkhat phei chuan
a kaw chhung ah tulum a lut a nih ring in Thangliana hnaih deuh ho chu an
tawlh hnung surh surh mai, Kapthianga chuan lawmpa zah ngai zah ngai a lo
ti tham tiak mai Thangliana chu a in sum zo ta ngang lo a lo nui chhuak hawk
mai, Kapthianga chuan Thngliana'n a fiam tih a hriat chuan Thangek tih leh lei
charah chuan a theh thla thum dup mai, Kapthianga thinrim lawm bawk si tih
ngaihna hre si lo chuan vawi khat pawh khatiang i ching a i ti leh a nih chuan
keimah ngei hian i lu ka la ang ti chung chuan a kal tau nghawng nghawng mai
Thangliana lah insum thei hek lo, lo thu chhuak in a nui tiah tiah mai.
Tlangval ho pawh lo thaw huai in Thangliana engtinmah a awm lo tih an hriat
chuan an lawm kher mai, val upa khai le hlang tur i buatsaih ang u le a tih
chuan tlangval ho chu hlang siamna hmanrua vel la tur chuan an kal darh ta
sang sang a, Thangliana pawh a thianpa thu tum vuau thlem tur chuan
Kapthianga lam chu a pan ve ta a.
.
Hlang te siam zo in a vawk lak pawh a la ei nasa hman lo e, khaw chhunglam
pan chuan an ri lut hulh hulh mai, khaw chhung an thlen dawn chuan
Thangliana chuan duh lo in tang hle mahse tlangval ho chuan bawh rawn thut

178 
 
in sakei chungah chuan an thut tir ta, chhuk leh em chu mawi in a hre si lo in
thlahrung leh zak tak chung chuan a chuang ve ta nge nge a..
Lal in tualah chuan sakei lian leh hrawl zet chu nghat in mipui ho chuan chu
tianga an khaw ti ralti tu dahbo a a awm chu lawm in kut an beng dur dur a,
lalpa chuan a val upa te sapui an beihdan vel sawi tur chuan sawm in val upa
Tinkhuma chuan a sawi ta par par mai, a sawitu in a thiam bawk a silai hmang
miah lo a sakei hruanghrau na zet dahtha a ti hlum thei tu Thangliana chu an
ngaisang kher mai, lalpa chuan ka psaltha sa leh ral hma a nun muang tak a
min awm tir tu Thangliana chu lo chhuak se ka nopui hi kan hlan teh ang a tih
chuan Thangliana chuan lalpa lam chu pan in lalpa in seki khat luau a zu a lo
pek chu tlem temin kan lalpa zu nge nge a thlum tui kher mai ti in lalpa zu pek
fak chung chuan lalpa bawk chu a hlan let leh ta a..
Hun leh ni te a lo liam ve nual tawh bawk nen kawnmawi lal fapa chuan
Thangliana chu thi tawh ah ngai in, Thangliana chung a hriam lek tu te chu an
mahni a ni tih an hre lo a nih ring in lal fanu Darlalpuii rim tur chuan thawh
chhuah leh a lo tum mek a, a hma a a kawi te baw chu hruai leh tum in an
buan chak Tuahkima erawh a ngaih tha thei hek lo lal fapa sawmna chu a lo
hnar thei hram a lal fapa pawh lunghnur zet in awm mahse haw huna
Tuahkima chungchang ngaihtuah tum chuan a rem ti ve ta a. Lal fapa hian
Darlalpuii neih theih na tur a nih chuan engchen pawh ngai se a rem hma chu
kan vangkhua kan lawi lut lo ang ti in an thang chin tur pawh sawi thei lo in
Sialsir lam pan chu an tum ta a ni, Kawnmawi lal fapa te hi dam in an
vangkhua an lawi lut leh a ngem? Hun in a la hril ang chu..
Zanriah eikham vel lai chuan Thangliana te chhung pawh in ah an thu khawm
thap mai chutih lai chuan a leika chu lo ri thap thap in, in awm maw tih thawm
lo chhuak in Saithangpuii chuan awm e, lo leng rawh u ti in a lo chhawn ve
thuai a, pasaltha Kapvunga chu lo lut in Saithangpuii chuan kan pasaltha lah
ni rengin eng thli chhia in nge kan in lam lamah te lo len lut che ni lo thu tawh
ti in thutna tur chu a lo pe thuai thuai a. Pasaltha Kapvunga hi Thangliana te
pa rual vel ni in Thangliana te tleirawl tirh lai vel pawh khan ram a lo chhuah
pui ve fo thin a ni. Pasaltha Kapvunga chua eng ni hran lo e, ka lo dak lut khat
em a ka lo tei lut ve mai mai a nih ti in Saithangpuii chu a chhang ve thuai a.
Kapvunga chuan Thangliana en chung chuan hmani zan a i sapui beihdan
chanchin te ka lo hria a, ka chhuang khawp mai che ram kan riah lai a lo ni
kher chu a pawi tak tak a ni, ka mit ngei hian han hmuh ve ka chak hle mai a
tih chuan Thangliana chuan pa Kapa thin tak hi chu aw ka hnungah ka
thianten min lo veng tih hre ngat lo i la chuan kha sapui kha ka bawhchilh
ngam tawp nang ti in zah tak chuan a lo chhang ve thuai a, eng eng emaw sawi
in an nui leh dar dar thin, Thangliana pawh chhuak mai lo in pasaltha
Kapvunga nen chuan an inkawm chu a ni deuh ber mai, chutih lai chuan
Kapthianga pawh lo thleng tawh in an pathum chuan ram chhuah chungchang
te sawi ho in an phur kher mai pasaltha Kapvunga chuan ram vah chungchang
kan sawi takah chuan hmani kan pasaltha te ram riak khan Bungmual ram vel
a tupang kiu thawm an hriat thu an sawi tlat mai ka ti hei tumah lah chuan an
bemgkhawn lo nge ni pel a han chhuah tum pawh an awm lo a tih chuan

179 
 
Kapthianga chuan pa Kap Bungmual ram chu i hre chiang in ka ring keini hi
chu Bungmual lamah hian kan la vak ngai lo a sih tlan tur te hi a awm a ni lo
maw a tih chuan Kapvunga chuan hre chiang chu a ni mai ang hei pasaltha
Thangzuala te ho nen pawh hian saza kan kap tawh a lawm sih tha zet chu a
awm ngei kha maw a tih chuan Thangliana chuan chu chu a tlan a ni mai lo
maw, hmun dang kan hre lo a nih chuan kei va ngaihven mai mai tha ka ti hle
mai a tih chuan Thangzuala chuan va kal teh tak u a lo tih ve leh zel takah
chuan Bungmual ram a Tumpang awm beih chu tha ti tlang in a tuk mai a
chhuah chu tha ti in zan sawm riah fai nen kal chu tha an ti ta a. Thangliana
chuan pa Kap ka pute-a nen hian lo in kawm rawh u, zawlbuk lam kan va kai
ve tawh a nge a tih chuan Kapvunga chuan va kai tak tawh u in lawmnu te
pawh in an lo thlir an lo thlir tawh ang chu ti in an fiam zui zauh a..
Thangliana te thiandun chhuak ta pawh zawlbuk pan lo in Rothangpuii te in
lam chu an pan ta a, Thangliana te thiandun beisei ang tak in lal fanu leh a
thiannu pawh chu tap mei lumah lo thu in eng ti zia nge maw ni inleng tumah
an awm lo teh tlat, Rothangpuii'n Thangliana te thiandun a hmuh chuan in lo
kal tawh dawn lo emaw kan tia kan lung a lo awi lo hman teh a sin ti in
Thangliana te thiandun chu hlim nuisang hian a lo chhawn thuai a, Darlalpuii
pawh in Thangliana chu a mitmeng mawi tak chuan a lo melh ve ralh a,
Thangliana te pawh an in kawm tui hle mai, Rothangpuii chuan ti teh u Kap ka
daikal lawk ka duh min in thiarpui teh keimah chuah chuan a thim bawk si ka
ngam lo ti in Thangliana te pahnih hun thawl pek tum chuan a sawm ta a,
Kapthianga pawh in lo hrethiamin Rothangpuii nen chuan an chhuak ta a.
Chutia hun thawl an nei ta chu sawi tur an ngah dun kher mai, in zah tit tet
kha awm tawh lo in an in kawm bawrh bawrh thei tawh a ni, Thangliana thil
sawi lawm a nui Darlalpuii nui hmel chu a mawi kher mai, a nuih zawng a a
biangsum lo khuar kek te, a ha var rual that te chu Thangliana pawh in a en
ning thei mawlh lo, a sam sei hnap mai, a hmel te lah hna hram thawk ngai
hek lo a paw var phak lehnghal Thangliana pawh in an sawi lasi nula pawh hi
nang ai hian an that ka ring hauh lo a ti sap sap a. Hun engemaw chen
Rothangpuii te a pil bo hnu chuan lo lut leh in Darlalpuii te chu an nuih var
var a, Kapthianga te bo hlan khan thu tamtak lo sawi hman in Darlalpuii phei
chuan Thangliana thlazar hnuai a awm a chak tawh thu te a hliam lai a
mangan zia te hrilh in hmeichhia mahnise a a huaisenna zawng zawng sawm
khawm in inneih mai a duh thu te a sawi hial kha a ni reng a ni. Lenghawn ar a
khuan hma deuh chuan Darlalpuii chuan haw tum in beisei nei tak chuan
Thangliana chu an melh ralh a, Thangliana pawh in lo hrethiam in in thlah tur
chuan an chhuak dun ta a ni..
A tuk khua a lo var chuan Thangliana te ho pawh tlangval buk nghak tur
pahnih hruai tel in Bungmual ram a Tumpang bei tur chuan an chhuak ta a,
chutih mek lai chuan Kawnmawi lal fapa te pawh Sialsir lal fanu rim tur a
chhuak tur in an lo in buatsaih lek mek a ni. Kawnmawi hi Sialsir atang hi
chuan karah zan nga lai riah a ngai a ni. Thangliana te ho pawh ni tla van vuai
a an kal hnu chuan Bungmual ngaw dur khup tlawh pawh khat tih hriat thing
tepawh chhura rual rual lo ding ngir khup na chu lut tawh in, ni la tla lo deuh
mahse ngaw chhung chu a thim khup tawh mai, pasaltha Kapvunga chuan buk
180 
 
sakna remchang chu pan pui nghal in khua in a thim hnan tak tak hma a buk
peih ngei an tum avang chuan rei pawh chawl lo in, buk chak tur la chuan an
phe leh nghal zung zung a, zan engzah nge an riah dawn hre lawk hek lo buk
pawh rinawm deuh a sak an tum a ni. Buk tur an peih meuh chuan khua pawh
a thim chiang tawh kher mai, buk sak an zawh hnu chuan ei rawng te bawl in
kal pah a an lak tumbu vui hmuam te chu an meipui chheh ah te chuan thuk
thawlh in kal pah a Thangliana'n vahrit an thawn thlawh veh zui a a vawm tlak
te chu siam in zan riah an ei kham meuh chuan mut a hun a ni der mai,
pasaltha Kapvunga'n sih en hmasak phawt tha a a hriat avangin tumah kal
hrang lo a, a tuk chu kal ho phawt tha ti in a hnu zel erawh a tul dang ang ang
a chet mai chu tha an ti tlang ta bawk a ni. Mut pah chuan Thangliana chuan
val upa Rokima te ho nen Tumpang an beih dan leh an ramvah chanchin te
ngaihtuah in a lung a leng kher mai, tunah te hian awm ve se nuam a tih tur
zia te ngaihtuah in a thin chu a la rim tun thei hial a ni, val upa Rokima hi
Thangliana hian engtik ah tak theihnghilh thei ang maw..
A tuk khua a lo var chuan Thangliana te pathum pawh chu sih lam pan chuan
an kal ta a, ram chin hre ber Kapvunga chuan hma hruai in an buk atang
chuan lo hla vak lo in sih lian zet chu an hmu thei ta, ral atang chuan thlir vang
vang in sakhi leh sanghal vel phei chuan an lo la tlan ni in chung ho an in thiar
fihlim hnu chuan sih chu pan in sih vel chu an beisei Tumpang hnu a awm em
ti in an han vel kual nghal that that a, chu sih chu sa in an lo tlan kher mai, sa
hnu chu a chiar dep dup mai a ni, chu sih chu Tumpang pawh chuan lo tlan ve
thin in a hnu thar zet zet pawh an hmu ta mai reng a, sih bawr velah chuan
chankhan tur remchang melh kual in an duh ang hmun an hmuh mai loh
avang chuan thangte dawh tur chuan an in buatsaih zui ta a.
BUNG 42 NA.
Tumpang pawh chuan lo tlan ve thin in a hnu thar zet zet pawh an hmu ta mai
reng a, sih bawr velah chuan chankhan tur remchang melh kual in an duh ang
hmun an hmuh mai loh avang chuan thangte dawh tur chuan an in buatsaih
zui ta a..
An duh ang zan a chan khan tur thangte te an dawh fel chuan an hnu hma te
chu ti fai in an han thup leh zung zung a, tunah chuan sih lo tlan tur Tumpang
chu an lo chang ta ran mai, ni pawh in van laizawl a pel leh der tawh mai,
chawhnu lam a nih meuh chuan sa tenau ho pawh sih tui tlan tum chuan an lo
lang leh ta phak phak mai, an tum leh an kal chhan ber Tumpang erawh a la
reh vang vang mai, mahse sa lian changchhuak a tawng fu tur dawhtheih a
ngaihzia an hre vek bawk a, tumah chuan sa te ho chu kah en ah pawh an en
chhin eih lo. Saza, sazuk leh nghalchang lian tak tak pawh khua a hnim ruih
hnu chuan an lo lang ve ta phak phak mai mahse Tumpang erawh a la ngawi
vung vung mai si a nikhatna chu kap lo in buk lam an pan leh ta phawt mai
mahse tumah beidawng hmel an awm lo, haw pah a Thangliana'n vahrit zan
riak tur a hriam hmanthiam em em mau bul chang hmang a, a vawm thlak
vahrit pahnih lai mai chu zan riah hmeh atan hmang in pasaltha Kapvunga
chuan pasaltha ram chhuah pui zawng riah luh ni atangin sa in min la chawm
char char thei mai a nia pasaltha hnungzui zet zawng a nuam kher mai ti in
181 
 
Thangliana chu zanriah ei pah chuan an fak zui luam a. A tuk khua a lo nih
chuan a lo nih chuan thim thut thut lai chuan chhuak in zing kar lam ah te
hian a lo chhuak a ni mai lawngmaw ti in kawl a lo en chuan an chan khan
theuh ah chuan an thu ta far mai, chutia ngawi reng a sa an chan lai chuan
satenau ho pawh kawl lo en rual chuanan lo lang ta phak phak mai, sa tenau
ho an thlir thap lai chuan Thangliana leh Kapvunga in kar ngaw chhung atang
chuan thawm hnahthel ri leh rawp thin a lo chhuak ta tlat mai, Kapvunga
chuan hre mai lo mahse Thangliana beng fing zet chu zawi hle mahse a beng a
luh rang kher mai, Thangliana chu zawi muanga in her in thawm lo awmna
lam chu an en thuai a, mahse ngaw dur chhung a la ni bawk nen eng sa nge tih
a la hre thei tlat lo, kawl lo eng tawh mahse ngaw hnuai chu zan thim ang mai
a la ni. Thawm lo ri leh rak thin chu lo hnai zel in, Tumpang ki chal zet mai
fimkhur tak a, thawm danglam a awm em ti a lo hawi kual deuh zak zak chu a
hmu thei ta a ki zum zet kual ruih mai, a kar a sar zam kalh mai a hmuh chuan
hei ngei hi a ni kan duh chu ti in a nui deuh var var mai, a piah deuh lawk a
thu pasaltha Kapvunga pawh in lo hmu tawh in a lo en ve kal tawh mai, chu
Tumpang chuan thawm dang lam leh rim dang a hre lo a ni chek a niang chu
sih lam pan chuan a lo thle phei buk buk mai, sih tui awmna pawh thlengin
thlamuang zet chuan sih tui al chu a dawt ta kiang kiang mai, Thangliana
chuan pasaltha Kapvunga chuan zaizirin kap tur chuan an ti a mahse
Kapvunga chuan kah tum hmel a pu lo mahse Thangliana chuan kap tur in an
ti nawn leh a chu mi pah chuan a silai chu thawm nei hauh lo in a tung ta zal
zal mai chuthil Kapvunga'n a hmuh chuan nui var var in chu Tumpang ki chal
zet kap tur chuan zawi muanga in siam tha in a tin ta vang vang mai chutah
pasaltha Kapvunga silai chu a puak tu dur mai, chu Tumpang chal zet chu a
awp rawp mai mahse a tumah a fu lo chiah lo nge ni chu Tumpang chal zet chu
lo ding leh tual tual in Thangliana te lam pan chuan a lo tlan ta phut mai
mahse thui a tlan hman lo Thangliana silai chu lo puak thuai in Tumpang ke
leh lam chu ka chhiat sak in a awp rawp mai, din chhuah han tum viau mahse
silai mu thun tling el awl vawi hnih a dawng tawh tlat Kapvunga te pahnih
chuan an silai mu te han thun tha leh te te in a che thei tawh lo tih an hriat
chian hnu chuan an thangte dawhna atang chuan chhuk in Tumpang chal zet
thawh tum tho thei si lo kiu ruai ruai chu pan in pasaltha Kapvunga chuan
Tumpang chaldam ah tak chuan hawlh chilh in a silai chu a hmet puak leh dur
mai, chutah zet zawng eng ang a sa ropui leh lian tan pawh tawrh zawh chi a ni
ta lo , Tumpang thi tur chuan a ke chu an leng aih aih a, a thi fel chiah chu sih
lian zet chu lo phul bulh bulh in a ri ta hum hum mai, pasaltha rual an ni bawk
a eng thil nge tih in hrilh a ngai lo thawm lo chhuak pawh ngaisak lo chuan an
Tumpang kah ringawt mai chu ngaihtuah in sih atanga thawm lo chhuak pawh
chu zawi zawi in a reh ve tial tial a ni. Kapthianga chuan a lian kher mai, hman
kuma lawmpa i kah ai khan a chal lo maw a tih chuan Kapvunga chu lo tawng
vat in tiat in ka ring lo kha mi tuma Tumpang in kah anga chal kha chu ka la
hmu hauh lo, a lo ti thuai a, Thangliana chuan hei ni pawh a lo lang tan chauh
a ni bawk a hmanhmawh vak ngai in ka hre lo zanin lam chu kan mu thei vak
in ka ring lo sa ur pah in in fiam pui tur kan neih ngei ka ring nui var var
chung chuan a lo ti ve leh khauh a, midang te pawh chuan lo hrethiam tak in
an lo nu ve var var a, Kapthianga chuan pa Kap nang kap tu ah hla do han

182 
 
chham rawh le a tih chuan Kapvunga chuan Tumpang lu rap van chung chuan
Tumpang hla do chu an chham zui vang vang a, hla do a chham zawh rual
chuan a silai chu hmet puak dur in Thangliana te thiandun pawh chuan
Kapvunga silai ri a tawp hma chuan an silai ve ve chu a lo hmet puak ve dur a,
buk lam atang pawn an silai kap thawm chu hria in an hlawhtling a ni ngat
mai, khawinge i zu kal ve ang hmiang ti in an in siam zung zung a sih lam pan
chuan buk nghak tur a tlangval a hruai pahnih te pawh phur zet hian an kal ve
ta a. An tumpang kah pawh hraw tak tak a chan in Tumpang sa buk a, an thlen
kim meuh chuan ni pawh a van lai zawl der mai, chaw chhun te an ei kham
chuan sa rep na tur te siam in Tumpang sa chu an ur far ta tluk tluk mai, an
tum aia hma a an sa beih an hlawhtlin tak ah chuan an lawm kher mai, tuna an
sa neihsa pawh hi an tan chuan phurh tham tak tur a ni ve tawh reng mai, an
hman bawk a zan lam a tuah tur tuahthing vel pawh an chhek khawm hnem
tawh kher , eng engemaw ti a an buai hnu chuan ni pawh kawlah a lo liam ve
ta reng mai, zan lam a huai ho an chet ngei ring in meichher tur pawh an
khawl hnem kher mai, pasaltha Kapvunga chuan an tlangval hruai te chu fuih
malh malh in tumah hlau lo tur chuan an hrilh a, pasaltha rual thah ram
chhuahpui an ni bawk a, an tlangval hruai te pawh hlau hmel an pu lo a hun ah
eng ang tak ang maw? Zan a lo thlen chuan pasaltha Kapvunga chuan hei zan
in chu vawiin nileng in kan ur tawh bawk a, a in ur tha tawh bawk a mut lam i
hma teh ang u, zanin chu kan mut hleihtheih pawh ka ring lo a tih chuan buk
lam pan chuan mu tur chuan an kal ta a..
Zanlai ar khuan a lo nih meuh chuan sih lam atang chuan thli na tak lo thleng
mai tur ang hian a lo ri ta hum hum mai, chu thawm na zet chuan Thangliana
te ho pawh a ti harh chiang kher mai, buk chhung ah chuan thu khawm thap in
Kapvunga chuan a lo thleng dawn ta tumah tawlh hlek loh tur ti in tlangval ho
chu a fuih ve sauh sauh a, chutih lai chuan Thangliana pawh a mutna atang
tho chhuak in an meipui chheh mit tawh lam chu va chhawm nung tha a,
midang ho pawh buk atang chuan lo chhuak phak phak in an beisei lawk a lo
ni bawk nen hmanrua nen huai ho lo pan mek chu lo hmachhawn an in peih
tawh kher mai. Thawm pawh chu lo hnai vel in hmun khat atang chauh in a ni
ta hauh lo, hmun tin atangin thawm chu a lo chhuak ta tlat mai, thawm chu lo
hnai zel in a bula thing ding suau chu a lo kul zuk zuk mai, thing hnah te lah
chu thli chhem ang mai in a in then suau suau, lei lam a hnah thel te lah chu
rah rik ni awm tak hian a ri ruap ruap a, a rei hnu phei chuan thil tawih uih
rim ni awm tak te, rim thang nghur te an hre thei ta chu thil avang chuan an
tlangval hruai pahnih te phei chu an uak tuar tuar mai, chhum dum chhah
hmel zet hian Thangliana te awm khawm chu a hual tup tup lehnghal, eng
thisen nge tih pawh hriat loh hian a lo per leh sang sang thin, sakhi lubung
meng kuau te hian an mei chheh eng chu lo deng in an mei chhem lai te chu
darh sung dung in meivap te chu a leng suau suau lehnghal, hmun tin atang
chuan rapthlak tak a nuithawm te, tap rawih rawih thawm te lo chhuak in na
tuar avanga rum kawk kawk ri ten chu lai hmun chu a luah khat hneh kher
mai, mahse Sialsir pasaltha rual ho thawte pawh a la ti sai pha eih lo, an piah
lam thim zing atang chuan aw thum chher chhak hian tumah nungdam in he
lai ruam hi in chhuahsan dawn lo tih hria ang che u tih pah chuan a nui leh ta

183 
 
uar uar mai, pasaltha Kapvunga chuan enge in tih theih lo en i la, he lai hmun
hi dam in kan chhuah san ngei ang, Sialsir pasaltha te hi huai hma a zam a
khur chi kan ni lo e a ti chang ve ta fal mai. Chhum dum chhah tak mai chu lo
hnai zel in Thangliana te ho pawh in chet a hun tih hria in an silai chu an hmet
puak zawt zawt mai, an silai an hmeh puah rual chuan na tuar rum ri lo
chhuak nghal in chhum dum chhah zet pawh chu a darh sung sung mai, silai
mu thun hman ni tawh hek lo, an chempui chu phawrh in chhum chhah
zualna lai a piangah chuan zuang lut in an vai tlang zawk zawk mai, chutih lai
chuan Thangliana te ho pawh enge pawh hriat loh hian a lo deng thum leh
dawp thin, Kapvunga chuan a hming chhal lauh lauh in kha keimah Sialsir
pasaltha Kapvunga ka ni ngai e ti in huaiho chu a sat siah siah mai, Kapvunga
hma zawn a chhum chhah zet zet chu kiang duak duak in mihuaisen tih thawm
lo chhuak in chhum dum chhah zet chu sih lam pan in a liam nguah nguah
mai, chuthil Thangliana ten an hmuh chuan a vawi khatna atan an hming
chhal meuh in huai ho chu an han bawh leh ta tak tak mai a, mihuaisen thisen
chu huaiho tan cho chi a ni lo a tawp a tawpah chuan an bo zo ta, rim thang
nghur te chu kiang in zo thlifim ngei chu lo thaw leh tawh in boruak thiang tak
chu an hip kawk kawk mai, an tlangval hruai pahnih te chuan a va nuam ve an
lo ti chhuak phawng mai, tumah hliamna an awm lo hlauh mai, chutia boruak
rit tak kar a an tlangval hruaite an lo tawng chhuah takah chuan an nui ho leh
dar dar thei ta mai, thisen in a bual avangin an tui lakna lam pan chuan in ti
fai tur in an kal ta sap sap a, khua a la var chiah lo bawk nen pasaltha
Kapvunga chuan rei lo te i chhing leh lawk ang u zan in ah chuan an lo chet
nawn a rinawm tawh lo a tih chuan buk lam pan chuan kal in engmah thleng
lo ang mai chuan thlamuang zet in zan mu an chhing leh thei ta..
A tuk khua a lo var chuan zan lam a engmah thleng lo ang mai in an sa kah in a
zir bawk a, an che vel reng reng lah chu a zang hah mai, tukthuan ei kham
chuan an Tumpang ka sa phur chuan an hmangaih te len na Sialsir lam pan
chuan pheikhai zang vah in an chhuak ta a ni..
Kawnmawi lal fap te ho pawh Sialsir lam pan in an lo kal mek a, lal fapa pawh
a phur sur sur kher mai, mi chapo mi tih takah a tawng chhuak te reng reng
chu a chal thei khawp mai, Kawnmawi hi khaw lian ve tak a lo ni bawk nen
khaw nuam tak ni thin kha upa pakhat vang in hmeithai leh pa chhia te tan
chuan in lam aiin ram lam a nuam zawk ta tlat mai, pachhia te thil hlu lal leh
upa ten an duh zawng an lo kawl chuan an la hmiah hmiah mai zel si an tan
thil hlu neih a rem ve mawlh lo, Kawnmawiah hian mirethei leh hausa veng
pawh a awm hrang hial a ni, ruai theh nikhua te hian mihausa deuh ho chuan
pa chhia te bulah pawh ruai sa ei duh lo in a hrang ngat in an ei thin a ni.
.
Thangliana te oawh ni tla van vuai a an kal hnu bak chhe len hun vel chuan
kawt chhuah lungdawh ah chuan thu vang vang in an vaibel te chu an pak khu
talh talh a, Kapthianga chuan pa Kap hlado i chham dawn lawmni a tih chuan
Kapvunga chuan chham dawn lawm ni tih pah chuan khaw lam hawi chuan
hla do a chham ta vang vang mai le, hlado a chham zawh rual chuan a silai chu
hmet puak dur in Thangliana te thiandun pawh chuan an lo zawm the thuai a,
184 
 
khaw chhung lam atang pawh chuan hla do chham thawm chu lo hria in tu tak
ni ang maw ti in mahni inlum theuh ah chuan an beng an lo chhi far mai.
Thangliana te ho pawh khaw chhung lam chu pan ve leh tawh in khaw chhung
an luh chuan in hmasa atang chuan kawngka a dak meuh in an lo thlir huang
mai, tualchai nauoang ho chuan zui dul dul in pasaltha Kapvunga te run lam
chu a pan zui ta zel a..
A tuk khua a lo var chuan Thangliana pawh pawh in khawnge chul ram fan
pah in kan bal chawh hmaih te kha sanghal hian a lo tlan mial lo maw ka va tei
chhuak mai mai teh ang a tih chuan a nu Sairengpuii chuan taite vawiin lam
chu in lamah han chawl ve rih phawt la, hei sa rep pawh kan ngah a lawm a tih
chuan Thangliana chuan in lam a awm ringawt zawng a peih awm loh emai ti
in chul lam a kal tum chuan a in siam zui malh malh a. Tukthuan ei kham a lo
nih chuan Thangliana pawh an chul lam pan chuan pheikhai zangvah hian kal
in tumah venthawn tur awm hek lo an chul pawh chu a thleng thuai a, thlam
ram tawh luahlum loh tih hriat zetah chuan lutin namthlak chu hawng in zo
thlifim dai raih mai chu dawng vang vang in hnim kar a hnahsin leh chuailo
par lo chhuang ve te chu hmuhnawm ti zet hian an thlir vang vang a. Rei mawi
tawk a chawlh hnu chuan vau vel hrut tur chuan a silai chu la in a chhuak zui
ta a, vau vel a hrut kual chuan sahnu thar a vang hle mai, an bal chawh hmaih
te chu lo nawr ve bawk mahse chan atan chuan a hlui deuh tlat, thlam lam pan
pah chuan haw pah in sava zanriak ka zawng haw mai a niang chu ti in chhun
chaw hmeh tur samtawk bawkbawn rah vel chu kal pah chuan a lo nghal zel a,
thlam a thlen chuan chaw chhun fak a hla lutuk tawh lo bawk nen ei rel chu an
tan nghal malh malh a..
Khua pawh a lo tlai lam ve ta Thangliana pawh vah haw tum a ni bawk a, chul
atang chuan chhuak in a piah mual lam chu a pan ta a, an lo piah mual hi mau
leh thing in pawlh ni in sava ho pawh hi an tam phian mai lo vah lai atanga
sava an lakna ber pakhat a ni reng a ni chu thil chu hre reng in Thangliana
pawh hian a pan nghal chat a ni. A piah mual cho chuang chhuak in sava ho
thai na pawh a lo tam kher mai mahse an mahni tak erawh a tawng mai lo,
mualdungzui a, a kal mek lai chuan a hma ah hian thil ri leh phurh thin thawm
hria in an ding zui deuh dat a, chutah thawm a hriatna lam chu pan leh da da
in muvanlai pakhat hian rul a bei chu lo ni in chu rul chu a ke hriam zet chuan
zuk tham in chu rul tal nasa lutuk chu a thlah leh thin hi a lo ni a mahse chu
mu vanlai chuan a tawp a tawpah chuan a khai ta vaw vaw mai, a rul beih lai
pawh a thi tawh tih hriat zet hian mu vanlai chuan a piah thingzar a fu chung
chuan a khai zawi ngiat mai, chu hun remchang chu Thangliana pawh in lo la
ve vat in muvanlai pawh chu Thangliana silai mu chuan lei lam pan chuan a
hnawl leng dawrh mai, muvanlai chu a tal zui deuh phar phar a, Thangliana
chuan a chempui fawng chuan a lu ah khawng deuh fak fak in a thih hnu
chuan a iptepui ah chuan a khung ta hmak mai, Thangliana chuan chu lai
mualah chuan beisei tur a awm lo rih hria in kawng tumah chuan a chuang
chhuak zui ta a..
Kawnmawi lal fapa leh a thuih hruai te pawh Sialsir lo lut leh tawh in lal in chu
an lo chuang kai leh ta, Kawnmawi lalfapa te Darlalpuii chuan an hmuh loh

185 
 
lam ah chuan an ner zui deuh sak sak a, Sialsir pawi tawk hek lo lalpa pawh
chuan lawm tak a lo dawngsawng in a hmelhriat te an lo ni bawk nen
Kawnmawi lal fapa pawh in nuam a ti in Darlalpuii ei rel lai te chu a lo thlir leh
veng veng thin, Kawnmawi lal fapa hian a lo kal leh dawn thu a hmasa khan
lalpa hnenah a lo hrilh tawh a, a lo kal chhan a hre ve tho bawk nen, lal fapa te
haw hnu khan a fanu hnenah Kawnmawi lal fapa a hmuh dan te lo zawt in a lo
be fel dim diam tawh a, lalpa hian a fanu te pasal tur hi thlan sak a tum hauh
lo, a neitu tur in an hmangaih a an duh a nih chuan a tha ber ti in lal fapa ni
kher lo hnamchawm pawh nise a pawi ti lo a ni, lalpa hian fapa nei lo in fanu
pa hnih chauh hi a nei a ni. Darlalpuii chuan ka pa hmun dangah pasal neih ka
tum hlek lo, i thla zar hnuai a awm hi ka duh a ni, i thla zar hnuai a awm hi a
him in a hahdam thlak ber a ni, ka u in hmun dangah pasal a nei tawh a, in
hmuh loh a awm hi ka zuam lo bakah pasal nei tur chuan ka la naupang mah
mah a ni ti in a pa zawhna pawh chhang lem lo chuan fing tak in a pa chu a
chhang ta zawk a ni. Darlalpuii chuan lal fapa chu hei bak lo lang tawh lo tur a
lo tih a tum tawh bawk a ni..
Zan a lo nih a zawlbuk kai a lo hun chuan Kawnmawi lal fapa te pawh Sialsir
zawlbuk chu lo kai ve tawh in Thangliana te erawh zawlbuk lam pan chuan an
thiandun in an la kal ve mek a, Kawnmawi lal fapa chu tawng zat zat in Sialsir
fa chuam kap lo ang mai chuan a la awm zui tuna a thusawi ngaithla mek tu te
hian pasaltha thihna ko tlanga dah tu tih hria se eng tin tak ngai ang maw?
BUNG 43 NA
Sialsir fa chuam kap lo ang mai chuan a la awm zui tuna a thusawi ngaithla
mek tu te hian an pasaltha thihna ko tlanga dah tu tih hria se eng tin tak ngai
ang maw?.
Thangliana te pawh zawlbuk kai in tlangval lo thu khawm thap te chu pawh lo
in an piah thim zing ah chuan thut hmun chu an rem ve ta a, val upa te chuan
zanin chu nula chu rim lo in kan khual tha te nen hian inbuan na i nei ang u
hmiang a tih chuan tlangval ho lo chak zawng tak hi a lo ni a an phu nghal
suau mai, marawh chu Kawnmawi lal fapa hian a khaw buanchak ber lo hruai
lo mahse tuna a lo hruai pawh hi, a pa lian in in buan a chak kher mai, tlangval
na ran chunglam chu a ni ve reng reng a ni..
Kawnmawi val rual leh Sialsir val rual ho chu an inbuan ta nak nak mai,
Kawnmawi buanchak chu a ding rei ta hle mai, Sialsir val rual ho chuan an
buan hneh meuh lo, Kawnmawi lal fapa pawh nuam a ti in a hawi sang leh valh
valh tawh khawp mai, Thangliana chu val upa chuan lo be ru sar sar in, in tel
lo chuan eng kan ang thei lo a nih hi tlawmngaih in chhuah leh mai a ngai a ni
ti chuan ngen tak te te hian a lo ngen ta tlat mai, chutia ngen tak meuh a a lo
ngen tak ah chuan Thangliana pawh chuan a ni a lawm ti in a thutna atanga
chuan tho chhuak in zawlbuk lai lam buan tual tur a an zuah awlna a pan ve ta.
Thangliana'n buan tual eng lam a lo thlen phei chuan lal fapa chu a eh thawt
mai, chutah a mit meng chu lo danglam nghal zat bawk a, chuthil chu hun rei
lo mahnise Thangliana chuan a lo hmu hman tlat, Thangliana pawn thil hriat
chhuah nei ni awm tak hian a en zui vang vang mai mahse a ni pawn a chiang

186 
 
ngam bik tlat lo, a hma lama lo zui tu a thuih hruai te pawh an danglam bik
chuang lo thim zing a an awm avang chuan tumah in an hre lo in an hmu lo
chu an vanneihna a ni. Mahse lal fapa te lam ringawt ngaihtuah hun a ni lo tih
hria in a buan tur pa lam chu a en leh ta vang vang mai, Thangliana buan tur
pa chu Thangliana ai chuan a liand deuh mahse an ban bul atang en chuan
Thangliana pawh a nep chuang hauh lo, a awmbawr lian tha zet a kawng fek
rat mai en reng reng pawh a a chak tawk ang tih hriat tur hi a ni , val upa in
khai le a tih rual chuan in keuh ngei tum chuan an in elh ta ngian ngian mai le,
a tir atang in an tang nghal phat mai, zawlbuk te chu a nghing luai luai mai a
ni, Kawnmawi buanchak in zawlbuk bang deng dawt khawp a vawrh an tum
chu Thangliana chu a che ei lo, Kawnmawi buanchak in a vawrh tum a vawrh
theih tak loh ah chuan tanhmun siam tha zeuh a tum chu atan a pawi ta
Thangliana zawk chuan zawlbuk bang deng dawt chuan a vawrh ta zawk tlat,
zawlbuk thawm pawh a tha leh hat hat tawh khawp mai, a vawi hnihna an han
beih leh pawh chuan Kawnmawi buanchak chuan hma a sawn hleithei tlat lo
Thangliana bawk chuan a kawng aia sangah a chawi leh ta tlat, Kawnmawi
buan chak chu tal thlak tum in a ke chu a leng aih aih mai mahse a chawitu tha
hi a tha em a atan chuan belte chhunga luh tum ang hlauh a ni a tawp a tawp
ah chuan Thangliana phawi thei an awm lo leh ta. An in buan zawh hnu chuan
nula rûn kai nan a lo tlai deuh ta bawk nen mut nan a la hma bawk si zawlbuk
chhung leh tual velah chuan ti ti hrang hrang an vawrh chho ta ringawt mai a
ni. Kawnmawi lal fapa in Thangliana a hmuh atang khan a awmdan a dik thei
tlat lo, a awmdan chu thup tum viau mahse uluk leh chik tak a lo en tu
Thangliana lakah chuan a thup thei tlat lo. Mut a lo huna an mut hnu pawh
chuan Thangliana chuan lal fapa awmdan chu ngaihtuah in a ringhlel tulh tulh
mai bawk si, lal fanu Darlalpuii thu hrilh te a ngaihtuah chhuah phei chuan
fiah ngei a tum ta a. Zawlbuk riak tlangval ho pawh an mu tui tawh kher mai
thenkhat hnar hrat deuh ho phei chu an hnar ri kuk kuk tawh mai, a bul mai a
mu a thianpa Kapthianga pawh a mutui tih hriat zet chuan a hnar ve kuk kuk
a, Thangliana erawh muhil mai thei lo in a mutna ah chuan a mu meng kar a,
chutia lal fapa awmdan vel a ngaihtuah lai chuan zawlbuk chhung a tang
chuan thawm a lo chhuak ta tlat mai, chu thawm a ngaihthlak vang vang hnu
chuan Pakhat thawm mai a ni tlat lo chutah pawn lam pan chuan chu thawm a
hriat chu a che tlat, Thangliana chu a maimichhing vang vang a chutah lo
meng leh in a hma ai chuan tlem chuan a hmu fiah thei ta, pawnlam pan
chuan mihring kal a hmu ta, an ngaihtuah chiang a lal fapa te ngei a nih a ring
ta tlat mai, umzui chakna a neihna chuan a nawrna bawk a zawlbuk an chhuah
kim hnu chuan fimkhur tak in pawn lam chu a pan zui ve ta a..
Pawn a thlen chuan thawm chu an ngaithla vang vang a mahse thawm a hre
mai tlat lo tlem an kal hla leh hlek chu phun ser ser thawm a hre ta chu thawm
awmna lam ah chuan fimkhur zet in a kal leh ta a, an sawi pawh chiang lo riai
chuan a hre thei ta, an thusawi tawp lam chauh hre thei mahse an thil sawi
chuan a ti thinrim kher mai, in chet hun ka lo nghak e zawi sap hian a ti ram
ve rap rap a, zawlbuk an lo pan hma chuan zawlbuk an lo luh leh meuh chuan
a mutna ah chuan a lo mu fel leh than tawh a, mut pah chuan he khua hi dam

187 
 
in in chhuahsan hauh lo ang nakzan ah in awmdan tur chu rel fel a ni ang a ti
zui sap sap a..
A tuk khua a lo var chuan vartianah Thangliana te thiandun pawh an in lam an
pan dun hnak hnak a, kal pah chuan Thangliana chuan a thianpa chu hrilh nge
tha ang hrilh loh tih vel a ngaihtuah a chutih lai chuan a tukhum chu ri fawk in
engthil nge ti a a thianpa an en nak chuan Kapthianga chuan eng chu i
ngaihtuah ni maw biak pawh i hriat theih reng reng loh ni a tih chuan
Thangliana pawh in thlahrung zet hian eng ngaihtuah lo e a tih chuan
Kapthianga chuan a awih lo kher mai, thiantha, unau ang mai a ka en in ka
lakah thup a nei a maw a tha lawm ti in an in thenna tur an lo thleng tawh
bawk nen Kapthianga chu in her in an in lam chu pan a tum nghal mai, kal a
siam mek lai chuan Thangliana chuan vawiin lam enge tih i tum ti in a kal thui
hma chuan an be vat a, Kapthianga chuan Thangliana pawh en lem lo chuan a
rem rem ka ti ang ti in tha te hian a lo chhan ve mai a, Thangliana chuan hna
ruahman em em i neih loh chuan dai vel kan fang mai mai dawn em ni a tih
chuan Kapthianga pawh chuan lo pawi ti lo in tukthuan ei kham ah ka lo sawm
dawn che nia ti in an in then ta a..
Tukthuan ei kham chuan Thangliana te thiandun pawh dai vel fang tur chuan
an chhuak dun ta a, kawt chhuah lungdawh ah chuan rei vak lo thu vang vang
in Kapthianga chuan lawmpa khawlai mual nge fang i la tha ang tih a hriat
chuan Thangliana chuan Teitaw mual lam kan fang dawn emaw ni ka lo ti
deuh a, sakhi ram tla emaw nghalrual vel kan tawn mai ka ring a tih chuan
Kapthianga chuan nia, Teitaw mual lam pawh kan chuangkai ta khat a lawm le
ti in Teitaw mual lam pan chuan kal an siam zui ta a..
Chhun chaw fak a hun pawh chuan engmah la kap lo in Thangliana chu ram
chhuak mahse Kawnmawi lal fapa te ringawt mai chu a ngaihtuah a ni, chaw
chhun fak tur chuan kawrte kam nuam zet ah chuan chawl in Kapthianga
chuan kal lehna lam tur a lo sawi zat zat a, Thangliana chuan a thianpa chu en
vang vangin lawmpa thil pawimawh tak hrilh tur che ka nei a ni a tih chuan
Kapthianga chuan ka ring reng a ni i hmel ka hmuh khan thildik lo a awm tlat
in ka hre reng a ni han sawi ta che ti in nghak hlel tih hriat zet chuan
Thangliana chu an en vang vang a. Thangliana chuan a vaibel chu pak talh talh
in zan lama an thil hmuh leh hriat chu a sawi ta vek mai chu thu Kapthianga'n
an hre zet chu a ling hlar hlar kher mai, hrep tak chuan le, in va huang tau ve
maw le ti in a rum nghut nghut, Kapthianga chu sa pel pawh a tui tawh mawlh
lo haw mai a rawt ta ringawt a, Thangliana chuan a thianpa unau ang mai a a
en chu thlir vang vang in lawmpa zan lama kan chet dan tur rel a ngai tlat a tih
chuan an chet hma in che i la ka duhdan tak phei chuan haw vang vang a sah
nghal sawk sawk mai a ni ka duh a tih chuan Thangliana chu nui huk in a
thianpa lah chuan a nuih zatthlak miah lo a nia a lo ti ram hmak a, Thangliana
chuan an duh dan in chet han tum phawt teh se ka hmu chak hrim hrim a ni a
tih chuan Kapthianga chuan a ho mai mai ka nghak thei tawh lo ti in a ding
hluai mai, Thangliana chuan lawmpa lo thu phawt teh ti in a kuai thu leh thei
hram a, Thangliana chuan a ruahman na chu hrilh in Kapthianga chuan
lunghnur zet in a pawm ve ta ngawt mai a ni..

188 
 
Sa pel pawh tui tawh hek lo khaw lam pan chuan an kal ta ringawt a. Chutia
hmalam pan a an kal mek lai chuan an chhak lamah chuan thawm lo chhuak
in Thangliana chu chu thawm avang chuan ding chat in a thianpa kiangah
chuan lo nghak lawk tur a ti in chu thawm chu engthil nge fiah tum in a pan ta,
thawm lo chhuahna a hla vak lo nen a fimkhur hle mai, thawm dim tak chuan
kawng chhak lamah chuan per kai in a veh ta theuh theuh mai, Kapthianga
pawh in tunah chuan a hmu thei ta lo, Thangliana pawh in veh hnai zel in
tlangpawn changel hung hi nghal rual in an lo nawr chu ni in lei chu an lo
nawr phut dup tawh mai, a lian deuh chuan a te ho chu an nawr te leh rang
rang thin, Thangliana chuan veh hnai leh hretin nghal rual zinga a lianber ni a,
a hriat chu tin vang vang in a kap puak ta dur mai, nghal rual ho pawh hawk
dawt in an tlan darh ta chum chum mai, Thamgliana hian a chho kah avangin
a sanghal kah tluk chu a lamah a lo lum thla buan buan mai Thangliana bul a
lo thlen hma deuh chuan thing bulin lo dang in a din meuh chuan che zui tur a
awm lo chiang kher mai, a sa kah chu an en chiang a sum nga vel lai tur hi lo ni
in a pu nawlh a, a thianpa in a lo nghahna lam chu a pan pui ta a ni..
Kapthianga'n Thangliana a lo hmuh chuan a lo lawm kher mai, khuanu zarah
kut beng in khua kan lut dawn lo hlauh mai, pasaltha ram chhuah pui zawng a
nuam thin khawp mai, tlawm tak a khua lut tur kha, hlawhchham in kan lut lo
leh thin nui thaw chung hian a lo ti var var a, Kapthianga chuan sanghal chi pu
nawlh in a kap tu ni manah ka awl ang che ti in khaw lam chu an pan zui leh ta
kher mai, Kawnmawi lal fapa leh a kawi te pawh a ruk a lo in hmu hrang in zan
lam a an chet dan tur te sawi ho chetsual a thiang lo aw chhuah hman miah lo
tur a chet kan ngai a nia ti in a thuihruai ho te chu a fuih ve malh malh a. An
tum hi hlawhtling thei tak ang maw? Hun in a la hril ang chu..
Lenhawn ar a lo khuan chuan tlangval nula rûn kai ho pawh zawlbuk lo kai leh
ta sap sap in lal fapa te ho pawh lal in lam atang chuan lo kal in Thangliana'n
lal fapa a hmuh chuan a lungawi lo tih a hrethiam tlat, he mi zan hian lal fanu
chuan engkim hrilh in an pasaltha Thangliana a hmangaih thute khaw danga
pasal neih a tum loh zia te a lo hrilh tlang vek chu ni in lal fapa pawh a lungawi
lo kher mai, Thangliana chungah ngat phei chuan meiling ang mai ni in a ling
tha vat vat tawh kher mai, Thangliana chu hna hmasa berah neih a ngai tih
hria in a pasaltha pawh chesual lo turin a chah ngun khawp mai, a pasaltha lah
lawmman a tiam tha deuh nge ni a phur sar sar khawp mai. Zan pawh a lo rei
ve tan ta val upa chuan tlangval te chu mu tur a ti in mahni mutna theuh chu
kai pharh in an zal ta far mai Thangliana te thiandun pawh in an hriam an
mutna ah chuan dah in Kapthianga chuan a chempui lian leh hrawl zet chu
mutpui in Thangliana erawh chempui aiah a maubul chang fip tha zet chu a
mut pui zal mai, Kawnmawi ho lo chet hun an thiandun chuan an nghak ta ran
mai le..
Zan lai ar a lo khuang a, zawlbuk riak tlangval ho pawh an mutui leh tawh kher
mai, Thangliana te thiandun chuan thawm ri leh rak thin pawh an hre ta
Kapthianga chu a in hum ruh tawh kher mai, Thangliana te lam pan chuan
thawm chu lo hnai zel in thawm chu a reh leh vang vang thin thawm chu zawi
hle mahse uluk taka lo ngaithla tu tan chuan hriat a har mawlh lo thawm chu

189 
 
Thangliana bul maiah a ni ta, Kawnmawi lal fapa lo kun hniam in Thangliana
chu a muhil nge hil lo hriat tum in a lo kun hniam da da mai, mahse a beisei
loh thil a chungah a lo thleng ta tlat Thangliana chuan a ban chu rang zet a vai
chhuak in Kawnmawi pasaltha hrawkah chuan tlang zawt khawp in a lo vih
sak hrawk mai Thangliana chu a bawh nghal rawp mai chutih rual chuan
Kapthianga chu lo thi chhuak zawk in a hnunga lal fapa ding in her tum mek
chu a nghawng a chhawk zawk mai, chutia zawlbuk chhunga thawm lo chhuak
thut chuan zawlbuk riak tlangval ho chu a ti phawklek chiang kher mai, a
ngaihna hre lo zet chuan an lo tho chhuak ta phak phak mai, Thangliana khan
a mi vih pa kha a vih rual khan her sawk in a bula mu delh rawk khawp chuan
a theh leng dawrh mai, ding chhuak ve zawk in Kawnmawi buanchak chu a
bawh thlu tawp mai zawlbuk chhung chu a la thim vek bawk nen an ri ta nuai
nuai mai, Thangliana chuan lawmpa a nunna kha chu zuah rawh aw tih pah
chuan an in buan ta ngian ngian mai, a tawp a tawp ah chuan Thangliana
chuan a lu ah man fu in a ring ruh a elh ri that mai, zawlbuk riak tlangval ho in
meipui an lo chhep alh tha a, a alh that meuh chuan zawlbuk chhunga thisen
lo luang ngiai nguai chu mak ti zet hian an en thup mai Kapthianga chuan
Kawnmawi tlangval pakhat chu a thut bet ran mai, val upa in Thangliana chu
en ran in enge thil awmzia ni ta a tih chuan Thangliana chuan thil thlendan
tlangpui a sawi chuan tlangval ho chu lo pawr thar in a la dam awm chhun chu
khawih rawn an tum ta mai mahse Thagliana chu lo in rawlh vat in hei chu thu
hre tu leh thu dik sawi tu atan kan mamawh ti a, a lo dan takah chuan lungawi
lo zet in an kiang thei ta hram a. Val upa chuan Kawnmawi ruang let ngat chu
tlangval ho chu dah tha tur chuan ti in an thawm lo hria a zawlbuk hnai a pa
ho lo kal khawm in thu an hriat chuan an thinrim kher mai, ruang let ngat
zawlbuk tuala mi chu an chhir leh nawk nawk thin chutih chhung chuan kawl
pawh lo eng tan in val upa leh pasaltha te chuan lal in lam chu an pan zui ta a
ni..
Kawnmawi la dam chhun pawh Kapthianga'n a tawk deuh nge ni a hmai chu a
vung bar mai, upa lal in chuangkai hma deuh te pawh lal in ah chuan lo thu leh
thap tawh in, tlangaupa chu hmanhmawh zet a lo tlan lut in Kawnmawi
tlangval val upa leh pasaltha ten lal in lam pana an lo kaih thu a sawi chuan lal
leh upa te ti ti lai pawh tawp chat in eng thil tak ni ang maw an ti ta sap sap a.
Tlangval ho pawh lo haw haw chho luih luih in lal in pawh an lo thleng ta, lal
leh upa te pawh pawn lamah lo chhuak in , lalpa Lalburha chuan a val upa
Chhuma hnenah chuan eng thil nge thleng ta kha tia kan khual val sal chaih
tak mai in lo chaih tak ni a tih chuan lalpa bulah chuan Val upa Chhuma chu
chuang chho in lalpa kiangah chuan thil engkim a hrilh ta vek mai, in chhunga
ei rel mek lal fanu in chu thu a hriat chuan hreawm a ti kher mai chutih rual in
Thangliana a him tih a hriat chuan a lawm kher mai, lalpa chuan lal in chhung
lamah i lut phawt teh ang u, Kawnmawi tlangval kha ka be duh lo hruai lut teh
u ti in lal in chhung lam pan chuan a in her vut mai. Lal in chhungah chuan
lalpa chuan Kawnmawi tlangval chu melh ran in an sawi kha thudik a ni em?
Dawt i sawi a nih chuan i lu ka la hreh hauh lo a nia an ti khur khur mai zawng
kawnmawi tlangval thih hlau lutuk chuan a zùn fep a thlauh hial mai, aw sai
deuh dar dar hian lalpa pasaltha Thangliana sawi kha thu dik tak a ni e, ti in

190 
 
an kal hmasak atang chuan sawi in a sawi zawh rual chuan lalpa Lalburha
chuan a kut hlai tak chuan Kawnmawi tlangval hmaiah tak chuan a beng zui
siah mai zawng Kawnmawi tlangval pawh a let nghal tawp mai, lalpa chuan
chhuak thei lo turin phuar hlawm u la, a thian thi ta te ruang erawh dai a
pialtlep hmunah khan va nawr liam vek rawh u zah tak a phum pawh an phu
lo e a ti ram zui leh ta hmak mai, tlangval ho pawh chuan an lalpa thusawi chu
tha tak a ti in kawnmawi lal fapa leh a kawi te pahnih chu pialtlep hmunah
chuan ramsa te chaw ni tur in an nawr liam ta, hemi ni atang chiah hian lal
fanu leh pasaltha Thangzuala in kawp thu chu darh zau in in awm an ti dun
kher mai, lalpa hian fapa a neih loh avangin lalpa thlaktu atan pawh awm an ti
ber a ni..
Sialsir lal in ah chuan rorel laih laih in lalpa Lalburha chuan a tul leh leido chu
kan nei mai a niang chu Kawnmawi la dam awm chhun hi zualko tur a an
khawlam pan tir a tha mai in ka ring leido neih hi a tha lo tih chu ka hria
mahse a tulna in min ur thluk hi chuan pen khat lek pawh tawlh ka tum lo a
tih chuan a upa leh pasaltha ho chuan tha ti in, upa min Zakina chuan lalpa
Kawnmawi hi kei ni khua ai chuan a te deuh ni in an sawi a ka huphurh hauh
lo, kan tlangval te hi ka ring tawk in ka thla pawh an ti muang khawp mai,
mahse a ruk in Kawnmawi lam chin in bih tur hian kan tlangval pahnih thum
vel in tirh a tha ka ti kher mai, Kawnmawi ho chin kan hriat theih chuan kan
tan pawh lo inven a awl in kan him phah zawk hle dawn in ka hria a lo tih
chuan tha an ti hlaw kher mai, Lalburha chu nui seki vun in upa min nge nge i
thu han keuh thluk pawh lem a nuam zalh mai rawtna dang han thawhchhuah
pui duh kan la awm em a tih chuan tumah rawtna dang han thawhchhuahpui
tur an awm tak loh ah chuan pawm tlangin, Kawnmawi tlangval chu chumi ni
la la chuan riah chaw fai nen an khawlam chu pan tir tha ti tlang in a hnu deuh
ah Kawnmawi khaw chin bih tur chu kal nise an ti a, Thangliana chuan lalpa
lawmpa nen hian kan kal a nge midang hruai tel pawh a ngaih ka ring lo a tih
chuan, val upa Chhuma chuan naute u in tuan ka ti fum ang tih chu ka hlau
kher mai mahse in hnungzui a lo kal ve ka duh a ni a tih chuan lalpa chuan a
tha e, val upa Chhuma ho hian in thiandun nen Kawnmawi khaw chin bih tur
chuan i kal dawn nia a ti ta a. Tunah chuan an mi man pa pawh lo harh tha leh
tawh in Lalburha chuan tunah hian nungdam in kan chhuah dawn che a,
Kawnmawi lalpa hnenah chuan thudik tak sawi ang che chutah a fapa sualna
thlavang a hauh avanga min run a tum a nih chuan thu a pawhtluk hma in
uluk tak in ngaihtuah se ka duh a ni, leido neih hi kan duh hauh lo mahse a tul
a nih chuan Sialsir hi pen khat pawh in a hnung tawlh dawn lo tih lo hre rawh
se a tih chuan Kawnmawi tlangval chu a lawm kher mai lalpa i zahngaihna ah
lawmthu ka sawi e, lalpa kiangah chuan thudik tak ka hrilh a nge ti in zanriah
buhfai chu ak in an khaw lam pan chuan a in chhir chhuak zui ta a. Sialsir
mipui ho chuan tih hlum an chak kher mai mahse an lal rorel tawn lui ngam
awm hek lo, thinrim zet chuan an thlir liam ta ringawt a. Thangliana te pawh a
ruk a lo in buatsaih ve in a tuk lam ah chuan Kawnmawi lam pan chuan
chhuah ve nghal an tum a ni.
BUNG 44 NA

191 
 
Thangliana te pawh a ruk a lo in buatsaih ve in a tuk lam ah chuan Kawnmawi
lam pan chuan chhuah ve nghal an tum a ni..
Kawnmawi tlangval dam a an chhuah tak pawh a lawm kher mai chutih rual in
an lal fapa leh a thiante tel lo a, lalpa hmachhawn chu a hreh kher mai, kal pah
te chuan lal hnenah thudik tak nge a sawi ang a himna tur leh lalpa pawmzam
theih tur in, engpawhnise Sialsir lalpa a awm dawn tawh lo bawk a mahni sa
himna leh damna a pawimawh ber ti sap in thu tlukna a siam fel ta. Thudik lo
leh mahni tanghma hai na hian mahni chauh a ti chhe lo a kan bula mi kan
unau kan thiante pawh a ti chhe vek thei a ni, enge lo thlen zel ta ang..
Thangliana te pathum pawh tukthuan ei kham chuan chhuak in val upa
Chhuma chuan kawng chin hre ber in hma a hruai ta a, Thangliana chuan
khaw paltlang ngai a awm ka ring mahse khua hel hram hram a that zawk ka
ring tlat a tih avang chuan riah chaw fai pawh iptepui ang hawk khawp in an
ak reng a ni. Thangliana te Kawnmawi pan pawh kar kawngah harsatna tawk
lo in zan hnih lai chu an riak ta, khaw luh tur awm mahse tawi khaw muang
duh lo in khua an hmuh ang ang pawh an hel hram hram zel a ni..
Kawnmawi tlangval chhuak ta erawh hmanhmawh lo in an khua chu a pan zel
a, khua ah lut zel in Thangliana te ai in chhuak hma mahse Thangliana te ai in
a la thleng tawi hial awm e tih tur a la ni. Val upa Chhuma chuan ramdai ah
kan tal rei ta e heta tang hi chuan Kawnmawi pawh a hla vak tawh lo in ka ring
Kapthiang nang thingthiamah khua han chuan teh kan hma lam hnaih ah hian
khua a awm mial lo maw a tih chuan an hma lawk tatkawng kung zar duai lam
chu pan phei in chu tatkawng kung chu a lo lian tha kher mai, patling tan
pawh han pawm zawh mai mai chi a ni hauh lo mahse khuanu duhsak bik
Kapthianga tan erawh lawn harsa a ni lo, rei vak lo ah chuan a kakpui chu a
thleng chho ta mai reng a, a duh aiin a la hmuh chian theih loh nge ni a zarah
chuan a la kal zawi zawi zui Thangliana chuan zawt zawt che hian ti in lei a
tang chuan lo thlir in a lo nui vur vur a, Kapthianga pawh a duh ang a ni a
niang chu an hma lam chu a mitmeng ti zim san in an thlir vang vang a,
chutah an hma mual thum vel la awm tlang sang laiah chuan in ding ni awm
tak a hmu thei ta, khua ni a a hriat awmna zawn vel chu uluk zet a chhinchhiah
in chu Tatkawng kung lian zet atang chuan a tawlh thla ta hawn hawn mai,
Thangliana pawn val upa chhuma hnenah chuan a kap te khi a na lo a mawn le
kei chu thing ka lawn tum te hian ka kap hi a pilh phung zel a tih chuan val
upa Chhuma chuan chu i thianpa chu thing lamah chuan i tluk meuh nange a
tih chuan Thangliana chuan tluk teuh suh ei a ni te chuan zawng pawh a duh
chuan a man thei ang ti in val upa Chhuma chu a lo chhang ve var a,
Kapthianga pawh a thiante bul lo thleng in a thil hmuh chu an sawi ta a, val
upa Chhuma chuan hei ni pawh a la van lai zawl lo bawk a muang chang in
khaw lam chu pan i la, a remchang laiah chaw chhun chu kan fak mai dawn
nia a ti ta a..
Tlai eirel lai vel chuan an hma a in lo ding pe un mai kawtchhuah ah chuan an
ding thap mai val upa Chhuma chuan a rem lai laiah kan in nghat mai dawn
nia, ka nihna thup rih a pawi in ka ring lo, kan mi zui pa kha khua ah hian a lut
tawh nge a chhuak tawh tih hriat pawh va ni suh a tih chuan Thangliana te
192 
 
thiandun pawh an lo bu nghauh nghauh a. Tlai eirel lai a ni bawk nen in tin
atang chuan meikhu a lo zam chhuak chiai chiai hlawm a, tual velah pawh
naupang ho chu an lo infiam ve laih laih a, khaw chhung an luh chuan dai a
naupang lo awm ho chuan an hmu duh in an lo en ha ha hlawm a, Thangliana
te chu kal zel in pawn a nilum ai pah a putar arbawm lo tah mek chu pan hnai
in val upa chuan ka pu mikhual min thleng thei a ngem? Zankhat chauh min
thlen theih chuan kan lawm viau ang ti a a biakna chu chu putar arbawm lo
tah mek chuan tlangval niawm tak a hma a lo ding te chu en thap in vala te u
khawilam khual nge in nih, khawi lam nge pan in tum a a tih chuan Val upa
Chhuma chuan thil awmdan tlangpui chu an sawi zung zung a chu putar pawh
chu a lo bu nghauh nghauh a, putar chuan Thangliana chu a en duh kher mai,
Thangliana Kawnmawi lal fapa in a kah na a awm ser avang te chuan nang chu
pasaltha i ni ngat mai a ti vang vang a, val upa in an chin a hrilh zawh chuan
putar chuan thei tuk e a lo thleng mawlh rawh u, in kal tumna Kawnmawi
tlangval pawh tukin tukthuan ei kham khan a chhuak chiah a sin hei ai hi
chuan lo hma lek u la chuan in in thurual thei tur a nia leh a tih chuan val upa
chuan chu ka pu Kawnmawi tlangval chu in mikhual em ni thu khuh deuh tak
chuan a ti a, putar chuan thleng lo e, an zinna lamah Sialsir tlangval ten an lo
lambun thut a ni awm e, an lal fapa pawh a thi a ni awm e, kan lalpa in mipui
te fimkhur tur in min chah a ni a tih chuan dawt chiang lutuk a sawi chu
Thangliana te ho chu an thinrim kher mai mahse tih lan a hun rih lo tih hria in
an la in thup hram hram zawk a ni, val upa chuan an ringhlel loh nan ka pu
Sialsir chu khawi lam ah nge ti in a zawn zui zat a, putar chuan hmar lam ah
sawn a ni e a tih chuan val upa bawk chuan Kawnmawi ho nen chuan a hma in,
intih thiamlohna an nei a ni lo maw chutianga an lo pawngpaw beih ngawt chu
ka va ring lo em a tih chuan chu putar bawk chuan keipawh ka rindan chu a ni
tho vawikhat ka tlangval lai in Sialsir ah chuan ka chuang lut tawh a, chutianga
mikhual te kut thlak ngawt chi an ni in ka hre lo a nahse Kawnmawi tlangval
kha chuan engmah a awm lo a ti miau si a ni awm e a tih chuan an kal thui tak
tak hma in ti ti dangah val upa chuan a pakai pui ta daih a..
Thangliana te pawh khua ah zankhat riak in a tuk vartianah chuan Kawnmawi
lam chu an pan zui ta a, Val upa Chhuma chuan kal pah chuan chupa mai mai
chuh a nunna kan zuah chung pawh in dawt a la sawi ngam cheu a maw, kan
khaw lam pan hma in hmuh ngei ka duh a tih chuan a thiante pahnih pawh
chuan lo tui hnih ve thuai in, a thinrim kher mai Kapthianga chuan kha tiang a
an lal hnen a thu a thlen a nih ngat chuan indo na chu a thleng ngei ang a ti zui
sap a..
Kawnmawi pa pawh an vangkhua thleng tawh in lal chu hmuh a hreh kher mai
mahse hmuh a ngai miau si a leh, huphurh ru tak chung chuan lal in ah chuan
luh an dil ta nge nge a chutia a tlangval a mah chauh a lo let a hmuh chuan
Kawnmawi lalpa chuan a ngaihna hre lo zet hian a lo en vang vanga zawhna
zawh mai nachang pawh a hre lo lal upa min chuan tlangval engtizia nge
khawnge kan lal fapa te thian ho nangmah chiah a i lo kir ni a tih chuan chu
tlangval chuan a hrilh hreh hmel kher mai, lalpa ngaih a tha tawh lo chiang
kher mai, upa min bawk chuan tlangval engmah zep lo in han sawi teh le, a
ngaihna hre lo in kan awm rei tawk tawh viau a ni a lo tihleh takah chuan
193 
 
kawnmawi tlangval pawh chuan a aw te han thian kharh kharh in Sialsir lalpa
in sawi tur a a tih ang ni lo in Kawnmawi lal leh upa te kiangah chuan a sawi ta
zawk tlat mai le, a sawi lai vel chuan lal mai nilo a upa te pawh an lo thinrim
kher mai, ti hian lal leh upa te kiangah chuan a sawi a, khatia Sialsir kan han
lut kha a zankhatna ah chuan min lo lawm thiam khawp mai, a zan hnihna kan
han mu leh kha zanlai ar khuan vel lai a ni awm e ka zun chhuak lutuk chuan
min ti harh a, zun zung turin zawlbuk atang chuan ka chhuak a, khua a la thim
bawk nen sialsir val ho khan ka awm lo tih an hre lo nge ni ka thiante mutui lai
chu an sat ta siah siah mai a ni, ka awm ve lo tih an hriat hnu chuan min
zawng tan ta a, mahse engti tih in a maw ni ka bibo thei ta a ni, ka thiante kha
chhan duh viau mah i la kan thih vek kha tha ti lo in khaw lam ka lo pan zui ta
vang vang a ni lalpa i fapa te ka hum zawh loh avangin min ngaidam ang che a
ti chuai raih a, tawngkam a thiam bawk nen lal leh upa te chu a bum mawi
kher mai, lal in atang chuan lalnu tap thawm leh lal pa in hrosa thawm chu a
lo chhuak ta kuk kuk mai chu thawm hria chuan thenawm hnai ho chu an lo
tlan khawm nghal thuai a, an lal fapa te chin an ha hria chu an thinrim hlawm
kher mai, Kawnmawi tlangval ho pawh a in hrosa kuk kuk a, Sialsir khua chu
run ngei an duh thu sawi in an au rual ta thup thup mai lal upa te chuan an
rorel lo ngaichang hram hram turin an tlangval leh pasaltha te chu an ngen ta
a. Lal pa thinrim lah chu tawng zai reng rel lo in lal in chhungah chuan a vei
tawn sek mai bawk si a upa te pawh eng sawi ngam hek lo lalpa vei tawn sek
chu an en hrek hrek mai chutih lai in lalnu lah a lo la tap pur mai an thenawm
te lo pungkhawm in lalnu chu an thut pui thap a. Lalpa chu lo tawng chhuak in
zaninah ka pasaltha te nen ral kan rel nghal ang, ka fapa thisen hi a thlawn
chuan a luang hauh lo ang a ti bak hlur mai, upa te chuan tlangaupa chu
pasaltha leh val upa te zan lama lal inah chuan kai tur a ni tih hrilh tur chuan
an tir chhuak zui ta nghal a..
Thim rual vel chuan Thangliana te ho pawh Kawnmawi kawtchhuah ah chuan
thu khawm thap tawh in an awmdan tur chu sawi ho nak nak in zan riahna tur
an mamawh bawk nen an buai kher mai, zanriah ei hun a la ni tho bawk nen
dai velah chuan riahna tur bih hmasak phawt a chumi zawh a lal in lam chin
ngaihchang leh chu tha an ti tlang ta a. Thangliana chuan khawchhung vel chu
an thlir vang vang a Kawnmawi khaw chhung awmdanah chuan thil fel lo a
awm tih a hre chiang khawp mai, tichuan riahna tur hmun dap tur chuan in
sem darh in kawt chhuah lungdawh a in hmuhkhawm leh chu tha ti tlang in an
vak darh zui ta sang sang a. Reimawi tawk an thangbo hnu chuan in hmu
khawm leh in val upa Chhuma chuan riahna tur rem tha zet hmu hmu in mei
pawh a chhem ngam in ka ring a tih na ah chuan an kal ta a..
Thangliana te ho pawh lal in hnuaiah se huang bulah chuan thu khawm thap
tawh in thawm an han ngaithla vang vang a mahse a thil hriat duh erawh lal in
chhung atang chuan an la hre tlat lo khumpui lama lalnu in sut faih faih
thawm bak hriat tur dang a awm lo..
Thawm nei hauh lo a an thut reng lai chuan inchhung lam atang chuan aw lo
chhuak in, lalpa chuan a upa te leh pasaltha ho chu melh kual dan dan in zan
in kan kal khawm chhan chu kan hre vek in ka ring kan chian leh zual nan kan

194 
 
tlangval khan beih an tawh dan kha a chin chhuak in han sawi nawn leh se a va
tha awm ve a tih chuan lal fapa zui ve tu tlangval chuan a hma a lal leh upa te
hma a, a sawi ang chiah chuan an sawi leh ta par par mai, in hnuai lama lo
ngaithla tu te thin chu a rim kher mai, thawm neih chi ni hek lo an awm
hmunah an lo in hum ruh ngat ngat ringawt mai a ni. Lal te kianga a sawi
zawh chuan a thutna ngaiah bawk ah chuan thu leh in lalpa chuan mi inring lo
lai pawh bei duh Sialsir ho hi ngawihsan mai harsa ka ti a ni a tih chuan
midang ho pawh chuan Sialsir khua chu luahzui tlak awm lo a run ngei chu an
duhdan a lo ni ta a, chutah ralrel tan zui nghal in a tawpah chuan a tuk mai a
Sialsir lam pan zui tur a thu keuh thlu in, an in rin loh lai ngei a barakhaih
ngei chu an tum ta a ni. In hnuai lam atanga lo ngaithla te pawh an hriat duh
leh an kal chhan an hriat theih tak ah chuan an buk lam chu an pan zui ve ta
a..
Thangliana ten an riahna hmun tur an thlen chuan zanriah chaw tur te bawl
nghal zung zung in eirel an zawh chuan khua a hnai bawk nen ramvak pawh
awm thei tih thu hla ah mei pawh chhem zui ngam lo in an ti mit zui thuai a,
zanriah ei kham chuan engti hma han lak chi nge ni ang ti in an han sawi ho
nak nak a, a tawpah chuan hun enge maw chen bih thlak phawt chu tha an ti
tlang ta a..
A tuk khua a lo var chuan kawl en hma a tho in ei rel an zawh meuh chuan ni
pawh a lo lang ve det det tawh a, an awm na hmun atang hian Kawnmawi lal in
leh a chheh vel a hmuh theih tho avangin hma tak ah tukthuan ei in an buk
atang chuan Kawnmawi chet chhuah hun chu an nghak ta ran mai..
Kawnmawi lal in tual pawh tukthuan ei kham hmasa apiangin pan nghal zel in
tunah chuan an tam tawh kher mai, tlangval raldo a chhuak tur te pawh an
kim tawh ang tih ah chuan an lal leh val upa te chuan raldo a chhuak tur
tlangval ho chu fuihna hrang hrang te sawi in an haw haw dur dur mai, an
phur hmel hlawm tawh kher mahse an phur ang hian an che thei in hnehna an
chang a ngem chu zawng hun in a la hril ang chu.
BUNG 45 NA
Lal leh val upa te chuan raldo a chhuak tur tlangval ho chu fuihna hrang hrang
te sawi in an haw haw dur dur mai, an phur hmel hlawm tawh kher mahse an
phur ang hian an che thei in hnehna an chang a ngem chu zawng hun in a la
hril ang chu..
Kawnmawi val rual Sialsir raldo na a kal tur ho pawh an kal ta nguah nguah
mai, Thangliana te ho pawh Kawnmawi ho hmu phak zel chuan kal an siam ve
zel a, Kawnmawi ho hi mi za sawmnga vel zet chu an ni awm e..
Sialsir lam ho pawh an beng an lo chhi kar hlawm mai, ral do thut pawh ngai
thei ti in an theih ang ang a lo in buatsaih ve in, an ral thuam neih chhun
chhun chu an tuai hnum tha ve a, lo vah a la hun chiah lo bawk nen ralkai thei
chin chu ram lam a tuan pawh an khat pharh mai, zan riak chhuak phei chu an
awm lo hial awm e, Kawnmawi lalpa hian a fapa thlavang hi a hauh ngei an
ring ru tham a ni..

195 
 
Kawnmawi lam ho pawh kal zel in karah zan hnih lai an riak ta, Thangliana te
pawh Kapthianga tlawmngai tur a ngen in khaw lam a pan ve tawh a,
Thangliana te erawh Kawnmawi ho la bih thlak chhunzawm zel in an tumdan
chiang tak in an hre tawh bawk a tunah chuan khaw lam pang a mi te ho pawh
lal in ah ral ho lo nawr let dan tur pasaltha leh val upa te nen rorel ho nak nak
in thenkhat in zan an riahna tur an khaw ramri a luh chilh tawp an duh lai in
thenkhat in lo lambun mai an duh zawk a thu an ti tlu mai thei lo, lalpa pawh
in thu han keuh thluk mai dan tur a hrethiam lo, a tir atanga ngawih la chuh
tlat Thangzuala chu en vang vang in ka pasaltha chhuan leh ka in nghahna te
zinga mi i ni a, i ngaihdan pawh hriat ve reng reng a tha kher mai a han tih
takah chuan Thangzuala chuan lalpa rawtna han siam mai dan pawh thiam a
har ka ti hle mai mahse min han zawh takah chuan in ngaihdan leh duh dan a
nih loh pawh in han kal tlangpui atan ka ti kher lo a nia kan ral ho hian kan
khaw chin bih turin mi an lo tirh ngei ka ring, khaw mipui te hnenah hian
tumah chiai lo a nun phung pangngai tak zawh tirin tih an ngai in ka hria, a
nih loh chuan kan ral te hian min man chhuah hlauh chuan kan tan pawh a
buaithlak dawn in ka hria chutih rual erawh chuan tumah ramchhuak tawh lo
turin chah nghal bawk i la a that ka ring kan lo nawr let dan turah chuan huai
liam kawn kan tih mai ah sawn lo chan a tha in ka ring kawng zal lai tak a ni
nangin a kal vel a lang thui thei khawp mai, ngaw hual vel a ni a, keini tan han
bikbo na mai tur a remchang ang lawi si a ni, han luh chhuah pawh a tha viau
nangin mi leh sa kan in chan tlem ber dan tur ni in ka hria an ti dap dap a.
Huai liamkawn hi nghalrual liam kawn lo lam Sialsir luhna khan pui a ni,
Sialsir hi kham chawi vel ni in hemi khan ni lo a lut tur hi chuan ram chin
hriatchian bak ah kham a kal ngai a tam avang hian zan thil ah phei chuan a
tih a han tih chi zia zang a ni lo..
Thangzuala te rin ang chiah chuan Kawnmawi ho chuan Sialsir lam bihthla tur
chuan mi an tir te reng a ni, Sialsir lam pawh mipui te hnen a thu thlen vek
tawh an nih avang chuan tumah ralti awm lo in nunphung pangngai tak nen
hun la an la hmang a chuthil Kawnmawi ho in an hmuh chuan an hlim kher
mai, Sialsir ho chu hup barh theih an in ring hial a ni, Kawnmawi ho in an tirh
te kha Thangliana te kha zui zel in an thiante pawh tur a an kir leh hnu chuan
khaw lam pan in an thil hmuh chuan a ti lawm kher mai, Sialsir val rual ho ral
do thei mai a lo in peih sa vek an hmuh chuan an thla pawh a muang kher mai,
an thil hriat leh hmuh ang ang lal te hnena an hrilh hriat hnu chuan lal leh upa
te pawh chuan an ral rel dan chu lo hrilh ve in Thangliana te pawh chuan an
thlawp zawng tak lo ni in a tuk mai a chhuak thei tur a insiam ngai bawk nen
lal in atang chuan chhuak in an in lam chu an pan zui ve ta a..
A tuk khua a lo var chuan Sialsir tlangval mi sawmnga chuang zet khaw
chhung lo veng tura tih bak chuan huai liam kawn kawn zawl thui zet lam chu
an pan ta dum dum mai, huai liam kawn hi khua atang in a hla hran lo bawk
nen zan lama in nawr pawh ngai thut thei a nih avangin chaw lian tawk ak
theuh in zan thil a beih pawh ngai dawn se riltam vanga chau lo tur a insiam
an tum a ni..

196 
 
Kawnmawi ho pawh vartianah lo chhuak in Zanrei a Sialsir luh hman ngei tum
an ni bawk a, an kal chak kher mai, chaw chhun fak a hun meuh chuan Sialsir
ho in an lo chan na hmun huai liam kawn pawh an hlat vak tawh lo, an mi tirh
te sawi dan in ral veng pawh in dah lo an ni tih an hriat phei kha chuan an
pawngpawrh sawt in ni lan lai ngei a luh chhuah duh tawk pawh an kat nuk
reng a ni mahse chin hre deuh ten Sialsir hi pawngpaw ngam ngawt chi ni a
hre lo in ni lan lai a bawh em chu tha an ti lo a ni. Tuna an kal dan hi chuan
huai liam kawn chu ni lan lai ngei in an lo thlen hmel kher mai, Sialsir val rual
ho pawh pasaltha leh val upa ten tanhmun tur a an ruat ah theuh awm far
tawh in val upa te chuan kan kual deuh reng in tumah ral ho lo thlen hunah
pawh chi ai lo tur chuan fuih sauh sauh in, thih leh ruam khatah, dam leh
tlangkhat ah ti in tumah pen khat pawh tawlh hlek lo tur a fuih in pasaltha nun
zir mek tlangval ho pawh chuan an mi entawn pasaltha Thangliana ten an ho
bawk a tumah hnungtawlh tum hmel reng an awm lo..
Zanriah bawl hun lai vel a lo nih chuan Thangliana beng fing zet chuan thawm
a hre ta tumah lah chuan hreawm pawh in an la lang ve lo, Thangliana chuan a
bula awm val upa Chhuma hnenah chuan ral ho hi an lo hnai deuh tlat in ka
hria a tih chuan val upa Chhuma chu vak kual den den in tlangval ho chu ral
an lo hnaih tawh thu leh in ring vek tur chuan hrilh in tumah thawm chhuah lo
tur chuan hrilh in Thangliana bulah bawk chuan phei leh in an hma mual
bawk zur lam chu an thlir phei ta thup mai, chutia ngawi renga Kawnmawi val
rual ho an lo thlir thap lai chuan a hmasa ho chuan mualpawng ah chuan lo
chuang chhuak tawh in an hmahruai tu chu pasaltha tih hriat zet in a lu ah
diar khim in vakul chang a tawn voh mai, a silai chu pu va va in a hnungah
pasaltha leh tlangval ho chuan chuan an lo zui ve dam dam a, Sialsir ho chu
tumah pasaltha Thangzuala'n a silai a hmeh puah hma chu tuman chenrang au
tir loh tur an tih avangin pasaltha Thangzuala chenrang au hun nghak chuan
an hma lam a Kawnmawi val rual lo kal nguah nguah ho chu an thlir thap mai,
pasaltha Thangzuala pawh in a silai chu tin kawh vah in an hma hruaitu
pasaltha hma hruai tu chu kah thelh tum hauh lo chuan a tin ta vang vang mai,
chutah a silai chu hmet pua dur in an pasaltha hma hruaitu vanneih ni a niang
nge, lungthil rap in a tawlh zawk mai chutih rual chiah chuan a hnunga a
kaihza veng tu chu a leng nghal dawrh mai, pasaltha Thangzuala pawh in a fuh
chiang bawk a niang lei ah chuan a let hlawm reng mai, Thangzuala silai rik
zawh rual chuan Sialsir val rual ho silai pawh lo puak ve nghal dur dur in
Kawnmawi valrual ho chu an let nghal huang huang mai, a tawn tawn a kah
chilh an nih avang chuan Kawnmawi valrual ho pawh an hek haih haih kher
mai, Sialsir ho silai a puah zawh rual chuan mau fei lo thlâwk chhuak leh zâwk
zâwk in Kawnmawi tawlh hnung mek pawh fuh a nei leh nual mai, Sialsir
chenrang a au thlawn lo tih hriat zet chuan chulai mualpawng bawk zurah
chuan ruang a let phung mai, Kawnmawi ho pawh in an silai chu han hmet
puak ve mahse uluk tak a awm hmun lo khuar Sialsir valrual ho erawh kah fuh
an nei lo tlat..
An silai kah thawm vel chu khua atang pawh in an lo hre thei a, nu leh pa nula
ho ngaih a tha lo kher mai, an lawmpa an fapa te nen dam in an in hmu leh a

197 
 
ngem? An tlangval ho chuan ral ho chu an lo dangkir thei a ngem rilru buai tak
chuan huai liam kawn lam chu an thlir thup mai..
Kawnmawi ho pawh khatia an lo kah rual khan hmalam pan lo in an
tawlhhnung nghal zawt zawt a bihrukna tur remchang an hmuh na hmasa
apiangah tawlh lut ve zel in Kawnmawi ho an inthiar fihlim meuh chuan mi
sawmnga dawn an lo tlu hman der mai mahse khua pawh nghak lo a ral kai
thei chin lo thawk chhuak vek an nih avang chuan dam pawh an la tam ve
khawp mai, an tum aia hma an in beih tak avang in Kawnmawi ho chu an chi
ai kher mai mahse an val upa leh pasaltha ten fuih ve sauh sauh in tumah
hnungtawlh loh tur kan thiante thisen man hi chu an tel ve ngei ngei tur a ni
tia an fuih ve sauh sauh avangin tumah tawlh tum an awm tawh lo..
Silai chu la puak ve phauh phauh in tanhmun rem tha ve ve tawh an nih
vangin tumah tlu an awm tawh rih lo, Thangliana chuan val upa Chhuma
hnenah chuan ti hian lo chhaih buai ula an bihrukna hnung lam atang sawn ka
lo lehkhalh a nge an chetsawn hunah in lo sai leh hrep dawn nia a tih rual
chuan a bih rukna atang chuan rang zet a chhuak in engmah sawi hman ni
tawh hek lo val upa chhuma chuan a hlauhawm a nia fimkhur rawh ti sap in
Thangliana hnungah chuan Kapthianga pawh in zui ve nghal in a mah mai
chuan kal tir a tum bau lo..
Tunah chuan tu lam ve mah mah in silai chu hmet puak tawh rih lo in
Kawnmawi lam pasaltha Zathlura pawh in Sialsir ho bih ru chu barakhaih tum
in a tawmna chu a lo chhuahsan ve mek a, an pasaltha te ve ve che chhuak chu
in ring tak in an hmelma te lam hawi chuan an silai kaw dawt chuan a hawi far
mai, Thanglian te thiandun pawh in Kawnmawi ho pawh hmu thei tawh in an
thiandun chuan hnunglam atang chuan an tin vang tawh mai chutiang tho
chuan pasaltha Zathlura pawh in Sialsir lam chu hmu thei tawh in chutah rual
zet hian silai pathum chu a puak rual thawt mai chutia an pahnih a hnunglam
atanga beih an tawk chu an phawk hlawm kher mai, che suau in silai chu a
puak zui nghal thuai thuai mai bawk a, silai an kah ruah rual chuan Sialsir lam
ho chuan an chempui phawrhin Kawnmawi ho chu haw haw chungin an bawh
thut mai, Kawnmawi ho pawh in lo dawh mai mai tum lo in chulai mualdung
sei zetah chuan Sialsir valrual ho leh Kawnmawi valrual ho chu an in sat sen
zuai zuai mai, Thangliana te thiandun mai bakah Thangzuala te thiandun an
han che tak tak mai zawng an hma a awm Kawnmawi valrual ho chu an hlawm
nawk nawk mai, Kawnmawi pasaltha Zathlura pawh a chena kher mai vir zawk
zawk in Sialsir valrual a hma a ding chu a dim bik hauh lo, Thangliana chuan a
hriam hman thiam zet mau bul chang chu keng in ral awmkhawm tam na
deuh ah chuan zuang lutin a vir zawk zawk mai, a che te lah chu keite vanglai
ang zak ni in Kawnmawi valrual ho chuan an hrawk bawr vel dawm in an
hrawk atang te chuan thisen tharlam zet zet a lo chik chhuak zuai zuai mai,
chutia Thangliana ral bitna hmuna ralho bei a, a vir zak zak lai chuan a kiang
mai a awm Kapthianga chuan lo ko tuarh in silai a lo puak thuai mai chumi
rual chiah chuan Kapthianga chuan Thangliana chu a lo bawh rawk mai,
Kapthianga chuan a pum dawm in a pum atang chuan thisen a lo baw chhuak
nghal hawk hawk mai, Thangliana chuan a thianpa chu pawm thlawp in

198 
 
Kapthianga lah chuan nui vur vur a lo en in lawmpa ka tha e silai mu per in
min fuh ve lek chauh a nih hi a tih chuan Thangliana chuan lawmpa tuar hram
hram rawh ti in a hnem ve malh malh a, Kapthianga chuan lawmpa i hnung
lam kha ti a au tuarh in Kawnmawi tlangval chuan Thangliana nghawng
chhawk sak zawk tum chuan a lo thawk chhuak mek hi a lo ni mahse a bul a lo
thlen hma chuan pasaltha Aikunga chu lo thleng hman in chupa lu leng nawlh
khawp chuan a sat ta bur mai, pasaltha Aikunga chuan Thangliana te chu lo
vengin Thangliana i thianpa kha hmun him lamah hruai nghal rawh ka lo veng
ang chu a ti tuarh tuarh mai, Kapthianga chu a chet zawng te chuan a pum
atang chuan thisen lar zet hi a lo baw chhuak zawk zawk mai, Thangliana
chuan a thianpa chu pawm lawk in an piah thingkung bul chu a pan pui thuai
a chulai hmunah chuan thut tir in Thangliana chuan lawmpa i tha em a tih
chuan Kapthianga chu lo nui sak in lawmpa ka tha e, ka ngaihtuah awm loh
saw pasaltha saw va dah tha teh kan in chan hnem lutuk dawn ti in Kawnmawi
pasaltha Zathlura chu a kawk ta va va mai, Kapthianga bawk chuan tunah kal
nghal rawh keichu ka ngaihtuah awm loh ti in a nawr ta dawt dawt mai,
Thangliana pawh in a thianpa chu en vang vangin lawmpa ka lo kir leh thuai
ang ti in a hriam mau bul chang chu la in Zathlura hma chhawn tur chuan a
dawk chhuak zawk mai, tunah chuan Kawnmawi ho chan chu chhe tawh in
dam pawh an tlem tawh kher mai mahse a tawp thlenga tan ral raih an tum a
nih hmel tumah han tawlh emaw in pek tum hmel an awm lo, pasaltha
Zathlura chuan Sialsir tlangval nghawng chhawk zawk tuma a a chem a vai
rual chiah chuan Thagliana chuan Zathlura chu tlawh zawt in Zathlura pawh a
hlawm nawk mai, chuta a lo ding chhuak leh mitmeng chu a rum tha in a tur
tha ngan ngan kher mai, a hma a ding lo hmachhawn mek tu Thangliana chu a
melh ta ran ran mai, Thangliana pawh in Zathlura chetla lai chu uluk zet a lo
en ve in an in veh ta theuh theuh mai, Zathlura chuan Pasaltha Zathlura ral lu
sawm chuang khai tawh hi ka tawlh ngai lo e ti in a hming a chhal dup dup mai
chutih lai chuan Kawnmawi la dam awm chhun sawm vel chu thih vek ai
chuan ti in an lo in pe fel der tawh a, pasaltha pahnih in veh thauh thauh chu
an thlir thup mai, pasaltha ve ve an ni bawk a chetsual an tum lo dun kher mai
le. Pasaltha Zathlura chuan lo bawh thut in chet pawh a che rang kher mai
Thangliana pawh a lo inveng hman lo teuh kher mai, Thangliana pawh in a
maubul chang hriam zet chu vai chhuak ve nghal zawk in a ni pawh in a tum a
fuh bik lo, in siam rem in Thangliana chuan a bawh ve zawk ta, sang zet a
zuangin a mau bul chang chuan Zathlura dar a vih thlum thawi tum chuan a
vai chhuak zawk mai mahse a tum a la fuh lo mahse lo bum kim hman lo in a
awm vun chu a thler thla duai mai, Thangliana pawh a him bik chuang lo a nak
vun chu thler phei ve hawk in an hliam atang chuan thisen lo luang chhuak
nguai nguai mahse hliam nei hmel an la pu lo, Zathlura chu lo dawk chhuak
zawk in Thangliana nghawng chhawk zawk tum chuan a chempui hrawl zet
chu a vai tle zuai mai mahse Thangliana chuan lo bum in a tawlh zawk a chumi
rual chiah chuan Zathlura ke dinglam kaihza tha chu chhah sak in Zathlura
pawh a thingthi hnawk mai, Thangliana chuan pasaltha tho rawh le mi tlu
tawh hnu ka bei zui ngai lo, ral lu sawm chuang khai tawh tha ti thum tur atan
chuan a nep mah mah lo maw, ka lu i la duh a ni lawmni nge i inpe mai dawn a
tih chuan Zathlura chuan nau a i lu kha ka la dawn khawp in pek a, ka thisen

199 
 
far tawp rat thleng in ka tawlh hauh lo ang ti in a chempui hmang chuan lo in
hawlh dingin nau kha lo in ring rawh ti in a chempui hrawl zet chu lo vai phei
buan buan in a tha pek a la na ve tho bawk nen, Thangliana tan pawh in ven a
harsa kher mai, Zathlura'n a tha a thlah hlek rual chuan Thangliana chuan
bawh ve thung in Zathlura hma ah chuan a lut zawk mai chu mi rual rual vek
chuan a mau bul hriam zet chu Zathlura hrawkah chuan vit thlum thawih in a
thuai zui zet zawng Zathlura lu bur chu a per nghal nawlh mai, Zathlura pawh
tlu nghal hnawk in a nghawng atang chuan thisen a lo chik chhuak zawk zawk
mai, chuthil Kawnmawi ho in an hmuh chuan an rap kher mai, vawitam ral an
do in mal leh mal pawh in an pasaltha chuan ral a bei fo tuma hneh theih loh
tura an ngaih pasaltha tuaitir sa tha zet hma a, a tlawm ta mai chi mak an ti
kher mai, Thangliana chu ka hau hian an an en thup mai, a rap pawh an rap ru
kher mai. Thangliana chuan a nak thler chu hup in a thianpa Kapthianga chu a
pan thuai a, Kapthianga bul a thlen chuan Kapthianga chu lo zawi vek tawh in
nikhaw hre lo chuan a lo let ngat a, Thangliana chuan a thianpa chu ko tuarh
tuarh in a sawi nawk nawk mai chuthil an hmuh chuan an thiante pawh chuan
an lo hnaih nghal thuai a, Thangliana te inbei lai an lo en tui bawk nen
Kapthianga o ngaihsak hman pawh an lo awm lo a ni, Kapthianga chu thisen
in a lo bual zuk nen, Thangliana lah a nak hliam atang chuan thisen a lo la
chhuak nguai nguai bawk nen pasaltha Aikunga chu lo hnai thuai in khawnge
Thangliana tawlhsawn teh ti in Kapthianga chu an bawihsawm nghal zung
zung a, midang ho pawh chuan an thian hliam te chu lo bawihsawm in
Thangliana pawh a hliam buaipui an lo tum a Thangliana lah chuan buaipui ka
ngai lo a lo ti vin hlur mai bawk nen tumah ti lui ngam awm hek lo an kiansan
ta ringawt a. Pasaltha Aikunga chuan Kapthianga mar vel chu an zawng vat vat
a, a nghawngah chuan a mar chhe te chu lo la awm in a lo chatthla lo e a tih
chuan Thangliana pawh a thaw huai mai mahse a ngaih a la ngam thei lo a
thianpa bulah chuan a nak hliam hup chuan a lo la thu khawr ve tat mai..
Huai liam kawnah chuan thisen luang zeih zuih in ruang a let phung mai bawk
nen a hmuhnawm loh kher mai, Sialsir valrual ho chuan ruang chu seng
khawm in an ral thi ta te ruang pawh dahkhawm in a thian thi ta te ruang chu
an dah hrang a ni. Sialsir valrual ho pawh mi sawmnga dawn an lo thi ve hman
tlat hliam an awm nual bawk a ni. Pasaltha Thangzuala chuan Kawnmawi
valrual ho chu thilawm dan diktak a hrilh meuh chuan an thinrim hlawm kher
mai, an lalfapa leh dam a an chhuah chungah chuan an phun ru sap sap a,
Kawnmawi valrual ho in khaw chhungah ralkai thei an awm loh thu an sawi
chuan Thangzuala chuan chuan tunah hian kan kal tir dawn chu a, kan
khawlam hawia in chenrang in lo lek leh a nih chuan in khua kan lo luh chilh
ngei ang ti in an thian thi ta ruang chu senghawi tura hrilh in an duh chuan an
lu pawh an hawn thei ang tih a hrilh a, Kawnmawi la dam chhun te chu an
lawm kher mai, lawmthu sawi mawlh mawlh chung in an thian thi ta te ruang
chu seng hawi in kar a hlat tham deuh avang chuan an lu vun hik in an khaw
lam chu pan in an kal ta a..
Kapthianga pawh la mu zawi rengin thi ang chiah a ni ta, a mar chu la awm ve
det det mahse beisei a sang tawh lo kher mai, Thangliana pawh in a hliam te
chu lo tuam ve tawh in a thianpa Kapthianga bulah chuan a thu ran mai, val
200 
 
upa Chhuma chuan an thian hliam te chu enkawl hma an ngai tih hria in rang
tak a khua luh a ngaihthu sawi in hliam khawlam panpui hmasa tur chu in
siam in khawlam chu an pan pui zui ta a..
Kapthianga khan silai mu a tawng chhan pawh an piah atanga Kawnmawi
tlangval pakhat in Thangliana silai kah a tum lai kha lo hmu in, a hla deuh
bawk nen amah leh a mah kha a lo in barh lut ta zawk a ni, chesawn reng an
nih vangin Kawnmawi tlangval pawh khan a tumna ah tak kap fu lo in a dul ah
a kap ta kha a ni. Kapthianga hian a thianpa nunna a chha tumna avang hian
amah zawk hian a tawrh phah a ngem?
BUNG 46
Chesawn reng an nih vangin Kawnmawi tlangval pawh khan a tumna ah tak
kap fu lo in a dul ah a kap ta kha a ni. Kapthianga hian a thianpa nunna a chha
tumna avang hian amah zawk hian a tawrh phah a ngem?.
Hliamtuar mi sawm vel chu hmanhmawh tak a khaw chhung lam pan pui
nghal in, chin hrilh tur tlangval pahnih an hma ah an lo han tlantir tawh bawk
a ni..
Khaw chhung an thlen a khaw mipui ten chin an hriat chuan an lawn kher mai
chutih rual in tute nunna chan ang, an chhungte an thiante an ni a ngem
hnehna chang ve mahse hlim tak tak a la har a niang lal in kawtah chuan an
tlangval raldo a kal te lo thlen hun chu an lo nghak in an lo thlir thap mai a ni..
Kawtchhuah lamah chuan hliam tuar zawn ho pawh an lo lang ta tham tham
mai, khaw chhung lama a khaw chhung veng tura dah ho pawh chin an hriat
rual khan an thiante pui tur chuan an liam zo nghal vek a, tunah chuan
khawchhungah chuan mipa raldo thei pawh an awm tawh lo a tih hial theih a
ni..
Hliam zawn ho in lal tual an lo thlen chuan hliam ho chu lal in lamah luh pui
nghal in bawlpu pawh a buai kher mai a vir kual zak zak mai, Kapthianga tih
loh hi chu an zia kher mai, an dar leh awmbawr vel hliam a ni mai, an chet
zawnga thi a lo chhuah thin avangin an zawn a ni chauh zawk a ni, bawlpu in
Kapthianga a hmuh chuan a chek tlak tlak mai engtin nge tun thleng thleng a a
la dam theih ni a ti hial reng a ni, Kapthianga silai an kah na hi a nak ah lo
tlangin Bawlpu chuan a kawchhung a khawih chhe lo hlauh mai hei ai hi chuan
lut hlek se chuan kan in chhan hman hauh lo ang a ti sap sap a, Kapthianga
hliam te chu silfai sak in an tum that sak a tichuan an in lamah an kal pui ta a,
Thangliana hliam lal fanu in a hmuh chuan a hlauhthawn hmel kher mai lal
fanu pawh a lo phi ve chung mai chuthil lalnu in a hmuh chuan a nuih a lo za
kher mai, a fanu che buai leh thin chu en kar in a khi leh suk suk thin a ni..
An buai nek nek chhungin ruang zawn ho pawh in lal in tual an lo thleng ve ta,
ruang zawn ho in lal tual an lo thleng chuan tap ri a lo chhuak in Sialsir khua
chu tap ri in a khat a ni hawt mai tumah in hnem tur bik awm chuang hek lo,
patling meuh pawh in an khap per ve sak sak mai, lalnu chuan indo leh inrun
hi chu a va tha lo em aw, kan hmangaihte kan chan zel mai chu a nih hi a ti

201 
 
zawi sap a. A rei deuh hnu chuan lalpa chu lo ding in mipui ho chu ngawi tur
chuan an zap hauh hauh a, mipui thawm pawh a reh duk mai, lalpa Lalburha
chuan kan thiltawn hi a pawi ka ti kher mai theihnise pumpelh hram hram ka
duh a sin le mahse kan khaw chhan nan kan lo inveng ve a ngai miau si a le, ka
khaw tlangval ral kut a thi te hi ka sun in pawi ka ti tak zet a ni zanin ah kan lu
men anga ni sarih kan pasaltha mual liam ta te hi a sunna hun kan nei ang
chumi chhung chuan tumah ramchhuah loh tur a ni ang a ti zui dap dap a thu
a sawi zawh chuan an thian thi ta te ruang chu zah tak in an in lam theuh an
panpui ta a ni..
Zan sarih a liam leh meuh chuan Kapthianga pawh lo harh ve tawh in mut pah
chuan a ti ti ve peih tawh hial a ni. kawnmawi ho nen an inbeih zawh atang
khan Sialsir khua chu sapui in a lo hel ta tlat mai, pakhat mai ni lo in pahnih
lai mai an ni tlat, Sialsir valrual ho chu hah hle mahse chawl hman an ni lo, an
ralmuang ve chho dawn chiah a sapui a lo hnai leh chu lal leh upa te mang a ti
ang kher mai, lo vah a lo hun chho tan bawk nen chi sapui chu hnawh kian vat
tha an ti kher mai, an pasaltha leh tlangval ten han chhuizui thin mahse a hnu
an hlauh leh tlat thin bawk nen Sialsir val rual ho pawh an hah tawh kher mai,
a zawn in Zan thum lai an um zui ta, he sapui hi a ti kher mai, sa a lak te hi ei
loh in a tlansan fo mai chutih rual in kian san a tum bau si lo, Thangliana chu
a nu in la chhuah phal hek lo awm hmunah chuan a in hrosa a in hrosa
ringawt mai a ni. Chu sakei nghal zet chu zan nga lai an bei ta a zan nga na ah
pawh an la hlawhtling chuang lo kar te han kam ve bawk mahse a per thelh zel
mai bawk si, a zan rukna ah meuh chuan Thangliana chu a insum zo ta ngang
lo, a ruk in an lal leh upa te chuan a hming an lam an lam tawh mai a ni. Zan
danga a chet hun bawr velah bawk chumi zan pawh chuan lo che leh in thawm
an hriat rual chuan Sialsir valrual ho chu an che chhuak nghal huk mai,
Thangliana pawh a nu in dan tum viau mahse a dang zo ngang lo fimkhur tur
chuan a au lawm lawm mai, sapui chetna a thlen chuan midang tumah an lo la
thleng lo a, Thangliana chu a chempui hum in sapui liamna lamah chuan a kal
ve nghal a, Thagliana rindan chuan he sapui hi a fing hle in a hria, thawm lo ri
huk a hriat rual khan a in thiar fihlim thin ni in a ring a chuvang chuan tumah
pawh nghak duh lo in a mah in a kal ta chat kha a ni reng a ni ti fuh tak ang
maw?.
Thangliana mit var zet chuan meichher tel lo pawh in chhun an chuan
chianglo mahse a kawng bo lo tawk chuan a hmu thei tlat ngaw hnuaia a awm
rei hnu phei chuan a fiah tial tial leh nghal bawk nen thisen far pawh a hmu
thei ta ruai ruai a, khaw chhunglam atang pawh in thawm a awm ngei tih hre
thei in an lo hnaih hma ngei a chu sakei nghal zet chu tawn hman a tum a ni
tunah chuan chempui ni lo in a silai chu a lek kawh vah tawh mai kah thut
pawh ngai se a huphurh tawh lo kher mai. Fimkhur zet chuan chu sapui chim
awm zet hnu chu a chhui zel a, a hma kawr atang chuan saruh seh ri a hre ta
mai reng a chu ngei chu a nih a ring nghet chiang kher mai, zan in hian dam in
kha lai hmun kha i chhuahsan hauh lo ang a ti sap sap a, fimkhur zet a a kal lai
chuan thawm a chhuah palh ta tlat mai chu sapui vanneihna chu a la ni dawn
nge ni Sapui in sa a ei ri pawh chu tawp nghal chat in Thangliana pawh che zui
eih lo in a ding ta vang vang mai, chu sakei nghal zet chuan thawm a ngaithla
202 
 
ve niawm tak chuan a reh vung vung a, mahse Thangliana'n thawm a chhuah
zui tak lo ah chuan a ngaih a tha deuh ta nge ni a sa lak chu a ei leh ta, chuthil
Thangliana'n a hriat rual chuan hmalam a pan zui ve leh ta a. Thangliana leh
sakei inkar pawh a hla tawh lo kher mai patling hlam sawmhnih zet zawt bak a
nih tawh lo ang, sakei han che leh zauh thin pawh a hmu thei ta, silai chu a
ngul bihtlang thei dawn hek lo kah pawp a englaiah pawh fuh se a chempui a
chhut zui biai biai chu a tum a ni..
Tunah chuan hlam sawm vel bak a ni tawh awm lo e, a thawm a dim thiam
bawk a sakei pawh chuan a thawm a la hre hauh lo chutah a silai chu siamrem
in a tin ta vang vang mai, a in peih chuan a bula hnahthel chu ti ri rak in sakei
in chu thawm a hria a, a lo hawi chhuak chiah tih chuan Thangliana silai chu
puak dur in sakei pawh a huk tuarh mai a piah deuh ah chuan leng dawrh in
Thangliana chuan a bula chempui a dah chu chhar in a dawk chhuak zawk mai
sakei insiam rem leh hma chuan a chempui hlai zet chuan a lu ah an sat ta siah
siah mai zawng sakei pawh a talbuai chiang kher mai, a huk tuarh tuarh a, a
rei hnu phei chuan huk zawi tial tial in a lu pawh hmuh tlak ruai a awm tawh
lo, chutah meuh chuan sakei nghal leh fing zet pawn a tuar ta lo a zawi tial tial
a, a thi fel der mai..
Sakei hnu chhui a lo kal mek ten silai thawm an hriat rual chuan silai rikna
lam chu hmanhmawh zet in an lo pan hlawk hlawk a, sakei rum thawm an
hriat phei an hlauthawng khawp mai tu tak ni ang maw ti in kal pah chuan an
in zawt sup sup mai, hmanhmawh zet a kal ta na na na chu rei vak lo ah
Thangliana'n sakei a lo ding chilh ran chu hmu in an thil hmuh chu mak an ti
kher mai, Thangliana'n a thian te a lo hmuh chuan nui ver ver hian a thi fel
tawh e, engmah hlauhawm a awm tawh lo, a tih chuan lo hnaih nghal thuai in
sakei a hmai pawh hmuh tlak mang lo ang hmuh meuh chuan tlangval leh
pasaltha ho chu Thangliana en chung chuan an chek deuh tlak tlak a. An val
upa Chhuma chuan kan pasaltha an chet meuh chuan kan sapui sanghal meuh
pawh a tawnah chuan thliah hnu chhawl ang a uai hnawp mai nui var var pah
a a tih chuan Thangliana chuan ka vanneihna in min ka chhan hram hram a ni
ti in in phah hniam leh in ngaitlawm tak hian an ti ve vat a mahse chu tak chu
tlangval ho in a ngaihsan zual na a ni bawk nen, hlang an han siam vel tlangval
puih a tum chu tlangval ho chuan nang chu lo chawl rawh hei chu kan ti ve
thei e ti in a chet tumna a piangah chuan lo tlak khalh in a che ve hman ta reng
reng lo, Thangliana chuan khai tlangval thisen lum lai ka la nih hi a zah pawh
a zahthlak a lawm ti in tlangval ho nen chuan an in nek leh rap rap thin,
thihna em a thleng lo bawk a hlang siam pah chuan an nui leh dar dar thin a
an hlim phian mai, hlang an siam zawh chuan sakei leh vawk ruang chu zawn
in khaw chhung lam pan chuan a ri ta hulh hulh mai, khaw chhung lam atanga
an tlangval te thawm hria pawh chuan an hlawhtling ngei tih hria in khaw
chhunga awm ho pawh an lo phur ve kher mai, tlangval rual ho in khaw
chhung an luh dawn chuan Thangliana chu Sakei ruang chunga thut tir in a
zawn a an sep ta luih luih mai, tu mai pawh chu an hlim kher mai, vawk ruang
chu a neitu te kutah hlan in Sakei ruang chu lal in lam ah an kal pui ta zel a ni..

203 
 
Lal in tual an thlen meuh chuan mipui ho pawh an tam tawh kher mai lal leh
upa te pawh chuan hun engemaw chen an khua lo ti ralti tawh tu an pasaltha
in a that ta mai chu lawm in leika tlangsang lamah chuan an lo awm thap a, lal
in tualah chuan sakei lian zet rang ruk mai chu an mut ta hut mai, meichher a
tam bawk a chu sakei pawh chu a lang chiang kher mai, lalpa chuan mipui
phun ri mur mur chu zap dai in chutia an khua ti ralti tu a thi ta mai chu
lawmawm a tih thu te sawi in val upa Chhuma chu sapui an thah dan te sawi
tur a sawm in mahse val upa Chhuma chuan an thlen chuan a lo thih hman
dan te sawi in Pasaltha Thangliana chuan engkim a sawi theih a rin thu a sawi
chuan lalpa chuan Thangliana chu a bula kal tur a sawm in a sapui beihdan vel
sawi tur chuan an ti zui zat a Pasaltha Thangliana chuan a sapui beihdan
tlangpui a sawi chuan mipui ho chuan kut an beng dur dur mai, lalpa pawh
chuan a ruk a, a makpa atan pawh a, a iai loh chu nopui hlan in lawmthu a
sawi nawn leh ta a ni..
Lo vah a lo hun chho bawk nen atuk pawh awm ni kham lo in an lo vahna
lamah a pa chhuak in an liam zui ta sang sang a, chawhma lam ah buk sa in
chawhnu lam chu lo vah chawhmeh vai a chhuah darh an tum a ni. An lo
vahna tur Kikawn mual pawh thlengin zau khat a mi tur te chuan buk pawh a
hran a sa lo in a huho chuan an sa mai a ni. Thangliana te pawh a daido lamah
a thianpa Kapthianga te ho nen nei ho leh in Rothangpuii pawh in Thangliana
te bulah nei ve duh tlat in a pa pawh in a thawktu in nia induhna hmun kha a
tha e ti in a tha lai pawh thlang ve duh lo in a nawlpui rual in a thlang ve ta a
ni. Rothangpuii hian u mipa tlangval pahnih lai nei in lal chi al liak pha chin
an nihna hriat hauh loh hian tlangval dang ang bawk in a khawsa ve nawk
nawk mai thin a ni, thian pawh an ngah reng a ni, chumai ni lo in Thangliana
te thiandun bulah hian chet leh khawsak nuam an ti ve hrim hrim a ni..
Buk an sak zawh chuan tlangval thenkhat chu lo vah chawhmeh tur zawngin
an chhuak darh ta sang sang a chung ho zingah chuan Thangliana pawh tumah
thurualpui lo in a tel ve a ni. A chhuak lo ho pawh in zanlama muh tur
tuahthing vel an lo fawm khawm dawn a ni..
Thangliana te thlang lamah hian tumah awm tawh lo in chu lam pan chuan
Thangliana pawh a chhuak ve ta a ni. Thangliana chuan sahnu en pah in a
thlang ruam lam pan chuan a kal zel a, sahnu thar han chhuizui tlak mai hmu
hek lo,hma lam pan chuan a kal mawp mawp mai a ni, a thlang kawr te pawh a
hla vak tawh lo e, kal pah chuan henglai ram chu a va rem tha ve aw lo atan
pawh a iai awm hauh lo mai a ti deuh sap sap a, chutia eng eng emaw
ngaihtuah a, a kal lai chuan a thlang kawrte atang chuan sanghal in nawr te leh
that that ri lo chhuak a hriat chuan ding deuh dat in sanghal thawm lo
chhuahna chu an ngaithla chiang a, thawm lo chhuahna a hriat chian hnu
chuan fimkhur zet in sanghal thawm lo chhuahna lam chu a pan ta zal zal mai.
Sanghal pawh a hmu thei ta tui in chuh a, lo in nawr te hi lo ni in Thangliana
chuan an thlir vang vang a, tui in lai chu lian ber a hria in an tin ta vang vang
mai chutah a silai chu hmet puak dur in a kap fuh bawk a niang hniak phawi
miah lo in a tui in na hmunah chuan let tawp in a tal nghal char char mai a
dang ho erawh silai ri an hriat rual chuan a rem lai lai ah an tlan darh ta sung

204 
 
sung mai reilo te ah an bi bo zo ta, Thangliana'n a sanghal kahna hmun a thlen
chuan a sanghal kah chu a lo thi chiang tawh hle mai, a lo lian phian mai,
sanghal chu put rem tur a siam in a pu nawlh mai ni pawh a la sang tha phian
mai, chutia a kal lai chuan a hma raw hung ler lam chu a che leh luai luai thin,
chutia a thlir reng lai chuan rulngan lian zet a hmu ta, a rilru ah thil lo lang
zawk in a sanghal put lai chu nghat lawk in a silai chu an tin leh ta vang vang
mai, a silai puah rual chuan chu rulngan lian zet pawh chu a lo uai thla hnawp
mai, rulngan bul a thlen chuan a lu ah tak kap in a lu chu hmuh tlak reng a lo
awm tawh lo, a bul vel a ramhrui fei tha deuh tur chu chhat in rulngan chu an
hling a lehlam a iptepuiah thlungin sanghal chu a pu leh bawk a, a hlawhtling
kher mai, buk a thlen a, Thangliana a thianten an lo hmuh chuan an lo hlim
dar dar kher mai, rulngan lian leh sei tha zet an hmuh chuan a thiante chuan
pasaltha meuh zawng naupang te mah ni la tunah chuan pasaltha tak tak ni in
ram lamah thang i chhuah ta der mai ti in an lo fak zui liam liam a, a thiante
pawh lo thleng ve tawh in sakhi hawn pawh an lo awm ve tho bawk e chutih
rual in thangtung hruizik eng i lo, lo hawn tawk vel awm nen sa pawh lo vah
chhung na na na chu pasaltha te zarah kan nghei dawn lo e ti in phur leh tha
tho tak chuan sa chu an pui zui nghal malh malh mai a ni.
BUNG 47 NA
Pasaltha te zarah kan nghei dawn lo e ti in phur leh tha tho tak chuan sa chu
an pui zui nghal malh malh mai a ni..
Lal fanu Darlalpuii leh Thangliana pawh an in hmu khat ta khawp mai,
Thangliana te lah lo vah hna tu lai a ni bawk nen ram lamah an tap chawt mai
si, Darlalpuii lungleng lah hian tlaini tla tur in tlang leh mual vel a chhun sen
phut te hi Thangliana ngaihtuah hian a lo thlir leh vung vung thin, a nu
pawhin hrethiam tak in chemte ei rel a hun e ti in tha tak hian in chhung a lut
tur hian a lo ko ve leh mai thin a ni. Thangliana te pawh an vat zau tawh kher
mai, an ni tak phei hi chuan vat zo tawh in a han tang tak tak mai thin hi chu
mau lian leh chang tak tak arsi ek kai that tawh te hi a chhawk zawk zawk mai
thin a ni, a chang phei chuan a putea hian a lo en leh vung vung thin. Zo tawh
mahse an zau lamah zo lo an la awm nen khaw lamah la haw bik lo in a zo
tawh ho nen chuan a la zo lo ho chu an pui thin a ni. Pasaltha Thangzuala
erawh a nupui in an fa pahnihna tur a nei tep bawk nen an zau te pawh in
hrethiam tak in an haw tir ta a ni. Thangzuala te hian an fa tirah mipa nei in
tunah chuan a tlei in in chhungah hian a awm hman meuh tawh lo a ni, chhun
tur a nei tha bawk a, a thiante zingah chuan hruaitu ber ni in thian kawm duh
bik nei hek lo hmeithai fa nen lam hian a kawm thei si a thian a ngah in a mah
a huaisen in rem a hre bawk nen Sialsir naupang dang ho pawh hian Pasaltha
Thangzuala fapa Thangkima bula awm hi an duh vek zel emaw tih mai tur hian
an zui leh duah duah thin a ni..
Lo vah chhung hian Pasaltha Thangliana hi an zau a lo vat a riak sa barh ru ber
ni in sa a pel tawh hi chuan kut ruak hian a haw lo tih mai tur a ni a, an zau a
riak ve ho pawh hian nuam an ti in an fak awl lo hi a ni ngawt mai, Thangliana
lah inthlahrung mi tawngtam lo tih takah fakna awka a dawn te hian nuam lo
ti in a lo zak thin a ni.
205 
 
.
Zan engemaw chen an riah hnu chuan an lo vah thih leh dam kara an lengna
pawh an chhuahsan in an zo fel ta, lo an vah zawh meuh chuan thaw huai in,
zo nun zemawi tlawmngaihna chhawm nungin pachhia leh thawkmawh in
ensan lo a, an in pui tlang dial dial thin hi Sialsir khaw in lungrualna pakhat
leh ti chak a nghet tak a din tirtu chu a ni..
Lo vah zawh hun thawveng a ni bawk a nula run lam pawh a lun leh het het
tawh khawp mai, Thangliana te thiandun pawh zantin Rothangpuii te in ah an
chuang kai a ni hawt mai, zankhat Thangliana leh Darlalpuii in kawm chu an
muk dun hle mai, Darlalpuii chu a hlim a ni tih hriat zet hian a lo nui leh var
var thin, a thiante pahnih tap lama in kawm te pawh in Thangliana te pahnih
chu an en leh zauh thin, nula te hian an ngaihzawng neih hi ti lang ngai lo
mahse Sialsir val rual leh mipui te hi chuan Thangliana leh Darlalpuii in kar hi
an hre vek tawh a ni, chutak chu Darlalpuii pawh hian Thangliana kar nan
hmang in Thangliana keini hmeithai fa kan ni a, nang lal fanu i nu leh pa pawh
hian an lo phal lo thei a sin tin in Darlalpuii chu a lo chhang ve zel mai si
mahse Darlalpuii chuan ka nu hi chuan engkim a hre vek tawh ka pa pawh
hian a hrethiam ve deuh in ka hria ka lakah pawh hian hmuh hreawm in a
awm ngai lo kapa pawh hian a remtih ka ring ti a, a ha rual var tha zet langa an
nuih leh ver ver takah chuan ka pu a la dam a ka lo be chhin dawn nia a ti ta
nge nge a chu thu Darlalpuii'n a hriat chuan ka lawm e an ti sap a..
Zawlbuk lamah pawh pavalai leh val upa ho ti mam mam in hei kan sapui
pakhat zawk hi a reh ta hmak mai a, engtizia nge maw ni, lo lan leh hun chu a
la neih ka ring val upa pakhat in a lo tih chuan pa upa lam ve tawh tak hian
keipawh ka ngaihdan chiah kan beng kan chhit ran chu a ngaih ka ring lo ti in
a lo chhang thuai a, midang ho pawh chuan lo sawi ve sap sap in pakhat pa
chuan han reh hlen se a tha ngawt ang chutih rual in kan pasaltha te tuai
hriamna hmanraw tha tak pakhat chu a ni ve hrim hrim a lo ti leh a, chutia an
ti ti mam mam lai chuan tlangval nula rim ho pawh zawlbuk lo kai ve leh tan
tawh in, a hnu rei vak lo ah chuan lenghawn ar pawh a lo khuang zui ve ta mai
reng a, lenghawn ar a lo khuang tak thliai thliai ah chuan zawlbuk a leng pa ho
pawh in thiar fihlim tan in tlangval ho chu an mangtha sap sap a tichuan an in
lam chu an pan zui ve ta a ni..
A tuk khua a lo var chuan hma takah Thangliana pawh tho in an in lam chu a
pan zui nal nal a, kal pah chuan zan lam a Darlalpuii nen an in kawmna vel
kha ngaihtuah in a pu chu engtin nge a sawi pui ang, a ruk tak chuan a lai tut
mai mahse mipa a ni a, a hma a awm chu a su kaw ve thei turah a in ngai a ni..
An in a thlen chuan a nu leh a putea nupui pawh lo tho tawh in a pu pawh chu
a vaibel pak khu talh talh in tap mei chu a lo hnung puak ar ar a, a pu in
Thangliana a hmuh chuan taite i lo va haw hma ve ti in a lo be lum lam thuai a,
Thangliana chuan nia ka harh hma hlauh a in lamah sekrek khawih tur a awm
tak in ti in ka lo chuangkai hma mai mai a nih hi a lo ti ve var a, mahse a pu in
Thangliana hmel a hmuh chuan thil vei a nei tih hria in taite enge min
hrilhduh i neih a han sawi la a tih chun pawn lama a nu te buh deng chu thlek

206 
 
zauh in a pu bulah chuan thu in zawi sap hian a pu bulah chuan a sawi ta vek
a, a pu chuan a tupa chu en vang vang in tunah chuan i lo puitling ve ta a ni
maw, zan lamah i nu te ho ka lo sawipui ve dawn nia a tih takah chuan
Thangliana chuan vawiin lam lawmpa hian enge thawh zai a rel aw, an in
lamah ka va chuangkai lawk teh ang ti in a pu meilum ai chu a chhuahsan ta a..
Tlai lam a lo nih chuan Sialsir lalpa chuan an khua atanga khaw thlanglam
karah zan thum ngawt riah ngai, Bukpui lam atang chuan mikhual nei in an
harsatna tawh thu Bukpui lalpa in Sialsir lalpa hnena tanpuina ngen tura a tirh
dan te sawi in Sialsir pasaltha Thangliana an beisei thu te hrilh in Lalpa
Lalburha chuan engpawhnise lal mah ni i la ka thu in thil zawng zawng hi tih
vek a rem si lo a, zan lamah pasaltha Thangliana leh ka upa te nen kan la sawi
ho leh dawn ni, kan khua ah hian engpawhnise zan khat chu in riah ve phawt a
ngai a nih hmel hle mai a tih chuan Bukpui lam palai te pawh chuan lalpa i
tanpuina mamawh a lo kal kan ni a tha i tih dan dan kha tha kan ti e an lo tih
takah chuan zu te khawn ho in chiang leh zual chuan an harsatna tawh chu lal
leh upa te kiangah chuan an sawi nawn leh zar zar a. Lalpa chuan a lo ni maw
nia kan pasaltha Thangliana keini awh hian kan chhuang in kan thlamuan pui
khawp a nia, kei in kal rawh kal suh ka ti thei lo a, a ma thu tlukna ni teh se a
tih chuan Bukpui lam ho pawh in awm an ti in lalburha'n a pasaltha te a
zahthiam zia an hmuh chuan an ngaisang kher mai, a khua a awm pawh a
nawm viau an ring a ni..
Thangliana te dai hrut pawh in sakhi chal zet hi lo hawn in Kapthianga kah ni
in Kapthianga te in lamah chan in an in sem fel ta a, Thangliana'n in a thleng
chuan a putea chuan lal in mikhual an neih thu leh zan lama lal in lam
chuangkai tur a lal in a duhthu te a sawi chuan Thangliana chuan engthu tak
ni ang maw, khawi lam khual nge ni reng reng a a tih chuan a putea chuan ka
hre hauh lo mai nichin deuh khan tlangaupa a lo kal a lal in zanlama hmuh a
duh thu che a lo sawi a, Bukpui lam a ni awm e a tih chuan Bukpui maw
khawilamah nge Bukpui chu a awm ka va hre mai lo ve a tih leh chuan
Thangzuala bawk chuan khawthlang lam a ni awm e ti chuan tha te chuan a
chhang ve leh mai a, a nu ten sakhi sa an hmuh chuan an lawm kher mai,
pasaltha Thangzuala fapa phei chuan nuam a ti in a rilru te te in eng tikah
emaw chuan sa hi ka la kap ve khawp ang ti in a u chu an en vang vang a,
Thangliana pawh in Pasaltha Thangzuala fapa chu lo hmu ve in a lo nuih ve
var var a, Thangliana chuan kanu zanriah ei hma tuikhur lamah ka zu kal lawk
a nge tih leh tui hmun lama tui um ruak chu la in tui khur lam pan chuan a
liam zui nghal vawk vawk a ni..
Zanriah ei kham chuan a pu chuan taite lal leh upa te pawh in an lo nghak
tawh ang che tuk in a mi kha chu kan lo sawi ho dawn nia ti in a nui var var a
chutah Sairengpuii eng thu tak ni ang maw nupui te hi i nei ve duh tawh em ni,
i lan hun lo ngaichang reng pawh an awm kan ring kan lal te chauh lo pawh in
ti in an fiam zui bawrh bawrh a, Thangliana chhang lem lo chuan lal in chu a
pan zui ta a..
Thangliana'n lal in a thlen chuan lo kim thap tawh in lalpa Lalburha chuan
kha kan pasaltha chu i lo thleng ta maw a rem dan dan khan lo thu ve tawp
207 
 
mai teh ti in thutna tur te chu a lo kawh hmuh zung zung a, Thangliana chu
hawi kual in lal fanu Darlalpuii pawh hmu thuai in thut pah chuan an nuih var
var a, lal fanu pawh in lai hmel zet hian a biangsum lang kek hian a lo nuih let
ve var var a, chutah Thangliana chuan lalpa eng thu nge ni ta kei ve teh lul te
lal in lama chuangkai tur a min koh tak mai a tih chuan Lalburha chuan
amikhual te chu en kual in hei Bukpui lam atangin mikhual kan nei tlat mai,
an thu leh hla chu anmahni ngei hian han sawi se a chiang zawk in ka ring a
tih takah chuan Bukpui val upa chuan a hrawk te chu han thian in pasaltha
Thangliana maw? I huaisen na hian kan vangkhua pawh a lo thleng a, i mi
tanpuina kan lo ngen tawp mai a ni a tih chuan Thangliana chuan pasaltha ti a
han chhiar tlak pawh ka la ni lo, eng harsatna in tawh ni ka tih theih zawng te
a awm ve a nih chuan theihtawp kan chhuah ve ang chu le a tih chuan Bukpui
val upa meng fiah kak chuan ti hian an khaw buaidan chanchin chu a sawi ta a,
" Kan khua chu i hriat tak ang khan Bukpui a ni a he lai atang hi chuan
khawthlang lam a awm a ni, karah zan thum vel lai riah a ngai hial awm e, in
hi za sawmhnih vel lai chu kan ni awm e, tuna kan buaina ber lo lan hma hi
chuan khaw in lungrual leh nuam tak a ni ve thin rei vak lo atang khan kan
khua chu sapui in a lo vel ta tlat mai, kan ran te chu lo la zeuh zeuh in tunah
phei chuan mihring pawh kan in chan ve ta nual mai, kan beihna lamah kan
pasaltha pa thum lai chu kan chan ta, lo pawh duh angin kan vat tha hlei thei
lo kan tam mai pawh hlauhawm tak a ni, tumah ram chhuak ngam awm tawh
hek lo, kan khawpa zin hawngin kan manganna a hmuh chuan kan lal hnenah
kal in i chanchin hi a sawi ta a ni, kan lal chuan i tanpuina ngen tur in min lo
tir tawp mai a ni, kan lalpa chuan a tha hah manah chuan engpawh kan neih
zawng a nih chuan lawmman atan a duh duh hi a la thei ang ti in a sawi nghe
nghe a ni" ti in an harsatna tawh dan te chu a sawi fai ta vek a. Lalpa Lalburha
chuan Thangliana kei in kal rawh kal suh ka ti thei lo che a, kha an harsatna
tawh dan an sawi vek tawh a, thu tlukna chu i kutah a awm e a tih chuan
Thangliana chuan Bukpui ho hmel an en thin an mangan tak zet tih a hre thei,
lalpa tih theih ka neih leh neih loh chu ka hre lo mahse ka mizo pui ngei in
harsatna an tawk a, kar kawngah enge harsatna an tawh dawn pawh hre lo in
kan vangkhua an lo pan vang vang a ni a, kal ngei ka duh a ni ti in lalpa chu a
chhang a, lalpa lalburha pawh nui seki vun in ka pasaltha nge nge i
tlawmngaihna leh huaisenna hi zawng kan chhuang in kan thlamuanpui thin
ngawt mai a tih chuan Thangliana chuan lalpa i ti lawmawm hle mai mahse i
khaw tlangval ho zingah hian kei aia tlawmngai leh huaisen tak tak an tam a ni
ti in a lo chhang ve thuai a, Bukpui val upa chuan kan manganna leh harsatna i
hrethiam a kan lawm hle mai, rem in tih chuan naktuk lam hian chhuah nghal
mai kan duh rum rum mai a tih chuan Lalburha chuan a kal tur tur thu a ni
mai a tih chuan Thangliana chuan a pawi hleinem naktuk lama chhuak thei tur
in ka zuk insiam ve a nge a tih chuan tho in kal pah chuan lal fanu chu an
mitmei zauh a lal fanu pawh in hrethiam tak in a lu a lo bu nghat a, Thangliana
chhuah hnu chuan Darlalpuii pawh in ka nu thiani te in ah ka va kal lawk teh
ang naktuk lam tuahthing lak a duh nge duh lo ka va zai chhin teh ang a tih
chuan lal nu chuan va kal tawh mahse va rei lo la aw ti in nuih var var pah hian
a chhang a, lal fanu pawh tha tho zet a kal in Rothangpuii te in lam chu a pan
ve ta a..

208 
 
Lal in atanga thui vak lo a kal hnu chuan aw thian kharh ri Darlalpuii'n an
hriat chuan aw chhuahna chu hawi vat in Thangliana a hmuh chuan nui var
var in a lo pan hnai ve vat a, Rothangpuii te in lam pawh pan zui ta lo chuan
hmun biru leh thim lam chu an pan zui ta zawk a, hmun rem leh biru zet an
hmuh chuan thu dun ran in Darlalpuii chuan kan awmdun ve thei dawn chauh
a min zin san leh dawn chu a ni siah ti in vui hmel zet hian an ti nang nang a,
Thangliana chuan ka rei lo ang keipawh i tel lo a awm hi nuam ka ti hauh lo,
ka lo kir leh hunah chuan ka bulah i awm thei tawh ang ti in Darlalpuii biang
taitek chu an piai sak zeuh a, Darlalpuii pawh nui ver ver in lo haw leh vat
rawh aw ti in duhawm zet hian Thangliana chu a melh ralh a, Thangliana te
pahnih chu rei mawi tawk an in kawm hnu Thangliana chuan Darlalpuii chu
thlah in an in lam chu a pan ve ta a..
In a thlen chuan a pu te ho chu lo la meng thap in a thianpa Kapthianga pawh
lo thu vun in Thangliana a hmuh chuan a lo nuih var var mai, Thangliana
chuan lawmpa i lo la awm a ni maw rinai tak in kan rei ta phian mai si a ti
nghal zung zung a, Kapthianga chuan rei lo e hei ka pu te ho nen hian kan lo in
kawm vel a ti in a lo chhang ve thuai a, a pu chuan taite englam pang nge ni
kan lalpa chuan a hmuh duh che ni a lo tih leh chuan Thangliana pawh chuan
lal nen an in biakna vel leh atuk mai a Bukpui lam pan an tum thu a sawi
chuan a ni maw, tukin lama i thil min hrilh pawh kha hei kan lo sawi ho a, i lo
haw lamah kan la sawi ho leh dawn nia nui var var pah hian a lo ti ve thuai a,
Kapthianga pawh chuan chu ka kal ve na chi awm tak a nih chu ka va insiam
ve nghal a nge tih leh chhuah chu a rual ta mai, Thangliana pawh chuan dang
hman hek lo lawm avang hian nui var in a nu chu an en zawk a, a nu chuan a
ngaihtuah hle tih a hmel atang chuan a hmu thiam ta, a nu bul chu pan thuai
in ka nu min ngaihtuah suh dam tak in i fapa hi ka lo kir leh dawn a lawm ti in
a nu chu a hnem malh malh, a nu Saithangpuii pawh chuan ka fapa nang
chauh ka nei tawh che a, i tel lo chuan ka dam zo lo ang ka dam chhan chu
nangmah chauh hi a ni a lo ti ve sap a, Thangliana pawh chuan ka nu min
hmangaih zia ka hria e i tan dam a la ngai thi mai thei ka ni lo ti in a nu in
siam lai chu a pui ve ta a ni..
A tuk khua a lo var a, tukthuan ei kham chuan Thangliana pawh chuan lal in
lam chu a pan zui ve ta a ni. Lal in a thlen chuan lal inah chuan an val upa
Chhuma a lo awn reng mai, val upa Chhuma chuan in rual in ka lo kal ve dawn
min dang thei lo ang a lo ti nghal vat a, Thangliana pawh in dan buai tum lo in
val upa uap na hnuaiah chuan a thlamuan thlak ngawt ang chu ti in lawmthu
chu a sawi ta zawk a ni. An kal dawn chuan lalpa chuan fimkhur tur a chah in
tluang tak a kal tur a duhsakna hlan in kal tawh u in tlai lutuk a nge a tih
chuan Thangliana te ho chu an kal zui ta a ni. Thangliana chuan hmui phun in
a mah lo en rengtu lal fanu hnenah chuan ka lo kir leh thuai ang a tih sap hnu
chuan Sialsir khua chu an chhuah san ta a ni.
BUNG 48 NA
Thangliana chuan hmui phun in a mah lo en rengtu lal fanu hnenah chuan ka
lo kir leh thuai ang a tih sap hnu chuan Sialsir khua chu an chhuah san ta a ni..

209 
 
Thangliana te pawh harsatna em em tawk lo in karah zan hnih lai an riak ta,
kal kawngah chuan sa tenau deuh la in sa pawh an la nghei lo an chet dan vel
Bukpui ho in an hmuh chuan lawm ru tak chung hian kan harsatna min sut
kiang sak thei ngei ang ti in an mahni ho an awm khawm lai chuan sawi ho
nak nak in val upa chhuma pawh in a naute chu a chhuang hle tih a tawngkam
leh a chet vel danah chuang a chiang khawp mai..
Bukpui lam palai te hian Thangliana te kha an khaw harsatna diktak pawh
hrilh duh lo in a chin chhuak in engmah an sawi lo a ni, sawi ta se an lo kal
duh a ngem lo kal duh lo ta se an pasaltha an chan tawh bawk nen an khua chu
a ram a ni mai bawk si a ruk tak chuan hreawm an ti in Thangliana te lakah
chuan an in thlahrung em em a ni..
An zan thumna pawh mu tur in an in peih ta tlai lamah Thangliana'n sakhi la a
lo kap leh hlauh mai, sakhi sa chu rep in a thau tha bawk a an ur far tluk tluk
mai a ni, tluang tak a an mut theih chuan a tuk chaw chhun fak hun bawr
velah chuan Bukpui pawh luh hman an in beisei tawh a ni. Bukpui lam val upa
chuan khua a hla lutuk lo bawk nen ral veng pakhat tal in dah a tha lo maw, he
sapui hian mihring leh ran vulh a sawi hauh si lo, a hma a lo tla a piang chu a
hmatiam miah miah mai zel si a tih chuan Thangliana chuan zan in chu
keiman kan veng a ngea lo ti thuai a, Bukpui lam chuan keiman lo ti ve bawk
mahse Thangliana'n buk lam pan zawk tur a a tih deuh tlat avangin buk lam
pan chuan an kal ta a ni..
Thangliana pawh meipui te chu chhawm tha in buk kawngka lam atang chuan
veng in a silai chu hman maitheih tur a in chhawp in a bul maiah chuan a tung
ve ran mai, zan te a lo rei tak ah chuan a thiante pawh an mutui tawh kher
mai, Thangliana erawh pawn lam en chuan a la meng kar a, tunah chuan
khuan hmasa pawh a khuang dawn hnai tawh awm e, Thangliana chuan an
sakhi rep na lam atang chuan thawm lo ri leh rak thin hi hria in che eih lo
chuan chu thawm lo chhuahna lam chu mit khap leh lo hian a en ran mai
chutia thawm lo ri leh rak thin a awm a awm takah chuan Thangliana pawh in
fiah lo ruai hian thil che leh zauh thin pawh a hmu thei ta mahse a thim em
avang chuan eng thil nge a hre thei mai lo chu thil chuan buk lam a lo en tlat
hian a hria a mahse a chiang thei bik tlat lo, chutia che map lo a an en tak ah
chuan chuthil pawh chu a ngampa ta deuh nge ni mei pui mit lam tawh in a en
chinah chuan a lo chhuak ta, chuthil a hmuh chuan mak a ti kher a lu Sakei ni
si a tak mihring ang ni bawk si mak a ti chu chet mai na chang pawh a hre lo,
mihring tih dawn in mihring a ni bawk si lo, Sakei tih dawn in sakei a ni bawk
si lo, mihring kal ang a kal lo in sakei kal ang mai in a kal bawk si, Thangliana
chuan kan pi leh pu te sawi Keimi i ni ngat mai an ti sap a chutih rual chuan a
bul a, a tun that silai chu ban da da in hman mai theih tur chuan a darah
chuan a chhuang ta vah mai, chu ramsa mak deuh pawh chuan hlauhawm a
hnai lo a niang ti ni awm tak chuan an sakhi sarep lai chu a ei ta bawrh bawrh
mai, chu ramsa mak deuh in sarep a ei bawrh bawrh lai chuan Thangliana
chuan a silai chu hmet puak thuai in chu ramsa mak deuh pawh chu sakei ang
chiah in a huk dum mai, a zuang te lah chu a chuang sang in a zuang thui hmel
kher mai, khatia Thangliana silai a puah rual chiah khan ramsa mak zet khua

210 
 
zuang dawrh in a piah thim zingah chuan a ri dup mai, Thangliana silai a rik
rual khan a thiante pawh lo tho chhuak zawk hlawm in engthil nge nita ti in
Thangliana chu an lo zawt nghal var a, Thangliana chuan eng sa nge a nih
pawh ka hre nek lo e, kan sarep saw a lo ei daw daw a ka kap a nih kha tih pah
in meichher chhit kai mai theih tur a an duan sa chu la lawk in meipui ah
chuan an dep nghal chawt chawt a chumi pah chuan a silai mu te thun tha in a
thiante nen chuan ramsa mak zet in thawm a chhuah tawpna lam chu an pan
zui ta a ni..
Thangliana'n thawm a hriat tawpna hmun an thlen chuan thisen lo baw nuai
in a kah erawh a lo awm hauh lo an ha chhui zui chu a kalna lam ni awm tak
ah hian thisen a lo far nual a, chu thil Kapthianga'n a hmuh chuan lawmpa i
kap fuh hle a nih ka ring thisen a baw hnem emai thui a kal theih ka ring lo i
chhui zui zel chhin teh ang u a tih chuan midang ho pawh chuan tha an ti tlang
kher mai ti chuan an sa hliam chu an chhui zui ta a, thui fe an chhui hnu pawh
chuan an thil um lai chu an an tawng mai thei ta tlat lo mahse pasaltha pahnih
tawlh tum miah lo an awm tlat, Kapthianga bawk chuan i duh chen chen kal
rawh a tul leh khawvar thak thlengin kan um zui ang che nga ni mai ti in
tawpsan a tum lo kher mai, an sa hliam zui a an kal zel lai chuan an hma
kawrte atang chuan rum thawm an hre ta tlat mai, an han ngaithla chiang chu
sakei rum thawm a ni tlat mai, Thangliana chuan midang ho chu chulai hmuna
lo awm tur chuan ti in a thian Kapthianga nen chuan an veh hnai ta a, an kal
thui bawk a niang kawl pawh a eng ve ruai tawh, mahse ngaw hnuai a nih
avang chuan zanthim ai chuan a eng mai awm mange tih chauh tur hi a ni..
Thangliana te thiandun pawh kal hnai zel in tunah chuan an hmu thei ta, Sakei
lian zet sai ral an tih ngei mai chu lo bawk run in a chauh hmel tawh kher mai,
a na tuar chu a rum leh dat dat thin Kapthianga chuan Thangliana chu be ru
sar sar in kan kap pawp mai dawn lawm ni a ti sar sar a Thangliana pawh in ni
mai dawn lawm ni ti in an silai chu kah mai theih tur in an siam rem leh ta,
chutah an silai chu puak dur in Sakei hliam tuar che tha peih tawh lo chu let
tawp in a ke chu a leng dat dat mai, an silai hlo te thun tha leh in a thih ngei
ring chuan an hnaih ta hriau hriau mai, Sakei bul an thlen chuan thih pawh a
lo thi chiang tawh kher mai, an thiante chu ko in a thih tawh thu an sawi
chuan lo hnai vat in neichher pawh chhit a ngai tawh lo bawk a, Sairal an han
hmu zet chu lian an ti ngei mai, mi pakhat tan phei chuan han kawihlet zawh
mai chi a ni lo, Thangliana chuan mak a ti kher mai, a kut thlak ngei kha chu a
nih a ring si, Bukpui ah tak chuan eng tawk ang i maw ti in a ngaihtuah zui
vang vang a, a sa ei tlak a ni lo bawk nen chu sakei lian zet chu kalsan in buk
lam chu an pan leh ta a ni, khua a lo var tawh bawk nen Thangliana chuan kal
pah in chu sahnu chu a bih zel a mahse hnu dang a lang lo sakei hnu ngei a ni
miau si, mahse buk an thleng a lo chhuahna an en chiang chu mihring hnu
ngei a ni tlat chutah meuh chuan rindan a nei ta Bukpui lam a an beih tur
pawh fimkhur a ngai dawn in a awlsam dawn lo tih a chiang kher mai, a thil
hmuh erawh a thian te hrilh lem lo in remchangah a thianpa erawh hrilh a tum
a ni..

211 
 
Buk an thlen chuan ei rel nghal zung zung in, chaw chhum mai a ni nen
chawhma kal erh awrh bak a ni tawh lo bawk a, an hmanhmawh vak lem lo
muangchang chuan che in an Sakei thah chu Bukpui khua ti ralti tu a nih an
rin thu an sawi pah chuan Thangliana chungah chuan lawmthu te sawi in
Thangliana ho te nen chuan an hlawhtlin ngei an ring a ni..
Chawhma tha zet an kal hnu chuan Bukpui kawt chhuah lungdawh ah chuan
thu thlan dai in an vaibel te chu an pak khu laih laih a, val upa Chhuma chuan
Bukpui ho hnenah chuan in khua chu a nawm hmel kher mai in engzat nge ni
ve reng reng chu le a tih chuan Bukpui lam val upa chuan in Za sawmnga chu
kan in chhal ve chu a niah a mei khu chhuak tak hi chuan han in chhiar chiang
deuh i la chuan kan la tling lo deuh maithei a ni ti a, a chhan chuan val upa
Chhuma bawk chuan ka hrethiam e, hei chu khawtin tih dan a ni ve a lawm ti
in a nui zui hak hak a. Kawtchhuah lungdawh ah chuan rei mawi tawk an thut
hnu chuan khaw chhung lam pan chuan kal an siam leh ta a, dai velah pawh
veivak an awm loh danah Bukpui chu a ralti hle a niang maw Kapthianga
chuan an ti sap a, a bula kal tlangval pakhat chuan tla fal deuh awm hi chuan
thih a ni mai, mahni a dai han kal ngam pawh kan awm lo, tui chawi leh in
thiar thleng hian a huho in kan kal mai zel a lo ti ve sap a, Kapthianga chuan
pakhat tal in kap tawh em a tih chuan chu tlangval bawk chuan thal chu han
thlah ve mah i la, a sahuat ah kan fu lo nge ni man kan la nei lo tlat chutih rual
in kan pasaltha te erawh kan chan nual tawh zawi sap hian a lo ti ve leh a,
tunah chuan khaw chhung pawh an lut ta, in tin atang chuan an val upa leh
pasaltha te bak ah khualval an hmuh chuan an lo en duh kher mai kawngka ah
chuan an lo ther fur zel mai a ni..
Lal in an thlen chuan lal leh upa te pawh chuan an lo lawm thiam kher mai, an
lo chibai sap sap a, val upa Chhuma chuan lawm thi te a sawi hnu chuan lalpa
chuan hah zu te lo zuk pah in an khaw chin chu hrilh malh malh in tunah
chuan khaw en lai reng pawn kan him ta lo a ni, khua hi rauhsan a ngai ang tih
pawh ka hlau khawp mai, men kun deuh lap hian an ti sap a, Kapthianga
chuan lalpa lungngai lo phawt la, kan theihtawp kan chhuah dawn a lawm,
mihring nunna pawh zah lo chu keini pawh hian a chungah zah kan ngai bik
hauh lo ang a lo ti ve bauh bauh a, Bukpui val upa chuan khawdai mai a Sakei
lian zet Sairal an thah thu te a sawi chuan lalpa chuan kan khaw ti ralti tu te
zinga mi hi a nih chuan pakhat in an tlem ta phawt mai chu a niah a lawmawm
hle mai, kan khua a in cham chhung chu khawidangah mah thlen ka rem ti
hauh lo a nia ti in Thangliana te thian thum chu a hauh nghal bur mai mahse
Thangliana chu lo in rawlh vat in lalpa min lo hrethiam la kan val upa hi i in
lamah chuan in nghat ta se keini thiandun erawh dai lam hrut in kan thleng
zawk a nge he sapui pawh hi lo che thut mahse kan tan chet a awlsam zawk in
ka ring, zawlbuk lama kan lo lawi ta lo a nih pawh in min lo hrethiam a niang
chu a tih takah chuan lalpa pawh chuan lo hrethiam in a ni khawp mai, val upa
tal erawh hi chu kan zingah hian awm ve hram rawh se a tih chuan val upa
chuan Thangliana te bul ah awm ve duh mahse lal in chhuahsan vek chu rem
chiah a hre lo in lungsi zan lo chuan a pawm ve ta a ni..

212 
 
Lal in lamah rei mawi tawk lal leh upa te nen ti ti hrang hrang an vawrh hnu
chuan Thangliana te thiandun pawh in an thil hriat duh chu an hre kim
thawkhat ta, Thangliana chuan lalpa thlen in lam kan han dap ve tawh a nge
min ngaihtuah a ngai lo ang a tih chuan lalpa chuan i ti deuh tlat si a, lal in
lamah hian in nghat ve u la tha mai tur hi a niah mahse nangni ber in in duh
miau si lo, a tha turah ngai phawt mai i lah kan tlangval te hian in hnung dawl
an in peih reng a nia ti in an in thlah ta a, an kal dawn chuan Kapthianga
chuan val upa Chhuma hnenah chuan zan lam ah kan in hmu dawn nia ti in a
thianpa kal mek chu a um zui ve thuai a, Thangliana te thiandun pawh in
Bukpui ho in sapui chet duhna lam an sawi dai lam chu pan in khawtawp a in
lo awn bai lam chu pan in thlen an dil ta rawih a, in chhungah chuan pa
pakhat leh a nuipui ni awm tak bakah a fate ni ngei tur tlangval pakhat leh
nula pian fu zet hi lo awm in an lo ti ti ve nasa mai chutia thlen dil thawm an
hriat chuan kawngka lam chu an hawi rual thawt mai an thil hmuh chu mak an
ti kher mai, Thangliana te thiandun ralthuam famkim nen a ding an hmuh
chuan an ka hau mai mahse an pa ber chu lo harh thuai in lo lut tawh u
mikhual kan hnar ngai lo e a tih chuan Thangliana te thiandun pawh chu in
chhung lamah chuan an lut ve ta a, in neitupa chuan kei hi Hrangchhina kan
nia ti in a nupui leh fa te chu an hmelhriat nghal zung zung a, pu Hrangchhina
bawk chuan tlagval te u khawi lam khual nge in nih le, tunlai chu kan khua hi a
ralti khawp kan khaw nawm loh lai tak a ni hial awm e an ti zung zung a,
Kapthianga pawh chuan in hmelhriat ve in an kal chhan diktak an sawi tak ah
chuan chumi te chhung chuan mak an ti leh zual kher mai, khualthang
pasaltha meuh an in a an lo thleng pawh chu mak an ti kher mai, an fanu
Rozuali leh Kapthianga pawh in en leh zeuh thin in Kapthianga duhzawng tak
ni in a en a en ringawt mai a ni. Pu Hrangchhina chuan khual thang hat kan in
a in lo thleng hi kan lawm hle mai, kan thla pawh a muang huai huai mai
mahse ei tur tha leh tui kan hlui thei dawn lo che u erawh hreawm in tih phah
ka hlau kher mai a tih chuan Thangliana chuan ka pu a awm ang ang kan ei
thei vek ti in inthlahrung lo tur chuan a lo ti ve zung zung a chutih pah chuan
zan lama zawlbuk kai an tum loh thu leh a tum loh chhan te a hrilh leh hnu
chuan pu Hrangchhina chuan a va lawmawm leh zel em zan engzat nge thinthi
a kan mut tawh lo he sapui hi kan veng lam atang hian a lo che fo zel mai si,
kan ran neih chhun ho pawh kan hlauh zo a ni ruai tawh mai, keini tan lah
tihngaihna a awm der si lo a ti zuai raih a, Kapthianga chuan a khawngaih
kher mai, ka pu theihtawp kan han chhuah a nge mahse tih theih kan nei lutuk
bik lo ang tih pawh ka hlau kher mai a tih lai chuan in neitu nu chuan zanriah
kan peih tawh e, zanriah kan ei mai dawn em ni kan pasaltha te pawh an ril a
tam tawh ang a tih chuan pu Hrangchhina chuan han siam tawh u ti in chaw ei
siam tur chuan a ti ve ta a ni.
BUNG 49 NA
Zanriah kan ei mai dawn em ni kan pasaltha te pawh an ril a tam tawh ang a
tih chuan pu Hrangchhina chuan han siam tawh u ti in chaw ei siam tur chuan
a ti ve ta a ni..

213 
 
Thanglianga chuan zanriah ei pah chuan pu Hrangchhin he sapui hi engtik
hun velah a lo chet tlangpui a tih chuan pu Hrangchhina chuan a lo chet hun
hi a in ang lo khawp mai, pakhat mai a ni bawk lo nen, a chang hi chuan
thimhlim a lo chet pawh a nei zauh zauh mai ka ti a tlangpui thu in zanrei lam
ah hian a che tlangpui kan khua hi a vel reng ni in a lang kan se ho pawh dai
ah an chhuak ngam tawh lo, lenghawn ar khuan lai vel pawh hian a lo che ve
chawk mai a tih leh chuan Thangliana pawh chuan a ni maw a lo lan rual a che
mai thei tur a kan in rin lawk chu a ngai a nih hmel ti sap sap in pu
Hrangchhina sawi chu a ngaihtuah zui ta daih a a. Kapthianga leh an thlen in
nula chu in en leh zauh thin in an mit leh mit a in tawh fuh chang chuan nula-i
chu a zak thei kher mai, a sen leh tan tan thin a ni. Pu Hrangchhina fanu hi
Thangkimi ni in a hmai fang hi a tha ve khawp mai, khawnbawl fanu ni awm a
mawi hian ngo ni si lo hang ni bawk si lo a duhawm tawk hi a ni reuh a, a nuih
phei chu a mawi kher mai, a ha rual tha zet var hai mai te, a mal mum tha zet,
a mawngbawr vel in vuah fu zet chu a hmuhnawm kher mai, a awmbawr te lah
mipa mit la tawk tur hian a buanbih chu a do pawng al a, a taksa in vuah dan
leh rem dan velah chuan sel tur a vang kher mai, khua nu hian a duhsak bik
emaw aw tih mai tur a ni. Thangliana pawh in a thianpa awmdan ah chuan thil
hrethiam in a nui leh var var thin, a ni pawh in Thangkimi chu en ve thin in a
ni pawh in hmeltha a ti ve tho mahse ka Darlalpuii meuh khum tur chuan i
thatna leh mawina hian a tawpsan hma mah mah che a ni ti sap in thim zingah
chuan a khi leh sak sak thin a ni..
Zanriah ei kham chuan Thangliana te thiandun chuan pu Hrang kan thianpa
kan han hmu lawk a nge rei erawh kan thang lo ang tin ka thiana hian rei a
hlauh hmel emai ti in an fiam zui zauh a, Thangkimi zak chu a sen deuh tan
tan a, a pa te hmuh loh lam atang chuan a lei chu an chhuah zui zauh a,
Thngkimi hian Thangliana te a hmuh tirh khan a ngaina nghal ringawt a, an
nihna leh kal chhan an sawi hnuh phei chuan a ngaihsan na chu zual in
Thangliana te thiandun lakah chuan a tliak hnawp hi a ni ringawt mai a ni.
Kapthianga chuan kal mai mai teh tih leh Thangliana chu pawn lamah a nawr
kal dawt dawt a, chuthil pu Hrangchhina te chhungin an hmuh chuan an lo nui
deuh dar dar a, an tlangval chuan in chhuah rual in keipawh zawlbuk kan kai
ve a nge mahni ngawt a kal ai chuan nawm pawh a nawm zawk ka ring tih pah
chuan a zui chhuak ve ta a..
Thangliana te thiandun pawh lal in chuang kai ve tawh in an val upa Chhuma
leh lal te chu an lo ti ti mam mam a chutia Thangliana te thiandun hmel an
hmuh chuan an lo lawm thiam kher mai, lalpa chuan lo be sawm vat in
Thangliana te pawh an khua ang mai chuan tlangnel in nuam pawh an ti kher
mai lalpa in thut hmun rem pah chuan Kapthianga chuan lalpa thut rei pawh
kan tum lo, he lama kan awm chhunga kan sapui hi a lo chet hlauh chuan kan
tan chhui zui a harsa mai mai, kan val upa hi kan lo tlawh lawk a ni, engtin nge
a ni hi awm ve a tum kan lo ngaichang lawk a ni a tih chuan lalpa chuan val
upa Chhuma tawng hma chuan lo tlak khalh in a ni hi chu kan zingah awm ve
rih rawh se, sapui a lo chet thut pawh in kan tlangval te kai hruaitu atan a tha
ang a lo tih khalh nghal zung zung a, val upa Chhuma tawng tum ka ang zuau
pawh a ngawi leh ta zawk a, upa ho in nia a ni hi chu kan zingah awm ve hrih
214 
 
rawh se an lo tih ve tliar tliar avang chuan Thangliana te ho pawh chuan hnial
hran lo chuan zawlbuk kai lawk kan duh si a keini chu kan lo chhuak leh tawh
a nge a tih chuan an thut hmun atang chuan tho in an kal zui nghal a, val upa
Chhuma lo ding chhuak chu lalpa chuan nang chu kan zingah hian awm ve
tawh i awm chuan kan thla te hi a muang huai huai mai a tih chuan val upa
Chhuma pawh chuan ka thiante hi kawngka thleng kan thlah lawk a nge ka lo
kir leh nghal ang a tih chuan lalpa pawh chuan va thlah tak teh ti in awlsam zet
hian a lo chhang leh ta a ni..
Thangliana te thiandun zawlbuk an lawi chuan tlangval ho pawh lo awm
khawm ve lat lat in Thangliana te khaw lama palai a kal te pawh lo awm in
Thangliana te hmel an hmuh chuan an lo lawm thiam kher mai tlangval ho
chuan an lo chibai sap sap a, Thangliana te kal chhan ber an val upa chu
Kapthianga chuan kheuh fal in an be ru deuh sar sar a, val upa in Kapthianga
thusawi a hriat chuan a ni pawh in hrethiam tak in a tha e, zawlbuk ah pawh in
lo riah kher a ngai lo ang tlangval ho chu ka lo hrilhfiah mai dawn nia a ti ta a,
Thangliana te pawh zawlbukah chuan rei thu lo in an thlen in lam chu an pan
zui leh ta a..
Thangliana ten an thlen in an thlen leh chuan pu Hrangchhina chuan in lo va
leh lang leh rang ve, in thil tih tum in ti fel hnan a maw hei lenglen ar pawh a
khuan na a la rei si lo a nula run lam te in lo kai ve phawt ka ring deuh a sin a
tih chuan Thangliana chuan umn sawi hman a ni mai ang chu lawmpa hian kir
leh a hmanhmawh riau a in khaw nula hmeltha run han kai ve pawh ka chak
khawp mai mahse he lam hian min pawt na zawk a ni fa hmiang ti in
Kapthianga te chu an fiam zauh a Kapthianga lah zam bik hek lo a lunglen in
haw a rawt chung a lawm maw le ti in a lo kap let ve zauh a ti chuan nui ho dar
in pu Hrangchhina chuan Thangliana te thiandun chu an khaw chanchin te
zawt pah in an khaw chin tlangpui te chua hrilh ve pah zel a, tunah chuan
lenhawn ar pawh a lo khuang ta thliai thliai mai, pu Hrangchhina chuan
khumpui kan kai san ang che u, mami kha i û te mutna tur te kha han siam sak
ta che kawng kal chauh an nih kha mut hahdam te pawh an duh in ka ring tih
chuan a puanven lai chu siam tha sauh sauh in khumpui lam chu a pansan ta
a, pu Hrangchhina fanu Thangkimi pawh chuan Thangliana te mutna tur chu
siamsak in an puan kawp neih ang ang chu a ching pharh vel a, chutih lai tak
chuan an piah lawk in hnuai lam atang chuan vawk a lo ngek ta rawng rawng
mai, chu thawm an hriat rual chuan Thangliana te thiandun in lak awlsam tur
a an chhawp sa an hriam chu ban nghal in, tap a meichher chhit kai mai theih
tur a duan sa vek chu la in mei ah chuan an han rawh nghal sawr sawr a alh
pawh a la alh kai that hma chuan sapui in vawk a khawihna lam pan chuan an
lim chhuak dun ta vawn vawn a ni. Tlanpah te chuan an meichher ken alh that
zawk nan an han vai pawp pawp a tunah chuan an meichher ken pawh a alh
pawr tha tawh kher mai, an chet danah chu sapui chu chhuah an tum loh hmel
kher mai le..
Khatia sakei in vawk a lo khawih rual khan vawk neitu te pawh pawnah
chhuak ngam lo in, in chhung atang chuan sa a tla e ti in an au nghal tuarh
tuarh ringawt mai a ni, an au thawm chu zawlbuk lam atang pawh in an lo

215 
 
hrethei a, tlangval nghar mut a mu ho pawh an harh rang kher mai an
hmanrua leh meichher te chu ban in Sialsir pasaltha ten hma an hruai dawn
tih hre reng in phur leh tha tho tak chuan an kal ta a, mahse hlauhna in an
thau ah man tawh tlat tumah chu kal hrang ngam lo in, a rual chuan an kal dul
dul mai a ni..
Thangliana te thiandun pawh an che chhuak a rangin an hmanhmawh bawk a
sakei in vawk a hnuh liamna lam a vawk ngek rawng rawng pawh an hre hman
tlat, fimkhur tak si hmanhmawh zet chuan chu sapui liamna lamah chuan an
liam zui ve ta nghal a, chutia thawm lo awm zui nghal mai chu sapui pawh a
tum angin a che li nge ni a vawk put lai pawh a la thi chiang lo tih hriat zeh
hian a la nguk ang vei hruk hruk a, saruaka kal leh rit pu chu an in chak hleih
nge ni Thangliana te oawh in an thawm hriat dan ah tlem tlem chuan an hnaih
ve hret hret tih hrethiam in a hma ai chuan an kal chak leh ta sawt mai, kal
pawh an ni tawh chiah a ni awm e, thim hle mahse ngaw hnuai ah chuan an
dawk zawk zawk mai a ni, chutia tlanchhiat reng chu sakei pawh in tlawmah a
la te deuh nge ni a tawp a tawpah chuan a lo ding ve ta nge nge a ni. A tawpah
chuan Thangliana te thiandun leh Sakei pawh an in hmachhawn ta ran mai,
kha leh chen lal lo hrawt tawh chu sapui hruanghrau zet chuan tawlh tum
hauh lo hian ngho lang ham in a lo ngur khum chher chher mai, a awmna
ngaiah awm duh bik hek lo Thangliana te thiandun pawh in silai hman na hun
hmu thei hek lo Thangliana ngaithei lo chuan a silai chu dah lawk in a
chempui hlai hlep hlawp chu phawrh in a pan ta chher chher mai chu sapui
pawh chuan a mah hlau hauh lo tu chu ha hum dum dum in a mit sen ram
chuan a melh ve ta khai mai, Kapthianga erawh pahnih tan chet a har zawk tih
hria in Thangliana te sir atang chuan sakei kah rem hun chang chuan a lo awm
ve ran mai, sakei chuan a mei vial ngawl ngawl in a awp hniam ta ruai ruai a,
chutah lo zuang chhuak zawk in Thangliana chu a hma a pasaltha te a tihdan
ang a awlsam chuan ring thlep hnawk khawp a ben tum chuan a lo dawk
chhuak zawk mai, Thangliana pawh in lo nghah mai a tum lo sakei lo zuang
chhuah rual chuan dawk chhuak ve zawk in hnahthel ro hmang chuan tleng
zawk in a chempui chu vai chhuak zawk in Sakei dul vun thler duaih khawp
chuan an rin sak ta hrawk mai, a dul thler atang chuan a ril lo baw chhuak
nguai in a tla leh pawh a tum ang a ni ta hauh lo a tlak rual chuan bawk rawp
in han ding chhuak leh mahse zuang chi a ni tawh hauh lo a ril lo baw chhuak
chuan lei a hrut dalh dalh mai, rei pawh ding thei lo in a bawk zui leh nghal
rawp mai, a lu lam a la harh tha vek bawk nen Thangliana te thiandun in a
mah an pan lai chuan lo ngur chhar chhar in thawh leh han tum ngial mahse a
hliam chu thawhpui rual a ni si lo, hnai set sawt atang chuan Thangliana
chuan a silai chu a thluak pawh hawk khawp a an sai ngheng mai zawng sapui
koham tak tan pawh a nunna in a daih zo ta ngang lo, a bawhna ah chuan let
tual in a thi tur chal chang chuan a ke a leng at at mai chutih lai vel chuan
Bukpui val rual ho pawh lo thleng in sairal lian leh hrawl zet lo let ngat an
hmuh chuan an thaw ve huai mai, Bukpui val upa chuan kan pasaltha te zarah
kan khua pawh in muanna kan nei thei dawn ta e ti in Thangliana te thiandun
fak mawlh mawlh pah chuan a lo chibai nghal vat a, tlangval dang ho pawh
chuan lawmthu sawi pah in an lo chibai ve nghal zel a, ti chuan sapui leh vawk

216 
 
zawnna tur hlang chu siamin khaw chhung lam pan chuan thawm nasa tak
chhuah chung in an kal zui ta a ni..
Sa ruang zawn ho in khaw chhung an luh chuan a hmu hmasa apiang chuan lo
zui ve zel in zanrei lam ni tawh mahse lal in an thlen meuh chuan lal in tualah
chuan khaw mipui ho chu an kim vek tawh mai, sakei ruang chu lal in tualah
chuan nghat in mipui ho chuan an en luih luih mai, lal leh upa te pawh lo
chuang chhuak in Sakei ruang chu an lo thlir ve a tichuan leikapui lamah
chuan kai chho leh in lalpa chuan a aw an thian kharh kharh a, lalpa aw then
thawm an hriat chuan mipui ho pawh ngawi nghal thap in, lalpa chuan thu lo
sawi in an khaw ti ralti tu sakei huai pakhat chu an kutah a awm ta chu
lawmthu te sawi in val upa chu thusawi tur chuan an sawm zui nghal a, val upa
pawh lo ding chhuak in engmah an hmuh hman loh thu sawi in an thlen ve
meuh chuan sakei thih sual lo leng arh arh bak an hmuh hman loh thu sawi in
Thangliana te thiandun in engkim an sawi thei in ka ring a tih chuan mipui ho
chuan Thangliana te thiandun lam chu an hawi zui thap a, lalpa pawh chuan a
nih chuan Thangliana te thiandun sapui hnuk chhat tu te kha ka kiangah hian
lo kal se mipui in kan hre chak bawk nen an sapui beih dan vel chu a chin
chhuak in min han hrilh ve se la hriat chak in hei beng kan tun hru tawh hi
maw ti in Thangliana te thiandun awmna lan ni awm chu a hawi ve nghal a,
Thangliana te thiandun pawh inthlahrung buai duh lo in lal kiangah chuan an
chuang kai ta a, an sapui beihdan sawi tur erawh chuan an in hnawn ta tho
mai atawpah zawng tawngkam thiam zawk Kapthianga bawk a lo che chhuak
leh ta, mipui ho kiangah chuan a bul thum atanga sawi in Thangliana'n sapui a
beihdan vel a sawi phei chuan mipui ho chuan hre lo bik nih hlau tak chuan
thawk ri rek pawh chhuah lo in an lo ngaithla kar mai Kapthianga'n a sawi
zawh meuh chuan mipui ho chuan thawm lo chhuah hum hum in kuk ri nen
chang tum ri nen an ri ta hluah hluah mai, tar thleng in lal in tualah chuan
nuam an tawl hi a ni ringawt zan thim mahnise vaivut chu a khu chum chum
tho mai a ni. Lalpa chuan Thangliana te hnenah chuan lawmthu te sawi in
chumi zan chuan a nopui ngei chu an leh zui ta a. Sapui dang a la awm bawk
nen salu chu aih rih loh mai nise an tih avangin chu sapui lu chu an la ai rih
dawn lo a ni..
Zan lamah chuan harsatna dang tawk tawh lo in chumi zan chu thlamuang
takin an mu ve thei ta..
A tuk khua a lo var chuan Thangliana te thiandun chu lal in lamah chuang kai
in, dai a sakei hnu vel bih a chhuah tum an ni, Thangliana hian chinfel thuai a
khaw lam pan vat a duh a ni.
BUNG 50 NA
A tuk khua a lo var chuan Thangliana te thiandun chu lal in lamah chuang kai
in, dai a sakei hnu vel bih a chhuah tum an ni, Thangliana hian chinfel thuai a
khaw lam pan vat a duh a ni..
Tukthuan eikham chuan Thangliana te thiandun pawh lal in lamah chuang kai
in lal in an thlen chuan Bukpui lam pasaltha pahnih chu lo awm tawh in val

217 
 
upa Chhuma pawh kal mai thei tur a lo in peih diam in an chhuah hma chuan
lalpa chuan fimkhur tura chah in leikapui thleng chu thlah in duhsakna nen an
kal liam tur thleng chuan a thlir zui vauh vauh a lo hlawhtling mawlh ang che
u ti sap in lal in chhung lamah chuan a lut ve ta a ni..
Bukpui lam pasaltha chuan hma hruai zel in a hma lam a an lo chhui tawhna
lamah chuan kal pui in, sakei chetna vel chu a hnu thar a awm em ti in an
chhui kual ta ngat ngat mai, a hnu thar erawh an hmu mai thei lo, Thangliana
chuan in semdarh a chulai mual chu zau deuh zawk a fan chu tha ti in,
Kapthianga leh Bukpui pasaltha pakhat chu kal dun in an val upa leh Bukpui
pasaltha chu kal dun in Thangliana erawh amah in a kal thung dawn a ni,
Kapthianga leh val upa Chhuma chuan han ngaihtuah deuh mahse mahni a
chetla tur pawh in an rin ber a ni miau bawk si, tichuan Thangliana ruahman
ang chuan chunglai sapui chet nasat na laiah chuan an in sem darh ta a.
Thangliana pawh khawthlang ruam lam zawh in sakei hnu lo chik nek nuk chu
zui zel in helai hmunah chuan an che nasa hle mai, hetiang tak a sapui ngampa
hi ka lo hmu lo ti sap sap in sapui hnu thar lam chu a zawng pah zel a, Bukpui
ho sawi danah khan pakhat chu la awm tur a ni tlat tichuan kal zel in kawrte
pawh a pawh thla teuh tawh hle mai, sakei hnu hlui tak tak ho zingah chuan a
hnu thar deuh a hmu ta tlat mai chu sapui hnu chu zui in thui mawi tawk a zui
hnu chuan a hnu chu a rulchuk ta tlat mai, a hnu chu han chhui zui dan a bo ta
khawp mai, kal mai ngaihna hre lo a a din lai chuan hlauh vang ni lo in a thin
chu a lo phu ta dup dup mai chu veleh hlauh awm a hnai tih hria in an hawi
kual nghal that that a mahse hlauhawm hmel a hmu tlat lo, thawk leh khatah a
hnung lam atang chuan sapui lo huk dum in a lo dawk chhuak zawk mai, a
zuang chu kawl phe zuai ang mai hian a rang in a hriat, sakei huk dum thawm
a hriat rual khan a thawm hriatna lamah chuan vir zawk in sakei lo zuang in a
ring thlep hnawk khawp a ben a tumna chu lo bum mahse a bum kim hman
tlat a, a awmbawr chu lo ham hman in a vunpui chet thawt khawp chuan a
ham rang nghal zawt mai, Thangliana hliam atang chuan thisen tharlam zet hi
lo luang chhuak nghal nguai nguai in, a hliam buaipui hman a ni lo, sakei in lei
a thlen rual chuan Thangliana chu kal kual nghal phar phar in a kal kual vel
pah chuan a ngho sei zet lang chuan a la rum chhar chhar zui Thangliana
chuan a silai chu hman han tum viau mahse chu sakei kawlhrawng leh fing zet
chu kah rem in a awm duh hauh lo, Thangliana chuan hliam a neih vang nge ni
chu sapui pawh chuan a hlauh loh hmel kher mai, mahse Thangliana chuan a
silai chu hman na remchang a la awm ring in a silai chu a tin kawh vakmh mai,
sakei pawh awp hniam eih lo in a lo zuang chhuak leh zawk mai chu chu a
tihsual a ni ta a lo zuang chhuah rual chiah khan Thangliana silai pawh puak
dur in Sakei hmui hnuai lamah fuh in a tukhum lamah lo tlangin a thluak a per
chuai bawk a, Sapui in Thangliana bul a lo thlen chuan tha chhuah turin tha a
nei ta tlat lo, Thangliana chu a sir lamah lo tawlh zeuh in sakei pawh in a zuan
fu ta chuang lo, chu Sakei chu lei a thlen meuh thih sual pawh a nei hman lo a
bawk zawi ta reng mai le, Thangliana chuan a silai mu te thun tha leh in chu
sakei lian leh hrawl zet bih chiang tum chuan Sakei awmna lam chufimkhur
zet in a pan zui ta, thawm a chhuah pawh a a chet zui tak lo ah chuan a thi
chiang tawh tih a hre mai, an piah deuh a kal, Kapthianga te awmna lam atang

218 
 
chuan lo kuk raih thawm hria in a lo chhawn ve vat a, sapui awmna pawh
thleng tawh in a lo thi chiang tawh kher mai, Thangliana chu sakei bulah
chuan ding ran in a vaibel te la kai in a thiante lo nghah pah chuan an pak zui
ta vang vang a. A thian hmun hran a kal te pawh in sakei hnu tharlam melh
pah in an kal zel a, thawm in hriat phak ah i kal ang u an tih avang khan tu
silai pawh puak se thawm in hriat pawh phakna theuh turah an kal a ni, khatia
Sakei lo huk dum dum leh silai lo puak thuai thawm an hriat khan Thangliana
awmna lam atanga lo chhuak a ni tih hria in hmanhmawh zet in an kal ve ta a
mahse Thangliana bul an thlen meuh chuan chu Sakei hrawl zet chuan nunna
a nei tawh lo tih hriat zet hian a lo bawk phek tawh reng mai si mahse
Thangliana awm hliam thisen chhuak lo khang hman tawh khir iar an hmuh
chuan Kapthianga chuan lawmpa kha a hliam ve che a ni maw ti in an be vat a,
Thangliana lah chuan min lo lambun khanglam a lawm maw le tlem a tlemah
ka nunna ka hlauh lo chauh a lawm lo ti in a thianpa bawk chuan khawmaw a
na em kan lo bih chiang teh ang a tih chuan Thangliana chuan hliamna lo e
hengte chu chaw ei han ti tui tham pawh a ni lo e ti in a lo chhang ve vat a
mahse Kapthianga chuan nawr bet rawk rawk in hliam khatia dah ngawt
zawng a tha lo e, khawnge ka han ti fai a nge a tih chuan Thangliana chuan a
ngai lo hliamna a ni lo e lo ti mahse val upa Chhuma chuan Thanga awm tha
mai mai teh a pun te pawh a hlauhawm a lawm khatia dah ngawt zawng a tha
lo e a tih chuan Thangliana pawh phun deuh nung nung chung chuan a dawh
ve ta a...
Thangliana hliam chu a thianpa chuan buaipui in midang ho zawng chuan
Sakei zawnna tur hlang an lo siam nghal zung zung a, behliang mun hun vel
chauh a la ni bawk a, an hlim kher mai, Sakei zawn na tur hlang te an siam
zawh chuan Sakei chu hlangah dan in khawlam chu an pan pui ta a..
Sakei ruang in khua a luh meuh chuan Buknuam khua chu a pui het het kher
mai, kha leh chen ralti reng reng a nun lo hman tir tawh tu Sialsir pasaltha ten
an han lak kian sak ta chu Thangliana te thiandun phei chu an duh duh hi nei
thei awm an ni, an lal te ai pawh in thil an ti thei mai awm mange an ti hial
reng a ni. Thangliana te thiandun chuan lal nopui te dawng in sakei lu lal in
aih a tum avang chuan Thangliana chuan an khaw lamah haw duh viau tawh
mahse a tuk lam chu la cham leh an tum a ni, chutih rual erawh chuan
Kapthianga leh a di thar tan erawh hun a tawi tawh in hun an neih chhun tawi
te chu am tak a hman tum in an lo in buatsaih ve sauh sauh zawk a ni..
Tunah chuan Bukpui lalpa in a Sakei lu aih tur pawh zo tawh in Thangliana te
thiandun chuan a tuk vartianah an khaw lam pan an tum tawh a ni..
An haw dawn zan chuan lalpa chuan lengah sawm in Kapthianga erawh eng
eng emaw chhuan lam siam in a kal lo ta kha a nia, Thangliana pawh in
hrethiam tak in an val upa a awm tho bawk a ti in a mah chuan lal in a
chuangkai ta a ni..
Lal chuan Thangliana te thian ho chu lawmthu sawi nan thi leh dar engemaw
zat bakah sial lo pek hi a tum a lo ni a, mahse Thangliana te thiandun chuan
hnar in a tawpah phei chuan lalpa chu a lawm lo lek lek zawk hial a ni mahse

219 
 
Thangliana chuan lalpa hnenah chuan kan vanneih vang liau liau a ni e, bakah
kan thian kan lam hnai tak in ni a, kan tih theih tawk ah min pawmsak zawk
teh a tih avang chuan lalpa chuan chupawh nise ti in thi nalh zet an pathum a
pakhat deuh daih tur chuan a pe lui ta tho a chu em em zawng ti in Thangliana
te pawh chuan an pawmsak ve ta a ni. Chumai ni lo in lalpa Lalburha a hnena
lawmthu sawi nan ti in Darbu a thawn tel bawk a ni..
Thangliana te pawh harsatna hran tawk lo in Sialsirah riah hmun an rem ve
leh ta, Bukpui lama an chet dan in Sialsir khua pawh a luah hneh kher mai,
lalpa Lalburha pawh in ka Pasaltha ka in nghahna ti in chhuang tak hian an
hming hi a lam leh lang lang thin hial reng a ni..
Thangliana te chhung pawh in zah ah bam em a chhum bik lawng ti in an tupa
tan lalfanu Darlalpuii chu famo atan be tawh in an lo rem hlauh bawk nen
Sialsir ho chuan an lalfanu hmeltha, ngilnei, mi chhia leh pachhia hmeithai te
pawh duhsak thin tu leh an khaw dai ngul Pasaltha Thangliana te inneihna tur
chu urlawk in lalpa Lalburha chuan ka fanu neih chhun a ni tawh a, lusei lal
fanu pasal nei tawh ah a aia ropui an awm tawh tur a ni lo ti in ran lu kim a
keuh tluk ngei a tum a ni, Thangliana te chhungkua lah Sialsirah chuan a
neinung pawl an lo ni bawk nen Thangliana te inneih ni tur chu an thlir thup
tawh mai a ni. Lalpa Lalburha chuan tlang hrang hrang a lalte chah khawm in
lal na chang khaw sawm lai a fanu pasal neih na turah hian a sawm a ni..
Pasaltha Thangliana leh lal fanu Darlalpuii in neih ni chu a pui bawk a niang, a
hmang te reng reng in van hnuai a inneihna ah hian hei aia inneihna hun
ropui hi a la awm lo ang, a awm leh tawh pawh ka ring lo ti in an sawi hial a
ni..
Lalpa Lalburha pawh a kum te a lo upa ve tan tawh bawk nen fapa a nei bawk
si lo, a lalna han rochun tur an awm tak loh ah chuan a upa te kiangah a thu
phung hian a makpa Thangliana hi lal atan a duh thu te a sawi lang ta fo mai, a
upa te pawh in Pasaltha Thangliana tluk hi lal atan a tha kan awm chuang lo
ang ti in Thangliana lal atan an lalpa in a duh ang bawk hian midang ho pawh
in an lo duh ve tho a ni mahse a upa te chuan lalpa tar chhia rilru fim pu thei
lo pawh i la ni lo a i thlazar hnuaia awm hi kan thla a la muang tawk e ti in
lalpa Lalburha chu a theihchhung lal a tan an duhthu an lo sawi zui ve a ni..
Thangliana leh Darlalpuii pawh an hlim kher mai chutih lai in Thangliana
thianpa a ai hnah phah pui Kapthianga pawh in a di Bukpui nula hmeltha rim
in nupui a neih mai hmabak in nei tur in an in buatsaih ve mek a ni..
A TAWP TA.

220 
 

You might also like