Dijego Velaskez

Dijego Velaskez (6. jun 1599 — 6. avgust 1660), bio je španski barokni slikar, koji zajedno sa El
Grekom i Fransiskom Gojom čini sam vrh španskog slikarstva.Velaskez je rođen u Sevilji, i bio je
najstariji od šestoro dece. Oba njegova roditelja su bila iz nižih društvenih slojeva. Između 1611. i
1617. Velaskez je radio kao šegrt Fransiska Paćeka, seviljskog slikara manirističkog stila, koji je bio
autor rasprave „Umeće slikanja“ iz 1649, i koji je postao Velaskezov kum. Tokom svojih studentskih
dana Velaskez je usvojio najpopularniji način savremenog slikarstva, usvojenog delimično od strane
flamanskih i italijanskih realista.

Putuje u Italiju, a radi i u Sevilji iMadridu (njegov umetnički život se deli na dva perioda: prvi je u
Sevilji, a drugi u Madridu - na dvoru). U Seviljskom periodu on slika prirodu, žanr scene iz
svakodnevnog života i mrtve prirode. Ovaj period karakteriše tvrda modelacija forme i oštra kontura
(vidi se da u mladosti radi pod uticajem Karavađa). U tom prvom periodu je ovekovečio život naroda.
Dvadesetih godina XVII veka njegov talenat je zapažen i pozivaju ga na Madridski dvor, gde postaje
dvorski slikar, tako njegova dela dobijaju novu tematiku i novo bogatstvo boja (scene sa dvora) .

Spada u red tzv. "bezličnih" umetnika, tj. onih umetnika koji kroz svoja dela ne čine svoje lične
ispovesti. Takvi umetnici po svojoj prirodi predodređeni su za portretnu umetnost.Velaskez, koji je
uvek radio po modelu, postigao je svoju najveću slavu kao portretista. Iako nikada nije radio bez
modela (jer kao bezličan umetnik nije stvarao maštom), ipak je jedan od najsamostalnijih figura u
slikarstvu.

On je umetnik na kome se ponajmanje primećuje tuđi uticaj, koji nije činio direktne pozajmice i
kome je tuđa umetnost poslužila ne za ugledanje,već samo kao primer, na osnovu koga je pronalazio
svoje formule.

Bio je slikar po narudžbini. Kao službeni dvorski slikar na Španskom apsolutističkom dvoru. On slika
istinsku hroniku jedne kraljevske kuće,poklanjajuši pri tom istu objektivnu pažnju vladaocu,
anemičnim infantkinjama i neveselim dvorskim budalam. Velazquez je u tim portretima tražio
likovnu vrednost.

To njegovo slikarstvo je prožeto poimanjem ljudske prirode – portrete kraljevske porodice pretvara
u žive likove sa osobenim pečatom i ne prikazuje ih idealizovano. Te realne likove je uspešno uvlačio
u svoju kompoziciju. Njegovi karakteri su veoma jaki i iz toga se vidi snaga njegovog realizma (samo
u portretima, ne i u npr. prikazivanju prirode). 

Velaskez ima dva tipa portreta: 1. oficijelni, paradni, aristokratski (vidi se sposobnost da izvuče
karakter osobe koju portretiše) ,2. ljude sa dvora, kepece, koji su mu bili prijatelji - na tim portretima
se oseća tuga, jer on saoseća sa njima (zbog svojih fizičkih nedostataka morali su da uveseljavaju
druge).
 Portret pesnika Don Luisa de Gongore je naslikan 1622. godine, u ulju. Velaskez je bio pod uticajem
Karavađa, posebno u svojoj kiaroskuro tehnici (odnos svetla i senke), ali prikazuje i sve sposobnosti
koje je naučio u Italiji, kao što je bogata paleta Ticijana. Slika se sada nalazi u Muzeju lepih umetnosti
u Bostonu.

Svoju reprodukciju sam slikala počev od pozadine, a zatim sam lazurno srednje tamnom bojom
(sivkasto-zelenkasta) podslikala većinu portreta i iscrtala glavne konture portreta. Baš kao što je
Velaskez koristio kiaroskuro po tom principu sam odmah u podslikavanju ispoštovala pravila
svetla i senke. Nakon islikanog portreta sve jednom bojom, počela sam polako da ubacujem
kolorit, pažljivo i lazurno kao pri podslikavanju. Pozadina mi ostaje i dalje prilično lazurna da ne
bih zagušila celu sliku. U daljem razvoju slike planiram da meko modelujem oblike mrljama
svetlosti i boje. Trudiću se da slikam što širim i slobodnijim potezima četke kako bih dostigla što
veću sličnost u slikanju i pretapanje svetlosti i senke.

U tadašnjem bogatom i religioznom španskom gradu Sevilji 1599. godine rodio se jedan
od najznačajnijih svetskih slikara, Dijego Velaskez.

Pokazavši talenat za slikarstvo od ranog detinjstva, sa samo 6 godina Velaskez odlazi u

atelje slikara Pačeka, pobornika slobodnog italijanskog stila i liberalizma u slikarstvu. Za
razliku od svog mentora, Velaskez preferira objektivnost nasuprot idealizaciji stvarnosti.

Ovo je uočljivo i u nekim od njegovih najranijih radova, kao što je Bezgrešno začeće. U
ovom delu religijske tematike Bogorodica je prikazana kao mlada devojka, slična bilo
kojoj drugoj koju možete sresti na ulici, što predstavlja svojevrsnu revoluciju u
dotadašnjem slikanju biblijskih tema. Videvši ovu sliku, Pačeko je izjavio: „Nije nikakva
sramota da učenik nadmaši svog učitelja“.

Smatra se da je lik Bogorodice na ovoj slici urađen po uzoru na Huanu, Pačekovu ćerku,
a Velaskezovu suprugu.

Velaskez kao majstor portreta

Premda se u to vreme prikazivanje stvarnih scena i likova u slikarstvu posmatralo kao
nedostatak slikareve kreativnosti i mašte, Velaskez je svoju inspiraciju pronalazio u
svakodnevnim scenama iz života običnog naroda. Upravo u ovim njegovim delima prvi
put do izražaja dolazi njegov neverovatan talenat za slikanje portreta.

Njegova virtuoznost ne ogleda se samo u sposobnosti da dočara nabore na ljudskoj koži,

igru svetla i senke na prevojima ljudskog tela, niti njihove fotografski precizno uhvaćene
pokrete, već se ogleda i u njegovoj sposobnosti izražavanja karaktera naslikanih likova
kroz njihove portrete.
 Ovaj portret „Majka Heronima De La Fuente“
(1620) predstavlja 66-ogodišnju opaticu spremnu za put iz Sevilje na Filipine, gde će
osnovati manastir Svete Klare. Energija naslikane opatice izlazi iz okvira platna i njenim
snažnim prodornim pogledom i čvrstim stiskom krsta, gotovo kao da je u pitanju oružje,
prenosi se do posmatrača slike.

Ova slika takođe je i dokaz Karavađovog uticaja na mladog Velaskeza s obzirom na

njegovo vladanje tehnikom chiaroscuro-igrom svetla i senke stvarajući osećaj
trodimenzionalnosti, što je ujedno i tehnika koja je najviše primenjivana upravo u
Karavađovim delima.

1623. Velaskez dobija priliku da naslika portret kralja Filipa IV od Španije i tom prilikom
iz Sevilje odlazi u Madrid. I premda u ovaj portret unosi dozu idealizacije, slikar ne preza
od vernog predstavljanja Filipovih punačkih usana i njegove zaobljene brade, što su dve
najuočljivije odlike svih habzburških srodnika.
 Velaskez slika mladog kralja
kao impozantnu ličnost, sa blagom dozom nesigurnosti kojoj je, prema izvorima, bio
sklon. Na portretu dominiraju tamni tonovi, sam kralj obučen je u potpuno crnu odeću,
čime je naglašen njegov status i moć. Ovaj portret, prvi u nizu kraljevih portreta koje će
Velaskez kasnije naslikati, doneo mu je titulu kraljevog dvorskog slikara i jedinog slikara
za koga je kralj Filip IV, poznatiji kao Filip Veliki ili Kralj planete, pozirao.

U vreme Velaskezovog boravka u palati, u istu, na poziv kralja Filipa IV, dolazi i Paul
Rubens. Iako bi bilo realno očekivati da će Velaskez Rubensa doživeti kao konkurenciju,
desilo se upravo suprotno. Osim što su se ova dva slikara jako lepo slagala, Velaskez je
u Rubensu video inspiraciju, što rezultira unošenjem mitoloških motiva u Velaskezova
dela.

Mitološke teme pod uticajem Rubensa

Prvo Velaskezovo delo koje je sadržalo mitološke motive jeste „Bahusov trijumf“
(„Pijanice“), nastalo 1628. godine kao odavanje počasti Bogu vina u rimskoj mitologiji. U
baroknoj literaturi, Bah ili Bahus je smatran alegorijom čovekovog oslobođenja od
robovanja svakodnevnom životu. I upravo to je način na koji ga Velaskez slika,
simbolički okruženog običnim ljudima i radnicima, koji u vinu nalaze beg od
svakodnevnice.

Godinu dana kasnije, 1629. Velaskez odlazi u Italiju po naredbi kralja Filipa, gde još više
potpada pod uticaj italijanskog stila. „Apolon u Vulkanovoj kovačnici“ (1630) je
uhvaćena scena Apolona koji Vulkanu, Bogu vatre i zaštitniku kovača saopštava o
neverstvu njegove supruge.

Elementi italijanske renesanse vidljivi su u načinu na koji je Velaskez

naslikao idealizovana muška tela, ali izrazi njihovih lica, realističan enterijer i
bogatstvo detalja znak su da Velaskez ipak ostaje dosledan i svom realizmu. Kritičari
veruju da ovako verno prikazana osećanja na licima likova, kao i alati koji se nalaze u
kovačnici, ne bi mogli biti verodostojno naslikani da ih slikar nije video svojim očima, pa
se zato smatra da je koristio rekvizite i žive modele.

Velaskez je za života naslikao oko 40 kraljevih portreta u različitim periodima njegovog

života, kao mladića, u lovu, u raskošnim haljinama, kao komandanta trupa i kao
ostarelog, izboranog kralja, koga život nije mazio. Isto tako, naslikao je i više portreta
kraljevog sina Baltazara Karlosa, za koga se verovalo da će naslediti presto, ali je dečak
preminuo u svojoj 17. godini. Njegovu sudbinu delilo je svih 9 ostalih potomaka kralja
Filipa, osim princeze Margarite, čije je portrete ovaj slikar takođe slikao. Velaskez je, kao
kraljevski slikar izradio i portrete kraljeve obe žene-Izabele Burbonske i Marijane od
Austrije.
Međutim, ovaj virtuoz naročitu pažnju poklanjao je kraljevim zabavljačima, koji su
uglavnom patili od simptoma patuljastog rasta. Portreti ovih sluga smatraju se nekim od
najmoćnijih u slikarevom opusu.

Jedan od takvih je i „Kraljevska luda, Don Sebastijan De Mora“ (1645), portret

zabavljača koji predstavlja pravi kontrast između snage karaktera naslikanog lika koji
odiše ponositošću i činjenice da je on unajmljen kao dvorska luda. Iako se na slici vidi
njegovo celo telo, zabavljač ne sedi na stolici niti stoji u nekoj samouverenoj pozi, kakav
je bio običaj pri slikanju ovakvih portreta. Ne, on sedi na zemlji, simbolički prepušten na
milost i nemilost posmatraču. Ipak, ovaj zabavljač  ne pokazuje ni jednu emociju,
nepomičan iskazuje svoj tihi revolt zbog toga što je tretiran kao objekat u rukama
moćnika.

Pri slikanju ovakvih portreta, Velaskez je sebi davao slobodu kakvu nije mogao da priušti
pri slikanju plemstva i upravo zahvaljujući ovim portretima Velaskez je sebe predstavio
ne samo kao slikara nedosežnog talenta, već i kao poznavaoca ljudskih osobina, patnje i
karaktera.