Funagoriebi

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 320

literaturis muzeumi

Literature Museum
2
funagoriebi

literaturis muzeumi
Tbilisi
2011
© giorgi leoniZis saxelobis qarTuli literaturis saxelmwifo muzeumi 2011

gamomcemeli laSa baqraZe


redaqtori Tea TvalavaZe
amwyobi lia qitiaSvili
dakabadoneba fati gagulia
fotoreproduqciebi mirian kilaZe
wignze muSaobdnen mariam samadaSvili, elene guseva

daibeWda stambaSi `si-ji-es~

literaturis muzeumi madlobas uxdis kompania `magTikoms~ gamocemis


dafinansebisTvis

ISBN 978-99940-28-64-1
funagoriebi*
(avsityvaoba)

Sedgenili nikoloz agiaSvilis mier


karlo kalaZisa da lado asaTianis
redaqtorobiT

mTavari konsultanti – iakob balaxaSvili,


respublikis damsaxurebuli Jakisti

* sityva `funagoria~ Semotanilia kolau nadiraZis


mier. pirveli funagoria ekuTvnis masve.
redaqcia

1940 weli
Tbilisi. mweralTa sasaxle
***
`...funagoria ars mweri friad uwyinar da uv-
nebel yovelTa cxovelTa zeda... ar icis kbena,
arca isriTa SaSvra, arca kbilTa RrWena, arca
hintrigoba , xvanji uxamsi, raica mosdgams mod-
gmasa adamisasa, ufroreca maT kacTa kalmi-
samrxevelTa, raodennica arian sasaxlesa mas
xelovanTa da sruliadsa saqarTvelosa Sina...~
Zveli leqsikonidan

***
`mxolod funes agundaveb,
iqve axlo agorebo...~
akaki 283

***
funagoria stilia amomavali klasisa,
bevris perangi SeReba, bevri mwerali gasrisa.

8
swrafia funagoria, xelidan xelSi gadadis,
akanonebs da anmtkicebs literaturul
sinidiss,
49
Jini sWirs mwerlukanebis monikelebul
cilindris.
lados 16 werilidan

funagoria

TiTqos hqondeT Sejibreba, stadionze


gadiodnen,
nexvs burTiviT moagorebs ager xoWo aTiode.
nexvs agorebs da Sav burTebs miagorebs
miwis xvrelSi,
gahkravs bolokidurebiT, burTs ar iRebs
igic xelSi.
ir. abaSiZe 3 – `Cveneburi mwerlebi~

9
pirveli funagoria
petre geleiSvils – yaribs 56

man mwerlobaSi dastova kvali,


viT ganavali molze kameCma.
saqarTveloSi imaze myrali
jer ar dadgmula arc erTi CeCma.
k. nadiraZe 187
1931 w.

***
agiaSvili nikavo6
ne prizna ot nikavo.*

nika agiaSvili

* quTaisi. oTaxis karebze minaweri karlosagan. 131

10
***
nika6 sxdomaze gveZaxis,
Tu ar movdivar, cxardeba.
Tu moval, oblad vyialeb,
TviTon ki ara cxaddeba.
i. griSaSvili 76
1948 w. ivlisi

ioseb griSaSvili

sizmris axsna

sandro euli102 naxo sizmarSi,


kargia Zliere – fuli icis (e. i. ?).

***
iakinTes157 devizia,
sul akeTos revizia...

11
igav-araki

Ciqovanis273 niWis Zala


miiCnies sul absurdaT, –
egonaT, rom mawanwalas
oTaxi da puri surda!
magram roca mwerlis kibe
airbina – yvela Sedrka,
aqeT-iqiT miikrifen,
is darbazis Sua Sedga!
Caixada ra Sarvali,
maT gaxeda almacerad,
da Cacucqda utifari
iqve leqsis dasawerad!..

simon Ciqovani

12
medidurad uTxra yvelas:
rac davwere, wignad kmara!
wamodga da namoqmedars
uceb qudi daafara...
Tqva: Tu naxeT, me bulbuli
Cumad rogor gamovCeke,
mousmineT mas megruli,
megobrulad modiT Cemken...
ar sjerodaT, magram mainc
arvin iyo pirSi mTqmeli, –
sanam misma megobarma
qudis qveS ar Sehyo xeli!..
...
dawera ar damezara
am ambavis... Torem me ra –
im dalocvils daesvara
oriv xeli besosferad...204
1934 weli

* s. Ciqovanis leqsebis wignis gamocemis gamo.

13
***

gogla156 Cvenze sul ar fiqrobs,


goglas CvenTvis ar scalia.
pirvelad man wamoiwyo
premiisTvis wanwalia.
mudam wyalobs aRmosavleTs,
dasavleTze gamwyralia,
Cvenze ufro pativsa scems
besarion gvasalias...58
1953 w.

***
sanapiroze Sevxvdi gvinCiZes,60 –
vkiTxe: `TeatrSi neta raia?~
`msaxiobebi yvela didi myavs,
dramaturgi myavs pataraia~.201

vaso pataraia

14
erTi masac moxvdes

sul wuwunebs, sul krusunebs,


tirilsa da oxvraSia...
`avada var, glaxada var...
ox, ra mciva, ox, ra mSia!~
daTikos54 nu daujerebT,
ZvelTaZveli oRraSia.

daviT da sergo
kldiaSvilebi

sergo kldiaSvilze146

...is urCevnia mamasa,145 –


Svili ar swerdes dramasa.

15
docent panteleimon beraZez
beraZezee 37

fante, he, limoni veraze –


panteleimon beraZe.
*
me liTons balansSi vaZlev
meliton balanCivaZe.26
*
kaloze, o, ra gveli Zevs –
karloa oragveliZe.196

irodion qavJaraZe

lado 16 – virisadmi
lado

radgan ar gavdi, viro, dioniss,93


albaT, Zma iyav irodionis!243

16
sxartula ladosmieri 16
ladosmieri

yvela dauWirs apolons287 dis meti,


da mainc ar moiSala aplodismenti.
1939 weli

koleqtiurad

aleqsam71 uTxra kalesa:44


`Sens leqsebs unda galeqsva~.
kalem miugo aleqsas:
`Sens leqssac unda galeqsva,
xan sandro euls102 magonebs,
xan – Sengelia aleksa!~262

***
kalevala132 Tu kalevera? 44, 264

***
nuRar ikiTxavT gercel baazovs,17 –
piesebSiaT mZRnerze baasobs.

17
***
konkursi aris karg vodevilze, –
Sen ras apireb, kako deviZe?88

irakliz
iraklizee3

erekle100 patara iyo,


es ki imaze metia.
netav, ra dedam dabada,
anda sad gamoetia?

irakli abaSiZe

18
***
iakinTe157 lovelasi,
ver damweri novelasi.

iakinTe
lisaSvili

***
natroSvilo,190 leqsi Tu gsurs,
afxaiZis20 wuni hkinZe.
werilebi oxrad, Tuqsuss,
SeukveTe wulikiZes.288

19
***

coli _ mxatvari ianqoSvili120


lados9 mihyavda gvian, qloSiniT.

memorialur dafaze

rodion qorqias249 ojaxi –


S. dadianis81 saxelobisa...

aleqsi gomiaSvil
gomiaSvilss 71

vaJa fSavelas104 gahyevi,


vaJas Rvias da dekaso.
dRes boboxiZes44 mihyvebi,
ra mogivida, Se kaco!

aleqsi gomiaSvili

20
xumrobisnairi

alio171 Tavis masxaras: abaSiZianT griSasa2 –


xan TavSi waupartyunebs, xan gadaugdebs
qisasa.
52
misamReri: griSam uTxra amberkisa,
Senc gaZleven amfer qisas?

asamaRlebeli

Ciqovanis273 culiT
da gvetaZis59 trawiT
alio maSaSvili
amoivso suli
Salva demetraZis.90
napoetar aris,
avto uyvars, avto...
da gvetaZis karis
msaxuria marto.

21
***

Ñèìâîëèñò íåçäåøíèé,
Î÷åíü îçàáî÷åí,
Ïîýò ìåæäóïðî÷èì.
Îí Ðàæäåíà 59 äåíùèê,
Àâòî ëþáèò î÷åíü...

***
poetebi xom Steria,
he, ramdenis ConCxi Zevs...
aqeT ilo xoStaria,301
iqeT Salva forCxiZe...240

Salva forCxiZe

22
rezo margianis 168 riTmebi
margianis

megobrebo, am WiqiT
vadRegrZeloT WanWiki.
megobrebo, im tikiT
vadRegrZeloT vintiki.
Wiqasa da Wiqas Sua
vadRegrZeloT WikaSua.

quTelia alioS
alioSaa 251
revaz margiani

gaCenili katis knutad


kants 134 kiTxulobs kanti-kuntad.

erTi varianti

Tumca bevrjer aSuxurdnen,


mainc hkraven zavs.
coli1 dadis, aCuqurTmebs,
qmari131 leqsebs Txzavs.

23
akakize223 an givize53 Tu griSaze2

es suleli, mamaZaRli
Suazea gasaxleCi.
cali fexi litfondSi159 aqvs,
cali fexi – sasaxleSi.
gvijobs, droze moviSoroT,
mivabrZanoT saZaRleSi.

***
gazeTi rom waikiTxa,
Caicina Jakma27 cota.
– radians206 da jejelavas309
erTad misces `znak paCota!~

ticianis232 meurneoba

undoda aego qaldeas qalaqebi,


magram gaaSena fexisalagebi.
arsad sCans qaldeas qalaqi...
saxelgamTan216 sdgas ticiani, –
cocxali fexisalagi.

24
man daswera leqsi
`cxeni angelosiT~.
dRe iyo mziani...
angelosis nacvlad
virze zis bozi
Cveni ticiani.

nikolo miwiSvili,
valerian
gafrindaSvili,
paolo iaSvili,
tician tabiZe

25
***
paolo iaSvili,121 elene dariani,85
tician tabiZe232 finTia gvariani.

paolo iaSvili da elene dariani

***
iraklim3 iRona, iRona...
SoSia gamoigona!

saConguro masala

Sen epoqam gapatios,


rom gagxada `sapatio~.

26
*
zrasti-znakom, aleko,262
Se poeto malenko!
ot poezii daleko!
Seni uSno leqsebiT
xalxi unda waleko.
moewone malenkovs...166
*
poeziis obol xidze
mihyunculebs boboxiZe.44
*
poeziis qaCal xidze
milayunobs kaWaxiZe.138
*
TaqTaqiSvilma daTama,117
am urjulom da TaTarma,
sulyvela rogor daqrTama?
daswera eqvsi piesa,
eqvsive apatiesa.
*
qec ar vici – racxa var,
orbeli Tu qvarcxava!245

27
veSapelis107 urnis miwaSi Caflis gamo

mohkles parizSi, rogorc gamcemi,


daswves da leSi aqcies ferflad.
Semdeg, viT gmiri Tayvansacemi,
gamoacxades zvarakad, msxverplad.
imis urnasTan godebis nacvlad
dedis ginebas yvela undeba,
da rac nagavi cecxlma ver dawva,
dRes isev miwas daubrundeba!

***
ver gastexa rezom168 navsi...
mTlad dahkarga rezonansi.

revaz margiani

28
***

dilas adre, uTenia...


kants134 kiTxulobs quTelia.251
marqsis170 sibrZnec uTelia,
mwerlobaSi... kurdRelia.
ise, Sublic magari aqvs,
viT Zelqva da urTxelia.

***
sulxan-sabas198 oqros wigni
ro gamosca leoniZem,156
misi eSxiT ise daTvra,
rogorc RviniT Zveli siZe.
magram bolos ver damala:
– ise cxonda mamaCemi,
rac sibrZnea, sabasia,
rac sicrue – aris Cemi.

varianti:
viSrome da gamoveci wigni sibrZne-sicruisi.198
sicrue sul Cemi aris, rac sibrZnea – aris misi.

29
***
soxumis zRvaSi gafufqulia,
indauriviT gafuyulia,
misTvis ikeTebs qafurs gulia,78
rom daemsgavsos gafur guliams...253
*
zariani109 aqebs virTxebs,
da zariviT grgvinavs taSi...
guliebis mZRners miirTmevs
da hgonia guliaSi.
*
soxumis portTan kelasuria...
gulias proWTan ki lasuria.153

***
aliom171 uTxra ilosa:183
– saqmes viqm sasacilosa,
davamSev funagoristebs,
davketav sasadilosa.

30
***
aliom171 uTxra ilosa:183
– platonma143 Cvenze iloca,
mas klubi rogor eyofa,
gadavceT sasadiloca.
*
aliom uTxra ilosa:
leqsebs rad ar swer, Svilosa!
ilom miugo alios: leqsebs daudges Tvalio,
qeifs da Tavis awevas ufro aqvs gasavalio.

***
piesas gana jafa iZleva?
Tqva bedovlaTma jafariZema.308

***
roca iona103 qvaze daeca,
ionas darCa muxli gaSlili.
netav, iona risTvis daeca,
rad ar daeca buxnikaSvili?46

guguli buxnikaSvili

31
***
aliom171 uTxra ilios:183
vah, Tu mze gamoilios!
ilom Tqva: Cemanalao,
bzes mirCevnia Calao...
(es galaktionis231 naTqvamia)

sergoz
sergozee 146

daviTma145 cecxli dastova,


amisgan rCeba nacari,
da isic daviTisia,
sergoSi kargi rac ari.

sergo kldiaSvili

32
***
nika xar agiaSvili,6
neta visTan gaqvs kavSiri?
Zmoba ar ici mtrobisTvis
mudam xar fafar-aSlili...
(zapiataie, sanac ginodes, iqine goukeTe).

balada bondoze 142


bondoze

quTaisma kargad icis


poetebis mazanda,
bevri SeTe gamoCeka,
bevric kargi gazarda.
zogi Congurs awkrialebs,
zogi ukravs sazandars,
zogi kidev xelgawvdili
xurdas iTxovs bazarTan.
Cveni bondo keSelava
arcerT razms ar ekuTvnis –
martod-marto aRmarTula,
viT nangrevi geguTis.

33
sworia da pirdapiri,
xSirad mReris `jan tikos~,
Ciqovani273 ki ar aris,
vinme eniT gatlikos.
cametia, dila aris
sixarulis momcemi,
sasaxleSi radiani206
dadis, rogorc golcevi.70
arsad sCanan poetebi
qvemoTis da zemoTis.
rkinis kari gaiReba
keSelava Semodis.
saSiSia, roca vefxi
kidev ufro vefxdeba,
sasaxleSi keSelava
asaTians16 Sexvdeba.
– zrasti, lado, gamarjoba, –
mxrebze xelebs Seaxebs.
– zrasti, bondo, gagimarjos, –
mec am wuTSi geaxel.
mere bondo keSelava
mdivnis karebs SeaRebs.

34
kabinetSi iyvnen mxolod
divani da mdivani,
mokakuli Ciqovani,
wulukiZe ivanic.288
bondo yvelas miesalma,
yvelas kargi axara,
bolos ira abaSiZes3
warudgina WaRara.
uTxra: sxvebi cremlebs Rvridnen,
Tqven rom xelebs iTbobdiT,
saWiroa patarebsac
dagvexmaros litfondi.159
`saWiroa!~ – daumowma
abaSiZem, – `Zanial~.
gaiRima Ciqovanma,
gaikriWa vaniam.
ucabedad kabinetSi
Semovida golcevi,
abaSiZis maspinZlobiT
Zalze ganaocebi.
abaSiZe eambora
rus lawirak-finias

35
(kabinetSi SeiWvrita
xoStaria iliam301
gasaRebis naxvretidan, –
sul rom gaxvretilia).
saSiSia, roca vefxi
kidev ufro vefxdeba,
saSiSia, roca vefxi
msxverpls pirispir Sexvdeba.
– Se, xonelo lawirako,
xalxs rom hkocni sajdomebs,
weris nacvlad dRes da Rames
cignobas rom andomeb.
me rom zurgi Semaqcie,
da es laye moloke,
me kaci var, Tu qvitirSi
moyvanili boloki. _
uTxra es da vaJkacurad
sila stkica zedized,
Tan ginebac miayola:
_ movtyan Tqveni dedis rZe.
gverdiT Cxubs rom yuri mohkres,
SemoaRes karebi,

36
Semovida qavJaraZe243
`aristokrat~ qalebiT.
bondom erTi SeubRvira,
waaxdina yaZaxi,
kars wixla hkra da gavida,
viT arsena yaCaRi.199
saiT gahqren Ciqovani,
golcevi da vaniCka,
fexsalagSi daemalna
SeSinebul kariskacs.
bevri Zebnis Semdeg naxes,
pirdapir rom viangloT,
gamocdilma meZebarma
Jakuniam27 miagno.
davubrundeT, im wuTebSi
ra ambebi xdeboda, –
pawa griSa abaSiZe2
TiTis wverze xteboda,
iZaxoda: nuTu marTla,
netav, Sematyobina!
Cveni bondo keSelava
lave biWi yofila.

37
radiani ki ambobda:
gartyma rogor gabedes,
kaci ise, viT aglaZe,7
tkbilad unda daberdes.
yvela swuxda, rom mobrunda
finTad qoronikoni.
irakli ki caxcaxebda,
viT cecxlaZis277 striqoni.
1940 weli

bondo keSelava

38
***
`imeretinskaia SutoCnaia~
(gr. abaSiZis2 leqsebis wigni).

***
aRobila, CaRobila
sablitgamis213 karebi.
es kaSmaZe137 ra yofila,
axlos ver ekarebi.

***
poetia gvariani
sivirian isiani.125
i leqsebi ro SouTxzavs,
misia Tu sxvisi ari?

***
aliom171 uTxra ilosa:183
Senc gamomyevi, Svilosa!..

39
leqsi g. kaWaxiZisa138

tkbilia Cveni samSoblos yvela kuTxe da


kunWuli,
tkbilia, roca sufraze moaqvT Semwvari
WuWuli,
tkbilia, roca loginSi geCurCuleba fuCuri,
magram... yvelaze tkbilia TvaldaxuWuli
muWuri.
(leqsi koleqtiuria)
1955 w.

giorgi kaWaxiZe

gulis Civili

quTeiss ganmqiqebeli
baxturis Zea petruza.33
man giaseli61 gazarda,
sjobda, rom keti edruza.

40
karloseburad

garbodi odebiT uazro bodebiT,


cuilad iqeci, gahyevi qars.
Sen kale kalaZev,131 igive karlo,
deduu, ramxela biTuri xar!

xarbodar, xar bodva, aferist ordenis,


rogorc cru qaquna Jakuna Jak,27
Sen TviTon Saixsen nifxavis zortebi,
sul male saqveynod mogTxoven traks.

karlo kalaZe

41
***
jandabas misi kalmis mosmani...
prozas awvalebs Salva soslani,226 –
arc mweralia da arc mgosani.
vis moswrebia viri rqosani?

daTikos54 baiaTi

rusulad stambuls –
me vTargmni jambuls,305
vagroveb jam fuls
da amiT vWam fuls.

andaza

abaSiZis3 xumrobao
nu ggonia xumrobao.

*** irakli abaSiZe


6
es awuxebs nikas Turme,
rom mis paltos ikastumebs...

42
***
CvenSi gamravldnen perevoWikni:
miqeli,202 givi,53 daviTi,54 kiWa.116
magram miTxariT, imaTi SromiT
Cvens saqarTvelos ra mieniWa?

litredaqciis158 oTaxze

erT dros aq xani11 iyo da


CaCavas266 xelas Sveboda,
kolias rom Seexeda,
sircxviliT daiwveboda.
gasula xani, axali,
maRali xani206 mosula,
gadauSlia qaRaldi
da zed uqnia bozurad.
CaCavac daumalia
da wulukiZe vaniac.288
dRes mosvenebas ar aZlevs
xalxi kabinets naxanars,
marto aniko vaCnaZe106
xan Seixedavs da xan ar.
43
mohyveba xalxi emadins
sawerkalamiT da kistiT.
xan leoniZe156 Semodis,
xan romelime Jakisti.
xan TviTon Jaki27 Semova,
moaqvs sigeli batistis,
ityvis, gazeTis gemo var,
mkvlevari kontrabandisti.
erTi meores aginebs,
erTi meoris gvelia.
balaxaSvilis magier
gawerelias55 rcxvenia.

JurulisaTvis205 samRereli

es varlami ra kacia...
muxaa Tu akacia?
arc axuravs, arc acvia,
bozs aZlevs obligacias.

44
funagoristebis werili I
kolau nadiraZes,187 poets da maestros

yvela iZaxis: kolaus es ra Svilebi maeswro?


Cvenc guliT gexmianebiT, funagoriis
maestrov!
ar momxdariyves, rom qveynad SenTvis sxva
vinmes gaeswros,
xandaxan unda moxvide da Cvens Sekrebebs
daeswro.

kolau nadiraZe

45
Torem sasaxlis darzabSi sul rom uyuro
eulebs,102
vaJkaci ki xar, magrama gagtanjavs,
dagasneulebs.
anda ra xeirs dagayris Salva Tavtrakas206
yureba,
CaCava266 buzis wona da gorgaZe72 viris yureba.
mainc amdeni CoCori saidan moabogines,
yvelazed ufro patara gazeTis mdivnad
yloyinebs.
bevri asmuSka poeti dabeWdes, moalogines,
vaniCkas,288 roca etyvian, werilebs
daaslokinebs.
gaZvaltyavebul mWedliSvils184 icnob, rom
kritikosia?
qarTuls uwunebs martvili gamsaxurdia
kowias.49
gaCumdes, Torem kowiam xalxi Tu
miswi-moswia,
184
gadaaviwyebs iosebs nadirT saklavad
wowials.
yvela swers: zogi rakrakebs, zogi ixrCoba
uTqmobiT,

46
zogs Tmis jejili awuxebs da zogi kvdeba
uTmobiT.
dReidan kacs ar davuTmobT, dRemde Tu
mravals vuTmobdiT.
arc kako gawerelias, arc balaxaSvils27
55

zemelels,
demetraZes90 da Wanturas290 – klasikos-
gamomcemelebs.
zogi moRvawe prospeqtze mTvraliviT iwyebs
borials.
228
aq verc sulavas SexvdebiT da verc CxeiZe
borias,274
verc `tolupovar~ alios (Tumca alio oria),8, 171
Sig SublSi unda gavartyaT maT Cveni
funagoria.
mravali Seni Zmakaci dasaxmareblad migelis.
zog-zogebisgan Cagruli ase ambobda miqeli:202
– damexmarevi, kolau, erTi sikeTe miqeni,
klasikos-gamomcemelni ganmikicx-ganmiqiqeni.
sxvac bevri aris sakbilo mand sasaxleSi, Tu
gared,
gvinda, SegficoT, kolau, da sityva giTxraT
mquxare;

47
erTad davasxaT uxamsebs amomTuTqavi
mduRare,
zogTan Sen TviTon miiWer da cecxli
gadauyare.
kargad naTqvami ganqiqva xalxSi dadis da
goraobs,
viciT, momxmare gWirdeba, saqme rom
daabolao,
Cven gamogyvebiT, ar gawyens aseT Svilebis
yolao...
Sen gagimarjos, mxolod Sen, funagoristo
kolau!

P.S. keSelava* dagvaviwyda da sul bolos


gagebinebT:
didi kaci roca mova, karebs farTod
aRebinebs,
sul sasaxlis remontSia, kedlebs feravs,
aRebinebs,
gamoTvreba da piridan recenziebs aRebinebs.

* platoni143 – sasaxlis komendanti da... `mwerali~.

48
gamocana

Jakze27 maRali,
trakze dabali.
(elizbar polumordvinovi). 111

karl
karloo 131 – simons 273
simons

amaod gadavaSaveT, simon, me da Sen wignebi,


Tavi poeti gvegona, Turme vyofilvarT
cignebi.

***
gamovida wignebi
saxelganTqmul cignebis.131, 273

*** karlo kalaZe


Tu iqneba yabuls Jaki,27 –
gvsurs, viyidoT xaburzaki!

49
***

adamia alio8
ara swevda yalions.
maSaSvils171 waarTva saxeli,
biWia sasaxelo.
roca senakSi iyo,
eZaxdnen – Salikos.
axla ki – alioSas, –
poetad ara uSavs.
amas wers nika6 –
veCni mdivanika. alio adamia

***
roca besos204 qaTmis skintlic efuleba,
ras uSvelis agaraki, Svebuleba?

***
veRar gavirTe Tavi arqiviT, –
funagoriiT isev avJRerdi.
da abreSumis yviTel parkiviT
bJolis foTlebSi davxate JRenti.204
(karlos131 monaweri)

50
Cvenze

redaqciaSi271 ori xoxobi,


erTi cocxali, erTic fituli.
erTi mdivani6 _ unayofobiT
mWedliSviliviT184 gamofituli.
erTi damjdari, rogorc belinski,35
rogorc Jakuna hakof zarali.27
erTic maRali,3 viT obeliski,
naukrainal-nakobzarali.147
lado 16

***
kowia162 midis omSia,
adesis misadgomSia,
polumordvinov elizbar111
Tan misdevs, rogorc goSia.
(esec) 16

konstantine lorTqifaniZe
da nikolo miwiSvili

51
***
uTxariT mxatvar nadareiSvils:185
kisris moRrecas rad ar meiSlis?
es ladosia 16

oreulebi

`Taoba~271 rom gajaxirdes,


daumates kaWaxiZec.138
keSelava142 da wverava285
recenziebs naweravan.
natroSvili190 da sulava228
maT nawerebs nasunavan.
kaWaxiZe da qvarcxava245
poezias nafarcxavan.
vano wulu288 da CaCava266
`lelos~ erTad naqaCavan.
k. kalaZe131 da Juruli205
darCen ase dawuruli.
janeliZe307 da faRava237
mogonebebs naqafavan.
lado asaTiani 16

52
riTmebisaTvis
ra saocari kaci xar, akaki beliaSvilo,34
Sen SegiZlia, rom mZvinvar loms daTvis
beli aSvilo.
magram im uReltexilze asvla ki Znelia,
Svilo!

akaki beliaSvili

erTi maTgani

rogorc mefeman ganvlie siWabukisa dRenia...


fexiTac bevri viare, Tumc myavda mudam cxenia.
vaJi kaci var, poeti, amisi ara mrcxvenia.

53
n. miwiSvili180

mTeli safrangeTi SesZra,


rom scemes da ver hpova nugeSi.
Semdeg saxelgamSi216 SeZvra,
rogorc gonokoki mu..lSi.
Tavi daaneba poezias
da saerTod RaRads,
cekaSi276 ise xmaroben,
rogorc satrake qaRalds.
kolau n-Ze 187

54
***

Êòî ñåé Áàðîí42


È êàê äàâíî
 Ãðóçãèç216 çàáðîøåí
êàê ãàâíî?

baron bibineiSvili da nikolo miwiSvili

55
portreti

roca etyvian: ver SeZleb


da Tu kaci xar, dakete,
romans dawerils petreze
pavleze gadaakeTebs.
jer xom rolani207 Separsa,
axla barnovs32 ar ayenebs.
gamqafvelebis krebaze
pirveli daasaxeles.
erTi patara kacia,
erTi uSanso finaCi,
gvelis perangi acvia,
kans cxrajer icvlis kviraSi.
gawuwkebuli melaa,
TavSi uwyvia kaklebi.
gr. abaSiZis2 xelaa,
arc meti da arc naklebi.
iraklim3 `brZana~ – sustia,
Torom movartyam traakze.
naRveliT savse buStia,
Citis skintlic ki waaqcevs.

56
futuristobis242 ideam
mravaljer aakankala,
mZRnerSi gasvrili TiTia,
Citia boloqanqara.
muqTad miRebul binaSi
yovelTvis zustad iZinebs.
didi kacebis winaSe
cmukavs da kuds aqicinebs.
im sokoebis znis ari,
nawvimarze rom Cndebian.
icaniT, gamoicaniT:
Sengelaia demian! 260

demna Sengelaia

57
***
`zRvispireli~ rom aawyves da wavida kosta162
Sina,
ver iqna da ver monaxes `oCerkisTvin~
versad bina.
aswies da gamoswies da miagdes sadRac kides,
amis meti ra mouva kacs am nikas6 gadamkides!
ar ijavro, gevedrebi, kostav, boRma nu
agavsebs,
Torem Zvel `xavss~ ar gakmarebs da nika sul
dagaxavsebs.
kirile samuSia214
simferopoli, 1944 w.

***
al. sajaia218 xedavs,
ra saocreba xdeba:
zogi akurTxes mwerlad,
zogi nagavSi lpeba.
dim. benaSvilma36 swera
r. margianis168 qeba.

58
***
natroSvili190 natrobs xSirad,
rom kvlav darCes natroSvilad.
SemomZvrala sasaxleSi
damjdara da gaproWvila.

giorgi natroSvili

***
ara uSavs, ikos, ikos...
ar vaSavebT simonikos!..273
(plenumis Semdeg, 1946 w.)

59
kote
kotess 299 – rezosga
rezosgann 168

veRar malavs mexmale


Tavis siborotesa.
RmerTo, Sen moexmare
ximSiaanT kotesa.
prozas Tu ver gasdia,
nu CaaxrCobT oxvraSi.
Zveli pederastia
da nacadi oRraSi.
yleyverTa monelebiT
kotes traki gaxurda.
daCxapna novelebi
da Cexovi270 gahqurda.
kotem sxva mwerlebisac
novelebi aswia.
aqo gawerelia,55 –
isic pederastia.
venacvale Cvens kritikoss
lamaz mixvra-moxvraSi.
qudad xmarobs qalis trikos,
biTuri da oRraSi.
ser kostumSi mouCans
traki naqaTqaTari.

60
gosuntSi75 vin mouSva
aWareli TaTari.
kote aris qaCali,
elis dafnis gvirgvinebs.
misi gogos fanCari
jejiliviT bibinebs.

***
amoagdes igi feso,
zed rom ijda Cveni beso! 204

rCeuli riTmebi besarion JRenti

o, megobaro, o, filimona,
bednieri xar yofili mona.
bilik-bilik, xev da xev...
rasac daswer, xev da xev!
samkervaloSi ismoda:
es moda minda, is moda!

61
***
JorJika irakli3
redaqtor akuratn,
poetis wodebebs
arigebs Jakurad. 27

***
beWdavs da beWdavs `Taoba~ 271
(JurnalSi veRar Casties)
al. Sengelias262 leqsebs da
balaxaSvilis27 statiebs.

amis varianti:
beWdavs da beWdavs `Taoba~ 271
alekos262 uTavbolobas.
nomerSi veRar Castia
alka sulavas228 stawia.
im aqilesis21 naquslars
mTlad astexia trawia.

aleko Sengelia

62
***
mgosani Salva kuWava151
qaTams sWams gaukuWavad,
Rvinos svams TvaluxuWavad...
cxvirgrZelaa da yurSava.

***
rom dafaros siglaxe,
efareba gigla173 xes,
magram faravs gigla xes,
da ver malavs siglaxes!

***
margianma168 saxe loTi
moiwminda saxeloTi.

63
***
ise dadis qorqia,249
TiTqos nev-iorkia –
dadianis81 proforgia.
*
magram `medali~
mainc ne dali,
Tumc hgonia qorqias
Tavi – maqsim gorkia.73
*
polixron cincaZe280 –
Rori yronts win wawevs.
*
efareba gigla* xes,
rom dafaros siglaxe.
ver dafara siglaxe,
magram faravs gigla xes.
ar aris swori, ixile wina gverdze.

* gigla mebuke173 – kritikosi diadi.

64
***
rac dedis ZuZu mivatove, mas Semdeg rZe aRar
damilevia, ise gamiZvirdao – sTqva erTxel
daviT gaCeCilaZem54 miseburi CaxarxarebiT.

***
fanjaraze dgas tyemali,
xe ki ara – boTli...
Cveni rezo margiani168
Steria da loTi!

***
sulava228 – sul ava,
wiwava – win wava,
wverava285 – ver ava.

solomon TavaZe114 qviSxeTSi246


solomoni muSaobs,
xeli ar SeuSaloT!
solomon TavaZe

65
***
netavi Tu ici, nika,6
griSam2 dRes sad icinika?
griSa ambobs:
net, ia ne irakli,3 ia drugoi,
eSCo neizbrann ciganik.
sexnias vgevar, Tumc ar maqvs
iseTi sigrZe da gani.

***
Jurnalma ver igua,
gazeTmac ver igua.
`damakvirdi~ sigua,221
goguam66 Tu gikua.

***
simon wverava285 – glaxa novelis
staxanoveli.227

***
– amis meti qveyanaze ra damrCenia –
diliT xaSi, saRamoze `apalCenia~.

66
***
ladojan,16 Sen ar Segferis tirili,
daRrejiloba.
leqss nu swer sisxliT Seferils, nu
mogvayene Wriloba!

var-var!

xobispireli245 var!
viri var da jori var!
da Roric var
da ra vici, ra var!
xobispireli var, Tu ara,
esec ar vici, ra var.
avad var,
kargad var,
var!
yvelaferi var!
pioneri var,
oqtombreli var!
var da var!
var!

67
kowouri intermeco

JamidanJamze gulmodgined vTargmnidi


dantes,84
qarTul kulturis moamage beri kowoni.49
vigulsmodgineT, vimoRvaweT, erTad49, 295
davanTeT
didebulisa qarTulisa sityvis koconi.
marCbivTa ese ganvvleT bWeni jojoxeTisa,
gvsurda erTobil aRmogveTqva hae da hoe.
garna zne Cveni erTad yofnas ver SeeTvisa
da netareba martoulad TargmanSi vpoeT!

konstantine gamsaxurdia

68
esec Sen!

mdivani gvyavda nikola,6


vaqebdiT – ara iyo ra!

warwera suraTze

adamia alio8
ara swevda yalions...
maSaSvils171 waarTva saxeli,
biWia sasaxelo.
roca senakSi iyo,
eZaxdnen Salikos.
axla ki – alioSas,
poetad ara uSavs.

saamdrovo afo(e)ristuli

aTasad kaci dafasda,


asiaTasad romani,
imis naxevrad giorgis156 (levaniZe – `leoniZis~)
gaZroma-gamoZromani.
69
miniaturebi

zogi mwerali burTaobs,


zogi oTaxebs iZens.
`mnaTobSi~181 sulTamxuTaobs
irine abaSiZe.3

zogs urCevnia oqros kalamze


daberebamde xeli aiRos.
bolos dros sustobs karlo kalaZe,131 –
adamiasi8 ar iyos...

***
vanias288 vuZRvnaT majama,
mZRneri Wama Tu ra Wama?
rom is dabada raWama.
bevri danosi daswera
misma murtalma majama.

***
man iuristman kiWaman116 (TarxniSvili)
fanCari SeikriWaman.

70
***
Zmad efica gogla156 sikos,238
ra gauZlebs or klasikoss?

siko faSaliSvili

71
SavTeluri

ambobs klavdia: 87
`moviklavdia
Tavs mwerlobisTvis madaaSlili~.
yviris: `ariqa!~
ori marika,
miqelaZe179 da baraTaSvili.30

Targmanis gamarTleba
perevodCikis mier

CemTvis leqsis Targmanebi


ise aris mkrTali,
rogorc orjer naqmarebi
qali.
me qalwulis SerTvis fiqri
ar maqvs – axals ar vqmni.
me qvrivs veZeb – ese igi
vTargmni.
(mirza gelovani) 57

72
s. TavaZe
TavaZess 114

gacxovnos, Zmao soloman,


xmisa Senisa soloman!
ismineT solo monisa,
simRera solomonisa.

funagoristebis werili II
nadiraZes,, 187 poets da maestros
kolau nadiraZes

funagoria iwyeba:
xem gamoisaxa kvirtebi,
riTmebi ise modian,
rogorc Savi zRvis zvirTebi.
Se kai kaco, amden xans,
movalo, amas gvpirdebi.
Tu moxval, modi, Torema
male Senc agixirdebiT;
xom ici, ra biWebi varT,
ra anglebi da `xitrebi~,
dagaTroT, gagimaspinZldeT, kolau nadiraZe
mogarTvaT SuSa kitrebi.

73
mogvisminevi, kolau,
saqme gvaqvs SenTan pawia.
SemTxveviT Tu wagikiTxavs
alka sulavas228 `stawia~,
rogora fiqrob: sulava
patiosani kacia?
icodes, rom ar SevarCenT,
rac ugnuroba gaswia,
`krewin~ – misebur kiloze
vetyviT rusulad sulavas,
gavTelavT, davauZlurebT,
SevyriT susunat-suravands.
ise qe aris nel-Tbilad,
Tu moikiTxav kalaZes,131
dRes, rogorc funagoriebs,
ise leqsebsac ara swers.
`mnaTobSi~181 zis da asrulebs
riJa poetis171 ganawess.
guSin sasaxle aanTo
qarTuli leqsis povarma,
SromiT da jafiT gazrdilma
simonma273 namoskovarma.
mas musaifi gauba
marijan169 madam bovarma,164

74
Cvenma Tamara fofxaZem241 _
adamJmis gasaTxovarma,
erT-erTma qosa poetma
da bevrma mavan-movanma.
guSin sasaxle aanTo
erTma rusulma iama, –
golcevma,70 misi Camosvla
iraklis3 Zalze iama,
orive xeli CasWida,
sayelo gaduwia man,
mere erT-erTi Caikra Tamar fofxaZe

orma binZurma yiama.


es `vstreCa~ SenTvis Caswera
patara Jakuniama.27
gvgonia, aris `saWiro~,
rac gaakeTa irama,
rom moimatos ruseTSi
misi leqsebis qirama.
vici, sasaxlis ambebi
Sen Zalze gagexareba,
dRe tkbilad dagiRamdeba,
gagiTendeba `xareba~.
Tavdacvis ganmtkicebisTvis
gadaviqeciT xmalebad.

75
CaCava266 qalebs aswavlis
airwinaRis xmarebas.
Cveni xma uwindeliviT
aRar gaismis, aRara,
S. afxaiZis20 leqsebma
Cveni yurebi daRala,
saWiro aris, kolau,
Seni buki da naRara,
Torem rodemdis vixadoT
gadasaxadi da Rala.
zogi briyvulad eSmakobs,
farTe Sarazec bilikobs –
Woraobs, visTan vin ra sTqva,
an kidev, visTan vin iyo.
es Seexeba lisaSvils157
da xoStaria ilikos.301
Sens niSans veliT, rom amaT
gverdebSi wavubinikoT.
S. demetraZe!90 arc ise
patiosani kacia,
qveS-qveSa raJden gvetaZis59
gamonacvali acvia.
tyuili? kargi tyuili
xSirad marTalsac sjobia,

76
magram tyuilis mCmaxavi,
aba, ra dasandobia.
aq unda warmogidginoT
jentlmeni sokos odeni,
al. adamia8 poeti,
patara lau sorteli.225
aba, vin sTqva, rom moxucda
da welSi gaizniqao
ocdaaTi wlis mdivani
agiaSvili nikao,6
tyvilia, isev biWiviT
dgas, sadac Cven varT, iqao,
Tumca amqveynad sakmaod
ixtuna, iCindrikao.
guSin dramaturg viqtorTan48
vikisreT xelis gaSvera,
Cven papirosi movTxoveT,
man ki pasporti gvaCvena.
da gviTxra, biWo, xo, marTla,
Casakravi maqvs suraTi,
Tanac gamocvla sWirdeba,
dRe darCenila sul aTi.
RmerTo, nu SemSli, vTqvi CemTvis
da gverdiT mivayurade:

77
oxravs d. gaCeCilaZe,54
yviTeli rogorc ayalo,
da Sengelia262 elsmenTan
dgas da kruxiviT kakanobs.
coliT gvestumre, kolau,
da gavaCaRebT samovars,
viT polixronis280 CibuxSi,
imxela boli amova.
Rvino gveqneba, daTvrebi,
leqsebs SesZaxeb cas qebiT,
yanwebi rom dagveleva,
SevavsoT Jakis27 `carskebi~.
kolau, erTi SekiTxva
Senc unda gkadroT bolosa,
ise, rom arvin Saityos,
arc arvin gaigonosa.
ase tyvilad rom dadixar
da ar muSaob srulebiT,
erTi gviTxari, sada gaqvs,
kaco, amdeni fulebi!
rom Seni colic arCino
da iqeifo egreTi,
Tu ufali gwams, gvaswavle
Cvenc fulis Sovnis sekreti.

78
ixare, funagoriav,
izarde erTi orasad,
es gaumarjos kolas cols –
funagorinas koxtasa.
es gaumarjos kolas cols
da funagorist kolasa,
Cqara vusurvebT patara
funagoristis yolasa.
mtrebs mware funagoriis
isrebiT gavuswordebiT,
xeleb gaSlili movdivarT
ise, viT lau sorteli.
asli dedanTan sworia,
platonis143 sulis cxonebam,
gadaaTeTra Jakunam27
mesxis quCaze mcxovrebma.
avtorebi ki, vinca varT,
Senc kargad gemaxsovreba.

79
***
biWi viyavi martiviT, motivi mqonda martivi.
prospeqtze vqux da gavkivi balaxaSvili
JakiviT.27
gamzirze daforiaqobs
balaxaSvili iakob.

***
germania wamovida, veragulad Tavs
dagvesxa...
rogorc iqna, gavaCereT `moskva rekas~
saTavesTan.
es kaci ki ise modis, ise Targmnis, ise scelavs
rusTavels210 da CaxruxaZes,268 Ciqovans273 da
asfurcelas,2
droze Tu ar gaaCereT, ar eyofa honorari,
adgilzeve SeiswavleT, mogzavnili xom
ar ari,
CiqorTuli TargmanebiT pirdapir rom
guls umiznebs,
kaci ar xarT, qristiani, gaaCereT nucubiZe.195

80
***
yvela poeti leqsis qurdia,
filosofosi xom kidev meti,
magram kowia gamsaxurdia49
sasaciloa, rogorc poeti!

***
beso204 miuSvi nebasa,
daiwyebs moxsenebasa.
Tumc axalgazrdebs aginebs, konstantine
TviT Seeyreba snebasa. gamsaxurdia

***
sofel sormonidan Camosuli svani mgosani se-
verian isiani125 amosTqvams sakuTar leqss,
svanur simReras, arasasiamovno asul baiso
sisordiaze.
(bondo keSelavas 142 naTqvami)

81
***
es kritikis limiti,
benaSvili dimitri,36
amden werils rom acxobs,
ra surs, ro sTqvas imiTin?

***
gaivlis es dro da movlen sxva droebi,
gahqrebian androebi119 da sandroebi,102
darCebian ladoebi16 da sandoebi.

enis gasatexi

agidga am dros, andro lomiZev?160


rad ginda, amdon gandons rom iZen!
(zaris xma).

82
***
axla iq yofna, sadac iloa,183
sasaciloze sasaciloa!
misi parnasi sasadiloa.

***
sandro euls102 avSaraze
gamoeba qavJaraZe243
da mihyavda av Saraze.

sandro euli

83
***
midis-modis gaCeCili daviTi,89
magram, neta, ra keTdeba amiTin?
(imRereba `paraxodis~ xmaze).

***
imRereba paraxodis xmaze –
gaCeCilaZeze.. 54
simRera d. gaCeCilaZeze
demetraZes.. 89
es funagoria exeba d. demetraZes

midis-modis... midis-modis daviTi... (demetraZe)


ra keTdeba... ra keTdeba amiTi...
taSi, beso,204 taSia...
valerian51 genacvale samdivnos krebaSia.

***
klubSi ismis Zaxili:
`taSi, beso,204 taSia~...
`valerian,51 genacvale
samdivnos krebaSia!~

84
***
amdeni leqsi rad dagvayare?
Zveli nagavi rad ar gvakmare?
rad agvaqoTe, rad agvamyrale,
ra dagiSaveT, Zvirfaso kale?!44
yare da yare,
leqsebi kale!

*** kale boboxiZe


Waobebi amoaSres,
[SeuerTes] moaSores foTs rioni,
magram darCa ori koRo:
polio4 da rodioni.249

***
patiko
patikomm 77 Tqva:
Cemi saqme mudam aris
aCeCili, daCeCili.
me haines313 mirCevnia
Cemi daviT gaCeCili.54

85
***
mudam viyav biWi nika,6
cinika da mdivanika...
*
nika, nika, mdivanika!
sekretaro mesiaCnika.
iqronika, ipanika,
[da patara] Se sabralo
ciganika!
*
perevoCik podli nika
perevodit spodlinika. nika agiaSvili

ilo mosaSvilze183

gorgaZes72 cecxli movstace,


Ciqovans273 bambis Cxriali
da kaWaxiZes giorgis138
evkaliptebis Sriali.
gomiaSvilis71 snaipers
mijnurisadmi alersi,

86
Jurulic205 davazarale,
magram ufro ki aleqsi.71
vaniCkas288 – basri kalami,
Salikosgan206 rom darCa mas,
misxali rame ar hqonda,
ras wavarTmevdi CaCavas?266
poet-dramaturg kalaZes131
leqsebi simonovani,222
leoniZes156 da maSaSvils171
Sairi haerovani.
al. adamias8 tyvilebi
da yru riTmebis wyebani,
marto soliko TavaZes114
ver gamovtace ebani.
TiTo xma yvelas wavarTvi,
siqa gavarTvi yanwelebs,282
balaxaSvilis27 ar iyos –
genialurad davwere.
avdeqi, erTad Sevkribe,
xma-xmas Seeba, iloma.
wigni gamovec qebuli
mosiaSvilma iloma.

87
erTi sabralo vinmes epitafia

aq ganisvenebs avTandil,
sikvdilma ar Seicoda.
Tvla ar icoda aTamdi,
arc wera-kiTxva icoda.
didxans awvales senebma,
muzamac didxans awvala
da gahqra misi xseneba,
rogorc ki gardaicvala.

ilxoSis301 a-`x~-sareba

viyav poeti!.. mZulda samyaro...


bolos vifiqre, Tu gavetaro:
wavel axkomis22 redaqciaSi,
da rac momadga leqsi yiaSi,
Camovakvese ucbad rkinaze.
da Tumc im sityvebs akldaT sinaze,
magram biWebma aswon-daswones da moiwones.
lenraionis muSebs mivmarTe
RmerTiviT leqsi, gagrZelebuli.

88
magram mimtres da daamaxinjes,
amitom daval aRelvebuli.
me zangi beni45 myavs dRes megobrad,
kale44 da fridon188 CemTan arian...
gogis310 mopares guSin Sarvali,
amitomac is gadairia.
ras Camacivda SobelZaRl varlam,205
ra unda Cemgan, ras memarTleba?
davswere leqsi, amas ar vmalav:
`mojamagiris gasamarTleba~.
veRar davdgebi awi TbilisSi,
ra gamaCerebs amden virebTan?
unda wavide sadme cimbirSi
`Cemi Zma~ tomskel komkavSirelTan!
1930 w.

ilia xoStaria

***
ar geZineba, agiaSvilo?6
daweq, logini agia, Svilo!

89
warwera plakatze

kowo162 gaxda Rvinis tikad,


nadiraZes186 Tavi stkiva.
asaReben mZRners bublikad, –
`Zirs simindis respublika!~

konstantine lorTqifaniZe

munasibi griSasi2

am bolo dros leqsi goglam156


Zalze gagvigoglimogla.

90
Wiakokona

sCans, Cven CamovrCiT CinmaCineTSi uCinmaCinu-


rad CanCals da CoCori Cangis ConCxiviT Caiq-
ca CareqCareqad. CvenTvis CeroSic Camocxa. Ci-
tebi ConCoriks Cxreken. CxirebiT Cxirkedla-
oba CanasaxTa saCeCad CaiTvleba saCeClis Cxet-
ze. Cemi CeCma Cumia.
redaqcia gadaiqca aqciebis misaqcielad, ramac
ucbad sacodavad Seacdina codvilis coli. cbi-
erma viRacam sadRac raRaca gaacura. cis cva-
ri cimcimiT cdilobda ciagur cimcims. cali ci-
cinaTela cancaliT cviva civciv cxavSi coc-
xlad. cira coqali curiviT cremls cris.
gazafxulze mze emzadeba mozveris mosazvaveb-
lad. braziliaSi gabrazebuli buzebi bazarSi
bozoben bzuiliT. zarbazani zariviT zrialebs
da belzebeli zeg miemgzavreba zemozedazenis
zeganze.
uxvma xelmwifem ixila axali axaluxi da xeli
Seaxo uxilavs. gaxarebuli maxare xarxarebs
xaxiT, xis xoSi uxurs xrinwians.

91
fridon afrinda da frTamotexili frTafar-
fatiT farTo afrasaviT mofrinavs ferad fa-
radeisaviT.
wlidan wlamde vwanwalobdi wawalTan wel-
mowyvetiT walamwaxurul waloSi wawolili
gadamwyvet wlamde.
darubandi durbindiT davTire. daviTs davTa-
ri daebna da davluri dauara dairis dalaban-
dze – dafdafiT.
jorjiaSvils ujijgva da jojo morejgva ga-
rejaSi jmiT.

erTi ucnauri poetis Sesaxeb

me baironis25 Tma maqvs Tu cxviri,


eg sul erTia, niWi var mainc,
cota poeti da didi viri.
Cemi riTmaa: `mainc~ da `raic~.
nu geSiniaT, Cemo biWebo,
beletristobis didi maqvs ridi.
yvelaze metad miyvars virebi,
me maTs CoCoriks riTmebad vTvlidi.

92
dRes Tu gamwira Semoqmedebam
da daiviwya CemSi poeti,
baironistul suliskveTebiT
fexsalagebis gzebiT movedi.
*
bRaWiaSvili47 arvis vegono,
gogi var, gogi, jiblaZe310 gvarad.
puris wignakma wamarTva goni,
ukapeikod davdivar marad.
me ufulobam cremlad maqcia, –
gamomicvaleT obligacia.
`uCardionma~131 gamabiTura,
dialeqtika ar vici – Tu ra?..
aqamde mSiers bedma ra miyo:
davrCi martoka sacxovrebelSi...
xuTmet girvanqa pursa vWam dReSi...
vai, Tu mainc aRara meyos!
nikav,6 gamiSvi, tfilisSi waval,
wamals viyidi, Tavs moviwamlav!
1932 w. dekemberi

giorgi jiblaZe

93
epitafiis nacvlad

karlo kalaZe131 – poeti cota,


dabadebuli C.m.Z.R.n.r. welsa.

akaki gawereliaze 55
gawereliaze

Samilze255 Tu ver swers romans,


swers qronikebs gaWimulad.
xan tolstois235 Seacuebs,
xan Seuyefs xaji murats.314
docentobas ver eRirsa,
gerontobas 248 natrobs marad.
demetraZis 89 parnasidan
komentariT gadmomdgara
Jakunias 27 mimdevari,
beso JRentis 204 nabolara.
gr. abaSiZe 2

akaki gawerelia

94
Ê. Áîáîõèäçå 44

Áîáîõèäçå – ïèèò Êàëå.


Îáîñðàëñÿ â Ðåäóò-êàëý.
Ñ ãîëîâû äî íîã îí – â êàëå,
Êàê Áàðàíèíà â õèíêàëå.
Ê. Í. (kolau) 187

***
imereli saWurisi204 –
Rirsi Cemi panCurisi.

***
fante, hei, limoni veraze,
panteleimon beraZe!37
meliton balanCivaZe,26
me liTons balanSi vaZlev.
Carlz dikensis92 oliver tvist,
jvams sikeTes orivesTvis.

95
***

`vi ne znaite~, besos204 ena


`kak astalsia bez ordena~?
xoro:

`niet ne znaem~, besos ena


`kak astalsia bez ordena~.
ar uSvela besos enam,
isev darCa bezordenad.

varianti:
kiTxva:

udivliaius, besos ena,


amsigrZe da amodena,
kak astalsia bez ordena!
pasuxi:

ia ne znaiu, besos ena,


amsigrZe da amodena,
kak astalsia bez ordena.

besarion JRenti

96
bondosebura
bondoseburadd 142

ikiTxe – swere, swere – ikiTxe;


rac waikiTxe – gadaswere kvlav!
baRi, Jaltami, yvavili da xe
aqe _ adide, adide – aqe.
aJRurtulebul mercxals nu mohklav!
win wyali iyos, ukan – mewyeri,
da imis Tavic moeqces SuaSi,
visac ar uyvars bulbuli, mwyeri,
WiaRuebis sastiki mteri –
niskartyviTela mamali SaSvi.
rogorc cicari, marto iare,
iare marto, rogorc cicari!
ra ari SenTvis qaTqaTa mTvare,
miwa ra ari, zeca ra ari,
Tu lamazebi ar gaicani?
saamuria cxovreba Cveni,
Cemi cxovrebac saamuria...
kaxuri Rvinis aqe gamCeni.
giSrisnairi ulvaSi mSvenis,
leqsis weris dros salamuri var!
Tumc gameria WaRara TmaSi,

97
magram, Zvirfaso, Tu damijereb:
ros mogenatros kalmis TamaSi,
amiJRurtuldi, genacva, maSin:
swere – ikiTxe, ikiTxe – swere.
36 w., 1/II

curcla2
curcla
(leqsi-gamocana)

is qoCora biWi iyo.


grigol abaSiZe
Tma Svenoda bnelze-bneli,
magram Semdeg gaiputa,
Semdeg gaxda belzebeli –
maSaSvilis171 gvamSi ZromiT
aRar SerCa Rerze-Reri.
erTi wigni dagviwera
curclama da damcurcvlelma –
nakvesebis krebulia –
ewodeba `asfurcela~.

98
Tavis Tavi amoswura,
ver gaeqca iaf fasons,
ver iqna da ver gascilda
adamias8 diapazons.
SerCa qisa isev isa
da saxeli pampulisa,
adamias razmerisas,
kalandaZis129 ampluisas.
bruciani is ar iyo,
magram iciT, ra momxdara –
`leoniZis~156 mamulebSi
saqurdavad Camomxtara...
`leoniZis~ gvamSi Zromam
cali Tvali wamoTxara.
frTxilad iyos mag CuCela,
kidev arsad Seiparos,
Torem fexSi movayolebT
uSvelebel rkinis palos.
fexsac movtexT, Tu amgvarad
sxvis mamulSi imoriga
da imgvarad iCaxunebs,
viT sxirtlaZe simonika.230

99
mokle kutu mas ar hqonda,
kutu hqonda grZelze-grZeli,
magram Semdeg daumoklda,
roca gaxda belzebeli.
iraklis3 rom piri misca,
minetisti roca gaxda,
iram uTxra: Seni aso
umoqmedod xom Tlad waxda,
umoZraod gikidia
da magivrad aZlev pirsa,
exlav ZirSi unda mogWra,
Rirsi ar xar tarebisa.
da amgvarad mosWra iram
curclas aso Tavis xeliT,
gaezarda Semdeg, magram
darCa, rogorc spiCkis Reri.
ar iqneba es laqia,
rom odesme gamoswordes, –
kuzianis gasworeba
ar moxdeba arasodes.
mucelze rom gaiWaWos,
ver miiRebs mainc ordens,
– mSobelsac rom gahyidides,
– tanzedac rom gaiZrobdes.

100
gavaTavoT gamocana,
nametani gaiwela,
Cven gvgonia, ukve icneT
cvedani da gaiZvera.
Ciqovani273 ase ambobs:
– franciculad uyvars wera!
Cven gvgonia, gamoicnobT
da SegiyvanT es eqstazSi,
vinc amas ver gamoicnobs,
demetraZem90 Sesces trakSi.

andaza

mdivnebi wavlen-wamovlen,
mwerlebi darCebiano...

***
sjobs, rom iyo sul avad,
vinem saSa sulavad.228
Tu gsurs gaxde sul avad,
Tuqsus, naxe sulava.

101
***
guia,38 tamara,241 klavdia87
ylisTvis Tavs iklavdian
Íî... íè Òàìàðà, íè Ãóÿ
Íå ïîëó÷àò íè õóÿ.

karlo kalaZez
kalaZezee 131 da Tamar abakeliaz
abakeliazee1

Tumca bevrjer aSuxurdnen –


mainc kraven zavs,
coli dadis, aCuqurTmebs,
qmari leqsebs Txzavs.
mas erTguli hgonia da...
Turme sxva ki tynavs.

karlo kalaZe

102
***
momwyinda jambuli305 –
boboxiani.
aw unda vTargmno54
dodoxiani! 95

***
iraklim 3 Tqva:
es axalgazrdoba zRva Temebs Seeba,
zogi ar ibeSteba da zuogic mwyralia.
davubeSte lomiZes161 poema vueeba,
ra vuyoT, rvo ar varga, rvo mxvolod wyalia!

***
uordenoTa rigebs akldeba,
magram ramdeni darCeba mwyrali...
karlo kalaZe131 gairakldeba3
da mis leqsebSic Cadgeba wyali!..

103
kaWo
kaWoss 138 soneti

gadmoeyuda sawolidan, viT maWaxela,


rogorc Tonidan atkvlecili puri raWuli.
TmaSefeTqili, gakreWili da gaknaWuli –
kaWaxiZeTa mTeli gvari ro asaxela.
wignis furcvlaSi CaeyvinTa, Tvalis gaxela
ver SeZlo mere da Sewyvita kbilma kraWuni...
mxolod Tagvebi wruwunebdnen: kaWa... kaWuni...
xma ki ar ismis, qandakiviT sdums kaWaxela.
xmebi gavarda: gardicvala, kaWa mkvdaria...
aq sajaias,218 iq margians168 gauxariaT.
gavuzomoTo, CavCaroTo cxvirSi arSini!..
...aswies kubo... wiTlad Ruis cxviri-boloki
da cxviris gaswvriv sevdiani, viT nekrologi,
Zlivs mihcunculebs trakmimxmari
ximSiaSvili.299

***
kowos49 Semoqmedeba
Robe-yores edeba...

104
statiis Civili

Salva206 mkreWs, vano288 butbutebs,


kolia266 yelSi xiTxiTebs.
gaocebuli ilia7
Secdomebs dinjad miTiTebs.
uferulsa da gakreWils
Semdeg giorgi190 mkalavs.
da uwyinari TvalebiT
me vemsgavsebi Salvas.

***
nu ayvebi gurulebs,
Torem gagaJurulebs!205

***
ar gavs im did mamias,80
yvavi Cxikvis Zamia...
formalistobs Zalians
duduCaZe mamia...98
abdale a guruli,
Tavze gadafunuli!

105
***
wulukiZe vaniai,288
kritikaSi vaniaet!

***
poezias oblad ucqers,
arvina hyavs naTesavi,
yru riTmebis ars mTesavi:
zogan – wiTel, zogan – yviTel,
zogan – TeTri, zogan – Savi,
Sengelia aleksaviT262
xelmeored saleqsavi!

***
leqss moaSores riTmis javari,
darCa striqoni, magram ravari?
naradianal206-naCaCavari.266
(avtori, mgoni, mirza gelovania) 57

es aris swori. d. g.54

106
***
leqss moaSores silamaze, leqsis javari,
darCa striqoni, naradian206-naCaCavari.266
es damaxinjebulad aris Cawerili.

***
radianma206 Tu Cagigdo,
amogagdebs, mogspobs,
kalmis wveriT Sens nawerze
iTamaSebs foqstrots.

Civili

ros aviReb stipendias,


Salva radiani
gadveyrebi sadme givis,53
daginaxavs fulian kacs,
Seanelebs Cemze kivils.
ver miSvela veraferma:
xan gaveqec, xan vTesavdi,
sadac Sevel restoranSi,
Tavs damadga mnaTesaviT.

107
giaselze 61
giaselze

mas tansa palto acvia,


saxe aqvs myefar ZaRlisa,
ZaRlis tyavisa qudive
aZevs sarqmelad Tavisa.
poeti ari, mwerali
leqsisa metad avisa.
petrem Tqva – baxturiZeman: 33
vai, ra uSnod bRavisa!

saCivari

pirvel kolias6 meZaxdnen,


mec mixaroda Zalian, nika agiaSvili
Semdeg Sescvales piri da
miwodes nika-Zamia.
ar moeridnen amasac,
miZaxdnen: `biWo nikoloz!~
saxelis damkvidrebisTvis
ramdeni unda vibrZolo?

108
sayvarel aleko
alekoss 262

Zmao, sinanulis cremlebma walekos


es Cveni sxeuli.
walekos, aTrios qisteTs da salekos
da esec ar eyos:
zRvaSigan CasZiros wyeuli, –
Tu SenTvis eg saqme gvdomodes...
igi ra kacia, SenTan rom omobdes?
aq mTebi SeiTqvnen kldovanni,
koSkebi svanuri
da Tergis xmauri.
mirza gelovani 57
g. jabuSanuri 303
l. baliauri 29

(ax, sad arian axla eseni? n. agiaSvili). 6

***
Jaki27 ara Cans, Jaki ara Cans,
magram prospeqtze boginobs Jaki...

109
sxedan:
mixeil javaxiSvili,
ilo mosaSvili,
daviT suliaSvili,
sandro SanSiaSvili
dganan:
leo qiaCeli,
geronti qiqoZe,
Salva dadiani,
vasil gorgaZe,
galaktion tabiZe

`arifionis~14 gamovlineba

sulebi caSi gabanes,


da misces sufTa feri.
Semdeg dahxedes kapanels135
da is aRmoCnda... mZRneri!

110
levan metreveli
da konstantine
kapaneli

uyvarT leqsebi wrfeli, –


ar akareben fiors.
Turme es metrevelic175
afsamda `arifions~!!
ax, arifebo, axia
Tqvenze aseTi dambla!
miarTviT axla kaxians139
es nexviT savse tabla!

111
kamaTSi

beso204 solomons114 Seeba,


darbazs gahqonda griali.
dasca da tipi mostexa,
mzia lauri mziani.
wamodga vaJi soloman,
besos etaka fxiani.
– an me movkvdebi, an besos
enas mouva ziani...

sabaiaTod

futuristi242 kolia,
CaCava niogoli...266
mas metrake hgonia
puSkini203 da gogoli.65
Tavze ajvams `arifebs~,14
formalizmis mteria. nikoloz CaCava
ros avansebs arigebs,
qoTs, viTarca mZRneria.

112
***
wulukiZe vania,288
vxedav didi xania,
mag uniWo kalmis wveriT
yveri mogifxania.
Cven gimadliT, magram gtuqsavs
Seni didi xania.*

***
am bolo dros mecnierni
gaizardnen procentulad.
Jakim27 gaxsna rusTavelze
licei da docentura.
givic53 dadis leqciebze,
rogorc didi procedura.
_ jinoria?312 – hkiTxes Jakis.
upasuxa: – oCen durak!

* radiani.206

113
mweralTa saqalaqo krebaze

adgilebi moxsenebidan:
i. abaSiZe:3 sandro [SanSiaSvilis256] eulis102 zo-
gierTi leqsi ar akmayofilebs mkiTxvelis gaz-
rdil moTxovnilebas, magaliTad, ras niSnavs
striqoni:
oci wlis ila
oqtombris kbila?
euli: (wamovardeba) riT aris ila iraze
sandro euli
naklebi? ila da ira monaTesave saxelebia.
pirveli xma adgilidan: ra ambavia, netav,
ra moxda?
meore xma: ueWvelia, aq raRac moxda.

mesame xma: am laybobaSi sulic amomxda.

***
biWi var da... naZaladevisa,
xelSi maqvs dana, Zala devisa!

114
***

visac saxelad hqvia borisa,274


saxe da tanic ugavs Rorisas...

***
midi karlosas,131 naxevi griSa,2
viqtorTan48 awyobs karts viigriSad.
uTxar: `leqsebs swerT, òàê-ñ... âû è Ãðèøà?~

karlo kalaZe da viqtor gabiskiria

115
simRera gogiavaze 62
gogiavaze

funagoria zizRs iwvevs masSi,


Tumc TviT funaa nasaTuTari.
amayobs imiT, rom funis zRvaSi
hyavs xomaldebi mas sakuTari.
Sehqmnis raRacas, es mtkiced sjera...
sjera _ warmoSvas funam yvavili.
iqces cisferi viris [bRavilad] simRerad
xmaCaxleCili klimis bRavili.
amis Tavdebi aris sulava,228
funis mexotbe da megobari.
netav, vicode – saSa sulavam
rad Caidina saqme amgvari?
wveravas285 klimi niWs exveweba
Tan vnebianad hkocnis gavaze.
ra vqnaT, rom ase ucbad mTavrdeba
simRera – Tqmuli gogiavaze!

***
arc balzaki28 wamikiTxavs da didi homeric315
ki...
datrabaxobs vaJkacurad iakinTe homeriki.157

116
Salva radianz
radianzee 206 da qeTo iremaZeze 124
iremaZeze

qmari wers sul mkvdrebze...


coli Targmnis didros.91
fexburTze da cirkze
abandeben did dros.

Salva radiani

***
sxvisi dardi rom imRero, gaibero unda
mitom?
25 203
baironis solitero da puSkinis parazito.
Cemi toli ver gaxdebi, ra gind baladebi
swero.
27
Jakis trakSi gamoxmebi, sacodavi ZaRlis
mZRnero! 53

***
raJdenma59 Tqva: gamgeobas mecilebi,
demetraZe?90
gvian mivxvdi, Torem dRemdis asjer unda
demetrawe!

117
***
Seiyarnen wignis win
mkiTxveli da vakeli.103
mkiTxvelma Tqva: Tumca wigns
kiTxva ar davakeli,
mainc unda gavuwyoT
leqsebis siauge,
an Sig araferia,
an me vera gavuge!

iona vakeli

monadire

`sad aris ixvi?!~ – SesZaxa sandrom,102


nadirobisas lurj tbis napiras.
iqve Camojda is usazandro,
leqsis dawera man daapira.
ixvni da jixvni afrindnen am dros
(alio171 aris mowame amis).
maSin Tavzari daeca sandros
da Cauvarda tbaSi kalami.

118
***
lad
ladoo 16 ityvis:
vis aamRerebs Tqveni Jurnali, es `Taobaa~271
Tu uTaoba?
magas aklia fridonis cecxli da tarielis
gambedaoba.
leqsebs arCevs kaWaxiZe,138 prozas arCevs
sportsmeni.
nika,6 eTer,297 abaSiZe3 sxedan rogorc
mowmeni...
262
da aleko Sengelia gverdze uziT mowyeniT.

griS
griSaa 2 ambobs:
yvela vTargmne, vinc qe vici...
axla damrCa – mickeviCi.177

***
Cemo miqel,202 Sen ra ginda literaturaSia?
wadi, miqel, imuSave komendaturaSia.
miqel miliC, Sto vam nada vliterature?
poCemu ne rabotaeS vkomendature?

119
lado16 – dimitrisadmi36

`TaobaSi~271 leqsis gemo erTxelac ar


gamasinjes...
saqarTvelos Tu vundivar, raRa unda
abaSiZes?3
gamaxeles, benaSvilo,36 gamacofes, gamagiJes,
riTma veRar movigone, vxmarob Salva
afaqiZes.19
es werili, rusTavelis prospeqtidan
monaberi,
mova SenTan Tavdaxrili, ise – rogorc mona
beri;
ityvis: Tvalebs benaSvilis kidev unda
davenaxo,
poetebo, momRerlebo, saxlo, ezov da venaxo!
mere wuTiT gadireva, egoneba Tavi
stambols...
SeviSlebi da kacs movklav, axla rom ar
davistambo.
26/XII-38

120
***

sandro256 zis, `krwaniss~ hkiTxulobs,


artistobs, ismis bodeba.
aRar aTavebs... gagiJda, –
damswreTa guli Rondeba.
daamTavra da... kritikosT
Seqnes mideba-modeba.
gamoucvales saxeli,
darCa – `iraklis godeba~.
1942 w., Tebervali

sandro SanSiaSvili
***
dido lado sirbilaZe,224
am mweralTa saxlis xviTo.
me rom mmarTebs, im fulidan
gTxov – dRes ara damiqviTo!

121
***
litfondi159 mowyenilia,
ismis CoTqebis rakraki.
viT akaki 283 da ilia, 289
zis ilia da akaki. *

erTi xevsuruli
lados, 29 mirzas, 57 gabriels... 303

ididos kavkasioni, mwyaloben mTiul vaJebi...


Tqveni sityvebi miviRe, daTlili, rogorc
kaJebi,
ise movida ialtas, ar mouTxovavT saSvebi.
(Tu sadRegrZeloc SemisvaT, ar daiviwyoT
xaSebi).
Tqven sam madloba, biWebo, mogonebisTvis
TbilisTvis,
erTi werilic arvisgan jer ar momsvlia
TbilisiT.
ris eSiniaT, ar vici, ratoma sduman, vin icis?

* ilo mosaSvili 183 da akaki siraZe. 223

122
arc WleqiTa var sneuli, arc muniT, arc
sifilisiT.
cxra Tabax werils Tu weren, Cem saqmes agi
ar Svelis,
erTi patara werili sad aris agiaSvilis?6
magi rom werad dajdeba, TiTqos kuWi aqvs
aSlili...
(aq didebuli riTmaa – CaCibaia arCili267).
lado, miviRe werili riTmebSi
gadaxlarTulad.
mudam mikvirda, rogor swer ase `lamazad~
TaTrulad!
ase rogor sdgam asoebs ucxo ram
mravalsarTulad?
yoCaR, me vfiqrob, ara Rirs leqsebis wera
qarTulad.
29
nu gewyineba, gagao, Cemi xumroba kacuri.
bevr gavatane xumrobas siyorul gulSi
nawuri.
bevrma gamigo keTilad, bevrma miwoda
macduri,
ver moviSore aqamde es Wiri axalgazrduli.

123
SoTam210 rogor sTqva? ar maxsovs (vici,
ityoda jerovans):
sjobso, mgonia, sikvdili sicocxles
arsaxelovans;
magram SoTais naTqvami jer ar exeba
gelovans.57
ho da eZebdes zamTrisTvis is paltos
orsaxelovans.
me Sen getyvi da, paltosTvis xuTasi metri ar
eyos...
metro-naxevars iSovnis, ucidos da uCareqos.
magas ra uWirs, aiRos – narkommestpromSi189
darekos,
Sen is sTqvi, ra eSveleba gagriRatebul
alekos?262
unda ibrZolos paltosTvis franguliTa da
lekuriT.
netav, manaxa paltoSi sajaiasebr218 Sekruli,
redaqciaSi gviCvenos Zveli mimoxvra megruli,
zurgze eweros warwera: `amxanagebo,
ne kurit!~
303
gabriel, isev xoma gaqv sidinje
mcire-zevsuri,

124
gadasawerad Tu gaZlevs moTxrobebs
Zmai-xevsuri?29
Sen ici, xevis ostato, sad gamoaba xevs yuri,
Sens Sairs Semonatrodes Zveli Sairi
mesxuri –
Sena mwer: ialtaSia Tu gaviCine wawali...
Tqven Cemze eSmakebi xarT, Tqven ar dadixarT
cal-cali.
gogonebs gamoeskvnebiT, rogorc boColebs
bawari...
sad SemiZlia, geTayva, gabo, magdeni wanwali!
sxva ki, vin icis, gogonebs am dros ra rigad
natrulobs...
vinme kabian orfexas, vinme samgle da saturos.
RamiT isizmrebs lamazebs, gana uSnoze
xalturobs,
6
Cemi ar gjeraT? hkiTxeviT nikas da
astvacaturovs.18
me nikas javri gamomyva, ver miSovnia
mkurnali.
ver avurCie sacole, sanam kidev aqvs unari...
magi ucolod darCeba, sacole gauxunari,
manamde asi nomeri gamova Cveni Jurnali.271

125
yirimSi gadmoxvewilman davwere ese ustari.
davje da riTmebs vawebeb, viT mekaloSe
kustari.
sezmans101 vinatri, sadac maqvs riTmebi
minasustari,
CemTvis eboZos riTmai – ho, magaliTad:
`kus tari~.
eh, daviRale, biWebo, sruldeba sami saaTi...
sanamde vwero, ara var rusTaveli210 an
saadi.212
...
CamTvlima, mTxoven Tvalebi: loginisaken
wa, adi!
axla damtoveT mSvidobiT, dabrunebamde
momeSviT.
Cemi mdabali salami Cvens poetesa
noneSvils.194
salami yvela `papkians~, leqsebi udevT
romelSic,
maTi gaZlebis unari cotaRa darCa xonelSi.
irakli 3
1938w., 3/XII, Rame, ialta

126
***
Ìû ãîòîâû ïîáîæèòüñÿ
È óâåðèòü âñåõ íàâåê,
×òî Èðàêëèé Àáàøèäçå3
Íåõîðîøèé ÷åëîâåê.
À. Êîïøòåèí149

irakli abaSiZe

irakli abaSiZes3

sakrime xar, samoskove, saxone Tu saialte,


unda Candes, ereklejan, TbilisSi rom
gaiarde.
125
Torem ise isianic qe wavida moskovisken...
qe wavida, qe Camova, rogorc iyo, isev ise...
es saerTod, sxvaTa Soris (ityvi, rom ar
gamodiso).
magram gwamdes: es baraTi ar iqneba
sabodiSo.

127
`sabodiSos~ imereTSi umRerian batonebsa,
batonoba agaSoros RmerTma, dagwvas
marto leqsad.
mouoxe `Cvens Taobas~ 271 da sasaxlis batonebsa.
margiani168 ki ara var, salaquco giTxra rame,
mxolod igi menaneba, qeifi rom CagiSxame.
magram mjera, Tu mewvevi, Rvinos CafiT
dagisxamen,
ar dalev da... dardimandTa ojaxidan
gagrisxaven.
206
radiani ki ara var, xan es ari, xan is ari.
misi lurji kabineti Turme erTi xanis11 ari.
xan kalami ukavia, mag sacodavs, xan isari;
isev hbeWdven werilebsa qalni aramxanisani.
`TaobaSi~ ver movdivar, nikasagan6 gagigia.
Cemi leqsi da ustari fiandazad gagigia.
male moval da karebi CemTvis Tu ar gagiRia,
sul davlewav, rac mweralTa sasaxleSi
agigiaT.
noneSvili194 ki ara var, – fuli dastad amiRia...
(araferi uWamia, sawyalobels, sami dRea),
arc Jaki27 var, aravisgan avansi ar wamiRia.
vaJkaci var, damilewavs, Tu ki sadme
damirtyia.

128
ho da, ase, Senc uTxari nikas, eTers297 da
eremas,18
Tu movida, daimaleT, Torem yvelas
dagerevaT.
yvelasaTvis es Sairi gariyuli,
axla unda davisveno, mec mWirdeba `kanikuli~.

minaweri:
leqsaoba dagiwune, gagabraze – gagegeba,
Torem sxvagan: xalxSi, ZmebSi mimReria
Seni qeba.
poeti xar jerovani, viT gakadro ganqiqeba,
me mgonia, unda moxdes, ira, Cveni Serigeba.
lado asaTiani 16
1939 w., 4 ianvari, tfilisi

irakli
irakliss3

Sen xalturSCikTa iyav genia...


da es xaltura axlac Tana gdevs.
axla, rodesac ase wrfelia
gza polusamde da xasanamde...

129
iakob balaxaSvils27 –
mkvlevars da funagorists

funagoria stilia amomavali klasisa,


bevris perangi SeReba, bevri mwerali gasrisa.
Sen gagimarjos, Jakuna,27 Sen [matli ro]
moTave xar kasisa,
momxveWi, mompoebeli fulisa bevr aTasisa.
Sena xar, Cemo Jakuna, patara matarebeli,
fosta xar, funagoriis kardakar
damtarebeli.
Sena xar Cveni gamryvneli da Cveni
gamtvinebeli,
sawyali funagoristis Sena xar damtirebeli.
me Sen dagarqmev, Jakuna, literaturul
kuxnis qurds,
da Cemis xeliT dagxurav gamsaxurdias49
buxris quds.
mainc ra aris am welSi amdeni saSineleba,
miwis Zvra, didi wvimebi,118 sicxisgan
gasuleleba,
kola CaCavas `soneti~, viqtor golcevis70
266

stumroba,

130
da axla kidev `niangSi~191 grigol cecxlaZis277
xumroba.
finTia wuTisofeli, Tu Cagafrinda
fanCarSi...
r. margianis ar iyos, gaekideba maSaSvils,171
168

rom aisaxos svaneTi miniaturul [pozaSi]


formaSi
171
da dadges didi poeti, rogorc uSba da
gorvaSi.
Sen ici, erTma ugnurma Tavi ro gaimitinga,
saqme ra ara hqonda ra, imdeni ixtun-itlinka,
rom sakuTari marjvena sakuTar mZRnerSi
itika, –
amas magonebs giorgi natroiSvilis190
kritika.
natroSvili natrobs xSirad,
rom ar darCes natroSvilad.
Tavi gairadianos,206
anda gairodionos.
qorqia249 Tu qavJaraZe,243
sul erTia: kvals ar aCens.
ho, marTla, Jako-Jakuna, Tu icnob, rogorc
aseTsa,

131
im saxelgamis216 aferists, im viRac
kakuSaZesa,127
ra gviqna im SobelZaRlma, rogor Cagvagdo
enaSi,
sxvebma, Tu ginda, miqares, raRas erCodnen
benaSvils?36
im kakuSaZes hqonia teqredaqtoris wodeba.
sawyali S. demetraZe90 – modi, nu Segecodeba...
miviRe Seni Txzuleba naqargi, nakoxtavebi,
gamzirze momismenia Sengan mag wignis Tavebi.
Sen sxvas adideb, Jakuna, Sens Tavs ki ayri
qviSasa,
Sen ici, Seni qoCori rom enatreba griSasa?2
kidev mogwerdi bevr rames, magram SiSi maqvs
Ralatis,
swrafia funagoria, xelidan xelSi gadadis.
akanonebs da anmtkicebs literaturul
sinidiss,
Jini sWirs mwerlukanebis49 monikelebul
cilindris.
lado asaTiani16
1940 w., 10-VIII, abasTumani

132
pasuxi lado asaTian
asaTianss 16

Sengan yovel wuTs baraTs da funagorias


velodi.
iyo dro, werdi satirebs, gavrcelebaSi
gSvelodi.
288 72
rad daiviwye vaniCqa, gorgaZe WkuiT
meloti?
50
`anarekls~ xom ar hkiTxulob, xom ar
gaerTe `leloTi~?291
aq saSineli sicxea, borJomSia isev Salva206...
qavJaraZes243 da cirulis281 gaumJRavndaT
SoriT malva.
mosaSvili sofelSia, dumiT lesavs vaJas104
183

gordas,
90
Salikuna demetraZe direqtorad
[wamoskupda] wamogorda.
al. adamia8 dabrunda, Camoxsna Woris gudao,
Tumc ver dawera poema, ambavi ver mogudao.
`magram CavasxiT~, – sTqva Salvam, – `kinaRam
gaigudao~.
123
ingoroyvam ganacxada: `movikvlie
argumenti,

133
pavle ingoroyva

ver damirRvevs tr. ruxaZe,211 kekeliZe141


codniT meti,
55
verc kako gawerelia, cxra wels rom arqivs
dajdesa...
`jangari~, `daviT sasunci~ _ vambob –
ekuTvnis raJdensa~.59
keSelava goskinpromSi74 konsultatobs,
142

scenaristobs.
qveli ira abaSiZe3 mter-moyvares aRar indobs.

134
Tamar fofxaZe241 kvlav dadis al. WeiSvilis291
pozaSi,
xaSmis da finTis suni dgas, viT quTaTelis250
prozaSi.
Seni wasvla guls gvaklia, wvimaa Tu dRe
mziani,
guSin briCkiT svaneTidan Camoskitlda
margiani.168
Cven imwamsve gaveSureT novi tfilisis
kriSasa,193
aq axal ambad es aris, Tmebi amodis griSasa.2
mgosani mgosnad darCeba,
qlesa irakli3 qlesada.
kavSirSi wevrad migiRes,
pasuxs moveli leqsada.

minaweri:
Senma axalma satiram bevrs TavSi Caukakuna.
moskovSi aeroplaniT gafrinda gawo kakuna,55
Sens janmrTelobas, Cqar naxvas baxuss vsTxov
Jako-Jakuna.27
1940 w., 25-VIII, Tbilisi

135
***
matildam trakiT galaxa Svili.
atirda Jaki balaxaSvili.27

v. talaxaZes233 – talaxSi mosvrils

Tumca am Sens gvars lafis suni sdis,


masSi Sevican sibrZne qarTvelTa,
Cans, gulTmisani yofila kaci,
vinc Sens winapars am gvars aZlevda.
sibrZnes sigiJed, sigiJes sibrZned
advilad vaqcevT, ise mardi varT.
zogi sibrZnes xdis da zogic – absurds
kategoriul imperativad.
am iuristman kalmiT dalewa
aRmaSeneblis83 yvela taZari,
Tamaris115 koSki, erekles100 xmali,
eris Rvawli da naamagari.
saxelmwifosTan gamarTa erTma
uCinariviT brZola medgari.
da lamanCeli raindis152 SubiT
Selewa qarTlis mefis begTari.

136
Tqva: `is Woria~ da istoria
ficxlav Secvala, mas is ar sjera,
istorikosma dahkra weraqvi
da gaauqma, rac ver aswera.
ar hgavs javaxel javaxiSvilebs,
mxdal evropielT naTelTmianebs,
donkixotsa152 da uZlevels
is TavisTavSi aerTebs.
o, talaxaZev, am azrebisTvis
zevsi112 grZel yurebs jildod giboZebs.
erwmuneT mxolod melniT dawerils,
qvebi rad undaT istorikosebs.
da Sen amisTvis, mxolod amisTvis,
Tund yofiliyav Sen Tavad RmerTi, –
Zegls agigebdiT talaxisagan
da talax azrebs zed davawerdiT.
jer ki amtkice Seni absurdi,
vidre Sens sicils bage mfarvelobs.
uRirsi Svili bevri yolia
mravalwamebul Cvens saqarTvelos.
1956 w.

137
***
he, dodaSvilo rusiko,94
rad dadixar utrusiko.
biWebi sul kudSi dagdevs:
lado,224 mixa,113 utu,218 siko.238
viT gauZleb amden qaquns,
gascveTs qvasac kutu, ciko.

***
ise, viT sulakauri,229
Tu xar giglasTan302 xuxvaSi,
ros waikiTxav xuxaSvils,302
da, miT umetes, Tu xar Sig,
Tu fexsalagi ver naxo,
Sig SeuZaxe – buxarSi!

arCil sulakauri

138
Salva dadians81
genacvale `kakal gulSi~,
`naperwklidan~ gaCenilSi.

Cveni Salva dadiani,


gvariT didi gvariani,
kalmiT aris madliani
da SromiT baraqiani,
WamasmaSi madiani,
Tvaltanadad Snoiani,
xnovani da arc xnovani,
swyalobs cira – banovani.
brge vaJkaci – gulovani,
ver amagrebs galavani,
Sors dastova `prasiani~,
gaxda mweral-falavani.
daSvra razom amodeni,
daSvendeba mas ordeni
(gaixarebs apoloni).
ap. wulaZe 287
1939 w., 31 ianvari, Tbilisi

Salva dadiani

139
***
kikacom190 daikikaca,
gars Semoertynen Svilebi, –
ar iyvnen misi Svilebi, –
arc misi SviliSvilebi, –
ana128 rom CamoikiTxa,
sul guls icemda danasa, –
xan SatberaSvils258 wyalobda,
xan – kalandaZe anasa...
bolos kvlav zurgi aqciaT,
albaT, ver miyvnen xanasa,
isev Saliko206 mosZebna,
gahknaWa, gaalamaza...
kikacom daikikaca,
Cans, viRac mgosnad Caricxa,
mosdeven stambis biWebi _
ieremia18 da vaniCqa.288
mestambes ludi dausxiT,
laSebi gauqonia, –
doinJaSvilis97 gafsmuli
poltavis ludi hgonia.

140
arRuTi arRuTi ari,
kikacom gagviarRuna...
biWebo, viris pitnai
xom ar gaxdeba tarxuna?!

iosebis184 godeba

`Cvens Taobasa~271 veZebdi,


ver vnaxe, dakarguliyo...
gulamoskvnili vstirodi,
sada xar, Cveno suliko?
vkiTxavdi oTaxs cariels,
mtveriT rom avsebuliyo,
an redaqtori sad aris,
an nika6 misi suliko?
magram pasuxi ar momca,
oTaxic gabutuliyo...
netavi gamagebina:
sada xar, Cveno suliko?

141
***
`mnaTobSi~181 bWoba gamarTa
ocdaerTs ira abaSma.3
lamazi sityviT iloma,183
viT Tevzi, gaaTamaSa.
zogs nerwyvi gadaaylapa,
zogs Tvalni aucimcima.
uecrad xalxs gaaCuma
d. Sengelaias260 sicilma.
am dros gamoCnda dodo13 da
simaRliT yvela daCrdila.
dodosTan ir. abaSiZec3
gadiqca sergos146 aCrdilad.

valerian doliZe, aleqsandre kupraSvili, emilian afxaiZe,


natalia javaxiSvili, dimitri aleqsiZe, sergo kldiaSvili

142
***
Tma ori Reri kvlav SerCa
WaRara Tavis qalaze.
magram mamia98 ar aris,
is gaxlavT karlo kalaZe.131

***
aw survili agisrulda, Svilo,
nu Searcxven mamis ulvaSs, Svilo,
ukve mwerali xar, amisulaSvilo.12

Salva amisulaSvili

***
vinRa andobda mamis ulvaSs Svils?
es awuxebda amisulaSvils!12

143
gasageb enaze – Ciqovaniseul
Ciqovaniseulii 273
CiqorTuli

mTvare, viT Torne, daiTarneba,


qaTqaTa TaviT, quTuTo farTo.
Taro TariviT qarTas ferdeba...
urarTu Tvaurs orTas amarTavs...

***
kidev Ciqo-`vanuri~. 273

Jakistebis simRera

aba, riT gagaxaro,


sadilad vWamT makarons...
ludis meti araferi
pirze ar gamakaroT...
Cemo leqso, iquxe,
brinjaoze magaro...
gaxdi grZnobis gvirabi,
anda fiqrTa maRaro!.. simon Ciqovani

144
nika
nikass6

dajda ori mdivnis skamze*


telefoni ise celqobs, –
moiSala mis Jinaze
da borZikobs, viT aleko...262
sicxis buRiT da gangaSiT
guliT swuxs da suliT kvnesis...
kvalad aris tyveobaSi
is da misi `servantesi~...220
1940 w.

***
erTxel, 1940 wlis erT zafxuls, rezo margianma 168
margianma
258
da giorgi SatberaSvilm
SatberaSvilmaa leqsad misweres lado
sirbilaZes:: 224
sirbilaZes
ici, lado?
es ambavi rom gaigo, ar geyofa sicilado.
ra iqneba, salarodan honorari gviwilado?
rom es fuli restoranSi iqces Semwvar
wiwilado.
SemovusxdeT, civi RviniT yeli
CaviWinWiladoT.
* `mnaTobisa~ 181 da `Cveni Taobis~ 271 redaqciaSi.

145
nawyveti werilidan

...simon Ciqvans273 kbilebi aqvs


Casajeni, saremonto...
wina – yvela dauZvria,
sxvebs Caamtvrevs, albaT, bondo...142
dRevandlamdis ver SevityeT:
rganSia Tu gagraSia
(Tmebi rom aqvs uRrani tye)
Cveni griSa abaSia?2
leqso71 moxsnes leqsTamCeni
mTebis didi megobari...
iseTia, rogorc rezos168
deveTgeris nasaxlari.
alioSa, Cveni koki,218
ori dRea – Camovida,
simRerebi ori kokiT
moitana SamSovidan.
yelReria voldemari9
xatavs `ucnob qalis portrets~.
mraval mwerals am romaniT
usaTuod gaakotrebs.

146
asaTians16 abasTumans
yofna metad moewyina,
coli gzavnis aTas Tumans,
lado mainc quxs da gminavs.
aq riTmebis Zebnis droa,
Zvirad fasobs kargi leqsi,
aRaravis aRar moaqvs:
arc alios,171 arc aleqsis.71
mwerlebi Tumc gvyvanan oxrad
(sami aris konstantile),49, 162, 295
zogi zis da mxolod oxravs,
danarCeni hxocavs tilebs....
1940 w., 20-VIII

lado avaliani

147
***
erTi poetiT iwonebda Tavs quTaisi...
isic wavida meocnebe da naRvliani.
cnobili leqsiT da qarTuli sidarbaisliT
wavida Cvengan Cveni lado asaTiani!16
S. k.

***
ar var poeti, arc – litfondeli.159
gamovkretindi, rogorc rondeli,209
mitom ar momces, albaT, orderi...
ar var poeti, arc – litfondeli!
ar gamovida `Cveni Taoba~,271
Tumca davuwye nikas6 daoba.
mklavs saxelgamis216 me uTaoba,
ar gamovida `Cveni Taoba~.
maSin, rac uTxra leqsom71 kalesa,44
axla me TqvenTvis isev gavleqsav.
mas Semdeg yvelas es awvalebsa,
maSin rac uTxra leqsom kalesa!

148
`mnaTobSi~181 marto quTaTelia...250
ambobs: `aq yofna, kuta, Znelia!~
meoTxe nomers xuTad elian.
`mnaTobSi~ marto quTaTelia...
sad Cveni rezo168 da sad akaki,223
amaze aris dRes laparaki...
yvelas hgonia igav-araki,
sad Cveni rezo da sad akaki?
1940 w., agvisto

grigol robaqiZe, tician tabiZe,


mixeil javaxiSvili, silovan Todria,
baron bibineiSvili saxelgamTan

149
sayveduri

var maSaSvili,171 vguguneb,


saxelic mqvian alio.
`mnaTobs~181 vanaTeb, gamovec
mxolodRa erTi calio.
Tu igvianebs `mnaTobi~,
ar aris Cemi bralio.
maginebT, mizezs ar eZebT,
sad aris samarTalio?
xuTi nomeri gamovec
da ara erTi calio.
vinc erTis meti ver naxa,
imas daudges Tvalio.

***
surs, redaqtori, polios4 –
mTargmnelad Caiyolios.
*
g. kalandaZe129 svindisiani
moskovs wavida viT isiani.125 giorgi kalandaZe

150
mTavari mingreliisa 81
mingreliisa

madli gamCens, rom egnate192


da iliac289 iyo CvenSi.
maT nawerebs yvelas erTad
rom Sevyinav gumbaTebSi,
zogs ambavad, zogs romanad,
zogs dramad da zogsac kenWad,
Semdeg montaJs gavukeTeb,
warmogidgenT yvelas erTad.
naxeT, dastkbiT, xe-xe-xe-xe!
vin ar ityvis TqvenSi marTals?
am Cems zaqros110 erTi SexeT,
srulad ar gavs iliasas.
vilaRobe da gumbaTebs
mivayene yvelas Crdilo, –
samontaJo Tua sadme,
gTxovT, dadians daurCinoT!

Salva dadiani

151
Cimon simovani 273
simovani

arTi, marTi, vficav wkurums:


didi ari katis Zala.
mze amova aRmosavals
da dasavals, vficav, Cava.
da wvimis dros mova wvima,
daisxmeba, rogorc Sardi...
maSasadame, sveldebiT,
doxoreSi Tu ar SadiT. simon Ciqovani

kuzians ra gaasworebs?

SarSan Tu ver gaimarjva,


axals ityvis es zamTari.
da piesa dramtrakuli
manqanaze man55 cxra cali
gadabeWda, daugzavna
akakis237 da erTic dodos,13
erTi soxums, erTi Telavs,
erTi foTsa da erTi xons
(danarCeni inaxeba,
veliscixe Tu moiTxovs).

152
kakab yvaryvaraZ
yvaryvaraZee 126

polikarpe yoveldiliT
Cven sasaxlis baRSi mjdari,
cas Sehyurebs da abolebs
mudam reJisorze mwyrali.
erTxel dasdo oqros kvercxi,
Semdeg aRar moikruxa.
ar gsmeniaT, mas sajarod
TuTaberis msgavsad uTqvams:
– davwer, magram vin damidgams?
viRas Seswevs amis Zali?
piesebs swers yvela lenCi,
yvela glaxa da abdali!
Txovna aris: imaT ricxvSi
ar CasweroT Cemi Tavi!

polikarpe kakabaZe

153
***

noneSvili ioseba194
wverulvaSiT imoseba,
pagonebiT dardimandobs,
auxda, rac iocneba.
magram leqsebs risTvisa swers,
tyvila ratom ioseba?..
pagonebiT, gagonebiT,
arc niWiT da arc gonebiT!

nawyveti poemidan
ioseb noneSvili
Tu maRal poets eZebdeT,
mimarTeT ilo mosaSvils.183
poeziaSi isea,
rogorc Txa mwvane bostanSi.
miwas mohfina farCebad
Tvisi leqsebis furclebi...
misgan mwerlobas darCeba
mxolod Cliqi da curclebi.

154
imave poemidan

ilos,183 viT wyeva, Tana sdevs


lorTqifaniZe konstantin,162
cignobis, muxanaTobis
da mZ....is Wamis ostati.
man guli ori ordenis
oqrosfer SuqSi Sexvia,
magram ordenma ra uyos,
Tu TviTon guli nexvia?..

konstantine lorTqifaniZe

iqidanve

kales44 da kolaus187 Soris


Turme arc ise Soria,
radgan orTaves miarWves
mesame kategoria.
iqvea Cveni soloman,114
simon,273 CxeiZe boria.274
daTikos54 Wama rad unda, –
poeti gana Roria?

155
balada erTi moymisa156

netav, saxelad ra hqvia, an sadauri kacia?


veravin gamoarkvia misi saxe da nacia.
pirSi giRimis, namdvilad gvelis perangi
acvia.
qarTvels ara hgavs qvelobiT, Rormucela
da Tavneba,
Tumc Tavis ZvelqarTvelobiT mogvspo da
gamogvavneba.
imas Svreba da akeTebs, rac ki sursa da rac
nebavs.
ambobs, igia mwerali, sxva erTmaneTis
qurdia,
misi saqme da xeloba martoka farTifurTia.
saidan SemogvaCeCes meore gamsaxurdia?49
fexisalagi gaxada ukve mweralTa kavSiri,
rad gvWirdeboda saxadad mosvla, moxeTqva
am Wiris?
takimasxrebi gagvxada, Cvens beds vwyevliT
da davstiriT.
gvpirdeba, male gagvixsnis kavSirSi goglas
skolasa,
dajdeba, kargad agvixsnis...

156
sjobs, Tavmjdomare ar gvyavdes aseTnairis
yolasa.
movida, mTlad auria mwerlobis
dasturlamali.
sadRa movZebnoT, sad vnaxoT am undo Wiris
wamali?
Tavidan viT moviSoroT Tavis jariT da
amaliT?
muzeumidan kavSirSi gadmoitana bardeli,
gvakvirvebs, ratom Segvwires goglas
mwerali amdeni?
ratom gaxades kavSiri goglas ojaxis
arteli?
netav, is kaci vin iyo, gogla egona mziani?
mwerlebSi kaci ar iyo, rom ar gvyoloda
ziari?
muzeums darCeniliyo es `redki~
egzempliari!

157
sandro euli102 quTaisSi
traRedia sam moqmedebad

I moqmedeba:
quTaisi. Teatri. yuradRebiani auditoria. scenaze san-
dro euli kiTxulobs uuuSvelebel leqss, romelSic da-
usrulebliv meordeba striqoni: `dascxe, dahkari, dascxe,
dahkari!~ k. kalaZe131 da gr. abaSiZe2 (prezidiumSi) moT-
minebiT usmenen.

II moqmedeba:
leqsis kiTxva grZeldeba. auditoria skamebs aWraWunebs
da erTmanerTs umweod Sescqeris. griSas da karlos Ca-
eZinaT.

III moqmedeba:
leqsis kiTxva grZeldeba. auditoria gminavs: gminva go-
debad iqca. karlos da griSas gaeRviZaT. maT Soris ase-
Ti dueti imarTeba.

griSa – (gaocebiT) sandro euli kidev aq ari?


karlo – (mZvinvared) dascxe, dahkari! dascxe,
dahkari!
griSa – (SeSinebuli) sandrom aiRo xelSi
fanqari!

158
karlo – (medgrad) dascxe, dahkari! dascxe,
dahkari!
mayurebeli – (SvebiT) Sens pirs Saqari! Sens
pirs Saqari!
sandro – (axalgaRviZebuliviT Tvalebs afeTebs)
es ra xalxia, – urCi, mzakvari!
(mucels da Rips aitacebs da garbis).
yvelani – (giJuris aRtacebiT)
dascxe, dahkari! dascxe, dahkari!
(taSi, romelic ovaciebSi gadadis).

traRediis bolo:
mematianesagan: ase Tavdeba es traRedia...
es xom rCeulTa nazi bedia!
aseTi aris brbo – salaxana:
ar abulbulebs yvavis
baxalas,
ase Tavdeba es traRedia.

sandro euli

159
***

gamoican – vin aris?


trepaCebSi win aris!
Ze nikosi.
Zma sikosi.
qmari fefikosi.
mama Tinikosi.
mZaxali Salikosi.60
mZuZe osikosi.
friad cinikosi.
epikosi.
akademikosi.156

giorgi leoniZe
***
Rvinos asxams lasikuna,
simona273 svams klasikurad.

***
Targmanebze gadavedi,
leqsis weras mec vukeli,
ase, Zalauneburad,
mec qe gavxdi bewukeli41...

160
s. C-
C-ss 273 da v. g-
g-ss 48 msgavseba

simonma leqsebi leqsebs ver daamg ana.


sWirdeba amitom mas ipekak ana
da radgan riTmebSi is aris k ana,
Camogavs amitom Cvens fu-Se-c anas.

***
erTi varianti:
kaxel glexad dagogavda,
lukmas ofliT iZenda.
gigla iyo, gagoglavda,
gagvileoniZevda.156
mkerds ordeni deikosa
da sasaxlis karebSi
Cajda akademikosad
es kaxeli kambeCi.

giorgi leoniZe

161
esec meore:
kaxel glexad dagogavda,
purs oflis RvriT iZenda,
gigla iyo, gagoglavda,
gagvileoniZevda156...
daaqvs Tavi gasapnuli,
rom gvirgvinis lodinSi
sadme vinmes ukan SeZvres
caxcaxiT da bodiSiT.
mas folklori CavabareT:
icis leqsis wamali –
es imas hgavs, melas ando
TavqoCora mamali.
Cven gvegona misi leqsi
da xalxuri gvaWama.
Tan gvatyuebs: poetoba
gadmomcao vaJama.104
siyvaruliT Tavis Tavsve
islaqavs da iloSnis.
kelnerSebis xarjze moswons
Wama sasadiloSi.

162
am bolo dros didebisTvis
ise magrad ioma,
lamis glexi levaniZe
davsvaT bagrationad.
guls ordeni miikosa
da sasaxlis karebSi
Sedis akademikosad
es alaznis kameCi.

***
JurulisaTvis205 yoveli redaqcia wiwamuria.
igi `krasinze~ gadamjdari midis myinvarze.
haermsxvreveliT miangrevs sivrces da
uxaria,
255
iq dainaxavs Samils, wiklaurs, daajvams
Tavze,
eamboreba mowiwebiT TiTon firosmans239
da Tu `daeca, davarda Zirs~, imRerebs
`laSqruls~.
sikvdilis win surs, sadarialo aatiros man.
zurgi aqcia samSoblos da leqsebs
daSaqruls.

163
simRera farTobze

modaze naker farajiT


da wiTel Tmebis kaSkaSiT
`mnaTobSi~181 Semoalajebs
leqsis genia maSaSvil.171
levans,17 gogucas5 SeubRvers,
Seixsnis paltos Rilebsa.
levani kuds ar gauqnevs,
mxolod erTs gauRimebsa,
aaelvarebs saTvales,
mraval redaqtorT mxilvelsa.
gareT xmauri gaismis,
sCanan kavkasis qedebi,
Svilebs gzavnian saomrad
ilias289 qarTvlis dedebi,
aq – mJave sidarbaisliT
icqirebian kedlebi.
alio kisermoReriT
Sinaur riTmebs daaTovs,
magram es riTmac, oxeri,
bolos dros risTvis Ralatobs?..

164
farTobo, odes mnaTobo,
exla bedkrulo sanaTo!

alio maSaSvili (mircxulava)

***
motexil totze Semjdara bulbuli.
qveS Sesdgomia varlam Juruli.205
mas, asqesebuls, surda rZe Citis...
nacvlad miiRo bulbulis sklinti.
II. 36 w.

***
erTia TeTri, meore Savi. –
orive sandros Seurcxves Tavi!
(SanSiaSvilze 256 da eulze 102).

165
sacekvao taS-fandurze

JamTaberis asuli,
jafariZis308 dasmuli,
piesac da avtoric
oriv Tavlafdasxmuli (taSii!).

Sairi Zveleburi

gza siarulma dalia,


sipi qva – wylisa Cqerama.
es natroSvili giorga190
sadiskusios werama,
da gvadi bigvas avtori247 _
zonenaSvilis113 cqerama.

giorgi natroSvili
***
es natroSvili giorga190
omamde iyo iorRa.
axla Zlivs daCaCanakobs,
mTlad moeSala ioga.

166
***

yvelas e did kacebi, uRrinav da qSen.


ra SvaSia mwerloba da ra SvaSi xar Sen?
Tu kaci xar, droze wadi, male dagvexsen.
Torem Seni gadamkide, Segvyri raRac sens.

***
berlini da zestafoni xom orive qalaqia?
xom orive mweralia ilia289 da malaqia?236

***
aron kopSteinis 149 naTqvami qarTul-rusulad 1939 w.
kopSteinis
Åñòü â ïîýçèé – î, ãîðå! –
abaSiZe uceb ori.2, 3
*
Ïðî÷èòàë ñòèõè Èðàêëèÿ,3
Ïîäóìàë: `íå äóðàê ëè ÿ?~
*
Âñåâèøíûé Áîã âåëåë, íå òàê ëè? –
×òîá Àáàøèäçå áûë Èðàêëèé.3
Çà÷åì æå ê íàì ïðèøåë
Åùå îäèí – Ãðèãîë?2
167
*
Èðàêëèé3 mwerali sabWoTa
Ïîëó÷èë çíàê ïî÷åòà.
*
xar bednieri,
rogorc milicioneri.
magram, Sen, irakli,3 –
didi lawiraki.
*
Øåíãåëàÿ ari sami,168, 260, 261
Êàê èì áûòü, íå çíàþò ñàìè.

irakli abaSiZe

168
sicxis dros Tqmuli

pat da pataSons magonebs


poetni abaSiZeni.2, 3
Tumc poezias ras matebs
maTi simaRle-sigrZeni?
prezidiumSi qanaobs
ira,3 viT bozi hamakSi.
ufalo, rad mogvaqcie
am oRraSebis banakSi?
rad dagviRone gulebi,
cotnes82 gmirobiT nalxeni?
gvanaxe Cveni mwerlebis
siwunkle-siCaTlaxeni?

givi gaCeCilaZe
gaCeCilaZess 53

Cemo Zmao, givi,


vai, rogor waxdi...
mTargmneloba dahgme
da poeti gaxdi.

169
kaco, Turme mgosans
niWi unda naRdi...
dauZaxe muzas:
`rwyilo, axti, daxti~.
abaSiZe griSas2
Tavs ver gadaaxti,
TiTqo funa iyos,
Sig SuaSi Caxti.

grigol abaSiZe
abaSiZess2

griSav! wamyvan poetad


ginda agvikakande.
Sen olimpi ggonia,
Tavs Tu awev trakamde.
kaco, Sesdeq, nawylia!
rad ver ican aqamde?
an da, Se ubeduro,
gana olimps tlakavdnen?
grigol abaSiZe

170
daviTis
daviTisaa 54 da kolaus 187 gabaaseba
kolaus
kategoriis sakiTxebze

kolaus
kaledan44 kolaumdisin arcTu imdenad
Soria,
cekaSi niSnad dausves mesame kategoria.
ar daiviwyes solomon,114 miqel,202 elizbar,111
boria,274
daviTs ki Wama rad unda, gana poeti Roria?
aqa pasuxi kolausi
kaledan Cvens daviTamde marTlac arc ise
Soria,
mogexsenebaT, poeti didi msunagi Roria.
poetTan saqmis daWera xaTabala da Saria.
es saqme icis, gansWvrita es yovelive S....m.257
daviTma fxali miirTvas, kolaum STanTqos
varia.
– am qveyanaze Tanabrad, [gana] netav, vis
gauxaria?
aqa pasuxis pasuxi daviTisa
daviTs kales rom adareb, kolauv, tyvilad
irjebi.

171
erT qvabSi mouqceviaT kale-kolaus niWebi.
maxsovs, xvidodi am qveynad mwuxared
danaRrijebi,
axla TofrakiT Tan dagaqvs
karaq-pamidor-brinjebi,
dagaqvs da tkbilad RiRineb, pur-RviniT
gagixaria...
magram vai Tu gafrindes Seni Semwvari varia,
amboben, qaris motanils isev waiRebs qaria.
kidev pasuxis pasuxi daviTisa
funagoristTa mamav da
satirTa bairaxtaro!
mgosano, olimpebidan
pirdapir flavSi Camxtaro,
Sen, visac upaiokod
arad migaCnis samyaro,
ra ginda, ras meleqsebi?
gijobs far-xmali dahyaro.
mere ra moxda – dagniSnes
mesame kateRoristad...
fiqrob, saSobod sufraze
gadaagoreb RorisTavs?
Segyureb paiokisTvis
sirbiliT daRlils, dafexvils...
172
da Sens sufraze ver vnaxeT
Tundac WinWraqis Tavfexi.
iqneb mag kategoriiT
saqme mivides funamde,
kvlav gnaxo dezertirkaze,
qaTams uknidan sunavde.
aqa me-2 pasuxis pasuxi kolausi
daviT, damSviddi: niavi me ver wamarTmevs
varias,
Cemi da kales darebiT, sCans, erTob
gagixaria...
nu daendebi Sens muzas diacebr
sust-Tavqarians,
Seni amgvari CerCeti CvenTvis yvelasTvis
mwarea.
cxovreba zogjer muraba, zogjer ki cxare
Zmaria,
Tu gsurs, darwmunde – dasune ukan gariyul
mariams.50
muzam Tqva: mudam meSleba kale-daviTis
kario:
erTaT cxovroben mgosnebi mzisa da mTvaris
dario!
173
erTaT Rameebs aTeven poeziisTvis mkvdario.
daviTi kales44 SesCivlebs: xar
poet-colis264 qmario,
magram rad daxval CemsaviT Camomxmar-
CamomWknario.
sCans, ar dagvindo sawuTrom da Tavze
gvafsams mTvareo!
netav, vicode, Wabuko, bed-iRbals raT
emdurebi?
tanjuli saxiT dadixar, tanjulad gaiyurebi,
xan besos-Tuqsuss204 gaxedav, xan iras3
SeebRurebi,
daxval da beber viriviT Camogiyria yurebi –
Senis SexedviT suyvelas codviT agvevso
gulebi!
mesame kategoriam nu Tu eg guli dafliTa?
jer tylapi unda miirTva, Tu ginda gaZRe
TafliTa.
Semdeg egebis mogarTvan moxrakulebic
tafiTa,
magram faTeraks eride lukmebis Cqari
ylapviTa.

174
sjobs, Rvino WiqiT miirTva, vidre Cacecxlo
CafiTa!
Tavze gvirgvini raT ginda, Tu gasvrili
gaqvs lafiTa?
vxedav, rom SegSurs, mgosano, Sen Seni
warCinebani,
marTlac, Tavs jiRa damadges, Semasxes
didi qebani,
jildo momarTves xonCebiT, JRerda Cangi
da ebani,
3
fuliT amavso iraklim, maniWa mivlinebani.
da radgan qarTul riTmebis, vatyob, iwyeba
klebani –
ukve dro aris, vixmaro rusuli sityva:
ebali!
ara, sjobs fulis moxveWa – yovelsa
mosaxveWelsa!
vin daiwunebs am sibrZnes udaos da ueWvelsa?
maS, riTa vjobniT, miTxari, dedabers matylis
mCeCelsa?
gamsaxurdias kowias49 – piris trakiviT
mRmeWelsa,

175
iraklis,3 an lorTqfaniZes162 _ mZRneris
keviviT mReWelsa,
156
an goglas – Tvisi ulvaSis, rogorc
fanCaris mkreWelsa,
Sejmulsa, Tavslafdasxmulsa, kacur kacebis
meWvelsa?
gasrulda! kategoria miniWebia yvelasa!
gangeba anazRaurebs am soflaT WirTa
Tmenasa!
albaT, Seswyvitav quCebSi mSier ZaRliviT
rbenasa,
gadaeCvevi, mgosano, trakiT kaklebis
mtvrevasa,
ise, viT yrmobis asakSi savires xeliT
qnevasa.
sukebs da doSebs igemeb, igrZnob
zeaRmafrenasa
da Tu simSiliT iseve mieci cremlTa denasa –
TiTi jer trakSi ituce – mere gausvi enasa
da Seni leqsi mquxare yvelas dautkbobs
smenasa!

176
natroSvilze190

winad leqsi urCevnodaT


valutas da bankis veqsils,
exla, rogorc supi `lafSa~,
umarilo aris leqsic.
da rom masis gemovnebas
poezia Saaguos,
redaqtorma usaTuod giorgi natroSvili
leqsSi unda Caakuos.

***
kiWam 116 sTqva – iona
ionass 103 uTqvamso:
raRa Cemze kritikosobs yvela cru da
yazilari?
neta rai meiZies Cems dramaSi sacilari?
visac vjnixe yuriZirSi, vaTamaSe Samilai,
qudis nacvlad binZur Tavze davaxure
kardalai.
255
me Samilis sisxli miduRs, ar gegonoT
abdalai!

177
***

redaqtorobas190 `litgazeTSi~158 didxans


eloda,
ebrZoda iRbals gadatirebuls.
eRirsa, mainc ver isvenebs, seravs veloTi
rusTavlis gamzirs asfaltirebuls.
sityva da saqme, koxta biWi, quTeiss darCa, –
`peripetia-situaciiT~.
klasikosebi, mtverwayrilni, sikvdils
gadurCen,
Tumc daetaka bevrjer vaciviT.
vaJa,104 akaki283 axla misi mamobilia,
sityvas ityodnen Wkvians, azrians.
`gazeTurobas~ eweodnen, kerZod ilia,289 –
saqarTveloSi bumberazia.
magram kvlav dascxebs, male vnaxavT isev
kiodes:
`Seteva marjvniT, Seteva marcxniT!~
redaqtoroba Tu dascalda Tve oriode
da ar damTavrda veloze marcxiT.

178
locva

RmerTo, Seunde xelmrud iosebs,194


Tavs Cveni leqsiT igeniosebs.
ise gagqurdavs, arc gaiocebs,
kaxi gvegona, sCans moiosebs.
RmerTo, Seunde tanwvril iosebs,
Tavs rom cilindriT ikuriozebs.

ioseb noneSvili

179
simRerebi irakli abaSiZeze3

1
roca qveyanas kaci aklia,
griSac2 is aris, rac iraklia.
2
(xonelebis simRera-himni iraklize
misi mdivnobidan moxsnaze
moxsnaze)).
sastaianie gamiTaaavda,
gamamivida biTuriii.

akaki faRava
***
es faRava237 ra yofila, unda Sesce eqvsjer
naCi,
*
radganac surs sam iosebs Tavi ukras
eqsternatSi.

* sami iosebi – mWedliSvili,184 imedaSvili122 da `timoTes


leRvis~ avtori.76

180
***

samsaxurSi rom ar dadis,


sul dayveba kostantiles.162
Tu movida, cxvirs iCiCqnis,
dajdeba da xocavs tilebs.111

***
guriaSi daibada
Sewiruli206 _ dondlo biWi.
muSaoba ar uyvarda,
arc swavlaSi hqonda niWi...
(Semdeg iqneba gagrZeleba).

amonakvnesi

orma poetma leqsis weris dros


daaWkno vardi, dasaja ia.
rad migvatoveT ase udrood,
asaTiano16 da sajaia?218
1940-iani wlebi

181
***
piesas gana jafa iZleva? –
Tqva bedovlaTma jafariZema.308

mixeil jafariZe
250
al. quTaTeli
quTaTeli – poeti

gazeTisTvis leqss Tu eZeb,


poezia Tu gsurs –
adeqi da SeukveTe
aleqsandre Tuqsuss.
ordenosnebs Tu CamorCa –
xom dagiwers aseTs –
wertilidan wertilamde
mogitrawavs gazeTs.

***
suyvelam rame unda iRonos,
rom moawonos Tavi tixonovs.234

182
***
gabeskiria boCia48
ra padxalimi boSia.
wkmutunebs, kuds aqicinebs,
rogorc patara goSia.
sxvagvarad rogor moiqces
Tavis Sesafer droSia.
xan kokelaZis148 trakSia,
xan kandelakis133 proWSia.

viqtor gabeskiria

***
simoneTi CiqorTuli.273

ZvelTaZveli, aw aRdgenili

erTxel vixile erTi qali naakakari


(Turme aseTi qaliSvilic daibadeba).
man miTxra: qalebs akakisTan gviyvars kakani,
sxvis sabudarSi ki namdvili kvercxis Cadeba.
(es akaki gawereliazea 55 Tqmuli).

183
(pataraze)) 215
pavle sayvareliZeze (pataraze

gamodgeba `qva da rkina~


muTaqad da sabnad,
magram `mwerlad~ daaweses,
Tavs daadges dafna,
visac ar gaqvT fexsadgili, – pavle sayvareliZe

an ukvea savse, –
adeqiT da mas daajviT
dafniT Semkul Tavze!

***
raki Tavs grZnobs bu nebrivad,
leqsebsa swers bunebrivad.
(es ukanaskneli modis riTmaa!).

***
gamognaxes, amogTxares
bariTa da weraqviTa.
vin iyavi, sad iyavi,
ra iyavi, serafita?219

184
veSapeli
veSapeliss 107 qvriv
qvrivii 296 da
soso mamulovi-griSaSvil
mamulovi-griSaSvili i 76 baTomSi

baTomSi varT. talRebs zRvaze


gaumarTavT krivi.
griSaSvils ki uwevs mklavze
veSapelis qvrivi.
qvrivis Jini am metrakem
mainc ver gahkurna...
amas ucqers yovelives
veSapelis urna
da... grZeldeba tynauroba,
viT qorwilSi zurna.

ioseb griSaSvili

185
Sejamebuli funagoria

(b. JRents, 204 k. lorTqifaniZes, 162 v. wulukiZes, 288


S. radians, 206 b. buaCiZes, 45 g. buxnikaSvils, 46
k. kalaZes, 131 b. CxeiZes, 274 s. wveravas 285)

maT aamyrales da aaqoTes


leqsiT da proziT Cveni parnasi.
amaT, mkiTxvelo, rogorc gindodes –
gind daakue da gind daafsi!..

win:
SamSe leJava,
sandro euli
ukan:
petre samsoniZe,
benito buaCiZe

186
munasibad Tqmuli erTgan

ras gverCodiT, damjdariyo misTvis etlis


kofoze –
sasaxleSi mogviyvaneT, gagviefiskopozeT.
mwerloba surs, iWinTeba Zveli buasiliviT, –
araferi gamoudis, kaci dneba cviliviT.
kritikosobs ivanika wulukiZis288 jibraze,
vaJkacia, rogorc Tagvi, Cveni gogi jiblaZe.310

***
mwerloba miznad me damisaxavs, –
erTad gvbeWdaven me da misakas*.

mkiTxvelisagan

meWor-medrame-memiTe
atirda levan goTua:68
`ratom ar dadges `daviTi~,
naxeTo, urigo Tua.~
levan goTua

* misaka – mweralTa kavSiris daraji.

187
***
RmerTma daswyevlos wverava,285
magi goglamdec156 ver ava,
leqsebiT damasneula –
Tu movkvdi, misi wera var.

***
ar dagindobs daTiko,54
gind qaliviT enaze.
beso JRentis204 ar iyos, –
mZRneri adevs enaze.

***
mwerlobaSi movida,
magram qe dgas iqaves.
Tumca mkvlevaria55 da
aqebs sabas198 igavebs, –
es cvedani, utvino,
mgoni – moimiqavebs,178 –
aba, ratom aris, rom
xSirad sajdoms iqavebs?

188
***
Runibidan gadmoxeda
redaqcias zerelea,
romanisti gamqafveli
kaqi gadamwerelia.55

kolau nadiraZe
gamocana

qveynad ar hyavs megobari, arc naTesavi,


martod marto datantalebs viris ylesaviT,
uyvars vardi, qorfa gogo, SuSa kitrebi,
Tvalebidan cremli scviva, rogorc
skintlebi,
rom Sexedo, TiTqos kacs hgavs, xuravs
Sliapa,
sindis-namuss igi hyidis Zalze iafad,
sulel funagoriebis aris mleqsavi,
ver icaniT? Wkviania viris ylesaviT.
(aris kolau nadiraZe 187).

189
***

durakis nacvlad mosula durak –


literaturis prokuratura.

***
gana ar hqonda urals metali?
magram radganac iyav dedali,
ai, medali tebe ne dali...204

***
CvenSi aseTi wesia, –
sergo294 Seadgens jer sias,
vin visze ukeTesia.
sityvas micemen besias,204
mere iwyeben sesias.

***
poetebma rom miiRes
mivlineba nagomarSi, –
yvelam erTxmad daiZaxa:
`restornisken, Sagom marSi!~

190
g. qiqoZes248

zurgieliZes Camogavs
sibrZniT da mWermetyvelobiT.
kavSirSi nazad dagogavs,
skeptikosia xelobiT.
cocxlebze ver aTqmevineb
sityvebs cocxals da gamarTuls.
amtkicebs: `qristianoba
mohyva epoqas warmarTuls~.
swers gadaReWil statiebs,
vin icis, risTvis iwvala?
rac Seexeba partiebs, –
suyvela gamoicvala.
kacma ar icis, ra unda,
ra uyvars, ras efereba.
ase daberda, gaxunda
da darCa damWknar y....bad.

geronti qiqoZe

191
***
leoniZis156 roxroxi
fuWi lai laia...294

***
odes 1952 w. demna s 260 palto mopares sasaxleSigan,
demnas
rifsime
rifsimess 278 garderobidan da giorgi leoniZem156
Tavisi `poluSubka~ aTxova, rom sicivisgan ar
gaToSiliyo, mis munasibad giorgi SatberaSvilm
SatberaSvilmaa 258
es Sairi gamoTqva:
sanam axal zamTris paltos
Seukeravs artelia, –
demna goglas poluSubkiT
polupredsedatelia...

aivanze: giorgi leoniZe, sergi Wilaia, irakli abaSiZe.


ezoSi: ?, rifsime, demna Sengelaia, muxran maWavariani,

192
ganTqmulia qveynad

ganTqmulia qveynad leoniZis156 kvexna,


Salvas1 udardeloba, saSas2 quTaTeloba.
paiWaZis200 buci, demnas260 facifuci,
maSaSvilis171 mdivnoba, ilos183 Sermadinoba.
abaSiZis3 mefoba, sruli uimedoba.
ganTqmulia navsi, kldiaSvilis146 msgavsi.
fasi lorTqifaniZis,162 ilos kiTxeT, man icis.
kakabaZis126 xumroba, quCiSvilis252 stumroba.
qiaCelis247 gvadi, kaWaxiZis138 kvati.
mama RmerTis wyaloba, boboxiZis44 galoba.
konstantines49 marjvena, iakinTes157 gaCena.
r. gvetaZis59 CoCori, abaSiZis4 qoCori.
(karlos131 naTqvami)

1. dadiani;81 2. quTaTeli;250 3. irakli;3 4. griSa.2

giorgi SatberaSvili, revaz


margiani, viqtor gabeskiria,
aleqsandre quTaTeli, sandro
SanSiaSvili, besarion JRenti,
akaki beliaSvili, giorgi nat-
roSvili, sergo kldiaSvili,
simon Ciqovani, Salva radiani,
karlo kalaZe, mixeil Ciqovani,
galaktion tabiZe

193
***
moqeifeTa erTma jgufma erT-erT krebaze leqsad
SatberaSvils:: 258
miswera g. SatberaSvils
belatians gevedrebiT ubelatoni:
Tu xar, Zmao, Seni jibis gubernatori,
krebis Semdeg gvanaxule ruben batoni.*

giorgi SatberaSvili

parodia

me, irakli abaSiZe,3


am boTlebis qveSe vwevar,
rom SemeZlos am sufridan,
Zmebo, mxrebis wamoweva,
me sicocxles xelmeored
Sevwiravdi Rvinis mxares,
Sevwiravdi xaWapurebs,
dRes rom gulze momayares.

*
rubeni – raWveli oficianti restoran `darialSi~.

194
vinc damxedoT, gadaeciT
saqarTvelos Zmebs da loTebs,
rom misi Ze – abaSiZe
aqa vclidi savse boTlebs.
ar vuSvebdi am sufrasTan,
vinc rom ar svams, ara msmelebs.
me sufraze ara vwevar,
aq Tamadad damayenes.
da vubareb yvela qarTvels,
misi wminda vali ari,
mokvdes, magram yanwiT Sesvas
da imReros Taralali.

***
aliom171 gadinadira mTani maRalni kldisani,
miadga `xelovnebis~ 298 kars, kbilni galesa
mglisani.
gegmas gakra da gamokra, – wignebi aris
sxvisani.
`Cemi sjobs wignis dabeWdva, agreTve Cemi
Zmisani.
Tu moyvaresa ar arge, sxva raa Cveni mizani,
es saqme ase iqnebis, amas ar unda misani~.

195
***
odes mze cxeli iyo da g. SatberaSvili 258 yinvas nat-
SatberaSvili
robda, Tan valebiT iyo datvirTuli, maSin
aRmoTqva es munasibi TviTon man giorgim:
hai, gidi, SatberaSvilo,
bolo dros davaliandi,
iSkilebidan davardi,
galadoavaliandi! 9
17/VII-56 w.
droSa

oTar CxeiZe
***
`zemels~ rusTveli amSvenebs,
quTaiselTa saelCos,
oTaris275 ra daamSvidebs,
lamis RvinoSi daiRrCos.
amieridan imeri Tavis qoCoriT gamohyo,
imdeni iintrigana, Tavi `mnaTobSi~181 amohyo.
am kacis saqme makvirvebs,
guli hqonia qvitkiris,
TavisTvis ver mouvlia
da saqarTvelos mistiris.

196
***
axali moda mosula _
abaSiZe griSa,2
netav aqamde sad iyo
nuTu exla iSva?
(poemis dabeWdvis Semdeg).

`niangSi~191 rom dauniSnavT


exla Cveni griSa,
axal xumrobas movismenT,
awi raRa gviSavs?
premiaze waradgines
abaSiZe griSa –
magram premia ar misces,
qals ki irTavs, viS!.. ras!..

***
rusebma polumordvinovi111 Cven gamogvigzav-
neso, mordvinovi182 ki TviTon daitoveso.

***
polumordvinovi – poluzedginiZe.111

197
***
sasaxlis cisfer darbazSi
aRar zis aw eulia.102
amboben: an avad ari,
ana da `aweulia~.
amitom genos244 ulvaSic
aw ufro aweulia.

redaqcia: 1. silovan Todria, 2. sandro euli, 3. ilia xinveli, 4.


simon weveli, 5. xariton vardoSvili. uaxloesi TanamSromlebi: 6.
vasil gorgaZe, 7. noe zomleTeli, 8. grigol cecxlaZe, 9. ioseb
griSaSvili, 10. siko faSaliSvili, 11. aleqsandre maRularia.
mxatvrebi: 12. daviT nacvliSvili, 13. oskar Smerlingi, 14. lado
gudiaSvili, 15. samson nadareiSvili, 16. g. ToiZe, 17. vasil krotkovi,
18. i. qorqaSvili. gamomcemlobis gamge 19. u. jaSi.

198
***
cecxlaZe277 ijda baToms, flatesa,
da sTxzavda leqsebs – mCate-mCatesa...

axali – romansi
foTis aqeT, portis xidze...
Cven vixileT boboxiZe44
(ocnebobda igi skintlze).
evkaliptze ijda trakiT,
STagonebul mgosnis saxiT.
`vaSa poets!~ – SemovZaxeT
(foTis xidze – portis aqeT).

Zveleburi
barikadebs ar ugandagana,
uyvarda imas bozTan sirbili.
gavsili hqonda finTiT nagana
da miatova kekluci lili.
qedmaRali kale44
miarRvevda rkalebs.
medgari da mtkice,
brZolebs Senafici.

199
sasixarulo ambavi sasaxleSi
dilis sifTaze

dRes diliT arc ki viyav mosuli, –


Zirs gahkioda Cveni ilia,301
rom makaronis saxiT mosula
krupeuli da kvercxis fxvnilia.
mitroc36 amowmebs: didebulia,
beberi dedlis dadebulia!

gamocana

qe mixvdebiT, vinc iciT:


erT dros gaxldaT kriwiki;
proza dauqargia
axla naremarkali...
omSi daukargia
sawyals cali barkali;
aqac ari –
iqaco...
nakacari
kikaco!190

200
asaTianuri16

ra ostati xar da ra mwerali,


mag avtos Tavi Tvar anacvale.
Tavze gexura mrume cargvali,
da axla TuSur qudSi gascvale.
saxkomatebSi217 rom dacancaleb,
ra dagiSaves, risTvis awvaleb?
litfonds159 mosTxove latifundia, –
qviSxeTs, kojors Tu saguramoSi.
rac und iWinTo, gamsaxurdiav,49
kolxidasaviT mainc amoSri.
xom mogces avto? – Cajeqi marto,
raRa gamwyralebs, sad prawav Tvalebs?!

konstantine gamsaxurdia

201
ha, Taiguli – erTad Sekruli

1. afxazeTis cnobili kritikosi da moazrovne


– besarion layboba (b. JRenti).204
2. safrangeTis ganTqmuli romanisti – markiz
akue de kua (S. dadiani).81
3. CineTis gamoCenili lirikosi – fui Se cuana
(v. gabeskiria).48
4. abisiniis poeti-laureati _ daTiko racua
(d. gaCeCilaZe).54
5. iaponeli novelisti – mepro(ze) ni-ko-us ud-
ge-bo-da (n. l.).163
6. mingrelTa kritikos-maZiebeli da mkvlevari
– WuWu wvrilia, igive formalisti rusTa da
qarTvelTa – kakoiT utvinianovi (ak. gawere-
lia).55
7. italiis poeti, formis wvrilostati – kar-
los pirtraka (karlo kalaZe).131
8. doqtori cruplatonologiisa, magistrosi
Worologiisa da boltologiisa – pateni keS-
ler Tomazo bori (keSelava platon).143
9. laTinTa novelisti – serio cuini (ser. kldi-
aSvili146 an S. Carkviani265).

202
10. madam bovaris164 fercxali – mgosani banovani
mariana mimicia (marijan).169
11. romanisti da novelisti Zveli xonidan si-
meon skot pirutyv (s. wverava).285
12. rumineli kritikosi – daviT gavnesku fin-
Tesku.54
13. afxazi piiti – tician trakba (tabiZe).232

tician tabiZe

14. qmosani (Tu mgosani?) – simon mejmia, igive


simeon gondoni (Ciqovani).273
15. Sua volgis poeti – grigol pizdini.277

203
16. amerikidan Camosuli oCerkist-poet-proza-
ik-kritikosi – nikapton skintler (miwiSvili).180
17. iraneli mistikosi da viriylosi – ibn-ala-
finTous (maSaSvili).171
18. TurqeTis brZeni – grigol yveribei.156

mixeil javaxiSvili

19. ukrainis mwerali – mixas pizduxa (javaxiS-


vili).304
20. Çíàìåíèòûé òðàêîâåä – Ñåìåí Ìèìwåâåëè (we-
veli).284
21. qarTvelTa sasiqadulo Svili, cnobili mi-

204
netisti, balerina da portretisti – Salom
Txleum (radiani).206
22. sacodavi Sestidesiatniki _ iovane lelo-
lubovi (wulukiZe).288
23. asirieli mexotbe _ erayle sargadanaylapi
(ir. abaSiZe).3
24. kaxeli ganmqiqebeli, istoriis mama da kri-
tikis qarcecxli _ geurq branwes (natroSvili).190
25. futbolisti da leloburTeli – WelioSa
de barZayi (WeiSvili al.).291
26. qarTuli repertuarisa da sanaxa obis uf-
rosi, kritikis limiti bena breia (benaSvili).36
27. nafici recenzenti adgilobrivi _ erem cvat
(er. astvacaturovi).18
28. kaxTa mefe-mgosani, alaznis lomi _ sandro
proWiaSvili (SanSiaSvili).256
29. avlabreli poeti _ nikala fexsalagovi (ko-
lau).187
30. ruski virtuoz _ pavlo gavnoxvatov (paolo
iaSvili).121
31. fanstatikosi _ Jan cuelos (iv. yifiani).254
32. liSpanski metr grand migel de Terjoles
i tyanse (miq. patariZe).202
33. nazim cikmeti – nazi kilasonia.144

205
***
simon Ciqvanis273 moskorils,
leqsad asaRebs moskovi...
premiis miRebis gamo.

***
gombora gogla156 daaTro
WinWraqa Wilaiama.294
Savi ulvaSis cmacuniT
gamouTxara `iama~,
Tavze waadga irakli,3
panRuri hkra da iama.
ese ambavi galeqsa
margvelaSvilma iama.167
Semdeg qalaqSi ganavrco
alio adamiama.8
1954 w. gazafxuli

gia margvelaSvili

206
***
raziskali
prozis kale...44
d. gaCeCilaZis 54 mier demna Sengelaias 260
da jibutis 311 Setakebaze Tqmuli.
1954 w. aprili, plenumi

***
giorgi roxroxaZea156
fuWi lai laia.294

***
amas ambobda naCinaiuSi:
dedav, gamiSvi saWilaoSi,
Torem amdeni Semotevisgan
lamis gamiCndes naCSi naoCi.
ne gavarite pro Wilaia,294
isic ki icis, proWSi raia.
karlo131
1954 w. gazafxuli, 5 aprili, plenumi
sergi Wilaia

207
***

Wilaia.294
go Wi
sergo

***

Wilaiav,294 gaiZvera,
wels gagviZleb, gaiss vera!
*
rogorc mcire gira ylis, –
daekida iraklis.3

***

kaWaxiZea138 poeti, Cumi, wynari da bunCuri...


misi muzaa – bozebi, upretenzio muWuri,
daswera: jixaiSis ca epoqis livliviao...
miyvarda kerZo saixve da Cemi cicuniao.
sul dadis martoylesaviT, aravis
mietmasneba...
Semdeg striqonSi riTmisTvis vixmaroT:
`vietnams nebavs~.

208
***

meri kuilaZe _ g. merkvilaZe.174

***

kolwevrma uTxra kolwevrsa,


mogitynam viqtor golcevsa.70
es nikas 6 riTmebia.
1951 w.

anonimuri

Tu simonTan306 gamsaxurdi,
gaqandebi, kosta,49
da Cadgeba rigSi
akademikosTa.
Tu ara da – gerontiviT248
dagWirdeba mocda.
ase icis samsaxurma
afxazTa da ovsTa.

209
***
ianvarsa da ivlisSi
konstantine49 zis vilisSi,
xan gagras wagrialdeba,
xan daflasunobs TbilisSi,
vin miaSava manqana
mag qaraquca viriSvils?

konstantine
gamsaxurdia

210
soko-cuanas
soko-cuana ars soko myrali
funasa zedan amosuli...
qarTuli leqsikoni

mec gavigone eg Seni leqsi,


maginebeli da gesliani.
magre Sehyefda kbilebis RrWeniT
besiks40 Wabua orbeliani.197
Senc, rogorc Wiri damemarTebi,
magram ginebiT niWs ver SeiZen.
xar wera-kiTxvis ucodinari,
o, Cemo simon zurgieliZev!
xbosaviT sveli da davarcxnili
Tavi kritikis qveS moaTavse.
besarionis204 eniT asleqil
banals imSveneb banalur Tavze.
Sen, quCa-quCa yialis Semdeg,
yoyloCinobiT imTavidanve
Semodgi fexi da mwerlobaSi
Sen fexis suni Semoitane.
Selim259 Tu leqsiT ukvdavyo meri,
da leonardom155 ki – jiokonda, –

211
simon Ciqovans273 leqsebis Temad
Cemi msuqani dunduli hqonda!
poeto, gmadlob ukvdavebisTvis,
da gagaxaros am magaliTma:
yuri daadev, maS, am ukanals,
rom mogasminos riTmaze riTma!
Zroxis Sardis da funis poeti
sul mudam axlo ideqi trakTan.
da Seni ena imaTze myrali
axla binZurad alaparakda.
Sens CayviTlebul kbilebs etyoba,
rasac miirTmev yoveldRe, simon! –
natrulob – traki sxva poetebmac
ticianiviT232 rom gaisivon.
wignad akinZul mag Sens nagavSi
soko-cuanas rom gaexara, –
o, simon, simon, ar iqneboda
Senze fuye da Senze mkvexara.
jer kudis ZirSi mucelgamZRari
da mere rqaze mjdari Tamamad, –
yanidan xarebs Camoyva buzi
da glexebs uTxra SenisTanama:

212
`xom davaCine azrTa oqmebi
tial mindorebs, sabralo glexo?~
xars gaecina misi bzuili
da glexs sicilad sul aRar eyo.
soko-cuanas dagadgi fexi...
gaskdi, amyraldi da gahyevi qars!
amaze meti ra Segagino? –
Seni leqsebis avtori xar!..

minaweri Semdeg:
SegWamdi, magram guli mereva
da Sens xelobas rogor mivmarTo?
eg ari Seni bedniereba,
rom Ciqovani mZRneri xar marto!*

***
gabiskirias48
mamis cxviri aqvs,
amisulaSvils12 –
mamis ulvaSi.
viqtor gabeskiria

* dawerilia s. C-s273 leqsis pasuxad.

213
***
irakli abaSiZis 3 ukanaskneli leqsi, warmoTqmuli
da gamoTqmuli mis mier, roca is ijda tramvaisa
Sina a/wlis ? noembers...
`oriv miyvarxarT:
Senca da meca...
magram me TviTon
seroJam Semca!~
es ufulobis drosaa naTqvami, roca TviT jibeca-
rieli iyo da or qals erTad earSiyeboda.
seroJa – ufulobaa.
1950 w.

***
gvetaZis59 muza viria,
ocneba dauzianda.
poeziaSi raJdeni
col-SviliT Semobzrialda.
dawera nodariada,
dawera ramaziada.
axlac dgas viris ylesaviT
da iyureba zviadad.

214
***
besarion donJovani...204
TinaTin gaJRenTilia...97
beso besitsia xandaxan... (ix.)

nawyveti dakargulidan

maSin, roca qarTvel mwerlebs


urisxdebaT RmerTi,
samdivnoSi Tavs wamoyofs
besikona JRenti...204

***
Cveni aleqsa71 dadis yoCiviT,
tvinSi bneli aqvs zangis proWiviT.

***
gomiaSvilo aleqsa,71
Sens kabinetSi mamefsa.
aqamdis blomad gifsi me,
aleqsi gomiaSvili
axla mogijvams rifsime.278

215
***
poetebis xma moisma:
`gvagineben, es wesia?
ukan unda amoisva
beso JRentis204 recenzia!~

***
gabozebula sawyali
beliaSvili akaki.34
rus prostitutkebs aswavlis:
– ckalSi kikinebs bakaki.

akaki beliaSvili

***
gaunaTlebeliaSvili.34

216
saSa quTaTeli250 miqel patariZis202
binebis mSeneblobaze
preistoriuli balada

me, samwuxarod, ver movxvdi


am `kamediis~ TamaSSi.
S. demetraZem90 miambo,
unda verwmuno amaSi.
saxelganTqmuli kacia
sufraze, smaSi, WamaSi...
gangebam amoaSena
RvinisTvis didi Wa masSi.
Turme, rodesac miqelma
mixik-moxika fulebi,
ar darCa `uCreJdenia~
tfilis-qalaqSi srulebiT,
mojRana maiakovski165
da herediac99 Sebilwa,
Sehyara erT dRes colSvili
da gulmxurvaled Sehfica:
`sacxovrebeli saxlisa
unda daviwyo Seneba.

217
miqelis bina iqneba
tfilis-qalaqis mSveneba.
TviT hoTika da rokoko
masTan ar moixseneba~.
es, Turme, RmerTo, Segcode,
raJdensac59 ase eneba!
ase, amrigad – miqelma
maRali RmerTi axsena,
ficars _ ficari daakra,
agurs aguri aSena.
zogisTvis Tavad iSroma,
zogic aswia mTavrobis,
zogic borjomSi iSovna
somxebTan mamaTmavlobiT.
da ase didxans aSena
miqem ficarze – ficari.
g. leoniZis156 gamoTqmiT:
Serwymuli-Senamtkicari.
bolos gamoCnda buxari,
viT keSelavas142 boxoxi.
atyda ojaxSi yiJina
da sixarulis `ox-oxi~.

218
umexileod xexili
ar gamodgeba xexilad.
saWiro iyo, Senoba
specialistsac exila.
sul erTi iyo: piradad
petres, pavles Tu cotnesa...
magram ki aucileblad –
berZnuli stilis mcodnesa!
am momentSiac miqelma
saqme imgvarad daSansa,
mSeneblobaze mowveva
argo quTaTels saSasa.
im dros tfilisis quCebSi
taqsi Zalian gaxSirda.
saSac ewvia miqelsa,
fexiT ki ara taqsiTa.
da miuloca miRweva
gulwrfel megobrul grZnobiTa...
bavSvebma dascxes yiJina:
– Zia saSura movida!
atyda xarxari mquxari
da sixarulis `ox-oxi~.

219
Werze ki ijda buxari,
viT keSelavas boxoxi.
– saSa, Zvirfaso, merwmune,
ver Seamowmeb aqedan,
saWiro aris asvla da
maRla Weridan daxedva.
radganac memsaxurebi,
bolomde momyev msaxurad,
zeviTac Tvali moavle,
vidre davxurav saxuravs!..
– miqel, amas ras mipireb?
dRes, mgoni, Seni wera var.
magaze, mjera, ver ava
TviT virTagani wveravac.285
saxuravamde saxls gavwvde,
va, gana amotela var?!
– nu geSinia, iq asvla
Zneli ar aris srulebiT.
modeqi aqeT kedelTan,
me zurgiT daviRunebi.
Senc modi, zurgze Semajeq,
xerxi sjobia xandaxan.

220
zurgidan Werze Sejdebi,
Zveli sportsmeni ara xar?
saSac amgvarad moiqca,
da xelad Werze moeqca.
o, amis Semdeg ra moxda,
nu mkiTxavT, RmerTo, SegcodeT!
nu SeubRalavT avtorsa
umankoebas esoden.
saSas muceli astkivda,
martod darCenils Werzeda.
erTi Sexeda buxarsa,
erTi wuTiT ki SeCerda,
Rimilma bage gaupo,
ros dainaxa cargvali,
axlo mivida buxarTan,
frTxilad Seixsna Sarvali...
mkiTxvels iqneba hgonia, –
cudi rame swads guliTa? –
ara, is mxolod buxris Tavs
daajda, rogorc unitass.
da megobrobis mexotbem
sircxvil-namusi mospo ra,

221
kowias49 stiliT rom giTxraT:
gaiWinTa da moskora.
cota xans idga svetiviT,
vidre xvanjari Seifskvna.
sajdomiT iRimeboda,
vcan wulukiZe vaniCqa.288
bolos am saqmis Camdenma
enamwarem da kvimatma,
iseve buxars Sexeda
da xaritoni105 inatra.
gamonaxoci qaRaldi
mihkroda, rogorc veqsili,
aqa-iq kurklac eyara
gabeskirias48 leqsiviT.
qveviT ra moxda, nu mkiTxavT.
vTqvaT, verc gaiges iq esa:
avtori saSa quTaTels
ver Seaxvedrebs miqelsa.
saSa Weridan RvTis nebiT
gadafrindeba barada
da gaTavdeba miqelis
mSeneblobaze balada.

222
epilogi
es meore dRes, roca mze
Tavze daadga tfilissa,
wamodga miqel, ewada
cecxlis danTeba dilis Jams...
buxarSi daxvda sagani,
msgavsi raWuli stvirisa,
quTaTelaZis naqnari,
iaponuri stilisa.
sad iyo am dros saSura?250
Cemamde ambad movida:
prospeqtze daseirnobda
cxvirSi Tambaqos boliTa.
mas xelSi maraoebiT
esalmeboda Soridan –
ori lamazi yvavili,
ir. abaSiZis3 ori da.

aleqsandre quTaTeli

223
***
diliT `mnaTobSi~181 Sevedi, magram iq arvin
ar iyo,
6
arc nika agiaSvili, arc mTawmindeli
Saliko.10
damixvda metad gamwyrali martodenmarto
orde-Ra.86
ambobda: romans Tu beWdven, miTxariT
erTi-ordeRa?
3
fici ar mjera iraklis, metadre
lorTqifaniZis,162
isevle nikas mivmarTav, suyvelaferi man icis.
1951 w.

***
ismineT saqarTveloSi suyvelam Cemi leqsebi,
riTmebs mogarTmevT, mets veras, Tu gsurT da...
dagesesxebiT.
*
ho, poetebo, ara da ara, ar daijeroT
bodva nikosi,
inkubatoriT Cekavs poetebs erTi utvino
botanikosi.

224
***
akademikosT wreSia
es griSaSvili soso.76
aSoRlanebi xvneSian:
– e mand ra ginda, bozo?!

gamocana

aqeT-iqiT mZromelia,
ioseb griSaSvili
yvelgan naxavT balanaSlils.
ver iqna, ver moeria
Jakunia balaxaSvils.27
cirkze gacvlis orbelians,198
Samilsa255 da baraTaSvils.31
gamoican – romelia
recenzenti55 karan-daSis.136

***
rodis iyo, rom dahqonda
galomebul buRas kevri?
maSaSvili171 poetia,
mircxulava171 – buRalteri.

225
pinas 69 da mina
pinas s 272 – ir
minas iraa 3 da nik
nikaa6

jamagiris angariSSi
as-as maneTs dagjerdebiT.
Tu axlave gamogviwerT,
aq Cven mets ar gavCerdebiT.
amboben, rom Cvens `mnaTobsac~181
aq eqneba male bina,
da sul axlos gveyolebiT:
Cveni mina, Cveni pina.
(im dRes viSovneT 100-100 m.).

riTmisaTvis

ase ambobs levenfiSi,154


male daminZreven pirSi...

sergo kldiaSvili

***
qosa-riki – sergo kldiaSvils146 Searqva
karlom131 kosarikis150 mixedviT.

226
C. simovans 273
simovans

gamogixteba gvamidan,
rac unda Tavi ikavo.
piraqeT Segedaveba,
Cumad viyavi iqao.
ruseTma qeba miuZRvna,
Cven arc ki viciT, vin ari.
vefxistyaosnad aqcia
Tavisi nacodvilari.
arc gaSavdeba kenWis yriT,
rac unda guliT aSavo,
pirveli TviTon iZaxis:
simon Ciqovans vaSao!
laureatad gaxdoma
netavi ratom ikisra?
misi leqsebi isea,
rogorc WuWyuni trikisa...

***
rapelebisgan208 mimomzveravad
darCenilia simon wverava.285

227
saxinkleSi samRerali
`kukaraCas~ xmaze
0+0

1. samamulo omis eSxiT


rodionma249 sWeqa skeCi...
magram, neta, sad idgmeba:
kikeTSi Tu patriketSi?
mimRereba:
Cemi skeCi,
Seni skeCi...
ar daidgmeba mis dReSi!

2. cxovrebaa saamuri,
qeifisTvis gvaqvs sababi...
ar ezrdeba kacs Rababi,
Tu ar miirTva xas-qababi!
mimRereba:
xas-qababi,
xas-qababi...
lula: lula qababi!

228
3. am leoniZe goglama156
xaSi sWamos da boRlama,
xaSi sWamos da galeqsos
litmuzeumis programa.
mimRereba:
es programa,
is programa,
misi leqsi ar Rirs dramad!

4. wverulvaSiT imoseba
noneSvili ioseba,194
magram, neta, leqsebs rom swers,
tyvila ratom ioseba?
mimRereba:
ioseba,
ioseba,
pawawina ioseba!

5. miawodeT qada revazs,168


Torem ari gadarevas.
TiTo Tumans aZlevs bozebs:
tasos, natos, madam evas.

229
mimRereba:
hai, rezo,
hai, rezo,
rad dadixar ezo-ezo?

6. gadaugdeT qada givis,53 –


SoTas gamzirs gadakivis.
ar asvenebs cilindrosnebs,
ukan dasdevs qadagiviT.
mimRereba:
givi, givi,
ratom kivi?
gamocvale es motivi!

7. eubneba karlo131 griSas:2


jerjerobiT ara gviSavs.
honorari modis, TiTqos
wyals aCqefebs aragvi Savs...
mimRereba:
Cemo griSa,
Cemo griSa,
ver ajobeb im Zvel griSas!

230
8. lados224 dids da udilados
miawodeT ludi lados.
Tuki ludi aRar eyos,
sxva ram unda uwiladoT.
mimRereba:
dido lado,
dido lado,
rad atareb amden gandons?

9. Seni riTma? – aba, sinje,


Cemi gana abgaSi Zevs?
am sasmisiT gaumarjos
alios171 da abaSiZes!3
mimRereba:
gaumarjos,
gaumarjos,
saxinkleSi vtovebT sarCos!

231
m. Wiaurels293

CvenTvis, miSav, isic kmara,


rom Svili xar ediSeris.
piesa rad dagviwere,
rad miirTvi dediSenis?
angariSis dro dadgeba,
veraferi ver giSvelis!

mixeil Wiaureli

riTma zogierT poets

luka qeifobs –
ukapeikod.
*
poeti sulakauri,229
sxvaa Tu sul aqauri?

232
***
me kacs vicnob naJakistars,
TavSi icems najaxis tars.

citatebi

`zog nawarmoebSi idea SamfuriviTaa gayrili.


kargia nawarmoebi, roca masSi idea CaisaviTaa
Sezavebuli...~
s. m. 176

`roca g. j.310 msaxurad gamogvigzavna mTavrobam,


ver SeviSvneT, ar vinebeT, axla batonad gagvi-
xades da gvixaria, anasun Cven saqmes...~
p. k. 126

erTi sezmanuric!101

miwac mobares, krialobs cani,


im dros is Rori rkosTan buqnaobs,
minas272 mopares krialosani,
fiqrobs grigoli,2 kostam162 Tu qnao?
(k. k.) 131

233
***
ar eZineba xaritons,105
gulzea gasivebuli.
mawoni hqonda wuxelis
wyaroSi Cacivebuli.
danamdvilebiT ar viciT,
saqmes Tu avwon-davwoniT, –
solomons114 SemoeWama,
sCans, xaritonis mawoni.

xariton vardoSvili

234
rusTvelurad210 dRevandel rusTavels156

Cemi araki mgosnuri Cins qvazedac ki sweria.


Cems biWobaSi leqsebi rac SevTxzen, rac
miweria,
suyvela xodSi gavida, fexisadgilSic
mRerian.
dahynoseT yovli striqoni, naxeT, rogori
mZRneria!
Sinmousvlelze vimRere, forToxalaze –
miTia.
leqsis yoveli taepi denTiviT amominTia.
riTmebSi riTmebs gaurbis, waRma-ukuRma
midian.
ar daidardoT, genacvaT, finTi yovelTvis
finTia!
cisferyanwelTa282 sufraze meinaxebSi ar
vCandi,
eJvnis magivrad Sevardens Sevabi cxenis
avJandi.
avJands riTmada, xom iciT, zed mivayole
Jangbadi,
mqonda Zirtkbila leqsebi, ukanasknelad
avmJavdi.

235
daviTis79 vedreba da Civili

guramiSvili gaxlavar, saflavSi ver


davetie...
gTxov, gamimarTo, mTavrobav, dvesti-
pedesetletie.
mxolod, icodeT, Semylapavs gogla156
honorarRletie, –
de, Tavmjdomared is iyos, da mdivnad – demna
cetie.260
204
besos uTxariT, memkvidred ar mwams
simonis273 metie.
amis damweri gaxlavar, vinac Seaqo geTie...
momigonebdeT, simonma TavSi Tu damkra
ketie!..
(koleqtiuri funagoria oT. WeliZis 292
naqorwilevze, 1945 wlis bolos)

oTar WeliZe

236
Zveleburi zma

keze li
vakeze liza sjobia,
ke zeli
keke zeliT ar mokvdeba.

ukanaskneli arCevnebis gamo 1947 w.

amoagdes feso,
zed ro ijda beso!204
*
Tavmjdomared ikos, ikos,
ar vaSavebT simonikos!273
*
gasaocari es iyo,
is gaaSaves SuriTa,
ar gaSavdebis besiko,204
rac und Sesvaro muriTa!
*
arCevnebi gaTavda,
sami kaci gaSavda,
raSo vorera,
raSav da!..

237
axal mdivans arCevnebis Semdeg

rom daayenes moxeled,


gauWirdeba moxeves.71
xelebs ukuRma moxeven,
SpalieriviT moxeven...
rad ayeneben oxerebs?
Seayoleben fon qvere...

axali sagalobeli

Jaki 27 aRdsga mkvdreTiT statiiTa statiisa dam-


Turgvneli, redaqciebis SinaTa fulebis mim-
Tvisebeliii!
g. S. 258

***
kowias 49 uTqvams:
Tumca simoni306 damesxa
Tavs – sulisamomxdomelad, –
amerikuli novela
davwere fexzedgomela.

238
***

d. benaSvili36 da g. natroSvili190 – qarTveli


qiziyosebi.

***
mZaxalma59 uTxra mZaxalsa:256
wigns gamogicem axalsa!

***
Svilian-mamaiana
purs gvaWmevs `ramaiana~.59

sergo kldiaSvili
***
karlom 131 sTqva:
me gamovigone axali preparati – antisergini.
esaa patara sarke. yovelTvis unda Caaxedo
sergo kldiaSvili,146 Tavis Tavs dainaxavs, dai-
navseba da sxvas veRar danavsavso.

239
kales44 – kalmasobis Semdeg

kaleman boboxiZeman –
SublaZeebis siZeman,
xeliT kalami aswia, –
zugdidisaken gaswia.
Caalbo yveli CaiSi,
rom gaxdes veliCaiSi.
Tqva: vaqeb, vinca miqia, kale boboxiZe
daswera akrostixia.
Tavi egona vurguni,108
SeWama kilo sulguni,
matarebeliT ver zida,
moiSvelia furguni.
Zlivs gaimeta manaTi,
Tbiliss afrina baraTi:
– sadgurze damxvdi, verao,264
avaRuRunoT kerao.
ikurTxos imis marjveni,
vinc erTad agvamRerao.
gvaswavla an-ban-gan-doni,
dagvawyebina werao.
saqmeni Cemni win midis,
momaqvs Cai da simindi,

240
indauri da goWebi,
Camoval – CaviproWebiT.
baton simonTan273 bodiSi,
rom vinaxule odiSi,
me xom simindi mindoda,
is iyo Cemi stiqia,
Torem ras vaqnev leqsebsa,
jandabas akrostixia.
TavSi imdeni miTaqes,
Camomivida trikia.
ver Cavde yveri CaiSi,
verc gavxdi veliCaiSi!

***
erTi ram unda giTxra pirimzes,
saqme naTqvamze midgeba raki:
rad geZaxian oqropiriZes,
roca bajaRlo oqro gaqvs traki?

***
maiakovskis165 riTmebze raRacas adgafunebda...
tutucoba da lizRoba bageze adga funebad.273

241
* * *
ir. abaSiZis 3 ustari leqsad pativcemul `lit. da
xelovnebis~ 158 mTavari gamgis _ TavqoCora lado
sirbilaZisadmi 224 1948 wlis 24 ivlisis sicxian
dRes, odes irakli midioda kikeTs da ar gaaCnda
groSi-fara:
yvela biliki Semekra da sacalfexo savali,
CeTi kapikic ara maqvs, roca sxvebsa aqvT
mravali.
ai, am dReSi Cavardi xemwifis STamomavali.
mo, giTxra Cemi varami, es Cemi suliskveTeba,
ojaxi kikeTs gavgzavne, sadac qveyana keTdeba
(am Cems saxlkarsac mounda kikeTSi
mokikeTeba).
magram fuli maqvs, Tu ara,
ar mekiTxeba aravin.
Senc ici, vcxovrob xelfasiT,
ar var qurdi da mparavi
(yvela agaraks gavcvlidi,
xonSi rom medgas karavi).
dRes SabaTia (qmrebis da
glaxebis dResaswauli).

242
mec unda vnaxo col-Svili,
kikeTisaken Cavuvli
(risi imediT wavide,
xelSi ara maqvs Sauri).
kikeTic ager, axlosa
(Sors aris abasTumani).
isev Sen unda miSvelo,
Sensken miWiravs gumani,
am leqsis yovel striqonze
miSovne TiTo Tumani!
Tqvens pativcemul gazeTSi
igi damedvas valada,
masesxo anu avansad,
xom ar wagarTmev Zalada,
angariSs gavakopiteb,
roca meqneba balada.
P.S. col-Svili kikeTs gavuSvi
davexetebi calada!
leqsma gasWra da iraklim iSovna
cota samgzavro, cota saxarjoc.
SeniSvna Cemia – n. a. 6

243
yoveldRiuri tragikomedia

zonenaSvilma113 kowias162 gaborotebiT SeZaxa:


– Sena xar Cemi momspobi, Cemi damqcevi
Sena xar.
suyvelam icis amqveynad, vin ranairi kacia,
redaqciaSi nu miwyobT sisxlian
provokacias!
aq gaeRima gamgebels Jurnal `mnaTobis~181
prozisa
da Segineba mounda disa da dedis proWisa.
– mobrZandi, miSa, dabrZandi! _ Tan skami
axlos moswia.
Tavs ikavebda gulficxi lorTqifaniZe kowia.
da ama Tbilma Sexvedram miSiko gaaxalisa,
gadaxsna uzarmazari porTfeli Savi tyavisa.
aaSriala furclebi axladgamomcxvar
romanis,
leosgan247 mowonebuli, aTasi gverdi rom
aris.
rom gadaxedes, es uTxres: – davbeWdavT, male
davbeWdavT! _
am sityvis sigulwrfeleSi zonenaSvili
daeWvda:

244
– rogor dabeWdavT, jere xom ar
wagikiTxavT masala?
me docenti var da ara Jurnal `mnaTobis~
masxara!
maSin gacxarda suyvela, Salva da nikac6
10

gacxardnen:
– sad gagonila, maspinZels stumari kaci
lanZRavdes?
uceb Semodis irakli,3 maRali, rogorc
bismarki,43
da miSas gulSi aginebs: me Sen mogityan
dis traki!

konstantine lorTqifaniZe

245
– o, gamarjveba, miSajan, ram gagajavra,
ras cxarob?
amboben, Tbilis-qalaqSi zomaze meti dacxao,
axali rame dawere? dagibeWdavTo, nu Civi! –
am sityvebs xarbad ismenda is qimikosi
gulCvili.
sixarulisgan sabralos Tvalebi
Camoecremla.
da meordeba `mnaTobSi~ yoveldRiurad
es scena.

***
axla ki droa solomon,114 roma
mSvidoba naxos saqarTveloma:
Tavi anebe foladze romans!

***
Èñêóññòâó íóæåí Æîðæ Ìäèâàíè,172
Êàê íóæåí æåíå ãâîçäü â äèâàíå.

246
balada mokveTilisa
(moxevuri folkloridan)
(`moxevis qalo Tinaos~ xmaze)

macne mahvida yazbegCi, gadavlo gudamayari,


moxevis Svilebs gadasca ambavi axal-axali.
mastexes gomiaSvilsa71 Sublze rqa amonayari,
su gamomTvrali ro dadis, rogorc
qorwilSi mayari.
bevri mdivoni gvinoxav, bevrsac
vor gadanayari,
magras jer arvis moswrebav ase
gulSemosayari.
ar gejerebaT moxeveT? SagexsnaT
rkini karia.
sasaxleSiga mahxkveTes gomiaSvilis gvaria.
ambobdnen, misi mdivnoba, vahme, ra didi
bralia!
mogvixsnes voJi aleqsi, aniCqas gauxaria.
awina viRa gvimRernebs: tialo darialao?..
ar gaatanes pobeda, wavida carialao.
atirna coli _ pirimze, balRebi aRrialao...

247
eyos rjulZaRlsa, rac dRemdis Tolebi
abrialao.
273
svimonma uTxra: geyofis kavSirSiiTa
farfaSi,
mogxsen da arsaidana ar gamogiCnda damqaSi,
far-xmali dagayreine, xmali Cagityda
qarqaSSi,
yovel mavnes da miwriels ZaRli miakvda
saflavSi!
3
iram Tqva: miwa lbilia, Senc SegSvenoda
lbiloba,
orive gamomicdia – poetoba da mdivnoba.
mdivnoba metad Znelia, gewveva
daRrejiloba...
sjobs, leqso, swero poema: `Rorma daxia
Wilofa~...
Tumc leqsi gamogelia da aRar mogepoeba,
mainc ecade, iqnebis riTmebs riTmebi moebas.
samsaxurs arsiT mogcemen, isea garemoeba,
mivlinebaSi iyavi, sanam ar dawer poemas.
ase Tavdeba poema Cveni gomieT-biWisa,
vaJais104 Semarcxvenelis, misi deka da RiWisa.

248
daRondnen sali kldeebi, mwvane tyeebi
fiWvisa, –
didi Tayvanismcemlebi leqsos kalmis
da niWisa.

***
xo biTuria Jora gulia,78 –
xutasTan39 mainc oragulia.

*** xuta berulava


gamoacales pwkari xuTasi, –
da darCa mxolod mZ..... xutasi.39

***
Tumca damjdara ori erasti,286
da ar boginobs niko tyiuri, –
ubedurebas mainc ver avcdiT,
muSaoba gvaqvs erastiuli.
1952 w.

249
***

tribunasTan dgas vania,288


TiTqosda Ciqovania.273

***
irakli3 avardnilia,
simoni273 gavardnilia,
gogla156 ki davardnilia.
sergika146 mivardnilia,
karluSa131 Cavardnilia!
1954 w.

ioseb noneSvili, simon Ciqovani, revaz margiani, grigol abaSiZe,


irakli abaSiZe, nazi kilasonia, ioseb griSaSvili, giorgi leoniZe,
xuta berulava

250
axlandeli metivuri

sandro eulis102 droSia qe mqonda ori


groSia.
171
alio brZenis droSia Zirs vegde rogorc
goSia.
irakli grZelis3 droSia davkarge leqsis
xoSia, –
ceka-tekaSi276 sirbiliT fexze damicvda qoSia.
simon Ciqvanis273 droSia vijeqi fuRuroSia, –
simonze metad mitevda naCaCavari266 goSia.310
gomiaSvilis71 droSia xinklad maxvripes
borSia.
leoniZisa156 droSia – pirs vaReb rogorc
SoSia, –
egebis axla meRirsos Samaia da doSia.
yvela mdivnebis droSia boria274 sqolioSia.
1952

***
Ciqovanis273 leqsebi aris palimsestebi, –
gadafxikes furclebi da aRmoCnda curclebi.

251
Sxiani263 da Ciqovani273

didebuls poets Ciqovans xelSi dideba


gausxltda, –
odes Sen gaCndi amqveynad, dido poeto
galusta.
Seni leqsebi oqroa, misi leqsebi – kapusta,
qarTulad leqsebs vera wers, rusulad ki –
poJalusta!
1952 w.

s. C-s273 moxsnaze

did poetobas TumcaRa daaklda erTi aCoki, –


gazardes, gaaTamames, gulze dahkides znaCoki,
dafnis gvirgvinis magivrad Tavze daadges
garSoki,
bolos ki gandidebulsa uknidan misces
talCoki.
1951 w.

252
iases279 leqciebze mokrefili riTmebi
(1951 wlis oqtomberi)

iraklis: 3
gverdSi gizis solomoni,114
qudi xuravs tajikuri, –
raRac suni modis, mgoni –
gaepara trakSi kuli.
Teoria daamTavra,
aw ewyoba praqtikuli...
iqneb kargi bali unda, –
waradginos matrikuli.

karlo
karlomm 131 sTqva:
am leqciebze daiarebiT,
karlo kalaZe
guls itkenT mxolod dairebiT.

pasuxi:
karloc mas Cadis moiarebiT,
rasac Svebodnen boiarebi.

253
gagrZeleba wina gverdis:
xedavT? bevri agvianebs:
karlo Tvalebs abrialebs.
rezos168 ukvirs: adamias8
Tavi aqvs Tu atami aqvs?
polikarpem126 kaxpis poziT
gaabola papirosi.
rogorc didi narodniki,
polikarpe kakabaZe
arkadi zis maros iqiT.
guguliviT, muxlis gaSliT,
CaeZina buxnikaSvils.46
ordes86 iqiT oblad, mtrulad,
gogolaZe64 gariyula.
griSas2 nunu xomeriki,
eubneba: mome riki.
ar eswreba iakinTa,157
albaT, axla sadme yvinTavs.
iases cqera wulukiZes288
im Zvel mtrobas sul uRviZebs.
qavJaraZe243 da qorqia249
wina rigSi daqoqilan.
amas daZens abaSiZe:3
gana saqme amaSi Zevs?

254
kazakebze roca iTqva,
demnam260 cxrajer daacxikva.
xoStaria iliasa301
fanCari Rlets iRliasa.
marijanma169 vitamini
gadaylapa, viT amini.
jafariZes308 eZineba,
xoStarias301 ecineba.
doliZe96 Txovs asaTians:17
levans iqneb asanTi aqvs?
martodmarto o. WeliZe292
codnas oCen, oCen iZens.
da amgvarad bevri ase
aRar usmens am Cven iases...

iqidanve:
partaze dasves vania,288
iswavlos ana-bania...
vania rCeba Segirdad,
iases SerCa zvania.
iase, ufrTxildi vanias,
vania goTverania.

255
vanias kidev ra uSavs,
uaresia sxvania.
amisi mTqmeli gaxlavar,
me mulaxeli svania.168
rogorc CerCili,269 zis jafariZe,308
usmens leqcias da jafas iZens.

imave leqciaze:
gaacuebs solomoni,114
oTaxs mwared aqoTebs.
kukurikas63 Zinavs am dros,
da premiebs abodebs.
iakinTe157 gulSi iTvlis
sayvarlebis abortebs,
raRac myrali suni modis
xoStarias301 sapogebs.
demna Sengelaia
cxvirs ixocavs Cveni demna,260
iRebs maRal akordebs,
k. kalaZe131 ar mosula,
albaT, vismes akotrebs,
es Sairi waikiTxe,
roca saqme ar gqondes!

256
kidev iqidanve:
mravalma Tvalma CasTvlima,
mravali yuri gafuWda,
mosCans polios4 yurebi,
viT daZmaruli kapusta.
zogs ise sZinavs, mgonia,
arc gaeRviZoT udenTod,
aRsdeg, nu gZinavs, partaze
Tavdadebulo studento!
aRsdeg, Sexede megobrebs,
Tu monusxuli ara xar.
Tavi aswia vaniam,288
getyvis, dRes sizmrad ra naxa.

***
rom Seicvalos tarosi,
litfondSi159 midis lavrosi,130
kaci, mowame am drosi,
maginebeli androsi.119

257
`me var simona doliZis~ xmaze

qero premie daniSnes


misacemad poetebze, –
yvelaya abdals egona,
didi varo goeteze.67
sami kvire iWaWyanes –
premiebis molodinSi.
poetebs da meprozeebs
ar uZiniaT loginSi.
Zlivas dadga bolo dRei,
gaaCines samarTali...
magram veravin geigo:
vin mtyvania, vin marTali.
aliom171 Tqva: sapremio
me maqvs suyvelaze msxvili...
win veravin duudgeba,
iyos Tunda noneSvili.194
Tvar warmadgenT premieze,
vnaxav, dagidgeT Tvalio.
nu momcemT da sul ar minda, –
alio var, me, alio.

258
arc akakis283 miuRia,
arc ilias289 premiao,
mara mainc qe moWames
Tavis dro da vremiao.
yvelas Tavze gadaaxta
yazilari, ai, xuta...39
qorTuebSi arvis endo,
rusi gulSi Ceixuta. irakli abaSiZe
3
iraklie abaSiZes
duuZaxa lavrosiam:130
yvelayas rom duurige,
raT ar mie arosias?15
erTmaneTi ro daCexes,
gameviden mere karSi...
damwerma da wamkiTxvelma,
qavJaraZes243 Sie trakSi!
1954 w.

***
yirgizeTSi kaba misces, Caicva da gaxia, –
iraklia abaSiZe,3 Tu patara kaxia? 100

259
xanmeti poetebi saqarTveloSi

dairazmnen moleqseni:
Wabukni da xanianni,
axovanni, saxovanni,
gvarsa Sigan xaniani.
forCxiZe240 da boboxiZe,44
axobaZe23 xaliani,*
kaxiZe140 da kaWaxiZe,138
xuxaSvili302 da Sxiani.263
afxaiZe,20 samxaraZe,61
beWfarTo da mxariani, –
erTi sityviT, poetebi,
xan ekalni, xan iani.
win miuZRviT xoStaria...301
Tavlafdasxmul xmaliani...
da sxv.
1956 w.

*
d. axobaZes, quTaisel poets, xali hqonia saparsavs zemoT _
Sahruxas265 uTqvams.

260
— æåæï, ìïæ èòæòïí åì èëõóúò ûòåþò?
— ïõïäãïçîæï èùåîäåþòì êëíôåîåíúòïçå, øâòäë.

261
boloTqmis nacvlad

1940 ùåäì ãïèëæòëæï êïîäë êïäïûòì äåáìàï êîåþó-


äò. åîàõåä êïîäëè ãïæèëèúï òè êîåþóäòì èïêåüò — äò-
æåîòíòì ñæòïíò êïîãï èëçîæòäò ùòãíò æï èòàõîï:
— âòúò, øåí îëè ïãîëâåþ åðòãîïèåþì æï ìõâïæïìõâï íïê-
âåìì. ïò, ãáëíæåì åì æï øòã ÷ïìùåîå ñâåäïôåîò. ïéïî æïò-
êïîãåþï æï åîàïæ òáíåþï àïâèëñîòäòë.
êïîäëì òè ùòãíçå ìïàïóîïæ ùïåùåîï „ôóíïãëîòåþò“.
ìòüñâï „ôóíïãëîòï“ ðëåüèï êëäïó íïæòîïûåè øåèëòéë
æï òìòú êïîãï ãâïîòïí åðòãîïèåþì ùåîæï. ðòîâåäò ôóíï-
ãëîòï åêóàâíòì èïìâå. åìïï ëàõìüîòáëíòïíò èùâïâå åðòã-
îïèï ñïîòþçå (ðåüîå ãåäåòøâòäçå), îëèåäèïú ëúòïí
ùäåþøò „èíïàëþòì“ ôóîúäåþçå èåüïæ ãåìäòïíò øåíòø-
âíåþòà ìïâìå ùåîòäåþò æïþåÿæï úòìôåîñïíùåäàï øåèëá-
èåæåþòì øåìïõåþ.
èïìàïí åîàïæ, êïîäëì õåäòàâå, ÷ïùåîòäò òñë èòìò ìï-
êóàïîò òóèëîòìüóäò äåáìò, îïèæåíòèå ðïüïîï ìõïîüóäï
æï êëäïóì òì ðòîâåäò ôóíïãëîòï ðåüîå ãåäåòøâòäçå:
„èïí èùåîäëþïøò æïìüëâï êâïäò“... æï ìõâ.
ôóíïãëîòï ïíó íåõâòì ÿòï — õëÿëì èìãïâìò åîàò óâíå-
þåäò èùåîòï, îëèåäòú ïîïâòì ïîïôåîì óøïâåþì æï ïîïâò-
àïî çòïíì ïî ïñåíåþì. „èõëäëæ ôóíåì ïãóíæïâåþ, òáâå, ïõ-
äëì, ïãëîåþë“ — íïàáâïèòï èïìçå ïêïêòì úíëþòä äåáìøò.
ïè ìïáèåøò êò èåüòìèåü ãóäèëæãòíåþïìï æï ïáüòóîëþïì

262
ò÷åíì, àïíïú — àòàáëì — åì „èóøïëþï“ èòìàâòì óþîïäë
ãïìïîàëþò ìïáèåï...
êëäïó íïæòîïûòì ãïíèïîüåþòà, àòàáëì ïìåàòâå óâ-
íåþåäò îïè òñë åðòãîïèïú. èõëäëæ ïèõïíïãà ìïäïéëþëæ
àó ãïèëæãåþëæï òì, àëîåè ìõâïôîòâ ïîïâòì ãïíïùñåíå-
þïì ïî òìïõïâæï èòçíïæ.
ïèòüëèïú èïí ñëâåä ìïõóèïîë-ìïäïéëþë äåáìì „ôó-
íïãëîòï“ øåïîáâï. åì ìïõåäùëæåþï èïäå ãïâîúåäæï æï
æéåèæå øåèëî÷ï ïîïàó „èøâòæëþòïí“ æï ìïàíë üëíòì
øåèúâåä, àïâøåìïáúåâïî åðòãîïèïì, ïîïèåæ àâòà ûïäçå
ãåìäòïí æï ãïèêåíùäïâ, èùâïâå íïêâåìì, èåüïæ èïõâòäï-
êóî æï åíïèëìùîåþóä „ãïíèáòáåþåä-ãïèïíïæãóîåþåä“
êïäïèþóîì...
òè ùäåþøò þåâîò ðëåüò ùåîæï åðòãîïèåþì æï ìïõóèïîë
òóèëîòìüóä äåáìåþì, ãïíìïêóàîåþòà ïáüòâëþæíåí ïè
ìïáèåøò ïõïäãïçîæï èùåîäåþò, îëèäåþòú àïâòïíà „èïì-
ùïâäåþäïæ“ àâäòæíåí êëäïóì æï ëîöåî êòæåú ãïóãçïâ-
íåì èïì „åðòìüëäå êëäïó íïæòîïûåì, ðëåüì æï èïåìüîëì“.
ëîòâåì ïâüëîò äïæë ïìïàòïíò òñë...
êïîäëì íï÷óáïîò ùòãíò äïæë ïìïàòïíì ãïæïâåúò æï
èïí øòã ÷ïìùåîï þåâîò åðòãîïèï, òóèëîòìüóäò äåáìò,
ìõïîüóäï æï íïêâåìò, îëèåäàï óèîïâäåìëþï èïì åêóàâ-
íëæï. æïíïî÷åíò ìõâï ïèõïíïãåþòìï òñë. ìïíïõåâîëæ øåâ-
ìåþóäò ùòãíò òìåâ èå æïèòþîóíæï æï øåèæåã þëäëèæå ÷ïâ-
ùåîå 400-èæå ìõâïæïìõâï èïìïäï.

263
1940 ùåäì òâäòìøò „÷âåíì àïëþïìï“ æï „èíïàëþì“ äï-
æëìïãïí ïþïìàóèíòæïí îïèæåíòèå äåáìò èëóâòæï æïìïþåÿ-
æïæ. îëãëîú ùåîòäåþòæïí ÷ïíæï, íåä-íåäï óêåàåìæå-
þëæï èòìò öïíèîàåäëþï. „ôóíïãëîòìüëþïì“ èïòíú ïî òø-
äòæï æï òáòæïí „åîà èêâäåâïîìï æï ôóíïãëîòìüì“ ãï-
èëóãçïâíï êïîãï äïçïàòïíò „ìïðîëãîïèë åðòìüëäå“, ìï-
æïú, åãîåàùëæåþóäò èøâòæëþòïíò üëíòì èïüïîåþåä
ìüîòáëíåþàïí åîàïæ, þäëèïæ òñë „ïèëìïúõåþò èïäïèë
öåî êòæåâ ÷âåíì ãïîøåèë èñëôò çëãòåîàò àïâãïüåõòäò-
ìï æï àïâãïìïüåõàïàâòì“... äåáìåþòìï æï ïè åðòìüëäåì
ãïîæï äïæëè åîàò ãïäåáìòäò ùåîòäò ãïèëóãçïâíï „÷âå-
íò àïëþòì“ èïøòíæåä îåæïáüëîì — æòèòüîò þåíïøâòäì...
äïæëì ãïîæïúâïäåþòì øåèæåã åðòãîïèåþòì àõçâï òìåâ
ãîûåäæåþëæï. þåâîò èïîàäïú ãëíåþïèïõâòäóîïæ æï åíï-
èëìùîåþóäïæïï æïùåîòäò. çëãòåîà èïàãïíì äïæëì èò-
ïùåîåí æï èòìò ãïèëàáèóäò ¸ãëíòïà, èïãîïè äïæëì ôó-
íïãëîòïì ìóä ìõâïãâïîò ðåùò æï äïçïàò ¸áëíæï: ðòîæï-
ðòî èòçïíøò õâæåþëæï ìïíòøíëì.
íòêï ïãòïøâòäò
ùòãíòæïí „ÿïþóêåþò æïî÷íåí èïîïæ“

264
komentarebi

ôóíïãëîòåþòì õåäíïùåîò êîåþóäò (õ-24324) íòêï ïãò-


ïøâòäèï 1959 ùåäì ãïæèëìúï äòüåîïüóîòì èóçåóèì. øåè-
æãåíäòì ìóîâòäòì ãïàâïäòìùòíåþòà, èëèïâïä àïëþåþì ãï-
èëåáâåñíåþòíïà ïéíòøíóäò êîåþóäò, èêòàõâåäì âàïâïçëþà
ìïçëãïæëåþòìàâòì æéåèæå óúíëþ ôóíïãëîòåþì. ãïèëúåèòì
èëèçïæåþòìïì üåáìüåþò áîëíëäëãòóîïæ ïî æïãâòäïãåþòï,
èòâñåâòà êîåþóäòì àïíèòèæåâîëþïì, îïèæåíòèå ãïæïïæãò-
äåþòì ãïîæï, îïú ùòãíòì æïêïþïæëíåþïè ãïèëòùâòï. óúâäå-
äïæ ãïæèëâòüïíåà ôóíïãëîòåþòì ìüòäò, ëîàëãîïôòï æï
ðóíáüóïúòï. êëèåíüïîåþøò æïâòèëùèåà íòêï ïãòïøâòäòì èò-
íïùåîåþòïíò ôóíïãëîòåþò, îëèåäòú äòüåîïüóîòì èóçåóèì
èùåîäòì èåóéäåè, áåàåâïí ïãòïøâòäèï øåèëìùòîï (ø-027588)
æï ãïòëç òèåæïøâòäòì øåæãåíòäò êîåþóäò „áïîàóäò õó-
èïî-ìòþîûíå ïíó ôóíïãëîòï“, îëèåäòú èùåîäòì èåèêâòæîòì
— êëþï òèåæïøâòäòì ëöïõøòï æïúóäò. ùòãíøò ãïèëñåíåþóäò
øïîýåþòì óèåüåìëþï èóçåóèòì òêëíëãîïôòóä êëäåáúòïøòï
æïúóäò, èúòîå íïùòäò 1920—1940-òïíò ùäåþòì ýóîíïä-ãï-
çåàåþøò èëâòûòåà. ãïèëúåèïì æïâóîàåà þëäëàáèòì íïú-
âäïæ ïèëíïîòæò íòêï ïãòïøâòäòì ùòãíòæïí „ÿïþóêåþò æïî-
÷íåí èïîïæ“ (àþòäòìò, 1961), ôóíïãëîòåþòìï æï øïîýåþòì ïâ-
üëîàï ìïûòåþåäò æï òè ðòîàï àó èëâäåíïàï ãïíèïîüåþåþò,
îëèäåþòú íïõìåíåþò ïí íïãóäòìõèåþòï ôóíïãëîòåþøò.

1. ïþïêåäòï àïèïî (1905—1953) — ãîïôòêëìò, èëáïíæï-


êå, àåïüîòì èõïüâïîò, êïîäë êïäïûòì èåóéäå. ãâ. 23, 102.
2. ïþïøòûå ãîòãëä (1914—1994) — èùåîïäò, ýóîíïäòì
„èíïàëþò“ ðïìóõòìèãåþåäò èæòâïíò (1939—1940). 1937 ùåäì

265
ãïèëòúï ãîòãëä ïþïøòûòì äåáìåþòì ðòîâåäò êîåþóäò, 1940
ùåäì — äåáìåþòì êîåþóäò „ïìôóîúåäï“. ãâ. 21, 24, 37, 39,
56, 66, 80, 90, 94, 98, 115, 119, 132, 135, 146, 158, 167, 169, 170,
180, 193, 197, 230, 233, 254.
3. ïþïøòûå òîïêäò (1909—1992) — ðëåüò, ìïáïîàâåäëì
èåúíòåîåþàï ïêïæåèòòì ïêïæåèòêëìò, ýóîíïäåþòì „÷âåíò àï-
ëþï“ (1938-1939) æï „èíïàëþò“ (1946—1953) îåæïáüëîò, ìïáïî-
àâåäëì èùåîïäàï êïâøòîòì ðïìóõòìèãåþåäò èæòâïíò (1939—
1944), øåèæåã — ðòîâåäò èæòâïíò, àïâèöæëèïîå (1953—1967).
„ðïîëæòï“ æïùåîòäòï òîïêäò ïþïøòûòì äåáìçå „êïðòüïíò þó-
õïòûå“. 1942 ùåäì, æòæò ìïèïèóäë ëèòì æîëì, òîïêäò ïþïøò-
ûå ÷åãåèòìï æï þïáìïíòì õåëþïøò áïîàóä èìîëäåä æòâòçò-
ïì åìüóèîï. äåáìò æïòùåîï ìëôåä ôìòõëäïøò ûèïàï ìïìïô-
äïëì íïõâòì øåèæåã. äåáìò „øëøòï“ æïòþåÿæï 1945 ùåäì ýóî-
íïäøò „ðòëíåîò“ (¹2-3). íòêï ïãòïøâòäòì úíëþòà, 1938 ùåäì
òîïêäò ïþïøòûå òïäüïøò òìâåíåþæï. ýóîíïäòì „÷âåíò àïëþï“
îåæïáüëîì ïõïäãïçîæï èùåîäåþèï — äïæë þïäòïóîèï, èòî-
çï ãåäëâïíèï æï ãïþîòåä öïþóøïíóîèï äåáìïæ èòìùåîåì ìï-
äïéëþë þïîïàò. ïè þïîïàòì ðïìóõïæ æïòùåîï „åîàò õåâìó-
îóäò“. ãâ. 9, 18, 26, 35, 42, 51, 56, 62, 66, 70, 75, 100, 103, 114,
119, 120, 126, 127, 129, 134, 135, 142, 167, 168, 169, 174, 175, 176,
180, 193, 194, 205, 206, 208, 214, 223, 224, 226, 231, 242, 245, 248,
250, 251, 253, 254, 259.
4. ïþîïèòï ðëäòë (1899—1975) — èùåîïäò, ãïçåàòì
„ôëàòì èóøï“ êëîåìðëíæåíüò. ãâ. 85, 150, 257.
5. ïãòïøâòäò èïîòïè (ãëãóúï) (1921—2007) — äòüåîï-
üóîïàèúëæíå, ýóîíïäòì „èíïàëþò“ àïíïèøîëèåäò, íòêï
ïãòïøâòäòì þòûïøâòäò. ãâ. 164.
6. ïãòïøâòäò íòêëäëç (íòêï) (1903—1984) — èùåîïäò,
èàïîãèíåäò, ýóîíïäòìüò, ýóîíïäåþòì „÷âåíò àïëþï“ (1938—

266
1941) æï „èíïàëþò“ (1942—1944) ðïìóõòìèãåþåäò èæòâïíò. ùòã-
íò „ìåîâïíüåìòì úõëâîåþï“ ãïèëòúï 1941 ùåäì. íòêï ïãòïø-
âòäòì úíëþòà, 1940 ùåäì, ãîòãëä ïþïøòûòì åîàùäòïíò èòâ-
äòíåþòì æîëì, øåòàïâìï ýóîíïäòì „èíïàëþò“ èæòâíëþï, îòì
ãïèëú æïòùåîï „æïöæï ëîò èæòâíòì ìêïèçå“. ãâ. 10, 11, 33,
42, 50, 51, 58, 66, 69, 77, 86, 89, 90, 93, 108, 109, 119, 123, 125,
128, 129, 141, 145, 148, 209, 224, 226, 243, 245.
7. ïãäïûå òäòï (1872—1948) — ðóþäòúòìüò, èàïîãèíå-
äò, ãïçåàòì „äòüåîïüóîóäò ìïáïîàâåäë“ ìüòäòìüò. ãâ.
38, 105.
8. ïæïèòï ïäòë (1914—1980) — èùåîïäò. ãâ. 47, 50, 69, 70,
77, 87, 99, 133, 206, 254.
9. ïâïäòïíò âäïæòèåî (âëäæåèïî, äïæë) (1913—1998)
— èùåîïäò. íòêï ïãòïøâòäòì úíëþòà, îëèïíò „óúíëþò áïäòì
ðëîüîåüò“ 1942 ùåäì óíæï æïþåÿæòäòñë ýóîíïäøò „èíï-
àëþò“, æïòêïîãï ìüïèþïøò æï ïâüëîì ïéïî ïéóæãåíòï. åî-
àõåä èõòïîóä ãóíåþïçå èñëôò ãòëîãò øïüþåîïøâòäò èùå-
îïäàï êïâøòîøò éòéòíòà øåâòæï: „¸ïò ãòæò, øïüþåîïøâò-
äë...“ äïæë ïâïäòïíèï ñóîò èë¸êîï ãòëîãòì éòéòíì æï ãïþ-
îïçæï, îïì èåî÷òì åì áïîàäåäò üåüòï, îï æïâóøïâåë. îòà-
èòì ãïèë ãïõìåíï, àëîåè øåíàïí ïîïôåîò ïáâì ãïìïñëôòë,
óðïìóõåì. îïéï èå ÷ïèïãæë òè îòàèïøòë, ïî úõîåþëæï äï-
æë. ãâ. 20, 146, 196.
10. ïäõïçòøâòäò øïäâï (1899—1980) — õåäëâíåþïà-
èúëæíå, êîòüòêëìò, ôóüóîòìü-äåôåäò (õåäëâíåþòì èåèïî-
úõåíå ôîëíüò), ýóîíïäòì „èíïàëþò“ ãïíñëôòäåþòì ãïèãå.
ãâ. 224, 245.
11. ïèïíóäï õïíò (1892—1960) — ïâéïíåàòì èåôå 1926—
1929 ùäåþøò. 1927-1928 ùäåþøò òèëãçïóîï ïõäë ïéèëìïâ-

267
äåàøò, åâîëðïìï æï ìïþÿëàï êïâøòîøò. åùâòï àþòäòììïú.
ãïòëç òèåæïøâòäòì úíëþòà, ïèïíóäï õïíò èùåîïäàï ìïìïõ-
äåøò æïïþòíïâåì. òì ëàïõò, ìïæïú èòìò ìïðòîôïîåøë òñë,
„äòüåîïüóîóäò ãïçåàòì“ îåæïáüëîòì — øïäâï îïæòïíòì
êïþòíåüïæ ãïæïêåàæï. ãâ. 43, 128.
12. ïèòìóäïøâòäò øïäâï (1916—1981) — ðëåüò. ãâ. 143, 213.
13. ïíàïûå æëæë (1898/1900—1978) — îåýòìëîò, àåïü-
îïäóîò èëéâïùå. ãâ. 142, 152.
14. „ïîòôòëíò“ — äòüåîïüóîóäò ãïåîàòïíåþï 1927-
1928 ùäåþøò. ùåâîåþò: øïäâï æïæòïíò, èòõåòä öïâïõòøâòäò,
ãïäïêüòëí üïþòûå, ìïíæîë øïíøòïøâòäò, äåë áòï÷åäò, ãå-
îëíüò áòáëûå, êëíìüïíüòíå ÿòÿòíïûå, æïâòà ìóäòïøâòäò,
òäë èëìïøâòäò, äåâïí èåüîåâåäò, êëíìüïíüòíå êïðïíåäò,
âïìë ãëîãïûå, ðåüîå áïâàïîïûå, òëìåþ üïüòøâòäò. 1927 ùåäì
ãïèëòúï êîåþóäò „ïîòôòëíò“, îëèåäøòú æïòþåÿæï æåêäï-
îïúòï. ãâ. 110, 112.
15. ïîëìòï (êë÷ëþï) òäòï (1918—?) — èùåîïäò. ãâ. 259.
16. ïìïàòïíò äïæë (1917-1943) — ðëåüò. íòêï ïãòïøâò-
äòì úíëþòà, 1939 ùåäì ìïïõïäùäëæ èåãëþîåþò åìüóèî-
íåí, èïà øëîòì òîïêäò ïþïøòûå. äïæë ãïíïùñåíåþóäò òñë
òîïêäòçå æï ïî òìóîâï èòìâäï. ìïéïèëì „íëî÷ò äåíòíåäòì“
øòêîòêì íòêïì âïäò — àóèïíò æï ëàõìüîòáëíòïíò äåáìò
„òîïêäòì“ ãïïüïíï. òîïêäòì åùñòíï æï þïîïàò ãïóãçïâíï,
åì îëãëî èêïæîåë. èåëîå æéåì íòêïèïú óìïñâåæóîï äï-
æëì. äïæëè ãïòúòíï, ïìå èëóõæåþïë. ïèòì øåèæåã åîàèï-
íåàì õèïì ïéïî ìúåèæíåí, èïãîïè òîïêäò àïíæïàïí èëäþï
æï îëæåìïú äïæëè ãîûåäò ãïäåáìòäò ùåîòäò „òîïêäò
ïþïøòûåì“ ãïóãçïâíï, æïòâòùñï òì ïèþïâò. ãâ. 9, 16, 17, 34, 51,
52, 67, 82, 119, 120, 125, 129, 132, 133, 138, 147, 148, 181, 201.

268
17. ïìïàòïíò äåâïí (1900—1955) — èùåîïäò, ðóþäòúòì-
üò, ôóüóîòìü-äåôåäò (õåäëâíåþòì èåèïîúõåíå ôîëíüò),
ýóîíïäòì „èíïàëþò“ ðïìóõòìèãåþåäò èæòâïíò (1932—1939).
ãâ. 164, 255.
18. ïìüâïúïüóîëâò (áïîåäòøâòäò) åîåèòï (1908—1994)
— èùåîïäò, êîòüòêëìò, ýóîíïäòì „÷âåíò àïëþï“ ãïíñëôòäå-
þòì ãïèãå, ýóîíïäòì „èíïàëþò“ ðïìóõòìèãåþåäò èæòâïíò
(1942—1944). ãâ. 125, 129, 140, 205.
19. ïôïáòûå øïäâï (1897—1988) — êòíëëðåîïüëîò. ãâ. 120.
20. ïôõïòûå øïäâï (1894—1968) — ðëåüò, äòüåîïüó-
îïàèúëæíå, úòìôåîñïíùåäò, õåäëâíåþòì èàïâïîò êëèòüå-
üòì àïíïèøîëèåäò, ìïáïîàâåäëì èåúíòåîåþïàï ïêïæåèòòì
ãïèëèúåèäëþòì æòîåáüëîò, ìïáïîàâåäëì èùåîïäàï êïâ-
øòîòì èàïâïîò êëíìóäüïíüò. ãâ. 19, 76, 260.
21. ïáòäåâìò — þåîûíóä èòàëäëãòïøò æï ¸ëèåîëìòì
„òäòïæïøò“ üîëïì ëèòì ãèòîò. ãïèëàáèï „ïáòäåâìòì áóìäò“
ïæïèòïíòì ìóìü èõïîåì ãóäòìõèëþì. ûâåäò þåîûíóäò èòàòì
àïíïõèïæ, çéâòì áïäéèåîàèï — àåüòæïè âïýò — ïáòäåâìò, óê-
âæïâåþòì èòìïíòÿåþäïæ, èæòíïîå ìüòáìøò ãïíþïíï. æåæïì òãò
áóìäòà åÿòîï, óêâæïâåþòì ùñïäò ïî øåõåþòï áóìäì æï ïèò-
üëè ïáòäåâìò, áóìäøò èëõâåæîòäèï, ðïîòìòì òìïîèï ãïíã-
èòîï. ãâ. 62.
22. ïõêëèò — ãïçåàò „ïõïäãïçîæï êëèóíòìüò“ (ìïáïî-
àâåäëì ïõïäãïçîæïàï äåíòíóîò êëèóíòìüóîò êïâøòîòì
úåíüîïäóîò êëèòüåüòì ëîãïíë). ãïçåàò æïïîìæï 1921 ùåäì
ïõïäãïçîæï èóøåþòìï æï ãäåõåþòìàâòì. 1926 ùåäì ãïçåàòì
îåæïáúòïìàïí øåòáèíï ðîëäåüïîóä èùåîïäàï äòüåîïüó-
îóäò ùîå, îëèåäøòú ãïåîàòïíæíåí: êïäå þëþëõòûå, òäòï

269
õëøüïîòï, ôîòæëí íïîëóøâòäò, òîïêäò ïþïøòûå, ãòëîãò
öòþäïûå, ïäòë ïæïèòï, ãòëîãò êïÿïõòûå æï ìõâåþò. ãâ. 88.
23. ïõëþïûå æëèåíüò (1919—1987) — èùåîïäò. ãâ. 260.
24. þïïçëâò ãåîúåä (1904—1938) — áïîàâåäò åþîïåäò
èùåîïäò, èàïîãèíåäò, æîïèïüóîãò, áïîàâåä åþîïåäàï
æîïèïüóäò æïìòì „êïæòèï“ (ùòíìâäï) æïèïïîìåþåäò. ãâ. 17.
25. þïòîëíò öëîö íëåä ãëîæëí (1788—1824) — òíã-
äòìåäò ðëåüò. ãâ. 92, 117.
26. þïäïí÷òâïûå èåäòüëí (1863—1937) — êëèðëçòüë-
îò, áïîàóäò ìïëðåîë èóìòêòì ôóûåèæåþåäò. ãâ. 16, 95.
27. þïäïõïøâòäò òïêëþ (ýïêò) (1910—1982) — èêâäåâï-
îò. 1940 ùåäì ùòãíïæ ãïèëòúï òïêëþ þïäïõïøâòäòì æëêó-
èåíüóîò íïîêâåâò „äòüåîïüóîóäò æï îåâëäóúòóîò ùîå-
åþò ãëîøò“. ãâ. 24, 37, 41, 44, 47, 49, 51, 62, 75, 78, 79, 80, 87,
94, 109, 113, 117, 128, 130, 135, 136, 225, 238.
28. þïäçïêò ëíëîå (1799—1850) — ôîïíãò èùåîïäò. ãâ. 116.
29. þïäòïóîò äïæë (ãïãï) (1907—1954) — èùåîïäò. íòêï
ïãòïøâòäòì úíëþòà, äïæëì úóæò õåäùåîï ¸áëíæï, øïâïæ æï-
ùåîòä íïùïîèëåþì ãïþîòåä öïþóøïíóîò óàåàîåþæï. ãâ. 109,
122, 123, 125.
30. þïîïàïøâòäò èïîòêï (1908—2009) — ðëåüò, æîïèï-
üóîãò. ãâ. 72.
31. þïîïàïøâòäò íòêëäëç (1817—1845) — ðëåüò. ãâ. 225.
32. þïîíëâò âïìòä (1856—1934) — èùåîïäò, áïîàóäò
òìüëîòóäò îëèïíòì ôóûåèæåþåäò. ãâ. 56.
33. þïõüóîòûå ðåüîå (1900—1962) — èùåîïäò, èàïî-
ãèíåäò, êîòüòêëìò. ãâ. 40, 108.

270
34. þåäòïøâòäò ïêïêò (1903—1961) — èùåîïäò, ôóüó-
îòìü-äåôåäò (õåäëâíåþòì èåèïîúõåíå ôîëíüò). ãâ. 53, 216.
35. þåäòíìêò þåìïîòëí (1811—1848) — îóìò êîòüòêëìò,
ôòäëìëôëìò, ðóþäòúòìüò. ãâ. 51.
36. þåíïøâòäò æòèòüîò (1910—1982) — êîòüòêëìò, äò-
üåîïüóîïàèúëæíå, ýóîíïäòì „÷âåíò àïëþï“ îåæïáüëîò
(1940—1942). ãâ. 58, 82, 120, 132, 200, 205, 239.
37. þåîïûå ðïíüåäåòèëí (1901—1968) — äòüåîïüóîïà-
èúëæíå, èàïîãèíåäò. ãâ. 16, 95.
38. þåîóäïâï ãóòï — þòþäòëãîïôò, èùåîïäàï êïâøò-
îòì þòþäòëàåêòì ãïèãå (1935—1960). íòêï ïãòïøâòäòì úíëþòà,
1940 ùåäì èùåîïäàï êïâøòîòì þòþäòëàåêïøò èìïõóîëþæíåí
ãóòï þåîóäïâï, àïèïî ôëôõïûå æï êäïâæòï æåâæïîòïíò. äï-
æë ïìïàòïíèï åðòãîïèï ãïèëàáâï, áïäåþèï êïîäë êïäïûåì æï-
ïþîïäåì æï èùåîïäàï êïâøòîòì èæòâïíàïí — òîïêäò ïþïøò-
ûåìàïí ó÷òâäåì. òîïêäòè ëîòâå èõïîå æïòþïîï æï ïèòì ãïèë
æòæò øåõäï-øåèëõäï ãïòèïîàï. ãâ. 102.
39. þåîóäïâï õóüï (1924—2004) — ðëåüò. ãâ. 249, 259.
40. þåìòêò (þåìïîòëí ãïþïøâòäò) (1750—1791) — ðëåüò,
ìïçëãïæë èëéâïùå. ãâ. 211.
41. þåùóêåäò (þåùóêäòøâòäò) âïõüïíã (1916—1971) —
äòüåîïüóîïàèúëæíå. ãâ. 160.
42. þòþòíåòøâòäò þïîàäëèå (þïîëí) (1883—1938) — ìï-
õåäèùòôë æï ðïîüòóäò èëéâïùå, ìïáïîàâåäëì îåâêëèòì
(îåâëäóúòóîò êëèòüåüò) àïâèöæëèïîòì èëïæãòäå, ìï-
áïîàâåäëì ôòíïíìàï ìïõïäõë êëèòìîòì èëïæãòäå, ìï-
áïîàâåäëì èóçåóèòìï æï ìïöïîë þòþäòëàåêòì æòîåáüë-
îò, ìïõåäèùòôë ãïèëèúåèäëþòì ãïèãå, îåâëäóúòëíåîåþçå
(êïèë, äïæë êåúõëâåäò æï ìõâï) ùòãíåþòì ïâüëîò. ãâ. 55.

271
43. þòìèïîêò ëüë (1815—1898) — ãåîèïíåäò ðëäòüòêë-
ìò, ãåîèïíòòì êïíúäåîò. ãâ. 245.
44. þëþëõòûå êïäòìüîïüå (êïäå) (1904—1982) — ðëåüò,
ðîëäåüïîóä èùåîïäàï ïìëúòïúòòì ùåâîò. ãâ. 17, 20, 27, 85,
89, 95, 148, 155, 171, 174, 193, 199, 207, 240, 260.
45. þóï÷òûå þåíòüë (1905—1937) — êîòüòêëìò, äòüåîï-
üóîïàèúëæíå, ðîëäåüïîóä èùåîïäàï ïìëúòïúòòì ùåâîò.
ãâ. 89, 186.
46. þóõíòêïøâòäò ãîòãëä (ãóãóäò) (1897—1979) —
æîïèïüóîãò, àåïüîèúëæíå. ðîëäåüïîóä èùåîïäàï ïìë-
úòïúòòì ùåâîò. ãâ. 31, 186, 254.
47. þéïÿòïøâòäò êïêë — òäòï ÿïâÿïâïûòì ðëåèòì „îïè-
æåíòèå ìóîïàò ïíó åðòçëæò ñï÷ïéòì úõëâîåþòæïè“ èàïâïîò
ãèòîò. ãâ. 93.
48. ãïþåìêòîòï âòáüëî (1903—1964) — ðëåüò, æîïèïüóî-
ãò. ãâ. 77, 115, 161, 183, 202, 213, 222.
49. ãïèìïõóîæòï êëíìüïíüòíå (1891—1975) — èùåîïäò,
„ïêïæåèòóîò ïìëúòïúòòì“ ùåâîò, ìïáïîàâåäëì èåúíòåîåþï-
àï ïêïæåèòòì ïêïæåèòêëìò 1944 ùäòæïí. íòêï ïãòïøâòäòì úíë-
þòà, êëíìüïíüòíå ãïèìïõóîæòïè æï êëíìüïíüòíå ÿòÿòíïûåè
åîàïæ àïîãèíåì æïíüåì „éâàïåþîòâò êëèåæòòì“ ðòîâåäò íï-
ùòäò. àïîãèíòìïì ùïêòíêäïâæíåí æï àïîãèïíò ãïèìïõóîæò-
ïè æïïìîóäï. ãâ. 9, 46, 68, 81, 104, 130, 132, 147, 156, 175, 193,
201, 209, 210, 222, 238.
50. ãïîòñóäò (àïàåòøâòäò-îïüòøâòäò) èïîòïè (1883—
1960) — èùåîïäò. îëèïíò „ïíïîåêäò“ æïòùåîï 1930—1933 ùäåþ-
øò, ãïèëáâåñíæï 1938 ùåäì. ãâ. 133, 173.

272
51. ãïôîòíæïøâòäò âïäåîòïí (1889—1941) — ðëåüò, úòì-
ôåîñïíùåäò, ýóîíïäòì „èåëúíåþå íòïèëîåþò“ îåæïáüëîò
(1919—1924), ìïáïîàâåäëì èùåîïäàï êïâøòîòì èàïîãèíåäë-
þòàò ìåáúòòì àïâèöæëèïîå, ãïèëèúåèäëþòì „çïîòï âëìüë-
êï“ èõïüâîóäò äòüåîïüóîòìï æï õåäëâíåþòì ãïíñëôòäå-
þòì ãïèãå. ãâ. 84.
52. ãï÷å÷òäïûå ïèþåîêò (1905—1985) — äòüåîïüóîïà-
èúëæíå. ãâ. 21.
53. ãï÷å÷òäïûå ãòâò (1914—1974) — èùåîïäò, èàïîãèíå-
äò. ãâ. 24, 43, 107, 113, 117, 169, 230.
54. ãï÷å÷òäïûå æïâòà (æïàòêë) (1902—1974) — ðëåüò,
æîïèïüóîãò, èàïîãèíåäò. êëäïó íïæòîïûòì èåóéäòì úíë-
þòà (ãïç. „ïõïäò àïëþï“, 1996, ¹75), èåëîå èìëôäòë ëèòì
æîëì ïèåîòêï æïõèïîåþïì óãçïâíòæï ìïáïîàâåäëì. ìïêâå-
þòì óäóôåþò æï íïõèïîò üïíìïúèåäò êïüåãëîòåþïæ òñë æï-
õïîòìõåþóäò. úåêï ðòîâåä êïüåãëîòïì òéåþæï, èùåîïäàï
êïâøòîøò èåìïèå êïüåãëîòïì ïîòãåþæíåí. ìïóäóôë ìòïøò æï-
âòà ãï÷å÷òäïûå ãïèëî÷ïà æï ûïäòïí ãïíïùñåíæï. ïèòì øåìï-
õåþ æïòùåîï „æïâòàòìï æï êëäïóì ãïþïïìåþï êïüåãëîòòì ìï-
êòàõåþçå“. ãâ. 15, 42, 43, 65, 78, 84, 85, 103, 106, 155, 171, 188,
202, 203, 207.
55. ãïùåîåäòï ïêïêò (êïêë) (1910—1994) — èùåîïäò, êîò-
üòêëìò. ãîòãëä ëîþåäòïíòì ùåîòäåþòì åîàüëèåóäò ãï-
èëìúï 1936-1937 ùäåþøò. íïîêâåâò „ìóäõïí-ìïþï ëîþåäòïíò“
æïòùåîï 1937—1939 ùäåþøò, èëíëãîïôòï „íòêëäëç þïîïàïø-
âòäò“ — 1945 ùåäì, íëâåäï øïèòäçå „òèïèò äëýïøò“ — 1942
ùåäì. ãâ. 44, 47, 60, 94, 134, 135, 152, 183, 188, 189, 202, 225.
56. ãåäåòøâòäò ðåüîå (ñïîòþò) (1870—1937) — ðóþäò-
úòìüò. íòêï ïãòïøâòäòì úíëþòà, 1910—1920-òïí ùäåþøò èêïú-

273
îïæ ïêîòüòêåþæï úòìôåîñïíùåäàï øåèëáèåæåþïì. ïèòì ãïèë
æïòùåîï êëäïó íïæòîïûòì åðòãîïèï. ãâ. 10.
57. ãåäëâïíò èòîçï (1917—1944) — ðëåüò. ãâ. 72, 106,
109, 122, 124.
58. ãâïìïäòï þåìïîòëí — èùåîïäàï êïâøòîòì êëèåí-
æïíüò. ãâ. 14.
59. ãâåüïûå îïýæåí (1897—1952) — èùåîïäò, èàïîãèíå-
äò, úòìôåîñïíùåäò, ãïèëèúåèäëþòì „ôåæåîïúòï“ æòîåá-
üëîò (1935—1950). äåáìåþòì ùòãíò „âòîåþòì èåìòï“ ãïèëòúï
1924 ùåäì. àïîãèíï VIII—X ìïóêóíååþòì ìëèõóîò ìïãèòîë
åðëìò „æïâòà ìïìóíúò“ (1939), XV ìïóêóíòì ñïäèóõóîò ìïã-
èòîë åðëìò „öïíãïîò“ (1940), òíæóîò åðëìò „îïèïòïíï“. øâò-
äåþçå — îïèïçìï æï íëæïîçå æïùåîï äåáìåþò: „ùåîòäò“
(1927), „îïèïçòì èåëîå ùåîòäò“ (1929), „øâòäòì ùåîòäò“
(1941), „íëæïîòì èåëîå ùåîòäò“ (1942). ãâ. 21, 22, 76, 117,
134, 193, 214, 218, 239.
60. ãâòí÷òûå øïäâï (1898—1959) — æîïèïüóîãò, èêâäå-
âïîò, ãòëîãò äåëíòûòì èûïõïäò. ãâ. 14, 160.
61. ãòïìåäò (ìïèõïîïûå) ãòëîãò (1910—1982) — èùåîï-
äò, èùåîïäàï êïâøòîòì áóàïòìòì ãïíñëôòäåþòì ðïìóõòì-
èãåþåäò èæòâïíò (1944—1956). ãâ. 40, 108, 260.
62. ãëãòïâï êäòèåíüò (1912—1979) — èùåîïäò, æîïèï-
üóîãò. ãâ. 116.
63. ãëãòïøâòäò êóêóîò (1912—1984) — ìïþïâøâë èùå-
îïäò. ãâ. 256.
64. ãëãëäïûå àåíãòç (1926—1996) — èùåîïäò, êïîòêï-
üóîòìüò. ãâ. 254.
65. ãëãëäò íòêëäëç (1809—1852) — îóìò èùåîïäò. ãâ. 112.

274
66. ãëãóï ïäåáìò (1932—?) — èùåîïäò. ãâ. 66.
67. ãëåàå òë¸ïí âëäôãïíã (1749—1832) — ãåîèïíåäò
èùåîïäò, èëïçîëâíå. ãâ. 258.
68. ãëàóï äåâïí (1905—1973) — èùåîïäò. æîïèï „æïâòà
ïéèïøåíåþåäò“ æïòùåîï 1945 ùåäì. ãâ. 187.
69. ãëäåàòïíò ðòíï — ìïõåäãïèòì èàïâïîò þóõ¸ïäüå-
îò. ãâ. 226.
70. ãëäúåâò âòáüëî (1901—1955) — îóìò êîòüòêëìò,
áïîàóäò äòüåîïüóîòì ðëðóäïîòçïüëîò, ïíàëäëãòòì
„ìïáïîàâåäëì ðëåçòï“ øåèæãåíåäò. ãâ. 34, 75, 130, 209.
71. ãëèòïøâòäò ïäåáìïíæîå (ïäåáìò, äåáìë) (1911—
1998) — èùåîïäò, èùåîïäàï êïâøòîòì ðïìóõòìèãåþåäò èæòâï-
íò (1946—1950), äòüôëíæòì æòîåáüëîò (1951—1963). ãâ. 17,
20, 27, 86, 87, 146, 147, 148, 215, 238, 247, 251.
72. ãëîãïûå âïìòä (âïìë) (1890—1973) — ðëåüò, äòüå-
îïüóîóäò ãïåîàòïíåþòì „ïîòôòëíò“ ùåâîò, äòüôëíæòì
æòîåáüëîò (1942-1943). ãâ. 46, 86, 133.
73. ãëîêò èïáìòè (ðåøêëâò ïäåáìò) (1868—1963) — èùå-
îïäò, ìëúîåïäòçèòì ôóûåèæåþåäò. ãâ. 64.
74. ãëìêòíðîëèò (ìïõêòíèîåùâò) (îóì.) — ìïõåäèùòôë
êòíëèîåùâåäëþï. ãâ. 134.
75. ãëìóíüò (îóì.) — ìïõåäèùòôë óíòâåîìòüåüò. ãâ. 61.
76. ãîòøïøâòäò (èïèóäïòøâòäò) òëìåþ (1889—1965) —
ðëåüò, ïêïæåèòóîò èùåîäëþòì ïìëúòïúòòì ùåâîò, ìïáïîà-
âåäëì èåúíòåîåþïàï ïêïæåèòòì ïêïæåèòêëìò 1947 ùäòæïí,
1949 ùåäì äåáìåþòì åîàüëèåóäòìàâòì èòåíòÿï ìïõåäèùò-
ôë ðîåèòï. ãâ. 11, 180, 185, 225.

275
77. ãóãóøâòäò ðïïüï (1905—1987) — åêëíëèòìüò, ïêï-
æåèòêëìò, èïîáìòçèòì êäïìòêëìåþòì àõçóäåþïàï áïîàó-
äò àïîãèïíòì ìïîåæïáúòë êëäåãòòì ùåâîò. ãâ. 85.
78. ãóäòï ãòëîãò (1913—1989) — ïôõïçò ðëåüò, èùåîïä-
àï êïâøòîòì ïôõïçåàòì ãïíñëôòäåþòì ðïìóõòìèãåþåäò èæò-
âïíò (1940—1945). ïôõïçåàòì äòüåîïüóîòì ôóûåèæåþäòì —
æòèòüîò ãóäòïì (1874-1960) øâòäò. ãâ. 30, 249.
79. ãóîïèòøâòäò æïâòà (1705—1792) — ðëåüò. ãâ. 236.
80. ãóîòåäò èïèòï (1836—1891) — ðëåüò. ãâ. 105.
81. æïæòïíò øïäâï (1874—1959) — èùåîïäò, æîïèïüóî-
ãò, èìïõòëþò, äòüåîïüóîóäò ãïåîàòïíåþòì „ïîòôòëíò“
ùåâîò. 1908 ùåäì ÷ïèëïñïäòþï „èëûîïâò æïìò“. øïäâï æïæò-
ïíòì äåáìåþòì ðòîâåäò êîåþóäò „íïðåîùêïäò“ ãïèëòúï 1892
ùåäì, êëèåæòï „êïêïä ãóäøò“ æïòùåîï 1928 ùåäì. æïöòä-
æëåþóäòï äåíòíòì ëîæåíòàï æï ìõâï öòäæëåþòà. ãâ. 20,
64, 139, 151, 193, 202.
82. æïæòïíò úëüíå (XIII ìïóêóíå) — æòæãâïîëâïíò ôå-
ëæïäò, êëõüïìàïâòì øåàáèóäåþòì èëíïùòäå, îëèåäòú øåè-
àõâåâòà ãïæïóî÷ï øåðñîëþïì. îëæåìïú ïèõïíïãåþòì æïðï-
üòèîåþòì ïèþïâò øåòüñë, ïíòìøò ÷ïâòæï æï èïàò þåæò ãïòçò-
ïîï. úëüíåì ãèòîóäò ìïáúòåäòì ãïèë èëíéëäåþèï áïîà-
âåäåþò ãïïàïâòìóôäåì. ãâ. 169.
83. æïâòà IV ïéèïøåíåþåäò (1073—1125) — ìïáïîàâåäëì
èåôå 1089—1125 ùäåþøò. ãâ. 136.
84. æïíüå ïäòãòåîò (1265—1321) — òüïäòåäò ðëåüò. ãâ. 68.
85. æïîòïíò åäåíå — èêâäåâïîàï åîàò íïùòäòì àâïä-
ìïçîòìòà — ðïëäë òïøâòäòì, èåëîå íïùòäòì ïçîòà êò —
åäåíå þïáîïûòì ôìåâæëíòèò. ãâ. 26.

276
86. æãåþóïûå ëîæå (1905—1963) — èùåîïäò. ãâ. 224, 254.
87. æåâæïîòïíò êäïâæòï (1910—2002) — èùåîïäò. ãâ. 72, 102.
88. æåâòûå ïêïêò (êïêë) (1913—1985) — æîïèïüóîãò. ãâ. 18.
89. æåèåüîïûå æïâòà (1890—1937) — äòüåîïüóîïà-
èúëæíå, ýóîíïäòìüò, èùåîïäàï êïâøòîòì èæòâïíò, èùåîïä-
àï êïâøòîòì ìïãïèëèúåèäë ìåáüëîòì õåäèûéâïíåäò (1932
ùäòæïí), ãïçåàòì „êëèóíòìüò“ êîòüòêòì ãïíñëôòäåþòì ãïè-
ãå, „ìïäòüåîïüóîë ãïçåàòì“ (1932-1933), ýóîíïäåþòì
„÷âåíò àïëþï“ (1935-1936) æï „èíïàëþò“ (1937) îåæïáüëîò.
ãâ. 84, 94.
90. æåèåüîïûå øïäâï (1907—1971) — èùåîïäò, ãïèëèúåè-
äëþòì „ìïþÿëàï èùåîïäò“ ìïùïîèëë íïùòäòì ãïèãå æï æò-
îåáüëîòì èëïæãòäå. íòêï ïãòïøâòäòì úíëþòà, 1940 ùåäì
øâåþóäåþïøò èñëôò îïýæåí ãâåüïûòì íïúâäïæ æòîåáüëîòì
èëâïäåëþïì ïìîóäåþæï. ãâ. 21, 47, 76, 101, 117, 132, 133, 217.
91. æòæîë æåíò (1713—1784) — ôîïíãò èùåîïäò, ôòäë-
ìëôëì-ãïíèïíïàäåþåäò. ãâ. 117.
92. æòêåíìò ÷ïîäç (1812—1870) — òíãäòìåäò èùåîïäò.
îëèïíò „ëäòâåî üâòìüòì àïâãïæïìïâïäò“ æïòùåîï 1838
ùåäì. ãâ. 95.
93. æòëíòìå — ûâåä þåîûíóä èòàëäëãòïøò èúåíïîå-
óäëþòì, èåâåíïõåëþòìï æï éâòíòì éâàïåþï. ãâ. 16.
94. æëæïøâòäò îóìóæïí (1919—1979) — äòüåîïüóîïà-
èúëæíå, êîòüòêëìò. ãâ. 138.
95. æëæëõòïíò ãåëîã — ìëèåõò ðëåüò. æïâòà ãï÷å÷ò-
äïûåè àïîãèíï äåáìò „ãïçïôõóäò“ („ïõïäãïçîæï êëèóíòì-
üò“, 1938, ¹83). ãâ. 103.

277
96. æëäòûå íòíë (1906—1968) — ìïþïâøâë èùåîïäò. ãâ. 255.
97. æëíýïøâòäò àòíï (1916—1992) — èùåîïäò. ãâ. 140, 215.
98. æóæó÷ïâï èïèòï (1911—1980) — äòüåîïüóîïàè-
úëæíå, õåäëâíåþïàèúëæíå. ãâ. 105, 143.
99. åîåæòï õëìå èïîòï (1842—1905) — ôîïíãò ðëåüò. ãâ. 217.
100. åîåêäå II (ðïüïîï êïõò) (1720—1798) — áïîàäòì èå-
ôå 1744—1762 ùäåþøò, áïîàä-êïõåàòì èåôå 1762—1798 ùäåþ-
øò. ãâ. 18, 136, 259.
101. åîàïùèòíæåäò (þïüêóïøâòäò) ìåçèïí (1890—
1944) — èùåîïäò. ãâ. 126, 233.
102. åóäò ìïíæîë (áóîòûå ïäåáìïíæîå) (1890—1965) —
ðëåüò, ðîëäåüïîóä èùåîïäàï ïìëúòïúòòì ùåâîò, èùåîïä-
àï êïâøòîòì èæòâïíò (1934—1937), ìïáïîàâåäëì äòüôëíæòì
àïâèöæëèïîå (1934 ùäòæïí). íòêï ïãòïøâòäòì úíëþòà, ìïíæ-
îë åóäò òõâåþçå ìïíïæòîëæ üþòì ðòîïì ùïòñâïíåì. òõâåþò ïî-
ìïæ ÷ïíæï. ìïíæîë ãïòûïõëæï: „ìïæ ïîòì òõâò, ìïæ ïîòì òõ-
âò?“ ôîïçï „òõâíò æï öòõâíò“ ïîòì ïäòë èïøïøâòäòì ðëåèò-
æïí „åíãóîò“ (1934-1936). ãâ. 11, 17, 46, 82, 83, 114, 118, 158,
165, 198, 251.
103. âïêåäò (èåãîåäòûå) òëíï (1900—1988) — ðëåüò,
ðîëäåüïîóä èùåîïäàï ïìëúòïúòòì ùåâîò. íòêï ïãòïøâòäòì
úíëþòà, 1940 ùäòì øåèëæãëèïçå òëíï âïêåäò æåæïìàïí åî-
àïæ ãîòþëåæëâòì ìïõåäëþòì àåïüîøò èòò÷áïîëæï èòìò ðò-
åìòì „ãòëîãò ìïïêïûòì“ ðîåèòåîïçå. îóìàïâåäòì ðîëìðåáü-
çå, ðòëíåîàï ìïìïõäåìàïí æïåúï æï ôåõò èëòüåõï. åáâìò
àâòì èïíûòäçå òùâï. àåïüîïäóîò ìåçëíò òìå æïèàïâîæï, ðò-
åìï âåéïî íïõï. øåèæåã ïéïî øåóüïíòïà îåðåîüóïîøò. èåë-
îå æéåì äïæë ïìïàòïíèï ãïèëàáâï: „îëúï òëíï áâïçå æïå-

278
úï...“ ãóãóäò þóõíòêïøâòäò ïè ïèþïâàïí ïî òñë æïêïâøòîå-
þóäò, îòàèòì ãïèëï èëõìåíåþóäò. ãâ. 31, 118, 177.
104. âïýï-ôøïâåäï (äóêï îïçòêïøâòäò) (1862—1915) —
ðëåüò. ãâ. 20, 133, 162, 178, 248.
105. âïîæëøâòäò (íòêëäïòøâòäò) õïîòüëí (1895—
1970) — ðëåüò. ãâ. 222, 234.
106. âï÷íïûå ïíï (ïíòêë) (1914—1994) — èùåîïäàï êïâ-
øòîòì åêëíëèòìüò, äïæë ïìïàòïíòì èåóéäå. ãâ. 43.
107. âåøïðåäò (âåøïðòûå) ãîòãëä (1891—1926) — èùå-
îïäò, ðóþäòúòìüò. 1921 ùåäì ùïâòæï åèòãîïúòïøò, ðïîòç-
øò ãïèëìúï ãïçåàò „ïõïäò ìïáïîàâåäë“. èëêäåì, îïæãïí
åèòãîïíüåþì ìïþÿëàï ìïèøëþäëøò æïþîóíåþòìêåí
èëóùëæåþæï. 1928 ùåäì íåøüò ìïáïîàâåäëøò
ãïæèëïìâåíåì. ãâ. 28, 185.
108. âóîéóíò (âåáòäëâò) ìïèåæ (1906—1956) — ïçåîþï-
òöïíåäò ðëåüò. ðòîâåäïæ èòìò äåáìò („èòèïîàâï ïõïäãïç-
îæåþì“) æïòþåÿæï 1925 ùåäì àþòäòìòì ãïçåàøò „åíò ôòáòî“
(ïõïäò ïçîò), 1937 ùåäì æïåìùîë „âåôõòìüñïëìíòì“ 750 ùäòì
òóþòäåì. ãâ. 240.
109. çïîòïíò íïòîò (åéïçïîòïíò ¸ïòïìüïí) (1901—1955)
— ìëèåõò èùåîïäò. 1940 ùåäì ìïáïîàâåäëøò æïåìùîë ïêïêò
ùåîåàäòì 100 ùäòì òóþòäåì. ãâ. 30.
110. çïáîë — òäòï ÿïâÿïâïûòì ðëåèòì „îïèæåíòèå ìóîï-
àò ïíó åðòçëæò ñï÷ïéòì úõëâîåþòæïè“ ãèòîò. ðòåìïøò „÷ïüå-
õòäò õòæò“ øïäâï æïæòïíèï àïâò èëóñïîï ôîïãèåíüåþì òäòï
ÿïÿïâïûòì íïùïîèëåþåþòæïí. ãâ. 151.
111. çåæãòíòûå (ðëäóèëîæâòíëâò) åäòçþïî (1903—
1993) — èùåîïäò, ðîëäåèïôòì (ðîëäåüïîóäò èùåîäëþòì

279
ïõïäò ôîëíüò) ùåâîò; 1944 ùåäì åùâòï ñòîòèøò çéâòìðòîå-
àòì ðòîâåäò ïîèòòì ãïçåàì „Âïåðåä çà ðîäèíó“. ãâ. 49, 51, 171,
181, 197.
112. çåâìò — ûâåä þåîûíóä èòàëäëãòïøò óçåíïåìò
éâàïåþï, éèåîààï æï êïúàï èþîûïíåþåäò. ãâ. 137.
113. çëíåíïøâòäò èòõåòä (1901—1951) — èùåîïäò. ãâ.
138, 166, 244.
114. àïâïûå ìëäëèëí (ëþëäò èóøï) (1890—1960) — èùå-
îïäò, èàïîãèíåäò. îëèïíò „ôëäïæò“ æïòùåîï 1953 ùåäì. ãï-
òëç òèåæïøâòäòì úíëþòà, ãîòãëä ïþïøòûå ÿïæîïêì àïèï-
øëþæï, ìëäëèëí àïâïûå óñóîåþæï æï ïîòãåþæï. ãîòãëäèï
ìàõëâï, àïèïøò èïúïäåë, èïãîïè òì ïî èëåøâï. þëäëì ãîò-
ãëäèï óàõîï: „ïõäï êò æîëï, ìëäëèïí, îëèï èøâòæëþï íï-
õëì ìïáïîàâåäëèï...“. ãâ. 65, 73, 87, 112, 155, 171, 234, 246,
253, 256.
115. àïèïî èåôå (1160—1210/13) — ìïáïîàâåäëì èåôå
1184 ùäòæïí. ãâ. 136.
116. àïîõíòøâòäò íëæïî (êòÿï) — æîïèïüóîãò, èàïî-
ãèíåäò. ãâ. 43, 70, 177.
117. àïáàïáòøâòäò æïâòà (æïàï) — æîïèïüóîãò. ãâ. 27.
118. àþòäòìøò, 1940 ùäòì çïôõóäøò, ïîíïõóäò ùâòèï èë-
âòæï, îïèæåíòèå ìïïàì ãïìüïíï, æïïíãîòï áó÷åþò, ïèëïâìë ìïî-
æïôåþò, òñë èìõâåîðäòú (íòêï ïãòïøâòäòì úíëþòà). ãâ. 130.
119. àåâçïûå ïíæîë (1912—1974) — ðëåüò. ãâ. 82, 257.
120. òïíáëøâòäò íïàåäï (1918—2007) — èõïüâïîò, äï-
æë ïâïäòïíòì èåóéäå. ãâ. 20.
121. òïøâòäò ðïëäë (1894—1937) — ðëåüò, úòìôåîñïíùåäò,
ýóîíïäòì „úòìôåîò ñïíùåþò“ îåæïáüëîò (1916). ãâ. 26, 205.

280
122. òèåæïøâòäò òëìåþ (1876—1952) — èùåîïäò, ðóþäò-
úòìüò, ýóîíïäòì „àåïüîò æï úõëâîåþï“ îåæïáüëîò (1910,
1914, 1920, 1923—1926). ãâ. 180.
123. òíãëîëñâï ðïâäå (1893—1983) — èùåîïäò, äòüåîï-
üóîïàèúëæíå, ðóþäòúòìüò. ïêïæåèòóîò èùåîäëþòì ïìëúò-
ïúòòì ùåâîò, ýóîíïäåþòì „êïâêïìòëíò“ æï „ïõïäò êïâêïìòë-
íò“ îåæïáüëîò (1924-1925), 1928 ùåäì æïïïîìï ãïèëèúåèäë-
þï „áïîàóäò ùòãíò“. ãâ. 133.
124. òîåèïûå áåàåâïí (1912—1945) — èùåîïäò, èàïîãèíå-
äò, øïäâï îïæòïíòì èåóéäå. ãâ. 117.
125. òìòïíò ìåâåîòïí (1913—1943) — ðëåüò. ãâ. 39, 81, 127, 150.
126. êïêïþïûå ðëäòêïîðå (1893—1972) — èùåîïäò, æîï-
èïüóîãò. êëèåæòï „ñâïîñâïîå àóàïþåîò“ æïòùåîï 1928 ùåäì.
ãâ. 153, 193, 233, 254.
127. êïêóøïûå íëå (1919—1983) — èùåîïäò, ýóîíïäòìüò,
ìïõåäãïèòì ãïíñëôòäåþòì ãïèãå. íòêï ïãòïøâòäòì úíëþòà,
ãïèëìúï èòì èòåîâå øåæãåíòäò õïäõóîò ðëåçòòì êîåþóäò,
ìüîòáëíåþòì èòõåæâòà ïòéë ¸ëíëîïîò, îïú êïíëíòà ïî åî-
ãåþëæï. ùòãíòì îåæïáüëîò òñë æòèòüîò þåíïøâòäò. ðîåìïøò
ëîòâå ìïìüòêïæ ãïïêîòüòêåì. ãâ. 132.
128. êïäïíæïûå ïíï (1924—2009) — ðëåüò. ãâ. 140.
129. êïäïíæïûå ãòëîãò (1912—1993) — ðëåüò. ãâ. 99, 150.
130. êïäïíæïûå äïâîëì (1903—1977) — èùåîïäò, êîòüò-
êëìò, ýóîíïäòì „èíïàëþò“ ðïìóõòìèãåþåäò èæòâïíò (1955—
1960). ãâ. 257, 259.
131. êïäïûå êïîäë (1907—1988) — ðëåüò, æîïèïüóîãò.
ðîëäåèïôòì (ðîëäåüïîóäò èùåîäëþòì ïõïäò ôîëíüò) ùåâ-
îò. ðëåèï ìëôäòì êëäåáüòâòçïúòïçå „ó÷ïîæòëíò“ æïòùåîï

281
1932 ùåäì. ãâ. 10, 23, 41, 49, 50, 52, 70, 74, 87, 93, 94, 102, 103,
115, 143, 158, 186, 193, 202, 207, 226, 230, 233, 239, 250, 253, 256.
132. êïäåâïäï — êïîåäòóî-ôòíóîò åðëìò. ãâ. 17.
133. êïíæåäïêò âäïæòèåî (1908—?) — èëèéåîïäò, îå-
ýòìëîò. ãâ. 183.
134. êïíüò òèïíóåä (1724—1804) — ãåîèïíåäò ôòäëìë-
ôëìò. ãâ. 23, 29.
135. êïðïíåäò (ÿïíüóîòï) êëíìüïíüòíå (1889—1952) —
äòüåîïüóîïàèúëæíå, õåäëâíåþïàèúëæíå, äòüåîïüóîó-
äò ãïåîàòïíåþòì „ïîòôòëíò“ ùåâîò. ãâ. 110.
136. êïîïíæïøò (îóèòïíúåâò íòêïäïò) (1901—1983) —
ìïþÿëàï úòîêòì êäëóíò. ãâ. 225.
137. êïøèïûå øïäâï (1904—1955) — õåäëâíåþïàèúëæíå.
ãâ. 39.
138. êïÿïõòûå ãòëîãò (ãòâò) (1907—1979) — ðëåüò. ãâ. 27,
40, 52, 86, 104, 119, 193, 208, 260.
139. êïõòïíò èòõåòä (1896—1937) — ìïõåäèùòôë æï ðïî-
üòóäò èëéâïùå, ìïáïîàâåäëì êëèóíòìüóîò ðïîüòòì úåí-
üîïäóîò êëèòüåüòì èæòâïíò (1922—1930). ãâ. 111.
140. êïõòûå èåæåï (æïþïæ. 1930) — ðëåüò. ãâ. 260.
141. êåêåäòûå êëîíåäò (1879—1962) — äòüåîïüóîïà-
èúëæíå. ãâ. 133.
142. êåøåäïâï þëíæë (1908—1985) — ðëåüò. ãïòëç òèå-
æïøâòäòì úíëþòà, 1940 ùåäì þëíæë êåøåäïâïè æïõèïîåþòì-
àâòì èòèïîàï èùåîïäàï êïâøòîòì èæòâïíì — òîïêäò ïþïøò-
ûåì. ìïóþîòìïì êïþòíåüøò øåèëâòæï âòáüëî ãëäúåâò. òîïê-
äò ïþïøòûå èïì èòóþîóíæï òìå, îëè þëíæëìàïí ìïóþïîò ïî

282
æïóìîóäåþòï. þëíæëì ûïäòïí åùñòíï æï òîïêäòì äëñïøò ãï-
ïîüñï. ãâ. 33, 52, 81, 97, 134, 146, 218.
143. êåøåäïâï ðäïüëí (àëèïç þëîåäò) (1893—1965) —
èùåîïäò, êîòüòêëìò, èùåîïäàï ìïìïõäòì êëèåíæïíüò, òäòï
ÿïâÿïâïûòì ìïõä-èóçåóèòì æòîåáüëîò ñâïîåäøò. ãâ. 31, 48,
79, 202.
144. êòäïìëíòï íïçò (1927—1996) — ðëåüò. ãâ. 205.
145. êäæòïøâòäò æïâòà (1862—1931) — èùåîïäò. èëàõîë-
þï „øóï úåúõäòì ðòîïì“ æïòùåîï 1924—1926 ùäåþøò. ãâ. 15, 32.
146. êäæòïøâòäò ìåîãë (1893—1986) — èùåîïäò, úòì-
ôåîñïíùåäò. îëèïíò „ôåîôäò“ æïòùåîï 1932 ùåäì. íòêï ïãò-
ïøâòäòì úíëþòà, 1944 ùåäì æïòùåîï ìïèïèóäë ëèòì àåèïçå
øåáèíòäò, èõïüâîóäïæ ìóìüò æîïèï „òîèòì õåâò“, îòì øåìï-
õåþïú ãïèëòàáâï åðòãîïèï „òì óî÷åâíòï èïèïìï“. ãâ. 15, 32, 142,
193, 202, 226, 239, 250.
147. êëþçïîò — óêîïòíåäò èëèéåîïäò, îëèåäòú êëþ-
çïçå ïí þïíæóîïçå óêîïâæï. ãâ. 51.
148. êëêåäïûå ãîòãëä (1904—1988) — êëèðëçòüëîò. ãâ. 183.
149. êëðøüåòíò ïîëí (1915—1940) — àþòäòìøò èëéâïùå
óêîïòíåäò ðëåüò, æïòéóðï ôòíåàòì ëèøò. ãâ. 127, 167.
150. êëìïîòêò æèòüîò (1904—1992) — óêîïòíåäò èùåîï-
äò. 1948 ùåäì ìïáïîàâåäëì èùåîïäàï êïâøòîøò ãïèëâòæï
èëõìåíåþòà èòîãëîëæøò æïâòà ãóîïèòøâòäòì ìïôäïâòì ïé-
èë÷åíòì øåìïõåþ. ãâ. 226.
151. êóÿïâï (ðëíüåäò) øïäâï — ðëåüò. ãâ. 63.
152. äïèïí÷åäò îïòíæò — ìåîâïíüåìòì îëèïíòì „èïõ-
âòäãëíòåîò òæïäãë æëí êòõëü äïèïí÷åäò“ (1602-1615) ãèò-
îò. ãâ. 136, 137.

283
153. äïìóîòï ïäåáìò (1927—1959) — ïôõïçò èùåîïäò,
èùåîïäàï êïâøòîòì ïôõïçåàòì ãïíñëôòäåþòì ðïìóõòìèãåþå-
äò èæòâïíò (1956—1958). ãâ. 30.
154. äåâåíôòøò ãîòãëîò (1889—1961) — ðëäëíåäò èë-
ÿïæîïêå, æòæëìüïüò, 1937 ùåäì àþòäòìøò èëòðëâï ÷åèðòë-
íëþï. ãâ. 226.
155. äåëíïîæë æï âòí÷ò (1452—1519) — òüïäòåäò èõïü-
âïîò, èëáïíæïêå, ïîáòüåáüëîò, èåúíòåîò. 1503-1506 ùäåþøò
æïõïüï „öëêëíæï“ (èëíï äòçïì ðëîüîåüò). ãâ. 211.
156. äåëíòûå ãòëîãò (1890—1966) — ðëåüò, úòìôåîñïí-
ùåäò, äòüåîïüóîòì èóçåóèòì ðòîâåäò æòîåáüëîò (1931—
1953), ìïáïîàâåäëì èåúíòåîåþïàï ïêïæåèòòì ïêïæåèòêëìò 1944
ùäòæïí, èùåîïäàï êïâøòîòì àïâèöæëèïîå (1951—1953), èòìò
èëõìíòì øåèæåã àïâèöæëèïîåæ æïòíòøíï òîïêäò ïþïøòûå. 1912
ùåäì ðëåüèï äåáìò óûéâíï âïýï-ôøïâåäïì, îëèåäòú äåáìòà
„ãòëîãò äåëíòûåì“ ãïèëåõèïóîï (ýóîíïäò „ãïíïàäåþï“, ¹8-
9, 1915). 1928 ùåäì ãòëîãò äåëíòûòì îåæïáúòòàï æï êëèåí-
üïîåþòà ãïèëòúï ìóäõïí-ìïþï ëîþåäòïíòì „ìòþîûíå-ìòúîó-
òìï“. ìïèïèóäë ëèòì àåèïçå 1943 ùåäì æïòùåîï äåáìò „øòí-
èëóìâäåäë, ìïæï õïî“, 1944 ùåäì — äåáìò „ïî æïòæïîæë, æå-
æïë“; 1941 ùåäì ðëåèòìàâòì „þïâøâëþï æï ñîèëþï“, 1951 ùåäì
ðëåèåþòìàâòì „ôëîàëõïäï“ æï „þåîøëóäï“ èòåíòÿï ìïõåäè-
ùòôë ðîåèòåþò. æïöòäæëåþóäòï äåíòíòì 2 ëîæåíòàï æï èåæ-
äåþòà. ãâ. 14, 29, 44, 69, 71, 87, 90, 99, 156, 160, 161, 162, 176,
188, 192, 193, 204, 206, 207, 218, 229, 235, 236, 250, 251.
157. äòìïøâòäò (õëèåîòêò) òïêòíàå (1897—1972) — èùå-
îïäò, ðîëäåüïîóä èùåîïäàï ïìëúòïúòòì ùåâîò, ãïèëèúåè-
äëþåþòì „ôåæåîïúòï“ (1932—1935) æï „ìïþÿëàï èùåîïäò“,

284
äòüôëíæòì (1937-1938) æòîåáüëîò, ýóîíïäòì „íòïíãò“ îå-
æïáüëîò. ãâ. 11, 19, 76, 116, 193, 254, 256.
158. äòüîåæïáúòï — ìïáïîàâåäëì èùåîïäàï êïâøòîòì
ëîãïíëì „äòüåîïüóîóäò ãïçåàò“ îåæïáúòï. 1931-1932 —
„äòüåîïüóîóäò ìïáïîàâåäë“, 1932—1934 — „ìïäòüåîïüó-
îë ãïçåàò“, 1936—1943 — „äòüåîïüóîóäò ìïáïîàâåäë“,
1943—1953 — „äòüåîïüóîï æï õåäëâíåþï“, 1953—1963 — „äò-
üåîïüóîóäò ãïçåàò“, 1963 ùäòæïí — „äòüåîïüóîóäò ìï-
áïîàâåäë“. îåæïáüëîåþò: øïäâï îïæòïíò (1931-1932, 1937,
1943), æïâòà æåèåüîïûå (1932—1934), ðäïüëí áòáëûå (1934-
1935), ïêïêò àïàïîïøâòäò (1935—1943), ãòëîãò íïüîëøâòäò
(1943—1963). ãâ. 43, 178, 242.
159. äòüôëíæò — ìïþÿëàï êïâøòîòì ìïõêëèìïþÿëì 1934
ùäòì æïæãåíòäåþòà øåòáèíï ìïþÿëàï êïâøòîòì äòüôëíæòì
ãïíñëôòäåþï — ìïáïîàâåäëì äòüåîïüóîóäò ôëíæò, õåä-
èëêäå äòüåîïüëîåþòìï æï èåúíòåîåþòì æïèõèïîå ìïçëãï-
æëåþï, îëèåäòú ãïìúåèæï ìüòðåíæòåþì, ìïãçóîåþìï æï ìõâï
æïõèïîåþïì. ãïèãåëþïøò øåâòæíåí: ìïíæîë åóäò (àïâèöæë-
èïîå), íòêëäë èòùòøâòäò (àïâèöæëèïîòì èëïæãòäå æï æò-
îåáüëîò), ïäåáìïíæîå ïþïøåäò, òîïêäò ïþïøòûå, ðåüîå ìïñ-
âïîåäòûå, æåèíï øåíãåäïòï, èòõåòä öïâïõòøâòäò. ãâ. 24, 35,
122, 148, 201, 257.
160. äëèòûå ïíæîë (1907—1988) — èùåîïäò. ãâ. 82.
161. äëèòûå âïìòä (âïìë) — ðëåüò. ýóîíïäøò „÷âåíò àï-
ëþï“ (1938, ¹12, æåêåèþåîò; îåæïáüëîò — òîïêäò ïþïøòûå)
æïòþåÿæï âïìòä äëèòûòì äåáìò „ìòêâæòäòì ãïèëèãëíåþåäò
ðîëôåìëîò“. ãâ. 103.
162. äëîàáòôïíòûå êëíìüïíüòíå (1904—1980) — èùåîï-
äò, ðîëäåüïîóä èùåîïäàï ïìëúòïúòòì ùåâîò, ýóîíïäåþòì

285
„èíïàëþò“ (1932—1939) æï „÷âåíò àïëþï“ ðïìóõòìèãåþåäò èæò-
âïíò (1937-1938). èëàõîëþï „õïâìò“ æïòùåîï 1927 ùåäì, îëèï-
íò „ûòîì ìòèòíæòì îåìðóþäòêï“ („êëäõåàòì úòìêîòì“ (1951)
ðòîâåäò âïîòïíüò) — 1931 ùåäì. 1944 ùåäì ãïåèãçïâîï ñòîòè-
øò çéâòìðòîåàòì ðòîâåäò ïîèòòì ãïçåàòì „Âïåðåä çà ðîäèíó“
àïíïèøîëèäïæ æï ãïçåàòì „êëèóíòìüò“ ìðåúòïäóî êëîåì-
ðëíæåíüïæ. æïöòäæëåþóäòï äåíòíòì, øîëèòì ùòàåäò æîë-
øòìï æï ùòàåäò âïîìêäïâòì ëîæåíåþòà. ãâ. 51, 58, 90, 147,
155, 176, 181, 186, 193, 224, 233, 244.
163. äëîàáòôïíòûå íòêë (1880—1966) — èùåîïäò. ãâ. 202.
164. èïæïè þëâïîò — ôîïíãò èùåîäòì ãóìüïâ ôäëþå-
îòì (1821—1880) îëèïíòì „áïäþïüëíò þëâïîò. ðîëâòíúòóäò
çíåëþïíò“ ãèòîò. ãâ. 74, 203.
165. èïòïêëâìêò âäïæòèòî (1893—1930) — ìïáïîàâåäë-
øò æïþïæåþóäò îóìò ðëåüò. ãâ. 217. 241.
166. èïäåíêëâò ãòëîãò (1901—1988) — îóìò ìïõåäèùò-
ôë æï ðïîüòóäò èëéâïùå, ìïþÿëàï êïâøòîòì êëèóíòìüóîò
ðïîüòòì úåíüîïäóîò êëèòüåüòì èæòâïíò (1938—1946, 1948—
1953). ãâ. 27.
167. èïîãâåäïøâòäò ãòëîãò (ãòï) (1923—1989) — êîò-
üòêëìò. ãâ. 206.
168. èïîãòïíò îåâïç (1916—1984) — ðëåüò. äåáìò „æå-
âåàãåîòì íïìïõäïîò“ æïòùåîï 1938 ùåäì. íòêï ïãòïøâòäòì
úíëþòà, 1940 ùåäì îåâïç èïîãòïíèï èåìüòïøò ùïòñâïíï ïäòë
èïøïøâòäò. ìïèåãîåäëøòú ãïòïîåì. äïæë æï åäòçþïî óþò-
äïâåþèï ëöïõøò èòòðïüòýåì, èëçâåîò æïóêäåì æï ìâïíåàøòú
ãïïúòäåì. òá æòæò ìïéïèë ãïòèïîàï. ãâ. 23, 28, 58, 60, 63, 65,
104, 128, 131, 135, 145, 146, 149, 229, 254, 256.

286
169. èïîòöïíò (üñåèïäïûå-ïäåáìòûå èïîòïè) (1890—
1978) — ðëåüò. ãâ. 74, 203, 255.
170. èïîáìò êïîä (1818—1883) — ãåîèïíåäò ôòäëìëôë-
ìò, èïîáìòçèòì ôóûåèæåþåäò. ãâ. 29.
171. èïøïøâòäò (èòîúõóäïâï) ïäòë (1903—1976) — ðëå-
üò, ðîëäåüïîóä èùåîïäàï ïìëúòïúòòìï æï èùåîïäàï ôå-
æåîïúòòì ðîåçòæòóèòì (1938-1939) ðïìóõòìèãåþåäò èæòâï-
íò, ìïáïîàâåäëì èùåîïäàï êïâøòîòì ðòîâåäò èæòâïíò, äòü-
ôëíæòì æòîåáüëîò (1946—1948), ýóîíïäåþòì „èíïàëþò“
(1937—1946) æï „æîëøï“ îåæïáüëîò. íòêï ïãòïøâòäòì úíëþòà,
1936 ùåäì èùåîïäàï êïâøòîòì àïâèöæëèïîåè — ïäòë èïøïø-
âòäèï æï äòüôëíæòì æòîåáüëîèï — òäë èëìïøâòäèï øîë-
èòì ùòàåäò æîëøòì ëîæåíåþò èòòéåì èëìêëâøò. ãïäïêüòëí
üïþòûå æïöòäæëâæï äåíòíòì ëîæåíòà. ïäòë æï òäë ûïäò-
ïí ïèïñëþæíåí öòäæëåþòà. ïèòì ãïèë ãïäïêüòëíèï ãïèëàá-
âï: „ïäòëè óàõîï òäòëì, âï¸, àó èçå ãïèëòäòëì...“ ãïïèïñå-
þóäò ïäòë ôòáîëþæï, òìå ïéâçåâæòà, âïòàó èçå ãïèëòäò-
ëìë, èïãîïè òäëè àòàáëì âåî ãïóãë æï èçå þçåæ èëåìèï.
ãâ. 21, 30, 31, 32, 39, 47, 50, 69, 74, 87, 98, 118, 131, 147, 150, 164,
193, 195, 204, 225, 231, 251, 258.
172. èæòâïíò ãòëîãò (1905—1981) — æîïèïüóîãò, ðîë-
äåèïôòì (ðîëäåüïîóäò èùåîäëþòì ïõïäò ôîëíüò) ùåâîò.
ãâ. 246.
173. èåþóêå ãòãäï (1892—1972) — äòüåîïüóîïàèúëæ-
íå. ãâ. 63, 64.
174. èåîêâòäïûå ãòëîãò (1914—1914) — êîòüòêëìò, äò-
üåîïüóîïàèúëæíå, ãïçåàòì „êëèóíòìüò“ îåæïáüëîò (1952-
1953), ìïõåäãïèòì æòîåáüëîò (1953—1956). ãâ. 209.

287
175. èåüîåâåäò äåâïí (1887—1941) — èùåîïäò, äòüå-
îïüóîóäò ãïåîàòïíåþòì „ïîòôòëíò“ ùåâîò. ãâ. 111.
176. èòáåäïûå ïäåáìïíæîå (ìïøï) — îåýòìëîò. ãâ. 233.
177. èòúêåâò÷ò ïæïè (1798—1855) — ðëäëíåäò ðëåüò,
èëéâïùå. ãâ. 119.
178. èòáïâï íòêëäëç (1910—1997) — ðëåüò, èùåîïäàï
êïâøòîòì ïôõïçåàòì ãïíñëôòäåþòì ùåâîò. ãâ. 188.
179. èòáåäïûå èïîòêï (1910—1959) — ðëåüò. ãâ. 72.
180. èòùòøâòäò íòêëäë (ìòîþòäïûå íòêëäëç) (1896—
1937) — èùåîïäò, úòìôåîñïíùåäò, ýóîíïäòì „áïîàóäò èùåî-
äëþï“, ãïçåàåþòì „ôòãïîë“ æï „çïîòï âëìüëêï“ îåæïáüë-
îò, „äòüôëíæòì“ æòîåáüëîò, ìïõåäãïèòì õåäèûéâïíåäò.
1922—1925 ùäåþøò úõëâîëþæï ìïôîïíãåàøò, èëíïùòäåëþæï
ìïþÿëàï ëîòåíüïúòòì ãïçåàòì „ïõïäò ìïáïîàâåäë“ æïïî-
ìåþïøò. ãâ. 54, 204.
181. „èíïàëþò“ — ñëâåäàâòóîò ìïèõïüâîë-ìïäòüåîï-
üóîë æï ìïèåúíòåîë ýóîíïäò. æïïîìæï 1924 ùåäì, 1932
ùäòæïí èùåîïäàï êïâøòîòì ëîãïíë òñë. ãâ. 70, 74, 142, 145,
149, 150, 164, 224, 196, 226, 244.
182. èëîæâòíëâò íòêëäëç (1901—1966) — îóìò èìïõòë-
þò, äåíòíòìï æï ùòàåäò æîëøòì ëîæåíëìïíò, ìïõåäèùòôë
ðîåèòòì äïóîåïüò. ãâ. 197.
183. èëìïøâòäò òäë (1894—1954) — èùåîïäò, æîïèïüóî-
ãò, äòüåîïüóîóäò ãïåîàòïíåþòì „ïîòôòëíò“ ùåâîò. 1936
ùåäì æïöòäæëâæï øîëèòì ùòàåäò æîëøòì ëîæåíòà, 1951
ùåäì ðòåìòìàâòì „÷ïûòîóäò áâåþò“ èòåíòÿï ìïõåäèùòôë ðîå-
èòï. íòêï ïãòïøâòäòì úíëþòà, äòüôëíæòì ëàïõøò êåæåäçå
åêòæï òäòï ÿïâÿïâïûòìï æï ïêïêò ùåîåàäòì ðëîüîåüåþò.

288
ëàïõøò òìõæíåí äòüôëíæòì æòîåáüëîò — òäë èëìïøâòäò
æï èòìò èëïæãòäå — ïêïêò ìòîïûå. ïèòì øåìïõåþ ãïèëòàáâï:
„äòüôëíæò èëùñåíòäòï...“ ãâ. 30, 31, 32, 39, 83, 86, 122, 133,
142, 154, 155, 193.
184. èÿåæäòøâòäò òëìåþ (1880—1950) — èùåîïäò, æîï-
èïüóîãò, ýóîíïäòì „÷âåíò àïëþï“ ãïèëèøâåþò-êëîåáüëîò.
íïæòîëþòì àåèïçå æïùåîï èëàõîëþïàï úòêäò „èëíïæòîòì
æéòóîòæïí“. òëìåþ èÿåæäòøâòäèï ðîåìïøò èêïúîïæ ãïïêîò-
üòêï êëíìüïíüòíå ãïèìïõóîæòïì íïàïîãèíò æïíüåì „éâàï-
åþîòâò êëèåæòï“. ãâ. 46, 51, 141, 180.
185. íïæïîåòøâòäò ìïèìëí (1895—1977) — ôåîèùåîò,
ãîïôòêëìò, àåïüîòì èõïüâïîò. ãâ. 52.
186. íïæòîïûå ãòëîãò (1902—1960) — êîòüòêëìò, äòüå-
îïüóîïàèúëæíå. ãâ. 90.
187. íïæòîïûå íòêëäëç (êëäïó) (1895—1990) — ðëåüò,
úòìôåîñïíùåäò. ãâ. 10, 45, 54, 73, 95, 155, 171, 189, 205.
188. íïîëóøâòäò ôîòæëí (1904—1937) — ðëåüò, ðîëäå-
èïôòì (ðîëäåüïîóäò èùåîäëþòì ïõïäò ôîëíüò) ùåâîò. ãâ. 89.
189. íïîêëèèåìüðîëèò (îóì.) — ïæãòäëþîòâò ùïîèëå-
þòì ìïõïäõë êëèòìïîòïüò. ãâ. 124.
190. íïüîëøâòäò ãòëîãò (1911—1998) — èùåîïäò, äò-
üåîïüóîïàèúëæíå, „äòüåîïüóîóäò ãïçåàòì“ (1943—1963),
ýóîíïäåþòì „æîëøï“ (1963—1973) æï „èíïàëþò“ (1973—1982)
îåæïáüëîò. ìïèïèóäë ëèøò ãïèë÷åíòäò ìòèïèïúòìàâòì æï-
öòäæëåþóäòï èåëîå õïîòìõòì ëîæåíòà. ãâ. 19, 52, 59, 105,
131, 140, 166, 177, 178, 200, 205, 239.
191. „íòïíãò“ — ñëâåäêâòîåóäò òóèëîòìüóäò ýóîíï-
äò, æïïîìæï 1923 ùåäì. ãâ. 131, 197.

289
192. íòíëøâòäò (òíãëîëñâï) åãíïüå (1859—1894) — èùå-
îïäò. ãâ. 151.
193. „íëâò üôòäòìòì êîòøï“ — ìïáåòôë âåîïíæï ìïì-
üóèîëì „àþòäòìò“ ìïõóîïâçå. ãâ. 135.
194. íëíåøâòäò òëìåþ (1918—1980) — ðëåüò. ãâ. 126, 128,
154, 179, 229, 258.
195. íóúóþòûå øïäâï (1888—1969) — ôòäëìëôëìò, äò-
üåîïüóîïàèúëæíå, èàïîãèíåäò. îóìóäïæ àïîãèíï „âåô-
õòìüñïëìïíò“ (1941), ÷ïõîóõïûòì „àïèïîòïíò“ (1942), ìòèëí ÷ò-
áëâïíòìï æï ãîòãëä ïþïøòûòì äåáìåþò. ãâ. 80.
196. ëîïãâåäòûå êïîäë (1902—1937) — ìïáïîàâåäëì
êëèóíòìüóîò ðïîüòòì úåíüîïäóîò êëèòüåüòì êóäüóîò-
ìï æï ðîëðïãïíæòì ãïíñëôòäåþòì ãïèãå, èùåîïäàï êïâøòîòì
ìïëîãïíòçïúòë þòóîëì àïâèöæëèïîå, àþòäòìòì ìïõåäèùò-
ôë óíòâåîìòüåüòì îåáüëîò. ãâ. 16.
197. ëîþåäòïíò èçåÿïþóê (ÿïþóï) (?—1794) — ðëåüò,
èùòãíëþïîò, åîåêäå II-ì èæòâïíþåãò. úíëþòäòï èòìò èùâïâå ðï-
åáîëþï þåìòêàïí. ãâ. 211.
198. ëîþåäòïíò ìóäõïí-ìïþï (1658—1725) — èùåîïäò,
äåáìòêëãîïôò, ìïçëãïæë èëéâïùå. òãïâ-ïîïêàï êîåþóäò
„ìòþîûíå-ìòúîóòìï“ æïòùåîï 1686—1695 ùäåþøò. ãâ. 29, 188, 225.
199. ëûåäïøâòäò ïîìåíï — èåìüâòîóäò ðëåèòì „ïîìå-
íïì äåáìò“ (XIX ìïóêóíòì 40-òïíò ùäåþò) ãèòîò, îëèåäòú þï-
üëíñèëþòì ùòíïïéèæåã òþîûëæï. ãâ. 37.
200. ðïòÿïûå ãòëîãò (1906—1965) — ìðëîüìèåíò. ãâ. 193.
201. ðïüïîïòï âïìòä (âïìë) (1928—1983) — îåýòìëîò,
æîïèïüóîãò. ãâ. 14.

290
202. ðïüïîòûå èòáåä (1895—1959) — ðëåüò, èàïîãèíåäò,
þïéæïæøò âäïæòèåî èïòïêëâìêòì ìïõä-èóçåóèòì æòîåáüë-
îò (1944 ùäòæïí). àïîãèíï õëìå èïîòï åîåæòïì „üîëôååþò“
(1936), èïòïêëâìêòì äåáìåþò. ãâ. 43, 47, 119, 171, 205, 217.
203. ðóøêòíò ïäåáìïíæî (1799—1837) — îóìò èùåîïäò,
ïõïäò îóìóäò äòüåîïüóîòì ôóûåèæåþåäò. ãâ. 112, 117.
204. ýéåíüò þåìïîòëí (1903—1976) — êîòüòêëìò, äòüå-
îïüóîïàèúëæíå, ôóüóîòìü-äåôåäò (õåäëâíåþòì èåèïî-
úõåíå ôîëíüò), èùåîïäàï êïâøòîòì ðïìóõòìèãåþåäò èæòâï-
íò (1932—1937), äòüôëíæòì æòîåáüëîò (1943—1946), ãïèëè-
úåèäëþòì „çïîòï âëìüëêï“ æòîåáüëîòì èëïæãòäå. ãâ. 13,
50, 61, 81, 84, 94, 95, 96, 112, 174, 186, 188, 190, 202, 211, 215,
216, 236, 237.
205. ýóîóäò ãòëîãò (1908—1965) — ðëåüò, ðîëäåèïôòì
(ðîëäåüïîóäò èùåîäëþòì ïõïäò ôîëíüò) ùåâîò. ãâ. 44, 52,
87, 89, 105, 163, 165.
206. îïæòïíò (øåùòîóäò) øïäâï (1904—1977) — êîòüò-
êëìò, äòüåîïüóîïàèúëæíå, ðîëäåèïôòì (ðîëäåüïîóäò
èùåîäëþòì ïõïäò ôîëíüò) ùåâîò, èùåîïäàï êïâøòîòì ðï-
ìóõòìèãåþåäò èæòâïíò (1929—1932), ýóîíïäåþòì „èíïàëþò“
(1930—1931) æï „÷âåíò àïëþï“ (1937), ãïçåàòì „äòüåîïüóîó-
äò ìïáïîàâåäë“ (1931-1932, 1937—1942) îåæïáüëîò. æïöòä-
æëåþóäòï øîëèòì ùòàåäò æîëøòìï æï ìïðïüòë íòøíòì ëî-
æåíåþòà. ãâ. 24, 34, 43, 46, 87, 105, 106, 107, 113, 117, 128, 131,
133, 140, 181, 186, 205.
207. îëäïíò îëèåí (1866—1944) — ôîïíãò èùåîïäò. ãâ. 56.
208. îïððò (îóì.) — ðîëäåüïîóä èùåîïäàï îóìåàòì
ïìëúòïúòï — äòüåîïüóîóäò ëîãïíòçïúòï 1925—1932 ùäåþ-
øò. ãâ. 227.

291
209. îëíæåäò (úïãïîåòøâòäò) æïâòà (1904—1974) —
æîïèïüóîãò, êòíëîåýòìëîò, ðîëäåèïôòì (ðîëäåüïîóäò
èùåîäëþòì ïõïäò ôîëíüò) ùåâîò. ãâ. 148.
210. îóìàïâåäò øëàï (XII—XIII ìïóêóíååþò) — ðëåüò. ãâ.
80, 124, 126, 235.
211. îóõïûå üîòôëí (1910—1979) — äòüåîïüóîïà-
èúëæíå. ãâ. 133.
212. ìïïæò (XIII ìïóêóíå) — ìðïîìåäò èùåîïäò æï èëïç-
îëâíå. ãâ. 126.
213. ìïþäòüãïèò — ìïþïâøâë äòüåîïüóîòì ãïèëèúåè-
äëþï („íïêïæóäò“ — 1956 ùäòæïí). æïïîìæï 1938 ùåäì. ãâ. 39.
214. ìïèóøòï êòîòäå (1909—1987) — ðëåüò. ãâ. 58.
215. ìïñâïîåäòûå ðïâäå (1885—1944) — èùåîïäò, îåâë-
äóúòóîò èëûîïëþòì èëéâïùå, èùåîïäàï êïâøòîòì ãïèëè-
úåèäëþòì „ôåæåîïúòï“ æòîåáüëîò (1935—1937), úåêïì þåÿ-
æâòàò ìòüñâòìï æï „ìïõåäãïèòì“ êëäåãòåþòì ùåâîò, ýóî-
íïäòì „íòïíãò“ àïíïèøîëèåäò. ãâ. 184.
216. ìïõåäãïèò (ãëìòçæïüò, Ãðóçãèç) — ìïõåäèùòôë ãï-
èëèúåèäëþï. 1919 ùåäì ìïþÿëàï êïâøòîòì úïêèï (úåíüîï-
äóîò ïéèïìîóäåþåäò êëèòüåüò) æïïèüêòúï æåþóäåþï ìï-
õåäèùòôë ãïèëèúåèäëþòì øåìïõåþ. 1924 ùäòæïí èëêïâøò-
îå îåìðóþäòêåþòì ìïãïèëèúåèäë ìïáèòïíëþïì õåäèûéâïíå-
äëþæï ìïþÿëàï êïâøòîòì õïäõàï úåíüîïäóîò ãïèëèúåè-
äëþï, 1930 ùäòæïí îåìðóþäòêåþò àïâïæ óûéâåþëæíåí ìï-
ãïèëèúåèäë ìïáèåì. ãâ. 24, 54, 55, 132, 148.
217. ìïõêëèïüò — ìïõåäèùòôë êëèòüåüò, æïîãàïøë-
îòìò ôóíáúòóîò èèïîàâåäëþòì ìïêïâøòîë-îåìðóþäòêóîò
ëîãïíë, îëèåäòú õåäèûéâïíåäëþæï ìïþÿëàï êïâøòîòì ïí

292
îåìðóþäòêòì èïìøüïþòà ìõâïæïìõâï ôóíáúòòì ãïíõëîúòå-
äåþïì. ãâ. 201.
218. ìïöïòï ïäåáìïíæîå (ïäòëøï, êëêò) (1916—1944) —
ðëåüò. ãâ. 58, 104, 124, 138, 146, 181.
219. ìåîïôòüò (II ìïóêóíå) — ðòüòïõø çåâïõòì ïìóäò,
áïîàäòì èåôòì õìåôïíóãòì åçëìèëûéâîòì èåóéäå. ãïîæï-
òúâïäï 21 ùäòì. èëõìåíòåþóäòï ïîèïçòì ìïôäïâòì áâòì þò-
äòíãâóî ùïîùåîïøò. ãâ. 184.
220. ìåîâïíüåì ìïïâåæîï èòãåä (1547—1616) — åìðïíå-
äò èùåîïäò. ãâ. 145.
221. ìòãóï ïäåáìïíæîå (1912—1999) — äòüåîïüóîïà-
èúëæíå, êîòüòêëìò. êîåþóäò „æïèïêâòîæò“ (èìëôäòë êäï-
ìòêëìåþòì ïôëîòçèåþò, ïèëêîåþòäò „òâåîòòæïí“ ïäåáìïí-
æîå ìòãóïì èòåî) ãïèëòúï 1948 ùåäì. ãâ. 66.
222. ìòèëíëâò êëíìüïíüòí (1915—1979) — îóìò èùåîï-
äò. ãâ. 87.
223. ìòîïûå ïêïêò (1889—?) — êîòüòêëìò. ãâ. 24, 122, 149.
224. ìòîþòäïûå âäïæòèåî (äïæë) (?—1967) — èùåîï-
äò. ãâ. 121, 138, 145, 231, 242.
225. ìëîüåäò (àóîáòï) äïó (1888—1951) — èùåîïäò. ãâ. 77.
226. ìëìäïíò (ìëìåäòï) øïäâï (1902—1941) — èëìêëâ-
øò èëéâïùå áïîàâåäò èùåîïäò, ùåîæï îóìóäïæ. æïòéóðï
ìïèïèóäë ëèøò. ãâ. 42.
227. ìüïõïíëâåäò — ìïþÿëàï êïâøòîøò ìëúòïäòìüóîò
„æïèêâîåäóîò“ øîëèòì èïìëþîòâò øåöòþîåþòì èëíïùòäå. ãâ. 66
228. ìóäïâï ïäåáìïíæîå (ïäêï) (1904—1942) — êîòüò-
êëìò. æïòéóðï ìïèïèóäë ëèøò. ãâ. 47, 52, 62, 65, 74, 101, 116.

293
229. ìóäïêïóîò ïî÷òä (1927—1997) — èùåîïäò. ãâ. 138, 232.
230. ìõòîüäïûå ìòèëí (1912—1974) — èùåîïäò, ðåæïãë-
ãò. ãâ. 99.
231. üïþòûå ãïäïêüòëí (1891—1959) — ðëåüò. ãâ. 32.
232. üïþòûå üòúòïí (1895—1937) — ðëåüò, úòìôåîñïíùå-
äò, ãïçåàåþòì „þïîîòêïæò“ (1920—1924) æï „îóþòêëíò“ (1923)
îåæïáüëîò. äåáìàï úòêäò „áïäæåïì áïäïáåþò“ æïòùåîï 1916
ùåäì, „úõåíò ïíãåäëìòà“ — 1921 ùåäì. ãâ. 24, 26, 203, 212.
233. üïäïõïûå âòáüëî — òìüëîòêëìò. ãâ. 136.
234. üòõëíëâò íòêëäïò (1896—1979) — îóìò ðëåüò, áïî-
àóäò èùåîäëþòì ðëðóäïîòçïüëîò, áïîàâåä ðëåüàï äåá-
ìåþòì èàïîãèíåäò. ãâ. 182.
235. üëäìüëò äåâ (1828—1910) — îóìò èùåîïäò. êïâêï-
ìòòì àåèïçå øåáèíòäò èëàõîëþï „¸ïöò èóîïüò“ æïòùåîï
1896—1904 ùäåþøò. ãâ. 94.
236. üëîëøåäòûå èïäïáòï (1880—1937) — ýóîíïäòìüò,
ðïîüòóäò èëéâïùå, àþòäòìòì ìïõåäèùòôë óíòâåîìòüåüòì
îåáüëîò (1928—1931), èùåîïäàï êïâøòîòì àïâèöæëèïîå
(1932—1935), ãïíïàäåþòì ìïõïäõë êëèòìïîò (1936). ãâ. 167.
237. ôïéïâï ïêïêò (1887—1962) — îåýòìëîò, àåïüîèúëæ-
íå, ðåæïãëãò. ãâ. 52, 152, 180.
238. ôïøïäòøâòäò ìòêë (1894—1970) — èùåîïäò, ìïüò-
îòêëìò, èàïîãèíåäò, æîïèïüóîãò, àïíïèøîëèäëþæï ýóî-
íïäåþøò „üïîüïîëçò“ æï „íòïíãò“. ãâ. 71, 138.
239. ôòîëìèïíò (íòêë ôòîëìèïíïøâòäò) (1862—1918) —
èõïüâïîò. ãâ. 163.

294
240. ôëî÷õòûå øïäâï (1918/1919—2006) — ðëåüò. ãâ. 22, 260.
241. ôëôõïûå àïèïî (?—1976) — þòþäòëãîïôò, èùåîïä-
àï êïâøòîòì þòþäòëàåêïîò. ãâ. 75, 102, 135.
242. ôóüóîòìü-äåôåäåþò (õåäëâíåþòì èåèïîúõåíå
ôîëíüò) — 1922 ùåäì àþòäòìøò øåòáèíï ôóüóîòìüàï
æïöãóôåþï. èïíòôåìüì õåäì ïùåîæíåí: ìòèëí ÷òáëâïíò, þåìï-
îòëí ýéåíüò, íòëãëä (íòêëäëç) ÷ï÷ïâï, ïêïêò þåäòïøâòäò,
æïâòà ãï÷å÷òäïûå, æåèíï øåíãåäïòï, òîïêäò ãïèîåêåäò. ïèï-
âå ùåäì áóàïòìøò øåòáèíï ôóüóîòìüàï öãóôò „ôåíòáìò“,
îëèäòì ùåâîåþò òñâíåí: ýïíãë éëéëþåîòûå, þòûòíï ïþóäïûå,
íòêëäëç øåíãåäïòï, øïäâï ïäõïçòøâòäò, äåâïí ïìïàòïíò æï
ðïâäå (ðïäòêë) íëçïûå. 1923 ùåäì àþòäòìåäò æï áóàïòìåäò
ôóüóîòìüåþò ãïåîàòïíæíåí. ãâ. 57, 112.
243. áïâýïîïûå òîëæòëí (1893—1988) — èùåîïäò, èàïî-
ãèíåäò, èùåîïäàï êïâøòîòì ìïáèåàï èèïîàâåäò. ãâ. 16, 37,
83, 131, 133, 254, 259.
244. áåäþïáòïíò ãåíë (1910—1974) — æîïèïüóîãò. ãâ. 198.
245. áâïîúõïâï (õëþòìðòîåäò, ëîþåäò) âäïæòèåî
(1868—1946) — èùåîïäò, ðîëäåüïîóä èùåîïäàï ïìëúòï-
úòòì ùåâîò. ãâ. 27, 52, 67.
246. áâòøõåàøò æòèòüîò ñòôòïíòì ìïõäò æï èïèóäò1926
ùåäì, èùåîïäàï ñîòäëþòì øåèæåã, ìïáïîàâåäëì èùåîïä-
àï êïâøòîì ãïæïåúï, 1933 ùåäì èùåîïäàï æïìïìâåíåþåä ìïõ-
äïæ ãïæïêåàæï. ãâ. 65.
247. áòï÷åäò äåë (øåíãåäïòï äåëí) (1884—1963) — èùå-
îïäò, äòüåîïüóîóäò ãïåîàòïíåþòì „ïîòôòëíò“ ùåâîò. 1941
ùåäì îëèïíòìàâòì „ãâïæò þòãâï“ (1936—1937) èòåíòÿï ìïõåä-
èùòôë ðîåèòï. ãâ. 166, 168, 193, 244.

295
248. áòáëûå ãåîëíüò (1885—1960) — èùåîïäò, èàïîãè-
íåäò, êîòüòêëìò, äòüåîïüóîóäò ãïåîàòïíåþòì „ïîòôòë-
íò“ ùåâîò. ãâ. 94, 191, 209.
249. áëîáòï îëæòëí (1894—1984) — ìïþïâøâë èùåîïäò,
ãïçåàòì „ôëàòì èóøï“ êëîåìðëíæåíüò. ãâ. 20, 64, 85, 131,
228, 254.
250. áóàïàåäò ïäåáìïíæîå (ìïøï) (1898—1982) — èùå-
îïäò. ïäåáìïíæîå áóàïàåäì ïî èòóéòï ïîú åîàò ðîåèòï
æï ëîæåíò. ãâ. 135, 149, 182, 193, 217, 223.
251. áóàåäòï ïäåáìïíæîå (ïäòëøï) (1909—1974) — èùå-
îïäò, êîòüòêëìò. ãâ. 23, 29.
252. áó÷òøâòäò (÷õåòûå) ãòëîãò (1889—1947) — èùåîï-
äò. ãâ. 193.
253. éóäïèò éïôóî (1903—1966) — óçþåêò èùåîïäò. 1940
ùåäì ìïáïîàâåäëøò æïåìùîë ïêïêò ùåîåàäòì òóþòäåì. ãâ. 30.
254. ñòôòïíò òâïíå (1893—1948) — èùåîïäò, úòìôåîñïí-
ùåäò. ãâ. 205.
255. øïèòäò (1797—1871) — æïéåìüïí-÷ï÷íåàòì òèïèò, êïâ-
êïìòòì èàòåäàï ãïèïàïâòìóôäåþåäò þîûëäòì èåàïóîò. ãâ.
94, 163, 177, 225.
256. øïíøòïøâòäò ìïíæîë (1888—1979) — ðëåüò, æîïèï-
üóîãò, äòüåîïüóîóäò ãïåîàòïíåþòì „ïîòôòëíò“ ùåâîò.
1949 ùåäì ðòåìåþòìàâòì „ïîìåíï“ (1936) æï „êîùïíòìòì ãèò-
îåþò“ (1942) èòåíòÿï ìïõåäèùòôë ðîåèòï. íòêï ïãòïøâòäòì
úíëþòà, 1942 ùåäì ìïíæîë øïíøòïøâòäèï èùåîïäàï êïâøò-
îòì æîïèìåáúòòì ìõæëèïçå ùïòêòàõï ðòåìï „êîùïíòìòì ãèò-
îåþò“. íòêï ïãòïøâòäòì ôóíïãëîòï „ìïíæîë çòì, „êîùïíòìì“
êòàõóäëþì...“ ïè ïèþïâì åõåþï. ãâ. 114, 121, 165, 205, 239.

296
257. øïîòï ðåüîå (1902—1966) — ìïáïîàâåäëì úåíüîï-
äóîò êëèòüåüòì ðîëðïãïíæï-ïãòüïúòòìï æï þåÿæâòàò ìòüñ-
âòì ãïíñëôòäåþòì ãïèãå (1935), øåèæåã úåêïì èæòâïíò. ãâ. 171.
258. øïüþåîïøâòäò ãòëîãò (ãëãò) (1910—1965) — èùå-
îïäò. ãâ. 140, 145, 192, 194, 196, 238.
259. øåäò ðåîìò þòøò (1792—1822) — òíãäòìåäò ðëåüò.
äåáìåþòà óêâæïâñë èåóéäå — èåîò ãëæâòíò. ãâ. 211.
260. øåíãåäïòï æåèíï (1896—1980) — èùåîïäò, ôóüó-
îòìü-äåôåäò. íòêï ïãòïøâòäòì úíëþòà, æåèíï øåíãåäïòï
èùåîïäàï êïâøòîòì ìõæëèïçå ìòüñâòà ãïèëâòæï, øòí ùïìâäï
îëè æïïðòîï, ðïäüë ïéïî æïõâæï, âòéïúïì èëåðïîï. èùåîïä-
àï êïâøòîòì èïøòíæåäèï àïâèöæëèïîåè — ãòëîãò äåëíòûåè
àïâòìò èëêäå ðïäüë ïàõëâï æï æïðòîæï, èùåîïäàï êïâøò-
îòì õïîöçå ïîüåäøò êïîã ðïäüëì øåãòêåîïâàë. ãâ. 57, 142,
168, 192, 193, 207, 236, 255, 256.
261. øåíãåäïòï íòêëäëç (1901—1943) — ðëåüò, ôóüó-
îòìü-äåôåäò (õåäëâíåþòì èåèïîúõåíå ôîëíüò), êòíëîåýò-
ìëîò. ãâ. 168.
262. øåíãåäòï ïäåáìïíæîå (ïäåêë) (1914—1975) — ðëå-
üò. íòêï ïãòïøâòäòì úíëþòà, èàòåäèï èùåîäåþèï — èòîçï ãå-
äëâïíèï, äïæë þïäòïóîèï æï ãïþîòåä öïþóøïíóîèï ïùñå-
íòíåì ïäåáìïíæîå ãëèòïøâòäì æï øåèæåã, èëþëæòøåþòì èòç-
íòà, ãïóãçïâíåì äåáìò „ìïñâïîåä ïäåêëì“. ãâ. 17, 27, 62, 78,
106, 109, 119, 124, 145.
263. øòõòïíúò (øõòïíò, øòõòïøâòäò) ãïäóìü (1873—?) —
àþòäòìåäò ìëèåõò èóøï-ðëåüò. ãâ. 252, 260.
264. øóþäïûå âåîï (1917—1957) — ðëåüò, êïäå þëþëõò-
ûòì èåóéäå. ãâ. 17, 174, 240.

297
265. ÷ïîêâòïíò øï¸îóõ (1895—1957) — ðëåüò. ãâ. 202, 260.
266. ÷ï÷ïâï íòêëäëç (íòëãëä, êëäòï) (1901—1974) —
ðëåüò, ôóüóîòìü-äåôåäò (õåäëâíåþòì èåèïîúõåíå ôîëí-
üò), ãïçåàòì „æîëóäò“ (1924) æï ïäèïíïõòì „äòüåîïüóîï
æï õåäëâíåþï“ (1927) îåæïáüëîò. ãïçåàòì „äòüåîïüóîó-
äò ìïáïîàâåäë“ (1935—1943) æï ýóîíïäòì „÷âåíò àïëþï“
(1935) ðïìóõòìèãåþåäò èæòâïíò. ãâ. 43, 46, 52, 76, 87, 105, 106,
107, 112, 130, 251.
267. ÷ï÷òþïòï ïî÷òä (1909—1999) — èùåîïäò, äòüåîïüó-
îïàèúëæíå, ðîëäåèïôòì (ðîëäåüïîóäò èùåîäëþòì ïõïäò
ôîëíüò) ùåâîò. ãâ. 123.
268. ÷ïõîóõïûå (XII—XIII) — ðëåüò. ãâ. 80.
269. ÷åî÷òäò óòìüëí (1874—1965) — æòæò þîòüïíåàòì
ìïõåäèùòôë èëéâïùå. ãâ. 256.
270. ÷åõëâò ïíüëí (1860—1904) — îóìò èùåîïäò. ãâ. 60.
271. „÷âåíò àïëþï“ — ìïáïîàâåäëì ìïþÿëàï èùåîïäàï
êïâøòîòì ëîãïíë. ïõïäãïçîæï èùåîïäàï õåäøåìïùñëþïæ
1934 ùåäì æïïîìæï ñëâåäàâòóîò ýóîíïäò „ïõïäãïçîæï
èùåîïäò“, 1935 ùäòæïí ãïæïêåàæï ýóîíïäïæ „÷âåíò àïëþï“.
ãïèëúåèï øåùñæï 1941 ùåäì, ìïèïèóäë ëèòì æïùñåþòì ãïèë.
îåæïáüëîåþò: æïâòà æåèåüîïûå (1935-1936), øïäâï îïæòïíò
(1937), ïäåáìïíæîå ÿåòøâòäò (1937), òîïêäò ïþïøòûå (1938),
æòèòüîò þåíïøâòäò (1940—1941). ãâ. 51, 52, 62, 119, 120, 125,
128, 141, 145, 148.
272. ÷òêâïòûå èòíï — ìïõåäãïèòì èëäïîå. ãâ. 226, 233.
273. ÷òáëâïíò ìòèëí (1903—1966) — ðëåüò, ôóüóîòìü-
äåôåäò (õåäëâíåþòì èåèïîúõåíå ôîëíüò), èùåîïäàï êïâ-
øòîòì àïâèöæëèïîå (1944—1951), ýóîíïäòì „èíïàëþò“ îåæïá-

298
üëîò (1954—1960). 1946 ùåäì ðëåèòìàâòì „ìòèéåîï æïâòà ãó-
îïèòøâòäçå“ èòåíòÿï ìïõåäèùòôë ðîåèòï, 1955 ùåäì æïöòä-
æëâæï øîëèòì ùòàåäò æîëøòì ëîæåíòà. 1933 ùåäì ãïèëòúï
ìòèëí ÷òáëâïíòì äåáìåþòìï æï ðëåèåþòì ðòîâåäò ùòãíò. ãïòëç
òèåæïøâòäòì úíëþòà, 1946 ùåäì èùåîïäàï êïâøòîòì àïâèö-
æëèïîòì ïî÷åâíåþøò ìòèëí ÷òáëâïíò ôïîóäò êåíÿòìñîòà ãï-
ïøïâåì. ïèòì ãïèë ðåüîå øïîòï èòâòæï èùåîïäàï êïâøòîøò, óê-
èïñëôòäåþï ãïèëàáâï æï õåäïõäï ïïî÷åâòíï. íòêï ïãòïøâò-
äòì úíëþòà, ôóíïãëîòï „ìëêë-úóïíïì“ ìòèëí ÷òáëâïíì èòì-
ùåîï êïîäë êïäïûåè òè äåáìòì ìïðïìóõëæ, îëèåäøòú ïóãïæ
èëòõìåíòï êïîäë êïäïûå. ãâ. 12, 21, 34, 49, 59, 74, 80, 86, 101,
144, 146, 152, 155, 160, 161, 183, 203, 206, 212, 213, 227, 236, 237,
241, 248, 250, 251, 252.
274. ÷õåòûå þëîòì (1902—1979) — èùåîïäò, ðîëäåüïîóä
èùåîïäàï ïìëúòïúòòì ùåâîò. ãâ. 47, 115, 155, 171, 186, 251.
275. ÷õåòûå ëàïî (1920—1908) — èùåîïäò. ãâ. 196.
276. úåêï — úåíüîïäóîò êëèòüåüò, êëèóíòìüóîò ðïî-
üòòì óèïéäåìò õåäèûéâïíåäò ëîãïíë ñîòäëþåþì øëîòì.
òî÷åâæï ðïîüòòì ñîòäëþï, ùïîèïîàïâæï úåíüîïäóî ìïþ-
ÿëàï æï ìïçëãïæë ëîãïíòçïúòïàï èóøïëþïì. ãâ. 54, 251.
277. úåúõäïûå ãîòãëä (1894—1976) — ðëåüò. ãâ. 38, 131,
198, 203.
278. úïüóîëâï îòôìòèå — èùåîïäàï êïâøòîòì èåãïî-
æåîëþå æï æïîïöò. ãâ. 192, 215.
279. úòíúïûå òïìå (1903—1975) — òìüëîòêëìò. ãâ. 253.
280. úòíúïûå ðëäòõîëí — äòüåîïüóîïàèúëæíå. ãâ.
64, 78.
281. úòîóäò — èùåîïäàï êïâøòîòì àïíïèøîëèåäò áï-
äò. ãâ. 133.

299
282. úòìôåîñïíùåäåþò — áïîàâåä ìòèþëäòìüàï äò-
üåîïüóîóäò ãïåîàòïíåþï, îëèåäòú øåòáèíï 1916 ùåäì áó-
àïòìøò. òèïâå ùåäì ãïèëìúåì ýóîíïäò „úòìôåîò ñïíùåþò“, ìï-
æïú ãïèëáâåñíæï äòüåîïüóîóäò èïíòôåìüò. öãóôøò ãïåî-
àòïíæíåí: ðïëäë òïøâòäò, üòúòïí üïþòûå, âïäåîòïí ãïôîòí-
æïøâòäò, êëäïó íïæòîïûå, ìïíæîë úòîåêòûå, òâïíå ñòôòïíò;
1918 ùäòæïí øåóåîàæíåí: ìåîãë êäæòïøâòäò, ãòëîãò äåë-
íòûå, îïýæåí ãâåüïûå, øïäâï ïôõïòûå, øïäâï êïîèåäò, íòêë-
äë èòùòøâòäò, ïäò ïîìåíòøâòäò, äåäò öïôïîòûå. ãâ. 87, 235.
283. ùåîåàåäò ïêïêò (1840—1915) — èùåîïäò, ìïçëãïæë
èëéâïùå. ãâ. 8, 122, 178, 259.
284. ùåâåäò (ãï÷å÷òäïûå) ìòèëí (1898—1980) — èùåîï-
äò, äòüåîïüóîïàèúëæíå, àïíïèøîëèäëþæï òóèëîòìüóä
ýóîíïäåþøò „üïîüïîëçò“ æï „íòïíãò“. ãâ. 204.
285. ùâåîïâï ìòèëí (1905—1982) — èùåîïäò, êîòüòêëìò,
ðîëäåüïîóä èùåîïäàï ïìëúòïúòòì ùåâîò, ãïèëèúåèäëþå-
þòì „ôåæåîïúòï“ (1930-1931) æï „ìïþÿëàï èùåîïäò“ (1952-
1953) æòîåáüëîò. ãâ. 52, 65, 66, 116, 186, 188, 203, 220, 227.
286. ùòâùòâïûå åîïìüò — ìïõåäãïèòì ìüïèþòì àïíïèøîë-
èåäò. ãâ. 249.
287. ùóäïûå ïðëäëí (1871—1942) — èùåîïäò. ãâ. 17, 139.
288. ùóäóêòûå òâïíå (âïíë) (1899—1983) — êîòüòêëìò,
èàïîãèíåäò, ãïçåàòì „äòüåîïüóîóäò ìïáïîàâåäë“ îå-
æïáúòïøò ãïíñëôòäåþòì ãïèãå. ãâ. 19, 35, 43, 46, 52, 70, 87,
105, 106, 113, 133, 140, 186, 187, 205, 222, 250, 254, 255, 257.
289. ÿïâÿïâïûå òäòï (1837—1907) — èùåîïäò, ðóþäòúòì-
üò, ìïçëãïæë èëéâïùå. ãâ. 122, 151, 164, 167, 178, 259.

300
290. ÿïíüóîòøâòäò êëíìüïíüòíå — „ìïþäòüãïèòì“ æò-
îåáüëîò. ãâ. 47.
291. ÿåòøâòäò ïäåáìïíæîå (1903—1962) — èùåîïäò, êîò-
üòêëìò, ýóîíïäòì „÷âåíò àïëþï“ îåæïáüëîò (1937). ïäåá-
ìïíæîå ÿåòøâòäòì îëèïíò „äåäë“ ãïèëáâåñíæï 1938 ùåäì.
ãâ. 133, 135, 205.
292. ÿåäòûå ëàïî (1925—1998) — ðëåüò. ãâ. 236, 255.
293. ÿòïóîåäò èòõåòä (1894—1974) — êòíëîåýòìëîò. èò-
õåòä ÿòïóîåäèï æï äåâïí ïìïàòïíèï æïùåîåì ðòåìï „1917 ùå-
äò“. ãâ. 232.
294. ÿòäïòï ìåîãò (1912—1993) — èùåîïäò, äòüåîïüó-
îïàèúëæíå, èùåîïäàï êïâøòîòì ðïìóõòìèãåþåäò èæòâïíò
(1951—1957). ãâ. 190, 192, 206, 207, 208.
295. ÿòÿòíïûå êëíìüïíüòíå (1891—1960) — ðëåüò, èàïî-
ãèíåäò, äòüåîïüóîóäò ãïåîàòïíåþòì „ïîòôòëíòì“ ùåâîò.
ãâ. 68, 147.
296. õï÷òûå íòíï — ãîòãëä âåøïðåäòì èåóéäå. ãâ. 185.
297. õïÿïðóîòûå åàåî — ýóîíïäòì „÷âåíò àïëþï“ ìïá-
èåàï èèïîàâåäò. ãâ. 119, 129.
298. „õåäëâíåþï“ — ãïèëèúåèäëþï, æïïîìæï 1947 ùåäì.
ãâ. 195.
299. õòèøòïøâòäò êëüå (1917—1942) — èùåîïäò. ãâ. 60, 104.
300. õëèåîòêò íóíó (1925—?) — äòüåîïüóîïàèúëæíå.
ãâ. 254.
301. õëøüïîòï òäòï (1909—1986) — ðëåüò, ðîëäåèïôòì
(ðîëäåüïîóäò èùåîäëþòì ïõïäò ôîëíüò) ùåâîò. äåáìåþò

301
„ëîò æéå üëèìêåä êëèêïâøòîåäàïí“ æï „äåáìò äòàëíçå“
æïòùåîï 1927 ùåäì. ãâ. 22, 36, 76, 88, 200, 255, 256, 260.
302. õóõïøâòäò ãòëîãò (1925—2004) — æîïèïüóîãò,
êîòüòêëìò. ãâ. 138, 260.
303. öïþóøïíóîò ãïþîòåä (1914—1968) — ðëåüò. ãâ.
109, 122, 124.
304. öïâïõòøâòäò èòõåòä (1880—1937) — èùåîïäò, äò-
üåîïüóîóäò ãïåîàòïíåþòì „ïîòôòëíò“ ùåâîò. ãâ. 204.
305. öïèþóäò (öïþïåâò) (1846—1945) — ñïçïõò ïêòíò.
1937 ùåäì ìïáïîàâåäëøò æïåìùîë „âåôõòìüñïëìíòì“ 750
ùäòì òóþòäåì. ãâ. 42, 103.
306. öïíïøòï ìòèëí (1900—1947) — òìüëîòêëìò, ìïáïî-
àâåäëì æï ìïþÿëàï êïâøòîòì èåúíòåîåþïàï ïêïæåèòòì ïêï-
æåèòêëìò. ãâ. 209, 238.
307. öïíåäòûå æòèòüîò (1906—1994) — àåïüîèúëæíå,
êîòüòêëìò, ðåæïãëãò. ãâ. 52.
308. öïôïîòûå èòõåòä (1904—1964) — æîïèïüóîãò, èìï-
õòëþò. ðòåìï „ýïèàïþåîòì ïìóäò“ æïòæãï èïîöïíòøâòäòì àå-
ïüîøò 1943 ùåäì. ãâ. 31, 166, 182, 255, 256.
309. öåöåäïâï ãïòëç (1915—2005) — ôåõþóîàåäò, „æò-
íïèëì“ óôîëìò èùâîàíåäò, æïöòäæëåþóäòï øîëèòì ùòàå-
äò æîëøòì, ùòàåäò âïîìêâäïâòì, ìïðïüòë íòøíòì ëîæåíå-
þòà. ãâ. 24.
310. öòþäïûå ãòëîãò (ãëãò) (1913—1989) — äòüåîïüó-
îïàèúëæíå, êîòüòêëìò, ðîëäåüïîóä èùåîïäàï ïìëúòï-
úòòì ùåâîò, èùåîïäàï êïâøòîòì èæòâïíò (1944—1946), ãïíïà-
äåþòì èòíòìüîò (1953—1960). ãâ. 89, 93, 187, 233, 251.

302
311. öòþóüò âäïæòèåî (1908—1987) — êîòüòêëìò. ãâ. 207.
312. öòíëîòï ëàïî (1914—1975) — äòüåîïüóîïàè-
úëæíå, ìïõåäèùòôë óíòâåîìòüåüòì æëúåíüò. ãâ. 113.
313. ¸ïòíå ¸ïòíîòõ (1797—1856) — ãåîèïíåäò ðëåüò,
ðóþäòúòìüò, êîòüòêëìò. ãâ. 85.
314. ¸ïöò-èóîïüò (1790-òïíò ùäåþò — 1952) — øïèòäòì
íïòþò, æïéåìüïí-÷ï÷íåàòì èàòåäàï ãïèïàïâòìóôäåþåäò
þîûëäòì èåàïóîò. ãâ. 94.
315. ¸ëèåîëìò (ûâ. ù. ïé. VIII ì.) — þåîûåíò ðëåüò. ãâ. 116.

303
funagoriebis avtorebi

ïþïøòûå ãîòãëä — ìåîãë êäæòïøâòäçå — 15, èóíïìòþò


ãîòøïìò — 90, „ïè þëäë æîëì...“ — 113, ãòâò ãï÷å÷òäïûåì —
169, „ïõäï êò æîëï...“ — 246.
ïþïøòûå òîïêäò — „ãïèëãíïõåì, ãïèëãàõïîåì...“ — 184.
ïãòïøâòäò íòêï — „ïæïèòï ïäòë...“ — 50, „èãëìïíò øïäâï
êóÿïâï...“ — 63, êëùëóîò òíüåîèåúë — 68, ùïîùåîï ìóîïàçå
— 69, òäõëøòì ï-„õ“-ìïîåþï — 88, „ìöëþì, îëè òñë ìóä ïâïæ...“
— 101, ãòïìåäçå — 108, ìï÷òâïîò — 108, „þòÿò âïî æï...“ — 114,
„âòìïú ìïõåäïæ...“ — 115, ïîú þïäçïêò ùïèòêòàõïâì...“ — 116,
„îïýæåíèï àáâï...“ — 117, „ìïíæîë çòì...“ — 121, íïùñâåüò ùå-
îòäòæïí — 146, „ïî âïî ðëåüò...“ — 148, „åîàòï àåàîò...“ —
165, „èùåîäëþïøò èëâòæï...“ — 188, „æóîïêòì íïúâäïæ...“ —
190, ìïìòõïîóäë ïèþïâò ìïìïõäåøò ìòôàïçå — 200, ïìïàòï-
íóîò — 201, „êëäùåâîèï óàõîï...“ — 209.
ïæïèòï ïäòë — âïî-âïî! — 67, ãïìïãåþ åíïçå ÷òáëâïíòìå-
óäò ÷òáëîàóäò — 144, èàïâïîò èòíãîåäòòìï — 151, ÷òèëí ìò-
èëâïíò — 152, êóçòïíì îï ãïïìùëîåþì — 152, êïêïþ ñâïîñâïîò-
ûå — 153.
ïãäïûå òäòï — „ðëäóèëîæâòíëâ...“ — 197.
ïìïàòïíò äïæë — „ìïíïðòîëçå øåâõâæò ãâòí÷òûåì...“ —
14, „êëíêóîìò ïîòì...“ — 18, „òïêòíàå äëâåäïìò...“ — 19, „úë-
äò — èõïüâïîò...“ — 20, ïäåáìò ãëèòïøâòäò — 20, õóèîëþòìíï-
òîò — 21, îåçë èïîãòïíòì îòàèåþò — 23, ïêïêòçå ïí ãòâòçå àó
ãîòøïçå — 24, „ãïçåàò îëè ùïòêòàõï...“ — 24, ìï÷ëíãóîå èïìï-
äï — 26, „âåî ãïìüåõï...“ — 28, „ìóäõïí-ìïþïì ëáîëì ùòãíò...“
— 29, „ìëõóèòì çéâïøò...“ — 30, „ïäòëè óàõîï òäëìï...“ — 30,
31, „ðòåìïì ãïíï öïôï òûäåâï...“ — 31, „îëúï òëíï áâïçå æïå-

304
úï...“ — 31, ìåîãëçå — 32, „íòêï õïî...“ — 33, þïäïæï þëíæëçå —
33, „ïéëþòäï, ÷ïéëþòäï...“ — 39, äòüîåæïáúòòì ëàïõçå — 43,
ôóíïãëîòìüåþòì ùåîòäò I êëäïó íïæòîïûåì, ðëåüì æï èï-
åìüîëì — 45, êïîäë ìòèëíì — 49, „ãïèëâòæï ùòãíåþò...“ — 49,
„àó òáíåþï ñïþóäì ýïêò...“ — 49, ðëîüîåüò — 56, „ïä. ìïöïòï
õåæïâì...“ — 58, „ïèëïãæåì òãò ôåìë...“ — 61, î÷åóäò îòàèåþò
— 61, „ýëîýòêï òîïêäò...“ — 62, „îëè æïôïîëì ìòãäïõå...“ —
63, „èïîãòïíèï ìïõå äëàò...“ — 63, „òìå æïæòì áëîáòï...“ — 64,
„ïèòì èåüò áâåñïíïçå...“ — 66, „ûèïæ åôòúï...“ — 71, øïâàåäóîò
— 72, ì. àïâïûåì — 73, ôóíïãëîòìüåþòì ùåîòäò II êëäïó íï-
æòîïûåì, ðëåüì æï èïåìüîëì — 73, „þòÿò âòñïâò èïîüòâòà...“
— 80, „ãåîèïíòï ùïèëâòæï...“ — 80, „þåìë èòóøâò íåþïìï...“ — 81,
„åì êîòüòêòì äòèòüò...“ — 82, „ãïòâäòì åì æîë...“ — 82, åíòì
ãïìïüåõò — 82, „ïèæåíò äåáìò...“ — 85, „ÿïëþåþò ïèëïøîåì...“ —
85, „èóæïè âòñïâ...“ — 86, òäë èëìïøâòäçå — 86, „ïî ãåûòíå-
þï...“ — 89, åîàò óúíïóîò ðëåüòì øåìïõåþ — 92, åðòüïôòòì íïú-
âäïæ — 94, „âò íå çíïòüå...“ — 96, ïíæïçï — 101, „ãóòï, üïèïîï,
êäïâæòï...“ — 102, „ùóäóêòûå âïíòïò...“ — 113, „÷åèë èòáåä...“
— 119, äïæë æòèòüîòìïæèò — 120, „æòæë äïæë ìòîþòäïûå...“
— 121, „äòüôëíæò èëùñåíòäòï...“ — 122, òîïêäòì — 129, „ïù
ìóîâòäò ïãòìîóäæï...“ — 143, „âòíéï ïíæëþæï...“ — 143, ýï-
êòìüåþòì ìòèéåîï — 144, íòêïì — 145, „ìóäñâåäïè îïèå óíæï
òéëíëì...“ — 182, „ãïíï ïî ¸áëíæï...“ — 190, „êïÿïõòûåï ðëåüò...“
— 208, „ãïþòìêòîòïì...“ — 213, ìïøï áóàïàåäò èòáåä ðïüïîò-
ûòì þòíòì èøåíåþäëþïçå — 217, „èå êïúì âòúíëþ...“ — 232.
þïäïõïøâòäò òïêëþ — ðïìóõò äïæë ïìïàòïíì — 133.
þëþëõòûå êïäå — ùïîùåîï ðäïêïüçå — 90.

305
ãï÷å÷òäïûå æïâòà — íïùñâåüò ðëåèòæïí — 154, òèïâå ðë-
åèòæïí — 155, òáòæïíâå — 155, „êïõåä ãäåõïæ...“ — 161, 162,
„þåîäòíò æï çåìüïôëíò...“ — 167, ãîòãëä ïþïøòûåì — 170,
„ãâåüïûòì èóçï âòîòï...“ — 214, ÷. ìòèëâïíì — 227, „èûïõïäèï
óàõîï èûïõïäìï...“ — 239, „øõòïíò æï ÷òáëâïíò...“ — 252.
àïîõíòøâòäò íëæïî — „îïéï ÷åèçå êîòüòêëìëþì...“ — 177.
êïäïûå êïîäë — „ïãòïøâòäò íòêïâë...“ — 10, ìòçèîòì ïõ-
ìíï — 11, òãïâ-ïîïêò — 12, ìïíæîë åóäò áóàïòìøò — 158, ìë-
êë-úóïíïì — 211.
êëõëûå øïäâï — „åîàò ðëåüòà...“ — 148.
äëèòûå ïíæîë — ìòèéåîï ãëãòïâïçå — 116.
èïîãòïíò îåâïç — êëüåì îåçëìïãïí — 60, îòàèï çëãò-
åîà ðëåüì — 232.
èÿåæäòøâòäò òëìåþ — òëìåþòì ãëæåþï — 141.
íïæòîïûå êëäïó — í. èòùòøâòäò — 54, „âïíòïì âóûéâ-
íïà...“ — 70, „ïîòôòëíòì“ ãïèëâäòíåþï — 110, ìòúõòì æîëì
àáèóäò — 169, ã. áòáëûåì — 191, „ïêïæåèòêëìà ùîåøòï...“ — 225.
üïþòûå ãïäïêüòëí — „ïäòëè óàõîï òäòëì...“ — 32, „òèå-
îåäò ìïÿóîòìò...“ — 95, „÷âåíò ïäåáìï...“ — 215, „ãëèòïøâòäë
ïäåáìï...“ — 215.
áòáëûå ðäïüëí — „÷åèò ìïáèå...“ — 85.
øåíãåäòï ïäåáìïíæîå — „óëîæåíëàï îòãåþì ïêäæå-
þï...“ — 103.
ûòãâïøâòäò ãòëîãò — êïÿëì ìëíåüò — 104.
ûòûòãóîò øëàï — ðïîëæòï — 194.

306
SarJebis avtorebi

ïìïàòïíò äïæë — 253.


þïêóîïûå ã. — 142.
þåäòïøâòäò ïêïêò — 23, 53, 83, 117, 160, 165, 182, 194.
þåîòûå âïõüïíã — 32 — íòïíãò, 24/1983, 86.
ãïèîåêåäò òîïêäò — 226.
ãëãëäïûå àåíãòç — 12, 14, 16, 18, 20, 22, 31, 38, 40, 59,
61, 62 — íòïíãò, 4/1975, 65, 85, 89, 93, 94, 98, 107, 108, 118, 134,
138, 143, 147, 150, 154, 155, 159, 161, 170, 177, 187, 196, 201, 206,
207, 213, 216, 240 — íòïíãò, 4/1975, 249, 254, 256.
ãëîæåäïûå òîïêäò — 261 — íòïíãò, 10/1947.
æëíò (íïúâäòøâòäò æïâòà) — 15 — íòïíãò, 39—42/1944,
51 — üïîüïîëçò, 19/1929, 54, 55 — üïîüïîëçò, 82/1927, 81 —
üïîüïîëçò, 17/1930, 112 — æîëøï, 3/1926, 139, 144 — æîëøï,
3/1926, 151 — üïîüïîëçò, 13/1928, 152 — íòïíãò, 1931, 184 —
íòïíãò, 2/1937, 185 — üïîüïîëçò, 96/1927, 186 — üïîüïîëçò,
17/1929, 191 — íòïíãò, 17/1948, 204 — üïîüïîëçò, 1928, 215 —
íòïíãò, 17/1946, 234 — üïîüïîëçò, 88/1927.
òïøâòäò ðïëäë — 189.
òëþòûå ì. — 115.
êïäïûå êïîäë — 41, 49, 75.
èïäïçëíòï íëæïî — 71.
èòáïþåîòûå êëíìüïíüòíå — 232 — íòïíãò, 21-22/1946.
íïæïîåòøâòäò ìïèìëí — 198 — íòïíãò, 17/1946, 210 —
äòüåîïüóîóäò ãïçåàò, 18/1934.
íïäþïíæòïíò æòèòüîò — 10.
îåâïç — 110, 111 — üïîüïîëçò, 158/1928.
ìâïíò þ. — 180 — üïîüïîëçò, 182/1928.

307
üïþòûå ãïäïêüòëí — 11, 203.
ôòîúõïäïâï ãòãäï — 19, 21 — íòïíãò, 6/1934, 28, 42, 45,
49, 57, 68, 90, 96, 102, 121, 127, 153 — íòïíãò, 6/1956, 166, 168 —
íòïíãò, 21/1989 , 179, 183, 192, 193, 223, 225, 236 — íòïíãò,
19/1975, 245, 250, 259.
øèåîäòíãò ëìêïî — 25, 26 — èóøï, 34/1922.
öïíïøâòäò òîïêäò — 50, 73.
óúíëþò ïâüëîò — 149 — üïîüïîëçò, 17/1930.

308
sarCevi

* * *`...funagoria~ ars mweri...~ ..................................................... 8


* * *`mxolod funes agundaveb...~ .................................................. 8
* * *`funagoria stilia...~ .............................................................. 8
funagoria .......................................................................................... 9
pirveli funagoria ........................................................................ 10
* * *`agiaSvili nikavo...~ ................................................................ 10
* * *`nika sxdomaze gveZaxis...~ ..................................................... 11
sizmris axsna .................................................................................... 11
* * *`iakinTes devizia...~ ............................................................... 11
igav-araki .......................................................................................... 12
* * *`gogla Cvenze sul ar fiqrobs...~ ....................................... 14
* * *`sanapiroze Sevxvdi gvinCiZes...~ ........................................ 14
erTi masac moxvdes ........................................................................ 15
sergo kldiaSvilze ....................................................................... 15
docent panteleimon beraZeze ................................................... 16
lado _ virisadmi ........................................................................... 16
sxartula ladosmieri .................................................................. 17
koleqtiurad .................................................................................. 17
* * *`kalevala Tu kalevera?...~ .................................................. 17
* * *`nuRar ikiTxavT gercel baazovs...~ .................................. 17
* * *`konkursi aris karg vodevilze...~ ..................................... 18
iraklize ........................................................................................... 18
* * *`iakinTe lovelasi...~ ............................................................. 19
* * *`natroSvilo, leqsi Tu gsurs...~ ....................................... 19
* * *`coli _ mxatvari ianqoSvili...~ ......................................... 20
memorialur dafaze ....................................................................... 20
aleqsi gomiaSvils ......................................................................... 20
xumrobisnairi ................................................................................. 21
asamaRlebeli .................................................................................. 21
* * *`Ñèìâîëèñò íåçäåøíèé...~ .......................................................... 22

309
* * *`poetebi xom Steria...~ .......................................................... 22
rezo margianis riTmebi ................................................................ 23
quTelia alioSa .............................................................................. 23
erTi varianti .................................................................................. 23
akakize, an givize Tu griSaze ...................................................... 24
* * *`gazeTi rom waikiTxa...~ ......................................................... 24
ticianis meurneoba ....................................................................... 24
* * *`paolo iaSvili, elene dariani~... ...................................... 26
* * *`iraklim iRona...~ .................................................................... 26
saConguro masala ........................................................................... 26
veSapelis urnis miwaSi Caflis gamo ......................................... 28
* * *`ver gastexa rezom navsi...~ .................................................. 28
* * *`dilas adre, uTenia...~ .......................................................... 29
* * *`sulxan-sabas oqros wigni...~ ............................................... 29
* * *`soxumis zRvaSi gafufqulia...~ ......................................... 30
* * *`aliom uTxra ilosa...~ .......................................................... 30
* * *`aliom uTxra ilosa...~ .......................................................... 31
* * *`piesas gana jafa iZleva...?~ ................................................. 31
* * *`roca iona qvaze daeca...~ ..................................................... 31
* * *`aliom uTxra ilios...~ .......................................................... 32
sergoze ............................................................................................. 32
* * *`nika xar agiaSvili...~ ............................................................. 33
balada bondoze .............................................................................. 33
* * *`imeretinskaia SutoCnaia...~ ................................................ 39
* * *`aRobila, CaRobila...~ ........................................................... 39
* * *`poetia gvariani...~ ................................................................. 39
* * *`aliom uTxra ilosa...~ .......................................................... 39
leqsi g. kaWaxiZisa .......................................................................... 40
gulis Civili ................................................................................... 40
karloseburad ................................................................................ 41
* * *`jandabas misi kalmis mosmani...~ ......................................... 42
daTikos baiaTi ................................................................................ 42

310
andaza ................................................................................................ 42
* * *`es awuxebs nikas Turme...~ ..................................................... 42
* * *`CvenSi gamravldnen perevoWikni...~ .................................. 43
litredaqciis oTaxze .................................................................. 43
JurulisaTvis samRereli ............................................................ 44
funagoristebis werili I kolau nadiraZes,
poets da maestros ......................................................................... 45
gamocana ............................................................................................ 49
karlo _ simons ................................................................................ 49
* * *`gamovida wignebi...~ ................................................................ 49
* * *`Tu iqneba yabuls Jaki...~ ...................................................... 49
* * *`adamia alio...~ ......................................................................... 50
* * *`roca besos...~ .......................................................................... 50
* * *`veRar gavirTe Tavi arqiviT...~ .......................................... 50
Cvenze ................................................................................................. 51
* * *`kowia midis omSia...~ .............................................................. 51
* * *`uTxariT mxatvar nadareiSvils...~ ................................... 52
oreulebi .......................................................................................... 52
riTmebisaTvis ................................................................................. 53
erTi maTgani .................................................................................... 53
n. miwiSvili ...................................................................................... 54
* * *`Êòî ñåé Áàðîí...~ ........................................................................ 55
portreti ......................................................................................... 56
* * *`zRvispireli~ rom aawyves...~ .............................................. 58
* * *`al. sajaia xedavs...~ ............................................................... 58
* * *`natroSvili natrobs xSirad...~ ......................................... 59
* * *`ara uSavs, ikos, ikos...~ ......................................................... 59
kotes _ rezosgan ............................................................................ 60
* * *`amoagdes igi feso...~ ............................................................. 61
rCeuli riTmebi .............................................................................. 61
JorJika irakli ............................................................................... 62
* * *`beWdavs da beWdavs `Taoba~...~ ............................................ 62

311
* * *`mgosani Salva kuWava...~ ........................................................ 63
* * *`rom dafaros siglaxe...~ ...................................................... 63
* * *`margianma saxe loTi...~ ......................................................... 63
* * *`ise dadis qorqia...~ ............................................................... 64
* * *`rac dedis ZuZu mivatove...~ ................................................ 65
* * *`fanjaraze dgas tyemali...~ ................................................. 65
* * *`sulava _ sul ava...~ ............................................................... 65
solomon TavaZe qviSxeTSi ........................................................... 65
* * *`netavi Tu ici, nika...~ ............................................................ 66
* * *`Jurnalma ver igua...~ ............................................................ 66
* * *`simon wverava...~ ...................................................................... 66
* * *`amis meti qveyanaze...~ ........................................................... 66
* * *`ladojan, Sen ar Segferis...~ .............................................. 67
var-var! ............................................................................................. 67
kowouri intermeco ....................................................................... 68
esec Sen! ............................................................................................ 69
warwera suraTze ............................................................................ 69
saamdrovo afo(e)ristuli ........................................................... 69
miniaturebi ...................................................................................... 70
* * *`vanias vuZRvnaT majama...~ .................................................... 70
* * *`man iuristman kiWaman...~ ....................................................... 70
* * *`Zmad efica gogla sikos...~ .................................................. 71
SavTeluri ........................................................................................ 72
Targmanis gamarTleba perevodCikis mier .............................. 72
s. TavaZes ........................................................................................... 73
funagoristebis werili II kolau nadiraZes,
poets da maestros ......................................................................... 73
* * *`biWi viyavi martiviT...~ ........................................................ 80
* * *`germania wamovida...~ ............................................................. 80
* * *`yvela poeti leqsis qurdia...~ ........................................... 81
* * *`beso miuSvi nebasa...~ ............................................................. 81
* * *`sofel sormonidan Camosuli...~ ........................................ 81

312
* * *`es kritikis limiti...~ ........................................................... 82
* * *`gaivlis es dro...~ .................................................................. 82
enis gasatexi .................................................................................... 82
* * *`axla iq yofna...~ ..................................................................... 83
* * *`sandro euls avSaraze...~ ..................................................... 83
* * *`midis-modis gaCeCili daviTi...~ ........................................ 84
* * *`midis-modis... midis-modis daviTi...~ .............................. 84
* * *`klubSi ismis Zaxili...~ ......................................................... 84
* * *`amdeni leqsi rad dagvayare?..~ .......................................... 85
* * *`Waobebi amoaSres...~ ............................................................... 85
* * *`Cemi saqme mudam aris...~ ........................................................ 85
* * *`mudam viyav biWi nika...~ ......................................................... 86
ilo mosaSvilze .............................................................................. 86
erTi sabralo vinmes epitafia .................................................... 88
ilxoSis a-`x~-sareba ...................................................................... 88
* * *`ar geZineba, agiaSvilo?..~ .................................................... 89
warwera plakatze ........................................................................... 90
munasibi griSasi .............................................................................. 90
Wiakokona .......................................................................................... 91
erTi ucnauri poetis Sesaxeb ..................................................... 92
epitafiis nacvlad ......................................................................... 94
akaki gawereliaze ........................................................................... 94
Ê. Áîáîõèäçå ....................................................................................... 95
* * *`imereli saWurisi...~ .............................................................. 95
* * *`fante, hei, limoni veraze...~ ............................................... 95
* * *`vi ne znaite...~ ......................................................................... 96
bondoseburad ................................................................................. 97
curcla ............................................................................................. 98
andaza .............................................................................................. 101
* * *`sjobs, rom iyo sul avad...~ ............................................... 101
* * *`guia, tamara, klavdia...~ .................................................... 102
karlo kalaZeze da Tamar abakeliaze ..................................... 102

313
* * *`momwyinda jambuli...~ ......................................................... 103
* * *`es axalgazrdoba...~ ............................................................. 103
* * *`uordenoTa rigebs akldeba...~ ......................................... 103
kaWos soneti .................................................................................. 104
* * *`kowos Semoqmedeba...~ .......................................................... 104
statiis Civili .............................................................................. 105
* * *`nu ayvebi gurulebs...~ ........................................................ 105
* * *`ar gavs im did mamias...~ ....................................................... 105
* * *`wulukiZe vaniai...~ ............................................................... 106
* * *`poezias oblad ucqers...~ .................................................. 106
* * *`leqss moaSores riTmis javari...~ ................................... 106
* * *`leqss moaSores silamaze...~ ............................................. 107
* * *`radianma Tu Cagigdo...~ ...................................................... 107
Civili .............................................................................................. 107
giaselze ......................................................................................... 108
saCivari ........................................................................................... 108
sayvarel alekos ........................................................................... 109
* * *`Jaki ara Cans...~ ...................................................................... 109
`arifionis~ gamovlineba ............................................................ 110
kamaTSi ............................................................................................. 112
sabaiaTod ....................................................................................... 112
* * *`wulukiZe vania...~ ................................................................. 113
* * *`am bolo dros mecnierni...~ ............................................... 113
mweralTa saqalaqo krebaze ...................................................... 114
* * *`biWi var da...~ ......................................................................... 114
* * *`visac saxelad hqvia borisa...~ .......................................... 115
* * *`midi karlosas...~ .................................................................. 115
simRera gogiavaze ........................................................................ 116
* * *`arc balzaki wamikiTxavs...~ ............................................... 116
Salva radianze da qeTo iremaZeze .......................................... 117
* * *`sxvisi dardi rom imRero...~ .............................................. 117
* * *`raJdenma Tqva...~ ................................................................... 117

314
* * *`Seiyarnen wignis win...~ ........................................................ 118
monadire ......................................................................................... 118
* * *`vis aamRerebs Tqveni Jurnali...~ ..................................... 119
* * *`Cemo miqel...~ ......................................................................... 119
lado _ dimitrisadmi .................................................................. 120
* * *`sandro zis...~ ........................................................................ 121
* * *`dido lado sirbilaZe...~ ................................................... 121
* * *`litfondi mowyenilia...~ ................................................... 122
erTi xevsuruli ............................................................................ 122
* * *`Ìû ãîòîâû ïîáîæèòüñÿ...~ ..................................................... 127
irakli abaSiZes ............................................................................. 127
iraklis ........................................................................................... 129
iakob balaxaSvils _ mkvlevars da funagorists ................ 130
pasuxi lado asaTians .................................................................. 133
* * *`matildam trakiT galaxa Svili...~ .................................. 136
v. talaxaZes _ talaxSi mosvrils ............................................ 136
* * *`he, dodaSvilo rusiko...~ ................................................... 138
* * *`ise, viT sulakauri...~ ......................................................... 138
Salva dadians ................................................................................ 139
* * *`kikacom daikikaca...~ ........................................................... 140
iosebis godeba .............................................................................. 141
* * *`mnaTobSi~ bWoba gamarTa...~ ............................................... 142
* * *`Tma ori Reri...~ .................................................................... 143
* * *`aw survili agisrulda...~ .................................................. 143
* * *`vinRa andobda...~ .................................................................. 143
gasageb enaze _ Ciqovaniseuli CiqorTuli ........................... 144
* * *`kidev Ciqo-`vanuri~ ............................................................ 144
Jakistebis simRera ....................................................................... 144
nikas ................................................................................................. 145
* * *`ici, lado?..~ ......................................................................... 145
nawyveti werilidan ..................................................................... 146
* * *`erTi poetiT iwonebda...~ ................................................... 148

315
* * *`ar var poeti...~ ..................................................................... 148
sayveduri ....................................................................................... 150
* * *`surs, redaqtori, polios...~ ............................................ 150
mTavari mingreliisa .................................................................... 151
Cimon simovani ................................................................................ 152
kuzians ra gaasworebs? ............................................................... 152
kakab yvaryvaraZe .......................................................................... 153
* * *`noneSvili ioseba...~ ............................................................ 154
nawyveti poemidan ......................................................................... 154
imave poemidan ................................................................................ 155
iqidanve ........................................................................................... 155
balada erTi moymisa .................................................................... 156
sandro euli quTaisSi ................................................................ 158
* * *`gamoican – vin aris?...~ ........................................................ 160
* * *`Rvinos asxams lasikuna...~ ................................................. 160
* * *`Targmanebze gadavedi...~ ................................................... 160
s. C-s da v. g-s msgavseba ............................................................... 161
* * *`kaxel glexad dagogavda...~ .............................................. 161
* * *`JurulisaTvis yoveli redaqcia...~ ................................ 163
simRera farTobze ....................................................................... 164
* * *`motexil totze...~ ............................................................... 165
* * *`erTia TeTri, meore Savi...~ ............................................... 165
sacekvao taS-fandurze .............................................................. 166
Sairi Zveleburi ........................................................................... 166
* * *`es natroSvili giorga...~ ................................................... 166
* * *`yvelas e did kacebi...~ ........................................................ 167
* * *`berlini da zestafoni...~ ................................................... 167
* * *`Åñòü â ïîýçèé – î, ãîðå!..~ ....................................................... 167
sicxis dros Tqmuli .................................................................... 169
givi gaCeCilaZes ............................................................................ 169
grigol abaSiZes ............................................................................ 170
daviTisa da kolaus gabaaseba kategoriis sakiTxebze ...... 171

316
natroSvilze ................................................................................. 177
* * *`raRa Cemze kritikosobs...~ ............................................... 177
* * *`redaqtorobas `litgazeTSi~...~ ...................................... 178
locva .............................................................................................. 179
simRerebi irakli abaSiZeze ....................................................... 180
* * *`es faRava ra yofila...~ ...................................................... 180
* * *`samsaxurSi rom ar dadis...~ ............................................... 181
* * *`guriaSi daibada...~ .............................................................. 181
amonakvnesi ..................................................................................... 181
* * *`piesas gana jafa iZleva?..~ ................................................ 182
al. quTaTeli _ poeti ................................................................. 182
* * *`suyvelam rame unda iRonos...~ ......................................... 182
* * *`gabeskiria boCia...~ .............................................................. 183
* * *`simoneTi CiqorTuli...~ ..................................................... 183
ZvelTaZveli, aw aRdgenili ....................................................... 183
pavle sayvareliZeze (pataraze) .............................................. 184
* * *`raki Tavs grZnobs...~ ........................................................... 184
* * *`gamognaxes, amogTxares...~ ................................................. 184
veSapelis qvrivi da soso mamulovi-griSaSvili
baTomSi ............................................................................................ 185
Sejamebuli funagoria ............................................................... 186
munasibad Tqmuli erTgan .......................................................... 187
* * *`mwerloba miznad me damisaxavs...~ ................................... 187
mkiTxvelisagan .............................................................................. 187
* * *`RmerTma daswyevlos wverava...~ ....................................... 188
* * *`ar dagindobs daTiko...~ ..................................................... 188
* * *`mwerlobaSi movida...~ ......................................................... 188
* * *`Runibidan gadmoxeda...~ ..................................................... 189
gamocana .......................................................................................... 189
* * *`durakis nacvlad...~ ............................................................ 190
* * *`gana ar hqonda urals metali?..~ ..................................... 190
* * *`CvenSi aseTi wesia...~ ............................................................ 190

317
* * *`poetebma rom miiRes...~ ...................................................... 190
g. qiqoZes ......................................................................................... 191
* * *`leoniZis roxroxi...~ .......................................................... 192
* * *`sanam axal zamTris paltos...~ .......................................... 192
ganTqmulia qveynad ..................................................................... 193
* * *`belatians gevedrebiT ubelatoni...~ ............................ 194
parodia ........................................................................................... 194
* * *`aliom gadinadira...~ ........................................................... 195
* * *`hai, gidi, SatberaSvilo...~ ................................................ 196
* * *`zemels~ rusTveli amSvenebs...~ ....................................... 196
* * *`axali moda mosula...~ ......................................................... 197
* * *`rusebma polumordvinovi...~ ............................................ 197
* * *`polumordvinovi...~ ............................................................ 197
* * *`sasaxlis cisfer darbazSi...~ ........................................... 198
* * *`cecxlaZe ijda baToms...~ .................................................. 199
axali romansi ................................................................................ 199
Zveleburi ....................................................................................... 199
sasixarulo ambavi sasaxleSi dilis sifTaze ...................... 200
gamocana .......................................................................................... 200
asaTianuri ...................................................................................... 201
ha, Taiguli _ erTad Sekruli ................................................... 202
* * *`simon Ciqvanis moskorils...~ ............................................ 206
* * *`gombora gogla daaTro...~ ................................................ 206
* * *`raziskali...~ ......................................................................... 207
* * *`giorgi roxroxaZea...~ ......................................................... 207
* * *`amas ambobda naCinaiuSi...~ ................................................. 207
* * *`sergo Wilaia...~ .................................................................... 208
* * *`Wilaiav, gaiZvera...~ ............................................................ 208
* * *`kaWaxiZea poeti...~ ................................................................ 208
* * *`meri kuilaZe...~ .................................................................... 209
* * *`kolwevrma uTxra kolwevrsa...~ ....................................... 209
anonimuri ........................................................................................ 209
* * *`ianvarsa da ivlisSi...~ ........................................................ 210

318
soko-cuanas ................................................................................... 211
* * *`gabiskirias...~ ....................................................................... 213
* * *`oriv miyvarxarT...~ ............................................................. 214
* * *`gvetaZis muza viria...~ ........................................................ 214
* * *`besarion donJovani...~ ....................................................... 215
nawyveti dakargulidan .............................................................. 215
* * *`Cveni aleqsa...~ ...................................................................... 215
* * *`gomiaSvilo aleqsa...~ ......................................................... 215
* * *`poetebis xma moisma...~ ........................................................ 216
* * *`gabozebula sawyali...~ ....................................................... 216
* * *`gaunaTlebeliaSvili...~ ..................................................... 216
saSa quTaTeli miqel patariZis binebis mSeneblobaze ...... 217
* * *`diliT `mnaTobSi~ Sevedi...~ .............................................. 224
* * *`ismineT saqarTveloSi...~ ................................................... 224
* * *`akademikosT wreSia...~ ........................................................ 225
gamocana .......................................................................................... 225
* * *`rodis iyo...~ .......................................................................... 225
pinas da minas _ ira da nika ......................................................... 226
riTmisaTvis ................................................................................... 226
* * *`qosa-riki...~ ........................................................................... 226
C. simovans ....................................................................................... 227
* * *`rapelebisgan mimomzveravad...~ ....................................... 227
saxinkleSi samRerali `kukaraCas~ xmaze 0 + 0 ...................... 228
m. Wiaurels ..................................................................................... 232
riTma zogierT poets ................................................................. 232
* * *`me kacs vicnob naJakistars...~ .......................................... 233
citatebi ......................................................................................... 233
erTi sezmanuric! ......................................................................... 233
* * *`ar eZineba xaritons...~ ........................................................ 234
rusTvelurad dRevandel rusTavels ................................... 235
daviTis vedreba da Civili ........................................................ 236
Zveleburi zma ............................................................................... 237
ukanaskneli arCevnebis gamo 1947 w. ........................................ 237

319
axal mdivans arCevnebis Semdeg ................................................ 238
axali sagalobeli ........................................................................ 238
* * *`Tumca simoni damesxa...~ ..................................................... 238
* * *`d. benaSvili da g. natroSvili...~ .................................... 239
* * *`mZaxalma uTxra mZaxalsa...~ .............................................. 239
* * *`Svilian-mamaiana...~ .............................................................. 239
* * *`me gamovigone...~ ................................................................... 239
kales _ kalmasobis Semdeg ......................................................... 240
* * *`erTi ram...~ ............................................................................ 241
* * *`maiakovskis riTmebze...~ ..................................................... 241
* * *`yvela biliki Semekra...~ ..................................................... 242
yoveldRiuri tragikomedia ..................................................... 244
* * *`axla ki droa solomon...~ .................................................. 246
* * *`Èñêóññòâó íóæåí...~ ................................................................. 246
balada mokveTilisa .................................................................... 247
* * *`xo biTuria Jora gulia...~ ................................................. 249
* * *`gamoacales pwkari xuTasi...~ ............................................ 249
* * *`Tumca damjdara ori erasti...~ ....................................... 249
* * *`tribunasTan dgas vania...~ ................................................. 250
* * *`irakli avardnilia...~ ......................................................... 250
axlandeli metivuri ................................................................... 251
* * *`Ciqovanis leqsebi...~ ........................................................... 251
Sxiani da Ciqovani ......................................................................... 252
s. C-s moxsnaze ................................................................................ 252
iases leqciebze mokrefili riTmebi ...................................... 253
* * *`rom Seicvalos tarosi...~ .................................................. 257
`me var simona doliZis~ xmaze ................................................... 258
* * *`yirgizeTSi kaba misces...~ .................................................. 259
xanmeti poetebi saqarTveloSi ................................................ 260
boloTqmis nacvlad ............................................................... 262
komentarebi ............................................................................. 265
funagoriebis avtorebi ......................................................... 304
SarJebis avtorebi .................................................................. 307

320

You might also like