NOCHE BUENA

Narrator: Sa bundok na malapit sa San Diego, sa pampang ng isang sapa ay may kubong tinutukuran ng
balu-baluktot na mga kahoy. Bahay ito ng mag-anak na mamamaril at mangangahoy. Sa lilim ng
punungkahoy, ang lolo ay gumagawa ng walis na yari sa sasa. Isang dalaga naman ang nagsisilid sa
basket ng mga itlog, dayap, at mga gulay. Isang batang lalaki at isang batang babae ang naglalaro sa tabi
ng isa pang batang matamlay at balisa. Malalaki at nanlalalim ang mga mata ng batang iyon na nakaupo
sa nakabuwal na puno. Sa kapayatan niya ay mapagkikilalang siya'y si Basiliong anak ni Sisa at kapatid ni
Crispin.

Batang Babae: Pag magaling na ang paa mo'y maglalaro tayo ng piko at taguan

Batang Lalaki: At makasasama ka sa pag-akyat sa tuktok ng bundok

(Malungkot na ngumiti si Basilio at tinitigan ang sugat sa kanyang paa. Inilipat ang

kanyang paningin sa matinding sikat ng araw.)

Lolo: Ipagbili mo ang mga walis na ito at, ibili mo ng sinelas ang iyong mga kapatid. Noche buena na.

Batang Lalaki: Rebentador! Gusto ko ng rebentador!

Batang Babae: Gusto ko ng bagong ulo para sa manika ko! (niyuyugyog ang palda ng dalaga)

Lolo: Ikaw naman, ano ang gusto mo para sa Pasko?

(Nahihirapang tumayo si Basilio at lumapit sa matanda)

Basilio: Lolo? mahigit na nga po bang isang buwan akong may sakit?

Lolo: Dalawang pagbibilog na ng buwan ang nakaraan mula nang matagpuan ka naming

walang malay at sugatan. Akala nami'y mamamatay ka.

Basilio: Diyos na ang bahalang gumanti sa inyo. Mahirap lang kami. Pasko na! Gusto ko pong magpunta
sa bayan para makita ang ina ko't kapatid.

Lolo: Ngunit, Anak, hindi ka pa masyadong magaling. Malayo rito ang lugar n'yo;

hatinggabi ka na makararating d'on.

Basilio: Hindi po bale, Lolo. Nalulungkot na siguro ang nanay ko at kapatid; magkakasama

po kasi kaming lagi pag Pasko. Noon pong isang taon ay isang isda ang pinagpaskuhan

naming tatlo. Umiiyak na siguro ang nanay ko sa paghahanap sa akin.

Lolo: , Anak! Manok at litsong baboy-ramo ang hahapunan natin mamayang gabi. Hahanapin ka ng aking
mga anak pagdating nilang galing sa bukid.
Basilio: Marami po kayong anak ngunit dadalawa kaming anak ng nanay ko. Akala niya marahil ay patay
na ako. Ibig kong lumigaya siya ngayong gabi. Bibigyan ko siya ng aginaldo- isang anak.

Narrator: Nagilid ang luha sa mata ng matandang lalaki (pinatong niya ang kamay sa ulo ng bata at
maramdaming winika)

Lolo: Para kang isang matanda kung magsalita. Lakad na't hanapin mo ang iyong ina ibigay mo ang
kanyang aginaldong mula sa Diyos, gaya ng sabi mo. Kung alam ko lang ang bayan n'yo ay nagpunta na
sana ako roon nang may sakit ka....Lakad na, Anak Pagpalain ka nawa ng Diyos at ng Panginoong Hesus.
Sasamahan ka ni Lucia hanggang sa susunod na bayan.

Batang Lalaki: Ano? Aalis ka na?

(Ngumiti si Basilio. Kinuha ang kanyang tungkod at naluluhang nagpaalam)

Basilio: Babalik ako agad. Isasama ko ang aking kapatid para may kalaro kayo. Kasing gulang n'yo siya.

Lolo: Huwag kang makalilimot. Heto, dalhan mo ng tapang baboy-ramo ang nanay mo.

- SARADO KURTINA -

Narrator: Sinamahan siya ng mga bata hanggang sa tulay na kawayan sa ibabaw ng maingay na sapa.
Mabilis ang lakad ni Basilio kahit nabebendahan ang paa. Ilang sandali pa't hindi na matanaw si Basilio.

San Diego

- SFX - Hangin

Humuhugong ang hanging habagat kaya't nangangatog sa ginaw ang mga taga-San Diego. Noche buena
na subalit malungkot ang bayan. Ni isa mang parol ay walang nakasabit sa mga bintana. Walang marinig
na sigla ng paghahanda sa mga tahanan na di tulad ng pagsasaya nang mga nakaraang taon.

(Dadaan si Sisa, kumakanta.)

- BUKAS KURTINA -

Narrator: Papilay-pilay na nagdaan si Basilio. Nadatnan niyang walang tao at giba ang bahay ng kanyang
ina.

Basilio: Nasaan ka naroroon inay ko? Ale, Nakita nyo po ba ang aking inay?

Ale 1: Ang iyong ina ay matagal ng pakalat kalat dito sa San Diego. Siya ay nabaliw.

Basilio: May balita po ba kayo tungkol sa aking kapatid na si Crispin?

Ale 1: (magkikibit balikat lamang at lalagpasan si Basilio)

(Lumunok si Basilio, tinimpi ang nadarama at hinanap ang kanyang ina nang walang pahinga.)
(Umalis na ang baliw sa plasa at nagtungo sa bahay ng bagong tenyente ng guardia civil. Nagsimulang
umawit si Sisa sa harap ng bahay. Natatanaw ni Basilio ang kanyang ina, ngunit nag-aalaala siyang
lumapit. Hinintay na lamang niyang umalis doon ang kanyang ina.)

(Nagpalakad-lakad siya pero iniwasang mapalapit sa kwartel ng guardia civil.)

Guardia Civil: Hoy! Baliw! Sumama ka sa akin! (matatakot siyang tatakbong palayo).

- SFX - Tumatakbo (Concrete)

Narrator: Diyos lamang ang nakaaalam kung gaano kabilis tumakbo ang baliw. Hinabol siya ni Basilio at
sa pangambang makalayong muli ang ina ay nalimutan ang masakit niyang paa.

Ale 2: Tingan ninyo't hinahabol ng bata 'yong baliw (sigaw ng nagagalit na katulong na noo'y nasa
lansangan.)

(Pupulot ng bato si Sisa at ibabato sa bata.)

Sisa: Yan ang mabuti sa 'yo! Pasalamat ka't nakatali ang aming aso.

(Nang makarating na sila sa labas ng kabayanan ay bumagal ang pagtakbo ni Sisa ngunit malaki pa rin
ang agwat nila ni Basilio gaano man ang tulin ng pagtakbo niyon. Naramdaman ni Basiliong tinamaan
siya ng bato sa ulo, ngunit nagpatuloy siya sa pagtakbo.) (Sugat sa noo)

Basilio: Inay!

(Muling tumakbo nang papalayo ang baliw nang marinig ang tinig.)

Basilio: Inay, ako po si Basilio!

(Tila walang narinig si Sisa kaya hinabol siyang muli ng humihingal nang si Basilio.)

- SFX - Tumatakbo sa gubat

(Naraanan na nila ang mga bukirin at papalapit na sila sa gubat. (Natitisod ang bata at ilang ulit nang
nadapa, subalit tumatayo siyang muli nang walang nararamdamang sakit. Nakatutok ang kanyang mga
paningin sa kaanyuan ng minamahal na ina.) Kapwa sila nahahadlangan sa pagtakbo ng dikit-dikit na
mga halaman, matatalas na talahib, at ng nangakausling ugat ng mga puno.) (Natinik ang nakapaang si
Basilio sa nagkalat na kawayan sa maputik na pampang. Hindi man lamang siya huminto sa pagtakbo
upang bunutin ang tinik sa kanyang paa.) Ito ang mahiwagang gubat na pag-aari ng mga Ibarra.

- SARADO KURTINA -

- BUKAS KURTINA -

Narrator: Nagulat siya nang matanaw na pumapasok sa kaloob-looban ng gubat ang kanyang ina. Nang
marating niyon ang libingan ng matandang Kastila sa may puno ng balite ay binuksan ang pinto at
pumasok.
(Tinangka ni Basiliong buksan din ang pinto ngunit nakasusi na iyon. Ayaw siyang papasukin ng babaeng
baliw. Buong lakas na nakatukod sa pinto ang mga yayat niyong bisig at ang ulong natatakpan ng
nakasabog na buhok.)

Basilio: Inay, si Basilio ako, ang inyong anak (sigaw ng nanghihinang si Basilio habang unti-unting
napapalugmok sa lupa)

(Patuloy na sinasagkahan ni Sisa ang pinto. Matatag ang kanyang tayo kaya't malakas niyang
nasusuhayan ang pinto.)

- SFX - Katok

(Itinuktok ni Basilio ang kanyang kamao at ulong nagdurugo sa pinto. Umiyak siya ngunit walang
nangyari. Nahihirapan siyang tumindig. Nakita niyang nakatukod pa rin ang ulo ng ina sa pinto.)

(Tatakbo na naman sana si Sisa nang magpatihulog na si Basilio. Niyakap niya ang ina bago nawalan ng
malay-tao.)

- SFX - Payapang hangin

(Nakita ni Sisa ang nagdurugong noo ng bata. Yumuko siya at nanlalaki ang mga matang tinitigan ang
mukha niyon. Ang maputlang anyo ni Basilio ay gumising sa nahihimbing niyang diwa. Isang tila kislap ng
liwanag bumundol sa kanyang isip hanggang sa makilala nya ang anak. Bigla siyang napatili at
napalugmok habang niyayapos ang walang malay na bata.)

(Mahabang oras na namalaging walang kakilus-kilos ang mag-ina. Nang matauhan si Basilio ay nakita
niyang walang malay-tao ang kanyang ina. Niyugyog niya iyon at masuyong unawag. Nang mapunang
hindi pa rin kumikilos ni humihinga ay tumayo siva't nagtungo sa batis.) (Nahihutakutang tinitigan siya ni
Basilio. Idiniit ang kanyang tainga sa nanlalamig na dibdib at napansing hindi na tumitibok ang puso
niyon. Naramdamang hindi na humihinga. Niyakap ng kahabag-babag na bata ang bangkay at buong
kapaitang nanangis.)

Narrator: Makaharing naglalakbay ang buwan sa kalangitan. Nanghahaplos ang dapyo ng hanging-
amihan at humuhuni ang mga kuliglig sa damuhan.

Ito ang gabi ng mga pailaw at pagsasaya para sa maraming batang kasama ang pamilya sa pagdiriwang
ng araw na higit na ginugunita pagkat siyang tanda ng pag-ibig ng langit sa mundo.

Gabi itong ang mabubuting pamilyang Kristiyano ay kumakain, umiinom, sumasayaw, umaawit,
humahalakhak, naglalaro, at nagmamahalan.

Ang tanging inihatid kay Basilio ng gabing ito ay ang kamatayan ng kanyang ina.

- SARADO KURTINA -

(Nang magtaas ng ulo si Basilio ay nakita niya ang isang lalaking nakatayo sa kanyang harap. Tahimik
siyang pinagmamasdan niyon. Lumapit pa iyon at tinanong siya nang pabulong)
- BUKAS KURTINA -

Elias: Ikaw ba ang anak niya? (Tumango ang bata.) Ano ang binabalak mong gawin?

Basilio: Ilibing siya.

Elias: Sa sementeryo?

Basilio: Wala po akong pera, saka hindi ako papayagan ng kura.

Elias: Kung gayo'y-?

Basilio: Kung matutulungan po ninyo ako...

Elias: Mahinang-mahina na ako (dahan-dahang nabubuwal hanggang sa itukod na niyon ang dalawang
kamay sa lupa) Sugatan ako. Dalawang araw na akong hindi kumakain ni natutulog. May naparito ba
ngayong gabi?

Narrator: Nag-iisip na minasdan ng lalaki ang nakatatawag-pansing mukha ng bata.

Elias: Makinig ka. (nanghihina ang tinig) Mamamatay na rin ako bago mag-umaga. Dalawampung
hakbang mula rito, sa kabilang pampang ng sapa, ay may malaking bunton ng panggatong. Ibunton mo
rito at ipatong mo ang aming mga katawan. Takpan mo kami at sunugin hanggang kami'y maging abo.

(Nakikinig si Basilio.)

Elias: Saka, kung walang ibang darating ay humukay ka rito. Marami kang gintong matatagpuan. Iyo
nang lahat iyon. Mag-aral ka!

(Pahina nang pahina ang tinig ng di-kilalang tao.)

Elias: Lumakad ka na't hanapin mo ang mga kahoy. Gusto kitang tulungan.

Narrator: Umalis na si Basilio. Ibinaling ng di-kilala ang kanyang mukha sa silangan at bumulong na
parang nagdarasal:

Elias: Walang malalabi sa akin... mamamatay akong hindi mamamalas ang pagsikat ng

araw sa aking bayan. Kayong makakakita sa pagbubukang-liwayway, malugod ninyo siyang tanggapin, at
inyong gunitain ang mga nabuwal sa dilim ng gabi!"

(Tumingala siya sa langit. Kumimbot ang mga labing wari'y nagdarasal, yumuko, at dahan-dahang
nalugmok.)

- SFX - Nasusunog

- SARADO KURTINA -

END.