Professional Documents
Culture Documents
пенетрирање (Repaired)
пенетрирање (Repaired)
Струковних Студија
Трстеник
Семинарски рад из
Технологије Одржавања
Испитивање површинских оштећења пенетрантском
методом
2
Испитивање пенетрирањем
Испитивање пенетрантима назива се још пенетранска или капиларна метода.
Пенетранска контрола или контрола течним пенетрантима је једана од раних метода
контроле без разарања. Ради великих могућности и релативно ниске цене испитивања ,
ова се метода врло широко примењује. На одређен начин наставак је визуелне, јер се
пенетрантима омогућава боље уочавање грешака на површини , а самим тим и бржи
преглед.
Време које је потребно да пенетрант продре у отворе површинских пукотина , тј. време
пенетрирања , знатно се разликује у примени пенетранске контроле за откривање
површинских грешака или пропусности. Надање , у случају испитивања пропусности ,
времена пенетрирања су различита за различите материјале и дебљине зида.
Ради исправне примене потребно је знати која физичка и хемиска својства мора имати
свако средство пенетранске контроле засебно и у комбинацији са другим средствима
пенетранског система. Проверу својстава дефинишу стандарди. Одређена својства се
проверавају у овлашћеним установама, а део својстава проверава испитивач пре и после
испитивања , те током испитивања.
Чистоћа површине;
Конфигурација пукотине;
Чистоћа пукотине;
Величина отвора пукотине;
Површински напон течности;
Способност течности да кваси површину;
Контактни угао течности.
1. Техници испитивања:
- Обојени пенетрански системи;
- Флуоресцентни пенетрански системи;
- Обојено – флуоресцентни пенетрански системи.
2. Начину одстрањивања пенетранта са површине:
- Водом периви пенетранти;
- Постемулгујући пенетранти (емулатором одстрањиви пенетранти);
- Отапалим одстрањиви пенетранти.
3. Осетљивост :
- Пенетрански системи стандардне осетљивости;
- Пенетрански системи високе осетљивости;
- Пенетрански системи изразито високе осетљивости.
У стандардима EN 571-1, EN ISO 3452-2 и EN ISO 3452-3 описана је класификација ,
употреба и провера пенетранта. Из стандарда EN 571-1 преузета је класификација
пенетраната .
6
Предмет Одстрањивач вишка Развијач
Postupak
Stanje
Назив Назив Назив
Флуоресцент
A вода a Суви
ни пенетрант
Липофилни емулгатор
Обојени Мокри
Б 1. Емулгатор на бази воде б
пенетрант 2. Испирање водом развијач,
отопљен у води
Мокри
В Отапало (течно) в
развијач,
отопљен у води
Хидрофилни емулгатор
Двонаменски 1. Опција : передпрање водом Мокри развијач ,
Г г
пенетрант 2. Емулгатор на бази воде растворен у
(флуоресцентн- 3. Коначно испирање водом отапалу
и и обојени)
Развијач на бази
воде или отапала
Д Вода и отапало д за посебне
намене ,нпр.
Развијач за
одлепљивање
Опис методе
Метода пенетрантског испитивања састоји се од неколико радњи ( корака) према
стандарду EN 571-1, а који варирају зависно о употребљеном испитном систему.
Наношење пенетранта
Након припреме површине (чишћење и сушење) на испитну површину објекта наноси се
пенетрант који пенетрира у шупљине и отворе површинских грешака (слика 4.).
8
а) б)
а) б)
9
других , на пример постемулгујућиих пенетранских система , треба употревити додатна
средства за одстрањивање , која се називају одстањивачи.
Наношење развијача
Пенетрантска индикација се знатно боље уочава ако се након одстрањивања вишка са
површине на исту површину на одговарајућ начин нанесе развијач. Развијач , најчешће у
облоку ситног белог праха има функцију подстицања извлачења пенетранта из
површинских пукотина и повећава могућност уочавања пенетрантске индикације на
испитној површини објекта (слика 6.). Ако је пенетрант био само у пукотини, онда ће се
индикација појавити само изнад ње. Ако је слој развијача примерено танак, пенетрант ће
се накупити не само изнад отвора пукотине, него зависно о шупљини пукотине и на
околној површини. Из тог разлога је индикација на површини увек шира од стварног
отвора пукотине. Са обзиром да је на подлогу нанесен бели слој развијача, настао је
велики контрас према обојености индикације, и она се лако уочава.
а) б)
а) б)
Слика 7. Пенетрантска индикација
11
Потреба да пенетрант задржан у шупљини пукотина и осталих, према површини
отворених грешака, након одстрањивања вишка пенетранта са површине излази на
површину, наглашава потребу правилног начина одстрањивања вишка пенетрант са
површине.
Чишћење
Чишћење површина се спроводи након испитивања, а поступак чишћења зависи од
даљој употреби испитаног дела објекта.
12
- Критичност примене површине за испитивање ( нечистоће могу маскирати
отворе прекидности);
- Остаци од обраде површине морају се у потпуности уклонити;
- Храпавост површине може утицати на осетљивост резултата испитивања;
- Све радње у поступку испитивања морају се проверити и кинтролисати са
изузетном пажњом;
- Пажљиво руковање и складиштење хемикалија;
- Аутоматизација поступка је још релативно тешка;
- Поузданост резултата испитивања зависи од прецизности и искуства испитивача.
Развијач је прашак или смеса прашка беле боје. Наноси се на површину одмах након
одстрањивања вишка пенетранта са површине. Основни задатак развијача је да појача
контраст пенетрантске индикације на контактној површини. Од пет врста наведених
према стандарду EN 571-1 само се два уобичајено употребљавају. Тип „г“ састои се од
распршивог отапала и белог пигмента, наноси се на површину распршивањем из
аеросол „спреј“ дозе или других распршивача, те тип „а“ тзв. суви развијач састоји се од
белог пигмента са зрном средње величине, који се у правилу величине отвора пукотине.
14
Наноси се електростатички или напрашивањем.
Развијач мора осигурати глатки, равни и једнолични слој на површини те мора имати
задовољавајућу белину како би на испитној површини створијо довољан контраст
односа на пенетрант. Крупноћа прашка (зрнивости) знатно утиче на осетљивост
система. Развијач система већих осетљивости морају бити лако одстрањиви са
површине.
Подручије употребе
Подручије употребе испитивања пенетрантима је:
- Испитивање одливака од гвожђа и обојених метала, производа прашкасте
металургије, производа од керамике, пластике и стакла;
- Испитивање алата и калупа;
- Испитивање резервора, посуда, реактора, цеви, пумпи итд.;
- Испитивање делова возила: осовина, точкова, зупчаника, пропелера итд.;
- Испитивање заварених спојева;
- Испитивање опреме у процесној индустрији;
- Испитивање ливених и кованих производа.
Избор метода
На избор методе утичу величина, облик и маса објекта који се испитује, те број
различитих објеката. Најважнији фактор код избора је однос између захтеване
осетљивости и цене.
Флуоресцентни тип се користи чешће док се видљиви пенетранти углавном за
локализована испитивања.
Лажне индикације
Осим стварних грешака пенетранти могу дати и лажне индикације као:
- Заостале капи пенетраната;
- Индикације услед дизајна и геометрије објекта који се испитује;
- Запрљаност стола за испитивање;
- Запрљаност руку испитивача;
- Запрљаност површине која се испитује.
Литература
15
1. Д. Маркушић и В. Крстељ: Неразорна испитивања површинских слојева,
МАТРИБ ''99, Трогир, 1999.
2. М. Оруч: Металографска и дефектоскопска испитивања метала, (скрипта),
Машински факултет Зеница, Универзитет у Сарајеву, 1995.
3. Др. Мирсада Оруч и Др. Раза Сунулахпашић : Испитивање металних материјала
2“Дефектоскопија“ , Универзитет у Зеници, Факултет за металургију и
материјале Зеница, 2012.
16
17