“УУШГИ, ХӨХНИЙ ХАВДАР”

Багшийн
Д/д Асуулт
Хариулт үнэлгээ
1 Өвчний Уушгины эд эсээс гаралтай, эсийни хэвийн биш хэт
тодорхойлолт ургалт

2 Тархвар зүй Дэлхий \2018он\ - шинэ 2093876, нас баралт 1761007,

хүйс эр 2:1 эм
Монгол \2018 он\ - шинэ 517, нас баралт 436, хүйс эр
3:1 эм
100000 хүн ам тутам – 11,5
35-75 насанд зонхилон тохиолдоно, 55-65 насанд
өвчлөл их

3 Шалтгаан  Тамхидалт 90%

 Агаарын бохирдол
 Радиоидэвхит бодисын үйлдвэрт ажиллах
 Мишъяк, шөрмөсөн чулууны тоос, хром, никель,
гэх мэт үйлдвэрт ажиллах

4 Эмгэг жам Шалтгааны хүчин зүйл нөлөөлөх –

 TSG inactivation үе - ДНХ цэгэн мутаци – P53

мутацид орох – гэмтэлтэй ДНХ, эсийн мөчлөг
үргэлжлэх, апоптозоос зайлсхийх –
 Oncogene activation
 Telomerase activation
 Evation of apoptosis\маш хурдан үржинэ\
– ангиогенез – метастази – бусад эд эрхтэн рүү
үсэрхийлэх

5 Эмнэлзүй Төвийн байрлалтай өмөн:

 Ханиалгат – хуурай-хөөсөрхөг-салсархаг-идээт
 Цустай цэр гарах
 Цээжээр өвдөх
 Амьсгаадах
 Халуурах
Захын байрлалтай өмөн
1. Бөөрөнхий хавдар- өвдөх\амьсгалахад
ихсэхгүй\ хааяа ханиах, хэмжээ томрохоор
эмнэлзүй тодроно
2. Хатгалгаа төст – хурц эхэлнэ, биеийн байдал
түргэн муудаж, өндөр халуурна, ханиалгах, цэр
их гарах, амьсгаадах, цээж өдвөх
3. Уушгины оройн өмөн- мөр гар луу өвдөлт
дамжих, аажмидаа булчин хатингарших,
413-р хэсэг Э.Энхманлай
“УУШГИ, ХӨХНИЙ ХАВДАР”

симпатик мэдрэл гэмтсэнээс “горнерий шинж”

4. Хэв шинжит биш хэлбэр – амьсгаадна, хүзүү
нуруу хавдана, хөхөрнө, цээжний хэвлийн дээд
хэсгийн арьсны венийн өргөсөл, хоолой сөөх
5. Уушгины түгээмэл өмөн –хөдөлмөрийн чадвар
алдах, хоолны дуршил буурах, ханиах, цээжээр
хатгах
6. Хэв шинжит биш- хожуу илрэх

Асуумж  Сүүлийн 7 хоног байнга хуурай ханиалгасан уу?

 Халуурах ханиах амьсгалын талаас гарсан
өөрчлөлтүүд олон дахин түргэн хэвийн
байдалдаа орсон эсэх
 1 удаа буюу олон дахин цустай ханиалгасан
эсэх
 Цээж байнга хурц биш өвдсөн
 Хорт зуршил
 Ажил мэргэжлийн онцлог
 Амьдралын нөхцөл
 Удамшил
 Эмийн хэрэглээ
 Харшил

Шинж  Цээж хэвлийн хөндийн тунгалагийн булчирхайг

тэмдгүүд /бодит харах, тэмтрэх, чагнах, тогших
үзлэг/  Арьс хуурайссан,
 Нүүр цайж хавагнасан
 Эмгэгтэй талд дууны доргио суларсан
 Цээж амьсгалд орох нь суларсан
 Хуруунууд бөмбөрийн дохиур шиг болсон
 Тогшилт чагналтаар чимээ суларсан, амьсгал
суларсан, исгэрсэн, нойтон хэржигнүүр

6 Лабораторын ЦДШ
шинжилгээ
 УЭТХ ихэссэн
 Лейкоцитоз бага зэрэг
 Хожуу үед гипохромны анеми
Цэрний наац бэлдэж харах
Биохими
ШЕШ
Коагулограмм

7 Багажийн Флюрографи \гол шинж-голомтот дугуй сүүдэр үүснэ\

шинжилгээ КТГ \тархалт үсэрхийлэл, далд харагдахгүй байгаа
хавдар илрүүлэх\
413-р хэсэг Э.Энхманлай
“УУШГИ, ХӨХНИЙ ХАВДАР”

MRI \байрлал үсэрхийлэл, хэмжээ\

Бронхоскопи
PET

8 Нэмэлт VATs эсвэл Open аргаар биопси авах

шинжилгээнүүд Цитологи

9 Ялган  сүрьеэ
оношлогоо  саркодиоз
 fungal infections of the lung
 абсцесс
 lung infarction
 фиброз
 benign tumors (hamartomas)
 metastases from other cancer types
 other primary malignant diseases in the
mediastinum, for example lymphoma or thymoma
10 Эмчилгээний 1. Мэс засал эмчилгээ
зарчим 2. Туяа эмчилгээ
3. Хими эмчилгээ
4. Хөнгөвчлөх

11 Эмчилгээний Мэс засал эмчилгээ

төрөл Туяа эмчилгээ
Хими эмчилгээ
Хөнгөвчлөх

Консерватив Жижиг эсийн бус хими эмчилгээ

 Этопозид, циоплатин
 Паклитакол, карбоплатин
 Винорельбин, циоплатин
 Паклитаксол, карбоплатин
 Доцетаксол, карбоплатин
 Гемцитабин, циоплатин
Жижиг эсийн хими эмчилгээ

 EP схем – циоплатин, этопозид

 TC схем – паклитаксол, карбоплатин
 TP схем – доцетаксол, циоплатин

Мэс засал Хавдартай хэсгийг авах

413-р хэсэг Э.Энхманлай

 “УУШГИ, ХӨХНИЙ ХАВДАР”

 Бүтнээр авах – пневмоэктоми

 1 дэлбэн авах – лобэктомия
 2 дэлбэн авах – билобэктомия

12 Хүндрэл  Эрхтний үйл ажиллагаа алдагдах

 Хавдар үсэрхийлэх
 Хөдөлмөрийн чадвар алдах
 Эмийн болон бусад эмчилгээний гаж нөлөө
 Нас баралт
 Сэтгэл гутралд орох
Хавдрыг хожуу шатанд оношлогдох тусам
эмчлэгдсэнээс шалтгаалж 5 жилийн хугацаанд нас
барах хувь буурна.

13 Онош Уушгины хорт хавдар

Монгол Уушгины хорт хавдар

Англи Malignant neoplasm of bronchus and lung

ICD 10 /MNS C34

Багшийн
Д/д Асуулт
Хариулт үнэлгээ
1 Өвчний Хөхний булчирхайн цоргоны хучуур эдээс гаралтай
тодорхойлолт хорт хавдар

2 Тархвар зүй Монгол 2018 он – 245 шинэ тохиолдол бүртгэгдсэн

Нийт хүний 100000 хүн амд 7,6
Эмэгтэйчүүдийн 100000 хүн амд – 15
2012 оны байдлаар хорт хавдрын шалтгаант нас
баралтын 5р байр
Эм илүү, эр ховор
45-55 насны эмэгтэй ихэвчлэн

3 Шалтгаан 1. Их эрсдэлт хүчин зүйл

2. Бага зэргийн хүчин зүйл
3. Дунд зэргийн эрсдэлт хүчин зүйл гэж 3 бүлэгт
хуваана
 Биений юм эрт\орой ирэх
 Биений юм эрт\орой зогсох
 Огт төрөөгүй 30 наснаас хойш төрөх
 Цөөн\олон төрөх

413-р хэсэг Э.Энхманлай

 “УУШГИ, ХӨХНИЙ ХАВДАР”

 Хүүхдээ хөхүүлэхгүй байх эсвэл удаан хөхүүлэх

 Олон дахин үр хөндүүлэх
 Илүүдэл жинтэй тарган хүмүүс
 Умай буюу дайврын архаг үрэвсэлтэй
 Удамшил
 Буруу хооллолт
 Алкохоль
 Хорт зуршил
 Жирэмслэлтээс хамгаалах эм удаан хэрэглэх
 Цацраг туяа

4 Эмгэг жам эстроген, прогестерон, пролактин, АКТ даавруудын

нөлөөгөөр хөхний үйл ажиллагаа бүтцэд өөрчлөлт
гарах – элэг эстрогенийг идэвхгүй болгох – хүчин
зүйлийн нөлөөгөөр, \жишээ нь жирэмслэлтийн үед\
дааврын ялгарал ихсэх – таслахад хөхний эсийн
ургалт хэвийн болно – жирэмслэлтийг олон дахин
таслах үед эсийн хэвийн биш ургалт үүсэх

5 Эмнэлзүй 1. Зангилаат хэлбэр: хатуу, өвчингүй,

хөдөлгөөнтэй, хүйсний шинж илрэнэ,
2. Өвөрмөц хэлбэр: хөхний толгой түүний орчмын
хэсгийн арьс нь гуужин хуурч, улаан шаравтар
өнгөтэй экзем төст өөрчлөлт үүснэ, хатуу
өвчингүй хавдар бий болно
3. Нэвчдэст хэлбэр
 Хавагнаж нэвчсэн хэлбэр – өвчингүй, хатуу
том, нэвчсэн хавдар, тодорхой хязгааргүй, их
талбай хамарна, арьс хавагнасан нимбэгний
хальсны шинж, хаван хөхний толгой орчим
байна, арьс үрчийсэн шинж, суганы
булчирхай томорно
 Мастит төст хэлбэр – хөх хөвөгнаж томорсон,
чинэрсэн нэвчдэстэй, арьс улайсан, хөхөрсөн,
хөлуун, голд нь арьс зөөлөрч үхжсэн
 Ёлом төст – хатуу хавдартай нэвчиж,
хавдраас тал тал тийш цацарсан хэлбэртэй
улайсан,
 Хуягалсан хэлбэр – хатуурч, үрчийн
хэмжээгээр жижгэрдэг, хавдрын олон тооны
жижиг зангилаа, нөсөөжиж, шархалж,
хайрсаар хучигдсан мэт болно
Эхэн үед:
- Хөхний хэлбэр, хэмжээ өөрчлөгдөх
- Хөхний толгойноос шингэн гарах
- Суганы хэсэгт товгор зүйл хатуу үүсэх

413-р хэсэг Э.Энхманлай

“УУШГИ, ХӨХНИЙ ХАВДАР”

- Хөхний арьс хонхойж татагдах

- Хөхний толгойн дээр болон түүний эргэн
тойронд тууралт гарах
- Хөхний толгой татагдах
- Сарын тэмдэгнээс хамаралгүйгээр хөх болон
суга орчмоор өвдөх
Хожуу үед:
- Яс өвдөх
- Хөх өвдөх
- Арьс шарлах
- Жин алдах

Асуумж • Зовиур анх хэзээ эхэлсэн? Авсан арга

хэмжээ? Динамик өөрчлөлт?
• Хөхөөр өвддөг үү? Дамжилт, хүч, үргэлжлэх
хугацаа, намдаах сэдрээх зүйл
• Хөхнөөс цусархаг зүйл гардаг уу
• Хөхөө шалгадаг уу?
• Сарын тэмдгийн мөчлөг хэвийн үү?
• Хэдэн удаа төрсөн, төрөлт хоорондын зай,
хэд хэдтэйдээ төрсөн? Хөхөөрөө хооллодог
байсан уу? Нэг удаадаа хэр удаан хөхүүлдэг?
• Үр хөндүүлсэн үү? Хэд?
• Архаг хууч өвчин
• Мэс засалд орж байсан уу?
• Удамшил
• Хооллолт? Өөх тос нүүрс ус ихтэй
• Хорт зуршил?
• Эмийн хэрэглээ? Дааврын бэлдмэл? Хэр
удаан?
• Ажлын нөхцөл

Шинж • 2 хөхний хэлбэр хэмжээ харьцуулах

тэмдгүүд /бодит • Хөхний толгойн хэсгийн хэлбэр харах
үзлэг/ • Нөсөөт хэсгийн нөсөөжилтийн зэрэг
• Хөхний арьсны байдал, хаван, бусад
өөрчлөлтийг тэмтрэх
• Хавдрын хэлбэр, ургалтын байдал, ойролцоох
эрхтэн рүү шилжсэн нсэхийг тэмтрэх
• Үсэрхийлж болох ойр орчны булчирхайнуудыг
тэмтрэх
• Цээж болон гарын булчингийн хүчийг үзэх

6 Лабораторын ЦДШ: бусад өвчнөөс ялгах

шинжилгээ Биохими – хүндрэл үүссэн эсэх
Дааврын шинжилгээ

413-р хэсэг Э.Энхманлай

“УУШГИ, ХӨХНИЙ ХАВДАР”

Хавдрын маркер – CEA

7 Багажийн Дуктографи – хавдар мэдэгдэхгүй, цусархаг шүүс

шинжилгээ гарсан үед хийнэ
Маммографи – хямд хоргүй хурдан туяаны асаалал
бага
• Шууд шинж – дугуй одлог хэлбэртэй 1 төрлийн,
барзгар гадаргуутай, жижиг олон тооны
шохойжилттой сүүдэр
• Шууд бус шинж – арьс татагдсан, нэвчсэн,
зузаарссан, бүтэц, хэлбэр өөрчлөгдсөн, өнгөц
судсууд өргөссөн, толгойноос татагдсан
Эхо – зангилаат өмөнгийн үед дугуй зууван, 1 төрлийн
биш, барзгар гадаргуутай сүүдэр

8 Нэмэлт MRI
шинжилгээнүүд Хатгалт хийх – цитологи, нян өсгөвөрлөх

9 Ялган • Хөхний эмзэгшил

оношлогоо • Хоргүй хавдар
• Хөхний үрэвсэл
• Хөхний толгойн экзем
• Үрэвсэл төст өмөн
• Сүрьеэ
• Хөхний буглаа, уйланхай
10 Эмчилгээний Хими эмчилгээ- бүрэн төгс эмчлэх, амьдрах хугацааг
зарчим уртасгах, хавдрын тархалт үсэрхийлэл багасгах
Туяа эмчилгээ
Мэс засал
Нөхөн сэргээх
Даавар эмчилгээ

11 Эмчилгээний
төрөл
Консерватив Хими эмчилгээ:
1. Her сөрөг өвчтөнд: антроциклин таксон агуулсан
эмүүд
2. Her эерэг: паклитаксол, трастуцумаб 4 курсээр хийнэ.
Хавсарсан эм:
• CMF: циклофосфан, метотриксат, фторурацил
.
• CAF: циклофосфан Адриамицин , 5-
Фторурацил

413-р хэсэг Э.Энхманлай

“УУШГИ, ХӨХНИЙ ХАВДАР”

• Доксорубуцин, паклитаксол .
Даавар эмүүдэд:
• Ароматозыг дарангуйлдаг: аримидекс, ривизор,
фермера орно. Ароматазо нь андрогенаас
эстроген болохыг дэмждэг.
• Тамоксифен: 20мг өдөрт 1-2 удаа. 5жилээс
дээш хугацаагаар ууна. Умайн хавдар,
тромбэмбли үүсгэх эрсдэлтэй.
• Торемифен: дээрхтэй төстэй боловч умайн
хавдар үүсгэх эрсдэл бага. 20-60мг хэрэглэнэ.
• Биеийн юм ирж байгаа – антиэстроген,
тамоксифен
• Биеийн юм зогссон –ароматозыг
дарангуйлагч \аримидекс, ривизор, фермера\

Мэс засал 1. Хөх авах стандарт мэс заслын арга –том бага
булчин, хальс, эгэм доор, суга, дал доорх
булчирхайнуудыг бүгдийг авах
2. Хөхийг авах сайжруулсан төгс арга
3. Эрхтэн хадгалах мэс засал –хавдартай
хэсгийг ту\бу тай хамт авах
4. Суганы ту\бу авах- тодосгогч бодис шахан
будагдсаныг авах
5. Суганы булчирхай түүж шулж авах
Нөхөн сэргээх
1. Силикон суулгах
2. Хэвлийн шулуун булчин болон нурууны
булчингаас арьс арьсан доорх өөхөн эдийг
хамтад нь суулгах

12 Хүндрэл • тухайн эрхтний үйл ажиллагаа доройтох

алдагдах,
• сэтгэл санаагаар унах,
• бусад эрхтэнд үсэрхийлэх
• эмийн болон бусад эмчилгээний гаж нөлөө
илрэх,
• хавдар дахих,
• нас барах

13 Онош Хөхний хорт хавдар

Монгол Хөхний хорт хавдар

Англи Malignant neoplasm of breast

ICD 10 /MNS C50

413-р хэсэг Э.Энхманлай

“УУШГИ, ХӨХНИЙ ХАВДАР”

413-р хэсэг Э.Энхманлай