‫فصل دوم‬

‫مروری بر ادبیات و پیشینه تحقیق‬

 ‫‪ 1-2‬مقدمه‬
‫تکنولوژی با زمان پيشرفت می كند‪ ،‬توانایی انجام اندازه گيری های پيشرفته نيز به ميزان قابل توجهی با‬
‫زمان افزایش می یابد‪ .‬نسل جدید ابزارها در سال های اخير گویای این مطلب است كه می توان بسياری از‬
‫پارامترهای مخزنی را با نمودارها تعيين نمود(بروک‪.)2009 ،‬‬
‫اولين نمودارگيری در سال ‪ 1927‬در یکی از چاه های ميدان پيچيلبرون‪ 1‬در آلساک‪ 2‬از استان های‬
‫شمال غربی فرانسه ثبت شد و تنها شامل یک نمودار مقاومت مخصوص الکتریکی بود و برای ثبت آن از‬
‫متد ایستگاهی استفاده گردید‪ .‬با این روش دستگاه اندازه گيری كه سوند ناميده می شود‪ ،‬در مقابل الیه‬
‫های مورد نظر در چاه توقف می كرد و مقاومت اندازه گيری شده نيز با دست رسم می شد‪ .‬بعد از آن در‬
‫سال ‪ 1929‬اولين نمودارهای مقاومت مخصوص برا مقاصد اقتصادی در ونزوئال‪ ،‬ایالت متحده آمریکا و‬
‫روسيه مورد استفاده قرار گرفت‪ .‬سودمندی این نمودار در تطابق الیه ها و تشخيص الیه های هيدروكربن‬
‫دار در صنعت نفت مورد توجه قرار گرفت‪.‬‬
‫در سال ‪ 1931‬نمودار پتانسيل خودزا نيز به نمودار مقاومت مخصوص افزوده شد و در همان سال‬
‫برادران شلمبرژه (مارسل و كنراد) روش ثبت مداوم را تکميل و اولين بات قلمی را توسعه دادند‪ .‬بعد سال‬
‫‪ 1949‬نمودار نوترون به صورت یک تعيين كننده تخلخل مورد توجه قرار گردید و در سال ‪ 1962‬نمودار‬
‫‪ SNP‬و در سال ‪ 1970‬دستگاه نوترونی و به دنبال آن دستگاه دو گانه نوترون ابداع و به بازار ارائه‬
‫شد(كرمی‪.)1391 ،‬‬
‫پس از سال ‪ 1930‬شاهد تحوالت و پيشرفت های زیادی در ابزارهای پرتو گاما بوده ایم‪ .‬پيشرفته های‬
‫اخير تکنولوژی این امکان را داده كه با ابزار طبيعی پرتو گاما به شکل دیگری نيز نگاه شود‪ .‬مجموع انرژی‬
‫ساطع شده از سنگ های اورانيوم‪ ،‬توریوم و پتاسيم دار در طيف پرتو گاما قرار دارند‪ .‬دستگاه طيف سنج‬
‫پرتو گاما سطوح انرژی هر كدام از این پرتوها را جدا می كند و می توان هر كدام را به صورت جدا گانه‬
‫بررسی نمود(بروک‪.)2009 ،‬‬

‫‪ -2-2‬تصحیحات محیطی و اثر گل های روغنی روی نمودارهای پتروفیزیکی‬

‫‪1- Pechelbronn‬‬
‫‪2- Alsace‬‬
 ‫با كاربردروز افزون گلهای پایه روغنی در مخازن نفتی‪ ،‬بررسی تأثير این گلها روی نمودارهای‬
‫پتروفيزیکی مخزن ضروری به نظر می رسد‪ .‬از آنجا كه بيشتر مخازن ایران دارای مقادیر زیادی شيل‬
‫هستند‪ ،‬استفاده از گل های پایه روغنی‪ ،‬حفاری در این نوع سازند ها را آسانتر كرده و مشکالت عدیده گير‬
‫كردن رشته حفاری در اثر متورم شدن شيل ها را برطرف می كند‪ .‬استفاده از گل های پایه روغنی به جای‬
‫گل های پایه آبی مزایای زیادی در بر دارد و به كارگيری این نوع گل صدمه كمتری به مخزن وارد میكند‪.‬‬
‫با وجود اینکه گل های پایه روغنی هزینه زیادی را به شركت های توليد كننده نفت تحميل می كنند‪ ،‬این‬
‫گل ها روی برخی از نمودارهای پتروفيزیکی مخزن تأثير عمده ای دارند و سبب ایجاد خطا در قرائت های‬
‫ابزارهای نمودارگيری می شوند‪ .‬به دليل وزن كم‪ ،‬در گل های پایه روغنی عمدتاً درصد مواد جامد زیاد‬
‫است كه این امر باعث ایجاد اندود ضخيم گل در نواحی متخلخل شده و منجر به ایجاد خطا در قرائت های‬
‫ابزارهای نمودارگيری در نواحی با تخلخل زیاد و دارای ریزش زیاد می گردد‪.‬‬
‫در اوایل دهه ‪ 50‬ميالدی گل های پایه روغنی به ندرت و در شرایط خاص استفاده می شددند‪ .‬ایدن در‬
‫حالی است كه امروزه این گل ها به وفور مورد استفاده هستند‪ .‬بيشتر ابزارهای نمدودارگيری بدرای محديط‬
‫هایی با گل های پایه آبی ساخته شده و كاليبره شده اند و برای شرایط دیگر(گل های پایده روغندی)‪ ،‬بایدد‬
‫تصحيح و كاليبره شوند (قاسمی نژاد و پرویزی‪.)1391 ،‬‬
‫به ندرت می توان رابطه ای برای اعمال تصحيحات محيطی و اثر گل پایه روغنی روی قرائت هدای ابدزار‬
‫نوترون در مقاالت و كتاب ها یافت‪ .‬الئو و همکاران با در نظر گرفتن اثر همه پارامترهای موجود در شدرایط‬
‫نمودارگيری معمولی به این نتيجه رسيدند كه تأثير شوری گل‪ ،‬وزن گل و ضخامت گل اندوه قابدل چشدم‬
‫پوشی هستند‪ .‬هم چنين نتایج حساسيت سنجی نشدان داد كده در سيسدتم گدل پایده آبدی نمدی تدوان از‬
‫تصحيحات اندازه حفره‪ ،‬دما و فشار چشم پوشی كرد (ليو‪ 1‬و همکاران‪)2006 ،‬‬
‫در پژوهشی تأثيرات گل های پایه روغنی روی نمودارهای پتروفيزیکدی چگدالی و ندوترون مخدازن نفتدی‬
‫بنگستان مورد بررسی قرار گرفت‪ .‬ضمن اینکه نمونه های ميدانی این تأثيرات همراه با ارزیابی آنها نيز ارائه‬
‫شد‪ .‬تخلخل های بدست آمده از قرائت نمودارهای چگالی و نوترون چندین چاه در سازند بنگستان‪ ،‬مقادیر‬
‫كمتر از واقعيتی را نشان می دهد كه نياز به تصحيح دارند‪ .‬گل های پایه روغندی بيشدتر بدرای چداه هدای‬
‫عميق بکار می روند كه دما و فشار باالیی دارند‪ .‬این واقعيدت در چداه هدای مدورد بررسدی مشدهود اسدت‪.‬‬
‫تأثيرات گل های روغنی در بسياری از چاه های حفاری شده با این نوع گل مشاهده شد كه در این پژوهش‬
‫به ارائه نتایج دو حلقه از چاه های ميادین جنوب ایران كه در سازند بنگستان انتخاب شده اند اكتفدا شدود‪.‬‬
‫این چاه ها دارای مخزه بوده و نتایج حاصل از آزمایش های معمول مغزه نيز استفاده شده است‪ .‬داده هدای‬
‫وزن گل و دما نيز از روی نمودارهای برداشت شده‪ ،‬بدست آمده است‪ .‬با توجده بده آزمدایش هدای مغدزه و‬
‫همچنين ارزیابی به عمل آمده در سازند بنگستان‪ ،‬این چاه ها از آهک خالص تشکيل شده اند‪.‬‬
‫نمودار نوترون‪ ،‬تخلخلی كمتر از تخلخل بدست آمده از مغزه را نشان می دهد‪ .‬این حالت در نمودارهای‬
‫چگالی‪ -‬نوترون(همراه با فاصله محسوس)برای چاه‪ A-‬در شکل (‪ )1-2‬و (‪ )2-2‬و (‪ )3-2‬و (‪ )4-2‬برای‬
‫چاه‪ B-‬نشان داده شده اند(نمودار چگالی در سمت راست نمودار تخلخلی نوترون قرار گرفته)‪ .‬پس از اعمال‬
‫تصحيحات دما و فشار با استفاده از فرمول ها‪ ،‬دو نمودار تصحيح تخلخل نوترون و تخلخل چگالی محاسبه‬
‫شدند‪ .‬در این نمودارها جدایش بين نمودارهای چگالی و تخلخل به صورت رنگی نشان داده شده اند كه با‬
‫اعمال تصحيحات‪ ،‬جدایش بين تخلخل نوترون و نمودار چگالی تا حد قابل قبولی كاهش یافته است‪ .‬نتایج‬
‫تصحيحات با داده های مغزه هم خوانی خوبی دارد (قاسمی نژاد و پرویزی‪.)1391 ،‬‬

‫شکل (‪ :)1-2‬نمودار اعمال تصحیحات محیطی روی بخشی از نمودارهای چگالی و نوترون چاه‪(A-‬قاسمی نژاد و‬
‫پرویزی‪)1391 ،‬‬
‫شکل (‪ :)2-2‬نمودار اعمال تصحیحات محیطی روی بخشی از نمودارهای دانسیته و نوترون چاه‪( A-‬قاسمی نژاد‬
‫و پرویزی‪)1391 ،‬‬

‫شکل(‪ :)3-2‬نمودار اعمال تصحیحات محیطی روی بخشی از نمودارهای دانسیته و نوترون چاه‪(B -‬قاسمی نژاد و‬
‫پرویزی‪)1391 ،‬‬
‫شکل (‪ :)4-2‬نمودار اعمال تصحیحات محیطی روی بخشی از نمودارهای دانسیته و نوترون چاه‪(B -‬قاسمی نژاد‬
‫و پرویزی‪)1391 ،‬‬

‫‪ -3-2‬اشباع شدگی سیاالت و ضریب سیمان شدگی‬

‫برای تعيين ذخيره هيدروكربن مخازن‪ ،‬محاسبه اشباع شدگی سياالت دارای اهميت زیادی است و روابط‬
‫آرچی به منظور تعيين اشباع شدگی آب در مخازن هيدروكربنی مورد استفاده قرار می گيرد‪ .‬این روابط‬
‫دارای ضرایبی هستند كه در آزمایشگاه تعيين می شوند و در صورت غير قابل در دسترس بودن نتایج‬
‫آزمایشگاهی‪ ،‬از مقادیر ثابتی استفاده می گردد‪ ،‬با توجه به ساختار ناهمگون در سنگ های كربناته‪،‬‬
‫استفاده از مقادیر ثابت منجر به خطای زیادی در محاسبات می شود‪ .‬به همين دليل تالش های زیادی‬
‫توسط محققين برای تخمين ضرایب آرچی صورت گرفته و مدل های مختلفی برای تعيين ضرایب آرچی‬
‫ابداع شده است‪ .‬استفاده از الگ انحراف سرعت و مطالعه مقاطع نازک‪ ،‬استفاده از واحدهای جریانی‬
‫هيدروليکی برای دستهبندی نمونهها و تعيين واحدهای جریان الکتریکی‪ ،‬روشهایی هستند كه اخيراً برای‬
‫تعيين ضرایب آرچی مورد استفاده قرار می گيرند‪ .‬همچنين استفاده از پارامترهای آزمایشگاهی تخلخل‪،‬‬
‫تراوایی و اطالعات حاصل از نگارهای پتروفيزیکی برای تعيين روابط تجربی به منظور تعيين ضریب سيمان‬
‫شدگی است كه بيشتر این روابط‪ ،‬مقدار ضریب سيمان شدگی(‪ )m‬را با تخلخل مرتبط می كند به طوری‬
‫كه بعضی از روابط آن را با تراوایی نيز ارتباط داده اند‪ .‬در بعضی از معادالت تجربی‪ ،‬از مقادیر تخلخل‬
‫آزمایشگاهی استفاده شده و در بعضی دیگر آن را به تخلخل حاصل از نمودارهای چاه نگاری ارتباط داده‬
‫اند‪ .‬فرمول های ارائه شده دارای محدودیت هایی هستند كه به آنها اشاره خواهيم كرد‪ .‬لذا معادالت‪ ،‬حاصل‬
‫مطالعات در ميادین خاصی می باشد كه استفاده از آن در ميدان های دیگر با احتياط صورت می گيرد و‬
‫قبل از استفاده وسيع‪ ،‬باید به صورت محلی مورد آزمایش قرار گرفته و با مقادیر واقعی حاصل از داده های‬
‫آزمایشگاهی مقایسه شوند(سعادت و همکاران‪.)1388 ،‬‬
‫فرمول شل معادل (‪ ،)1-2‬از مطالعه نمونه های دولوميتی در غرب تگزاس برای تعيين مقادیر ضریب‬
‫سيمان شدگی در محيط كربناته عميق بدست آمده است(اسچلومبرگ‪:)2009 ،‬‬

‫‪0.019‬‬
‫=𝑚‬ ‫‪+ 1.87‬‬ ‫(‪) 1-2‬‬
‫∅‬

‫ابوظبی پی برد كه فرمول شل برای تخلخل كمتر از ‪ 10‬درصد كاربرد ندارد‪ .‬وی با استفاده از داده های‬
‫مغزه‪ ،‬معادله زیر را برای ارتباط بين براساس فرمول فوق‪ ،‬در نمونه های سازند مورد مطالعه‪ ،‬مقدار ضریب‬
‫سيمان شدگی با كاهش تخلخل افزایش می یابد‪ .‬بورایی‪ ،‬در سنگ های كربناته دور از ساحل ضریب‬
‫سيمان شدگی و تخلخل اوليه ارائه كرد‪:‬‬

‫‪0.035‬‬
‫‪𝑚 = 2.2 − ∅+0.042‬‬ ‫(‪)2-2‬‬

‫در نمونه های ساحل ابوظبی كه از جنس آهک تميز با تخلخل بين دانه ای و حفره ای خوب توسعه‬
‫یافته می باشد‪ ،‬با افزایش تخلخل‪ ،‬ضریب سيمان شدگی نيز افزایش می یابد (بوریا‪.)2003 ،1‬‬
‫فوک و مان مشاهده كردند كه فاكتور سيمان شدگی عالوه بر مقدار تخلخل به جنس سنگ و سيستم‬
‫تخلخل نيز ارتباط دارد و فرمول های زیر براساس نوع سنگ و تخلخل در سنگ های كربناته ارائه كردند‪.‬‬
‫آن ها برای گرینستون های آهکی و دولوميتی با تخلخل بين دانه ای‪ ،‬مقدار ضریب سيمان شدگی را عدد‬
‫‪ 2‬و برای سنگ آهک با تخلخل قالبی براساس مقدار تراوایی‪ ،‬فرمول های زیر ارائه دادند‪:‬‬

‫∅‪𝑚 = 1.2 + 0.128‬‬ ‫)𝑑𝑚‪(𝑘 < 0.1‬‬ ‫(‪) 3-2‬‬

‫∅‪𝑚 = 1. +0.0857‬‬ ‫)𝑑𝑚‪(0.1 < 𝑘 < 1‬‬ ‫(‪) 4-2‬‬
‫∅‪𝑚 = 1.2 + 0.0829‬‬ ‫)𝑑𝑚‪(𝑘 = 1 𝑡𝑜 100‬‬ ‫(‪) 5-2‬‬
‫∅‪𝑚 = 1.22 + 0.34‬‬ ‫)𝑑𝑚‪(𝑘 > 100‬‬ ‫(‪) 6-2‬‬

‫برای سنگ های مادستون و گچی با تخلخل زمينه‪ ،‬مقدار ضریب سيمان شدگی را عدد ‪ 2‬و برای سنگ‬
‫های پکستون و وكستون با تخلخل حفره ای بدون ارتباط‪ ،‬بزرگتر از ‪ 2‬و سنگ های با تخلخل شکستگی‪،‬‬
‫عدد كوچکتر از ‪ 2‬را گزارش كردند (فووک و مون‪.)2007 ،2‬‬

‫‪1- Borai‬‬
‫‪2- Focke and Munn‬‬
‫‪3‬‬
‫نوگنت برای محاسبه فاكتور سيمان شدگی در یک سازند ریفی در تگزاس‪ ،‬فرمولی را ارائه كردند‪ .‬او از‬
‫نمودارهای چاه نگاری مختلف برای محاسبه مقدار نسبی ضریب سيمان شدگی سازند استفاده كرد‬
‫(نوگنت‪ .)2004 ،1‬همچنين در این كار از دو نمودار نوترون و چگالی برای محاسبه تخلخل كل و از نمودار‬
‫صوتی برای تعيين تخلخل مؤثر استفاده شد‪:‬‬

‫𝑠∅ ‪2 log‬‬
‫=𝑚‬ ‫(‪) 7-2‬‬
‫𝑡∅ ‪log‬‬

‫در این رابطه ‪ ∅s‬تخلخل حاصل از نگار صوتی و ‪ ∅t‬تخلخل كل می باشد‪.‬‬

‫آسکویت‪ ،‬با تغيير مدل نوگنت فرمول جدیدی ارائه كرد‪ .‬او در تشخيص بين تخلخل زمينه و تخلخل‬
‫حفره ای در مدل ارائه شده توسط نوگنت‪ ،‬تعاریف نورمی را برای نمونه های با تخلخل قالبی را به كار برد‬
‫(اسکویيت‪:)2005 ،2‬‬

‫) 𝑠∅ ‪∅𝑣𝑢𝑔 = 2(∅𝑡 −‬‬ ‫(‪)8-2‬‬

‫) 𝑠∅ ‪∅𝑚 = ∅𝑡 − 2(∅𝑡 −‬‬ ‫(‪)9-2‬‬
‫𝑠∅ ‪2 log‬‬
‫≥𝑚‬ ‫(‪)10-2‬‬
‫𝑡∅ ‪log‬‬

‫در این رابطه 𝑚∅‪ ،‬تخلخل قالبی‪ ∅𝑣𝑢𝑔 ،‬برابر با تخلخل حفره ای و 𝑡∅ تخلخل كل می باشند‪.‬‬
‫رگالند‪ 98 ،‬نمونه از مغزه های حفره شده در محل های مختلف(با انواع تخلخل) و از محيط های‬
‫مختلف رسوبگذاری را مورد مطالعه قرار داد (راگالند‪ .)2002 ،3‬او نشان داد كه در نمونه های با تخلخل‬
‫ریز(تخلخل انحاللی‪ ،‬ميکروسکوپی و شکستگی های ریز)‪ ،‬این نوع تخلخل ها تأثير كمتری بر روی ضریب‬
‫سيمان شدگی در نمونه های با تخلخل قالبی و بين ذره ای ارائه كرد‪:‬‬
‫برای نمونه های با تخلخل قالبی‪:‬‬

‫‪𝑚 = 𝑒 𝜐 + 0. 7‬‬ ‫(‪) 11-2‬‬

‫كه در این رابطه ‪ ν‬درصد تخلخل قالبی است‪.‬‬

‫برای نمونه های با تخلخل بين ذره ای‪:‬‬
‫‪𝑚 = −0.44𝜈 + 2.29‬‬ ‫(‪) 12-2‬‬

‫كه در این رابطه ‪ ν‬درصد تخلخل بين ذره ای است‪.‬‬

‫راسموس‪ ،‬برای تعيين مقدار ضریب سيمان شدگی در سازندهای كربناته دارای شکستگی‪ ،‬فرمول زیر را‬
‫ارائه كرد (راسموس‪:)2005 ،1‬‬

‫]) 𝑠𝜙‪log[𝜙𝑠3 +𝜙𝑠2 (1−𝜙𝑡 )+(𝜙𝑡 −‬‬

‫=𝑚‬ ‫(‪)13-2‬‬
‫𝑡𝜙 ‪log‬‬

‫رابطه دیگری كه ‪ m‬را با سه پارامتر حاصل از نگارهای پتروفيزیکی برای سنگ های با تخلخل حفره ای‬
‫ربط می دهد به صورت زیر است(رضایی‪:)2011 ،2‬‬

‫𝑅‬ ‫‪2‬‬
‫𝑅‪[log( 𝑤⁄‬‬ ‫]‪)+2.2‬‬
‫‪𝑚2‬‬ ‫‪= 3.75 − 𝜙 +‬‬ ‫𝑟𝑟𝑖𝑡‬
‫(‪) 14-2‬‬
‫‪2‬‬
‫هامبل نيز رابطه زیر برای تعيين ضریب سيمان شدگی از روی دادههای نفوذپذیری ارائه كرد(رضایی‪،‬‬
‫‪:)2011‬‬

‫‪2‬‬
‫‪𝑚 = 1.28 + log 𝑘+2‬‬ ‫(‪)15-2‬‬

‫رابطه (‪ )16-2‬بين تخلخل و ضریب سيمان شدگی توسط (ستی‪ )1979 ،3‬و رابطه (‪ )17-2‬توسط (لوسيا‪،4‬‬
‫‪ )2002‬ارائه شدند‪:‬‬

‫𝜙 ‪𝑚 = 2.05 +‬‬ ‫(‪) 16-2‬‬

‫𝑟𝑠𝜙‬
‫( ‪𝑚 = 2.14‬‬ ‫‪⁄𝜙 ) + 1.76‬‬ ‫(‪) 17-2‬‬
‫𝑡‬

‫تنوع روابط ارائه شده بيانگر این مطلب است كه كارایی این روابط در مخازن مورد مطالعه بایستی با‬
‫داده های واقعی حاصل از آزمایش مغزه تطابق داده شوند‪.‬‬
‫در این كار پژوهشی به منظور بررسی ارتباط مقاومت ویژه سازندی و تخلخل و همچنين ارائه رابطه ای‬
‫تجربی بين ضریب سيمان شدگی و تخلخل و تعيين ميزان تطابق این رابطه با روابط ارائه شده توسط سایر‬
‫محققين ‪،‬اندازه گيری های آزمایشگاهی مقاومت الکتریکی بر روی مغزه های یکی از ميادین كربناته ایران‬
‫در سازند آسماری انجام گرفته است‪ .‬ارتباط ضریب سيمان شدگی و تخلخل كل نمونه ها برای سازند مورد‬
‫مطالعه بيانگر همبستگی نسبتاً قابل قبول (‪ )R2=0/76‬بين آن دو بوده شکل (‪ )5-2‬و معادله توانی به شکل‬
‫‪ Y = aX b‬برای سازند مورد مطالعه دارای ضریب همبستگی باالیی می باشد‪ .‬همانطور كه در شکل (‪-2‬‬
‫‪)5‬شکل مشاهده می شود‪ ،‬روند تغييرات ضریب سيمان شدگی نسبت به تخلخل برای نمونه های با تخلخل‬
‫كم و زیاد متفاوت است‪ .‬به طوری كه پراكندگی داده ها با افزایش تخلخل افزایش می یابد‪.‬‬

‫شکل (‪ :)5-2‬نمودار تغییرات ضریب سیمان شدگی بر حسب تخلخل(سعادت و همکاران‪)1388 ،‬‬

‫مقایسه مقادیر آزمایشگاهی ضریب سيمان شدگی و مقادیر حاصل از فرمولها در نمودارهای شکل (‪-2‬‬
‫‪ )6‬آمده است‪ .‬همچنين ضریب همبستگی خطی بين مقادیر حاصل از فرمول ها و نتایج آزمایشگاهی در‬
‫جدول (‪)1-2‬آمده است‪.‬‬

‫جدول (‪ :)1-2‬نتایج نهایی مقایسه مقادیر ضریب سیمان شدگی آزمایشگاهی با روابط تجربی مهم(سعادت و‬
‫همکاران‪)1388 ،‬‬

‫ضریب همبستگی‬ ‫رابطه ارائه شده‬

‫‪25‬‬ ‫شل‬
‫‪62‬‬ ‫ستی‬
‫‪70‬‬ ‫بورایی‬
‫‪19‬‬ ‫هامبل‬
‫‪24‬‬ ‫نوگنت‬
‫‪29‬‬ ‫نوگنت‪ -‬آسکوریت‬
 ‫شکل (‪ :)6-2‬نمودارهای مربوط به مقایسه ضریب سیمان شدگی آزمایشگاهی با روابط تجربی مهم(سعادت و‬
‫همکاران‪)1388 ،‬‬

‫براساس نتایج‪ ،‬رابطه بورایی با نتایج آزمایشگاهی سازند مورد مطالعه تطابق بيشتری دارد و می توان با‬
‫تغيير ضرایب این معادله آن را برای سازند مورد مطالعه بکار گرفت‪ .‬برای تعيين ضریب سيمان شدگی یک‬
‫رابطه خاص را نمی توان به كار برد و الزم است این ضرایب برای هر سازند با انجام آزمایش تعيين شوند‪.‬‬
‫نتایج همچنين نشان می دهند ضریب همبستگی بين ضریب سيمان شدگی و تخلخل برای نمونه های‬
‫سازند مورد مطالعه برای ‪ 76‬درصد می باشد و با جداسازی نمونه ها با تخلخل كمتر از ‪ 5‬درصد و بيشتر از‬
‫‪ 5‬درصد می توان به روابط دقيق تری برای تعيين ضریب سيمان شدگی دست یافت (سعادت و همکاران‪،‬‬
‫‪.)1388‬‬
 ‫‪ -4-2‬تخمین حجم شیل با استفاده از نمودارهای پتروفیزیکی‬
‫به طور معمول برای تخمين حجم شيل در مطالعات پتروفيزیکی از نمودار گاما‪ )CGR, SGR(1‬استفاده‬
‫میشود‪ .‬در ماسه سنگ های تميز و آهک ها عموماً تمركز عناصر رادیواكتيو كم و ميزان قرائت نمودار گاما‬
‫نيز پایين است؛ در مقابل الیه های شيلی و ماسه سنگ های فلدسپاتی ميزان قرائت گامای باالیی دارند‬
‫(اسکویيت‪ .)2004 ،‬عموماً برخی از فرمول های تجربی برای محاسبه حجم شيل توسط محققين پيشنهاد‬
‫شده است؛ به عنوان مثال الرینوف برای محاسبه حجم شيل برای سنگهای با سن ترشيری رابطه (‪)18-2‬‬
‫و سنگهای قدیمی تر از آن رابطه (‪ )19-2‬را پيشنهاد نمودند كه در این روابط برای محاسبه حجم شيل از‬
‫نمودار گاما استفاده می شود (الرینو‪:)2009 ،‬‬

‫)‪𝑉𝑠ℎ = 0.083(23⁄7𝐺𝑅 − 1‬‬ ‫(‪)18-2‬‬

‫)‪𝑉𝑠ℎ = 0.33(22𝐺𝑅 − 1‬‬ ‫(‪) 19-2‬‬

‫به ترتيب ‪ GR‬و ‪ 𝑉sh‬نشان دهنده ميزان قرائت نمودار گاما و حجم شيل است‪.‬‬
‫در نمودار گاما اختالف شدت رادیواكتيویته باعث شناسایی شيل می شود اما نمودار تصویری ‪ FMI‬با‬
‫استفاده از تفاوت ویژگی الکتریکی شيلها‪ ،‬نسبت به سایر ليتولوژیها‪ ،‬آنها را بازسازی مینماید‪ .‬در نتيجه‪،‬‬
‫درصد حضور شيل از روی نمودار محاسبه می گردد‪ .‬هر چه رسانایی الکتریکی پدیده های مختلف موجود‬
‫در چاه‪ ،‬باالتر باشد‪ ،‬در تصویر تيرهتر دیده می شود‪ .‬الیه های شيلی در صورتی كه فاقد ماده آلی بلوغ یافته‬
‫باشند‪ ،‬به دليل رسانایی الکتریکی باال به صورت تيره در نمودار ‪ FMI‬ظاهر می شوند‪ .‬نمودار های تصویری‬
‫یکی از انواع نمودار های مدرن می باشد كه برای شناسایی پدیده های متقاطع با دیواره چاه در مخازن‬
‫مورد استفاده قرار می گيرد‪ .‬شکستگی های باز‪ ،‬تخلخل حفره ای و ریزش دیواره چاه به دليل نفوذ گل‬
‫حفاری‪ ،‬باعث تيره شدن تصویر ‪ FMI‬می شود‪ .‬این حفرات دارای قرائت گامای كمتری نسبت به الیه های‬
‫شيلی هستند و با اعمال فيلتر گاما می توان اثر این حفرات و شکستگی ها را از تصویر ‪ FMI‬حذف نمود‪.‬‬
 ‫شکل (‪ :)7-2‬نحوه شناسایی الیه های شیلی با استفاده از نمودار ‪FMI‬‬

‫در شکل (‪ )7-2‬نحوه شناسایی الیه های شيلی با استفاده از نمودار ‪ FMI‬نشان داده شده است‪ .‬در این‬
‫شکل ستون ها به ترتيب از چپ به راست شامل عمق‪ ،‬تصویر دیناميک‪ ،‬تصویر باینرایز شده‪ ،‬حجم شيل‪،‬‬
‫نمودار گاما و ليتولوژی است‪ .‬ستون سوم از سمت چپ نشان دهنده اعمال روش باینریزاسيون بر روی‬
‫تصویر برای شناسایی الیه شيلی می باشد‪ .‬در ستون چهارم از سمت چپ‪ ،‬با محاسبه درصد حضور نقاط‬
‫شناسایی شده به عنوان شيل‪ ،‬درصد حضور شيل محاسبه گردیده است‪ .‬نقطه چين حجم شيل به دست‬
‫آمده از نمودار گاما و خط مهم تر حجم شيل به دست آمده از ‪ FMI‬می باشد (خوشبخت‪.)2012 ،1‬‬
 ‫شکل (‪ :)8-2‬شناسایی الیه های شیلی با استفاده از نمودار ‪ .FMI‬ستون دوم از سمت چپ تصویر ‪ FMI‬می‬
‫باشد و نوارهای تیره در آن الیه های شیلی هستند که بین الیه های آهکی قرار گرفته اند(عزتی و همکاران‪،‬‬
‫‪.)1393‬‬

‫دراین پژوهش حجم شيل موجود در سازند داالن‪ ،‬با اعمال روش باینریزاسيون بر روی نمودار تصویری‬
‫‪ FMI‬در یکی از مخازن كربناته جنوب غرب ایران محاسبه گردید‪ .‬برای راستی آزمایی روش پيشنهادی‪،‬‬
‫حجم شيل با استفاده از اندیس نمودار گاما (‪ )CGR‬نيز محاسبه شد ومقادیر حجم شيل بدست آمده از‬
‫نمودارهای ‪ FMI‬و گاما در شکل (‪ )9-2‬با هم مقایسه گردید‪ .‬در این شکل ستون ها به ترتيب از چپ به‬
‫راست نشان دهنده عمق‪ ،‬تصویر دیناميک‪ ،‬ليتولوژی و درصد حضور شيل می باشد‪ .‬در ستون درصد شيل‪،‬‬
‫نقطه چين نشان دهنده مقدار شيل بدست آمده از نمودار ‪ CGR‬و خط نشان دهنده مقدار شيل بدست‬
‫آمده از نمودار ‪ FMI‬است‪ .‬همانگونه كه در شکل مشخص است‪ ،‬ميزان شيل بدست آمده از نمودارهای‬
‫‪ CGR‬و ‪ FMI‬تطابق خوبی با هم دارند‪ .‬تعداد بيشتر پيک های حجم شيل به دست آمده از ‪ FMI‬به دليل‬
‫قدرت تفکيک بيشتر این نمودار نسبت به نمودار ‪ CGR‬است‪ .‬در ادامه پژوهش برای مقایسه بهتر حجم‬
‫شيل های به دست آمده از دو نمودار ‪ FMI‬و ‪ ،CGR‬نمودار متقاطع‪ 1‬برای آنها رسم گردید شکل (‪.)10-2‬‬
‫بکارگيری روش پيشنهادی در این پژوهش ذكر شده نشان داد كه از نمودارهای تصویری می توان برای‬
‫محاسبه درصد حضور شيل در مخازن و در نتيجه تخمين حجم مخزن استفاده كرد(عزتی و همکاران‪،‬‬
‫‪.)1393‬‬
 ‫شکل (‪ :)9-2‬مقایسه حجم شیل به دست آمده از نمودارهای ‪ CGR‬و ‪( FMI‬عزتی و همکاران‪)1393 ،‬‬

‫شکل (‪ :)10-2‬نمودار متقاطع حجم شیل(درصد) به دست آمده از نمودارهای ‪ CGR‬و ‪( FMI‬عزتی و همکاران‪،‬‬
‫‪)1393‬‬
 ‫‪ -5-2‬تعیین زون های تولیدی‬
‫با اینکه زون توليدی پارامتر بسيار كليدی در ارزیابی و توليد در یک مخزن می باشد و از سال های پيش‬
‫مورد توجه بسياری از پژوهشگران مطالعات مخزن بوده است‪ ،‬ولی تعریف كلی از آن وجود نداشته است تا‬
‫اینکه ورتينگتون‪ ،)2010( 1‬تعریف جامعی از زون توليدی را ارائه نمود تا چندگانگی كه در تعریف این زون‬
‫وجود دارد از بين برود‪ .‬مطالعاتی تاكنون در زمينه تفکيک زون های صورت گرفته كه بر این اساس‬
‫ورتينگتن و كاسنتينو‪ ،)2005( 2‬روش هایی را كه تا آن زمان برای تعيين بهترین فواصل جهت عمليات‬
‫مشبک كاری به كار گرفته می شد را ارائه نمودند‪ .‬ورتينگتن (‪ ،)2008‬عبارت های حد دیناميک برای‬
‫تعيين بهترین زون های تجمع و توليد نفت را بررسی كرد‪ .‬همين محقق در سال ‪ 2010‬تعریف جامعی از‬
‫زون توليدی و كاربرد آن در مخازن را ارائه نمود‪ .‬مسعودی و همکارانش با استفاده از تركيب اطالعات به‬
‫روش انتگرال فازی برای تعيين زون های توليدی نفت مطالعه هایی انجام دادند (مسعودی‪ 3‬و همکاران‪،‬‬
‫‪ .)2012‬اصطالح رخساره الکتریکی به وسيله سرا و ابوت در سال ‪ 1998‬معرفی شد‪ ،‬این عنوان به مجموعه‬
‫ای از پاسخ های الگ گفته می شود كه سبب متمایز شدن یک الیه یا چينه از دیگر الیه ها می شود‪.‬‬
‫رخساره الکتریکی معموالً به یک یا چند رخساره سنگی كه به عنوان پاسخ های الگ از خصوصيات‬
‫پتروفيزیکی سنگ ها اندازه گيری می شوند‪ ،‬اختصاص داده می شود(‪.)Serra, Abbott 2008‬‬
‫در پژوهشی كه در توالی یک مخزن گازی كربناته صورت گرفت‪ ،‬زون های توليدی با دو روش كامالً‬
‫متفاوت مشخص شدند‪ .‬در روش اول كه عموماً از این روش برای تعيين زون های توليدی استفاده می‬
‫شود‪ ،‬با استفاده از تعيين حد برش برای دو پارامتر پتروفيزیکی‪ ،‬تخلخل مؤثر و اشباع آب مؤثر این فواصل‬
‫مشخص شد و در روش دوم با استفاده از خوشه بندی داده های الگ و استفاده از روش نوین ‪ MRGC‬این‬
‫زون ها مشخص شدند‪ .‬حدود برش برای پارامترهای مؤثر و اشباع آب مؤثر به ترتيب ‪ PHIE≥3‬و‬
‫‪ SWE≤55‬درصد در نظر گرفته شدند‪ .‬در روش خوشه بندی‪ ،‬دو مدل كه در یکی از آن ها الگ های خام‬
‫و در مدل دیگری الگ های ارزیابی شده مد نظر بود‪ ،‬مورد استفاده قرار گرفتند‪ .‬با توجه به ميزان تجمع‬
‫هيدروكربن در رخساره تفکيک شده در دو مدل‪ ،‬مدلی كه الگ های ارزیابی شده مدنظر بود دقت باالتری‬
‫نشان داد‪ .‬در نهایت هر دو روش خوشه بندی و حد برش از لحاظ دقت تعيين زون های توليدی‪ ،‬بررسی‬
‫شدند‪ .‬با توجه به اینکه دو روش سازگاری كامالً متفاوت داشتند‪ ،‬هر دو روش در تعيين زون های توليدی‬
‫بسيار باال مشاهده شد‪ .‬در نتيجه مطابق شکل (‪ )10-2‬برای تعيين زونهای توليدی عالوه بر روش معمول‬
‫حد برش‪ ،‬از روش خوشهبندی ‪ MRGC‬استفاده كردند (باقری و خوشبخت‪ .)93 ،‬در پژوهش دیگری‪ ،‬ابتدا‬
‫براساس دادههای مغزه (تخلخل‪ -‬تراوایی) در سه چاه مغزه گيری شده از یکی از ميادین جنوب ایران‪ ،‬سه‬
‫زون خوب‪ ،‬متوسط ضعيف از نظر كيفيت مخزنی تعيين شد‪ .‬سپس با استفاده از چاهنگاری پتروفيزیکی‬
‫(شامل نوترون‪ ،‬چگالی‪ ،‬صوتی و مقاومت الکتریکی حقيقی سازند) و روش خوشهسازی‪ ،‬مدل رخساره‬
 ‫الکتریکی اوليه با ‪ 7‬خوشه (رخساره) به دست آمد‪.‬‬

‫شکل (‪ :)11-2‬دقت و مقایسه روش های مورد استفاده نسبت به تعیین زون های تولیدی و نسبت به هم (باقری و‬
‫خوشبخت‪)1393،‬‬

‫با بررسی نتایج این مدل و مقایسه آن با دادههای مغزه‪ ،‬رخساره هایی كه تقریباً به یک گروه(زون‬
‫مخزنی) تعلق داشتند‪ ،‬با هم تركيب گردید‪ .‬در نتيجه مدل اوليه ‪ 7‬رخساره ای به مدل جدیدی با ‪3‬‬
‫رخساره (معادل سه زون مخزنی) تبدیل شد‪ .‬این مدل بهينه شده در سه چاه مرجع به كار برده شد كه با‬
‫توجه به نتيجه آن در تفکيک خوب بخش های مختلف مخزنی‪ ،‬به تمام چاه های ميدان مورد مطالعه‬
‫تعميم داده شد كه در نهایت امکان ساخت یک مدل سه بعدی رخساره ای كه بخش های مخزنی خوب‪،‬‬
‫ضعيف و متوسط را به خوبی از هم متمایز می كند‪ ،‬در كل ميدان فراهم گردید(رحيمی بهار‪ ،‬پورصيامی‪،‬‬
‫‪.)1391‬‬

‫‪ -6-2‬تعیین تخلخل در مخازن کربناته‬

‫شناخت صحيح وضعيت تخلخل در مخازن كربناته هيتروژن برای ارزیابی پتروفيزیکی و شبيهسازی‬
‫دیناميک این مخازن حياتی میباشد‪ .‬انتخاب غيرواقعی مدل تخلخل یک مخزن منجر به شکست شبيه‬
‫سازی و یا بدست آمدن تطابق تاریخچه غير واقعی مخزن می شود كه با واقعيت های آن مخزن سازگاری‬
‫ندارد‪ .‬از طرف دیگر عدم آگاهی صحيح از سيستم تخلخل در یک مخزن منجر به انتخاب ناصحيح‬
‫پارامترهای مدل اشباع مانند ضریب سيمان شدگی (‪ )m‬و درنتيجه باعث خطای زیادی در محاسبه اشباع‬
 ‫هيدروكربن در مخزن می شود (آگيوليرا و آگيوليرا‪.)2004 ،1‬‬
‫آنسلمتی و ابرلی‪ ،)2009( 2‬با مطالعه داده های الگ و مغزه از چندین مخزن كربناته‪ ،‬روشی تحت‬
‫عنوان الگ انحراف سرعت ارائه كردند تا با آناليز داده های مربوط به الگ های تخلخل‪ ،‬بتوان نوع تخلخل‬
‫را در مخازن كربناته تعيين نمود‪ .‬آگيوليرا (‪ ،)2004‬یک سيستم تخلخل سه گانه را در یک مخزن كربناته‬
‫بررسی و ارتباط سه نوع تخلخل را با ضریب سيمان شدگی تشریح كردند‪ .‬آن ها برای مدل كردن تخلخل‬
‫سه گانه از الگ های ‪ NMR‬و الگ های تصویری اكوستيک و مقاومت استفاده نمودند‪ .‬مدل تخلخل سه‬
‫گانه ای برای شيلهای گازی دارای شکاف هيدروليکی را االحمدی‪ ،)2010( 3‬ارائه كرد كه تخلخل‬
‫ماتریکس‪ ،‬شکستگیهای اصلی و مرتبط و شکستگیهای ریز و غير مرتبط‪ ،‬سه نوع تخلخل مدل را تشکيل‬
‫می دادند‪ .‬وی نحوه تبادل سيال بين این سه نوع تخلخل را با استفاده از معادالت جریان به صورت تحليلی‬
‫توضيح داد‪ .‬دی و جوری‪ ،)2011( 4‬تخلخل سه گانه را در یک مخزن كربناته با استفاده از داده های بدست‬
‫آمده از آناليز مغزه نظير ‪ NMR, XRD SEM‬و تزریق جيوه شناسایی و تفکيک نمودند‪ .‬پوليدو و همکاران‬
‫روابط مربوط به تفسير داده های فشار گذرا (آزمایش چاه) در یک محيط با تخلخل سه گانه و نفوذپذیری‬
‫دوگانه را استخراج كردند (پوليدو‪ 5‬و همکاران‪.)2007 ،‬‬
‫در پژوهشی روش ابداعی برای تفکيک دو گونه تخلخل حفره ای و شکستگی ها در مخزن با استفاده از‬
‫الگ های تصویرگر ارائه شده است (مطابق شکل ‪ .)11-2‬روش پيشنهادی در مخزن سروک در یکی از‬
‫ميادین نفتی جنوب غرب ایران به كار گرفته شد تا سيستم تخلخل آن شناسایی شود‪ .‬نتایج به دست آمده‬
‫با تفسير شکستگی ها در ‪ FMI‬و همچنين تخلخل ثانویه به دست آمده از الگ های چاه پيمایی مقایسه‬
‫شد‪ .‬این مقایسه نشان داد كه به استثنای بازه های عمقی با محتوای شيل باال‪ ،‬كه روش پيشنهادی نمی‬
‫تواند تخلخل حفره ای را شناسایی كند‪ ،‬در سایر بازه های عمقی سيستم تخلخل را مطابق شکل با دقت‬
‫خوبی شناسایی می كند ‪ .‬نتایج بدست آمده را می توان برای ارزیابی پتروفيزیکی و یا شبيه سازی‬
‫دیناميکی به كار گرفت(خوشبختت‪.)1392 ،‬‬
‫شکل (‪ :)12-2‬نمونه شکستگی(راست) و تخلخل حفره ای(چپ) در مغزه ها و نمودار یکی از چاهها(خوشبختت‪،‬‬
‫‪)1392‬‬
 ‫شکل (‪ :)13-2‬هم خوانی مقدار تخلخل حفره ای محاسبه شده با ‪ FMI‬و الگ های چاه پیمایی(شکل سمت‬
‫راست) و محاسبه انواع تخلخل‪ ،‬در ستون ‪ 3‬از راست تخلخل ثانویه محاسبه شده از الگ های چاه پیمایی با‬
‫تخلخل ثانویه به دست آمده از ‪ FMI‬مقایسه شده است(شکل سمت چپ) در چاه مورد مطالعه(خوشبختت‪،‬‬
‫‪.)1392‬‬

‫‪ -7-2‬پیش بینی ماسه دهی با استفاده از نگارهای چاه‬

‫طبق تحقيقاتی كه صورت گرفته حدود ‪ 70‬درصد از سنگ مخزن های تشکيل دهنده مخازن هيدروكربنی‬
‫در دنيا تا حدودی سست هستند و باعث توليد ذرات ریز جامد(ماسه دهی) میشوند (نوری‪ 1‬و همکاران‪،‬‬
‫‪ .)2003‬پدیده ماسهدهی ممکن است در حجم كم تا حجم وسيعی اتفاق بيفتد‪ .‬مخصوصاً برای مخازنی كه‬
‫تغييرات تنشهای برجا‪ ،‬نرخ باالی استخراج نفت‪ ،‬وجود آب در سازندهای زیر سطحی و یا پدیده فروپاشی‬
‫دیواره چاه های حفاری شده وجود داشته باشد (عباس‪ 2‬و همکاران‪ .)2002 ،‬وقتی چاه گاز یا نفت در داخل‬
‫سازند غير مستحکم حفر می شود بحث در مورد كنترل ماسه دهی یا ذرات ریز جامد امری منطقی به نظر‬
‫می رسد‪ .‬ولی تصميم گيری در مورد نصب یا عدم نصب پکرها نياز به بررسی بيشتری دارد‪ .‬اگر پدیده‬
‫توليد ماسه رخ دهد و پکرهایی جهت جلوگيری از توليد ماسه نصب نشده باشد‪ ،‬مشکالت به موازت افزایش‬
‫می یابند‪ .‬انواع مشکالتی كه در هنگام توليد ماسه ممکن است با آن روبرو شویم عبارتند از فرسایش‬
‫تجهيزات ته چاهی‪ ،‬ناپایداری چاه‪ ،‬مچاله شدن لوله جداری‪ ،‬هزینه جداسازی ماسه و مشکالت محيط‬
‫زیستی (فجایر‪ .)2008 ،3‬برای پيش بينی ماسه دهی چاه های هيدروكربنی‪ ،‬اولين كاری كه باید انجام‬
‫گيرد تشریح كامل ميدان تنش ها در زمين است‪ .‬برای انجام این كار باید مقدار و جهت تنش های اصلی‬
‫محاسبه گردد (چين و راموس‪ .)2002 ،1‬روشهای متعددی برای این كار وجود دارد‪ ،‬اگر بخواهيم جهت‬
‫تنش های اصلی را محاسبه كنيم‪ ،‬می توان از روشهای عددی یا از نگارهای تصویری مانند ‪FMS, FMI,‬‬
‫‪ UBI‬استفاده كرد (زوباک‪ .)2007 ،2‬برای محاسبه مقدار تنشهای اصلی روش های گوناگونی وجود دارد‬
‫یکی از این روشها استفاده از آزمایشهای مقاومت تراكمی تک محوره و یا سه محوره و روش دیگر‬
‫استفاده از روابط ارائه شده توسط محققين چاه نگاری و حفاری براساس نگار های چاه می باشد كه از این‬
‫ميان می توان رابطه كرچ را نام برد (جان‪ 3‬و همکاران‪ .)2007 ،‬بعد از محاسبه تنش های اصلی می توان با‬
‫استفاده از معيارهای شکست سنگ‪ ،‬پدیده توليد ماسه را در چاه های مورد مطالعه بررسی كرد و محل‬
‫های دقيق آن ها را برای نصب پکرها پيش بينی كرد‪.‬در كل‪ ،‬تعيين تنش های اصلی به صورت مستقيم‬
‫(یعنی آزمایشات مکانيک سنگی)هزینه بر‪ ،‬وقت گير‪ ،‬پر خطر و تعداد این آزمایشات محدود و برای عمق‬
‫های خاصی امکان پذیر است‪(.‬یعنی به صورت گسسته بوده) و همچنين این آزمایشات برای تعدادی از چاه‬
‫های نفتی و برخی ميادین قابل انجام نيست(ملکی و همکاران‪.)93 ،‬‬
‫در كار پژوهشی از نگارهای پتروفيزیکی كه شامل چگالی‪ ،‬تخلخل نوترونی‪ ،‬صوتی‪ ،‬مقاومت ویژه‪ ،‬گاما‪،‬‬
‫نگار تصویری صوتی دو قطبی‪ ،‬كاليبره‪ ،‬داده های ‪ MDT‬و داده های مغزه برای پيش بينی ماسه دهی یکی‬
‫از چاه های نفتی در جنوب ایران استفاده شده است‪ .‬برای این منظور از نگار های متداول پتروفيزیکی از‬
‫جمله نگار صوتی‪ ،‬ابتدا مدل االستيک و مقاومت فشاری تک محور شکل (‪ )13-2‬و سپس مقدار فشار‬
‫منفذی نيز محاسبه شده است شکل (‪ )12-2‬و این مقادیر با مقادیر واقعی كاليبره گردید‪ .‬از آنجایی كه‬
‫تعيين مقدار تنش های برجا در اعماق زیاد برای پيش بينی ماسه دهی چاه مورد مطالعه ضروری بود با در‬
‫دست داشتن مقادیر بدست آمده از مدل های االستيک‪ ،‬مقاومت فشاری تک محوره و فشار منفذی‪ ،‬تنش‬
‫های برجای افقی و تنش عمودی محاسبه شد شکل (‪ .)13-2‬در نهایت با استفاده از معيار شکست موهر‪-‬‬
‫كلمب و نگار كاليپر‪ ،‬پنجره بهينه گل برای پيش بينی زون های دارای پتانسيل ماسه دهی‪ ،‬محاسبه شده‬
‫است(ملکی و همکاران‪.)93 ،‬‬
‫در شکل (‪ )14-2‬مقدار فشار منفذی و گرادیان فشار منفذی پيش بينی شده از رابطه ایتون است كه با‬
‫استفاده از نگار صوتی به دست آمده است‪ .‬در این شکل نگار حاصل از نگار صوتی نرماليز شده(‪)NCT-Son‬‬
‫و مقدار فشار منفذی پيش بينی شده از رابطه ایتون(‪ )PP-Son‬نشان داده شده است‪ .‬بعد از كاليبراسيون‬
‫فشار منفذی با استفاده از داده های ‪ MDT‬می توان گفت كه رابطه ایتون در پيش بينی فشار منفذی با‬
‫استفاده از نگار صوتی عملکرد مناسبی داشته است‪.‬‬
 ‫شکل (‪ :)14-2‬پارامترهای االستیکی محاسبه شده از نگارهای چاه‪ B‬و کالیبراسیون رابطه جامبونیسن با نمونه‬
‫مغزه(ملکی و همکاران‪)93 ،‬‬

‫شکل (‪ :)15-2‬فشار منفذی به دست آمده از رابطه ایتون با استفاده از نگار ‪ DT‬در چاه مورد مطالعه(در این شکل‬
‫ستون اول و ستون سوم نگار گاما‪ ،‬ستون چهارم مدل حاصل از نگار صوتی (‪)DT‬نرماالیز شده(‪()NCN-Son‬ملکی‬
‫و همکاران‪.)93 ،‬‬
 ‫شکل (‪ :)16-2‬نمایی شماتیک از نگار کالیپر‪ ،‬فشار هیدرواستاتیکی‪ ،‬فشار منفذی‪ ،‬تنش روباره‪ ،‬تنش حداقل‬
‫افقی و تنش حداکثر افقی به دست آمده از رابطه پورواالستیک برای چاه مورد مطاالعه (در این شکل ستون اول‬
‫عمق‪ ،‬ستون دوم فشار منفذی‪ ،‬ستون سوم فشار هیدرواستاتیکی‪ ،‬ستون چهارم تنش های اصلی و ستون پنجم‬
‫نگار کالیپر می باشد‪().‬ملکی و همکاران‪)93 ،‬‬

‫شکل (‪ :)17-2‬پنجره وزن گل حفاری بهینه براساس معیار‪ -‬کلمب‪ ،‬در ستون ‪ 3‬زاویه اصطکاک داخلی‪ ،‬در ستون‬
‫‪ 4‬این شکل وزن گل با خط سیاه(‪ ،)MW‬کیک سازند با رنگ آبی(‪ ،)Kick‬شکستگی برشی با رنگ سبز(‪BO-‬‬
‫‪ ،)MW‬هرزروی گل با رنگ قرمز(‪ ،)Mud Loss-MW‬شکستگی کششی با رنگ قهوه ای(‪ )BD-MW‬و ستون ‪5‬‬
‫نگار کالیپر مدل شده است(ملکی و همکاران‪)2009،‬‬