YUNIT 4

BATAYANG KAALAMAN SA
METODOLOHIYA SA PANANALIKSIK-
MGA LAYUNIN PANLIPUNAN
1. Matukoy ang mga mapagkakatiwalaan, makabuluhan, at kapaki-pakinabang na sanggunian sa
pananaliksik.
2. Malikhain at mapanuring mailapat sa pananaliksik ang piling makabuluhang konsepto at teoryang lokal at
dayuhan na akma sa konteksto ng komunidad at bansa.
3. Maisapraktika at mapaunlad pa ang mga batayang kasanayan sa pananaliksik.
4. Makapagbasa at makapagbuod ng impormasyon, estadistika, datos at iba pa. mula sa mga babasahing
nakasulat sa Filipino sa iba't ibang larangan
5. Makapagsalin ng mga artikulo, pananaliksik at iba pa, na makapag-aambag sa patuloy na
intelektwalisasyon ng wikang Filipino.
6. Makapagsaliksik hinggil sa mga sanhi at bunga ng mga suliraning lokal at nasyonal gamit ang tradisyonal at
modernong mga sanggunian.
7. Makapagpahayag ng mga makabuluhang kaisipan sa pamamagitan ng tradisyonal at modernong midyang
akma sa kontekstong Pilipino.
8. Makagawa ng malikhain at mapanghikayat na presentasyon ng impormasyon at analisis na akma sa iba't
ibang konteksto.
9. Makapagsagawa ng pananaliksik sa Filipino sa iba't ibang larangan.
10. Malinang ang Filipino bilang daluyan ng inter/multidisiplinaring diskurso at pananaliksik na nakaugat sa mga
realidad ng lipunang Pilipino.
11. Makabuo ng papel o artikulo na maaaring ibahagi sa isang forum o kumperensya at/o ilathala sa isang
akademikong journal.
12. Mapalalim ang pagpapahalaga sa sariling teorya ng mga Pilipino sa iba't ibang larangan
13. Malinang ang adhikaing makibahagi sa pagbabagong panlipunan.
14. Maisaalang-alang ang kultura at iba pang aspektong panlipunan sa pagsasagawa ng pananaliksik.
15. Makapag-ambag sa pagtataguyod ng wikang Filipino bilang daluyan ng makabuluhan at mataas na antas
ng diskurso na akma at nakaugat sa lipunang Pilipino, bilang wika ng pananaliksik na nakaayon sa
pangangailangan ng komunidad at bansa.

Ano ang teorya at batayang Teoretikal?

1
 Ayon kay Abend (2013), ang mga teorya ay binuo upang magpaliwanag, magbigay ng
prediksyon hinggil sa, o makatulong sap ag-unawa sa phenomenon at sa maraming sitwasyon
ay naglalayon ding suriin ang kabuluhan at plawakin pa ang umiiral na kaalaman.
Ang batayang teoretikal naman ay ang estrukturang nagtatahi o sumusuporta sa teorya
ng pananaliksik. Ipinapakilala at inilalarawan nito ang teorya ng pananaliksik at
ipinapapaliwanag kung bakit umiiral ang suliraning ng pananaliksik. Sa pagpapaliwanag ng
isang modyul sa pananaliksik sa University of Soouthern California (2018), ang batayang
teoretikal ay binubuo ng mga konsepto at teorya na magagamit sa pnanaliksik na pawing
karaniwang nabubuo sa pamamagitan ng kombinasyon ng mga teorya at konsepto mula sa
mga Tatlong
umiiral na pananaliksik
Konsiderasyon sa pagpilinangnagging bahagi
teorya bilang bahaging kaugnayteoretikal
ng batayang na literature at kaugnay na
(Tarraco,1997)
pananaliksik.
 Pagiging akma sa pananaliksik
 Linaw at/o dali (ease) ng aplikasyon sa pananaliksik at;
 Bisa ng teorya sa pagpapaliwanag o paghahanap ng sagot sa mga tanong ng pananaliksik

MGA DISKURSO SA NASYONALISMO AT DEPENDENSIYA

Sa isang bansang dating kolonya gaya ng Pilipinas, isa sa mga karaniwang lente ng pagsipat sa mga pananaliksik
ang mga diskurso ng nasyonalismo.

Ano ang Pandiwa?

Ang pandiwa o berbo ay bahagi ng pananalita na nagsasaad ng kilos o galaw. Ito ay

tinatawag na Verb sa wikang Ingles.

Mga halimbawa:

Pumunta ako sa tindahan Binili ko ang tinapay.

Si Ben ay naglalakad patungo sa kanilang bahay.
Naglalaro ang mga bata salansangan.

Narito ang isa sa mga mitolohiya ng Greece. Basahin at unawain mo ito upang matuklasan kung paano
nakatutulong ang mitolohiya sa pagpapaunlan ng panitikang Pilipino.

HERCULES

Noong unang panahon, sa sinaunang Greece, at merong batang lalaking nagngangalang Hercules. Mula
noong sanggol pa lamang si Hercules, lahat ay namangha sa kanyang lakas. Ngunit ang pagiging malakas niya ay
isang problema para sa kanya, sapagkat nasisira ni Hercules ang anumang nahahawakan niya. Gulat na gulat dahil
sa pagkawasak na naidulot niya, lumaking malungkot at mapag-isa si Hercules. " Kailanman ay hindi talaga ako

2
babagay ditoang sabi ni Hercules kay Amphitrym at Alemene, ang mga mabubuting tao na nakakita kay Hercules
noong sanggol palamang siya at ang nagpalaki din san kanya bilang sarili nilang anak.
Sa wakas ay ipinaliwanag na ni Amphitrym kay Hercules na siya ay naiiba sa lahat. " Ito ay ang nakasabit
sa iyong leeg noong nakita ka namin,"ang sabi ng matanda habang ibinibigay niya kay Hercules ang kumikinang na
medalyon. "Ito ay ang simbolo ng mga diyos. Nang dahil sa kagustuhan niyang malutas ang misteryo ng kanyang
kapanganakan, naglakbay si Hercules patungo sa Templo ni Zeus, ang hari ng mga diyos, upaang malaman ang
mga kasagutan. Nagulat siya nang biglang nabuhay ang rebulto ni Zeus at ipinaliwanag ni Zeus na siya ang tunay na
ama ni Hercules at ang diyosang si Hera naman ang kanyang ina.

Ipanaliwanag ni Zeus na dinukot at ginawang mortal si Hercules noong sanggol palamang siya. Pagkatapos
ay sinabi niya kay Hercules na hindi siya maaaring umuwi. " Ang mga diyos lamang ang maaaring tumira sa Bundok
ng Olympus," ang sabi niya. " Ngunit kapag mapatunayan mo sa iyong sarili na isa kang tunay na bayani sa lupa,
ang iyong pagkadiyos ay manunumbalik. "Una," sa pagpapatuloy niya, " kailangan mong hanapin si Philoctetes, ang
tagapagsanay ng mga bayani." Binigyan ni Zeus si Hercules ng isang regalo, isang kabayong may pakpak na
nagngangalang Pegasus. Lumipad si Hercules at nakita niya na rin si Philoctetes, ang Satyr. "Kailangan ko ang
tulong mo". Ang sabi ni Hercules kay Phil. "Gusto kong maging isang bayani, isang tunay na bayani." "Paumanhin,
bata." Ang sabi ni Phil. "Nagretiro na ako."Ngunit isang kidlat galing kay Zeus ang nagpabago ng isip ni Phil.

Ang pagsasanay upang maging bayani ay napakahirap para kay Hercules kay kung minsan ay naiiisip na
niyang sumuko. Ngunit sa huli, kahit na mahirap, ay hindi siya sumuko at ipinagpatuloy niya anbg pagsasanay upang
maabot niya ang kanyang layunin. Sa wakas ay sinabi na ni Phil na handa na si Hercules sa una niyang pagsubok,
samalaking siyudad ng Thebes. "Kung makakapunta ka sa Thebes, maaari ka na ring pumunta kahit saan." ang sabi
ni Phil. Sa kanilang daan papunta sa Thebes, nakita ni Phil at Hercules ang magandang babae na nagngangalang
Megara, na kasalukuyang hinahabol ng isang Centaur. Kumaripas si Hercules upang iligtas si Megara.
Pagkatapos matalo ni Hercules ang Centaur ay nagpakilala si Megara sa kanya. "Meg ang tawag ng mga
kaibigan ko sa akin." ang sabi niya. "Anong pangalan mo?" Namangha si Hercules sa kagandahan ni Meg kaya hindi
siya makapagsalita ng diretso. "Ako,.. uh... Hercules,"paputul-putol na sabi ni Hercules. "Mas gusto kong tawagin
kang wonder boy" ang sabi ni Meg. Sa kanyang daan pauwi, nakita ni Meg si Hades, ang diyos ng mundong ilalim, at
ang mga alalay nito na sina Pain at Panic. Sinabi ni Meg na may nakilala siyang nagngangalang Hercules. Hercules!
Nagalit si Hades ng narinig niya ang pangalan. Siya ang nag utos kina Pain at Panic upang tapusin si Hercules noon
dahil si Hercules lamang ang makapipigil sa masamang si Hades sa pagsakop sa Olympus.

Si Hades ay nagsimula nanamang sirain si Hercules ulit. Ginamit niya si Meg upang lokohin si Hercules sa
pagpapalabas ng nakakatakot na halimaw na tinatawag na Hydra. Ngunit natalo ni Hercules ang hydra at pati narin
ang mga halimaw sa ipinapadala ni Hades. At sa bawat panalo ay naging sikat si Hercules. Kahit na naging sikat si
Hercules ay nanatili siyang mortal at hindi pa siya maaaring tumira sa Olympus. Tinanong ni Hercules si Zeus kung
bakit hindi parin siya makauwi sa Olympus. "Paumanhin ngunit ang pagiging kilala ay hindi katulad ng pagiging tunay
na bayani."sagot ni Zeus. "Kailangan mo itong hanapin sa loob ng iyong puso." Sa huli ay naisip na rin ni Hades na
walang sinuman ang mas malakas upang matalo si Hercules. Gayunpaman, ay naisip ni hades na meron siyang
kahinaan... at nalaman na rin ni Hades ang kasagutan. Si Meg ang kahinaan ni Hercules. Kaya ginawa niyang
bilanggo si Meg.
Hindi kayang makita Hercules na nakakadena si Meg kaya pumayag siya sa isang kakaibang kasunduan, Isusuko
niya ang kanyang lakas sa isang araw kapag papalayain ni Hades si Meg. "Ligtas si Meg" pumayag si Hades.
"Kapag nasaktan siya, ay manunumbalik ang iyong lakas."Pinakawalan ni Hades ang mga masasamang Titan mula
sa mga hukay kung saan sila ikinulong ni Zeus. Pagkatapos ay inutusan ni Hades si Cyclops, ang halimaw na may
iisang mata lamang, upang tapusin si Hercules. Kung wala ang makapangyarihang lakas ni Hercules ay wala talaga
siyang kalaban-laban sa Cyclops, ngunit dahil sa pagbibigay ng lakas ng loob ni Phil, ay natalo ni Hercules ang
halimaw. Si Meg ay nasaktan dahil iniligtas niya si Hercules sa nahuhulog na bato. Totoo nga ang pangako ni Hades,
sa oras na masaktan si Meg ay manunumbalik ang lakas ni Hercules.

3
 Hindi gustong iwan ni Hercules ang malubhang sugatan na si Meg, ngunit kinumbinsi siya nito na tulungan
niya ang kanyang ama upang pigilan si Hades. Pumunta si Hercules sa Bundok ng Olympus at nakita niyang
nakagapos ang mga diyos at si Zeus naman ay hindi makaalis sa bundok ng matigas na lava. Gamit lamang ang
kanyang mga kamay ay sinira niya ang lava at pinakawalan ang kanyang ama. Nagtulungan sila upang matalo ang
mga Titan.

Alam ni Hades na ang kanyang plano upang sakupin at pagharian ang Olympus as sira na. Kaya sa
pagbalik niya sa mundong ilalim, pinagsamantalahan niya ang panahon upang sabihin kay Hercules na mamamatay
na si Meg. Nagmadali si Hercules na balikan si Meg, ngunit ang kanyang kaluluwa ay napahiwalay na sa kanyang
katawan. Nagmadali si Hercules na pumunta sa mundong ilalim, at doon niya nakita ang kaluluwa ni Meg na
nakalutang sa hukay na puno ng mga kaluluwa. "Dalhin mo ako sa kinalalagyan ni Meg!"ang sabi ni Hercules kay
Hades.

Ang kagustuhang pagligtas ni Hercules kay Meg kahit na buhay niya pa ang kapalit ay siyang gumawa sa
kanya bilang isang tunay na bayani. Sa kanyang pagbabalik sa bundok ng Olympus, binigyan ng bayaning pagbati si
Hercules. Ngunit sa huli ay alam na niya kung saan talaga siya nararapat, ssa lupa kasama ni Meg, kung saan
kasama silang mabubuhay ng Masaya magpakailanman.

GAWAIN I.

Batay sa naunawaan mong mensahe sa mitolohiyang “Hercules” paano mo ito maiuugnay sa iyong sarili,
pamilya,pamayanan at lipunan. Gamitin ang grapikong representasyon sa pagpapahayag ng inyong kaisipan.

sarili pamayanan
Mensahe mula sa
HERCULES
lipunan
pamilya

GAWAIN II.

Basahin sa kolum B ang bawat pahayag na naglalarawan ng mga tauhan na nakatala sa kolum A. Isulat
ang titik ng tamang sagot sa patlang bago ang bilang.

Kolum A Kolum B
1. Hercules a. hari ng mga diyos
2. Megara b. ang diyos ng mundong ilalim
3. Zeus k. ang iniibig ni Hercules

4
 4. Hades d. kabayong may pakpak
5. Pegasus e. anak ng hari ng mga diyos

GAWAIN III

Panoorin ang pelikulang pinamagatang “Hercules” at sagutin ang mga katanungan.

1. Ano ang nais iparating na mensahe ng pelikulang napanood?
2. Nakatutulong ba ang pelikulang “Hercules” sa pagpapayaman sa mitolohiya ng Greece? Patunayan.

GAWAIN IV
Kung ikaw si Hercules, mas pipiliin mo bang manirahan kasama ang babaeng minamahal mo o ang makasama
ang pamilya mo? (gawin ito sa pamamagitan ng pagdedebate)

GAWAIN IV

Sumulat ng sariling mitolohiya na mayroong kaugnayan sa mitolohiyang napanood sa isang buong papel at
ibahagi ito sa loob ng klase.

GAWAIN V

Itala ang mga pandiwang makikita sa mitolohiyang napanood at gamitin ang mga ito sa pangungusap.

Mga Pandiwa Mga pangungusap

A. Panitikan: Ang pastol at ang nawawalang tupa (Parabula)

Aralin
B. Wika1.2
at Gramatika : Angkop na pang ugnay sa pagsasalaysay.

Ang aralin 1.2 ay tungkol sa parabola at ang wastong paggamit ng angkop na pang ugnay sa
pagsasalaysay. Pagkatapos ng aralin, ang mga mag-aaral ay inaasahang:
a. Nasusuri ang tiyak na bahagi ng napakinggang parabula na naglalahad ng katotohanan, kabutihan at
kagandahang-asal.
b. Nasusuri ang nilalaman, elemento at kakanyahan ng binasang akda gamit ang mga ibinigay na tanong.
c. Nabibigyang- puna ang estilo ng may-akda batay sa mga salita at ekspresyong ginamit sa akda.
d. Nahihinuha ang nilalaman, elemento at kakanyahan ng pinanood na akda gamit ang mga estratehiyang
binuo ng guro at mag-aaral.
e. Naipakikita ang kakayahan sa pagsasalita sa paggamit ng mga berbal at di-berbal na estratehiya.

5
 f. Naisusulat nang may maayos na paliwanag ang kaugnay na collage na may kaugnayan sa paksa at;
g. Nagagamit ang angkop na mga piling pang-ugnay sa pagsasalaysay (pagsisimula, pagpapadaloy ng mga
pangyayari, pagwawakas)

Ano nga ba ang parabula?

Ang Parabula ay isang maikling kuwentong may aral na kalimitang

hinahango mula sa Bibliya. Ang parabula ay nanggaling sa English word na
parable na nanggaling naman sa Greek word na parabole na ang ibig sabihin
ay maiksing sanaysay tungkol sa buhay na maaring mangyari o nangyayari na
kung saan nagtuturo tungkol sa ispiritwal o kagandahang asal na magiging
gabay ng isang taong nahaharap sa pangangailangang mamili o magdesisyon.
Isa itong maikling salaysay na maaaring nasa anyong patula o prosa na
malimit nangangaral o nagpapayo hinggil sa isang pangyayari, na kadalasang
isinasalarawan ang isang moral o relihiyosong aral. Taliwas sa pabula, ang
parabula ay walang inilalahok na tauhang hayop, halaman, bagay, at puwersa
sa kalikasan na pawang kumikilos at nagsasalita gaya ng tao. Isang katangian
ELEMENTO NG PARABULA
nito ang pagiging isang kuwentong naglalahad o nagpapakita ng kung
paanong katulad ng isang bagay ang iba pang bagay.
Tagpuan
Hindi kagaya sa maikling kwento, minsan hindi matatagpuan sa simula ang tagpuan
ng kwento at minsan ay hindi talaga nasasabi kung saan mismo nangyari ang kwento.

Tauhan
Mga karakter na hango sa bibliya na maaaring makapagbigay ng aral sa mga
mambabasa ng kwento.

Banghay
Narito ang isang parabula na pinamagatang “Ang pastol at ang nawawalang tupa” na mula sa Mateo 18:12–
Aral/Magandang
12 Lucas Kaisipan
15:3–7. Basahin ito at unawain ng mabuti.

Ang Pastol at ang Nawawalang Tupa

Ni Margo Mae, Utah, USA
Mula sa Mateo 18:12–14
Lucas 15:3–7

Tinuruan ni Jesus ang mga tao sa pamamagitan ng pagkukuwento sa kanila. Isang araw ikinuwento Niya
ang tungkol sa isang pastol na may 100 tupa. Ang pastol ay napakabuti at napakabait. Pinangalagaan niya ang
kanyang mga tupa mula sa mababangis na hayop. Binantayan niya ang mga ito sa gabi. Isang araw isa sa mga tupa
ang nawala. Iniwan ng pastol ang kanyang 99 na tupa sa ligtas na lugar at hinanap ang nawawalang tupa. Naghanap
siya sa matataas na kabundukan hanggang sa ilang. Nang sa wakas ay matagpuan niya ang kanyang tupa, nagalak

6
 ang pastol. Pinasan niya sa kanyang mga balikat ang tupa at iniuwi ito. Tinipon ng pastol ang kanyang mga kaibigan
at sinabi sa kanila kung paano niya natagpuan ang kanyang tupa. Magkakasama silang nagdiwang. Si Jesucristo ay
tulad ng pastol sa kuwento, at tayo ay tulad ng tupa. Binabantayan tayo ni Jesus at pinoprotektahan tayo mula sa
panganib. Hindi niya tayo tinatalikuran kapag nagkakamali tayo. At natutuwa Siya kapag nagsisisi tayo at bumabalik
sa Kanyang ebanghelyo. Iyan ang dahilan kaya Siya tinatawag na Mabuting Pastol sa mga banal na kasulatan.
Pahinang Kukulayan Itinuro ni Jesus ang Talinghaga ng Nawawalang Tupa “Aling tao sa
inyo, na kung mayroong isang daang tupa, at mawala ang isa sa mga yaon, ay hindi
iiwan ang siyam na pu’t siyam sa ilang, at hahanapin ang nawala, hanggang sa ito’y
kaniyang masumpungan?” (Lucas 15:4).

GAWAIN I.
Pag-unawa sa akda
Unawain at sagutin ang mga katanungan sa isang buong papel.
1. Sino ang isinisimbolo ng tupa sa kwento?
2. Sino ang isisnisimbolo ng pastol sa kwento?
3. Paano pinapahalagahan ng pastol ang kanyang mga tupa?
4. Ano ang aral na mapupulot sa kwento?
5. Kung ikaw ang pastol, pag aaksayahan mo pa ba ng oras ang isang tupang nawawala? Bakit?
6. Saang bahagi ng parabola mababatid ang mensahe?
7. Sa iyong palagay, ano ang pangunahing mensahe ng parabula?
8. Ano ang suliranin na hinaharap ng pastol sa kwento?
9. Ano ang katangian meron ang pastol na ipinakita sa parabula?
10. Bilang isang kabataan, paano niyo pinapahalagahan ang mga mahal niyo sa buhay?

GAWAIN II.
Gamit ang grapikong representasyon, suriin ang mga pangyayari sa parabula batay sa nilalaman, kakanyahan
at elemento ng parabula.

nilalaman kakanyahan elemento Parabula

GAWAIN III.

Magkakaroon ng pangkatang gawain. Isasadula ang pangyayari sa Parabulang binasa.

Narito ang pamantayan sa pagmamarka

7
 Pamantayan Puntos
Kaisahan 20 puntos
Boses 15 puntos
Hikayat sa madla 15 puntos
Kabuuan 50 puntos

GAWAIN IV.

Tingnan ng maigi ang larawan at ipaliwanag kung ano ang nakapaloob dito. Isulat ito sa isang buong papel.

GAWAIN V.

Punan ang graphic organizer

batay sa pagkakasunod- sunod ng mga
pangyayari sa pabula.

Ang Pastol at ang

nawawalang Tupa.

Simula Wakas
Gitna

Aralin 1.3
A. Panitikan: Ang Ningning at Ang Liwanag (sanaysay)

8
 B. Wika at Gramatika : Mga pahayag sa pagbibigay ng sariling pananaw.

Ang aralin 1.3 ay napapatungkol sa sanaysay at ang angkop na mga pahayag sa pagbibigay ng sariling
pananaw. Pagkatapos ng aralin, ang mga mag-aaral ay inaasahang;
a. Naipaliliwanag ang pangunahing paksa at pantulong na mga ideya sa napakinggang impormasyon sa
radyo o iba pang anyo ng media.
b. Nabibigyang-reaksiyon ang mga kaisipan o ideya sa tinalakay na akda.
c. Natutukoy ang mga salitang magkakapareho o magkakaugnay ang kahulugan.
d. Natatalakay ang mga bahagi ng pinanood na nagpapakita ng mga isyung pandaigdig.
e. Naibabahagi ang sariling reaksiyon sa ilang mahahalagang ideyang nakapaloob sa binasang akda sa
pamamagitan ng brain storming.
f. Naitatala ang mga impormasyon tungkol sa isa sa napapanahong isyung pandaigdig.
g. Nagagamit ang angkop na mga pahayag sa pagbibigay ng sariling pananaw at;
h. Nasasaliksik ang mahahalagang impormasyon gamit ang silid-aklatan, internet, at iba. pang batis ng
mga impormasyon

Ano nga ba ang sanaysay?

Ipinakakahulugan na ang sanaysay ay isang komposisyon na prosa na may iisang

diwa at pananaw. Ito rin ay nangangahulugan ng isang sistematikong paraan upang
maipaliwanag ang isang bagay o pangyayari. Sa anu’t anuman, ang depenisyon ng
sanaysay ay nagangahulugan lamang na isang paraan upang maipahayag ang damdamin
ng isang tao sa kanyang mga mambabasa. Ito ay isang uri ng pakikipagkomunikasyon sa
pamamagitan ng lathalain na may layuning maihatid ang nais na maipabatid sa kapwa
tao.
Sa ating bansa, bahagi ng ating edukasyon ang magkaroon ng pagtuturo ukol sa
paggawa ng mainam na sanaysay. Tinuturuan ang mga mag-aaral ng mabisang
pakikipagtalastasan sa pamamagitan ng paggawa ng pormal at di-pormal na sanaysay.

Ang Ningning at Ang Liwanag

(Mula sa Liwanag at Dilim)

ni Emilio Jacinto

9
 Ang ningning ay nakasisilaw at nakasisira sa paningin. Ang liwanag ay kinakailangan ng mata, upang
mapagwari ang buong katunayan ng mga bagay-bagay.
Ang bubog kung tinatamaan ng nag-aapoy ng sikat na araw ay nagniningning; ngunit sumusugat sa kamay ng
nagaganyak na dumampot. Ang ningning ay maraya.Ating hanapin ang liwanag; tayo’y huwag mabighani sa
ningning. Sa katunayan ng masamang kaugalian: Nagdaraan ang isang karuaheng maningning na hinihila ng
kabayong matulin. Tayo’y magpupugay at ang isasaloob ay mahal na tao ang nakalulan. Datapua’y marahil naman
ay isang magnanakaw, marahil sa isang malalim ng kaniyang ipinatatanghal na kamahalan at mga hiyas na
tinataglay ay natatago ang isang sukaban.
Nagdaraan ang isang maralita na nagkakanghihirap sa pinapasan. Tayo’y napapangiti, at isasaloob.
Saan kaya ninakaw? Datapua’y maliwanag nating nakikita sa pawis ng kaniyang noo at sa hapo ng kaniyang
katawan na siya’y nabubuhay sa sipag kapagalang tunay.
Ay! Sa ating naging ugali ay lubhang nangapit ang pagsamba sa ningning at pagtakwil sa liwanag. Ito nga
ang dahilan kung kaya ang mga loob na inaakay ng kapalaluan at ng kasakiman ay nagpupumilit na lumitaw na
maningning, lalong-lalo na nga ang mga pinuno na pinagkatiwalaan ng ikagiginhawa ng kanilang mga sakop at
walang ibang nasa kundi ang mamalagi sa kapangyarihan sukdang ikainis at ikamatay ng bayan na nagbibigay sa
kanila ng kapangyarihan.
Tayo’y mapagsampalataya sa ningning, huwag nating pagtakhan ang ibig mabuhay sa dugo ng ating mga ugat at
magbalat-kayong maningning.
Ay! Kung ang ating dinudulugan at hinahainan na puspos na galang ay ang maliwanag, ang magandang
asal at matapat na loob, walang magpapaningning pagka’t di natin pahahalagahan. At ang mga isip at akalang ano
pa man ay hindi hihiwalay sa maliwanag na banal na landas ng katuwiran.
Ang kaliluhan at ang katampalasanan ay humahanap ng ningning upang hindi mapagmalas ng mga matang
tumatanghal ang kanilang kapangitan; nguni’t ang kagalingan at ang pag-ibig na dalisay ay hubad sa ningning,
mahinhin, at maliwanag na mapatatanaw sa paningin.
Ang mahabang panahong lumipas ay isang labis na nagpapatunay ng katotohanan nito.
Mapalad ang araw ng liwanag!
Ay! Ang Anak ng Bayan, ang kapatid ko, ay matututo kaya na kumuha ng halimbawa at lakas sa
pinagdaanang mga hirap at binatang mga kaapihan?

GAWAIN I.

Magpaparinig ng isang sanaysay sa pamamagitan ng paggamit ng speaker o iba pang uri ng medya.

GAWAIN II.

Sumulat ng reaksyon tungkol sa sanaysay na napakinggan.

10
 GAWAIN III.
Bigyan ng kasingkahulugan ang mga sumusunod.

Mga salita Kahulugan

Mapagwari
Nagaganyak
Maralita
Kasakiman
Kaliluhan

GAWAIN IV.

Sagutin ang mga sumusunod.

1. Tungkol saan ang sanaysay na inyong nakita?
2. Batay sa nilalaman ng sanaysay, ano ang layunin ni Jacinto sa pagsulat nito?
3. Tukuyin ang mga pangyayaring binanggit ng may-akda tungkol sa kalagayang
panlipunan noong panahong naisulat ito.

GAWAIN V.

Dugtungang pagbabahagi ng sariling ideya o reaksiyon tungkol sa nabasang sanaysay.

GAWAIN VI.
Sumulat ng maikling sanaysay hinggil sa napapanahong isyung pandaigdig.

GAWAIN VII.

Sumulat ng sariling pananaw batay sa napakinggang sanaysay.

11
 Ang Ningning at
Ang Liwanag

GAWAIN VIII.
. Magsaliksik ng mga mahahalagang impormasyon tungkol sa kahirapan. Isulat isang buong
papel.

A. Panitikan: Biag ni Lam-ang (Epiko)

Aralin
B. Wika1.4
at Gramatika : Angkop na mga hudyat sa pagsusunod-sunod ng mga pangyayari

Ang aralin 1.4 ay napapatungkol sa epiko at ang angkop na hudyat sa pagkakasunod- sunod ng mga
pangyayari.pagkatapos ng aralin, ang mga mag-aaral ay inaasahang ;
a. Nahihinuha kung bakit itinuturing na bayani sa kanilang lugar at kapanahunan ang piling tauhan sa epiko
batay sa napakinggang usapan/diyalogo.
b. Naibibigay ang sariling interpretasyon kung bakit ang mga suliranin ay ipinararanas ng may-akda sa
pangunahing tauhan ng epiko.
c. Nabibigyang-puna ang bisa ng paggamit ng mga salitang nagpapahayag ng matinding damdamin.
d. Natutukoy ang mga bahaging napanood na tiyakang nagpapakita ng ugnayan ng mga tauhan sa puwersa
ng kalikasan.
e. Nababasa nang paawit ang ilang piling saknong ng binasang akda.
f. Naisusulat ang paglalahad na nagpapahayag ng pananaw tungkol sa pagkakaiba-iba, pagkakatulad at ng
mga epikong pandaigdig at;
g. Nagagamit ang angkop na mga hudyat sa pagsusunod-sunod ng mga pangyayari.
Ano nga ba ang epiko?

Ang epiko ay tulang pasalaysay na nagsasaad ng kabayanihan ng

. pangunahing tauhan na nagtataglay ng katangiang nakahihigit sa karaniwang tao na
kadalasan siya’y buhat sa lipi ng mga diyos o diyosa. Ang paksa ng mga epiko ay mga
kabayanihan ng pangunahing tauhan sa kanyang paglalakbay at pakikidigma. Ang
salitang epiko ay galing sa Griyego na epos na nangangahulugang ‘awit’ ngunit
ngayon ito’y tumutukoy sa pasalaysay 12na kabayanihan.
 Biag ni Lam-ang
Ni Pedro Bucaneg
Sina Don Juan at Namongan ay taga-Nalbuan, ngayon ay sakop ng La Union. May isa silang anak na lalaki.
Ito'y si Lam-ang. Bago pa isilang si Lam-ang, ang ama nito ay pumunta na sa bundok upang parusahan ang isang
pangkat ng mga Igorota na kalaban nila.Sa kasamaang palad ay napatay ang ama niya. Pinugutan ito ng ulo at
isinabit sa gitna ng nayon ng mga igorot bilang gantimpala at parangal sa kanilang pangkat.
Nang isilang si Lam-ang, apat na hilot ang nagtulong-tulong. Ugali na nga mga Ilokano noong una na
tumulong sa mga hilot kung manganganak ang maybahay nila ngunit dahil nga wala si Don Juan, mga kasambahay
nila ang tumulong sa pagsilang ni Namongan. Pagkasilang, nagsalita agad ang sanggol at siya ang humiling na
"Lam-ang" ang ipangalan sa kaniya. Siya rin ang pumili ng magiging ninong niya sa binyag. Itinanong pa rin niya sa
ina ang ama, kung saan naroron ito, na di pa niya nakikita simula pa sa kanyang pagkasilang. Sinabi na ina ang
kinaroroonan ng ama. Makaraan ang siyam na buwan, nainip na si Lam-ang sa di pagdating ng ama kaya't sinundan
niya ito sa kabundukan. May dala siyang iba't- ibang sandata at mga anting-anting na makapag-bibigay-lakas sa
kaniya at maaaring gawin siyang hindi makikita. Talagang pinaghandaan niya ang lakad na ito. Sa kaniyang
paglalakbay, inabot siya ng pagkahapo kaya't namahinga sandali. Naidlip siya at napangarap niyang ang pugot na
ulo ng ama ay pinagpipistahan na ng mga Igorote. Galit na galit si Lam-ang s nabatid na sinapit ng ama kaya mabilis
na nilakbay ang tirahan ng mga Igorote. Pinagpupuksa niya ang mga ito sa pamamagitan ng dalang mga sandata at
anting-anting. Ang isa ay kaniyang pinahirapan lamang saka inalpasan upang siyang magbalita sa iba pang Igorote
ng kaniyang tapang, lakas at talino. Umuwi si Lam-ang nang nasisiyahan dahil sa nipaghiganti niya an pagkamatay
ng ama niya. Nang siya'y magbalik sa Nalbuan, pinaliguan siya ng ilang babaeng kaibigan sa ilog ng Amburayan,
dahil ito'y naging ugali na noon, na pagdating ng isang mandirigma, naliligo siya. Matapos na paliguan si Lam-ang,
namatay ang mga isda at iba pang bagay na may buhay na nakatira sa tubig dahil sa kapal ng libag at sama ng
amoy na nahugasan sa katawan nito. Sa kabutihan naman may isang dalagang balita sa kagandahan na
nagngangalang Ines Kannoyan. Ito'y pinuntahan ng binatang si Lam-ang upang ligawan, kasama ang kaniyang
putting tandang at abuhing aso. Isang masugid na manliligaw ni Ines ang nakasalubong nila, Si Sumarang, na
kumutya kay Lam-ang, kaya't sila'y nag-away at dito'y muling nagwagi si Lam-ang. Napakaraming nanliligaw ang
nasa bakuran nina Ines kaya't gumawa sila ng paraan upang sila ay makatawag ng pansin. Ang tandang ay tumilaok
at isang bahay ang nabuwal sa tabi. Si Ines ay dumungaw. Ang aso naman ang pinatahol niya at sa isang iglap,
tumindig uli ang bahay na natumba. Nakita rin ng magulang ni Ines ang lahat ng iyon at siya'y ipinatawag niyon. Ang
pag-ibig ni Lam-an kay Ines ay ipinahayag ng tandang. Sumagot ang mga magulang ng dalaga na sila'y payag na
maging manugang si Lam-ang kun ito'y makapagbibigay ng boteng may dobleng halaga ng sariling ari-arian ng
magulang ng dalaga.
Nang magbalik si Lam-ang sa Kalanutian, kasama si Namongan at mga kababayan, sila Ines ay ikinasal.
Dala nila ang lahat ng kailangan para sa maringal na kasalan pati ang dote. Ang masayang pagdiriwang ay sinimulan
s Kalanutian at tinapos sa Nalbuan, kung saan nanirahan ang mag-asawa pagkatapos ng kasal nila. Isa parin s
kaugalian sa Kailukuhan, na pagkatapos ng kasal, ang lalaki ay kinakalilangang sumisid sa ilog upang humuli ng
rarang (isda). Sinunod ni Lam-ang subalit siya ay sinamang palad na makagat at mapatay ng berkakan (isang uri ng
pating). Ang mga buto ni Lam-ang na nasa pusod ng dagat ay ipinasisid at pinatapon ni Donya Ines sa isang
kalansay at tinakpan ng tela. Ang tandang ay tumilaok, ang aso ay kumahol at sa bisa ng engkanto, unti-unting
kumilos ang mga buto. Sa muling pagkabuhay ni Lam-ang, ang mag-asawa ay namuhay nang maligaya, maluwalhati
at matiwasay sa piling ng alagang puting tandang at abuhing aso.

13
GAWAIN I.

Isulat sa graphic organizer ang mga katangian ni Lam-ang sa epikong nabasa.

GAWAIN II.

Pumili ng bahagi ng epikong inyong nabasa na nakakabihag ng inyong pansin at lapatan ito ng himig.
Basahin ito sa awit na paraan.

14
GAWAIN III.

Isulat sa venn diagram ang pagkakapareho at pagkakaiba ng mga epikong pandaigdig.

GAWAIN IV.

Pag sunod-sunurin ang mga pangyayari sa epikong nabasa.

SIMULA GITNA WAKAS

Aralin 1.5

A. Panitikan: Ang Kalupi (Maikling Kwento)

15
 B. Wika at Gramatika : Panghalip bilang panuring sa mga tauhan

Ang aralin 1.5 ay napapatungkol sa maikling kwento at ang panghalip bilang panuring sa mga tauhan..
Pagkatapos ng aralin, ang mga mag-aaral ay inaasahang;
a. Naipagpaliliwanag ng ilang pangyayaring napakinggan na may kaugnayan sa kasalukuyang mga
pangyayari sa daigdig.
b. Napapatunayang ang mga pangyayari sa akda ay maaaring maganap sa tunay na buhay.
c. Nabibigyang-kahulugan ang mahihirap na salita o ekspresyong ginamit sa akda batay sa konteksto
ng pangungusap.
d. Napahahalagahan ang napanood na pagtatanghal ng isang akda sa pamamagitan ng paghanap
ng simbolong nakapaloob dito.
e. Nakikibahagi sa round table discussion kaugnay ng mga isyung pandaigdig.
f. Naisusulat ang paliwanag tungkol sa isyung pandaigdig na iniuugnay sa buhay ng mga Pilipino at;
g. Nagagamit ang angkop na mga panghalip bilang panuring sa mga tauhan.

Ano nga ba ang Maikling Kwento?

Ang maikling kwento o katha ay isang uri ng panitikan na bunga ng isang

maikling guni-guni ng may-akda. Ito ay maaring likhang isip lamang o batay sa sariling
karanasan na nag-iiwan ng isang kakintalan sa isipan ng bumabasa onakikinig. Ito ay
maikli lamang at matatapos basahin sa isang upuan lamang. Iilan lamang ang mga
tauhan. Ang mga kawal ng pangyayari ay maingat na inihanay batay sa pagkasunod-
sunod nito.
Ang isang maikling kwento ay mga kwento na mamaari mong tapusin sa
isang upuan lamang ng pagbabasa o kaya'y ang mga kwento na hindi inaabot ng araw
para matapos.

WIKA AT GRAMATIKA

Ang Panghalip ay ang salitang panghahalili o pamalit sa pangngalan. Ito ay

tinatawag na Pronoun sa wikang Ingles.

ANG KALUPI
Ni Benjamin Pascual
Mataas na ang araw nang lumbas si Aling Marta sa bakuran ng kanilang maliit na barung-barong.
Maaliwalas ang kanyang mukha: sa kanyang lubog na mga mata na bahagyang pinapagdilim ng kanyang
malalagong kilay ay nakakintal ang kagandahan ng kaaya-ayang umaga. At sa kanyang maninipis na labi, na
bahagyang pasok sa pagkakalapat at maputla, ay naglalaro ang isang ngiti ng kasiyahan. Araw ng pagtatapos ng
kanyang anak na dalaga; sa habing iyon ay tatanggapin nito ang diploma bilang katunayang natapos niya ang apat

16
na taong inilagi sa mataas na paaralan. Ang sandaling pinakahihintay niya sa mahaba-haba rin namang panahon ng
pagpapaaral ay dumating na ang magkaroon ng isang anak na nagtapos sa high school ay hindi na isang maliit na
bagay sa isang mahirap na gaya niya, naisip niya. Sa mapangarapin niyang diwa ay para niyang nakikita ang
kanyang anak na dalaga sa isang kasuotang puting-puti, kipkip ang isang libro at nakangiti patungo sa lalo pang
mataas na hangarin sa buhay, ang makatapos sa kolehiyo, magpaunlad ng kabuhayan at sumagana. Maaaring
balang araw ay magkaroon din siya ng mamanuganing may sinasabi rin naman. Nasa daan na siya ay para pa
niyang naririnig ang matinis na halakhak ng kanyang anak na dalaga habang paikut-ikot nitong isinusukat sa harap
ng salamin ang nabuburdahang puting damit na isusuot sa kinagabihan. Napangiti siyang muli.
Mamimili si Aling Marta. Bitbit ng isang kamay ang isang pangnang sisidlan ng kanyang pamimilhing
uulamin. Habang daan, samantalang patungo sa pamilihang-bayan ng Tundo, ay mataman niyang iniisip ang mga
bagay na kanyang pamimilhin. Hindi pangkaraniwan ang araw na ito at kinakailangang magkaroon silang mag-anak
ng hindi pangkaraniwang pananghalian. Bibili siya ng isang matabang manok, isang kilong baboy, gulay na panahog,
at dalawang piling ng saging. Bibili rin siya ng garbansos. Gustung-gusto ng kanyang magtatapos na anak ang
minatamis na garbansos.
Mag-iikasiyam na ng dumating siya sa pamilihan. Sa labas pa lamang ay naririnig na niya ang di-
magkamayaw na ingay na nagbubuhat sa loob, ang ingay ng mga magbabangos na pakanta pang isinisigaw ang
halaga ng kanilang paninda, ang sali-salitang tawaran ng mga mamimili. Linggo ng umaga at ang palengke ay
siksikan. Sa harapan niya piniling magdaan. Ang lugar ng magmamanok ay nasa dulo ng pamilihan at sa
panggitnang lagusan siya daraan upang magdaan tuloy sa tindahan ng mga tuyong paninda at bumili ng mantika.
Nang dumating siya sa panggitnang pasilyo at umakmang hahakbang na papasok ay siyang palabas na
humahangos ng isang batang lalaki, at ang kanilang pagbabangga ay muntik na niyang ikabuwal. Ang siko ng bata
ay tumama sa kanyang kaliwang dibdib.
“Ano ka ba?” ang bulyaw ni Aling Marta. “Kaysikip na nga ng daraanan ay patakbo ka pa kung lumabas!”
Ang bata ay nakapantalon ng maruming maong na sa kahabaan ay pinag-ilang lilis ang laylayan. Nakasuot
ito ng libaging kasimeta, punit mula sa balikat hangang pusod, na ikinalitaw ng kanyang butuhan at maruming dibdib.
Natiyak ni Aling Marta na ang bata ay anak-mahirap.
“Pasensiya na kayo, ale,” ang sabi ng bata. Hawak nito ang isang maliit na bangos–tagbebeinte, sa loob-
loob ni Aling Marta. Ang bata ay takot na nakatingin sa kanya. “Hindi ko ho kayo sinasadya. Nagmamadali ho ako, e.
“Pasensiya!” sabi ni Aling Marta. “Kung lahat ng kawalang-ingat mo ay pagpapasensiyahan nang
pagpapasensiyahan ay makakapatay ka ng tao.”
Agad siyang tumalikod at tuluy-tuloy na pumasok. Paano’t paano man, naisip niya, ay ako ang huling
nakapangusap. Higit kong daramdamin kung ako na itong nagawan ng di-mabuti ay sa kanya pa manggagaling ang
huling salita. Mataman niyang inisip kung may iba pang nakakita sa nangyari. Marahas ang kanyang
pagkakapagsalita sa bata at maaaring may kakilala siya na nagdaraan na nakarinig sa kanyang mga sinasabi.
Dumating siya sa tindahan ng mga tuyong paninda at bumuli ng isang kartong mantika.
“Tumataba yata kayo, Aling Godang,” ang bati niya sa may kagulangan nang tindera na siyang
nakaugaliang bilhan. Nakatangi siya at ang babae ay ngumiti rin.
“Tila nga ho,” ani Aling Godang. “Tila ho nahihiyang ako sa pagtitinda.”
Natawa si Aling Marta at pagkaraan ay dumukot sa bulsa ng kanyang bestido upang magbayad. Saglit na
nangulimlim ang kanyang mukha at ang ngiti sa maninipis niyang labi ay nawala. Wala ang kanyang kalupi!
Napansin ng kaharap ang kanyang anyo.

17
“Bakit no?” anito.
“E … e, nawawala ho ang aking pitaka,” wala sa loob na sagot ni Aling Marta.
“Ku, e, magkano ho naman ang laman?” ang tanong ng babae.
“Ang tanda niyang laman ng kanyang kalupi ay pitumpong piso na siyang bigay na sahod ng kanyang
asawa nang sinundang gabi, Sabado. Ngunit iwan ba niya kung bakit ang di pa ma’y nakikiramay nang tono ng
nagtatanong ay nakapagpalaki ng kanyang loob upang sabihin, “E, sandaan at sampung piso.”
Nanatili siya sa pagkakatayo nang ilang saglit, wari’y tinakasan ng lakas, nag-iisip ng mga nakaraang
pangyayari. Mayamaya ay parang kidlat na gumuhit sa kanyang alaala ang gusgusing batang kanyang nakabangga.
Tumama ang siko nito sa kanyang dibdib, sa kanyang katawan! Dali-dali siyang tumalikod at patakbong lumabas.
Hindi pa marahil iyon nakalalayo; may iilang sandali pa lamang ang nakararaan. Inisip niya kung ang kasuotan nito
na maaari niyang pagkilanlan, ang tabas ng mukha, ang gupit, ang tindig. Sa labas, sa harap ng palengke na
kinaroroonan ng ilang tindahang maliliit at ng mangilan-ngilang namimili at mga batang panakaw na nagtitinda ng
gulay, ay nagpalinga-linga siya. Patakbo uli siyang lumakad, sa harap ng mga bilao ng gulay na halos mayapakan na
niya sa pagmamadali, at gawing dulo ng pusisyon, na di-kalayuan sa natatanaw niyang karatig na outpost ng mga
pulis, ay nakita niya ang kanyang hinahanap. Nakatayo ito sa harap ng isang bilao ng kangkong at sa malas niya ay
tumatawad. Hindi siya maaaring magkamali: ang wakwak na kamiseta nito at ang mahabang pantalon na wari’y
salawal ding ginagamit ng kanyang ama, ay sapat nang palatandaan upang ito ay madaling makilala. At ang hawak
nitong bangos ng tigbebente.
Maliksi siyang lumapit at binatak ang bata sa liig.
“Nakita rin kita!” ang sabi niyang humihingal. “Ikaw ang dumukot ng pitaka ko, ano? Huwang kang magkakaila!”
Tiyakan ang kanyang pagkakapagsalita; ibig niyang sa pagkalito ng bata sa pag-aappuhap ng isasagot ay masukol
niyang buong-buo. Ngunit ang bata ay mahinahong sumagot:
“Ano hong pitaka?” ang sabi ng bata. “Wala ho akong kinukuhang pintaka sa inyo.”
“Anong wala!” pasinghal na sa abi ni Aling Marta. “Ikaw nga ang dumukot ng pitaka ko at wala nang iba. Kunwa pa’y
binangga mo ako, ano, ha? Magaling, magaling ang sistema ninyong iyan. Kikita nga kayo rito sa palengke.”Marami
nang nakapaligid sa kanila, mga batang nagtitinda, lalaki at babaing mamimili.
Hinigpitan ni Aling Marta ang pagkakahawak sa liig ng bata at ito’y pilit na iniharap sa karamihan.
“Aba, kanina ba namang pumapasok ako sa palengke, e, banggain ako,” ang sabi niya. “Nang magbabayad na ako
ng pinamili ko’t kapain ko ang bulsa ko, e, wala nang laman!”
“Ang mabuti ho’y ipapulis ninyo,” sabing nakalabi ng isang babaing nakikinig. “Talagang dito ho sa palengke’y
maraming naglipanang batang gaya niyan.
“Tena,” ang sabi ni Aling Marta sa bata. “Sumama ka sa akin.”
“Bakit ho, saan ninyo ‘ko dadalhin?”
“Saan sa akala mo?” sabi ni Aling Marta at pinisil ang liig ng bata. “Ibibigay kita sa pulis. Ipabibilanggo kita kapag di
mo inilabas ang dinukot mo sa akin.”
Pilit na nagwawala ang bata; ipinamulsa niya ang hawak na bangos upang dalawahing-kamay ang pag-
aalis sa mabutong mga daliri ni Aling Marta na tila kawad sa pagkakasakal sa kanyang liig. May luha nang
nakapamintana sa kanyang mga mata at ang uhog at laway ay sabay na umaagos sa kanyang liig. Buhat at sa

18
likuran ng mga manonood ay lumapit ang isang pulis, na tanod sa mga pagkakataong tulad niyon, at nang ito ay
malapit ay sinimulan ni Aling Marta ang pagsusumbong.
“Nasiguro ko hong siya dahil nang ako’y kanyang banggain, naramdaman ko ang kanyang kamay sa aking
bulsa,” patapos niyang pagsusumbong. “Hindi ko lang ho naino kaagad pangkat ako’y nagmamadali.”
Tiningnang matagal ng pulis ang bata, ang maruming saplot nito at sinimulang mangapkap. Sa bulsa ng
bata, na sa pagdating ng pulis ay tuluyan nang umiyak, ayon lumabas ang isang maruming panyolito, basa ng uhog
at tadtad ng sulsi, diyes sentemos na papel at ang tigbebeinteng bangos.
“Natitiyak ho ba ninyong talaga na siya ang dumukot ng inyong pitaka?” ang tanong ng pulis kay Aling
Marta.
“Siya ho at wala nang iba,” ang sagot ni Aling Marta.
“Saan mo dinala ang dinukot mo sa aling ito?” mabalasik na tanong ng pulis sa bata. “Magsabi ka ng tatoo, kung di
ay dadalhin kita.”
“Wala ho akong dinukot na maski ano sa kanya,” sisiguk-sigok na sagot ng bata. “Maski kapkapan ninyo ‘ko nang
kapkapan, e, wala kayong makukuha sa akin. Hindi ho ako mandurukot.”
“Maski kapkapan!” sabad ni Aling Marta. “Ano pa ang kakapkapin namin sa iyo kung ang pitaka ko, e,
naipasa mo na sa kapwa mong mandurukot! O, ano, hindi ba ganoon kayong mga tekas kung lumakad … isa-isa,
dala-dalawa, tatlu-tatlo. Kung, ang mabuti ho yata, mamang pulis, e, ituloy na natin iyan sa kuwartel. Baka roon
matutong matakot iyan at magsabi ng totoo.”Tumindig ang pulis. “Hindi natin karaka-rakang madadala ito nang
walang evidencia. Kinakailangang kahit paano’y magkaroon tayo ng maihaharap na katibayang siya nga ang
dumukot ng iyong kuwarta. Papaano ho kung hindi siya?”
“E, ano pa ang ebidensya ang hinahanap mo?” ang sabi ni Aling Marta na nakalimutan ang pamumupo. “Sinasabi ko
nang binangga akong pasadya, at naramdaman ko ang kanyang kamay sa aking bulsa. Ano pa?”Sa bata nakatingin
ang pulis na wari’y nag-iisip ng dapat niyang gawin; maya-maya’y muling naupo at dumukot ng isang lapis at isang
maliit na kuwaderno sa kanyang bulya.
“Ano ang pangalan mo?” ang tanong niya sa bata.
“Andres Reyes po.”
“Saan ka nakatira?” ang muling tanong ng pulis.
Lumingon ang bata sa kanyang paligid, inisa-isa ang mga mukhang nakatunghay sa kanya. “Wala ho
kaming bahay,” ang sagot. “Ang tatay ko ho, e, me sakit at kami ho, kung minsan, ay sa bahay ng Tiyag Ines ko
nakatira sa Blumentritt, kung minsan naman ho, e, sa mga lola ko sa Kiyapo at kung minsan naman ho, e, sa bahay
ng kapatid ng nanay ko rito sa Tundo. Inutusan nga lang ho niya akong bumili ng ulam, para mamayang tanghali.”
“Samakatuwid ay dito kayong mag-ama nakatira ngayon sa Tundo?” ang tanong ng pulis.
“Oho,” ang sagot ng bata, “pero hindi ko nga lang ho alam ang kalye at numero ng bahay dahil sa noong
makalawa lang kami lumipat at saka hindi ho ako marunong bumasa, e.”
Ang walang kawawaang tanong at sagot na naririnig ni Aling Marta ay nakabagot sa kanyang pandinig; sa
palagay ba niya ay para-para silang walang mararating. Lumalaon ay dumarami ang tao sa kanilang paligid at ang
pulis na umuusig ay tila siyang-siya sa kanyang pagtatanong at pagsusulat sa kuwaderno. Nakaramdam siya ng
pagkainis.

19
 “Ang mabuti ho yata dalhin na antin iyan kung dadalhin,” ang sabi niya. “Pinagkakaguluhan lamang tayo ng
mga tao rito ay wala namang nangyayari. Kung hindi naman ninyo kaya ay sabihin ninyo at tatawag ako ng ibang
pulis.”
“Hirap sa inyo, e, sabad kayo nang sabad, e,” ang sabi ng pulis. “Buweno, kung gusto n’yong dalhin ngayon
din ang batang ito, pati kayo ay sumama sa akin sa kuwartel. Doon n’yo sabihin ang gusto n’yong sabihin. At doon
n’yo gawin ang gusto n’yong gawin.”

Inakbayan nito ang bata at inilakad na patungo sa outpost, kasunod ang di umiimik na si Aling Marta at ang
isang hugos na tao na ilan ay ngingiti-ngiti habang silang tatlo ay minamasdan. Sa harap ng outpost ay huminto ang
pulis.
“Maghintay kayo rito sandali at tatawag ako sa kuwartel para pahalili,” ang sabi sa kanya at pumasok.
Naiwan siya sa harap ng bata, na ngayon ay tila maamong kordero sa pagkakatungo, sisiguk-sigok, nilalaro
ng mga payat na daliri ang ulo ng tangang bangos. Luminga-linga siya. Tanghali na; iilan-ilan na lamang ang nakikita
niyang pumapasok sa palengke. Inisip niya kung ilang oras pa ang kinakailangan niyang ipaghintay bago siya
makauwi: dalawa, tatlo, o maaaring sa hapon na. Naalaala niya ang kanyang anak na dalagang magtatapos, ang
kanyang asawa na kaipala ay naiinip na sa paghihintay; at para niyang narinig ang sasabihin nito kung siya’y uuwi na
walang dlang ano man, walang dala at walang pera. Nagsiklab ang poot sa kanya na kanina pa nagpupuyos sa
kanyang dibdib; may kung anong sumulak sa kanyang ulo; mandi’y gagahanip ang tingin niya sa batang kaharap.
Hinawakan niya ito sa isang bisig, at sa pagdidilim ng kanyang paningin, ay pabalinghat niyang pinilipit sa likod nito.
“Tinamaan ka ng lintik na bata ka!” ang sabi niyang pinanginginigan ng laman. “Kung walang binabaing
pulis na makapagpapaamin sa iyo, e, ako ang gagawa ng ikakaamin mo! Saan mo dinala ang dinukot mo sa ‘kin?
Saan?”Napahiyaw ang bata sa sakit; ang bisig nito ay halos napaabot ni Aling Marta sa kanyang balikat sa likod. Ang
mga nanonood ay para-parang nangapatdan ng dila upang makapagsalita ng pagtutol. Ang kaliwang kamay ni Aling
Marta ay pakabig na nakapaikot sa baba ng bata; sinapo ito ng bata ng kanyang kamay at nang mailapit sa kanyang
bibig ang buong panggigigil na kinagat.
Hindi niya gustong tumakbo; halos mabali ang kanyang siko at ang nais lamang niya ay makaalpas sa
matitigas na bisig ni Aling Marta; ngunit ngayon, nang siya ay bitiwan ng nasaktang si Aling Marta at makalayong
papaurong, ay naalala niya ang kalayaan, kalayaan kay Aling Marta at sa dumarakip na pulis, at siya ay humanap ng
malulusutan at nang makakita ay walang lingon-likod na tumakbo, patungo sa ibayo ng maluwang na daan. Bahagya
na niyang narinig ang mahahayap na salitang binitiwan ng humahabol na si Aling Marta, ang sigaw ng pulis at ang
sumunod na tilian ng mga babae; bahagya nang umabot sa kanyang pandinig ang malakas na busina ng isang
humahagibis na sasakyan. Sa isang sandali ay nagdilin sa kanya ang buong paligid at sa pagmumulat na mula ng
kanyang paningin, sa pagbabalik ng kanyang ulirat, ay wala na siyang nakita kundi ang madidilim na anino ng mga
mukhang nakatunghay sa kanyang lupaypay at duguang katawan.
Hindi umiimik si Aling Marta habng minamasdan ang bata. Maputla ang kulay ng kanyang mukha at aywan
ba niya at pati siya ay tila pinanawan ng lakas. Malamig na pawis ang gumigiti sa kanyang noo at ang tuhod niya ay
parang nangangalog. Hindi siya kapag-angat ng paningin; sa palagay ba niya ay sa kanya nakatuon ang paningin ng
lahat at siya ang binubuntunan ng sisi. Bakit ba ako manganganino sa kanila? Pinipilit niyang usalin sa sarili. Ginawa
ko lamang ang dapat gawin ninuman at nalalaman ng lahat na ang nangyaring ito’y pagbabayad lamang ng bata sa
kanyang nagawang kasalanan.Ang pulis ay nakabalik na sa outpost at sa isang ospital na tumatawag. Ang bata ay
napagtulungan ng ilan na buhatin sa bangketa upang doon pagyamanin at ipaghintay ng ambulansiya kung aabot
pa. Ang kalahati ng kanyang katawan, ang dakong ibaba, ay natatakpan ng diyaryo at ang gulanit niyang kamiseta

20
ay tuluyan nang nawalat sa kanyang katawan. Makailang sandali pa, pagdating ng pulis, ay pamuling nagmulat ito sa
paningin at ang mga mata ay ipinako sa maputlang mukha ni Aling Marta.
“Maski kapkapan n’yo ako, e, wala kayong makukuha sa akin,” ang sabing pagatul-gatol na nilalabasan ng dugo sa
ilong. “Hindi ko kinukuha ang inyong pitaka.”
May kung anong malamig ang naramdaman ni Aling Martang gumapang sa kanyang katawan. Ang bata ay
pilit na nagsasabi ng kanyang pahimakas. Ilang sandali pa ay lumungayngay ang ulo nito at nang pulsuhan ng isang
naroroon ay marahan itong napailing. Patay na, naisaloob ni Aling Marta sa kanyang sarili.“Patay na ang dumukot ng
kuwarta ninyo,” matabang na sabi ng pulis sa kanyang. Nakatayo ito sa kanyang tabi at hawak na naman ang
kanyang kuwarderno at lapis. “Siguro’y matutuwa na kayo niyan.”
“Sa palagay kaya ninyo ay may sasagutin ako sa nangyari?” ang tanong ni Aling Marta.
“Wala naman sa palagay ko,” ang sagot ng pulis. “Kung may mananagot niyan ay walang iba kundi ang pobreng
tsuper. Wala rin kayong sasagutin sa pagpapalibing. Tsuper na rin ang mananagot niyan.”
May himig pangungutya ang tinig ng pulis.
“Makakaalis na po ako?” tanong ni Aling Marta.
“Maari na,” sabi ng pulis. “Lamang ay kinakailangan ninyong iwan sa akin ang inyong pangalan at deriksiyon ng
iyong bahay upang kung mangailangan ng ulat ng pag-aayos ay mahingan namin kayo ng ulat.”
Ibinigay ni Aling Marta ang kanyang pangalan at tinitirhan at pagkatapos ay tuwid ang tinging lumayo sa karamihan.
Para pa siyang nanghihina at magulung-magulo ang kanyang isip; Sali-salimuot ng alalahanin ang nagsasalimbayan
sa kanyang diwa. Lumakad siya ngayon ng walang tiyak na patutunguhan. Naalaala niya ang kanyang anak na ga-
graduate, ang ulam na dapat niyang iuwi na, sana’y naiuwi na, at ang nananalim, nangungutyang mga mata ng
kanyang asawa sa sandaling malaman nito ang pagkawala ng pera. Magtatanong iyon, magagalit, hanggang sa siya
ay mapilitang sumagot. Magpapalitan sila ng nahahayap na mapilitang sumagot. Magpapalitan sila ng mahahayap
na pangungusap, sisihan, tungayawan, at ang anak niyang ga-graduate ay magpapalahaw ng panangis hanggang
sa sila ay puntahan at payapain ng mga kapitbahay. Katakut-takot ng gulo at kahihiyan! sa loob-loob ni Aling Marta,
at hindi sinasadya ay muling nadako ang pinag-uulapang diwa sa bangkay ng batang natatakpan ng diyaryo, na
siyang pinagmulan ng lahat.Kung hindi sa tinamaan na lintik na iyon ay hindi ako masusuot sa suliraning ito, usal
niya sa sarili. Kasi’y umbi, walang pinag-aralan, maruming palaboy ng kapalarang umaasa sa tabi ng iba. Mabuti nga
sa kanya!
Kinakailangan niyang kumilos, umisip ng paraan. Kinakailangang kahit papaano’y makapag-uwi siya ng
ulam sa pananghalian. Pagkakain ng kanyang asawa ay malamig na ang kukote nito at saka … saka niya sasabihin
ang pagkawala ng pera. Maaaring magalit ito at ipamukha sa kanya, tulad ng madalas sabihin nito, na ang lahat ay
dahil sa mabilis niyang paghahangad na makapagdala ng labis na salaping ipamimili, upang makapamburot at
maipamata sa kapwa na sila ay hindi naghihirap, ngunit lahat ay titiisin niya, hindi siya kikibo. Ililingid din niya ang
nangyaring sakuna sa bata; ayaw ng kanyang asawa ng iskandalo at ano mang pangangatwirang gawin niya ay siya
rin ang sisisihin nito sa dakong huli; at kung sakali’t darating ang pulis na kukuha ng ulat ay ililihim niya ito. At tungkol
sa ulam, mangungutang siya ng pera sa tindahan ni Aling Goryang at iyon ang kanyang ipamimili; nasabi niya rito na
ang nawala niyang pera ay isang daan at sampung piso at ang halagang iyon ay napakalaki na upang ang lima o
sampung piso ay ipagkait nito sa kanya bilang panakip. Hindi iyon makapahihindi. May ngiti ng kasiyahang naglalaro
sa maninipis na labi ng Aling Marta nang ipihit niya ang kanyang mga paa patungong pamilihan.Tanghali na nang
siya ay makauwi. Sa daan pa lamang, bago siya pumasok sa tarangkahan, ay natatanaw na niya ang kanyang anak
na dalaga na nakapamintana sa kanilang barung-barong. Nakangiti ito at siya ang minamasdan, ngunit nang malapit

21
na siya at makita ang dala ay napangunot-noo, lumingon sa loob sa kabahayan at may tinawag. Sumungaw ang
payat na mukha ng kanyang asawa.
“Saan ka kumuha ng ipinamili mo niyan, Nana?” ang sabi ng kanyang anak na ga-graduate.
“E … e,” hindi magkantututong sagot ni Aling Marta. “Saan pa kundi sa aking pitaka.”
Nagkatinginan ang mag-ama. “Ngunit, Marta,” ang sabi ng kanyang asawa, “ang pitaka mo, e, naiwan mo!
Kanginang bago ka umalis ay kinuha ko iyon sa bulsa ng iyong bestidong nakasabit at kumuha ako ng pambili ng
tabako, pero nakalimutan kong isauli. Saan ka kumuha ng ipinamili mo niyan?”

Biglang-bigla, anaki’y kidlat na gumuhit sa karimlan, nagbalik sa gumita ni Aling Marta ang larawan ng
isang batang payat, duguan ang katawan at natatakpan ng diyaryo, at para niyang narinig ang mahina at
gumagaralgal na tinig nito: Maski kapkapan niyo ako, e, wala kayong makukuha sa ‘kin. Saglit siyang natigilan sa
pagpanhik sa hagdanan; para siyang pinangangapusan ng hininga at sa palagay ba niya ay umiikot ang kanyang
buong paligid; at bago siya tuluyang nawalan ng ulirat ay wala siyang narinig kundi ang papanaog na yabag ng
kanyang asawa’t anak, at ang papaliit at lumalabong salitang: Bakit kaya? Bakit kaya?

GAWAIN I.
Magpaparinig ang guro ng kwentong “Ang Kalupi”, pagkatapos itong mapakinggan ay kinakailangan na ang
bawat isa ay magpapaliwanag kung nangyayari ba talaga sa totoong buhay ang nangyari sa maikling kwento na
binasa.

GAWAIN II.
Magsaliksik. Bigyan ng mga kahulugan ang mga sunmusunod na mga salita.

Mga Salita Kahulugan

Nakakintal
Humahangos
Bestido
Nangulimlim
Nakabagot
Pahimakas

GAWAIN III.
Ipaliwanag kung ano ang isini simbolo ng mga sumusunod na salita.
1. Diploma

22
 2. Barong-barong
3. Punit-punit na damit
4. Bangus
5. Pulis

GAWAIN IV.

. Ipangkat ang mag-aaral sa dalawang pangkat at magkaroon ng pagdedebate o pagtatalo tungkol sa

pagpakulong ng bata.

GAWAIN V.
1. ilarawan ang mga tauhan sa maikling kwento gamit ang mga panghalip.
2. Ilarawan ang mga mahalagang pangyayari sa kwento gamit ang mga panghalip.

GAWAIN VI.
Magsaliksik
Aralin 1.6 ng ibat-ibang maikling kwento na may kaugnayan sa isyong pandaigdig.

A. Panitikan: Titser (Nobela)

B. Wika at Gramatika : Hudyat sa pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari

Ang aralin 1.6 ay napapatungkol sa nobela at ang angkop na hudyat sa pagkakasunod-sunod ng mga
pangyayari. Pagkatapos ng aralin, ang mga mag-aaral ay inaasahang;
a. Naibibigay ang katangian ng isang tauhan batay sa napakinggang diyalogo
b. Nasusuri ang binasang kabanata ng nobela bilang isang akdang pampanitikan sa pananaw humanismo o
alinmang angkop na pananaw
c. Nakikilala ang pagkakaugnay-ugnay ng mga salita ayon sa antas o tindi ng kahulugang ipinahahayag nito
(clining)
d. Naihahambing ang ilang pangyayari sa napanood na dula sa mga pangyayari sa binasang kabanata ng
nobela
e. Nailalarawan ang kultura ng mga tuhan na masasalamin sa kabanata
f. Naisasadula ang isang pangyayari sa tunay na buhay na may pagkakatulad sa mga piling pangyayari sa
kabanata ng nobela at;
g. Nagagamit ang angkop na mga hudyat sa pagsusunod-sunod ng mga pangyayari

Ano nga ba ang nobela?

Ang nobela o kathambuhay ay isang mahabang kuwentong piksyon na

binubuo ng iba't ibang kabanata. Mayroon itong 60,000-200,000 salita o 300-1,300
pahina. Noong ika-18 siglo, naging istilo nito ang lumang pag-ibig at naging bahagi
ng mga pangunahing literary genre. Ngayon, ito ay kadalasan may istilong artistiko at
23
isang tiyak na istilo o maraming tiyak na istilo.
Ito rin ay isang mahabang kathang pampanitikan na naglalahad ng mga
pangyayari na pinaghahabi sa isang mahusay na pagbabalangkas na ang
 Mga Teoryang Pampanitikan
Teoryang Klasismo/Klasisismo

v Ang layunin ng panitikan ay maglahad ng mga pangyayaring payak, ukol sa

pagkakaiba ng estado sa buhay ng dalawang nag-iibigan, karaniwan ang daloy ng
mga pangyayari, matipid at piling-pili sa paggamit ng mga salita at laging nagtatapos
nang may kaayusan.

Teoryang Humanismo

v Ang layunin ng panitikan ay ipakita na ang tao ang sentro ng mundo; ay binibigyang-
tuon ang kalakasan at mabubuting katangian ng tao gaya ng talino, talento atbp.

Teoryang Imahismo

Ang layunin ng panitikan ay gumamit ng mga imahen na higit na maghahayag sa

mga damdamin, kaisipan, ideya, saloobin at iba pang nais na ibahagi ng may-adka na
higit na madaling maunawaan kaysa gumamit lamang ng karaniwang salita. Sa halip na
paglalarawan at tuwirang maglalahad ng mga imahen na layong ilantad ang totoong
kaisipan ng pahayag sa loob ng panitikan.

Teoryang Realismo

Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga karanasan at nasaksisan ng may-akda

sa kanyang lipunan. Samakatuwid, ang panitikan ay hango sa totoong buhay ngunit hindi
tuwirang totoo sapagkat isinaalang-alang ng may-akda ang kasiningan at pagkaefektibo
ng kanyang sinulat.
TITSER (BUOD)
Teoryang Feminismo ni: Liwayway A. Arceo
Ang layunin ng panitikan ay magpakilala ng mga kalakasan at kakayahang pambabae
Titser
at iangat ang pagtingin ng lipunan sa mga kababaihan. Madaling
ni Liwaywaymatukoy
Arceo kung ang isang
panitikan ay feminismo sapagkat babae o sagisag babae ang pangunahing tauhan ay
ipimayagpag ang mabubuti at magagandang Angkatangian ng tauhan.
nobelang Titser ni Liwayway Arceo ay sumesentro sa
buhay ng mag-asawang Amelita at Mauro na kapwa pinili ang
Teoryang Arkitaypal propesyon ng pagtuturo. Nakapokus ang naratibo sa mariing di-
pagsangayon ni Aling Rosa, ang ina ni Amelita, sa pagsasamahan
Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga
ng dalawa. mahahalagang
Sapagkat ang kanyang bahagi ng anak
apat na akdaay
sanakapagtapos
pamamagitan ng mga simbolo. Ngunit hindi basta-basta masusuri ang mga simbolismo sa
akda. Pinakamainam na alamin muna ang kabuuang konsepto at tema ng panitikan
24
sapagkat ang mga simbolismong napapaloob sa akda ay magkaugnay sa isa’t isa. Ang
lahat ng simbolismo ay naaayon sa tema at konseptong ipinapakilala ng may-akda sa
mga mambabasa.
 sa kolehiyo ng may "titulo," tutol si Aling Rosa sa pagkuha ng kursong edukasyon ng kanyang bunso, dala na rin ng
kaisipang hindi titulong maituturing ang pagiging "titser", bukod pa sa kakarampot na sweldong nakukuha ng anak.
Gayunpaman, nakahanap ng pag-asa si Aling Rosa sa katauhan ni Osmundo, isang binata mula sa pamilya ng mga
asendero na sumusuyo kay Amelita. Subalit nabigo muli si Aling Rosa sapagkat iba ang iniibig ng kanyang dalaga, at
ito'y walang iba kung hindi si Mauro, isang ring guro sa pampublikong paaralan. 

Nang malaman na ipapakasal siya ni Aling Rosa sa binatang si Osmundo, agad na nagkipagisang
dibdib si Amelita kay Mauro. Dahil sa pagkabigo, at dahil na rin sa poot sa bunsong anak, umalis si Aling Rosa sa
probinsya at nagbakasyon sa mga anak na nasa Maynila. Bagamat doon ay hindi siya inaaasikaso ng mga anak,
labis pa rin ang kanyang kaligayahan dahil sa asensong tinatamasa ng mga ito, at ikinakatwiran na lamang sa sarili
na talagang abala ang mga taong mauunlad ang buhay. Samantala, sa probinsya, nagdesisyon rin ang binatang si
Osmundo na umalis na sa nayon at magtungo sa Estados Unidos. Ngunit bago mangyari ito ay gumawa siya ng
maitim na plano laban sa mga bagong kasal. Inutusan niya ang isa sa mga katiwala na patayin si Mauro. Subalit
wala sa kaalaman ni Osmundo na hindi ito ginawa ng kanyang inutusan sapagkat ang anak nito ay minsan ring
pinagmalasakitan ng gurong si Mauro. 

Nasa ikapitong buwan pa lamang ng pagdadalantao si Amelita nang ipinanganak ang kanilang
anak na si Rosalida. Dahil kulang sa buwan ang bata ay kailangan nitong manatili sa ospital. Nalaman ito ni Aling
Rosa at agad na binisita ang anak, sa kabila ng hinanakit. Kahit ganito ang sitwasyon, hindi pa rin tumitigil ang ina ni
Amelita sa pagsasaring ukol sa mahirap na pamumuhay ng mag-asawa. Ipinamumukha pa rin niya ang matinding
pagtutol sa manugang na si Mauro. 

Lumipas ang ilang taon. Lumaki si Rosalida na isang mabait at matalinong bata. Isang araw ay nagbalik si
Osmundo sa probinsya, at nagkaroon ng malaking pagdiriwang para sa kanyang pagdating. Doon muling
nagkatagpo sina Mauro at Osmundo, subalit kinalimutan na ng dalawa ang nakaraan. Taliwas naman dito ang
nadaramang pangamba ni Amelita sa pagbabalik ng masugid na panliligaw. Nararamdaman nitong may plano itong
masama laban sa kanyang pamilya. 

Hindi pa rin nawawala ang pag-ibig ni Osmundo kay Amelita, kahit na may asawa't anak pa ito.
Nagkaroon ng pagkakataong makilala niya si Rosalida, at naging magaan ang loob nito sa bata. Isang araw ay
naisipang ipasyal ni Osmundo si Rosalida sa kanyang hasyenda. Wala ito sa kaalaman nina Mauro at Amelita, at
labis na nag-alala ang mag-asawa. Buong akala nila'y si Rosalida ang paghihigantihan ni Osmundo ngunit di
naglaon ay nagbalik rin ang bata, ipinagmamalaki pa ang kabaitang ginawa ni Osmundo. Di nagtagal, napagkuro na
rin ni Osmundo na tuluyan ng tumira sa ibang bansa at kalimutan ang minamahalna si Amelita. 

Nagkaroon ng malubhang karamdaman si Aling Rosa. Hinanap niya ang kanyang mga anak ngunit
wala ni isa mang dumating maliban kay Amelita na matiyagang nag-asikaso sa kanya. Pawang gamot at padalang
pera lamang ang ipinaabot ng apat na anak. At doon natauhan ang matanda sa kanyang pagkakamali. 

GAWAIN
Ibigay ang katangian ng tauhan sa nobelaI.
batay sa napakinggang diyalogo.

Tauhan Diyalogong
25 Mga katangian ng tauhan
napakinggan.
GAWAIN II.
Suriin ang nobela bilang akdang pampanitikansa pananw humanism o alinmang angkop na pananw.

GAWAIN III.
Bumuo ng pangkat, bawat pangkat ay magsasaduka ng isang pangyayari sa buhay na may pagkakatulad
sa mga piling pangyayari sa nobela.

GAWAIN III.
Ihambing ang ilang pangyayari sa napanood na dula at pagkakapareho nito sa pangyayari sa binasang
nobela. Gamitin ang Venn Diagram.

Pangyayari sa nobela pagkakatulad Pangyayari sa dula

GAWAIN V.
Gamitin ang angkop na mga hudyat sa pagsunod-sunod ng mga pangyayari.

PANGWAKAS NA GAWAIN

GAWAIN A

26
 Ibahagi sa loob ng klase ang sariling opinion o pananaw tungkol sa panitikang Miditteranean.

GAWAIN B
Gumawa ng isang buod sa isang critique ng sariling panunuri sa alinmang akdang pampanitikang
Miditteranean.

GAWAIN C

Magkakaroon ng simposyum gamit ang critique na nabuo ng alinmang akdang pampanitikang

Midetteranean.

27