Ispitna pitanja

-GNATOLOGIJA-
1,6,11
2,7,12
3,8,13
4,9,14
5,10,15

1. Gnatologija (definicije, termini u gnatologiji) i osnovni

gnatološki pojmovi
-Gnatologija je nauka o prirodnoj okluziji i planskoj
rekonstrukciji okluzije koja svoje metode zasniva na
znanjima iz anatomije i fiziologije orofacijalnog sistema i
preciznoj analizi odnosa između njegovih komponenata u
mirovanju i funkciji
2. Orofacijalni sistem (pojam, definicija i komponente)
-Orofacijalni sistem je najčešći naziv za skup organa i tkiva
koja zajednički obavljaju mastikatornu, fonetsku i
fiziognomsku funkciju i učestvuju u funkcijama disanja i
varenja. Anatomske i funckionalne jedinice koje ulaze u
sastav orofacijalnog sistema su: skeletne strukture
visceokranijuma, orofacijalni mišići, temporomandibularni
zglobovi, zubi i njihova potporna tkiva, oralna sluzokoža
kao i krvni sudovi i nervi koji ishranjuju i inervišu ova tkiva.
3. Kosti viličnog kompleksa
-Skelet glave se sastoji iz neokranijuma u kome su
smešteni najvažniji organi CNS-a, i visceokranijuma koji
prdstavlja koštani okvir za kranijalne delove digestivnog i
respiratornog trakta. Neokranijum se sastoji od kranijalne
kape (kalvarija) i baze kranijuma, čiji se prednji deo vezuje
za skelet lica (visceokranijum), a zadnji, okcipitalni deo za
kičmeni stub. Kosti visceokranijuma čine čvrstu skeletnu
bazu u kojoj su smeštene, ili se za nju pripajaju meke
tkivne strukture orofacijalnog sistema. Osnovna uloga
ovog koštanog masiva, sem zaštite mekih tkiva, jeste da
prihvati i prenese funkcionalna opterećenja na bazu
lobanje i ostale kosti kranijuma. Vilični kompleks zauzima
srednji i donji deo visceokranijuma. Sačinjavaju ga gornja
vilica (maxilla) i donja vilica (mandibula). U mehaničkom
pogledu lobanja se sastoji od dva dela- kranijuma i
mandibule koji se uzglobljavaju preko
temporomandibularnih zglobova. Gornja vilica (maxila) je
parna kost lica. Sastoji se iz centralnog dela u kome je
smeštena maksilarna šupljina (sinus maxilaris) i četiri
nastavka. Frontalni, zigomatični i palatinalni nastavak
spajaju maksilu sa ostalim kostima lica. Donja vilica
(mandibula) je sastavljena od jakog tela u obliku potkovice
i dve grane koje se uzdižu od tela i usmerene su pozadi i
gore. Svaka grana (ramus mandibule) završava se sa dva
nastavka. Prednji nastavak (procesus coronoidus) služi za
pripoj temporalnog mišića. Zadnji nastavak (procesus
condylaris) ulazi u sastav TM zgloba. Njime se mandibula
uzglobljava sa bazom lobanje.
4. Mišići orofacijalnog sistema (klasifikacije, anatomija i
funkcije mastikatornih mišića)
-Mastikatorni mišići čine deo veze između kraniofacijalnog
skeleta i mandibule. Pripojenim jednim krajem za kosti
lobanje i lica a drugim za skelet mandibule, oni direktno ili
indirektno upijaju sve njene pokrete. Oni kao i ostali mišići
tela ne deluju pojedinačno. Određena kretnja ili položaj
mandibule obično je rezultat aktivnosti svih mastikatornih
mišića pri čemu je funkcija nekog od njih dominantna.
Funkcije mastikatornih mišića su inicirane i dirigovane
neprekidnim impulsima koji pristižu iz CNS-a i nalaze se
pod neprekidnom kontrolom povratne nervne veze.
Uobičajeno je da se mastikatorni mišići klasifikuju kao
elevatori i depresori mandibule. Glavni elevatori
mandibule su: m. Temporalis, m. Masseter i m. Pterigoidus
medialis, dok su glavni depresori: m. Pterigoideus lateralis
i suprahioidni mišići.
M. temporalis- glavni pozicioner mandibule. Svi položaji
mandibule od maksimalno otvorenih usta do
interkuspalnog položaja regulisani su delovanjem ovog
mišića. M. temporalis je osetljiviji na okluzalne smetnje
nego ostali mastikatorni mišići.
M. masseter- osnovna funkcija massetera je podizanje
mandibule, što je omogućeno istovremenom bilatelarnom
kontrakcijom oba mišića.
M. pterigoideus medialis- deluje simetrično sa m.
masseterom ali nije toliko snažan. Osnovna funkcija je
podizanje mandibule. Takođe učestvuje u pri lateralnim
kretnjama mandibule za vreme mastikacije.
M. pterogoidus letralis- satoji se od dve glave. Osnovna
funkcija ovog mišića je protruzija kondila mandibule,
translatorna kretnja kondila napred i dole, uz istovremeno
pomeranje discusa articularisa napred.
-Suprahioidni mišići- ova grupa mišića čini najveći deo
poda usne duplje. Ovde spajaju m. milohioideus,
stilohioideus, geniohioideus i venter anterior m. digastrici.
Funckija ovih mišića je dvojna. Kada je mandibula fiksirana
u položaju maksimalne interkuspacije bilateralnom
kontrakcijom temporalisa, massetera i medijalnog
pterigoidnog mišića, suprahioidni mišići podižu hioidnu
kost i pomažu funckiju gutanja. Kada je hioidna kost
fiksirana delovanjem infrahioidnih mišića, suprahoiodni
mišići, zajedno sa lateralnim pterigoidnim mišićima
pomažu spuštanje mandubule i otvaranje usta.
5. Kraniomandibularna zglobna veza- anatomske i
funkcionalne specifičnosti
-U anatomskom pogledu TM zglob sa svake strane
predstavlja pokretnu vezu između mandibule i bazalnog
(horizontalnog) dela skvame temporalne kosti. Osnovne
anatomske komponente TM zgloba su
-zglobna jama (fossa mandibularis osis temporalis)
-zglobni nastavak mandibule, kondil (processus condylaris
mandibulae)
-zglobna pločica (discus articularis)
-zglobna čaura (capsula articularis)
-zglobne veze (ligamenta articularis)
-U funkcionalnom pogledu TM zglob sa svake strane deluje
kao dupli zglob. Jedan zglob sistem čine tkiva koja okružuju
donji zglobni prostor- artikulaciona površina kondila i
donja površina diskusa artikularisa. Kondil, diskus
artikularis i diskalni ligamenti čine tzv. kondilno-diskularni
kompleks. Ovaj kompleks je odgovoran za kretnje u zglobu.
Ceo ovaj kompleks klizi duž eminencije artikularis.

6. Anatomske determinante viličnih kretnji (uticaj

prednjih i bočnih zuba na kretnje)
-Anatomske determinante viličnih kretnji mogun se
podeliti u dve grupe. Jednu čine artikulacione površine TM
zglobova i zglobni ligamenti. To su zadnje ili zglobne
determinante koje obezbeđuju tzv. zglobno vođenje donje
vilice. Drugu grupu čine elementi prirodne ili veštačke
okluzije koji zajednički ostvaruju tzv. prednje ili okluzalno
vođenje.
-Uticaj koji lingvalne površine gornjih prednjih zuba
ostvaruju na kretnje mandibule naziva se prednje vođenje
ili vođenje prednjim zubima. Zavisno od tipa okluzije i
odnosa prednjih zuba, mandibula pri protruziji može biti
vođena samo gornjim centralnim incizivima (incizalno
vođenje) ili su u ovu funkciju uključene i lingvalne površine
lateralnih sekutića i očnjaka kadase radi o vođenju grupom
prednjih zuba.
-Najčešće je mandibula vođena grupom prednjih ili
grupom prednjih i bočnih zuba na radnoj strani, ali ima i
slučajeva gde put mandibule u laterookluziji i nazad
determiniše samo očnjak na radnoj stranki. Ovakav oblik
okluzije poznat je kao očnjakom vođena zaštitna okluzija.
-Kod osoba sa zdravim prirodnim zubikom i normalnim
preklopom prednjih zuba put mandibule iz interkuspalnog
položaja u propulziju određuju lingvalne površine gornjih
prednjih zuba.
-Protruzioni kontakti ukoliko su prisutni ostvaraju se
između distalnih kosina lingvalnih kvržica gornjih bočnih
zuba i mezijalnih kosina fossa i marginalnih grebena donjih
antagonista; mezijalnih kosina bukalnih kvržica donjih zuba
i distalnih kosina fossa i marginalnih grebena gornjih
antagonista.
-Laterotruzijski kontakti se ostvaruju između spoljnih
aspekata bukalnih kvržica donjih bočnih zuba i unutrašnjih
kosina bukalnih kvržica gornjih zuba ili spoljnih aspekata
lingvalnih kvržica gornjih bočnih zuba i unutrašnjih kosina
lingvalnih kvržica donjih zuba.
-Retruzijski kontakti se obično nalaze na distalnim
inklinacijama kvržica i grebena donjih zuba i mezijalnim
inklinacijama fosa i marginalnih grebena gornjih
anatagonista.
7.Referentni položaji donje vilice
-Položaj fiziološkog mirovanja mandibule, centralna
relacija i centralna okluzija
-Položaj fiziološkog mirovanja mandibule je jedan od
mirujućih položaja koji mandibula zauzima dok ispitanik
sedi ili stoji opušten, sa glavom i gornjim delom tela u
uspravnom položaju i pogledom usmerenim pravo. Ovaj
položaj nije uslovljen prisustvom zuba. U položaju
fiziološkog mirovanja mandibule gornji i donji zubi ne
kontaktiraju. Razmak između incizalnih ivica i okluzalnih
površina zuba koji se zapaža u ovom položaju naziva se
slobodni interokluzalni prostor.
-Centralni položaj mandibule podrazumeva najviši
anteriorni položaj kondila u zglobnim jamama sa pravilno
interponiranim diskusima. Ovakav položaj se naziva još i
terminalni šarnirski položaj donje vilice u kome je moguća
čista rotacija kondila oko stacionarne horizontalne osovine
koja prolazi kroz njihove centre. Ova osovina se naziva
terminalna šarnirska osovina.
-Interkuspalni položaj, položaj maksimalne interkuspacije
ili centralna okluzija je okluzalni položaj mandibule koji se
karakteriše maksimalnim brojem kontakata između zuba
gornje i donje vilice i maksimalnom površinom okluzalnih
kontakata.
8. Okluzalna trauma i traumatska okluzija
-Traumatska okluzija označava stanje traumatskog
abnormalnog okluzalnog stresa, odnosno poremećaj
ravnoteže okluzalnih sila koji je praćen oštećenjem
potporih zubnih tkiva.
-Primarna okluzalna trauma označava efekat abnormalnih
okluzalnih sila na relativno zdrav parodoncijum, dok
sekundarna okluzalna trauma označava posledice
delovanja sile na zube sa obolelim i redukovanim
parodnocijumom.
-Okluzalna trauma nastaje kao posledica neusklađenosti
sledećih faktora
-neuromišićne kontrole okluzalnih sila
-kontaktnog odnosa zuba i Ikp i pri ekscentričnim
kretanjama mandibule
-otpornosti potpornih zubnih tkiva
9. Obeležja fiziološke i nefiziološke okluzije
-Obeležja fiziološke okluzije
 Podjednak i simultan kontakt svih zuba kada se
kondili nalaze u svom fiziološkom optimalnom i
ortopedski najstabilnijem položaju u zglobnim
jamama
 Nesmetano vođenje prednjim zubima koje je u skladu
sa osnovnim funkcijskim kretnjama mandibule
 Disokluzija svih bočnih zuba pri protruziji mandibule
 Neometano vođenje očnjakom ili grupom zuba na
radnoj strani pri laterotruziji mandibule
 Disokluzija svih zuba na neradnoj strani pri
laterotruziji mandibule
 Prisustvo slodobnog interokluzalnog prostora između
gornjeg i donjeg zubnog niza u položaju fiziološkog
mirovanja mandibule
-Obeležja nefiziološke okluzije
 Nestabilan polođaj kondila u zglobnim jamama
 Poremećaji u funkcionisanju fiziološke sprege kondil-
diskus
 Anatomski nepravilan položaj i poredak zuba u
zubnim nizovima
 Gubitak većeg broja prirodnih antagonista
 Poremećen odnos zubnih nizova
 Nestabilan kontaktni odnos zuba u interkuspalnom
položaju mandibule
 Razlika između centralnog i interkuspalnog položaja
mandibule veća od 2mm
 Prisustvo deflektivnih kontakata na putu RKp- Ikp
  Prisustvo okluzalnih smetnji pri ekscentričnim
kretnjama mandibule
 Nefiziološka funkcija mastikatornih mišića
 Evidentni znaci oboljenja potpornih zubnih tkiva
(okluzalna trauma)
 Znaci i simptomi disfunkcije TM zglobova
10. Artikulatori (definicija, primena, podela)
-Artikulatori su naprave koje imitiraju vilični kompleks i
temporomandibularne zglobove i koje su konstrukcijski
podešene ili mehanički mogu podesiti da simuliraju
određene segmente viličnih kretnji. Osnovna namena
artikulatora je da fiksira modele vilica u određenom
odnosu i obezbedi kontrolisane kretnje tih modela, tako da
se dijagnostičke i rekonstruktivne procedure mogu izvesti
van usta pacijenta. Artikulator se koristi u dijagnostičke
svrhe. Artikulator je neopodan pri planiranju svih
korektivnih i restaurativnih intervencija na prirodnim
zubicima. Osnovna primena ove naprave je u izradi fiksnih i
mobilnih zubnih nadoknada i njihovom završnom
korigovanju ili modifikovanju.
-Svaki artikulator mora da ima sledeće osnovne delove:
 Gornji član- mehaničku zamenu za donju vilicu
 Donji član- mehaničku zamenu za donju vilicu
 Zglobni sistem- mehaničku zamenu za TM zglobove
 Incizalni sistem
 Sistem za montiranje modela
-Klasifikacija artikulatora
Prvu grupu čine najjednostavnije naprave- okludatori koji
prihvataju samo jedan statički registrat MVO i izvode
kretnje samo u jednoj ravni
Drugu grupu čine artikulatori srednjih vrednosti koji
prihvataju samo jedan statički registrat MVO, ali sem
otvaranja i zatvaranja, imaju i mogućnost pomeranja u
horizontalnoj ravni
Treću grupu čine podesivi artikulatori kod kojih se vodeći
elementi podešavaju na osnovu poziocionih ili dinamičkih
registrata položaja i pokreta donje vilice i koji sa
preciznošću reprodukuju odrešene segmente
individualnih kretnji donje vilice
-Okludatori su proste naprave koje imaju mogućnost
pomeranja samo u jednoj ravni. Njihova upotreba je
opravdana samo u slučajevima gde je potrebno fiksirati
interkuspalni položaj modela definisan stabilnim
kontaktima antagonista. Njihove dimenzije ni približno
ne odgovaraju dimenzijama viličnog kompleksa. Ove
naprave nemaju zglobni sistem. Šarnirska osovina
okludatora ne odgovara terminalnoj šarnirskoj osovini
donje vilice.
-Artikulatori srednjih vrednosti- kretanje artikulatora se
odvija zahvaljujući dvema zadnjoj i jednoj prednjoj
vođici. Nagib i oblik ovih vođica se ne mogu podešavati,
nego odgovaraju srednjim vrednostima nagiba zglobnog
i incizalnog vođenja, dobijenim na antropometrijskim
istraživanjima na odraslim osobama.
-Podesivi artikulatori- osnovna karakteristika ovih
naprava je mogućnost podešavanja zglobnih i incizalnih
 vodećih elemenata uz pomoć individualnih registrata
određenih položaja ili kretnji donje vilice. Oni se dele na
polupodesive i visoko podesive artikulatore. Postoje
arkon i non-arkon tipovi artikulatora.
11. Obrazni luk (definicija, primena, podela)
-Obrazni luk je naprava kojom se n anjprecizniji način mogu
preneti modeli u artikultor.
-Registruje odnos gornje i donje vilice prema TMZ i taj prostorni
odnos prenosi u artikulator.
-Obrazni luk obezbeđuje da položaj okluzalne ravni u odnosu na
frankfurtsku ravan bude u artikulatoru isto kao i na pacijentu.
-Vrste: *standardni, prenosivi ili transfer (za prenos modela u
artikulator)
-Lukovi za transfer, iznalaženje i registraciju
individualnih vrednosti kondilne i incizalne putanje
*Kinematski obrazni luk
-Komponente obraznog luka
 Prenji deo okvira
 Bočni deo okvira
 Kondilni lenjirić
 Zagrižajna viljuška
 Zavrtanj za fiksiranje zagrižajne viljuške
 Infraorbitalni kočić
 Zavrtanj za fiksiranje infraorbitalnog kočića
-Transfer obrazni luk je instrument koji služi za registrovanje
prostornog odnosa između gornjeg zubnog luka i centara
rotacije mandibule i prenošenje modela gornje vilice u
artikulator pomoću tog registrata.
-Kinematski obrazni luk je naprava viličnog oblika koja se
specijalnom hvataljkom fiksira za donji zubni niz. Savremeni
oblici kinematskog obraznog luka se sastoje od dva luka. Jedan
je fiksiran za gornji zubni niz i na svojim krajevima u predelu TM
zglobova nosi pločice postavljene u sagitalnoj ravni; drugi je
fiksiran za donji zubni niz i na zglobnim krajevima nosi kočiće
koji su usmereni pod pravim uglom na pločice gornjeg obraznog
luka. Lukovi su specijalnom hvataljkom pričvršćeni za zubne
nizove.
-Određivanje projekcije terminalne šarnirske osovine na licu:
1. kinematsko (precizno)- zahteva upotrebu kinematskog
obraznog luka
2. arbitarno (približno)-nalaze se 13mm ispred zadnje strane
tragusa na liniji koja spaja tragus sa spoljnim uglom oka.

12. Okluzalna morfologija. Način modelovanja okluzalne

morfologije
13. Okluzalni kontakti- modeli okluzije. Tipovi centralnih
okluzalnih kontakata.
-Okluzija je postizanje kontakata sečnih ivica i griznih
površina zuba za vreme mirovanja. Ona se uspostvlja
akcijom mišića zatvarača usta (m.masseter, m.temporalis,
m.pterygoideus internus). Okluzalne površine zuba
karakterišu se kvržicama i fisurama.
-Za vreme centralne okluzije kod normalne denticije
lingvalne kvržice gornjih bočnih zuba i bukalne kvržice
donjih bočnih zuba su u kontaktu sa okliuzalnom fosom ili
marginalnim bridovima zuba antagonista. Ove kvržice su
FUNKCIONALNE KVRŽICE.
-Bukalne kvržice gornjih zuba i lingvalne kvržice gornjih
zuba nisu u kontaktu sa antagonističkim okluzalnim
površinama. Ove kvržice su NEFUNKCIONALNE
(POTPORNE) KVRŽICE.
-Postoje dva tipa okluzalne šeme prema lokalizaciji
okluzalnog kontakta koji pravi funkcionalna kvržica na
suprotnom zubu u položaju centralne okluzije:
1. Kvržica- fosa
2. Kvržica- marginalni brid
-Kvržica fosa- kod ovog kontaktnog odnosa sve
palatomezijalne kvržice gornjih molara okludiraju sa
centralnim fosama donjih molara, a ostale palatinalne
kvržice premolara i palatodistalne kvržice molara
okludiraju sa distalnim triangularnim fosama istoimenih
antagonista.
-Sve bukodistalne kvržice donjih molara okludiraju sa
centralnim fosama istoimenih gornjih antagonista, a
ostakle bukalne kvržice premolara i bukomezijalne kvržice
molara okludiraju sa mezijalnim triangularnikm fosama
istoimenih gornjih antagonista
-Kvržica- marginalni brid- sve palatomezijalne kvržice
gornjih molara okludiraju sa centralnim fosama donjih
molara, a ostale palatinalne kvržice premolara i
palatodistalne kvržice molara okludiraju sa distalnim
marginalnim grebenom distalnog zuba
-Sve bukodistalne kvržice donjih molara okludiraju sa
centralnim fosama gornjih molara, a ostale bukalne kvržice
premolara i bukomezijalne kvržice molara okludiraju sa
 mezijalnim marginalnim grebenoom premolara i molara i
distalnim marginalnim grebenom mezijalnog zuba.
Tipovi centralnih okluzalnih kontakata
1. Koncept tačkstog centra- TRIPODIZACIJA
2. Koncept dugačkog centra- SLOBODA U CENTRU
-Kvržica (cuspis) je uzvišenje različite veličine i oblika na
krunama zuba. Oblika četvorostrane piramide sa
zaobljenim vrhom. *Potrporne- gornje palatinalne i
donje bukalne. *Vodece- gornje bukalne i donje
lingvalne. Kod prednjih zuba kontaktne tačke su u
srdnjoj trećini a kod bočnih u gingivalnoj trećini.
-Fossa (Jama) je udubljenje- depresija na kruni zuba.
Može biti lingvalna, centralna i triangularna.
-Marginalni greben (brid) nastaje spajanjem sagitalnog
grebena bukalne kvržice sa sagitalnim grebenom oralne
kvržice. Tako se formira zaokružena linija koja
marginalni greben deli na spoljašnje i unutrašnje
okluzalno polje.

14.Reverzibilna okluzalna terapija

-Ovom terapijom se privremeno menjaju okluzalni odnosi ili
položaj mandibule koji su verovatno uzrok postojeće
kraniomandibularne disfunkcije. Terapija se izvodi pomoću
specijalnih mobilnih nadoknada- terapijskih splintova.
-Stabilizacioni terapijski splint (Mičigen splint) je mobilna
nadoknada načinjena od bezbojnog akrilata koja se najčešće
postavlja na okluzalne površine i incizalne ivice gornjih zuba.
Terapija Mičigen splintom se koristi kao inicijalni tretman kod
pacijenata sa simptomima i znacima disfunkcije TM zglobova i
orofacijalnih mišića. Najbolje rezultate daje kod pacijenata sa
hroničnom hiperaktivnošću orofacijalnih mišića i bolnim
senzacijama u orofacijalnoj regiji uzrokovanim dnevnim i
noćnim parafunkcionalnim aktivnostima, prisustvom okluzalnih
smetnji, poremećajima centralnog porekla ili traumama u
predelu TM zgloba. Ove nadoknade stabilizuju kondile u
fiziološki optimalnom položaju u zglobnim jamama i uspostavlja
harmoničan odnos između TM zglobova i okluzije. Mičigen
splint obezbeđuje maksimalan broj kontakata između
potpornih kvržica donjih zuba i splinta u centralnom položaju
mandubule. Svi stabilizacioni splintovi podižu vertiklanu
dimenziju okluzije za oko 2mm, što takođe ima pozitivan
terapijski efekat.
-Repozicioni splintovi- anteriorni repozicioni splint koji
stabilizuje mandibulu u odgovarajućem protruzionom položaju.
Cilj terapije repozicionim splintom je da stabilizuje mandibulu u
onom protruzionom položaju u kome diskus zauzima normalan
položaj na kondilu i iz koga se otvaranje usta odvija bez zvučnih
efekata.
15.Ireverzibilna okluzalna terapija
-Svaka stomatološka intervencija koja trajno menja postojeći
kontaktni odnos zuba ili položaj mandibule u th. svrhe.
-INDIKACIJE:
- u th. TMD
- u saniranju primarne okluzalne trake
- kao priprema za protetsku th. kod osoba sa izraženim
migracijama i malpozicijama zuba i unilateralnim zagrižajem
- kao pomoć u lečenju obolelog parodoncijuma (sekundarna
okluzalna trauma)
- kod pacijenata sa noćnim i dnevnim parafunkcijama i
hiperaktivnošću mastikatornih mišića
- kod pacijenata sa neuravnoteženom okluzijom usled
orotdontskih i drugih stomatoloških intervencija.

VRSTE:
-selektivno brušenje
-konzervativna terapija ispunima
-protetska terapija
-ortodontska terapija
-ortognatska terapija

-Selektivno brušenje je najmanje invazivan oblik ireverzibilne

okluzalne terapije. Ciljano i definitivno menjaju ili preoblikuju
delove okluzalnih površina zuba. Da bi se popravio njihov
kontaktni odnos u završnom okluzalnom položaju mandibule i
pri njenim kondilarnim kretnjama.
-Protetska terapija- osnovni cilj protetske terapije je da
nadoknadom izgubljenih zuba, promenom njihovog položaja ili
menjanjem postojećeg kontaktnog odnosa uspostavi balans
između okluzalnog kompleksa, TM zglobova i neuromišićnog
sistema.