i

Ex Bibliotheca

majori Coli. Rom. I

Societ. Jesu

1
Digilized by Goog[e
Digitized by Googie
ERATOSTHENES
B A T A vv s
De Terrae ambitus vera
quantitate,
A .

''
WILLEBRORDO SNELLid,.
\

. Atoi Si 'imtsyifJLoLTCiy fjLi-

^o?rlp£v,

‘
Sufcitutus, .
.

^ QU.

'Lvgdvni Batavo rvm.

Apud loDOCVM ^ COLSTER
Ann, cId Id cxvii.
 PR F AT I O.

Ad IUuftri01mos>Potentij[nmos

ORDINES
PROVINCIARVM
FOEDERATARVM
Belgii UvmoiAit»
vW. -
'r'

Digitized by Googie
 ,

ILLVSTRISSIMI ORDINES,
PATRIS PATRES.
I Eneroftjjtmm quifque , jamm^
de d conditu rerum hoi fides
,

in quas homo d creatore fuo,

t anquam in
fojfijfionem efi mifi
ftss Jufi rare ^ accuratius co-

gnofiereomni fiudioaffiCiaroit:
njt inde , nihil aliud ^ hoc cer-
fi
te difieret^ Omnia efle angufta^ fimul gentes ah
eadem origine prognatas propius adiret qua adeo di-
:

yerfis moribus O* infiitutis Vitam tranpgunt^njt ea-

mm non nulla cum helluis potius-y quam cum homini-
bus divino fatu ortis cognationem habere ^z^ideantur.
Omnes fane magno arimo cogitationes fisas huc tran-

fiulerunty neque adeo fine occidto Numinis infiin^ui

dum aliji manfusiiores ad Veri Dei cultum traducunt:
alij njtxoy improborum hominum deliSia eunt vindica-
tum squos effi regnandi libido ad hoc infiammavit> ni-
hilominus tamen eum finem fibi quoque propofitum ha-^^^
buerunti vt hunc globis, qua terra dicitur, infua regna,
tanquam areaisl^ podi/mos defiriberent, ea tamen glo-
f
ria in olidum nen uii efi concejfa, l^eco jEaptiorum
reXjPbcenicum opera vfuSyVnrverfumAfiica exterr, um
latus integro triennio exploravit : darius Indi ofiia,

y{ ij
^ uEthy-
 s

^thioftctm ifutre tentavit: Cyrus in Maffagetdsl

in /EthiopUs moverunt
gentem in'^iSiai<sr (^amhyfes
Alexander ^ cognomento Magnud , Aftam ^gyptum-
que Cnecis aperuit, Romana arma quicquid njbique
gentium ejfet unitu imperio parere coegerunt^ idqueje*
creto fupremi Numinis confiUo^ ^t tanto facilius om-
nes Chri/iiflutare jugum reciperent . quota de-
mum pars hac eli tottus Orbii? fum hi neque Caufafum^
rvnquam tranferrnt^^^elCangemtran/harinty multo
minus ultimas aquilonis aujinlpe^ ^ orientis fz/el oc-

cidentis felis parte^ attingere inquam potuerintsquas

afe vajhsfebtudinibusy O* interruptisfedibus,aut in-
terfluo mari diVtfas exiflimabant. Cum tamen Tyria
clajfeRexSolomOypofl homines natos fetpientijflmusy
aurum ex Ophiro longe trans mare peteret yitineribus^
rut credibile eftypatefiiiiisyexquo Neco eorundem ope-
ra nsniverfum tAfiiea ambitum exploraverat. quorum
locorum fltus tamen ad nos propagari mn potuit: quin
ne ad Romanos quidem^qui tanto propius ab illa atate
f
aberant .r^wdli aera pagina aut orit as me non move-
ret^ etiam profanisfcnptoribus hicfidem derogandam

cenferem. ita penitus iftorum locorum notitia interci-

dit illorum gloria i qui eas terras primi aperuerunt,
obliterata jacet. Longe tUuflrms henificium nobis pra-
Jhtityqui reclufis natura penetralibus Jlupendam ma-
gnetis ^ayuyteu humano generi primus commonflrai
yit.

Digitized by Googie
 yh:huKC€tenif» terra in wifcerihusfuti conditum pro*
fert, quo maris mjurias^ qtdjc dsftinet^uic\fcatur:hu\nt
diSiu fifi intrepidi tA rgonauta , narvibus fabricatis,
quas non noverant terras quarere injlifuermt , Chri •

fiianam ratem in barbaro Itttorefttterunt: mundi tam

niafo oceam direptifoedera inunumcoduxermt: cu-
piditatis etiam noftra, partem terras^ tanto intervallo

disjunidas fecerunt ^njt quacunqi mercesin ultimo

j

oriente aut occidente ejfentfepofta^ ta periculof curfus

pretium fierent. Ideo omnia mariafervet, fingtdi igno-

tiffimasfides adeunt ^ vias anquimnt^qua circum ter*
rarum globum nos ducant-^ qua Deus arbiter mter-
fufi mari difireverat ^ea invadere fimmam gloriam
putat audax Iapeti genus. Totum hoc^ quanttimcunq',
eSi, quod certe maximum eft^ totum,inquam ^ magne-
tis eii beneficium^ qui curfus plagam tn medio mari M-

rigit: quamvis locorum ad qua appellunt legittima de-

lineationem omnino exhibere non poffit. nkmq-^ ifii fini

. longitudo O* latitudo accurate

& filerter inrveftiganda
qua honefia 'tuxta O* ^iHt obleSlatio eSl cum mo-
mento temporis totum terrarum orbem peragrare, re-

motiffima loca animo 0*ocuks adire, ^ domi cum fis

tamen in also orbe peregrinari, 0*Hlud[dis tuo coelo ad-
moVere per has Isctat. Atqui togitudinis quidem cogni-
tio 4 r^tisfapeOr infeliciter tentata cff> res equidem
*idig»iffima lo^utu, fid^ua privatamfortem excedat.
X .
W«c
 «

Hic adeo <vt njeflro Vem^cio /rui liceat llluftrifsimi

Ocd\nc$ omnesfummis ^uotis contendunt , •'vt loco-
rum tonge eUjJitorum pofttum in ordinem cogatis^ ter~
rarum fitus leges njejlras accipfat.Iuhete mjdo^ cona-

tus ijie erit m proclivi. Vt ita totus mundus fe ipfitm

Vobis debere futeatur^ quod omnium regionum fides
fuis proprij/que limitibus contineantur^ quod maris ^
terrarum Ipatia non confundantur, quam enormiter
enim hic d fummis pariter imis peccetur fatis in

confeffo e Si, tanto periculojius^ cum falfa retgratns

Autor extitit. Locorum etiam latitudines ,
qua tamen
quotidie ad numeros •xfeniunt, propemodum omnes d
fuss abacis difiidentlfidtn longitudine hydra errorum
maxime latet , nst etiam ea loca qua propemodumfub
conjpeSium cadunt pejjime con/ignata habeamus, €t
certe Ji Amftelodamum ab Haburgo integro gradu^ ab
Hafnia pene duobus njltra acerum difiocetur^quid re-
motioribus ftetynonGallU tantum aut Hilpanue^fid
remottjfmis AfUyAfhcay America littoribus. l or-
tentop ifti errores Hercule3 aut Atlante potius aliquo
opus habent ^qui terram fidffidibus reponat. T>ralu-
fimus hoc opere ^njias pratentavimus ^fi forte ab
ijlis hominibus impetrare pojfmus^^vtfaltem in locis
yicinis paulo circumpefiius delinquant. Nam remo-
ta illa
^ ^ orbis interfluo mari dsvifus , 'veftram^
Ordines iilu&:irsimi » opem flagitant, Kem*

Digifized by Googl^
I
 dggrelji fitmtis ah omnibus fimper defideratam^pepius
tentatam , 0* magnorum quoque 'dirorum indu--

Jiria nohilicaum , tAnaximandri , Eratoflhenis^

T>jJid^nij iPtolomaunvtiam Regum ^ Priacipum ti-

tulos hmc operi non adfcribam» Orhis terra quantita-

tem accurate definita m hic exhibeo, nst inde omn is lon~
' gttudinu is* UtUudtnu menfira ex itinerum intercape-
dine tanto tmnus erroribus fit obnoxia» Vcftri tmperij
rvrbes quoque fumma ^(agentia exqmfitu organis
dimenjus ad decempedam earum interyaUa configna-
Kn: -vnde earundtm fitum non tantum ad fingtda fcru-
puta ^qwd tamen magnum foret ^ fid minimas quafque
particulasfcrupulofe definire liceat» yt loca omnia adeo
celebris,^ virtute fua nobilitate ditionis jn qua tanta

^ tam jfilendtda divina beneficentia figna diuturno

hoc bello coUata refulgent ^adpunSium prope modum no-
tari pojfint^quod ne fiorentijfimis (g^ cuUijfimis regio-

nibus inquam obtigit. Gradaequa nulla mmquamgens

cultior tpauca fui <uefiigia accurate confignata ad nos
tranfmifitinon ipfa Palefima,njeteris Ecclefta ftmdus»
Afiai^abylonia,JEgyptusin imertofiu fluant. quin il-
la tpfi rorum olim dominaRoma Juas fedes adhuc qua-
rit» njt jam reliqua loca ignobiliora non attingam» Pa -

triam autem hanc jam accuratius certius configna-

ri pojfe ex ipfo opere fitciU cofiabit,^ quavit hac man-

: tijfa dutaxat,fit injliiuti operis, wn eB tame ea appen-
)f( iiij HicuU
 f

dtctild contenmrjenda.ffios inquam Laboees quos hac

'tn re exantUVtmtuy obis Patres ^Vaertdffi fmtis^eo

dicatum ji forte Ubeat buc ad T errem globi magnituS'

nem cognofcmdam aliquando defcendere ab tllo ma- ,

ximarum rerum fj^lendore, Qd turis qua ajjiduo Vos ,

exercent : cum prudenttlji/nis confilijs Vefiru non Pa-

triam folum tutamim^fed etiam Jalutem hominum in
alio orbe pofit oram itu defenfumyrot domi pietate c?*

prudetta^for is. etiam virtute bellica maUi ductatis:^

libertatem bidc genti ab <Zfltimis fz;Jqf4e fecults inna-
tamynonVobis tantum noindicarefatis habeatis 3 •ve-
rum alijs etiam largiri magis glortofum exiflimetts.Ta-
probana rex Annij nplocami liberto forte fortuna in
eam infulam delato jRomanorum ]uf itiam admiratus,
quod pares pondere denarij effent in capthoa pecunia,
cum diverja imagines indicarent d pluribus jdS^oSjeo-
rum amicitiam foUicitaVit.eAt njeflram prudentiam^
‘
sequit at em yjuflitUm nonynus tantum aliquu angulus^
fed orbis •vniyerfu fujf icit •veneratur: "^on Qnri^

fiiani folum^fodettam Barbari ^quorum reges potenti

Jimiytn •vltima etiam tAfa(^ tA frica fepofiti ,
i»
'
alttjjimapice quieti •vitro P'eflram amicitiam expe-

tunt-^non tam quod arma •veflra metuant ^ fed quod

prudentiam sequitatem admirentur, Ife nimirum
puriores doSlrina fflendor eBiqua non f^erbu^ fed fk-

du colere 'vere Chrifiiqnum decet.i^litto tot loca 'm

* - ’
, , ,
’
orien'-

Digilized by Google
oriente ^eflris au^ictjj in libertatem efferta , depulfo
immani tyrannico frvijjimomm dominorum jugo,
Totua illencnoua Orbir Ubertatem fuam Vobis debere

gefiit.J^^fa rerum natura Oceani claujlra laxayit.terr^

recejferunt:patet oceanifs, qua in ar Sium cogi creditus

eSi^omines illic ingeniofiquidem,fed adhuc n/ere rei-

ligionis expertes, crucis Chrijli dv^Kngzi.Hunc ilfic tro-

phaumpangiteimifia Ve/iram gloriam defigite ,

nam
pofiquam illic in Orientis, occidentis,^ aufiri extre-
mis oris tanta adarea maSli gloriam Chr iflo ty patrix
dicayeritu,'Zfmcus ille nobis proximus feptentrionibus
JltbjeUus angulus ffionte etiam njeHro ffilendori conce-
det, yiUac >viam quoque aperiet, rvt breVtjfimo traje-
£itt in njtrumque orbem navigatio pateat. Vt pofi vin-
dicatamfirii libertatem , conditam pietatem, Chrifli
crucem propagatam, domi quoque omni bonorum gene-
re fempiternumfloreatis, y aureum Solomonis feculum
cum pietate, prudentia, ^ orbem
nfbertate,quafi in a-

do curriculo ad nos rideat: njt argentum ^ gemmx

tanquam lapides reputent ur:Jed multo maxime aureo
iUo fecuio pietas^ jufiitia e ccelo ad nosdefcendant,neq’

humani generis focietatem profuga njnquam deferant,

quodfupremum illud numen ex animo fupplcx veneror

lllunniT. magnitudini vcilrx

*Devotus
WiLLEBRORDVS SneLLIVsR.1.

Digitized by Google
 IN
V. Cl» WILLEBRORDI SNELLIl

ERATOSTHENEM
BATAVUM
fcu «

Libros de Magnitudine terra,

SCAZON.
NcertaTerrse magnitudo vefanam
I Inter magift ros Graeculos dedit litem,
Artemque dubiam fecit, una quae certis
Immota ftare regulis putabatur.
Io triumphe: 5'»<r/7/Wmeus tandem
Propriam Batavis hanc fuis facit laudem,
Vtquicquid arti defuit, vel infelix
Nefeivit Hellas , prodi tfim fit hoc libro.

Petrvs Cvnavs.

Aliquot

Digitized by Googli
Aliquot locorum latitudines accuratecon-
fignatae, fecundum quas regionum
(ingularium chorographia:
a peritioribus fine
corrigendae.

K^mJieUdAmtm ,
2$ fer.

Leidd i2gr. io; fer.

K^lcmArU, 52.gr. 40; fer.

JV5?r/^^r^rf,Rcgiomontano,Bcrnardo Waltcro, .

& Wernero. 49 gr. 24 fer.

Andtcqf Schoncro pofl iftos, 49 gr. 27 fer.

Tychoni. 49 gr. 2(Sfcr.

Regiomontano. 42 gr. 2 fer.

Cij(/5r^i Rothtnanno 51 gt. 19 fer.

Byrgio 51 gr. 19; fer.

fruenhurgum Copcrnico 54 gr-J 5>sicr.

Tychoni 54 gr. 29; fer.

Ly^tlg/^4

Digitized by Google
 f

^agujlA f^ff^^r/ictffWWjHainfeliOjTychoni 4(5gr. 24 fer.

Vtenna j
rcurbachio, 5; Regiomontano 48 gr. 22 fer.

VaUntu f/iffa/iUi Menzonio 39 gr- 30 fer.

Witcbergai Rcinoldo 51 gr. 54 fer.

AtTychoni Si gr. 47 fer.

Lf/Jja-, Homelio Si gr. 17 fer.

Tychoni yigr. ipfcr.

TJeydelherga^ C h ri manno
fl
49 gr. 22 fer.

Fr>inekera-j Metio i 3 gr. u fer.

Coefd- Lantfbcrgio jigr. 29 fer.
*

Fraga-, Tychoni 50gr.4^ (er.

Wiichto & Brichto. pgr.32fcr.

Hucnna infula contra ffafniam^ Tychoni yigr. y4fcr.

VVIL*

Digitized by Google
 1

WII.LEBRORDI SNEtLli

ERATOSTBENES
BATAVUS,
DE

TERRA AMBIT V-
LIBER L
CAPVT I-

t4 quihujhm mbitus terreni globi Smenfo

dim tentata,

N I T o cum univciTum
genus humanum unus caperet
hortus , & agelli modus non
admodum magnusjcumfub la-
ribus unius patris familias to-
tus mundus cenferctur , foli
quem incolebant beniheio
contenti xtatem agebant pro-
cul ambitione &
luxu. Pofimodum vero hominum
genere multiplicato, cum unus fundus, & folum tot
hominibus alendis non.fufhccret ,'paulatim inphra-
tiias tiibus dUceUioncm fecerunt, &
longius a fe
A muiuo

Olyiii^od by CjOOgU
A'
 :

X ERATOSTHENtS BaTAVI
mutuo alius alio pro oporrunitatc conccflcrunr, at-
quead loca alio calentes foleabivcrunt: donec tandem
gens rcfraftaria Numinis fupremi iram in fe provoca,
vit, & eam ob caulam Deo invifa funditus cxftirpari
commeruerit, vi tantum pauculasanimas in femen rc-
fervatas, fpem fubolcfcentis mundi unica Arca ved^U
tarct.* Inde tandem tot hominum tam miferabili exci-
dioNumine placato. Patriarchis numcrofiirima pro-
leaudis, cum unius Mefopotami^eaut Babyloniaetra-
dus adeo numcro&m gentem non caperet, totum hunc
mundum tanquam harreditarem inter fc partiti, (in-
guli aliquam partem. habitandam fibi occupaverunt,
& in longilTime disjunda loca, relidis Mclopotamix
campis, ^ Deo funt difparati non fedibus tantum,
;

led etiam linguis divifi :vttum primum neccflitas lo-

corum potitum & itinerum tradus deferibendi cis tit
impotita. Atque ideo poti nefarium illud Nimbro-
dicontilium, & bellum coelo indidum poti difpala. ,

tionem gentis ab eadem origine prognara*, & poti mil-

le poenarum genera, ille non minimo beneficio hu-

manum genus tibi devinxit, qui primus huncglobum,

qu^ Terra dicitur, in fuas regiones & plagas difpara-
vit ciufque titum ,
& formam explicavit itinera dc-
:

fctiplii: maria in terras infufa & circumfufa annotavit.

Vf,tanquam A riadn^eo quodam filo, per tara immen-
fa regionum fpatia humanum genus vitro citroque tine
errore tuto commeare potiet. Longeenim illuftrlus
cti & difficilius adeo utilis & ardnx rei prima funda-
menta iccifle, quam eandem acceffionibus quibufdam
locupletaviffc. Atque eam obeaufamnon immerito
Geographiae rudimenta fummo in pre*-
illaipfa veteris
tio abomnibuc habemur, vt eorum quotquot huc
- fuam

Digitized by Goo^I^
 L I BE R I.
^
(uatn induflriam & curam verterunt etiam nomina ip-
fa non flneaficdu,& occulto quodam favore k nobis
legantur ac recognofcantur. Cum Noci undis agitati
arrumnas^Abrahami exilia verius, quam peregrinatio,
nes legimus, etiam taciti tanquamrelligione tadi illis
favemus, & non fine numine ifia cvcnifieagnorci.
mus. Sic Herculis in vltimum occidentem , Bacchi in
orientem, Argonautarum in Colchidem expeditiones
nonabfque fiupore quodam audimus. Vt horum no>
mina ille improbus labor, at que inaudita audacia ad
errorem fabul^ ideo traduxerit. Neque vero Alexan*
dri expeditionibus, cui a rerum sellarum magnitudi-
ne nomen ell, toto Oriente fuba^o , tanta ad polleri,
tatem utilitas, aut ad ipfum gloria redundare potuit:
quanta ex illa terrx ab ipfo peragratae per fuos Qrfiari-
chorographia. Denique vero nuperi illi Argonaii.
,
qui traiet^ mari Arlantico,&emenfis iEthiopici
pelagi fpatijs ad antipodas nollrosufque primi pene-
traverunt , quanto cum applaufu ab omnibus exci-
piunturlut bona &
grata pollcritas eorum nomina,-
non columnis tantum, aut montium quorundam iu.
gis: fed amplillimis regionum fpati)s , qu^ de ipforum
nominibus America & Magallanica vocantur, aeterni-
tati confccrarit. NeverAtam ardui conatus, & rerum

natura propemodum reluente atque invita fufccpti,

abfquc^utilitateaui fru^iacerent: fed vias, quas ipfi
invenerant, alijs quoque comraonllrare pollent , ali-
quid excogitandum fuit,vt illorum locorum fitum tan-
quam pui verede radio deferiberent. Ea enim defigna-
lio fola certa dclegittima ell, cum, vt in tabula quo
quaeque linea ducenda ollenditur,ita in ipfo mun-
fit

do conliUbit in quam plagam quifquc tradus exporri-

A ij gaturj
 1

4 Eratosthbkis Batavi
gatar; aut quibus itineribus eopcrvencatur. Ad eam
autem rem terreni globi fuperficicsfuasdimcnnoncs,
quo* latitudine Se longitudine continentur, tanqiiam
duces non fallaces, ac diligcntifTimos (uppe.
quorum du^u Se aufpicijs totum hunc mundum
ditat:
pcragrare,omniumqUc locorum intervalla, fuum,am-
pliiudincm explicare ac defini re tom mode poflimus.
£c cum iAzambae c coelo tantum deriventur; Latitu-
do quidem, quia poli elevationi eadem, obfervatu haud
admodum di APicilis erit: Longitudo vero longo ope-
rofior. Se hatftenus nonnifi e temporis intervallo in-
veAigatat atque ideo admodum intricata & lubrica,
quiafol^ Ecltpfcs Lunares ad id idonei* ab idoneis aiu
toribus 1'unt credits : Icqimur locorum dcflgnatio-
rem, hac parte, mancam cAc atque deftdam. Quam-
obrem vtadiAam quoque expedita aliqua via extaccr.
Se loca faltem vicina fuis diAantiac in longitudinem
gradibus congruenter dcAnircntur, ncccAarium fue-
rit, quaiuitatem terreni in maximo circulo gradus fa-

mofaaliqua menfura deAnitam extare; qua in re do-

^iAimusquifquc , Se cui utilitas communis cura cAct
iam olim nervos intendit fuos. Hicenim Anaximan-
dri, EraroAheni< , Hipparchi , Pofidonij , & Piolomzi
quoque cura enituit. Quin inter rcccnriorcs Arabas
regum impenAs hanc rem tentatam ex Abelfcda con-
flat. At quam intcliciliicceAli eventus docuit, Se tot,
ac tantorum virorum diAcnticntcs fententia;. vt in
cuius panes inclinandum fu haud facile arbitrari li-
ceat. Anaximandrum Milcfiura primum hoctcntaviAfc
Laertius in cius vira prodidir , ( inquit )
}»-
jTf quod ita interpretor,
taaquam omnium primus huc animum fuum appu-
lilTc^

Digitiz^d by Gboglf
 .

Liber I.
5
quamvis eius labori poftcrorum gloria oflTeciffc
liflct,

videatur, cius tamen conatus nobis quoque laudan-

dos, & grata memoria cclcbrandosejtiftimo. De Era-
tofthenis autem & Hipparchi indoftria Plinium le-
Aem locupIetiiTimum laudare po 0 um, lib. 2 cap.107.
Vnivetfum autem (inquit) hunc mundi circuitum 3»

EraroAhenes in omnium quidem litecarum fubtilita-

ic, &iii hic uti que praeter ceteros folers, quem cun^‘s >>
probari video , ducentorum quinquaginta duorum j»
millium ftadiorum prodidit. Quae menrura Romana »
computatione cfHcit trecenties quindecies centena
millia palTuum. Improbum aufum, verum irafubtili >»

argumentatione comprehcnfum.vt pudeat nen ciedc-

re. Hipparchus & incocrgiiendo eo, & in omni reli- it

qua dilig;cntia mirus , adijeit Aadiorum paulo plus >»

viginti quinque millia. Q^mobrem terr^ ambitus »»
Hipparcho qufccntefimum poft annum floruir, deci-
,

ma parte maior cA, quam Eratofiheni Haec eadem de

Eratofthene inter Gra:cos Geminus & Strabo, c Lati-
nis Vitruvius, Ccnlbrinus, Macrobius, Martiarus Ca-
peUa,aliiquc prodiderunt. Atqui Piolomarus, cui ta-
men Hipparchi induftria nunquam fatis laudata, ab
utroquedivcr&reniir,&HlimenrLvrae, tanquam malis
archiieftis negat ft credere. Quum libro fuac Geogra-
phiae primo & feptimo maximi circuli ambitum cen-
&
tum octoginta (ladiorum millibus definit. Quam-
obrem differentia interiftos numeros 252000,277000,
1 80000 nimia cfl neque adeo ferenda. Et tamen
,

omnium induftriam in hoc pulvere fummacum di-

ligentia verfaiam &
exercitam exirtimandumeft. Era-
tofthenes enim non tantum mathematum laude cla-
zus, & propter Cubi duplicationem celebris : l'ed

A iij etiam

Digitized by Google
 .

6 Eratosthenis Batavi
Ctbm Regibus ipfis charus, & ob doArinar cacccllcn-
tiarnminor Plato vocatus, coque nomine Regis 6i-
bliothecz in /£gypto fuit prxfcdus. Hic idem mon-
tium a Uitudiucm dimenfus , altiifimos montes de-
cem Aadiorum deprehendit ratione perpendiculi, id-
que Theon in primum librum Ptolomci his verbis
icAatum reliquit. ruif ^
m r]ifireui Ka^Vy ,
^HJtyvjty t^etru&iyi/f 2^
T«t> iio3p//*arm furfi/r^y ^oyflpuy ^u^ay t. Fuit
igitur' huiufmodi dimenlionum neque rudis nec ex-
pers. Atque ideo in Terreni ambitus gxod^fia fum-
nia cum diligentia verfatum pcrruaniTimum nobis
elTe debet. Maxime cum fententix fux rationes tam
accurate confignarit, quas Geographicis fuis libris,
vt credi par cA, inferuerit.Attamen Hipparchum,
cuius mentio i Ptolomxo nunquam fit abique novo
laudis titulo, quemque in omni diligentia mirum vo-
cat Plinius, decimam partem Ai menfur^ adjicere:
i

contra Ptolomxum duas feptimas fuccidere, per quam

mirum videri poAlt:nifi forte ob pedum, paAuum-
que& Aadiorum inxqualiratem iAe error exi Aar. quod
tamen mihi plane non fit verifimile. De Arabum ve-
ro menfura poAea etiam viderimus . Cum igitur Ter-
reni globi ambitus accurata cognitio adeo neceAaria,
&; tanti in Geographicis momenti tillorum vero cal-
fit

culus non modo ne in vicinitate quidem aliqua verfe-

turriied quam longi Afimc inter fe difijdeat. neque in
tanta opinionum varietate conAet in cuiufnam fen-
tentiam potiAimuro fit eundum indignum hoc tam •*

erudito (ccuIocxiAimavi,nosade6incertisopinionum
Auribus diutius agi rari. & rem eandem minime lu-
. bricis rationibus aggtdTus , carum omnium demon.
firatio-
 Liber T. '7
Arationes (vt fedulitateni & induAriain noAram etiam
poAeris tcAatam facerem^ in his libris perferiptas pu-
blicavi. Et fimul omnium de quibusquidem aliquid
intelligete aut cognofccrc potui , tam veterum , quam
recemiorum, fcnteniias explicavi. Vt autem via ac
methodo h«c tradatio procedat^ lemmata nonnulla
Si hypoihcfes magis neceifarias praemittam , vnde di*
cendorum veritatem tanto facilius deinceps cora*
probem.

C A P. .1 1.

*T>e Terr£ forma > loco,

E R R yE quidem ambitus,
quem his libris explicare con*
(litui, dehniii non potcil, nili
qua forma
ipfa contineatur
nobis ante Et perfpe^um.ldeo,
quae de eius Egura Etuque ab
AEronomis & Qeographis
funt prodita, ab ipEs mutua-
bimur Si ex eorum uberrimis
Enitibus in noEros caEellos, huic Eindo irrigando
derivabimus. Et quidem primo,
1 .' Terram eJOTeglobofam.

[
Qua de re non olim folum, fed edam hoc/eculo
philofophorum extant variantes (ententiae. Formam
cius i nipeciem fphxrae globatam eEe, argumenta ex
ip(a rerum natura petita docent : qu( planius intelli-
gentur, E molem hanc non plane A>lidam , (ed mol*
icm } podMs %ii4Ain animo, coiicipuaaus . Omnis
enim
 ^

ERATOSfHENtS BaTAVI.
enim hamidi ea natura eft,vt pars minus prefla h poti**
derofiore &
magis prcCfa loco pellatur : pars porto
quxlibet premitur quia moles gravior fubjedo cor-
,

pori ad perpendiculum incumbit. Atque inde^fit vt

omnis humidi manentis & confidentis fupcrficies
Tphencc fc diflundat: dum omnia idem gravitatis cen-
trum afTc^ant ,
quemadmodum divinillinms Archi-
medes tuv de innatantibus propofiiionc
fecundademondravit. Cum igitur pondera omnia ia
terram luo nutu ferantur etiam terrx ipfius partes,
,

in mundi primordiis in illochao adhuc dirperfig, &

,

cum exteris confufa? ( quamque ideo multivagam &

levem initio fuifle Democritus Philofophorum do-
dlifllmus olim dicebat ) eam habebunt infitam fibi
vim , vt cunela? medium & centrum fuumaffcdcnt,&
pars partem trudar. Dum enim omnia ^que gravia
pari preflu ad medium feruntur, 8d graviora locum in-
feriorem occupant, leviora autem illis quafi innatant,
necedario tota fupcrficies vndique fibi fimilis efficie-
tur, deparibus a medio radijs didabit. Atqueita,
FoH ChaoSf vt primum di/a jum tria corpora mundo
Jncjite novas fpecies omne recefsit epmi
Pondere terra juo fubjedit acjuora traxit,
corium levttas tn loca Jumma tulit.

qux fententia do^iffimoium olim fuit philofopho-

rum, quamvis minus confcnianca eorum hxrefi, qui
mundum neque principium , neque finem* habuifie
contendunt. Verumenimvero ne tantum videamur
on^eXcytir probabilia loqui , argumentis quoque
non fallacibus ciufdcm rotunditatem comprobabo.
A (eptentrione in meridiem contendentibus, fidera
polo vicina fenfim deprimuntur de illa, qux antea
;

lccnpc£

Digitized by Google
 LX B E R 1. p
icmper erint confpicua, horizontcm fubeunt. Con-
traqucali; llella? poioantardico propinquz fupraho-
rizontcm attolluntur : donec ipfe polus vertici ad per-
pendiculum intiilar,& boreus hic polus fub pedibus
occultus lateat. Idem tam varia umbrarum ad Tuos
gnomones ratio coarguit. In vrbcRoniadie £equino-
dliali nona pars gnomonis dec(> umbra;;Smyrnc quin,

ta : venetijs umbra gnomoni par cll. Vnde cfl^iciiur

terram i meridie in fcprentrionem globofam cllc.

Septentrionalia enim fidera ab his, qui propius aniar-
^icum polum incolunt, non cernuntur : neque polus
antar^icus nobis, attolleme fe contra medios vifus
terrarum globo. Et rurfum ab oriente quoque in oc-
cidetem terr( circuitum cATcglcbofum cclipHum ma>
xime obfervationibus depichenfum cft. Cum Solis
& Lunxdcfedlus vefpcninos orientis i ncoJ^ nonfen-
riant, nec matutinos ad occafum habitantes. Sedde
illa; qua; ab utrifque ilmul confpiciuntur, quamvis co«

dem momentoabomnibusccrnantur,divcrfis tamen

dici horis videri conflat :
quod non eveniret nifi ter-
reni globi circuitus,ali;s citius, ali;s fetius foienioflen-
dercr. Terra igitur ab ortu in cccafum quoque fphar-
lica curvaturaaflurgir. Atque idoo tota, non alia,quam
rotunda flgura continetur. Id ipfum infuper terra;
umbra in Iunx defcdlu maxime coarguir.Ea enim fem-
per abomnibus circularis confpicitur; quod flerinon
pofler, n terra vel oblonga, vel angulata, vel planajvei
denique alia quacunq;quamglobofa figura contine,
retur Huius rei fidem nobis quoque faciunt novitij
ifli Argonautae, Terreni globi circuitores $ Cum occi.

dentem verfusfolem comitati, ab oriente noflro do-

paum xcvcifi , unam folis dc mundi revolutionem mi.
fi nus
IO Eratostbenis Batavi
nusfuppitant,quam nos ipfi ,qui cx eodem loco folis
onus &
occalus fpcculamur. Ai vero
,
qui hinc in
orientem contra mundi motum contendunt diem
,
unum lucro imputantrquod ncceffaiio ob terr^ tumo-
rem evenire putandum eft.Q^rc Terra globofa eft.
&qucmaJm jdum olim diccb.u Eratofthenes <r(pai^oi~
cvftmtTtt, ei( cx To^ra^i. d^ei
tx'{7i>uf dyuua.
Awf, globofa quidem cft univerfa , non tamen quafi
torno rotundata, habet enim quandam fcabritiem ob
,
montium & convallium inaequalitatem vtea nihilo-
,

fninus totius orbis comparatione pro nihilo fit repu-

tanda. quemadmodum infra probabitur. Hinc adeo
planum fit , iftos maximo in errore vcrlari quotquot
,
terram plano pede exporrigi exiftimant. neque folum
veterum quidam in hac fententia fuere; fcd e recentio-
ribusnon ignobilis PhiicfophusFraucircus Patricius
eam mordicus tuetur. Id enim ita maxime nobis vi.
detur, dum homulluli Aatura? nofirar aut montis ali-
cujus altitudinem ,
iniquifiima comparatione cum
mole contendentes oculorum
univerfa terreni globi
coecamconje^uram.non rationis judicium fequimur.
ance enim oculorum acies nos deficit, quam adeo len-
tum tamvaftac inolis tumorem vifu notare vel obfer-
varc queamus. Haud fecus ac mufe^ vel fearabeo ma-
ximae alicui rotae infidentievenire necefle eft. Nam
nobis. quoque unius gradus peripheria in quovis cir-
culo, etiam diltgentiflfime contemplantibus, propemo-
dum ad redam lineam exporreda videatur. Quin-
adeo fi illorum fententia aliquid haberet veri; fimul
omnia eundis apparerent , dics nodcfque eaedem om-
nibus ; nullave dierum nodiumve insqualitas u(l
piam in toto orbe dcprehcndeteiur. Cum jam con.
tra

Digitized by Google
 Liber l. ii

trapercgrinantium experimentis, & nautarum obfer*

vationibus condet , diem hiberna brevitate contra-
Aum , eundem alibi folftitialemcfle. Et propius ver-
fus polos accolentibus, illis aliquot continuis rcvolu-
tionibus folem infra Hoiizonicm nen demeriti his :

contra fupra Horizontem non attolli. Imo vero fi

terra univerfa tantum plana cfTet , quamque adaman.
tinae columnae fuflcntcnt , vt Pindarus fabulatur, fe-
quetetuream quoque coelo aequalem efle. Cum enim
coelum undique pari intervallo a terra didet, lineae
autem perpendiculares ab omnibus dellis, eodem mo-
mento, in aliquem terrae locum cadant ^ cum ufpiam
fupra verticem confidant^ etiam coeli & terr^ fuperfi.
ciesparallel 9 ,& a parallelis perpendicularibus conicr-
minaiar, aequales quoque edent, quemadmodum do-
didime a veteribus difpuiatur. quae cum abfurda finr,
nihil hic attinet refellere. Certe fi polyedra, fi cava, fi

quacunque alia figura contineri datuatur, paria abfur-

da hinc lequerentur. Quamobrem fubdudis omni-
bus omnino argumentis, Terra univerfa cum aquis glo
bofa edo. Atque hoc primum: fecundum fcquitur,
I i. Terram totius mundi efle mediam , & tan-
quam centrum.
Ptolomsus haud faUacibus argumentis hunc locum
terr^ afleruidc vifused. quanquamanie eum quoque
alij. £t quidem primum ^ pondere atque infitagra.
vitate, gravitatis enim & mundi idem cfie centtnm:
quia omnia 4 mundi hujus Architci^b in numero
meofura & pondere fint creata, ponderoforum autem
eadem ed affe^io , in inferiorem locum ferri ; fequi-
tut totius mundi partes contrari js nutibus & quafi pla-
gis concurrere verfus ipfum gravitatis fuae centrum,
B ij T*
u Erato strenis Batati
w oiKHot t{^ ^iai9 T«n»* Atque ideo cuno ferra (it
omnium graviUlma, totius gravitatis, hoc cft, mundi

ipHus centrum fuo pondere occupavit,

Eiijuantum k fummis tantum recefsit ab imii

Terra^ qnod vtfiat forma rotunda facit,

111 i igitur funto vere dbetfMOVTi^Kai niopif ei rir yr^O ane-

l/txwTtf. Sed experientia Se quotidiana: eum
quoque locum Terrae vendicant. id enim hujurmodi
argumento Ptolomaeus difpurai. Terra mundo indufa
autabuniverfitatiseentrodididetin ipfo axe alterutri
polorum propinquior :aur in plano aequinodialis.ab
utroq; mundi cardine pari intervallo disjuni5ia:aut cx.
traax5& extra planum xquino^lalis rurfum alterutri
polorum vicinioruiut denique iplum univerfitatis cen-
trum infedit. praeter has enim aliz locorum differen* .

tiar null^ fuperfunt. Sed in axe non cft polorum alte-

ri vicinior. tum enim in fph^ra obliqua, vel nunquam
dies nodi elTct zqualis , vcl laltcm non poft integri Ic-
micirculi intervallum :at nunc k principio arietis ad
initium librae, quae funt acquinodiij ftata tempora, in-
teger cft ftmicirculus cura eadem linea utriufque or-
j

tum cernat &occafum. Terra igitur k mundi contro

in ipfiuaaxe verfus boream auftrumve non abit. Ne-
que vero in plano xquinot^alis ufpiam 4 mundi cen-
tro di verfa ealioquin eadem incommoda rurfum eve-
nire eftet nccefte, neque vnquam fub zquinotfliali in-
colentibus xc)uinodlium accidere nam aequinoctialia'
:

abillo Horizonte in paitcsnon xquales divideretur.

Denique terra nufquam alibi in ullo inter axem 5c
aequinoctialem loco intermedio locari poftlc , quia
eadem incommoda t vcftigi6coal^uantui;oaini(que
adc6

Digitized by Googie
^
Liber I. ij
Rdco ordinata &;alrcraa illa dierum notSiuniq; ^qua-
tio riirpinim^ confundatur! neque fex ligna fupiaho*
rizonrem fulgerem, aut totidem infra Hotizontem oc-
cultarentur. refraflionum fcrupulofam ditficuirarem
hic aon moror. Quare fubdudis omnibus efficitur
Terram medium umvcrli mundi locum inrcdiflc Sed
& centri vicem cum ftcllarum affixarum fphatra com-
paratam habere arguunt ilderura intervalla, qug om-
nibus locis ad amuffim eadem deprehenduntur: cum
ne in minima unius fciupuli particula 'diferepent-Quia
vbique terrarum Horizon in terrse fuperficie ecclum
itabifccat, vt fex figna fupra Hotizontem appareant,
totidemque infra qux vtique neutiquam evc.
lateant,
nicenr, nili terra in medio totius mundi loco radicibus
penitus defixa,ad vnivcrfi coeli complexum, quali pun-
^iinllar obtineret, vel vt idem planius dicam, nili ter-
ra cum Aellarum affixarum globo- comparata tantilla
parseflec, vt ejus quantitas piopcmodum evancfcatdc
obfervationibus nofiris ob immenfam illam fiellarutn
^ nobis difiantiam non officiar, atque eam obeaufam
obfetvaciones quxciinque in fuprema terreni 'globi
fuperficie inllicuuntur nihilum differant ab ijs, qux in
ipfo terrx centro inllituerentur, li nobis illic libera lla-
tio concederetur, vt propterea quoque nulla paralia-
xcosin ijs ratio habenda fit , cum ea nolitis obferva-
tionibus nihil deroget , quin obfetvariones in terrx
fupeificie habitx cenleri polllnt, tanquam li in ipfo
centro cllent inftiturx. Hxc igitur dc Terrx figura,
quantitate, 6c loco itadida funto.fi qui tamen aliter
de ejus loco cenfeant, ijs mecum hic quidem nihil ne-
godj,cum eadem illi de tertx orbe annuo , in quo eam

lotaai coacedcic habeant necelfe , qux nos hic de iplk

£ iij tcricrn
 Liber I. 15

, Cap. III,

Latitudo ^ longitudo definita,^ quomodo ea

invemantur.

VI dc limiiibrjs &rc agraria

cx profcflb fcribcrc inftituc-
runr, cam olim rationem ab
agrimenforibus iftituiam pro-
d)dcrunt,vt fecundum quaiuor
mundi plagas fuos limites fa>
normaiione dirigercnt.ini*
^£ta
»no enim duos primarios limi-
'tes toti agro dividundo ad ri-
gorem ducebant, unum ab ortu arquino^iali in
occafum qui Decumanus; alterum ^ meridie in Se-
,

ptentrionem qui Cardo vocabatur: reliquos limites

,

proOportunitate agriiftisangu(liores,fcd i decuma-

no & inter fe paribus intervallis diliundos, vocabant
vcrlbs.’cosvci 6 qui i (lis perpendiculares in meridiem
dirigebantur tranfvorfos His enim terminis decempe-
datores agrorum modum comprehende-
facillime
bant j
eorundem formam & litum commoditrime
explicabant. Ad illud exemplar Geographis quoque
in hoc terrarum globo limites vorC & tranfvorfi fue-
runt condituendi quibus onmium locorum , regio-
,

num, vrbium fitum,& locum accurate atque condan-

ter, tanquam arear alicuius podifmum exprimerent.
Iflos autem pro fph^ricat figurae affcdlionibus condi-

tuendos geometrica ratio evincit. Terram etenim cum

aquis globofa figura contineri iam ante odendimus.
Itaque

Digitized by Google
\6 Eratostbenis Batavi
Iiaquc limites illi vorfi & tranfvorfi univerfam terre-
ns molis Tupcrficicm continentes, non*refiis , fed cir^
ciliaribus lineis definiendi fuerunt, ecs igitur ad hunc
modum direxerunt, vi quemadmedum in agrorum
metatione Cardo re^la a feptem riene in Meridiem -

porrigitur ita geographis linea circulatis per utmm-

:

que mundi cardinem , & (ingu Iis locis iuum meridiem

iignans, clueatur, qui inde meridianus vel longitudinis
circulus vocatur, is autem , qui huncad angulos nor-
males, vt decumanus cardinem inrcrfccat , latitudinis
circulus appellaturi Id enim utriq; commune habent,
quod longitudinem quidem ab occafu in ortum ex-
porrigant, latitudinem veto a meridie in feptentrio-
nem dinumerent. His igitur duobuscircuiis,tanquani
anima , univcrfi Geographica ded^rina continetur.
Omnium enim locorum litus ab illorum communi ,

ledtionis pundo definitur, verumtamen cum vt in cir-

culo , ita quoque in (pha;ra principium nullum fuapte
natura confliiutum lit fed tantum pro arbitrio ubivis
,

affumatur. ideo utriulquc dinumerat ioni ,vt alter al-

terum loqucntemiotcliigat, aliquod principium coni^
inunc ad orbis univcrfi metationem fuit conflitucn.
dum. At latitudini tamen fuus terminus nefeio quo-
modo i natura prefinitus videtur. In cocio enim Deus
duo pundaabomnijcvoimmota defixit, fuper quibus
tanquam centris & cardinibus coelefies globi fempi-
tetno in orbem vetfentur. vt ideo punda in ipfa icrra
his fubjcda principium namralc latitudini conflitu-
tmn cciifcri queant,quia vero utrique tantundem
hic cft prorogativae, veteres A maximo tcrrJC circulo
vtrimque intermedio verfus vtrumque polum huius
numerationis initium potius laciendum jure opi imo
cen-

Digitized by Googie
 '
Liber T. *
17
ucrunt. Ergo medius terra: circulus ,
& tanquam cin-
;ulum xquinodJtali coclcfti fubicftus, cft primarius
Ile circulus, & quali columna quxdam miliaria, vnde
'mnis latitudinis menTura vcifus uirumque polum
niri debeat- Maxumus autem fphxTX cujulquecircu-

is ifuis polis quadrante (eu nonaginta gradibus di*

lar.iraque aba?quatore vel medio terr2> circulo uttim-

ucad polos nonaginta gradus numerantur, atque in
is partibus , partium que particulis, hccefl gradibus &

linutis loci cujufque latitudo continetur & exprimi*

ir. Vnde illud prxtcrca commodi exidit, quod loci
ujufquelatiiudo ,
quz cd ejufdem a terreno ^quaiorc
idantia, tanta (it, quanta poli czlcdis fupra fuum ho*
;zontem elevato, cujus demondratio ita habet.

Deferibatur
meridianus
yoru ,
mundi
catdines(7&«,
zquinoQialis
r/, terrae glo*
buswf», locus
in ‘terr* fq-
perdeie datus
ejus hori-
2on^^, eidem
parallelus per

:rraccentrum ei , qui ambo ob icrr* cum mundo

poli
Dmparat^ exilitatem pto eodem ccnfcri foleni,
Ititudo fupra horizontem eo. Ajo
peripheriam e#,
terra
jtidem gradibus in coelo definiri , quot sn in
ontinetur, quaf ipfa peripherix dr in meridiano
cft

milis. Cum enim W pumftnm vcti icis fcu polus ho-

C lizon-
 i8 Eratostbenis Batavi.
tizontis ntyCric quoque de pcriphcria circuli quadrans,
quoque cft pcriphcria er i poto ad aequi-
arqui tanta
no^ialcm. quare fublato communi Tegmento^, re-
liqua pcriphcria er ix aequalis reliquae dr. (cd per fe-
cundi lemma tertium pcriphcria s» limitis cll
capitis
peripheri^ dr^ cum a centrum (It urriufquc anguli ver-
tex.quare s» tanta e(l fui circuli pars, quanra dr item
fui. Ec proptcrca m
loci s latitudo , totidem gradibus
definitur, quot altitudo poli eo.
Atque hinc reciproce latitudinis & elevationis poli
concludendi ars cfi inventa.
Poli enim elevatio per fc invenitur, cum cjufdcm
fideris nunquam occidentis rcmifilsdiffcrcntite inter
duas in meridiano altitudines ab eodem horizontis
termino numeratas , ad minorem additur , aut k ma-
jore detrahitur. quod hineexifiet erit in dato Icco po-
li elevatio optata, atque ita loci latitudo quoque da-
tur.
Contra vcr6 ex arquinci^iali altitudo poli quoque
deprehenditur. Nam (i alicujus fideris in scquinodiali
coofiituti altitudo meridiana obrcnctur,ca dc nona-
ginta gradibus fubdu^ta relinquet xquino£tia/is di-
llantiam a pun^o verticis, ipiKTimam loci latitudi-
nem , qu^ eadem poli elevationi xqualis efi.
Vel fi cujiifcunquc tandem (Icllz extra a?quinoAia-
Icm confiitutx & ab ca notam declinationem haben-
tis,meridiana aliitudo detur, tam fi ftella citra xqui-
nodialcm verfus verticem declinet, ca ab altitudine
invcntafubducatur* (In ultra, addatur, ea funima vcl
differentia zquinc^ialis elevationem definiet qua* de .

quadrante dedudlaquxfitam loci latitudinem, fi ve po-

ii altitudinem idtflquct. Exempla omnium infra ex-
hibeo.

Digitized by Google
 Liber T. ip
hibeo» Gcographi^ manus altera cft longitudo , cu;u$
numerationi &
ordini principium natuta nullum no-
bis demonftravit ridcoqucctfi in acquatore maximo
terra? circulo, aut eidem parallelis , imer orientem Se
occidentem exporreda veriflimc in lel ligatur, nihilo-
minus vndenam initium fit faciendum haud coniiat.
Id vero Ptolomaus cumque fecuti deinceps fere om-
nes in vltimistert^ tunc cognitx otis, in inlularu for-
marum una ab cccidentccon(Htuerunt,tanqr.am ter-
rarum meta ^ciimite extremo. Naro ultra hunc (cr-
minutn nullas preeterea terras, (cd immenfa maria Se
vadilGmum pelagus Atlanticum longe laiequc diflun»
di exidimabanr. £il autem loci longitudo , cjufdcm
pofitus dehniius fub certo meridiano, quare omnia
loca fub eodem (cmicirculo a polo boreo ad auUrinum
exporredo; connitura , eandem habebunt Icngitudi.
nem, quia eidem meridiano fubjacent. Numcraiicnis
autem initium ab infulis fortunatis verfus ortum in-
llituunr, i Jque vel proprium planctarum motum fe-
cuti: vel quia vitra inoccidua mundi plaga nihil co-
gniti aut perfpedi haberent, loca autem omnia cite-
lioraabipfis cfTent vteunque peragrata Sc quodam-
,

modo definita, quodipfum quoque mihi verifimilli-

mum videtur. Itaque quantum locus quifque ab hoc
.
primo meridiano in orientem diflabit,hoc efl quot gra-
dus inter vtrumque in srquatorc intercipiuntur , tanta
erit loci ejufdem longitudo, atque ita loquimur Hic-
lofolymae longitudinem elTe 66 gr. ofer. Babylonis
79gr.o fer. Ecma? 36 gr- 40 fer. vt quanto majoi Icci
fit longitudo , quoque in orientem vei-
tanto magis
gat. Atque ita rongitadinc& latitudine tota Geogra-
phia continetur. ac latitudinis quidem ratio quotidie
C i; .
(mo-
 )

20 Er-Atosthenis Batavi
('moio filium fi % ad numeros venit. Longitudinis
'autem oblerva;io rari fiime ad abacum revocati poicft,
& non nifi jun<5tis plurium fludijs. txpcit.nndafunt
cclipfuim lanarium n.mpora,& in diverfis locis eodem
niomcmo ab omnibus pari er omni diligentia ac fcdu-
liratccuniJia obeunda: qui fi fallant; ilicei, fruftra es,
labor & inpcnf« continuo perierunt. Ea via fol a ac-
curata ad hanc diem efi credita. quam vis multi eandem
incudem tudiiarint, vtaliquam aliam viam nobis pre-
cuderent, fed hadenusfiuiha. Eft vero & alia quoque
quali fecundariaadcam via, ex itineris confccli con-
j<.»5luriS,&currusp!aganautid pyxidis indicto nota-
ta. fed tamen terrenis itineribus minus oporiuna, &
maritimis non femper fida. cum ift^divinaiionesfuum
vatem non raro fallant, dum enim navis magificr fe-
cundo vento plurimum fc profcciflc auguratur, evenit
non nunquam, vtprarteropinionem maris impetu rc-
rrorfiim in contraiiam plagam immane quantum ab-
repti flutStucnr. cumque vel centum miliaribus verfus
orientem fc confeofle exifiiment, conir.i centum mi-
liaribus ab eodem loco fint in occidentem maris ifiiw-
fiieuf diSjcfli.arque ita iftx conicdurx ducentis milia-
ribus fuum augarem frullrantur. Veium ifla nunc
non dcl bo. alibi forfan dabitur hxc accuratius exa-
minandi comm<dior locus. Qtiamobremad infiituti •

operis lationem illa de longitudine & latitudine nunc

dida fufiiciant.

Cap.

Digitized by Googie
 Liber T, 21

Cap. IV.

•
€ratoJihems obfirvatio e njeterum feriatis tx-

Vamvis Erafofthcncs rerreni

globi quantitatem accuratius
definivifle videatur, quam an.
teaquiiquam : atque eam cb
caulam fua induOria illorum
memoriam cbliteravcrir, cum
propemodum folus hoc no-
minca vcieribuscclcbtciur.ab
iplotamen illam dimcnfio.
nem non primum folliciiatam ex Diogene Laertio
conflat, qui palmam hanc Anaximandro Mileiiodc-
fcrt.Kxf (inquit) (£ ^ic^etosr,(

3^<r^cUfjLtKctri(rx,^etn. Eccc, Anaximander,

inquit .Terrae & maris ambitum primus publicavit & ,

terrenae m
^lis (imilicudincm globo fafto expreflit.

Certe, fidem mthi laciunt ejus HeliotropiaLacedemo-

ne abipfo confeera a , in quibus gnomonis apex vm-
brafua «rquinodiorum & folflitiorum tempora figna*
let. yVOfJl'^VCtT^UT^ t 3^ <nuc^-
e» AetKi^cufitVi ^ Tfaira( ksM arifJtc^iovQi, teflc
Phavorino in vana hiftoria. Atque ita iutelligendus
ille Pliniilocus libri 2 cap. 8. Obliquitatem inquit,
.
,

Zodiaci intellcxifle.hoc cfl.rcrum fotes aperuifle Ana-

ximandcrMilcfius traditur primus Olympiade quin-
quagclima ot^ava Nihil enim hpc eft aliud, quam
quod Laertius expreflit. Ea enim omnia ad hanc rem
e ii) nen

Digitized by Google
 tl Eratosthenis Batavi
non exiguo fuerint adjumento. Natum porro Olym-
piadis quinquagcHmz fecunda? anno fecundo Apollo*
dori chronica loquuntur. Qmavero dc terreni globi
magnitudine ab Anaximandro definita, nufquam prx»
tcrca aut vola aut vehigium exfiat ullum, fores quidem
pultavi0l-,ac tanti operis fundamenta duntaxai com*
monftravifTc potius, quam quidquam accurate aut ve*
reconflituifleexifUmandus efl Nififoifan hoc illud
fit , cujus obiret fit mentio ab Ariliotelc fub hnem li-

bri fecundi dc cocio. Mathematici , inquit, terrene pe-

rimetri rationem inire conantes, eam ajum efle qua-
dringenta millia fiadiorum. Sed hinc ad Erarofihenem
ipfum potius tranfeamus, qui in eo (ladio Anaximan-
dro fucceffir, Natum Olympiade ccnrcfima ^i^cfinla
fexta & oduagenarium jam vita fundum Suidas Icri-
bit. atque k Ptolom^o tertio Athenis Alexandriani
evocatum, ad Ptolom^uni quintum vfquc ibidem flo-
tutife.Ejus encomiumfupracapite primo recitavimus.
Illud vero ex Plinio de lerrar ambitu hic iterare opor-
tunum videtur. Vniverfum, inquit, hunc mundi cir-
cuitum Erarofthenes in omnium quidem litciarum
fubtilitare, iii hac autem pratter ceteros ftlers, quem
eundis probari video ducentorum quinquaginta mil-
lium fladiorum prodidit, que mcnlura Romana com-
putatione efficit trecenties quindecies centena millia
pafTuum. Improbnmaufum, verum ita fiibiililirgu-
mentatione comprehenfum vt pudeat non credere.
Hujus fedulitas & induftria tantopere poderis fuit
quamvis Hipparchum virum
probata, vt
vreum Ptolom^us vocat, cenforem nadus fli ta-
Tor, ,

men negleda Hipparchi cenfura omnes illum pr^iule-

fint. Dc geographia ticslibxos publiuvcxat^in quo.
xum

Digitized by Google
 L 1 B E R I. 2^
nim fecundo eum hanc rationem fudus profecutum
ex Strabone mihi intclligerc videor , cujus verba , quia
huc faciunt, quoque adferibam. Hxc ergo (inquit fub
finem libri primi )c(f primi ejus commentarium cx>
plicacio. Secundo libro quandam molitur geographiae
corregionem, quibus iplis an aliqua pollit adhiberi
emendatio tentandumeft. Id quidem refle dicitur,
quod Mathematica & Phyfic^ hypothefes fint ufur-
pandae } dc quod terra circum circa undique habitetur,
liqiudcm licut totum univetfum , ipla quoque globi
,

habeat hguram, aliaque id genus: utrum veto ea lit,

quam ipfc ponit quantitas, non convenit , neque po-
fteriorescjusdimcnfioncm approbant. En tibi nomi-
natim libro fecundo eiyetfitr^fjny ab Eratoflhenc ex-

podtam. hadiafmosauiemab jpfoin condlium adhi-

bitos, & univerfam menfurandi formulam folus CIco-
medes ad nos tranfmidt. locum ipfum, quia cum pau-
lo diligentius examinare conditui , totum hicadferi-
bam ex verdoue Balforei. Eratodhenis vero (inquit) „
Geometrica ratione etiam compreh6faobfcuriusquid- „
dam mihi continere videtur, deinde paulo pod fubji- „
cit. Sub eodem meridiano ede ait Syenen dc Alcxan- ,,

driam. Quia igitur meridiani maximi funt in mundo ,,

circuli oportet etiam his fubjcdlos terr? circulos ma- ,,
,

ximos ede necefTarib. Proinde quantum harc ipfa ra- „

tio ede demondraverit circulum illum lerr^.quiper „
Syenen dcAlexandriam trandr.tanriis erit maximus ,,
&
in terta circulus. Ait igitur; ita fanecd, Syenen fub ,,
aedi vo tropico ede.quando igitur ibi in cancro a divas „
faciens everdones ad medium plancc^lum pervenerit, „
horologiornm gnomones umbra carcant ncccfle cd, „
fole fupta eos ad perpendiculum pedto idque deri ad „
*•

trcccn-
 24 Eratosthenis Batavi
ftadia fama eft In Alexandria vero eadem
„ ttcccma :

,,
hora Horologiorum gnomones vmbram jaciunt,
illa

,, eo quod ad feptentrionem magis ha:c vrbs quam

,, Alexandria fita fit. Cum igitur utraque vrbs fub eo-
„ dem meridiano & maximo circulo fit, fi peripheriam
„ duxerimus ab extrema umbra gnomonis horolcgij A-
„ lexandrini adejufdcm bafin, ca ipfa Tegmentum eiit
„ maximi in fcaphe circuli, quia maximo circulo Tubeft
„ horologij fcaphe. Si deinceps cogitemus redas per ler-
„ ram ab utroque gnomone ejedas, in terra centro ex
„ concurrent. Quoniam horologium quod in Syene op-
,, pido eftad perpendiculum (bli fubclt.fi intellexerimus
,, redam a fole venientem ad fummum gnomonem ha-
„ rologij, una reda a fole ad centrum terra ufquc
fiet

,, protenfa. £t aliam redam animo conceperimus ab

fi

„ extrema umbra gnomonis fcaphij Alexandrini , ad fo-

,,
lem ufquc produdam ipfa & jam dida reda parallela:
,,
erunt, i diverfisfolis panibus ad diverfas terra partes

„ pertingentes. In has igitur parallelas incidit reda, qua:

,,
centroufqucad Alexandrinum gnomonem vc-
a terra;

,, angulos fibi invicem aquales fa-

nittita vica alternos

„ dat. Quorum unus fit in centro terra in retiarum ea*

„ rumconcurfu,qua‘ab horologijs dud^ funt ad cen-
,, trum terre, alrcr in concurfu lummi gnomonis Ale-
,, xandrini, cum ca qua ab extrema vmbra per cjufdem
,, gnomonis contadum ad folem ufquc produdaefi. £t
,, huicinfifiiccircumfercnfiaabextrcma vmbra ad bafin

„ gnomonis circu mada, aheri vero in ierraeentro,qua>

„ a Syene Alexandriam ufquc pettingir. Sunt igitur fibi
,,
invicem fimiles ha circumferentia, qua aqualibus in-
„ fifiunt angulis. Quam igitur rationem habet qua in
„ fcapha cfi ad fuumdrculum , eandem habebit qua i
Syene

Digilized 1 . Googli
 Liber I.

Syene Aloxandriamufquc profertur. Quat autem in »

Tcaplio; cil, quinqaagclima pars fui oibis e{Tcdcpre> »

heuditur. Oportet igitur intervallum, quod inter Syc- »

lien &
Alexandriani patet, maximi in terra circuli i

quinquaaclimam partem ciTe. Idautem quinquemil- >

lium lladiorum e(f. Totus itaque circulus ducento- *

rum quinquaginta millium erit. Atque harc elf ratio )

Erarollhenis. Summa omnis huc redit. Alexandriam

& Syenen eidem meridiano fubjedas quinque ftadio-
rum millibus inter fe dillare j
Solifque meridiani alti-
tudinem eodem foHliiialidie utrobique obfervatam,
Syene meridiani circuli parte altiorem e(Tc quam
Alexandrise. atque ideo intervallum inter Syenen dc
Alexandriam itidem e(Tc partem quinquagefimam
maximi in terra circuli. Qua: ideo (igillatim nobis funt
examinanda, & oblervatio per fcaphium, quianefeio
"
quid prifei ritus.dc reconditx fubtiliiaiis habct,plenius
atque accuratius explicanda.

Gap. V
Erato(lhenls obfervat io fummatim recenjitd,

Eridianorum quidem differen-

non hodie folum, fcd multo
tia

maxime Eratotihenis artate in

inceno verfabaiur. ita Bory-
fthenis oftia & Alexandria: Ca-
ria,Rhodus & Alcxandiia £ra-
toftheni fub eodem iunt meri-
diano. aliaquc loca compluria,
quorum locus ab illo primo
Geographi^ quafi inftauratorc fuit contignatus. Nam
qux TimoUhencs de portibus alijquc ante ipfum
D anno-
i6 Eratosthenis Batavi
annotaram admodum erant iciuna ; qu^ Mcgaflhc-

ncs alijquc etiam Cxpc fabulofa. Atque ideo qui-

dem Alcxandria &
Syene { quia longitudinis diffe-
rentia admodum cxgua ) hic iam nobis fub eodem me-
ridiano quoque funto,poflmodum ifia accuratiore tru-
tina examinaturis. Intervallum porro inter Alcxan-
driam & Syenen effe ftadiorum qninque millium apud
omnes eft in conferto. Strabo (qui ipfcmct co vfquc
penetravit) libro fecundo. Evenit enim,inquit>vt tro-
picus Syene incumbat, quia ibi folrtitioxrtivo meridie
gnomovmbram nullam proijcit , Meridianus autem
Syenes maxime deferibitur Nili defluxu a Meroe ad
Alexandriam ,qui ert rtadiorum 'circiter decies mille.
Medio aute fpatio Syene fira ert, inde ergo ad Meroen

rtadia funt quinquies mille. Itaque concludo Mero-

en £i Syene quinque millibus rtadiorum, & Syenen ab
Alcxandria totidem rtadijs efle dirtundam. idem quo-
que Plinius libri. a.Cap. 73 itateftatur. Similiter j in-
quitj tradunt in Syene oppido, quod ert fuper Alexan-
driam quinque millibus rtadiorum folrtitij die medio
nullam vmbram iaci,putcumqucin eius experimenti
gratiam faftum, totum illuminari, ex quo apparere tum
fblcm illi loco fu per verticem clTc. Er paulo port. Rur-
fusin Mtroc infula, qu? ert caput gentis /Ethiopum,
& quinque millibus rtadiorum k Syene in amne in-
habitatur. bis anno abfumi umbras, folc duodevice-
fimam partem tauri, & quartamdecimam Leonis ob.
tinente. Quare uterque eadem dc his diflantiis tan-
quam ad prxfcriptum tradit, ea igitur dirtautia tanta
nunc k nobis aflTumatur. Potuit enim Eratofthenes
ab ijs quI quotidie Alcxandria Syenen, aut
Syene Alexandriam ultro citroque itabant irtud intel-
lexifle.

Digitized by Coogle
 L l BE R. L 17
lexi(Te,autqaiaNiliaccoIxob anniverfariam efus in>
undationemlinguli nomorum fuorum fpatia & longi-
tudinem,aut etiam privati quifquc fuorum agrorum
m
amplitudinem cffcnt dimenfi ; potuir, inquam, vel ab
ipfis, velcxadlis & monumentis publicis, quemadmo-
dum Martianus Capella tdlatur, intellcxilfe. Neque
enim mihi fit verilimile ipfummet Eratoflhcnem
hanc gxcdxfiam accuratius inftituific. alicquin fane
in Hipparchi cenfuram ncutiquam incurfurus. £tpo-
Aeris iiti qua de rc nebis
labori fupctfcdere licuiflet.
infra iterum aliquid dicetur. Hoc erat fecundum in
alTumptis EratoAhenis. Tertium folem die folAitiali
Syenenfibus verticalem , 6ic r EratoAheni
notum, vel etiam quod ipfe itaobfervaverit; nobis ve-
ro ex Strabonis &Plinij locis paulo ante citatis dubium
c 0 e non poteA. atque idem Paufanias quoque Arca-
dicis prodidit. £a certe anni parte , inquit, qua can-
cer folem ge Aat, Syene quae ^thiopi^ Anitima vrbs eA,
nullx ex arboribus nec animantibus , aut exteris cor-
poribus umbrxfe oAcndunt. &a Lucano quoque in
Pharlalicis annotatum,
— Vmbras nufjuam /k£lente Syene.
Id quidem inquam , ab EratoAhene cm r
,

cognoici potuit folem Syene folAitio vmbras rerum

,

for bere, hoc e A, illorum verticibus iAo die eAe per-

pendicularem; ideoque ejus loci latitudinem tantam,
quanta maxima cAct folis declinatio. viKfcfStrabo li-
bro fecundo non ineleganter Syenen vocat c(/ 6 t
Solis enim maxima declinatio ab EratoAhene
eo feculo obfervata fuit 23.gr. 5 1 .fer. 20. fcc. quemad-
modum Ptolomxus libro primo magni operis capite
decimo autor eA. vbi ait totum meridianum ad fc-
D i) gmen-
2% Eratosthenis Batavi
gmcntum cjufdcm inter tropicos iniciceptom ab Era-
fecundum rationem 83 ad ii atqui
toftheno definiri 5

fuppofiro meridiano partium 3<5o, fccudum rationem

datam deprehendes tropicorum a fe invicem diftan-
tiam 47. gc. 42. fer. 39* fec. cujus dimidium 23. gr.5 1.

fer. 19 f fcc. maximam folisdeclinationem utrimque

abxquinodiali ollcndit. Ideoquc Ptolomaro Syenes
latitudo efl 23 gr. 30. fer. quoniam illi fextz graduum
.

partes ,
fumraum duodecimq ad locorum omnium
aut
latitudines confignadas accuratae fatis vifa; funt. quem-
admodum in ejus univerfa tabularum geographicarum
canonica cxpofitione perfpicicur. Quartumiiaque fe-
quiiur de Alexandriz & Syenes latitudinis differentia,
qux profet^o ^ Ptolomaro quoque haud abludit. Nam
Alexaadriz latitudo ei efl 3 x gr. o fer. Syenes ver6 23
gr. 50.fcr. difietentia igitur 7 gr* lo.fcr. quae Erato*
ilheoi, erat 7.gn 1 2. fer. Quamobtem ex his dans faci*
le concludetur quantus fit orbis terrarum ambitus,
Enimvcrocum diflantix inter Aiexandriam & Syc*
ncn,qu; fecudum Cleomcdem,£ratollheoi efl ^ V P^rs
maximi circuli, frve 7- gr. 12. fer. competant quinque-
millia fladiorum: Itaque toti circulo debebitur quin^
quagies tantu,feu nadiaa5O00o.&unigradui 694* Ita-
dia* Hzc fecundum Cleomedem, cum tamen omnes
uno ore pronuntient terrx ambitum fecundum Era*
tofthenem habere 252000 ftadia, & uni gradui cedere
700. Quodinfraquoqne contra unicum Cleomedem
probabimus. Nunc ifla ad cei fummam Sc rudem itu
tclligentiam delibata fufHciant. & quod reliquum hic
erat fcaphes formam, ufum,& per cam obfervandi mo*
dum dcfciibeic infiituam.

Cap.

Digilized by Googie
 Scaphe quid , ejujque ttfm,

RatoAhenes Tegmentum meri-

diani inter Alexandriam &Sye*
nen interceptum, qux ipfiiTi-
-ma latitudinis eQ dificrentia,
non armillis aut alijs organis
>vbi dioptrarum ufus eftobfcr-
vavif, fed per gnomonum vm-
brastantum , adhibita in conli-
lium Tcaphe , fi quid Cleoraedi
credimus, quem ida ex ipTo Erarofthene defcripfiflc cft
vcriiimile. quia autem ejus ufu veteres videntur dele-
Aati,non inutilefucrit hujus quoque formam & uTum
paulo accuratius exponere. Extat autem hujus accura-
ta dc elegans deicriptio indoli (fimis illis commenta-
lijs in Somnium Sdpionis apud Macrobium. Saxeum ,,
vas, inquitjinhcmifpherij fpeciem curvata ambitione ,,
cai'atum, infra per Uncas dedgnato duodecim diei ho-
rarum numero, quas dili prominentis vmbra,cum ^
tranfitu Solis prartcrcundo diftinguit. hoc enim cft ,,
hujufraodi valis officium, vt tanto tempore a priore ,,
ejus extremi rate ad alteram ufque (Hli umbra pcrcur- ,,
zat, quanto fol medietatem Coeli ab ortu in occafum, „
unius fciliccthemifphzrij converOone, Nam- „
nititur.
que totius coeli integra converfio diem nodemque „
concludit. Et ideoconftar
,
quantum fol in circulo Ato ,,
meat, tantum in hoc vafcvmbram meare. Locus clc- ,,
ganulUmus^quo definitur hcmirphseriiim cen-
D iij cavum •
 '

JO ErATOSTHENIS BaTAVI
cavnm lineis horarijs intus didinfium, cujus centrum
gnomonis vertex (it. atque ita ^ Martino Capella fed ,

tamen non expreffa hemifphsciij figura circumfcribi- ,

tur. Scaphia inquit ex a?rc va(a fiint, qu* horarum du-^

Ctas ftili medio fundo fui proceritate dcfcri minant,
qui ftilus gnomon appellatur. Plinius lib. 2 . cap.a. fca-
phiavafa horofeopa vocare videtur. Huius inventio-
nem Vitruvius, libri noni capite nono, Arifiarcho Sa-
mioattribuit,& fcaphen interpretatur hcmifph^rium,
quod jam ex Macrobio fufius dcfcriplimus. Horolo-
gium cleganti(limum,facillimum,& omnium feiothe-
ricorum natura primum, qua laude illum Samium fc-
nem private non debui: fed alibi etiam fufius pcrira-
Aavi. nunc autem quantum infiitutx obfctvationi fa«
tis fit, inde tantum erit delibandum.
Efto hemirphaerium
concavum #« , cujus
•
/P r centrum 4, labrum iitey
i / circulus maximus hc-
* *
mifpharrijinipfohori-
\ zonte, ejus polus oc-
1 cultus e, gnomo4c.de

circulus pro meridiani

fegm eto infcrno.Cum
• omnibus (ciotheris gnomonum vertices in ip-
itaq{ in
Ib mundi centroconftituti debeant i ntclligi, quemad-
modum Ptolom^us libro fecundo magni operis capi-
te quinto annotavit, quia etiam terra univerfa gtifxHn ^
pundi & centri rationem habeat quoad
feofum,
fi cum Solis fphxra comparetur, ideo in Syene quidem
cujus vwticiibl ad perpendiculum imminet gnomon
se um*

Digitized by Googie
 Liber I.

umbram nullam exemplo, (bl polims in

jaciet, vt in

s nullam ftlli ac umbram faciet, at veioHt /^horizon

Alexandrinus, ejus (lilus 4/,is eodem temporis mo«
mento projiciet umbram , cujus terminus Ht /.'quate
// petipheriaeA differentia meridianae altitudinis So»
larisin utroque loco die folflitiali. Nam fol fiit io Era*
tofthenemobfervaircconftat. Atqui quanta efi diffe-
icntiaaltitudinis meridians eodem dicin duobus locis
eodem ab aequinoctiali declinantibus, tantaquoque
eft differentia latitudinis eorundem locorum. Quare
una obfervatione Alexandrina Eratofthenes per lca>
phium hoc modo diftamiam utriufque loci in panibus
maximi circuli obfervare potuit. Hujus feaphes ufus
etiam alius extat apud Macrobium loco citato,ad inve-
Aigandam folis diametrum ex mora in ortu folis die
xquinoCtiali Quod ali) quoque
praeftabant. fed hos modos Hipparchus tanquam mi>
nusaccuratos jam olim repudiavit,& in fola re^a fph^-
ta locum habere poffe demonAravit qux cum ad in> ,

ftitutum noArum parvum aut nihil faciant, hic miffa

facimus. Vnum hocaddo apud Plutarchum in Numa
mentionem qnoque heri a-Kct^etn fed id longe ab iAo
,

hemifphxrio effe diverfum* EA enim fpeculum para*

bolicum concavum quo radi) fblaresrcAexi in unum
punCtum coguntur, & ad fufeitatum ignem uniuntur.
Ita enim loquitur , fteixim (netptiotf.
’

rptyunit ngt^atvofMvu,. ciwd^'<( J\ji et( ok

M¥Tpoif. ubi mendum fcu a feriptore ipfb ,
feu ^ deferu
ptore, manifeAum. legendum enim omnino £ KttQ,-

CK^a^Hoi e^Joyuviov
Ut fenlus luc At. Ignem d virginibus veAalibus fcaph j js

maxi-
 32 Eratostheuis Batavi.
maxime fufcitari ,
qu^ conftruuntur h Tedicne coni
rcdaguli (ita enim vcteces vocabant parabolam^ exca*
vata, inde namque ad idem pun^um ladij refiexi
colliguntur, nili forte dicas, illas tantum concavo re«
Aangulo cono ufas atqui UIic omnes radi) non ad idem
punctum: led ad eundem axem tantum adhaercfcunr.
Hoc igitur fcaphiumab illaAltarchi fcaphcvt forma,
. iiaufu diverfum clt. Vlum fcaphes fmiplififlQmum,
dcdcmonllrationcm dedimus quam potuimus facilli»
mam. vcrumcum gnomonis vericx in centro non lir,
(quemadmodum nos Ptolom^um fecuti alTiimpli.
mus)i'ed inipfa terrarum fu per Hcie. veteres, qui or-
g ma gnomonica & Analemmaia primi ferinferunt,
au)s quibufdam alTumpfionibus idem elegantiHime
demonllraverunt>eorum formulam Eratofthenem fcr
cutum Cleomedcs autor clt , quam nunc fufius paulo
propter antiquitati delcribere videtut opere pretium.

Cap. VII.

OhJefVatio Sratofihems perfcapben fiemdum Vtf-

teres gnomonicos demonfirata.

Ratoflhenes ad hanc rem ufus .eft

veterum Geometrarum poltulato

illo vulgati flimo Radia k dtverfis p>-.
lis pmibus ad dhierfas ttrra partes pra^
^ dftdos ejfe parallelas, verba Clcomc-
dis ira habent, rttfKaQiinfimfatvotf
5«»»’ f qA/oti,
ttreii. quod verilfi-
mum nemini dubium elTe potcH. Cum & Sol Terra.
Iit

Digilized by Googie
 LI B E R I. ,

fit major, & undique abcmni parte luminofos radios

de fc fundar, atque ideo ^ divertis foii^partibus ad duo
.terra? loca radios revera parallelos porrigi haud eft du-

bium. verum cum hos notare & diitinguere non fit in

proclivi, ncdicam impofiibile.iftos videntur maxime
iniciligere, qui ab eodem Iblis pundio radiant, vt puta
4 difei folarii. centro cujus autores primi fucre , qui de
,

analem matis (cripferunt namque hoc theorematio

Tuorum fcrochertcorum ufunt,& obfervationum veri-
tatem comprobaverunt. Omnes enim m.iximum fo-
Its k tcrr.t intervallum atrumpfiQc.inquiiProclus in fua
hypotypoli Afironomica. nt^ ^amvtoTc fttt yvufjto-
*iK0if t^o^i >(sv «OC tok dvTiv Aa-
•nji' 0* 'srOf "rii) dnKauti ^
mmwmf tiw
tjzar Si r« vricuTU uajri^ Aio^a-
Theon quoque dc cadem re. ei yyufAeyiysi ov^tvt
eued-tiTu 2lg^(puvsvo‘t 7of( zuy ip^vuv cpoTKCTr^citri rsTf
4peuto//,uiei(. Ei antc utrumque ciiam Pto!omaus,iam
in fiioanaiemmatc, quam magno opere eandem hy-
pothefin ufurpavit. Radios autem ab eodem pundto ad
Terram fluentes parei Idos videri propter maximum
folis4 letia iaicrvaUum ab opticis demonflraiur.
ita

Sunto ab eodem
ae di radij
folis pundo per «&<> gno-
monum arqualium vertices
dufti. ajo ue &. e/ parallelos
videri, nam cum «e pars mi-
nima fit radij de, vt ejus ad
tutum ratio evancTcatylinese
autem uo6iei fint parallclg,
erk vt ea ad 4 », fic dad cur.
fcd diflercBtia ctt S(. au cQin-
E fcnfi
^4 Eratosthenis Batavi.
m & ei differentia (enfu quoque jud{.
^nfibilis. quare
cari non potctt?acque ideo 00 & e/arqualcf led & paral-
ie!^ funt. Qijarc radii aequamvis ab codenn pun^
ai,

fluant, ob inflniram tamen diflantiam paralleli vide>

bunrur. Ha:c demonflratio convenit non tantum locis
vicinisaut in eodem horizonte pofltis.fcd omnibus
omnino quorum communis verticalis eo tempore per
Iblcm medium porrigitur, idque ob exilem terra: cum
folis diftantia comparata? quantitatem, demaximam ab
co diflantiam. Atque cam obeaulam in omni obferva-
tioneper inftrumcnta dioptricaid umce operam da-
mus, vt radios ab unoeodemque folis pundto fluentes
omnes ubique gentium obfervemus. id autem pun-
iJum eft folaris corporis medium & centrum, nam
quamvis proprie tantum illi radij , qui a dilci appa-
reniisccntromanant.no-
bisomnibusobferveniur,
tamen in ipfo corporis
ccniroconcurrercintellk
guntur. Hoc autem in
gnomonicis quoque ve-
rum clleEratoithcnescre-
didifle videtur, tfloigi-
furlolis centrum 4, lOcns
in terra cujus venid Sol
perpendicularis , &
continuetur dique ad
terrar cenuu m f. dei nde‘
locus alter cu*i fol obli-
quus fit/,vbiin^aphc//<y
periig^omohis verticem
cadat radius ao in u , vt
t •
•/fit
 Liber T.

m fit vmbra; magnitudo, lam cum 4 « 4e rad!) paralle-

li nobis fint demon firati, efficitur angulum alter-
no iey atqualem cfle: atque ideo 'peripherias io fca-
phe>& in terrx fuperficie fimileF cfle. quare quot
graduum erit vmbra iu in ipfa fcaphe, totidem quo-
que graduum ent intervallum locorum y i. Atque ita
in Eraroftheuis exemplo (it in^ Syene quorum ver-,

ticibus (bl diefollHnali ad perpendiculum intumbir,

quemadmodum argumenioefi peteus ille hujus expe-
rimenti gratia fadus. deinde in/ fit AlcxaiHii ja,\ bi eo-
dem momento iplb meridie notarir terminum vmbrx
in pundo u, <3c deprehenderit peripheriam /a>, in (ca-
phe graduum, nam ira dilerie Cleomedes, yi c*

rf 0’Ktt^tj x-ivi7it(s^y ^upitrK^ 2* oMem xJxA». toti-

dem itaque qucquvgraduum ent peri|heria ^,qua eff
didantia inter Alexandriam & Syenen, inde tam daio
itineris intervallo inrcr. uirumqiie locum lladtorum
quinquies milie, ambitus totius icnx concludetur vc*
fupra,
liadiorum Z 5 oooa

C A ^r. ^

Digitized by Google
 .
Euatosthenis Batavi
Cap. VIII.
•
Veterum ebferpdthnes per gmmonum umlrut
emetuUu» JimulLatitueunes^Ttolomaiu exa/ai^
ndU,

Vam inceni & lubrica kicau

rum latitudo veteribus fuerit
tabulatPtoloinaic» argomen-
tocflepoiTunr, qui tamen foa
indofiria cieris hic palmam
pneripuitmainasmiranclum Ik
I
loca longius remota, & regiO>'
Dcs ab omni politiore cultufa
'

tt^ieliieratuta alienat , edam

it^delcr^as. Ira contra illorum locorum
ib^iMdSMs ignorari , qu»< maatime nobiles eflent,
non nifi fumma cum admiratfone com perior. Er , vt
teliqua mittam, eccuinon iftud fluporeni incutiat in
Komani poli inclinatione, qux tamen caput orbiserat,
tam parum hodie Piolomxocum rcccncioriim obfer-
vationibusconvenire. Cujus ille latitudinem Ilatuic
4i.gr.40.(cr.cumcam hodie qui parciUime, ponant
41 gc.50. Re^omontanusipfe eandem anno i46z ob-
rc1vaverit42.gr- 2 fer. differentia eft 22 ferupuiotum,
quzvtinalijs ignobilioribus locis fo^n tolerabilis,
ita non fine admiratione tantam ignorantiani in loco
tam illuftti tccognofco. £t necui locus ille Ptolom^i
rufpedusaut in mendo cubare videatur, uno ore om-
nis vetuflas h;c eadem nobis occinit. Plinius lib. 2.
cap. 74. In vrbe Rdnuinona pars gnomonis deell um«
br^.

Digitized by Googie
 L 1 BE R I.

Etmaltoaotc Vitruvius. Sol arqoino^iali tem-

pore Ariete libraque vcrlivido, quas ex gnomone par-
tes habet novem. eas umbr^ facit odo, in declinatio-
ne coc'i qu*cft Rom?. Hinc igitur colligitur folis al-
titudo meridiana in xquinodijs 48 gr. zz fer. hoc nio«
do. Vt umbra 8 ad gnomonem 9, ita radius loooo ad
tangentem 1 11500 cui debetur periphetia 48 gr. iifcr.
pro altitudine folis meridiana die zqiiinodiali Hujus
autem differentia ^ quadrante4i gr.38.fcr. c(l poli in-
clinatio, pro quo Ptolomxus ad numeri amt^hho-ylctjt
lotundationem potuerit 41 gr.40icr. fatis enim ei fuit
locapropemodum omniaad fextas gradum paries defi-
niviffe. Etquidem optandum fuiflet in tam vafto ope-
xc omnia vel ad denafcrupula nobis conflare. Neque
adeo Ptolomnfo id imputandum, qui Romx xtatem
Idam egifle non videatur, cum etiam hodie cxccllcn-
fillimialioquin Machrmatici,6t quiid iinum profiten-
tur , ne fui qviidcm loci , vbi tot aunos hanc artem tra-
ftant, poli elevationem exhibeant altam, quam alicun-
de ex aliqua longitudinum & latitudinumfarraginedi.
diccrinr.quod vr in minorum gentium dijs minus mi.'
randum, quis tamen id fummo ilio recondita; eru-
ditionis viro Erafmo Rhcinoldo fatis pro dignitate'
mirari queat. Cum nobilibus illis fui; tabulis, quasad
longitudinem Regiomontis in Bocuflla fubduxii, atq;
indo Pfiuenicasindigavit. non aliam latitudinem pr^-
figat quam ex Appiano mutuatus cfTet. quamque ipfe
nunquam de cocio obfervaverit. Sed ad Romanam obK
icrvacioncm redeo, qux tamen negligentius ii Ptolb^*
macocxprcfTa,quamab alijs obfervata mihi videatur'.
Et fi- diligentius expendatur non longe ab ea Regio-
momaniabofTedopiohcndctur. quodvt elatius intd-
£ ii; ligatur

Digitized by Googie
38 Eratosthbnis Batavi
ligatur diagrammate ;uvabo,& rem ab ipfis fundamen*
ti^ arcdTam.
Sic io gnomo vel um-
bilicus horizonti per-
pendicularis, umbra eo,
hinc jam, vt fupra mon-
flratum fuit , dabitur an-
gulusw,quamipn fblis
altitudinem putabant.
£t cum folum centrum
fub ecliptica fetatur, ip-
* ^ ‘
*fius ccnrri altitudinem
fchoc modo compertam habere exiftimabant. Argu-
mentoefUpfc Ptolomxus , qui libro a magni operis
fecundum hanc viam nobis ex data poli iuclinatione
fblis umbram folflitjalcm, acquinodialem, brumalem,
definit . & contra ex data vmbrar ad fuum gnomonem
ratione, poli elevationem explicat : tanquam i) dunta*
xat radij, qui ex.folaris difei centro profluunt umbram
facerent,cum tamen ifla longe fixus evenire experien-
tia magiilta doceat, 6c ratio confirmet. Opticum enim
theorema efl. vifibile 4 quolibet fui pun^oin quodli*
bet pundum radiare inter qux reda duci poflit. Ideo*
que huorem radiorum ab uno pun^o fphxrice diffun-
di; Sollgitur, cum non pundlum fed corpus fit non e: ,

folo fui difci apparentis centro fed undique, dt abom*.

,

ni patre luminofbs radios diffundet.atquctdeo quoque

ab extremis limbi oris radios manare confequem erit.
Hancetiam obeaufam rerrxvmbra.qu^. nobis no^cm
inducit, met^ turbinis in modum fafligiatur. neque
ad extera fidera fuptra lunam pertingit, illotum alio.;
quin confpeAum in oppoiltufolis. npbis. quoque crer
piuia.

Digitized by Googie
 Liber !.

prura- Atque ideo Maelius -mahhemarkus geomont

(pharniUin imponebat , vt vmbrz vtbrtcx lineas Tubje-
das percurreret, quemadmodum Plinius libn 36. ca<
pite10 anootavit de gnomone coloflico in campo
Martio. Manlius mathematicus ( inquit J apici aura>
um pilam addidit^cujus vertice vmbra colligeretur in
incrementa jaculamcm apicct vbi legen-
Cc ipfam,' alia
dum potiusexidimo dierum incrementa jaculantem,
vel lignantcm apice, quod inventum in tanto inter-
vallo ingenioLm. rpatioenim confumi vmbras indi-
cio funt volucrum pr^alti volatus^inquit idem libro fe-
cundo. tale illud Lucani dc locis cancri tropico fub-

— Trttncumvixft0ttgit arbor.
Cum enim fol ipforum veriici quotannis femcl aut
ifcrum, perpendicularis lir, hgnihear radios folis vndi-
que^iimbo profl xntesifa extremos arborum ramos
hringere, vt prope ip(um truncum omnes quali cm-
curraiK, qu^ hyperbole longe eft cirgantilTima.Qu^m.
obremin diagrammate quoque noAro radius ab imo
Hmbo r gnomonis verticem ftringchs longilTimam
ejus vmbram lignabita^: conrra vero radius a fummo
limbo faciet umbram breviflimam^tfj quamobicm.j»
crir terminus umbr^ nirliis radijsilluftrat?& perfedar:
reliquum id fpatiumvy umbrae dubiz,& propierea um-
brt^nm quidem ied tamen i radijs quibufdamqno-
,

qtre j!lulUaium.*vi omrveshuoc folum lei minum j-abf.

^leeoutroverltapito umbra* linuccfintuiurpaturi. At-
que inde ftquitiir ^aliitudincmlblis, ex ratione unibrz
ad fttUfH‘2n<5im'€»tvem V fupradiivcn lam," vidolkei '48 gr.
a*2 ftT-.’ l\ipfeb>i'dtfW6xtftiHmbi clfe. :arquicum vi;mitti.

iniim Tolh’d^tiietl}r 'dk a^uino^Mli 'dimidium gra-

dum

Digitized by Googie
 40 Eratostbenis Batavi
dutn fubtendat, cx hac fumma erunt 1 5 ant 1 6 (aupalt
'

deducenda, vt reliqui 48 gr. 6. fer. altitudinem centri

folisdie zquinodiali cxbitxant. vnde poli inclinatio
Roma? datur 41 gr. 54 fer. Quamobrem differentia in-
ter hanc veterum mathematicorum & iffam Regio-
montaniobfervationemerit duntazat odo fcrupulo-
rum.qua: tamen non eorum obfcrvationi,(ed tempo.
ris errori impuranda cenfuerim. Cum enim rarinfime

eveniat (blcm ipib meridie, quando hxc obfervatio in-

(Utuitur,in tequinodiorum nodis verfari. & vcrifimile
fu eos die tantum illo qui xquinodialis cenfetur folis
altitudinem ob('crvaviflc:rol autem eo loco lingulis ho-
ris fingulaCcrupula declinet. Ii Hatuamus folem mane

hora quarta in communem zquinodialis & eclipticae

redionem ingreflum, interca c^o fcrupulorum decli-
nationem boream nadus clTct , qua: dc altitudine me-
ridiana 48 gr 6 fer^fubduda, relinquent vcramxquino-
dialisaliitudinem47 gr. 58 fer. vnde poli inclinatio
qua? Romx cffdatur42gr,2.fcr. obfcrvationibusRc-
giomontani plane confentanea.Hxc ideo fuliusdirpu-
tavi dc accurat i us ex preffi quod cx hac obfcrvaiionuni
differentia , nellioqu.am dubitandi anfam viris dodis
& Tagacibus injedam effe videam, quafi ea ob pro-
prium aliquem rerri; motum, aut luxationem aliquem
cveniTCcxiffimanda fit. Cu)us mentionem nebis facit
& maximi ingenij vir Antonius Magi-
indcfcffi laboris
nus ad fuas tabulas canone odavo. verba ipfa, quia le-
da non funt indigna huc tranferibere placuit. lmo(in-
quit) & aliorum locorum latitudines Ptolomxi debere
augeri tum cx hoc, tum exautoritate Dominici Mari^
Ferraricnfis opinamur, qui virdivino ingenio prxdi^
tus fuit Nicolai Copctnicipia^cejitor, cujus.hacince
fcmcA-

Digitized by GoOgU
 L iberI»
fententlam placet ftudiofis commoniare, pracfcrtiin
cum fciam » non ita.facile ejus fcripta ad cujufquc ma-
nus devenire pofle. Is namque in quodam antiquo
vaticinio anni 1489 Bononi^expreflTo proponit h*c
verba. Ego autem Tupcrioribus 'annis contcmplan^
do Piolomaei Geographiam imxni elevationes poli
borei abeo podtas in lingulis regionibus ab his quae
noftti temporis funt, gradu uno dc decem minutis dc>
iiccre, qu^ diverfitas vitio rabularum nequaquam ad'
feribi poieftt non enim credibile eft tot^m libri feriem
in numeris tabularum xqualiter depravatam. Ea pro-
pter neceiTc cft polum Boreum verfus punAum verti-
cale delatura concedere. longa itaque obfervat io. )am
nobis ccepit detegere, qUac noftros majores latuerunt,
'
non quidem ex eorum ignavia icd quia longi tempo-
:

ris oblcrvationepr^decdTorum fuorum caruere. Pau-

ca enim admodum loca ante Prolomarum in elevatio-
nibus poli obfervata fuerant , fleut &
ipfe tcllariir ifi
principio fuae Cofmographiz. inquit enim, TqIus Hip-
parchus paucorum locorum latitudines nobis tradidit.
Qua mplures autem didantiaruro , praefertimquarad
folis ortum aut occafum vergerent, ex generali qua-
dam traditione conceptx fuerunt, non ex ipforum au*
torum ignaviarfed quod nondum diligentioris Mathe-
Aiaticz ufiis forer, non mirum igitur 0 priores hunc
tardilTimum motum non pcrceperunt.is enim in mille
&reptuaginia annis verfus apicem habitantium gradu
uno fere delatum fcmanifeftat. Indicar autem hocan-
guftia freti Gaditanr, vbi tempore Ptolom^i polus bo-
reus ab horizonte gradibus triginta fex cum quarta,
nunc vero trigintafeptem cum duabus quintis elevas
tus appatct.fiimilcm quoque dlyc|^|em indicat Loi-
‘
F ^ copetra
 E RATO S TH E N S BaTAVI I

Copctra Calabri*,& fingula loca Itali?, illa videlicet;

qu* a Piolomxo ad noltta vfque tempora non muta-
vjcrunc. Ex hoc iraque rhotu quz nunc habitantur lo-
ca deferta tadem henr, ac illa quz nunc fub torrida zo-
na decoquuntur, longo licet temporis fpatto adno-
ftram temperiem deducentur, ita vt trecentorum 8c
nonaginta quinque mille annorum curriculo motus
is perficiatur tardifiimus.Hadcnus Maginus^ Domi-
nico Maria, qui nobis hic e culice clephanium fingit,
fi enim Ptolomzum paulo diligentiuscxculfiiTer, hoc

vaticinio nullo labore potuiflet defungi, nam quis ne-

feit alibi in poli altitudine definienda numeros ejus de-

ficere, alicubi vero etiam redundare ( folam Alexan-

driam harum artium. altricem &
charifiimam paren-
tem excipio) defedus argumentum in Romani poli
inclinatione jam vidimus ; alterum cfto in Augufia
Vindelicorum cujus latitudo Ptolomzo eft 46gr. 20
fer. Paulo Hainzelioconfuli Anguftano,qui vaftilfi-
mo quadrante eam obfervavir graduum 4S & 22 (cr,
contra redundanti* argumentum fuppeditabit hoc ip-
fum medium Reni ofiium,& urbs hzeinde haud lon-
gediffira Lugdunum Batavorum, huius Academi* fc-
des; Antonino caput Germanicarum, decem pafiuum
millibus ab Albinianis caftris('pago hodie Alfen dida)
difficum ,*cui Ptolomzo attribuitur latitudo $ ? gr. 2*a

longe ultra verum , & quide plus integro gradu, quena-

admodum fecundo demon ftrabitur.yt pla-
infra libro
ne neceCfe Aborigines nollros longe vitra armenta-
fit

rium Britannicum, in extrcrfio terrarum crepidine in

maris noftri littore pofitum, in medijs fluxibus fedes
fuas habuifle. quod deliramentum perquam ridiculum
elTct.De freto Gaditano quod affert, nullam veri fpc-
ciem

Digitized by Gbogle
 Liber I.
45
ciemhi^t;&nofiri$nautisalirer notatum, dcniq; rc«
centiores omnes tabulzGeographkx non multum^
P(oloma?o hoc loco abludunt: vt potius mirer quid illi
in mentem venerit, cum tam portcn<oramlaiiiudinem
huic loco alTignarit- Plurima hujus generis exempla
10 medium proferre polTem, quibus evinca non xqua-
11 excelluaut defediu ubique X Ptolomxo peccatum,

nili illa pfa ad hunc errorem refelle ndum lufhcere exi-

i

flimarem.nam provt obfervationes na^us eA accura-

tiores aut minus accuratas, ita quoque ex itineraria di-
'
fiantia reliquifque adminiculis divinando iAa aflequi
neceAe habuit: aut alioquin loca omnia circui-
re,& vbique de coelo obfervare. hoc autem ^quoquam
mortalium exigere,non inhumanu folum, fed impro>
bum foret. Ettame Marianum illud commentum qui.
bufdaro mirum in modum placct. Neque hoc demum
feculo narum fed olim quoque ja£latum,aut de eo
,

falrem addubitatum ex Pilnio conAat. lib.36. cap. 10.

ubi de obelifco ,qui in campo Martio pro gnomone ab
AuguAo cA ufurpatus. Hxc^inqujt, obiervatio trigin-
tajam fere annis ncn congruit, Ave lolis iptius diAbno
curfu, & coeli aliqua ratione mutato: Aveuniverliiel-
lurealiquid 4 centro fuo dimota, vt deprehendi in alijs
locis accipio : Ave vrbis tremoribus, ibi tantum gno-
mone intorto: Ave inundationibus liberis fe4jmento
molis fado; quanquam ad altitudinem impoAtx rei,

in terram quoque dicantur jada fundamenta. Mirum

.{ane id fuerit A obelifei Aam non luxato ad lineas eaf-
dem umbrae Bon congruerent neque vt , antea
reliquaq^ dierum incrementa & decremen-
ta indicarent. & maximi quidem quod in al js locis
,
i

idem quoque deprehendi dicat. Id vexo taqti ponderis X

*
^ ij
*
phoenice
44 Eratostbenis Batavi
phccaicc hujus fcculi ehcxiftimatam, ut mundi polos
k polis xquinodliaiis divellere Ht conatus, &
meridia-
nos ambulatorios introducere. Verum ego Plinium
fecuri animi elTejubCo cum hoc feculo eadem maneat
poli Romani altitudo, quz oli m. Nam antea ex Regio-
montani obfervationc inhituta anno 14.61 nobis ea'
fuit 41 gr. 2 fer. atqui loannes Wernerus fuam , quam t
anno 14-93 inflituir, illi praefert, & tantum 41 gt.jofcr.
eandem pronuntiat veterum autem inclinatio k nobis
emendata exhibet 41 gr. 54 fer. eilque inter utriufquc
obiervationc intermedia. Quamobrem tanta divet fi.
tas non Telluri fuis fcdibus emotar.fcd faWicix
adfcribendaefi( nam aperte ex ipfo patet, U'crnerum
tationem gnomonicam fecutum , neque- fblis femidia.'
metrum in confilium adhibui fle^ neque vero adeo no-
vum fit perpediculum tantum mole fua intorqueri , &
^ fuo flatu dimoven. cum omnia ztatem fentiant. id
quoque PtolomJBus libri tertij capite primo conqueri-
tur de armilla ^quino^iali in quadrata porticu Alexan-
drina publicitus pofita. cujus margines Sol eodem die
zquinodiali bis illuminarer, fed ifianunc mitto, nc
coelum terne mifceam. &ad noflrum Mariam rever-
tor. Is quidem cum omnium locorum latitudines ho-
die I gra. 10 fer. majores cfTc vult quam' olim aetatePto-
'lom^i, «ullam admodiim fu? fententiae rationem af-
fert. Hoc unum tamen, ex ijs qua; de folis radijs & um'-
bra gnomonis paulo ante i nobis dit^a funt, facile efi
omnibus locis quorum poli inclinatio,
intelligcrc, in ,

per gnomonis umbram obfctvata fit, 1 s fcrupula adji-

cienda effe , ctiamfi id conftarct fblem ipfo meridie in
nodos aequinodliorum ingrcfliim.fed vt abfolvam, alia
quoque hu)us genetis exempla ad eandem incudem^e.
vocare

Digitized by Googie
 Liber. I.
4^
.
vocare conftitui. hujus generis illa funto ex Vitruvio,
libi 9. cap. 8. qui rationem umbrx ad futim gnomo-
nem ftatuif, vt 3 ad4(quamam Hipparchus in Arat*is
quoque annotavit) Khodi 5 ad 71 Tarenti 9 nd n.*Ale-
xandriz 3 ad 5 :6c Hipparcho Byzantij foUlitiovt 41^
ad 1 ao. Straboni Carthagine arquinodio vt 7 ad 1 1 .
Prima nobis cilo ratio Aleit^ndrina. V t umbra >3 nd
fuum gnomonem 5: ita radius 10000000 ad 16666.666
tangentem 59 gr. 2 fer. tanta igitur erit folis altitudo
meridiana Alexandrire j atque ideo poli inclinatio ibi-
dem 30 gr. } 8 fer. quz apud Ptolomxum eft 3 1 gr. exa-
cte. maximis illis organis qux publicitus illic przbe-
bantur,ab Eratofthenc.Hipparcho.Timocharidc & ip-
fomet adeo Ptolomxo, prout credibile eft,obfervata.
vt ifti termini non tam c coelo dedudi, (fUam ex abaco
derivati videantur. In excmplg Rhodi fccus depre-
hendes. fi enim ftatuas.vt umbra 5 ad gnomonem 7,
ita radius 10000000 ad 14000000 tangentem 54 gr. 28
Icr. pro Altitudine xquinodliali, vnde poli da-
tur 35 gr 3i Icr. cujus latitudinem tamen nobis exhi-.
bent tabulx Ptolcmaic* 3^gr. exadtc.arvero fi ad 35
gr. 32 fer. advlantur 16 fcrupula pro folis femidiame-.
trOyfient 35gr.4Sfcr. pro inclinatione Rhodia. Ptolo-
m!a?us autem libro fecundo fui operis in undecimo pa.-

rallelo.qui per Rhodum rationem um-

duciiur,(la;uit
brx ad fuum gnomonem 43 r Ad 60, qu^ dabit latitu-
dinem 36gr* IO fer. non aurem exadlc 16 gr. tantum,
vt hinc plane appareat, ipfum ifia nonadaccurataiti
‘
amulTim exegifie, quin ibide rationem umbrx xfiivae
cxpreflit vt 12^ ad 60: unde eandem altitudinem con-^
eludes 3 5 gr. 5 1 fer. denique ex hiberna ratione/quam
ponit 103 7 ad 60, conCludes latitudinem ^hodi gra-
P iij . duum
4^ Eratostbenis Batavi.
duum vt Ptoloni^us illa alicunde defcripniTe po-
tius, quam accurati iudicavilTc videatur, cum tamen
Rhodiam elevationem i6 gr.fc ideo in omnibus ex-
emplis libro fecundo ufurpare profiteatur quoniam
,

complures obfervationes ab Hipparcho fubiftopaial-

lelocflfem inftituix: Verum ifta tradiatio Strabonis lo-
cum mendofum in memoriatn mihi revocat, fub fi-
nem enim libri fecundi, inquit, c# «/[‘t tJ»
•
yvbifiC4V Ao>«v >srt$( T 'Krufiif^vlw ei> m TrifTt
<srC9<T«tt7i?a.qux ratio non Alexandria (cd Rhodi va-
let, quemadmodum ex Vitruvio & Prolomaro fupra
patuit, funt igitur veterum obfepsaiiones per gnomo-
nem & umbram minus accuratJCj qu^ fane tantum ea
finiinftitutc videntur, vt eundem paralK Ium rudi Mi-
nerva repraefeniarent.ad quadrantem enim gradus i
vero abefle , & quidem in lubrico adhuc ea veriari Pto-
lom^i exemplo confiat. Vt noftrorum nautarum ob<
fcrvaiiones illis prxfcrrc non dubitem quibus piacu-
,

lum effer gradus quadrante a vera altitudine aberrare,

idque vcl in medio mari , cum malacia cfi.
 Liber I. 47

CaP, IX/
«

Obfervationes Sratofihertis accurattuj excujSn.

Vamobrcm vbi exCjuidra re-

rum longe
veritas quaeritur ,

maiore fedulitate cura & indu-

ftria haec erunt obeunda, tan-

tam. enim ofeitantiam hic fer.

re non poflumus. verum ad E-
ratofthenem reverramur qui ,

non unius loci obfervatione/

Icd duarum obrervaiionutn
•
comparationem inftituifle videaaur.& eo fe theorema-
te fatis munitum putat, quod a veteribus 'demon fl ra-
tum (it.Radios folis ab eodem pun^o ad terram miflbs
parallelos ferri, idud veroipfum hic nihil iuvat. Cum
enim folis cenirumSyenenfibusfupra verticem ad per-
pendiculum confidit, tum Alexandrinis radius d fu- -

premo folis limbo manans umbram terminat. Fluunt .

igitur hi radi; non ab ebde folis punflo, fed a diverlis.

quamobrem axioma illud de radiorum paralldifmo
nihil hucfacit. & propterea peripheriat inter Sycnenx
& Alexandriam inventa? tantam adjicere oportuit,
quantam folis lemidiameterfubtendir- qua? fun; mi.
nuta Iit vt minimum, quod ipfuin <ptAa?uiJt(uT^ ‘
.

ille Petrus Nonius quoque obfervaVit..Ccrt^‘ Syenen

'
tumfuiirco^^er limitem tropici arftivi,
hoced, folis centrum illis verticale fuifle , etiam illud •

argumento ed, quod^x eodem Etitodhene affertur,

'
tteCtntis ciru Syenen dadijs omnia ancut^abfqueum*
• ,bia

Digitized by Google
48 ERAtOSTHENiS BaTAVI
bra C 0 C di e (blftiiiali. vt ultra dtiaquc ^ Syene Tjofta-
dijs ipfo meridie umbrae forbeantur. quod ipfum Era-
toftheuem erroris fui monete potuit. Verunramcn hac
ratione nihil viti j objicietur, fi urrique loco fol verti-
calisnon fit, & in eandem plagam i vertice declinet.
His enim folisradij ab eodem limbi ternuno emanan-
tcscjufdem pun£li aliimdincm fupra luum Horizon-
teni exhibet .Qijamobrcm illud verum non cfi,quod
apud CIcomedem annotatum reperto, Solcncutti ad
perpendiculum confti tuto, qualis efle folct®€< rdszi-
Tfo7»s,tamcn utriufque loci ean^m difiantiaia
per obicrvaiionem gnomonicam inveniri, quar depre-
henderetur fi lol alteri perpendicularis cxiftat. Secun-
dum hacc hyporhefin igirur diagramma tale conci pia-
Imus. Terra? centrum fit
e, dty Syene, $ Alexan-
dria. gnomones ry 01 eo-
dem momento fck me-
ridiano abfumant in fca-
phijs umbras sy ui. Cum
itaque per ea qua? capite
fcpiimqdcmonnravimus
«4 ia radij paralleli cen-
feantur, recta er produ-
^a in /, faciet «9» exter-
num angelum interno4/e
in parallifino arq^fiem.
atqui cqm jn,triangulo
ca^rnus interno
ete,^oet aequalis fit^ fnb-
dt^O ele fcu iryde tni re-
linquetur /eji di fiamu ibter Syc^ Alexao duam •
" * •

„
•
•
:
idcK^

Digitized by Googli'
l
 Liber T.
id exemplum itafuflus expofui & demon flravi, ne rei
obfcuritas difficultatem aliquam objiceret. veru excm.
pium illud argumenti fimilitudinepotiusconfidum,
quamconftanti obfervatione notatum ac deprehen*
fum cxidimo. Nam vtanteadcmonlliavi, ilde cocio
obfcrvaviflcnt,hanc diftantiam illa, vt minimum 15
icrupulis minorem dcprchcndillenc. Verumenimve*
ro vt i(la,quz ha^enus a nobis accurate latis fune
difputata^quam accu rati ITime quoque deliniam , atque
omnem Icrupulum amoveam & radiorum folis ab eo-
dem pun^o fluentium vicinitatem ac pene 7»urer;rS,
vel parallelifmum vt veteres loquebantur, compro-
bem, illa ad abacum revocare &
numerorum epilogif-
mo tentarc confliiui. qui vt ordine nobis procedar,
ante omnia Iblisdterra di flantia, & ejus ad terr^dia-
metrum ratio nobis ab aflronomis erit mutuanda.
Hanc vero Ptolomxus xvo illi proximus in magno
operclib.5.cap.i5. iracxprellif, vtcumterr; lemidia-
mciei fit unum .talium folis diflantia ^ terris Iit 1210.
^cjurdcmfcmidiametcr 5 'Ais igitur allumptis nunc
utamur, litque terra; globus ctr cen-
trum Iblis 4 verticale loco /,rc£la ita-
que dO utriufque centra connedlet«
* porro au radius terram tagat in v.cum
itaque 44 Iit iiio terrx femidiametro-
rum, I dabitur in triangulo rc-

dlangulo oau\ balis redii ao 1 2 1 o , dc

crusM i.quate vt 44 i2ioad ea i,ita
linus totus 1 000000 ad 86x4 finum
' anguli eau, cui debStur 2 fer. 50/;fcc.
non plane tria Icrupula, & ideo reli-
quo uei 89 gr. 57 fer. Eli igitur maxi-
ma divaricatio xa^oxum folis ab eodem pundlo ad
G terram

Digifirrd by Googie
 1

Eratosthenis Batavi.
terram fluentium vix trium fcrupulorum
, cum duo
Joca in terris propemodum integro quadrante diita-
bunt, ftduOoa^
bus etiam organis vix^nota-
bilis, quamobre iftud (Quo-
que paulo preflius expenda-
mus expofitorum loco-
in
lum diftaniia fitque in hoc
diagrammate i Syene, u A-
rexandriX) & peripheria w
Zgr-jofcr. Jam enim exem-
gratiaeam tantillo jufto
pli

majorem ufurpabo. fiiqnc

fcaphium m<^,gnomo «/,&
conne^atar a$. dantur ita-
que in triangulo erum
t» lyCa 1210, &
angulus aofy
ab ipfis comprehenfus
7. 3 o.
vnde per dodrinam trian-
gulorum concludes angu-
lum M
o gr. o fer. 22
cundorum. Namque vtfumma crurum datorum t’
fe-
12 1
ad difFcrentiam eorundem 1209, ita
152570581 tan-
gens dimidiae fummje angulorum ad bafin
86 gr. i 5 fc*
ad 152318606 tangentem dimidi®
difFcrentie eorun-
dem, cuirefpondctperipheria 86gr.
i^fcr 17 fec
ea de dimidia fumma deduda relinquet o gr.o fer. 22 '
fec. pro angulo qu*firo. Atque tanta eft divarica-
tto radiorum k centro folis ad Syenen & Alcxandriatn
porredorum qu® profedo etiam
, in majoribus orga-
nis dubia efle pofler, faltem
Qnamob-
rem tantilla h®cparallaxis umbratili huic Eratoflhe,.
nis

Digiiized by GoogU
 &

LI B E R I.

nis obfervationi haud quidqiiam ofHcere potuit, quin

merito & jure quodam (uo cum vetetibiis Geometris
poftulaverit. Radios folis ad terra parallelos ferri. Ve-
nimenimvcro quia hoc laxum coepimus volvere, age-
dum idem hoc zciema quam accuratiirinie porro ex-
plicemus. Supra id nobis; notarum elf Syenenfes qui-
dem i centro, Alexandrinos autem d fummo limbo
profluentium radiorum umbras obfervavifle. quan-
tum vero id diverfitatis inducere poflit nunc quo-
que experiamur. Sirr rurfum Syene, Alexandria
fcaphe W», gnomoejusiemidiametro atqualis «/, ra-
dius k centro folis Syenen fibus per pedicularis 4/, radius
ite a fummo limbo gnomonis vertice ftringens , & in
fcaphe umbram faciens umbrx quantitas ud. quod
fl is umbram um»
radius ab a folis centro flueret, daret
Hic autem quzritur, cum Eraroflhenes obfervarit ud
peripheiiam 7 gr. 12 fer. quanta fit peripheria md, five
angulus mtd. tanto enim minor juflo efi peripheria
«m: cum Eraroflhenes exiflimarit umbram ab eodem
folis radio Akxandrinis&Syenenfibusdeiignari.Cum
igitur 4« fit terr^ lemidiameier, etiam ot radi) inflat
erit, quamvis enim gnomo aflTumaiut loaut ij pe-
dum non xquac tamen centies millefmiam partem fc-
midiametri eu. lam in triangulo rcAangulo pte^ datut
angulus ftecx obfervatis in fcaphio? gr. 12 fer. & ideo
reliquus Sigr. 48fcr. et bafis redi partis unius
qualium 40 1210, dabitur igitur in ijfdcm partibus tp
T7§7 & <>p squalis ftatuatur^r, erunt ita-
que yp parallelae , quia ay & ep eidem yp per-
er Si
pendiculares inter fc squales funt. fed cum femidia-
meter folis ay ex Ptolomso detur 5 j earundem par-
tium, reliqua 4r erit 5T^3*,cujus quadratu 28 t 17 tU
G' ij de qua-
 Eratosthenis Batavi
de quadrato 1464.100 fu bdu^tum relinquit LHLITt
TW T s s pro quadrato ro fivc jf. vnde ipfa
datur 1 209.
r^i * Hinc
• fubduda linea/»/ relinquet^/ 1 208 ^ 4 ^ .hic
igitur in triangulo /74 dantur /7^4 crura anguli redi,
atque ideo per tangentium tabulas, quemadmodum /jr
4 -* 4 ad^j V , ita finus totus 1 0000000 ad tangen-
tem 4 5492, cui debetur peripheria o gr. 1 j Icr. 3 8 ^ * icc.
pro amplitudine anguli j/a, fcu eidem ad verticem
xqualim/</. qui additusad angulum Eratollhenis Jf»
7 gr. 1 2 fer. conflabit legittimardiflantia; angulum mu
7gr.27fcr.32 A fec. Aiqucadco tanta inter Syenen &
Alexandiiam diflantiaex inventis Eratoflhenis accu-
ratiore calculo emendatis aflumi debuit.
His vero ita conceflls , etiam illud per calculum ex-
plicare jam licet quod initio hujus capitis i nobis de-
xnonflratum efl, folcmrifque 5c Alexandrinis & Syc-
<

nenfibus inclinato, qualis in orquinodio aUr bruma

aut alio quocunque loco denique (b’cte(rc , tum mul-
to accuratius & minore hallucinatione locorum di.
ilantias e gnomonum umbris deprehedi. vel vt fccun>
dum veteres id efferam, tum radios a fole ad terram
quoad fenfum parallelos ferri, quod ipfum quamvis cx
analogia radiorum folis centro fluentium haud diffi-
ii

cile fit tamen accuratiore calculo ob

intelligere, libet
quardam fymptomataidem quoque perfequi. In dia-
grammatis autem delineatione non tam quantitatis
aut commenfus rationem habui, ob paginarum angu-
fliam^quam vr ca quae dicuniurintclligi poflent.
Sunto<»«5</ Alexandria & Syene fub eodem meri-
diano, & 4 folis centrum neutri verticale, fcaphae ob-
fervaiori^ pc hg, gnomones extimus folis lim-
bus qui verticem i ftringii vnde fluat xadius^^, de-
inde

Digitized by Google
 Liber I. >5

4r

co liipra^Iolem quoque continget, atque ideoradius

—
Alexandrinis umbram facier.Quandoquidem igitur •

«tf^inonab eodem pundo feramur, quztiiur an ifti

quoqueiadij paralleli cenfendi iini? Maximc.cum mi-
C iij cor

Digitized by Google
 ,

j4 Eratostbenis Batavi
nor illorum (It divaricatio,quam H ab eodem punfto
profluerent: vt vmbrarum differentia in fcaphis toti*
dem gradibus deflniatur,quot locorum fub eodem me-
ridiano pofitorum intervallum, verumenimvero vt
^ufiir^iKUTtfet quantum inter fenfum & veritatem in-
teriit definiam, de duobus locisa quorum verticibus fol
in eandem partem declinat tale theorema concipio, de
ita Jemonliro.
DiffereniU umbrarum in Jcajfhis chfervatarum aquatur
duorum locorum fub eodem meridiano pofitorum di~
fiantia ,
praterea angulo a radiorum folarium coru
curfu comprehenfo.
Continuetur eni m^ donec cum ou radio concurrat
inr & infra quoque ad/, inde gnomones/^ oc produ-
£ti concurrant in tetcxcentro e. A jo poc big angulorum
differentiam e(Tc angulum oei plus angulo «ri. Cum
enim in triangulo o/r externus angulus rot xqualisfit
duobus internis dc oppofitis ost ots ; dt eandem ob cau-
’
fam quoquetf/j aequetur angulis //r/e/; fiet angulus uni-
cus roe aequalis tribus ttetei dc «/e-quare fubdudo angu-
lo umbr; tie de angulo umbrae poe^ relinquetur angulus
diflantix locorum in terrae centro «ei dc angulus con-
curfus radiorum folarium osi, quod erat demonfltan-
dum. Sed hoc quoque notandu, eundem hunc angu-
lum osi xqualem e(Te angulo uaj^ qui continetur in
centro folis a redis ad contadum radiorum u Sep perti-
nentibus. nam in quadrangulo uaps anguli ad u Scy funt
obeontadum redi,ad4 &r igitur xquales duobus re-
dis: fed Si. usj ,)so deinceps duobus redis xquales funt.
fubdudoque communi uiy reliquus osi reliquo u^
xqualis erit. iam nobis calculo exploran-
Verum id
dum,edo, quaniurnam ifle angulus fecundum datam
^
,
hypo-

Digilized by Googie
 LiBF. R I.

hypothcfin iiaqucin propofito exemplo cum

exiftat.
Clcomedefole in ipfo Brumali tropico (laniamus. Ex
£ratofthcnis autem obfervationibus,quas Piolomajus
libro primo magni operis quoque ulurpar, diftantia
tropicorum cft partium qualium totus colurus 8
1
1

indefequitur folem eo (eculoin tropico brumali aS} e-

nenfium ver ice abfuilTe 47 gr.42 (cr. 40 fec. Et ideo
quoque ( fi inter AU-xandriam & Syenen ftatuanuis
7gr. izfcr.ji vertice Alexandrino 54 gr 54rcr.4ofcc.
Cum autem folis diameter quafi dimidium gradum
fiibtendat, etiam limbus fiipcrior cujus radio umbra
terminatur uiriulquc vertici 15 fcrupulis erit vicinior,
vt diftantia k vertice *\lcxandrino fit quafi >4gr. 3 pier.
40 (cc & ^ vertice Syenenfi 47 Sr. 27 fer 40 fec. Quare
in fcaphis angulus & 54gr.j9 rcr.4ofcr.& />/^47gr.
27 fer. 40 fec. porro in 6c.tb continuatas cadant ab e

centro perpendiculares er & e/. Itaque per tabulas (i-

nuum earum quantitas dabitur ,

qualium teita' (cmi-
diameter eft partis quidem ^ J ^ ^ e/ veto
unius, er
Hincew parallela ducatur c 5 tra ur^Scaxen pa-
rallela quia eidem perpendiculares , & proptcrca quo-
que aquales fubduda igimr re feu um de ua folis fc-
:

midiametro 5 reliqua erit am 4t5^ss

’
lam itaque in
, triangulo red^angulo mw datur bafise^ 1 2 10 & crus ma
qu^naobrem vte4ad4wita finus torus loooo
000000 ad finum 38712892 cui rcfpoodcnt ogr 1 3 fer.
3 8^-’_fcc. pro angulo we4, qui dc 90 gr fubdudus re-

linquet angulum ejwfivctf^e 89gr. 46 fer. 41 tV*^CC.

Rurfumfubdu^ia/edeajt rcliquacrit^^/ j J. atque
inde in triangulo retftangulo ead dabitur angulus aed
o gr. 1 3 fer! 3 1 T * ' fcc.qui de 90 gr.fubdu«ftus relinquet
angulum A^1iocc07«89gr. 46fcr.28 j^ifer. fi ita-
' que
5^ Eratosthenis Batavi
que angulum 89 gr. 46 fer. 28^t,fccfubducas de
angulo nae 89 gr.46 fer. 41 fccrdiquusctit iwjf o gr*
o fer. 13 tst^cc. cui «qualem dcmonftravimus angu-
lum quare radiorum folarium divaricatio hic tau-
mia duntaxatdfet, qiix non implent fcrupuli nnius
quadrantem, quare etiam iQi radij, quamvis ^diverfis
fo!is terminis affluant, pro parallelis ruto cenferi pof^
funr. ItaqueIi iftudCleomedis exemplum foleinipfb

brumali tropico verfante accuratiori trutina examina-

re cupias, id hoc modo fiet, quandoquidem angiilo-
rnmr<!e& ditFerentia, qu^ hic.fi Eratoftheni cum
Qeomede convenit, efle debet 7 gr. 12 fer. aequatur
duobus <»</ & or/; fitque o gr.o fer. 1 3 t s’.fcc, fiet an-
gulus diftantiae oei 7gr. j i Icr. 46 y/, fec. Atqui an-
tea idem angulus ex i jfdem obfetvatis Eratofihenis no-
bis demonftrarus cft 7 gt. 27 fer. 3 Sy% fec. Quamob-
rem illa umbrarum differentia ipfa bruma i nemine
obfervata j
torum exemplum argumenti fi-
fed potius
militudinca Cleomede cficonfidum. Atque hoc efi:
quoddemonfirarc inliitucram , hanc umbratilem ra-
tionem longe certius mm
adhiberi, quando fol neutri
locorum perpendicularis exifiet. quamvis Eratofienes
id non Atque hzc quietem tum locum ha-
vitaverit.
bent vt fupra notavimus quando fol utrique in ean-
, ,

dem plagam a vertice declinabit. At fi huic in fepten-

trionem illi in aufirum divergat, longe ma.ximus enor
perfetothera objicietur. Exemplum efio in Meroc &
Syene, quarum diftantiara hic ex Eraiofthencafluiiic-
mus itidem 7gr. 12 fer. quanu iorcr Alexandriam de
Syenen fuit, Siiitaquc latitudo Syenes 23 gr. 5lfcr.
& Meroestantum legr. adfcr. firquefol in principio
fecundi geminorum'^ cujus dedij^taiio eo feculp fuit
'20gt,

Digitized by Googie
 Liber T.
^7
aogr. 4.3 fer. queritur dimotum locortiih difUntia*
quam rem hujufmodi theoremate complcdar.
•
meridUnp i duarum locorum verticibus in fanes com»
umhrarnm in ferphis cum
trarias declinante ,fumm.i
angule a cencurremtbus falts rad^s comprehenfc,a^ua’
tur dirorum locorum difiantia.

folift umbram facicacium in pun^ot/. A;o augulos voi,

H vye.
 «

58 Eratostmemis Batavi.
locorum diftantix um. Cum enim ia
triangulo ^trcs anguli, tribus angulis trianguli cef
«quales (int,rubdudis communibus utrimque, reli-
qui «quales erunt reliquo qu; eftdido-
rum locorum diftantia. Id vero etiam numeris cxpe-
liri libet, fole initium fecundi gradus geminorum ob«
tinente, vbi tum declinatio ejus erat 20 gr. +3 fer. Erit
itaque angulus diftaniia folis k vertice in Meroe,
idque verfus boream 4 gr. 17 fer. & wi.diftantia folis
i vertice Syenenfium 3 gr. Sfcr.fedin auftrum. quare
crit.qualiumterrxfemidiamctcr i, talium
cumque fo^is radius fu 51, talium erit ipfa

P 5 rf « Ist* porro rfe folis diUanria i

tciriscademaflumaiur quzlupra 1210. Vt igitur
1210 ad 4; v! ! 11 » i^aHnus totus loooocoo ad 44837
finum anguli «ej, cui debentur o^. 1 5 fer. 24 /-‘y fcc.
dehinc, VI <4 ad./«,ita looobooo ad 45003 linum an-
guli 4/», cui debent uro ^.15 fer. 27
V.-t- itaque totus
angulus jr/f,rivcsvrcnta^r. jofer. 52 Tj’,ftc. cumque
angulos umbrarum in fcaphiSM^d liat uerimus 4gr. 17
fcr.& toi 3 gr.Sfcr.totus angulus iej dabitur 7 gr.55 fer.
jirW* Atqi iJeo (i Erarollhcnem lequeremurinhac
ratione propemodu 31 fcrupulis clTci commiflum.tan-
to enim dirorum locorum di liant ia ma>or cft depre-
hcnla, quam umbrarum fumma fiet, qu* differentia
inagnafanceft,& error intolerabilis. Quamobrem
hoc quoque hic monuilTc opera? videbatur pretium & ,

ad accuratam hujus loci txa(3ationcm quoque reli-

quum»

Cap.

Digitized by Googie
 LiBia !•

CAf. X.

%4lexdndrU ^ Syenes meridiandrumdij^renting

edrtmdem tUftantia:^ Cleomedes reprehenfus .

Tquchadcnus quidem, obfcr-

vationis rationem ab Erato*
Ahcne ufurpatam, etfl admo*^'

dum fubtili ingenio excogita-

tam examinavimus: qoantLm*
que i veto abiret, dcmonftra*
vimus : quse omnia catinus
quidem vera (iint , dummedo
locus uterque fub eodem me-
ridiano fit politus, atqui cum Ptolomsri abacus ab Era-
tofihene diverfum feifeat, fecundus labor nobis io eo
Vcrlabitur,vt quantum meridianorum differentia in*
ducat quoque experiamur. Ptolomaici enim canones
ita habent. Alexandriat longitudo 6ogr. 30 fci.latitu-
do 3 1 gr o fer. Syenes longitudo 6a gr. olcr. latitudo
23 gr. jofer. Vnde difiantia non quantam Eratofihe*
nes fenfit, verum paulo dabitur major. Kamque per
ij>haprlcorum triangulorum dc^rinam inter Alexan.
&
dtiam Syenem concludes 7 gr. 17 fer. 20 Icc. tantil-
16 fcilicet majorem, quam fi lub eodem effent meri-
diano. Antequiam hate calculo expertus effem » credi-
deram hanc meridianorum differentiam locorum di-
AantixabEratofiheneaffuroptf tantum addere pbffe,
quantum illa 13 faupulalblaris (emidiamct^i ampli-
tudo valeant.feu quod idem fu* quia loca. fub diverlls
meridianis fita effent, ft perpendicularis ii Sydnt In md-
H i) ridin*

Digitis id by =Ogle
6o Eratgsthbnis Batavi
ridunum Alexandrinum caderer, fpatium i perpendi-
culari ad Alexandriam 15 fcrupulis minus ellc, quam
intervallum inter Sycnem & Alexandriam. vt hoc mo-
do error ille 1 5 fcrupulotum apud Eratofthenem com-
penfarctur vemm abacus>accuraiior longe aliud lo-
:

quitur. Quoniam autem rphxricurum triangulomm

non perinde e(l omnibus ex-
epilogifmus,dc explicato
maxime tyronibus, libet hic docidi-
pedita auc facilis,
mi Maurolyci locorum di ftantiam in plana fuperdeie
exporrigendi 5: menfurandi modum referre, & cum
quoque calculo perfequi, quem in libris dc iudrumen-
tisadionomicis expreiTit.
Sit planum arquinofiia-
lis /««, terrjc centrum 4,
differentia laritudinisduo-
rttm locorum non fiibco-
^
dem meridiano polito-
tum C4«. laiitudo unius lic
periphciia er, a’tcrius us,
earundemque peri| heria-
Tum finus r« jy, quorum
terminos ccnncftat &
in conncdlcn’6 excitentur perpendiculares ir/ mj ^qua-
les ipQs finibus r^ jj'.* denique harum perpendicula-
zium veriicei jungat reddam/, cui arqualis 0/ eidem cir-
culo inferipta fub.cndet peripheriam locorum dato-
rum didantix xqualem. Demondtario haud erit ob-
fcura,li cogites perpendicularem In demidam ede k lo-
co inlerrx fuperficixdatoin fubjctftam communem
fuimeridiani &aquinoditalis (cdionem. eodem &
mo^.o my c loco fecundo: atque ideo Im lineam conne-
^cuLcm fubicnfam ede peiiphcxix maximi circuli, qu^
'
loco-

Digitized by Googie
 Liber r. 6\
locorum di ftanriam menfurer.quare H locain eandem
partem ab arquinci^iali declinent perpendiculares In
jm in eandem partem fupet connedJci^' erunt excitan-
dae, vt in priore diagrammate. linfcro unius loci lati-

tudo fit borea, alterius aulVrina, perpendiculares erunt

in contrarias partes etigend^, Vt in ifio diagrammate
peifpidtur.
J Vt etiam per plano-
rum triangulorum calcu-
lum datorum locorum
difiantta invefiigemus,fir
illic e lOgitudo Syenes 6a
« gr. ofer* » Alexandriz eo
gr. 30 icr. different ia
longitudinis angulus ean
i gr.30 fer, latitudo Sye-
nes rr 2 j gr. 50 fer. Pto-
lomao , cujus finus nr
m 40+0776, & «4 finus cona-
plemenii eiufJcm 914724!. deinde m latitudo Alex>
andri? ?i gr.ofcr. ejus finus y» 5150 1 8 1,74 finus com-
plementi 59 gr. 8571671. Cum igitur in triamaulow-^i
dentur XT4 47 crura, cum angulo gr. jofet. dabitur
I

quoquci!^6957i8 vel ei a:qualis 4/.datis autem finibus

/«1^ eorum quoquedifferemia datur 1 109605 pro md,
itaque datis cruribus anguli redi Iddm etiam bafis /m
dabitur 1 271 3 i7>cui aqualis pofita efi inferipta
hujus dimidium 635658, cui dcbciur finus
inicriptar
fer. 40 ;,iec.cjus duplum 7gr-»7fcr.2o; j,
3 gr. 3 8 '

fer. pro vera Syenes & Alexandria* difiantia fecundum

abacosVtolomaicos,qua; quinqucfcrupulis EratoAhe-
Ais diiUmiamapudCleomcdem excedit. Sed vtioge-
H 11; Attt
6t Eratosthenis Batati
nufe dicam quod numerus 7gr. iiCct. I
fentio. ille
Clcomede politus cAo^^c rudiurculeexptc 0 us, ad &
diaifTOitm duntaxat excogitatus videtur, quia cxa^
quinquagcfimam partem expleret.
totius pcriphcrisc
Nam fi accuratius rationem putes, & ex Ptolomaico
fyntagmate rem examines paulo fccus deprehendes,
tratofthenes terminos Ao^unut ultimos totius co.
luri inter fe disjungit, &proptCi ea eclipticam utrimque
abarquinotJliali 23 gr. 51 fcr.20.fcc. obliquari ftaiuir,
fuo fcculocongruc iier, tcftantcPiolomafo. fcd tanta
quoque eidem ell Syenes latitudo, Alexandrisr autem
3 1 gr.ofer.corum igitur differentia erit
7 gr. 8 lct.40.fcc
hinc fi ex Eratollhenis lententia quoque dillaniiam
itinerariam alTumas quinquies mille lladiorum; inde
per proportionem totius terrae ambitum concludes 25
Z944 hoceft vt proxime 23 aooo quemadmodum om-
nes conlcnriunr, Cleonicde excepto, qui cx fua hypo.
thefi nccefiario tantum exprclllt 250000 pro tertae pe-
rimetro. cum dillantiam inter Alexandriam Syenen &
flatuat,- totius meridiani. At Strabo repugnat fuar
geographia? libro 2. dtai d «wAW

Terrae ambitum fecundum Eratofihenem efle 232000

ftadiorumjcui igr^cis Geminus & Ptolom^us afiipu-
lantur. hos omnes latini fequuntur Vitruvius, Pii.
oius, Macrobius, Martianus Capella, alijque. vt mi.
rari fiibeatIblum Clcomedcm,antiquiinmum alioqui
ieriptorem, ab illis tam diverfa tradere : & quidem ita,

vt demon firative ab ipfis diflentirc voluifle videatur.

$cd, vt dixi, caula cll in partibus exa^ ad numeri ro*
*
lundationemabcoaiTumpiis.

CaP.

Digitized by Google
 Libir f.

Cap. XI.

Itineris menfirdm inter Alexandrum O* Sjenem

db ErdSofihene nonfttis nccurate ex^reljam,

Oebrum intervalla initio qui-

dem cx horarum aut dierum
fpatio lanium cxprctTa , e vcc*
rum fcriptis liquidoconflat. Ita
Strabo in re maximi momenti
hanc fiJeni appellate non eft
veritus, cum diflaniiam inter
Syenen 5c Meroen cognofei af-
feiir,cs7.«mfrt quia (inquit )
&aqua de
terra coiter jam vulgo inllituatur. Atque hinc tanta
diflenfio auiorum in eorun iem locorum intervallis
dehiiicndis cum vel non eidem celeritate, vel alijs
,

itineribus & majoribus anfra^ibus idem fpacium con-

ficiunt. vnde itineris longitudo pro cujufque arbitra-
tu & mora difparem menfuram capit, cujos rei exem.
pia non apud Hiiloricosfolum palTim obvia* fcd apud
nobiliflimos Geographos Strabonem , Melam, Pii.
Dium, Ptolomxum,alic>rque extant quamplurima. At-
que ideo Regum dc Imperatorum cura hac res quoque
digna vifa e(t, vt in expeditionibus longioribus non
caftrorum metato res fo!um , fcd iiinerQ quoque men-
Ibrcs fecum ducerent : illi caftra meiis dirigtbant dt
fbrro degrumabant, hi confedh iteris menfuram nota-
bant dc delcribcbant. Tales Plinio Diogneuis dt BetoQ
celebrantur 1 ib.6 cap. 17. Verum, inquit, vt terrena de-
monfiutiointclligatur Alexandri Magni vcfligqs in*
Efiamus.

Digitized by (Z-- -Oglc

6 /^, Eratostrehis Batavi
iUtamus. Diognctus & Bcton itiocruixi ejus menforet
fcripfcre k Portis Cafpijs Hcratoopyloo Paithorum
quot diximus millia clTe: iade Alcxandriam Arion»
quam vrbem is rex condidit 56)000,^ Inde ad Pro-
phthafiam Drangarum 299ooo.Indead Arachoftorum
oppidum 513000. Inde Orthofpanum 250000. Inde
Alexandri oppidum 50000. in quibufdam exemplari-
bus diverd numeri reperiuntut. Hanc urbem fub ipfo
Caucafo eOTe pofitam. Ab eaad flumen Chepia,& op-
pidum Indorum Pcucolairin 227000. Inde ad flumen
Indum & oppidum Taxila 60000. AJ Hydafpen flu-
vium clarum 120000. Ad Hypafln non ignobilio-
rem 69 i 90000, qui fuit Alexandri iti netum terminus»
exfupcrato tamS amne, atiique in adverfa ripa dicatis.
Locus longior quidem » fed dignus qui hic etiam lega-
tur. Eofdcffl Aibenarus non ignobilis autor
vocat, quod ex pafTuum millibus itinera dcfcnberent
eorum libros hac de re editos tanquam ca-
lirorum flationes dicas, qui & intervalla inter proxi.
mas caflrorum metationes exprefliflent,& quotis ca-
ftris k loco ad locum eflet deventum.id euim apudPol.

lucem efl iutm\vn(. Herodotus Ter-

pflchore ita accurate Sardibus Sufas ufque omnes Aflx
enumerat.^a8/u«trf fici ^ lu*-
S(AvVi«« Erant igitur per totam Afiam ad diur-
ni itineris intervallum vt proxime hujufmodj man Ao-
nes & verforia centum undecim 4 hardibusSuflis ufl.
di
que. totumque intervallum fladiorum 15500. quodin-
tervallum nonaginta dierum aflTerit» vt Angulis diebus
centum quinquaginta fladia cdficias.EuflaihiusiIiad.c
«u f
rms e»g/rfivu( mt’ dis

tLveamvhttfviit ttriiTinSa-if fitri

Digitized by Googie
 .Lifi£R L 6^
m$s,kTU yif T«r$th
AejfV^) «rC9f Te<rii( J[t

Tif(^ ro^H tif a?i\ot> ^etutp. Athenzi verba libro

decimo ita lunr. Bairtuy yS^i AAt^av^pv (2>ifiAu^(y cy
T» 39ny^»(pofiivy 'f hKi^eir^it idem paulo
po(l delibro undecimo citat /^myntxcujufda$w^/<6c/V.
ied etiam ex Xenophonte libro quinto de expeditione
Cyri clarius intelligiiur.vbi ira fetibit. k^&cL-
0i6u( Tijf cJlou'^m Ttjf t» BeiQuX.SytfteLx^( «V fUeTVeptt
^a$(to^t ficarosttKert (/[uo , ‘Zir^ncyyat i^axtTiei tiKon, ^d‘
«^«otecrioi ‘aKi}6(^ »ktu
ve( Pofl prxiium ad Babylonem commifTum iniedim
ufque zi Cotyora potuimus caHra centies bis & vicies,
longitudo itineris parafangx fexcente viginti,qii^ funt
iladia 18600, rparuim temporismSresodo. fimilequid
exrar in 6ne fcptimi.dc alibi, tam rationem Romani
quoque polka fccuti videmur , apiid quos Metatores
prxcedentes locum caOris idoneum clcgiiTe Vegetius
lib 2. cap.7 prodidit. MenCoresautem in cadris loca
ad podilmum dimcnfos,in quibus milites tentoria de-
figant, vel hofpitta iu civiiaiib.is prziient. Ei^r,fta2ifo^
quidem AntecclTores di^i videtur ex fragmento Maut»
ritij, apudTurnebium libro Advcifariorum quarto ia

viccHmo capite i6{quian;eagmen eunt, & loca caClris

metantis idonea deligunt , & vias qua duci exercitus
commodi poflint Metatores aurem , qui loca ca-
Rris metandis metiuntur. Nam ex Xenophontis illo
loco condat itineris quotidiani menfuram itadehniiS,
v^iter diurnum militum motis cafiiis fuerit quafi 152
Radiorum, vel paflfuum 1900. Apud Romanos autem
itineris quotidiani magnitudo ita definita efl, vt horis
xRivis quinque (fempee enim oiim duodecim horae
1 diurne
 1

66 E R. A TO S T H E N 1 5 BaTAVI
diurn^ revolutionis fpaiium implebant) viginti ntilliai
aut fi major aliqua neccflriiasurgcreiquinque& vigin-
ti millia palTuum conficerent. i\tq3 ita fi xflivum diem

fiatuamus horarum quindecim , quantus in farallelo

Romano cQ vt proxime, (equitur eos fingulis horis
xquino^ialibus ter mille ducentos pafTus ccnfecifiie;
aut cum accelerarem & gcefium grandirent termille
odingenties &. quadraginta. £t apud Xenophontem fi
Graeam menfuram ad Romanam computationem re-
voces & odo fiadia uni miliari imputes, Perfaru diur-
num iternovendccim millia & quinquaginta feptem
pafius: Romanorum itineri piopemodum aquale. Mo«
rem eundem apud ^gypiios, quorum plurima expe-
ditiones memorantur, quoque obtinuifle non fit mihi
dubium. Quin etiam i Baccho & Hercule u (que hunc
morem ufitaium crediderim , qui hujuimodi expedi^
tionibusTcrra (itum &defcriptionem pofteritaticon-
fecrare inftitucrunt. Quamobrem ex itinere diurno
locorum difiantias atque intervalla hoc modo paula-
tim iGcographiscolieda&digcfiaresipfa loquitur,
& veteres teftantur , qua tamen ob varios viarum an-
fradus, aut itinerum obliquationem jufia accurataque
menfura nunquam ad hunc modum definiri potue-
runt. Atque ideo eam qiicquc rem in otio & pacc,cul-
tiore jam mundo, publicitus etiam cura habitam ex
veteribus monumentis adducor vt credam 3 Et anti-
quifTimum fcriptorcmHcrcxlotumtcilem hujusrei lu-
culcntilTimum proferre peffum. Is enim-in Eaterpe
difiantiam Heliopolis a mari cum longitudine itineris
ab ara duodecim Deorum Athenis, ad delubrum lovis
Olympi j adeo accurate contendit , tanquam ad fta-*
dium horum imcivalloruro quantitatem haberet per-
fpedam.

Digitized by Giiogle
I
 Liber T. 67
fpC(5tam. A mari ,
Hcliopolin ufque furfum
inquit ,

contendenti iter eiufdcm cft fpati; , quod Athenis ab

ara duodecim Deorum Pifam fert, & ad delubrum Io--
vis Olympii qux itinera fi quis computet, inveniet
non amplius quindecim ftadijs differre. Nam via A-
thenis Pifam quindecim folum ftadijs minor eft quam
mille quingenta ftadiatatviak mari Hcliopolim ufque
hunc ftadiorum numerum zquat. Ibidem etiam lati-
tudinem /Egypti a ftagno Selbonide , quem Cafius
mons tangit, Pompei Magni fepulchro nobilis , vfquc
ad Plinihinetg finum fexaginia fchcsnisvcl ftadijsiec
mille fcxccnti-s definit. Et Strabo libro 1 7. iEgypti in-
quit maritima funt ab ore Pelufiaco ad Canopicum
longitudine fta liorum ter mille trecentorum- Atque
idem totius Del x ambitum paulo poft tantu tcrmillc
ftadiorum pronuntiat , ni fi locus fit mendofus. tanta
profcjfto in locorum intervallis occurrit diftctentia , vt
vix aliquid fani iude exprimas. Iftmus inter Pelufium
& Arabici finus receflum ad Heroum urbem, Straboni
tantum 900 eft ftadiorum, Pofidonio fere i joo. Quod
fi hzc locorum diftributio ubiq; accurata ac diligens,
non autem mendax aut mendofa fuiffet, }.am olim or-
bis deferiptionem quam exa^Uffimam habuiffemus, &
- magna omnes nos moleftia liberaflet. Verum non
una tatum difficultas cx itinerum aufraftibus hic obji-
citur: fed pfa quoque menfurarumdiverfitas, quz in
i

eadem regione varia fzpecft& multiplex: vt qui eas

omnes ad unam normam exigere poftulet, operam
protfus ludat. Et ne longius abeam diftantiam horum
locorum ad Nilum ('qtiia cum eo nobis rem effe Era-
toftheni placuit) cx veterum monumentis ac teftimo-
nijs accucatius examinate fueriroperz ptetium, A Mc-
1 ij loc
68 Eratostbenis Batavi'
roc Alexandriam ufquc ftadia c0c decem millia Strabo
libro fux Geographix fecundo his verbis prodidit. 74-
hJ" fiiror Se firev^v f
uft hrtv^v oljn Mtfoliv Et
Plinius quoque libri a. cap. 73. cum Syenen quinque
millibus (ladiorum fupra Alexandriam collocavilTcr,
Aatim idem fubjicitde Meroc. Contra Herodotus in
Euterpe, qui Syenen ufqiic penetravit paulo majorem
menfurx modum ponit, atque ita computat. A mari
Heliopolin 1500 ftadia;IndcThcbasrcvcm diebus na-
vigari, (ladia autem 4860. Hincad urbem nomine Ele-
phantinam AadiaSao. EA autem Elephantina infula
& vrbs in Nilo contra Syenen pofita. quibus additis
efficiuntur Aadia 7i8o,quzfumma paulo cA pinguioi
qui i An Strabonis aut Plini j. Et iple Strabo libro 1 7. Ex
EratoAhene feribit d Syene ad mare Nilum decurrere
Aadia'5300. EratoAhenis quidem numerus d recepto
inter Syenen & Alexandriam intervallo haud multum
diAert,vt poAmodu illa -3 00 AadiaamputaAc videatur,
propter Nili obliquitatem ab unitate alvei & vertice

ipAus Debtz ufquead oAiumCanonicumAlexandriae

vicinum. Atqui cum in omni terreno itinere pars fer^
tertia aut quarta deduci debeat., vt locorum diAantia
per lineam breviAimam, quxredacA,exprimatur,He-
lodoti menfurahuc revocetur, qua* ab Elephantina
ad mare Aatuit Aadia 7 180. &
hinc fuccidatur pars ter-
tia^ reliqua erunt Aadia4787 ;G pars quarta fupererunt

demum Aadia 5 385. vt quafi medium fit 5000. Verun-

tamen quam lubrica fint iAa, quamque incertis indicijs
hxc conjetAcra conAet. quis cA qui non intelligat^
Atqui omnis Geometrica ratio non fcd ^hn- ,

S{kui^ cATc debet. Fxxteiea vero id incommodi quo-

que
 Liber I. 6^
queft)rupcthucacccdit,quod menfura in alijs atque
ali;s /F.gyptiorum nomis divetfa & difpai inufu fuciir,
ex quibus ea didantia eflet colligenda. Atque hoc
Strabo libro undicimo difertis verbis exprcITit. Nos in»
quiteum adverfoNilo fubveheremur , ali^s alijs uH
mcnfurisfchocnos numerabant aburbeadutbem. Ita
vt idem fchoenorum mtmcnis alibi longioris alibi bre-
vioris navigationis fpatio con venirct.re ita inde ab ini-
tio tradita, & in hunc .ulquc diem obfervata. Quod ip-
fum libro 17 rurfum confirmat. 'Atque ab Alexandria
quidem (inquit) ad i pfius Delta: vcriicem tantum eft
circuitionis. Artemidorus dicit o£lo deviginti fchee.
nomm adverfo amne eam navigationem efTe,id eft
odlingenta dc quadraginta fladiorum nam triginta fla>
fliorum fchoenum facit. Nobis quidem navigantibus
alia atque alia f.'hoenotum menfura diflantias indica^
verunt, vtquibufdam in locis quadraginta fladiorum
ichoenum,aut plurium etiam faterentur, £(le autem
apud i€gyptios variam fchoenorum quantitatem ip>
fe Artemidorus in fequentibus declarat. Amemphi .

cnimufqucin Thebaidem fcocnos fingulos pronun-

centum ac vigintiftadiorum .4 Thebaide ufq;
tiat efle
ad Syenen fexaginta. at Plinius libri 5.cap.io. dc Mz-
roete lacu. Alij inquit fchoenos in lon^tudinem pate-
re quadraginta faciunt,fchoenumque fiadia triginta,ita
iicrilongitudinis c€tum quinquaginta millia paiTuum. •

idem aflerit Ptolomxus Geographia libro primo cap.

1 1 .& I a.Quamobrem, cum fchoenorum quatitas adeo

inaqualis per totam /Egyptum dcmonftrata fit & ve-

,

terum fententia fuper eorum magnitudine adeo dif-

crepantes , Eratofthenes mediam viam quodammodo
inflitit ,atque ex squo debono fchoenorum quantita-
1 iij tem

Digitized by Google
70 Eratostbenis Batavi.
tcm quadraginta ftadijs definivit , quod Plinius 3occt
Eratofthenes /inquit ,fi:hoeno tribuit
libri 12. cap. 14.
fiadiaqaidraginra alij triginta duo. Atqui hoc non
,

eft re certis &con(tanribu> rationibus evincere, quem,

admodum par erat Mathematico & conveniens, frd
divinatione aifcqui, &ex rumoribus vulgi, autci(ia>
xlorum ac nautarum fermonibus aliquid certi in rebus
Mathematicis definire. Quamobrem vt concludam.
Cum Eratofihenes in locorum intervallo tantopere
hillucinetur & flui^ let, vt nihil certi inde quifquam
conftituerc aut definire pofiit. Neque ipfc gxod^fiam
hincorganis Euthymctricisinftitucrit, & vulgari cui-*
dam a*que populari tantum igvpU fidem habuerit. Ne-
que praeicrca eorundem locorum diftantiam in parti-
bus maximi circuli fatis accurate definiverit, haud mi-
randum cft pofteros ejus obfcrvaiionibus non acquic-
vilTc, fed in rem eandem quoque diligentius pofimo-
dum incubuilTc.

Cap.

Digitized by Google
 LI B E R L 71

Cap. XII.

Dhinatio eccurnam Eratofibenis g^odajta ab

hip parebo pt reprehenfa»

X. G ipfa,qu^ Jam in medium

protulimusargumenta,autalia
his afhnia Hipparchum homi-
nem ^t/4*/ji^«urayy ncquc un-
quam abfque novo laudis prae-
conio Ptolemaeo dicendum,
impulere vt illuc qUoque co.
gitationes&curas fuas veneret.
Id enim, vt inquit Plinius, in
PratoUhene coarguendo,&reliqua omni diligentia mi-
rus , adjicit ftadiorum paulo minus viginti quinque
millia. Atque ideo cum Eratohhcni terrae ambitus fit
ducentorum quinquaginta miflium ftadiorum, Hip.*
parcho fuerit ducentorum feptuaginta fepte millium.
fi quidem Plinio credimus. Nam & Stiabo autor eft

Hipparcho, utpote qui non Geographiam rcriberet,fcd

ca quae EratoUhenes Icripfiiret in fua Geographia exa-
ipinare & lingula reprehendere fuifte familiare, cre^,
quia noh tantum coeli , expanfts ad normam ftcllis,
defcriptionem;fcd etiam hujus foli quam cmendatif-
fimam pofterts tradere conatus fit. Hunc enim pri-
mum aliquot locorum latitudines ex obfervatis deri-
va viftePtolomzus leftatur. Ideoque accuratius veterem
Geographiam cxcuftiflc Iit veri limile. £t Cicero ipfe
ad Atticum lib z. Epift. 6. A feribendo inquit.prorfus
abhorret animus. Etenim qu^co^ftitue-
t . > ram

Digitized by Gi -Oglc
 ytt En. ATOSTHENIS BatAVI
zim magaum opus eft, ita valde EratcOhenes, quem
mihi pcropofucram i Serapione & Hipparcho repre-
henditur. In duos enim Geographicos EraiolUienis
commentarios, totidem Animadvetfionum libros Hip-
parchus publicavit, floruit poii Eratodheuc annis loo.
Qjib'^s vero argumentis Hipparchus Eratohhencm re-
fellere & emendare fit conatus haud facile dixerim. Vi-
deturautem hanc gxodefiam terno fuarum animad.
verfionum libro tradavifTc. Nam dc
Erarofihenis libri fecundi partem fjiet^^utjutUTifeu fuilTc
Strabo tefiatur. ideoque Hi pparchus quoque in epilo-
go fui libri fecundi monet, v t£ r^ir» 7^
•utrw yiuy^piKlu). In tec-
tio potiorem animadveriionum partem fore Mathe-
maticam, cz pane tamen quoque Geographicam. £c
(ane jam olim quoque ante Hipparchum Eratofihenis
menfuram in dubium vocatam Strabo libro primo di«
(crtis verbis (cribit. « rrAixatirti , q cwrot;
*
cfieXeyun ti evSt excit¥»vat r dfttftttfVffjy- Ita
enim legendum &difpungendum cum dodifiimoCa-
faubono fentio. Vtrumvero, inquit, tanta fit terreni
ambitus quantitas, quantam ific aficvcTat, pofieriores
cinon alTentiuntur, neque ejus dimenfionem appio-
blnt. deinde fubj icit. At Hipparchus tamen in confi-
gnandis fingulorum locorum phxnomcnis eadem illa
ufiirpat intervalla, in Meroes Alexandrix & Boryfihe-
tiis intervallo att eum non nihili vero aberraviffe. Vi-

detur mihi hoc dicere. Eratoflhcncm quidem ab ali js,

& Hipparcho ipfo erroris damnatum, & tamen nihil-
ominus pfummet Hipparchum in locorum difianrijs
i

explicandis Eratofiheois menfuram rctinuifie, ita vi

unigeadui reptingema ftadia tiibuecet, non autem de-
cima

Digitized by Google
 Liber r.
75
cima parte amplius, quod tamen Plinius nominatim
exprcflUt. Cur autem hujus Strabo nuiquam memine-
rit, caufam arbitror eam fuilTc, quod Hia demum in
tertium librum conjecerit, cui plane fcadipulari Stra-
bo fatetur, vt ab eo totoabdincat , neque lireram
in co
ullam moveat aut mutet. Et cum Hipparchus in reli-
quisomnibus locorum didantijs ijfdemufus fit qui- ,

bus Eracodhenes intervallis, mirum videri non debet

hujus mentionem i Stiabore nufquam heri. Et hoc
illud ed quod libro fecundo ait. Hipparchum eandem
ponere terrz quantitatem, quam Eratodhenes. & ad-
dit eum nominaiimdicere. nonenim multum inter-
efle ad coeledia pharnomena in fingulis locis, iive quis
ita ufurpet, an vero vt poderiores tradiderunt, vnde 5c
illud condit etiam aliquosante Hipparchum, de Era-
lodhcnis <tK^/S««dubitavjdet. Sed cum Hipparchus
eadem omnino intervalla locorum adlimat, quz Era-
todhenes ; neque in his ab eo didentiat, plane difh cile
& admodum arduu m fuerit div inare , quibufnam tan-
dem argumentis Hipparchus Eratodhenem refellere
indituetit. qua tamen in re eum mirum vocat Plinius.
Si libeat experiri exemplum ab Hipparcho ipTo obfet-
•vatum proferam. Byzantij zdivolblditio gnomo ad
fuam umbram habet rationem quam i2oad4tf, ibi
itaque meridiana folditialis altitudo folis fuerit yogr.
47 Ic. 42 fec. & poli gr. j fc. 3 8.fec. Mertie
autem infula & vrbs inNilocd,cui folem verticalem
Eratodhenes & Hipparchus ex Philone prodiderunt
quinque & quadraginta diebus ante folditium. Atqui
ex Ptolomaicis canonibus condat folem co tempore
obtinuide 1 6 gr, jo Ict. tauri prteter propter , cujus de-
clinatio itidem tabula Iholomaicz datur
K 17 gr.
74 Eratostbenis Batavi
I7gr.3 (cr.j 1 (cc.quidequadtante fubdudi relinquunt
71 gr. 56rcr.29fec. altitudinem zquinodialis* & pro-
pterea poli elevationem 7 gr. 3 fct. 3 1 fcc. qii^de By-
i

zantina altitudine fubdu(^a relinquunt differentiam

26gi.orcr. vtiamilla 15 fcrupuladifci iblaris miffa fa«
ciam. Cunnque Hipparchus inter Byzantium & Me-
roeu fiibcodefcrc meridiano rtatuatdiftantiam 18000
ftadiorumapud Strabonem, efficitur uni gradui debe-
ri ftajia 692. Atque ita in rchquisomnibusftadiafmis,

quorum mentio extatapui Strabonem paulum quid

^ fcpringcutisftadijs variirc deprehendes, in quibuf-
dam etiam plane confemire , fi accuratius expendas.
Vi hujus tanta? rei vcfitgium folumapiid Plinium ex-
tare valde mirum videri poiru,nifi aliorum opera 5c
induferia hac in rc collocata plane effet oblirerata 5c fe-
pulta. Eratofthenem fanc diftantiam inter Sycnem &
Alexandriani fuo arbitratu contraxiffe, etiam ex Plinio
nono Syenen a Ni-
colligere eft.qui libri quinti capite
li 600 paffuum millibus fecundum Artemido-
fiffura
rum fecundum lubam 400. At fecun-
difiare feribit.
dum Anfiocrcontcm ab i.liphintidc('qu? contra Sye-
nen fitacft)ad mare 7/0. TandS ipfe menfuram ira ex-
plicat. Elephantis infula, inquit, infra noviffimum
catarraften 30 paffunm millibus & fu^ra Syenen 16
inillibushabitatur. navigationis /Egypiiz finis. abA-
IcxandriasSfimillcpaffuum. In tantum erravere prio-
ircs. Itaque diftantia inter Alcxandriam & Syenen Pli-

nio tarum sS6 millium,qu5 funtftadia 4688:vndcam-

bitiis minor, quam ab Erarofihenc colligitur. Rurfurn
idem inter Syenen & Meroen libri 12. cap 4. 996 paf-
fuum millia collocat. & lib. 5 cap. 29. fubfincmaNc-
xonis exploratoribus ita rcUaiuin ai t,9da millia,vbi ai-
tciubi

Digitized by G<
 Liber I. .

terubi errorem Tubcfle difcrepantia indiat. attameti

longe major dillantia haceft quam abEratoAhenc po-
. natur fu nt enim 9<52 palTuum millia, ftadia 7696. unde
H pro obliquitate vi; deducatur pars tertia ,
reliqua
erunt 5111« Latitudo Syenes demonOrata fupra cH
2^ gr. j i autem Metoes lygr. 3' fcr. itaqojC
fec. latitudo

differentia 6 gr. 48 fcr. bene accurata, per quem nume-

rum illa diftantia divifa definiet uniusgradus quantita-

tem fladiorum 752. verum ifta longe poft Hipparchi
setatem fub Nerone demum accuratius explorata ne- ,

que tamen fatis infUtuto noflro condigne definita vt ,

ipfum nihil juvare potuerint. Cum con jecuris

illis

nihil proficere, etiam illud fuccurrebat Eratollhencm

Cyrenaeum, & qui Alexandrias a Ptolomxo ufque fe-
cundo ad Pcolomxum quintum bibliothccz regixpr;-
& pcdeAlcxan-
fuiflct,forfanufum mcnhira iEgyptica
drinoac Regio, Hipparchum autem Gra?co.Rationem
autem regij pedis ad Grzcum ex Heronc colligo effc vt
I44ad 125 , hoc efl 125 pedes Regios vel etiam Fhile-
tzreoszquari I44 pedibus Grzcis,unde concludes 700
Radia fecundum hanc menfuram zquaii 8o6f Radijs,
quod abHipparchi fcopo cflalieniffimum. qui gradum
duntaxat77ofladias taxat. Neque vero aut Eratofihe-
nemaut Hipparchum moris atque confuctudinis rcce-
ptz tam impeii(t>s,& menfurarum ignaros exiRimare
debemus: atque ita etiam aqua hic nobis hzret ; ^ ifla
quoque con jeRiura nihil quidqua proficimus, Quam-
obrena cum Hipparchi argumenta nobis non coniten^
dc Hipparchum quoque poReri emendarim, quomm
lentcntiz etiam Ptolomstus fuhfi:tibit,ad iRos demum
uanfcamuSidCyR quid tndius afferant^plotemus* (

Digitized by Google
 j

7^ Eratostbenis Batavi.
/
' *
i ' J

Cap. XIII.

Obfervandi modus a pojtdonid ufirpatus,

EntcHmo plus mirius anno pofi

Hipparchum PoOdonius philo*
fophus Geographicum ftudium,
& hanc gsdefiam inftituit ,
fine
qua illud plane frufira tentari vir
prudentifiimusanimadvertetne.
Fuit is Apamea- Syri* oriundus»
Panaetii fiicceflbr » quem Strabo
libro fextodecimo doAifilaium
vocat fu* *tatis Philofophorum. noai^aJmf o Zrmxsf,
tmA’ ^'fiif^iAsetpay^reAv/ut^mr^ eumquemZ’
thematum laudeclarum» non tantum tentata terreni
globi gxodefia , fed & veterum praeconia » & fummo-
lum virorum familiaritates coarguunt.
Cicerone A
ejusautomaton laudatum z de Natura Deorum. Qtiod
fi» inquit» in Scyrhiam aut in
Britanniam fphxram ali-
quis atmleric hanc, quam nuper familiaris noficreife-
eitPofidonius» cujus fingui* converfiones idem effi-
ciunt in Sole <5c Luna, & in quinque fielhs errantibus»
'quOd efficitur in coelo fingulisdicbus&nodibus* Wcin
hbjus fbiemi^ ahslitbnixus aufiis fuit pronuntiareaion
minus’ quadringentorum fiadiorum a terra aliitudi*
nem cfle, in qua nubila ac venti nubefque proveniant.
Q^d profedo arduum fuit initio tenta vific. Ejus au-
lotitas apud virAs etianii fottunostanfa^vt CniPompe-
jus do
Mithfidatko bello intraicu^ J^nUdoni
f '

. iapiemi* ptofdfionc clari domum

, fores percuti de

- l - more

Digitized by Googie
 Liber T. .77
more h livore vetuerit : & fafces li^orios janux fub-
mrfcrii is, cui fe oriens occidenfqUe rubmiferat. inquit
Pliniuslib. 7>cap.30. Hic inter alia & varia ingenij fui
monumenta librum de Oceano publicavit. In quo
- multa geographica pertradavir, partim nude dc limpli-
citer, partim etiam /Mt}i}|u«7iic«ri^o>,inquit Strabo libro
fecundo. In iflo igitur opere lux gxbd^ltx argumenta
& rationes ab i pfo exprelTas vix dubito, qu; tamen po.
fteriiatcm plane fugiflent, nili unus Cleomedes no«
bis eas conlbrvavilTot. Cujus modus ita habet. Pofido*
cius duobus locis R hodo dc A lexandria fub eodem me-
tidiano,vt putabat, alTumptis, Canobum (Icllam pri-
mx magnitudinis in temone Argo navis, utrobique
obfervavit, quanta altitudine fuprahorizontem attol-
leretur. Is autem cum in toto Septentrione nufquam
litconfpicuuSjhorizontemin Rhododemum Rriiigit:
Alexandri^ autem quadrageGmaodtava maximi circu.
li parteattollicur , qui funt gradus ieptem cum femilTe:

dc itineraria diftantia (quam ex navium curfu dt nauta-

rum ex perimentis cpgnovilTe potuit) Radiorum quin-
tjue millium. Vnde per proportione cpnclufit uni gra-
dui in terra deberi Radia Icxccta fcxagjnta lex cum dua-
bus tertijs.Sit enim m
mundi axis , * pundu Canobus,
quihotizontem in Rhodo Rringat. atque ideo4/iinca
horizon Rhodius, hinc ae fit horizon Alexandrinus,
altitudo Canobi fupra hunc eodem tempore culmi-
nantis ei 7 gr. jo fer. Erit itaque angulus iae itidem 7 gr.
to fer. Namque obfervationes in^ dc s Rhodi dc Alex-
andrixin lerrxfijperficie inRitut^ non diferepant ab
ijs, quxin terrae centro inRttuuntur. per 2 propofitio-
nem cap.z.Sed cum terrx centrum cum centro mundi
4 idem fit, requitur per 3 propofitionem ejufdc capitis,
K iij periphe-
. 7* Eratostbenis Batavi
pcriphcrks ys ei
plan^ fimiles
c(Te.atque ideo
.
peripheriam^iia
• icrra itidem efle
7gr. 30 fer. hoc
e eft, vtPofidonius
loquitur, quadra-
geiimam o£la-
vam partem ma-
ximi in terra cir..
culi^i.Vidcrita.
que quinque mil
le lladia per 4S

multiplicata dare totius terrae ambitum ^40000 ftadio-

tum. & proptcrcaunigradui cedere dadia 6664. Quat
omnia accurate & Icgittimc ita concluduntur, fi hypo-
ihcfas quas ad qua:fitifolutioncm aflumpfit omnino
ufqucquaqueverx fint. Videlicet altitudinem Canobi
ben i accurate obfctva tam , locorum pofitum fub eo-
dem meridiano, & eorundem inter fedifiantiam legit-
cimam. quae ideo finguU nobis pxefiius erum exami-
nanda.

CAf,

Digitized by Googie
 LiB£R I.
79
Cap. XIV.

T primum quidem Canobi

io meridiano culminaniis alti-
tudinem Geminus autor per-
antiquus eandem plane prodi,
dit in fua liagoge. o Jg c#
Ttfi^AXia A’^ySs '

TOid^pnzvaC{^efOf*tt^tjaj. ev-
ToSu I5IJ',

*j TmtTtXu! d^’ uxl/tiXu¥ nirme^^

req: iv A'x^et*lpftet SiiTi7niv-nXaiii*(peu>^t T^p ti -
ra^Tor i
1^. Inlignisfidla, qu^fiiaeitin fummo gubernaculo
navis Argo Canobus dicitur. Atque hec Canobi Aci.
la in Rhodo difficulter cernitur, aut (altem ab excelds
locis. At Alexandriae planiffime. nam quartafere figni
parte fupra horizontem fublimis apparer. Idem Pii-
nius libri fecundi cap. 70. Canobus (Iclla quartam fere
partem (igni unius fupra terram eminere Alexandri^
in tuentibus videtur, eadem k Rhodo terram quodam •
modo ipfam Aringere. Idem Hudoxi obfervationibus,
qui trecentis propemodum annis PoAdonium ante-
ceffit,quoquecomprobatur,quemadmodumStrabo fe-
cundo fux Geographiae libro teAatur. In Gnido ( in-
quit )eA£udoxifpecula non multo reliquis sedi Aciis
excelAor, ex qua is fertur Canobum fpcaaffc. XtptS^ai
Gni-
Kctr^Cfif dfis^t$.

dusautem & Rhodus & t^icinx

,
fub eodem paral-
,
Sc
lelo funt;vt jam de obfctvatione nobis fatis conAer^
cum Eudoxus quoque non )taj’ (AW

Digitized by Google
8o Eratosthenis Batavi
eadem allcrat non eum (ecums (qui enim
poiuit tribus propemodum feculis ifto major ) verjm
e fuifmet ipfius obfervationibus cdodus. NequeVero
Gnidia Eudoxifpecula tantum celcbratur.fcd in /£gy.
p^o quoque ante Heliopolim vbi annos tredecim cum
Platone apud facerdotes vixit. V nde ille cocIcAium co-
porum motus obfervabat. Atque harum oblervatio-
num frudum in fuoad poAeritatem tranfminr,
'^vbiHdcrum a fc notatorum intervalla de loca, ortus,
culminaiiones, occafusqua potuit diligentia configna-
vir. Vir haud dubie magnus ;vt non jam Hipparchus

omnium primus aufus fit annumerare pofleris Aellas,

& fidera ad normam expangere fed vt credi par cft, ac-
:

curatius diligentiufque. Verum ad canobum redeo.

Eundem quoque,apud Strabonem, k fedcexcelfa fpe-
cula in extrema Hifpanixora horizonte Aringere ob-
fervatum Pofidonius teftatur. Cum
itaque Gnidus,
Rhodus, dc illa Hifpanix ora, etiam Piolomxo (ub eo-
dem parallelo Aatuantur ,
nihil caufx fupereA cur
dc
RhodiaPoAdonij obfervatione quidquam amplius du.
bitemus, nifiipfafidcra palam de coelo aliud clamita-
rent. In Ptolomzi tabulis de canobo ita legitur. inaU
terogubcrnaailo prxcedetis longitudo 17 gr.io fer. la-
titudo au Arina 75 gr. ofer. Hinc igitur per fphxrico-
rum triangulorum dodrinam ejufdem Ave
declinatio
diAantia ab arquinodiali dabitur > 1 Atqui A ve?
gr.28.
rum cA Canobum in Rhodo horizontem Aringerc^
quemadmodum PoAdonius aAcverare non dubitat.fc-
quitur in Rhodo poli altitudinem cAe graduum }8 dc
iiCct. Hipparcho dc veteribus omnibus palam reda-
'mantibus, qui eum j6gr. ibi duniaxar elevari ptodidc^
runt. £A enim eadem quq Gnidi. Cnidus autem iii
,
• • confpc-

Digitized by Goo^<^|f'
 L1 B ER I. St
Confpc(^u habet Samonium Creta; promontorium.
Cretatiyiutem ab Attica vcifus auflrum Htam cfle om-
nes Gcographiloquiunur. atqui Athenas altitudinem
Poli habere 1 7 graduum fere, non P.olcmatus Ibliim,
fcd Hipparchus quoque autoreil. ciijus ipilOTima ver-
ba adlcnbam. {jzntuSu </[f r,fia tIw
1^9 i t¥ ’A%teui : § Cfiv 1} iaif/fitg/tS»
ii y f *• Ak
Tfl fAsifos
Supponatur vero (inquit) nobis ad huius reicohlide-
raiioncm Horizon Athenienfis , ubi maximus dies eft
horarum 14^ lequino^ialium, altitudo autem policir.
citer 37 graduum, rede adjecit circiter, eA enim 37 gr*
jofer. Cum. inquam. Rhodia poli altitudo fit tan-
tum 36 graduum , ex hac autem Canobi obfervatiohe
eadem efficiatur tS gr.32fc. amplius fefquigradu juAo
major autPtolom^cum io affignanda Canobi longi-
:

tudine deceptum , quod nonnullos fufpicari video: aut

Polidonium in oblervanda ejus altitudine hallucina-
tum nccefle cA. Atqui Ptolomaicus Abacus mitum
in modum cum obrervatis, & fecum confentit. fi enim
verum cA Canobum Alexandrix quarta figni parte,
qui funr 7 gr. 30 fer. fupra horizomem extare vt Gemi-
nus & Plinius teAantur, ejus autem dcclinatioabxqui-
nod^iali ex canonibus Ptolomaicis a nobis Ht calculo
inventa j 1 gr. aS fcr.-hzc utraque futrma conflata da-
bitjSgr. jSlcr. pro «quinoftialis altitudine Alexan-
drix, vnde policlevatio relinquitur 31 gr. zfer. qui
calculus cum Alexandrini poli inclinatione apud Pto-
jomxum quam ardi ffime confentit. Vi plane conflet
PoGdonium & duobus gradibus cum fe-
milTc fu.pca horizontcm elevatum extitifle , cum ille
jcum dicat fltingeee, quod piofedo per
L quam
 8i Eratostbenis Batavi
quam mirum videatur tantum <r(pi»AfU( in 'tamam vU
rum cadere potui iTe. nam quod Eudoxi obfctvatio e|us
errori patrocinari videatur, nullius admodum cft ma-
gni momenti, is enim e Gnidia fpccula Canobum tan-
tum fpedit ivit. neque idcocontinuo fequiturCanobuai
illic horizontem folum itiinailTe. hoc enim nufquaih
cft prodiium. Itaque alicunde aliquid impedinaenti
Pohdonio cbjedum exiftimo. montium altitudine
confpedum fecundum horizontis .planitiem impe-
diente.' quod ex Strabonis libro decimoquarto pla-
num het. Infulae, inquit, ambitus e(l (ladiorum 920.
Prima occurrit Lindus, (ia Rhodiorum urbe naviges,
infula ad dextram relidla vrbs monti impolita, admo-
dum verfus meridiem vergens dc Alexandriam maxi-
mc. templum ibi c(i Minervz Lindiae nobile,^ Danai-
dibus politum. Primum Lindiipro fc rcmpublicann
' gelTerunt, vt 6c Camyrenfes 6c lalylij. poAea au'cm
omnes in unam vrbem Rhodum coiverunt. Pod Lin-
dum Ixia fequitur 6c Mnafyrium pagi. Inde Arabyris,
mons illorum (ane locorum allidimus :ibique tem-
plum lovisAiabyrii poRCamyrus.Hinc pagus lalyfus;
fupra hanc munitio (ive arx, Ochyroma hinc nomen
habens fequitUr pod (ladia circiter ocloginra Rhodio,
xumvrbs. Rhodiorum vrbem in feptcntrionali inful^
parte politam, & Lindum magis audrinam latitudo
utriufqucapud Pcolomarum coarguit. Atabyrios igitur
mons quoque meridiem ii Rhodo fpedat longe altidi-
mus vt igitur parc6 fumamus altirudo eius edo 5 da-
diorum,didantiam i Rhodomm vrbe i jodadiorutii.
atque ideo deilae gr. .15 fer. fupra horizontem eleva-
1

tae eius verticem demum dringent. vt mirum non (k

illicCaaobumPoddonio horizontem dringerc vidim,
qui

Digitized by Googie
 Ll B ER I. 8]
qt|i Horizontem ipfum 2 j gradibus elex^tus,ztq$
Tupri
idc6dimidioquan gradu montis vertice altior duma-
xat videretur. Hic Polidoni; error eft primus , & fani
praecipuus.

Cap. XV.
*Topdonij hallucinatio in Rhodi ^ Alcxandrue
fiadiafmis.

Ltcr etiam fcquitur de loco-

rum intervallo. Neque enim
eam tantam cflcquifquam pro-
babit. qua quidem in re va.
riantcs veterum fcncentiz ni-
hil admodum certi ftatuere
nos linunt. PoHdonius quidem
inter Rhodum & Alcxandriam
ponit lladia quinque millia,
ali tamen
j
aliter.Plinius libri quinti capite primo &tri>
ccfimo. Sed pulcherrima, inquit, & libra Rhodus dr-
cuitu 130 mille pafluum. aut fi potius Hidoro credi-
mus 103. habitata vrbibus Lindo , Cam3'ro , lalyfo| &
nunc Rhodo. dillat abAlexandria /Egypti 778 milli-
bus, vt Ifidorus tradit- vt Eratollhenes 469 M. vt Ma-
tianus 500 M. Omnes variant IfidoroluiTt 6224lladia.
EratoUheni 375z.Mutiano40oq. neque tamen quif-
quam omnium Poridoniofubrcribit. Strabo libro Ic-
.eundo de Eratollhene. jam 4 Rhodo Alcxandriam
ufque, fecundum dudum per harcloca meridianum,
.non multo minus quatuor fladiorum millibus clTe air.
At idem eodem libro prope finem. A Rhodo Alexah-
L ij driam

. Digitized by Guogle
I

84. Eratosthenis Batavi

driam ufquc trajedus eft quater mille ftadiomm ,cir«
cumnavigatio dupla. £ratoHhcnes ait nautarum e0e
hanc opinionem , & quofdam maris illius traje^lui di-
Aam afHgnare quantitatem , alios non vereri quinque
millia tribuere, fe fciothcricis gnomonibus ufum ob-
fervalTc 37 gr. 50fcergo Poddonius qui illic
^ f «lAiT^Var hoc k nautis cognofeere quidem potuit,

qui ifludexcurfuslpatio rudi modo tantum conjc£la>

rent. qui mosGeographis in ufu ell. Ita Ponti Euxi-
ni longitudinem & latitudinem cxprellit Herodotus
Melpomene. Hzc autem , inquit, ita dimenfa funt.
Kavis vt plerumque ad fummum con/icit feptuaginta
‘

millia orgyarum,dic longiufculo.no^u fexagintamil-

lia.lam vero e faucibus ponti adPhalin (hic enim Pon-
tus longilime patet ) novem dierum ell navigatio , &
notium odio, quar Eunt centum undecim millia or-
gyarum. Ex his orgy is confiunt undecim millia Sc cen-
tum lladia. £ Scythica autem ulque ad Themilcyratn,
qua» ell prope flumen Thermodontem ( hic namque
Ponti latilTimum cllj trium dierum duatumque no-
cuum ell navigatio, quae fiunt orgyarum trecenta ac
trighlta millia , lladiorura vero tria millia ac trecenta.
Hunc igitur in modum pontus ac Bofphorus & Hclle-
fpontus i mc dimenfa funt, 6c fecundum ea quz dixi
&
fitum habent, vndceflicitur nodis diei fpacio confi-
mille trecenta, haud aliter illos quoque qui
ci lladia
Khodo Alexandriam navigabant itineris conddi ra-
tionem inivifle credibile ell.vt diurna fpaiia per fladiall
mos autmiliafmos dinumerarent, quam dubia autem
fide, iplbruminteripfosdiflenlio coarguit, de Erato-
fiheneautem quod affertur ipfum gnomonicis organis
eorum locorum dilUmiam duataxat 3 7 > o, lladiorum,
;
‘
depte-

Digitized by Googie
 Liber 1.
deprehendKTc hic locam non habet, ille enim iftud cj
abaco fuo tatum deprompfit, neque alia ulla expcrien>
tia confirmare potuit.aflumpta enim utriufque loci dj.
ibntia gradum sj (^nam fupra capite $ ratione gnomo*
nica Rhodi latitudinem 3 5 gr. 42 fer. deprehendimus
quam ab Eratofihencefle hic planu ht.) lam veto unus
gradus quantitate 700 (tadijs taxata, efficiuntur fladia
3733 ,qiii numerus ab illo Etatofthenis haud multum
abludit. Neque tamen Eratoftheni affirmanti contra
omnem nautarum experientiam credere habemus ne*
Verum vt Polidt^ium abfolvam, etiam meridia-
cefle.
norum politus examinandus redat. Rhodum 6c Alex-
andriam liib codenn meridiano collocari Eratofihenes

quidemaffirmavit. Stabo lib.^. AbAlexandria in re-

da linea cum Nili defluxu omnes confentiunt elTe na-
vigationem ad Rhodum, indeque pratter Cariam Io-
niam ufq; ad Troadem, Byzantium & Boryflcnis oflia.
& fatpc alibi, fed hoc nomine ab Hipparcho reprehen-
fum Eratoflhcnem idem autor efl, & ifla rudufcule ex-
prefla tot locorum continuatio, &tam manifefla dif-
iocatio fatis indicat, quin ipfe Sti;abo libro feptimo
Chelidonias infulas Canobicooflio Alexandria; vici-
no opponit trajedu quater mille fladiorum. vt plane
' ifla dida appareat. Ptoloro^us autem Ale-
xandriam igr. ^ofer. Rhodo orientalionem confli-
tuit. neque vero'mirandum fuerit, Graecos ita meridia,
norum in traufmatinis locis fuifle incertos,qui divino
magneticae acus munere carerent, quam antequadrin-
gcatefovtfummum, annos in ufum primum adhibi-
tam Phoenix hujus feculi lofephus Scaliger exiflima-
bat.Sedcutfum fuum dirigebant, Grzci quidem adHe-
licem &
clarillimos feptenuiones. alij veto ad illam
pacvulamCynofuiam, L ii; ^4
 .

%6 ERATOStHENiS B ATAVI.
^jufiiitm dmceitoSurnA Phamca in ah$ -

cttr^9 i»teri$re brevi convertitur orbe.

atque eo quidem dired^ius quam illi curfum tenet, fed

cum cogitabimus ipfam ftcllam polarem ^tate Hippar*
chi duodecim vt minimum gradibus 4 mundi polis ab-
( quam tamen
fuiOfe mundi polum cllc dicebat £iato«
fthenes) facile intelligemus eorum ob/ervationes la*
Uorcfpccie,non ad tenue elimatas fuifle. inicrdiu ve*
ro etiam de folc meridiano nihil admodum certi ipfit
conditui potuilTc« Cum contra hoc feculo minimas
qualquc particulas & omnes mundi plagas accuratidl*
me nauticx pyxdis ope explicemus, vt mirum non fit
ifta rudiore Minerva ab ipfis exptefia Quamob*
fuifie.
rem quantum auxilij exabacisPtolomaicis nobis acce-
dat id nunc quoque experiamur. Latitudo Alcxandriz
ed 31 graduum, Rhodi j6. differentia i. longitudinis
differentia 1 gr. 50 fer. vnde per fphxricorum triangu,
lorum calculum vera utriufque loci didantia dabitur
i gr. 14 fer. qux minor ed ea quam Pofidonius ufurpac
agr. 16 fer. didantia autem itineraria 4000 dadiorutn
Vt proxime, quare uni gradui cederent dadia764.qux
hallucinatio manifediffimaed.Cum igitur hic neque
latitudinis differentia legittima k Pofidenio conditua-
tur,& itineraria didantia in lubrico verfetur; neque
meridianorum pofitusaccuratusabjpfoufurpeturjfe-
quitur omnes ej us rationes vacillare^neque quidquam
^ni inde colligi aut concludi poffc.dc profero in^nus
fit qui ida certa ratione dirigere aut ad venratis nor-
,

mam exigere podulet. Et,vt dicam quod fentio, vide-

tur mihi Pofidonius eandem perfonam cum alio fche-
mate in fchena producere voluiffe. Atque ideo ad Pto-
lomzum 6c idos potius tranieatnus, qui huic negotio
. • coroni;.

Digilized by Googie
 I
L 1 B E d I.
coronidem imponere vifi funt. Cum horum (entenr
tiatanquam verior vulgo ab omnibus tot jam poft
Ptolomarum feculis fit tccepta.

Cap. XVI.
, Terr^ ambitum 1 8000 ofiadijt etiam ante Ptol»^
maum fuijS: definitum.

Irari Aibit , quoties veterum

abaeds accuratius excutio, tani
divetfa fuper eadS rcab ijstra*
di, vc ipfi fuam negtigentiam
etiam volentes pro.lidifle vi-
deantur. quoties enim apud
Strabonem locorum didanti^
cx Eratolthene aut Hipparcho
dcfcriptjp,non cx accuratis nau.
tarum, aut peregriirantium obfervationibus annotatae
funt: toties ai amuffim uni gradui ieptingenta dadia
cedere deprehendes, vt idaex abaco derivata, non au-
tem diligSti obfervatione notata manifedo appa^ea^
Si quando a^utem eadem ex itineris intervallo erunt de-
finita, tum per quam facile erit longe diverfam gradus
terreni quantitatem deprehendere, etenim tantopere
illorum fentcntix in incerto fluduant. Vi facile appa-
rear nulla diligenti aut accurata gatodzfia ida ab ipds
fuifTc confignata aut exprefla. A tque ideoEratodhenis
fententia quidem ab omnibus probata & retenta ed,
quamuis plurimi ante 5c pod Hipparchum eam con-
vellere condii edeiit; quia ejus indudtia vel ipfi Hip.
parcho non omhinoimptobaid^ djpoderiotibus etiaiA
^
fionca
18
'
Eratostbenis Batavi
C« ttfoMi»: donec tafc
non a q«M P»t foerit diligenti»
fedulitaie &induniia ead«
dem vt eredit par eft nwiore primusemmmn
poftmodnmfui. tentjt». Qoisauiem
incubucnt, in inceno
lania diligentia in hanccuiam
legit.ime ftaccuran: &
«'.'«.hoc
eftt quitamen , 6
dignos ^nino fo*'.&no-
opus obiverit eedro notari
poderis grata memoru celebrari. Tanra
rnenejus d
cognitio exiOit.vt
enim.tamque necedaria huius rei
tota Geographia abiqoe
hac manca fu . «t plane lubri-
ca. Res mcHerclcs
digna, qu* magni nominis lim-
cxiflimo, fub Ptolo-
ium pr* fc ferat. Atque ideo vt
circumferri coepta, cum
maici nominis aufpiciis vulg6
Piolom^usmhilfuumagnofcaf,
tamen in hoc pulvere
alienam ufut-
nihilarrogett&folum cam.fed tanquam
per, atque approbet.
Certe longe vetufttotem ea Stta-
Ptol«n*u»
Lne condat, qui fub Tiberio aotuigeum
palmam hanc Pofi.
fub Adtiano vixerit. Stiabo enim
doniotribuit, hbto fecundo, vbi
aon* tornte ampli-
tudinem dednit. K.*. ( tp.|nl V». .wTif». tfl,

fAvg/a^etf ^<rtu. Etiam fi, inqui , e

x#iv((

neoteticisditnenfionibusca adumatut.qug
terta
conduuit , qualem Po-
bitum quam minimum nobis
centum oaogimi millia
Cdonius comprobat.eireitei
terrxambim 1 scooo
dadioiura.Eccepto 251000, jam
Vciura Cleomcdes hic rationes
coniuibai
,
qm
taxari
nobisadeo fignaic PoGdoni)
uterqueautor dihgentinim
quid huic rei facias>cura u^,
uterque Stoicje/ej^phiiofftPfe^*^®^ Hi V
mmPondoni?«P»^ c fivO icpf
,
mede

Digitif cd by Goo^k
 Liber r. •
8p
fliedk proferam. Vmbras, inquit, circa Syencm folfli-
tlalidiead trecentorum ftadiorum fpatium fotbcri fa- •

maeft. Itaque i5onadijsverfus au (irum,&; totidem^

Syene verfus boream id eveniet. Solis autem diameter
fubtendit AriAarcho 30 fcrupula. quare 600 liadia uni
graduicedent,quiaradij ab extremis Iblis limbis utro-
bique venientes fuis gnomonibus perpendiculares in-
cumbunt. Atqui Sofigenes mathematicus autoreli Lu-
nam totum (blem aliquando ita texifTc , vt circulus lu-
cidus undique exrarer. Verum lunae terris citimo* dia-
metrum fcrupula fubtenderc Ptolom^us libro fexto
colligit,atque ideo n tamam quoque folis diametrum
alTumaipus. concludes uni gradui quingenta tum fla-
dia competere. Sed ifla mera efl divinatio. Certe Era-
toflhenis quidem ratio hac neglc^a apud omnes diu-
tiElmc obtinuit: donec Ptolomaeus fuo aflcnfu ei auto-
ritatemapud pofteros conciliavit. Quarquam Theon
autor antiquifllmus ( quique circa 370 annum 4 na-
to C hriflo, A 230 pofl Ptolom^um annis floruit)hanc
laudem fuis in Almageflum commentarijs Ptolo-
m%o tribuat. cAoy yijf au-
•tij^ KVK\ey i?-* 71! j
eu/ret

• c# tj aruu^yayty- Maximi (inquit)

in terra circuli ambitus fladiorum centum o^ogin-
efl
ta millium , quemadmodum ipiemet Ptolomarus in
fua Geographia colligit. Locus apud Ptolomaumex-
tat Geographiae libro 7 capite 5. Vt unus, inquit, gra-

dus quingenta contineat fladia, quemadmodum accu-

ratioribus obfcrvationbus efl deprehenfum, & totius
terrx ambitus fladia 180 millia. Ecce nihil hic fuum
agnofeit Ptolomxusineq; vero has ab ipfo, fcd ja olim
aiue ipfum inflitutas ide fuis clare indicat.lib. 1 .cap.7.
M A 11.

Dkj; by G- -Ogk
 yo Eratostbenis Batavi.
& 1 1 &
Sed hoc, inquit , quoque re^ie fentit ( Mari-
.

. nus) partem unam, qualium e ft circulus maximus tre-

centorum fexaginta, in terr^ fuperficie quingenta fta-
diaconAituere. idenirova»; £fjie^.oyi/f*ivafs
garodafuc colcntaneum.Quam-
«1 (TVf4.<pum f«i,rcceprar

obrem lam ante Ptolomxum ^Marino quantitas unius

gradus 500 Aadijs fuit dehnira. Fuit autem Matinus
Tyrius Ptolomxo maior, cujus Geographia &
feriptis
Ptolomxum multum adjutum, ex ipfius legione faci-
leconAat. & quidem tanto reliquis diligentiorcm,vt
hunc feri folum fibrtcfdlcndum Ptolcmxusfumpfc-
lit. Piolom^us itaque, non tam hujus quantitatis an-

tor quam approbator cenferi debet. tantun\ alioqui

beneficium haud cum filcntio ad poAcrostranfmifTu-.
xus, quin potius hanc gxodxfiam vulgo iam receptatn
ipiemet^fatis arguit,cum dicat t£( e^aXcyttfitreui a¥o.fA,%^
TfijVsor avf4,(pu¥eti. cA enim to id quod pia-,
nt datur, tanquam extra controvcrfiani pofitum.Non
dubium e A poAeriotes in hoc negotio majore cum cu-
ra & diligentia vetfatos, quam tamen inAiterint viam
haud ita facile dixerim. cxiAimo tamen eos colum-
narum miliariarum rationem, vclCxfaris gxodatfiam,
vel Antonini iiincrariumjaut limile quiddam fecutos.
Nam’ ex i Ais quoque veteres Geographos in locorum
dcfcripticnc multum piofecilTe alibi docebo.

Cap,

Digitized Googie
 Cap. XVII.
^tolom^lin locorumfulf diverjis meridiana ^oftu
fer meterofiofiumgeodicfia.

T quanquam pro fuo candore

PioIoma?iiS laudem hanc Cbi
noii arroger, quia materia hzc
janianteipfumabaiijsclleioc-
cupata,tamen huic operi ipfum
quoque manus admoville
Geographix libri primi capite
tertio fubindicaic videtur. Id
enim difertis verbis tcftatur.
Omnes ante ipfum in unius gradus quanti;are expio,
landa fub eodem meridiano fuas obfervationes iniU-
tuitlc^fe vero primum co’nftruiIionc& fabrica Meteo-
lofcopiinArumenti feliciffime etiam in locis non fub
eodem meridiano pofitis idem pr^ftitifle. verum vt hec
nobis clariora fint, verba Ptolomxi & Meteorofeopi
hujus fabricam & ufum hic adfetibere placet. Ptolo-
msus meteorofeopum fiium loco citato his vcrbH cx^
prc(nt,& commendavit. Quod vero (inquit) circulum
in quo di Aantia itineraria menfuraturairumamus, qui
per polosnon trafcar,fed per quelibet alum e maximis
ideinpropontumdemonArari podlt, modo poli ele-
vatio in utroque termino obfervetur, & politio quam
diAantia ad alterutrum meridianum habet, id nos do-
cuimus conArudionc iiiArumenti Meteorofeopi. per
quodmultaaliautililfimafacillime expcdimus,&prx-
tcieaquomiocloquotidienoi^uaut interdia borei poli
. M ij in da-
91 Eratosthehis Batavi
in dato obfcivationis loco elevatio inveniatur, quavis
auicm hora etiam meridiani (itus, 3c ad cum inclina-
tio. hoc eft> quantum angulum circulus maximus per
itinerarium intervallum dcfcriptuscum dati loci meri-
diano in ejus verticali pundo comprehendat, quorum
ope quantitatem quxfitae pcriphcriz in ipfo meteorof^
copo exhibemus, & praeterea aequino^ialis periphe-
liam ^ duorum locorum meridianis comprehenfam, fi
duo loca in alijs extra xquinodtialcm fint parallelis, vc
hic via,(l modo una diftantia aliqua in diredium in (a-
perheie terrx dimenfa fit, totius terrx ambitus ftadio-
rum numero explicari queat. Atque inde reliquorum
locorum difianti;, etiam fi non omnes in dirc^um fine
exporred^, neque fub eodem meridiano aut paralldo,
modo angulus inclinationis, & poli elevatio: in extre-
mis terminis accurati obfervatus fit. Namque id vi cifi>
fim dc ratione arcus difiantiam metientead maximum
circulum, dc quantitate fiadiorum in toto circulo faci,
le erit concludere. Q^mobtem cum tantus fit hujus
metcorolcopi ufus,dc in eo cxplicandoMagnus ille Re-
giomontanus in fui Befiarionis gratiam Juam indu-
firiam exercuerit, operx videtur pretium hunc locum
& ufum etiam hic maxime illufirarc. Certe quidem
qut^uidin hunc ufum nobis dclineavitRegiomonta-
nus duo utililfima problemata de altitudine poli dt li-
nea meridiana explicare non poiell. Nihil enim con-
tinet aliudquam fbhxram armillarem meridiano con-
ftanrem , intra q xquinodliorum colurus cum xquU
nodluli fuper fuis polis verferur, cum altitudinu qua-
drante,qicm azimutalem vocant. quorum omnium
tamen mania per fphxram folidam quoque perinde
prxiUridcabfolviqueaat. animo enim concipiamus
• fphxram

Digitized by Goo^Ic
 Liber I.

fph^acram folidam cujus

meridianus fit ae, circulus
verticalis per dati prioris
loci & loci fecundi verti-
cem tranfiensw, compre-
hendat angulum m, qui
pofitionis angulus five
ntas*vd6V{«( vocatur, por-
ro loci fecundi latitudo fit

data; itaque ejus paralie-

Ius quoque datus, & ubi
is circulum pofitionis fecabit verus fecundi loci poli-
tus exiftet, qui fit^ : datur itaque circini ope diftantia
tfjf
,
inter primum & fecundum locum, atque ea ad ma-
ximum aliquem in fpharra circulum applicata, ejus
quantitatem in gradibus & minutis definiet. Atque ita
quod vctufiiorcso<o;^'^roifub eodem duntaxat meri-
diano perficiebant, Piolom^us etiam in diverfis meri-
dianis adhibito pofitionis angulo expediri polTc pri-
mus docuit jatque hactantummodore fundum ^ ma-
joribus acceptum collocupletavit. Quod fi igitur id fo-
lum huius m:ccorofcopi beneficium fit, id jam per
fpha*ram folidam a?que facili explicari pefie docui.
Sed cum illa duo problemata, dc invenienda poli alti-
tudine noda & interdiu: & quod eo fcculo difficile,
cum pyxidis nauticae nullus clTer ufus, qualibet hora
lineam meridianam invenire, hujus beneficio Ptolo- .

mzus quoque ad feri bat, id illo Regiomontani organo

praeftari non polTe res ipfa clamitat , & dodorum quae-
rcl^ palam coarguunt, qui dura Regiomontani dcli-'
ncationem refpiciunt , Ptolomteum impolfibilia agi-
Ure nouobfiiu ce contendunt. Nunquam enim unica^
M iij oblcr-

Digitized by Google
 e ratosthbn is Batavi
obfcrvaiiorxc etiam fi locus folis cognifus fit, linea me-
ridiana, aut poli elevatio invenietur, nam in infinitis
terrae locis eodem temporis momento folis altitudo ea-
dem efle poteft, poli autem elevatio varia, &IoIis ai me-
ridiano difiaariaedifpares,, Vt igiturjiunc locum pau.«
|o accuratius capliccm placet rcecniioru & induflriam
m medium proferre, vt ramo planius res ipfa intclli-
gatur. fi quando ufuspoflulet, fine errore prxftari
poflit.

I
Cap. xviir.

n^eline^ rKendUn^it^ aJutudinu pcli

ne quavis hora^ idquetam in fphara quam in plano,

D inveniendam poli inclina-

tionem alijs horis folc meri-
dianum coeli fafiigium noq
oblinente Petrus Appianus
problema hocargumcntocon-.
cepit. Solis loco in Ecliptica,
altitudine &
hora cognitis po-
lialtirudincm invcmrc.
Sit nobis horizon rlmu m
fubiedio diagrammate , mcridianuscirculusrtfj, polus'
nnundi e, & quidem hic boreus, vertex loci iblls lo-
cusi,horariuspcri£lumfolis locum porredus
hora a meridie fecunda, atque ideo angulus zwcr 30 gra-
duum, verticalis per folcm dudus folis altitudo ui^
47gr. jofer. ejus itaque complementum ai 42 gr. 30
folis declinatio.botea i4gr.2o, hoccfhn tauri 9gr. fer.
arqueidcopciiphciiaei it polo ad folcm 7^gr. 40 fer;
Quain-

Digitized by CoO‘?le
 L I B E.R 1.

Quamobrcmintri-
angulo U4 dantur
]atcra/|7j gr.40 (c.

W42 gr. jo Lr. &

angulus 30 gr.
qua:ritmlatus«di-
flamia interpolum
mundi &I0C1 verti-
cc, demi fla ab/ per-
pendiculari dv in
meridianum, dan-
tur itaque in trian-
igr.+ofcr.&angu-
lus/ev3ogr. unde per fphsEricorum triangulorum do-
ftrinam perpendicularis /t/ dabitur, hoc modo. Vt fi-
cus totus 10000000 a Jfinum anguli uv 5000000; ita
finuse/968S7i9ad finum/&4844359junde datur peri-
plicria &txugnitudo perpendicularis /v 28 gr.5 8 fer. 3 z
fec. Porro rv quoque invenietur, hoc modo, vt finus
totus 1 0000000 ad finem complementi «2475628; ita
.
fecansinventx perpendicularis /V 1143083; adfinum
complementi lateris ev 2829849 , cui refpondet peri-
pheria i6gr. 26 fer. 18 fcc. huius complementum feu
differentia ad quadrante 73 gr. 53 fer. 42 fcc. cft ampli-
tudo quaefiti laterisev. Denique 4v in triat\gulo rc-
^angulo4/t;analogia fimili concludes, vt finus totus
3 0000000 adfinum complemcnti4/7372773;tiafccans

tz/ 1143083 ; ad finumcomplemeti lateris 8427693.

cuidebcnrur 57 gr. a6 fer. itaque ipfa 40/ erit 32 gr. 34.
Q^amobrem cum detur peripherian/ 73 gr. 35 fc 42
fcc. &av
32gr. 34fcr. dabitur quoque carundem dif-
fcfcmia4e40gt 59fi:r.42fcc. dlflantia inter verticem
& polum.

Digitized by Google
p6 Eratosthenis Batavi
& polum, atque ideo quoque reliqua 49 gr.olcr. 18
fec. aut negleda fecundorum appendicula 49 graduum
caa^e. Sed ambigua eft hujus generis triangulorum
folutio. nc^ucenimpet artis prarcepta fempet definiri
potcA, utrum peripheriarum et/ 1/4 differentia an fum-
ma Tumenda fit. ponaiiir enim t//xqualis deducatur
maximi circuli periphetiar/y hoc ipfum quoque lateri
4/ erit atqualc. atque ideo manente angulo ift invaria-
to, quantitate laterum ei tt eadem, tamen ea an et affu-
menda fit nonconftat. Et quidem m 41 effet graduum,
at vero et 108 gr. 7 fer, 42 fec. itaque vertex / i polo t
boreo abeflet io8gr« 8 fcr. de propterea bereus polus
infra horizontem lateret, quod hoc cafu cum ob^r va-
tis dc datis pugnat. Vt quamvis triangula ipfa per natu-

ram latus e4 an er non definiant, tamen non raro cir.

cumflantiz id ipfum expedire poflint, vthic poli di&
crimen. Id verononfemperaut in omnibus evenir,
nam fi horae longius a meridie abfint, maxime fi fbl
mane aut vefpcri in vicinia horae fext* vcrfciur. quo
nomine Appianus quoque Noni) reprchenfionem in-
currit. verumtamen cum aliqui cafus fint folitarij dc
propterea determinati ac non dubij, ifios ex natura
fphafricorum triangulorum hic definire conftiiui,
quod k Nonio quoque fadum oportuit.
A fexta matutina ad vcfpertinam Textam, Sole ver-
fuspolum confpicuum declinante , cum altitudo Tolis
minor erit ejus declinatione crurum h perpendiculo
fumma tantum affumatur: at fole vetfiis polum occul-
tum declinante fnmatur eorundem differentia.
Ante fextam matutinam, aut poft Textam vefpcrti-
nam.Sole vetfus polum apparentem declinante afiu.
matut tantum differentia.
Si alti-

Digitized by Coogie
 ^
'

'
‘
Liber L ‘
"
97:
'St altitudo de^inatiofic fit «qualis famatai fum-
Ina. . ,
'
.

-
Denique fi ipfe altitudinis drralus' meridiano per-
pendicularis fit unicam duntaxat habebit folutionctn,
& tum complementum altitudinis ip!i perpendicula-
'* •
lieiit arqualc,
Harc eadem in fyderibus qUorum declinatio datur
Quoque Ipcum habent, modo pro horis afiiimatur rpa-
tiutn temporis, quo ipfa k meridiano difiant.nam inde
dabitur angulus /M. , \
'

Ctetaum, hinc quoque ipfius meridiani dar| ^nr

non efi obCcutum. nam vt finus lateris m ad ifinumaqt.
guli ies 6000000- ita finus k 96S87 19 ad finUm anguli
tAt 7I7oj;6o. cui debetur petipheria45 gr.48 Icr. 43 fec.
aut ejus complementum ad femicirculum I54gr. ix
icr./7 fec. fi enim MfuitdifFcrentia inter ve & va an-
gulus e^fierirobtufiis hoc cft major quadrante -atque?
ideo i34gr.iiYcr i7iec. Contra acutus vti/r quando ,

er eftfiiraraafcgmcn torum tv & ve. effet 45 gr. 48'

(cr.43 fec. Cum igitur hic fit obtufus i34gr, 11 fer. *

17 fec. dabitur quoque /4/ reliquus a duobus redis 45^

gfi48fcr.43 fec. pro angulo, quem venitzalis ille iot*
quotum fol confidebat-, & raetidianus comprehen--
•dum. & quidem meridianus verfus occafum crit.pofi-
tus ,11 obfervatio fuerit antemeridiana, contra verfus
ortum fi obfervatio fuerit pomeridiani. verum vtteni-
pusaccuratccohfignetiitmciidianifiium.ame notum
cfieoportuit. atqueidco hic mo^tetfi fiiam dignita- -

tem‘ tueri pofiit, minus umen ad afum accommoda-

tus videtur : & alia aliqua oportunior ratio ineunda.

‘
itUi
‘
m fteUd iecUmthM j
aum dU-
hntK^em aL
-

•• K hendim
 .

^8 Erato stmenis Batavi

bcMdum ddto ImedmmruUitumtir f§U puBmmu^
‘

nem tnvemre.
Potcfthocipfum pcrorgana accurate & diligcnfct
expediri} vccum hoc beaeheium umbrx etiam nunc
debete malo, qufa habet explicationem neque diffici-
cilcm , neque intricatam. In amulTivo ad horizontis
libella collocato defigatur goo-
mom/f, & notetur umbrae prio-*
ris quantitas m vnde ratione
\ ,

> ad fuum gnomonem concluda-

tur folis altitudo 25 gr.40 fer.
finde poflmodum obTcrvationc
iterata & eodem loco mancnre
anniflivo, notetur umbra um^c
cu jus quantitate concludatur al-
titudo folis 42 gr. 5ofcr. dean*
gulus ab utraque umbra comptehenfus xnt) fit 35 gr*
jofer. dcniq}folis declinatio borea detur i4gr.2ofcr.
Hisitaconceffis, primum ad ipfam fph^ram folidam
. nos conferamus &
in maximo circulo , qui borizonrif
vicem fungatur , afiumatur peripheria ei S5gr. 3ofcb
quantus cfl angulus ab vmbrae cruribus, comprehea-
ms. polus horizontis fcu punilum verticis fit 4. unde,
duo quadrantes altitudi num ducantur ae in quibus
notentur folis altitudines datz«f 2^ gr. 40 fer. eo 42 gr.
30 fer. inde cum folis declinatio detur i4gr.\?o (cr.
ciufdcm quoque complementum dabitur 75 gr.4ofcr.
i fio intervallo cx n & 0 concurrant infph^rarfuperficie
. duc petipherie, quae duobus tantum in locis fc mutuo,
fecate pofiunt ('aut uno tangere in^}
& r quorum alt«*]
mirum polum efie confpicuum ncccfic cfi. In utro*
autem fit ecs jpfa firpe loquetut emn punduiu.altcru-
'
trum

Digitized by Googie
 I Liber I.
pp
l i
•
.trom infra hor^zomem
cadet, qui tamen vt certo
ubiqj definiatur ita babd>
dum cft. quando in locis
vbi polus boreus elevatur
I ^cic ad folem converfa,
• is i finiftra verfus deatra

movebitur, pun^um ver*

e ticalc inter mundi polum
confpicuum & folis pa*
< rallelura connClct : cum
vciofola dextra in' fini*
folis parallelus incidet ititer mundi po.
ftram proceflet
Ium confpicuum dc dati loci verticem. Contraria om*
niainauftrina plaga evenient. Sirigitur nobis hic
polus confpicuus. dc per^ atque 4 dicatur maxitnus >

circulus ^4/ is erit meridianus, dc petipheria fs in hbri.

zonte difiantia fecunda umbra a linea meridiana dc .

difiantia poli i vertice, ^{poli altitudo quafita. At *

vero hic in umbra motu ambiguitas quadam ali-

quado occurrit in locis inter tropicos interieris 'quan-
do fol inter polum devertiCem nieaV, quod tuiii umbra
in eundem quadrantem verticalem bisincvrtere pofiit,
quamobrem aut illa loca erunt declamanda , aut tertia
^fetvittioiie adhibiia idiquaecontit-mand^. ifdm iir-
fulus intervallo compluenti declinationis' terlnS» d^
fcriptus abfque ullabiillucinaticrneadalterUtifhm-puilt-
dbim r aut
7 tantum pertinget. 'Mite quideih omniH
ia foHda fphsera ita exprimi pofTe nemini eft dUbiuttii
at quantis haliudnattouibus ca' bbnozia fl(' -non' ,•

ignotum' cuiqaam , cum eitquifita netum' verittfs ^u#-

ittut; quamlfic ad grafcbii titigete
N ,num
 1

100 Er ATOSTHIMIS Batavi

nuiu eflet. atque ideo eadem quoque calculo experirt
nunc placet. Ia triangulo fpiuetko m» datur angulus I

0 aa quae eft amplitudo pctiphcriaeci, item 4« & 4 « com-

plementa aliuudinum. atque rdeo arcus maximi circu-
li inter 4 <Sc 4 intericdus £c anguhis»44 quoque dabun-
tur. curfum in triangulo oy» dantur latera omnia, a»cx
inveftigatione antecedente, 4^ 5c«^ complcnacnta de>
cli nationis Tolis, vnde angulus unica proportione
concludetur; quare hic ex differentia angulorum uca &
«^quoque dabitur angulus^44. atque ita jam in trian*.-
gulo 44^ tres termini dantur 44 complementum altitu-
,

dinis 4^ di ftantia felis a polo conTpicuo,2c angulus ^44

,

ab iftis comprehcnfus:vnde baliS4^ &angulus4^quo-

qucinnotcfccnt.atquc hinc44i di (lamia a meridiano dc
y poli elevatio qujclita. • •

Sed cum neque omnibijacalcnlas eque expeditus»

dc pragmatia Tpb^rz folidtequammaxim^ lubrica (itr
hic mihi prx cteteris arridet ea ratio, qu^ cx planifphae-
rij projcdioncdcrivau eadem nobis in papyro longi

accuratiffime dcexpeditiflimcablblvit. t
, . ,
Trtbu»foU) ,
^duorum angulfirum c^uesnes
M^tUaies cirnfrrbenditftt aniflitudiite ditA^U*
medm meridhaam, foli incUmtienem , cr ff/ins folk
declsnAttcncmimfeHore, 4 j# .
I

! T«n« obfcrvationcsreifum per gnomonem & uBn .!

^rara infUtutx intelligantur. ad hanc obTervationciii

Dorma majufcula a me adhiberi folct, ejus «mm pex^
pcpdiculum filo commode explorari poiefl , & laterlf
unius umbra in altero crure terminatatporro linea Tcd I

jCyndnm, hoc latus du£la erit illius ioci. verticalis inde *

fecunda. obfi^rvationc eadem norma ita adhibeatux^

.tiiiCHtp^cpttfxc
"
angnlttai dc xmfum iii. terria
u »* obferva-

Digitized by Googlc
 Libbh I.
'
loi
'
obfttvationcvtcum fecundi verticalis duAu angulum
comprelicndaf. hoc modd ex umbranrm quantitate
folis altitudinem, e linearum in plano horizontis in.
terfcAione angulorum quos verticales comprehen-
dunt quantitatem cognoiccs. Idem etiam coirrwcdil-
finre per gradium geometricum pcrhci poterit , nam <Sc
•ille norma eft. Detur igitur folis alnrudo obrervatio-
neprtma 50gr. 3 3 (cr. fccuioda 56gr.jfcr. Tcrtia42gT.
52 n>r.angulus icommuni fctJiioncs horizontis &i ver-
ticalium inter primam & fecundam obicryattpncm
comprehcnllrs 73 gr. z6 fer. inter fecundarii & tertiam
J9S*^*3 Ddcrrbatur jam ciiculus^/r#^ inllai hori-

**
^ ^
A »

zontis, cuius centrum d. feribatur e^dem diametro

etiam alter fcmicirculus &agatur>/liemidiametef
ipG «C, normalis. inde ^ termino^ Gatuantur periphe-
ri« ^ jbp. /3 fct. 36gr. 5 fer. ^^42 gr. jafcr.tribus
altitudinibus folis squales. & afl « diametri terminum
^conne^atur inlcript^ at ati «^fecantes radium in 6 1 k\
dehinc in circulo priore agatur radius quivis &
in eo notetur squalis ipfi prims obicrvationis.
twmque ftatuatur e/ pcnphctia totidem graduum, quot
jritcr primt^ & fecundam obfenationcni mrerei-
*
N iij piuntur
iQi Eratosthen IS* Batavi
'

CTn'

y '

\ a

•» •

piuntop 7? gt. 26 fer.

jf.
ftir. quot* inter ft-

cundaai Sc tertiam in horizontis plano intercidunt

dudkifquc ra^ijs^i/^, ftatuatur fi aequalis fegmento ^
quod ad fecundam obfervationem pertinet, de gk.Cc-
gmento tertiae obfervationls (umque per tria pun>
cuculus ducatur hukr^ qui erit parallelus diur«
nius quem fol illa conVerfione decircinat, hujus cen.
trum (it reda A/ centra conne^ens Sc ulterius in p & «
produda erit linea meridiana, dc^^^diliantiara novilli-
m; obfervationis ab ip(a definiet. porr6 diameter
huic perpendicnlaris erit verticalis primarius, lam fi 4
dc r comamaeia diursi paralleli & meridiani
/ ad<t fe>

4kiQam

Digitized by Googie
 Li Bfiift r. fo^
ftionem conncdantur horizontcm fecantes in
atque ea peripheria bifatiam fcceturin fietf
vertex Ibd^ & 2^ mundi polus confpicuus, Sc ztj peri-
pheria diftantia verticis in polo, zo poli fupra horizonte
elevatio velr/ (olis k polo diflatia &4 nonaginta gra-
dibus differStiaeA ipfa folis ab fquihodiali declinatio,
quidem (I peripheria tiu major fit quadrante argumen-
tum efi folem ultra aequinodialem h. polo confpicuo
abclTe. fi minor, citra. Hacc ita figillatim & fufe expli-
cavi, vt ledtores minus diligenter in hoc fiudio verfati
faltem exemplar haberent ad cujus unitaiioncm fuas
obfervationes pofientdifponere. Peripheriarum porro
menfura non habet difficilem fadionem ob circini
inventionem, quo & gradus & graduum fcmiilcs accu-
. rate in quovis circulo &cxpeditiillmimeruiantur.cu-
jus inventionem primam clatifTimo& ingeniofiffimo
vito amico nofiro lacobo Alealmo fubtiliflimi Victae
olim fiudiorum fodo, pofi cafirorum metationibus,
& •munimentorum munitionibus a magno Hcnrico
Quarto in Gallijs prxfcdo. Veritas autem & demon-
Aratioex Afirolabij projedione, quam uKTtve^aL(p'im0
Democritus apud Laertium vocat, manifefia eit. cujus
rationem hic breviffime indicabo. Jn iemicirculo
radius & ideo jnterfcdioncs
indice afirolabij refert,
A </|,jctcrpondcnt quantitati
peripheriarum ef[^
fecundum indicis feAieneni & projedionem. at-
que ideo eh fi hg altitudines erunt dat^,cum d polus ho-
rizontis intelligaiur. & propterea circulus per bikde-
feriptus projedio paralleli diurni, quod intclliges fi
oculum in horizontis pplo occulto five centra pun-
^um verticis oppofitoconfiiiuas.& propterea quoque
««meridianus, pono fi/ cggitcs idem illud purAuna
 • »
__

t04 EratosthejJis Batavi.

^
%fleiaquopcaIu(ncolloc4y4tum ^ctit verticis pun-
dum circulus meridianus, redat ad paraUelidiUx.
ni terminos r s produdae comprehent 'angulum
cum peripheri; 4 / & » ad polum ^quales fint cum ocu-
ius in eadem peripheria conliftat , fcquitui' linean^as^
quae angulum uft bifecat in £ mundi polum neceilatip
incurrere. Atque hinc jam pono reliqua omnia (atis
manifefh exiilimo. Eadem veritas in ftellarum obfej.
vationibus quoque locum habet, fi ea quae in proble»
mate exiguntur nota fint. Modum meridians liocae in
’ plano inveniends alium defctibitrolcrtiflimus &adi«-
tusille loanncs Baptifia de Benedidis in fuis Gnomo*
Aicis capite fecundo, fed quia ca operofior & intrica*
tior mihi videtur, quia ex triangulorumfphsrico-
tot
rum in maximi circuli plano folutioncioplexa coo-
dat , hanc Nonianam quia facilior, parabilior, accural
lior, non immerito ei prxfcrcndam duxi.Si quis tamea,
hujus delineationis formulam fecutus per plana trian*
gula calculo explicare velit, ita agat.
Quandoquidem datur in triangulo angulus hJi
feu peripheria r/inter primamd fecundam obfervatio*'
nem, dantur vero quoque crura ^^<//.namque
tutipfitf^ S^dh ipfi$^:fed cum fit data, datur igitur
quoque tjS atque ideo angulus MtjS datur, dimidius fci-*

quare
licet peripheris 1/3, pofitooty pro finu toto,
erit tangens dimidi^ peripheri* complementi obfer-
vationis prlms iy tangens dimidix peripheria comple,
menti obfcrvationisfccundx. &Kyobfcrvationis ter-
tis (nam eo ordine hic mutuo fibi fucccdunt) dantur
itaque vtdixi dh^M,dk^ic 2iri^vi\ihdiid}\hclk.c[\izit edam
balesAii/tW quoque dabuntur. Atque ideo quoque ri
ihamctcicixcuUfiiru iAud LdangiUuiQ dcli^ptr* c(!
caim

Digitized by* .oogle

 Liber L lojr
enim theorema hac de re M perpendicularis
,
ad crus
unum anguli vnde deniittitur,itacms reliquum ad dia«
metrum circumicripticirculi: quare etiam radius//; vel
U. cognolcetur. Sunt igitur duo triangula hli ( intcllige .

enim lineas lhSx.lt hic deferiptas ) bdi fuper eadem bafi

quorum omnia latera cognita dantur, quare etiam
hif
vertices conne^ensdabitur. qua de fubdudta
datur ds^ & eadem ad /r addita dabitur^. Sed cum
omnium linearum quantitas definita fit quando ay in
femicirculo, vel hicec/flatuitur dnas totus looooooo.
fcquitur cfTc tangentem anguli rpd.^ & id tangcntcoi
anguli spd. quare e tangentium tabulis ipforum angu-
lorum quantitas figillatim dabitur: e quibus conflatur
amplitudo anguli ejus dimidium angulus ergo
duplum anguli £/>r erit menfura peripheriae datur
autem angulus;/^, ejus itaque duplum quoque erit
menfura peripheriae qt, quare fubduda tq de manet
s^diflantia poli kpundo verticis, cujus conaplemcn-
tum ipfa cfl poli elevatio, differentia Z4t i quadrante,
felis declinatio. Denique ad lineae meridianz inven-
tionem cum trianguli/;:// latera omnia nota fint, dabi-
tur quoque angulus Idh, & ideo ei deinceps hdn vel pe-
xiphetia en. quate meridiani politus cognitus datur,
^uod erat faciendum.
Haec ideo accuratius excutere Se. dcmonflrare operae
pretium videbatur, quia Ptolomzus meridiani ntum
qualibet hora fe inventurum pollicetur ope fui Meteo-
xofeopi , quod tamen nifl ipfl hora fit cognita jam om-
nino impofllbile dcmonflravimus. cum per primum
problema infinita loca dentur in quibus fol dodem
momento eandem habeat altitudinem fupra horizon-
tem » ctiii alijs atque alijs longius abfit a fui loci meri-
O diano-
10^ Eratostbenis Batavi.
diaao.hoceft,ctfifinguUs altani atque aliam horam
dcGgnct. Verum fatis multa ad mcriiian^Iincjc inve-
ftigationem a nobis hic fant prola:a. & tempus cft taa«
demadinftitutum redeundi.

Cap. XIX.
Erumenimvero priafquam*A
Gr^cisdifceJam facere non poli
fum quin Dionyfbdori cujaC-
,

dam fabulam , an hiftoriam e

Plinio huc tranfetibara. e lib.
2. cap. 109. Alia, inquit Diooy>
fodoro hdes neque fubtraham
:

exemplum vanitatisGr^c^ ma-

ximum. Chius hic fuit. Geo-
metrica fcientia nobilis , fcnc(^ diem obijt in patria,
funus duxere ei propinqus, ad quas pertinebat haerc-
ditas. Eae cum fecutis diebus jufta peragerent, invcniflfc
dicuntur in (cpulchrocpiftolam Dionyfoiori nomine
adfupcrosfcriptam. Pervenifleeum 4 fcpulchro ad in-
fimam terram, efleque c6 ftad.orum quadraginta duo
millia. Nec defuere Geom^tr*, qui interpretarentur
fignificarccpiftolam a medio terrarum orbe mifiam,
quodeorfum abfuramo longiflimum effet fpaiium & ,
pilae medium. Ex quo confecuta computatio ei, vt
circuitu effe ducenta quinquaginta
quinque millia fta-
dia pronuntiarcnt.Locus hic ia
mendo cubat.eft enim
legendum 255 aut 26+ millia. Si enim rctili 4 terrae am..
bituad centrum ponatur420Doftaiipru, tota diameter
eritS+oDD. atqueinie per rationem Archi mediam,
vt
7 ad 2 2, concludes mixinai tn terra drcali perimetruni
26 +000 } qui numetus'plmc inter EratofthenS Hip- &
parchum

Digitized by Googie
 Liber T. 107
parchum cft medius. Cum enim Eratoftheni terrjc

ambitus (It 252000 Hipparchus autem 25000 huic

:

mcafura; adjiciat, dabitur fecundum Hipparchum am-

bitus 277000. numerus inter utrumque medius cft
2d450O.mirum eftquo procedat Graeca creduIitas.Nul-
lum tam impudens mendacium cftjVt tefle careat,
inquit Plinius libri vi capite fecundo &vice(imo.
Vtinde Dionyfodoricommentum, & Grzca vanitas
arguantur. Tanti videlicet erat, vt poft fata quoque
gloria mendacio fit quatfita. Eutocius in doftiflimis
fuisin Archimedem commemarijs Dionyfodori quo-
que meminit , & quorundam ejus dcmonftrationum,
quz profedo eum arguunt geometri^ fcicntifilmum
fuifte.vt hac tam futili ratione potius nxvum fiio no-
mini adfparferit.

Cap. XX.
*Z)tf Arabum C^odajia,
— - Tque ita Grxeia ^gypioque
haflenus peragrata, ad Arabas
demum nos quoque vertamus,
quantum opcrx,quantum-
de
urn^ ad hanc rem con>
tulerint,quoad licet in me-
dium proferamus; quos huc
y fuam induftriam quoque ver-
tifleAbclfcdcasdiligcniiflimus
Geographus Arabs, qui circa annum falutis 1322 flo-
ruit, autor cft. Memorat enim mandato Almamonis
Regis Arabum, vel Calif^ Babyloniorum , quofdam
Mathematum peritos, in Campis Zinjar, (quamMc-
O i) fopo^
io8 Eratosthenis Batavi
fopotamiamexiftimo, hxc enim eadem in facris Ge<
Dcfcos undecimo Schinharis appellatur) fub eodem
meridiano a Icptentrionc in meridiem progcelTos^ ad
uiiiusgradus intervallum ciurdemque diftantiara iti«
,

nerariam dimenros,deprehendiiTe j 6 miliaria ad am af-

fim, aliquando vero etiam iterata dimenfione
Alfraganus , & ali j
quoque teilantur,uni gradui in ma<>
aimo terreni globi circulo competere. Eft autem Zin-
jar vrbis Mefopotamix ad Tigrim Hta. Plinius lib. 5.
cap.24. Arabia fupra di^ habet oppida, Edeflara , quae
quondam Antiochia dicebatur, Callirrhocn , ^ fonte
nominatam , Carras clade eradi nobiles. Jungitur pr^-
fedara Mefopotamix» ab AiTyrijs originem trahens,
in qua Anthemulia 6c Nicephorium oppida. Mox A*
xabes, qui Rhetavi vocantur : horum caput Singara.
Ptolomxo quoque Singara habet longitudinem 76gr«
o fcc. latitudinem 3 7 gr.o fcr.& mons Singaras fub lon-
gitudine 76 gr. 40 fer. & latitudine j6gr. 15 fer. qu^
cum Abelfcdear tabulis optime confentiunt , ille enim
loco Zinjaradlcribit meridianum 66 gr. iSfcr. pa- &
rallelum 36gr. 2o(ci% Vt in fola longitudine aliqua k
Ftolomaeo (it dilTcnlio, qua inde exidit, quod Arabes
'

fuoium meridianorum initium ab exrremis Hifpani^

llttoribus fubducant. Miliaris porro quantitatem hoc
modo retexit Alfraganus capite decimo. Miliare , in-
quit, habet cubita 400o,provt cubitum accipitur men-
Tura media. Cubitum palmos fex com munes, vt cum
Almamonc plurimi fapiemes Sc petiti teftantur. Si igi-
tur miliarium quantitatem ad cubitos retexamus , efH-
cientur cubiti 226666 hoc cd pedes 34x>ooo in uno
terreni circuli maximi gradu. atque ideo fi pedem Ara-
bicum Grateo squalem (Utuas, eflent ftadia 566} : fi
jRomq.

Digitized by Google
 Liber L 109
Romano, tantum 544.namftadiiim fecundum Gfarcos
habet pedes 600, fecundum Romanam mcnlliram 625.
lin vero eorum pedes tanto minores fuerint Romano,
quantum Romanus pes Graeco cedit. lam idem cum
Ptolomacofentiunt, vt fi ftatuamusaj Graecos 45 Ara-
bicis aequari, erit vt 25 ad 2 j, ita jooad 544 vt proxime.
Contra fi Arabicus pes /Egyptio aut Samio aequalis
fuerit, cujus magnitudoadGrxcum eam habet ratio-
nem quam i44ad I25.vt 125 Alexandrini aequales fint
144 Graecis, tum H^oopedes Arabici efficerent Radia
Graeea,vcl etiam Romana 652 4, Atque ideo prout pc-
^
dumabipfisufurp.itorum menfura major erit aut mi-
nor, ita quoque Arabum miliafmus a Ptolomci Sc ve-
terum ftadiafmo erit diverfus. qua de re nihil certi pro-
nuntiari potefl. cum ne Alfraganus quidem ipfc fuum •
cubitum aliter quam craffiore Minerva definiat. Cubi-
tus inquit accipitur menfura media,& valet palmos fac
communes. Hoc credo dicere voluit ,
pro hominum
flatura variam elTe quantitatem cubitorum & palmo-
rum, fe vero illos intelligete.qui inter breviores & lon-
•giorescflcntmcdij, ik quales vulgo omnes non admo-
dum inter fcinatquales natura fit elargita. Atqui cum
regiones non tantum fub alto folc calentes , verum
etiam fub eodem climate pofitae tam difpari flatura ho-
mines, 5cin aequali corporis mole progignat, haec cu-
<

biti & palmi definitio nimis lubrica &ad tantam rem

,

explicandam incerta, ne dicam ridicula fuerit. Verun-

tamen qui palmi meufuram accuratius nobis definire
funt conati, illi palmos in digitos, digitum in grana
diflinxerunt, & fingulis digitis grana hordeacea fex at-
tribuerunt. non difputo quam in^qualidc varia quaa-
titate ca lepeiiantux pro diverfitate chmatum, coeli bc-
O iij xiigoi-

Digiiized by - -
^oglc’
iio E,RA‘roSTHBN IS Batavi
folam experientiam huc
nigriitate aut foli fertilitate-,
proferam. Cum grana hordeacea ordine contigua in
reda linea crena lelupinantecollocaviflcnj, inveni pri-
mo 12 grana implere pedis noftriLcidenfis quem
Rhenanum hic vocamus, iterum aogtaha hordeacea
in^sv pedis, tertio 31 grana hordeacea in pedis,
vnde efficitur aliquando nonaginta, modo 89,nonnun-
quam 88 ^ grana pedem eundem implere. & fi fsepius
experiaris major etiam diferepantia invenietur, cum
tamen id operam darem vt grana qua pedem arquali.
tatefcligcrem. vt ad partem pedis vicefimam aut tri-
ccHmam ufque nihil certi definiri podfit.qux prefedio
differentia ed nimia, quin adeo idem ille Abelfeda, de
cum eo Geographus Arabs Rom^ editus, grana ea non
prona aut fupina, fcd in latus collocanda aderunt, vt
crena antecedentis gibbum requeotis tangat. Atque
itamodulus Arabici pedis nimium contrahitur ,qu*
materia fecundo libro accuratius i nobis explicabitur,
fcd illudvideamus quid hinc porro efficiatur, nam fi
verum eddigitu Arabicum habere grana hordeacea 6 .
totum pedem habete longitudinem 96 grano*
efficitur
rum; Atque ideo fi pedem Rhenanum taxemus granis
90, erit ratio Arabici pedisad Rhenanum nodrum , vt
i 6 ad i;,dddeo 16 Rhenani pedes 15 Arabicis xquales

erunt, fcd quemadmodum libro fecundo demondra-

bitur, Rhenanus noder Romano ad amidim xqualis
ed: quare 375 Arabici 384 Grzcis quoque arquabuQ-
tur.atqjideo 56’ miliaria Arabica aquabuntur
dadijs. Verum, vt dixi, cum Arabicorum pedum mo-
dulus & menfura nobis non codet, eorum ad veterum
obfervatacompgrationulla inditui poterit, inccimm
enim cfi AD 500, ^44,^66,6^2, an denique ^80 dadijs
gradus

Digitized by Googie
 LiB£R I. III

graJus unius quantitatem definiverint. Longe illu*

ftriusfcciffcnt, fi vt Eratofthenes duorum illuftrium
locorum ftadurmo, hoc ipfum terreftrc intervallum
& polorum altitudinem confignaflent. Qnamobrem
etfi ifia omnia ab Arabibus le ^ittime at accurate infU-
tuta, & przterea bene prodita eflenr ,
cum tamen neq.
locorum termini, neque menfurse ratio aut quantitas
ab ipfis cxprefiaad nos propagati potuerit, dolendum
potius efl, frufira Sc infelici adeo eventu laborem hunc
fufccptum: Vt hac in parte Arabes nos nihilo magis
;uvent, quamipfi Graeci. Efi tamen nihilominus adeo
egregius eorum conatus, & magnifica illius Calif* Al-
mamonis liberalitas laudanda , & ob excmpliim ad po-
fteritatem commendanda, atque equidem tanto im-
penfius, quanto rariores exi fiunt Principes, qui harum
artium candidatos ita, quemadmodum merentur, in
honore habeant, qua autem aetate Maimon ifie flo-
ruerit, iScaligero libro de Emendatione temporum
quinto difccs. In vetufiifiimo , inquit, Almagefto lati-
no ita memini nie legere: Liber hic praecepto Maimo-
nis R.egis Arabum, qui regnavit in Baldach ab Alha- ,

zer filio lofcphi filii Mairc Arithmetici ,& Serigo filio

Elbe Chrifiianojin anno 2 2 1 Saracenorum tranf-
latus efi. Ex quibus vetufiatem illius tranflationis per-
Ipicere licet. Nim neomenia Muharram illius anni 212
incidit in annum Chrifti vulgarem 827 Cyclo Lunx
XI f Aprilis fecunda. Cyclo Solis 24, feria tertia. Quare
caparaphrafisobfetvaiionibus Albatcni antiquior cft
annis plufquam quinquaginta. Hunc enim Maimp-
lacm & Almanonemin latinis exemplaribus promif.
cufc feribi rcpcrio.Scd neque illud filentio hic tranfmit-
tcrcpolTum. Alazcnum in libello luo de crcfpuculis
aliam
i\i Eratostheicis Ba-tavi
aliam terreni globi pcrimariim ufurparc. iraenim ad
propofitionem primam inquir. Corpus autem icrr§
clt licur inftrumentum>omnium aliorum: & quaniiias
cuculi magni conticentis eam , fecundum quod dixe>
runt fapientes, & fignificavcruntillud propofitionibus
certis, cft ^4000 miliaria, idem fub finem eiufdemJi-
bii iterat, re librari) error videatur, & fcquens calculus
idem confirmat. Atqui Alfragano fecundum Alma- ,

monis gaedarfiam eade tantum cft 204C0 niilliarium. 1

quodargumentifatis exiflimo Alazenura majorS efle

Almamonc.quialioquinvulgoiam receptam Arabum
fenientiam & h tanto Principe inftitiitam geoJaefiam
,

nonfuiflet filcntiotranfmiflurus.Ccrte Alazcni Gx'0-

datfia a Ptolomaica menfura nihilum differt, nam fi
uni miiliari cumSuida voce f«Aer, tribuas fiadia
7 1 effi-
cietur terrae ambitus plane r 80000 fiadiorum^ quan-
tam Marinus, PioIomaeii$,ali)quc eam traxavcmnt.vt
omnis illa garodarfia vel jam publicatis Halazeni libris,
velfaltcm poft ejus vitam infiimta,& Alazcnus AJba-
tcgnio,ipfoquc adcoAlmamonc sctate major videatur.

e AP.

Digitized by Googie
 L IBE& T. ”5
Cap. XXI.
Kecentiorum Fermlij fententU refutata»
Rcccncioribus Qcnio hanc rem
accuratius explicare cA ^ggref.
fus. Nam magnus ille Regio-
montanus ex itinerum vulgari-
bus intervallis hanc g9od^‘Aam
definire latis habuit. £t lagax
atque induArius PetrusNonius
hanc mcofuram« quemadmo-
dum apudHifpanos vulgo rece-
pta, exponit. Solus autem Fcrnclius, medicus celeber-
rimus, aliquid praeter exteros afierre videri voluit j ejus
igitur modum & fadionem ex ipfius Cofmothcoria
huc adferibam. Ordo(inquit)& modusterrx commen-
fiirationis fubiungetur quo quivis experimento rem
,

ipfam confirmet: probetque fime res ipfa ad amuATim

difcuAa. Regulx in primis ijsquas Ptolomxus libro
,

quinto AlmageAi defcripfit , pene fimiles conAruda:

funt: quarum minima qux prxfcnti figura figni-
ficatur, quadrantis latus aut cir*
-^culi rcmidiamctium referens ,
8
pedum crat.Tranfverfalis idcirco
CD regula , qux quadrantis cA:
chorda,fcmper fixa manens non
modo graduum, fed & Angulo-
rum minutorum partitiones
ampliAime complcflcbaiunquo
certiores cundx forent opera-
tiones: Hanc denique tranfvcr-
ABalia regula pinnulas ge-
lalc,

rens perambulabat. Porro clc£ta die perquafcrenaqux

P fuit

Digilized by Googie
114 Eratosthenis Batavi
fmi Auijurti viccfima quinta, hic Partlijs foiis in meri-
diano coftituti elevationf per regulas deprehedi efle gr.
49111 1 j.Cu igitur Sol vndccimu virginis gradu teneret,
cujusdeclinatioborealis7gr.3i m. judicavi ex doctri-
na terti? propofitionis terti? partis de vfu monalorph?.
ti) xquatoris elevationem panes 41 m21 continere:
quare Parifiorum latitudinem efle 48 gr. 3 8 m
Obfcr-
vavi demum priiifquam iter aggrederer, ex tabulis de-
cimationum quod lequentidic,quat eft viecfima,in la- 1

titudine regionis 49 m. qux magis vno gradu

gr. 38
quam Parilij vergit boream , deberet efle meridiana
in
foJis elevauo 47 gr. s i m.idquc partim ob variam regio-
nis latitudinem, partim ob mutatam foiis declinatio-
nem. Dic autem viceflma feptima eodem loco meri-
dianam foiis elevationem oportebat efle 47gr.26nri-
At vicefimacdava 47 gr. s ni. Rurfumque nona & vi-
cifimadic erat futura elevatio 46 gr. 41 m-fimilcinque
fupputationem ad dies plurimos paravi, ne in polte-
rum labor tanti cflet operis. Hinc fubinde ad aquilo-
nem, quo dtre^ius fleri potuit profedus,iter dici unius
cum femifle confeci: fumptaquevt prius (olis in me-
ridiano flantis fublimitas, major ea , quam pro die vi-
cefima feptima calculaveram, comperta eft erauquip- :

pC48gr. 6m. Cenfuiea propter longius eftTc progre-

diendum quod cum effeci ffcm,nec tamen fubfequcn-
:

ti die oftova inquam & viceflma pro nutu fucccfTiflet

operatio, prope verum cognovi quo cflet progrcdica-

dum. Eo igitur profedus in meridie die vicefimx no-
nx nadtus fum quod pridem venabar foiis vtpotc alti-
:

tudinem 46 gr.de 4 1 minutorum: quam in fupputatio-

ncviccflmx nonx dedicaveram. In his autem noflro
femper ufus fum horario /ad meridiei hoiaiumque in-
vefti-

Digitized by Google
 Liber I. 115
vc(ligationem accommodatiffirao. cauterum quantum
lo cus a Pariliorum Lutetia abfiftcret perquircns,acce-
pi Vulgi teftimouio intercapedinem elTc 23 Icncaru m.
Nec tamen vulgi fupputatione fatiarus , vehiculuni
quod Parrhifios reda via petebat confeendi: in eoque
relidens tora via 17024 fere rot^ circumvolutiones col-
legi, virilibusmontibus ad arqualitatem quoad facul,
<Sc

Erat autem rotae illius dia-

tas nollra ferebat, redadis.
meter 6 pedum, fexque paulo magis digitorum geome-
tricorum .'obidque ejus ambitus pedum erat 20, (eu
palTuum 4. his ergo revolutionibus per 4 dudis> rep-
peri pallus 68096. qui miliaria funt Italica 68, cum paf-
libus 96, malui tamen hos palTusin palTus 95 cum quar-
toconvcrtcretneqiiarpiamfradioforet in terr^ diame-
tro praefigenda- Proinde cum aequalis (it operatio,
nis ratio vbivis locorum (i ve in terra (ive in mari,
vt affatim demonflratum eft , (fatim concluH cui-
que gra iui circuli majoris tantundem deberi. Ex his
demum percepi Leucam Gallicam majorem e(Tc duo-
bus miliariis Italicis, quod 5c alio experimento proba-
vi. Nam regio palatio ad xdem facram divi Dionylij
palliis 5950 dinumeravi :6t intcrambascivitatespa(rus
mediant 44>o Idorum autem pa(Tuum(qui mei & cu-
iufq^hominis (farur^ mediocris funtjquinque, (ex geo-
metricos pafliis efficiunt: & mille.mille ducentos geo-
mctricos/cu cubifos quadringentos com ponunt :quod
maximeconfonum cft opinioni Campani & extero-
rum ponentium m.lliarium paffibus 1200 geometricis
conflare Haneque veram cxiflimarim miliiarij quanti-
tatem. Per id temporis Parifiorum vrbcmdim^fi, hanc
obrervavimus clfe pafTuum geometricorum 21 10. lati-
tudinem vero 2030, Ac tandem ambitum palTuum cfTc
P ij 7630.
 EraTosthenis Batavi.
76>o Aiq; hicFcrnclii in ifto pulvere cft labor , culus
conatus potius laudandus quam eventus approbandus
omnia in ifloc opere coh^rent.In poli alti-
ciVita argre
tudine conOgnanda iam illa non rcquira,quz abaccu.
lioribusnegligi non Iolen t, fcd hoclblum monebo ab
Ofotio, qni ibi methamata cum magna fui nominis fa-
ma profcllus eftjilla tcmpcftate,cam poni 48 gfc40 fer*
it claridimo Vieta non ita pridem obfervatam 4S gr.49
fer. Porro quomodo adminillrata^
aute ipfaobfervatio
cum vigefima odava Augufti diflantiam optatam alTe-
cutus non clfes, Aatim vigefima nona folacoicduta il-
luni locum deprehendifii. in locoru intervallo, difian-
tia et iam 4 plebecula definita, unum ingeniofum in re-
volutione rotarum, modo in tanto fpatio nihil fit com-
mifium; fcd tamen idem numerus non obfervatio-
ille
ne notatus, verum ^ te ipfo emendatus, qui collium &
vallum obliquitatem, viarii anfradlus divinando in Ii-
neam redam & brcviffimam coniiaxciis.
At profero
quid hoc ell aliud, quam fuasobfcrvationes ad alienam
normam componere, mitto meridiani (itum , totam
vrbem Parifios tantum pro (lationis termino notatam,
alterius (lationes nullam mentionem fadam ,quis pa-
gus, ca(lcllum,aut oppidum in propinquo pofitu cflTcf.
atque alia complura, quz pald loquuntur nihil hiepr^.
ter conatus laudem in Fernclio, medico alioquin do-
diffimo, admodum e(Te probandum. Q^mobre fub-
dudis omnibus omnium aetatuobfervationibus, cuti)
eas hadenus vel a vero longe diverfas abire, vel nobis
omnino ignorabiles oftenderimus, reliquum cft vt de-
inceps aliquid melius ipfi ex accurati (fimis noilris ob-
fervationibusin medium proferre cQuenaut.

PINIS.

Digitized by Google|
ERATOSTBENIS
BATAVI
Llfi£R IL

De Terrie ambitus vera

quantitate,
A
willebrordo snellio,
Atct TUV cJ^ )^S7if/.0LTCdV fJLi-

Sufcitatus*

* • •

P lij lllufins
Digitized by Googli.'
 jUufires ^ Generojt Dormni^

ERASME ET CASPARE
Liberi Barones a Sterrenbcrg.
Lexander Macedo diaria iti-

nera per fuos (ir,ixa.Ti^cit; me-

tatores cum ar-
ma m tAjiam inferret , yt ita

Gracts ^ pofieris iter aperi-

ret y yel in yltimum orientem

eundi: quorum ephemerides etji

multum haberent objcuritatis^errorisjproptervia-

rum an/ra^uj, quos accurate explicare tunc non exi-
gui ejfet laboris : tamen quantum itineris confecifjent

quotidie annotabant. 6a materia juit ^rato(lheni,

Hipparcho ^SerapionijStrabonif^arino , Ptolomao^
fa totiusftum pernumeros ^ menfuras ^ut-
alijsyA
cunque explicandi. tAt*-uero ifiajquanunc in lu-
cem profero y d Vobis etiam ipfs in expeditione canicu-
lariumferiarum ante biennium organis idoneis obfer-
yataynon tantum accu)'atam illorum qua peragrayi-
^

mus ^locorum chorographiam exhibent : verum quod

longe efl iUuflrijfmumyomnium itineribus terra mari-

quefacem pralucent ad accuratiorem locorum deferi-

ptionem confgnandumyquam haSienusptfa^itatum,
Kem

Digitized by Googie
 no
Kem p rofe^i^ dtiujim mdt^ dijflctiltatihus objrp -
tiimyiocum Terrx globum ad numeros rt^ocare yeUe,
n^dtgtntue "vcYo (srjedidttatls in hoc opere procuran^
do prajiitafidem njeftram Generefijjimi Barones ap-
pelIo.C\am partem ob/ervationumi^ calculi in qito,

tanquam Ihroico pulvere yolimy os exercuijtis hoc m

libro quoque r.ecognofcetis £t profeSio quam in Ud/rico
confifiamus^ rvbi paullum quid a fumma pdulitate
hic erit rerr.ij^m experientia magiflra deprehendifiix

praterea tanta omnium Matum dipenfiofitcile coar-

guit. f^nde portent oji adeo errores in Geographia^ ir-
repferunt: dum eam magnam partem ex itinerum /w.
tervallis concenturiant, fecundum altam atq-^ alia m
unius gradus amplitudinem, longitudinum latitudi-

num canonica d/jponunt-.^ •^nde neceffe eH loca omnia

,
d JituJedibua multum lux ari ^ dimoveri, cui rei adeo
manum admoveri publica utilitas flagitat. Accipite
igitur^generofl Heroes, hoc n>eflrum opus mmc in pub-
lica luce pofltum,quod antea mecumflagrantiflimo ani.»
mo recognoviflis, njt omnes intelligant quantis oHm
rebus fata nfos deflinaverint qui in
^
tam nobili ^
regio opere etiam tirocinia pofueritis. quod •x/obts non
minus gloriojum
,
quam pofieris etiam utile futurum

animus minimefallax non tam optat, quam prafagit»

Digitized by Googl(
 A

VVILLEBRORDO
SNELLiQfufcitau;;;':;;
'

'

LIBER II/":

TERRENI 'AMBITVS'
‘
VER,
'

CiVANTlTATEi .
.

'

,, C AP. V r I..

'
edis Klujnlandici ad .al^tiupt, gtnjnum feden
comparatio, .
•
i. n ]

'Vpcrlorc libro omnium tani

veterum ,
quam rcccnriorum
lcntcntiaspropofui,qu^faltem
aliquam veri fpeciein prae fefer-
rent: quam autem parum fibi
ipfis coAfemaneR dicerent cx
'i piorum met obferyatibnibus
'3^ 'demonftrayi. Et fi fbrtC quif-
quamcrnfliDm proxiWc; vc-
‘

rumcolliiieaviflet, nihil tamen', ob ignotam illarutn

gentium menfaram , ad nos utilitatis inde redundate'
potuifle fatis fuperqueoftendi. Atciue ideo, ne hpftris‘
kboribus idcm-CTeniar,^'! ea,qniat ramftia ftd^u*Htiie &’
exqui-

Digilized by Google
iii Eratosthenis Batavi
exquilita diligentia «L nobis funtco.nftitutaapnd po^le-
xosnultam commendationem mereantur, pr«ter fb»
lam conatus laudem:atquc ita & impenfx, & indu (Iria
noAra plan^ fruftra fint primum menfurae genus ita
:

explicabo ve ab omnibus nationibus , quarum qui-

,

dem meoratasiuncifci potui facillime intclligar. De-

inde vcr6'«tiam ipiaru vrbium , in quibus huius gxo-
tanquam fuiscpochisac fedibus con-
daelix (lationes
lignare & alligare conftitui ,
intervalla, non a cidariis
nautis aut plebecula fcifciiando Sc percundlaado intel-
ligerc, fedipremet per organa F.uthymetrica explora*
re conditui. Namque eadimenfio qux applicata mra-
fura locorum longe dilTitorum diftantiam metaiux
multis mo iis fallax ed Sc mendofa ob foli in^qualitat6,
colliculoru, acerum, fo(Tarum,lacuum, lainarum, flu-
vioru,& agrorum munus xquabiledm^um.&altitudi-
nefn inxqualcm, atque alia hujus generis compluria»
Zam igitur obeaufam adhibitis 'organisEuthymctricis,'
per planorum triangulorum dodrin3, (Ingulorum lo-
corum accuraram dimcndoncminftitucre fuit nccelic.
Loca autem ad hanc rem k me fcle^a, non ea quidem
fub eodcih meridiano podta funt: id enim in meoarbi-
trio dtum non erat, cum me potius locorum Sc tur-
rium ad fpeculandum dtum fequi oportuerit: idum ta-
men deferam ‘de Ptolomxicondlio per angulum po-

fitionisad extremum dipplebo. Porr6 autem mea*

futi quam ad huius fadionis explicationem exhibui
funt pedes vulgo nobisinHollandiaRhijnlandici didi,
quia eorum udis nobis folum circa odium Rheni olim
medium (nam hodie exaruit^ (Scroto illo tiadu, quam
nos Rhijnlandiain vocamus , in quo prxter celeberti-
mos Sc populoiO^mm pagos etiam Lugdunum Bata.-.
. , vorum.

Digilized by Googie
 IT. Liber 123
rorUjVtbs maxima, locuplctiffima,peregrinorfihofpi-‘
ta,& nuncqaoq;florcntiflfimaAcademiacclebriscon-
tinetur .HodieLeida^Ptolom^o (iamQuf. An«
’
tonio caput Germanianim. Appellationis c:ymcn cx
Plurarcho«r&' tn^jUMt^jaffcrtScaligcrin Eulebianus. Av-
yot enim inquit , (ignificat rev lingua Celtica,
'Jc rov de priore voce viderint ali j . de al-
,

tera non dubium el\ Dunum olim, & nunc quoque in

Belgio{ignificarecollerocmincntem,aut eminentiam.
Q^am pene ab homine Grxeo Germanice Tonare di-
dicilTemf Mihi non dubium di, Plutarchum^etH men-
doTe lcgatur,ad vetum alludere, ha enim legendum res
ipla loquitur, Suvof ^ £t omnino
fl ita

romi'
dixifiet pa^ ii

nihil
e^£v relf xfAraic $

omninoaut verius aut

^
pla-
ciifieuy^.

nius dicere potuiiTet. fiquidem Helvetijs etiam-

oum hodie cernere & contueri:£>»;t<f;» autem nobis Ba-
tavis & in Germania inferiori omISibus reir(^
colliculi, maxime ver6 arenofi monticuli Oceani ma-
ris rabiem frenantes vocantur. Vt Xaigodunum fcu Ay-

fihuy fignihcetlocuvnde colles aut montes quidam

eminus cernantur. Atqui LugdunumGalliarum ita ha-
bet e longinquo montium juga in confpcAu. & noBra
hxcvtbs colles arenofos eminus Idquihorij intervallo
disjundos ita cernit. Quare vbi par efixatio, eandem
nominisociginatioBcm quoquefochm haberenemihi
mirum videri debet, fed hxc hadenus 6 k. imfyya- quia
virosclariirimos4iic (e torquete video. Doi^ilTimusTa-
ne Adrianus lunius , vt vcium non fit a(Tecutus,ad ve-
rum tamen in Batavia fua quam proxime colli ncavit^
Nuncadinftitutum redeo. Ad iftam, iDqiiam,Rhijn-
landicorum pedum menTura omnes reliquos tam ve-
ij .
Q
xeiw
 Eratosthbnis Batavi
tfrcs quamr£centiores.revocabo. Nicnniram fcmipedis
i\o[lri hic exprelfi, vt raltcniproxi me ejus quan.
quam
titas ab omnibus cognofd po(Tit. Nam charta uda dum
prxlofubjicitur & typum patitur, ipfa preflura & hu-
more quem non nihil extcnditut.de
antea imbiberat
feipfa ht amplior, qux podmodum Hecata iterum coa.
trahitur, & Hmul linearum mcnHTras quas receperat
juHo exhibet minores.Pars enim fexagcHma typorum
& formarum longitudini exeuHs decedit , quemadmo-
dum 4 diligentibus dc peritis typographis feifeitando
edoctus fum. Et vero ne id ipfum nobis quoque impe>-
dimento Ht.atque omnes ubique me loquentem exau-
diant. Optimum dcceniHImum iudicavi, H noHri pe-
dis rationem, ad aliarum gentium pedes in minimis
particulis exprimerem. Ita enim ELhijnlaadicum no-
Arum pedem in partes miUcconcifumintelligamuSjdc
fecundum has reliquorum quantitatem dcHnita. quan-
tum vero hic ipfc typus juftofcmipcdc conrradkior fit
ai operis caiccm indicabo. Menfuras igitur noHti fccu-
li quemadmodum conquiH^erim,dc fimul quantum

ijlis fidei habendum fit ordine dc figillatim.fuis locis

adfetibam*. . .

pedam hitm inter fe hdbent rationem.

- Qualium pes LcidenHs, vulgo B.hijnlandicus nobis

diftus, cft pattium n^illd.,

.Taiium Am
Ael.danaenfisG^odetlcus pro curia poli-
tus nongeatarumqnacti9r.,AmAcldamo adme tranf-
mi (Tus. ,

Dordraecnus mille quinquaginta, ipfcmet cxplo-

lavi.
. .Briciaiuisad oAiuaii Mofie duvij nulle fciaginta.ip-
-
fenact explotavL . ;

Mid-

Digitized by Googie
 .
Liber II. i2y
MiddelburgenGs nongcntannn fexaginta. ipfcmct
exploravi.
Goefanus nongentarum quinquaginta quatuor. ip-
femet exploravi*
Ziricfcenfis, qux itidem in Zelandia, nongentarum
o^oginta o^o. ipfcmet exploravi.
Ancwerpianus, nongentarum novem ipfemct ex*
ploraviyC mefura pedis ferrei, qui illic pro curia politus.
Lovanienlis , nonge n tarum novem ipfemet itidem
.

exploravi.
Mechlinenfis oftingemarum nonaginta , iplemet
exploravi.
Londinends, cujus per totam Angliam uAis , non*
gentarum fexaginta oi^o partium. Londino ad me
tranfmiflus, qui ferreus illic afiervatut in curia, vulgo
de Guit Halle ipfis dii^a.
Breroenfis nongentarum triginta quatuor.
Hafnienfis in Dania totidem. Brema & Hafnia ad
me tranfmilTus.
Parifienfis Regius dldius 1055. ex Buteone expreflj,
quem enitn hic typis divulgavit, eh particularum 1038.
Huc fi adjicias partem fcxagefimam, het partium lojj.
Bum vero adhuc ex fpe^o.
Venetus b Libro Hercotcdonices , five de fortifica*
tione ^ Bujo najuto Lorino Florentino Venetijs anno
1 609 in Lucem edita( quem mihi infpiciendummife*

rat vir IlluQris Dominus loannesSmil i Michalovicz

Bohemus)defumptus,eft partium mille centum unius,
quibus fi partem fcxagefimam adjicias efficientur pax*
tes mille centifm viginti pro pede Veneto.
Toletanus quantum certis. quibufdam argumentis
colligere potui, quorum fummamcapiic quarto retuli

Q ii| eR
ii 6 Eratosthenis Batavi
cft partium o^ingcntarum fcxaginta fcptcm.
Nuribcrgcnfis nongentarum feptuaginta quatuor*
Argcniincnftsodlingcnrarum nonaginta unius.
Bavarus nongentarum viginti quatuor«
Horum trium menfuras ab accurato artifice mecha-
nico Amftcldami nadius ejcprcfli. neque judicium
meum interponercaufim.puto tamen non longe 4 ve-
ro abefle. fi quando per certos homines iftorura , aut
aliorum quorumcunque quantitatem exploravero,
omnes huic catalogo adjiciam. Et vero vt poflim, bo-
nos, qui huic noftro labori favebunt, quique me hac
conquirendi molefiia levare , & de publico bene mere-
ri cupient, rogatos volo.

Cap. II.

Veteris Romani pedis atque aliorum inter jc

,
cum RhijnlaTuiico comparatio,

N veterum pedum quantitate

definienda major eft difficultas,
ipfbrum vero inter ipfos ratio 6
prifeorum monumentis confla-
re poteft.Et primum quidem
Romani pedis ad Grafcum com-
parationem fiadij menfura ar-
guit. Id enim cum 4 Grafcisfcx-
centis pedibus metetur, 4 Ro-
manis idem fexcentis quinque & viginti pedibus taxa-
'

tur : vt eadem fladij quantitas diverfo pedum numero

ab utrifque definiatur. Gellius lib. i . cap. i. Nam cum
fere conflaret curriculum fladij
quod cfl Pifis apud lo-
vem

Digitized by Google
 Liber II. 127
ycrn Olympicum, Herculem pedibus fais metatum, id-
quefecifle longam pedes fexcentos.* extera
quoque
diainterris GrxcixabalijspoAeainftituta, pedum qaU
dem numero cflcfexcentum, fcd tamen cHe aliquantu-
lo breviora. facile intellexit modum fpatiumq; plant^
Herculis> ratione proportionis habita. Imo omnium
gentium in Afiaetiam/Egypioquc ftadia fuilTc pedum
fcxcentorum Herodoto au tore di fees Melpomene.ai Si
tKcc.T0¥ o^ytjai JiKutii «tri ef^
yijijf iJfAtwjc , ^ ^Sur
A<*f <r»» iovTur , 5 </[« Ccnrum orgyx
commodx implent ftadium fex plcthorum, orgya i'cx

pedibus, vel qaamor cubitis taxati >pcde autem uno

quatuor palmis, & cubito palmis fex. hzc eadem non
femel inculcat Hvein Afiam, feu in Europa trajiciat. At
vero Plinius lib. 2. cap.a j Stadium^inquit, centum vi-
.

ginti quinque noftros efficit palTus , hoc cfl pedes fex-

centos vigtnti quinque. Quamobrem ftadiumunum
idemque capit pedcsKomanosd2 5,Gra?cosautcm 600
tantum:vi <$25 Romani pedes Grzcis doo zquales effi~
dantur. & Grxei pedis ad Romanum ratio ideo fit in-
verfa vt ay ad 24. Htrc cadem illa plan^ cft ratio quam
mina attica ad libram Italicam habet, vt pes Grxeus ad
pedem Romanum vt in pondere pedum modulum
.

quoque fecuti videantur. Porro pedem Romanum ad

Alexandrinum, Regium, & Philetx reum eire,vi fex ad
quinque Hero Mechanicus nonfcmcl tcftatut. /€gy-
ptium autem Samiocquati ex HerodotiEutetpe difccs.
Vbi arvi ab omnibus ve^igalibus immunis militibus
affignati quantitatem explicat, </].i i|«.
ii8 Eratosthents Batavi.
mivTr-9 W» r^Tofidf,
His (militibus) folis ^gyptiorum prsetcr facerdotcs
hoc eximii honoris habebatur, vt fingulis duodecim
aruraeelTcnt cxcmptz &immuncs. habet autem axura
centum cubitos i^gyptios quaquaveifus. y^gyptius
vero cubitus Samio par cft. Vnde efficitur etiam pe-
dum quantitatem squalem omnino fuHTc. Porro Ba-
bylonium Regium cubitum tribus digitis Gr^co majo-
rem feribit idem libro primo, vbi Babylonis magni-
tudinem explicat: nam ipfc eo ufque penetravit. Qiiod
oppidum, inquit, (itum eft in planitie ingenti , forma^
quadrata, magnitudine quoquoveifus centenum vice-
num (tadiorum, quz efficiunt xjuadringenta & edo-
ginta Badia in vtbis circuitu. Tanta cB Babylonici op.
pidi magnitudo ; quod ita exornatum cB vt aliud nui.
Ium eorum qus nos novimus, lam primum foBa am-
bit alta atque lata, aqunr plena. Deinde murus.quin-’
quaginta cubitorum regiorum craffitudine, ducento.
lum celBtudine. o
^ 3 aatXiji^
( furpUv
Cubitus autem- Regius me-
9nf-
Tf/n
diocri cubito tribus digitis major cB. .Mediocrem cubi-
tum pro Graeco ab iplointelligi vix dubito. Atquicu-
bitum fupra definivit fex palmis fivc digitis quatuor &
viginti. Habet igitur cubitus Babylonicus digitos Grae-
cos 27. quare ratio Graeci cubiti ad Babylonium erit vt
8 ad 9. dc ita quoque pes ad pedem. & pes Babylonius
digitorum 18 quantorum Grxeus Atque ideo non
nimis accuratb Babylonium pedem 'cum Romano
comparavit Plinius Iib.6. cap. 26, vbi hunc Heiodoti
locum vertit. Babylon, inquit, Chaldaicarum gentium
caput, diu fummamclaritarcm obtinuit in toto orbe,
propter ijuam reliqua pars Mdbpotamia; AiTyriaequei
Babylo-

Digitized by Google
 LiBEfi IL np
Babylonia appellata. &Tcxaginta millia paiTuum am-
plexa muris ducenos pedes altis quinquagenos latis.
In iingulos pedes ternis digitis mefura ampliore quam
noftra. Hoc quidem red e. Pes Babylonius ad Gr^cum
cAvt9ad 8. pes Graecus ad Romanuna quemadmo^
dum JS ad 24. itaque Babylonius ad Romanum erlt,vc
225 ad 1 92. vnde concludes Babylonium pedem con-
tinere 18^ digitos Romanos, vt Plinius ^ro proxi.
mum proipfo vero fccutusiit. minus led^
fed illud
quod pro cubitis pedes repoiuerit. quamvis hic omnes
varient. Aliter Dionyfius Halicarna(lcus,aliter Strabo
eadem prodant. Ad extremum Atiocheoi pedis quan-
titatem huc attexam
,
qua; vt nufqaam nominatim de-
hnita, attamen noii obCcuris indici jsexprefla mihi vi-
detur. Hero Mechanicus in fua iragogciirAr^KdC fii-
Arjuii Piolemaicus Medimnus eft
Attici rcfquiplex, vt 3 adi. Cum autem notum iit
amphoram fuilTc pedem cubicum, & reliquas tam ari-
dorum quam liquidorum menfuras inde derivari, fe-
quitut pedem P«rolemaicum ad Atricum cam habere
lationem quam latus cubi 3 ad latus cubi 2. hoc cB J44
ad 125. quemadmodum &rupra oAendimus. £adcm
ratione cum idem prodat o^s
,
rv iS-
Aiui A-wAacn®- 1(^ ^^«/5 Met retes Antioclncus cft
i<rt

Italiciduplus fufquialter. vt 5 ad 2. fcquitur quoquqra-

tionem pedis Antiocheni ad Italicum fcu Romanum
e(Tc, qux laceris cubi 5 ad latus cubi 2. id cB vt 170 ad
125. velcontra^isterminusvt 34ad2y. IQa igitur de
veterum mefurarum inter fc comparatione & rcfpon-
Tu tantum habui qux cerro &conBan ter hadenus af-
firmare poBim.cafummarim comprchcla ita habenr.
Pes Antiochenis ad Romanum cB vt 34 ad zy. Roma-
R BUS
 -

1^0 Eratosthenis Batavi

jiusad Gncura vt ad 25. (Srxcus ad Babylonium
vt 8 ad 9. Romanus ad y£gV|^tum & Samium vt 5 ad 6.
Vndc efficitur ratio iftdrum pedum inter fe,&compa-
ratiohujufccmodi.vt quacaium Htpcs Romanus 25^0
tantarum Grxeus 2448. »
Babylonicus 2176.
Alexandrinus 212;.
Antiochienus 1875.
Verum illud longe habet difficiliorem explicatio.
oem,quf nam Romani antiqui pedisad noftru Rhijn-
landicum Bt comparatio Philandcr diligentiffimus Vi>
truvi) commentator ejus quantitatem exautiquomar»
more in hortis Angeli Colotij Romx repoBto nobis
expreffit. Eundem quoque eadem magnitudine fe in.
venifle tcBatur in alio marmoreo Epitaphio T. Statili)
Vol.Apr. Menfoiis «diBciomm*quod opera Mclcghi.
ni Architefliex lanlculononita pridem refoflum , ia
hortumVaticanum cft trannatum.Vcrum^ vt dixi, cum
charta archetypi magnitudinem non reddar, Sl is Phi-
landri commentarius initio fcorfimRomz forma oda-
va,vt vocant, editus (It annofalutis 1 544. Iterum Lu-
gduni ab ipfoPhilandro Hmul cum Vitruvio in quarto
anno 1552. Denique ibidem anno 1586. Si primam
omnium & Romanam editionem fequaris, deprehen-
des Romanum antiquum, quem in duabus columnis
le invenifle Philandcr teftatur, arquati partibus 984..
quantae in Rhijnlandicofint mille. Atqui cum forma
chartz imprella fcxagefimam partem ab archetypo fuo
deducat, fcxagcHma autem pars 984fint 16. Eae additas#
conflant veram archetypi pedis magnitudinem .par-
tium looopro pede Romano. Vnde efficitur pedem
Rhijnlandicum Romano exade arqualcm 'efle. Quin
idem

Digitized by Googl»
 1

L 1 B ER' II. •
13
idemcx novifUmacditioncanni ijS6 eadem via effi-
cies. Ex ifto cni m femipede totius pedis Romani quan-
titarem deprehendes partium 942, quantarum Rhijn'.
landicus 1000. Atqui cum hic typus non fit ex Arche-
typo priore exprefius verum menfura ifia fculpta ex pe-
de chartaceo anni ij5a, fequitur fi ad 942 adjiciam
partem fexagefimam 16, effici 95 8. longitudinem pedis
quanta erat in editione anni 1552. atqui ille queque
lexagefima parte ii fiio typo deficit, qui erat futnptus ex
pede chartaceo reditionis Roinanar,huc igitur quoque
16 fiaddanturdabiturpesRoman^ editionis 974. quem
antea ex ipfa Romana editione protulimus partium
984. Vt plane appareat vitium diferepantise ex iterata
typorum fculpturafaduno,& remperT^^aut fi charta
tenuior fit& minus firma ^ 7 omnis typi longitudini
decedere* vt nunc cauia iatis manifefta appareat , cur
tam diverfa pedum omnium magnitudo circumfe-
ratur.vtnecclTum fit omnes menfuras iterata impref-
fione hoc modo longb infra jufiam quantitatem coar>
Aari. Porro pedem Romanum optimi k nobis defini-
&
tum, his vefiigijs ex Philandro exprefitim c firudura
Romanorum & ruderibus quoque comprobabo. Haud
italonge ^ Lugduno Batavoru ad duarum circiter ho-
rarum iterabefi littus matis, & in eo fwigus vulgo Catt-
wijck, hoc efi Cattorum vicus aut feceffiodiflus pro- ,

pe quem rudera & fundamenta vetufiac arcis an arma-

mentarii liRomanisifiic ad mediunfReni alveum firu-
,
qux vento afperius flante reteguntur, Sc arena qua
oblidentur proluitur. Vulgo nobis l|ft tt
tW. Vnde complures nummi, lampa-
vafcula, claves,
des defaxa cum infcriptionibusaliaque id genus monn-
numenta tunc eruuntur. Arcis ipfius fundamenta qua.*
R ij drata
 fji Eratosthenis Batavi.
drata fant forma , &quaqaaverfum ducentis quadra*
|
ginta Rhijnlandicis pedibus patent* Vt vel hinc Ro- ;

manor mcnfurz vcdigia quam planifCme agnofcas.

nam ipfiuspodirmus duorum Romanorum jugerum
magnitudinem compkditut. lugeri enim menfurana
ducentos & quadraginta longitudinis pedes efle.non cUt ,

fcrcquifquam qui ignoret, inquit Q^ntilianus libr. j

cap. lo. Varro de re rudica Hbro i. cap. lo* lugetum

quod quadratos duos adus habet. A£lus quadratus, qui
it latus cft pedes 120, & longus totidem, is modius ac
mina latinaappcllatur. vt mihi plan^ dubium non vi-
deatur, eos hic Romana: mCfunc modum fecutos hujus
Rrudur; podifmum ita cotnprehendifre fecundum ju-
geri menruram,vt duo jugera velamus quatuor conti-
neret. Frontinus de limitibus. Hi duo fundi jundi ju-
geru dehaiunt,dcinde hxeduo jugera iunflra in ununt,
quadra tu ni agrum efficiunt, quod fint omnes adus bi-
ni. ut fingula ideo latera ducentos dc quadraginta pe-
des in longum patere necc0e fit. Atqui totidem pedi*
bus Rhijnlandicis (ingula latera exporrigi G^odeta-
rum experientia confirmat. Vnde efficitur Romanum
dntiquum pedem noftro Rhijniandico plane aequari.
' Quod confcntancum eflijs quae ante ex Philandro^
nobis prolata fuerunt. £t ideo utriufquc tam ardo con-
renfu nihil verius aut accuratius proferri potuifle liqui-
do confiat. Male igitur Budaeus Romani pedis quanti-
tatem , ad Parifienns Rcgij pedis modulum revoca^
qui pene i n tegro digii o,hoccft parte fextadeci ma n oftro
major cft. Quamobrem cum Romani pedis quantitas
adeo accurata iam nobis exhibita (It, reliquorum ma-
gnitudinem quoque ad nofttum Rhijnlandicui» ex-
plicare operae videtur pretium.
Quan-

Digitized by Goo^[(^
I
 Liber II.
m
Qaantanim pes Rhijnlandicusefl: partiam mille.
Taataruaa pc$ aatiquus Romanus iiideni mille. ,

Gixeus antiquus mille quadraginta duarum.

Babylonius mille centum reptuaginta duarum.
Alexandrinus mille ducentarum.
Samius mille ducentarum.
Antiochenus mille trecentanim fexaglnta.
Arabici pedis quantitatem ex ipforum feriptis altam
elicere non po£Uim, prxtet eam quam ipli granis Tuis
hordeaceis dchaivcrunt9<$. Atqui nofter Rhijnian*
dicus vtfummum capit grana 90, (I ita ea colloces vt
crena futfum aut plane deorfum vergat , vnde effici-
lur pedis noftti vel Romani ad Arabicum ratio quae 90
ad 96, five redud^is terminis vt 15 ad 16, vel partium
io66y quaniaru Romanus looo.vtquodamodo ad ve-
teri Babylonium afpirare videatur. £t fi Alazcnus fia-
dia7imiluri Italico rede comparavit, in quo tameo
effe obo ftadia five pedes Romanos 5000 fequenti ca-
pite ofiendam; cumque illius 7 7 fiadia funt duntaxat
podcs4jOo, tura ratioRom.ini pedis ad Arabicum fue-
rit vt 9 ad IO. Sin denique hordeacea grana in latus iu-

xta fc ex aliorum fententia ita fint collocanda, vt crena

neque prona neque fu pina jaceat, cum hoc anno apud
nos 106, vel grana ita pofita Rhijnlandicum pedem
cxplcant.efficimr pedis Rhijnlandici ad Arabicum ra-
tio, vtetiara 111 lotf vd etiam vt n 1 ad 95. Atque

ideo cum cx ifta granorum contiguiiatc & com*

patatione vix quidquam certi erui poffit, neque ipfi pe-
dis fui quantiiatcmulla alia ratione exprt flerint , nihil
hic temere alTcverare aufiim. ctfi quibufdam poftre-
mum hoc ipforum fcutenti* maxime videatur affine.
Plura quidem de pedum vatiorum quantitate & com-
R iij paratione
IJ 4 E RATOS THE NIS B ATAVI
paratione mihi nunc nonconAant, qua; aurem cum
diligentia & induAria de his pr^tcrca aliquando co-
gnofeam, ea ita quemadmodum cxpediicaibiiiabtor in
publicum quCquc proferam.

C.A p V r III.

^ot JiadU miliare KontAnam impUant,

I VM autem veteres Grzci qui-

dem per Aadia,Rcmani vero per
miliaria numerem, & in horum
I

comparatione ipfi varient non ;

inutile fuerit tandem hic quo-

* que quemnam potiAimum au-
i
torem fcqui debeamus oAende-
i re. Quomodo Romani quideifl
Aadij longitudine pedibus 625,
Grxei vero 600 eandem definiant, capite antecedente
C4 7«^e^«demonAravimus. Et illud pra;terea omnes
quidem reliquas natones 600 pedibus Aadium definire.*
ied ita vt pro pedum ratione quoque Aadiorum inx-
qualitas exiAar.folosautemRomanosa Grzcisin Aa-
diorum longitudine quidem non difiiderc. at cum
• pedum quibus Aadij longitudo definiatur magnitudo
diferepet , quodque Grxei 600 fuis pedibus determi-
nent, id Romani 625 fuis pedibus exprimant. Ea res
non nullos in errorem induxit, vt Romanum Aadium
Grzco inzquale arbitrarentur. Cenforinus de die na-
tali. Stadiunvautem inquit, in hac mundi menfura
,

idpoti/Timum intelligendum eA,quod Italicum vo-

cant pedum fcxccmorum viginti quinque. Nam funt
przte-

Digitized by Googie
 1
Liber H.
Olympicum
prxtetca alia longitudine difcrcpant ia, vt
quod cft pedum fexccaim.ltcm Pythicum pedum mil-
le. Verum quidem Pythicum peJu millcfuiflequan-
torum Olympicum 6oo, fcdtamcn ab Hercule (ius fex*
centis pedibus metarum* illud vero longe a vero alie-
nidimum llaiium Grarcum Romano in«equalc fuifle
quia pedum numero differret , cum potius ex pedum
inxqualitate multitudo differensin eadem longitudine
fit deprehenfa. Sed ad Latinam raenfuram venio apud

quos Miliarium ^ palTuuai multitudine ita ditium ,

ve
mille paflfus miliare coniUtuant pafTum autem hic
:

quinque pedibus conflare , nemo fere efl qui ignoret:

tantam enim longitudinem inter cxpafTas manus por-
xigi ccnCcbant. Vnde efficitur mille pafTus Romanos
5000 pedum in longitudinem patere. Heror« fuXuysxet
hclKt p*cdes 5000, pafTus rnille^
Porro de miliaris & fladij comparatione apud veteres
non una efl fententia. enim odo fladia miliari
Ali)
aequari flatuunt,dc rede. quidam odo cum triente,
nonnulli Teptem fladiacum femifre uni miliari aequi-
parant. Plinius quidem vbiqueodo fladia uni miliari
menfuram Graecam Romano mote
attribuit, quoties
enuntiat.Exemplumnobile habes in mundi roenfu-
xa.Vnivcrfum autem hunc circuitum EratoAhenes du-
Centorum quinquaginta millium fladiorum prodidit.
Qjae menfura Romana computatione efficit quinde-
ciescentena milia pafTuum. &muItoantccum Vitru*
vius,h i.c<$. Orbis terrae circuitionem per Tolis cur-
fum Sc gnomonis xquinodialis umbras cx iiKlinatio
nccocIi,ab Eratoflhene Cyrcnco rationibus Mathet
maticis dcGcometricis methodis efle inventam ducen-
tocum quim^uagintaduum.miUiuin Radioram, quae
fiunt
 Eratosthbnis Batavi
fiunt pafflis fcmel&triciM millics mille quingemiel
mille, qui numerus cum Pliniano conrcmit.&
.pars cft ftadiotum, qui bus flem ambitus ab Eratoflhc-
nc ddioitiir. id enim conflabit fl 252000 per 8 dividas.

quoTusentrn 1500 millia pafTuum. £t Polybius

erit
quoque libro tertio vbi, poftquam in Africano litorc a
Philcnorunyaris ad Herculis columnas redecim fladio-
iummilli.^indcad Carthaginem novam in Hifpania
3000, hiat ad Ibcrum amnem 2600, abibeto ad oppi-
duna Empcti.tm 1 600 atque inde ad Rhodani traje-
,

ftum itidem 600 ftad ia numera flet, tandem fubjicit.

1

petp ¥uv nQifitiuTitf,

24^ ?u(Mfuv h^c enim jam omnia interval-

oflonafladiadimenQ funt & accurate diflinxe*
la per
runt Romani, nemini du|>ium efle poteft Polybium
^et menfuram otio fta’diocum Romanam miliare iu*
telligcce. ve enim Graeci per fladiafmos ita Latini pc£
miliafmum 'numerabant. Romani en im non Italiae fo- '

Ium vias,fcd provinciarum quoque quarum potieban* *

tur ita curaverant, vt ad lingula milliapafluum lapidem

collocarent, quorum omnium caput & principum
milliarium illud aureum, vtbisvmbilicus, quod Ro*
in fori capite Auguflus collocavit, vnde omnium
itinerum longitudo iniretur. hoc ipfum^ lapide ad la*
pidem fpatium »ktu fuiflfe Polybius ait. quare

Romanum miliare otia fladijs a Latinis ipfoquc adeo

Polybio taxatur. At idem tamen vbi diligeiitius Ro-
manum cum Grxeo fladio contendit,
miliare illud
Otflo fladijs cum triente definit autore Strabone libro
feptimo. Ab Apollonia inquit in Macedoniam ignatia
via efl orientem vcTrusdtvifaacpct miliaria diflinda,
ad lingula polito lapide, vndcadCypfclucn dcHebruna
fluvium;

Digitized by Google
 V : ^Lib er: IL .. .
137
ihiVium: & continet m. p. 515. Quod fi proxnille paf-
Tibus odio (vt receptum cft) ftadia fupputes, habebis
fiadia 4280. Sin Polybium Tequare, qui odio fladijs
•duo plethraaddir, quxfunt fiadij pars tertia, addent
funt adhuc 178 fiadia. Sunt igitur odio fiadia 5c duo
plethra ( plethrum cft longitudine pedum centum)
«qualia miliari Romano. Plutarchus vero in Grac«
chis To St ^hmoKTu qetSiuv Quid miliare
^aulo minus odio ftaftijsf Puto illud Plutarchum vo-
•luifie odio ftadia paulocfic minora milia ri.id enim Po>
iybius paulo antp dixit. Cuius erroris caudam ex igno-
rata pedum quantitate extitifle non cft dubium. Cum
-enim fcirent Romanos mille pafilbus, & paftum^ pe«
^bus taxare; non potuerunt nefeire joOQ pedes milia-
Ti Romano continerL Atqui cum ftadium Graecis fit
'ddx3,pedum,odlo ftadia ciHcicntduntaxat pedes 4800.
differentia igitur odio ftadiorum &
miliaris funt pedes
2oo,SizsKt^foi duo plethra: ea autem cum ftadium «fti-
mabis 600 pedibus fiunt plane ftadij triens, atque ideo
vniliaie habet odio ftadia cum tricnte,ltaPolybius Ro- .

ananam menfuram ad Gneci^ leges, exegit. & ea res

quoque Cenforinum hominem Romanum in erro-
rem rapuit. Sed cum Romani omnes uno ore doceant,
'

.dc nos fupra demonftravimus, ftadium non 600 Ro-

manis pedibus, verum 625 «quale effe. & Romanum

•pedem tanto minorem ede Grzco. fequitur ex eadem
analogia 4800 pedes Graecos 5000 Romanis aequari,
atque miliare Romanum cum odio Graecis ftadijs ex-
ade paria faccre.Quod Suidas,qui plura collegit quam
indicavit ,
quoque feti bit vocCjit/Aitfv^/wfrrfor^e; rct ^<0
TO taSuv txi X' trtiliatc
4 CIIX meoiura. nam decem' militaria continent ftadia
c-
• . S odo*.
 ijS Er. atosthenis ’Ba T AVI
oAogima: ftadium autem pedes fexcentos» At ide^
tamen voce a ^ t» J

Ac^a^try fAi?dn,ixi* tineer» ^dha. mtin fiiMov . Sta-

dium locus in quo certamina incuntur. & pars qua-
dam etiam cum femiiTe mi-
miliaris.nam Teptem ftadia
liare conftituunt.£c Hero mechanicus in Ifagoge fjm
feptem Aadia
cum femilTe. Eandem rationem Alazenum quoque
fecutum libioantecedentedemonftravi. Et ne erroi
videatur Hero idem diftindius alibi expreillr. T« JW-
aKviHf ^K^x^xtof J, xo^etf
iPiMTUi^ifi fSl/d etfy h xo^ctf uvfi. y
ri fitMty
vvyxvztf^i y^yXoSag<pt?\.t-
Teuflug ^
Diaulu habet fiadiadut^
plethra dut^ecim , akenas centum viginti y cubitos
o^ingentos, pedes Philct^reos mille ducentos , Itali-
cos autem pedes mille quadringentos quadraginta.
Miliare habet ftadia feptem cum fetnifle, plethra qua-
• draginta quinque, akenas quadringentas quinquagin-
• ta, cubitos ter mille, pedes Fhiletzreos quaiermille
quingentos , Italicos quinquies mille quadringentos.
Quid ^ vero magis alienum dici potuit £c praeter om-
nium Latinorum mentem.^ Id quidem haud dubie ve-
rum eft, n miliare conftet pedibus Philetxreis 4500,
tum 5400 pedes Romanos miliare conftitucre: cum 5
pedes Philctxrei, vel Alexandrini fex Romanis xqut*
parentur. Sed ita potius fuerat ipfi concludendum cum
€ Romani pedes xquiparentut Alexandrinis 5, tum
5000 Romani(tot enim implent miliare^ xquabuntux
Alexandrinis 4167. verum hallucinationis caufa alti&
fimasradicescgifte, atque ex alieno.errore derivatus vip
detuii Yt nt ftt cum tam longe a Latinorum fen tentia
difcedat.

Digitized by Google
 Liber JT. 1^9
difcedat,& miliare quadringentis pedibus xquo majo-
res conftituat. tcsipiapalamclamatnon tam Roma,
natn veterem mcafuram , quam ex aliorum arbitratu,
credo /£gyptiorum, miliaris quantitatem hic defini-
tam. nam idem paulo infraita habet voiat
a)nvcis <p, miliare habet pedes jooo, paiTus
.1000, akenas 500. vt vel hinc miliarium divcrfitas ap-
pareat. ncqueilli qui 7; fiadijs miliare definiunt ejus
quantitate minuant,fed potius 400 pedibus adaugeant,
.& amplificent.Et labentcimpcrioifiadcmumyfed am>
m
^bigue recepta dari me liqueat. Nam & Arabes quo-
que, Taltcm poft M^umonem cujus fiipra mentio, mi-
liare fuum longe aliter definiunt videlicet cubitis qua-
ter mille.qui effidunt pedes fex millc.adi Alfraganuni
capite 10. atque ideo paiTum non quinque pedibus
more Romano, fcd pedibus fex ab ipfis traxatum con-
ifiat,qux0^>'^<» veteribus vocatur, atque hinc tandem
pbtinuit cohfuetudb illa, vt miliare Italicum hodie
quoque decens ftadiorum longitudine porrigi dica-
jpaus. iu vt fiadium pedes capiat fcxcentos.

S i) Cxr.

Digitized by Googie
 140 Eratosjhbnis Batavi
'
Cap V r IIII.

KhijnUndici pedis quantitas etiam alio modoex^

*frejfa,
•
’
i
.

TSI fatis anxie & (bUiciti pe-

dis nofiri Rhijnlandid , quo
uH fumus quantitatem cum
,

aliarum nationu pedibus con*

tenderim, quoniin quidem co-
pia mihi eft tamen quia
adhuc multa fuperfunt & longe
celeberrima loca qooru peda-
les magnitudinis modulu cer-
tum nancifei non potui , ad quos tamen noftri pedis
^amplitudinS tranfmittere optarim , vt omnibus quan-
tum per me pr^ftari polTit Katisfaciam. etiam idam
viam inivi, vt mcnfuri; quoddam genus feligerem,
&
quodomnibus Ideis integrum, (artum te^um extare
etiam publice omnium interfit, cum quo hunc pedem
nofirum contenderem. Nullum autem ad hanc rem
magis idoneum exifiimo, quam illud quo panni lanei
aut linei quantitas menfuratur, hoc enim ubique pu-
blice per certos homines ferreum aflervatur, ne dolus
ullus aut ftaus in menfutis in propolarum officinis fub-
zepat« Hancnosulnam vocabimus. Belgis & Germa-
nis ((n 0lUn/ Gallis Aulne^ Italis braccio. Has igituc
quemadmodum conquifiverim nunc explicabo, vt fi-
cubi hic errem ii petitioribus edoceri quacam. quam-
vis ipfemet hanc curam mihi etiam pofi hac cordi efic
perpetiar, Vlnaium igitur quantitatem in panibus pc-

Digitized by Googie
 Liber H. <
141
di»RhijnIandici, 5c quemadmodum earum magnitu-
dinem conquifivetim hic indicabo. (

Quantarum pes Rhijnlandicus eil partium mille:

Tantarum Veteraquinas vel Oudewaierana eft
partium bis mille centu nonaginta.ipfcmet exploravi.
Et Leideofis birmiilc centum o^oginta feptem ipfe-.
met exploravi.
;
Amilclodamenfis bifmille centum nonaginta fex.
ipfemet exploravi..
Antwerpiana bis mille ducentarnm dccem.ipfemet
exploravi. 1

LondinenHs triplus eft pedis Regi) ,

quemTupra
fLondini in de Guithalle alTervari diximus » & ex An.
glia ad nos e(l tranlmiflus. atque ideo partium bilmille
nongentarum quatuor.
Eandem autem hic Leidac 5c Amftelodami paulo ma>
iorem circumferri deprehendi, videlicet partium bif-
miUe nongentarum quadraginta novem, (cd iHe eft
pollex quem in menfurando panno angli adjioiunt
pro more gentis, nam more Anglis ufiiato pollex
tianfveriTus fingulis ulnis eft adjiciendus. Vina Flo.
^entina ex libro Buonajnto Lorini nobilis Flocen*
tini Venetijs impreiTo.anno 1609 eft panium miU
ie o^ingemarum quadraginta fex. cui fi partem fe.
xagellmam adjicias, quam typis decedere fupra dixi-
mus, efficitur vera ulna partium mille odlingentarum
feptuaginta feptem.
. Toletana birmille fexcentarum, cuius pars tertia pe.
dem Toletanum sequat. Nam illif omnes menfurse
etiam Gseodztarum ex ulna derivantur.
Reliquarum ulnarum certam quantitatem nullam
gliam adrcribeic
'
poflUm,quam eam> quse ^ mercatori.
S iij bu»
i4t Eratostmeuts Batavi.
bus paRlm mercimonia faa cittu<!cntibus aut venum
exportantibus circumfertur^ illi enim, fi non adamui^-
fini hanc compararionem inftitucrunt, falicm haud
italonge i vero abeunt diverfi, vt fcnfilcin aliquem
errorem introducant, fuisalioquin rebus minus bene
confuliuti. Apudeos itaque haec ulnarum ratio palllm
'
•'
habetur.
. Viginti uln^ Antwcrpianac aequantur Noribergae
Magdeburgi vel etiam Lipfi® viginti unum. Franco-
Moenu Rigac Revela: in Li vonia viginti quin-
furti ad
que. DantiTci, Lubee^, Hamburgi viginti quatuor.
Iterum fex ulnx Antwerpianae' aequantur EifordiaBi
“
decem. •
-

Et centum Vlnae Aniwcrpianae aequantur VHfli po-

ne odoginta tribus Varris, quemadmodum illic lo-
quuntur.' Haec finit qoPK 'tuto &recnre ab illis colligere
potuific nae exiftimo. Ifiaruih iginir men fu tarum cum
pede Rhijniaodiconofiro comparatio efi huiufecmo-
di. quantarum pes Rhijnlandicus mille. •

Tantarum Vina Noiibergenfis bifmille centum Se

quinque, .

xMagdeburgcnfis itidem bifinille centum &quinque,'

Se. Lipfienfis itidem bis mille editum & quinque.

vina FrancofurtiadMoenum partium mille feptin«'

geniamm fexaginta odo.
Rig^ in Livonia itidem partium mille feptingenta-
rum fexaginta odo.
Revelat in Livoniaitidem partium mille Teptingen-
tarum fexaginta odo.
Dantifei partium mille odingen tarum quadraginta
duarum.
Lubee; itidem mille odiugenurum quadraginta
duarum Ham-

Digitized by Googld
 Libbr II.
14J,
HamburgI quoque mille oAingentarum quadragin-r
ta duorum*
Erfbrdir mille trecentarum viginti fex,
Varra Vlilfipone menfura panni tantum linei cft,
partium bifmille fcxcentarum fexaginta duarum.
In illis novilTimis, vt antea monui fidem meam
mercatorum fiic litv^io.quifi fallunt,a me praedari ne-
mo putet. Et tamen ida ita adferibi arbitror expedire,
Yt faltem quam proxime nodri Rhijnlandici pedis
modulus omnibus gentibu s innotelcat.
« *
,
•

Cap. V.
Tedis KhinUndici fvel Kofnarti modtdus quAm
dccurafifimeex^rejSus,

ErumcnimvcropodquSRhijn-
landici pedis modulum cum
vetere Romano paria facere
fupra quam evidetidime oden-
derim, cuius veram &
bene )u-
dam quantitatem ab omnibus
cognofli , 5c fmc ctrore ad po-
deres tranfmitti, non nodra
tantum, fcd univerfa; rei liiera-
ti^intered.ldeo omnes rationes diligentius cum ani-
mo meo fubduxi, fi forte iliquid occutterctjquod nos
ex hac difficultate expediret. Atque tandem nullam
certiorem amuffim in qua h5c longitudine definirem
excogitari pode judicavi, quam pondus nummarium.
Cum enim tam accuratis Principum conditijtionibus
omni *vo aureorum nummorum pondus definitum
fit, vt publice condet quot cnjufquc' generis nummos
ex un-
 i4^4
Eratostbenis Batavi
fir, & uni auronec m-
cx uncia aut libra figmw juftum
•bigo ncc erugo neque falis aut aceti fuccusbonitar
,

tem corrumpat, aut pondus imminuat .‘facile fuerit n- i

dd, cum vel e terra eruuntur , vel aCfervati ad pofieros

pervenient, libra» aut unci* pondus rurfum coHigere.
Ita ho dic ccnilTimo & non fallaci argumento Roma-
na librx pondus, e nummis aureis argenteis conQan*
ter arguimus, ad quam rem unus Plinij locus nobis fa-
cem przlucet libri 3 3 capite 3. qui ctn.mcndofus Ht, &
d viris dodtiUlnus alitcr.aiqac aliter xeiUtuatur , non
dubium tamen eft emn hoc modo legendum. Aureus
nummus poftannum LXll pcrcufluscft, quam argen-
teus, ita vtfcrupulu valeret feftcttijsvkenvsrquod effi-
cit in libras ,
ratione feftertiorum, qui tunc erant , fe-
llcrtios VM. DCCLX. pofthate placuit XLIl fignari
ex fingulis auri libris:'rpaulatim,quc principes^immi-
nuere pondus. Minutiflimfc vcr6 adXLVlIl. Nam ita
argentei denarij & aurei nummi eadem manet analo-
gia , podere fubduplo. vt quarji diu oi^oginta qaa-
’iuor denarij argenti j e libra, & e fingulis uncijs fe-
picm cudebantur, tam diu quoque aurei duo qua- &
draginta libram implerent. Poflquam vero argentei
nummi pondus imminutum eft,vt fex & nonaginta in
libram confiituercntur,tum quoqueduode quinqua-
ginta aurei pondere tanto leviore in fingulis libris cu^
di coeperunt. Iftam germanam Plini) Icdioncm effc
nemo vnquam dubitabit,qui nummorum veterum ar-
genteorum & aureorum pondera inter fc contenderit.
- quamvis vir doi^iffimus & phoenix noftri feculi, in illa
do^ifnnkidiflcrtatione,quam nuperfe,fed pofthumam
edidimus, hunc locum iu Icmgealicniffimum fenfum
ingcaiofiffttncdetorqucati: Pondera argcntcprqin
‘
aureo

Digilized by Googl
 Liber II. 14. j
tareorum veterun nummonmi, 6 libro quon de re
nummaria olim publicavi huc rranslcribam , ii prius
ponderum appellationem & minima momenta Tuis
nominibus cxptcflero. Veteres Romani libram in un-
cias duodecim partiri confueverant, hodie in libra un-
cix etiam plures vel pauciores, provt vbiqueconfuqu-
do obtinuit, conftitiii iblcnt. & quia quatuor, aurei vel
odio argentei denarij fub imperatoribus unciam pen-
debant, quorum pondus quatuor Rofatos nobiles , Teu
£doard«os anglicos atquat,'indc potius tanquS k prin-
cipio initium nobis faciendum. Hocip.
fum igitur pondus quatuor Edoardvorum in argenta-
xijs noftris officinis uncia quoque dicitur,cu;us partem
viceilmam illianglicum vocant:&: rurfum hujus aogli-
ci triceHmam fecundam partem granum, quod ad gra;-
cam analogiam dixeris, vnde efficitur hujuf>
modi grana 640 una uncia apud nos in Hollandia &
Belgio foederato o>ntineci. Atque hujuimodi granis
( funt autem bradcol^ xicx minuti ffim|; ) omne auri
argenti pondus Ratutis & ordinum edidiis definitur,
quamvis medici 5 76 grana tantum in uncia cofiituanr,
atque ita quoque de ntimmarijs granis Ferdinandus dc
Elifabetha Hifpaniz reges anno i487lattxerint.dcpro>.
pteieahxclittatiafcu grana ad nofiram habeant eam
rationem quamio ad 9. Nos hic in explicandis pon-
deribus patrix confuetudinem potius fequemur. Ro-
mani igitur cum initio tantum feptem denarios aigcn-
, teos in uncia conffituifient, eorum pondus 91 granis
Hollandicis definiverunt, ad quod p^us duos tantum
nummos vetufiifiimos adfpiraic vidi , unum qui 8<S

una iniculptum ca-

nofitatia grana penderet cui parte
putincomptum, baxba impexa dc hoiiida. i vertice
T Ssbifti,
14^ Eratostbenis Batavi
Sabini.pinczdvctC^ L.Tituri cura duarum Sabinarum
raptu. Alterum granorum otl^oginta quatuor. cuipai*
te unainfculptura caput muliebre caprina pelle teftum,
Ciribus retrorfura avertis, cum his Uteris S.C. parte
zdvctCzL. Proculi flia, mulier bigis invcfta. Reliqui
omnes erant tantum 7^, 73.74» 75, 7<S, 77,78,79, aut
tiimmura So granorum pondere, etiam k Cicerone &
AuguAocuti:vt jam tum argentei denarij pondus im-
minutum, & oAo ex uncia tignari folitos indet contiet.
vide rem nummariam noRram pagina i6 & 17. neque
mirum profedo donariorum pondus tam varium, cum
argentum ufu etiam atteratur aut titu aetatem fentiat.
Sed aureorum confentiis hanc difHcultatem nebis ex*
plicabit. Nummi aurei tres Tiberi; ,
Druti ,
Claudij
appenti 160 granis xquantur. Neronis &
Domitiani
I j 8. vide ibidem paginam 31 &
3 3.' Atqui Roiatus no*
bilis anglicus itidem nobis pendet grana 160, qua* &
tuor omnino unciam implent: Vnde efhcitur planifii.
me unciam argentariam vel monetalem apud nos in
Hollandia ad momentum Roman^ veteri uncix xqua.
lemetie. cum plane illi nummi aurei, quos minutitii.
me ad 48 ex libra tignari Plinius dicat, noftris1 60 gra«

nis xquipondetent. Neque hic ulla Agricolx dodif-

fimo amplius
tergiverfatio liipcrcflct, ti viveret. Ve-
rumenimverovt jullum unciarij notiri ponderis mo*
duluro ad omnes gentes accurate prodam aliquot au>
,

reorum nummorum lemttinium hoc ieculo pondus,

quemadmodum nunc obtinet, hicad/cnbam. & qui.
dem fecundum ordinum Belgij auTeti^tu contiitutio-
nesSccdida.
Rofatus- nobilis Anglicus, quem Edoarda?um vo.
eant, nos vulgo vetere dicimus , pendet anglicos quin-
que

Digitized by Googie
 Liber II.
que, (ivegranaHollandica centum fexagim^. ad hoc
idem pondus in his provinciis omnes, quibus rofa ad
cimbam adpodta feriuntur. gr. i6o.
Rofatus nobilis Henridcus pendet tantum anglicos
quatuorde grana quatuordecim. Hoc eA grana 142.
quod pondus quoque illi Eofenobli apud nos habent,
quibus in cimb'a rofa nulla appoHta eA. 142
Angelottus.hoc cA geniatas, eA enim ab Angelo in-
Iculpto ita did^us, anglicum nunaifma, pendet anglicos
tres Si grana decem , quae funt grana lod
* Ducatus in Belgio^ocderato cuius pendet anglicos
duos grana novem, quae efficiunt grana' 7j
Ducatusvngaricusin imperio Agnatus pendet an-
glicos duos grana novem, quz efficiunt grana 75.
*'
Ducatus Hifpanicus Amplus pendet anglicos duos
grana novem quz efficiunt grana yj.
Coronatus Gallicus, quem folatuni vocant , Si iub
Hcnrico quarto cu A pendent anglicos duos grana fep-
tcm,quz efficiunt grana. 71
- PiAolettus Hifpanicus Amplus (naro funt duplo Sc
'quadruplo pondere^ pendet anglicos duos grana rep-
tem, que efficiunt grana '71
Ducatus Italicus Amplus pendet' anglicos dues gra-
na feptem (& duplus, duplum)quz funt’grana 71
' In argento juAum pondus daleri imperialis anglid
od^odecim grana duodetrigrnta,'qi|zdiAant ab integra
Vncia duntaxat ‘granis 3 5 Habent Igitur pondus g^-
( .

norum. 604
‘
Hifpanicus argenteus Dalerus Regalis , vt vocant,
'

pendet anglicos feptcndccim grana vigihtijquinque,

‘

qu? fu'h^ grana' /

Dalerus ^hilippitds, pendet vncWih ahglicosdiibs',
' T ij grana

Djgitized by Googie
 1

14S Eratosthenis Batavi

grana trcdecim, que Tunt grana 717
Verum illud mihi quoc^e annotandum exiUimo.
In aureis nummis illum quoque elocabilcm fine dc-
uimento cujus ponderi duo nohratia grana dccelTe.
fint,modo tertium non accedar, tum enim tantum de
valote detrahi ,
quStum de ejus pondere ht dcdudum.
vt n ducatum Hollindicum vel Vngaricum habeam 7
granorum, quamvis legittimum horum pondus Ht gra-
norum 73, nihil inde mihi damni aut detrimenti acce*
derj& plane ita ch clocabilis,ac ti juAi eflet ponderis,£i
-vero praeterea tertium granum decclTiflct, vt pondus
tantum 70 granorum haberet; hic mihi pro tertio illo
grano aliquid depretio deduceretur jfi pluria grana dif-
£derarentur, tanto etiam amplas e)us valori dcrogarc-
tnr.atque idquidem legibus ita apud nos ch permis-
lTum,quod vel vfu , yel malignitate aetufeatorum , vel
denique monetaliW Icgibiu aliquid cis decedat, eam
obeaufamrari nummi purioris auri circumferuntur
qui pr^feriptum pondus ad momentum aequent , quia
in omnibus duo illa grana facile dehdcrentur: fi qui
graviores fint,fiatim aurificum manqs femiunt in a- &
lios vfusconfiantur.Hoc ideo monere vifumefi ne fia-
tim ex nummi cujufque appcnfo pondere aliquis te-
mere promuntiet.vt fi novem DacatosHollandicos ap-
pendamjufium quidem omnium pondus efiet grano-
rum 6j7.qu^funt vncia & grana 17. tamen, quia duo
grana in fingulis yel ipforum Prinapum permiflupof-
funt defiderari,vix efi credibile illas ifio pondere inve-
niii:quin potius ita judicabo 18 grana cx ifio pondere
vt minimum deroganda.acque ideo novem huiufmo-
’di ducatos vnciam vt proxime implere flatuam,arquq
Ita hoc pondus vfurpabotcadcin cautio in reliquis num
 Libek II. .
*/

misaareis adhibeatur. In argenteis Dalero imperiali,

dc R.cgali, Sc Philippico o6to grana .deliderari pofTunc.
Ad hunc igitur modum e nummorum reliquiis pon-
dera reditui poterunt. Et his vedigijs vnciam Roma-
nam veterem nodrx vncus xqualem, & hic fupra , &
jam pridem in libro nodro dc re nummaria demon-
iiravi. Atque ita ex aureis nummis vnciarium pon-
dus , ex vncia libram condituiraus. qux‘ vt veteri
bus Romanis vnciarum fuit duodecim , ita hodie ea-
dem in aurificum officinis vfurpatur vnciarum o^o,
quam marcam voce Germanica appellant fed quem-
,

admodum vnciarium pondusedin arqualc, itamarca-

xum quoque apud alios atque alios difpar invenitur.
Afarca Viennenfis ad Noribergiam habet rationem
quam viginti ad feptendecim. Noribergica marca ad
marcam Erphoridianam, Mifhiam, & Agrippinenfem
habet rationem quam quinquaginta tria ad quinqua-
ginta duo. marca Veneta ad Mediolanenfem fut fexa-
ginta quinque ad fexagima quatuor.Et Vcnetaad Pari-,
fienfem vt centu tredecim ad centu viginti c^a Fari-
fienfisautem Hollandicz aequalis ed.Inde i^tur nobis
librz definienda initium fumatur. Quemadmodum c-
nim in aurificum officinis marca appellationem habet
vfitatam,ita vulgo Libr^ nomen & pondus magis fic-
quentatur,eam autem binas matcas,vcl fedecim vncias
pendere intclligas,quo ppnderein Hollandiafunt Li*
bf£ Amdcldamenfes, ad momentum marcatum no-
drarum duplae, qux propterea ad Romanam veterem
libram habSt rationem refquitertiam , feu vt 4 ad 3 :qua
& nos deinceps tanmm vtcmur.Hxc ita nobis, accura-^
ti fuerunt definienda^vt pedis nodii cubici aqua pleni
pondus accutaiecxpiinaamus. nam iuejus mcnrutam
T iij tanto
Ijo ErATOSTHENIS BaTAVI
tanto certius & facilius ad pofteros quoque pfopagatu*
IUS mihi vidcor,Fnaxime quia adeo diverforum aureo-
rum pondera ita ad momentum hic exprefletim quia :

eorum ponderi non temere aliquid detrahatur. Sed

quemadmodum reliqua deinceps in(lituerim,&quan«
ta 'cum diligentia perferim , hic -quoque plane pei.,
feribam j
vt quidquam a me commi(Tum,aut neglU
gentius curatum in re tanti momenti nemo teme-
cum iha quoque materia fit quqt*vitos
re rufpicetur.
do<5fos admodum habuit follicitos, &in qua non nulli
nimis auda^er ex fuo tantum conceptu quidquam dq-
hnircaufi fuerint. Vt igitur hoc ipfum bene accurate
explorarem,' neque ullus vel Icviffimus error fefc hic
nobis obtruderer. Cylindrum «reum altitudine & dia-
metrofernipedaU intus cavum facientum curavi , cujus
lbmnium& imum labru laminis parallelis conclude-
retur, quarum unam perforavi foramine circulari, dia-
metro unam decimam Rhijnlandici pedis xquantc,dc
cylindrum alium minorem hac diametro & altitudine
adjeci praeterea in cjufdem lamin^ angulo exiguum
;

foramen aperui ,vt cum aqua per hoc orificium ir.fufa

in cylindroaerem Intercluderet (quemadmodum ini-
tio mihi evenerat ) hac emitti poffet, vt plane nihil in-
tus vacui relinquatur, inde vbi libitum e(l& aqua iam
Iftac etiam effluet, cochlea infena iftud foramen obtu-
ro , SffoHqunm cylindrum minorcm;porro ad fum-
mumiabrum adimpleo. Hu nc adeo minorem cylin.
drum majori tanquam collum (Irinius adjeci, nc aquae
tumoi'itie fruflra haberet, nam fi fuprema' majoris cy.
lindri Semipedalis fbperficies orichalcea lamina con^
ifiraV4 Abt) efiet, jam-in tanvfpatiofa faperficic aqua; in
nimium tiuiioiem excrefccict<, 5i ultra jufiam capaci;.
- latcm

Digitized by Googie
i
 Liber II. i^t
tatemmultutnextuberarer, quxrcsmeinitio non pa- .

lum exercuit, itaque i(Hs tanquam frenis aqux tumor

fuit coercendus. Praeterea in bafi five inferiore lamina
tres cochleas circa cylindrum intervallo trientis peri-
pheriae dilpofui vt iftis vas ipfum ad horizontis paral-
, ,

lelifmum accurate collicari pollet. Hac igiturin inllru*

meato conllruendo diligentia ufus, non minorem fCr-'
dulitatem in ipf;^aquaquam appendi infuper adhtbui.
Cum enim initio de aqu? genere eligendo mecum ipfc
deliberarem , pluvia placuit, quia ilia e coelo dclapfa,
nullam tetrenx fxci$ contagionem fecum defert , quin
omnibus adeo locis propemodum communis vU
illa

debatur.quamcbrem ejus rei experimentum capere lir>

buit,&cum hoc ipfo labente anno 1617 Mai| 10 aquam
pluviam appendilTcm,& cum putiali comparavilTem,
deprehendi pluviam in illo cylindro graviorem puteali
uncia una cum quadrante & amplius, quod profcdlo
initio non leviter fum miratus, fcd caufa ea crai ,
quod
aqua pluvia canalem incaftcl-
c tegulis imbricibus per
ium & receptaculum dclapla propter antecedemium^‘
dierum pluvias ( quin & illo ipfo quoque infuper dic
pluerat) ^tcdo}oA(^e^ turbida defluxerat, & fxces,quas
vel e tefto vel ecanah proluerat , fecum in fubjc£lum
caftellum corrivaverat , qux ideo ob teporis anguftiam
nondum fubfederant. Atque ita cx hac quidem pen li-
tatione pondus aqux pluvix in cubo pedali libra inte-
gra cum quadrante poderofior facile inveniebatur, qua
putealis. Quamobrem aliud mihi confilium fuit ca-
piundum.Etvt aquam haberem quamdef^catiflimani,
vifum eft eam tantum in hoc experimentum adhibcie,
qux ex vaporibus & exhalationibus iterum in fe collc-

dacflct.adidcoad chimicorum,diflillationes, vt vo-

lyi Eratosthenis Batavi.
canr, me contuli, & illam formulam quam,
illi voce
lechnica balneum Mariae vocant, quia ea minime vio-
lentae(l. cujus modus ira habet, in cacabum plum>
bcum aut alieueum aqua plenum repofui vitreum vas,
figura propemodu cylindracea,aqua pluvia femiplenu
huic vas vitreum aliud ,
galeam vocant, ruperimpofui.
Inde vbi aqua in aheno fervens etiam hanc in vitro cx>
calfecir, vapores e vitreo vafc furfum lublati & ad galec
fupcrficiem adhxrefcentes,&paulatim colledfi ad hftu-
lani confluentes fuoflillicidio aquam nobis ex priore
humore progignunt illa puriorem! quia fubtilior & ae-
rea aqu* portio rclifta terrena faree & impuriore fcdi-
mento citifTimi emicat. Id tantifper iterabam donec
optatam aqucdiftillat^ menfuram confcciflcm , vt in-
de pondus quoque cognofccrcm , quod ita habet. Cy-
lindrus ille totus quem paulo ante defcripfi, cum mi-
noris cylindri orificio rcliquifquc appendiculis aqua
plenus pendebat libras Amflddamglis (quas
diflillara
fuprauocijsnummarijsnoflris fcdccim definivimus^
novem cum femifle & prztcrca feptero o^ogefimas
unius vnci^, fivegrana Hollandica quinquaginta fex.
Idem illud vas cylindraccum plenum aqua pluvia la-
cubos fubrerraneis dc caftellis cx regulis imbricibus
excepta , pofl decem aut duodecim dierum ferenitatem
continuam, vt iam plane deflccatadc limpidiflUmaclTet,
pendebat libras novem cum fcmilTc & praeterea tres
odavas uuius unciae partes, experimentum coepi viti-
ma Maij.
£adem die idem illud vas cylindraceum aqua putea-
teali plenum pendebat libras novem cum rcmiflTe,de
infuper qninque o^avas vncia;, vel grana quadrin-
genta.
Verum

Digitized Google
 Liber IT. .
155
-
Verum ab his omnibus ipHus cy'Hndrici valis poa;
duseft deducendum, quod erat librarum trium, un«
'
Ciarum quatuor dc femis , &
infuplr granorum centum
dcquatuor.
Relinquetur itaque^quaediflillatx merum pondu«
librarum fex, unciarum lcx^- granorum ducentorum
feptuaginta duorum, vel (lomnia ad unciarium pon^
dus reducas, unciarum nonaginta novemvcum fcpten*
« decim quadragentixis unciz.
£t pondus aquz plaviz librarum fex , unciarum fe«
ptcBi; granorum centum triginta fex. Vclfi omnia ad
vnciarium pondus reycces : vnciarum nonaginta no»
vem cum quinquaginta feptem odogefimis vnciz.
• £t pondus aquz putealis librarum fex» ynciarum
odo, granorum ducentorum nonaginta fex, vel (i om-
nia ad vnciarium pondus reducas vnciarum oentum
:

cum triginta feptem odogeflmisvnius vnciz.

- Atque hinenobis demum calculo pondus cubici pe»
. dis indagandus cfto. Principio quia totum idud vas , i
duobus cylindris cft compofitum , fingulorum capaci-
tas rationibus geometricis e(l fegteganda. Hocvt mi*
nus haberet operz utrumqj alteri Qmilcm faciendum
curavi, funt enim diametri bafium filis altitudinibus
«quales, atque ideo, vt loquuntur geometrz, bafium
diametri fuis axibus proportionales, quz cft cylindro-
rtfin fimllium apud illos definitio.'* fimHes autem figu-
rz folidz habent rationem homologorumlatcrum^ri»
plicatam .diameter autem cylindri majoris zquat femi-
pedem Rhijnlandicum, minoris vero pedis Rhi jwlaix-
dici partem decimam, vndccfficitufdiamenummftjoc
xis dylindli%dd«mcitum«ilnMi8l. fivCWific» j fuie&
fluimuplam,' atque ideo folidirocm -majoris ad -foU^
i
-
V tatem
154 Eratostmenis Batavi
tatcm minoris dTc vt 125 ad i; & compoGib totuni Vas
cx utroque compofitom ,ad cylindrum majorem fc-
mipedalcm eam habere rationem ^quam 126 ad 125. -

Atqui vt capacitas ad capacitatcm.ita quoque funt pon-

dera homogcncaijfdem corporibuscontenta. £x qua
analogia proportio‘iaftituctur hoc modo , totius vafis
capacitas ad capacitatem cylindri femipcdalis.fe habet
quemadmodum 126 ad 125, & ita fondus aqua: pluvi^
unciarum 99;J ad uncias 9STS*i*»ot igitur
diftillata?
uncixaqua; pluvixdiftillats cylindro fcmipcdali con-
tinentur, cujus oilu pium 7 89 tVt unci* cylindro peda-
li continebuntur. Vnde pondus pedis cubici B.hijnlao-

non erit admodum difficile.

dici explicatu / .

» Namque cylindrus ad cubum cqucaltum eam babe^

xationem quam bafisad baGn, bafisautem cylindri cft
circulus & hujus cubi bahs eft quadratum eidem cii^
cumferiprum, quare huius cylindri ad cubum huncra-
fioeft,qu? circuli ad quadratum circumferiptum. at-
qui circulus ad quadratum circumferiptum fc habet ve
quadrans Peripherie ad fuam diametrum : atque ideo
cylindrus ad cubum h joc xqucaltumdtfibi citeumferi-
ptum fc habet , vt quadrans petipheri® ad diametrum.
hoc cft, Yt 7 * 539 * ad loooooo, vcivt looooooo ad
1^73 2395: quamobrem, cum in cylindro pedali aquae
pluvi® diftijJat^ contineantur unci* 789r7^effidtuc
in cubo contineri uncias 10047’^;, qu® efficiunt U,
bras fcdcciin unciarum Amfteldame^cs
Ad eandem analogiam deprehendes aqu* pluvi* pu.
ne, non
diffillat* Ubras Amfteldamcnics pede cubico
contineri 62 » 71 * 41 *
- I^eniquel)biasaquau>ut€ali5
putf limpidiffimcU-
44 *** i Wr
»

: i... ,

y*

Digitized by Google
 ,

• Liber II. .

V» pluvia aqoa gravior fit qnamdifiillata in cubo pe-

dali libra* partibus 5 i: ^ quxfuot unci^du?, grana
fcxccnta duodecim.
Putcalisautcm gravior quam pluvia partibus librae
7rTrr4»qu* efficiunt uncias feptem , grana trecenta
l^ptuagiota. £tdeniqucaquaputcalis'quaiin difiillata
uncijs decem cum fcoiifie, ia cubo pedali ponderofior
deprehendatur. Efiigittfr in aequali mole ratio aquae
pluviae ad difiillatam, quemadmodum xooooooad 99-
7o65.p'iuvi9autctn ad putealem vt loooooo 1007522.
Atque ifia fuithadenus nofixain explorando poodere '
ledulitas ac follicitudo ; ne quis error vel in minimis
particulis fefe ingerat.- Atque hinc adeo, fi forte cui>
quam hic labor allubclcat, & e ponderet nobis defini-
to ooftriBiiijnUndjci pedismoduium &
magnitudi-
nem elicere libeat, haud admodum erit diffide. Nam
.fi vas illud quo aqu^ pondus appendes cubicum\fir,
jam facilis e tit explicatio: ratio enim tui ponderis 8c
hujus,^mcdefiniti,critin triplicata ratione lateram.
£xetnpligtatia, fi forte pondus aquae plnvix pur^ &
'limpidc,quocumque vafe cubico'4 teappenfiim depre-
.hendatur librarum 27. Erit vt pondus cubi tnj ad pon-
dus cubi k me dcfiniti,ira foliditas ad ibiiditate quam- ,

obtem elicito latus cubitum^, tuo pondere 27, & meo

quoinm numerorum radices funt 3 &
*.atquc ideo latus tuicubi admei cubi latus lie ha-
bebit, quemadmodum 3 ad j-i-lvv^vclvt 300oad 397S.
atque ideo quantarum tui cubi latos erit partium 1000
tantarum pedis Rhijnlandici amplitudo erit 1326. Si
.vero in cylindro menruitm infiitues , eadem analogia
diameteormn rationem explicabis. Sileni que in prifi-
AUie aut qaocuoque corpore » eius magnitudinis
V ij modulus
 .

15 ^ Eratostbenis Batavi
moddlus ahtctibi ad-cubunl erit revocandus, qu^ vt ab
inftupnofteo magis aliena hic nunc explicare de fi na,
& ad geometras tranfmitto. fatis enim mihi prxftitiiTc
videor, qui his notis &charadle,& nofiti & Romani
pedis magnitudinem expreflerim. fcd tempus eft vt me
ad infiimtamgxodxfiam nunc demum confciam*'
V '
;c r .
•
' •
. . ,

Cap. VI.

diJlMtUinterhugdiaufm
'S^tifVfn^timO^ Sotternpyoudepagum^dcfinita* :•

*'«*•! f*iji * , i ** i' . . i

*.

T (lationum , dc obfervatio*
num loca & ,
calculi ratio cla*
riusintelligatur totius regionis
chorographiam hic exhibeo,
vnde tanto faciltiislccorum ad
qu* collineavimus pofirus per-
fpici polfit. Prima bafis & totitfs
operis fundamentum ctit re^a
qux vrbem Leidam, Ptolomxo
^

•Lugduuum Batavorum di^am^dr pagum \ icinumSoe-

tcrwoudam cohncAit intcrva'lo quafi dodrantis hor^,
diftantijm aurem adhunc modum dimenfusrum.Duo
.loca in intermedia' camporum planitie
quorum inter.
€apQdojllamlineam,'qux Leidam dr'Soererw6udam
,connc^it, rranfverfimTfecat pro arbitrio oportuna
fe-
fjegi, dc quadrantem xteum , in confilium adhibui.
'

CUIUS radius eflet pedum Rhijnlandicorum duorum

.cum una quinra.limbus etiam in terna (crapula pr^-
•terca per lineas tranfverfas in binaita
divifus, etiam
t lingula in co nullo negotio noturi
poflent»- Edo f^ttii
••••* ^
s- Lcidcn-

Digilized by Google
 Liber II. 157
LddenHs pagi Soeterwoude jam did»
curi* turris /:
turriSjhoc eodctnanno magiftratus vrbici cura ac iuffu,
qui huius pagi toparchiam non ita pridem fcdeme*
runt, priftino nitori rcftituta , cum per h*c bella diruta
folas parietinas &• ruderatam calamitoli belli reliquias
oflentatctitutrisinquam ejus pagi Citm,' Ejus fitus k
r

turii curi* Leidenfis ira in meridiem veigit, vt pauculis

gradibus in ortum decliner, ftationum loca in campo-
rum planitie k me ad hanc primam Gxodefiam fdeda
4 & e inter ic trecentis viginti fex R hi jnlandids perticis
jScquaruor pedibus disjunda. Vetum vt omnem ami
biguitatcm tollam, & me ipfum hic clarius explicem,
ijua formula palTim in hoc calculo ufus fim prius indi-
cabo. Vt abacum facilem &
expeditum haberem de-
cumanam numerationem ufurpavi. Gaeod*t* quidem
.nollraicsiinagtrorum metatione j viarum dimcnfione
A ceteris intcivJlhsrocnrurandis,’ utuntur pertica j ipfi
virgam vocat, ettf Uoe&e/duodcdifm pedes longa, quas
^uasorgyas veteres dicerent,candem& nos eadem Ion-*
gitudinc retihcmusjfedin partes tantum decem tribu-
nam t illipcdcrofiium in uncias duodCdm mrfum fub-
<iiyiduni;'noi'pcdcm noftrum lantumi-in partesdcceni.
^ta vt illis tow paticaifif«hciara|n-dcaittm quatuof
... V iij quadra-

Digilized by Google
 E«.atostheni:s Batavi
qua-ir^tginu > nobis eadem pettica habeat tantum par-
tes cemum-vtnohti pedis in hoc calculo adRhijnlaa-
dicum ratio fit vt 6 ad 5. eadem fcilicct qux Alexandri-
ni aut Philctarrei ad Romanum, quamvis ipfar particae
omnino magnitudine easdem fint. Hcio. • xaAeeft^
voltis Calamus, habet Phi^
kta?reos pedes decem , Italicos duodecim, vt plane no-
der pes decimanus Alexandrino aequalis fit,cumRhijn-
landicus Romano par Iit. Atque hic tamen k confueta
•.^appellatione non recedimus, vt
Calami fcu perticae
7',

pedem, & huius pedis j- digitum vocemus. Ea autem .

ntimcratione & enuntiatione hocalTcqnimur, vt (olis

integris numeris, non intercuri€tibus partium panicu-
lis,omnis dalculusablblvatur, neque confuctam inte-
grorum numerationem quidquam turbent. Exem-
pluni,(iqu^ratux i57idigitiin longum exponredti quot
iint decemped^. Cum in pertica vel noftra decempeda
Rnt digiti centum , eiheientur 15 decempedae nodrar,
75 digiti j hi per decem divifi, tot enim digiti pedem
efficiunt ,
dabunt pedes 7 digitos 5. itaque fola di-
dindionc omnia i(ia exprimemur, hoc modo 15, 7, 5,
£t contra idem numerus non interrupto ordine
in digitos vehetur , hoc modo, 1575 digiti, eodem
modo intervallum dationum , quod diximus ede
perticarum 326 pedum 4, fecundum idam men(u-
lam decumanam expreffi, & pioptcrca mihi edent pe-
.dum 3 a<$4. At (i eundem numerum fecundum gxod je-
* tarum morem in pedes commutare voles quamvis per-

ticarum numerus omninoidem utrique dt,umen cum

in diverix quantitatis pedes rciblvetur, alium quoque
numerum inde effici erit accede, dxundum hanc ra-
tigacm cum 20 pedes diciant iz ^ijolandicor,
iiaqu*

Digitized by Coogie
 •

Liber M. 159
itaque } 264 noftri efficient Rhijnlandicos pe-
des, qui tamen nihil IpGsfuntaliud quam 326 perticae'
pedes 4 t» vt omnis differentia ad pedes & digitos de-
volvatur. Sed ad inftitutamg^odxfiam revertor. Ha-
vum ftationum 4eintervallum primum per triangulo-
lum canones, deinde etiam applicata menCura fcmel at-
que iterum fumdimenfus. ejus g^odaefix fartes nunc
figillaiim explicabo, vt primo vfquc p^ncipio & ipto
ii

fundamento, nihil temere affumpmm, fed omnia cer-

tiffimisdemonftrationibus fubftrufta ^firmata omni- •

bus teftatum faciam. Ad inveniendam igitur dillan-

liaratfeaffumpfitranfvcrGm bafm w
8:^5 digitorum/
vel 87 decempedarum; o peduih, 5 digitorum, (quem
nurocium punftis ita diffinguo 87. 0.5* nc iemper de-
cempedas, pedies , digitos appellare ncceffc habeam,
porro angulus ex obfervatione datur j4 gr.ofcr.^
gr. j2fcr-Vnde latera e/ 88 4 .o;er 79 .d‘!6 -pcrcal-
.

culum Lnveniunmi. Et turfum cum altrinfccus angu-

lus 4/f cx obfctvatione fit
deprehenfus 7 « gr. 3 o fcr. at-
que 4Cf 82 gt. 8 j la. dabitur per calculum 4/ ado.i.j.dc
4C 255. 3.0. Atque ideo cum in triangulo «4 dentur Ia-
tcra e/ 88.4.0.. atque 4/ 260.1.5'. Et pt*tetea
angulus ^4
}agr. '30 dabitur
ab iftis cruribus comprehenfus i fer.

quoque bafis 44^26. 4.3 . quam eandem applicata men-

fura fcmel atque iterumdimcnfusdcprchcndi
326.9.0«
tantillo itaque calculus hic accuratior erit ifta ephar-
mofi. Aiq; itaiam dcfinitabafi 4efcquiinr deinceps in-
ventio diftantiaf iw inter Lcidam & pagum Socter-
woudc, ffi potior i calculo plane affinis,
lam enim datur 44 326.4.}.
£x obfexvationc autem datur
Angulus rw
'
8 3 gr.
^Etan-
fa.
i6o ERATOStMEMs Batavi,
£t angulus 67gr.44fcr-
Yn 4 e per calculum dabitur latus 4i V 67Q 1.9.
£t latus ri 624.5.0.
Porro in triangulo dem datur bafis ae ut ante 3264.5,
A ngulus mae ex obrervatione 61 gr, ^ 8 (cu
£t angulus WM . ... 8igr.2^fcr.
Yndedabituriatus^m 53.7.90«
Et latus we 478. j. 8.
^
Quamobrern cum ex antecedentibus jam nobis cogni,
ta Hat cruraanguli mm, dcangulus iam i29gr.22 Icr.
conflatus 6 duobus $4e & dabitur inde
quoque bafls«m .1 ,

1092.3.3,
Atque ideo intervallum inter Leideniis curise tur«
[

tim dc turrim pagi Soeterwoudaeinterjcdumcrir digi-

torum i09a^3, vel decempedarum io|jJ pedum 3, di-
gitorum l.Quo In calculo digitos quoque adm fi dc pe^ i

dcs,noo quod iiaa|:ura^ ad unius digiti aut pedis

filtall hanc diflantiam explicatam exiftimem, fedne
error aliquis, leviculus initio, deinceps ulteuus calculo
procedentem ip&s decempedas profcrpat,vt harum
ialtem. menfiixa dc numerus nobis integer dc a calculi
vitio iiHbatus conflet. Nunci^ique^ cetera cum bo-
no Deo nos conferamus i hac bafe totius operis inter
Leidam dc Soetetwoudam ita accuratb dc bene iufld
nobis definita.
-i 1 1 •

• Cap^
Zid i m ^ ^

Digitized by Googli
 ,

Liber II/ ,
tSi •

Capvt VII.

Diflantia inter Lugdunum Batavorum ^

gam- Comitis,

Andcra aliquando pedem e

camporum planitie extulimus,
& in turrium fadigia conlcen- *

dimus verum vt vrbium Ion«

:

giusdiflitarum imervallarecu-
tt &cum fide explicare qifea-
mu5, inde jam in vicinas quaf-
que dc operi noflro oportunas
turres tranfvolabimus. £t cum
Inter Hagam arque.Leidam oportuna fitduarum tur-
xiumad collineandum fiatio,quafi in medio hinerC
tranfvctfim pofiiarum,in pagis Vooifchotcn & WalTc- •

nacr, vnde inclytae Waflenari* gentis nomeii. Harum

ihtervalla primum cum Leida, deinde iplarum imec
iplas quoque explicabo.

I. Problxma.
Digamia fagorum WaJJender & Smerwoude, -
SofttrVroudu,

£
Lcida. WaJfenurUl
Principio c capite fexto datur diitantia inter Lei..
dam &Soctcivvoudam /f£ 1092.}.;«
X

Digitized by G< --Ogk

 ERATt)STHBNi$ Batavi
£x obfcrvatis autem angulis EAl 63 gr. 37 Ter,
£t angulus AEl 84 gr.j.fcr.
Atque inde fubdudiione quia eo loco
nuUa oportuna (latiO) angulus/ jigr. 38fcr.
Vnde latus invenitur 20 ^ 2 I • 2 •
*

£t latus El 18 j 3 . 6 .j.
/II. Problema.
ViflAntiafagorum Seeterwoude (jr Vmjchote»,

£x obfcrvatis autem angulus EAl 77 gr. i z fer.

£t angulus 45 gr. 21 fer.
Inde ex horum fubdutSlione i duobus icdiis AIE
• i7gt-27fcr*
Vnde conflabit latus y^/_ 921. 9.1,
£t latus £/ 1263*6.8«
III. Problema.
piJ!Amia pagorum Wa^enAer (fr Vmjeboten,
Leida»
ui

£pro-

Digil:* d by Googl
 Liber IL’
;E' problemate fecundo datur diftantia Inter Leidam
& pagum Voorfthoten, fcu larus 126). 6.1.
£x primo problemate datur diftantia inter Lei-
dam & pagum H^aflenacr» feu larus 1853.6,5.
.
Exobfervatis datur angulus E/il his %
cruribus contentus }8 gr. 45 fer.
Vnde eruetur bafis Ef diilantia inter
pagos W aflenaer & Voorfchotcn 1 174. 4. 1.

IV. Problema. .

pagorum Wajftnacr Vmfhcten iterdsa

gtod/tfia tentatA (jr exprejja,

Etverb ne quidquam dubij nobis hac in parte relin-

1)uatur,candem horum pagorum VVaflenaer &Voor-
Ichotcndiftantiam de novo experiri libuit, vt liquido
condet in his nihil k nobis commilTum. Et prxterea
illud planum hat hunc calculum atque locorum di>
dantiam per triangulorum ambages derivatum nonai i-
ter ad numeros redire,atque tanquam fingul^ progzo-
dziix priiidpio per artem k nobis eflent conditur;.
W*fftnicriA,

yi/trjchoten,

Loca dationum funto iSca inter idos pagos interje-

£ia, quorum intervallum 41 & menfura applicata & per
organa euthymetricaeddeprehenfum decempedarum
348, pedis 1. 348.1.
£t angulus 4i£ 92 gt. 10 fer.
£t angulus 66 gr. 5 fer.
Vade datui angulus sEi 21 gr.45 fer.

X ij Atque

Digitized by Google
1^4 Eratosthekis Batavi
Atque ex his datis invenietur htus £i 5.
Ei latus aE • 91 8 . 7 .a.

Rurfum in triangulo Oj/damr \tantca 4 i 348.1.

]^K)hfervatis autem angulus Oji 39 gr. 20 fer,
Et angulus4f(? 60 gr. 1 1 fer.
Vnde dabitur angulus 40/ . <Sogr. 29 fer.
Atque hinc invenietur latus Oi
Etpiartcica latus 40 347 .o,<S.

Quamobrem cum in triangulo 04f lam

detur latus 40 347 *o*^«
Et latus 983- 7- 2,
Et angulus O4J? conflatus ex O4/&/4E, 123.gr.a5 fer.
DabiturquoqucbafisOEdiiUniia inter
didos pagos, 1174.4.2,
Quicalculustam arde cum fuperiore confemit, vt
non ex obfcrvationenotatuSjfed ex aniccctieme abaco
derivatus videri po(Iit,nifi utriufquc obfcrvaiionis,
inter quas amplius intero anno intciccfllt teltes ha>
,

berem hdedignos,& harum rerum non ignaros. Quin

cuminilla prima obfervatione, quam tamen novi 0I-
mam inflitui,femper ipfcpraziueiim, ipfcmet omnia
gaeodefiz munia obiverim; hanc novidlmam autem,
excepta angulorum dimenHonc, quam fimul inOitui'
mus, totam per alios adminidraverim, 5c fpatium ai
p:t harum gnaros catena dimenfus Hm, Idem tamen
intervallum utriufque calculus in abaco nobis reptae-
fentavit. Quamobrem harum turrium diflantia tanta
nobis edo. Atque hinc jam ad intervallum Hagar dc
Ecid;, cui invenienda; iftam adeo follicite & anxi^
cenquilivimus, deinceps porro progrediamur*
V. Pre-

Digitized by Googie
 V. Problema.
Difamia Let(U*

E WajfenAtr,

Cum in pagorum dictorum turri bibus minus cflcnt

oportun^ ad obfervandum^ftationes, angulos iflos,^
tum templi Hag^-comitani, quod prope forum plfca-
lium efl curiae Leidenlls tantos obfervavimus,
quemadmodum hic eos exprefsimus.
K' coria Leidenl}angulus lAO cft 6 gr. 12 fer.
Ft Angulus 0-^5 " 23gr.36fcr.
Ex Ti;rr.i HagienficJfO/ ijgr. lofcr.
Etanguliis /^0E I7gr.9fcr.
Pf^tcrca quantitas lateris conflante
adeo calculo comprobata 1263.6. 8.

s 1853. <S- 3»
fr£/ “ 1174.4. X*
Vnde anguli eruentur» EAt quidem, tantus
quoque ex obfervatione '
3 8 gr* 45 icr.

Et angulus \
pSgr. j^fer.
Et praterca 42 gr. 20 fer.
'

Cumqucinfupcrdcntur£o^0 2 3 gr. 36 fcr.&L^OJ?

17 gr.9 Icr. dabitur quoque in triangulo t^O£angulus
tctiiuso^jEO , liPgr.jfcr,
Danturque exobfervaiis flnguli Ok^E ,23 gr. 3 6 fer.

EtangulusL^£ ‘

17 gr.'9fcr.‘
X iij Etla-
\66 Eratosthenis Batavi.
Eilamso/E
Vndc per triangulorum canones datur' OE 2516.6.6.
Et deniq; oi/<9 diftanua inter HagS&Leida 410J. 3. 6.

VI, Prob L EM A.
Eadem dijlantia inter Hagam Leidam
altter tentata.

Necdum adeo ipfe mihi (atisfcci , nifi hanc eandem

diftantiam, quz tam nobilis dc excellentis epichrema*
bafis futura (it, cumifla confentire etiam alia via de-
tis

inondraverim: etdnon tanta cum fiducia hoc pronun-

ardus confen-
tiare aufusfuilTcm, nifi infiituti operis
finmecoquafimanuduxiiret.Quamobrem illud idem
quoque ex prima bafi feu Leidx & Soetciwoudsc inter-
vallo explicare aggrediar.
Haga,

Intercapedo inter Leidam & Soctcrwoudam ae per

fexti capitis calculum cft 109^« 3. 3.
£t aa-

Digitized by Google
 LIB ER 1 1, 1 (5/
Et angulus i a e cx obfctvatis 6o gr. fer.
EtanguIusiEA I04gr. jifcr.
Vnde tertius A I E datur Hgr* 3 <5 fer.
Atque ideo per triangulorum doctrinam *

dabitur latus a i 4103. 2 i. .

Et latus E 1 j 690. 5.2.

Certe ob exilitatem anguli aie verebar ne calculus

quid turbaret, &vix ad unam aut alteramdecempcdam»
vel etiam plufculas addicere aufus fuilTem , niii operis
eventus ar^iiTimumutriufque abaci confenTum exhi-
builTet: differentia enim inter huius & quinti proble*
matis numeros eil duntaxat fcfquipcdis , quod vel op.
tare improbum videbatur. Atque adeo cum utriufque
operis eventus eundem numerum nobis addicat , de
idorumlocorumdiflantiaampliusdubitarefasnoncft.
Bc fuper hac baii reliquam fufeepti operis (Iriif) uram
tutoinatdificarc licebit, quare alacri animo ad reliqua
*
nunc porro contendamus.
cap. viir.
Omnium reliquorum locorum ad inflitutamgaodt-
fiam adhibitorum intervalla definita.
Riufquam ad fequentia tran-
feam ne novis femper opus fit

fchematis, femcl hic tabellam

gam collineavimus &
exprefli in qua turrium & vr-
bium loca exhibeo fuis literis
notata, quibus.eas femper Tu-
rnus citaturi. Vlierius iiaquc
progrcflliris occurrit Gouda,
ex cujus turri ad Leidam &’Ha-
angulorum quantitatem frpius
oblcr-
 ^erCptuufv

. !

^
~Wa/j^enfiMer.
/
.C.
;
,wH. i.ty >4 , 'tn
.

.
ectuwL
~o'^aJeet>

Ouu^itera.
~VetercjMnujn,

f^S^i/iUnuirL-J Ijt ''

-St£r0»^<ima.
•
.
/

I
W, . L
I

jpmtrAcumJ
^ X- Gercfff^ ^emmettu
'.y /
i >/ I

S^erttjenf^c^
/
aurn^tCts
• .'
/ .

..
,
:

.’
y f I‘ ‘

Digitized by Google
 '

Liber II. i6p

obfcrvavi maiore quandrante aereo cuius fupra men-
tio, aut fcrmicirculo amplo diametri pedum Rhijnlan-
dicoru trium et ferais. Verum vt via atque ordine ho-
rum tradtio procedat Hngula triangula lingularibus
problematis di(linguam,ita enim commodius,quando
opus erit, citari a nobis poterunt.
I Problema.
Triangulum ABS^ Lttia Haga Ga$tda.

E'5 & 6 antecedentis capitis pfoblemate jam nobis

invcnt^ftdiftantia in Lcidam &Hagam,qu^propoC-
ti trian^Ii futura cft bafis 410J.5.
Ex obfervatione autem datur angulus AES. 97 gr. 1 1 fcc
Et angulus ASE^ jagr 2 5. fer.
EAS
Et denique angulus sogt.Z}. fer.
Qui omnes in ynamTummam collegi ^
cflficiunt ’
I7‘gt; ip lcr.
Et propterea obfervationes noftras quam diligentilTi.
mbin(litutas,atquc accuratilTimc notatas coarguunt»
Vnicum vero fetu pulum, quod e duobus rc^is reli-
quum dcHderatur, illud adjiciatur angulo EA/,
Ciqueis 50gt.24.fcr'.
Idenim ad rei fummam hic nihil admodum facit. Ita;
enim non fem per omnia ad minutum redire mirum
nemini videri debet. cum turrium quantumvis longe
diUltarum aliqua (it latitudo, &
in oculo obfervantis
laltem aliquem notabilem angulum iubtendat . vthoe
clarius intelligatur,llatuamus turrim latitudine trium
decempedarum k nobis abclTc intervallo decempeda-
rum 4105. Concipiamus itaque animo triangulum
xedaDgulnm,cujusharc ipfafunt crura, vnde angulus,
* quem turris fiagienfis latitudo in turri Leidcolis . curiae

.
Y fub-
170 Eratosthenis Batavi
rubicndit>dabiturogc-2.(cr.3i fecundorum. Ac ta-
mctH per dioptrarum crenas ad mediam turrium lati-
tudinem colleationem dirigere fummo (ludio coneris»
radij illic quafi in angudijs verfantes rei vifiblis fpe*
ciem ita atterunt^vt i pfa pene e confpe<flu evancrcar.vel
faltem minus diftindle cernatur. Sin vero vtrinque
dioptrarum latera vifu (lringas,tunc rcfradio ab humo
libusoculi nata collineanti quoque non nihil illudit.
Vt plane nemini intelligcnti mirum videri debear>ip-
fa adeo fer upula non ad libitum femper redire^ cum
turres a fc nullum fplcndorem fundanr,quocl.mtatcm
aliquam obfervantium oculisaffundant.Qmn inud po-
tius magis mirandum exidimo, tam accurate omnia
nobis ad calculum veniiTc. Atque ca de caufa non te-
mcrc,nili in angu dias adavlus,vllum angulum in idis
abacis in confiIiumadvocem,quHit valde acutus. ho>
rum enim dolos, & in his minimam hallucinationem
pcrtimefco,&nc quid viti) faciant fedulus circumfpi-
cio. In ratione enim minoris inxqualitatis , terminis
multum differentibus, facilis ed lapfus & pcriculofus.
error enim ex minore termino in majoribus dt multi-
plex. Contra vero, cum anguli omnes erunt majufculi.
tum ratio magis oportuna ed,Sc errori minus obnoxia.
Atqueideo.fi in idis anguli finguli v no a ut altero fetu,
pulo augeantur, aut multentur, differentia in calculo
haud perinde erit notabilis:qiiia ratio horum finuum
vtproximd eadem tamen manet. Atque ideo laterum
oppofitorum quantitatis differentia a judo non erit ad-
modum di verf^.vt ea frpe fit paucorum duntaxat pe-
dum. quxfemel hic monere vifum ed,nefxpius nobis
eadem effentiteranda.Multaenim occurrunt in turri-
”
um fadigijs,qux haud facile vitate poffis, nlfi finguli^
^ .
in

Digitizeb by Google
 Liber II,
in locis divitiufculeha»rcas,aut obfcrvationcs aliqpo-
ties iteres, vt funt ventus in fummo aere vchemCntior,
'
cum etiam ad turrium haHo eum aut modicum , aut
perf^pe nullum perfentifcas.-ftatio porro non femperi-
turrismedio, fcd modo in hoc, modo in ifto angulo
prout (iudurz commoditas illud permittet aut loco-
rum obfer validorum atque alia id genus
(Irus exiget:
compluria, quz vfus tc facilius docere po(Iit,quam ego
*
verbis queam exprimcre.Neque vero minimam diffi-
cultatem objecerit locorum ignoramia,cum ipfi fpecu>
latores turrim aliquam vicinam pro qua*fita reponunt,
ne quidquam ignorare videantur. Atque ea fane maxi-
me res nos omnes trianguli angulos obfervare coegit,
vt tum demum legittimam obfervationem probare-
mus, cum nobis ad numeros veniunt, denique omnia
tanta cum cuta & diligentia k nobis funt obita , vt tot
molenijs & difficultatibus fatigato, pene coeptum o-
pus defererc condlium fuerit , nifi publica vtiliras, Sc
tot jam feculis fatigata tam nobilis cura fiimulos mihi
'

addidilTetj&rurfum calamum in manum, corpus o-

culorum aciem in turrium faftigia’ attollere coegiffet.
Hzcenim iplaquz hic affero vix centefima pars funt
laboris, molefliz, impenfarum quas exantlavimus. £t
animum contrf omne toedium obhrmavilTcm ad
nifl
finem optatum perducere nunquam potuilTem, Plura
monete nunc fupetfedeo & ad InfUtutum revertor.
£x angulis igitur & bafe JE datis latera quoque reli-
qua per triangulorum canones dabiintui. videlicet di«
* ' '

ftantiainter .

Lcidam&GoudamF.? 5897.8
Inter Hagam&Goudam>f.y' 7594-1
 ' «

171 Eratosthenis Batavi

II. Problema.
'
TrUngulam ESR.LttdA.Gouday Derdracum.
Per problema i datur didantia inter Leidam
&Goudam£.y
£x obfervatis autem datur angulus RES 25.gr. 49 fer.

Et angulus . , 25 .gr. 5 ofcr.

Etangulus izSgr.aafcr.

^
Omnium fumma 180. gr. i. fcr« vbi duntaxatum
fciupulu redundat: fit itaque angulus 25.gt.49 fer.
Etangulus£/?.y . 25.gr.49fci.
Et angulus • laSgt.aafcr.
Vnde per doilrinam triangulorum quoque
dabitur di liantia inter Leidam &
Dordracu m 1 06 5 5. x

Etd^^difiantia inter Goudam & Dordracura 5897.8.

III. Problema.
Triangulum E AR.LeidaiHaga,I>ordracum,
Per cap.6.probUd. datur difiantia inter Hagam
& Leidam 4T03.J
Ex obfervatis autem angulus P/fJZ 8 5 gr. 51 fer.
Et angulus yi Ei? 71 gr 31 fer.
V ndc a ngulus quoque tertius daturey^/EE.aa gr. 3 8 .(cr.
namque Dordraco Hagam non vidi.
Atque inde per dodrinam triangulorum
difiantia inter Dordracum & Hagam jiR 101 12.7
Et ER difiantia inter Dordracum 3c Leidam 10634,7
Quam eandem antecedente problemate
invenimus.' *
‘
10633.1
Differentia efi vix duarum decempedarem . qux
omnino in tanto intervallo nullius funt momenti.

.(• ‘1 : i' i • ^^ 9 *

Digitized by Google
 j

•
' IIII.Problema
Trhngnlum A E F.Haga^L^ida^Roterodamtm.
Per cap 6. probi. 6.datur didantiaintee Hagam*
&Lcidam£>f 4103.
Ex obfctvatis angulus 39gr-5J.n:r.
Et angulus tAEF 5 3 gr,40. fer.
Vnde reliquus dabitur 86gr.27.fcr.
Atque inde per dodrinam triangulorum dabitur
quoque didautia inter Hagam de *

Roterodanium 5616, s.
Et £F didamia inter Leidam de Rbttero-
damum. '
6972.3
V. Problema.'
'TrumgulumESELeidAfifiuia^RmtrodAmum^
Per problema 1 datur ES didantia inter Leidam

deGoudam ^897.8.
Ex autem angulus SBF
obfervatis 43 gr 36 fer.
£t angulus ESF 80 gr,o fer.
Vnde dabitur angulus ffiy 56gr24f^
Atque inde per triangulorum dodrinam dabitur
quoque d* ^didantia inter Leidam de Rotte-
xodamum
VI Problema,
TriMgulum SSO.Leida^GoudaXraieSiitm.
Didantiainter Leidam dc.Goudam datur per
problema primum 5897,8
Et ex obfervatis angulus SeV 3 7 gr.48 fer.
Et angulus ESF" i i4gr.ofer,

Etangulus frJ ^
27gr,26.fc,
His coI1c41!!s fcrupula quatuox icdundant,qu3&
Y -ii; .
vt
 174 Eratosthenis Batavi.
vt minimum turbent ita diftribuam.
angulus fit
37 gr 47 fer.
Et angulus i14gr.48.fcr.
Et angulus
27 gr 2 5. fer.
Vnde per II ungulorum doArinam dabitur EV
<iiftantia inter Traieaum & Leidam
11628 S
Et iTdiftantia inter Goudam&Traiedum - 7i^7* ^
VII Problema
, Triangulum SRVy Leida, DordracumXraie^um.
Per problema 2 datur Er diftantia inter Leidam
& Dordracum ^ j
Et ex obfervatis angulus RSv . 63 gr 26, fer.
Et angulus EVR 54,gr, 8 fer,
Etangulus^AT' 62 gr, 28 fer.
fumma duo fcrupula omnino redundant,
In qua
qua; Ita diftribuam,vt angulus A£’rfit
63 gr 25 fer
Et angulus er* ,5g’r.8.rcr,'
Et angulus « RV <5^ 27,fcr
’ *
Vndcperdoftrinam triangulorum invenietur
ER diftantia inter Leidam Traiettum 1 163 1,8
Et diftantia interDordracUm & Traie£lum 11732*5
Atqui diftantia inter Leida m & Traieaum
antea
problemate 6 inventa eft
n(52g * g
Vetera- Quamorem h*c ludunt in confinio.
quinum. Vili Prob lema,
,
Triangulum ELMVyLetdapude^atera,
Traieiium.
Per problema 6 datur zrdiftantia inter
Leidam &Traje<JIura 11631,8
Ex obfervatis autem angulus idSV
Etangulus£^A/
f iangulus^itf?«
... |o gr, 26, fer,
33gr,53fcr,
I25gr,43 fer,

vw
m

Digitized by Google
 m

Liber 11. I75*

Vbi duo fcrupula redundant. Atque ideo

Affr
efto angulus 20gr.26.fcr.
Etangulusf^c^. 33gr,^2fcr.
Et angulus 125 8'» 4^
Vndeperdodrinam triangulorum invenietur
Oudcwateram & Traje<f^Qm
diftantia inter jooo.6.
Et EM diftantia inter Oudewateram
& Leidam ' 7981.8,
IX. Problema.
Triangulum E^S Leida/)iide'^aterd^Gouda,
Iterum diftantiam inter Leidam & Oudewateram li-

bcttentare,ad operis veritatem exploranduro,idqueaf-

fumpta tertia Gouda. Datur itaque hic per problema 2
£.fdiftantia inter Leidam &Goudam 5897.8.
Ex obfervatis autem angulus i7gr.23 fer,
Btangulus ESlM 125 gr 42 fer.
EtangulusEMS 36gr.53fcr,
In quafumma duo fcrupula deliderantur,
Quas ita fu pplebovt angui usS£A^ Iit *7gr,23 fer.
Et angulus fScJJf 12? gr, 4.3, fer.
Et angulus EMS , 3 6 gr.; 3. fer.
Quamobrem inde jam per planorum triangulorum
doiirinam dabitur quoqnc latus SUV. 2934.6
Et EM diftantia inter Leidam &
Oudewateram 7975-1
Atqui ca fuit problemate 7 7981.8.
Differentia igitur inter has obfervationes intercedit
fex decempedarum dc femis qu^ paulo eft rhajorfimu-
lutiiufque turris craflltudine.Er fi quamvis fecundum
quinti problematis abacos potius pronuntiaverim,*
' •
- '
quod
t.

Digitized by Google
176 EraTosthbnis 'Batavi
c.uodiliic minimus angulus fit aogr.ai fer.

Cerre utraque eft fatis accurata Si cui medium afliimeic

libeat, per me id quidem ei liceat, vt MECit.
7978.4,
Verumenimvero vt noftram induflriam cunftis pro-
bem, atque fumma cum fcdulitate ac diligentia in hoc
opere nos verfatos evidentifilme oftendam, novam hic
g.vodxfiam exhibeo, qua denuo Oudewatcr^ Goudae &
difiantiam Icgittimam hanc efie doceam; quam non ex
antecedentibus derivavi, fed per artis praecepta ab initio
infiitutam exhibeo, vt deinceps fecurus animi reli-
quam partem inofTcnfo pede percurram. Cunuenim
GenctofifiTimi Barones AufiriaciFrafmusiSc CafparuS
germani Arithmeticam & Geo-
Sterrcnbeigici,fratres
metriam jam penitus cognovifient, & in redarum cir-
culo adferiptarum Canonicis,quam triangulorum do-
drinam vulgo dicimus, verfarentur , placuit ipfis, vt
Magno Alexandro ingcni j fui vires non in tenui pul-
,

vere periclitari: fed in materia aliqua digniore, quxque

ufum de frudum fuum ad plures diffunderet. Cum igi-
tur longa & diutina fedulitate de labore fatigatis ani-
mum per ferias caniculares recreate, de h gravioribus
dudijs aliquantum remittere placeret. Vir dodifilmus
deeorumaulzacfiudijstum prefedus loanncs Phile-
mon , de ab ingenio de a dodtina magnus , quique in

his iam tunc quoque non mediocres pro fedus fecerat,

ne illud otium, liberale aliquin,nimis otiofe effluerer,
expeditionem in proximas provincias fc cogitare dixit,
vt ita regiones nobis vicinas cognofeerent , de fimul,
olim. quoque judicium de his fuum ferre pofTcnt. Id
veto ipfum dum quam maxime ptobo,de illorum con-
filium collaudo. £ccc omnes uno ore fimul mequt^
que ejus itineris comitem rogate, nec illud fibi negari
ullo

Digitized by Googl
 Libbr II. 177
vllomodo pafli;fcd invitum pene domo me ,
& ^ meis
abduxere. Maxime quia hujus olim gacod*fiac men-
tionem injeceram, & quantam huic laudem ^ grata
pofterltatc fperare dcbcret,fi quis ea via veram terreni
gradus qautitatemdefiniviflet. lam enim etiam fph^-
lica non leviter dcguftaverant. Eccequid facerem illa
qn^olini tantum obiter a me dicta > ferio abipHsacce-
pta.Indeigitur.iteromni diligentia procuramus, & or-
gana ad tantam rem depromimus ; femicirculum dia-
metri pcdumRhijnlandicorum trium & fcmis,ad geo-
datliasdiltantiarum & angulorum quantitatem e turri-
bus obfervandam. Quadrantem etiatn amplilTiinum
ferreum, ?re incruftatum, amplius quinque & lemis pc-
dum,ad poli altitudinem explorandam. Atque ita Ou.
dcwateram primum pauculos dies rulticarum,& in illo
ieceflu ftationem eleduri contendimusjut fimul pater-
num atque avitum cinercm,quiibiconditus diem quo
libiccAiruatur exfpedat:& praeterea matrem meam a-
num aciam viduam, qu^ poA viriClarilTimi Rodolphi
Snellij, ch ari ITi mi paretis mei obitum ,anno fuperiore
eo concelTerat extremum quoque vitae diem illic inter
fuorum monumenta claufura, falutarem. £A autem
Oudcwatera oppidum foli Hollandici,in confinioTra-
je£tenlls ditionis dc Hollandiae ad Ifalam politum
,
qui
Goudam quoque alluit, vallis & propugnaculis nunc
vndique probe munitum, ambitu feptingentarum aut
odingentarum decempedarum, longitudine ad, latitu-
dinem fere fcrquialteta. olim fornicatis muris cin-
dum,fitu amocnilTimOjfolo circumcircafcraci ac bono
& jam ante aliquot fecula quoque non ignobile, fem-
per autem incolarum frugalitate atque induftria cele-
biatilUmum: nunc vsx.p etiam magis ,obnobilcm il-
Z l|m
17? Eratosthenis Batavi
lam cladem, quam Oiidewaicl-aidcocft pcrpcffa quod ,

cniiuum prima pairie libertatem fuo ianguine rede-

merit, vtpote, quae prima gralljnii Hifpanoru tirannidi
fele oppofuerit,prima obfidione cincta oc capra Iit. Nar- •

denum enim non vi,fediponte in Albani poteftatcm

venit. Ea,inquam, prima poft trium feptimanarum ar-
£lamobfidionem,quaflatofque nodu & interdiu arie-
te tormcnrario muros, pauco milite pr^fidiario inilru* ^
fta, tamen virorum mulierumque & viraginum jun-
^iis viribus, qua: non domi fcderc.fed in moenibus , in

vallo ilarc,fuos hortari; hoftem furentem & rabidum

pice liquida &ardente,nibulofcrvente,laxis ingentibus
derurbare,tantum impetum tam diu fuilinuii^quem nc
vnicum quidem diem latura videbatur. Atque fuo pe-
riculo potius & malo patrix libertatis fundamenta ja-
cerc.quam in illius hoilis fe manum dedere , cui nihil
iacri,nihil fanCli prztcr libitum oiTet. Inde jam capta
Vrbe, fatali illa & funefta hora, omnes trucidari , rapi,
iui,nullius fexus aut statis habita reverentia: foemin^
przgnatcs c foribus fuaru zdium fufpenf(^:embryones
ex vtero exciii, in os ac faciem mortuarum matrum,
proh facinus infandum illid. Alibi infantes, aut pue-
ruli tencllzztatisduotrefvc, hominum ac Deorum h*
dem implorantes, tanquam carnis fruAa hadis affixi.
Nullum fzvitizgenusrelidlum donec tandem Vrbs
:

tota in favillas 6c cinerem abijt vt folz feptem domus

:

cum templo dcrurripofUflam cladem ex tanto nume-

ro effeht fu per ftites. Adeo autem illuflri incendio ea
vrbs couflagravir,vt omnibus per vniverlamj Hollan-
diam tanquam ex aliqua phard hoftis crudelifTimi ad-
ventum denuntiaret. Vt non Amftelodamifolum, fcd
inipfaNoithollandia', Hornx & Enchufz quoque.

Digitized by Googl
 '

Libe»^ II. . .
17 P
'
(quod longiflimum cft intcrvallvmjvifum clTc conftcf .

Tempus e Rhetorico parentis mei poJitiflimo com-

mentarioipHus verbis hic adicribam. Veteraquinum
ar^te pbfefTum fuit, tandem captum VII Auguili lulia-
ni,anno ci? i? lxxv. Sole medium coctum jam Hg*
nate, cives 6c pratlidiarij c^fi, nulli neq; atrati nec fexui
parcitum.paucilTimi in femen Icrvati. Oppidum incen-
' &
fum, flamma abfumptum.Sed nefeio quo me Patriae
amor,.dc meorum dulcifllma recordatio abripuerit,'
quin ad inflitutum potius revertor. Hic, inquam, dum
verfamiiT, placuit initio ob loci oportunitatem noflrae
gzodeliae fundamenta jacere,& balin aliquam confli-
tuerc.Sunt enim oppida vicina haud admo>
illic tria-

dum longo intervallo interfe disjunda, Oudewatcra

&Wocrda in folo Hollandico, Mohtfortlum in ditione
Tfajcdenn,abOudewatera & inter fe quafl unius horae
intervallo diflantia. Ob iflam vicinitatem interval-
lum inter Oudewatdram& Montfortium ante fumus
dimenfl , cuius gaeodxfiam hic primum explicabo.
IX. Problema.
Vi/lantia inter Oudervateramc^ x.Mont-
fortium qu^fh*,
Bafls gseodaefis io camporum planitiefuit
linea 4 a decempedarum i 65 .

Angulus *. * .
-
8 igr 57fcr. >

"
wr
’

^Angulos ‘
pogx.d.
Vnde per triahgolomm dodrinam in-
'

venirer diflantia II 8 ;. 4,
Et latus oe '9 *
;
*
Secundo ex obfervatis datui •

angulus 65gr. 9fci.

''-
Et angulus ind^ •'
92 gr. \ slfcrl

Z ij Vnde

Digiti/ed by Coogie
 '

Liber II. i8i

latus iXdiftantia inter Goudam &ffbcrdam 3832.5.
Etlatus Af^diftantia inter Oudewateram &
Goudaoi 2423.3,
Atqui eadem antea problemate 8 Inventa eft 2934* 5 < .

^arc huius & illius differentia eft dun taxat decem-

pedarum vndecim,ad quam vicinitatem me perventu-
rum ne fperare quidem atifus fuiffem. cum diftantia
prima inter Oudewateram & Momfortium tam angu-
llisprincipijs fit derivata. Nam problemate 9 diftantia
inter Oudewateram&Montfortium ex ao bafe triangu-
li X 6$ decempedarum, &
angulo adjacente eoa 8x gf.
57 fer. admodum amplo inventa z^oe. atqui iftic tan-
gentes &fccantes admodum magnis diffcietijs augen-
tur 5 vt exiguus error illic quoque periculofus fit. Hic
enim unius folum fcrupuli error fc tantilla bafe 166
decempedarum, adjiciet decempedas duas cum femiffe.
fi enimangulus«4 illic aflUmatur 81 gr. 5<5.fcr.tum

»e erit decempedarum 1183. o* fi 81 gr. 57 fer 11 85.4.

fi 8 1 n 87. 8. Atque ita deinceps porro ma-
gr. 5 8 fer.
gis magifque.vt tantum, & amplius committi potuerit
in Gouda: & Oudewatcrai: intervallo, fi vel hic uno aut
altero fcrupulo erratum effer, quod tamen in hac g^o-
djcfia addicerenon effern aufus, ob impedimenta quae-
dam illic in campo nobis objcdla. Hanc autem diffi-
mltatcm ubique declinavi, talem locorum pofitum ca-
ptando, ubi nullus angulus in anguftum cogeretur, ne
inde nobis reliquus calculus evaderet lubricus. Atu-
men in hoc ipfo noftrae diligentiae fpecimen elucet,
quod angulo oea adeo acuto exiftente 8 gr. 3 fer. ni-
hilominus tam proxime verum collineaverimus. At-
que hate res nos adeo operose primas noftras gseodar-
fias inftiiucic & toties iterare coegit. C^uamobrem,
Z ii| cum

Digitized by Google
\^i Eratosthenis Batavi.
cum utriufquc calculi &
obftrvationum quoque tan-
tus fit conlciifuSjdc reliqui operis fide dubium nullum
cuiquam fupereffe poicft. Sed ad reliqua .conficienda
fccurus deinceps procedam.

XII. Problema.
TrUngukm AE1, Haga^Leida^ HerUmum.
Per problema 6 cap. <s. datur ^£diftantia
inter Hagam & Lcidam 4103 - 3.
£t cx obfervatis angulus AEl
147 gr.ipfcr.
Itcmque angulus E AI 2ogr.4jfcr.
Vnde & reliquus AIE datur iigt.55fcr.
Quare Et difiantia inter Lcidam &
Herlcmum dabitur 7040. 4,
Et latus of/ diftantia inter Hagam & Her.
lemum 10725. 7.
.XIII. Problbma.
TriangulumOEVK^mflebdAmumy Uida^TrA)eSlum»
Per problema 7 datur iETdiftamia inter Leidam
&Tra)c<aum 11631.J.
Et ex obfervatis angulus 50 er. 3 8 fer.
Et angulus
54gr.ofcr.
V nde reliquus EOV datur 7 ^ gr.az fer.
Quare diftantiaOE inter Amftelodamum
& Leidam 9725.8.
Etor diftantia inter Amftelodamum &
&Trajcaum 9201.0.
XIV. Problema.
Triangulum Eiy. Leida, HerUmum, TraleHum.
Per problema 7 datur frdiftantia inter
•
Lcidam & Trajcamn 11431.8.
Exob.

Digilized by Coogle
 .

Ll BE R I T.

Ex obfcrvatis autem angulus ra 77gr.5ofcr.

Et angu !u; VIE 68 gr. 4 fer.
viiucauguius Ef^I dabitur ^
34- Cfci.
*
Atque inde latus lo diftantia inter
Trajcfkum&Herlcmum \z2$7.j.
Et^/diftaniia inter Leidara dcHerlemum 7030.1.
Vides itaque dillantiaoi Leid^ &
Herlemi in utroque
triangulo quam proxime confentire,quod argiimen- -

lieft fatis omnia obfervandi munia a nobis legitiimc

& quam accuratiflime obita. ut in utram obfervatio-
nem inclinandum (it vix conflaret, nili in 12 proble-
'mate angulus Herlemenfis exilis clTet & derivatitius:
fcd (latio Leidx & Hagte bafis omnium prima, contra
inXraje^o^ Leida, Herlemo angulus Trajedenfis ju. .

ilz quantitatis, utpote 34 gr. 5 fer. didantia inter Lci-

dam&Trajedum derivata quidc, fed omnibus modis
'accurata. Itaque quamvis nihil admodum interiit inter
utrumque calculum differenti; maxime circa Enem
hunc vcrlantibus,iflo tamen novi ITimo potius utemur.
XV. Problema.
Triangulum EIO, Leida^ HerUmum^ AmfltUdamum,
Per problema 1 4 datur £/ diflantia inter Leidam
& Hcrlcmum 703 o, i

Per problema 13 datur £0 diflantia inter

Leidam & Amflelodamum 9723 8.
£x obfervatis autem angulus ab his cruribus
com prehenfus os/. 27 gr. 1 1 fer.

Datur itaque per doClrinam triangulorum 01

Amflelodamuro & Hcrlcmum 4730.0.
diflantia inter
Et angulus EO/ 42 gr. 46 fer.
Eiangulusf/O '
2 10 gr. 3 fer.

XVI.

Digitized by Google
 9

Eratostbenis Batavi
XVI. Problema.
Tr ungulam lOT^ Herlmum^^mjlelodmum,
• K^lcmaria.
Per problema i s datur lO diftamia inter Amfte-
lodamum & Hetlemum 4730. 0.
Ex obfervatis autem angulus lOT 67 gr. 45 fer.
Et angulus 0/7* 77 gr- 5 5 fct.
Et angulusOT*/ 3 4 gr. 22 fer.
Hic duo fcrupula redundant.* Ct igitur
angulus /OT" 67 gr, 44icr»
Et angulus 0/r 77gr.54icr.
Et angulus 077 34gr, 22 fer.
Vnde per dodrinain triangulorum dabitur
• or diftantia inter Amftclodamum & AIc-
mariam Si93.o.
Et 77* diftantia & Alcmariam7754*2«
inter Hcrlemum

XVII. Problema.
Triangulam EOT.Leida^i^mJlekdamumyi^lcmaria*
Per problema 13 datur ^0 diftantia inter Leidam
& Amftclodamum *
'
9725.8*,
Et per problema 16 07* diftantia inter Amftc-
lodamum & Alcmariam 8193*01
Ex obfervatione autem datur problemate 26
angulus 70T 67 gr. 45 fer'
Et per problema 1 5 angulusEO/ 42.gr 46 fer,
Vnde totus €or datur 1 io*gr. 3 1 fer.

Hinc iam per do^rinam triangulorum datis

cruribus & angulo ab ipfts comprehenlb
datur bafts £T diftantia inter Lcidam &
Alcmariam J4750.0.
‘Et an.

Digilized by Googie
 < .

LiBEft II.
Et angulus quoque ors jSgr.Sffcr.
ItcmqucanguluiC^fT" 3 x gt. ii ^fcr.
XVIII. Problema
Tridn^ulum lMVL. 0ude^aur4XrMf^um,Bcfmne^a»
Per pToblema 7 datur FM diftantia inter
Oudewatcram&Trajcdluin 50006.
Ex obfervati s amem angulus FML 65 gr. 2 j. fer .

£t angulus At VL 82 gr. 3 1 fer.

Atque inde reliquus fXAf 32gr.4fbr.
Quare pecdo^rinam triangulorum
dabitur LM^ didantia inter Oudewateram
6cBomraeliam 9338« S.
Etrididantia inter TrajeAum &
Bommcliam 8548. 4<

XIX. Problema.
TrtAnguUm KUL. Bcrdraam^ TraleSIum^ BommelU, ’

Fer problema 6 datur /tL,diHantia inter Dor-

dracum &Traje£lum 11732.5.
Ex obfer vatis autem angulus RFL 62 gr 1 3 Ter..

Et angulus 44gr. 2ofcr.

Et artgulus FLR 73 gr. 29 Icr.
In qua fumma duo (crupula abundant , quae
ita deduco vt*angulus/ZTZr fit 62 gr. 12 fer.
Et angulus rJtL 44 gr. 20 fer.
Et angulus rXi? •
73 gr. 27 fer.
Atque inde per do^rinam triangulorum
invenietur RL^ difiantia inter Dordracum
*
'
&Bommeliam 10826.0.
Etr^diftantia inter Traje^um & Bom>
ruebam .
'
835 ^. 5 »,

A a XX. Pro.

Digitized by Googie
it 6 EraTOSThemis Batavi
'
XX. Problema.
TrlMguhimEVL. Leida^Trajeffupt^Bommelta,
Per problema 6 datur f^diftantia inter
Leidam&Trajcdum 11631.I.
Per problema 19 datur diftantia inter •

. Trajedum & Bommeliam 8552.6.

Pt ex obiervatis angulus ii6gr. ajfcr,
.

Vnde per do(lrinam triangulorumdabitut EL,

diftantia Inter Lcidam Se Bommeliam 17250.7.
Et angulus a6gr.2 5fcr.
Et angulus 3 7 gr. 12 fer.
XXI. Problema.
T riangnlum 7€L» AlcmarU^ Leida BommelU, ,

Per problema 17 datur r£, diftantia inter

Lcidam & Alcmariam *
14750, a
Pctoblema 20 datur EL, diftantia inter
Lcidam & Bommeliam 17250.7*
Per problema autem 1 7 datur .

angulus T£0 31 gr. 2i^fcr.^

Et angulus OEVtji ipfa cbfcrvationc per
problema 1 5 jogr. j 8 fer.
Etangulus VEL per problema 20 26 gr. 25 fer."
Quare totus TEAdtunr • 108 gr.
24^ fer.
Atque inde datis cruribus cum angulo ab
iplls comprchcnfo, dabitur quoque per do-
ftrinam triangulorum bafts LL z 5956. 6,
Et angulus Pi-T” 3*gr.'337 fer.
Et angulus . 39gr. zf fet,
X5C 1 1. . Pr obl E M A. ;
‘

Triangulum RLV. Dordracum^ Eommelia^Brfda, ^

Per problema 1 9 datur ^ diftantia imci

0brdra-

Digitized by Googlc
 '

Liber II.
Dordracum Bommcliam io8i<S. o.
Ex obfervafis autem angulus 72 gr. 1 5 fer.
Etangulus X^jR - 70gr. i4fcr.
Vnde reliquus RVL datur 3 7 gr. 3 1 fct.

Atque inde RF^ diftantia inter Dordracum

&Bredam 7005.7.
£t diAantia inter Bommcliam &; Bredam 1095 6.2.
XXIII. Problema.
Tfitutgulum RSF. I>^rdr4Ckm,Ccuda^Rotter0^MUt».
Per problema a datur diftantia inter
Goudam & Dordracum 5897.8,
£x obfervatis autem angulus SBJP 54 gr. 1 2 fer.
Et angulus RSF 48 gr-^ 5 fer.
Vnde reliquius datur 77 gr.33
’
icr*
Qi^rc per dodtrinam triangulorum datur
J’Fdiftantia inter Goudam & Rotterodamum 4888. s.
Et iJFdiflantia inter Dordracum &
Rotterodamum .
450.6.1,
Atqui diftantia inter Goudam & Rotterodamum
jintca problemate 5 fuit inventa 48S5.1.
quamobrem ifta latis arftc inter fc confentiunt,
XXini Proble M A.
Triangulam RTF. Dordracum, WilUmJfadium, Jkrmo-
Roterodamum. felis.
Per problema 2 3 datur /tFdiftantia inter
Dordracum & Roterodamum 4506.1.
V •

Et ex obfervatis angulus FRT 8 6 gr. 1 9 fer.

Et angulus XFF .
4igr.iofcr.
Vnde reliquus datur
Atque inde pej dotftrinam triangulorum >

quoque dabitur /CTdiftamia inter Dordracum . <

'
Aa i; ^ ^

Digitized by Google
 ;

i88 Eratostbenis Batavi

&llcrmopoIin , 5432.0
Et 7 T diftantia inter Ilcrmoplin & Rotcro-
damum 6S3 x.2«
XIV Pr OB L J* M A.
Triangulum RTF. Dordracunst WiUmpadiumt
Ilermo>
'Breda.
piis.
Per problema 24 datur ATjdiftantia inter
Dordracum & Ileimopolin 54 j 2.0.
Ex obfervatis autem autem angulus TRu 66 gr. 1 1 fer:
Etangulus/rrr e>7gr.5ifct.
Et angulus RFT 45 gr. ^9 fer.
Qua&fumma duos rcflis vnico tantum feru-
puloexcedit,fit itaque
45 gr.5 8 fer,
Nam ob angulorum juftam quantitatem
hicvnum aut alterum fcrupulum haud
admodum magnam laterum differentiam
poterit inducere. Itaque ex his datis
fecundum artis precepta invenietur
diffaatia inter llcrmopoliln & Bredam <$912. x
Et-Sf^^diftantia inter Dordracum & Bredam 6998.0.
Quam antea problemate 22,invenimus' 7005.0,^'

quae differentia hic fub finem nullius momen<

ti habenda cft &fit properea latus RF^ob nu-
meri rotundationem 7000.0,
XXVI Problema.
llcmn-
TriAngukmTy ^^tlUm^adwm^BredA^ Berga- ad-
somum.
Per problema 25 datur rT^diftantia inter
Bredam & Ilcrmopolin 69 1 2. i
Ex obfervatione autem angulus 89 gr.25 fer.
Etangulusrrj^ 43 gt.24fcr.
Etangulusr,;^ 47gM5./cr.
Vbi

(
Digitized by Google
 ' 2

Liber II.
Vbl quatuor omnino fcrupula redundant,
qux cx ipfis ita deducam vt VT^Cxi 89 gr .a 3 fer.
tt angulus • 4? gr 23 fer.
Etangulus ‘ 47gr.i4fcr.
- Vndeperartis praecepta dabitur 7”^
diftantia inter llermopolin & Bergam 6467.
EtUJ^iftintfeintcr Bredam & Bergam '9414.7.

XXVII Problema.
Triangulum RV^DordracumtBreda^ Serga'adSfimum.
Per problema 25 datur n^didantia inter
Dordracum dc Bredam 7000.0
Et per problema 26 j^,diftantia inter Bredam
& Bergam ad-Somum 94H.7
Ex obletvatis autem denique datur angulus
90 gr. 12 fer.
Vnde per triangulorum dodrinam datis cru-
ribus,^ angulo ab ipfis comprehcnfo dabitur
bafis,^,diftantia inter Doidracum & Bcr-
garo-ad-Somura 11751.7.
Et angulus 53 gr. 15 fer.
Et angulus 36gr,33fcr,

XXVIII. Problema.
Triangulum VL^JBreda^Bommelia^?xrga-Ad Samum .

Per probi ema 22 datur latus rz^didantia

inter Bredam & Bommeliam. 10956.2.
Et per problema 26daturiFC^didantia inter
Bredam & Bergam-ad-Somum 94i4-7
£c per problema 22 ex obfervatione ipla
datur angulus- 70 gr 14 ftr.
Et per problema 27 ex ipds obfervatis da- •.

,• Aa iij ’
tur
1 ipo Eratosthenis Batavi.
tur angulus 90gr.11 fer.

Quare roius angulus ZPJ^abitur 1 60 gr.a6 fetj

Viide per doftrinam triangulorum dabitur
bafis Z.i^.diftainia inter Bommeliam & Bergam
adSoraum 2oo7<5-4.
Et angulus 8gr,4S rcc.

Eta angulusri^ « iogr.46fcr.

• 4

XXIX. Problema.
quadriUteriLRf^Q^ lateribus diagonio RF^abfejut
Triangulorum canonib. invenire relitjuam diagpnium
Per problema 1 9 datur ZZ diftantia inter
Dordracnm &Bommcliam 10826,0.
Per problema 22 datur iJf^diftantia inter Dor-
dracum & Bredam • 7005.7.
Per problema 27 datur /f„^iftantia inter
Dordracura &Bcrgam-ad-Somum /175 1.7
Pe problema 26 datur r«^diftantia inter
Bredam Bergam-ad-Somum
5c 9414-7*
Per problema 22 datur VL diftantia inter
Breddm 5c Bommeliam 10956.2.
Qmbus datis diagonius diftantia inter Bomme-
liam &: Bergam ad Somum eruetur. hoc modo. In tri-
angulo demittatur a vertice L perpendicularis
LV^ in ciatam diagonium VR. Eta J^itidem perpendi-
cularis in eandem fit Cum itaque in triangulo
RLV tria dentur latera dabuntur quo fegmenta RVKV
ab angulis ad perpendiculare Atque inde demum
cum in triangulo rc<ftangulo KKP detur bafis redi RL
&crusaltcrumi?iY, dabitur quoque perpendicularis
Zr\(.Pcr eadem prcccpta invenientur Ipgmenta tJHV
& pc;:pendiculari5.^^z in triangulo R^, Ve-
rum

Digitized by Googlc
 Liber IL joi
fum diffcrytia Tegmentorum BlM & ipft MN
interregmentum inter Ipfas perpendiculares intercep-
tum. Continuetur porro pcrpendicu laris vfqiic
in //arqualiter ipli LUW,&conneQatur I.^/.Erit itaqi^
X^^parallda& aequalis perpendiculari angii-
lus/Zreftus dantur autem SiLMf/y datur itaque
tota„^^. datur veroeti^ipfacJWiVjhoc eft LHci paral-
lela & aequalis. Quamobrem in triangulo rcciangulo
datis cruribus ^^L,dabitur quoque bafis
diftantia inter Bommeliam & Brcdam qu?Gta.
Hujus problematis explicatio in numeris ita habet.
^ommelia.

.Si quadratum ab .11720227600.

“
Addatur ad quadratum 4900000000
Sum-
192 Eratosthenis Batavi
‘
Summacrit 1^20227600
-Vn^c dciu<^iim quadratum LV' 12003831844
iqact numerum 4616395756
Ius dimidium 2308197878-
ypp^divifum dabit . 97-4
3 'l
ico reliquam 2\(/' '
3702.6
Poifo quadratum 1370924676 ,

De quadrato VL fnbdudum relinquet

quadtatum -perpendicularis NI» 10632907168
Vnde ipfa JVL dabitur 10311.6;
Haud a lia ratione invenietur 70333
33 O.
Vnde ipfa pcrpendicufaris (^/.^datur 9414,^
Additis vero perpendicularibus L?(_
hoc eft ipfa At//, dabitur tota jQff 19726.2.
Deinde fubdufta A2\(,dc'^^^daiur reliqua
2^f^,hoc eft ipfa LFf
Quamobrem junctis quadratis J^Sc HL in- ’

venietur diagonius difiantia inter Ber<

gam & Bomnieliam, quar problemate 28 tan-
ta quoque fuit 2007^.8.
XXX. Problema.
Triangulum EI T. Leida^ Herhnum Alcmaria
Per problema 14 datnr £/,di(lantia inter Lcidam
&Herlemum 7030.1
Per problema is datur /7^ didantia inter Harlemum
dcAlcmariam 77P4 z
Ex obfervatione ipfa angulus £/r I72gr.11 Icr.
Quamobrem E 7 diftantia Alcmariae dc
Leid? dabitur 14749.7.
Etangulus/£r 4gr,6lcr.
Et angulus £T/ 3gr.43fcr,
' XXXI. Pro-

Digitized by Google
 Libir II. (pj
XXXI. Pxoi LI M A.
'

TrMUgukm EVT. Leida Tr4jeiJ$im ,

Alcmmg,
Per problema 6 datur Et^.diftamia imer
LeidamdcTcajcdum 11631.8.
Per problema 17 datur diftantia Inter
Lcidam & Alcmariam X47<#9> o.
£x oblervaiis autem datur per px^oblema ^
i4apgulus t;£/ . 77gr.5ofcr.
Et per problema 30 angulus TEI 4 gr. 6 fer.
Vnde conflatur totus t;£r 8igr.j6rcr.
Ataue hinc datis crunbus cum angulo ab
. ipnscomprehenfodabitur bafls'L’7',di-
ftantiainKtXrajedlum & Alcouriam 17^5 5. z.
Et angulus EVT j6 gr. 47 fer.
Et angulus 41 gr. 17 (cr.
'
XXXII. Problema. '
:

TriatigMlum VLT.Traf e&um, BemmeUa^K^ldmarU»

Per problema 18 & 19 datur t;/. diflantia inter
Bommcliam & Trajectum 8350.0.
Per problema j 1 datur z;Xdiflantia inter ,

TrajetSum & Alcmariam ,17433.2.

'

Ex obfervatis autem per problema 20 datur .

^
angulus '
62 gr. 12 fer.
Ex obfervatis item angulus RVE per pioble-
* roa 19 gr* 8 fct.
•
S 39
Et angulus r^yXper problema 30 / »
3 6 gr.
47 fer.
.
Vnde totus Xu^datur '
,
i7jgr.7fcr.
Q^re datis cruribus dc angulo ab ipfls com-
* ptehenfo dabitur bafls xr.diflantia inter
BommcUam & Alcmariam . 1596 ^. 6 ,
Et angulus t;ir ,
'
. . . *4gr. 37 T^Cf*
EtangulusfTX''
'
" .

agr. 1^5 ifer.

; q
•. •
B b XXXIII.
 S

194 Eratostbenis Batavi

‘ XXXIII. Problema»'
Tr Ungulum ^T.Berga-ad-Somum, Emme-’
lijy AlcmarU,

Per problema 29 datur latus diftantia

iater Bergam & Bommcliara 20076.
Per ptoblcnAa 21 Z,rdiftaatia inter
Bommeliam & Alcmariara 25966.0^
Etangulus
'S' quoque datur; napque
M per problema 3 2 datur angulus
4Sr.3<5l-f«.
I" Et angulus VLR per problem 7 3 gr.a 8 fcc
Q^zcYLR reliquus datur 68 gr. ii^tcc.
^ Et praeterea per problem a datur an-
gulus 28 gMofcr.
VnJe totus J^r
dabitur 97gt.i5fcr,
Dads igitur cruribus de angulo ab
ipfiscomprcheufo dabitur baiis '

.^diftantiamtcr BergamadSo-
mum <Sc Alcmariam 34710,6.’
Et angulus 47 gr. 56;- fer.
'

Et angulus LT^ 3 3 gr. 2 fer.

Ad quas turres in fingulisvrbibus col-
linea vimus,& qu^ ftationum lo:a ad fpc-
culandum delegerimus hic ad extremum
quoque annotabo, nam in quibufdam
plures funt, & admodum fubJimes.
Oudcwatcrae, turris templo’ coniun£la.
Wocrdx, turris templo conjuncta.
Montfottij, turris templo conjun£la.
- Lcidx, turris curis conjunda.
Goudc, turris t£plo majori conjunfla.
* Hage, turris cella templo prope forum
'
pifearium conjuncta, '

Vitia

Digitized by Google
 Liber II; , , ipj
Vltra/edlt,tarris cetGiriaia tepIocathedralic5iunaa.
DordradyturristSplo con;unda,cui faAigium dccft.
Gorcooiij, turris tcniploconjund^a.
Bommelix, turris cclGiGma templo cocjunAa.
Bredx, mens cxcclfa templo conjunt^..
lIcrmopoli,nvx\UlleQadii, turricula fupra iSpIum.'
Bcrgse ^ Zoqium, turris tcmploantcriori piopc fb«
rum coiijunda,nam i^ncriusfolasparietinasoGentat*
A mfterodami, turris veteri ( vt vocant ) templo con*
Junda.
Hcrlemi, turricula medio templo impolita.
AlcmariXt turricula medio temploimpolita.
Habeo longe plurium locorum obfervationes alteri
^ia me inftituias, verum ilhe nunc huic infiitutofuf«
riciant.

ClPVT IX.

Sl^dntUasunmirdduf in maximo Terrx circulo

demum definita,
I •

VM igitur hadenus ita lo«

eorum diHantias fumma dili*
gentia explicaverimus, fu peteft
tandem vt unius gradus quanti-
tatem ad extremum dehniamus;
quoGne omnia h nobis ha-
illa

& conquiGta
rienus comparata
Sed antea an extrema
fuerunt.
iGa loca ^ quorum intervaUis ad
hancremutemur,fub eodem meridiano Gta Gnt quo^
que ciii explorandum. Btpropterea angulum poGtio.^
... Bb i)
,
nis
 iptJ Er atosthenis Sa T AVI
ni$ quem Coiidacam meridiano Lcidenfi faciat ,,h^
cfi, quantum i noftro meridiano ortum aut
.
occafum
'
verfus declinet accurate notavi.Sit itaque c^^linca me-
ridiana per Leidam edudla , vt (f> feptentrionem,^ me-
ridiem fpedet,Gauda hinc ortum verfus ita declinat vt
angulus qui pofitionis vocatur, fit . 44gr.49^*..
Ditur autem ex obfcrvatisangulus5£o 88 gr. zi ftr.
Et per problema 17 angulus 0£T “ •

31.gr. 21 ’
fer;
Quare totus ^Er datur . 1
64 ©r. j 2 feri
Vnde etiam reliquus ^^dabitar 1 5 gr. as ferj
Atque ideo demifla perpendiculari rp
erit angulus 74gr. jifer.
Datur autem per problema 17 n diftantia
inter Leidam & Alcmatiam 14749 o.
Dabitur igitur per dodlrinam triangulorum
perpendicularis 7<p difterentia longitudinis 3926./.
differentia latitudinis. 74214.9,
Rurfum cura detur per problema 3 3 TX^iftan-
tia inter Alcmariam & Bergara 34710.6.
Daiurautg per problema 3 5 angulus lyq^j 5 gr.a.fcr.
Bt per problema 2 1 a ngUlus L y e 33> .gr 2 fer. .
^
Atque ideo reliquus 4 gr. o| fer.
Qui additus ad (pTE 74 gr. 3 3 ^ fer.
Conflabit t^r^five r^jJ/ 78 gr. 3 3 fcr.5 8 fec;*
Et ideo angulum 1 gr 26 fcr.2 fcc*
.
1
Atque ideo Qp differentia longitudinis
inter Alcmariam & Bergara ad Zomum erit6898.4.
£t Y\p differentia latitudinis inter Alcmariam
& Bergara- ad.Zomum. 34018.2,
Reliquum efl igitux vt poli altitudine^vel etiam fola la*
titudinum diflerentiadata,c^tera concludamus. Altitu-
do poli Alcmariani diligenter & accurati obfervata efl
•
, - inventa

Digitized by Googl
 Liber H.
•
(

ip7
inventa 5xgrad.40| faupulorum. Altitudo poli Ber-
gar ad Sotnum 5 grad, 29 fcrupulorum Loca auicm .
1

privatarum afdium in quibus obfcrvationcs iftae infti-

ftutaf funr, Alcmari* quidem h templi turricula, vnde
gjcodaefus angulorum mftuuimus, verfus meridiem
aberat quali 5 5 decempedis. Berg^ autem citra turrim
templi, circiter ducempedis } 3 plus minus, qu^ de in-
venta latitudinis differentia inter Alcmariam&Beigam
ad Somum deductae, relinquent 333993. decempedas,
differentia vero latitudinis inter Bergam &Alcmariam
datur unius & cum femiBc.
feptuaginta fcrupulorum
Vnde fola
proportoine unius gradus quantitatem in
maximo terrz circulo concludes 28475 pertica,
rum. Cum enim 71^ fctupula habeant 33930 perti-
cas, iequitur fcrupulis fe;caginta ,
quae gradum im>
plent, cedere perticas 28473. Verum vt illud ve-
rum effe aliunde quoque evincam. Ecce iterum Lei-
*
dcnfls Sc Alcmarianae elevationis differentiam cum iU
larum diflantia comparabo.- Altitudo poli Leidenfis
pluries, & modis compluribus inventa eft 52 graduum
loi fcrupulorum. Differentia igitur efl fcrupulorum
triginta, Atqui domus mea k turri curiae Leidenfis, e
qua tanquamfpecnlaangulorutn quantitatem & g^o*
dxfias obfervavimus, diftat meridiem vcrfus,fi ad eun-
dem meridianum revoceSjplanfe decempedis 95, quem-
admodum capite fequenti g^od^tice & accurate dc-
monfirabo.Alcmarix autem locus ille erat itidem me-
ridiem verfgs k templi turricula fupra notatus abeBe
decempedis 55 ptaster protpter, differentia utriufque
funtdecempedx40, ad diffantiam parallelorum inter
Alcmariam & Leidam addendxtea. autem funt fupra
iUvinta 1421^} quare ei ad zdium (lationes in quibus
.
*
B b iij ‘ poli
TpS Eratosthen^s Batavi
poli alcitudoobfcmrafuiticvocata,erit 1425;. Atqu!
totdeccmpcdx cedunt fciupulis triginia.Quamobrcm
uni gradui in maximo terrz circulo debentur decem-
ped^ 28510. Sed ante c didaniia Alcmaric atque Ber-
gz eonclufimus decennpedas 2847 1 uno gradu eonti-
neri, calculus igitur uterque eundem nobis numerum
addicit, qua
potuitproxime.Arq; ideo ad numeri rotun
dationem aHlimatur numerus inter ucrumq; medius.
Etveia ac juda unius gradus quatitas in maximo terrae
circulo nobis ello 28500 Perticarum Rhijnlandica.
zum. quarum fingulz duodecim pedes Rhijnlandicos
continent, quamvis eam partitionem in calculo repu-
diaverimus 2lgt Tuvfiof/eurfAut, ne intricata
partium numeratio nobis negotium facefleret. ha^c-
iius enim , vt fupra capite 5 diferte monui, tantum de-
cumanam perticzdivinonETccutusrum. Vt ita per>
tic^ quoque in calculum veoiret,6c error fi quis ex par-
ticularum negle^u io perticas ufque irrepere pofTct»
iflo modo commode declinaretur. Przierca quoque
haud fum nefeius, fi loca loogiufcule inter fc diflarent
fph^ricorum triangulorum dodrina opus fore: fed pe-
ripheria unus gradus,& eo paulo etiam amplius ad re-
dam quam proxime accedunt, vt in iflo cpiiogifmo
errorem nullum inducere potuerit. Si enim radium
circuli afTumas panium 100000000, unius gradus peri-
pheriacrir i745H>& cjusfubtenfa tantarum 174531*
quarum differentia nullius admodum ed momenti, dc
folos pedes attingit.

Cap.

Digitized by Google
 Liber IL '99
Ca p. X.
Trum locorum interytiUis interfe datis^ quarti di-
ftantta ab omnibus unica potione definitus^ 0* meri-
dtaniLeidenps pojitus.
Ornus mcx diftamiam a turri
curiz Lcidcndsidcoadcofolli-
dtc invcftigavx, vt tanto faci-
lius conieduram capcicm dc
locis obfcrvarionum Alcmari;
dcBcrg^. Et adeam icm ihco-
remalcitum excogitavi , cuius
ufus iara in patria nodra dein-
ceps permagnus dTepofTir, cum
tot illuftrum locoru m intervalla tam accurate fint con-
iigoata» Vt afliimptis ex hoc libro trium locorum di-
ftantijs, quorum confpedlus c quarto loco detur, huius
quoque ab llis intervallum facile cognofcas.Setf priuf-
i
'

quam hoc problema inditua. Ante nollrz urbis quan-

dam iopographiam,hoccft quantum templa & turres
inCgnioies inter fediftcnt explicare conditui ,vt ita&
domus mex politum & meridiani litum cuius utriuf-
,

que ufus nobis fu periore capite fuerat, accurate demon-

llrem. Et quo clarior Iit eius rei explicatio, totum hoc
in fua Problemata difpelcam , vt antecelTionis £c con-
fecutionis ordo tanto facilius intclllgatur. Et eadem
ba fi, qua capite 5 Leidz& Soetervvoudz didantiam de-
rivavimus , turrium templorum fitum oblcrvavi-
mus. ad hanc fchema idud unicum exhibeo. In quo
>^fbaGseft, live intervallum duarum dationum per-
ticarum 326 qtiashicrurfum tantum in partes de-
cem,*^ hanc decimam in partes alias decem divifam in-
tclli

Digitized by Googie
200 Eratosthinis Bat,ati.
telligiiiius. Vt fint 326. 4.J.
Pundum i eft turris Cuti^Lcidenfis.
$ Turris Hallac.in qua figillo publico probata texto-

rum opera notantur & muniuntur}.

H Turricula in fummo
D. Pancratij templo, quod
vulgo nobis Hooghlandicum vocatur/
y Turricula in fummo
templo D. Petti.
s Turris templi Gallicanas EcckTix dicati, & Divx

Virgini facri.

r Turris templi Falebcginorum , vbi Bibliotheca

publica ,
& amphitheatrum anatomicum.

$ •

• • • 4T

* *
HblUthe- r
M

0 •

I. Tr^

Digitized by Google
 Liber H. 101
I. Trchlema, Triangulum i a e.

Id quoque fupra capite s «preIfiDQus, quod ideo

huc tranferibemus.
Datur bafisrfe ' 3 a<5 . 4.
Et ex oblcrvationeangulus iae 67 gr.44 fer.
Et ex obfervationc angulus^4 Sj gt. 20 fer.
Vnde reliquus aie datur 29 gt. j 6 fer.
Atque inde pccdo<5irinatn triangulorum
datur latus 670.2.
Et latus ei 624.5.
II. Problema. Triartguknm eae»
Bafis4e datur 326.4.'
Et ex obfcrvatis angulus <»4e 64 gr. 34 fer.
Itemque angulus 83 gr. 31 icr.
Vnde reliquus aoe datur 3 1 gr. 5 5 fer.
Atque per triangulorum dodunam datur
latus ao
Et latus e»
III. Problema. Triangalum n a e.
Bads 4C datur. 326.4*
Et ex obfervatis angulus uae 62 gr. 29 fer;
Et angulus uea 8 8 gr. ^ o fer.
Vnde reliquus datur 444 28 gr. 41 fcr.
Atque inde per do^rinam triangulorum datur
latus 4w 679.9.
Et latus 44 603. X.
IV* Problema. Triangukrmjae,
Ba (is 44 datur 326.4.
Et ex obfervationc angu lus^44 71 gr. 3 o fer.
Et angulus jf44 7 8gr. 3 3 .fcr.

ynde reliquus datur aye 29 gr. $ 7 icr.

Ce Atque
 2

20i Eratostmenis Batavi

Atque inde pcc triangulorum dodtinam datur
latus 4jr 640. 7.
Et latus tj 6ZO.0,
V. fnbUmi. Triangulum sae.
Bafis4r datur 326.4.
Et ex obfervatis angulus 71 gr. 48 fer.
Et angulus /r4 «agr. 8fcr.
Vnde reliquus datur 26 gr. 4 fer.
Atque inde per do<51 rinam triangulorum
datur latus as.

Et lacus es.

VI. Problema. Triangulum r a e,

Bafis4r datur 326. 4,
Et ex obfcrvaiione angulus 72 gr. 45 fer.
Vnde reliquus rea datur 3 1 gr. 4.0 fer.
Vnde reliquus are datur 3 i gr. 3 7 fer.
Atque inde per dodrinam triangulorum
dabitur latus 4r
Et larus rr.
VII. Problema. Diflantiai^o inter
fi.
Per problema t datur latus ai
Per problema 2 datur latus ao
Ex utroque autem angulus /44 3gr,
° * lofcr,
. Atque ideo datis lateri bus & angulo ab ipfis
co ntprehenfo datur bafis io,
VIII. Problema. Biftantia i ^ inter
fi.
P®r problema datur latus as
i
670.
Per problema t datur latus 4* 9*
679
Ex utroque autem angulus iau
5 gr. 1 5 fet.
Atque ideo datis lateribus & angulo ab ipHs
cemprehenib datur bafis «i
^
IX. 'frl

Digitized by Googie
 Libbr II.
20J
X. freblema.
I inter
fi.
Per problema i datur ei 670. 2«
Per problema 4 datur ay 640 7,
£t ex utroque angulus iay j gr. 46 fer.
Atque inde datis lateribus & angulo ab ipfrs
comprehenfb dabitur bafis iy ^ 2. o.
X. Problema. Difiamtaye^u inter fi.
Per problema 3 datura 679. 9.
Problema 4 datur 47 640.7.
Et ex utroque angulus pgr.zfcr.
Atque inde datis lateribus & angulo ab ipfis
Gomprehenfo dabitur bafis <9^ . no- 9 *

Xl. ProbCnna.
Datis lateribus triangulijiu unicaflatiersefilary
meidtpantiama fmgulis a eidefmre^
Seu vt in huius capitis inlcriptiooe exprefleram gene-
ralius.7 r/«m locorum intervallis inter fi datis , ^artt du
Jlanttam ab omnibus unica Jlatione definire.
Dentur ex*hypothefi in fubiedo diagrammate late-
ra trianguli yiu^ia quartus locus 0, cuias difiantia h.
datis yiifti fit definienda vt ex afiTignato loco e non
difcedas. ObferTentur igitur anguli quos latera duo
quslibet ad 0 fubtendunr, qui fint dati^Mt Sc^yei. Mani-
fefium itaque eft fi fuper bafij^iconftituatur peripheria
capax anguli dati^M, & fuper bafij'/ peripheria capax
anguli^tt/in didarum peripheriarum communi firftio-
. ne<t locum efle qu^fitum^pr^ter quem alius nullus efie
pofilircum circulus circulu in non pluribus quam duo-
buspnndisfccare polfit. Vt igitur ad abacos logifiicos
defeendamus, ab ifiarum peripheriarum centris fumo
perpendiculares ar es, quat inlcripias bifccabunt , dc
iungantur radi) ay ey. Erit itaque angulu$9'4r in centro
Cc i; aequa-

Digiiized by Google
 104 Eratosthenis Batavi.
». «cqualis angulo jet
in pcriphcria, & in
•*
dupla pcriphcriam
inndcnii. Datur ita>
que angulus^-v, da-
tur veto etiam latus

y, ideo cius dimi-

diumjjr. Atque inde
iam in triangulo re.
ASguIo^^r dato cru-
ce )r ,
angulo^^r, &
dabitur crus reliquum 4r,& bafis rediay. Haud ali-
ter dantur in triangulo^ «, ipfa es &
radius ey. Sed cum
trianguliwy latera dentur, etiam angulus/)'» erit datus:
datur autem quoque /jr, quare totus datur, qui de
?)i4dedudus relinquet angulum^4. Qnamobrcin cum
in triangulo 4JC crura angulus abipfis compre-
hcnlus dentur, dabuntur quoque anguli ad bafin^4^ de
yea. reda autem 4C centra circulorum connedens con-

.
tinuata bifccat infcripiam^o in /.quarcin triangulo rc-
dangulo^r/datur balis redij^ &angulus acutus iey,vn-
deper dodrinam triangulorum dabitur crus redi^/,
cuius duplum diflantia quxfita. datis igitur angulis
yM Scoyu, cum quoque latus reliquum
latere «^«dabitur
jw.Sccundo ad inventionem lerti^ Jiflantisew.cum an-
gulus/)»» detur, & angulus oja dabitur quoque torus /j/>,
& ex obfervationcjyw quoque datur quare dato crure
:

yi & angulis duobus,dabimr latus optatum^. Id nunc

calculo quoque experiri placet.
Per problema 8 datur »i 6 z. 6 .
Per problema 9. datur^/ ^a.o.
Pex problema lo datur 110.9.
Qua-

Digitized by Coogie
 LiB£R II. 205
Quare angulus datur ifgt. 56 fer.

Prztercaejcobrcivatlonc condat angulus

yo* 3 agr.j 7 fcr.

Et angiilus;'^» 64 gr .40 fer.

Quamobrem etiam angulus^^r datui 3 2gr. 57 fer.

Et angulus ^4 gr, 40 fer.

Atque indc^4 radius 47- 8.0.

Et radius <fi^ 3 -
5*
Datur autem angulus ijgr.56fct.
Etangulus^'/ 25 gr.aofcr.
£c propterea totus eyi 41 gr. 16 fer.
Datur vero angulus rys 57 gr. 3 fer.
Vnde reliquus 4^fdaiur ijgr.47fcr.
Dato igitur angulorf)^ & cruribus cum com-
prehendentibus, dabuntur quoque anguli
ad bafin. videlicet angulus^^^ *2igr. 57|fcr.
Et angulus jea in triangulo rcflan-
g\i\o yel 40gr.5o|fcr.
Vnde reliquus e noftro^tf datur 4P gr-44i Icr.
Et lams^ 39-<5. 5.
Et tota jo 79 3-0.
.

Datur Igitur in triangulo cyt*

angulus yoft ex hypothefi. »

’
Se angulus eyf* e tribus
con fl.it us 75 gr. 4 t
Vndereliquu$^«4quoque dabitur 40gt.ij ffer.
Et datur ex hypothefi latus^w, quare
etiam reliquum dabitur^ 118 . 2 .

Denique in triangulo^w datur ex

hypothefi latus jii, & angulus yei
vnde reliquus jwdabitur.
Atque inde latus qucHta di-
• • •

e e 11^ flantia
20^ Eratosthenis BaTAVI
ftantia* 96,2.
Atque ideo unica (latione ex opundlo, eiufdem inter*
valla ab /&« inventa nobis funt.quod faciendu erat.
XII. ProbUma. CStferidiani fojhus fer turrim curU

Leiiertjisexfreffus,& anvutm fofitioms fJagd

(jr Gottdt ai euaaem defmtus.

Non frudra domus me^ politum & didantiam a curia

operos:e ^ me invedigatum hoc problema docebit
ita
cum enim meridianam lineam ex animi fententia in
turri curi^defignare non poITern, eum in folario do-
mus mea: 1 'umma cum diligentia notavi & quantum ,

curix turris inde declinaret & in quam plagam, &quem

angulu fimul Hagen (is turris cum turri Leidenli com-
prehenderet h folario eodem accurate obfervavi. Nam
(i hic vel uno aut altero tantum gradu ^ vero abitur in

linex meridianx podeu , error ille extremos parallelos

per Berg*am & Alcmariam amplius ducentis decempe-
dis didocaret. Sit igitur folarium in domus mex fadi-
gioff, turris curi* Leidenfis£, turris templi Hagends
A, Linea meridiana xo,vt/feptentrionem,o meridiem
fpcclet. & (it per curiam eidem parallela Ej,

Hic

Digilized by Googie
 Liber. II. 107
Hic primum ex obfcrvationc datur angulus
i»f,quo curia: turris k meridiana folati)
mei linea k fepten irione in ortu decclinat pgr.j fer.
Higa autg 4 meridie iti occafum angulo au A 5 sgt. 1 8fcr
Atque idcoangulus Ek 4 datur
.
13 5 8^*43

£t e problemate 11 huius capitis Unca 96. 2,

Et e problemate 6 capitis 7 «4 4103.3.
Quare angulus aea quoque dabitur per trian-
gulorum dofttinara 43 gr. 1 8 fer. 44 fcc.

Hic add.tus ad angulum uEy 9 gr. 3 fer.

ob parallelifmum enim linearam «t, anguli al-

terni iuF, uFy aequales lunt.

Vnde totus datur angulus politionis
Hagx & Leid? 5 2 gr. 2 1 1"«. 44 1*«.
Sed cx obfcrvationc, per problema i, capitis

odlavi, datur angulus AES 97 gr. 11 fer.

Quare angulus politionis Goudz & Leidx

i meridie verfus otium eiic 44gr.49fcr,i6lcc.
Qijcmadmodum cum fuperiore capite afliimpCmus.
Vi fi rudi tantum Minerva angulum politionis Hagx
&Leidx& Goud^ affumplilTcm ,quanrum cx folari)

mei plano cum deprehcndilfem, facile uno gradu i ve-

ro abiviflem divcrlus. Et cum omnia accuratilfime fint
a nobis haaenus obita, turpe fuilfet in ipfo fine pro
dc-
monfirationc , conjefturas fupponcie. Hic igitur no-
iltaxum obfccvatioaum finis efio*.
zoS Er^tosthenis Batavi
Cap. XI.
^antum in unius gradus magnitudine definienda^
a fingulis fit commijfitm.

Andcm aliquando unius gra-

dus quantitate non minus ac-
curati quam laboriofe explica-
ta, liber experiri quantum hic
^ fingdlis iit commiflum. Et
quidem vt a vetufliflimis ini-
rium faciam primus omnium
huc advocetur EratoiUiencs. Is
igitur, cum 700 ftadiaunigra-
dui tribuat , atque iladium fine dubio fexcentorum pe-
dum Gr«corum,aut fcxccatorum quinque dc viginti
Komanorum intelligatur,pes autcniRomanus Rhijn-
landico par fupra iit demon ilratus,quales i z una patti-

cacontmentur, iequitur aSpo huiufmodi duodecem

pedas (quas nos fupra calculi gratia in lo majores par-
tes tantu dividi intelleximus) «equati pedibus 342000,
qui per ($^5 diviii dabunt iladia 547|, qua? k 700 defi-
ciuntitadijs 1 3 3. Quare Hipparchus,qui decimam par-
tem huic numero adjiciebat, gradus unius quantita-
tem 20 ftadijs jufto majorem conftituit. Omnes hos
^

gra:ca fladiaintcllexiffe&ejufdem magnitudinis fit vc-

rifimilc. Nifi forte Eratofthenem excipias, quia ille
Alexandri? vixerit, quod fi verum eft, quamvis mihi
non probetur , efficitur eos tanto longius a vero abivif-
fc diverfos : cum pedem Alexandrinum Graeco majo-
rem fu pra ofienderim . Ptolomxus au tem qui fiadia
duuiaxat ^00 uni giadui affignac minus vero dicit 47
.ftadijs

Digitized by Googie
 Liber If. 209
Aadijs. niH- hunc iCgyptia aienfura ufutn exiAimc$»
cum enim propius ad iuftam gradus quantitatem acce-
dit. quia pes Alexandrinus Crzco major (ir, nam
125 Alexandrinos 144 Gr^cis aequari fupra capite fc>
eundo oftendi. Atque ideo jooftadia Alexandrina $76
Gr^cis xquari neccflceft. & propierca Piolomei men-
fura diintaxatdadijs 28 l.hoeeA duodecim pedisRhijn*
landicis 147) juftura modum excedit, quod profedo
aliquam veri fpeciem haberet, nifi ante Ptolom^um
Marinus homo Tyrius, & ante Marinum Pofidonius
(H Straboni credimus) eadem menfura udeflent, Sc
Pcolomxus non tam huius autor, qua approbarorex-
ditiflfct.Quamobrc ad Arabas venio,&quidnam ex eo-
rum monumentis veritati confcntaneiim eruere po (fi-
mus nunc quoque tentemus. Ex Alfragano alijfquc
libri primi capite 2ohuiu5 operis Arabicos pedes J40000
uno gradu contineri plani(fime demonfiravi. fed om-
nis difficultas in Arabici pedis mouulo verlatur , quem
illi vtad poderitaCem tranfdereni, ita definiverunt; vt

fex & nonaginta granis hordeaceis inter fe contiguis

impleri datuant. five illos ita colloces vt omnium cre-
natfurfum , fiveomnes deorfum, (ive alternis eorum
crenas furfum & deorfum colloces multo majorem
eume(Tc RhijnIandicoip(a experientia docet, cum hic
fummum nonaginta tantum grana capiat. Atque ideo
96 Rhiiniandici pedes, pedibus Arabicis nonaginta
arquales erunr,&proptcrea 340000 pedes Arabici equa-
bunrur 362666 Rhijnlandicis. fed unus gradus habet
duntaxat 342000 Rhijnlandicos. vnde efficitur Ara-
bts, fi ha?c menfura vera cd, 20666 pedibus, hoc ed
amplius lladijs 33 judum modum fuperare. Sunipix-
tcica iioii nuUi qui grana hordiaceca, quibus illi fuum
D d pedem
110 Er*tosthenis Batavi
pedem definiverunt, non ita in crenam incumbere,
autTurfum reCupinari velint » fed in latus omnia grana
collocanda cenfeant. atque eo modo pes Arabicus mul-
tum contrahetur, dc Rhijnlandico minor conftituctur.
Atque ideo gradus qui ab iplis paucioribus pedibus
quam par ht definitur, unum deo^oginta lladijs infra
verum confidet. Nam cum grana 26 hoc modo con-
tinnavifiem ea implebant perticis Rhijnlandicis,
iterum grana 4 3 xquabant TT^^iYnde edicitur centum
vndecim grana nofiro pedi zquari. Inde rurfum cx«
pertus deprehendi grana 79 facere noliri pedis, vn-
dc efficiuntur 11 3grana in noflro pede. Denique ad ex-
tremum inveni 121 grana i^^-ynoflri pedis cofiitue-
ic. Verum ifils diutius immorari cll operam Judere,
cum pedis modulus incertus quidpiam hic certi con-
ilitucre nos non finat. Sed Alazcnus Arabs in libro de
crepufculis ambitum terrae 24000000 palfibus explicat,
vt uni gradui propterea cedant pafius 66666^, qui coa-
Rituunt pedes nn 3 ? $ arqui is numerus difiac a nofiro

pedibus 86667, quae fiint duodecempede 722^. Ve-

rum de hac differentia pedis Alazenici modulus nobis
ignotus, nihil liquido nos affirmare patitur, &
cum ^
Piolomxonon diffidere iam ante oftendi. DeFernelio
etiam quid judicij c0e debeat fiipra jam expofiii. Cum
nihil illic accuratum, nihil diligenter adminifiratum
confiet, non terminos obfervatonum: fed vrbem dun-
taxatuniverfam tantum ab ipfo notatam, itineris lon-
gitudinem ira definitam, vt omnem acclivitatem ,de.
clivitatem , Sc obliquitatem quoque fit dimenfiis. Et fi
rem totam diligentius examinemus , planum erit Fer-
nclium ex Arabibus fua compilavifTc, non autem ob-
fervando ex coelo Icgittime dcrivavific. nam ille, quem
in gradu

Digitized by GoogI
 Liber IT. iii
in gradu affumif.pafluum numerus funt pedes 340480.
atqui Arabibus funt pedes 340000. quam numerorum
vicinitatem ex rud^illa, quam ipfc profert g^odafia
nunquam eiTctalTccutus. Verum, opinor, pedem Ro-
manum Arabico parem Tuppofuit, & Budseus Roma-
num Parinenfi «qualem ceoiiiit, vndein pedilm fum-
maab Arabibus aliquantillum abludere oiput rei eft
Perndio, medico alioquin do^i(Fimo,virum.fcd utru-
que Fcrnclium fefellit, certe Parilienfem Romano aut
Kbiinlandico noAro multo raa;otem antea demon-
firavi,& fecundum illam analogiam 3403 80 cum 359-
S06 Rhtjnlandicis paria facerent, differentia igitur efl;
1 7206 pedum, feu ftadiorum 17 & amplius. Verum to-
ta eius divinatio plane tanti non fuerat. Regiomonta-
nus quidcm,dc accuratiffimus ille Noniusja hunc cen-
fum non funt vocandi; quia (olas con)eduras, aut te~
ceptam vulgi opinionem , non autem accuratam di.
menfionem fe proferre palam teftantur, vt proptcrca
cum illis hic mihi nihil fit rei. Vt igitur concludam.
Neque Eratofihenes, nec Hipparchus, neque^ Pofido-
nius,nec Ptolom«us hic quidqua veri habuerunt. De
Arabibus ob ignotam menfura; quantitatem omnia
incerta, de reliquis perinde funt dubia, vt nihil quid-
quam ex omnibus mathematica diligentia dignum
eruere aut proferre poifis.

D4 ij C A p. 'p

Digilized by Googie
m ERAtosTMiNii Batavi.
CAp V T XII.
Terrent globi circuitus^ dUmett^faperficies^ fi-
liditas.

Adcnus aliorum erroribus

confutandis, 6c vera quantitate
definienda fuimus rKcupati. ea
itaque inventa tandem eft reli.
quum ,
vt quantam utilitatem
huius- cognitio nobis afferat
quoque explicemus. Vnius
gradus quantitatem in maxi-
mo terrar circulo accuratiffimo calculo definivimus
perticis Rhijnlandicis aS^oo, quarum iingul^ 12 Ant
pedum Rhiinlandicorum,vel etiam Romanorum, hos
enim inter (e pariare fupra evidentiflimis argumentis
evicimus, vnde efficitur ambitum maximi circuli con-
cludi perticis 10,260, 000, vel pedibus 123, 120,000.
Atque hinc fecundum accuratiffimam peripheriz ad
diametrum rationem dabitur ipfa terreni globi diame-
ter perticarum 3265, 860. Nam 4 Tubtilifllmo Vieta,
Archimedis veftigia fecuto, demon (f ratum cA ratio-
nem diametri ad fuam pcripberiam clTe quz 10, 000,
000, 000 ad 31,4151 926, 5i j minorem , & fi 6in fine
fiatuas majorem jufio, qui termini calculo omni fatis
effepo(Tunt,cum maximus Sc vafiiffimusRhet ici trian-
gulorum canon Palatinus hoc radio con tinea tur.Ec ta-
men eum fecutus dodifiimus Adrianus Romanus ean-
dem rationem uberius produxit, & his terminis expii.
1000,000, 000, ooo,ooo,ad 3141,392.653,589,
cavii,vt
793 minorem, &
fi 4 in fine fiatuas vero majorem,

Eandem

A.

Digiti7Pd hy C'*- :OgIe

 Libfr II. iij
Eandem rationem ad exttemum poft iftos accuratus
& navus admodum logiHa Ludolphus ^ Ceulcn va>
numeris expreflit , &. pcflta diametro loo,
itiffimis
000,000,000, 000j000,000,000j000, 000,000. Pc-
ripheiiam definivit 3 14, 159, 265, 338,979, 323, 846,
264, 3 3 8, 3 27, 93 o minorem vere, & fi pro o in fin* i
reponatur maioicm vero, quos terminos non tantum
librifecundi zetemaium geometricorum (quos cCcIgi*
colatinos fecimus & publicavimus^ zctemaie fecundo
expreflit, verum ciiam fepulchro fuo tanquam labo-
rum, quos exantlavit maximum
, incidi voluit. Ex iflis
itaque fequatur quifque quem volet, nos in totius ter-
reni globi garoda^fia uicmut Victana, vtpotc quat in
totius terreni globi menfura unam millefimam perti-
caE haud fallat. £t vt huius calculi abacus tanto fit
expeditior, rationem perimetri ad diametrum lecipro.
ce etiam millcfimis quoque expreflam exhibeo, Vt
quantarumdiameter fit i,ooo, 000, 000,000,000,000,
tantarum peripheria 3,141 , 592 633, 389,793, 23*.
,

contra quantarum peripheria fit 10,000,000 000 000.

000,000, rantarura diameter fit 31 ^309, 886,183,790,
671. minor vero, & fi ftatuas in fine 2 maior vero. Ex
hac igitur analogiaclata perimetro 10,260, 000 perti-
carum, dabitur quoo>- ‘
_ .iCter tcirar in ijfdem parti-

bus 3263 839 & paulo amplius , qu« ad numeri rotun-

dationem fiinto fanc 3, 265, 860. Atque hinc adeo
totius terrae foliditas explicatu non erit admodum
difficilis. Q^madmodum enim quadrarum diamciri
fc habet adcirculum; ita diametri cubus ad inicriptum
cylindrum ^quealinm. hoc eft vt loocoooocooocoo
ad 78, 539,816, 341, 3 3p, ita cubus ^diabictro 326)8-
60, vidclitci 34, 83 3, 143,230, 3 1 8, 0)6, cco ad cylin-
D ci iij drum
2!4 Eratosthenis BaTAVI
drum cujus bafis diameter & altitudo diametro profpo-
fitar 357 , 888, 305,668,729,
fpha:r.T aequales fint, 27,
S96. porro autem cylindrusxqucalus rphxia: fefquiaU
tetumefle Archimedes demonftravit: datur itaque to-
rtus terreni globi foiiditas perticarum cubicarum i 8^
238, 502,203,779, 1 53,^64. &
quidem fi terrae diame-
ter afiumatur perticarum Rhijnlandicarum 3263860.
at vero fi ambitus cjufdcm afili m
at ur perticarum J02-

60U00, quia vt fupraexprefii paulo minor diameter

terr^ e(Tct futura, Ibliditatem quoque paxillo minorem "
fore dubium efie non potefi. cuius calculum ideo adij*
ciam ,
quamvis non admodum interfit iitrumcuuque
eligas ,
vt tui arbitri) fit alterutrum fequi , qui infiituto
tuo magis erit oportunus. pofita igitur terrx perimetro
perticarum i026oooo,dabitur ex analogia fupra expo-
lita ejurdem diameter 326^839^1» £tpro-
pterea diameter in maximi circuli ambitum multipli-
cata , dabitur terr* iy perficies Iphcrica 3 3 5077 1 7774
8-
perticarum quadratarum, eadem tandem
per diametrum 3265859 TUr 4 t 4 multiplicata, dabit
perticas cubicas 109,431,496, 147,967,278, 943. fex-
tuplum totius globi Terreni, cuius foiiditas ideo fuerit
tantum perticarum 18,238,582,691,327,879,824.
quoirxc^lculo tam fiudiose partium appediculas etiam
dedita opera fumus confedati , ne earum negledus ali-
quid viti) longius fincin qutefitam foliditatem infer-
rct.Cum igitur terrat; totius menfura ad numeros nobis
fit revocat.v , libet Archimedamm problema abiplb ad

Gelonem Syracufarum regem hic follicitare,& aren^,

quem quidem numero carere exifiimant, multitudi-
nem exprimere, adeam rem pcrticse unius dimenfio
viam nobis ficract. fi enim aicnulaium quantitatem
como-

Digitized by Googk
 Liber IL 3i]r

eo modulo taxemus, vt loo contigue inter fc &cohar-

rcntcsdccimam Rhijnlandici pedis partem impleant,
fequitnrin uno pede in longum exporrefto looo are-
nulas continuari : & in pertica , quem diximus duode-
cim pedes continere, effe arenulas 12000. Cum autem
ratio cubi ad fpheram equealtam Iit quemadmodum
- 1,000, 000, 000, 000, 000, 000, 000,000, ad 5 23, 598,
hoceft, vt diameter adfextam
775, 598, 298, 873,077,
partem maximi in fph^racirculi-.Inde efficitur quoque
inversi rationem fpheras ad cubum dreumferiptum
efle quemadmodum , 1000, 000, 000, 000,000 000,
,

©oo,adi909, «59. 3i7> 102,744,029,226. Et cum

fphere habeant tripliatam rationem homologorum
laterum ;in pertica autem 12 peduracxporreaa^onfti-
tuerim arenas 12000 in longum contiguas, erit vt cu-
bus a diametro unius arense.qui eft unum, ad cubum
1728000000000,3 numero arenarum in pertica con-
tiguarum ita fph^ra arenae unius , ad fphacram k dia-
••

metro perticam ^quante 1728000, 000, 000. quam-

obrcni ea fphaera tot arenas exadfc
comprehendet.
cum antea rationem fphaer? ad cubnm dreumferiptum
exhibuerim, dabitur igitur cubus cuius latus perticam
aequat atcnarum 3300236900.
Atqui terreni globi fo-
pciticarum cubicarum 1 8,
liditaslam antea eft inventa
238,582,691,327, 879, 824. Vnde totius Terreni
globi foliditas effidtut atcnarum 60, 191,645,401,
621,578, 993,930,305,600
ntcumfph?r*,in cujus
ambitu fol revolvitur, diameter i nemine major fta-
tuatur, quam raillies ducenties terr^
diametrum con-
tinere, & fpherz habeant triplicatam
rationem diame-
trorum, efficitur totum orbem ad folis
periodum vfqj
continere aicnas 10x4, .011, 163,254,002,088,501,511,
5<5S, .

Digitized by Googie
2x6 Eratostbenis Batavi
368,076, 800, 600, 000. Ei fi cx Copcrnicifciirentli
terram pro folc fub Ecliptica in orbe animo convem
fiaruas, efiictctnr queque orbis ficliifcri dillantia i
mundi centro ram multipla, atquefblis dillantia ^ Ter.
ra. QDare fi illum novifiimum numerum iterum pec
17^8000000 multiplices, dabitur numerus arenatum
vafti/Timi illius orbis fiderei, quem Copernicu< nobis
fabricavit ,
videlicet 1 79, 7 j 1 , 290, 1 02, 9 1
3, 6c8, 93 o,
61 1,989. 636, 710,400,000,000, 000,000. En quo
me calamus & calculus
paulaiim abripuerint: cum il-
cum Archimede oftendeieconftituiflcm
lud duntaxat
arenx numerum non elTe innumerum. Sed i coelo»
ad terram iterum dcfcendanius,& foliditatem hanc c
nofirij abacis confiitutam cum Theonis epilogifmo
contendamus. Is enim
infuis ad Ptolomxuni com-
mentarijs libro Archimedis rationem & Piolomxi
1,
gxodxfiam lccurus,tcrr^ perimetrum quidem definit
ftadijs 180000, diametrum vero 37173 foliditatem
,

autem ftadijs cubicis 98, 406, 364,469,4317. Illud ita-

que tenterau*. Cum fupra pedem RhijnJandicum Ro-
mano xquariofienderimtifii autem 625 ftadij longi-
tudinem ^quenr, cujus cubus fit 24414.0625, cubus au-
tem k pertica 1 1 pedum 728. quare lerr? folidiiate per
1

hunc miTltiplicata, & per illum priorem cubum divi-

fa, dabit Terreni globi foliditatem in ftadijs definitam
1 29,090,64.5» j 67,957 differentia inter illum & 1 heo-
nis numerum cft Itadiorum cubicorum 3068428/09-
8460. Vthic terraf globus propemodum tertia parte
major fit quam ^ Theone & Ptolomco fiatuatur. fcd
aurem mihi vellit Herodotus feri ptor diligentiffimus,
qui de /E gypti is ita prodidit, egennfiimos orgyis, mi-
nus egentes Cium liadijs, locupletes vero parafangi*,
locu-

Digitized by Google
 5

I
•'
r ' C Libew ifl/:. t JZ £i;r
locoplctiflimoi denique {ihoehisfea dupli catiiparfa-
gisagrorum feierrae mcnfurini' inite.') quamobrem. &
nosomifla arenarum palTibu^, de»
cem pedis & fiadiJsncglcdiis,raore patrio folis miliari-
bus Terreni globi diametrum, ambitumyfupCTficicm
•& foliditatcm quoque dcfinivilTe erimus conicmi.Mi-
41aris quantiiatcm, hoc cit commodum hocc iter perti-
cis Rhijnlandicis (quarum fingulae ooilros feu Roma-
nos veteres pedes duodecim contineant ) mille quia,
gentis definimus. Atque ideo Terra* ambitos patebk
ht longum ipiliarla 864o,’diamctcrmiUiar»U2i77«jV»*-'
fu perficies vero Continebit.mifiaria c6nfirata,qu^qua;-
drata vocamus 1 88 ^ j m
totius denique terr^ folU
ditas 40956831 i 2 tt,It; miliaria cubica coplcactnr.
'
*^^Ca'P. XII'I. ::i -uviiu):
Ratitas 'unius gradits. inJingi^is^afaHtlisd^

XplicataTcfrf totius gea^defia

& fiercomotria, proximum cft
circulorum parallclbmm-iri
fius fupcrficie per fingulos gra-
dus diiachim- iha'^nhudiiKm
explicemusi cA enim ufus ejus
‘non Contemnendus 3 quamVid
rem theorema tale prbpond:' !
-"Gradus tinus thaxirUi rircuR adgradtihsdatifaralUlt ^'^*

eam habit rdthnem^ (juaUfniia totus vdfij

'

^
'
n/m eompltmtmt rjujdem. " f V
Cum enim circuli omnes figuraTfimiles fint,' &
diametri acjljrriphcrijc latera hottfolb^ajcrii t/f (ililmci
ter maxithi addiametrmif’ pitalieii/iri pcrfphcrli
iimi ad peripHcriitt ^>diirileli'f Icdt^t^iofi
*
-E e adio-

Digiti.zed by C- -OgU
 iiS EratoStheni^ Batavi
ad totam ,fta j^rs fimilis ad partem Timilcm :
patteS
enim cum pariter multiplicibus funt in eadem ratio-
ne. Erit Itaque vt diameter ad diametrum, vel etiam vt
radius ad radium, ita gradus ad gradum, pars ad par-
tem (imilem. Atquld radius maximi in fphazra circuli
fiatuatuc finus, radi) parallelorum erunt finus comple-
menti, quamobrem inde per proportionem fingulo-
rum graduum in parallelis quantitas dabitur cum iam ,

unius gradus amplitudo in maximo parallelorum defi-

nita fit perticis 28500. Exemplum tale efto..quxratut
quotpertic;Rhenanz fub latitudine jz graduum 10
fimipulomm uni gradui rcrpondcant.Complemcntura
dati paralleli eft3 7 gr. 5 o fa; finus huic debitus 6 1 3 5
6-
67. Vnde proportio, quemadmpdum radius vel finus
totus looooooo ad 6133667 finum complementi di^i
paralleli :iu 28500 pertiexad 17481 perticas*uni gia-
. dui fub ifio parallelo debitas. Hac ratione ifia m, quam
hiccxhibcmustabcllam confiruximus ,
vbi fiqgulo-
rum graduum quantitatem in omnibus parallelis pra-

datim exhibemus.

r
Hicvltima nota pundlo interje^o a reliquis disjua-
Aapcttic<c decimam partem fignificat. quasideoadje*
ciihe in plurium graduum taxatione aliquis notabilis
perticarum errorincurreret, quod fi miliaria uni gra-
dui infingulis parallelis congruentia pofiules , nume-
rus dati paralleli per 1500 divifus quarfito farisfacict.
Sub parallelo 52 uni gradui competunt perticx 17456
(hic. enim3 numerum appendicem , Vv pcrticx>i2

R^hynlandicorum pedum, complc^chtem , abjicio./

quzpcr sfod.divilkdabum.milia^^ redun^
j>unt pertiCK 95^6 ,
qux ,vt proximi, f unius, militis
‘
k
• ‘valent.

Digitized by Coogl
 ;* .
‘
LiBEi II. I19
fATAtt. pertiu para U ferticd paraff perticd.
0 28500.0 3 * 24429.3 01 150*7.1
I 2849V.7 31 24169.4 62 » 3379.9 f

t 28402.6 55 15902.1 65 11938.7

28460.9 54 13627.9 64 »«495.6
$
4 28450.6 35 13 3 45*8 65 11044.6 ,
/ 18592.5]

6
28545.9] 136 23057.0 66 11591.0
*

28187.6
7 37 xvfGi^x 67 11135.8
28222.6
)i 38 21458.5 68 10676.5
9 28149.1 39 21148,7 69 10215.5
•
lO 2 8067.0 40 21852.3 •70 9747.6

ti 17976.4 4t 21509.2 71 9178.7

It 17877.1 41 1117^6 71 8807.0
17769.5 45 20843.6 73 8551.6
*4 17651-4 44 20501.2 74 7845.S
if 27528.9 45 10151.5 75 7576.5

16 »7655.4 46 19797.7 76 6894.8

17 17154.7 47 19456.9 77 6411.1
18 Z 7 iOj,i 48 12070.1 78 5915-5
>9 16947.3 49 18697.7 5438.1
20 26781.2 50 18519.4 80 4949.0

21 26607.0 5> 17935.6 1

81 4458.4
12 26424.7 51 17546.5 82 3966.4
2J 26254.4 55 I
7 « 5 i .7 85 3475.3
^4 26056.0 54 16751.9 84 « 979.0
2; 25819.7 55 16546.9 I85 «485.9

26 25615.6 56 * 5957 .o 86 1988.0

i7 15595.7 15522.1 87 1491.6
28 25164.0 58 i5 ro 2.7 88 994.6
29 14916.7 59 14678.6 89 497.4
° 246S1.2 60 14250.0 90 0
5

valent, dicam igitur, in dato parallelo 52 unum gradum

.zquari miliaribus undecim cum belle. Sed przterea >

etiam alterum canonion hic propofui,in quo partes

fioaulorum graduum in lingulis parallelis exhibentur,
® . £c i; quan-
 «

Er. ATOStH€Nl$;: BaTAVI

quatas gradus rn,aximicirculis looooooo cdtinicrt in-
tcIligitut.,Vt ca hac tabclluatio majumi gradu^ ad dati
parallcli^ gradia -compdc cxplicaji, & j^t^enailTus noftcr
-
canon cxaqjrmaUpoflit, •

• riT» 1 >
t
'

f . .

POT40, .''1 ParaS ParaU. ^ 1

‘

1,

jr.
• "
1 ir-

0 10,00,00,00 31 8,571,673 61 4.848,096

1
‘ 9 » 9 ; 8,+77 31 8,480,481 61 4.694.716
i: 9,995,908 33 8,586.706' 65 4 .; 39 .yo 5
3 9,986, »9f 54 8,190,576 64 4.385.711
4 . 9, 97;,640 if 8,191,510 6; 4.116.185
s 9.9^ G 9 -^' $

9 94 f.ity
. 8,090,170 66 4.067.566
7 9,91^,461 37 7,986,3;; 67 5.907.511
8- 9,901,681 38 7,880.108 63 5 .746,066

9 9,876,885 39 7,771,460 69 5 ,; 85.679

lO 9 ^^’ 4^,078 40 7,660,445 70 3,410.101
i'r 9,816,172 7 .; 47.095 71 3 . 15 ;. 6 Si
M ,9,781.476 '41 7,431,448 71 5 .090. 1 70
H 9,743.700 43 7 3 I 3.;37
. 73 1.915.717
H 9 701,957 44
,

9.659,158 4 f
7, 193.398 74 i. 7 ; 6.575

1.583. 190
7- 07 5. 068

16 9,6 iz,9 57 4 <i , 6.949,584 76 1.4L9.219

17 9 »y<^ 3„04 S 47 j6.819.984 77 i-i 49 -;ii
1 8 9,^10,565 48 6.691,506 ^8 1.079.1 17
19. 9,455,186 •
49 6.560.590 1.908,090
*io 9 596,916 /0 ^.417. '876 8o 1.736.481
'
ii 9.3804 3 f, 51 '6.^95.204 81 «.564.545
11 •9.171,839 51 |6 .156.6 15 81 1.591.75.1
ij 9^105,645 '
53 • 6,01 8,1 50 83 1.218,695
i4 5 M 3 f, 4 r 5 54 '5877.851. 84 I 045.285
9,065,078 5 ,f
'

5 7
'

>r 764 85 371. 537

>. 9 i 9
^86
z<J 8.95779.4^ ;.; 9 697. 365
» .. 17 8,9iO|^f J
f7 ;. 44^.390 87 525.560
18 . 8,829^476 J8 5.1^9.101 88 •
348.995 >•
^9 8,746,197 5.150 581, .174314..
?0* 1*'.^<o
,154
— 14-
5,oOO.’ooo 90 h 0 IA

Si quis

Digitized by Gpogle
 Liber II. 22i<
tamen coritentus nen ad minimas quafque-
Si quis
I^riiculasiita cognoviflfe, fcd tantum quottiam
n&ilia.
libus finguJi gradus cuiufq; paralleli fint taxandi;
idem
quoque haud difficulter, per ea quae iam demondravi-
mus, ei licebit. Cum in maximo circule^ unus gradus
contineat miliaria novcndccim. Linea quaecunque
ac
in partes novendecim dividatur, fu peream fcmicir-
culusdcrcribatur4/e,in que ab altero diametri termino
infcribatur reda «,vtangulus4«fit totgraduum,quan-
taeildati loci latitudo ^ erit igitur 'tea dat^ latitudinis
complementum, atque ideo 44 ad et eam habebit ratio*
nem quan^ gradus maximi circuli ad gradum dati pa-

'P

rallcli, itaqtlc linea « ad m applicata dabit menfuram tt

in ijflcm partibus, quantarum ca aflumitur novendc;

dm. vt fiangulus4e/ fit 5z graduum, «;^’cl huic aeqiia-

hs «wctit pa*tiumj i.y VI hic vides, quare libere pro-

nuntio in parallelo ii uni gradui cedere miliaria 1 if,
vt antWcalculo expertus es. qircd compendium Ape-
dtmnv.eft vbi miliaria, aut miliarium partes dimidia
,
aut iummum quartxtanium, exiguntur, atque ad ru-
diufcuiamdctctminaiionemiomnina fttiseft. Angu*

lttjn.amicm »ti ad optatam amplitudini facile dtvari-

Le iij cabis.
•11 Eratosthenii Batavi.
<«bis, totam (etnipcripberiam in panes 90 ranniffl
fi

pun^infado,tum enim- finguis

difiribuas initio ad 4
partes duos gradus continebunt, atque ideo angulus tA
cum in peilpherta fit,&in peripheiiamdupUn iofidat,
plan^ habebit amplitudinem d^tam*

Capvt XIV.
locorum JoUUtitudine Mj^rentium irrfcryal^
fts numerandis,
m

Mplitudine & quantitate gra*

duum in maximo chculo reli-
quifque parallelis hoc modo .

definita, ad locorum dimenfio*

nem deinceps accedemus, eam
vero antequam auTpicemur ita
partimur, vtloca alia meridia*
no aut parallelo convenire, vel
utroque diiTidcre fiatnamus.
Qux enim loca meritfiano conveniunt eandem ha*
bent longitudinem & latitudine fola difcrcpan^Itaqup
*
data latitudinis differentia dabitur quoque locorum di-
fianriain data menfiira, £t contra data locorum fub
podm meridiano diftantia, dabitur quoque eomrideih
latitudinis differentia.Cnm enim Meridianus firma*
ximus rph^tae circulus , k polo ad polum p^r ipla loca
.du^s. Loca autem in latitudine tantum diferepantia
fub eodeqi meridiano fint pofita : fcquitur dato Meri,
diani Tegmento inter ipTa inter jedo locorum diftan-
tiam^quoquedari. Exemplum. Eratoffhenes Alexaiu
dtiam & Syentm fub eodem collocat meridiano, illius
latitudu

Digitized by Googli
 L^BEr If.
12J
Utitudiaeoi 3 1 ^r. o Ter. Huius 23 gr« joicr. diffiercniia
• cft 7 gr. 10 (cr. Vnde proportio,cum unus grados coa*
tideat perticas Rhijnlandicas 28500, tum 7 tt gradus
habebtlnt perticas 204250, five pedes 245 1000, qui pci
625 dirifi (tot enim pedes Romani (tadium conili-
*
tuunt) dabunt ftadia 5921 Atqui hancdiQantiam Aa-
dijs 5000 omnis antiquitas taxavit, hallucinatio igitur
eft1078} ftadiorum, vix obliquitatem tantam in diic<
Aam exporrigentium: cumex omnibus propemodum
itinerum intervallis, pars quarta, aut (altem quinta (it
fuccidenda , (i itinerum anfradus ad brevilTimam li.
neam revocare velis. Neque enim Nilus ab ATexan*
dria Sycnem ufque ita re^a fertur , vt non multis au>
fradibus dcmcandris inflexus fluat: qui vt (Inguli non
•dmodum magni fint, collegii fane nequaquam funt
negligendi. Nam & circa Dcltam,Hcracleam, ac dein-
de canis infulas fatis magnx fluminis inflexus funt, vc
iam reliqua ultetioAomninoin rationem non vo-
cem. Atque ideo hxc menfura minus accurate ab Era-
• tofthene ufurpata tantos nobis errores inGeographiam
introduxit. Eadem ifta inter Syenem fy. Alexandriam
diflantia cflTet Ptolomio tantum 358} (ladiorura ,
&
differentiaa noftris abacis 338 (ladiorum,& tanto mi-
nor luflo. Hinc porro iam reliqua quoque haud ad-
modum diflicile At xflimare, quantum \ eteribus in-
ii

Rhodnm & AlexandriamjRhodumj&Lampfacunf,

ter
aut Bofphorum Thracium iit commi(Tum;atque inde ^
Bofphoroadoflia Boryflhcnisufq;, que intervallaSt ra-
bo alijque ita ex Eratoflhene & reliquis taxaverunt,-
tanquam uni gradui fladia competant fcpiingcnta.
Cumaccutatifllmisiflis demonflrationibus (it depre-
henfum tantummodo fladia 5 47 f deberi. Potio etiam
c con-

Digl i -=
 .

1*4 Erato sthen.is ,Batavi

^ conv^rfo. I>ata duorum fub eodem meridia4K)*loco^
moi diftanda itinefarU,' dabitur quoque meridiani fe- ,
gmenuim in gradibus ^ minutis huic diftamiq con*
gruuni' termini enim tantum invertuntur.hocHiiodo.
Vt 28500 perticae ad 1 gradum , vel fcrupula fexagintai)
*itadatum locorum intervallum , ad Tegmentum meti:
decem pedis congruum, Exemplum efto4i\
dianidatis
Lugduno Batavorum quam vulgo Lcidam hodie di-
,

cimus, &
Ilcrmopoli,feu Willcmftadio,qu^'ita^ fuq
conditore dida vt ^ fuisconditoribus Pompejopolis,
Gonftantiuopolis,ali?que vrbes infinitas. ,(^m enim
prudehti (fimus Princeps, Wilhclmus(jelicis memoti^,
Princeps Auraicus, infiilam dc fertilem dc amplam Sl'
bellicis rebus oportunam cerneret , hic vrbis pomeria
aratro circumlcripfit ,
dt in formam ordinari feptangu.
li. propugnaculis accuratilfime fecundum anisprxce«
ptaioftcuxii, dc ante acrotcri js,
palis dc fublicis adadis
adverfus undarum in pemm communivit. Ifix inquam
ambzfubcodemvt proxime meridiano didant inter
fc perticis Rhijnlandicis 13819, quztitur quantum id
fitmeridiani Tegmentum, in gradibus dt fcrupulis.pro*
portionis termini ita habent. CumxS^oo perticas va?
leantfcrupulis 60, tu 1381^ valebunt fcrupulis 29^
dt cum llermopolis a Lugduno Batavorum in meri,
diem vergat, poli inclinatio totidem fcrupulis ibi mir
Rorcrir, quanvhic : videlicet 5 1 gradium &-Tcrupulof
rum 4.1 ^ vrproxime. Herodotus Melpomene Euxini
maris latitudinem qua longKfime patet k navigij cur.
• fu dc itinere diurno fe dimctifiiait trecentarum atque
trigintamillium orgyarum^Schytkolittore oppofito,
ufqae ad T hemyfeiram Amazonumolim domjciliunai
prope Thermodoittis fiuvij (Silia > qui fiunt ,ped^
. . • 19800-

Digi':2c-J by Googie
 Liber IL. jij
1980000 Gr^ci, Scstquivalcnt Romanis ftuRhijnJan-
dicis 2062500 , cujus pars duodecima dabit perticas
Rhijnlandicas 171 > 75 » qui fecundum expofitam ra-
tionem fiunt grados 5 ibrupu Ia 54 ~ vt proxime,* quae
Ptoiomato quinta parte minor cft. Nam Themyfcra
ei reponitur fub latitudioe4} gr.6 ftr.Bata autem por-
tus in oppofito littorc fub latitudine 47gr.4o fcru.
horum igitur locorum diftantia cfl tantum 4 gr. 34.fcr.
qu^ nobis ex Herodoti obfervationibus elTct 5 gr,3 5
fer. differentia cll 1 gr.21 fer. Atqui difiantia cade inter
Thcmylcitam & Batam Ptolomaco, fi Herodotum fc-
quatur.effe debuit giadium6^,cum Ptolomat0 5oofia-
dia gradum vnum confiituant. quamobrem ex iffo
curfu maritimo 'facile integrum trientem detraxit,
quem tamen Herodotus adeo accurate literis config.
nare vifuseft.idem alijs & multis Hifioricorum deferi-
ptionibusi Geographisaccidiffecomplaria loca expe-
rimento effe poffunt. Qm fyncope nofir^ difiantix,
quas OKTU 9 pct organa
cuthymetrica derivavimus , nunquam corripi necefie
cfi. Vt hinc jam deinceps, fecundum ea qux capite ab
hinc fecundo exhibcmus,facile quoque vicinarum di-
tionum loca,fecundum latitudinem ab ^qninodiali &
longitudinem ipfoium imei fe quam accuiatUfimc cx-
^bcii poilint.
ti 6 Eratostiienis Batavi
Cap. XV.
De locorum interpallu foUUtituiine diferunt.
V m locorum fola latitudine dif.
fctentium intervalla capite ante*
cedente fint expolita, fcquitur vt
locorum fola longitudine diffe-
rentium diftantiam explicemus,
H*c igitur loca fub eodem paral-
lelo fita diverfos habent meri-
dianos. atq; ideo illorum diflan-
lia intercepto paralleli circuli
fegmento meofuiatur.
Atqui per canonion capite 13 huius libri expolitum
dabitur graduum in lingulis parallelis magnitudo; Et
contra in dato parallelo graduum amplitudo fecun-
'duro expolitam menOiram quoque dabitur. Illi fini ta-
bellam locorum aliquot fub eodem parallelo litorum
quemadmodum vulgo notantur ex Appiano & Ptolol
xnxo quoque propofui,
longitudo latitudo
App.Praga jagi-ofcr. 50gr.6fcr.
Pioi.Cufijrgis

Mons Regius 2.84. . ^o.id,

in agro Norico

Moguntiacum 25.4 50.8.

§ ^

prancofurtum
adMnenum,

Cra-

Digitized by Google
 Liber IT. 117
Cracoviain 37*30 jo, iz
Polonia

Leopolis 43. 15 50 33.

lintium 3» 30 4* 4
Ptolom: ut putatur Aiedate

4* 39

Gibralter 7 30 3 <S
Calpe

Alezandria ad 69 30 3 <S 10
IfTum, hodie
Alexandretta
•

Carrx Mefopo- 73 15 36 IO
taniat

Plura etiam loca h tabulis, & pinacidijs gergraphicis

tibi conquirere licebit. illa ad Qnonij nollri vfum illa-
iftrandum nobis fufficient.
Quzratur exempli gratia dillantia inter Mc^untia-
cum&Francofurtum.Cumex tabella piopofita con-
flet vtriufque loci eandem clTe latitudinem, longitudi-
nem autem fcrupulis 34 differre, & quidem fub paral-
lelo quioquagefimo ('nam paucula hic fcrupula negli-
-
'N '
Ffi) gimus

Digitized by Google
ii8 Eratostmekis Batavi.
gimus & parallelum proximum afRimimos ) ia qnli
per canoncm apitc compe-
13 cxpofiium vnigradui
tunt pertica; 1 83 19. Atque hinc proportio. 60 fcrupulis
competunt pcrticx i83i9Jgitur34 fctupulb debentur
periic^ Rhijnlaadic; 10381, vel pedes Romani 124.572
quz fiunt (iadia i 99 f fere. Miliaria autem ( cu)urmodi
nos definivimus perticis 1500) Verum in locis
ita vicinis nifi latitudo vtriufque plane congruat hic
calculus pofiltciTcpcriculorus. At in locis longius dif-
jundis, & aliquot graduum intervallo dirparatis,etfi la-
titudo dimidio gradu difiideat vel etiam amplius , pro
intervalli di dantia, non admodum intererit, aut i veto
tc abducet, fed ida capite 16 planius condabunt. Eo-
dem modo,cum didantia inter Francofurtum & Fra-
gamfitdgr. 22 fer concludes didantiam perticarum
X 1663 i,dadiorum 2239 vel miliarium quemadmo-
dum nos fiipra definivimus 77rr «««^urfum
gam & Cracoviam fub eodem quinquagefimo paralle-
lo interfunt 5 gr. 50 fct.itaque intervallum itinerarium
cocludctur perticarum io686ijdadiorum 2052, milia-
rium concludes CracoviaLeo-
polim ufqiintercederedeccmpcdas 99a28.dadia 1905:,
miliaria Hxc itafigillatim propofui fiib eode
parallelo, quia non tantuvrbibusampli(rimis,fed etiam
celeberrimorum hujus feculi virorii, aut incunabulis
aut cineribus Sc vita nobilitatur.Mog 5 tia habet Adtia-
num Romanum,virum,fi quis alius ingenio plane ig-
nio & perfpicaci,&dum viveret nobis amicidimum. Is
&
cum HerbipoliCi dic enim canonicus profeflbr zta-
tatem agebat) jam tangens ad aquas Spadanas & Lovz~
nium adfuos,tanquam novidimum cos falutaturus
contendit. In itinere morbo ingravcfccntc Moguntiar
‘
"ad

Digilized by Goo^li
 Libex it. iip
idPitresdivertitur,vbi ruprcmam vitafruxdicm clau*
(it anno 1615, 24 aut 23 Aprilis, & ab ijfdcm honorifice
fepultus jacet. Mons Regius locus roagni illios Re.
giomontani incunabilis nobilitatus, qui Rom^ vix
quadragenarius b vivis cxcefiit;non fine fufpicione ve-
neni,quod tantum orbi lumeninvidcrent.is enim tam
paucorum annorum airriculoadeo multa pracfiitir, vt
vel in extrema fcne«5la diem fuum obijfie videri pollit.
Praga Raimarum vrfum habet Ditmairum,qui anno
1600 Augufii 13 die ibi vitam cum morte comutavit.
Habet item virum nobiliflrbum TychonemBrahe,coe-
li d(fidcrum obrervatorem diligentifiimum,cuiin hac

in parte parem nulla vnquam vidit ^tas. V tinam ejus

obfcrvationes,adeo pretiofum thcfaurum,tot no^tium
vigilias, tantis impenfisquzfitas, tam pertinaci Audio
obtentas nobis Sc po Acritati non invideat ille, in cujus
curade tutela adhuc latent fcd omnino, quemadmo-
:

dum ab ipfo obfervat^ funt, neque ullius ingenio inter-

polat^ in publicum proferantur.vix enim fcio an ali-
quis melius de mathematis mereri poAit. Non c A in.
Aituti noAri omnes rccenfcre, qui fub hoc parallelo
clari vel vjxcriint,vcl extindi jacciit:id enim eficr ope-
ris & otij longe majoris: fcd quia occafio ipfa nos huc
invitabat,non potui faltem iAis non parentare, quorum
dum viverent familiaritate, ctfiadolcfccntulus.ufuscf-
fcm. Mitto in vicinia Hcidclbergam, Noribergam tot
celebrem, neque tuam dodifllmc loachi-
viris claris
me Pr^tori patriam vallem loachimicam vita celeber,
xiini dcdodllfimi Agricol^ etiam claram. Dabitis mihi
veniam fubtihnimc McAlinc, Et tu quoque ingenio-
filTmic Kcpplerc, inter primos nominande, quod T u-
bingam aunenon piopiusattingam.Ceiceadeo multa
ffii| da-
ip Er. atosthenis Batavi ,
dirorum virorum veftigia vndiq; mc hic circundaAt,
quorum ipfos adeo vuhus contueri mihi , & vocesau.
dire videor, vt hinc me raptim fubducere opus iit , nc
&K i^yev mihi enafcatuc.
Exemplum alterum eilo in paralleo tricefimo (cxto«
vt G quzratur longitudo maris in medias terras infuG,A
colomnis Herculis Abyla in Africa,& Calpe in Hifpa-
nia quem hodie Gibraltar vocant, locum illoconflidu
fuperioribus omnis nobilitatum , quo Hemfkerkius
Hollandic? clalTis prefedus aliquot maximas Hifpano-
rum triremes galeoncs vulgo didas ,
fubcgtt & debel-
poGea omnem marittimam Hilpanix oram
lavit, atque

quaG obfeGam tcnuit.qnamvisipfe pro patria iilicvi-

tam gloriofe profuderit. Hinc vfquc Alexandriamad.
IGlim fluvium longiGlmuseG mediterranei maris re»
• ccflus,vbi Magnus ille Macedo Darium Regem fafluo-
rumdevicit&fugavit,ncqueantedcflitit cum perfequi
quam ipfum regno pariter dc vita exuiflet. Differentia
longitudinis inter vtrumque locum funt gradus 62 fub
parallelo triceGmofexto. atqui iflic ex canonio capitis
13 vni gradui cedunt 23037 perticae, quemobrem 6z
gradus habebunt perticas 14295 54< Gadia 27447^1^
miliaria 95 3 TT«;*^ub eodem quoque parallelo funt
Carrx in Mefopotamia, CaGl clade nobilitat^ differe- ,

tia, quemadmodum in ex poGta tabella patet, inter Car-

ras & AlexandriameG 3 gr>45 fcr.quibus debentur dc-

eSped^ 86464 Gadia 1660 miliaria 1 3 gt-^* Ptolomgus
libro Geographia primo cap. i4.in parallelo diarhodu
180 gradibus tribuit Gadia 72000. nos autem 7968/.
di Gerentia eG Gadiorum 7685.
£t contra quoque, dato duorum locorum intervallo
fub dato parallelo, longitudinis diGamiam in gradibus
&

Digitized by Google
 Liber II. 131'
& minutis hincdefinire licebit.
Pcolomcusin Geographicis paiTim libro primo. Ita
capite 1 1 a Turre Lapidea ad Seras vfque numerat gra-

dus fexaginta, quia ea diilantia iit ftadiorum viginti

quatuor millium. nam ex Ptolomzifcntentia fub iri-
gefimo fexto parallelo vni gradui cedunt ftadia 404.
Plinius Lib 6.cap.3 3 Polybius a Gaditano freto lon-
gitudinem dircd^ocurfu ad os Mzotisxxxi 11 i.xxxvii
Mill.ccccc paifuum prodidit, ab eode initio ad orien-
te redo curfu Siciliam duodecies lxm .d. paiT.Cretam
cccLxxv.paiTRhodum clxxxvi.d paiT. Chelidonia
tantundem. Cyprum cccxxv paffuum. Inde Syiisc Se-
leuciam Pieriam cxv palT.Qu^ computatio efficit vides
ter xL.m.pair. Agrippahoc idem intervalllum* a freto
Gaditanoad (Inum Ifficum per longitudinem diie-
damxxxM I r.xL paiTuum M
taxat. Ab occano ad
Lilybaeum Siciliae promontorum flatuit Ptolemaeus
Geographixlib.i.c.14 gradus 25. idem ex Hio Polibi;,
numero efficies, nam duodecies centena fexagima mil-
lia&quingcnta,efficuntHadia i40S4,qu; per 404 di-
vi(a,tot enim illi trigcfimo fexto parallelo fecundum
Ptolomxum competunt, dabunt itidem gradus 25. vt
ex HloPolybij (ladiafmo Ptolemaeus curfu rediffimo
eam longitudinem aflurapfiffc videatur , qu* fanc ctfi
haud magna forfan ht, tamen aliquam fuiiTe uccclTc dV,
cum magncticae acus ^tv<tyoyia, carucrinr. Nobis fub
Hio parallelo uni gradui competunt fladia442. itaque
idem illud longitudinis intervallum effiet mihi 22 gr.
43 fer. Vnde fi pars feptima detrahatur, relinquetur dif-
ferentia longitudinis inter fretum Hcrailcum & Lily-
batum Sicili* i g gt. ^ o fcr.qu? haud major ^ recentio-
nbus confittuitur. Reliqua multum difsidcnt a Ptclo-
k>mzo & aliorum feriptis» Rurfum
2 p Eratosthenis Batavi
Rutfum Agrippa a freto Gaditano ad Hnum Idicuin
numerat millia pafluum 3460000 fcu ftadia 27680,
qux fecundum Ptolom^um efficiunt gradus 68 £t
tantam vt proxime in Geographicis eam dihantiafu
conftituit. Mihi tantum 62 gr. 31.
Iterum Plinius libri 5 e. 6. Eratofthenes ^ Cyrenis
.

Alcxandriam terrehri itinere v xx m. prodidit. Agrip-

pa totius Africae i mari Atlantico cum inferiore /£gy-
ptoxxx. XL. M. palTuum longitudinem. Polybius Sc
EratohhenesdiligentijQTimiexiffimati, ab Oceano ad
Carthaginem magnam Xvi. m. paiTuumtab ea ad Ca-
nopicum Nili proximum odium xv i m paiT. xxx fc-
. .

cerunt. IGdotus k Tingi Canopum xxxv.xcix. m.

paduum. Artemidorus XL minusquam lfidorus,qucm
locum de Polybio mendofe legi , Martianus Capella,
qui ida ex Plinio defcripfit, coarguit lib..6. Totius au^
tem Africe, inquit, ^ mari Atlantico longitudo , cum
inferiore ifigypto tricies quadraginta millia. Ab Ocea.
noadCarthaginem magnam undecies millies,ab ea ad
Canopum Nili proximum odium fexdecies millies
o&uagintao^o millia, vbi tantum vndecies & fexde-
cieslegendum abjedoutrobique re millies.qus com-
putatio plane adidet Plinianae fummae.nam ad Oceano
ad Carthaginem magnam vndecies centena millia paf>
fuum k Polybio condituta datim ex ipfo comprobabo,
lam inde ad Canopicum odium ii adjicias fexdecies
centena& o^uaginta odo millia condabitur fumma
aySSooo.oram porro maritimam aCanopicoad Pelu-
dacum Nili odium ede dadiomm 3 300, hoc ed qua- •
dringentorum duodecim mille & quingentorum pai^
fuum apud Strabonem Pratodhenes audor ed. quam-
obrem omnis ca fumma erit tricies bis & quingento*
rum

Digitized by 'joogle
 1

Liber II. 135

rnm paflbum. .Polybium vero tantum vndecies ab O.
ceanoad Carthaginem Ai pputare,ipfe indicio eAc po-
tcft.quid Philcnorunvaris ad Oceanum ponat Tcdccim
millia ftadiorum,qua:conflantKoniana menfura vicies
centena millia palluum. Aequi ex Strabone^ Cartha-
gine ad promontorium magna: Syrtis funt Aadia 50C0.
porro diameter magn? Syrtis, fu b cuius extremo meri-
dianoPhileni villa pofttacR, habet Aadia ij 00, quae
Utraque fumma conflat odingenta duodecim millia &
500 pafTus. qux de 2000000 deduda relinquunt 1 87-
yoopaflus.itaque paulo eil ea fumma pinguior quam
vndecies. £t tamen vndecies tantum legendum elTe ex
Plini; loco fupta citato colliges, vbi cx Polybi; fenten-
tia Siciliam 1260 millibus & 400 palTibus ab oceano
dif;ungit,qu5tamcnvltra Carihagnem in ortum re-
mota jacet. Sed ad iinflitutum revertamur, & ne quid
turbemus, fingamus eundem parallelum,cumque inter
S6&31 inter medium ,cui ex Ptolomei .epilogifmo
competunt Aadia4i7.itaque diflantia ab Occano ad
Canopicum oftium fladiorum 22304,hxc divifa dabut
longitudinis intervallum 53 gr. 12 fer. quod k Pto*
lomxi abacis perpaullum abludit : nobis eo loco vni
gradui debentur Aadia 456. & propterea longitudinis
differentia ab Occano adoAium canobicura eflet 48 gr.
4ircr.ItaquefiveracAea quam pofuiroenAira in iAa
longitudine It Ptolomxo in fua Canonica tabularum
expofitione quinque gradibus, & eo ampfius eA com-
mi Alim.Et tamen gratias ei fummas eo nomine debe-
ri, nemo c
A qui nefeiat .Ille enim primus & plane folus -
Geographiam, vndique colledis accuratius itinerum
• intervallis loca omnia fuis longitudinibus & latitudi-
Ilibus twquam in vnico pundo alligavit. Abfquc eo
Gg fuiAet
2^4 Eratostbenis Batavi.
faifletniFlil nos Plinius, ftrabo, Polybius , & vno ore
omnis qiTas hoc xvocxtat antiquitas juvIfTct. Ille loco-
rum confpeduin, quam potuit accuratilTimc ob oculos
nobis conftituitjfi minus accurate quam velles, non ipfi
fed aliorum erroribus imputato. Sed quxlb te,qu^ nain
iftaeft temeraria ingratitudo, ejus honori derogare, cu
nullo labore potuerint melius conftitui ab vno. Quin
potius nofl rorum Geographorum,qui eo fcnomine
veditant, incuriam vitro eo accufatum.^non eorum di-
co qui mathematum ignari fponte rhapfodos fc profi-
tenturtfedillorum qui ab his bene muniti fumma cum
fide & diligentia, fua nomina etiam pofteris commen-
dant. Quid enim diligentiffimo & accuratiflimo Ge-
rardoMercatore facias, cujus diligentiam an doarinara
potius mirer>qui omni qua potuit fide ex le^iflimis ta-
bulis fua collegit & compaginavit.’ quanta apud cum
etiam in exigua locorum diftantia meridianorum lu-
xatio.intcrCaflcllas & Goefa fex graduum intervallum
conftitqir, cum accuratioribus obfervationibus tantum

4 i graduum fit deprehenfum, eodem modointetHam-'

burgum &Amficlodamum amplius gradu integro pec-
cat,quodnon tantum Eclipfium oblcrvationes, ftddc
navium curfus quoque arguunt. Quin ipfc adeo Wer-
nerus ^ Regiomontano in longitudinis diftantia inter
Noribergam & Romam diflcntit,qu3qi hicftatuit gra-
duum 9, ille 8 tantum aflerit. Atque ideo huc illos ani-
mum advertere magis oportebat, vt locorum latitudi-
& longitudines accuratius definirentur, rt in fin-
nes
gulis provincijs aliquot nobiliorum vrbium epochjc
bcneaccurate conftituantur.ne omnium locorum
po-
litus 3 vicinis, tanquam fluxus a flu(5fcu,trudatur;atquc
alienas fedes invadat. Hic Rhodus,hic fidtus. neque e-
nim

« .

Digitized by Coogie
 Liber IT. }j5
Slludarrisautingenij eftcx malis tabulis peiores con»
cinnare, vt fpcciem novitiam prx fc ferre videantur.
Cogitemus enim, obfccro.pcr Deum imtnortalem, (i
in locis adeo vicinis, & tantopere hoc fecuio frequenta*
tis tantum modo in longitudine, modo in latitudine
commiflum Ht, quid illis het, qua: ad extremam Polo*
niam finiuntur, qua: Hifpaniam, Galliam , Italiam at*
tingunt. Vt facile mihi perfuadeam inter extremam
Hifpanici littoris oram,& noflras fedes amplius qua*
tuoraut quinque gradibus peccari.Et tamen illud mi*
nus mirum, pre eo quod locorum latitudo etiam tanto-
pere fludiuet ; curo ea quotidie ad numeros .veniat. Vt
jam pene nulla locorum verafadts, nulla tal>ularum
certitudo nobis conflet. cum alij furfum,alij deorfum^
omnia fedibusfuis ejiciant & luxent. Ecce fi cuifequi
libeat infra exemplo pra;ivi, locorum aliquot confpc-
dlum fua longitudine &latitudine itadcfinivi,vt nullis
viribus inde avetli au texturbaripoflim. Etlocoru ali-
quot latitudinis epochas accurate anhoratas infra pro-
ponam.Vcrum illud mihi quoque notandu crat,inifto
calculo fi accuratius examinetur vitium fiibcffe, atque
pratterfeopum labi,ctfi in pauculis gradibus differen-
tia ifla vix vilius admodum fitmomenti. Nam paralleli

Tegmentum inter duo loca eandem latitudine habentia

tG demum mcnfuraefl; diflanti^, autconfctfli itineris,
quando curfura reda in ortum aut occafum dirigesj
tum enim femper pariintcrvalloab arquatore terreno
nos abeffe manifeftum cft.cujus vfusin mari per quam
cftoportunusifcd terrenis itineribus Inutihs. Qwmo-
brem fibrevifllma diftantla quarratur inter duo loca
fub eodem parallelo pofita , eam maximi' circuli
.fcgpacntum inter data loca interceptum menfurabir.
• Gg ij vt
1^6 .Erato 5 tmeni's Batavi
Vt enim in fuperficic plana intctdata dUo pundJa linea
reda omnium eftbreviirima, ita in fphxrica omnium
brevilTimaell maximi circuli peri pheria.ali^ enim infi*
nifx inter fe multum inxqualcs ad eadem pun^la duci
poflimt. Exemplum nobis cfto in ea quam fu pra'ex- '

preffimus mediterranei maris longitudine 6 z gr.3 1 ftr.

cui fub parallelo trigcGmofexto cedunt ftadia* 17686.
maximi vero circuli rcgmentum'iifdem limitibus dc-
Gnitum minus elTc ita doceo, fit em peripheria 62 gr.
30 fer. in parallelo tricefimo
fexto. paralleliauiem illius ra-
dius 41 eft finus complementi:
qualium igitur maximi circuli
radius looooooo, talium erit ‘ai

80901 70.* (cd cum tota em detur,

dabitur ejus femilTis «i 31 gr. 15
fer. atque ideo qualium ai 9
o»
90170 talum tritw 4196964 5c
tota« 8393928, ea autem eft
communisfiibtenfa hujus fcg-
menti in dato parallelo, dc maximi circuli per eadem
punda edudi.fed qualium afiliaipfimus radium maxi-
mi circuli looooooo. talium «4196964 eft finus dimi-
die peripherix inrra di^os terminos , tantum 24gr.49
fcr.cu jus duplum 49 gr. 3 8 Icr.dabit rorum maximi cir-
culi feginentiim,cui competunt ftadia 271 jp.atqui 6a
gr.30 fcr.in parallelo trigefimofexto valent ftadia 276-
So.quare maximi circuli fegmentum minus eft feg.
mento paralleli intra did^os terminos ftadijs j 21 .quod
an notavific videbat ur operx pretium.

CAr,

Digitized by Google
 LIB£K' II. ^37

Capvt- XVI.
Locorum longitudine Utitudtne differentium

igitur de logitudinc vel la-

cum autc condet
titudine fola:
Geographia deferiptionS initiu
k peregrinationibus fumpfilTe,
itaq;tot tantorum viroru expe-
ditionibus, & veteri ritu fupra
libroprimo fatis probaverim
Heroum, Regu, Imperatorum
itinera per (uos /3^^0177 ^V&mc-
tatorcs notata; quomodo his vcftigijscorfi politus cx-
ptefsi lint, quoniam hujus permagnus cft vfus veteres
*.
HiUoricos ScGeographos Icgciibus.nunc dcinceps.co-
naonhrabo. Namque ita Eratofthenes, Hipparchus,
Marinus Ptolomacus Geographiam fuam magnam
,

.partem olimcondidcrunt.Et hoc fecult) diligentiores

ex itinerum intervallis IoJOrumlit‘usconlHtuunt.Nana
quialocorum longitudomultis edobrepta difficultati*
. bus, ideo ad Gcographiat tnvfAcc. deformandum his mx-
. xinae modis vtendum fuit.
'V t ex vnius fitu cum angulo poGtionis alerius & di-
llantia itineraria datis, reliqui Gtus invemetur. Ant
vnius (itu cum
vtriufqnc latitudine &
dilUntia itine*
iatiadata,Gtus fecundi invedigar^ruc.
Vel deni que, Vnius loci a'duobus datx politionis lo-
cis itineraria didantia data, tertijiitusdcfinirctur.
Adidoiumauicm problematum folutioncm vtile
Cg iij cdc(

Digitized by Googk:
1^8 EraTosthenis Batavi
elTct locorum cpochas qua longitudinis , qua
aliquot
latitudinishabere exploratas, de latitudine alibi didu.
in longitudine autem five meridianorum diftantia,prq-
ter eclipfium tempora iAequoqne quem proponam
modus non videtur omnino contemnendus, maxime
(i loca illa longiufcule a fc mutuo dillcnt. exponantur

in terra loca duo i 5c inter qu; longitudinis quaeratur

difVerentia: primum vtriufquc loci latitudine cognita,
cx altero eorum reda rubeiufdcm meridiano iter in*
,ilituito,indcpohquamadeam latitudinem quam fe-
cundus locus obtinet deveneris, reda fub eodem paraU
leload Iccundum locum contcndiib- hoc itinerarium
intervallum in ifto parallelo meridianorum diOan-
tiam cxqlicabit. Nam fiab i boream vetfus fub meii-
•diaoo e4 iter inftituas, donec in o eandem latitudiUcm
confecutus fis quam habet lo«
i
' 4 '
•- .
' cus«, atque inde fub eodem pa.
rallelo decurras, nccclTario inci-
des in locum fecundum u. lta>

.
que per capitis 1 3 precepta co-
gnito parallelo &fpatio itineris
4«, dabitur quoque peripheria
44 longitudinisdift'ercniia in gra-
dibus & minutis. £t fi fpatium
t cucx itinere confedo conjeda-
'* veris,ob itineris obliquitatem &
flexuras dc ifla fumma quartam aut minimum quin-
tam pariem fuccidiio, quod ipfe facilius iudicabis, pro.
vt vix ali£ alijs erunt magisminufveanfraduofx.Nifi
'forte in iptb mari libere nauficxpyidis indicia & vefti-
gta tibi feqtii licuerit. Atque ad hunc modum fortu-
'
natarum infulatum ^ continemi biflaniia inveniti &
- - ^ ’
corrigi

Digilized by Googie
 \r "
*K*1 »

Liber IL
corrigi polTct, vnde reliquorum meridianorum nume-
ratio tanto accuratius inAituatur« Er profecto C\ aliquot
locorQpofltus in diverfis meridianis &
parallelis fpar-
fim exploratae haberentur ea res, adhibita itineraria
,

diAantia, non parum momenti ad totius Geographiae

cmandatiohemefrctallatuta. Vt non immerito Pto-
lom^us alicubi graviter conqueratur,ea t€peAate pau-
corum admodum locorum defignationem fecundum
longitudinem &
latitudinem cognitam , & quidem
nondum oronibui modis fatis accuratam, atque eo-
rum duntaxat, quae Hipparchus fub eodem meridiano
aut parallelo conlig^arat. Quamobrera ifta cura viris
dodis di geographiam profciTisunic^ cordi efle debe-
bat. fed ad inAitutam problematum folutioocm re-
vertor. ^
I. PROBL£M A.
Dat$Jhu MuimcumMtmlo sUerms ^ 4
itineraridyfeCHUMUmuMtiem dr differentiam Un.
gitudinii tmenire.

Problema valde quidem utile, & cujus ope multo-

rum locorum fiiumolim Ptolomfusvelofdinavit,vel
emendavit in veicre Geographia : fed cuiui ufus in vi-
cinis locis potius adhibendus, quae fibi mixiiq in con-
fpeilu finr,,aut (altem ex notorum locorunS inttr^llis
pofitioderivata. Namque (i longius abeas jSc tant^ e
plaga & tradu navigationis, qucmadmoddm aliquan-
do facit angulum politionis aeAimarc cupias, Petrus'
,

Nonius , & dodlillimus Stevinus , alijque fatis fu-

perque jam pridem docudrunt , tum non per ma-
Aimum aliquem circulum fed per rhumbum heli-
cem totum itet decutri. neque tamen hic Pto*
lomaeo

pigitized by Google
 ,

Eratosthenis Batavi
lom^o quidquam imputandum , qui rudiufcul^s illas
itiucrum obfervationcs propofitas habuerit, non au-
tem noflrorura nautarum obfervata. Scd,vtad rem vc-
Diamus, problematis fadionem bifariam partimur,pro-
vt vel viciniora, vel longius inter fe erunt disjuntfta.
Vicina dico,qu^ non amplius gradu uno.auriummutn ^
duobus inter i'c diftabunr. In illis,ipfis pcripherijs ran-
quam rcdlisuti, & hoc problema per planorum trian-
gulorum calculum explicare licebir. cuius exemplum
ex antecedentibus huc advocabo. Lcjfla nobis pofitio- ^

nedemr, adeam Haga comitis comparetur; interval-,

Ium itineris eft perticarum, 41 03. angulus pofitionis k
meridiano Lcidcnfirverfusocafurfi izgt.n rcr,44fec.
quarritur altitudo poli Hago-comitani & meridiano-
rum difiantia SitfLeida, E-^rfieridianusper Lcidam*
du^us, A Haga comitis, i4fC?angulu^ofiiionis jzgr,
21 fer. 44 fec^& fit perpendicularis >^<7: ea igitur erit
differentia longitudinis &£C?difFcrcntialatitudinis.da-
tur autem in triangulo rcdlangulo,if£C?bafisrcfti
4103 , & angulus acutus AEG ^yade crus EG dabitur
Septe/a, ’ '

2505 peticamim & AG 2954 pcttica-

£. tum. Cum vero etiam unius gradus,
,
quantitas fupta 28300 perticis fit defi.
(7 nita, dabitur £(7fcrapuloruin 3,fcc.i6.
,
& cum Htga in Auflrum vergat»;
,
^ ftquitux illic polum elevati 32 gr. 5 fer.
Merui. i3T*fcc. Atqui in ifto parallelo uni
gradui cedunt duntaxatperticz 173 12. itaque pro AG^
quae efi pctticaram 2934concIudcsfcrupula io,fecun-
<la Atque tanto Haga <fi <ocddentalior quam
J.Ci(U. , ;i . u . L l. .

D^ermU

Digitized by Coogie
 .

Liber I L 241
Di^erentU Lon^tucUnis ^ latitudinis imer Leidam (jr
Oude'^ateram.
Septcnt,

. Efto lMFiP angulus pofitionis

V inter Leida& Oudcvvatcra amc
ridise ortum verius. 62 gr. 12 fer.

I diftantii lME
per problema 9
Cap. 8eft 7978.
I Atque hinc, vt ante,
^Meridies, dabitur CM. 7058.
Et Crus fG. 3721.
Cui refpondcnt 7 fcr- 5 o fcc.
Quate altitudo poli Oudcwatr^ vel
Veteraquini erit tantum 52gr.2 fer, 4ofcc.
Et cum in illo parallelo vni gradui re-
fpondeant tantum perticae i75 3 3>dabi-
tur GjM diherentia loogitndinis imer
Oudewatcram & Leidam 24 fcr.9 -r%fcc.
Atque tanto Oudewatcta orientalior ellquam Lcida.
hiffertntia Longitudinis ^ latitudinis inter Leidam c$*
Amflelodamum.
Sit E Lcida, <7 AmHelodamum,dinantia
EO per problema 1 3 cap. 8 perticarum ,
9725.
Lina meridiana angulus pofitionis.
Septtnt. a feptentrione in
ortum GE. 46gr.49fcr.
Atque ideo reliquus
b redlo COE 43 gr. 1 1 fer.
,

Vndccri\s Gdt^abitut ^ 7092.

Et Crus GE perticarum 66$ 6. '

Cui refpondcnt. i4fcr.o/^ Ibc.

Meridies, , . .. . ;/ ... i

Hh Tamo'

Digitized by Googie
141 EraTosthenis Batavi*
Tantoque majot ciit altitudo poli Amftc-
lodaincnfis > quam Lcidenfis videlicet
52,gr.Z4fcr. jOTifcc.
£t cum in i(lo parallelo vnigradui
relpondeant tantum perticae
dabitur CtfdifTerentia Longitudinis
interLcidam & Amftelodamum 24fcr.28-l.fec,
Atque tanto Amilelodamum orientalius cft-quam
LeiJa.
Ad eandem analogiam longitudinis & latitudinis
differentia inter Leidam & Vltrajedum invc>
nietur.
differentia latitudinis 3 fer. lo-r sfec.
Atque ideo poli altitudo VItrajcAi 52 gr.7fcr.19 fe.
Et longitudinis differentia qua Vitra-
jeftum orientalius eft Lcida jpfcr.jaf, fcc.
Atque ifta quidem via locum habet cum loca expofi-
tahaud admodum longe inter fe diflabunt tum enim :

fphaericorum tpanguloium fadio erit in confiiium ad-

vocanda. Ifto enim cafu dantur crura datum angulum
comprehendentia & quxritur bafis cum angulo adja-
cente.Sit ^aequinotSiaiis,
4 polus, locus ^ cuius la-
titudo datur : meridianus
Aey \ locus al ter 4 difiatia 6 t
,
data cum angulo pofitio-
^ nis 4^. £ft autem angulus
pofitionis circulus verti-
calis a dato loco per fc-
eundi pofimm edudlus;
l quarrimr »s latitudo loci
i^undi, meridianorum differentia. Hic in uian-
gulo

Digilized by GoogI
 Liber II. 24^
gulo ate termini poteftate faltetn cogniti dantur:
tres
quidem latus datur folum, 4r autem eruitur ex com-
plemento eius je dato: denique angulus Ato quoque da-
tur, quia angulus politionis datur, quamobrem in
triangulo aeo crura ae eo dantur cum angulo ab ipils
comprchcnfo, queritur angulus m/, five peripheria^i
differentia longitudinis ,
cum comple-
latere ao^ cuius
mentum ell^i optata loci latitudo. qu« tamen omnia
quoque in plano pra*ftari peffu nt, cum fupra libro pri-
mocommonftraverim, quomodo datis cruribus&an-
guloabip(iscompreheni()bans inveniatur, datis vero
lateribus trianguli fph^tici anguli optati quantitatem
definire fequeti problemate in plano commonftrabo.

II. Problema
Data duorum locorum latitudine (jr dijlatttia ttineruria,
longitudinis differentiam im enire.
Quod omnino nihil efl aliud quam datis trianguli
fphxcici lateribus invenire angulum quemcumque Sit
enim « polus ^iatquator, aiSx.
e» datorum locorum latitudi-
nes, ea diflantia itineraria da-
ta ad gradus maximi in terra
circuli reduda.-quxritur Mdi-
flantia meridianorutn , quz
eflmenfura anguli ew. Exem-
plum. fit e Noriberga, 4 Roma,
Latitudo Noribcigx efl Re-
giomontano49 gr.24 fcr.Ro-
mx autem 42 gt. zfer- diflan-

tia itineraria omnium confcnfu miliarium germanico-

lum 1 jo vt proxime. Hinc fiob itineris obliquitatem
.
H h i/ qua-
144 Er. AT os THE Nis Batavi
quadrantem deducas, reliqua erunt miliaria getnianica
a, & cum ea fint Idquialtera noftrorum', efficiuntur
1 1

168 miliaria horaria , quemadmodum canosfuprade.

ffnivimuS' & Cunt decempedae a 5 2000, qua: ad gradus
redudiae efficiunt 8 gr. 50 fer. pro pciipheria<jf. dantur
autem latera ot 40 gr. 36 fer. & ^447 gr. 5 8 fer. quia eu
d/eorum complementa, qu^funt locorum latitudines
quoque dantur, inde invenietur quantitas anguli eoA
exadie 7 gr. o Icr. tanta igitur dVet meridianorum inter
Romam & Noribergam differentia, quae Rcgicmonta-
nocft graduum novem Wcrncroodto. atque ad hunc
i

modum longitudinis ratio in incerto fludtuat. donec

ab Atlante aliquo in intcgru& luasTcdes reftituantur.
Idem problema quoque in gratiam philomathiin
in plano quoquc‘cxplicarc adnitar.
Si quadratum a latitudinis ffnuum differentia aut
aut (umma tollatur a quadrato fubtenli bafis, reliqui
latus erit baffs anguli qugfiti,fi crura ffatuantur ruorum
parallelorum radi j.
:
Demonffratio ex ipfa
fphaerg inlpcclicne pla-
niffimaeft. lit^^ xquino-
d^ialis,poli 0 &r,loca datae
. latitudinis 4 & e.inde per-
pendiculares dcmifiae ea-
daht incommunem ?qui-
no^ialis& Tuorum meri-
dianorum fcdionem at
que propteiea inter fe
el,

parallela: funt. Et connc"

flatur /r,cui parallela erit igitur differentia, fi-
nuum latitudinisiquaicin triagulo rcdiangulo ean Tub-
lato

Digitized by Googie
 Liber. II. 14,5^

lato quadrato 4», dc quadrato ^4 reliquum erit quadra-

tum e;», cui ^tqualis cft oppofita Ir t qux fubtendit in
centro fpharr^ angulum Wa
finibus complemento-

rum dat? latitudinis comprehenfum. Atqui iftum

xncnfurat peripheriaw/ longitudinis differentia- quare
angulus W optatam meridianorum diftantiara defi-
& menfura ita
iet. In plano autem cius deformatio
j^abet. Sunto 4^ peripheriae dat je locorum latitudini

tequales, &
pcciphcrla diftantiaee/, qtui^$ai: eorundem
longitudinis' differentia, funto inde perpendiculares
Tjyuin diatB^cirum tfe, & quidem ,fi loca fint ab ea/

dem xquinoftiali.’! plaga, eorum diffetertia affumatur

/•», fccus funima. inde fuper inferiptam /> deferibatur
femicirculus, cui i/ ipli^iwa?qualisinfcribatur& con-
inde cruribus sff no, Sebali/^ fi ve sn deferi-»
pturamaAgiilamitf«conftitucr angulum <i^z',vcl peri-
pheriam 4<z/ aequalcBi qua;fitorum meridianorum dif-
ferentiae. Dcmonftratio ex antecedentis diagraph* in-
fpeftione eft perfpicua. .

III. Problema,
2)4/4 ttrtqloctA duobus dat jt pofitionis loeis diJiuntM iti-
mrarU c\m fitum definire.
Hh aj Hoc
1^6 Erato^sthenis Batavi
Hoc idem problema in chorographicis particulari*
bus tabulis explicatu haud eit difficile , & hiftoriasle.
gentibus admodnm vtile,modo curo judicio & dili-
genter illud obeas. Nam maximi gradus quantitate,qui
in meridianis* retinentur > in fua ffadia divifa reliqua
ope circini ex plicabis. Exemplum. Cleone ab argis ab-
funt ffadijs lao.a Corintho 8o.de nos de Acrocorintho
vcbem profpeximus, inquit ftraboLibroo^avo.fitigi-

yfmt Corinthus C, Argos fim di- &

ffaniia cognita, inde affumaiur /}B ffa-
diorum 120 , & /?^ ffadiorum Soquibus

intervallis deferiptum triangulum jiCB

dabit in vertice 9 pofitum Cleonarum,
modo in vtraro partem ^ bafi o/C ver-
tex B inclinandus Iit conffet.fed hic via-
C rum obliquitas accurate notanda, nam
Carimhiu.
quod Cleone multo propius Corintho videatur quam
Argis in hoc fchematcjd viarum obliquitati efffortean
impurandum-Duas enim vias Cleonis Argos petenti-
nerePaafaniasautoreff, alteram expeditis tantum per-
viam & magis compendiariam alreramvero monti.-
:

bus obfeffam , fed tamen vehiculis etiam ducendis

oportunam, totum igitur intervallum inter Corintum
& Argos 200 ffadia excedere ncutiquam poffe vel huic
conffatyCtiamfiCS BA in redam lineam exporrigian-
tur,fiStrabOni credimus: At Ptolomarus hinc loge abit
diveifus cum ifforum locorum politum itaconlignat.

Longitudo Latitudo.
Corinthus, ^igr.ijfcr. 36 gr, 56 fcr.
Cleone

Digitized by GoogI
 'f

Liber II. 147

Cleone 5 igr. 30 fer. 36gr,26fcr.

Argos iigr.2ofcc. 36 gr itf fer

Si enim ex differentia longitudinis & latitudinis

tanquam triangulo rcdtangulo plano diftantias colligas
(id enim in tanta locorum vicinitate ivero non ablu-
det)invcnies diftantiam inter Argos & Cleonas feru-
pulorum i4TjsCui ex Piolom^i fi 50oftadia
fentetia,
vni gradui imputes, cedunt fladiai 17 quod valJc afH*
ne cll didlis Strabonis. At diftatia inter Cleonas &Co-
rinthum eidem cflei fcrupulorum n tsI f»vc ftadio-
rum 279j}quam tamen (latuit duntaxat fladiornm 80
niG forfan apud Strabonem, pro fit legen-

dum ^i!^x3(net ducenta odloginta* quod

& totius Pcloponncfi menfura apud Plinium & Stra-
bonem ipfum & aliorum locorum intervalla evin-
cunt.vt hocargumento planum Gt Ptolomarum fuam
canonicam tabularum expoGtionem ad hunc fere mo-
dum coccnturiaviflc. Sed,aliudexemplum,&diflantia
paulo maj^^re tentemus. Strabo libro fu? Geographiae
i7.baGs DdiataPelufioadoftiumufquc Canopicum
maritiimam /Egypti oram iit efle Gadiorum 1 ?oo. de-
Atcmidorum laudat, qui a veriice Deltx ad
inde poftea
Canopicum oGium dicat fladia effe 140 & ab eodem j

vertice adPeluGacum ftadia 7\0.dctur poGtus oftij Ca-

nopici & PcluGaci, CP 1300 Gadiorum intervallum
in
Etfitcr840, Pr 760 Gadiorum pun^lumT igitur rc-
fponfum verticis Delta? ad vttumque locum dcGniet,
qui jam hicab vtroque in meridiem veigit.Verum per
numeros id experiamur, aOiimpiiscx Piolomaicis ca-
nonibus fitu locorum e & P*
Ion-

Digitized by G< 'igk

248 Eratostbenis Batavi
(^atiopHt TehfiHm.

Long. Lat.
Canopicam oftium *6ogr. 56fcr. 31 gr.6fcr.

Pdufiacum oftium 63gr. 15 fcr.31 gr.i j fer.

\

Vnde plane C/’intcr\ alium 1300 ftadiorum, idc quod

Strabo ponit , concludes. lam in triangulo CVP datis'
tribus lateribus danrur
quoque anguli: vt pote PCV iz
gr.5<si«*atqueindcdedu6tus angulus PCff
relinquet angulum 32 gr. 47 fer. porro meridia-
nus per verticem V fit “L^^datur igitur in triangulo re-
dangulo bafis redi Cy &
angu!us'^C^vnde'L’j9 da-
bitur lladiorum 45 7 quibus dcbcntnr fcrupula 5.qu^
5
de latitudine Canopica deduda relinquent Latitudi.
nem verticisl^ 30gr 11 fcr.quse Ptoloma;o eft3o gra-
duum exadc- nam is latus VP paulo majus afiumfit.

£xipfiuscnim datis elicies latus o</T^ 83 3 ftadiorum,

&t.^P 885 quod hiemonere operae videatur pretium.
.

Atque inde omnino Piinij mendum librari; manuin-

dudum arguitur, vbi lib.5. cap.9. itaferiptum legitur.
Menftira ab unitate alvei, vnde fe primum findit in la*.
tcra adCanopicum oftium cxlvi. m. ad Pdufiacum
ccLVi. M.eft. in noviffimo centenarius alter redun-
dat, videtur autem Plinius omues amnis anfradus
quoque

Digitized by Coogie
 Liber IT. 14.?
quoque computavifle. nam in diftantia extremorum
oftiorum ponit 170 millia pafluum,qu« funt 1360 fta-
dia.qui numerus i Prolomaco & Strabone perparum
dididct.Porro ad longitudinis differentiam invenen-
da inveniatur crus redi Cj^a diorum 7o6.quieft pa-
rallelus per e pundum cdudus. atqui fecundum
Ptolomaru competut in triccfimo primo parallelo vni
gradili ftadia 42o,quatc 706 ftadia valebunt i gr.39 fc.
tanto igitur fecundum Artemidorum iiffuraNiliad
verticem Deltxcffct in orentem ab Alexandriadifiun-
da.quae Ptolomzo tantum funt i gr. 1 5 fcr.Dc veritate
ali) viderint, nobis fatis nunc fit exemplo aliquo no-
ftrum theorema illuftraviffc. Potuit tamen aliqua ad
praxin parabilior via excogitari.fi tabulam d polo ad ac-
quatorem tres longitudinis gradus continentem fabri-
ces tanta magnitudine vt extremi aquatoris gradus, &
meridiani in fexagenas partes fecari poffint. illicenim
locis datis, vt fupra docui, fignatis, index circa polum
mobilis facilevnicoconfpcdu terti) loci latitudinem,
& differentiam longitudinis a reliquis duobus com-
monftrabit.Quod fi longiora fint intervalla triangulo-
tura fph^ricorum opera erit adhibenda. Pxemplum,
0 Efio uj arquinodlalis.Mc
loca dat? pofitionis, quo-
rum longitudinis differen-
tia ur fit data, & latitudo re
/jwjtcttiusporro locus /,cu-
H jusabvtroquc diftantia et
y
At ex itinerario intervallo
fit data, queritur latitudo
il^& differentia longitudi-
nis «i. Cum in triangulo
s
150 Eratostbenis Batavi
efii latera dentur, ^nam epo* funt latitudinis
omnia
complcmenta)dabitur etiam angulus eandem ob
caufam angulus in triangulo m. quare cai quoque
dabitur:idc6q; in triangul O04i datis cr uri bus^^^i, cum
angulo 0oi ab ipfis comprehenfo dabitur bafis fii , cuius
complementum i/latitudo cftquzfita;& pr^terea an-
gulns4W,fcuperipheriait/,quaEcft longitudinis optata
difrctentia.quamobrem locorum longitudine & latitu-
dine differentium geographici confignatio hoc capite
itanobis expolita efto.

Capvt XVII.

^durolyhi modus in Terreni ambit m gxodaps^

improbat tu ^ montium altitudo dimen/a.

^Etuihenimvero in gratiam eru-

diti Icdoris, poft dehoitam a
nobis terreni globi magnitudi-
nem etiam Maurolyci modum,
quem is ad terreni ambitus di-

menfioncmingcniofiflimc ex-
cogitavit filcmio tranrmittere
non po (Tum, quin illum, c Cof-
mographico cius lertiodialogo
huc tranfcribam.His pr^milBs ("inquit) veniam ad id
quod proporucram,modumquealium menfumndibr-
bis tradam* Eligendas ell imprimis mons quam editir.>

linius;vndc maris prolpedus late paieat.exilUmo ^tnS

huic negotio apti^mam, nam ex ejus apice, per plura
quamducentapalTuum millia in pelago vifus proten-
ditus,toturque inful« ambitus circumfpicitur. Itaque
cx

Dic " by
 Liber II. 151
cxTaperiotibus praeceptis exquirenda cft montis celil.
tudo,hoce(l,perpcndiculum»abejusapicead maris
qui libriom. deinde per Embadometriam
cen^credOyToluit dicere ) ex ipfo montis apice metiemur
quantumcunque profpiciemus pelagi fpatium ad pc-
riph^riam vfquc horizontis extremi, marifque conta-
^um.quod intervallum etfi rc^um non fit, a re£to ta-
menfenfibili quantitate non differt ob exiguam cir*
cumferentiam quibus perad^is parata cft geometriae
noflrx via. Intelligam enim quatuor reffas lineas:
quarum prima eftipfa montis celfitudo : altera vifualis
radius a montis apice ad extremum maris contad^um:
tertia quaecondat ex prima & terrae diametro in re<
6am continuata quarta erit maris peripheria , ^ con-
:

tadu ufque ad tertiam, qu^ quamvis redla non fit , non

ingeret tamen divctfitatem (i pro re<da capiatur: nam
,

vt didum ed adeo exigua erit circumferentia decirculo

in maris fiiperhcie per terminos ditdx diametri d eferi-
ptos> vt pene reda videatur, flquidem hicipfe circulus
erit veriifimus orbis ambitus. Cum ergo prima & quar-
ta contineant angulum redum, quem fecunda fubten-
dir, iam ex primi elementorum Euclidis penultima,
quadrata primse & quartae lioe^ quae nota funt confla-
bunt fccundae(quz circulum contingit)quadratum.Sed
hoc ipfum quadratum, per pcnultimam tertij elemen-
torum ^quum ed ei quod dt ex prima in tertiam,
datur autem etiam prima, monm fctltcet altitudo, dabitur
igitur etiam tertia: de qua fi prima abfeindatur, fupete-
rit rerrz diametros ex qua vt docuimus, ipfc ambitus
,
,

elicietur. HadcnusMaurolycus.

li i/ Sic

Digitized by Google
1J2 Eratostbenis Batavi
Sit igitur ae Atnae
montis altitudo, ae li-
nea mate tangens ; fit-
que ae perpendiculum
obTeivationibus cogni-
tum ; vnde ex angulo
f4«obTcrvatopcr trian-
gulorum canones inve-
niaturrtf :quia enim in
tantillo Tpatio periphe-
ria ee ^ redo nihilum
diflat, & ae horizonti eft perpendicularis, erit aetitU
angulum redangalum,cujus crus cum detur^dabitur
quoque bafis^ff, reda maximum terrae circulum con-
tingens. huius autem quadratum aequatur redagulo ^
j[ccantCi/4 & externo Tegmento 4^ quamobrem divifb
:

quadrato 40 per ae^ dabitur ipfa 4«; atque inde 4^ montis

altitudine deduda, reliqua erit diameter eu: data porto
diametro dabitur etiam peripheria in ij (dem partibus.
Ingeniofum profedo epicherema, & Maurolyco in-
ventore dignum. Vereor tamen vt eventus rcfpon-
deai* Multa enim hicoccurruntqu^ operis accuratam
fadionem impediant.Principio non eadem acris fem-
vt eundem terminum obfervando afTc-
per eft claritas ,
quaris. tum etiam vapores circa hoiizontem & exha-
lationes fupra maris «quor perpetux , non flnunt ad
ipTum ufquccontadum radios noAros duci , aut vifus
aciem eo prorogari quin multo ante in vaporibus he-
;

betantur. ideoque tunceifent jufto longiores , & vitra

contaduni Harcnt. Verum huic fotfan paratum icmc.
dium , fi mane claro ante Tolis ortum oculorum aciem
co convertamus : tum enim reium Tpecies caadiusdc
accu-

Digitized by Google
 Liber II.
accuratius ad nosaffluur,& oculi quoq; ob nodis elap«
fac tenebras nulla majore luceobfedl rerum omnium
Ipecies facilius admittunt & percipiunt j
quemadmo>
dum quotidiana nautarum noftrorum experientia rc-
datur. Etnon abdmilc quiddam Patritium alicubi nar<
rarecommemini .quamvis ille perperam hoc argumen-
to terram plano pede exporrigi conctur arguere. Lo-
cum ipfum cius verbis adferibam. Anno, inquit, md-
Lxi I, nos in Cyprum navigaturi, e navi magHa,adhuc
ad Venetum littus anchoris alligata fub folis orrum>
fupra maris fupcrftcicm montem in Liburnia Affuero
imminentem , clariffimc confpcximns nigricantem.
Didat autem k Venetijs paff m amplius 200. orto Io-
le non amplius eftvifus. Modo fi tanto fpatio, maris
fupetficics in medio tumida fuiffet, vel totum montem
vel maximam partem vifuiademiffet. At totus in dilu-
culo confpiciebatur,poft folis ortum nullus eftconfpc-
dlus.AnnodeindcMDLXXiiii c Genua in Hilpaniam
navigabamus. Vitra Tolononem in Gallia fub auro-
ram velo ibamus. Corfici infulx montes, injo tota ip-
fa infula utinautc, qui ad eam familiarem habent na-
vigationem affirmabant , conipiciebanmr, & ipfani-
gricans tota.Diftabat autem a nobis ex longitudinis lit-
torum computo M. paff. plufquam ccc.Sole orto ab
oculis evanuit. Neque tamen ante ortum mare pla-
num fuit, aut poftortum in tumorem edau^umin in-
termedio. Experimenta hcc ,
&fimilia multa, nautis
afliduc fub oculis verfantur, qu£c Geographi debuerant
obfcrvaffe & annotaviffe. Ecccduocxcmpla evidentif-
fima, quorum noviffimum.quia ira velle videtur & lo-
cus ipfc nos monet paulo accuratius fumus examira-
turi. Edautem Tolon marittima Provincisin Gallfis
li iij civitas
 254 Eratosthenis Batavi
civitas vno quad gradu orientalior qnam Madilia»
,

Ponamus iraque Patritium h regione Tolonis in an-

choris(letiire,fub eodem parallelo cura Corfica, qui
(it 42 dus. Longitudo autera Tolonis ponitur vulgo 27
gr. 30 fcr. Corlicani littoris occidentalis 3 1 gr. 40 fer.
aur/ecundum tabulas emendatiores, illic 27 gr. 10 fer.
hic 30gr.3ofcr- fub parallelo 42''° vt proxime , fub
quo ex canonio capitis 13 datur vnius gradus quanti*
tasperticarum 21 iSo.diffctentia antem expofit^ lon>
gitudinis cft 3 gr. 2ofcr.'quare didantia ab iOa navium
(latione ad Corfica datur vtminimu perticaru 70600.
Miliare autem Italicum vetus c(l (ladiorumS, (tve pe-
dum quinque mille, daturitaque intervallum milia-
rium Italicorum 167^. magnafanedi(lantia,quamta-
. men Patritius propemodumduplomaioremcondituit,
cum eam dixit cili:. 300 miliarium, nunc reliqua videa-
qius, liiitudinem inquiramus,

'^fi ex tanto intervallo fint confpedi. Sit in pr«mi(To

diagram mate 4r motis perpendiculum in Cotnca,0pa-
tritij navis contra Tolonem in anchoris confidens, «e

maximi circuli peripheria quanta 70600 perticis debe- -

tur, videlicet 2 gr. 29 fer. Cum igitur intriangulo re-

£languloM4 detur crus /4 terrae fcniidiametcr 1632930,
& angulus 4/0 2 gr. 29 fer. dabitur quoque per tabulas
fecantium 411 634678 perticarum, vnde deduda femi-
diametro reliqua erit montis altitudo 4« 1748 pertica-
rum. quaefunt ftadia 33 pedes 35 hoc eft 331, vt pro-
xime. Immcnfa profedo vafiifiimi montis altitudo.
Montes quidem celfidimosdccem (ladiorum altirudi-
ncattolli Eratofihenenem ipfuni indrumentisdimen-
fum Theon fcnbit* Et Plinius, Dicarchum, Regum
ifCipenfis montium altitudinem dimcnfum,ait Pelion
aliifli-

Digitizec) by GoogI
 ,

Liber IT. 2^^

altilTimum deprehendi fle 1250 paflbuoi ratione per-
pendiculi» quxexadefladia decem arquanr. Idem pla-
ne Geminus de Diczarcho prodidit, cum Cyllenen
Arcadiz montem Mercurio facrum tant^ altitudinis
deprehendifle. Atqui iflos etiam fupia nubes attolli
neque ventis agitari,cineres immoti, & non confufi li-
retarum in ipfis dudus, etiam pofl luflrum exadum
imperturbati,runtargumento.C^amobrem firn Cor-
ficaufpiam mons ullus extaret n fladiorum,hoc efl
propemoduro feCquiquadruplus PelijautCyllenes,is fl-
ne dubio omnium feriptorum Termonibus iam fuiiTec
celcbratiiflmuSjtam ftu pendam altitudinem haud qua-
quam tacituris. Si itaque illud veto aflidet quod Patri-

cius hic tradit, aliam longe huius apparitionis caufam

exquirere habebimus neceflc,qu 5 plani tefradionibus
imputo.Cu Corfka infula a Tolonein otiite fpedet 3
gr.20fcr.ideo fol die a»quino^Uali 4, vnius hore ante
Corficae exoriemi quamTolone. Atque flnuil cum
fu3B lucis tadijs fpeciem infui* montiumque Corflea-
norum ad Tolonem reftadc detuliflc cenfendus eft,»

Namque Tychone ita prodente, quando folis limbu»

fummus horizontem primum fuo coniatau ftringere
deberet. jam tum is 34 fcrupulis etiam in aere def*M-
liflimofublatus cernitur. Itaque hoc cafu, fi Patritius
non tantum montium juga, fed ipfum littus & terram
quemadmodum ipfeloquiturconfpexcrit, illam refra-
£Honem oportuit fiiiflc i gr.14 j fcr.Cum enim ante
oflendetim periphetiam maximi circuli interCorficam
& ftaiionem Patriti efle 2 gr.29 fcr.fequitur angulum
j

in terr? centro ejuldcmfuifle magnitudinis, qui de

duobus re^is fubdudus relinquit i77gr.3i fer. cujus
dimidiuta 88 gr.45 j pro angulo is de re^lo 4« dc-
du^us
25^ Eratosthenis Batavu
gt.147 fcr.vt didVum cft. atque
'

dudlus relinquet
ideo tamam fuille eam refradlioncm
demonftrationi^ ,

argumenta convincunt. Sed alia etiam caufa huic im*

plicata fubcil. namque Corficum littus occidentale
montibus alcis prciexitur .quod non tantum nofteinau
tx tcdantuitrcd etiam veteres olim prodiderunt. Pau-i
faniasPfaocicis. Exiftimant alij (inquit) Corficam in«
fulam qux a Sardinia non amplius quam odo ftadia la*,
to maridividitur>ezce!Tis fe vndique montibus attol-
lentem favonio 6c aquiloni obtendi, quo minus eorum
in Sardiniam flatus pervadant. quamobrem juga mon*
tiumlol ante luis radijs illuflrat, quam littus ipfuin
maritimum.Et noflri nautx vno gradu in illo parallelo
propius Corficam feinterdiu cernere afferunt , quam
Patritius annotavit.vtilli ctia ab intervallo 49420 per-
ticarum hoc littus confpiciant.vt ita eo peripheria tum
fit I gr.44 fcr.atquc hinc altitudo montium hoc littus 1

praetexentium deprehendatur perticatum 747!, quae

eflentfladia i4j.Atqucideorefradioco loco effer 45
«fcrupulorum quod omnino conflandus affeverare d
definite licctet,G modo iflprum montium altitudo ac-
curate cognita nobis effer, nam iHorum montium tan-
tam altitudinem efle non fit mihi veri fimilc. vt etiatxi
eo Iqco aliqua refradione adhuc afhci confequens vi-
deatur;cum ne perpetuas quidem nives in eorum ver*
ticc aflervari intclligam,quod tamcnCyllcncdc Olym*
po,aliifqueexcelfioribus montibus familiare efl, cos
autem decem tantum fladiorum altitudine attolli £ra.
toUbcnis & Dicararchi autotitate fupra probavimus.
Optarim fanein illis oris aliquem nobis excitari qut
aut alicuius excclfi motis altitudinem menfurct,
ctfiidnoamimimo labore fumma fcdulitate ptae-
itari

Digitized by Go i
 Lib£r IL -
257
Itari pofHtld enim fi nobis cognitam cfiet , &: nauta-
rum obrcrvationibus ac€oaje^uris(qusE tum non fiil.
lunt cum fub eodem parallelb,aur maxime meridiano
cutfum tenent) intervallum e quoconfpid pofsit taxa-
tum cfiet. ja tuto de ejus refradionc pronuntiari poflet-
Nullus credo mons ad eam rem cficc aptior /£tna pro-
pter quem-cot quo{jdie navigationes, tot in mari trirc-
mes natant, vt facile fit experiri. Atque ita refradUo v-
na maxime omnes Maurolyci rationes conturbat. Ve-
rum illud mihi quoque notaifdum exifiimo , Mauroli-
cum, fi vera narrat, i£tnam longe omnium montium
facere excelfifilmumicum ex co in fabieflum mare ad
ducenta miliaria prorpedum patere afierit. fuht enim
ducenta miliaria Italica hodierna, vt minimum idoo
fiadia, pcrtic^ 833 miliaria Hollandica amplius 55.
Id que^ calculo libet experiri. Sit enim in anteceden-
te in diagrammate peripheria^^ 83 3 3 3 &
terne femi-
•

diameter<>ri^3a9to.ItaqUcanguhis ah dabitur 2 gr.

55 Icr. Hinc fiatvtfinus totus ad cxcefiUmfccantis dati
anguli fupra ipfum,ita terra? femidiametet 1632930
perticarum, ad perticas 2118 altitudinem montis
ifitna: , quae funt fiadia 40^ vt ille vel quadruplo
fit altior quam Pelion aut Cyllene. £t tamen i£t-

nx verticem non cfie ventorum expertem fumus

quem crater ille in fummofafiigio evomit argumento
‘
cfi,& nivcs&pruini quibus ejus vertex de hyeme con-
tcgitur.certelongifiimo intervallo fumum aut favil-
lam confpici ab oculatis tefiibus cognovi, qui fc cum h
portu Melitcnfi fiepiusfpcdavifie dicerent, cujus di-
Pachino Straboni efi 88 miliarium , Plinio k.
fiantia a
Camarina 80, Pachinus a Catana vnde Mtnx crateres
non longe abfunt,difiatfiadijs 96. intervallum intet
* Kk*. ’ Me-
158 Eratostbenis Batavi
Melitam 6c ^mam iotcrje^um fit 176 ftadiorum,
quae fiunt 73 5 decempidae.vndc moatis JEttix celfi.
S 3
tudo concludetur ftadiocum 1 fece. Vt iam minus'
micer quod Maucolycus afieiat totam anfulam vndi*
que ex ejus vertice videri. Cum etiam ip(a promonto-
ria habeant altitudinem non contemnendam. Ex Li.
lybco quidem non Africam tantnin videri, fed claflcm
Catthagincfi>lvcntemnumeratamMrabo,Plinius,alij-
queautores prodiderunt. Id quidem hai^nus multis
incredibile efi vifum } cuiti tamen hoc feculo in Hifpa-
niafupra fretum prope oppidum hodie didum,
eremita quidam e vertice montis navium numerum
dicat, qu^ in mari occano ododecim milliaribusabillo
littoredifient, vtnccefTe fit illum fpeculatorcm pervi-
dere, quod amplius quam quatuor &
viginti miliaria
abfit. deinde refraftionem quoque non nihil pcofuilTe
jam fupra Pattitij exemplo confiat, pr^terca inter Li-
lybxum & Africam a vejcribus intervallum jufto ma-
jus ftatuitur. Id enim Plinius ait 180 mille paflUum,
Strabo 1 500 ftadiorum;quatum fere apud Ptoloma*am
inter Lilybaeum & Hermafam extremam cft, id enim
ex -longitudinis & latitudinis differentia deprehendi-
tux. Longit. Latitud.
Lilybaeum 37gr.ofcr. j6gr. ofer.
Hcrmea extrema j5gt.ofcr. 33gr. }6lcr.
Differentia latitudinis efi z gr. quibus fecundum Pto-'
lomaeumdebentur^ooo ftadia; latitudinis differentia
efi2gr.i4fcr.atquifubHermez parallelo uni gradu!
cedunt ftadia 41 6 j . vt 2 gt.24 fer. contineant fiadia iti-
dem 1000. qoare tota difiantia ex his quadraris dabitur
ftadiorumi4i4.Piinio 1440, Straboni 1500. Recen-
nauurum
tioribusex cuifu & tabulis hydrogiaphicis
«iam minor. ; Longit,
 Liber II.
Longit, ’
Latit.
Lilybaeum j8gr. yfcr. J7gr. 4ofcr. '

Caba baMy Hermea extrema 3 6 gt 3 5 fer. 3 7 gr 8 fer.

.
.

Differentia latitudinis eft (ladiorum 292, fi uni gradui

547 ftadia imputes: differentia latitudinis autem fiadio*
rura6j4. vndcdiftantia inter Lilybqum & Herm^am
extremam datur 7 16 fladioiiim. quod cum Polybio vt
proxime facit, qui mare illud navigavit.itacnim,inquic
'libro hifloriarum primo de Lilybaeo, ^x^TUf rek
etKfertj^en ivKol^ns ue
7 'ertium pro.
montorium commode fitum ad ttaiedlum verfusilla
Carthaginis promotoria, de quibus faffa efi ante men-
tio: difiatqueab ijsfladijs mille : vergit ad hibernum
occafum, ac mare Africum Sardoniumque dividit, no-
mine Lilybaeum, vt (itus quoque ipfe non parum fpc-
culatoti illi profuerit, vt naves poft occafum folis(qu 5 -
admodum conijeio )
commodius
propter refra^ionem
'cerneret. Age voro & huius altitudinem ad numeros
revocare placeat, difiantia i rccentiorum obfervatis
efio Aadiorum 7i6;atquicum nos j47 fiadia uni gra-
dui imputamus, tum 716 fiadia funt l gr. 18 fer. atque
ideo tantus erit angulus in lupra pofito diagramma-
te, vnde altitudo Lilybxi, aut montis vicini, vnde ille

naves eft fpcculatus, dabitur perticarum 420,’

vel (ladiorum 8 & pedum 40. vt merito altifliil^is Grac-
cix montibus.annumerari pofllr. cum tamen intellr-
gam nullum illic montem memorand^ altitudinis efie,
nifi forte illum locum velis vbi nunc Drepanum iii
monte, pone Lilybxum veterum, aut Ericem poft
iEtnaro celfilfimum , fed in altero infulx latere. Vnde
efficitur ifiiim Strabonem, (hoc enim noinen Varro
Kfc ij illi
 26q Eratostmenis Batavi
iiii reddit) fi clalTcm circa Herm^am extrema navigati-
tem viderit, tefra^c omnino vidiflje, dc, quemadmo-

dum exiftimo aliquanto poft Tolis occafum , hic enim

*
45 Tcrupuli^radios refringi fupra demonftravi. qu; (l
de igr.iS fer. deducantur relinquentur fer. 3) atque
taqtus elfetangiil^as e»# verus, refraddone remota : qua-
xe inde Lilyb^i,autmoncisjllius vera altitudo elTet dun
taxat pedum po^.qui valet vnuro fiadiumde pedes 278.
'

Qmmaobrcm ex jla Maurolici f<iftione per radiorum

opticorum contadum , nihil vemm aut accuratum
• eruere pofiis.Dele^t mehujus rei explicatio, cum non
montium folum altitudinem dc men^ram hic expen-
damus, verum etiam refradiionis mirasde infolitas, imo
non creditas hafienns a£fcd^iones detexerimus, quam-
obrem unum adjiciam, quod tanquam miraculum k
veteribus annotamm video, de monte Atho , quem
Xerxeso|igiiaSPtinfm abtMt canali Xioo pafluum
fitum Melae verbis primum explicabo.
pefill1!Zl^o^e)us

Athos nions cft (inquit Lib. z.ap. 2, ) adeo elatus, vt

credatur altius quam vnde imbres cadunt furgere.Coe-
pir opinio fidem, quia de aris quas in verdee fufiinet
non"abluiturcinis,f<^quo relinquitur a^ete manet,
ceterum non promontorio vt alij,verum totus efi, to-
toque longe dorfo procedit in pelagus : qua continenti
adhaeret, a Xerxe in Grajos tendente peifolIus,tranfiia-
vigamf^c,dcfadusfretonavigabilipcrvius. Ima ejns
tenent ^rvae pelafgorum dolomae. In fummo fuit op-
pidum Acroathon, in quofvt ferunt^dimidio longior,
quam in alijs terris aetas haUtantium.Et plinius Lib. 4,
cap.12.Abea Lemnos 22 M-qu^ ab Atho 87m.paf-
fiium, circuitu patet 22.m<ccccc pafiiis. oppida habet
Biphatfiiain dc Myxriiw>ui cujnsforum Iblfiitio Aj
thos

pigitized by Googie
 Liber II. 261
thos ejaculatur umbram* Plutarchus in aureolo libello
de maculis Lun^ addit ejus terminum bucula ^rca no-
tatumJn Lemno inquit neuter noilrum quidem fuir.
Iambum tamen illum omnium Termonibus jadatuoi
£epc audivimus Ai^ftvtuf /
3 oor.
Athos teget latera bucula: Lemnia:, nam (vt videtur)
montis vmbra terminatur prope aeream quandam bu- •

cuUm, Tupra mare exportet, non minus feptingentis

lladijs.Sit igitur «Myr-
lina M mons Athos.
porro vt montis vm-
bra pertingat ad ipfum
fotum , collocemus
iblcm circa occafum,
tum enim (blc indi-
nato majores (vt in-
cinit poeta) cadunt al-
tis dc montibus um«
« brae.petiphcriaetf 700
ftadiorum,hoccft pedum 437500» vel perticarum 364-* .

y 8|,qu? fiunt nobis i gr.i6fcr.in peripheria maximi

circuli. quare, fi fiatuas radium felis verticem montis a
& Lemnum in 0 tantum ftringeic , dabitnr altitudo ae
perticaru duntaxat 400. qu^fiunt ftadia 74 vt proxime,
aiqui tum umbram elTeinfinitam neque vllo termino
ex Opticis confiat, quem tamen illi bucula poli-
finiri
tatam accurate fignavcrunt.vtfolcm adhuc fupra hori-
zontem duobus aut tribus gradibus extare oportuerit.
Quod fi tribus gradibus eum elevatura fiatuas fiet to-
tus angulus 4^93, efi autem ei(f jam inventus 1 gr.i6
ftr.vnde angulus «r datur 89gr.22,&44e 3 gr.^8 fcr. & •f

it^tf9Qgr«i8la.quatctcidusr44quoquedabitui; 85 gr.
Kk iij' 44 fer.

Digitized by
 i6i Eratosthenis Batavi.
44 datar autem etiam ipfa ^«,qua! ^ peripheria hIC
fer.

vix quidquam differt, perticarum 3<$45S , itaque in tri-

angulo aeodzto latere & angulis dabitur quoque la-
ttls quaefita montis altitudo perticarum Z3i7,qux
fiunt ftadia 441. fiveio fblem duosuntum gradus fu-
pra horizontem extare cupias,dabitur cjufdem montis
altitudo 32 fladiorum. fin denique tantum uno gradu
folem elevatum flatuas (&qui poteft minus dabitur
altitudo montis Atho fladiorum ao.magna hercles fub-
limitas & apud veteres vix fidem inventura, facile clTet
hanc certo definire , (i quis nobisangulum quando fol
cius verticem firingtt in Lemno obfei^vet.neque in hoc
negotio refradio locum habet aut quicquam turbat,
perinde enim cfi radius ille qui umbram facit diredus,,
an refradus veniat. Eratofihenes & Dicatarchus mon-
tes altifiimos non vitta decem fiadia attolli cenluerunt,
Xenagoras Eumeli filius Olimpi montis altitudinem
accurate dimenfiis, eam decem fladiorum 5c 96 pedum
Crocorum aut 100 Romanorum fedeprehendiffe epi-
* grammate etiam teflatus cfl. Papyrius Fabianus mare
altifilmum 1 5 fladiorum cfie tradit. Cleomcdes neque
montium neque maris altitudinem quindecim fiadia
excedere. At Alazenius in Opticis montes altifiimos
quatuor miliaria, feu s^duofladia non excedere. Id*
que fapientes teflari. Plinius libri 5 cap. 22. de Cafio
.

monte. Ambitus ad cacumen xix.M. pafiuum efl,al*

titudo per diredum quatuor M. Et Strabo libro vnde.
cimo, Sifimithrx petram ajuntaltitudinefuific 15 fla-
diorum ambitu 8a & paulo poti Sogdianani petram
,

efficit altitudine dupla. Martianus capella lib. 6.

Ha?mus fex millibus paflbum cacumen extollens vici-
nia perflatur aufirorum.d hzc tamen modica videan-
tur

Dii ‘izc.. oy Google

 L4 BE R 1 1. , 26 ^
tnr,fi i,ftoscum Alpibus aut Atlantis cxcelfl jugis com*
parare inftiiuas.Polybius (anc Lib.4. montes Gnccist
maximos Taygetum, Lucaeum, Pannaflum , Olym-
pum}Pelion, 0 (ram:& in Thracia /£mum, Rhodopen,
Dunacem (ingulos horum ab homine expedito , vno
confccndi,&vno item die circuiri pofle ait:
fetrae die
Alpe$ autem ne quinto quidem dic, longitudinem ve>
16 vique ad camporum planitiem bis mille ducento-
rum iladiorum exporrigi,qu^ vt minus incredibilia vi-
deantur noRrorum nautarum obfervationes argumen-
to erunt,memorantenim in TenarifFa inCiIa Canaria-
rum,vt vocant, infularum maxima &
opulentiffima,
montem cl Pico di^um in fummam altitudinem ela-
tum intervallo quatuor graduum ^ meridie aut fepten-
trione adventantibus confpfci. Vnde efficitur illius
montis altitudinem interca exempla quar fidem* haud
facile inveniant connumerari debere. Cum enim
mons aliquu e jnan intervallo qimciioi graduum con-
fpicitur, tum cius altitudo erit -pss perticaroitf vcl
Radiorum cum intervallo trium graduun%, altitu-
doerit43 Radiorum: Cum duorum, altitudo erit 19^'
Radiorum, cum unius tantum gradus intervallo, tum
ahitudo erit 4;^ Radiorum. Quamobre cu k quarto ufqj
gradu el Pico confpiciatur , & vef integrum gradum
(quod tamen nimium Rt ) pro refraRione deducamus,
fequitur cum ad tertium gradum horizontem Rringe-
re,& illinc etiam abfque ulla rtfraRione videri, vt pro-
pterm 'montis huius altitudo longe maior fit quam 41
Odiorum- lillantum igitur erravere priores.
 y . 3

^t^antum tneofura femipedis Rhijnlandici pagina

i^cxprclfi a Icgittimo diftet, hoc loco, quemadmo-
dum receperam indicabo. Linea ad externos tranf.
varum lineolarum ai tfetctnlinos, eft & iu-
llo femipede rad internos autem earundem terminos
minor elt iudo. cjetetum cum charta omnis artate
melior, hoc eft fpiflior evadat, necclTe cft eam ideo in
fc contrahi, &
propterea linearum quantitatem mino-
rem heri. Atque eam ob caufam hunc femipedem'
podmodum paulo contractiorem futurum , dubium
nulli clfc debet:& hzc tertia demum* feptima aguur,ex
quo charta ida praelo fubjeCta elT.

x^enda graviora^ conigemiitm eculcsfefeOe-

rum ijh befKvolits LeSor ita refhtuet.
pag j .v.atf. fcd vias, quas ipfi.invenerant. L fid vt viat
qttas ^(liniverant, p.4. v.f.p^encatur. 1- fervenuttHr-p.T.y,
II. doiubos . 1• fontibus p.
.
^ .v.i4.devato. 1 . tlev»tio.ii,%x.
v.1^2, parvum, l.p^rww. p. 36. v.i$. longitudines, hlathn^
nes, p.di. v.j. ConncCtent.l. conmUente. p, v.a. ehvS-Hm
fXf. y.a^.Turbium.l. T^urnebnm. p, 71 v.2. pe- .

Topnfneram. \.prtpofntram. p. 7i.v. i6. dubitavilTcc. Ldubi-

tavijfe p-7 5. V. i^yEgyptica. L e/£er/>fM. p. 103. v.
prxte&o, adde debemus, p. 1 48.7.2 8« illas. l.i//0/.p«iyo*v.d^
per ferim L petfecerm. p. i y 1, v . 3 2, ad ideo. L atque ideo, p.
•

17 V 3 a. quintul.ggitw. p«i73 .v.i4. ES 0 .£SZ;.&ubL

. . 1

que vbl i problematis Tra/edum, pro f^reponatur V litcra

p. 177,7. 3« huic. L bine, p. 1 7 p- v«2 d, po gr. g. L 90gr.nfcr\
p.2op. V. ^ hordeaceca. L hcrdeacta. p- 22 3. v. £, dam.
L
Bam. p. 230, v.p. omnis, 1. attnit, p. 247. vOa d. ut, 1- c^,
248,7,1 5, yfi;.l.ci;.

Lugduni Batavorum^
JExcudebat Georgivs Abrahami a Marsse,
Anno cIdIocxvii.
 * f

Digilized by Google