i i

i i ·~'
 •
Ilk kimin
ekseni kay 11
Yirmi bine yakın Ya udi'yi
Nazi soykırımından kurtaran dö emi h
Pari s Büyü kelçisi Behiç E kin ve
Tü r k diplomatlarının hi . si.

Aydoğan Vat an d aş 300 binin

üzerinde sata n kit abı Armage don 'da
bugün yaşanan g e rginliği çok
önced en haber vermişti.
israil-Türkiye re stle ş m es inin
perde arkas ı Armag edon 'da.
 .. ..
DUNDEN RUGUNE ~
ii-!::;:=:::ı:~---

"Bir Yahudi Devleti kurmak

yerine, hep beraber banş
içinde yaşamak içinAraplarla
makul bir anlaşma yoluna
gitmeyi tercih ederim. Pratik
gerekçeler bir yana, benim
anladığım anlamda Musevilik,
ne kadar mütevazı olursa
huztpah, İbranice bir terim, gemi azıya almış arsızlığı olsun, smlrlarl, ordusu ve
tanımlıyor. Türkçedeki şu deyimlere yakın: Hem suçlu hem askeri gücü olan bir Yahudi
güçlü, yavuz hırsız evsahibini bastırır... Devleti fikrine karşı çıkar.
İsrail devletini kuran ve bu devlete ruhunu üfleyen Siyo- Bunun Museviliğe vereceği
nist1er, gerçekten de, evsahibini, Filistinlileri bastırdı. Bunu zarardan endişe ediyorum ... "
a+"•.ıı"-"ııı çok güçlü bir hamileri vardı: kimi zaman fiilen yardım eden,
Albert Einstein
göz yuman Britanya. Böylece, Siyonist ülküyü, ülkeye
kolaylaştı. Birleşmiş Milletler'in Taksim Planı'nda (1947)
"Filistin'de askeri güce,
Arap devletinin kurulmayışı da, Batı'nın bugüne uzanan
baskıya ve zulme dayalı bir
dönüm noktası oldu; Filistin meselesini, küresel bir kriz
Ve özellikle 1967 Savaşı'ndan sonra yeni süpergüç ABD,
Yahudi Ülkesi, başarılı bir
ı"~.uıı"'ı,, ölçü tanımayan bir şekilde İsrail'i desteklemeye başladı. şekilde kurulsa bile, sahip
BM'nin kurulduğu günden bu yana Güvenlik Konseyi'nde olmaya değmez. Oysa bu
"jULldU\-'llf!.l 82 vetonun 35'i İsrail'i yaptırımlardan, kınamalardan kurtar- ülkeyi karşılıklı uzlaşmaya,
Bu gözü kapalı desteğin 1967 Savaşı'ndan sonra başlama­ diyaloğa, eğitime ve iyi niyete
in gücünü ve böylece ABD'nin Ortadoğu'daki çıkarlarını dayalı olarak barışçıl bir
kudrette olduğunu göstermesinin payı var. İşin üzücü ve şekilde kurmaya çalışmak,
tarafı, gadre uğramış bir halkın, Siyonist fütursuzluk peşinde başarısızlıkla sonuçlansa dahi
i başka halklara gadretmesi. Ümit verici şey ise Yahudi aydın- denemeye değer."
i barış eylemcilerinin insan vicdanını paralayan bu
Haham Judah L. Magnes, Kudüs'teki
"chuztpah"ı deşifre etme yönündeki yılmaz çabaları. NTVT
ibrani Üniversitesi'nin ilk rektörü,

Yosafat vadisinden Kudüs'e bakış.

 DÜNDEN BUGÜNE ~
"Dışandaki siyasi tartışmalanmızda Arap muhalefetini
önemsiz gösteriyoruz. Kendi aramızda gerçeği inkar
etmeyelim. Siyasi olarak saldırgan biziz, onlar kendilerini
savunuyor. Ülke onların, çünkü onlar oturuyor burada, biz
ise gelip yerleşmeye çalışıyoruz."
David Ben-Gurion, israil Başbakanı
MÖ 1020-586 arasındaki Yahudi krallıkları
döneminden sonra Filist ; Babil, Pers, Bizans,
Roma ve Arap hakimiyeti a ltında ya şad ı .
Osmanlı döneminde Kudüs (1898).
ingiliz birlikleri Kudüs önlerinde (1917).
KADiMFiLisTiN
MÖ 3000 ile 1100 arasında, bugün-
kü İsrail, Fılistin, Lübnan, Suriye ve
Ürdün'ü kapsayan topraklarda Kenan
medeniyeti hüküm sürmekteydi.
Kudüs, Yahudilerden önce de, MÖ
1800'de büyük ve gelişmiş bir şehir­
di. Fılist ülkesi MÖ 1000 civarında
Davut tarafından fethedildi. Siyonist-
lerin toprak taleplerini dayandırdıkları
Davut ve Süleyman'ın krallığı sadece Akdeniz
73 yıl sürdü. Yuda Krallığı MÖ S86'da
yıkılana ve Babilliler bölgeyi fethe-
dene kadar Yahudiler önce küçük Kerak
Gazze ~) Sancağı
krallıklar, sonra da birleşmiş krallıklar
halinde 400 yıl kadar hüküm sürdü.
MÖ 2. yüzyılda ise Romalılar bölgeye
hakim oldu. Yahudiler, Paganlar,
Hıristiyanlığa avdet edenler, Arap-
lar, Persler, Samaralılar, RumIar, eski
Filist kabileleri bir hercümerc içinde
yaşamaya devam etti.
Os m a nlıl a r 400 yıl boyunca Filistin'e
hükmettiler. Bu, sorunsuz say ıl abilecek bir
dönerndi. Dinler a ras ınd a ki düzenleme 20.
yüzyılda da kimi sorunların çözümünde
yardım c ı oldu. Toprak mülkiyeti de hala
Osma nlı tapusu na dayanıyor.
OSMANlı FiLisTiNi
Filistin toprakları 1516'da Yavuz
Sultan Selim tarafından Osmanlı
İmparatorluğu' na katıldı. 19. yüzyıl
sonuna kadar Filistin sorunu diye bir
şey yoktu. Filistin' de çokkültür1ü bir
nüfus yaşamaktaydı: Müslümanlar
0/0 86, Hıristiyanlar % 10, Yahudiler
t11: il c' "__ • _ ,1 _ 1 1 1 1 1
kayda değer hiçbir çatışma yoktu.
Yahudiler içinde küçük bir aşırılıkçı
grup olan Siyonistlerin hedefi, bir
Yahudi yurdu oluşturmaktı. Önceleri
Afrika ve Amerika'da kendilerine
yurt kurmayı düşünüyorlardı. 1882'de
Yahudi koloniciler Filistin'e akmaya
başladı. Siyonistler bir fon oluştu­
rup toprak satın alma işine girişti.
Filistin'e göç Osmanlı yönetimini ra-
hatsız etti ve II. Abdülhamid 1882'de
göçü yasaklayan bir irade çıkardı.
Fakat Britanya'nın İstanbul'daki elçi-
liği kanalıyla yaptığı baskılar sonucu
1888'de kısıtlama hafifletildi.
BRiTANYA MANDASı
(Britanya Dışişleri Bakanı Lord)
Balfour Deklarasyonu'yla (2 Kasım
1917) Britanya, Yahudilere Fılistin'de
bir "Milli Yurt" sağlamayı taahhüt
etti. 1920-48 arasındaki Britanya
mandası döneminde Yahudi
yerleşimcilerin yerleşme
ve yayılma çabaları arttı.
Siyasi yelpazedeki tüm
Siyonist hareketler sivilleri
hedef aldı. Tarihçi Anita
Shapira'ya göre, İşçi Partisi
Siyonizmi de, sağcı frak-
siyonlar da, temel olarak,
Araplara karşı güç kullan-
makta mutabıktı. 1936-39
Arap İsyanı'nda, Irgun (Siyonist
milis gücü) "dizginlenemez şekilde
terör kullanmakla"; "yaşlıları, kadın­
ları ve çocukları ayrım gözetmeksizin
topluca öldürmekle"; "bazıları tama-
men masum olduğu halde muhbir
olduğundan şüphelendikleri Yahu-
dileri infaz etmekle" ve benzerleriyle
meşguldü. İşçi Partisi Siyonizminin
şiddete yaklaşımı !rgun'dan "daha
medeni" olmakla birlikte, "birçok
bakımdan farklı değildi."
Siyonist program, çoğunlu-
ğun siyasi haklarını yoksayıyordu
ve Britanya'dan destek görüyordu.
Siyonist lider Haim Weizmann,
temsili bir hükümetin Filistin'de bir
Yahudi Milli Yurdu'nun sonu olacağı
konusunda Churchill'i etkilemiş-
ti. Churehill, yerli halka söz hakkı
tanıyan temsili bir yönetime yıllarca
geçilmeyeceğini ilan etti. Bütün
Manda yönetimi boyunca, Siyonistler
hem siyasette hem de ekonomi-
de büyük bir dinamizm gösterdi.
Siyonist yanlısı Britanya mandasının
bunda katkısı inkar edilemez. Fakat
Siyonistlerin azmi, hedefe bağlılığı ve
örgütlenme yeteneği de yoksayılamaz.
Daha 1903'te bir bankaları vardı.
Bu iktisadi canlılık, akın akın gelen
göçmenleri hazmedebilmek, onlara iş
sağlayabilmek bakımından da önem-
liydi. Britanya mandasının mali kat-
kısına muhtaç olmaktan 1920'lerin
sonunda kurtuldular ve ekonomik
bağımsızlıklarını kazandılar. Batı'daki
zengin Yahudilerden de yardım
akıyordu. İsrail devletinin kurulma-
sından önceki siyasi/idari mekanizma
olan Yahudi Ajansı'nın harcamaları­
nın yüzde 40'ı toprak içindi. Araplar
için ise "ideal değil aşiret, toprak değil
şef öncelikli kaygıydı". Sonuç olarak
Filistinliler topraksızlaştı, Siyonist-
lerin billurlaşan hedeflerine muhale-
fetleri ve Manda yönetimine tepkileri
büyüdü, şiddete açık bir siyasallaşma
içine girdiler. ~
1. Dünya Savaş ı'ndan sonra Milletler Cemiyeti,
Osmanlı topraklarını Fransa ve Britanya
kontrolüne verdi. Britanya, 1923'te, Manda
yönetimini ikiye böldü . Ürdün, Irak Kralı
Faysa l'ın kard eş i Abdullah'ın yönetimine
verildi. Filistin ise Britanya'da kaldı. (1948
savaşında, Abdullah, tek gerçek savaş gücü
olan birliklerinin Yahudilerle savaşmayac ağına
dair israil ve Britanya'ya söz verdi.) 1930'larda
Filistin'e Yahudi göçü arttı . Bunda Nazilerin
baskı s ının ve Holokostun da etkisi vardı .
Göçmen Yahudilerle göçlerin s ınırlandırılmasını
isteyen Araplar arasında çatışmalar çı ktı.
NTVTARiH TEMMUZ 2010 5
 ·. ..
DUNDEN 8UGUNE ~
"Araplan, tümünü, buradan komşu ülkelere tehcir
etmenin dışında bir yol yok; belki Beytüllahim, Nasıra ve
Eski Kudüs hariç tek bir köyü bile terketmemeliyiz."
Joseph Weitz, Yahudi Milli Toprak Fonu Direktörü
TAKSiM PLANIVE
iSRAiL'iNKURULUŞU
Kasım 1947'de Amerika Birleşik
Devletleri'nin yoğun baskısı sonu-
cu BM bir taksim planı kabul etti:
Fılistin'de bir Yahudi ve bir Arap dev-
leti kurulacak, Kudüs de uluslararası
bölge olacaktı. (Yahudi devleti kurul-
du, Arap devleti kurulamadı.) Taksim
planına karşı çıkan Arapların temel
gerekçesi şuydu: Yahudi devletinin
nüfusunun sadece yarısı Yahudiydi ve
Yahudiler bu toprakların % 10'undan
azına sahipti, ama yönetim aygıtına
onlar yerleşecekti. BM' nin bu girişi­
mi, kendi kuruluş ilkesi olan halkların
kendi kaderini tayin hakkıyla çelişi­
yordu. Filistinli Araplar nüfusun üçte
ikisini oluşturuyordu. Taksim planına
siyonist liderler de karşıydı aslında;
.n BM taksim
planına göre
Yahudi devleti,
1947
' J BMtaksim
plaııına göre Arap
devleti, 1947
Britanya mandadan vazgeçip Filistin'i BM
veya memnuniyetsizdi. Bu yüzden, ilk
zamanlardan itibaren yeni devletin
BM tarafından belirlenen sınırları
ötesine topraklarını genişletmek için
savaşı ideal fırsat saydılar.
Aralık 1947'de, Britanya, 15
Mayıs 1948'de Fılistin'den çekile-
ceğini duyurdu. Filistinliler taksime
karşı genel direniş ilan etti. Kudüs
sokaklarında başlayan çatışmalar
büyüdü ve yayıldı. Britanya mandası
sona ermeden Yahudiler Filistin'deki
birçok Arap şehrine saldırdı. Buna devleti için ayrılmış topraklarda 1948-49
karşılık, Fılistinli Araplar, taksim sürdü. 750 bin Filistinli (nüfu-
planı uyarınca Yahudi devletine sun yaklaşık üçte ikisi) yurdunu
bırakılan bölgelere girmedi. Araplar terketti veya sürüldü.
dehşet içinde kaçmaya başladı. 9 Ni- Filistin yerleşimlerini yerlebir
san 1948'de lrgun ve Lehi milislerin etmek (2000'lerde de olduğu
Deir Yassin'de yaptıkları katliam en gibi), halkı kaçırmak ve geri dön-
ünlüsüydü, ama tek değildi. 14 Mayıs mesini imkansız kılmak için uy-
1948'de İsrail devletinin kurulmasın­ gulanan bir yöntemdi. 1949 orta-
dan sonra Arap devletleri savaşa girdi. sında, boşaltılan Arap köylerinin
Savaş neredeyse tamamen Fılistin büyük çoğunluğu ya tamamen ya
da kısmen yıkıntı haline gelmişti;
oturulamaz durumdaydı.
Filistinlilerin evlerine ve

etin kurulması sayesinde
lü bir hale geldikten sonra
"mi lağvedeceğiz ve tüm
dürüldü. Han Yunus'un ele geçirildiği
gün, IDF birlikleri yüzlerce Filistinli
mülteciyi ve şehir sakinini öldürdü.
Refah'ta, İsrail birlikleri 48 ila 100
mülteciyi ve bazı şehir sakinlerini
katletti. 66 Filistinli, muhtemelen fe-
dayi, infaz edildi. Birleşmiş Milletler,
Gazze Şeridi işgalinin ilk üç hafta-
sında İsrail birliklerinin tahminen
447 ila 550 Arap sivili öldürdüğünü
açıkladı."
..
1907 ALTı GUN SAVAŞı
Haziran 196 7'deki savaşta doruk
noktasına ulaşan olaylar zincirinin
tetikleyicisi, 1966 Kasım' ında Batı
Şeria'daki Ürdün kasabası Samu'ya
yapılan "misilieme niteliğindeki" hava
saldırısıydı. 1956'dan sonraki bu en
büyük askeri operasyonda, 4000 as-
kerden oluşan bir İ srail zırhlı tugayı,
sistemli biçimde 125 evi, bir kliniği,
Suriye'yi savaşa kışkırttı. Birleşmiş
Milletler Sözleşmesi'ne göre, savaş
yoluyla toprak kazanılamaz, fakat
İsrail, Altı Gün Savaşı'nda Batı
Şeria'nın % 52'sine, Gazze Şeridi'nin
% 30'una elkoydu; askeri kulianım
veya Yahudi yerleşimleri için. BM 'nin
242 sayılı kararı İsrail'in savaş öncesi
sınırlara çekilmesini istedi. Hala isti-
yor! Cenevre Konvansiyonu'na göre
de "işgalci güç kendi sivil vatandaş­
larını işgal ettiği bölgelere naklede-
mez", fakat İsrail sistematik olarak
bunu yaptı.
1967-1982 arasında Batı Şeria'da
1338 Filistin evi yıkıldı. Bu dönemde
300 bin Filistinli yargılanmaksızın
çeşitli süreler için hapsedildi. ~
Aitı Gün Savaşı (1967) ile israil,
topraklarını genişletti. Savaş öncesi
sınırlarına çekilme yönündeki
u l uslararası baskıları ve kararları
yoksayıyor.

'e yayılacağız."

mülklerine dönmelerini öngören ilk

BM Genel Kurulu kararı (194 sayılı)
11 Aralık 1948'de geçti. Ama o gün-
den bu yana 30 kadar karar daha geç-
mesine rağmen İsrail bunları yoksaydı
ve uygulanmasını imkansız kıldı.
1948-49 savaşından sonra,
Lozan'daki görüşmelerde Araplar
savaşta kaybettiklerini -bir de Filistin
devletini- masada garanti altına al-
maya çalıştı. Ama İsrail narin ateşkes
antlaşmasıyla yetinmeyi tercih etti.
Siyonist güçler, 1948 savaşında ol-
duğu gibi, sonraki "sınır savaşları"nda
da sivillere karşı sayısız hunharlık ser-
giledi.1956'da İsrail Mısır'a saldırdı
ve Sina ile Gazze Şeridi'ni işgal etti. bir okulu ve bir işyerini ortadan
Tarihçi Benny Morris şunları yazıyor: kaldırdı. "Mısır ordusunun Sina'ya
"Birçok Fedayeen (Filistin Milis Haziran'daki savaşın kapısınday­
yığılması, Nasır'm bize
Gücü) ve tahminen 4000 Mısırlı ken, İsrail çok sayıda Mısırlı savaş
ve Filistinli asker Gazze Şeridi'nde esirini idam etti ve tahrik unsuru saldıracağınm kanıtı değildi.
kıstırıldı ve İsrailOrdusu (IDF), GSS olmadan -ve neredeyse tamamen
Kendimize karşı dürüst
(İsrail İç İ stihbaratı) ve polis tara- tasarlayarak- USS Liberty'ye hava-
fından sarıldı. Fedayilerden onlarcası dan ve denizden saldırarak 34 ABD olmalıyız. Ona saldırmaya
yargılanmadan infaz edildi. Bazıları donanma askerini öldürdü, 171'ini de biz karar verdik."
muhtemelen işgal sonrasında IDF yaraladı.
birliklerinin yaptığı iki katliamda öl- İsrail, hem Mısır'ı hem de Menahem Begin, Devlet Bakanı
NTVTARiH TEMMUZ 2010 7
 Yom Kippur Savaşı'nda
(1973) israil ordusu
beklenenden çok kayıp
verdi. Fakat yine büyük
"(israil) kılıcı tek değilse bir bölgeyi işga l etti.
Üstte israil askerleri, altta
de ana araç olarak çatışmalardan bir sahne.

görmeli, onunla moralini

yüksek tutmalı. Bunun
için tehlikeler icat etmeli
ve bunu yapmak için
provokasyon ve intikam
metodunu uygulamalı.
Bütün bunların üstünde
- Arap ülkeleriyle yeni
bir savaş umalım ,
böylece belalarım ızdan
kurtulabiliriz."
Moşe Dayan, israil Savunma Bakanı

formans göstermesi üzerine (ABD'nin

israil, Sina'y ı (Mısır), Golan Tepeleri'ni (Suriye)
ve Batı Şeri a ile Doğu Kudüs'ü ele geçirdi. O
oiinrh:m bpri. RM k;:ır;:arı t ıv;:arın r:;:ı i!=;r;til'in 1~67
1973 YUM KIPPHR SAVAŞı
İsrail ile Mısır arasında 1968-1970'te
yapılan "Yıpratma Savaşı" sırasında
İsrail, Süveyş Kanalı'nın doğu yaka-
sındaki İsmailiye, Kantara ve Süveyş
şehirlerine saldırılar düzenleyerek
buraları harabeye çevirdi; çok sayıda
Mısırlı sivil öldü ve 500 bin ila 750
bin kişi evlerini terketmek zorunda
kaldı. İsrail, Haziran savaşından he-
men sonra, Güney Lübnan'daki köyle-
ri de bombalamaya başladı ve 1974'ten
sonraki bombalamalarında misillerne
bahanesini bile kullanmadı.
1971 'de Mısır, 1967 savaşında işgal
edilen Sina Yarımadası'ndan çekilmesi
karşılığında İsrail'e barış önerdi. Suriye
de 196 7'de İsrail'in işgal ettiği Golan
Tepeleri'ni geri istiyordu. BM ve
Mısır, Sina'nın işgalinin savaş sebebi
olduğu konusunda İsrail'i defalarca
uyardı. Bir sonuç alınamayınca Mısır
ve Suriye 6 Ekim 1973'te (Yom Kip-
pur yortusunda) İsrail'in işgal ettiği
bölgelerdeki birliklerine eşgüdümlü
saldırılar düzenledi. Savaşın başlarında
Tc~~;l';~ ;; c~; ;~l ;; x-;; ,y;; ~;;l;; , ,,, ~rl,, -ı;'~l T ~ ~
de ön ayak olmasıyla) ateşkese gidildi.
İsrail'in kayba uğrayabileceği böy-
lece kanıtlanmış oldu. 12 E kim'de,
İsrail'in Washington büyükelçisi
Simcha Dinitz, ABD Ulusal Güvenlik
Danışmanı Henry Kissinger'ı uyardı:
"Eğer havadan Amerikan teçhizat
yardımı hemen başlamazsa ABD'nin
sözünden ve politikasından döndüğü­
nü anlayacağım ve bundan son derece
ciddi sonuçlar çıkaracağız." Kissingcr,
İsrail'in bu durumu basına yansıta­
cağından ve Yahudi taraftarı havanın
yükselmesinin Watcrgate skandalıyla
zaten zayıflamış olan Nixon yöneti-
mine ölümcül bir etki yapacağından
korktu.
 Beyrut ' ,
LÜBNAN iŞGALi LÜBNAN "
suRİYE
Fılistinlilerin Beyrut'tan gerçekleştir­
diği bir terörist saldırıdan sonra, İsrail olan Tepeleri

Mart 1978'de Lübnan'ın güneyini Akdeniz

işgal etti, köyleri, kasabaları ve Sur

şehrini bombaladı, neredeyse tamamı
sivil olmak üzere binin üzerinde
insanı öldürdü ve yaklaşık 300 bin
mülteci yarattı. İşgalden sonra ordu
muhabiri Zeev Schiff, İsrail Ge-
nelkurmay Başkanı'nın bir itirafını
açıkladı: "İsrail Ordusu sivil halkı
her zaman, kasıtlı ve bilinçli olarak ÜRDÜN
vurdu. Ordu sivil hedefleri [askeri
hedeflerden] hiçbir zaman ayırmadı
[hatta] İsrail yerleşimleri vurulmadı­
ğında bile sivil hedeflere kasıtlı olarak
saldırdı."
israil, 1981 'de, kuzey şe hirlerine saldırıları
Sayısız İ srail provokasyonu gerekçe göstererek Golan Tepeleri'ni
karşısında FKÖ'nün ölçülü tavrına re smen ilhak etti. 6 Haziran 1982'de ise
rağmen, İsrail 1982 Haziran'ında Güney Lübnan'ı Beyrut'a kadar i şga l etti.
1985'te büyük bölümünden çekildi fakat bir
Güney Lübnan'ı bir kez daha işgal "güvenlik bölgesi" oluşturdu .
etti. Köyleri, kasabaları ve Sur, Sidon
ve Beyrut şehirleriyle Fılistin mülteci
kamplarını (en acımasızca olanı da hedef aldı. Lübnan'daki yerleşimlerin
buydu) ayrım gözetmeksizin bomba- ve Fılistin mülteci kamplarının yoğun
ladı; mahalle, okul, hastane gibi sivil bombardımanı; sivillerin yaşadığı yer-
alanları vurdu. Beyrut'un haftalarca lerde misket ve fosfor bombalarının
süren bombardımanı Ağustos başında kullanılması; Beyrut'un elektrik, su ve
doruk noktasına ulaştı: İsrail bütün gıda kaynaklarının kesintiye uğratıl­
sivil bölgeleri, Batı Beyrut'taki bütün ması; sayısız yabancı gazeteci ve insan
kurumları (hastaneler, okullar, apart- hakları örgütünün yanısıra İsrailli
manlar, dükkanlar, gazete büroları, gazeteciler ve askerler tarafından da
oteller, başbakanın ofisi ve parkları) doğrulandı. ~

22 Mart 2004 İsrail, Hamas' ın
lideri Abdülaziz Rantissi'Yi
YiNE LÜBNAN
Temmuz 1993'teki askeri: harekatta
İsrail, Güney Lübnan'da yerleşim
yerlerine gaddarca saldırdı; 120
kadar kişiyi öldürdü; 300 bin kişiyi
mülteci durumuna düşürdü; 55'ten
fazla köyü harap etti. Lübnan'da
1996 Nisan'ında düzenlediği Gazap
Üzümleri Operasyonu'nda çoğunluk­
la sivilleri öldürdü; bunlardan iki ka-
dın ve dört kız çocuğu ambulanstaydı.
Ayrıca, Kana'da BM binasını bom-
baladı; 102 sivil öldü. 12 Temmuz
2006'da Lübnan' a saldırdığında da
yine şehirleri, sivil binaları bombaladı,
büyük çoğunluğu sivil 1006 Lübnan-
lıyı öldürdü. Bir ay süren saldırıda
Beyrut büyük hasar gördü. BM binası
bile bombalandı. Dünya kamuoyunda
büyük bir tepki dalgası yükseldi, fakat çekenler vardı. Noam Chomsky gibi:
ABD ve Britanya'nın engellemesiyle "Oslo ve sonrasındaki antlaş­
BM Güvenlik Konseyi ancak bir ay malar ABD-İsrail inkarcılığının
sonra ateşkes kararı çıkarabildi. daha aşırı halini içeriyordu. En son
varılan uzlaşmalar sadece, Filistin'in

"
... 13 EYLUL 1993 OSLO
~ahudi y'erleşirnlerini
ANTLAŞMASı
İsrail ve FKÖ karşılıklı olarak birbir-
lerini tanıdı. Filistin'e Batı Şeria ve
Gazze Şeridi'nde sınırlı bir yönetim
hakkı verildi. 26 Ekim 1994'te Ürdün
de İsrail'le barış antlaşması imzaladı.
Oslo Antlaşması'nın bir çözüm ola-
mayacağı belliydi ve sonraki yaklaşık
20 yıl da bunu gösterdi. Ama daha o
zaman antlaşmanın sakatlığına dikkat
ulusal haklarını hiç tanımayan 242
sayılı BM kararına dayanıyordu. [Bu
karar, Altı Gün Savaşı'ndan sonra 22
Kasım 1967'de alınmıştı ve sadece
İsrail'in çekilmesini ve barışın tesis
edilmesini istiyordu.] Müzakere sü-
recini izleyenlerin ortak bir düşüncesi
vardı: 242 sayılı kararın yanısıra,
Filistinlilerin haklarını belirten BM
kararları da dikkate alınmalıydı. 242
sayılı karar yalnızca halihazırda va-
rolan devletlerin haklarını tanıyordu.
İkinci temel sorun olan 'geri çekilme'
konusunda ise; ABD ve İsrail açık
 neden bu antlaş­ ,,;j;' " o -, _ " <S .. ~'
mayı kabul ederek . ,,0 o)
ABD- İsrail talep- i ·
cJŞ; '
d Cem !::,.!::,.
,
/
lerine tamamen
teslim olduğunu
da sormamız
gerek. Muhteme-
Tulkarim~
-~ '~ıjLJ
~O
~ ) ~
i

: ~~ ~~
( :\
len bunu, Filistin
hareketi içinde
sahip olduğu
"I&L---~ ~ ~b ; D,§Elon Moreh
\~
güçlü konumu
Kalkilyalıp O <J. • .IJ. b. C7!::" ,/ L
korumak için son , <> !::,.fUtel i ('- \
~~'\l ~ c> Me~~0 ):::jC~
o
t Anel {
şans olarak gördü.
, '" oD J~ttf ~'-J L
FKÖ, bulaştığı i ,F <:> LS"\:.) c'l~ \:ı !::" Ma'ale ,
yolsuzluk olayla- '.~" o~ \ / ~ Ephrum /
rından ve anlam-
sız duruşundan
dolayı tabanından
, (:00 p = v i
tepkiler çekırıeye '<" ~
CJQ,'J"" zsı ot f
başlamıştı. 1993'e ", o aıt' allalı \.
.-' , o L
geldiğimizde I "~ .. "e~A r.::t;; Er' \
Arafat'a karşı mu- '. . .). . 0.::: i
ların yaşadığı bu topraklara halefet ve örgütün
--- , !::,. "
\,
k ve burada bir Yahudi devleti daha demokratik ~alya i
L
bir yapıya bürün- İSRAİL i
.. Arap köylerinin yerine mesi yönündeki i
i
hud i köyleri kuruluyor. Burada, çağrılar ciddi i
biçimde artmıştı. i
önceden Arapların yaşamadığı ;
İsrail basınında ; N

r Yahudi yerleşim yeri yok." yer alan bu durum, i '~

İsrail yönetimi i ~
Moşe Dayan ,_,_.i ,6
tarafından da

ve net olarak geri çekilmenin kısmi

biliniyordu. İsrail
yönetimi bunu
J ,,7')
/ ' \ j
olacağını tek taraflı bir şekilde daya-
tıyorlardı.
hep istedikleri tür-
den bir antlaşmayı \ i
\ ./
\...{
Sonuç, ABD'nin inkarcılık ve geri dayatmak için
çekilme konularındaki değişmeyen bir fırsat olarak r~ ,/
pozisyonuy1a tamamen paraleldi gördü. Fiilen bir D A Bölgesi - Kısıtlı Filistin yönetimi ı
(geri çekilme konusundaki bu tavrını İsrail ajanı olarak D B Bölgesi .. Filistin sivil sorumluluğu' }"
1971'den beri sürdürüyordu). Ayrıca, Arafat, önemli ' yönetimi
D C Bölgesi .. ısrail , -"i ,\
önceki İsrail önerilerinin kapsamı parasal kaynakları !::,. Ana Yalıudi yerleşimleri \ i )
dahilindeydi. da kontrol ederek _~; ._._. . ._. . . ._... .. _, . 1
(... ) İsrail neden ABD'nin sürecin koltuğunu koruya-
dışında tutulduğu (ta ki işin şov -ve bilecekti. "
para- aşaması gelinceye kadar) Oslo Oslo Antlaşması sonrasında, "Kusura bakmayın beyler,
müzakereleri kanalına yönlendi? Bu- 1994'te Filistin Ulusal Yönetimi
nun sebebi, Clinton yönetimi vasıta­ kuruldu. Batı Şeria ve Gazze Şeridi'ni
Siyonizmin başarısından
sıyla yapılacak bir antlaşmanın, İsrail kapsayan Özerk Yönetim'in sivil endişe eden yüzbinlere
yönetiminin aşırı şahinleşme eğilimi işler ve iç güvenlikten başka yetkisi
söylemek zorundayım.
de göz önünde bulundurulduğunda, yok. "Ülke" dışında yaşayan ve İsrail
Arap dünyası için hiç kredibilitesi vatandaşı olan Filistinlilerin seçim- Seçmenlerim arasında
olmayacağı korkusu olabilir. lerde oy kullanma hakkı da yok. Oslo yüzbinlerce Arap yok."
( ... ) Bir antlaşmanın elbette iki Antlaşması, Filistinlilere bütüncül bir
tarafı vardır. Bu durumda Arafat'ın "vatan""1sag amıyor. ııı..
ii""'" Harry Truman, ABD Başkanı
NTV TARiH TEMMUZ 2010 11
 DÜNDEN BUGÜNE ........... ıı.ı..ı..ı

ı
,
,_",
i
i
Hayfa Taberiye O -\

suRiYE Nasıra
@ (~rs
!...i
}:.
,. olan Tepeleri
İSRAİL \
Akdeniz O Afula )
j
)
"-- .. 1949 Ateşkesi (Yeşil Hat) \
" Amınan D Filistin Özerk İdaresi o
'- ,
j
D İsrail'in kontrolü alnnda -~ ':-ı

o Duvar/Çit
ii
'ı
D Yollar A [, [,[, (

Yahudi yerleşimleri ONabıus~ ~

MISIR
&[, "' ~,, ;,u
ÜRDÜN d '" ~\>
[, \.. ..
~ \ URDUN

l> '" )
Akdeniz
O \
israil, Hamas'ın düzenledi ğ i intihar Lı. Eriha ~
saldırı s ından(29 ölü) sonra 2002'de Batı Lı. \

Şeria'yı işgal etti. Filistin Özerk Yönetimi i

lideri Yaser Arafat'ı "düşman" ilan etti ve
Ramallah'taki karargahını kuşattı. Ayrıca
Nablus'a ve Cenin mülteci kampına saldırdı .
YERLEŞiMLER VE DUVAR
İsrail, 2002'de, Batı Şeria'yı bir
"güvenlik" duvarıyla çevirmeye karar
verdi ve inşaata giriştiı Bütün dünya-
dan büyük tepki çeken duvar tamam-
landığında, Batı Şeria topraklarının
yüzde 10'unu "harcayacak". Ayrıca,
bazı Filistin topraklarını ana parça-
dan koparıp hapsediyor. Temmuz
2004'te Uluslararası Adalet Divanı
duvarın Filistinlilerin haklarını ihlal
ettiğine ve İsrail'in sebep oldu-
ğu hasar için tazminat ödemesine
hükmetti. 15 yargıcın 14'ünün oyuyla
duvarın yasadışı olduğuna karar veren
mahkeme, inşaatın durdurulması
için BM'ye de çağrıda bulundu. BM
Genel Kurulu da aynı doğrultuda bir
karar aldı. Fakat İsrail mahkemenin
kararını tanımadı ve toplam 703
km'lik duvarın yüzde 60'ını tamam-
ladı. ABD de İsrail'e destek vererek
meselenin görüşülmesi için doğru
yerin Adalet Divanı olmadığını söyle-
di. Batı Şeria'da Filistinlilcrin hayatını
zorlaştıran ve yaşadıkları toprakların
bütüncül bir yurt olmasını önleyen
başka uygulamalar da var. Filistin
topraklarındaki Yahudi yerleşimleri
1 1 1 1
- -'---
ABD dahil birçok ülkenin ve kuru-
mun tepkisine rağmen İsrail hükü-
metleri yeni yerleşimler planlamaktan
ve kurmaktan geri durmadı. Batı
Şeria'daki bu yerleşimlerde yaklaşık
500 bin Yahudi yaşıyor, Bu yerleşim­
leri birbirine bağlayan ve Filistinlile-
rin kullanması yasaklanan ana yollar
da Filistin yurdunu parçalara ayırıyor,
Ayrıca, kontrol noktaları, askerı üsler,
girişe yasak bölgelerle donatılmış
durumda Batı Şeria.
Duvarın genişliği, yerine göre,
35 ile 100 metre arasında değişiyor,
Bu yapının ana öğesi dokunmaya
duyarlı, akıllı, üç metre yüksekliğinde
elektronik bir çit ya da tel duvar. Bu
tel duvar ise altından geçilebilmesini
önlemek için 150 cm. derinliğinde
beton bir zemin üzerinde yükseliyor.
Üzerinden atlanmasını engellemek
için de tepesinde 2 metre yüksek-
liğinde dikenli tel örgü var. Ayrıca
duvar 24 saat boyunca, birkaç yüz
1 1 ,1
i
i
i
i
.6 i
;
.... '... '-j
",/
,
i
i
i
\,
\ @ .Birüssebi
{/
!(
- ' ~"'--------_\~--
_ \_ - - -
radarlar, gökyüzünde balonlar ve
insansız casus uçaklarıyla da izleniyor.
Duvarın doğusu boyunca, zırhlı
araçların devriye gezmesine uygun bir
yol uzanıyor. Yolun yanında 2 metre
derinliğinde bir hendek, hendeğin
yanında da dikenli tel örgüden bir
çit ile bu çitin zeminine yerleştirmiş
harekete duyarlı alıcılar var, D uvarın
batısı boyunca, askerlerin de ayrıca
devriye gezmesine imkan tanıya-
cak genişlikteki yoldan önce, bir de
"duvarı aşmayı başaran olursa ayak
izlerinden çıkaralım" diye düşünüle­
rek kumla kaplı geniş bir alan daha
bırakılmış, Bu süper yapının kilomet-
re maliyeti 1,5 milyon dolar.
KAYıP BiLANÇOSU
İsrail yanlısı aşırı sağcı bir internet
sitesi olan www,jewishvirtuallibrary.
or~~ ~.:'6?-99 ar.:sında, "~listin

370, Filistin terör saldırıları nedeniyle
ülke dışında öldürülen Yahudilerin
ve Yahudi olmayanların sayısını 50,
toplamda 20 yılı aşan bir süre için
(İsrailli askerler dahil) 420 ölü olarak
veriyor.
1947'den bugüne, İsrail'in bütün
savaşları ve güvenlik harekatlarında
(1947-1949,1956,1967,1967-1970,
1973, 1982, birinci ve ikinci intifada)
ve bütün terör saldırılarında ölen
İsraillilerin sayısı 22.000'in altındadır;
bunların çok büyük bir bölümü mu-
hariptir. Buna karşılık, İsrail'in sadece
Haziran-Eylül 1982'de Lübnan'daki
saldırısında 18 ila 20 bin Lübnanlı ve
Fılistinli öldürülmüştür; çok büyük
bir bölümü sivildir. •
"ABD'nin Filistinle
ilgili politikası - israil
hükümetinin istediği
her şeye neredeyse tam
destek politikası- gayet
açık olarak gayrıahlakidir,
gayrıadildir ve Filistinlileri
ezicidir. Bunlar utanç verici
ABD politikalarıdır. ABD
yönetimi ve Amerikalılar, bir
dakika bile kaybetmeden
politikalarımızı adil ve
ahlaklı hale getirmemiz
gerektiğini idrak etmelidir.
israil-Filistin meselesine
adil ve ahlaklı bir çözüm
bulunmadıkça ABD'ye
ve müttefiklerine karşı
terörizmi bertaraf etmek,
hatta dozunu azaltmak
imkansız olacak -hatta
ABD tüm birliklerini Irak'tan
çekse bile, ve hatta ABD
ve israil, iran ve Suriye'ye
karşı her tür saldırgan
eylemden uzak dursalar
bile."
Bill Christison, CIA'in Bölgesel ve Siyasi
Analiz Ofisi'nin eski direktörü.
Kaynaklar:
Beyand Chutzpah, Norman Finkelstein
A History of Modern Pa/estine, Ilan Pappe
The Fatefu/ Triang/e: The United States, /srae/
and The Pa/es/inians, Noam Chomsky
Powers and Prospects, Noam Chomsky
Origina/ Sins: Reflection on the History of Zio-
nism and Israe/, Benjamin Beit-Hallahmi
Bil/er Harvest, Sami Hadawi
B'Tselem
United Nations Office for the Coordination of
Humanitarian Affairs (UNOCHA)
Jews For Justice
Palestinian Academic Society for the Study of
International Affairs
NTV TARiH TEMMUZ 2010 13
 iKiNCi ABDÜLHAMiD iU SiYONiST LiDER
DR TREODORE RERZL GEÇEN ARASıNDA
"fiÜSTiN'DE YAHUDi VATANı'
GÖRÜŞMEURiNiN GiZÜ KALMış BELGEURİ

.. 1890'11 yıllard Y
uzere Roman
yüzünden y~ a ahudiler Rus
ve Yunanistan'da u" ya başta
olmak
Slğındlkıarı~ı~ ~ı'~eıeri ~~~~~~arı baskılar
Padişahıll. AbdÜI~ ıseDsmanll kaldılar.
terk etmek

FiliSı"mld, başlangıçta Donemın

Devleti old a

ye~eşmelerine' ın dı~ındaki nı
Yahudilerin insa u.

ız~n verdı. Iİ ~ılayetle

. Osman nedenlerle
top rakla r' ola Fakat Yah ud'l ri ne
istiyorlardı. r~b~~buı
konuda o"'
ii
ulhamı d'in
Fili;tf~, e"Yerleşmek
etlikleri
salt
vaad edilmiş
ve Baro~ ~un çabalar harcadılar Ö natı suresince bu
toprak satınırsch gibi zengin Y~h zeUıkle Rotschiıd
çalıştılar
1 . alarak udıler, fılıstin'de
bu ralara göçm en yerleştirmeye

896 yılında "

Herzl çıkt n ıtıbaren ise
ol~Şt~:~' Yah~gi~e~eye
peşınde ıçın
devlet filistin 'de Theodo"
Abdülhamid" 'k a idi ve b azerk bir
Bu uğurda i i na etmekten ge ti"unun. yolunun ii.
Padişah'la g~:G Ist~nbu"aÇgi'~i' ~uşUnÜYOrdu.
Osmanlı Devıeii~e '~kan, He;'ı':~ ~effasında
defa

azı asında
buldu.
ii.Abdülha~mgy.ı sağl ayacak ;ıar sağlayarak
hedefine ula e mali imka
izni
a

alacaklıları OS~ ıse şahs~~armak vardı.

dest:;~ ~ış borçlarının Avrupalı
Herzl'in
a
şekil de" muştu. mesıne ıkna
edecek bir indir1, ,
ne .. .. u Bütü n b .
Okuduğunuz~~',ogrenebileceksiniz,
up nasıl sonuçıand~g_ııışkııer ağ ın ın
ı nı bu kitabı

uratBardakçl'nın
Sunuşuyla!

Online SiDaris ici n' E-Book icin '

 ·. ..
nUNDEN BUGUNE i i

• •
ZORU LU ITTIF•• • • •

TUR IYE-ıSRAIL
Türkiyeinin Batılyla ilişkileri ve stratejik gereklilikleri,
19481den sonra israil'le ilişkileri de belirledi.

-_ ..--
 DÜNDEN BUGÜNE ı...ı.,;,u..ı..
1948 Kuruıuş safh_as i nda her
aldıgı kararı
Sovyetler'e danışmak zorunda olan
Türk diplomasisi , önce Saadabad Paktı
ile ürkek bir açılış yaptıktan sonra 1936
Montreux Antlaşması'yla Moskova'yı
iyice kızdırmıştı. 1939'da Hitler'le fiörtü
can sıkan Stalin'e karşı müttefik Ingi liz-
Fransız uçaklarına Bakü'yü bombardıman
izni veren gizli antlaşmayı çok geçmeden
bilmeyen kalmadı ve Türkiye o tarihten
beri kendine eski usul bir koruyucu
aramaya koyuldu . Burada da kaderi
Siyonistlerle birleşti. Başlangıçta Türkiye
ile kalıcı ilişkilere sıcak bakmayan ,
Siyonizmden ise "solcu" karakteri
yüzünden hiç hoşlanmayan Washington
ise, Yalta sisteminin iflas ettiği inancıyla
dış politikasının anahatların d a
dramatik değişimlere gitmek zorunda
kaldı. 2. Dünya Savaşı sonrası dünya
şekillenmekteydi: Soğuk Savaş' ı n "resmI"
.~~8!!,!
. . . ~~j~ ı==-..=.Hö.
ı - ==;=ı r et
~~~ .~_____
-t w ""-'Ci..."-7= 1
u düs'ün dün teslim.o1duğu
Araplar genel bir
hücum yapacak i
! ~~~~~;- ,
1956 Türkiye'de kamuoyu
ile devletin
israil'e yaklaşımı
zaman zaman uyuşmaz bir nitelik
gösterdi. Hükümetler, zaman zaman
kamuoyu baskısı karşısında israil karşıtı
hamleler yaptıysa da, bunlar iliş k inin
genel karakterini yolundan saptırma d ı.
Kamuoyu baskısının (Arap ülkelerinden
de yoğun dış baskı vardı) iş görmesinin
örneklerinden biri , 1956 Süveyş Krizi'ydi.
Mısır Devlet Başkanı Cemal Abdülnasır,
Süveyş Kanalı'nı millileştirince 29
Ekim 1956'da israil, bir gün sonra da
~lJf:J if~ürı:.~~!~tJ~iii~
1ürkiye ısrail Elçisini geri çe~ti
Firıslin işi halledilineeye kadar Türk'
Elçisi vazifesinin başına dönmeyecekı
' ". m,' idnin Rir !p ,mi., Millp,l p rl
başlangıcı sayılan Truman
Doktrini (22 Mayıs 1947)
ve yine aynı yıl yürürlüğe
giren Marshall Planı , Türk
dış politikasında da makas
değişimi yarattı. Sovyetler'in
talepleri karşısında bir
başına olan Türkiye, 12
Temmuz 1947'de Truman
Doktrini vasıtasıyla ABD'den
yardım almayı kabul etti; bir
dizi başka ülkeyle beraber.
ABD, Sovyetler'e karşı
siyasi, ideolojik ve askerı Tel Aviv'de toplanan Yahudi Ulusal Konseyi israil devletinin
cephe oluşturuyordu. Yine de, kurulduğunu ilan etmiş, milli marşıarı Hatikva'yı söylüyor.
ı-­
o
o
Türkiye, 29 Kasım 1947'de N
BM genel kurulunda , Filistin'in
parçalanarak israil'in kurulmasını öngören Araplar böyle bir komisyonun kurulmasına
plana hayır dedi. Çünkü istikrar yoksunu bile karşıydı. Böylece, Arap alemiyle
bir Ortadoğu'dan endişe ediyordu. Ama soğukluk başlamış, Türkiye'nin özellikle
14 Mayıs 1948'de israil kurulduktan sonra Ortadoğu politikasının ABD'nin belirlediği
Arapları memnun eden tavırlarına da yörüngede seyredeceği belirginleşmiş
rastlanmaz oldu . Araplarla israil , kuruluş oldu . Tabii , Türkiye'nin NATO'ya girmek
sonrası savaşına için çabaladığını da göz önünde tutmak
I Gü"ci;k (.,~ 1
tutuşmuşken , 12 Aralık
1948'de BM , üç üyeli
~:Ş."~ "~;;L .
gerek. Türkiye'yi komisyonda temsil etme
görevine münasip görülen anti-komünist
bir Filistin Uzlaştırma ve milliyetçi Hüseyin Cahit Yalçın,
bildiriliyor
Komisyonu kurulmasına dönüşünde Milli Şef inönü'ye israil'in
karar verdi : ABD
\ l)'ddoıı...~...,...,,.ı.uav.~_lı;ıı,okWt.o "lfi tanınmasını önerdi. Türkiye, 28 Mart
(israil yanlısı), Türkiye 1949'da, Filistin mülteci trajed isi ayyuka
(Arap yanlısı) , Fransa çıktığı bir zamanda , israil'i tanıyan ilk
(tarafsız). Halbuki Müslüman ülke oldu .
Hürriyet, 18 Mayıs 1948.
Britanya ve Fransa Mısır ' a
saldırdı.
Demokrat Parti
hükümeti bu durumdan üzüntü
duyduğunu duyurdu, ama
NATO müttefikleri Britanya
ve Fransa ' nın müdahalesinin
savaşı durdurmaya yard ı mcı
olduğunu söylemekten de
kendini alamadı. (ABD bu
krizde ingiliz-Fransız-israil
cephesine karşıydı.) Türkiye,
Batı'yla il i şkisini korumaya
ingiliz bombardımanıyla yerle bir olan
çalışırken, Tel Aviv Büyükelçisi
Port Said kentindeki Mısırlı çocuklar, 12 Kasım 1956.
Şefkati istinyeli 'yi geri çekti ,
ama israil'e
ikili ilişkilerin zarar "uygarlığın ileri karakolu israil'in meşru
görmeyeceği garantisini müdafaa hakkını kullanmasına" karşı
vermeyi de unutmadı. çıkan Menderes hükümetini yerden yere
vurdu. israil ise karşılık olarak kendi
Muhalefet bu kadarcık
\tl :Mısır, harp
bir tepkiyi bile
hoşgörmedi. CHP'nin
i,..nıyor
elçisini çekmedi. Ancak Türk hükümetinin
baskısı üzerine elçisini çağırdı. Böylece,
"
• '- e
ijhanıMı
.. yükselmekte olan diplomatik ilişkiler maslahatgüzar
1958 ~~~~%a~:I~aşl
için evde yaptığı
hesap pazara uymadı ve Ortadoğu'daki
egemen konumunu tamamen ABD'ye
kaptırdI. Tabii, Sovyetler'e de iyi bir parsa
düştü; bölgenin ABD hegemonyasına
girmesinden rahatsız olan Mısır ve
Suriye Moskova ile yakınlaştı. Suriye
1957'de askerı yardım almaya başladı;
ordusunda buna paralel geniş çaplı
tasfiyeyegitti. ABD ile ilişkiler gerildi;
tabii Türkiye ile de. Menderes hükümeti
sınıra asker yığdı (37.000 kadar). Sovyet
lideri Nikita Kruşçev, "roketler bir kere
uçmaya başlarsa NATO'nun Türkiye'nin
cenazesine bile yetişemeyeceği "
tehditlerini savurmuşken, Irak'taki
kanlı Temmuz 1958 darbesi Menderes
hükümetinin iki ayağını tam anlamıyla
bir pabuca soktu. Bir Saddam Hüseyin
gelerek ortalığı "yatıştırana " kadar Irak,
başta Türkiye olmak üzere Batı Bloku
için çok riskli bir alan olmuştu. israil
de benzer bir tehdit algısı içindeydi.
Ortadoğu'nun Arap olmayan ülkeleriyle
bir ittifak sistemi arıyordu. Arap ülkelerinin
hareket kabiliyetlerini kısıtlamayı öngören
çevresel Pakt böyle ortaya çıktı. Arap
1967 ~::ü~l~r~~~~~~
istihbaratını
avuçlarının içine almış olmasından
hep şikayetçi olan Başbakan inönü,
Temmuz 1964'te Paris'te Mossad ' ın
efsanevi başkanı Meir Amit'le buluşarak
içeriği kamuoyuna ancak rivayet olarak
ulaşan bazı anlaşmalara imza attı. Bir
yıl kadar sonra Suat Hayri Ürgüplü'nün
kısa başbakanlığında Doğu Bloku'na
karşı hayli mahçup bir açılım gündeme
geldi. Bu dönemde, kamuoyu yine
kendini gösterdi. Ekim 1965'te iktidara
gelen Adalet Partisi'nin dayandığı
geniş muhafazakar kesim zaten ısrail'e
mesafeliydi. Buna Filistin'in emperyalist
ABD 'ye ve onun korumasındaki israil'e
karşı mücadele verdiğini düşünen solun
da eklenmesi, dış politikayı etkiledi.
Kıbrıs konusunda Türkiye'nin düştüğü
açmaz ve Johnson Mektubu gibi şoklar
yeni ölçütler dayatıyordu; uluslararası
platformlarda yalnızlıktan kurtulmak da
gerekiyordu. Demirel hükümeti 5 Haziran
1967'de başlayan altı Gün Savaşı'nda
dünyasının etrafını çevirecek
ülkeler Türkiye, Iran ve
Etyopya'ydI. Türkiye'nin
katılımı elzemdi. 28 Ağustos
1958'de bizzat Başbakan
David Ben-Gurion'un başkanlık
ettiği, Dışişleri Bakanı Golda
Meir'ın da bulunduğu bir
israil heyeti müthiş bir gizlilik
içinde Ankara'ya geldi.
Ben-Gurion'un israil'den
ayrılışı da saklanmıştl.
Askerı üniforma giymiş ve
sanki Negev Çölü'ndeki bir
askerı tesise gidiyormuş
gibi yola çıkmıştı. Aracı, bir
uçağın hazır beklediği askerı
havaalanına yöneldi ve c
(i)
.c:
Ankara 'ya uçtu. Gizlilik öyle o
(.)
kesif uygu ! aıımıştı ki, yemek
masalarından haber sızmasın diye Başbakan David Ben-Gurion ve
tecrübeli diplomatlar garsonluk yapmıştı. Dışişleri Bakanı Golda Meir, Knesset
Bu bir günlük ziyarette Türkiye Çevresel top l ant ı s ın da, 1962.
Pakt'a katılmayı kabul etti. Paktın en
önemli işbirliği alanlarından biri bir
istihbarat ağı kurulmasıydl. Hatırlanacağı
gibi, Türkiye'nin ısrail'den istihbarat alma
ihtiyacı günümüze kadar ilişkilerin önemli
bir unsuru oldu.
hezimete uğrayan Araplardan
yana tavır koydu. Silahla
toprak kazanmaya karşı
olduğunu , ABD üslerinin
kullandırılmayacağını
açıkladı. Dahası, Arap
ülkelerine gıda ve ilaç
yardımı yaptı. israil'in işgal
ettiği topraklardan çekilmesi
için BM'yi göreve davet
etti. O tarihten beri " ısrail'in
işgal ettiği topraklardan
çıkması" içerikli sayısız
belgeye imza attı. 21
Ağustos 1969'da Mescid-i
Aksa'da çıkarılan yangının
ardından Demirel, Türkiye'nin
Müslüman ülkelerin yanında
yer aldığını açıkladı ve 25
ülkeyle beraber BM Güvenlik
Konseyi 'nin meseleyi ele
almasını istedi. Konsey,
israil'in Kudüs'ün statüsünü
Uzi Narkis, Moşe Dayan ve izak Rabin,
değiştirecek eylemlerini geri almasını
Kudüs'teki Aslanlı Kapı'dan içeri
istedi. Yine de Türkiye (ve iran), ısrail'le
girerken , 7 Haziran 1967.
ilişkilerin kesilmesini savundu.
NTV TARiH TEMMUZ 201 O 17
 DÜNDEN BUGÜNE~

-~-_
"",_CO".- ..
~-~=

1973 petroı zengini

Arap ülkeleri,
da zaten
solunum darlığı
israil'i destekleyen içinde olan
Batılı ülkeleri "cezalandırmak" amacıyla ekonomisini
petrol fiyatlarını arttırıp durdu. Dünya (ve felç eden
tabii Türkiye de) tam bir petrol krizinin petrol faturası
ortasındaydı. Türkiye'nin, çözümüne gelmekteydi.
israil'in de gücünün yetmediği sorun ları Ankara bu
vardı. Bunların başında savaş sırasında
dikkat çekici

Orta Dogu'davine bir tutum

takındı. ABD'nin
israil'e yardım

savaş bas'adı için i ncirlik

üssünü kullanmasına izin vermedi.
iSRAiı, sURiYE VE MISIR:A Öte yandan, Araplara yardım ulaştıran
KARŞI SALDıRıYAGEÇTI Sovyet uçaklarının kendi hava sahasını
kullanmasına ses çıkarmadı. Araplar da
Tı\RAl'LAR BiRBiRL.ERINI SUÇLADı LAR
Süvcyş .Kanalı v e Galon tepcı~r~~dc Türkiye'yi petrol ihracı kısıtlamasından
muaf tuttu. Ama bu jestler Türkiye'nin "70
cent'e muhtaç" olmasını önleyemedi. Irak
---- . , ~ · 12 .
" i da, Kerkük-Yumurtalık petrol boru hattının
israil Basın Bürosu'nun dağıttığ ı afişte,
Kumandan Ariel Şaron, Süez Kana lı 'nın
bat ı yakasında askerlerine sesleniyor,
23 Kasım 1973.
Yaser Arafat, Ankara'da FKÖ temsilciliğini
açtı. Bütün bunlara rağmen Türkiye,

°f"·;an=g.-.ı~~:,'~.
;;:._==-=-=-_~~, ,,-,,:
~~
~ ~
yapımı için Türkiye ile anlaşma imzaladı. israil'le ilişkisini kesmed i. 10 Kasım
~ . . _.:"
i • .i j ..
';~; . ;;.:;-
Bu politika Kıbrıs harekatında semeresini 1975'te BM genel kurulunda , Türkiye
verdi: Libya Türk uçakları na yakıt sağladı. "Siyonizmin bir çeşit ırkçılık olduğu " nu
Ocak 1975'te ise Türkiye Filistin Kurtuluş söyleyen karar tasarısına olumlu oy
Örgütü 'nü tanıdı. 5 Ekim 1979'da da vererek israil siyasetine ters düşmüş oldu.

1980 israil 22 Temmuz

1980'de Kudüs'ü
başkent ilan edince,
Türkiye, maslahatgüzar seviyesindeki
1980 askerı darbesi ve
cunta rejimi de 1965'ten
beri uygulanan çok boyutlu
politikadan tamamen ABD
diplomatik ilişkileri ikinci katip düzeyine mihverinde hareket etme
indirdi. Birkaç yıldır Ortadoğu'd a politikasına geçişte biçilmiş
dengeleri değiştirecek başka önemli kaftandı. Ama bu tarihten
gelişmeler yaşanmaktaydı. 17 Eylül sonra Türkiye'nin Suriye
1978'de israil ile Mısır arasında barış ve Irak'la ilişkileri bozuldu .
imzalandı (Camp David). Arap dü n yası Şükrü Elekdağ'ın 15 Ekim
Mısır'la ilişkileri askıya aldı , Türkiye 1984'te, istanbul 'daki
ise barışı destekledi. Derin etkiler ve Türk-Amerikan işadamları
rahatsızlıklar yaratan öbür olay
israil 1982'de L ü bnan ' ı işga l etti, 2000'de
ise 1979 iran islam Devrimi'ydi. çekildi. Ariel Şaron, Sabra ve Şatila mültHci
Rahatsız olanlardan süperg üç
kamplarındaki katliam ın baş aktörüydü.
ABD , seyirci kalamayacağına
göre hakimiyetini pekiştirecek
karşı hamlelere yöneldi. Baş lı ca konferansında " IiımiıArap ülkeleri
müttefikleri belliydi : israil , Mısır, Türkiye 'nin koruması sayesinde
Türkiye , Suudi Arabistan ve Ruslardan kaçıp ABD ile anlaşıyor.
Körfez ülkeleri. Saddam Hüseyin israil'in koruyucu kalkanıyız" demesi
iran 'a saldırdığında da ABD'den tabloyu biraz açıklıyordu. PKK' nın
her türlü yardımı gördü. 12 Eylül 1984'te silahlı eylemlere başlaması
ve Kürt sorununun "düşük
israil ve Mısır liderleri Begin ve yoğunluklu savaş" haline gelmesi
Sedat, Camp David'deki uzlaşmadan de giderek artan bir şekilde israil'le
 israil'in 27 Aralık 2008'de
başlattığı saldırılar sonucu
1400 Gazzeli öldü.

1996 Turgut Özal , 21

~i.~an. 1993'teki
olumune kadar
israil'le olan işbirliğinde bazı tabuların
yıkılması için çok gayret sarfetmişti.
Gerçi kendisi siyasi iktidarının hemen
başlarında "Barış Suyu Projesi"nden
israil'in yararlandırılmayacağı yönünde
demeçler de vermişti ama Türkiye Arap
komşularıyla su kaynaklarının adil
paylaşımı yüzünden çatışıp duruyordu .
1970'lerin sonundan itibaren değişen
dengelerle beraber israil'le askerı
işbirliği sıkılaştı. Askerı modernizasyon
projeleri, işbirliği alanlarının başında
geliyordu . 1996'da Başbakan Erbakan,
bazı bölümleri gizli olan bir askerı işbirliği
anlaşmasını israil'le imzaladı. Anlaşmanın
bilinen kısmı, israil pilotlarının eğitiminin
Türkiye'de yapılmasını ve ortak
tatbikatlar yürütülmesini öngörüyordu.
Kürt meselesinin tamamen silahlı çatışma
zeminine dökülmesi, israil istihbaratının
ve "terörle mücadelede israil'in
tecrübesinin" değerini Türk hükümetleri
ve askerı yetkilileri nezdinde arttırmıştı.
Siyasi ve/veya silahlı islam da her iki
ülke için ortak tehdit algısı sayılıyordu .
Özellikle 11 Eylül 2001 saldırılarından
sonra ABD ' nin yürüttüğü "teröre karşı
savaş" politikası ve Büyük Ortadoğu
Projesi, bu tehdit algısını küresel ölçeğe
taşımakla kalmadı, israil-Türkiye ittifakını
da perçiniedi. Fakat israil'in Filistin'deki
eli silahlı politikaları (2006'da Lübnan
saldırısı da tabii), dünya kamuoyunda
olduğu gibi Türkiye
kamuoyunda da müthiş
tepkiler yarattı. Başbakan
Tayyip Erdoğan'ın Davos'taki
çıkıŞı , bu yüzden , sadece
çok boyutlu politika uygulama
çabasındaki AKP hükümetinin
değil, dünya kamuoyunun sesi
olarak algılandı: "One minute!" j
·~.ne Minute' Davos, ısviçre
Bu yazı , NTV Tarih'in Şubat 2010 Dunya Ekonomik Forumu' i
Al çak Koltuk Krizi Kudüs, israil saldırısını eleştiren Erdo _;da, srail'i.~ Gazze
tarihli 13. sayısında yayımlanmıştır.
Türkiye'nin israil'i eleştiren tutumu karşısında tutumunu adaletsiz b i g n, panel yoneticisinin
_. _ _ u arak salonu terketti.
Dışişleri bakan yardımcısı Ayalon, Tel Avi"!
Büyükelçisi Oğuz Çelikol'u makamına çagırdı ve
~·lf1'1uıı.ı . :"~-\ _.-.~ r aşağılamak için alçak bir koltuğa oturttu.
- ----
. ~.- - --
. L. i \

J "

.-
.~
!<l u~l a r Vadisi Pusu Kudüs - Ankara Mavi Marmara'ya saldırı israil, Gazze'ye insani yar.~"~ t.~ş.~yan
ısraıl Dışişleri Bakanlığı, dizideki kanlı israil uluslararası filoya saldırdı. Hepsi Türk 9 yardım gonullus u
bııyrağı görüntüsüne ve "Hep siz m'i savaş suçu öldü. Türkiye, israil'den özür dilemesini, uluslararası. .
. i . .
ıŞ eyeceksınız?" repliğine tepki gösterdi. inceleme yapılmasını, Gazze ablukas ın ı kaldı.r~~sını .ıstedl:
ilişkileri dondurdu, tatbikatları durdurdu, elçısını gerı çektı.
NTV TARiH TEMMUZ 2010 19
 DÜNDENBUGÜNE """"'"..............
Türkiye-israil ilişkileri
ne zaman geriise,
siyasetçilerimiz tarihsel bir
minnet borcundan sözeder.
Bu bir minnet borcu değil,
ortak düşmana karşı bir
ittifaktır. Önce Yahudi fobisi
Müslüman nefretiyle yarışan
Hıristiyan dünyasına, sonra
da Avrupa'nın en antisemit
ülkesi Rusya'ya karşı . Bu
süreçte, sadece Osmanlı
uyruğu Yahudiler değil,
Avrupalı Yahudiler de sık
sık Osmanlı Devleti'nin
yanında yer aldı, hatta
"Osmanlı casusu" olmakla
DERYATULGA
T
ürklerin Yahudilerle
il. işkilerini!l daha Müslüman
olmadan, Ipek Yolu ticareti
bağlamında başladığı
kesindir. Çok özel bir
örnek olan Hazarları bir tarafa
bırakalım, başka bir örnek verelim:
Tudela'lı Yahudi gezgin Benjamin'in
anlattığına göre, 12. yüzyılda Nişapur
çevresindeki dağlarda konuşlanan
savaşçı Yahudiler, animist Oğuzlarla
bir olup Sultan Sancar'a karşı ittifak
kurmuşlardır. Başka kaynaklara göre
bu Yahudiler, vaazlarını bile Türkçe
verecek kadar asimile olmuştur.
Türklerin Müslüman olduktan
sonra, iki halkın kaderini dolaylı
olarak birleştiren başlıca öğe,
Hıristiyan dünyasının Yahudi ve
Müslümanlara karşı aynı akıldışı
nefreti göstermesidir. Bu durum,
Yahudilerle Müslümanları sık sık aynı
saflarda buluşturmuştur. Bunun en
~~_ ..• ,, __ ~U~_:_:_ •.~~~ __l.x.. U~~1.
Müslümanların elinden kurtarmak
amacıyla yola çıkan Haçlılar, işe
önce kendi ülkelerinde yaşayan
ve Müslümanlardan daha dinsiz
saydıkları Yahudilerden başlamıştır.
Avrupa ülkelerinde süregelen irili
ufaklı katliamlar, 70 bin civarında
Müslüman ve Yahudinin birlikte
doğrandığı Kudüs'te noktalanmıştır.
Yahudileri kitleler halinde
Osmanlı topraklarına kabul eden
padişah Kanuni'nin dedesi II.
Bayezid'dir, ama İslamcılardan
(örneğin Necip Fazıl) bu sebeple en
çok küfür yiyen de nedense torunudur.
Aslında, Türkler zaten Anadolu'ya
geldiğinde, burada önemli bir Yahudi
topluluğu vardı. Osmanlıların yükseliş
döneminde, Avrupa'da vahşi Yahudi
katliamları yapılıyordu. 1391 Sevilla
pogromu (20. yüzyıla kadar süren yerel
Yahudi katliamları), Engizisyon'un bu
Endülüs kentinde tetiklediği büyük
bir kıyımdı. Ardından 1431 ~ 1443
Basel Kiliseler Konferansı yapılmış;
\.. .. _~...ı~ A .._.. _~'_Ll.: V~ \.. .. -l:L,_:_

1444'te Osmanlılar Varna'da büyük
bir zafer kazandı. Yahudiler, bu
zaferin verdiği güven duygusuyla,
hem İspanya hem de Orta Avrupa'dan
Osmanlı topraklarına akmaya
başladılar ve klasik ekonomik meşgale
alanları dışında, özellikle silah
yapımındaki el becerileri sayesinde
çabuk göze girdiler. İstanbul'un
alınmasında gösterdikleri yararlılıkla
da Avrupa'da bıraktıkları dindaşlarının
durumunu daha da zorlaştırdılar.
Onlara artık Osmanlıların
"ajanı" gözüyle
bakılıyordu.
Osmanlı
topraklarında
buldukları
refah ve huzur
nedeniyle
'~man
Yahudilerine
bakıldığında
bizimkiler
cennette yaşıyor"
veya "burada elde
edeceklerinin onda birinden
haberleri olsa Yahudiler kide halinde
buraya göçerler" benzeri sözler, o
çağdan kalan belgeleri doldurur.
Papalık, Yahudilerin Filistin'e göç
etmesine karşıdır. Hatta 15. yüzyılın
sonunda Fransiskenlerin şikayeti
üzerine papa Venedik gemilerine
Yahudi taşıma yasağı koyar.
Osmanlılar 1487-88'de,
Memluklarla savaş halindedir.
Osmanlı İstanbulu'ndaki ilk
Hahambaşı Moşe Kapsali'nin tavrına
uyan cemaat, Memlukların elinde
bulunan Kudüs'te yapılacak sinagoga
bağışta bulunmaz. Yahudilerin, dinsel
dayanışma ötesinde geliştirdikleri bu
erken vatandaşlık bilinci irdelenmeye
değer.
Osmanlı uyruğu olan Yahudilerle
ilgili böyle olaylar çoktur. Örneğin
1524'te, Mısır'ı imparatorluktan
koparma planları yapan Vali (Hain)
Ahmet Paşa, kendi namına sikke
kesmesi için Kahire Darphanesi
E mini Abraham de Castro'yu
görevlendirir. Castro da durumu
1. Dünya Savaşı
yıllarında Filistin'de bir
Osmanlı çöl devriyesi.
padişaha ihbar eder. Bunun
üzerine Ahmet Paşa, şehirdeki
Yahudilerin çoğunu öldürülmek
üzere zindana atar. Yahudiler bu
olaydan kurtuluşlarını, yıllarca
Purim yortusuna denk bir şekilde
kutlamışlardır.
Avrupa'da bu durum gözden
kaçmıyordu. Türklerin 1529'da Viyana
önlerine kadar gelmeleri, onları her
yerde tuz ve ekmekle karşılayan
Yahudilerin hakkındaki dedikoduları
arttırmıştı. O yüzden de Barbaros
Hayreddin Paşa 1535'te Tunus'tan
çekilirken, Alman İmparatoru V.
Karl'ın eline düşen Yahudilerin akıbeti
hiç de iyi olmamıştır.
Kanuni'nin, saltanatının (1520-
1566) daha başında çıktığı Rodos
seferinde de Yahudi casusların
yararlılıklarından sözedilir.
Osmanlılar, ajanlarını şövalyelerin
yüksek kurulu arasına bile sokmuştu.
Haber alma konusunda değil
kardinaileri, Papa VI. Alessandro
(Borgia) gibilerini bile maaşa
bağladıkları bilinir. Bu angajmanlarda
ise aracı olarak Yahudilerin baş rolü
oynadıkları kesindir.
Osmanlıların bu en görkemli
devrinin Yahudileri de son derece
nüfuzluydular. Bunların prototipi
sayılabilecek YasefNassi'nin,
Kıbrıs seferinin açılmasındaki rolü
tartışmalıdır. Daha sefer başlamadan
Venedik tophanesinin havaya
uçmasında hemen N assi' nin parmağı
aranmıştır. Magosa düşüp Marco
Antonio Bragadino'nun derisi
yüzüldüğünde, Hıristiyan dünyası
bunu sanki Nassi cellatbaşıymış gibi
algıladı; yapılan propaganda Türk
aleyhtarı olmaktan çok, antisemit bir
renge büründü. Nassiler 1561 sonrası
Filistin'e Yahudi göçünü özendirecek
Taberiye projesinin de sahibiydi.
Avrupa Hıristiyanlarındaki Yahudi
düşmanlığı, Osmanlı topraklarındaki
Hıristiyanlarda da vardı. Çeşidi
dalavera ve bahanelerle onların
canını yakıyorlardı. Amasyada bir
cinayet işlenmiş gibi gösterilip bazı
Yahudilerin idam edilmesinden sonra,
Hekimbaşı Moşe Hamon, Kanuni'den
"Yahudiler hamursuz ekmeğini
Hıristiyan kanıyla yoğuruyor" gibi
suçlamaların bundan sonra bizzat
sultan tarafından incelenmesi
fermanını koparmıştır. Buna rağmen
bazı dengeler bozulduğunda, bizzat
padişahın koruması altında bulunan
Ester Kira gibilerinin bile canlarını
kurtaramadığını da (1600) tarihler
yazıyor.
İzmir'in Girit savaşı sayesinde
zenginleşmesi ve büyümesiyle
buradaki sosyoekonomik çelişkilerin
keskinleşmesi, Sabetay Sevi'nin ortaya
çıkmasıyla eşzamanlı sayılır. Sabetay
Sevi sadece Osmanlı ülkesindeki
değil, Orta Avrupadaki fakir
Yahudilerin de umudu olup Mesih
mertebesine çıkartılınca, dindaşları
tarafından devlete şikayet edildi. Ucu
bugüne kadar uzanan efsanenin asıl
kaynağı budur.
II. Viyana kuşatmasında
Alman imparatorluk orduları ~
NTV TARiH TEMMUZ 2010 21
 DÜNDEN BUGÜNE ~
Osmanlıları bozguna uğrattıktan
sonra ilerleyip Budin'i kuşattılar.
İşte o sırada Avrupa'da Yahudilerin
şehrin kurtulması için dua ettikleri
dedikoduları doğdu. 2 Ağustos
1684'te İtalya Padua'da bir pogrom
düzenlendi. Eylül 1686'da Yahudiler
Budin'i Türklerle birlikte savundu
ve bunun bedelini de tam anlamıyla
ödediler. Sağ kalan birkaçı, başta
Almanya olmak üzere çeşitli ülkelere
sürüklendi ve oradaki cemaatlerinin
topladığı kurtuluş akçası sayesinde
serbest kalabildiler.
Çöküş devrindeki Türk-
Yahudi ilişkileri, nitelik açısından
gözle görülür bir evrim yaşadı.
1789'da Yahudiler Fransız İhtilali
sayesinde eşit vatandaşlık haklarına
kavuşmuşlardı. Diğer Avrupa
ülkelerinde de Yahudilere haklar
verildi. Ama kağıt üstünde sağlanan
bu haklar, Avrupa'da antisemitizmin
sonunu getirmemişti. Kıtanın en
antisemit ülkesinin Rusya olması,
Osmanlılarla Avrupa Yahudilerini
birleştiren yeni bir noktaydı.
Avrupa'da her yerde
Osmanlıları tuz ve ekmekle
karşılayan Yahudilere ajan
gözüyle bakılıyordu.
1876'da Bulgar ayaklanması,
arkasından çıkan 1877-78 Rus-
Osmanlı savaşı sırasında, Avrupa'da
Türk aleyhtarlığı çok yükselmişti.
Barbar Türklerin Hıristiyan
Bulgarlara nasıl eziyet ettiğine
dair haberler gazeteleri kaplıyordu.
Osmanlıları destekleyen İngiltere
Başbakanı Muhafazakar Disraeli,
bu Türk aleyhtarı propagandaya
karşı mücadele etmeye çalışıyordu.
Liberal Parti'ye ise Gladstone'un
liderliğinde bir Hıristiyan kokusu
sinmişti; parti, tavizsiz bir Osmanlı
düşmanına dönmüştü. Bunun üzerine
aslında bir liberal olan Daily Telegraph
gazetesinin sahibi Edward -Lewy
Lawson taraf değiştirdi, Disraeli'nin
_____ -' _______ L __ ~_ 7'::_1.1 __ . L..ı.: __
kamuoyunun tepkisini meselesi" ortaya çıkınca,
dengeledi. (Daily gönüllü olarak Osmanlıları
Telegraph gazetesi, destekledi, Bernard
2007'de Türk düşmanı Lazare gibi diğer
diye suçlanınca, bu siyonistlerle bu yüzden
olayı hatırlatarak, arası açıldı.
biz 1870'lerden beri II. Meşrutiyet'in
Türk dostuyuz, diye başında, basın özgürlüğü
bir açıklama yapmıştı.) gelince, Osmanlı
Daily Telegraph' ın gazetelerinde Fılistin'e
müdahalesi olmasaydı, Yahudi göçü açıkça
6 haftada 500'den fazla tartışılmaya başlandı, siyonist
Türk aleyhtarı gösterinin yazılar yayımlandı. Ama ilk
düzenlendiği İngiltere'nin Osmanlıları antisemit söylemler de o esnada
desteklemesi çok zorlaşırdı. "Yahudi gündeme geldi. İttihatçı Emanuel
ve Türk elele; Türk sadece kötü bir Karasso'nun II. Abdülhamid'in
adam, ama bu habisler iblisin ta hal'inde oynadığı rolü, imparatorluğun
kendisi" gibi feryatlar ortalığı sarmış, tabutuna çakılan son çivi olarak
"Musa, katmerli başıbozuktur" görenler vardır. Gerçi Yahudiler
cinsinden saldırılar alıp yürümüştü. arasında Abdülhamid'i destekleyenler
19. yüzyılın sonunda, Avrupa'da de çıkmıştı; Hahambaşı Moşe Levi,
Yahudiler arasında siyonizm hareketi ona yapılanları protesto için istifa
doğdu. Bu hareketi benimseyenler, etmişti. Çünkü, doğal olarak Osmanlı
Yahudilerin yaşadıkları ülkelerin asla Yahudileri de, diğer Osmanlılar gibi
tam parçası olamayacaklarını, hepsinin dönemin çatışmalarında farklı siyasi
"anayurtta" yani Filistin'de toplanarak
yeni bir devlet kurmaları gerektiğini
Osmanlı döneminde
vazediyordu. Hareketin babası sayılan Kudijs'ün Yafa kapısı.
Theodor Herzl, II. Abdülhamid'e
başvurarak Osmanlıların
egemenliğindeki Filistin'e Yahudilerin
toplu olarak göç edebilmeleri için izin
istedi, ancak bu izni alamadı.
Bugün ortaya atılan iddialara göre,
Herzl güya II. Abdülhamid'e Filistin'i
"satın almak" için tüm Osmanlı
borçlarını ödeme teklifinde bulunmuş,
padişah da bunu reddetmiştir. Böyle
bir pazarlık söz konusu değildi. O
günkü koşullarda, Osmanlı devleti
kutsal topraklarda çok özenli
davranmak zorundaydı. Bütün büyük
devletlerin gözü buradaydı. Dönemin
en büyük antisemit devleti olan
Rusya, bölgedeki Hıristiyan Arapların
koruyucusu kesilmişti. Bu ortamda
II. Abdü1hamid istese bile Fılistin'i
"satamazdı", hatta bütün dünyadan
Yahudilerin oraya toplu olarak göç
etmesine izin vermesi bile büyük
sorun yaratırdı.
II. Abdülhamid'in aslında hem
Osmanlı Yahudileriyle hem de Avrupa
v . . ı..~ ~ ..-I;1."" ...:"'fTl.o ;,.1; :1;('1... .;1""""1 ı:T'lrrl1 T-l<:ı1-1-<:ı
görüşlere sahiptiler.
İttihatçıların "Yahudi
komplosunun" aleti olduğu
dedikoduları, o sırada çıktı.
Bunun baş müsebbibi, İngiliz
Sefareti'nin dragomanı ve amansız
Yahudi düşmanı İrlandalı katolik
Fitzmaurice'dir. Fitzmaurice,
İttihatçıların panislamist atılımını,
Hindistan, Mısır ve İran'daki
Müslümanları İngilizlere karşı
kışkırtmak için ajan yollamasını, hep
"Yahudi komplosu" olarak görüyordu.
O dönem Hıristiyan Araplar,
Yahudilerin bir numaralı düşmanıydı.
Hıristiyan Arap ga:.leteci Necip
Nasır'a göre, siyonistler sadece
Filistin'i değil, tüm imparatorluğu
yutmak peşindeydiler. Hahambaşının
şikayeti üzerine Nasır'ın Yahudi
aleyhtarı yazılar yazdığı el-Karmil
gazetesi geçici olarak kapatıldı. Şamlı
Müslüman Arap politikacı Şükrü
el-Asali (sonradan Cemal Paşa
tarafından asıldı) ise "bu idare Hicaz'ı
bile Yahudilere satacak" diye bir
kehanet savurdu.
Paniğe kapılan hükümet,
1. Dünya Savaşı'nın hemen
öncesinde, Hahambaşı Hayim
N ahum'un protestolarına kulak
asmadan siyonistlere sağlanan
bütün kolaylıkları devreden çıkarttı,
siyonistlere toprak satışı durduruldu.
Bu gelgitlere rağmen, ı. Dünya
Savaşı'na yakın Dahiliye Nazırı
Talat Bey, Araplarla anlaşmaları
halinde siyonistlerin projelerine engel
olunamayacağını açıklıyordu.
ı. Dünya Savaşı öncesindeki
1,5 yıllık kısa dönemde, İngiliz
Yahudileri başta olmak üzere,
Fransa, Almanya, İtalya gibi Avrupa
ülkelerinden siyonistler Elistin'e
göç ettiler. Hıristiyan Araplara karşı
Müslüman Araplarla aralarında
bir yakınlaşma da oldu. Ancak ı.
Dünya Savaşı patlayınca, Filistin'deki
İngiliz siyonistleri Mısır'akaçtılar.
Osmanlılar içlerinden bir bölümünü
de, İngiltere için ajanlık yaptıkları
için tutukladı, bunların arasında
öldürülenler de oldu. Bu olay
nedeniyle Türkler, çok ileri yıllarda
Yahudileri "soykırıma uğrattıkları"
suçlamasıyla bile karşılaştılar.
191 Tde Filistin İngilizlerin
işgaline uğradı ve Osmanlıların
buradaki 400 yıllık egemenliği
sona erdi. Artık Filistin, Türklerin
değil, İngilizlerin sorunuydu.
Büyük Britanya Hükümeti, daha o
günlerde Filistin'de bir Yahudi yurdu
kurulmasına olumlu yaklaştığını
belirtti. Müslüman Arap önderlerle
siyonist önderler arasında da bir
anlaşma oldu: E mir Faysal3 Ocak
1919'da Haim Weizmann ile
bölgede iki halkın ortaklaşa yaşaması
konusunda bir anlaşmaya vardı.
1922'de Milletler Cemiyeti,
Elistin'i Britanya mandasına bıraktı.
İngilizler, bu topraklarda "Musevilere
bir yurt kurma hakkını temin etmekle"
görevlendirildi; ama bu, Filistin'de
yerleşik olan diğer toplulukların temel
hak ve özgürlüklerine hiçbir surette
zarar vermeyecekti. O sıralarda Arap
ve Yahudilerin birlikte yaşayacakları
bir ülke kurulmasından sözediliyordu.
Ancak 1934'te İngilizler, Musul
ve Kerkük petrollerini Akdeniz'e
taşımak için Haifa'yı stratejik bir
nokta olarak seçti, ardından burada
bir rafineri yapıldı. Bölge artık
Büyük Britanya için çok önemli hale
gelmişti. İngilizler 193 Tde Filistin'deki
topluluklara, iki ayrı devlet kurulması
teklifini götürdü.
Özellikle Araplar
karşı çıktı. Bu
fikir, ancak 2.
Dünya Savaşı
sonrasında,
uğradıkları
soykırım
sonucu
Yahudilerin
kitleler halinde
. . .
sıyonızmı
benimseyip
Filistin'e akmasıyla,
194Tde gerçeğe dönüştü. Fılistin
bölündü, ertesi yıl da İsrail kuruldu . •
Bu yazı, NTV Tarih'in Şubat 2010 tarihli 13.
sayısında yayımlanmıştır.
NTV TARiH TEMMUZ 2010 23
 "Bu a~ı veren güzel öykü, kitap bittikten sonra bil
ınsanın aklında kalmaya devam ed'
-ELİF ŞAFAK ıyor.
" e
LiMO
AGAC
Ortadoğu'nun kalbi... Acı, savaş,
anlaşmazlık dolu bir tarih. İki
iki aile. Topraklanndan zorla
edilen Filistinli Arap Beşir ile ailesi
N azi katliamından kaçmış olan
Yahudi Dalia'nın ı
ortasında kurduğu yüreğinizi
dostluğu.. . Tarihin acımu,oJI.LLJ'.L.LJ:;'.L.LJ,U
inat Ortadoğu'nun kalbinde
LİMON AGACI unu
bir kitap olacak.

Bu b üyül eyici k itap, bir _00 L"'~"

bitip t ük e nnıeye n
ıstırap ve unıudun
dokunnıuş halidir... Bu acı i
güzel öykü k itap bittiktenı ""'''' . . .IL.&.

OKUYAN HERKESİ b ile insanın aklında k ....sı.... & .L &40

devanı ed iyor.
DERİNDEN ETKİLEYEN
•
GERÇEK BİR TARİHİ ROMAN -ELIF Ş

LAURENT-OLIVlER MALLET
O
smanlı Yahudilerinin tarihi
Sefarad adı verilen İspanya
Yahudilerinin, Katolik
krallar tarafından 1492'de
sürülmeleri ve II. Bayezid
tarafından Osmanlı topraklarına
kabul edilmeleriyle başlar. Osmanlı
ve ardından Türkiye Cumhuriyeti'nin
Yahudileri beş yüzyılı aşkın bir süredir
bu hadiseyi kuclarlar.
Efsane böyle diyor. Gerçek elbette
daha karmaşıktır. Aslında, Osmanlı
İmparatorluğu'nda Yahudilerin hep
varolduğunu biliyoruz. Romanyot
olarak adlandırılan Bizans Yahudileri
fetihlerle birlikte Osmanlı yönetimine
girmişlerdi. Fetihin ardından Fatih,
Anadolu ve Rumeli Romanyoclarını
nüfuskıtlığı çeken İstanbul'a sürgün
etmişti. 16. yüzyılın sonunda bile,
İstanbul'daki Yahudi cemaatinin
büyük çoğunluğunu Rumca konuşan
Romanyoclar oluşturmaktaydı.
Bunun yanında, 15. yüzyıl sonu
ile 17. yüzyıl başı arasında 10.000 ila
12.000 kadar İspanyol asıllı Yahudi
hanesinin Osmanlı İmparatorluğu'na
yerleştiği ya da katıldığı biliniyor.
Bu, yaklaşık 50.000 kişi demektir.
Bu insanların bir kısmı 16. yüzyıl
ortasında İtalya'dan kovulmuş, bir
kısmı da Balkanlar ya da Yakındoğu'da
devam eden Osmanlı fetihleriyle
imparatorluk topraklarında yaşamaya
başlamıştı. Bir yüzyılda 50.000 kişi
bugün hayli önemsiz görülebilir. O
gün için hiç de öyle değildi.
Osmanlı hakimiyeti altındaki
Hıristiyanlarm aksine,
Osmanlı Yahudi cemaati
20. yüzyıl başmda farklı
ulusal projeler arasmdaki
rekabete kapılmadı. Bu
yüzden, dönemin önemli
hareketi Siyonizm,
Avrupa Yahudilerinin
projesi olarak kaldı.
Siyonizm, Osmanlı Yahudi
cemaatine zorlukla nüfuz
edebildi, çok az sayıda
yüzeysel katılımdan
başka bir başarı da elde
edemedi.
Yahudiler zımmi statüsündeydiler.
Zırrımi, Müslüman bir devletin
uyruğu olan ehl-i kitap demektir.
Hıristiyanlar gibi onların da dinlerine,
aşağı statülerini kabul etmeleri şartıyla
saygı gösterilir. Zımmi statüsünün
temel öğesi cizye vergisi ödenmesidir.
Bu temel vergiye rav akçesi ile savaş
zamanı ordu ya da donanmaya destek
için salınan başka geçici vergiler de
eklenmelidir.
Romanyot ya da Sefarad asıllı
olsun tüm Osmanlı Yahudilerinin,
özellikle matbaacılık ve tıp alanın­
daki teknik bilgi ve becerileri ile
Akdeniz'deki ticari bağlantıları saye-
sinde ilk zamanlarda yeni ülkelerinde
bir Altın çağ yaşadıkları anlaşılıyor.
1570'te İstanbul gümrüklerinde şarap
vergisini toplama imtiyazını alan, ~
NTVTARiH TEMMUZ 2010 25
 DÜNDEN BUGÜNE ~
banker ve Kanuni Sultan Süleyman'ın
danışmanı olan JozefNassi gibi büyük
şahsiyeder bunun göstergesidir. Ken-
disi aynı zamanda Yahudi cemaatinin
gerçek lideriydi. II. Selim zamanında
Tavşan Adaları'nın, -Osmanlılar
Yunanca'da Kiklades denilen takım
adalara Çember ya da Tavşan adaları
derdi- dükü ilan edilmiştir. Halası
Gracia Mendes de Osmanlı siyase-
tinde nüfuzlu bir kişiydi. İstanbul'a
1560'larda gelip yerleşen, impara-
torlukla Venedik arasındaki barış
görüşmelerinde önemli roller oynayan
bir Venedik Yahudisi, Salomon Natan
Askenazi de bu tür nüfuzlu Yahudilere
başka bir örnektir.
Osmanlı Yahudilerinin Altın çağı
devlede doğrudan ilişki içinde bulun-
maya dayanır. Devlet hizmetindeki-
lerin sayısı çoktur. Kimi devlete mal
satar, kimi gümrük görevlisidir, kimi
de mültezimdir. Bu durum zamanla
değişmiştir. 17. yüzyılın başından
itibaren Yahudiler nüfuzlarını kay-
betmeye başlamışlardır. Artık devir,
Hıristiyanların devridir.
Her ne kadar aşağı bir statüde
olduklarını kabul etmeleri ve göster-
meleri beklenmekteyse de, Osmanlı
Yahudilerinin hor görüldükleri de
söylenemez. 16. yüzyıldaki durumları
Batı Avrupa'da kalmış olan dindaş­
larıyla kıyas kabul etmeyecek kadar
iyiydi kuşkusuz. Bu hüküm, 19. yüzyıla
gelindiğinde geçerliliğini yitirecektir.
Osmanlı İmparatorluğu'nun uzun
tarihinde Yahudiler zımmilere uygu-
lanan genel ayrımcılıktan başka özel
bir ayrımcılığa maruz kalmamışlardı.
~1Vyayınıarı
~1V toıilı
DOGU Ş GRUBU iL ETişiM EDiTÖR
YAYıN C ılıK VE TiCAR ET A.Ş. Mustafa Alp
YÖNETiM KURULU BAŞKAN ı
GÖRSEL YÖNETMEN
VE iMTiYAZ SA HiBi
Füsun Turcan Elmasoğlu
Erman Yerdelen
GRAFiK
GENEL MÜDÜR
Erhan Teksöz
CemAydın
REDAKSiYON
GENEL MÜDÜR YARDIMCISI Gökçe Gökçeer
Görkem Yasavan (Operasvon)
Bununla beraber, 1683'te sultanın gö-
zünden düşmesine kadar hünlcir şeyhi
olan Vani Efendi'nin nüfuzunu koru-
duğu zamanlar gibi, Yahudiler için zor
dönemler de olmuştur. Kadızadelilerin
köktenci dini yorumlarına yakın olan
Vani Efendi, Yahudi karşıtı bazı giri-
şimlerde bulunmuştur.
1665-1666'da, Osmanlı Yahudiliği
eşi benzeri görülmemiş bir mesihlik
iddiasının yarattığı büyük bir harekete
tanık oldu. İzmir'in hali vakti yerinde
Yahudi ailelerinden birinde dünyaya
gelen Sabetay Sevi, 1665'te kendini
beklenen Mesih olarak ilan ederek tüm
Şark Yahudi cemaaderinde hezeyan
yarattı. Selanik, Edirne, Kutsal Top-
raklar ve Mısır'da pek çok Yahudi bu
iddiayı kabul ederek Sabetay Sevi'nin
müridi oldu. Osmanlı idaresi ilk başta
bu mesihlik iddiasına ilgisiz kalmışsa
da, hezeyanın artması ve hahamların
talebiyle Sabetay Sevi 1666'da tutuk-
landı. İhtida edip Müslüman oldu, mü-
riderinin büyük bir kısmı da, özellikle
Selanik'te, aynı şeyi yaptılar.
Osmanlı İmparatorluğu'nda
antisemitizmden bahsetmek anak-
ronik olur. Bununla beraber, 19.
yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı
Yahudileri kendilerine yöneltilen Kan
İftirası suçlamalarıyla sarsılmıştır. İlk
vaka 1840'da Şam'da görüldü. Bunu,
1862'de Beyrut; 1872 ve 1874'te İzmir;
1856,1870, 1874'te İstanbul'daki
vakalar izledi. Bunlara 1864'te Büyük-
dere, 1866'da Kuzguncuk ve 1868'de
Eyüp'te görülen suçlamalar da ekle-
nince ortaya çıkan manzara kötüdür.
Bu olaylarda, Hıristiyan cemaaderin
YAYı N TÜRÜ
Dağıstanlı NTV Tarih dergisinin ücretsiz ekidir.
Temmuz 2010
Her hakkı sa klıdır. Bu dergide
yer alan yazı , makale, fotoğraf ve
illüstrasyonların elektronik ortamlar
da dahil olmak üzere çoğaltılma
haklan Doğuş Iletişim 'e aittir. Yazılı
ön izin olmaksızın hangi dilde
ve hangi ortamda olursa olsun
geleneksel Yahudi karşıtı tepkileri,
imparatorluk yetkilileri kamu düzenini
yeniden sağlayana kadar serbestçe
dışavurulmuştur.
Yahudi cemaatinin iktisadi ve en-
telektüel çöküşü 1860'larda Evrensel
Yahudi Birliği'nin (Alliance Israelite
Universelle) imparatorluğa gelmesine
kadar devam etti. Paris merkezli bu
hayırseverlik kurumu cemaate kız
ve erkek okulları açtı. Bu okullarda
çocukları bir meslek sahibi yapmaya
yönelik pratik ve Fransızca ağırlıklı
bir eğitim veriliyordu. Rum burjuva-
zisinin seviyesini yakalamak mümkün
olmadıysa da, bu okullar cemaat için
önemli bir ilerlemeydi.
Hıristiyanların aksine, Osmanlı
Yahudi cemaati 20. yüzyıl başında
farklı ulusal projeler arasındaki rekabe-
te kapılmamıştır. Bu yüzden, dönemin
önemli hareketi Siyonizm, Avrupa
Yahudilerinin projesi olarak kalmıştır.
Siyonizm, Osmanlı Yahudi cemaatine
zorlukla nüfuz edebilmiş, çok az sayı­
da yüzeysel katılımdan başka bir başarı
da elde edememiştir. •
(Çeviren: Özgür Türesay)
Bu yazı , NTV Tarih'in Mart 2009 tarihli 2. sayı­
sında yayımlanmı şt ır.
Kaynaklar:
islam Dünyasında Yahudiler, Bernard Lewis,
imge Kitabevi Yayınları , 1996.
Osmanlı imparatorluğu 'nda ve Türkiye
Cumhuriyeti'nde Yahudiler, Stanford J. Shaw,
Kapı Yayınları, 2008.
"17. Yüzyılda Yahudilerin Osmanlı
imparatorluğu ' ndaki Nüfuz ve Mevkilerini Yitirrne-
 · ""'
EYTINDAGI
FALİH RIF KI ATAY

BUGÜNKÜ İSRAİL-ARAP SORUNUNUN NASIL BAşLADIGINıANLAMAK,

FİLİSTİN ' İ BİR BAşKAAçıDAN GÖRMEK,

ARAPLARıN BiZE sıRTıNı NEDEN DÖNDÜKLE RİNİ ÖGRENMEK İçİN;

ADıN KUDÜS'TEKİ ZEYfİN OAGI' N DAN ALAN, DURU VE AKıcı BİRANLATIMLA BİRİNCİ AGIZDAN
YAZı ış ZEYTİNDAGI KİTABI YUKARıDAKi SORULARA CEVAP VERİRKEN YAKIN TARİHE DE IŞIK
TUTAR NiTELiKTE BİR BAŞ YAPıT.

Falih Rı fkı Atay'ın Kaleminden Tartışmalara Işık Tutan Kitap-..=.=Ia",,-r_

F/llil-ı rUFKI ATAY

MU.S7AFA KEMAL1N
MUTAREKE DEFTERI

PO~f+ il

i CANKAYA
>
i MUSTAFA KEMAL'İN AGZINDAN i MUSTAFA KEMAL'İN
VAHİ DETIİN MÜTAREKE DEFTERİ

BÜTÜN
~~L-i + if KiTAPÇlLAROA öft.hhnı
",,,,,,,,,,,.artidagitim.com.tr www.kitapturk.com
Bu ki tabı okumadan
Filistin slo rununu
t am olarak
an l ayamazsınız.

Kudüs ... Ey Kudüs

Adı "barış" anlamına da
gelen ama uğruna sürekli
savaşılan bir kentin
roman tadın d ak i belgeseli.

PUNT ~
r.:ı:::f\ı ı::: ı n~f:ITIM ı::: V.6. VIl\.11 A DI