BOSNA & HERCEGOV]}!!

,
UN!VERZITET U SARAJEVU
MEDICINSKI FAKULTET

SKRIPTA IZ OPSTE PATOLOGIJE

PO PITANJIMA
by

Sadrzaj:

POGLAVLJE 1 . OSTECENJE CELlJE,

POGLAVLJE 2. UPALA I REPARACIJA,
POGLAVLJE 3. NOVOTVOREVINE,
POGLAVLJE 4. RAZVOJNE I GENETSKE BOLESTI,
POGLAVLJE 5. HEMODINAMSKI POREMECAJI,
POGLAVLJE6. IMUNOPATOLOGIJA.

Sarajevo, 01.03.2006.

T
 Predgovor:

Kao koautor na ovom fenomenalnom textu, na pocetku bih zelio da istaknem

fantastîcnu predanost i kolegijalnost glavnog autora "SKRlPTE IZ OPSTE
PATOLOGIJE PO PITANJIMA", te da se ujedno zahvalim u ime svih koji jos uvijek
nisu apsolvirali ovo gradivo, na svesrdnoj pomoci, trudu i utrosenom dragocjenom
vremenu.
Nadam se da ce citaoci obratiti paznju na kvalitet samog texta, te da se nece
previse buniti zbog tehnickih nedostataka. Naime, u ovoj skripti necete naci slova "é, c,
s, z, "jer su ta slova "nepoznata" na kompjuteru na kojem je ova skripta kucana.
Neki odgovori nedostaju, te bih molio studente da se puno ne sjekiraju (skupe su
sjekire) i da sami potraze odgovore u odgovarajucoj literaturi. Razloga je vise zbog kojih
odgovori nedostaju. Neki odgovori su suvise komplexni i teski za prezentiratî, neki su
preopsimi, a neki su strasno dosadni te ihje autor jednostavno preskocio.

Na kraju, zelio bih zahvaliti svima koji su pomogli da ova "SKRlPTA IZ OPSTE
PATOLOGUE PO PITANJIMA", ugleda svijetlo dana.

_j
1 OPISATI OSNOVNE CITOPLAZMATSKE ORGANELE, NJIHOVU FUNKCIJU I
PROMJENE KOJE NASTAJU PRILIKOM OSTECENJA CELIJA??? .
Literatura; Opsta patologija Kopac!

2 NABROJTE UZROKE OSTECENJA CELIJA l ZA SVAKI NAVESTI KLINICKI

PRIMJER???
Celija je samostalan organizam i kao takva dugo moze da svoju funkcju i metabolizam
prilagodjava promjenama i ostecenjima kojima je izlozena iz vanjske sredine. Sve dok ostecenja
ne postanu prejaka celija je u stanju da odrzi svoje funkcije i metabolicke procese i to nazivamo
normalnom homeostazom. Kada uticaji iz vanjske sredine nadvladaju mehanizme odbrane i
prilagodjavanja celije, tada nastupaju ostecenja. Razliciti uzroci koji dovode do ostecenja celije
mogu se podijeliti na nekoliko grupa:
1. Hipoxija -je vazan uzrok ostecenja celije i ona djeluje na celijsku aerobnu oxidativnu
respiraciju. Hipoxija moze nastati u nekoliko slucajeva:
kod ishemije kada arterijski tok iii venska drenaza budu oslabljeni iii potpuno
prekinuti zbog bolesti zile iii razlicitih tromba;
- nedovoljne oxidacije zbog kardiorespiratome insuficijencije;
- gubitka oxigenacijskog kapaciteta krvi, sto se srece ko anemija iii u trovanju sa CO.
2. Hemikalije i lijekovi - razlicite hemikalije i Iijekovi mogu dovesti do celijskog
prilagodjavanja, ostecenja iii smrti. Oni svoje djelovanje ispoljavaju napadajuci vitalne celijske
funkcije kao sto je permeabilnost membrane, osmotska homeostaza, gradja enzima iii kofaktora.
Primjer: glukoza u povecanoj koncentraciji dovodi do poremecaja osmotske homeostaze celije
sto moze uzrokovati njenu smrt.
3. Fizikalni uzroci - trauma, extremne promjene temperature, promjene atmosferskog
pritiska, zracenje, elektricna energija, uzokuju razlicita ostecenja na celijama.
4. Mikrobioloski uzrocnici - obuhvataju cijeli niz organizama od submikroskopskih
virusa do pantljicara koji svojim prisustvom iii toxinima ostecuju .celije. Primjer: enzimi nekih
bakterija dovode do raspada celijske membrane i celijske smrti.
5. Imunoloske reakcije - u nekim slucajevima imunoloske reakcije stetno djeluju na
celije. Primjer: anfilakticka reakcija protiv stranih proteina, zatim reakcije protiv endogenih
antitijela koje dovode do nastanka autoimunih bolesti.
6. Genetski nedostaci - mogu dovesti do krupnih poremecaja na nivou cijelog
organizma (Down sindrom) iii mogu dovesti do poremecaja u grafiji celijskih bjelancevina.
Primjer: stvaranje hemoglobina S u anemiji srpastih celija.
7. Poremecaji prehrane - takodje su jedan od vodecih uzroka ostecenja celije. Primjer:
manjak bjelancevina, avitaminoze, ishrana bogata mastima i ugljikohidratima, dovode do
ostecenja celijskog metabolizma i uzrokuju razlicite bolesti. Nakupljanje lipida i ostecenje tunike
intime aorte i velikih krvnih sudova dovode do nastanka ateroskleroze.

3. NAVESTI MEHANIZME KOJI SU POVEZANI SA OSTECENJEM CELIJE 1

NEKROZOM???
Redosljed zbivanja koja su odgovoma za nastanak ostecenja celije i njenu smrt je veoma
slozen. Celijske organele, njihovi procesi i metabolizam su medjusobno jako povezani i tacno
se ne moze reci odakle sam proces pocinje. Za neke stetne uzroke se ipak zna mehanizam i
mjesto napada na celiju. Primjer: cijanidi inaktiviraju citohrom oxidazu, neke bakterije proizvode
fosfolipazu koja ostecuje fosfolipide celijske membrane, kiseonik ima znacajnu ulogu u

1
 \

celijskom ostecenju, bilo da se radi o ishemiji iii djelimicno reduciranim aktivnim oblicima
kisika tj. slobodnim radikalima. Neki od mehanizama ostecenja celija su ishemija, ostecenje
slobodnim radikalima, hemijsko ostecenje, djelovanje bakterija iii virusa.

4. DEFINISATI SLOBODNE RADIKALE I NABROJATI TRI BIOLOSKI VAZNA

SLOBODNA RADIKALA KISEONIKA???
Vecina atoma u svojim orbitama ima parove elektrona koji se vrte u suprotnim
smjerovima tako da jedni drugima ponistavaju fizikalno hemijsku reaktivnost. Slobodni radikal
je hemijski oblik koji ima jedan nepami elektron u vanjskoj orbiti. U takvom stanju radikal je
izrazito reaktivan i ulazi u reakcije u celiji sa neorganskim iii organskim spojevima, narocito sa
kljucnim molekulama membrane iii nukleinskim kiselinama. U nekim slucajevima slobodni
radikali zapocinju autokataliticki proces pa molekule sa kojima reaguju same postaju slobodni
radikali. Radikali u celijama mogu poticati zbog apsorpcije energije zracenja, redukcijsko
oxidacijskih reakcija koje se javljaju u toku normalnih procesa u organizmu iii mogu poticati iz
enzimatskog metabolizma egzogenih hemikalija. Najvazniji slobodni radikali kisika su: OH" iii
hidroxilni jon koji nastaje kada molekula vode pod dejstvom energije zracenja otpusti jedan jon
vodonika; superoxid 02 koji nastaje redukcijom molekulamog kisika; i HOO koji nastaje
procesu tzv.Fentonove reakcije sa nekim metalima koji mogu mijenjati valencu, na primjer
zeljezo.

5. OBJASNITI SLIJED DOGADJANJA KOD HIPOXICNOG OSTECENJA CELIJE???

Hipoxicno ostecenje celije moze imati dva dijela:
Reverzibilni, u kom nastale promjene na celiji zbog hipoxije nestaju pri ponovno
uspostavljenoj oxigenaciji i ireverzibilni gdje su promjene trajne i dovode do celijske smrti.
Reverzibilno ostecenje - prva tacka djelovanja hipoxije je aerobna respiracija celije tj.
oxidativna fosforilacija u mitohondrijama. Sinteza ATP-a pada, smanjuje se aktivnost adenozin
trifosfataza, smanjuje se aktivnost K/Na pumpe pa natrij ostaje u celiji, a kalij izlazi iz nje. Voda
ulazi u celiju pojacano i nastaje celijsko bubrenje. Zbog pada ATP-a raste koncentracija AMP-a
koji potice procese anaerobne glikolize da bi se stvorio neophodni ATP iz glikogena kao izvor
energije. Kao rezultat glikolize nakuplja se mlijecna kiselina i anorganski fosfàti sto sve skupa
smanjuje intracelularni pH. Nastaje otpadanje ribozoma sa glatkog endoplazmatskog retikuluma i
raspadanje polisoma u monosome.
Ireverzibilno ostecenje - ocituje se jakom vakuolizacijom mitnhondrija, opseznim
ostecenjem membrana organela, bubrenjm lizozoma i nekada masivnim ulaskom Ca u celiju. U
matrixu mitohondrija nastaju amorfua kalcijem bogata zgusnuca. Postoji trajni gubitak proteina
esencijalnih koenzima i ribonukleinskih kiselina kroz hiperpermeabilne membrane; Padajuci pH
uzrokuje ostecenja membrana lizozoma sto ima za posljedicu ispustanje njihovih enzima u
citoplazmu, koji dovode do ostecenja celijskih i jezgrinih komponenata. U toku celijske smrti
celijski elementi se brzo raspadaju i celijski enzimi iscure u izvancelijske prostore. Desava se i
obrnuti proces, molekule iz extracelularnog prostora ulaze u raspadnutu celiju. Mrtva celija na
kraju biva nadomjestena sa velikim masama fosfolipida u vidu mijelinskih figura ili u vidu
kalcijevih soli.

6 UPOREDITI DIREKTNO TOXICNO OSTECENJE CELIJE I OSTECENJE

BIOLOSKI AKTIVNIM METABOLITIMA NASTALIM U CELIJI NAKON
IZLAGANJA ORGANSKIM TOXINIMA???
Mali broj toxicnih supstanci moze se direktno vezati za neke kriticne molekule iii njihove
djelove iii za same celijske organele i tako dovesti do ostecenja celije. Primjer: Trovanje sa
HgCh gdje se ziva vezuje za sulfhidrilne grupe celijskih membrana ili drugih proteina uzrokujuci

2
)
 / 1

njihovu povecanu permeabilnost. U vecem broju slucajeva dogadja se da toxicne materije

dovedu do stvaranja bioloski aktivnih radikala koji ostecuju celiju. Mnoge hemikalije nisu
bioloski aktivne dok ne budu pretvorene u reaktivne toxicne metabolite obicno djelovanjem P-
450 oxidaze. Ti metaboliti mogu uzrokovati ostecenje celijske membrane i same celije direktnim
kovalentnim vezama za memebranske proteine i lipide ali vazniji mehanizam ostecenja odvija se
preko nastalih reaktivnih slobodnih radikala. Primjer: CCI 4 se pretvara u toxicni slobodni radikal
CCh uglavnom u jetri. Ovi slobodni radikali zapocinju niz autokatalitickih reakcija koje dovode
do stvaranja novih slobodnih radikala iz samih celijskih stmktura. Slijedi zatim niz dogadjaja
koji postupno dovode do propadanja celijskih organela i membrane ina kraju do smrti celije.

7 NAVESTI OSNOVNE MORFOLOSKE ODLIKE REVERZffiiLNOG OSTECENJA

CELIJE I NEKROZE???
Reverzibilno ostecenje celije podrazumjeva sve morfoloske promjene koje ne dovode do
· smrti celije i koje se obicno mogu popraviti nakon prestanka djelovanja stetne noxe. Dva su
oblikareverzibilnog ostecenja: celijsko bubrenje i masna promjena.
- Celijsko bubrenje je prva manifestacija gotovo svih oblika ostecenja celija.
Mikroskopski se mogu uociti male svjetle vakuole u citoplazmi koje predstavljaju
vjerovatno dilatirani endoplazmatski retikulum. Jos se srecu i ostecenja plazmatske
membrane i promjena mitohondrija u vidu bubrenja razrijedjivanja i pojavljivanja
zgusnuca bogatih fosfulipidima, zatim poremecaji jezgre u vidu nestajanja zmastih i
vlaknastih elemenata.
- Masna promjena se ocituje pojavom malih iii velikih masnih vakuola u citoplazmi i
susrece se u hipoxicnom i razlicitim oblicima toxicnog ostecenja.
Pod nekrozom podrazumjevamo celijsku smrt uzrokovanu progresivnim razarajucim
djelovanjem enzima na letalno ostecenu celiju. Kod nekroze se odvijaju dva procesa: 1.
enzimsko probavljanje celije i 2. denaturacija proteina. Postoji nekoliko oblika nekroze:
- koagulacijska nekroza kod koje preovladava proces denaturacije proteina i srecemo
je kod hipoxicne smrzi celija u svim tk:ivima osim u mozgu (najbolji primjer infarkt
miokarada)
- likvelikacijska nekroza kod koje preovladava proces enzimske razgradnje celija i
njihovih struktura. Srece se najcesce kod zarisnih bakterijskih infekcija ali
karakteristicna je za hipoxicno ostecenje celija mozga.
- kazeozna nekroza kao poseban oblik koagulacijske nekroze javlja se najcesce u
zaristima TBC infèkcije.
- enzimska nekroza masti nije specifican oblik nekroze, vec su to zarista raspadanja
masti koja nastaju zbog nenormalnog otpustanja aktivnih enzima pankreasa i cesto se
srece kod bolesti pankreasa.

8 OPISATI PROMJENE KOJE NASTAJU U JEZGRI KOD KARIOREXE, KARIOLIZE

I PIKNOZE???
Ostecenje jezgre se desava kod subletalnog iii letalnog ostecenja celija i javlja se u
jednom od tri oblika:
1) Karioliza (karyolysis), gdje nestaje bazofilija hromatina jezgre sto je vjerovatno
rezultat aktivacije DNK-aza jer pH celije pada,
2) Piknoza (pyknosis) oznacava zgusnuce jezgre i povecanu bazofiliju, DNK se naizgled
zgusnjava u solidnu gustu bazofilnu masu,

3
 3) Kariorexa (Karyorrhexis) piknoticna iii dijelom piknoticna jezgra raspada se na
komadice a nakon nekog vremena jezgra potpuno nestaje.

9 DEFINISATI APOPTOZU, NABROJATI TRI PRIMJERAAPOPTOZElOBJASNITl

ZNACENJE TOG PROCESA U TKIVNOM RAZVOJU I U TKIVIMA ODRASLOG
ORGANIZMA???
Apoptoza je zaseban oblik propadanja celija a karakterizranaje:
1. zgusnucem hromatina i stvaranjem mjehurica u membranama,
2. fragmentacijom DNK u komadice velicine nukleosoma,
3. potrebom za sintezom RNK i proteina.
Apoptoza obicno zahvata pojedine celije iii grupe celija. Mikroskopski na preparatima
bojenim HE vide se fragmenti zgusnutog hromatina koje apoptoticka tjelasca obuhvate a zatm ih
razore susjedni fagociti. Apoptoza je odgovorna za mnoga fizioloska zbivanja (programirano
propadanje celija u toku embriogeneze) ali apoptoza moze biti potaknuta i patoloskim ucincima
kao sto je zracenje iii virusi. Apoptoza se danas populamo oznacava kao programirana smrt
celije iii celijsko samoubistvo.

Hl NABROJATI PROMJENE NA SUBCELULARNOM NIVOU UZROKOVANE

OSTECENJIMA CEUJA???
Promjene koje se desavaju na subcelularoom nivou obuhvataju aktivnost razlicitih
organela.
Lizozomi vrse procese autofagije i heterofagije. Heterofagija je proces unosenja tvari iz
okoline. Heterofagiju vrse uglavnom profesionalni fagociti a to su neutrofili iii makrofagi,
Primjer: unosenje i probavljanje bakterija od strane neutrofila iii uklanjanje nekroticnih celija u
makrofazima. Autofagija je proces gdje se intracelulame organele i dijelovi citosola odvajaju od
citoplazme u obliku autofagicnih vakuola, koje se zatim spajaju sa lizozomima iii dijelovima
Goldzijevog aparata i nastaju autofagolizozomi. Autofagija je znacajan proces u odstranjenju
ostecenih organela iii nekih celijskih struktura.
Ostecenje mitohondrija u vidu ostecenja njihove strukture iii poremecaja u njihovom
broju iii velicini, Primjer: kod hipertrofije broj mitohondrija se povecava, u alkoholnoj bolesti
jetre srecu se megamitohondriji Gako povecane mitohondrije)...
Ostecenje citoskelta:
1. defekti celijske funkcije kao sto su trganje i pomicanje celijskih organela
2. nakupljanje fibrilaroog materijala intracelulamo.
Primjeri: Mallorijevo tjelasce kod alkoholne bolesti jetre je eozinofilna citoplazmatska
inkluzija, zatim defekti u organizaciji mikrotubula dovode do nepokretljivoti spermija i nastupa
muski sterilitet. Moze nastati nepokretljivost cilija respiratomog trakta sto dovodi do nastanka
respiratomih infekcija (sindrom nepokretnih cilija).
Indukcija Glatkog endoplazmatskog retikuluma opisana u pitanju 11.

11 INTERPRETIRATI VAZNOST HIPERPLAZIJE GLATKOG

ENDOPLAZMATSKOG RETIKULUMA I OPISATI CIME ONA MOZE BITI
POTAKNUTA???
Primjer hiperplazije glatkog endoplazmatskog retikuluma najjednostavnije se opisuje u
slucaju navikavanja organizma i razvoja rezistencije na terapeutske doze pojedinih lijekova.
Dugotrajna upotreba barbiturata kod ljudi dovodi do pojave povecane tolerancije tako da
terapeutske doze lijeka nisu dovoljne u svakodnevnom lijecenju. To prilagodjavanje nastaje zbog
indukcije povecanja volumena (hipertrofije) GER u hepatocitima. U proces detoxikacije
barbiturata u hepatocitima ukljucen je i sistem P450 oxidaza koje imaju mjesovitu funkciju i

4
nalaze se uglavnom u GER. Barbiturati poticu sintezu vece kolicine enzima i samim tim
povecanje GER. Zbog toga su celije sposobne za detoxikaciju vecih kolicina lijekova i tako se
prilagodjavaju promjenama sredine.

12 NA VESTI PRIMJERE INTRACELULARNOG NAKUPLJANJA U CELIJI???

Intracelulamo nakupljanje oznacava privremeno iii stalno nakupljanje pojedinih
materija u celiji i/ili njenim organelama. Pretezno se materije nakupljaju u lizozomima i mogu
dovesti do
teskih ostecenja celije.
Masna promjena - odlaganje lipida u parenhimne celije bilo zbog njihove pvecane
koncentracije iii zbog poremecaja metabolizma. Etiologija je nepoznata ali se u obzir uzima
alkoholizam, secema bolest, malnutricija, debljina i hepatotoxini. Najcesce je pogodjena jetra ali i
drngi organi: srce, bubrezi. Jetra je makroskopski povecana kod uznapredovalog procesa, zuta,
mekana. Mikroskopski se u hepatocitima vide prvo male svijetle vakuole u citoplazmi oko jezgre
koje se kod uznapredovalog procesa spajaju i potiskuju jezgrn na periferiju celije. Srce: Lipidi se
u srcanom misicu nakupljaju u vidu kapljica i to u dva oblika. U prvom, koji se javlja kod
dugotrajne hipoxije nakupljene masti su rasporedjene u vidu zuckastih pruga u miokardu koje se
smjenjuju sa normalnim miokardom TIGRASTO SRCE (tiger hertz). Kod drugog oblika sa
jacorn i duzom hipoxijom iii zbog razlicitih bolesti miokard je jednako zahvacen.
Bjelancevine - mogu se naci u celijama zbog prekomjerne sinteze iii unosa i cesto
se sreçu u epitelnim celijama glomerula gdje formiraju tzv. hijalijne cilindre koji mogu dovesti
do ostecenja glomernla. Rusellova 1jalasca okrugla eozinofilna 1jelasca koja predstavljaju
nakupine
imunoglobulina u cistemama GER.
Glikogen - nakupine glikogena srecu se kod bolesnika sa poremecenim metabolizmom
glukoze iii glikogena. Mikroskopski to su svijetle vakuole u citoplazmi. Primjer: secema bolest
gdje se glikogen nalazi u epitelnim celijama proximalnih zavinutih tubula bubrega, u
hepatocitima, u beta celijama pankreasa i u misicnim celijama srca. Kod jedne grupe bolesti
glikogen se odlaze u celije zbog nedostatka pojedinih enzima koji ucestvuju u metabolizmu
glikogena i te su bolesti oznacene kao glikogenoze i nasljednog su karaktera.
Komplexni lipidi i ugljikobidrati - ova nakupljanja srecu se kod jednog broja bolesti
koje su posljedica prirodjenih gresaka metabolizma. Ta komplexna jedinjenja se ne mogu
metabolizirati i obicno se odlazu u retikuloendotelne celije ali i u ostale celije cijelog organizma.
Primjeri: Tay-Sachsova i Niemann-Pickova bolest u kojima su abnormalni produkti komplexni
lipidi.

13 NAVESTI PRIMJERE NAKUPLJANJA EGZOGENOG PIGMENTA 1

ODGOVARAJUCIH PATOLOSKIH PROMJENA POVEZANIH SA NJEGOVIM
NAKUPLJANJEM???
Egzogeni pigmenti su pigmenti koji se unose u organizam iz vanjske sredine najcesce
udisanjem, putem koze, komee, sklere, probavnim traktom iii intravenskim putem. Uglavnom se
nakon unosenja zadrzavaju u organu u koji udju ali se mogu prosiriti i u druge organe. Najcesce
su pigmentacije vezane za pluea i jednim imenom oznacene su kan pneumokonioze koje se dalje
klasificiraju prema vrsti cestica koje se udisu. Danas je najznacajniji egzogeni pigment ugljena
prasina iii ugljen. Nakon udisanja, cestice prasine fàgocitiraju alveolami makrofazi i jedan dio
bude odstranjen kasljanjem, ali drngi dio predire direktno kroz zid alveola i limfuim putem ide
do regionalnih limfonoda. Nakupljanje cestica ugljene prasine u alveolamim septama i
regionalnim limfuim cvorovima oznaceno je kao antrakoza.
Osim nakupljanja ugljene prasine srece se jos i nakupljanje cestica silikatne prasine
oznaceno kao silikatoza i koje zahvata uglavnom predio hilusa iii gomje reznjeve pluca.
5

_')
Nakupljanje ovih cestica dovodi do razvoja fibroblasticne reakcije i stvaranja veziva sto opet
dovodi do emfizema i teske respiratome insuficijencije. Regionalni limfui cvorovi su takodje
zahvaceni, povecani su i medjusibno srasli.
Nesto rijedje srece se azbestoza koja je nastala udisanjem cestica azbestne prasine i tu
srecemo pretezno fibroznu induraciju i vise zahvacene donje reznjeve. Karakteristican je
mikroskopski nalaz tzv.azbestnih tjelasaca koja predstavljaju niti azbestne prasine oblozene
proteinskim nitima i solima. Azbestoza dovodi do nastanka karcinoma bronha i malignih tumora
pleure.
Danas cesta egzogena pigmentacija je i tetoviranje koje predstavlja namjemo unosenje
cestica pigmenta u korijum koze. Te cestice se trajno zadrzavaju u perivaskulamom vezivu i oko
izvodnih kanala zlijezda ne izazivajuci vidljivu reakciju.

14 NAVESTI OBILJEZJA ENDOGENffi PIGMENATA (LIPOFUCSINA, MELANINA I

HEMOSIDERINA>???
Lipofuscin je smedjkasto-zuti zmasti intracelulami pigment koji se nakuplja u razlicitim
tkivima (narocito jetra, mozak i srce) kao rezultat starenja. Gradjen je od lipida i proteina koji
nastaju peroxidacijom polinezasicenih lipida subcelulamih membrana.
Melauin je endogeni nehemoglobinski smedje-cmi pigment koji nastaje kada enzim
tirozinaza katalizira oxidaciju tirozina u dihidroxifunilalanin u melanocitima. Povecanje kolicine
je oznaceno kao hiperpigmentacija i javlja se kao:
l) lokalna (naevus pigmentosus iii mladez; Ephelides - stecene ogranicene nakupine
pigmenta na izlozenim dijelovima tijela tj. suncane pjege; Lenthigines - . staracke mrlje;
Chloasma uterinum- promjene pigmentacije kod trudnica),
2) opsta koja se javlja kod nekh bolesti kao na primjer hiperpigmentacija koze i sluznica
kod Addisonove bolesti zbog povecanog lucenja MSH.
Smanjenje ili potpuni nedostatak pigmenta oznaceno je kao depigmentacija iii
apigmentacija i obicno su rezultat enzimskog poremecaja tokom sinteze melanina i dijeli se na
opste-albinizam i lokalne-vitiligo, leukoderma.
Hemosiderin je zlatnozuti do smedji zrnasti ili kristalinicni pigment koji nastaje iz
hemoglobina, sadrzi zeljezo i nakuplja se u celijama. Normalno se hemosiderin moze naci u
celijama koje su ukljucene u procese raspadanja eritrocita. Inace nakupljanje hemosiderina moze
biti lokalni ili sistemski poremecaj.
Lokalno nakupljnje hemosiderina srece se kod malih krvarenja i primjer je modrica koja
vremenom mjenja boju od crvene preko smedjkaste do zute i potpuno iscezava.
Hemosideroza predstavlja poremecaj odlaganja hemosiderina u razlicite organe i tkiva i srece se
kod: povecane apsorpcije zeljeza hranom, kod nemogucnosti iskoristavanja zeljeza, u
hemolitickim anemijama i kod velikih transfuzija. Mikroskopski se hemosiderin nadje u obliku
grubozmastog zlatuo-zutog pigmenta u citoplazmi celija i to prvo u mononukleamim fagocitima
jetre, slezene, kostane srzi i limfuih cvorova, a zatim dolazi do pigmentacije i parenhimnih celija
cijelog organizma. Kod vecine slucajeva sistnnske hemosideroze pigment ne ostecuje celije ni
organe ali kod extremnijeg nakupljanja zeljeza u hemohromatozi dolazi do razvoja fibroze jetre i
secerne bolesti.

15 DEFINISATI CELIJSKE PRILAGODBE???

Celije se stalno prilagodjavaju promjenama svoje okoline i te fizioloske adaptacije su
obicno celijski odgovor na normalne podrazaje okoline (hormonski podrazaj za uvecanje dojki
tokom laktacije). Patoloske adaptacije mogu biti potakuute istim mehanizmima ali njihov cilj je
da sacuvaju celiju od stetnog uticaja sredine itako je sacuvaju od ostecenja.

6
 Celijska prilagodba je dakle stanje koje lezi izmedju normalne nepodrazene celije i
ostecene prekomjemo podrazene celije. Razliciti su ob!ici celijskih prilgodbi:
- regulacija specificnih celijskih receptora koji su odgovomi za metabolizam pojedinih
materija (regulacija povrsinskih receptora celije koji su odgovomi za transport
lipoproteina male gustoce)
poticaj sinteze novih proteina pomocu ciljanih celija (proteini koji se sintetisu u toku
stresnog soka koji imaju funkciju zastite pojedinih celija...).

16 DEFINISATI ATROFIJU I NAVESTI ODGOVARAJUCE PRIMJERE OVE

POJAVE???
Atrofija je smanjenje velicine celije zbog gubitka celijske tvari i predstavlja oblik
adaptacijskog odgovora. Atrofija nastaje zbog: smanjene inervacije, smanjene aktivnosti,
smanjene opskrbe krvlju, nedovoljne prehrane, gubitka endokrine stimulacije i starenja. Neki od
ovih uzroka su fizioloski a neki su cisto patoloski. Osnovna promjena je smanjenje celije i njene
funkcije do nivoa na kojem je moguce prezivljavanje. Kod mnogih slucajeva atrofije nalazimo
autofagicne vakuole u celijama i ako ih ima puno uzrokuju smedju boju tkiva. Primjer: atroftia
mozga koja se desava zbog starenja i kada je zahvacen veci broj neurona cijeli mozak je smanjen
sa suzenim girusima i prosirenim dubljim sullmsima.

17 DEFINISATI HIPERTROFIJU INAVESTI ODGOVARAJUCE PRIMJERE???

Hipertrofija oznacava povecanje velicine celija a samim tim i organa. Srece se i u
fizioloskim i patoloskim stanjima ijavlja se kod povecane hormonske stimulacije iii povecanih
funkcinalnih potreba.
Primjer fizioloske hipertrofije srece se u trudnoci i potakuut je djelovanjem estrogena na
glatku muskulaturu uterusa sto rezultira povecanjem sinteze DNK, proteina glatkih misicnih
celija, a samim tim i velicine celija. To je fizioloska hipertrofija uzrokovana hormonskom
stimulacijom.
Primjer patoloske adaptacije je u slucaju povecanog krvnog pritiska koji djeluje na
miofibrile koje, da bi obavile svoju funkciju, pojacano sintetisu proteine i tako povecavaju svoju
velicinu. Povecanje velicine misicnih celija miokarda dovodi do povecanja cijelog srca. Do
jednog trenutka povecanje srca kompenzuje porast opterecenja ali na kraju dostize granieu preko
koje povecanje nije moguce i dolazi do zatajenja srca.

18 DEFINISATI HIPERPLAZIJU I NAVESTI PRIMJER FIZIOLOSKE I PRIMJER

PATOLOSKE HIPERPLAZIJE???
Hiperplazija je povecanje broja celija u nekom tk:ivu iii organu. Cesto je udruzena sa
hipertrofijom. Skeletne i srcane.. misicne celije ne podlijezu ovoj promjeni. Moze biti fizioloska i
patoloska. Fizioloska se dijeli na: ·
- hormonsku koja.se srece u pubertetu i trudnoci tokom hiperplazije epitela dojki,
- kompenzatomu koja nastaje kada se dio tkiva odstrani iii bude unisten bolescu
(odstranjenje dijela jetre i proliferacija zdravih celija koje obnavljaju jetreno tkivo u
cijelosti).
Patoloska hiperplazija obicno je rezultat prevelike hormonske stimulacije. Primjer
abnormalna hormonski izazvana hiperplazija endometrija kod zena koja je rezultat povecanje
stimulacije estrogenom. Patoloska hiperplazija cesto moze dovesti do karcinomske proliferacije i
narocito je znacl\ina za zene koje vec imaju hiperplaziju endometrija.
Hiperplazija moze nastati i stimulacijom fàktora rasta na ciljane celije sto je znacajno za
procese cijeljena rane.

7
19 NAVESTI PIUMJER ISTOVREMENE HIPERPLAZIJE I HIPERTROFIJE???
Hipertrofija i hiperplazija su dva razlicita procesa ali se oni ceste srecu zajedno. Primjer:
Rast materice induciran estrogenom dovodi i do povecane sinteze DNK i povecanja glatkih
misica i epitela. Oba procesa pocinju istovremeno vezanjem estrogenaza receptore ne celijama.
Hormonski stimulus predstavlja dakle, zajednicki poticajni mehanizam za povecanje velicine
(hipertrofija) i povecanje broja (hiperplazija) glatkih misicnih celija uterusa i na taj nacin
pripremaju uterus za normalno odrzavanje trudnoce.

20 DEFINISATI METAPLAZIJU I NAVESTI ODGOVARAJUCE PRIMJERE???

Metaplazija je reverzibilna promjena u kojoj se jedan zreli oblik celije (epitelne iii
mezenhimne) nadomijesta drugim zrelim tipom celije. Najbolji primjer metaplazije vidi se kod
pusaca u obliku plocaste promjene koja nastaje na disajnom epitelu. Normalne cilindricne
trepetiljkave epitelne celije dusnika i bronha nadomjestaju se zarisno (mjestimicno) iii difuzno
stratificiranim plocastim epitelnim celijama. Kamenci u bubreznim vodovima iii zucnim
kanalima dovode do metaplazije normalnog sekrecijskog cilindricnog epitela sa stratifikacijskim
plocastim epitelom. Manjak A vitamina dovodi do plocaste metaplazije respiratomog epitela.
Metaplazija dakle predstavlja adaptacijski mehanizam pri kojem je novi epitel sposoban da
prezivi za razliku od normalnog starog epitela koji bi vjerovatno bio unisten djelovanjem stetnih
noxi.

21 OPISATI RAZLIKU IZMEDJU DISTROFICNE I METASTATSKE

KALCIFIKACIJE, TE NAVESTI ODGOVARAJUCE PRIMJERE OVIH POJAVA???
Distroficno ovapnjenje je patoloski proces kod kojeg dolazi do odlaganja kalcijevih soli
zajedno sa drugim mineralima i ovaj proces se odvija u mrtvim iii umirucim tkivima i celijama,
pri cemu nema znacajne promjene u koncentraciji i metabolizmu kalcija u serumu.
Metastatsko ovapnjenje predstavlja odlaganje kalcijevih soli u normalna tkiva i uvijek je
znak poremecaja metabolizma kalcija.
Distroficna kalcifikacija se srece u podrucijima koagulacijske, likvefikacijske kazeozne
nekroze. Srece se kod ostecenih srcanih zalistaka, ateroma kod ateroskleroze.
Metastatska kalcifikacija javlja se kod hiperkalcijemija (hiperparatireoizam, intoxikacija
D vitaminom, hipertireoizam, Addisonova bolest, leukemije, multpli mijelom, bolesti bubrega).
Moze se javiti bilo gdje ali najcesce zahvata intersticij krvnih zila, bubrega, pluca, i zelucane
sluznice. Makroskopski kalcijeve soli izgledaju kao fme bijele granule iii grudvice poput
naslaga pijeska. Ako se nakupljaju u vecim kolicinama npr. u bubregu mogu dovesti do ostecenja.

22 OBJASNITI OSNOVNE TEORIJE 0 STARENJU???

Starenje celija je progresivni proces koji pocinje zapravo u samom trenutku postanka
celije i traje citav njen zivot. Celija progresivno gubi svoj funkcionalni kapacitet sto na kraju
zavrsava njenom smrcu. Tokom starenja slabi oxidativna fosforilacija, smanjena je sposobnost
unosenja hrane kao i popravljanja hromosomskih ostecenja, dogadjaju se promjene na jezgri,
dolazi do odlaganja pigmenta lipofuscina, promjene na skoro svim celijskim organelama prate
proces starenja celije. Postoji nekoliko teorija o starenju celija:
Teorija trosenja - starenje je posljedica stalnih i cestih izlozenosti celije stetnim
egzogenim uticajima koji progresivno slabe sposobnost celija za prezivljavanje. Ostecenja ovog
tipa najcesce su uzrokovana slobodnim radikalima sto se manifestuje nakupljanjem lipofiscina.
Druga teorija trosenja tumaci da su postranslacijske modifikacije intracelulamih i extracelularnih
proteina podloga morfoloskih promjena u toku starenja celija.
Teorije na osnovu genoma - progresivno ostecenje celija nastaje na temelju unutrasnjih
osobina celija koje su uvjetovane genetskim ciniocima.
8

8
 *bipoteza o somatskim mutacijama tumaci da se pogreske replikacije DNK ne
popravljaju precizno ida na kraju uticu na sposobnost prezivljavanja celije.
*bipoteza programiranog starenja obuhvata niz dogadjaja ciji je krajnji ishod starenje
celije. Primjer:staracka smrt plocastih celija bezjezgre koje otpadaju sa epidermalne povrsine,
*bipoteza ogranicenog dijeljenja celija tumaci da je starenje celija uzrokovano genetskim
programom starenja koji ogranicava procese dijeljenja celija. Primjer: u tkivnoj kulturi normalne
se celije dijele oko pedeset puta nakon cega dijeljenje prestaje, celije su stare za dalju diobu.
· Iako postoje razlicite teorije o starenju smatra se da je mehanizam starenjajedan
komplexan proces ida je rezultat vise razlicitih mehanizama.

3
1 NABROJATI OSNOVNE ODBRAMBENE MEHANIZME DOMACINA
PROTIV INFEKCIJE???

2 DEFINISATI OSNOVNE OSOBINE BAKTERIJSKIH INFEKCIJA???

3 DEFINISATI OSNOVNE POSTAVKE VIRUSNIH INFEKCIJA???

4 DEFINISATI POJMQVE TRANSUDATA.EXUDATA IEDEMA???

Odgovori na prva cetiri pitanja bice objelodanjeni nekom drugom prilikom. Do
tada, parolaje SNADJI SE!!!

5 DEFINISATI AKUTNU UPALU I NAVESTI CELIJE KOJE U NJOJ

SUDJELUJU???
Akutna upala je neposredni i rani odgovor na stetni agens. Akutna upala ima
svoje tri komponente koje su odgovorue za nastanak karakteristicnih simptoma upale i to
su:
1. Promjena vaskularnog protoka sto uzrokuje povecanje krvnog protoka,
2. Struktume promjene u mikrovaskulaturi sto omogucuje proteinima plazme i
leukocitma da napuste cirkulaciju i
3. Emigracija leukocita iz mikrocirkulacije i njihovo nakupljanje u zaristu.
U akutnoj upali dolazi do dilatacije arteriola i otvaranja kapilaruih mreza sto ima
za posljedicu povecanje protoka krvi kroz upalno podrucje. Povecana vaskulama
permeabilnost rezultira nakupljanjeru extravaskularne tekucine bogate bjelancevinama
koja predstavlja exudat. Proteini plazme napustaju zile iii kroz prosirene interendotelne ·
celijske veze venula iii kroz izravno ostecene endotelne celije. Leukociti, pretezno
neutrofili, prvo se priljube uz endotel, a zatim napustaju mikrocikulaciju i migriraju na
mjesto ostecenja pod utjecajem hemotaxicnih agenasa. Slijedi fagocitoza stetnih agenasa
koja moze uzrokovati smrt mikroorganizma. U toku hemotaxije i fàgocitoze leukociti
mogu oslobadjati toxicne metabolite i proteaze extracelularno i tako moze nastati
endotelno i tkivno ostecenje. Glavne celije akutnog upalnog odgovora su leukociti i to
uglavnom neutrofili koji u upalnom tkivu oslobadjaju lizozomne tvari koje razgradjuju
nekroticne celije i fibrin.

6 DEFINISATI HRONICNU UPALU I NAVESTI CELIJE KOJE U NJOJ

SUDJELUJU???
Hronicna upala je proces koji u vecini slucajeva pocinje primamo, ali nekada se
moze razviti i iz akutne upale. Hronicna upala je dugotrajni, sporo napredujuci proces
razlicite etiologije pa se na osnovu toga mogu opisati tri razlicite skupine koje se
prezentiraju kao hronicna upala:
10
 • Trajne infekcije (TBC, sifilis, neke gljivice) koje su uzrokovane nekim
intracelulamim mikroorganizmuma i koji su manje toxicni pa izazivaju svojim
prisustvom jednu vrstu imune reakcije oznacenu kao odgodjena
hipersenzitivriost.
• Produzena izlozenost nerazgradivim nezivim materijama, Primjer: udisanje
cestica silicija koje se zatim taloze u plucima i dovode do hronicnog upalnog
odgovora.
• Neke autoimune bolesti imaju trajnu imunolosku reakciju koja dovodi do
nastanka hronicne upale. Primjer:reumatoidni artritis. Glavne celije hronicnog
upalnog odgovora su mononukleame celije koje obuhvataju: makrofuge,
limfocite i plazma celije, te eozinofile.

7 NAVESTI PET KLASICNIH ZNAKOVA AKUTNE UPALE???

Pet klasicnih lokalnih znakova akutne upale su:
CRVENILO (rubor) koje nastaje zbog povecanja krvnog protoka i dilatacije
krvnih sudova.
TOPLINA (calor) takodje je znak povecanog krvnog protoka kroz upalno
podrucje.
OTEKLINA (tumor) javlja se zbog pojacanog izlaska tekucine iz krvnih zila u
intersticij (exudacija). Izlazak tekucine iz krvnih zila posljedica je ostecenja zidova i
povecanja propustljivosti kroz same zidove.
BOL (dolor) rezultat je mehanickog podrazaja koji se javlja kada exudat u
medjucelulamom prostoru komprimira sitne nervne zavrsetke. Takodje, bol je posljedica
aktivnosti hemijskih medijatora upale kao sto su prostaglandini i bradikinin koji
hemijskim putem podrazuju situe nervne zavrsetke i dovode do nastanka bola.
GUBITAK FUNKCIJE (functio laesa) u podrucju upale dolazi do potpunog iii
djelomicnog gubitka funkcije i to je zapravo jedan prirodni odbrambeni mehanizam
kojim se bolesni dio nastoji sacuvati od daljih ostecenja.

8 NABROJATI ELEMENTE YASKULARNE I CEUJLARNE FAZE AKUTNE

UPALNE REAKCIJE???.
Elementi vaskularne i celularne faze akutne upale su:
1) kratkotrajna vazokonstrikcija koja traje samo nekoliko sekundi i odmah zatim
nastupa,
2) vazodilatacija koja prvo zahvati arteriole a zatim dovodi do otvaranja novih
vaskularnih korita, nakon cega slijedi,
3) povecanje protoka kroz upalno podrucje, istovremeno dolazi do,
4) usporavanja cirkulacije i
5) povecanja permeabilnosti zidova kapilara sto ima za posljedicu povecanje
viskoznosti krvi, izlazak tekucine iz kapilara u intersticij, pojavu staze i pripremenje
leukocita da napuste cirkulaciju sto je oznaceno kao
6) marginacija leukocita oznacava periferno orijentisanje leukocita duz
vaskulamog endotela
7) emigracija (izlazak), leukocita kroz vaskularnu stjenku i odlazak na mjesto
upale i kao zadnja faza je
8) prepoznavanje, fagocitoza i degranulacija uzrocnika na mjestu upale.

!1
9 OPISATI REDOSLIJED VASKULARNIH PROMJENA U AKUTNOJ UPALI
KOJE DOVODE DO NAKUPLJANJA TRANSUDATA I POSLJEDICNOG
EDEMA???
Faze vaskularnih promjena tokom akutne upale: kratka vazokonstrikcija,
vazodilatacija, povecanje protoka, promjena permeabiliteta zida krvnih sudova. Kod
najranije faze upale vazodilatacija i povecan protok dovode do povecanja
intravaskulamog hidrostatskog pritiska sto dovodi do izlaska tecnosti siromasne
proteinima iz kapilara i ta tecnost je oznacena kao TRANSUDAT. Transudacija kao
proces brzo bude nadmasena porastom permeabilnosti zidova kapilara kroz koje sada
izlazi u intersticij tecnost bogata proteinima koja je oznacena kao EXUDAT. Zbog
naglog gubitka proteina iz plazme smanjuje se intravaskularni osmotski pritisak a
povecava se osmotski pritisak intersticijalne tecnosti. To sve doprinosi jos znacajnijem
izlasku tecnosti iz vaskularnog bazena i njenom nakupljanju u intersticijskom prostoru sto
je oznaceno kao edern. Sam mehanizam nastanka povecanja propustljivosti endotela
krvnih sudovajos nije jasan i tumaci se kroz nekoliko teorija:
a) kontrakcija endotelnih celija uzrokuje prosirivanje intercelularnih spojeva iii
intercelulamih pukotina i najcesce je uzrokovana hemijskim medijatorima upale,
b) direktno endotelno ostecenje koje rezultira nekrozom i odvajanjem endotelnih
celija, a javlja se kod ostecenja endotela stetnim podrazajem, ·
c) ostecenje endotela ovisno o leukocitirna koje se javlja u ranim fazama upale
nakupljanjem Jeukocita uz endotel i otpustanjem nekih njihovih enzirna koji dovode do
ostecenja endotela,
d) propusnost iz regenerirajucih kapilara.

10 OPISATI PROCES MIGRACIJE LEUKOCITA KROZ KAPILARNI ZID???

Proces migracije leukocita zapocinje nakon njihove adhezije za povrsinu endotela.
Leukociti se krecu duz endotelne povrsine, utiskujuci pseudopodije u spojeve izmedju
endotelnih celija, guraju se kroz interendotelne spojeve i zauzirnaju polozaj izmedju
endotelne celije i bazaine membrane. Prolaze zatim kroz bazalnu membranu i izlaze u
extravaskularni prostor. Istim putem izlaze i neutrofili, monociti, limfociti, eozinofili i
bazofili. Kod vecine tipova akutne upale neutrofili migriraju pivi itou periodu prvih 24-
48 sati. Nakon tog perioda neutrofili se raspadaju i nestaju te uslijedi migracija
monocita.
Migracija leukocita u tkiva i na mjesto ostecenja rezultat je hemijske aktivnosti grupe
materija koje leukociti prepoznaju i koje su oznacene kao hemotaxicne materije, a proces,
hemotaxa.

11 OBJASNITI ADHEZIJU LEUKOCITA NA ENDOTEL U TOKU UPALNOG

PROCESA???
Eritrociti i leukociti u normalnoj krvi su ograniceni na centralni axijalni stupac i
relativno su odvojeni od endotela tankim slojem plazme. Zbog povecanog protoka i
usporavanja cirkulacije kroz upalno podrucje leukociti iz centralnog stupca se polako
krecu ka endotelu kapilara sto je oznaceno kao marginacija i nakon nekog vremena
priljube se uz endotel krvnog suda. Ovaj proces je oznacen kao adhezija. Proces adhezije
leukocita na endotel izuzetuo je bitan za dalji upalni odgovor.

3
12 DEFINISATI HEMOTAXIJU I NABROJATI GLAVNE SKUPINE
HEMOTAXICNIH FAKTORA???
Hemotaxija je proces pomocu kojeg Jeukociti migriraju na mjesta ostecenja i
posljedica je hemijske aktivnosti materija koje su oznacene kao hemotaxicne materije.
Razlicite endogene i egzogene materije mogu se ponasati kao hemotaxicni agensi za
Jeukocite, a medju njima se izdvajaju:
1) topljivi bakterijski produkti
2) komponente sistema komplementa, narocito CSa komponenta,
3) produkti puta Iipooxigenaze metabolizma arahidonske kiseline (Jeukotrien B4).
Jos uvijek nije poznat mehanizam kojim leukociti prepoznaju hemotaxicne agense
i nacin na koji se krecu do mjesta ostecenja uz pomoc tih materija. Zna' se da se
hemotaxicni agensi vezuju za specificna mjesta na povrsini leukocita i tako pokrecu niz
hemijskih reakcija koje dovode do pokretanja leukocita ka mjestu ostecenja.

13 DEFINISATI FAGOCITOZU I NABROJATI REDOM DOGADJAJE KOJI SE

, PRI TOM ODVIJAJU - UBIJANJE TE RAZGRADNJU BAKTERIJA POMOCU
LEUKOCITA???
Fagocitoza je proces koji se sastoji od prepoznavanja, vezivanja, ingestije
(uvlacenja) ina kraju razgradnje uz pomoc enzima razlicitih cestica i/ili uzrocnika
(najcesce bakterije) akutne upale. Proces fagocitoze obavljaju leukociti koji na svojoj
povrsini imaju specificne receptore za pojedine opsonine (to su posebni faktori koji se
vezuju za povrsinu bakterije, a zatim preko njih na leukocite). Najvazniji opsonini su Fe
fragment od IgG i C3b-fragment komplementa. Nakon sto se opsonozirane cestice vezuju
za povrsinu leukocita slijedi proces udubljivanja i rastezanja citoplazme koja obuhvata
cestice koje ce biti razgradjene sve dok se ne stvori fagocitna vakuola koja sadrzi
materijal za digèstiju i dio citoplazme. Ta vakuola se spaja sa membranama lizozomalnih
granula i izaziva izlivanje sadrzaja iz granula u fagolisosom i na kraju degranulaciju
leukocita. Poslijednji stadij fagocitoze je · ubijanje i razgradnja. Ubijanje i razgradnja
uglavnom se bbavljaju preko niza raektivnih kisikovih spojeva koji nastaju pojacano u
procesu fagocitoze. Osim kisikovih spojeva u procesu unistavanja mikroorganizama i
stranih cestica ucestvuju i druge aktivne materije iz lizozomalnih granula kao sto su
proteini koji povecavaju bakterijsku permaeabilnost, Jizosim, laktoferini skupina
novootkrivenih katlonskih peptida koji se nazivaju defenzimi. pH fagolizozoma pada
izmadju 4 i 5 sto omogucava kiselim hidrolazama da u potpunosti razgrade mrtve
mikroorganizme.

14 NABROJATI PET POREMECAJA U FUNKCIJI LEUKOCITA I BOLESTI

KOJE NASTAJU KAO NJIHOVA POSLJEDICA???
Defekti u funkciji leukocita bilo da su genetske prirode iii aktivirani tokom zivota
veoma su vazni za osjetljivost organizma prema infekcijama. Ovi poremecaji, iako rijetki,
mogu dovesti do veoma ozbiljnih posljedica i karla se radi o najjednostavnijim infektima i
tipovima upala. Svrstani su u PET kategorija:
1) Defekti adhezivnosti - primjer: autosomno recesivni poremecaj koji je
uzrokovan deficijencijom biosinteze B-lanca Jeukocitnih integrina koji posreduje u
leukocitno-endotelnoj adhezivnosti. Zbog ovog genskog poremecaja javlja se
deficijencija adhezivnosti leukocita.

4
 2) Defekti hemotaxije - klasificiraju se u dvije grupe: intrinzicna i
Intrinzicni defekti ukljucuju Chediak Higashijev sindrom i diabetes mellitus. Extrinzicni
extrinzicna.
defekti ukljucuju nepotpuno stvaranje ,hamotaxicnih faktora sto se javlja npr. u
komplement deficitnim stanjima.
3) Defekti fagocitoze - mogu takodje biti intrinzicni (neutrofilna "aktin
disfunkcija") i extrinzicni (deficijencija sinteze imunoglobulina iii komplemenata).
4) Defekti mikrobicidalne aktivnosti - primjer: djecija bolest koja se zove
hronicna granulomatozna bolest (HGB) i koja je rezultat genetske abnormalnosti i
nedostatka NADPH-oxidaza. Kao rezultat, nakon uvlacenja bakterije u leukocit ne dolazi
do stvaranja reaktivnih kisikovih jedinjenja koja imaju bektericidno djelovanje. Neke
bakterije dodatno svojim enzimima sprijecavaju djelovanje peroxida koji u nekim
slucajevima moze posluziti za sintezu baktericidnih spojeva (Staphylococcus aureus).
5) Mjesoviti defekti - kod nekih bolesti kao sto je Chediak-Higashijeva bolest
prisutno je nekoliko defekata na leukocitima. Kod ovog poremecaja srecemo
neutropeniju, smanjenu hemotaxiju, nepotpunu degranulaciju i zakasnjelo mikrobno
ubijanje.

15 NABROJATI NAJVAZNIJE PLAZMATSKE I CELIJSKE MEDIJATORE

UPALE???
Medijatori koji poticu iz plazme nalaze se u plazmi u obliku prekursora i moraju
biti aktivirani, obicno serijom proteolitickih promjena da bi se njihove bioloske osobine
razvile. U plazmatske medijatore ubrajamo:
1) SISTEM KININA cijom aktivacijom kao krajnji produkt nastaje bradikinin
koji uzrokuje dilataciju arteriola, povecanu permeabilnost venula. Inaktiviraju ga kininaze
i javlja se samo u ranoj fazi povecane vaskularne permeabilnosti. Kininogen se cijepa
pomocu kalikreina kojeg (opet) aktivira XII faktor koagulacije-Hagemanov faktor, a ovaj
XII faktor se aktivira u kontaktu sa ostecenim tkivima.
2) SISTEM KOMPLEMENTA sastoji se od niza proteina plazme koji imaju
vaznu ulogu u imunosti i upali. Sastojci komplementa u plazmi sù inaktivni i oznacavaju
se u nizu C1 - Cg. Najvaznija je aktivacija C3 komponente komplementa jerona moze ici
u dva pravca. Klasicni, fixacija Ct na antitijelo udruzeno sa antigenom. Alternaivni put za
koji nije potrebno da antitijelo bude vezano za antigen vec se proces moze otpoceti
pojedinim dijelovima bakterija (endotoxini). Aktiviranjem C3 komponente ona se cijepa
na C3, i C3b· C3b pokrece niz kaskadnih reakcija koje dalje aktiviraju ostale komponente
komplementa. Aktiviranjem ostalih komponenti stvaraju se bioloski vazni cinioci i dolazi
do !ize antitijelima obuhvacenih celija. Komponente komplementa djeluju na razlicite
pojave u akutnoj upali:
a) vaskularni renomeni C3 i C 5 ,(anfiltoxini) povecavaju vaskularnu permeabilnost
i dovode do vazodilatacije oslobadjanjem histamina iz mastocita. C 5,takodje aktivira put
lipooxigenaze iz metabolizma arahidonske kiseline sto dovodi do daljeg oslobadjanja
upalnih produkata.
b) vaskulami fenomeni Cs. uzrokuju adheziju neutrofila za endotel kapilara i
hemotaxican je za monocite i neutrofile.
c) fagocitoza C3b se pricvrsti za bakterijski zid i djeluje kao opsonin tako da
olaksava fagocitozu pomocu neutrofila i makrofaga jer oni posjeduju receptore za C3b.
Dakle C3 i Cs komponente komplementa su najvaznije u cijelom sistemu i danas se zna

5
da oni osim naprijed nabrojanih mehanizarna mogu biti aktivirani i nekim enzimima koji
su prisutni u upalnom tkivu.
3) SISTEM ZGRUSAVANJA predstavlja citav niz proteina plazme koji se
mogu aktivirati Hagemanovim faktorom. Zadnja reakcija u nizu je pretvaranje
fibrinogena u fibrin pod utic!\iem trombina. Tokom procesa fibrinopeptidi induciraju
povecanje vaskularne petmeabilnosti i hemotaxicni su za leukocite. Fibrinoliticki sîstem
takodje doprinosi aktivnost sistema kinina i sinteze bradikinina.
Medijatori koji poticu iz celije normalno se nalaze u granularna u celiji i luce se
(histarnin) iii sintetiziraju kao odgovor na podrazaj (prostaglandin). Ovi medijatori
obuhvataju:
1) VAZOAKTIVNI AMINI- HISTAMIN I SEROTONIN. Histarnin se nalazi
u tkivima ali najvise ga ima u mastocitima koji se nalaze u vezivu oko krvnih sudova.U
krvi se nalazi u bazofilima i trombocitima. Histamin se oslobadja iz mastocita kao
rezultat: fizikalnog ostecenja kao sto su trauma iii toplina; u imunim reakcijarna kada se
antitijela vezuju za mastocite; aktivnosti anafiltoxina; aktivnoscu katjonskih lizozomalnih
proteina iz neutrofila; djelovanja nekih neuropeptida. Histarnin uzrokuje dilataciju
arteriola i povecava vaskularnu permeabilnost venula, povecava kontrakciju endotela
venula. Inaktiviraju ga histarninaze, a hemotaxican je i za eozinofile. Serotonin se
oslobadja iz. trombocita i to nakon kontakta trombocita sa kolagenom i komplexima
antigen-antitijelo. Njegova uloga pri akutnoj upali kod ljudi jos nije uocena, a ucinci su
slicni ucincima histamina.
2) LIZOZOMSKI ENZIMI. Oni se oslobadjaju nakon aktivacije leukocita iz
lizozomalnih granula i mogu doprinjeti razvoju upale. Ovi enzimi se uglavnom
oslobadjaju iz neutrofila iii zbog nijhovog raspada ili zbog propustanja u toku formiranja
fagociticne vakuole. Ucinak Iizozomalnih enzima je razlicit i uglavnom se svodi na
aktivaciju komponenti komplemenata, sintezu drugih celijskih medijatora (bradikinin).
Njihova uloga je slicna ulozi drugih celijskih medijatora: povecanje vaskularne
permeabilhosti, hemotaxicna aktivnost za monocite, imobilizacija neutrofila na mjestu
upa)e.
3) PROSTAGLANDINI. Stvaraju se u toku upale iz ostecenih celija u procesu
metabolizma arahidonske kiseline (put ciklooxigenaze). Dovode do jake vazodilatacije
krvnih sudova, izlaska tecnosti iz tkiva, povecavaju aktivnost drugih medijatora, izazivaju
bol, povecavaju temperaturu i pozitivno su hemotaxicni za polimorfonukleare.
4) LEUKOTRIENI. Nastaju takodje iz raspadnutih celija u procesu metabolizma
arahidonske kiselîne (put lipooxigenaze). Leukotrieni dovode do vazokonstrikcije,
bronhospazma, povecavaju vaskularnu permaebilnost i pozitivno su hemotaxicni za
neutrofile.
5) TROMBOCITAKTIVIRAJUCI FAKTOR (TAF). Nastaje iz fosfolipida i
dovodi do povecane . vaskularne permeabilhosti, agregacije leukocita, adhezije,
hemotaxije. TAF mogu proizvoditi razlicite vrste celija bazofili, neutrofili, monociti i
endotel. Moguce je da TAF direktno djeluje na ciljne celije iii da aktivira druge
medijatore.
6) CITOKININI. To su polipeptidi proizvedeni od mnogih celija, uglavnom od
aktiviranih limfocita i makrofaga. Povezani su sa celijskim imunim odgovorima ali i sa
upalnim odgovorima. Kao vazni posrednici upale spominju se: IL-l, TNP i IL-8.
Sekrecija ovih oblika moze biti stimulisana na razlicite nacine i ostvaruje se uglavnom

6
preko endotoxina, imunih komplexa, toxina, tjelesnih ostecenja. Citokinini mogu
djelovati u tri smjera: autokrino - na celiju koja ih je proizvela, parakrino - na celije
u neposrednoj blizini, te epokrino- na mzlicite sisteme. Osnovna uloga citokinina:
lokalni ucinci na endotel, sistemske reakcije akutne faze i utjecaj na fibroblaste.

16 KOJA JE ULOGA HISTAMINA U AKUTNOJ UPALI???

Histamin je vazoaktivan amin i spada u grupu celijskih medijatora upale. !ma
znacajnu ulogu u akutnom upalnom odgovoru. Histamin se nalazi u tkivima ali najvise ga
ima u mastocitima koji se nalaze u vezivu oko krvnih sudova. U krvi se nalazi u
bazofilima i trombocitima. Histamin se oslobadja iz mastocita kao rezultat fizikalnog
ostecenja kao sto su trauma iii toplina, u imunim reakcijama kada se antitijela vezuju za
mastocite, aktivnosti anafiltoxina, aktivnoscu kationskih lizozomalnih proteina iz
neutrofila, djelovanja nekih neuropeptida. Histamin uzrokuje dilataciju arteriola i
povecava vaskularnu permeabilnost venula, povecava kontrakciju endotela venula.
Inaktivirl\iu ga histaminaze, a hemotaxican je i za eozinofile.
'
17 OPISATI SISTEM KININA I NJEGOVU ULOGU U UPALI???
Sistem kinina spada u grupu plazmatskih medijatora upale cijom aktivacijom kao
krajnji produkt nastaje bradikinin. On uzrokuje dilataciju arteriola, povecanu
permeabilnost venula zbog kontrakcije endotelnih celija i kontrakciju extravaskularnih
glatkih misica. Inaktiviraju ga kininaze i javlja se samo u ranoj fazi povecane vaskulame
permeabilnosti. Bradikinin je polipeptid koji nastaje iz plazme iz svog prekursora
kininogena u sljedecoj reakciji: Kininogen se cijepa pomocu kalikreina kojeg (opet)
aktivira XII faktor koagulacije-Hagemanov faktor, a ovaj XII faktor se alctivira u
kontaktu sa ostecenim tkivima, narocito kolagenom.

18 OPISATI SISTEM KOMPLEMENTA I POSLJEDICE NJEGOVE

AKTIVACIJE???
Sistem komplementa sastoji se od niza proteina plazme koji imaju vaznu ulogu u
imunosti i upali. Sastojci. komplementa u plazmi su inaktivni i oznacavaju se u nizu C1
- C9. Najvaznija je aktivacija C3 komponente komplementa jer ona moze ici u dva
pravca. Klasicni, fixacija C1 na antitijelo udruzeno sa antigenom. Altemaivni put za
koji nije potrebno da antitijelo bude vezano za antigen vec se proces moze otpoceti
pojedinim dijelovima bakterija (endotoxini). Aktiviranjem C3 komponente ona se cijepa
na C3a i C3b· C3b pokrece niz kaskadnih reakcija koje dalje aktiviraju ostale komponerite
komplementa. Aktiviranjem ostalih komponenti stvaraju se bioloski vazni cinioci i
dolazi do !ize antitijelima obuhvacenih celija. Komponente komplementa djeluju na
razlicite pojave u akutnoj upali:
a) vaskulami fenomeni C3 i Csa (anfiltoxini) povecavaju vaskulamu permeabilnost
i dovode do vazodilatacije oslobadjanjem histamina iz mastocita. Cs.takodje aktivira put
Iipooxigenaze iz metabolizma arahidonske kiseline sto dovodi do daljeg oslobadjanja
upalnih produkata.
b) vaskularni fenomeni Cs. uzrokuju adheziju neutrofila za endotel kapilara i
hemotaxican je za monocite i neutrofile.
c) fagocitoza c3b se pricvrsti za bakterijski zid i djeluje kao opsonin tako da
olaksava fagocitozu pomocu neutrofila i makrofaga jer oni posjeduju receptore za C3b.

16
 Dakle C3 i Cs komponente komplementa su najvaznije u cijelom sistemu i danas
se zna da oni osim naprijed nabrojanih mehanizama mogu biti aktivirani i nekim
enzimima koji su prisutni u upalnom tkivu.

19 OPISATI METABOLICKE PROMJENE KOJE UZROKUJU STVARANJE

ARAHIDONSKE KISELINE 1 NAJVAZNIJIH DERIVATA, KOJI NASTAJU
CIKLOOXIGENAZNIM 1 LIPOOXIGENAZNIM PUTEM???
Arahidonska. kiselina je polinezasicena masna kiselina koja je prisutna u velikoj
kolicini u fosfolipidima celijske membrane. Ona se oslobadja iz membrana fusfolipida
vjerovatno zbog djelovanja celijskih fosfolipaza koje se aktiviraju upalnim podrazajem iii
drugim hemijskim posrednicima kao sto je aktivacija Cs•. Njen metabolizam tece u dva
pravca i nastali metaboliti imaju vaznu ulogu u upalnom odgovoru.
PUT CIKLOOXIGENAZE. Ovaj metabolicki put dovodi do sinteze
prostaglandina Gz iz kog nastaje dalje prostaglandin Hz. Iz prostaglandina Hz koji je
nestabilan nastaje prostaciklin i tromboxan. Tromboxan se stvara uglavnom u
trombocitima jer oni posjeduju enzim tromboxan sintetazu. Stvara se u nestabilnom
obliku kao TXA2 koji brzo prelazi u oblik TXB2. On je snazan agregator trombocita i
jak vazokonstriktor. Prostaciklin nastaje u celijama vaskulamog endotela u vise
oblika (PGE2, PGF2, PGD2). Osnovna uloga svih prostaglandina je jaka
vazokonstrikcija, izlazak tekucine iz tkiva i nastanak edema, povecanje temperature u
upalnom podrucju, povecavanje aktvnosti drugih medijatora i izazivanje boli. Pojedini
lijekovi koce put ciklooxigenaze i tako spljecavaju sintezu prostaglandina koji dovode
do nastanka bola (primjer:aspirin i nesteroidni antiinflamatorui lijekovi).
PUT LIPOOXIGENAZE. Iz arahidonske kiseline, kojoj su dodane hidroperoxi
skupine i preko niza reakcija katalizovanih enzimima, nastaje skupina jedinjenja
oznacena kao leukotrieni (LTA4, LTB4, LTC4, LTD4, LTE4). LTE4 je mocan
hemotaxicni agens i uzrokuje agregaciju neutrofila. LTC4, LTD4 i LTE4 uzrokuju
vazokonstrikciju, bronhospazam i povecanu vaskularnu propustljivost.

20 NABROJATI MOGUCE ISHODE AKUTNE UPALE???

Akutna upala moze imatijedan od cetiri moguca ishoda:
1) Potpuna rezolucija. Ovo je najpovoljniji ishod akutne upale i uobicajeno se
srece kad su ostecenja ogranicenog iii kratkog trajanja, iii kad jeu pitanju malo
ostecenje tkiva. Rezolucija obuhvata po1punu neutralizaciju hemijskih posrednika,
uspostavljanje nonnalne vaskulame penneabilnosti, prestankom infiltracije leukocitima i
povlacenjem edema, nektoticnih masa, stranih agenasa, leukocita sa podrucja upale.
2) Cjeljenje oziljkom. Javlja se kod vecih razaranja tkiva iii kod tkiva koja
nemaju sposobnost regeneracije iii je prisutna ogromna fibrinska exudacija.
3) Stvaranje apscesa. Javlja se kod infèkcija piogenim mikroorganizmima.
4) Progresija u hronicnu upalu. Javlja se kad akutni upalni odgovor ne moze
biti uklonjen iz bilo kog razloga. Primjer: akutna upala pluca bakterijske etiologije, moze
preci u hronicnu i produziti tok ako su pluca nesposobna iii oslabljena da uklone
uzrocnik (dolazi do velikog razaranja tkiva i stvaranja supljine u kojoj upalni proces tinja
dalje).

8
21 NABROJATI GLAVNE FUNKCIJE AKTIVIRANIH MAKROFAGA???
Makrofugi su jedna komponenta mononukleamog fagocitnog sistema koji je prije bio
poznat kao retikuloendotelni sistem. MFS obuhvata celije porijeklom iz. kostane srzi,
ukljucujuci krvne monocite i tkivne makrofage. Makrofagi se difuzno nalaze razbacani u
vezivnim tkivima iii okupljeni u organima kao sto su jetra (Kupfferove celije), slezena i
limfui cvorovi (Sinus-histiociti) i pluca (alveolami makrofugi). Osim fagocitoze,
makrofagi posjeduju nekoliko drugih osobina, koje imaju vaznu ulogu u upalnom
odgovoru. Oni posjeduju mogucnost da budu aktivirani i to je proces koji rezultira
porastom velicine celije, porastom kolicine lizozomskih enzima, znatno aktivnijim
celijskim metabolizmom i vecom mogucnoscu da fugocitiraju i ubijaju ingestirane
mikrobe. Aktivacija makrofàga je slozen proces koji je rezultat odgovora na podrazaje
koji se javljaju u toku upale. Aktivirani makrofagi luce sirok niz bioloski aktivnih
produkata koji su vazni u procesu tkivnog razaranja i fibroze karakteristicne za hronicnu
upalu. Ti produkti su:
• enzimi- neutralne i kisele proteaze
• proteini plazme ukljucujuci proteine komplemenata i koagulacijske proteine
(fuktori koagulacije V, VII, IX, X)
• reaktivni metaboliti kiseonika- slobodni radikali
• lipidi posrednici- metaboliti arahidonske kiseline i trombocit-aktivirajuci fuktori
• citokinini
" faktori rasta koji dovode do prolifuracije razlicitih tipova celija.
Osim sto imaju korisno djelovanje u upalnom procesu ovi produkti aktiviranih
makrofaga mogu dovesti do znatnih tkivnih ostecenja, sto je jedan od znakova hronicne
upale. ··

22. NABROJATI FUNKCIJE EOZINOFILA U UPALI???

Eozinofili su karakteristicni za imune reakcije posredovanja IgE-om i za
parazitame infekcije. Njihova zmca sadrze glavne bazicne proteine, visoki kationski
14000 Kd protein koji je toxican za parazite, ali takodje dovodi do !ize epitelnih celija
kod sisara.

23.NABROJATI VRSTE CELIJA KOJE SE NALAZE U GRANULOMU I

OPISATI KAKO NASTAJU GRANULOMI U ODREDJENIM OBLICIMA
HRONICNE UPALE???
Granulomatozna upala je poseban oblik hronicne upale koji se nalazi u relativno
malom broju bolesti (TBC, sarkoidoza, bolest macijeg ogreba, lepra, bruceloza).
Granulom se sastoji od mikroskopskih nakupina makrofaga koji se mogu transformisati u
celije poput epitelnih (oznacene kao ·· epiteloidne) koje su okrUzene pojasom
mononukleamih leukocita, uglavnom limfocita i nekada plazma celijama. Ceste, ali ne
uvijek, n!jlaze se orijaske celije na periferiji iii u sredistu granuloma i predstavljaju mase
citoplazme sa dvadeset iii vise jedara.
TBC granulom - nekazeozni tuberkul - u sredistu se nalaze epiteloidne
celije okruzene fibroblastima, limfocitima, histiocitima i nekada dzinovskim
Langhansovim celijama; kazeozni tuberkul - centralno se nalazi samo amorfui
granulirani detritus, gubitak svih celijskih detalja.
LEPRA- acidorezistentni baciii u makrofugima: granulomi i epiteloidni tipovi.

9
 SIFILIS - gumma - u sredistu su celije nekroticne ali bez gubitka
celijskih obrisa, infiltrat plazma celija, a na periferiji su histiociti.
BOLEST MACIJEG OGREBA - okruglasti iii zvijezdoliki granulomi koji
sadrze centralni granulirani detritus i neutrofile, divovske celije su malobrojne.
PARAZITSKA OBOLJENJA- embolije jajascima, eozinofili.
SARKOIDOZA - nekazeozni granulomi - divovske celije (Langhansove i
tipa stranog tijela), asteroidne i divovske celije, poneko Schaumannovo üelasce
(koncentricni vapnenasti konkrement) bez mikroorganizama.

24. OPISATI MORFOLOSKE OBLIKE AKUTNE I HRONICNE UPALE???

Serozna upala - oznacava izliv vodenaste tecnosti koja moze poticati iii iz
krvnog seruma (kozni mjehur) iii iz mezotelnih celija koje oblazu peritonealnu,
pleuralnu iii perikardijalnu supljinu.
Fibrozna upala - nastaje kada su vaskulame pukotine dovoljno velike da
omoguce prolaz molekulama fibrinogena. Fibrinozni exudat je karakteristican za tjelesue
supljine (pleura, perikard). Fibrinozni exudat moze biti odstmnjen fibrinolizom iii
pomocu makrofaga i to je proces rezolucije. Ako se fibrin ne odstrani on moze stimulisati
urastanje fibroblasta i krvnih zila, te tako dovesti do stvaranja oziljaka. Taj proces je
nazvan organizacija.
Supurativna (gnojna) npala - stvaraju se velike kolicine gnoja iii purulentnog
exudata. Karakteristicna je za bakterijske infekcije. Primjer je akutni apendicitis. Apsces
je lokalizirana nakupina gnoja u tkivu, organu iii ogranicenom prostoru. Apsces u sredini
sadrzi masu nekroticnih leukocita i tkivnih celija, zatim se nalazi zona ocuvanih
neutrofila, a na perifuriji fibroblasti i vaskulama proliferacija, koji su znak pocetka
reparacije.Jednostavniji oblici gnojnih upala su:folikulitisi, furunkuloze i celulitisi.
Ulkus -je lokalni defekt iii izdubljenje povrsine organa iii tkiva koja je nastala
ljustenjem upalno-nekroticnog tkiva. Najcesce se srece kod upalne nekroze sluznice usta,
zeluca, crijeva, genito-urinamog trakta i kod potkoznih upala nogu kod starijih osoba
koje imaju cirkulacijske poremecaje, koji predisponiraju nekrozi.

25.NAVESTI KARAKTERISTIKE APSCESA???

Apsces je lokalizirana nakupina gnoja u tkivu, organu ili ogranicenom prostnru.
Nastao je dubokim naseljavanjem piogenih bakterija u tkivo. Apsces u sredini sadrzi
masu nekroticnih leukocita i tkivnih celija, zatim se nalazi zona ocuvanih neutrofila, a
na periferiji fibroblasti i vaskularna proliferacija, koji su znak pocetka repamcije.
Vremenom apsces moze postati ogranicen vezivnim tkivom koje sprijecava njegovo dalje
sirenje.

26. OPISATI RAZLIKE IZMEDJU LABILNIH, STABILNIH I PERMANENTNIH

CELIJA; NAVESTI PRIMJERE ZA SVAKU OD OVIH VRSTA CELIJA???
1. Labilne celije (trajno dijelece)- prate celijski ciklus od jedne do druge mitoze
i nastavljaju proliferaciju u tokll zivota, nadomijestajuci celije koje se trajno razaraju.
Primjer: povrsinski epiteli kao sto su viseslojni plocasti epitel koze, ùsne supljine,
vagine
i cervixa. Sluznica koja oblaze sve izvodne kanale zlijezda u tijelu. C ilindricni epitel
GIT-a, uterusa i jajovoda. Prelazni epitel urinamog sistema. Celije slezene, limfàticnogi
hematopoetskog tkiva.

10
 2. Stabiloe (mirujuce) celije - pokazuju nisku norrnalnu razinu obnavljanja, ali
one mogu proci brzu diobu u odgovoru na razlicite podrazaje, te su tako sposobne za
rekonstrukciju originalnog tkiva. U ovoj skupini se nalaze parenhimske celije gotovo svih
zljezdanih organa (jetra, bubreg, gusteraca}, mezenhimne celije (fibroblasti i glatki
misici) i vaskularne endotelne celije.
3. Permanentne (oedijeljece) celije- napustile su celijski ciklus i ne mogu proci
mitoticku diobu u postnatalnom zivotu. Ovdje pripadaju nervne celije, celije skeletnih i
srcanog misica.

27. OPISATI CETIRI FAZE CIJEL.JENJA VEZIVNIM TKIVOM???

Prva faza- migracija i proliferacija fibroblasta pocinje rano u upali (u prva 24h).
Fibroblasti i vaskulame endotelne celije pocinju proliferirati i stvarati (3 - 5 dana)
poseban oblik tkiva- granulacijsko tkivo koji je glavni znak reparacije.
Drnga faza - odlaganje extracelulamog matrixa- nakon proliferacije fibroblasta
oni budu pokrenuti fuktorima rasta i dolazi do sinteze kolagena i drugih molekula
vezivnog tkiva koji se odlazu oko fibrob!asta.
Treca faza - stvaranje novih krvnih zila (angiogeneza)- nove krvne zile
nastaju klijanjem mladica iz postojecih zila i to je oznaceno kao
neovaskularizacija. Za angiogenezu je potrebno nekoliko fuktora:
e proteoliticka razgradnja bazaine memebrane i matricne zile koja dopusti stvaranje
kapilamog izdanka i kasniju migraciju celija,
o migracija endotelnih celija prema angiogenom podrazaju,
" proliferacije endotelnih celija iza vodece linije migrirajucih celija,
" sazrijevanje endotelnih celija iorganizacija u kapilarne cijevcice.
Cetvrta faza - dozrijevanje i organizacija oziljka (preoblikovanje) <proces se
dalje nastavlja povecanjem extracelularnih sastojaka, uglavnom kolagena, a smanjuje se
broj aktivnih fibroblasta i novih zila. Krajnji rezultat je oziljak od vretenastih fibroblasta,
gustog kolagena, dijelova elasticnog tkiva, extracelularnog matrixa i relativno malo
krvnih zila.

28. OPISATI GLAVNE KOMPONENTE GRANULACIJSKOG TKIVA???

Granulacijsko tkivo je mekano ruzicasto tkivo na povrsini rane koje se stvara u
prvih tri do pet dana upale. Gradjeno je od novih malih krvnih zila i fibroblasta, te
predstavlja glavni znak reparacije tkiva.

29. OPISATI CIJELJENJE RANA PRIMARNOM I SEKUNDARNOM

INTENCIJOM???
Cijeljenje po prvoj intenciji iii primarno cijeljenje je najjednostavniji oblik
cijeljenja rane i opisujemo ga na hirurskoj inciziji (za neupucene to je rez). Incizijski
prostor odmah se napuni ugrusanom krvlju koja sadrzi fibrin i krvne celije. Susenjem
povrsine ugrusak tvori krastu koja prekriva ranu. Unutar 24h pojavljuju se neutrofili na
rubovima incizija i krecu se ka fibrinskom ugrusku. Epiderrnis i nje ovi rezni rubovi
zadebljaju kao rezultat mitoticke aktivnosti bazalnih celija i unutar 48 celije sa rubova
urastaju i stvaraju neprekidni tanak sloj epitela koji prekriva krastu. Treci dan neutrofili
su zamijenjeni makrofuzima, pojavljuje se granulacijsko tkivo, nastavlja se proliferacija
epitelnih celija i zadebljava epiderrnalni pokrov. Peti dan incizijski prostor ispunjen je

11
granulacijskim tkivom, neovaskularizacija je maximalna, kolagenske niti znatno
zadebljavaju i pocinju premostavati inciziju. Epidermis je maximalno sazrio i pocinje se
diferencirati. U drugoj sedmici nastaje neprekidna akumulacija kolagena i proliferacija
fibroblasta; nestaju infiltrati leukocita i edern. Na kraju prvog mjeseca oziljak obuhvata
celularno vezivno tkivo bez upalnih infiltrata sada pokrivenih intaktnim epidermisom.
Dermalni adnexi su trajno izgubljeni. Cvrstoca rane se povecava.
Sekundarna intencija iii cijeljenje javlja se kod velikih defekata i za nju je
karakteristicno da u velikim defektima u pocetku ima vise fibrina, vise nekroticnog
detritusa i exudata pa je upalni proces intenzivniji. Stvaraju se znatno vece kolicine
granulacijskog tkiva. Obiljezje koje najjasnije diferencira primamo od sekundamog
cijeljenja je kontrakcija rane koja nastaje kod velikih povrsinskih rana pod djelovanjem
miofibroblasta koji imaju osobine kontraktilnih glatkih misicnih celija. (Pogledati sliku u
Robinsu na str. 54 OBAVEZNO!!!Divna slika!!!)

30 OPISATI GLAVNE KOMPONENTE EXTRACELULARNOG MATRIXA TE

NABROJATI NJIHOVE FUNKCIJE???
ECM - se sastoji od vezivnih struktnrnih proteina i adhezivnih glikoproteina
uklopljenih u gel gradjen od proteoglikana i glikozamin glikana. ECM se pojavljuje u dva
oblika, kao intesticijski matrix u vezivnim tkivima i kao bazalna mambrana oko epitelnih
i nekih mezenhimnih celija (endotel). Postoje tri komponente ECM-a : kolageni,
adhezivni glikoproteini i proteoglikani.
Kolageni - gradjeni od trostruke uzvojnice od tri polipeptidna cx-lanca. Oko 30%
razlicitih cx-Ianaca tvore priblizno 15 razlicitih kolagenskih tipova. Neki tipovi kolagena
tvore fibrile dole su drugi nefibrilarni i komponente su bazalnih membrana. futersticijski
kolageni cine glavni omjer vezivnog tkiva u cijeljecim ranama, posebno u oziljcima.
Adhedvni glikoproteini - su razliciti proteini, a glavno im je svojstvo njihova
sposobnost da se vezu sa drugim izvancelijskim komponentama matrixa, sa jedne i za
specificne proteinske sastojke celijske membrane, sa druge strane. Oni ukljucuju
fibronektin, laminin, trombospondin i druge proteine.
Proteoglikanise sastoje od glikozoaminoglikana vezanih za proteinsku jezgru.
Oni imaju razlicite uloge u regulaciji strukture vezivnog tkiva i prop!lsnosti.
Proteoglikani . takodje mogu biti sastavni proteini membrane i tako su modulatori
celijskog rasta i diferencijacije.

31 NABROJATI SISTEMSKE I LOKALNE FAKTORE KOJI STETNO UTICU

NA CIJELJENJE???
Prehrana - nedostatak proteina, C vitamina, malnutricija mogu kociti sintezu
kolagena i usporiti cijeljenje.
Glnkokortikoi!li - sa svojim antiinflamatornim ucinkom uticu na razlicite
komponente upale i fibroplazije.
Infekcija- cest uzrok usporavanja cijeljenja.
Mehanicki faktori - porast abdominalnog pritiska koji uzrokuje rupturu
abdominalnih rana.
Neadekvatna opskrba krvlju- ateroskleroza iii poremecena venska drenaza.

12
 Strana tijela - nepotrebni savovi, ostaci kosti, fragmenti celika...
Tkivo u kojem se pojavila ozljeda - reparacija je najbolja kod tkiva koja su
sastavljena od labilnih i stabilnih celija, mjesta u organizmu gdje se pojavila ozljeda
i kolicina exudata. Primjer: pleuralna supljina sa obilnim exudatom ima tendenciju
stvaranja priraslica u procesu reparacije.
Odstupanja rasta - zbog izostanka stimulacije fuktorima rasta i proliferacije,
cijeljenje rane se moze usporiti (keloid, dezmoid, fibromatoze).
Pratece bolesti - koje dovode do iskoristavanja faktora rasta te njihova ne
mogucnost iskoristavanja u cijeljenju (pluena fibroza, ciroza jetre).

32. DEFINISATI OZILJAVANJE, DEZMOID, KELOID I FIBROMATOZU, TE

OBJASNITI NJffiOVO KLINICKO ZNACENJE???
Keloid je tumorozni oziljak nastao nakupljanjem velikih kolicina kolagena.
Dezmoid je oziljak nastao nakupljanjem velikih kolicina granulacijskog tkiva.
Fibromatoza je oziljno tkivo nastalo prekomjemom proliferacijom fibroblasta.
Klinicki znacaj ove tri benigne hiperplazije je u tome sto su cesto na granici ka
malignoj transformaciji.

13
1 DATI DEFINICIJE NOVOTVOREVINE, TUMORA, KARCINOMA 1
SARKOMA???
NOVOTVOREVINA doslovno oznacava novi rast. Prema Willsu to je
abnormalna nakupina tkiva ciji rast nadmasuje i nije uskladjen sa rastom normalnih tkiva
i traje u tom prekomjemom rastn i nakon sto su odstranjeni u1jecaji koji su uzrokovali
promjenu. Osnovno u nastanku svih novotvorevina je gubitak odgovora na kontrolne
mehanizme normalnog rasta.
TUMOR doslovno oznacava oteklinu koja moze nastati iz razlicitih razloga
(edern i1i krvarenje u tkivo). Danas se termin tnmor koristi iskljucivo za neoplasticne
mase koje mogu uzrokovati otekline u tijelu.
KARCINOM (rak) je maligna (zlocudna novotvorina porijeklom iz epitelnih
celija (adenocarcinoma-tumor gradjen iz epitelnih celija zlijezda).
SARKOM je maligna novotvorina porijeklom iz mezenhimalnog tkiva iii
njegovih derivata (hondrosarcom-iz hrskavice).

2 UPOREDITI BENIGNE I MALIGNE TVOREVINE???

Benigni (dobrocudni) tumori su tnmori cija se citoloska i makroskopska obiljezja
smatraju neduznim. Osnovna karakteristika benignih tumora je da ostaju lokalizirani i ne
sire se na druga mjesta i zbog toga dopustaju lokalno hirusko odstranjenje i
prezivljavanje oboljelog.
Maligni tumori imaju veliku sposobnost da invadiraju i razore okolno tkivo, sire
se na udaljena mjesta (metastaziraju), dok na kraju ne uzrokuju smrt domacina.
Za benigne tnmore karakteristicna je dobra difèrencijacija parenhimnih celija koje
su vrlo slicne njihovim izravnim prethodnicima.
Kod malignih tumora srece se veliki raspon diferencijacije parenhimnih celija,
primjecuje se pleomorfizam, manjak diferencijacije (anplazija). Dobrocudni tnmori rastn
uglavnom polagano, za razliku od zlocudnih tumora koji uglavnom rastu brzo i sire se u
lokalna tkiva· i na udaljena mjesta. Brzina rasta zlocudnih tumora proporcionalna je
stepenu njihove diferenciranosti.

3 DEFINISATI CELIJSKU PROLIFERACIJU, DIFERENCIJACIJU,

DISPLAZIJU, ANAPLAZIJU 1 PLEOMORFIZAM???
Diferencijacija parenhimnih celija (novotvorina) odnosi se na stepen slicnosti sa
celijama iz kojih poticu i u morfoloskom i u funkcionalnom smislu. Dobrocudni tumori
su gradjeni od dobro diferenciranih celija koje su vrlo slicne njihovim direktuim
prethodnicama. Zlocudni tnmori obiljezeni su velikim rasponom diferencijacije
parenhimnih celija od dobro difèrenciranih do onih koje su potpuno nediferencirane.
Anaplazija doslovno oznacava unatrazno pretvaranje i kod novotvorina oznacava
manjak diferencijacije celija.
Pleomorfizam je razlika u obliku i velicini medju celijama i glavna je
karakterisika anaplasticnih celija koje se medjusobno bitno razlikuju po obliku, velicini,
izgledu jezgre, sa prisutnim brojnim mitozama koje su abnormalne.
 _Displazija je naziv koji se korisi da oznaci poremecenu ali ne neoplasticnu
proliferaciju. Sastoji se od gubitka jednolicnosti pojedinih celija, jednako kao i gubitka
orijentacije u medjusobnom polozaju medju celijama. Displasticne celije pokazuju jak
pleomorfizam, cestu hiperhromaziju jezgre, mitoze su ceste ali gotovo imaju normalan
izgled. Kada displazija zahvati cijelu povrsinu epitela promjena se naziva carcinoma in
situ. Medjutim, sve displazije ne napreduju obavezno u rak i kad se ukloni pretpostavljeni
podsticajni faktor koji dovodi do displazije, epitel se moze regenerirati.
Proliferacija celijaje, jednostavno receno, njihovo umnozavanje.

4 DEFINISATI I DATI PRIMJERE U POJEDINIM TKIVIMA: ADENOM,

PAPILOM, FIBROM, LEJOMIOM I UPOM???
Adenom je dobrocudna epitelna novotvorina (neoplazma), koja stvara zljezdanu
sliku iii je to novotvorina koja potjece iz zljezdanih struktura i koja ne mora obavezno
pokazivati zljezdanu sliku (Primjer: dobrocudna epitelna novotvorina koja izrasta iz celija
bubreznih kanalica i stvara zlijezdama slicne tvorbe je adenom bas kao i nakupina
dobrocudnih epitelnih celija koje ne stvaraju zlijezdane tvorbe a poûecu iz · kore
nadbubrega).
Papilom je dobrocudna epitelna tvorevina koja raste na bilo kojoj povrsini i
stvara mikroskopski iii makroskopski resicaste tvorbe (papilom debelog crijeva).
Fibrom je dobrocudni tumor porijeklom iz vezivnog tkiva (fibrom jajnika,
neurofibroma- fibrom koji se mzvija duz zivcanih snopova).
Lejomiom je benigni tumor koji se razvija najcesce u materici kod zena ali i u
gastrointestinalnom traktu i potkoznom tkivu, te iz zidova krvnih zila. Gradjeni su od
vrtloznih snopova misicnih celija sa nekada prisutnim zaristima fibroze, ovapnjenja,
ishemicne nekroze sa krvarenjima, iii manje vise kompletnom proteolitickom probavom
mrtvih celija.
Lipom je najcesci benigni tumor mekih tkiva. To je inkapsulirana masa zrelog
masnog tkiva koje makroskopski i histoloski izgleda kao neneoplasticno tkivo. Nekada
sadrzi primjesu vezivnog tkiva (fibrolipom), krvnih zila (angiolipom). Najcesci je lipom
potkoznog tkiva (ledja, ramena, trbuh,crijeva).

5 NABROJATI TRI NAJCESCA TIPA KARCINOMA I ODGOYARAJUCA

BENIGNA TUMORA I TKIVA IZ KOJIH POTICU???
.

Karcinom Benigni tumor Porijeklo

Adenokarcinom Adenom Zljezdano (epitelni pokrov zlijezda ili
vodova)
Ca papil!are papilloma epitelni pokrov zlijezda iii vodova
Ca planocellulare papilloma planocellulare viseslojni plocasti epitel

2
6 NABROJATI TRI NAJCESCA TIPA SARKOMA, OPISATI NJIHOVU
NAJCESCU LOKACIJU, OPISATI NJIHOVU MORFOLOSKU SLIKU i
PONASANJE???
Osteosarkom je maligni tumor cije celije neposredno stvaraju kost iii osteoid.
Primarni osteosarkomi nastaju uglavnom u zdravoj kosti i to u srednjem dijelu metafiza
dugih cjevastih kostiju. Sekundami osteosarkomi nastaju u kostima koje su vec
zahvacene nekom bolescu. Tumor obicno nastaje u spongiozi i odatle se siri u svim
pravcima napadajuci i susjedno meko tkivo, stvarajuci tako masivne extraosealne mase.
Histoloski glavna karakteristikaje da tumorske celije stvaraju neposredno osteoid. One
su
smjestene izmedju osteocita u lakunama i oponasaju njihovu aktivnost. Metastaziraju
hematogeno najcesce u pluca.
Fibrosarkom je maligni tumor porijeklom iz vezivnog tkiva koji tvori
infiltrativne mase (riblje meso), a nekada moze izgledati prividno inkapsuliran. Svi
fibrosarkomi · imaju neki stupanj anaplazijesa malo iii mnogo mitoza, a nekada
diferencijacija potpnno izostane pa je tumortesko prepoznati.
Hondrosarkom je maligni tumor skeleta,. po ncestalosti neposredno iza
osteosarkoma. Razvija se u medularnom dijelu kosti i progresivno se siri
unutar medulame supljine, a jednako prodire i u kortex. Rezna ploha pokazuje sivkasto
bijeli hladetinasti tumor sa istaknutim zaristima kalcifikacje i podrucjima krvarenja i
nekroze. Mikroskopski, postoji velika varijabilnost. Neki su tumori dobro
difrerencirani, a na drugom kraju spektra su tumori sa jasnim znacima zlocudnosti, kao
sto su izuzetno veliki hondroblasti sa atipicnim velikim jezgrama, multinuklearne celije i
nekada dvije iii vise celija u lakunL Za razlikovanje malignih od benignih tumora
koristi se sklonost hondrosarkoma da uzrokuju erozivna nazubljenja endoosta kao i
mikroskopsko sirenje u intertrabekularne prostore sa progresivnim razaranjem trabekula.
Ovi tumori su skloni polaganom rastu, metastaziraju hematogeno, najcesce u pluca.

7 NABROJATI 1· OPISATI TRI TUMORA KOJI SU BIOLOSKI MALIGNI, A

IMAJU · NASTAVAK -. orna (KOJI JE KARAKTERISTICAN ZA BENIGNE
TUMORE>???
Mesothelioma, Seminoma, Melanoma.
Mesothelioma (maligni mezoteliom) je rijedak zlocudni tumor mezotelnih celija
koji obicno raste na parijetalnoj iii visceralnoj pleuri, rijedje na peritoneumu a sasvim
rijetko na drugim mjestima. Smatra se da u pleuralnoj supljini maligni mezoteliomi
nastaju u ogranicenom podmcju, dovode do stvaranja izljeva i vremenom se znatno
prosiruju, bilo direktnim rastom iii usadjivanjem u izljev i suprotnu pleuralnu supljinu.
Histoloski mezoteliomi imaju jednu od tri slike:
1) sarkomatoidnu u kojoj vretenaste celije i nekad .fibroblastima slicne celije rastu
u nejasnim nakupinama;
2) epiteloidnu u kojoj celije nalik na kubicne oblazu tubularne i mikrocisticne
prostore u koje se izbocuju male resicaste izbocine poput pupoljaka (lice na
adenokarcinom);
3) bifazicnu, najcesca slika koja ima i sarkomatoidna i epiteloidna podrucja.
Maligni mezoteliomi pleure dovode se u vezu sa profesijom, jer se cesto srecu
kod ljudi koji su dugo vremena bili izlozeni cesticama azbesta. Slabo metastaziraju ali se
mogu naci metastaze na jetri i udaljenim organima.

3
 Seminoma je tumor porijeklom iz zametnih celija i cini priblizno 30%
novotvorina testisa. Histoloski karakterisu ih ploce ili tracci dobro difurenciranih
jednolikih poligonalnih celija sa istaknutim membranama, centralno smjestenim
jezgarama i svijetlom citoplazmom. Kod 10% slucajeva nadju se prisutne orijaske celije
sa HCG-om. Vezivna stroma je prozeta limfocitima i granulomskim tvorevinama. Tumori
rastu brzo u vidu sivkasto bijelih masa ispod tunike albuginee.
Melanoma (melanoma malignum) najcesce nastaje na kozi, a rijedje se srece u
usnoj supljini, jednjaku, anusu, rodnici, mozdanim ovojnicama iii mreznici. Dokazano je
da vecina melanoma pokazuje dva oblika rasta:
radijalni- obuhvata povrsinsko sirenje, uglavnom ograniceno na epidermis;
vertikalni - sa napredovanjem tumora i sirenjem prema dolje u korij i dublje
slojeve.
Kod vecine melanoma u pocetku je dominantniji radijalni tip rasta pa su oznaceni
kao melanomi sa povrsinskim sirenjem (melanoma superficiale). Oni se pojavljuju kao
plosnate ili uzdignute smedje do erne promjene koje imaju nekoliko jasnih obiljezja:
1) zarisna podrucja crvene, bijele iii modre boje i
2) nepravilne, slabo ogranicene izvijugane rubove katkada sa produzecima poput
jezicaka iii satelitskih zarista.
Histoloski ova vrsta je obiljezena anaplasticnim melanocitima koji su nakrcani
pigmentom i ograniceni na epidermis. Tipicne su pojedine izolirane celije sa svijetlim
haloom (Pagetove celije) koje slice onima u Pagetovoj bolesti dojke. Povremeno celije
pojedinacno i u grnpicama infiltriraju sve slojeve epidermisa do povrsine nekada sa
ulceracijom povrsine. U isto vrijeme celije se prosire i u korij i na kraju u mnogo dublje
slojeve i takvim rastom sticu uslove za metastaziranje.
Kod nekih melanoma se cesce srece vertikalni tip rasta (nodularni melanomi),
pojavljuju se kao mali uzdignuti cvorici razlicitog oblika koji zahvataju cijelu povrsinu
epidermisa nekada sa ulceracijom povrsine, zdruzenom penetracijom u korij i dublje.
Imaju velikn sposobnost metastaziranja u gotovo svaki organ. Ako se melanomi otkriju u
ranoj fazi prezivljavanje je vece, medjutim ako zahvataju vise slojeva koze sa
tendencijom sirenja u dubinu, njihova malignost je veca, a prezivljavanje manje.

8 DEFINISATI HORISTOM I HAMARTROM???

Horistom i hamartrom su sitni cvorici koji se mogu naci u razlicitim organima, a
nastali su poremecajem embrionalnog razvoja.
Horistomi su cvorici gradjeni od tkiva drugog organa, a ne od onog tk:iva koje
odgovara organu u kojem se nalaze (horstomi gradjeni od tkiva kore nadbubrezne
zlijezde smjesteni u bubregu iii cvorici tkiva pankreasa u sluznici zeluca i tankog
crijeva).
Hamartromi su cvorici koji su gradjeni od tkiva koje se normalno nalazi u organu
u kom su prisutni, ali ga ima u suvisku pa se formirao cvoric (fibromatozni ili
adenomatozni hamartromi bubrega).
Znacaj horistoma i hamartroma je sto se iz njih mogu razviti tumori.

9 OPISATI TERATOME l OBJASNITI NJIHOVU HISTOGENEZU???

Teratomi su tumori gradjeni od prepoznatljivh zrelih iii nezrelih celija iii tkiva
koji poticu iz sva tri zametna listica. Razlikuju se nekoliko oblika po stepenu
diferencijacije:

4
26
 a) Zreli teratom. Cest je kod djece i uglavnom je gradjen od dobro
diferenciranog tkiva, zivcano, misicno, hrskavicavo, masno, plocasti epitel, bronhalni
epitel. Ovi su dijelovi razbacani u razlicitim pravcima bez posebne strukture.
b) Nezreli teratom, slicne je gradje sa nepotpuno diferenciranim dijelovima koji
se lako mogu prepoznati po embrionalnoj gradji lmaju veci stepen zlocudnosti od zrelih
teratoma.
c) Teratomi sa zlocudnom transformacijom, gradjeni su od dijelova zametnih
listica i jasno su zlocudni. Kod njih srecemo zarista plocastog Ca, mucinoznog
adenokarcinoma iii sarkoma.
d) Nezreli i jasno maligni teratomi ucestaliji su od ostalih. Makroskopski
pokazuju raznoliku gradju. Uopsteno, rezna ploha pokazuje cisticna podmcja i sarolik
izgled sa zaristima kosti, hrskavice i mekog sluzavog tkiva.

10 OBJASNITI OSNOVE HISTOLOSKOG STEPENA I KLINICKOG STADIJA

TUMORA???
Stepenovanjem tumora pokusava se uvesti odredjena procjena njegove
agresivnosti iii nivo zlocudnosti koji se temelji na citoloskom razlikovanju tumorskih
celija i broja mitoza u tumoru. Tumor moze biti podjeljen u stupnjeve I, II, III, IV, ovisno
o povecanju anaplazije. Mjerila za stepenovanje razlikuju se ovisno o neoplazmi.
Odredjivanje stadija tumora zasniva se na velicini primamog tumora, opsegu sirenja u
regionalne limfue cvorove i prisutnosti/odsustvn metastaza. Ta procjena se vrsi na osnovu
klinickih i histoloskih karakteristika. Danas se koristi metoda TNM klasifikacije:
T - primarni tumor (fl, T2, T3, T4 su stupnjevi koji odredjuju velicinu
primarnog tumora),
N- oznacava sirenje u regionalne limfue zile (NO, Nl, N2, N3),
M -oznacava prisutnost iii odsustvo udaljenih metastaza.
Medjutim, nekada histoloska slika sama po sebi ne moze da odredi i klinicki stadij
tumora, jer neki tumori mogu izuzetno sporo rasti, da se jasni klinicki znaci tumora ne
primjete dugo vremena. Histoloski oblik;· stepen diferencijacije, broj mitoza su znacajni
pokazatelji koji mogu predociti da!ji klinicki tok i oblik neoplazme.

11 UPOREDITI MORFOLOGIJU NEDIFERENCIRANIH 1 DOBRO

DIFERENCIRANIH TUMORSKIH CELIJA???
Dobro diferencirane tumorske celije, su celije koje veoma slice celijama izvornim
prethodnicima. To su uglavnom zrele celije normalnog izgleda, sa vrlo rijetkim
mitozama. Ova vrsta celija karakteristicna je za benigne neoplazme. Nediferencirane
celije se srecu kod malignih neoplazmi i karakterise ih anaplazija tj. potpuni gubitak
diferencijacije i veliki manjak diferencijacije u odnosu na maticne celije. Za takve
anplasticne celije karakteristican je pleomorfizam - razlike u obliku i velicini medju
celijama, hiperhromazija jezgri. Takodje je kod takvih celija prisutan poremecen odnos
izmedju citoplazme i jezgre i obicno iznosi oko 1:1, a normalan je oko 1:4 iii 1:6. Kod
nediferenciranih celija srece se pojava stvaranja orijaskih celija koje su znatno vece od
ostalih i imaju jednu iii vise jezgri. Za nediferencirane celije karakteristicne su brojne i
izrazito atipicne mitoze, gubitak sposobnosti razvoja u prepoznatljivu sliku u kojoj su
celije medjusobno orijentisane na odredjeni nacin. Nediferencirane celije mogu rasti u
nakupinama koje imaju razlicitu histolosku sliku.

5
12 NAVESTI OSNOVNE ELEMENTE BIOLOGIJE TUMORSKOG RASTA???
Prirodni tok rasta zlocudnog tumora moze se posmatrati kroz.nekoliko faza:
neoplasticna pretvorba celije, klonalno sirenje pretvorene celije, lokalna invzaija i na
kraju udaljeni rasap. Stvaranje tumorske mase pomocu klonalnih potomaka pretvorene
celije je komplexan proces na koji utice mnogo cinioca. Neki od tih cinioca se nalaze u
samim pretvorenim celijama kao sto je vrijeme podvostrucenja tumorskih celija. Dmgi se
pak faktori nalaze izvan tumorskih celija kao sto su angigeneza, odgovor domacina na
prisustvo tumorskih celija i njihove metabolicke produkte. Svi cinioci tumorkog rasta se
mogu svrstati u tri skupine:
1) kinetika tumorskih celija (vrijeme podvostrucenja tumorskih celija, dio celija
koje rastu, proizvodnja i gubitak celija);
2) tumorska angiogeneza i
3) tumorsko napredovanje i raznolikost.

13 OPISATI RAST MALIGNIH CELIJA IN VITRO, TE IH UPOREDITI SA

NORMALNIM CELIJAMA???
Odgovor potraziti negdje drugo, jer ga ovdje necete naci!

14 DEFINISATI I OBJASNITI TUMORSKU ANGIOGENEZU???

Tumorska angiogeneza oznacava opskrbu krvlju tumorske mase razvojem novih
krvnih sudova koji hrane tumorsku masu i tako joj omogucavaju rast. Mehanizam
nastanka novih krvnih zila koje snadbjevaju tumor krvlju nije jasan ali se smatra da sami
tumori produkuju neke angiogene materije koje poticu razvoj novih krvnih zila, jer bez
krvi nijedan tumor se ne bi mogao razvijati.
Angiogeni cinioci mogu se svrstati u dvije glavne grupe.
1) Oni koje proizvode tumorske celije;
2) Oni koje poticu od upalnih celija koje infiltriraju tumore.
Najbolje opisani faktori prve grupe su cinioci rasta fibroblasta (FGF) koji vezu
heparin. Ove molekule posjeduju trostruku aktivnost: hemotaxicne su za mitogene,
endotelne celije i pobudjuju proizvodnju proteolitickih enzima koji omogucavaju
probijanje u stromu endotelnih izdanaka.
Iz druge grupe znacajni su TGF-a. i EGF. Mehanizam angiogeneze i njeni
pokretaci od velikog su znacaja za sprijecavanje razvoja tumora.
Smatra se da je porijeklo angigenih materija uglavnom iz protoonkogena i da su
aktivirane mutacijama. Takodje, u tumorsku angiogenezu ukljucen je i gubitak cinioca
koji koce angiogenezu upisan kod gena prigusivaca raka. Svi ovi cinioci mogu posluziti
za pronalazenje nacina da se zaustavi produkcija angiogenih molekula i sprijeci odgovor
endotelnih celija na njih.

15 OPISATI SLIJED DOGADJAJA KOD METASTAZIRANJA TUMORA???

Sirenje tumora je slozen proces koji obuhvata niz koraka koji se najjednostavnije
mogu podijeliti u dvije faze: invazija u izvanstanicno tkivo i vaskularna diseminacija i
udomljavanje tumorskih celija.
a) Invazija u izvanstanicno tkivo sastoji se od: pricvrscivanja tumorskih celija
za povrsinu bazaine membrane zdrave celije, koje se ostvaruje preko laminina i

6
fibronektina (tumorske celije imaju mnogo vise receptora za ove molekule nego epiteh1e).
Drugi korak je razgradnja bazahle membrane i intersticijahlog vezivnog tkiva, a to se
ostvaruje lucenjem proteolitickih enzima od strane tumorskih celija. Mogn i pobudjivati
celije domacine na produkciju proteaza koje razgradjuju bazalnu membranu. Treci i
posljednji korak u ovoj fazi je pokretljivost tumorskih celija koja ih tjera da prolaze kroz
razgradjenu bazahlu membranu. Pokretljivost se ostvaruje preko tumorskih citokinina
koji tjeraju tumorske stance iii preko raspadnih produkata nastalih u toku proteoliticke
aktivnosti i koji imaju hemotaxicnu aktivnost za tumorske celije.
b) Rasap krvnim zilama i ndomljavanje tnmorskih celija slicnogje toka kao i
proces inavazije. Pojedinacne iii grupisane tumorske celije se pricvrscuju za endotel
krvnih sudova nakon cega uslijedi razgradnja bazaine membrane i izlazak u organ u kom
se kasnije razvijaju metastaze. Ipak i na osnovu svih tumacenja tacan put metastaziranja
nekih tumora ne moze se precizno odrediti.

16 NABROJATI PUTEVE METASTAZIRANJA TUMORA???

Metastaziranje oznacava razvoj sekundaruih implantata (metastaza) koje nisu u
dodiru sa primamim tumorom, a nalaze se u udaljenim organinla. Metastatziranje je jedan
od glavnih kriterija koji odredjuje stepen malignosti nekog tumora, mada to nije
iskljucivo jer postoje izrazito maligi tumori koji ne metastaziraju (Ca basocellulare).
Zlocudni tumori mogu se siriti na tri nacina:
1) Usadjivanjem unutar tjelesnih supljina (Ca debelog crijeva koji se moze
prosiriti kroz crijevni zid i replantirati se na udaljena mjesta u peritonealnoj supljini);
2) Limfogeno sirenje, koje je tipicnije za karcinome i ovisi o vrsti neoplazme
blizini i broju limfuih cvorova koji su zahvaceni (Ca dojke koji se siri preko axilaruih
limfonoda);
3) Hematogeno sirenje koje je karakteristicnije za sarkome, ali se i karcinomi
mogn siriti ovim putem. Tumorske celije uglavnom probijaju zid vene i krvnom strujom
sesire po tijelu, najcesce zahvacajuci pluca ijetru.

17 DEFINISATI DOB KAO ODLUCUJUCI FAKTOR POJAVE NEKIH OBLIKA

KARCINOMA, TE NAVESTI ODGOVARAJUCE PRIMJERE
GERIJATRIJSKIH I PEDIJATRIJSKIH OBLIKA KARCINOMA???
Ucestalost karcinoma raste sa dobi sto se moze pro umaciti nakupljanjem tjelesnih
mutacija udruzenih sa pojavom zlocudnih novotvorevina. Smanjenje imune sposobnosti
koja prati starenje takodje moze biti jedan od uzroka. Medjutim, karcinom je cest i kod
mladih i uzrokuje nesto vise od 10% svih smrti kod djece mladje od 15 godina. Glavni
srurtonosni oblici karcinoma kod djece su limfoblasticna leukemija, tumori CNS-a,
linlfomi, sarkomi mekih tkiva i sarkomi kosti. Kod starijih najcesci karcinomi su
karcinomi koze, prostate, te ovarija kod zena u menopauzi.

7
18 NAVESTI TRI NAJCESCE FORME KARCINOMA PREMA UCESTALOSTI I
SMRTNOSTI KOD MUSKARCA I ZENA???

MUSKARAC
UCESTALOST Ca-prostate,pluca,debelog
crijeva i rektuma
SMRTNOST Ca-pluca,prostate,debelog
crijeva i rektuma
ZENA
Ca-dojke,debelog crijeva i
rektuma,pluca
Ca-pluca,dojke,debelog
crijeva i rektuma

19 OPISATI NASLJEDNU OSNOVU NEKIH KARCINOMA. TE NAVESTI

PRIMJERE POVECANlli SKLONOSTI ZA KARCINOME KOJI SE
NASLIJEDJUJU PREMA MENDELOVIM ZAKQNIMA???
Genetska uslovljenost i nasljedjivanje tumora dokazano je kod nekih karcinoma
ali sam mehanizam je i dalje nepoznat. Sam proces karcinogeneze moze obuhvatiti
procese mutacije na nivou genoma i takve su osobe sklonije tumorima od ostalih.
Naslijedje i okolina u kombinaciji mogu dovesti do expresije eventualnih tumorskih gena
prisutnih u organizmu i na taj nacin dovesti do razvoja tumora, pa se zbog toga ova dva
faktora moraju zajedno posmatrati kad je u pitanju nastanak tumora. Kod nekih porodica
primjecena je genetska sklonost ka nekim tipovima karcinoma, a kod nekih se srecu samo
pojedinacni slucajevi oboljevanja bez prisustva ranijeg oblika tog karcinoma u porodici.
Za neke je karcinome utvrdjeno da se nasljedjuju po Mendelovim zakonima:
• retinoblastom kojije u 40% fàmilijaran nasljedjuje se AD;
• multipla polipoza debelog crijeva koja se nasljedjuje AD i gotovo u 100%
slucajeva dovodi do Ca debelog crijeva u dobi do 50godina;
• Wilmsov tumor bubrega nasljedjuje se AD.
Osim zlocudnih tumora i neke prekanceroze se nasljedjuju i kao krajnji rezultat
mogu dovesti do razvoja karcinoma (xeroderma pigmentosum AR nasljedjivanje, Ca
koze, melanom).

20 OPISATI NEKOLIKQ PRENEOPLASTICNIH STANJA I OBJASNITI DA LI

NASTAJU POD UTICAJEM NASLJEDNIH ILl EGZOGENIH FAKTORA???
Osim genetskih uticaja neka klinicka stanja su predodredjena za razvoj karcinoma
ali pogresno su opisana kao paraneoplasticna stanja, jer se kod jednog broja slucajeva
tumor nikada ne razvije. Neka od ovih stanja
su:
• hronicni atroficni gastritis. Primjer: Ca zeluca kod pemicinozne anemije;
• leukoplakija usne supljine, vulve iii penisa. Primjer: povecana opasnost od
planocellulamog Ca;
• vilozni adenomi debelog crijeva. Primjer: velika opasnost od razvoja
kolorektalnog karcinoma;
• hronicni ulcerozni kolitis. Primjer: povecana ucestalost od karcinoma kplona i
rektuma kod dugotrajne bolesti;
" hiperplasticne i displasticne proliferacije. Primjer: atipicna endometralna
hiperplazija i endometralni karcinom;

8
 • stalno regenerativno umnozavanje celija npr. koje se srece na rubovima
hronicnih fistula koze iii nelijecenim dugotrajnim ranama, Ca planocellulare,
hepatocelulami karcinom u cirozi jetre.

21 DEFINISATI KANCEROGENEZU I NAVESTI CIME ONA MOZE BITI

POTAKNUTA???
Kancerogeneza je proces niza promjena koje zahvataju i genotip i fenotip
(zlocudna novotvorina ima nekoliko fenotipskih osobina kao sto su prekomjemi rast,
lokalna invazivnost i sposobnost stvaranja udaljenih metastaza; sva ova obiljezja na
molekulamoj osnovi su posljedica nakupljanja genskih promjena). Kancerogeneza dakle
predstavlja molekularnu osnovu nastanka raka i moze biti potakuuta hemijskim
faktorima, zracenjem, onkogenim virusima (tri glavna pokretaca kancerogeneze), ali osim
njih mogucipokretaci su mutacije na nivou genoma i naslijedjene mutacije.

22 · DEFINISATI OSNOVNE POJMOVE HEMIJSKE KANCEROGENEZE:

INICIJACIJU, PROMOCIJU I PROGRESIJU???
Hemijski kancerogeni su siroka skupina jedinjenja koja mogu dovesti do nastanka
.. raka nakon duze izlozenosti organizma toj materiji. Hemijski kancerogeni imaju nekoliko
karakteristicni11 osobina:
• izrazito su razlicite gradje i strukture i mogu biti i prirodni i sinteticki
proizvodi;
• neki reaguju direktno i ne zahtjevaju hemijske pretvorbe za izazivanje
kancerogeneze dok drugi reaguju posredno i postaju aktivni samo nakon sto se
metabolicki promjene. Takve su materije opisane kao prokancerogeni, a
njihovi aktivni zavrsni oblici kao krajnji kancerogeni;
• svi hemijski kancerogeni su visoko elektrofilni i reaguju sa atomima bogatim
elektronima kao sto su RNK, celijske bjelancevine iDNK;
• kancerogenost nekih jedinjenja se pojacava u prisustvu nekih materija koje
same po sebi imaju malu iii nikakvu kancerogenost;
• neki hemijski kancerogeni mogu udruziti svoje djelovanje sa drùgim oblicima
kancerogenih uticaja i dovesti do nastanka novotvorina.
Pojalll inicijacija oznacava ponavljanu iii stalnu izlozenost mutagenoj hemikaliji
koja se naziva inicijator.
Promocija oznacava pobudjenje stanicnog umnozavanja i sirenje tnmorskili celija
zbog djelovanja promotora, a to su materije koje pojacavaju kancerogenost pojedinih
hemikalija. Promotori sami za sebe nisu iii su veoma malo tnmorogeni.
Progresija oznacava dalje umnozavanje i sirenje mutageno promjenjenih celija
koje su podlozne daljim mutacijama i nekontrolisanom rastu sto dovodi do moguceg
razvoja zlocudnog tumora.

23 UPOREDITI UCINAK KANCEROGENA SA IZRAVNIM DJELOVANJEM I

UCINAK PROKANCEROGENA KOJI DJELUJU INDIREKTNO, TE NAVESTI
PRIMJERE ZA SVAKI???
Kancerogeni sa izravnim djelovanjem ne zahtjevaju dalje metabolicke pretvorbe
da bi postali kancerogeni. Njihova osnovna karakteristika je da su to zapravo slabi
kancerogeni i ovisno o vremenu izlozenosti i djelovanju ne moraju dovesti do nastanka

31
tumora. Vazni su jer su neki od njih hemijski lijekovi za zlocudne tumore (alkilirajuci
agensi) koji uspjesno lijece kontrolisu i odgadjaju recidive pojedinih malignih tumora
(leukemija, limfom, Ca ovarija), ali poslije mogu izazvati sekundarni oblik zlocudnog
tumora, obicno leukemiju.
Prokancerogeni zah1jevaju metabolicku pretvorbu da bi postali aktivni
kancerogeni. Neki od prokancerogena su policik!icki ugljikovodonici koji su prisutni u
fosilnim gorivima (benzantracen ). Bez obzira kako se primjenjuje, mazanjem na kozu iii
injiciranjem supkutano, izazvace karcinom (Ca koze iii fibrosarkom). Produkti koji se
oslobadjaju pri sagorijevanju duhana (benzipren), dovode do nastanka raka pluca. Osim
policiklicnih ugljikovodonika znacajna je i skupina aromatskih amina i azo-boja.
Primjeri: j3-naftalen koji uzrokuje Ca mokracnog mjehura kod ljudi u industriji gume iii
anilinskih boja. Osim ovih postoje i druge grupe kancerogena kao sto su nitrozamini i
amidi koji mogu dovesti do razvoja tumora u probavnim organima; aflatoxin Bl koji je
produkt gljivice asspergilus ikoji je povezan sa nastankom hepatocellularnog karcinoma;
Saharin i ciklarnati kao umjetni zasladjivaci smatraju se potencijalnim kancerogenima ali
te tvrdnje jos uvijek u potpunosti nisu dokazane.

24 NAVESTI PRIMJERE HORMONSKE KANCEROGENEZE???

Hormonska kancerogeneza. Primjer: hiperplazija endometrija koja moze dovesti
do nastanka karcinoma endometrija, a javlja se najcesce zbog prevelike stimulacije
estrogenom.

25 NAVESTI PRIMJERE KARCINOMA KOJI SU UZROKOV ANI

ZRACENJEM???
Zracenja bez obzira na izvor; suncevo, ultraljubicasto, rentgenski zraci, cijepanje
jezgara, radionukleotidi i dr. nepobitni su kaocerogeni. Osobe svjetle puti .kod cestog i
dugotrajnog izlaganja suncevim zracima mogu razviti maligni melanom, planocelularni
iii bazocelularni karcinom koze. Rudari u rudnicima sa radioaktivnim materijama 50 puta
cesce oboljevaju od Ca pluca. Kod explozija nuklearnih reaktora i bombi, zapazena je
cesca ucestalost leukemija, karcinoma stitnjace, karcinoma dojke, debelog crijeva, pluca i
ostalih oragana kod osoba koje su bile izlozene ovoj vrsti zracenja. Karcinom stitnjace
javlja se kod 9% odraslih osoba koje su u djetinjstvu bile cesto izlozene rentgenskom
zracenju. Iz svih ovih podataka jasno je i dokazano da zracenje bilo kojeg porijekla ima
neosporiv kancerogeni ucinak.

26 OBJASNITI MOGUCU KARCINOGENU ULOGU HUMANOG PAPILOMA

VIRUSA (HPV), EPSTEIN· - BARROVOG VIRUSA ŒBV) I VIRUSA
HEPATITISA B <HBV) I NAVESTI KOJE TUMORE ONI IZAZIYAJU???
Humani papiloma virus (HPV). Opisano je oko 50 genetski razlicitih tipova
ovog virusa. HPV izaziva benigne plocaste epiteliome (bradavice) kod covjeka. Ovaj
virus je ukljucen u genezu nekoliko vrsta raka, posebno karcinoma plocastih celija
cervixa i anogenitalnog podrucja. Epideinioloska proucavanja pokazuju da je karcinom
grlica materice izazvan spolno prenosivim agensom, a sumnje su usmjerene ka HPV.
Medjutim HPV ne djeluje samostalno kao karcinogeni agens vec je pojava raka povezana
i sa mutacijom odredjenih gena koja dovodi do smanjenja osjetljivoti celija, sto ima za

10
posljedicu lakse vezanje virusnih cestica za bjelancevine celije. Na kraju tog procesa
nastaje njihova zlocudna transfonnacija.
Epstein - Barrov virus (EBV) je povezan sa patogenezom dva tumora kod
covjeka: nazofuringealni karcinom i Burkittov limfom. Burkittov limfom je tumor B
limfocita i endemican je za neka podrucja Afrike. U endemicnim podrucijima tumorske
celije gotovo neizostavno sadrze EBV-genome. EBV pokazuje izrazitu sklonost ka B
limfocitima i zarazava mnoge od njih, dovodeci pri tom do njihovog umnozavanja. Kod
zdravih ljudi sa ocuvanim imunoloskim sistemom poliklonalno umnozavanje B celija se
uspjesno lijeci iii se eventualno razvije infektivna mononukleoza koja prolazi sama od
sebe nakon nekog vremena. Tamo gdje se javlja Burkittov limfom kao endemicna bolest
zbog losih socio-ekonomskih uslova Lpojave nekih propratnih zaraznih bolesti koje
dodatno slabe imunitet, umnozavanje B celija je stalno i neometano. Takve B celije
sklonije su nekim oblicima mutacija koje onda aktiviraju neke onkogene, te dolazi do
razvoja tumora. Pokretanjem onkogena i mutacijom dolazi do daljeg gubljenja
sposobnosti upravljanja rastom, nastaju nova ostecenja gena i na kraju monoklonalna
neoplazma. Nazofaringealni karcinom je endemican u juznoj Kini i nekim drugim
regijama i kod njega su u tumorskim celijama pronadjeni EBV-genomi.
Virus Hepatitisa B (HBV, VHB) epidemioloski je dokazana povezanost zaraze
sa HBV-om i pojava hepatocelularnog karcinoma, ali mehanizarn jos nije potpuno
razjasnjen. Onkogene osobine HBV-a su razlicite: uzrokujuci hronicno ostecenje jetrenih
celija i pridruzenu regeneraciju, ovaj virus stvara celije koje su sklone mutacijarna;
cinioci okoline udruzeni sa HBV-om dovode do zlocudne transfonnavije jetrenih celija;
ukljucenost virusa kod pojedinih bolesnika dovodi do sekundarne preraspodijele
hromozoma i vjerovatno tim putem nastaje inaktivacija gena prigusivaca raka. Svi
opisani virusi iako imaju karcinogeno djelovanje svojim prisustvom ne moraju nuzno
dovesti do nastanka karcinoma, ali udruzeni sa nekim faktorima iz spoljasnje sredine
sigumo dovode do nastanka karcinoma.

27 OPISATI RAZVOJ KARCINOMA IZ PREKANCEROZNIH LEZIJA VRATA

MATERICE???
Karcinom vrata materice je povezan sa infekcijom nekim od tipova HPV ali tacan
mehanizan je jos uvijek nepoznat. Smatra se da su kod ovog karcinoma. prisufui
genotipovi HPV 16, 18, 31, koji su oznaceni kao genotipovi visokog rizika. Smatra se da
su HPV visokog rizika povezani vecim udjelom DNK dobijenom integracijom u genom
domacina, ali nejasno je kako dovode do maligne transfonnacije. Karcinom vrata
materice pocinje displasticno promjenjenim epitelom iii CJN-om. Promjene pocinju
slabom displazijom iii CJN-1. Displazija postaje jace poremecena i moze biti u vezi sa
odredjenim stupnjem razlicitosti celija i velicine jezgre i sa nonnalnim .mitozarna iznad
bazalnog sloja. Ovaj stadij je oznacen kao umjerena displazija iii CIN-ll. Slijedeci
stupanj je teska displazija CJN-III pracena jacom varijacijom celija i velicinom jezgara,
nepravilnom orijentacijm, hiperhromazijom i nonnalnim i abnonnalnim mitozarna, a
nekada blizu povrsinskog sloja. U ovon stadiju atipicni epitel ne urasta u podlezecu
stromu ali se moze siriti u cervikalne zlijezde; ovaj stadij je oznacen kao carcinoma in
situ. Iduci stadij je invazivni karcinom koji se javlja u tri oblika: gljivasti, ulcerozni i
infiltrativni oblik.

Il
28 OPISA TI MOLEKULARNA ZBIV ANJA U RASTU CELIJA???
Necu!

29 OPISATI MOLEKULARNU OSNOVU KANCEROGENEZE???

Molekulama osnova kancerogeneze:
1) Nesmrtonosno genetsko ostecenje celije sredisnji je dogadjaj kancerogeneze.
Takvo ostecenje (mutacija) moze biti izazvano djelovanjem cinilaca okoline, uglavnom
su to hemijske materije, zracenja, virusi, naslijedni poremecaji. Generalno smatra se da je
zlocudna tumorska masa posljedica klonalnog bujanja jedne celije prethodnice koja je
pretrpjela genetska ostecenja.
2) Dvije vrste gena: protoonkogeni koji poticu rast i antionkogeni koji prigusuju
rast zlocudnih tumora, glavne su mete genetskog ostecenja.
3) Karcinogeneza je proces niza promjena koje zahvataju i genotip i fenotip
(zlocudna novotvorina ima nekoliko fenotipskih osobina kao sto su prekomjemi rast,
lokalna invazivnost i sposobnost stvaranja udaljenih metastaza; sva ova obiljezja na
molekulamoj osnovi su posljedica nakupljanja genskih promjena).
Karcinogeneza dakle predstavlja moleknlamu osnovu nastanka raka i moze biti
potaknuta hemijskim fuktorima, zracenjem, onkogenim virusima i to su tri glavna
pokretaca kancerogeneze, ali osim njih moguci pokretaci su mutacije na nivou genoma i
naslijedjene mutacije.

30 UPOREDITI ONKOGENE SA FAKTORIMA RASTA, RECEPTORIMA ZA

FAKTORE RASTA. PRENOSNICIMA SIGNALA I PROTEINIMA KOJI SE
VEZU NA :DNA???
Faktori rasta pocevsi izvan celije mutacije gena koje sifriraju fuktore rasta, mogu
ih uciniti onkogenima Takav je slucaj sa protoonkogenom za cinilac rasta porijeklom iz
trombocita (FRPT) koji je prvo otkriven pojavom virusnog onkogena koji se nalazio u
virusu simian sarkoma (v-sis). Kasnije su pronadjeni jos neki tumori kod ljudi u cije su se
celije prepisivale c-sis. Kod mnogih slucajeva sam gen fuktora rasta nije podlozan
mutaciji ali proizvodima drugih onkogena kao sto je ras dolazi do pojacane produkcije
faktora rasta koji su povezani opet sa epidermalnim faktorima rasta (EFR) i pokrece se
rast celije vezanjem za EFR receptor.
Receptori za faktore rasta. Pronadjeno je nekoliko onkogena koji sifriraju
mutirane oblike receptora. Sam mehanizam djelovanja receptora za faktore rasta zasniva
se na cinjenici da su ti receptori uglavnom transmembranske bjelancevine sa vanjskim
dijelom za vezivanje cestica i sa unutrasnjim (citoplazmatskim) za podrucje tirozin-..
kinaze. Kod normalnih oblika tih receptora djelovanje kinaze je prolazno potaknuto
vezanjem njihovih speciticnih fuktora rasta, nakon cega slijedi brza tirozinska
fosforilacija nekoliko supstrata koji su dio mitotickog lanca. Onkogeni oblici tih
receptora udruzeni su sa stalnim poticajnim djelovanjem tirozin-kinaze u
citoplazmatskom podrucju ali bez vezanja faktora rasta. Zbog toga bjelancevine receptora
mutanata stalno prenose u stanicu mitogene poruke.
Bjelancevine prenosioci signala. Onkobjelancevine koje oponasaju normalne
citoplazmatske bjelancevine koje prenose poruke. Mnoge su vezane za unutrasnji sloj
citoplazmatske membrane, npr. proizvodi c-src iras gena.
Bjelancevine koje se vezuju za DNA- bla, bla, bla... (Robins!)

12
31 DEFINISATI ONKOGENE I NABROJATI NJIHOVE PRODUKTE
(ONKOBJELANCEVINE)???
Onkogeni su aktivirani celijski geni (nastaju aktivacijom iz protoonkogena) koji
uzrokuju zlocudne tnmore. Pretvaranje protoonkogena u onkogene moguce je
retrovirusnim pretvaranjem (transdukcijom, v-oncl) iii uticajima koji mijenjaju njihovo
ponasanje in sitn, mijenjajuci ih tako u celijske onkogene (celularni, c-oncz).
Bjelancevine stvorene prema sifri onkogena nazivaju se onkoproteini. Oni nalikuju na
normalne produkte protoonkogena samo sto su onkoproteini izgubili vazne regulatome
elemente. i njihova proizvodnja u pretvorenim celijama ne ovisi o faktorima rasta ili
ostalim vanjskim uticl\i ima.

32. OBJASNITI ZNACAJ TRANSLOKACIJE HROMOSOMA U AKTIV ACIJI

ONKOGENA, TE DATI PRIMJERKOD HUMANIH TUMORA???
Pretàspodjela genetskog materijala stvorena hromozomskom translokacijom
obicno ima za posljedicu prejako izrazavanje protoonkogena ali u nekim slucajevima geni
mogu jednako tako zadobiti promjene u gradji. Prejako izrazavanje protoonkogena
najbolje se vidi na primjeru Burkittova limfoma. Svi takvi tnmori nose jednu od tri
translokacije, a svaka ja na hromozomu 8q24 gdje je bio upisan c-myc. Kod Burkittovog
limfoma vecina uobicajenih oblika translokacije ima za posljedicu pomicanje odsjecka
koji sadrzi c-myc sa hromozoma 8 na hromozom 14q prugu 32. To dovodi c-myc u
blizinu gena za imunoglobulin teskog lanca, podrucje sa iscrpljujucom snagom
prepisivanja. Odvojen od svojih nOI:malnih upravljackih elemenata c-myc gen odgovara
ria nemilosrdan podrazaj svog susjeda gena za lg teskog lanca i njegova proizvodnja je
zato izrazena u velikoj kolicini.

33 DEFINISATI SUPRESORNE GENE I NJIHOYE PRODffi(TE???

Geni prigusivaci raka predstavljaju kocnicu za rast celija i proizvod su samih
tumorskih gena. Prototip gena prigusivaca raka je. gen retinoblastoma koji je iujedno prvi
otkriven (Rb). Osim ;njega do danas su otkriveni isljedeci geni prigusivaci raka: p53
(gubitak ovih gena dovodi do Ca pluca, dojke, debelog crijeva, jajnika), NFol, APC
ukljuceni su u patogenezu nastanka fibromatoze tip 1 i adenomatozne polipoze debelog
crijeva; DCC-najcesce je zahvacen kod Ca debelog crijeva; WT-udruzen sa neoplazmom
oznaceom kao Wilmsov tnmor.

34 NAVESTI GENE KOJI REGULISU APOPTOZU 1 GENE KOJI SU

UKLJUCENI U POPRAVAK DNA ???
Potraziti u Robbinsu jer su odgovori karajnje luuuuuudi©

35 OPISATI MEHANIZME AKTIVACIJE PROTO- ONKOGENA???

Potraziti u Robbinsu jer su odgovori karajnje luuuuuudi©

36 DEFINISATI POJMOVE: AUTONOMNI RAST, INVAZIVNOST I

DEZMOPLAZIJA???
Potraziti u Robbinsu jer su odgovori karajnje luuuuuudi©

13

3S
37 DEFINISATI IMUNOLOSKI NADZOR TUMORA I OBRAZLOZITI IMUNI
ODGOVOR DOMACINA NA TUMQRE???
Neki zlocudni tumori se javljaju cesce kod osoba oslabljenog imuniteta.ali vecina
njih se javlja kod potpuno imunoloski zdravih ljudi. Zbog toga se postavlja pitanje o
mogucem imunom nadzoru nad tumorima i izneseno je nekoliko pretpostavki:
• prerastanje odabranih antigenski negativnih vrsta,
• gubitak iii smanjeno izrazavanje histokompatibilnosti antigena,
• odbacivanje iii prilagodba tnmorskih antigena,
• potajno razvijanje tnmorskih celija kod minimalnih imunih poremecaja,
• imunosupresivne materije (zracenje, lijekovi, hemikalije).
Medjutim kod vecine oboljelih ne nadje se nikakav defekt imuniteta kad su u
pitanju najucestaliji tnmori (pluca, dojke, probavnog sistema) iz cega se moze zakljuciti
da imunitet igra znacajnu ulogu u sprijecavanju tnmora ali slabljenje imuniteta samo po
sebi ne znaci i siguran put ka nastanku tnmora. Nastanak tnmora je komplexan proces i
gubitak imuniteta udruzen sa ostalim fàktorima okoline moze biti predisponirajuci faktor
za razvoj tumora.

38 OPISATI PET LOKALNIH, STETNIH UCINAKA TUMORA NA

DOMACINA???
Tumorska kahexija - brzi gubitak tjelesne mase udruzen sa gubitkom apetita i
opstom slaboscu, interkurentne infekcije koje jos vise slabe organizam neke su od
karakteristika tumorske kahexije. Smatra se da kahexija nastaje iz dva razloga: porasta
bezalnog metabolizma i pojacana potrosnja kalorija nasuprot koje dolazi smanjenje
apetita najvjerovatnije zbog toga sto tnmorske celije produkuju metabolite koji prigusuju
apetit.
Lokalizacija - neki tumori iako nisu maligni, po prirodi imaju stetan ucinak na
domacina jer svojim rastom vrse kompresiju na okolne struktnre i tako dovode do
poremecaja u njihovom funkcionisanju (adenom hipofize moze svojim rastom razoriti
zlijezu i okolne strukture i dovesti tako do hipopitnitarizma).
Ulceracije na povrsini koze i nastanak sekundamih infekcija•srece se cesto kod
tumora koze.
Hormonska aktivnost tumora kako benignih tako i malignih dodatno moze
oslabiti organizam i dovesti do razvoja sekundamih bolesti (nesidioadenoma-tumor f3-
celija pankreasa kada se luce velike kolicine inzulina; fèohromocitom-tumor srzi
nadbubrega kada se luce velike kolicine adrenalina).
Peti ucinak stvamo nema u knjizi odakle se erpe ovi odgovori ©©©©©.

39 QPISATI PET SISTEMSKIH, STETNIH UCINAKA TUMORA NA

DOMACINA???
Odgovora nema,jer ako ga-ezna, ondaje stvamo je8eno!!! (op.a.)

14
40 DEFINISATI PARANEOPLASTICNI SINDROM I DATI PRIMJERE ZA ONE
KOJI SU OBILJEZENI ENDOKRINIM, HEMATOLOSKIM l
NEUROMUSKULARNIM MANIFESTACIJAMA???
Komplexi simptoma koji nisu ukljuceni u kahexiju a pojavljuju se kod bolesnika
sa malignim tumorima, a ne mogu se obijasniti bilo lokalnim iii udaljenim sirenjem
tumora ili proizvodnjom hormona koji odgovaraju osnovnom tkivu iz kojeg tumor potice,
opisani su kao paraneoplasticni sindrom. Paraneoplasticni sindromi su razliciti i mogu
biti udruzeni sa razlicitim tumorima.
Endokrinopatski paraneoplasticni sindrom najcesce je pracem Cushingovim
sindromom, hiperkalcijemijom i hiponatrijemijom i srece se najcesce kod karcinoma
bronha, dojke, bubrega.
Hematoloski paranaoplasticni sindrom najcesce je pracen hiperkoagulabilnoscu
krvi, sklonosti ka venskim trombozama i nebakterijskom trombotickom endokarditisu, a
srece se kod karcinoma gusterace, pluca i drugih malignih procesa.
Neuromuskulami paraneoplasticni sindrom karakterisan je razlicitim
poremecajima centralnog i perifemog nervnog sistema, mijastenijom gravis,
hipertroficnom osteopatijom i baticastim zadebljanjem prstiju, a srece se karcinoma
pluca, adenokarcinoma, timoma.

41 QPISATI KLINICKI VAZNE TUMORSKE MARKERE fANTIGENE>???

To kad dodjete na kliniku, hahaha hahaha (preuzeto iz TLN).

42 OPISATI METODE KOJE SE KORISTE U LABORATORIJSKOJ

DIJAGNOSTICI TUMORA???
Pitati u laboratoriji!!!

43 OPISATl ULQGU MOLEKULARNE BIOLOGIJE U DIJAGNOSTICI

GENETSKIH . POREMECAJA, TE VAZNOST TIH POSTUPAKA ZA
ODREDJIV ANJE PROGNOZE ZLOCUDNIH TUMORA???
HAAAA??? Za odgovor pitati najblizeg dobitnika Nobelove nagrade, jer on
sigumo zna (nije dzaba dobio milion dolara)!!!

15
1 DEFINIRAJTE NASLJEDNE. OBITELJSKE I URODJENE BOLESTI???

2 OPISITE RAZLIKE IZMEDJU OBILJEZJA ODREDJENIH JEDNIM GENOM,

POLIGENIH OBILJEZJA, TE OBILJEZJA VEZANIH UZ POREMECAJE
HROMOSOMA???

3 OBJASNITE NASLIJEDJIVANJE POREMECAJA ODREDJENIH JEDNIM

GENOM. A U SKLADU S MENDELOVOM GENETIKOM I DEFINIR.AJTE TRI
MENDELOVA ZAKONA 0 NASLIJEDJIVANJU???
Ostecenja pojedinih gena slijede dobro poznate Mendelove modele nasljedjivanja,
pa se takva stanja cesto nazvaju "Mendelovski poremecaji". Mendelovskih poremecaja
danas ima oko 4000. Mutacije koje zabvataju pojedine gene slijede jedan od tri modela
naslijedjivanja po Mendelu:
1. autozomno dominantno;
2. autozomno recesivno;
3. X-vezano.
Iako se genetsko izrazavanje obicno oznacava kao dominantno iii recesivno,
nekada je mguce da oba alela genskog para budu potpuno izrazena u heterozigotu i to
stanje se naziva kodominacija. Histokompatibiinost i antigeni krvnih grupa dobri su
primjeri kodominantnog nasljedjivanja jednako kao i plimorfizam-postojanje oblika
multiplih alela jednog gena. Mutacija pojedinih gena moze uzrokovati vise fenotipskih
efekata-pleiotropija i obmuto, mutacije na vise genetskih mjesta mogu proizvesti
isto svojstvo- geneticka heterogenost.

4 NABROJITE I OBJASNITE GLAVNE KARAKTERISTIKE AUTOSQMNO

DQMINANTNOG NASLIJEDJIVANJA???
Autozomno dominantna stanja manifestuju se kod heterozigota, sa podjednakom
ucestaloscu kod muskarca i zena. Ako je jedan roditelj heterozigot a drugi zdrav kod
potomstva se moze ocekivati expresija dominantnog gana u 50% sluc!\ieva. Za
autosomno dominantno nasljedjuvanje vaze jos neka pravila:
• Kod svakog AD poremecaja ne moraju neki bolesnici imati oboljele roditelje.
Kod takvih bolesnika poremecaji su nastali mutacijom iii na nivou jajne
stanice iii na nivou spermija iz kog su nastali. Njihovi potomci niti su oboljeli
niti imaju povecan rizik da se kod njih razvije holest. Procenat bolesnika koji
razviju holest kao rezultat nove mutacije ovisi o ucinku bolesti na sposobnost
reprodukcije.
• Klinicka slika bolesti moze biti preinacena smanjenjem izrazavanja genotipa i
razlicitom izrazajnoscu. Neke osobe nasljedjuju mutirane gene ali su
fenotipski normalne i to je oznaceno kao reducirano izrazavanje genotipa.
 Nasuprot izrazavanju genotipa, ako je obiljezje izrazeno razlicito medju
osobama nositeljima mutiranog gena, a uz sve to je izrazavanje razlicito
medju osobama, pojava je nazvana razlicito izrazavanje. Primjer: polidaktilija
moze biti izrazena na prstima nogu iii rn ku u obliku jednog iii vise
dodatnih prstiju.
• Kod mnogih stanja dob pocetka bolesti je odgodjena, a simptomi i znakovi ne
pojvljuju se do odrasle dobi.
• Kod AD bolesti zahvaceni su neenzimski proteini i dolazi do 50% smanjenja
takvih bjelancevina sto rezultira nepravilnim fenotipom.

5 OBJASNITE ZASTO AD BOLESTI OBICNO ZAHVACA,llJ STRUKTURE

BJELANCEVINA I RECEPTORE, A NE ENZIME???
Ucinkovitost 50% smanjenja proizvoda normalnih gena u AD poremecajima u
korelaciji je sa klinickim simptomima. Kod autozomno dominantnih bolesti obicno su
zahvacene dvije kategorije neenzimskih proteina:
1) oni ukljuceni u regulaciju slozenog metabolizma, cesto podlozni povratnoj
kontroli (membranski receptori i transportni proteini) i
2) kljucni stmkturni proteini kao sto su kolagen i citoskeletna komponenta
membrane eritrocita (npr.spektrin). Zahvaceni geni ne kodiraju enzime proteina i nisu
skroz razjasnjeni biohemijski mehanizmi kod kojih 50% smanjenje takvih bjelancevina
rezultira nepravilnim fenotipom. U nekim slucajevima proizvod mutiranog gena moze se
sukobiti sa funkcijom ostatka normalne bjelancevine.

6 NAVEDITE GENETSKE BOLESTI POVEZANE SA MUTACIJOM

STRUKTURNIH.PROTEINA???
Genske bolesti povezane sa mutacijom strukturnih proteina:
Ma,fanov sindrom,
Ehlers-D!!nlosov sindrom ,
neurofibromatoza.

7 NAVEDITE MARFANOV SINDROM, OBJASNITE NJEGOVU

PATOGENEZU, TE NABROJITE GLAVNE PATOLOSKE I KUNICKE
NALAZE???
Marfanov sindrom je AD poremecaj vezivnog tkiva pracen fragmentacijom
elasticnog tkiva ali bez dokazane primarne abnormalnosti molekula elastina. Sama
biohemijska osnova poremecaja je nepoznata i smatra se da je u pitanju mutacija gena
koji kodira stvaranje mikrofibrilnih vlakana (druga komponenta vezivnog tkiva sluzi kao
podupurac za odlaganje elastina) i to njihove glikoproteinske komponente gradjene od
fibrilina. Poremecaji u molekuli fibrilina zabiljezeni su kod ljudi sa Marfunovim
sindromom i smatra se da se na hromozomu 15q21 nalazi ucrtan gen za fibrilin kao i za
Marfanov sindrom. Glavne klinicke manifestacije zabiljezene su na tri sistema:
o Skeletni - bolesnici su njezne izduzene gradje sa abnormalno izduzenim
nogama i mkama, visokim nepcanim lukovima i pojacanom savitljivoscu
zglobova. Mogu se pojaviti razliciti deformiteti kraljeznice kao sto su teska
kifoskolioza. Klasicno je deformiran prsni kos koji je oznacen kao pectus

2
 excavatum (duboko udubljena prsna kost) iii poremecaj u obliku golubijih
prsa (pectus carinatus).
• Ocni - bilatèralna dislôkacija iii· subluxacija Ieee zbog slabosti suspenzomih
ligamenata.
• Kardiovaskularni - fragmentacija elasticnih vlakana u tunica media aorte
predisponira aneurizmatskom sirenju i disekciji aorte. Srcani zalisci
(uglavnom mitralni i trikuspidalni) mogu se prekomjemo rastegnuti, a
vracanje krvi dovodi do manifestacije kongestivne srcane pogreske. Smrt
moze nastupiti bilo kada zbog rupture aorte. Prosjecan vijek ovih bolesnika je
30-40 godina bas zbog teskih promjena na KVS.

8 DEFINIRAJTE EHLERS - DANLOSOV SINDROM (EDS) I NAVEDITE

GLAVNE KLINICKE I PATOLOSKE NALAZE???
Ehlers - Danlosov sindrom (EDS) obiljezen je poremecajem u sintezi i gradji
kolagena. EDS spada u istu skupinu kao i Marfunov sindrom ali se razlicito moze
nasljedjivati po Mendelovim zakonima. To ne iznenadjuje, jer je proces sinteze kolagena
slozen mehanizam i moze biti poremecen genetskim pogreskama zahvacenih strukturuih
gena iii kodnih gena za enzime nuzne za dogadjaje kao sto je prepisivanje sifre za tacno
vezanje kolagenih vlakana. Poznato je deset klinickih genetskih oblika EDS-a: svima je
zajednicki poremecaj biosinteze kolagena i svi imaju zajednicka klinicka obiljezja.
Najzahvaceniji su koza, ligamenti i zglobovi jer su najbogatiji kolagenom. Zbog
abnormalnosti u gradji kolagenih vlakana koza je pojacano rastezljiva a zglobovi su
pokretniji vise nego sto je normalno. Koza je izuzetno rastegljiva, fragilna i osjetljiva na
traumu. Manje ozljede izazivaju velike defekte koji traze hirusko zbrinjavanje ali zbog
nenormalne gradje koze to je otezano. Osnovni defekt vezivnoga tkiva moze uzrokovati
ozbiljne unutrasnje komplikacije: rupturu debelog crijeva i velikih arterija, ostecenja oka
sa rupturom roznice i odvajanja mreznice i izmedju ostalog i dijafragmalne hemije.
Molekularne osnove EDS-a su razlicite i mogu obuhvatati:
- nedostatak enzima lizilhidroxilaze
- nedostatna sinteza kolagenatipa III zbog mutacije na pro-a.l genu
- nedostatna pretvorba prokolagena tipa Iu kolagen, takodje kao posljedica
mutacije na genu za kolagen tipa l.

9 NAVEDITE GENETSKE BOLESTI S MUTACIJOM RECEPTORSKIH

PROTEINA???
Genske bolesti sa mutacijom gena za specificne receptore:
- obiteljska hiperholesterolemija, ????

10 NABROJTE GLAVNE KLINICKE I PATOLOSKE NALAZE KOD

OBITELJSKE HIPERHOLESTEROLEMIJE???
Obiteljska hiperholesterolemija je uzrokovana mutacijom gena koji odredjuju
specificni receptor za lipoproteine niske gustoce (LNG). Kod ove bolesti mutacije u
LNG-receptor genu ostecuju sintezu presudnih sa membranom povezanih receptora i tako
ostecuju unutarcelijski transport i kataholizam LNG-a, sto rezultira akumulacijom LNG
holesterola u plazmi. Takodje su osteceni i receptori na jetrenim stanicama za LNG pa su
izrazito povecane razine serumskog holesterola, zbog kombinovanog ucinka smanjenog

3
katabolizma i prekomjerne biosinteze. Obiteljska hiperholesterolemijaje AD bolest. Kod
heterozigota nalazimo dvostruko iii trostruko povecanje nivoa holesterola u plazmi a kod
homozigota i petorostruko. Heterozigoti ostaju asimptomaticni sve do odrasle .dobi kada
se kod njih javljaju holesterolski depoziti (xantoma) duz tetivnih ovojnica i prijevremena
ateroskleroza zbog cega nastaje bolest srcanih arterija. Kod homozigota su xantomi
mnogo jace izrazeni i jako rano se razvija ostecenje srca praceno infarktom pa ti ljudi
umiru cesto u ranoj mladosti zbog zatajenja srca. Oko 16 vrsta mutacija moze dovesti do
nastanka ove bolesti i one su svrstane u cetiri grupe:
rn utacije razreda I - najcesci oblik povezan sa gubitkom sinteze receptora
m utacije razreda. II - receptorski protein je sintetiziran ali je poremecen
transport od endoplazmatskog retikuluma do Goldzijevog aparatl! ·
mutacije razreda III - stvaraju receptore koji su transportirani na celijsku
povrsinu ali nedostaje nonnalno vezivanje LNG.
rn utacije razreda IV - dovode do nemogucnosti intemalizacije nakon
vezivanja receptora sa LNG-om.

11 NAVEDITE GENETSKE POREMECAJE POVEZANE SA MUTACIJOM

ENZIMSKffi PROTEINA???
Fenilketonuruja, albinizam, galaktosemija, glikogenoze....

12 NAVEDITE GENETSKE POREMECAJE POVEZANE SA MUT ACIJOM

KOJI KONTROLIRAJU RAST CELIJE???
Pokusacu pronaci ©

13 DEFINIRAJTE NEVROFIBROMATOZU TIP I I II. TE NABROJTE

GLAVNE PATOLOSKE NALAZE U OBA TIPA???
Neurofibromatoze obuhvataju dva AD poremecaja: neurofibromatoza-1 (Morbus
Recklinghausen) i neurofibromatoza-2.
Neurofibrornatoza-lcinioko 90% slucajeva i ima tri karakteristike:
1) Multipli neurofibromi Jmji. .se obicno izbocuju na kozi. u obliku cvorica na
peteljci i mogu se javiti na bilo kojem mjestu; uzduz zivaca, kaude ekvine, mozdanih
zivaca, u GIT-u, orbiti, jeziku. . ..
2) Pigmentirane kozne promjene poznate kao mrlje bijele kafe (café au lait spots)
nekada se nadju kod ove bolesti.
3) Pigmentirani hamartromi sarenice zvani Lischovi cvorici.
Osim sto uzrokuju estetske nepravilnosti neurofibromi mogu dovesti do ozbiljnih
problema sa svojim smjestajem (npr.unutar spinalnog kanala), a oko 3% neurofibroma
moze preci u zlocudne tumore. Osim toga ceste su i lezije kostiju u vidu skolioze iii
erozivnih kostanih defekata. Gen za neurofibromatozu-1 je na hromozomu 17 i izgleda da
pripada genima tumorske supresije.
Nezrofibromatoza-2 mnogo se rijedje javlja iako vecina bolesnika ima perifeme
neurofibrome i pjege "café au lait", glavno obiljezje ovog tipa su obostrani neuromi
slusnog zivca. Gen za ovaj tip neurofibromatoze se nalazi na 22 hromozomu.

4
14 NABROJITE l OBJASNITE GLAVNE KARAKTERIST!KE AUTOSOMNO
RECESIVNOG NASLIJEDJIVANJA???
Autozomno recesivni poremecaji su izrazeni samo l<ada su mutirana oba alela
odredjenog genskog mjesta i obiljezeni su ovim karakteristikama: . ·
1) karakteristike ne moraju biti prisutne kod roditelja ali braca i sestre mogu
pokazivati holest;
2) braca i sestre imaju sansu 1:4 da obole;
3) ako se mutirani gen pojavljuje sa malom frekvencijom u populaciji
najvjerovatnije je ispitanik potomak braka krvnih srodnika.
Za AR bolesti i poremecaje karakteristicno je i sljedece:
• izrazeni defekt ima tendenciju ka vecoj uniformnosti nego kod AD
poremecaja;
" cesta je potpuna penetracija;
• holest pocinje u ranoj zivotnoj dobi;
• iako je moguce pojavljivanje novih mutacija koje uzrokuju recesivne
poremecaje one su rijetko klinicki manifestne;
• kod mnogih slucajeva proteini enzima su pogodjeni mutacijom sto kod
heterozigota nema velike vaznosti jer oni proizvode 50% normalnih enzima i
mogu nastaviti normalno funkcioniranje, a kod homozigota se javljaju
razliciti poremecaji.

15 NABROJITE .PET NAJCESCIH AUTOSOMNO RECESIVNIH BOLESTI???

AR bolesti:
1. cisticna fibroza,
2. fenilketonurija,
3. m ukopolisaharidoza,
4. glikokogeneza i
5. galaktozemija.

16 OBJASNITE PATOGENEZU CISTICNE FIBROZE I USPOREDITE JE SA

PATOLOSKIM NALAZIMA???
Cisticna fibroza najcesca je letalna genetska bolest koja pogadja bijelce i to
1:2000 zivorodjene djece. Ova holest je povezana sa poremecajima lucenja svih
egzokrinih zlijezda. Neobicno gusta sluz koja se luci u ovoj bolesti moze zacepiti zracne
puteve i kanalice gisterace i dovesti do dva najvaznija klinicka simptoma: ponavljajuce i
hronicne plucne infekcije j zatajenje gusterace. Osim ovih poremecaja karakteristicne su
jos visoke vrijednosti NaCl u znoju koje su stalan biohemijski nalaz kod CF. Promjene na
organima kod CF ovise o dobi u kojoj je bolest pocela i o stepenu izrazavanja genetskog
poremecaja.
- Promjene gusterace nadju se u 80% slucajeva i mogu obuhvatiti samo
nakupljanje sluzi i zacepljenje kanalica sto kod uznapredovale bolesti dovodi do atrofije
zlijezda sa vanjskim lucenjem, dok su Langhansovi otoci postedjeni. Kanalici mogu biti
pretvoreni u ciste koje su odvojene vezivom i Langhansovim otocima. Ovakva holest je
oznacena kao "fibrocisticna holest gusterace". Gubitak sekrecije gusterace moze izazvati
malapsorpciju masti, vitamina A sto za posljedicu moze imati plocastu metaplaziju
epitelnih stanica kanalica gusterace (nedostatak vitam ina A).

5
 - Plucne promjene se vide gotovo kod svakog bolesnika i najozbiljniji su izraz
ove bolesti. Zbog zadrzavanja viskozne sluzi unutar malih disnih puteva dolazi do
njihovog prosirenja i razvoja pogodnog tla za sekundarne infekcije pa su ceste
bronhiektazije, hronicni bronhitis i plucni apscesi.
- Jetra i zuc. Zbog opstrukcije zucnih kanalica cepovima sluzi, onemguceno je
otjecanje zuci i kod 2% bolesnika se moze razviti bilijama ciroza.
- Opstrukcije tankog ci"Îjeva viskoznom sluzi (meconium ileus) ceste su kod
novorodjencadi.

17 OBJASNITE PATOGENEZU FENILKETONURIJE I USPOREDITE JE S

PATOLOSKIM NALAZIMAI KLINICKIM SIMPTOMIMA OVE BOLESTI???
Fenilketonurija je AR bolest sa poremacajem metabolizma fenil-alanina usljed
enzimskog defekta fenilhidroxilaze koja katalizira pretvaranje fenilalanina u tirozin.
Homozigoti sa ovim poremecajem klasicno imaju teski manjak fenilalanin hidroxilaze sto
dovodi do hiperfenilalaninemije i funilketonurije. Oboljela djeca vec u prvim sedmicama
zivota imaju povecan nivo fenilalanina u plazmi, sto dovodi do ostecenja mozga.
Glavni klinicki simptomi bolesti razvijaju se do sestog mjeseca zivota i
. manifestuju se: teskom mentalnom retardacijom, oko trecine djece nikad ne prohoda, a
dvije trecine nikad ne progovori. Javljaju se jos napadi grceva, razliciti neuroloski ispadi,
smanjena pigmentacija koze i kose. Glavni biohemijski poremecaj je nemogucnost
pretvaranja fenilalanina u tirozin zbog nedostatka fenilalanin hidroxilaze. Zbog toga se iz
fenilalanina stvaraju neka toxicna i stetua jedinjenja koja se u fenilketonuriji u velikim
kolicinama izlucuju mokracom i znojem ("misiji"vonj kod oboljele djece), a koja dovode
i do · ostecenja mozga. Osim manjka fenilalanin hidroxilaze postoje slucajevi
fenilketonurije kod kojih se javlja deficit nekih drogih enzima i bolest je pracena i
neuroloskim ostecenjima koja se ne mogu zaustaviti ni nakon normalizacije nivoa
fenilalanina. Ovi slucajevi su klinicki znacajni jer se bolest ne moze lijeciti dijetetskim
mjerama kontrole nivoa fenilalanina.

18 OBJASNITE PATOGENEZU BOLESTI NAKUPLJANJA U LIZOZOMIJ\'IA l

NA VEDITE PRIMJERE ZA NJIH???
Lizozomske bolesti odlaganja su skupina bolesti koje nastaju usljed deficita · ·
pojedinih enzima u lizozomima pa metabolizam supstrata ostaje nepotpun sto dovodi do
njegovog nakupljanja u lizozomu.Ovi "sindromi nedostajucih enzima"nasljedjuju se AR
a nakupljanje netopivih medjuprodukata uglavnom nastaje u celijama mononuklearoog
fagocitoog sistema.
Gaucherova bolest - manjak aktivnosti glukocerebrozidaze koja nonnalno
razdvaja ostatke glukoze od ceramida. To uzrokuje nakupljanje glukocerebrozida u
retikuloendotelnim stanicama i stvaranje tzv.Gaucherovih tjelasaca. Kod ove bolesti zbog
zahvatanja celija retikuloendotelnog sistema nadje se hepatosplenomegalija i povecanje
limfuih cvorova. Bolest je pracena leukopenijom i anemijom zbog gomilanja
Gaucherovih stanica u retikuloendotelnom sistemu. Postoje tri tipa ove bolesti:
tipi - hronicni neurogenski oblik i javlja se u 99% slucajevea;
tip2 - vioko letalan javlja se kod djece do sestog mjeseca i pracen je ostecenjima
CNS-a;
tip3 - juvenilni, zahvata mozak ivisceralne organe.

6
 Niemann-Pickova bolest nasljedna porodicna bolest karakterisana
nakupljanjem sfingomijelina i holesterola u lizozomima. Cesci je slucaj samo talozenja
sfingomijelina i to u celijama retikuloendotelnog sistema, ali i epitelnim celijama,
ganglijskim celijama i celijama retine. Zahvaceni organi su povecani (narocito slezena i
jetra), a zahvatanje CNS-a zajedno sa kicmenom mozdinom i ganglijama otezava
klinicku sliku. Bolesnici umiru obicno u prvih pet godina zivota.
Tay-Sachsova bolest - karakterisana je poremecajem metabolizma gangliozida
koji se nakupljaju u mozgu i retini zbog nedostatka enzima hexozaminidaze A. Bolest se
razvija brzo i progresivno, a zbog odlaganja lipoida, ganglijske celije vremenom
propadaju, sto ima za posljedicu mentalnu retardaciju, a kada je zahvacena retina javlja se
i sljepoca.
Porn peova bolest - spada zapravo u glikogenoze tipa II, a uzrokovana je
nedostatkom leisele lizozomalne maltaze i povezana je sa odlaganjem glkogena u skoro
svim organima, madaje najizrazenija kardiomegalija.
Mukopolisaharidoza (MPS) - oznacava poremecaj razgradnje i zbog toga
odlaganja mukopolisaharida u razlicita tkiva. Mukopolisaharidi koji se nakupljaju unutar
tkiva sadrze dermatan sulfàte, heparan sulfate, keratan sulfate i u nekim slucajevima
hondroitin sulfàte. MPS oznacava niz progresivnih poremecaja koji zahvataju multiple
organe kao sto su jetra, slezena, srce i krvne zile. Postoji sedam varijanti bolesti od kojih
su najznacajnije dvije:Hurlerov sindrom (MPS I H) i Hunterov sindrom koji se jedino od
svih oblika nasljedjuje preko X-vezanog hromozoma, ostali se nasljedjuju AR. Smrt kod
MPS nastaje u prvim godinama zivota zbog ostecenja srcanih zalistaka i koronamih
arterija, a pojavljuju se i teske promjene ne skeletu i neuronima.

19 OBJASNITE GLAVNE KARAKTERISTIKE X-VEZANIH RECESIVNIH

POREMECAJA, TE NAVEDITE PET NAJCESCIH X-VEZANIH RECESIVNIH
POREMECAJA???
Poremecaji vezani za spol, bolje poznati kao poremecaji vezani uz X-hromozom,
prenose se sa heterozigotnim .zenskim prenosiocima, prakticno samo na sinove koji su
razumljivo, hemizigoti sa X.hromozomom. Oboljeli muskarci ne prenose poremecaj na
sinove ali su kcerke prijenosnici. Sinovi heterozigotnih zena imaju 50% sansu da nasljede
muti rani gen. Do danas nisu poznate bolesti koje se prenose preko Y-hromozoma. Postoji
mali broj dominantnih bolesti vezanih za X-hromozom. Njihov nasljedni obrazac je
obiljezen prijenosom bolesti na 50% sinova i kceri od oboljele heterozigotne zene.
Zahavaceni muskarac ne moze prenijeti bolest na svog sina ali su mu zahvacene sve
kcerke. Primjer: rahitis otporan na vitamin D.
Recesivne bolest vezane za X-hromozom su dosta rijedje. Neke vaznije bolesti su:
manjak glukoza-6-fosfat dehidrogenaze, hemofilija A, hemofilija B, agamaglobulinemija,
Hunterov sndrom, Fabryjeva bolest, Duschenova muskulama distrofija.

20 OBJASNITE GLAVNA OBILJEZJA MULTIFAKTORIJALNOG

fPOLIGENOG) NASLIJEDJIVANJA???
Multifaktorijalno (poligeno) nasljedjivanje je prisutno kod mnogih fizioloskih
karakterstika ljudi i moze se definirati kao multifakorijalno fiziolosko iii patolosko
svojstvo odredjeno zajednickim ucinkom dva iii vise gena malog ucinka, ali uslovljeno
vanjskim negenetskim uûecajima. Multifaktorijalni poremecaji ispoljavaju se u

7
porodicama, buduci da clanove porodice povezuju mnogi od tih gena bas kao i vanjski
utjecaji. Opasnost da neki poremecaj bude izrazen ovisi od srodstva izmedju. oboljelog
clana porodice i ispitanika. Kod vecine ispitanika za srodnike u prvom koljenu oboljele
osobe postoji 5-10% opasnosti dai oni takodje obole od te bolesti. Medjutim da bi se
poremecaj razvio potrebno je osim genetske predispozicije da djeluju jos i vanjski faktori
koji su nekada presudni u nastanku poremecl\ia.

21 NAVEDITE PRIMJERE BOLESTI S MULTIFAKTORIJALNIM

NASLIJEDJIVANJEM (POLIGENE BOLESTI)???
Multifaktorijalne bolesti (poligene): diabetes mellitus, hipertonija, giht,
shizofrenija, neke kongenitalne srcane bolesti, neke abnormalnosti skeleta. ·

22 OBJASNITE PATOGENEZU NENASLIJEDNIH, URODJENIH

MALFORMACIJA???
Nenasljedne, urodjene malformacije su poremecaji koji su nastali in utero
izlaganjem stetnim agensima iz okoline (teratogeni-razliciti lijekovi, zracenje, virusi,
paraziti) i koje dijete donosi na svijet rodjenjem. Roditelji su zdravi nosioci gena i kao
takvi prenose na plod takodje zdrave gene, medjutm pod djelovanjem teratogena mijenja
se molekularna osnova gena i dolazi do mutacija razlicite prirode koje dovode do
razlicitih psihofizickih poremecaja ploda (Primjer: infekcija majke rubeolom u prvih 12
sedmica trudnice u 5-30% ce izazvati razlicita ostecenja ploda: urodjene srcane mane,
gluhoca, katarakta).

23 OPISITE POREMECAJE STRUKTURE HROMOSOMA S POSEBNIM

NAGLASKOM NA TRANSLOKACIJU, CENTRALNU FUZIJU •
(ROBERTSONOVA TRANSLOKACIJA), DELECIJU PRI
FORMIRANJU IZOHROMOSOMA, TE STVARANJE
PRSTENASTIH HROMOSOMA???
Promjene gradje hroruozoma obicno su posljedica cijepanja .hromozoma nakon
cega slijedi gubitak i!Lpreraspodijela genetskog materijala.
Translokacija oznacava premjestaj jednog dijela hromozoma na dugi hromozom.
Proces je obicno reciprocan tj.dijelovi se zamjenjuju izmedju dva hromozoma. ada se
cijeli prelomljeni ulomci zarnjenjuju, rezultat je uravnotezena reciprocna translokacija i
nije stetna za nosioca koji ima normalan broj hromozoma i potpuno nadomjesten genetski
materijal.
Poseban oblik reciprocne translokacije koji ukljucuje dva akrocentricna
hromosoma naziva se centricni fuzioni tip iii Robertsonova translokacija. Tipicno
cijepanje desava se blizu centromere, zahvacajuci kratki krak na jednoj i dugacki krak na
drugoj strani. Transfer hromozoma rezultira jednim vrlo velikim hromozomom i jednim .
extremno malim, gdje se cesto kratki ulomci izgube. U tom slucaju nositelj ima 45
hromozoma ali je gubitak kolicine genetskih informacija malen pa je ovo stanje
kompatibilno sa zivotom,.ali se poremecaji mogu sresti kasnije kod potomaka.
Delecija podrazumijeva gubitak dijela hromozoma. Izohromozomi nastaju kada
se centromere dijele horizontalno a ne vertkalno, stvarajuci dva nova hromozoma.
Prstenasti hromozom je varijanta delecije. Nakon gubitka segmenta svakog kraja
hromozoma krakovi se spoje u obliku prstena.

8
24 OPISITE DVIJE VRSTE HROMOSOMSKIH PROMJENA U DOWNOVOM
SINDROMU???
Downov sindrom je najcesci od hromozomskih poremecaja i oko 92-95%
zahvacenih osoba ima trisomiju 21, tako daim je ukupni broj hromozoma 47. Najcesci
uzrok trisomije 21 je mejoticko nerazdvajanje, roditelji takve djece imaju normalan
kariotip i sasvim su normalni. Drugi oblik Downov-og sindroma javlja se kod oko 4%
slucajeva i ne prikazuje se kao posebni hromozomski materijal, vec kao translokacija
dugackoga kraka hromozoma 21 na hromozom 22 iii 14. Kod 2% bolesnika sa Downov
im sindromom ima mozaicizam i obicno imaju mjesavinu stanica sa 46 i 47 hromozoma.
To nastaje zbog mitotskog nerazdvajanja hromozoma 21 za vrijeme rane faze
embriogeneze. Kod ovog oblika klinicki simptomi su obicno blazi.

25 NAVEDITE NEKOUKO POREMECAJA AUTOSOMNIH I SPOLNIH

HROMOSOMA???
Autosomni poremecaji:
'" trisomija 21- Downov sindrom,
• trisomija 13 - Patauov sind rom,
• trisomija18- Edvardsov sindrom,
e sindrom delecije kratkog kraka hromozoma 5- "cri du ebat",
" Klinerferterov sind rom,
• Tarnerov sindrom.

26 OPISITE KUNICKE I PATOLOSKE NALAZE U DOWNOVOM

SINDROMU???
Klinieka obiljezja kod Downov-og sindroma: nabori epikantusa i ravni profil !ica;
majmunska brazda na dlanu; visak koze vrata; prirodjeni srcani nedostaci; stenoza
crijeva; umbilikalna hemija; hipotonija; predispozicija za leukemiju; sklonost ka
infekcijama ina mentalttom pianu umno zaostajanje sa IQ od 25-80. Prezivljavanje osoba
sa Downovim sindromom u prosjeku iznosi oko 30 godina, sto ovisi o prirodjenim
inalformacîjama, narocitO srêa, te sklonosti ka infekcijama i tezini istih, koje prate ove
bolesnike. Vecina onih koji dozive sredju zivotnu dob razviju histoloske, metabolicke i
neurohemijske promjene karakteristcne za Alzheimerovu bolest.

27 OPISITE GENETSKE POREMECAJE U TURNEROVOM SINDROMU I

NABROJITE GLAVNE KUNICKE I PATOLOSKE NALAZE???
Turnerov sindrom obiljezen je primamim hipogonadizmom kod zena. Po ··
fènotipu nastaje zbog djelomicne iii potpune monosomije kratkoga kraka X-
hromozoma. Kod oko 55% bolesnika kariotip je 45,X. Kod 45% slucajeva srecu se
mozaicizam iii delecije i oni sto se tice klinicke slike imaju uglavnom samo amenoreju
dok im je vanjski izgled sasvim normalan. Kod kariotipa 45,X srece se sljedeca
klinicka slika: znatno zaostajanje u rastu (abnormalno nizak rast), prosirenje vrata
poput opne, niske straznje crte vlasista, cubitis valgus (povecanje noseceg ugla ruke),
grudni kos nalik stitu sa razmaknutim bradavicama, visoko nadsvodjeno nepce,
limfedem ruku i nogu. Oboljele djevojke obicno ne razviju normalne sekundame
spolne osobine, genitalije ostaju infuntilne, razvoj dojki je neadekvatan. Kod vecine
se javlja primama amenoreja a

9
morfoloski se otkriva pretvaranje jajnika u bijele tracke vezivne strome lisene folikula.
Nizakje nivo estrogena, a povecan nivo hipofizarnog gonadotropina.

28 OPISITE HROMOSOMSKE PROMJENE U KLINEFELTEROVOM

SINDROMV I NABROJITE GLAVNE PATOLOSKE I KLINICKE NALAZE???
Klinerfèrterov smdrom se definira kao muski hipogonadizam koji se razvija kada
postoje najmanje dva X hromozoma iii jedan iii vise Y hromozoma. Vecma bolesnika
ima kariotip 47,XXY. Ovaj kariotip je posljedica nerazdvajanja spolnih hromozoma u
mejozi. Kod 15% bolesnika moze se naci slika mozaicizma ukljucujuci 46,XY/47XXY,
47XXY/48XXXY varijacije.
Klinerferterov smdrom je povezan sa velikim brojem klinickih pojava.· Kod nekih
slucajeva bolest se prezentira kao hipogonadizam ali kod vecine bolesnika javlja se i
poremecaj Jizickog izgleda pracen povecanom izduzenoscu tijela. Cesto se stecu
ginekomastija, smanjena dlakavost !ica i tijela, atrofija testisa pracena padom nivoa
serumskog testosterona, dok je nivo gonadotropina u mokraci povecan. Osnovna klinicka
posljedica ovog smdroma je sterilite!koji je rezultat oslabljene spermatogeneze, ponekad
i do totalne azospermije. Srecu se razlicite promjene na sjemenim kanalicima, Leydigove
stanice su hiperplasticne.
Osim. fizickih promjena ovaj smdrom je karakterisan umnÙ11 zaostajanjem koje je
uglavnom blazeg intenziteta (karakteristicno zanase politicare; op.a.).

29 DEFINIRAJTE SINDROM LOMLJIVOG X-HROMOSOMA I OBJASNITE

HROMOSOMSKE PROMJENE V OVOM SINDROMV???
. Sindrom lomljivog X-hromozoma karakterisan je dusevnim zaostajanjem i
citogenetskim nepravilnostima X-hromozoma, koje se vide poput prekida u bojenju iii
suzenja na.dgom dijelu X-hromozoma. Klinicki zahvaceni muskarci pokazuju umjerenu
do jaku dusevnu zaostalost koja je udruzena sa razlicitim tjelesnim nedostatcima od kojih
je najcesci povêclll}je testisa (makroorhizam).

30 OBJASNITE ·• ANALIZV · SPAJANJA · I POLIMORFIZAM DUZINE

RESTRIKCIJSKIH FRAGMENATA (RFLP = RESTRICTION FRAGMENT
LENGTH POLYMORPHISM) V PROUCAVANJU LJUDSKIH GENETSKIH
POREMECAJA???
Neposredna genska dijagnoza je moguca tek kada su mutirani gen i njegov
normalni parnjak otkriveni i klonirani, te ako je njihov nukleotidski redosljed poznat.
Uspjeh ovog postupka ovisan je o mogncnostima razlikovanja mutiranog hromozoma od
njegovog normalnog homolognog para. Postupak se ostvaruje iskoristavanjem varijacija
u DNK redosljedu koje se normalno pojavljuju dovodeci do tzv.polimorfizma di!zÙle
restrikcijskih ulomaka PDRU. Pojam restrikcijskihulomaka polimorfile duzine odnosi se
na varijacije u duzini ulomaka medju pojedincima, nastale zbog polimorfizma DNK
nizova. PDRU analiza omogucuje pracenje prijenosa jednog hromozomskog podrucja
kroz porodicu kako bi se ustanovili da li se odredjena monogenetska bolest nasljedjuje
zajedno sa polimorfuim mjestom. Zato se ovaj postupak koristi u antenatalnoj
dijaguostici analizom plodove vode. Ova metoda se takodje moze upotrebljavati i za
postnatalnu dijagnostiku cisticne fibroze, HuntÙlgtonove bolesti i policisticne bolesti
bubrega odraslih.

10
31 OBJASNITE STA ZNACI T 0 R CH
KOMPLEX???
TORCH komplex oznacava
T - toxoplazma;
R- rubeola;
C - citomegalovirus;
H - herpes virus.
Ovaj komplex oznacava skupinu infekcija majke koji u trudnoci mogu dovesti do
teskih, a nekada i letalnih ostecenja ploda.

32 NABROJITE PATOLOSKE PROMJENE KOJE UZROKUJU TOXOPLAZMA

GONDII???
Toxoplasma gondii je intracelularni parazit koji izaziva toxoplazmozu. Posebno je
znacajan kongenitalni oblik ove infekcije koji majka transplacentarno prenosi na plod sto
za posljedicu ima tesko ostecenje centralnog nervnog sistema praceno hidrocefulusom,
mikrocefàlijom, horioretinitisom i intracerebralnim kalcifikacijama.

33 OBRAZLOZITE PATOGENEZU RESPIRATORNOG IliiSTRESA

SINDROMA .(RESPIRATORY IliiSTRESS SYNDROME RDS) U
NOVORODJENCADI, S POSEBNIM NAGLASKOM NA FAKTORE RIZIKA.
ULOGU RAZVIJENOSTI PLUCA 1MOGUCI ISHOD BOLESTI???
Sindrom respiratornog distresa u novorodjencadi (SRD) je u osnovi bolest
prematume (prijevremeno rodjene) djece, mada uzroci njenog nastanka mogu biti
razliciti: prekomjema sedacija majke tokom poroda, povrede glave fetusa pri rodjenju,
aspiracija krvi iii amnionske tekucine, intrauterina hipoxija. U osnovi ovo je bolest
hijalijnih membrana u najvecem broju slucajeva. Nedovoljno zrela pluca nisu u stanju da
sintetiziraju dovoljnu kolicinu surfàktanta koji odrzava normalnu napetost u alveolama.
Alveole su stoga sklone kolabiranju pa je potreban sve veci napor pri ponovnom udisaju
da bi se aveole otvorile, sto dovodi do zamaranja djeteta veoma brzo i do nastanka
opseznih atelektaza. Zbog · hipoxije koja se javlja nastaje ostecenje epitela i endotela i
stvaraju se hijaline membrane. Bolest, ukoliko se ne lijeci, smrtno zavrsava ali i djeca
koja prezive cesto pate od mana zivcanog sistema i hronicnih plucnih bolesti koje su
direktna posljedica SRD-a. Hronicna plucna bolest je u obliku dysplasia
bronchopulmonalis i uzrokuje je vise faktora, a uglavnom anoxicnog ostecenja iii
izlozenosti velikim koncentracijama kiseonika, koje su potrebne za lijecenje ove bolesti.
Patoloski nalaz ukljucuje metaplaziju bronhalnog epitela, peribronhalnu fibrozu,
hipertrofiju bronhalnih glatkih misica, fibroznu obliteraciju bronhiola i previse rastegnute
alveole.

34 NABROJITE GLAVNE KOMPUKACIJE SINDROMA RESPIRATORNOG

DISTRESA U NOVORODJENCADI???
Komplikacije - ostecenja nervnog sistema, hronicna plucna bolest, krvarenje u
mozak usljed hipoxije, nekrtotizirajuci enterokolitis i smrt, ako se bolest ne lijeci.
Najcesca komplikacija je hronicna plucna bolest. Hronicna plucna bolest je u obliku
dysplasia bronchopulmonalis i uzrokuje je vise faktora, a uglavnom anoxicnog ostecenja
iii izlozenosti velikim koncentracijama kiseonika koje su potrebne za lijecenje ove

Il
bolesti. Patoloski nalaz ukljucuje metaplaziju bronhalnog epitela, peribronhaJnu fibrozu,
hipertrofiju bronhalnih glatkih misica, fibroznu obliteraciju bronhiola i previse rastegnute
alveole.

35 NABROJITE GLAVNE FAKTORE RIZIKA U MAJKE I DOJENCETA SA

SINDROMOM IZNENADNE DJECIJE SMRTI <SUDDEN INFANT DEATH
SYNDROME- SIDS)???
Glavni cinioci rizika za sindrom djecije smrti:
Majka - mladost (zivotna dob do 20 god), kratki razmaci izmedju trndnoca,
pusenje, los socioekonomski polozaj, narkomanija i zloupotreba lijekova.
Dijete - prematurnsi, niska porodjajna tezina, djecaci, djete iz visestrukog poroda,
virusne infekcije, crijevne zaraze sa Clostridium botulinum.
Sindrom iznenadne smrti u djece(SISD)oznacava iznenadnu i neocekivanu smrt
djeteta mladjeg od jedne godine koja ostaje neobjasnjena i poslije svih postrnortalnih
ispitivanja.

12
1 STA JE EDEM I NAVESTI PET KLINICKIH PROMJERA EDEMA???
Edern je nenormalno nakupljanje tekucine u medjucelijskim tkivnim prostorima
iii u tjelesnim supljinama. Moze se javiti
kao:
• lokalni proces kao npr. sprijecen odliv venske krvi na
nozi
• opsti proces kao npr. kod srcane insuficijencije.
Pet najcescih klinickih oblika edema:
1) Renalni edern -posljedica bubrezne insuficijencije,
2) Plucni edern,
3) Kardijalni edern,
4) Edern mo:zga,
5) Angioneurotski edern - Quinckeov edern

2 PATOGENEZA EDEMA I ULOGA POVECANOG HIDROSTATSKOG

PRITISKA, SMANJENJA KOLOIDO - OSMOTSKOG PRITISKA PLAZME, TE
POVECANJA POVRATNOG PRITISKA U VENAMAI LIMFNIM ZILAMA???
Edern nastaje zbog poremecaja snaga koje nastoje zadrzati tekucinu u krvnim
zilama (onkotski pritisak krvi i intersticijalni pritisak) i snaga koje privlace vodu u
intersticij iii tjelesne supjline (hidrostatski i osmotski pritisak intersicijske
tekucine).
Ukoliko dodje do poremecaja i izlaska tekucine to je oznaceno kao transudatio, a
ako se tekucina vraca iz tkiva u krv to je resorptio. Poremecl\ii koji mogu uticati na ovu
ravnotezu i koji mogu dovesti do nastanka edema su: opsti i lokalni. U opste poremecaje
ubrajamo:
- povecanje hidrostatskog pritiska koje se najcesce javlja kod povecanja
venskog pritiska zbog otezanog oticanja krvi iz vena, narocito nogu, kod razvoja
opstruktivne tromboze. Srcane dekompenzacije nastaju usljed pada minutnog volumena
zbog slabosti srca kao pumpe, te dolazi do smanjenog protoka kroz bubreg i pokrece se
renin-angiotenzin-aldosteron sistem koji dovodi do retencije natrija i vode, zatim
povecava se dodatno intravaskulami volumen da bi se poboljsala bubrezna perfuzija, ali
srce ionako oslabljeno ne moze povecati minutni volumen. Povecava se venski pritisak
zbog dodatnog opterecenja koje srce ne moze podnijeti i nastaju edemi (circulis
vitiossus).
- snizenje koloidno-osrnotskog pritiska pla:zme, javlja se zbog pretjeranog
gubitka iii smanjena sinteze albumina koji su nosioci koloido-osmotskog pritiska.
Povecan gubitak albumina javlja se kod nekih bubreznih bolesti i za posljadicu • ima
nastanak nefrotskog sindroma koji je pracen generaliziranim edemima. Smanjena sinteza
albumina javlja se kod nekih bolesti jetre (ciroza) sto dovodi do izlaska tekucine iz
intrvaskulamog u intercelulami prostor i nastanak edema.
U lokalne fàktore se ubrajaju:
- lokalno povecan hidrostatski pritisak krvi, obicno kod opstrukcija vena (tromb,
tumorska masa, vanjski pritisak),
- povecanje permeabilnosti krvnih zita, kod razlicitih imunih bolesti,
- opstrukcija limfuih zila kod neoplazmi, upala, trauma.
3 OBJASNITI POJMOVE: ANASARKA, ASCITES, "GRAVITACIJSKI" EDEM,
PLUCNI I MOZDANI EDEM???
Anasarka je generalizirano difuzno nakuplanje tekucine u potkoznom tkivu.
Koza je hladna, nabrekla, tjestasta i blijeda. Epidermis je napet i moze atrofrrati i
ispucati pa se stvaraju strije na mjestima mzdora tkiva i moze istjecati odatle transudat.
Ako. edern potraje duze zbog degenerativnih i nekroticnih promjena razvija se acelulama
skleroza.
Ascites je nakupljanje transudata u trbusnoj supljini i obicno je posljedica slabosti
desnog srca i povecanog pritiska u v.cava inferior i portalnim venama.
Gravitacijski edern je potkozni edern donjih extremiteta koji se javlja zbog
slabosti desnog srca i otezanog oticanja krviiz venskog sistema kojeje najizrazenije na
nogama. Zbog toga sto edern prati silu zemljine teze nazvan je gravitacijski.
Plucni edem glavna je manifestavija insuficijencije lijeve komore, ali se moze
naci i kod bubrezne insuficijensije, SRD kod odraslih i kod nekih plucnih infekcija.
Glavna karakteristika je nakupljanje tekucine u alveolarnom prostoru sto dovodi do
poremecaja ventilacije.
Mozdani edem se srece kod razlicitih klinickih stanja kao sto su trauma mozga,
meningitis, 'encefalitis; Dolazi do povecanja mozdane mase sto moze dovesti do
hemijacije tonzila malog mozga kroz foramen occipitale magnum, poremecaja u
cirkulaciji i kompresije vitalnih centara u produzenoj mozdini, sto za posljedicu ima smrt.

4 OBJASNITI AKTIVNU l PASIVNU HIPEREMIJU I NAVESTI KLINICKE

PRIMJERE ZA SVAKI OBLIK???
Aktivna hiperemija posljedica je povecanog dotoka arterijske krvi, sto se vidi u
misicima u vrijeme napora, kod upale i kod razlicitih neurovaskulamih dilatacija.
Pasivna biperemija nastaje zbog smanjenog venskog oticanja, kao posljedica
srcane insuficijencije iii opstruktivne bolesti vena.

5 NAVESTI OBLIKE PASIVNE HIPEREMIJE???

Lokalna venska hiperemija javlja se .u podrucijima koja odgovaraju slivu vena
kroz koje ne moze iz bilo kojih razloga otjecati krv (npr. gravidni uterus koji moze
pritisnuti vv.illiace i izazvati p!)Sivnu hiperemiju u donjim extremitetima) '·
Opsta venska hiperemija - cyanosis universalis, koja nastaje zbog pore'mecaja
rada srca iii opstrukcije u malom krvoto ku.

6 MORFOLOSKE PROMJENE KOD CIJANOZE???

Kod cijanoze nastaju sljedece promjene:
• zbog slabije cirkulacije krvi dolazi do metabolickih poremecaja u tkivima, smanjuje
se nivo 02, raste nivo C02, sto dovodi do .hipoxije tkiva i organa pa se javlja zmasta,
vakuolama i masna degeneracija celija parenhimnih organa;
• zbog smanjene cirkulacije cijanoticna podrucija postaju hladna i tamnije boje;
• zbog staze u venama krv je sklonija trombozi, a kapilama propustljivost raste pa
eritrociti dijapedezom mogu izaci u tkivo.

2
51
7 DEFlNISATI HEMORAGIJU I NAVESTI KLINICKI VAZNE PRTM,JERE
OVOG PATOLOSKOG PROCESA???
Hemoragija iii krvarenje je izlazak krvi iz zatvorenog cirkulatomog sistema
krvnih zila u vanjsku sredinu iii u tkivo, koje se desava
pri:
• ostecenju kardiovaskulamog sistema- najcesce rupture krvnih sudova i zila,
• poremecaju propustljivosti kardiovaskularnog sistema,
• poremecaju u sastavu krvi.
Klinicki primjeri hemoragija: hematotorax, hematoperitoneum, hematocefalus...
(unutrasnja krvarenja u tjelesne supljine); hematom, hemartrom, ekhimoze (unutrasnja
krvarenja u tkiva), epistaxa, hemaptoa, hematemeza, melena, mef1pragija (vanjska
krvarenja).

8 DEFINISATI I OPISATI SLIJEDECE: PETEHIJE, EKHIMOZE. PURPURA,

HEMATOTORAX, HEMARTROZA, HEMOPERIKARD,
HEMATOPERITONEUM I HEMATOM???
Petebije su sitna tackasta krvarenja u vidu sitnih ljubicastih pjega u kozi,
sluznicama i seroznim membranama.
Ekbimoze su krupnija tackasta krvarenja u sluznicama, potkoznom tkivu,
seroznim membranama (Primjer:ekhimoze- modrica u potkoznom tkivu).
' Purpure sunesto veca tackasta krvarenja u odnosu na petehije.
Hematotorax je oblih unutrasnjeg krvarenja gdje se krv nakuplja u torakalnoj
supljini, a obicno je posljedica trauma toraxa, hiruskih zahvata, te nekih oboljenja (Ca
pleure).
Hemartroza je nakupljanje krvi u zglobnoj supljini i obicno nastaje nakom
povreda i upalnih promjena nà zglobovima;
Hemoperikard je nàkupjlanje krvi u perikardijalnoj vreci, a nastaje najcesce kod
tamponade srca, hemoragicne upale perikarda iii sirenja metastatskog procesa.
Heimatoperitoneum je nakupljanje krvi u trbusnoj supljini koje se javlja nakon
rupture trbusnih krvnih zila kod otvorenih ili zatvorenih trauma, nakon operativnih
zahvata, kOd rupture aorte abdominalis (cesto aneurizma), kod rupture jajovoda, kod
ektopicne trudnoce.
Hematom je, ostro ogranicena, obicno kuglasta, manja iii veca nakupina krvi,
smjestena izmedju tkivnih elemenata koje mehanicki razmice. Najcesce nastaje zbog
pucanja krvne zile.

9 DEFINISATI AKTIVACIJU TROMBOCITA I OPISATI ULOGU

ENDOTELNIH CEUJA, STAZE KRVI TE TURBULENTNOG PROTOKA KRVI
U TROMBOGENEZI???
Trombociti imaju kljucnu ulogu u normalnoj hemostazi. Ostecenjem krvne zile
trombociti dolaze u dodir sa razlicitim elementima zilne stijenke- subendotelni kolagen,
bazalna membrana kapilare, fibroblasti, glatke misicne celije. Najjaci stimulans za
adheziju trombocita, ipak je kolagen. U dodiru sa kolagenom, trombociti dozivljavaju niz
promjena koje obuhvataju: prijanjanje (adheziju), reàkcija otpustanja (sekrecija) i
agregacija. Ove su promjene jednim imenom oznacene kao AKTIVACIJA
TROMBOCITA.

3
 Endotelne celije, to jest njihovo ostecenje, imaju dominantnu ulogu u nastanku
tromba i jedino ostecenje endotelnih celija moze biti dovoljan faktor za razvoj tromba.
Ostecenja endotelnih celija mogu biti neznatna, hemodinamski stresovi pri hipertenziji,
bakterijski toxini iii endotoxini (homocisinurija, hiperholesterolemija, toxini iz dima
cigareta). Takodje, ostecenja endotela mogu biti opsezna itakva se srecu na ulceriranim
aterosklerotskim plakovima, kod upalnih promjena na zidu krvnog suda, kod
miokarditisa, infurkta. Kod svih oblika ostecenja ,ogoljela kolagena vlakna porijeklom od
endotelnih celija, snazan su aktivator trombocita koji se vezuju za njih i otpustaju zatim
tkivne faktore koji potpomazu nastanak tromba.
Staza krvi i turbulentni protok vazni su trombogeni fuktori. Staza i turbulentno
kretanje dovode do:
1. razbijaju laminami tok krvi i omogucavaju trombcitima da dodju u doticaj sa
endotelom;
2. sprijecavaju razrijedjivanje aktiviranih fuktora zgrusnjavanja do supkriticnih
koncentracija;
3. usporavaju priticanje inhibitora fuktora zgrusavanja;
4. omogucavaju nagomilavanje trombocita i stvorenog fibrina, bilo u sporijoj
struji iii u zastojnim dzepovima;
5. pospjesuju hipoxiju i ostecenje endotelnih celija sto pogoduje odlaganju
trombocita i fibrina a smanjuje otpustanje TPA;
6. vrtlozasto je kretanje krvi mehanizam za ostecenje endotela;
7. staza ima glavnu ulogu u venskom krvotoku zbog male brzine strujanja krvi u
venama sto pogoduje nastanku tromba.

10 DEFINISATI VENSKU. ARTERIJSKU I MURALNU TROMBOZU.

OBJASNITI KAKO OVI PROCESI MOGU DOVESTI DO
TROMBOEMBOLIJE???
Venska trom boza poznata je i kao flebotromboza i gotovo je redovno okluzivna
(vena je potpuno zacepljena). Tromb stvara dugacak odljev lumena vene. Ovi trombi
imaju bogatu primjesu. eritrocita,. pa su poznati kao crveni, koagulacijski iii zastojni
trombi. Flebotromboza zahvata najcesce vene donjih udova i to: duboke . vene
potk:oljenice, femoralne, poplitealne i ilijacne vene.
Arterijska trom boza obicno nastaje na mjestu vrtloznog toka krvi iii ostecenja
endotela i to najcesce na bifurkacijama. Arterijski trombi su suhe, pmke isprepletane sive
mase i u arterijama manjeg promjera od aorte. Rastu sve dok potpuno ne zatvore lumen
pa se zbog toga zovu i okluzivni trombi.
Muralna tromboza nastaje kada se arterijski trombi razviju u prostranim
supljinama srca iii aorte i cesta je kod infarkta. Takvi trombi se nazivaju muralni trombi.
Trombi se pricvrscuju za zid krvnog suda nakon cega se moze dogotiti sljedece:
1) mogu se prosiriti i izazvati potpunu okluziju krvnog suda;
2) mogu se otkinuti i embolizirati;
3) mogu biti razgradjeni uz pomoc fibrinolitika;
4) mogu se organizirati i rekanalizirati tj.srasti sa zidom krvna zile.
Ako se tromb otkine, naziva se embolus i nosen krvnom strujom on putuje i moze
dovesti do nastanka tromboembolije. Najcesce tromboembolije su: plucnih vena gdje
tromboembolus potice iz vena nogu i infarkt miokarda kod koga su tromboembolusi

4
najcesce muralnog porijekla. Osim ovih organa tromboembolja moze zahvatiti bubrege,
mozak.

11 STA JE HEMORAGICNI SINDROM I CIME MOZE BITI IZAZVAN???

Hemoragicni sindrom iii hemoragicna dijateza je skup patoloskih poremecaja
krvotoka kod kojih se javljaju, bilo spontana, bilo excesivna krvarenja nakon traume.
Spontana unutrasnja krvarenja se obicno javljaju u obliku brojnih manjih
hemoragija iii purpura u kozi, sluznicama, unutrasnjim organima, seroznim opnama. Kod
polovine slucajeva glavni uzrok je povecana krhkost zida kapilara, a kod druge polovine
javlja se poremecaj u fizioloskoj ravnotezi prokoagulantnih i antikoagulantnih faktora.
Dva glavna poremecaja koja dovode do hemoragicnog sindroma su:
1. vaskulopatije - poremecena gradja kapilara (alergijska purpura Henoch
Schonlein),
2. koagulopatije, i to:
a) trombocitopenija koja moze biti:
- kvalitativna, kao sto su: uremije, uzimanje aspirina;
- kvarttitativna, primarna (trombocitopenicka purpura- nepoznata etiologija)
- sekundama trombocitopenija zbog pada broja trombocita (zracenje, hemikalije,
smanjenje broja megakariocita, hemangiomi)
b) poremecena hemostaza zbog abnormalnosti fuktora koagulacije (obicno
nedostatak pojedinih fuktora koagulacije npr. VIII- hemofilija A; IX- hemofilija
B; hipoprotrombinemija; hipo iii afibrinogenemija...).·

12 OBJASNITI STANJE WPERKOAGULABILNOSTI KRVI 1 NAVESTI

KLINICKE PRIMJERE ZA TO???
Hiperkoagulabilnost se moze definisati kao promjena krvi, iii jednostavnije kao
mehanizam zgrusnjavanja, sto na neki nacin stvara sklonost ka trombozi. Ipak ova pojava
nije cest uzrok trombogeneze. Najpoznatija hiperkoagulabilna stanja su povezana sa
nasljednim .nedostatkorn prirodnih antikoagulanata antitrombina ill, proteina C ili
proteina S. Kod ovih bolesnika u ranoj mladosti se javlja venska trombozai
ponavljane tromboembolije. Osim sto se javlja kao rezultat . nasljednih
poremecaja hiperkoagulabilnost se srece i kod nekih patoloskih stanja kao sto su
posttraumatska stanja, srcana dekompenzacija, neki tnmori, opekotine itd. i cesto je
uzrok nastanka tromboze u tim stanjima.

13 OBJASNITI TROMBOFLEBOZU I TROMBOFLEBITIS???

Trombofleboza i tromboflebitis su dva sinonima koja se cesto upotrebljavaju da se
oznaci stvaranje trornba u venama. Smatralo se da tromboflebitis zapravo oznacava ·
lokalnu upalu zida vene koja se razvija za vrijeme trombofleboze. Medjutim, bol,
crvenilo, otok i osjetljivost koja se javlja kod trombofleboze pogresno se tumaci upalnim
procesom i vjerovatno ti simptomi nastaju zbog lokalnog krvnog zastoja, edema i
prosirenja zahvacene krvne zile.

14 OBJASNITI MIGRIRAJUCI TROMBOFLEBITIS ITROUSSEAUOV

SINDROMl???

5
 Sklonost venskoj trombozi u bilo kojoj veni tijela, kod bolesnika sa malignim
procesom unutrasnjih organa, narocito sa abdominalnim aneurizmama, oznacena je kao
migrirajuci tromflebitis iii Trousseauov sindrom. Trombi nastali u takvim okolnostima
skloni su migraciji, na jednom mjestu isceznu, a na drugom se pojave, pa otuda i sam
naziv migrirajuci tromboflebitis.

15 OPISATI SUDBINU TROMBA SA POSEBNIM NAGLASKOM NA

ORGANIZACIJU, REKANALIZACIJU 1 EMBOLIZACIJU???
Trombi se pricvrscuju za zid krvnog suda nakon cega se moze dogoditi sljedece:
1) mogn se prosiriti i izazvati potpunu okluziju krvnog suda;
2) mogu se otkinuti i embolizirati;
3) mogu biti razgradjeni uz pomoc fibrinolitika;
4) mogu se organizirati i rekanalizirati tj. srasti sa zidom krvne zile.
Potpuna okluzija tromborn dovodi do ishemije distalno od mjesta okluzije i moze
imati razlicite posljedice, a najteza je potpuna nekroza i propadanje tkiva iii organa
pogodjenih ishemijom.
Embolizacija nastaje otkidanjem tromba koji pod djelovanjem struje krvi moze
biti otplavljen i dovesti do zacepljenja vitalnih krvnih sudova (najcesce plucna arterija).
Jedan od najpovoljnijih ishoda je fibrinoliticka razgradnja tromba koja se desava
uglavnom u prva dva dana nakon cega tromb stari a fibrin se polimerizira i otporniji je na
djelovanje fibrinolitika.
Ako tromb nekoliko dana perzistira na mjestu vjerovatno ce se organizirati. Ovo
podrazumijeva urastanje granulacijskog tkiva, subendotelnih misicnih celija i
mezenhimnih celija u fibrinski tromb. S vremenom tromb bude prozet ovim vretanastim
celijama i stvaraju se kapilarui kanali. Istovremeno povrsina tromba bude pokrivena
endotelnim celijama. Kapilarni kanali mogu anastomozirati i stvoriti prolaze sajednog na
drugi kraj tromba, kroz koje moze teci krv, uspostavljajuci donekle kontinuitet lumena
originalne !avne zile. Ovaj proces je poznat kao. rekanalizacija tromba. Na ovaj nacin
tromb je pretvoren u vaskulariziranu subendotelnu masu vezivnog tkiva i. na kraju
irrkorporiraÏl u krvnozilnu stijenku. Tokom vremena i .zbog kontrakcije
.mezenhimnih celija moze preostati samo :fibroznakvrzica iii zadebljanje.
Nekada umjesto organizacije u sredistu tromba nastupaju enzimska digestija i
razmeksanja i ako postoji bakterijemija ovakav razmeksani tromb idealno je hraniliste za
bakterije. Tada se tromb pretvara u septicnu gnojnu masu.

16 DEFINISATI I OBJASNITI PATOGENEZU TROMBOTICNOG

<NEBAKTERIJSKOG ILl MARANTICKOG) ENDOKARDITISA???
Nebakterijski tromboticki (maranticki) endokarditis karakterisan je odlaganjem
malih nakupina fibrina i drugih krvnih elemenata na zaliscima na obje strane srca. Za
razliku od infèktivnog endokarditisa, vegetacije su sterilne, nisu udruzene sa upalnim
promjenama u zahvacenim zaliscima, obicno nastaju na prethodno normalnom zalisku
(cesce na mitralnom iii aortalnom) i obicno su mali oko l-5mm. Vegetacije se pojavljuju
uzduz linija zatvaranja misica iii se pak umnozavaju na jednom iii vise zalistaka
istovremeno. Misli se da vegetacije nastaju kao posljedica hiperkoagulabilnog stanja krvi
koje je obicno potakuuto bolescu kao sto je metastatski karcinom, bubrezno zatajenje iii

6
hronicna sepsa. Lezije su uopsteno od malog znacaja ali mogu biti pogodno tlo za razvoj
mikroorganizama i za nastanak infektivnog endokarditisa.

17 DEFINISATI DISEMINARNI INTRAVASKULARNU KOAGULACIJU

(DIK)???
Diseminirana intravaskulama koagulacija (DIK) je sklonost ka stvaranju malih
tromba siroko razasutim po mikrocirkulaciji. Trombi su uglavnom gradjeni od
nakupljenih trombocita i malo fibrina i znacajni su zato sto mogu izazvati cirkulatomu
insuficijenciju, najcesce u plucima, mozgu, srcu, bubrezima. DIK nije primami
poremecaj vec je komplikacija neke osnovne bolesti koja na neki nacin aktivira procese
ukljucene u zgrusavnje krvi. Istovremeno DIK moze dovesti i do hemoragijske dijateze
pa se oznacava i kao potrosna koagulopatija. DIK se srece kod infekcija, kod porodjajnih
komplikacija, neoplazmi, trauma, opekotina, bolesti jetre, stanja soka.

Hl OBJASNITI TROMBOEMBOLIJU, HOLESTEROLSKE. MASNE I ZRACNE

EMBOLUSE, EMBOLIJU AMNIONSKOM TECNOSCU I PARADOXNU
EMBOLIJU???
Tromboembolija je zacepljenje nekog dijela kardiovaskulamog sistema
ukljestenjem neke mase (u ovom slucaju to je tromb najcesce iz vena), koja se naziva
embolus i kojaje donesena nato mjesto krvnom strujom.
Holesterolski embolusi poticu sa aterosklerotskih plakova aorte i velikih arterija.
Masni embolusi predstavljaju zapravo masne kapljice koje dovode do zacepljenja
manjih krvnih zila. Najcesce se masna embolija javlja kod pacijenata sa traumama i
prelomima velikih kostiju. Te masne kapljice ulaze u krv najcesce preko ostecenih
venula
i vena i dolaze do pluca gdje dovode do zacepljenja arteriola i kapilara. Dva su oblika
masne embolije:
Primama- zacepljeno vise od 2/3 kapilame mreze;
Sekundama- kaplijce manjeg promjera prolaze kroz kapilamu mrezu i zavrsavaju
u kapilamim mrezama drugih organa (mozak, bubreg, miokard).
. Zracni em bolnsi su mali mjehurici vazduha, koji, kada udju u krvotok dovode
do opstrukcije krvnih zila i nastanka zracne embolije.
Embolija amnionskom tekucinom predstavlja opsteticku komplikaciju koja
moze biti fàtalna za majku. Nastaje kada tokom poroda dodje do prskanja venskih sinusa
i uvlacenja amnionske tekucine snaznim kontrakcijama uterusa u. otvorene venske
sinusoïde. Kada se ova tekucina nadje u cirkulaciji oua moze izazvati opstrukcije plucne
kapilame mreze ali i DIK,jer sadrzi supstancu bogatu tromboplastinom.
Paradoxna embolija je embolija koja se javlja kada postoji abnormalna
komunikacija izmedju dva krvotoka kao npr. kod nezatvorenog framen ovale iii drugih
septalnih defekata, pa embolus nastao u venskom sistemu prolazi kroz srce i dovodi do
embolije u arterijskom krvotoku.

19 OPISATI OBLIKE PLUCNE EMBOLIJE I NJIHQVE KUNICKE

SIMPTOME???
Plucna embolija je najteza komplikacija tromboembolijske bolesti i nastaje kada
embolus (najcesce venski) zacepi neki od ogranaka plucne arterije. Veliki embolusi
zacepe glavno stablo plucne arterije i ukljeste se na mjestu njenog racvanja. Takvi

_sc
1
1.
embolusi su oznaceni kao embolusi jabaci. Ovisno od toga koliki je krvni sud zacepljen,
posljedice plucne embolije mogu biti:
trenutna smrt (embolija glavnog stabia pulmonalne arterije),
plucno krvarenje (kada su zacepjlenje manje arteriole i kapilare) i
infàrkt pluca (javlja se kod kongestivnog srcanog zatajenja).

20 NAVESTI UZROKE ZRACNE EMBOLIJE I OBJASNITI NJIHOVU

PATOGENEZU???
Zracna embolija nastaje nakon ulaska mjehurica vazduha u krvotok i opstrukcije
krvnih zila. Vazduh moze dospijeti u cirkulaciju na razlicite nacine: za vrijeme porodjaja
iii pobacaja, kod izvodjenja pneumotoraxa, kod povrijeda pluca i grudnog kosa, te kod
nestrucog davanja injekcija i infuzija. Kada vazduh udje u krv ona se zapjenusa i takav
pjenusavi cep odlazi u grane a.pulmonalis sto ima za posljedicu njihov snazan spazam.
Podvrsta vazdusne embolije je dekompresijska bolest (kesonska bolest) koja nastaje
nakon izlaganja povisenom atmosferskom pritisku (ronioci).

21 STA JE INFARKT I OBJASNITI OSNOVNE RAZLIKE IZMEDJU BIJELOG I

CRVENOG INFARKTA???
. Infàrkt je podrucje ishemicne nekroze u nekom tkivu iii organu uzrokovano
okluzijiom bilo arterijskog dotoka, bilo venske ·drenaze. Infarkti se obicno dijele na dva
tipa: bijele (anemicne) i crvene (hemoragicne).
Bijeli (anemicni) infarkt - u podrucju ishemije nakon ostecenja krvnih zila,
posebno kapilara dolazi do isticanja krvi, hemolize i oslobadjanja hemoglobina. Ukoliko
infàrkt nastane u nekom kompaktom tkivu iii organu (mozak, srce, bubreg, slezena),
oslobodjena krv ce prodirati minimalno u tkivo pa kazemo da se radi o bijelom iii
anemicnom infàrktu.
Za razliku od bijelog, crveni infarkt se razvija ukoliko se zacepljenje arterije desi
u nekom rablijem tkivu. Dolazi do nakupljanja oslobodjene krvi u velikim kolicinama i
nastaje crveni infarkt. .Ovaj infarkt nastaje u tkivima i organima koji raspolazu
tzv.dvostrukim krvotokom (arterijske anastomoze izmedju malog i velikog krvotoka u p!
ucima, donje suplje vene i vene porte u jetri i crijevima). Nakon zacepljenja glavnog
dovodnog ogranka krv iz drugog krvotoka ce kroz otvorene krvne zile poj)lriti u
ishemicno podrucje infurkta. Ova krv, medjutim, nije dovoljna da prehrani infàrcirano
tkivo te ono svakako nekrotizira, a zbog izljeva krvi tkivo postaje tamnocrveno i cvrsto u
pocetku.

22 NAVESTI FAKTORE KOJI IMAJU UTICAJA NA NASTANAK

INFARKTA???
Faktori koji uticu na razvoj infàrkta:
u 99% slucajeva to su tromboembolicna zbivanja i gotovo su kod svih infarkta
zacepljene arterije;
infarkti mogu nastati baloniranjem ateroma zbog krvarenja unutar plaka;
torzije krvnih zila ovarija, testisa, crijeva;
ukljestenjem probavnih organa iii testisa u kilnu vrecu iii peritonealne
priraslice;
pritisak expanzivnih tumora.

8
23 NASTANAK I IZGLED INFARKTA SRCA???
Infarkt srca je je podrucje ishemicne nekroze srcanog misica nastalo najcesce
zacepljenjem grana koronarnih arterija. Osim zacepljenja koronarnih arterija u etiologiji
infurkta srca javlja se jos i ateroskleroza pracena krvarenjma u plak, znatna stenoza
koronarnih krvnih sudova, aktivacija i agregacija trombocita i vazospazarn. Infarkt srca
spada u anemicne (bijele) infurkte. Na pocetku je podrucije infarkta ispupceno i lagano
blijedje od ostalog tkiva pa ga je u prvim satima tesko prepoznati. U periodu od 18-24
sata infurkt postaje jasan zbog svoje blijedoce i cijanoticne nijanse. Kroz dane koji slijede
on postaje znatno jasnije ogranicen, zuckaste boje i smeksan. U toku prvih dana od
okolnog zdravog tkiva ga odvaja uska hiperemicna zona. Nesto kasnije infurkt se jasno
istice od okolnog tkiva i odvojen je sirom razlivenom hiperemicno-hemoragijskom
zonom. Sasvim rubno i perifernije od H-H zone nalazi se bedem leukocita. Centralno
podrucje infarciranog tkiva podlijeze nekrozi (koagulacijska nekroza), a perifemo od ove
zone se nalazi zuckasto podrucje tj. zona masne infiltracije i degeneracije. U daljem
procesu celije infurciranog podrucja gube obrise, javlja se pikuoza celijskih jedara,
bubrenje celija, masne vakuole u citoplazmi, postepeno propadanje celijskih struktnra ina
lmùu enzimska probava ostataka misicnih celija. Istovremeno sa rubova infurciranog
podrucija dolazi do prolifuracije fibroblasta koji stvaraju vezivno tk:ivo sa sitnim krvnim
sudovima pa na kraju infarcirano podrucje bude potpuno zatnjenjeno vezivnim oziljkom.

24 NASTANAK I IZGLED INFARKTA PLUCA???

Plucni infarkt se javlja kod poremecenog kardiovaskularnog stanja, najcesce kod
kongestivnog srcanog zatajenja. Infarkt je posljedica embolickog zacepljenja perifernih
arteriola i sto je zacepljenje smjesteno perifemije, vece su sanse za nastanak infarkta. Oko
Y. svih infarkta nastaje u donjim reznjevima, a vise od polovine su visestruki. Razlicite su
velicine, ali glavna im je karakteristika klinast oblik sa bazom .okrenutom ka periferiji a
vrhom upravljenim prema hilusu pluea. Plueni infarkti su tipicno hemoragijski (crveni) i
u ranim stadijima izgledaju kao izbocena crveno plava podrucja. Zbog hemolize eritrocita
unutar 48 sati, infurkt postaje blijedji a moze dobiti crveno .smedju boju zbog nastanka
hemosiderina. S vremenom pocinje na rubovima vezivno nadomjestanje u vidu sivo
bijele perifume zone ina kraju se cijeli infarkt pretvara u vezivni oziljak koji je skvrcen i
ispod nivoa u odnosu na okolno zdravo tkivo. Histoloski glavno obiljezje plucnog
infurkta je koagulacijska nekroza plucnog tkiva u podrucju krvarenja. Kasnije u plucnom
tkivu srece se slijedece: septe su prosirene sa nabujalim vezivom i sirokim krvlju
prepunjenim kapilarima. Alveole su stisnute i ispunjene deskvamiranim alveolamim
celijama unutar kojih je hemosiderin (tzv. celije srcane greske).

25 NASTANAK I IZGLED INFARKTA CRIJEVA???

Infarkt crijeva najcesce je posljedica arterijske embolije, arterijske tromboze,
venske tromboze, neokluzivne ishemije ili nekih drugih stanja koja primamo zahvataju
crijeva, a sekundarno dovode do opstrukcije krvnih zita.
Transmuralni crijevni infarkt, nazvan je i gangrena crijeva, mezenterijska
tromboza i ishemicni enterokolitis. Infarkt moze zahvatiti kraci ili duzi segment, ovisno o
odredjenoj zahvacenoj krvnoj zili iii zacepljenosti anastomotske opskrbe. Bilo da je
okluzija arterijska iii venska infurkt je uvijek hemoragican. Ishemicno ostecenje gotovo

9
uvijek pocinje u sluznici i siri se prema van. Kod arteriske okluzije demarkaciona zona
prema susjednom zdravom tkivu je dosta ostro ogranicena za razliku od venske okluzije
gdje se ta granica slabije razaznaje. Histoloski promjene su: izrazeni edern i intersticijsko
krvarenje uz deskvamacijsku nekrozu sluznice. Unutar 24 sata crijevne bakterije uzrokuju
posvemasniju gangrenu i nakada perforaciju crijeva.
Infarkt sluznice iii zida crijeva naziva se i akutna hemoragijska enteropatija i
karakterisan je mmultifukalnim lezijama izmedju kojih se nalaze postedjena podrucja.
Ovisno od arterijske opskrbe, lezije mogu biti ogranicene na tanko iii debelo crijevo ali
uglavnom zahvacaju oba. Histoloski, promjene su rasponu od izrazene vaskularue
kongestije uz okolni edern do hemoragijskog krvarenja i nekroze cijele sluznice i
submukoze. Nekada zahvacenu sluznicu oblaze upalna membrana (pseudomembrana),
obicno uz sekundaruo razvijenu bakterijsku infekciju.

26 NASTANAK I IZGLED INFARKTA BUBREGA???

Infarkt bubrega nastaje najcesce zacepljenjem grana renalne arterije i to trombima
koji mogu potjecati sa aterosklerotskih plakova aorte i vecih arterija, sa vegetacija koje se
razvijaju nlJ- srcanim zaliscima u toku razlicitih patoloskih procesa iii od muralnih tromba
iz. Iijevog. srca. Karakteristika infarkta bubrega je da je to ishemicni iii bijeli infarkt i sto
je zahvacena veca grana arterije i infarcirano podrucje ce biti vece. U pocetku je podrucje
infarkta lagano ispupceno, oblik je klinast sa bazom okrenutom prema povrsini organa i
vrhom okrenutim prema hilusu, odakle i dolazi dovodna arterija. U pocetku je infarcirano
tkivo samo blijedje od okoline, a nesta kasnije postaje sivozuto. Od okoline je odvojeno
uskim crvenim pojasom (hiperemicna zona), a priferuije od ove zone nalazi se bedem
leukocita. Drugog iii treceg dana infarkt se svojom blijedozutom bojom jasno istice od
okoline od koje ga sada odvaja sira, razlivena krvavo crvena hiperemicno-hemoragijska
zona. Centralni dio infarciranog tkiva je nekrotican i u njemu se samo grubo mogu
razaznati obrisi i strukture bubrega dok je periferni dio u odredjenoj mjeri ocuvan
(difùzija qxigeniranih materija iz okoline) i u njemu se razvija zrnata i masna
degeneracija. Epitelne celije tubula su bez jedara, sa blijedom i eozinofilnom
citoplazmom; Glornerulisu skvrceni i u njima se odlazu hijaline mase. Tlcivo uz
kapsulu je ocuvano jer dobija krv od kortikalnih arterijskih ogranaka. Nakoh odredjenog
perioda infarcirano nekroticno tkivo J)Ude nadomjesteno vezivnim oziljkom.

27 NASTANAK I IZGLED INFARKTA SLEZENE???

Infarkt slezene nauciti iz PH praktikuma.

28 NASTANAK 1IZGLED INFARKTA MOZGA???

Infurkt mozga najcesce je · posljedica tromboticnog iii embolicnog zacepljenja
krvnih zila. Tromboticno zacepljenje gotovo uvijekje posljedica ateroskleroze a najcesce
se javlja na racvistu unutrasnje karotidne arterije iii na vertebralnom arterijskom sisteron.
Emboli mozga razlicitog su porijekla, a vjerovatno se zbog hemodinamskih razloga
znatno cesce dogadjaju u podrucju srednje mozdane arterije. Bez obzira na uzrok infarkti
mozga imaju slican patoloski razvoj. Makroskopski mogu se prepozati tek 12 sati poslije,
po umjerenoj promjeni boje i bubrenju sive supstancije sto postaje izrazenije nakon 48-72
sata. Kako infarkt napreduje dollll!:i do Iikvefikacijske nekroze tkiva uz cisticnu
degeneraciju kojaje izrazenije kod vecih infarkta. Na ru bu infarkta postoji znatna glijalna

10
reakcija a mozdane ovOJmce cesto postaju zadebljane i mutne. Ovaj infarkt pripada
ishemicnim infarktima pa su mikroskopske promjene slicne promjenama kod drugib
organa sa razlikom sto se kod ovog infurktna ne stvara vezivni oziljak. U pocetku se gubi
bazofilna boja neurona pa se moze vidjeti veliki broj crvenib (ishemicnih) neurona.
lzmedju 24 i 48 sati dolazi do razlicite infiltracije neutrofilima a izmedju 72-96 sati oni
bivaju nadomjesteni makrofugima koji vrse tkivnu razgradju. U tkivu oko infarkta vidi se
reaktivna astroglioza koja je najizrazenija od druge sedmice. Nakon rastvaranja preostala
cista je okruzena podrucijima fibrilarue glioze.

29 DEFINISATI SOK I OBJASNITI VRSTE I PATOGENEZU RAZLICITIH

FORMI SOKA???
Sok iii kolaps je opste stanje organizma koje nastaje kao posljedica nedovoljnog
snadbijevanja tkiva kiseonikom zbog hemodinamske cirkulatorne insuficijencije
uzrokovane padom minutnog volumena. Ovo ima za posljedicu pad opceg cirkulirajuceg
volumena i hipoperfuziju tkiva i organa, sto moze dovesti do ireverzibilnog ostecenja
celija i njihove smrti, a na kraju i smrti bolesnika ako se ne otkloni uzrok koji dovodi do
soka. Do pada minutndg volumena srca dovode sljedeci faktori koji su grupisani u dvije
grupe:
1. faktori koji umanjuju snagu srca kao pumpe (infarkt miokarda)
2. faktori koji dovode do smanjenja venskog priliva u srce (krvarenja,
vazodilatacija).
Ovisno je li osoba stvarno izgubila vecu kolicinu krvi iii je ona povucena u
cirkulatorno korito razlikujemo:
a) Primarni sok je u stvari klinicki sindrom koji nastaje djelovanjem
vazodilatatora koji dovode do prosirenja kapilara i venula u koje se smjesta veca kolicina
krvi. Nastaje nakon neke teze povrede, teske i iznenadne bolesti iii nekib psihickih stanja.
Postmorfoloskih promjena nema i osoba se iz stanja ovakvog soka moze potpuno
· oporaviti nakon uklanjanja predisponirajucih cinlaca koji su dovelido njegovog nastanka.
b) Sekundarni sok je mnogo tezi oblik od .primarnog i karakteristika mu je
progresivno smanjenje kolicine krvi u cirkulaciji koje moze nastati narazlicite nacine pa
opisujemo nekoliko vrsta:
KARDIOGENI SOK - karakterisan je smanjenim minutnim volumenom;
smanjenim pritiskom krvi, oslabljenom perfuzijom tkiva i stanicnom hipoxijom. Obicno
se javlja kao posljedica infarkta miokarda, rupture srca, aritrnije, tamponade srca, plucne
embolije, rupture, aneurizme.
HIPOVOLEMIJSKI SOK - takodje je karakterisan smanjenim minu1nim
volumenom, smanjenim pritiskom krvi, oslabljenom perfuzijom tkiva i stanicnom
hipoxijom. Uzroci nastanka hipovolemijskog soka su obicno krvarenja (traumatska,
hiruska ruptura organa), gubitak velikib kolicina tekucine sto se srece kod proljeva,
povracanja, opekotina.
SEPTICKI SOK - ima nesto drugaciji patofizioloski mehanizani nastanka i
najcesce je uzrokovan gram-negativnim bacilima. U pocetku su minutni volumen i
perfuzija tkiva ocuvani, ali zbog produkcije bakterijskih endotoxina dolazi do
vazodilatacije arteriola na periferiji i punjenja vena krvlju sto ima za posljedicu
smanjenje minu1nog volumena i perfuzije tkiva. Bakterijski toxini dovode i do ostecenja
celija, celijskib membrana, endotelnih celija kapilara i pokrecu tako jedan stetan

11
mehanizam (diseminiranu intravaskulamu koagulaciju) koja dalje pogorsava tkivnu
hipoxiju. Dakle septicni sok je rezultat nepravilne preraspodijele krvi, zatim
endotoxinima posredovanog ostecenja celija i tkiva i na kraju aktivacijom upalno-imunog
odgovora na prisustvo bakterija i njihovih toxina.
NEUROGENI SOK- javlja se obicno kod anestezija i ostecenja ledjne mozdine.
Karakteristika mu je perifema vazodilatacija i punjenje venskog sistema krvlju sto
uzrokuje pad minutnog volumena i pad perfuzije tkiva.

30 OPISATI MORFOLOSKE PROMJENE KOD SOKA???

Morfoloske promjene kod soka zapravo su ostecenja celija i tkiva uzrokovana
hipoxijom. Kasniji stadiji soka obiljezeni su insuficijencijom organskih sistema i
najcesce se srecu kod organa sa dobrom perfuzijom.
MOZAK je jako osjetljiv na hipoxiju u kojoj dolazi do propadanja ganglijskih
celija (najosjetljivije su celije Amonovog roga hipokampa, Purkinjeove celije malog
mozga, neuroni asocijativne kore velikog mozga) i nastanaka ishemicne encefalopatije
pracene neuroloskim ispadima, ispadima senzorija i psihickim promjenama.
SRCE. Promjene su razlicite ali kod svih oblika pojavljuju se subendotelijalna
krvarenja sa degenerativnim promjenama, sitnim nekroticnim zaristima i edemom
intersticija.
PLUCA su rijetko kad zahvacena u pnrom hipovolemijskom soku jer su otpoma
na vaskularna ostecenja ali su zato u septicnom soku gotovo uvijek zahvacena. Zbog
hiperemije i edema plucnog tkiva, koja se mogu razviti nakoliko sati nakon soka, pluca
postaju vlazna i teska, tamnocnrene boje sa subpleuralnim tackastim krvarenjima.
Patohistoloske promjenesu su uglavnom posljedica zastoja krvi i edema koji se nalazi
kako u alveolama tako i u intersticiju, sto ima za posljedicu sirenje alveolarnih pregrada
praceno snianjenjem volumena alveolarnog prostora. Kod teske hipoxije dolazi do
povecane propustljivosti kapilara, izlaska proteina plazme u intersticij koji se nakon
odredjenog vremena zgusnjavaju istvaraju cnrenkasto obojene hijaline membrane koje
prekrivaju alveolarne septe.
, JETRA.Zarisne nekroze hepatocita uz masnu degeneraciju iii infiltraciju.
GIT. Mrljasta krvarenja i nekroze sluznice oznecene kao hemoragicna
gastroenteropatija. Promjene zahvataju sluznicu i submukozu, dok su osta!L, slojevi
ocuvani.
ENDOKRINE ZLIJEZDE.Nadbubrezna zlijezda:gubitak lipida u celijama kore
i pretvaranje vakuoliziranih neaktivnih celija u metabolicki aktivne koje proizvode lipide
neophodne za sintezu steroidnih hormona.
BUBREG je organ najteze pogodjen u soku. Dolazi do nstanka akutne tubulame
nekroze koja se razvija vec tokom pnrog dana a maximum dostize nakon sedmice dana.
Dolazi do parenhimatozne i vakuolame degeneracije epitelnih celija donjeg nefrona koje
ponekad mogu i nekrotizirati a detritus od raspadnutih celija foimira cilindre koji
ispunjavaju kanalice. Makroskopski, bubreg u soku je povecan, sa sirokom blijedom
korom i hiperemicnim piramidama tamnocnrene boje.

12
31 OPISATI KLINICKI TOK SOKA SA POSEBNIM OSVRTOM NA
BUBREZNU INSUFICIJ·ENCIJU???
Klinicka slika soka ovisi o pocetnom inzultu. Kod hipovolemijskog i kardiogenog
soka bolesnik ima hipertenziju, pepeljasto blijedu hladnu vlaznu kozu, slab filiforman
puis, tahikardiju i tahipneu. Kod septicnog soka, koza moze biti topla i zazarena zbog
perifume vazodilataije. Tok soka ovisi od osnovne bolesti koja je dovela do njegovog
nastanka (infarkt, infekcija, trauma) i od promjena na organima koji su pogodjeni sokom
(bubrezi, srce, pluca). Zbog poremecaja elektrolita i acidobaznog statusa koji su nastali
zbog Jose perfuzije, razvija se bubrezna insuficijencija karakterisana oligurijom koja ide
do potpune anurije. Bubrezna insuficijencija moze da se javi u svako vrijeme od drugog
do sestog dana i osim sto se javlja progresivno smanjenje lucenja mokrace, javlja se jos
tezi poremecaj elektrolita i sklonost ka bakterijskoj superînfekciji. Prognoza soka ovisi od
vrste soka i osnovne bolesti koja ga je · uzrokovala. Kod hipovolemijskog soka
prezivljavanje je dosta vece kada se na vrijeme zapocne lijecenje za razliku od
kardiogenog soka kod kog smrt moze nastupiti veoma brzo zbog teskih ostecenja srca i
mozga.

13
 OPSTA PATOLOGIJA
POGLAVLJE IMUNOPATOLOGIJA

1 NABROJATI OSNOYNE CELIJE IMUNOG SISTEMA OPISATI NJIHOVU

FUNKCIJU???
CELIJE IMUNOG ODGOVORA:
T - limfociti su glavni medijatori celijske imunosti. U perifernoj krvi na njih otpada
60-70% svih limfocita. Oni su genetski programirani da prepoznaju specificne za stanicu
vezane antigene i to pomocu antigenskog T specificnog receptora (TSR).... TSR je kod 95%
celija heterodimer povezan disulfidnim vezama i sastoji se od a ipolïpeptidnog lanca, a
svaki posjeduje varijabilni dio i konstantnu regiju. Neki limfociti posjeduju aipolipeptidne
lance. 1 jedni i drugi su nekovalentnim vezama vezani za skupinu od 5 polipeptidnih lanaca
poznatih kao.CD3 nuklearni komplex. Proteini CD3 nisu promjenjljivi i oni ne vezu antigene,
vec samo prenose signale u T celije nakon sto su vezale antigen. Uz proteine CD3, T celije
ocituju nepolimorfue funkcionalne molekule CD4, CD8, kao i brojne adbezivne molekule.
Odnos CD4:CD8 je2:1 kod zdravih ljudi.
B - Limfociti - 10-20% cirkulisucih perifernih limfocita. lma ih u kostanoj srzi,
perifernom limfatickom tkivu i extralimfatickim organima. Nakon antigenske stimulacije B
celije se pretvaraju u plazma celije koje luce imunoglobuline a oni su posrednici humoralne
imunosti. IgG, IgM i IgA cine 95% serumskih imunoglobulina; IgE se nalazi u tragovima a
IgD je uglavnom vezan za membranu B celija.
MAKROFAGI su dio mononukleamog fagocitnog sistema i na nekoliko nacina
sudjeluju u imunom odgovoru:
* potrebni su da bi prezentirali antigen imunokompetentnim T celijama
. * produciraju IL-l i cijeli niz drugih topljivih faktora (monokina) koji kao i IL-l uticu na
diferencijaciju T i B limfocita . .' . .•..
· * produciraju i izlucuju toxicne metabolite i proteoliticke enzime i liziraju tümorskecelije
"' vazne su izvrsne celije u nekim oblicima celijsko posredo ari )!Ilunosti npr. odgodjena
hipersenzitivn!l. re11.kcija, . · · . · ···
. DENDRITICNE I LANGERHANSOVE CELIJE - imaju veliki broj dendriticnih
nastavaka citoplazme i. na njima se nalazi velika kolicina antigena skupine ll. Glavna
karakteristika im je PREZENTACDA ANTIGENA (APC)
URODJENE CELIJE UBICE -10-15%

2 OBJASNITI ZNACENJE HLA SUSTAVA (HUMAN LEUKOCYTE ANTIGENSl U

INDUK:CIJI I REGULACIJI IMUNOG ODGOVORA. KAO 1 U BOLESTIMA
LJUDI???
Glavna fizioloska funkcija povrsinskih molekula tkivne podudarnosti je da vezu
polipeptidne dijelove stranih proteina i da ih na taj nacin prezentuju antigenski specificnim T
celijama. Nekoliko gena kodira antigene tkivne podudarnosti i oni najvazniji nalaze se na
kratkom lancu hromozoma 6. HLA sustav je izrazito polimorfan i sastoji se od nekoliko
alternativnih oblika (alela) gena na svakom lokusu, sto predstavlja veliku prepreku u

1
presadjivanju organa. Obzirom na svoju hemijsku strukturu, raspored u tkivima i funkciju,
produkti ovih gena mogu se svrstati u 3 grupe:
1) skupina antigena tipa 1oznacava tri vrlo blizu locirana lokusa: HLA-A, HLA-B i HLA-C.
Ova skupina prisutna je gotovo na svim celijama i na trombocitima.
2) skupina antigena tipa Il kodirana je iz regije HLA-D sa tri subtipa DP, DQ, DS. Ova
skupina se razlikuje od prethodne jer su ograniceno rasprostranjeni u tkivima. Nalaze se
uglavnom na APC (monociti, makrofagi), B celijama i dijelu aktiviranih T celija.. Medjutim
pod uticajem interferona y, neke druge celije (endotelne, fibroblasti) mogu pokazati el>:presiju
antigena tipa Il. ·
3) skupina Ill komponente su sisterna komplementa (C2,C3} koji su kodirani unutar MHC.
Iako su genetski vezani za skupine li Il, nemaju ulogu u tkivnoj podudamosti.
Molekule HLA imaju vaznu ulogu u indukciji celijske i humoralne imunosti.

J NABROJATI PET BOLESTI POVEZANIH SA HLA- SUSTAVOM LJUDI???

Razlicite su bolesti povezane sa HLA sustavom. Te bolesti se mogu grupisati u tri
kategorije.
a) upalne bolesti,
b) nasljedni poremecaji metabolizma
c) autoimune bolesti

Ankilozni spondilitis HLA-B27

Postgonokokni artritis HLA- B27
Reumatozni artritis HLA - DR4
Primami Sjôrgenov sindrom HLA- DR3
Hemohromatoza HLA- A3

4 NAVESTI CETOO TIPA REAKCIJA PREOSJETLJIVOSTI???

TIPI Hipersenzitivna reakcij;t (anafilakticki tip)
TIP ll Citotoxi.cni tip (I, Il, Ill, = humoralnitip
imuniteta) TIP ID Bolest "imunih komplexa" ..
TIP IV Celijsko posredovana (odgodjena) hipersenzitivnost (IV= celularni tip imuniteta)

5 OBJASNITI MEHANIZME REAKCIJA PREOSJETLJIVOSTI TIPA I

(ANAFILAKTICKI TIP) 1 NABROJATI I OPISATI TRI KLINICKA STANJA
UZROKOVANA REAKCIJOM PREOSJETLJIVOSTI TIPAI???
Tip 1 hipersenzitivne reakcije javlja se odmah nakon vezivanja antigena za antitijelo
koje je do tada bilo vezano za bazofile iii mastocite. Brojni tipovi 1hipersenzitivne reakcije
odvijaju se u dva pravca:
* inicijalni odgov01·karakterisan je vazodilatacijom, povecanom propustljivoscu krvnih zila
i spazmom glatke muskulature (tose dogadja 5-30 min. nakon expozicije antigenu)
* druga faza razvija se kod manjeg broja ljudi 2-8 sati nakon expozicije antigenu i moze
trajati nekoliko dana. Karakterise je infiltracija eozinofilima, neutr<lfilima i mastocitima·
destrukcija tkiva.

2
 Mastoeiti i bazofili igraju vaznu ulogu u tipu I hipersenzitivnosti. Mastoeiti su
porijeklom iz kostane srzi i nalaze se u vezivu oko krvnih zila i zivaca. U rijihovoj eitoplazmi
nalaze se granule koje sadrze brojne bioloski aktivne produkte. Aktivaeijom mastoeita preko
IgE i Fe reeeptora iii preko komplementa C30 i C5A dolazi do njihove degranulaeije i
oslobadjanja produkata. Lüekovi takodje mogu dovesti do degranulaeije. Bazofili se nalaze u
cirkulaeiji i slieni su mastoeitima. Kod ljudi TIP Ije posredovan IgE antitijelima
TOK REAKCIJE: U kontaktu sa alergenom, on potice B eelije na proizvodnju IgE i
za to je potrebna pomoe T helper limfoeita, a cijeli proees kontrolisu T-supresijske celije. IgE
se veze za mastoeite i bazofile preko Fe reeeptora. U tom trenutku vezivanja moze se razviti
hipersenzitivna reakcija tipa I. Pono:vljel}.i k9ntakt sa alergenom moze rezultirati oslobadjanjem
izrazito jakih medijatora koji su odgovorni za klinicke oblike hipersenzitivne reakcije tipa I. Da
bi doslo do oslobadjanja medijatora, mora doei do unakrsne reakcije izmedju vezane IgE
molekule na povrsini mastocita iii bazofila i multivalentnog antigena. To je signal celijskoj
membrani kojiprouzrokuje degranulaciju tj. dovodi do oslobadjanja primarnih i sekundarnih
medijatora. Primarni su histamin, heparin, neutralne proteaze, a sekundarni: leukotrijeni,
prostaglandini, faktor aktivacije tromboeita, citokini...
Klinicki oblici reakcija tipa 1 moze se pojaviti kao sistemski iii lokalni, zavisno od
puta unosa alergena. Lokalni se najcesce javljaju na kozi i sluznicama, npr. polenska groznica
iii neki oblici astrne. Sistemska anafilaxija je najtezi oblik hipersenzitivne reakcije tipa 1.
Nekoliko minuta nakon izlozenosti antigenu dolazi do svraba, crvenila, mjehurica na kozi a
ubrzo se javi otezano disanje, vjerovatno zbog bronhospazma. Najcesce su zahvacena pluca i
g!atki misici disajnih puteva i krvnih zila. Edern larinxa moze dovesti do opstrukcije gornjih
disajnih puteva. Ako je zahvacen gastro tralct, moze doci do proljeva, mucnina... Takav
bolesnik moze razviti stanje soka i umrijeti u roku od sata.

6 OBJASNTI1 TRI TIPA PREOSJETLJIVOSTI TIPA II fOVISNE 0

ANTITIJELIMA)???
U Tipu II hipersenzibilnosti pojavljuju se antitijéla protiv cijelih antigena koji je
normalna iii promjenjljiva komponenta eelijske membrane. Antigeni su ovdje unutrasnji
porijeklom iz ostecenih eelija itkiva. Ovisno o antitijelima opisujemo tri tipa ove reakeije
1. citotoxicnost pos1·edovana komplementom - antitijela reaguju sa antigenima na
povrsini eelija sto uzrokuje fixaciju komplemenata i lizu celija. Osim toga eeli]ê oblozene
antitijelima mnogo su osjetljivije na fagoeitozu.
2. stanicna citotoxicnost ovisna o antitijelima - mnoge eelije posjeduju..Fe receptor
za Fe dio lgG antitijela i sposobne su ga prepoznati i vezati se za njega. Fe eelije ilbiee vezuju
se za Fe dijelom eelija oblozenih antitijelima. Da bi doslo do !ize eelije, potrebarije direktan
dodir sa eiljanom stanieom ali se pri tom ne dogadjaju ni fagoeitoza ni fixaeija komplementa.
Ovaj oblik hipersenzitivnosti Tipa II moze biti posredovan razlieitim tipovirna eelija koje
imaju reeeptor Fe - IgG, to su neutrofili, eozinofili, makrofagi, eelije ilrodjene ubiee. Kod
nekih slueajeva umjesto IgG nalaze se IgE antitüela.
3. disfunkcija celija uzrokovana antitije!ima - kod neldh slueajeva antitüela koja su
usmjerena protiv povrsinskih receptora eelija uzrokuju poremecaj funkeije celija a da ne dodje
do ostecenja same celije iii upale. Primjer: miastenia gravis - antitijela reaguju sa
acetilholinskim reeeptorima na motomim ploeama skeletnih misica i uzrokuju ostecenje
neuromuskulamog prijenosa impulsa i javlja se slabost misiea.

3
7 NABROJATl PET BOLESTl UZROKOVANIH REAKQJOM PREOSJETLJIVOSTI
TIPAll???
AUTONOMNA HEMOLITICKA ANEM1JA
TROMBOCITOPENIJA
ERITROBLASTOSIS FETALIS
MIASTENIA GRAVIS
GRAVESOVA BOLEST

8 OBJASN!U MEHANlZME REAKC!JE PREOSJETLJIVOSTl TAPA li???

Ovaj tip hipersenzitivnosti posredovan je imunim komplexom antigen-antitijelo, koji
zatim izaziva upalu. Vazna komponenta ovog procesaje aktivacija komplementa i nakupljanje
polimorfnih leukocita. Imuni komplexi mogu uzrokovati bakterije, iii virusi... Patoloski imuni
komplexi se mogu taloziti unutar krvotoka, u tkivima iii direktno na mjestu gdje se nalazi
antigen. Poznata su dva tipa talozenja imunih !complexa u tkivima.
Kod prvog se imuni komplex talozi u razlicitim tkivima i uzrokuje sistemsku bolest
(serumska bolest).
Kod drugog tipa se imuni komplexi taloze u odredjenim organirna i dovode do njihovog
ostecenja (arthusova reakcija).

9 OBJASNITI PATOGENEZU SERUMSKE BOLESTI I ARTRUSOVE REAKCIJE???

Serumska bolest- prototip sistemske bolesti imunih !complexa. Nekada se vrlo cesto
javljao u toku pasivne imunizacije. Danas se javlja rijedje i klinicka s!ika je drukcija Osnovni
mehanizam se sastoji od:
a) Stvaranje !complexa antigen-antitijelo u krvotoku.
b) Talozenje imunih omplexa u razlicitim tkivirna
c) Upalna reakcija !cao odgovor na talozenje imunih !complexa u tkivima
u
Da li ce se razviti bolest i zbog cega se imuni komplexi taloze tkivima jos uvijek je
nejasno, ali od vaznog uticaja su slijedece mogucnosti:
* velicina imunog komplexà - veliki imuni komplexi budu brzo odstranjeni iz
krvotoka djelovanjem monocitno-fugocitnog sistema. Najopasniji su srednji i mali komplexi
koji dugo
ostaju u cirkulaciji i slabo se vezu za fagocite.
* preopterecenje monocitno - fugocitnog sistema iii unutrasnja disfunkcija tog sistema
povecavaju mogucnost stvaranja i odlaganja imunih !complexa.
Ostecenje tkiva nastaje kada imuni komplexi napuste cirkulaciju i izadju u tkiva
(sekundarna faza).
Pl'imarna faza - minijaturni tip l preosjetljivosti u kojoj se otpusta histamin i fàktori
aktivacije trombocita koji povecavaju propustljivost kapilara.
Sekundarna faza - zbog povecane propustljivosti kapilara imuni k. napustaju cirkulaciju i
odlazu se u tkiva (uglavnom bubrezi, zglobovi, koza, srce),
Tercijama faza- upalne promjene (povecana temperatura, urtikarija, artralgija, povecanje
limfonoda).
Tkivno ostecenje je posljedica fixacije komplemenata i otpustanje bioloski aktivnih
fragmenata (posebno anafiltoxina) koji povecavaju propusnost i hemotoxicni su za
polimorfonukleare. Neutrofili otpustaju razlicite enzime u toku fugocitoze imunih !complexai ti

4
enzimi mogu ostetiti bazaine membrane, kolagen, elasticne hrskavice. Tkiva mogu biti
ostecena i slobodnim radika1ima koje stvaraju neutrofili. Imuni komplexi dovode do
sljepljivanja trombocita, aktivacije XII faktora koagulacije i nastanka mikrotromba, koji dalje
dovodi do ostecenja tkiva zbog lokalnih ishemija.
Akutni oblici serumskih bolesti-akutni poststreptokokni glomerulonefritis
Hronicni oblici- SLE, reumatoidni artritis, neki vaskulitisi...
Artrusova reakcija iii lokalizirana bolest imunih komplexa je lokalna nekroza
uzrokovana vaskulitisom koji je posljedica talozenja imunih komplexa. Imuni komplexi se
stvaraju na mjestu prodora antigena u organizam i tu se odmah taloze, kao i u zidovima
maiih krvnih zila. Kada nastanu imuni komplexi dalje se proces odvija kao i kod serumske
bolesti

10 OBJASNITI MEHANIZME REAKCIJE PREOSJETLJIVOSTI TIPA IV

(STANICNO POSREDOVANE)???
Tip IV hipersenzitivnosti uzrokovan je T celijama a ne antitijelima. Unutar tipa IV
mozemo razlikovati dva tipa reakcija zavisno od subtipa T celija koji ucestvuju u
reakciji
1) Odgodjena hipersenzitivna reakcija posredovana CD4+ limfocitima. Primjer:
tuberkulinska bolest kod ljudi kojisu bili prije senzibilisani na bacil tuberkuloze. 8-12h nakon
reakcije tuberkulina jave se eritemi i induracija i traju 2-7 dana. Histoloski se nadje izlazak
Jimfocita i monocita · iz. dermalnih venula koji se nakupljaju oko krvnih zila. Povecava se
propustljivost kapilara i osim ovih celija u intersticij izlaze proteini plazme i fibrin. Kod
potpune klinicke slike uz limfocitamu infiltraciju vide se proliferacija epiteloidnih celija. Ovaj
tip upale sa epiteloidnim celijama i limfocitima (cine skupa granulom) zove se granulomska
upala i specificna je za hipersenzitivnost tipa IV. Kao posrednici u odgodjenoj hipersenzibilnoj
reakciji javljaju se razliciti citokini, 'Y interferon, IL-2, TNF-cx. i Jimfokinin.
2) Citotoxicnost posredovana T celijama- ovdje CDS+ T lirnfuciti un.istavaju celije koje
nose antigene. Te celije (CD8+) su oznacene kao citotoxicni lirnfociti. Ovi limfociti cija je
. aktivnost usmjerena protiv povrsinskih antititjela vazni su u procesu odbacivanja transplantata i
u virusnim reakcijama.

11 OPISATI MORFOLOGIJU 1 PATOGENEZÛ I:ii:PERAKUTNOG, AKUTNOG J

HRONICNOG ODBACIVANJA PRESADJENOG BUBREGA???
Odbacivanje transplantata je kor!J.plexan irnùrtoloski proces u kojem '.sudjeluju i
celulami i humoralni mehanizmi, oba povezana sa HLA antigenima transplantata.
HIPERAKUTNA REAKCIJA - kod prïje senzibilisane osobe ovaj se 'tip reakcije
moze javiti nekoliko minuta do nekoliko sati poslije transplantacije. Karakterise.ga opsezni
akutni arteritis, trornboza krvnih zita i ishernijska nekroza. Ovaj tip reakcije' izazvan je
humoralnim antitijelirna koja izazivaju reakciju poput Arthusove reakcije. Zbog lezije arterije
ne dolazi do vaskulizacije transplantata sto ima za pos!jedicu ishernicnu nekrozu. Sve arterije i
arteriole pokazuju znakove akutne fibrinoidne nekroze stijenki uz potpunu opstrukciju
lumena istalozenim fibrinorn i stanicnim detritusom.
AKUTNA REAKCIJA se javlja unutar nekoliko dana nakon presadjivanja kod
nelijecenih primalaca iii se moze pojaviti iznenada nakon nekoliko mjeseci iii godina iza
prestanka imunosupresivne terapije. Ovo je kombinovani proces u korne ucestvuju i celulami i
humoralni mehanizmi koji ostecuju tkivo. Humoralni tip je povezan sa vaskulitisom a celulami

5
je karakteriziran jakom infiltracijom mononukleara u intersticij transplantata. Akutno
odbacivanje posredovano celijama vidi se obicno unutar jednog mjeseca nakon transplantacije i
vrlo je cesto praceno bumim klinickim simptomima ostecenja bubrega. Histoloski se vide
edern, upalna infiltracija, te umjereno krvarenje u intersticij. Imunohistohemijski se mogu
dokazati CD4+ i CD8+ T limfociti. U uznapredovalom obliku vide se i plazma celije. U
glomerulima i peritubularnim kapilarima brojne su rnononuklearne celije koje mogu infiltrirati
tubule i dovesti do fokalne tubularne nekroze. Akutni vaskulitis u transplantatu (hurnoralno
odbacivanje) moze se javiti odmah nakon transplantacije ili po prekidu imunosupresijske
terapije. Histoloski - nekrotizirajuci arteritis sa nekrozom endotela, infiltracija neutrofiia,
depoziti Ig i komplementa te fibrina kao i tromboza. Proces moze biti vrlo jakog intenziteta
tako da dolazi do opsezne nekroze glomerula, tromboze kortikalnih nefrona i infarkta kortexa.
Cesci je medjutim oblik subakutnog vaskulitisa kojeg karakterise zadebljanje intime a ono je
posljedica proliferacije fibroblasta, miocita i pjenusavih makrofaga sto uzrokuje obliteraciju
lumena. Zadebljala intima infiltrirana je pojedinacnim neutrofilima i mononuklearnim
celijama, a u zidovima gotovo svih arterija mogu se dokazati depoziti Ig-a i komplementa.
HRONICNA REAKCIJA- ove promjene se vide kod bubreznih alografta. Klinicki se
kod tih bolesnika vidi progresivan rast kreatina u serumu unutar 4-6 mjeseci. Kortikalne ··
arterije pokazuju znatno zadebljanje intime sto je vjerovatno znak zavrsenog artritisa.
Posljedica tih vaskularnih promjena je ishemija bubreznog parenhirna, glomeruli su skvrceni i
hijalinizirani, izrazena je intersticijska fibroza, tubularna atrofija, a sve na kraju rezultira rnalim
skvrcenim bubregom. Uz vaskulame lezije u bubreznom intersticiju nadju se i plazrna celije i
eozinofili sto se smatra znakom hronicnog, celijama posredovanog, odbacivanja

12 NABROJATI OSNOVNE Tll'OVE TRANSPLANTATA: AUTOLOGNJ

TRANSPLANTAT, IZOTRANSPLANTAT. HOMOTRANSPLANTAT l
XENOTRANSPLANTAT???
Autologni transplantat - Donor i recipijent je ista osoba, odnosno, prijenos tkiva se
vrsi s jednog na drugo mjesto kod iste osobe, ·
Izotransplantat - donor i recipijent su geneticki iste osobe i pripadaju istoj vrsti
(blizanci),
Homotransplantat - donor i recipijent su geneticki razlicite osobe iste vrste, pa je to
transplantacija sa covjeka na covjeka,
Xenotmnsplantat - donor i recipijent bioloski su razlicite vrste (sa zivotinje na
covjeka).

13 OBJASNITI GLAVNE PROBLEME PRESADJIVANJA JETRE???

Presadjivanje jetre danas je cesta pojava i indikacije su uglavnom ciroza, atrezija zucnih
vodova... Prilikom presadjivanja jetre ne radi se tipizacija primaoca i davaoca sto se tumaci
vrlo malom expresijom HLA antigena jetrenih celija. Nesklad HLA moze se eliminisati
imunosupresivnom terapijom (ciklosporin). Trogodisnje prezivljavanje je 70-90%

Gf3
14 OBJASNITI GLAVNE PROBLEME PRESADJIVANJA KOSTANE SRZI I
REAKCIJE TRANSPLANTATA PROTIV DOMACJNA (GVHR- GRAFT VERSUS
HOST REACTION)???
Kostana srz se presadjuje kod leukemija, aplasticnih anemija... kada se iscrpe
medikamentozne terapije. Prilikom presadjivanja kostane srzi komplikacije su dvojake:
* GRAFT VERSUS HOST REACTION (GVHR) je posljedica djelovanja
imunokompetentnih celija davaoca iii njihovih prekursora u davaocu koji je imunoloski bio
ostecen (zracenje, lijekovi, neke bolesti... ). Kada primalac dobije kostanu srz alogenog
davaoca, imunokompetentne celije davaoca prepoznaju tkivo primaoca kao "strano" i
reaguju na njega. Rezultat je stvaranje citotoxicnih T limfocita i T celija koje luce limfokine, a
sve je to usmjereno prema tkivu primaoca. Posljedica ovoga je nekroza epitelnih celija u
trima organima- jetri, kozi i crijevnoj sluznici sto rezultira zuticom, osipom koze i proljevom.
GVHR se moze smrtno zavrsiti; jedino je moguce rjesenje- destrukcija T limfocita kostane
srzi davaoca. Medjutim to dovodi sajedne strane do smanjenja broja GVHR bolesti, a sa druge
strane povecava se odbacivanje transplantata.
* Dmga komplikacija je odbacivanje transplantata davaoca.

16 OPISATI Rb-NEPODUDARNOSTI IZMEDJU MAJIΠ1 FETUSA. TE NA KOJI

NACIN ONA MOZE DOVESTI DO FETALNE ERITROBLASTOZE???
Kod nepodudarnosti Rh faktora, Rh- majka je senzibilisana eritrocitirna Rh+ fetusa. To
dovodi do produkcije antitijela na Rh+ antigene koja mogu proci kroz posteljicu i uzrokovati
destrukciju Rh+ eritrocita kod fetusa. Rezultatje sindrom eritroblastosis fetalis.

17 OBJASNITI MEHANIZME NASTANKA AUTOIMUNffi BOLESTI???

Slom jednog iii vise mehanizama odgovornih za toleranciju prema vlastitim antigenima
dovodi do pojave autoimunih oboljenja. Nacini kako dolazi do tog sloma su slijedeci:
* GUBITAK TOLERANCIJE NA VLASTITE ANTIGENE ZAOBILASKOM T
POMOCNICKIH CELIJA - da bi se odrzala prikladna tolerancija na vlastite antigene
potrebna je interakcija izmedju nosilac specificnihThelper celija i hapten speciflcnih B celija.
Tolerancija na vlastite antigene je prisutna kod klonalnog brisanja nosilac-specificnih T-h <lper
celija uz prisustvo kompletno kompetentnih haptenski specificnih B celija.Toleranéija se riioze
izbjeci nekim od mehanizama:
1) Promjena molekula - posljedica je promjene determinante nosioca vlastitih gena
zbog djelovanja lijekova. Antigen se spaja sa lijekovima i mikroorganizmom, T-helper celije
ga prepoznaju i prezentiraju kao strani antigen B-celijama, a one dalje produciraju
aotoantitijela (primjer- autoimuna hemoliticka anemija).
2) Ukrizena reakcija - moguca izmedju haptena nekih humanih antigena i
mikroorganizama, zbog cega se stvaraju antitijela ne samo protiv mikroba, vec i protiv vlastitih
celija (primjer-vjerovatno kod reumatske bolesti srca).
3) Poliklonalna aktivacija B limfocita - pod dejstvom nekih endotoxina
mikroorganizama moze doci do aktivacije alergijski inaktivisanih B limfocita sto dovodi do
stvaranja autoantitijela.
* NEBALANSIRANOST FUNKCIJE SUPRESORSKIH 1POMOCNICKIH CELIJA
u ovom slucaju dolazi do prevelike "pomoci" T-pomocnickih celija sto dovodi do
proizvodnje

7
 prevelikih kolicina antitijela od strane B celija. Utvrdjeno je da kod brojnih autoimunih
oboljenja dolazi do povecanja u funkciji T-pomocnickih celija.

18 DEFOOSATI SISTEMSKI ERITEMATOZNI LUPUS U OKVIRU KLINICKIH.

ANATOMSKIH I IMUNOLOSKIH PROMJENA TIPICNIH ZA OVU BOLEST???
SLE je multisistemska, febrilna, upalna bolest, razlicitih karakteristika i ponasanja.
1) Klinicki to je nepredvidiva bolest sa cestim poboljsanjima i pogorsanjima, remitentnog
toka sa relapsima. Pocetak moze biti akutan ili posve neprimjetan, moze biti zahvacen svaki
organ ali su najcesce zahvaceni: koza, bubrezi, zglobovi i srce.
2) Anatomski svi zahvaceni organi imaju iste odlike: vaskularne lezije i fibrinoidne depozite
3) Imunoloski prisutna su brojna antitijela, najvjerovatnije autoimune prirode i antinukleama
antitiiela.
SLE pokazuje velike slicnosti u klinickoj slici sa drugim bolestima vezivnog tkiva i da
bi se postavila tacna dijagnoza potrebna su najmanje 4 znaka.

19 DEFOOSATI REUMATOIDNI ARTRITIS, OBJASNITI NJEGOVU PATOGENEZU

I NABROJATI NAJCESCE ANATOMSKE STRUKTURE KOJE SU ZAHVACENE
OVOM BOLESTI???
Reumatoidni artritis je nesupurativni proliferirajuci sinovitis te progresivni artritis koji
ogranicava kretanje. Kada je zahvacena koza i drugi organi onda se oznacava kao bolest
vezivnog tkiva. Bolest najvjerovatnije pocinje aktivacijom T-helper celija, sto predstavlja
odgovor na neki agens (mikrobi, lijekovi). Zatim, dolazi do Aktivacije CD4+ T celija koje
produkuju citokine koji imaju dva efelcta: ·
* aktivacija makrofaga i drugih celija u zglobnoj supljini sto dovodi do otpustanja enzima
koji ostecuju tkiva i drugih faktora koji podsticu upalu.
* aktivacija B celija koje proizvode antitijela od kojih su neka usmjerena protiv vlastitih
. komponenti; nastala antitijela ostecuju zglobove i vjeruje se da je to vrlo vazno u napredovanju
bolesti.
Reumatoidni artritis je sistemska bolest ali najcesca. i najveca su ostecenja na
zglobovima. Javlja se simetricni artritis koji zahvata male zglobovè ruku, nogu, skocne
zglobove, koljena, laktove, rameni pojas, temporomandibulami zglob i nekada zglobove
kraljeznice. Proces pocinje kao nespecificna upala sa nabreklim i povecanim sinovijalnim
celijama i edemom intersticijalnog veziva. Kod uznapredovalog hronicnog sinovitisa vide se
JOS:
1- proliferacija celija sinovije uz stvaranje stanicnih palisada,
2- zadebljanje sinovije sa stvaranjem papilarnih izdanaka,
3 - infiltracija plazma celija i limfocita koji mogu stvarati limfonodule,
4- zarisni depozit fibrinoida,
5 -zarista nekroze celija.
Ovakva vaskularizirana, zadebljana sinovijalna membrana, zove se panus. Kod potpuno
izrazene upale javlja se i edern mekog tkiva oko zglobova, moze se javiti otok ostalih
zglobova, zglobna hrskavica koja ispod panusa erodira i uskoro cijela bude razorena. Slicno se
desava i sa kostanim dijelovima zgloba sto za posijèdicu ima fibroze i kalcifikacije te ankilozu
i ukocenost zgloba. Kod izvjesnog broja pacijenata nadju se jos i subkutani reumatoidni noduli
najcesce na extenzornim stranama extremiteta, gdje je pritisak veci. To su cvrsti bezbolni,

8
 ----------

ovalni cvorici oko 2 cm precnika. U sredistu su nekroticni a centralnu nekrozu okruzuju

palisade celija vezivnog tkiva i makrofagi. Ovi cvorici se mogu naci i na visceralnim
organima.
Klinicki tok je izrazito varijabilan i kod manjeg broja bolesnika stanje se moze
stabilizovati ili cak povuci. U periodu od 15- 20 godina kod polovine bolesnika bolest se
stabilizuje, ali su vecina vec teski invalidi.

20 NAVESTI OSNOyNE SPONDILOPATIJE I NJIHOVE KLINICKE OBLIKE???

Dugo vremena su spondilopatije smatrane podgrupom reumatoidnog artritisa, ali ta
bolest ima neke svoje posebne karakterisrike po kojima se razlikuje:
* patoloske promjene se desavaju na hvatistima ligarnenata a ne na sinoviji.
* najcesce su zahvaceni sakroilijakalni zglobovi sa perifemom upalnom ariropatijom
* reumatoidni faktor je negativan
* najcesce su povezani saHLA-B27
U ovu grupu bolesti ubrajaju se : ankilozni spondilitis, Reiterov sindrom, artropatije
povezane sa psorijazom, spondilitis, koji se javlja uz neke upalne bolesti debelog crijeva,
r
::!
reaktivna artropatija.

21 OBRAZLOZITI PATOLOGIJU I PATOGENEZU SJÔGRENOVOG SINDROMA

TE TIPICAN TOK OVE BOLESTI???
Sjôgrenov sindrom je klinicko patoloski entitet; klinicki, vide se suhe oci
(keratokonjuktivitis sika), suha usta (xerostomija), a etiopatogenetski, radi se o imunoloskom
ostecenju i razaranju suznih zlijezda i zlijezda slinovnica. Javlja se kao lokalni poremecaj, ali
mnogo cesce u sklopu drugih sistemskih bolesti. Zbog nalaza brojnih antitijela smatra se da je
posljedica disfunkcije B celija. Prisutan je i reumatoidni faktor i hipergamaglobulinemija u
serumu. Kod 50 - 80% pacijenata nadju se i antinukleama antitijela a u 25% je pozitivan test
na lupus celije. Genetski faktori imaju znacajnu ulogu u nastanku ovog oboljenja. Bolesnici sa
primamombolescu mnogo cesce pokazuju expresiju HLA-DR3. Bolest karakterise suhoca usta
i sluznica zbog teskih i opseznih promjena suznih i pljuvacnih zlijezda. Mogu biti zahvacene i
druge zlijezde ukljucujuci one u nosu, zdrijelu, grkljanu... Dolazi do opsezhog razaranja
parenhima i bogata infiltracija limfocita i plai:ma celija. Gubitak sùza dovodi do kompletne
suhoce epitela roznjace, sto uzrokuje upale, erozije i ulceracije epitela. Slicne promjene se
desavaju i u ustima. U nosu moze doci do perforacije septuma, a u disajnim plltevima do
laringitisa iii bronhitisa. Kod 25% bolesnika javlja se i ostecenje koze (vaskulitis) bubrega
(intersticijski nefritis) misica i ens-a.

22 DEFINISATI SISTEMSKU SKLEROZU I NABROJATI OSNOVNE PAT'OLOSKE

NALAZE???
S.S. je bolest koju karakterisu upale i vezivne promjene u citavom organizmu. Kozne
promjene su vodeci simptomi u 95% slucajeva, ali glavne za zivot opasne promjene se
desavaju na visceralnim organuma. SS je klasificirana u 2 grupe ovisno .o stepenu sirenja:
difuzna skleroderma i ogranicena skleroderma.
Kozne promjene pocinju na prstima i distalnim regijama ruku i sire se proximalno,
dolazi do umnozavanja osnovne supstance dermisa, a kod uznapredovale bolesti do izrazitog
umnozavanja kolagena sa atrofijom epidermisa i gubitkom koznih adnexa. Prsti izgledaju

9
r /
j

poput pandzi, a izrazena je ogranicena pokretljivost zglobova. Zbog ishemije krvnih sudova
moze doci do ulceroznih promjena.
GIT: atroflja zida jednjaka, pojava ulceracuja sluznice jednjaka, zeludca, tankog i
debelog crijeva
Kosti i misici: vezivno zadebljanje sinovije praceno reapsorpcijom kosti: skleroza u
periartikulamom vezivu koja dovodi do otezanih kretnji u zglobovima, zarisni upalni infiltrat
misicnih celija nakon cega slijedi atroflja.
Pluca: difuzna intersticijska fibroza alveolarnih septi i zadebljanje zida malih
interpulmonalnih krvnih zila.
Bubr·ezi: razlicite promjene, uglavnom na malim arterijama u vidu koncentricne
proliferacije intime, depozita kiselih mukopolisaharida i neke nespecificne promjene
glomerula. Skoro polovina bolesnika umire od hronicne bubrezne insuflcijencije.
Srce: fokalna intersticijska fibroza, zadebljane zida manjih krvnih zila
Ogranicena sklerodermija ili CREST sindrom obuhvata: Raynaudov fenomen, calcinoza,
ezofagealna imobilnost, sklerodaktilija i teleangiektazije.

23 DEFINISATI POLIMIOZITIS. OBRAZLOZITI NJEGOVU ETIOLOGIJU T

PATOGENEZU, TE OPISATI OSNOVNE PATOLOSKE NALAZE???
Polimiozitis je hronicna upalna bolest misica nepoznatog uzroka, a ako je zahvacena i
koza govorimo o dermatomiozitisu. Etiologija bolesti je nepoznata i smatra se da je ovo
imunoloska bolest jer se kod vecine bolesnika u serumu nadju antinukleama antitijela i
reumatoidni fuktor ali i veci broj t-helper celija u upalnim inflltratima. Takodje do
autosenzibilizacije mogu dovesti i neki infektivni agensi. Najvaznije promjene u ovoj bolesti
desavaju se na misicima i kozi. Histoloski se nalaze nekroza misicnih celija i znacajna
perivaskulama endomizijalna i perimizijalna upalna inflltracija. U hronicnoj fuzi se vidi fibroza
i/ili zamjena masnim celijama. Kozne promjene nadju se kod 40% bolesnika. Klasicno se nadju
promjene u obliku ljiljana iii heliotropna dislokacija ocnih kapaka, periorbitalni edern. Uz
eritematozne erupcije koze koja se ljusti, mogu se naci tamnocrvene mrlje na zglobovima
prstiju, laktovima i koljenima(Gottronove lezije). Klinicka znacajka polimiozitisa
dermatomiozitisa:· sitnetrièna je muskulama slabost koja je nekada i akutna i pracena
temperaturom. Dijagnoza bolesti se postavlja tek kada promjene zahvate i misice. Ostecenje
misica povezano je sa povisenjem nivoa enzima u serumu kao sto je kreatin kinaza i aldolaza.
Tok bolesti karakterisu remisije i egzacerbacije. Petogodisnje prezivljavanje je oko 75% kod
odraslih a kod djece znatno vise.

24 DEFINISATI X-VEZANU AGA.MAGLOBULINEMIJU, DI GEORGOV SINDROM,

SVICARSKI TIP TESKE KOMBINlRANE IMUNODEFICIJENCIJE, WISKOTT
ALDRICHOV SINDROM, TE ZAJEDNICKU VARIJABILNU
IMUNODEFICIJENCIJU???
X-vezana agamaglobulinemija- Brntova bolest. Osnovni defekt je nesposobnost pre
B celija da se diferenciraju u zrele celije. Na molekulamom nivou je defekt u preuredjenju
gena za teski lanac Ig. Pretezno se javlja kod muske djece (x-vezan). Dolazi do cestih
rekurentnih bakterijskih infekcija; akutni i hronicni faringitis, sinusitis, upala srednjeg uha,
upala pluca... Kod polovine djece se javlja udruzenje bolesti sa drugim auotimunim
oboljenjima.

lü
 Hipoplazija timusa (Di Georgijev sindrom). Bolest je posljedica nedostatka
regulatome funkcije timusa na imunoloski siste . Ti us je najcesce hipoplastican,
rudimentiran;Tcellje u krvotoku-su najcesce rudm1ent1rane rh ,th m nema. To se;sto.vrdl!·U T
ovisnoj zani limfnog cvora i sleierie. Rezultatje defekta u razvoju treceg odnosno cetvrtog
skrznog luka.
Teska kombinimna imunodeficijencija (svicarski tip agamaglobulinemije), je skup
sindroma sa zajednickom karak.-teristikom, a to je defekt u celijskoj i humoralnoj imunosti. Kod
vecine osoba vidi se izrazena limfopenija i defiit T i B limfocita. Nekada celije mogu bi ti u
normalnom broju samo su disfunkcionalne. Timus je slabo razvijen, limfni cvorovi
rudimentirani. Pored ovih promjena nadje se i enzimski defel-.1: precen nedos,tatkomaderiozin
diaminaze pa sejavlja povecana ah-umulacija adenozina i adenozin- deox! àdenozin trifosfata
koji jos vise ·dovode dei destrukcije limfocita. Ovi bolesnici su preosjetljivi na sve vrste
infekcija i uinitü u prvoj godini zivota.
Wiskoft Aldrichev sind rom - X vezana recesivna bolest, cije S\1 .. osnovne •'·
karakteristike egzem, trombocitopenija i ucestale infekcije. Klasican nalaz je,slaba produkcija
antitijela za polisaharidne antigene mikroba. . '· ·
Zajedi i :kavarijiambiulnoadeficijencijje heterogena grupa bolysti kay'lk:terisana
hipogamaglobu]inegiijomi zahv!l,ca svklasIg.l'omata su tri imunoloska 1.\Zro\c ::htii:rasnje
ostecenje B celija, aut. 0antitUela prema
'
B celijama i debalans regulatomih T celijai
. ·.. . . ..
·r;, · <· ·
'·,·, .··.;·/..;,-· =:·.

25 NARROJATI GLAVNE NACINE PRENOSA HJV-a 1 OBRAZLOZITI

PATOGENEZU INFEKCIJU HIV-om???
HIV se prenosi sexualnirn: putem, pare)l.teralnom aplikacijoi:n virusa;. (intravenski
narkomani, hern:ofilicari, transfuzija zarazene krvi) i prenosom virusa zarazene m lëê'na dijete.
HIV djeluje na dva sistema: imun,olos!):i i CNS. ·
Na imunoloski djeluje tako sto ,dovodi do supresuje cijelog imunog sistema i da
primarno zahvâta' celijsko posreqovanu im.unost. bo)azi do ostecenja i nestanl}aCDil-+ T celija.
Pocetna faza infekcijeJç vezanjë glikoproteina gpl:/.0 iz otnotaca virus a za CP4+ cé!i]e nij>kon
cega slijedi fuzija viiùa içêlijske tnembrane. \.ùlaz.ak, virusa u stanicu.. Kadà virus
do p!je u
rn
s tanicu vimsni gènom s'Ei 'i t griu geiiom d '&i' ri :i 1ÎI oze ostati cluze i
a
riiM(tatentnà faza). Prepisivanje DNK, thT!ei produktivna1nfel 6ija: se javlja tek kada
sU''è i!i : k:tivign
antigenima odnosno citokinima. ProdÛktiVn:a \nfekéija T celija je meha kàm kojim BIV
uzrolcuje lizu CD4+ T celija. Gub.itak CP4+ celija dovodi do invezivnog ,odnosa',,ÇJ:)4'CD8
omjera u krvi koji nonnalno iznosi oko 2, a kod bolesnika sa AIDS-om je oko/),5.i'f '· ·
. U patogenezi infekcije HIV"om osim gubitka CD4+ celija va:tnaje i,infekcijkinonocita
i makrofaga. To je bitno jer su ove celije veliki rezervoar vi rusai virus u njirna ()staie zàsticen
od odbrambenog odgovora. Preko oyih celija desava 'se'ostecenje CNS-a, ptJ cemÛ dolazi do
destrukcije mozdanih neurona.

26 OPISATI PRIRODNI.SLIJED HIV .lNFEKCIJE, UKLJUCITI RANU AKUTNU

FAZU, SREDNJU I HRONICNU FAZU, TE ZAVRSNU 1KRITICNUFAZU???
Rana- alcutna faza je pocetna fazau imunoloski kompetentne os6bena infekciju HIV
om. Klinicki u toj fazi bolest ima akutni tok a tli sliku ima 50-90% odraslih 'osoba,inficiranih
HIV-om. Simptomi su riespecificni: glavobolja, povisena temperatura, osip... ·

11
 .Srê njl1,- hronicna faza je faza u kojoj virus pocinje unistavati imunoloski sistem.
Nivo replik tije c<iirusa je nizak i moze takav ostati dugo. Bolesnici su ili bez simptoma ili
imaju opste'•)l'oyecanje lirrit11ih cvorova koje traje cluze vremena. Upomo povecanje limfnih
cvorova uz prisutne opste simptome. (temperatura, osip), znak je dekompenzacije imuno!oskog
sisten1 . ·. -:: _,.:.:.:Ùi' - : f*::;
I!'ina)nl1 fafà''ill""!o·iza oznacava slom odbrambenog sistema kao rezultat ubrzane
replikacijevirilsa n tlmn cega se razvija klasicni oblik AIDS-a. Klinicki se nadju dugotrajna
povisenja ternperatUre, umor, gubitak apetita, proljevi, oportunisticke infekcije, sekundame
neoplazme ili klinicki jasni znaci ostecenja CNS-a. Ova faza tr je 7-10 godi:na i bez lijecenja
svi ihficira:ni obôlice od AIDS-a
.., ..

27 NÂBROJATI GLAVNE OPORTUNISTICIŒ INFEKCUE U AIDS-u???

. Kandidijaza,. upala pluca, diseminirane infekcije citomegalovirusom, komplikacije
·.· hetpessimplexa; diseminirane infekcije uzrokovane atipic:nim oblicima mikobakterija.
;mm1irigitisUzrokoVan kriptokokom i toxoplazmozom.

28NABR.OJATINAJCESCE MALIGNOME KOJI NASTÂJU KODBOLESNIKA SA

"'AID""".,S'-'-om??? . · A':.•'> ,
kap9sijev'' arko20%
'.non Hodgkin limfom
.· - Ca plôcastih celija \'
: 29 DEFINISATI.AMILOIDOZU I NAVESTI GLAVNE ODLIIΠAMJLOIDOZE???
\

30 B VESTfOSNOVNE OBLITΠAMILOIDOZE???

31 PoV'EiArr KLINJ:cri SA PATOLOSKIM PROMJENAMA u RAZLICITIM

. IcLINlciCIM S'L:i.KAivrA AMILOIDOZE???
· > Odgovori nà ova tri pitanja su napisani, ali zbog nekograzloga, Buckoih nije otkucao.

12

. -?-:cf
··. . ··'··· '<io>--c:.·,;(
'