See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/271444460

Glossary of Social Protection Terms: Macedonian - English and English -

Macedonian

Book · January 2000

CITATIONS READS

0 78

6 authors, including:

Doncho Donev Pande Lazarevski

Ss. Cyril and Methodius University Ss. Cyril and Methodius University
255 PUBLICATIONS   443 CITATIONS    9 PUBLICATIONS   3 CITATIONS   

SEE PROFILE SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

Health Care Reforms in R. Macedonia View project

Textbooks for the students at the Faculty of Medicine and High School for Nurses View project

All content following this page was uploaded by Doncho Donev on 06 January 2017.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

C ionsensus
programme

Glossary of Social Protection Terms

English - Bulgarian - Macedonian - Romanian - Slovakian

Глосар на термините по социална защита

Английски - Български - Македонски - Румънски -
Словашки

Речник на термини од социјалната заштита

Англиски - Бугарски - Македонски - Румунски -
Словачки

Glosar de Termeni de Protectie Sociala

j

Englez - Bulgar - Macedonean - Roman - Slovac

Glosar z oblasti socialnej ochrany

Anglicko - Bulharsko - Macedonsko - Rumunsko -
Siovensky
Class: HI-IF Editor: Лилјана Ивановска; Пенка Даневска
М К : авансирани расходи <m.> <standardized> (Ивановска 1999а)
Def: определба на осигурителната организација во одредени околности
дополнително да ги надомести трошоците на осигурени кот за
здравствена заштита (Ивановска 1999а засновано на Закон за
3 3 38/91 чл. 45, чл. 58 ст. 1 т. 3, чл. 129 Прав- странско 48/92 чл.
15 и 25 Прав-осигурување 11/92 чл. 28)
Note: Според прописите.осигурениците не ги плаќаат директно
трошоците при користењето на здравствената заштита, освен во
определени случаи. Фондот за здравствено осигурување врши ®"
надоместок за фармацевтските трошоци и надоместок за
болнички трошоци според пропишани услови или кога се користи
здравствена заштита без доказ за редовно намирување на
обврските од здравственото осигурување, а подоцна е прибавен
таков доказ, како и во случаи на одобрено лекуваше во
странство и други надоместени трошоци.
EN: advance of expenses
Def: a principle by which the insurer additionally reimburses the insured person
for health care expenses under certain circumstances, either prior to or after
the expense occurs
Note: According to the regulations, the insured person does not pay directly the
health care expenses except in some cases. The Health Insurance Fund
makes reimbursement of pharmaceutical expenses and reimbursement
of hospital costs according to prescribed conditions, or in cases in which
health care is received without proof of regular payment of health insurance
contributions and later submitted the proof as well as in cases of approval
of treatment abroad and other reimbursed expenses.
EN: reimbursement of expenses

Class: HI-IF Editor: Лилјана Ивановска; Ленка Даневска

М К: авансирано плаќање за цената на здравствените у с л у г и <п.>
<proposed> (Ивановска 1999а)
Def: пракса на лично плаќање на докторските услуги кои
осигурителната организација дополнително му ги надоместува на
осигуреникот (Ивановска 1999а)
Note: Ваква пракса не постои во Република Македонија, освен случаите
на * ' авансирани расходи.
EN: advance payment of fees for health services
Def: personal payment of doctor's fees, which the insurer subsequently
reimburses to the insured person
Note: This practice does not exist in the Republic of Macedonia except in the cases
of *■ advance of expenses

11
Class: SP-PF Editor: Нано Ружин, Сузана Борнарова
МК: автономен режим <m.> <proposed> (Ружин 1995 стр. 17)
Def: пара-јавен режим на социјално осигурување кој е независен
легален ентитет (Ружин 1995 стр. 17)
Expl: Разликите со кои се квалификува еден режим за генерален,
специјален, автономен или комплементарен не се прецизирани.
(Двојазичен речник том 1 1998 стр. 175)
EN: autonomous scheme <proposed>
Def: a para-public social insurance scheme which is an independent legal entity

Class: HI-IF Editor: Лилјана Ивановска ; Ленка Даневска

МК: административна контрола на цените <f.> <proposed> (Ивановска
1999а)
Def: пропишување и одредување на цените на лековите од надлежните
органи на управа (Ивановска 1999а)
Note: Во Република Македонија не се врши директно пропишување ниту
одредување на цените на лековите од страна на Министерството
за здравство, кое е надлежен орган на управа, но постои друга
пракса на набавка на лекови преку тендери кои ги распишува
Министерството. На овој начин се постигна значително
намалување на цените на лековите, а со тоа и намалување на
средствата кои ги трошеше Фондот за здравствено осигурување за
набавка на лекови за осигурениците.
EN: administrative price control
Def: the regulation and fixing of the price of drugs by the authorised
administration
Note: In the Republic of Macedonia there is no direct regulation or fixing of the
price of drugs by the Ministry of Health, which is the authorised
administrative body, but there is another practice of purchasing drugs
through tenders, which are announced by the Ministry of Health. In this way,
a significant reduction in the prices of drugs is achieved, and consequently
reduction of expenditures by the Health Insurance Fund for purchasing drugs
for insured persons.

Class: HI-IF Editor: Лилјана Ивановска ; Ленка Даневска

М К : административни трошоци <m.> <standardized> (БилтенФЗО 1999)
Def: издатоци неопходни за организираше, спроведување и
унапредување на системот за социјална заштита, во кои не се
вклучени средствата за обезбедување на правата и
надоместувањата на осигурениците (Ивановска 1999а засновано на
БилтенФЗО 1999)
Note: Во областа на здравството постојат административни трошоци на
здравственото осигурување и административни трошоци на
здравствените организации. Овие трошоци се предвидуваат во

12
 соодветните финансиски планови и се прикажуваат во годишните
извештаи. Во последните 10 години, административните трошоци
се движеа меѓу 1-1.5% од вкупните средства на Фондот за
здравствено осигурување, додека кај здравствените организации се
движеа меѓу 18-22% од средствата со кои располагале.
EN: administrative costs
Def: expenditures indispensable for the organisation, operation and improvement
of the social protection system, not including expenditures for the provision
of benefits and reimbursements to insured persons
Note: In the field of health care, there are administration costs of the Health
Insurance Fund and administration costs of service providers. These costs
are anticipated in the respective financial plans, and are presented in the
annual reports. Over the past ten years, the administration costs have ranged
between 1-1.5% of total costs of the Health Insurance Fund, whereas among
service providers they have ranged between 18-22% of funds at their
disposal.

Class: HI-IF Editor: Лилјана Ивановска ; Ленка Даневска

МК: администрирање на здравственото осигурување <п.>
<proposed> (Ивановска 1999а)
Def: дејност неопходна за уредување, организирате и обезбедување на
работите од здравственото осигурување (Ивановска 1999а
засновано на Закон за 3 3 38/91 чл. 4)
Note: Во Фондот за здравствено осигурување кој е во состав на
Министерството за здравство, се вршат работите за остварување
на определени права на здравствената заштита утврдена со
Уставот и со закон, утврдените потреби и интереси на
општеството од областа на здравствената заштита и правата од
здравственото осигурување.
EN: administration of health insurance
Def: the operation of the arrangements needed to organise and provide health
insurance .
Note: The Health Insurance Fund, which is a constituent part of the Ministry of
Health, works on implementing certain rights to health care defined with the
Constitution and the law, meeting needs and interests of the society in the
field of health care and health insurance rights.

Class: SP-PF Editor: Нано Ружин, Сузана Борнарова

МК: активен граѓанин <m.> <standardized> (Двојазичен речник том 2 1998
с т р .33)
Def: граѓанин кој посветува дел од своето време во полза на
подобрување на квалитетот на животот на останатите (Двојазичен
речник том 2 1998)

13
 Expl: Терминот активен граѓанин е промовиран во 80-тите години во
Велика Британија од страна на конзервативците. (Ружин
предавања 1994)
EN: active person <standardized>
Def: a person who dedicates part of his/hers time to advancing the quality of the
life of others

Class: HI-IF Editor: Лилјана Ивановска ; Ленка Даневска

М К: активен осигуреник <m.> <standardized> (Донев 1999 стр. 176)
Def: лице кое пристапило кон здравственото осигурување и редовно ги
исполнува обврските кон истото (Ивановска 1999а)
Expl: Задолжителното здравствено осигурување, покрај опфатот на
активните осигуреници (носител на осигурување), ги опфаќа и
членовите на неговото/нејзиното семејство: сопругот/сопругата и
децата до 18 или до 26 годишна возраст доколку се на редовно
школување. (Донев 1999 стр. 176)
Note: Овој термин се користи за да се означи разликата меѓу гг'
осигуреник и осигурен член на семејството.
МК: носител на здравствено осигурување <m.> <standardized>
EN: actively insured person
Def: a person who has health insurance and regularly fulfills the obligations
towards it
Note: This term is used to denote the difference between the insured person and
insured family member or dependent.
EN: bearer of health insurance

Class: MF-MB Editor: Лилјана Ивановска; Ленка Даневска

М К: активна здравствена заштита на мајките и децата < f>
<official> (Програма.змд 1998)
Def: програмски мерки и активности на заедницата, на определена
територија и за определен период, насочени кон унапредување на
здравствената состојба на жените за време на бременоста,
породувањето и мајчинството и на децата до шестгодишна возраст
(Ивановска 1999а засновано на Програма.змд 1998)
Expl: Co цел да се одржи достигнатото ниво на здравјето на мајките и
децата и избегне колапс во основните здравствени услуги во текот
на економската транзиција, потребно е да се изнајдат можности за
финансираше на активна здравствена заштита на жените и
децата... (Програма.змд 1998 вовед)
Note: Собранието на Република Македонија секоја година носи
Програма за активна здравствена заштита на мајките и децата.
Над три децении програмски се спроведуваат овие мерки за
подобрување на здравствената состојба на мајките и децата. Со
тие активности постигнато е намалување на смртноста на
14
 доенчињата за десет пати во однос на предпрограмскиот период, а
мајчината смртност е сведена на инцидентни случаи.
Здравствената заштита на децата и на жените за време на
бременоста, породувањето, мајчинството и контрацепцијата
спаѓаат во загарантирани права и утврдени потреби и интереси на
општеството, а се финансира преку буцетот и Фондот за
здравствено осигурување.
EN: mother and children active health care
Def: programmed measures and activities of the community on a certain territory
in a definite period of time, which are directed towards improvement of the
health status of the women during pregnancy, delivery and maternity as well
as the health status of the children until six years of age
Note: Each year, the Parliament of the Republic of Macedonia brings a Program
for mother and children active health care. For more than three decades,
according to this programme, measures for improvement of mother and
children health situation are implemented. These activities brought to
reducing the mortality rate among the infants for ten times in comparison to
the pre-programs period, and death among mothers happens only
incidentally. Health care of children and women during pregnancy,
maternity, delivery and contraception belong to the group of guaranteed
rights and established needs and interests of the society and is financed from
the State budget and the Health Insurance Fund.

I Class: SP-PF Editor: Нано Ружин, Сузана Борнарова

МК: активна социјална политика <f.> <official> (Беличанец 1988)
Def: долгорочна и превентивна социјална политика која се темели врз
солидарността, заемноста и хуманизмот со цел да се создадат
поповолни услови за живот и работа на граѓанинот (Беличанец
1988)
3
Expl: Бизмарк настојува да развие една активна социјална политика.
(Розанвалон 1981 стр. 20)
EN: active social policy <official>
Def: long-term and preventive social policy based on solidarity, mutuality and
humanism in order to create more favourable working and living conditions
for citizens
Note: E-Source: Rosanvallon 1981 pg. 20

Class: UI Editor: Панде Лазаревски, Љубица чонева, Лейка Даневска

МК: активно барање работа <п.> (Закон за вработување #53/2)
Def: обврска на невработеното лице редовно да се пријавува во
Заводот за вработување во роковите утврдени со закон и да
приложува доказ дека се пријавувало на огласи кај работодавци
или во Заводот (Закон за вработување #53/2)

15
EN: actively seeking work
Def: the obligation of an unemployed person to regularly appear at the
Employment Bureau in the periods designated by the law and provide
evidence that he has responded to the job announcements of employers or
the Employment Bureau

Class: SP-DE Editor: Нано Ружин, Сузана Борнарова

МК: активно население <n.> <standardized> (Благоев 1980 стр. 340)
Def: сите лица од вкупното население кои се вработени (Благоев 1980
стр. 340)
Expl: Со контингентот на активното население се опфатени сите лица...
(Благоев 1980 стр. 341)
EN: active population <standardized>
Def: all persons in a population who are employed

Class: HI-PR Editor: Лилјана Ивановска; Пенка Даневска

МК: акушерка <f.> <official> (Стандарди 1980 стр. 83)
Def: оспособено лице за помош на жената за време на бременоста,
породувањето и мајчинството, со стручно образование од областа
на акушерството и нега на новороденчето и доенчето (Ивановска
1999а засновано на ТЦДЦ 1986 стр. 38)
Expl: Норматив на кадри во диспанзерите за жени: ...На еден лекар
специјалист или лекар од општа пракса со курс по специјална
гинекологија и акушерство се предвидува една медицинска сестра
и една акушерка. (Стандарди 1980 стр. 83)
Note: Акушерката завршува средно медицинско училиште акушерска
насока; работи во болнички, амбулантски и теренски услови (во
акушерските одделенија на болниците, диспанзерите и
советувалиштата за жени во здравствените домови и
медицинските единици на село) и врши практични, здравствено-
воспитни, патронажни и административни работи.
МК: бабица <f> <standardized>
EN: midwife
Def: a person who is qualified to assist women during pregnancy, delivery and
maternity, having specialised training in obstetrics and child care
Note: A midwife is a graduate of a technical college - obstetrical course; she works
in hospital, out-patient and field conditions (in the obstetrical wards of
hospitals, units for women's health care and counselling service for women
in health centres and medical units in villages) and performs practical,
health-educational, health visiting and administrative works.
EN: professional midwife

16
Class: SA-GE Editor: Панде Лазаревски, Љубица чонева, Ленка Даневска
МК: акцијски групи И движења <f> (Социјална политика 1986,3)
Def: групи кои спроведуваат конкретни социјални акции (кои
почнуваат спонтано, но подоцна скоро секогаш им треба некоја
организација), со кои се бара промена на постојното
законодавство и имплементација на законите, како и промени во
односот на општествените служби кон одреден проблем. Таквата
социјална акција се стреми да ја подобри пошироката социјална
положба, односно да ги разгледа социјалните причини поради кои
настанал проблемот (Социјална политика 1986,3)
EN: action groups and movements
Def: groups which conduct concrete social initiatives (which begin
spontaneously, but become more organised later on) to achieve changes in
the existing legislation and implementation of the law as well as changes in
the attitude of the social agencies toward a particular problem. Such social
action endeavours to improve the broader social situation, i.e. to address the
social causes from which the problem originates

Class: SP-DE Editor: Нано Ружин, Сузана Борнарова

МК: алкохоличар <m> <standardized> (Стојановски 1998 стр. 165)
Def: лице зависно од алкохолни пијалоци до таа мерка што покажува
видливи душевни пореметувања или такви појави кои укажуваат
на оштетување на физичкото и психичкото здравје, пореметување
на односите со луѓето и влошување на економската и социјалната
благосостојба (Стојановски 1998 стр. 165)
Expl: Алкохоличарот е зависник од алкохол. (Стојановски 1992)
EN: alcoholic <standardized>
Def: a person addicted to alcohol to the extent(s) he manifests visible mental
disorders or behaviour that evidences damages to his/her physical and
mental health, disorders in relations with other people, and worsening of
his/her economic and social situation

Class: SA-GE Editor: Панде Лазаревски, Љубица чонева, Ленка Даневска

МК: алтернативни групи (Социјална политика 1986,3)
Def: групи насочени кон создавање посебна мрежа на услуги кои
паралелно ги извршуваат задачите и функциите како и
професионалните институции, или на поинаков, алтернативен
начин со цел да помагаат на луѓето да застанат на сопствените
нозе и да можат да извршат притисок за промена на
структуралните причини на проблемот. Овие групи се појавуваат
од идеолошки позиции или вредносни определувања кои битно се
разликуваат од доминантната, официјална концепција за
социјално помагаше на населението (Социјална политика 1986,3)

17
EN: alternative group
Def: a group whose activity is directed toward creating a network of services
parallel to those offered by state or professional institutions, performing
tasks and functions in a way which usually differs from the dominant,
official conception for social work, often with an ideological orientation; it
is focused on helping people solve a specific problem and on putting
pressure on the establishment to change the structural causes of this problem

Class: HI-IL Editor: Дончо Донев, Пенка Даневска

МК: амбулантно-поликлинички пациент/ пациент кој посетил
лекарска ординација <m.> (Извештај 1998, стр. 55)
Def: поединец кој бара лични здравствени услуги, кој не е неподвижен
и врзан за кревет ниту веќе примен во некоја здравствена
организација со некоја претпоставена болест
Expl: Посетите во ординација кај лекар во службата за општа медицина,
по општини за град и село во Р. Македонија за 1997 година се
прикажни... (Извештај 1998, стр. 55)
EN: ambulatory patient
Def: an individual seeking personal health services, who is neither bedridden nor
currently admitted to any health care institution
EN: out-patient

Class: SP-DE Editor: Нано Ружин, Сузана Борнарова

МК: анализа на структурата на животните трошоци <f>
<standardized> (Благоев 1980 стр. 117)
Def: периодична анализа на структурата на животните трошоци на
населението врз основа на теоретски листи на трошоци за
исхрана, облека, огрев, осветлување и така натаму, изработени
според навиките на населението и врз основа на резултати од
анкета на буџетот на пооделни семејства (Благоев 1980 стр. 117)
Expl: Анализата на структурата на животните трошоци покажува
влошување на животниот стандард. (Јовановиќ 1998)
EN: cost-of-living analysis <standardized>
Def: a periodical analysis of the structure of the living expenses of the population
based on theoretical lists of expenses for nutrition, clothes, fuel stores,
lighting etc., prepared on the basis of the habits of the population and of the
results from the survey on family budgets

Class: HI-GP Editor: Дончо Донев, Пенка Даневска

МК: анализа на трошоците и ефектите <f> (Донев 1999)
Def: анализа на односот меѓу трошоците и ефектите при што степенот
на ефектите се подразбира како достигнато ниво до кое
18
 програмата или друга активност придонесува за постигнување на
општите и специфични цели за редуцирање на димензиите на еден
проблем или за подобрување на некоја незадоволителна ситуација
Note: Анализата на трошоците и ефектите е насочена кон одмерување
на релативните трошоци на алтернативните начини за
постигнување на саканите цели и резултати,
n EN: cost-effectiveness analysis
Def: an analysis of the relationship between cost and effectiveness, the degree of
effectiveness being understood as the extent to which a programme or other
activity contributes to the attainment of the objectives and targets for
reducing the dimensions of a problem or improving an unsatisfactory
situation
Note: The analysis of cost-effectiveness aims at measuring the relative cost of
alternative means of achieving the same objective.

Class: HI-GP Editor: Дончо Донев, Пенка Даневска

МК: анализа на трошоците и користа <f.> ШДонев 1999)
Def: метод на одредување и споредување на трошоците и користа од
една програма во која сите трошоци и корист се изразени во
парични вредности
Note: Тешко е да се проценат трошоците и користа во однос на
здравствените програми поради тоа што користа, која често е
очигледна, тешко може да се изрази со такви термини. Покрај тоа
користа од програмата може да продолжи да трае и по
достигнувањето на саканиот ефект; така што една програма, која
била конципирана да ја намали инциденцијата и преваленцијата на
една болест, може исто така да ја подобри благосостојбата на
луѓето, да ја зголеми продуктивността или да создаде нови
обработливи површини.
EN: cost-benefit analysis
Def: a method of determining and comparing the costs and benefits of a
programme in which all the costs and benefits are expressed in monetary
terms
Note: Cost-benefit relationships are not easily assessed in the field of health care,
since the benefit, though often obvious, is difficult to express in monetary
terms. Moreover, the benefits of a programme may extend beyond the
achievement of the desired effect; thus a programme designed to reduce the
incidence and prevalence of a disease may also increase human well-being,
raise productivity, or open up new agricultural areas.

Class: MF-MB Editor: Лилјана Ивановска; Ленка Даневска

МК: антенатална здравствена заштита <f.> <standardized> (Ивановска
засновано на Програма.змд 1998 дел 2)

19
I

МК: пренатална здравствена заштита <f> <official> (Програма.змд

1998 дел 2)
Def: заштита која се спроведува за време на бременоста, за да се сочува
здравјето на жената и да се зголеми можноста за раѓање на здраво
дете (Ивановска 1999а засновано на Програма.змд 1998 дел 2)
Note: Програмските активности на пренаталната здравствена заштита
опфаќаат задолжително отворање мајчинска книшка, пет
антенатални прегледи во назначени интервали, еден
ехосонографски преглед во 18-20 гестациска недела за откриваше
морфолошки аномалии на плодот, откриваше на ризични и
високоризични бремености, испитуваше на Рх фактор кај
прворотки и по потреба спроведуваше имунопрофилакса,
патронажни посети на бремени (најмалку просечно 1.5) кои се
почести кај ризичните бремености ( мајки помлади од 16 и постари
од 35 години, неповолни социјални услови, недоволна здравствена
просветеност).
EN: antenatal care
Def: care which is carried out during pregnancy in order to preserve the woman's
health and to increase the likelihood of giving birth to a healthy child
Note: The programmed elements of prenatal health care must include the setting­
up of a ^ maternity book: five antenatal check-ups or examinations at
definite intervals; one ultrasound examination in the 18-20Љ gestational
week for detecting morphological anomalies of the foetus, detecting risk and
high-risk pregnancies; examination of rhesus factor in primiparas and if
necessary, conducting immunoprophylaxis; home visits of pregnant women
(at least 1.5 on average) which are more frequent in risk pregnancies
(mothers younger than 16 years old and older than 35, sub-standard social
conditions, insufficient health knowledge).

Class: SP-DE Editor: Нано Ружин, Сузана Борнарова

МК: апсолутно природен прираст на населението <m.> <standardized>
(Брезник 1988 стр. 95)
Def: разлика меѓу бројот на живородените и бројот на умрените во
една календарска година (Мерриам-Њебстер 1994)
Expl: Апсолутниот природен прираст на населението зависи од
природните компоненти (резултантите на морталитетот и
наталитетот). (Благоев 1980 стр. 391)
EN: absolute natural growth of population <standardized>
Def: the difference between the number of new-born and deceased persons in a
given population in one calendar year

20
Class: SE Editor: Лилјана Ивановска; Ленка Даневска
МК: аптека <f> <official> (Закон за 3 3 38/91 чл. I l l )
Def: организација за вршење на фармацевтската дејност, вклучително
набавка, сместување, чување, издавање, испитување и контрола на
готови лекови и помошни лековити средства; изработка, контрола
и издавање на официнелни препарати и магистрални лекови;
набавка и издавање на средствс за детска и диетална исхрана,
медицински помагала, медицински инструменти и прибори
(Ивановска 1999а засновано на Закон за 3 3 38/91 чл. 111®"
Закон-лекови 21/98 чл. 2)
Expl: Аптеката како самостојна здравствена јавна организација се
основа за подрачје со население над 200,000 жители. (Прав-
просторни 11/92 чл. 45/А)
Note: Условите по однос на просторот, кадрите и опремата, кои треба да
се исполнат за да се одобри отпочнување со работа на аптеките,
пропишани се со подзаконски акт. Со закон се пропишани начинот
на набавка, чување, контрола и издавање на готовите лекови,
помощните лековити средства, изготвените магистрални лекови и
официнелни препарати. Во аптеката задолжително се дава
упатство за употреба на лекот. Издавањето се врши со рецепт, без
рецепт или за употреба само во здравствена организација, зависно
од тоа како е распореден лекот според неговите својства. Начинот
на издаваше го определува надлежниот орган за одобрение за
ставање во промет односно Агенција за лекови при
Министерството за здравство. Аптеката може да биде јавна или
приватна.
МК: јавна аптека <f.> <standardized> (Мишовски 1955 стр. 119)
МК: приватна аптека <f.> <standardized> (Мишовски 1955 стр. 119)
EN: pharmacy
Def: organisation for performing pharmaceutical activity, including purchase,
keeping, storage, dispensing, investigating, and control of ready medicines
and subsidiary medicinal agents; production, control and dispensing official
remedies and medicinal preparations; purchase and giving funds for children
and dietary nutrition, medical devices, medical instruments and apparatus
Note: The conditions regarding the premises, staff and equipment, which should be
fulfilled so that the pharmacy could start its work, are regulated with by­
laws. The way of purchasing, keeping and dispensing of the ready
medicines, subsidiary medical agents, medicinal preparations and official
remedies, are regulated with the law. The pharmacy compulsory gives
instructions for the use of medicine. Dispensing of the medicine is done,
depending on its characteristics, on prescription, without prescription or for
use only by service providers. The method of dispensing is determined by
the authorised body with approval for the medicine's turnover, that is, by the
Agency for Medicines at the Ministry of Health. The pharmacy could be
public or private.
EN: private pharmacy
EN: public pharmacy
21
Class: HI-PR Editor: Лилјана Ивановска; Пенка Даневска
МК: бабица <f.> <standardized>
МК: акушерка <f.> <official> (Стандарди 1980 стр. 83)
Def: оспособено лице за помош на жената за време на бременоста,
породувањето и мајчинството, со струнно образование од областа
на акушерството и нега на новороденчето и доенчето (Ивановска
1999а засновано на ТЦДЦ 1986 стр. 38)
Expl: Норматив на кадри во диспанзерите за жени: ...На еден лекар
специјалист или лекар од општа пракса со курс по специјална
гинекологија и акушерство се предвидува една медицинска сестра
и една акушерка. (Стандарди 1980 стр. 83)
Note: Акушерката завршува средно медицинско училиште акушерска
насока; работи во болнички, амбулантски и теренски услови (во
акушерските одделенија на болниците, диспанзерите и
советувалиштата за жени во здравствените домови и
медицинските единици на село) и врши практични, здравствено-
воспитни, патронажни и административни работи,
EN: midwife
Def: a person who is qualified to assist women during pregnancy, delivery and
maternity, having specialised training in obstetrics and child care
Note: A midwife is a graduate of a technical college - obstetrical course; she works
in hospital, out-patient and field conditions (in the obstetrical wards of
hospitals, units for women's health care and counselling service for women
in health centres and medical units in villages) and performs practical,
health-educational, health visiting and administrative works,
EN: professional midwife

Class: HI-GP Editor: Дончо Донев, Ленка Даневска

М К: база на податоци <f>
МК: банка на податоци <f.> (Спогодба 1987, стр. 86)
Def: систем за прифаќање и чување податоци кои се однесуваат на
дефинирани групи луѓе, настани или институции на таков начин
што информациите може да се акумулираат и пребаруваат во
согласност со потребите на корисниците
Expl: Институтот за социјална медицина во Републичкиот завод за
здравствена заштита-Скопје изготвува планови и програми за...,
создава банка на здравствено-статистички податоци... (Спогодба
1987, стр. 86)
EN: data bank
Def: a system for accepting and storing data concerning defined groups of
persons, events or institutions in such a way that the information may be
aggregated and retrieved according to the users' needs
EN: data base <proposed>
Class: SP-IF Editor: Борислав Батиќ, Михајло Бурзевски
МК: балансирање на буџетот <n.> <official> (Батиќ)
Def: воспоставување рамнотежа помеѓу приходите и расходите (Батиќ)
EN balancing the budget
Def: achieving a balance between revenues and expenditure

HI-GP Editor: Дончо Донев, Ленка Даневска

МК банка на податоци <f> (Спогодба 1987, стр. 86)
Def: систем за прифаќање и чување податоци кои се однесуваат на
дефинирани групи луѓе, настани или институции на таков начин
што информациите може да се акумулираат и пребаруваат во
согласност со потребите на корисниците
Expl: Институтот за социјална медицина во Републичкиот завод за
здравствена заштита-Скопје изготвува планови и програми за...,
создава банка на здравствено-статистички податоци... (Спогодба
1987, стр. 86)
МК: база на податоци <f.>
EN: databank
Def: a system for accepting and storing data concerning defined groups of
persons, events or institutions in such a way that the information may be
aggregated and retrieved according to the users' needs
EN: data base <proposed>

Class: SE Editor: Лилјана Ивановска; Ленка Даневска

МК: бањско лекувалиште <n> <standardized>
МК: природно лекувалиште <n.> <official> (Закон за 3 3 38/91 чл. 112)
Def: организација која обезбедува лекување, рехабилитација или одмор
со користење само на природни фактори за лекуваше, лековита
минерална вода, воздух и друго или со паралелна примена и на
медицински методи и средства (Ивановска 1999а засновано на
Закон за 3 3 38/91 чл. 112)
Expl: Природното лекувалиште обезбедува најмалку: простор, опрема и
кадри за специјална болница за лекување, односно физикална
медицина. (Прав- просторни 11/92 чл. 46 ст.1)
Note: Природното лекувалиште спроведува здравствена заштита
доколку ги исполни пропишаните услови за отпочнување со
работа, по однос на просторот, кадрите и опремата. За
спроведување на болничка рехабилитација и физикална медицина,
треба да ги исполни условите пропишани за специјална болница.
Лековитите својства на природниот фактор постојано се следат, а
на секои пет години задолжително се врши испитување на
неговата лековитост.
М К: санаториум <m.> <rejected>
23
EN: spa
Def: a facility which offers treatment, rehabilitation and recreation in a spa
setting, using primarily or exclusively natural treatment methods and means
(mineral springs, fresh air, etc.)
Note: The health resort can provide health care only if it fulfils the prescribed
conditions for work, regarding the premises, staff and equipment. For
conducting hospital rehabilitation and physical medicine, it should fulfil the
prescribed conditions for special hospital. Medicinal characteristics of the
natural factor are continually monitored, and every five years it is
compulsory to check their curative features.

Class: OS-OA Editor: Дончо Донев, Димитар Дарковски, Ленка Даневска

МК: барање за поведување постапка за остварување на правата
ОД ПИО <n.> <official> (Закон за ГТИО 80/93, #134)
Def: барање кое се поднесува за остварување права од ПИО од страна
на осигуреникот, корисникот на пензија или членот на семејството
(за семејна пензија). (Закон за ПИО 80/93, #134)
Note: Во практиката барањето за остварување на права од ПИО,
најчесто се поднесува на прописен образец кој го подготвува
струнната служба на Фондот за ПИО.
EN: requirement for carrying out a procedure for claiming rights
from PII <proposed>
Def: a requirement which is submitted for claiming rights from PII by the insured
person, the user of the pension or by the member of the family (for family
pension).
Note: In practice, the requirement for claiming rights from PII is most commonly
submitted on an adequate form, which is prepared by the professional
service of the Fund for PII.

Class: MW Editor: Панде Лазаревски, Љубица чонева, Ленка Даневска

МК: Бегалец <т.> (Сл. весник 36/92,#46)
Def: лице без државјанство и странец кој ја напуштил државата чиј
државјанин е или во која бил постојано населен, за да го избегне
прогонувањето заради своите напредни демократски, политички
уверувања и дејствувања, културни или научни активности, или
заради својата национална, расна односно верска припадност (Сл.
весник 36/92,#46)
EN: refugee
Def: a person who has left his/her country of citizenship or of permanent
residence in order to escape persecution due to his/her political beliefs and
actions, cultural or scientific activities, or ethnic, racial or religious
background or affiliation

24
Class: OD Editor: Дончо Донев, Маријонка Ставревска, Ленка Даневска
МК: безбедни услови за работа <m.> <official> (Закон за ЗП Р 13/98, #2)
Def: создавање услови за безбедна работа на сите работници и во сите
фази на процесот на трудот, во работата и во врека со работата
што подразбира постоеше на здрава работна средина во која ќе
може да се обезбеди не само физичкиот туку и психичкиот,
односно моралниот интегритет на работникот (Маркоски 1998,
стр. 22)
Expl: Безбедни услови за работа не можат да се остварат ако не се
ограничи употребата на штетни и опасни материи кои можат да
предизвикват професионални заболувања или повреди при
работата. (Маркоски 1998, стр. 27)
EN: safe conditions for work <proposed>
Def: a healthy working environment in which not only the physical but also the
psychological and moral integrity of the worker is secured

Class: HI-IF Editor: Лилјана Ивановска ; Ленка Даневска

МК: без надоместок <m.> <proposed> (Ивановска 1999а)
Def: случаи кога осигурениците треба целосно или делумно да ги
сносат трошоците при користешето на здравствената заштита
(Ивановска 1999а засновано на Закон за 3 3 38/91 чл. 27 и 31)
Note: Постојат два вида на трошоци кои не се надоместуваат преку
Фондот за здравствено осигурување, (1) за користеше rtr
здравствени услуги кои се плаќаат со лични средства и (2)
неисплатуваше или запираше исплата на надоместокот. Во
групата на здравствени услуги кои се плаќаат со лични средства
спаѓаат оние кои не значат заштита на здравјето на граѓаните,
туку претставуваат нивни посебни бараша или желби. Не се
исплатува или се запира исплата на надоместокот за плата во
случаите кога осигуреникот: неоправдано не се јави на определен
лекарски или комисиски преглед, остварува личен доход за време
на боледувашето и неоправдано не се подложи на определено
лекуваше предвидено со пропие. Со реформите на здравственото
осигуруваше се очекува осигуреникот сам да ги плати услугите за
кои нема претходно одобрение.
EN: non-reimbursement
Def: a situation in which an insured person must bear part or all of the cost of a
health service (s)he has received
Note: There are two types of costs which are not reimbursed by the Health
Insurance Fund, (1) the health services paid with individual finances and
(2) non-reimbursement of income replacement. In the group of health
services paid with personal funds are those which do not mean health care of
the citizens, but their particular demands or wishes. The payment of income
replacement is not done or it is stopped for the period of temporary
incapacity for work if the insured person without excuse does not appear at
physician's or medical board's examination or he does not assume certain
25
f
treatment and in cases when he realises other personal income during sick
leave. Health insurance reforms envision that the insured person is going to
pay for the services for which (s)he has no previous approval.

Class: SP-LE Editor: Нано Ружин, Сузана Борнарова

МК: Бела книга на Европската комисија <f.> <official> (Бела книга
1999 стр. 3)
Def: официјален документ на Европската комисија кој ја опфаќа
предпристапната стратегија за придружените земји на Централна
и Источна Европа кон Европската унија (Бела книга 1999 стр. 3)
Expl: Европската заедница ја објави Бедата книга на Европската
Комисија. (Нова Македонија 1995/)
EN: White Book of the European Commission <official>
Def: an official European Commission document which articulates its strategy for
the process of pre-entrance of Central and Eastern European countries into
the European Union

Class: UI Editor: Нано Ружин, Сузана Борнарова

МК: бенефиции на инвалидизирано лице кое се јавува во
СВОЈСТВО на работодавач <n.> <standardized> (Предлог закон 1999 #13)
Def: инвалидизираното лице кое се јавува во својство на работодавач
како сопственик на трговско друштво во кое има и други
вработени лица ги ужива следните бенефиции: поволни кредити,
смлена стапка на придонеси како и техничка помош (Предлог
закон 1999 #13)
Expl: Посевните услови од чл. 7 и 8 од овој Закон се однесуваат само на
инвалидизираното лице кога ќе се јави во својство на работодавач.
(Предлог закон 1999 #13/2)
EN: disabled employer benefits <standardized>
Def: disabled person who appears in a capacity of employer in cases of being
owner of a trade company in which others are also employed enjoys the
following benefits: favourable credits, reduced contribution rates as well as
provided technical assistance

Class: SA-OR Editor: Панде Лазаревски, Љубица чонева, Ленка Даневска

МК: бесплатен оброк во социјална кујна <т> (информација од
јавните медиуми од 15.05. 1999 год)
Def: бесплатен ручек во социјални кујни организирани од хуманитарни
организации, религиозни групи и други асоцијации за стари лица и
други возрасни лица без семејна грижа и непособни да се грижат
за себе (информација од јавните медиуми од 15.05.1999 год)

26
ЕN senior citizens' canteen
Def: social dining halls organised by humanitarian organisations, religious groups
and other associations, in which free meals are provided to elderly persons
not cared for by their families and incapable of taking care of themselves
pensioners' canteen

C_i>s SP-DE Editor: Нано Ружин, Сузана Борнарова

МК бирократија <f.> <standardized> (Корубин 1998 стр. 392)
Def: тело составено од владини службеници кои не подлежат на
реизбор и се одговорни за јавната администрација, а кое се
характеризира со специјализација на функциите, придржување до
строго определени правила и хиерархија на функциите (Мерриан
Њебстер 1994)
Expl: Општиот дух на бирократијата е тајната. (Маркс 1972 стр. 41-42)
EN : bureaucracy <standardized>
Def: a body of non-elective government officials responsible for public
administration, which is characterised by the specialisation of functions,
adherence to fixed rules, and a hierarchy of authority

Class: HI-IF Editor: Лилјана Ивановска ; Ленка Даневска

МК: боледување <n.> <standardized>
МК: привремена спреченост за работа <f.> <official> (Закон за 3 3 38/91
чл. 18)
Def: состојба на лице кое во определен временски период е неспособно
за работа заради повреда, болест, изолација, мајчинство или нега
на член на семејство (Ивановска 1999а засновано на Прав-
услуги 3/92 чл. 8 и 9 Прав- осигурување чл. 30-35)
Expl: Оценка за привремената спреченост за работа на осигуреникот
врши избраниот лекар. (Прав- осигурување чл. 30)
Note: Вообичаеното дефинирате на боледувањето како состојба во
времето меѓу настанувањето на повредата или појавата на болеста
до закрепнувањето, за кое време лицето е неспособно за работа,
се ограничува само на дел од причините за спреченост за работа.
Причина за привремената спреченост за работа, согласно
прописите е: болест или повреда; медицински испитувања;
дарувате на крв, ткиво или орган; негувате на болно дете до
тригодишна возраст; негувате на член на семејство( до 30 дена);
неопходна придружба на болен упатен на третман во друго место;
неопходно придружувате на болно дете до тригодишна возраст
додека е на болничко лекувате) до 30 дена); изолација заради
спречувате на зараза; и бременост, породувате и мајчинство.

27
EN: temporary incapacity for work
Def: status of a person who, during a definite period of time, is incapable for
work due to injury, disease, isolation, maternity or care for a member of
his/her family
Note: The usual definition for sick-leave as a condition in the period between the
onset of the injury or the disease until recovery when the person is incapable
for work, refers only to limited causes for incapacity for work. The reasons
for temporary incapacity for work, according to the regulations are: disease
or injury; medical examinations; blood, tissue or organ donation; care of sick
child up to three years of age; care of the member of a family (to 30 days);
indispensable escort of a patient referred to a treatment in another place;
indispensable escort to a sick child up to three years of age when he is on
hospital treatment (up to 30 days); isolation in order to prevent infection;
and pregnancy, delivery and maternity.
EN: sick leave

Class: HI-HO Editor: Дончо Донев, Ленка Даневска

MK: болница <f.> <official> (Закон за 3 3 38/91. #101)
Def: здравствена организација во која се врши специјалистичко-
консултативна здравствена занггита и сместување, лекување и
исхрана на болни за одредено подрачје за повеќе заболувања и за
лица од сите возрасти, или само за лица заболени од одделни
заболувања, или за лица од одделна групација од населението
(Мишовски 1995, стр. 112)
Expl: Болницата спроведува специјалистичко- консултативна и
болничка здравствена заштита, а се организира како самостојна
или во состав на медицински центар. (Цветанов 1995, стр. 183)
EN: hospital
Def: a health organisation which provides consultative-specialist health care and
accommodation, treatment and food for the patients in a certain area and for
more types of diseases and for persons of all ages, or only for persons
diseased from certain illnesses, or for certain group of citizens

Class: SE Editor: Лилјана Ивановска; Ленка Даневска

MK: болница за душевни болести <f.> <official, standardized> (Закон за
3 3 38/91 чл. 101)
Def: здравствена организација која спроведува специјализирана
специјалистичко-консултативна и болничка здравствена заштита,
односно преглед, дијагностика, лекување, сместување и нега на
душевно болни лица и лица со психички пореметувагьа
вклучително и разни зависности (Ивановска 1999а засновано на
Закон за 3 3 38/91 чл. 101)

28
 mental hospital
Def: health care facility that provides specialised out-patient and in-patient
hospital health care, that is counselling, examination, treatment, care and
accommodation of persons with psychiatric and psychological disorders
including different types of abuse

>E Editor: Лилјана Ивановска; Ленка Даневска

МК болница за неизлечиви болни <f.> <proposed> (Ивановска 1999а)
De: здравствена организација која обезбедува здравствена заштита и
други пропратни услуги, како што е сместување, нега и
советување, за болните со неизлечива болест во поодмината фаза
(Ивановска 1999а)
Note: Во Република Македонија не се организирани одделни
стационарни организации за неизлечиво болните пациенти, кои се
згрижуваат во опил ите и специјалните болници. Во рамките на
здравствените домови се организирани службите за домашно
лекуваше и нега во домашни услови за неизлечиво болни.
EN hospice
Def: health care facility providing medical care and support services such as
accommodation, care and counselling to the terminally ill
Note: There are no hospice as separate health care facilities in the Republic of
Macedonia. Terminally ill patients are treated in the general or special
hospitals. For the terminally ill there are separate services, for home
treatment and home care, as organisational units of the primary health care
centres.

Class: HI-HO Editor: Дончо Донев, Ленка Даневска

МК: болничка постела <f.> (Мишовски 1995, стр. 274)
Expl: Стандардна нега на болничка единица: болничка постела, ноќно
орманче, орман за гардероба на болниот, постелнина,...
(Мишовски 1995, стр. 274)
МК: болнички кревет <т.> (Мишовски 1995, стр. 268)
Def: регуларно поставен и подготвен кревет за сместуваше и
целодневно згрижуваше и нега во последователни денови на
примени пациенти за болничко лекуваше
Note: Детските креветчиша и лулки кои се поставени за употреба од
здрави новороденчиша кои не бараат посебно згрижуваше и нега
не се вклучуваат/ бројат во капацитетот на болнички кревети.
МК: болничко легло <п.> (Мишовски 1995, стр. 267)
Expl: За едно легло потребни се најмалку 3,5 m2 на едно болничко легло
за деца до две години, 4,5 m2 за деца од 2 до 14 години и 16 m2 за
младинците и возрасните. (Мишовски 1995, стр. 267)

29
EN: hospital bed
Def: a regularly maintained and staffed bed for the accommodation and full-time
care of a succession of in-patients
Note: Cribs and bassinets maintained for use by healthy new-born infants who do
not require special care are not counted as hospital beds.

Class: HI-HO Editor: Дончо Донев, Ленка Даневска

МК: болнички ден <m.> <official> (Извештај 1998, стр. 33)
Def: ден во кој лицето е примено во болница, а се брои како болнички
ден само ако пациентот останува преку ноќта
Expl: Извршената работа во болница е прикажана преку бројот на
лекувани болни, бројот на остварените болнички ценови...
(Извештај 1996, стр. 65)
EN: hospital day
Def: a day on which a person is confined to a hospital, counted as such only if the
patient stays overnight

Class: HI-PR Editor: Лилјана Ивановска; Ленка Даневска

МК: болнички доктор <m.> <rejected> (Ивановска 1999а)
Def: доктор кој работи во болничка или друг вид стационарна установа
(Ивановска 1999а)
EN: hospital doctor
Def: a doctor providing services within a hospital or in other type of in-patient
institution
EN: hospital practitioner

Class: HI-HO Editor: Дончо Донев, Ленка Даневска

МК: болнички здравствени организации/ болнички организации
<f.> (Извештај 1998, стр. 34)
Expl: Специфичниот развој на болничките здравствени организации...
(Мрежа 1985, стр. 122)
М К : стационарни здравствени организации <f.> (Извештај 1998, стр.
38)
Def: организации кои покрај тоа што спроведуваат дијагностички и
терапевтски постапки и рехабилитација, исто така обезбедуваат
болничко сместување, третман, нега и исхрана на пациентите. Во
стационарни здравствени организации се вклучени болниците,
институциите за долготрајна нега на хронични болни, ретардирани
и изнемоштени лица, како и природните лекувалишта и центри за
рехабилитација.

30
 Expl: Од друга страна, стационарните институции се и едукативна база
за практично оспособување и стручно усовршување на
здравствените работници од различни проф или,... (Извештај 1998,
стр. 32)
Note: Вкупниот број стационарни здравствени организации кои пружаат
секундарна здравствена заштита во Република Македонија
изнесува 37, од кои 16 се општи болници, 6 специјални болници, 4
центри за лекување и рехабилитација, 1 болница за лекување со
природен фактор и 10 вонболнички стационари при здравствените
домови.
МК: стационарни институции <f.> (Извештај 1998, стр. 32)
Expl: Просечното траење на лекувањето секако е поврзано со
категоријата на болни кои се лекуваат во стационарните
институции, и тоа.. (Концепт 1985, стр. 106)
EN: stationary health institutions
Def: institutions which in addition to supplying diagnosis, treatment and medical
rehabilitation, also provide hospital accommodation, treatment, care and
food. They include hospitals, nursing homes, health resorts and
rehabilitation centres.
Note: The total number of the stationary health institutions which provide «■
secondary health care in the Republic of Macedonia is 37, and out of them
16 are general hospitals, 6 specialised hospitals, 4 centres for treatment and
rehabilitation, 1 hospital for treatment using natural factor and 10 out-of­
hospital stationary health facilities.

Class: HI-HO Editor: Дончо Донев, Ленка Даневска

МК: болнички инфекции <f.> (Николовски 1994, стр. 129)
Expl: Интрахоспиталните инфекции се викаат уште и болнички
инфекции или нозокомијални инфекции (Николовски 1994, стр.
129)
МК: интрахоспитална инфекција <f.> (Николовски 1994, стр. 129)
Def: инфекција која е добиена во болница при што извор на заразата
можат да бидат пациентите, посетителите или вработените во
болничката здравствената организација (Николовски 1994, стр.
129-30)
Expl: Постои можност интрахоспиталната инфекција да се прошири
надвор од болницата кај граѓаните. (Николовски 1994, стр. 130)
Note: Се смета дека денес 5-10% од болните во болниците добиваат
некоја интрахоспитална инфекција. Тоа почесто се случува на
хируршките, акушерските и заразните одделенија и одделенијата
за хемодијализа. Овие единици се нарекуваат "одделенија со висок
ризик". Интрахоспиталните инфекции се значаен проблем бидејќи
ја продолжуваат хоспитализацијата, а со тоа се зголемуваат и
трошоците на лекувањето. Основната болест добива потежок тек,
а во некои случаи може да заврши и со смрт.

31
МК: нозокомијална инфекција <f.> (Николовски 1994, стр. 129)
Expl: Интрахоспиталните инфекции се викаат уште и болнички
инфекции или нозокомијални инфекции (Николовски 1994, стр.
129)
EN: nosocomial infection
Def: an infection acquired in a hospital; its source could be other patients, visitors
or employees of the hospital
Note: It is estimated that 5-10% of hospital patients acquire some kind of
nosocomial infection. It happens more frequently in the surgical, obstetrical,
and infectious departments, and the departments of hemodialysis. These
units are called "high risk departments". Intrahospital infections prolong
hospitalisation and thus increase the costs for treatment.
EN: hospital-acquired infection <proposed>

Class: SE Editor: ЈТилјана Ивановска; Ленка Даневска

М К: болнички комплекс <m.> <accepted>
М К: болнички центар <m.> <accepted> (Ивановска 1999а засновано на
Закон за 3 3 38/91 #109)
Def: збир на сите болнички згради кои претставуваат организациона и
функционална целина (Ивановска 1999а засновано на Закон за
3 3 38/9101,109)
Note: Овие термини се користат во говорната комуникација, а во
Република Македонија нема ваков вид здравствена организација.
Постои ®" клинички центар како организациона и функционална
целина на клиниките на Медицинскиот Факултет, организиран
според прописите.
EN: hospital centre
Def: a set of hospital buildings or facilities comprising organisational and
functional whole
Note: These terms are used only in colloquial communication, but there are not
established such type of health care organisations in the Republic of
Macedonia. However, the ^ clinical centre is established in accordance with
regulations, as an organisational and functional complex of the university
clinics, that is, teaching hospitals of the Medical Faculty.
EN: hospital complex

Class: HI-HO Editor: Дончо Донев, Ленка Даневска

МК: болнички кревет <т.> (Мишовски 1995, стр. 268)
Def: регуларно поставен и подготвен кревет за сместување и
целодневно згрижување и нега во последователни ценови на
примени пациенти за болничко лекување

32
 Note: Детските креветчиња и лулки кои се поставени за употреба од
здрави новороденчиња кои не бараат посебно згрижување и нега
не се вклучуваат/ бројат во капацитетот на болнични кревети.
'•1К: болничка постела <f> (Мишовски 1995, стр. 274)
Expl: Стандардна нега на болничка единица: болничка постела, ноќно
орманче, орман за гардероба на болниот, постелнина,...
(Мишовски 1995, стр. 274)
МК: болничко легло <п.> (Мишовски 1995, стр. 267)
Expl: За едно легло потребни се најмалку 3,5 m2 на едно болничко легло
за деца до две години, 4,5 m2 за деца од 2 до 14 години и 16 m2 за
младинците и возрасните. (Мишовски 1995, стр. 267)
EN: hospital bed
Def: a regularly maintained and staffed bed for the accommodation and full-time
care of a succession of in-patients
Note: Cribs and bassinets maintained for use by healthy new-born infants who do
not require special care are not counted as hospital beds.

Class: HI-HO Editor: Дончо Донев, Ленка Даневска

МК: болнички морбидитет <m.> <accepted> (Извештај 1998, стр. 19)
Def: бројот, структурата и трендовите на одделни заболувагьа
регистрирани во болничната дејност (Донев 1998, стр. 32)
EN: hospital morbidity rate <proposed>
Def: the number, structure and trends of diseases registered in hospital activity

Class: HI-HO Editor: Дончо Донев, Ленка Даневска

МК: болнички морталитет <m.> <accepted> (Донев 1998, стр. 23)
Def: процентот на умрени во болница од вкупно хоспитализираните
(Донев 1998, стр. 23)
Note: Болничкиот леталитет го покажува процентот на умрени во
болница од одделна болест од вкупниот број хоспитализирани за
лекуване од таа пета болест. Стапката на постоперативен
морталитет/леталитет го покажува процентот на умрените од
вкупно оперираните или оперираните од одредена болест (пр.
апендицитис, хернија,...).
EN: hospital mortality (rate)
Def: the percentage of persons who die in hospital relative to the total number of
the hospitalised
Note: Hospital lethality shows the percentage of dead patients in hospital from a
certain disease out of the total number of hospitalised for treatment of the
same disease. The rate of postoperative mortality/lethality shows the
percentage of the dead persons out of the total number of the operated ones
or operated from a certain disease (for example appendicitis, hernia, etc.).

33
Class: HI-HO Editor: Дончо Донев, Ленка Даневска
МК: болнички оддел за згрижување итни случаи <m.> (Р З З З ИМП
1991, стр. 49)
Def: простор во овластена општа болница каде вообичаено се примаат
пациенти со потреба за итна медицинска евалуација и/или
згрижување
Expl: Неопходна е функционална поврзност на сите служби за итна
медицинска помош, во регионот и пошироко, со ургентните и
травматолошки единици и одделенија - центри во болниците и
клиниките на Медицинскиот факултет - Скопје... (Р ЗЗЗ ИМП
1991, стр. 49)
МК: ургентен оддел/единица <ш.> (Р ЗЗЗ ИМП 1991, стр. 30)
EN : Emergency Department
Def: an area of a licensed general acute care hospital that customarily receives
patients in need of emergency medical evaluation and/or care
EN : Accident and Emergency Unit <proposed>

Class: HI-IF Editor: Лилјана Ивановска; Ленка Даневска

МК: болнички Трошоци <m> <proposed> (Ивановска 1999а)
Def: средства кои граѓанинот ги потрошил за време на неговото
лекуваше во болница (Ивановска 1999а)
Note: Неопходно е разликување на терминот болнички трошоци од
терминот трошоци за болничка здравствена заштита, со кој се
означуваат средствата кои Фондот за здравствено осигурување ги
потрошил за болничката здравствена заштита на своите
осигуреници во рамките на вкупните трошоци за здравствена
заштита.
EN: hospital costs
Def: the expenses incurred by the citizen during his/her hospital treatment
Note: Difference should be made between the terms hospital costs and
expenditures for hospital health care, the later one meaning the amount of
money allocated and spent by Health Insurance Fund for hospital care of the
insured persons in the framework of total health care expenditure.

Class: SE Editor: Лилјана Ивановска; Ленка Даневска

МК: болнички центар <m.> <accepted> (Ивановска 1999а засновано на ■*"
Закон за 3 3 38/91 #109)
Def: збир на сите болнички згради кои претставуваат организациона и
функционална целина (Ивановска 1999а засновано на «■ Закон за
3 3 38/91 01,109)
Note: Овие термини се користат во говорната комуникација, а во
Република Македонија нема ваков вид здравствена организација.
Постои «■ клинички центар како организациона и функционална

34
 целина на клиниките на Медицинскиот Факултет, организиран
според прописите.
МК: болнички комплекс <ш.> <accepted>
hospital centre
Def: a set of hospital buildings or facilities comprising organisational and
functional whole
Note: These terms are used only in colloquial communication, but there are not
established such type of health care organisations in the Republic of
Macedonia. However, the clinical centre is established in accordance with
regulations, as an organisational and functional complex of the university
clinics, that is, teaching hospitals of the Medical Faculty,
hospital complex

Class: HI-HO Editor: Дончо Донев, Ленка Даневска

МК: болничко легло <п> (Мишовски 1995. стр. 267)
Expl: За едно легло потребни се најмалку 3,5 m2 на едно болничко легло
за деца до две години, 4,5 m2 за деца од 2 до 14 години и 16 m2 за
младинците и возрасните. (Мишовски 1995, стр. 267)
МК: болнички Кревет <т.> (Мишовски 1995, стр. 268)
Def: регуларно поставен и подготвен кревет за сместување и
целодневно згрижување и нега во последователни денови на
примени пациенти за болничко лекуваше
Note: Детските креветчиња и лулки кои се поставени за употреба од
здрави новороденчиња кои не бараат посебно згрижуваше и нега
не се вклучуваат/ бројат во капацитетот на болнички кревети.
МК: болничка постела <f> (Мишовски 1995, стр. 274)
Expl: Стандардна нега на болничка единица: болничка постела, ноќно
орманче, орман за гардероба на болниот, постелнина,...
(Мишовски 1995, стр. 274)
EN: hospital bed
Def: a regularly maintained and staffed bed for the accommodation and full-time
care of a succession of in-patients
Note: Cribs and bassinets maintained for use by healthy new-born infants who do
not require special care are not counted as hospital beds.

Class: HI-HO Editor: Дончо Донев, Ленка Даневска

МК: болничко лекување/ болничка здравствена заштита <п.>
<official> (Закон за 3 3 38/91, #47)
Def: третман што се спроведува во болница
Expl: Болничка здравствена организација во рамките на својата дејност
е должна да го прими корисникот на болничко лекуваше... Општа
болница спроведува здравствена заштита ако се исполнети
условите за вршеше на специјалистичко-консултативна и

35
 болничка здравствена заштита најмалку за внатрешни болести,...
(Закон за 3 3 38/91, #47)
Note: Осигуреникот може да користи болничка здравствена заштита со
упат од избраниот лекар или од лекарска комисија, а без упат само
кога е во прашање итен медицински случај.
МК: стационарно лекување/ стационарна здравствена заштита
<п.> (Концепт 1985, стр. 83)
Expl: З а намалување на обемот на стационарното лекуваше и
рационален развој на болничката дејност неопходно е... (Концепт
1985. стр. 5)
EN: hospital care
Def: treatment carried out in a hospital
Note: An insured person can receive hospital treatment with referral by his own
physician or by the Medical Board, or without referral in case of emergency.

Class: SP-LE Editor: Нано Ружин, Сузана Борнарова

МК: брак <m.> <offtcial> (Закон за семејство 1992 #6)
Def: со закон уредена заедница на живот на маж и жена во која се
остваруваат интересите на брачните другари, семејството и
општеството (Закон за семејство 1992 #6)
Expl: Институцијата брак е во криза. (Трајковски 1990)
EN: marriage <official>
Def: the union of a man and woman which is legally regulated and by which the
interests of the marital spouses, the family and the society are being met

Class: SP-DE Editor: Нано Ружин, Сузана Борнарова

МК: брачност на населението <f> <standardized> (Благоев 1980 стр. 367)
Def: статистичко утврдување на бројот на постојните брачни заедници
во одреден критичен момент, како и следеше на промените што со
текот на времето настануваат со склучувашето нови бракови
(Благоев 1980 стр. 367)
Expl: Kaj собирашето податоци за брачноста на населението се
применуваат исти методи... (Брезник 1988 стр. 221)
EN: marriages in a population <standardized>
Def: a statistical determination of the number of marriages at a given point in
time, as well as of changes in the rate of new marriages over time

Class: SP-IF Editor: Борислав Батиќ, Михајло Бурзевски

МК: Бруто Општествен Производ (БОП) <m.> <official> (Бурзевски)
Def: вкупното производство и услуги на определена држава
(Бурзевски)

36
 Gross Domestic Product (GDP)
Def: the total production and services of a specific country

is - SP-IF Editor: Борислав Батиќ, Михајло Бурзевски

'•! К бруто плата <f.> <official> (Батиќ)
Def: нето плата плус придонесите и даноците што се плаќаат на
неплатена нето плата (Батиќ)
EN gross salary
Def: the net salary plus the (employer and employee) contributions and taxes
due from that salary

C.ass: SP-DE Editor: Нано Ружин, Сузана Борнарова

МК: бруто стапка на репродукција на населението <f>
<standardized> (Благоев 1980 стр. 364)
Def: однос помеѓу бројот на живородените женски деца во една
календарска година со бројот на жените од плодната возраст
(Благоев 1980 стр. 364)
Expl: Постојат две стапки на репродукција: бруто и нето стапка на
репродукција на населението. (Благоев 1980 стр. 364)
EN: gross reproduction rate <standardized>
Def: the ratio of the number of new-born female infants in one calendar year to
the number of women in fertile age in a given population

Class: SP-IF Editor: Борислав Батиќ, Михајло Бурзевски

МК: буџет <m.> <standardized> (Батиќ)
Def: финансиски план на приходи и расходи, припремен годишно од
секоја институција за социјални осигурување и институција во
социјалниот сектор (Батиќ)
EN: budget
Def: a specific plan of revenues and expenditure is prepared annually by every
social insurance and social sector institution

Class: HI-IF Editor: Лилјана Ивановска ; Ленка Даневска

МК: буџет за здравствени услуги <m.> <proposed> (БилтенФЗО 1999)
Def: детален опис на предвидени или очекувани приходи и расходи во
врека со заштитата на здравјето со препратен распоред за
наменско користење на средствата за определена територија или
институција (Ивановска 1999а засновано на БилтенФЗО 1999)

37
 Note: Буџетот за здравствени услуги, во кој детално се наброени
изворите и строго се назначува намената на средствата, за одреден
период (најчесто една година), на определена територија, установа
или дејност, претставува составен дел на здравствените програми,
како и на финансиските планови на здравствените организации.
Финансиските планови на Фондот за здравствено осигурување од
1998 се заменети со буџет на Фондот за здравствено
осигурување. Овој термин често се поистоветува со терминот
средства за здравствена заштита, кој ги означува само изворите за
финансирање.
EN: health services budget
Def: a detailed description of the anticipated income and expenditures related to
health care for a certain territory, institution or activity
Note: The health services budget, which in details enumerates the sources and
strictly defines the allocation of the funds for certain period of time (most
commonly one year), for certain territory, institution or activity, represents a
constituent part of the health programmes and of the financial plan of health
organisations. Since 1998 the financial plan of Health Insurance Fund
have been replaced with the budget of Health Insurance Fund. Often this
term is equalized with the term funds for health care, which denotes only
the sources for funding.

Class: HI-IF Editor: Лилјана Ивановска; Пенка Даневска

МК: буџет на Фондот за здравствено осигурување <m.> <official>
(БилтенФЗО 1999)
Def: документ на осигурителната организација со детално наброени
ставки, намена, износи и начин на користење на средствата во
текот на една година или друг определен временски период
(Ивановска 1999а засновано на БилтенФЗО 1999)
Note: Финансиските планови на Фондот за здравствено осигурување од
1998 се заменети со буџет на Фондот за здравствено осигурување.
МК: финансиски план<т.> <standardized> (БилтенФЗО 1999)
EN: financial plan
Def: document of the insurer containing revenues and expenses; detailed
enumerated items concerning the allocation, amounts and method of using
funds during one year or some other definite period of time
Note: In 1998, the Health Insurance Fund's financial plan was renamed a "budget".

Class: OS-OA Editor: Дончо Донев, Димитар Дарковски, Пенка Даневска

МК: валоризирана просечна плата <f.> <official> (Закон за ПИО 80/93,
#24, 32)
Def: платите од поранешните години кои се земаат за утврдување на
пензиската основа се валоризираат со коефициентите пресметани
врз основа на движењето на платите на сите вработени на

38

View publication stats